% Text title : Brahma Gita (Skanda Purana) % File name : brahmagiitaaskanda.itx % Category : gItA, giitaa % Location : doc\_giitaa % Author : Vyasa muni (by tradition) % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi, v.subrahmanian, PSA Easwaran % Latest update : August 28, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Brahma Gita Skanda Purana ..}## \itxtitle{.. brahmagItA skandapurANAntargatA ..}##\endtitles ## shrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM chaturthasya yaj~navaibhavakhaNDasyoparibhAge brahmagItAsUpaniShatsu brahmagItirnAma prathamo.adhyAyaH .. 1\-60 vedArthavichAro nAma dvitIyo.adhyAyaH .. 1\-60 sAkShishivasvarUpakathanaM nAma tR^itIyo.adhyayaH .. 1\-118 talavakAropaniShadvyAkhyAkathanaM nAma chaturtho.adhyAyaH .. 1\-154 AdeshakathanaM nAma pa~nchamo.adhyAyaH .. 1\-196 daharopAsanavivaraNaM nAma ShaShTho.adhyAyaH .. 1\-58 vastusvarUpavichAro nAma saptamo.adhyAyaH .. 1\-95 kaivalyopaniShadvivaraNe tattvavedanavidhirnAmAShTamo.adhyAyaH 1\-55 bR^ihAdAraNyakopaniShadvyAkhyAne navamo.adhyAyaH .. 1\-57 bR^ihAdAraNyakavyAkhyAkathanaM nAma dashamo.adhyAyaH .. 1\-56 kaThavallIshvetAshvetaravyAkhyAyAmekAdasho.adhyAyaH .. 1\-72 shivasyAhampratyAyAshratvaM nAma dvAdasho.adhyAyaH .. 1\-77 \medskip\hrule\medskip .. atha prArabhyate skandapurANAntargatasUtasaMhitAyAM brahmagItA .. .. prathamo.adhyAyaH .. . brahmagItiH . munaya UchuH \- bhavatA sarvamAkhyAtaM sa~NkShepAdvistarAdapi . idAnIM shrotumichChAmo brahmagItAmanuttamAm .. 1.. sarvavij~nAnaratnAnAmAkarasya mahAtmanaH . kR^iShNadvaipAyanasyaiva bhavA~nChiShyaH sushikShitaH .. 2.. tvayaivAviditaM ki~nchinnAsti satyaM prabhAShitam . yadi prasanno bhagavA.nstanno vaktumihArhasi .. 3.. sUta uvAcha \- vakShye tAmAdareNaiva brahmagItAmanuttamAm . shraddhayA sahitA yUyaM shR^iNuta brahmavittamAH .. 4.. purA kalpAntare devAH sarve sambhUya sAdaram . vichArya suchiraM kAlaM vedAnAmarthamuttamam .. 5.. sa.nshayAviShTachittAstu tapastaptvA mahattaram . abhijagmurvidhAtAraM praShTuM devA munIshvarAH .. 6.. yatrAste jagatAM nAthaH sarvaj~naH sarvavitprabhuH . mahAkAruNikaH shrImAnbrahmA bhaktahite rataH .. 7.. merushR^i~Nge vare ramye sarvayogisamAvR^ite . yakSharAkShasagandharvasiddhAdyaishcha susevite .. 8.. nAnAratnasamAkIrNe nAnAdhAtuvichitrite . shakuntasa~Nghasa~NghR^iShTe nAnAtIrthasamAvR^ite .. 9.. guhAkoTisamAyukte giriprasravaNairyute . madhurAdirasaiH ShaD.hbhiH samR^iddhe.atIva shobhane .. 10.. tatra brahmavanaM nAma shatayojanamAyatam . shatayojanavistIrNaM dIrghikAbhiH susaMyutam .. 11.. nAnApashusamAyuktaM nAnApakShisamAkulam . svAdupAnIyasaMyuktaM phalamUlaishcha saMyutam .. 12.. bhramad.hbhramarasa~nChannasugandhakusumadrumam . mandAnilasamAyuktaM mandAtapasamAyutam .. 13.. nishAkarakarairyuktaM vanamasti mahattaram . tatra jAmbUnadamayaM taruNAdityasannibham .. 14.. navaprAkArasaMyuktamashItidvArasaMyutam . mahAbalasamopetairdvArapAlaishcha koTibhiH .. 15.. khaDgatomarachApAdishastrayuktaishcha rakShitam . puShpaprakarasa~NkIrNaM pUrNakumbhaishcha saMyutam .. 16.. jvaladdIpaiH samAyuktaM puShpamAlAvirAjitam . vichitrachitrasaMyuktabhittikoTisushobhitam .. 17.. muktAdAmasamAyuktaM vitAnairmauktikairyutam . abhragAmidhvajairyuktaM prA.nshutoraNasaMyutam .. 18.. nR^ityagItAdibhiryuktamapsarogaNasevitam . nAnAvidhamahAvAdyairnAnAtAlaishcha saMyutam .. 19.. mR^idumadhyograshabdADhyaM nAnAkAhalasaMyutam . vedaghoShasamAyuktaM smR^itighoShasamanvitam .. 20.. purANaghoShasaMyuktamitihAsaravAnvitam . sarvavidyAravairyuktaM sarvaj~naishcha samAvR^itam .. 21.. agAdhajalaparyantamavarodhasamanvitam . rathakoTisamAyuktaM koTikoTigajAvR^itam .. 22.. koTikoTisahasraishcha mahAshvaishcha virAjitam . astrashastrAdisaMyuktairasa~NkhyAtabalAnvitaiH .. 23.. asa~NkhyAtairbhaTairnityaM rakShitaM puramuttamam . asti puNyavatAM prApyamaprApyaM pApakarmaNAm .. 24.. tasminnantaHpure shuddhe sahasrasthUNasaMyute . sarvalakShaNasaMyukte sarvAla~NkArasaMyute .. 25.. mR^idutoraNasaMyukte kalpavR^ikShasamanvite . kaNThIravamukhairyukte ShaT.hpadasvanasaMyute .. 26.. mR^idutalpasamopete ratnanirmitamaNDape . devyA chApi sarasvatyA varNavigrahayA saha .. 27.. sarvashabdArthabhUtastu brahmA nivasati prabhuH . tatra devA dvijA gatvA dadR^ishurlokanAyakam .. 28.. nAnAratnasamopetaM vichitramukuTojjvalam . ratnakuNDalasaMyuktaM prasannavadanaM shubham .. 29.. nAnAratnasamopetahArAbharaNabhUShitam . mahArhamaNisaMyuktakeyUrakarasaMyutam .. 30.. vichitrakaTakopetama~NgulIyakashobhitam . uttarIyakasaMyuktaM shuklayaj~nopavItinam .. 31.. nAnAratnasamopetaM tundabandhavirAjitam . chandanAgarukarpUrakShodadigdhatanUruham .. 32.. sugandhakusumotpannanAnAmAlAvibhUShitam . shuklavastraparIdhAnaM taptajAmbUnadaprabham .. 33.. svabhAsA sakalaM nityaM bhAsayantaM parAtparam . surAsuramunIndraishcha vandyamAnapadAmbujam .. 34.. taM dR^iShTvA sarvakartAraM sAkShiNaM tamasaH param . mahAprItisamopetAH prasannavadanekShaNAH .. 35.. sa~njAtapulakairyuktA vivashA gadgadasvarAH . prakAshitasukhAbdhyantarnimagnA nirmalAvR^itam .. 36.. nirastanikhiladhvAntAH praNamya vasudhAtale . shirasya~njalimAdhAya sarve devAH samAhitAH .. 37.. tuShTuvurhR^iShTamIshAnaM sarvalokapitAmaham . muktidaM puNyaniShThAnAM duHkhadaM pApakarmaNAm .. 38.. devA UchuH \- brahmaNe brahmavij~nAnadugdhodadhividhAyine . brahmatattvadidR^ikShUNAM brahmadAya namo namaH .. 39.. kaShTasAgaramagnAnAM saMsArottArahetave . sAkShiNe sarvabhUtAnAM sAkShyahInAya vai namaH .. 40.. sarvadhAtre vidhAtre cha sarvadvandvApahAriNe . sarvAvasthAsu sarveShAM sAkShiNe vai namo namaH .. 41.. parAtparavihInAya parAya parameShThine . parij~nAtavatAmAtmasvarUpAya namo namaH .. 42.. padmajAya pavitrAya padmanAbhasutAya cha . padmapuShpeNa pUjyAya namaH padmadharAya cha .. 43.. surajyeShThAya sUryAdidevatAtR^iptikAriNe . surAsuranarAdInAM sukhadAya namo namaH .. 44.. vedhase vishvanetrAya vishuddhaj~nAnarUpiNe . vedavedyAya vedAntavidhaye vai namo namaH .. 45.. vidhaye vidhihInAya vidhivAkyavidhAyine . vidhyuktakarmaniShThAnAM namo vidyApradAyine .. 46.. viri~nchAya vishiShTAya vishiShTArtiharAya cha . viShaNNAnAM viShAdAbdhivinAshAya namo namaH .. 47.. namo hiraNyagarbhAya hiraNyagirivartine . hiraNyadAnalabhyAya hiraNyAtipriyAya cha .. 48.. shatAnandAya shAntAya shA~Nkaraj~nAnadAyine . shamAdisahitasyaiva j~nAnadAya namo namaH .. 49.. shambhave shambhubhaktAnAM sha~NkarAya sharIriNAm . shA~Nkaraj~nAnahInAnAM shatrave vai namo namaH .. 50.. namaH svayambhuve nityaM svayambhubrahmadAyine . svayaM brahmasvarUpAya svatantrAya parAtmane .. 51.. druhiNAya durAchAraniratasya durAtmanaH . duHkhadAyAnyajantUnAmAtmadAya namo namaH .. 52.. vandyahInAya vandyAya varadAya parasya cha . variShThAya variShThAnAM chaturvaktrAya vai namaH .. 53.. prajApatisamAkhyAya prajAnAM pataye sadA . prAjApatyaviraktasya namaH praj~nAnadAyine .. 54.. pitAmahAya pitrAdikalpanArahitAya cha . pishunAgamyadehAya peshalAya namo namaH .. 55.. jagatkartre jagadgoptre jagaddhantre parAtmane . jagaddR^ishyavihInAya chinmAtrajyotiShe namaH .. 56.. vishvottIrNAya vishvAya vishvahInAya sAkShiNe . svaprakAshaikamAnAya namaH pUrNaparAtmane .. 57.. stutyAya stutihInAya stotrarUpAya tattvataH . stotRRINAmapi sarveShAM sukhadAya namo namaH .. 58.. sUta uvAcha \- evaM brahmANamAdityAH stutvA bhaktipuraHsaram . pR^iShTavantastu sarveShAM vedAnAmarthamAdarAt .. 59.. brahmA.api brahmavinmukhyaH sarvavedairabhiShTutaH . prAha gambhIrayA vAchA vedAnAmarthamuttamam .. 60.. iti shrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM chaturthasya yaj~navaibhavakhaNDasyoparibhAge brahmagItAsUpaniShatsu brahmagItirnAma prathamo.adhyAyaH .. 1.. \medskip\hrule\medskip .. atha dvitIyo.adhyAyaH .. .. vedArthavichAraH .. brahmovAcha \- avAchya eva vedArthaH sarvathA sarvachetanaiH . tathA.api vakShye bhaktAnAM yuShmAkaM shR^iNutAdarAt .. 1.. AtmasaMj~naH shivaH shuddha eka evAdvayaH sadA . agre sarvamidaM devA AsIttanmAtramAstikAH .. 2.. tato nAnyanmiShatki~nchitsa punaH kAlapAkataH . prANinAM karmasaMskArAtsvashaktigatasattvataH .. 3.. sa aikShata jagatsarvaM nu sR^ijA iti sha~NkaraH . sa punaH sakalAnetA.NllokAnAtmIyashaktitaH .. 4.. yathApUrvaM krameNaiva surA asR^ijata prabhuH . taM haraM kechidichChanti kechidviShNuM surottamAH .. 5.. kechinmAmeva chechChanti kechidindrAdidevatAH . kechitpradhAnaM triguNaM svatantraM kevalaM jaDam .. 6.. aNavaH kechidichChanti shabdaM kechana mohitAH . kShaNapradhva.nsivij~nAnaM kechana bhrAntachetasaH .. 7.. shUnyasaMj~naM surAH kechinnirupAkhyaM vimohitAH . kechidbhUtAni chechChanti nisargaM kechana bhramAt .. 8.. tatra tatraiva tarkA.nshcha pravadanti yathAbalam . sarve vAdAH shrutismR^ityorviruddhA iti me matiH .. 9.. pApiShThAnAM tu jantUnAM tatra tatra surarShabhAH . prAksaMsAravashAdeva jAyate ruchirAstikAH .. 10.. te.api kAlavipAkena shraddhayA pUtayA.api cha . purAtanena puNyena devatAnAM prasAdataH .. 11.. kAlena mahatA devAH sopAnakramataH punaH . vedamArgamimaM mukhyaM prApnuvanti chirantanam .. 12.. prAksaMsAravashAdeva ye vichintya balAbale . vivashA vedamApannAste.api kaivalyabhAginaH .. 13.. vedamArgamimaM muktvA mArgamanyaM samAshritaH . hastasthaM pAyasaM tyaktvA lihetkUrparamAtmanaH .. 14.. vidA vedena jantUnAM muktirmArgAntareNa chet . tamasA.api vinA lokaM te pashyanti ghaTAdikam .. 15.. tasmAdvedodito hyarthaH satyaM satyaM mayoditam . anyena vedito hyartho na satyaH paramArthataH .. 16.. paramArtho dvidhA prokto mayA he svargavAsinaH . ekaH svabhAvataH sAkShAtparamArthaH sadaiva tu .. 17.. sa shivaH satyachaitanyasukhAnantasvalakShaNaH . aparaH kalpitaH sAkShAdbrahmaNyadhyastamAyayA .. 18.. kalpitAnAmavastUnAM madhye kechana mAyayA . paramArthatayA klR^iptAH vyavahAre surarShabhAH .. 19.. vyavahAre tu sa~NklR^iptAH kechanAparamArthataH . AkAshAdi jagachChuktirUpe te kathite mayA .. 20.. vyAvahArikasatyArthaM sAkShAtsatyArthachidghanam . ubhayaM vakti vedastu mArgA naivaM vadanti hi .. 21.. svapnAvasthAsu sa~NklR^iptasatyArthena samAnimAn . arthAnevAmanantyanye mArgA he svargavAsinaH .. 22.. jAgratkAle tu sa~NklR^iptasatyArthena samAnimAn . mArgA evAmanantyarthA kA kathA satyachidghane .. 23.. tasmAdekaikayA dR^iShTyA mArgAH satyArthabhAShiNaH . dR^iShTyAntareNa te bhrAntA iti samya~N.hnirUpaNam .. 24.. chaitanyApekShayA chetyaM vyomAdi sakalaM jagat . asatyaM satyarUpaM tatkumbhakuDyAdyapekShayA .. 25.. kumbhakuDyAdayo bhAvA api vyomAdyapekShayA . asatyAH satyarUpAste shuktirUpAdyapekShayA .. 26.. jAgradityuditAvasthAmapekShya svapanAbhidhA . avasthA.asatyarUpA hi na satyA hi divaukasaH .. 27.. tathA.api svapnadR^iShTaM tu vastu svarganivAsinaH . sUchakaM hi bhavatyeva jAgratsatyArthasiddhaye .. 28.. tathaiva mArgAH subhrAntA api vedoditasya tu . arthasya prAptisiddhyArthA bhavantyeva na sa.nshayaH .. 29.. tasmAdvedetarA mArgA naiva tyAjyA nirUpaNe . vedaniShThastu tAnmArgAnkadAchidapi na spR^ishet .. 30.. vedaniShThastu mArgA.nstAnmohenApi spR^ishedyadi . prAyashchittI bhavatyeva nAtra kAryA vichAraNA .. 31.. ekasyAmapi taiH sArdhaM pa~Nktau vedaikasaMsthitaH . mohenApi na bhu~njIta bhuktvA chAndrAyaNaM charet .. 32.. ijyAdAnavivAhAdikAryamadhyayanaM shruteH . yadi tairmohataH kuryAtkuryAchchAndrAyaNatrayam .. 33.. dharmAdharmAdivij~nAnaM nAdadIta shrutau sthitaH . tebhyo mohAdapi prAj~nAH shreyaskAmI kadAchana .. 34.. vedabAhyeShu mArgeShu saMskR^itA ye narAH surAH . te hi pAShaNDinaH sAkShAttathA taiH sahavAsinaH .. 35.. kalau jagadvidhAtAraM shivaM satyAdilakShaNam . nArchayiShyanti vedena pAShaNDopahatA janAH .. 36.. vedasiddhaM mahAdevaM sAmbaM chandrArdhashekharam . nArchayiShyanti vedena pAShaNDopahatA janAH .. 37.. vedoktenaiva mArgeNa bhasmaneva tripuNDrakam . dhUlanaM nAchariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 38.. rudrAkShadhAraNaM bhaktyA vedoktenaive vartmanA . na kariShyanti mohena pAShaNDopahatA janAH .. 39.. li~Nge dine dine devaM shivarudrAdisaMj~nitam . nArchayiShyanti vedena pAShaNDopahatA janAH .. 40.. devakAryaM na kurvanti pitR^ikAryaM visheShataH . aupAsanaM na kurvanti pAShaNDopahatA janAH .. 41.. pa~nchayaj~naM na kurvanti tathaivAtithipUjanam . vaishvadevaM na kurvanti pAShaNDopahatA janAH .. 42.. vedabAhyena mArgeNa pUjayanti janArdanam . nindanti sha~NkaraM mohAtpAShaNDopahatA janAH .. 43.. brahmANaM keshavaM rudraM bhedabhAvena mohitAH . pashyantyekaM na jAnanti pAShaNDopahatA janAH .. 44.. adakShiNamanabhya~NgamadhautacharaNaM tathA . kurvantyanagnikaM shrAddhaM pAShaNDopahatA janAH .. 45.. ekAdashyAmathAShTamyAM chaturdashyAM visheShataH . upavAsaM na kurvanti pAShaNDopahatA janAH .. 46.. shatarudrIyachamakaistathA pauruShasUktakaiH . nAbhiShi~nchanti deveshaM pAShaNDopahatA janAH .. 47.. chirantanAni sthAnAni shivasya paramAtmanaH . na drakShyanti mahAbhaktyA pAShaNDopahatA janAH .. 48.. shrImaddakShiNakailAse vartanaM shraddhayA saha . vatsaraM na kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 49.. shrImadvyAghrapure puNye vartanaM bhuktimuktidam . vatsaraM na kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 50.. anyeShu cha vishiShTeShu shivasthAneShu vartanam . vatsaraM na kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 51.. dine dine tu vedAntamahAvAkyArthanirNayam . AchAryAnna kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 52.. sannyAsaM parahaMsAkhyaM nA~NgIkurvanti mohitAH . pradveShaM cha kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 53.. anyAni yAni karmANi vedenaivoditAni tu . nAchariShyanti tAnyeva pAShaNDopahatA janAH .. 54.. smArtAnyapi cha karmANi yAni yAni surottamAH . nAchariShyanti tAnyeva pAShaNDopahatA janAH .. 55.. UrdhvapuNDraM lalATe tu vartulaM chArdhachandrakam . dhArayiShyanti mohena pAShaNDopahatA janAH .. 56.. sha~NkhachakragadAvajraira~NkanaM vigrahe svake . mohenaiva kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 57.. manuShyANAM cha nAmnA tu teShAmAkArato.api cha . lA~nChitAshcha bhaviShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 58.. bahunoktena kiM vedamaryAdAbhedanaM surAH . shraddhayaiva kariShyanti pAShaNDopahatA janAH .. 59.. dhIrA vishiShTAshcha maheshvarasya prasAdayuktAshcha mahattamAshcha . vedoditaM kevalameva devA mudA kariShyanti vimuktisiddhyai .. 60.. iti brahmagItAsUpaniShatsu vedArthavichAro nAma dvitIyo.adhyAyaH .. 2.. \medskip\hrule\medskip .. atha tR^itIyo.adhyAyaH .. .. sAkShishivasvarUpakathanam .. brahmovAcha \- sarvAtmA sha~Nkaro nAma sAkShyeva sakalasya tu . sAkShyabhAve jagatsAkShyaM kathaM bhAti surottamAH .. 1.. svato bhAnavihInaM hi jagatsarvaM charAcharam . jaDatA.ajaDatA chAsya jagato bhAnavattayA .. 2.. bhAnaM vij~nAnato janyamiti kaishchidudIryate . tanna sa~Ngatameva syAjjanyaM chejjaDameva tat . jaDAnAmeva janyatvaM kumbhAdInAM hi sammatam .. 3.. vij~nAnaM chApi bhAnasya naivotpAdakamiShyate . j~nAnasya bhAnarUpeNa pariNAmo na sidhyati .. 4.. avikriyatvAjj~nAnasya yadi tasyApi vikriyA . tarhi kShIrAdivachchetyaM bhavettannaiva vedanam .. 5.. tathA bhAnasya vij~nAnaM naivArambhakamiShyate . adravyatvAdguNatvena paraira~NgIkR^itatvataH .. 6.. asadrUpasya bhAnasya j~nAnaM nArambhakaM bhavet . vandhyAsUnorapi j~nAnaM tadA hyArambhakaM bhavet .. 7.. prAgasadrUpabhAnasya j~nAnaM nArambhakaM bhavet . asataH prAktvapUrvANAM visheShANAmabhAvataH .. 8.. ato vij~nAnajanyatvaM nAsti bhAnasya sarvadA .. 