% Text title : Devi Bhagavata Mahapurana Skandha 11 % File name : devIbhAgavatam11.itx % Category : purana, devI, devii, devibhagavatam % Location : doc\_purana % Transliterated by : Vishwas Bhide, satsangdhara.net % Proofread by : Vishwas Bhide, satsangdhara.net % Latest update : March 30, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. 11. Shrimaddevibhagavatamahapurane Ekadashah Skandhah ..}## \itxtitle{.. 11\. shrImaddevIbhAgavatamahApurANe ekAdashaH skandhaH ..}##\endtitles ## \section{11\.1 prathamo.adhyAyaH | manukR^itaM devIstavanam |} nArada uvAcha | bhagavan bhUtabhavyesha nArAyaNa sanAtana | AkhyAtaM paramAshcharyaM devIchAritramuttamam || 1|| prAdurbhAvaH paro mAtuH kAryArthamasuradruhAm | adhikArAptiruktAtra devIpUrNakR^ipAvashAt || 2|| adhunA shrotumichChAmi yena prINAti sarvadA | svabhaktAnparipuShNAti tamAchAraM vada prabho || 3|| shrInArAyaNa uvAcha | shR^iNu nArada tattvaj~na sadAchAravidhikramam | yadanuShThAnamAtreNa devI prINAti sarvadA || 4|| prAtarutthAya kartavyaM yad dvijena dine dine | tadahaM sampravakShyAmi dvijAnAmupakArakam || 5|| udayAstamayaM yAvad dvijaH satkarmakR^idbhavet | nityanaimittikairyuktaH kAmyaishchAnyairagarhitaiH || 6|| Atmanashcha sahAyArthaM pitA mAtA na tiShThati | na putradArA na j~nAtirdharmastiShThati kevalam || 7|| tasmAddharmaM sahAyArthaM nityaM sa~nchinu sAdhanaiH | dharmeNaiva sahAyAttu tamastarati dustaram || 8|| AchAraH prathamo dharmaH shrutyuktaH smArta eva cha | tasmAdasminsamAyukto nityaM syAdAtmano dvijaH || 9|| AchArAllabhate chAyurAchArAllabhate prajAH | AchArAdannamakShayyamAchAro hanti pAtakam || 10|| AchAraH paramo dharmo nR^iNAM kalyANakArakaH | iha loke sukhI bhUtvA paratra labhate sukham || 11|| aj~nAnAndhajanAnAM tu mohitairbhrAmitAtmanAm | dharmarUpo mahAdIpo muktimArgapradarshakaH || 12|| AchArAtprApyate shraiShThyamAchArAtkarma labhyate | karmaNo jAyate j~nAnamiti vAkyaM manoH smR^itam || 13|| sarvadharmavariShTho.ayamAchAraH paramaM tapaH | tadeva j~nAnamuddiShTaM tena sarvaM prasAdhyate || 14|| yastvAchAravihIno.atra vartate dvijasattamaH | sa shUdravad bahiShkAryo yathA shUdrastathaiva saH || 15|| AchAro dvividhaH proktaH shAstrIyo laukikastathA | ubhAvapi prakartavyau na tyAjyau shubhamichChatA || 16|| grAmadharmA jAtidharmA deshadharmAH kulodbhavAH | parigrAhyA nR^ibhiH sarvairnaiva tA.Nlla~Nghayenmune || 17|| durAchAro hi puruSho loke bhavati ninditaH | duHkhabhAgI cha satataM vyAdhinA vyApta eva cha || 18|| parityajedarthakAmau yau syAtAM dharmavarjitau | dharmamapyasukhodarkaM lokavidviShTameva cha || 19|| nArada uvAcha | bahutvAdiha shAstrANAM nishchayaH syAtkathaM mune | kiyatpramANaM tad brUhi dharmamArgavinirNaye || 20|| shrInArAyaNa uvAcha | shrutismR^itI ubhe netre purANaM hR^idayaM smR^itam | etattrayokta eva syAddharmo nAnyatra kutrachit || 21|| virodho yatra tu bhavettrayANAM cha parasparam | shrutistatra pramANaM syAd dvayordvaidhe smR^itirvarA || 22|| shrutidvaidhaM bhavedyatra tatra dharmAvubhau smR^itau | smR^itidvaidhaM tu yatra syAdviShayaH kalpyatAM pR^ithak || 23|| purANeShu kvachichchaiva tantradR^iShTaM yathAtatham | dharmaM vadanti taM dharmaM gR^ihNIyAnna katha~nchana || 24|| vedAvirodhi chettantraM tatpramANaM na saMshayaH | pratyakShashrutiruddhaM yattatpramANaM bhavenna cha || 25|| sarvathA veda evAsau dharmamArgapramANakaH | tenAviruddhaM yatki~nchittatpramANaM na chAnyathA || 26|| yo vedadharmamujjhitya vartate.anyapramANataH | kuNDAni tasya shikShArthaM yamaloke vasanti hi || 27|| tasmAtsarvaprayatnena vedoktaM dharmamAshrayet | smR^itiH purANamanyadvA tantraM vA shAstrameva cha || 28|| tanmUlatve pramANaM syAnnAnyathA tu kadAchana | ye kushAstrAbhiyogena vartayantIha mAnavAn || 29|| adhomukhordhvapAdAste yAsyanti narakArNavam | kAmAchArAH pAshupatAstathA vai li~NgadhAriNaH || 30|| taptamudrA~NkitA ye cha vaikhAnasamatAnugAH | te sarve nirayaM yAnti vedamArgabahiShkR^itAH || 31|| vedoktameva saddharmaM tasmAtkuryAnnaraH sadA | utthAyotthAya boddhavyaM kiM mayAdya kR^itaM kR^itam || 32|| dattaM vA dApitaM vApi vAkyenApi cha bhAShitam | upapApeShu sarveShu pAtakeShu mahatsvapi || 33|| avApya rajanIyAmaM brahmadhyAnaM samAcharet | UrusthottAnacharaNaH savye chorau tathottaram || 34|| uttAnaM ki~nchiduttAnaM mukhamavaShTabhya chorasA | nimIlitAkShaH sattvastho dantairdantAnna saMspR^ishet || 35|| tAlusthAchalajihvashcha saMvR^itAsyaH sunishchalaH | sanniruddhendriyagrAmo nAtinimnasthitAsanaH || 36|| dviguNaM triguNaM vApi prANAyAmamupakramet | tato dhyeyaH sthito yo.asau hR^idaye dIpavatprabhuH || 37|| dhArayettatra chAtmAnaM dhAraNAM dhArayedbudhaH | sadhUmashcha vidhUmashcha sagarbhashchApyagarbhakaH || 38|| salakShyashchApyalakShyashcha prANAyAmastu ShaDvidhaH | prANAyAmasamo yogaH prANAyAma itIritaH || 39|| prANAyAma iti prokto rechapUrakakumbhakaiH | varNatrayAtmakA hyete rechapUrakakumbhakAH || 40|| sa eva praNavaH proktaH prANAyAmashcha tanmayaH | iDayA vAyumAropya pUrayitvodare sthitam || 41|| shanaiH ShoDashamAtrAbhiranyayA taM virechayet | evaM sadhUmaH prANAnAmAyAmaH kathito mune || 42|| AdhAreli~NganAbhiprakaTitahR^idaye tAlumUle lalATe dve patre ShoDashAre dvidashadashadaladvAdashArdhe chatuShke | vAsAnte bAlamadhye Daphakatasahite kaNThadeshe svarANAM ha~NkShantattvArthayuktaM sakaladalagataM varNarUpaM namAmi || 43|| aruNakamalasaMsthA tadrajaHpu~njavarNA haraniyamitachihnA padmatantusvarUpA | ravihutavaharAkAnAyakAsyastanADhyA sakR^idapi yadi chitte saMvasetsyAtsa bhuktaH || 44|| sthitiH saiva gatiryAtrA matishchintA stutirvachaH | ahaM sarvAtmako devaH stutiH sarvaM tvadarchanam || 45|| ahaM devI na chAnyo.asmi brahmaivAhaM na shokabhAk | sachchidAnandarUpo.ahaM svAtmAnamiti chintayet || 46|| prakAshamAnAM prathame prayANe pratiprayANe.apyamR^itAyamAnAm | antaHpadavyAmanusa~ncharantI\- mAnandarUpAmabalAM prapadye || 47|| tato nijabrahmarandhre dhyAyettaM gurumIshvaram | upachArairmAnasaishcha pUjayettu yathAvidhi || 48|| stuvItAnena mantreNa sAdhako niyatAtmavAn | gururbrahmA gururviShNurgururdevo maheshvaraH | gurureva paraM brahma tasmai shrIgurave namaH || 49|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe manukR^itaMdevIstavanaM nAma prathamo.adhyAyaH || 11\.1|| \section{11\.2 dvitIyo.adhyAyaH | shauchavidhivarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | AchArahInaM na punanti vedA yadapyadhItAH saha ShaDbhira~NgaiH | ChandAMsyenaM mR^ityukAle tyajanti nIDaM shakuntA iva jAtapakShAH || 1|| brAhme muhUrtte chotthAya tatsarvaM samyagAcharet | rAtrerantimayAme tu vedAbhyAsaM chared budhaH || 2|| ki~nchitkAlaM tataH kuryAdiShTadevAnuchintanam | yogI tu pUrvamArgeNa brahmadhyAnaM samAcharet || 3|| jIvabrahmaikyatA yena jAyate tu nirantaram | jIvanmuktashcha bhavati tatkShaNAdeva nArada || 4|| pa~nchapa~ncha uShaHkAlaH saptapa~nchAruNodayaH | aShTapa~nchabhavetprAtaH sheShaH sUryodayaH smR^itaH || 5|| prAtarutthAya yaH kuryAdviNmUtraM dvijasattamaH | nairR^ityAmiShuvikShepamatItyAbhyadhikaM bhuvaH || 6|| viNmUtre.api cha karNastha Ashrame prathame dvijaH | nivItaM pR^iShThataH kuryAdvAnaprasthagR^ihasthayoH || 7|| kR^itvA yaj~nopavItaM tu pR^iShThataH kaNThalambitam | viNmUtraM tu gR^ihI kuryAtkarNasthaM prathamAshramI || 8|| antardhAya tR^iNairbhUmiM shiraH prAvR^itya vAsasA | vAchaM niyamya yatnena ShThIvanashvAsavarjitaH || 9|| na phAlakR^iShTe na jale na chitAyAM na parvate | jIrNadevAlaye kuryAnna valmIke na shAdvale || 10|| na sasattveShu garteShu na gachChanna pathi sthitaH | sandhyayorubhayorjapye bhojane dantadhAvane || 11|| pitR^ikArye cha daive cha tathA mUtrapurIShayoH | utsAhe maithune vApi tathA vai gurusannidhau || 12|| yAge dAne brahmayaj~ne dvijo maunaM samAcharet | devatA R^iShayaH sarve pishAchoragarAkShasAH || 13|| ito gachChantu bhUtAni bahirbhUmiM karomyaham | iti samprArthya pashchAttu kuryAchChauchaM yathAvidhi || 14|| vAyvagnI vipramAdityamApaH pashyaMstathaiva gAH | na kadAchana kurvIta viNmUtrasya visarjanam || 15|| uda~Nmukho divA kuryAdrAtrau cheddakShiNAmukhaH | tata AchChAdya viNmUtraM loShThaparNatR^iNAdibhiH || 16|| gR^ihItali~Nga utthAya sa gachChedvArisannidhau | pAtre jalaM gahItvA tu gachChedanyatra chaiva hi || 17|| gR^ihItvA mR^ittikAM kUlAchChvetAM brAhmaNasattamaH | raktAM pItAM tathA kR^iShNAM gR^ihNIyushchAnyavarNakAH || 18|| athavA yA yatra deshe saiva grAhyA dvijottamaiH | antarjalAddevagR^ihAdvalmIkAnmUShakotkarAt || 19|| kR^itashauchAvashiShTAchcha na grAhyAH pa~nchamR^ittikAH | mUtrAttu dviguNaM shauche maithune triguNaM smR^itam || 20|| ekA li~Nge kare tisra ubhayormR^iddvayaM smR^itam | mUtrashauchaM samAkhyAtaM shauche tad dviguNaM smR^itam || 21|| viTshauche li~Ngadeshe tu pradadyAnmR^ittikAdvayam | pa~nchApAne dashaikasminnubhayoH sapta mR^ittikAH || 22|| vAmapAdaM puraskR^itya pashchAddakShiNameva cha | pratyekaM cha chaturvAraM mR^ittikAM lepayetsudhIH || 23|| evaM shauchaM gR^ihasthasya dviguNaM brahmachAriNaH | triguNaM vAnaprasthasya yatInAM cha chaturguNam || 24|| ArdrAmalakamAnA tu mR^ittikA shauchakarmaNi | pratyekaM tu sadA grAhyA nAto nyUnA kadAchana || 25|| etaddivA syAdviTshauchaM tadardhaM nishi kIrtitam | Aturasya tadardhaM tu mArgasthasya tadardhakam || 26|| strIshUdrANAmashaktAnAM bAlAnAM shauchakarmaNi | yathA gandhakShayaH syAttu tathA kuryAdasa~Nkhyakam || 27|| gandhalepakShayo yAvattAvachChauchaM vidhIyate | sarveShAmeva varNAnAmityAha bhagavAnmanuH || 28|| vAmahastena shauchaM tu kuryAdvai dakShiNena na | nAbheradho vAmahasto nAbherUrdhvaM tu dakShiNaH || 29|| shauchakarmaNi vij~neyo nAnyathA dvijapu~NgavaiH | jalapAtraM na gR^ihNIyAdviNmUtrotsarjane budhaH || 30|| gR^ihNIyAdyadi mohena prAyashchittaM charettataH | mohAdvApyathavA.a.alasyAnna kuryAchChauchamAtmanaH || 31|| jalAhArastrirAtraH syAttato jApAchcha shudhyati | deshakAladravyashaktisvopapattIshcha sarvashaH || 32|| j~nAtvA shauchaM prakartavyamAlasyaM nAtra dhArayet | purIShotsarjane kuryAd gaNDUShAndvAdashaiva tu || 33|| chaturo mUtravikShepe nAto nyUnAnkadAchana | adhomukhaM naraH kR^itvA tyajettaM vAmataH shanaiH || 34|| Achamya cha tataH kuryAddantadhAvanamAdarAt | kaNTakikShIravR^ikShotthaM dvAdashA~NgulamavraNam || 35|| kaniShThikAgravatsthUlaM pUrvArdhe kR^itakUrchakam | kara~njodumbarau chUtaH kadambo lodhrachampakau | badarIti drumAshcheti proktA dantapradhAvane || 36|| annAdyAya vyUhadhvaMse somo rAjAyamAgamat | sa me mukhaM prakShAlya tejasA cha bhagena cha || 37|| AyurbalaM yasho varchaH prajAH pashuvasUni cha | brahmapraj~nAM cha medhAM cha tvanno dehi vanaspate || 38|| abhAve dantakAShThasya pratiShiddhadineShu cha | apAM dvAdashagaNDUShairvidadhyAddantadhAvanam || 39|| raverdine yaH kurute prANI dantasya dhAvanam | savitA bhakShitastena svakulaM tena ghAtitam || 40|| pratipaddarshaShaShThIShu navamyekAdashIravau | dantAnAM kAShThasaMyogAddahatyAsaptamaM kulam || 41|| kR^itvAlaM pAdashauchaM hyamalamatha jalaM triHpibed dvirvimR^ijya tarjanyA~NguShThavatyA sajalamabhimR^ishe\- nnAsikArandhrayugmam | a~NguShThAnAmikAbhyAM nayanayugayutaM karNayugmaM kaniShThA\- ~NguShThAbhyAM nAbhideshe hR^idayamatha tale\- nA~NgulIbhiH shirAMsi || 42|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAM ekAdashaskandhe shauchavidhivarNanaM nAma dvitIyo.adhyAyaH || 11\.2|| \section{11\.3 tR^itIyo.adhyAyaH | rudrAkShamAhAtmyavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | (shuddhaM smArtaM chAchamanaM paurANaM vaidikaM tathA | tAntrikaM shrautamityAhuH ShaDvidhaM shrutichoditam || viNmUtrAdikashauchaM cha shuddhaM cha parikIrtitam | smArtaM paurANikaM karma AchAnte vidhipUrvakam || vaidikaM shrautramityAdi brahmayaj~nAdipUrvakam | astravidyAdikaM karma tAntriko vidhiruchyate ||) smR^itvA cho~NkAragAyatrIM nibadhnIyAchChikhAM tathA | punarAchamya hR^idayaM bAhU skandhau cha saMspR^ishet || 1|| kShute niShThIvane chaiva dantochChiShTe tathAnR^ite | patitAnAM cha sambhAShe dakShiNaM shravaNaM spR^ishet || 2|| agnirApashcha vedAshcha somaH sUryo.anilastathA | sarve nArada viprasya karNe tiShThanti dakShiNe || 3|| tatastu gatvA nadyAdau prAtaHsnAnaM vishodhanam | samAcharenmunishreShTha dehasaMshuddhihetave || 4|| atyantamalino deho navadvArairmalaM vahan | sadA.a.aste tachChodhanAya prAtaHsnAnaM vidhIyate || 5|| agamyAgamanAtpApaM yachcha pApaM pratigrahAt | rahasyAcharitaM pApaM muchyate snAnakarmaNA || 6|| asnAtasya kriyAH sarvA bhavanti viphalA yataH | tasmAtprAtashcharetsnAnaM nityameva dine dine || 7|| darbhayuktashcharetsnAnaM tathA sandhyAbhivandanam | saptAhaM prAtarasnAyI sandhyAhInastribhirdinaiH || 8|| dvAdashAhamanagniH sandvijaH shUdratvamApnuyAt | alpatvAddhomakAlasya bahutvAtsnAnakarmaNaH || 9|| prAtarna tu tathA snAyAddhomakAle vigarhitaH | gAyatryAstu paraM nAsti iha loke paratra cha || 10|| gAyantaM trAyate yasmAdgAyatrItyabhidhIyate | praNavena tu saMyuktAM vyAhR^ititrayasaMyutAm || 11|| vAyuM vAyau jayedvipraH prANasaMyamanatrayAt | brAhmaNaH shrutisampannaH svadharmanirataH sadA || 12|| sa vaidikaM japenmantraM laukikaM na kadAchana | gaushR^i~Nge sarShapo yAvat tAvadyeShAM na sa sthiraH || 13|| na tArayantyubhau pakShau pitR^InekottaraM shatam | sagarbho japasaMyuktastvagarbho dhyAnamAtrakaH || 14|| snAnA~NgatarpaNaM kR^itvA devarShipitR^itoShakam | shuddhe vastre parIdhAya jalAdbahirupAgataH || 15|| vibhUtidhAraNaM kAryaM rudrAkShANAM cha dhAraNam | kramayogena kartavyaM sarvadA japasAdhakaiH || 16|| rudrAkShAnkaNThadeshe dashanaparimitA\- nmastake viMshatI dve ShaT ShaT karNapradeshe karayugalakR^ite dvAdasha dvAdashaiva | bAhvorindoH kalAbhirnayanayugakR^ite tvekamekaM shikhAyAM vakShasyaShTAdhikaM yaH kalayati shatakaM sa svayaM nIlakaNThaH || 17|| baddhvA svarNena rudrAkShaM rajatenAthavA mune | shikhAyAM dhArayennityaM karNayorvA samAhitaH || 18|| yaj~nopavIte haste vA kaNThe tunde.athavA naraH | shrImatpa~nchAkShareNaiva praNavena tathApi vA || 19|| nirvyAjabhaktyA medhAvI rudrAkShaM dhArayenmudA | rudrAkShadhAraNaM sAkShAchChivaj~nAnasya sAdhanam || 20|| rudrAkShaM yachChikhAyAM tattAratattvamiti smaret | karNayorubhayorbrahman devaM devIM cha bhAvayet || 21|| yaj~nopavIte vedAMshcha tathA haste dishaH smaret | kaNThe sarasvatIM devIM pAvakaM chApi bhAvayet || 22|| sarvAshramANAM varNAnAM rudrAkShANAM cha dhAraNam | kartavyaM mantrataH proktaM dvijAnAM nAnyavarNinAm || 23|| rudrAkShadhAraNAdrudro bhavatyeva na saMshayaH | pashyannapi niShiddhAMshcha tathA shR^iNvannapi smaran || 24|| jighrannapi tathA chAshnan pralapannapi santatam | kurvannapi sadA gachChanvisR^ijannapi mAnavaH || 25|| rudrAkShadhAraNAdeva sarvapApairna lipyate | anena bhuktaM devena bhuktaM yattu tathA bhavet || 26|| pItaM rudreNa tatpItaM ghrAtaM ghrAtaM shivena tat | rudrAkShadhAraNe lajjA yeShAmasti mahAmune || 27|| teShAM nAsti vinirmokShaH saMsArAjjanmakoTibhiH | rudrAkShadhAriNaM dR^iShTvA parivAdaM karoti yaH || 28|| utpattau tasya sA~Nkaryamastveveti vinishchayaH | rudrAkShadhAraNAdeva rudro rudratvamApnuyAt || 29|| munayaH satyasa~NkalpA brahmA brahmatvamAgataH | rudrAkShadhAraNAchChreShThaM na ki~nchidapi vidyate || 30|| rudrAkShadhAriNe bhaktyA vastraM dhAnyaM dadAti yaH | sarvapApavinirmuktaH shivalokaM sa gachChati || 31|| rudrAkShadhAriNaM shrAddhe bhojayeta vimodataH | pitR^ilokamavApnoti nAtra kAryA vichAraNA || 32|| rudrAkShadhAriNaH pAdau prakShAlyAdbhiH pibennaraH | sarvapApavinirmuktaH shivaloke mahIyate || 33|| hAraM vA kaTakaM vApi suvarNaM vA dvijottamaH | rudrAkShasahitaM bhaktyA dhArayan rudratAmiyAt || 34|| rudrAkShaM kevalaM vApi yatra kutra mahAmate | samantrakaM vA mantreNa rahitaM bhAvavarjitam || 35|| yo vA ko vA naro bhaktyA dhArayellajjayApi vA | sarvapApavinirmuktaH samyagj~nAnamavApnuyAt || 36|| aho rudrAkShamAhAtmyaM mayA vaktuM na shakyate | tasmAtsarvaprayatnena kuryAdrudrAkShadhAraNam || 37|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe sadAchAranirUpaNe rudrAkShamAhAtmyavarNanaM nAma tR^itIyo.adhyAyaH || 11\.3|| \section{11\.4 chaturtho.adhyAyaH | rudrAkShamAhAtmyavarNanam |} nArada uvAcha | evambhUtAnubhAvo.ayaM rudrAkSho bhavatAnagha | varNito mahatAM pUjyaH kAraNaM tatra kiM vada || 1|| shrInArAyaNa uvAcha | evameva purA pR^iShTo bhagavAn girishaH prabhuH | ShaNmukhena cha rudrastaM yaduvAcha shR^iNuShva tat || 2|| Ishvara uvAcha | shR^iNu ShaNmukha tattvena kathayAmi samAsataH | tripuro nAma daityastu purA.a.asItsarvadurjayaH || 3|| jitAstena surAH sarve bahmaviShNvAdidevatAH | sarvaistu kathite tasmiMstadAhaM tripuraM prati || 4|| achintayaM mahAshastramaghorAkhyaM manoharam | sarvadevamayaM divyaM jvalantaM ghorarUpi yat || 5|| tripurasya vadhArthAya devAnAM tAraNAya cha | sarvavighnopashamanamaghorAstramachintayam || 6|| divyavarShasahasraM tu chakShurunmIlitaM mayA | pashchAnmamAkulAkShibhyaH patitA jalabindavaH || 7|| tatrAshrubinduto jAtA mahArudrAkShavR^ikShakAH | mamAj~nayA mahAsena sarveShAM hitakAmyayA || 8|| babhUvuste cha rudrAkShA aShTatriMshatprabhedataH | sUryanetrasamudbhUtAH kapilA dvAdasha smR^itAH || 9|| somanetrotthitAH shvetAste ShoDashavidhAH kramAt | vahninetrodbhavAH kR^iShNA dasha bhedA bhavanti hi || 10|| shvetavarNashcha rudrAkSho jAtito brAhma uchyate | kShAtro raktastathA mishro vaishyaH kR^iShNastu shUdrakaH || 11|| ekavaktraH shivaH sAkShAdbrahmahatyAM vyapohati | dvivaktro devadevyo syAdvividhaM nAshayedagham || 12|| trivaktrastvanalaH sAkShAtstrIhatyAM dahati kShaNAt | chaturvaktraH svayaM brahmA narahatyAM vyapohati || 13|| pa~nchavaktraH svayaM rudraH kAlAgnirnAma nAmataH | abhakShyabhakShaNodbhUtairagamyAgamanodbhavaiH || 14|| muchyate sarvapApaistu pa~nchavaktrasya