% Text title : Vidya Gita % File name : vidyaagiitaa.itx % Category : gItA, giitaa % Location : doc\_giitaa % Author : Traditional % Transliterated by : sunder hattangadi % Proofread by : sunder hattangadi % Description-comments : Tripura Rahasya, Jnana Khanda, Ch. 20 % Latest update : November 7, 2017 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. vidyAgItA ..}## \itxtitle{.. vidyAgItA ..}##\endtitles ## tripurA rahasye j~nAnakhaNDe atha viMshodhyAyaH | atra te vartayiShyAmi purA vR^ittaM shruNuShva tat | purA brahmasabhAmadhye satyaloke.atipAvane || 1|| j~nAnaprasa~NgaH samabhUt sUkShmAtsUkShmavimarshanaH | sanakAdyA vasiShThashcha pulastyaH pulahaH kratuH || 2|| bhR^iguratrira~NgirAshcha prachetA nAradastathA | chyavano vAmadevashcha vishvAmitro.atha gautamaH || 3|| shukraH parAsharo vyAsaH kaNvaH kAshyapa eva cha | dakShaH sumantuH sha~Nkhashcha likhito devalo.api cha || 4|| evamanye R^iShigaNA rAjarShipravarA api | sarve samuditAstatra brahmasatre mahattare || 5|| mImAMsAM chakruratyuchchaiH sUkShmAtsUkShmanirUpiNaiH | brahmANaM tatra paprachChurR^iShayaH sarva eva te || 6|| bhagavan j~nAnino loke vayaM j~nAtaparAvarAH | teShAM no vividhA bhAti sthitiH prakR^itibhedataH || 7|| kechit sadA samAdhisthAH kechinmImAMsane ratAH | apare bhaktinirmagnAshchAnye karmasamAshrayAH || 8|| vyavahAraparAstveke bahirmukhanarA iva | teShu shreyAn hi katama etanno vaktumarhasi || 9|| svasvapakShaM vayaM vidmaH shreyAMsamiti vai vidhe | iti pR^iShTo.avadad brahmA matvA.anAshvastamAnasAn || 10|| munIndrA nAhamapyetadvedmi sarvAtmanA tataH | jAnIyAdimamarthaM tu sarvaj~naH parameshvaraH || 11|| tatra yAmo.atha sampraShTumityuktvA tatra tairayau | sa~Ngamya devadeveshaM viShNunAbhisamAgatam || 12|| paprachCha R^iShimukhyAnAM prashnaM taM lokasR^iDvidhiH | prashnaM nishamya cha shivo j~nAtvA vidhimanogatam || 13|| matvA.anAshvastamanasa R^iShIn devo vyachintayat | ki~nchiduktaM mayA.atrApi vyarthameva bhavennanu || 14|| svapakShatvena jAnIyurR^iShayo.ashraddhayA yutAH | iti matvA pratyuvAcha devadevo maheshvaraH || 15|| shruNudhvaM munayo nAhamapyetadvedmi susphuTam | ato vidyAM bhagavatIM dhyAyAmaH parameshvarIm ||16|| tatprasAdAnnigUDhArthamapi vidmastataH param | ityuktA munayaH sarve vidhiviShNushivaiH saha || 17|| dadhyurvidyAM maheshAnIM tripurAM chichCharIriNIm | evaM sarvairabhidhyAtA tripuArA chichCharIriNI || 18|| AvirAsIchchidAkAshamayI shabdamayI parA | abhavad meghagambhIraniHsvano gaganA~NgaNe || 19|| vadantvR^iShigaNAH kiM vo dhyAtA taddrutamIhitam | matparANAM hi keShA~nchinna hIyetAbhivA~nChitam || 20|| iti shrutvA parAM vANIM praNemurmunipu~NgavAH | brahmAdayo.api tadanu tuShTuvurvividhaiH stavaiH || 21|| atha prochurR^iShigaNA vidyAM tAM tripureshvarIm | namastubhyaM maheshAni shrIvidye tripureshvari || 22|| asheShotpAdayitrI tvaM sthApayitrI nijAtmani | vilApayitrI sarvasya parameshvari te namaH || 23|| anUtanA sarvadA.asi yato nAsti janistava | navAtmikA sadA tvaM vai yato nAsti jarA tava || 24|| sarvA.asi