% Text title : sUryagItA % File name : suuryagiitaa.itx % Category : gItA, giitaa % Location : doc\_giitaa % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : tattvasArAyaNakarmakANda % Latest update : October 12, 2008 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. SUrya Gita ..}## \itxtitle{.. sUrya gItA ..}##\endtitles ## .. shrI gaNeshAya namaH .. .. atha sUryagItA prArabhyate .. brahmA uvAcha \- prapa~nchasR^iShTikarmedaM mama shrIgurunAyaka . ahAryaM dviparArdhAntamAdhikArikatAvashAt.h .. 1 .. iti tvadvadanAmbhojAtsamyagviditavAnaham.h . tathApyatra na me chintA jAyate tvatkR^ipAbalAt.h .. 2 .. tvayi prasanne mayyevaM bodhAnandaH svarUpataH . punarjanmabhayAbhAvAddhIra evAsmi vR^ittiShu .. 3 .. tathA.api karmabhAgeShu shrotavyamavashiShyate . tatsarvaM cha viditvaiva sarvaj~naH syAmahaM prabho .. 4 .. jagajjIveshvarAdInAM prAgutpatternira.njanam.h . nirvisheShamakarmaikaM brahmaivAsIttadadvayam.h .. 5 .. tasya jIvesha sraShTR^itvaM prochyate vedavAdibhiH . akarmaNaH kathaM sR^iShTikarmakartR^itvamuchyate .. 6 .. sakarmA sendriyo loke dR^ishyate na nirindriyaH . brahmaNo.atIndriyatvaM cha sarvashAstreShu ghuShyate .. 7 .. nashyamAnatayotpattimatvAdAdyasya karmaNaH . na mukhyamavakalpetApyanAditvopavarNanam.h .. 8 .. brahma chetkarmakurvIta yanekenApi hetunA . tathA cha saMsR^itistasya prasajyeta tu nAtmanaH .. 9 .. tasmAdAdyasya puNyasya pApasya cha dayAnidhe . karmaNo brUhi me spaShTamupapattiM gurUttama .. 10 .. ityukto vidhinA devo dakShiNAmUrtirIshvaraH . vichitraprashnasantuShTa idaM vachanamabravIt.h .. 11 .. shrIgurumUrtiruvAcha \- brahmansAdhurayaM prashnastava prashnavidAM vara . shR^iNuShva sAvadhAnena chetasA.asyottaraM mama .. 12 .. prAgutpatterakarmaikamakartR^i cha nirindriyam.h . nirvisheShaM paraM brahmaivAsInnAtrAsti saMshayaH .. 13 .. tathA.api tasya chichChaktisaMyutatvena hetunA . pratichChAyAtmike shaktI mAyAvidye babhUvatuH .. 14 .. advitIyamapi brahma tayoryatpratibimbitam.h . tena dvaividhyamAsAdya jIva Ishvara ityapi .. 15 .. puNyapApAdikartR^itvaM jagatsR^iShTyAdikartR^itAm.h . abhajatsendriyatvaM cha sakarmatvaM visheShataH .. 16 .. yaH svashaktyA samullAsa udabhUtparamAtmanaH . svabandhajanakaM sUkShmaM tadAdyaM karma kathyate .. 17 .. na tena nirvisheShatvaM hIyate tasya ki.nchana . na cha saMsArabandhashcha kashchidbrahmanprasajyate .. 18 .. pAramArthikasaMsArI jIvaH puNyAdikarmavAn.h . prAtibhAsikasaMsArI tvIshaH sR^iShTyAdikarmavAn.h .. 19 .. asaMsAri paraM brahma jIveshobhayakAraNam.h . tato.apyatItaM nIrUpaM avA~Nmanasagocharam.h .. 20 .. karmavantau parityajya jIveshau ye mahAdhiyaH . akarmavatparaM brahma prayAntyatra samAdhibhiH .. 21 .. te videhavimuktA vA jIvanmuktA narottamAH . karmAkarmobhayAtItAstadbrahmArUpamApnuyuH .. 22 .. karmaNA saMsR^itau baddhA muchyante te hyakarmaNA . bandhamokShobhayAtItAH karmiNo nApyakarmiNaH .. 23 .. jIvasya karmaNA bandhastasya mokShashcha karmaNA . tasmAddheyaM cha karma syAdupAdeyaM cha karma hi .. 24 .. tyakte karmaNi jIvatvamAtmano gachChati svayam.h . gR^ihIte karmaNi kShipraM brahmatvaM cha prasidhyati .. 25 .. AvidyakamashuddhaM yatkarma duHkhAya tannR^iNAm.h . vidyAsambandhi shuddhaM yat.h tatsukhAya cha kathyate .. 26 .. vidyAkarmakShurAttIkShNAt.h Chinatti puruShottamaH . avidyAkarmapAshAMshchetsa mukto nAtra saMshayaH .. 27 .. sarvasya vyavahArasya vidhe karmaiva kAraNam.h . iti nishchayasiddhyai te sUryagItAM vadAmyaham.h .. 28 .. karmasAkShiNamAdityaM sahasrakiraNaM prabhum.h . saptAshvaM sarvadharmaj~namapR^ichChadaruNaH purA .. 29 .. aruNa uvAcha \- bhagavan.h kena saMsAre prANinaH saMbhramantyamI . kenaiteShAM nivR^ittishcha saMsArAdvada sadguro .. 30 .. iti pR^iShTaH sa sarvaj~naH sahasrakiraNojvalaH . sUryo.abravIdidaM shiShyamaruNaM nijasArathim.h .. 31 .. sUrya uvAcha \- aruNa tvaM bhavasyadya mama priyatamaH khalu . yataH pR^ichChasi saMsArabhramakAraNamAdarAt.h .. 32 .. bhramanti kevalaM sarve saMsAre prANino.anisham.h . na tu tatkAraNaM kenApyaho ki.nchidvichAryate .. 33 . tajjij~nAsutayA tvaM tu shlAghyo.asi vibudhottamaiH . shR^iNushvAruNa vakShyAmi tava saMsArakAraNam.h .. 34 .. puNyapApAtmakaM karma yatsarvaprANisa.nchitam.h . anAdisukhaduHkhAnAM janakaM chAbhidhIyate .. 35 .. shAstraiH sarvaishcha vihitaM pratiShiddhaM cha sAdaram.h . kAmAdijanitaM tattvaM viddhi saMsArakAraNam.h .. 36 .. pashvAdInAmabhAve.api tayorvidhiniShedhayoH . saMsArasya na lopo.asti pUrvakarmAnusArataH .. 37 .. pUrvaM manuShyabhUtAnAM pApakarmAvashAdiha . shvakharoShTrAdijanmAni nikR^iShTAni bhavantyaho .. 38 .. pApakarmasu bhogena prakShINeShu punashcha te . prApnuvanti manuShyatvaM punashcha shvAdijanmitAm.h .. 39 .. jananairmaraNairevaM paunaHpunyena saMsR^itau . bhramantyabdhitara.ngasthadAruvaddhImatAM vara .. 40 .. aruNa uvAcha \- prakShINapApakarmANaH prAptavanto manuShyatAm.h . punashcha shvAdijanmAni kena gachChanti hetunA .. 41 .. na hi durjanmahetutvaM puNyAnAM yuktamIritum.h . na cha puNyavatAM bhUyaH pApakarmopapadyate .. 42 .. puNyairvishuddhachittAnAM j~nAnayogAdisAdhanaiH . saMsAramokShasaMsiddhyA pApakarmAprasaktitaH .. 43 .. jIveShu paunaHpunyaM cheduttamAdhamajanmanAm.h . niyamenAbhidhIyeta yena kenApi hetunA .. 44 .. mokShashAstrasya vaiyarthyamApatatyeva sarvathA . tasmAdapApinAM janma punashcheti na yujyate .. 45 .. ityukto bhagavAnAha sarvaj~naH karuNAnidhiH . raviH saMshayavichChedanipuNo.aruNamAdarAt.h .. 