% Text title : shrImadbhAgavatam - 11 - ekAdashaskandhaH % File name : bhagpur-11.itx % Category : purana, shrimadbhagavatam, vyAsa, krishna % Location : doc\_purana % Proofread by : PSA Easwaran % Latest update : July 4, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. shrImadbhAgavataM - ekAdashaskandhaH ..}## \itxtitle{.. shrImadbhAgavataM \- ekAdashaskandhaH ..}##\endtitles ## \chapter{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekAdashaskandhaH ..} \section{.. prathamo.adhyAyaH \- 1 ..} shrIbAdarAyaNiruvAcha kR^itvA daityavadhaM kR^iShNaH sarAmo yadubhirvR^itaH | bhuvo.avatArayadbhAraM javiShThaM janayan kalim || 1|| ye kopitAH subahupANDusutAH sapatnai\- rdurdyUtahelanakachagrahaNAdibhistAn | kR^itvA nimittamitaretarataH sametAn hatvA nR^ipAn niraharatkShitibhAramIshaH || 2|| bhUbhArarAjapR^itanA yadubhirnirasya guptaiH svabAhubhirachintayadaprameyaH | manye.avanernanu gato.apyagataM hi bhAraM yadyAdavaM kulamaho aviShahyamAste || 3|| naivAnyataH paribhavo.asya bhavetkatha~nchi\- nmatsaMshrayasya vibhavonnahanasya nityam | antaHkaliM yadukulasya vidhAya veNu\- stambasya vahnimiva shAntimupaimi dhAma || 4|| evaM vyavasito rAjan satyasa~Nkalpa IshvaraH | shApavyAjena viprANAM sa~njahre svakulaM vibhuH || 5|| svamUrtyA lokalAvaNyanirmuktyA lochanaM nR^iNAm | gIrbhistAH smaratAM chittaM padaistAnIkShatAM kriyAH || 6|| AchChidya kIrtiM sushlokAM vitatya hya~njasA nu kau | tamo.anayA tariShyantItyagAtsvaM padamIshvaraH || 7|| rAjovAcha brahmaNyAnAM vadAnyAnAM nityaM vR^iddhopasevinAm | viprashApaH kathamabhUdvR^iShNInAM kR^iShNachetasAm || 8|| yannimittaH sa vai shApo yAdR^isho dvijasattama | kathamekAtmanAM bheda etatsarvaM vadasva me || 9|| shrIshuka uvAcha bibhradvapuH sakalasundarasanniveshaM karmAcharan bhuvi suma~NgalamAptakAmaH | AsthAya dhAma ramamANa udArakIrtiH saMhartumaichChata kulaM sthitakR^ityasheShaH || 10|| karmANi puNyanivahAni suma~NgalAni gAyajjagatkalimalApaharANi kR^itvA | kAlAtmanA nivasatA yadudevagehe piNDArakaM samagamanmunayo nisR^iShTAH || 11|| vishvAmitro.asitaH kaNvo durvAsA bhR^igura~NgirAH | kashyapo vAmadevo.atrirvasiShTho nAradAdayaH || 12|| krIDantastAnupavrajya kumArA yadunandanAH | upasa~NgR^ihya paprachChuravinItA vinItavat || 13|| te veShayitvA strIveShaiH sAmbaM jAmbavatIsutam | eShA pR^ichChati vo viprA antarvatnyasitekShaNA || 14|| praShTuM vilajjatI sAkShAtprabrUtAmoghadarshanAH | prasoShyantI putrakAmA kiM svitsa~njanayiShyati || 15|| evaM pralabdhA munayastAnUchuH kupitA nR^ipa | janayiShyati vo mandA musalaM kulanAshanam || 16|| tachChrutvA te.atisantrastA vimuchya sahasodaram | sAmbasya dadR^ishustasmin musalaM khalvayasmayam || 17|| kiM kR^itaM mandabhAgyairnaH kiM vadiShyanti no janAH | iti vihvalitA gehAnAdAya musalaM yayuH || 18|| tachchopanIya sadasi parimlAnamukhashriyaH | rAj~na AvedayA~nchakruH sarvayAdavasannidhau || 19|| shrutvAmoghaM viprashApaM dR^iShTvA cha musalaM nR^ipa | vismitA bhayasantrastA babhUvurdvArakaukasaH || 20|| tachchUrNayitvA musalaM yadurAjaH sa AhukaH | samudrasalile prAsyallohaM chAsyAvasheShitam || 21|| kashchinmatsyo.agrasIllohaM chUrNAni taralaistataH | uhyamAnAni velAyAM lagnAnyAsan kilairakAH || 22|| matsyo gR^ihIto matsyaghnairjAlenAnyaiH sahArNave | tasyodaragataM lohaM sa shalye lubdhako.akarot || 23|| bhagavAn j~nAtasarvArtha Ishvaro.api tadanyathA | kartuM naichChadviprashApaM kAlarUpyanvamodata || 24|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe prathamo.adhyAyaH || 1|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvitIyo.adhyAyaH \- 2 ..} shrIshuka uvAcha govindabhujaguptAyAM dvAravatyAM kurUdvaha | avAtsInnArado.abhIkShNaM kR^iShNopAsanalAlasaH || 1|| ko nu rAjannindriyavAn mukundacharaNAmbujam | na bhajetsarvato mR^ityurupAsyamamarottamaiH || 2|| tamekadA tu devarShiM vasudevo gR^ihAgatam | architaM sukhamAsInamabhivAdyedamabravIt || 3|| vasudeva uvAcha bhagavan bhavato yAtrA svastaye sarvadehinAm | kR^ipaNAnAM yathA pitroruttamashlokavartmanAm || 4|| bhUtAnAM devacharitaM duHkhAya cha sukhAya cha | sukhAyaiva hi sAdhUnAM tvAdR^ishAmachyutAtmanAm || 5|| bhajanti ye yathA devAn devA api tathaiva tAn | ChAyeva karmasachivAH sAdhavo dInavatsalAH || 6|| brahmaMstathApi pR^ichChAmo dharmAn bhAgavatAMstava | yAn shrutvA shraddhayA martyo muchyate sarvatobhayAt || 7|| ahaM kila purAnantaM prajArtho bhuvi muktidam | apUjayaM na mokShAya mohito devamAyayA || 8|| yathA vichitravyasanAdbhavadbhirvishvatobhayAt | muchyema hya~njasaivAddhA tathA naH shAdhi suvrata || 9|| shrIshuka uvAcha rAjannevaM kR^itaprashno vasudevena dhImatA | prItastamAha devarShirhareH saMsmArito guNaiH || 10|| nArada uvAcha samyagetadvyavasitaM bhavatA sAtvatarShabha | yatpR^ichChase bhAgavatAn dharmAMstvaM vishvabhAvanAn || 11|| shruto.anupaThito dhyAta AdR^ito vAnumoditaH | sadyaH punAti saddharmo devavishvadruho.api hi || 12|| tvayA paramakalyANaH puNyashravaNakIrtanaH | smArito bhagavAnadya devo nArAyaNo mama || 13|| atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam | ArShabhANAM cha saMvAdaM videhasya mahAtmanaH || 14|| priyavrato nAma suto manoH svAyambhuvasya yaH | tasyAgnIdhrastato nAbhirR^iShabhastatsutaH smR^itaH || 15|| tamAhurvAsudevAMshaM mokShadharmavivakShayA | avatIrNaM sutashataM tasyAsIdbrahmapAragam || 16|| teShAM vai bharato jyeShTho nArAyaNaparAyaNaH | vikhyAtaM varShametadyannAmnA bhAratamadbhutam || 17|| sa bhuktabhogAM tyaktvemAM nirgatastapasA harim | upAsInastatpadavIM lebhe vai janmabhistribhiH || 18|| teShAM nava navadvIpapatayo.asya samantataH | karmatantrapraNetAra ekAshItirdvijAtayaH || 19|| navAbhavan mahAbhAgA munayo hyarthashaMsinaH | shramaNA vAtarashanA AtmavidyAvishAradAH || 20|| kavirharirantarikShaH prabuddhaH pippalAyanaH | Avirhotro.atha drumilashchamasaH karabhAjanaH || 21|| ta ete bhagavadrUpaM vishvaM sadasadAtmakam | Atmano.avyatirekeNa pashyanto vyacharanmahIm || 22|| avyAhateShTagatayaH surasiddhasAdhya\- gandharvayakShanarakinnaranAgalokAn | muktAshcharanti munichAraNabhUtanAtha\- vidyAdharadvijagavAM bhuvanAni kAmam || 23|| ta ekadA nimeH satramupajagmuryadR^ichChayA | vitAyamAnamR^iShibhirajanAbhe mahAtmanaH || 24|| tAn dR^iShTvA sUryasa~NkAshAn mahAbhAgavatAn nR^ipa | yajamAno.agnayo viprAH sarva evopatasthire || 25|| videhastAnabhipretya nArAyaNaparAyaNAn | prItaH sampUjayA~nchakre AsanasthAn yathArhataH || 26|| tAn rochamAnAn svaruchA brahmaputropamAn nava | paprachCha paramaprItaH prashrayAvanato nR^ipaH || 27|| videha uvAcha manye bhagavataH sAkShAtpArShadAn vo madhudviShaH | viShNorbhUtAni lokAnAM pAvanAya charanti hi || 28|| durlabho mAnuSho deho dehinAM kShaNabha~NguraH | tatrApi durlabhaM manye vaikuNThapriyadarshanam || 29|| ata AtyantikaM kShemaM pR^ichChAmo bhavato.anaghAH | saMsAre.asmin kShaNArdho.api satsa~NgaH shevadhirnR^iNAm || 30|| dharmAn bhAgavatAn brUta yadi naH shrutaye kShamam | yaiH prasannaH prapannAya dAsyatyAtmAnamapyajaH || 31|| shrInArada uvAcha evaM te niminA pR^iShTA vasudeva mahattamAH | pratipUjyAbruvan prItyA sasadasyartvijaM nR^ipam || 32|| kaviruvAcha manye.akutashchidbhayamachyutasya pAdAmbujopAsanamatra nityam | udvignabuddherasadAtmabhAvA\- dvishvAtmanA yatra nivartate bhIH || 33|| ye vai bhagavatA proktA upAyA hyAtmalabdhaye | a~njaH puMsAmaviduShAM viddhi bhAgavatAn hi tAn || 34|| yAnAsthAya naro rAjan na pramAdyeta karhichit | dhAvan nimIlya vA netre na skhalenna patediha || 35|| kAyena vAchA manasendriyairvA bud.hdhyAtmanA vAnusR^itasvabhAvAt | karoti yadyatsakalaM parasmai nArAyaNAyeti samarpayettat || 36|| bhayaM dvitIyAbhiniveshataH syA\- dIshAdapetasya viparyayo.asmR^itiH | tanmAyayAto budha AbhajettaM bhaktyaikayeshaM gurudevatAtmA || 37|| avidyamAno.apyavabhAti hi dvayo dhyAturdhiyA svapnamanorathau yathA | tatkarmasa~NkalpavikalpakaM mano budho nirundhyAdabhayaM tataH syAt || 38|| shR^iNvan subhadrANi rathA~NgapANe\- rjanmAni karmANi cha yAni loke | gItAni nAmAni tadarthakAni gAyan vilajjo vicharedasa~NgaH || 39|| evaMvrataH svapriyanAmakIrtyA jAtAnurAgo drutachitta uchchaiH | hasatyatho roditi rauti gAya\- tyunmAdavannR^ityati lokabAhyaH || 40|| khaM vAyumagniM salilaM mahIM cha jyotIMShi sattvAni disho drumAdIn | saritsamudrAMshcha hareH sharIraM yatkiM cha bhUtaM praNamedananyaH || 41|| bhaktiH pareshAnubhavo virakti\- ranyatra chaiSha trika ekakAlaH | prapadyamAnasya yathAshnataH syu\- stuShTiH puShTiH kShudapAyo.anughAsam || 42|| ityachyutA~NghriM bhajato.anuvR^ittyA bhaktirviraktirbhagavatprabodhaH | bhavanti vai bhAgavatasya rAjaM\- stataH parAM shAntimupaiti sAkShAt || 43|| rAjovAcha atha bhAgavataM brUta yaddharmo yAdR^isho nR^iNAm | yathA.a.acharati yadbrUte yairli~NgairbhagavatpriyaH || 44|| hariruvAcha sarvabhUteShu yaH pashyedbhagavadbhAvamAtmanaH | bhUtAni bhagavatyAtmanyeSha bhAgavatottamaH || 45|| Ishvare tadadhIneShu bAlisheShu dviShatsu cha | premamaitrIkR^ipopekShA yaH karoti sa madhyamaH || 46|| archAyAmeva haraye pUjAM yaH shraddhayehate | na tadbhakteShu chAnyeShu sa bhaktaH prAkR^itaH smR^itaH || 47|| gR^ihItvApIndriyairarthAn yo na dveShTi na hR^iShyati | viShNormAyAmidaM pashyan sa vai bhAgavatottamaH || 48|| dehendriyaprANamanodhiyAM yo janmApyayakShudbhayatarShakR^ichChraiH | saMsAradharmairavimuhyamAnaH smR^ityA harerbhAgavatapradhAnaH || 49|| na kAmakarmabIjAnAM yasya chetasi sambhavaH | vAsudevaikanilayaH sa vai bhAgavatottamaH || 50|| na yasya janmakarmabhyAM na varNAshramajAtibhiH | sajjate.asminnahambhAvo dehe vai sa hareH priyaH || 51|| na yasya svaH para iti vitteShvAtmani vA bhidA | sarvabhUtasamaH shAntaH sa vai bhAgavatottamaH || 52|| tribhuvanavibhavahetave.apyakuNTha\- smR^itirajitAtmasurAdibhirvimR^igyAt | na chalati bhagavatpadAravindA\- llavanimiShArdhamapi yaH sa vaiShNavAgryaH || 53|| bhagavata uruvikramA~NghrishAkhA\- nakhamaNichandrikayA nirastatApe | hR^idi kathamupasIdatAM punaH sa prabhavati chandra ivodite.arkatApaH || 54|| visR^ijati hR^idayaM na yasya sAkShA\- ddhariravashAbhihito.apyaghaughanAshaH | praNayarashanayA dhR^itA~NghripadmaH sa bhavati bhAgavatapradhAna uktaH || 55|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe dvitIyo.adhyAyaH || 2|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. tR^itIyo.adhyAyaH \- 3 ..} rAjovAcha parasya viShNorIshasya mAyinAmapi mohinIm | mAyAM veditumichChAmo bhagavanto bruvantu naH || 1|| nAnutR^ipye juShan yuShmadvacho harikathAmR^itam | saMsAratApanistapto martyastattApabheShajam || 2|| antarikSha uvAcha ebhirbhUtAni bhUtAtmA mahAbhUtairmahAbhuja | sasarjochchAvachAnyAdyaH svamAtrAtmaprasiddhaye || 3|| evaM sR^iShTAni bhUtAni praviShTaH pa~nchadhAtubhiH | ekadhA dashadhA.a.atmAnaM vibhajan juShate guNAn || 4|| guNairguNAn sa bhu~njAna AtmapradyotitaiH prabhuH | manyamAna idaM sR^iShTamAtmAnamiha sajjate || 5|| karmANi karmabhiH kurvan sanimittAni dehabhR^it | tattatkarmaphalaM gR^ihNan bhramatIha sukhetaram || 6|| itthaM karmagatIrgachChan bahvabhadravahAH pumAn | AbhUtasamplavAtsargapralayAvashnute.avashaH || 7|| dhAtUpaplava Asanne vyaktaM dravyaguNAtmakam | anAdinidhanaH kAlo hyavyaktAyApakarShati || 8|| shatavarShA hyanAvR^iShTirbhaviShyatyulbaNA bhuvi | tatkAlopachitoShNArko lokAMstrIn pratapiShyati || 9|| pAtAlatalamArabhya sa~NkarShaNamukhAnalaH | dahannUrdhvashikho viShvagvardhate vAyuneritaH || 10|| sAMvartako meghagaNo varShati sma shataM samAH | dhArAbhirhastihastAbhirlIyate salile virAT || 11|| tato virAjamutsR^ijya vairAjaH puruSho nR^ipa | avyaktaM vishate sUkShmaM nirindhana ivAnalaH || 12|| vAyunA hR^itagandhA bhUH salilatvAya kalpate | salilaM taddhR^itarasaM jyotiShTvAyopakalpate || 13|| hR^itarUpaM tu tamasA vAyau jyotiH pralIyate | hR^itasparsho.avakAshena vAyurnabhasi lIyate || 14|| kAlAtmanA hR^itaguNaM nabha Atmani lIyate | indriyANi mano buddhiH saha vaikArikairnR^ipa | pravishanti hyaha~NkAraM svaguNairahamAtmani || 15|| eShA mAyA bhagavataH sargasthityantakAriNI | trivarNA varNitAsmAbhiH kiM bhUyaH shrotumichChasi || 16|| rAjovAcha yathaitAmaishvarIM mAyAM dustarAmakR^itAtmabhiH | tarantya~njaH sthUladhiyo maharSha idamuchyatAm || 17|| prabuddha uvAcha karmANyArabhamANAnAM duHkhahatyai sukhAya cha | pashyetpAkaviparyAsaM mithunIchAriNAM nR^iNAm || 18|| nityArtidena vittena durlabhenAtmamR^ityunA | gR^ihApatyAptapashubhiH kA prItiH sAdhitaishchalaiH || 19|| evaM lokaM paraM vidyAnnashvaraM karmanirmitam | satulyAtishayadhvaMsaM yathA maNDalavartinAm || 20|| tasmAdguruM prapadyeta jij~nAsuH shreya uttamam | shAbde pare cha niShNAtaM brahmaNyupashamAshrayam || 21|| tatra bhAgavatAn dharmAn shikShedgurvAtmadaivataH | amAyayAnuvR^ittyA yaistuShyedAtmA.a.atmado hariH || 22|| sarvato manaso.asa~NgamAdau sa~NgaM cha sAdhuShu | dayAM maitrIM prashrayaM cha bhUteShvaddhA yathochitam || 23|| shauchaM tapastitikShAM cha maunaM svAdhyAyamArjavam | brahmacharyamahiMsAM cha samatvaM dvandvasa.nj~nayoH || 24|| sarvatrAtmeshvarAnvIkShAM kaivalyamaniketatAm | viviktachIravasanaM santoShaM yena kenachit || 25|| shraddhAM bhAgavate shAstre.anindAmanyatra chApi hi | mano vAkkarmadaNDaM cha satyaM shamadamAvapi || 26|| shravaNaM kIrtanaM dhyAnaM hareradbhutakarmaNaH | janmakarmaguNAnAM cha tadarthe.akhilacheShTitam || 27|| iShTaM dattaM tapo japtaM vR^ittaM yachchAtmanaH priyam | dArAn sutAn gR^ihAn prANAn yatparasmai nivedanam || 28|| evaM kR^iShNAtmanAtheShu manuShyeShu cha sauhR^idam | paricharyAM chobhayatra mahatsu nR^iShu sAdhuShu || 29|| parasparAnukathanaM pAvanaM bhagavadyashaH | mitho ratirmithastuShTirnivR^ittirmitha AtmanaH || 30|| smarantaH smArayantashcha mitho.aghaughaharaM harim | bhaktyA sa~njAtayA bhaktyA bibhratyutpulakAM tanum || 31|| kvachidrudantyachyutachintayA kvachi\- ddhasanti nandanti vadantyalaukikAH | nR^ityanti gAyantyanushIlayantyajaM bhavanti tUShNIM parametya nirvR^itAH || 32|| iti bhAgavatAn dharmAn shikShan bhaktyA tadutthayA | nArAyaNaparo mAyAma~njastarati dustarAm || 33|| rAjovAcha nArAyaNAbhidhAnasya brahmaNaH paramAtmanaH | niShThAmarhatha no vaktuM yUyaM hi brahmavittamAH || 34|| pippalAyana uvAcha sthityudbhavapralayaheturaheturasya yatsvapnajAgarasuShuptiShu sadbahishcha | dehendriyAsuhR^idayAni charanti yena sa~njIvitAni tadavehi paraM narendra || 35|| naitanmano vishati vAguta chakShurAtmA prANendriyANi cha yathAnalamarchiShaH svAH | shabdo.api bodhakaniShedhatayA.a.atmamUla\- marthoktamAha yadR^ite na niShedhasiddhiH || 36|| sattvaM rajastama iti trivR^idekamAdau sUtraM mahAnahamiti pravadanti jIvam | j~nAnakriyArthaphalarUpatayorushakti brahmaiva bhAti sadasachcha tayoH paraM yat || 37|| nAtmA jajAna na mariShyati naidhate.asau na kShIyate savanavidvyabhichAriNAM hi | sarvatra shashvadanapAyyupalabdhimAtraM prANo yathendriyabalena vikalpitaM sat || 38|| aNDeShu peshiShu taruShvavinishchiteShu prANo hi jIvamupadhAvati tatra tatra | sanne yadindriyagaNe.ahami cha prasupte kUTastha AshayamR^ite tadanusmR^itirnaH || 39|| yarhyabjanAbhacharaNaiShaNayorubhaktyA chetomalAni vidhamedguNakarmajAni | tasmin vishuddha upalabhyata AtmatattvaM sAkShAdyathAmaladR^ishoH savitR^iprakAshaH || 40|| rAjovAcha karmayogaM vadata naH puruSho yena saMskR^itaH | vidhUyehAshu karmANi naiShkarmyaM vindate param || 41|| evaM prashnamR^iShIn pUrvamapR^ichChaM piturantike | nAbruvan brahmaNaH putrAstatra kAraNamuchyatAm || 42|| Avirhotra uvAcha karmAkarmavikarmeti vedavAdo na laukikaH | vedasya cheshvarAtmatvAttatra muhyanti sUrayaH || 43|| parokShavAdo vedo.ayaM bAlAnAmanushAsanam | karmamokShAya karmANi vidhatte hyagadaM yathA || 44|| nAcharedyastu vedoktaM svayamaj~no.ajitendriyaH | vikarmaNA hyadharmeNa mR^ityormR^ityumupaiti saH || 45|| vedoktameva kurvANo niHsa~Ngo.arpitamIshvare | naiShkarmyaM labhate siddhiM rochanArthA phalashrutiH || 46|| ya Ashu hR^idayagranthiM nirjihIrShuH parAtmanaH | vidhinopachareddevaM tantroktena cha keshavam || 47|| labdhAnugraha AchAryAttena sandarshitAgamaH | mahApuruShamabhyarchenmUrtyAbhimatayA.a.atmanaH || 48|| shuchiH sammukhamAsInaH prANasaMyamanAdibhiH | piNDaM vishodhya sannyAsakR^itarakSho.archayeddharim || 49|| archAdau hR^idaye chApi yathA labdhopachArakaiH | dravyakShityAtmali~NgAni niShpAdya prokShya chAsanam || 50|| pAdyAdInupakalpyAtha sannidhApya samAhitaH | hR^idAdibhiH kR^itanyAso mUlamantreNa chArchayet || 51|| sA~NgopA~NgAM sapArShadAM tAM tAM mUrtiM svamantrataH | pAdyArghyAchamanIyAdyaiH snAnavAsovibhUShaNaiH || 52|| gandhamAlyAkShatasragbhirdhUpadIpopahArakaiH | sA~NgaM sampUjya vidhivatstavaiH stutvA nameddharim || 53|| AtmAnaM tanmayaM dhyAyan mUrtiM sampUjayeddhareH | sheShAmAdhAya shirasi svadhAmnyudvAsya satkR^itam || 54|| evamagnyarkatoyAdAvatithau hR^idaye cha yaH | yajatIshvaramAtmAnamachirAnmuchyate hi saH || 55|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe tR^itIyo.adhyAyaH || 3|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturtho.adhyAyaH \- 4 ..} rAjovAcha yAni yAnIha karmANi yairyaiH svachChandajanmabhiH | chakre karoti kartA vA haristAni bruvantu naH || 1|| drumila uvAcha yo vA anantasya guNAnanantA\- nanukramiShyan sa tu bAlabuddhiH | rajAMsi bhUmergaNayetkatha~nchit kAlena naivAkhilashaktidhAmnaH || 2|| bhUtairyadA pa~nchabhirAtmasR^iShTaiH puraM virAjaM virachayya tasmin | svAMshena viShTaH puruShAbhidhAna\- mavApa nArAyaNa AdidevaH || 3|| yatkAya eSha bhuvanatrayasannivesho yasyendriyaistanubhR^itAmubhayendriyANi | j~nAnaM svataH shvasanato balamoja IhA sattvAdibhiH sthitilayodbhava Adi kartA || 4|| AdAvabhUchChatadhR^itI rajasAsya sarge viShNuH sthitau kratupatirdvijadharmasetuH | rudro.apyayAya tamasA puruShaH sa Adya ityudbhavasthitilayAH satataM prajAsu || 5|| dharmasya dakShaduhitaryajaniShTa mUrtyAM nArAyaNo naraR^iShipravaraH prashAntaH | naiShkarmyalakShaNamuvAcha chachAra karma yo.adyApi chAsta R^iShivaryaniShevitA~NghriH || 6|| indro visha~Nkya mama dhAma jighR^ikShatIti kAmaM nyayu~Nkta sagaNaM sa badaryupAkhyam | gatvApsarogaNavasantasumandavAtaiH strIprekShaNeShubhiravidhyadatanmahij~naH || 7|| vij~nAya shakrakR^itamakramamAdidevaH prAha prahasya gatavismaya ejamAnAn | mA bhaiShTa bho madana mAruta devavadhvo gR^ihNIta no balimashUnyamimaM kurudhvam || 8|| itthaM bruvatyabhayade naradeva devAH savrIDanamrashirasaH saghR^iNaM tamUchuH | naitadvibho tvayi pare.avikR^ite vichitraM svArAmadhIranikarAnatapAdapadme || 9|| tvAM sevatAM surakR^itA bahavo.antarAyAH svauko vila~Nghya paramaM vrajatAM padaM te | nAnyasya barhiShi balIn dadataH svabhAgAn dhatte padaM tvamavitA yadi vighnamUrdhni || 10|| kShuttR^iTtrikAlaguNamArutajaihvashaishnA\- nasmAnapArajaladhInatitIrya kechit | krodhasya yAnti viphalasya vashaM pade go\- rmajjanti dushcharatapashcha vR^ithotsR^ijanti || 11|| iti pragR^iNatAM teShAM striyo.atyadbhutadarshanAH | darshayAmAsa shushrUShAM svarchitAH kurvatIrvibhuH || 12|| te devAnucharA dR^iShTvA striyaH shrIriva rUpiNIH | gandhena mumuhustAsAM rUpaudAryahatashriyaH || 13|| tAnAha devadeveshaH praNatAn prahasanniva | AsAmekatamAM vR^i~NdhvaM savarNAM svargabhUShaNAm || 14|| omityAdeshamAdAya natvA taM suravandinaH | urvashImapsaraHshreShThAM puraskR^itya divaM yayuH || 15|| indrAyAnamya sadasi shR^iNvatAM tridivaukasAm | UchurnArAyaNabalaM shakrastatrAsa vismitaH || 16|| haMsasvarUpyavadadachyuta AtmayogaM dattaH kumAra R^iShabho bhagavAn pitA naH | viShNuH shivAya jagatAM kalayAvatirNa\- stenAhR^itA madhubhidA shrutayo hayAsye || 17|| gupto.apyaye manurilauShadhayashcha mAtsye krauDe hato ditija uddharatAmbhasaH kShmAm | kaurme dhR^ito.adriramR^itonmathane svapR^iShThe grAhAtprapannamibharAjamamu~nchadArtam || 18|| saMstunvato.abdhipatitAn shramaNAnR^iShIMshcha shakraM cha vR^itravadhatastamasi praviShTam | devastriyo.asuragR^ihe pihitA anAthA jaghne.asurendramabhayAya satAM nR^isiMhe || 19|| devAsure yudhi cha daityapatIn surArthe hatvAntareShu bhuvanAnyadadhAtkalAbhiH | bhUtvAtha vAmana imAmaharadbaleH kShmAM yAch~nAchChalena samadAdaditeH sutebhyaH || 20|| niHkShatriyAmakR^ita gAM cha triHsaptakR^itvo rAmastu haihayakulApyayabhArgavAgniH | so.abdhiM babandha dashavaktramahan sala~NkaM sItApatirjayati lokamalaghnakIrtiH || 21|| bhUmerbharAvataraNAya yaduShvajanmA jAtaH kariShyati surairapi duShkarANi | vAdairvimohayati yaj~nakR^ito.atadarhAn shUdrAn kalau kShitibhujo nyahaniShyadante || 22|| evaMvidhAni karmANi janmAni cha jagatpateH | bhUrINi bhUriyashaso varNitAni mahAbhuja || 23|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe chaturtho.adhyAyaH || 4|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchamo.adhyAyaH \- 5 ..