dhAraNAt | ShaDvaktraH kArtikeyastu sa dhAryo dakShiNe kare || 15|| brahmahatyAdibhiH pApairmuchyate nAtra saMshayaH | saptavaktro mahAbhAgo hyana~Ngo nAma nAmataH || 16|| taddhAraNAnmuchyate hi svarNasteyAdipAtakaiH | aShTavaktro mahAsena sAkShAddevo vinAyakaH || 17|| antakUTaM tUlakUTaM svarNakUTaM tathaiva cha | duShTAnvayastriyaM vAtha saMspR^ishaMshcha gurustriyam || 18|| evamAdIni pApAni hanti sarvANi dhAraNAt | vighnAstasya praNashyanti yAti chAnte paraM padam || 19|| bhavantyete guNAH sarve hyaShTavaktrasya dhAraNAt | navavaktro bhairavastu dhArayedvAmabAhuke || 20|| bhuktimuktipradaH prokto mama tulyabalo bhavet | bhrUNahatyAsahasrANi brahmahatyAshatAni cha || 21|| sadyaH pralayamAyAnti navavaktrasya dhAraNAt | dashavaktrastu deveshaH sAkShAddevo janArdanaH || 22|| grahAshchaiva pishAchAshcha vetAlA brahmarAkShasAH | pannagAshchopashAmyanti dashavaktrasya dhAraNAt || 23|| vaktraikAdasharudrAkSho rudraikAdashakaM smR^itam | shikhAyAM dhArayedyo vai tasya puNyaphalaM shR^iNu || 24|| ashvamedhasahasrasya vAjapeyashatasya cha | gavAM shatasahasrasya samyagdattasya yatphalam || 25|| tatphalaM labhate shIghraM vaktraikAdashadhAraNAt | dvAdashAsyasya rudrAkShasyaiva karNe tu dhAraNAt || 26|| AdityAstoShitA nityaM dvAdashAsye vyavasthitAH | gobhedhe chAshvamedhe cha yatphalaM tadavApnuyAt || 27|| shR^i~NgiNAM shastriNAM chaiva vyAghrAdInAM bhayaM na hi | na cha vyAdhibhayaM tasya naiva chAdhiH prakIrtitaH || 28|| na cha ki~nchidbhayaM tasya na cha vyAdhiH pravartate | na kutashchidbhayaM tasya sukhI chaiveshvaro bhavet || 29|| hastyashvamR^igamArjArasarpamUShakadardurAn | kharAMshcha shvashR^igAlAMshcha hatvA bahuvidhAnapi || 30|| muchyate nAtra sandeho vaktradvAdashadhAraNAt | vaktratrayodasho vatsa rudrAkSho yadi labhyate || 31|| kArtikeyasamo j~neyaH sarvakAmArthasiddhidaH | raso rasAyanaM chaiva tasya sarvaM prasid.hdhyati || 32|| tasyaiva sarvabhogyAni nAtra kAryA vichAraNA | mAtaraM pitaraM chaiva bhrAtaraM vA nihanti yaH || 33|| muchyate sarvapApebhyo dhAraNAttasya ShaNmukha | chaturdashAsyo rudrAkSho yadi labhyeta putraka || 34|| dhArayetsatataM mUrdhni tasya piNDaH shivasya tu | kiM mune bahunoktena varNanena punaH punaH || 35|| pUjyate santataM devaiH prApyate cha parA gatiH | rudrAkSha ekaH shirasA dhAryo bhaktyA dvijottamaiH || 36|| ShaDviMshadbhiH shiromAlA pa~nchAshaddhR^idayena tu | kalAkShairbAhuvalaye arkAkShairmaNibandhanam || 37|| aShTottarashatairmAlA pa~nchAshadbhiH ShaDAnana | athavA saptaviMshatyA kR^itvA rudrAkShamAlikAm || 38|| dhAraNAdvA japAdvApi hyanantaM phalamashnute | aShTottarashatairmAlA rudrAkShairdhAryate yadi || 39|| kShaNe kShaNe.ashvamedhasya phalaM prApnoti ShaNmukha | triHsaptakulamuddhR^itya shivaloke mahIyate || 40|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe rudrAkShamAhAmyavarNanaM nAma chaturtho.adhyAyaH || 11\.4|| \section{11\.5 pa~nchamo.adhyAyaH | rudrAkShajapamAlAvidhAnavarNanam |} Ishvara uvAcha | lakShaNaM japamAlAyAH shR^iNu vakShyAmi ShaNmukha | rudrAkShasya mukhaM brahmA bindU rudra itIritaH || 1|| viShNuH puchChaM bhavechchaiva bhogamokShaphalapradam | pa~nchaviMshatibhishchAkShaiH pa~nchavaktraiH sakaNTakaiH || 2|| raktavarNaiH sitairmishraiH kR^itarandhravidarbhitaiH | akShasUtraM prakartavyaM gopuchChavalayAkR^iti || 3|| vaktraM vaktreNa saMyojya puchChaM puchChena yojayet | merumUrdhvamukhaM kuryAttadUrdhvaM nAgapAshakam || 4|| evaM sa~NgrathitAM mAlAM mantrasiddhipradAyinIm | prakShAlya gandhatoyena pa~nchagavyena chopari || 5|| tataH shivAmbhasA.a.akShAlya tato mantragaNAnnyaset | spR^iShTvA shivAstramantreNa kavachenAvaguNThayet || 6|| mUlamantraM nyasetpashchAtpUrvavatkArayettathA | sadyojAtAdibhiH prokShya yAvadaShTottaraM shatam || 7|| mUlamantraM samuchchArya shuddhabhUmau nidhAya cha | tasyopari nyasetsAmbaM shivaM paramakAraNam || 8|| pratiShThitA bhavenmAlA sarvakAmaphalapradA | yasya devasya yo mantrastAM tenaivAbhipUjayet || 9|| mUrdhni kaNThe.athavA karNe nyasedvA japamAlikAm | rudrAkShamAlayA chaivaM japtavyaM niyatAtmanA || 10|| kaNThe mUrdhni hR^idi prAnte karNe bAhuyuge.athavA | rudrAkShadhAraNaM nityaM bhaktyA paramayA yutaH . 11|| kimatra bahunoktena varNanena punaH punaH | rudrAkShadhAraNaM nityaM tasmAdetatprashasyate || 12|| snAne dAne jape home vaishvadeve surArchane | prAyashchitte tathA shrAddhe dIkShAkAle visheShataH || 13|| arudrAkShadharo bhUtvA yatki~nchitkarma vaidikam | kurvanviprastu mohena narake patati dhruvam || 14|| rudrAkShaM dhArayenmUrdhni kaNThe sUtre kare.athavA | suvarNamaNisambhinnaM shuddhaM nAnyairdhR^itaM shivam || 15|| nAshuchirdhArayedakShaM sadA bhaktyaiva dhArayet | rudrAkShatarusambhUtavAtodbhUtatR^iNAnyapi || 16|| puNyalokaM gamiShyanti punarAvR^ittidurlabham | rudrAkShaM dhArayanpApaM kurvannapi cha mAnavaH || 17|| sarvaM tarati pApmAnaM jAbAlashrutirAha hi | pashavo hi cha rudrAkShadhAraNAdyAnti rudratAm || 18|| kimu ye dhArayanti sma narA rudrAkShamAlikAm | rudrAkShaH shirasA hyeko dhAryo rudraparaiH sadA || 19|| dhvaMsanaM sarvaduHkhAnAM sarvapApavimochanam | vyAharanti cha nAmAni ye shambhoH paramAtmanaH || 20|| rudrAkShAla~NkR^itA ye cha te vai bhAgavatottamAH | rudrAkShadhAraNaM kAryaM sarvashreyo.arthibhirnR^ibhiH || 21|| karNapAshe shikhAyAM cha kaNThe haste tathodare | mahAdevashcha viShNushcha brahmA teShAM vibhUtayaH || 22|| devAshchAnye tathA bhaktyA khalu rudrAkShadhAriNaH | gotrarShayashcha sarveShAM kUTasthA mUlarUpiNaH || 23|| teShAM vaMshaprasUtAshcha munayaH sakalA api | shrautadharmaparAH shuddhAH khalu rudrAkShadhAriNaH || 24|| shraddhA na jAyate sAkShAdvedasiddhe vimuktide | bahUnAM janmanAmante mahAdevaprasAdataH || 25|| rudrAkShadhAraNe vA~nChA svabhAvAdeva jAyate | rudrAkShasya tu mAhAtmyaM jAbAlairAdareNa tu || 26|| paThyate munibhiH sarvairmayA putra tathaiva cha | rudrAkShasya phalaM chaiva triShu lokeShu vishrutam || 27|| phalasya darshane puNyaM sparshAtkoTiguNaM bhavet | shatakoTiguNaM puNyaM dhAraNAllabhate naraH || 28|| lakShakoTisahasrANi lakShakoTishatAni cha | japAchcha labhate nityaM nAtra kAryA vichAraNA || 29|| haste chorasi kaNThe cha karNayormastake tathA | rudrAkShaM dhArayedyastu sa rudro nAtra saMshayaH || 30|| avadhyaH sarvabhUtAnAM rudravaddhi charedbhuvi | surANAmasurANAM cha vandanIyo yathA shivaH || 31|| rudrAkShadhArI satataM vandanIyastathA naraiH | uchChiShTo vA vikarmastho yukto vA sarvapAtakaiH || 32|| muchyate sarvapApebhyo rudrAkShasya tu dhAraNAt | kaNThe rudrAkShamAbadhya shvApi vA mriyate yadi || 33|| so.api muktimavApnoti kiM punarmAnuSho.api saH | japadhyAnavihIno.api rudrAkShaM yadi dhArayet || 34|| sarvapApavinirmuktaH sa yAti paramAM gatim | ekaM vApi hi rudrAkShaM kR^itvA yatnena dhArayet || 35|| ekaviMshatimuddhR^itya rudraloke mahIyate | ataH paraM pravakShyAmi rudrAkShasya punarvidhim || 36|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe rudrAkShajapamAlAvidhAnavarNanaM nAma pa~nchamo.adhyAyaH || 11\.5|| \section{11\.6 ShaShTho.adhyAyaH | rudrAkShamAhAtmye guNanidhimokShavarNanam |} Ishvara uvAcha | mahAsena kushagranthiputrAjIvAdayaH pare | rudrAkShasya tu naiko.api kalAmarhati ShoDashIm || 1|| puruShANAM yathA viShNurgrahANAM cha yathA raviH | nadInAM tu yathA ga~NgA munInAM kashyapo yathA || 2|| uchchaiHshravA yathAshvAnAM devAnAmIshvaro yathA | devInAM tu yathA gaurI tadvachChreShThamidaM bhavet || 3|| nAtaH parataraM stotraM nAtaH parataraM vratam | akShayyeShu cha dAneShu rudrAkShastu vishiShyate || 4|| shivabhaktAya shAntAya dadyAdrudrAkShamuttamam | tasya puNyaphalasyAntaM na chAhaM vaktumutsahe || 5|| dhR^itarudrAkShakaNThAya yastvannaM samprayachChati | trisaptakulamuddhR^itya rudralokaM sa gachChati || 6|| yasya bhAle vibhUtirna nA~Nge rudrAkShadhAraNam | na shambhorbhavane pUjA sa vipraH shvapachAdhamaH || 7|| khAdanmAMsaM pibanmadyaM sa~NgachChannantyajAnapi | pAtakebhyo vimuchyeta rudrAkShaM shirasi sthite || 8|| sarvayaj~natapodAnavedAbhyAsaishcha yatphalam | tatphalaM labhate sadyo rudrAkShasya tu dhAraNAt || 9|| vedaishchaturbhiryatpuNyaM purANapaThanena cha | yattIrthasevanenaiva sarvavidyAdibhistathA || 10|| tatpuNyaM labhate sadyo rudrAkShasya tu dhAraNAt | prayANakAle rudrAkShaM bandhayitvA mriyedyadi || 11|| sa rudratvamavApnoti punarjanma na vidyate | rudrAkShaM dhArayetkaNThe bAhvorvA mriyate yadi || 12|| kulaikaviMshamuttArya rudraloke vasennaraH | brAhmaNo vApi chANDAlo nirguNaH saguNo.api cha || 13|| bhasmarudrAkShadhArI yaH sa devatvaM shivaM vrajet | shuchirvApyashuchirvApi tathAbhakShyasya bhakShakaH || 14|| mlechCho vApyatha chANDAlo yuto vA sarvapAtakaiH | rudrAkShadhAraNAdeva sa rudro nAtra saMshayaH || 15|| shirasA dhArite koTiH karNayordashakoTayaH | shatakoTirgale baddho mUrdhni koTisahasrakam || 16|| ayutaM chopavIte tu lakShakoTirbhuje sthite | maNibandhe tu rudrAkSho mokShasAdhanakaH paraH || 17|| rudrAkShadhArako bhUtvA yatki~nchitkarma vaidikam | kurvanvipraH sadA bhaktyA mahadApnoti tatphalam || 18|| rudrAkShamAlikAM kaNThe dhArayedbhaktivarjitaH | pApakarmA tu yo nityaM sa muktaH sarvabandhanAt || 19|| rudrAkShArpitachetA yo rudrAkShastu na vai dhR^itaH | asau mAheshvaro loke namasyaH sa tu li~Ngavat || 20|| avidyo vA savidyo vA rudrAkShasya tu dhAraNAt | shivalokaM prapadyeta kIkaTe gardabho yathA || 21|| skanda uvAcha | rudrAkShAnsandadhe deva gardabhaH kena hetunA | kIkaTe kena vA dattastadbrUhi parameshvara || 22|| shrIbhagavAnuvAcha | shR^iNu putra purAvR^ittaM gardabho vindhyaparvate | dhatte rudrAkShabhAraM tu vAhitaH pathikena tu || 23|| shrAnto.asamarthastadbhAraM voDhuM patitavAnbhuvi | prANaistvaktastrinetrastu shUlapANirmaheshvaraH || 24|| matprasAdAnmahAsena madantikamupAgataH | yAvadvaktrasya sa~NkhyAnaM rudrAkShANAM sudurlabham || 25|| tAvadyugasahasrANi shivaloke mahIyate | svashiShyebhyastu vaktavyaM nAshiShyebhyaH kadAchana || 26|| abhaktebhyo.api mUrkhebhyaH kadAchinna prakAshayet | abhakto vAstu bhakto vA nIcho nIchataro.api vA || 27|| rudrAkShAndhArayedyastu muchyate sarvapAtakaiH | rudrAkShadhAraNaM puNyaM kena vA sadR^ishaM bhavet || 28|| mahAvratamidaM prAhurmunayastattvadarshinaH | sahasraM dhArayedyastu rudrAkShANAM dhR^itavrataH || 29|| taM namanti surAH sarve yathA rudrastathaiva saH | abhAve tu sahasrasya bAhvoH ShoDasha ShoDasha || 30|| ekaM shikhAyAM karayordvAdasha dvAdashaiva tu | dvAtriMshatkaNThadeshe tu chatvAriMshachcha mastake || 31|| ekaikaM karNayoH ShaT ShaT vakShasyaShTottaraM shatam | yo dhArayati rudrAkShAn rudravatsa tu pUjyate || 32|| muktApravAlaskaTikaraupyavaidUryakA~nchanaiH | sametAndhArayedyastu rudrAkShAnsa shivo bhavet || 33|| kevalAnapi rudrAkShAnyadyAlasyAdbibharti yaH | taM na spR^ishanti pApAni tamAMsIva vibhAvasum || 34|| rudrAkShamAlayA mantro japto.anantaphalapradaH | yasyA~Nge nAsti rudrAkSha eko.api bahupuNyadaH || 35|| tasya janma nirarthaM syAttripuNDrarahitaM yathA | rudrAkShaM mastake dhR^itvA shiraHsnAnaM karoti yaH || 36|| ga~NgAsnAnaphalaM tasya jAyate nAtra saMshayaH | ekavaktraH pa~nchavaktra ekAdashamukhAH pare || 37|| chaturdashamukhAH kechidrudrAkShA lokapUjitAH | bhaktyA sampUjyate nityaM rudrAkShaH sha~NkarAtmakaH || 38|| daridraM vApi puruShaM rAjAnaM kurute bhuvi | atra te kathayiShyAmi purANaM matamuttamam || 39|| kosaleShu dvijaH kashchidgirinAtha iti shrutaH | mahAdhanI cha dharmAtmA vedavedA~NgapAragaH || 40|| yaj~nakR^iddIkShitastasya tanayaH sundarAkR^itiH | nAmnA guNanidhiH khyAtastaruNaH kAmasundaraH || 41|| guroH sudhiShaNasyAtha patnIM muktAvalImatha | mohayAmAsa rUpeNa yauvanena madena cha || 42|| sa~Ngatastu tayA sArdhaM ka~nchitkAlaM tato bhiyA | viShaM dadau cha gurave yebhe pashchAttu nirbhayaH || 43|| yadA mAtA pitA karma ki~nchijjAnAti yatkShaNe | mAtaraM pitaraM chApi mArayAmAsa tadviShAt || 44|| nAnAvilAsabhogaishcha jAte dravyavyaye tataH | brAhmaNAnAM gR^ihe chauryaM chakAra sa tadA khalaH || 45|| surApAnamadonmattastadA j~nAtibahiShkR^itaH | grAmAnniShkAsitaH sarvaistadA so.abhUdvanecharaH || 46|| muktAvalyA tayA sArdhaM jagAma gahanaM vanam | mArge sthito dravyalobhAjjaghAna brAhmaNAnbahUn || 47|| evaM bahugate kAle mamAra sa tadAdhamaH | netuM taM yamadUtAshcha samAjagmuH sahasrashaH || 48|| shivalokAchChivagaNAstathaiva cha samAgatAH | tayoH parasparaM vAdo babhUva girijAsuta || 49|| yamadUtAstadA prochuH puNyamasya kimasti hi | bruvantu sevakAH shambhoryadyenaM netumichChatha || 50|| shivadUtAstadA prochurayaM yasminsthale mR^itaH | dashahastAdadho bhUme rudrAkShastatra chAsti hi || 51|| tatprabhAveNa he dUtA neShyAmaH shivasannidhim | tato vimAnamAruhya divyarUpadharo dvijaH || 52|| gato guNanidhirdUtaiH sahitaH sha~NkarAlayam | iti rudrAkShamAhAtmyaM kathitaM tava suvrata || 53|| evaM rudrAkShamahimA samAsAtkathito mayA | sarvapApakShayakaro mahApuNyaphalapradaH || 54|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe rudrAkShamAhAtmye guNanidhimokShavarNanaM nAma ShaShTho.adhyAyaH || 11\.6|| \section{11\.7 saptamo.adhyAyaH | rudrAkShamAhAtmyavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | evaM nArada ShaDvaktro girishena vibodhitaH | rudrAkShamahimAnaM cha j~nAtvAsItsa kR^itArthakaH || 1|| itthaM bhUtAnubhAvo.ayaM rudrAkSho varNito mayA | sadAchAraprasa~Ngena shR^iNu chAnyatsamAhitaH || 2|| yathA rudrAkShamahimA varNito.anantapuNyadaH | lakShaNaM mantravinyAsaM tathAhaM varNayAmi te || 3|| lakShaM tu darshanAtyuNyaM koTistatsparshanAdbhavet | tasya koTiguNaM puNyaM labhate dhAraNAnnaraH || 4|| lakShakoTisahasrANi lakShakoTishatAni cha | tajjapAllabhate puNyaM naro rudrAkShadhAraNAt || 5|| rudrAkShANAM tu bhadrAkShadhAraNAtsyAnmahAphalam | dhAtrIphalapramANaM yachChreShThametadudAhR^itam || 6|| badarIphalamAtraM tu prochyate madhyamaM budhaiH | adhamaM chaNamAtraM syAtpratij~naiShA mayoditA || 7|| brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrAshcheti shivAj~nayA | vR^ikShA jAtAH pR^ithivyAM tu tajjAtIyAH shubhAkShakAH || 8|| shvetAstu brAhmaNA j~neyAH kShatriyA raktavarNakAH | pItA vaishyAstu vij~neyAH kR^iShNAH shUdrAH prakIrtitAH || 9|| brAhmaNo bibhR^iyAchChvetAn raktAn rAjA tu dhArayet | pItAnvaishyastu bibhR^iyAtkR^iShNAn shUdrastu dhArayet || 10|| samAH snigdhA dR^iDhAstadvatkaNTakaiH saMyutAH shubhAH | kR^imidaShTA~nChinnabhinnAnkaNTakairahitAMstathA || 11|| vraNayuktAnAvR^itAMshcha ShaDrudrAkShAMstu varjayet | svayameva kR^itadvAro rudrAkShaH syAdihottamaH || 12|| yattu pauruShayatnena kR^itaM tanmadhyamaM bhavet | samAnsnigdhAndR^iDhAnvR^ittAnkShaumasUtreNa dhArayet || 13|| sarvagAtreShu sAmyena samAnAtivilakShaNA | nirgharShe hemalekhAbhA yatra lekhA pradR^ishyate || 14|| tadakShamuttamaM vidyAtsa dhAryaH shivapUjakaiH | shikhAyAmekarudrAkShaM triMshadvai shirasA vahet || 15|| ShaTtriMshachcha gale dhAryA bAhvoH ShoDasha ShoDasha | maNibandhe dvAdashAkShAnskandhe pa~nchAshataM bhavet || 16|| aShTottarashatairmAlopavItaM cha prakalpayet | dvisaraM trisaraM vApi bibhR^iyAtkaNThadeshataH || 17|| kuNDale mukuTe chaiva karNikAhArakeShu cha | keyUre kaTake chaiva kukShivaMshe tathaiva cha || 18|| supte pIte sarvakAlaM rudrAkShaM dhArayennaraH | trishataM tvadhamaM pa~nchashataM madhyamamuchyate || 19|| sahasramuttamaM proktaM chaivaM bhedena dhArayet | shirasIshAnamantreNa karNe tatpuruSheNa cha || 20|| aghoreNa lalATe tu tenaiva hR^idaye.api cha | aghorabIjamantreNa karayordhArayetpunaH || 21|| pa~nchAshadakShagrathitAM vAmadevena chodare | pa~nchabrahmabhira~NgaishchApyevaM rudrAkShadhAraNam || 22|| grathitAnmUlamantreNa sarvAnakShAMstu dhArayet | ekavaktrastu rudrAkShaH paratattvaprakAshakaH || 23|| paratattvadhAraNAchcha jAyate tatprakAshanam | dvivaktrastu munishreShTha ardhanArIshvaro bhavet || 24|| dhAraNAdardhanArIshaH prIyate tasya nityashaH | trivaktrastvanalaH sAkShAtstrIhatyAM dahati kShaNAt || 25|| trimukhashchaiva rudrAkSho.apyagnitrayasvarUpakaH | taddhAraNAchcha hutabhuk tasya tuShyati nityashaH || 26|| chaturmukhastu rudrAkShaH pitAmahasvarUpakaH | taddhAraNAnmahAshrImAnmahadArogyamuttamam || 27|| mahatI j~nAnasampattiH shuddhaye dhArayennaraH | pa~nchamukhastu rudrAkShaH pa~nchabrahmasvarUpakaH || 28|| tasya dhAraNamAtreNa santuShyati maheshvaraH | ShaDvaktrashchaiva rudrAkShaH kArtikeyAdhidaivataH || 29|| vinAyakaM chApi devaM pravadanti manIShiNaH | saptavaktrastu rudrAkShaH saptamAtrAdhidaivataH || 30|| saptAshvadaivatashchaiva munisaptakadaivataH | taddhAraNAnmahAshrIH syAnmahadArogyamuttamam || 31|| mahatI j~nAnasampattiH shuchirvai dhArayennaraH | aShTavaktrastu rudrAkSho.apyaShTamAtrAdhidaivataH || 32|| vasvaShTakaprItikaro ga~NgAprItikaraH shubhaH | taddhAraNAdime prItA bhaveyuH satyavAdinaH || 33|| navavaktrastu rudrAkSho yamadeva udAhR^itaH | taddhAraNAdyamabhayaM na bhavatyeva sarvathA || 34|| dashavaktrastu rudrAkSho dashAshAdaivataH smR^itaH | dashAshAprItijanako dhAraNe nAtra saMshayaH || 35|| ekAdashamukhastvakSho rudraikAdashadaivataH | tamindradaivataM chAhuH sadA saukhyavivardhanam || 36|| rudrAkSho dvAdashamukho mahAviShNusvarUpakaH | dvAdashAdityadaivashcha bibhartyeva hi tatparaH || 37|| trayodashamukhashchAkShaH kAmadaH siddhidaH shubhaH | tasya dhAraNamAtreNa kAmadevaH prasIdati || 38|| chaturdashamukhashchAkSho rudranetrasamudbhavaH | sarvavyAdhiharashchaiva sarvArogyapradAyakaH || 39|| madyaM mAMsaM cha lashunaM palANDuM shigrumeva cha | shleShmAtakaM viDvarAhaM bhakShaNe varjayettataH || 40|| grahaNe viShuve chaiva sa~Nkrame tvayane tathA | darshe cha paurNamAse cha puNyeShu divaseShvapi | rudrAkShadhAraNAtsadyaH sarvapApaiH pramuchyate || 41|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe rudrAkShamAhAtmyavarNanaM nAma saptamo.adhyAyaH || 11\.7|| \section{11\.8 aShTamo.adhyAyaH | bhUtashuddhivarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | bhUtashuddhiprakAraM cha kathayAmi mahAmune | mUlAdhArAtsamutthAya kuNDalIM paradevatAm || 1|| suShumNAmArgamAshritya brahmarandhragatAM smaret | jIvaM brahmaNi saMyojya haMsamantreNa sAdhakaH || 2|| pAdAdijAnuparyantaM chatuShkoNaM savajrakam | laM bIjAkhyaM svarNavarNaM smaredavanimaNDalam || 3|| jAnvAdyAnAbhichandrArdhanibhaM padmadvayA~Nkitam | vaM bIjayuktaM shvetAbhamambhaso maNDalaM smaret || 4|| nAbherhR^idayaparyantaM trikoNaM svastikAnvitam | raM bIjena yutaM raktaM smaretpAvakamaNDalam || 5|| hR^ido bhUmadhyaparyantaM vR^ittaM ShaDbindulA~nChitam | yaM bIjayuktaM dhUmrAbhaM nabhasvanmaNDalaM smaret || 6|| AbrahmarandhraM bhrUmadhyAdvR^ittaM svachChaM manoharam | haM bIjayuktamAkAshamaNDalaM cha vichintayet || 7|| evaM bhUtAni sa~nchintya pratyekaM saMvilApayet | bhuvaM jale jalaM vahnau vahniM vAyau nabhasyamum || 8|| vilApya khamaha~NkAre mahattattve.apyaha~NkR^itim | mahAntaM prakR^itau mAyAmAtmani pravilApayet || 9|| shuddhasaMvinmayo bhUtvA chintayetpApapUruSham | vAmakukShisthitaM kR^iShNama~NguShThaparimANakam || 10|| brahmahatyAshiroyuktaM kanakasteyabAhukam | madirApAnahR^idayaM gurutalpakaTIyutam || 11|| tatsaMsargipadadvandvamupapAtakamastakam | khaDgacharmadharaM kR^iShNamadhovaktraM suduHsaham || 12|| vAyubIjaM smaranvAyuM sampUryainaM vishoShayet | svasharIrayutaM mantro vahnibIjena nirdahet || 13|| kumbhake parijaptena tataH pApanarodbhavam | bahirbhasma samutsArya vAyubIjena rechayet || 14|| sudhAbIjena dehotthaM bhasma samplAvayetsudhIH | bhUbIjena ghanIkR^itya bhasma tatkanakANDavat || 15|| vishuddhamukurAkAraM japanbIjaM vihAyasaH | mUrdhAdipAdaparyantAnya~NgAni rachayetsudhIH || 16|| AkAshAdIni bhUtAni punarutpAdayechchitaH | so.ahaM mantreNa chAtmAnamAnayeddhR^idayAmbuje || 17|| kuNDalIjIvamAdAya parasa~NgAtsudhAmayam | saMsthApya hR^idayAmbhoje mUlAdhAragatAM smaret || 18|| raktAmbhodhisthapotollasadaruNa\- sarojAdhirUDhA karAbjaiH shUlaM kodaNDamikShUdbhavamaNiguNa\- mapya~NkushaM pa~nchabANAn | bibhrANAsR^ikkapAlaM trinayana\- lasitA pInavakShoruhADhyA devI bAlArkavarNA bhavatu sukhakarI prANashaktiH parA naH || 19|| evaM dhyAtvA prANashaktiM paramAtmasvarUpiNIm | vibhUtidhAraNaM kAryaM sarvAdhikR^itisiddhaye || 20|| vibhUtervistaraM vakShye dhAraNe cha mahAphalam | shrutismR^itipramANoktaM bhasmadhAraNamuttamam || 21|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe bhUtashuddhivarNanaM nAmAShTamo.adhyAyaH || 11\.8|| \section{11\.9 navamo.adhyAyaH | sashirovrataM tripuNDadhAraNavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | idaM shirovrataM chIrNaM vidhivadyairdvijAtibhiH | teShAmeva parAM vidyAM vadedaj~nAnabAdhikAm || 1|| vidhivachChraddhayA sArdhaM na chIrNaM yaiH shirovratam | shrautasmArtasamAchArasteShAmanupakArakaH || 2|| shirovratasamAchArAdeva brahmAdidevatAH | devatA abhavanvidvan khalu nAnyena hetunA || 3|| shirovratasya mAhAtmyaM pUrvaiH pUrvataraM kR^itam | brahmA viShNushcha rudrashcha devatAH sakalA api || 4|| sarvapAtakayukto.api muchyate sarvapAtakaiH | shirovratamidaM yena charitaM vidhivadbudhaiH || 5|| shirovratamidaM nAma shirasyAtharvaNashruteH | yaduktaM taddhi naivAnyattattu puNyena labhyate || 6|| shAkhAbhedeShu nAmAni vratasyAsya vibhedataH | paThyante munishArdUla shAkhAsvekavrataM hi tat || 7|| sarvashAkhAsu vastvekaM shivAkhyaM satyachidghanam | tathA tadviShayaM j~nAnaM tathaiva cha shirotavratam || 8|| shirovratavihInastu sarvadharmavivarjitaH | api sarvAsu vidyAsu so.adhikArI na saMshayaH || 9|| shirovratamidaM kAryaM pApakAntAradAhakam | sAdhanaM sarvavidyAnAM yatastatsamyagAcharet || 10|| shrutirAtharvaNI sUkShmA sUkShmArthasya prakAshinI | yaduvAcha vrataM prItyA tannityaM samyagAcharet || 11|| agnirityAdibhirmantraiH ShaDbhiH shuddhena bhasmanA | sarvA~NgoddhUlanaM kuryAchChirovratasamAhvayam || 12|| etachChirovrataM kuryAtsandhyAkAleShu sAdaram | yAvadvidyodayastAvattasya vidyA khalUttamA || 13|| dvAdashAbdamathAbdaM vA tadardhaM cha tadardhakam | prakuryAddvAdashAhaM vA sa~Nkalpena shirovratam || 14|| shirovratena yaH snAtastaM tu nopadishettu yaH | tasya vidyA vinaShTA syAnnirghR^iNaH sa guruH khalu || 15|| brahmavidyAguruH sAkShAnmuniH kAruNikaH khalu | yathA sarveshvaraH shrImAnmR^iduH kAruNikaH khalu || 16|| janmAntarasahasreShu narA ye dharmachAriNaH | teShAmeva khalu shraddhA jAyate na kadAchana || 17|| pratyutAj~nAnabAhulyAddveSha eva vijAyate | ataH pradveShayuktasya na bhavedAtmavedanam || 18|| brahmavidyopadeshasya sAkShAdevAdhikAriNaH | ta eva netare vidvan ye tu snAtAH shirovrataiH || 19|| vrataM pAshupataM chIrNaM yairdvijairAdareNa tu | teShAmevopadeShTavyamiti vedAnushAsanam || 20|| yaH pashustatpashutvaM cha vratenAnena santyajet | tAnhatvA na sa pApIyAnbhavedvedAntanishchayaH || 21|| tripuNDradhAraNaM proktaM jAbAlairAdareNa tu | triyambakena mantreNa satAreNa shivena cha || 22|| tripuNDraM dhArayennityaM gahasthAshramamAshritaH | o~NkAreNa triruktena sahaMsena tripuNDrakam || 23|| dhArayedbhikShuko nityamiti jAbAlikI shrutiH | triyambakena mantreNa praNavena shivena cha || 24|| gR^ihasthashcha vAnaprastho dhArayechcha tripuNDrakam | medhAvItyAdinA vApi brahmachArI dine dine || 25|| bhasmanA sajalenApi dhArayechcha tripuNDrakam | brAhmaNo vidhinotpannastripuNDrabhasmanaiva tu || 26|| lalATe dhArayennityaM tiryagbhasmAvaguNThanam | (mahAdevasya sambandhAttaddharme.apyasti sa~NgatiH .) samyak tripuNDradharmaM cha brAhmaNo nityamAcharet || 27|| AdibrAhmaNabhUtena tripuNDraM bhasmanA dhR^itam | yato.ata eva viprastu tripuNDraM dhArayetsadA || 28|| bhasmanA vedasiddhena tripuNDraM dehaguNThanam | rudrali~NgArchanaM vApi mohato.api cha na tyajet || 29|| triyambakena mantreNa satAreNa tathaiva cha | pa~nchAkShareNa mantreNa praNavena tathaiva cha || 30|| lalATe hR^idaye chaiva dordvandve cha mahAmune | tripuNDraM dhArayennityaM sa.nnyAsAshramamAshritaH || 31|| triyAyuSheNa mantreNa medhAvItyAdinAthavA | gauNena bhasmanA dhAryaM tripuNDraM brahmachAriNA || 32|| namo.antena shivenaiva shUdraH shushrUShaNe rataH | uddhUlanaM tripuNDraM cha nityaM bhaktyA samAcharet || 33|| anyeShAmapi sarveShAM vinA mantreNa suvrata | uddhUlanaM tripuNDraM cha kartavyaM bhaktito mune || 34|| bhUtyaivoddhUlanaM tiryak tripuNDrasya cha dhAraNam | vareNyaM sarvadharmebhyastasmAnnityaM samAcharet || 35|| bhasmAgnihotrajaM vAtha virajAgnisamudbhavam | AdareNa samAdAya shuddhe pAtre nidhAya tat || 36|| prakShAlya pAdau hastau cha dvirAchamya samAhitaH | gR^ihItvA bhasma tatpa~nchabrahmamantraiH shanaiH shanaiH || 37|| prANAyAmatrayaM kR^itvA agnirityAdimantritam | taireva saptabhirmantraistrivAramabhimantrayet || 38|| omApojyotirityuktvA dhyAtvA mantrAnudIrayet | sitena bhasmanA pUrvaM samuddhUlya sharIrakam || 39|| vipApo virajo martyo jAyate nAtra saMshayaH | tato dhyAtvA mahAviShNuM jagannAthaM jalAdhipam || 40|| saMyojya bhasmanA toyamagnirityAdibhiH punaH | vimR^ijya sAmbaM dhyAtvA cha samuddhUlyordhvamastakam || 41|| tena bhAvanayA brAhmabhUtena sitabhasmanA | lalATavakShaHskandheShu svAshramochitamantrataH || 42|| madhyamAnAmikA~NguShThairanulomavilomataH | tripuNDraM dhArayennityaM trikAleShvapi bhaktitaH || 43|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe sashirovrataM tripuNDadhAraNavarNanaM nAma navamo.adhyAyaH || 11\.9|| \section{11\.10 dashamo.adhyAyaH | bhasmamAhAtmye pAshupatavratavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | AgneyaM gauNamaj~nAnadhvaMsakaM j~nAnasAdhakam | gauNaM nAnAvidhaM viddhi brahmanbrahmavidAMvara || 1|| agnihotrAgnijaM tadvadvirajAnalajaM mune | aupAsanasamutpannaM samidagnisamudbhavam || 2|| pachanAgnisamutpannaM dAvAnalasamudbhavam | traivarNikAnAM sarveShAmagnihotrasamudbhavam || 3|| virajAnalajaM chaiva dhAryaM bhasma mahAmune | aupAsanasamutpannaM gR^ihasthAnAM visheShataH || 4|| samidagnisamutpannaM dhAryaM vai brahmachAriNA | shUdrANAM shrotriyAgArapachanAgnisamudbhavam || 5|| anyeShAmapi sarveShAM dhAryaM dAvAnalodbhavam | kAlashchitrA paurNamAsI deshaH svIyaH parigrahaH || 6|| kShetrArAmAdyaraNyaM vA prashastaH shubhalakShaNaH | tatra pUrvatrayodashyAM susnAtaH sukR^itAhnikaH || 7|| anuj~nApya svamAchAryaM sampUjya praNipatya cha | pUjAM vaisheShikIM kR^itvA shuklAmbaradharaH svayam || 8|| shuddhayaj~nopavItI cha shuklamAlyAnulepanaH | darbhAsane samAsIno darbhamuShTiM pragR^ihya cha || 9|| prANAyAmatrayaM kR^itvA prA~Nmukho vApyuda~NmukhaH | dhyAtvA devaM cha devIM cha tadvij~nApanavartmanA || 10|| vratametatkaromIti bhavetsa~NkalpadIkShitaH | yAvachCharIrapAtaM vA dvAdashAbdamathApi vA || 11|| tadardhaM vA tadardhaM vA mAsadvAdashakaM tu vA | tadardhaM vA tadardhaM vA mAsamekamathApi vA || 12|| dinadvAdashakaM vApi dinaShaTkamathApi vA | tadardhaM dinamekaM vA vratasa~NkalpanAvadhi || 13|| agnimAdhAya vidhivadvirajAhomakAraNAt | hutvA.a.ajyena samidbhishcha charuNA cha yathAvidhi || 14|| pUtAhAtpurato bhUyastattvAnAM shuddhimuddishan | juhuyAnmUlamantreNa taireva samidAdibhiH || 15|| tattvAnyetAni me dehe shudhyantAmityanusmaran | pashchAdbhUtAditanmAtrAH pa~nchakarmendriyANi cha || 16|| j~nAnakarmavibhedena pa~ncha pa~ncha vibhAgashaH | tvagAdidhAtavaH sapta pa~ncha prANAdivAyavaH || 17|| mano buddhiraha~NkAro guNAH prakR^itipUruShau | rAgo vidyA kalA chaiva niyatiH kAla eva cha || 18|| mAyA cha shuddhavidyA cha maheshvarasadAshivau | shaktishcha shivatattvaM cha tattvAni kramasho viduH || 19|| mantraistu virajairhutvA hotAsau virajo bhavet | atha gomayamAdAya piNDIkR^ityAbhimantrya cha || 20|| nyasyAgnau taM cha saMrakShya dine tasmin haviShyabhuk | prabhAte cha chaturdashyAM kR^itvA sarvaM puroditam || 21|| tasmindine nirAhAraH kAlasheShaM samApayet | prAtaH parvaNi chApyevaM kR^itvA homAvasAnataH || 22|| upasaMhR^itya rudrAgniM gR^ihItvA bhasma yatnataH | tatashcha jaTilo muNDaH shikhaikajaTa eva cha || 23|| bhUtvA snAtvA punarvItalajjashchetsyAddigambaraH | anyaH kAShAyavasanashcharmachIrAmbaro.athavA || 24|| ekAmbaro valkalavAnbhaveddaNDI cha mekhalI | prakShAlya charaNau pashchAddvirAchamyAtmanastanum || 25|| sa~NkalIkR^itya tadbhasma virajAnalasambhavam | agnirityAdibhirmantraiH ShaDbhirAtharvaNaiH kramAt || 26|| vimR^ijyA~NgAni mUrdhAdicharaNAntaM cha taiH spR^ishet | tatastena krameNaiva samuddhUlya cha bhasmanA || 27|| sarvA~NgoddhUlanaM kuryAtpraNavena shivena vA | tatashcha puNDraM rachayettriyAyuShasamAhvayam || 28|| shivabhAvaM samAgamya shivabhAvamathAcharet | kuryAttrisandhyamapyevametatpAshupataM vratam || 29|| bhuktimuktipradaM chaiva pashutvaM vinivartayet | tatpashutvaM parityajya kR^itvA pAshupataM vratam || 30|| pUjanIyo mahAdevo li~NgamUrtiH sadAshivaH | bhasmasnAnaM mahApuNyaM sarvasaukhyakaraM param || 31|| AyuShyaM balamArogyaM shrIpuShTivardhanaM yataH | rakShArthaM ma~NgalArthaM cha sarvasampatsamR^iddhaye || 32|| bhasmasnigdhamanuShyANAM mahAmArIbhayaM na cha | shAntikaM pauShTikaM bhasma kAmadaM cha tridhA bhavet || 33|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe bhasmamAhAtmye pAshupatavratavarNanaM nAma dashamo.adhyAyaH || 11\.10|| \section{11\.11 ekAdasho.adhyAyaH | trividhabhasmamAhAtmyavarNanam |} nArada uvAcha | trividhatvaM kathaM chAsya bhasmanaH parikIrtitam | etatkathaya me deva mahatkautUhalaM mama || 1|| shrInArAyaNa uvAcha | trividhatvaM pravakShyAmi devarShe bhasmanaH shR^iNu | mahApApakShayakaraM mahAkIrtikaraM param || 2|| gomayaM yonisambaddhaM taddhastenaiva gR^ihyate | brAhmairmantraistu sandagdhaM tachChAntikR^idihochyate || 3|| sAvadhAnastu gR^ihNIyAnnaro vai gomayaM tu yat | antarikShe gR^ihItvA tatShaDa~Ngena dahedataH || 4|| pauShTikaM tatsamAkhyAtaM kAmadaM cha tataH shR^iNu | prAsAdena dahedetatkAmadaM bhasma kIrtitam || 5|| prAtarutthAya devarShe bhasmavrataparaH shuchiH | gavAM goShTheShu gatvA tu namaskR^itya tu gokulam || 6|| gavAM varNAnurUpANAM gR^ihNIyAdgomayaM shubham | brAhmaNasya cha gauH shvetA raktA gauH kShatriyasya cha || 7|| pItavarNA tu vaishyasya kR^iShNA shUdrasya kathyate | paurNamAsyAmamAvAsyAmaShTamyAM vA vishuddhadhIH || 8|| prAsAdena tu mantreNa gR^ihItvA gomayaM shubham | hR^idayena tu mantreNa piNDIkR^itya tu gomayam || 9|| ravirashmisusantaptaM shuchau deshe manohare | tuSheNa vA busairvApi prAsAdena tu nikShipet || 10|| araNyudbhavamagniM vA shrotriyAgArajaM tu vA | tadagnau vinyasettaM cha shivabIjena mantrataH || 11|| gR^ihNIyAdatha tatrAgnikuNDAdbhasma vichakShaNaH | navapAtraM samAdAya prAsAdena tu nikShipet || 12|| ketakI pATalI tadvadushIraM chandanaM tathA | nAnAsugandhidravyANi kAshmIraprabhR^itIni cha || 13|| nikShipettatra pAtre tu sadyomantreNa shuddhadhIH | jalasnAnaM purA kR^itvA bhasmasnAnamataH param || 14|| jalasnAne tvashaktashcha bhasmasnAnaM samAcharet | prakShAlya pAdau hastau cha shirashcheshAnamantrataH || 15|| samuddhUlya tataH pashchAdAnanaM tatpuruSheNa tu | aghoreNa tu hR^idayaM nAbhiM vAmena tatparam || 16|| sadyomantreNa sarvA~NgaM samUddhUlya vichakShaNaH | pUrvavastraM parityajya shuddhavastraM parigrahet || 17|| prakShAlya pAdau hastau cha pashchAdAchamanaM charet | bhasmanoddhUlanAbhAve tripuNDraM tu vidhIyate || 18|| madhyAhnAtprAgjalairyuktaM parato jalavarjitam | tarjanyanAmikAmadhyaistripuNDraM cha samAcharet || 19|| mUrdhni chaiva lalATe cha karNe kaNThe tathaiva cha | hR^idaye chaiva bAhvoshcha nyAsasthAnaM hi chochyate || 20|| pa~nchA~NgulairnyasenmUrdhni prAsAdena tu mantrataH | trya~NgulairvinyasedbhAle shiromantreNa deshikaH || 21|| sadyena dakShiNe karNe vAmadevena vAmataH | aghoreNa tu kaNThe cha madhyA~NgulyA spR^ishedbudhaH || 22|| hR^idayaM hR^idayenaiva tribhira~NgulibhiH spR^ishet | vinyaseddakShiNe bAhau shikhAmantreNa deshikaH || 23|| vAmabAhau nyaseddhImAnkavachena triya~NgulaiH | madhyena saMspR^ishennAbhyAmIshAna iti mantrataH || 24|| brahmaviShNumaheshAnAstisro rekhA iti smR^itAH | Adyo brahmA tato viShNustadUrdhvaM tu maheshvaraH || 25|| ekA~Ngulena nyastaM yadIshvarastatra devatA | shiromadhye tvayaM brahmA Ishvarastu lalATake || 26|| karNayorashvinau devau gaNeshastu gale tathA | kShatriyashcha tathA vaishyaH shUdrashchoddhUlanaM tyajet || 27|| sarveShAmantyajAtInAM mantreNa rahitaM bhavet | (adIkShitaM manuShyANAmapi mantraM vinA bhavet)|| 28|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe trividhabhasmamAhAtmyavarNanaM nAmakAdasho.adhyAyaH || 11\.11|| \section{11\.12 dvAdasho.adhyAyaH | bhasmadhAraNamAhAmyavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | devarShe shR^iNu tatsarvaM bhasmoddhUlanajaM phalam | sarahasyavidhAnaM cha sarvakAmaphalapradam || 1|| kapilAyAH shakR^itsvachChaM gR^ihItvA gagane.apatat | na klinnaM nApi kaThinaM na durgandhaM na choShitam || 2|| uparyadhaH parityajya gahNIyAtpatitaM yadi | piNDIkR^itya shivAgnyAdau tatkShipenmUlamantritam || 3|| AdAya vAsasA.a.achChAdya bhasmAdhAne vinikShipet | sukR^ite sudR^iDhe shuddhe kShAlite prokShite shubhe || 4|| vinyasya mantrI mantreNa pAtre bhasma vinikShipet | taijasaM dAravaM chAtha mR^iNmayaM chailameva cha || 5|| anyadvA shobhanaM shuddhaM bhasmAdhAraM prakalpayet | kShaume chaivAtishuddhe vA dhanavadbhasma nikShipet || 6|| prasthito bhasma gR^ihNIyAtsvayaM chAnucharo.api vA | na chAyuktakare dadyAnna chAshuchitale kShipet || 7|| na saMspR^ishettu nIchA~Ngairna kShipenna cha la~Nghayet | tasmAdbhasitamAdAya viniyu~njIta mantritam || 8|| vibhUtidhAraNavidhiH smR^itiprokto mayeritaH | yadIyAcharaNenaiva shivatulyo na saMshayaH || 9|| shaivaiH sampAditaM bhasma vaidikaiH shivasannidhau | bhaktyA paramayA grAhyaM prArthayitvA tu pUjayet || 10|| tantroktavartmanA siddhaM bhasma tAntrikapUjakaiH | yatrakutrApi dattaM chettadgrAhyaM naiva vaidikaiH || 11|| shUdraiH kApAlikairvAtha pAkhaNDairaparaistu tat | tripuNDraM dhArayedbhaktyA manasApi na la~Nghayet || 12|| shrutyA vidhIyate yasmAttattyAgI patito bhavet | tripuNDradhAraNaM bhaktyA tathA dehAvaguNThanam || 13|| dvijaH kuryAddhi mantreNa tattyAgI patito bhavet | uddhUlanaM tripuNDraM cha bhaktyA naivAcharanti ye || 14|| teShAM nAsti vinirmokShaH saMsArAjjanmakoTibhiH | yena bhasmoktamArgeNa dhR^itaM na munipu~Ngava || 15|| tasya viddhi mune janma niShkalaM saukaraM yathA | yeShAM vapurmanuShyANAM tripuNDreNa vinA sthitam || 16|| shmashAnasadR^ishaM tatsyAnna prekShyaM puNyakR^ijjanaiH | dhigbhasmarahitaM bhAlaM dhiggrAmamashivAlayam || 17|| dhiganIshArchanaM janma dhigvidyAmashivAshrayAm | tripuNDraM ye vinindanti nindanti shivameva te || 18|| dhArayanti cha ye bhaktyA dhArayanti tameva te | yathA kR^ishAnurahito bhUdharo na virAjate || 19|| asheShasAdhane.apyevaM bhasmahInaM shivArchanam | uddhUlanaM tripuNDraM cha shraddhayA nAcharanti ye || 20|| taiH pUrvAcharitaM sarvaM viparItaM bhavedapi | bhasmanA vedamantreNa tripuNDrasya cha dhAraNam || 21|| vinA vedochitAchAraM smArtasyAnarthakAraNam | kR^itaM syAdakR^itaM tena shrutamapyashrutaM bhavet || 22|| adhItamanadhItaM cha tripuNDraM yo na dhArayet | vR^ithA vedA vR^ithA yaj~nA vR^ithA dAnaM vR^ithA tapaH || 23|| vR^ithA vratopavAsena tripuNDraM yo na dhArayet | bhasmadhAraNakaM tyaktvA muktimichChati yaH pumAn || 24|| viShapAnena nityatvaM kurute hyAtmano hi saH | sraShTA sR^iShTichChalenAha tripuNDrasya cha dhAraNam || 25|| sasarja sa lalATaM hi tiryagUrdhvaM na vartulam | tiryagrekhAH pradR^ishyante lalATe sarvadehinAm || 26|| tathApi mAnavA mUrkhA na kurvanti tripuNDrakam | na tad.hdhyAnaM na tanmokShaM na tajj~nAnaM na tattapaH || 27|| vinA tiryaktripuNDraM cha vipreNa yadanuShThitam | vedasyAdhyayane