% Text title : Mudgala Purana Khanda 1 Vakratundacharitam % File name : mudgalapurANam1.itx % Category : purana, ganesha % Location : doc\_purana % Proofread by : Yash Khasbage % Latest update : September 18-19, 2023 Ganeshachaturthi % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. MudgalapurAna Khanda 1 Vakratundacharitam ..}## \itxtitle{.. mudgalapurANaM khaNDaH 1 vakratuNDacharitam ..}##\endtitles ## || mudgalapurANaM khaNDaH 1|| || atha shrImudgalapurANe prathamaH khaNDaH prArabhyate || (##Page ## khaM\. 1 a\. 1 pAna 1) || OM namaH shrIsvAnandeshagaNeshAya pUrNayogAtmane || \section{1\.1 shaunakasUtasaMvAdo nAma prathamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || atha shrImanmaudgalapurANaprArambhaH | dhyAye sthireNa chittena gaNeshaM sarvasiddhidam | buddhiprakAshakaM pUrNaM yoginAM hR^idi saMsthitam || 1|| jitaM tenAkhilaM nAnAbrahmavarNanavarNitam | nAnAjagatsamUhaM vai gaNeshenobhayaM kR^itam || 2|| bhaktasaMrakShaNArthAya nirguNaH saguNastu yaH | nAnAvatAravAnso.api nAnAbhedadharo babhau || 3|| tasmai namo gaNeshAya naraku~njararUpiNe | saguNo nararUpo yo nirguNo gajavaktrakaH || 4|| namaH shivAya shAntAya viShNave prabhaviShNave | sUryAya shaktaye chaiva chaturdhA te vibhAgine || 5|| brahmANaM sheShanAgaM cha naraM nArAyaNaM sadA | namAmi bhAvayukto.ahaM purANapuruShaM param || 6|| devAnAM yoginAM chaiva maharShINAM mahAtmanAm | vrajAmi sharaNaM nityaM purANaj~nAnasiddhaye || 7|| purAkalpe.abhavanviprAH shaunakAdyAH susAdhanAH | kalidoShabhayAtsarve naimiShAraNyamAshritAH || 8|| tasminkaliyugAvAsaM j~nAtvAdau brahmaNo mukhAt | munidharmaprasid.hdhyarthaM karmaj~nAna prasiddhaye || 9|| anyachcha brahmaNA proktaM purANashravaNaM sadA | kalidoShaharaM puNyaM tadarthamabhavanyatAH || 10|| kasmiMshchitsamaye sUto lomaharShaNa Ayayau | munInAM darshanArthAya purANaj~no vichakShaNaH || 11|| naimiShAraNyashobhAM cha pashyaMstatra suvismitaH | aho dhanyaM mahAraNyaM kalidoShavivarjitam || 12|| dR^iShTA vai munayastena suprasannAnanAmbujAH | nityanaimittikakarAH svadharmAcharaNapriyAH || 13|| pa~nchayaj~naratAstatra vedAdhyayanakAriNaH | brahmatejaHsamAyuktA jvalantaH pAvakA iva || 14|| vinA.astena yathA sUryo yogino vedavedinaH | tArakAH sarvajantUnAM shaunakAdyA maharShayaH || 15|| tatrAgatya mahAbhAgaH sa sUto romaharShaNaH | sAShTA~NgaM praNataH pUrvaM paramAhlAdasaMyutaH || 16|| abhivAdya munInsarvAnbhaktyA namrAtmakandharaH | prA~njaliH prayato bhUtvA provAcha madhuraM vachaH || 17|| sUta uvAcha | vaMsho dhanyo madIyo.adya pitarau cha kulaM vayaH | vidyA vrataM tapo j~nAnaM dhanyaM sarvaM munIshvarAH || 18|| bhavatAM pAdapadmaM cha sarvAshubhavinAshanam | kA~NkShitaM yatsadA devairmayA dR^iShTaM supuNyataH || 19|| sAkShAd brahmasvarUpA vai brAhmaNA brahmavittamAH | yeShAM darshanamAtreNa kR^itakR^ityAshcha jantavaH || 20|| kR^itArtho.ahaM kR^itArtho.ahaM kR^itArtho.ahaM na saMshayaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 1 pAna 2) bhavatAM darshanenaiva mukto.ahaM bhavasAgarAt || 21|| iti bruvANaM sAdhuM taM sUtaM vai romaharShaNam | pratyUchurbrAhmaNAH sarve bhaktiyuktaM tapodhanAH || 22|| brAhmaNA UchuH | sUta sUta mahAbhAga sthIyatAM puNyavardhana | tava darshanamAtreNa santuShTAH smo vayaM khalu || 23|| ityuktastatra sUtastu munidatte shubhAsane | samAsIno mahAbuddhiH sA~njaliH sanpratApavAn || 24|| sukhAsInaM cha sUtaM taM dR^iShTvA tatra mahAmuniH | bhR^igupreShThashcha mukhyo.asau munInAM pratyuvAcha ha || 25|| shaunaka uvAcha | sUta sUta mahAbhAga sarvaj~na sukhadAyaka | ArAdhitastvayA prAj~naH kR^iShNadvaipAyano mahAn || 26|| nArAyaNAvatAro yaH sAkShAnnArAyaNaH svayam | vedasya bhAgakArI sa purANAnAM vibhAgakR^it || 27|| tvaM vai tasmAtpurANAni setihAsAni vetsi cha | tena sarvaj~natA jAtA taveyaM puNyavardhana || 28|| vayaM bhItAshcha kAlena kalikalmaSharUpiNA | naimiShAraNyamAsthAya sthitAj~naptAH svayambhuvA || 29|| tatra vishrAntidAtA vai tvaM prApto.asi mahAdyutiH | purANAnAM pravaktA cha puNyavAnpuNyavardhanaH || 30|| yatra paurANikI gAthA kalistatra na tiShThati | tasmAtkAruNyabhAvena purANaM bruhi naH prabho || 31|| tava yaddarshanaM jAtaM mahApuNyena sattama | dhanyaM dhanyaM mahAbhAga sAkShAtsaMshayaChitsvayam || 32|| Chedena saMshayAnAM vai satAM tvaM romaharShaNam | karoShi tena te nAma romaharShaNa ityaho || 33|| iti pR^iShTo mahAtmA sa shaunakena maharShiNA | saMhR^iShTaH sannuvAchedaM vachanaM dharmasaMskR^itam || 34|| sUta uvAcha | adyA.ahaM kR^itakR^ityo vai kR^ito.anugrahakAriNA | sakalaM kathayiShyAmi vyAsena kathitaM cha yat || 35|| ityuktvA kathayAmAsa purANAni sa kR^itsnashaH | nAnAkhyAnavibhaktAni nAnAdharmayutAni cha || 36|| sarvArthasAdhanAnyeva duHkhanAshakarANi cha | brahmabhUtapradAnyeva nAnAmatayutAni cha || 37|| purANopapurANAni setihAsAni bhAgashaH | dharmArthakAmamokShANAM dAtR^itvAtpuNyadAni cha || 38|| shrutvA shrutvA munIndrAste harShayuktA babhUvire | nityaM pramuditAstena prItAH sampUrNabhAvataH || 39|| yugasyotkramaNaM tasya chakruste munayo.akhilAH || 40|| purANeShu cha sarveShu setihAseShu sarvataH | nAnAbhedamatAdIni shrutvA bhrAntA munIshvarAH || 41|| nishchayaM nAdhigachChanti paraM kiM sarvasammatam | tadarthaMM munivaryastaM paryapR^ichChatsa shaunakaH || 42|| shaunaka uvAcha | bho bho sUta mahAbhAga shR^iNu me vachanaM laghu | purANAni cha saMshrutya bhrAntAH smo vai mahAdyute || 43|| idaM paramidaM neti tvayA sarvatra varNitam | bhinnaM bhinnaM mahAbuddhe tena no nishchayaH katham || 44|| kutrApi sha~NkaraH shreShThaH kutra viShNustathA raviH | shaktishchaiva gaNeshashcha virAjaH kutra rUpakam || 45|| kutra brahma cha yogashcha j~nAnaM karma cha kutra vai | AtmA prANo.annamityuktaM mano vai parataH param || 46|| kutra buddhirmahAbhAga sA~NkhyaM svAnanda eva cha | (##Page ## khaM\. 1 a\. 2 pAna 3) ityAdimatabhedena nishchayo naiva jAyate || 47|| atastvaM kR^ipayA brUhi vedashAstrArtha sammatam | sarveShAM mAnyamekaM cha sarvasaMshayanAshanam || 48|| iti pR^iShTo mahAtejAH shiShyo vyAsasya sattamaH | ekaM shrutismR^itInAM yat sAraM kathitumArabhat || 49|| sUta uvAcha | shR^iNudhvaM munayaH sarve sAraM mudgalabhAShitam | sarvashrutismR^itInAM cha sarvamAnyaM visheShataH || 50|| purA dakShAdhvare jAtaM yaj~navidhvaMsanaM mahat | rudreNAgatya sahasA kR^ito vighno mahattaraH || 51|| devAH parAjitAH sarve rudraiH paramadAruNaiH | dakShamastakasa~nChedo vIrabhadreNa vai kR^itaH || 52|| brahmaNAgatya tatrAsau sAntvito bahuloktibhiH | sha~Nkaro jIvayAmAsa dakShaM yogena tattvataH || 53|| yaj~navidhvaMsashokArto dakShaH shApena mohitaH | aj~nAnAvaraNenApi na ki~nchinnishchayaM yayau || 54|| tatrAjagAma bhagavAn sAkShAtsUrya ivoditaH | vedashAstrArthatattvaj~no yogIndro mudgalo muniH || 55|| gaNeshabhaktapravaraH sarvavandyo mahAyashAH | tapasAM karmaNAM sAkShAnnidhireSha sanAtanaH || 56|| taM dR^iShTvotthAya dakSho.asau praNanAma mahAmunim | AsanAdyaiH susampUjya vaktuM samupachakrame || 57|| dakSha uvAcha | bho bho munIndra vandyastvamA~Ngirasa mahAdyute | yaj~navidhvaMsashokArtaM mAM pAlaya jaDIkR^itam || 58|| mudgala uvAcha | mA chintAM kuru bho dakSha prajApAlendrasattama | vighnarAjaM smara tvaM vai tena sarvaM na durlabham || 59|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite shaunakasUtasaMvAdo nAma prathamo.adhyAyaH || 1\.1 \section{1\.2 dakShanandivivAdo nAma dvitIyo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | dakSheNa munishArdUlAH shrutaM mudgalabhAShitam | praNipatya punaH so.api paprachCha hitakArakam || 1|| shaunaka uvAcha | dakShamudgalasaMvAdaM shrotumichChAmahe vayam | vistareNa samAchakShva sUta santoShakAraka || 2|| sUta uvAcha | shR^iNudhvaM munayaH sarve kathAM lokaikapAvanIm | yAM shrutvA puruShasyeha nAnyatkR^ityaM pravidyate || 3|| dakShamudgalasaMvAdaM samAsena vivarNaye | sAraM sarvatra sampUrNaM bhavarogavimochanam || 4|| mudgaloktaM vachaH shrutvA dakShaH provAcha dharmavit | prA~njaliH prayato bhUtvA hR^iShTaromA mahAyashAH || 5|| dakSha uvAcha | puNyaM mahanme.asti purAtanaM yattenaiva jAtaM tava darshanaM bhoH | mokShapradaM tatparalokadaM cha bhogapradaM dharmyamanantapuNyam || 6|| shApena naShTo mama sarvabodhaH prajApatitvaM pragataM madIyam | yaj~nasya bha~Ngo vividhaM hi kaShTaM tatraiva te darshanamatra chitram || 7|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 2 pAna 4) tava darshanamAtreNa ki~nchit sphUrtiH samAgatA | dhanyo.asi yoginAM madhye pUtatvaM tvIdR^ishaM tvayi || 8|| ko.asau vighnapatiH pUrNaH kIdR^ishaH kiMsvabhAvavAn | kati tasyAvatArAshcha kasyAMsho vA.api kiMstavaH || 9|| pUjito vidhivatkaishcha kiM phalaM dattavAn param | kiMvihArashcha kasminvai loke vasati sa prabhuH || 10|| etatsarvaM suvistArya pR^ichChate brUhi sAdaram | j~nAtvA taM devadeveshaM bhaviShyAmi hitAvaham || 11|| ityevaM kathayantaM taM munayo vismayAnvitAH | paprachChuH sakalaM tadvai dakShacheShTitamAdarAt || 12|| shaunakAdyA UchuH | dakShaH prajApatiH sAkShAtkathaM mUDhatvamAgataH | prajApatitvaM tasyApi kathaM naShTaM mahAtmanaH || 13|| yaj~nadhvaMsaH kathaM prAptaH shambhuH prakupitaH katham | etatsarvaM suvistArya brUhi sUta mahAmate || 14|| shrutvA munivacho ramyaM kR^iShNadvaipAyanasya cha | shiShyaH provAcha madhuraM vachanaM sampraharShayan || 15|| sUta uvAcha | shR^iNu shaunaka yatnena kathAM bhuvanapAvanIm | kathayAmi yathAtathyaM shrutAM vyAsamukhena yAm || 16|| brahmaNo dasha putrA ye tatra dakSho mahAnprabhuH | ataH prajApatistrAtA kR^itastena sa vedhasA || 17|| sa rAjyaM prApya matto.abhUd garveNaiva pariplutaH | ahaM prajApatInAM cha shreShTho rAjA na matsamaH || 18|| ekadA girivarye tu kailAse sha~Nkarasya cha | darshanArthaM gatA devA munayaH siddhakinnarAH || 19|| gandharvA nAgamukhyAshcha vidyAdharyapsarogaNAH | brahmA viShNurmahendrashcha sarve tena susatkR^itAH || 20|| sabhAmadhye samAsInAH sha~NkareNa cha pUjitAH | vAmabhAge sthito viShNudakShiNA~Nge pitAmahaH || 21|| krameNa sarve devAshcha yathAyogyaM sthitA mune | gaNA nandimukhAstatra samIpe saMsthitA babhuH || 22|| tatra te munayo hR^iShTA vasiShThAdyAH pratuShTuvuH | nAradapramukhAH sarve gandharvA lalitaM jaguH || 23|| nR^ityamapsarasashchakrurevaM sarve pupUjire | sha~NkaraM parivArADhyamAnandana samanvitam || 24|| kathA nAnAvidhAstatra te.akurvan bhAvapUrvakam | tatrAjagAma dakShaH sa prajApatipatiH svayam || 25|| shivena mAnitastatra vachasA chaiva satkR^itaH | namanaM na kR^itaM tasmA IshvareNa prabhAvataH || 26|| tena sa~Nkupito.atyantamR^ichivAn garvamohitaH | shR^iNudhvaM ye sabhAshreShThA yAthAtathyAnuvartinaH || 27|| rudrasya shvashuro.ahaM vai putratulyo mamApyayam | namanaM na kR^itaM kasmAt tasmAttyAjyo maheshvaraH || 28|| aishvaryagarvayukto.ayaM svadharmanyUnatAM gataH | devapa~Nkto kathaM yogyaH pishAchAnAmadhIshvaraH || 29|| varNAshramavihIno.ayaM nagno bhikShAshane rataH | sarpabhUShaNasaktashcha chitAbhasmA~NgalepanaH || 30|| vyAghrAjinaparItashcha muNDamAlAdharaH sadA | ityAdidoShayuktatvAnna spR^ishyo.ayaM mahAtmabhiH || 31|| ashivaH shivanAmA vai vR^itheshitvAbhimAnavAn | ato na bhAShaNIyo.ayaM doShakArI pishAcharAT || 32|| iti bruvantamatyantaM svayambhUstaM nirAkarot | (##Page ## khaM\. 1 a\. 3 pAna 5) na gR^ihItaM piturvAkyaM krodhAveshena tena tat || 33|| nAnAnindAyutaM vIkShya bhagavAnnandikeshvaraH | uvAcha sarvasAnnidhye krodhenAraktalochanaH || 34|| nandikeshvara uvAcha | dhiktvAM vyarthaM prajApAla shivanindAparAyaNa | shivatattvaM na jAnAsi madenAsikta durmate || 35|| mAyAkhelanavAneSha tathA taddoShavarjitaH | tenAyaM shivatAM prAptaH kathaM nindA karoShi re || 36|| shivanindAkarAH shAstre nArakA j~nAnavarjitAH | atastvaM j~nAnahInastu bhavitAsyapavAkyataH || 37|| nindA yenaiva vaktreNa kR^itA shambhormahAtmanaH | ajAsyo bhavitAsi tvaM bhraShTarAjyo bhaviShyasi || 38|| iti shrutvA vachaH so.api taM punaH pratyuvAcha ha | na tvaM jAnAsi durbuddhe sha~NkaraM karmadUShitam || 39|| varNAshramavihInashcha yastiShThetpuruShaH kadA | pade pade mahApApo nArakI maraNe bhavet || 40|| tasmAdyUyaM mahApApAH shaivAH spR^ishyA na kutrachit | bhuvi ye shA~NkarA nityaM j~nAnahInA bhavantu te || 41|| kalau prApte cha pAkhaNDA bhaviShyanti jaTAdharAH | shUdrA nedaM paThiShyanti nagnA bhasmA~NgalepanAH || 42|| strImAMsamadirAsaktA nAnAbhogakarAstathA | narake vai patiShyanti shambhumArgaparAyaNAH || 43|| prajApatiM prabhuH sAkShAd brahmA taM nirabhatsaryat | tato jagAma svagR^ihaM dakShaH krodhapariplutaH || 44|| sarve te svasthalaM jagmuduHkhitAstena vai kR^itAH | shivo.api duHkhasaMyukto mlAnatAM paramAM gataH || 45|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dakShanandivivAdo nAma dvitIyo.adhyAyaH || 1\.2 \section{1\.3 pArvatIdehatyAgo nAma tR^itIyo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | shR^iNudhvaM munayaH sarve sthirIkR^itya manashchalam | vighneshabhaktihInA ye vighnAkrAntA bhavanti te || 1|| dakSho.abhUt svagR^ihaM gatvA krodhAmarShasamanvitaH | na ki~nchit sukhavAn viprAH shUlayukto yathA naraH || 2|| shikShAM shivasya kartuM sa hR^idi vyavasito.abhavat | na ki~nchitprAptavAMstatra vichAraM bhR^ishaduHkhitaH || 3|| etasminnantare tatra nArado divyadarshanaH | AjagAma mahAtejA dakSheNaiva susatkR^itaH || 4|| AsanaM pAdyamarghyaM cha datvA samyak prapUjitaH | pR^iShTaH sa kushalaM prashnaiHprasanno nArado.abravIt || 5|| nArada uvAcha | dakSha kiM duHkhitastvaM te mukhaM mlAnatayA yutam | kathayasva mahAtejAH prajApatipatirbhavAn || 6|| dakSha uvAcha | shR^iNu nArada yenAhaM duHkhito mlAnatAM gataH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 3 pAna 6) shivenAsatkR^itastatra sabhAyAM sarvasannidhau || 7|| darpaNaivAvR^itaH shambhustasya darpahR^itiH katham | tAdR^ishaM brUhi me shIghraM sarvArthaj~na vichakShaNa || 8|| nArada uvAcha | bR^ihaspatisavaM dakSha kuru tvaM sarvabhAvanaH | yaj~nabhAgavihInaM taM tatra shambhuM kuruShva bhoH || 9|| yaj~nabhAgena hIno.ayaM devapa~NktibahiShkR^itaH | pishAchesho bhavechChambhurdevatvaM tatra saMhR^itam || 10|| prajApatipatiH sAkShAdbhavAnsarvatra sammataH | kariShyasi yathA pUrvaM pashchAdvai tAdR^ishaM bhavet || 11|| evaM paramparAprAptaM tasyaishvarya prakAshitam | iti me manasi prAptaM yathechChasi tathA kuru || 12|| ityuktvA nAradastasmAd gato brahmANDamaNDale | vINAgAnarato bhUtvA yogI brahmaNi tatparaH || 13|| dakSho.api harShito jAtaH satyaM mAnitavAnabhUt | bR^ihaspatisavaM kartuM samArebhe sa tatkShaNAt || 14|| tatrAjagAma bhagavAn viShNurdevavaraH prabhuH | AjagmurdevagandharvA nAnAvAhanashobhitAH || 15|| tatrAjagmurdvijAH sarve nAnAtattvArthakovidAH | jAmAtaraH sapatnIkAH kashyapapramukhAstathA || 16|| yathoddiShTaM chakArAsau dakShaH paramaharShitaH | gaNanAthavihInaM taM yaj~naM sha~Nkaravarjitam || 17|| gaNeshasyAsmR^itirjAtA sarveShAM bhAvigauravAt | dadhIchipramukhAstatra shaivAH krodhena pUritAH || 18|| dadhIchistatra tUvAcha krodhAveshasamanvitaH | shR^iNu dakSha mahAprAj~na hitaM vachanamuttamam || 19|| sha~NkareNa vihIno.ayaM yaj~no naiva prashobhate | prANahIno yathA dehastathaivAsau na rAjate || 20|| iti shrutvA vachastasya dakSho roShasamanvitaH | uvAcha garvamohena shApenaiva vimohitaH || 21|| shivo.ashivarUpashcha pishAchAnAmadhIshvaraH | varNAshramavihInatvAnna yogyo yaj~na karmaNi || 22|| yatra lakShmIpatiH sAkShAd bhagavAnma~NgalAlayaH | tatra kiM nyUnatAM yAti mithyAvAchaM tu mA vada || 23|| shrutvA tasya vachaH krUraM dadhIchiH punarabravIt | shivanindAM karoShi tvamaj~nAnena vimohitaH || 24|| yaj~nanAsho bhaved dakSha sha~NkaradveShatastava | na siddhiM labhase tvaM tu naShTabhAgyo na saMshayaH || 25|| atra ye brAhmaNAdyA vai varNA nAnA samAgatAH | sarve kaliyuge pApAH pAkhaNDAshcha bhavantu te || 26|| svadharmahInatAM prApya narake.ante pachantu vai | viShNuH pramodayukto.atra sa vai pAkhaNDa kArakaH || 27|| kalau devo bhavennityaM pAkhaNDAnAM sahAyavAn | pAkhaNDapriyavajjantuH kalau malakaraH sadA || 28|| shivahIne tathA yaj~ne mukhyo jAto hi keshavaH | vedabAhyaM svayaM karma kurute tena shApitaH || 29|| sarve devAshcha shIghraM hi bhavitAraH parAjitAH | munayo duHkhasaMyuktA evaM shaptvA gato muniH || 30|| tamanuprayayuH sarve shaivAH paramadhArmikAH | gautamo gAlavashchaiva vAmadevo dvitastritaH || 31|| mArkaNDeyo hyagastyAdyAH krodhayuktA maharShayaH | yaj~no.ayaM nAvalokyo vai vedabAhyakriyAtmakaH || 32|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 3 pAna 7) viShNunAnye tataH sarve sAntvitAH saMsthitAH pade | devatA munayo varNA draShTuM yaj~naM praharShitAH || 33|| bhR^igvAdimunibhistatra yaj~nArambhaH kR^ito.abhavat | yathAvidhi yathAbhAgaM devAstatrAshritA makhe || 34|| dakSho hR^iShTo.abhavat tatra yajamAnaH sumandadhIH | vedakalpAnusAreNa munayastanvire makham || 35|| etasminnantare tatra kailAse nArado gataH | shivayA saha shambhuM cha praNato.abhUtsa bhAvikaH || 36|| satIM prati prahasyAha nAradaH kalahapriyaH | devi dakShAdhvare kasmAd gamanaM na kR^itaM tvayA || 37|| hR^iShTapuShTajanAH sarve mahotsavasumoditAH | bhaginyastatra te rejuH patibhiH saha moditAH || 38|| pitR^ibhartR^igR^ihe strINAM mAnAmAnaM na vidyate | ityuktvA nAradastasmAtprayayau kautukI muniH || 39|| gate munau satI tatra mAnase duHkhitA bhR^isham | sha~NkaraM praNipatyAha hR^idayena vidUyatA || 40|| nIlakaNTha namastubhyaM sha~NkarAya shivAya cha | saguNAya mR^iDAyaiva nirguNAya namo namaH || 41|| gantumichChA tvayA sArdhamasti me dakShamandire | tatra yaj~notsavo nAtha prasIda prArthaye vibho || 42|| evaM shrutvA bhAratIM tAM satI shambhuH subodhayan | smayamAnashcha tAmUche kimidaM bhAShase priye || 43|| maddveShI janako dakShastava tena nimantritaH | nAhaM tasmAnna gantavyaM viparItaM bhaviShyati || 44|| bhavatI cha mahAmAyA mAyiko.ahaM na saMshayaH | sR^ija tvaM munidevAdInatra yaj~naM karomyaham || 45|| shrutvA shambhuvacho ramyaM hR^idayena vidUyatA | uvAcha duHkhitA devI mamAj~nAM dehi sha~Nkara || 46|| na ki~nchiduktavAn shambhustadA devI piturgR^ihe | na prayojanamAj~nAyA vichAryaivaM jagAma cha || 47|| etajj~nAtvA mahA.a.ashcharyaM vismitena shivena cha | bhAvi yadbhavitA tadvai vimAnaM preShitaM varam || 48|| vimAnamAsthAya shaktirAjagAma vihAyasA | piturgR^ihaM mahAbhAgA mAnitA sarvabandhubhiH || 49|| mAtrA pitrA svasR^ibhistu satkR^itA harShitAtmabhiH | dakShastatra pramodena jagAda tanayAM prati || 50|| AgatA tvaM mahAbhAge yaj~no.ayaM shobhitastvayA | shrutvA pitR^ivacho ramyaM taM sA provAcha duHkhitA || 51|| satyuvAcha | shobhayAmi kathaM yaj~naM nAhUtA bhavatAtra bhoH | anAhUtA.agatA chAhaM tvadIye yajanAlaye || 52|| tataH sa kupito dakSha uvAcha shR^iNu putrike | madIyo bahulo doShastena tvAM dattavAnbhramAt || 53|| pishAchabhUtarAjAya pitrA me kathitaM kR^itam | varNAshramavihInAya vR^itheshvarapadAya cha || 54|| tasya doSheNa devi tvaM nAhUtA yaj~nakarmaNi | svAgataM te tathApyadya tiShTha tvaM matsamIpagA || 55|| sUta uvAcha | piturvachanamAkarNya shivanindAyutaM mahat | krodhasantaptagAtrA sA pashyantI yaj~namandiram || 56|| arudrabhAgasaMyuktaM yaj~naM dR^iShTvA chukopa ha | uvAcha kiM kR^itaM tAta vedabAhyakriyAtmakaH || 57|| rudrabhAgavihIno.ayaM yaj~no naiva phalapradaH | shivanindAM karoShi tvaM hyashivo.asi na saMshayaH || 58|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 4 pAna 8) shiveti dvyakSharaM brahma nigurNaM guNadhAraNam | na jAnAsi yatastvaM bhostenAhaM duHkhitA bhR^isham || 59|| tava dehAta samudbhUto mama dehastvayaM pitaH | na yogyaH shivanindAyAH kAraNAt taM tyajAmyaham || 60|| ityuktvA sA hR^idi dhyAne nItvA taM sha~NkaraM prabhum | yogAgninA samujjvAlya dehaM dhAmni gatA.abhavat || 61|| punaH svamAyayA devI himAchalasutA.abhavat | shivadhyAnaparA sAkShAttaM lebhe sA punaH patim || 62|| tapastaptaM sutIvraM yattena chAtmavashena sA | lebhe mudaM shivenApi pArvatI premavihvalA || 63|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite pArvatIdehatyAgo nAma tR^itIyo.adhyAyaH || 1\.3 \section{1\.4 dakShacharitaM nAma chaturtho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | kailAsashikhare ramye shivashchintAparo.abhavat | anAhUtA gatA devI dviTgR^ihe kiM bhaviShyati || 1|| vaTamUle samAsIno nandikeshAdibhirvR^itaH | yogibhiH sevitastatra kathA nAnA pravartayan || 2|| nAnA.apashakunaM tatra babhUvAtibhayAnakam | stutibhistena sarve te utpAtAsha~NkayA bhR^isham || 3|| etasminnatare tatra nArado munirAyayau | taM praNamya sthito yogI shivaM kalyANadaM param || 4|| kathAvasaramAsAdya provAcha kaThinaM vachaH | dhanyA satI tribhuvane na samA kAminI tayA || 5|| satItyeva cha yannAma kR^itaM tatsArthakaM param | shivanindAM samAkarNya tR^iNavajjvalitaM vapuH || 6|| nAradasya vachaH shrutvA vajrasAramayopamam | uvAcha tamR^iShiM shambhuH kiM nu devI mR^itA mune || 7|| na ki~nchiduktavAMstatra shambhukrodhabhayAkulaH | shokAgnirmAM dahetkiM vA tato devo.anvabudhyata || 8|| shokasAgaramagno.abhUtkiM mAM tyaktvA gatA shivA | shaktihInaH kR^ito.ahaM vai hyashakta sarvakarmaNi || 9|| niHshvAsaparamopyAsIdardhama~NgaM gataM tviti | jIvitena cha kiM kAryaM dehatyAgaM karomyaham || 10|| yogibhi sAntvito devo na ki~nchitsukhavAnabhUt | shivashchintAparo bhUtvA vichAraM kR^itavAn hR^idi || 11|| aho vighnAkulo.ahaM vai kR^ito vighnakareNa cha | garvitaH paramaishvaryAtkR^itaM garvasya khaNDanam || 12|| atulA shaktirardhA~Nge jaganmAtA.asti me sadA | ardhanArIshvaro.ahaM cha na viyogo mama kvachit || 13|| shaktiyuktatayA nityaM shakto.ahaM prabhurIshvaraH | akhaNDaishvaryamohena vighnarAjaM cha nAmasmaram || 14|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 4 pAna 9) iti gatvA svayaM shambhurmanasA gaNapaM bhajan | bhaktyaikachetasA chaiva dhyAtvA rUpamanuttamam || 15|| chaturbhujaM mahAkAyaM gajavaktraM mahodaram | mukuTena virAjantaM karNakuNDaladhAriNam || 16|| ratnamAlAdharaM pUrNaM nAbhisheShavibhUShitam | ki~NkiNIkAyuktapAdaM kvaNachcharaNanUpuram || 17|| siddhibuddhiyutaM chintAmaNibhUShitavakShasam | ekachittena cha dhyAtvA.asAdhayattaM samAdhinA || 18|| tuShTAva vividhairvAkyairgaNeshaM brahmarUpiNam | nirAkAraM cha sAkAraM vighnarAjaM hR^idi sthitam || 19|| shiva uvAcha | namaste vighnarAjAya namaste vighnahAriNe | vighnakartre gaNeshAya vighnAnAM pataye namaH || 20|| lambodarAya sarvAya vakratuNDasvarUpiNe | traiguNyena jagadrUpanAnAbhedapradhAriNe || 21|| nairguNyena cha vai sAkShAd brahmarUpadharAya cha | namo namo bandhahantre bhaktAnAM pAlakAya te || 22|| abhaktebhyastamodAya nAnAbhayakarAya cha | herambAya namastubhyaM vedavedyAya shAshvate || 23|| anantAnanarUpAyAnantabAhva~NghrikAya te | anantakarakarNAyAnantodaradharAya te || 24|| namo namaste gaNanAyakAya te anAdipUjyAya cha sarvarUpiNe | akhaNDalIlAkarapUrNamUrtaye mahotkaTAyAstu namo mahAtmane || 25|| Adau cha nirmAya vidhiM rajomayaM tenaiva sR^iShTiM vidadhAsi deva | sattvAtmakaM viShNumatho hi madhye nirmAya pAsi tvamakhaNDavikrama || 26|| ante tamorUpiNameva sR^iShTvA shambhu svashaktyA harasi tvamAdya | evaMvidhaM tvAM pravadanti vedAH taM vai gaNeshaM sharaNaM prapadye || 27|| mAyAmayaM vai guNapaM tu sR^iShTvA tasmAtpurastvaM gaNarAja chAdau | svAnandasa.nj~ne nagare vibhAsi sid.hdhyA cha bud.hdhyA sahitaH paresha || 28|| taM tvAM gaNeshaM sharaNaM prapadye sthitaM sadA hR^itsu cha yoginAM vai | vedairna vedyaM manasA na labhyaM taM