% Text title : shrImadbhAgavatam - 03 - tRitIyaskandhaH % File name : bhagpur-03.itx % Category : purana, shrimadbhagavatam, vyAsa, krishna % Location : doc\_purana % Proofread by : PSA Easwaran % Latest update : July 4, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. shrImadbhAgavatam - tRitIyaskandhaH ..}## \itxtitle{.. shrImadbhAgavatam \- tRRitIyaskandhaH ..}##\endtitles ## \chapter{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. tR^itIyaskandhaH ..} \section{.. prathamo.adhyAyaH \- 1 ..} shrIshuka uvAcha evametatpurA pR^iShTo maitreyo bhagavAn kila | kShattrA vanaM praviShTena tyaktvA svagR^ihamR^iddhimat || 1|| yadvA ayaM mantrakR^idvo bhagavAnakhileshvaraH | pauravendragR^ihaM hitvA praviveshAtmasAtkR^itam || 2|| rAjovAcha kutra kShatturbhagavatA maitreyeNAsa sa~NgamaH | kadA vA saha saMvAda etadvarNaya naH prabho || 3|| na hyalpArthodayastasya vidurasyAmalAtmanaH | tasmin varIyasi prashnaH sAdhuvAdopabR^iMhitaH || 4|| sUta uvAcha sa evamR^iShivaryo.ayaM pR^iShTo rAj~nA parIkShitA | pratyAha taM subahuvitprItAtmA shrUyatAmiti || 5|| shrIshuka uvAcha yadA tu rAjA svasutAnasAdhUn puShNannadharmeNa vinaShTadR^iShTiH | bhrAturyaviShThasya sutAn vibandhUn praveshya lAkShAbhavane dadAha || 6|| yadA sabhAyAM kurudevadevyAH keshAbhimarshaM sutakarma garhyam | na vArayAmAsa nR^ipaH snuShAyAH svAsrairharantyAH kuchaku~NkumAni || 7|| dyUte tvadharmeNa jitasya sAdhoH satyAvalambasya vanAgatasya | na yAchato.adAtsamayena dAyaM tamo juShANo yadajAtashatroH || 8|| yadA cha pArthaprahitaH sabhAyAM jagadgururyAni jagAda kR^iShNaH | na tAni puMsAmamR^itAyanAni rAjoru mene kShatapuNyaleshaH || 9|| yadopahUto bhavanaM praviShTo mantrAya pR^iShTaH kila pUrvajena | athAha tanmantradR^ishAM varIyAn yanmantriNo vaidurikaM vadanti || 10|| ajAtashatroH pratiyachCha dAyaM titikShato durviShahaM tavAgaH | sahAnujo yatra vR^ikodarAhiH shvasan ruShA yattvamalaM bibheShi || 11|| pArthAMstu devo bhagavAnmukundo gR^ihItavAn sakShitidevadevaH | Aste svapuryAM yadudevadevo vinirjitAsheShanR^idevadevaH || 12|| sa eSha doShaH puruShadviDAste gR^ihAn praviShTo yamapatyamatyA | puShNAsi kR^iShNAdvimukho gatashrIH tyajAshvashaivaM kulakaushalAya || 13|| ityUchivAMstatra suyodhanena pravR^iddhakopasphuritAdhareNa | asatkR^itaH satspR^ihaNIyashIlaH kShattA sakarNAnujasaubalena || 14|| ka enamatropajuhAva jihmaM dAsyAH sutaM yadbalinaiva puShTaH | tasmin pratIpaH parakR^itya Aste nirvAsyatAmAshu purAchChvasAnaH || 15|| sa itthamatyulbaNakarNabANaiH bhrAtuH puro marmasu tADito.api | svayaM dhanurdvAri nidhAya mAyAM gatavyatho.ayAdurumAnayAnaH || 16|| sa nirgataH kauravapuNyalabdho gajAhvayAttIrthapadaH padAni | anvAkramatpuNyachikIrShayorvyAM svadhiShThito yAni sahasramUrtiH || 17|| pureShu puNyopavanAdriku~nje\- Shvapa~NkatoyeShu saritsaraHsu | anantali~NgaiH samala~NkR^iteShu chachAra tIrthAyataneShvananyaH || 18|| gAM paryaTanmedhyaviviktavR^ittiH sadA.a.apluto.adhaHshayano.avadhUtaH | alakShitaH svairavadhUtaveSho vratAni chere haritoShaNAni || 19|| itthaM vrajanbhAratameva varShaM kAlena yAvadgatavAnprabhAsam | tAvachChashAsa kShitimekachakrA\- mekAtapatrAmajitena pArthaH || 20|| tatrAtha shushrAva suhR^idvinaShTiM vanaM yathA veNujavahnisaMshrayam | saMspardhayA dagddhamathAnushochan sarasvatIM pratyagiyAya tUShNIm || 21|| tasyAM tritasyoshanaso manoshcha pR^ithorathAgnerasitasya vAyoH | tIrthaM sudAsasya gavAM guhasya yachChrAddhadevasya sa AsiSheve || 22|| anyAni cheha dvijadevadevaiH kR^itAni nAnA.a.ayatanAni viShNoH | pratya~NgamukhyA~NkitamandirANi yaddarshanAtkR^iShNamanusmaranti || 23|| tatastvativrajya surAShTramR^iddhaM sauvIramatsyAn kurujA~NgalAMshcha | kAlena tAvadyamunAmupetya tatroddhavaM bhAgavataM dadarsha || 24|| sa vAsudevAnucharaM prashAntaM bR^ihaspateH prAktanayaM pratItam | Ali~Ngya gADhaM praNayena bhadraM svAnAmapR^ichChadbhagavatprajAnAm || 25|| kachchitpurANau puruShau svanAbhya\- pAdmAnuvR^ittyeha kilAvatIrNau | AsAta urvyAH kushalaM vidhAya kR^itakShaNau kushalaM shUragehe || 26|| kachchitkurUNAM paramaH suhR^inno bhAmaH sa Aste sukhama~Nga shauriH | yo vai svasR^INAM pitR^ivaddadAti varAn vadAnyo varatarpaNena || 27|| kachchidvarUthAdhipatiryadUnAM pradyumna Aste sukhama~Nga vIraH | yaM rukmiNI bhagavato.abhilebhe ArAdhya viprAn smaramAdisarge || 28|| kachchitsukhaM sAtvatavR^iShNibhoja\- dAshArhakANAmadhipaH sa Aste | yamabhyaShi~nchachChatapatranetro nR^ipAsanAshAM parihR^itya dUrAt || 29|| kachchiddhareH saumya sutaH sadR^ikSha Aste.agraNI rathinAM sAdhu sAmbaH | asUta yaM jAmbavatI vratADhyA devaM guhaM yoM.abikayA dhR^ito.agre || 30|| kShemaM sa kachchidyuyudhAna Aste yaH phAlgunAllabdhadhanUrahasyaH | lebhe.a~njasAdhokShajasevayaiva gatiM tadIyAM yatibhirdurApAm || 31|| kachchidbudhaH svastyanamIva Aste shvaphalkaputro bhagavatprapannaH | yaH kR^iShNapAdA~NkitamArgapAMsu\- ShvacheShTata premavibhinnadhairyaH || 32|| kachchichChivaM devakabhojaputryA viShNuprajAyA iva devamAtuH | yA vai svagarbheNa dadhAra devaM trayI yathA yaj~navitAnamartham || 33|| apisvidAste bhagavAnsukhaM vo yaH sAtvatAM kAmadugho.aniruddhaH | yamAmananti sma ha shabdayoniM manomayaM sattvaturIyatattvam || 34|| apisvidanye cha nijAtmadaiva\- mananyavR^ittyA samanuvratA ye | hR^idIkasatyAtmajachArudeShNa\- gadAdayaH svasti charanti saumya || 35|| api svadorbhyAM vijayAchyutAbhyAM dharmeNa dharmaH paripAti setum | duryodhano.atapyata yatsabhAyAM sAmrAjyalakShmyA vijayAnuvR^ittyA || 36|| kiM vA kR^itAgheShvaghamatyamarShI bhImo.ahivaddIrghatamaM vyamu~nchat | yasyA~NghripAtaM raNabhUrna sehe mArgaM gadAyAshcharato vichitram || 37|| kachchidyashodhA rathayUthapAnAM gANDIvadhanvoparatArirAste | alakShito yachCharakUTagUDho mAyAkirAto girishastutoSha || 38|| yamAvutasvittanayau pR^ithAyAH pArthairvR^itau pakShmabhirakShiNIva | remAta uddAya mR^idhe svarikthaM parAtsuparNAviva vajrivaktrAt || 39|| aho pR^ithApi dhriyate.arbhakArthe rAjarShivaryeNa vinApi tena | yastvekavIro.adhiratho vijigye dhanurdvitIyaH kakubhashchatasraH || 40|| saumyAnushoche tamadhaHpatantaM bhrAtre paretAya vidudruhe yaH | niryApito yena suhR^itsvapuryA ahaM svaputrAnsamanuvratena || 41|| so.ahaM harermartyaviDambanena dR^isho nR^iNAM chAlayato vidhAtuH | nAnyopalakShyaH padavIM prasAdA\- chcharAmi pashyan gatavismayo.atra || 42|| nUnaM nR^ipANAM trimadotpathAnAM mahIM muhushchAlayatAM chamUbhiH | vadhAtprapannArtijihIrShayesho\- .apyupaikShatAghaM bhagavAnkurUNAm || 43|| ajasya janmotpathanAshanAya karmANyakarturgrahaNAya puMsAm | nanvanyathA ko.arhati dehayogaM paro guNAnAmuta karmatantram || 44|| tasya prapannAkhilalokapAnA\- mavasthitAnAmanushAsane sve | arthAya jAtasya yaduShvajasya vArtAM sakhe kIrtaya tIrthakIrteH || 45|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe viduroddhavasaMvAde prathamo.adhyAyaH || 1|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvitIyo.adhyAyaH \- 2 ..} shrIshuka uvAcha iti bhAgavataH pR^iShTaH kShattrA vArtAM priyAshrayAm | prativaktuM na chotseha autkaNThyAtsmAriteshvaraH || 1|| yaH pa~nchahAyano mAtrA prAtarAshAya yAchitaH | tannaichChadrachayanyasya saparyAM bAlalIlayA || 2|| sa kathaM sevayA tasya kAlena jarasaM gataH | pR^iShTo vArtAM pratibrUyAdbhartuH pAdAvanusmaran || 3|| sa muhUrtamabhUttUShNIM kR^iShNA~NghrisudhayA bhR^isham | tIvreNa bhaktiyogena nimagnaH sAdhu nirvR^itaH || 4|| pulakodbhinnasarvA~Ngo mu~nchanmIladdR^ishA shuchaH | pUrNArtho lakShitastena snehaprasarasamplutaH || 5|| shanakairbhagavallokAnnR^ilokaM punarAgataH | vimR^ijya netre viduraM pratyAhoddhava utsmayan || 6|| uddhava uvAcha kR^iShNadyumaNinimloche gIrNeShvajagareNa ha | kiM nu naH kushalaM brUyAM gatashrIShu gR^iheShvaham || 7|| durbhago bata loko.ayaM yadavo nitarAmapi | ye saMvasanto na vidurhariM mInA ivoDupam || 8|| i~Ngitaj~nAH puruprauDhA ekArAmAshcha sAttvatAH | sAttvatAmR^iShabhaM sarve bhUtAvAsamamaMsata || 9|| devasya mAyayA spR^iShTA ye chAnyadasadAshritAH | bhrAmyate dhIrna tadvAkyairAtmanyuptAtmano harau || 10|| pradarshyAtaptatapasAmavitR^iptadR^ishAM nR^iNAm | AdAyAntaradhAdyastu svabimbaM lokalochanam || 11|| yanmartyalIlaupayikaM svayoga\- mAyAbalaM darshayatA gR^ihItam | vismApanaM svasya cha saubhagarddheH paraM padaM bhUShaNabhUShaNA~Ngam || 12|| yaddharmasUnorbata rAjasUye nirIkShya dR^iksvastyayanaM trilokaH | kArtsnyena chAdyeha gataM vidhAtu\- rarvAksR^itau kaushalamityamanyata || 13|| yasyAnurAgaplutahAsarAsa\- lIlAvalokapratilabdhamAnAH | vrajastriyo dR^igbhiranupravR^itta\- dhiyo.avatasthuH kila kR^ityasheShAH || 14|| svashAntarUpeShvitaraiH svarUpai\- rabhyardyamAneShvanukampitAtmA | parAvaresho mahadaMshayukto hyajo.api jAto bhagavAn yathAgniH || 15|| mAM khedayatyetadajasya janma viDambanaM yadvasudevagehe | vraje cha vAso.aribhayAdiva svayaM purAdvyavAtsIdyadanantavIryaH || 16|| dunoti chetaH smarato mamaita\- dyadAha pAdAvabhivandya pitroH | tAtAmba kaMsAdurusha~NkitAnAM prasIdataM no.akR^itaniShkR^itInAm || 17|| ko vA amuShyA~NghrisarojareNuM vismartumIshIta pumAnvijighran | yo visphuradbhrUviTapena bhUme\- rbhAraM kR^itAntena tirashchakAra || 18|| dR^iShTA bhavadbhirnanu rAjasUye chaidyasya kR^iShNaM dviShato.api siddhiH | yAM yoginaH saMspR^ihayanti samya\- gyogena kastadvirahaM saheta || 19|| tathaiva chAnye naralokavIrA ya Ahave kR^iShNamukhAravindam | netraiH pibanto nayanAbhirAmaM pArthAstrapUtAH padamApurasya || 20|| svayaM tvasAmyAtishayastryadhIshaH svArAjyalakShmyA.a.aptasamastakAmaH | baliM haradbhishchiralokapAlaiH kirITakoTyeDitapAdapIThaH || 21|| tattasya kai~NkaryamalaM bhR^itAnno viglApayatya~Nga yadugrasenam | tiShThanniShaNNaM parameShThidhiShNye nyabodhayaddeva nidhArayeti || 22|| aho bakI yaM stanakAlakUTaM jighAMsayApAyayadapyasAdhvI | lebhe gatiM dhAtryuchitAM tato.anyaM kaM vA dayAluM sharaNaM vrajema || 23|| manye.asurAnbhAgavatAMstryadhIshe saMrambhamArgAbhiniviShTachittAn | ye saMyuge.achakShata tArkShyaputra\- maMse sunAbhAyudhamApatantam || 24|| vasudevasya devakyAM jAto bhojendrabandhane | chikIrShurbhagavAnasyAH shamajenAbhiyAchitaH || 25|| tato nandavrajamitaH pitrA kaMsAdvibibhyatA | ekAdashasamAstatra gUDhArchiH sabalo.avasat || 26|| parIto vatsapairvatsAMshchArayanvyaharadvibhuH | yamunopavane kUjaddvijasa~NkulitA~Nghripe || 27|| kaumArIM darshayaMshcheShTAM prekShaNIyAM vrajaukasAm | rudanniva hasanmugddhabAlasiMhAvalokanaH || 28|| sa eva godhanaM lakShmyA niketaM sitagovR^iSham | chArayannanugAngopAn raNadveNurarIramat || 29|| prayuktAn bhojarAjena mAyinaH kAmarUpiNaH | lIlayA vyanudattAMstAn bAlaH krIDanakAniva || 30|| vipannAnviShapAnena nigR^ihya bhujagAdhipam | utthApyApAyayadgAvastattoyaM prakR^itisthitam || 31|| ayAjayadgosavena goparAjaM dvijottamaiH | vittasya chorubhArasya chikIrShan sadvyayaM vibhuH || 32|| varShatIndre vrajaH kopAdbhagnamAne.ativihvalaH | gotralIlAtapatreNa trAto bhadrAnugR^ihNatA || 33|| sharachChashikarairmR^iShTaM mAnayan rajanImukham | gAyan kalapadaM reme strINAM maNDalamaNDanaH || 34|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe viduroddhavasaMvAde dvitIyo.adhyAyaH || 2|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. tR^itIyo.adhyAyaH \- 3 ..} uddhava uvAcha tataH sa Agatya puraM svapitro\- shchikIrShayA shaM baladevasaMyutaH | nipAtya tu~NgAdripuyUthanAthaM hataM vyakarShadvyasumojasorvyAm || 1|| sAndIpaneH sakR^itproktaM brahmAdhItya savistaram | tasmai prAdAdvaraM putraM mR^itaM pa~nchajanodarAt || 2|| samAhutA bhIShmakakanyayA ye shriyaH savarNena bubhUShayaiShAm | gAndharvavR^ittyA miShatAM svabhAgaM jahre padaM mUrdhni dadhatsuparNaH || 3|| kakudmato.aviddhanaso damitvA svayaMvare nAgnajitImuvAha | tadbhagnamAnAnapi gR^idhyato.aj~nAn jaghne.akShataH shastrabhR^itaH svashastraiH || 4|| priyaM prabhurgrAmya iva priyAyA vidhitsurArchChad dyutaruM yadarthe | vajryAdravattaM sagaNo ruShAndhaH krIDAmR^igo nUnamayaM vadhUnAm || 5|| sutaM mR^idhe khaM vapuShA grasantaM dR^iShTvA sunAbhonmathitaM dharitryA | AmantritastattanayAya sheShaM dattvA tadantaHpuramAvivesha || 6|| tatrAhR^itAstA naradevakanyAH kujena dR^iShTvA harimArtabandhum | utthAya sadyo jagR^ihuH praharSha\- vrIDAnurAgaprahitAvalokaiH || 7|| AsAM muhUrta ekasminnAnAgAreShu yoShitAm | savidhaM jagR^ihe pANInanurUpaH svamAyayA || 8|| tAsvapatyAnyajanayadAtmatulyAni sarvataH | ekaikasyAM dasha dasha prakR^itervibubhUShayA || 9|| kAlamAgadhashAlvAdInanIkai rundhataH puram | ajIghanatsvayaM divyaM svapuMsAM teja Adishat || 10|| shambaraM dvividaM bANaM muraM balvalameva cha | anyAMshcha dantavaktrAdInavadhItkAMshcha ghAtayat || 11|| atha te bhrAtR^iputrANAM pakShayoH patitAnnR^ipAn | chachAla bhUH kurukShetraM yeShAmApatatAM balaiH || 12|| sakarNaduHshAsanasaubalAnAM kumantrapAkena hatashriyAyuSham | suyodhanaM sAnucharaM shayAnaM bhagnorumurvyAM na nananda pashyan || 13|| kiyAnbhuvo.ayaM kShapitorubhAro yaddroNabhIShmArjunabhImamUlaiH | aShTAdashAkShauhiNiko madaMshai\- rAste balaM durviShahaM yadUnAm || 14|| mitho yadaiShAM bhavitA vivAdo madhvAmadAtAmravilochanAnAm | naiShAM vadhopAya iyAnato.anyo mayyudyate.antardadhate svayaM sma || 15|| evaM sa~nchintya bhagavAnsvarAjye sthApya dharmajam | nandayAmAsa suhR^idaH sAdhUnAM vartma darshayan || 16|| uttarAyAM dhR^itaH pUrorvaMshaH sAdhvabhimanyunA | sa vai drauNyastrasa~nchChinnaH punarbhagavatA dhR^itaH || 17|| ayAjayaddharmasutamashvamedhaistribhirvibhuH | so.api kShmAmanujai rakShan reme kR^iShNamanuvrataH || 18|| bhagavAnapi vishvAtmA lokavedapathAnugaH | kAmAn siSheve dvArvatyAmasaktaH sA~NkhyamAsthitaH || 19|| snigddhasmitAvalokena vAchA pIyUShakalpayA | charitreNAnavadyena shrIniketena chAtmanA || 20|| imaM lokamamuM chaiva ramayan sutarAM yadUn | reme kShaNadayA dattakShaNastrIkShaNasauhR^idaH || 21|| tasyaivaM ramamANasya saMvatsaragaNAn bahUn | gR^ihamedheShu yogeShu virAgaH samajAyata || 22|| daivAdhIneShu kAmeShu daivAdhInaH svayaM pumAn | ko vishrambheta yogena yogeshvaramanuvrataH || 23|| puryAM kadAchitkrIDadbhiryadubhojakumArakaiH | kopitA munayaH shepurbhagavanmatakovidAH || 24|| tataH katipayairmAsairvR^iShNibhojAndhakAdayaH | yayuH prabhAsaM saMhR^iShTA rathairdevavimohitAH || 25|| tatra snAtvA pitR^In devAn R^iShIMshchaiva tadambhasA | tarpayitvAtha viprebhyo gAvo bahuguNA daduH || 26|| hiraNyaM rajataM shayyAM vAsAMsyajinakambalAn | yAnaM rathAnibhAnkanyA dharAM vR^ittikarImapi || 27|| annaM chorurasaM tebhyo dattvA bhagavadarpaNam | goviprArthAsavaH shUrAH praNemurbhuvi mUrdhabhiH || 28|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandheviduroddhavasaMvAde tR^itIyo.adhyAyaH || 3|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturtho.adhyAyaH \- 4 ..} uddhava uvAcha atha te tadanuj~nAtA bhuktvA pItvA cha vAruNIm | tayA vibhraMshitaj~nAnA duruktairmarma paspR^ishuH || 1|| teShAM maireyadoSheNa viShamIkR^itachetasAm | nimlochati ravAvAsIdveNUnAmiva mardanam || 2|| bhagavAn svAtmamAyAyA gatiM tAmavalokya saH | sarasvatImupaspR^ishya vR^ikShamUlamupAvishat || 3|| ahaM chokto bhagavatA prapannArtihareNa ha | badarIM tvaM prayAhIti svakulaM sa~njihIrShuNA || 4|| athApi tadabhipretaM jAnannahamarindama | pR^iShThato.anvagamaM bhartuH pAdavishleShaNAkShamaH || 5|| adrAkShamekamAsInaM vichinvan dayitaM patim | shrIniketaM sarasvatyAM kR^itaketamaketanam || 6|| shyAmAvadAtaM virajaM prashAntAruNalochanam | dorbhishchaturbhirviditaM pItakaushAmbareNa cha || 7|| vAma UrAvadhishritya dakShiNA~Nghrisaroruham | apAshritArbhakAshvatthamakR^ishaM tyaktapippalam || 8|| tasminmahAbhAgavato dvaipAyanasuhR^itsakhA | lokAnanucharan siddha AsasAda yadR^ichChayA || 9|| tasyAnuraktasya munermukundaH pramodabhAvAnatakandharasya | AshR^iNvato mAmanurAgahAsa\- samIkShayA vishramayannuvAcha || 10|| shrIbhagavAnuvAcha vedAhamantarmanasIpsitaM te dadAmi yattadduravApamanyaiH | satre purA vishvasR^ijAM vasUnAM matsiddhikAmena vaso tvayeShTaH || 11|| sa eSha sAdho charamo bhavAnA\- mAsAditaste madanugraho yat | yanmAM nR^ilokAn raha utsR^ijantaM diShTyA dadR^ishvAn vishadAnuvR^ittyA || 12|| purA mayA proktamajAya nAbhye padme niShaNNAya mamAdisarge | j~nAnaM paraM manmahimAvabhAsaM yatsUrayo bhAgavataM vadanti || 13|| ityAdR^itoktaH paramasya puMsaH pratikShaNAnugrahabhAjano.aham | snehottharomA skhalitAkSharastaM mu~ncha~nChuchaH prA~njalirAbabhAShe || 14|| ko nvIsha te pAdasarojabhAjAM sudurlabho.artheShu chaturShvapIha | tathApi nAhaM pravR^iNomi bhUman bhavatpadAmbhojaniShevaNotsukaH || 15|| karmANyanIhasya bhavo.abhavasya te durgAshrayo.athAribhayAtpalAyanam | kAlAtmano yatpramadAyutAshramaH svAtman rateH khidyati dhIrvidAmiha || 16|| mantreShu mAM vA upahUya yattva\- makuNThitAkhaNDasadAtmabodhaH | pR^ichCheH prabho mugddha ivApramattaH tanno mano mohayatIva deva || 17|| j~nAnaM paraM svAtmarahaHprakAshaM provAcha kasmai bhagavAn samagram | api kShamaM no grahaNAya bhartaH vadA~njasA yadvR^ijinaM tarema || 18|| ityAveditahArdAya mahyaM sa bhagavAn paraH | AdideshAravindAkSha AtmanaH paramAM sthitim || 19|| sa evamArAdhitapAdatIrthA\- dadhItatattvAtmavibodhamArgaH | praNamya pAdau parivR^itya deva\- mihAgato.ahaM virahAturAtmA || 20|| so.ahaM taddarshanAhlAdaviyogArtiyutaH prabho | gamiShye dayitaM tasya badaryAshramamaNDalam || 21|| yatra nArAyaNo devo narashcha bhagavAn R^iShiH | mR^idu tIvraM tapo dIrghaM tepAte lokabhAvanau || 22|| shrIshuka uvAcha ityuddhavAdupAkarNya suhR^idAM duHsahaM vadham | j~nAnenAshamayatkShattA shokamutpatitaM budhaH || 23|| sa taM mahAbhAgavataM vrajantaM kauravarShabhaH | vishrambhAdabhyadhattedaM mukhyaM kR^iShNaparigrahe || 24|| vidura uvAcha j~nAnaM paraM svAtmarahaHprakAshaM yadAha yogeshvara Ishvaraste | vaktuM bhavAnno.arhati yaddhi viShNo\- rbhR^ityAH svabhR^ityArthakR^itashcharanti || 25|| uddhava uvAcha nanu te tattvasaMrAdhya R^iShiH kauShAravo.anti me | sAkShAdbhagavatA.a.adiShTo martyalokaM jihAsatA || 26|| shrIshuka uvAcha iti saha vidureNa vishvamUrte\- rguNakathayA sudhayA plAvitorutApaH | kShaNamiva puline yamasvasustAM samuShita aupagavirnishAM tato.agAt || 27|| rAjovAcha nidhanamupagateShu vR^iShNibhoje\- ShvadhirathayUthapayUthapeShu mukhyaH | sa tu kathamavashiShTa uddhavo ya\- ddharirapi tatyaja AkR^itiM tryadhIshaH || 28|| shrIshuka uvAcha brahmashApApadeshena kAlenAmoghavA~nChitaH | saMhR^itya svakulaM nUnaM tyakShyan dehamachintayat || 29|| asmAllokAduparate mayi j~nAnaM madAshrayam | arhatyuddhava evAddhA sampratyAtmavatAM varaH || 30|| noddhavo.aNvapi mannyUno yadguNairnArditaH prabhuH | ato madvayunaM lokaM grAhayanniha tiShThatu || 31|| evaM trilokaguruNA sandiShTaH shabdayoninA | badaryAshramamAsAdya harimIje samAdhinA || 32|| viduro.apyuddhavAchChrutvA kR^iShNasya paramAtmanaH | krIDayopAttadehasya karmANi shlAghitAni cha || 33|| dehanyAsaM cha tasyaivaM dhIrANAM dhairyavardhanam | anyeShAM duShkarataraM pashUnAM viklavAtmanAm || 34|| AtmAnaM cha kurushreShTha kR^iShNena manasekShitam | dhyAyan gate bhAgavate ruroda premavihvalaH || 35|| kAlindyAH katibhiH siddha ahobhirbharatarShabha | prApadyata svaHsaritaM yatra mitrAsuto muniH || 36|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe viduroddhavasaMvAde chaturtho.adhyAyaH || 4|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchamo.adhyAyaH \- 5 ..