shUdro nAdhikArI yathA bhavet || 28|| tripuNDreNa vinA vipro nAdhikArI shivArchane | prA~NmukhashcharaNau hastau prakShAlyAchamya pUrvavat || 29|| prANAnAyamya sa~Nkalpya bhasmasnAnaM samAcharet | AdAya bhasitaM shuddhamagnihotrasamudbhavam || 30|| IshAnena tu mantreNa svamUrdhani vinikShipet | tata AdAya tadbhasma mukhe cha puruSheNa tu || 31|| aghorAkhyeNa hR^idaye guhye vAmAhvayena cha | sadyojAtAbhidhAnena bhasma pAdadvaye kShipet || 32|| sarvA~NgaM praNavenaiva mantreNoddhUlanaM tataH | etadAgneyakaM snAnamuditaM paramarShibhiH || 33|| sarvakarmasamR^id.hdhyarthaM kuryAdAdAvidaM budhaH | tataH prakShAlya hastAdInupaspR^ishya yathAvidhi || 34|| tiryaktripuNDraM vidhinA lalATe hR^idaye gale | pa~nchabhirbrahmabhirvApi kR^itena bhasitena cha || 35|| ghR^itametattripuNDraM syAtsarvakarmasu pAvanam | shUdrairantyajahastasthaM na dhAryaM bhasma cha kvachit || 36|| bhasmanA sAgnihotreNa liptaH karma samAcharet | anyathA sarvakarmANi na phalanti kadAchana || 37|| satyaM shauchaM japo homastIrthaM devAdipUjanam | tasya vyarthamidaM sarvaM yastripuNDraM na dhArayet || 38|| tripuNDradhR^igvipravaro yo rudrAkShadharaH shuchiH | sa hanti rogaduritavyAdhidurbhikShataskarAn || 39|| samApnoti paraM brahma yato nAvartate punaH | sa pa~NktipAvanaH shrAddhe pUjyo vipraiH surairapi || 40|| shrAddhe yaj~ne jape home vaishvadeve surArchane | dhR^itatripuNDraH pUtAtmA mR^ityuM jayati mAnavaH | bhasmadhAraNamAhAtmyaM bhUyo.api kathayAmi te || 41|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe bhasmadhAraNamAhAmyavarNanaM nAma dvAdasho.adhyAyaH || 11\.12|| \section{11\.13 trayodasho.adhyAyaH | tripuNDadhAraNamAhAtmyavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | mahApAtakasa~NghAshcha pAtakAnyaparANyapi | nashyanti munishArdUla satyaM satyaM na chAnyathA || 1|| ekaM bhasma dhR^itaM yena tasya puNyaphalaM shR^iNu | yatInAM j~nAnadaM proktaM vAnasthAnAM viraktidam || 2|| gR^ihasthAnAM mune tadvaddharmavR^iddhikaraM tathA | brahmacharyAshramasthAnAM svAdhyAyapradameva cha || 3|| shUdrANAM puNyadaM nityamanyeShAM pApanAshanam | bhasmanoddhUlanaM chaiva tathA tiryak tripuNDrakam || 4|| rakShArthaM sarvabhUtAnAM vidhatte vaidikI shrutiH | bhasmanoddhUlanaM chaiva tathA tiryak tripuNDrakam || 5|| yaj~natvenaiva sarveShAM vidhatte vaidikI shrutiH | bhasmanoddhUlanaM chaiva tathA tiryak tripuNDrakam || 6|| sarvadharmatayA teShAM vidhatte vaidikI shrutiH | bhasmanoddhUlanaM chaiva tathA tiryak tripuNDrakam || 7|| mAheshvarANAM li~NgArthaM vidhatte vaidikI shrutiH | bhasmanoddhUlanaM chaiva tathA tiryak tripuNDrakam || 8|| vij~nAnArthaM cha sarveShAM vidhatte vaidikI shrutiH | shivena viShNunA chaiva brahmaNA vajriNA tathA || 9|| hiraNyagarbheNa tadavatArairvaruNAdibhiH | devatAbhirdhR^itaM bhasma tripuNDroddhUlanAtmakam || 10|| umAdevyA cha lakShyA cha vAchA chAnyAbhirAstikaiH | sarvastrIbhirdhR^itaM bhasma tripuNDroddhUlanAtmanA || 11|| yakSharAkShasagandharvasiddhavidyAdharAdibhiH | munibhishcha dhR^itaM bhasma tripuNDroddhUlanAtmanA || 12|| brAhmaNaiH kShatriyairvaishyaiH shUdrerapi cha sa~NkaraiH | apabhraMshairdhR^itaM bhasma tripuNDroddhUlanAtmanA || 13|| uddhUlanaM tripuNDraM cha yaiH samAcharitaM mudA | ta eva shiShTA vidvAMso netare munipu~Ngava || 14|| shivali~NgaM maNiH sakhyaM mantraH pa~nchAkSharastathA | vibhUtirauShadhaM puMsAM muktistrIvashyakarmaNi || 15|| bhunakti yatra bhasmA~Ngo mUrkho vA paNDito.api vA | tatra bhu~Nkte mahAdevaH sapatnIko vR^iShadhvajaH || 16|| bhasmasa~nChannasarvA~NgamanugachChati yaH pumAn | sarvapAtakayukto.api pUjito mAnavo.achirAt || 17|| bhasmasa~nChannasarvA~NgaM yaH stauti shraddhayA saha | sarvapAtakayukto.api pUjyate mAnavo.achirAt || 18|| tripuNDradhAriNe bhikShApradAnena hi kevalam | tenAdhItaM shrutaM tena tena sarvamanuShThitam || 19|| yena vipreNa shirasi tripuNDraM bhasmanA kR^itam | kIkaTeShvapi desheShu yatra bhUtivibhUShaNaH || 20|| mAnavastu vasennityaM kAshIkShetrasamaM hi tat | duHshIlaH shIlayukto vA yogayukto.apyalakShaNaH || 21|| bhUtishAsanayukto vA sa pUjyo mama putravat | ChadmanApi charedyo hi bhUtishAsanamaishvaram || 22|| so.api yAM gatimApnoti na tAM yaj~nashatairapi | samparkAllIlayA vApi bhayAdvA dhArayettu yaH || 23|| vidhiyukto vibhUtiM tu sa cha pUjyo yathA hyaham | shivasya viShNordevAnAM brahmaNastR^iptikAraNam || 24|| pArvatyAshcha mahAlakShyA bhAratyAstR^iptikAraNam | na dAnena na yaj~nena na tapobhiH sudurlabhaiH || 25|| na tIrthayAtrayA puNyaM tripuNDreNa cha labhyate | dAnaM yaj~nAshcha dharmAshcha tIrthayAtrAshcha nArada || 26|| dhyAnaM tapastripuNDrasya kalAM nArhanti ShoDashIm | yathA rAjA svachihnA~NkaM svajanaM manyate sadA || 27|| tathA shivastripuNDrA~NkaM svakIyamiva manyate | dvijAtirvAnyajAtirvA shuddhachittena bhasmanA || 28|| dhArayedyastripuNDrA~NkaM rudrastena vashIkR^itaH | tyaktasarvAshramAchAro luptasarvakriyo.api saH || 29|| sakR^ittiryaktripuNDrA~NkaM dhArayetso.api muchyate | nAsya j~nAnaM parIkSheta na kulaM na vrataM tathA || 30|| tripuNDrA~NkitabhAlena pUjya eva hi nArada | shivamantrAtparo mantro nAsti tulyaM shivAtparam || 31|| shivArchanAtparaM puNyaM na hi tIrthaM cha bhasmanA | rudrAgneryatparaM tIrthaM tadbhasma parikIrtitam || 32|| dhvaMsanaM sarvaduHkhAnAM sarvapApavishodhanam | antyajo vAdhamo vApi mUrkho vA paNDito.api vA || 33|| yasmindeshe vasennityaM bhUtishAsanasaMyutaH | tasminsadAshivaH somaH sarvabhUtagaNairvR^itaH | sarvatIrtheshcha saMyuktaH sAnnidhyaM kurute sadA || 34|| etAni pa~nchashivamantrapavitritAni bhasmAni kAmadahanA~NgavibhUShitAni | traipuNDrakANi rachitAni lalATapaTTe lumpanti daivalikhitAni durakSharANi || 35|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe tripuNDadhAraNamAhAtmyavarNanaM nAma trayodasho.adhyAyaH || 11\.13|| \section{11\.14 chaturdasho.adhyAyaH | vibhUtidhAraNamAhAtmyavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | bhasmadigdhasharIrAya yo dadAti dhanaM mudA | tasya sarvANi pApAni vinashyanti na saMshayaH || 1|| shrutayaH smR^itayaH sarvAH purANAnyakhilAnyapi | vadanti bhUtimAhAmyaM tattasmAddhArayeddvijaH || 2|| sitena bhasmanA kuryAttrisandhyaM yastripuNDrakam | sarvapApavinirmuktaH shivaloke mahIyate || 3|| yogI sarvA~NgakaM stAnamApAdatalamastakam | trisandhyamAcharennityamAshu yogamavApnuyAt || 4|| bhasmasnAnena puruShaH kulasyoddhArako bhavet | bhasmasnAnaM jalasnAnAdasa~NkhyeyaguNAnvitam || 5|| sarvatIrtheShu yatpuNyaM sarvatIrtheShu yatphalam | tatphalaM labhate sarvaM bhasmasnAnAnna saMshayaH || 6|| mahApAtakayukto vA yukto vApyupapAtakaiH | bhasmasnAnena tatsarvaM dahatyagnirivendhanam || 7|| bhasmasnAnAtparaM snAnaM pavitraM naiva vidyate | evamuktaM shivenAdau tadA snAtaH svayaM shivaH || 8|| tadAprabhR^iti brahmAdyA munayashcha shivArthinaH | sarvakarmasu yatnena bhasmasnAnaM prachakrire || 9|| tasmAdetachChiraHsnAnamAgneyaM yaH samAcharet | anenaiva sharIreNa sa hi rudro na saMshayaH || 10|| ye bhasmadhAriNaM dR^iShTvA paritR^iptA bhavanti te | devAsuramunIndraishcha pUjyA nityaM na saMshayaH || 11|| bhasmasa~nChannasarvA~NgaM dR^iShTvottiShThati yaH pumAn | taM dR^iShTvA devarAjo.api daNDavatpraNamiShyati || 12|| abhakShyabhakShaNaM yeShAM bhasmadhAraNapUrvakam | teShAM tadbhakShyameva syAnmune nAtra vichAraNA || 13|| yaH snAti bhasmanA nityaM jale snAtvA tataH param | brahmachArI gR^ihastho vA vAnaprastho.a.athavAdarAt || 14|| sarvapApavinirmuktaH sa yAti paramAM gatim | AgneyaM bhasmanA snAnaM yatInAM cha vishiShyate || 15|| ArdrasnAnAdvaraM bhasmasnAnamArdravadho dhruvaH | ArdraM tu prakR^itiM vidyAtprakR^itiM bandhanaM viduH || 16|| prakR^itestu prahANAya bhasmanA snAnamiShyate | bhasmanA sadR^ishaM brahyannAsti lokatrayeShvapi || 17|| rakShArthaM ma~NgalArthaM cha pavitrArthaM purA suraiH | bhasma dR^iShTvA mune pUrvaM dattaM devyai priyeNa tu || 18|| tasmAdetachChiraHsnAnamAgneyaM yaH samAcharet | bhavapAshairvinirmuktaH shivaloke mahIyate || 19|| jvararakShaHpishAchAshcha pUtanAkuShThagulmakAH | bhagandarANi sarvANi chAshItirvAtarogakAH || 20|| chatuHShaShTiH pittarogAH shleShmA saptatripa~nchakAH | vyAghrachaurabhayaM chaivApyanye duShTagrahA api || 21|| bhasmasnAnena nashyanti siMhenaiva yathA gajAH | shuddhashItajalenaiva bhasmanA cha tripuNDrakam || 22|| yo dhArayetparaM brahma sa prApnoti na saMshayaH | (bhasmanA cha tripuNDraM cha yaH ko.api dhArayetparam | sa brahmalokamApnoti muktapApo na saMshayaH ||) yathAvidhi lalATe vai vahnivIryapradhAraNAt || 23|| nAshayellikhitAM yAmIM lalATasthAM lipiM dhruvam | kaNThoparikR^itaM pApaM nAshayettatpradhAraNAt || 24|| kaNThe cha dhAraNAtkaNThabhogAdikR^itapAtakam | bAhvorbAhukR^itaM pApaM vakShasA manasA kR^itam || 25|| nAbhyAM shishnakR^itaM pApaM gude gudakR^itaM haret | pArshvayordhAraNAdbrahman parastryAli~NganAdikam || 26|| tadbhasmadhAraNaM shastaM sarvatraiva trili~Ngakam | brahmaviShNumaheshAnAM trayyagnInAM cha dhAraNam || 27|| guNalokatrayANAM cha dhAraNaM tena vai kR^itam | bhasmachChanno dvijo vidvAnmahApAtakasambhavaiH || 28|| doShairviyujyate sadyo muchyate cha na saMshayaH | bhasmaniShThasya dahyante doShA bhasmAgnisa~NgamAt || 29|| bhasmasnAnavishuddhAtmA AtmaniShTha iti smR^itaH | bhasmanA digdhasarvA~Ngo bhasmadIptatripuNDrakaH || 30|| bhasmashAyI cha puruSho bhasmaniShTha iti smR^itaH | bhUtapretapishAchAdyA rogAshchAtIva duHsahAH || 31|| bhasmaniShThasya sAnnidhyAdvidravanti na saMshayaH | bhAsanAdbhasitaM proktaM bhasma kalmaShabhakShaNAt || 32|| bhUtirbhUtikarI puMsAM rakShA rakShAkarI purA | tripuNDradhAriNaM dR^iShTvA bhUtapretapuraHsarAH || 33|| bhItAH prakampitAH shIghraM nashyantyeva na saMshayaH | smaraNAdeva rudrasya yathA pApaM praNashyati || 34|| apyakAryasahasrANi kR^itvA yaH snAti bhasmanA | tatsarvaM dahate bhasma yathAgnistejasA vanam || 35|| kR^itvApi chAtulaM pApaM mR^ityukAle.api yo dvijaH | bhasmasnAyI bhavetkashchitkShipraM pApaiH pramuchyate || 36|| bhasmasnAnAddhi shuddhAtmA jitakrodho jitendriyaH | matsamIpaM samAgamya na sa bhUyo.abhivartate || 37|| vanaspatigate some bhasmoddhUlitavigrahaH | architaM sha~NkaraM dR^iShTvA sarvapApaiH pramuchyate || 38|| AyuShkAmo.athavA vidvAnbhUtikAmo.athavA naraH | nityaM vai dhArayedbhasma mokShakAmI cha vai dvijaH || 39|| tripuNDraM paramaM puNyaM brahmaviShNushivAtmakam | ye ghorA rAkShasAH pretA ye chAnye kShudrajantavaH || 40|| tripuNDradhAraNaM dR^iShTvA palAyante na saMshayaH | kR^itvA shauchAdikaM karma snAtvA tu vimale jale || 41|| bhasmanoddhUlanaM kAryamApAdatalamastakam | kevalaM vAruNaM snAnaM dehe bAhyamalApaham || 42|| vibhUtistAnamanaghaM bAhyAntaramalApaham | tyaktvApi vAruNaM snAnaM tatparaH syAnna saMshayaH || 43|| kR^itamapyakR^itaM satyaM bhasmasnAnaM vinA mune | bhasmasnAnaM shrutiproktamAgneyaM snAnamuchyate || 44|| antarbahishcha saMshuddhaM shivapUjAphalaM labhet | yadbAhyamalamAtrasya nAshakaM stAnamasti tat || 45|| tannAshayati tIvreNa prANibAhyAntaraM malam | kR^itvApi koTisho nityaM vAruNaM snAnamAdarAt || 46|| na bhavatyeva pUtAtmA bhasmasnAnaM vinA mune | yadbhasmasnAnamAhAmyaM tadvedo veda tattvataH || 47|| yadvA veda mahAdevaH sarvadevashikhAmaNiH | bhasmasnAnamakR^itvaiva yaH kuryAtkarma vaidikam || 48|| sa tatkarmakalArdhArdhamapi nApnoti vastutaH | yaH kariShyati yatnena bhasmasnAnaM yathAvidhi || 49|| sa evaikaH sarvakarmasvadhikArI shrutishrutaH | pAvanaM pAvanAnAM cha bhasmasnAnaM shrutishrutam || 50|| na kariShyati yo mohAtsa mahApAtakI bhavet | anantairvAruNaiH snAnairyatpuNyaM prApyate dvijaiH || 51|| tato.anantaguNaM puNyaM bhasmasnAnAdavApyate | kAlatraye.api kartavyaM bhasmasnAnaM prayatnataH || 52|| bhasmasnAnaM smR^itaM shrautaM tattyAgI patito bhavet | mUtrAdyutsarjanAnte tu bhasmasnAnaM prayatnataH || 53|| kartavyamanyathA pUtA na bhaviShyanti mAnavAH | vidhivatkR^itashaucho.api bhasmasnAnaM vinA dvijaH || 54|| na bhaviShyati pUtAtmA nAdhikAryapi karmaNi | apAnavAyuniryAte jR^imbhaNe skandane kShute || 55|| shleShmodgAre.api kartavyaM bhasmasnAnaM prayatnataH | shrIbhasmasnAnamAhAtmyasyaikadesho.atra varNitaH || 56|| punashcha sampravakShyAmi bhasmasnAnotthitaM phalam | sAvadhAnena manasA shrotavyaM munipu~Ngava || 57|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe vibhUtidhAraNamAhAtmyavarNanaM nAma chaturdasho.adhyAyaH || 11\.14|| \section{11\.15 pa~nchadasho.adhyAyaH | tripuNDrordhvapuNDradhAraNavidhivarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | agnirityAdibhirmantrairbhasma saMshodhya sAdaram | dhAraNIyaM lalATAdau tripuNDraM kevalaM dvijaiH || 1|| brahmakShatriyavaishyAshcha ete sarve dvijAH smR^itAH | tasmAddvijaiH prayatnena tripuNDraM dhAryamanvaham || 2|| yasyopanayanaM brahman sa eva dvija uchyate | tasmAchChrautaM dvijaiH kAryaM tripuNDrasya cha dhAraNam || 3|| vibhUtidhAraNaM tyaktvA yaH satkarma samAcharet | tatkR^itaM chAkR^itaprAyaM bhavatyeva na saMshayaH || 4|| na gAyatryupadesho.api bhasmano dhAraNaM vinA | tato dhR^itvaiva bhasmA~Nge gAyatrIjapamAcharet || 5|| gAyatrIM mUlamevAhurbrAhmaNye munipu~Ngava | sA bhasmadhAraNAbhAve na kenApyupadishyate || 6|| na tAvadadhikAro.asti gAyatrIgrahaNe mune | yAvanna bhasma bhAlAdau dhR^itamagnisamudbhavam || 7|| bhasmahInalalATatvaM na brahmaNyAnumApakam | evameva mayA brahman heturuktaH supuNyadaH || 8|| mantrapUtaM sitaM bhasma lalATe parivartate | sa eva brAhmaNo vidvAnsatyaM satyaM mayochyate || 9|| yasyAsti sahajA prItirmaNivadbhasmasa~Ngrahe | sa eva brAhmaNo brahman satyaM satyaM mayochyate || 10|| na yasya sahajA prItirmaNivadbhasmasa~Ngrahe | sa chANDAla iti j~neyo janmajanmAntare dhruvam || 11|| na yasya sahajA prItistripuNDroddhUlanAdiShu | sa chANDAla iti j~neyaH satyaM satyaM mayochyate || 12|| ye bhasmadhAraNaM tyaktvA bhu~njante cha phalAdikam | te sarve narakaM ghoraM prApnuvanti na saMshayaH || 13|| (vibhUtidhAraNaM tyaktvA yaH shivaM pUjayiShyati | sa durbhagaH shivadveShTA sa dveSho narakapradaH | sarvakarmabahirbhUto bhasmadhAraNavarjitaH ||) vibhUtidhAraNaM tyaktvA kurvan hematulAmapi | na tatphalamavApnoti patito hi bhaveddhi saH || 14|| yathopavItarahitaiH sandhyA na kriyate dvijaiH | tathA sandhyA na kartavyA vibhUtirahitairapi || 15|| gatopavItaiH sandhyAyAM kAryaH pratinidhiH kvachit | japAdikaM tu sAvitryAstathaivopoShaNAdikam || 16|| vibhUtidhAraNe tvanyo nAsti pratinidhiH kvachit | vibhUtidhAraNaM tyaktvA yadi sandhyAM karoti yaH || 17|| pratyavaityeva yenAsau nAdhikArI tadA dvijaH | yathA shrutvAntyajo vedAnpratyavaiti tathA dvijaH || 18|| pratyavaiti na sandehaH sandhyAkR^idbhasmavarjitaH | sampAdanIya yatnena shrautaM bhasma sadA dvijaiH || 19|| smArtaM vA tadabhAve tu laukikaM vA samAhitaiH | yAdR^ishaM tAdR^ishaM vAstu pavitraM bhasma santatam || 20|| dhAraNIyaM prayatnena dvijaiH sandhyAdikarmasu | na saMvishanti pApAni bhasmaniShThe tataH sadA || 21|| kartavyamapi yatnena brAhmaNairbhasmadhAraNam | madhyA~NgulitrayeNaiva svadakShiNakarasya tu || 22|| ShaDa~NgulAyataM mAnamapi chAdhikamAnakam | netrayugmapramANena bhAle dIptaM tripuNDrakam || 23|| kadAchidbhasmanA kuryAtsa rudro nAtra saMshayaH | akAro.anAmikA prokta ukAro madhyamA~NguliH || 24|| makArastarjanI tasmAt tripuNDraM triguNAtmakam | tripuNDraM madhyamAtarjanyanAmAbhiranulomataH || 25|| atra te kathayAmyenamitihAsaM purAtanam | kadAchidatha durvAsAH pitR^ilokaM gato.abhavat || 26|| bhasmasandigdhasarvA~Ngo rudrAkShAbharaNAnvitaH | shiva sha~Nkara sarvAtma~nChrImAtarjagadambike || 27|| nAmAnIti gR^iNannuchchaistApasAnAM shikhAmaNiH | kavyavADAdayaste tu pratyutthAnAbhivAdanaiH || 28|| AsanAdyupachAraishcha sammAnaM bahu chakrire | nAnAkathAbhiranyonyaM sambhAShA~nchakrire tadA || 29|| tasmiMstu samaye kumbhIpAkasthAnAM tu pApinAm | ghoraH samabhavachChabdo hA hatAH smetivAdinAm || 30|| mR^itAH smeti vadantyeke dagdhAH smeti pare jaguH | ChinnAH smeti vibhinnAH smetyevaM rodanakAriNaH || 31|| shrutvA taM karuNa shabdaM duHkhito munirAD hR^idi | paprachCha pitR^inAthAMstAnkeShAM shabdo.ayamityapi || 32|| te samUchurmune.atraiva purI saMyamanI parA | vartate yamarADatra pApinAM bhogadAyakaH || 33|| nAnAdUtaiH kAlarUpaiH kR^iShNavarNerbhaya~NkaraiH | sahito.atraiva tatpuryAM nAyako vidyate.anagha || 34|| tatra kuNDAnyanekAni pApinAM bhogadAni cha | ShaDashItirghorarUpairdUtaiH parivR^itAni cha || 35|| tatra mukhyatamaM kuNDaM kumbhIpAkAbhidhaM mahat | vartate tadgatAnAM cha yAtanAnAM tu varNanam || 36|| kartuM na shakyate kaishchidapi varShashatairapi | ye shivadrohiNaH santi tathA devIvinindakAH || 37|| ye viShNudrohiNaH santi patantyatraiva te mune | ye vedanindakAH santi sUryasya cha gaNeshituH || 38|| brAhmaNAnAM drohiNo ye patantyatraiva te mune | kAmAchArAshcha ye santi taptamudrA~NkitAshcha ye || 39|| trishUladhAriNo ye cha patantyatraiva te mune | mAtR^ipitR^igurujyeShThapurANasmR^itinindakAH || 40|| ye dharmadUShakAH santi patantyatraiva te mune | teShAmayaM mahAghoraH shabdaH shravaNadAruNaH || 41|| shrUyate.asmAbhiranishaM vairAgyaM yachChruterbhavet | iti teShAM vachaH shrutvA munirAT taddidR^ikShayA || 42|| utthAya chalitastUrNaM yayau kuNDasamIpataH | avA~Nmukho dadarshAdhastasminneva kShaNe mune || 43|| tatratyAnAM pApinAM tu svargAdhikamabhUtsukham | hasanti kechidgAyanti nR^ityanti cha tathApare || 44|| parasparaM ramante te.atyunmattAH sukhavardhanAt | mR^ida~NgamurajAvINADhakkAdundubhinisvanAH || 45|| samudbhUtAstu madhurAH pa~nchamasvarabhUShitAH | vasantavallIpuShpANAM sugandhamaruto vavuH || 46|| munistu chakito dR^iShTvA yamadUtAshcha vismitAH | shIghraM te kathayAmAsurdharmarAjAya vedine || 47|| mahArAja mahAshcharyamadhunaivAbhavadvibho | svargAdapyadhikaM saukhyaM kumbhIpAkasthapApinAm || 48|| nimittaM naiva jAnImaH kasmAdidamabhUdvibho | chakitAH sma vayaM sarve prAptA deva tvadantikam || 49|| nishamya dUtavANIM tAM dharmarAT shIghramutthitaH | mahAmahiShamArUDho yayau te yatra pApinaH || 50|| tAM vArtAM preShayAmAsa dUtadvArAmarAvatIm | shrutvA tAM devarAjo.api prApto devagaNaiH saha || 51|| brahmalokAtpadmajo.api vaikuNThAdviShTarashravAH | tattallokAchcha dikpAlAH samAjagmurgaNaiH saha || 52|| parivArya sthitAH sarve kumbhIpAkamitastataH | apashyaMstadgatA~njIvAnsvargAdhikasukhAntvitAn || 53|| chakitA eva te sarve na vidustasya kAraNam | aho pApasya bhogArthaM kuNDametadvinirmitam || 54|| tatra saukhyaM yadA jAtaM tadA pApAttu kiM bhayam | uchChinnA vedamaryAdA parameshakR^itA katham || 55|| bhagavAn svasya sa~NkalpaM vitathaM kR^itavAnkatham | AshcharyametadAshcharyametadityeva bhAShiNaH || 56|| taTasthA abhavansarve na vidustatra kAraNam | etasminnantare shauriH sammantrya vibudhAdibhiH || 57|| yayau kaishchitsuragaNaiH sahitaH sha~NkarAlayam | pArvatyA sahitaM devaM koTikandarpasundaram || 58|| ramaNIyatamA~NgaM taM lAvaNyakhanimadbhutam | sadA ShoDashavarShIyaM nAnAla~NkArabhUShitam || 59|| nAnAgaNaiH parivR^itaM lAlayantaM parAM shivAm | dadarsha chandramauliM sa chaturvedaM nanAma ha || 60|| vR^ittAntaM kathayAmAsa chamatkR^itamatisphuTam | etasya kAraNaM deva na jAnImaH katha~nchana || 61|| vada tatkAraNaM deva sarvaj~no.asi yataH prabho | viShNuvAkyaM tadA shrutvA prasannamukhapa~NkajaH || 62|| uvAcha madhuraM vAkyaM meghagambhIrayA girA | shR^iNu viShNo tannimittaM nAshcharyaM tvatra vidyate || 63|| bhasmano mahimaivAyaM bhasmanA kiM bhavenna hi | kumbhIpAkaM gato draShTuM durvAsAH shaivasammataH || 64|| avA~Nmukho dadarshAdhastadA vAyuvashAddhare | bhAlabhasmakaNAstatra patitA daivayogataH || 65|| tena jAtamidaM sarvaM bhasmano mahimA tvayam | itaH paraM tu tattIrthaM pitR^ilokanivAsinAm || 66|| bhaviShyati na sandeho yatra snAtvA sukhI bhavet | pitR^itIrthaM tu tannAmnApyata UrdhvaM bhaviShyati || 67|| malli~NgasthApanaM tatra kAryaM devyAshcha sattama | pUjayiShyanti te tatra pitR^ilokanivAsinaH || 68|| trailokye yAni tIrthAni tatra shreShThamidaM bhavet | pitrIshvarIpUjayA tu trailokyaM pUjitaM bhavet || 69|| shrInArAyaNa uvAcha | iti devavachaH shrutvA devaM mUrdhnA praNamya cha | tadanuj~nAM samAdAya yayau devAntikaM hariH || 70|| tatsarvaM kathayAmAsa kAraNaM sha~Nkaroditam | sAdhu sAdhviti te prochuramarA maulichAlanaiH || 71|| shashaMsurbhasmamAhAtmyaM haribrahmAdayaH surAH | pitarashchaiva santuShTAstIrthalAbhAtparantapa || 72|| tattIrthatIre li~NgaM cha devyA mUrtiM yathAvidhi | sthApayAmAsuramarAH pUjayAmAsuranvaham || 73|| tatra ye prANino.abhUvanpApabhogArthamAsthitAH | te vimAnaM samAruhya gatAH kailAsamaNDalam || 74|| nAmnA bhadragaNAste tu vasantyadyApi tatra hi | punashcha dUradeshe tu kumbhIpAko vinirmitaH || 75|| niruddhaM shaivagamanaM devaistatra tu taddinAt | iti te sarvamAkhyAtaM bhasmamAhAtmyamuttamam || 76|| nAtaH parataraM ki~nchidadhikaM vidyate mune | UrdhvapuNDravidhiM chaivApyadhikArivibhedataH || 77|| pravakShye munishArdUla vaiShNavAgamalokanAt | UrdhvapuNDrapramANAni divyAnya~NgulibhedataH || 78|| varNAbhimantradevAMshcha pravakShyAmi phalAni cha | parvatAgre nadItIre shivakShetre visheShataH || 79|| sindhutIre cha valmIke tulasImUlamAshrite | mR^ida etAstu sa~NgrAhyA varjayedanyamR^ittikAH || 80|| shyAmaM shAntikaraM proktaM raktaM vashyakaraM bhavet | shrIkaraM pItamityAhurdharmadaM shvetamuchyate || 81|| a~NguShThaH puShTidaH prokto madhyamAyuShkarI bhavet | anAmikAnnadA nityaM muktidA cha pradeshinI || 82|| etaira~Ngulibhedaistu kArayenna nakhaiH spR^ishet | vartidIpAvalikR^itiM veNapatrAkR^itiM tathA || 83|| padmasya mukulAkAraM tathA kuryAtprayatnataH | matsyakUrmAkR^itiM vApi sha~NkhAkAraM tataH param || 84|| dashA~NgulipramANaM tu uttamottamamuchyate | navA~NgulaM madhyamaM syAdaShTA~NgulamataH param || 85|| saptaShaTpa~nchabhiH puNDraM madhyamaM trividhaM smR^itam | chatustridvya~NgulaiH puNDraM kaniShThaM trividhaM bhavet || 86|| lalATe keshavaM vidyAnnArAyaNamathodare | mAdhavaM hR^idi vinyasya govindaM kaNThakUpake || 87|| udare dakShiNe pArshve viShNurityabhidhIyate | tatpArshvabAhumadhye cha madhusUdanameva cha || 88|| trivikramaM karNadeshe vAmakukShau tu vAmanam | shrIdharaM bAhuke vAme hR^iShIkeshaM tu karNake || 89|| pR^iShThe cha padmanAbhaM tu kakuddAmodaraM smaret | dvAdashaitAni nAmAni vAsudeveti mUrdhani || 90|| pUjAkAle cha home cha sAyaM prAtaH samAhitaH | nAmAnyuchchArya vidhinA dhArayedUrdhvapuNDrakam || 91|| ashuchirvApyanAchAro manasA pApamAcharet | shuchireva bhavennityaM mUrdhni puNDrA~Nkito naraH || 92|| UrdhvapuNDradharo martyo mriyate yatra kutrachit | shvapAko.api vimAnastho mama loke mahIyate || 93|| ekAntino mahAbhAgA matsvarUpavido.amalAH | sAntarAlAnprakurvanti puNDrAnviShNupadAkR^itIn || 94|| paramaikAntino.apyevaM matpAdaikaparAyaNAH | haridrAchUrNasaMyuktA~nChUlAkArAMstu vAmalAn || 95|| anye tu vaiShNavAH puNDrAnachChidrAnapi bhaktitaH | prakurvIrandIpapadmaveNupatropamAkR^itIn || 96|| achChidrAnapi sachChidrAn kuryuH kevalavaiShNavAH | achChidrakaraNe teShAM pratyavAyo na vidyate || 97|| ekAntinAM prapannAnAM paramaikAntinAmapi | achChidrapuNDrAkaraNe pratyavAyo mahAnbhavet || 98|| UrdhvapuNDraM tu yaH kuryAddaNDAkAraM tu shobhanam | madhye ChidraM vaiShNavAshcha namo.antaiH keshavAdibhiH || 99|| vimalAnyUrdhvapuNDrANi sAntarAlAni yo naraH | karoti vipulaM tatra mandiraM me karoti saH || 100|| UrdhvapuNDrasya madhye tu vishAle sumanohare | lakShmyA sAkaM sahAsIno ramate viShNuravyayaH || 101|| nirantarAlaM yaH kuryAdUrdhvapuNDraM dvijAdhamaH | sa hi tatra sthitaM viShNuM shriyaM chaiva vyapohati || 102|| achChidramUrdhvapuNDraM tu yaH karoti vimUDhadhIH | sa paryAyeNa tAneti narakAnekaviMshatim || 103|| R^ijUni sphuTapArshvAni sAntarAlAni vinyaset | UrdhvapuNDrANi daNDAbjadIpamatsyanibhAni cha || 104|| shikhopavItavaddhAryamUrdhvapuNDraM dvijena cha | vinA kR^itAshchedviphalAH kriyAH sarvA mahAmune || 105|| tasmAtsarveShu kAryeShu kAryaM viprasya dhImataH | UrdhvapuNDraM trishUlaM cha vartulaM chaturasrakam || 106|| ardhachandrAdikaM li~NgaM vedaniShTho na dhArayet | janmanA labdhajAtistu vedapanthAnamAshritaH || 107|| puNDrAntaraM bhramAdvApi lalATe naiva dhArayet | khyAtikAntyAdisid.hdhyarthaM chApi viShNvAgamAdiShu || 108|| sthitaM puNDrAntaraM naiva dhArayedvaidiko janaH | tiryaktripuNDraM santyajya shrautaM kathamapi bhramAt || 111|| lalATe bhasmanA tiryaktripuNDrasya cha dhAraNam | vinA puNDrAntaraM mohAddhArayannArakI bhavet || 110|| vedamArgaikaniShThastu mohenApya~Nkito yadi | patatyeva na sandehastathA puNDrAntarAdapi || 111|| nA~NkanaM vigrahe kuryAdvedamArgaM samAshritaH | shrautadharmaikaniShThAnAM li~NgaM tu shrautameva hi || 112|| ashrautadharmaniShThAnAmashrauta li~NgamIritam | devatA vedasiddhA yAstAsAM li~NgaM tu vaidikam || 113|| ashrautatantraniShThA yAstAsAmashrautameva hi | vedasiddho mahAdevaH sAkShAtsaMsAramochakaH || 114|| bhaktAnAmupakArAya shrautaM li~NgaM dadhAti cha | vedasiddhasya viShNoshcha shrautaM li~NgaM na chetarat || 115|| prAdurbhAvavisheShANAmapi tasya tadeva hi | shrautaM li~NgaM tu vij~neyaM tripuNDroddhUlanAdikam || 116|| ashrautamUrdhvapuNDrAdi naiva tiryaktripuNDrakam | vedamArgaikaniShThAnAM vedoktenaiva vartmanA || 117|| lalATe bhasmanA tiryaktripuNDraM dhAryameva hi | yastu nArAyaNaM devaM prapannaH paramaM padam | dhArayetsarvadA shUlaM lalATe gandhavAriNA || 118|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe tripuNDrordhvapuNDradhAraNavidhivarNanaM nAma pa~nchadasho.adhyAyaH || 11\.15|| \section{11\.16 ShoDasho.adhyAyaH | sandhyopAsananirUpaNam |} shrInArAyaNa uvAcha | athAtaH shrUyatAM puNyaM sandhyopAsanamuttamam | bhasmadhAraNamAhAtmyaM kathitaM chaiva vistarAt || 1|| prAtaHsandhyAvidhAnaM cha kathayiShyAmi te.anagha | prAtaHsandhyAM sanakShatrAM madhyAhne madhyabhAskarAm || 2|| sasUryAM pashchimAM sandhyAM tisraH sandhyA upAsate | tadbhedAnapi vakShyAmi shR^iNu devarShisattama || 3|| uttamA tArakopetA madhyamA luptatArakA | adhamA sUryasahitA prAtaHsandhyA tridhA matA || 4|| uttamA sUryasahitA madhyamAstamite ravau | adhamA tArakopetA sAyaMsandhyA tridhA matA || 5|| vipro vR^ikSho mUlakAnyatra sandhyA vedaH shAkhA dharmakarmANi patram | tasmAnmUlaM yatnato rakShaNIyaM Chinne mUle naiva vR^ikSho na shAkhA || 6|| sandhyA yena na vij~nAtA sandhyA yenAnupAsitA | jIvamAno bhavechChUdro mR^itaH shvA chaiva jAyate || 7|| tasmAnnityaM prakartavyaM sandhyopAsanamuttamam | tadabhAve.anyakarmAdAvadhikArI bhavenna hi || 8|| udayAstamayAdUrdhvaM yAvatsyAdghaTikAtrayam | tAvatsandhyAmupAsIta prAyashchittaM tataH param || 9|| kAlAtikramaNe jAte chaturthArghyaM pradApayet | athavAShTashataM devIM japtvAdau tAM samAcharet || 10|| yasminkAle tu yatkarma tatkAlAdhIshvarIM cha tAm | sandhyAmupAsya pashchAttu tatkAlInaM samAcharet || 11|| gR^ihe sAdhAraNA proktA goShThe vai madhyamA bhavet | nadItIre chottamA syAddevIgehe taduttamA || 12|| yato devyA upAseyaM tato devyAstu sannidhau | sandhyAtrayaM prakartavyaM tadAnantyAya kalpate || 13|| etasyA aparaM daivaM brAhmaNAnAM cha vidyate | na viShNUpAsanA nityA na shivopAsanA tathA || 14|| yathA bhavenmahAdevyA gAyatryAH shrutichoditA | sarvavedasArabhUtA gAyatryAstu samarchanA || 15|| brahmAdayo.api sandhyAyAM tAM dhyAyanti japanti cha | vedA japanti tAM nityaM vedopAsyA tataH smR^itA || 16|| tasmAtsarve dvijAH shAktA na shaivA na cha vaiShNavAH | AdishaktimupAsante gAyatrIM vedamAtaram || 17|| AchAntaH prANamAyamya keshavAdikanAmabhiH | keshavashcha tathA nArAyaNo mAdhava eva cha || 18|| govindo viShNurevAtha madhusUdana eva cha | trivikramo vAmanashcha shrIdharo.api tataH param || 19|| hR^iShIkeshaH padmanAbho dAmodara ataH param | sa~NkarShaNo vAsudevaH pradyumno.apyaniruddhakaH || 20|| puruShottamAdhokShajau cha nArasiMho.apyutastathA | janArdana upendrashcha hariH kR^iShNo.antimastathA || 21|| o~NkArapUrvakaM nAma chaturviMshatisa~NkhyayA | svAhAntaiH prAshayedvAri namo.antaiH sparshayettathA || 22|| keshavAditribhiH pItvA dvAbhyAM prakShAlayetkarau | mukhaM prakShAlayeddvAbhyAM dvAbhyAmunmArjanaM tathA || 23|| ekena pANiM samprokShya pAdAvapi shiro.api cha | sa~NkarShaNAdidevAnAM dvAdashA~NgAni saMspR^ishet || 24|| dakShiNenodakaM pItvA vAmena saMspR^ishedbudhaH | tAvanna shudhyate toyaM yAvadvAmena na spR^ishet || 25|| gokarNAkR^itihastena mAShamAtraM jalaM pibet | tato nyUnAdhikaM pItvA surApAyI bhaveddvijaH || 26|| saMhatA~NgulinA toyaM pANinA dakShiNena tu | muktA~NguShThakaniShThAbhyAM sheSheNAchamanaM viduH || 27|| prANAyAmaM tataH kR^itvA praNavasmR^itipUrvakam | gAyatrIM shirasA sArdhaM turIyapadasaMyutAm || 28|| dakShiNe rechayedvAyuM vAmena pUritodaram | kumbhena dhArayennityaM prANAyAmaM vidurbudhAH || 29|| pIDayeddakShiNAM nADIma~NguShThena tathottarAm | kaniShThAnAmikAbhyAM tu madhyamAM tarjanIM tyajet || 30|| rechakaH pUrakashchaiva prANAyAmo.atha kumbhakaH | prochyate sarvashAstreShu yogibhiryatamAnasaiH || 31|| rechakaH sR^ijate vAyuM pUrakaH pUrayettu tam | sAmyena saMsthitiryattatkumbhakaH parikIrtitaH || 32|| nIlotpaladalashyAmaM nAbhimadhye pratiShThitam | chaturbhujaM mahAtmAnaM pUrake chintayeddharim || 33|| kumbhake tu hR^idi sthAne dhyAyettu kamalAsanam | prajApatiM jagannAthaM chaturvaktraM pitAmaham || 34|| rechake sha~NkaraM dhyAyellalATasthaM maheshvaram | shuddhasphaTikasa~NkAshaM nirmalaM pApanAshanam || 35|| pUrake viShNusAyujyaM kumbhake brahmaNo gatim | rechakena tR^itIyaM tu prApnuyAdIshvaraM param || 36|| paurANAchamanAdyaM cha proktaM devarShisattama | shrautamAchamanAdyaM cha shR^iNu pApApahaM mune || 37|| praNavaM pUrvamuchchArya gAyatrIM tu tadityR^icham | pAdAdau vyAhR^itIstisraH shrautAchamanamuchyate || 38|| gAyatrIM shirasA sArdhaM japedvyAhR^itipUrvikAm | pratipraNavasaMyuktAM tritayaM prANasaMyamaH || 39|| (salakShaNaM tu prANAnAmAyAmaM kIrtyate.adhunA | nAnApApaikashamanaM mahApuNyaphalapradam ||) pa~nchA~NgulIbhirnAsAgraM pIDayetpraNavena tu | sarvapApaharA mudrA vAnaprasthagR^ihasthayoH || 40|| kaniShThAnAmikA~NguShThairyateshcha brahmachAriNaH | Apo hi ShTheti tisR^ibhiH prokShaNaM syAtkushodakaiH || 41|| R^igante mArjanaM kuryAtpAdAnte vA samAhitaH | navapraNavayuktena Apo hi ShThetyanena tu || 42|| nashyedaghaM mArjanena saMvatsarasamudbhavam | tata AchamanaM kR^itvA sUryashcheti pibedapaH || 43|| antaHkaraNasambhinnaM pApaM tasya vinashyati | praNavena vyAhR^itibhirgAyatryA praNavAdyayA || 44|| Apo hi ShTheti sUktena mArjanaM chaiva kArayet | uddhR^itya dakShiNe haste jalaM gokarNavatkR^ite || 45|| nItvA taM nAsikAgraM tu vAmakukShau smaredagham | puruShaM kR^iShNavarNaM cha R^itaM cheti paThettataH || 46|| drupadAM vA R^ichaM pashchAddakShanAsApuTena cha | shvAsamArgeNa taM pApamAnayetkaravAriNi || 47|| nAvalokyaiva tadvAri vAmabhAge.ashmani kShipet | niShpApaM tu sharIraM me sa~njAtamiti bhAvayet || 48|| utthAya tu tataH pAdau dvau samau sanniyojayet | jalA~njaliM gR^ihItvA tu tarjanya~NguShThavarjitam || 49|| vIkShya bhAnuM kShipedvAri gAyatryA chAbhimantritam | trivAraM munishArdUla vidhireSho.arghyamochane || 50|| tataH pradakShiNAM kuryAdasAvAdityamantrataH | madhyAhne sakR^ideva syAtsandhyayostu trivArataH || 51|| IShannagraH prabhAte tu madhyAhne daNDavatsthitaH | Asane chopaviShTastu dvijaH sAyaM kShipedapaH || 52|| udakaM prakShipedyasmAttatkAraNamataH shR^iNu | triMshatkoTyo mahAvIrA mandehA nAma rAkShasAH || 53|| kR^itaghnA dAruNA ghorAH sUryamichChanti khAditum | tato devagaNAH sarve R^iShayashcha tapodhanAH || 54|| upAsate mahAsandhyAM prakShipantyudakA~njalim | dahyante tena daityAste vajrIbhUtena vAriNA || 55|| etasmAtkAraNAdviprAH sandhyAM nityamupAsate | mahApuNyasya jananaM sandhyopAsanamIritam || 56|| arghyA~NgabhUtamantro.ayaM prochyate shR^iNu nArada | yaduchchAraNamAtreNa sA~NgaM sandhyAphalaM bhavet || 57|| so.ahamarko.asmyahaM jyotirAtmA jyotirahaM shivaH | AtmajyotirahaM shuklaH sarvajyotI raso.asmyaham || 58|| AgachCha varade devi gAyatri brahmarUpiNi | japAnuShThAnasid.hdhyarthaM pravishya hR^idayaM mama || 59|| uttiShTha devi gantavyaM punarAgamanAya cha | arghyeShu devi gantavyaM pravishya hR^idayaM mama || 60|| tataH shuddhasthale naijamAsanaM sthApayedbudhaH | tatrAruhya japetpashchAdgAyatrIM vedamAtaram || 61|| atraiva khecharI mudrA prANAyAmottaraM mune | prAtaHsandhyAvidhAne cha kIrtitA munipu~Ngava || 62|| tannAmArthaM pravakShyAmi sAdaraM shR^iNu nArada | chittaM charati khe yasmAjjihvA charati khe gatA || 63|| bhruvorantargatA dR^iShTirmudrA bhavati khecharI | na chAsanaM siddhasamaM na kumbhasadR^isho.anilaH || 64|| na khecharIsamA mudrA satyaM satyaM cha nArada | ghaNTAvatpaNavochchArAdvAyuM nirjitya yatnataH || 65|| sthirAsane sthiro bhUtvA niraha~NkAranirmamaH | lakShaNaM nArada mune shR^iNu siddhAsanasya cha || 66|| yonisthAnakama~NghrimUlaghaTitaM kR^itvA dR^iDhaM vinyase\- nmeDhre pAdamathaikameva hR^idayaM kR^itvA samaM vigraham | sthANuH saMyamitendriyo.achaladR^ishA pashyanbhruvorantaraM tiShThatyetadatIva yogisukhadaM siddhAsanaM prochyate || 67|| AyAtu varadA devI akSharaM brahmasammitam | gAyatrI ChandasAM mAtaridaM brahma juShasva me || 68|| yadahnA kurute pApaM tadahnA pratimuchyate | yadrAtryA kurute pApaM tadrAtryA pratimuchyate || 69|| sarvavarNe mahAdevi sandhyAvidye sarasvati | ajare amare devi sarvadevi namo.astu te || 70|| tejo.asItyAdimantreNa devImAvAhayettataH | yatkR^itaM tvadanuShThAnaM tatsarvaM pUrNamastu me || 71|| tataH shApavimokShAya vidhAnaM samyagAcharet | brahmashApastato vishvAmitrasya cha tathaiva cha || 72|| vasiShThashApa ityetattrividhaM shApalakShaNam | brahmaNaH smaraNenaiva brahmashApo nivartate || 73|| vishvAmitrasmaraNato vishvAmitrasya shApataH | vasiShThasmaraNAdeva tasya shApo vinashyati || 74|| hR^itpadmamadhye puruShaM pramANaM satyAtmakaM sarvajagatsvarUpam | dhyAyAmi nityaM paramAtmasa.nj~naM chidrUpamekaM vachasAmagamyam || 75|| atha nyAsavidhiM vakShye sandhyAyA a~Ngasambhavam | o~NkAraM pUrvavadyojyaM tato mantrAnudIrayet || 76|| bhUrityuktvA cha pAdAbhyAM nama ityeva chochcharet | bhuvaH pUrvaM tu jAnubhyAM svaH kaTibhyAM namo vadet || 77|| maharnAbhyai janashchaiva hadayAya tatastapaH | kaNThAya cha tataH satyaM lalATe parikIrtayet || 78|| a~NguShThAbhyAM tatsavitustarjanIbhyAM vareNyakam | bhargo devasya madhyAdhyAM dhImahItyeva kIrtayet || 79|| anAmAbhyAM kaniShThAbhyAM dhiyo yo naH padaM vadet | prachodayAtkarapR^iShThatalayorvinyasetsudhIH || 80|| brahmAtmane tatsaviturhR^idayAya namastathA | viShNvAtmane vareNyaM cha shirase nama ityapi || 81|| bhargo devastha rudrAtmane shikhAyai prakIrtitam | shaktyAtmane dhImahIti kavachAya tataH param || 82|| kAlAtmane dhiyo yo no netratraya udIritam | prachodayAchcha sarvAtmane.astrAya parikIrtitam || 83|| akSharanyAsamevAgre kathayAmi mahAmune | gAyatrIvarNasambhUtanyAsaH pApaharaH paraH || 84|| praNavaM pUrvamuchchArya varNanyAsaH prakIrtitaH | tatkAramAdAvuchchArya pAdA~NguShThadvaye nyaset || 85|| sakAraM gulphayostadvadvikAraM ja~Nghayornyaset | jAnvostukAraM vinyasya Urvoshchaiva vakArakam || 86|| rekAraM cha gude nyasya NikAraM li~Nga eva cha | kaTyAM yakAramevAtra bhakAraM nAbhimaNDale || 87|| gokAraM hR^idaye nyasya dekAraM stanayordvayoH | vakAraM hR^idi vinyasya syakAraM kaNThakUpake || 88|| dhIkAraM mukhadeshe tu makAraM tAludeshake | hikAraM nAsikAgre tu dhikAraM netramaNDale || 89|| bhrUmadhye chaiva yokAraM yokAraM cha lalATake | nakAraM vai pUrvamukhe prakAraM dakShiNe mukhe || 90|| chokAraM pashchimamukhe dakAraM