9.. j~nAnasyApi na janyatvamasti he svargavAsinaH . uktanyAyena janyatvapratItirbhrAntireva hi .. 10.. bhAnasyApi tathA bhrAntirjanyatvapratibhA surAH . bhAvatve satyajanyatvAdbhAnaM nityaM surottamAH .. 11.. yajjagadbhAsakaM bhAnaM nityaM bhAti svataH surAH . sa eva jagataH sAkShI sarvAtmA sha~NkarAbhidhaH .. 12.. tena kalpitasambandhAdaj~nAnaM bhAti na svataH . aj~nAnajanyaM chittaM cha rAgadveShAdayastathA . aj~nAnaspR^iShTachaitanyAdevaM bhAnti na cha svataH .. 13.. prANashchApi tathA bAhyakaraNAni vapustathA . chittavR^ittyabhisambandhadvAreNaiva dR^iganvayAt .. 14.. vibhAnti na svato bAhyaviShayAshcha tathaiva cha .. 15.. anumAnAdivR^ittisthaM chaitanyaM surasattamAH . arthAnAmapi keShAM chidbhAsakaM tena sha~NkaraH .. 16.. sarvAvabhAsakaH proktastena bhAtamidaM jagat . ato rUpANi tenaiva pashyatIshena mAnavaH .. 17.. shR^iNotyanena shabdA.nshcha gandhAnAjighrati priyAn . anenaiva sadA vAchaM vyAkaroti tu mAnavaH . anena svAdu chAsvAdu vijAnAti cha mAnavaH .. 18.. sha~NkarAkhyaM tu vij~nAnaM bahudhA shabdyate budhaiH . kechid.hhR^idayamityAhurbrAhmaNA he surottamAH .. 19.. mana ityapare santaH saMj~nAnamiti kechana . Aj~nAnamiti vidvA.nsaH kechiddhe svargavAsinaH .. 20.. vij~nAnamiti chApyanye praj~nAnamiti kechana . medheti brAhmaNAH kechiddR^iShTirityapare budhAH .. 21.. dhR^itirityapare prAj~nA matirityapi kechana . manISheti mahAprAj~nA jUtirityapare budhAH .. 22.. smR^itirityAstikAH kechitsa~Nkalpa iti kechana . kraturityapare prAj~nAH kAma ityapare janAH .. 23.. vasha ityAstikAH kechitsarvANyetAni santatam . praj~nAnasya shivasyAsya nAmadhyeyAnyasa.nshayam .. 24.. eSha brahmaiSha evendra eSha eva prajApatiH . eSha eva hi devAshcha bhUtAni bhavanAni cha .. 25.. aNDajA jArujAshchaiva svedajA udbhijA api . ashvA gAvashcha martyAshcha hastipUrvAstathaiva cha .. 26.. sthAvaraM ja~NgamaM chaiva tathA.anyadapi ki~nchana . sarvametadayaM shambhuH praj~nAnaghanalakShaNaH .. 27.. pratiShThA sarvavastUnAM praj~naiShA pArameshvarI . praj~nAnameva tadbrahma shivarudrAdi saMj~nitam .. 28.. evaMrUpaparij~nAnAdeva martyo.amR^ito bhavet . na karmaNA na prajayA na chAnyenApi kenachit .. 29.. brahmavedanamAtreNa brahmApnotyeva mAnavaH . atra nAstyeva sandehastrirvaH shapathayAmyaham .. 30.. tadvidyAviShayaM brahma satyaj~nAnasukhAdvayam . saMsArake guhAvAchye mAyAj~nAnAdisaMj~nite . nihitaM brahma yo veda paramavyomasaMj~nite .. 31.. so.ashnute sakalAnkAmAnakrameNa surarShabhAH . viditabrahmarUpeNa jIvanmukto na sa.nshayaH .. 32.. pratyagaj~nAnavij~nAnamAyAshaktestu sAkShiNam . ekaM brahma cha sampashyansAkShAdbrahmaviduttamaH .. 33.. brahmarUpAtmanastasmAdetasmAchChaktimishritAt . apa~nchIkR^ita AkAshaH sambhUto rajjusarpavat .. 34.. AkAshAdvAyusa~nj~nastu sparsho.apa~nchIkR^itaH punaH . vAyoragnistathA chAgnerApa adbhyo vasundharA .. 35.. tAni bhUtAni sUkShmANi pa~nchIkR^itya shivAj~nayA . tebhya eva surA sR^iShTaM brahmANDAkhyamidaM mayA .. 36.. bhuvanAni vishiShTAni nirmitAni shivAj~nayA . brahmANDasyodare devA devAshcha vividhA amI .. 37.. devAdayo manuShyAshcha tathA pashvAdayo janAH . tattatkarmAnurUpeNa mayA sR^iShTAH shivAj~nayA .. 38.. asthisnAyvAdirUpaM yachCharIraM bhAti dehinAm . tasmAtprANamayo hyAtmA vibhinnashchAntaro yataH .. 39.. yo.ayaM prANamayo hyAtmA bhAti sarvasharIriNAm . tato manomayo hyAtmA vibhinnashchAntaratvataH .. 40.. yo.ayaM manomayo hyAtmA bhAti sarvasharIriNAm . vij~nAnamaya AtmA cha tato.anyashchAntaro yataH .. 41.. vij~nAnamaya AtmA yo vibhAti sakalAtmanAm . Anandamaya AtmA cha tato.anyashchAntaro yataH .. 42.. yo.ayamannamayaH so.ayaM pUrNaH prANamayena tu . manomayena prANo.api tathA pUrNaH svabhAvataH .. 43.. tathA manomayo hyAtmA pUrNo j~nAnamayena tu . Anandena sadA pUrNastathA j~nAnamayaH surAH .. 44.. tathA.a.anandamayashchApi brahmaNA.anyena sAkShiNA . sarvAntareNa sampUrNo brahma nAnyena kenachit .. 45.. yadidaM brahma puchChAkhyaM satyaj~nAnAdvayAtmakam . sa rasaH sarvadA sAkShAnnAnyathA surapu~NgavAH .. 46.. etameva rasaM sAkShAllabdhvA dehI sanAtanam . sukhI bhavati sarvatra nAnyathA surasattamAH .. 47.. asatyasminparAnande svAtmabhUte.akhilAtmanAm . ko jIvati naro devAH ko vA nityaM vicheShTate .. 48.. tasmAtsarvAtmanAM chitte bhAsamAno raso haraH . Anandayati duHkhADhyaM jIvAtmAnaM kR^ipAbalAt .. 49.. yadA hyevaiSha etasminnadR^ishyatvAdilakShaNe . nirbhedaM paramekatvaM vindate surasattamAH .. 50.. tadaivAbhayamatyantaM kalyANaM paramAmR^itam . svAtmabhUtaM paraM brahma sa yAti svargavAsinaH .. 51.. yadA hyevaiSha etasminnalpamatyantaraM naraH . vijAnAti tadA tasya bhayaM syAnnAtra sa.nshayaH .. 52.. sarveShAmAtmabhUtaM yadbrahma satyAdilakShaNam . udAste tatsurashreShThA yathAjAtajanaM prati .. 53.. samyagj~nAnaikaniShThAnAM tadeva paramaM padam . tadA svAtmatayA bhAti kevalaM kR^ipayA surAH .. 54.. tattvevAdhItavedasya sahA~NgaiH surapu~NgavAH . mananena vihInasya bhayahetuH sadA bhavet .. 55.. bhIShA.asmAtpavate vAyurbhIShodeti divAkaraH . bhIShA.asmAdagnirindrashcha mR^ityurdhAvati pa~nchamaH .. 56.. asyaivAnandaleshena stambAntA viShNupUrvakAH . bhavanti sukhino devAstAratamyakrameNa tu .. 57.. tattatpadaviraktasya shrotriyasya prasAdinaH . svarUpabhUta AnandaH svayaM bhAti pade yathA .. 58.. ayameva shivaH sAkShAdAdityahR^idaye tathA . anyeShAM hR^idaye chaiva bhAti sAkShitayA svayam .. 59.. vihAya sAkShyaM dehAdi mAyAntaM tu vivekataH . sarvasAkShiNamAtmAnaM yaH pashyati sa pashyati .. 60.. rudranArAyaNAdInAM stambAntAnAM cha sAkShiNam . evaM tarkapramANAbhyAM yaH pashyati sa pashyati .. 61.. yasyaivaM tarkamAnAbhyAmasti vij~nAnamAstikAH . sa lokAdakhilAdasmAdvibhidyAtmAnamAtmanA .. 62.. annAdInakhilAnkoshAnAbhAsena vibhAsitAn . upasa~NkrAmatIshasya prasAdAdeva kevalAt .. 63.. yato vAcho nivartante nimittAnAmabhAvataH . nirvisheShe shive shabdaH kathaM devAH pravartate .. 64.. visheShaM ka~nchidAshritya khalu shabdaH pravartate . yasmAdetanmanaH sUkShmAM vyAvR^ittaM sarvagocharam .. 65.. yasmAchChrotratvagakShyAdikhAni karmendriyANi cha . vyAvR^ittAni parAgvastuviShayANi surottamAH .. 66.. tadbrahmAnandamadvandvaM nirguNaM satyachidghanam . viditvA svAtmarUpeNa na bibheti kutashchana .. 67.. evaM yastu vijAnAti svagurorupadeshataH . sa sAdhvasAdhukarmabhyAM sadA na tapati prabhuH .. 68.. tapyatApakarUpeNa vibhAtamakhilaM jagat . pratyagAtmatayA bhAti j~nAnAdvedAntavAkyajAt .. 69.. kartA kArayitA karma karaNaM kAryamAstikaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtparameshvarAt .. 70.. pramAtA cha pramANaM cha prameyaM pramitistathA . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 71.. niyojyashcha niyogashcha sAdhanAni niyojakaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 72.. bhoktA bhojayitA bhogo bhogopakaraNAni cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 73.. grAhakashcha tathA grAhyaM grahaNaM sarvatomukham . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 74.. anyathAj~nAnamaj~nAnaM sa.nshayaj~nAnameva cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 75.. ghaTaj~nAnaM paTaj~nAnaM kuDyAdij~nAnameva cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 76.. ghaTaH kuDyaM kusUlaM cha paTaH pAtraM cha parvataH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 77.. pAtAlAdyAshcha lokAshcha satyalokAdayo.api cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 78.. brahmANDaM tatra klR^iptAnAmaNDAnAM shatakoTayaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 79.. samudrAshcha taTAkAshcha nadyaH sarvanadA api . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 80.. merumandArapUrvAshcha parvatAshcha mahattarAH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 81.. vanAni vanadeshAshcha vanyAni vividhAni cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 82.. vR^ikShAshcha vividhAH kShudratR^iNagulmAdayo.api cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 83.. AkAshAdIni bhUtAni bhautikAnyakhilAnyapi . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 84.. shabdasparshAditanmAtrarUpANi sakalAni cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 85.. kR^imikITapata~NgAshcha kShudrA api cha jantavaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 86.. pashavashcha mR^igAshchaiva pannagAH pApayonayaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 87.. manuShyAshchaiva mAta~NgA ashvA uShTrAH kharA api . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 88.. yakSharAkShasagandharvapramukhAH siddhakinnarAH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 89.. karmadevAshcha devAshcha devarAjo virAT svarAT . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 90.. ahaM cha madvibhUtishcha viShNubhaktAshcha dehinaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 91.. viShNurviShNuvibhUtishcha viShNubhaktAshcha dehinaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 92.. rudro rudravibhUtishcha rudrabhaktAshcha dehinaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 93.. IshvarastadvibhUtishcha tadIyAH sarvadehinaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 94.. sadAshivasamAkhyastu shivastasya vibhUtayaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 95.. dishashcha vidishashchaiva sAbhraM nakShatramaNDalam . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 96.. vAsudevaH sa~NkarShaNaH pradyumnashchAniruddhakaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 97.. matsyaH kUrmo varAhashcha nArasi.nho.atha vAmanaH . tadbhaktAshcha tathA bhAnti prasAdAtpArameshvarAt .. 98.. AshramAshcha tathA varNAH sa~NkarA vividhA api . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 99.. niShiddhaM chAniShiddhaM cha niShedhA vidhayo.api cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 100.. sharIramindriyaM prANo mano buddhiraha~NkR^itiH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 101.. kAmakrodhAdayaH sarve tathA shAntyAdayo.api cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 102.. jIvAtmA paramAtmA cha tayorbhedashcha bhedakaH . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 103.. jaDashaktiprabhedAshcha chichChaktistadbhidA.api cha . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 104.. astishabdoditA arthA nAstishabdoditA api . sarvamAtmatayA bhAti prasAdAtpArameshvarAt .. 105.. AtmA nAma surAH svena bhAsA yo bhAti santatam . tameva tvamahaMshabdapratyayAbhyAM tu jantavaH .. 106.. vyavahAre vijAnanti na jAnantyeva te.arthataH . arthatashchAsya vettAro na vidyante.advayatvataH .. 107.. evamAtmAnamadvaitamAtmanA veda yaH sthiram . so.ayamarthamimaM nityaM gAyannAste svabhAvataH .. 108.. yathA nartanamIshasya svabhAvAllokarakShakam . tathA vidyA vinodAkhyA gItirlokopakAriNI .. 109.. yathaivAdigurorgItirlokAnAM hitakAriNI . tathaivAsya gurorgItirlokAnAM hitakAmyayA .. 110.. AptakAmasya rudrasya gItirvyAkhyAnalakShaNA . paropakAriNI tadvadgItirasyApi sadguroH .. 111.. laukikeShvapi gAneShu prasAdaM kurute shivaH . kiM punarvaidike gAne tato gAnaM samAshrayet .. 112.. vyAkhyAgAneShvashaktastu shivamuddishya bhaktitaH . laukikImapi vA gItiM kuryAnnityamatandritaH .. 113.. gItij~nAnaM shivaprApteH sutarAM kAraNaM bhavet . gItij~nAnena yogaH syAdyogAdeva shivaikyatA .. 114.. gItij~no yadi yogena na yAti parameshvaram . pratibandhakabAhulyAttasyaivAnucharo bhavet .. 115.. kevalaM laukikaM gAnaM na kuryAnmohato.api vA . yadi kuryAtpramAdena prAyashchittI bhaved.hvijaH .. 116.. atastu saMsAravinAshane rataH shrutipramANena cha tarkavartmanA . prabodhamAsAdya shivasya taM punaH sadaiva gAyanvicharedimAM mahIm .. 117.. ityupaniShatparatattvaviShayA vaH satyamuditA sakaladuHkhanihantrI . kaShTahR^idayasya manujasya na deyA bhaktisahitasya tu shivasya khalu deyA .. 118.. iti brahmagItAsUpaniShatsu sAkShishivasvarUpakathanaM nAma tR^itIyo.adhyAyaH .. 3.. \medskip\hrule\medskip .. atha chaturtho.adhyAyaH .. .. talavakAropaniShadvyAkhyAkathanam .. brahmovAcha \- asti devaH svataH siddhaH sAkShI sarvasya sarvadA . saMsArArNavamagnAnAM sAkShAtsaMsAramochakaH .. 1.. sarveShAM tu manastena preritaM niyamena tu . viShaye gachChati prANashcheShTate vAgvadatyapi .. 2.. chakShuH pashyati rUpANi shrotraM shabdaM shR^iNotyapi . anyAni khAni sarvANi tenaiva preritAni tu .. 3.. svaM svaM viShayamuddishya pravartante nirantaram . pravartakatvaM chApyasya mAyayA na svabhAvataH .. 4.. indriyANAM tu sattA cha naiva svAbhAvikI matA . taptAyaH piNDavattasya sattyayaiva surarShabhAH .. 5.. shrotramAtmani chAdhyastaM svayaM devo maheshvaraH . anupravishya shrotrasya dadAti shrotratAM haraH .. 6.. mana Atmani chAdhyastaM pravishya parameshvaraH . manastvaM tasya sattvastho dadAti niyamena tu .. 7.. vAcho vAktvamanuprApya prANasya praNatAM haraH . dadAti niyamenaiva chakShuShTvaM chakShuShastathA .. 8.. anyeShAmindriyANAM tu kalpitAnAmapIshvaraH . tattadrUpamanuprApya dadAti niyamena tu .. 9.. tatra chakShushcha vAk.hchaiva manashchAnyAni khAni cha . na gachChanti svaya~njyotiHsvabhAve paramAtmani .. 10.. sa devo viditAdanyastathaivAviditAdapi. vAchA cha manasA chaiva chakShuShA cha tathaiva cha .. 11.. shrotreNApi surashreShThAH prANenAnyena kenachit . na shakyo gocharIkartuM satyameva mayoditam .. 12.. yasyedamakhilaM nityaM gocharaM rUpavadraveH . tadeva paramaM brahma vitta yUyaM sanAtanam .. 13.. evaM jAnanti ye dhIrAstarkatashcha pramANataH . gurUktyA svAnubhUtyA cha bhavanti khalu te.amR^itAH .. 14.. suj~nAtamiti tadbrahma manudhvaM yadi he surAH . dabhrameva hi tatsAkShi brahma vedyaM kathaM bhavet .. 15.. yasya svAtmatayA brahma viditaM karmatAM vinA . tasya tajj~nAnakartR^itvavihInasya mataM hi tat .. 16.. yasyAmataM tasya mataM mataM yasya na veda saH . avij~nAtaM vijAnatAM vij~nAtamavijAnatAm .. 17.. brahmaj~nAne ghaTaj~nAne bhrAntij~nAne.api chAstikAH . naiva kartR^i na karmApi brahma chitkevalaM bhavet .. 18.. yasya kartR^itayA bhAtaM brahmAkartR^i surottamAH . tasya brahmAmataM yasmAtkarma tasya mataM hi tat .. 19.. yasya karmatayA bhAtaM brahmAkarma surottamAH . tasya brahmAmataM yasmAtkarma tasya mataM hi tat .. 20.. akartraviShayapratyakprakAshaH svAtmanaiva tu . vinA tarkapramANAbhyAM brahma yo veda veda saH .. 21.. evaMrUpaparij~nAnamapi dR^ishyatayaiva tu . yasya bhAti sa tatsAkShI brUta brahmAtmavitkatham .. 22.. brahmAvidyA.api j~nAtA chedvedyA bhavati kumbhavat . avedyaM brahma vedyaM syAdvedyavidyAbhisa~NgamAt .. 23.. vettA.api vidyAsambandhAtsavisheSho bhaved.hdhruvam . nirvisheShaM paraM brahma tato vidvAnna chAtmavit .. 24.. vidyAyA Ashrayatvena viShayatvena vA bhavet . brahma naivAnyathA tatra brahma brahma bhavetkatham .. 25.. brahmasambandhahInA chedvidyA brahma tu veditum . ashakyaM tatra he devAH ko vA brahmAtmavidbhavet .. 26.. brahmaNyadhyastamAyAdinivR^ittiM kurute tu sA . vidyA yadi na mAyAyAH pratyagAtmanyasambhavAt .. 27.. pratyagAtmA paraM jyotirmAyA sA tu mahattamaH . tathA sati kathaM mAyAsambhavaH pratyagAtmani .. 28.. tasmAttarkapramANAbhyAM svAnubhUtyA cha chid.hghane . svaprakAshaikasa.nsiddhernAsti mAyA parAtmani .. 29.. vyAvahArikadR^iShTyeyaM vidyA.avidyA na chAnyathA . tattvadR^iShTyA tu nAstyeva tattvamevAsti kevalam .. 30.. vyAvahArikadR^iShTistu prakAshAvyabhichArataH . prakAsha eva satataM tasmAdadvaitameva hi .. 31.. advaitamiti choktishcha prakAshAvyabhichArataH . prakAsha eva satataM tasmAnmaunaM hi yujyate .. 