} shrIshuka uvAcha dvAri dyunadyA R^iShabhaH kurUNAM maitreyamAsInamagAdhabodham | kShattopasR^ityAchyutabhAvashuddhaH paprachCha saushIlyaguNAbhitR^iptaH || 1|| vidura uvAcha sukhAya karmANi karoti loko na taiH sukhaM vAnyadupAramaM vA | vindeta bhUyastata eva duHkhaM yadatra yuktaM bhagavAn vadennaH || 2|| janasya kR^iShNAdvimukhasya daivA\- dadharmashIlasya suduHkhitasya | anugrahAyeha charanti nUnaM bhUtAni bhavyAni janArdanasya || 3|| tatsAdhuvaryAdisha vartma shaM naH saMrAdhito bhagavAn yena puMsAm | hR^idi sthito yachChati bhaktipUte j~nAnaM sa tattvAdhigamaM purANam || 4|| karoti karmANi kR^itAvatAro yAnyAtmatantro bhagavAMstryadhIshaH | yathA sasarjAgra idaM nirIhaH saMsthApya vR^ittiM jagato vidhatte || 5|| yathA punaH sve kha idaM niveshya shete guhAyAM sa nivR^ittavR^ittiH | yogeshvarAdhIshvara eka eta\- danupraviShTo bahudhA yathA.a.asIt || 6|| krIDanvidhatte dvijagosurANAM kShemAya karmANyavatArabhedaiH | mano na tR^ipyatyapi shR^iNvatAM naH sushlokamauleshcharitAmR^itAni || 7|| yaistattvabhedairadhilokanAtho lokAnalokAn saha lokapAlAn | achIklR^ipadyatra hi sarvasattva\- nikAyabhedo.adhikR^itaH pratItaH || 8|| yena prajAnAmuta Atmakarma\- rUpAbhidhAnAM cha bhidAM vyadhatta | nArAyaNo vishvasR^igAtmayoni\- retachcha no varNaya vipravarya || 9|| parAvareShAM bhagavanvratAni shrutAni me vyAsamukhAdabhIkShNam | atR^ipnuma kShullasukhAvahAnAM teShAmR^ite kR^iShNakathAmR^itaughAt || 10|| kastR^ipnuyAttIrthapado.abhidhAnA\- tsatreShu vaH sUribhirIDyamAnAt | yaH karNanADIM puruShasya yAto bhavapradAM geharatiM Chinatti || 11|| munirvivakShurbhagavadguNAnAM sakhApi te bhAratamAha kR^iShNaH | yasminnR^iNAM grAmyasukhAnuvAdai\- rmatirgR^ihItA nu hareH kathAyAm || 12|| sA shraddadhAnasya vivardhamAnA viraktimanyatra karoti puMsaH | hareH padAnusmR^itinirvR^itasya samastaduHkhApyayamAshu dhatte || 13|| tA~nChochyashochyAnavido.anushoche hareH kathAyAM vimukhAnaghena | kShiNoti devo.animiShastu yeShA\- mAyurvR^ithA vAdagatismR^itInAm || 14|| tadasya kauShArava sharma dAtu\- rhareH kathAmeva kathAsu sAram | uddhR^itya puShpebhya ivArtabandho shivAya naH kIrtaya tIrthakIrteH || 15|| sa vishvajanmasthitisaMyamArthe kR^itAvatAraH pragR^ihItashaktiH | chakAra karmANyatipUruShANi yAnIshvaraH kIrtaya tAni mahyam || 16|| shrIshuka uvAcha sa evaM bhagavAn pR^iShTaH kShattrA kauShAravirmuniH | puMsAM niHshreyasArthena tamAha bahumAnayan || 17|| maitreya uvAcha sAdhu pR^iShTaM tvayA sAdho lokAn sAdhvanugR^ihNatA | kIrtiM vitanvatA loke Atmano.adhokShajAtmanaH || 18|| naitachchitraM tvayi kShattarbAdarAyaNavIryaje | gR^ihIto.ananyabhAvena yattvayA harirIshvaraH || 19|| mANDavyashApAdbhagavAn prajAsaMyamano yamaH | bhrAtuH kShetre bhujiShyAyAM jAtaH satyavatIsutAt || 20|| bhavAnbhagavato nityaM sammataH sAnugasya ha | yasya j~nAnopadeshAya mA.a.adishadbhagavAn vrajan || 21|| atha te bhagavallIlAyogamAyorubR^iMhitAH | vishvasthityudbhavAntArthA varNayAmyanupUrvashaH || 22|| bhagavAneka Asedamagra AtmA.a.atmanAM vibhuH | AtmechChAnugatAvAtmA nAnAmatyupalakShaNaH || 23|| sa vA eSha tadA draShTA nApashyad‍dR^ishyamekarAT | mene.asantamivAtmAnaM suptashaktirasuptadR^ik || 24|| sA vA etasya sandraShTuH shaktiH sadasadAtmikA | mAyA nAma mahAbhAga yayedaM nirmame vibhuH || 25|| kAlavR^ittyA tu mAyAyAM guNamayyAmadhokShajaH | puruSheNAtmabhUtena vIryamAdhatta vIryavAn || 26|| tato.abhavanmahattattvamavyaktAtkAlachoditAt | vij~nAnAtmA.a.atmadehasthaM vishvaM vya~njaMstamonudaH || 27|| so.apyaMshaguNakAlAtmA bhagavad‍dR^iShTigocharaH | AtmAnaM vyakarodAtmA vishvasyAsya sisR^ikShayA || 28|| mahattattvAdvikurvANAdahantattvaM vyajAyata | kAryakAraNakartrAtmA bhUtendriyamanomayaH || 29|| vaikArikastaijasashcha tAmasashchetyahaM tridhA | ahantattvAdvikurvANAnmano vaikArikAdabhUt | vaikArikAshcha ye devA arthAbhivya~njanaM yataH || 30|| taijasAnIndriyANyeva j~nAnakarmamayAni cha | tAmaso bhUtasUkShmAdiryataH khaM li~NgamAtmanaH || 31|| kAlamAyAMshayogena bhagavadvIkShitaM nabhaH | nabhaso.anusR^itaM sparshaM vikurvannirmame.anilam || 32|| anilo.api vikurvANo nabhasorubalAnvitaH | sasarja rUpatanmAtraM jyotirlokasya lochanam || 33|| anilenAnvitaM jyotirvikurvatparavIkShitam | AdhattAmbho rasamayaM kAlamAyAMshayogataH || 34|| jyotiShAmbho.anusaMsR^iShTaM vikurvadbrahmavIkShitam | mahIM gandhaguNAmAdhAtkAlamAyAMshayogataH || 35|| bhUtAnAM nabha AdInAM yadyadbhavyAvarAvaram | teShAM parAnusaMsargAdyathA sa~NkhyaM guNAn viduH || 36|| ete devAH kalA viShNoH kAlamAyAMshali~NginaH | nAnAtvAtsvakriyAnIshAH prochuH prA~njalayo vibhum || 37|| devA UchuH namAma te devapadAravindaM prapannatApopashamAtapatram | yanmUlaketA yatayo.a~njasoru\- saMsAraduHkhaM bahirutkShipanti || 38|| dhAtaryadasmin bhava Isha jIvA\- stApatrayeNopahatA na sharma | Atman labhante bhagavaMstavA~Nghri\- chChAyAM savidyAmata Ashrayema || 39|| mArganti yatte mukhapadmanIDai\- shChandaHsuparNairR^iShayo vivikte | yasyAghamarShodasaridvarAyAH padaM padaM tIrthapadaH prapannAH || 40|| yachChraddhayA shrutavatyA cha bhaktyA sammR^ijyamAne hR^idaye.avadhAya | j~nAnena vairAgyabalena dhIrA vrajema tatte.a~NghrisarojapITham || 41|| vishvasya janmasthitisaMyamArthe kR^itAvatArasya padAmbujaM te | vrajema sarve sharaNaM yadIsha smR^itaM prayachChatyabhayaM svapuMsAm || 42|| yatsAnubandhe.asati dehagehe mamAhamityUDhadurAgrahANAm | puMsAM sudUraM vasato.api puryAM bhajema tatte bhagavan padAbjam || 43|| tAnvai hyasadvR^ittibhirakShibhirye parAhR^itAntarmanasaH paresha | atho na pashyantyurugAya nUnaM ye te padanyAsavilAsalakShyAH || 44|| pAnena te deva kathAsudhAyAH pravR^iddhabhaktyA vishadAshayA ye | vairAgyasAraM pratilabhya bodhaM yathA~njasAnvIyurakuNThadhiShNyam || 45|| tathApare chAtmasamAdhiyoga\- balena jitvA prakR^itiM baliShThAm | tvAmeva dhIrAH puruShaM vishanti teShAM shramaH syAnna tu sevayA te || 46|| tatte vayaM lokasisR^ikShayAdya tvayAnusR^iShTAstribhirAtmabhiH sma | sarve viyuktAH svavihAratantraM na shaknumastatpratihartave te || 47|| yAvadbaliM te.aja harAma kAle yathA vayaM chAnnamadAma yatra | yathobhayeShAM ta ime hi lokA baliM haranto.annamadantyanUhAH || 48|| tvaM naH surANAmasi sAnvayAnAM kUTastha AdyaH puruShaH purANaH | tvaM deva shaktyAM guNakarmayonau retastvajAyAM kavimAdadhe.ajaH || 49|| tato vayaM satpramukhA yadarthe babhUvimAtman karavAma kiM te | tvaM naH svachakShuH paridehi shaktyA deva kriyArthe yadanugrahANAm || 50|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe viduroddhavasaMvAde pa~nchamo.adhyAyaH || 5|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaShTho.adhyAyaH \- 6 ..} R^iShiruvAcha iti tAsAM svashaktInAM satInAmasametya saH | prasuptalokatantrANAM nishAmya gatimIshvaraH || 1|| kAlasa~nj~nAM tadA devIM bibhrachChaktimurukramaH | trayoviMshati tattvAnAM gaNaM yugapadAvishat || 2|| so.anupraviShTo bhagavAMshcheShTArUpeNa taM gaNam | bhinnaM saMyojayAmAsa suptaM karma prabodhayan || 3|| prabuddhakarmA daivena trayoviMshatiko gaNaH | prerito.ajanayatsvAbhirmAtrAbhiradhipUruSham || 4|| pareNa vishatA svasminmAtrayA vishvasR^iggaNaH | chukShobhAnyonyamAsAdya yasmin lokAshcharAcharAH || 5|| hiraNmayaH sa puruShaH sahasraparivatsarAn | ANDakosha uvAsApsu sarvasattvopabR^iMhitaH || 6|| sa vai vishvasR^ijAM garbho devakarmAtmashaktimAn | vibabhAjAtmanA.a.atmAnamekadhA dashadhA tridhA || 7|| eSha hyasheShasattvAnAmAtmAMshaH paramAtmanaH | Adyo.avatAro yatrAsau bhUtagrAmo vibhAvyate || 8|| sAdhyAtmaH sAdhidaivashcha sAdhibhUta iti tridhA | virAT prANo dashavidha ekadhA hR^idayena cha || 9|| smaranvishvasR^ijAmIsho vij~nApitamadhokShajaH | virAjamatapatsvena tejasaiShAM vivR^ittaye || 10|| atha tasyAbhitaptasya kati chAyatanAni ha | nirabhidyanta devAnAM tAni me gadataH shR^iNu || 11|| tasyAgnirAsyaM nirbhinnaM lokapAlo.avishatpadam | vAchA svAMshena vaktavyaM yayAsau pratipadyate || 12|| nirbhinnaM tAlu varuNo lokapAlo.avishaddhareH | jihvayAMshena cha rasaM yayAsau pratipadyate || 13|| nirbhinne ashvinau nAse viShNorAvishatAM padam | ghrANenAMshena gandhasya pratipattiryato bhavet || 14|| nirbhinne akShiNI tvaShTA lokapAlo.avishadvibhoH | chakShuShAMshena rUpANAM pratipattiryato bhavet || 15|| nirbhinnAnyasya charmANi lokapAlo.anilo.avishat | prANenAMshena saMsparshaM yenAsau pratipadyate || 16|| karNAvasya vinirbhinnau dhiShNyaM svaM vivishurdishaH | shrotreNAMshena shabdasya siddhiM yena prapadyate || 17|| tvachamasya vinirbhinnAM vivishurdhiShNyamoShadhIH | aMshena romabhiH kaNDUM yairasau pratipadyate || 18|| meDhraM tasya vinirbhinnaM svadhiShNyaM ka upAvishat | retasAMshena yenAsAvAnandaM pratipadyate || 19|| gudaM puMso vinirbhinnaM mitro lokesha Avishat | pAyunAMshena yenAsau visargaM pratipadyate || 20|| hastAvasya vinirbhinnAvindraH svarpatirAvishat | vArtayAMshena puruSho yayA vR^ittiM prapadyate || 21|| pAdAvasya vinirbhinnau lokesho viShNurAvishat | gatyA svAMshena puruSho yayA prApyaM prapadyate || 22|| buddhiM chAsya vinirbhinnAM vAgIsho dhiShNyamAvishat | bodhenAMshena boddhavyapratipattiryato bhavet || 23|| hR^idayaM chAsya nirbhinnaM chandramA dhiShNyamAvishat | manasAMshena yenAsau vikriyAM pratipadyate || 24|| AtmAnaM chAsya nirbhinnamabhimAno.avishatpadam | karmaNAMshena yenAsau kartavyaM pratipadyate || 25|| sattvaM chAsya vinirbhinnaM mahAn dhiShNyamupAvishat | chittenAMshena yenAsau vij~nAnaM pratipadyate || 26|| shIrShNo.asya dyaurdharA padbhyAM khaM nAbherudapadyata | guNAnAM vR^ittayo yeShu pratIyante surAdayaH || 27|| Atyantikena sattvena divaM devAH prapedire | dharAM rajaH svabhAvena paNayo ye cha tAnanu || 28|| tArtIyena svabhAvena bhagavannAbhimAshritAH | ubhayorantaraM vyoma ye rudrapArShadAM gaNAH || 29|| mukhato.avartata brahma puruShasya kurUdvaha | yastUnmukhatvAdvarNAnAM mukhyo.abhUdbrAhmaNo guruH || 30|| bAhubhyo.avartata kShatraM kShatriyastadanuvrataH | yo jAtastrAyate varNAn pauruShaH kaNTakakShatAt || 31|| visho.avartanta tasyorvorlokavR^ittikarIrvibhoH | vaishyastadudbhavo vArtAM nR^iNAM yaH samavartayat || 32|| padbhyAM bhagavato jaj~ne shushrUShA dharmasiddhaye | tasyAM jAtaH purA shUdro yadvR^ittyA tuShyate hariH || 33|| ete varNAH svadharmeNa yajanti svaguruM harim | shraddhayA.a.atmavishud.hdhyarthaM yajjAtAH saha vR^ittibhiH || 34|| etatkShattarbhagavato daivakarmAtmarUpiNaH | kaH shraddadhyAdupAkartuM yogamAyAbalodayam || 35|| athApi kIrtayAmya~Nga yathAmati yathAshrutam | kIrtiM hareH svAM satkartuM giramanyAbhidhAsatIm || 36|| ekAntalAbhaM vachaso nu puMsAM sushlokamaulerguNavAdamAhuH | shruteshcha vidvadbhirupAkR^itAyAM kathA sudhAyAmupasamprayogam || 37|| Atmano.avasito vatsa mahimA kavinA.a.adinA | saMvatsarasahasrAnte dhiyA yogavipakvayA || 38|| ato bhagavato mAyA mAyinAmapi mohinI | yatsvayaM chAtmavartmAtmA na veda kimutApare || 39|| yato.aprApya nyavartanta vAchashcha manasA saha | ahaM chAnya ime devAstasmai bhagavate namaH || 40|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe ShaShTho.adhyAyaH || 6|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptamo.adhyAyaH \- 7 ..} shrIshuka uvAcha evaM bruvANaM maitreyaM dvaipAyanasuto budhaH | prINayanniva bhAratyA viduraH pratyabhAShata || 1|| vidura uvAcha brahman kathaM bhagavatashchinmAtrasyAvikAriNaH | lIlayA chApi yujyerannirguNasya guNAH kriyAH || 2|| krIDAyAmudyamo.arbhasya kAmashchikrIDiShAnyataH | svatastR^iptasya cha kathaM nivR^ittasya sadAnyataH || 3|| asrAkShIdbhagavAnvishvaM guNamayyA.a.atmamAyayA | tayA saMsthApayatyetadbhUyaH pratyapidhAsyati || 4|| deshataH kAlato yo.asAvavasthAtaH svato.anyataH | aviluptAvabodhAtmA sa yujyetAjayA katham || 5|| bhagavAneka evaiSha sarvakShetreShvavasthitaH | amuShya durbhagatvaM vA klesho vA karmabhiH kutaH || 6|| etasmin me mano vidvankhidyate.aj~nAnasa~NkaTe | tannaH parANuda vibho kashmalaM mAnasaM mahat || 7|| shrIshuka uvAcha sa itthaM choditaH kShattrA tattvajij~nAsunA muniH | pratyAha bhagavachchittaH smayanniva gatasmayaH || 8|| maitreya uvAcha seyaM bhagavato mAyA yannayena virudhyate | Ishvarasya vimuktasya kArpaNyamuta bandhanam || 9|| yadarthena vinAmuShya puMsa AtmaviparyayaH | pratIyata upadraShTuH svashirashChedanAdikaH || 10|| yathA jale chandramasaH kampAdistatkR^ito guNaH | dR^ishyate.asannapi draShTurAtmano.anAtmano guNaH || 11|| sa vai nivR^ittidharmeNa vAsudevAnukampayA | bhagavadbhaktiyogena tirodhatte shanairiha || 12|| yadendriyoparAmo.atha draShTrAtmani pare harau | vilIyante tadA kleshAH saMsuptasyeva kR^itsnashaH || 13|| asheShasa~NkleshashamaM vidhatte guNAnuvAdashravaNaM murAreH | kutaH punastachcharaNAravinda\- parAgasevA ratirAtmalabdhA || 14|| vidura uvAcha sa~nChinnaH saMshayo mahyaM tava sUktAsinA vibho | ubhayatrApi bhagavan mano me sampradhAvati || 15|| sAdhvetadvyAhR^itaM vidvannAtmamAyAyanaM hareH | AbhAtyapArthaM nirmUlaM vishvamUlaM na yadbahiH || 16|| yashcha mUDhatamo loke yashcha buddheH paraM gataH | tAvubhau sukhamedhete klishyatyantarito janaH || 17|| arthAbhAvaM vinishchitya pratItasyApi nAtmanaH | tAM chApi yuShmachcharaNasevayAhaM parANude || 18|| yatsevayA bhagavataH kUTasthasya madhudviShaH | ratirAso bhavettIvraH pAdayorvyasanArdanaH || 19|| durApA hyalpatapasaH sevA vaikuNThavartmasu | yatropagIyate nityaM devadevo janArdanaH || 20|| sR^iShTvAgre mahadAdIni savikArANyanukramAt | tebhyo virAjamuddhR^itya tamanu prAvishadvibhuH || 21|| yamAhurAdyaM puruShaM sahasrA~NghryUrubAhukam | yatra vishva ime lokAH savikAsaM samAsate || 22|| yasmin dashavidhaH prANaH sendriyArthendriyastrivR^it | tvayerito yato varNAstadvibhUtIrvadasva naH || 23|| yatra putraishcha pautraishcha naptR^ibhiH saha gotrajaiH | prajA vichitrAkR^itaya Asan yAbhiridaM tatam || 24|| prajApatInAM sa patishchaklR^ipe kAn prajApatIn | sargAMshchaivAnusargAMshcha manUnmanvantarAdhipAn || 25|| eteShAmapi vaMshAMshcha vaMshAnucharitAni cha | uparyadhashcha ye lokA bhUmermitrAtmajAsate || 26|| teShAM saMsthAM pramANaM cha bhUrlokasya cha varNaya | tirya~NmAnuShadevAnAM sarIsR^ipapatattriNAm | vada naH sargasaMvyUhaM gArbhasvedadvijodbhidAm || 27|| guNAvatArairvishvasya sargasthityapyayAshrayam | sR^ijataH shrInivAsasya vyAchakShvodAravikramam || 28|| varNAshramavibhAgAMshcha rUpashIlasvabhAvataH | R^iShINAM janmakarmAdi vedasya cha vikarShaNam || 29|| yaj~nasya cha vitAnAni yogasya cha pathaH prabho | naiShkarmyasya cha sA~Nkhyasya tantraM vA bhagavatsmR^itam || 30|| pAkhaNDapathavaiShamyaM pratilomaniveshanam | jIvasya gatayo yAshcha yAvatIrguNakarmajAH || 31|| dharmArthakAmamokShANAM nimittAnyavirodhataH | vArtAyA daNDanIteshcha shrutasya cha vidhiM pR^ithak || 32|| shrAddhasya cha vidhiM brahman pitR^INAM sargameva cha | grahanakShatratArANAM kAlAvayavasaMsthitim || 33|| dAnasya tapaso vApi yachcheShTApUrtayoH phalam | pravAsasthasya yo dharmo yashcha puMsa utApadi || 34|| yena vA bhagavAMstuShyeddharmayonirjanArdanaH | samprasIdati vA yeShAmetadAkhyAhi chAnagha || 35|| anuvratAnAM shiShyANAM putrANAM cha dvijottama | anApR^iShTamapi brUyurguravo dInavatsalAH || 36|| tattvAnAM bhagavaMsteShAM katidhA pratisa~NkramaH | tatremaM ka upAsIran ka u svidanusherate || 37|| puruShasya cha saMsthAnaM svarUpaM vA parasya cha | j~nAnaM cha naigamaM yattadgurushiShyaprayojanam || 38|| nimittAni cha tasyeha proktAnyanagha sUribhiH | svato j~nAnaM kutaH puMsAM bhaktirvairAgyameva vA || 39|| etAnme pR^ichChataH prashnAn hareH karmavivitsayA | brUhi me.aj~nasya mitratvAdajayA naShTachakShuShaH || 40|| sarve vedAshcha yaj~nAshcha tapo dAnAni chAnagha | jIvAbhayapradAnasya na kurvIran kalAmapi || 41|| shrIshuka uvAcha sa itthamApR^iShTapurANakalpaH kurupradhAnena munipradhAnaH | pravR^iddhaharSho bhagavatkathAyAM sa~nchoditastaM prahasannivAha || 42|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe saptamo.adhyAyaH || 7|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTamo.adhyAyaH \- 8 ..} maitreya uvAcha satsevanIyo bata pUruvaMsho yallokapAlo bhagavatpradhAnaH | babhUvithehAjitakIrtimAlAM pade pade nUtanayasyabhIkShNam || 1|| so.ahaM nR^iNAM kShullasukhAya duHkhaM mahadgatAnAM viramAya tasya | pravartaye bhAgavataM purANaM yadAha sAkShAdbhagavAn R^iShibhyaH || 2|| AsInamurvyAM bhagavantamAdyaM sa~NkarShaNaM devamakuNThasattvam | vivitsavastattvamataHparasya kumAramukhyA munayo.anvapR^ichChan || 3|| svameva dhiShNyaM bahu mAnayantaM yaM vAsudevAbhidhamAmananti | pratyagdhR^itAkShAmbujakoshamISha\- dunmIlayantaM vibudhodayAya || 4|| svardhunyudArdraiH svajaTAkalApai\- rupaspR^ishantashcharaNopadhAnam | padmaM yadarchantyahirAjakanyAH sapremanAnAbalibhirvarArthAH || 5|| muhurgR^iNanto vachasAnurAga\- skhalatpadenAsya kR^itAni tajj~nAH | kirITasAhasramaNipraveka\- pradyotitoddAmaphaNAsahasram || 6|| proktaM kilaitadbhagavattamena nivR^ittidharmAbhiratAya tena | sanatkumArAya sa chAha pR^iShTaH sA~NkhyAyanAyA~Nga dhR^itavratAya || 7|| sA~NkhyAyanaH pAramahaMsyamukhyo vivakShamANo bhagavadvibhUtIH | jagAda so.asmadgurave.anvitAya parAsharAyAtha bR^ihaspateshcha || 8|| provAcha mahyaM sa dayAlurukto muniH pulastyena purANamAdyam | so.ahaM tavaitatkathayAmi vatsa shraddhAlave nityamanuvratAya || 9|| udAplutaM vishvamidaM tadAsI\- dyannidrayA.a.amIlitadR^i~N nyamIlayat | ahIndratalpe.adhishayAna ekaH kR^itakShaNaH svAtmaratau nirIhaH || 10|| so.antaHsharIre.arpitabhUtasUkShmaH kAlAtmikAM shaktimudIrayANaH | uvAsa tasmin salile pade sve yathAnalo dAruNi ruddhavIryaH || 11|| chaturyugAnAM cha sahasramapsu svapan svayodIritayA svashaktyA | kAlAkhyayA.a.asAditakarmatantro lokAnapItAn dadR^ishe svadehe || 12|| tasyArthasUkShmAbhiniviShTadR^iShTe\- rantargato.artho rajasA tanIyAn | guNena kAlAnugatena viddhaH sUShyaMstadAbhidyata nAbhideshAt || 13|| sa padmakoshaH sahasodatiShTha\- tkAlena karmapratibodhanena | svarochiShA tatsalilaM vishAlaM vidyotayannarka ivAtmayoniH || 14|| tallokapadmaM sa u eva viShNuH prAvIvishatsarvaguNAvabhAsam | tasmin svayaM vedamayo vidhAtA svayambhuvaM yaM sma vadanti so.abhUt || 15|| tasyAM sa chAmbhoruhakarNikAyA\- mavasthito lokamapashyamAnaH | parikraman vyomni vivR^ittanetra\- shchatvAri lebhe.anudishaM mukhAni || 16|| tasmAdyugAntashvasanAvaghUrNa\- jalormichakrAtsalilAdvirUDham | upAshritaH ka~njamu lokatattvaM nAtmAnamaddhAvidadAdidevaH || 17|| ka eSha yo.asAvahamabjapR^iShTha etatkuto vAbjamananyadapsu | asti hyadhastAdiha ki~nchanaita\- dadhiShThitaM yatra satA nu bhAvyam || 18|| sa itthamudvIkShya tadabjanAla\- nADIbhirantarjalamAvivesha | nArvAggatastatkharanAlanAla\- nAbhiM vichinvaMstadavindatAjaH || 19|| tamasyapAre vidurAtmasargaM vichinvato.abhUtsumahAMstriNemiH | yo dehabhAjAM bhayamIrayANaH parikShiNotyAyurajasya hetiH || 20|| tato nivR^itto.apratilabdhakAmaH svadhiShNyamAsAdya punaH sa devaH | shanairjitashvAsanivR^ittachitto nyaShIdadArUDhasamAdhiyogaH || 21|| kAlena so.ajaH puruShAyuShAbhi\- pravR^ittayogena virUDhabodhaH | svayaM tadantarhR^idaye.avabhAta\- mapashyatApashyata yanna pUrvam || 22|| mR^iNAlagaurAyatasheShabhoga\- parya~Nka ekaM puruShaM shayAnam | phaNAtapatrAyutamUrdharatna\- dyubhirhatadhvAntayugAntatoye || 23|| prekShAM kShipantaM haritopalAdreH sandhyAbhranIverururukmamUrdhnaH | ratnodadhArauShadhisaumanasya\- vanasrajo veNubhujA~NghripA~NghreH || 24|| AyAmato vistarataH svamAna\- dehena lokatrayasa~NgraheNa | vichitradivyAbharaNAMshukAnAM kR^itashriyApAshritaveShadeham || 25|| puMsAM svakAmAya viviktamArgai\- rabhyarchatAM kAmadughA~Nghripadmam | pradarshayantaM kR^ipayA nakhendu\- mayUkhabhinnA~NgulichArupatram || 26|| mukhena lokArtiharasmitena parisphuratkuNDalamaNDitena | shoNAyitenAdharabimbabhAsA pratyarhayantaM sunasena subhrvA || 27|| kadambaki~njalkapisha~NgavAsasA svala~NkR^itaM mekhalayA nitambe | hAreNa chAnantadhanena vatsa shrIvatsavakShaHsthalavallabhena || 28|| parArdhyakeyUramaNipraveka\- paryastadordaNDasahasrashAkham | avyaktamUlaM bhuvanA~Nghripendra\- mahIndrabhogairadhivItavalsham || 29|| charAcharauko bhagavan mahIdhra\- mahIndrabandhuM salilopagUDham | kirITasAhasrahiraNyashR^i~Nga\- mAvirbhavatkaustubharatnagarbham || 30|| nivItamAmnAyamadhuvratashriyA svakIrtimayyA vanamAlayA harim | sUryenduvAyvagnyagamaM tridhAmabhiH parikramatprAdhanikairdurAsadam || 31|| tarhyeva tannAbhisaraHsaroja\- mAtmAnamambhaH shvasanaM viyachcha | dadarsha devo jagato vidhAtA nAtaH paraM lokavisargadR^iShTiH || 32|| sa karmabIjaM rajasoparaktaH prajAH sisR^ikShanniyadeva dR^iShTvA | astaudvisargAbhimukhastamIDya\- mavyaktavartmanyabhiveshitAtmA || 33|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe aShTamo.adhyAyaH || 8|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. navamo.adhyAyaH \- 9 ..} brahmovAcha j~nAto.asi me.adya suchirAnnanu dehabhAjAM na j~nAyate bhagavato gatirityavadyam | nAnyattvadasti bhagavannapi tanna shuddhaM mAyAguNavyatikarAdyadururvibhAsi || 1|| rUpaM yadetadavabodharasodayena shashvannivR^ittatamasaH sadanugrahAya | Adau gR^ihItamavatArashataikabIjaM yannAbhipadmabhavanAdahamAvirAsam || 2|| nAtaHparaM parama yadbhavataH svarUpa\- mAnandamAtramavikalpamaviddhavarchaH | pashyAmi vishvasR^ijamekamavishvamAtman bhUtendriyAtmakamadasta upAshrito.asmi || 3|| tadvA idaM bhuvanama~Ngala ma~NgalAya dhyAne sma no darshitaM ta upAsakAnAm | tasmai namo bhagavate.anuvidhema tubhyaM yo.anAdR^ito narakabhAgbhirasatprasa~NgaiH || 4|| ye tu tvadIyacharaNAmbujakoshagandhaM jighranti karNavivaraiH shrutivAtanItam | bhaktyA gR^ihItacharaNaH parayA cha teShAM nApaiShi nAtha hR^idayAmburuhAtsvapuMsAm || 5|| tAvadbhayaM draviNadehasuhR^innimittaM shokaH spR^ihA paribhavo vipulashcha lobhaH | tAvanmametyasadavagraha ArtimUlaM yAvanna te.a~NghrimabhayaM pravR^iNIta lokaH || 6|| daivena te hatadhiyo bhavataH prasa~NgAt sarvAshubhopashamanAdvimukhendriyA ye | kurvanti kAmasukhaleshalavAya dInAH lobhAbhibhUtamanaso.akushalAni shashvat || 7|| kShuttR^iT tridhAtubhirimA muhurardyamAnAH shItoShNavAtavaraShairitaretarAchcha | kAmAgninAchyuta ruShA cha sudurbhareNa sampashyato mana urukrama sIdate me || 8|| yAvatpR^ithaktvamidamAtmana indriyArtha\- mAyAbalaM bhagavato jana Isha pashyet | tAvanna saMsR^itirasau pratisa~Nkrameta vyarthApi duHkhanivahaM vahatI kriyArthA || 9|| ahnyApR^itArtakaraNA nishi niHshayAnA nAnAmanorathadhiyA kShaNabhagnanidrAH | daivAhatArtharachanA R^iShayo.api deva yuShmatprasa~NgavimukhA iha saMsaranti || 10|| tvaM bhAvayogaparibhAvitahR^itsaroja Asse shrutekShitapatho nanu nAtha puMsAm | yadyaddhiyA ta urugAya vibhAvayanti tattadvapuH praNayase sadanugrahAya || 11|| nAtiprasIdati tathopachitopachArai\- rArAdhitaH suragaNairhR^idi baddhakAmaiH | yatsarvabhUtadayayAsadalabhyayaiko nAnAjaneShvavahitaH suhR^idantarAtmA || 12|| puMsAmato vividhakarmabhiradhvarAdyaiH dAnena chogratapasA vratacharyayA cha | ArAdhanaM bhagavatastava satkriyArtho dharmo.arpitaH karhichiddhriyate na yatra || 13|| shashvatsvarUpamahasaiva nipItabheda\- mohAya bodhadhiShaNAya namaH parasmai | vishvodbhavasthitilayeShu nimittalIlA\- rAsAya te nama idaM chakR^imeshvarAya || 14|| yasyAvatAraguNakarmaviDambanAni nAmAni ye.asuvigame vivashA gR^iNanti | te naikajanmashamalaM sahasaiva hitvA saMyAntyapAvR^itamR^itaM tamajaM prapadye || 15|| yo vA ahaM cha girishashcha vibhuH svayaM cha sthityudbhavapralayahetava AtmamUlam | bhittvA tripAdvavR^idha eka urupraroha\- stasmai namo bhagavate bhuvanadrumAya || 16|| loko vikarmanirataH kushale pramattaH karmaNyayaM tvadudite bhavadarchane sve | yastAvadasya balavAniha jIvitAshAM sadyashChinattyanimiShAya namo.astu tasmai || 17|| yasmAdbibhemyahamapi dviparArdhadhiShNya\- madhyAsitaH sakalalokanamaskR^itaM yat | tepe tapo bahusavo.avarurutsamAna\- stasmai namo bhagavate.adhimakhAya tubhyam || 18|| tirya~NmanuShyavibudhAdiShu jIvayoni\- ShvAtmechChayA.a.atmakR^itasetuparIpsayA yaH | reme nirastaratirapyavaruddhadeha\- stasmai namo bhagavate puruShottamAya || 19|| yo.avidyayAnupahato.api dashArdhavR^ittyA nidrAmuvAha jaTharIkR^italokayAtraH | antarjale.ahikashipusparshAnukUlAM bhImormimAlini janasya sukhaM vivR^iNvan || 20|| yannAbhipadmabhavanAdahamAsamIDya lokatrayopakaraNo yadanugraheNa | tasmai namasta udarasthabhavAya yoga\- nidrAvasAnavikasannalinekShaNAya || 21|| so.ayaM samastajagatAM suhR^ideka AtmA sattvena yanmR^iDayate bhagavAn bhagena | tenaiva me dR^ishamanuspR^ishatAdyathAhaM srakShyAmi pUrvavadidaM praNatapriyo.asau || 22|| eSha prapannavarado ramayA.a.atmashaktyA yadyatkariShyati gR^ihItaguNAvatAraH | tasmin svavikramamidaM sR^ijato.api cheto yu~njIta karmashamalaM cha yathA vijahyAm || 23|| nAbhihradAdiha sato.ambhasi yasya puMso vij~nAnashaktirahamAsamanantashakteH | rUpaM vichitramidamasya vivR^iNvato me mA rIriShIShTa nigamasya girAM visargaH || 24|| so.asAvadabhrakaruNo bhagavAn vivR^iddha\- premasmitena nayanAmburuhaM vijR^imbhan | utthAya vishvavijayAya cha no viShAdaM mAdhvyA girApanayatAtpuruShaH purANaH || 25|| maitreya uvAcha svasambhavaM nishAmyaivaM tapovidyAsamAdhibhiH | yAvanmano vachaH stutvA virarAma sa khinnavat || 26|| athAbhipretamanvIkShya brahmaNo madhusUdanaH | viShaNNachetasaM tena kalpavyatikarAmbhasA || 27|| lokasaMsthAnavij~nAna AtmanaH parikhidyataH | tamAhAgAdhayA vAchA kashmalaM shamayanniva || 28|| shrIbhagavAnuvAcha mA vedagarbha gAstandrIM sarga udyamamAvaha | tanmayA.a.apAditaM hyagre yanmAM prArthayate bhavAn || 29|| bhUyastvaM tapa AtiShTha vidyAM chaiva madAshrayAm | tAbhyAmantarhR^idi brahman lokAn drakShyasyapAvR^itAn || 30|| tata Atmani loke cha bhaktiyuktaH samAhitaH | draShTAsi mAM tataM brahman mayi lokAMstvamAtmanaH || 31|| yadA tu sarvabhUteShu dAruShvagnimiva sthitam | pratichakShIta mAM loko jahyAttarhyeva kashmalam || 32|| yadA rahitamAtmAnaM bhUtendriyaguNAshayaiH | svarUpeNa mayopetaM pashyan svArAjyamR^ichChati || 33|| nAnAkarmavitAnena prajA bahvIH sisR^ikShataH | nAtmAvasIdatyasmiMste varShIyAnmadanugrahaH || 34|| R^iShimAdyaM na badhnAti pApIyAMstvAM rajo guNaH | yanmano mayi nirbaddhaM prajAH saMsR^ijato.api te || 35|| j~nAto.ahaM bhavatA tvadya durvij~neyo.api dehinAm | yanmAM tvaM manyase.ayuktaM bhUtendriyaguNAtmabhiH || 36|| tubhyaM madvichikitsAyAmAtmA me darshito.abahiH | nAlena salile mUlaM puShkarasya vichinvataH || 37|| yachchakarthA~Nga matstotraM matkathAbhyudayA~Nkitam | yadvA tapasi te niShThA sa eSha madanugrahaH || 38|| prIto.ahamastu bhadraM te lokAnAM vijayechChayA | yadastauShIrguNamayaM nirguNaM mAnuvarNayan || 39|| ya etena pumAnnityaM stutvA stotreNa mAM bhajet | tasyAshu samprasIdeyaM sarvakAmavareshvaraH || 40|| pUrtena tapasA yaj~nairdAnairyogasamAdhinA | rAddhaM niHshreyasaM puMsAM matprItistattvavinmatam || 41|| ahamAtmA.a.atmanAM dhAtaH preShThaH san preyasAmapi | ato mayi ratiM kuryAddehAdiryatkR^ite priyaH || 42|| sarvavedamayenedamAtmanA.a.atmA.a.atmayoninA | prajAH sR^ija yathA pUrvaM yAshcha mayyanusherate || 43|| maitreya uvAcha tasmA evaM jagatsraShTre pradhAnapuruSheshvaraH | vyajyedaM svena rUpeNa ka~njanAbhastirodadhe || 44|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe navamo.adhyAyaH || 9|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dashamo.adhyAyaH \- 10 ..