46 .. raviruvAcha \- prakShINeShvapi bhogena pApakarmasu dehinaH . punashcha pApakarmANi kurvanto yAnti durgatim.h .. 47 .. tAni durjanmabIjAni kAmAtpApAni dehinAm.h . punarapyupapadyante pUrvapuNyavatAmapi .. 48 .. sakAmAnAM cha puNyAnAM bhogahetutayA nR^iNAm.h . na chittashuddhihetutvaM kvachidbhavitumarhati .. 49 .. kutashchAshuddhachittAnAM j~nAnayogAdisaMbhavaH . j~nAnayogAdihInAnAM kuto mokShashcha saMsR^iteH .. 50 .. kAmena hetunA satsvapyuttamAdhamajanmasu . mokShashAstrasya sArthakyaM naiShkAmyodayahetukam.h .. 51 .. sukhaduHkhopabhogena yadA nirvedamAgataH . niShkAmatvamavApnoti svavivekapurassaram.h .. 52 .. tataHprabhR^iti kaishchitsyAjjanmabhirj~nAnayogavAn.h . shravaNAdiprayatnairhi muktiH svAtmanyavasthitiH .. 53 .. karmAdhyakShaM parAtmAnaM sarvakarmaikasAkShiNam.h . sarvakarmavidUrantaM karmavAnkathamApnuyAt.h .. 54 .. puNyeShvapi cha pApeShu paurvikeShu tu bhogataH . kShapiteShu parAtmA sa svayamAvirbhaviShyati .. 55 .. kartR^ibhirbhujyate jIvaiH sarvakarmaphalaM na tu . sAkShiNA nirvikalpena nirlepena parAtmanA .. 56 .. jIvAnAM tadananyatvatbhogasyAvasaraH kutaH . iti kechana sha.nkante vedAntApAtadarshinaH .. 57 .. paramArthadashAyAM hi tadananyatvamiShyate . vyavahAradashAyAM nAnupapattishcha kAchana .. 58 .. paramArthadashArUDhe jIvanmukte.api karmaNAm.h . bhogo.a~NgIkriyate samyak.h dR^ishyate cha tathA sati .. 59 .. aj~nAnAM vyavahAraikaniShThAnAM tadananyatA . abhoktR^itA cha kenaiva vaktuM shakyA manIShiNA .. 60 .. j~nAninaH karmakartR^itvaM dR^ishyamAnamapi sphuTam.h . utpAdayetphalaM neti manyante svapnakarmavat.h .. 61 .. tadayuktaM na hi svapne pApakartuH svatantratA . jAgrati prANinaH karma svAtantryaM vartate khalu .. 62 .. tirashchAM jAgarAvasthA yathA bhogaikakAraNam.h . tathA svapnadashA nRRINAM phalabhogaikakAraNam.h .. 63 .. nR^iNAM cha jAgarAvasthA bAlAnAM syAttathA na tu . yUnAM vR^iddhatamAnAM vA kimuta svAtmavedinAm.h .. 64 .. bhAvibhogArthakaM karma jAgratyeva nR^iNAM bhavet.h . phalaM tu karmaNaH svapne jAgratyapi cha yujyate .. 65 .. karmaNyadhyasya bhogaM ye bhoge.adhyasyAtha karma cha . karma tadbhogayorbhedamaj~nAtvAhuryathepsitam.h .. 66 .. teShAM mandadhiyAM j~nAnavAdinAM pApakAriNAm.h . kathaM kR^itArthatAM brUyAmadhyAsakShayasaMbhavAm.h .. 67 .. karmaNyakarmadhIryeShAmakarmaNi cha karmadhIH . te chAdhyAsavashA mandA j~nAninaH svairachAriNaH .. 68 .. varNAshramAdidharmANAmadvaitaM karmaNaiva ye . anutiShThanti te mUDhAH karmAkarmobhayachyutAH .. 69 .. svAnubhUtiM variShThAM tAM sarvAnuShThAnavarjitAm.h . sarvAnuShThAnavanto.api siddhAmAhurbatAtmanAm.h .. 70 .. abhedadhyAnasAdhyAM tAM svAnubhUtiM mahattamAm.h . vichArasAdhyAM manyante te mahApApakarmiNaH .. 71 .. nididhyAsanamapyAtmA bhedAbhidhyAnalakShaNam.h . upekShante vR^ithAdvaitaj~nAnavAdaikamohataH .. 72 .. Ashrityaiva vichAraM ye vAkyArthamananAtmakam.h . manyante kR^itakR^ityatvamAtmanAM te hi mohitAH .. 73 .. Adyaj~nAnodaye kAmyakarmatyAga udIryate . dvitIyasamyagj~nAne tu naimittikanirAkR^itiH .. 74 .. tR^itIyapUrNaj~nAne cha nityakarmanirAkR^itiH . chaturthAdvaitabodhe tu so.ativarNAshramI bhavet.h .. 75 .. nityanaimittikopetaj~nAnAnmuktiH kramAdbhavet.h . samyagj~nAnAttu sA jIvanmuktirnityaikasaMyutAt.h .. 76 .. pUrNaj~nAnAdvidehAkhyA shAshvatI muktiriShyate . yathA naiShkarmyasaMsiddhirjIvanmukte nira.nkushA .. 77 .. atraivaM sati naiShkarmyaM j~nAnakarmasamuchchayAt.h . sidhyetkrameNa sadyo vA nAnyathA kalpakoTibhiH .. 78 .. yAvadvidehamuktiH sA na sidhyati sharIriNaH . tAvatsamuchchayaH siddho j~nAnopAsanakarmaNAm.h .. 79 .. tasmAd.h j~nAtvA parAtmAnaM dhyAnaniShTho mahAmatiH . bhUyAnnijAshramAchAranirataH shreyase sadA .. 80 .. j~nAnopAstI karmasApekShake te karmopAstI j~nAnasApekShake cha . karmaj~nAne chAnyasApekShake tan\- muktyai proktaM sAhacharyaM trayANAm.h .. 81 .. j~nAnopAstI svIyakarmasvapAsyApekaM muktirnaiva kasyApi sidhyet.h . tasmAddhImAnAshrayedapramattastrI\- NyuktAni shraddhayA.a.adehapAtAt.h .. 82 .. .. iti sUryagItAyAM prathamo.adhyAyaH .. \medskip .. atha dvitIyo.adhyAyaH .. sUrya uvAcha \- athAtaH sampravakShyAmi karmaNAM pa.nchabhUmikAH . uttarottaramutkarShAdviddhi sopAnapa.nktivat.h .. 1 .. prathAmA tA.ntrikI proktA parA paurANikI matA . smArtA tR^itIyA turyA tu shrautA sa.nkIrtitA budhaiH .. 2 .. pa.nchamI tvaupaniShadA vibudhottamasaMmatA . yasyAH paraM na ki.nchitsyAdvAchyaM j~neyaM cha sattama .. 3 .. svechChaM karmANi kurvanyaH pramANAshrayaNaM vinA . tantroktAni karotyeSha karmI prAthamiko mataH .. 4 .. tAni tantroktakarmANi tyaktvA paurANikAni yaH . karoti tantrasambandhInyayaM karmI dvitIyakaH .. 5 .. tyaktvA tAnyapi yaH smArtAnyanutiShThati sarvadA . shrutisambandhavantyeSha tR^itIyaH karmyudIryate .. 6 .. yashcha tAnyapi santyajya shrautAnyevAcharatyayam.h . karmI dharmArthakAmAnAM sthAnaM turyo.abhidhIyate .. 7 .. shrautAnyapi cha yastyaktvA sadaupaniShadAni vai . karoti shraddhayA karmANyayaM mokShI tu pa.nchamaH .. 8 .. yAnyaupaniShadAnAM syuravirodhIni karmaNAm.h . shrautAdIni susa.ngrAhyAnyamalAni mumukShubhiH .. 9 .. karmANyupaniShatsu syurbrahmaikArthAsu vai katham.h . iti sha.nkyannakurvan.h hi vidhirasti jijIviShet.h .. 10 .. IshAvAsyAdivedAntaproktAnyAmaraNAdapi . kurvanneva vimuchyeta brahmavitpravaro.astu vA .. 11 .. yatayastyaktagArhasthyA api svochitakarmabhiH . AshramaM pAlayantaH svaM kaivalyaM prApnuyuH param.h .. 12 .. karma prajAdhanAnAM yastyAgaH samabhidhIyate . kAmaikaviShayatvena sa yaterna virudhyate .. 