32.. pratyakShAdi pramANaishcha tarkaiH shrutyA tathaiva cha . svagurorupadeshena prasAdena shivasya tu .. 33.. arjitairapi dharmaishcha kAlapAkena dhArmikAH . artho mahAnayaM bhAti shA~NkaraH puruShasya tu .. 34.. yasya prakAshitaH sAkShAdayamartho mahattaraH . tasya nAsti kriyAH sarvA j~nAnaM chApyadvayatvataH .. 35.. ayamartho mahAnyasya svata eva prakAshitaH . na sa jIvo na cha brahma na chAnyadapi ki~nchana .. 36.. ayamartho mahAnyasya svata eva prakAshitaH . na tasya varNA vidyante nAshramAshcha tathaiva cha .. 37.. ayamartho mahAnyasya svata eva prakAshitaH . na tasya dharmo.adharmashcha na niShedho vidhirna cha .. 38.. etamarthaM mahAntaM yaH prAptaH shambhoH prasAdataH . sa shambhureva naivAnya iti me nishchitA matiH .. 39.. etamarthaM mahAntaM yaH prAptaH shambhoH prasAdataH . tasyAhaM vaibhavaM vaktuM na shaktaH satyamIritam .. 40.. etamarthaM mahAntaM yaH prAptaH shambhoH prasAdataH . vaibhavaM tasya viShNushcha na shakto vaktumAstikAH .. 41.. etamarthaM mahAntaM yaH prAptaH shambhoH prasAdataH . vaibhavaM tasya rudrashcha na shakto vaktumAstikAH .. 42.. etamarthaM mahAntaM yaH prAptaH shambhoH prasAdataH . vaibhavaM tasya vedAshcha na shaktA vaktumAstikAH .. 43.. asmindehe yadi j~nAtaH purokto.arthomahAnayam . sa sAkShAtsatyamadvaitaM nirvANaM yAti mAnavaH .. 44.. asmindehe na vij~nAtaH purokto.artho mahAnyadi . vinaShTireva mahatI tasya naiva parA gatiH .. 45.. svasharIre.anyadeheShu samaM nishchitya taM dR^iDham . atha dhIrA na jAyante hyamR^itAshcha bhavanti hi .. 46.. baddho mukto mahAvidvAnaj~na ityAdibhedataH . eka eva sadA bhAti nAneva svapnavatsvayam .. 47.. ataH svamuktyaivAnyeShAmAbhAsAnAmapi dhruvam . muktiM jAnAti he devA AtmanAmAtmavidvaraH .. 48.. svasa.nsAradashAyAM tu svabhrAntyA sarvadehinAm . AbhAsAnAM cha sa.nsAraM veda muktiM tathaiva cha .. 49.. prArabdhakarmaparyantaM kadAchitparamAtmavit. jagajjIvAdikaM veda kadAchinnaiva veda tat .. 50.. kadAchidbrahma jAnAti pratItamakhilaM surAH . kadAchinnaiva jAnAti svabhAvAdeva tattvavit .. 51.. jagajjIvAdirUpeNa yadA brahma vibhAsate . tadA duHkhAdibhogo.api bhAti chAbhAsarUpataH .. 52.. yadA brahmAtmanA sarvaM vibhAti svata eva tu . tadA duHkhAdibhogo.ayamAbhAso na vibhAsate .. 53.. jagajjIvAdirUpeNa pashyannapi parAtmavit . na tatpashyati tadrUpaM brahmavastveva pashyati .. 54.. brahmaNo.anyatsadA nAsti vastuto.avastuto.api cha . tathA sati shivAdanyatkathaM pashyati tattvavit .. 55.. brahmarUpeNa vA sAkShAjjagajjIvAtmanA.athavA . yathA yathA prathA sAkShAdbrahma bhAti tathA tathA .. 56.. yathA yathA.avabhAso.ayaM svabhAvAdeva bhAsate . tathA tathA.anusandhAnaM yoginaH svAtmavedanam .. 57.. nAmatashchArthatashchApi mahAdevo yadi prabhuH . kiM jahAti tadA vidvAnkiM gR^ihNAti surarShabhAH .. 58.. grAhyaM vA sha~NkarAdanyattyAjyaM vA yadi vidyate . mahattvaM tasya hIyeta svabhAvo na vihanyate .. 59.. mahattvaM naiva dharmo.asya bhedAbhAvAtparAtmanaH . dharmadharmitvavArtA cha bhede sati hi vidyate .. 60.. bhedo.abhedastathA bhedAbhedaH sAkShAtparAtmanA . nAsti svAtmAtirekeNa svayamevAsti sarvadA .. 61.. brahmaiva vidyate sAkShAdvastuto.avastuto.api cha . tathA sati shivaj~nAnI kiM gR^ihNAti jahAti kim .. 62.. mAyayA vidyate sarvamiti kechana mohitAH . shivarUpAtirekeNa nAsti mAyA cha vastutaH .. 63.. mAyayA vA shivAdanyadvidyate chechChivasya tu . mahattvaM paramaM sAkShAddhIyate surapu~NgavAH .. 64.. mahattvasya tu sa~Nkocho nAsti samya~NnirUpaNe . asti chedapramANaM syAchChrutiH satyArthavAdinI .. 65.. tasmAdasti mahAdeva eva sAkShAtsvayamprabhuH . AnandarUpaH sampUrNo na tato.anyattu ki~nchana .. 66.. iyameva tu tarkANAM niShThAkAShThA surottamAH . pratyakShAdipramANAnAM vedAntAnAmapIshvarAH .. 67.. smR^itInAM cha purANAnAM bhAratasya tathaiva cha . vedAnusArividyAnAmanyAsAmAstikottamAH .. 68.. shaivAgamAnAM sarveShAM viShNuproktAgamasya cha . asmaduktAgamasyApi surAH sUkShmanirUpaNe .. 69.. buddhAgamAnAM sarveShAM tathaivArhAgamasya cha . yakShagandharvasiddhAdinirmitasyAgamasya cha .. 70.. paramAdvaitavij~nAnaM kasya martyasya sidhyati . kasya devasya vA sAkShAchChivasyaiva hi sidhyati .. 71.. paramAdvaitavij~nAnaM shivasyAmitatejasaH . svabhAvasiddhaM devyAshcha shivAyA AstikottamAH .. 72.. prasAdAdeva rudrasya shivAyAshcha tathaiva cha . paramAdvaitavij~nAnaM viShNoH sAkShAnmamApi cha .. 73.. virAT.hsa~nj~nasya devasya svarAT.hsa~nj~nasya chAtmanaH . samrAT.hsa~nj~nasya chAnyeShAM prasAddAeva vedanam .. 74.. yuShmAkamapi sarveShAM shivasya paramAtmanaH . paramAdvaitavij~nAnaM prasAdAdeva nAnyathA .. 75.. yakSharAkShasagandharvasiddhAdInAmapIshvarAH . paramAdvaitavij~nAnaM prasAdAdeva shUlinaH .. 76.. manuShyANAM cha sarveShAM pashvAdInAM tathaiva cha . paramAdvaitavij~nAnaM prasAdAdeva shUlinaH .. 77.. prasAde sati kITo vA pata~Ngo vA naro.atha vA . devo vA dAnavo vA.api labhate j~nAnamuttamam .. 78.. eSha eva hi jantUnAM paraj~nAnaM dadAti cha . na viShNurnAhamanyashcha satyameva mayoditam .. 79.. AdAne cha tathA dAne na svatantro mahAn hariH . tathaivAhaM surashreShThAH satyameva mayoditam .. 80.. svatantraH shiva evAyaM sa hi sa.nsAramochakaH . taM vinA na mayoddhartuM shakyate sa.nsR^iterjanaH .. 81.. viShNunA cha pareNApi mahAdevaM ghR^iNAnidhim . vinA jantuM samuddhartuM shakyate na hi sattamAH .. 82.. darvInyAyena sa.nsArAduddharAmi janAnimAn . na svAtantryeNa he devAH sAkShAdviShNustathaiva cha .. 83.. devadevasya rudrasya svarUpaM tasya vaibhavam . ko vA jAnAti nAstyeva svayaM jAnAti vA na vA .. 84.. durvij~neyo mahAdevo mahatAmapi dehinAm . prasAdena vinA devAH satyameva mayoditam .. 85.. purA surANAM sarveShAmasurANAM durAtmanAm . mahAmohena sa~NgrAmaH sa~njAto durnivArakaH .. 86.. asuraiH pIDitA devA balavadbhiH surA bhR^isham . tAndR^iShTvA bhagavAnIshaH sarvaj~naH karuNAkaraH .. 87.. devAnAM vijayaM devA asurANAM parAjayam . dadau tena suraiH shIghramasurAstu parAjitAH .. 88.. avij~nAya mahAdevavaibhavaM parimohitAH . vayaM vijayamApannA asurAshcha parAjitAH .. 89.. ityahammAnasa~nChannAH sarve devAH purAtanAH . atIva prItimApannA abhavansurapu~NgavAH .. 90.. punarvishvAdhiko rudro bhagavAnkaruNAnidhiH . svasya darshayituM teShAM durj~neyatvaM tathaiva cha .. 91.. teShAM bhrAntinivR^ityarthamapi sAkShAnmaheshvaraH . AvirbabhUva sarvaj~no yakSharUpeNa he surAH .. 92.. taM dR^iShTvA yakShamatyantaM vismayena sahAmarAH . vichArya sarve sambhUya kimidaM yakShamityapi .. 93.. punaragniM samAhUya devAH sarve vimohitAH . abruva.nstvaM vijAnIhi kimetadyakShamityapi .. 94.. agnistathA karomIti prochya yakShaM gato.abhavat . yakSharUpo mahAdevaH ko.asItyAhAnalaM prati .. 95.. agnirvA ahamasmIti yakShaM pratyAha so.api cha . so.api provAcha bhagavA.nstvayi kiM vIryamityapi .. 96.. idaM sarvaM daheyaM yadidaM bhUmyAM vyavasthitam . ityAhAgnistR^iNaM tasmai nidhAya parameshvaraH .. 97.. etaddaheti bhagavAnsmayamAno.abhyabhAShata . agniH sarvajavenaiva taddagdhuM tR^iNamAstikAH .. 98.. ashakto lajjayA yukto bhIto.agachChatsurAnprati . mAyA tasyaiva vij~nAtuM na shakyaM vaibhavaM surAH .. 99.. vitta yUyaM mahAyAsAdityAhAgniH surAnprati . tachChrutvA vAyumAhUya vijAnIhIti chAbruvan .. 100.. so.api gatvA tathA tena yakSharUpeNa shambhunA . bhR^ishaM pratihato bhUtvA tathA.agachChatsurAnprati .. 101.. punarindraH svayaM mohAdahantAka~nchukAvR^itaH . vij~nAtuM yakShamagamatsa tatraiva tirodadhe .. 102.. indro.atIva viShaNNastu mahAtApasamanvitaH . vidyArUpAmumAM devIM dhyAtvA kAruNikottamAm .. 103.. laukikairvaidikaiH stotraistuShTAva parameshvarIm . sA shivA karuNAmUrtirjaganmAtA trayImayI .. 104.. shivAbhinnA parAnandA sha~NkarasyApi sha~NkarI . svechChayA himavatputrI svabhaktajanavatsalA .. 105.. mahAdevasya mAhAtmyaM durj~neyaM sarvajantubhiH . iti darshayituM devI tatraivAvirabhUtsvayam .. 106.. tAmArAdhya shivAmindraH shobhamAnAM tu sarvataH . umAM parvatarAjendrakanyakAmAha vajrabhR^it .. 107.. kimetadyakShamatraiva prAdurbhUtaM tirohitam . vaktumarhasi deveshi mama kAruNikottame .. 108.. devI paramakAruNyAdbrahma me patiratra tu . prAdurbhUtaM tirobhUtamityAhAdeShanAyikA .. 109.. durvij~neyo mahAdevo viShNoH sAkShAdajasya cha . anyeShAmapi devAnAM tavApi maghavanbhR^isham .. 110.. pradarshayitumIshAno durj~neyatvaM svakaM param . AvirbhUto na chAnyena kAraNena surAdhipa .. 111.. sa eva sarvadevAnAM tavApi vijayapradaH . parAjayakaro.anyeShAM tameva sharaNaM vraja .. 112.. ityuktvA sA mahAdevI chidrUpA sarvasAkShiNI . bhaktAnAM pAshahantrI tu tatraivAntarhitA.abhavat .. 113.. punardevA mahAdevaM mahAkAruNikottamam . durvij~neyaM surashreShThAH svatantraM bhaktimuktidam . bhuktimuktidam? viduH sunishchitaM tyaktvA mAtsaryaM bhavakAraNam .. 114.. prasAde sati vij~nAtuM shakyate parameshvaraH . prasAdena vinA naiva shakyate sarvajantubhiH .. 115.. prasAdena vinA viShNurna jAnAti maheshvaram . tathA chAhaM na jAnAmi devatAH sakalA api .. 116.. prasAdasya tu siddhyarthaM khalu sarvaM surarShabhAH . prasAdena vinA devaM ye jAnanti surarShabhAH .. 117.. te jAnanti vinA ghrANaM gandhaM hastena kevalam . prasAdo nAma rudrasya karmasAmye tu dehinAm .. 118.. deshikAlokanAjjAto vishiShTAtishayaH surAH . prasAdasya svarUpaM tu mayA nArAyaNena cha .. 119.. rudreNApi surA vaktuM na shakyaM kalpakoTibhiH . kevalaM li~NgagamyaM tu na pratyakShaM shivasya cha .. 120.. shivAyAshcha hareH sAkShAnmama chAnyasya chAstikAH . praharShaH svaranetrA~NgavikriyA kampanaM tathA .. 121.. stobhaH sharIrapAtashcha bhramaNaM chodgatistathA . AkAshe.avasthitirdevAH sharIrAntarasa.nsthitiH .. 122.. adarshanaM cha dehasya prakAshatvena bhAsanam . anadhItasya shAstrasya svata eva prakAshanam .. 123.. nigrahAnugrahe shaktiH parvatAdeshcha bhedanam . evamAdIni li~NgAni prasAdasya surarShabhAH .. 124.. tIvrAttIvrataraH shambhoH prasAdo na samo bhavet . eva.nrUpaH prasAdashcha shivayA cha shivena cha .. 125.. j~nAyate na mayA nAnyairnaiva nArAyaNena cha . ataH sarvaM parityajya shivAdanyattu daivatam .. 126.. tameva sharaNaM gachChetsadyo muktiM yadIchChati . viShNubhaktyA cha madbhaktyA nAsti nAsti parA gatiH .. 127.. shambhubhaktyaiva sarveShAM satyameva mayoditam . shambhubhaktasya dehe.asminprasAdo gamyate yathA .. 128.. na tathA viShNubhaktasya na madbhaktasya dehinaH . tasmAnmumumukShurmAM viShNumapi tyaktvA maheshvaram .. 129.. AshrayetsarvabhAvena prasAdaM kurute hi saH . prasAde sati devesho durj~neyo.api surarShabhAH .. 130.. shakyate manujairdraShTuM pratyagAtmatayA sadA . prasAde sati devesho durj~neyo.api surarShabhAH .. 131.. shakyate manujairdraShTuM sadA mUrtyAtmanaiva tu . prasAde sati devesho durj~neyo.api surarShabhAH .. 132.. shakyate manujairdraShTuM sadA sarvAtmarUpataH . sarvasAkShiNamAtmAnaM viditvA sakalaM jagat .. 133.. sAkShimAtratayA nityaM yaH pashyati sa pashyati . paramAdvaitaniShThA hi niShThAkAShThA sudurlabhA .. 134.. shivAdanyatayA bhrAntyA dvaitaM vA veda chetpashuH . paramAdvaitavij~nAnI svayaM tu paradevatA .. 135.. tasyaiva paramA muktirna hi sa.nshayakAraNam . gautamasya muneH shApAddadhIchasya cha shApataH .. 136.. janmAntarakR^itAtpApAdayamartho na rochate . mahApApavatAM nRRINAM paramAdvaitavedane .. 137.. pradveSho jAyate sAkShAdvedajanye shive.api cha . mahApAvatAM nRRINAM shivaj~nAnasya sAdhane .. 138.. sarvA~NgoddhUlane tiryaktripuNDrasya cha dhAraNe . rudrAkShadhAraNe rudrali~Ngasyaiva tu pUjane .. 139.. pradveSho jAyate nityaM shivashabdajape.api cha . anekajanmasiddhAnAM shrautasmArtAnuvartinAm .. 140.. paramAdvaitavij~nAnaM jAyate surapu~NgavAH . paramAdvaitavij~nAnI mayA.a.arAdhyaH sadaiva tu .. 141.. nArAyaNena rudreNa tathA devairvisheShataH . paramAdvaitavij~nAnI yatra kutra sthitaH surAH .. 142.. tatra sannihitA muktirnAtra kAryA vichAraNA . paramAdvaitavij~nAnaniShThasyaiva mahAtmanaH .. 143.. shushrUShA kriyate yena tatpAdau mama mastake . paramAdvaitavij~nAnaniShThasya parayoginaH .. 144.. samaM devA na pashyAmi na harirna maheshvaraH . paramAdvaitavij~nAnaniShThAya parayogine .. 145.. sharIramarthaM prANA.nshcha pradadyAchChraddhayA saha . paramAdvaitavij~nAnaniShThasya parayoginaH .. 146.. shushrUShA shuddhavidyAyAH sAdhanaM hi na sa.nshayaH . vedabAhyeShu tantreShu narANAM vAsanA.api cha .. 147.. kutarkavAsanA lokavAsanA cha surarShabhAH . putramitrakalatrAdau vAsanA chArthavAsanA .. 148.. dehendriyamanobuddhiprANAdAvapi vAsanA . pANDityavAsanA bhogavAsanA kAntivAsanA .. 149.. pradveShavAsanA rudravedanArAyaNAdiShu . j~nAnasAdhanabhUteShu tripuNDroddhalanAdiShu .. 150.. pradveShavAsanA pApavAsanA surapu~NgavAH . paramAdvaitavij~nAnajanmanaH pratibandhakam .. 151.. tasmAnmumukShuH shraddhAlurvAsanAmakhilAmimAm . visR^ijya paramAdvaitaj~nAnaniShTho bhavetsadA .. 152.. vedoditamahAdvaitaparij~nAnasya vaibhavam . na shakyaM vaktumasmAbhistasmAdevoparamyate .. 153.. kathitamakhiladuHkhadhva.nsakaM vaH samastaM paramasukhashivAtmaprApakaM sadya eva . vigatasakaladoShA vedavedAntaniShThA hR^idayakuharaniShThaM kartumarhanti chaitat .. 154.. iti brahmagItAsUpaniShatsu talavakAropaniShadvyAkhyAkathanaM nAma chaturtho.adhyAyaH .. 4.. \medskip\hrule\medskip .. atha pa~nchamo.adhyAyaH .. .. Adeshakathanam .. brahmovAcha . atIvaguhyamAdeshamanantArthaprakAshakam . vakShye yuShmAkamadyAhaM shR^iNuta shraddhayA saha .. 1.. yasya shravaNamAtreNa shrutamevAshrutaM bhavet . amataM cha mataM j~nAtamavij~nAtaM cha sattamAH .. 2.. ekenaiva tu piNDena mR^ittikAyA yathA surAH . vij~nAtaM mR^iNmayaM sarvaM mR^idabhinnatvataH sadA .. 3.. ekena lohamaNinA sarvaM lohamayaM yathA . vij~nAtaM syAdyathaikena nakhAnAM kR^intanena cha .. 4.. sarvaM kArShNAyasaM j~nAtaM tadabhinnatvataH surAH . kAryaM tu kAraNAbhinnaM na bhinnaM nobhayAtmakam .. 5.. bhinnapakShe tu sadvA.asatkAryaM sadasadeva vA . sachchetkAraNasattA vA kAryasattA.athavA parA .. 6.. yadi kAraNasattaiva kAryasattA na chAparA . tarhi kAraNasattaikA kathaM sattAbhidA bhavet .. 7.. sattaikA.api bhavedbhinnaM kAraNAtkAryasa~nj~nitam . iti vArtA cha vArtaiva kAryasa~nj~namasatkhalu .. 8.. sattAhInasya kAryasyAsattvameva hi yujyate . prApte.asattve tu kAryasya satkAryoktirvR^ithA bhavet .. 9.. naiva kAraNasattaiva kAryasattA.aparaiva chet . tarhi sA kAryasattA tu tayA kAraNasattayA .. 10.. sadrUpeNaiva bhinnA syAdasadrUpeNa vA bhavet . sadrUpeNeti chedekA sattA bhinnA na sA bhavet .. 11.. asadrUpeNa sA bhinnA kAryasattA tayA yadi . tarhi sA naiva sattA syAdasattvAdeva shUnyavat .. 12.. yadyasatkAryamiShyeta na kAryaM tarhi tadbhavet . vandhyAputro na kasyApi vastunaH kAryamiShyate .. 13.. pradhva.nso.api na kAryaM syAttasyotpatterasambhavAt . nAsti kArakasambandhaH pradhva.nsasya surottamAH . shUnyavannirupAkhyatvAttato nAsti janikriyA .. 14.. asattve.api visheSho.asti kAryasyeti matiryadi .. 15.. ko visheSho.asya sambandhaH kArakairyadi tanna hi . visheShe sati sambandhaH sambandho.asya sa eva hi .. 16.. janikriyAshrayatvaM chedvisheSho.asya tadA.api tu . pUrvoktadoShaH samprAptastasya nAsti nivArakaH .. 17.. sattAsambandhavattvaM chedvisheSho.asya na tatpaTu . tadA.api doShaH pUrvoktaH prApnotyeva na sa.nshayaH .. 18.. ato.asato na kAryatvaM sadasattvaM na sa~Ngatam . uktadoShadvayApatterataH kAryaM tu kAraNAt . abhinnameva bhedasyAsambhavAdeva vastutaH .. 19.. bhedAbhedasamAkhyA tu sutarAM naiva sidhyati . kAraNAtkAryajAtasya bhedAbhAvAchcha vastutaH .. 