} rAjovAcha bhagavantaM hariM prAyo na bhajantyAtmavittamAH | teShAmashAntakAmAnAM kA niShThAvijitAtmanAm || 1|| chamasa uvAcha mukhabAhUrupAdebhyaH puruShasyAshramaiH saha | chatvAro jaj~nire varNA guNairviprAdayaH pR^ithak || 2|| ya eShAM puruShaM sAkShAdAtmaprabhavamIshvaram | na bhajantyavajAnanti sthAnAdbhraShTAH patantyadhaH || 3|| dUre harikathAH kechiddUre chAchyutakIrtanAH | striyaH shUdrAdayashchaiva te.anukampyA bhavAdR^ishAm || 4|| vipro rAjanyavaishyau cha hareH prAptAH padAntikam | shrautena janmanAthApi muhyantyAmnAyavAdinaH || 5|| karmaNyakovidAH stabdhA mUrkhAH paNDitamAninaH | vadanti chATukAn mUDhA yayA mAdhvyA girotsukAH || 6|| rajasA ghorasa~NkalpAH kAmukA ahimanyavaH | dAmbhikA mAninaH pApA vihasantyachyutapriyAn || 7|| vadanti te.anyonyamupAsitastriyo gR^iheShu maithunyapareShu chAshiShaH | yajantyasR^iShTAnnavidhAnadakShiNaM vR^ittyai paraM ghnanti pashUnatadvidaH || 8|| shriyA vibhUtyAbhijanena vidyayA tyAgena rUpeNa balena karmaNA | jAtasmayenAndhadhiyaH saheshvarAn sato.avamanyanti haripriyAn khalAH || 9|| sarveShu shashvattanubhR^itsvavasthitaM yathA khamAtmAnamabhIShTamIshvaram | vedopagItaM cha na shR^iNvate.abudhA manorathAnAM pravadanti vArtayA || 10|| loke vyavAyAmiShamadyasevA nityAstu jantorna hi tatra chodanA | vyavasthitisteShu vivAhayaj~na\- surAgrahairAsu nivR^ittiriShTA || 11|| dhanaM cha dharmaikaphalaM yato vai j~nAnaM savij~nAnamanuprashAnti | gR^iheShu yu~njanti kalevarasya mR^ityuM na pashyanti durantavIryam || 12|| yadghrANabhakSho vihitaH surAyA\- stathA pashorAlabhanaM na hiMsA | evaM vyavAyaH prajayA na ratyA imaM vishuddhaM na viduH svadharmam || 13|| ye tvanevaMvido.asantaH stabdhAH sadabhimAninaH | pashUn druhyanti vishrabdhAH pretya khAdanti te cha tAn || 14|| dviShantaH parakAyeShu svAtmAnaM harimIshvaram | mR^itake sAnubandhe.asmin baddhasnehAH patantyadhaH || 15|| ye kaivalyamasamprAptA ye chAtItAshcha mUDhatAm | traivargikA hyakShaNikA AtmAnaM ghAtayanti te || 16|| eta Atmahano.ashAntA aj~nAne j~nAnamAninaH | sIdantyakR^itakR^ityA vai kAladhvastamanorathAH || 17|| hitvAtyAyAsarachitA gR^ihApatyasuhR^ichChriyaH | tamo vishantyanichChanto vAsudevaparA~NmukhAH || 18|| rAjovAcha kasmin kAle sa bhagavAn kiM varNaH kIdR^isho nR^ibhiH | nAmnA vA kena vidhinA pUjyate tadihochyatAm || 19|| karabhAjana uvAcha kR^itaM tretA dvAparaM cha kalirityeShu keshavaH | nAnAvarNAbhidhAkAro nAnaiva vidhinejyate || 20|| kR^ite shuklashchaturbAhurjaTilo valkalAmbaraH | kR^iShNAjinopavItAkShAn bibhraddaNDakamaNDalU || 21|| manuShyAstu tadA shAntA nirvairAH suhR^idaH samAH | yajanti tapasA devaM shamena cha damena cha || 22|| haMsaH suparNo vaikuNTho dharmo yogeshvaro.amalaH | IshvaraH puruSho.avyaktaH paramAtmeti gIyate || 23|| tretAyAM raktavarNo.asau chaturbAhustrimekhalaH | hiraNyakeshastrayyAtmA sruksruvAdyupalakShaNaH || 24|| taM tadA manujA devaM sarvadevamayaM harim | yajanti vidyayA trayyA dharmiShThA brahmavAdinaH || 25|| viShNuryaj~naH pR^ishnigarbhaH sarvadeva urukramaH | vR^iShAkapirjayantashcha urugAya itIryate || 26|| dvApare bhagavA~nshyAmaH pItavAsA nijAyudhaH | shrIvatsAdibhira~Nkaishcha lakShaNairupalakShitaH || 27|| taM tadA puruShaM martyA mahArAjopalakShaNam | yajanti vedatantrAbhyAM paraM jij~nAsavo nR^ipa || 28|| namaste vAsudevAya namaH sa~NkarShaNAya cha | pradyumnAyAniruddhAya tubhyaM bhagavate namaH || 29|| nArAyaNAya R^iShaye puruShAya mahAtmane | vishveshvarAya vishvAya sarvabhUtAtmane namaH || 30|| iti dvApara urvIsha stuvanti jagadIshvaram | nAnAtantravidhAnena kalAvapi yathA shR^iNu || 31|| kR^iShNavarNaM tviShAkR^iShNaM sA~NgopA~NgAstrapArShadam | yaj~naiH sa~NkIrtanaprAyairyajanti hi sumedhasaH || 32|| dhyeyaM sadA paribhavaghnamabhIShTadohaM tIrthAspadaM shivaviri~nchinutaM sharaNyam | bhR^ityArtihaM praNatapAla bhavAbdhipotaM vande mahApuruSha te charaNAravindam || 33|| tyaktvA sudustyajasurepsitarAjyalakShmIM dharmiShTha AryavachasA yadagAdaraNyam | mAyAmR^igaM dayitayepsitamanvadhAva\- dvande mahApuruSha te charaNAravindam || 34|| evaM yugAnurUpAbhyAM bhagavAn yugavartibhiH | manujairijyate rAjan shreyasAmIshvaro hariH || 35|| kaliM sabhAjayantyAryA guNaj~nAH sArabhAginaH | yatra sa~NkIrtanenaiva sarvasvArtho.abhilabhyate || 36|| na hyataH paramo lAbho dehinAM bhrAmyatAmiha | yato vindeta paramAM shAntiM nashyati saMsR^itiH || 37|| kR^itAdiShu prajA rAjan kalAvichChanti sambhavam | kalau khalu bhaviShyanti nArAyaNaparAyaNAH || 38|| kvachitkvachinmahArAja draviDeShu cha bhUrishaH | tAmraparNI nadI yatra kR^itamAlA payasvinI || 39|| kAverI cha mahApuNyA pratIchI cha mahAnadI | ye pibanti jalaM tAsAM manujA manujeshvara | prAyo bhaktA bhagavati vAsudeve.amalAshayAH || 40|| devarShibhUtAptanR^iNAM pitR^INAM na ki~Nkaro nAyamR^iNI cha rAjan | sarvAtmanA yaH sharaNaM sharaNyaM gato mukundaM parihR^itya kartam || 41|| svapAdamUlaM bhajataH priyasya tyaktAnyabhAvasya hariH pareshaH | vikarma yachchotpatitaM katha~nchi\- ddhunoti sarvaM hR^idi sanniviShTaH || 42|| nArada uvAcha dharmAn bhAgavatAnitthaM shrutvAtha mithileshvaraH | jAyanteyAn munIn prItaH sopAdhyAyo hyapUjayat || 43|| tato.antardadhire siddhAH sarvalokasya pashyataH | rAjA dharmAnupAtiShThannavApa paramAM gatim || 44|| tvamapyetAn mahAbhAga dharmAn bhAgavatAn shrutAn | AsthitaH shraddhayA yukto niHsa~Ngo yAsyase param || 45|| yuvayoH khalu dampatyoryashasA pUritaM jagat | putratAmagamadyadvAM bhagavAnIshvaro hariH || 46|| darshanAli~NganAlApaiH shayanAsanabhojanaiH | AtmA vAM pAvitaH kR^iShNe putrasnehaM prakurvatoH || 47|| vaireNa yaM nR^ipatayaH shishupAlapauNDra\- shAlvAdayo gativilAsavilokanAdyaiH | dhyAyanta AkR^itadhiyaH shayanAsanAdau tatsAmyamApuranuraktadhiyAM punaH kim || 48|| mApatyabuddhimakR^ithAH kR^iShNe sarvAtmanIshvare | mAyAmanuShyabhAvena gUDhaishvarye pare.avyaye || 49|| bhUbhArAsurarAjanyahantave guptaye satAm | avatIrNasya nirvR^ityai yasho loke vitanyate || 50|| shrIshuka uvAcha etachChrutvA mahAbhAgo vasudevo.ativismitaH | devakI cha mahAbhAgA jahaturmohamAtmanaH || 51|| itihAsamimaM puNyaM dhArayedyaH samAhitaH | sa vidhUyeha shamalaM brahmabhUyAya kalpate || 52|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe pa~nchamo.adhyAyaH || 5|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaShTho.adhyAyaH \- 6 ..} shrIshuka uvAcha atha brahmA.a.atmajairdevaiH prajeshairAvR^ito.abhyagAt | bhavashcha bhUtabhavyesho yayau bhUtagaNairvR^itaH || 1|| indro marudbhirbhagavAnAdityA vasavo.ashvinau | R^ibhavo.a~Ngiraso rudrA vishve sAdhyAshcha devatAH || 2|| gandharvApsaraso nAgAH siddhachAraNaguhyakAH | R^iShayaH pitarashchaiva savidyAdharakinnarAH || 3|| dvArakAmupasa~njagmuH sarve kR^iShNadidR^ikShavaH | vapuShA yena bhagavAnnaralokamanoramaH | yasho vitene lokeShu sarvalokamalApaham || 4|| tasyAM vibhrAjamAnAyAM samR^iddhAyAM maharddhibhiH | vyachakShatAvitR^iptAkShAH kR^iShNamadbhutadarshanam || 5|| svargodyAnopagairmAlyaishChAdayanto yudUttamam | gIrbhishchitrapadArthAbhistuShTuvurjagadIshvaram || 6|| devA UchuH natAH sma te nAtha padAravindaM buddhIndriyaprANamanovachobhiH | yachchintyate.antarhR^idi bhAvayuktai\- rmumukShubhiH karmamayorupAshAt || 7|| tvaM mAyayA triguNayA.a.atmani durvibhAvyaM vyaktaM sR^ijasyavasi lumpasi tadguNasthaH | naitairbhavAnajita karmabhirajyate vai yatsve sukhe.avyavahite.abhirato.anavadyaH || 8|| shuddhirnR^iNAM na tu tatheDya durAshayAnAM vidyAshrutAdhyayanadAnatapaHkriyAbhiH | sattvAtmanAmR^iShabha te yashasi pravR^iddha\- sachChraddhayA shravaNasambhR^itayA yathA syAt || 9|| syAnnastavA~NghrirashubhAshayadhUmaketuH kShemAya yo munibhirArdrahR^idohyamAnaH | yaH sAtvataiH samavibhUtaya Atmavadbhi\- rvyUhe.architaH savanashaH svaratikramAya || 10|| yashchintyate prayatapANibhiradhvarAgnau trayyA niruktavidhinesha havirgR^ihItvA | adhyAtmayoga uta yogibhirAtmamAyAM jij~nAsubhiH paramabhAgavataiH parIShTaH || 11|| paryuShTayA tava vibho vanamAlayeyaM saMspardhinI bhagavatI pratipatnivachChrIH | yaH supraNItamamuyArhaNamAdadanno bhUyAtsadA~NghrirashubhAshayadhUmaketuH || 12|| ketustrivikramayutastripatatpatAko yaste bhayAbhayakaro.asuradevachamvoH | svargAya sAdhuShu khaleShvitarAya bhUman pAdaH punAtu bhagavan bhajatAmaghaM naH || 13|| nasyotagAva iva yasya vashe bhavanti brahmAdayastanubhR^ito mithurardyamAnAH | kAlasya te prakR^itipUruShayoH parasya shaM nastanotu charaNaH puruShottamasya || 14|| asyAsi heturudayasthitisaMyamAnA\- mavyaktajIvamahatAmapi kAlamAhuH | so.ayaM triNAbhirakhilApachaye pravR^ittaH kAlo gabhIraraya uttamapUruShastvam || 15|| tvattaH pumAn samadhigamya yayA svavIryaM dhatte mahAntamiva garbhamamoghavIryaH | so.ayaM tayAnugata Atmana ANDakoshaM haimaM sasarja bahirAvaraNairupetam || 16|| tattasthuShashcha jagatashcha bhavAnadhIsho yanmAyayotthaguNavikriyayopanItAn | arthA~njuShannapi hR^iShIkapate na lipto ye.anye svataH parihR^itAdapi bibhyati sma || 17|| smAyAvalokalavadarshitabhAvahAri\- bhrUmaNDalaprahitasauratamantrashauNDaiH | patnyastu ShoDashasahasramana~NgabANai\- ryasyendriyaM vimathituM karaNairna vibhvyaH || 18|| vibhvyastavAmR^itakathodavahAstrilokyAH pAdAvanejasaritaH shamalAni hantum | AnushravaM shrutibhira~Nghrijama~Ngasa~Ngai\- stIrthadvayaM shuchiShadasta upaspR^ishanti || 19|| bAdarAyaNiruvAcha ityabhiShTUya vibudhaiH seshaH shatadhR^itirharim | abhyabhAShata govindaM praNamyAmbaramAshritaH || 20|| brahmovAcha bhUmerbhArAvatArAya purA vij~nApitaH prabho | tvamasmAbhirasheShAtmaMstattathaivopapAditam || 21|| dharmashcha sthApitaH satsu satyasandheShu vai tvayA | kIrtishcha dikShu vikShiptA sarvalokamalApahA || 22|| avatIrya yadorvaMshe bibhradrUpamanuttamam | karmANyuddAmavR^ittAni hitAya jagato.akR^ithAH || 23|| yAni te charitAnIsha manuShyAH sAdhavaH kalau | shR^iNvantaH kIrtayantashcha tariShyantya~njasA tamaH || 24|| yaduvaMshe.avatIrNasya bhavataH puruShottama | sharachChataM vyatIyAya pa~nchaviMshAdhikaM prabho || 25|| nAdhunA te.akhilAdhAra devakAryAvasheShitam | kulaM cha viprashApena naShTaprAyamabhUdidam || 26|| tataH svadhAma paramaM vishasva yadi manyase | salokA.NllokapAlAnnaH pAhi vaikuNThaki~NkarAn || 27|| shrIbhagavAnuvAcha avadhAritametanme yadAttha vibudheshvara | kR^itaM vaH kAryamakhilaM bhUmerbhAro.avatAritaH || 28|| tadidaM yAdavakulaM vIryashauryashriyoddhatam | lokaM jighR^ikShadruddhaM me velayeva mahArNavaH || 29|| yadyasaMhR^itya dR^iptAnAM yadUnAM vipulaM kulam | gantAsmyanena loko.ayamudvelena vina~NkShyati || 30|| idAnIM nAsha ArabdhaH kulasya dvijashApajaH | yAsyAmi bhavanaM brahmannetadante tavAnagha || 31|| shrIshuka uvAcha ityukto lokanAthena svayambhUH praNipatya tam | saha devagaNairdevaH svadhAma samapadyata || 32|| atha tasyAM mahotpAtAn dvAravatyAM samutthitAn | vilokya bhagavAnAha yaduvR^iddhAn samAgatAn || 33|| shrIbhagavAnuvAcha ete vai sumahotpAtA vyuttiShThantIha sarvataH | shApashcha naH kulasyAsIdbrAhmaNebhyo duratyayaH || 34|| na vastavyamihAsmAbhirjijIviShubhirAryakAH | prabhAsaM sumahatpuNyaM yAsyAmo.adyaiva mA chiram || 35|| yatra snAtvA dakShashApAdgR^ihIto yakShmaNoDurAT | vimuktaH kilbiShAtsadyo bheje bhUyaH kalodayam || 36|| vayaM cha tasminnAplutya tarpayitvA pitR^In surAn | bhojayitvoshijo viprAn nAnAguNavatAndhasA || 37|| teShu dAnAni pAtreShu shraddhayoptvA mahAnti vai | vR^ijinAni tariShyAmo dAnairnaubhirivArNavam || 38|| shrIshuka uvAcha evaM bhagavatA.a.adiShTA yAdavAH kulanandana | gantuM kR^itadhiyastIrthaM syandanAn samayUyujan || 39|| tannirIkShyoddhavo rAjan shrutvA bhagavatoditam | dR^iShTvAriShTAni ghorANi nityaM kR^iShNamanuvrataH || 40|| vivikta upasa~Ngamya jagatAmIshvareshvaram | praNamya shirisA pAdau prA~njalistamabhAShata || 41|| uddhava uvAcha devadevesha yogesha puNyashravaNakIrtana | saMhR^ityaitatkulaM nUnaM lokaM santyakShyate bhavAn | viprashApaM samartho.api pratyahanna yadIshvaraH || 42|| nAhaM tavA~NghrikamalaM kShaNArdhamapi keshava | tyaktuM samutsahe nAtha svadhAma naya mAmapi || 43|| tava vikrIDitaM kR^iShNa nR^iNAM paramama~Ngalam | karNapIyUShamAsvAdya tyajantyanyaspR^ihAM janAH || 44|| shayyAsanATanasthAnasnAnakrIDAshanAdiShu | kathaM tvAM priyamAtmAnaM vayaM bhaktAstyajemahi || 45|| tvayopabhuktasraggandhavAso.ala~NkAracharchitAH | uchChiShTabhojino dAsAstava mAyAM jayemahi || 46|| vAtarashanA ya R^iShayaH shramaNA UrdhvamanthinaH | brahmAkhyaM dhAma te yAnti shAntAH sannyAsino.amalAH || 47|| vayaM tviha mahAyogin bhramantaH karmavartmasu | tvadvArtayA tariShyAmastAvakairdustaraM tamaH || 48|| smarantaH kIrtayantaste kR^itAni gaditAni cha | gatyutsmitekShaNakShveli yannR^ilokaviDambanam || 49|| shrIshuka uvAcha evaM vij~nApito rAjan bhagavAn devakIsutaH | ekAntinaM priyaM bhR^ityamuddhavaM samabhAShata || 50|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe ShaShTho.adhyAyaH || 6|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptamo.adhyAyaH \- 7 ..} shrIbhagavAnuvAcha yadAttha mAM mahAbhAga tachchikIrShitameva me | brahmA bhavo lokapAlAH svarvAsaM me.abhikA~NkShiNaH || 1|| mayA niShpAditaM hyatra devakAryamasheShataH | yadarthamavatIrNo.ahamaMshena brahmaNArthitaH || 2|| kulaM vai shApanirdagdhaM na~NkShyatyanyonyavigrahAt | samudraH saptame.ahnyetAM purIM cha plAvayiShyati || 3|| yarhyevAyaM mayA tyakto loko.ayaM naShTama~NgalaH | bhaviShyatyachirAtsAdho kalinApi nirAkR^itaH || 4|| na vastavyaM tvayaiveha mayA tyakte mahItale | jano.adharmaruchirbhadra bhaviShyati kalau yuge || 5|| tvaM tu sarvaM parityajya snehaM svajanabandhuShu | mayyAveshya manaH saMyak samadR^igvicharasva gAm || 6|| yadidaM manasA vAchA chakShurbhyAM shravaNAdibhiH | nashvaraM gR^ihyamANaM cha viddhi mAyAmanomayam || 7|| puMso.ayuktasya nAnArtho bhramaH sa guNadoShabhAk | karmAkarmavikarmeti guNadoShadhiyo bhidA || 8|| tasmAdyuktendriyagrAmo yuktachitta idaM jagat | AtmanIkShasva vitatamAtmAnaM mayyadhIshvare || 9|| j~nAnavij~nAnasaMyukta AtmabhUtaH sharIriNAm | AtmAnubhavatuShTAtmA nAntarAyairvihanyase || 10|| doShabud.hdhyobhayAtIto niShedhAnna nivartate | guNabud.hdhyA cha vihitaM na karoti yathArbhakaH || 11|| sarvabhUtasuhR^ichChAnto j~nAnavij~nAnanishchayaH | pashyan madAtmakaM vishvaM na vipadyeta vai punaH || 12|| shrIshuka uvAcha ityAdiShTo bhagavatA mahAbhAgavato nR^ipa | uddhavaH praNipatyAha tattvajij~nAsurachyutam || 13|| uddhava uvAcha yogesha yogavinyAsa yogAtman yogasambhava | niHshreyasAya me proktastyAgaH sannyAsalakShaNaH || 14|| tyAgo.ayaM duShkaro bhUman kAmAnAM viShayAtmabhiH | sutarAM tvayi sarvAtmannabhaktairiti me matiH || 15|| so.ahaM mamAhamiti mUDhamatirvigADhaH tvanmAyayA virachitAtmani sAnubandhe | tattva~njasA nigaditaM bhavatA yathAhaM saMsAdhayAmi bhagavannanushAdhi bhR^ityam || 16|| satyasya te svadR^isha Atmana Atmano.anyaM vaktAramIsha vibudheShvapi nAnuchakShe | sarve vimohitadhiyastava mAyayeme brahmAdayastanubhR^ito bahirarthabhAvAH || 17|| tasmAdbhavantamanavadyamanantapAraM sarvaj~namIshvaramakuNThavikuNThadhiShNyam | nirviNNadhIrahamu ha vR^ijinAbhitapto nArAyaNaM narasakhaM sharaNaM prapadye || 18|| shrIbhagavAnuvAcha prAyeNa manujA loke lokatattvavichakShaNAH | samuddharanti hyAtmAnamAtmanaivAshubhAshayAt || 19|| Atmano gururAtmaiva puruShasya visheShataH | yatpratyakShAnumAnAbhyAM shreyo.asAvanuvindate || 20|| puruShatve cha mAM dhIrAH sA~NkhyayogavishAradAH | AvistarAM prapashyanti sarvashaktyupabR^iMhitam || 21|| ekadvitrichatuShpAdo bahupAdastathApadaH | bahvyaH santi puraH sR^iShTAstAsAM me pauruShI priyA || 22|| atra mAM mArgayantyaddhA yuktA hetubhirIshvaram | gR^ihyamANairguNairli~NgairagrAhyamanumAnataH || 23|| atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam | avadhUtasya saMvAdaM yadoramitatejasaH || 24|| avadhUtaM dvijaM ka~nchichcharantamakutobhayam | kaviM nirIkShya taruNaM yaduH paprachCha dharmavit || 25|| yaduruvAcha kuto buddhiriyaM brahmannakartuH suvishAradA | yAmAsAdya bhavA.NllokaM vidvAMshcharati bAlavat || 26|| prAyo dharmArthakAmeShu vivitsAyAM cha mAnavAH | hetunaiva samIhante AyuSho yashasaH shriyaH || 27|| tvaM tu kalpaH kavirdakShaH subhago.amR^itabhAShaNaH | na kartA nehase ki~nchijjaDonmattapishAchavat || 28|| janeShu dahyamAneShu kAmalobhadavAgninA | na tapyase.agninA mukto ga~NgAmbhaHstha iva dvipaH || 29|| tvaM hi naH pR^ichChatAM brahmannAtmanyAnandakAraNam | brUhi sparshavihInasya bhavataH kevalAtmanaH || 30|| shrIbhagavAnuvAcha yadunaivaM mahAbhAgo brahmaNyena sumedhasA | pR^iShTaH sabhAjitaH prAha prashrayAvanataM dvijaH || 31|| brAhmaNa uvAcha santi me guravo rAjan bahavo bud.hdhyupAshritAH | yato buddhimupAdAya mukto.aTAmIha tAn shR^iNu || 32|| pR^ithivI vAyurAkAshamApo.agnishchandramA raviH | kapoto.ajagaraH sindhuH pata~Ngo madhukR^idgajaH || 33|| madhuhA hariNo mInaH pi~NgalA kuraro.arbhakaH | kumArI sharakR^itsarpa UrNanAbhiH supeshakR^it || 34|| ete me guravo rAjan chaturviMshatirAshritAH | shikShA vR^ittibhireteShAmanvashikShamihAtmanaH || 35|| yato yadanushikShAmi yathA vA nAhuShAtmaja | tattathA puruShavyAghra nibodha kathayAmi te || 36|| bhUtairAkramyamANo.api dhIro daivavashAnugaiH | tadvidvAnna chalenmArgAdanvashikShaM kShitervratam || 37|| shashvatparArthasarvehaH parArthaikAntasambhavaH | sAdhuH shikSheta bhUbhR^itto nagashiShyaH parAtmatAm || 38|| prANavR^ittyaiva santuShyenmunirnaivendriyapriyaiH | j~nAnaM yathA na nashyeta nAvakIryeta vA~NmanaH || 39|| viShayeShvAvishan yogI nAnAdharmeShu sarvataH | guNadoShavyapetAtmA na viShajjeta vAyuvat || 40|| pArthiveShviha deheShu praviShTastadguNAshrayaH | guNairna yujyate yogI gandhairvAyurivAtmadR^ik || 41|| antarhitashcha sthiraja~NgameShu brahmAtmabhAvena samanvayena | vyAptyAvyavachChedamasa~NgamAtmano munirnabhastvaM vitatasya bhAvayet || 42|| tejo.abannamayairbhAvairmeghAdyairvAyuneritaiH | na spR^ishyate nabhastadvatkAlasR^iShTairguNaiH pumAn || 43|| svachChaH prakR^ititaH snigdho mAdhuryastIrthabhUrnR^iNAm | muniH punAtyapAM mitramIkShopasparshakIrtanaiH || 44|| tejasvI tapasA dIpto durdharShodarabhAjanaH | sarvabhakSho.api yuktAtmA nAdatte malamagnivat || 45|| kvachichChannaH kvachitspaShTa upAsyaH shreya ichChatAm | bhu~Nkte sarvatra dAtR^INAM dahan prAguttarAshubham || 46|| svamAyayA sR^iShTamidaM sadasallakShaNaM vibhuH | praviShTa Iyate tattatsvarUpo.agnirivaidhasi || 47|| visargAdyAH shmashAnAntA bhAvA dehasya nAtmanaH | kalAnAmiva chandrasya kAlenAvyaktavartmanA || 48|| kAlena hyoghavegena bhUtAnAM prabhavApyayau | nityAvapi na dR^ishyete Atmano.agneryathArchiShAm || 49|| guNairguNAnupAdatte yathAkAlaM vimu~nchati | na teShu yujyate yogI gobhirgA iva gopatiH || 50|| budhyate sve na bhedena vyaktistha iva tadgataH | lakShyate sthUlamatibhirAtmA chAvasthito.arkavat || 51|| nAtisnehaH prasa~Ngo vA kartavyaH kvApi kenachit | kurvan vindeta santApaM kapota iva dInadhIH || 52|| kapotaH kashchanAraNye kR^itanIDo vanaspatau | kapotyA bhAryayA sArdhamuvAsa katichitsamAH || 53|| kapotau snehaguNitahR^idayau gR^ihadharmiNau | dR^iShTiM dR^iShTyA~Ngama~Ngena buddhiM bud.hdhyA babandhatuH || 54|| shayyAsanATanasthAnavArtAkrIDAshanAdikam | mithunIbhUya vishrabdhau cheraturvanarAjiShu || 55|| yaM yaM vA~nChati sA rAjan tarpayantyanukampitA | taM taM samanayatkAmaM kR^ichChreNApyajitendriyaH || 56|| kapotI prathamaM garbhaM gR^ihNatI kAla Agate | aNDAni suShuve nIDe svapatyuH sannidhau satI || 57|| teShu kAle vyajAyanta rachitAvayavA hareH | shaktibhirdurvibhAvyAbhiH komalA~NgatanUruhAH || 58|| prajAH pupuShatuH prItau dampatI putravatsalau | shR^iNvantau kUjitaM tAsAM nirvR^itau kalabhAShitaiH || 59|| tAsAM patatraiH susparshaiH kUjitairmugdhacheShTitaiH | pratyudgamairadInAnAM pitarau mudamApatuH || 60|| snehAnubaddhahR^idayAvanyonyaM viShNumAyayA | vimohitau dInadhiyau shishUn pupuShatuH prajAH || 61|| ekadA jagmatustAsAmannArthaM tau kuTumbinau | paritaH kAnane tasminnarthinau cheratushchiram || 62|| dR^iShTvA tAn lubdhakaH kashchidyadR^ichChAto vanecharaH | jagR^ihe jAlamAtatya charataH svAlayAntike || 63|| kapotashcha kapotI cha prajApoShe sadotsukau | gatau poShaNamAdAya svanIDamupajagmatuH || 64|| kapotI svAtmajAn vIkShya bAlakAn jAlasaMvR^itAn | tAnabhyadhAvatkroshantI kroshato bhR^ishaduHkhitA || 65|| sAsakR^itsnehaguNitA dInachittAjamAyayA | svayaM chAbadhyata shichA baddhAn pashyantyapasmR^itiH || 66|| kapotashchAtmajAn baddhAnAtmano.apyadhikAn priyAn | bhAryAM chAtmasamAM dIno vilalApAtiduHkhitaH || 67|| aho me pashyatApAyamalpapuNyasya durmateH | atR^iptasyAkR^itArthasya gR^ihastraivargiko hataH || 68|| anurUpAnukUlA cha yasya me patidevatA | shUnye gR^ihe mAM santyajya putraiH svaryAti sAdhubhiH || 69|| so.ahaM shUnye gR^ihe dIno mR^itadAro mR^itaprajaH | jijIviShe kimarthaM vA vidhuro duHkhajIvitaH || 70|| tAMstathaivAvR^itAn shigbhirmR^ityugrastAn vicheShTataH | svayaM cha kR^ipaNaH shikShu pashyannapyabudho.apatat || 71|| taM labdhvA lubdhakaH krUraH kapotaM gR^ihamedhinam | kapotakAn kapotIM cha siddhArthaH prayayau gR^iham || 72|| evaM kuTumbyashAntAtmA dvandvArAmaH patatrivat | puShNan kuTumbaM kR^ipaNaH sAnubandho.avasIdati || 73|| yaH prApya mAnuShaM lokaM muktidvAramapAvR^itam | gR^iheShu khagavatsaktastamArUDhachyutaM viduH || 74|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe saptamo.adhyAyaH || 7|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTamo.adhyAyaH \- 8 ..