vakratuNDaM hR^idi chintayAmi || 29|| ardhanArIshvaratvaM yattadgataM me.adhunA prabho | shaktihInatvamApanno naShTavatkarmaNA kR^itaH || 30|| nAnaishvaryayutA devI sA gatA gaNapa prabho | anIshvarapadaM prAptaM mama vai devadeva bhoH || 31|| nirguNo.ahaM sadA shambhuH saguNaH sarvabhAvavit | shaktyA yukto yadA svAminnadhunA kiM karomyaham || 32|| shaktihInaH padA gantuM na shaknomi gaNeshvara | atastvaM kR^ipayA deva shaktaM mAM kuru karmaNi || 33|| tataH prAdurabhUttasya purataH sa gaNAdhipaH | uvAcha sha~NkaraM tatra harShayan shlakShNayA girA || 34|| aho pashya cha mAM shambho kiM shochasi maheshvara | bhavitAsi sashaktistvaM madvAkyAnnAtra saMshayaH || 35|| ahameveshvaro devo hyeko brahmANDamaNDale | tena garveNa yuktastvaM sa vighnaH sahasA kR^itaH || 36|| adhunA te gato moho madIyA smR^itirAgatA | dhyAtastutashcha tenA.ahaM prasanno.asmi na saMshayaH || 37|| himAchalasutA devI bhaviShyati na saMshayaH | vR^iNoShi tvaM satIM tAM vai pArvatIM cha punaH shiva || 38|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 4 pAna 10) ramase cha tayA sArdhaM madbhaktyA bhAvito dR^iDham | IshvaraH sahashaktistvaM matprasAdAtsadA bhava || 39|| smR^itamAtrastavAgre.ahaM pratyakShaH syAM sadAshiva | iti dattvA varaM devastatraivAntaradhIyata || 40|| tatashcha sha~NkaraH kShubdhaH shakto jAtaH svakarmaNi | jaTAmAsphAlayAmAsa gaNeshaM manasA smaran || 41|| tasmAjjAto mahAbAhurvIrabhadrastrimastakaH | tripadaH shUlavAn sAkShAnmR^ityurUpo mahAdyutiH || 42|| sha~Nkara praNanAmAtha prA~njaliH sanpuraH sthitaH | Aj~nAM kuru mahAdeva dAso.ahaM te vashe sthitaH || 43|| vachanaM tasya saMshrutya prahR^iShTaH sha~Nkaro.abravIt | sayaj~nasya cha dakShasya haraNaM kuru sAmpratam || 44|| tadAj~nAM shirasA dhR^itvA aTTahAsamathAkarot | tena tribhuvanaM sarvaM kampitaM bhayavihvalam || 45|| tato nirgamya vegena sharIrAnnirmame mahAn | nAnArudrAnapArAMshcha tairvR^itaH sa gato makham || 46|| tamanvayurgaNAH shambhornandikeshAdayo.apare | kShubhitAH krodhasaMyuktA brahmANDAshanasannibhAH || 47|| durnimittAni sarvANi dakShagehe.abhavaMstadA | sha~NkitA munayo devAH kiM bhavediti vihvalAH || 48|| etasminnantare tatra dakShayaj~ne mahAbalaH | AjagAmAvR^ito rudrairvIrabhadro bhayAnakaH || 49|| nandI bhR^i~NgariTirbhR^i~NgI puShpadantamukhAstathA | AgatAH krodhadIptAsyA bhakShayanto yathAntakAH || 50|| sahasA vegataH sarve mArayanta itastataH | palAyanta cha dikprAnte dakShasyAnucharAstadA || 51|| yaj~namaNDapamAsAdya babha~njustatkShaNena cha | devAn sarvAn munIMshchaiva pIDayantaH sudAruNAH || 52|| R^iShipatnIrdadhustatra devapatnIH sahasrashaH | atADayanmahAvIryA hAhAkArAH pravartitAH || 53|| kathaM tvasAdhupatayo bhavatIbhirvR^itAH khalu | shivadveShakarA duShTAstasya prAptaM mahatphalam || 54|| evamUchurhavidravyaM babhakShuste praharShitAH | vedikAyAM prachakruste viTsargaM mUtraNaM tathA || 55|| jagAma bhagavAMstatra sha~NkaraH krodhasaMyutaH | dhanurbANadharaH sAkShAtpralayAgnirivotthitaH || 56|| tatra yuddhamabhUd ghoraM devAnAM rudrachAriNAm | svayaM cha yuyudhe shambhuH shastrAstrairmarmabhedibhiH || 57|| pUShNo dantAMshcha nArAchairbhedayAmAsa sha~NkaraH | bhagasya netramunmUlya pATayAmAsa saMyuge || 58|| dharmaM dhR^itvA mahAvIro nandikesho.abravIttadA | ko dharmo vada re duShTa shivahIne makhe khala || 59|| kashyapaM dhR^itavAMstatra bhR^i~NgI tejasvinAM varaH | varuNaM tADayAmAsa puShpadantashcha vIryavAn || 60|| bhairaveNa dhR^itastatra devendro mUrChitaH kR^itaH | vIrabhadro balAddakShaM pAtayAmAsa bhUtale || 61|| evaM pramathite yaj~ne sha~NkhachakragadAdharaH | yuyudhe viShNuravyagro mahAbalasamanvitaH || 62|| shastrAstrairbahubhistena marditA balavattarAH | rudrA bhUtapishAchAdyA hAhAkAraM prachakrire || 63|| taM dR^iShTvA sahasA shambhurhR^idi dhyAtvA gaNAdhipam | bANaistaM hR^idi saMvidhya pAtayAmAsa bhUtale || 64|| punaH sa.nj~nAM samAsAdya svAstraM nArAyaNAtmakam | (##Page ## khaM\. 1 a\. 4 pAna 11) mochayAmAsa govindo jagatsaMhArakArakam || 65|| tataH shambhurmumochApi svAstraM pAshupataM mahat | te ubhe vyomni chAtyantaM yuyudhAte parasparam || 66|| tasmAjjAto mahAnagnirdadAha pR^ithivImimAm | bhayakrAntaM tribhuvanaM jAtaM tatra mR^itopamam || 67|| etasminsamaye tatra vIrabhadreNa kalpitam | pashurUpaM shirashChitvA dakShasyAgnau hutaM tataH || 68|| rudrairnAnAvidhaiH kolAhalastatra pravartitaH | ChinnabhinnAH surA jAtAstrAtAraM lebhire na te || 69|| munayo.apibhayodvignA vyadravaMstu disho dasha | pishAchAdibhirAkR^iShTAshchakrushushchAtidAruNam || 70|| viShNunA tatra chakraM vai bhrAmitaM krodhadhAriNA | kR^itAntasadR^ishaM muktaM shambhoH sannidhimAgatam || 71|| chakraM tachCha~NkaraM dR^iShTvA taM natvA tatra saMsthitam | tena krodhaparItA~NgaH shivaH shUlaM samAdade || 72|| shUlamudyamya taM viShNuM hantuM yAvatpravartate | tatrAkAshodbhavA vANI vArayAmAsa sha~Nkaram || 73|| na hantavyo hariH shambho tvayA pAlyo.ayamapyuta | jahi kopaM mahAdeva shivAya satataM namaH || 74|| tatrAjagAma sahasA svayambhUstaM nyaShedhayat | mA kuruShva vadhaM shambho viShNoH saMhArakAraka || 75|| namaH shivAya shAntAya shUline shambhave namaH | mahAdevAya rudrAya pashUnAM pataye namaH || 76|| saMhArarUpI tvaM sAkShAdakAle kiM pravartase | jahi kopaM mahAbAho namaste parameshvara || 77|| brahmaNA saMstuto devaH prashAnto.abhUnmahAmune | tasminkAle svayaM viShNurbrahmaNA j~nApitaH prabhuH || 78|| shivAya namanaM kR^itvA sthitaH saMlajjito bhR^isham | provAcha madhuraM brahmA sha~NkaraM vR^iShabhadhvajam || 79|| shAnta urvaritaM yaj~ne havirdravyaM cha yatprabho | rudrabhAgaH sa vij~neyo gR^ihANa tvaM sadAshiva || 80|| vighneshamAyayA bhrAntA dakShAdyAH satataM shiva | mohitAnAM visheSheNa draShTavyaM na pracheShTitam || 81|| atastvaM kR^ipayA deva prasanno bhava sha~Nkara | sarvebhyaH sukhadAtA vai yaj~naM taM punarArabha || 82|| devAnAM cha munInAM cha strINAM dAsAdijIvinAm | yathApUrvaM sthitaM rUpaM tAdR^ishaM kuru sha~Nkara || 83|| bhagaH sa netrasaMyuktaH pUShA vai piShTabhuk kR^itaH | devAshcha munayaH sarve striyo dAsAdayastathA || 84|| yathApUrvaM kR^itAstena yuktA rUpeNa tejasA | gataduHkhAshcha sarve te vavanduH sha~NkaraM punaH || 85|| dakShasya mastakaM tatra dagdhaM vai jAtavedasi | tajj~nAtvA sha~Nkaro devo bhR^i~NgiNaM pratyuvAcha ha || 86|| gachCha chAnaya taM hatvA ya Adau dR^ishyate tvayA | tasya mastakametattu bhaved dakShasya mastakam || 87|| tadA tena puro dR^iShTo hyajaH paramashobhitaH | taM hatvA tachChirastatra samAnItaM cha bhR^i~NgiNA || 88|| tadeva yojayitvA tamajIvayata sha~NkaraH | sa sadya utthitastatra dakSho.ajamukhatAM gataH || 89|| brahmaNA prerito dakShaH punastuShTAva sha~Nkaram | gatamAno mahAbAhuH bhaktyA sarveshvaraM tataH || 90|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 4 pAna 12) dakSha uvAcha | namAmi sha~Nkara sAkShAdyadAdhAramidaM jagat | kAlarUpaM yathAkAlaM bodhayAmAsa taM shivam || 91|| kAlena phalamUlAni jAyante.annAdikAni cha | shItoShNasamabhAvashcha sadA kAlena jAyate || 92|| sUryastapati kAlena jyotiShAM gaNa eva cha | kAlena jAyate vR^iShTiranAvR^iShTistathA vibho || 93|| kAlena sR^ijyate sR^iShTirbrahmaNA vai punaH punaH | kAlena pAlanaM tatra kurute viShNuravyayaH || 94|| kAlena svechChayA shambhuH saMhAraM prakaroti cha | yatki~nchidiha tatsarvaM kAlAdhInaM na saMshayaH || 95|| sa eva kAlo bhagavAnIshvaro brahmasa.nj~nitaH | shivaH sAkShAchcha vedeShu kathyate vedavAdibhiH || 96|| kShamasva me.aparAdhaM tvaM tvanmAyAgarvitasya cha | yatkR^itaM taddayAsindho namaste parameshvara || 97|| saguNAya namastubhyaM nirguNAya namo namaH | sR^iShTikartre cha saMhartre pAtre nAnAsvarUpiNe || 98|| anantaguNarAshistvaM varNanIyaM kimapyaho | nAntaM brahmAdayo jagmurmAdR^ishAnAM cha kA kathA || 99|| namo namo brahmamayAya devAdaye shivAyAtha cha pUrNamUrte | anAdimadhyAntavihIna bhUmne namo namo bhaktabhayApahantre || 100|| ityevaM stuvatastatra premagadgadayA girA | ajavattasya sa~njAtaM bhAShaNaM lalalallalam || 101|| tena hR^iShTo mahAdevastaM punarnaramastakam | bhagavAn kArayAmAsa yathApUrvaM munIshvarAH || 102|| provAcha madhuraM vAkyaM shivastaM sarvasannidhau | prajApatipatirdakSha sarvamAnyo bhaviShyasi || 103|| tvayA yadrachitaM stotraM madIyaM matpriyaM bhavet | yastoShyati pradAsyAmi tasmai kAmamanena mAm || 104|| iha bhuktvA.akhilAnbhogAnante mallokamApnuyAt | mama prItikarashchAsau bhaviShyati na saMshayaH || 105|| tvayA yadajavadvAkyaM kR^itaM me khalu sannidhau | tadvadyo matsamIpe vai kariShyati naraH sakR^it || 106|| tena hR^iShTo bhaviShyAmi vA~nChitaM pUrayAmi cha | evaM dattvA varaM shambhustatraivAntaradhIyata || 107|| sarve svasvasthalaM jagmurharShitA dharShitAstathA | dakShashcha svagR^ihe viprA duHkhitaH sthitavAn svayam || 108|| tadAdi shivabhaktA ye te kurvanti shivAlaye | ajavanninadaM tena hR^iShTo bhavati sha~NkaraH || 109|| iti sarvaM samAkhyAtaM dakShashApAdikaM cha yat | yaj~nabha~Ngasya hetuM cha punaH kiM shrotumichChatha || 110|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dakShacharitaM nAma chaturtho.adhyAyaH || 1\.4 (##Page ## khaM\. 1 a\. 5 pAna 13) \section{1\.5 pArvatIprashnavichAro nAma pa~nchamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH | shaunaka uvAcha | shrutaM dakShasya charitaM yaj~nadhvaMsAdikaM mahat | mudgalasya cha dakShasya saMvAdaM kathayasva bhoH || 1|| sUta uvAcha | shR^iNu shaunaka saMvAdaM dakShamudgalasambhavam | brahmabhUyakaraM pUrNaM bhAvena cha shrutaM hR^idi || 2|| dakShaprashnaM paraM dhR^itvA mudgalo gaNapapriyaH | taM pratyuvAcha bhAvena maharShiryoginAM varaH || 3|| mudgala uvAcha | sarveShAM gaNapo mAtA pitA chaiva na saMshayaH | tena sarvAdipUjyo.ayaM sarvapUjyaH sa devarAT || 4|| jyeShTharAjeti yadvAkyaM vedena pratipAditam | jyeShThaM bhAvAchcha tasyApi j~nAtavyaM sarvasammatam || 5|| tasya sarve kalAMshA vai kalAMshAMshAshcha kechana | na kalA tasya sampUrNA jagatyAM kutra dR^ishyate || 6|| vinAyako nAma tena jAto.asau bhagavAn khalu | visheSheNa cha sarveShAM nAyako.ayaM gaNAdhipaH || 7|| vigato nAyako yasya svechChAchArI vinAyakaH | svAnandalokavAsI cha svasukhena prabhAvataH || 8|| brahmaviShNushivAdyaishcha vedairyogibhireva cha | sarvaiH sampUjito devo dharmakAmArthamuktaye || 9|| ahaM brahmeti mAhAtmyAd garvo bhavati shAshvataH | shivAdInAM yadAdhArAdidaM sarvaM pravartate || 10|| tadA madaharo.ayaM vai teShAM j~nAnArthasiddhaye | vighnakartA mahArAjaH svayaM bhavati vighnapaH || 11|| padabhraShTAH kR^itAstena sarve devAdayo dvijAH | kimAdhAramidaM sarvaM vichinvanti samAdhinA || 12|| tena pashyanti yogena chetasaH pa~nchavR^ittibhiH | tAsAM prakAshako.ayaM vai chintAmaNiriti smR^itaH || 13|| vedaiH sampAditaM j~nAtvA sharaNaM taM vrajanti te | tato vighnaharo jAtasteShAM sarvArthadaH smR^itaH || 14|| sarvasattAtmako.ayaM vai vighnarAjaH prakIrtitaH | ata eva gaNeshAddhi paraM kichinna vidyate || 15|| savighnastvaM prajAto.asi tameva sharaNaM vraja | chintAmaNiM vighnaharaM gaNeshaM cha vinAyakam || 16|| sUta uvAcha | prajApatiriti shrutvA dakSho hR^iShTamanAH punaH | paprachCha vinayenaiva kathAM pApapraNAshinIm || 17|| dakSha uvAcha | ko.ayaM svAnandavAsI vai kathaM j~neyo bhavenmayA | vada tatra vibho mArgaM tena taM satataM bhaje || 18|| mudgala uvAcha | atra te kathayiShyAmi itihAsaM purAtanam | pArvatIshivasaMvAdaM yathA jAtaM shR^iNuShva bhoH || 19|| kailAse girivarye tu sukhAsInaM maheshvaram | pArvatI praNatA bhUtvA pR^ichChati sma mudAyutA || 20|| pArvatyuvAcha | shiva tvaM sarvadevAnAM nAgAnAM rakShasAM tathA | mAnavAnAM cha sarveShAM pUjyaH svAmI na saMshayaH || 21|| tebhyaH padapradAtA tvaM sarvAdhIshaH purAtanaH | mAyAvikArahInashcha shivastena prakIrtitaH || 22|| tvaM kiM samAdhinA deva dhyAyase mAM vada prabho | tvattaH parataraM ki~nchinna dR^iShTaM naiva saMshrutam || 23|| iti pR^iShTo mahAdevastAM pratyUche cha sAdaram | sAraM vedAdimAnyaM cha brahmabhUyakaraM param || 24|| shrImahAdeva uvAcha | shR^iNu priye pravakShyAmi yaM dhyAyAmi divAnisham | (##Page ## khaM\. 1 a\. 5 pAna 14) gaNeshaM hR^idi saMsthaM me svAnandAvAsinaM param || 25|| sAkAraM cha nirAkAraM tasmindevi na vidyate | manovANIvihInaM na manovANImayaM na vai || 26|| shivasya vachanaM shrutvA pArvatI premasaMyutA | uvAcha madhuraM vAkyaM vAkyaj~nA bhAvapUrvakam || 27|| pArvatyuvAcha | ko.asau gaNeshanAmA vai kathaM sa hR^idi tiShThati | svAnandavasatiH kA cha yatra tiShThati sa prabhuH || 28|| sAkAro na nirAkAro kathaM sa j~nAyate janaiH | manovANImayo naiva hInastAbhyAM na cha kvachit || 29|| tasya dhyAnaM maheshApi kartuM naiva prashakyate | dhyAyase kena mArgeNa bhava me kathaya prabho || 30|| ahaM dAsI tvadIyA vai shiShyabhAvena saMsthitA | kathayasva mahAdeva dhyAnaM gANeshakaM mama || 31|| tamahaM sAdhayiShyAmi sAkShAtkAreNa vai yathA | kR^itakR^ityA bhaviShyAmi prasAdAtte na saMshayaH || 32|| mudgala uvAcha | iti pR^iShTo mahAdevo devyA bhaktyAdareNa cha | pAtraM gaNeshamArgasya dR^iShTvA premayuto.abravIt || 33|| tatte.ahaM shR^iNu vakShyAmi guhyAd guhyatamaM mahat | rahasyaM vedashAstrANAM yasmAtparataraM na cha || 34|| dakSha uvAcha | tava vAkyAmR^itenA.ahaM prIto mudgala sAmpratam | umAmaheshasaMvAdaM yogIndra kathayasva me || 35|| sUta uvAcha | dakShasya bhAvayuktaM tadvachanaM mudgalena vai | shrutaM tena susantuShTo vaktuM samupachakrame || 36|| mudgala uvAcha | shambhuH smR^itvA gaNeshAnaM hR^idi dhyAtvA mahAyashAH | pratyuvAcha mahAdevIM gANapatyaH pratApavAn || 37|| shrIshiva uvAcha | sarva mAyAmayaM viddhi jAyate yachcha chetasA | chittapraveshahInaM cha mAyAtItaM nigadyate || 38|| rachitaM dvividhaM yena sa eva gaNanAyakaH | svasaMvedaM mahaH proktaM vedayettadvisheShataH || 39|| tatraiva dR^ishyate devo yogibhiryAgapAragaiH | tena svAnandavAsI sa kathyate vedavAdibhiH || 40|| chittasya pa~nchabhUmInAM prakAshanakaraH smR^itaH | chintAmaNiriti khyAto hR^idi santiShThati prabhuH || 41|| samUhe gaNadhAtushcha teShAM svAmI gaNeshvaraH | abhedayogamArgeNa sadA dhyAtuM sa shakyate || 42|| mudgala uvAcha | shrutvA shivavacho ramyaM pArvatI vinayAnvitA | chakitA pratyuvAchedaM vachanaM hitakArakam || 43|| pArvatyuvAcha | bhagavankathitaM kUTavachanaM yogabhAvitam | na buddhaM tanmayA svAmiMstasmAchcha sulabhaM vada || 44|| brahma mAyAmayaM proktaM kIdR^ishaM kathaya prabho | mAyAhInaM kathaM j~neyaM vistareNa vadasva me || 45|| mudgala uvAcha | shaktiprashnaM cha saMshrutya hR^iShTaH shambhuH suyogavit | sAshrunetraH saromA~ncho bhaktyA jAto mahAyashAH || 46|| AdimAyAM prashaMsan san vaktuM tAmupachakrame | yogamArgasya siddhayarthaM vistareNa maheshvaraH || 47|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite pArvatIprashnavichAro nAma pa~nchamo.adhyAyaH || 1\.5 (##Page ## khaM\. 1 a\. 6 pAna 15) \section{1\.6 prakR^itipuruShavarapradAnaM nAma ShaShTho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shaunaka uvAcha | pArvatIshivasaMvAdaM kathayasva mahAmate | pArAsharyasya sarvaj~na shiShya sarvArthatattvavit || 1|| sUta uvAcha | mudgalena yathA proktaM dakShe vai shAntikArakam | shivayostaM cha sa~njAtaM saMvAdaM kathayAmi bhoH || 2|| shrIshiva uvAcha | dhanyA devi mahAbhAge tvatsamAnyA na vidyate | mahApuNyena te buddhigaNeshaj~nAnalAlasA || 3|| kArito.ahaM tvayA shakte sat striyA nAtra saMshayaH | mamaivedaM mahadbhAgyaM gANapatyapriyA gR^ihe || 4|| gaNeshAya namaH kR^itvA kathayAmi kathAnakam | Adau mAyAmayaM viddhi mAyAtItaM tataH param || 5|| svasvarUpamayaM sarvaM j~nAtavyaM yoginA sadA | dvividhaM yogamArgeNa sAdhanena visheShataH || 6|| Adau brahma sthitaM devi ekAnekAdivarjitam | svataH parata utthAnAttadeva dvividhaM babhau || 7|| svata utthAnake naiva vikalpaH sadR^ishaH kR^itaH | ahamasmIti bhAvena bimbaM bhinnaM viniHsR^itam || 8|| sakalAbhedarUpaM yannirAkAraM svabhAvataH | ahamasmi sadA proktaM brahmarUpaM cha shAshvatam || 9|| tenApi svasvarUpaM tad dR^iShTamAtmAtmakaM param | kIdR^isho.ahaM vikalpashcha kR^ito mohena tatkShaNAt || 10|| chatushchatuH padArthA ye yogarUpeNa saMsthitAH | teShAmabhedarUpaM cha dR^iShTaM sarvAtmakaM param || 11|| mAyayA bimbarUpo.ayaM jAtaH sadyashcha nAmataH | mAyA bimbaM dvitIyaM tattatra mohapradhAraNAt || 12|| mohadhAraNamAtreNa vismR^itaM svasvarUpakam | mAyAsukhepsunA jAtA tasya devasya tatkShaNAt || 13|| sarvAkArA nirAkArA mAyA jAtA dvidhAparA | buddhirUpA mahAbhAgA tayA sarvaM prabudhyate || 14|| nirAkAraM cha sAkAraM buddhayA sambudhyate janaiH | buddhayA yadbudhyate kShetra buddhirUpaM tadeva cha || 15|| tatra moho cha sAkAro nirAkAraH svayaM prabhuH | mohahIna iti bhrAntirdvidhA guNasamutthitA || 16|| sA siddhirmohakartrI vai nAnAbhrAntiprakAshikA | ekA buddhishcha sarvatra tathA dvaidhe pravartitA || 17|| sidhyA sammohitA buddhirbhrAntA jAtA cha pArvatI | sAkAramohasaMyuktA nirAkAravimohitA || 18|| mohadhArakabuddhishcha siddhirmohapradAyinI | tayoH prakAshadAtA sa gaNeshAno.abhavat svayam || 19|| sa eva nAmatastatra na gato nijarUpadhR^ik | bimbabimbiprabhAvatvAdbhAsate tAdR^isho vR^ithA || 20|| sarvAtmakaM cha bimbaM yatparaM tatraiva bimbitam | AtmarUpaM nirAkAraM tayoH saMyogitAM gataH || 21|| sa eva gaNarAjo.ayaM mAyAkhelakaraH prabhuH | tasyechChayA tad dvividhaM chalati pratisUtravat || 22|| trividhaM chaikabhAvaM cha jAtaM mohena pArvatI | vikalpaH prakR^itastena eko.ahaM syAM bahustviti || 23|| vikalpena dvidhA bhUtaM dehadehisvarUpakam | so.ahaM brahmeti yatproktaM veda vai vedavAdibhiH || 24|| tadeva dehi rUpaM cha dehamohapravAraNAt | deharUpaM tathA tatra bindumAtraM prakIrtitam || 25|| chaturvidhAnAM dehAnAM brahmarUpaM purAtanam | (##Page ## khaM\. 1 a\. 6 pAna 16) bahurUpaM cha tadviddhi dehakaivalyasa.nj~nitam || 26|| so.ahaM brahmaikarUpaM yadbahurUpaM cha bindumat | svasvakAryeShu no shaktaM sattAhInatayA shive || 27|| tAbhyAM tapaH kR^itaM ghoraM svasvarUpasya sundari | divyavarShasahasrAnte prasanno.abhUd gajAnanaH || 28|| pratyakShatAM yayau tatra shuNDAdaNDavirAjitaH | lambodaro mahAkarNashchaturbAhustrinetrabhR^it || 29|| tasya darshanamAtreNa sphUrtirjAtA tayostadA | tayA taM tau samAbudhya natau stotraM prachakratuH || 30|| prakR^itipuruShAvUchatuH | namaste gaNanAthAya svasaMvedyamayAya te | nirAkArasvarUpA vai shuNDA yasya virAjate || 31|| yasya dehashcha sAkAraH kaNThAdhaH parikathyate | abheda etayorjAtastena tvaM vai gajAnana || 32|| chaturvidhaM nijAnandAdvedeShu kathitaM bhavet | ekamavyaktarUpaM cha dvitIya samarUpakam || 33|| tR^itIyaM satsvarUpaM cha chaturthaM yatsadA hyasat | chaturhastasvarUpaM te tena tvaM vai chaturbhujaH || 34|| tavodare sthitaM sarvaM tena lambodaraH smR^itaH | mAyAmAyikarUpaM cha dvau pAdau dvividhaM cha te || 35|| ete sarve gaNA DhuNDhe tvadIyA nAtra saMshayaH | gaNanAtho.asi tena tvaM nAmnA khyAtashcha sarvadA || 36|| etAdR^isho nijAtmAsAvAvayordhyAna Ababhau | svasaMvedyatayA dhyAto bhaktAnugrahakArakaH || 37|| bhaktAbhimAnabhAvena dehadhArI svayaM hyabhUt | etaishcha lakShaNairyukto gaNesho nAmadhArakaH || 38|| dhanyaM sarvaM kR^itaM svAmin yena tvaM dehavAnabhUH | svAnandavAsabhR^it sAkShAd hR^idi nityaM sthiro bhava || 39|| namaste vighnarAjAya namaste vighnahAriNe | bhaktAnAM vai hyabhaktAnAM vighnakartre namo.astu te || 40|| karmaNAM phaladAtre cha j~nAnAnAM siddhidAyine | ameyashaktaye tubhyaM sarvAdhArAya te namaH || 41|| kiM kartavyaM dayAsindho tadevAj~nApaya prabho | tava bhaktiM mahAtIvrAM dehi nau gaNanAyaka || 42|| evaM stutiM samAkarNya parituShTo gaNAdhipaH | meghagambhIrayA vAchA harShayannabravIttadA || 43|| shrIgaNesha uvAcha | sAdhu sAdhu mahAbhAgau yaduktaM stotramuttamam | mama prItikaraM sarvakAmadaM prabhaviShyati || 44|| dhamArthakAmamokShANA dAyakaM puShTivardhanam | kArAgR^ihasthitAnAM cha mochakaM lakShapAThataH || 45|| mAraNochchATanAdInAM nAshakaM tattathaiva cha | ekaviMshativAraM yaH ekaviMshaddinAvadhi || 46|| paThettu yadi vai bhattyA sa IpsitaphalaM labhet | brahmabhUyakaraM chaitanniShkAmapaThanAdbhavet || 47|| bhavatostapasA tuShTaH stotreNAnena bhAvataH | prIto dAsyAmi sampUrNaM bhavadbhyAmIpsitaM cha yat || 48|| bindumAtrasvarUpeNa yatsthitaM brahma shAshvatam | tasmAchchaturvidhaM vishvaM prakaTaM sambhaviShyati || 49|| prakarSheNa cha sarveShAM kR^itistasmAdviniHsR^itA | prakR^itistena te nAma bhaviShyati janeShvidam || 50|| sR^iShTvA chaturvidhaM vishvaM bandhahInA bhaviShyasi | madIyAM bhaktimachalAM prakR^ite prApsyasi dhruvam || 51|| janAstvadIyabhaktiM ye kariShyanti sakAmataH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 6 pAna 17) niShkAmatashcha tebhyastvaM sarvaM dAsyasi shobhane || 52|| chaturvidhepyayaM shete pure tenaiva pUruShaH | so.ahammAtrAtmako bhAvI nAmnA sarvatra tiShThatu || 53|| sarvAkAravihIno.ayaM tatra bhrAnto bhaviShyati | bimbabimbita bhAvena prakR^itau mohitaH sadA || 54|| svayaM mohavihInaH sa so.ahammAtrAtmakaH sadA | matprasAdAdbhavennityaM brahma so.ahaM sukhAtmakaH || 55|| madIyA bhaktirachalA bhaviShyati tavApi cha | tayA bandhavihInastvaM tathA mAnyo bhaviShyasi || 56|| tava bhaktiM kariShyanti janA bhAvena saMyutAH | tebhyastadIpsitaM sarvaM dAsyasi tvaM na saMshayaH || 57|| brahmabhUyapadaM chaiva dAsyase yogasevayA | sAkShAtpuruSharUpastvaM sarvasattAtmako bhava || 58|| prakR^itau vIryamAdhatsva sarvasattAtmakaM vibho | teneyaM sarvasUrvishvaM sR^ijiShyati na saMshayaH || 59|| sR^iShTvA chaturvidhaM sarvaM pAlanaM haraNaM tathA | kartavyaM kAlayogena karaNIyamidaM smR^itam || 60|| sarveShAM prakR^itirmAtA pitA puruSha uchyate | nAnArUpANi nAmAni kalpayiShyanti vai janAH || 61|| ityuktvA gaNarAjastu tatraivAntaradhIyata | prakR^itiH puruShashchaiva yathAj~naptau prachakratuH || 62|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite prakR^itipuruShavarapradAnaM nAma ShaShTho.adhyAyaH || 1\.6 \section{1\.7 tattvakR^itastutivarNanaM nAma saptamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || pArvatyuvAcha | shrutvedaM tvanmukhAmbhojAddharShashchetasyajAyata | punarvadasva me svAmin gaNarAjakathAmR^itam || 1|| kathAnAM cha rahasyaM yattadevaitanna saMshayaH | punAti prAshnikaM shrotR^In vaktAraM bhaktitaH shrutam || 2|| prakR^itiH puruShashchobhau kathaM sR^iShTiM prachakratuH | antarhite nijAnande gaNeshe svechChayA vibhau || 3|| mudgala uvAcha | pArvatIvachanaM shrutvA prahR^iShTaH sha~Nkaro.abravIt | kathAM rasayutAM ramyAM pAvanAnAM cha pAvanIm || 4|| sha~Nkara uvAcha | shR^iNu devi pravakShyAmi gaNanAthakathAM shubhAm | dhanyAsi sAdarA jAtA sapremA vighnanAshinI || 5|| antarhite gaNeshe cha prakR^itiH puruShastathA | sAmarthyena yutau jAtau parasparamanonugau || 6|| tapasA varadAnena mohayAmAsa tatkShaNAt | puruShaM prakR^itiH sA vai nAnAbhAvArthadarshinI || 7|| nAnAvibhavayuktAM tAM dR^iShTvA puruShasattamaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 7 pAna 18) mohitaH pUrNabhAvena tadadhIno.abhavatsadA || 8|| saMvIkShitA mahAmAyA puruSheNa mahAtmanA | hAvabhAvayutA tatra saMsthitA bhaktibhAvataH || 9|| tasyAM sattAtmakaM vIryaM puruSheNa prakAshakam | nikShiptaM sahasA devi tena sA garbhavatyabhUt || 10|| sa garbho vavR^idhe tatra tejasA svena saMvR^itaH | mahatA kAlayogena pUrNo jAtaH pratApavAn || 11|| samaye suShuve sA taM putraM tejomayaM param | tasya nAmA.abhavalloke mahAnityabhivishrutam || 12|| antastu yatsthitaM