13 .. saMnyAsino hi karmANi nityAni vimalAni cha . shreyorthAni vidhIyante parivrAjebjajanmanA .. 14 .. apetakAmyakarmANo yatayo.anye.api vA janAH . sadyaH krameNa vA muktimApnuyurnAtra sa.mshayaH .. 15 .. pa.nchamIM bhUmimArUDhaH j~nAnopAsanakarmabhiH . shokamohAdinirmuktaH sarvadaiva virAjate .. 16 .. na j~nAnena vinopAstirnopAstyA na vinetarat.h . karmApi tena hetutvaM pUrvapUrvasya kathyate .. 17 .. yadvA yAvanna hi j~nAnaM tAvannopAsanaM matam.h . yAvannopAsanaM tAvanna j~nAnaM cha katha.nchana .. 18 .. j~nAnaM yAvanna karmApi na tAvanmukhyamIryate . yAvanna karma tAvachcha na j~nAnaM sAdhusaMmatam.h .. 19 .. yAvannopAsanaM tAvanna karmApi prashasyate . yAvanna karmopAstishcha na tAvatsAttvikI matA .. 20 .. j~nAnopAsanakarmANi sApekShANi parasparam.h . prayachChanti parAM muktiM nAnyathetyuktameva te .. 21 .. eteShu sAdhaneShvekaM triShu yatki.nchidatra yaH . tyajedasadgurUktyA sa nAshnuvIta parAmR^itam.h .. 22 .. nAnAvidhAni j~nAnAni nAnArUpA upAstayaH . nAnAvidhAni karmANi shrutyantAdiShu saMviduH .. 23 .. sambandhastu trayANAM syAduchitaH shiShTavartmanA . nipuNaishcha suvij~neyamanubandhachatuShTayam.h .. 24 .. anubandhavirodhena trayANAM chetsamuchchayaH . kR^itaH sa sadyaH prApnoti tR^iptiM mAnavapu.ngavaH .. 25 .. anubandhaparij~nAnaM vinA muktyai prayatnavAn.h . na muktiM vindate ko.api sAdhakAdiviparyayAt.h .. 26 .. bhogAdhikArI mokShaM chetphalamichChetkadAchana . anubandhasya vij~nAnaM kathaM nu syAtsama.njasam.h .. 27 .. adhikArAnuguNyena sambandhaH parikIrtitaH . tatsambandhAnuguNyena viShayashcha prakIrtitaH .. 28 .. viShayAnuguNaM proktaM prayojanamato budhaiH . anubandhAH suvij~neyA j~nAnopAsanakarmasu .. 29 .. varNAshramANAM sarveShAmanuShTheyeShu karmasu . avidvAn.h sa.nshayAtmA chedanuvarteta pUrvakAn.h .. 30 .. vidvAn.h chetsa.nshayAtmAbhUchChAstre svamatinishchitam.h . Acharettu na shiShTasyapyabudhasya piturmatam.h .. 31 .. svakUTasthabudhAchAraH sAdhusaMvidito yadi . vidvAnapi tyajetsvIyaM tadviruddhamasaMmatam.h .. 32 .. pUrvAchArAnusaraNaM karmamAtre niyamyate . j~nAnopAstyostvabAhyatvAdanyathA.api cha yujyate .. 33 .. pUrvakeShvapi sA.nkhyeShu svasya yujyeta yogitA . anyathA.api cha naitena pratyavAyaH kiyAnapi .. 34 .. yadi pUrvavirodhena kuryAtkarmANi mAnavaH . sa mUrkho bhavati kShipraM pratyavAyI na sa.nshayaH .. 35 .. naimittikAnAmakR^itau kAmyAnAM cha na kashchana . pratyavAyo.atra vA.amutra loke bhavitumarhati.. 36 .. nityAnAM tvakR^itAvatrAmutra vA pratyavAyabhAk.h . bhavedavashyakAryatvAdAshramachyutihetave .. 37 .. na syAdakaraNaM heturabhAvAtmatayA tataH . nityAkaraNahetuH prAkkarma chetpratyavAyakR^it.h .. 38 .. akR^itau pratyavAyasya shravaNaM vyarthameva tat.h . pUrvakarmaphalAdanyaphalasyAnavadhAraNAt.h .. 39 .. ato nAbhAvatA yuktA nityakarmAkR^iteryathA . niShiddhAcharaNaM bhAvastathaivAkaraNaM matam.h .. 40 .. vihitAkaraNasyApi bhAvAtmatvorarIkR^iteH . Astikatvamiha prAhuranyathA nAstikatvataH .. 41 .. pUrvakarmaphalasyApi nityAkaraNakarmaNaH . pApasya duHkhahetutvaM pR^ithagevAvavadhAryate .. 42 .. aj~nAnAdvihite lupte j~nAnAdvA karmaNi svake . prAyashchittI bhavenmartyo labheddurjanma vA punaH .. 43 .. buddhipUrvaM tyajannityamanutApavivarjitaH . anAshramI naro ghoraM rauravaM narakaM vrajet.h .. 44 .. jIvanmuktasya nityeShu yadi luptAni kAnichit.h . na tena pratyavAyo.asti kaishchitsvAshramasiddhitaH .. 45 .. prAyashchittanivartyAni niShiddhAcharaNAni cha . prAyashchittamakurvantamapi limpanti naiva tam.h .. 46 .. karma shuddhamashuddhaM cha dvividhaM prochyate shrutau . tatrAshuddhena bandhaH syAnmokShaH shuddhena dehinAm.h .. 47 .. ashuddhaM cha tathA proktaM puNyaM pApamiti dvidhA . parasparaM na bAdho.asti tayoratrAvirodhataH .. 48 .. sukhaduHkhe samastasya jantoryAbhyAM prasidhyataH . tayorna vashamAgachChechChuddhamAtreNa saMsthitaH .. 49 .. shuddhaM nityamanantaM yatsatyaM karma nigadyate . nityashuddhavimuktAtmasAkShAtkArArthakaM viduH .. 50 .. vishuddhaiH karmabhiH shuddhAnIndriyANi bhavantyalam.h . indriyeShu vishuddheShu manaH shuddhaM svato bhavet.h .. 51 .. shuddhe manasi jIvo.api vishuddho brahmaNaikatAm.h . upetya kevalAnandaM niShkalaM paramashnute .. 52 .. bAhyamAbhyantaraM cheti shuddhaM karma dvidhochyate . bAhyaM snAnAdi nityaM syAddhyAnAdyAbhyantaraM param.h .. 53 .. ataH shuddherashuddhAnAM nAsho bhavitumarhati . na shuddhavyatirekeNa prayatnAntaramiShyate .. 54 .. vishuddhakarmaniShThAste yatayo.anye.api vA janAH . atraiva parimuchyante svAtantryeNa parAmR^itAt.h .. 55 .. ArUDhaH pa.nchamIM bhUmiM shuddhenaivAvatiShThate . ato.atra matimAnnityaM pa.nchamyabhyAsamAcharet.h .. 56 .. indriyANi vishuddhAnyapyashuddhAnAM vivarjanAt.h . shuddhAnAmapyanuShThAnAddhImAMstAni na vishvaset.h .. 57 .. ashuddheShu pravarteran.h pUrvavAsanayA svataH . tebhyo niyamya shuddheShu nityaM tAni pravartayet.h .. 58 .. indriyANAM cha manasaH prasAdaM shuddhakarmabhiH . upalabhyApi durbuddhirashuddheha pravartate .. 59 .. prasannamanasaH svAsthyAtsukhaM ki.nchitprajAyate . tAvanmAtreNa tR^iptastu krameNAdhaH patennaraH .. 60 .. tR^iptiralpasukhaprAptau mahAnarthaikakAraNam.h . atastR^iptimanApyaiva shuddhaM nityaM samAcharet.h .. 61 .. yathA viShayabhogeShu vinA tR^iptiM punaH punaH . pravartate tathA nityaM yaH shuddheShu sa buddhimAn.h .. 62 .. shuddhaM shuddhena vardheta shuddhaH shuddhaM tato vrajet.h . ashuddhamapyashuddhenAshuddho.ashuddhaM tathA naraH .. 63 .. yadendriyamanaHprANAH shAntAH suptAvivAbhavan.h . shuddhAshuddhobhayAtItastadA tR^iptiM parAM vrajet.h .. 