} brAhmaNa uvAcha sukhamaindriyakaM rAjan svarge naraka eva cha | dehinAM yadyathA duHkhaM tasmAnnechCheta tadbudhaH || 1|| grAsaM sumR^iShTaM virasaM mahAntaM stokameva vA | yadR^ichChayaivApatitaM grasedAjagaro.akriyaH || 2|| shayItAhAni bhUrINi nirAhAro.anupakramaH | yadi nopanamedgrAso mahAhiriva diShTabhuk || 3|| ojaH saho balayutaM bibhraddehamakarmakam | shayAno vItanidrashcha nehetendriyavAnapi || 4|| muniH prasannagambhIro durvigAhyo duratyayaH | anantapAro hyakShobhyaH stimitoda ivArNavaH || 5|| samR^iddhakAmo hIno vA nArAyaNaparo muniH | notsarpeta na shuShyeta saridbhiriva sAgaraH || 6|| dR^iShTvA striyaM devamAyAM tadbhAvairajitendriyaH | pralobhitaH patatyandhe tamasyagnau pata~Ngavat || 7|| yoShiddhiraNyAbharaNAmbarAdi\- dravyeShu mAyArachiteShu mUDhaH | pralobhitAtmA hyupabhogabud.hdhyA pata~Ngavannashyati naShTadR^iShTiH || 8|| stokaM stokaM grasedgrAsaM deho varteta yAvatA | gR^ihAnahiMsannAtiShThedvR^ittiM mAdhukarIM muniH || 9|| aNubhyashcha mahadbhyashcha shAstrebhyaH kushalo naraH | sarvataH sAramAdadyAtpuShpebhya iva ShaTpadaH || 10|| sAyantanaM shvastanaM vA na sa~NgR^ihNIta bhikShitam | pANipAtrodarAmatro makShikeva na sa~NgrahI || 11|| sAyantanaM shvastanaM vA na sa~NgR^ihNIta bhikShukaH | makShikA iva sa~NgR^ihNan saha tena vinashyati || 12|| padApi yuvatIM bhikShurna spR^isheddAravImapi | spR^ishan karIva badhyeta kariNyA a~Ngasa~NgataH || 13|| nAdhigachChetstriyaM prAj~naH karhichinmR^ityumAtmanaH | balAdhikaiH sa hanyeta gajairanyairgajo yathA || 14|| na deyaM nopabhogyaM cha lubdhairyadduHkhasa~nchitam | bhu~Nkte tadapi tachchAnyo madhuhevArthavinmadhu || 15|| suduHkhopArjitairvittairAshAsAnAM gR^ihAshiShaH | madhuhevAgrato bhu~Nkte yatirvai gR^ihamedhinAm || 16|| grAmyagItaM na shR^iNuyAdyatirvanacharaH kvachit | shikSheta hariNAdbaddhAnmR^igayorgItamohitAt || 17|| nR^ityavAditragItAni juShan grAmyANi yoShitAm | AsAM krIDanako vashya R^iShyashR^i~Ngo mR^igIsutaH || 18|| jihvayAtipramAthinyA jano rasavimohitaH | mR^ityumR^ichChatyasadbuddhirmInastu baDishairyathA || 19|| indriyANi jayantyAshu nirAhArA manIShiNaH | varjayitvA tu rasanaM tannirannasya vardhate || 20|| tAvajjitendriyo na syAdvijitAnyendriyaH pumAn | na jayedrasanaM yAvajjitaM sarvaM jite rase || 21|| pi~NgalA nAma veshyA.a.asIdvidehanagare purA | tasyA me shikShitaM ki~nchinnibodha nR^ipanandana || 22|| sA svairiNyekadA kAntaM sa~Nketa upaneShyatI | abhUtkAle bahirdvAri bibhratI rUpamuttamam || 23|| mArga AgachChato vIkShya puruShAn puruSharShabha | tAn shulkadAn vittavataH kAntAn mene.arthakAmukA || 24|| AgateShvapayAteShu sA sa~NketopajIvinI | apyanyo vittavAn ko.api mAmupaiShyati bhUridaH || 25|| evaM durAshayA dhvastanidrA dvAryavalambatI | nirgachChantI pravishatI nishIthaM samapadyata || 26|| tasyA vittAshayA shuShyadvaktrAyA dInachetasaH | nirvedaH paramo jaj~ne chintAhetuH sukhAvahaH || 27|| tasyA nirviNNachittAyA gItaM shR^iNu yathA mama | nirveda AshApAshAnAM puruShasya yathA hyasiH || 28|| na hya~NgAjAtanirvedo dehabandhaM jihAsati | yathA vij~nAnarahito manujo mamatAM nR^ipa || 29|| pi~NgalovAcha aho me mohavitatiM pashyatAvijitAtmanaH | yA kAntAdasataH kAmaM kAmaye yena bAlishA || 30|| santaM samIpe ramaNaM ratipradaM vittapradaM nityamimaM vihAya | akAmadaM duHkhabhayAdhishoka\- mohapradaM tuchChamahaM bhaje.aj~nA || 31|| aho mayA.a.atmA paritApito vR^ithA sA~NketyavR^ittyAtivigarhyavArtayA | straiNAnnarAdyArthatR^iSho.anushochyAt krItena vittaM ratimAtmanechChatI || 32|| yadasthibhirnirmitavaMshavaMshya\- sthUNaM tvachA romanakhaiH pinaddham | kSharannavadvAramagArameta\- dviNmUtrapUrNaM madupaiti kAnyA || 33|| videhAnAM pure hyasminnahamekaiva mUDhadhIH | yAnyamichChantyasatyasmAdAtmadAtkAmamachyutAt || 34|| suhR^itpreShThatamo nAtha AtmA chAyaM sharIriNAm | taM vikrIyAtmanaivAhaM rame.anena yathA ramA || 35|| kiyatpriyaM te vyabhajan kAmA ye kAmadA narAH | Adyantavanto bhAryAyA devA vA kAlavidrutAH || 36|| nUnaM me bhagavAn prIto viShNuH kenApi karmaNA | nirvedo.ayaM durAshAyA yanme jAtaH sukhAvahaH || 37|| maivaM syurmandabhAgyAyAH kleshA nirvedahetavaH | yenAnubandhaM nirhR^itya puruShaH shamamR^ichChati || 38|| tenopakR^itamAdAya shirasA grAmyasa~NgatAH | tyaktvA durAshAH sharaNaM vrajAmi tamadhIshvaram || 39|| santuShTA shraddadhatyetadyathA lAbhena jIvatI | viharAmyamunaivAhamAtmanA ramaNena vai || 40|| saMsArakUpe patitaM viShayairmuShitekShaNam | grastaM kAlAhinA.a.atmAnaM ko.anyastrAtumadhIshvaraH || 41|| Atmaiva hyAtmano goptA nirvidyeta yadAkhilAt | apramatta idaM pashyedgrastaM kAlAhinA jagat || 42|| brAhmaNa uvAcha evaM vyavasitamatirdurAshAM kAntatarShajAm | ChittvopashamamAsthAya shayyAmupavivesha sA || 43|| AshA hi paramaM duHkhaM nairAshyaM paramaM sukham | yathA sa~nChidya kAntAshAM sukhaM suShvApa pi~NgalA || 44|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe aShTamo.adhyAyaH || 8|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. navamo.adhyAyaH \- 9 ..} brAhmaNa uvAcha parigraho hi duHkhAya yadyatpriyatamaM nR^iNAm | anantaM sukhamApnoti tadvidvAnyastvaki~nchanaH || 1|| sAmiShaM kuraraM jaghnurbalino ye nirAmiShAH | tadAmiShaM parityajya sa sukhaM samavindata || 2|| na me mAnAvamAnau sto na chintA gehaputriNAm | AtmakrIDa AtmaratirvicharAmIha bAlavat || 3|| dvAveva chintayA muktau paramAnanda Aplutau | yo vimugdho jaDo bAlo yo guNebhyaH paraM gataH || 4|| kvachitkumArI tvAtmAnaM vR^iNAnAn gR^ihamAgatAn | svayaM tAnarhayAmAsa kvApi yAteShu bandhuShu || 5|| teShAmabhyavahArArthaM shAlIn rahasi pArthiva | avaghnantyAH prakoShThasthAshchakruH sha~NkhAH svanaM mahat || 6|| sA tajjugupsitaM matvA mahatI vR^iDitA tataH | babha~njaikaikashaH sha~NkhAn dvau dvau pANyorasheShayat || 7|| ubhayorapyabhUdghoSho hyavaghnantyAH sma sha~NkhayoH | tatrApyekaM nirabhidadekasmAnnAbhavaddhvaniH || 8|| anvashikShamimaM tasyA upadeshamarindama | lokAnanucharannetAn lokatattvavivitsayA || 9|| vAse bahUnAM kalaho bhavedvArtA dvayorapi | eka eva charettasmAtkumAryA iva ka~NkaNaH || 10|| mana ekatra saMyu~njyAjjitashvAso jitAsanaH | vairAgyAbhyAsayogena dhriyamANamatandritaH || 11|| yasmin mano labdhapadaM yadeta\- chChanaiH shanairmu~nchati karmareNUn | sattvena vR^iddhena rajastamashcha vidhUya nirvANamupaityanindhanam || 12|| tadaivamAtmanyavaruddhachitto na veda ki~nchidbahirantaraM vA | yatheShukAro nR^ipatiM vrajanta\- miShau gatAtmA na dadarsha pArshve || 13|| ekachAryaniketaH syAdapramatto guhAshayaH | alakShyamANa AchArairmunireko.alpabhAShaNaH || 14|| gR^ihArambho.ati duHkhAya viphalashchAdhruvAtmanaH | sarpaH parakR^itaM veshma pravishya sukhamedhate || 15|| eko nArAyaNo devaH pUrvasR^iShTaM svamAyayA | saMhR^itya kAlakalayA kalpAnta idamIshvaraH | eka evAdvitIyo.abhUdAtmAdhAro.akhilAshrayaH || 16|| kAlenAtmAnubhAvena sAmyaM nItAsu shaktiShu | sattvAdiShvAdipuruShaH pradhAnapuruSheshvaraH || 17|| parAvarANAM parama Aste kaivalyasa.nj~nitaH | kevalAnubhavAnandasandoho nirupAdhikaH || 18|| kevalAtmAnubhAvena svamAyAM triguNAtmikAm | sa~NkShobhayan sR^ijatyAdau tayA sUtramarindama || 19|| tAmAhustriguNavyaktiM sR^ijantIM vishvatomukham | yasmin protamidaM vishvaM yena saMsarate pumAn || 20|| yathorNanAbhirhR^idayAdUrNAM santatya vaktrataH | tayA vihR^itya bhUyastAM grasatyevaM maheshvaraH || 21|| yatra yatra mano dehI dhArayetsakalaM dhiyA | snehAddveShAdbhayAdvApi yAti tattatsvarUpatAm || 22|| kITaH peshaskR^itaM dhyAyan kuDyAM tena praveshitaH | yAti tatsAtmatAM rAjan pUrvarUpamasantyajan || 23|| evaM gurubhya etebhya eShA me shikShitA matiH | svAtmopashikShitAM buddhiM shR^iNu me vadataH prabho || 24|| deho gururmama viraktivivekahetuH bibhratsma sattvanidhanaM satatArtyudarkam | tattvAnyanena vimR^ishAmi yathA tathApi pArakyamityavasito vicharAmyasa~NgaH || 25|| jAyA.a.atmajArthapashubhR^ityagR^ihAptavargAn puShNAti yatpriyachikIrShayA vitanvan | svAnte sakR^ichChramavaruddhadhanaH sa dehaH sR^iShTvAsya bIjamavasIdati vR^ikShadharmaH || 26|| jihvaikato.amumapakarShati karhi tarShA shishno.anyatastvagudaraM shravaNaM kutashchit | ghrANo.anyatashchapaladR^ik kva cha karmashaktiH bahvyaH sapatnya iva gehapatiM lunanti || 27|| sR^iShTvA purANi vividhAnyajayA.a.atmashaktyA vR^ikShAn sarIsR^ipapashUn khagadaMshamatsyAn | taistairatuShTahR^idayaH puruShaM vidhAya brahmAvalokadhiShaNaM mudamApa devaH || 28|| labdhvA sudurlabhamidaM bahusambhavAnte mAnuShyamarthadamanityamapIha dhIraH | tUrNaM yateta na patedanumR^ityu yAva\- nniHshreyasAya viShayaH khalu sarvataH syAt || 29|| evaM sa~njAtavairAgyo vij~nAnAloka Atmani | vicharAmi mahImetAM muktasa~Ngo.anaha~NkR^itiH || 30|| na hyekasmAdgurorj~nAnaM susthiraM syAtsupuShkalam | brahmaitadadvitIyaM vai gIyate bahudharShibhiH || 31|| shrIbhagavAnuvAcha ityuktvA sa yaduM viprastamAmantrya gabhIradhIH | vandito.abhyarthito rAj~nA yayau prIto yathAgatam || 32|| avadhUtavachaH shrutvA pUrveShAM naH sa pUrvajaH | sarvasa~NgavinirmuktaH samachitto babhUva ha || 33|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe navamo.adhyAyaH || 9|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dashamo.adhyAyaH \- 10 ..} shrIbhagavAnuvAcha mayoditeShvavahitaH svadharmeShu madAshrayaH | varNAshramakulAchAramakAmAtmA samAcharet || 1|| anvIkSheta vishuddhAtmA dehinAM viShayAtmanAm | guNeShu tattvadhyAnena sarvArambhaviparyayam || 2|| suptasya viShayAloko dhyAyato vA manorathaH | nAnAtmakatvAdviphalastathA bhedAtmadhIrguNaiH || 3|| nivR^ittaM karma seveta pravR^ittaM matparastyajet | jij~nAsAyAM sampravR^itto nAdriyetkarmachodanAm || 4|| yamAnabhIkShNaM seveta niyamAn matparaH kvachit | madabhij~naM guruM shAntamupAsIta madAtmakam || 5|| amAnyamatsaro dakSho nirmamo dR^iDhasauhR^idaH | asatvaro.arthajij~nAsuranasUyuramoghavAk || 6|| jAyApatyagR^ihakShetrasvajanadraviNAdiShu | udAsInaH samaM pashyan sarveShvarthamivAtmanaH || 7|| vilakShaNaH sthUlasUkShmAddehAdAtmekShitA svadR^ik | yathAgnirdAruNo dAhyAddAhako.anyaH prakAshakaH || 8|| nirodhotpattyaNubR^ihannAnAtvaM tatkR^itAn guNAn | antaH praviShTa Adhatta evaM dehaguNAn paraH || 9|| yo.asau guNairvirachito deho.ayaM puruShasya hi | saMsArastannibandho.ayaM puMso vidyAchChidAtmanaH || 10|| tasmAjjij~nAsayA.a.atmAnamAtmasthaM kevalaM param | sa~Ngamya nirasedetadvastubuddhiM yathAkramam || 11|| AchAryo.araNirAdyaH syAdantevAsyuttarAraNiH | tatsandhAnaM pravachanaM vidyAsandhiH sukhAvahaH || 12|| vaishAradI sAtivishuddhabuddhi\- rdhunoti mAyAM guNasamprasUtAm | guNAMshcha sandahya yadAtmametat svayaM cha shAmyatyasamidyathAgniH || 13|| athaiShAM karmakartR^INAM bhoktR^INAM sukhaduHkhayoH | nAnAtvamatha nityatvaM lokakAlAgamAtmanAm || 14|| manyase sarvabhAvAnAM saMsthA hyautpattikI yathA | tattadAkR^itibhedena jAyate bhidyate cha dhIH || 15|| evamapya~Nga sarveShAM dehinAM dehayogataH | kAlAvayavataH santi bhAvA janmAdayo.asakR^it || 16|| atrApi karmaNAM karturasvAtantryaM cha lakShyate | bhoktushcha duHkhasukhayoH ko nvartho vivashaM bhajet || 17|| na dehinAM sukhaM ki~nchidvidyate viduShAmapi | tathA cha duHkhaM mUDhAnAM vR^ithAha~NkaraNaM param || 18|| yadi prAptiM vighAtaM cha jAnanti sukhaduHkhayoH | te.apyaddhA na viduryogaM mR^ityurna prabhavedyathA || 19|| ko nvarthaH sukhayatyenaM kAmo vA mR^ityurantike | AghAtaM nIyamAnasya vadhyasyeva na tuShTidaH || 20|| shrutaM cha dR^iShTavadduShTaM spardhAsUyAtyayavyayaiH | bahvantarAyakAmatvAtkR^iShivachchApi niShphalam || 21|| antarAyairavihato yadi dharmaH svanuShThitaH | tenApi nirjitaM sthAnaM yathA gachChati tachChR^iNu || 22|| iShTveha devatA yaj~naiH svarlokaM yAti yAj~nikaH | bhu~njIta devavattatra bhogAn divyAn nijArjitAn || 23|| svapuNyopachite shubhre vimAna upagIyate | gandharvairviharan madhye devInAM hR^idyaveShadhR^ik || 24|| strIbhiH kAmagayAnena ki~NkiNIjAlamAlinA | krIDan navedAtmapAtaM surAkrIDeShu nirvR^itaH || 25|| tAvatpramodate svarge yAvatpuNyaM samApyate | kShINapuNyaH patatyarvAganichChan kAlachAlitaH || 26|| yadyadharmarataH sa~NgAdasatAM vAjitendriyaH | kAmAtmA kR^ipaNo lubdhaH straiNo bhUtavihiMsakaH || 27|| pashUnavidhinA.a.alabhya pretabhUtagaNAn yajan | narakAnavasho janturgatvA yAtyulbaNaM tamaH || 28|| karmANi duHkhodarkANi kurvan dehena taiH punaH | dehamAbhajate tatra kiM sukhaM martyadharmiNaH || 29|| lokAnAM lokapAlAnAM madbhayaM kalpajIvinAm | brahmaNo.api bhayaM matto dviparArdhaparAyuShaH || 30|| guNAH sR^ijanti karmANi guNo.anusR^ijate guNAn | jIvastu guNasaMyukto bhu~Nkte karmaphalAnyasau || 31|| yAvatsyAdguNavaiShamyaM tAvannAnAtvamAtmanaH | nAnAtvamAtmano yAvatpAratantryaM tadaiva hi || 32|| yAvadasyAsvatantratvaM tAvadIshvarato bhayam | ya etatsamupAsIraMste muhyanti shuchArpitAH || 33|| kAla AtmAgamo lokaH svabhAvo dharma eva cha | iti mAM bahudhA prAhurguNavyatikare sati || 34|| uddhava uvAcha guNeShu vartamAno.api dehajeShvanapAvR^itaH | guNairna badhyate dehI badhyate vA kathaM vibho || 35|| kathaM varteta viharetkairvA j~nAyeta lakShaNaiH | kiM bhu~njIto.ata visR^ijechChayItAsIta yAti vA || 36|| etadachyuta me brUhi prashnaM prashnavidAM vara | nityamukto nityabaddhaH eka eveti me bhramaH || 37|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe dashamo.adhyAyaH || 10|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekAdasho.adhyAyaH \- 11 ..} shrIbhagavAnuvAcha baddho mukta iti vyAkhyA guNato me na vastutaH | guNasya mAyAmUlatvAnna me mokSho na bandhanam || 1|| shokamohau sukhaM duHkhaM dehApattishcha mAyayA | svapno yathA.a.atmanaH khyAtiH saMsR^itirna tu vAstavI || 2|| vidyAvidye mama tanU vid.hdhyuddhava sharIriNAm | mokShabandhakarI Adye mAyayA me vinirmite || 3|| ekasyaiva mamAMshasya jIvasyaiva mahAmate | bandho.asyAvidyayAnAdirvidyayA cha tathetaraH || 4|| atha baddhasya muktasya vailakShaNyaM vadAmi te | viruddhadharmiNostAta sthitayorekadharmiNi || 5|| suparNAvetau sadR^ishau sakhAyau yadR^ichChayaitau kR^itanIDau cha vR^ikShe | ekastayoH khAdati pippalAnna\- manyo niranno.api balena bhUyAn || 6|| AtmAnamanyaM cha sa veda vidvA\- napippalAdo na tu pippalAdaH | yo.avidyayA yuk sa tu nityabaddho vidyAmayo yaH sa tu nityamuktaH || 7|| dehastho.api na dehastho vidvAn svapnAdyathotthitaH | adehastho.api dehasthaH kumatiH svapnadR^igyathA || 8|| indriyairindriyArtheShu guNairapi guNeShu cha | gR^ihyamANeShvahaM kuryAnna vidvAn yastvavikriyaH || 9|| daivAdhIne sharIre.asmin guNabhAvyena karmaNA | vartamAno.abudhastatra kartAsmIti nibadhyate || 10|| evaM viraktaH shayana AsanATanamajjane | darshanasparshanaghrANabhojanashravaNAdiShu || 11|| na tathA badhyate vidvAn tatra tatrAdayan guNAn | prakR^itistho.apyasaMsakto yathA khaM savitAnilaH || 12|| vaishAradyekShayAsa~NgashitayA ChinnasaMshayaH | pratibuddha iva svapnAnnAnAtvAdvinivartate || 13|| yasya syurvItasa~NkalpAH prANendriyamanodhiyAm | vR^ittayaH sa vinirmukto dehastho.api hi tadguNaiH || 14|| yasyAtmA hiMsyate hiMsrairyena ki~nchidyadR^ichChayA | archyate vA kvachittatra na vyatikriyate budhaH || 15|| na stuvIta na nindeta kurvataH sAdhvasAdhu vA | vadato guNadoShAbhyAM varjitaH samadR^i~NmuniH || 16|| na kuryAnna vadetki~nchinna dhyAyetsAdhvasAdhu vA | AtmArAmo.anayA vR^ittyA vicharejjaDavanmuniH || 17|| shabdabrahmaNi niShNAto na niShNAyAtpare yadi | shramastasya shramaphalo hyadhenumiva rakShataH || 18|| gAM dugdhadohAmasatIM cha bhAryAM dehaM parAdhInamasatprajAM cha | vittaM tvatIrthIkR^itama~Nga vAchaM hInAM mayA rakShati duHkhaduHkhI || 19|| yasyAM na me pAvanama~Nga karma sthityudbhavaprANanirodhamasya | lIlAvatArepsitajanma vA syA\- dvandhyAM giraM tAM bibhR^iyAnna dhIraH || 20|| evaM jij~nAsayApohya nAnAtvabhramamAtmani | upArameta virajaM mano mayyarpya sarvage || 21|| yadyanIsho dhArayituM mano brahmaNi nishchalam | mayi sarvANi karmANi nirapekShaH samAchara || 22|| shraddhAlurme kathAH shR^iNvan subhadrA lokapAvanIH | gAyannanusmaran karma janma chAbhinayan muhuH || 23|| madarthe dharmakAmArthAnAcharan madapAshrayaH | labhate nishchalAM bhaktiM mayyuddhava sanAtane || 24|| satsa~NgalabdhayA bhaktyA mayi mAM ya upAsitA | sa vai me darshitaM sadbhira~njasA vindate padam || 25|| uddhava uvAcha sAdhustavottamashloka mataH kIdR^igvidhaH prabho | bhaktistvayyupayujyeta kIdR^ishI sadbhirAdR^itA || 26|| etanme puruShAdhyakSha lokAdhyakSha jagatprabho | praNatAyAnuraktAya prapannAya cha kathyatAm || 27|| tvaM brahma paramaM vyoma puruShaH prakR^iteH paraH | avatIrNo.asi bhagavan svechChopAttapR^ithagvapuH || 28|| shrIbhagavAnuvAcha kR^ipAlurakR^itadrohastitikShuH sarvadehinAm | satyasAro.anavadyAtmA samaH sarvopakArakaH || 29|| kAmairahatadhIrdAnto mR^iduH shuchiraki~nchanaH | anIho mitabhukshAntaH sthiro machCharaNo muniH || 30|| apramatto gabhIrAtmA dhR^itimA~njitaShaDguNaH | amAnI mAnadaH kalpo maitraH kAruNikaH kaviH || 31|| Aj~nAyaivaM guNAn doShAn mayA.a.adiShTAnapi svakAn | dharmAn santyajya yaH sarvAn mAM bhajeta sa sattamaH || 32|| j~nAtvAj~nAtvAtha ye vai mAM yAvAn yashchAsmi yAdR^ishaH | bhajantyananyabhAvena te me bhaktatamA matAH || 33|| malli~NgamadbhaktajanadarshanasparshanArchanam | paricharyA stutiH prahvaguNakarmAnukIrtanam || 34|| matkathAshravaNe shraddhA madanudhyAnamuddhava | sarvalAbhopaharaNaM dAsyenAtmanivedanam || 35|| majjanmakarmakathanaM mama parvAnumodanam | gItatANDavavAditragoShThIbhirmadgR^ihotsavaH || 36|| yAtrA balividhAnaM cha sarvavArShikaparvasu | vaidikI tAntrikI dIkShA madIyavratadhAraNam || 37|| mamArchAsthApane shraddhA svataH saMhatya chodyamaH | udyAnopavanAkrIDapuramandirakarmaNi || 38|| sammArjanopalepAbhyAM sekamaNDalavartanaiH | gR^ihashushrUShaNaM mahyaM dAsavadyadamAyayA || 39|| amAnitvamadambhitvaM kR^itasyAparikIrtanam | api dIpAvalokaM me nopayu~njyAnniveditam || 40|| yadyadiShTatamaM loke yachchAtipriyamAtmanaH | tattannivedayenmahyaM tadAnantyAya kalpate || 41|| sUryo.agnirbrAhmaNo gAvo vaiShNavaH khaM marujjalam | bhUrAtmA sarvabhUtAni bhadrapUjApadAni me || 42|| sUrye tu vidyayA trayyA haviShAgnau yajeta mAm | Atithyena tu viprAgrye goShva~Nga yavasAdinA || 43|| vaiShNave bandhusatkR^ityA hR^idi khe dhyAnaniShThayA | vAyau mukhyadhiyA toye dravyaistoyapuraskR^itaiH || 44|| sthaNDile mantrahR^idayairbhogairAtmAnamAtmani | kShetraj~naM sarvabhUteShu samatvena yajeta mAm || 45|| dhiShNyeShveShviti madrUpaM sha~NkhachakragadAmbujaiH | yuktaM chaturbhujaM shAntaM dhyAyannarchetsamAhitaH || 46|| iShTApUrtena mAmevaM yo yajeta samAhitaH | labhate mayi sadbhaktiM matsmR^itiH sAdhusevayA || 47|| prAyeNa bhaktiyogena satsa~Ngena vinoddhava | nopAyo vidyate sadhrya~N prAyaNaM hi satAmaham || 48|| athaitatparamaM guhyaM shR^iNvato yadunandana | sugopyamapi vakShyAmi tvaM me bhR^ityaH suhR^itsakhA || 49|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe ekAdasho.adhyAyaH || 11|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAdasho.adhyAyaH \- 12 ..