devi sarvAntaryAmi tatparam | lokeShu cha mahattatvaM j~nAtavyaM tatsamAdhinA || 13|| sarveShAmAdibhUto.ayaM mahAnAtmA.abhavatprabhuH | jyeShTho.ayaM tattvajAtInAM hR^idi teShAM samAsthitaH || 14|| mahatA cha tataH sR^iShTaM yadaha~NkArarUpakam | sa eva trividho jAto bhinnamUrtiH pratApavAn || 15|| ahaM sarvatra tiShThAmi madAdhAramidaM smR^itam | tenAha~NkAranAmA sa sadAha~NkaraNAt shive || 16|| sa eva bAhyabhAvena sthitaH sarvatra sarvarAT | ichChitaM mahatA yadvai tat kartuM susamAhitaH || 17|| trividho.asau guNaistatra tannibodha jaganmayi | sAttviko rAjasashchaiva tAmasaH kathyate budhaiH || 18|| tenAha~NkaraNasyApi trishaktitvaM samAgatam | sAttvikI j~nAnashaktishcha tayA bhAvaH prabudhyate || 19|| rAjasI yA kriyAshaktistayA kAryaM pravartate | tAmasI dravyashaktiryA deharUpA prakathyate || 20|| tatrAdau tAmasI shaktiH preritA vishvayoninA | nirmame shabdarUpaM sA tenAkAshaM vinirmitam || 21|| AkAshena sparsha evaM nirmitaH sarvasiddhaye | sparshena nirmito vAyurmahAbalayutaH prabhuH || 22|| vAyunA nirmitaM rUpaM tejorUpeNa nirmitam | tejasashcha rasotpattI rasAdApo viniHsR^itAH || 23|| adbhishcha nirmito gandho gandhAdbhUmirajAyata | tamoguNamayI sR^iShTireShA jAtA mahAdbhutA || 24|| tanmAtrA bhUtasargashcha pa~nchapa~nchAtmakaH svarAT | pa~nchabhUtAtmako dehaH sarvatraiva pradR^ishyate || 25|| tato rAjasashaktyA cha pa~nchabhUtamayAni vai | indriyANi prasR^iShTAni kriyArUpANi tAni vai || 26|| pa~ncha j~nAnendriyANyAhurj~nAnarUpadharANi cha | jihvA chakShustvachA nAsA karNashchaivA.atra pa~nchamaH || 27|| karmendriyANi pa~nchaiva hastau pAdau gudaM cha vAk | li~NgaM pa~nchamamatraiva ebhiH sa~njAyate kriyA || 28|| pa~ncha prANAstathA j~neyAH prANo vyAnastvapAnakaH | udAnashcha samAno vai rAjasAH pa~ncha vAyavaH || 29|| saptadhAtuvibhAgArthaM kriyArUpA udAhR^itAH | eShAM kriyAtmikA sR^iShTI rAjasI kathitA priye || 30|| sAttvikyA mAyayA devA indriyANAM vinirmitAH | disho vAyushcha varuNo.ashvinau sUryaH prakIrtitaH || 31|| etA j~nAnendriyANAM cha devatAH parikIrtitAH | agnirviShNuH prajApAla indro mitrashcha pa~nchamaH || 32|| etAH karmendriyANAM vai devatAH parikIrtitAH | sAttvikI sR^iShTirityuktA dashadevasvarUpiNI || 33|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 7 pAna 19) ete tattvasvarUpAkhyA AdidevAH prakIrtitAH | yathAvidhi tathA jAtA j~nAnahInA babhUvire || 34|| j~nAnahInatvadoSheNa sR^iShTiM kartuM na cha kShamAH | tebhyo j~nAnapradAnArthamupadeshaM prachakratuH || 35|| prakR^itiH puruShashchobhau mantramekAkSharaM param | anuShThAnavidhAyuktaM dadaturgaNapasya tau || 36|| te tatraiva sthitAH sarve tapashchakrurmahad bhR^isham | tena santuShTatAM yAto gaNesho gaNavallabhaH || 37|| pratyakShatAM yayau teShAM samIpe saMsthito mahAn | taM dR^iShTvA harShitAH sarve devAH stotraM prachakrire || 38|| tattvAnyUchuH | namaste vakratuNDAya bhaktasaMrakShakAya cha | sarvAdhIshAya sarvAya gaNAnAM pataye namaH || 39|| avyaktAvyaktarUpAya satyAsatyAya te namaH | samAya viShamAyaiva vighneshAya namo namaH || 40|| Atmane.anAtmane tubhyaM nirguNAya guNAtmane | nAmarUpadharAyaiva dvAbhyAM hInAya te namaH || 41|| anantodarasaMsthAya nAnAbhogakarAya cha | bhogahInAya sarvatra svAnandapataye namaH || 42|| mAyAdhArAya vai tubhyaM mAyAhInAya te namaH | mAyinAM mohakArAya sarvaj~nAya cha te namaH || 43|| sarvasiddhidharAyaiva siddhInAM pataye namaH | siddhihInAya siddhAya siddhAnAM pataye namaH || 44|| jaganmayAya vai tubhyaM jagaddhInAya te namaH | karmaNAM phaladAtre cha karmarUpAya te namaH || 45|| karmahInAya te.aj~nAnaj~nAnadAtre namo namaH | j~nAninAM j~nAnakartre cha j~nAnahInAya te namaH || 46|| chaturvidhadharAyaiva chaturvidhamayAya cha | chaturvidhavihInAya svasaMvedyAya te namaH || 47|| pAshA~NkushadharAyaiva dantAbhayadharAya cha | chaturbhujAya vai shUrpashrutaye tundilAya cha || 48|| mahate chaikadantAya mahatAM cha mahIyase | laghave laghurUpAya laghUnAM lAghave namaH || 49|| gajavaktrAya devAya brahmaNe brahmarUpiNe | brahmaNaspataye chaiva brahmadAtre namo namaH || 50|| kimasmAbhiH stutiH kAryA hyapAraguNarAshaye | namo namo gaNeshAya tvaM tuShTo bhava sarvadA || 51|| kR^itA~njalipuTAH sarve R^iShayashcha sthitAH puraH | tAn dR^iShTvA gaNarAjastu hR^iShTaH san pratyuvAcha ha || 52|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite tattvakR^itastutivarNanaM nAma saptamo.adhyAyaH || 1\.7 (##Page ## khaM\. 1 a\. 8 pAna 20) \section{1\.8 guNeshavarapradAnaM nAmAShTamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shrIshiva uvAcha | shR^iNu devi gaNeshasya charitaM pApanAshanam | bhuktimuktipradaM chaiva smaraNena susiddhidam || 1|| gajAnanaH prasannAtmA paramAtmA parAtparaH | bhaktAnandakaraH sAkShAdUchivAn bhaktibhAvitaH || 2|| shrIgajAnana uvAcha | bho bhostattvAni sarvANi varaM brUta hR^idIpsitam | tapasA.ahaM prasantuShTo bhaktyA stotreNa bhAvataH || 3|| bhavatkR^itamidaM stotramatiprItikaraM mama | sarvasiddhipradaM chaiva paThate shR^iNvate bhavet || 4|| vidyAkAmo labhedvidayAM dhanakAmo dhanaM labhet | strIkAmaH striyamApnoti putrakAmaH suputrakAn || 5|| muktikAmo labhenmuktiM jayakAmo jayaM labhet | asya stotrasya paThanAt vA~nChitaM labhate param || 6|| shrIshiva uvAcha | gaNeshavachanaM shrutvA bhaktinamrAtmakandharAH | R^iShayastaM praNamyAdAvUchuste hR^iShTamAnasAH || 7|| AdiR^iShaya UchuH | prasanno bhagavannadya yadi deyo varo mahAn | tvadIyAmachalAM bhaktiM dehi no gaNanAyaka || 8|| sR^iShTisAmarthyamatyantamasmAkaM tvatprasAdataH | astu vai bhajatAM sarvasiddhidAshcha vayaM tathA || 9|| yadyat hR^idIpsitaM deva tattat sidhyatu sarvadA | bandhahInatvamanishaM dehi tvaM vighnanAshana || 10|| tattvAnAM vachanaM sarve shrutvA gaNapatiH svayam | dadau teShAmabhIShTaM sa mahAdevi mahapradaH || 11|| shrIgajAnana uvAcha | dattA varA mayA devA ye bhavadbhirvR^itAH parAH | ityuktvAntardadhe DhuNDhiH R^iShINAM pashyatAM khalu || 12|| svAnande cha gate deve gaNeshe paramAtmani | khinnA ivA.abhavan devAH parasparamukhekShaNAH || 13|| gaNeshavaradAnena j~nAnaM prApya mahAdbhutam | buddhiyuktA mahAdevAH sR^iShTiM chakruH prabhAvataH || 14|| parasparapraveshaM cha chakrusta R^iShayastadA | tenaikabhAvatAM prAptAstasmAdaNDaM babhUva vai || 15|| tasminnaNDe pumAnAdirekaH sarvAtmashaktimAn | jAto vai bhagavAn sAkShAd guNesho guNavallabhaH || 16|| mahatA kAlayogena dehAttasya viniHsR^itAH | Apastatra sthitaM hyaNDaM tatra vR^iddhiM yayau cha saH || 17|| kAlenAvayavI jAtastataH sampUrNadehavAn | tasya tejaHprabhAveNa tadaNDaM sphuTitaM mahat || 18|| sa eva niHsR^itaH sAkShAdasa~NkhyAtArkasannibhaH | apAramahimA yasya sarvAdiH sarvabhAvanaH || 19|| sarvato hastapAdo vai sarvato nAsikodaraH | sarvato.akShimukho.anantaH sarvataH shrutimAn babhau || 20|| asa~NkhyAvayavo devo hyasa~NkhyodAravikramaH | asa~NkhyalIlayA yuktaH paramAtmasvabhAvavAn || 21|| AdimadhyAntahInaH sa sarvatra vyApya saMsthitaH | mahatAM cha mahIyAn yo yasya pAro na dR^ishyate || 22|| aNubhyo.aNutaro devo romarandhreShu yasya vai | brahmANDAni bhramanti sma parAgA iva chAmbare || 23|| mahAkAraNanAmA vai turIyo dehadhArakaH | AtmapratItirUpaM yatkathyate.asau mahAdyutiH || 24|| guNAnAmadhipo.ayaM vai guNeshastena kathyate | sarvAtmA sarvarUpashcha nAdadehadharaH prabhuH || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 8 pAna 21) guNeshena kR^itaM karma nAnAcheShTAtmakaM tataH | tena nAmAni jAtAni pashchAttasya mahAtmanaH || 26|| ApaH sharIrasaMsR^iShTAstatra supto.ayamIshvaraH | nArAyaNa iti prAptaM nAma tasya mahAtmanaH || 27|| Apo naraprasUtAshcha tena nArAH prakIrtitAH | tA evAyatanaM tasya karmaNA tena sa prabhuH || 28|| bhinnaM bhinnaM sR^ijati cha trividhaM trividhaM pR^ithak | brahmeti tena samprAptaM nAma tasya prabhAvataH || 29|| vedopaniShadi prokto brahmalokaH sanAtanaH | sarvebhyo yaH paraH shreShThamenaM viddhi sunishchitam || 30|| sarveShAM yatnadAtA sa kAlarUpeNa vartate | chAlakastena nAmAbhUn mahAdeva iti prabhoH || 31|| karmaNAmayamAdhAro jAtaH sUrya iti smR^itaH | mohako vastujAtAnAmAdishaktishcha tena saH || 32|| ityAdinAmatAM prApto nAnAbhAvena karmaNA | guNeshastu turIyAtmA sarvatrA.asau mahAn prabhuH || 33|| kAraNAnAM cha sarveShAM kAraNaM cha na saMshayaH | mahAkAraNametachcha purANeShu prapaThyate || 34|| kartuH kartA svayaM sAkShAddharturhartA na saMshayaH | pAtuH pAtA prakAshasya prakAsho.ayaM guNeshvaraH || 35|| trideho guNatashchAyaM vAme rAjasatAM gataH | sAttviko madhyabhAge sa dakShiNe tAmaso babhau || 36|| etAdR^isho mahAtmAsAvAdidevo guNeshvaraH | aj~nAnenAvR^ito yasmAttena vai tapasi sthitaH || 37|| so.atapattapa ugraM tu hR^idi dhyAtvA gajAnanam | bahukAle vyatikrAnte prasannobhUdgajAnanaH || 38|| Agato devadevesho dhenurvatsamivAdarAt | bodhayAmAsa taM shIghraM guNeshaM bhaktavatsalaH || 39|| shrIgaNesha uvAcha | ekAkSharasya mantrasya japena tapasA.api te | prasanno.ahaM mahAbAho guNesha vR^iNu vA~nChitam || 40|| ityevaM bodhito devi gaNeshena kR^ipAvatA | guNeshvaraHpratuShTAva bhaktibhAvasamanvitaH || 41|| guNesha uvAcha | namAmi devaM gaNanAthamIshaM sadA sushAntaM hR^idi yoginAM vai | apArayogaM dR^iDhayoganAthaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 42|| ayogarUpaM kathituM tvashakyaM nivR^ittimAtraM hyasamAdhisaMstham | abhedabhedAtmakamUlahInaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 43|| sadA samAdhisthamanantapAraM prabhuM svasaMvedyamayaM vibhAntam | nijAtmayogena cha labhyamevaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 44|| videhayogena cha sA~NkhyarUpaM janena labhyaM gaNarAjamIDyam | sadA hyupAdhau na hitaM gaNeshaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 45|| susaMsthitaM sarvavilAsayuktaM hR^idvij~nabodhAtmakamAdidevam | abhedamAtraM paramArtharUpaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 46|| anAdimadhyAntamanantapAraM susaMvR^itaM santatamAtmarUpam | gaNeshamAdyaM puruShaM purANaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 47|| anAdirUpaM prakR^itiprabhedaM sadA subindvAtmakamaprameyam | amAyikaM mohakaraM prasiddhaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 48|| guNeShu rUpeNa virAjamAnamapAramavyaktamayaM gaNesham | (##Page ## khaM\. 1 a\. 8 pAna 22) guNairvihInaM guNachAlakaM cha sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 49|| samasvarUpaM jagadIshamekaM suShuptirUpaM sakalAvabhAsam | anAdimAyAmayamohadhAraM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 50|| jaganmayaM sUkShmavibhUtidhAraM hiraNmayaM svapnagataM gaNesham | janasya vij~nAnakara purANaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 51|| stutaM sadA devamunIndrasidvaiH sthitaM jaganmohamayaM prasiddham | sadA paraM sthUlavihArayuktaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 52|| asatsvarUpaM vividheShvabhedaM gaNeshamAyAmayashaktirUpam | manovachohInamahAnubhAvaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 53|| ravisvarUpaM hyamR^itaM purANamabhedokAtmakamAtmarUpam | akhaNDamAnandaghanaM gaNeshaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 54|| samaM sadA viShNumachintyabhAvamabhedabhedAdivivarjitaM cha | sadA sukhAnandamayaM gaNeshaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 55|| achintyarUpaM sakalairvihInaM sadAshivaM mohavihInamAdyam | apAraveshaM svasukhAvabhAsaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 56|| padArtharUpaM vividhaprabhedaM vikArayuktaM paramaprameyam | bodhAtmakaM tvampadarUpameva sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 57|| akhaNDamekAtmakavishvarUpaM vikArahInaM mahadaprameyam | gaNeshamekaM hR^idi tatpadasthaM sushAntayogeshvaramAnato.asmi || 58|| gaNesha chaite vividhasvarUpAH kalAvatArA bhavato hi bhavyAH | sushAntamekaM bhavadIyarUpaM kathaM vibhAvyaM manasA na labhyam || 59|| yadA cha sarvAtmamayaM vadAmi tadA tu so.ahaM prakR^itisvarUpam | gakArarUpaM jagadIshabhedaM gakAramekaM sharaNaM prapadaye || 60|| manovachohInamatho vadAmi hyayogasaMyogamayaM NakAram | nivR^ittirUpaM sharaNaM sadA vai namAmi taM sarvavariShThamAdyam || 61|| na shakyase vaktumavaktumevamato bhavantaM praNamAmi DhuNDhe | gaNesha vighnesha mahAnubhAva prasIda bho brahmapate mahAtman || 62|| janma dhanyaM dhanyamakShi vidyA j~nAnaM tapaH phalam | yena dR^iShTo gaNAdhIshaH kR^itakR^ityo.asmi sAmpratam || 63|| mahyaM yadi varo deyastadA bhaktiM dR^iDhAM tvayi | dehi me parameshAna yayA moho vinashyati || 64|| sR^iShTisarjanasAmarthyaM bhajatAM kAmapUraNam | nirvighnaM sarvakAryeShu dehi vighnavinAshana || 65|| guNeshavachanaM shrutvA suprasanno gajAnanaH | meghagAmbhIryasAdR^ishyaM vachanaM tvidamabravIt || 66|| shrIgaNesha uvAcha | bhavitA me mahAbhaktiH sR^iShTInAM rachanAstathA | nAnAvidhA bhaviShyanti nirvighnaM sarvadA bhavet || 67|| bhavadbhyaH sarvadAtR^itvaM bhaviShyati tathA.anagha | mahAkArye samutpanne dAsye.ahaM darshanaM cha te || 68|| stotraM tvayA kR^itaM yachcha sarvamAnyaM bhaviShyati | paThatAM shR^iNvatAM chaiva brahmabhUtakaraM mahat || 69|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 9 pAna 23) stotraM brahmapateH sAkShAnnAmnA vai stutisArakam | bhaviShyati mahAbhAga sarvasiddhikaraM param || 70|| sakAmebhyo janebhyo.api kAmadaM chintitapradam | niShkAmebhyaH svabhaktebhyo muktidaM prabhaviShyati || 71|| mama prItikaraM pUrNaM sAraM sarvatra bhAShitam | trikAlapaThanAdasya sAdhyo.ahaM nAtra saMshayaH || 72|| shrIshiva uvAcha | ityuktvAntarhitaH sAkShAdgaNesho bhaktavatsalaH | devasyApi viyogena guNesho vimanA hyabhUt || 73|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathama khaNDe vakratuNDacharite guNeshavarapradAnaM nAmAShTamo.adhyAyaH || 1\.8 \section{1\.9 aShTadhA prakR^itivarNanaM nAma navamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH | shrIshiva uvAcha | varadAnaprabhAveNa guNesho j~nAnavAnabhUt | samartho bhagavAn sAkShAt sraShTuM tatra mano dadhe || 1|| tasya niHshvAsato vedA niHmR^itA rUpadhAriNaH | sarvaj~nAnakarAH sAkShAdbhAsvanto guravaH satAm || 2|| pashchAttena guNeshena samabhUtAtmakaM jagat | sR^iShTaM suShuptisa.nj~naM cha mahattattvAdibhiH samaiH || 3|| AnandavyavahAratvAt pradhAnamiti kathyate | kAraNa dvandvabhAvAnAM tena kAraNakaM smR^itam || 4|| mAyA tamaHkarI yasmAttena tAmasatAM gatam | samAnavyavahAraM cha pradhAnaM mohadaM babhau || 5|| svasyApi jaDabhAvashcha tena na j~nAyate sadA | kiM kartavyamakartavyamiti tena tato mahat || 6|| tapaH kR^itaM mahograM cha divyaM varShasahasrakam | tena pratyakShatAM yAto gaNesho bhaktavatsalaH || 7|| stutaH prapUjitastena kAraNena mahAyashAH | sAmarthyaM yogarUpaM cha dadau paramabhAvitaH || 8|| vedaishchApi kR^itaM ghoraM tapaH paramadAruNam | teShAM pratyakShatAM yAto vighnesho vighnavAraNaH || 9|| vedaishcha saMstuto devaH stotraiH svasvasamudbhavaiH | brAhmaNaspatyasUktena bahvR^ichaH stutavAn prabhum || 10|| gaNeshashAntikenaiva yajustaM stutavattathA | nAmAShTakArthakR^itstotraM tena sAmnA cha saMstutaH || 11|| atharvashIrShakaM nAma tenaivAtharvaNAstutaH | ityAdi gANapatyashcha stotrairnAnAvidhaiH stutaH || 12|| pUjito mUlamantreNa santuShTastena vighnahA | sarveShAM gururUpA vai bhaviShyatha varaM dadau || 13|| sarvamAnyA jagatpUjyA vedAstena kR^itAstadA | sA~NgopA~NgasamAchArA guravaste matAH khalu || 14|| pArvatyuvAcha | tamoguNamayaM svAmin pradhAnaM samarUpakam | (##Page ## khaM\. 1 a\. 9 pAna 24) varaM prApya gaNeshAttu kiM kR^itaM tena tadvada || 15|| mudgala uvAcha | priyoktaM vachanaM shrutvA hR^iShTaromA maheshvaraH | tAM pratyuvAcha bhagavAn smayanniva sushAntadhIH || 16|| shrIshiva uvAcha | shR^iNu priye pravakShyAmi gaNeshaprItivardhane | vibhUtiM tasya devasya tvaM vai bhAgyavatI shive || 17|| gaNeshavaradAnena sR^iShTaM tenApi sUkShmakam | hiraNyagarbhamAntaryaM sAttvikaM svapnarUpakam || 18|| mahadAdimahAtattvaiH sUkShmabhUtaishcha saMvR^itam | dvandvavij~nAnamUlaM tadantarikShasthitaM babhau || 19|| bodhahInena tenaiva tapastaptaM suduShkaram | tena tuShTo gaNeshAno vA~nChitaM pradadau varam || 20|| varadAnaprabhAveNa nAnAsAmarthyavAnabhUt | hiraNyagarbho bhagavAn svapnamAyAdharaH prabhuH || 21|| tena sthUlasvarUpaM yatsR^iShTaM rAjasasa.nj~nakam | jAgradbhogakaraM pUrNaM tattvaishcha sthUlarUpibhiH || 22|| j~nAnahInena tenAtha tapastaptaM sudAruNam | tapasA chaiva santuShTo gaNeshaH karuNAnidhiH || 23|| pratyakShatAM yayau tasya jAgradannamayasya cha | tenApi pUjito devaH stutastasmai varaM dadau || 24|| varadAnaprabhAveNa nAnAsAmarthyavAnabhUt | IshvaronnamayashchAsAvekonekamakalpayat || 25|| jAgratsvapnasuShuptyAkhyatryavasthAprachurANi cha | bhinnabhinnAni jAtAni koTishaH koTishaH khalu || 26|| guNesharomakUpebhyo niHsR^itAni mahanti cha | aNDAni bhinnabhinnAni sarvataH saMsthitAni vai || 27|| vyApyarUpANi chANDAni vyApakashcha guNeshvaraH | tayorabhedabhAve sA prakR^itirbrahmabindukam || 28|| jAgratA sR^iShTamAkAshaM brahma sarvaprakAsham | shabdamAtramayaM bhUtamAdirUpaM sanAtanam || 29|| AkAshena cha saMsR^iShTo vAyuH sparshaguNAtmavAn | vAyunA rUpatanmAtraM tejaH sR^iShTaM prakAshavat || 30|| tejasA rasasaMyuktA ApaH sR^iShTAH prasAriNA | adbhirgandhaguNA pR^ithvI sR^iShTA dhAraNadharmikA || 31|| tatraikaikapraveshena pa~nchIkaraNabhAgataH | pR^ithvI pa~nchaguNA jAtA chaturbhUtapraveshanAt || 32|| ApashchaturguNA jAtAstrayANAM sampraveshanAt | tejastriguNatAM prAptaM bhUtayoshcha praveshanAt || 33|| vAyurdviguNavAn jAta AkAshasya praveshanAt | AkAshamekaguNabhR^idbhUtAnAM brahmasa.nj~nitam || 34|| pa~ncha bhUtAni jAtAni vyavasthAsaMyutAni cha | aShTadhA prakR^itiH proktA kosharUpA sushobhanA || 35|| tatra koshIsvarUpeNa guNesho bimbito yataH | tena sAmarthyamAprAptA prakR^itishchAShTarUpiNI || 36|| aShTAvaraNasaMyuktamaNDaM sR^iShTaM svabhAvataH | tatraiva puruSho jaj~ne virAT sa bhagavAn shive || 37|| pa~nchAshatkoTivistAraH pR^ithvyAH prokto mayA cha te | Apo dashAdhikAstasyAstejastAbhyo dashAdhikam || 38|| tasmAddashAdhiko vAyustasmAtsvaM vai dashAdhikam | tasmAddashAdhikaM jAgradabhimAnaM prakathyate || 39|| tasmAddashAdhikaM svApnaM mahattatvamiti smR^itam | dvitIyaM nAma tasyApi kathyate munibhiH sadA || 40|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 10 pAna 25) tasmAddashaguNA mAyA j~neyA sauShuptikA.adhikA | guNeshaH puruSho j~neyo.ananto.apArashchaturthakaH || 41|| virADAvaraNaM kR^itvA sthitA pR^ithvI sanAtanA | adbhiH samAvR^itA pR^ithvI tejasApaH samAvR^itAH || 42|| vAyunA chAvR^itaM tejaH khena vAyuH samAvR^itaH | aha~NkAreNa saMvR^ittamAkAshaM devi sarvataH || 43|| aha~NkArashcha mahatA saMvR^ito rAjasaH svayam | mAyayA cha mahattattvaM saMvR^itaM svapnasa.nj~nitam || 44|| mAyAvaraNamAntyaM cha j~nAtavyaM vibudhaiH param | aShTAvaraNasaMyuktamaNDaM te kathitaM mayA || 45|| aNDAnyetAdR^ishAnyevAsa~NkhyAtAni priye babhuH | tiryagUrdhvamadhastadvad guNeshena dhR^itAni cha || 46|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite aShTadhA prakR^itivarNanaM nAma navamo.adhyAyaH || 1\.9 \section{1\.10 nAnAbrahmANDavarNanaM nAma dashamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || pArvatyuvAcha | shrotumichChAmi sarvesha virAjashcha svarUpakam | kIdR^isho.ayaM mahAbhAga tanme kathaya sha~Nkara || 1|| shiva uvAcha | pa~nchakoTipravistAre yojanAnAM samantataH | tasya dehe cha bhUtAni sthAvarANi charANi cha || 2|| saMsthitAni cha sarvANi bhuvanAni chaturdasha | tatte.ahaM sampravakShyAmi samAhitamanAH shR^iNu || 3|| pAdayostasya pAtAlaM gulphe tasya rasAtalam | pArShNyormahAtalaM tasya ja~Nghayoshcha talAtalam || 4|| sutalaM jAnubhAge.asya vitalaM tUrumaNDale | atalaM kaTisandhau cha kaTyAM bhUlokasaMsthitiH || 5|| nAbhau tasya bhuvarlokaH svarlokashcha hR^idi sthitaH | maharlokashva kaNThe vai jano loko mukhe sthitaH || 6|| tapo loko lalATe cha satyalokaH shiraHsthitaH | etAvaddeharUpo vai virAT sa puruSho mahAn || 7|| sahasrashIrShashobhADhyaH sahasrAnanapAdavAn | sahasrahastakarNaH sa sahasrodaravAn prabhuH || 8|| sarvatra vyApyabhAvena sthito.asau parameshvaraH | martyeShvamR^itabhoktA cha svaprakAshena vartate || 9|| tasyAntare sthitaM rUpaM nAmnA hairaNyagarbhakam | etAdR^ishaM tathA svapnaM vishvarUpaM virAjati || 10|| bahirvaishvAnarashchAyaM jAgradvairATasa.nj~nitaH | hiraNyagarbhakoshasthaH svapnavairATadhArakaH || 11|| ubhayoH samabhAvena bAhyAntarasarUpataH | Ishvaro nAma vairATaH suShupterdhArako babhau || 12|| trividhaM yadvirAD rUpaM kathitaM te tu pArvati | (##Page ## khaM\. 1 a\. 10 pAna 26) turIyamAtmarUpaM yat trividheShu pravartate || 13|| atha shR^iNu vibhinnAnAmutpattiM tvalpabhAvanAm | nAnAbhAvadharAM tAM vai charAcharamayIM parAm || 14|| virADaj~nAnabhAvenAvR^itastena tapaH kR^itam | ekAkSharavidhAnena gaNeshaM sandadhau hR^idi || 15|| so.atapattapa ugraM cha divyavarShasahasrakam | tapasA dhyAnabhAvena pratyakSho gaNapo.abhavat || 16|| bodhayAmAsa taM devo varaM brUhIti so.abravIt | gaNeshaM sahasA dR^iShTvA pAdayoH praNanAma tam || 17|| dhanyaM janma tapo me.adya dhanyaM j~nAnaM vapushcha dR^ik | dhanyA me sampado deva tvada~NghriyugadarshanAt || 18|| ityuktvA stotumArebhe gaNeshaM brahmanAyakam | vAchA saMspaShTayA hR^iShTo bhagavAn vishvadhArakaH || 19|| virADuvAcha | namaste gaNanAthAya gaNAnAM pataye namaH | vighneshAya pareshAya vighnahartre namo namaH || 20|| siddhibuddhipate tubhyaM nAnAsiddhipradAyine | nAnAj~nAnapradAtre cha brahmaNe brahmarUpiNe || 21|| manovAgatibhUtAya yoginAM hR^idi vAsine | nAnAvatArakartre cha bhaktasaMrakShakAya te || 22|| namo namo maheshAya shivAya shivadAyine | sarvatra samabhAvAya viShNave prabhaviShNave || 23|| tejorAshipate tubhyaM bhAnave te namo namaH | nAnAmAyAprabhedAtmashaktaye shaktirUpiNe || 24|| sraShTre pAtre cha saMhartre charAcharamayAya cha | sarvebhyo j~nAnadAtre cha nirmalAya namo namaH || 25|| sarvebhyo bhinnarUpAya mAyAhInAya te namaH | mAyibhyo mohadAtre cha mAyAdhArAya te namaH || 26|| guNAntaM na yayuryasya nAnAbrahmANi te namaH | ato mayi gaNeshAna kR^ipayA.anugrahaM kuru || 27|| iti stutvA gaNeshAnaM maunavAnabhavatsvayam | vairATaH puruShastatra kR^itA~njalipuTaH sthitaH || 28|| bhagavAMstaM gaNeshAna UchivAn bhaktibhAvitaH | varaM varaya dAsyAmi sha~NkAM mA kuru vishvapa || 29|| idaM tvayA kR^itaM stotraM mama prItikaraM bhavet | yaH paThedbhAvapUrvaM tu siddhistasya bhaviShyati || 30|| yaM yaM chintayate kAmaM taM taM dAsyAmi vA~nChitam | bhuktimuktipradaM bhAvi paThanAchChravaNAdapi || 31|| ityuktavantaM gaNanAthamAdyaM vairATadevaH praNanAma taM vai | bhAvena yukto vachanaM jagAda hR^iShTaH svayaM vighnaharaM prabhuM cha || 32|| vairATa uvAcha | yadi tuShTo.asi devesha yadi deyo varo mahAn | tava bhaktiM dR^iDhAM dehi yayA moho vinashyati || 33|| atulaM sarjanaM sR^iShTeH pAlanaM haraNaM tathA | karomi tvatprasAdena bhaktebhyo bhuktimuktida || 34|| aishvaryamatulaM dehi gajAnana mahAprabho | yaM yamichChAmi tatsarvaM sidhyatu tvatprasAdataH || 35|| shiva uvAcha | tatheti vachanaM choktvA gaNeshontaradhIyata | virAT harSheNa saMyukto gaNeshaM hR^idyabhAvayat || 36|| evaM devi cha sarvatra nAnANDeShu sthitaiH paraiH | vairATaistaiH kR^itaM pUrNaM gaNeshatapa uttamam || 37|| tena sarve mahAtmAnaH svasvakarmaNi saMsthitAH | nirvighnA varadAnena bhagavantaH sanAtanAH || 38|| anantAni prajAnIhi brahmANDAni na shakyate | vaktuM kenApi herambaM vinA tAni yathAyatham || 39|| satataM gaNanAtho.api na sa~NkhyAtuM pravartate | gaNanA shabdashAstreShu yAvatI hyadhikaM tataH || 40|| ataH kenApi sa~NkhyAnaM na kR^itaM vedavAdinA | anantAni mahANDAni j~nAtavyAni jaganmayi || 41|| evaM prabhAvayukto.asau hR^idaye me pravartate | gaNesho dhyAnalobhI cha bhaktesho bhaktavatsalaH || 42|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite nAnAbrahmANDavarNanaM nAma dashamo.adhyAyaH || 1\.10 \section{1\.11 pa~nchadevavarapradAnaM nAmaikAdasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || pArvatyuvAcha | bhagavan devadevesha kR^ipAM kR^itvA vadasva me | vairATena kathaM sR^iShTaM jagatsthAvaraja~Ngamam || 1|| anyachcha bruhi me nAtha dhyAnamArgaM purAtanam | yena sAkShAtkariShyAmi gaNeshaM nA.atra saMshayaH || 2|| mudgala uvAcha | iti pR^iShTo mahAdevyA mahAdevaH prahR^iShTavAn | kathAM paramapuNyAM cha kathayAmAsa tAM shR^iNu || 3|| dakSha uvAcha | gaNeshasya kathAM shrutvA harShashchetasi jAyate | kathayasva mahAbhAga shivena kathitaM tu yat || 4|| mudgala uvAcha | dhanyo.asi dakSha lokeShu yena sAdaratA cha te | gaNeshe.amR^itadhArAyAM kathAyAM nA.atra saMshayaH || 5|| prahR^iShTAM girijAM dR^iShTvA shivo vachanamabravIt | dhanyA dhanyA mahAbhAge shR^iNu sAdaramAditaH || 6|| shiva uvAcha | gaNeshaM manasA dhyAtvA vairATaH sraShTumArabhat | tasya nAbheH samutpanno brahmA lokapitAmahaH || 7|| mukhAdviShNurjagatpAtA netrAchchA.ahaM haro.abhavam | sR^iShTisthitilayAdhArAstrirUpaguNadhArakAH || 8|| vAmA~NgAchChaktirutpannA tvaM vai pArvati mohinI | dakShiNA~NgAdraviH sAkShAtkarmAdhAraH samAbhavat || 9|| pa~ncha devAH samutpannA bhinnA jAtAH svabhAvataH | na viduH ki~nchidAtmAnaM vairATaM chApi shobhane || 10|| andhe tamasi sarvatra babhramurbahukAlataH | na ki~nchitprApurAyAsAt sthitAH paramaduHkhitAH || 11|| kiM kartavyaM kva gantavyamaj~nAnenAvR^itA bhR^isham | kasmAdvayaM samutpannA na jAnImo mahAprabhum || 12|| atha chintayatAM teShAM buddhirjAtA sunishchitA | tapaH kartuM samArabdhaM yasmai kasmai namostviti || 13|| sarveShAM mUlabhUtaM yadyAdR^ishaM tAdR^ishaM khalu | (##Page ## khaM\. 