chottare mukhe | yAkAraM mUrdhni vinyasya takAraM vyApakaM nyaset || 91|| etannyAsavidhiM kechinnechChanti japatatparAH | tato dhyAyenmahAdevIM jaganmAtaramambikAm || 92|| bhAsvajjapAprasUnAbhAM kumArIM parameshvarIm | raktAmbujAsanArUDhAM raktagandhAnulepanAm || 93|| raktamAlyAmbaradharAM chaturAsyAM chaturbhujAm | dvinetrAM sruksruvo mAlAM kuNDikAM chaiva bibhratIm || 94|| sarvAbharaNasandIptAmR^igvedAdhyAyinIM parAm | haMsapatrAmAhavanIyamadhyasthAM brahmadevatAm || 95|| chatuShpadAmaShTakukShiM saptashIrShAM maheshvarIm | agnivaktrAM rudrashikhAM viShNuchittAM tu bhAvayet || 96|| brahmA tu kavachaM yasyA gotraM sA~NkhyAyanaM smR^itam | AdityamaNDalAntaHsthAM dhyAyeddevIM maheshvarIm || 97|| evaM dhyAtvA vidhAnena gAyatrIM vedamAtaram | tato mudrAH prakurvIta devyAH prItikarAH shubhAH || 98|| sumukhaM sapuTaM chaiva vitataM vistR^itaM tathA | dvimukhaM trimukhaM chaiva chatuShkaM pa~nchakaM tathA || 99|| ShaNmukhAdhomukhaM chaiva vyApakA~njalikaM tathA | shakaTaM yamapAshaM cha grathitaM sanmukhonmukham || 100|| vilambaM muShTikaM chaiva matsyaM kUrmaM varAhakam | siMhAkrAntaM mahAkrAntaM mudgaraM pallavaM tathA || 101|| chaturviMshatimudrAshcha gAyatryAH sampradarshayet | shatAkSharAM cha gAyatrIM sakR^idAvartayetsudhIH || 102|| chaturviMshatyakSharANi gAyatryA kIrtitAni hi | jAtavedasanAmnIM cha R^ichamuchchArayettataH || 103|| tryambakasyarchamAvR^itya gAyatrI shatavarNakA | bhavatIyaM mahApuNyA sakR^ijjapyA budhairiyam || 104|| o~NkAraM pUrvamuchchArya bhUrbhuvaH svastathaiva cha | chaturviMshatyakSharAM cha gAyatrIM prochcharettataH || 105|| evaM nityaM japaM kuryAdbrAhmaNo viprapu~NgavaH | sa samagraM phalaM prApya sandhyAyAH sukhamedhate || 106|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe sandhyopAsananirUpaNaM nAma ShoDasho.adhyAyaH || 11\.16|| \section{11\.17 saptadasho.adhyAyaH | sandhyAdikR^ityavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | bhinnapAdA tu gAyatrI brahmahatyApraNAshinI | abhinnapAdA gAyatrI brahmahatyAM prayachChati || 1|| achChinnapAdAgAyatrIjapaM kurvanti ye dvijAH | athomukhAshcha tiShThanti kalpakoTishatAni cha || 2|| sampuTaikA ShaDo~NkArA gAyatrI vividhA matA | dharmashAstrapurANeShu itihAseShu suvrata || 3|| pa~nchapraNavasaMyuktAM japedityanushAsanam | japasa~NkhyAShTabhAgAnte pAdo japyasturIyakaH || 4|| sa dvijaH paramo j~neyaH paraM sAyujyamApnuyAt | anyathA prajapedyastu sa japo viphalo bhavet || 5|| sampuTaikA ShaDo~NkArA bhavetsA UrdhvaretasAm | gR^ihastho brahmachArI vA mokShArthI turIyAM japet || 6|| turIyapAdo gAyatryAH parorajase sAvadom | dhyAnamasya pravakShyAmi japasA~Ngaphalapradam || 7|| hR^idi vikasitapadmaM sArkasomAgnibimbaM praNavamayamachintyaM yasya pItaM prakalpyam | achalaparamasUkShmaM jyotirAkAshasAraM bhavatu mama mude.asau sachchidAnandarUpaH || 8|| trishUlayonI surabhimakShamAlAM cha li~Ngakam | ambujaM cha mahAmudrAmiti sapta pradarshayet || 9|| yA sandhyA saiva gAyatrI sachchidAnandarUpiNI | bhaktyA tAM brAhmaNo nityaM pUjayechcha namettataH || 10|| dhyAtasya pUjAM kurvIta pa~nchabhishchopachArakaiH | laM pR^ithivyAtmane gandhamarpayAmi namo namaH || 11|| hamAkAshAtmane puShpaM chArpayAmi namo namaH | yaM cha vAyvAtmane dhUpaM chArpayAmi tato vadet || 12|| raM cha vahnyAtmane dIpamarpayAmi tato vadet | vamamR^itAtmane tasmai naivedyamapi chArpayet || 13|| yaM raM laM vaM hamiti cha puShpA~njalimathArpayet | evaM pUjAM vidhAyAtha chAnte mudrAH pradarshayet || 14|| dhyAyettu manasA devIM mantramuchchArayechChanaiH | na kampayechChiro grIvA dantAnnaiva prakAshayet || 15|| vidhinAShTottarashatamaShTAviMshatireva vA | dashavAramashakto vA nAto nyUnaM kadAchana || 16|| tata udvAsayeddevImuttametyanuvAkataH | na gAyatrIM japedvidvA~njalamadhye katha~nchana || 17|| yataH sAgnimukhI proktetyAhuH kechinmaharShayaH | surabhirj~nAnashUrpaM cha kUrmo yonishcha pa~Nkajam || 18|| li~NgaM nirvANakaM chaiva japAnte.aShTau pradarshayet | yadakSharapadabhraShTaM svaravya~njanavarjitam || 19|| tatsarvaM kShamyatAM devi kashyapapriyavAdini | gAyatrItarpaNaM chAtaH karaNIyaM mahAmune || 20|| gAyatrI Chanda AkhyAtaM vishvAmitraR^iShiH smR^itaH | savitA devatA proktA viniyogashcha tarpaNe || 21|| bhUrityuktvA cha R^igvedapuruShaM tarpayAmi cha | bhuva ityetaduktvA cha yajurvedamatho vadet || 22|| svarvyAhR^itiM samuktvA cha sAmavedaM samuchcharet | maha ityetaduktvAnte.atharvavedaM cha tarpayet || 23|| janaH padAnta itihAsapurANamitIrayet | tapaH sarvAgamaM chaiva puruShaM tarpayAmi cha || 24|| satyaM cha satyalokAkhyapuruShaM tarpayAmi cha | OM bhUrbhUrlokapuruShaM tarpayAmi tato vadet || 25|| bhuvashcheti bhuvarlokapuruShaM tarpayAmi cha | svaH svargalokapuruShaM tarpayAmi tataH param || 26|| ombhUrekapadA nAma gAyatrIM tarpayAmi cha | bhuvo dvipadAM gAyatrIM tarpayAmIti kIrtayet || 27|| svashcha tripadAM gAyatrIM tarpayAmi tato vadet | ombhUrbhuvaH svashcheti tathA gAyatrIM cha chatuShpadAm || 28|| uShasIM chaiva gAyatrIM sAvitrIM cha sarasvatIm | vedAnAM mAtaraM pR^ithvImajAM chaiva tu kaushikIm || 29|| sA~NkR^itiM vai sArvajitiM gAyatrIM tarpaNe vadet | tarpaNAnte cha shAntyarthaM jAtavedasamIrayet || 30|| mAnastoketi mantraM cha shAntyarthaM prajapetsudhIH | tato.api tryambako mantraH shAntyarthaH parikIrtitaH || 31|| tachChaMyoriti mantraM cha japechChAntyarthameva tu | ato devA iti dvAbhyAM sarvA~NgasparshanaM charet || 32|| syonApR^ithivimantreNa bhUmyai kuryAtpraNAmakam | yathAvidhi cha gotrAdInuchchareddvijasattamaH || 33|| evaM vidhAnaM sandhyAyAH prAtaHkAle prakIrtitam | sandhyAkarma samApyAnte.apyagnihotraM svayaM hunet || 34|| pa~nchAyatanapUjAM cha tataH kuryAtsamAhitaH | shivAM shivaM gaNapatiM sUryaM viShNuM tathArchayet || 35|| pauruSheNa tu sUktena vyAhR^ityA vA samAhitaH | mUlamantreNa vA kuryAddhrIshcha te iti mantrataH || 36|| bhavAnIM tu yajenmadhye tathaishAnyAM tu mAdhavam | AgneyyAM girijAnAthaM gaNeshaM rakShasAM dishi || 37|| vAyavyAmarchayetsUryamiti devasthitikramaH | ShoDashAnupachArAMshcha ShoDashargbhirharennaraH || 38|| devImabhyarchya purato yajedanyAnanukramAt | na devIpUjanAtpuNyamadhikaM kvachidIkShyate || 39|| ata eva tu sandhyAsu sandhyopAstiH shrutIritA | nAkShatairarchayerdviShNuM na tulasyA gaNeshvaram || 40|| dUrvAbhirnArchayeddurgAM ketakairna maheshvaram | mallikAjAtikusumaM kuTajaM panasaM tathA || 41|| kiMshukaM bakulaM kundaM lodhraM tu karavIrakam | shiMshapA.aparAjitApuShpaM babdhUkAgastyapuShpake || 42|| madantaM sinduvAraM cha pAlAshakusumaM tathA | dUrvA~NkuraM bilvadalaM kushama~njarikAM tathA || 43|| shallakImAdhavIpuShpamarkamandArapuShpakam | ketakIM karNikAraM cha kadambakusumaM tathA || 44|| punnAgashchampakastadvadyUthikAtagarau tathA | evamAdIni puShpANi devIpriyakarANi cha || 45|| guggulasya bhaveddhUpo dIpaH syAttilatailataH | kR^itvetthaM devatApUjAM tato mUlamanuM japet || 46|| evaM pUjAM samApyaiva vedAbhyAsaM charedbudhaH | tataH svavR^ittyA kurvIta poShyavargArthasAdhanam | tR^itIyadinabhAge tu niyamena vichakShaNaH || 47|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe sandhyAdikR^ityavarNanaM nAma saptadasho.adhyAyaH || 11\.17|| \section{11\.18 aShTAdasho.adhyAyaH | bR^ihadrathakathAnakam |} nArada uvAcha | pUjAvisheShaM shrIdevyAH shrotumichChAmi mAnada | yenAshritena manujaH kR^itakR^ityatvamAvahet || 1|| shrInArAyaNa uvAcha | devarShe shR^iNu vakShyAmi shrImatsu pUjanakramam | bhuktimuktipradaM sAkShAtsamastApannivAraNam || 2|| Achamya maunI sa~Nkalpya bhUtashud.hdhyAdikaM charet | mAtR^ikAnyAsapUrvaM tu ShaDa~NganyAsamAcharet || 3|| sha~Nkhasya sthApanaM kR^itvA sAmAnyArghyaM vidhAya cha | pUjAdravyANi chAstreNa prokShayenmatimAnnaraH || 4|| guroranuj~nAmAdAya tataH pUjAM samArabhet | pIThapUjAM purA kR^itvA devIM dhyAyettataH param || 5|| AsanAdyupachAraishcha bhaktipremayutaH sadA | snApayetparadevIM tAM pa~nchAmR^itarasAdibhiH || 6|| pauNDrekShurasapUrNaistu kalashaiH shatasa~NkhyakaiH | stApayedyo maheshAnIM na sa bhUyo.abhijAyate || 7|| yashcha chUtarasairevaM snApayejjagadambikAm | vedapArAyaNaM kR^itvA rasenekShUdbhavena vA || 8|| tadgehaM na tyajennityaM ramA chaiva sarasvatI | yastu drAkShArasenaiva vedapArAyaNaM charan || 9|| abhiShi~nchenmaheshAnIM sakuTumbo narottamaH | rasareNupramANaM cha devIloke mahIyate || 10|| karpUrAgurukAshmIrakastUrIpa~Nkapa~NkilaiH | salilaiH snApayeddevIM vedapArAyaNaM charan || 11|| bhasmIbhavanti pApAni shatajanmArjitAni cha | yo dugdhakalashairdevIM stApayedvedapAThataH || 12|| AkalpaM sa vasennityaM tasmin vai kShIrasAgare | yastu dadhnAbhiShi~nchettAM dadhikulyApatirbhavet || 13|| madhunA cha dhR^itenaiva tathA sharkarayApi cha | snApayenmadhukulyAdinadInAM sa patirbhavet || 14|| sahasrakalashairdevIM snApayanbhaktitatparaH | iha loke sukhI bhUtvApyanyaloke sukhI bhavet || 15|| kShaumaM vastradvayaM dattvA vAyulokaM sa gachChati | ratnanirmitabhUShANAM dAtA nidhipatirbhavet || 16|| kAshmIrachandanaM dattvA kastUrIbindubhUShitam | tathA sImantasindUraM charaNe.alaktapatrakam || 17|| indrAsane samArUDho bhaveddevapatiH paraH | puShpANi vividhAnyAhuH pUjAkarmaNi sAdhavaH || 18|| tAni dattvA yathAlAbhaM kailAsaM labhate svayam | bilvapatrANyamoghAni yo dadyAtparashaktaye || 19|| tasya duHkhaM kadAchichcha kvachichcha na bhaviShyati | bilvapatratraye raktachandanena tu saMllikhet || 20|| mAyAbIjatrayaM yatnAtsusphuTaM chAtisundaram | mAyAbIjAdikaM nAma chaturthyantaM samuchcharet || 21|| namo.antaM parayA bhaktyA devIcharaNapa~Nkaje | samarpayenmahAdevyai komalaM tachcha patrakam || 22|| ya evaM kurute bhaktyA manutvaM labhate hi saH | yastu koTidalairevaM komalairatinirmalaiH || 23|| pUjayedbhuvaneshAnIM brahmANDAdhipatirbhavet | kundapuShpairnavInaistu lulitairaShTagandhataH || 24|| koTisa~NkhyaiH pUjayettu prAjApatyaM labheddhruvam | mallikAmAlatIpuShpairaShTagandhena lolitaiH || 25|| koTisa~NkhyaiH pUjayA tu jAyate sa chaturmukhaH | dashakoTibhirapyevaM taireva kusumairmune || 26|| viShNutvaM labhate martyo yatsureShvapi durlabham | viShNunaitadvrataM pUrvaM kR^itaM svapadalabdhaye || 27|| shatakoTibhirapyevaM sUtrAtmatvaM vrajeddhruvam | vratametatpurA samyakkR^itaM bhaktyA prayatnataH || 28|| tena vrataprabhAveNa hiraNyodaratAM vrajet | japAkusumapuShpasya bandhUkakusumasya cha || 29|| dADimIkusumasyApi vidhireSha udIritaH | evamanyAni puShpANi shrIdevyai vidhinArpayet || 30|| tasya puNyaphalasyAntaM na jAnAtIshvaro.api saH | tattadR^itUdbhavaiH puShpairnAmasAhasrasa~NkhyayA || 31|| samarpayenmahAdevyai prativarShamatandritaH | ya evaM kurute bhaktyA mahApAtakasaMyutaH || 32|| upapAtakayukto.api muchyate sarvapAtakaiH | dehAnte shrIpadAmbhojaM durlabhaM devasattamaiH || 33|| prApnoti sAdhakavaro mune nAstyatra saMshayaH | kR^iShNAguruM sakarpUraM chandanena samanvitam || 34|| silhakaM chAjyasaMyuktaM guggulena samanvitam | dhUpaM dadyAnmahAdevyai yena syAddhUpitaM gR^iham || 35|| tena prasannA deveshI dadAti bhuvanatrayam | dIpaM karpUrakhaNDaishcha dadyAddevyai nirantaram || 36|| sUryalokamavApnoti nAtra kAryA vichAraNA | shatadIpAMstathA dadyAtsahasrAnvA samAhitaH || 37|| naivedyaM purato devyAH sthApayetparvatAkR^itim | lehyaishchoShyaistathA peyaiH ShaDrasaistu samAhitaiH || 38|| nAnAphalAni divyAni svAdUni rasavanti cha | svarNapAtrasthitAnnAni dadyAddevyai nirantaram || 39|| tR^iptAyAM shrImahAdevyAM bhavettR^iptaM jagattrayam | yatastadAtmakaM sarvaM rajjau sarpo yathA tathA || 40|| tataH pAnIyakaM dadyAchChubhaM ga~NgAjalaM mahat | karpUravAlAsaMyuktaM shItalaM kalashasthitam || 41|| tAmbUlaM cha tato devyai karpUrashakalAnvitam | elAlava~NgasaMyuktaM mukhasaugandhyadAyakam || 42|| dadyAddevyai mahAbhaktyA yena devI prasIdati | mR^ida~NgavINAmurajaDhakkAdundubhiniHsvanaiH || 43|| toShayejjagatAM dhAtrIM gAyanairatimohanaiH | vedapArAyaNaiH stotraiH purANAdibhirapyuta || 44|| ChatraM cha chAmare dve cha dadyAddevyai samAhitaH | rAjopachArAn shrIdevyai nityameva samarpayet || 45|| pradakShiNAM namaskAraM kuryAddevyA anekadhA | kShamApayejjagaddhAtrIM jagadambAM muhurmuhuH || 46|| sakR^itsmaraNamAtreNa yatra devI prasIdati | etAdR^ishopachAraishcha prasIdedatra kaH smayaH || 47|| svabhAvato bhavenmAtA putre.atikaruNAvatI | tena bhaktau kR^itAyAM tu vaktavyaM kiM tataH param || 48|| atra te kathayiShyAmi purAvR^ittaM sanAtanam | bR^ihadrathasya rAjarSheH priyaM bhaktipradAyakam || 49|| chakravAko.abhavatpakShI kvachiddeshe himAlaye | bhramannAnAvidhAndeshAnyayau kAshIpuraM prati || 50|| annapUrNAmahAsthAne prArabdhavashato dvijaH | jagAma lIlayA tatra kaNalobhAdanAthavat || 51|| kR^itvA pradakShiNAmekAM jagAma sa vihAyasA | deshAntaraM vihAyaiva purIM muktipradAyinIm || 52|| kAlAntare mamArAsau gataH svargapurIM prati | bubhuje viShayAnsarvAn divyarUpadharo yuvA || 53|| kalpadvayaM tathA bhuktvA punaH prApa bhuvaM prati | kShatriyANAM kule janma prApa sarvottamottamam || 54|| bR^ihadratheti nAmnAbhUtprasiddhaH kShitimaNDale | mahAyajvA dhArmikashcha satyavAdI jitendriyaH || 55|| trikAlaj~naH sArvabhaumo yamI parapura~njayaH | pUrvajanmasmR^itistasya vartate durlabhA bhuvi || 56|| iti shrutvA kiMvadantIM munayaH samupAgatAH | kR^itAtithyA nR^ipendreNa viShTareShUShureva te || 57|| paprachChurmunayaH sarve saMshayo.asti mahAnnR^ipa | kena puNyaprabhAveNa pUrvajanmasmR^itistava || 58|| trikAlaj~nAnamevApi kena puNyaprabhAvataH | j~nAnaM taveti tajj~nAtumAgatAH sma tavAntikam || 59|| vada nirvyAjayA vR^ittyA tadasmAkaM yathAtatham | shrInArAyaNa uvAcha | iti teShAM vachaH shrutvA rAjA paramadhArmikaH || 60|| uvAcha sakalaM brahman trikAlaj~nAnakAraNam | shrUyatAM munayaH sarve mama j~nAnasya kAraNam || 61|| chakravAkaH sthitaH pUrvaM nIchayonigato.api vA | aj~nAnato.api kR^itavAnannapUrNApradakShiNAm || 62|| tena puNyaprabhAveNa svarge kalpadvayasthitiH | trikAlaj~nAnatApyasminnabhUjjanmani suvratAH || 63|| ko veda jagadambAyAH padasmR^itiphalaM kiyat | smR^itvA tanmahimAnaM tu patantyashrUNi me.anisham || 64|| dhigastu janma teShAM vai kR^itaghnAnAM tu pApinAm | ye sarvamAtaraM devIM svopAsyAM na bhajanti hi || 65|| na shivopAsanA nityA na viShNUpAsanA tathA | nityopAstiH parA devyA nityA shrutyaiva choditA || 66|| kiM mayA bahu vaktavyaM sthAne saMshayavarjite | sevanIyaM padAmbhojaM bhagavatyA nirantaram || 67|| nAtaH parataraM ki~nchidadhikaM jagatItale | sevanIyA parA devI nirguNA saguNAthavA || 68|| shrInArAyaNa uvAcha | iti tasya vachaH shrutvA rAjarSherdhArmikasya cha | prasannahR^idayAH sarve gatAH svasvaniketanam || 69|| evamprabhAvA sA devI tatpUjAyAH phalaM kiyat | astIti kena praShTavyaM vaktavyaM vA na kenachit || 70|| yeShAM tu janmasAphalyaM teShAM shraddhA tu jAyate | yeShAM tu janmasA~NkaryaM teShAM shraddhA na jAyate || 71|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe devImAhAtmye bR^ihadrathakathAnakaM nAmAShTAdasho.adhyAyaH || 11\.18|| \section{11\.19 ekonaviMsho.adhyAyaH | madhyAhnasandhyAvarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | athAtaH shrUyatAM brahman sandhyAM mAdhyAhnikIM shubhAm | yadanuShThAnato.apUrvaM jAyate.atyuttamaM phalam || 1|| sAvitrIM yuvatIM shvetavarNAM chaiva trilochanAm | varadAM chAkShamAlADhyAM trishUlAbhayahastakAm || 2|| vR^iShArUDhAM yajurvedasaMhitAM rudradevatAm | tamoguNayutAM chaiva bhuvarlokavyavasthitAm || 3|| AdityamArgasa~nchArakartrIM mAyAM namAmyaham | AdidevImatha dhyAtvA.a.achamanAdi cha pUrvavat || 4|| atha chArghyaprakaraNaM puShpANi chinuyAttataH | tadalAbhe bilvapatraM toyena mishrayettataH || 5|| UrdhvaM cha sUryAbhimukhaM kShiptvArghyaM pratipAdayet | prAtaHsandhyAdivatsarvamupasaMhArapUrvakam || 6|| madhyAhne kechidichChanti sAvitrIM tu tadityR^icham | asampradAyaM tatkarma kAryahAnistu jAyate || 7|| kAraNaM sandhyayoshchAtra mandehA nAma rAkShasAH | bhakShituM sUryamichChanti kAraNaM shrutichoditam || 8|| atastu kAraNAdvipraH sandhyAM kuryAtprayatnataH | sandhyayorubhayornityaM gAyatryA praNavena cha || 9|| ambhastu prakShipettena nAnyathA shrutighAtakaH | AkR^iShNeneti mantreNa puShpairvAmbuvimishritam || 10|| alAbhe bilvadUrvAdipatreNoktena pUrvakam | ardhyaM dadyAtprayatnena sA~NgaM sandhyAphalaM labhet || 11|| atraiva tarpaNaM vakShye shR^iNu devarShisattama | bhuvaH punaH pUruShaM tu tarpayAmi namo namaH || 12|| yajurvedaM tarpayAmi maNDalaM tarpayAmi cha | hiraNyagarbhaM cha tathAntarAtmAnaM tathaiva cha || 13|| sAvitrIM cha tato devamAtaraM sA~NkR^itiM tathA | sandhyAM tathaiva yuvatIM rudrANIM nImR^ijAM tathA || 14|| sarvArthAnAM siddhikarIM sarvamantrArthasiddhidAm | bhUrbhuvaH svaH pUruShaM tu iti madhyAhnatarpaNam || 15|| udutyamiti sUktena sUryopasthAnameva cha | chitraM devAnAmiti cha sUryopasthAnamAcharet || 16|| tato japaM prakurvIta mantrasAdhanatatparaH | japasyApi prakAraM tu vakShyAmi shR^iNu nArada || 17|| kR^itvottAnau karau prAtaH sAyaM chAdhaH karau tathA | madhyAhne hR^idayasthau tu kR^itvA japamudIrayet || 18|| parvadvayamanAmikyAH kaniShThAdikrameNa tu | tarjanImUlaparyantaM karamAlA prakIrtitA || 19|| goghnaH pitR^ighno mAtR^ighno bhrUNahA gurutalpagaH | brahmasvakShetrahArI cha yashcha vipraH surAM pibet || 20|| sa gAyatryA sahasreNa pUto bhavati mAnavaH | mAnasaM vAchikaM pApaM viShayendriyasa~Ngajam || 21|| tatkilbiShaM nAshayati trINi janmAni mAnavaH | gAyatrIM yo na jAnAti vR^ithA tasya parishramaH || 22|| paThechcha chaturo vedAn gAyatrIM chaikato japet | vedAnAM chAvR^itestadvadgAyatrIjapa uttamaH || 23|| iti madhyAhnasandhyAyAH prakAraH kIrtito mayA | ataH paraM pravakShyAmi brahmayaj~navidhikramam || 24|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe madhyAhnasandhyAvarNanaM nAmaikonaviMsho.adhyAyaH || 11\.19|| \section{11\.20 viMsho.adhyAyaH | brahmayaj~nAdikIrtanam |} shrInArAyaNa uvAcha | trirAchamya dvijaH pUrvaM dvirmArjanamathAcharet | upaspR^ishetsavyapANiM pAdau cha prokShayettataH || 1|| shirasi chakShuShi tathA nAsAyAM shrotradeshake | hR^idaye cha tathA maulau prokShaNaM samyagAcharet || 2|| deshakAlau samuchchArya brahmayaj~namathAcharet | dvau darbhau dakShiNe haste vAme trInAsane sakR^it || 3|| upavIte shikhAyAM cha pAdamUle sakR^itsakR^it | vimuktaye sarvapApakShayArthaM chaivameva hi || 4|| sUtroktadevatAprItyai brahmayaj~naM karomyaham | gAyatrIM trirjapetpUrvaM chAgnimILe tataH param || 5|| yada~Ngeti tataH prochya agnirvai iti kIrtayet | atha mahAvrataM chaiva panthA etachcha kIrtayet || 6|| athAtaH saMhitAyAshcha vidA maghavadityapi | mahAvratasyeti tathA iShe tvorje itIva hi || 7|| agna AyAhi chetyevaM shanto devIritIti cha | atha tasya samAmnAyo vR^iddhirAdaijitIva hi || 8|| atha shikShAM pravakShyAmi pa~nchasaMvatsareti cha | mayarasatajabhanetyeva gaurgmA ityeva kIrtayet || 9|| athAto dharmajij~nAsA athAto brahma ityapi | tachChaMyoriti cha prochya brahmaNe nama ityapi || 10|| tarpaNaM chaiva devAnAM tataH kuryAtpradakShiNam | prajApatishcha brahmA cha vedA devAstatharShayaH || 11|| sarvANi chaiva ChandAMsi tatho~NkArastathaiva cha | vaShaTkAro vyAhR^itayaH sAvitrI cha tataH param || 12|| gAyatrI chaiva yaj~nAshcha dyAvApR^ithivI ityapi | antarikShaM tvahorAtrANi cha sA~NkhyA ataH param || 13|| siddhAH samudrA nadyashcha girayashcha tataH param | kShetrauShadhivanaspatyo gandharvApsarasastathA || 14|| nAgA vayAMsi gAvashcha sAdhyA viprAstathaiva cha | yakShA rakShAMsi bhUtAnItyevamantAni kIrtayet || 15|| atho nivItI bhUtvA cha R^iShInsantarpayedapi | shatarchino mAdhyamAshcha gR^itsamadastathaiva cha || 16|| vishvAmitro vAmadevo.atrirbharadvAja eva cha | vasiShThashcha pragAthashcha pAvamAnyastataH param || 17|| kShudrasUktA mahAsUktAH sanakashcha sanandanaH | sanAtanastathaivAtra sanatkumAra eva cha || 18|| kapilAsurinAmAnau vohaliH pa~nchashIrShakaH | prAchInAvItinA tachcha kartavyamatha tarpaNam || 19|| sumanturjaiminirvaishampAyanaH pailasUtrayuk | bhAShyabhAratapUrvaM cha mahAbhArata ityapi || 20|| dharmAchAryA ime sarve tR^ipyantviti cha kIrtayet | jAnanti bAhavigArgyagautamAshchaiva shAkalaH || 21|| bAbhravyamANDavyayutomANDUkeyastataH param | gArgI vAchaknavI chaiva vaDavA prAtitheyikA || 22|| sulabhAyuktamaitreyI kaholashcha tataH param | kauShItakaM mahAkauShItakaM vai tarpayettataH || 23|| bhAradvAjaM cha pai~NgyaM cha mahApai~NgyaM suyaj~nakam | sA~NkhyAyanamaitareyaM mahaitareyameva cha || 24|| bAShkalaM shAkalaM chaiva sujAtavaktrameva cha | audavAhiM cha saujAmiM shaunakaM chAshvalAyanam || 25|| ye chAnye sarva AchAryAste sarve tR^iptimApnuyuH | ye ke chAsmatkule jAtA aputrA gotriNo mR^itAH || 26|| te gR^ihNantu mayA dattaM vastraniShpIDanodakam | evaM te brahmayaj~nasya vidhirukto mahAmune || 27|| yashchAyaM kurute brahmayaj~nasya vidhimuttamam | sarvavedA~NgapAThasya phalamApnoti sAdhakaH || 28|| vaishvadevaM tataH kuryAnnityashrAddhaM tathaiva cha | atithibhyo.annadAnaM cha nityameva samAcharet || 29|| gogrAsaM cha tato dattvA bhu~njIta brAhmaNaiH saha | ahnastu pa~nchame bhAge prakuryAdetaduttamam || 30|| itihAsapurANAdyaiH ShaShThasaptamakau nayet | aShTame lokayAtrA tu bahiH sandhyAM tataH punaH || 31|| atha sAyantanIM sandhyAM pravakShyAmi mahAmune | yadanuShThAnamAtreNa mahAmAyA prasIdati || 32|| Achamya prANAnAyamya sAdhakaH sthiramAnasaH | baddhapadmAsano yogI sAya~NkAle sthiro bhavet || 33|| shrutismR^ityAdikarmAdau sagarbhaH prANasaMyamaH | agarbho dhyAnamAtraM tu sa chAmantraH prakIrtitaH || 34|| bhUtashud.hdhyAdikaM kR^itvA nAnyathA karma kIrtitam | salakSho devatAM dhyAtvA pUrakumbhakarechakaiH || 35|| dhyAnaM prakuryAtsandhyAyAM sAya~NkAle vichakShaNaH | vR^iddhAM sarasvatIM devIM kR^iShNA~NgIM kR^iShNavAsasam || 36|| sha~NkhachakragadApadmahastAM garuDavAhanAm | nAnAratnalasadbhUShAM kvaNanma~njIramekhalAm || 37|| anarghyaratnamukuTAM tArahArAvalIyutAm | tATa~NkabaddhamANikyakAntishobhikapolakAm || 38|| pItAmbaradharAM devIM sachchidAnandarUpiNIm | sAmavedena sahitAM saMyutAM sattvavartmanA || 39|| vyavasthitAM cha svarloke AdityapayhagAminIm | AvAhayAmyahaM devImAyAntIM sUryamaNDalAt || 40|| evaM dhyAtvA cha tAM devIM sandhyAsa~NkalpamAcharet | Apo hi ShTheti mantreNa agnishcheti tathaiva cha || 41|| vidadhyAdAchamanakaM sheShaM pUrvavadIritam | gAyatrImantramukchchArya shrInArAyaNaprItaye || 42|| arghyaM dadyAchcha sUryAya sAdhakaH shuddhamAnasaH | ubhau pAdau samau kR^itvA haste dhUtvA jalA~njalim || 43|| devaM dhyAtvA maNDalasthaM kShipedarghyaM tataH kramAt | arghyaM dadyAttu yo nIre mUDhAtmA j~nAnavarjitaH || 44|| ulla~Nghya smR^itimantrAMshcha prAyashchittI bhaveddvijaH | tataH sUryamupasthAyApyasAvAdityamantrataH || 45|| gAyatryAshcha japaM kuryAdupavishya tato bR^isIm | sahasraM vA tadardhaM vA shrIdevIdhyAnapUrvakam || 46|| yathA prAtaH punastadvadupasthAnAdikaM charet | sAyaM sandhyAtarpaNe cha krameNa parikIrtayet || 47|| vasiShTho R^iShirevAtra sarasvatyAH prakIrtitaH | devatA viShNurUpA sA Chandashchaiva sarasvatI || 48|| sAya~NkAlInasandhyAyAstarpaNe viniyogakaH | svarityuktvA cha puruShaM sAmavedaM tathaiva cha || 49|| maNDalaM cheti samprochya hiraNyagarbhakaM tathA | tathaiva paramAtmAnaM tato.api cha sarasvatIm || 50|| vedamAtaramevAtra sa~NkR^itiM tadvadeva cha | sandhyAM vR^iddhAM tathA viShNurUpiNImuShasIM tathA || 51|| nirmR^ijIM cha tathA sarvasiddhInAM kAriNIM tathA | sarvamantrAdhipatikAM bhUrbhuvaH svashcha pUruSham || 52|| ityevaM tarpaNaM kAryaM sandhyAyAH shrutisammatam | sAyaM sandhyAvidhAnaM cha kathitaM pApanAshanam || 53|| sarvaduHkhaharaM vyAdhinAshakaM mokShadaM tathA | sadAchAreShu sandhyAyAH prAdhAnyaM munipu~Ngava | sandhyAcharaNato devI bhaktAbhIShTaM prayachChati || 54|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe brahmayaj~nAdikIrtanaM nAma viMsho.adhyAyaH || 11\.20|| \section{11\.21 ekaviMsho.adhyAyaH | gAyatrIpurashcharaNavidhikathanam |} shrInArAyaNa uvAcha | athAtaH shrUyatAM brahman gAyatryA pApanAshanam | purashcharaNakaM puNyaM yathaiShTaphaladAyakam || 1|| parvatAgre nadItIre bilvamUle jalAshaye | goShThe devAlaye.ashvatthe udyAne tulasIvane || 2|| puNyakShetre guroH pArshve chittaikAgryasthale.api cha | purashcharaNakR^inmantrI sidhyatyeva na saMshayaH || 3|| yasya kasyApi mantrasya purashcharaNamArabhet | vyAhR^ititrayasaMyuktAM gAyatrIM chAyutaM japet || 4|| nR^isiMhArkavarAhANAM tAntrikaM vaidikaM tathA | vinA japtvA tu gAyatrIM tatsarvaM niShkalaM bhavet || 5|| sarve shAktA dvijAH proktA na shaivA na cha vaiShNavAH | AdishaktimupAsante gAyatrIM vedamAtaram || 6|| mantraM saMshodhya yatnena purashcharaNatatparaH | mantrashodhanapUrvA~NgamAtmashodhanamuttamam || 7|| AtmatattvashodhanAya trilakShaM prajapedbudhaH | athavA chaikalakShaM tu shrutiproktena vartmanA || 8|| AtmashuddhiM vinA karturjapahomAdikAH kriyAH | niShphalAstAstu vij~neyAH kAraNaM shrutichoditam || 9|| tapasA tApayeddehaM pitR^idevAMshcha tarpayet | tapasA svargamApnoti tapasA vindate mahat || 10|| kShatriyo bAhuvIryeNa taredApada AtmanaH | dhanena vaishyaH shUdrastu japahomairdvijottamaH || 11 ataeva tu viprendra tapaH kuryAtprayatnataH | sharIrashoShaNaM prAhustApasAstapa uttamam || 12 shodhayedvidhimArgeNa kR^ichChrachAndrAyaNAdibhiH | athAnnashuddhikaraNaM vakShyAmi shR^iNu nArada || 13 ayAchito~nChashuklAkhyabhikShAvR^ittichatuShTayam | tAntrikairvaidikaishchaivaM proktAnnasya vishuddhatA || 14 bhikShAnnaM shuddhamAnIya kR^itvA bhAgachatuShTayam | ekaM bhAgaM dvijebhyastu gogrAsastu dvitIyakaH || 15 atithibhyastR^itIyastu tadUrdhvaM tu svabhAryayoH | Ashramasya yathA yasya kR^itvA grAsavidhiM kramAt || 16 Adau kShiptvA tu gomUtraM yathAshakti yathAkramam | tadUrdhvaM grAsasa~NkhyA syAdvAnaprasthagR^ihasthayoH || 17 kukkuTANDapramANaM tu grAsamAnaM vidhIyate | aShTau grAsA gR^ihasthasya vanasthasya tadardhakam || 18 brahmachArI yatheShTaM cha gomUtraM vidhipUrvakam | prokShaNaM navavAraM cha ShaDvAraM cha trivArakam || 19 nishChidraM cha karaM kR^itvA sAvitrIM cha tadityR^icham | mantramuchchArya manasA prokShaNe vidhiruchyate || 20 chauro vA yadi chANDAlo vaishyaH kShatrastathaiva cha | annaM dadyAttu yaH kashchidadhamo vidhiruchyate || 21 shUdrAnnaM shUdrasamparkaM shUdreNa cha sahAshanam | te yAnti narakaM ghoraM yAvachchandradivAkarau || 22 gAyatrIchChando mantrasya yathAsa~NkhyAkSharANi cha | tAvallakShANi kartavyaM purashcharaNakaM tathA || 23 dvAtriMshallakShamAnaM tu vishvAmitramataM tathA | jIvahIno yathA dehaH sarvakarmasu na kShamaH || 24 purashcharaNahInastu tathA mantraH prakIrtitaH | jyeShThAShADhau bhAdrapadaM pauShaM tu malamAsakam || 25 a~NgAraM shanivAraM cha vyatIpAtaM cha vaidhR^itim | aShTamIM navamIM ShaShThIM chaturthIM cha trayodashIm || 26 chaturdashImamAvAsyAM pradoShaM cha tathA nishAm | yamAgnirudrasarpendravasushravaNajanmabham || 27 meShakarkatulAkumbhAnmakaraM chaiva varjayet | sarvANyetAni varjyAni purashcharaNakarmaNi || 28 chandratArAnukUle cha shuklapakShe visheShataH | purashcharaNakaM kuryAnmantrasiddhiH prajAyate || 29 svastivAchanakaM kuryAnnAndIshrAddhaM yathAvidhi | viprAnsantarpya yatnena bhojanAchChAdanAdibhiH || 30 Arabhettu tataH pashchAdanuj~nAnapuraHsaram | pratya~NmukhaH shivasthAne dvijashchAnyatame japet || 31 kAshIpurI cha kedAro mahAkAlo.atha nAsikam | tryambakaM cha mahAkShetraM pa~ncha dIpA ime bhuvi || 32 sarvatraiva hi dIpastu kUrmAsanamiti smR^itam | prArambhadinamArabhya samAptidivasAvadhi || 33 na nyUnaM nAtiriktaM cha japaM kuryAddine dine | nairantaryeNa kurvanti purashcharyAM munIshvarAH || 34 prAtarArabhya vidhivajjapenmadhyadinAvadhi | manaHsaMharaNaM shauchaM dhyAnaM mantrArthachintanam || 35 gAyatrIchChando mantrasya yathAsa~NkhyAkSharANi cha | tAvallakShANi kartavyaM purashcharaNakaM tathA || 36 juhuyAttaddashAMshena saghR^itena payo.andhasA | tilaiH patraiH prasUnaishcha yavaishcha madhurAnvitaiH || 37 kuryAddashAMshato homaM tataH siddho bhavenmanuH | gAyatrI chaiva saMsevyA dharmakAmArthamokShadA || 38 nitye naimittike kAmye tritaye tu parAyaNaH | gAyatryAstu paraM nAsti iha loke paratra cha || 39 madhyAhnamitabhu~N maunI triHsnAnArchanatatparaH | jale lakShatrayaM dhImAnananyamAnasakriyaH || 40 karmaNA yo japetpashchAtkarmabhiH svechChayApi vA | yAvatkAryaM na sidhyettu tAvatkuryAjjapAdikam || 41 sAmAnyakAmyakarmAdau yathAvadvidhiruchyate | Adityasyodaye snAtvA sahasraM pratyahaM japet || 42 AyurArogyamaishvaryaM dhanaM cha labhate dhruvam | ShaNmAsaM vA trimAsaM vA varShAnte siddhimApnuyAt || 43 padmAnAM lakShahomena ghR^itAktAnAM hutAshane | prApnoti nikhilaM mokShaM sidhyatyeva na saMshayaH || 44 mantrasiddhiM vinA karturjapahomAdikAH kriyAH | kAmyaM vA yadi vA mokShaH sarvaM taniShphalaM bhavet || 45 pa~nchaviMshatilakSheNa dadhnA kShIreNa vA hutAt | svadehe sidhyate janturmaharShINAM mataM tathA || 46 aShTA~Ngayogasid.hdhyA cha naraH prApnoti yatphalam | tatphalaM siddhimApnoti nAtra kAryA vichAraNA || 47 shakto vApi tvashakto vA AhAraM niyataM charet | ShaNmAsAttasya siddhiH syAdgurubhaktirataH sadA || 48 ekAhaM pa~nchagavyAshI chaikAhaM mArutAshanaH | ekAhaM brAhmaNAnnAshI gAyatrIjapakR^idbhavet || 49 snAtvA ga~NgAditIrtheShu shatamantarjale japet | shatenApastataH pItvA sarvapApaiH pramuchyate || 50 chAndrAyaNAdikR^ichChrasya phalaM prApnoti nishchitam | rAjA vA yadi vA viprastapaH kuryAtsvake gR^ihe || 51 gR^ihastho brahmachArI vA vAnaprastho.athavApi cha | adhikAraparatvena phalaM yaj~nAdipUrvakam || 52 shrautasmArtAdikaM karma kriyate mokShakA~NkShibhiH | sAgnikashcha sadAchAro vidvadbhishcha sushikShitaH || 53 tataH kuryAtprayatnena phalamUlodakAdibhiH | bhikShAnnaM shuddhamashnIyAdaShTau grAsAnsvayaM bhujet || 54 evaM purashcharaNakaM kR^itvA mantrasiddhimavApnuyAt | devarShe yadanuShThAnAddAridryaM vilayaM vrajet | yachChrutvApi cha puNyAnAM mahatIM siddhimApnuyAt || 55 iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe gAyatrIpurashcharaNavidhikathanaM nAmaiekaviMsho.adhyAyaH || 11\.21|| \section{11\.22 dvAviMsho.adhyAyaH | vaishvadevAdividhinirUpaNam |} shrInArAyaNa uvAcha | athAtaH shrUyatAM brahman vaishvadevavidhAnakam | purashcharyAprasa~Ngena mamApi smR^itimAgatam || 1|| devayaj~no brahmayaj~no bhUtayaj~nastathaiva cha | pitR^iyaj~no manuShyasya yaj~nashchaiva tu pa~nchamaH || 2|| pa~nchasUnA gR^ihasthasya chullI peShaNyupaskaraH | kaNDaNI chodakumbhashcha teShAM pApasya shAntaye || 3|| na chullyAM nAyase pAtre na bhUmau na cha kharpare | vaishvadevaM prakurvIta kuNDe vA sthaNDile.api vA || 4|| na pANinA na shUrpeNa na cha medhyAjinAdibhiH | mukhenopadhamedagniM mukhAdeva vyajAyata || 5|| paTakena bhavedvyAdhiH shUrpeNa dhananAshanam | pANinA mR^ityumApnoti karmasiddhirmukhena tu || 6|| phalairdadhighR^itaiH kuryAnmUlashAkodakAdibhiH | alAbhe yena kenApi kAShThamUlatR^iNAdibhiH || 7|| juhuyAtsarpiShAbhyaktaM tailakShAravivarjitam | dadhyaktaM vA pAyasAktaM tadabhAve.ambhasApi vA || 8|| shuShkaiH paryuShitaiH kuShThI uchChiShTena dviShAM vashI | rukShairdraridratAM yAti kShAraM hutvA vrajatyadhaH || 9|| a~NgArAnbhasmamishrAMstu nirhR^ityottarato.analAt | juhuyAdvaishvadevaM tu na kShArAdivimishritam || 10|| akR^itvA vaishvadevaM tu yo bhu~Nkte mUDhadhIrdvijaH | sa mUDho narakaM yAti kAlasUtramavAkshirAH || 11|| shAkaM vA yadi vA patraM mUlaM vA yadi vA phalam | sa~NkalpayedyadAhAraM tenAgnau juhuyAdapi || 12|| akR^ite vaishvadeve tu bhikShau bhikShArthamAgate | uddhR^itya vaishvadevArthaM bhikShAM dattvA visarjayet || 13|| vaishvadevakR^itaM doShaM shakto bhikShurvyapohitum | na tu bhikShukR^itaM doShaM vaishvadevo vyapohati || 14|| yatishcha brahmachArI cha pakvAnnasvAminAvubhau | tayorannamadattvA tu bhuktvA chAndrAyaNaM charet || 15|| vaishvadevAnantaraM cha gogrAsaM pratipAdayet | tadvidhAnaM pravakShyAmi shR^iNu devarShipUjita || 16|| surabhirvaiShNavI mAtA nityaM viShNupade sthitA | gogrAsaM cha mayA dattaM surabhe pratigR^ihyatAm || 17|| gobhyashcha nama ityeva pUjAM kR^itvA gave.arpayet | gogrAsena tu gomAtA surabhiH samprasIdati || 18|| tato godohanaM kAlaM tiShThechchaiva gR^ihA~NgaNe | atithiryasya bhagnAsho gR^ihAtpratinivartate || 19|| sa tasmai duShkR^itaM dattvA puNyamAdAya gachChati | mAtA pitA gururbhrAtA prajA dAsaH samAshritaH || 20|| abhyAgato.atithishchAgnirete poShyA udAhR^itAH | evaM j~nAtvA tu yo mohAnna karoti gR^ihAshramam || 21|| tasya nAyaM tu na paro loko bhavati dharmataH | yatphalaM somayAgena prApnoti dhanavAndvijaH || 22|| samyak pa~nchamahAyaj~nairdaridrastena chApnuyAt | atha prANAgnihotraM tu vakShyAmi munipu~Ngava || 23|| yajj~nAtvA muchyate janturjanmamR^ityujarAdibhiH | parij~nAnena muchyante narAH pAtakakilbiShaiH || 24|| vidhinA bhujyate yena muchyeta sa R^iNatrayAt | kulAnyuddharate vipro narakAnekaviMshatim || 25|| sarvayaj~naphalaprAptiH sarvalokeShu gachChati | hR^itpuNDarIkamaraNirmano mandhAnasa.nj~nakam || 26|| vAyurajjvA mathedagniM chakShuradhvaryureva cha | tarjanImadhyamA~NguShThaiH prANasyaivAhutiM kShipet || 27|| madhyamAnAmikA~NguShThairapAnasyAhutiM kShipet | kaniShThAnAmikA~NguShThairvyAnasya tadanantaram || 28|| kaniShThAtarjanya~NguShThairudAnasyAhutiM kShipet | sarvA~NgulairgR^ihItvAnnaM samAnasyAhutiM kShipet || 29|| svAhAntAnpraNavAdyAMshcha nAmamantrAMshcha vai paThet | mukhe chAhavanIyastu hR^idaye gArhapatyakaH || 30|| nAbhau cha dakShiNAgniH syAdadhaH sabhyAvasathyakau | vAgghotA prANa udgAtA chakShuradhvaryureva cha || 31|| mano brahmA bhavechChrotramAgnIdhrasthAna eva cha | aha~NkAraH pashushchAtra praNavaH paya Iritam || 32|| buddhishcha patnI samproktA yadadhIno gR^ihAshramI | uro vedistu romANi darbhAH syuH sruksruvau karau || 33|| prANamantrasya cha R^iShI rukmavarNaH kShudhAgnikaH | devatAditya evAtra gAyatrIchChanda uchyate || 34|| prANAya cha tathA svAhA mantrAnte kIrtayedapi | idamAdityadevAya na mameti vadedapi || 35|| apAnamantrasya tathA gokShIradhavalAkR^itiH | shraddhAgniR^iShirevAtra somo vai devatA smR^itA || 36|| uShNikChandastathApAnAya svAhetyapi kIrtayet | somAyedaM cha na mametyatrohaH parikIrtitaH || 37|| vyAnamantrasya chAkhyAto.ambujavarNahutAshanaH | R^iShirukto devatAgniranuShTup Chanda Iritam || 38|| vyAnAya cha tathA svAhAgnayedaM na mametyapi | udAnamantrasya tathA shakragopasavarNakaH || 39|| R^iShiragniH samAkhyAto vAyurvai devatA smR^itA | bR^ihatIchChanda AkhyAtamudAnAya cha pUrvavat || 40|| vAyave chedaM na mama evaM chaivochchared dvijaH | samAnavAyumantrasya vidyudvarNo virUpakaH || 41|| R^iShiragniH samAkhyAtaH parjanyo devatA matA | pa~NktishChandaH samAkhyAtaM samAnAya cha pUrvavat || 42|| parjanyAyedamityuktvA ShaShThIM chaivAhutiM kShipet | vaishvAnaro mahAnagnirR^iShirvai parikIrtitaH || 43|| gAyatrIchChanda AkhyAtaM devastvAtmA bhavedapi | svAhAnto mantra AkhyAtaH paramAtmana uchcharet || 44|| idaM na mama chetyevaM jAtaM prANAgnihotrakam | etajj~nAtvA vidhiM kR^itvA brahmabhUyAya kalpate | prANAgnihotravidyeyaM sa~NkShepAtkathitA hi te || 45|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe vaishvadevAdividhinirUpaNaM nAma dvAviMsho.adhyAyaH || 11\.22|| \section{11\.23 trayoviMsho.adhyAyaH | taptakR^ichChrAdilakShaNavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | amR^itApidhAnamityevamuchchArya sAdhakottamaH | uchChiShTabhAgbhyaH pAtrAnnaM dadyAdante vichakShaNaH || 1|| ye ke chAsmatkule jAtA dAsadAsyo.anakA~NkShiNaH | te sarve tR^iptimAyAntu mayA dattena bhUtale || 2|| raurave.apuNyanilaye padmArbudanivAsinAm | arthinAmudakaM dattamakShayyamupatiShThatu || 3|| pavitragranthimutsR^ijya maNDale bhuvi nikShipet | pAtre tu nikShipedyastu sa vipraH pa~NktidUShakaH || 4|| uchChiShTastena saMspR^iShTaH shunA shUdreNa cha dvijaH | upoShya rajanImekAM pa~nchagavyena shudhyati || 5|| anuchChiShTena saMspR^iShTaiH snAnameva vidhIyate | ekAhutipradAnena koTiyaj~naphalaM labhet || 6|| pa~nchabhiH pa~nchakoTInAM tadanantaphalaM smR^itam | prANAgnihotravetre yo hyannadAnaM karoti cha || 7|| dAtushchaiva tu yatpuNyaM bhoktushchaiva tu yatphalam | prApnutastau tadeva dvAvubhau tau svargagAminau || 8|| sapavitrakaro bhu~Nkte yastu vipro vidhAnataH | grAse grAse phalaM tasya pa~nchagavyasamaM bhavet || 9|| pUjAkAlatraye nityaM japastarpaNameva cha | homo brAhmaNabhuktishcha purashcharaNamuchyate || 10|| adhaHshayAno dharmAtmA jitakrodho jitendriyaH | laghumiShTahitAshI cha vinItaH shAntachetasA || 11|| nityaM triShavaNasnAyI nityaM sa shubhabhAShaNaH | strIshUdrapatitatvrAtyanAstikochChiShTabhAShaNam || 12|| chANDAlabhAShaNaM chaiva na kuryAnmunisattama | natvA naiva cha bhASheta japahomArchanAdiShu || 13|| maithunasya tathAlApaM tadgoShThImapi varjayet | karmaNA manasA vAchA sarvAvasthAsu sarvadA || 14|| sarvatra maithunatyAgo brahmacharyaM prachakShate | rAj~nashchaiva gR^ihasthasya brahmacharyamudAhR^itam || 15|| R^itustAteShu dAreShu sa~NgatiryA vidhAnataH | saMskR^itAyAM savarNAyAmR^ituM dR^iShTvA prayatnataH || 16|| rAtrau tu gamanaM kAryaM brahmacharyaM harenna tat | R^iNatrayamasaMshodhya tvanutpAdya sutAnapi || 17|| tathA yaj~nAnaniShTvA cha mokShamichChanvrajatyadhaH | ajAgalasya yajjanma tajjanma shrutichoditam || 18|| ataH kAryaM tu viprendra R^iNatrayavishodhanam | te devAnAmR^iShINAM cha pitR^INAmR^iNinastathA || 19|| R^iShibhyo brahmacharyeNa pitR^ibhyastu tilodakaiH | muchyedyaj~nena devebhyaH svAshramaM dharmamAcharet || 20|| kShIrAhArI phalAshI vA shAkAshI vA haviShyabhuk | bhikShAshI vA japedvidvAnkR^ichChrachAndrAyaNAdikR^it || 21|| lavaNaM kShAramamlaM cha gR^i~njanaM kAMsyabhojanam | tAmbUlaM cha dvibhuktaM cha duShTavAsaH pramattanam || 22|| shrutismR^itivirodhaM cha japaM rAtrau vivarjayet | vR^ithA na kAlaM gamayeddyUtastrIsvApavAdataH || 23|| gamayeddevatApUjAstotrAgamavilokanaiH | bhUshayyA brahmachAritvaM maunacharyA tathaiva cha || 24|| nityaM triShavaNasnAnaM shUdrakarmavivarjanam | nityapUjA nityadAnamAnandastutikIrtanam || 25|| naimittikArchanaM chaiva vishvAso gurudevayoH | japaniShThasya dharmA ye dvAdashaite susiddhidAH || 26|| nityaM sUryamupasthAya tasya chAbhimukho japet | devatApratimAdau vA vahnau vAbhyarchya tanmukhaH || 27|| snAnapUjAjapadhyAnahomatarpaNatatparaH | niShkAmo devatAyAM cha sarvakarmanivedakaH || 28|| evamAdIMshcha niyamAnpurashcharaNakR^ichcharet | tasmAddvijaH prasannAtmA japahomaparAyaNaH || 29|| tapasyadhyayane yukto bhavedbhUtAnukampakaH | tapasA svargamApnoti tapasA vindate mahat || 30|| tapoyuktasya sidhyanti karmANi niyatAtmanaH | vidveShaNaM saMharaNaM mAraNaM roganAshanam || 31|| yena yenAtha R^iShiNA yadarthaM devatAH stutAH | sa sa kAmaH samR^id.hdhyeta teShAM teShAM tathA tathA || 32|| tAni karmANi vakShyAmi vidhAnAni cha karmaNAm | purashcharaNamAdau cha karmaNAM siddhikArakam || 33|| svAdhyAyAbhyasanasyAdau prAjApatyaM chareddvijaH | keshashmashrulomanakhAn vApayitvA tataH shuchiH || 34|| tiShThedahani rAtrau tu shuchirAsIta vAgyataH | satyavAdI pavitrANi japedvyAhR^itayastathA || 35|| jyekArAdyAstu tA japtvA sAvitrIM cha tadityR^icham | Apo hi ShTheti sUktaM cha pavitraM pApanAshanam || 36|| punantyaH svastimatyashcha pAvamAnyastathaiva cha | sarvatraitatprayoktavyamAdAvante cha karmaNAm || 37|| AsahasrAdAshatAdvApyAdashAdathavA japet | akAraM vyAhR^itIstisraH sAvitrImathavAyutam || 38|| tarpayitvAdbhirAchAryAnR^iShIMshChandAMsi devatAH | anAryeNa na bhASheta shUdreNApi na garhitaiH || 39|| nApi chodakyayA vadhvA patitairnAntyajairnR^ibhiH | na devabrAhmaNadviShTairnAchAryagurunindakaiH || 40|| na mAtR^ipitR^ividviShTairnAvamanyeta ka~nchana | kR^ichChrANAmeSha sarveShAM vidhirukto.anupUrvashaH || 41|| prAjApatyasya kR^ichChrasya tathA sAntapanasya cha | parAkasya cha kR^ichChrasya vidhishchAndrAyaNasya cha || 42|| pa~nchabhiH pAtakaiH sarvairduShkR^itaishcha pramuchyate | taptakR^ichChreNa sarvANi pApAni dahati kShaNAt || 43|| tribhishchAndrAyaNaiH pUto brahmalokaM samashnute | aShTabhirdevatAH sAkShAtpashyeta varadAstadA || 44|| ChandAMsi dashabhirj~nAtvA sarvAnkAmAnsamashnute | tryahaM prAtastryahaM sAyaM tryahamadyAdayAchitam || 45|| tryahaM paraM cha nAshnIyAtprAjApatyaM chareddvijaH | gomUtraM gomayaM kShIraM dadhi sarpiH kushodakam || 46|| ekarAtropavAsashcha kR^ichChraM sAntapanaM smR^itam | ekaikaM grAsamashnIyAdahAni trINi pUrvavat || 47|| tryahaM chopavaseditthamatikR^ichChraM chareddvijaH | evameva tribhiryuktaM mahAsAntapanaM smR^itam || 48|| taptakR^ichChraM charanvipro jalakShIraghR^itAnilAn | pratitryahaM pibeduShNAnsakR^itsnAyI samAhitaH || 49|| niyatastu pibedApaH prAjApatyavidhiH smR^itaH | yatAtmano.apramattasya dvAdashAhamabhojanam || 50|| parAko nAma kR^ichChro.ayaM sarvapApapraNodanaH | ekaikaM tu grasetpiNDaM kR^iShNe shukle cha vardhayet || 51|| amAvAsyAM na bhu~njIta evaM chAndrAyaNe vidhiH | upaspR^ishya triShavaNametachchAndrAyaNaM smR^itam || 52|| chaturaH prAtarashnIyAdvipraH piNDAtkR^itAhnikaH | chaturo.astamite sUrye shishuchAndrAyaNaM smR^itam || 53|| aShTAvaShTau samashnIyAtpiNDAnmadhyandine sthite | niyatAtmA haviShyasya yatichAndrAyaNaM vratam || 54|| etadrudrAstathAdityA vasavashcha charanti hi | sarve kushalino devA marutashcha bhuvA saha || 55|| ekaikaM saptarAtreNa punAti vidhivatkR^itam | tvagasR^ikpishitAsthIni medomajjAvasAstathA || 56|| ekaikaM saptarAtreNa shudhyatyeva na saMshayaH | ebhirvratairvipUtAtmA karma kurvIta nityashaH || 57|| evaM shuddhasya karmANi sidhyantyeva na saMshayaH | shuddhAtmA karma kurvIta satyavAdI jitendriyaH || 58|| iShTAnkAmAMstataH sarvAnsamprApnoti na saMshayaH | trirAtramevopavasedrahitaH sarvakarmaNA || 59|| trINi naktAni vA kuryAttataH karma samArabhet | evaM vidhAnaM kathitaM purashcharyAphalapradam || 60|| gAyatryAshcha purashcharyAM sarvakAmapradAyinI | kathitA tava devarShe mahApApavinAshinI || 61|| Adau kuryAdvrataM mantrI dehashodhanakArakam | purashcharyAM tataH kuryAtsamastaphalabhAgbhavet || 62|| iti te kathitaM guhyaM purashcharyAvidhAnakam | etatparasmai no vAchyaM shrutisAraM yataH smR^itam || 63|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe taptakR^ichChrAdilakShaNavarNanaM nAma trayoviMsho.adhyAyaH || 11\.23|| \section{11\.24 chaturviMsho.adhyAyaH | prAtashchintanam |} nArada uvAcha | nArAyaNa mahAbhAga gAyatryAstu samAsataH | shAntyAdikAnprayogAMstu vadasva karuNAnidhe || 1|| shrInArAyaNa uvAcha | atiguhyamidaM pR^iShTaM tvayA brahyatanUdbhava | na kasyApi cha vaktavyaM duShTAya pishunAya cha || 2|| atha shAntiH payo.aktAbhiH samidbhirjuhuyAd dvijaH | shamIsamidbhiH shAmyanti bhUtarogagrahAdayaH || 3|| ArdrAbhiH kShIravR^ikShasya samidbhirjuhuyAd dvijaH | juhuyAchChakalairvApi bhUtarogAdishAntaye || 4|| jalena tarpayetsUryaM pANibhyAM shAntimApnuyAt | jAnudaghne jale japtvA sarvAndoShA~nChamaM nayet || 5|| kaNThadaghne jale japtvA muchyetprANAntikAdbhayAt | sarvebhyaH shAntikarmabhyo nimajyApsu japaH smR^itaH || 6|| sauvarNe rAjate vApi pAtre tAmramaye.api vA | kShIravR^ikShamaye vApi nirvraNe mR^iNmaye.api vA || 7|| sahasraM pa~nchagavyena hutvA sujvalite.anale | kShIravR^ikShamayaiH kAShThaiH sheShaM sampAdayechChanaiH || 8|| pratyAhutiM spR^isha~njaptvA sahasraM pAtrasaMsthitam | tena taM prokShayeddeshaM kushairmantramanusmaran || 9|| baliM kiraMstatastasmindhyAyettu paradevatAm | abhichArasamutpannA kR^ityA pApaM cha nashyati || 10|| devabhUtapishAchAdyAn yadyevaM kurute vashe | gR^ihaM grAmaM puraM rAShTraM sarvaM tebhyo vimuchyate || 11|| nikhane muchyate tebhyo likhane madhyato.api cha | maNDale shUlamAlikhya pUrvokte cha krame.api vA || 12|| abhimantrya sahasraM tannikhanetsarvashAntaye | sauvarNaM rAjataM vApi kumbhaM tAmramayaM cha vA || 13|| mR^iNmayaM vA navaM divyaM sUtraveShTitamavraNam | sthaNDile saikate sthApya pUrayenmantravijjalaiH || 14|| digbhya AhR^itya tIrthAni chatasR^ibhyo dvijottamaiH | elAchandanakarpUrajAtIpATalamallikAH || 15|| bilvapatraM tathA krAntAM devIM vrIhiyavAMstilAn | sarShapAnkShIravR^ikShANAM pravAlAni cha nikShipet || 16|| sarvANyabhividhAyaiva kushakUrchasamanvitam | snAtaH samAhito vipraH sahasraM mantrayed budhaH || 17|| dikShu saurAnadhIyIranmantrAnviprAstrayIvidaH | prokShayetpAyayedenaM nIraM tenAbhiShi~nchayet || 18|| bhUtarogAbhichArebhyaH sa nirmuktaH sukhI bhavet | abhiShekeNa muchyeta mR^ityorAsyagato naraH || 19|| avashyaM kArayedvidvAnrAjA dIrghaM jijIviShuH | gAvo deyAshcha R^itvigbhya abhiSheke shataM mune || 20|| dakShiNA yena vA tuShTiryathAshaktyAthavA bhavet | japedashvatthamAlabhya mandavAre shataM dvijaH || 21|| bhUtarogAbhichArebhyo muchyate mahato bhayAt | guDUchyAH parvavichChinnAH payo.aktA juhuyAd dvijaH || 22|| evaM mR^ityu~njayo homaH sarvavyAdhivinAshanaH | Amrasya juhuyAtpatraiH payo.aktairjvarashAntaye || 23|| vachAbhiH payasAktAbhiH kShayaM hutvA vinAshayet | madhutritayahomena rAjayakShmA vinashyati || 24|| nivedya bhAskarAyAnnaM pAyasaM homapUrvakam | rAjayakShmAbhibhUtaM cha prAshayechChAntimApnuyAt || 25|| latAH parvasu vichChidya somasya juhuyAd dvijaH | some sUryeNa saMyukte payo.aktAH kShayashAntaye || 26|| kusumaiH sha~NkhavR^ikShasya hutvA kuShThaM vinAshayet | apasmAravinAshaH syAdapAmArgasya taNDulaiH || 27|| kShIravR^ikShasamiddhomAdunmAdo.api vinashyati | audumbarasamiddhomAdatimehaH kShayaM vrajet || 28|| pramehaM shamayeddhutvA madhunekShurasena vA | madhutritayahomena nayechChAntiM masUrikAm || 29|| kapilAsarpiShA hutvA nayechChAntiM masUrikAm | udumbaravaTAshvatthairgogajAshvAmayaM haret || 30|| pipIlimadhuvalmIke gR^ihe jAte shataM shatam | shamIsamidbhirannena sarpiShA juhuyAd dvijaH || 31|| tadutthaM shAntimAyAti sheShaistatra baliM haret | abhrastanitabhUkampAlakShyAdau vanavetasaH || 32|| saptAhaM juhuyAdevaM rAShTre rAjyaM sukhI bhavet | yAM dishaM shatajaptena loShThenAbhipratADayet || 33|| tato.agnimArutAribhyo bhayaM tasya vinashyati | manasaiva japedenAM baddho muchyeta bandhanAt || 34|| bhUtarogaviShAdibhyaH spR^isha~njaptvA vimochayet | bhUtAdibhyo vimuchyeta jalaM pItvAbhimantritam || 35|| abhimantrya shataM bhasma nyasedbhUtAdishAntaye | shirasA dhArayedbhasma mantrayitvA tadityR^ichA || 36|| sarvavyAdhivinirmuktaH sukhI jIvechChataM samAH | ashaktaH kArayechChAntiM vipraM dattvA tu dakShiNAm || 37|| atha puShTiM shriyaM lakShmIM puShpairhutvApnuyAd dvijaH | shrIkAmo juhuyAtpadmai raktaiH shriyamavApnuyAt || 38|| hutvA shriyamavApnoti jAtIpuShpairnavaiH shubhaiH | shAlitaNDulahomena shriyamApnoti puShkalAm || 39|| samidbhirbilvavR^ikShasya hutvA shriyamavApnuyAt | bilvasya shakalairhutvA patraiH puShpaiH phalairapi || 40|| shriyamApnoti paramAM mUlasya shakalairapi | samidbhirbilvavR^ikShasya pAyasena cha sarpiShA || 41|| shataM shataM cha saptAhaM hutvA shriyamavApnuyAt | lAjaistrimadhuropetairhome kanyAmavApnuyAt || 42|| anena vidhinA kanyA varamApnoti vA~nChitam | raktotpalashataM hutvA saptAhaM hema chApnuyAt || 43|| sUryabimbe jalaM hutvA jalasthaM hema chApnuyAt | annaM hutvApnuyAdannaM vrIhInvrIhipatirbhavet || 44|| karIShachUrNairvatsasya hutvA pashumavApnuyAt | priya~NgupAyasAjyaishcha bhaveddhomAdibhiH prajA || 45|| nivedya bhAskarAyAnnaM pAyasaM homapUrvakam | bhojayettadR^itusnAtAM putraM paramavApnuyAt || 46|| saprarohAbhirArdrAbhirAyurhutvA samApnuyAt | samidbhiH kShIravR^ikShasya hutvAyuShamavApnuyAt || 47|| saprarohAbhirArdrAbhI raktAbhirmadhuratrayaiH | vrIhINAM cha shataM hutvA hema chAyuravApnuyAt || 48|| suvarNakuDmalaM hutvA shatamAyuravApnuyAt | dUrvAbhiH payasA vApi madhunA sarpiShApi vA || 49|| shataM shataM cha saptAhamapamR^ityuM vyapohati | shamIsamidbhirannena payasA vA cha sarpiShA || 50|| shataM shataM cha saptAhamapamR^ityuM vyapohati | nyagrodhasamidho hutvA pAyasaM homayettataH || 51|| shataM shataM cha saptAhamapamR^ityuM vyapohati | kShIrAhAro japenmR^ityoH saptAhAdvijayI bhavet || 52|| anashnanvAgyato japtvA trirAtraM muchyate yamAt | nimajjyApsu japedevaM sadyo mR^ityorvimuchyate || 53|| japed bilvaM samAshritya mAsaM rAjyamavApnuyAt | bilvaM hutvApnuyAdrAjyaM samUlaphalapallavam || 54|| hutvA padmashataM mAsaM rAjyamApnotyakaNTakam | yavAgUM grAmamApnoti hutvA shAlisamanvitam || 55|| ashvatthasamidho hutvA yuddhAdau jayamApnuyAt | arkasya samidho hutvA sarvatra vijayI bhavet || 56|| saMyuktaiH payasA patraiH puShpairvA vetasasya cha | pAyasena shataM hutvA saptAhaM vR^iShTimApnuyAt || 57|| nAbhidaghne jale japtvA saptAhaM vR^iShTimApnuyAt | jale bhasmashataM hutvA mahAvR^iShTiM nivArayet || 58|| pAlAshAbhiravApnoti samidbhirbrahmavarchasam | palAshakusumairhutvA sarvamiShTamavApnuyAt || 59|| payo hutvA.a.apnuyAnmedhAmAjyaM buddhimavApnuyAt | abhimantrya pibed brAhmaM rasaM medhAmavApnuyAt || 60|| puShpahome bhavedvAsastantubhistadvidhaM paTam | lavaNaM madhusammishraM hutveShTaM vashamAnayet || 61|| nayediShTaM vashaM hutvA lakShmIpuShpairmadhuplutaiH | nityama~njalinA.a.atmAnamabhiShi~nchejjale sthitaH || 62|| matimArogyamAyuShyamagryaM svAsthyamavApnuyAt | kuryAdvipro.anyamuddishya so.api puShTimavApnuyAt || 63|| atha chAruvidhirmAsaM sahasraM pratyahaM japet | AyuShkAmaH shuchau deshe prApnuyAdAyurUttamam || 64|| AyurArogyakAmastu japenmAsadvayaM dvijaH | bhavedAyuShyamArogyaM shriyai mAsatrayaM japet || 65|| AyuH shrIputradArAdyAshchaturbhishcha yasho japAt | putradArAyurArogyaM shriyaM vidyAM cha pa~nchabhiH || 66|| evamevottarAnkAmAn mAsairevottarairvrajet | ekapAdo japedUrdhvabAhuH sthitvA nirAshrayaH || 67|| mAsaM shatatrayaM vipraH sarvAnkAmAnavApnuyAt | evaM shatottaraM japtvA sahasraM sarvamApnuyAt || 68|| ruddhvA prANamapAnaM cha japenmAsaM shatatrayam | yadichChettadavApnoti sahasrAtparamApnuyAt || 69|| ekapAdo japedUrdhvabAhU ruddhvAnilaM vashaH | mAsaM shatamavApnoti yadichChediti kaushikaH || 70|| evaM shatatrayaM japtvA sahasraM sarvamApnuyAt | nimajjyApsu japenmAsaM shatamiShTamavApnuyAt || 71|| evaM shatatrayaM japtvA sahasraM sarvamApnuyAt | ekapAdo japedUrdhvabAhU ruddhvA nirAshrayaH || 72|| naktamashnan haviShyAnnaM vatsarAdR^iShitAmiyAt | gIramoghA bhavedevaM japtvA saMvatsaradvayam || 73|| trivatsaraM japedevaM bhavettraikAladarshanam | AyAti bhagavAndevashchatuHsaMvatsaraM japet || 74|| pa~nchabhirvatsarairevamaNimAdiguNo bhavet | evaM ShaDvatsaraM japtvA kAmarUpitvamApnuyAt || 75|| saptibhirvatsarairevamamaratvamavApnuyAt | manutvaM navabhiH siddhamindratvaM dashabhirbhavet || 76|| ekAdashabhirApnoti prAjApatyaM suvatsaraiH | bahmatvaM prApnuyAdevaM japtvA dvAdashavatsarAn || 77|| etenaiva jitA lokAstapasA nAradAdibhiH | shAkamanye pare mUlaM phalamanye payaH pare || 78|| ghR^itamanye pare somamapare charuvR^ittayaH | R^iShayaH pakShamashnanti kechidbhaikShyAshino.ahani || 79|| haviShyamapare.ashnantaH kurvantyeva paraM tapaH | atha shud.hdhyai rahasyAnAM trisahasraM japed dvijaH || 80|| mAsaM shuddho bhavetsteyAtsuvarNasya dvijottamaH | japenmAsaM trisAhasraM surApaH shuddhimApnuyAt || 81|| mAsaM japet trisAhasraM shuchiH syAd gurutalpagaH | trisahasraM japenmAsaM kuTIM kR^itvA vane vasan || 82|| brahmahA muchyate pApAditi kaushikabhAShitam | dvAdashAhaM nimajjyApsu sahasraM pratyahaM japet || 83|| muchyerannaMhasaH sarve mahApAtakino dvijAH | trisAhasraM japenmAsaM prANAnAyamya vAgyataH || 84|| mahApAtakayukto vA muchyate mahato bhayAt | prANAyAmasahasreNa brahmahApi vishudhyati || 85|| ShaTkR^itvastvabhyasedUrdhvaM prANApAnau samAhitaH | prANAyAmo bhavedeSha sarvapApapraNAshanaH || 86|| sahasramabhyasenmAsaM kShitipaH shuchitAmiyAt | dvAdashAhaM trisAhasraM japeddhi govadhe dvijaH || 87|| agamyAgamanasteyahananAbhakShyabhakShaNe | dashasAhasramabhyastA gAyatrI shodhayed dvijam || 88|| prANAyAmashataM kR^itvA muchyate sarvakilviShAt | sarveShAmeva pApAnAM sa~Nkare sati shuddhaye || 89|| sahasramabhyasenmAsaM nityajApI vane vasan | upavAsasamaM japyaM trisahasraM tadityR^icham || 90|| chaturviMshatisAhasramabhyastAtkR^ichChrasa.nj~nitA | chatuHShaShTisahasrANi chAndrAyaNasamAni tu || 91|| shatakR^itvo.abhyasennityaM prANAnAyamya sandhyayoH | tadityR^ichamavApnoti sarvapApakShayaM param || 92|| nimajjyApsu japennityaM shatakR^itvastadityR^icham | dhyAyandevIM sUryarUpAM sarvapApaiH pramuchyate || 93|| iti te samyagAkhyAtAH shAntishud.hdhyAdikalpanAH | rahasyAtirahasyAshcha gopanIyAstvayA sadA || 94|| iti sa~NkShepataH proktaH sadAchArasya sa~NgrahaH | vidhinA.a.acharaNAdasya mAyA durgA prasIdati || 95|| naimittikaM cha nityaM cha kAmyaM karma yathAvidhi | AcharenmanujaH so.ayaM bhuktimuktiphalAptibhAk || 96|| AchAraH prathamo dharmo dharmasya prabhurIshvarI | ityuktaM sarvashAstreShu sadAchAraphalaM mahat || 97|| AchAravAnsadA pUtaH sadaivAchAravAnmasukhI | AchAravAnsadA dhanyaH satyaM satyaM cha nArada || 98|| devIprasAdajanakaM sadAchAravidhAnakam | yadapi shR^iNuyAnmartyo mahAsampattisaukhyabhAk || 99|| sadAchAreNa siddhechcha aihikAmuShmikaM sukham | tadeva te mayA proktaM kimanyachChrotumichChasi || 100|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmekAdashaskandhe sadAchAranirUpaNaM nAma chaturviMsho.adhyAyaH || 11\.24|| || iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe ekAdashaskandhaH samAptaH || ## Encoded and proofread by Vishwas Bhide \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}