} shrIbhagavAnuvAcha na rodhayati mAM yogo na sA~NkhyaM dharma eva cha | na svAdhyAyastapastyAgo neShTApUrtaM na dakShiNA || 1|| vratAni yaj~nashChAndAMsi tIrthAni niyamA yamAH | yathAvarundhe satsa~NgaH sarvasa~NgApaho hi mAm || 2|| satsa~Ngena hi daiteyA yAtudhAnA mR^igAH khagAH | gandharvApsaraso nAgAH siddhAshchAraNaguhyakAH || 3|| vidyAdharA manuShyeShu vaishyAH shUdrAH striyo.antyajAH | rajastamaHprakR^itayastasmiMstasmin yuge.anagha || 4|| bahavo matpadaM prAptAstvAShTrakAyAdhavAdayaH | vR^iShaparvA balirbANo mayashchAtha vibhIShaNaH || 5|| sugrIvo hanumAn R^ikSho gajo gR^idhro vaNikpathaH | vyAdhaH kubjA vraje gopyo yaj~napatnyastathApare || 6|| te nAdhItashrutigaNA nopAsitamahattamAH | avratA.ataptatapasaH satsa~NgAnmAmupAgatAH || 7|| kevalena hi bhAvena gopyo gAvo nagA mR^igAH | ye.anye mUDhadhiyo nAgAH siddhA mAmIyura~njasA || 8|| yaM na yogena sA~Nkhyena dAnavratatapo.adhvaraiH | vyAkhyAsvAdhyAyasannyAsaiH prApnuyAdyatnavAnapi || 9|| rAmeNa sArdhaM mathurAM praNIte shvAphalkinA mayyanuraktachittAH | vigADhabhAvena na me viyoga\- tIvrAdhayo.anyaM dadR^ishuH sukhAya || 10|| tAstAH kShapAH preShThatamena nItA mayaiva vR^indAvanagochareNa | kShaNArdhavattAH punara~Nga tAsAM hInA mayA kalpasamA babhUvuH || 11|| tA nAvidan mayyanuSha~Ngabaddha\- dhiyaH svamAtmAnamadastathedam | yathA samAdhau munayo.abdhitoye nadyaH praviShTA iva nAmarUpe || 12|| matkAmA ramaNaM jAramasvarUpavido.abalAH | brahma mAM paramaM prApuH sa~NgAchChatasahasrashaH || 13|| tasmAttvamuddhavotsR^ijya chodanAM pratichodanAm | pravR^ittaM cha nivR^ittaM cha shrotavyaM shrutameva cha || 14|| mAmekameva sharaNamAtmAnaM sarvadehinAm | yAhi sarvAtmabhAvena mayA syA hyakutobhayaH || 15|| uddhava uvAcha saMshayaH shR^iNvato vAchaM tava yogeshvareshvara | na nivartata Atmastho yena bhrAmyati me manaH || 16|| shrIbhagavAnuvAcha sa eSha jIvo vivaraprasUtiH prANena ghoSheNa guhAM praviShTaH | manomayaM sUkShmamupetya rUpaM mAtrA svaro varNa iti sthaviShThaH || 17|| yathAnalaH khe.anilabandhurUShmA balena dAruNyadhimathyamAnaH | aNuH prajAto haviShA samidhyate tathaiva me vyaktiriyaM hi vANI || 18|| evaM gadiH karmagatirvisargo ghrANo raso dR^iksparshaH shrutishcha | sa~Nkalpavij~nAnamathAbhimAnaH sUtraM rajaHsattvatamovikAraH || 19|| ayaM hi jIvastrivR^idabjayoni\- ravyakta eko vayasA sa AdyaH | vishliShTashaktirbahudheva bhAti bIjAni yoniM pratipadya yadvat || 20|| yasminnidaM protamasheShamotaM paTo yathA tantuvitAnasaMsthaH | ya eSha saMsArataruH purANaH karmAtmakaH puShpaphale prasUte || 21|| dve asya bIje shatamUlastrinAlaH pa~nchaskandhaH pa~ncharasaprasUtiH | dashaikashAkho dvisuparNanIDa\- strivalkalo dviphalo.arkaM praviShTaH || 22|| adanti chaikaM phalamasya gR^idhrA grAmecharA ekamaraNyavAsAH | haMsA ya ekaM bahurUpamijyai\- rmAyAmayaM veda sa veda vedam || 23|| evaM gurUpAsanayaikabhaktyA vidyAkuThAreNa shitena dhIraH vivR^ishchya jIvAshayamapramattaH sampadya chAtmAnamatha tyajAstram || 24|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe dvAdasho.adhyAyaH || 12|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayodasho.adhyAdashoyaH \- 13 ..} shrIbhagavAnuvAcha sattvaM rajastama iti guNA buddherna chAtmanaH | sattvenAnyatamau hanyAtsattvaM sattvena chaiva hi || 1|| sattvAddharmo bhavedvR^iddhAtpuMso madbhaktilakShaNaH | sAttvikopAsayA sattvaM tato dharmaH pravartate || 2|| dharmo rajastamo hanyAtsattvavR^iddhiranuttamaH | Ashu nashyati tanmUlo hyadharma ubhaye hate || 3|| Agamo.apaH prajA deshaH kAlaH karma cha janma cha | dhyAnaM mantro.atha saMskAro dashaite guNahetavaH || 4|| tattatsAttvikamevaiShAM yadyadvR^iddhAH prachakShate | nindanti tAmasaM tattadrAjasaM tadupekShitam || 5|| sAttvikAnyeva seveta pumAn sattvavivR^iddhaye | tato dharmastato j~nAnaM yAvatsmR^itirapohanam || 6|| veNusa~NgharShajo vahnirdagdhvA shAmyati tadvanam | evaM guNavyatyayajo dehaH shAmyati tatkriyaH || 7|| uddhava uvAcha vidanti martyAH prAyeNa viShayAn padamApadAm | tathApi bhu~njate kR^iShNa tatkathaM shvakharAjavat || 8|| shrIbhagavAnuvAcha ahamityanyathA buddhiH pramattasya yathA hR^idi | utsarpati rajo ghoraM tato vaikArikaM manaH || 9|| rajoyuktasya manasaH sa~NkalpaH savikalpakaH | tataH kAmo guNadhyAnAdduHsahaH syAddhi durmateH || 10|| karoti kAmavashagaH karmANyavijitendriyaH | duHkhodarkANi sampashyan rajovegavimohitaH || 11|| rajastamobhyAM yadapi vidvAn vikShiptadhIH punaH | atandrito mano yu~njan doShadR^iShTirna sajjate || 12|| apramatto.anuyu~njIta mano mayyarpaya~nChanaiH | anirviNNo yathA kAlaM jitashvAso jitAsanaH || 13|| etAvAn yoga AdiShTo machChiShyaiH sanakAdibhiH | sarvato mana AkR^iShya mayyaddhAveshyate yathA || 14|| uddhava uvAcha yadA tvaM sanakAdibhyo yena rUpeNa keshava | yogamAdiShTavAnetadrUpamichChAmi veditum || 15|| shrIbhagavAnuvAcha putrA hiraNyagarbhasya mAnasAH sanakAdayaH | paprachChuH pitaraM sUkShmAM yogasyaikAntikIM gatim || 16|| sanakAdaya UchuH guNeShvAvishate cheto guNAshchetasi cha prabho | kathamanyonyasantyAgo mumukShoratititIrShoH || 17|| shrIbhagavAnuvAcha evaM pR^iShTo mahAdevaH svayambhUrbhUtabhAvanaH | dhyAyamAnaH prashnabIjaM nAbhyapadyata karmadhIH || 18|| sa mAmachintayaddevaH prashnapAratitIrShayA | tasyAhaM haMsarUpeNa sakAshamagamaM tadA || 19|| dR^iShTvA mAM ta upavrajya kR^itvA pAdAbhivandanam | brahmANamagrataH kR^itvA paprachChuH ko bhavAniti || 20|| ityahaM munibhiH pR^iShTastattvajij~nAsubhistadA | yadavochamahaM tebhyastaduddhava nibodha me || 21|| vastuno yadyanAnAtvamAtmanaH prashna IdR^ishaH | kathaM ghaTeta vo viprA vakturvA me ka AshrayaH || 22|| pa~nchAtmakeShu bhUteShu samAneShu cha vastutaH | ko bhavAniti vaH prashno vAchArambho hyanarthakaH || 23|| manasA vachasA dR^iShTyA gR^ihyate.anyairapIndriyaiH | ahameva na matto.anyaditi budhyadhvama~njasA || 24|| guNeShvAvishate cheto guNAshchetasi cha prajAH | jIvasya deha ubhayaM guNAshcheto madAtmanaH || 25|| guNeShu chAvishachchittamabhIkShNaM guNasevayA | guNAshcha chittaprabhavA madrUpa ubhayaM tyajet || 26|| jAgratsvapnaH suShuptaM cha guNato buddhivR^ittayaH | tAsAM vilakShaNo jIvaH sAkShitvena vinishchitaH || 27|| yarhi saMsR^itibandho.ayamAtmano guNavR^ittidaH | mayi turye sthito jahyAttyAgastadguNachetasAm || 28|| aha~NkArakR^itaM bandhamAtmano.arthaviparyayam | vidvAn nirvidya saMsArachintAM turye sthitastyajet || 29|| yAvannAnArthadhIH puMso na nivarteta yuktibhiH | jAgartyapi svapannaj~naH svapne jAgaraNaM yathA || 30|| asattvAdAtmano.anyeShAM bhAvAnAM tatkR^itA bhidA | gatayo hetavashchAsya mR^iShA svapnadR^isho yathA || 31|| yo jAgare bahiranukShaNadharmiNo.arthAn bhu~Nkte samastakaraNairhR^idi tatsadR^ikShAn | svapne suShupta upasaMharate sa ekaH smR^ityanvayAttriguNavR^ittidR^igindriyeshaH || 32|| evaM vimR^ishya guNato manasastryavasthA manmAyayA mayi kR^itA iti nishchitArthAH | sa~nChidya hArdamanumAnasaduktitIkShNa\- j~nAnAsinA bhajata mAkhilasaMshayAdhim || 33|| IkSheta vibhramamidaM manaso vilAsaM dR^iShTaM vinaShTamatilolamalAtachakram | vij~nAnamekamurudheva vibhAti mAyA svapnastridhA guNavisargakR^ito vikalpaH || 34|| dR^iShTiM tataH pratinivartya nivR^ittatR^iShNa\- stUShNIM bhavennijasukhAnubhavo nirIhaH | sandR^ishyate kva cha yadIdamavastubud.hdhyA tyaktaM bhramAya na bhavetsmR^itirAnipAtAt || 35|| dehaM cha nashvaramavasthitamutthitaM vA siddho na pashyati yato.adhyagamatsvarUpam | daivAdapetamuta daivavashAdupetaM vAso yathA parikR^itaM madirAmadAndhaH || 36|| deho.api daivavashagaH khalu karma yAvat svArambhakaM pratisamIkShata eva sAsuH | taM sa prapa~nchamadhirUDhasamAdhiyogaH svApnaM punarna bhajate pratibuddhavastuH || 37|| mayaitaduktaM vo viprA guhyaM yatsA~NkhyayogayoH | jAnIta mA.a.agataM yaj~naM yuShmaddharmavivakShayA || 38|| ahaM yogasya sA~Nkhyasya satyasyartasya tejasaH | parAyaNaM dvijashreShThAH shriyaHkIrterdamasya cha || 39|| mAM bhajanti guNAH sarve nirguNaM nirapekShakam | suhR^idaM priyamAtmAnaM sAmyAsa~NgAdayoguNAH || 40|| iti me ChinnasandehA munayaH sanakAdayaH | sabhAjayitvA parayA bhaktyAgR^iNata saMstavaiH || 41|| tairahaM pUjitaH samyak saMstutaH paramarShibhiH | pratyeyAya svakaM dhAma pashyataH parameShThinaH || 42|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe trayodasho.adhyAyaH || 13|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturdasho.adhyAyaH \- 14 ..} uddhava uvAcha vadanti kR^iShNa shreyAMsi bahUni brahmavAdinaH | teShAM vikalpaprAdhAnyamutAho ekamukhyatA || 1|| bhavatodAhR^itaH svAmin bhaktiyogo.anapekShitaH | nirasya sarvataH sa~NgaM yena tvayyAvishenmanaH || 2|| shrIbhagavAnuvAcha kAlena naShTA pralaye vANIyaM vedasa.nj~nitA | mayA.a.adau brahmaNe proktA dharmo yasyAM madAtmakaH || 3|| tena proktA cha putrAya manave pUrvajAya sA | tato bhR^igvAdayo.agR^ihNan sapta brahmamaharShayaH || 4|| tebhyaH pitR^ibhyastatputrA devadAnavaguhyakAH | manuShyAH siddhagandharvAH savidyAdharachAraNAH || 5|| kindevAH kinnarA nAgA rakShaH kimpuruShAdayaH | bahvyasteShAM prakR^itayo rajaHsattvatamobhuvaH || 6|| yAbhirbhUtAni bhidyante bhUtAnAM patayastathA | yathAprakR^iti sarveShAM chitrA vAchaH sravanti hi || 7|| evaM prakR^itivaichitryAdbhidyante matayo nR^iNAm | pAramparyeNa keShA~nchitpAkhaNDamatayo.apare || 8|| manmAyAmohitadhiyaH puruShAH puruSharShabha | shreyo vadantyanekAntaM yathAkarma yathAruchi || 9|| dharmameke yashashchAnye kAmaM satyaM damaM shamam | anye vadanti svArthaM vA aishvaryaM tyAgabhojanam | kechidyaj~natapo dAnaM vratAni niyamAn yamAn || 10|| Adyantavanta evaiShAM lokAH karmavinirmitAH | duHkhodarkAstamoniShThAH kShudrAnandAH shuchArpitAH || 11|| mayyarpitAtmanaH sabhya nirapekShasya sarvataH | mayA.a.atmanA sukhaM yattatkutaH syAdviShayAtmanAm || 12|| aki~nchanasya dAntasya shAntasya samachetasaH | mayA santuShTamanasaH sarvAH sukhamayA dishaH || 13|| na pArameShThyaM na mahendradhiShNyaM na sArvabhaumaM na rasAdhipatyam | na yogasiddhIrapunarbhavaM vA mayyarpitAtmechChati madvinAnyat || 14|| na tathA me priyatama Atmayonirna sha~NkaraH | na cha sa~NkarShaNo na shrIrnaivAtmA cha yathA bhavAn || 15|| nirapekShaM muniM shAntaM nirvairaM samadarshanam | anuvrajAmyahaM nityaM pUyeyetya~NghrireNubhiH || 16|| niShki~nchanA mayyanuraktachetasaH shAntA mahAnto.akhilajIvavatsalAH | kAmairanAlabdhadhiyo juShanti yat tannairapekShyaM na viduH sukhaM mama || 17|| bAdhyamAno.api madbhakto viShayairajitendriyaH | prAyaH pragalbhayA bhaktyA viShayairnAbhibhUyate || 18|| yathAgniH susamR^iddhArchiH karotyedhAMsi bhasmasAt | tathA madviShayA bhaktiruddhavainAMsi kR^itsnashaH || 19|| na sAdhayati mAM yogo na sA~NkhyaM dharma uddhava | na svAdhyAyastapastyAgo yathA bhaktirmamorjitA || 20|| bhaktyAhamekayA grAhyaH shraddhayA.a.atmA priyaH satAm | bhaktiH punAti manniShThA shvapAkAnapi sambhavAt || 21|| dharmaH satyadayopeto vidyA vA tapasAnvitA | madbhaktyApetamAtmAnaM na samyak prapunAti hi || 22|| kathaM vinA romaharShaM dravatA chetasA vinA | vinAnandAshrukalayA shudhyedbhaktyA vinA.a.ashayaH || 23|| vAggadgadA dravate yasya chittaM rudatyabhIkShNaM hasati kvachichcha | vilajja udgAyati nR^ityate cha madbhaktiyukto bhuvanaM punAti || 24|| yathAgninA hema malaM jahAti dhmAtaM punaH svaM bhajate cha rUpam | AtmA cha karmAnushayaM vidhUya madbhaktiyogena bhajatyatho mAm || 25|| yathA yathA.a.atmA parimR^ijyate.asau matpuNyagAthAshravaNAbhidhAnaiH | tathA tathA pashyati vastu sUkShmaM chakShuryathaivA~njanasamprayuktam || 26|| viShayAn dhyAyatashchittaM viShayeShu viShajjate | mAmanusmaratashchittaM mayyeva pravilIyate || 27|| tasmAdasadabhidhyAnaM yathA svapnamanoratham | hitvA mayi samAdhatsva mano madbhAvabhAvitam || 28|| strINAM strIsa~NginAM sa~NgaM tyaktvA dUrata AtmavAn | kSheme vivikta AsInashchintayenmAmatandritaH || 29|| na tathAsya bhavetklesho bandhashchAnyaprasa~NgataH | yoShitsa~NgAdyathA puMso yathA tatsa~Ngisa~NgataH || 30|| uddhava uvAcha yathA tvAmaravindAkSha yAdR^ishaM vA yadAtmakam | dhyAyenmumukShuretanme dhyAnaM tvaM vaktumarhasi || 31|| shrIbhagavAnuvAcha sama Asana AsInaH samakAyo yathAsukham | hastAvutsa~Nga AdhAya svanAsAgrakR^itekShaNaH || 32|| prANasya shodhayenmArgaM pUrakumbhakarechakaiH | viparyayeNApi shanairabhyasennirjitendriyaH || 33|| hR^idyavichChinnamo~NkAraM ghaNTAnAdaM bisorNavat | prANenodIrya tatrAtha punaH saMveshayetsvaram || 34|| evaM praNavasaMyuktaM prANameva samabhyaset | dashakR^itvastriShavaNaM mAsAdarvAgjitAnilaH || 35|| hR^itpuNDarIkamantaHsthamUrdhvanAlamadhomukham | dhyAtvordhvamukhamunnidramaShTapatraM sakarNikam || 36|| karNikAyAM nyasetsUryasomAgnInuttarottaram | vahnimadhye smaredrUpaM mamaitad.hdhyAnama~Ngalam || 37|| samaM prashAntaM sumukhaM dIrghachAruchaturbhujam | suchArusundaragrIvaM sukapolaM shuchismitam || 38|| samAnakarNavinyastasphuranmakarakuNDalam | hemAmbaraM ghanashyAmaM shrIvatsashrIniketanam || 39|| sha~NkhachakragadApadmavanamAlAvibhUShitam | nUpurairvilasatpAdaM kaustubhaprabhayA yutam || 40|| dyumatkirITakaTakakaTisUtrA~NgadAyutam | sarvA~NgasundaraM hR^idyaM prasAdasumukhekShaNam || 41|| sukumAramabhidhyAyetsarvA~NgeShu mano dadhat | indriyANIndriyArthebhyo manasA.a.akR^iShya tanmanaH | bud.hdhyA sArathinA dhIraH praNayenmayi sarvataH || 42|| tatsarvavyApakaM chittamAkR^iShyaikatra dhArayet | nAnyAni chintayedbhUyaH susmitaM bhAvayenmukham || 43|| tatra labdhapadaM chittamAkR^iShya vyomni dhArayet | tachcha tyaktvA madAroho na ki~nchidapi chintayet || 44|| evaM samAhitamatirmAmevAtmAnamAtmani | vichaShTe mayi sarvAtman jyotirjyotiShi saMyutam || 45|| dhyAnenetthaM sutIvreNa yu~njato yogino manaH | saMyAsyatyAshu nirvANaM dravyaj~nAnakriyAbhramaH || 46|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe chaturdasho.adhyAyaH || 14|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchadasho.adhyAyaH \- 15 ..} shrIbhagavAnuvAcha jitendriyasya yuktasya jitashvAsasya yoginaH | mayi dhArayatashcheta upatiShThanti siddhayaH || 1|| uddhava uvAcha kayA dhAraNayA kA svitkathaM vA siddhirachyuta | kati vA siddhayo brUhi yoginAM siddhido bhavAn || 2|| shrIbhagavAnuvAcha siddhayo.aShTAdasha proktA dhAraNAyogapAragaiH | tAsAmaShTau matpradhAnA dashaiva guNahetavaH || 3|| aNimA mahimA mUrterlaghimA prAptirindriyaiH | prAkAmyaM shrutadR^iShTeShu shaktipreraNamIshitA || 4|| guNeShvasa~Ngo vashitA yatkAmastadavasyati | etA me siddhayaH saumya aShTAvautpattikA matAH || 5|| anUrmimattvaM dehe.asmin dUrashravaNadarshanam | manojavaH kAmarUpaM parakAyapraveshanam || 6|| svachChandamR^ityurdevAnAM sahakrIDAnudarshanam | yathAsa~NkalpasaMsiddhirAj~nApratihatAgatiH || 7|| trikAlaj~natvamadvandvaM parachittAdyabhij~natA | agnyarkAmbuviShAdInAM pratiShTambho.aparAjayaH || 8|| etAshchoddeshataH proktA yogadhAraNasiddhayaH | yayA dhAraNayA yA syAdyathA vA syAnnibodha me || 9|| bhUtasUkShmAtmani mayi tanmAtraM dhArayenmanaH | aNimAnamavApnoti tanmAtropAsako mama || 10|| mahatyAtmanmayi pare yathAsaMsthaM mano dadhat | mahimAnamavApnoti bhUtAnAM cha pR^ithak pR^ithak || 11|| paramANumaye chittaM bhUtAnAM mayi ra~njayan | kAlasUkShmArthatAM yogI laghimAnamavApnuyAt || 12|| dhArayan mayyahaM tattve mano vaikArike.akhilam | sarvendriyANAmAtmatvaM prAptiM prApnoti manmanAH || 13|| mahatyAtmani yaH sUtre dhArayenmayi mAnasam | prAkAmyaM pArameShThyaM me vindate.avyaktajanmanaH || 14|| viShNau tryadhIshvare chittaM dhArayetkAlavigrahe | sa IshitvamavApnoti kShetraj~nakShetrachodanAm || 15|| nArAyaNe turIyAkhye bhagavachChabdashabdite | mano mayyAdadhadyogI maddharmA vashitAmiyAt || 16|| nirguNe brahmaNi mayi dhArayan vishadaM manaH | paramAnandamApnoti yatra kAmo.avasIyate || 17|| shvetadvIpapatau chittaM shuddhe dharmamaye mayi | dhAraya~nChvetatAM yAti ShaDUrmirahito naraH || 18|| mayyAkAshAtmani prANe manasA ghoShamudvahan | tatropalabdhA bhUtAnAM haMso vAchaH shR^iNotyasau || 19|| chakShustvaShTari saMyojya tvaShTAramapi chakShuShi | mAM tatra manasA dhyAyan vishvaM pashyati sUkShmadR^ik || 20|| mano mayi susaMyojya dehaM tadanuvAyunA | maddhAraNAnubhAvena tatrAtmA yatra vai manaH || 21|| yadA mana upAdAya yadyadrUpaM bubhUShati | tattadbhavenmanorUpaM madyogabalamAshrayaH || 22|| parakAyaM vishan siddha AtmAnaM tatra bhAvayet | piNDaM hitvA vishetprANo vAyubhUtaH ShaDa~Nghrivat || 23|| pArShNyA.a.apIDya gudaM prANaM hR^iduraHkaNThamUrdhasu | Aropya brahmarandhreNa brahma nItvotsR^ijettanum || 24|| vihariShyan surAkrIDe matsthaM sattvaM vibhAvayet | vimAnenopatiShThanti sattvavR^ittIH surastriyaH || 25|| yathA sa~Nkalpayedbud.hdhyA yadA vA matparaH pumAn | mayi satye mano yu~njaMstathA tatsamupAshnute || 26|| yo vai madbhAvamApanna IshiturvashituH pumAn | kutashchinna vihanyeta tasya chAj~nA yathA mama || 27|| madbhaktyA shuddhasattvasya yogino dhAraNAvidaH | tasya traikAlikI buddhirjanmamR^ityUpabR^iMhitA || 28|| agnyAdibhirna hanyeta muneryogamayaM vapuH | madyogashrAntachittasya yAdasAmudakaM yathA || 29|| madvibhUtIrabhidhyAyan shrIvatsAstravibhUShitAH | dhvajAtapatravyajanaiH sa bhavedaparAjitaH || 30|| upAsakasya mAmevaM yogadhAraNayA muneH | siddhayaH pUrvakathitA upatiShThantyasheShataH || 31|| jitendriyasya dAntasya jitashvAsAtmano muneH | maddhAraNAM dhArayataH kA sA siddhiH sudurlabhA || 32|| antarAyAn vadantyetA yu~njato yogamuttamam | mayA sampadyamAnasya kAlakShapaNahetavaH || 33|| janmauShadhitapomantrairyAvatIriha siddhayaH | yogenApnoti tAH sarvA nAnyairyogagatiM vrajet || 34|| sarvAsAmapi siddhInAM hetuH patirahaM prabhuH | ahaM yogasya sA~Nkhyasya dharmasya brahmavAdinAm || 35|| ahamAtmAntaro bAhyo.anAvR^itaH sarvadehinAm | yathA bhUtAni bhUteShu bahirantaH svayaM tathA || 36|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe pa~nchadasho.adhyAyaH || 15|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShoDasho.adhyAyaH \- 16 ..} uddhava uvAcha tvaM brahma paramaM sAkShAdanAdyantamapAvR^itam | sarveShAmapi bhAvAnAM trANasthityapyayodbhavaH || 1|| uchchAvacheShu bhUteShu durj~neyamakR^itAtmabhiH | upAsate tvAM bhagavan yAthAtathyena brAhmaNAH || 2|| yeShu yeShu cha bhAveShu bhaktyA tvAM paramarShayaH | upAsInAH prapadyante saMsiddhiM tadvadasva me || 3|| gUDhashcharasi bhUtAtmA bhUtAnAM bhUtabhAvana | na tvAM pashyanti bhUtAni pashyantaM mohitAni te || 4|| yAH kAshcha bhUmau divi vai rasAyAM vibhUtayo dikShu mahAvibhUte | tA mahyamAkhyAhyanubhAvitAste namAmi te tIrthapadA~Nghripadmam || 5|| shrIbhagavAnuvAcha evametadahaM pR^iShTaH prashnaM prashnavidAM vara | yuyutsunA vinashane sapatnairarjunena vai || 6|| j~nAtvA j~nAtivadhaM garhyamadharmaM rAjyahetukam | tato nivR^itto hantAhaM hato.ayamiti laukikaH || 7|| sa tadA puruShavyAghro yuktyA me pratibodhitaH | abhyabhAShata mAmevaM yathA tvaM raNamUrdhani || 8|| ahamAtmoddhavAmIShAM bhUtAnAM suhR^idIshvaraH | ahaM sarvANi bhUtAni teShAM sthityudbhavApyayaH || 9|| ahaM gatirgatimatAM kAlaH kalayatAmaham | guNAnAM chApyahaM sAmyaM guNinyautpattiko guNaH || 10|| guNinAmapyahaM sUtraM mahatAM cha mahAnaham | sUkShmANAmapyahaM jIvo durjayAnAmahaM manaH || 11|| hiraNyagarbho vedAnAM mantrANAM praNavastrivR^it | akSharANAmakAro.asmi padAni ChandasAmaham || 12|| indro.ahaM sarvadevAnAM vasUnAmasmi havyavAT | AdityAnAmahaM viShNU rudrANAM nIlalohitaH || 13|| brahmarShINAM bhR^igurahaM rAjarShINAmahaM manuH | devarShINAM nArado.ahaM havirdhAnyasmi dhenuShu || 14|| siddheshvarANAM kapilaH suparNo.ahaM patatriNAm | prajApatInAM dakSho.ahaM pitR^INAmahamaryamA || 15|| mAM vid.hdhyuddhava daityAnAM prahlAdamasureshvaram | somaM nakShatrauShadhInAM dhaneshaM yakSharakShasAm || 16|| airAvataM gajendrANAM yAdasAM varuNaM prabhum | tapatAM dyumatAM sUryaM manuShyANAM cha bhUpatim || 17|| uchchaiHshravAstura~NgANAM dhAtUnAmasmi kA~nchanam | yamaH saMyamatAM chAhaM sarpANAmasmi vAsukiH || 18|| nAgendrANAmananto.ahaM mR^igendraH shR^i~NgidaMShTriNAm | AshramANAmahaM turyo varNAnAM prathamo.anagha || 19|| tIrthAnAM srotasAM ga~NgA samudraH sarasAmaham | AyudhAnAM dhanurahaM tripuraghno dhanuShmatAm || 20|| dhiShNyAnAmasmyahaM merurgahanAnAM himAlayaH | vanaspatInAmashvattha oShadhInAmahaM yavaH || 21|| purodhasAM vasiShTho.ahaM brahmiShThAnAM bR^ihaspatiH | skando.ahaM sarvasenAnyAmagraNyAM bhagavAnajaH || 22|| yaj~nAnAM brahmayaj~no.ahaM vratAnAmavihiMsanam | vAyvagnyarkAmbuvAgAtmA shuchInAmapyahaM shuchiH || 23|| yogAnAmAtmasaMrodho mantro.asmi vijigIShatAm | AnvIkShikI kaushalAnAM vikalpaH khyAtivAdinAm || 24|| strINAM tu shatarUpAhaM puMsAM svAyambhuvo manuH | nArAyaNo munInAM cha kumAro brahmachAriNAm || 25|| dharmANAmasmi sannyAsaH kShemANAmabahirmatiH | guhyAnAM sUnR^itaM maunaM mithunAnAmajastvaham || 26|| saMvatsaro.asmyanimiShAM R^itUnAM madhumAdhavau | mAsAnAM mArgashIrSho.ahaM nakShatrANAM tathAbhijit || 27|| ahaM yugAnAM cha kR^itaM dhIrANAM devalo.asitaH | dvaipAyano.asmi vyAsAnAM kavInAM kAvya AtmavAn || 28|| vAsudevo bhagavatAM tvaM tu bhAgavateShvaham | kimpuruShANAM hanumAn vidyAdhrANAM sudarshanaH || 29|| ratnAnAM padmarAgo.asmi padmakoshaH supeshasAm | kusho.asmi darbhajAtInAM gavyamAjyaM haviHShvaham || 30|| vyavasAyinAmahaM lakShmIH kitavAnAM ChalagrahaH | titikShAsmi titikShUNAM sattvaM sattvavatAmaham || 31|| ojaH saho balavatAM karmAhaM viddhi sAtvatAm | sAtvatAM navamUrtInAmAdimUrtirahaM parA || 32|| vishvAvasuH pUrvachittirgandharvApsarasAmaham | bhUdharANAmahaM sthairyaM gandhamAtramahaM bhuvaH || 33|| apAM rasashcha paramastejiShThAnAM vibhAvasuH | prabhA sUryendutArANAM shabdo.ahaM nabhasaH paraH || 34|| brahmaNyAnAM balirahaM vIrANAmahamarjunaH | bhUtAnAM sthitirutpattirahaM vai pratisa~NkramaH || 35|| gatyuktyutsargopAdAnamAnandasparshalakShaNam | AsvAdashrutyavaghrANamahaM sarvendriyendriyam || 36|| pR^ithivI vAyurAkAsha Apo jyotirahaM mahAn | vikAraH puruSho.avyaktaM rajaH sattvaM tamaH param | ahametatprasa~NkhyAnaM j~nAnaM tattvavinishchayaH || 37|| mayeshvareNa jIvena guNena guNinA vinA | sarvAtmanApi sarveNa na bhAvo vidyate kvachit || 38|| sa~NkhyAnaM paramANUnAM kAlena kriyate mayA | na tathA me vibhUtInAM sR^ijato.aNDAni koTishaH || 39|| tejaH shrIH kIrtiraishvaryaM hrIstyAgaH saubhagaM bhagaH | vIryaM titikShA vij~nAnaM yatra yatra sa meM.ashakaH || 40|| etAste kIrtitAH sarvAH sa~NkShepeNa vibhUtayaH | manovikArA evaite yathA vAchAbhidhIyate || 41|| vAchaM yachCha mano yachCha prANAn yachChedriyANi cha | AtmAnamAtmanA yachCha na bhUyaH kalpase.adhvane || 42|| yo vai vA~NmanasI saMyagasaMyachChan dhiyA yatiH | tasya vrataM tapo dAnaM sravatyAmaghaTAmbuvat || 43|| tasmAdvacho manaH prANAn niyachChenmatparAyaNaH | madbhaktiyuktayA bud.hdhyA tataH parisamApyate || 44|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe ShoDasho.adhyAyaH || 16|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptadasho.adhyAyaH \- 17 ..