64 .. yAvannendriyasaMshAntiryAvanna manaso.apyayaH . yAvanna prANashAntishcha tAvachChuddhaM samAcharet.h .. 65 .. parasparopayogitvAdbAhyAbhyantarashuddhayoH . viyogo naiva kAryo.atra budhairAdehamochanAt.h .. 66 .. yaH shuddhapakSho haMsaH sa UrdhvaM gachChati chAmbare . ashuddhapakShaH shyenastu vyomago.api patatyadhaH .. 67 .. ChinnaikapakSho haMso.api nordhvaM gantumito.arhati . ataH shuddhadvayaM mukhyaM sAdhanaM muktaye viduH .. 68 .. yadyapyAbhyantaraM shuddhaM bAhyashuddhanivartakam.h . bhavatyetena sAmyaM na tayoriti cha kechana .. 69 .. tathA.api bAhyavilayasamakAlalayAtparam.h . AbhyantaraM samaM tena bAhyena syAtsvakarmaNA .. 70 .. AbhyantaraM cha tachChuddhaM karma dvividhamuchyate . sampraj~nAtasamAdhyAkhyamasampraj~nAtanAma cha .. 71 .. jIvanmukteH purAvR^ittamAdyaM karma svamAnasam.h . purA videhamuktestu vR^itamanyatsvamAnasam.h .. 72 .. mAnasatvAtsamAdheshcha karmatvoktirna dUShyate . ananyaviShayatvAchcha tatphalaM naiva nashvaram.h .. 73 .. antaHshuddhirbahiHshuddhiM yathA nRRINAmapekShate . bahiHshuddhistathaivAntaHshuddhiM cha niyamena hi .. 74 .. yasya karmasu shuddheShvapyaudAsInyaM vijAyate . tasyaiva janmasA.nkaryamanumeyaM vipashchitA .. 75 .. virodho jAyate yasya j~nAnakarmasamuchchaye . tasyaiva janmasA.nkaryamanumeyaM vipashchitA .. 76 .. yaH shrautaM karma hitvAnyattAntrikaM samupAshrayet.h . tasyaiva janmasA.nkaryamanumeyaM vipashchitA .. 77 .. yashchAntaraM cha tatkarma manyate mandagocharam.h . tasyaiva janmasA.nkaryamanumeyaM vipashchitA .. 78 .. ashuddhakarmaniShThaH san.h shuddhaM nindati yaH sadA . tasyaiva janmasA.nkaryamanumeyaM vipashchitA .. 79 .. shuddhaM pashyati yaH shAntamakShirogIva bhAskaram.h . tasyaiva janmasA.nkaryamanumeyaM vipashchitA .. 80 .. vishuddhavaMshaprabhavaM mahAmatiM vishuddhabAhyAntarakarmabhAsvaram.h . vishuddhavedAntarahasyavedinaM vidveShTi yaH sa.nkara eva netaraH .. 81 .. ashuddhavaMshaprabhavaM sudurmatiM svashuddhakarmadvayanaShTatejasam.h . ashuddhatantrArthavidaM narAdhamaM yaH shlAghate sa.nkara eva netaraH .. 82 .. iti sUryagItAyAM dvitIyo.adhyAyaH .. \medskip .. atha tR^itIyo.adhyAyaH .. athAtaH sampravakShyAmi mamAntaryAmiNaM shivam.h . yaH sarvakarmaNAM sAkShI nirlepaH prabhurIshvaraH .. 1 .. trinetraM nIlakaNThaM yaM sAmbaM mR^ityu.njayaM haram.h . dhyAtvA saMsR^itimokShaH syAttaM namAmi maheshvaram.h .. 2 .. sarveShAM karmaNAmekaH phaladAtA ya uchyate . sa eva mR^iDa IshAnaH sarvaj~naH sarvashaktimAn.h .. 3 .. yasya smaraNamAtreNa nivartante.akhilApadaH . sampadashcheha labhyante so.antaryAmI shivo haraH .. 4 .. yenaiva sR^iShTamakhilaM jagadetachcharAcharam.h . yasmi.nstiShThati nashyatyapyeSha eko maheshvaraH .. 5 .. yaM namanti surAH sarve svasvAbhIShTaprasiddhaye . svAtantryaM yasya sarvatra so.antaryAmi maheshvaraH .. 6 .. umArdhavigrahaH shambhuH trinetraH shashishekharaH . ga.ngAdharo mahAdevaH so.antaryAmi dayAnidhiH .. 7 .. shrutismR^itipurANeShu yasyaivAdhikyamiShyate . yasyAdhikyasmR^itermuktiH so.antaryAmI purAtanaH .. 8 .. yannAmajapamAtreNa puruShaH pUjyate suraiH . yamAhuH sarvadeveshaM so.antaryAmI gurUttamaH .. 9 .. yadAkhyAmR^itapAnena sa.ntR^iptA munayo.akhilAH . na vA~nChanti mahAbhogAn.h so.antaryAmI jagatpatiH .. 10 .. aruNa uvAcha \- sadguro bhAskara shrIman.h sarvatattvArthakovida . shrutismR^itipurANeShu hyantaryAmyanyathA shrutaH .. 11 .. satyaM j~nAnamanantaM yatprasiddhaM brahma niShkalam.h . nirguNaM niShkriyaM shAntaM kevalaM sarvagaM param.h .. 12 .. tadeva sarvAntaryAmI shrutaM sarvAntaratvataH . vareNyaM savituste cha gAyatryAM taddhi kathyate .. 13 .. asharIrasya tasyaiva hyAdimadhyAntavarjanAt.h . AkAshavadvibhUtena sarvAntaryAmitochitA .. 14 .. shivasya sasharIrasya sAmbasya saguNasya tu . avibhutvena sA naiva yujyate bhAskara prabho .. 15 .. saguNaikapradhAnaishcha vishiShTAdvaitavAdibhiH . kaishchidbrahmaharIshAnAmantaryAmitvamuchyate .. 16 .. sarvaj~natvAdidharmANAM samatvaM cha trimUrtiShu . matvaivopAsate viprAH te gAyatrIparAyaNAH .. 17 .. kechid.h druhiNa eva syAdantaryAmI vAkpatiH . nAnyau hariharau karmaprasiddheriti vai viduH .. 18 .. kechittu viShNureva syAdantaryAmI ramApatiH . na vidhIshau paropAstiprasiddheriti vai viduH .. 19 .. kechichcha shiva ekaH syAdantaryAmI hyumApatiH . nAnyau brahmaharI j~nAnaprasiddheriti saMviduH .. 20 .. tvaduktarItyA tvAdhikyaM j~nAnopAsanakarmasu . karmaNo.avagataM tena vidhereva prasidhyati .. 21 .. eSha pakShaH samIchInastava naiva bhaviShyati . tasmAdanishchitArthaM mAM kuruShvAsaMshayaM prabho .. 22 .. sUrya uvAcha \- samyakpR^iShTaM tvayA dhImannaruNa shR^iNu sAdaram.h . vakShyAmi nishchitArthaM te shrutismR^ityAdibhiH sphuTam.h .. 23 .. antaryAmI dvidhA proktaH saguNo nirguNo.api cha . charasya kevalaM tvAdyashcharasyAnyo.acharasya cha .. 24 .. ahaM hi chara evAsmi madantaryAmiNAvubhau . gAyatryAM chAvagantavyau devau saguNanirguNau .. 25 .. nirguNashchAvagantavyaH saguNadvArato.akhilaiH . ato.abruvaM shivaM sAkShAnmadantaryAmiNaM tava .. 26 .. kAraNatvaM yathA siddhaM brahmaNaH paramAtmanaH . yathA shivasya sAmbasya kAryatvaM cha satAM matam.h .. 27 .. tathA shivasya hetutvaM viShNoH kAryatvamapyatha . viShNoshcha hetutAM tadvadvidherviddhi cha kAryatAm.h .. 28 .. brahmA viShNuH shivo brahma hyuttarottarahetavaH . iti jAnanti vidvAMso netare mAyayA vR^itAH .. 29 .. vishiShTAdvaitino vA.anye saguNaikAbhimAninaH . asharIrAnabhij~natvAnmAyAparavashA dhruvam.h .. 