sarvasArA.asi sarvaj~nA sarvaharShiNI | asarvA.asarvagA.asArA.asarvaj~nA.asarvaharShiNI || 25|| devi bhUyo namastubhyaM purastAt pR^iShThato.api cha | adhastAdUrdhvataH pArshve sarvataste namo namaH || 26|| brUhi yatte.aparaM rUpamaishvaryaM j~nAnameva cha | phalaM tatsAdhanaM mukhyaM sAdhakaM siddhameva cha || 27|| siddhestu paramAM kAShThAM siddheShUttamameva cha | devyetat kramato brUhi bhUyastubhyaM namo namaH || 28|| ityApR^iShTA mahAvidyA pravaktumupachakrame | dayamAnA R^iShigaNe spaShTArthaM paramaM vachaH || 29|| shruNudhvamR^iShayaH sarvaM pravakShyAmi krameNa tat | amR^itaM hyAgamAmbhodhe samuddhR^itya dadAmi vaH || 30|| yatra sarvaM jagadidaM darpaNapratibimbavat | utpannaM cha sthitaM lInaM sarveShAM bhAsate sadA || 31|| yadeva jagadAkAraM bhAsate.aviditAtmanAm | yadyoginAM nirvikalpaM vibhAtyAtmani kevalam || 32|| gambhIrastimitAmbhodhiriva nishchalabhAsanam | yat subhaktiairatishayaprItyA kaitavavarjanAt || 33|| svabhAvasya svarasato j~nAtvApi svAdvayaM padam | vibhedabhAvamAhR^itya sevyate.atyantatatparaiH || 34|| akShAntaHkaraNAdInAM prANasUtraM yadAntaram | yadabhAne na ki~nchit syAdyachChAstrairabhilakShitam || 35|| parA sA pratibhA devyAH paraM rUpaM mameritam | brahmANDAnAmanekAnAM bahirUrdhve sudhAmbudhau || 36|| maNidvIpe nIpavane chintAmaNisumandire | pa~nchabrahmamaye ma~nche rUpaM traipurasundaram || 37|| anAdimithunaM yattadaparAkhyamR^iShIshvarAH | tathA sadAshiveshAnau vidhiviShNutrilochanAH || 38|| gaNeshaskandadikpAlAH shaktayo gaNadevatAH | yAtudhAnAH surA nAgA yakShakimpuruShAdayaH || 39|| pUjyAH sarvA mama tanUraparAH parikIrtitAH | mama mAyAvimUDhAstu mAM na jAnanti sarvataH || 40|| pUjitA.ahameva sarvairdadAmi phalamIhitam | na matto.anyA kAchidasti pUjyA vA phaladAyinI || 41|| yathA yo mAM bhAvayati phalaM mat prApnuyAttathA | mamaishvaryamR^iShigaNA aparichChinnamIritam || 42|| anapekShyaiva yatki~nchid ahamadvayIchinmayI | sphurAmyanantajagadAkAreNa R^iShipu~NgavAH || 43|| tathA sphurantyapi sadA nAtyemyadvaitachidvapuH | etanme mukhyamaishvaryaM durghaTArthavibhAvanam || 44|| mamaishvaryaM tu R^iShayaH pashyadhvaM sUkShmayA dR^ishA | sarvAshrayA sarvagatA chApyahaM kevalA sthitA || 45|| svamAyayA svamaj~nAtvA saMsarantI chirAdaham | bhUyo viditvA svAtmAnaM guroH shiShyapadaM gatA || 46|| nityamuktA punarmuktA bhUyo bhUyo bhavAmyaham | nirupAdAnasambhAraM sR^ijAmi jagadIdR^isham || 47|| ityAdi santi bahudhA mamaishvaryaparamparAH | na tad gaNayituM shakyaM sahasravadanena vA || 48|| shruNvantu sa~NgrahAd vakShye madaishvaryasya leshataH | jagadyAtrA vichitreyaM sarvataH samprasAritA || 49|| mama j~nAnaM bahuvidhaM dvaitAdvaitAdibhedataH | parAparavibhedAchcha bahudhA chApi tatphalam || 50|| dvaitaj~nAnaM tu vividhaM dvitIyAlambanaM yataH | dhyAnameva tu tatproktaM svapnarAjyAdisammitam || 51|| tachchApi saphalaM j~neyaM niyatyA niyataM yataH | aparaM chApi vividhaM tatra mukhyaM tadeva hi || 52|| proktamukhyAparamayaM dhyAnaM mukhya phalakramam | advaitavij~nAnameva paravij~nAnamIritam || 53|| mAmanArAdhya paramAM chiraM vidyAM tu shrImatIm | kathaM prApyeta paramAM vidyAmadvaitasa.nj~nikAm || 54|| tadevAdvaitavij~nAnaM kevalA yA parA chitiH | tasyAH shuddhadashAmarsho dvaitAmarshAbhibhAvakaH || 55|| chittaM yadA svamAtmAnaM kevalaM hyabhisampatet | tadevAnuvibhAtaM syAd vij~nAnamR^iShisattamAH || 56|| shrutito yuktito vApi kevalAtmavibhAsanam | dehAdyAtmAvabhAsasya nAshanaM j~nAnamuchyate || 57|| tadeva bhavati j~nAnaM yajj~nAnena tu ki~nchana | bhAsamAnamapi kvApi na vibhAyAt katha~nchana || 58|| tadevAdvaitavij~nAnaM yadvij~nAnena ki~nchana | avij~nAtaM naiva bhavet kadAchilleshato.api cha || 59|| sarvavij~nAnAtmarUpaM yadvij~nAnaM bhavet khalu | tadevAdvaitavij~nAnaM paramaM tApasottamAH || 60|| jAte yAdR^ishavij~nAne saMshayAshchirasambhR^itAH | vAyunevAbhrajAlAni vilIyante paraM hi tat || 61|| kAmAdivAsanAH sarvA yasmin santi na ki~nchana | syurbhagnada.nShTrAhiriva tadvij~nAnaM paraM smR^itam || 62|| vij~nAnasya phalaM sarvaduHkhAnAM vilayo bhavet | atyantAbhayasamprAptirmokSha ityuchyate phalam || 63|| bhayaM dvitIyasa~NkAlpAdadvaite vidite dR^iDham | kutaH syAd dvaitasa~NkalpastamaH sUryodaye yathA || 64|| R^iShayo na bhayaM kvApi dvaitasa~Nkalpavarjane | ato yatphalAnyat syAttadbhayaM sarvathA bhavet || 65|| antavattu dvitIyaM syAd bhUyo loke samIkShaNAt | sAnte bhayaM sarvathaivAbhayaM tasmAt kuto bhavet || 66|| saMyogo viprayogAntaH sarvathaiva vibhAvitaH | phalayogo.api tasmAddhi vinashyediti nishchayaH || 67|| yAvadanyat phalaM proktaM bhayaM tAvatprakIrtitam | tadevAbhayarUpaM tu phalaM sarve prachakShate || 68|| yadAtmano.ananyadeva phalaM mokShaH prakIrtitaH | j~nAtA j~nAnaM j~neyamapi phalaM chaikaM yadA bhavet || 69|| tadA hi paramo mokShaH sarvabhItivivarjitaH | j~nAnaM vikalpasa~NkalpahAnaM mauDhyavivarjitam || 70|| j~nAtuH svachChAtmarUpaM tadAdAvanupalakShitam | upalakShaka evAto guruH shAstraM cha netarat || 71|| etadeva hi vij~neyasvarUpamabhidhIyate | j~nAtR^ij~nAnaj~neyagato yAvad bhedo.avabhAsate || 72|| tAvajj~nAtA j~nAnamapi j~neyaM vA na bhavet kvachit | yadA bhedo vigalito j~nAtrAdInAM mithaH sthitaH || 73|| tadA j~nAtrAdisampattiretadeva phalaM smR^itam | j~nAtrAdiphalaparyantaM na bhedo vastuto bhavet || 74|| vyavahAraprasiddhyarthaM bhedastatra prakalpitaH | ato.apUrvaM labhyamatra phalaM nAstyeva ki~nchana || 75|| Atmaiva mAyayA j~nAtR^ij~nAnaj~neyaphalAtmanA | yAvadbhAti bhavettAvat saMsAro hyachalopamaH || 76|| yadA katha~nchidetattu bhAyAd bhedavivarjitam | saMsAro vilayaM yAyAchChinnAbhramiva vAyunA || 77|| evaMvidhamahAmokShe tatparatvaM hi sAdhanam | tatparatve tu sampUrNe nAnyat sAdhanamiShyate || 78|| apUrNe tatparatve tu kiM sahasrasusAdhanaiH | tasmAttAtparyameva syAnmukhyaM mokShasya sAdhanam || 79|| tAtparyaM sarvathaitattu sAdhayAmIti saMsthitiH | yastAtparyeNa saMyuktaH sarvathA mukta eva saH || 80|| dinairmAsairvatsarairvA muktaH syAdvA.anyajanmani | buddhinairmalyabhedena chirashIghravyavasthitiH || 81|| buddhau tu bahavo doShAH santi sarvArthanAshanAH | yairjanAH satataM tvevaM pachyante ghorasaMsR^itau || 82|| tatrAdyaH syAdanAshvAso dvitIyaH kAmavAsanA | tR^itIyo jADyatA proktA tridhaivaM doShasa~NgrahaH || 83|| dvividhaH syAdanAshvAsaH saMshayashcha viparyayaH | mokSho.asti nAsti vetyAdyaH saMshayaH samudAhR^itaH || 84|| nAstyeva mokSha ityAdyo bhavedatra viparyayaH | etaddvayaM tu tAtparye mukhyaM syAt pratibandhakam || 85|| viparIta nishchayena nashyedetad dvayaM kramAt | atropAyo mukhyatamo mUlachChedo na chAparaH || 86|| anAshvAsasya mUlaM tu viruddhatarkachintanam | tatparityajya sattarkAvartanasya prasAdhane || 87|| viparIto nishchayaH syAd mUlachChedanapUrvakaH | tataH shraddhAsamudayAdanAshvAsaH praNashyati || 88|| kAmAdivAsanA buddheH shravaNe pratibandhikA | kAmAdivAsanAviShTA buddhirnaiva pravartate || 89|| loke.api kAmI kAmyasya sadA dhyAnaikatatparaH | puraHsthitaM na pashyechcha shrotroktaM shruNuyAnna cha || 90|| kAmAdivAsitasyaivaM shrutaM chAshrutasammitam | kAmAdivAsanAM tasmAjjayed vairAgyasampadA || 91|| santi kAmakrodhamukhA vAsanAstu sahasrashaH | tatra kAmo mUlabhUtastannAshe nahi ki~nchana || 92|| tato vairAgyasaMyogAd nAshayet kAmavAsanAm | AshA hi kAmaH samprokta etanme syAditi sthitA || 93|| shakyeShu sthUlabhUtA sA sUkShmA.ashakyeShu saMsthitA | dR^iDhavairAgyayogena sarvAM tAM,pravinAshayet || 94|| tatra mUlaM kAmyadoShaparAmarshaH pratikShaNam | vaimukhyaM viShayebhyashcha vAsanA nAshayediti || 95|| yastR^itIyo buddhidoSho jADyarUpo vyavasthitaH | asAdhyaH so.abhyAsamukhaiH sarvathA R^iShisattamAH || 96|| yena tAtparyatashchApi shrutaM buddhimanAruhet | tajjADyaM hi mahAn doShaH puruShArthavinAshanaH || 97|| tatrAtmadevatAsevAmR^ite nAnyaddhi kAraNam | sevAyAstAratamyena jADyaM tasya harAmyaham || 98|| jADyAlpAnalpabhAvena sadyo vA parajanmani | bhavettasya phalaprAptirjADyasaMyuktachetasaH || 99|| sarvasAdhanasampattirmamaiva praNidhAnataH | upayAti cha yo bhaktyA sarvadA mAmakaitavAt || 100|| sa sAdhanapratyanIkaM vidhUyAshu kR^itI bhavet | yastu mAmIshvarIM sarvabuddhiprasarakAriNIm || 101|| anAdR^itya sAdhanaikaparaH syAd mUDhabhAvataH | pade pade vihanyeta phalaM prApyeta vA na vA || 102|| tasmAttu R^iShayo mukhyaM tAtparyaM sAdhanaM bhavet | evaM tAtparyavAneva sAdhakaH paramaH smR^itaH || 103|| tatra madbhaktiyuktastu sAdhakaH sarvapUjitaH | siddhirAtmavyavasitirdehAnAtmatvabhAvanA || 104|| AtmatvabhAvanaM nUnaM sharIrAdiShu saMsthitam | tadabhAvanamAtraM tu siddhirmauDhyavivarjitam || 105|| AtmA vyavasitaH sarvairapi no kevalAtmanA | ata eva tu samprAptA mahAnarthaparamparA || 106|| tasmAt kevalachinmAtraM yad dehAdyavabhAsakam | tanmAtrAtmavyavasitiH sarvasaMshayanAshinI || 107|| siddhirityuchyate prAj~nairnAtaH siddhiranantarA | siddhayaH khecharatvAdyA aNimAdyAstathaiva cha || 108|| Atmavij~nAnasiddhestu kalAM nArhanti ShoDashIm | tAH sarvAstu parichChinnAH siddhayo deshakAlataH || 109|| iyaM syAdaparichChinnAH svAtmavidyA shivAtmikA | svAtmavidyAsAdhaneShu tAH sarvAH supratiShThitAH || 110|| AtmavidyAvidhAvetAstvantarAyaprayojakAH | kiM tAbhirindrajAlAtmasiddhitulyAbhirIhitam || 111|| yasya sAkShAd brahmapadamapi syAttR^iNasammitam | kiyantyetAH siddhayo vai kAlakShapaNahetavaH || 112|| tasmAt siddhirnetarA syAdAtmavij~nAnasiddhitaH | yayA.atyantashokanAsho bhavedAnandasAndratA || 113|| saiva siddhirnetarA tu mR^ityugrAsavimochinI | iyamAtmaj~nAnasiddhirvividhAbhyAsabhedataH || 114|| buddhinairmalyabhedAchcha paripAkavibhedataH | sa.nkShepatastu trividhA chottamA madhyamA.adhamA || 115|| loke dvijAnAmR^iShayaH paThitashrutisammitA | medhayA cha mahAbhyAsAd vyApArashatasa~NkulA || 116|| apyaskhalitavarNA yA paThitA shrutiruttamA | samAhitasya vyApAre.asamAhitasya chAnyadA || 117|| pUrvavadyA.apyaskhalitA paThitA madhyamA shrutiH | yA sadA hyanusandhAnayogAdeva bhavettathA || 118|| paThitA shrutiratyantAskhalitA tvadhamA hi sA | evamevAtmavij~nAnasiddhiruktA tridharShayaH || 119|| yA mahAvyavahAreShu pratisandhAnavarjane | anyadA tadvarjane vA sarvadA pratisandhitaH || 120|| anyUnAdhikabhAvA syAtsottamA madhyamA.adhamA | atrottamaiva saMsiddheH parA kAShThA nirUpitA || 121|| svapnAdiShvapyavasthAsu yadA syAtparamA sthitiH | vichArakShaNatulyeva siddhiH sA paramottamA || 122|| sarvatra vyavahAreShu yatnAt saMskArabodhataH | yadA pravR^ittiH siddheH sA parA kAShThA samIritA || 123|| ayatnenaiva parame sthitiH saMvedanAtmani | avyAhatA yadA siddhistadA kAShThAM samAgatA || 124|| vyavahAraparo bhAvAn pashyannapi na pashyati | dvaitaM tadA hi sA siddhiH pUrNatAmabhisa~NgatA || 125|| jAgarAdau vyavaharannapi nidritavad yadA | sthitistadA hi sA siddhiH pUrNatAmabhisa~NgatA || 126|| evaM siddhimanuprAptaH siddheShUttama uchyate | vyavahAraparo nityaM na samAdhiM vimu~nchati || 127|| kadAchidapi medhAvI sa siddheShUttamo mataH | j~nAninAM vividhAnAM cha sthitiM jAnAti sarvadA || 128|| svAnubhUtyA svAntareva sa siddheShUttamo mataH | saMshayo vApi kAmo vA yasya nAstyeva leshataH || 129|| nirbhayo vyavahAreShu sa siddheShUttamo mataH | sarva sukha~ncha duHkha~ncha vyavahAra~ncha jAgatam || 130|| svAtmanyevAbhijanAti sa siddheShUttamo mataH | atyantaM baddhamAtmAnaM muktaM chApi prapashyati || 131|| yaH svAtmani tu sarvAtmA sa siddheShUttamo mataH | yaH pashyan bandhajAlAni sarvadA svAtmani sphuTam || 132|| mokShaM nApekShate kvApi sa siddheShUttamo mataH | siddhottamo.ahameveha na bhedastvAvayoH kvachit || 133|| etadvA R^iShayaH proktaM suspaShTamanuyuktayA | etanmayoktaM vij~nAya na kvachit parimuhyati || 134|| ityuktvA sA parA vidyA virarAma bhR^igudvaha | shrutvaitadR^iShayaH sarva sandehamapahAya cha || 135|| natvA shivAdIn lokeshAn jagmuH svaM svaM niveshanam | vidyAgItA mayaiShA te proktA pApaughanAshinI || 136|| shrutA vichAritA samyak svAtmasAmrAjyadAyinI | vidyAgItA.atyuttameyaM sAkShAdvidyAnirUpitA || 137|| paThatAM pratyahaM prItA j~nAnaM dishati sA svayam | saMsAratimirAmbhodhau majjatAM taraNirbhavet || 138|| iti shrItripurArahasye j~nAnakhaNDe vidyAgItAnAma viMshatitamo.adhyAyaH || ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}