} uddhava uvAcha yastvayAbhihitaH pUrvaM dharmastvadbhaktilakShaNaH | varNAshramAchAravatAM sarveShAM dvipadAmapi || 1|| yathAnuShThIyamAnena tvayi bhaktirnR^iNAM bhavet | svadharmeNAravindAkSha tatsamAkhyAtumarhasi || 2|| purA kila mahAbAho dharmaM paramakaM prabho | yattena haMsarUpeNa brahmaNe.abhyAttha mAdhava || 3|| sa idAnIM sumahatA kAlenAmitrakarshana | na prAyo bhavitA martyaloke prAganushAsitaH || 4|| vaktA kartAvitA nAnyo dharmasyAchyuta te bhuvi | sabhAyAmapi vairi~nchyAM yatra mUrtidharAH kalAH || 5|| kartrAvitrA pravaktrA cha bhavatA madhusUdana | tyakte mahItale deva vinaShTaM kaH pravakShyati || 6|| tattvaM naH sarvadharmaj~na dharmastvadbhaktilakShaNaH | yathA yasya vidhIyeta tathA varNaya me prabho || 7|| shrIshuka uvAcha itthaM svabhR^ityamukhyena pR^iShTaH sa bhagavAn hariH | prItaH kShemAya martyAnAM dharmAnAha sanAtanAn || 8|| shrIbhagavAnuvAcha dharmya eSha tava prashno naiHshreyasakaro nR^iNAm | varNAshramAchAravatAM tamuddhava nibodha me || 9|| Adau kR^itayuge varNo nR^iNAM haMsa iti smR^itaH | kR^itakR^ityAH prajA jAtyA tasmAtkR^itayugaM viduH || 10|| vedaH praNava evAgre dharmo.ahaM vR^iSharUpadhR^ik | upAsate taponiShThA haMsaM mAM muktakilbiShAH || 11|| tretAmukhe mahAbhAga prANAn me hR^idayAttrayI | vidyA prAdurabhUttasyA ahamAsaM trivR^inmakhaH || 12|| viprakShatriyaviT shUdrA mukhabAhUrupAdajAH | vairAjAtpuruShAjjAtA ya AtmAcharalakShaNAH || 13|| gR^ihAshramo jaghanato brahmacharyaM hR^ido mama | vakShaHsthalAdvane vAsaH nyAsaHshIrShaNi saMsthitaH || 14|| varNAnAmAshramANAM cha janmabhUmyanusAriNIH | Asan prakR^itayo nR^INAM nIchairnIchottamottamAH || 15|| shamo damastapaH shauchaM santoShaH kShAntirArjavam | madbhaktishcha dayA satyaM brahmaprakR^itayastvimAH || 16|| tejo balaM dhR^itiH shauryaM titikShaudAryamudyamaH | sthairyaM brahmaNyamaishvaryaM kShatraprakR^itayastvimAH || 17|| AstikyaM dAnaniShThA cha adambho brahmasevanam | atuShTirarthopachayairvaishyaprakR^itayastvimAH || 18|| shushrUShaNaM dvijagavAM devAnAM chApyamAyayA | tatra labdhena santoShaH shUdraprakR^itayastvimAH || 19|| ashauchamanR^itaM steyaM nAstikyaM shuShkavigrahaH | kAmaH krodhashcha tarShashcha svabhAvo.antevasAyinAm || 20|| ahiMsA satyamasteyamakAmakrodhalobhatA | bhUtapriyahitehA cha dharmo.ayaM sArvavarNikaH || 21|| dvitIyaM prApyAnupUrvyAjjanmopanayanaM dvijaH | vasan gurukule dAnto brahmAdhIyIta chAhutaH || 22|| mekhalAjinadaNDAkShabrahmasUtrakamaNDalUn | jaTilo.adhautadadvAso.araktapIThaH kushAn dadhat || 23|| snAnabhojanahomeShu japochchAre cha vAgyataH | nachChindyAnnakharomANi kakShopasthagatAnyapi || 24|| reto nAvakirejjAtu brahmavratadharaH svayam | avakIrNe.avagAhyApsu yatAsustripadIM japet || 25|| agnyarkAchAryagovipraguruvR^iddhasurA~nshuchiH | samAhita upAsIta sandhye cha yatavAgjapan || 26|| AchAryaM mAM vijAnIyAnnAvanmanyeta karhichit | na martyabud.hdhyAsUyeta sarvadevamayo guruH || 27|| sAyaM prAtarupAnIya bhaikShyaM tasmai nivedayet | yachchAnyadapyanuj~nAtamupayu~njIta saMyataH || 28|| shushrUShamANa AchAryaM sadopAsIta nIchavat | yAnashayyAsanasthAnairnAtidUre kR^itA~njaliH || 29|| evaMvR^itto gurukule vasedbhogavivarjitaH | vidyA samApyate yAvadbibhradvratamakhaNDitam || 30|| yadyasau ChandasAM lokamArokShyan brahmaviShTapam | gurave vinyaseddehaM svAdhyAyArthaM bR^ihadvrataH || 31|| agnau gurAvAtmani cha sarvabhUteShu mAM param | apR^ithagdhIrupAsIta brahmavarchasvyakalmaShaH || 32|| strINAM nirIkShaNasparshasaMlApakShvelanAdikam | prANino mithunIbhUtAnagR^ihastho.agratastyajet || 33|| shauchamAchamanaM snAnaM sandhyopAsanamArjavam | tIrthasevA japo.aspR^ishyAbhakShyAsambhAShyavarjanam || 34|| sarvAshramaprayukto.ayaM niyamaH kulanandana | madbhAvaH sarvabhUteShu manovAkkAyasaMyamaH || 35|| evaM bR^ihadvratadharo brAhmaNo.agniriva jvalan | madbhaktastIvratapasA dagdhakarmAshayo.amalaH || 36|| athAnantaramAvekShyan yathA jij~nAsitAgamaH | gurave dakShiNAM dattvA snAyAdgurvanumoditaH || 37|| gR^ihaM vanaM vopavishetpravrajedvA dvijottamaH | AshramAdAshramaM gachChennAnyathA matparashcharet || 38|| gR^ihArthI sadR^ishIM bhAryAmudvahedajugupsitAm | yavIyasIM tu vayasA tAM savarNAmanukramAt || 39|| ijyAdhyayanadAnAni sarveShAM cha dvijanmanAm | pratigraho.adhyApanaM cha brAhmaNasyaiva yAjanam || 40|| pratigrahaM manyamAnastapastejoyashonudam | anyAbhyAmeva jIveta shilairvA doShadR^ik tayoH || 41|| brAhmaNasya hi deho.ayaM kShudrakAmAya neShyate | kR^ichChrAya tapase cheha pretyAnantasukhAya cha || 42|| shilo~nChavR^ittyA parituShTachitto dharmaM mahAntaM virajaM juShANaH | mayyarpitAtmA gR^iha eva tiShThan nAtiprasaktaH samupaiti shAntim || 43|| samuddharanti ye vipraM sIdantaM matparAyaNam | tAnuddhariShye na chirAdApadbhyo naurivArNavAt || 44|| sarvAH samuddharedrAjA piteva vyasanAtprajAH | AtmAnamAtmanA dhIro yathA gajapatirgajAn || 45|| evaMvidho narapatirvimAnenArkavarchasA | vidhUyehAshubhaM kR^itsnamindreNa saha modate || 46|| sIdan vipro vaNigvR^ittyA paNyairevApadaM taret | khaDgena vA.a.apadAkrAnto na shvavR^ittyA katha~nchana || 47|| vaishyavR^ittyA tu rAjanyo jIvenmR^igayayA.a.apadi | charedvA viprarUpeNa na shvavR^ittyA katha~nchana || 48|| shUdravR^ittiM bhajedvaishyaH shUdraH kArukaTakriyAm | kR^ichChrAnmukto na garhyeNa vR^ittiM lipseta karmaNA || 49|| vedAdhyAyasvadhAsvAhA balyannAdyairyathodayam | devarShipitR^ibhUtAni madrUpANyanvahaM yajet || 50|| yadR^ichChayopapannena shuklenopArjitena vA | dhanenApIDayan bhR^ityAn nyAyenaivAharetkratUn || 51|| kuTumbeShu na sajjeta na pramAdyetkuTumbyapi | vipashchinnashvaraM pashyedadR^iShTamapi dR^iShTavat || 52|| putradArAptabandhUnAM sa~NgamaH pAnthasa~NgamaH | anudehaM viyantyete svapno nidrAnugo yathA || 53|| itthaM parimR^ishan mukto gR^iheShvatithivadvasan | na gR^ihairanubadhyeta nirmamo niraha~NkR^itaH || 54|| karmabhirgR^ihamedhIyairiShTvA mAmeva bhaktimAn | tiShThedvanaM vopavishetprajAvAn vA parivrajet || 55|| yastvAsaktamatirgehe putravittaiShaNAturaH | straiNaH kR^ipaNadhIrmUDho mamAhamiti badhyate || 56|| aho me pitarau vR^iddhau bhAryA bAlAtmajAtmajAH | anAthA mAmR^ite dInAH kathaM jIvanti duHkhitAH || 57|| evaM gR^ihAshayAkShiptahR^idayo mUDhadhIrayam | atR^iptastAnanudhyAyan mR^ito.andhaM vishate tamaH || 58|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe saptadasho.adhyAyaH || 17|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAdasho.adhyAyaH \- 18 ..} shrIbhagavAnuvAcha vanaM vivikShuH putreShu bhAryAM nyasya sahaiva vA | vana eva vasechChAntastR^itIyaM bhAgamAyuShaH || 1|| kandamUlaphalairvanyairmedhyairvR^ittiM prakalpayet | vasIta valkalaM vAsastR^iNaparNAjinAni cha || 2|| kesharomanakhashmashrumalAni bibhR^iyAddataH | na dhAvedapsu majjeta trikAlaM sthaNDileshayaH || 3|| grIShme tapyeta pa~nchAgnIn varShAsvAsAraShADjale | AkaNThamagnaH shishira evaM vR^ittastapashcharet || 4|| agnipakvaM samashnIyAtkAlapakvamathApi vA | ulUkhalAshmakuTTo vA dantolUkhala eva vA || 5|| svayaM sa~nchinuyAtsarvamAtmano vR^ittikAraNam | deshakAlabalAbhij~no nAdadItAnyadAhR^itam || 6|| vanyaishcharupuroDAshairnirvapetkAlachoditAn | na tu shrautena pashunA mAM yajeta vanAshramI || 7|| agnihotraM cha darshashcha pUrNamAsashcha pUrvavat | chAturmAsyAni cha munerAmnAtAni cha naigamaiH || 8|| evaM chIrNena tapasA munirdhamanisantataH | mAM tapomayamArAdhya R^iShilokAdupaiti mAm || 9|| yastvetatkR^ichChratashchIrNaM tapo niHshreyasaM mahat | kAmAyAlpIyase yu~njyAdbAlishaH ko.aparastataH || 10|| yadAsau niyame.akalpo jarayA jAtavepathuH | AtmanyagnIn samAropya machchitto.agniM samAvishet || 11|| yadA karmavipAkeShu lokeShu nirayAtmasu | virAgo jAyate samya~N nyastAgniH pravrajettataH || 12|| iShTvA yathopadeshaM mAM dattvA sarvasvamR^itvije | agnIn svaprANa Aveshya nirapekShaH parivrajet || 13|| viprasya vai sannyasato devA dArAdirUpiNaH | vighnAn kurvantyayaM hyasmAnAkramya samiyAtparam || 14|| bibhR^iyAchchenmunirvAsaH kaupInAchChAdanaM param | tyaktaM na daNDapAtrAbhyAmanyatki~nchidanApadi || 15|| dR^iShTipUtaM nyasetpAdaM vastrapUtaM pibejjalam | satyapUtAM vadedvAchaM manaHpUtaM samAcharet || 16|| maunAnIhAnilAyAmA daNDA vAgdehachetasAm | na hyete yasya santya~Nga veNubhirna bhavedyatiH || 17|| bhikShAM chaturShu varNeShu vigarhyAn varjayaMshcharet | saptAgArAnasa~NkLLiptAMstuShyellabdhena tAvatA || 18|| bahirjalAshayaM gatvA tatropaspR^ishya vAgyataH | vibhajya pAvitaM sheShaM bhu~njItAsheShamAhR^itam || 19|| ekashcharenmahImetAM niHsa~NgaH saMyatendriyaH | AtmakrIDa Atmarata AtmavAn samadarshanaH || 20|| viviktakShemasharaNo madbhAvavimalAshayaH | AtmAnaM chintayedekamabhedena mayA muniH || 21|| anvIkShetAtmano bandhaM mokShaM cha j~nAnaniShThayA | bandha indriyavikShepo mokSha eShAM cha saMyamaH || 22|| tasmAnniyamya ShaDvargaM madbhAvena charenmuniH | viraktaH kShudrakAmebhyo labdhvA.a.atmani sukhaM mahat || 23|| puragrAmavrajAn sArthAn bhikShArthaM pravishaMshcharet | puNyadeshasarichChailavanAshramavatIM mahIm || 24|| vAnaprasthAshramapadeShvabhIkShNaM bhaikShyamAcharet | saMsidhyatyAshvasammohaH shuddhasattvaH shilAndhasA || 25|| naitadvastutayA pashyeddR^ishyamAnaM vinashyati | asaktachitto viramedihAmutra chikIrShitAt || 26|| yadetadAtmani jaganmanovAkprANasaMhatam | sarvaM mAyeti tarkeNa svasthastyaktvA na tatsmaret || 27|| j~nAnaniShTho virakto vA madbhakto vAnapekShakaH | sali~NgAnAshramAMstyaktvA charedavidhigocharaH || 28|| budho bAlakavatkrIDetkushalo jaDavachcharet | vadedunmattavadvidvAn gocharyAM naigamashcharet || 29|| vedavAdarato na syAnna pAkhaNDI na haitukaH | shuShkavAdavivAde na ka~nchitpakShaM samAshrayet || 30|| nodvijeta janAddhIro janaM chodvejayenna tu | ativAdAMstitikSheta nAvamanyeta ka~nchana | dehamuddishya pashuvadvairaM kuryAnna kenachit || 31|| eka eva paro hyAtmA bhUteShvAtmanyavasthitaH | yathendurudapAtreShu bhUtAnyekAtmakAni cha || 32|| alabdhvA na viShIdeta kAle kAle.ashanaM kvachit | labdhvA na hR^iShyeddhR^itimAnubhayaM daivatantritam || 33|| AhArArthaM samIheta yuktaM tatprANadhAraNam | tattvaM vimR^ishyate tena tadvij~nAya vimuchyate || 34|| yadR^ichChayopapannAnnamadyAchChreShThamutAparam | tathA vAsastathA shayyAM prAptaM prAptaM bhajenmuniH || 35|| shauchamAchamanaM snAnaM na tu chodanayA charet | anyAMshcha niyamA~nj~nAnI yathAhaM lIlayeshvaraH || 36|| na hi tasya vikalpAkhyA yA cha madvIkShayA hatA | AdehAntAtkvachitkhyAtistataH sampadyate mayA || 37|| duHkhodarkeShu kAmeShu jAtanirveda AtmavAn | ajij~nAsitamaddharmo guruM munimupavrajet || 38|| tAvatparicharedbhaktaH shraddhAvAnanasUyakaH | yAvadbrahma vijAnIyAnmAmeva gurumAdR^itaH || 39|| yastvasaMyataShaDvargaH prachaNDendriyasArathiH | j~nAnavairAgyarahitastridaNDamupajIvati || 40|| surAnAtmAnamAtmasthaM nihnute mAM cha dharmahA | avipakvakaShAyo.asmAdamuShmAchcha vihIyate || 41|| bhikShordharmaH shamo.ahiMsA tapa IkShA vanaukasaH | gR^ihiNo bhUtarakShejyA dvijasyAchAryasevanam || 42|| brahmacharyaM tapaH shauchaM santoSho bhUtasauhR^idam | gR^ihasthasyApyR^itau gantuH sarveShAM madupAsanam || 43|| iti mAM yaH svadharmeNa bhajennityamananyabhAk | sarvabhUteShu madbhAvo madbhaktiM vindate dR^iDhAm || 44|| bhaktyoddhavAnapAyinyA sarvalokamaheshvaram | sarvotpattyapyayaM brahma kAraNaM mopayAti saH || 45|| iti svadharmanirNiktasattvo nirj~nAtamadgatiH | j~nAnavij~nAnasampanno na chirAtsamupaiti mAm || 46|| varNAshramavatAM dharma eSha AchAralakShaNaH | sa eva madbhaktiyuto niHshreyasakaraH paraH || 47|| etatte.abhihitaM sAdho bhavAn pR^ichChati yachcha mAm | yathA svadharmasaMyukto bhakto mAM samiyAtparam || 48|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe aShTAdasho.adhyAyaH || 18|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonaviMsho.adhyAyaH \- 19 ..} shrIbhagavAnuvAcha yo vidyAshrutasampannaH AtmavAn nAnumAnikaH | mAyAmAtramidaM j~nAtvA j~nAnaM cha mayi sannyaset || 1|| j~nAninastvahameveShTaH svArtho hetushcha sammataH | svargashchaivApavargashcha nAnyo.artho madR^ite priyaH || 2|| j~nAnavij~nAnasaMsiddhAH padaM shreShThaM vidurmama | j~nAnI priyatamo.ato me j~nAnenAsau bibharti mAm || 3|| tapastIrthaM japo dAnaM pavitrANItarANi cha | nAlaM kurvanti tAM siddhiM yA j~nAnakalayA kR^itA || 4|| tasmAjj~nAnena sahitaM j~nAtvA svAtmAnamuddhava | j~nAnavij~nAnasampanno bhaja mAM bhaktibhAvataH || 5|| j~nAnavij~nAnayaj~nena mAmiShTvA.a.atmAnamAtmani | sarvayaj~napatiM mAM vai saMsiddhiM munayo.agaman || 6|| tvayyuddhavAshrayati yastrividho vikAro mAyAntarApatati nAdyapavargayoryat | janmAdayo.asya yadamI tava tasya kiM syu\- rAdyantayoryadasato.asti tadeva madhye || 7|| uddhava uvAcha j~nAnaM vishuddhaM vipulaM yathaita\- dvairAgyavij~nAnayutaM purANam | AkhyAhi vishveshvara vishvamUrte tvadbhaktiyogaM cha mahadvimR^igyam || 8|| tApatrayeNAbhihatasya ghore santapyamAnasya bhavAdhvanIsha | pashyAmi nAnyachCharaNaM tavA~Nghri\- dvandvAtapatrAdamR^itAbhivarShAt || 9|| daShTaM janaM sampatitaM bile.asmin kAlAhinA kShudrasukhorutarSham | samuddharainaM kR^ipayA.a.apavargyai\- rvachobhirAsi~ncha mahAnubhAva || 10|| shrIbhagavAnuvAcha itthametatpurA rAjA bhIShmaM dharmabhR^itAM varam | ajAtashatruH paprachCha sarveShAM no.anushR^iNvatAm || 11|| nivR^itte bhArate yuddhe suhR^innidhanavihvalaH | shrutvA dharmAn bahUn pashchAnmokShadharmAnapR^ichChata || 12|| tAnahaM te.abhidhAsyAmi devavratamukhAchChrutAn | j~nAnavairAgyavij~nAnashraddhAbhaktyupabR^iMhitAn || 13|| navaikAdashapa~nchatrIn bhAvAn bhUteShu yena vai | IkShetAthaikamapyeShu tajj~nAnaM mama nishchitam || 14|| etadeva hi vij~nAnaM na tathaikena yena yat | sthityutpattyapyayAn pashyedbhAvAnAM triguNAtmanAm || 15|| AdAvante cha madhye cha sR^ijyAtsR^ijyaM yadanviyAt | punastatpratisa~NkrAme yachChiShyeta tadeva sat || 16|| shrutiH pratyakShamaitihyamanumAnaM chatuShTayam | pramANeShvanavasthAnAdvikalpAtsa virajyate || 17|| karmaNAM pariNAmitvAdAviri~nchAdama~Ngalam | vipashchinnashvaraM pashyedadR^iShTamapi dR^iShTavat || 18|| bhaktiyogaH puraivoktaH prIyamANAya te.anagha | punashcha kathayiShyAmi madbhakteH kAraNaM param || 19|| shraddhAmR^itakathAyAM me shashvanmadanukIrtanam | pariniShThA cha pUjAyAM stutibhiH stavanaM mama || 20|| AdaraH paricharyAyAM sarvA~Ngairabhivandanam | madbhaktapUjAbhyadhikA sarvabhUteShu manmatiH || 21|| madartheShva~Nga cheShTA cha vachasA madguNeraNam | mayyarpaNaM cha manasaH sarvakAmavivarjanam || 22|| madarthe.arthaparityAgo bhogasya cha sukhasya cha | iShTaM dattaM hutaM japtaM madarthaM yadvrataM tapaH || 23|| evaM dharmairmanuShyANAmuddhavAtmanivedinAm | mayi sa~njAyate bhaktiH ko.anyo.artho.asyAvashiShyate || 24|| yadAtmanyarpitaM chittaM shAntaM sattvopabR^iMhitam | dharmaM j~nAnaM savairAgyamaishvaryaM chAbhipadyate || 25|| yadarpitaM tadvikalpe indriyaiH paridhAvati | rajasvalaM chAsanniShThaM chittaM viddhi viparyayam || 26|| dharmo madbhaktikR^itprokto j~nAnaM chaikAtmyadarshanam | guNeShvasa~Ngo vairAgyamaishvaryaM chANimAdayaH || 27|| uddhava uvAcha yamaH kati vidhaH prokto niyamo vArikarshana | kaH shamaH ko damaH kR^iShNa kA titikShA dhR^itiH prabho || 28|| kiM dAnaM kiM tapaH shauryaM kiM satyamR^itamuchyate | kastyAgaH kiM dhanaM cheShTaM ko yaj~naH kA cha dakShiNA || 29|| puMsaH kiMsvidbalaM shrIman bhago lAbhashcha keshava | kA vidyA hrIH parA kA shrIH kiM sukhaM duHkhameva cha || 30|| kaH paNDitaH kashcha mUrkhaH kaH panthA utpathashcha kaH | kaH svargo narakaH kaH svitko bandhuruta kiM gR^iham || 31|| ka ADhyaH ko daridro vA kR^ipaNaH kaH ka IshvaraH | etAn prashnAn mama brUhi viparItAMshcha satpate || 32|| shrIbhagavAnuvAcha ahiMsA satyamasteyamasa~Ngo hrIrasa~nchayaH | AstikyaM brahmacharyaM cha maunaM sthairyaM kShamAbhayam || 33|| shauchaM japastapo homaH shraddhA.a.atithyaM madarchanam | tIrthATanaM parArthehA tuShTirAchAryasevanam || 34|| ete yamAH saniyamA ubhayordvAdasha smR^itAH | puMsAmupAsitAstAta yathAkAmaM duhanti hi || 35|| shamo manniShThatA buddherdama indriyasaMyamaH | titikShA duHkhasammarSho jihvopasthajayo dhR^itiH || 36|| daNDanyAsaH paraM dAnaM kAmatyAgastapaH smR^itam | svabhAvavijayaH shauryaM satyaM cha samadarshanam || 37|| R^itaM cha sUnR^itA vANI kavibhiH parikIrtitA | karmasvasa~NgamaH shauchaM tyAgaH sannyAsa uchyate || 38|| dharma iShTaM dhanaM nR^INAM yaj~no.ahaM bhagavattamaH | dakShiNA j~nAnasandeshaH prANAyAmaH paraM balam || 39|| bhago ma aishvaro bhAvo lAbho madbhaktiruttamaH | vidyA.a.atmani bhidAbAdho jugupsA hrIrakarmasu || 40|| shrIrguNA nairapekShyAdyAH sukhaM duHkhasukhAtyayaH | duHkhaM kAmasukhApekShA paNDito bandhamokShavit || 41|| mUrkho dehAdyahaM buddhiH panthA mannigamaH smR^itaH | utpathashchittavikShepaH svargaH sattvaguNodayaH || 42|| narakastama unnAho bandhurgururahaM sakhe | gR^ihaM sharIraM mAnuShyaM guNADhyo hyADhya uchyate || 43|| daridro yastvasantuShTaH kR^ipaNo yo.ajitendriyaH | guNeShvasaktadhIrIsho guNasa~Ngo viparyayaH || 44|| eta uddhava te prashnAH sarve sAdhu nirUpitAH | kiM varNitena bahunA lakShaNaM guNadoShayoH | guNadoShadR^ishirdoSho guNastUbhayavarjitaH || 45|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe ekonaviMsho.adhyAyaH || 19|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. viMsho.adhyAyaH \- 20 ..