30 .. sarvaj~natvAdidharmANAM kathaM sAmyaM trimUrtiShu . trayANAM cha guNAnAM hi vaiShamyaM sarvasaMmatam.h .. 31 .. guNatrayavashAtteShAM vaiShamyaM viddhi susthitam.h . brahmA hi rAjasaH prokto viShNustAmasa uchyate .. 32 .. rudraH sa sAttvikaH proktaH mUrtivarNaishcha tAdR^ishAH . chitsvarUpAnubhUtyA cha tAratamyaM nigadyate .. 33 .. nirvisheShaparabrahmAnanyatvena tu te samAH . tathA.api shivashabdasya parabrahmAtmakatvataH .. 34 .. sAkShiNA nirvikAreNa chinmAtreNa mahAtmanA . sadAshivena nityena kevalena samo na hi .. 35 .. sAmbasya chandrachUDasya nIlakaNThasya shUlinaH . utkarSho.asti svataHsiddhaH kiM mayA pratipAdyate .. 36 .. Adau mAM janayAmAsa brahmA sAkShAchchaturmukhaH . yathA tathA viri.nchiM taM shrImAnnArAyaNo hariH .. 37 .. yato.abhavanmahAviShNurmamAruNa pitAmahaH . tato me suprasiddhabhUtsUryanArAyaNa abhdhA .. 38 .. naitena sakaleshasya prapitAmahatAvashAt.h . sarvotkR^iShTatvasaMsiddhyA lupyate hyAntarAtmanA .. 39 atha vA yogavR^ityA syAchChivo nArAyaNAbhidhaH . taddR^iShTirmayi kartavyopAsakariti sanmatam.h .. 40 .. karmopAsanabodheShu brahmaviShNushivAH kramAt.h . prasiddhA iti sa.ntyajya dhiyaM shR^iNu vacho mama .. 41 .. triShu trayaH prasiddhAH syustAratamyena chAruNa . kAmyakarmapradhAno.asti svayaMbhUshchaturAnanaH .. 42 .. naimittikapradhAnastu viShNuH kamalalochanaH . nityakarmapradhAnaH sa shivaH sAkShAttrilochanaH .. 43 .. mUrtyupAstau vidhimukhyastvaMshopAstau harirmataH . niraMshopAsane mukhyo nIlakaNTho haro mataH .. 44 .. j~nAne shravaNaje brahmA vij~nAne mananodite . viShNuH sa samyagj~nAne tu nididhyAsanaje shivaH .. 45 .. atraivaM sati kasyAbhUdAdhikyamaruNAdhunA . tvameva samyagAlochya vinishchinu mahAmate .. 46 .. purA kashchinmahAdhIraH shivabhaktAgraNIrdvijaH . shivAkhyAjapasaMsaktashchachAra bhuvi nispR^ihaH .. 47 .. svAshramAchAranirato bhasmarudrAkShabhUShaNaH . sarvashAstrArthatattvaj~naH kAmakrodhAdivarjitaH .. 48 .. shamAdiShaTkasampannaH shivabhaktajanAdaraH . shivasya vaibhavaM smR^itvA shrutismR^itipurANagam.h .. 49 .. sarveshvarasya sAmbasya trinetrasya dayAnidheH . sadAshivasya mAhAtmyaM svata evedamabravIt.h .. 50 .. pashvAdibhyo variShThAH kShitigatamanujAstebhya evendramukhyaH devAstebhyo vidhAtA harirapi cha tataH sha~Nkaro yastrinetraH . nAnyo.asmAchCha.nkarAttu shrutiShu nigadito vA variShThaH samo vA sarvAnviShNvAdikA.nstaM na hi vayamadhunA nUnamevAshrayAmaH .. 51 .. mUlAdhAre gaNeshastadupari tu vidhirviShNurasmAttato.ayaM rudrasthAne chaturthe shrutirapi cha tathA prAha shAntaM chaturtham.h . asmAdanyaH shivo.asti tripurahara ito vA sadAdyaH shivo.asti svastho.ayaM dvAdashAntaprabalanaTanakR^ichchApi sAkShAtsabheshaH .. 52 .. raudrI shaktistathA syAdayamapi cha hariH shAkta evaM viri.ncho mantavyo vaiShNavo.amI sanakamukhamahAbrAhmaNA brAhmaNAshcha . tasmAdevaM vibhakte na hi bhavati hareraMshitAMshAMshibhAve sAkShAdapyatra nityaM paramashivamahaM chAMshinaM taM namAmi .. 53 .. shambhoranyanna pashyAmyahamiha parame vyomni somAchChrutau vA yasyaivaitena bhAsA jagadakhilamidaM bhAsate chaityarUpam.h . yachChIrShA~NghrI didR^ikShu druhiNamuraripu sarvashaktyApya dR^iShTvA khedantau jagmatustaM paramashivamamuM tvAM vinA kaM nu vande .. 54 .. yaM viShNurnAvapashyatyakhilajanabhayadhva.nsakaM kAshikAyAM li.ngaM chopAsta ityapyadhikabhasitarudrAkShasaMbhUShitaH san.h . jAbAleye bR^ihatyapyatha harijanitA shrUyate soma ekaH pAyAchChrutyantasiddho janimR^itibhayabhR^itsaMsR^itestArako mAm.h .. 55 .. madhye ko vA.adhikaH syAddruhiNa hariharANAmiti prashnapUrvaM brahmAdau paippalAdaM khalu vadati mahAnrudra evAdhikaH syAt.h . ityuktvA shArabhAkhye shrutishirasi namashchAstu rudrAya tasmai stutvaivaM dhyeyamAha tripuraharamumAkA.ntamekaM bhaje.aham.h .. 56 .. dhyAtA rudro ramesho harirapi tu tathA dhyAnamekaH shivastu dhyeyo.atharvashruteH sA nikhilarasavatI yA samAptA shikhAbhUt.h . dhyeyashchinmAtra ekaH paramashiva ito vA chida.ndashatva\- masya dhyAtuH syAnna tvamuShya prakR^itibhavamanovR^ittirUpasya viShNoH .. 57 .. eko rudro maheshaH shiva iti cha mahAdeva evaiSha sarva vyApI yaH shrUyate.asmi.nchChrutishirasi tathAtharvashIrShAbhidhe cha . devAH sarve yadantasthitijuSha iha te viShNupUrvAstatonyaH ko vA.asyAdvyApako.asmAnniratishayachidAkAsharUpAnmaheshAt.h .. 58 .. nAbhau brahmANamuktvA harimapi hR^idaye rudramenaM bhruvosta\- nmadhye shrutyanta evaM praNavavivaraNe nArasiMhAbhidhe cha . vij~neyaH so.ayamAtmA shiva iti cha chaturtho.advitIyaH prashAntashchetyAhAnte prajeshastridashaparipadastatsa IshaH prapUjyaH .. 59 .. kaivalyaM prApnuyAtkaH puruSha iha shivaM kevalaM tvAM vihAya svAminnIshaM tathAnyaM jagati sadasatoratra viShNorvidhervA . chinmAtraH pratyagAtmA tvamasi khalu sadA pUrva ekaH shivo.ata\- stvAmevaikaM bhaje.ahaM satatamapi jagatsAkShiNaM nirvisheSham.h .. 60 .. sUrya uvAcha \- evaM shivasya mAhAtmye sarvashrutyantanishchite . udbhavetsaMshayaH kasya ko muchyeta saMshayAt.h .. 61 .. atoruNa mahAprAj~na mukhyAntaryAmiNaM mama . trinetraM bhaja kaivalyasaMsidhyai parameshvaram.h .. 62 .. .. iti sUryagItAyAM tR^itIyo.adhyAyaH .. \medskip .. atha chaturtho.adhyAyaH .. sUrya uvAcha \- athAtaH sampravakShyAmi tasyAntaryAmiNo guroH . jagatsR^iShTyAdikarmANi lIlArUpANi suvrata .. 1 .. Adau jagatsasarjedaM pa.nchIkaraNakarmaNA . yaH sa Isho mahAmAyaH sarvaj~naH sarvashaktimAn.h .. 2 .. chaturvidheShu bhUteShu nijamAyAvashIkR^itAn.h . jIvAn.h praveshayitvAnanupravivesha svayaM vashI .. 