20.. kAryakAraNabhedashcha kArakavyAvR^itistathA . utpattishcha vinAshashcha tathaivArthakriyA.api cha .. 21.. nAmarUpavisheShashcha sarvaM bhrAntyA prasidhyati .. 22.. ataH sarvo vikArashcha vAchA kevalamAstikAH . astItyArabhyate nAmadheyamAtraM hi satsadA .. 23.. prAtItikena rUpeNa vikAro.asatya eva hi . kAraNAkAra evAsya satyaH sAkShAtsadA surAH .. 24.. kAraNAbhinnarUpeNa kAryaM kAraNameva hi . sadrUpeNa sadA satyaM bhedenoktirmR^iShA khalu .. 25.. ataH kAraNavij~nAnAtsarvavij~nAnamAstikAH . sutarAmupapannaM hi na sandeho.asti kashchana .. 26.. tachcha kAraNamekaM hi na bhinnaM nobhayAtmakam . bhedaH sarvatra mithyaiva dharmyAderanirUpaNAt .. 27.. bhede j~nAte hi dharmyAdivibhAgasya cha vedanam . vibhedenaiva dharmyAdau vij~nAte bhedavedanam .. 28.. bhedAnirUpaNAdeva bhedAbhedo na sa~NgataH . atashcha kAraNaM nityamekamevAdvayaM surAH .. 29.. kulAlAdermR^idAdeshcha bhede dR^iShTe.api bhUtale . achaitanyAnmR^idAdestu kulAlAdirapekShyate .. 30.. atra kAraNamadvaitaM shuddhaM chaitanyameva hi . tena nApekShate hyanyatkAraNaM chetanAtmakam .. 31.. svayaM chetanamapyetatkAraNaM na kulAlavat . apekShate mR^idA tulyamachidrUpaM tu kAraNam .. 32.. pratItyA kevalaM shaktirachidrUpA tamomayI . sarvaprakArairvidvadbhiranirUpyA.asti shA~NkarI .. 33.. tayA durghaTakAriNyA tAdAtmyenaiva sa~Ngatam . kAraNaM sakalasraShTR^i sarvasa.nhartR^i chAstikAH .. 34.. pAlakaM cha sadA sachcha chidrUpatvAtsurottamAH . chidrUpasya tu satyatvaM yuktamevAstikAH sadA .. 35.. achidrUpAhirajjvAdermR^iShAtvaM sammataM khalu . atastatkAraNaM devAH sadevaikaM cha shAshvatam .. 36.. idaM sarvaM jagatpUrvaM sadevA.asItsurarShabhAH . asadAsIditi bhrAntA vadanti surapu~NgavAH .. 37.. asanna kAraNaM yuktaM vastutattvanirUpaNe . vandhyAputro.api sarveShAM kAraNaM syAtsvayaM khalu .. 38.. svashaktyA.asachcha sarveShAM kAraNaM bhavatIti chet . shaktirapyasato nAsti sato bIjasya darshanAt .. 39.. a~NkurotpAdikA shaktiH sadrUpasyaiva dR^ishyate . khalu bIjasya sarvatra nAsatastadadarshanAt .. 40.. sA.api shaktiH satI ki.nvA.asatI sadasatI tu vA . satI chetsA satI shaktiH kathaM vandhyAsutAshrayA . AshrayatvaM sato dR^iShTaM khalu loke na chAsataH .. 41.. sA.asatI chetkathaM shaktiH kAryanirvAhikA.asatI .. 42.. vandhyAputraH svayaM naiva kAryanirvAhakaH khalu . nirvAhakatvadharmashcha sata eva hi dR^ishyate .. 43.. shaktiH sadasatI sA cheddoShadvayasamAgamaH . ataH svashaktyA chAsattu sarveShAM naiva kAraNam .. 44.. tasmAtso.ayamasadvAdo jalpamAtraM na yuktimAn . ataH sadeva sarveShAM kAraNaM nAsadAstikAH .. 45.. sR^iShTestu prAgidaM sarvaM sadevA.a.asIttu kAraNam . tachcha kAraNamAdyantavinirmuktaM sadadvayam .. 46.. pUrvakalpaprapa~nchotthasa.nskAreNAnura~njitam . kAlakarmavipAkena sattvavR^ittisamAshritam .. 47.. sR^iShTyarthamaikShata prAj~nA bahu syAmiti shaktimat . punastatpUrvasa.nskArAdAkAshaM vAyumAditaH .. 48.. sR^iShTvA tejastataH sR^iShTvA punaH sR^iShTvA tvapastataH . annashabdoditAM devAH sasarja pR^ithivIM parAm .. 49.. tatpunaH kAraNaM brahma tAni bhUtAni pa~ncha cha . ekaikaM dvividhaM kR^itvA teShAM madhye surottamAH .. 50.. a.nshAnpa~ncha samAdAya teShAmekaikamAstikAH . kR^itvA chaturdhA teShva.nshAnAdAya chaturaH surAH .. 51.. yathAkrameNa bhUtAnAM chaturastA.nshcha kAraNam . yathAkrameNa bhUtArdhenaikenaikaM karoti tat .. 52.. evama.nshAntarAnetAnAdAya chaturaH svayam . ekaM bhUtAntarArdhena karoti kramashaH surAH .. 53.. evaM bhUtAni sarvANi pa~nchIkR^itya surarShabhAH . aNDAni bhuvanAnyAshu karoti brahma kAraNam .. 54.. aNDajaM jArajaM chaiva svedajaM chodbhijaM tathA . karoti kAlapAkena prANikarmavashena cha .. 55.. brahma sarvatra chidrUpeNaivAnuprApya sAttvikAH . pR^itha~N.hnAmAni rUpANi kurute pUrvakalpavat .. 56.. idaM sarvaM jagatsatyamiva bhAtamapi svataH . kAraNavyatirekeNa nAstyevAtra na sa.nshayaH .. 57.. yadgne rohitaM rUpaM tadrUpaM tejasaH sadA . yachChuklaM tadapAM rUpaM yatkR^iShNaM bhaumameva tat .. 58.. nAsti rUpAtirekeNa sadA so.agniH surarShabhAH . vAchArambhaNamAtro hi vikAro vahnisa~nj~nitaH .. 59.. trINi rUpANi he devA eva satyaM na chAnalaH . yadbhAno rohitaM rUpaM tadrUpaM tejasaH sadA .. 60.. yachChuklaM tadapAM rUpaM yatkR^iShNaM bhaumameva tat . nAsti rUpAtirekeNa sadA.a.adityo na sa.nshayaH .. 61.. bhrAntyA kevalamAditya ityAhuravivekinaH . evaM chandrashcha vij~neyo vidyuchcha surapu~NgavAH .. 62.. ghaTakuDyAdayo bhAvA bhUtAni bhuvanAni cha . sarvaM brahmAtirekeNa nAsti brahmaiva satsadA .. 63.. pUrvapUrvabhramotpannavAsanAyA balena tu . dehendriyAdisa~NghAte.ahammatirjAyate dR^iDham .. 64.. dehendriyAdayo bhAvA nAhamarthA nirUpaNe . bhautikatvAchcha bhUtA.nshaiH sadaivApyAyitatvataH .. 65.. mR^idambhasA yathA bhittirnirmitA vai mR^idambhasA . ApyAyate tathA bhuktairbhUtairdehAdayo.api cha .. 66.. ato dehAdisa~NghAte.ahammametyAdikAM matim . visR^ijya sAkShichaitanye vidvAnkuryAdahammatim .. 67.. dadhnaH sarpiryathA jAtaM manthanena surarShabhAH . tathA buddhyAdayo bhAvA bhUtebhyashchodbhavanti hi .. 68.. bhautikaM dehasa~NghAtaM visR^ijya matimAnpunaH . sarvasAkShiNi chidrUpe kuryAnnityamahammatim .. 69.. annenApyAyate.abhukte nAdhItaM tasya bhAsate . tato.api buddhirannasya kAryameva na saMshayaH .. 70.. ato.api buddhimannasya kAryaM tyaktvA viviktadhIH . sarvasAkShiNi chidrUpe kuryAnnityamahammatim .. 71.. dehendriyAdisa~NghAte.ahammametyAdikAM matim . tyaktvA svAtmani chidrUpe yadA.apIto bhavatyayam .. 72.. tadA svapiti duHkhAdidarshanaM cha na vidyate . svAtmarUpasukhaprAptirevaM dR^iShTA.asya dehinaH .. 73.. ato.api matimAnnityaM tyaktvA dehAdigAM dhiyam . sarvasAkShiNi chidrUpe sAkShAtkuryAdahammatim .. 74.. yadidaM sAkShiNA vedyaM tatsarvaM brahma kevalam . tatsatyaM pUrNachaitanyaM tattvamartho na sa.nshayaH .. 75.. tvaMshabdArtho ya AbhAti so.ahaMshabdArtha eva hi . yo.ahaMshabdArtha AbhAti sa tvaMshabdArtha eva hi .. 76.. tvamahaMshabdalakShyArthaH sAkShAtpratyakchitiH parA . tachChabdasya cha lakShyArthaH saiva nAtra vichAraNA .. 77.. tvamahaMshabdavAchyArthasyaiva dehAdivastunaH . na tachChabdArthatAM vakti shrutistattvamasIti sA .. 78.. tadarthaikyaviruddhA.nshaM tyaktvA vAchyagataM shrutiH . aviruddhachidAkAraM lakShayitvA bravIti hi .. 79.. tadarthe cha tvamarthaikyaviruddhA.nshaM vinaiva tu . kAraNatvAdivAchyasthaM lakShayitvA tu kevalam .. 80.. chidAkAraM punastasya tvamarthaikyaM bravIti cha . tattvaMshabdArthalakShyasya chinmAtrasya parAtmanaH .. 81.. ekatvaM yatsvataHsiddhaM sa hi vAkyArtha AstikAH . ito.anyathA yo vAkyArthaH so.avAkyArtho na sa.nshayaH .. 82.. ekatvapramitiM vAkyaM na karoti surarShabhAH . vyAvahArikamaj~nAnaM bAdhate vidyayaiva tu .. 83.. sadA pramitamekatvaM svata eva na chAnyataH . ato na pramitiM vAkyaM kurute.aj~nAnabAdhakam .. 84.. vastuto nAsti chAj~nAnaM chitprakAshavirodhataH . ato vAkyaM na chAj~nAnabAdhakaM cha nirUpaNe .. 85.. ekatvaM yatpurA proktaM tatsvayaM seddhumarhati . na pramANena mAnAni tasminkuNThIbhavanti hi .. 86.. vyAvahArikamaj~nAnamapi brahmaiva vastutaH . aj~nAnamiti vArtA.api tvarthasadbhAva eva hi .. 87.. sata eva hi sadbhAvo nAsataH sUkShmadarshane . sadasatkoTinirmuktamityuktishchArthabhAsane . khalu nAbhAsate bhAnaM brahma vastveva kevalam .. 88.. bhAnasambandhato.abhAnamiti vArtA.apyasa~NgatA .. 89.. sambandhirUpasadbhAve sati sambandhasambhavaH . sadbhAve sati sambandhirUpaM brahmaiva kevalam .. 90.. anirUpitarUpeNa sadbhAva iti chenmatam . anirUpitarUpasya rUpaM tu brahma kevalam . brahmaiva rUpaM naivAnyanna rUpamaparasya hi .. 91.. asti chedaparasyApi rUpaM tarhi surottamAH . rUparUpeNa rUpaM cha brahmarUpaM bhavetkhalu .. 92.. brahmarUpeNa nAnyasya rUpaM rUpAntareNa chet .. 93.. tarhi rUpAntaraM rUpAdbhinnaM vA.abhinnameva vA . bhinnAbhinnaM na vA bhinnaM yadi rUpAdvibhedataH .. 94.. tuchChavattadarUpaM syAdabhinnaM chettadeva tat . uktadoShadvayApatterbhinnAbhinnaM na tadbhavet .. 95.. ata eva surashreShThA anirUpitarUpataH . sadbhAva iti vArtA cha vArtaiva khalu kevalam .. 96.. tasmAdaj~nAnamevaitadbrahmaiva satatoditam . aj~nAnamayamevedaM sarvamityapi bhAShaNam . naiva bhAShaNamaj~nAnAbhAvAdeva shivaM vinA .. 97.. tasmAdaj~nAnamaj~nAnakAryaM cha surapu~NgavAH .. 98.. ekaM brahmaiva naivAnyaditi me nishchitA matiH . aitadAtmyamidaM sarvamityAha hi parA shrutiH .. 99.. sAkShAdarthasvabhAvena shrutiH seyaM pravartate . shrotushchittAvipAkena viShaNNA vivashA shrutiH .. 100.. kvachitkadAchidanyArthaM vakti cha brahmaNaH pR^ithak . sAdhyasAdhanasambandhakathanaM phalabhAShaNam .. 101.. jagadvaichitryanirdesho dharmAdharmArthabhAShaNam . varNAshramavibhAgoktistaddharmoktistathaiva cha .. 102.. shobhanAshobhanoktishcha bhUtabhautikabhAShaNam . shabdAnAM bhedanirdeshastathA.arthAnAM cha bhAShaNam .. 103.. Atmano.anyasya sarvasya sadbhAvoktiH surarShabhAH . mithyAtvabhAShaNaM tasya mAyAsadbhAvabhAShaNam .. 104.. mAyAtvoktishcha mAyAyA bandha ityabhibhAShaNam . gurushiShyakathoktishcha brahmavidyAbhibhAShaNam .. 105.. shAstrANAmapi nirdeshastarkANAmapi bhAShaNam . anyadvitarkajAlaM yattaduktishcha samAsataH . anyArthena paraM brahma shrutiH sAdhvI na tatparA .. 106.. chittapAkAnuguNyena shrotRRINAM paramA shrutiH . sopAnakramato devA mandaM mandaM hitaM nR^iNAm .. 107.. upadishya viShaNNA.api punaH pakvAdhikAriNaH . aitadAtmyamidaM sarvamityAha paramAdvayam .. 108.. jagajjIveshvaratvAdivichitravibhavaM vinA . kevalaM chitsadAnandabrahmAtmaikyaparA shrutiH .. 109.. jagajjIveshvaratvAdi sarvaM brahmaiva kevalam . iti svapUrNatAj~nAnaM paramAdvaitavedanam .. 110.. ito.anyadyatparij~nAnaM tadaj~nAnaM na sa.nshayaH . vichAreNAyamevArthastvayamevAvichAraNe .. 111.. na kadAchidvisheSho.astItyetajj~nAnaM sudurlabham .. 112.. yathA yathA svabhAvena yadyadbhAti surarShabhAH . tathA tathA shivo bhAti svayameva na chAparaH .. 113.. yathA yathA prabhA sAkShAchChAmbhavI sA na chAparA . iti nishchayavij~nAnaM paramAdvaitavedanam .. 114.. yathA yathA.avabhAso.ayaM shiva eveti pashyati . tathA tathA mahAdevaM bhajate.ayatnatastu saH .. 115.. yathA yathA prathA pu.nsastadvastuShvanavasthitA . tathA tathA.anusandhAnaM svabhAvenaiva pUjanam .. 116.. shivarUpatayA sarvaM yo veda sa hi tattvavit . ashivaM veda yatki~nchitsa eva parimohitaH .. 117.. shivAdanyatayA ki~nchidapi yo veda so.adhamaH . shivasyaivApachAraM hi kurute sa pashurnaraH .. 118.. shivarUpatayA sarvaM yasya bhAti svabhAvataH . svechChAchAraH samAchArastasya chArchA cha shUlinaH .. 119.. yathA yathA prabhA shambhoH prathA sA sA tadarchanam . ityayatnena vij~nAnAtpUjyate parameshvaraH .. 120.. krIDayA jagadAkArA nAnyatashchAtmadevatA . krIDayaivAtmanA.a.atmAnaM bhu~Nkte sA taddhi vedanam .. 121.. indriyAkArabhAsA sA viShayAkArabhAsanam . krIDayA devatA bhu~Nkte svata ityarchanaM matam .. 122.. paramAdvaitavij~nAnamidaM bhavabhayApaham . bhavaprasAdato labhyaM bhAvanArahitaM param .. 123.. yathA naktandR^ishaH sUryaprakAsho nAvabhAsate . tathedaM paramAdvaitaM manuShyANAM na bhAsate .. 124.. prasAdAdeva rudrasya shraddhayA svasya dhairyataH . deshikAlokanAchchaiva karmasAmye prakAshate .. 125.. bahuprakAraM bahushaH shrutiH sAdhvI sanAtanI . evametaM mahAyAsAdarthaM vadati duHkhinAm .. 126.. shiva evAsti naivAnyaditi yo nishchayaH sthiraH . sadA sa eva siddhAntaH pUrvapakShAstathA pare .. 127.. ayameva hi vedArtho nAparaH paramAstikAH . gR^ihNAmi parashuM taptaM satyameva na sa.nshayaH .. 128.. ayameva hi satyArtho nAparaH paramAstikAH . vishvAsArthaM shivaM spR^iShTvA trirvaH shapathayAmyaham .. 129.. ayameva hi vedArtho nAparaH paramAstikAH . anyathA chetsurAH satyaM mUrdhA me.atra patiShyati .. 130.. ayameva hi satyArtho nAparaH paramAstikAH . atraiva sannidhiM devo vishvAsArthaM kariShyati .. 131.. sUta uvAcha \- evamuktvA tu bhagavAnbrahmA sarvahite rataH . praNamya daNDavadbhUmau bhaktyA paravasho.abhavat .. 132.. asminnavasare shrImA~nsha~NkaraH shashishekharaH . nIlakaNTho virUpAkShaH sAmbaH sAkShAd.hghR^iNAnidhiH .. 133.. brahmaviShNumaheshAdyairupAsyo guNamUrtibhiH . AvirbabhUva sarvaj~nastatraiva surasannidhau .. 134.. AsanaM vimalaM divyaM shivArhaM haimamadbhutam . AgataM tatra bhagavAnAste tasminyathAsukham .. 135.. viShNurvishvajagatkartA shivasyAmitatejasaH . buddhvodyogaM mahAprItastatra sannihito.abhavat .. 136.. puShpavR^iShTirabhavatpunaH punaH shabditaM cha munibhiH sanAtanaiH . shuddhavedavachanaiH sushobhanai\- rbhaktimadbhirapi pUjanaM kR^itam .. 137.. uchchamandamR^idutIvrakAhalaiH shabditaM cha paTahAdibhistathA . tAlamAnakushalaistathA parai\- rbherikAdikushalaiH sughoShitam .. 138.. apsarobhirapi nartanaM kR^itaM gAyanaishcha sahitairmahattaraiH . gItamAshu kavibhishcha kIrtitaM sthAnamIshadR^ishigocharaM dvijAH .. 139.. vismitAshcha munayashcha kechana shraddhayaiva shirasA cha nartitAH . muShTiyuddhamapi kuryurAstikAH shraddhayaiva parayA cha kechana .. 140.. mastakena manujAnatipriyAn pR^iShThatashcha charaNena pANinA . daNDarajjushibikAdibhistathA kechidashvanikarairvahanti cha .. 141.. bandhanaM cha nigaDaishcha garvitA mochanaM cha manujAnatipriyAn . kuryurastranikaraishcha kechana chChedanaM cha vivashAshcha kechana .. 142.. anyonyamAli~NganamAcharanti priyeNa kechinmunayashcha kechit . dhAvanti vegena paTaM visR^ijya priyeNa chAnyAnapi tADayanti .. 143.. vilokya sarvaM shivayA shivo.api prahR^iShTachittastu nivArya sarvAn . hariM vira~nchiM cha surAnasheShA\- natipriyeNaiva nirIkShya viprAH .. 144.. uvAcha satyaM karuNAnidhAnaH shrutipramANaikasunishchitArthaH . hitAya lokasya surAsurAdyaiH prapUjanIyashcha sadA maheshaH .. 145.. Ishvara uvAcha \: ahaM hi sarvaM na cha ki~nchidanya\- nnirUpaNAyAmanirUpaNAyAm . iyaM hi vedasya parA hi niShThA mamAnubhUtishcha na sa.nshayashcha .. 146.. ahaM sadA.adhashcha yathA.ahamUrdhvaM tvahaM purastAdahameva pashchAt . ahaM cha savyetaramAstikAstathA tvahaM sadaivottarato.antarAlam .. 147.. parokSharUpeNa susa.nsthito.ahaM tathA.aparokSheNa susa.nsthito.aham . anAtmarUpeNa susa.nsthito.ahaM sadAtmarUpeNa susa.nsthito.aham .. 148.. jaivena rUpeNa susa.nsthito.aham tathesharUpeNa susa.nsthito.aham . aj~nAnarUpeNa susa.nsthito.aham vij~nAnarUpeNa susa.nsthito.aham .. 149.. sa.nsArarUpeNa susa.nsthito.aham kaivalyarUpeNa susa.nsthito.aham . shiShyAdirUpeNa susa.nsthito.aham gurvAdirUpeNa susa.nsthito.aham .. 150.. vedAdirUpeNa susa.nsthito.ahaM smR^ityAdirUpeNa susa.nsthito.aham . purANarUpeNa susa.nsthito.ahaM kalpAdirUpeNa susa.nsthito.aham .. 151.. pramAtR^irUpeNa susa.nsthito.ahaM pramANarUpeNa susa.nsthito.aham . prameyarUpeNa susa.nsthito.ahaM mitisvarUpeNa susa.nsthito.aham .. 152.. kartR^isvarUpeNa susa.nsthito.ahaM kriyAsvarUpeNa susa.nsthito.aham . taddheturUpeNa susa.nsthito.ahaM phalasvarUpeNa susa.nsthito.aham .. 153.. bhoktR^isvarUpeNa susa.nsthito.ahaM bhogasvarUpeNa susa.nsthito.aham . taddhetusvarUpeNa susa.nsthito.ahaM bhogyasvarUpeNa susa.nsthito.aham .. 154.. puNyasvarUpeNa susa.nsthito.ahaM pApasvarUpeNa susa.nsthito.aham . sukhasvarUpeNa susa.nsthito.ahaM duHkhasvarUpeNa susa.nsthito.aham .. 155.. rudraprabhedena susa.nsthito.ahaM viShNuprabhedena susa.nsthito.aham . brahmaprabhedena susa.nsthito.ahaM devaprabhedena susa.nsthito.aham .. 156.. martyaprabhedena susa.nsthito.ahaM tiryakprabhedena susa.nsthito.ahaM kR^imiprabhedena susa.nsthito.ahaM kITaprabhedena susa.nsthito.aham .. 