} uddhava uvAcha vidhishcha pratiShedhashcha nigamo hIshvarasya te | avekShate.aravindAkSha guNaM doShaM cha karmaNAm || 1|| varNAshramavikalpaM cha pratilomAnulomajam | dravyadeshavayaHkAlAn svargaM narakameva cha || 2|| guNadoShabhidA dR^iShTimantareNa vachastava | niHshreyasaM kathaM nR^INAM niShedhavidhilakShaNam || 3|| pitR^idevamanuShyANAM vedashchakShustaveshvara | shreyastvanupalabdhe.arthe sAdhyasAdhanayorapi || 4|| guNadoShabhidAdR^iShTirnigamAtte na hi svataH | nigamenApavAdashcha bhidAyA iti ha bhramaH || 5|| shrIbhagavAnuvAcha yogAstrayo mayA proktA nR^INAM shreyovidhitsayA | j~nAnaM karma cha bhaktishcha nopAyo.anyo.asti kutrachit || 6|| nirviNNAnAM j~nAnayogo nyAsinAmiha karmasu | teShvanirviNNachittAnAM karmayogastu kAminAm || 7|| yadR^ichChayA matkathAdau jAtashraddhastu yaH pumAn | na nirviNNo nAtisakto bhaktiyogo.asya siddhidaH || 8|| tAvatkarmANi kurvIta na nirvidyeta yAvatA | matkathAshravaNAdau vA shraddhA yAvanna jAyate || 9|| svadharmastho yajan yaj~nairanAshIH kAma uddhava | na yAti svarganarakau yadyanyanna samAcharet || 10|| asmiMlloke vartamAnaH svadharmastho.anaghaH shuchiH | j~nAnaM vishuddhamApnoti madbhaktiM vA yadR^ichChayA || 11|| svargiNo.apyetamichChanti lokaM nirayiNastathA | sAdhakaM j~nAnabhaktibhyAmubhayaM tadasAdhakam || 12|| na naraH svargatiM kA~NkShennArakIM vA vichakShaNaH | nemaM lokaM cha kA~NkSheta dehAveshAtpramAdyati || 13|| etadvidvAn purA mR^ityorabhavAya ghaTeta saH | apramatta idaM j~nAtvA martyamapyarthasiddhidam || 14|| ChidyamAnaM yamairetaiH kR^itanIDaM vanaspatim | khagaH svaketamutsR^ijya kShemaM yAti hyalampaTaH || 15|| ahorAtraishChidyamAnaM buddhvA.a.ayurbhayavepathuH | muktasa~NgaH paraM buddhvA nirIha upashAmyati || 16|| nR^idehamAdyaM sulabhaM sudurlabhaM plavaM sukalpaM gurukarNadhAram | mayAnukUlena nabhasvateritaM pumAn bhavAbdhiM na taretsa AtmahA || 17|| yadA.a.arambheShu nirviNNo viraktaH saMyatendriyaH | abhyAsenAtmano yogI dhArayedachalaM manaH || 18|| dhAryamANaM mano yarhi bhrAmyadAshvanavasthitam | atandrito.anurodhena mArgeNAtmavashaM nayet || 19|| manogatiM na visR^ijejjitaprANo jitendriyaH | sattvasampannayA bud.hdhyA mana AtmavashaM nayet || 20|| eSha vai paramo yogo manasaH sa~NgrahaH smR^itaH | hR^idayaj~natvamanvichChan damyasyevArvato muhuH || 21|| sA~Nkhyena sarvabhAvAnAM pratilomAnulomataH | bhavApyayAvanudhyAyenmano yAvatprasIdati || 22|| nirviNNasya viraktasya puruShasyoktavedinaH | manastyajati daurAtmyaM chintitasyAnuchintayA || 23|| yamAdibhiryogapathairAnvIkShikyA cha vidyayA | mamArchopAsanAbhirvA nAnyairyogyaM smarenmanaH || 24|| yadi kuryAtpramAdena yogI karma vigarhitam | yogenaiva dahedaMho nAnyattatra kadAchana || 25|| sve sve.adhikAre yA niShThA sa guNaH parikIrtitaH | karmaNAM jAtyashuddhAnAmanena niyamaH kR^itaH | guNadoShavidhAnena sa~NgAnAM tyAjanechChayA || 26|| jAtashraddho matkathAsu nirviNNaH sarvakarmasu | vedaduHkhAtmakAn kAmAn parityAge.apyanIshvaraH || 27|| tato bhajeta mAM prItaH shraddhAlurdR^iDhanishchayaH | juShamANashcha tAn kAmAn duHkhodarkAMshcha garhayan || 28|| proktena bhaktiyogena bhajato mAsakR^inmuneH | kAmA hR^idayyA nashyanti sarve mayi hR^idi sthite || 29|| bhidyate hR^idayagranthishChidyante sarvasaMshayAH | kShIyante chAsya karmANi mayi dR^iShTe.akhilAtmani || 30|| tasmAnmadbhaktiyuktasya yogino vai madAtmanaH | na j~nAnaM na cha vairAgyaM prAyaH shreyo bhavediha || 31|| yatkarmabhiryattapasA j~nAnavairAgyatashcha yat | yogena dAnadharmeNa shreyobhiritarairapi || 32|| sarvaM madbhaktiyogena madbhakto labhate.a~njasA | svargApavargaM maddhAma katha~nchidyadi vA~nChati || 33|| na ki~nchitsAdhavo dhIrA bhaktA hyekAntino mama | vA~nChantyapi mayA dattaM kaivalyamapunarbhavam || 34|| nairapekShyaM paraM prAhurniHshreyasamanalpakam | tasmAnnirAshiSho bhaktirnirapekShasya me bhavet || 35|| na mayyekAntabhaktAnAM guNadoShodbhavA guNAH | sAdhUnAM samachittAnAM buddheH paramupeyuShAm || 36|| evametAn mayA.a.adiShTAnanutiShThanti me pathaH | kShemaM vindanti matsthAnaM yadbrahma paramaM viduH || 37|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe viMsho.adhyAyaH || 20|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekaviMsho.adhyAyaH \- 21 ..} shrIbhagavAnuvAcha ya etAn matpatho hitvA bhaktij~nAnakriyAtmakAn | kShudrAn kAmAMshchalaiH prANairjuShantaH saMsaranti te || 1|| sve sve.adhikAre yA niShThA sa guNaH parikIrtitaH | viparyayastu doShaH syAdubhayoreSha nishchayaH || 2|| shud.hdhyashuddhI vidhIyete samAneShvapi vastuShu | dravyasya vichikitsArthaM guNadoShau shubhAshubhau || 3|| dharmArthaM vyavahArArthaM yAtrArthamiti chAnagha | darshito.ayaM mayA.a.achAro dharmamudvahatAM dhuram || 4|| bhUmyambvagnyanilAkAshA bhUtAnAM pa~nchadhAtavaH | AbrahmasthAvarAdInAM shArIrA AtmasaMyutAH || 5|| vedena nAma rUpANi viShamANi sameShvapi | dhAtuShUddhava kalpyanta eteShAM svArthasiddhaye || 6|| deshakAlAdibhAvAnAM vastUnAM mama sattama | guNadoShau vidhIyete niyamArthaM hi karmaNAm || 7|| akR^iShNasAro deshAnAmabrahmaNyo.ashuchirbhavet | kR^iShNasAro.apyasauvIrakIkaTAsaMskR^iteriNam || 8|| karmaNyo guNavAn kAlo dravyataH svata eva vA | yato nivartate karma sa doSho.akarmakaH smR^itaH || 9|| dravyasya shud.hdhyashuddhI cha dravyeNa vachanena cha | saMskAreNAtha kAlena mahatvAlpatayAtha vA || 10|| shaktyAshaktyAtha vA bud.hdhyA samR^id.hdhyA cha yadAtmane | aghaM kurvanti hi yathA deshAvasthAnusArataH || 11|| dhAnyadArvasthitantUnAM rasataijasacharmaNAm | kAlavAyvagnimR^ittoyaiH pArthivAnAM yutAyutaiH || 12|| amedhyaliptaM yadyena gandhalepaM vyapohati | bhajate prakR^itiM tasya tachChauchaM tAvadiShyate || 13|| snAnadAnatapo.avasthA vIryasaMskArakarmabhiH | matsmR^ityA chAtmanaH shauchaM shuddhaH karmAchareddvijaH || 14|| mantrasya cha parij~nAnaM karmashuddhirmadarpaNam | dharmaH sampadyate ShaDbhiradharmastu viparyayaH || 15|| kvachidguNo.api doShaH syAddoSho.api vidhinA guNaH | guNadoShArthaniyamastadbhidAmeva bAdhate || 16|| samAnakarmAcharaNaM patitAnAM na pAtakam | autpattiko guNaH sa~Ngo na shayAnaH patatyadhaH || 17|| yato yato nivarteta vimuchyeta tatastataH | eSha dharmo nR^iNAM kShemaH shokamohabhayApahaH || 18|| viShayeShu guNAdhyAsAtpuMsaH sa~Ngastato bhavet | sa~NgAttatra bhavetkAmaH kAmAdeva kalirnR^iNAm || 19|| kalerdurviShahaH krodhastamastamanuvartate | tamasA grasyate puMsashchetanA vyApinI drutam || 20|| tayA virahitaH sAdho jantuH shUnyAya kalpate | tato.asya svArthavibhraMsho mUrchChitasya mR^itasya cha || 21|| viShayAbhiniveshena nAtmAnaM veda nAparam | vR^ikShajIvikayA jIvan vyarthaM bhastreva yaH shvasan || 22|| phalashrutiriyaM nR^INAM na shreyo rochanaM param | shreyo vivakShayA proktaM yathA bhaiShajyarochanam || 23|| utpattyaiva hi kAmeShu prANeShu svajaneShu cha | Asaktamanaso martyA Atmano.anarthahetuShu || 24|| na tAnaviduShaH svArthaM bhrAmyato vR^ijinAdhvani | kathaM yu~njyAtpunasteShu tAMstamo vishato budhaH || 25|| evaM vyavasitaM kechidavij~nAya kubuddhayaH | phalashrutiM kusumitAM na vedaj~nA vadanti hi || 26|| kAminaH kR^ipaNA lubdhAH puShpeShu phalabuddhayaH | agnimugdhA dhUmatAntAH svaM lokaM na vidanti te || 27|| na te mAma~Nga jAnanti hR^idisthaM ya idaM yataH | ukthashastrA hyasutR^ipo yathA nIhArachakShuShaH || 28|| te me matamavij~nAya parokShaM viShayAtmakAH | hiMsAyAM yadi rAgaH syAdyaj~na eva na chodanA || 29|| hiMsAvihArA hyAlabdhaiH pashubhiH svasukhechChayA | yajante devatA yaj~naiH pitR^ibhUtapatIn khalAH || 30|| svapnopamamamuM lokamasantaM shravaNapriyam | AshiSho hR^idi sa~Nkalpya tyajantyarthAn yathA vaNik || 31|| rajaHsattvatamoniShThA rajaHsattvatamojuShaH | upAsata indramukhyAn devAdInna yathaiva mAm || 32|| iShTveha devatA yaj~nairgatvA raMsyAmahe divi | tasyAnta iha bhUyAsma mahAshAlA mahAkulAH || 33|| evaM puShpitayA vAchA vyAkShiptamanasAM nR^iNAm | mAninAM chAtistabdhAnAM madvArtApi na rochate || 34|| vedA brahmAtmaviShayAstrikANDaviShayA ime | parokShavAdA R^iShayaH parokShaM mama cha priyam || 35|| shabdabrahma sudurbodhaM prANendriyamanomayam | anantapAraM gambhIraM durvigAhyaM samudravat || 36|| mayopabR^iMhitaM bhUmnA brahmaNAnantashaktinA | bhUteShu ghoSharUpeNa biseShUrNeva lakShyate || 37|| yathorNanAbhirhR^idayAdUrNAmudvamate mukhAt | AkAshAdghoShavAn prANo manasA sparsharUpiNA || 38|| Chandomayo.amR^itamayaH sahasrapadavIM prabhuH | o~NkArAdvya~njitasparshasvaroShmAntasthabhUShitAm || 39|| vichitrabhAShAvitatAM ChandobhishchaturuttaraiH | anantapArAM bR^ihatIM sR^ijatyAkShipate svayam || 40|| gAyatryuShNiganuShTup cha bR^ihatI pa~Nktireva cha | triShTubjagatyatichChando hyatyaShTyatijagadvirAT || 41|| kiM vidhatte kimAchaShTe kimanUdya vikalpayet | ityasyA hR^idayaM loke nAnyo madveda kashchana || 42|| mAM vidhatte.abhidhatte mAM vikalpyApohyate tvaham | etAvAn sarvavedArthaH shabda AsthAya mAM bhidAm | mAyAmAtramanUdyAnte pratiShidhya prasIdati || 43|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe ekaviMsho.adhyAyaH || 21|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAviMsho.adhyAyaH \- 22 ..} uddhava uvAcha kati tattvAni vishvesha sa~NkhyAtAnyR^iShibhiH prabho | navaikAdasha pa~ncha trINyAttha tvamiha shushruma || 1|| kechitShaDviMshatiM prAhurapare pa~nchaviMshatim | saptaike nava ShaTkechichchatvAryekAdashApare | kechitsaptadasha prAhuH ShoDashaike trayodasha || 2|| etAvattvaM hi sa~NkhyAnAmR^iShayo yadvivakShayA | gAyanti pR^ithagAyuShmannidaM no vaktumarhasi || 3|| shrIbhagavAnuvAcha yuktaM cha santi sarvatra bhAShante brAhmaNA yathA | mAyAM madIyAmudgR^ihya vadatAM kiM nu durghaTam || 4|| naitadevaM yathAttha tvaM yadahaM vachmi tattathA | evaM vivadatAM hetuM shaktayo me duratyayAH || 5|| yAsAM vyatikarAdAsIdvikalpo vadatAM padam | prApte shamadame.apyeti vAdastamanushAmyati || 6|| parasparAnupraveshAttattvAnAM puruSharShabha | paurvAparyaprasa~NkhyAnaM yathA vakturvivakShitam || 7|| ekasminnapi dR^ishyante praviShTAnItarANi cha | pUrvasmin vA parasmin vA tattve tattvAni sarvashaH || 8|| paurvAparyamato.amIShAM prasa~NkhyAnamabhIpsatAm | yathA viviktaM yadvaktraM gR^ihNImo yuktisambhavAt || 9|| anAdyavidyAyuktasya puruShasyAtmavedanam | svato na sambhavAdanyastattvaj~no j~nAnado bhavet || 10|| puruSheshvarayoratra na vailakShaNyamaNvapi | tadanyakalpanApArthA j~nAnaM cha prakR^iterguNaH || 11|| prakR^itirguNasAmyaM vai prakR^iternAtmano guNAH | sattvaM rajastama iti sthityutpattyantahetavaH || 12|| sattvaM j~nAnaM rajaH karma tamo.aj~nAnamihochyate | guNavyatikaraH kAlaH svabhAvaH sUtrameva cha || 13|| puruShaH prakR^itirvyaktamaha~NkAro nabho.anilaH | jyotirApaH kShitiriti tattvAnyuktAni me nava || 14|| shrotraM tvagdarshanaM ghrANo jihveti j~nAnashaktayaH | vAkpANyupasthapAyva~NghriH karmANya~NgobhayaM manaH || 15|| shabdaH sparsho raso gandho rUpaM chetyarthajAtayaH | gatyuktyutsargashilpAni karmAyatanasiddhayaH || 16|| sargAdau prakR^itirhyasya kAryakAraNarUpiNI | sattvAdibhirguNairdhatte puruSho.avyakta IkShate || 17|| vyaktAdayo vikurvANA dhAtavaH puruShekShayA | labdhavIryAH sR^ijantyaNDaM saMhatAH prakR^iterbalAt || 18|| saptaiva dhAtava iti tatrArthAH pa~ncha khAdayaH | j~nAnamAtmobhayAdhArastato dehendriyAsavaH || 19|| ShaDityatrApi bhUtAni pa~ncha ShaShThaH paraH pumAn | tairyukta AtmasambhUtaiH sR^iShTvedaM samupAvishat || 20|| chatvAryeveti tatrApi teja Apo.annamAtmanaH | jAtAni tairidaM jAtaM janmAvayavinaH khalu || 21|| sa~NkhyAne saptadashake bhUtamAtrendriyANi cha | pa~ncha pa~nchaikamanasA AtmA saptadashaH smR^itaH || 22|| tadvatShoDashasa~NkhyAne Atmaiva mana uchyate | bhUtendriyANi pa~nchaiva mana AtmA trayodasha || 23|| ekAdashatva AtmAsau mahAbhUtendriyANi cha | aShTau prakR^itayashchaiva puruShashcha navetyatha || 24|| iti nAnAprasa~NkhyAnaM tattvAnAmR^iShibhiH kR^itam | sarvaM nyAyyaM yuktimattvAdviduShAM kimashobhanam || 25|| uddhava uvAcha prakR^itiH puruShashchobhau yadyapyAtmavilakShaNau | anyonyApAshrayAtkR^iShNa dR^ishyate na bhidA tayoH | prakR^itau lakShyate hyAtmA prakR^itishcha tathA.a.atmani || 26|| evaM me puNDarIkAkSha mahAntaM saMshayaM hR^idi | Chettumarhasi sarvaj~na vachobhirnayanaipuNaiH || 27|| tvatto j~nAnaM hi jIvAnAM pramoShaste.atra shaktitaH | tvameva hyAtmamAyAyA gatiM vettha na chAparaH || 28|| shrIbhagavAnuvAcha prakR^itiH puruShashcheti vikalpaH puruSharShabha | eSha vaikArikaH sargo guNavyatikarAtmakaH || 29|| mamA~Nga mAyAguNamayyanekadhA vikalpabuddhIshcha guNairvidhatte | vaikArikastrividho.adhyAtmameka\- mathAdhidaivamadhibhUtamanyat || 30|| dR^ig rUpamArkaM vapuratra randhre parasparaM sidhyati yaH svataH khe | AtmA yadeShAmaparo ya AdyaH svayAnubhUtyAkhilasiddhasiddhiH | evaM tvagAdi shravaNAdi chakShu\- rjihvAdi nAsAdi cha chittayuktam || 31|| yo.asau guNakShobhakR^ito vikAraH pradhAnamUlAnmahataH prasUtaH | ahaM trivR^inmohavikalpahetu\- rvaikArikastAmasa aindriyashcha || 32|| AtmA parij~nAnamayo vivAdo hyastIti nAstIti bhidArthaniShThaH | vyartho.api naivoparameta puMsAM mattaH parAvR^ittadhiyAM svalokAt || 33|| uddhava uvAcha tvattaH parAvR^ittadhiyaH svakR^itaiH karmabhiH prabho | uchchAvachAn yathA dehAn gR^ihNanti visR^ijanti cha || 34|| tanmamAkhyAhi govinda durvibhAvyamanAtmabhiH | na hyetatprAyasho loke vidvAMsaH santi va~nchitAH || 35|| shrIbhagavAnuvAcha manaH karmamayaM nR^INAmindriyaiH pa~nchabhiryutam | lokAllokaM prayAtyanya AtmA tadanuvartate || 36|| dhyAyan mano.anu viShayAn dR^iShTAn vAnushrutAnatha | udyatsIdatkarmatantraM smR^itistadanu shAmyati || 37|| viShayAbhiniveshena nAtmAnaM yatsmaretpunaH | jantorvai kasyachiddhetormR^ityuratyantavismR^itiH || 38|| janma tvAtmatayA puMsaH sarvabhAvena bhUrida | viShayasvIkR^itiM prAhuryathA svapnamanorathaH || 39|| svapnaM manorathaM chetthaM prAktanaM na smaratyasau | tatra pUrvamivAtmAnamapUrvaM chAnupashyati || 40|| indriyAyanasR^iShTyedaM traividhyaM bhAti vastuni | bahirantarbhidA heturjano.asajjanakR^idyathA || 41|| nityadA hya~Nga bhUtAni bhavanti na bhavanti cha | kAlenAlakShyavegena sUkShmatvAttanna dR^ishyate || 42|| yathArchiShAM srotasAM cha phalAnAM vA vanaspateH | tathaiva sarvabhUtAnAM vayo.avasthAdayaH kR^itAH || 43|| so.ayaM dIpo.archiShAM yadvatsrotasAM tadidaM jalam | so.ayaM pumAniti nR^iNAM mR^iShA gIrdhIrmR^iShAyuShAm || 44|| mA svasya karmabIjena jAyate so.apyayaM pumAn | mriyate vAmaro bhrAntyA yathAgnirdArusaMyutaH || 45|| niShekagarbhajanmAni bAlyakaumArayauvanam | vayomadhyaM jarAmR^ityurityavasthAstanornava || 46|| etA manorathamayIrhyanyasyochchAvachAstanUH | guNasa~NgAdupAdatte kvachitkashchijjahAti cha || 47|| AtmanaH pitR^iputrAbhyAmanumeyau bhavApyayau | na bhavApyayavastUnAmabhij~no dvayalakShaNaH || 48|| tarorbIjavipAkAbhyAM yo vidvA~njanmasaMyamau | tarorvilakShaNo draShTA evaM draShTA tanoH pR^ithak || 49|| prakR^iterevamAtmAnamavivichyAbudhaH pumAn | tattvena sparshasammUDhaH saMsAraM pratipadyate || 50|| sattvasa~NgAdR^iShIn devAn rajasAsuramAnuShAn | tamasA bhUtatiryaktvaM bhrAmito yAti karmabhiH || 51|| nR^ityato gAyataH pashyan yathaivAnukaroti tAn | evaM buddhiguNAn pashyannanIho.apyanukAryate || 52|| yathAmbhasA prachalatA taravo.api chalA iva | chakShuShA bhrAmyamANena dR^ishyate bhramatIva bhUH || 53|| yathA manorathadhiyo viShayAnubhavo mR^iShA | svapnadR^iShTAshcha dAshArha tathA saMsAra AtmanaH || 54|| arthe hyavidyamAne.api saMsR^itirna nivartate | dhyAyato viShayAnasya svapne.anarthAgamo yathA || 55|| tasmAduddhava mA bhu~NkShva viShayAnasadindriyaiH | AtmAgrahaNanirbhAtaM pashya vaikalpikaM bhramam || 56|| kShipto.avamAnito.asadbhiH pralabdho.asUyito.atha vA | tADitaH sanniruddho vA vR^ittyA vA parihApitaH || 57|| niShThito mUtrito vAj~nairbahudhaivaM prakampitaH | shreyaskAmaH kR^ichChragata AtmanA.a.atmAnamuddharet || 58|| uddhava uvAcha yathaivamanubudhyeyaM vada no vadatAM vara | suduHsahamimaM manya Atmanyasadatikramam || 59|| viduShAmapi vishvAtman prakR^itirhi balIyasI | R^ite tvaddharmaniratAn shAntAMste charaNAlayAn || 60|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe dvAviMsho.adhyAyaH || 22|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayoviMsho.adhyAyaH \- 23 ..} bAdarAyaNiruvAcha sa evamAshaMsita uddhavena bhAgavatamukhyena dAshArhamukhyaH | sabhAjayan bhR^ityavacho mukunda\- stamAbabhAShe shravaNIyavIryaH || 1|| shrIbhagavAnuvAcha bArhaspatya sa vai nAtra sAdhurvai durjaneritaiH | duruktairbhinnamAtmAnaM yaH samAdhAtumIshvaraH || 2|| na tathA tapyate viddhaH pumAn bANaistu marmagaiH | yathA tudanti marmasthA hyasatAM paruSheShavaH || 3|| kathayanti mahatpuNyamitihAsamihoddhava | tamahaM varNayiShyAmi nibodha susamAhitaH || 4|| kenachidbhikShuNA gItaM paribhUtena durjanaiH | smaratA dhR^itiyuktena vipAkaM nijakarmaNAm || 5|| avantiShu dvijaH kashchidAsIdADhyatamaH shriyA | vArtAvR^ittiH kadaryastu kAmI lubdho.atikopanaH || 6|| j~nAtayo.atithayastasya vA~NmAtreNApi nArchitAH | shUnyAvasatha AtmApi kAle kAmairanarchitaH || 7|| duHshIlasya kadaryasya druhyante putrabAndhavAH | dArA duhitaro bhR^ityA viShaNNA nAcharan priyam || 8|| tasyaivaM yakShavittasya chyutasyobhayalokataH | dharmakAmavihInasya chukrudhuH pa~nchabhAginaH || 9|| tadavadhyAnavisrastapuNyaskandhasya bhUrida | artho.apyagachChannidhanaM bahvAyAsaparishramaH || 10|| j~nAtayo jagR^ihuH ki~nchitki~nchiddasyava uddhava | daivataH kAlataH ki~nchidbrahmabandhornR^ipArthivAt || 11|| sa evaM draviNe naShTe dharmakAmavivarjitaH | upekShitashcha svajanaishchintAmApa duratyayAm || 12|| tasyaivaM dhyAyato dIrghaM naShTarAyastapasvinaH | khidyato bAShpakaNThasya nirvedaH sumahAnabhUt || 13|| sa chAhedamaho kaShTaM vR^ithA.a.atmA me.anutApitaH | na dharmAya na kAmAya yasyArthAyAsa IdR^ishaH || 14|| prAyeNArthAH kadaryANAM na sukhAya kadAchana | iha chAtmopatApAya mR^itasya narakAya cha || 15|| yasho yashasvinAM shuddhaM shlAghyA ye guNinAM guNAH | lobhaH svalpo.api tAn hanti shvitro rUpamivepsitam || 16|| arthasya sAdhane siddhe utkarShe rakShaNe vyaye | nAshopabhoga AyAsastrAsashchintA bhramo nR^iNAm || 17|| steyaM hiMsAnR^itaM dambhaH kAmaH krodhaH smayo madaH | bhedo vairamavishvAsaH saMspardhA vyasanAni cha || 18|| ete pa~nchadashAnarthA hyarthamUlA matA nR^iNAm | tasmAdanarthamarthAkhyaM shreyo.arthI dUratastyajet || 19|| bhidyante bhrAtaro dArAH pitaraH suhR^idastathA | ekAsnigdhAH kAkiNinA sadyaH sarve.arayaH kR^itAH || 20|| arthenAlpIyasA hyete saMrabdhA dIptamanyavaH | tyajantyAshu spR^idho ghnanti sahasotsR^ijya sauhR^idam || 21|| labdhvA janmAmaraprArthyaM mAnuShyaM taddvijAgryatAm | tadanAdR^itya ye svArthaM ghnanti yAntyashubhAM gatim || 22|| svargApavargayordvAraM prApya lokamimaM pumAn | draviNe ko.anuShajjeta martyo.anarthasya dhAmani || 23|| devarShipitR^ibhUtAni j~nAtIn bandhUMshcha bhAginaH | asaMvibhajya chAtmAnaM yakShavittaH patatyadhaH || 24|| vyarthayArthehayA vittaM pramattasya vayobalam | kushalA yena sidhyanti jaraThaH kiM nu sAdhaye || 25|| kasmAtsa~Nklishyate vidvAn vyarthayArthehayAsakR^it | kasyachinmAyayA nUnaM loko.ayaM suvimohitaH || 26|| kiM dhanairdhanadairvA kiM kAmairvA kAmadairuta | mR^ityunA grasyamAnasya karmabhirvota janmadaiH || 27|| nUnaM me bhagavAMstuShTaH sarvadevamayo hariH | yena nIto dashAmetAM nirvedashchAtmanaH plavaH || 28|| so.ahaM kAlAvasheSheNa shoShayiShye.a~NgamAtmanaH | apramatto.akhilasvArthe yadi syAtsiddha Atmani || 29|| tatra mAmanumoderan devAstribhuvaneshvarAH | muhUrtena brahmalokaM khaTvA~NgaH samasAdhayat || 30|| shrIbhagavAnuvAcha ityabhipretya manasA hyAvantyo dvijasattamaH | unmuchya hR^idayagranthIn shAnto bhikShurabhUnmuniH || 31|| sa chachAra mahImetAM saMyatAtmendriyAnilaH | bhikShArthaM nagaragrAmAnasa~Ngo.alakShito.avishat || 32|| taM vai pravayasaM bhikShumavadhUtamasajjanAH | dR^iShTvA paryabhavan bhadra bahvIbhiH paribhUtibhiH || 33|| kechittriveNuM jagR^ihureke pAtraM kamaNDalum | pIThaM chaike.akShasUtraM cha kanthAM chIrANi kechana || 34|| pradAya cha punastAni darshitAnyAdadurmuneH | annaM cha bhaikShyasampannaM bhu~njAnasya sarittaTe || 35|| mUtrayanti cha pApiShThAH ShThIvantyasya cha mUrdhani | yatavAchaM vAchayanti tADayanti na vakti chet || 36|| tarjayantyapare vAgbhiH steno.ayamiti vAdinaH | badhnanti rajjvA taM kechidbadhyatAM badhyatAmiti || 37|| kShipantyeke.avajAnanta eSha dharmadhvajaH shaThaH | kShINavitta imAM vR^ittimagrahItsvajanojjhitaH || 38|| aho eSha mahAsAro dhR^itimAn girirADiva | maunena sAdhayatyarthaM bakavaddR^iDhanishchayaH || 39|| ityeke vihasantyenameke durvAtayanti cha | taM babandhurnirurudhuryathA krIDanakaM dvijam || 40|| evaM sa bhautikaM duHkhaM daivikaM daihikaM cha yat | bhoktavyamAtmano diShTaM prAptaM prAptamabudhyata || 41|| paribhUta imAM gAthAmagAyata narAdhamaiH | pAtayadbhiH svadharmastho dhR^itimAsthAya sAttvikIm || 42|| dvija uvAcha nAyaM jano me sukhaduHkha hetuH na devatA.a.atmA grahakarmakAlAH | manaH paraM kAraNamAmananti saMsArachakraM parivartayedyat || 43|| mano guNAn vai sR^ijate balIya\- statashcha karmANi vilakShaNAni | shuklAni kR^iShNAnyatha lohitAni tebhyaH savarNAH sR^itayo bhavanti || 44|| anIha AtmA manasA samIhatA hiraNmayo matsakha udvichaShTe | manaH svali~NgaM parigR^ihya kAmAn juShan nibaddho guNasa~Ngato.asau || 45|| dAnaM svadharmo niyamo yamashcha shrutaM cha karmANi cha sadvratAni | sarve manonigrahalakShaNAntAH paro hi yogo manasaH samAdhiH || 46|| samAhitaM yasya manaH prashAntaM dAnAdibhiH kiM vada tasya kR^ityam | asaMyataM yasya mano vinashya\- ddAnAdibhishchedaparaM kimebhiH || 47|| mano vashe.anye hyabhavan sma devA manashcha nAnyasya vashaM sameti | bhIShmo hi devaH sahasaH sahIyAn yu~njyAdvashe taM sa hi devadevaH || 48|| taM durjayaM shatrumasahyavega\- maruntudaM tanna vijitya kechit | kurvantyasadvigrahamatra martyai\- rmitrANyudAsInaripUn vimUDhAH || 49|| dehaM manomAtramimaM gR^ihItvA mamAhamityandhadhiyo manuShyAH | eSho.ahamanyo.ayamiti bhrameNa durantapAre tamasi bhramanti || 50|| janastu hetuH sukhaduHkhayoshche\- tkimAtmanashchAtra hi bhaumayostat | jihvAM kvachitsandashati svadadbhi\- stadvedanAyAM katamAya kupyet || 51|| duHkhasya heturyadi devatAstu kimAtmanastatra vikArayostat | yada~Ngama~Ngena nihanyate kvachit krudhyeta kasmai puruShaH svadehe || 52|| AtmA yadi syAtsukhaduHkhahetuH kimanyatastatra nijasvabhAvaH | na hyAtmano.anyadyadi tanmR^iShA syAt krudhyeta kasmAnna sukhaM na duHkham || 53|| grahA nimittaM sukhaduHkhayoshche\- tkimAtmano.ajasya janasya te vai | grahairgrahasyaiva vadanti pIDAM krudhyeta kasmai puruShastato.anyaH || 54|| karmAstu hetuH sukhaduHkhayoshche\- tkimAtmanastaddhi jaDAjaDatve | dehastvachitpuruSho.ayaM suparNaH krudhyeta kasmai na hi karmamUlam || 55|| kAlastu hetuH sukhaduHkhayoshche\- tkimAtmanastatra tadAtmako.asau | nAgnerhi tApo na himasya tatsyAt krudhyeta kasmai na parasya dvandvam || 56|| na kenachitkvApi katha~nchanAsya dvandvoparAgaH parataH parasya | yathAhamaH saMsR^itirUpiNaH syAt evaM prabuddho na bibheti bhUtaiH || 57|| etAM sa AsthAya parAtmaniShThA\- madhyAsitAM pUrvatamairmaharShibhiH | ahaM tariShyAmi durantapAraM tamo mukundA~NghriniShevayaiva || 58|| shrIbhagavAnuvAcha nirvidya naShTadraviNo gataklamaH pravrajya gAM paryaTamAna ittham | nirAkR^ito.asadbhirapi svadharmA\- dakampito.amUM munirAha gAthAm || 59|| sukhaduHkhaprado nAnyaH puruShasyAtmavibhramaH | mitrodAsInaripavaH saMsArastamasaH kR^itaH || 60|| tasmAtsarvAtmanA tAta nigR^ihANa mano dhiyA | mayyAveshitayA yukta etAvAn yogasa~NgrahaH || 61|| ya etAM bhikShuNA gItAM brahmaniShThAM samAhitaH | dhAraya~nChrAvaya~nChR^iNvan dvandvairnaivAbhibhUyate || 62|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe trayoviMsho.adhyAyaH || 23|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturviMsho.adhyAyaH \- 24 ..