} vidura uvAcha antarhite bhagavati brahmA lokapitAmahaH | prajAH sasarja katidhA daihikIrmAnasIrvibhuH || 1|| ye cha me bhagavan pR^iShTAstvayyarthA bahuvittama | tAn vadasvAnupUrvyeNa Chindhi naH sarvasaMshayAn || 2|| sUta uvAcha evaM sa~nchoditastena kShattrA kauShAravo muniH | prItaH pratyAha tAn prashnAn hR^idisthAnatha bhArgava || 3|| maitreya uvAcha viri~ncho.api tathA chakre divyaM varShashataM tapaH | AtmanyAtmAnamAveshya yadAha bhagavAnajaH || 4|| tadvilokyAbjasambhUto vAyunA yadadhiShThitaH | padmamambhashcha tatkAlakR^itavIryeNa kampitam || 5|| tapasA hyedhamAnena vidyayA chAtmasaMsthayA | vivR^iddhavij~nAnabalo nyapAdvAyuM sahAmbhasA || 6|| tadvilokya viyadvyApi puShkaraM yadadhiShThitam | anena lokAn prAglInAn kalpitAsmItyachintayat || 7|| padmakoshaM tadA.a.avishya bhagavatkarmachoditaH | ekaM vyabhA~NkShIdurudhA tridhA bhAvyaM dvisaptadhA || 8|| etAvA~njIvalokasya saMsthAbhedaH samAhR^itaH | dharmasya hyanimittasya vipAkaH parameShThyasau || 9|| vidura uvAcha yadAttha bahurUpasya hareradbhutakarmaNaH | kAlAkhyaM lakShaNaM brahman yathA varNaya naH prabho || 10|| maitreya uvAcha guNavyatikarAkAro nirvisheSho.apratiShThitaH | puruShastadupAdAnamAtmAnaM lIlayAsR^ijat || 11|| vishvaM vai brahma tanmAtraM saMsthitaM viShNumAyayA | IshvareNa parichChinnaM kAlenAvyaktamUrtinA || 12|| yathedAnIM tathAgre cha pashchAdapyetadIdR^isham | sargo navavidhastasya prAkR^ito vaikR^itastu yaH || 13|| kAladravyaguNairasya trividhaH pratisa~NkramaH | Adyastu mahataH sargo guNavaiShamyamAtmanaH || 14|| dvitIyastvahamo yatra dravyaj~nAnakriyodayaH | bhUtasargastR^itIyastu tanmAtro dravyashaktimAn || 15|| chaturtha aindriyaH sargo yastu j~nAnakriyAtmakaH | vaikAriko devasargaH pa~nchamo yanmayaM manaH || 16|| ShaShThastu tamasaH sargo yastvabuddhikR^itaH prabho | ShaDime prAkR^itAH sargA vaikR^itAnapi me shR^iNu || 17|| rajobhAjo bhagavato lIleyaM harimedhasaH | saptamo mukhyasargastu ShaDvidhastasthuShAM cha yaH || 18|| vanaspatyoShadhilatA tvaksArA vIrudho drumAH | utsrotasastamaHprAyA antaHsparshA visheShiNaH || 19|| tirashchAmaShTamaH sargaH so.aShTAviMshadvidho mataH | avido bhUritamasaH ghrANaj~nA hR^idyavedinaH || 20|| gaurajo mahiShaH kR^iShNaH sUkaro gavayo ruruH | dvishaphAH pashavashcheme aviruShTrashcha sattama || 21|| kharo.ashvo.ashvataro gauraH sharabhashchamarI tathA | ete chaikashaphAH kShattaH shR^iNu pa~nchanakhAn pashUn || 22|| shvA sR^igAlo vR^iko vyAghro mArjAraH shashashallakau | siMhaH kapirgajaH kUrmo godhA cha makarAdayaH || 23|| ka~NkagR^idhrabakashyenabhAsabhallUkabarhiNaH | haMsasArasachakrAhvakAkolUkAdayaH khagAH || 24|| arvAksrotastu navamaH kShattarekavidho nR^iNAm | rajo.adhikAH karmaparA duHkhe cha sukhamAninaH || 25|| vaikR^itAstraya evaite devasargashcha sattama | vaikArikastu yaH proktaH kaumArastUbhayAtmakaH || 26|| devasargashchAShTavidho vibudhAH pitaro.asurAH | gandharvApsarasaH siddhA yakSharakShAMsi chAraNAH || 27|| bhUtapretapishAchAshcha vidyAdhrAH kinnarAdayaH | dashaite vidurAkhyAtAH sargAste vishvasR^ikkR^itAH || 28|| ataH paraM pravakShyAmi vaMshAn manvantarANi cha | evaM rajaHplutaH sraShTA kalpAdiShvAtmabhUrhariH | sR^ijatyamoghasa~Nkalpa AtmaivAtmAnamAtmanA || 29|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe dashamo.adhyAyaH || 10|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekAdasho.adhyAyaH \- 11 ..} maitreya uvAcha charamaH sadvisheShANAmaneko.asaMyutaH sadA | paramANuH sa vij~neyo nR^iNAmaikyabhramo yataH || 1|| sata eva padArthasya svarUpAvasthitasya yat | kaivalyaM paramamahAnavisheSho nirantaraH || 2|| evaM kAlo.apyanumitaH saukShmye sthaulye cha sattama | saMsthAnabhuktyA bhagavAnavyakto vyaktabhugvibhuH || 3|| sa kAlaH paramANurvai yo bhu~Nkte paramANutAm | sato.avisheShabhugyastu sa kAlaH paramo mahAn || 4|| aNurdvau paramANU syAttrasareNustrayaH smR^itaH | jAlArkarashmyavagataH khamevAnupatannagAt || 5|| trasareNutrikaM bhu~Nkte yaH kAlaH sa truTiH smR^itaH | shatabhAgastu vedhaH syAttaistribhistu lavaH smR^itaH || 6|| nimeShastrilavo j~neya AmnAtaste trayaH kShaNaH | kShaNAn pa~ncha viduH kAShThAM laghu tA dasha pa~ncha cha || 7|| laghUni vai samAmnAtA dasha pa~ncha cha nADikA | te dve muhUrtaH praharaH ShaDyAmaH sapta vA nR^iNAm || 8|| dvAdashArdhapalonmAnaM chaturbhishchatura~NgulaiH | svarNamAShaiH kR^itachChidraM yAvatprasthajalaplutam || 9|| yAmAshchatvArashchatvAro martyAnAmahanI ubhe | pakShaH pa~nchadashAhAni shuklaH kR^iShNashcha mAnada || 10|| tayoH samuchchayo mAsaH pitR^INAM tadaharnisham | dvau tAvR^ituH ShaDayanaM dakShiNaM chottaraM divi || 11|| ayane chAhanI prAhurvatsaro dvAdasha smR^itaH | saMvatsarashataM nR^INAM paramAyurnirUpitam || 12|| graharkShatArA chakrasthaH paramANvAdinA jagat | saMvatsarAvasAnena paryetyanimiSho vibhuH || 13|| saMvatsaraH parivatsara iDAvatsara eva cha | anuvatsaro vatsarashcha viduraivaM prabhAShyate || 14|| yaH sR^ijyashaktimurudhochChvasayan svashaktyA puMso.abhramAya divi dhAvati bhUtabhedaH | kAlAkhyayA guNamayaM kratubhirvitanvan tasmai baliM harata vatsarapa~nchakAya || 15|| vidura uvAcha pitR^idevamanuShyANAmAyuH paramidaM smR^itam | pareShAM gatimAchakShva ye syuH kalpAdbahirvidaH || 16|| bhagavAn veda kAlasya gatiM bhagavato nanu | vishvaM vichakShate dhIrA yogarAddhena chakShuShA || 17|| maitreya uvAcha kR^itaM tretA dvAparaM cha kalishcheti chaturyugam | divyairdvAdashabhirvarShaiH sAvadhAnaM nirUpitam || 18|| chatvAri trINi dve chaikaM kR^itAdiShu yathAkramam | sa~NkhyAtAni sahasrANi dviguNAni shatAni cha || 19|| sandhyAMshayorantareNa yaH kAlaH shatasa~NkhyayoH | tamevAhuryugaM tajj~nA yatra dharmo vidhIyate || 20|| dharmashchatuShpAnmanujAn kR^ite samanuvartate | sa evAnyeShvadharmeNa vyeti pAdena vardhatA || 21|| trilokyA yugasAhasraM bahirAbrahmaNo dinam | tAvatyeva nishA tAta yannimIlati vishvasR^ik || 22|| nishAvasAna Arabdho lokakalpo.anuvartate | yAvaddinaM bhagavato manUn bhu~njaMshchaturdasha || 23|| svaM svaM kAlaM manurbhu~Nkte sAdhikAM hyekasaptatim | manvantareShu manavastadvaMshyA R^iShayaH surAH | bhavanti chaiva yugapatsureshAshchAnu ye cha tAn || 24|| eSha dainandinaH sargo brAhmastrailokyavartanaH | tirya~NnR^ipitR^idevAnAM sambhavo yatra karmabhiH || 25|| manvantareShu bhagavAn bibhratsattvaM svamUrtibhiH | manvAdibhiridaM vishvamavatyuditapauruShaH || 26|| tamomAtrAmupAdAya pratisaMruddhavikramaH | kAlenAnugatAsheSha Aste tUShNIM dinAtyaye || 27|| tamevAnvapidhIyante lokA bhUrAdayastrayaH | nishAyAmanuvR^ittAyAM nirmuktashashibhAskaram || 28|| trilokyAM dahyamAnAyAM shaktyA sa~NkarShaNAgninA | yAntyUShmaNA maharlokAjjanaM bhR^igvAdayo.arditAH || 29|| tAvattribhuvanaM sadyaH kalpAntaidhitasindhavaH | plAvayantyutkaTATopachaNDavAteritormayaH || 30|| antaH sa tasmin salila Aste.anantAsano hariH | yoganidrAnimIlAkShaH stUyamAno janAlayaiH || 31|| evaM vidhairahorAtraiH kAlagatyopalakShitaiH | apakShitamivAsyApi paramAyurvayaH shatam || 32|| yadardhamAyuShastasya parArdhamabhidhIyate | pUrvaH parArdho.apakrAnto hyaparo.adya pravartate || 33|| pUrvasyAdau parArdhasya brAhmo nAma mahAnabhUt | kalpo yatrAbhavadbrahmA shabdabrahmeti yaM viduH || 34|| tasyaiva chAnte kalpo.abhUdyaM pAdmamabhichakShate | yaddharernAbhisarasa AsIllokasaroruham || 35|| ayaM tu kathitaH kalpo dvitIyasyApi bhArata | vArAha iti vikhyAto yatrAsItsUkaro hariH || 36|| kAlo.ayaM dviparArdhAkhyo nimeSha upacharyate | avyAkR^itasyAnantasya hyanAderjagadAtmanaH || 37|| kAlo.ayaM paramANvAdirdviparArdhAnta IshvaraH | naiveshituM prabhurbhUmna Ishvaro dhAmamAninAm || 38|| vikAraiH sahito yuktairvisheShAdibhirAvR^itaH | ANDakosho bahirayaM pa~nchAshatkoTi vistR^itaH || 39|| dashottarAdhikairyatra praviShTaH paramANuvat | lakShyate.antargatAshchAnye koTisho hyaNDarAshayaH || 40|| tadAhurakSharaM brahma sarvakAraNakAraNam | viShNordhAma paraM sAkShAtpuruShasya mahAtmanaH || 41|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandheekAdasho.adhyAyaH || 11|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAdasho.adhyAyaH \- 12 ..} maitreya uvAcha iti te varNitaH kShattaH kAlAkhyaH paramAtmanaH | mahimA vedagarbho.atha yathAsrAkShInnibodha me || 1|| sasarjAgre.andhatAmisramatha tAmisramAdikR^it | mahAmohaM cha mohaM cha tamashchAj~nAnavR^ittayaH || 2|| dR^iShTvA pApIyasIM sR^iShTiM nAtmAnaM bahvamanyata | bhagavad.hdhyAnapUtena manasAnyAM tato.asR^ijat || 3|| sanakaM cha sanandaM cha sanAtanamathAtmabhUH | sanatkumAraM cha munInniShkriyAnUrdhvaretasaH || 4|| tAn babhAShe svabhUH putrAn prajAH sR^ijata putrakAH | tannaichChanmokShadharmANo vAsudevaparAyaNAH || 5|| so.avadhyAtaH sutairevaM pratyAkhyAtAnushAsanaiH | krodhaM durviShahaM jAtaM niyantumupachakrame || 6|| dhiyA nigR^ihyamANo.api bhruvormadhyAtprajApateH | sadyo.ajAyata tanmanyuH kumAro nIlalohitaH || 7|| sa vai ruroda devAnAM pUrvajo bhagavAn bhavaH | nAmAni kuru me dhAtaH sthAnAni cha jagadguro || 8|| iti tasya vachaH pAdmo bhagavAn paripAlayan | abhyadhAdbhadrayA vAchA mA rodIstatkaromi te || 9|| yadarodIH surashreShTha sodvega iva bAlakaH | tatastvAmabhidhAsyanti nAmnA rudra iti prajAH || 10|| hR^idindriyANyasurvyoma vAyuragnirjalaM mahI | sUryashchandrastapashchaiva sthAnAnyagre kR^itAni me || 11|| manyurmanurmahinaso mahA~nChiva R^itadhvajaH | ugraretA bhavaH kAlo vAmadevo dhR^itavrataH || 12|| dhIrvR^ittirushanomA cha niyutsarpirilAmbikA | irAvatI sudhA dIkShA rudrANyo rudra te striyaH || 13|| gR^ihANaitAni nAmAni sthAnAni cha sayoShaNaH | ebhiH sR^ija prajA bahvIH prajAnAmasi yatpatiH || 14|| ityAdiShTaH svaguruNA bhagavAnnIlalohitaH | sattvAkR^itisvabhAvena sasarjAtmasamAH prajAH || 15|| rudrANAM rudrasR^iShTAnAM samantAdgrasatAM jagat | nishAmyAsa~Nkhyasho yUthAn prajApatirasha~Nkata || 16|| alaM prajAbhiH sR^iShTAbhirIdR^ishIbhiH surottama | mayA saha dahantIbhirdishashchakShurbhirulbaNaiH || 17|| tapa AtiShTha bhadraM te sarvabhUtasukhAvaham | tapasaiva yathA pUrvaM sraShTA vishvamidaM bhavAn || 18|| tapasaiva paraM jyotirbhagavantamadhokShajam | sarvabhUtaguhAvAsama~njasA vindate pumAn || 19|| maitreya uvAcha evamAtmabhuvA.a.adiShTaH parikramya girAM patim | bADhamityamumAmantrya vivesha tapase vanam || 20|| athAbhidhyAyataH sargaM dashaputrAH prajaj~nire | bhagavachChaktiyuktasya lokasantAnahetavaH || 21|| marIchiratrya~Ngirasau pulastyaH pulahaH kratuH | bhR^igurvasiShTho dakShashcha dashamastatra nAradaH || 22|| utsa~NgAnnArado jaj~ne dakSho.a~NguShThAtsvayambhuvaH | prANAdvasiShThaH sa~njAto bhR^igustvachi karAtkratuH || 23|| pulaho nAbhito jaj~ne pulastyaH karNayoH R^iShiH | a~NgirA mukhato.akShNo.atrirmarIchirmanaso.abhavat || 24|| dharmaH stanAddakShiNato yatra nArAyaNaH svayam | adharmaH pR^iShThato yasmAnmR^ityurlokabhaya~NkaraH || 25|| hR^idi kAmo bhruvaH krodho lobhashchAdharadachChadAt | AsyAdvAksindhavo meDhrAnnirR^itiH pAyoraghAshrayaH || 26|| ChAyAyAH kardamo jaj~ne devahUtyAH patiH prabhuH | manaso dehatashchedaM jaj~ne vishvakR^ito jagat || 27|| vAchaM duhitaraM tanvIM svayambhUrharatIM manaH | akAmAM chakame kShattaH sakAma iti naH shrutam || 28|| tamadharme kR^itamatiM vilokya pitaraM sutAH | marIchimukhyA munayo vishrambhAtpratyabodhayan || 29|| naitatpUrvaiH kR^itaM tvadya na kariShyanti chApare | yattvaM duhitaraM gachCheranigR^ihyA~NgajaM prabhuH || 30|| tejIyasAmapi hyetanna sushlokyaM jagadguro | yadvR^ittamanutiShThan vai lokaH kShemAya kalpate || 31|| tasmai namo bhagavate ya idaM svena rochiShA | AtmasthaM vya~njayAmAsa sa dharmaM pAtumarhati || 32|| sa itthaM gR^iNataH putrAn puro dR^iShTvA prajApatIn | prajApatipatistanvaM tatyAja vrIDitastadA | tAM disho jagR^ihurghorAM nIhAraM yadvidustamaH || 33|| kadAchid.hdhyAyataH sraShTurvedA AsaMshchaturmukhAt | kathaM srakShyAmyahaM lokAn samavetAnyathA purA || 34|| chAturhotraM karmatantramupavedanayaiH saha | dharmasya pAdAshchatvArastathaivAshramavR^ittayaH || 35|| vidura uvAcha sa vai vishvasR^ijAmIsho vedAdIn mukhato.asR^ijat | yadyadyenAsR^ijaddevastanme brUhi tapodhana || 36|| maitreya uvAcha R^igyajuHsAmAtharvAkhyAn vedAn pUrvAdibhirmukhaiH | shAstramijyAM stutistomaM prAyashchittaM vyadhAtkramAt || 37|| AyurvedaM dhanurvedaM gAndharvaM vedamAtmanaH | sthApatyaM chAsR^ijadvedaM kramAtpUrvAdibhirmukhaiH || 38|| itihAsapurANAni pa~nchamaM vedamIshvaraH | sarvebhya eva vaktrebhyaH sasR^ije sarvadarshanaH || 39|| ShoDashyukthau pUrvavaktrAtpurIShyagniShTutAvatha | AptoryAmAtirAtrau cha vAjapeyaM sagosavam || 40|| vidyA dAnaM tapaH satyaM dharmasyeti padAni cha | AshramAMshcha yathAsa~NkhyamasR^ijatsaha vR^ittibhiH || 41|| sAvitraM prAjApatyaM cha brAhmaM chAtha bR^ihattathA | vArtAsa~nchayashAlInashilo~nCha iti vai gR^ihe || 42|| vaikhAnasA vAlakhilyaudumbarAH phenapA vane | nyAse kuTIchakaH pUrvaM bahvodo haMsaniShkriyau || 43|| AnvIkShikI trayI vArtA daNDanItistathaiva cha | evaM vyAhR^itayashchAsan praNavo hyasya dahrataH || 44|| tasyoShNigAsIllomabhyo gAyatrI cha tvacho vibhoH | triShTummAMsAtsnuto.anuShTubjagatyasthnaH prajApateH || 45|| majjAyAH pa~NktirutpannA bR^ihatI prANato.abhavat | sparshastasyAbhavajjIvaH svaro deha udAhR^itaH || 46|| UShmANamindriyANyAhurantaHsthA balamAtmanaH | svarAH saptavihAreNa bhavanti sma prajApateH || 47|| shabdabrahmAtmanastasya vyaktAvyaktAtmanaH paraH | brahmAvabhAti vitato nAnAshaktyupabR^iMhitaH || 48|| tato.aparAmupAdAya sa sargAya mano dadhe | R^iShINAM bhUrivIryANAmapi sargamavistR^itam || 49|| j~nAtvA taddhR^idaye bhUyashchintayAmAsa kaurava | aho adbhutametanme vyApR^itasyApi nityadA || 50|| na hyedhante prajA nUnaM daivamatra vighAtakam | evaM yuktakR^itastasya daivaM chAvekShatastadA || 51|| kasya rUpamabhUddvedhA yatkAyamabhichakShate | tAbhyAM rUpavibhAgAbhyAM mithunaM samapadyata || 52|| yastu tatra pumAn so.abhUnmanuH svAyambhuvaH svarAT | strI yA.a.asIchChatarUpA.a.akhyA mahiShyasya mahAtmanaH || 53|| tadA mithunadharmeNa prajA hyedhAmbabhUvire | sa chApi shatarUpAyAM pa~nchApatyAnyajIjanat || 54|| priyavratottAnapAdau tisraH kanyAshcha bhArata | AkUtirdevahUtishcha prasUtiriti sattama || 55|| AkUtiM ruchaye prAdAtkardamAya tu madhyamAm | dakShAyAdAtprasUtiM cha yata ApUritaM jagat || 56|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAntR^itIyaskandhe dvAdasho.adhyAyaH || 12|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayodasho.adhyAyaH \- 13 ..} shrIshuka uvAcha nishamya vAchaM vadato muneH puNyatamAM nR^ipa | bhUyaH paprachCha kauravyo vAsudevakathAdR^itaH || 1|| vidura uvAcha sa vai svAyambhuvaH samrAT priyaH putraH svayambhuvaH | pratilabhya priyAM patnIM kiM chakAra tato mune || 2|| charitaM tasya rAjarSherAdirAjasya sattama | brUhi me shraddadhAnAya viShvaksenAshrayo hyasau || 3|| shrutasya puMsAM suchirashramasya nanva~njasA sUribhirIDito.arthaH | yattadguNAnushravaNaM mukunda\- pAdAravindaM hR^idayeShu yeShAm || 4|| shrIshuka uvAcha iti bruvANaM viduraM vinItaM sahasrashIrShNashcharaNopadhAnam | prahR^iShTaromA bhagavatkathAyAM praNIyamAno munirabhyachaShTa || 5|| maitreya uvAcha yadA svabhAryayA sAkaM jAtaH svAyambhuvo manuH | prA~njaliH praNatashchedaM vedagarbhamabhAShata || 6|| tvamekaH sarvabhUtAnAM janmakR^idvR^ittidaH pitA | athApi naH prajAnAM te shushrUShA kena vA bhavet || 7|| tadvidhehi namastubhyaM karmasvIDyAtmashaktiShu | yatkR^itveha yasho viShvagamutra cha bhavedgatiH || 8|| brahmovAcha prItastubhyamahaM tAta svasti stAdvAM kShitIshvara | yannirvyalIkena hR^idA shAdhi me.atyAtmanArpitam || 9|| etAvatyAtmajairvIra kAryA hyapachitirgurau | shaktyApramattairgR^ihyeta sAdaraM gatamatsaraiH || 10|| sa tvamasyAmapatyAni sadR^ishAnyAtmano guNaiH | utpAdya shAsa dharmeNa gAM yaj~naiH puruShaM yaja || 11|| paraM shushrUShaNaM mahyaM syAtprajArakShayA nR^ipa | bhagavAMste prajAbharturhR^iShIkesho.anutuShyati || 12|| yeShAM na tuShTo bhagavAn yaj~nali~Ngo janArdanaH | teShAM shramo hyapArthAya yadAtmA nAdR^itaH svayam || 13|| manuruvAcha Adeshe.ahaM bhagavato varteyAmIvasUdana | sthAnaM tvihAnujAnIhi prajAnAM mama cha prabho || 14|| yadokaH sarvasattvAnAM mahI magnA mahAmbhasi | asyA uddharaNe yatno deva devyA vidhIyatAm || 15|| maitreya uvAcha parameShThI tvapAM madhye tathA sannAmavekShya gAm | kathamenAM samunneShya iti dadhyau dhiyA chiram || 16|| sR^ijato me kShitirvArbhiH plAvyamAnA rasAM gatA | athAtra kimanuShTheyamasmAbhiH sargayojitaiH | yasyAhaM hR^idayAdAsaM sa Isho vidadhAtu me || 17|| ityabhidhyAyato nAsAvivarAtsahasAnagha | varAhatoko niragAda~NguShThaparimANakaH || 18|| tasyAbhipashyataH khasthaH kShaNena kila bhArata | gajamAtraH pravavR^idhe tadadbhutamabhUnmahat || 19|| marIchipramukhairvipraiH kumArairmanunA saha | dR^iShTvA tatsaukaraM rUpaM tarkayAmAsa chitradhA || 20|| kimetatsaukaravyAjaM sattvaM divyamavasthitam | aho batAshcharyamidaM nAsAyA me viniHsR^itam || 21|| dR^iShTo.a~NguShThashiromAtraH kShaNAdgaNDashilAsamaH | api svidbhagavAneSha yaj~no me khedayanmanaH || 22|| iti mImAMsatastasya brahmaNaH saha sUnubhiH | bhagavAn yaj~napuruSho jagarjAgendrasannibhaH || 23|| brahmANaM harShayAmAsa haristAMshcha dvijottamAn | svagarjitena kakubhaH pratisvanayatA vibhuH || 24|| nishamya te ghargharitaM svakheda\- kShayiShNu mAyAmayasUkarasya | janastapaHsatyanivAsinaste tribhiH pavitrairmunayo.agR^iNan sma || 25|| teShAM satAM vedavitAnamUrtiH brahmAvadhAryAtmaguNAnuvAdam | vinadya bhUyo vibudhodayAya gajendralIlo jalamAvivesha || 26|| utkShiptavAlaH khacharaH kaThoraH saTA vidhunvan khararomashatvak | khurAhatAbhraH sitadaMShTra IkShA\- jyotirbabhAse bhagavAn mahIdhraH || 27|| ghrANena pR^ithvyAH padavIM vijighran kroDApadeshaH svayamadhvarA~NgaH | karAladaMShTro.apyakarAladR^igbhyA\- mudvIkShya viprAn gR^iNato.avishatkam || 28|| sa vajrakUTA~NganipAtavega\- vishIrNakukShiH stanayannudanvAn | utsR^iShTadIrghormibhujairivArta\- shchukrosha yaj~neshvara pAhi meti || 29|| khuraiH kShuraprairdarayaMstadApa utpArapAraM triparU rasAyAm | dadarsha gAM tatra suShupsuragre yAM jIvadhAnIM svayamabhyadhatta || 30|| (pAtAlamUleshvarabhogasaMhatau vinyasya pAdau pR^ithivIM cha bibhrataH | yasyopamAno na babhUva so.achyuto mamAstu mA~NgalyavivR^iddhaye hariH ||) svadaMShTrayoddhR^itya mahIM nimagnAM sa utthitaH saMruruche rasAyAH | tatrApi daityaM gadayA.a.apatantaM sunAbhasandIpitatIvramanyuH || 31|| jaghAna rundhAnamasahyavikramaM sa lIlayebhaM mR^igarADivAmbhasi | tadraktapa~NkA~NkitagaNDatuNDo yathA gajendro jagatIM vibhindan || 32|| tamAlanIlaM sitadantakoTyA kShmAmutkShipantaM gajalIlayA~Nga | praj~nAya baddhA~njalayo.anuvAkaiH viri~nchimukhyA upatasthurIsham || 33|| R^iShaya UchuH jitaM jitaM te.ajitayaj~nabhAvana trayIM tanuM svAM paridhunvate namaH | yadromagarteShu nililyuradhvarA\- stasmai namaH kAraNasUkarAya te || 34|| rUpaM tavaitannanu duShkR^itAtmanAM durdarshanaM deva yadadhvarAtmakam | ChandAMsi yasya tvachi barhiroma\- svAjyaM dR^ishi tva~NghriShu chAturhotram || 35|| sraktuNDa AsItsruva Isha nAsayo\- riDodarechamasAH karNarandhre | prAshitramAsye grasane grahAstu te yachcharvaNaM te bhagavannagnihotram || 36|| dIkShAnujanmopasadaH shirodharaM tvaM prAyaNIyodayanIyadaMShTraH | jihvA pravargyastava shIrShakaM kratoH sabhyAvasathyaM chitayo.asavo hi te || 37|| somastu retaH savanAnyavasthitiH saMsthA vibhedAstava deva dhAtavaH | satrANi sarvANi sharIrasandhi\- stvaM sarvayaj~nakraturiShTibandhanaH || 38|| namo namaste.akhilamantradevatA\- dravyAya sarvakratave kriyAtmane | vairAgyabhaktyA.a.atmajayAnubhAvita\- j~nAnAya vidyAgurave namo namaH || 39|| daMShTrAgrakoTyA bhagavaMstvayA dhR^itA virAjate bhUdhara bhUH sabhUdharA | yathA vanAnniHsarato datA dhR^itA mata~Ngajendrasya sapatrapadminI || 40|| trayImayaM rUpamidaM cha saukaraM bhUmaNDalenAtha datA dhR^itena te | chakAsti shR^i~NgoDhaghanena bhUyasA kulAchalendrasya yathaiva vibhramaH || 41|| saMsthApayainAM jagatAM satasthuShAM lokAya patnImasi mAtaraM pitA | vidhema chAsyai namasA saha tvayA yasyAM svatejo.agnimivAraNAvadhAH || 42|| kaH shraddadhItAnyatamastava prabho rasAM gatAyA bhuva udvibarhaNam | na vismayo.asau tvayi vishvavismaye yo mAyayedaM sasR^ije.ativismayam || 43|| vidhunvatA vedamayaM nijaM vapuH janastapaHsatyanivAsino vayam | saTAshikhoddhUtashivAmbubindubhiH vimR^ijyamAnA bhR^ishamIsha pAvitAH || 45|| sa vai bata bhraShTamatistavaiSha te yaH karmaNAM pAramapArakarmaNaH | yadyogamAyAguNayogamohitaM vishvaM samastaM bhagavan vidhehi sham || 45|| maitreya uvAcha ityupasthIyamAnastaiH munibhirbrahmavAdibhiH | salile svakhurAkrAnta upAdhattAvitAvanim || 46|| sa itthaM bhagavAnurvIM viShvaksenaH prajApatiH | rasAyA lIlayonnItAmapsu nyasya yayau hariH || 47|| ya evametAM harimedhaso hareH kathAM subhadrAM kathanIyamAyinaH | shR^iNvIta bhaktyA shravayeta voshatIM janArdano.asyAshu hR^idi prasIdati || 48|| tasmin prasanne sakalAshiShAM prabhau kiM durlabhaM tAbhiralaM lavAtmabhiH | ananyadR^iShTyA bhajatAM guhAshayaH svayaM vidhatte svagatiM paraH parAm || 49|| ko nAma loke puruShArthasAravit purA kathAnAM bhagavatkathAsudhAm | ApIya karNA~njalibhirbhavApahA\- maho virajyeta vinA naretaram || 50|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe varAhaprAdurbhAvAnuvarNane trayodasho.adhyAyaH || 13|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturdasho.adhyAyaH \- 14 ..