1 a\. 11 pAna 28) svadhIsthaM tatsamAchintya tapastaptaM sudAruNam || 14|| tapasA gaNanAthastu prasannoM.ataramAshritaH | tatra dR^iShTiH samutpannA teShAM vai bhAvitAtmanAm || 15|| hR^idaye bIjarUpaM yatsphurattad dR^iShTamadbhutam | ekAkSharaM mahAmantraM prApya taM harShamAyayuH || 16|| taM mantraM japamAnaistaistadArabhya jaganmayi | tena mantraprabhAveNa j~nAnaM prAptaM sunirmalam || 17|| divyavarShasahasreNa pratyakShaH samajAyata | gaNesho bhaktibhAvena purasteShAM samutthitaH || 18|| anantakoTisUryaujAH shuNDAdaNDavirAjitaH | chaturbAhudharo lambodaraH sAkShAt vibhUShitaH || 19|| bhUShaNairAyudhaishchaiva siddhibuddhisamanvitaH | bhaktAnandakaraH shrImAnAkhuvAho mahAdyutiH || 20|| taM dR^iShTvA bhayabhItAste devAH shambhupurogamAH | kimidaM teja AyAti pralayAgnisamaM mahat || 21|| asmAn dhakShyati kiM devaH vighnesha karuNAnidhe | tava bhaktA vayaM svAmin kathaM vighnena bhAvitAH || 22|| iti teShAM vachaH shrutvA tvabhavatsaumyarUpavAn | taM dR^iShTvA harShitAH sarve praNemurbhAvapUrvakam || 23|| gaNeshadarshanenaiva sphUrtiH prAptA mahAdbhutA | tayA sarve yathAtathyaM j~nAtaM taiH pa~nchabhiH puraH || 24|| tatastaM tuShTuvuH sarve bhaktinamrAtmakandharAH | hR^iShTaromANa evaM te sravadashrujalAvilAH || 25|| pa~nchadevA UchuH | namaste vighnarAjAya bhaktAnAM vighnahAriNe | vighnakartre hyabhaktAnAM gaNeshAya namo namaH || 26|| herambAya namastubhyaM duDhirAjAya te namaH | vinAyakAya devAya brahmaNAM nAyakAya cha || 27|| lambodarAya siddhesha gajAnanadharAya cha | shUrpakarNAya gUDhAya chaturhasta namo.astu te || 28|| lamboShThAyaikadantAya sarveshAya gaNAdhipa | anantamahimAdhAra dharaNIdhara te namaH || 29|| namo mAyAmayAyaiva mAyAhInAya te namaH | mohadAya namastubhyaM mohahantre namo namaH || 30|| pa~nchabhUtamayAyaiva pa~nchabhUtadharAya cha | indriyANAM chAdhipAyendriyaj~nAnaprakAriNe || 31|| adhyAtmane.adhibhUtAyAdhidaivAya cha te namaH | annAyAnnapate tubhyamannAnnAya namo namaH || 32|| prANAya prANanAthAya prANAnAM prANarUpiNe | chittAya chittahInAya chittebhyashchittadAyine || 32|| vij~nAnAya cha vij~nAnapataye dvandvadhAriNe | vij~nAnebhyaH svavij~nAnadAyine te namo namaH || 34|| AnandAya namastubhyamAnandapataye namaH | AnandAnandadAtre cha kAraNAya namo namaH || 35|| chaitanyAya cha yatnAya chetanAdhAriNe namaH | chaitanyebhyaH svachaitanyadAyine nAdarUpiNe || 36|| bindumAtrAya bindUnAM pataye prAkR^itAya cha | bhedAbhedamayAyaiva jyotIrUpAya te namaH || 37|| so.ahammAtrAya shUnyAya shUnyAdhArAya dehine | shUnyAnAM shUnyarUpAya puruShAya namo namaH || 38|| j~nAnAya bodhanAthAya bodhAnAM bodhakAriNe | manovANIvihInAya sarvAtmaka namo namaH || 39|| videhAya namastubhyaM videhAdhArakAya cha | videhAnAM videhAya sA~NkhyarUpAya te namaH || 40|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 11 pAna 29) nAnAbhedadharAyaiva chaikAnekAdimUrtaye | asatsvAnandarUpAya shaktirUpAya te namaH || 41|| amR^itAya sadAkhaNDabhedAbhedavivarjita | sadAtmarUpiNe sUryarUpAdhArAya te namaH || 42|| satyAsatyavihInAya samasvAnandamUrtaye | AnandAnandakandAya viShNave te namo namaH || 43|| avyaktAya pareshAya netinetimayAya cha | shivAya shAshvatAyaiva mohahInAya te namaH || 44|| saMyogena cha sarvatra samAdhau rUpadhAriNe | svAnandAya namastubhyaM maunabhAvapradAyine || 45|| ayogAya namastubhyaM nirAlambasvarUpiNe | mAyAhInAya devAya namaste hyasamAdhaye || 46|| shAntidAya namastubhyaM pUrNashAntipradAya te | yogAnAM pataye chaiva yogarUpAya te namaH || 47|| gaNeshAya pareshAya hyapAraguNakIrtaye | yogashAntipradAtre cha mahAyogAya te namaH || 48|| guNAntaM na yayuryasya vedAdyA vedakArakAH | sa kasya stavanIyaH syAdyathAmati tathA stutaH || 49|| tena vai bhagavAn sAkShAchchintAmaNigajAnanaH | prasanno bhavatu trAtA.asmAkaM tvaM paramA gatiH || 50|| ityevamuktvA deveshAstUShNIM bhUtAstathA shive | gaNesho.api prasannAtmA hR^iShTaH san pratyuvAcha tAn || 51|| shrIgaNesha uvAcha | pa~nchadevA mahAbhAgAH prasanno bhavatAM stavaiH | tapasA cha tathA bhaktyA vA~nChitaM brUta vai varam || 52|| bhavatkR^itamidaM stotraM paramAlhAdavardhanam | mama prItikaraM bhaktyA sarvadaM prabhaviShyati || 53|| yaH paThedbhAvapUrvaM sa dharmakAmArthamokShabhAk | putrapautrayutaH shrImAnante svAnandamApnuyAt || 54|| saptavAraM paThennityamekaviMshativAsaram | kArAgR^ihagato vA.api muchyate bandhanAt svayam || 55|| ekakAlaM dvikAlaM vA trikAlamapi yaH paThet | sa vai devAdikairvandyo bhaviShyati na saMshayaH || 56|| mAraNochchATanAdibhya ekaviMshativArataH | tAvaddinAni pAThena tasya naiva bhayaM bhavet || 57|| dhanadhAnyAdikaM sarvammArogyaM pashuvardhanam | yaM yaM chintayate kAmaM taM taM prApnoti nishchitam || 58|| shiva uvAcha | gaNeshavachanaM shrutvA hR^iShTA viShNvAdayaH surAH | praNipatya gaNAdhIshaM kR^itA~njalipuTA jaguH || 59|| pa~nchadevA UchuH | sanAthA hi vayaM jAtAH sarve tvayyAgate prabho | varaM dehi gaNAdhIsha tava bhaktiM dR^iDhAM tathA || 60|| tena mAyA na bAdheta narAn devAnapi prabho | kimasmAbhiH prakartavyaM tadAj~nApaya sarvadA || 61|| sAmarthyaM vividhaM dehi bhajatAM kAmapUraNam | sthAnaM sadAnandanAma dehi nAtha namo.astu te || 62|| gaNesha uvAcha | chaturmukha mahAbAho rajoguNasamudbhava | sR^iShTikartA bhava tvaM vai brahmA nAmnA mahAdyute || 63|| satyalokanivAsI tu haMsavAhanavAn bhava | vedAdij~nAnayuktashcha sarveShAM tvaM pitAmahaH || 64|| chaturbhujo.asi devesha tvaM vai sattvasamudbhavaH | pAlakaH sarvalokAnAM viShNunAmA bhaviShyasi || 65|| vaikuNThe vasatiste syAt vAhanaM garuDastava | (##Page ## khaM\. 1 a\. 11 pAna 30) nAnAvatAravAMshchApi bhaviShyasi mahAbalaH || 66|| pa~nchavaktra mahAtejastamoguNasamudbhava | saMhArakArako nityaM haranAmA bhaviShyasi || 67|| kailAse vasatiste.astu vAhanaM vR^iShabhastathA | tR^itIyena svanetreNa sarvaM bhasmIkariShyasi || 68|| sahasrakiraNa tvaM vai sUryanAmA bhaviShyasi | karmaNAM chAlakatvAt ShaDR^itudharmaprakAshakaH || 69|| triguNAnAmahambhAvAttvaM jAto.asi prakAshakaH | rathoshvAla~NkR^itashchApi vAhanaM te bhaviShyati || 70|| sauraloke nivAsashcha graharAjo bhaviShyasi | vR^iShTimUlaM tvame.avAsi tejorAshiH pratApavAn || 71|| chaturbhuje mahAshakte tvaM jAtA.asi tridehataH | nAnAviShayabhogArthaM sadehA mohakAriNI || 72|| shaktinAmnI mahAmAyA bhaviShyasi na saMshayaH | dvidhA mohapradAtrI tvaM bhuktimuktibhramAtmikA || 73|| siMhavAhanagA nityaM shaktilokanivAsinI | nAnAbhogavimohena jagattvaM mohayiShyasi || 74|| mahAkArye samutpanne pratyakSho.ahaM bhavAmi vai | mattulyAH sarvabhAvena kR^itA devA na saMshayaH || 75|| AyudhaM bhUShaNaM shreShThaM nAnAsAmarthyamadbhutam | sa~NkalpasiddhatAM chaiva dadau tebhyo gaNAdhipaH || 76|| shiva uvAcha | iti dattvA varAn devo gaNeshoM.atardadhe svayam | te.api hR^iShTA nijAtmAnaM kR^itakR^ityaM cha menire || 77|| bhajatAM bhaktibhAvena kAmapUrAH kR^itA vayam | parameshvaratAM prAptAH prasAdAdgaNapasya cha || 78|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite pa~nchadevavarapradAnaM nAmaikAdasho.adhyAyaH || 1\.11 \section{1\.12 brahmaviShNuvivAdo nAma dvAdasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shaunaka uvAcha | sUta sUta mahAprAj~na paramAnandadAyaka | kathAmamR^itarUpAM cha kathayasva mahAdyute || 1|| vayaM prasannatAM yAtAH kR^itakR^ityA yathA tathA | sukathAmR^itapAnena svAnandena pariplutAH || 2|| kathayasva kathAM divyAM pa~nchadevaishcha kiM kR^itam | vistAreNa yathAnyAyaM yena muktA bhavAma cha || 3|| shrutvA teShAM munInAM cha vachanaM bhaktibhAvitam | hR^iShTaH sUtaH punaH prAha kathAM pApapraNAshinIm || 4|| sUta uvAcha | evameva sa dakSheNa pR^iShTo yogIshvaro mahAn | mudgalastaM yathovAcha tathA vachmi mahAmune || 5|| mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAbhAga pArvatyA shivasannidhau | yatpR^iShTaM yaChruchtaM sarvaM kathayAmi savistaram || 6|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 12 pAna 31) pArvatyuvAcha | bhagavan devadevesha tAritA.ahaM tvayA prabho | sukathAmR^itapAnena kR^itakR^ityA.asmi sAmpratam || 7|| pa~ncha devAH samarthAshcha prAbhavan varadAnataH | kiM chakruste mahAtmAnaH kathayasva vidhAnataH || 8|| gaNeshabhaktiyuktaM chechcharitaM kathayasva me | athavA gANapatyAnAM charitaM brahmadAyakam || 9|| vyarthasaMlapanenAyurnAshaH kAryo na shobhanaiH | dhanyAste sAdhavo lokA gaNarADbhaktibhAvitAH || 10|| mudgala uvAcha | priyAyA vachanaM shrutvA.atihR^iShTaH sa maheshvaraH | uvAcha smayamAnashchAli~Ngya devIM mahAyashAH || 11|| shiva uvAcha | dhanyA.asi pArvati tvaM cha sArthakaM janma te param | bhaktyA dhR^ito gaNesho.ayaM hR^idi tena varAnane || 12|| gaNeshabhaktiyuktA ye narAste brahmarUpiNaH | darshanAnmuktidAtAraH sarvebhyo nAtra saMshayaH || 13|| gaNeshaM yaH parityajya siddhimichChati shAshvatIm | sa mUDhAtmA tu vij~neyo nArakI nAtra saMshayaH || 14|| anyadevasya ye bhaktA gaNeshaM nArchayanti chet | teShAM na bhavitA siddhirnarakeShu patanti te || 15|| sudhAM santyajya rUkShAnnaM sevate durmatiryathA | gaNeshAnaM tathA tyaktvA.anyasya devasya sevakaH || 16|| asmAkaM janako mAtA sarveShAM nAtra saMshayaH | jyeShTharAja iti khyAtastenAdau pUjyako.abhavat || 17|| tyaktvA gaNeshaM mUDhAtmA devAdInapi pUjayet | gaNesholla~NghanAttaM vai kShipAmo narake vayam || 18|| gaNeshanindako janturasmAkaM bhaktikArakaH | nArakI bhavitA sadyosmadgurudveShakArakaH || 19|| atastvaM dhanyarUpA.asi sarveShAM mUlabIjakam | bhajasi tvaM gaNeshAnaM bhaktibhAvasamanvitA || 20|| satyaM devi tvayA proktaM gANeshAnAM prakIrtanam | gaNeshasya cha vA kArye tena janma kR^itArthakam || 21|| gaNeshaM prArthayAmIti shR^iNu chintAmaNe prabho | chitta nivAsakArin vai gajAnana mahodara || 22|| gANapatyA mahAbhAgAsteShAM sa~NgaH sadAstu me | teShAM madhye tathA vAsaM dehi tvaM dviradAnana || 23|| agre me gANapatyAste pR^iShThe vAme cha dakShiNe | sarvatra saha tairvAso gANapatyairbhavatviti || 24|| yeShAM mukhAravindeShu gaNeshacharitaM babhau | bhavabandhaharaM pUrNamihA.amutra sukhapradam || 25|| charitaM gANapatyAnAM gaNarATsevanAtmakam | aharnishaM prabhavati cheShTadaM DhuNDhibhaktidam || 26|| tArito.ahaM tvayA devi kathAM pR^ichChasi mAM punaH | gaNeshabhaktipUtAM vA bhaktAnAM tasya bhAvataH || 27|| praShTuH shrotushcha vakturyA brahmabhUyapadapradA | iha tAM tu vadAmi tvAM gANeshIM sukhadAyinIm || 28|| pa~nchadevAstathA jAtA yathA gaNapatiH svayam | varadaH kathayAmAsa IshvarAj~nAnabhAvitAH || 29|| pa~nchalokAH samudbhatA varadAnaprabhAvataH | nirAdhArA akhaNDAshchAvasaMsteShu vibhAgashaH || 30|| kailAse sha~Nkarashchaiva vaikuNThe viShNureva cha | sauraloke raviH shaktiloke chaiva jaganmayi || 31|| satyaloke tathA brahmA vasati sma mudAnvitaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 12 pAna 32) aishvaryabhogabhoktAraH parasparahite ratAH || 32|| satyasa~Nkalpavantasta IshvarA brahmamAninaH | bahukAlena teShAM vai matsaraH samajAyata || 33|| ahaM shreShThatamashchaiva sarveShAM prabhurIshvaraH | hR^idaye manyamAnAste vivAdaM chakrura~njasA || 34|| Apashcha tatra saMsR^iShTA viShNunA svasharIrataH | tAsu saMsuptavAn devo bahukAlaM yathAsukham || 35|| jale shaivAlavallI cha samutpannA krameNa vai | bahukAlena tanmadhye pR^ithvI jAtA svabhAvataH || 36|| lIlArthe viShNunA sR^iShTaM nAbhyAM kamalamujjvalam | shatayojanavistAraM karNikApatrashobhitam || 37|| suvAsabahulaM vIkShya tena reme janArdanaH | ekakAle jagAma sma tatra brahmA pitAmahaH || 38|| kamalaM tena sandR^iShTaM vismito hR^idaye bhR^isham | kena sR^iShTamidaM divyaM padma paramashobhanam || 39|| tatra nArAyaNaM dR^iShTvA prasuptaM sa mahArNava | prabhumutthApayAmAsa brahmA taM snehabhAvataH || 40|| brahmaNo vachanenaiva samuttasthau janArdanaH | brahmANaM mAnayAmAsa svAgataM bho pitAmaha || 41|| tatra brahmA mahAviShNuM pratyuvAcha samatsaraH | kiM mohArthaM tvayA smR^iShTaM padmaM paramashobhanam || 42|| ahaM brahmA jagatsraShTA sarvAdiH sarvabhAvanaH | mayA prakriyate sR^iShTiH pashchAttvaM pAlayiShyasi || 43|| sR^ijAmi yadi no tAM chetkiM pAsi tvaM janArdana | madadhInashcha sarveShAM bhAvastenAhamIshvaraH || 44|| brahmaNo vachanaM shrutvA vismitaH sa janArdanaH | uvAcha madhuraM vAkyaM brahmANaM sAntvayanniva || 45|| viShNuruvAcha | sR^iShTavAn kamalaM nAhaM mohituM tvAM pitAmaha | lIlArthaM padmamevedaM pashya tvaM nAtra saMshayaH || 46|| samatsaramidaM vAkyaM tvayoktaM yat pitAmaha | ahaM tvAM pAlayAmIdaM tena sraShTA bhavAn kila || 47|| nAnyo pAtAsti mattaste sarveShAM pAtR^ibhAvataH | ahaM sthito mahAviShNurmatsamo naiva vidyate || 48|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite brahmaviShNuvivAdo nAma dvAdasho.adhyAyaH || 1\.12 (##Page ## khaM\. 1 a\. 13 pAna 33) \section{1\.13 pa~nchadevavivAdo nAma trayodasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shiva uvAcha | shR^iNu devi kathAM puNyAM gaNeshaprItivardhinIm | yajjAtamAdikAle vai tatte.ahaM kathayAmi cha || 1|| viShNorvachanamAkarNya garvayuktaM prabhAvataH | bhagavAMstamuvAchedaM vedakartA pitAmahaH || 2|| brahmovAcha | viShNo tvaM yadi mAM pAtA sarveshashcha mahAn prabhuH | pashyodaragato bhUtvA prabhAvaM me jagadguro || 3|| brahmaNo giramAkarNya praviShTo.asau janArdanaH | yogamAyAbalenaiva yogIsho jaThare vidheH || 4|| brahmANDarachanAM tatra dR^iShTvA nAnAvidhAM parAm | nAbhipadmayutaM viShNuM dadarsha puruShottamaH || 5|| vismito hR^idi mohena kimadbhutamidaM mahat | pashyannAntaM jagAmA.asau niHsR^ito dehamadhyataH || 6|| niHsR^itaH praNipatyA.a.adau taM vidhiM tvavadatprabhuH | brahmannAntaM prajAnAmi tvadIyaM vai na saMshayaH || 7|| tvadIyajaThare.ahaM vai sthitastena bhavAn guruH | sarvesho nAtra sandehaH sraShTA tvaM svaprabhAvataH || 8|| tvameva bhagavan pashya madIye jaThare param | prabhAvaM pUrNabhAvena madIyaM kIdR^ishaM prabho || 9|| nArAyaNavachaH shrutvA brahmA vismitamAnasaH | yogasyaiva prabhAveNa gatastatra yathAruchi || 10|| viShNoshcha jaThare brahmA brahmANDaM lokasa~Nkulam | brahmANamaparaM tatra sthitaM pashyan vimohitaH || 11|| brahmA nAntaM jagAmA.asau pashyan pashyan mahAtmanaH | bahirgantuM manashchakre viShNunA mArga AvR^itaH || 12|| dvArANi yogabhAvena pihitAni svamAyayA | bhraman bhraman svayaM brahmA prApa no mArgamuttamam || 13|| tatra yogabalenA.api brahmA vai padmanAlataH | nirbhidya sahasA dvAraM yayau tena bahirvidhiH || 14|| bahirAgatya viShNu taM krodhena sa jagAda ha | vashamAnIya mAM kiM tvaM svachChando bhavasi prabho || 15|| ahaM svena prabhAveNa niHsR^ito yogamAyayA | dvArANi pihitAnyeva kimarthaM vada mAdhava || 16|| vachanaM prAha devasya shrutvA viShNumahAyashAH | prahasya tamuvAchetthaM snehayuktaM samAhitaH || 17|| viShNuruvAcha | vashIkartuM vidhe tvAhamichChAmi na jagadguro | dvArANi pihitAnyeva mayA krIDArthamAdarAt || 18|| parasparaM tu lIlArthaM kR^itaM yatprapitAmaha | prabhAvaM j~nAtukAmasya tvaparAdhaM kShamasva me || 19|| iti prasAdito brahmA prasannaH prAha taM punaH | krIDArthaM yattvayA viShNo kR^itaM j~nAtaM na vai mayA || 20|| ahaM krodhasamAyuktaH sa~njAto.aj~nAnataH prabho | apriyaM bhAShaNaM viShNo yat kShamasva kR^itaM mayA || 21|| tavAntaM naiva jAnAmi jaThare.ahaM samAsthitaH | tvaM shreShTho me guruH sAkShAnnAtra saMshayavAn hare || 22|| bhavAnahamataH prAj~nau shreShThau sarveshvarau parau | shambhuH shaktishcha sUryashcha garvayuktA babhUvire || 23|| teShAM pramANaM taj j~neyamiti sasmaratuH prabhU | tayoH smaraNamAtreNa saMyayustatra te trayaH || 24|| prathamaM prAptavAMstatra sha~NkaraH shUladhR^ik prabhuH | uktavAMstau kimarthaM me smaraNaM vadataM kR^itam || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 13 pAna 34) tatrochaturharirbrahmA shR^iNu sha~Nkara me vachaH | tavaishvaryaM kiyanmAnaM darshayasva sadAshiva || 26|| tayorvachanamAkarNya garvayuktaH sadAshivaH | uvAcha krodhasaMyukto vachanaM vismayanniva || 27|| shiva uvAcha | ahaM hartA cha sarveShAM yuvayornAtra saMshayaH | mattaH paraM na ki~nchidvai j~nAtavyaM sarvabhAvataH || 28|| ityuktvA sa svayaM shambhurdarshayAmAsa tau vapuH | jyotIrUpaM mahAli~NgaM paraM sarvatra saMsthitam || 29|| tattau dR^iShTvA mahAshcharyaM vismitau vidhimAdhavau | adha UrdhvaM puraH pashchAdvAmadakShiNasantatam || 30|| tatra brahmA svayaM viShNumuvAcha madhuraM vachaH | adhastvaM gachCha devesha UrdhvaM gachChAmi bhAvataH || 31|| shivasyAntaM prapashyAvaH kIdR^isho.ayaM maheshvaraH | atastvaM tvarito bhUtvA kuru shIghramidaM vachaH || 32|| ityukto brahmaNA viShNustaM pratyUche prabhAvataH | brahmanmahyaM varaM dehi pashchAdgantuM samutsahe || 33|| bhrAnto brahmA.abhavattatra varaM brUhIti so.abravIt | dAsyAmi nAtra sandehaH prItastvaM varayAshu cha || 34|| viShNuruvAcha | tvaM me putro bhava brahmanneSha eva varo mataH | tasya tadvachanaM shrutvA vismito vidhirabravIt || 35|| va~nchito.ahaM tvayA nUnaM sambhrame.asmin samutthite | datto varo yatastena tava putro bhavAmyaham || 36|| sR^iShTikAle cha samprApte tvannAbhikamalAt svayam | dehaM sR^ijAmi yogena padmajo.ahaM tavAtmajaH || 37|| ityuktaH sa haristatra taM praNamya tatheti cha | praviShTodhaH shivasyApi draShTuM pAraM mahAtmanaH || 38|| brahmA.api tvarito bhUtvordhvaM yayau pAralipsayA | na tatra pAramIshasya prAptavAn sa pitAmahaH || 39|| viShNushcha sha~NkarasyAdho na pAraM dR^iShTavAn tataH | bahukAlena to tatrA.a.agatau tau khinnamAnasau || 40|| parasparavichAreNa sha~NkaraM stotumudyatau | baddhA~njalipuTAvetau stotraM chakraturuttamam || 41|| brahmaviShNU UchatuH | namaste sha~NkarAyaiva namaste shUlapANaye | rudrAya kAlarUpAya tryambakAya namo namaH || 42|| umApate namastubhyaM vR^iShabheshvaravAhana | AdidevAya devAya mahAdevAya te namaH || 43|| prasIda bhagavan shambho nAntaM pashyAvahe vibho | kiMrUpaM kiMsvabhAvaM tvAM na jAnIvaH katha~nchana || 44|| darshaya svAtmarUpaM bho maheshvara namo.astu te | yena te bhajanaM deva janAH kurvanti nirbhayAH || 45|| tayorvachanamAkarNya shambhuH prAkaTyamAsthitaH | tatastaM tau dadR^ishaturharishcha bhagavAn vidhiH || 46|| vAmabhAge sthitaM viShNuM dakShiNA~Nge pitAmaham | vishvaM charAcharaM sarvaM li~Nge tatrAsya saMsthitam || 47|| apAramahimAnaM taM dR^iShTvA nematurAdarAt | upasaMhara rUpaM tattvameva parameshvaraH || 48|| tayorvachanamAkarNya hR^iShTaH san sha~NkaraH prabhuH | bhagavAn pUrvarUpeNa santasthau vR^iShabhadhvajaH || 49|| uvAcha tau mahAdevo vR^iNutaM varamIpsitam | dAsyAmi bhavatobhAvAt stotrasantuShTamAnasaH || 50|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 14 pAna 35) ya etatpaThati stotraM sa kAmAn labhate.akhilAn | matpriyaH so.api bhavati mallokeM.ate pragachChati || 51|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite pa~nchadevavivAdo nAma trayodasho.adhyAyaH || 1\.13 \section{1\.14 gaNeshaprAdurbhAvo nAma chaturdasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shiva uvAcha | shR^iNu devi pravakShyAmi yajjAtaM chAdbhutaM tataH | gaNeshamAyAmohena mohitAnAM charitrakam || 1|| shivasya vachanaM shrutvA viShNubrahmANamabravIt | varaM vR^iNu viri~ncha tvAM shivAtputro bhaveti me || 2|| tava putraH shivo jAtastena me pautratAM gataH | ubhayoH saphalaM pUrNaM vA~nChitaM jAtamadbhutam || 3|| viShNorvachanamAkarNya vidhiH sha~NkaramabravIt | mama putro bhava tvaM vai vara eSha vR^ito mayA || 4|| viShNunA.api tadevoktaM tathA vai sha~Nkaro.abravIt | tava bhAlAdbhaviShyAmi rudro.ahaM tvaMshato vidhe || 5|| shivasya vachanaM shrutvA santuShTau vidhimAdhavau | UchatuH sha~NkaraM tatra snehAttaM bhAvapUrvakam || 6|| vidhivachChiva pashya tvamaishvaryaM chAvayoH pR^ithak | tena tuShTau mahAdeva bhaviShyAvo na saMshayaH || 7|| tayoryadaishvaraM bhAvaM shivo.api j~nAnachakShuShA | dR^iShTvA nAntaM jagAmA.asau tau punaH pratyuvAcha ha || 8|| bhavatormahimAnaM chApAraM pashyAmi shAshvatam | vayaM trayaH samAkhyAtA IshvarAH sarvataH parAH || 9|| etasminnantare tatrA.ajagAma sa divAkaraH | tejorAshiH sadAtmA cha pR^ichChati sma samAhitaH || 10|| kimarthaM smaraNaM devA madIyaM kR^itamAdarAt | tanme kathayatAdya tvAgato.ahaM snehataH param || 11|| bhAnorvachanamAkaNye prahR^iShTAste trayo bhR^isham | UchuH prasannabhAvenaishvaryaM te darshaya prabho || 12|| teShAM shrutvA giraM saumyAM darshayAmAsa rUpakam | tejomayamapAraM yachcharAcharamayaM mahat || 13|| sUryasya tejasA sarve niShprabhAste trayaH kR^itAH | praNaShTadR^iShTayo jAtA na shekurdraShTuma~njasA || 14|| j~nAnadR^iShTyA cha taM dR^iShTvA charAcharatanuM prabhum | apArarUpaM bhAsvantaM natAstaM snehabhAvataH || 15|| darshayitvA tathAtmAnaM saumyarUporyamA.abhavat | tamUchuste trayo devA nAntaM dadR^ishima prabho || 16|| asmAkamapi pashya tvamaishvaryaM snehabhAvataH | teShAM tadvachanaM shrutvA ravihR^iShTo babhUva ha || 17|| j~nAnadR^iShTyA ravisteShAmaishvaryaM dR^iShTavAn param | uvAcha praNato bhUtvA vismitashchetasA bhR^isham || 18|| bhavanto.api mahAtmAno nAntaM pashyAmi sarvataH | yuShmAkamaishvaraM bhAvamadbhutaM dR^iShTavAnaham || 19|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 14 pAna 36) vayaM sarveshvarAH sarve bhagavantaH sanAtanAH | nyUnAdhikaM kalAmAtraM vidyate naiva nishchitam || 20|| tasmin kShaNe svayaM shaktirAgatA mohinI parA | uvAcha tAn prasannA me kimarthaM smaraNaM kR^itam || 21|| tAmUchuste cha chatvAro devAH snehena bhAvitAH | darshayasva mahAdevi aishvaryaM kIdR^ishaM tava || 22|| ityuktA sA svarUpaM taddarshayAmAsa sundaram | charAcharamayaM pUrNaM sthUlasUkShmAdibhiryutam || 23|| dR^iShTvA rUpaM tadIyaM vai bhrAntAste sharaNaM yayuH | nAntaM dadR^ishimArye te rUpasya mahataH kila || 24|| saumyarUpA tadA jAtA tAmUchuH pashya bhAvataH | asmAkaM devi chaishvaryaM kIdR^ishA vayameva cha || 25|| teShAM vachanamAkarNya j~nAnadR^iShTyA sma pashyati | nAntaM jagAma teShAM vai natA sA tAnvisheShataH || 26|| uvAcha snehabhAvena nAntaM pashyAmi kutrachit | bhavanto.api mahAtmAna IshvarAH pUrNabhAvataH || 27|| vayaM pa~ncha samA nAthA nAntaraM dR^ishyate kvachit | kaH samartho bhaveddevo nishchayo naiva dR^ishyate || 28|| gaNeshamAyayA bhrAntA avadaMste parasparam | prabhurekashcha sarvatra vede vai paThyate budhaiH || 29|| prabhavaH pa~ncha kutrApi noktAH shAstreShu sammatAH | ataH ko.api prabhurbhAvyaH sa cha vai kutra vartate || 30|| evaM vivAde samprApte vismR^itaM j~nAnamAdyakam | gANeshaM chittachA~nchalyAdUrdhvaM jagmuH prabhAvataH || 31|| na ki~nchiddadR^ishustatrAdho bhAge prayayustataH | evaM dasha disho bhrAntAH pashyantaste parasparam || 32|| na ki~nchiddadR^ishustatra sthitA ekatra te punaH | yogamArgeNa chitte sve dhyAnaM chakruH krameNa cha || 33|| brahmA.abhedasvarUpaM te remire yogabhAvataH | ekIbhUtA ivAtmAnaH shAntiM prAptAH svabhAvataH || 34|| tatastAn darshayAmAsa yogidhyeyamanuttamam | svarUpaM gaNarAjastu hR^idaye saMsthitaM param || 35|| chaturbhuja trinetraM tachChuNDAdaNDavirAjitam | ekadantaM shUrpakarNaM vakratuNDa mahodaram || 36|| raktavarNaM mahAkAyaM sindUrAliptameva cha | nAbhisheShaM kirITAdinAnAbhUShaNashobhitam || 37|| siddhibuddhiyutaM pUrNaM vibhUtibhirUpAsitam | chintAmaNiM maNiM chaiva dadhattu hR^idaye shubham || 38|| prasannavadanaM bhaktAnugrahANAM prakArakam | hR^idi dR^iShTA.abhavanneva vismitAste surAH priye || 39|| tamAdau sha~Nkarasyaiva hR^idi prakaTatAM gataH | taM paprachCha svayaM shabhuH ko bhavAn vada me prabho || 40|| shAntiyogena samprAptaH kiM na brahmapatiH paraH | kathayasva mahAbhAga tvAM na jAnAmi tattvataH || 41|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite gaNeshaprAdurbhAvo nAma chaturdasho.adhyAyaH || 1\.14 (##Page ## khaM\. 