} shrIbhagavAnuvAcha atha te sampravakShyAmi sA~NkhyaM pUrvairvinishchitam | yadvij~nAya pumAn sadyo jahyAdvaikalpikaM bhramam || 1|| AsIjj~nAnamatho hyartha ekamevAvikalpitam | yadA vivekanipuNA Adau kR^itayuge.ayuge || 2|| tanmAyAphalarUpeNa kevalaM nirvikalpitam | vA~NmanogocharaM satyaM dvidhA samabhavadbR^ihat || 3|| tayorekataro hyarthaH prakR^itiH sobhayAtmikA | j~nAnaM tvanyatamo bhAvaH puruShaH so.abhidhIyate || 4|| tamo rajaH sattvamiti prakR^iterabhavan guNAH | mayA prakShobhyamANAyAH puruShAnumatena cha || 5|| tebhyaH samabhavatsUtraM mahAn sUtreNa saMyutaH | tato vikurvato jAto.aha~NkAro yo vimohanaH || 6|| vaikArikastaijasashcha tAmasashchetyahaM trivR^it | tanmAtrendriyamanasAM kAraNaM chidachinmayaH || 7|| arthastanmAtrikAjjaj~ne tAmasAdindriyANi cha | taijasAddevatA AsannekAdasha cha vaikR^itAt || 8|| mayA sa~nchoditA bhAvAH sarve saMhatyakAriNaH | aNDamutpAdayAmAsurmamAyatanamuttamam || 9|| tasminnahaM samabhavamaNDe salilasaMsthitau | mama nAbhyAmabhUtpadmaM vishvAkhyaM tatra chAtmabhUH || 10|| so.asR^ijattapasA yukto rajasA madanugrahAt | lokAn sapAlAn vishvAtmA bhUrbhuvaHsvariti tridhA || 11|| devAnAmoka AsItsvarbhUtAnAM cha bhuvaH padam | martyAdInAM cha bhUrlokaH siddhAnAM tritayAtparam || 12|| adho.asurANAM nAgAnAM bhUmeroko.asR^ijatprabhuH | trilokyAM gatayaH sarvAH karmaNAM triguNAtmanAm || 13|| yogasya tapasashchaiva nyAsasya gatayo.amalAH | maharjanastapaH satyaM bhaktiyogasya madgatiH || 14|| mayA kAlAtmanA dhAtrA karmayuktamidaM jagat | guNapravAha etasminnunmajjati nimajjati || 15|| aNurbR^ihatkR^ishaH sthUlo yo yo bhAvaH prasidhyati | sarvo.apyubhayasaMyuktaH prakR^ityA puruSheNa cha || 16|| yastu yasyAdirantashcha sa vai madhyaM cha tasya san | vikAro vyavahArArtho yathA taijasapArthivAH || 17|| yadupAdAya pUrvastu bhAvo vikurute.aparam | Adiranto yadA yasya tatsatyamabhidhIyate || 18|| prakR^itiryasyopAdAnamAdhAraH puruShaH paraH | sato.abhivya~njakaH kAlo brahma tattritayaM tvaham || 19|| sargaH pravartate tAvatpaurvAparyeNa nityashaH | mahAn guNavisargArthaH sthityanto yAvadIkShaNam || 20|| virANmayAsAdyamAno lokakalpavikalpakaH | pa~nchatvAya visheShAya kalpate bhuvanaiH saha || 21|| anne pralIyate martyamannaM dhAnAsu lIyate | dhAnA bhUmau pralIyante bhUmirgandhe pralIyate || 22|| apsu pralIyate gandha Apashcha svaguNe rase | lIyate jyotiShi raso jyotI rUpe pralIyate || 23|| rUpaM vAyau sa cha sparshe lIyate so.api chAmbare | ambaraM shabdatanmAtra indriyANi svayoniShu || 24|| yonirvaikArike saumya lIyate manasIshvare | shabdo bhUtAdimapyeti bhUtAdirmahati prabhuH || 25|| sa lIyate mahAn sveShu guNesu guNavattamaH | te.avyakte sampralIyante tatkAle lIyate.avyaye || 26|| kAlo mAyAmaye jIve jIva Atmani mayyaje | AtmA kevala Atmastho vikalpApAyalakShaNaH || 27|| evamanvIkShamANasya kathaM vaikalpiko bhramaH | manaso hR^idi tiShTheta vyomnIvArkodaye tamaH || 28|| eSha sA~NkhyavidhiH proktaH saMshayagranthibhedanaH | pratilomAnulomAbhyAM parAvaradR^ishA mayA || 29|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe chaturviMsho.adhyAyaH || 24|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchaviMsho.adhyAyaH \- 25 ..} shrIbhagavAnuvAcha guNAnAmasamishrANAM pumAn yena yathA bhavet | tanme puruShavaryedamupadhAraya shaMsataH || 1|| shamo damastitikShekShA tapaH satyaM dayA smR^itiH | tuShTistyAgo.aspR^ihA shraddhA hrIrdayAdiH svanirvR^itiH || 2|| kAma IhA madastR^iShNA stambha AshIrbhidA sukham | madotsAho yashaH prItirhAsyaM vIryaM balodyamaH || 3|| krodho lobho.anR^itaM hiMsA yAch~nA dambhaH klamaH kaliH | shokamohau viShAdArtI nidrA.a.ashA bhIranudyamaH || 4|| sattvasya rajasashchaitAstamasashchAnupUrvashaH | vR^ittayo varNitaprAyAH sannipAtamatho shR^iNu || 5|| sannipAtastvahamiti mametyuddhava yA matiH | vyavahAraH sannipAto mano mAtrendriyAsubhiH || 6|| dharme chArthe cha kAme cha yadAsau pariniShThitaH | guNAnAM sannikarSho.ayaM shraddhAratidhanAvahaH || 7|| pravR^ittilakShaNe niShThA pumAn yarhi gR^ihAshrame | svadharme chAnutiShTheta guNAnAM samitirhi sA || 8|| puruShaM sattvasaMyuktamanumIyAchChamAdibhiH | kAmAdibhI rajoyuktaM krodhAdyaistamasA yutam || 9|| yadA bhajati mAM bhaktyA nirapekShaH svakarmabhiH | taM sattvaprakR^itiM vidyAtpuruShaM striyameva vA || 10|| yadA AshiSha AshAsya mAM bhajeta svakarmabhiH | taM rajaHprakR^itiM vidyAddhiMsAmAshAsya tAmasam || 11|| sattvaM rajastama iti guNA jIvasya naiva me | chittajA yaistu bhUtAnAM sajjamAno nibadhyate || 12|| yadetarau jayetsattvaM bhAsvaraM vishadaM shivam | tadA sukhena yujyeta dharmaj~nAnAdibhiH pumAn || 13|| yadA jayettamaH sattvaM rajaH sa~NgaM bhidA chalam | tadA duHkhena yujyeta karmaNA yashasA shriyA || 14|| yadA jayedrajaH sattvaM tamo mUDhaM layaM jaDam | yujyeta shokamohAbhyAM nidrayA hiMsayA.a.ashayA || 15|| yadA chittaM prasIdeta indriyANAM cha nirvR^itiH | dehe.abhayaM mano.asa~NgaM tatsattvaM viddhi matpadam || 16|| vikurvan kriyayA chAdhIranivR^ittishcha chetasAm | gAtrAsvAsthyaM manobhrAntaM raja etairnishAmaya || 17|| sIdachchittaM vilIyeta chetaso grahaNe.akShamam | mano naShTaM tamo glAnistamastadupadhAraya || 18|| edhamAne guNe sattve devAnAM balamedhate | asurANAM cha rajasi tamasyuddhava rakShasAm || 19|| sattvAjjAgaraNaM vidyAdrajasA svapnamAdishet | prasvApaM tamasA jantosturIyaM triShu santatam || 20|| uparyupari gachChanti sattvena brAhmaNA janAH | tamasAdho.adha AmukhyAdrajasAntarachAriNaH || 21|| sattve pralInAH svaryAnti naralokaM rajolayAH | tamolayAstu nirayaM yAnti mAmeva nirguNAH || 22|| madarpaNaM niShphalaM vA sAttvikaM nijakarma tat | rAjasaM phalasa~NkalpaM hiMsAprAyAdi tAmasam || 23|| kaivalyaM sAttvikaM j~nAnaM rajo vaikalpikaM cha yat | prAkR^itaM tAmasaM j~nAnaM manniShThaM nirguNaM smR^itam || 24|| vanaM tu sAttviko vAso grAmo rAjasa uchyate | tAmasaM dyUtasadanaM manniketaM tu nirguNam || 25|| sAttvikaH kArako.asa~NgI rAgAndho rAjasaH smR^itaH | tAmasaH smR^itivibhraShTo nirguNo madapAshrayaH || 26|| sAttvikyAdhyAtmikI shraddhA karmashraddhA tu rAjasI | tAmasyadharme yA shraddhA matsevAyAM tu nirguNA || 27|| pathyaM pUtamanAyastamAhAryaM sAttvikaM smR^itam | rAjasaM chendriyapreShThaM tAmasaM chArtidA shuchi || 28|| sAttvikaM sukhamAtmotthaM viShayotthaM tu rAjasam | tAmasaM mohadainyotthaM nirguNaM madapAshrayam || 29|| dravyaM deshaH phalaM kAlo j~nAnaM karma cha kArakaH | shraddhAvasthAkR^itirniShThA traiguNyaH sarva eva hi || 30|| sarve guNamayA bhAvAH puruShAvyaktadhiShThitAH | dR^iShTaM shrutamanudhyAtaM bud.hdhyA vA puruSharShabha || 31|| etAH saMsR^itayaH puMso guNakarmanibandhanAH | yeneme nirjitAH saumya guNA jIvena chittajAH | bhaktiyogena manniShTho madbhAvAya prapadyate || 32|| tasmAddehamimaM labdhvA j~nAnavij~nAnasambhavam | guNasa~NgaM vinirdhUya mAM bhajantu vichakShaNAH || 33|| niHsa~Ngo mAM bhajedvidvAnapramatto jitendriyaH | rajastamashchAbhijayetsattvasaMsevayA muniH || 34|| sattvaM chAbhijayedyukto nairapekShyeNa shAntadhIH | sampadyate guNairmukto jIvo jIvaM vihAya mAm || 35|| jIvo jIvavinirmukto guNaishchAshayasambhavaiH | mayaiva brahmaNA pUrNo na bahirnAntarashcharet || 36|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe pa~nchaviMsho.adhyAyaH || 25|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaDviMsho.adhyAyaH \- 26 ..} shrIbhagavAnuvAcha mallakShaNamimaM kAyaM labdhvA maddharma AsthitaH | AnandaM paramAtmAnamAtmasthaM samupaiti mAm || 1|| guNamayyA jIvayonyA vimukto j~nAnaniShThayA | guNeShu mAyAmAtreShu dR^ishyamAneShvavastutaH | vartamAno.api na pumAn yujyate.avastubhirguNaiH || 2|| sa~NgaM na kuryAdasatAM shishnodaratR^ipAM kvachit | tasyAnugastamasyandhe patatyandhAnugAndhavat || 3|| ailaH samrADimAM gAthAmagAyata bR^ihachChravAH | urvashIvirahAnmuhyan nirviNNaH shokasaMyame || 4|| tyaktvA.a.atmAnaM vrajantIM tAM nagna unmattavannR^ipaH | vilapannanvagAjjAye ghore tiShTheti viklavaH || 5|| kAmAnatR^ipto.anujuShan kShullakAn varShayAminIH | na veda yAntIrnAyAntIrurvashyAkR^iShTachetanaH || 6|| aila uvAcha aho me mohavistAraH kAmakashmalachetasaH | devyA gR^ihItakaNThasya nAyuH khaNDA ime smR^itAH || 7|| nAhaM vedAbhinirmuktaH sUryo vAbhyudito.amuyA | muShito varShapUgAnAM batAhAni gatAnyuta || 8|| aho me Atmasammoho yenAtmA yoShitAM kR^itaH | krIDAmR^igashchakravartI naradevashikhAmaNiH || 9|| saparichChadamAtmAnaM hitvA tR^iNamiveshvaram | yAntIM striyaM chAnvagamaM nagna unmattavadrudan || 10|| kutastasyAnubhAvaH syAtteja Ishatvameva vA | yo.anvagachChaM striyaM yAntIM kharavatpAdatADitaH || 11|| kiM vidyayA kiM tapasA kiM tyAgena shrutena vA | kiM viviktena maunena strIbhiryasya mano hR^itam || 12|| svArthasyAkovidaM dhi~NmAM mUrkhaM paNDitamAninam | yo.ahamIshvaratAM prApya strIbhirgokharavajjitaH || 13|| sevato varShapUgAn me urvashyA adharAsavam | na tR^ipyatyAtmabhUH kAmo vahnirAhutibhiryathA || 14|| puMshchalyApahR^itaM chittaM ko nvanyo mochituM prabhuH | AtmArAmeshvaramR^ite bhagavantamadhokShajam || 15|| bodhitasyApi devyA me sUktavAkyena durmateH | mano gato mahAmoho nApayAtyajitAtmanaH || 16|| kimetayA nopakR^itaM rajjvA vA sarpachetasaH | rajjusvarUpAviduSho yo.ahaM yadajitendriyaH || 17|| kvAyaM malImasaH kAyo daurgandhyAdyAtmako.ashuchiH | kva guNAH saumanasyAdyA hyadhyAso.avidyayA kR^itaH || 18|| pitroH kiM svaM nu bhAryAyAH svAmino.agneH shvagR^idhrayoH | kimAtmanaH kiM suhR^idAmiti yo nAvasIyate || 19|| tasmin kalevare.amedhye tuchChaniShThe viShajjate | aho subhadraM sunasaM susmitaM cha mukhaM striyAH || 20|| tva~NmAMsarudhirasnAyumedomajjAsthisaMhatau | viNmUtrapUye ramatAM kR^imINAM kiyadantaram || 21|| athApi nopasajjeta strIShu straiNeShu chArthavit | viShayendriyasaMyogAnmanaH kShubhyati nAnyathA || 22|| adR^iShTAdashrutAdbhAvAnna bhAva upajAyate | asamprayu~njataH prANAn shAmyati stimitaM manaH || 23|| tasmAtsa~Ngo na kartavyaH strIShu straiNeShu chendriyaiH | viduShAM chApyavisrabdhaH ShaDvargaH kimu mAdR^ishAm || 24|| shrIbhagavAnuvAcha evaM pragAyan nR^ipadevadevaH sa urvashIlokamatho vihAya | AtmAnamAtmanyavagamya mAM vai upAramajj~nAnavidhUtamohaH || 25|| tato duHsa~NgamutsR^ijya satsu sajjeta buddhimAn | santa etasya Chindanti manovyAsa~NgamuktibhiH || 26|| santo.anapekShA machchittAH prashAntAH samadarshinaH | nirmamA niraha~NkArA nirdvandvA niShparigrahAH || 27|| teShu nityaM mahAbhAga mahAbhAgeShu matkathAH | sambhavanti hi tA nR^INAM juShatAM prapunantyagham || 28|| tA ye shR^iNvanti gAyanti hyanumodanti chAdR^itAH | matparAH shraddadhAnAshcha bhaktiM vindanti te mayi || 29|| bhaktiM labdhavataH sAdhoH kimanyadavashiShyate | mayyanantaguNe brahmaNyAnandAnubhavAtmani || 30|| yathopashrayamANasya bhagavantaM vibhAvasum | shItaM bhayaM tamo.apyeti sAdhUn saMsevatastathA || 31|| nimajjyonmajjatAM ghore bhavAbdhau paramAyaNam | santo brahmavidaH shAntA naurdR^iDhevApsu majjatAm || 32|| annaM hi prANinAM prANa ArtAnAM sharaNaM tvaham | dharmo vittaM nR^iNAM pretya santo.arvAgbibhyato.araNam || 33|| santo dishanti chakShUMShi bahirarkaH samutthitaH | devatA bAndhavAH santaH santa AtmAhameva cha || 34|| vaitasenastato.apyevamurvashyA lokanispR^ihaH | muktasa~Ngo mahImetAmAtmArAmashchachAra ha || 35|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe ShaDviMsho.adhyAyaH || 26|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptaviMsho.adhyAyaH \- 27 ..} uddhava uvAcha kriyAyogaM samAchakShva bhavadArAdhanaM prabho | yasmAttvAM ye yathArchanti sAtvatAH sAtvatarShabha || 1|| etadvadanti munayo muhurniHshreyasaM nR^iNAm | nArado bhagavAn vyAsa AchAryo.a~NgirasaH sutaH || 2|| niHsR^itaM te mukhAmbhojAdyadAha bhagavAnajaH | putrebhyo bhR^igumukhyebhyo devyai cha bhagavAn bhavaH || 3|| etadvai sarvavarNAnAmAshramANAM cha sammatam | shreyasAmuttamaM manye strIshUdrANAM cha mAnada || 4|| etatkamalapatrAkSha karmabandhavimochanam | bhaktAya chAnuraktAya brUhi vishveshvareshvara || 5|| shrIbhagavAnuvAcha na hyanto.anantapArasya karmakANDasya choddhava | sa~NkShiptaM varNayiShyAmi yathAvadanupUrvashaH || 6|| vaidikastAntriko mishra iti me trividho makhaH | trayANAmIpsitenaiva vidhinA mAM samarchayet || 7|| yadA svanigamenoktaM dvijatvaM prApya pUruShaH | yathA yajeta mAM bhaktyA shraddhayA tannibodha me || 8|| archAyAM sthaNDile.agnau vA sUrye vApsu hR^idi dvije | dravyeNa bhaktiyukto.archetsvaguruM mAmamAyayA || 9|| pUrvaM snAnaM prakurvIta dhautadanto.a~Ngashuddhaye | ubhayairapi cha snAnaM mantrairmR^idgrahaNAdinA || 10|| sandhyopAstyAdi karmANi vedenAchoditAni me | pUjAM taiH kalpayetsamyak sa~NkalpaH karmapAvanIm || 11|| shailI dArumayI lauhI lepyA lekhyA cha saikatI | manomayI maNimayI pratimAShTavidhA smR^itA || 12|| chalAchaleti dvividhA pratiShThA jIvamandiram | udvAsAvAhane na staH sthirAyAmuddhavArchane || 13|| asthirAyAM vikalpaH syAtsthaNDile tu bhaveddvayam | snapanaM tvavilepyAyAmanyatra parimArjanam || 14|| dravyaiH prasiddhairmadyAgaH pratimAdiShvamAyinaH | bhaktasya cha yathA labdhairhR^idi bhAvena chaiva hi || 15|| snAnAla~NkaraNaM preShThamarchAyAmeva tUddhava | sthaNDile tattvavinyAso vahnAvAjyaplutaM haviH || 16|| sUrye chAbhyarhaNaM preShThaM salile salilAdibhiH | shraddhayopAhR^itaM preShThaM bhaktena mama vAryapi || 17|| bhUryapyabhaktopAhR^itaM na me toShAya kalpate | gandho dhUpaH sumanaso dIpo.annAdyaM cha kiM punaH || 18|| shuchiH sambhR^itasambhAraH prAgdarbhaiH kalpitAsanaH | AsInaH prAgudagvArchedarchAyAmatha sammukhaH || 19|| kR^itanyAsaH kR^itanyAsAM madarchAM pANinA mR^ijet | kalashaM prokShaNIyaM cha yathAvadupasAdhayet || 20|| tadadbhirdevayajanaM dravyANyAtmAnameva cha | prokShya pAtrANi trINyadbhistaistairdravyaishcha sAdhayet || 21|| pAdyArghyAchamanIyArthaM trINi pAtrANi daishikaH | hR^idA shIrShNAtha shikhayA gAyatryA chAbhimantrayet || 22|| piNDe vAyvagnisaMshuddhe hR^itpadmasthAM parAM mama | aNvIM jIvakalAM dhyAyennAdAnte siddhabhAvitAm || 23|| tayA.a.atmabhUtayA piNDe vyApte sampUjya tanmayaH | AvAhyArchAdiShu sthApya nyastA~NgaM mAM prapUjayet || 24|| pAdyopasparshArhaNAdInupachArAn prakalpayet | dharmAdibhishcha navabhiH kalpayitvA.a.asanaM mama || 25|| padmamaShTadalaM tatra karNikAkesarojjvalam | ubhAbhyAM vedatantrAbhyAM mahyaM tUbhayasiddhaye || 26|| sudarshanaM pA~nchajanyaM gadAsIShudhanurhalAn | musalaM kaustubhaM mAlAM shrIvatsaM chAnupUjayet || 27|| nandaM sunandaM garuDaM prachaNDaM chaNDameva cha | mahAbalaM balaM chaiva kumudaM kamudekShaNam || 28|| durgAM vinAyakaM vyAsaM viShvaksenaM gurUn surAn | sve sve sthAne tvabhimukhAn pUjayetprokShaNAdibhiH || 29|| chandanoshIrakarpUraku~NkumAguruvAsitaiH | salilaiH snApayenmantrairnityadA vibhave sati || 30|| svarNagharmAnuvAkena mahApuruShavidyayA | pauruSheNApi sUktena sAmabhI rAjanAdibhiH || 31|| vastropavItAbharaNapatrasraggandhalepanaiH | ala~NkurvIta saprema madbhakto mAM yathochitam || 32|| pAdyamAchamanIyaM cha gandhaM sumanaso.akShatAn | dhUpadIpopahAryANi dadyAnme shraddhayArchakaH || 33|| guDapAyasasarpIMShi shaShkulyApUpamodakAn | saMyAvadadhisUpAMshcha naivedyaM sati kalpayet || 34|| abhya~NgonmardanAdarshadantadhAvAbhiShechanam | annAdyagItanR^ityAdi parvaNi syurutAnvaham || 35|| vidhinA vihite kuNDe mekhalAgartavedibhiH | agnimAdhAya paritaH samUhetpANinoditam || 36|| paristIryAtha paryukShedanvAdhAya yathAvidhi | prokShaNyAsAdya dravyANi prokShyAgnau bhAvayeta mAm || 37|| taptajAmbUnadaprakhyaM sha~NkhachakragadAmbujaiH | lasachchaturbhujaM shAntaM padmaki~njalkavAsasam || 38|| sphuratkirITakaTakakaTisUtravarA~Ngadam | shrIvatsavakShasaM bhrAjatkaustubhaM vanamAlinam || 39|| dhyAyannabhyarchya dArUNi haviShAbhighR^itAni cha | prAsyAjyabhAgAvAghArau dattvA chAjyaplutaM haviH || 40|| juhuyAnmUlamantreNa ShoDasharchAvadAnataH | dharmAdibhyo yathA nyAyaM mantraiH sviShTikR^itaM budhaH || 41|| abhyarchyAtha namaskR^itya pArShadebhyo baliM haret | mUlamantraM japedbrahma smaran nArAyaNAtmakam || 42|| dattvA.a.achamanamuchCheShaM viShvaksenAya kalpayet | mukhavAsaM surabhimattAmbUlAdyamathArhayet || 43|| upagAyan gR^iNan nR^ityan karmANyabhinayan mama | matkathAH shrAvayan shR^iNvan muhUrtaM kShaNiko bhavet || 44|| stavairuchchAvachaiH stotraiH paurANaiH prAkR^itairapi | stutvA prasIda bhagavanniti vandeta daNDavat || 45|| shiro matpAdayoH kR^itvA bAhubhyAM cha parasparam | prapannaM pAhi mAmIsha bhItaM mR^ityugrahArNavAt || 46|| iti sheShAM mayA dattAM shirasyAdhAya sAdaram | udvAsayechchedudvAsyaM jyotirjyotiShi tatpunaH || 47|| archAdiShu yadA yatra shraddhA mAM tatra chArchayet | sarvabhUteShvAtmani cha sarvAtmAhamavasthitaH || 48|| evaM kriyAyogapathaiH pumAn vaidikatAntrikaiH | archannubhayataH siddhiM matto vindatyabhIpsitAm || 49|| madarchAM sampratiShThApya mandiraM kArayeddR^iDham | puShpodyAnAni ramyANi pUjAyAtrotsavAshritAn || 50|| pUjAdInAM pravAhArthaM mahAparvasvathAnvaham | kShetrApaNapuragrAmAn dattvA matsArShTitAmiyAt || 51|| pratiShThayA sArvabhaumaM sadmanA bhuvanatrayam | pUjAdinA brahmalokaM tribhirmatsAmyatAmiyAt || 52|| mAmeva nairapekShyeNa bhaktiyogena vindati | bhaktiyogaM sa labhata evaM yaH pUjayeta mAm || 53|| yaH svadattAM parairdattAM hareta suraviprayoH | vR^ittiM sa jAyate viDbhug varShANAmayutAyutam || 54|| kartushcha sAratherhetoranumoditureva cha | karmaNAM bhAginaH pretya bhUyo bhUyasi tatphalam || 55|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe saptaviMsho.adhyAyaH || 27|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAviMsho.adhyAyaH \- 28 ..