} shrIshuka uvAcha nishamya kauShAraviNopavarNitAM hareH kathAM kAraNasUkarAtmanaH | punaH sa paprachCha tamudyatA~njali\- rnachAtitR^ipto viduro dhR^itavrataH || 1|| vidura uvAcha tenaiva tu munishreShTha hariNA yaj~namUrtinA | Adidaityo hiraNyAkSho hata ityanushushruma || 2|| tasya choddharataH kShoNIM svadaMShTrAgreNa lIlayA | daityarAjasya cha brahman kasmAddhetorabhUnmR^idhaH || 3|| (shraddadhAnAya bhaktAya brUhi tajjanma vistaram | R^iShe na tR^ipyati manaH paraM kautUhalaM hi me ||) maitreya uvAcha sAdhu vIra tvayA pR^iShTamavatArakathAM hareH | yattvaM pR^ichChasi martyAnAM mR^ityupAshavishAtanIm || 4|| yayottAnapadaH putro muninA gItayArbhakaH | mR^ityoH kR^itvaiva mUrdhnya~NghrimAruroha hareH padam || 5|| athAtrApItihAso.ayaM shruto me varNitaH purA | brahmaNA devadevena devAnAmanupR^ichChatAm || 6|| ditirdAkShAyaNI kShattarmArIchaM kashyapaM patim | apatyakAmA chakame sandhyAyAM hR^ichChayArditA || 7|| iShTvAgnijihvaM payasA puruShaM yajuShAM patim | nimlochatyarka AsInamagnyagAre samAhitam || 8|| ditiruvAcha eSha mAM tvatkR^ite vidvan kAma AttasharAsanaH | dunoti dInAM vikramya rambhAmiva mata~NgajaH || 9|| tadbhavAn dahyamAnAyAM sapatnInAM samR^iddhibhiH | prajAvatInAM bhadraM te mayyAyu~NktAmanugraham || 10|| bhartaryAptorumAnAnAM lokAnAvishate yashaH | patirbhavadvidho yAsAM prajayA nanu jAyate || 11|| purA pitA no bhagavAn dakSho duhitR^ivatsalaH | kaM vR^iNIta varaM vatsA ityapR^ichChata naH pR^ithak || 12|| sa viditvA.a.atmajAnAM no bhAvaM santAnabhAvanaH | trayodashAdadAttAsAM yAste shIlamanuvratAH || 13|| atha me kuru kalyANa kAmaM ka~njavilochana | ArtopasarpaNaM bhUmannamoghaM hi mahIyasi || 14|| iti tAM vIra mArIchaH kR^ipaNAM bahubhAShiNIm | pratyAhAnunayan vAchA pravR^iddhAna~NgakashmalAm || 15|| eSha te.ahaM vidhAsyAmi priyaM bhIru yadichChasi | tasyAH kAmaM na kaH kuryAtsiddhistraivargikI yataH || 16|| sarvAshramAnupAdAya svAshrameNa kalatravAn | vyasanArNavamatyeti jalayAnairyathArNavam || 17|| yAmAhurAtmano hyardhaM shreyaskAmasya mAnini | yasyAM svadhuramadhyasya pumAMshcharati vijvaraH || 18|| yAmAshrityendriyArAtIn durjayAnitarAshramaiH | vayaM jayema helAbhirdasyUn durgapatiryathA || 19|| na vayaM prabhavastAM tvAmanukartuM gR^iheshvari | apyAyuShA vA kArtsnyena ye chAnye guNagR^idhnavaH || 20|| athApi kAmametaM te prajAtyai karavANyalam | yathA mAM nAtirochanti muhUrtaM pratipAlaya || 21|| eShA ghoratamA velA ghorANAM ghoradarshanA | charanti yasyAM bhUtAni bhUteshAnucharANi ha || 22|| etasyAM sAdhvi sandhyAyAM bhagavAn bhUtabhAvanaH | parIto bhUtaparShadbhirvR^iSheNATati bhUtarAT || 23|| shmashAnachakrAniladhUlidhUmra\- vikIrNavidyotajaTAkalApaH | bhasmAvaguNThAmalarukmadeho devastribhiH pashyati devaraste || 24|| na yasya loke svajanaH paro vA nAtyAdR^ito nota kashchidvigarhyaH | vayaM vratairyachcharaNApaviddhA\- mAshAsmahe.ajAM bata bhuktabhogAm || 25|| yasyAnavadyAcharitaM manIShiNo gR^iNantyavidyApaTalaM bibhitsavaH | nirastasAmyAtishayo.api yatsvayaM pishAchacharyAmacharadgatiH satAm || 26|| hasanti yasyAcharitaM hi durbhagAH svAtman ratasyAviduShaH samIhitam | yairvastramAlyAbharaNAnulepanaiH shvabhojanaM svAtmatayopalAlitam || 27|| brahmAdayo yatkR^itasetupAlA yatkAraNaM vishvamidaM cha mAyA | Aj~nAkarI tasya pishAchacharyA aho vibhUmnashcharitaM viDambanam || 28|| maitreya uvAcha saivaM saMvidite bhartrA manmathonmathitendriyA | jagrAha vAso brahmarShervR^iShalIva gatatrapA || 29|| sa viditvAtha bhAryAyAstaM nirbandhaM vikarmaNi | natvA diShTAya rahasi tayAthopavivesha ha || 30|| athopaspR^ishya salilaM prANAnAyamya vAgyataH | dhyAya~njajApa virajaM brahmajyotiH sanAtanam || 31|| ditistu vrIDitA tena karmAvadyena bhArata | upasa~Ngamya viprarShimadhomukhyabhyabhAShata || 32|| ditiruvAcha mA me garbhamimaM brahman bhUtAnAmR^iShabho.avadhIt | rudraH patirhi bhUtAnAM yasyAkaravamaMhasam || 33|| namo rudrAya mahate devAyogrAya mIDhuShe | shivAya nyastadaNDAya dhR^itadaNDAya manyave || 34|| sa naH prasIdatAM bhAmo bhagavAnurvanugrahaH | vyAdhasyApyanukampyAnAM strINAM devaH satIpatiH || 35|| maitreya uvAcha svasargasyAshiShaM lokyAmAshAsAnAM pravepatIm | nivR^ittasandhyAniyamo bhAryAmAha prajApatiH || 36|| kashyapa uvAcha aprAyatyAdAtmanaste doShAn mauhUrtikAduta | mannideshAtichAreNa devAnAM chAtihelanAt || 37|| bhaviShyatastavAbhadrAvabhadre jATharAdhamau | lokAn sapAlAMstrIMshchaNDi muhurAkrandayiShyataH || 38|| prANinAM hanyamAnAnAM dInAnAmakR^itAgasAm | strINAM nigR^ihyamANAnAM kopiteShu mahAtmasu || 39|| tadA vishveshvaraH kruddho bhagavAn lokabhAvanaH | haniShyatyavatIryAsau yathAdrIn shataparvadhR^ik || 40|| ditiruvAcha vadhaM bhagavatA sAkShAtsunAbhodArabAhunA | AshAse putrayormahyaM mA kruddhAdbrAhmaNAdvibho || 41|| na brahmadaNDadagddhasya na bhUtabhayadasya cha | nArakAshchAnugR^ihNanti yAM yAM yonimasau gataH || 42|| kashyapa uvAcha kR^itashokAnutApena sadyaH pratyavamarshanAt | bhagavatyurumAnAchcha bhave mayyapi chAdarAt || 43|| putrasyaiva tu putrANAM bhavitaikaH satAM mataH | gAsyanti yadyashaH shuddhaM bhagavadyashasA samam || 44|| yogairhemeva durvarNaM bhAvayiShyanti sAdhavaH | nirvairAdibhirAtmAnaM yachChIlamanuvartitum || 45|| yatprasAdAdidaM vishvaM prasIdati yadAtmakam | sa svadR^igbhagavAn yasya toShyate.ananyayA dR^ishA || 46|| sa vai mahAbhAgavato mahAtmA mahAnubhAvo mahatAM mahiShThaH | pravR^iddhabhaktyA hyanubhAvitAshaye niveshya vaikuNThamimaM vihAsyati || 47|| alampaTaH shIladharo guNAkaro hR^iShTaH parard.hdhyA vyathito duHkhiteShu | abhUtashatrurjagataH shokahartA naidAghikaM tApamivoDurAjaH || 48|| antarbahishchAmalamabjanetraM svapUruShechChAnugR^ihItarUpam | pautrastava shrIlalanAlalAmaM draShTA sphuratkuNDalamaNDitAnanam || 49|| maitreya uvAcha shrutvA bhAgavataM pautramamodata ditirbhR^isham | putrayoshcha vadhaM kR^iShNAdviditvA.a.asInmahAmanAH || 50|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe ditikashyapasaMvAde chaturdasho.adhyAyaH || 14|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchadasho.adhyAyaH \- 15 ..} maitreya uvAcha prAjApatyaM tu tattejaH paratejohanaM ditiH | dadhAra varShANi shataM sha~NkamAnA surArdanAt || 1|| loke tena hatAloke lokapAlA hataujasaH | nyavedayan vishvasR^ije dhvAntavyatikaraM dishAm || 2|| devA UchuH tama etadvibho vettha saMvignA yadvayaM bhR^isham | na hyavyaktaM bhagavataH kAlenAspR^iShTavartmanaH || 3|| devadeva jagaddhAtarlokanAthashikhAmaNe | pareShAmapareShAM tvaM bhUtAnAmasi bhAvavit || 4|| namo vij~nAnavIryAya mAyayedamupeyuShe | gR^ihItaguNabhedAya namaste.avyaktayonaye || 5|| ye tvAnanyena bhAvena bhAvayantyAtmabhAvanam | Atmani protabhuvanaM paraM sadasadAtmakam || 6|| teShAM supakvayogAnAM jitashvAsendriyAtmanAm | labdhayuShmatprasAdAnAM na kutashchitparAbhavaH || 7|| yasya vAchA prajAH sarvA gAvastantyeva yantritAH | haranti balimAyattAstasmai mukhyAya te namaH || 8|| sa tvaM vidhatsva shaM bhUmaMstamasA luptakarmaNAm | adabhradayayA dR^iShTyA ApannAnarhasIkShitum || 9|| eSha deva ditergarbha ojaH kAshyapamarpitam | dishastimirayan sarvA vardhate.agnirivaidhasi || 10|| maitreya uvAcha sa prahasya mahAbAho bhagavAn shabdagocharaH | pratyAchaShTAtmabhUrdevAn prINan ruchirayA girA || 11|| brahmovAcha mAnasA me sutA yuShmatpUrvajAH sanakAdayaH | cherurvihAyasA lokAllokeShu vigataspR^ihAH || 12|| ta ekadA bhagavato vaikuNThasyAmalAtmanaH | yayurvaikuNThanilayaM sarvalokanamaskR^itam || 13|| vasanti yatra puruShAH sarve vaikuNThamUrtayaH | ye.animittanimittena dharmeNArAdhayan harim || 14|| yatra chAdyaH pumAnAste bhagavAn shabdagocharaH | sattvaM viShTabhya virajaM svAnAM no mR^iDayan vR^iShaH || 15|| yatra naiHshreyasaM nAma vanaM kAmadughairdrumaiH | sarvartushrIbhirvibhrAjatkaivalyamiva mUrtimat || 16|| vaimAnikAH salalanAshcharitAni yatra gAyanti yatra shamalakShapaNAni bhartuH | antarjale.anuvikasanmadhumAdhavInAM gandhena khaNDitadhiyo.apyanilaM kShipantaH || 17|| pArAvatAnyabhR^itasArasachakravAka\- dAtyUhahaMsashukatittiribarhiNAM yaH | kolAhalo viramate.achiramAtramuchchaiH bhR^i~NgAdhipe harikathAmiva gAyamAne || 18|| mandArakundakurabotpalachampakArNa\- punnAganAgabakulAmbujapArijAtAH | gandhe.archite tulasikAbharaNena tasyA yasmiMstapaH sumanaso bahu mAnayanti || 19|| yatsa~NkulaM haripadAnatimAtradR^iShTai\- rvaidUryamArakatahemamayairvimAnaiH | yeShAM bR^ihatkaTitaTAH smitashobhimukhyaH kR^iShNAtmanAM na raja AdadhurutsmayAdyaiH || 20|| shrI rUpiNI kvaNayatI charaNAravindaM lIlAmbujena harisadmani muktadoShA | saMlakShyate sphaTikakuDya upetahemni sammArjatIva yadanugrahaNe.anyayatnaH || 21|| vApIShu vidrumataTAsvamalAmR^itApsu preShyAnvitA nijavane tulasIbhirIsham | abhyarchatI svalakamunnasamIkShya vaktra\- muchCheShitaM bhagavatetyamatA~Nga yachChrIH || 22|| yanna vrajantyaghabhido rachanAnuvAdAt shR^iNvanti ye.anyaviShayAH kukathA matighnIH | yAstu shrutA hatabhagairnR^ibhirAttasArA\- stAMstAn kShipantyasharaNeShu tamaHsu hanta || 23|| ye.abhyarthitAmapi cha no nR^igatiM prapannAH j~nAnaM cha tattvaviShayaM saha dharma yatra | nArAdhanaM bhagavato vitarantyamuShya sammohitA vitatayA bata mAyayA te || 24|| yachcha vrajantyanimiShAmR^iShabhAnuvR^ittyA dUre yamA hyupari naH spR^ihaNIyashIlAH | bharturmithaH suyashasaH kathanAnurAga\- vaiklavyabAShpakalayA pulakIkR^itA~NgAH || 25|| tadvishvagurvadhikR^itaM bhuvanaikavandyaM divyaM vichitravibudhAgryavimAnashochiH | ApuH parAM mudamapUrvamupetya yoga\- mAyAbalena munayastadatho vikuNTham || 26|| tasminnatItya munayaH ShaDasajjamAnAH kakShAH samAnavayasAvatha saptamAyAm | devAvachakShata gR^ihItagadau parArdhya\- keyUrakuNDalakirITaviTa~NkaveShau || 27|| mattadvirephavanamAlikayA nivItau vinyastayAsitachatuShTayabAhumadhye | vaktraM bhruvA kuTilayA sphuTanirgamAbhyAM raktekShaNena cha manAgrabhasaM dadhAnau || 28|| dvAryetayornivivishurmiShatorapR^iShTvA pUrvA yathA puraTavajrakapATikA yAH | sarvatra te.aviShamayA munayaH svadR^iShTyA ye sa~ncharantyavihatA vigatAbhisha~NkAH || 29|| tAn vIkShya vAtarashanAMshchaturaH kumArAn vR^iddhAn dashArdhavayaso viditAtmatattvAn | vetreNa chAskhalayatAmatadarhaNAMstau tejo vihasya bhagavatpratikUlashIlau || 30|| tAbhyAM miShatsvanimiSheShu niShidhyamAnAH svarhattamA hyapi hareH pratihArapAbhyAm | UchussuhR^ittamadidR^ikShitabha~Nga IShat kAmAnujena sahasA ta upaplutAkShAH || 31|| munaya UchuH ko vAmihaitya bhagavatparicharyayochchaiH taddharmiNAM nivasatAM viShamaH svabhAvaH | tasmin prashAntapuruShe gatavigrahe vAM ko vA.a.atmavatkuhakayoH parisha~NkanIyaH || 32|| na hyantaraM bhagavatIha samastakukShA\- vAtmAnamAtmani nabho nabhasIva dhIrAH | pashyanti yatra yuvayoH surali~NginoH kiM vyutpAditaM hyudarabhedi bhayaM yato.asya || 33|| tadvAmamuShya paramasya vikuNTha bhartuH kartuM prakR^iShTamiha dhImahi mandadhIbhyAm | lokAnito vrajatamantarabhAvadR^iShTyA pApIyasastraya ime ripavo.asya yatra || 34|| teShAmitIritamubhAvavadhArya ghoraM taM brahmadaNDamanivAraNamastrapUgaiH | sadyo hareranucharAvurubibhyatastat pAdagrahAvapatatAmatikAtareNa || 35|| bhUyAdaghoni bhagavadbhirakAri daNDo yo nau hareta surahelanamapyasheSham | mA vo.anutApakalayA bhagavatsmR^itighno moho bhavediha tu nau vrajatoradho.adhaH || 36|| evaM tadaiva bhagavAnaravindanAbhaH svAnAM vibudhya sadatikramamAryahR^idyaH | tasminyayau paramahaMsamahAmunInAM anveShaNIyacharaNau chalayan saha shrIH || 37|| taM tvAgataM pratihR^itaupayikaM svapumbhiH te.achakShatAkShaviShayaM svasamAdhibhAgyam | haMsashriyorvyajanayoH shivavAyulola\- chChubhrAtapatrashashikesarashIkarAmbum || 38|| kR^itsnaprasAdasumukhaM spR^ihaNIyadhAma\- snehAvalokakalayA hR^idi saMspR^ishantam | shyAme pR^ithAvurasi shobhitayA shriyAsva\- shchUDAmaNiM subhagayantamivAtmadhiShNyam || 39|| pItAMshuke pR^ithu nitambini visphurantyA kA~nchyAlibhirvirutayA vanamAlayA cha | valguprakoShThavalayaM vinatAsutAMse vinyastahastamitareNa dhunAnamabjam || 40|| vidyutkShipan makarakuNDalamaNDanArha\- gaNDasthalonnasamukhaM maNimatkirITam | dordaNDaShaNDavivare haratA parArdhya\- hAreNa kandharagatena cha kaustubhena || 41|| atropasR^iShTamiti chotsmitamindirAyAH svAnAM dhiyA virachitaM bahu sauShThavADhyam | mahyaM bhavasya bhavatAM cha bhajantama~NgaM nemurnirIkShya na vitR^iptadR^isho mudA kaiH || 42|| tasyAravindanayanasya padAravinda\- ki~njalkamishratulasImakarandavAyuH | antargataH svavivareNa chakAra teShAM sa~NkShobhamakSharajuShAmapi chittatanvoH || 43|| te vA amuShya vadanAsitapadmakosha\- mudvIkShya sundaratarAdharakundahAsam | labdhAshiShaH punaravekShya tadIyama~Nghri\- dvandvaM nakhAruNamaNishrayaNaM nidadhyuH || 44|| puMsAM gatiM mR^igayatAmiha yogamArgaiH dhyAnAspadaM bahu mataM nayanAbhirAmam | pauMsnaM vapurdarshayAnamananyasiddhai\- rautpattikaiH samagR^iNan yutamaShTabhogaiH || 45|| kumArA UchuH yo.antarhito hR^idi gato.api durAtmanAM tvaM so.adyaiva no nayanamUlamananta rAddhaH | yarhyeva karNavivareNa guhAM gato naH pitrAnuvarNitarahA bhavadudbhavena || 46|| taM tvAM vidAma bhagavan paramAtmatattvaM sattvena samprati ratiM rachayantameShAm | tatte.anutApaviditairdR^iDhabhaktiyogai\- rudgranthayo hR^idi vidurmunayo virAgAH || 47|| nAtyantikaM vigaNayantyapi te prasAdaM kintvanyadarpitabhayaM bhruva unnayaiste | ye.a~Nga tvada~NghrisharaNA bhavataH kathAyAH kIrtanyatIrthayashasaH kushalA rasaj~nAH || 48|| kAmaM bhavaH svavR^ijinairnirayeShu naH stA\- chcheto.alivadyadi nu te padayo rameta | vAchashcha nastulasivadyadi te.a~NghrishobhAH pUryeta te guNagaNairyadi karNarandhraH || 49|| prAdushchakartha yadidaM puruhUta rUpaM tenesha nirvR^itimavApuralaM dR^isho naH | tasmA idaM bhagavate nama idvidhema yo.anAtmanAM durudayo bhagavAn pratItaH || 50|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe jayavijayayoH sanakAdishApo nAma pa~nchadasho.adhyAyaH || 15|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShoDasho.adhyAyaH \- 16 ..} brahmovAcha iti tadgR^iNatAM teShAM munInAM yogadharmiNAm | pratinandya jagAdedaM vikuNThanilayo vibhuH || 1|| shrIbhagavAnuvAcha etau tau pArShadau mahyaM jayo vijaya eva cha | kadarthIkR^itya mAM yadvo bahvakrAtAmatikramam || 2|| yastvetayordhR^ito daNDo bhavadbhirmAmanuvrataiH | sa evAnumato.asmAbhirmunayo devahelanAt || 3|| tadvaH prasAdayAmyadya brahma daivaM paraM hi me | taddhItyAtmakR^itaM manye yatsvapumbhirasatkR^itAH || 4|| yannAmAni cha gR^ihNAti loko bhR^itye kR^itAgasi | so.asAdhuvAdastatkIrtiM hanti tvachamivAmayaH || 5|| yasyAmR^itAmalayashaH shravaNAvagAhaH sadyaH punAti jagadAshvapachAdvikuNThaH | so.ahaM bhavadbhya upalabdhasutIrthakIrti\- shChindyAM svabAhumapi vaH pratikUlavR^ittim || 6|| yatsevayA charaNapadmapavitrareNuM sadyaH kShatAkhilamalaM pratilabdhashIlam | na shrIrviraktamapi mAM vijahAti yasyAH prekShAlavArtha itare niyamAn vahanti || 7|| nAhaM tathAdmi yajamAnahavirvitAne shchyotadghR^itaplutamadan hutabhu~Nmukhena | yadbrAhmaNasya mukhatashcharato.anughAsaM tuShTasya mayyavahitairnijakarmapAkaiH || 8|| yeShAM bibharmyahamakhaNDavikuNThayoga\- mAyAvibhUtiramalA~NghrirajaHkirITaiH | viprAMstu ko na viShaheta yadarhaNAmbhaH sadyaH punAti saha chandralalAma lokAn || 9|| ye me tanUrdvijavarAn duhatIrmadIyA bhUtAnyalabdhasharaNAni cha bhedabud.hdhyA | drakShyantyaghakShatadR^isho hyahimanyavastAn gR^idhrA ruShA mama kuShantyadhidaNDanetuH || 10|| ye brAhmaNAn mayi dhiyA kShipato.archayantaH tuShyaddhR^idaH smitasudhokShitapadmavaktrAH | vANyAnurAgakalayA.a.atmajavadgR^iNantaH sambodhayantyahamivAhamupAhR^itastaiH || 11|| tanme svabharturavasAyamalakShamANau yuShmadvyatikramagatiM pratipadya sadyaH | bhUyo mamAntikamitAM tadanugraho me yatkalpatAmachirato bhR^itayorvivAsaH || 12|| brahmovAcha atha tasyoshatIM devImR^iShikulyAM sarasvatIm | nAsvAdya manyudaShTAnAM teShAmAtmApyatR^ipyata || 13|| satIM vyAdAya shR^iNvanto laghvIM gurvarthagahvarAm | vigAhyAgAdhagambhIrAM na vidustachchikIrShitam || 14|| te yogamAyayA.a.arabdhapArameShThyamahodayam | prochuH prA~njalayo viprAH prahR^iShTAH kShubhitatvachaH || 15|| R^iShaya UchuH na vayaM bhagavan vidmastava deva chikIrShitam | kR^ito me.anugrahashcheti yadadhyakShaH prabhAShase || 16|| brahmaNyasya paraM daivaM brAhmaNAH kila te prabho | viprANAM devadevAnAM bhagavAnAtmadaivatam || 17|| tvattaH sanAtano dharmo rakShyate tanubhistava | dharmasya paramo guhyo nirvikAro bhavAnmataH || 18|| taranti hya~njasA mR^ityuM nivR^ittA yadanugrahAt | yoginaH sa bhavAn kiM svidanugR^ihyeta yatparaiH || 19|| yaM vai vibhUtirupayAtyanuvelamanyai\- rarthArthibhiH svashirasA dhR^itapAdareNuH | dhanyArpitA~NghritulasI navadAmadhAmno lokaM madhuvratapateriva kAmayAnA || 20|| yastAM viviktacharitairanuvartamAnAM nAtyAdriyatparamabhAgavataprasa~NgaH | sa tvaM dvijAnupathapuNyarajaHpunItaH shrIvatsalakShma kimagA bhagabhAjanastvam || 21|| dharmasya te bhagavatastriyuga tribhiH svaiH padbhishcharAcharamidaM dvijadevatArtham | nUnaM bhR^itaM tadabhighAti rajastamashcha sattvena no varadayA tanuvA nirasya || 22|| na tvaM dvijottamakulaM yadi hAtmagopaM goptA vR^iShaH svarhaNena sa sUnR^itena | tarhyeva na~NkShyati shivastava deva panthA loko.agrahIShyadR^iShabhasya hi tatpramANam || 23|| tatte.anabhIShTamiva sattvanidhervidhitsoH kShemaM janAya nijashaktibhiruddhR^itAreH | naitAvatA tryadhipaterbata vishvabhartuH tejaH kShataM tvavanatasya sa te vinodaH || 24|| yaM vAnayordamamadhIsha bhavAn vidhatte vR^ittiM nu vA tadanumanmahi nirvyalIkam | asmAsu vA ya uchito dhriyatAM sa daNDo yenAgasau vayamayu~NkShmahi kilbiSheNa || 25|| shrIbhagavAnuvAcha etau suretaragatiM pratipadya sadyaH saMrambhasambhR^itasamAdhyanubaddhayogau | bhUyaH sakAshamupayAsyata Ashu yo vaH shApo mayaiva nimitastadavaita viprAH || 26|| brahmovAcha atha te munayo dR^iShTvA nayanAnandabhAjanam | vaikuNThaM tadadhiShThAnaM vikuNThaM cha svayamprabham || 27|| bhagavantaM parikramya praNipatyAnumAnya cha | pratijagmuH pramuditAH shaMsanto vaiShNavIM shriyam || 28|| bhagavAnanugAvAha yAtaM mA bhaiShTamastu sham | brahmatejaH samartho.api hantuM nechChe mataM tu me || 29|| etatpuraiva nirdiShTaM ramayA kruddhayA yadA | purApavAritA dvAri vishantI mayyupArate || 30|| mayi saMrambhayogena nistIrya brahmahelanam | pratyeShyataM nikAshaM me kAlenAlpIyasA punaH || 31|| dvAHsthAvAdishya bhagavAn vimAnashreNibhUShaNam | sarvAtishayayA lakShmyA juShTaM svaM dhiShNyamAvishat || 32|| tau tu gIrvANaR^iShabhau dustarAddharilokataH | hatashriyau brahmashApAdabhUtAM vigatasmayau || 33|| tadA vikuNThadhiShaNAttayornipatamAnayoH | hAhAkAro mahAnAsIdvimAnAgryeShu putrakAH || 34|| tAveva hyadhunA prAptau pArShadapravarau hareH | diterjaTharanirviShTaM kAshyapaM teja ulbaNam || 35|| tayorasurayoradya tejasA yamayorhi vaH | AkShiptaM teja etarhi bhagavAMstadvidhitsati || 36|| vishvasya yaH sthitilayodbhavaheturAdyo yogeshvarairapi duratyayayogamAyaH | kShemaM vidhAsyati sa no bhagavAMstryadhIshaH tatrAsmadIyavimR^ishena kiyAnihArthaH || 37|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe ShoDasho.adhyAyaH || 16|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptadasho.adhyAyaH \- 17 ..