1 a\. 15 pAna 37) \section{1\.15 gaNeshaprasannabhAvo nAma pa~nchadasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | shivasya vachanaM shrutvA bhaktibhAvena toShitaH | uvAcha madhuraM vAkyaM vighneshastaM praharShayan || 1|| vakratuNDa uvAcha | shR^iNu shambho mahAbhAga mama mAyAvimohita | gaNesho.ahaM punardR^iShTastapasA bhAvitAtmanA || 2|| yaH purA bhavato deva varadAtA.abhavaM paraH | ugreNa tapasA tuShTo.akaravaM j~nAnasaMyutam || 3|| mamaiShA satataM mAyA pramohayati mAnavAn | tena vismaraNaM prAptaM tavA.api na cha saMshayaH || 4|| evamuktvA shivaM mAyAmohajAlaM nirAkarot | sarvaM cha smaraNaM tena punaH prAptaM shivasya cha || 5|| sarvaM smR^itvA shivastatra stotuM samupachakrame | tAvadantarhitaM jAtaM rUpaM gaNapateH shubham || 6|| punardhyAnena shambhuH sa tamevAchintayan sthitaH | nApashyad hR^idi tadrUpaM tenAkula ivA.abhavat || 7|| Ayayau viShNurabhyAshe sarvaM tvakathayachChivam | adR^iShTaM tAdR^ishaM rUpaM kathayAmAsa so.api tam || 8|| evaM pa~nchApyadR^iShTvA tat vismitA abhavan param | ekatra militA jAtAstuShTuvustaM gatasmayAH || 9|| pa~ncha devA UchuH | namaste vakratuNDAya trinetraM dadhate namaH | chaturbhujAya devAya pAshA~NkushadharAya cha || 10|| lambodara namastubhyaM nAbhisheShAya te namaH | mahate chaikadantAya shUrpakarNAya te namaH || 11|| sindUrAruNadehAya raktavarNadharAya cha | mahAkAyAya sUkShmAya gaNeshAya namo namaH || 12|| siddhibuddhiyutAyaiva vibhUtisahitAya cha | chintAmaNidharAyaiva tathA chintAmaNe namaH || 13|| avyaktAya pareshAya pareShAM cha parAya te | manovANIvihInAya vighneshAya namo namaH || 14|| nAnAmAyAdharAyaiva mAyinAM mohakAriNe | herambAya namastubhyaM brahmaNAM pataye namaH || 15|| darshayasva nijaM rUpaM bhaktebhyaH prItidAyakam | sanAthA hi vayaM tena sarvanAthAya te namaH || 16|| stuvatAM tu puraH prAdurAsIddevo gajAnanaH | taM dR^iShTvA daNDavat sarve praNatA bhaktibhAvataH || 17|| tAnutthApya svayaM DhuNDhirvachanaM chedamabravIt | stotreNa bhAvito devAH prIto vo nAtra saMshayaH || 18|| yaH paThet stotrametadvai sa me mAnyo bhavet surAH | vA~nChitaM pUrayiShyAmyante me sAyujyamApnuyAt || 19|| shR^iNudhvaM me vacho ramyaM mA garvaM kuruta priyAH | bhavanto madadhInAshcha kalAMshA nAtra saMshayaH || 20|| krIDArthaM nirmitAH sarve spardhamAnAH parasparam | kimarthaM manasi bhrAntA jAtAH pUrNAtmakA api || 21|| shrAvyaM j~nAnaM rahasyaM yan madIyaM tena bhAvitAH | sadA mohavinirmuktA bhavitArashcha matsamAH || 22|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite gaNeshaprasannabhAvo nAma pa~nchadasho.adhyAyaH || 1\.15 (##Page ## khaM\. 1 a\. 16 pAna 38) \section{1\.16 gaNeshagItAsArakathanaM nAma ShoDasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shiva uvAcha | gaNeshavachanaM shrutvA praNatA bhaktibhAvataH | paprachChustaM punaH shAntA j~nAnaM brUhi gajAnana || 1|| gaNesha uvAcha | dehashchaturvidhaH proktastvaM padaM brahmabhedataH | so.ahaM dehI chaturdhA tatpadaM brahma sadaikyataH || 2|| saMyoga ubhayoryashchA.asi padaM brahma kathyate | svata utthAnakaM devA vikalpakaraNAd dvidhA || 3|| sadA svasukhaniShThaM yadbrahma sA~NkhyaM prakIrtitam | paratashchotthAnakaM tat krIDAhInatayA param || 4|| svataH parata utthAnahInaM yadbrahma kathyate | svAnandaH sakalAbhedarUpaH saMyogakArakaH || 5|| tadeva pa~nchadhA jAtamIshvarAstannibodhata | svatashcha parato brahmotthAnaM yad dvividhaM smR^itam || 6|| brahmaNo nAma tadvede kathyate bhinnabhAvataH | tayoranubhavo yashcha yoginAM hR^idi jAyate || 7|| rUpaM tadeva j~nAtavyamasadvedeShu kathyate | sA shaktiriyamAkhyAtA brahmarUpA hyasanmayI || 8|| tatrAmR^itamayAdhAraH sUrya AtmA prakathyate | shaktisUryamayo viShNurAnando nandanAttayoH || 9|| trividheShu tadAkArastat kriyAhInarUpakaH | shivo neti chaturtho.ayaM trineti karaNAtparaH || 10|| trividhaM mohamAtraM yannirmohastu sadAshivaH | teShAmabhede yadbrahma svAnandaH sarvayogataH || 11|| pa~nchAnAM brahmaNAM yachcha bimbaM mAyAmayaM smR^itam | brahmA sa eva vij~neyaH sarvAdiH sarvabhAvanaH || 12|| bimbena sakalaM sR^iShTaM tenAyaM prapitAmahaH | asat sat samaneti svAnandarUpA vayaM smR^itAH || 13|| svAnandAdyat paraM brahmAyogAkhyaM brahmaNAM bhavet | keShAmapi pravesho na tatra tasyA.api kutrachit || 14|| madIyaM darshanaM tatrAyoge no yoginAM bhavet | svAnande darshanaM prAptaM svasaMvedyAtmakaM cha me || 15|| svAnandavAsinaM tena vedeShu pravadanti mAm | chaturNAM brahmaNAM bhogAstaM yogAbhedayogataH || 16|| saMyogashcha hyayogashcha tayoH parataro mataH | pUrNashAntiprado yogashchittavR^ittinirodhataH || 17|| kShiptaM mUDhaM cha vikShiptamekAgraM cha nirodhakam | pa~nchabhUmimayaM chittaM tatra chintAmaNiH sthitaH || 18|| pa~nchabhUminirodhena prApyate yogibhirhR^idi | shAntirUpAtmayogena tataH shAntirmadAtmikA || 19|| etadyogAtmakaM j~nAnaM gANeshaM kathitaM mayA | nityaM yuktaM cha yogena naiva mohaM pragachChatha || 20|| chittarUpA svayaM buddhiH siddhirmohamayI smR^itA | nAnAbrahmavibhedena tAbhyAM krIDati tatpatiH || 21|| tyakvA chintAbhimAnaM cha gaNeshohaM samAdhinA | bhaviShyanti bhavanto.api madrUpA mohavarjitAH || 22|| shiva uvAcha | ityuktvA virarAmA.atha gaNesho bhaktavatsalaH | te.api bhedaM parityajya shAntiM prAptAshcha tatkShaNAt || 23|| ekaviMshatisushlokairgaNeshena prakIrtitam | gItAsAraM sushAntebhyaH shAntidaM yogasAdhanaiH || 24|| gaNeshagItAsAraM cha yaH paThiShyati bhAvataH | shroShyati shraddhadhAnashchedbrahmabhUtasamo bhavet || 25|| iha bhuktvA.akhilAn bhogAnante yogamayo bhavet | (##Page ## khaM\. 1 a\. 17 pAna 39) darshanAttasya lokAnAM sarvapApaM layaM vrajet || 26|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathama khaNDe vakratuNDacharite gaNeshagItAsArakathanaM nAma ShoDasho.adhyAyaH || 1\.16 \section{1\.17 shivapArvatIsaMvAdasamAptirnAma saptadasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shiva uvAcha | gaNeshagItAsAraM te shrutvA pa~ncha sureshvarAH | UchustaM vismitAH sarve praNamya gaNanAyakam || 1|| pa~ncha devA UchuH | bhagavan bhavatA sarvaM kathitaM tathyameva cha | tena tR^iptA vayaM svAmin mohashUnyAH kR^itAstvayA || 2|| tava darshanamAtreNa smaraNaM pUrvakaM kR^itam | guNarUpA vayaM DhuNDhe kathaM brahmamayA vada || 3|| teShAM vachanamAkarNya tAnuvAcha gajAnanaH | bhaktavatsalabhAvena toShito.asau mahAprabhuH || 4|| gaNesha uvAcha | svapade jagati brahmarUpA vai jagadIshvarAH | bhinnabhAve guNAtmAno bhavanto.api mayA kR^itAH || 5|| chaturvidhena bhAvena krIDAmi nanu tatra cha | krIDayA patitaM bimbaM tena pa~nchavidho.abhavam || 6|| bahaleShu vilAseShu teShu bhAveShu devapAH | bhavanto madadhInAshcha saMsthitA nAtra saMshayaH || 7|| eShu bhinnavihAreShu rajaHsattvatamomayAH | mayA brahmA hariH shambhurbhinnA jAtA hi mAyayA || 8|| aha~NkArastridevAnAM sUryo mohamayI tathA | shaktistriguNasidhyarthamete pa~ncha mayA kR^itAH || 9|| ahamatra sthitoM.ashena vakratuNDa iti smR^itaH | bindubrahmamayaH sAkShAdbhinnabhAvaprakAshakaH || 10|| turIyaM me mayA rUpaM kR^itaM yad guNapaM surAH | j~nAtavyaM buddhirUpaM taddakShiNA~NgaM prakathyate || 11|| pa~nchadevavihArAkhyaM vAmA~NgaM siddhirUpakam | siddhibuddhiyuto.ahaM vai bindumAtrAtmako.abhavam || 12|| bhaktAnAM vighnarUpA ye vakrAste kathitAH suraiH | tAMstuNDena haniShyAmi vakratuNDastataH smR^itaH || 13|| mama mAyA mayAjjIvAdvakraM brahmamukhaM yataH | tenA.ahaM vakratuNDastu labhya unmanasA bhaveH || 14|| bhavatAM kAryasiddhayarthaM vihArArthaM tu mAyayA | bindurUpadharo bhUtvA sthito.ahaM bhAvapUrvakam || 15|| yadi me smaraNaM yUyaM vismariShyatha vai tadA | mAyAmohena sambhrAntA bhaviShyatha maheshvarAH || 16|| bhavadbhiH satataM tasmAt kartavyaM smaraNaM hR^idi | Adau pUjyo bhaviShyAmi daive pitrye cha karmaNi || 17|| tena siddhiyutAH sarve bhaviShyanti na saMshayaH | ityuktvAntardadhe devo gaNesho gaNapAlakaH || 18|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 17 pAna 40) shiva uvAcha | iti te kathito devi dhyAnamArgaH purAtanaH | taM dhyAyAmi hR^idisthaM me gaNeshaM brahmanAyakam || 19|| akhilaM brahmaNA sR^iShTaM charAcharamayaM shive | nAnAvatAravAn viShNuH sa pAti gaNapAj~nayA || 20|| ahaM saMhArakArI cha tvaM pramodapradA shive | karmaNAM chAlakaH kAlairbhAnurjAto na saMshayaH || 21|| himAchalasutA tvaM vai jAtA tena suvismR^itam | tvayA.akhilaM hR^idisthaM cha j~nAnaM gaNapabodhakam || 22|| mayA susmAritaM tubhyaM smara sarvaM shuchismite | bhavatI cha mahAmAyA pashya tvaM gaNapaM hR^idi || 23|| aShTau tasyA.avatArAMshcha kathayAmi samAsataH | bhajatA tena mArgeNa bhavedyogo na durlabhaH || 24|| prathamo vakratuNDashcha tvampadabrahma kathyate | dvitIyaM ekadantashcha tatpadabrahmabodhakaH || 25|| mahodarastR^itIyastu brahmAsi padadhArakam | gajAnanashchaturthashcha sA~NkhyarUpo maheshvari || 26|| lambodara iti khyAto hyetadbrahma tvayi sthitam | ShaShTho vikaTanAmA cha sadbrahmAtmaraviH paraH || 27|| vighnarAjaH svayaM viShNuH saptamaH samatA~NgataH | dhUmravarNo.aShTamaH shambhuravyakto neti kathyate || 28|| aShTabrahmasu tatpAlAH kalArUpadharAH smR^itAH | gaNapA gaNarAjasya hyavatArAH prakIrtitAH || 29|| svasaMvedyamayaM brahma tena vai pradhR^itAH priye | sarveShAM brahmaNAM devi khelakastena sa smR^itaH || 30|| ayogasyAvatArashcha khelanAdi na vidyate | svAnandavAsinaM viddhi khelakaM satataM priye || 31|| pUrNayogo gaNAdhIshaH svAnandAyogavarjitaH | yoginAM tatra shAntishcha hyabhavadyogasevayA || 32|| iti sarvaM samAkhyAtaM yatpR^iShTaM devi shobhanam | anena vidhinA nityaM gaNeshaM bhaja sarvadA || 33|| asmAkaM kuladevashcha gaNesho nAtra saMshayaH | pUjyate sa mayA nityaM chintAmaNivinAyakaH || 34|| pa~nchAnAM chittavR^ittInAM prakAshakatayA sthitaH | tena chintAmaNirnAma kathyate sa gajAnanaH || 35|| gajavaktrAtmikAM mUrtiM pashya devi gR^ihe sthitAm | maNiratnamayIM sAkShAt pUjayAmi subhaktitaH || 36|| mudgala uvAcha | ityuktvA darshayAmAsa dhyAnasthAnaM sadAshivaH | ekAnte vIkShya vai devI vismitA sA.abhavatparam || 37|| ityuktvA virarAmAtha sha~NkaraH karuNAnidhiH | taM punaH pratyuvAchedaM mahAdevI jaganmayI || 38|| shaktiruvAcha | sarveShAM mohasandAtrI tAmasasya sadAshiva | tava patnI kathaM jAtA hyekabhAgasthitasya vai || 39|| amuM me saMshayaM deva Chettumarhasi sAmpratam | tvadanyaH saMshayachChettA sarvaj~no nAsti kutrachit || 40|| pArvatIvachanaM shrutvA shivo harShasamanvitaH | uvAcha madhuraM vAkyaM bodhayaMstAM sahetukam || 41|| shiva uvAcha | shR^iNu devi purA vR^ittaM yena tvaM matpriyA.abhavaH | tatte.ahaM kathayiShyAmi kathAsAraM sukhapradam || 42|| vivAdaH pa~nchadevAnAM spardhayA samabhUchcha yaH | tatraishvaryaM mayA dR^iShTaM tvadIyaM mahadadbhutam || 43|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 17\-18 pAna 41) pa~nchAnAM bodhako devo gaNeshoM.atardadhe yadA | bodhayitvA yathAnyAyamasmAn brahmamayaH prabhuH || 44|| tato mayA tapastaptaM tava prAptau priye mahat | bhaktibhAvena santuShTA tvaM jAtA shatavarShataH || 45|| matsamIpe samAgamya vR^iNuShva varamIpsitam | prasannA.ahaM mahAdeva dAsye.ahamiti chAbravIH || 46|| tvAM natvA stutavAnnAnAcheShTitaistvatsvarUpakaiH | tena taShTiH parA jAtA tavApi jagadIshvari || 47|| mayA prayAchitaM devi tvaM me patnI bhava priye | eSha eva varo mahyaM dAtavyo jagadIshchari || 48|| madIyaM vachanaM shrutvA sasmitA bhAvapUrvakam | jAtA tvaM me varaM dattvAM.atardhAnaM cha kR^itaM tvayA || 49|| atastvaM me priyA jAtA varadAnaprabhAvataH | tava vAmA~NgasambhUtA lakShmInArAyaNapriyA || 50|| dakShiNA~NgAt samuddhatA sAvitrI brahmaNaH priyA | hR^idayAtte cha sambhUtA sa.nj~nA patnI raverapi || 51|| iti sarvaM samAkhyAtaM smara sarvaM shuchismite | sAdhaya tvaM punaryogaM gANeshaM shAntidaM param || 52|| mudgala uvAcha | shivena kathitaM sarvaM shrutvA devI nagAtmajA | ekAnte sAdhayAmAsa yogaM gaNapateH param || 53|| pUrvasaMskArabhAvena svalpakAlena sA shivA | shAntiM prAptA mahAbhAgA prayayau shivasannidhau || 54|| mudala uvAcha | iti te kathitaM dakSha cheShTitaM gaNapasya cha | bhaja tvaM sarvabhAvena gaNeshaM brahmanAyakam || 55|| tena tvaM vighnahIno.api bhavitAsi na saMshayaH | sarvamAnyo mahAyogI shokahIno jagadguruH || 56|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite shivapArvatIsaMvAdasamAptirnAma saptadasho.adhyAyaH || 1\.17 \section{1\.18 mudgaladevadUtasaMvAdo nAmAShTAdasho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shaunaka uvAcha | shrutaM sUta mahAbhAga kathitaM paramAdbhutam | charitaM gaNanAthasya tena tR^iptA vayaM prabho || 1|| shivashaktimahAvAdaM shrutvA tR^iShNA vivardhate | punashcha vada sUta tvaM gaNeshasya vicheShTitam || 2|| sUta uvAcha | shR^iNu shaunaka yatnena dakSheNaivaM mahAmuniH | satkathAmR^itapAnaM cha kR^itvA pR^iShTaH punashcha yat || 3|| shaktisha~NkarasaMvAdaM brahmabhUyapadapradam | shrutvA dakSho mahAbhAgaH paprachCha munisattamaH || 4|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 18 pAna 42) dakSha uvAcha | ki~nchitpurAtanaM puNyaM phalitaM me mahAdbhutam | pItaM mudgala te vaktrAt kathAmR^itamidaM mayA || 5|| dhanyo.asi kR^itakR^ityo.asi gaNeshe bhaktimAnasi | gaNeshAchcha paraM nAsti j~nAtaM tvadvAkyato mayA || 6|| vada mudgala mAhAtmyaM punargaNapateH shubham | na tR^iptohaM mahAyogin pItvA brahmAmR^itaM mahat || 7|| shivashailasutAvAdo mahAnandapradAyakaH | tatrAShTau gaNarAjasya hyavatArAH shrutA mayA || 8|| teShAM tachcharitaM chA.api mAhAtmyaM te.api yan mahat | shrotumichChAmi yogIsha dayAM kR^itvA vadasva me || 9|| kimarthaM gaNarAjo.ayamavatAraM karoti vai | brahmabhUyamayo devastadvadasva mahAmune || 10|| paropakaraNArthAya tvAdR^ishA munisattamAH | bhramanti dharaNIM brahman patitebhyaH sukhapradAH || 11|| darshanasparshanenaiva bhAShaNena visheShataH | pAvayanti janAn sarvAn sAdhavaH samadarshinaH || 12|| sUta uvAcha | shrutvA dakShavacho ramyaM pratyuvAcha sa mudgalaH | prahR^iShTo bhAvayuktasya dakShasya cha mahAtmanaH || 13|| mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAbhAga dhanyo.asi na cha saMshayaH | yena tvaM gaNanAthasya kathAM pR^ichChasi mAM prabho || 14|| pApinAM nAstikAnAM vai dAmbhikAnAM kadAchana | satkathA.amR^itapAnasya chechChA notpadyate kvachit || 15|| dvandvabhAvavichAraj~nAstathA sahanakArakAH | bhUteShu samabhAvAshcha saMsArataraNe ratAH || 16|| paropakArakAryeShu matisteShAM pravartate | etAdR^ishA mahAbhAgA gaNeshe sAdarAH prabho || 17|| kathAM gaNapaternityaM shR^iNvanti cha paThanti te | shrAvayanti janAnanyAn bhaktibhAvasamanvitAH || 18|| atastvaM sAdaro bhUtvA shR^iNuShe pApanAshinIm | kR^itvA vardhayasi prashnaM kathAM gaNapateH shubhAm || 19|| shR^iNu yachcha purAvR^ittaM madIyaM bhAvapUrvakam | tavA.agre kathayiShyAmi saMshayo yena nashyati || 20|| avatArakathAmagre j~nAsyasi tvaM yathArthataH | gaNarAjapadaM sarvaM prApsyasi tvaM cha bhaktimAn || 21|| ahaM tapasi saMviShTaH shilo~nChAjIvamAshritaH | dasha pa~ncha dineShveva dvAdashyAM mama pAraNam || 22|| droNamAtraM chinomyannamupoShaNasamanvitaH | tenAnnena yathAnyAyaM pa~nchayAgAnakR^iShyaham || 23|| evaM bahugate kAle tapase mayi saMsthite | devAH sarve bhayodvignAH kimayaM sAdhayiShyati || 24|| aidraM padaM vidhAturvA vaiShNavaM shaivameva cha | kiM vA~nChati mahAbhAgo munistapasi saMsthitaH || 25|| iti devaiH preShitastu muniH sarvArthakovidaH | mamAshrame parIkShArthaM durvAsAH kopavAn yayau || 26|| nagna unmattatulyaH sannAgataH pAraNe mama | mahyaM bhikShAM mune dehi yayA tR^ipto bhavAmyaham || 27|| ityUche tu mayA dattamannaM tasmai mahAtmane | na j~nAto munimukhyo.ayaM durvAsA Agato gR^iham || 28|| tadannaM sakalaM bhuktvA droNamAtraM mahAmuniH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 18 pAna 43) uchChiShTaM liptavAn dehe gato vikalamAnasaH || 29|| mAnase me mahAnandaH prApto dakSha prajApate | dhanyaM tapo madIyaM vai tR^iptaH sarvAnnabhuk janaH || 30|| upoShaNe samAyukto.ahaM tatra tapasi sthitaH | punaH sa dvAdashIghasre pAraNArthaM samAyayau || 31|| durvAsasaM punaryAtaM tAdR^ishaM veShamAsthitam | mahatA harShayuktenA.apUjayaM cha mahAmunim || 32|| sarvAnnaM bhuktavAn sadya evaM ShaDvAramAyayau | mama bhAvaparIkShArthaM tapaHkhaNDanakArakaH || 33|| pUrvapuNyaprabhAveNa chyAvito na manAgapi | trimAsopoShito bhAvayuktena tapasA.abhavam || 34|| tapasA bhAvashuddhena parituShTo mahAmuniH | svarUpaM darshayAmAsa yogarUpaM mahAdbhutam || 35|| uvAcha shuddhimApanno mudgala tvaM na saMshayaH | gachCha svargaM mahAbhAga akShayaM bhoktumarhasi || 36|| svargalokA jitAH sarve tvayA.akShayyaprakAshakAH | tapasA shuddhabhAvenAdhunA tAn gachCha mudgala || 37|| ityuktvA mAM sa durvAsA gataH svAshramamaNDale | tasminneva kShaNe svargAdvimAnaM tatra chAgatam || 38|| vimAnAt puruSho divyabhUShaNairbhUShitaH paraH | uttIrya me susAnnidhyamAgataH pUjito mayA || 39|| uvAcha madhuraM vAkyaM chaleti tvaM mayAsaha | svargAdAgatavantaM vai viddhi mudgala mAM tathA || 40|| bR^ihaspatipurogaH sa deva indraH pratApavAn | tvadarthaM saMsthitaH svAmin tenAhaM preShito mune || 41|| idaM vimAnamAruhya nAnAbhogasamanvitam | mayA sArdhaM mahAbhAga chala svargaM subhogadam || 42|| sUta uvAcha | devadUtavacho ramyaM shrutvaivaM mudgalo muniH | vinayAvanato bhUtvA taM paprachCha mudAnvitaH || 43|| mudgala uvAcha | svargeShu sarvalokeShu ke guNAH santi tAn vada | doShAH ke tatra tiShThanti shrutvA yAmi tvarAnvitaH || 44|| sUta uvAcha | mudgalasya vachaH shrutvA devadUtastamabravIt | vinayena cha santuShTo yathAtathyaM vibhAgashaH || 45|| devadUta uvAcha | karmabhUmiriyaM brahman bhogabhUmistu sA matA | svargarUpA narAdInAM karmabhogapradAyinI || 46|| nAnAsukhapradaM tatra guNaM vaktuM na shakyate | IpsitaM labhate sarvaM sadA yauvanasaMsthitiH || 47|| klamaH svedAdikaM tatra naiva shItoShNatA tathA | apsarobhirvihArAshcha kAmarUpA gatirbhavet || 48|| svakarmatulyabhogAshcha bhoktavyAH sarvabhAvataH | ye ye bhogA dehinAM cha te te tatra samAsthitAH || 49|| bhogabhUmiH samAkhyAtA svargarUpA mahAmune | vada tatra cha kiM nyUnaM yataH pR^ichChasi mAM prabho || 50|| tvayA nAnAvidhaM karma tapasA sAdhitaM mune | svargalokAH kR^itAH sarve.akShayAstAn bhoktumarhasi || 51|| tatra svarge trayo doShAstAn shR^iNuShva mahAmune | iha karma kR^itaM lokairbhoktavyaM shubharUpakam || 52|| tatra karma kR^itaM lokaiH tadeva phalahInakam | tena loko hi duHkhyasti tadante kiM bhavediti || 53|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 18\-19 pAna 44) etAdR^ishaM mayA karma puNyarUpaM kR^itaM mahat | etAvantaM cha kAlaM me svargavAso bhaviShyati || 54|| ekaM doShaM mahAntaM cha jAnIhi munisattama | dvitIyaM shR^iNu doShaM tvaM kathayAmi savistaram || 55|| nAnA svargaShu mitrANi nAnA prItivivardhanAH | devAstatra mahAbhAga saha tairmodate svayam || 56|| satkarma tasya tenaiva bhuktaM svarge yathAyatham | pashchAt patanakAla tu tamadhaH pAtayanti te || 57|| kShaNamekaM na taM ko.api snehaM pashyati lokapaH | patanasya bhayaM chitte doSho.ayaM pAtarUpakaH || 58|| tR^itIyaM doSharUpaM yachChR^iNu tvaM bhAvapUrvakam | tadvadiShyAmi te prItyA yena j~nAnaM bhavetparam || 59|| satkarmakAriNastvanye mahAbhogakarA mune | santi svargeShu chAneke tAn dR^iShTvA tapati svayam || 60|| dhi~N mAM nyUnavihAreNa tiShThAmi svalpapuNyataH | mahApuNyakarA anye adhikaM viharantyuta || 61|| sadA hR^idi tapatyevaM svargabhUmisvabhAvataH | hR^idi tApAtmako doShastR^itIyaH kathito mayA || 62|| anantaguNasaMyuktaM svargaM jAnIhi tApasa | doShaistribhiH samAyuktaM mahApuNyaprabhAvataH || 63|| dhanyastvaM munishArdUla tat svarge vijite tvayA | bhu~NkShva bhogAn manoj~nAn vai chala shIghraM mayA saha || 64|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite mudgaladevadUtasaMvAdo nAmAShTAdasho.adhyAyaH || 1\.18 \section{1\.19 a~NgirAmudgalasaMvAdo nAmaikonaviMshatitamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | devadUtavachaH shrutvA mudgalastamathAbravIt | shR^iNu shaunaka mAhAmyaM munestasya suyoginaH || 1|| mudgala uvAcha | devadUta mayA sarva tvayoktaM buddhipUrvakam | shrutaM punaH prapR^ichChAmi tan me vada mahAmate || 2|| doShaistribhivihInaM taM kaM lokaM vada me prabho | manastApavihInAshcha modante yatra mAnavAH || 3|| sUta uvAcha | mudgalasya vachaH shrutvA devadUta uvAcha ha | lokaM cha tamahaM tubhyaM kathayAmi savistaram || 4|| devadUta uvAcha | niShkAmakarmaNA vipra brahmalokaH pralabhyate | vaikuNThaH shivalokashcha sauraH shAkto janena cha || 5|| tatrA.api doShayuktatvaM vartate munisattama | brahmabhUyapadaM yachcha doShahInaM prachakShate || 6|| devadUtamukhAditthaM shrutvA vai mudgalo muniH | taM paprachCha punaH sAdhurbhaktinamrAtmakandharaH || 7|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 19 pAna 45) mudgala uvAcha | kutra tallabhyate svAmin vada sarvamasheShataH | upakAraparo.asi tvaM tena pR^ichChAmi tattvataH || 8|| devadUta uvAcha | karmabhUmiriyaM brahmannatra vai labhyate janaiH | dharmArthakAmamokShAdi brahmabhUyaM na saMshayaH || 9|| shrutvA tasya vacho ramyaM mudgalastamuvAcha ha | gachCha dUta namastubhyaM svargaM prati