157.. vR^ikShaprabhedena susa.nsthito.ahaM gulmaprabhedena susa.nsthito.aham . latAprabhedena susa.nsthito.ahaM tR^iNaprabhedena susa.nsthito.aham .. 158.. kalAprabhedena susa.nsthito.ahaM ghaTaprabhedena susa.nsthito.aham . paTaprabhedena susa.nsthito.ahaM kuDyAdibhedena susa.nsthito.aham .. 159.. annaprabhedena susa.nsthito.ahaM pAnaprabhedena susa.nsthito.aham . vanaprabhedena susa.nsthito.ahaM giriprabhedena susa.nsthito.aham .. 160.. nadIprabhedena susa.nsthito.ahaM nadaprabhedena susa.nsthito.aham . samudraprabhedena susa.nsthito.ahaM taTaprabhedena susa.nsthito.aham .. 161.. taDAgabhedena susa.nsthito.ahaM abhraprabhedena susa.nsthito.aham . nakShatrabhedena susa.nsthito.ahaM grahaprabhedena susa.nsthito.aham .. 162.. meghaprabhedena susa.nsthito.ahaM vidyutprabhedena susa.nsthito.aham . yakShaprabhedena susa.nsthito.ahaM rakShaHprabhedena susa.nsthito.aham .. 163.. gandharvabhedena susa.nsthito.ahaM siddhaprabhedena susa.nsthito.aham . aNDaprabhedena susa.nsthito.ahaM lokaprabhedena susa.nsthito.aham .. 164.. deshaprabhedena susa.nsthito.ahaM grAmaprabhedena susa.nsthito.aham . gR^ihaprabhedena susa.nsthito.ahaM maThaprabhedena susa.nsthito.aham .. 165.. kaTaprabhedena susa.nsthito.ahaM prAkArabhedena susa.nsthito.aham . puraprabhedena susa.nsthito.ahaM purIprabhedena susa.nsthito.aham .. 166.. vyomAdibhedena susa.nsthito.ahaM shabdAdibhedena susa.nsthito.aham . sharIrabhedena susa.nsthito.ahaM prANaprabhedena susa.nsthito.aham .. 167.. shrotrAdibhedena susa.nsthito.ahaM padAdibhedena susa.nsthito.aham . manaHprabhedena susa.nsthito.ahaM buddhiprabhedena susa.nsthito.aham .. 168.. ahamprabhedena susa.nsthito.ahaM chittaprabhedena susa.nsthito.aham . sa~NghAtabhedena susa.nsthito.ahaM janmAdibhedena susa.nsthito.aham .. 169.. jAgratprabhedena susa.nsthito.ahaM svapnaprabhedena susa.nsthito.aham . suShuptibhedena susa.nsthito.ahaM turIyabhedena susa.nsthito.aham .. 170.. dR^ishyaprabhedena susa.nsthito.ahaM draShTR^iprabhedena susa.nsthito.aham . sAkShisvarUpeNa susa.nsthito.ahaM sarvasvarUpeNa susa.nsthito.aham .. 171.. astinAstivachanena bhAShitaM bhAtishabdaparibhAShitaM tathA . bhAnahInaparibhAShitaM cha me rUpameva hi na sa.nshayaH kvachit .. 172.. shabdagocharatayA sthitaM sadA shabdagocharavihInarUpataH . yatsthitaM tadahameva santataM pratyaye.api gatirevameva hi .. 173.. nityashuddhaparibuddhamuktatAM yasya nityamiti vakti vAk shruteH . tasya satyasukhabodhapUrNatA tathyameva mama nAsti sa.nshayaH .. 174.. yatsvarUpamahamAtmanA tathA yatsvarUpamidamAtmanaiva tu . bhAti tattu mama chidvapuH sadA bhAti nAnyaditi nishchayo mama .. 175.. ahaM samastaM mama rUpataH pR^itha~N na ki~nchidastIti sunishchayaH kR^itaH . mayA tu vedAntavachobhira~njasA pitAmahenApi cha satyamIritam .. 176.. atra sa.nshayamatirvinashyati bhraShTa eva paramArthadarshanAt . atra nishchayamatistu muchyate kaShTarUpabhavapAshabandhanAt .. 177.. sUta uvAcha . evamuktvA mahAdevaH sAmbaH sa.nsAramochakaH . samAli~Ngya mahAviShNuM brahmANamapi sAdaram .. 178.. vilokya devAnakhilAnvishuddhenaiva chetasA . bhadramastu surashreShThA yuShmAkamiti chAbravIt .. 179.. devAshcha devadeveshaM prasannaM karuNAnidhim . pUjayAmAsurAhlAdAtpatrapuShpaphalAdibhiH .. 180.. viShNurvishvajagatkartA vishveshA~Nghrisaroruham . svamUrdhni bhaktyA nikShipya punaH paravasho.abhavat .. 181.. pitAmaho.api sarvAtmA shivapAdAmbujadvayam . svamUrdhni bhaktyA nikShipya punaH paravasho.abhavat .. 182.. devadevo mahAdevaH sAmbaH sa.nsAramochakaH . nanarta paramaM bhAvamaishvaraM sampradarshayan .. 183.. karatAlaM mahAdevI karuNAsAgarA parA . chakAra paramaprItyA samAlokya maheshvaram .. 184.. viShNurbrahmA surAH sarve tatra sannihitA janAH . sarve santoShatastatra nR^ityanti sma yathAbalam .. 185.. devadevo mahAdevo mahAnandodadhirdvijAH . vilokya sarvAnsuprItastatraivAntarhito.abhavat .. 186.. viShNurbrahmANamAli~Ngya vilokya sakalAnsurAn . prasannaH padmayA sArdhaM vaikuNThamagamatprabhuH .. 187.. brahmA.api vismayApanno vilokya sakalAnsurAn . avashaH sanpunashchAha shraddhayaiva tu kevalam .. 188.. brahmovAcha . vidyAH sarvA nR^iNAM sAkShAtsa.nsArasya pravartikAH . AtmavidyA tu sa.nsAratamasaH pratighAtinI .. 189.. AtmavidyAvihInasya shokasAgara eva hi . muktirevAtmaniShThasya nAsti sa.nshayakAraNam .. 190.. yatrAnyatpashyati prANI shR^iNotyanyattathaiva cha . anyajjAnAti chAlpaM tadyadalpaM martyameva tat .. 191.. yatra pashyati nAnyachcha na shR^iNotyanyadAstikAH . anyachcha na vijAnAti sa bhUmA surapu~NgavAH .. 192.. yo vai bhUmA sukhaM taddhi taddhi kaivalyamuttamam . nAlpe chAsti sukhaM tasmAnmahAdvaitaparo bhavet .. 193.. mahAdvaitaparasyAsya na nAsho janma naiva cha . naiva gatyAgatI nAnyadbandhanaM na vimochanam .. 194.. atraiva lIyate samyaksarvamAtmatayA svataH . ghR^itakAThinyavatsvapnaprapa~nchapratibhAsavat .. 195.. sarvametadatishobhanaM paraM kevalaM karuNayaiva bhAShitam . devadevacharaNaprasAdato netaraddhi kathanIyamasti vaH .. 196.. iti brahmagItAsUpaniShatsu AdeshakathanaM nAma pa~nchamo.adhyAyaH .. 5.. \medskip\hrule\medskip .. atha ShaShTho.adhyAyaH .. .. daharopAsanavivaraNam .. brahmovAcha . asminbrahmapure veshma daharaM yadidaM surAH . puNDarIkaM tu tanmadhya AkAsho daharo.asti tu .. 1.. sa shivaH sachchidAnandaH so.anveShTavyo mumukShibhiH . sa vijij~nAsitavyashcha vinA sa~NkochamAstikAH .. 2.. svAbhivya~njakasa~Nkochatsa~NkochapratibhA.a.atmanaH . na svarUpeNa chidrUpaM sarvavyApi sadA khalu .. 3.. j~nAtarUpeNa chAj~nAtasvarUpeNa cha sAkShiNaH . sarvaM bhAti tadAbhAti tatastadvyApi sarvadA .. 4.. svayaM seddhumashakyaM hi jaDAtmakamidaM jagat . chitsambandhabalenaiva khalu bhAti na chAnyathA .. 5.. ato.avabhAsyaM sakalaM vyApya tadbhAsakaH shivaH . svato vyApI na chAvyApI sa~NkochashchAnyasa~NgamAt .. 6.. yAvAnvA ayamAkAshastAvAnAkAsha AntaraH . dyAvApR^ithvI ubhe asminnantareva samAhite .. 7.. ubhAvagnishcha vAyushcha sUryAchandramasAvubhau . nakShatrANi cha vidyuchcha yachchAstitvena bhAsate .. 8.. yachcha nAstitayA bhAti sarvaM tasminsamAhitam . ataH sarvAshrayaH shambhuH sarvavyApI svabhAvataH .. 9.. eSha AtmA paro vyApI pApmabhiH sakalaiH sadA . asau chA##(##nA##)##pahataH sAkShI vimR^ityurvijaraH surAH .. 10.. vishoko vijighatso.apipAsaH satyAdilakShaNaH . satyakAmastathA satyasa~Nkalpashcha surarShabhAH .. 11.. yathA karmajitA lokAH kShIyante bhuvi sattamAH . tathA puNyajitA lokAH kShIyante hi paratra cha .. 12.. ye.aviditvA parAtmAnaM vrajanti sakalAH kriyAH . teShAM sarveShu lokeShu kAmachAro na vidyate .. 13.. ye viditvA parAtmAnaM vrajantIva kriyAH sthitAH . teShAM sarveShu lokeShu kAmachArastu vidyate .. 14.. yathA hiraNyaM nihitaM kShetraj~nAnavivarjitAH . uparyupari gachChantyo na vindeyuH prajA imAH .. 15.. tathA suShuptau gachChanto brahmalokaM svayamprabham . na vindanti mahAmohAdaho mohasya vaibhavam .. 16.. ayaM hR^idi sthitaH sAkShI sarveShAmavisheShataH . tenAyaM hR^idayaM proktaM shivaH sa.nsAramochakaH .. 17.. ya evaM veda sa svargaM lokameti na sa.nshayaH . asmAchCharIrAdutthAya suShuptau yaH surarShabhAH .. 18.. paraM jyotiHsvarUpaM taM shivaM sampadyate surAH . abhiniShpadyate svena rUpeNaiva svabhAvataH .. 19.. eSha AtmA na chaivAnyaH satyameva mayoditam . etadevAmR^itaM sAkShAdabhayaM brahma he surAH .. 20.. ya AtmA daharAkAshaH sa seturvidhR^itiH surAH . asambhedAya lokAnAmeShAmetaM maheshvaram .. 21.. ahorAtre na tarato na mR^ityurna jarA.api cha . na shoko naiva sukR^itaM na duShkR^itamapIshvarAH .. 22.. ataH sarve nivartante pApmAnaH surapu~NgavAH . eSho.apahatapApmA hi brahmalokaH svayamprabhaH .. 23.. tasmAdvai setumetaM tu tIrtvA.andhaH sansurarShabhAH . bhavatyanandho viddhaH sannaviddhastadvadeva tu .. 24.. ya eSho daharAkAsha ityuktaH parameshvaraH . sa dehAdivisheShebhyaH pR^ithagbhUtaH sanAtanaH .. 25.. jAgratsvapnasuShuptAkhyA.avasthA yA bhAti dehinAm . tasyA api mahAdevaH sAkShI bhinnaH svayamprabhaH .. 26.. tasminnadhyastarUpeNa sA vibhAti na bhAti cha .. 27.. svadR^ishyena sharIreNa sasharIrasya sarvadA . priyApriyAbhyAM sambandho bhavatyeva na sa.nshayaH .. 28.. asharIraM vAva santaM vidyayA na priyApriye . spR^ishataH satyamevoktaM nAtra sandehakAraNam .. 29.. ya eSha daharAkAshaH sa eva surapu~NgavAH . nAmarUpasya nirmAtA tadeva brahma shAshvatam .. 30.. amR^itaM cha tadevaitatsa AtmA sarvadehinAm . tato nAnyatparaM ki~nchinnAparaM chAsti ki~nchana .. 31.. sa eva sarvarUpeNa vibhAti na vibhAti cha . aho rudrasya devasya pUrNatA ko nu veda tAm .. 32.. yathA mR^itsvavikAreShu tattadrUpeNa sa.nsthitA . tathA sarvatra tatsAkShI tattadrUpeNa sa.nsthitaH .. 33.. yathA vArivikAreShu jalaM tattatsvarUpataH . tathA sarvatra tatsAkShI tattadrUpeNa sa.nsthitaH .. 34.. yathA.agniH svavikAreShu tattadrUpeNa sa.nsthitaH . tathA sarvatra tatsAkShI tattadrUpeNa sa.nsthitaH .. 35.. yathA vA svavikAreShu vAyustattatsvarUpataH . tathA sarvatra tatsAkShI tattadrUpeNa sa.nsthitaH .. 36.. yathA vA sarvagaM vyoma svAkArANaiva sa.nsthitam . tathA sarvAtmakaH sAkShI sAkShirUpeNa sa.nsthitaH .. 37.. ghaTAkAshAdibhedena vibhinno.apyavibhAgavAn . AkAshastadvadIshAno vibhinno.apyavibhAgavAn .. 38.. mahAdevo.avibhAgena vibhAgena cha bhAsate . anyathA chenmahAdevo mahAdevaH kathaM bhavet .. 39.. mahAdevo mahAdeva eva naivAmahAnayam . tathA sati mahAdeva eva sarvaM na chAparam .. 40.. yena kenApi rUpeNa yadyadbhAti na bhAti cha . tena tenaiva rUpeNa shiva evAvabhAsate .. 41.. yathAbhAtena rUpeNa shiva eveti yA matiH . sA shivA paramA sa.nvinnAparA na hi sa.nshayaH .. 42.. ahamiti shivasatyachidghanaH sphurati sadA pR^ithagasti naiva vastu . idamiti vapuShA cha tena bandhanaM na hi manujasya vimochanaM cha ki~nchit .. 43.. shiva iti sakalaM yadA vibhAsate na cha maraNaM jananaM tadA.asti ki~nchit . iti hR^idaye vachanaM madIyameta\- nnishitamatiH satataM nidhAya tiShThet .. 44.. paramashivaH parameshvaraH prasanno yadi vimalA paramAnubhUtireShA . na hi sakalairvimalairupAyavR^indai\- rna cha hariNA na mayA na chApareNa .. 45.. paramashivaH parameshvaraH svatantro yadi kurute manujasya vedanaM hi tat . paramapadaM vimalaM prayAti martyo yadi kurute na shivaH prayAti bandham .. 46.. dinakarakiraNairhi shArvaraM tamo nibiDataraM jhaTiti praNAshameti . ghanatarabhavakAraNAntaraM tamaH shivadinakR^itprabhayA na chApareNa .. 47.. harirahamapyapare surAsurAdyAH paramashivaprabhayA tiraskR^itAshcha . ravikiraNairakhilAnyahAni yadvat paramashivaH svata eva bodhakArI .. 48.. shivacharaNasmaraNena pUjayA cha svakatamasaH parimuchyate hi jantuH . na hi maraNaprabhavapraNAshahetuH shivacharaNasmaraNAdR^ite.asti ki~nchit .. 49.. paramashivaH khalu naH samastahetuH paramashivaH khalu naH samastametat . paramashivaH khalu naH sbarUpabhUtaH paramashivaH khalu naH pramANabhUtaH .. 50.. paramashivaH sakalAgamAdiniShThaH paramashivaH paramAnubhUtigamyaH . paramashivaH paramAnubhUtirUpaH paramashivaH paramAnubhUtidashcha .. 51.. paramashivasamudre.ahaM hariH sarvadevA manujapashumR^igAdyAH shIkarA eva satyam . vimalamatibhirevaM vedavedAntaniShThai\- rhR^idayakuharaniShThaM vedituM shakyate hi .. 52.. mAyAbalenaiva hariM shivena samAnamAhuH puruShAdhamAshcha . mohena kechinmama sAmyamAhu\- rmAyA tu shaivI khalu dustareyam .. 53.. khadyoto yadi chaNDabhAnusadR^ishastulyo hariH shambhunA kimpAko yadi chandanena sadR^ishastulyo.ahamIshena cha . aj~nAnaM yadi vedanena sadR^ishaM devena tulyA janAH kiM vakShye surapu~NgavA ahamaho mohasya dushcheShTitam .. 54.. ataH shivenaiva samastameta\- dbhavatyanantena na chApareNa . shivasvabhAvena shivaH samastaM shivaprabhAvena jagadvichitram .. 55.. tattvadR^iksakalamadvayaM sadA pashyati sma parimohitaH pumAn . kaShTashiShTaghaTakuDyarUpataH kaShTameva khalu tasya vedanam .. 56.. idaM jagaditi svataH sakalajantoH pratItirdR^iDhA paraM jagaditi sphuratyamalabodhasvabhAvena cha . idaM hi parivedanaM vimalachittasya pu.nsaH sadA bhavaM tarati mAnavaH paramabodhena chaitena hi .. 57.. Chandogashrutimastake vinihitaM vij~nAnametanmayA jantUnAmavivekinAmatitarAmaj~nAnavidhvastaye . kAruNyAdamarAdhipA atishubhabrahmAmR^itAvAptaye devAnAmadhipAdhipasya vachanAduktaM maheshasya cha .. 58.. iti brahmagItAsUpaniShatsu daharopAsanavivaraNaM nAma ShaShTho.adhyAyaH .. 6.. \medskip\hrule\medskip .. atha saptamo.adhyAyaH .. .. vastusvarUpavichAraH .. brahmovAcha . asti tattvaM paraM sAkShAdakSharaM kSharavastunAm . adhiShThAnamanaupamyamavA~Nmanasagocharam .. 1.. tasminsuvidite sarvaM vij~nAtaM syAdidaM surAH . tadAtmakatvAtsarvasya nAstyeva hi bhidA svataH .. 2.. dve vidye veditavye hi parA chaivAparApi cha . tatrAparA tu vidyaiShA R^igvedo yajureva cha .. 3.. sAmavedastathA.atharvavedaH shikShA surarShabhAH . kalpo vyAkaraNaM chaiva niruktaM Chanda eva cha . jyotiShaM cha tathA.anAtmaviShayA api buddhayaH .. 4.. athaiShA paravidyA sA yayA tatparamakSharam . gamyate sudR^iDhaM prAj~naiH sAkShAchChambhoH prasAdibhiH .. 5.. yattadadreshyamagrAhyamagotraM rUpavarjitam . achakShuH shrotramatyarthaM tadapANipadaM sadA .. 6.. nityaM vibhuM sarvagataM susUkShmaM cha tadavyayam . yadbhUtayoniM dhImantaH paripashyanti chAtmanA .. 7.. yathorNanAbhiH sR^ijate gR^ihNate cha surarShabhAH . yathA pR^ithvyAmoShadhayaH sambhavanti yathA sataH .. 8.. puruShAtkeshalomAni tathA chaivAkSharAtsurAH . vishvaM sambhavatIhaiva tatsarvaM svapanopamam .. 9.. tapasA chIyate brahma tadannamabhijAyate . annAtprANo manaH satyaM lokAH karmasu chAmR^itam .. 10.. yaH sarvaj~naH sarvavidyo yasya j~nAnamayaM tapaH .. 11.. tasmAdetatsurA brahma nAmarUpAnnapUrvakam . jAyate satyavatsvapnaprapa~nchopamameva tat .. 12.. tadetadakSharaM satyaM tadvij~nAya vimuchyate . karmaNA nAsti tatprAptiH sa.nsArasya vinAshanam . plavA hyete surA yaj~nA adR^iDhAshcha na sa.nshayaH .. 13.. ebhireva paraM shreya iti jAnanti ye janAH . te mUDhA anishaM mR^ityuM jarAM chaivApiyanti hi .. 14.. karmaniShThAH svayaM dhIrA martyAH paNDitamAninaH .. 15.. mUDhA eva na vidvA.nsasteShAM nAsti parA gatiH . andhenaiva yathA chAndhA nIyamAnAH sudAruNe .. 16.. andhakUpe patantyeva tathA karmaratA janAH . karmaniShThA svayaM sarve kR^itArthA iti mohitAH .. 17.. abhimanyanti te karmakShaye vashyaM patanti hi . vinA nAsti paraM j~nAnaM teShAM kaivalyamuttamam .. 18.. iShTApUrtaM manyamAnA variShThamiti ye janAH . te mUDhAH paramaM shreyo naiva yAnti na sa.nshayaH .. 19.. anekajanmasa.nsiddhaH shrautasmArtaparAyaNaH . anityamiti vij~nAya jagadvairAgyamApnuyAt .. 20.. j~nAnAdeva hi sa.nsAravinAsho naiva karmaNA . iti j~nAtvA shivaj~nAnasiddhyarthaM punarAstikAH .. 21.. shrotriyaM brahmaniShThaM cha guruM gachChetpriyeNa cha . gurustasmai parAM vidyAM dadyAchcha surapu~NgavAH .. 22.. visphuli~NgA yathA chAgneH sudIptAtprabhavanti cha . apiyanti tathA bhAvA akShare shivasa~nj~nake .. 23.. divyo hyamUrtaH puruShaH sabAhyAbhyantaro hyajaH . aprANo hyamanAH shubhro mAyAyA jIvataH paraH .. 24.. etasmAjjAyate prANo manaH sarvendriyANi cha . khaM vAyurjyotirApashcha bhUmirvishvasya dhAriNI .. 25.. agnirmUrdhA chakShuShI chandrasUryau dishaH shrotre vAgvivR^itAshcha vedAH . vAyuH prANo hR^idayaM vishvamasya padbhyAM bhUmiH sha~Nkaro.ayaM hi satyaH .. 26.. tasmAdagniH samidho yasya sUryaH somAdvR^iShTishchauShadhayaH pR^ithivyAm . pumAn retaH si~nchati yoShitAyAM bahvIH prajA bahudhA samprasUtAH .. 