} maitreya uvAcha nishamyAtmabhuvA gItaM kAraNaM sha~NkayojjhitAH | tataH sarve nyavartanta tridivAya divaukasaH || 1|| ditistu bharturAdeshAdapatyaparisha~NkinI | pUrNe varShashate sAdhvI putrau prasuShuve yamau || 2|| utpAtA bahavastatra nipeturjAyamAnayoH | divi bhuvyantarikShe cha lokasyorubhayAvahAH || 3|| sahAchalA bhuvashchelurdishaH sarvAH prajajvaluH | solkAshchAshanayaH petuH ketavashchArtihetavaH || 4|| vavau vAyuH suduHsparshaH phUtkArAnIrayan muhuH | unmUlayannagapatIn vAtyAnIko rajodhvajaH || 5|| uddhasattaDidambhodaghaTayA naShTabhAgaNe | vyomni praviShTatamasA na sma vyAdR^ishyate padam || 6|| chukrosha vimanA vArdhirudUrmiH kShubhitodaraH | sodapAnAshcha saritashchukShubhuH shuShkapa~NkajAH || 7|| muhuH paridhayo.abhUvan sarAhvoH shashisUryayoH | nirghAtA rathanirhrAdA vivarebhyaH prajaj~nire || 8|| antargrAmeShu mukhato vamantyo vahnimulbaNam | sR^igAlolUkaTa~NkAraiH praNedurashivaM shivAH || 9|| sa~NgItavadrodanavadunnamayya shirodharAm | vyamu~nchan vividhA vAcho grAmasiMhAstatastataH || 10|| kharAshcha karkashaiH kShattaH khurairghnanto dharAtalam | khArkArarabhasA mattAH paryadhAvan varUthashaH || 11|| rudanto rAsabhatrastA nIDAdudapatan khagAH | ghoShe.araNye cha pashavaH shakR^inmUtramakurvata || 12|| gAvo.atrasannasR^igdohAstoyadAH pUyavarShiNaH | vyarudan devali~NgAni drumAH peturvinAnilam || 13|| grahAn puNyatamAnanye bhagaNAMshchApi dIpitAH | aticherurvakragatyA yuyudhushcha parasparam || 14|| dR^iShTvAnyAMshcha mahotpAtAnatattattvavidaH prajAH | brahmaputrAn R^ite bhItA menire vishvasamplavam || 15|| tAvAdidaityau sahasA vyajyamAnAtmapauruShau | vavR^idhAte.ashmasAreNa kAyenAdripatI iva || 16|| divispR^ishau hemakirITakoTibhiH niruddhakAShThau sphurada~NgadA bhujau | gAM kampayantau charaNaiH pade pade kaTyA sukA~nchyArkamatItya tasthatuH || 17|| prajApatirnAma tayorakArShId\- yaH prAk svadehAdyamayorajAyata | taM vai hiraNyakashipuM viduH prajA yaM taM hiraNyAkShamasUta sAgrataH || 18|| chakre hiraNyakashipurdorbhyAM brahmavareNa cha | vashe sapAlAn lokAMstrInakutomR^ityuruddhataH || 19|| hiraNyAkSho.anujastasya priyaH prItikR^idanvaham | gadApANirdivaM yAto yuyutsurmR^igayan raNam || 20|| taM vIkShya duHsahajavaM raNatkA~nchananUpuram | vaijayantyA srajA juShTamaMsanyastamahAgadam || 21|| manovIryavarotsiktamasR^iNyamakutobhayam | bhItA nililyire devAstArkShyatrastA ivAhayaH || 22|| sa vai tirohitAn dR^iShTvA mahasA svena daityarAT | sendrAn devagaNAn kShIbAnapashyan vyanadadbhR^isham || 23|| tato nivR^ittaH krIDiShyan gambhIraM bhImaniHsvanam | vijagAhe mahAsattvo vArdhiM matta iva dvipaH || 24|| tasmin praviShTe varuNasya sainikA yAdogaNAH sannadhiyaH sasAdhvasAH | ahanyamAnA api tasya varchasA pradharShitA dUrataraM pradudruvuH || 25|| sa varShapUgAnudadhau mahAbala\- shcharanmahormI~nChvasaneritAn muhuH | maurvyAbhijaghne gadayA vibhAvarI\- mAsedivAMstAta purIM prachetasaH || 26|| tatropalabhyAsuralokapAlakaM yAdogaNAnAmR^iShabhaM prachetasam | smayan pralabdhuM praNipatya nIchava\- jjagAdame dehyadhirAja saMyugam || 27|| tvaM lokapAlo.adhipatirbR^ihachChravA vIryApaho durmadavIramAninAm | vijitya loke.akhiladaityadAnavAn yadrAjasUyena purAyajatprabho || 28|| sa evamutsiktamadena vidviShA dR^iDhaM pralabdho bhagavAnapAmpatiH | roShaM samutthaM shamayan svayA dhiyA vyavochada~NgopashamaM gatA vayam || 29|| pashyAmi nAnyaM puruShAtpurAtanAt yaH saMyuge tvAM raNamArgakovidam | ArAdhayiShyatyasurarShabhehi taM manasvino yaM gR^iNate bhavAdR^ishAH || 30|| taM vIramArAdabhipadya vismayaH shayiShyase vIrashaye shvabhirvR^itaH | yastvadvidhAnAmasatAM prashAntaye rUpANi dhatte sadanugrahechChayA || 31|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe hiraNyAkShadigvijaye saptadasho.adhyAyaH || 17|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAdasho.adhyAyaH \- 18 ..} maitreya uvAcha tadevamAkarNya jaleshabhAShitaM mahAmanAstadvigaNayya durmadaH | harerviditvA gatima~Nga nAradA\- drasAtalaM nirvivishe tvarAnvitaH || 1|| dadarsha tatrAbhijitaM dharAdharaM pronnIyamAnAvanimagradaMShTrayA | muShNantamakShNA svarucho.aruNashriyA jahAsa chAho vanagocharo mR^igaH || 2|| Ahainamehyaj~na mahIM vimu~ncha no rasaukasAM vishvasR^ijeyamarpitA | na svasti yAsyasyanayA mamekShataH surAdhamAsAditasUkarAkR^ite || 3|| tvaM naH sapatnairabhavAya kiM bhR^ito yo mAyayA hantyasurAn parokShajit | tvAM yogamAyAbalamalpapauruShaM saMsthApya mUDha pramR^ije suhR^ichChuchaH || 4|| tvayi saMsthite gadayA shIrNashIrSha\- NyasmadbhujachyutayA ye cha tubhyam | baliM harantyR^iShayo ye cha devAH svayaM sarve na bhaviShyantyamUlAH || 5|| sa tudyamAno.ariduruktatomarai\- rdaMShTrAgragAM gAmupalakShya bhItAm | todaM mR^iShan niragAdambumadhyA\- dgrAhAhataH sa kareNuryathebhaH || 6|| taM niHsarantaM salilAdanudruto hiraNyakesho dviradaM yathA jhaShaH | karAladaMShTro.ashaninisvano.abravI\- dgatahriyAM kiM tvasatAM vigarhitam || 7|| sa gAmudastAtsalilasya gochare vinyasya tasyAmadadhAtsvasattvam | abhiShTuto vishvasR^ijA prasUnai\- rApUryamANo vibudhaiH pashyato.areH || 8|| parAnuShaktaM tapanIyopakalpaM mahAgadaM kA~nchanachitradaMsham | marmANyabhIkShNaM pratudantaM duruktaiH prachaNDamanyuH prahasaMstaM babhAShe || 9|| shrIbhagavAnuvAcha satyaM vayaM bho vanagocharA mR^igA yuShmadvidhAn mR^igaye grAmasiMhAn | na mR^ityupAshaiH pratimuktasya vIrA vikatthanaM tava gR^ihNantyabhadra || 10|| ete vayaM nyAsaharA rasaukasAM gatahriyo gadayA drAvitAste | tiShThAmahe.athApi katha~nchidAjau stheyaM kva yAmo balinotpAdya vairam || 11|| tvaM padrathAnAM kila yUthapAdhipo ghaTasva no.asvastaya AshvanUhaH | saMsthApya chAsmAn pramR^ijAshru svakAnAM yaH svAM pratij~nAM nAtipipartyasabhyaH || 12|| maitreya uvAcha so.adhikShipto bhagavatA pralabdhashcha ruShA bhR^isham | AjahArolbaNaM krodhaM krIDyamAno.ahirADiva || 13|| sR^ijannamarShitaH shvAsAn manyuprachalitendriyaH | AsAdya tarasA daityo gadayAbhyahanaddharim || 14|| bhagavAMstu gadAvegaM visR^iShTaM ripuNorasi | ava~nchayattirashchIno yogArUDha ivAntakam || 15|| punargadAM svAmAdAya bhrAmayantamabhIkShNashaH | abhyadhAvaddhariH kruddhaH saMrambhAddaShTadachChadam || 16|| tatashcha gadayArAtiM dakShiNasyAM bhruvi prabhuH | Ajaghne sa tu tAM saumya gadayA kovido.ahanat || 17|| evaM gadAbhyAM gurvIbhyAM haryakSho harireva cha | jigIShayA susaMrabdhAvanyonyamabhijaghnatuH || 18|| tayoH spR^idhostigmagadAhatA~NgayoH kShatAsravaghrANavivR^iddhamanyvoH | vichitramArgAMshcharatorjigIShayA vyabhAdilAyAmiva shuShmiNormR^idhaH || 19|| daityasya yaj~nAvayavasya mAyA\- gR^ihItavArAhatanormahAtmanaH | kauravya mahyAM dviShatorvimardanaM didR^ikShurAgAdR^iShibhirvR^itaH svarAT || 20|| AsannashauNDIramapetasAdhvasaM kR^itapratIkAramahAryavikramam | vilakShya daityaM bhagavAn sahasraNI\- rjagAda nArAyaNamAdisUkaram || 21|| brahmovAcha eSha te deva devAnAma~NghrimUlamupeyuShAm | viprANAM saurabheyINAM bhUtAnAmapyanAgasAm || 22|| AgaskR^idbhayakR^idduShkR^idasmadrAddhavaro.asuraH | anveShannapratiratho lokAnaTati kaNTakaH || 23|| mainaM mAyAvinaM dR^iptaM nira~Nkushamasattamam | AkrIDa bAlavaddeva yathAshIviShamutthitam || 24|| na yAvadeSha vardheta svAM velAM prApya dAruNaH | svAM deva mAyAmAsthAya tAvajjahyaghamachyuta || 25|| eShA ghoratamA sandhyA lokachChambaTkarI prabho | upasarpati sarvAtman surANAM jayamAvaha || 26|| adhunaiSho.abhijinnAma yogo mauhUrtiko hyagAt | shivAya nastvaM suhR^idAmAshu nistara dustaram || 27|| diShTyA tvAM vihitaM mR^ityumayamAsAditaH svayam | vikramyainaM mR^idhe hatvA lokAnAdhehi sharmaNi || 28|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe hiraNyAkShavadhe aShTAdasho.adhyAyaH || 18|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonaviMsho.adhyAyaH \- 19 ..} maitreya uvAcha avadhArya viri~nchasya nirvyalIkAmR^itaM vachaH | prahasya premagarbheNa tadapA~Ngena so.agrahIt || 1|| tataH sapatnaM mukhatashcharantamakutobhayam | jaghAnotpatya gadayA hanAvasuramakShajaH || 2|| sA hatA tena gadayA vihatA bhagavatkarAt | vighUrNitApatadreje tadadbhutamivAbhavat || 3|| sa tadA labdhatIrtho.api na babAdhe nirAyudham | mAnayan sa mR^idhe dharmaM viShvaksenaM prakopayan || 4|| gadAyAmapaviddhAyAM hAhAkAre vinirgate | mAnayAmAsa taddharmaM sunAbhaM chAsmaradvibhuH || 5|| taM vyagrachakraM ditiputrAdhamena svapArShadamukhyena viShajjamAnam | chitrA vAcho.atadvidAM khecharANAM tatra smAsan svasti te.amuM jahIti || 6|| sa taM nishAmyAttarathA~Ngamagrato vyavasthitaM padmapalAshalochanam | vilokya chAmarShapariplutendriyo ruShA svadantachChadamAdashachChvasan || 7|| karAladaMShTrashchakShurbhyAM sa~nchakShANo dahanniva | abhiplutya svagadayA hato.asItyAhanaddharim || 8|| padA savyena tAM sAdho bhagavAn yaj~nasUkaraH | lIlayA miShataH shatroH prAharadvAtaraMhasam || 9|| Aha chAyudhamAdhatsva ghaTasva tvaM jigIShasi | ityuktaH sa tadA bhUyastADayan vyanadadbhR^isham || 10|| tAM sa ApatatIM vIkShya bhagavAn samavasthitaH | jagrAha lIlayA prAptAM garutmAniva pannagIm || 11|| svapauruShe pratihate hatamAno mahAsuraH | naichChadgadAM dIyamAnAM hariNA vigataprabhaH || 12|| jagrAha trishikhaM shUlaM jvalajjvalanalolupam | yaj~nAya dhR^itarUpAya viprAyAbhicharan yathA || 13|| tadojasA daityamahAbhaTArpitaM chakAsadantaHkha udIrNadIdhiti | \-chakreNa chichCheda nishAtaneminA hariryathA tArkShyapatatramujjhitam || 14|| vR^ikNe svashUle bahudhAriNA hareH pratyetya vistIrNamuro vibhUtimat | pravR^iddharoShaH sa kaThoramuShTinA nadan prahR^ityAntaradhIyatAsuraH || 15|| tenetthamAhataH kShattarbhagavAnAdisUkaraH | nAkampata manAk kvApi srajA hata iva dvipaH || 16|| athorudhA.asR^ijanmAyAM yogamAyeshvare harau | yAM vilokya prajAstrastA menire.asyopasaMyamam || 17|| pravavurvAyavashchaNDAstamaH pAMsavamairayan | digbhyo nipeturgrAvANaH kShepaNaiH prahitA iva || 18|| dyaurnaShTabhagaNAbhraughaiH savidyutstanayitnubhiH | varShadbhiH pUyakeshAsR^igviNmUtrAsthIni chAsakR^it || 19|| girayaH pratyadR^ishyanta nAnAyudhamucho.anagha | digvAsaso yAtudhAnyaH shUlinyo muktamUrdhajAH || 20|| bahubhiryakSharakShobhiH pattyashvarathaku~njaraiH | AtatAyibhirutsR^iShTA hiMsrA vAcho.ativaishasAH || 21|| prAduShkR^itAnAM mAyAnAmAsurINAM vinAshayat | sudarshanAstraM bhagavAn prAyu~Nkta dayitaM tripAt || 22|| tadA diteH samabhavatsahasA hR^idi vepathuH | smarantyA bharturAdeshaM stanAchchAsR^ik prasusruve || 23|| vinaShTAsu svamAyAsu bhUyashchAvrajya keshavam | ruShopagUhamAno.amuM dadR^ishe.avasthitaM bahiH || 24|| taM muShTibhirvinighnantaM vajrasArairadhokShajaH | kareNa karNamUle.ahan yathA tvAShTraM marutpatiH || 25|| sa Ahato vishvajitA hyavaj~nayA paribhramadgAtra udastalochanaH | vishIrNabAhva~Nghrishiroruho.apata\- dyathA nagendro lulito nabhasvatA || 26|| kShitau shayAnaM tamakuNThavarchasaM karAladaMShTraM paridaShTadachChadam | ajAdayo vIkShya shashaMsurAgatA aho imaM ko nu labheta saMsthitim || 27|| yaM yogino yogasamAdhinA raho dhyAyanti li~NgAdasato mumukShayA | tasyaiSha daityaR^iShabhaH padAhato mukhaM prapashyaMstanumutsasarja ha || 28|| etau tau pArShadAvasya shApAdyAtAvasadgatim | punaH katipayaiH sthAnaM prapatsyete ha janmabhiH || 29|| devA UchuH namo namaste.akhilayaj~natantave sthitau gR^ihItAmalasattvamUrtaye | diShTyA hato.ayaM jagatAmaruntudaH tvatpAdabhaktyA vayamIsha nirvR^itAH || 30|| maitreya uvAcha evaM hiraNyAkShamasahyavikramaM sa sAdayitvA harirAdisUkaraH | jagAma lokaM svamakhaNDitotsavaM samIDitaH puShkaraviShTarAdibhiH || 31|| mayA yathAnUktamavAdi te hareH kR^itAvatArasya sumitracheShTitam | yathA hiraNyAkSha udAravikramo mahAmR^idhe krIDanavannirAkR^itaH || 32|| sUta uvAcha iti kauShAravAkhyAtAmAshrutya bhagavatkathAm | kShattA.a.anandaM paraM lebhe mahAbhAgavato dvija || 33|| anyeShAM puNyashlokAnAmuddAmayashasAM satAm | upashrutya bhavenmodaH shrIvatsA~Nkasya kiM punaH || 34|| yo gajendraM jhaShagrastaM dhyAyantaM charaNAmbujam | kroshantInAM kareNUnAM kR^ichChrato.amochayaddrutam || 35|| taM sukhArAdhyamR^ijubhirananyasharaNairnR^ibhiH | kR^itaj~naH ko na seveta durArAdhyamasAdhubhiH || 36|| yo vai hiraNyAkShavadhaM mahAdbhutaM vikrIDitaM kAraNasUkarAtmanaH | shR^iNoti gAyatyanumodate.a~njasA vimuchyate brahmavadhAdapi dvijAH || 37|| etanmahApuNyamalaM pavitraM dhanyaM yashasyaM padamAyurAshiShAm | prANendriyANAM yudhi shauryavardhanaM nArAyaNo.ante gatira~Nga shR^iNvatAm || 38|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe hiraNyAkShavadho nAmaikonaviMsho.adhyAyaH || 19|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. viMsho.adhyAyaH \- 20 ..} shaunaka uvAcha mahIM pratiShThAmadhyasya saute svAyambhuvo manuH | kAnyanvatiShThaddvArANi mArgAyAvarajanmanAm || 1|| kShattA mahAbhAgavataH kR^iShNasyaikAntikaH suhR^it | yastatyAjAgrajaM kR^iShNe sApatyamaghavAniti || 2|| dvaipAyanAdanavaro mahitve tasya dehajaH | sarvAtmanA shritaH kR^iShNaM tatparAMshchApyanuvrataH || 3|| kimanvapR^ichChanmaitreyaM virajAstIrthasevayA | upagamya kushAvarta AsInaM tattvavittamam || 4|| tayoH saMvadatoH sUta pravR^ittA hyamalAH kathAH | Apo gA~NgA ivAghaghnIrhareH pAdAmbujAshrayAH || 5|| tA naH kIrtaya bhadraM te kIrtanyodArakarmaNaH | rasaj~naH ko nu tR^ipyeta harilIlAmR^itaM piban || 6|| evamugrashravAH pR^iShTaH R^iShibhirnaimiShAyanaiH | bhagavatyarpitAdhyAtmastAnAha shrUyatAmiti || 7|| sUta uvAcha harerdhR^itakroDatanoH svamAyayA nishamya goruddharaNaM rasAtalAt | lIlAM hiraNyAkShamavaj~nayA hataM sa~njAtaharSho munimAha bhArataH || 8|| vidura uvAcha prajApatipatiH sR^iShTvA prajAsarge prajApatIn | kimArabhata me brahman prabrUhyavyaktamArgavit || 9|| ye marIchyAdayo viprA yastu svAyambhuvo manuH | te vai brahmaNa AdeshAtkathametadabhAvayan || 10|| sadvitIyAH kimasR^ijan svatantrA uta karmasu | AhosvitsaMhatAH sarva idaM sma samakalpayan || 11|| maitreya uvAcha daivena durvitarkyeNa pareNAnimiSheNa cha | jAtakShobhAdbhagavato mahAnAsIdguNatrayAt || 12|| rajaHpradhAnAn mahatastrili~Ngo daivachoditAt | jAtaH sasarja bhUtAdirviyadAdIni pa~nchashaH || 13|| tAni chaikaikashaH sraShTumasamarthAni bhautikam | saMhatya daivayogena haimamaNDamavAsR^ijan || 14|| so.ashayiShTAbdhisalile ANDakosho nirAtmakaH | sAgraM vai varShasAhasramanvavAtsIttamIshvaraH || 15|| tasya nAbherabhUtpadmaM sahasrArkorudIdhiti | sarvajIvanikAyauko yatra svayamabhUtsvarAT || 16|| so.anuviShTo bhagavatA yaH shete salilAshaye | lokasaMsthAM yathApUrvaM nirmame saMsthayA svayA || 17|| sasarjachChAyayA vidyAM pa~ncha parvANamagrataH | tAmisramandhatAmisraM tamo moho mahAtamaH || 18|| visasarjAtmanaH kAyaM nAbhinandaMstamomayam | jagR^ihuryakSharakShAMsi rAtriM kShuttR^iTsamudbhavAm || 19|| kShuttR^iDbhyAmupasR^iShTAste taM jagdhumabhidudruvuH | mA rakShatainaM jakShadhvamityUchuH kShuttR^iDarditAH || 20|| devastAnAha saMvigno mA mAM jakShata rakShata | aho me yakSharakShAMsi prajA yUyaM babhUvitha || 21|| devatAH prabhayA yA yA dIvyan pramukhato.asR^ijat | te ahArShurdevayanto visR^iShTAM tAM prabhAmahaH || 22|| devo.adevA~njaghanataH sR^ijati smAtilolupAn | ta enaM lolupatayA maithunAyAbhipedire || 23|| tato hasan sa bhagavAnasurairnirapatrapaiH | anvIyamAnastarasA kruddho bhItaH parApatat || 24|| sa upavrajya varadaM prapannArtiharaM harim | anugrahAya bhaktAnAmanurUpAtmadarshanam || 25|| pAhi mAM paramAtmaMste preShaNenAsR^ijaM prajAH | tA imA yabhituM pApA upAkrAmanti mAM prabho || 26|| tvamekaH kila lokAnAM kliShTAnAM kleshanAshanaH | tvamekaH kleshadasteShAmanAsannapadAM tava || 27|| so.avadhAryAsya kArpaNyaM viviktAdhyAtmadarshanaH | vimu~nchAtmatanuM ghorAmityukto vimumocha ha || 28|| tAM kvaNachcharaNAmbhojAM madavihvalalochanAm | kA~nchIkalApavilasaddukUlachChannarodhasam || 29|| anyonyashleShayottu~NganirantarapayodharAm | sunAsAM sudvijAM snigddhahAsalIlAvalokanAm || 30|| gUhantIM vrIDayA.a.atmAnaM nIlAlakavarUthinIm | upalabhyAsurA dharma sarve sammumuhuH striyam || 31|| aho rUpamaho dhairyamaho asyA navaM vayaH | madhye kAmayamAnAnAmakAmeva visarpati || 32|| vitarkayanto bahudhA tAM sandhyAM pramadAkR^itim | abhisambhAvya vishrambhAtparyapR^ichChan kumedhasaH || 33|| kAsi kasyAsi rambhoru ko vArthaste.atra bhAmini | rUpadraviNapaNyena durbhagAnno vibAdhase || 34|| yA vA kAchittvamabale diShTyA sandarshanaM tava | utsunoShIkShamANAnAM kandukakrIDayA manaH || 35|| naikatra te jayati shAlini pAdapadmaM ghnantyA muhuH karatalena patatpata~Ngam | madhyaM viShIdati bR^ihatstanabhArabhItaM shAnteva dR^iShTiramalA sushikhAsamUhaH || 36|| iti sAyantanIM sandhyAmasurAH pramadAyatIm | pralobhayantIM jagR^ihurmatvA mUDhadhiyaH striyam || 37|| prahasya bhAvagambhIraM jighrantyAtmAnamAtmanA | kAntyA sasarja bhagavAn gandharvApsarasAM gaNAn || 38|| visasarja tanuM tAM vai jyotsnAM kAntimatIM priyAm | ta eva chAdaduH prItyA vishvAvasupurogamAH || 39|| sR^iShTvA bhUtapishAchAMshcha bhagavAnAtmatandriNA | digvAsaso muktakeshAn vIkShya chAmIlayaddR^ishau || 40|| jagR^ihustadvisR^iShTAM tAM jR^imbhaNAkhyAM tanuM prabhoH | nidrAmindriyavikledo yayA bhUteShu dR^ishyate | yenochChiShTAn dharShayanti tamunmAdaM prachakShate || 41|| UrjasvantaM manyamAna AtmAnaM bhagavAnajaH | sAdhyAn gaNAn pitR^igaNAn parokSheNAsR^ijatprabhuH || 42|| ta AtmasargaM taM kAyaM pitaraH pratipedire | sAdhyebhyashcha pitR^ibhyashcha kavayo yadvitanvate || 43|| siddhAn vidyAdharAMshchaiva tirodhAnena so.asR^ijat | tebhyo.adadAttamAtmAnamantardhAnAkhyamadbhutam || 44|| sa kinnarAn kimpuruShAn pratyAtmyenAsR^ijatprabhuH | mAnayannAtmanA.a.atmAnamAtmAbhAsaM vilokayan || 45|| te tu tajjagR^ihU rUpaM tyaktaM yatparameShThinA | mithunIbhUya gAyantastamevoShasi karmabhiH || 46|| dehena vai bhogavatA shayAno bahuchintayA | sarge.anupachite krodhAdutsasarja ha tadvapuH || 47|| ye.ahIyantAmutaH keshA ahayaste.a~Nga jaj~nire | sarpAH prasarpataH krUrA nAgA bhogorukandharAH || 48|| sa AtmAnaM manyamAnaH kR^itakR^ityamivAtmabhUH | tadA manUn sasarjAnte manasA lokabhAvanAn || 49|| tebhyaH so.asR^ijatsvIyaM puraM puruShamAtmavAn | tAn dR^iShTvA ye purA sR^iShTAH prashashaMsuH prajApatim || 50|| aho etajjagatsraShTaH sukR^itaM bata te kR^itam | pratiShThitAH kriyA yasmin sAkamannamadAmahe || 51|| tapasA vidyayA yukto yogena susamAdhinA | R^iShIn R^iShirhR^iShIkeshaH sasarjAbhimatAH prajAH || 52|| tebhyashchaikaikashaH svasya dehasyAMshamadAdajaH | yattatsamAdhiyogarddhitapovidyAviraktimat || 53|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe viMsho.adhyAyaH || 20|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekaviMsho.adhyAyaH \- 21 ..} vidura uvAcha svAyambhuvasya cha manorvaMshaH paramasammataH | kathyatAM bhagavan yatra maithunenaidhire prajAH || 1|| priyavratottAnapAdau sutau svAyambhuvasya vai | yathAdharmaM jugupatuH saptadvIpavatIM mahIm || 2|| tasya vai duhitA brahman devahUtIti vishrutA | patnI prajApateruktA kardamasya tvayAnagha || 3|| tasyAM sa vai mahAyogI yuktAyAM yogalakShaNaiH | sasarja katidhA vIryaM tanme shushrUShave vada || 4|| ruchiryo bhagavAn brahman dakSho vA brahmaNaH sutaH | yathA sasarja bhUtAni labdhvA bhAryAM cha mAnavIm || 5|| maitreya uvAcha prajAH sR^ijeti bhagavAn kardamo brahmaNoditaH | sarasvatyAM tapastepe sahasrANAM samA dasha || 6|| tataH samAdhiyuktena kriyAyogena kardamaH | samprapede hariM bhaktyA prapannavaradAshuSham || 7|| tAvatprasanno bhagavAn puShkarAkShaH kR^ite yuge | darshayAmAsa taM kShattaH shAbdaM brahma dadhadvapuH || 8|| sa taM virajamarkAbhaM sitapadmotpalasrajam | snigddhanIlAlakavrAtavaktrAbjaM virajo.ambaram || 9|| kirITinaM kuNDalinaM sha~NkhachakragadAdharam | shvetotpalakrIDanakaM manaHsparshasmitekShaNam || 10|| vinyastacharaNAmbhojamaMsadeshe garutmataH | dR^iShTvA khe.avasthitaM vakShaHshriyaM kaustubhakandharam || 11|| jAtaharSho.apatanmUrdhnA kShitau labdhamanorathaH | gIrbhistvabhyagR^iNAtprItisvabhAvAtmA kR^itA~njaliH || 12|| R^iShiruvAcha juShTaM batAdyAkhilasattvarAsheH sAMsid.hdhyamakShNostava darshanAnnaH | yaddarshanaM janmabhirIDya sadbhi\- rAshAsate yogino rUDhayogAH || 13|| ye mAyayA te hatamedhasastva\- tpAdAravindaM bhavasindhupotam | upAsate kAmalavAya teShAM rAsIsha kAmAnniraye.api ye syuH || 14|| tathA sa chAhaM parivoDhukAmaH samAnashIlAM gR^ihamedhadhenum | upeyivAn mUlamasheShamUlaM durAshayaH kAmadughA~Nghripasya || 15|| prajApateste vachasAdhIsha tantyA lokaH kilAyaM kAmahato.anubaddhaH | ahaM cha lokAnugato vahAmi baliM cha shuklAnimiShAya tubhyam || 16|| lokAMshcha lokAnugatAn pashUMshcha hitvA shritAste charaNAtapatram | parasparaM tvadguNavAdasIdhu\- pIyUShaniryApitadehadharmAH || 17|| na te.ajarAkShabhramirAyureShAM trayodashAraM trishataM ShaShTiparva | ShaNnemyanantachChadi yattriNAbhi\- karAlasroto jagadAchChidya dhAvat || 18|| ekaH svayaM san jagataH sisR^ikShayA dvitIyayA.a.atmannadhiyogamAyayA | sR^ijasyadaH pAsi punargrasiShyase yathorNanAbhirbhagavan svashaktibhiH || 19|| naitadbatAdhIsha padaM tavepsitaM yanmAyayA nastanuShe bhUtasUkShmam | anugrahAyAstvapi yarhi mAyayA lasattulasyA tanuvA vilakShitaH || 20|| taM tvAnubhUtyoparatakriyArthaM svamAyayA vartitalokatantram | namAmyabhIkShNaM namanIyapAda\- sarojamalpIyasi kAmavarSham || 21|| R^iShiruvAcha ityavyalIkaM praNuto.abjanAbha\- stamAbabhAShe vachasAmR^itena | suparNapakShopari rochamAnaH premasmitodvIkShaNavibhramadbhrUH || 22|| shrIbhagavAnuvAcha viditvA tava chaityaM me puraiva samayoji tat | yadarthamAtmaniyamaistvayaivAhaM samarchitaH || 23|| na vai jAtu mR^iShaiva syAtprajAdhyakSha madarhaNam | bhavadvidheShvatitarAM mayi sa~NgR^ibhitAtmanAm || 24|| prajApatisutaH samrANmanurvikhyAtama~NgalaH | brahmAvartaM yo.adhivasan shAsti saptArNavAM mahIm || 25|| sa cheha vipra rAjarShirmahiShyA shatarUpayA | AyAsyati didR^ikShustvAM parashvo dharmakovidaH || 26|| AtmajAmasitApA~NgIM vayaHshIlaguNAnvitAm | mR^igayantIM patiM dAsyatyanurUpAya te prabho || 27|| samAhitaM te hR^idayaM yatremAn parivatsarAn | sA tvAM brahman nR^ipavadhUH kAmamAshu bhajiShyati || 28|| yA ta AtmabhR^itaM vIryaM navadhA prasaviShyati | vIrye tvadIye R^iShaya AdhAsyantya~njasA.a.atmanaH || 29|| tvaM cha samyaganuShThAya nideshaM ma ushattamaH | mayi tIrthIkR^itAsheShakriyArtho mAM prapatsyase || 30|| kR^itvA dayAM cha jIveShu dattvA chAbhayamAtmavAn | mayyAtmAnaM saha jagaddrakShyasyAtmani chApi mAm || 31|| sahAhaM svAMshakalayA tvadvIryeNa mahAmune | tava kShetre devahUtyAM praNeShye tattvasaMhitAm || 32|| maitreya uvAcha evaM tamanubhAShyAtha bhagavAn pratyagakShajaH | jagAma bindusarasaH sarasvatyA parishritAt || 33|| nirIkShatastasya yayAvasheSha\- siddheshvarAbhiShTutasiddhamArgaH | AkarNayan patrarathendrapakShai\- ruchchAritaM stomamudIrNasAma || 34|| atha samprasthite shukle kardamo bhagavAn R^iShiH | Aste sma bindusarasi taM kAlaM pratipAlayan || 35|| manuH syandanamAsthAya shAtakaumbhaparichChadam | Aropya svAM duhitaraM sabhAryaH paryaTan mahIm || 36|| tasmin sudhanvannahani bhagavAn yatsamAdishat | upAyAdAshramapadaM muneH shAntavratasya tat || 37|| yasmin bhagavato netrAnnyapatannashrubindavaH | kR^ipayA samparItasya prapanne.arpitayA bhR^isham || 38|| tadvai bindusaro nAma sarasvatyA pariplutam | puNyaM shivAmR^itajalaM maharShigaNasevitam || 39|| puNyadrumalatAjAlaiH kUjatpuNyamR^igadvijaiH | sarvartuphalapuShpADhyaM vanarAjishriyAnvitam || 40|| mattadvijagaNairghuShTaM mattabhramaravibhramam | mattabarhinaTATopamAhvayan mattakokilam || 41|| kadambachampakAshokakara~njabakulAsanaiH | kundamandArakuTajaishchUtapotairala~NkR^itam || 42|| kAraNDavaiH plavairhaMsaiH kurarairjalakukkuTaiH | sArasaishchakravAkaishcha chakorairvalgu kUjitam || 43|| tathaiva hariNaiH kroDaiH shvAvidgavayaku~njaraiH | gopuchChairharibhirmarkairnakulairnAbhibhirvR^itam || 44|| pravishya tattIrthavaramAdirAjaH sahAtmajaH | dadarsha munimAsInaM tasmin hutahutAshanam || 45|| vidyotamAnaM vapuShA tapasyugrayujA chiram | nAtikShAmaM bhagavataH snigdhApA~NgAvalokanAt | tadvyAhR^itAmR^itakalApIyUShashravaNena cha || 46|| prAMshuM padmapalAshAkShaM jaTilaM chIravAsasam | upasaMshritya malinaM yathArhaNamasaMskR^itam || 47|| athoTajamupAyAtaM nR^idevaM praNataM puraH | saparyayA paryagR^ihNAtpratinandyAnurUpayA || 48|| gR^ihItArhaNamAsInaM saMyataM prINayan muniH | smaran bhagavadAdeshamityAha shlakShNayA girA || 49|| nUnaM cha~NkramaNaM deva satAM saMrakShaNAya te | vadhAya chAsatAM yastvaM hareH shaktirhi pAlinI || 50|| yo.arkendvagnIndravAyUnAM yamadharmaprachetasAm | rUpANi sthAna Adhatse tasmai shuklAya te namaH || 51|| na yadA rathamAsthAya jaitraM maNigaNArpitam | visphUrjachchaNDakodaNDo rathena trAsayannaghAn || 52|| svasainyacharaNakShuNNaM vepayan maNDalaM bhuvaH | vikarShan bR^ihatIM senAM paryaTasyaMshumAniva || 53|| tadaiva setavaH sarve varNAshramanibandhanAH | bhagavadrachitA rAjan bhidyeran bata dasyubhiH || 54|| adharmashcha samedheta lolupairvya~NkushairnR^ibhiH | shayAne tvayi loko.ayaM dasyugrasto vina~NkShyati || 55|| athApi pR^ichChe tvAM vIra yadarthaM tvamihAgataH | tadvayaM nirvyalIkena pratipadyAmahe hR^idA || 56|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe ekaviMsho.adhyAyaH || 21|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAviMsho.adhyAyaH \- 22 ..