nayAmyaham || 10|| hR^idi santApasaMyuktaM punaH pAtabhayAtmakam | svargaM nechChAmi bho vidvan brahma tatsAdhayAmyaham || 11|| devadUta uvAchedaM mudgalaM munisattamam | bhAgyahIno.asi nUnaM tvaM svargaM naivAbhinandasi || 12|| svargechChA kasya naivAsti narasya vada mAM mune | ugraistapobhirdAnaishcha yaj~naiH svargashcha labhyate || 13|| nAnApuNyAdikaM kR^itvA satkarmAdisusAdhanaiH | ichChanti manujAH svargaM mahAsaukhyapradaM param || 14|| sa svargashcha tvayA prAptastapasograiH susAdhanaiH | nechChasi tvaM mahAmUDha j~nAnahIno.asi me matam || 15|| devadUtaM vadantaM taM tadA punaridaM vachaH | mudgalaH snehasaMyuktaH pratyuvAcha hasanniva || 16|| mudgala uvAcha | kiM mAM mohayasi prAj~na deho.ayaM bandhanAtmakaH | dehasaukhyakaraH svargo muktido na budhaiH smR^itaH || 17|| tatrApi hR^idi santApo vartate dUtasattama | tApatrayasamAyuktaM vidvAnnechChati karhichit || 18|| gachCha tvaM cha mahAbhAga bR^ihaspatipurogamam | indraM praNAmaM kathaya nA.a.agato munirityapi || 19|| evamuktvA namaskR^itya devadUtamahaM prabho | agneshcha gatavAn shAlAM gato dUto yathAgatam || 20|| mayA.api svAshrame tatra sthitaM manasi dhAritam | vidhinA brahmavedeShu nAnArUpaM prakathyate || 21|| kiM pramANaM bhavetteShAM sAdhanIyaM mayA katham | pUrNabhAvamavij~nAya bhrAnto.ahaM nAtra saMshayaH || 22|| ataH saMshayanAshArthaM gamiShyAmi mahAmunim | yogishreShThaira~NgirasaM vandyaM vedaj~namuttamam || 23|| shabdabrahmaNi niShNAtaM pare brahmaNi tanmayam | asmAkaM mUlapuruShaM sAkShAd brahmasharIrakam || 24|| iti nishchitavAMstatra gato.ahaM munisannidhau | Ashramo.asya mayA dR^iShTaH sarvabhUtAbhayapradaH || 25|| nAtapo na cha shItatvaM na krodhaH kAmasambhavaH | na mAtsaryAdikaM tatra samakAlayuto babhau || 26|| nAvR^iShTirnAtivR^iShTishcha hyakAle maraNaM na cha | na grahAdikR^itA pIDA tatra rakShobhayaM na cha || 27|| sarvashAntipradaH pUrNastApasAnAM hitAvahaH | vismitena supuNyena praviShTo bhAgyayogataH || 28|| tatra nAnAmunInAM cha vatsAH paramashobhanAH | mayA dR^iShTA mahAbhAga vedaghoShaninAditAH || 29|| agnihotrAdibhiryuktA nAnApakShininAditAH | vR^ikShavallIsamAyuktA nAnApuShpaphalAshritAH || 30|| nAnAsarovarANyeva haMsakAraNDavairbabhuH | nAnApakShivR^itAnyeva sudhArUpajalAni vai || 31|| sunirmalapayAMsyeva makarAdiyutAni cha | kamalaiH kumudairnAnAshobhamAnAni ShaTpadaiH || 32|| siMhavyAghramR^igA nAgA gajA gAvashcha mUShikAH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 19 pAna 46) nirvairAH prANinastatra nivasanti prajApate || 33|| evaM dR^iShTvA mahAbhAga AshramaM harShasaMyutaH | pashyan punashcha hyabhavaM vismito nijachetasi || 34|| taM vai kushAsanasthaM cha sAkShAt sUryamivAparam | tejasA dIpyamAnaM tvapashyama~NgirasaM munim || 35|| siddhairnAnAvidhaishchaiva yogibhirmunibhirvR^itam | shiShyebhyo brahmavidyAM tAM kathayantaM yathArthataH || 36|| daNDavattaM praNamyAdau bhaktibhAvayuto.abhavam | prA~njaliH prayato bhUtvA saMsthito munisannidhau || 37|| tava gotrabhavaM svAmin mudgalaM munisattama | darshanArthaM samAyAtaM viddhi mAM brahmadAyaka || 38|| madIyaM vachanaM shrutvA prasannaH prAha mAM muniH | vatsa tvamAgatastAta tiShThA.atra mama sannnidhau || 39|| avighnabhAvayuktena tapastaptaM tvayA suta | tena me darshanaM prAptaM satputro.asi na saMshayaH || 40|| munervachanamAkarNya prApto.ahaM paramAM mudam | tatra sthito.abhavaM dakSha sannidhau tasya dhImataH || 41|| kasmiMshchid divase tatra labdhvA.avasaramuttamam | pR^iShTo mayA mahAyogI shR^iNvatsu cha muniShvapi || 42|| j~nAtumichChAmi bho svAmin vada mAM karuNAnidhe | asmAkaM tvaM gatiH sAkShAt sarveShAM chaiva bhaktitaH || 43|| sUta uvAcha | vachanaM mudgalasyA.api shrutvA taM punarabravIt | a~NgirA bhagavAn yogI prahasaMstaM praharShayan || 44|| a~NgirA uvAcha | mahyaM pR^ichChasi kiM tAta tad brUhi tvaM mahAdyute | bhAvato mantrakartA tvaM purANAchArya eva cha || 45|| mudgala uvAcha | kathitaM brahmavedeShu nAnAbhAvasamanvitam | kiM pramANaM veditavyaM brahmabhUyepsubhiH prabho || 46|| a~NgirA uvAcha | shR^iNu putra pravakShyAmi vedAntaiyantprabhAShitam | krameNa brahmalAbhArthaM nAnAbrahmanirUpaNam || 47|| annaM brahmeti yatproktaM tatropAdhiH samAgataH | annarUpo mahAtejA annakoshamayaM tataH || 48|| prANo brahmeti yatproktaM prANakoshaprakAshakam | mano brahmeti jAnIhi manaHkoshamayaM tathA || 49|| vij~nAnaM brahma choktaM vij~nAnakoshapradhArakam | Anando brahma samatAnandakoshaprabhAsakam || 50|| chaitanyaM brahma yatproktaM mahAkAraNadhArakam | bindubrahma yaduktaM tajj~nAnadehamayaM mune || 51|| chidbrahmeti samAkhyAtaM so.ahaM mAtrAtmakaM matam | bodho brahmeti vedeShu svata utthAnavedakam || 52|| sA~NkhyaM brahmeti yatproktaM videhAdhArakaM suta | karmaj~nAne tu vede cha kathite te tadAtmake || 53|| samaM brahmeti jAnIhi kathitaM nandanAtmakam | avyaktaM sahajaM brahma j~nAtavyaM netirUpakam || 54|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 20 pAna 47) shaktibrahmeti vedeShu hyasadrUpaprakAshakam | sUryo brahmeti yatproktamAtmarUpaM prakIrtitam || 55|| viShNurbrahmeti yatproktamubhayAtmakadhArakam | shivo brahmeti shAstreShu nirmohasya prakAshakam || 56|| svAnando brahmavede cha saMyogamayamuttamam | nirvR^ittirbrahmashAstreShu hyayogAdhArakaM param || 57|| evaM nAnAprakAraishcha vedAdau cha prakathyate | munibhirbrahmavAdaj~naiH sarvaM tathyaM pramANataH || 58|| bR^iMhatyatho bR^iMhayati yadbrahma shrutivAkyataH | tadeva brahmabhUtatvaM j~nAtavyaM munibhiH sadA || 59|| anAdyAtmachidAdyairyadyuktaM brahma prakathyate | tadevopAdhiyuktaM vai yogibhiH suvichAritam || 60|| brahmeti brahma vij~neyaM tachcha yogena labhyate | tadarthaM mathanaM sarvaM karmaj~nAnAdikasya cha || 61|| tadeva brahma pratyakShaM brahmaNaspativAchakam | brahmaNAM brahma vikhyAtaM vedasmR^itisubhAShitam || 62|| bR^iMhatyatho bR^iMhayati gaNashabdaH prakIrtitaH | samUhe gaNadhAtushcha kavibhiH kathito bhavet || 63|| bAhyAntarAdikAnAM cha samUho gaNa uchyate | tatrA.abhedena yogena prApyate yogibhiH paraH || 64|| annAnAM bahavo bhedA bAhyAntaravibhAvataH | tadeva gaNavAchyaM cha j~nAtavyaM vivudhaiH sadA || 65|| ityAdayo gaNAstasyAnantA brahmapravAchakAH | teShAM svAmI gaNeshAnaH sa eva brahmaNaspatiH || 66|| taM bhajasva mahAbhAga brahmabhUyaM yadIchChasi | tasyAvatAradehA yaM j~nAnAdibrahmasa.nj~nitAH || 67|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuDacharite a~NgirAmudgalasaMvAdo nAmaikonaviMshatitamo.adhyAyaH || 1\.19 \section{1\.20 gaNeshamudgalasamAgamo nAma viMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | vachaH shrutvA chA~Ngiraso hR^iShTaromA sa mudgalaH | vinayAvanato bhUtvovAcha taM vismayanniva || 1|| mudgala uvAcha | tasyAvatAramAhAtmyaM kathayasva mahAmune | tatkrameNa bhajiShyAmi brahmabhUyasya siddhaye || 2|| a~NgirA uvAcha | anantA hyavatArAshcha gaNeshasya mahAtmanaH | na shakyante cha te vaktuM mayA varShashatairapi || 3|| sa~NkShepeNa pravakShyAmi mukhyAnAM mukhyatAM gatAn | avatArAMshcha tasyAShTau vikhyAtAn brahmadhArakAn || 4|| vakratuNDAvatArashcha dehAnAM brahmadhArakaH | matsarAsurahantA sa siMhavAhanagaH smR^itaH || 5|| ekadantAvatAro vai dehinAM brahmadhArakaH | madAsurasya hantA sa AkhuvAhanagaH smR^itaH || 6|| mahodara iti khyAto j~nAnabrahmaprakAshakaH | mohAsurasya shatrurvai AkhuvAhanagaH smR^itaH || 7|| gajAnanaH sa vij~neyaH sA~NkhyebhyaH siddhidAyakaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 20 pAna 48) lomAsuraprahartA vai Akhugashcha prakIrtitaH || 8|| lambodarAvatAro vai krodhAsuranibarhaNaH | shaktibrahmAkhugaH sadyattasya dhAraka uchyate || 9|| vikaTo nAma vikhyAtaH kAmAsuravidAhakaH | mayUravAhanashchA.ayaM saurabrahmadharaH smR^itaH || 10|| vighnarAjAvatArashcha sheShavAhana uchyate | mamatAsurahantA sa viShNubrahmeti vAchakaH || 11|| dhUmravarNAvatArashchAbhimAnAsuranAshakaH | AkhuvAhana evA.asau shivAtmA tu sa uchyate || 12|| ete.aShTau te mayA proktA gaNeshAMshA vinAyakAH | ete bhajanamAtreNa svasvabrahmapradAyakAH || 13|| svAnandavAsakArI yo gaNeshAnaH prakathyate | svAnande yogibhirdR^iShTo brahmaNyeva na saMshayaH || 14|| tasyAvatArabhUtAshchA.aShTau vighnaharaNAH smR^itAH | svAnandabhajanenaiva lInAstatra bhavanti te || 15|| mAyA tatra svayaM lInA bhaviShyati suputraka | saMyoge maunabhAvashcha samAdhiH prApyate janaiH || 16|| ayogigaNarAjasya bhajanena vinashyati | mAyAbhedamayaM brahma nivR^ittiH prApyate parA || 17|| yogAtmakagaNeshAno brahmaNaspativAchakaH | tatra shAntiH samAkhyAtA yogarUpA janaiH kR^itA || 18|| nAnAshAntiprabhedashcha sthAne sthAne prakathyate | shAntInAM shAntirUpA sA yogashAntiH prakIrtitA || 19|| yogasya yogatA dR^iShTA sarvabrahmasuputraka | na yogAt paramaM brahma brahmabhUtena labhyate || 20|| etadeva paraM guhyaM kathitaM vatsa te.akhilam | bhaja tvaM sarvabhAvena gaNeshaM brahmanAyakam || 21|| mayA pUrNaM tapashchIrNaM gaNeshasya mahAtmanaH | mahyaM datto varastena vA~nChito bhaktitoShataH || 22|| tava vaMshe cha gANeshA bhaviShyanti visheShataH | tatrApi mudgalo.atyantaM gANapatyo bhaviShyati || 23|| na mugalasamo bhakto gaNeshasya pradR^ishyate | na bhUto na bhaviShyan vA bhaktarAjaH sa ekarAT || 24|| mudgalasya praNAmena sparshabhAShaNadarshanaiH | vAyusparshAdibhirbhAvairuddhariShyanti jantavaH || 25|| mahyamevaM varaM datvA gaNesho.atardadhe suta | sa tvaM mudgalanAmAsi mama vaMshasya bhUShaNam || 26|| dhanyo vaMsho madIyodya gANapatyashcha yatra vai | samutpannA mahAbhAgA jantUnAM nArakAH smR^itAH || 27|| tvaM sAkShAn mUrtimAMsteShu gANapatyaH pratApavAn | samutpanno mahAyogI bhaviShyasi na saMshayaH || 28|| mudgalaM chaivamuktvAtama~NgirA upadiShTavAn | ekAkSharamahAmantraM gaNeshasya yathAvidhi || 29|| gachCha putra tvamadyaiva tapase vanamuttamam | ArAdhaya gaNeshaM sa darshanaM te pradAsyati || 30|| praNamyA.asau chA~NgirasaM mudgalaH prayayau vanam | ekaniShThatayA tepe tapaH pUrNa mahAdbhutam || 31|| ekAkSharavidhAnena sA~Ngena parituShTavAn | gaNesho.abdasahasreNa divyena cha samAgataH || 32|| AkhuvAhashchaturbAhuH siddhibuddhisamanvitaH | pramodAmodakAdyaishcha saMvR^ito bhaktavatsalaH || 33|| nAnAbhUShaNashobhADhayo gajavaktro mahodaraH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 21 pAna 49) ekadantastrinetrashcha chaturAyudhabhUShitaH || 34|| chintAmaNimaNiM bibhrad hR^idaye dyutijAlakam | mahAbhaktamuvAchetthaM harShayan sarvabhAvataH || 35|| shrIgaNesha uvAcha | varaM vR^iNu mahAbhAga mudgala svepsitaM hR^idi | dAsyAmi paramaprIta ekAkSharavidhAnataH || 36|| sUta uvAcha | gaNeshavachanaM shrutvA mudgalaH praNanAma tam | baddhA~njalipuTo bhUtvA pUjayAmAsa bhaktitaH || 37|| pUjayitvA yathAnyAyaM prahR^iShTahR^idayo muniH | pulakA~NkitasarvA~NgaH sAshrunetro babhUva ha || 38|| sagadgadamuvAchA.atha taM praNamya punaH punaH | mahatA bhaktibhAvena tathA chA~Ngiraso muniH || 39|| mudgala uvAcha | dhanyo vaMsho madIyo.adya dhanyaM janma vayo.api cha | vidyA j~nAnaM tapastIrtha dhanyaM tvadarshanAt prabho || 40|| iyaM dhanyA.adya pR^ithvI cha vR^ikShAH puShpaphalAnvitAH | pashupakShilatAdyA ye Agato.atra mahAprabhuH || 41|| ityuktvA taM pratuShTAva gaNeshaM sarvasiddhidam | stotreNa svAtmaniShThaH san bhaktyA paramayA yutaH || 42|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite gaNeshamudgalasamAgamo nAma viMsho.adhyAyaH || 1\.20 \section{1\.21 gaNeshastotrottamavarNane ekaviMshatitamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shaunaka uvAcha | kathaM stutiH kR^itA tena gaNeshasya mahAtmanaH | tAM me vada mahAbhAga sarvaj~no.asi mato budhaiH || 1|| sUta uvAcha | bhavate kathayiShyAmi bhAvayuktena chetasA | stutiM kR^itAM gaNeshasya mudgalena cha tAM mune || 2|| mudgala uvAcha | kiM staumi tvAM gaNAdhyakSha vedaiH stotuM na shakyate | brahmAdibhishcha yogIndrairyathAmati cha vachmi bhoH || 3|| tvaddarshanaprabhAveNa shakto.asmi na cha saMshayaH | tvadanugrahataH sarve stotuM shaktA bhavanti vai || 4|| namaste gaNeshAya sarvAdibhUmne pareShAM pareshAya vedAtigAya | paraM mAyine mAyinAM mohadAtre hyagaNyAya gaNyAya te vai namaste || 5|| purANAdishAstraiH sadA saMstutAya shivAdyaiH surendrairnamaste stutAya | anAdyantamadhyAdibhedairvihInAya nAnAmayAyAstu sarveshvarAya || 6|| namo lakShavedAShTayoniprachAratadAkArarUpAya yogena yogin | namo hyannabhUtAya sarvAkarAya kalAnantarUpAya puShTipradAya || 7|| namo bhUmirUpAya nAnAprabhedadharAyAtha dhArAya nityAya te.astu | jalAdhisvarUpAya tR^iptipradAya tadAkArahInAya sArAya dhAmne || 8|| namastejasAM dyotarUpAya DhuNDhe prakAshAya bhoktre cha sarvasthitAya | namo vAyurUpAya te chAlakAya prachArasvarUpAya bhinnAya tasmAt || 9|| namaH svasvarUpAya dIptAya pUrNaprakAshAya bhUtAdikabrahmadAtre | (##Page ## khaM\. 1 a\. 21 pAna 50) namaH sthUlabhogasvarUpAya jAgranmayAya prabho rAjasAyAtha te.astu || 10|| namaH svapnamAyAmayAyApi sUkShmasvarUpAya sarvAntare saMsthitAya | namaH kAraNAyobhayabrahmadAya samAyApi sauShuptabhoginnamaste || 11|| namashchetanAdhArarUpAya te.astu prayatnapradAya tribhogapradAya | guNeshAya chaitanyadhArAya te.astu namo nAdarUpAya kAlAya chAtman || 12|| namo bindurUpAya vakrAnanAya namo dehamAyAvihArAya tubhyam | namashchitsvarUpAya so.ahaM pradAya nirAkAradehisvarUpAya te.astu || 13|| sadA hyekadantAya janmAtigAya parAyAtha shUnyAya daityAntakAya | madAdeshcha shatro mahAkhudhvajAya namo.anAdisiddhAya mAyAdharAya || 14|| namo j~nAnarUpAya nAnAvihArapradAyAtha pUrNAya sarvatragAya | namo mAyimAyAdibhedAkarAya sadA bodharUpAya te vai mahAtman || 15|| namaH sA~NkhyarUpAya vai dehinAM vai parAya svasambhogahInAya deva | sadA kevalabrahmabhUtAya te.astu namo j~nAnahInAya medhAmayAya || 16|| namaH svasvarUpAya chAnandadAya samAdhisvarUpAya maunAtmakAya | svasaMvedyayogena labhyAya te.astu vinAtmaprabodhAya sarvAdhipAya || 17|| namaH pa~nchapa~nchAdimAyAkarAya chaturdhA chaturdhA vibhinnAya dharmin | asadrUpakAyA.atha shaktyAtmakAya namo.abhedabhedAdinAnAtmakAya || 18|| namaH satsvarUpAya sUryAtmakAya sadAtmaprabodhAya mAyAdharAya | akhaNDAmR^itAyAdvitIyAya te.astu sadA kAlakAlAya mokShapradAya || 19|| namo viShNurUpAya chAnandadAya samAya svamAyobhayasraShTra eva | anantAya bhedAdihInAya bhUmne sadA bhedarUpAya sarvAtmakAya || 20|| namaH shambhurUpAya netipradAya sadA mohahInAya cha tryambakAya | tridhA mAyayA bhAsituryasvarUpaparabrahmarUpAya te dhUmravarNa || 21|| chaturNAmabhedAya saMyogakArin svasaMvedyabhAvena vighnAdhipAya | svabhaktasya pakShe sadA saMsthitAya gaNAdhIsha hantre mahAdaityakAnAm || 22|| namaH karmarUpAya karmAdikartre janAnAM svakarmAdinA bhogadAtre | namo j~nAnarUpAya niHsa~NgadAya sadA karmahInAya te kevalAya || 23|| namaste samAnapradAyobhayAya samAyA.atha yogena chAnandadAya | namaH sAhajabrahmabhUyapradAya tridhAmne trihInAya santoShadAya || 24|| chaturdhA sthitInAM sadA pAlakAya nijAtmasvarUpAya saMyogakArin | apArAya nAnA chaturNAM samUheShvadhIshAya heramba tubhyaM namaste || 25|| ayogAya mAyAvihInAya tubhyaM namaste nirAnandarUpAya nityam | nivR^ittisvarUpAya bhinnAya te.astu namo yogarUpAsamAdhisthitAya || 26|| namo yogashAntisvarUpAya shAntipradAtre gaNeshAya yogAya tubhyam | sadA brahmaNAM brahmadAtre.akhilesha gaNAnAM pate jyeShTharAjAya te.astu || 27|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 21 pAna 51) namo brahmaNe sR^iShTikartre sadA vai rajodhAriNe vedashAstrAdikartre | sadA sR^iShTihInAya sAmyAya dhAmne namo mAyine madhyavR^ittisthitAya || 28|| namaH satvarUpAya viShNuprabhedAjjagatpAlakAyAtha mAyAdharAya | namaH sattvahInAya sarvAtigAya kavInAM pate vighnahantre namaste || 29|| namastAmasAyA.atha saMhArakartre trinetrapradIpAya shakterdharAya | sadA kAlarUpAya kailAsadAya tamohInarUpAya lambodarAya || 30|| namaH karmaNAM mUlabIjAya te.astu namo bhAnurUpAya tejomayAya | trikAlAdibodhAya sUryAya bhUmne prakAshairvihInAya heramba te.astu || 31|| namaH shaktirUpAya mohapradAya kriyAdhArabhUtAya nAnAbhramAya | anantasvarUpAdhilIlAdharAya namaH shaktihInAya siddhIsha tubhyam || 32|| namashchandrarUpAya puShTipradAya kalAbhistrilokasthabhUtAdikebhyaH | sudhAdhArakAyA.atha nakShatrakAdiprakAshAya te hyannahInAya DhuNDhe || 33|| namaH kAmarUpAya kAmAraye te namaste gajAkAratuNDAya tubhyam | harIndrAdidevaiH sadA saMstutAya shukAdyairmahadbhishcha vandyAya te.astu || 34|| anityAya nityAya devesha deva sakAmAya niShkAmabhAvapradAya | sadA sarvapUjyAya sarvAdhipAya jaleshendrasheShAdibhiH saMstutAya || 35|| namaH kAshyapAyA.atha vai kApilAya vareNyasya putrAya pArAsharAya | namaH shambhuputrAya pArshvAtmajAya namo bhaktibhoktre gaNAdhIsha te.astu || 36|| namo mAdhavastrIsutAyA.atha tubhyaM namaH sarvamAtre namaH sarvapitre | namaH sarvaputrAya sarvAtmakAya namaH sarvasarvAya nAnAmayAya || 37|| namaH pAshadhArin namo dantadhArin sR^iNiM bibhR^ite vai sadAnandadAyin | namaH putrapautrAdi rAjyapradAtre namo bhuktimuktipradAyA.atha tubhyam || 38|| namo.anantashakte guNAnAmadhIsha mayUresha yogesha mAyesha tubhyam | namo.avyaktasuvyaktarUpAya dantin gajAkArasAkAramohAya te.astu || 39|| namo hyekarUpAya nAnAprabhedAdaye vighnapAlAya shuNDAdharAya | anAthAya nAthAya devAdikAnAM nivAsAya sarvAtmanAM te namo vai || 40|| namastvampadAkAradehAya tubhyaM namastatpadAkAratuNDAya te.astu | tayorekabhAvA.asirUpaprayuktasharIrAya sAkShAt sudhAmne namaste || 41|| namo vAmabhAgena siddhisvarUpAdhR^itAmohamAyAjanAnAM janitrI | sadA buddhirUpA dhR^itA dakShiNA~Nge na puMstrIsvarUpA.asirUpAya te.astu || 42|| namo bhrAmarI tvampadAdhArashaktiH sadA tatpadA kAmadAtrI hyabhedA | tayorekabhAve svasaMvedyanAmni pure mastake vAsakAriMshcha tAsAm || 43|| akhaNDAmR^itaM yatra toyaM sutAmraM samudre sthitaM chekShusa.nj~ne namaste | nirAdhArarUpe cha pAnena tasya na puMstrIpradAyA.atra khelaMshcha te.astu || 44|| janAnAM sadA tryakSharaM shR^iNvatAM cha gaNesheti chAnandadAyinnamaste | sakR^ijjalpatAM janmamR^ityU na teShAmapArapradhAmne cha DhuNDhIshvarAya || 45|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 22 pAna 52) tavopAsakA brahmabhUtA na chitraM janebhyashcha saMsparshanairbrahmadA vai | surendrAdipUjyA gaNeshasvarUpA bhaveyurnamaste namaste gaNesha || 46|| sUta uvAcha | iti stutvA gaNeshAnaM mudgalo maunadhArakaH | pAdau dhR^itvA gaNeshasya patito daNDavat kShitau || 47|| samutthApya svabhaktaM taM sasvaje paramAdarAt | gajAnanaH prasannAtmA tamuvAcha mahAmunim || 48|| gaNesha uvAcha | tvayA stotraM kR^itaM yachcha madIyaM mama sannidhau | stotrottamaM pravikhyAtaM bhaviShyati na saMshayaH || 49|| stotrottamena mAM stauti tasmai muktiM sabhuktikAm | dadAmi dR^iDhabhaktiM cha madIyAM nAtra saMshayaH || 50|| na sa~NkaTaM na rogaM cha prApnoti sa narottamaH | putrapautrAdikaM sarvaM dhanaM dhAnyaM dadAmi vai || 51|| mAraNochchATanAdIni nashyanti paThanena cha | ekaviMshativAraM cha tathA tAvaddinAvadhi || 52|| kArAgR^ihAdijAH pIDA nashyanti paThanena cha | manasepsitamApnoti naro me paramapriyaH || 53|| tvaM tu matto varAn brUhi dAsye.ahaM bhaktiyantritaH | tvatsamo nAsti bhAvaj~no vashe te.ahaM sadA sthitaH || 54|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite gaNeshastotrottamavarNane ekaviMshatitamo.adhyAyaH || 1\.21 \section{1\.22 mudgalavarapradAnaM nAma dvAviMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || sUta uvAcha | gaNeshavachanaM shrutvA bhaktibhAvasamanvitaH | mudgalaH praNipatyainamUchivAn harShapUritaH || 1|| mudgala uvAcha | kiM mAM lobhayase DhuNDhe vR^iNomi cha na ki~nchana | tava vAkyAnurodhena vR^iNomi tvaM dadAsi chet || 2|| tava bhaktiM dR^iDhAM dehi sadA.akhaNDAtmikAM prabho | sampUrNA bhaktimichChAmi gANeshIM yatrakutra cha || 3|| mudgalasya vachaH shrutvA vismito gaNarAT svayam | aho sampUrNabhAvena bhaktimekAMvR^iNoShi yat || 4|| gaNesha uvAcha | madIyA tvachalA bhaktiH sampUrNA prabhaviShyati | trailokye tava bhAgyena samaM bhAgyaM na vidyate || 5|| bhaktiH sA navadhA vipra chitte te rasadAyikA | dashamaM nAsti saMsthAnaM chittasya rasadhAraNe || 6|| shravaNaM kIrtanaM chaiva smaraNaM pAdasevanam | archanaM vandana dAsyaM sakhyaM dehanivedanam || 7|| navachihnaM pravakShyAmi bhaktimAhAtmyamuttamam | tenaiva prApyate bhaktirjanairme nA.atra saMshayaH || 8|| shravaNaM madguNAnAM cha mananaM tAdR^ishaM punaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 22 pAna 53) tasyAnukUlaM kartavyaM jAyate.anubhavastataH || 9|| rasotpattistvanubhave tatra sarvA prajAyate | shravaNaM me tayA kAryaM guNAnAM jantunA sadA || 10|| priyaM bhavati nAnyachcha madekarasabhAvataH | tenAnyashravaNe prItiryadA notpadyate kvachit || 11|| tadA sampUrNatAM prAptA bhaktirme shravaNAtmikA | ahaM vasAmi tatkarNe sadA tadbhaktilAlasaH || 12|| madguNAnAM sadA yasya kIrtanaM rasadAyakam | nAnyakIrtanabhAveShu tasya vai manaso rasaH || 13|| tadA bhaktiH susampUrNA madIyA kIrtanAtmikA | prAptA tena sadA tasya jihvAgre pravasAmyaham || 14|| madIyakAryabhAvasya vismR^itirnaiva jAyate | samaye sAvadhAno yo vratapUjAdimArgataH || 15|| tena smaraNarUpA sA bhaktiH prAptA mahAmune | smR^ityAM vasAmi tasyA.ahaM bhaktibhogArthameva hi || 16|| madIyapAdapadmaM yatsatyamanyadasatyakam | j~nAtvA dehashrame vai yo nAlasyena pravartate || 17|| mama pAdAshrayaH pUrNaH sadA yena kR^ito mune | anyatrA.alasyabhAvena mithyAbhUte sthitena cha || 18|| tasya bhaktiH samutpannA pAdasevanarUpikA | tasyA.alasavihIne.ahaM dehe sthAsyAmi nishchalaH || 19|| sA~NgopA~NgaM prakartavyaM madIyaM karma bhAvataH | anyachcha yAdR^ishaM jAtaM tAdR^ishaM kila tadbhavet || 20|| archanAtmakabhaktiH sA sadA prAptA nareNa vai | sA~NgopA~NgatayA tatra vaseyaM bhaktibhAvitaH || 21|| na matsamaM bhavejjAtu vedAdiShu vichArataH | mayi shreShThatvamApannaM shreShThaM mannamanaM bhavet || 22|| yadA vai matsamaM nAsti chitte yasya pratiShThitam | tadA vadanajA bhaktiH prAptA tena na saMshayaH || 23|| tasya shreShThatvabhAve.ahaM sadA tiShThAmi sarvataH | bhaktibhoktA svayaM bhUtvA.anyatra shreShThatvanAshakaH || 24|| gaNeshopAsanAmArgo yathA shAstreShu dR^ishyate | taM dR^iShTvA tAdR^ishaM bhUtvA gANapatyo.abhimAnataH || 25|| mAM bhajet yaH svabhAvena gANeshA.aha~NkR^iterdharaH | tena dAsyaM samApannaM bhaktibhAvena bhAvitam || 26|| gANapatyasvabhAve.ahaM taM sthAsyAmi svabhAvataH | dAsyabhaktivibhogArthamekaniShThAprakAshakaH || 27|| mitrasya sannidhAne tu yathA gopyaM na vidyate | bAhyAntaraM cha mitrasya mitraM jAnAti sarvataH || 28|| tathA bAhyAntarairhIno dambhahInaH svabhAvataH | bhajate mAM naro yastu sakhyaM prAptaM madIyakam || 29|| yatra kutra sthitenaiva yadyan manami sandhR^itam | gaNeshvaraNa tajj~nAtaM sarvAntaryAminA.akhilam || 30|| etAdR^ishavichAreNa bhayayuktena chetasA | sarvabhAvena mAM yastu bhajate.ananyachetasA || 31|| tasya sakhye sadA.ahaM vai tiShTheyaM bhaktilolupaH | bAhyAntaraikabhAveShu mohitastasya cheShTayA || 32|| pa~nchadhA chittabhUmiryA tAM tyaktvA.ahaM tayA vinA | gaNesho.ahaM na sandeho yenAtmeti niveditaH || 33|| ahambhAvavihIne.ahaM bhaktibhAvena saMsthitaH | naiva bhinno bhaviShyAmi tasmAjjAnIhi bho mune || 34|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 22 pAna 54) ityevaM navadhA bhaktiM rasayuktAM karoti yaH | sahate kShaNamAtraM na chittaM madrasahInakam || 35|| tadA sampUrNabhakto me jAto vai nAtra saMshayaH | ahaM mohena saMyuktastatra tiShThAmi sarvadA || 36|| na kShaNaM taM parityaktuM shakto.ahaM bhaktiyantritaH | navadhA chittabhAvena taM rakShiShyAmi sarvadA || 37|| na cha bhaktisamo bhAvo mama prItikaraH kadA | tena baddho bhaviShyAmi hR^idaye tasya dhImataH || 38|| navadhA mAM bhajante ye narA nAnAvidhAH sadA | teShAM yatrAdhikatvaM cha bhaktAvekasvabhAvataH || 39|| adhikA cha rasotpattiryatra bhaktau samAgatA | tasyAM mukhyatvamApannaM navadhA bhavane sati || 40|| tatra mukhyasvabhAvena bhaktarAjAshcha ye sthitAH | tAn vadAmi mahAbhAga shR^iNu tattvamidaM mahat || 41|| shravaNe madguNAnAM yadAdhikyaM khalu vidyate | tatra vai kArtikeyashcha bhaktarAjaH prakIrtitaH || 42|| kIrtane bhaktarAjastu sUrya AtmA sharIriNAm | smaraNe rAmachandro vai bhaktarAjaH smR^ito budhaiH || 43|| pArvatI pAdasevAyAM bhaktAdhIshA cha saMsmR^itA | mahAviShNuH svayaM rAjA bhajatAmarchane mama || 44|| vandane bhaktarAjendraH sha~NkaraH sarvabhAvataH | dAsyaM bhaktAdhipaH prokto rAmo vai jamadagnijaH || 45|| sakhye chaturmukhaH sAkShAdbhaktAnAmadhipaH smR^itaH | vaiyAsakiH shuko bhUpo mayi tvAtmanivedinAm || 46|| ete bhaktAdhipAH proktA antarAyavihInakAH | mAM bhajante mahAbhAgA brahmabhUtAstato.apyaho || 47|| tvaM teShAM cha sadA rAjA kR^ito me nAtra saMshayaH | pUrNabhaktisvabhAvena mAM bhajiShyasi yatnataH || 48|| navadhA bhaktibhAveShu tavAdhikyaM bhaviShyati | pUrNabhakto madIyastvaM bhaktesheshaH kR^ito mayA || 49|| madbhakto tvatsamo naivAbhavanna prabhaviShyati | vartate na kadA vipra tvadadhIno.ahama~njasA || 50|| tavA~NgavAyunA spR^iShTAH pUtA vai darshanAdibhiH | bhaviShyati na sandeho brahmabuddhiyutAstathA || 51|| sUta uvAcha | evamuktvAntardadhe.asau gaNesho brahmanAyakaH | tadAdi sa muniH proktaH sarveShAM vandyatAM gataH || 52|| mudgalasya charitraM yaH shR^iNuyAdvA paThennaraH | shrAvayedbhAvayuktebhyaH sa vai sarvArthasiddhibhAk || 53|| iha bhuktvA.akhilAn bhogAnante brahmamayo bhavet | bhaktarAjendratA tasya vighneshasya bhaviShyati || 54|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite mudgalavarapradAnaM nAma dvAviMsho.adhyAyaH || 1\.22 (##Page ## khaM\. 