27.. tasmAdR^ichaH sAma yajU.nShi dIkShA yaj~nAshcha sarve kratavo dakShiNAshcha . sa.nvatsaro yajamAnashcha lokaH somo yatra pavate yatra sUryaH .. 28.. tasmAddevA bahudhA samprasUtAH sAdhyA martyAH pashavaH pakShiNashcha . prANApAnau vrIhiyavau tapashcha shraddhA satyaM brahmacharyaM vidhishcha .. 29.. tasmAtprANA archiShaH sapta homAH surashreShThAH samidhaH sapta chaiva . lokAH sarve chodbhavantyAshu pUrvaM yathA tadvatsvapnatulyaM tathA.api .. 30.. ataH samudrA girayashcha nadya\- stathA sarvA oShadhayo rasAshcha . sarvasyAtmA sarvasAkShI parAtmA nityAnando.ayaM purANaH supUrNaH .. 31.. idaM sakalamAstikAH puruSha eva naivAparaM na ki~nchidaparaM tataH sakalamasti satyaM hi tat . idaM hi mama vedanaM munigaNasya shambhorhare\- rna kashchidapi sa.nshayaH shrutimatasya yuktaH khalu .. 32.. aho viShayamAyayA maraNapUrvaduHkhodadhau patanti manujA amI parashivasya vidyAM vinA . taranti jananArNavaM parashivasya vidyAbalA\- didaM tu shivavedanaM shivapadasya devAbalAt .. 33.. guhAyAM nihitaM sAkShAdakSharaM veda chennaraH . ChittvA.avidyAmahAgranthiM shivaM gachChetsanAtanam .. 34.. tadetadakSharaM brahma sa prANastadu vA~NmanaH . tadetadamR^itaM satyaM tadveddhavyaM manIShibhiH .. 35.. dhanustAraM sharo hyAtmA brahma tallakShyamuchyate . apramattena veddhavyaM sharavattanmayo bhavet .. 36.. lakShyaM sarvagataM chaiva sharo.ayaM sarvatomukhaH . veddhA sarvagatashchaiva viddhaM lakShyaM na sa.nshayaH .. 37.. AtmAnamaraNiM kR^itvA praNavaM chottarAraNim . dhyAnanirmathanAbhyAsAddeva pashyennigUDhavat .. 38.. dyaurantarikShaM bhUmishcha manaH prANaH surottamAH . yasminnotaM tamevaikaM vidyAtprAj~naH samAhitaH .. 39.. brahmaikaviShayAM vAchaM vadetsatatamAstikAH . anyA vAchastyajedeSha seturevAmR^itasya cha .. 40.. yaH sarvaj~naH sarvavidyo yasyaiSha mahimA bhuvi . divye brahmapure vyomni shivaH sAkShAtpratiShThitaH .. 41.. manomayaH prANasharIranetA pratiShThitaH sarvahR^idambujAntaH . tadvij~nAnena parimuchyanti dhIrA yadbhAti chAnandavapuH svabhAvAt .. 42.. bhidyate hR^idayagranthishChidyante sarvasa.nshayAH . kShIyante chAsya karmANi tasmindR^iShTe parAvare .. 43.. hiraNmaye pare koshe virajaM brahma niShkalam . tachChubhraM jyotiShAM jyotistadyadAtmavido viduH .. 44.. na tatra sUryashchandrashcha tArakA vidyuto.analaH . vibhAnti sha~Nkare sAkShAtsvayambhAne chidAtmake .. 45.. tameva sakalaM bhAntamanubhAti svabhAvataH . tasya bhAsA sarvamidaM vibhAti tata eva hi .. 46.. na tatra chandrArkavapuH prakAshate na vAnti vAtAH sakalAshcha devatAH . sa eSha devaH kR^itabhUtabhAvanaH svayaM vishuddho virajaH prakAshate .. 47.. brahmaivedamamR^itaM tatpurastA\- dbrahmAnantaM paramaM chaiva pashchAt . brahmAnantaM paramaM dakShiNe cha brahmAnantaM paramaM chottare cha .. 48.. dvau suparNau sharIre.asmin jIveshAkhyau saha sthitau . tayorjIvaH phalaM bhu~Nkte karmaNo na maheshvaraH .. 49.. kevalaM sAkShirUpeNa vinA bhogaM maheshvaraH . prakAshate svayambhedaH kalpito mAyayA tayoH .. 50.. yathAkAsho ghaTAkAshamahAkAshamabhedataH . kalpitaH parachijjIvaH shivarUpeNa kalpitaH .. 51.. tattvatashchichChivaH sAkShAchchijjIvashcha tataH sadA . chichchidAkArato.abhinnA na bhinna chittvahAnitaH .. 52.. chitashchinna chidAkArAdbhidyate jaDarUpataH . bhidyate chejjaDe bhedashchidekA sarvadA khalu .. 53.. tarkatashcha pramANAchcha chidekatve vyavasthite . api pApavatAM pu.nsAM viparItA matirbhavet .. 54.. shrautasmArtasamAchArairvishuddhasya mahAtmanaH . prasAdAdeva rudrasya chidekatve matirbhavet .. 55.. chidekatvaparij~nAnAnna shochati na muhyati . advaitaM paramAnandaM shivaM yAti tu kevalam .. 56.. shivasthAne sharIre.asminsthito.api svAtmamAyayA . duHkhAdisAgare magno muhyamAnashcha shochati .. 57.. svasmAdanyatayA bhAtamIshaM svenaiva sevitam . adhiShThAnaM samastasya jagataH satyachidghanam .. 58.. ahamasmIti nishchitya vItashoko bhavatyayam . asya chinmAtrarUpasya svasya sarvasya sAkShiNaH .. 59.. mahimAnaM yadA veda paramAdvaitalakShaNam . tadaiva vidyayA sAkShAdvItashoko bhavatyayam .. 60.. brahmayoniM sadA pUrNaM rukmavarNaM maheshvaram . apashyanneva pashyantaM kartR^itvena prakAshitam .. 61.. anekakoTibhiH kalpairarjitaiH puNyakarmabhiH . tarkatashcha pramANAchcha prasAdAtparameshvarAt .. 62.. pashyati shraddhayA chApi yadA vidvAnsurarShabhAH . puNyapApe vidhUyAyamasaktaH sarvahetubhiH .. 63.. sarvAkAratayA sAmyaM paramAdvaitalakShaNam . upaiti nAtra sandehaH kartavyashcha manIShibhiH .. 64.. chinmAtraM hi sadA rUpamubhayoH shivajIvayoH . tathA sati kathaM sAmyaM chinmAtre bhedavarjite .. 65.. upAdhiyuktarUpe tu tayoH sAmyaM bhavedyadi . tadA.api naiva sAmyaM syAjjIvasya paramAtmanaH .. 66.. mahAkAshasamatvaM tu ghaTAkAshasya sarvathA . yathA nAsti tathA sAmyaM na jIvasya shivena tu .. 67.. astu vA sAmyamIshena jIvasyAsya tadA.api tu . karmaNA vidyayA vA tatsAmyaM sidhyati nAnyathA .. 68.. karmaNA chedvinAshaH syAtkarmasAdhyaM hi nashvaram . vidyayaiva tu chetsAmyaM purastAdeva chAsti hi .. 69.. purastAdeva siddhasya bodhakaM khalu vedanam . abhUtArthasya chotpattiM na karoti kadAchana .. 70.. tatraivaM sati sAmyaM tu tayoH sarvAtmanaiva tu . purastAdeva chAstyeva tadA.api shivajIvayoH .. 71.. purastAdeva kaivalyaM lakShaNaikatvato.asti cha . tathA sati shivo bhinno vidyayA.abhinnavatsthitaH .. 72.. vidyayA tadvinAshena svasAmyaM yAti nAnyathA . ataH sAmyaM tayoH sAkShAdaikyameva na chetarat .. 73.. evaM jIvaH svakaM rUpaM shivaM pashyati cheddR^iDham . svAtmanyeva ratiM krIDAmanyachcha kurute sadA .. 74.. bahishcheShTA cha mayyeva shive satyasukhAtmake . iti jAnAti sarvaM tu svAtmanaiva hi bhAsate .. 75.. svAtmanaiva svayaM sarvaM yadA pashyati nirbhayaH . tadA mukto na muktashcha baddhasya hi vimuktatA .. 76.. evaM rUpA parA vidyA satyena tapasA.api cha . brahmacharyAdibhirdharmairlabhyA vedoktavartmanA .. 77.. sharIre.antaH svaya~njyotiHsvarUpaM svakamaishvaram . kShINadoShAH prapashyanti netare mAyayA.a.avR^itAH .. 78.. evaM rUpaparij~nAnaM yasyAsti parayoginaH . kutrachidgamanaM nAsti tasya sampUrNarUpiNaH .. 79.. AkAshamekaM sampUrNaM kutrachinnaiva gachChati . tadvatsvAtmavibhutvaj~naH kutrachinnaiva gachChati .. 80.. na chakShuShA gR^ihyate nApi vAchA nAnyairdevaistapasA karmaNA vA . j~nAnaprasAdena vishuddhasattvaH sa niShkalaM pashyati rUpamaisham .. 81.. dhyAnena parameshasya sAmbamUrtidharasya cha . svaniShkalaparij~nAnaM jAyate nAnyahetunA .. 82.. eSha AtmA susUkShmo.api veditavyo.agryayA dhiyA . pa~nchadhA sanniviShTo.asuryasminsarvAshraye surAH .. 83.. sa.nvibhAti svacittena yaM yaM lokaM vishuddhadhIH . sadA kAmayate yA.nshcha tajjayatyakhilaM tataH .. 84.. tasmAdAtmavidaM sAkShAdIshvaraM bhavatArakam . archayedbhUtikAmastu svasharIreNa chArthataH .. 85.. nAyamAtmA pravachanena labhyo na medhayA na bahunA shrutena . yamevaiSha vR^iNute tena labhya\- stasyaiSha AtmA vivR^iNute tanuM svAm .. 86.. nAyamAtmA balahInena labhyaH pramAdatastapaso nAnyali~NgAt . etairyatnaM yaH karotyeva dhImA.n\- stasyAtmA.ayaM vishate brahma dhAma .. 87.. samprApyainamR^iShayo j~nAnatR^iptAH kR^itAtmAno vItashokAH prashAntAH . te sarvagaM sarvashaH prApya dhIrA yuktAtmAnaH sarvamevAvishanti .. 88.. vedAntavij~nAnasunishchitArthAH sannyAsayogAdyatayaH shuddhasattvAH . te brahmaloke tu parAntakAle parAmR^itAtparimuchyanti sarve .. 89.. gatAH kalAH pa~nchadasha pratiShThA devAshcha sarve pratidevatAshcha . karmANi vij~nAnamayashcha AtmA pare.avyaye sarva ekIbhavanti .. 90.. yathA nadyaH syandamAnAH samudre astaM yAnti nAmarUpe vihAya . tathA vidvAnnAmarUpAdvimuktaH parAtparaM puruShaM brahma yAti .. 91.. sa yo ha vai tatparamaM brahma veda surarShabhAH . brahmaiva bhavati j~nAnAnnAsti sa.nshayakAraNam .. 92.. sunishchitaM paraM brahma veda chetsvAnubhUtitaH . kule bhavati nAbrahmavittasya surapu~NgavAH .. 93.. shokaM tarati pApmAnaM guhAgranthirvinashyati . amR^ito bhavati prAj~naH satyameva mayoditam .. 94.. sarvamuktamatishobhanaM mayA shokamohapaTalasya bhedakam . Ashu satyasukhabodhavastudaM vedamAnaniratasya bhAsate .. 95.. iti brahmagItAsUpaniShatsu vastusvarUpavichAro nAma saptamo.adhyAyaH .. 7.. \medskip\hrule\medskip .. atha aShTamo.adhyAH .. .. kaivalyopaniShadvivaraNe tattvavedanavidhiH .. brahmovAcha \- asti tattvaM paraM sAkShAchChivarudrAdisaMj~nitam . tadavashyaM mahAyAsAdveditavyaM manIShibhiH .. 1.. tadvidyA yatibhiH sevyA nigUDhAtIva shobhanA . achirAtsarvapApaghnI parabrahmapradA nR^iNAm .. 2.. shraddhayA parayA ##(##cha mahA##)## bhaktyA dhyAnena cha surottamAH . yogena cha parA vidyA labhyA sA naiva karmaNA . na prajAbhirna chArthena tyAgenaiShAM surarShabhAH .. 3.. ye vedAntamahAvAkyashravaNotpannavidyayA . sunishchitArthA yatayo vishuddhahR^idayA bhR^isham .. 4.. brahmadR^ishye sharIre.asminnantakAle parasya tu . aj~nAnAkhyasya te sarve muchyanti hi parAmR^itAt .. 5.. ato vidyA.a.aptisiddhyarthaM mumukShurmatimattamaH .. 6.. viviktaM deshamAshritya sukhAsIno mahAshuchiH . samagrIvashiraHkAyaH sitabhasmAvaguNThitaH .. 7.. indriyANi samastAni nirudhya surapu~NgavAH . praNamya svaguruM bhaktyA vichintya hR^idayAmbujam .. 8.. vishuddhaM virajaM tasya madhye vishadamIshvaram . anantaM shuddhamavyaktamachintyaM sarvajantubhiH .. 9.. shivaM prashAntamamR^itaM vedayoniM surarShabhAH . AdimadhyAntanirmuktamekaM sAkShAdvibhuM tathA .. 10.. arUpaM sachchidAnandamadbhutaM parameshvaraM . umAsahAyamomarthaM prabhuM sAkShAttrilochanam . nIlakaNThaM prashA##(##bhA##)##ntastaM##(##sthaM##)## dhyAyennityamatandritaH .. 11.. evaM dhyAnaparaH sAkShAnmunirbrahmAtmavidyayA .. 12.. bhUtayoniM samastasya sAkShiNaM tamasaH param . gachChatyeva na sandehaH satyamuktaM mayA surAH .. 13.. yo.ayaM dhyeyashcha vij~neyaH shivaH saMsAramochakaH . sa brahmA sa shivaH sendraH so.akSharaH paramaH svarAT .. 14.. sa eva viShNuH sa prANaH sa kAlo.agniH sa chandramAH . sa eva sarvaM yadbhUtaM yachcha bhavyaM samAsataH .. 15.. sa eva vidyAvidyA cha na tato.anyattu ki~nchana . j~nAtvA taM mR^ityumatyeti nAnyaH panthA vimuktaye .. 16.. sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni chAtmani . sampashyanbrahma paramaM yAti nAnyena hetunA .. 17.. AtmAnamaraNiM kR^itvA praNavaM chottarAraNim . dhyAnanirmathanAdeva pA##(##shA##)##pAndahati paNDitaH .. 18.. sa eva bhagavAnIsho mAyayaivAtmabhUtayA . muhyamAna iva sthitvA svasvAtantryabalena tu .. 19.. sharIramidamAsthAya karoti sakalaM punaH . jAgratsaMj~namidaM dhAma prakalpya svIyamAyayA .. 20.. rAjaputrAdivattasminkrIDayA kevalaM haraH . annapAnAdibhiH strIbhistR^iptimeti surarShabhAH .. 21.. svapnakAle tathA shambhurjIvatvena prakAshitaH . sukhaduHkhAdikAnbhogAnbhu~Nkte svenaiva nirmitAn .. 22.. suShuptikAle sakale vilIne tamasA.a.avR^itaH . svasvarUpamahAnandaM bhu~Nkte vishva##(##dR^ishya##)##vivarjitaH .. 23.. punaH pUrvakriyAyogAjjIvatvena prakAshitaH . jAgratsaMj~namidaM dhAma yAti svapnamathApi vA .. 24.. puratrayamidaM puMso bhogAyaiva vinirmitam . bhogashchAsya sadA krIDA na duHkhAya kadAchana .. 25.. vishvAdhiko mahAnandaH svatantro nirupadravaH . asaktaH sarvadoShaishcha kathaM duHkhI bhaveddharaH .. 26.. sa na jIvaH shivAdanyo yo bhu~Nkte karmaNAM phalam . bhedAbhAvAchchitashchetyaM na karmaphalamarhati .. 27.. ataH sarvajagatsAkShI chidrUpaH parameshvaraH . advitIyo mahAnandaH krIDayA bhogamarhati .. 28.. dhAmatrayamidaM shambhorna duHkhAya kadAchana . krIDArAmatayA bhAti na chodyArho maheshvaraH .. 29.. idaM dhAmatrayaM shambhorvibhedena na vidyate . shambhureva tathA bhAti na hyanyatparameshvarAt .. 30.. jAgratsvapnasuShuptyAkhyAvasthArUpeNa bhAti yaH . sa vishvataijasaprAj~nasamAkhyAH kramasho bhavet .. 31.. vishvo hi sthUlabhu~N.hnityaM taijasaH praviviktabhuk . prAj~nastvAnandabhuksAkShI kevalaH sukhalakShaNaH .. 32.. triShu dhAmasu yadbhogyaM bhoktA yashcha prakIrtitaH . ubhayaM brahma yo veda sa bhu~njAno na lipyate .. 33.. ashvamedhasahasrANi brahmahatyAshatAni cha . kurvannapi na lipyeta yadyekatvaM prapashyati .. 34.. jIvarUpa iva sthitvA yaH krIDati puratraye . sa na jIvaH sadA shambhuH satyameva na sa.nshayaH .. 35.. tatastu jAtaM sakalaM vichitraM satyavatsurAH . sa satyo.asatyasAkShitvAtsAkShitvAchchitsukhaM tathA .. 36.. premAspadatvAdadvaito bhedAbhAvAtsurarShabhAH . tasminnaiva layaM yAti puratrayamidaM tataH .. 37.. na jIvo jIvavadbhAti sAkShAdbrahmaiva kevalam . aj~nAnAjjIvarUpeNa bhAsate na svabhAvataH .. 38.. brahmaNo jAyate prANo manaH sarvendriyANi cha . khaM vAyurjyotirApashcha bhUmirvishvasya dhAriNI .. 39.. yatparaM brahma sarvAtmA vishvasyAyatanaM mahat . sUkShmAtsUkShmatamaM nityaM tattvaMshabdArtha eva hi .. 40.. yastvaMshabdasya lakShyArthaH sa tachChabdArtha eva hi . tattvaMshabdau svataHsiddhe chinmAtre paryavasyataH .. 41.. yaH padadvayalakShyArthastasminbhedaH prakalpitaH . mAyAvidyAtmakopAdhibhedenaiva na vastutaH .. 42.. svataHsiddhaikatAj~nAnaM vyudasya shrutirAdarAt . svabhAvasiddhamekatvaM bodhayatyadhikAriNaH .. 43.. jAgratsvapnasuShuptyAdiprapa~nchatvena bhAti yat . tadbrahmAhamiti j~nAtvA sarvabandhaiH pramuchyate .. 44.. yastu brahma vijAnAti svAtmanA sudR^iDhaM naraH . tasya svAnubhavastvevaM svabhAvAdanuvartate .. 45.. triShu dhAmasu yadbhogyaM bhoktA bhogashcha yastathA . tebhyo vilakShaNaH sAkShI chinmAtro.ahaM sadAshivaH .. 46.. mayyeva sakalaM jAtaM mayi sarvaM pratiShThitam . mayi sarvaM layaM yAti tadbrahmAdvayamasmyaham .. 47.. aNoraNIyAnahameva tadva\- nmahAnahaM vishvamahaM vishuddhaH . purAtano.ahaM puruSho.ahamIsho hiraNmayo.ahaM shivarUpamasmi .. 48.. apANipAdo.ahamachintyashaktiH pashyAmyachakShushcha shR^iNomyakarNaH . ahaM vijAnAmi viviktarUpo na chAsti vettA mama chitsadA.aham .. 49.. vedairanekairahameva vedyo vedAntakR^idvedavideva chAham . na puNyapApe mama nAsti nAsho na janma dehendriyabuddhayashcha .. 50.. na bhUmirApo mama naiva vahni\- rna chAnilo me.asti na chAmbaraM cha . sadA.ahamevAhamiti sphurAmi svabhAvatashchedamiti sphurAmi .. 51.. abhAtarUpeNa tathaiva sarvadA vibhAtarUpeNa cha bhAnarUpataH . abhAnarUpeNa cha sarvarUpataH sphurAmi devo.ahamataH purAtanaH .. 52.. evaM viditvA paramAtmarUpaM guhAshayaM niShkalamadvitIyam . samastabhAnaM sadasadvihInaM prayAti shuddhaM paramAtmarUpam .. 53.. atashcha vedAntavachobhira~njasA mumukShubhirnityamasheShanAyakaH . gurUpadeshena cha tarkatastathA vichintanIyashcha visheShataH shivaH .. 54.. kaivalyopaniShatparA parakR^ipAyuktA yaduchchairmudA provAcha pratitaujasairapi haribrahmAdibhishchAdR^itam . he devA ahamuktavAnatishubhabrahmAparokShAya ta\- tsarveShAmadhikAriNAM matamidaM vittAtibhaktyA saha .. 55.. iti brahmagItAsUpaniShatsu kaivalyopaniShadvivaraNe tattvavedanavidhirnAmAShTamo.adhyAyaH .. 8.. \medskip\hrule\medskip .. atha navamo.dhyAyaH .. .. bR^ihAdAraNyakopaniShadvyAkhyAnam .. brahmovAcha . pratyagrUpaH shivaH sAkShAtparAnandasvalakShaNaH . parapremAspadatvena pratItatvAtsurarShabhAH . parapremAspadAnandaH surA Ananda eva hi .. 1.. priyo bhavati bhAryAyAH patiH so.ayaM surarShabhAH .. 2.. patirna patyuH kAmAya priyo bhavati sarvathA . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 3.. jAyAyAstu na kAmAya na hi jAyA priyA matA . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 4.. putrANAM tu na kAmAya priyAH putrA bhavanti cha . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 5.. brahmaNastveva kAmAya na brahma bhavati priyam . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 6.. kShatrasyaiva tu kAmAya na kShatraM bhavati priyam . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 7.. vittasyaiva tu kAmAya na vittaM bhavati priyam . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 8.. lokAnAmeva kAmAya na bhavanti priyAshcha te . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 9.. devAnAmapi kAmAya priyA devA bhavanti na . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 10.. vedAnAmeva kAmAya priyA vedA bhavanti na . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 11.. bhUtAnyapi cha bhUtAnAM kAmAya na bhavanti cha . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 12.. sarvasyaiva tu kAmAya na sarvaM bhavati priyam . kiM tvAtmanastu kAmAya tataH priyatamaH svayam .. 13.. ataH priyatamo hyAtmA sukhavatsukhalakShaNaH . sukhAbhilAShibhiH so.ayaM tyaktvA karmANi sAdaram .. 14.. draShTavyastu surA nityaM shrotavyashcha tathaiva cha . mantavyashcha vichintyashcha sarvaM taddarshanAdibhiH .. 15.. duHkharAshervinAshAya paramAdvaitavidbhavet .. 16.. paramAdvaitavij~nAnAtsa.nsAraH praviNashyati . svataHsiddhAdvayAnandaH svayameva vibhAti cha .. 17.. parAdAttaM surA brahma svato.anyadbrahma veda yaH . tathA parAdAtkShatraM taM lokA api tathaiva cha .. 18.. devA vedAshcha bhUtAni parAduH khalu taM pashum . svasvarUpAtparaM ki~nchidapi pashyanpraNashyati .. 19.. brahmakShatrAdibhedena pratItA hyakhilA amI . varNAstathA.a.ashramAH sarve sa~NkarAH sakalA api .. 20.. devagandharvapUrvAshcha bhUtAni bhuvanAni cha . asti nAstIti shabdArthau tathaivAnyachcha ki~nchana .. 21.. mAyAvidyAtamomohaprabhedA akhilA api . sarvamAtmaiva naivAnyadanyabuddhirhi sa.nsR^itiH .. 22.. nirvikalpe pare tattve vidyayA buddhivishramaH . sA hi sa.nsAravichChittirnAparA puruShAdhikA .. 23.. pratItamavisheSheNa sakalaM brahma yaH pumAn . veda taM shirasA nityaM praNayAmi jagadgurum .. 24.. vedA bahumukhA bhAnti smR^itayashcha tathaiva cha . purANAni samastAni buddhArhAdyAgamAntarAH .. 25.. shaivAshcha vaiShNavAshchaiva maduktA AgamA api . apabhra.nshAH samastAshcha kevalaM laukikI matiH .. 26.. tarkAshcha vividhAH sUkShmAH sthUlAshcha sakalA api . parasparavirodhena prabhAnti sakalAtmanAm .. 27.. teShAmevAvirodhe tu kAlo yAti cha dhImatAm . katha~nchitkAlasadbhAve.apyavirodho na sidhyati .. 28.. ataH sarvaM parityajya manaso malakAraNam . yathAbhAtena rUpeNa shivaM pashyetsunishchalaH .. 29.. krimikITapata~NgebhyaH pashavaH praj~nayA.adhikAH . pashvAdibhyo narAH prAj~nAsteShu kechana kovidAH .. 30.. tathA tebhyashcha gandharvAH pitaro matimattamAH . anye cha tAratamyena paNDitA utarottaram .. 31.. yUyaM sattvotkaTAH prAj~nAH sarveShAmapi he surAH . yuShmabhyo.ahaM mahAprAj~no mattaH prAj~no janArdanaH .. 32.. janArdanAdapi prAj~naH sha~Nkaro guNamUrtiShu . tataH prAj~natamaH sAkShAchChivaH sAmbaH sanAtanaH .. 33.. sa eva sAkShAtsarvaj~nastato.anyo nAsti kashchana . tasmAdvidyAmimAM tyaktvA brahma sarvaM vilokayet .. 34.. AyAsastAvadatyalpaH phalaM muktirihaiva tu . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 35.. kadAchidapi chittasya bhayaM ki~nchinna vidyate . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 36.. svasvarUpAtirekeNa nAsti mAnaM virodhi cha . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 37.. svasvarUpAtirekeNa tarkashcha na hi vidyate . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 38.. shrutismR^itipurANAni prAhurekatvamAtmanaH . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 39.. anugrAhakatarkashcha kurute tarkavedanam . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 40.. shivAgameShu chAdvaitaM babhAShe parameshvaraH . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 41.. nArAyaNo.api chAdvaitaM babhAShe svAgameShu cha . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 42.. ahaM chAvochamadvaitaM madukteShvAgameShu cha . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 43.. anye cha yoginaH sarve prAhuradvaitamAtmanaH . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 44.. vishuddhaj~nAninAM devA niShThA.apyadvaitagocharA . tathA.api paramAdvaitaM naiva vA~nChanti mAnavAH .. 45.. kechitsAmAnyamadvaitaM vadanti bhrAntachetasaH . visheShaM dvaitamAshritya na teShAmasti vedanam .. 46.. dvaitameva hi sarvatra pravadanti hi kechana . na te manuShyAH kITAshcha pata~NgAshcha ghaTA hi te .. 47.. avisheSheNa sarvaM tu yaH pashyati maheshvaram . sa eva sAkShAdvij~nAnI sa shivaH sa tu durlabhaH .. 48.. jagaditi pratibhA vyavahArataH parataraH paramaH paramArthataH . iti matirna bhavatyapi kasyachi\- chChashidharasmaraNena hi sidhyati .. 49.. jagaditi pratibhA.api cha shA~NkarI matimatAmiti me suvinishchayaH . iti matirvimalA cha shubhAvahA shashidharasmaraNena hi sidhyati .. 50.. jagaditi pratibhAsamapekShya cha shrutirapi priyahetumihAha hi . na hi jagatpratibhA na cha sA shrutiH priyakaraH sakalashcha na vastutaH .. 51.. iti matirvimalA nanu jAyate yadi janaH shiva eva sa tAdR^ishaH . na hi kR^itiH sakalA mahAtmano yadi kR^itiH pashureva sa mAnavaH .. 52.. na hi janirmaraNaM gamanAgamau na hi malaM vimalaM na cha vedanam . shivamidaM sakalaM vibhAsate sphuTataraM paramasya tu yoginaH .. 53.. visR^ijya sandehamasheShamAstikAH pratItametannikhilaM jaDAjaDam . gurUpadeshena shivaM vilokaye\- dvilokanaM chApi shivaM vilokayet .. 54.. vilokanaM chApi shivaM vilokaya\- nvilokanaM chApi visR^ijya kevalam . svabhAvabhUtaH svachitA.avashiShyate chitA.avasheShashcha na tasya tattvataH .. 55.. niShThA tasya mahAtmanaH suravarA vaktuM mayA shakyate na prauDhena shivena vA munigaNairnArAyaNenApi cha . vedenApi purAtanena parayA shaktyA pareNAtha vA mUkIbhAvamupaiti tatra viduShAM niShThA hi tAdR^igvidhA .. 56.. sarvamuktamiti vaH surarShabhAH kevalena karuNAbalena cha . veda eva sakalArthabodhakaH sheSha eva vachanaM cha tasya me .. 57.. iti brahmagItAsUpaniShatsu bR^ihadAraNyakopaniShadvyAkhyAne navamo.adhyAyaH .. 9.. \medskip\hrule\medskip .. atha dashamo.adhyAyaH .. .. bR^ihAdAraNyakavyAkhyAkathanam .. brahmovAcha . asti sarvAntaraH sAkShI pratyagAtmA svayamprabhaH . tadeva brahma sampUrNamaparokShatamaM surAH .. 1.. prANApAnAdibhedasya yaH sattAsphuraNapradaH . yasya sannidhimAtreNa cheShTate sakalaM surAH .. 2.. yashcha sarvasya cheShTAyAmasakto niShkriyaH svayam . sa hi sarvAntaraH sAkShAdAtmA nAnyaH surarShabhAH .. 3.. yo.ayaM sarvAntaraH svAtmA so.ahamartho na vigrahaH . dR^ishyatvAdasya dehasya draShTA yo.asya sa eva saH .. 4.. yo.ayaM sarvAntaraH svAtmA so.ayaM na prANapUrvakaH . dR^ishyatvAtprANapUrvasya draShTA yo.asya sa eva saH .. 5.. dR^iShTerdraShTA shruteH shrotA matermantA cha yaH surAH . vij~nAterapi vij~nAtA sa hi sarvAntaraH paraH .. 6.. ato.anyadArtaM sakalaM na satyaM tu nirUpaNe . sa eva sarvaM naivAnyaditi samya~N.hnirUpaNe .. 7.. yathA pR^ithivyAmotaM cha protaM cha sakalaM surAH . tathA.apsu sakalaM devA otaM protaM na sa.nshayaH .. 8.. Apashcha vAyau he devA otAH protAstathaiva cha . antarikSheShu vAyushcha lokeShu surapu~NgavAH .. 9.. antarikShAshcha lokAshcha tathA gandharvakeShu cha . lokeShvAdityalokeShu sthitA gandharvasa~nj~nitAH .. 10.. chandralokeShu chAdityalokA otAstathaiva cha . chandralokAshcha nakShatralokeShu surapu~NgavAH .. 11.. devalokeShu nakShatralokA otAstathaiva cha . devalokAshcha he devA indralokeShu sa.nsthitAH .. 12.. prAjApatyeShu lokeShu sthitA aindrAH surarShabhAH . prAjApatyAstathA lokA brahmalokeShu sa.nsthitAH .. 13.. viShNulokeShu he devA brahmalokAH susa.nsthitAH . viShNulokAstathA otA rudralokeShu he surAH .. 14.. rudralokAH sthitA lokeShvIshvarasya surarShabhAH . sadAshivasya lokeShu sthitA hyaishAH surarShabhAH .. 15.. otAH protAshcha te lokA brahmasa~nj~ne pare shive . evaM sarve sadA sAkShisvarUpe pratyagAtmani .. 16.. sarvAntaratame protA otA adhyAsataH sthitAH .. 17.. sarvAdhiShThAnarUpastu pratyagAtmA svayamprabhaH . na kasmi.nshchitsthitaH sAkShI satsvarUpaH surarShabhAH .. 18.. yasminnadhyastarUpeNa sthitaM sarvaM nirUpaNe . sa eva sakalaM nAnyaditi samya~N.hnirUpaNe .. 19.. yo.ayamAtmA svayaM bhAti sattayA.anyavivarjitaH . sa eva sAkShAtsarveShAmantaryAmI na chAparaH .. 20.. pR^ithivyAmapi yastiShThanpR^ithivyA antaraH sadA . yaM na veda surAH pR^ithvI sharIraM yasya bhUrapi .. 21.. yo.antaro yamayatyetAM bhUmiM niShkriyarUpataH . eSha eva hi naH sAkShAdantaryAmI parAmR^itaH .. 22.. apsu tiShThannapAM devA antaro yaM na tA viduH . ApaH sharIraM yasyaitA yo.antaro yamayatyapaH . eSha eva hi naH sAkShAdantaryAmI parAmR^itaH .. 23.. evamagneshcha yo netA chAntarikShasya he surAH .. 24.. vAyupUrvasya sarvasya chetanAchetanasya cha . eSha eva hi naH sAkShAdantaryAmI parAmR^itaH .. 25.. adR^iShTo.ayaM surA draShTA shrotaivAyaM tathA.ashrutaH . amatashcha tathA mantA vij~nAtA kevalaM surAH .. 26.. ravisomAgnipUrveShu vinaShTeShvayamAstikAH . chittasAkShitayA bhAti svaprakAshena kevalam .. 27.. chittavyApAranAshe tu tadabhAvaM surarShabhAH . svaprakAshena jAnAti suShuptau veda tAmapi .. 28.. AvirbhAvatirobhAvarahitastu svayamprabhaH . bhAvAbhAvAtmakaM sarvaM sadA.ayaM veda kevalaH .. 29.. bhAvAbhAvAtmanA vedyaM samastaM surapu~NgavAH . vettaivAyaM na chaivAnyaditi samya~N.hnirUpaNam .. 30.. evaM dvaitaM vichAreNa svAtmanA veda yaH pumAn . sa yogI sarvadA dvaitaM pashyannapi na pashyati .. 31.. draShTurdR^iShTerna nAsho.asti dR^ishyameva vinashyati . tachcha dvaitaM dR^isherdR^ishyaM nAsti draShTA.asti kevalam .. 32.. eShA.asya paramA sampadgatishcha paramA.asya tu . eSho.asya paramo loka etaddhi paramaM sukham .. 33.. ahinirlvayanIM muktAM yathA.ahiH svAtmanA punaH . na pashyati tathA vidvAnna dehe.ahammatirbhavet .. 34.. sarvAdhAre svataHsiddhe shivasa~nj~ne tu nirmale . pratyagrUpe parAnande neha nAnA.asti ki~nchana .. 35.. mR^ityoH sa mR^ityumApnoti iha nAneva pashyati . tasmAdadhyastamaj~nAnaM tatkAryaM chAtmarUpataH .. 36.. ekadhaiva mahAyAsAd.hdraShTavyo hi mumukShubhiH . ayamAtmA.aprameyashcha virajashcha mahAndhruvaH .. 37.. tameva dhIro vij~nAya praj~nAM kurvIta brAhmaNaH . nAnudhyAyAdbahU~nChabdAnvAcho viglApanaM hi tat .. 38.. sa vA eSha mahAnAtmA janmanAshAdivarjitaH . vashI sarvasya lokasya sarvasyeshAna eva cha .. 39.. sarvasyAdhipatiH shuddho na bhUyAnsAdhukarmaNA . karmaNA.asAdhunA naiva kanIyAnsurapu~NgavAH .. 40.. eSha sarveshvaraH sAkShAdbhUtAdhipatireva cha . bhUtapAlashcha lokAnAmasambhedAya he surAH .. 41.. eSha seturvidharaNastameva brAhmaNottamAH . vedAnuvachanenApi yaj~nena sakalena cha .. 42.. dAnena tapasA devAstathaivAnashanena cha . vettumichChati yo vidvAnsa munirnetaro janaH .. 43.. neti netIti niShkR^iShTo ya eSha sarvasAdhakaH . so.ayamAtmA sadA.agrAhyasvarUpo na hi gR^ihyate .. 44.. tathA.ashIryasvabhAvashcha he devA naiva shIryate . asa~NgarUpo bhagavAnsarvadA na hi sajjate .. 45.. eSha nityo mahimA brAhmaNasya na vardhate karmaNA no kanIyAn . tasyaiva syAtpadavittaM viditvA na lipyate karmaNA pApakena .. 46.. tasmAdbrahmaj~nAnalAbhAya vidvA\- ~nshAnto dAntaH satyavAdI bhavechcha . karmatyAgI sarvavedAntasiddhaM vidyAhetuM santataM tvabhyupeyAt .. 47.. tripuNDramud.hdhUlanamAstikottamAH sadA.a.acharechCha~Nkaravedane rataH . shivAdishabdaM cha japedvisheShataH prapUjayedbhaktipuraHsaraM haram .. 48.. sAdhanaiH sakalaiH sahitaH surA vedanena samastamidaM jagat . devarUpatayaiva tu nishchitaM vedahastatalasthitabilvavat .. 49.. nainaM pApmA tarati brahmaniShThaM sarvaM pApaM tarati prAkR^itaM cha . nainaM pApmA tapati brahmaniShThaM sarvaM pApaM tapati prAkR^itaM cha .. 50.. itthaM brahma svAtmabhUtaM viditvA shraddhApUrvaM dehametaM svakIyam . arthaM sarvaM kShetrajAtaM samastaM dadyAdasmai deshikendrAya martyaH .. 51.. yashchAtR^iNattyavitathena karNA\- vaduHkhaM kurvannamR^itaM samprayachChan . taM vidyAtpitaraM mAtaraM cha tasmai na druhyetkR^itamasya jAnan .. 52.. svadeshikasyaiva tu nAmakIrtanaM bhavedanantasya shivasya chintanam . svadeshikasyaiva tu pUjanaM tathA bhavedanantasya shivasya pUjanam .. 53.. svadeshikasyaiva tu nAmakIrtanaM shivAdishabdasya tu kIrtanaM bhavet . svadeshikasyaiva tu bAdhanaM tathA bhavedanantasya shivasya bAdhanam .. 54.. tasmAdvidvAnsarvametadvihAya shraddhAyuktaH sadguruM satyaniShTham . vidyAkoshaM vedavedAntaniShThaM gachChennityaM satyadharmAdiyuktaH .. 55.. vaktavyaM sakalaM mayA parakR^ipAyuktena sa~NkIrtitaM kartavyaM sakalaM surA na hi munerbrahmAtmaniShThasya tu . smartavyaM sakalaM tathA na hi sadA brahmaiva sachchitsukhaM sampUrNaM satatoditaM samarasaM shashvatsvayaM bhAsate .. 56.. iti brahmagItAsUpaniShatsu bR^ihadAraNyakavyAkhyAkathanaM nAma dashamo.adhyAyaH .. 10.. \medskip\hrule\medskip .. atha ekAdasho.adhyAyaH .. .. kaThavallIshvetAshvataravyAkhyAyAm .. brahmovAcha . asti tattvaM paraM sAkShAddurdarshaM gUDhamuttamam . anupraviShTaM sarvatra guhAyAM nihitaM param .. 1.. tadviditvA mahAdhIro harShashokau jahAti cha . dharmAdibhyaH paraM tattu bhUtAdbhavyAchcha sattamAH .. 2.. yadAmananti vedAshcha tapA.nsi paramaM padam . brahmacharyaM yadichChantashcharanti shiva eva saH .. 3.. etaddhyevAkSharaM brahma etaddhyevAkSharaM param . etaddhyevAkSharaM j~nAtvA yo yadichChati tasya tat .. 4.. etadAlambanaM shreShThametadAlambanaM param . etadAlambanaM j~nAtvA brahmaloke mahIyate .. 5.. na jAyate mriyate vA vipashchi\- nnAyaM kutashchinna babhUva kashchit . ajo nityaH shAshvato.ayaM purANo na hanyate hanyamAne sharIre .. 6.. ya enaM vetti hantAraM yashchainaM manyate hatam . tAvubhau na vijAnIto nAyaM hanti na hanyate .. 7.. aNoraNIyAnmahato mahIyA\- nAtmA.asya jantornihito guhAyAm . tamakratuH pashyati vItashoko dhAtuprasAdAnmahimAnamasya .. 8.. dUraM vrajati chAsInaH shayAno yAti sarvataH . kastaM sAkShAnmahAdevaM madanyo j~nAtumarhati .. 9.. asharIraM sharIreShu hyanavastheShvavasthitam . mahAntaM vibhumAtmAnaM matvA dhIro na shochati .. 10.. nAyamAtmA pravachanena labhyo na medhayA na bahunA shrutena . yamevaiSha vR^iNute tena labhya\- stasyaiSha AtmA vivR^iNute tanUM svAm .. 11.. nAvirato dushcharitAnnAshAnto nAsamAhitaH . nAshAntamAnaso vA.api praj~nAnenainamApnuyAt .. 12.. yasya brahma cha kShatraM cha ubhe bhavata odanaH . ka itthaM veda devo vA manuShyo.anyashcha yatra saH .. 13.. R^itau pibantau sukR^itasya loke guhAM praviShTau parame parArdhe . ChAyAtapau brahmavido vadanti sharIrabhR^ichCha~Nkarasa~nj~nitau tau .. 14.. sharIrabhR^itkarmaphalaM bhu~Nkte yojayitA shivaH . pratItito viruddhau tau bhedastvaupAdhikastayoH .. 15.. AtmAnaM rathinaM vidyAchCharIraM rathameva tu . buddhiM tu sArathiM vidyAnmanaH pragrahameva cha .. 16.. indriyANi hayAnvidyAdviShayAnapi gocharAn . AtmendriyamanoyuktaM vidyAdbhoktAramAstikAH .. 17.. yastvavij~nAnavAnmartyo.ayuktena manasA sadA . tasyendriyANyavashyAni duShTAshvA iva sAratheH .. 18.. yastu vij~nAnavAnmartyo yuktena manasA sadA . tasyendriyANi vashyAni sadashvA iva sAratheH .. 19.. yastvavij~nAnavAnmartyo hyamanaskaH sadA.ashuchiH . na sa tatpadamApnoti sa.nsAraM chAdhigachChati .. 20.. yastu vij~nAnavAnmartyaH samanaskaH sadA shuchiH . sa tu tatpadamApnoti yasmAdbhUyo na jAyate .. 21.. vij~nAnasArathiryastu manaH pragrahavAnnaraH . so.adhvanaH pAramApnoti tadviShNoH paramaM padam .. 22.. padaM yatparamaM viShNostadevAkhiladehinAm . padaM paramamadvaitaM sa shivaH sAmbavigrahaH .. 23.. rudraviShNuprajeshAnAmanyeShAmapi dehinAm . R^ite sAmbaM mahAdevaM kiM bhavetparamaM padam .. 