} maitreya uvAcha evamAviShkR^itAsheShaguNakarmodayo munim | savrIDa iva taM samrADupAratamuvAcha ha || 1|| manuruvAcha brahmAsR^ijatsvamukhato yuShmAnAtmaparIpsayA | ChandomayastapovidyAyogayuktAnalampaTAn || 2|| tattrANAyAsR^ijachchAsmAn doHsahasrAtsahasrapAt | hR^idayaM tasya hi brahma kShatrama~NgaM prachakShate || 3|| ato hyanyonyamAtmAnaM brahma kShatraM cha rakShataH | rakShati smAvyayo devaH sa yaH sadasadAtmakaH || 4|| tava sandarshanAdeva chChinnA me sarvasaMshayAH | yatsvayaM bhagavAn prItyA dharmamAha rirakShiShoH || 5|| diShTyA me bhagavAn dR^iShTo durdarsho yo.akR^itAtmanAm | diShTyA pAdarajaH spR^iShTaM shIrShNA me bhavataH shivam || 6|| diShTyA tvayAnushiShTo.ahaM kR^itashchAnugraho mahAn | apAvR^itaiH karNarandhrairjuShTA diShTyoshatIrgiraH || 7|| sa bhavAn duhitR^isnehaparikliShTAtmano mama | shrotumarhasi dInasya shrAvitaM kR^ipayA mune || 8|| priyavratottAnapadoH svaseyaM duhitA mama | anvichChati patiM yuktaM vayaHshIlaguNAdibhiH || 9|| yadA tu bhavataH shIlashrutarUpavayoguNAn | ashR^iNonnAradAdeShA tvayyAsItkR^itanishchayA || 10|| tatpratIchCha dvijAgryemAM shraddhayopahR^itAM mayA | sarvAtmanAnurUpAM te gR^ihamedhiShu karmasu || 11|| udyatasya hi kAmasya prativAdo na shasyate | api nirmuktasa~Ngasya kAmaraktasya kiM punaH || 12|| ya udyatamanAdR^itya kInAshamabhiyAchate | kShIyate tadyashaH sphItaM mAnashchAvaj~nayA hataH || 13|| ahaM tvAshR^iNavaM vidvan vivAhArthaM samudyatam | atastvamupakurvANaH prattAM pratigR^ihANa me || 14|| R^iShiruvAcha bADhamudvoDhukAmo.ahamaprattA cha tavAtmajA | AvayoranurUpo.asAvAdyo vaivAhiko vidhiH || 15|| kAmaH sa bhUyAnnaradeva te.asyAH putryAH samAmnAyavidhau pratItaH | ka eva te tanayAM nAdriyeta svayaiva kAntyA kShipatImiva shriyam || 16|| yAM harmyapR^iShThe kvaNada~NghrishobhAM vikrIDatIM kandukavihvalAkShIm | vishvAvasurnyapatatsvAdvimAnA\- dvilokya sammohavimUDhachetAH || 17|| tAM prArthayantIM lalanAlalAma\- masevitashrIcharaNairadR^iShTAm | vatsAM manoruchchapadaH svasAraM ko nAnumanyeta budho.abhiyAtAm || 18|| ato bhajiShye samayena sAdhvIM yAvattejo bibhR^iyAdAtmano me | ato dharmAn pAramahaMsyamukhyAn shuklaproktAn bahu manye.avihiMsrAn || 19|| yato.abhavadvishvamidaM vichitraM saMsthAsyate yatra cha vAvatiShThate | prajApatInAM patireSha mahyaM paraM pramANaM bhagavAnanantaH || 20|| maitreya uvAcha sa ugradhanvanniyadevAbabhAShe AsIchcha tUShNImaravindanAbham | dhiyopagR^ihNan smitashobhitena mukhena cheto lulubhe devahUtyAH || 21|| so.anuj~nAtvA vyavasitaM mahiShyA duhituH sphuTam | tasmai guNagaNADhyAya dadau tulyAM praharShitaH || 22|| shatarUpA mahArAj~nI pAribarhAn mahAdhanAn | dampatyoH paryadAtprItyA bhUShAvAsaH parichChadAn || 23|| prattAM duhitaraM samrAT sadR^ikShAya gatavyathaH | upaguhya cha bAhubhyAmautkaNThyonmathitAshayaH || 24|| ashaknuvaMstadvirahaM mu~nchan bAShpakalAM muhuH | Asi~nchadamba vatseti netrodairduhituH shikhAH || 25|| Amantrya taM munivaramanuj~nAtaH sahAnugaH | pratasthe rathamAruhya sabhAryaH svapuraM nR^ipaH || 26|| ubhayoH R^iShikulyAyAH sarasvatyAH surodhasoH | R^iShINAmupashAntAnAM pashyannAshramasampadaH || 27|| tamAyAntamabhipretya brahmAvartAtprajAH patim | gItasaMstutivAditraiH pratyudIyuH praharShitAH || 28|| barhiShmatI nAma purI sarvasampatsamanvitA | nyapatan yatra romANi yaj~nasyA~NgaM vidhunvataH || 29|| kushAH kAshAsta evAsan shashvaddharitavarchasaH | R^iShayo yaiH parAbhAvya yaj~naghnAnyaj~namIjire || 30|| kushakAshamayaM barhirAstIrya bhagavAn manuH | ayajadyaj~napuruShaM labdhA sthAnaM yato bhuvam || 31|| barhiShmatIM nAma vibhuryAM nirvishya samAvasat | tasyAM praviShTo bhavanaM tApatrayavinAshanam || 32|| sabhAryaH saprajaH kAmAn bubhuje.anyAvirodhataH | sa~NgIyamAnasatkIrtiH sastrIbhiH suragAyakaiH | pratyUSheShvanubaddhena hR^idA shR^iNvan hareH kathAH || 33|| niShNAtaM yogamAyAsu muniM svAyambhuvaM manum | yadA bhraMshayituM bhogA na shekurbhagavatparam || 34|| ayAtayAmAstasyAsan yAmAH svAntarayApanAH | shR^iNvato dhyAyato viShNoH kurvato bruvataH kathAH || 35|| sa evaM svAntaraM ninye yugAnAmekasaptatim | vAsudevaprasa~Ngena paribhUtagatitrayaH || 36|| shArIrA mAnasA divyA vaiyAse ye cha mAnuShAH | bhautikAshcha kathaM kleshA bAdhante harisaMshrayam || 37|| yaH pR^iShTo munibhiH prAha dharmAnnAnAvidhAn shubhAn | nR^iNAM varNAshramANAM cha sarvabhUtahitaH sadA || 38|| etatta AdirAjasya manoshcharitamadbhutam | varNitaM varNanIyasya tadapatyodayaM shR^iNu || 39|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe dvAviMsho.adhyAyaH || 22|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayoviMsho.adhyAyaH \- 23 ..} maitreya uvAcha pitR^ibhyAM prasthite sAdhvI patimi~NgitakovidA | nityaM paryacharatprItyA bhavAnIva bhavaM prabhum || 1|| vishrambheNAtmashauchena gauraveNa damena cha | shushrUShayA sauhR^idena vAchA madhurayA cha bhoH || 2|| visR^ijya kAmaM dambhaM cha dveShaM lobhamaghaM madam | apramattodyatA nityaM tejIyAMsamatoShayat || 3|| sa vai devarShivaryastAM mAnavIM samanuvratAm | daivAdgarIyasaH patyurAshAsAnAM mahAshiShaH || 4|| kAlena bhUyasA kShAmAM karshitAM vratacharyayA | premagadgadayA vAchA pIDitaH kR^ipayAbravIt || 5|| kardama uvAcha tuShTo.ahamadya tava mAnavi mAnadAyAH shushrUShayA paramayA parayA cha bhaktyA | yo dehinAmayamatIva suhR^itsvadeho nAvekShitaH samuchitaH kShapituM madarthe || 6|| ye me svadharmaniratasya tapaH samAdhi\- vidyA.a.atmayogavijitA bhagavatprasAdAH | tAneva te madanusevanayAvaruddhAn dR^iShTiM prapashya vitarAmyabhayAnashokAn || 7|| anye punarbhagavato bhruva udvijR^imbha\- vibhraMshitArtharachanAH kimurukramasya | siddhAsi bhu~NkShva vibhavAn nijadharmadohAn divyAnnarairduradhigAnnR^ipavikriyAbhiH || 8|| evaM bruvANamabalAkhilayogamAyA\- vidyAvichakShaNamavekShya gatAdhirAsIt | samprashrayapraNayavihvalayA gireShad\- vrIDAvalokavilasaddhasitAnanA.a.aha || 9|| devahUtiruvAcha rAddhaM bata dvijavR^iShaitadamoghayoga\- mAyAdhipe tvayi vibho tadavaimi bhartaH | yaste.abhyadhAyi samayaH sakR^ida~Ngasa~Ngo bhUyAdgarIyasi guNaH prasavaH satInAm || 10|| tatretikR^ityamupashikSha yathopadeshaM yenaiSha me karshito.atiriraMsayA.a.atmA | sid.hdhyeta te kR^itamanobhavadharShitAyA dInastadIsha bhavanaM sadR^ishaM vichakShva || 11|| maitreya uvAcha priyAyAH priyamanvichChan kardamo yogamAsthitaH | vimAnaM kAmagaM kShattastarhyevAvirachIkarat || 12|| sarvakAmadughaM divyaM sarvaratnasamanvitam | sarvard.hdhyupachayodarkaM maNistambhairupaskR^itam || 13|| divyopakaraNopetaM sarvakAlasukhAvaham | paTTikAbhiH patAkAbhirvichitrAbhirala~NkR^itam || 14|| sragbhirvichitramAlyAbhirma~njushi~njatShaDa~NghribhiH | dukUlakShaumakausheyairnAnAvastrairvirAjitam || 15|| uparyupari vinyastanilayeShu pR^ithakpR^ithak | kShiptaiH kashipubhiH kAntaM parya~NkavyajanAsanaiH || 16|| tatra tatra vinikShiptanAnAshilpopashobhitam | mahAmarakatasthAlyA juShTaM vidrumavedibhiH || 17|| dvAHsu vidrumadehalyA bhAtaM vajrakapATavat | shikhareShvindranIleShu hemakumbhairadhishritam || 18|| chakShuShmatpadmarAgAgryairvajrabhittiShu nirmitaiH | juShTaM vichitravaitAnairmahArhairhematoraNaiH || 19|| haMsapArAvatavrAtaistatra tatra nikUjitam | kR^itrimAn manyamAnaiH svAnadhiruhyAdhiruhya cha || 20|| vihArasthAnavishrAmasaMveshaprA~NgaNAjiraiH | yathopajoShaM rachitairvismApanamivAtmanaH || 21|| IdR^iggR^ihaM tatpashyantIM nAtiprItena chetasA | sarvabhUtAshayAbhij~naH prAvochatkardamaH svayam || 22|| nimajjyAsmin hrade bhIru vimAnamidamAruha | idaM shuklakR^itaM tIrthamAshiShAM yApakaM nR^iNAm || 23|| sA tadbhartuH samAdAya vachaH kuvalayekShaNA | sarajaM bibhratI vAso veNIbhUtAMshcha mUrdhajAn || 24|| a~NgaM cha malapa~Nkena sa~nChannaM shabalastanam | Avivesha sarasvatyAH saraH shivajalAshayam || 25|| sAntaHsarasi veshmasthAH shatAni dasha kanyakAH | sarvAH kishoravayaso dadarshotpalagandhayaH || 26|| tAM dR^iShTvA sahasotthAya prochuH prA~njalayaH striyaH | vayaM karmakarIstubhyaM shAdhi naH karavAma kim || 27|| snAnena tAM mahArheNa snApayitvA manasvinIm | dukUle nirmale nUtne dadurasyai cha mAnadAH || 28|| bhUShaNAni parArdhyAni varIyAMsi dyumanti cha | annaM sarvaguNopetaM pAnaM chaivAmR^itAsavam || 29|| athAdarshe svamAtmAnaM sragviNaM virajAmbaram | virajaM kR^itasvastyayanaM kanyAbhirbahumAnitam || 30|| snAtaM kR^itashiraHsnAnaM sarvAbharaNabhUShitam | niShkagrIvaM valayinaM kUjatkA~nchananUpuram || 31|| shroNyoradhyastayA kA~nchyA kA~nchanyA bahuratnayA | hAreNa cha mahArheNa ruchakena cha bhUShitam || 32|| sudatA subhruvA shlakShNasnigdhApA~Ngena chakShuShA | padmakoshaspR^idhA nIlairalakaishcha lasanmukham || 33|| yadA sasmAra R^iShabhamR^iShINAM dayitaM patim | tatra chAste saha strIbhiryatrAste sa prajApatiH || 34|| bhartuH purastAdAtmAnaM strIsahasravR^itaM tadA | nishAmya tadyogagatiM saMshayaM pratyapadyata || 35|| sa tAM kR^itamalasnAnAM vibhrAjantImapUrvavat | Atmano bibhratIM rUpaM saMvItaruchirastanIm || 36|| vidyAdharIsahasreNa sevyamAnAM suvAsasam | jAtabhAvo vimAnaM tadArohayadamitrahan || 37|| tasminnaluptamahimA priyayAnurakto vidyAdharIbhirupachIrNavapurvimAne | babhrAja utkachakumudgaNavAnapIchyaH tArAbhirAvR^ita ivoDupatirnabhaHsthaH || 38|| tenAShTalokapavihArakulAchalendra\- droNIShvana~NgasakhamArutasaubhagAsu | siddhairnuto dyudhunipAtashivasvanAsu reme chiraM dhanadavallalanA varUthI || 39|| vaishrambhake surasane nandane puShpabhadrake | mAnase chaitrarathye cha sa reme rAmayA rataH || 40|| bhrAjiShNunA vimAnena kAmagena mahIyasA | vaimAnikAnatyasheta charaMllokAn yathAnilaH || 41|| kiM durApAdanaM teShAM puMsAmuddAmachetasAm | yairAshritastIrthapadashcharaNo vyasanAtyayaH || 42|| prekShayitvA bhuvo golaM patnyai yAvAn svasaMsthayA | bahvAshcharyaM mahAyogI svAshramAya nyavartata || 43|| vibhajya navadhA.a.atmAnaM mAnavIM suratotsukAm | rAmAM niramayan reme varShapUgAn muhUrtavat || 44|| tasmin vimAna utkR^iShTAM shayyAM ratikarIM shritA | na chAbudhyata taM kAlaM patyApIchyena sa~NgatA || 45|| evaM yogAnubhAvena dampatyo ramamANayoH | shataM vyatIyuH sharadaH kAmalAlasayormanAk || 46|| tasyAmAdhatta retastAM bhAvayannAtmanA.a.atmavit | nodhA vidhAya rUpaM svaM sarvasa~NkalpavidvibhuH || 47|| ataH sA suShuve sadyo devahUtiH striyaH prajAH | sarvAstAshchArusarvA~Ngyo lohitotpalagandhayaH || 48|| patiM sA pravrajiShyantaM tadA.a.alakShyoshatI satI | smayamAnA viklavena hR^idayena vidUyatA || 49|| likhantyadhomukhI bhUmiM padA nakhamaNishriyA | uvAcha lalitAM vAchaM nirudhyAshrukalAM shanaiH || 50|| devahUtiruvAcha sarvaM tadbhagavAn mahyamupovAha pratishrutam | athApi me prapannAyA abhayaM dAtumarhasi || 51|| brahman duhitR^ibhistubhyaM vimR^igyAH patayaH samAH | kashchitsyAnme vishokAya tvayi pravrajite vanam || 52|| etAvatAlaM kAlena vyatikrAntena me prabho | indriyArthaprasa~Ngena parityaktaparAtmanaH || 53|| indriyArtheShu sajjantyA prasa~Ngastvayi me kR^itaH | ajAnantyA paraM bhAvaM tathApyastvabhayAya me || 54|| sa~Ngo yaH saMsR^iterheturasatsu vihito.adhiyA | sa eva sAdhuShu kR^ito niHsa~NgatvAya kalpate || 55|| neha yatkarma dharmAya na virAgAya kalpate | na tIrthapadasevAyai jIvannapi mR^ito hi saH || 56|| sAhaM bhagavato nUnaM va~nchitA mAyayA dR^iDham | yattvAM vimuktidaM prApya na mumukSheya bandhanAt || 57|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne trayoviMsho.adhyAyaH || 23|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturviMsho.adhyAyaH \- 24 ..} maitreya uvAcha nirvedavAdinImevaM manorduhitaraM muniH | dayAluH shAlinImAha shuklAbhivyAhR^itaM smaran || 1|| R^iShiruvAcha mA khido rAjaputrItthamAtmAnaM pratyanindite | bhagavAMste.akSharo garbhamadUrAtsamprapatsyate || 2|| dhR^itavratAsi bhadraM te damena niyamena cha | tapodraviNadAnaishcha shraddhayA cheshvaraM bhaja || 3|| sa tvayA.a.arAdhitaH shuklo vitanvan mAmakaM yashaH | ChettA te hR^idayagranthimaudaryo brahmabhAvanaH || 4|| maitreya uvAcha devahUtyapi sandeshaM gauraveNa prajApateH | samyak shraddhAya puruShaM kUTasthamabhajadgurum || 5|| tasyAM bahutithe kAle bhagavAn madhusUdanaH | kArdamaM vIryamApanno jaj~ne.agniriva dAruNi || 6|| avAdayaMstadA vyomni vAditrANi ghanAghanAH | gAyanti taM sma gandharvA nR^ityantyapsaraso mudA || 7|| petuH sumanaso divyAH khecharairapavarjitAH | prasedushcha dishaH sarvA ambhAMsi cha manAMsi cha || 8|| tatkardamAshramapadaM sarasvatyA parishritam | svayambhUH sAkamR^iShibhirmarIchyAdibhirabhyayAt || 9|| bhagavantaM paraM brahma sattvenAMshena shatruhan | tattvasa~NkhyAnavij~naptyai jAtaM vidvAnajaH svarAT || 10|| sabhAjayan vishuddhena chetasA tachchikIrShitam | prahR^iShyamANairasubhiH kardamaM chedamabhyadhAt || 11|| brahmovAcha tvayA me.apachitistAta kalpitA nirvyalIkataH | yanme sa~njagR^ihe vAkyaM bhavAn mAnada mAnayan || 12|| etAvatyeva shushrUShA kAryA pitari putrakaiH | bADhamityanumanyeta gauraveNa gurorvachaH || 13|| imA duhitaraH sabhya tava vatsa sumadhyamAH | sargametaM prabhAvaiH svairbR^ihayiShyantyanekadhA || 14|| atastvamR^iShimukhyebhyo yathAshIlaM yathAruchi | AtmajAH paridehyadya vistR^iNIhi yasho bhuvi || 15|| vedAhamAdyaM puruShamavatIrNaM svamAyayA | bhUtAnAM shevadhiM dehaM bibhrANaM kapilaM mune || 16|| j~nAnavij~nAnayogena karmaNAmuddharan jaTAH | hiraNyakeshaH padmAkShaH padmamudrApadAmbujaH || 17|| eSha mAnavi te garbhaM praviShTaH kaiTabhArdanaH | avidyAsaMshayagranthiM ChittvA gAM vichariShyati || 18|| ayaM siddhagaNAdhIshaH sA~NkhyAchAryaiH susammataH | loke kapila ityAkhyAM gantA te kIrtivardhanaH || 19|| maitreya uvAcha tAvAshvAsya jagatsraShTA kumAraiH saha nAradaH | haMso haMsena yAnena tridhAma paramaM yayau || 20|| gate shatadhR^itau kShattaH kardamastena choditaH | yathoditaM svaduhitR^IH prAdAdvishvasR^ijAM tataH || 21|| marIchaye kalAM prAdAdanasUyAmathAtraye | shraddhAma~Ngirase.ayachChatpulastyAya havirbhuvam || 22|| pulahAya gatiM yuktAM kratave cha kriyAM satIm | khyAtiM cha bhR^igave.ayachChadvasiShThAyApyarundhatIm || 23|| atharvaNe.adadAchChAntiM yayA yaj~no vitanyate | viprarShabhAn kR^itodvAhAn sadArAn samalAlayat || 24|| tatasta R^iShayaH kShattaH kR^itadArA nimantrya tam | prAtiShThan nandimApannAH svaM svamAshramamaNDalam || 25|| sa chAvatIrNaM triyugamAj~nAya vibudharShabham | vivikta upasa~Ngamya praNamya samabhAShata || 26|| aho pApachyamAnAnAM niraye svairama~NgalaiH | kAlena bhUyasA nUnaM prasIdantIha devatAH || 27|| bahujanmavipakvena samyagyogasamAdhinA | draShTuM yatante yatayaH shUnyAgAreShu yatpadam || 28|| sa eva bhagavAnadya helanaM nagaNayya naH | gR^iheShu jAto grAmyANAM yaH svAnAM pakShapoShaNaH || 29|| svIyaM vAkyaM R^itaM kartumavatIrNo.asi me gR^ihe | chikIrShurbhagavAn j~nAnaM bhaktAnAM mAnavardhanaH || 30|| tAnyeva te.abhirUpANi rUpANi bhagavaMstava | yAni yAni cha rochante svajanAnAmarUpiNaH || 31|| tvAM sUribhistattvabubhutsayAddhA sadAbhivAdArhaNapAdapITham | aishvaryavairAgyayasho.avabodha\- vIryashriyA pUrtamahaM prapadye || 32|| paraM pradhAnaM puruShaM mahAntaM kAlaM kaviM trivR^itaM lokapAlam | AtmAnubhUtyAnugataprapa~nchaM svachChandashaktiM kapilaM prapadye || 33|| A smAbhipR^ichChe.adya patiM prajAnAM tvayAvatIrNArNa utAptakAmaH | parivrajatpadavImAsthito.ahaM chariShye tvAM hR^idi yu~njan vishokaH || 34|| shrIbhagavAnuvAcha mayA proktaM hi lokasya pramANaM satyalaukike | athAjani mayA tubhyaM yadavochamR^itaM mune || 35|| etanme janma loke.asmin mumukShUNAM durAshayAt | prasa~NkhyAnAya tattvAnAM sammatAyAtmadarshane || 36|| eSha Atmapatho.avyakto naShTaH kAlena bhUyasA | taM pravartayituM dehamimaM viddhi mayA bhR^itam || 37|| gachCha kAmaM mayA pR^iShTo mayi sannyastakarmaNA | jitvA sudurjayaM mR^ityumamR^itatvAya mAM bhaja || 38|| mAmAtmAnaM svaya~njyotiH sarvabhUtaguhAshayam | AtmanyevAtmanA vIkShya vishoko.abhayamR^ichChasi || 39|| mAtra AdhyAtmikIM vidyAM shamanIM sarvakarmaNAm | vitariShye yayA chAsau bhayaM chAtitariShyati || 40|| maitreya uvAcha evaM samuditastena kapilena prajApatiH | dakShiNIkR^itya taM prIto vanameva jagAma ha || 41|| vrataM sa Asthito maunamAtmaikasharaNo muniH | niHsa~Ngo vyacharatkShoNImanagniraniketanaH || 42|| mano brahmaNi yu~njAno yattatsadasataH param | guNAvabhAse viguNa ekabhaktyAnubhAvite || 43|| niraha~NkR^itirnirmamashcha nirdvandvaH samadR^ik svadR^ik | pratyakprashAntadhIrdhIraH prashAntormirivodadhiH || 44|| vAsudeve bhagavati sarvaj~ne pratyagAtmani | pareNa bhaktibhAvena labdhAtmA muktabandhanaH || 45|| AtmAnaM sarvabhUteShu bhagavantamavasthitam | apashyatsarvabhUtAni bhagavatyapi chAtmani || 46|| ichChAdveShavihInena sarvatra samachetasA | bhagavadbhaktiyuktena prAptA bhAgavatI gatiH || 47|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileye chaturviMsho.adhyAyaH || 24|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchaviMsho.adhyAyaH \- 25 ..} shaunaka uvAcha kapilastattvasa~NkhyAtA bhagavAnAtmamAyayA | jAtaH svayamajaH sAkShAdAtmapraj~naptaye nR^iNAm || 1|| na hyasya varShmaNaH puMsAM varimNaH sarvayoginAm | vishrutau shrutadevasya bhUri tR^ipyanti me.asavaH || 2|| yadyadvidhatte bhagavAn svachChandAtmA.a.atmamAyayA | tAni me shraddadhAnasya kIrtanyAnyanukIrtaya || 3|| sUta uvAcha dvaipAyanasakhastvevaM maitreyo bhagavAMstathA | prAhedaM viduraM prIta AnvIkShikyAM prachoditaH || 4|| maitreya uvAcha pitari prasthite.araNyaM mAtuH priyachikIrShayA | tasmin bindusare.avAtsIdbhagavAn kapilaH kila || 5|| tamAsInamakarmANaM tattvamArgAgradarshanam | svasutaM devahUtyAha dhAtuH saMsmaratI vachaH || 6|| devahUtiruvAcha nirviNNA nitarAM bhUmannasadindriyatarShaNAt | yena sambhAvyamAnena prapannAndhaM tamaH prabho || 7|| tasya tvaM tamaso.andhasya duShpArasyAdya pAragam | sachchakShurjanmanAmante labdhaM me tvadanugrahAt || 8|| ya Adyo bhagavAn puMsAmIshvaro vai bhavAn kila | lokasya tamasAndhasya chakShuH sUrya ivoditaH || 9|| atha me deva sammohamapAkraShTuM tvamarhasi | yo.avagraho.ahammametItyetasmin yojitastvayA || 10|| taM tvA gatAhaM sharaNaM sharaNyaM svabhR^ityasaMsArataroH kuThAram | jij~nAsayAhaM prakR^iteH pUruShasya namAmi saddharmavidAM variShTham || 11|| maitreya uvAcha iti svamAturniravadyamIpsitaM nishamya puMsAmapavargavardhanam | dhiyAbhinandyAtmavatAM satAM gati\- rbabhASha IShatsmitashobhitAnanaH || 12|| shrIbhagavAnuvAcha yoga AdhyAtmikaH puMsAM mato niHshreyasAya me | atyantoparatiryatra duHkhasya cha sukhasya cha || 13|| tamimaM te pravakShyAmi yamavochaM purAnaghe | R^iShINAM shrotukAmAnAM yogaM sarvA~NganaipuNam || 14|| chetaH khalvasya bandhAya muktaye chAtmano matam | guNeShu saktaM bandhAya rataM vA puMsi muktaye || 15|| ahammamAbhimAnotthaiH kAmalobhAdibhirmalaiH | vItaM yadA manaH shuddhamaduHkhamasukhaM samam || 16|| tadA puruSha AtmAnaM kevalaM prakR^iteH param | nirantaraM svaya~njyotiraNimAnamakhaNDitam || 17|| j~nAnavairAgyayuktena bhaktiyuktena chAtmanA | paripashyatyudAsInaM prakR^itiM cha hataujasam || 18|| na yujyamAnayA bhaktyA bhagavatyakhilAtmani | sadR^isho.asti shivaH panthA yoginAM brahmasiddhaye || 19|| prasa~NgamajaraM pAshamAtmanaH kavayo viduH | sa eva sAdhuShu kR^ito mokShadvAramapAvR^itam || 20|| titikShavaH kAruNikAH suhR^idaH sarvadehinAm | ajAtashatravaH shAntAH sAdhavaH sAdhubhUShaNAH || 21|| mayyananyena bhAvena bhaktiM kurvanti ye dR^iDhAm | matkR^ite tyaktakarmANastyaktasvajanabAndhavAH || 22|| madAshrayAH kathAmR^iShTAH shR^iNvanti kathayanti cha | tapanti vividhAstApA naitAnmadgatachetasaH || 23|| ta ete sAdhavaH sAdhvi sarvasa~NgavivarjitAH | sa~NgasteShvatha te prArthyaH sa~NgadoShaharA hi te || 24|| satAM prasa~NgAnmama vIryasaMvido bhavanti hR^itkarNarasAyanAH kathAH | tajjoShaNAdAshvapavargavartmani shraddhA ratirbhaktiranukramiShyati || 25|| bhaktyA pumAn jAtavirAga aindriyA\- ddR^iShTashrutAn madrachanAnuchintayA | chittasya yatto grahaNe yogayukto yatiShyate R^ijubhiryogamArgaiH || 26|| asevayAyaM prakR^iterguNAnAM j~nAnena vairAgyavijR^imbhitena | yogena mayyarpitayA cha bhaktyA mAM pratyagAtmAnamihAvarundhe || 27|| devahUtiruvAcha kAchittvayyuchitA bhaktiH kIdR^ishI mama gocharA | yayA padaM te nirvANama~njasAnvAshnavA aham || 28|| yo yogo bhagavadbANo nirvANAtmaMstvayoditaH | kIdR^ishaH kati chA~NgAni yatastattvAvabodhanam || 29|| tadetanme vijAnIhi yathAhaM mandadhIrhare | sukhaM bud.hdhyeya durbodhaM yoShA bhavadanugrahAt || 30|| maitreya uvAcha viditvArthaM kapilo mAturitthaM jAtasneho yatra tanvAbhijAtaH | tattvAmnAyaM yatpravadanti sA~NkhyaM provAcha vai bhaktivitAnayogam || 31|| shrIbhagavAnuvAcha devAnAM guNali~NgAnAmAnushravikakarmaNAm | sattva evaikamanaso vR^ittiH svAbhAvikI tu yA || 32|| animittA bhAgavatI bhaktiH siddhergarIyasI | jarayatyAshu yA koshaM nigIrNamanalo yathA || 33|| naikAtmatAM me spR^ihayanti kechi\- nmatpAdasevAbhiratA madIhAH | ye.anyonyato bhAgavatAH prasajya sabhAjayante mama pauruShANi || 34|| pashyanti te me ruchirANyamba santaH prasannavaktrAruNalochanAni | rUpANi divyAni varapradAni sAkaM vAchaM spR^ihaNIyAM vadanti || 35|| tairdarshanIyAvayavairudAra\- vilAsahAsekShitavAmasUktaiH | hR^itAtmano hR^itaprANAMshcha bhakti\- ranichChato me gatimaNvIM prayu~Nkte || 36|| atho vibhUtiM mama mAyAvinastA\- maishvaryamaShTA~NgamanupravR^ittam | shriyaM bhAgavatIM vA spR^ihayanti bhadrAM parasya me te.ashnuvate tu loke || 37|| na karhichinmatparAH shAntarUpe na~NkShyanti no me.animiSho leDhi hetiH | yeShAmahaM priya AtmA sutashcha sakhA guruH suhR^ido daivamiShTam || 38|| imaM lokaM tathaivAmumAtmAnamubhayAyinam | AtmAnamanu ye cheha ye rAyaH pashavo gR^ihAH || 39|| visR^ijya sarvAnanyAMshcha mAmevaM vishvatomukham | bhajantyananyayA bhaktyA tAn mR^ityoratipAraye || 40|| nAnyatra madbhagavataH pradhAnapuruSheshvarAt | AtmanaH sarvabhUtAnAM bhayaM tIvraM nivartate || 41|| madbhayAdvAti vAtoyaM sUryastapati madbhayAt | varShatIndro dahatyagnirmR^ityushcharati madbhayAt || 42|| j~nAnavairAgyayuktena bhaktiyogena yoginaH | kShemAya pAdamUlaM me pravishantyakutobhayam || 43|| etAvAneva loke.asmin puMsAM niHshreyasodayaH | tIvreNa bhaktiyogena mano mayyarpitaM sthiram || 44|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne pa~nchaviMsho.adhyAyaH || 25|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaDviMsho.adhyAyaH 26 ..