3 .. lIlArUpamapIdaM cha karma tasya maheshituH . prArabdhakarmajaM j~neyamAdhikArikatAvashAt.h .. 4 .. sa hyAdikArikaH shreShThaH pUrvaM jIvatvamAgataH . samuchchayAdabhUdIsho j~nAnopAsanakarmaNAm.h .. 5.. prAkkalpAdhikR^ito devaH svArabdhakShapaNAtsvayam.h . apahAya nijAM mAyAM prAptavAn.h paramaM padam.h .. 6 .. atha tAmAshrito jIvaH kalpAdau pUrvavatkramAt.h . sR^iShTvA sarvAdhikArI san.h jagatpAti cha hanti cha .. 7 .. kriyamANatayA tena niyamenaiva karmaNAm.h . trayANAM tasya karmitvamIshasyApyupapadyate .. 8 .. jIvanmuktasamAnatvaM yatastasyAvagamyate . ataH prArabdhakarmitvaM avashyaM tasya sidhyati .. 9 .. brahmavittvaM hi tasya syAnna tu brahmatvamIshituH . sR^iShTyAdikarmakartR^itvadarshanAnmAyayA.api vA .. 10 .. jIvasR^iShTyAdikartR^itvaM brahmaNo.api vartate . tathApi pUrvakarmitvaM tasya na shrUyate kvachit.h .. 11 .. karmaNaH prAgabhAvatvAdbhAvatvAdbrahmaNo vibhoH . pUrvakarmavato hi syAtkarma prArabdhasaMj~nitam.h .. 12 .. sR^iShTyAdikarmabaddhatve tasya mAyAvashatvataH . vashyamAyatvavachanaM vyarthameveti chenna cha .. 13 .. svAdhikArAvasane hi kaivalyaM noparudhyate . atastasya prasiddhaM tadvashyamAyatvamarthavat.h .. 14 .. sthitau tu tasya mAyitvaM kAmitvAdivadiShyate . na dhanitvAdivatkarma pAravashyAnnirantaram.h .. 15 .. jAgradvatsR^iShTikarma syAtsvapnavatsthitikarma cha . jagatpralayakarma syAt.h suptivattasya mAyinaH .. 16 .. avasthAtrayavattvena karmatritayavattayA . sharIratrayavattvena jIvaH so.apIti kechana .. 17 .. tadayuktaM purA jIvo.apyadya brahmAtmavittayA . sarvaj~natvAdisampattyA sa hi jIvavilakShaNaH .. 18 .. jIvanmuktasamAnatvAnna karmatrayamIshituH . prArabdhamAtrabaddhatvAdadhikAravashAdiha .. 19 .. adhikArAvasAne tadbrahmatvaM sambhaviShyati . iti vedAntasiddhe.arthe vyabhichAraH kuto bhavet.h .. 20 .. brahmaivaikamakarmoktaM shrutibhiH smR^itibhishcha tat.h . Ishasya karmatoktistu shrUyate hyaupachArikI .. 21 .. sa karmatve.api tasya syAtkarmamochakateshituH . sa.nchitAgAmihInatvAtsarvaj~natvAchcha sattama .. 22 .. IshvarabrahmaNorbhedaM sakarmA.akarmatAdibhiH . suprasiddhamapahnotuM kaH samartho.asti mAnataH .. 23 .. IshvarasyApyakarmatvaM yadi brUyAnnira.nkusham.h . sa dvaitI na kadApyasmAtsaMsArAnmuktimApnuyAt.h .. 24 .. yatastatpadavAchyo.arthaH sa heya iti kathyate . atastasya na nityatvaM nAkarmatvaM cha yujyate .. 25 .. anadhyastAtmabhAvena na dehenaiva kashchana . vyAprIyeta tatashcha syAddehIsho dhyAnasaMyutaH .. 26 .. svadehe.apIshvarasyAsti nAdhyAsaH pAramArthikaH . prAtibhAsikamAshritya sraShTR^itvAdi nigadyate .. 27 .. dehAdhyAsasya satyasya na kadApyasti sa.ngatiH . prAgIshadehAbhAvena dehAbhAvena chA.apyaye .. 28 .. jagatpralayakAle sa nirvyApAro.api suptavat.h . adhyAsabIjavattvena punaH sR^iShTau pravartate .. 29 .. chaturyugasahasrAnte vidhAturhi nishochyate . tadA suptasya tasyApi jIvasyeva sabIjatA .. 30 .. tathA viShNoryugAH proktAstasmAchChataguNAdhikAH . tathA shivasya tasmAchcha viShNoH shataguNAdhikAH .. 31 .. evaM kAlairavachChinnAMstAratamyena jIvavat.h . IshvarAMstAn.h kathaM brUyAM dehakarmAdivarjitAn.h .. 32 .. vyaShTidehatrayaM svIyaM matvA jIvatrayaM yathA . pAramArthikasaMsAranibaddhaM karmitAmagAt.h .. 33 .. samaShTidehatritayaM tathA matveshvaratrayam.h . prAtibhAsikasaMsAranibaddhaM karmitAmagAt.h .. 34 .. shuddhasattvapradhAnAyAM mAyAyAM pratibimbitaH . Isha ityuchyate tasya nirupAdhikatA katham.h .. 35 .. aupAdhikasya nityatvaM kathaM vAchyaM manIShibhiH . anityasya cha naiShkarmyaM kathaM bhavitumarhati .. 36 .. brahmaNyAropito bhrAntairIshAkhyaH sarvasR^iShTikR^it.h . AtmayogibhirabhrAntaiH sa bhavatyavaropitaH .. 37 .. avidyAtimirAndhasya sthANau choravadIshvaraH . pratibhAti parabrahmaNyamale svAtmarUpiNi .. 38 .. sadyo mumukShudR^iShTyA hi neshvarasyAsti satyatA . ato vivartavAdo.ayaM sutarAmupayujyate .. 39 .. pariNAme.apyanityatvasaMsiddherIshvarasya cha . advaitabrahmaniShThatvaM shroturjIvasya sambhavet.h .. 40 .. adhikArivibhedena vAdAste matAtrayaH . tatrottamAdhikArI syAchChR^iNvannIshe vivartatAm.h .. 41 .. jIve tu pariNAmitvaM shR^iNvannevottamottamaH . kITavadbhR^i~NgarUpeNa pariNAme vimokShataH .. 42 .. jIvasyeshvaratA.avAptau kramamuktirhi sidhyati . ato.asya sadyo muktyarthaM brahmatAvAptirIryate .. 43 .. turIyaH pa.nchamo vA.a.astAmIshvaraH ShaShTha eva vA . tasmAdatItaM brahmeti siddhAnte ko.anusaMshayaH .. 44 .. Ishvare tiShThati brahma brahmaNIshashcha tiShThati . ata ekatvameva syAddvayoriti na tarkyatAm.h .. 45 .. brahmaNyeveshvaraH prokto na tu brahmeshvare kvachit.h . vibhoravibhusaMsthatvAsaMbhavAtparamAtmanaH .. 46 .. brahmakShatramubhe yasya shrutyA bhavata odanaH . yasyopasechanaM mR^ityuH sa yatra brahmaNIryate .. 47 .. tadetAdR^ishamityatra ko vededantayAvyayam.h . akhaNDaM nirguNaM brahma nirAdhAraM paraM mahat.h .. 48 .. parabrahmAMshabhUto.api paramaH puruShottamaH . IshvarAdadhikaH proktaH kiM punarbrahma kevalam.h .. 49 .. kAraNaM jagatAmIsho jIvAnAM brahma kAraNam.h . evaM satIshabrahmaikyaM vyavahAre kathaM bhavet.h .. 50 .. Ishasya karmitAyAM hi puNyaM pApaM cha saMbhavet.h . sukhaM duHkhaM cha tenaiva jIvatvamiti chechChR^iNu .. 51 .. IshaH pravartate puNyapApayorlokasa.ngrahAt.h . tathA.api sukhaduHkhe sto naivAtmaj~nAnavattayA .. 52 .. bhrUNahatyAdipApAni hyakarodviShNurIdR^ishaH . na tairduHkhamabhUttasya samprAptaM pAramArthikam.h .. 53 .. lokakShemArthakatvena tatkR^itAghasya nindyatA . na vAchyA na cha tenAsti jIvatvaM tasya sarvathA .. 