24.. indriyebhyaH parA hyarthA arthebhyashcha paraM manaH . manasastu parA buddhirbuddherAtmA mahAnparaH .. 25.. mahataH paramavyaktamavyaktAtpuruShaH paraH . puruShAnna paraM ki~nchitsA kAShThA sA parA gatiH .. 26.. puruSho nAma sampUrNaH shivaH satyAdilakShaNaH . sAmbamUrtidharo nAnyo rudro viShNurajo.api vA .. 27.. eSha sarveShu bhUteShu gUDhAtmA na prakAshate . dR^ishyate tvagryayA buddhyA sUkShmayA sUkShmadarshibhiH .. 28.. yachchedvA~N.hmanasI prAj~nastadyachChejj~nAna Atmani . mahatyAtmanI vij~nAnaM tadyachChechChAnta Atmani .. 29.. ashabdamasparshamarUpamavyayaM tathA.arasaM nityamagandhavachcha yat . anAdyanantaM mahataH paraM dhruvaM nichAyya taM mR^ityumukhAtpramuchyate .. 30.. parA~nchi khAni vyatR^iNanmahesha\- stasmAtparA~N.hpashyati nAtmarUpam . kashchiddhIraH pratyagAtmAnamaikShya\- dAvR^ittachakShuramR^itatvamichChan .. 31.. parA~nchaH kAmAnanunayanti bAlA mR^ityoH pAshaM te.apiyanti svamohAt . atha dhIrA amR^itatvaM viditvA dhruvaM tattvaM yAnti kAmairasaktAH .. 32.. yena rUpAn rasAngandhA~nshabdAnsparshA.nshcha maithunAn . etenaiva vijAnAti kimatra parishiShyate .. 33.. jAgratsvapnasuShuptAkhyaM puraM yenAnupashyati . mahAntaM paramAtmAnaM matvA dhIro na shochati .. 34.. jAgradAditrayaM yastu vijAnAti chidAtmanA . tato bhedena naivAsti puratrayamidaM sadA .. 35.. chaitanyamAtro bhagavA~nshiva eva svayamprabhaH . puratrayAtmanA bhAti na bhAti cha mahAprabhuH .. 36.. ihAmutra sthitaM tattvaM sadekaM na tato.aparam . mR^ityoH sa mR^ityumApnoti yo.anyaM devaM prapashyati .. 37.. agniryathaiko bhuvanaM praviShTo rUpaM rUpaM pratirUpo babhUva . ekastathA sarvabhUtAntarAtmA rUpaM rUpaM pratirUpo bahishcha .. 38.. vAyuryathaiko bhuvanaM praviShTo rUpaM rUpaM pratirUpo babhUva . ekastathA sarvabhUtAntarAtmA rUpaM rUpaM pratirUpo bahishcha .. 39.. sUryo yathA sarvalokasya chakShu\- rna lipyate chAkShuShairbAhyadoShaiH . ekastathA sarvabhUtAntarAtmA na lipyate lokaduHkhena bAhyaH .. 40.. eko vashI sarvabhUtAntarAtmA ekaM rUpaM bahudhA yaH karoti . tamAtmasthaM ye.anupashyanti dhIrA\- steShAM sukhaM shAshvataM netareShAm .. 41.. yenaiva nityAshcha sachetanashcha yasminvibhaktAH pravibhAnti mohAt . tamAtmasthaM ye.anupashyanti dhIrA\- steShAM shAntiH shAshvatI netareShAm .. 42.. tadetaditi manyante.anirdeshyaM paramaM sukham . kathaM nu tadvijAnIyatkimu bhAti vibhAti vA .. 43.. AdityachandrAnalatArakAdyA na bhAnti yasminnanishaM mahAntaH . prakAshamAnaM tamanuprabhAnti prabhAnamasyaiva hi netareShAm .. 44.. UrdhvamUlastvavAkshAkha eSho.ashvatthaH sanAtanaH . tadeva shukraM tadbrahma tadevAmR^itamuchyate .. 45.. tasmi.NllokAH shritAH sarve tadu nAtyeti kashchana . etadvai tatsurashreShThAH samyageva mayoditam .. 46.. idaM sarvaM jagatsAkShAchChivaH kampayate dhruvam . mahadbhayamidaM vajraM viditvA muchyate naraH .. 47.. tapatyasya bhayAdagnirbhayAttapati bhAskaraH . bhayAdindrashcha vAyushcha mR^ityurdhAvati pa~nchamaH .. 48.. vartamAne sharIre.asminna shakto boddhumIshvaram . naraH sarveShu lokeShu sharIritvAya kalpate .. 49.. yathA.a.adarshe svakaM rUpaM yathAvannirmale naraH . tathA pashyati dehesminnAtmAnaM brahma kevalam .. 50.. janmanAshavatAM khAnAM pR^ithagbhAvaM parAtmanaH . teShAM janmavinAshau cha viditvA.anAtmarUpataH .. 51.. pashchAdanAtmarUpeNa viditaM kevalAtmanA . viditvA svAnubhUtyeva sa dhIrastu na shochati .. 52.. indriyebhyo manaH shreShThaM manasaH sattvamuttamam . sattvAdapi mahAnAtmA mahato.avyaktamuttamam .. 53.. avyaktAttu paraH sAkShAdvyApako.ali~Nga eva cha . yaM viditvA naraH sAkShAdamR^itatvaM hi gachChati .. 54.. na sandR^ishe tiShThati rUpamasya na chakShuShA pashyati kashchidenam . hR^idA manIShA manasA.abhiklR^iptaH sAkShAdAtmA shakyate vedituM saH .. 55.. evaM sAkShAtsachchidAnandarUpaM bhAvAbhAvAsheShalokasya hetum . shrutyA yuktyA brahma jAnanti martyA vidyAyogAdeva muktA bhavanti .. 56.. vidyAvedyaM brahma yadvedasiddhaM tasyAchintyA kAchidastyeva shaktiH . shaktyA bhinnaM tadbhavatyadvayaM satsatyAnandAsa~NgabodhaikarUpam .. 57.. ekaM rUpaM brahmaNo jIvarUpaM bhogyaM vishvaM brahmaNastvanyarUpam . anyadrUpaM brahmaNaH sarvashAstraM praj~nAmAtraM shuddharUpaM parasya .. 58.. sarvAjIve sarvasa.nsthe bR^ihante tasmi~njIvo bhrAmyate brahmachakre . brahmAtmAnaM preritAraM cha yuktyA matvA chaikaM yAti martyo.amR^itatvam .. 59.. j~nAj~nau jIvAjIvasa~nj~nau pratItyA shrutyA yuktyA svAnubhUtyA hyabhinnau . mAyA bhokturbhogahetuH parAtmA rUpairebhirvishvarUpo hyakartA .. 60.. kSharaM mAyA chAkSharaM jIvarUpaM kSharAtmanA bhidyate deva ekaH . tasya dhyAnAdyojanAtattvabhAvA\- dbhUyashchAnte vishvamAyAnivR^ittiH .. 61.. j~nAtvA devaM sarvapAshApahAniH kShINaiH kleshairjanmamR^ityuprahANiH . tasya dhyAnAnmUlamAyAvibhede vishvaishvaryaM yAti kaivalyarUpam .. 62.. etajj~neyaM nityamevAtmasa.nsthaM nAtaH paraM veditavyaM hi ki~nchit . bhoktA bhogyaM preritAraM cha matvA sarvaM proktaM trividhaM brahmametat .. 63.. vahneryathA yonigatasya mUrti\- rna dR^ishyate naiva cha li~NganAshaH . sa bhUya evendhanayonigR^ihya\- stadvobhayaM vai praNavena dehe .. 64.. svadehamaraNiM kR^itvA praNavaM chottarAraNim . dhyAnanirmathanAbhyAsAddevaM pashyennigUDhavat .. 65.. tileShu tailaM dadhinIva sarpi\- rApaH srotaHsvaraNIShu chAgniH . evamAtmA.a.atmani gR^ihyate.asau satyenaivaM tapasA yo.anuvetti .. 66.. sarvavyApinamAtmAnaM kShIre sarpirivArpitam . AtmavidyAtapomUlaM tadbrahmopaniShatparam .. 67.. yaj~naj~nAnAdibhiH puNyairyogasiddhirbhaviShyati . yogAtsa~njAyate j~nAnaM j~nAnAnmuktirna karmaNA .. 68.. atyAshramibhyaH shAntebhyo vaktavyaM brahmavedanam . nAprashAntAya dAtavyaM nAputrAya kadAchana .. 69.. agnirityAdibhirmantrairbhasmanoddhUlanaM tathA . tripuNDradhAraNaM chApi vadantyatyAshramaM budhAH .. 70.. yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurau . tasyaite kathitA hyarthAH prakAshante mahAtmanaH .. 71.. shrutivachanena mayaiva samasta paramakR^ipAbalataH paThitaM cha . yadi viditaM sa naraH svakamohaM tarati shivaM vishati priyarUpam .. 72.. iti brahmagItAsUpaniShatsu kaThavallIshvetAshvataravyAkhyAyAmekAdasho.adhyAyaH .. 11.. \medskip\hrule\medskip .. atha dvAdasho.adhyAyaH . .. shivasyAhampratyayAshratvam .. brahmovAcha. vakShye sArataraM sAkShAtsarvashAstrArthasa~Ngraham . shraddhayA sahitA yUyaM shR^iNutAtIva shobhanam .. 1.. asti tAvadahaMshabdapratyayAlambanaM surAH . sarveShAM naH paraM j~nAnaM sa evAtmA na sa.nshayaH .. 2.. so.ayaM svAvidyayA sAkShAchChivaH sannapi vastutaH . svashivatvamavij~nAya sa.nsArIvAvabhAsate .. 3.. vedoditena mArgeNa pAramparyakrameNa tu . mumukShutvaM dR^iDhaM prApya punaH shAntyAdisAdhanaiH .. 4.. sahitaH shivabhaktyA cha guroH pAdau praNamya cha . vedAntAnAM mahAvAkyashravaNena tathaiva cha .. 5.. mananena tathA devA dhyAnena paramAtmanaH . pratyagbrahmaikatAj~nAnaM labdhvA yAti shivaM param .. 6.. pratyagAtmAnamadvandvamahaMshabdopalakShitam . shivarUpeNa sampashyanneva yAti svapUrNatAm .. 7.. shivarUpatayA bhAte.ahaMshabdArthe munIshvarAH . avidyA vilayaM yAti vidyayA parayaiva tu .. 8.. vidyayA parayA.avidyAnivR^ittau brahma kevalam . shiShyate khalu nAbhAvo bhAvo nAnyastathA.api cha .. 9.. vyavahAradR^ishA.avidyA tannivR^ittishcha kathyate . tattvadR^iShTyA tu nAvidyA tannivR^ittishcha he surAH .. 10.. brahmarUpatayA brahma kevalaM pratibhAsate . jagadrUpatayA.apyetadbrahmaiva pratibhAsate .. 11.. vidyAvidyAdibhedena bhAvAbhAvAdibhedataH . gurushiShyAdibhedena brahmaiva pratibhAsate .. 12.. brahma sarvamiti j~nAnaM brahmaprAptestu sAdhanam . jaganmAyeti vij~nAnamaj~nAnaM phalato bhavet .. 13.. tathA.api paramAdvaitaj~nAnasyedaM tu vedanam . upakArakamatyantaM taddR^iShTvA vakti cha shrutiH .. 14.. yathA bhAtasvarUpeNa satyatvena jagachChrutiH . a~NgIkR^itya hitaM nRRINAM kadAchidvakti sAdaram .. 15.. satyatvena jagadbhAnaM sa.nsArasya pravartakam . asatyatvena bhAnaM tu sa.nsArasya nivartakam .. 16.. ataH sa.nsAranAshAya kadAchitparamA shrutiH . jagatsarvamidaM mAyA vadatyatyantanirmalA .. 17.. atIva pakvachittasya chittapAkamapekShya sA . sarvaM brahmeti kalyANI shrutirvadati sAdaram .. 18.. brahmaiva kevalaM shuddhaM vidyate tattvadarshane . na cha vidyA na chAvidyA jagachcha na chAparam .. 19.. ataH paramanirvANaniShThasya parayoginaH . yathA yathA.avabhAso.ayaM shiva eva na chAparam .. 20.. bhUtapUrvAnusandhAnAtkathyate na cha vastutaH . yathA yathA.avabhAso.ayaM shiva ityapi vedanam .. 21.. na hi nirvANaniShThasya shivasya parayoginaH . yathA yatheti yatki~nchidbhAsate paramArthataH .. 22.. tathA tathA.avabhAsena svena rUpeNa kevalam . stimitodadhivadyogI svayaM tiShThati nAnyathA .. 23.. paranirvANaniShThasya yoginaH paramAM sthitim . svayaM cha na vijAnAti na harirna maheshvaraH .. 24.. na mayA cha parij~nAtuM shakyate yoginaH sthitiH . nApi vedena mAnena na cha smR^itipurANakaiH .. 25.. aho nirvANaniShThasya yoginaH paramA sthitiH . yAdR^ishI paramA niShThA tAdR^ishyeva hi kevalam .. 26.. evaMrUpA parA niShThA shivasyAsti svabhAvataH . shivAyAshchAmbikAbhartuH prasAdena harerapi .. 27.. tathA mamApi chAnyeShAM na chodyorho maheshvaraH . tAdR^igrUpo mahAdevaH khalu sAkShAtsanAtanaH .. 28.. IdR^ishI paramA niShThA guroH sAkShAnnirIkShaNAt . karmasAmye tvanAyAsAtsidhyatyeva na sa.nshayaH .. 29.. deshikaM devadeveshaM shivaM vidyAdvichakShaNaH . tadiShTaM sarvayatnena prakuryAtsarvadA.a.adarAt .. 30.. svasyAniShTamapi prAj~naH prakuryAdguruNoditaH . guroriShTaM prakurvANaH paraM nirvANamR^ichChati .. 31.. svAshramaM cha svajAtiM cha svakIrtiM cha tathaiva cha . svAdR^iShTaM lokavidviShTaM bandhuputrAdisa~Ngamam .. 32.. gR^ihakShetradhanAdInAM hAniM kleshaM sukhaM tathA . anavekShya guroriShTaM kuryAnnityamatandritaH .. 33.. gurau prIte shivaH sAkShAtprasannaH pratibhAsate . gurordehe mahAdevaH sAmbaH sannihitaH sadA .. 34.. guroraniShTaM mohAdvA na kuryAtkurute yadi . pachyate narake tIvre yAvadAbhUtasamplavam .. 35.. shive kruddhe gurustrAtA gurau kruddhe na kashchana . tasmAdiShTaM guroH kuryAtkAyena manasA girA .. 36.. gururnAmAtmano nAnyaH satyameva na sa.nshayaH . AtmalAbhAtparo lAbho nAsti nAsti na sa.nshayaH .. 37.. anAtmarUpaM dehAdi yo dadAti pitA tu saH . na guruH kathitaH prAj~naiH kleshahetuprado hi saH .. 38.. aShTaishvaryapradastadvadgandharvAdipadapradAH . sArvabhaumapradashchApi na guruH kleshado hi saH .. 39.. mantratantrAdidastadvallaukikopAyadastathA . na guruH kathitaH prAj~naiH kleshahetuprado hi saH .. 40.. satyavatsakalaM bhAtaM nishchityAsatyarUpataH . sarvasAkShitayA.a.atmAnaM vibhajya parachetanam .. 41.. yastvaM taditi vedAntapradIpena svakaM nijam . shivatvaM bodhayatyeSha guruH sAkShAnna chAparaH .. 42.. dR^ishyarUpamidaM sarvaM dR^igrUpeNa vilApya cha . dR^igrUpaM brahma yo vakti sa gururnAparaH pumAn .. 43.. paramAdvaitavij~nAnaM kR^ipayaiva dadAti yaH . so.ayaM guruguruH sAkShAchChiva eva na sa.nshayaH .. 44.. tAdR^ishaM deshikaM sAkShAdvedAntAmbujabhAskaram . toShayetsarvayatnena shreyase bhUyase naraH .. 45.. sarvavedAntavAkyAnAmarthaH sa~NgraharUpataH . kathitashcha mayA devA mAmAha parameshvaraH .. 46.. sarvaj~naH sarvavitsAkShAdAptakAmaH kR^ipAkaraH . sarvadoShavinirmuktaH satyamevAbravInmama .. 47.. yathA.a.aha sarvavedAnAmarthaM sarvaj~na IshvaraH . tathaiva kathito.asmAbhiH satyameva na sa.nshayaH .. 48.. svaprakAshasvarUpasya svataHshuddhasya shUlinaH . karAmalakavatsarvaM pratyakShaM hi na sa.nshayaH .. 49.. vedAnAmanyathaivArthaM ye vadanti vimohitAH . mahAsAhasikA eva te narA na hi sa.nshayaH .. 50.. maduktArthaprakAreNa vinA ye pravadanti te . andhakUpe nirAlambe patantyeva na sa.nshayaH .. 51.. vedArthaH paramAdvaitaM netaratsurapu~NgavAH . no chedatraiva me mUrdhA patiShyati na sa.nshayaH .. 52.. anyathA vedavAkyAnAmartha ityabhisha~NkayA . anishchitArthashchenmUrdhA yuShmAkaM cha patiShyati .. 53.. ataH paraM na vaktavyaM vidyate surapu~NgavAH . satyameva mayA proktaM shambhoH pAdau spR^ishAmyaham .. 54.. sUta uvAcha . evamuktvA mahAtejA brahmA cha surapu~NgavAn . pratyagbhUtaM parAnandaM pArvatIpatimIshvaram .. 55.. paramAdvaitarUpaM taM bhavarogasya bheShajam . smR^itvA natvA punaH stutvA bhaktyA paravasho.abhavat .. 56.. devAshcha devadeveshaM smR^itvA sAmyaM triyambakam . praNamya daNDavadbhUmau vivashA abhavanmudA .. 57.. devadevo mahAdevo mahAkAruNikottamaH . tatraivAvirabhUddevyA saha satyatapodhanAH .. 58.. viShNushcha padmayA sArdhaM tatraiva brahmavittamAH . Agato bhagavAndraShTumasheShasuranAyakam .. 59.. puShpavR^iShTirabhavadyathA purA svastipUrvavachanAni chAbhavan . tatra bhaktisahitena viShNunA padmayA cha paripUjitaH shivaH .. 60.. sha~Nkaro.api shashishekharaH para\- stvambayaiva sahitaH sanAtanaH . tatra nR^ityamakarodatiprabhuH svasvarUpaparavedanapriyAt .. 61.. sarvalokajananI shivA parA pApanAshakarabodhadAyinI . brahmavajradharapUrvakAnimA\- nsvAnubhUtisahitena chakShuShA .. 62.. vilokya kAruNyabalena kevalaM prabodhayAmAsa surottamAnimAn . punaH prajAnAthapuraHsarAH surAH pranR^ityamAnaM tu shivaM shivAmapi .. 63.. tvakchakShuShaiva dadR^ishuH shrutimastakottha\- vij~nAnarUpaparalochanagocharArham . bhaktyA punaH paramakAruNikaM mahAntaM pa~nchAkShareNa bhavapAshahareNa pUjyam .. 64.. tuShTavuH shrutivachobhirAdarA\- nnaShTakaShTabhavapAshabandhanAH . iShTasiddhirabhavaddhi yaH surAH ityavochadashubhApahaH shivaH .. 65.. shA~NkarI cha sharaNAgatapriyA bandhahetumalanAshakAriNI . matprasAdabalalabdhavedanA ityavochadabhavannatipriyA .. 66.. keshavo.api surapu~NgavAnprati prAha shambhurayamadbhutaH prabhuH . sarvavedashirasAmagocharaH prIta eva bhavatAmiti dvijAH .. 67.. devo.api kAruNyarasArdramAnasaH surAnasheShAnajapUrvakAnprati . uvAcha gItAmatishobhanAmimAM mamAnukUlAmapi yaH paThedvijaH .. 68.. sa yAti mAmeva nirastabandhanaH parA shivA vAchi sadaiva vartate . divAkareNApi samashcha tejasA shriyA mukundena samaH sadA bhavet .. 69.. eShA gItA brahmagItAbhidhAnA shrutyA yuktA sarvagItottamA cha . vedAkArA vedaniShThairdvijendrai\- rbhaktyA pAThyA naiva shUdrAdibhishcha .. 70.. ityevaM paramashivaH prabhAShya nAthaH shiShTAnAmashubhaharaH puratrayAriH . bhaktAnAmamalasukhaprabodhakArI tatraiva sphuraNasukhe tiro babhUva .. 71.. daivI sA sakalajagadvichitrachitrA kAruNyAdakhilasurAnajaM vilokya . suprItA paramasukhaprabodharUpA tatraiva sphuraNasukhe tiro babhUva .. 72.. viShNurlakShmyA sAkamAshvAsya devAn hR^iShTastuShTaH svasya vaikuNThamApa . brahmA devAnAtmavidyAbhiyuktA.n\- styaktvA rudradhyAnaniShTho babhUva .. 73.. devAH sarve daNDavadbhUmibhAge bhaktyA sArdhaM padmayoniM praNamya . hR^iShTAtmAnaH satyabodhaikaniShThAH sadyaH svaM svaM deshamIyurdvijendrAH .. 74.. ItthaM sAkShAdbrahmagItaM bhavadbhiH shuddhaj~nAnairAdareNa shrutaiva . mattaH shraddhAbhaktiyuktasya viprA nityaM deyA netarasyAtishuddhA .. 75.. iti parashivabhaktyA prAptavidyastu sUtaH sukhaghanashivatattvaprApikAmeva gItAm . munigaNahitabuddhyA.a.abhAShya nirvANarUpaM parataramavalokya praj~nayA maunamApa .. 76.. munayashcha guruM paravedinaM praNipatya samastahitapradam . hR^idayasthamahampadalakShitaM paratattvatayaiva viduH sthiram .. 77.. iti shrIbrahmagItAsUpaniShatsu shivasyAhampratyayAshratvaM nAma dvadasho.adhyAyaH .. 12.. .. iti brahmagItA samAptA .. ## Encoded by Sunder Hattangadi Proofread by Sunder Hattangadi, PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}