} shrIbhagavAnuvAcha atha te sampravakShyAmi tattvAnAM lakShaNaM pR^ithak | yadviditvA vimuchyeta puruShaH prAkR^itairguNaiH || 1|| j~nAnaM niHshreyasArthAya puruShasyAtmadarshanam | yadAhurvarNaye tatte hR^idayagranthibhedanam || 2|| anAdirAtmA puruSho nirguNaH prakR^iteH paraH | pratyagdhAmA svaya~njyotirvishvaM yena samanvitam || 3|| sa eSha prakR^itiM sUkShmAM daivIM guNamayIM vibhuH | yadR^ichChayaivopagatAmabhyapadyata lIlayA || 4|| guNairvichitrAH sR^ijatIM sarUpAH prakR^itiM prajAH | vilokya mumuhe sadyaH sa iha j~nAnagUhayA || 5|| evaM parAbhidhyAnena kartR^itvaM prakR^iteH pumAn | karmasu kriyamANeShu guNairAtmani manyate || 6|| tadasya saMsR^itirbandhaH pAratantryaM cha tatkR^itam | bhavatyakarturIshasya sAkShiNo nirvR^itAtmanaH || 7|| kAryakAraNakartR^itve kAraNaM prakR^itiM viduH | bhoktR^itve sukhaduHkhAnAM puruShaM prakR^iteH param || 8|| devahUtiruvAcha prakR^iteH puruShasyApi lakShaNaM puruShottama | brUhi kAraNayorasya sadasachcha yadAtmakam || 9|| shrIbhagavAnuvAcha yattattriguNamavyaktaM nityaM sadasadAtmakam | pradhAnaM prakR^itiM prAhuravisheShaM visheShavat || 10|| pa~nchabhiH pa~nchabhirbrahma chaturbhirdashabhistathA | etachchaturviMshatikaM gaNaM prAdhAnikaM viduH || 11|| mahAbhUtAni pa~nchaiva bhUrApo.agnirmarunnabhaH | tanmAtrANi cha tAvanti gandhAdIni matAni me || 12|| indriyANi dasha shrotraM tvag dR^igrasananAsikAH | vAkkarau charaNau meDhraM pAyurdashama uchyate || 13|| mano buddhiraha~NkArashchittamityantarAtmakam | chaturdhA lakShyate bhedo vR^ittyA lakShaNarUpayA || 14|| etAvAneva sa~NkhyAto brahmaNaH saguNasya ha | sannivesho mayA prokto yaH kAlaH pa~nchaviMshakaH || 15|| prabhAvaM pauruShaM prAhuH kAlameke yato bhayam | aha~NkAravimUDhasya kartuH prakR^itimIyuShaH || 16|| prakR^iterguNasAmyasya nirvisheShasya mAnavi | cheShTA yataH sa bhagavAn kAla ityupalakShitaH || 17|| antaH puruSharUpeNa kAlarUpeNa yo bahiH | samanvetyeSha sattvAnAM bhagavAnAtmamAyayA || 18|| daivAtkShubhitadharmiNyAM svasyAM yonau paraH pumAn Adhatta vIryaM sAsUta mahattattvaM hiraNmayam || 19|| vishvamAtmagataM vya~njan kUTastho jagada~NkuraH | svatejasApibattIvramAtmaprasvApanaM tamaH || 20|| yattatsattvaguNaM svachChaM shAntaM bhagavataH padam | yadAhurvAsudevAkhyaM chittaM tanmahadAtmakam || 21|| svachChatvamavikAritvaM shAntatvamiti chetasaH | vR^ittibhirlakShaNaM proktaM yathApAM prakR^itiH parA || 22|| mahattattvAdvikurvANAdbhagavadvIryasambhavAt | kriyAshaktiraha~NkArastrividhaH samapadyata || 23|| vaikArikastaijasashcha tAmasashcha yato bhavaH | manasashchendriyANAM cha bhUtAnAM mahatAmapi || 24|| sahasrashirasaM sAkShAdyamanantaM prachakShate | sa~NkarShaNAkhyaM puruShaM bhUtendriyamanomayam || 25|| kartR^itvaM karaNatvaM cha kAryatvaM cheti lakShaNam | shAntaghoravimUDhatvamiti vA syAdaha~NkR^iteH || 26|| vaikArikAdvikurvANAnmanastattvamajAyata | yatsa~NkalpavikalpAbhyAM vartate kAmasambhavaH || 27|| yadvidurhyaniruddhAkhyaM hR^iShIkANAmadhIshvaram | shAradendIvarashyAmaM saMrAdhyaM yogibhiH shanaiH || 28|| taijasAttu vikurvANAdbuddhitattvamabhUtsati | dravyasphuraNavij~nAnamindriyANAmanugrahaH || 29|| saMshayo.atha viparyAso nishchayaH smR^itireva cha | svApa ityuchyate buddherlakShaNaM vR^ittitaH pR^ithak || 30|| taijasAnIndriyANyeva kriyAj~nAnavibhAgashaH | prANasya hi kriyAshaktirbuddhervij~nAnashaktitA || 31|| tAmasAchcha vikurvANAdbhagavadvIryachoditAt | shabdamAtramabhUttasmAnnabhaH shrotraM tu shabdagam || 32|| arthAshrayatvaM shabdasya draShTurli~Ngatvameva cha | tanmAtratvaM cha nabhaso lakShaNaM kavayo viduH || 33|| bhUtAnAM ChidradAtR^itvaM bahirantarameva cha | prANendriyAtmadhiShNyatvaM nabhaso vR^ittilakShaNam || 34|| nabhasaH shabdatanmAtrAtkAlagatyA vikurvataH | sparsho.abhavattato vAyustvaksparshasya cha sa~NgrahaH || 35|| mR^idutvaM kaThinatvaM cha shaityamuShNatvameva cha | etatsparshasya sparshatvaM tanmAtratvaM nabhasvataH || 36|| chAlanaM vyUhanaM prAptirnetR^itvaM dravyashabdayoH | sarvendriyANAmAtmatvaM vAyoH karmAbhilakShaNam || 37|| vAyoshcha sparshatanmAtrAdrUpaM daiveritAdabhUt | samutthitaM tatastejashchakShU rUpopalambhanam || 38|| dravyAkR^ititvaM guNatA vyaktisaMsthAtvameva cha | tejastvaM tejasaH sAdhvi rUpamAtrasya vR^ittayaH || 39|| dyotanaM pachanaM pAnamadanaM himamardanam | tejaso vR^ittayastvetAH shoShaNaM kShuttR^iDeva cha || 40|| rUpamAtrAdvikurvANAttejaso daivachoditAt | rasamAtramabhUttasmAdambho jihvA rasagrahaH || 41|| kaShAyo madhurastiktaH kaTvamla iti naikadhA | bhautikAnAM vikAreNa rasa eko vibhidyate || 42|| kledanaM piNDanaM tR^iptiH prANanApyAyanondanam | tApApanodo bhUyastvamambhaso vR^ittayastvimAH || 43|| rasamAtrAdvikurvANAdambhaso daivachoditAt | gandhamAtramabhUttasmAtpR^ithvI ghrANastu gandhagaH || 44|| karambhapUtisaurabhyashAntogrAmlAdibhiH pR^ithak | dravyAvayavavaiShamyAdgandha eko vibhidyate || 45|| bhAvanaM brahmaNaH sthAnaM dhAraNaM sadvisheShaNam | sarvasattvaguNodbhedaH pR^ithivIvR^ittilakShaNam || 46|| nabhoguNavisheSho.artho yasya tachChrotramuchyate | vAyorguNavisheSho.artho yasya tatsparshanaM viduH || 47|| tejoguNavisheSho.artho yasya tachchakShuruchyate | ambhoguNavisheSho.artho yasya tadrasanaM viduH | bhUmerguNavisheSho.artho yasya sa ghrANa uchyate || 48|| parasya dR^ishyate dharmo hyaparasmin samanvayAt | ato visheSho bhAvAnAM bhUmAvevopalakShyate || 49|| etAnyasaMhatya yadA mahadAdIni sapta vai | kAlakarmaguNopeto jagadAdirupAvishat || 50|| tatastenAnuviddhebhyo yuktebhyo.aNDamachetanam | utthitaM puruSho yasmAdudatiShThadasau virAT || 51|| etadaNDaM visheShAkhyaM kramavR^iddhairdashottaraiH | toyAdibhiH parivR^itaM pradhAnenAvR^itairbahiH | yatra lokavitAno.ayaM rUpaM bhagavato hareH || 52|| hiraNmayAdaNDakoshAdutthAya salileshayAt | tamAvishya mahAdevo bahudhA nirbibheda kham || 53|| nirabhidyatAsya prathamaM mukhaM vANI tato.abhavat | vANyA vahniratho nAse prANo.ato ghrANa etayoH || 54|| ghrANAdvAyurabhidyetAmakShiNI chakShuretayoH | tasmAtsUryo vyabhidyetAM karNau shrotraM tato dishaH || 55|| nirbibheda virAjastvagromashmashrvAdayastataH | tata oShadhayashchAsan shishnaM nirbibhide tataH || 56|| retastasmAdApa Asan nirabhidyata vai gudam | gudAdapAno.apAnAchcha mR^ityurlokabhaya~NkaraH || 57|| hastau cha nirabhidyetAM balaM tAbhyAM tataH svarAT | pAdau cha nirabhidyetAM gatistAbhyAM tato hariH || 58|| nADyo.asya nirabhidyanta tAbhyo lohitamAbhR^itam | nadyastataH samabhavannudaraM nirabhidyata || 59|| kShutpipAse tataH syAtAM samudrastvetayorabhUt | athAsya hR^idayaM bhinnaM hR^idayAnmana utthitam || 60|| manasashchandramA jAto buddhirbuddhergirAM patiH | aha~NkArastato rudrashchittaM chaityastato.abhavat || 61|| ete hyabhyutthitA devA naivAsyotthApane.ashakan | punarAvivishuH khAni tamutthApayituM kramAt || 62|| vahnirvAchA mukhaM bheje nodatiShThattadA virAT | ghrANena nAsike vAyurnodatiShThattadA virAT || 63|| akShiNI chakShuShA.a.adityo nodatiShThattadA virAT | shrotreNa karNau cha disho nodatiShThattadA virAT || 64|| tvachaM romabhiroShadhyo nodatiShThattadA virAT | retasA shishnamApastu nodatiShThattadA virAT || 65|| gudaM mR^ityurapAnena nodatiShThattadA virAT | hastAvindro balenaiva nodatiShThattadA virAT || 66|| viShNurgatyaiva charaNau nodatiShThattadA virAT | nADIrnadyo lohitena nodatiShThattadA virAT || 67|| kShuttR^iDbhyAmudaraM sindhurnodatiShThattadA virAT | hR^idayaM manasA chandro nodatiShThattadA virAT || 68|| bud.hdhyA brahmApi hR^idayaM nodatiShThattadA virAT | rudro.abhimatyA hR^idayaM nodatiShThattadA virAT || 69|| chittena hR^idayaM chaityaH kShetraj~naH prAvishadyadA | virAT tadaiva puruShaH salilAdudatiShThata || 70|| yathA prasuptaM puruShaM prANendriyamanodhiyaH | prabhavanti vinA yena notthApayitumojasA || 71|| tamasmin pratyagAtmAnaM dhiyA yogapravR^ittayA | bhaktyA viraktyA j~nAnena vivichyAtmani chintayet || 72|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileye tattvasamAmnAye ShaDviMsho.adhyAyaH || 26|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptaviMsho.adhyAyaH \- 27 ..} shrIbhagavAnuvAcha prakR^itistho.api puruSho nAjyate prAkR^itairguNaiH | avikArAdakartR^itvAnnirguNatvAjjalArkavat || 1|| sa eSha yarhi prakR^iterguNeShvabhiviShajjate | aha~NkriyAvimUDhAtmA kartAsmItyabhimanyate || 2|| tena saMsArapadavImavasho.abhyetyanirvR^itaH | prAsa~NgikaiH karmadoShaiH sadasanmishrayoniShu || 3|| arthe hyavidyamAne.api saMsR^itirna nivartate | dhyAyato viShayAnasya svapne.anarthAgamo yathA || 4|| ata eva shanaishchittaM prasaktamasatAM pathi | bhaktiyogena tIvreNa viraktyA cha nayedvasham || 5|| yamAdibhiryogapathairabhyasan shraddhayAnvitaH | mayi bhAvena satyena matkathAshravaNena cha || 6|| sarvabhUtasamatvena nirvaireNAprasa~NgataH | brahmacharyeNa maunena svadharmeNa balIyasA || 7|| yadR^ichChayopalabdhena santuShTo mitabhu~NmuniH | viviktasharaNaH shAnto maitraH karuNa AtmavAn || 8|| sAnubandhe cha dehe.asminnakurvannasadAgraham | j~nAnena dR^iShTatattvena prakR^iteH puruShasya cha || 9|| nivR^ittabud.hdhyavasthAno dUrIbhUtAnyadarshanaH | upalabhyAtmanA.a.atmAnaM chakShuShevArkamAtmadR^ik || 10|| muktali~NgaM sadAbhAsamasati pratipadyate | sato bandhumasachchakShuH sarvAnusyUtamadvayam || 11|| yathA jalastha AbhAsaH sthalasthenAvadR^ishyate | svAbhAsena tathA sUryo jalasthena divisthitaH || 12|| evaM trivR^idaha~NkAro bhUtendriyamanomayaiH | svAbhAsairlakShito.anena sadAbhAsena satyadR^ik || 13|| bhUtasUkShmendriyamanobud.hdhyAdiShviha nidrayA | lIneShvasati yastatra vinidro niraha~NkriyaH || 14|| manyamAnastadA.a.atmAnamanaShTo naShTavanmR^iShA | naShTe.aha~NkaraNe draShTA naShTavitta ivAturaH || 15|| evaM pratyavamR^ishyAsAvAtmAnaM pratipadyate | sAha~NkArasya dravyasya yo.avasthAnamanugrahaH || 16|| devahUtiruvAcha puruShaM prakR^itirbrahman na vimu~nchati karhichit | anyonyApAshrayatvAchcha nityatvAdanayoH prabho || 17|| yathA gandhasya bhUmeshcha na bhAvo vyatirekataH | apAM rasasya cha yathA tathA buddheH parasya cha || 18|| akartuH karmabandho.ayaM puruShasya yadAshrayaH | guNeShu satsu prakR^iteH kaivalyaM teShvataH katham || 19|| kvachittattvAvamarshena nivR^ittaM bhayamulbaNam | anivR^ittanimittatvAtpunaH pratyavatiShThate || 20|| shrIbhagavAnuvAcha animittanimittena svadharmeNAmalAtmanA | tIvrayA mayi bhaktyA cha shrutasambhR^itayA chiram || 21|| j~nAnena dR^iShTatattvena vairAgyeNa balIyasA | tapoyuktena yogena tIvreNAtmasamAdhinA || 22|| prakR^itiH puruShasyeha dahyamAnA tvaharnisham | tirobhavitrI shanakairagneryonirivAraNiH || 23|| bhuktabhogA parityaktA dR^iShTadoShA cha nityashaH | neshvarasyAshubhaM dhatte sve mahimni sthitasya cha || 24|| yathA hyapratibuddhasya prasvApo bahvanarthabhR^it | sa eva pratibuddhasya na vai mohAya kalpate || 25|| evaM viditatattvasya prakR^itirmayi mAnasam | yu~njato nApakuruta AtmArAmasya karhichit || 26|| yadaivamadhyAtmarataH kAlena bahujanmanA | sarvatra jAtavairAgya AbrahmabhuvanAnmuniH || 27|| madbhaktaH pratibuddhArtho matprasAdena bhUyasA | niHshreyasaM svasaMsthAnaM kaivalyAkhyaM madAshrayam || 28|| prApnotIhA~njasA dhIraH svadR^ishAchChinnasaMshayaH | yadgatvA na nivarteta yogI li~NgAdvinirgame || 29|| yadA na yogopachitAsu cheto mAyAsu siddhasya viShajjate.a~Nga | ananyahetuShvatha me gatiH syA\- dAtyantikI yatra na mR^ityuhAsaH || 30|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne saptaviMsho.adhyAyaH || 27|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAviMsho.adhyAyaH 28 ..} shrIbhagavAnuvAcha yogasya lakShaNaM vakShye sabIjasya nR^ipAtmaje | mano yenaiva vidhinA prasannaM yAti satpatham || 1|| svadharmAcharaNaM shaktyA vidharmAchcha nivartanam | daivAllabdhena santoSha AtmavichcharaNArchanam || 2|| grAmyadharmanivR^ittishcha mokShadharmaratistathA | mitamedhyAdanaM shashvadviviktakShemasevanam || 3|| ahiMsA satyamasteyaM yAvadarthaparigrahaH | brahmacharyaM tapaH shauchaM svAdhyAyaH puruShArchanam || 4|| maunaM sadAsanajayaH sthairyaM prANajayaH shanaiH | pratyAhArashchendriyANAM viShayAnmanasA hR^idi || 5|| svadhiShNyAnAmekadeshe manasA prANadhAraNam | vaikuNThalIlAbhidhyAnaM samAdhAnaM tathA.a.atmanaH || 6|| etairanyaishcha pathibhirmano duShTamasatpatham | bud.hdhyA yu~njIta shanakairjitaprANo hyatandritaH || 7|| shuchau deshe pratiShThApya vijitAsana Asanam | tasmin svasti samAsIna R^ijukAyaH samabhyaset || 8|| prANasya shodhayenmArgaM pUrakumbhakarechakaiH | pratikUlena vA chittaM yathA sthiramacha~nchalam || 9|| mano.achirAtsyAdvirajaM jitashvAsasya yoginaH | vAyvagnibhyAM yathA lohaM dhmAtaM tyajati vai malam || 10|| prANAyAmairdaheddoShAn dhAraNAbhishcha kilbiShAn | pratyAhAreNa saMsargAn dhyAnenAnIshvarAn guNAn || 11|| yadA manaH svaM virajaM yogena susamAhitam | kAShThAM bhagavato dhyAyetsvanAsAgrAvalokanaH || 12|| prasannavadanAmbhojaM padmagarbhAruNekShaNam | nIlotpaladalashyAmaM sha~NkhachakragadAdharam || 13|| lasatpa~Nkajaki~njalkapItakausheyavAsasam | shrIvatsavakShasaM bhrAjatkaustubhAmuktakandharam || 14|| mattadvirephakalayA parItaM vanamAlayA | parArdhyahAravalayakirITA~NgadanUpuram || 15|| kA~nchIguNollasachChroNiM hR^idayAmbhojaviShTaram | darshanIyatamaM shAntaM manonayanavardhanam || 16|| apIchyadarshanaM shashvatsarvalokanamaskR^itam | santaM vayasi kaishore bhR^ityAnugrahakAtaram || 17|| kIrtanyatIrthayashasaM puNyashlokayashaskaram | dhyAyeddevaM samagrA~NgaM yAvanna chyavate manaH || 18|| sthitaM vrajantamAsInaM shayAnaM vA guhAshayam | prekShaNIyehitaM dhyAyechChuddhabhAvena chetasA || 19|| tasmin labdhapadaM chittaM sarvAvayavasaMsthitam | vilakShyaikatra saMyujyAda~Nge bhagavato muniH || 20|| sa~nchintayedbhagavatashcharaNAravindaM vajrA~NkushadhvajasaroruhalA~nChanADhyam | uttu~NgaraktavilasannakhachakravAla\- jyotsnAbhirAhatamahaddhR^idayAndhakAram || 21|| yachChauchaniHsR^itasaritpravarodakena tIrthena mUrdhnyadhikR^itena shivaH shivo.abhUt | dhyAturmanaHshamalashailanisR^iShTavajraM dhyAyechchiraM bhagavatashcharaNAravindam || 22|| jAnudvayaM jalajalochanayA jananyA lakShmyAkhilasya suravanditayA vidhAtuH | UrvornidhAya karapallavarochiShA yat saMlAlitaM hR^idi vibhorabhavasya kuryAt || 23|| UrU suparNabhujayoradhishobhamAnA\- vojonidhI atasikAkusumAvabhAsau | vyAlambi pItavaravAsasi vartamAna\- kA~nchIkalApaparirambhinitambabimbam || 24|| nAbhihradaM bhuvanakoshaguhodarasthaM yatrAtmayonidhiShaNAkhilalokapadmam | vyUDhaM hariNmaNivR^iShastanayoramuShya dhyAyeddvayaM vishadahAramayUkhagauram || 25|| vakSho.adhivAsamR^iShabhasya mahAvibhUteH puMsAM manonayananirvR^itimAdadhAnam | kaNThaM cha kaustubhamaNeradhibhUShaNArthaM kuryAnmanasyakhilalokanamaskR^itasya || 26|| bAhUMshcha mandaragireH parivartanena nirNiktabAhuvalayAnadhilokapAlAn | sa~nchintayeddashashatAramasahyatejaH sha~NkhaM cha tatkarasaroruharAjahaMsam || 27|| kaumodakIM bhagavato dayitAM smareta digdhAmarAtibhaTashoNitakardamena | mAlAM madhuvratavarUthagiropaghuShTAM chaityasya tattvamamalaM maNimasya kaNThe || 28|| bhR^ityAnukampitadhiyeha gR^ihItamUrteH sa~nchintayedbhagavato vadanAravindam | yadvisphuranmakarakuNDalavalgitena vidyotitAmalakapolamudAranAsam || 29|| yachChrIniketamalibhiH parisevyamAnaM bhUtyA svayA kuTilakuntalavR^indajuShTam | mInadvayAshrayamadhikShipadabjanetraM dhyAyenmanomayamatandrita ullasadbhru || 30|| tasyAvalokamadhikaM kR^ipayAtighora\- tApatrayopashamanAya nisR^iShTamakShNoH | snigddhasmitAnuguNitaM vipulaprasAdaM dhyAyechchiraM vipulabhAvanayA guhAyAm || 31|| hAsaM hareravanatAkhilalokatIvra\- shokAshrusAgaravishoShaNamatyudAram | sammohanAya rachitaM nijamAyayAsya bhrUmaNDalaM munikR^ite makaradhvajasya || 32|| dhyAnAyanaM prahasitaM bahulAdharoShTha\- bhAsAruNAyitatanudvijakundapa~Nkti | dhyAyetsvadehakuhare.avasitasya viShNoH bhaktyA.a.ardrayArpitamanA na pR^ithagdidR^ikShet || 33|| evaM harau bhagavati pratilabdhabhAvo bhaktyA dravaddhR^idaya utpulakaH pramodAt | autkaNThyabAShpakalayA muhurardyamAna\- stachchApi chittabaDishaM shanakairviyu~Nkte || 34|| muktAshrayaM yarhi nirviShayaM viraktaM nirvANamR^ichChati manaH sahasA yathArchiH | AtmAnamatra puruSho.avyavadhAnameka\- manvIkShate pratinivR^ittaguNapravAhaH || 35|| so.apyetayA charamayA manaso nivR^ittyA tasminmahimnyavasitaH sukhaduHkhabAhye | hetutvamapyasati kartari duHkhayoryat svAtman vidhatta upalabdhaparAtmakAShThaH || 36|| dehaM cha taM na charamaH sthitamutthitaM vA siddho vipashyati yato.adhyagamatsvarUpam | daivAdupetamatha daivavashAdapetaM vAso yathA parikR^itaM madirAmadAndhaH || 37|| deho.api daivavashagaH khalu karma yAvat svArambhakaM pratisamIkShata eva sAsuH | taM sa prapa~nchamadhirUDhasamAdhiyogaH svApnaM punarna bhajate pratibuddhavastuH || 38|| yathA putrAchcha vittAchcha pR^itha~NmartyaH pratIyate | apyAtmatvenAbhimatAddehAdeH puruShastathA || 39|| yatholmukAdvisphuli~NgAddhUmAdvApi svasambhavAt | apyAtmatvenAbhimatAdyathAgniH pR^ithagulmukAt || 40|| bhUtendriyAntaHkaraNAtpradhAnAjjIvasa.nj~nitAt | AtmA tathA pR^ithag draShTA bhagavAn brahmasa.nj~nitaH || 41|| sarvabhUteShu chAtmAnaM sarvabhUtAni chAtmani | IkShetAnanyabhAvena bhUteShviva tadAtmatAm || 42|| svayoniShu yathA jyotirekaM nAnA pratIyate | yonInAM guNavaiShamyAttathA.a.atmA prakR^itau sthitaH || 43|| tasmAdimAM svAM prakR^itiM daivIM sadasadAtmikAm | durvibhAvyAM parAbhAvya svarUpeNAvatiShThate || 44|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileye sAdhanAnuShThAnaM nAmAShTAviMsho.adhyAyaH || 28|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonatriMsho.adhyAyaH \- 29 ..