} shrIbhagavAnuvAcha parasvabhAvakarmANi na prashaMsenna garhayet | vishvamekAtmakaM pashyan prakR^ityA puruSheNa cha || 1|| parasvabhAvakarmANi yaH prashaMsati nindati | sa Ashu bhrashyate svArthAdasatyabhiniveshataH || 2|| taijase nidrayA.a.apanne piNDastho naShTachetanaH | mAyAM prApnoti mR^ityuM vA tadvannAnArthadR^ik pumAn || 3|| kiM bhadraM kimabhadraM vA dvaitasyAvastunaH kiyat | vAchoditaM tadanR^itaM manasA dhyAtameva cha || 4|| ChAyA pratyAhvayAbhAsA hyasanto.apyarthakAriNaH | evaM dehAdayo bhAvA yachChantyAmR^ityuto bhayam || 5|| Atmaiva tadidaM vishvaM sR^ijyate sR^ijati prabhuH | trAyate trAti vishvAtmA hriyate haratIshvaraH || 6|| tasmAnna hyAtmano.anyasmAdanyo bhAvo nirUpitaH | nirUpiteyaM trividhA nirmUlA bhAtirAtmani | idaM guNamayaM viddhi trividhaM mAyayA kR^itam || 7|| etadvidvAn maduditaM j~nAnavij~nAnanaipuNam | na nindati na cha stauti loke charati sUryavat || 8|| pratyakSheNAnumAnena nigamenAtmasaMvidA | Adyantavadasajj~nAtvA niHsa~Ngo vicharediha || 9|| uddhava uvAcha naivAtmano na dehasya saMsR^itirdraShTR^idR^ishyayoH | anAtmasvadR^ishorIsha kasya syAdupalabhyate || 10|| AtmAvyayo.aguNaH shuddhaH svaya~njyotiranAvR^itaH | agnivaddAruvadachiddehaH kasyeha saMsR^itiH || 11|| shrIbhagavAnuvAcha yAvaddehendriyaprANairAtmanaH sannikarShaNam | saMsAraH phalavAMstAvadapArtho.apyavivekinaH || 12|| arthe hyavidyamAne.api saMsR^itirna nivartate | dhyAyato viShayAnasya svapne.anarthAgamo yathA || 13|| yathA hyapratibuddhasya prasvApo bahvanarthabhR^it | sa eva pratibuddhasya na vai mohAya kalpate || 14|| shokaharShabhayakrodhalobhamohaspR^ihAdayaH | aha~NkArasya dR^ishyante janmamR^ityushcha nAtmanaH || 15|| dehendriyaprANamano.abhimAno jIvo.antarAtmA guNakarmamUrtiH | sUtraM mahAnityurudheva gItaH saMsAra AdhAvati kAlatantraH || 16|| amUlametadbahurUparUpitaM manovachaHprANasharIrakarma | j~nAnAsinopAsanayA shitena\- chChittvA munirgAM vicharatyatR^iShNaH || 17|| j~nAnaM viveko nigamastapashcha pratyakShamaitihyamathAnumAnam | Adyantayorasya yadeva kevalaM kAlashcha hetushcha tadeva madhye || 18|| yathA hiraNyaM svakR^itaM purastAt pashchAchcha sarvasya hiraNmayasya | tadeva madhye vyavahAryamANaM nAnApadeshairahamasya tadvat || 19|| vij~nAnametattriyavasthama~Nga guNatrayaM kAraNakAryakartR^i | samanvayena vyatirekatashcha yenaiva turyeNa tadeva satyam || 20|| na yatpurastAduta yanna pashchAt madhye cha tanna vyapadeshamAtram | bhUtaM prasiddhaM cha pareNa yadya\- ttadeva tatsyAditi me manIShA || 21|| avidyamAno.apyavabhAsate yo vaikAriko rAjasasarga eShaH | brahma svaya~njyotirato vibhAti brahmendriyArthAtmavikArachitram || 22|| evaM sphuTaM brahmavivekahetubhiH parApavAdena vishAradena | ChittvA.a.atmasandehamupArameta svAnandatuShTo.akhilakAmukebhyaH || 23|| nAtmA vapuH pArthivamindriyANi devA hyasurvAyurjalaM hutAshaH | mano.annamAtraM dhiShaNA cha sattva\- maha~NkR^itiH khaM kShitirarthasAmyam || 24|| samAhitaiH kaH karaNairguNAtmabhi\- rguNo bhavenmatsuviviktadhAmnaH | vikShipyamANairuta kiM nu dUShaNaM ghanairupetairvigatai raveH kim || 25|| yathA nabho vAyvanalAmbubhUguNai\- rgatAgatairvartuguNairna sajjate | tathAkSharaM sattvarajastamomalai\- rahammateH saMsR^itihetubhiH param || 26|| tathApi sa~NgaH parivarjanIyo guNeShu mAyArachiteShu tAvat | madbhaktiyogena dR^iDhena yAvad\- rajo nirasyeta manaH kaShAyaH || 27|| yathA.a.amayo.asAdhuchikitsito nR^iNAM punaH punaH santudati prarohan | evaM manopakvakaShAyakarma kuyoginaM vidhyati sarvasa~Ngam || 28|| kuyogino ye vihitAntarAyai\- rmanuShyabhUtaistridashopasR^iShTaiH | te prAktanAbhyAsabalena bhUyo yu~njanti yogaM na tu karmatantram || 29|| karoti karma kriyate cha jantuH kenApyasau chodita AnipatAt | na tatra vidvAn prakR^itau sthito.api nivR^ittatR^iShNaH svasukhAnubhUtyA || 30|| tiShThantamAsInamuta vrajantaM shayAnamukShantamadantamannam | svabhAvamanyatkimapIhamAna\- mAtmAnamAtmasthamatirna veda || 31|| yadi sma pashyatyasadindriyArthaM nAnAnumAnena viruddhamanyat | na manyate vastutayA manIShI svApnaM yathotthAya tirodadhAnam || 32|| pUrvaM gR^ihItaM guNakarmachitra\- maj~nAnamAtmanyaviviktama~Nga | nivartate tatpunarIkShayaiva na gR^ihyate nApi visR^ijya AtmA || 33|| yathA hi bhAnorudayo nR^ichakShuShAM tamo nihanyAnna tu sadvidhatte | evaM samIkShA nipuNA satI me hanyAttamisraM puruShasya buddheH || 34|| eSha svaya~njyotirajo.aprameyo mahAnubhUtiH sakalAnubhUtiH | eko.advitIyo vachasAM virAme yeneShitA vAgasavashcharanti || 35|| etAvAnAtmasammoho yadvikalpastu kevale | AtmannR^ite svamAtmAnamavalambo na yasya hi || 36|| yannAmAkR^itibhirgrAhyaM pa~nchavarNamabAdhitam | vyarthenApyarthavAdo.ayaM dvayaM paNDitamAninAm || 37|| yogino.apakvayogasya yu~njataH kAya utthitaiH | upasargairvihanyeta tatrAyaM vihito vidhiH || 38|| yogadhAraNayA kAMshchidAsanairdhAraNAnvitaiH | tapomantrauShadhaiH kAMshchidupasargAn vinirdahet || 39|| kAMshchinmamAnudhyAnena nAmasa~NkIrtanAdibhiH | yogeshvarAnuvR^ittyA vA hanyAdashubhadAn shanaiH || 40|| kechiddehamimaM dhIrAH sukalpaM vayasi sthiram | vidhAya vividhopAyairatha yu~njanti siddhaye || 41|| na hi tatkushalAdR^ityaM tadAyAso hyapArthakaH | antavattvAchCharIrasya phalasyeva vanaspateH || 42|| yogaM niShevato nityaM kAyashchetkalpatAmiyAt | tachChraddadhyAnna matimAn yogamutsR^ijya matparaH || 43|| yogacharyAmimAM yogI vicharan madapAshrayaH | nAntarAyairvihanyeta niHspR^ihaH svasukhAnubhUH || 44|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe aShTAviMsho.adhyAyaH || 28|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonatriMsho.adhyAyaH \- 29 ..} uddhava uvAcha sudushcharAmimAM manye yogacharyAmanAtmanaH | yathA~njasA pumAn sid.hdhyettanme brUhya~njasAchyuta || 1|| prAyashaH puNDarIkAkSha yu~njanto yogino manaH | viShIdantyasamAdhAnAnmanonigrahakarshitAH || 2|| athAta AnandadughaM padAmbujaM haMsAH shrayerannaravindalochana | sukhaM nu vishveshvara yogakarmabhi\- stvanmAyayAmI vihatA na mAninaH || 3|| kiM chitramachyuta tavaitadasheShabandho dAseShvananyasharaNeShu yadAtmasAttvam | yo.arochayatsaha mR^igaiH svayamIshvarANAM shrImatkirITataTapIDitapAdapIThaH || 4|| taM tvAkhilAtmadayiteshvaramAshritAnAM sarvArthadaM svakR^itavidvisR^ijeta ko nu | ko vA bhajetkimapi vismR^itaye.anubhUtyai kiM vA bhavenna tava pAdarajojuShAM naH || 5|| naivopayantyapachitiM kavayastavesha brahmAyuShApi kR^itamR^iddhamudaH smarantaH | yo.antarbahistanubhR^itAmashubhaM vidhunva\- nnAchAryachaittyavapuShA svagatiM vyanakti || 6|| shrIshuka uvAcha ityuddhavenAtyanuraktachetasA pR^iShTo jagatkrIDanakaH svashaktibhiH | gR^ihItamUrtitraya Ishvareshvaro jagAda sapremamanoharasmitaH || 7|| shrIbhagavAnuvAcha hanta te kathayiShyAmi mama dharmAn suma~NgalAn | yAn shraddhayA.a.acharan martyo mR^ityuM jayati durjayam || 8|| kuryAtsarvANi karmANi madarthaM shanakaiH smaran | mayyarpitamanashchitto maddharmAtmamanoratiH || 9|| deshAn puNyAnAshrayeta madbhaktaiH sAdhubhiH shritAn | devAsuramanuShyeShu madbhaktAcharitAni cha || 10|| pR^ithak satreNa vA mahyaM parvayAtrAmahotsavAn | kArayedgItanR^ityAdyairmahArAjavibhUtibhiH || 11|| mAmeva sarvabhUteShu bahirantarapAvR^itam | IkShetAtmani chAtmAnaM yathA khamamalAshayaH || 12|| iti sarvANi bhUtAni madbhAvena mahAdyute | sabhAjayan manyamAno j~nAnaM kevalamAshritaH || 13|| brAhmaNe pulkase stene brahmaNye.arke sphuli~Ngake | akrUre krUrake chaiva samadR^ik paNDito mataH || 14|| nareShvabhIkShNaM madbhAvaM puMso bhAvayato.achirAt | spardhAsUyAtiraskArAH sAha~NkArA viyanti hi || 15|| visR^ijya smayamAnAn svAn dR^ishaM vrIDAM cha daihikIm | praNameddaNDavadbhUmAvAshvachANDAlagokharam || 16|| yAvatsarveShu bhUteShu madbhAvo nopajAyate | tAvadevamupAsIta vA~NmanaHkAyavR^ittibhiH || 17|| sarvaM brahmAtmakaM tasya vidyayA.a.atmamanIShayA | paripashyannuparametsarvato muktasaMshayaH || 18|| ayaM hi sarvakalpAnAM sadhrIchIno mato mama | madbhAvaH sarvabhUteShu manovAkkAyavR^ittibhiH || 19|| na hya~Ngopakrame dhvaMso maddharmasyoddhavANvapi | mayA vyavasitaH samya~NnirguNatvAdanAshiShaH || 20|| yo yo mayi pare dharmaH kalpyate niShphalAya chet | tadAyAso nirarthaH syAdbhayAderiva sattama || 21|| eShA buddhimatAM buddhirmanIShA cha manIShiNAm | yatsatyamanR^iteneha martyenApnoti mAmR^itam || 22|| eSha te.abhihitaH kR^itsno brahmavAdasya sa~NgrahaH | samAsavyAsavidhinA devAnAmapi durgamaH || 23|| abhIkShNashaste gaditaM j~nAnaM vispaShTayuktimat | etadvij~nAya muchyeta puruSho naShTasaMshayaH || 24|| suviviktaM tava prashnaM mayaitadapi dhArayet | sanAtanaM brahmaguhyaM paraM brahmAdhigachChati || 25|| ya etanmama bhakteShu sampradadyAtsupuShkalam | tasyAhaM brahmadAyasya dadAmyAtmAnamAtmanA || 26|| ya etatsamadhIyIta pavitraM paramaM shuchi | sa pUyetAharaharmAM j~nAnadIpena darshayan || 27|| ya etachChraddhayA nityamavyagraH shR^iNuyAnnaraH | mayi bhaktiM parAM kurvan karmabhirna sa badhyate || 28|| apyuddhava tvayA brahma sakhe samavadhAritam | api te vigato mohaH shokashchAsau manobhavaH || 29|| naitattvayA dAmbhikAya nAstikAya shaThAya cha | ashushrUShorabhaktAya durvinItAya dIyatAm || 30|| etairdoShairvihInAya brahmaNyAya priyAya cha | sAdhave shuchaye brUyAdbhaktiH syAchChUdrayoShitAm || 31|| naitadvij~nAya jij~nAsorj~nAtavyamavashiShyate | pItvA pIyUShamamR^itaM pAtavyaM nAvashiShyate || 32|| j~nAne karmaNi yoge cha vArtAyAM daNDadhAraNe | yAvAnartho nR^iNAM tAta tAvAMste.ahaM chaturvidhaH || 33|| martyo yadA tyaktasamastakarmA niveditAtmA vichikIrShito me | tadAmR^itatvaM pratipadyamAno mayA.a.atmabhUyAya cha kalpate vai || 34|| shrIshuka uvAcha sa evamAdarshitayogamArga\- stadottamashlokavacho nishamya | baddhA~njaliH prItyuparuddhakaNTho na ki~nchidUche.ashrupariplutAkShaH || 35|| viShTabhya chittaM praNayAvaghUrNaM dhairyeNa rAjan bahumanyamAnaH | kR^itA~njaliH prAha yadupravIraM shIrShNA spR^ishaMstachcharaNAravindam || 36|| uddhava uvAcha vidrAvito mohamahAndhakAro ya Ashrito me tava sannidhAnAt | vibhAvasoH kiM nu samIpagasya shItaM tamo bhIH prabhavantyajAdya || 37|| pratyarpito me bhavatAnukampinA bhR^ityAya vij~nAnamayaH pradIpaH | hitvA kR^itaj~nastava pAdamUlaM ko.anyaM samIyAchCharaNaM tvadIyam || 38|| vR^ikNashcha me sudR^iDhaH snehapAsho dAshArhavR^iShNyandhakasAtvateShu | prasAritaH sR^iShTivivR^iddhaye tvayA svamAyayA hyAtmasubodhahetinA || 39|| namo.astu te mahAyogin prapannamanushAdhi mAm | yathA tvachcharaNAmbhoje ratiH syAdanapAyinI || 40|| shrIbhagavAnuvAcha gachChoddhava mayA.a.adiShTo badaryAkhyaM mamAshramam | tatra matpAdatIrthode snAnopasparshanaiH shuchiH || 41|| IkShayAlakanandAyA vidhUtAsheShakalmaShaH | vasAno valkalAnya~Nga vanyabhuk sukhaniHspR^ihaH || 42|| titikShurdvandvamAtrANAM sushIlaH saMyatendriyaH | shAntaH samAhitadhiyA j~nAnavij~nAnasaMyutaH || 43|| matto.anushikShitaM yatte viviktamanubhAvayan | mayyAveshitavAk chitto maddharmanirato bhava | ativrajya gatIstisro mAmeShyasi tataH param || 44|| shrIshuka uvAcha sa evamukto harimedhasoddhavaH pradakShiNaM taM parisR^itya pAdayoH | shiro nidhAyAshrukalAbhirArdradhI\- rnyaShi~nchadadvandvaparo.apyapakrame || 45|| sudustyajasnehaviyogakAtaro na shaknuvaMstaM parihAtumAturaH | kR^ichChraM yayau mUrdhani bhartR^ipAduke bibhrannamaskR^itya yayau punaH punaH || 46|| tatastamantarhR^idi sanniveshya gato mahAbhAgavato vishAlAm | yathopadiShTAM jagadekabandhunA tapaH samAsthAya hareragAdgatim || 47|| ya etadAnandasamudrasambhR^itaM j~nAnAmR^itaM bhAgavatAya bhAShitam | kR^iShNena yogeshvarasevitA~NghriNA sachChraddhayA.a.asevya jagadvimuchyate || 48|| bhavabhayamapahantuM j~nAnavij~nAnasAraM nigamakR^idupajahre bhR^i~NgavadvedasAram | amR^itamudadhitashchApAyayadbhR^ityavargAn puruShamR^iShabhamAdyaM kR^iShNasa.nj~naM nato.asmi || 49|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe ekonatriMsho.adhyAyaH || 29|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. triMsho.adhyAyaH \- 30 ..} rAjovAcha tato mahAbhAgavate uddhave nirgate vanam | dvAravatyAM kimakarodbhagavAn bhUtabhAvanaH || 1|| brahmashApopasaMsR^iShTe svakule yAdavarShabhaH | preyasIM sarvanetrANAM tanuM sa kathamatyajat || 2|| pratyAkraShTuM nayanamabalA yatra lagnaM na shekuH karNAviShTaM na sarati tato yatsatAmAtmalagnam | yachChrIrvAchAM janayati ratiM kiM nu mAnaM kavInAM dR^iShTvA jiShNoryudhi rathagataM yachcha tatsAmyamIyuH || 3|| R^iShiruvAcha divi bhuvyantarikShe cha mahotpAtAn samutthitAn | dR^iShTvA.a.asInAn sudharmAyAM kR^iShNaH prAha yadUnidam || 4|| ete ghorA mahotpAtA dvArvatyAM yamaketavaH | muhUrtamapi na stheyamatra no yadupu~NgavAH || 5|| striyo bAlAshcha vR^iddhAshcha sha~NkhoddhAraM vrajantvitaH | vayaM prabhAsaM yAsyAmo yatra pratyaksarasvatI || 6|| tatrAbhiShichya shuchaya upoShya susamAhitAH | devatAH pUjayiShyAmaH snapanAlepanArhaNaiH || 7|| brAhmaNAMstu mahAbhAgAn kR^itasvastyayanA vayam | gobhUhiraNyavAsobhirgajAshvarathaveshmabhiH || 8|| vidhireSha hyariShTaghno ma~NgalAyanamuttamam | devadvijagavAM pUjA bhUteShu paramo bhavaH || 9|| iti sarve samAkarNya yaduvR^iddhA madhudviShaH | tatheti naubhiruttIrya prabhAsaM prayayU rathaiH || 10|| tasmin bhagavatA.a.adiShTaM yadudevena yAdavAH | chakruH paramayA bhaktyA sarvashreyopabR^iMhitam || 11|| tatastasmin mahApAnaM papurmaireyakaM madhu | diShTavibhraMshitadhiyo yaddravairbhrashyate matiH || 12|| mahApAnAbhimattAnAM vIrANAM dR^iptachetasAm | kR^iShNamAyAvimUDhAnAM sa~NgharShaH sumahAnabhUt || 13|| yuyudhuH krodhasaMrabdhA velAyAmAtatAyinaH | dhanurbhirasibhirbhallairgadAbhistomararShTibhiH || 14|| patatpatAkai rathaku~njarAdibhiH kharoShTragobhirmahiShairnarairapi | mithaH sametyAshvataraiH sudurmadA nyahan sharairdadbhiriva dvipA vane || 15|| pradyumnasAmbau yudhi rUDhamatsarA\- vakrUrabhojAvaniruddhasAtyakI | subhadrasa~NgrAmajitau sudAruNau gadau sumitrAsurathau samIyatuH || 16|| anye cha ye vai nishaTholmukAdayaH sahasrajichChatajidbhAnumukhyAH | anyonyamAsAdya madAndhakAritA jaghnurmukundena vimohitA bhR^isham || 17|| dAshArhavR^iShNyandhakabhojasAtvatA madhvarbudA mAthurashUrasenAH | visarjanAH kukurAH kuntayashcha mithastataste.atha visR^ijya sauhR^idam || 18|| putrA ayudhyan pitR^ibhirbhrAtR^ibhishcha svasrIyadauhitrapitR^ivyamAtulaiH | mitrANi mitraiH suhR^idaH suhR^idbhi\- rj~nAtIMstvahan j~nAtaya eva mUDhAH || 19|| shareShu hIyamAneShu bhajyamAneShu dhanvasu | shastreShu kShIyamANeShu muShTibhirjahrurerakAH || 20|| tA vajrakalpA hyabhavan parighA muShTinA bhR^itAH | jaghnurdviShastaiH kR^iShNena vAryamANAstu taM cha te || 21|| pratyanIkaM manyamAnA balabhadraM cha mohitAH | hantuM kR^itadhiyo rAjannApannA AtatAyinaH || 22|| atha tAvapi sa~NkruddhAvudyamya kurunandana | erakAmuShTiparighau charantau jaghnaturyudhi || 23|| brahmashApopasR^iShTAnAM kR^iShNamAyA.a.avR^itAtmanAm | spardhA krodhaH kShayaM ninye vaiNavo.agniryathA vanam || 24|| evaM naShTeShu sarveShu kuleShu sveShu keshavaH | avatArito bhuvo bhAra iti mene.avasheShitaH || 25|| rAmaH samudravelAyAM yogamAsthAya pauruSham | tatyAja lokaM mAnuShyaM saMyojyAtmAnamAtmani || 26|| rAmaniryANamAlokya bhagavAn devakIsutaH | niShasAda dharopasthe tUShNImAsAdya pippalam || 27|| bibhrachchaturbhujaM rUpaM bhrAjiShNu prabhayA svayA | disho vitimirAH kurvan vidhUma iva pAvakaH || 28|| shrIvatsA~NkaM ghanashyAmaM taptahATakavarchasam | kausheyAmbarayugmena parivItaM suma~Ngalam || 29|| sundarasmitavaktrAbjaM nIlakuntalamaNDitam | puNDarIkAbhirAmAkShaM sphuranmakarakuNDalam || 30|| kaTisUtrabrahmasUtrakirITakaTakA~NgadaiH | hAranUpuramudrAbhiH kaustubhena virAjitam || 31|| vanamAlAparItA~NgaM mUrtimadbhirnijAyudhaiH | kR^itvorau dakShiNe pAdamAsInaM pa~NkajAruNam || 32|| musalAvasheShAyaHkhaNDakR^iteShurlubdhako jarA | mR^igAsyAkAraM tachcharaNaM vivyAdha mR^igasha~NkayA || 33|| chaturbhujaM taM puruShaM dR^iShTvA sa kR^itakilbiShaH | bhItaH papAta shirasA pAdayorasuradviShaH || 34|| ajAnatA kR^itamidaM pApena madhusUdana | kShantumarhasi pApasya uttamashloka me.anagha || 35|| yasyAnusmaraNaM nR^INAmaj~nAnadhvAntanAshanam | vadanti tasya te viShNo mayAsAdhu kR^itaM prabho || 36|| tanmA.a.ashu jahi vaikuNTha pApmAnaM mR^igalubdhakam | yathA punarahaM tvevaM na kuryAM sadatikramam || 37|| yasyAtmayogarachitaM na vidurviri~ncho rudrAdayo.asya tanayAH patayo girAM ye | tvanmAyayA pihitadR^iShTaya etada~njaH kiM tasya te vayamasadgatayo gR^iNImaH || 38|| shrIbhagavAnuvAcha mA bhairjare tvamuttiShTha kAma eSha kR^ito hi me | yAhi tvaM madanuj~nAtaH svargaM sukR^itinAM padam || 39|| ityAdiShTo bhagavatA kR^iShNenechChAsharIriNA | triH parikramya taM natvA vimAnena divaM yayau || 40|| dArukaH kR^iShNapadavImanvichChannadhigamya tAm | vAyuM tulasikAmodamAghrAyAbhimukhaM yayau || 41|| taM tatra tigmadyubhirAyudhairvR^itaM hyashvatthamUle kR^itaketanaM patim | snehaplutAtmA nipapAta pAdayo rathAdavaplutya sabAShpalochanaH || 42|| apashyatastvachcharaNAmbujaM prabho dR^iShTiH praNaShTA tamasi praviShTA | disho na jAne na labhe cha shAntiM yathA nishAyAmuDupe praNaShTe || 43|| iti bruvati sUte vai ratho garuDalA~nChanaH | khamutpapAta rAjendra sAshvadhvaja udIkShataH || 44|| tamanvagachChan divyAni viShNupraharaNAni cha | tenAtivismitAtmAnaM sUtamAha janArdanaH || 45|| gachCha dvAravatIM sUta j~nAtInAM nidhanaM mithaH | sa~NkarShaNasya niryANaM bandhubhyo brUhi maddashAm || 46|| dvArakAyAM cha na stheyaM bhavadbhishcha svabandhubhiH | mayA tyaktAM yadupurIM samudraH plAvayiShyati || 47|| svaM svaM parigrahaM sarve AdAya pitarau cha naH | arjunenAvitAH sarva indraprasthaM gamiShyatha || 48|| tvaM tu maddharmamAsthAya j~nAnaniShTha upekShakaH | manmAyArachanAmetAM vij~nAyopashamaM vraja || 49|| ityuktastaM parikramya namaskR^itya punaH punaH | tatpAdau shIrShNyupAdhAya durmanAH prayayau purIm || 50|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe triMsho.adhyAyaH || 30|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekatriMsho.adhyAyaH \- 31 ..} shrIshuka uvAcha atha tatrAgamadbrahmA bhavAnyA cha samaM bhavaH | mahendrapramukhA devA munayaH saprajeshvarAH || 1|| pitaraH siddhagandharvA vidyAdharamahoragAH | chAraNA yakSharakShAMsi kinnarApsaraso dvijAH || 2|| draShTukAmA bhagavato niryANaM paramotsukAH | gAyantashcha gR^iNantashcha shaureH karmANi janma cha || 3|| vavR^iShuH puShpavarShANi vimAnAvalibhirnabhaH | kurvantaH sa~NkulaM rAjan bhaktyA paramayA yutAH || 4|| bhagavAn pitAmahaM vIkShya vibhUtIrAtmano vibhuH | saMyojyAtmani chAtmAnaM padmanetre nyamIlayat || 5|| lokAbhirAmAM svatanuM dhAraNAdhyAnama~Ngalam | yogadhAraNayA.a.agneyyAdagdhvA dhAmAvishatsvakam || 6|| divi dundubhayo neduH petuH sumanasashcha khAt | satyaM dharmo dhR^itirbhUmeH kIrtiH shrIshchAnu taM yayuH || 7|| devAdayo brahmamukhyA na vishantaM svadhAmani | avij~nAtagatiM kR^iShNaM dadR^ishushchAtivismitAH || 8|| saudAmanyA yathA.a.akAshe yAntyA hitvAbhramaNDalam | gatirna lakShyate martyaistathA kR^iShNasya daivataiH || 9|| brahmarudrAdayaste tu dR^iShTvA yogagatiM hareH | vismitAstAM prashaMsantaH svaM svaM lokaM yayustadA || 10|| rAjan parasya tanubhR^ijjananApyayehA mAyA viDambanamavehi yathA naTasya | sR^iShTvA.a.atmanedamanuvishya vihR^itya chAnte saMhR^itya chAtmamahimoparataH sa Aste || 11|| martyena yo gurusutaM yamalokanItaM tvAM chAnayachCharaNadaH paramAstradagdham | jigye.antakAntakamapIshamasAvanIshaH kiM svAvane svaranayanmR^igayuM sadeham || 12|| tathApyasheShasthitisambhavApyaye\- ShvananyaheturyadasheShashaktidhR^ik | naichChatpraNetuM vapuratra sheShitaM martyena kiM svasthagatiM pradarshayan || 13|| ya etAM prAtarutthAya kR^iShNasya padavIM parAm | prayataH kIrtayedbhaktyA tAmevApnotyanuttamAm || 14|| dAruko dvArakAmetya vasudevograsenayoH | patitvA charaNAvasrairnyaShi~nchatkR^iShNavichyutaH || 15|| kathayAmAsa nidhanaM vR^iShNInAM kR^itsnasho nR^ipa | tachChrutvodvignahR^idayA janAH shokavirmUrchChitAH || 16|| tatra sma tvaritA jagmuH kR^iShNavishleShavihvalAH | vyasavaH sherate yatra j~nAtayo ghnanta Ananam || 17|| devakI rohiNI chaiva vasudevastathA sutau | kR^iShNarAmAvapashyantaH shokArtA vijahuH smR^itim || 18|| prANAMshcha vijahustatra bhagavadvirahAturAH | upaguhya patIMstAta chitAmAruruhuH striyaH || 19|| rAmapatnyashcha taddehamupaguhyAgnimAvishan | vasudevapatnyastadgAtraM pradyumnAdIn hareH snuShAH | kR^iShNapatnyo.avishannagniM rukmiNyAdyAstadAtmikAH || 20|| arjunaH preyasaH sakhyuH kR^iShNasya virahAturaH | AtmAnaM sAntvayAmAsa kR^iShNagItaiH saduktibhiH || 21|| bandhUnAM naShTagotrANAmarjunaH sAmparAyikam | hatAnAM kArayAmAsa yathAvadanupUrvashaH || 22|| dvArakAM hariNA tyaktAM samudro.aplAvayatkShaNAt | varjayitvA mahArAja shrImadbhagavadAlayam || 23|| nityaM sannihitastatra bhagavAn madhusUdanaH | smR^ityAsheShAshubhaharaM sarvama~Ngalama~Ngalam || 24|| strIbAlavR^iddhAnAdAya hatasheShAn dhana~njayaH | indraprasthaM samAveshya vajraM tatrAbhyaShechayat || 25|| shrutvA suhR^idvadhaM rAjannarjunAtte pitAmahAH | tvAM tu vaMshadharaM kR^itvA jagmuH sarve mahApatham || 26|| ya etaddevadevasya viShNoH karmANi janma cha | kIrtayechChraddhayA martyaH sarvapApaiH pramuchyate || 27|| itthaM harerbhagavato ruchirAvatAra\- vIryANi bAlacharitAni cha shantamAni | anyatra cheha cha shrutAni gR^iNan manuShyo bhaktiM parAM paramahaMsagatau labheta || 28|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe vaiyAsakyAmaShTAdashasAhasryAM pAramahaMsyAM saMhitAyAmekAdashaskandhe ekatriMsho.adhyAyaH || 31|| \section{.. samApto.ayamekAdashaskandhaH ..} \section{.. OM tatsat ..} \iti ## Proofread by PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}