54 .. R^igAdivedakartA.api sa yathoktaM samAcharet.h . anyathA samprasajyeta hyaprAmANikateshituH .. 55 .. saMsiddhe shAstrakartR^itve na kArayitR^itA vachaH . vyarthameveti chennaiSha doSha eva vichAraNe .. 56 .. jIvasya kartR^itAyAM hi syAtkArayitR^iteshituH . shAstrasya karmatAyAM tu maheshasyAsti kartR^itA .. 57 .. naitena shAstrayonitvaM nirguNasyaiva hIyate . nirguNodbhUtashAstrasya saguNAdvyaktidarshanAt.h .. 58 .. upacharyata Ishasya guNinaH shAstrayonitA . yadvA.astAmubhayorvedavedAntAbhyAM cha bIjatA .. 59 .. na chaitenAsti karmitvasAmyaM brahmeshayostayoH . kartushcha kR^itakartushcha bhedo.asti spaShTa eva hi .. 60 .. kartR^itvaM yasya saMsiddhaM karmitvaM tasya siddhyati . ityatra saMshayaH ko vA tadbrahmeshau cha karmiNau .. 61 .. iti chetkarmiteshasya kAmitvAdivadiShyate . brahmaNo.api tu karmitvaM dhanitvAdivadityataH .. 62 .. paratantro maheshaH syAtsvatantraM brahma nirguNam.h . AdhArAdheyabhAvena kAryakAraNatayA dvayoH .. 63 .. karmitve brahmaNaH siddhe kathaM nairguNyamIryate . iti chennaiSha doSho.asti mAyAguNavivarjanAt.h .. 64 .. adR^ishyAdibhirvidyAguNairAnandatAdibhiH . saguNavyapadeshaH syAdbrahmaNastviShTa eva saH .. 65 .. jagatsaMsArakartR^itvaM yathA jIveshayormatam.h . tathA jIveshakartR^itvaM parasya brahmaNo matam.h .. 66 .. brahmaNo.anyo na kartA.asti prAkkarmAdivivarjanAt.h . anAdyanantaM brahmaikamakarmAkartR^i hIryate .. 67 .. kAlatraye.apyakartR^itvaM brahmaNaH sammataM yadi . jIvesharachanA na syAt.h jagatsaMsArayorapi .. 68 .. pratyakShasiddhA rachanA kartAraM samapekShate . ato.adya karmakartR^itvAdbrahmaNaH karmitochitA .. 69 .. karmitve brahmaNo.apyevaM kiM vAchyaM brahmavedinaH . brahmIbhUto na karmI syAdityetachcha na siddhyati .. 70 .. yAdR^ishaM brahma nirNItaM tadbhUto.api cha tAdR^ishaH . iti nirNaya eva syAdyukterapi sama.njasaH .. 71 .. kAlatraye.apyakarmitvamakartR^itvamakAlatA . kasya chidbrahmaNo.anyasya nIrUpasyAsti vastunaH .. 72 .. tatra kAlatrayAtItaM neha j~neyaM vivakShitam.h . prameyatvapramANatvapramAtR^itvAdivarjanAt.h .. 73 .. ye tu brahmeshajIvAH samproktAH kartR^itvasaMyutAH . vidyayA mAyayA te hi karmiNo.avidyayApi cha .. 74 .. karmiShu triShu chokteShu brahmaNaH shraiShThyadarshanAt.h . akarmatvaM shrutismR^ityoH prochyate yuktameva tat.h .. 75 .. etena karmiNaH shraiShThyaM saMsiddhamiti ye viduH . audAsInyaM na teShAM syAchChrutismR^ityuktakarmasu .. 76 .. j~nAnAdupAstirutkR^iShTA karmotkR^iShTamupAsanAt.h . iti yo veda vedAntaiH sa eva puruShottamaH .. 77 .. iti sUryagItAyAM chaturtho.adhyAyaH .. 4 .. \medskip atha pa~nchamo.adhyAyaH .. sUrya uvAcha \- athAtaH sampravakShyAmi karmishreShThasya lakShaNam.h . yachChrutvA naiva bhUyo.anyachChrotavyaM te.avashiShyate .. 1 .. yasya dehaH svakIyo.api sarvathA na pratIyate . nendriyANi cha sarvANi sa karmishreShTha uchyate .. 2 .. yasya prANAH prashAntAH syurmana AdIni cha svayam.h . avyaktAntAni sarvANi sa karmishreShTha uchyate .. 3 .. bAlonmattapishAchAdi cheShTitAnyapi yatra no . niShThA.ajagaravadyasya sa karmishreShTha uchyate .. 4 .. nAhaMbhAvashcha yasyAsti nedaMbhAvashcha kutrachit.h . sarvadvandvavihInAtmA sa karmishreShTha uchyate .. 5 .. prAgbaddho.ahaM vimukto.adyetyevaM yasya smR^itirna cha . nityamuktasvarUpaH san.h sa karmishreShTha uchyate .. 6 .. videhamukto yaH prokto variShTho brahmavedinAm.h . arUpanaShTachittAsuH sa karmishreShTha uchyate .. 7 .. karmANi yasya sarvANi vAsanAtrayajAni cha . abhavannapashAntAni sa karmishreShTha uchyate .. 8 .. karmANi karmabhiH shuddhairashuddhAnyupamR^idya yaH . sa karmabrahmamAtro.abhUt.h sa karmishreShTha uchyate .. 9 .. j~nAninAmapi yaH shreShThaH saptamIM bhUmikAM gataH . upAsakAnAM yashchaikaH sa karmishreShTha uchyate .. 10 .. yaH sarvaiH pIDito.api syAnnirvikAro.api pUjitaH . sukhaduHkhe na yasya staH sa karmishreShTha uchyate .. 11 .. yaH sarvairmanujaiH pUjyo yaH sarvaishcha surAsuraiH . brahmaviShNushivairyashcha sa karmishreShTha uchyate .. 12 .. tyaktvA karmANi sarvANi svAtmamAtreNa tiShThataH . kathaM karmitvamityevaM mA sha.nkiShThA mahAmate .. 13 .. karmaNAM phalameShA hi svAtmamAtreNa saMsthitiH . ataH saphalakarmaiSha karmishreShTho bhaveddhruvam.h .. 14 .. j~nAnena j~nAyate yadvA upAstyA chopalabhyate . tatsthiraM prApyate.anena karmaNA.Ato.asya karmitA .. 15 .. dehe.asmin.h vartamAne.api dehasmR^itivivarjanAt.h . videhamukta ityuktaH kathaM karmIti chechChR^iNu .. 16 .. dehavismR^itimattve.api karmadehe sthitatvataH . anyadR^iShTyA.asya dehitvAtkarmitvamupapadyate .. 17 .. dehasthatvAdapUrNaH syAditi shakyaM na ki.nchana . taTAkamaprakuMbhasthaM jalaM pUrNaM hi dR^ishyate .. 18 .. prArabdhakarmamukto.api bhogAnmukto.api chAkhilAt.h . karmAkArye sthitaH karmI dehe syAdbhogasAdhane .. 19 .. sAdhane sati dehe.api sAdhyo bhogo na sidhyati . dehavismR^itimattvena dehahInasamatvataH .. 20 .. AhitAgnitvasaMsiddhyai jyotiShTome kR^ite.api cha . yathA na svargamApnoti niShkAmaH puruSharShabhaH .. 21 .. jAgrasvapnasuShuptyAtmasandhitrayakR^itAmR^itaH . sarvasandhyAdirahitaH sandhibhirvandyate sadA .. 22 .. yaH sarvakarmabhirvandyo nityaM sarvairakarmibhiH . sa karmipravaro.akarmipravarashcheti kathyate .. 23 .. sarvasAmyamupetyasya svAtmArAmasya yoginaH . sahasrashaH kR^itaiH kiM vA vandanairakR^iteshcha vA .. 24 .. dehAdiShu vikAreShu svIyatvaM svatvapUrvakam.h . vihAya nityaniShThAbhiH svamAtraH sa virAjate .. 25 .. indriyArthairvimUDhAnAM duShkarmatvaM nigadyate . tairapetaH sukarmyeSha videha iti kathyate .. 