} devahUtiruvAcha lakShaNaM mahadAdInAM prakR^iteH puruShasya cha | svarUpaM lakShyate.amIShAM yena tatpAramArthikam || 1|| yathA sA~NkhyeShu kathitaM yanmUlaM tatprachakShate | bhaktiyogasya me mArgaM brUhi vistarashaH prabho || 2|| virAgo yena puruSho bhagavan sarvato bhavet | AchakShva jIvalokasya vividhA mama saMsR^itIH || 3|| kAlasyeshvararUpasya pareShAM cha parasya te | svarUpaM bata kurvanti yaddhetoH kushalaM janAH || 4|| lokasya mithyAbhimaterachakShuSha\- shchiraM prasuptasya tamasyanAshraye | shrAntasya karmasvanuviddhayA dhiyA tvamAvirAsIH kila yogabhAskaraH || 5|| maitreya uvAcha iti mAturvachaH shlakShNaM pratinandya mahAmuniH | AbabhAShe kurushreShTha prItastAM karuNArditaH || 6|| shrIbhagavAnuvAcha bhaktiyogo bahuvidho mArgairbhAmini bhAvyate | svabhAvaguNamArgeNa puMsAM bhAvo vibhidyate || 7|| abhisandhAya yo hiMsAM dambhaM mAtsaryameva vA | saMrambhI bhinnadR^igbhAvaM mayi kuryAtsa tAmasaH || 8|| viShayAnabhisandhAya yasha aishvaryameva vA | archAdAvarchayedyo mAM pR^ithagbhAvaH sa rAjasaH || 9|| karmanirhAramuddishya parasmin vA tadarpaNam | yajedyaShTavyamiti vA pR^ithagbhAvaH sa sAttvikaH || 10|| madguNashrutimAtreNa mayi sarvaguhAshaye | manogatiravichChinnA yathA ga~NgAmbhaso.ambudhau || 11|| lakShaNaM bhaktiyogasya nirguNasya hyudAhR^itam | ahaitukyavyavahitA yA bhaktiH puruShottame || 12|| sAlokyasArShTisAmIpyasArUpyaikatvamapyuta | dIyamAnaM na gR^ihNanti vinA matsevanaM janAH || 13|| sa eva bhaktiyogAkhya Atyantika udAhR^itaH | yenAtivrajya triguNaM madbhAvAyopapadyate || 14|| niShevitenAnimittena svadharmeNa mahIyasA | kriyAyogena shastena nAtihiMsreNa nityashaH || 15|| maddhiShNyadarshanasparshapUjAstutyabhivandanaiH | bhUteShu madbhAvanayA sattvenAsa~Ngamena cha || 16|| mahatAM bahumAnena dInAnAmanukampayA | maitryA chaivAtmatulyeShu yamena niyamena cha || 17|| AdhyAtmikAnushravaNAnnAmasa~NkIrtanAchcha me | ArjavenAryasa~Ngena niraha~NkriyayA tathA || 18|| maddharmaNo guNairetaiH parisaMshuddha AshayaH | puruShasyA~njasAbhyeti shrutamAtraguNaM hi mAm || 19|| yathA vAtaratho ghrANamAvR^i~Nkte gandha AshayAt | evaM yogarataM cheta AtmAnamavikAri yat || 20|| ahaM sarveShu bhUteShu bhUtAtmAvasthitaH sadA | tamavaj~nAya mAM martyaH kurute.archAviDambanam || 21|| yo mAM sarveShu bhUteShu santamAtmAnamIshvaram | hitvArchAM bhajate mauDhyAdbhasmanyeva juhoti saH || 22|| dviShataH parakAye mAM mAnino bhinnadarshinaH | bhUteShu baddhavairasya na manaHshAntimR^ichChati || 23|| ahamuchchAvachairdravyaiH kriyayotpannayAnaghe | naiva tuShye.archito.archAyAM bhUtagrAmAvamAninaH || 24|| archAdAvarchayettAvadIshvaraM mAM svakarmakR^it | yAvanna veda svahR^idi sarvabhUteShvavasthitam || 25|| Atmanashcha parasyApi yaH karotyantarodaram | tasya bhinnadR^isho mR^ityurvidadhe bhayamulbaNam || 26|| atha mAM sarvabhUteShu bhUtAtmAnaM kR^itAlayam | arhayeddAnamAnAbhyAM maitryAbhinnena chakShuShA || 27|| jIvAH shreShThA hyajIvAnAM tataH prANabhR^itaH shubhe | tataH sachittAH pravarAstatashchendriyavR^ittayaH || 28|| tatrApi sparshavedibhyaH pravarA rasavedinaH | tebhyo gandhavidaH shreShThAstataH shabdavido varAH || 29|| rUpabhedavidastatra tatashchobhayato dataH | teShAM bahupadAH shreShThAshchatuShpAdastato dvipAt || 30|| tato varNAshcha chatvArasteShAM brAhmaNa uttamaH | brAhmaNeShvapi vedaj~no hyarthaj~no.abhyadhikastataH || 31|| arthaj~nAtsaMshayachChettA tataH shreyAn svakarmakR^it | muktasa~Ngastato bhUyAnadogdhA dharmamAtmanaH || 32|| tasmAnmayyarpitAsheShakriyArthAtmA nirantaraH | mayyarpitAtmanaH puMso mayi sannyastakarmaNaH | na pashyAmi paraM bhUtamakartuH samadarshanAt || 33|| manasaitAni bhUtAni praNamedbahumAnayan | Ishvaro jIvakalayA praviShTo bhagavAniti || 34|| bhaktiyogashcha yogashcha mayA mAnavyudIritaH | yayorekatareNaiva puruShaH puruShaM vrajet || 35|| etadbhagavato rUpaM brahmaNaH paramAtmanaH | paraM pradhAnaM puruShaM daivaM karmavicheShTitam || 36|| rUpabhedAspadaM divyaM kAla ityabhidhIyate | bhUtAnAM mahadAdInAM yato bhinnadR^ishAM bhayam || 37|| yo.antaHpravishya bhUtAni bhUtairattyakhilAshrayaH | sa viShNvAkhyo.adhiyaj~no.asau kAlaH kalayatAM prabhuH || 38|| na chAsya kashchiddayito na dveShyo na cha bAndhavaH | Avishatyapramatto.asau pramattaM janamantakR^it || 39|| yadbhayAdvAti vAto.ayaM sUryastapati yadbhayAt | yadbhayAdvarShate devo bhagaNo bhAti yadbhayAt || 40|| yadvanaspatayo bhItA latAshchauShadhibhiH saha | sve sve kAle.abhigR^ihNanti puShpANi cha phalAni cha || 41|| sravanti sarito bhItA notsarpatyudadhiryataH | agnirindhe sagiribhirbhUrna majjati yadbhayAt || 42|| nabho dadAti shvasatAM padaM yanniyamAdadaH | lokaM svadehaM tanute mahAnsaptabhirAvR^itam || 43|| guNAbhimAnino devAH sargAdiShvasya yadbhayAt | vartante.anuyugaM yeShAM vasha etachcharAcharam || 44|| so.ananto.antakaraH kAlo.anAdirAdikR^idavyayaH | janaM janena janayan mArayan mR^ityunAntakam || 45|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne ekonatriMsho.adhyAyaH || 29|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. triMsho.adhyAyaH \- 30 ..} kapila uvAcha tasyaitasya jano nUnaM nAyaM vedoruvikramam | kAlyamAno.api balino vAyoriva ghanAvaliH || 1|| yaM yamarthamupAdatte duHkhena sukhahetave | taM taM dhunoti bhagavAn pumAn shochati yatkR^ite || 2|| yadadhruvasya dehasya sAnubandhasya durmatiH | dhruvANi manyate mohAdgR^ihakShetravasUni cha || 3|| janturvai bhava etasmin yAM yAM yonimanuvrajet | tasyAM tasyAM sa labhate nirvR^itiM na virajyate || 4|| narakastho.api dehaM vai na pumAMstyaktumichChati | nArakyAM nirvR^itau satyAM devamAyAvimohitaH || 5|| AtmajAyAsutAgArapashudraviNabandhuShu | nirUDhamUlahR^idaya AtmAnaM bahu manyate || 6|| sandahyamAnasarvA~Nga eShAmudvahanAdhinA | karotyavirataM mUDho duritAni durAshayaH || 7|| AkShiptAtmendriyaH strINAmasatInAM cha mAyayA | raho rachitayA.a.alApaiH shishUnAM kalabhAShiNAm || 8|| gR^iheShu kUTadharmeShu duHkhatantreShvatandritaH | kurvan duHkhapratIkAraM sukhavanmanyate gR^ihI || 9|| arthairApAditairgurvyA hiMsayetastatashcha tAn | puShNAti yeShAM poSheNa sheShabhugyAtyadhaH svayam || 10|| vArtAyAM lupyamAnAyAmArabdhAyAM punaH punaH | lobhAbhibhUto niHsattvaH parArthe kurute spR^ihAm || 11|| kuTumbabharaNAkalpo mandabhAgyo vR^ithodyamaH | shriyA vihInaH kR^ipaNo dhyAyan shvasiti mUDhadhIH || 12|| evaM svabharaNAkalpaM tatkalatrAdayastathA | nAdriyante yathApUrvaM kInAshA iva gojaram || 13|| tatrApyajAtanirvedo bhriyamANaH svayambhR^itaiH | jarayopAttavairUpyo maraNAbhimukho gR^ihe || 14|| Aste.avamatyopanyastaM gR^ihapAla ivAharan | AmayAvyapradIptAgniralpAhAro.alpacheShTitaH || 15|| vAyunotkramatottAraH kaphasaMruddhanADikaH | kAsashvAsakR^itAyAsaH kaNThe ghuraghurAyate || 16|| shayAnaH parishochadbhiH parivItaH svabandhubhiH | vAchyamAno.api na brUte kAlapAshavashaM gataH || 17|| evaM kuTumbabharaNe vyApR^itAtmAjitendriyaH | mriyate rudatAM svAnAmuruvedanayAstadhIH || 18|| yamadUtau tadA prAptau bhImau sarabhasekShaNau | sa dR^iShTvA trastahR^idayaH shakR^inmUtraM vimu~nchati || 19|| yAtanAdeha AvR^itya pAshairbaddhvA gale balAt | nayato dIrghamadhvAnaM daNDyaM rAjabhaTA yathA || 20|| tayornirbhinnahR^idayastarjanairjAtavepathuH | pathi shvabhirbhakShyamANa Arto.aghaM svamanusmaran || 21|| kShuttR^iT parIto.arkadavAnalAnilaiH santapyamAnaH pathi taptavAluke | kR^ichChreNa pR^iShThe kashayA cha tADitaH chalatyashakto.api nirAshramodake || 22|| tatra tatra patan shrAnto mUrchChitaH punarutthitaH | pathA pApIyasA nItastarasA yamasAdanam || 23|| yojanAnAM sahasrANi navatiM nava chAdhvanaH | tribhirmuhUrtairdvAbhyAM vA nItaH prApnoti yAtanAH || 24|| AdIpanaM svagAtrANAM veShTayitvolmukAdibhiH | AtmamAMsAdanaM kvApi svakR^ittaM parato.api vA || 25|| jIvatashchAntrAbhyuddhAraH shvagR^idhrairyamasAdane | sarpavR^ishchikadaMshAdyairdashadbhishchAtmavaishasam || 26|| kR^intanaM chAvayavasho gajAdibhyo bhidApanam | pAtanaM girishR^i~Ngebhyo rodhanaM chAmbugartayoH || 27|| yAstAmisrAndhatAmisrA rauravAdyAshcha yAtanAH | bhu~Nkte naro vA nArI vA mithaH sa~Ngena nirmitAH || 28|| atraiva narakaH svarga iti mAtaH prachakShate | yA yAtanA vai nArakyastA ihApyupalakShitAH || 29|| evaM kuTumbaM bibhrANa udarambhara eva vA | visR^ijyehobhayaM pretya bhu~Nkte tatphalamIdR^isham || 30|| ekaH prapadyate dhvAntaM hitvedaM svakalevaram | kushaletarapAtheyo bhUtadroheNa yadbhR^itam || 31|| daivenAsAditaM tasya shamalaM niraye pumAn | bhu~Nkte kuTumbapoShasya hR^itavitta ivAturaH || 32|| kevalena hyadharmeNa kuTumbabharaNotsukaH | yAti jIvo.andhatAmisraM charamaM tamasaH padam || 33|| adhastAnnaralokasya yAvatIryAtanAdayaH | kramashaH samanukramya punaratrAvrajechChuchiH || 34|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne karmavipAko nama triMsho.adhyAyaH || 30|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekatriMsho.adhyAyaH \- 31 ..} shrIbhagavAnuvAcha karmaNA daivanetreNa janturdehopapattaye | striyAH praviShTa udaraM puMso retaH kaNAshrayaH || 1|| kalalaM tvekarAtreNa pa~ncharAtreNa budbudam | dashAhena tu karkandhUH peshyaNDaM vA tataH param || 2|| mAsena tu shiro dvAbhyAM bAhva~NghryAdya~NgavigrahaH | nakhalomAsthicharmANi li~NgachChidrodbhavastribhiH || 3|| chaturbhirdhAtavaH sapta pa~nchabhiH kShuttR^iDudbhavaH | ShaDbhirjarAyuNA vItaH kukShau bhrAmyati dakShiNe || 4|| mAturjagdhAnnapAnAdyairedhaddhAturasammate | shete viNmUtrayorgarte sa janturjantusambhave || 5|| kR^imibhiH kShatasarvA~NgaH saukumAryAtpratikShaNam | mUrchChAmApnotyurukleshastatratyaiH kShudhitairmuhuH || 6|| kaTutIkShNoShNalavaNarUkShAmlAdibhirulbaNaiH | mAtR^ibhuktairupaspR^iShTaH sarvA~NgotthitavedanaH || 7|| ulbena saMvR^itastasminnantraishcha bahirAvR^itaH | Aste kR^itvA shiraH kukShau bhugnapR^iShThashirodharaH || 8|| akalpaH svA~NgacheShTAyAM shakunta iva pa~njare | tatra labdhasmR^itirdaivAtkarmajanmashatodbhavam | smaran dIrghamanuchChvAsaM sharma kiM nAma vindate || 9|| Arabhya saptamAnmAsAllabdhabodho.api vepitaH | naikatrAste sUtivAtairviShThAbhUriva sodaraH || 10|| nAthamAna R^iShirbhItaH saptavadhriH kR^itA~njaliH | stuvIta taM viklavayA vAchA yenodare.arpitaH || 11|| janturuvAcha tasyopasannamavituM jagadichChayAtta\- nAnAtanorbhuvi chalachcharaNAravindam | so.ahaM vrajAmi sharaNaM hyakutobhayaM me yenedR^ishI gatiradarshyasato.anurUpA || 12|| yastvatra baddha iva karmabhirAvR^itAtmA bhUtendriyAshayamayImavalambya mAyAm | Aste vishuddhamavikAramakhaNDabodha\- mAtapyamAnahR^idaye.avasitaM namAmi || 13|| yaH pa~nchabhUtarachite rahitaH sharIre Channo yathendriyaguNArthachidAtmako.aham | tenAvikuNThamahimAnamR^iShiM tamenaM vande paraM prakR^itipUruShayoH pumAMsam || 14|| yanmAyayoruguNakarmanibandhane.asmin sAMsArike pathi charaMstadabhishrameNa | naShTasmR^itiH punarayaM pravR^iNIta lokaM yuktyA kayA mahadanugrahamantareNa || 15|| j~nAnaM yadetadadadhAtkatamaH sa devaH traikAlikaM sthirachareShvanuvartitAMshaH | taM jIvakarmapadavImanuvartamAnA\- stApatrayopashamanAya vayaM bhajema || 16|| dehyanyadehavivare jaTharAgninAsR^ig\- viNmUtrakUpapatito bhR^ishataptadehaH | ichChannito vivasituM gaNayan svamAsAn nirvAsyate kR^ipaNadhIrbhagavan kadA nu || 17|| yenedR^ishIM gatimasau dashamAsya Isha sa~NgrAhitaH purudayena bhavAdR^ishena | svenaiva tuShyatu kR^itena sa dInanAthaH ko nAma tatprati vinA~njalimasya kuryAt || 18|| pashyatyayaM dhiShaNayA nanu saptavadhriH shArIrake damasharIryaparaH svadehe | yatsR^iShTayA.a.asaM tamahaM puruShaM purANaM pashye bahirhR^idi cha chaityamiva pratItam || 19|| so.ahaM vasannapi vibho bahuduHkhavAsaM garbhAnna nirjigamiShe bahirandhakUpe | yatropayAtamupasarpati devamAyA mithyAmatiryadanu saMsR^itichakrametat || 20|| tasmAdahaM vigataviklava uddhariShya AtmAnamAshu tamasaH suhR^idAtmanaiva | bhUyo yathA vyasanametadanekarandhraM mA me bhaviShyadupasAditaviShNupAdaH || 21|| kapila uvAcha evaM kR^itamatirgarbhe dashamAsyaH stuvan R^iShiH | sadyaH kShipatyavAchInaM prasUtyai sUtimArutaH || 22|| tenAvasR^iShTaH sahasA kR^itvAvAkshira AturaH | viniShkrAmati kR^ichChreNa niruchChvAso hatasmR^itiH || 23|| patito bhuvyasR^i~NmUtre viShThAbhUriva cheShTate | rorUyati gate j~nAne viparItAM gatiM gataH || 24|| parachChandaM na viduShA puShyamANo janena saH | anabhipretamApannaH pratyAkhyAtumanIshvaraH || 25|| shAyito.ashuchiparya~Nke jantuH svedajadUShite | neshaH kaNDUyane.a~NgAnAmAsanotthAnacheShTane || 26|| tudantyAmatvachaM daMshA mashakA matkuNAdayaH | rudantaM vigataj~nAnaM kR^imayaH kR^imikaM yathA || 27|| ityevaM shaishavaM bhuktvA duHkhaM paugaNDameva cha | alabdhAbhIpsito.aj~nAnAdiddhamanyuH shuchArpitaH || 28|| saha dehena mAnena vardhamAnena manyunA | karoti vigrahaM kAmI kAmiShvantAya chAtmanaH || 29|| bhUtaiH pa~nchabhirArabdhe dehe dehyabudho.asakR^it | ahaM mametyasadgrAhaH karoti kumatirmatim || 30|| tadarthaM kurute karma yadbaddho yAti saMsR^itim | yo.anuyAti dadatkleshamavidyAkarmabandhanaH || 31|| yadyasadbhiH pathi punaH shishnodarakR^itodyamaiH | Asthito ramate jantustamo vishati pUrvavat || 32|| satyaM shauchaM dayA maunaM buddhiH shrIrhrIryashaH kShamA | shamo damo bhagashcheti yatsa~NgAdyAti sa~NkShayam || 33|| teShvashAnteShu mUDheShu khaNDitAtmasvasAdhuShu | sa~NgaM na kuryAchChochyeShu yoShitkrIDAmR^igeShu cha || 34|| na tathAsya bhavenmoho bandhashchAnyaprasa~NgataH | yoShitsa~NgAdyathA puMso yathA tatsa~Ngisa~NgataH || 35|| prajApatiH svAM duhitaraM dR^iShTvA tadrUpadharShitaH | rohidbhUtAM so.anvadhAvadR^ikSharUpI hatatrapaH || 36|| tatsR^iShTasR^iShTasR^iShTeShu ko nvakhaNDitadhIH pumAn | R^iShiM nArAyaNamR^ite yoShinmayyeha mAyayA || 37|| balaM me pashya mAyAyAH strImayyA jayino dishAm | yA karoti padAkrAntAn bhrUvijR^imbheNa kevalam || 38|| sa~NgaM na kuryAtpramadAsu jAtu yogasya pAraM paramArurukShuH | matsevayA pratilabdhAtmalAbho vadanti yA nirayadvAramasya || 39|| yopayAti shanairmAyA yoShiddevavinirmitA | tAmIkShetAtmano mR^ityuM tR^iNaiH kUpamivAvR^itam || 40|| yAM manyate patiM mohAnmanmAyAmR^iShabhAyatIm | strItvaM strIsa~NgataH prApto vittApatyagR^ihapradam || 41|| tAmAtmano vijAnIyAtpatyapatyagR^ihAtmakam | daivopasAditaM mR^ityuM mR^igayorgAyanaM yathA || 42|| dehena jIvabhUtena lokAllokamanuvrajan | bhu~njAna eva karmANi karotyavirataM pumAn || 43|| jIvo hyasyAnugo deho bhUtendriyamanomayaH | tannirodho.asya maraNamAvirbhAvastu sambhavaH || 44|| dravyopalabdhisthAnasya dravyekShAyogyatA yadA | tatpa~nchatvamahammAnAdutpattirdravyadarshanam || 45|| yathAkShNordravyAvayavadarshanAyogyatA yadA | tadaiva chakShuSho draShTurdraShTR^itvAyogyatAnayoH || 46|| tasmAnna kAryaH santrAso na kArpaNyaM na sambhramaH | buddhvA jIvagatiM dhIro muktasa~Ngashcharediha || 47|| samyagdarshanayA bud.hdhyA yogavairAgyayuktayA | mAyAvirachite loke charennyasya kalevaram || 48|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne jIvagatirnAma ekatriMsho.adhyAyaH || 31|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAtriMsho.adhyAyaH \- 32 ..} kapila uvAcha atha yo gR^ihamedhIyAn dharmAnevAvasan gR^ihe | kAmamarthaM cha dharmAn svAn dogdhi bhUyaH piparti tAn || 1|| sa chApi bhagavaddharmAtkAmamUDhaH parA~NmukhaH | yajate kratubhirdevAn pitR^IMshcha shraddhayAnvitaH || 2|| tachChraddhayA.a.akrAntamatiH pitR^idevavrataH pumAn | gatvA chAndramasaM lokaM somapAH punareShyati || 3|| yadA chAhIndrashayyAyAM shete.anantAsano hariH | tadA lokA layaM yAnti ta ete gR^ihamedhinAm || 4|| ye svadharmAn na duhyanti dhIrAH kAmArthahetave | niHsa~NgA nyastakarmANaH prashAntAH shuddhachetasaH || 5|| nivR^ittidharmaniratA nirmamA niraha~NkR^itAH | svadharmAkhyena sattvena parishuddhena chetasA || 6|| sUryadvAreNa te yAnti puruShaM vishvatomukham | parAvareshaM prakR^itimasyotpattyantabhAvanam || 7|| dviparArdhAvasAne yaH pralayo brahmaNastu te | tAvadadhyAsate lokaM parasya parachintakAH || 8|| kShmAmbho.analA.anilaviyanmana indriyArtha\- bhUtAdibhiH parivR^itaM pratisa~njihIrShuH | avyAkR^itaM vishati yarhi guNatrayAtmA kAlaM parAkhyamanubhUya paraH svayambhUH || 9|| evaM paretya bhagavantamanupraviShTA ye yogino jitamarunmanaso virAgAH | tenaiva sAkamamR^itaM puruShaM purANaM brahma pradhAnamupayAntyagatAbhimAnAH || 10|| atha taM sarvabhUtAnAM hR^itpadmeShu kR^itAlayam | shrutAnubhAvaM sharaNaM vraja bhAvena bhAmini || 11|| AdyaH sthiracharANAM yo vedagarbhaH saharShibhiH | yogeshvaraiH kumArAdyaiH siddhairyogapravartakaiH || 12|| bhedadR^iShTyAbhimAnena niHsa~NgenApi karmaNA | kartR^itvAtsaguNaM brahma puruShaM puruSharShabham || 13|| sa saMsR^itya punaH kAle kAleneshvaramUrtinA | jAte guNavyatikare yathApUrvaM prajAyate || 14|| aishvaryaM pArameShThyaM cha te.api dharmavinirmitam | niShevya punarAyAnti guNavyatikare sati || 15|| ye tvihAsaktamanasaH karmasu shraddhayAnvitAH | kurvantyapratiShiddhAni nityAnyapi cha kR^itsnashaH || 16|| rajasA kuNThamanasaH kAmAtmAno.ajitendriyAH | pitR^In yajantyanudinaM gR^iheShvabhiratAshayAH || 17|| traivargikAste puruShA vimukhA harimedhasaH | kathAyAM kathanIyoruvikramasya madhudviShaH || 18|| nUnaM daivena vihatA ye chAchyutakathAsudhAm | hitvA shR^iNvantyasadgAthAH purIShamiva viDbhujaH || 19|| dakShiNena pathAryamNaH pitR^ilokaM vrajanti te | prajAmanu prajAyante shmashAnAntakriyAkR^itaH || 20|| tataste kShINasukR^itAH punarlokamimaM sati | patanti vivashA devaiH sadyo vibhraMshitodayAH || 21|| tasmAttvaM sarvabhAvena bhajasva parameShThinam | tadguNAshrayayA bhaktyA bhajanIyapadAbujam || 22|| vAsudeve bhagavati bhaktiyogaH prayojitaH | janayatyAshu vairAgyaM j~nAnaM yadbrahmadarshanam || 23|| yadAsya chittamartheShu sameShvindriyavR^ittibhiH | na vigR^ihNAti vaiShamyaM priyamapriyamityuta || 24|| sa tadaivAtmanA.a.atmAnaM niHsa~NgaM samadarshanam | heyopAdeyarahitamArUDhaM padamIkShate || 25|| j~nAnamAtraM paraM brahma paramAtmeshvaraH pumAn | dR^ishyAdibhiH pR^ithagbhAvairbhagavAneka Iyate || 26|| etAvAneva yogena samagreNeha yoginaH | yujyate.abhimato hyartho yadasa~Ngastu kR^itsnashaH || 27|| j~nAnamekaM parAchInairindriyairbrahma nirguNam | avabhAtyartharUpeNa bhrAntyA shabdAdidharmiNA || 28|| yathA mahAnahaM rUpastrivR^itpa~nchavidhaH svarAT | ekAdashavidhastasya vapuraNDaM jagadyataH || 29|| etadvai shraddhayA bhaktyA yogAbhyAsena nityashaH | samAhitAtmA niHsa~Ngo viraktyA paripashyati || 30|| ityetatkathitaM gurvi j~nAnaM tadbrahmadarshanam | yenAvabud.hdhyate tattvaM prakR^iteH puruShasya cha || 31|| j~nAnayogashcha manniShTho nairguNyo bhaktilakShaNaH | dvayorapyeka evArtho bhagavachChabdalakShaNaH || 32|| yathendriyaiH pR^ithagdvArairartho bahuguNAshrayaH | eko nAneyate tadvadbhagavAn shAstravartmabhiH || 33|| kriyayA kratubhirdAnaistapaHsvAdhyAyamarshanaiH | AtmendriyajayenApi sannyAsena cha karmaNAm || 34|| yogena vividhA~Ngena bhaktiyogena chaiva hi | dharmeNobhayachihnena yaH pravR^ittinivR^ittimAn || 35|| AtmatattvAvabodhena vairAgyeNa dR^iDhena cha | Iyate bhagavAnebhiH saguNo nirguNaH svadR^ik || 36|| prAvochaM bhaktiyogasya svarUpaM te chaturvidham | kAlasya chAvyaktagateryo.antardhAvati jantuShu || 37|| jIvasya saMsR^itIrbahvIravidyAkarmanirmitAH | yAsva~Nga pravishannAtmA na veda gatimAtmanaH || 38|| naitatkhalAyopadishennAvinItAya karhichit | na stabdhAya na bhinnAya naiva dharmadhvajAya cha || 39|| na lolupAyopadishenna gR^ihArUDhachetase | nAbhaktAya cha me jAtu na madbhaktadviShAmapi || 40|| shraddadhAnAya bhaktAya vinItAyAnasUyave | bhUteShu kR^itamaitrAya shushrUShAbhiratAya cha || 41|| bahirjAtavirAgAya shAntachittAya dIyatAm | nirmatsarAya shuchaye yasyAhaM preyasAM priyaH || 42|| ya idaM shR^iNuyAdamba shraddhayA puruShaH sakR^it | yo vAbhidhatte machchittaH sa hyeti padavIM cha me || 43|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAMsaMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileye dvAtriMsho.adhyAyaH || 32|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayastriMsho.adhyAyaH \- 33 ..} maitreya uvAcha evaM nishamya kapilasya vacho janitrI sA kardamasya dayitA kila devahUtiH | visrastamohapaTalA tamabhipraNamya tuShTAva tattvaviShayA~NkitasiddhibhUmim || 1|| devahUtiruvAcha athApyajo.antaHsalile shayAnaM bhUtendriyArthAtmamayaM vapuste | guNapravAhaM sadasheShabIjaM dadhyau svayaM yajjaTharAbjajAtaH || 2|| sa eva vishvasya bhavAn vidhatte guNapravAheNa vibhaktavIryaH | sargAdyanIho.avitathAbhisandhi\- rAtmeshvaro.atarkyasahasrashaktiH || 3|| sa tvaM bhR^ito me jaThareNa nAtha kathaM nu yasyodara etadAsIt | vishvaM yugAnte vaTapatra ekaH shete sma mAyAshishura~NghripAnaH || 4|| tvaM dehatantraH prashamAya pApmanAM nideshabhAjAM cha vibho vibhUtaye | yathAvatArAstava sUkarAdaya\- stathAyamapyAtmapathopalabdhaye || 5|| yannAmadheyashravaNAnukIrtanA\- dyatprahvaNAdyatsmaraNAdapi kvachit | shvAdo.api sadyaH savanAya kalpate kutaH punaste bhagavan nu darshanAt || 6|| aho bata shvapacho.ato garIyAn yajjihvAgre vartate nAma tubhyam | tepustapaste juhuvuH sasnurAryA brahmAnUchurnAma gR^iNanti ye te || 7|| taM tvAmahaM brahma paraM pumAMsaM pratyaksrotasyAtmani saMvibhAvyam | svatejasA dhvastaguNapravAhaM vande viShNuM kapilaM vedagarbham || 8|| maitreya uvAcha IDito bhagavAnevaM kapilAkhyaH paraH pumAn | vAchA viklavayetyAha mAtaraM mAtR^ivatsalaH || 9|| kapila uvAcha mArgeNAnena mAtaste susevyenoditena me | Asthitena parAM kAShThAmachirAdavarotsyasi || 10|| shraddhatsvaitanmataM mahyaM juShTaM yadbrahmavAdibhiH | yena mAmabhavaM yAyA mR^ityumR^ichChantyatadvidaH || 11|| maitreya uvAcha iti pradarshya bhagavAn satIM tAmAtmano gatim | svamAtrA brahmavAdinyA kapilo.anumato yayau || 12|| sA chApi tanayoktena yogAdeshena yogayuk | tasminnAshrama ApIDe sarasvatyAH samAhitA || 13|| abhIkShNAvagAhakapishAn jaTilAn kuTilAlakAn | AtmAnaM chogratapasA bibhratI chIriNaM kR^isham || 14|| prajApateH kardamasya tapoyogavijR^imbhitam | svagArhasthyamanaupamyaM prArthyaM vaimAnikairapi || 15|| payaHphenanibhAH shayyA dAntA rukmaparichChadAH | AsanAni cha haimAni susparshAstaraNAni cha || 16|| svachChasphaTikakuDyeShu mahAmArakateShu cha | ratnapradIpA AbhAnti lalanAratnasaMyutAH || 17|| gR^ihodyAnaM kusumitai ramyaM bahvamaradrumaiH | kUjadviha~NgamithunaM gAyan mattamadhuvratam || 18|| yatra praviShTamAtmAnaM vibudhAnucharA jaguH | vApyAmutpalagandhinyAM kardamenopalAlitam || 19|| hitvA tadIpsitatamamapyAkhaNDalayoShitAm | ki~nchichchakAra vadanaM putravishleShaNAturA || 20|| vanaM pravrajite patyAvapatyavirahAturA | j~nAtatattvApyabhUnnaShTe vatse gauriva vatsalA || 21|| tameva dhyAyatI devamapatyaM kapilaM harim | babhUvAchirato vatsa niHspR^ihA tAdR^ishe gR^ihe || 22|| dhyAyatI bhagavadrUpaM yadAha dhyAnagocharam | sutaH prasannavadanaM samastavyastachintayA || 23|| bhaktipravAhayogena vairAgyeNa balIyasA | yuktAnuShThAnajAtena j~nAnena brahmahetunA || 24|| vishuddhena tadA.a.atmAnamAtmanA vishvatomukham | svAnubhUtyA tirobhUtamAyAguNavisheShaNam || 25|| brahmaNyavasthitamatirbhagavatyAtmasaMshraye | nivR^ittajIvApattitvAtkShINakleshAptanirvR^itiH || 26|| nityArUDhasamAdhitvAtparAvR^ittaguNabhramA | na sasmAra tadA.a.atmAnaM svapne dR^iShTamivotthitaH || 27|| taddehaH parataH poSho.apyakR^ishashchAdhyasambhavAt | babhau malairavachChannaH sadhUma iva pAvakaH || 28|| svA~NgaM tapoyogamayaM muktakeshaM gatAmbaram | daivaguptaM na bubudhe vAsudevapraviShTadhIH || 29|| evaM sA kapiloktena mArgeNAchirataH param | AtmAnaM brahmanirvANaM bhagavantamavApa ha || 30|| tadvIrAsItpuNyatamaM kShetraM trailokyavishrutam | nAmnA siddhapadaM yatra sA saMsiddhimupeyuShI || 31|| tasyAstadyogavidhutamArtyaM martyamabhUtsarit | srotasAM pravarA saumya siddhidA siddhasevitA || 32|| kapilo.api mahAyogI bhagavAn piturAshramAt | mAtaraM samanuj~nApya prAgudIchIM dishaM yayau || 33|| siddhachAraNagandharvairmunibhishchApsarogaNaiH | stUyamAnaH samudreNa dattArhaNaniketanaH || 34|| Aste yogaM samAsthAya sA~NkhyAchAryairabhiShTutaH | trayANAmapi lokAnAmupashAntyai samAhitaH || 35|| etannigaditaM tAta yatpR^iShTo.ahaM tavAnagha | kapilasya cha saMvAdo devahUtyAshcha pAvanaH || 36|| ya idamanushR^iNoti yo.abhidhatte kapilamunermatamAtmayogaguhyam | bhagavati kR^itadhIH suparNaketA\- vupalabhate bhagavatpadAravindam || 37|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe vaiyAsakyAmaShTAdashasAhasryAM pAramahaMsyAM saMhitAyAM tR^itIyaskandhe kApileyopAkhyAne trayastriMshattamo.adhyAyaH || 33|| .. iti tR^itIyaskandhaH samAptaH .. .. OM tatsat .. \iti ## Proofread by PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}