1 a\. 23 pAna 55) \section{1\.23 matsarAsuratapovarNanaM nAma trayoviMshatitamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || dakSha uvAcha | dhanyo.asi yogirAjo.asi bhaktarAjendratA cha te | madIyaM bhAgyayogena samprAptaM darshanaM prabho || 1|| aShTau ye gaNarAjasya hyavatArAH prakIrtitAH | tAn me kathaya yogIsha vistareNa mahAmune || 2|| daityAH sannihitAstaistu teShAM janmAdikaM param | sakalaM yuddhabhAgaM mAM kathayasva visheShataH || 3|| etAdR^ishA mahAdaityA na shrutAH kutrachitprabho | vismApayati cheyaM mAM kathA pApApanodinI || 4|| mudgala uvAcha | prajApate kathAM divyAM tava bhAvaniyantritaH | kathayAmi samAsena gaNanAthapramodinIm || 5|| prathamaM vakratuNDasya charitraM shR^iNu puNyadam | matsarAsurayuddhaM cha gaNeshena mahAdbhutam || 6|| indrasyendrapadaprAptirjAtA yasmin dine parA | tasmin dine mahotsAho vArShikaH kriyate mune || 7|| kadAchidamarAvatyAM mahotsavaparAyaNaH | subhadrAsanagotiShThaddevendraH sarvapUjitaH || 8|| tAvaddevAH sagandharvA apsarAbhiH samAgatAH | nAgA yakShA munIndrAshcha rAkShasA devayoShitaH || 9|| Agato bhagavAMstatra sarvabhUtagaNairvR^itaH | skandanandIshvarAdyaishcha pArvatyA saha sha~NkaraH || 10|| lakShmyA saha svayaM viShNurviShvaksenAdibhirgaNaiH | vedAdibhirvR^ito brahmA prajApatibhirAyayau || 11|| sarvagrahaiH samAyukto bhAnustatrAgamat svayam | agnishcha dharmarAjashva kubero varuNastathA || 12|| AdityA manavashchaiva vasavo rudrakAstathA | sAdhyA vidyAdharA vishvedevAstatrAyayuH prabho || 13|| ashvinau sheShanAgashcha bahavastatra chAgatAH | upaviShTA mudA yuktA utsave vai shatakratoH || 14|| tatra nAnA kathAshchakrurAnandaparivardhinIH | munayo bhAvasaMyuktAH purAtanabhavA mune || 15|| nR^ityamapsarasashchakrurgandharvA lalitaM jaguH | hAhAhUhUmukhA anye tumbarunAradastathA || 16|| vAdayanti sma vAditraM tAn stuvanti sma chAraNAH | hR^iShTA puShTA janAstatra striyaH paramaharShitAH || 17|| tatra rambhA vichitrANi nR^ityAdIni chakAra ha | hAvabhAvaprayuktAni cheShTitAni prajApate || 18|| kandukakrIDanodyuktA sabhAyAM yatra tatra sA | babhrAma tAM prapashyan sannindro.abhUt kAmapIDitaH || 19|| mohito ma~njularavairnR^ityAdikalayA tathA | kartavyaM naiva sa~njaj~nau tanmanAH sa sureshvaraH || 20|| shIghrameva samAptaM tamutsavaM kR^itavAn svayam | sarve svasvasthalaM jagmurmAnitA harShitA vibho || 21|| rambhAM nimantrya chendrashcha jagAma vanamekalaH | nAnAparimalairyuktA yatra vR^ikShAH supuShpitAH || 22|| nAnAprasravayuktAni nirmalAni jalAni cha | suvarNapadmashobhAni ShaTpadaiH shobhitAni cha || 23|| ityAdikAmapuShTAni nAnAvastuyutAni cha | vanAni tatra reme sAvindraH kAmavimohitaH || 24|| rambhayAsaktachittasya vajriNaH krIDato bhR^isham | na tR^iptirabhavattatra ghR^itena dahanasya vA || 25|| tatrAjagAma durvAsAH svechChayA vicharan muniH | taM dR^iShTvA lajjito rAjA devAnAM vinayaM shritaH || 26|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 23 pAna 56) tyaktvA rambhAM namaskR^itya taM muniM prA~njaliH sthitaH | tAdR^ishaM taM parityajya jagAma munisattamaH || 27|| ativihvalagAtratvAchchaskanda surashatruhA | reto.abhUt patitaM bhUmau tasmAddaityasamudbhavaH || 28|| indro.api svagR^ihaM gatvA rambhAM tyaktvA chakAra ha | surANAmakhilaM rAjyamAtmAnaM nindayanmuhuH || 29|| aho dhik bata rAjyaM me surANAM strIjitasya cha | asurANAmivAtyantaM mano me cha~nchalaM bhR^isham || 30|| puMshchalyA mohitaM nityaM dhi~N mAM sAdhvabhininditam | kukurmakR^ityadoShAchcha bhayamagre bhaviShyati || 31|| ityevamAtmanAtmAnaM nindayAmAsa devapaH | svadhararme saMsthito dakSha vR^itrahA punareva cha || 32|| indravIryAchcha kAlena bhUmyAM jAto mahAsuraH | taM pR^ithvI pAlayAmAsa stanapAnAdinA bhR^isham || 33|| sa tu saMvavR^idhe tatra himAchala ivAparaH | AjAnubAhurdIrghAkSho mahAvakShA mahAbalaH || 34|| raktavarNaH krUrakarmA yathAgnirjvalito babhau | nAma tasyA.akarodbhUmirmatsareti svabhAvataH || 35|| pa~nchavarShavayogasya chopavItapradAnakam | brAhmaNaiH kArayAmAsa dharitrI snehabhAvataH || 36|| sa tu vedAdikaM sarvaM shikShituM gurusannidhau | sthita ArjavasaMyukto grAhakaH shravaNena vai || 37|| mahAbuddhiH sa kAlenAlpena vedAdipAragaH | durbuddheH kanyakAM ramyAM tAmuvAha vilAsinIm || 38|| nAmnA madakarAkhyAtA sarvAvayavashobhinI | chaturA sarvakAryeShu viShayasya vivardhinI || 39|| ekasmin divase tasya matirjAtA durAtmanaH | vipulaM sutapastaptvA jeyaM brahmANDamojasA || 40|| sa shukramupasa~Ngamya vidyAM pa~nchAkSharImagAt | tapasA cha tayA shambhuM toShayAmAsa bhaktitaH || 41|| nirjane vana ekAnte puShpapallavashobhite | kandamUlaphalopete sujale saMsthito.atapat || 42|| divyavarShasahasraM sa nirAhAratayA sthitaH | japan pa~nchAkSharaM mantraM dhyAtvA hR^idi sadAshivam || 43|| dIkShAM pAshupatIM dhR^itvA toShayAmAsa sha~Nkaram | tasya pratapasA devAH kShubhitAshcha samantataH || 44|| na prakAsho raverAsInnAgnijvAla bhAsvaraH | bhUtAnyAkulatAM tatra prAptAni tapaso balAt || 45|| devAH sarShigaNAH sarve sha~NkaraM sharaNaM yayuH | matsarasya tapastaptAn rakSha no jagadIshvara || 46|| sha~NkarastaiH samAyuktaH pArvatyA svagaNaiH saha | taM deshamagamad hR^iShTo bhaktaM j~nAtuM mahAdbhutam || 47|| asthitvachAsamAyuktaM shvAsamAtrAvasheShitam | hInA~NgamAvR^itaM tatra valmIkena samantataH || 48|| mahogratapasA yuktaM devAH sarve visismire | R^iShayo.api mahAbhAgA dR^iShTvA taM tApasaM param || 49|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsuratapovarNanaM nAma trayoviMshatitamo.adhyAyaH || 1\.23 (##Page ## khaM\. 1 a\. 24 pAna 57) \section{1\.24 matsarAsurasamAgamo nAma chaturviMshatitamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | matsarAsuramugraM taM tApasaM shAmbhavaM prabho | bodhayAmAsa taM shambhurdAnavendraM mahAbalam || 1|| sha~Nkara uvAcha | bho bho matsara chottiShTha varAn varaya suvrata | tavogratapasA bhakttyA santuShTo.ahaM dadAmi tAn || 2|| aho dhairyamaho dhairyaM dhanyaM te tApasottama | dehabhAvamatikramya sthito.asi dR^iDhabhaktitaH || 3|| kleshaM tyaja tapo jAtaM siddhiM prAptAM tapobhuvam | pashyechChasi tathA yaM yaM taM taM dAsyAmi durlabham || 4|| shivasya vachanaM shrutvA prabuddho matsarAsuraH | unmIlya lochane.apashyachCha~NkaraM purataH sthitam || 5|| shivadarshanamAtreNa sattAvAnabhavatkila | utthAya taM namaskR^itya vinamraH premavihvalaH || 6|| uvAcha taM mahAbuddhiH shivaM kalyANakArakam | bhaktAnAM kalpavR^ikShaM cha pArvatIsahitaM prabhum || 7|| matsarAsura uvAcha | dhanyo vaMsho madIyo.adya janma sampattishAstrajam | j~nAnaM me janako mAtA tapo dhanyaM mahatprabho || 8|| munayo yaM na jAnanti yogino dhyAnashAlinaH | vedAH smR^itisamAyuktAstaM pashyAmi sadAshivam || 9|| evamuktvA namaskR^itya pUjayAmAsa harShataH | R^iShidevayutaM shambhu bhaktibhAvasamanvitaH || 10|| yathAvidhi sa sampUjya sha~NkaraM daNDavat kShitau | praNipatya samutthAya prA~njaliH stotramAkarot || 11|| matsarAsura uvAcha | namaste tridasheshAya sha~NkarAya shivAya cha | nirguNAya guNAnAM cheshAya sarvaguNAya te || 12|| apArAya mahAdeva pinAkadhara te namaH | namo namo maheshAya sarvAdhipataye namaH || 13|| umAkAnta namastubhyaM bhaktasaMrakShakAya cha | bhaktipriyAya devAya sarpahArAya te namaH || 14|| vR^iShadhvajAya nandIshavAhanAya trishUline | bhasmA~NgarAgadhArAya vyAghrAmbaradharAya te || 15|| bhAlachandra namastubhyaM pa~nchavaktrAya shambhave | dashabAhudharAyaiva trinetrAya kapAline || 16|| jaTAjUTadharAyaiva namo ga~NgAdharAya te | girishAya namastubhyaM gajacharmadharAya te || 17|| sadA brahmamayAyaiva namo brahmapradAyine | nirAdhArAya nityAya suyogipataye namaH || 18|| apAraguNadhArAya rudrAya tu namo namaH | kiM staumi tvAM mahAdeva yatra vedA vikuNThitAH || 19|| iti stutvA maheshAnaM matsaraH praNanAma tam | utthitaM taM shivaH prAha varaM varaya suvrata || 20|| idaM tvayA kR^itaM stotraM mama prItivivardhanam | paThate shR^iNvate sarvakAmadaM prabhaviShyati || 21|| vidyAmAyuH sukhaM rAjyaM putrapautrAdikaM cha yat | bhuktiM muktiM pradAsyAmi stotreNa stuvate.asura || 22|| shrutvA shivavacho ramyaM prahR^iShTo matsaro.abravIt | vinayAvanato bhUtvA shivaM bhaktavarapradam || 23|| matsara uvAcha | yadi devesha tuShTo.asi yadi dAsyasi me varAn | tadA.abhayaM te sarvatra bhaktiM dehi sadAshiva || 24|| pa~nchabhUtAtmakaM sarvaM triguNaiH suvirAjitam | tasmAnme maraNaM shambho na kadAchidbhavediha || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 24 pAna 58) ArogyAdisamAyuktamaishvaryaM dehi shAshvatam | brahmANDasya cha rAjyaM me dehi dehi sadAshiva || 26|| mudgala uvAcha | tasyaitadvachana shrutvA shivo vismitamAnasaH | devAH sarShigaNAH sarve vismitAH prAbhavan tadA || 27|| kimuktaM matsareNaivaM kA gatirvA bhaviShyati | tapasogreNa santuShTaH shivastaM pratyuvAcha ha || 28|| shiva uvAcha | yattvayA prArthitaM daitya tatsarvaM te bhaviShyati | ugreNa tapasA tubhyaM mayA dattaM sudurlabham || 29|| mudgala uvAcha | varAn sudurlabhAn prApya matsaro gR^ihamAgamat | harShito harShayan sarvAn suhR^ido mAtaraM striyam || 30|| AhlAdena sadA tatra sthito mAnyaiH sa mAnitaH | nAnAbhogAn prabhu~njAnaH suhR^idbhayaH sukhadAyakaH || 31|| putrau madakarAyAM dvau janayAmAsa matsaraH | atikAntiyutau tulyau pitrA vIryeNa tejasA || 32|| sundarapriya ityevaM nAma jyeShThasya so.akarot | viShayapriyanAmAbhUtkaniShThaH prItidaH paraH || 33|| ekasmin divase daityaH shvashurasya gR^ihaM gataH | tatra nAnAvidhA daityA militAstamabodhayan || 34|| daityA UchuH | kiM sthito.asi mahAtejastvaddAsyavashagA vayam | jeShyAmaH sarvadevAdIMstvatsAhAyyena matsara || 35|| tvatsamo naiva vIro.asti brahmANDe kutrachitprabho | varadAna balADhyastvaM nirbhayo.asi mahAsura || 36|| Aj~nAM dahi gamiShyAmo jetuM devAnna saMshayaH | shastrAstraistAnvinirbhidya bhavAma svargabhoginaH || 37|| mudgala uvAcha | daityAnAM vachanaM shrutvA matsarastAnuvAcha ha | bhavadbhiH kathitaM sarvaM hitakArakamuttamam || 38|| mamApi hR^idaye nityamevaM vasati dAnavAH | kiM karomi cha me mAtA nivArayati mAM sadA || 39|| indraste sa pitA putra devAH pUjyAH savAsavAH | ato dharmeNa vartasva yenehaparalokabhAk || 40|| matsarasya vachaH shrutvA daityAste tvabruvan vachaH | akhilaM dharmakaraNaM bAdhAdaM bhAvapUrvakam || 41|| daityA UchuH | shR^iNu matsara vR^ittAntaM purAbhUtaM svadharmajam | asmAkameva mAnyaM yattava saMshayanAshakam || 42|| jalandharaH samutpannaH shivavIryAnmahAbalaH | tena shambhurjitaH sa~Nkhye devAH sarve cha nirjitAH || 43|| pArvatIM dArabhAvArthaM grahItuM tUdyato.abhavat | daityA etAdR^ishA jAtA bahavo matsarAsura || 44|| yatra mAnyAH santi devAstatra daityAH pradUShitAH | daityA mAnyAstadA devA dUShitAH prabhavanti vai || 45|| devendrAH shatravaH santi daityAnAM satataM prabho | atastyaktvA svasandehaM jaya devAn mahAbala || 46|| tyaja tAM mAtaraM pR^ithvIM munidevasahAyinIm | vasAtra tvaM mahAbhAga asmAbhiH sahitaH sadA || 47|| teShAM vachanamAkarNya matsaro.ahitakArakam | tathaiva kR^itavAMstatra tyaktvA pR^ithvImuvAsa ha || 48|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsurasamAgamo nAma chaturviMshatitamo.adhyAyaH || 1\.24 (##Page ## khaM\. 1 a\. 25 pAna 59) \section{1\.25 matsarAsurasenAvarNanaM nAma pa~nchaviMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAbhAga kathAM pApapraNAshinIm | vakratuNDAvatArasya prayojanavikAshinIm || 1|| daityAH sambhUya sarve te gatAH shukraM mahAmunim | daNDavattaM praNemushcha matsareNa samanvitAH || 2|| shukrastAn mAnaMyAmAsa kimarthaM yUyamAgatAH | bhavatA kAryasiddhiryA tAM kariShyAmi yatnataH || 3|| shukrasya vachanaM shrutvA sudhArasasamaM mune | harShitAH praNipatyainamUchuH sarve hitAvaham || 4|| tava svAmin prasAdena matsaraH kuladhArakaH | asmAkaM sarvabhAgasya phalarUpastathA kR^itaH || 5|| varAn prApya mahAbAhurasmAkaM hitamAshritaH | daityAnAM dAnavAdInAM rAjA.ayamiti nishchitam || 6|| tasya rAjyAbhiShekArthaM yAhi tvaM sarvamAnada | asmAkaM dhAmasarvasvaM tvameva munisattama || 7|| daityAnAM vachanaM shrutvA shukro.avAdIt tatheti cha | agamat rAjyalAbhArthaM matsarasya durAtmanaH || 8|| militAstatra sarve te daityadAnavarAkShasAH | harSheNa mahatA yuktA mahotsavaparAyaNAH || 9|| teShAM mukhyAn mahAbhAgAMstAn ChR^iNuShva prajApate | sa~NkShepeNa pravakShyAmi prAdhAnyena mahattamAn || 10|| namuchiH shambaraH shumbho nishumbhaH kAlabhairavaH | virochano viprachittiH prahrAdo mahiShAsuraH || 11|| andhakAsuranAmA cha rurudaityaH pratApavAn | ityAdyA bahavo daityA militAstasya chotsave || 12|| yathAvidhi tathA tatra brAhmaNairvedapAragaiH | R^igyajuHsAmamantraishchAbhiShikto matsaro.abhavat || 13|| ushanAH sarvakartAbhUtteShAM madhye pratApavAn | sAkShAdyogI gaNeshasya mahAbhakto mahAmuniH || 14|| daityAdInAM sa rAjAbhUn matsaraH paravIrahA | shushubhe.atIva tejasvI madhyAhnArka iva shriyA || 15|| sarve svasvagR^ihaM jagmuH sanAthAshcha vayaM kR^itAH | shukreNeti vadantaste harShayuktA prajApate || 16|| gate kiyati kAle cha matsaraH sa mano dadhe | brahmANDajayane duShTo juhAva sakalAsurAn || 17|| AgatAste tvarAbhAjaH kiM kAryaM vada mAnada | tAnuvAcha jayAkA~NkShI trailokyaM vashamAnaye || 18|| tasya tad vachanaM shrutvA hR^iShTAH sarve mahA.asurAH | nadanto meghasannAdaiH kAlAnAM kalanAtmakaiH || 19|| shastrAstrANi hyamoghAni dhR^itvA vAhanagA babhuH | sannaddhAH sarvabhAvena chatura~NgabalAnvitAH || 20|| padAtayo hyasa~NkhyAtA nAnAshastradharAstathA | parvatadrumapAShANahastAH sanniHsR^itAH prabho || 21|| sindUrAruNabhAlAshcha muktakeshA mahAbalAH | uDDIyoDDIya dhAvantaH shikShAyuddhakarAstataH || 22|| shastrayuddhe mallayuddhe gadAyuddhe vishAradAH | astrayuddhavichAraj~nA niHsR^itAH prAsadhArakAH || 23|| dhUlivrajena teShAM tu bhAskaro niShprabhaH kR^itaH | agre daityasya senAyA bhUShaNAni yathA babhuH || 24|| tathA hastisahasrANAM sahasrANi yayuH puraH | dhAtubhI ra~njitAnyeva nAnAchitrairmahAmune || 25|| sindUrAruNabhAlAni lasatkumbhadharANi cha | (##Page ## khaM\. 1 a\. 26 pAna 60) ghaNTAsAndraninAdaishcha nAditAni tvitastataH || 26|| mahAvIrAshritAnyeva kuntalAdyastrakaistathA | pUrNAni cha~nchalAshchaiva parvatA iva shobhitAH || 27|| girINAM chaiva dantAgrairbhedakAni prajApate | shuNDAbhirvR^ikShajAlAnAM ChedakAni mahAnti cha || 28|| madenAsiktabhAlAni bhramarairgu~njitAni cha | raNe shatrusahasrANAM nAshakArANi sarvashaH || 29|| niHsR^itAni purebhyashcha senAshobhAkarANi cha | daityaiH sudAruNaistAni svAshritAni samantataH || 30|| tato.ashvAnAM mahAsenA niHsR^itA balavattarAH | cha~nchalA vAyuvegAshcha tatrA.ashvAH pUrNabhUShitAH || 31|| chAmarairvIjitAshchaiva manovegA mahAbalAH | uDDIyoDDIya dhAvanta AkAshe vAyavo yathA || 32|| khurAghAtairvisphuli~NgAn prasraMvata itastataH | nAnAshastradharAstatra daityA rejuryathA ghanAH || 33|| kAlasya bhayadAH sarve nAnAyuddhavishAradAH | apArAshcha samArUDhA dAruNAH pApanishchayAH || 34|| tatra kechinmahAdaityAH kharArohA viniHsR^itAH | ajayAnAdhirUDhAshcha govAhanavirAjitAH || 35|| mahiShArUDhakAshchAnye vyAghrArUDhA mahAbalAH | siMhashArdUlavAhAshcha khagavAhAstathApare || 36|| ityAdichitrarUpeShu vAhaneShu virAjitAH | niHsR^itA asurAH sarve yamamattumivodyatAH || 37|| tato rathasamArUDhA rathino niHsR^itAH prabho | apArAshcha mahAkrodhAruNanetrA bhaya~NkarAH || 38|| rathAshvAla~NkR^itAstatra maNimuktAdibhiH paraiH | nAnAshastrAstrabhAraishcha pUritA meghaghoShiNaH || 39|| dhvajairala~NkR^itAH pUrNA ashvairjavanashAlibhiH | saMyutAshchaturaiH sUtairmahAvIraiH samAshritAH || 40|| rathAH kharayutAH kechid vR^ikairvai vAhitAH pare | siMhairgobhirgajairR^ikShairnAnApashubhirAbabhuH || 41|| tatra vajrasamA~Ngaishcha kharaiH shatamitairyutam | ala~NkR^itaM rathaM daityo matsaraH sa samAruhat || 42|| tasyA.agre tatsutau shUrAvashvArUDhau prajagmatuH | virochanAdayo daityAH samantAjjagmurAjiShu || 43|| pR^ithivyAM tasya sainyaM tat samudra iva sambabhau | mahArathamahAvIrayuddhabhUShaNabhUShitam || 44|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsurasenAvarNanaM nAma pa~nchaviMsho.adhyAyaH || 1\.25 \section{1\.26 pAtAlavijayo nAma ShaDviMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | tato dakSha mahatsainyaM pR^ithivIjayanodyatam | hanane kShatriyANAM tatpravR^ittaM kAlachakravat || 1|| virochanAdayo daityAH sthitA yatra yamopamAH | yuddhaM taiH saha kurvANaH kaH sthAsyati pumAn bhuvi || 2|| daityAH pAdaprahAreNa chUrNayanto.adrisa~nchayAn | (##Page ## khaM\. 1 a\. 26 pAna 61) sheShamastakamAnamya bhAreNaiva prachakrire || 3|| tAn meghasadR^ishAn dR^iShTvA parvatAkArasaMsthitAn | abhavan yamarUpAn te kShatriyA gatajIvinaH || 4|| kechitpalAyitAstatra kechichcha sharaNaM yayuH | mahAvIrAstu te yuddhaM kR^itvA svargaM yayurmatAH || 5|| ye mR^itAstatsutAstaistu sthApitAH karadAyinaH | sharaNAgatarAjAnaH sthApitAH svapade tathA || 6|| yachcha rAjavihInaM tu daityAstatrAdhipAH kR^itAH | rAjAnaH sarvaviShaye babhUvurbhAgasaMyutAH || 7|| deshe deshe tathA daityAH kShatriyANAM cha sannidhau | sthApitA bhAvabodhArthamevaM sarvatra kAritam || 8|| sadvIpAM vasudhAM sarvAM jitvA daityo nananda ha | matsaro.ativashAM pR^ithvIM tatra dR^iShTvA prajApate || 9|| pAtAlamagamaddaityo daityavR^indasamanvitaH | matsaro nAgasarpANAM jayArthaM balavAMstataH || 10|| nAgodyAnAni gatvA te babha~njurditinandanAH | tAn dR^iShTvA nAgarAjA vai yuddhArthaM samupAyayuH || 11|| vAsukistakShakashchaiva kambalAshvatarau tathA | ityAdyA bahavo nAgA nAgarAjAH samAyayuH || 12|| sannaddhAH krodhayuktAste mahAbhogA mahAbalAH | rathAdiShu samArUDhA nAnAvAhanagA babhuH || 13|| shastrAstranichayairbANairdaityAn jaghnurmahAbalAn | daityAstAn shastrasa~NghAtaiH pAtayAmAsurojasA || 14|| nAgairmahAbailastatra nihatA daityasa~nchayAH | bhagnadarpAH palAyanta dashadikShu suvihvalAH || 15|| daityAnAM kadanaM dR^iShTvA virochanamukhA.a.ayayuH | asurAH krodhasaMyuktA nAgAMshchAmardayaMstu te || 16|| shastrAstrairvividhairdaityA mArayAmAsurojasA | keShA~nchin mastakA bhagnAH pAdahastodaraM tathA || 17|| shoNitAnAM mahAnadyaH prAsravan vai disho dasha | bhagnadarpA bhayAnnAgAH palAyanamakurvata || 18|| kechittAn sharaNaM jagmurdaityAn paramadAruNAn | hAhAkAraravairyuktA nAgAstrAsasamanvitAH || 19|| daityAnAM pauruShaM dR^iShTvA vAsukipramukhA.a.ayayuH | krodhena paritaptAMstAn vArayAmAsurojasA || 20|| takShakAdimahAnAgA viShaM kShubdhAshcha tatyajuH | vivaraM tadviShaiH sarvaM vyAptaM tatra prajApate || 21|| mahAviShabhavA jvAlA dadAhAsurapu~NgavAn | mR^itA daityA aneke cha garalena prapIDitAH || 22|| na sthAtuM shakyate tatra daityaiH sa~NgrAmamaNDale | shastrANi teShAM sarvANi dagdhAni cha tadA kila || 23|| gajAshvarathapAdAtaM mR^itaM dagdhaM cha sarvashaH | mUrChitAH patitA bhUmau virochanamukhAstataH || 24|| nAgA modaM prachakruste nAdayanto disho dasha | harSheNa mahatA yuktA nR^ityanti sma sthitAH pare || 25|| etasminnantare tatra pratApI cha virochanaH | utthitaH samarashlAghI gatapIDo mahAbalaH || 26|| shukreNa tatra daiteyA vidyayA nirviShAH kR^itAH | utthitAH sarvataH sarve andhakapramukhA babhuH || 27|| asurAH krodhasaMyuktA garuDAstraM cha tatyajuH | tasmAttu garuDA jAtA nAgAn sarvAnabhu~njata || 28|| tatra vAsukinA tena viShajvAlA pravartitA | (##Page ## khaM\. 1 a\. 27 pAna 62) garuDAshcha tayA dagdhA garuDAstraM tathA.abhavat || 29|| etat dR^iShTvA mahAshcharyaM vAsukeH pauruShaM mahat | virochanAdayaH sarve garuDA mAyayA.abhavan || 30|| taiH sarvairbhakShitaM sainyaM nAgAnAM taddisho dasha | palAyanta bhayodvignA mahAnAgAshcha bhIravaH || 31|| sarparAT takShakAdyA ye garuDaiH pIDitA bhR^isham | mUrChitAshcha mR^itaprAyA jAtA yuddhe cha dAruNe || 32|| sheSheNa sarvavR^ittAnto j~nAto j~nAtibhaya~NkaraH | Ayayau sAmabhAvena sharaNaM daityasannidhau || 33|| kimarthaM krodhasaMyuktA daityA brUta mahAbalAH | bhrAtarastvasurA yUyaM madIyA nAtra saMshayaH || 34|| kimarthaM yuddhamArabdhaM vaktavyaM ditinandanAH | pAtAlavAsinaH sarve bhavanto vayameva cha || 35|| mudgala uvAcha | sheShasya vachanaM shrutvA pratApI cha virochanaH | uvAcha taM vacho ramyaM tejoyuktaM svabhAvataH || 36|| virochana uvAcha | sheSha sheSha mahAbhAga mAnyo.asi cha mahAmate | snehena vadasi prAj~na satyaM shR^iNu cha madvachaH || 37|| asmAkaM matsaro rAjA brahmANDaM vashamAtmanaH | ichChatyAshAsanaM tasya grAhyaM yuShmAbhirAdR^itaiH || 38|| nochennAgAsurANAM cha vinAshaH prabhaviShyati | tvaM shreShThaH sarvabhAvena sarveShAM hitamAchara || 39|| virochanavachaH shrutvA sheShaH sarvArthakovidaH | prahasaMstamuvAchedaM sAmayuktaM mahAmatiH || 40|| yadichChati mahAbhAgo matsarastat karomyaham | ityuktvA dAtumudyuktaH karabhAraM cha vArShikam || 41|| nAnAratnAni dattvA vai sAma chakre.asuraiH saha | nAgAn vAsukimukhyAn sa gR^ihItvA svasthalaM yayau || 42|| asurA harShitAH sarve jitanAgA mahAbalAH | pAtAlajayino bhUtvA varuNaM jetumAyayuH || 43|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite pAtAlavijayo nAma ShaDviMsho.adhyAyaH || 1\.26 \section{1\.27 matsarAsuravijaya indraparAjayo nAma saptaviMshatitamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | asurA jayashobhADhyA varuNAlayamAgatAH | dUtaM sampreShayAmAsurvaruNasya sabhAM prati || 1|| varuNasya sabhAM gatvA dUto vachanamabravIt | shR^iNu toyendra vAkyaM me preShito matsareNa yat || 2|| mama vai vashago bhUtvA tiShTha sthAne mahAbala | nochetsa~NgrAmabhUmau tvAM vadhiShyAmi surAMstathA || 3|| dUtasya vachanaM shrutvA varuNaH krodhamUrChitaH | sa~NgrAmAya cha sannaddho babhUvAtibhayAnakaH || 4|| makarArUDha evA.asau pAshAdyastrapradhArakaH | yAdAMsi devarUpANi gR^ihItvA bahirAyayau || 5|| dUtena kathitaH sarvo vR^ittAnto varuNasya tam | shrutvA matsaradaiteyo daityairyuddhodyato.abhavat || 6|| devAnAmasurANAM cha sainye paramadAruNe | (##Page ## khaM\. 