26 .. yaH sarvadvandvanirmuktaH sarvatripuTivarjitaH . sarvAvasthAvihInaH sa videha iti kathyate .. 27 .. laukikaM vaidikaM karma sarvaM yasminkShayaM gatam.h . yasmAnnaivANumAtraM cha videha iti kathyate .. 28 .. yasyendriyANi sarvANi na chalanti kadAchana . bhittisthachitrA.ngAnIva videha iti kathyate .. 29 .. AtmAnaM satyamadvaitaM kevalaM nirguNAmR^itam.h . sampashyataH sadA svAnyavikArasphuraNaM kutaH .. 30 .. AtmetaradasatyaM cha dvaitaM nAnAguNAnvitam.h . apashyataH sadAnandasvarUpAsphuraNaM kutaH .. 31 .. AdimadhyAntarahitachidAnandasvarUpiNaH . sthitapraj~nasya ko bAdhaH sharIreNa svayoginaH .. 32 .. karmANi karmaNA tyaktvA brahmaNA brahmaNi sthitaH . karmaNA sharma satataM samprAptaH sa virAjate .. 33 .. buddhestaikShNyaM cha mauDhyaM cha yasya naivAsti ki.nchana . buddheH pAra.ngataH so.ayaM prabuddhaH shobhatetarAm.h .. 34 .. manastathaiva saMlInaM chitIva lavaNaM jale . yathA nirantarAtmIyaniShThayA so.advayo.abhavat.h .. 35 .. samanastvAnmahadduHkhamamanaskasya tatkutaH . samanasko hi sa.nkalpAn.h karute duHkhakAriNaH .. 36 .. prArabdhakarmajaM duHkhaM jIvanmuktasya kathyate . karmatrayavihInasya videhasya kathaM nu tat.h .. 37 .. karma kartavyamiti vA na kartavyamitIha vA . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 38 .. samAdhirvA.atha kartavyo na kartavya itIha vA . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 39 .. pUrvaM baddho.adhunA mukto.asmyahamityeva bandhanAt.h . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 40 .. pUrvamapyabhavanmukto madhye bhrAntistu bandhavat.h . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 41 .. vandhyAputrAdivatsarvaM mayyabhUdasadityapi . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 42 .. AvidyakaM tamo dhvastaM svaprakAshena vA iti . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 43 .. svapne.api nAhaMbhAvo.asti mama dehendriyAdiShu . yadi manyeta vaidehIM na muktiM prAptavAMstu saH .. 44 .. arUpanaShTamanaso videhatvaM prakIrtyate . tatkathaM manyamAnasya yatki.nchitsyAdanAtmanaH .. 45 .. mano nashyati niHsheShaM mananasya visarjanAt.h . amanaskasvabhAvaM tatpadaM tasyAvashiShyate .. 46 .. mananena vinishchitya vaidehIM muktimAtmanaH . naiShkarmyasiddhiM vadatAM kA tR^iptiravivekinAm.h .. 47 .. shrutvA vedAntavAkyAni modante.anubhavaM vinA . lIDhena tADapatreNa guDAkSharayutena kim.h .. 48 .. svAnubhUtiM vinA shAstraiH paNDitAH samala.nkR^itAH . kachahIneva vidhavA bhUShaNairbhUShitottamaiH .. 49 .. svAnubhUtiM vinA karmANyAcharantyakhilAnyapi . svarNayaHkumbhakArAditulyA evopavItinaH .. 50 .. svAnubhUtiM vinA vedAn.h paThanti vividhA dvijAH . prAvR^iNNishAyAM parito maNDUkA iva dussvarAH .. 51 .. svAnubhUtiM vinA dehaM bibhratyadhyAsadArDhyataH . shAkalyasya mR^itaM dehaM dhanabuddhyeva taskarAH .. 52 .. svAnubhUtiM vinA dhyAnaM kurvantyAsanasaMyutAH . bakA ivAMbhasastIre matsyava.nchanatatparAH .. 53 .. svAnubhUtiM vinA shvAsAnnirundhanti haThAtsadA . ayaskAro.anilaM bAhyaM drutikAyAmivAdhikam.h .. 54 .. svAnubhUtiM vinA yogadaNDapaTTAdidhAriNaH . jIrNakandhAbharaM bhagnadaNDabhANDAdi pittavat.h .. 55 .. svAnubhUtiM vinA yadyatkurvanti bhuvi mAnavAH . tattatsarvaM vR^ithaiva syAnmarubhUmau kR^iShiryathA .. 56 .. svAnubhUtyarthakaM karma nikR^iShTamapi sarvathA . uttamaM vibudhaiH shlAghyaM shveva choranivartakaH .. 57 .. svAnubhUtyupayuktebhya itarANi bahUnyapi . karmAdInyAcharanmartyo bhrAntavadvyarthacheShTitaH .. 58 .. shrutismR^itipurANeShu kAmyakarmANyanekadhA . prochyante teShu saMsaktastyAjyaH shiShTairviTo yathA .. 59 .. kAmyakarmasamAsaktaH svaniShThAM svasya manyate . jAtyandhaH svasya ratnAdiparIkShAdakShatAmiva .. 60 .. avashendriyamAtmArthagurubuddhyaiva sevate . bAlAtantusutaM loke.agaNitaM bhuktaye yathA .. 61 .. yastu vashyendriyaM shAntaM niShkAmaM sadguruM sadA . svAtmaikarasikaM muktyai sa dhImAnupagachChati .. 62 .. kAmyakarmANi chotsR^ijya niShkAmo yo mumukShayA . shAntyAdiguNasaMyuktaM guruM prAptaH sa muchyate .. 63 .. iti shrutvA.aruNaH sUryAtsa.ntuShTaH svAtmaniShThayA . kR^itakR^itya idaM prAha bhAskaraM vinayAnvitaH .. 64 .. aruNa uvAcha \- shrImanguruvara svAmi.nstvanmukhAtpAramArthikam.h . niShkAmakarmamAhAtmyaM shrutvA dhanyo.asmyasaMshayam.h .. 65 .. sakarmatvamakarmatvaM videhasya cha lakShaNam.h . shrutaM rahasyaM nAto.anyatki.nchidapyavashiShyate .. 66 .. tathA.api mama sAkShAttvaM kartavyaM brUhi nishchitam.h . machchittaparipAkaM hi Shetsi sarvaj~na sadguro .. 67 .. iti pR^iShTa uvAchedaM bhagavAnbhAskaro.aruNam.h . svasArathiM nijagrasthaM baddhabAhuM natAnanam.h .. 68 .. sUrya uvAcha \- aruNa tvaM paraM brahma sAkShAddR^iShTvA.adhunA kR^itI . tathA.apyAdehapatanAdbrahmAbhidhyAnamAdarAt.h .. 69 .. svAdhikArochitaM shuddhaM karmApyAchara sattama . pramAdo mA.astu te svapne.apyuktayorbrahmakarmaNoH .. 70 .. saMvAdamAvayoretaM sarvapApaharaM shubham.h . yaH shR^iNoti sakR^idvA sa kR^itArtho nAtra saMshayaH .. 71 .. shrIgurumUrtiruvAcha \- iti dinakaravaktrAdbrahmakarmainiShThAM sphuTataramavagamya prAj~na eko.aruNaH saH . abhavadakhilalokaiH pUjanIyaH kR^itArtha\- stvamapi bhava tathaiva kShipramaMbhojajanman.h .. 72 .. vimalaviguNayogAbhyAsadArDhyena yuktaH sakalagatachidAtmanyadvitIye budho.api . satatamapi kuruShvArabdhaduHkhopashAntyai rahasi nijasamAdhInsvoktakarmApi dhAtaH .. 73 .. iti tattvasArAyaNakarmakANDoktashrIsUryagItAyAM pa.nchamo.adhyAyaH .. .. iti sUryagItA samAptA .. ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}