1 a\. 27 pAna 63) parasparaM susannaddhe raNabhUmau prajagmatuH || 7|| devAnAM sainyamatyugraM dR^iShTvA khalu virochanaH | mahiShAsuranAmA cha shumbhashchaivAndhakAsuraH || 8|| anye te bahavastatra dhAvanto raNamUrdhani | nAdayanto dishaH sarve jaghnurdevAMshcha sAhasAt || 9|| militA devadaityAste parasparajayepsavaH | shastrAstrairvR^ikShapAShANairjaghnurvIrAnanekashaH || 10|| abhavattumulaM yuddhaM daityadevavinAshanam | dinatrayaM mahAghoraM daityA bhagnAstato.abhavan || 11|| jalashAyina evaM sma devA garjanti bhairavam | mUrChitA daityabhUpAshcha virochanamukhAstathA || 12|| tAn kAvyaH sAvadhAnAMshcha chakAra svena tejasA | utthitAH sarvavIrAste yuyudhustvasurAH punaH || 13|| krodhena mahatA yuktA jaghnurdevAn mahAbalAn | punashcha tumulaM yuddhaM babhUvAtibhayAnakam || 14|| yuddhaM chakrurahorAtraM surAH sarve jalaukasaH | yAdasAM cha gaNAH sarve mR^itA bhagnAH prachUrNitAH || 15|| sarva devagaNAstatra vavrajuH sarvatodisham | varuNaM cha dadhArA.api balavAn sa virochanaH || 16|| dhR^itaM varuNamAshrutya dudruvushcha jalaukasaH | mR^itAH kechit kShatAH kechichCharaNaM ke cha tAn yayuH || 17|| harShitA nAdasaMyuktA daiteyA jagmurAdR^itAH | uttare dhananAthaM te jalamArgata eva cha || 18|| kubereNa sa vR^ittAntaH shruto varuNalokataH | palAyanaM samAlambya kailAse sha~NkaraM yayau || 19|| taM tathAgatamAshrutya daityA paramadAruNAH | alakAyAM praveshaM te chakrushcha jayashAlinaH || 20|| evaM jitvA kuberaM taM varuNena samanvitAH | dharmarAjaM yayuH sarve daiteyA mR^ityurUpakam || 21|| yamarAjastu sannaddhaH shrutvA dUtamukhAt kathAm | yamo rAgaishcha rakShobhirvividhaiH parivAritaH || 22|| mahiShArUDha evA.asau daNDahasto mahAbalaH | Ayayau raNabhUmiM cha mahAmR^ityusamanvitaH || 23|| yamaM samAgataM dR^iShTvA mR^ityurogAdibhiryutam | daiteyAH krodhasaMyuktA yuyudhuH sahasA balAt || 24|| devAnAM chaiva daityAnAM vIrAshcha yuyudhurbhR^isham | parasparaM bodhayanto jaghnurnAnAprahArataH || 25|| mahAdbhutaM pa~nchadinaM yuddhaM dAruNarUpakam | nAshakaM devadaityAnAM babhUvaivaM prajApate || 26|| yAmyaishcha marditA daityA mR^itAH kechit kShatAH pare | vavrajuH sarvashastatra mR^ityusantrAsatApitAH || 27|| etasminnantare tatra viShayapriya AgataH | matsarAsuraputrastu yuyudhe mR^ityunA saha || 28|| matsarapreraNAt shIghraM narANAM hR^idyatADayat | tenAstreNa cha shastreNa rogAH paramapIDitAH || 29|| yAmyAste mR^ityurUpA vai palAyanamakurvata | yamena bahudhA shastrairyodhayAmAsa dAruNam | mahiShaM mUrChitaM kR^itvA pAtayAmAsa vai yamam || 30|| utthito dharmarAjashva kAladaNDena vegataH | atADayaddaityaputraM taM garjanviShayapriyam || 31|| kAladaNDastu taM dR^iShTvA patito dharaNItale | Agatya sahasA tena pratApena dhR^ito yamaH || 32|| tasyaitachcha mahatkarma daityaputrasya daityapAH | tuShTuvuH paramaprItA dhanyaM dhanyaM tamabruvan || 33|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 27 pAna 64) yamaM dhR^itvA cha daiteyA AyayushchAmarAvatIm | indro.api devasa~Nghaishcha sannaddho vairabhAvataH || 34|| agnirvAyuH prasannaddhAvAgatau balasaMyutau | devAH sarve mahAbhAgAH svasvalokAt samAyayuH || 35|| vishvedevAshcha sAdhyAshcha rudrA vasava eva cha | gandharvAshchaiva yakShAshcha vidyAdharasamAyutAH || 36|| grahAshchandrashcha sUryashcha AdityA balavattarAH | sannaddhAH sarvadevAste vajriNaM jagmurAdR^itAH || 37|| sarvadevagaNairindro raNabhUmiM samAyayau | airAvatasamArUDho vajrapANirmahAbalaH || 38|| devasainyaM susannaddhamAgataM svabalAnvitam | dR^iShTvA daityagaNAH sarve jaghnuH shastraprahArataH || 39|| devA jaghnushcha tAn shastrairmahAkrodhasamanvitAH | evaM parasparaM tatra tumulaM yuddhamapya.abhUt || 40|| mR^itA daityAstathA devastADitAH shastraghAtataH | daityairhatAshcha devAste ChinnA bhinnAH sumUrChitAH || 41|| evaM parasparaM yuddhaM devadaityavinAshanam | saptarAtramabhUttIvraM tato daityAH palAyitAH || 42|| virochanAdayaH sarve mUrChitA dharaNItale | jayavantaH surendrAste vadantaH sma praharShitAH || 43|| etad dR^iShTvA mahAshcharyaM sundarapriya AgataH | jyeShThaputro matsarasya yuyudhe sarvadaivataiH || 44|| shastrAstrairmallayuddhaistan marditaM tena sarvashaH | devasainyaM dikShu tatra palAyata bhayAturam || 45|| shoNitaprasravAstatra nadyo jAtAH prajApate | indro.api yuyudhe tena daityaputreNa dhImatA || 46|| vajreNa nihatastatrendreNa daityo mahAbalaH | na chachAla tadAshchAryamindrachetasi sa~Ngatam || 47|| daityaputraH samAgatya sva~NgenairAvataM gajam | mUrChitaM kArayAmAsa vajriNaM cha padAgrahIt || 48|| mardayitvA sureshAnaM svavashaM cha chakAra ha | dhR^itvA purandaraM so.api svasthAnamagamanmudA || 49|| daityaiH sampUjitastatra mahAbalaparAkramaH | sundarapriyaputro.abhUn matsarasya praharShitaH || 50|| devAH kechid dhR^itAstatra kechidvai mUrChitAH kutAH | kechit palAyitA dakSha bhagnAH ke.api vichUrNitAH || 51|| evaM sa sakalAn devAn vashAMshchakre mahAbalaH | matsarAsura evA.ayaM svargAdhIsho babhUva ha || 52|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsuravijaya indraparAjayo nAma saptaviMshatitamo.adhyAyaH || 1\.27 (##Page ## khaM\. 1 a\. 28 pAna 65) \section{1\.28 matsarAsuracheShTitakathanaM nAma aShTAviMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | devAshcha sharaNaM kechit kashyapAdIn samAyayuH | vihvalA bhayabhItAste shashaMsurdaityacheShTitam || 1|| devA UchuH | matsareNa praduShTena jitA devAH savAsavAH | indro dhR^ito mahAbhAga vayaM sharaNamAgatAH || 2|| rakSha tvaM munishArdUla tvaM pitA bhayavihvalAn | jIvanAshasamAd duHkhAdindraM mochaya matsarAt || 3|| devAnAM vachanaM shrutvA vasiShThAdisamanvitaH | brahmANaM prayayau devaiH kashyapo vaMshavR^iddhaye || 4|| satyaloke samAsInaM gatvA dR^iShTvA nanAma cha | stutvA taM vividhairvAkyaiH prA~njaliH pratyuvAcha ha || 5|| kashyapa uvAcha | matsareNa dhR^itaH svAminnindro devavaraiH saha | devasthAnapatirjAto daityaH paramadAruNaH || 6|| devA daityAH pade sve sve yathAyogye vasanti vai | tathA kuru jagannAtha tvaM dhAtA cha gatirhi naH || 7|| kashyapasya vachaH shrutvA devAMshcharShInathA.abravIt | pitAmahaH prajAnAtha hR^idayena vidUyatA || 8|| brahmovAcha | shR^iNudhvaM munayo devAH shivaprAptavaro.asuraH | ajeyaH sarvabhUtAnAM devAdInAM visheShataH || 9|| na shakto.ahaM kadA kartuM yathAyogyaM svabhAvataH | gachChAmi sharaNaM viShNuM bhavadbhiH saha pAlakam || 10|| vaikuNThamagamad brahmA devaishcha munibhiH saha | gatvA viShNuM namaskR^itya stutvovAcha prajApatiH || 11|| matsareNa dhR^ito yuddhe indro devavaraH prabho | kiM sthito.asi mahAviShNo tvaM pAlaka iti shrutaH || 12|| brahmaNo vachanaM shrutvA viShNustaM pratyuvAcha ha | na shakyate mayA dhAtarvashaM kartuM mahAsuram || 13|| shivasya varadAnena matto.asau daityapu~NgavaH | tasmAchcha sharaNaM yAmaH sha~NkaraM nAtra saMshayaH || 14|| brahmAdibhiH svayaM viShNuH kailAsamagamatkila | sha~NkaraM praNipatyA.aha sarvairmunigaNaiH saha || 15|| viShNuruvAcha | namaste bhagavan shambho namaste shUlapANaye | namaste jagatAM nAtha sarvasAkShinnamostu te || 16|| namo namo mahAdeva sraShTre rAjasarUpiNe | pAtre viShNusvarUpAya hantre rudrasvarUpiNe || 17|| pa~nchavaktradharAyaiva yogine yogadAyine | nirguNAya nirUpAya brahmabhUtAya te namaH || 18|| matsareNa mahAdeva pIDitAste surarShayaH | dhR^ita indraH surAdhIsho mardayitvA surAn param || 19|| bhayabhItA vayaM tena sharaNaM tvAmupAgatAH | rakSha no devadevesha tvaM shreShTho devapAlaka || 20|| viShNorvachanamAkarNya shivashchintAturaH svayam | uvAcha tAn devamunIn viShNumukhyAn maheshvaraH || 21|| shiva uvAcha | tapasogreNa devesha mayA daityo vivardhitaH | varairmahAdurlabhaishcha kiM karomi janArdana || 22|| daityo nAshayituM viShNo na shakyaH sa kadAchana | vichAraM kuru devesha tvaM buddhiyuta eva hi || 23|| shivasya vachanaM shrutvA viShNuH paramakampitaH | uvAcha duHkhayuktena hR^idayena sureshvaram || 24|| viShNuruvAcha | kartA tvamanyathA kartA hyakartA nAtra saMshayaH | viparItaM tvayoktaM chedvayaM kiM karavAmahe || 25|| tava vai sannidhau deva vasAmashcha sadAshiva | (##Page ## khaM\. 1 a\. 29 pAna 66) vayaM daityavashA naiva charAma iti me matiH || 26|| vaikuNThAdipadaM tyaktvA tava sannidhimAgatAH | adhunA matsaro daitya AgamiShyati tatra saH || 27|| vaikuNThaM satyalokaM cha gR^ihItvA sukhameShyati | tava sthAnaM na kailAsaM bhaktatvAdvai grahIShyati || 28|| viShNoshcha vachanaM shrutvA shivo niHshvAsasaMyutaH | sthitastatraiva dakSha tvaM shR^iNu matsaracheShTitam || 29|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsuracheShTitakathanaM nAma aShTAviMsho.adhyAyaH || 1\.28 \section{1\.29 shivamatsarAsurasamAgamo nAma ekonatriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | indraM dhR^itvA mahAdaityo matsaro harShasaMyutaH | airAvatasamArUDho yayau tAmamarAvatIm || 1|| virochanamukhairvIraiH saMvR^ito daityapu~NgavaH | shushubhe tatra tejasvI prabhAveNa balena cha || 2|| indrAsane samAsInaM taM yayushchApsarogaNAH | gaMrdhavAshchAraNAshchaiva bhayabhItAH samantataH || 3|| siShevire mahAbhAgaM matsaraM tvamitaujasam | sarvabhAvena taM hR^iShTaM chakruH sarve svavidyayA || 4|| devodyAneShu sarveShu vichachAra mahAsuraH | kushalo devabhogeShu bhogAMshcha bubhuje parAn || 5|| devasthAnAni sarvANi vibhajya pradadau svayam | daityebhyo mukhyamukhyebhyo balena sahito mune || 6|| dattAni yAni sthAnAni sthitAsteShu mahAsurAH | nAnArUpAn devabhogAn bubhujustatra saMsthitAH || 7|| matsaraM sevamAnAste hyatidarpeNa saMvR^itAH | ekasmin divase bhauma indrAsanasamAshritaH | matsaro harShayuktaH san daityAn provAcha garvitaH || 8|| matsarAsura uvAcha | bho bho virochanAdyAshcha shR^iNudhvaM cha vacho.asurAH | brahmAdayo mahAbhAgAH kathamatraiva nAgatAH || 9|| namasyanti na deveshA mAM yadA matsarAnvitAH | sarvaM madaM tadA teShAM hariShyAmi na saMshayaH || 10|| matsarasya vachaH sarve tuShTuvurdaityadAnavAH | dUtaM sampreShayAmAsa matsaraH krodhasaMyutaH || 11|| gachCha dUta trayANAM tvaM brahmAdInAM padeShu vai | deveshAn vada vAkyaM me sAvadhAnena chetasA || 12|| darshanArthaM matsarasya yAntu devA mayA saha | nochenmatsaradaiteyastADayiShyati nishchitam || 13|| matsarasya vachaH shrutvA gato dUto balAnvitaH | andhako nAma daityendro mahAvegasamanvitaH || 14|| satyaloke sa dhAtAraM na dadarsha mahAbalaH | shUnyAM tAM nagarIM vIkShya gato vaikuNThamAdarAt || 15|| tatrApi tAdR^ishaM dR^iShTvA gataH kailAsameva saH | tatrAnandayutAn sarvAn devAMshcharShIn dadarsha cha || 16|| sabhAmadhyagato daityaH shivachAraiH praveshitaH | Asanasthena sharveNa Asane viniveshitaH || 17|| kailAsavibhavaM dR^iShTvA vismito mAnase.abhavat | sadAnandamayaM dhanyaM manyamAnaH svachetasi || 18|| pR^ichChantaM sha~NkaraM daitya uvAcha balagarvitaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 29 pAna 67) tR^iNIkR^itya maheshAnaM sarvAn devAMstadAndhakaH || 19|| andhaka uvAcha | matsarAsuravAkyaM cha shR^iNudhvaM surasattamAH | jitvendra devanAthaM cha jAto.ahaM jagadIshvaraH || 20|| ato maddarshanArthaM cha bhavanto.api sahAnugAH | brahmA viShNushcha rudrashcha AgachChantu madantikam || 21|| tasmAdbhavadbhiradyaiva mayA saha sureshvarAH | AgantavyaM matsarasya darshanArthaM tu satvaram || 22|| andhakasya vachaH shrutvA shivaH krodhasamanvitaH | uvAcha taM mahAdaityaM mukhAdagniM samudgiran || 23|| shiva uvAcha | kiM mAM vadasi pApiShTha tR^iNIkR^itya cha yat vachaH | madvarasya prabhAveNa matsaro vijayI dhruvam || 24|| yadA.ahaM krodhasaMyuktastadA bhasmamayaM khalam | kariShyAmi na sandehaH sAsuraM matsaraM khalu || 25|| matsarAj~nAvasho.ahaM re kiM prajAto.asurAdhama | matvA tvAM mUDha dUteti mochayAmi na saMshayaH || 26|| gachCha taM matsaraM daityaM vada vANIM mayeritAm | nochettvAM bhasmasAt kuryAM kupito.ahaM khalottama || 27|| shivasya vachanaM shrutvA matsaraM tvandhako yayau | kathayAmAsa vR^ittAntaM sarvadaityayutAya cha || 28|| vibhavaM varNayAmAsa kailAsasya yathAyatham | brahmANDe na samaM ki~nchit kailAsasya mahAsurAH || 29|| andhakasya vachaH krUraM shrutvA daityAH mahAbalAH | virochanamukhAH sarve matsaraM krUramabruvan || 30|| kiM sthito.asi mahAbAho jeShyAmastvatprasAdataH | devatrayaM na sandeha Aj~nAM dehyasureshvara || 31|| daityAnAM vachanaMshrutvA tejoyuktaM sa matsaraH | uvAcha krodhasaMyuktastAn daityAn harShayanniva || 32|| matsara uvAcha | mayA tapaHprabhAveNa prAptaM tejo mahAdbhutam | tatra shambhurvR^ithA mAnI svAtmAnaM manyate.arthadam || 33|| tapohInAya rAjyaM vai brahmANDasya dadAti chet | tadAyaM jagadIsho vai manyate nAnyathA mayA || 34|| ataH shambhuM vijeShyAmastapastejaH samanvitaH | darpaM tasya hariShyAmi vR^ithA brahmeti mAninam || 35|| vedAnte brahmavedeShu kathitaM nirvikapalkam | tadeva sarvamAnyaM vai jagadIshatayA babhau || 36|| sakAmakarmaNA sarvaM prApyate manujastathA | brahmArpaNatayA karma kR^itaM chenmuktirApyate || 37|| akhilaM karmaNA sR^iShTaM pAlitaM cha prahIyate | tatra kiM taistribhirdevaiH kriyate karmajaiH khalu || 38|| karmaNA.ahaM sR^ijAmyeva pAlayAmi harAmi cha | karmAdhInaM jagatsarvaM sadevAsuramAnuSham || 39|| evamuktvA mahAdaityo virochanamukhairvR^itaH | Ayayau sha~NkarasthAnamAveshena samanvitaH || 40|| nAnAshastrAstradhArAbhirhatAstatra bahiH sthitAH | shivachArAshcha taiH sarve palAyanta cha pIDitAH || 41|| ChinnabhinnA~NgadehAshcha yayuH sha~Nkarasannidhau | UchuH samAgato daityaiH sarvaiH sAkaM sa matsaraH || 42|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite shivamatsarAsurasamAgamo nAma ekonatriMsho.adhyAyaH || 1\.29 (##Page ## khaM\. 1 a\. 30 pAna 68) \section{1\.30 shivAdiparAjayo nAma triMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | gaNAnAM cha pishAchAnAM vachanaM dAruNaM mahat | shrutvA shivaH svayaM tatra yuddhArthaM daMshito.abhavat || 1|| brahmA viShNushcha kAmashcha vasavo dhanado.abhavat | chandraH sUryastathA vahnisamIrAdyAshcha daMshitAH || 2|| kAlAgnirudramukhyA ye bhairavo bhUtanAyakaH | kR^itvA yuddhakShamaM veShaM sthitAH sha~Nkarasannidhau || 3|| aShTabhairavamukhyAshcha vIrabhadrAdayo.abhavan | nandI bhR^i~NgI puShpadantamahAkAlaravAH sthitAH || 4|| mahAkAlImukhAstatra devyaH shastradharA.a.ayayuH | evaM nAnAvidhaiH sainyairvR^itaH shambhurmaheshvaraH || 5|| vR^iShArUDho mahAtejA Ayayau yuddhalAlasaH | yatra daityAH sthitAstatra kArtikeyAdibhiryutaH || 6|| sha~NkaraM sainyasaMyuktaM nAnAyuddhavishAradam | nAnAshastradharaM dR^iShTvA daityeshAshchikShipuH sharAn || 7|| tad dR^iShTvA kupitA devAH shastrAstraistAnatADayan | evaM parasparaM yuddhamabhavaddAruNaM mahat || 8|| devAnAM chaiva daityAnAmanyonyajayakA~NkShiNAm | shastrAstranichayairbANairandhakAraH pravartitaH || 9|| sainyAnAM rajasA vyAptamAkAshaM sarvato babhau | na prAj~nAyata tatraiva svIyo vA.apara eva cha || 10|| ghaNTAnAM sha~NkhatUryANAM vIrANAM rathinAM tathA | bR^iMhitAnAM heShitAnAM shabdaistadvadhirIkR^itam || 11|| devAn dR^iShTvA surA jaghnurdaityAn devAstathApare | asambandhaM mahAyuddhaM chakrire suradAnavAH || 12|| shastraiH shastrANi saMvArya tathAstrairastrasa~nchayam | mallayuddhaM mahAvIrAshchakrustatra madAnvitAH || 13|| sa~NgrAme tumule tatra pravR^itte ghorarUpiNi | mR^itA mumUrShavaH kechichChinnabhinnAstathA.abhavan || 14|| nAnAjantusharIrebhyaH pravR^ittA raktasambhavA | nadI babhau mahAghorA mAMsakardamashAlinI || 15|| raktA chAsthibalAkA cha keshashaivAlashobhitA | chApasarpAshiraHpadmAkabandhadrumavAhinI || 16|| bhallakAShThA mahAghorA chAmaraistR^iNakairyutA | ChatrAvartA durgamA cha charmapaTTishadardurA || 17|| bhIrubhItikarA chaiva vIraharShapravardhinI | tAM dR^iShTvA daityarAjAste krodhayuktAH samAyayuH || 18|| taiH samantAdbalaM bhagnaM devAnAM sarvama~njasA | bANajAlairdisho vyAptA gantuM mArgo na vidyate || 19|| palAyanaparA devAH sarve dashadisho.agaman | tad dR^iShTvA devarAjAstAn vArayAmAsurojasA || 20|| dvandvayuddhaM cha tatrAsItparasparavinAshanam | devAnAM mukhyadaityAnAM ki~nchitteShAM vadAmi te || 21|| namuchiH kAmadevena yuyudhe balasaMyutaH | shambaro vAyunA sArddha shumbho devyA mahAbalaH || 22|| chandreNA.api nishumbhashcha guhena cha virochanaH | kAlabhairavadevena kAlabhairavadAnavaH || 23|| mahiShAsuradaiteyaH kAlAgnyArUpahareNa cha | prahlAdo viShNunA sArdhaM viprachittishcha bhAnunA || 24|| andhakAsuranAmA cha vIrabhadreNa saMyutaH | agninA chaiva durbuddhiryuyudhe balasaMyutaH || 25|| viShayapriya evA.asau brahmaNA yuyudhe bhR^isham | shambhunA yuyudhe tatra sundarapriya eva saH || 26|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 30 pAna 69) matsarAsuradaityesho yuddhaM draShTuM sthito.abhavat | evaM nAnAdvandvayuddhaM shatashotha sahasrashaH || 27|| sa~NkhyAtuM naiva shakyaM tadapAratvAt prajApate | shastrAstrairasurA jaghnuH surAMstAnapi te surAH || 28|| agnivAyvAdikAstrANi tatyajuH krodhasaMyutAH | chakampe cha tribhuvanaM dAruNe saMyuge tadA || 29|| devAsurapraNAshashcha mahAMstatra pravartitaH | shoNitaughaiH pravR^ittAstu nadyaH paramadAruNAH || 30|| evaM sapta divAnaktaM gataM teShAM prayudhyatAm | nAsurA na cha devAste virAmaM chakrura~njasA || 31|| tatashcha kupitA devA atyantaM sha~NkarAdayaH | daityAnAmastrasa~NghAtAnastraiH saMvArya tAn punaH || 32|| tADayAmAsuravyagrA astrairnAnAvidhaiH param | mUrChitAn patitAMshchakrurmR^itAn sa~nchUrNitAn parAn || 33|| tato dasha disho daityA vavrajurbhayasa~NkulAH | trishUlAdi mahAshastraistatrApi tu surA babhuH || 34|| sundarapriyakAdyAshcha mUrchChitA dharaNIM gatAH | mR^itaprAyAH kR^itAstaiste viShNvAdibhiratho mune || 35|| tad dR^iShTvA krodhasaMyukto matsaraH svayamAyayau | kR^itvA nAdaM mahAghoraM brahmANDa kampayanniva || 36|| dhanushchakre sanAdaM vai tena saMshayitAH surAH | bANavR^iShTiM sasarjAsau dAruNAM shatrunAshinIm || 37|| tasya bANaiH surAH sarve marditA balavattaram | mR^itAH kechit kShatAH kechin mUrchChitA patitA mR^idhe || 38|| pa~nchabANaishcha senAnyaM tADayAmAsa vakShasi | patitaH sa dharApR^iShThe mUrchChito bhR^ishavihvalaH || 39|| agniM cha saptabhirbANairnandinaM dashabhistathA | tADayAmAsa daityendraH patitaM raNamUrdhani || 40|| dashabhirvIrabhadraM sa savitAraM tatoShTabhiH | chandraM cha saptabhirbANaiH pAtayAmAsa daityapaH || 41|| anilaM navabhishchaiva kAlAgniM rudramaShTabhiH | dashabhishcha mahAkAlIM tADayAmAsa matsaraH || 42|| pa~nchabhiH pa~nchabhishchaiva gaNapAn bhR^i~NgimukhyakAn | bANaiH sa pAtayAmAsa pralayAgnisamadyutiH || 43|| kuberaM dashabhishchaiva tADayAmAsa vakShasi | brahmANaM shatabANaishcha pAtayAmAsa bhUtale || 44|| evaM tasyAdbhutaM karma dR^iShTvA viShNuH samAyayau | bANaiH sahasrasa~NkhyAkairvavarShe ghanavad bhR^isham || 45|| daityo bANAnnivAryaiva taiH sharaiH krodhasaMyutaH | shatena tADayAmAsa patitaH sa dharAtale || 46|| tatashcha sha~NkaraH kruddhastrishUlenAhanad bhR^isham | trishUlaM niShphalaM tatra patitaM dharaNItale || 47|| pAshaM daityapatiH kShiptvA sahasA sha~NkaraM tataH | gR^ihItvA pashuvat kaNThe AnayAmAsa sannidhau || 48|| dhR^itvA shambhuM mahAbAhurvadati sma cha taM mune | atulaM kiM tvayA me.adya dattaM vada sadAshiva || 49|| karmaNA tvaM samarthashcha tathAhaM karmaNA kila | jagadIshvaratAM prApto vR^ithAha~NkAravAnasi || 50|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 31 pAna 70) krameNa viShNumukhyAshcha devAn dhR^itvA mahAbalaH | kailAsashikhare ramye reme daityasamanvitaH || 51|| sarvapUjyatamo bhUtvA daityaH paramaharShitaH | nAnAkautukayuktashcha bhogAMshcha bubhuje parAn || 52|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite shivAdiparAjayo nAma triMsho.adhyAyaH || 1\.30 \section{1\.31 dattAtreyasa~Ngamo nAmaikatriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAshcharyaM daityasya cha vicheShTitam | brahmANDAdhipatirjAto matsaraH karmaNA svayam || 1|| sundarapriyaputraM cha kailAsAdhipatiM tataH | chakre vaikuNThanAthaM taM putraM svaM vijayapriyam || 2|| prahlAdaM satyalokeshaM mAhendreshaM virochanam | evaM chakre cha rAjeshaH svargAdhIshAn sa daityapAn || 3|| svayaM bhUmiM samAgamya nagaraM nirmame tataH | matsarAvAsakaM nAma tatraiva nyavasanmudA || 4|| trailokyaM vashagaM sarvaM chakAra svena tejasA | shivAdayashcha devendrA gR^ihe tasya samAsthitAH || 5|| tAn samAnAyya daityesho harShayuktena chetasA | uvAcha madhuraM vAkyaM sAmayuktaM mahAsuraH || 6|| shR^iNu shambho mahAbhAga devendraiH saha devapa | yatrechChA gachCha tatra tvaM madAj~nAM pAlayan sadA || 7|| evamuktvA sa daityendro mochayAmAsa sha~Nkaram | devaiH saha mahAbhAgo matsaro harShasaMyutaH || 8|| shivo.api devasa~NghAtaiH parvatadroNimAshritaH | chintAviShTo mahAdevaH kAlaM pashyaMshcha saMsthitaH || 9|| yatra tatra guhAyAM te devA viShNupurogamAH | saMsthitA bhayabhItAshcha divasAnatichakramuH || 10|| pR^ithivyAM daityarAjena tato dharmasya khaNDanam | kR^itaM sarvatra tenaiva hAhAkAro.abhavan mahAn || 11|| devAnAM pratimA yatra tAM bha~NktvA chikShipurjale | daityAstadAj~nayA dakSha dharmalopaM prachakrire || 12|| matsarasya cha daiteyAH pratimAH sarvabhAvataH | deshe deshe pure grAme sthApayAmAsura~njasA || 13|| gR^ihe gR^ihe cha devAnAM pratimAM saMsthitAM parAm | tAM bha~NktvA jalamadhye te chikShipushcha prajApate || 14|| matsarapratimAM kR^itvA pratigehaM dadustataH | detyAH sudAruNA vishvaM trAsayAmAsureva cha || 15|| brAhmaNAMshcha samAnIya tADayAmAsa matsaraH | mamaiva mantrasUktena yaj~nAdi kriyatAM dvijAH || 16|| mama nAmnA cha gAyatrIM yuktAM japata mA chiram | agnihotrAdikaM karma kurudhvaM manmataM tathA || 17|| ahameveshvaro devo brAhmaNAdi janasya cha | bhajatAM mama pAdau cha durlabhaM kiM bhaviShyati || 18|| dhanadhAnyAdikaM sarvaM svargabhogAdisaMyutam | dAsyAmi nAtra sandeho madadhInaM jagatsadA || 19|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 31 pAna 71) mama prItikarA yena daityA bhojyaiH prapUjitAH | tena santarpito nUnaM vA~nChitaM pUrayAmyaham || 20|| evamAdi sa sarvatra nAnAdharmanikR^intanam | kArayAmAsa durbuddhirmatsaro matsarAnvitaH || 21|| kechidR^iShigaNA dakSha vanaM vyAghrAdisaMyutam | jagmustatra kriyAH sarvAshchakrurdharmaparAyaNAH || 22|| deharakShaNasaktAshcha munayo bhraMshamAgatAH | sarvavarNaparibhraShTA janA jAtAH prajApate || 23|| yajanaM yAjanaM tatra svadharmAdisvabhAvajam | karma sarvaM na chakruste janAstadbhayabhAvitAH || 24|| na svAhA na svadhA kutra na vaShaTkAra Abhavat | varNasa~NkarakR^illokAH sthitA bhayasamanvitAH || 25|| evaM pApasya vR^iddhishcha sa~njAtA bhayadAyinI | tato devagaNAH sarve upoShaNanipIDitAH || 26|| vichAraM tatra chakruste matsarasya vinAshane | na cha ki~nchidbhayodvignA nAshArthaM shekurojasA || 27|| etasminnantare tatra dattAtreyaH samAyayau | sAkShAd brahmamayo yogI nyastasvaparavibhramaH || 28|| malino jaDavalloke bhramati sma pishAchavat | cheShTitaishcheShTate nagno bAlavad dvandvakArakaH || 29|| unmattavanmahAbhAgo bhayaM naiva pravindati | Atreyo gaNarAjasya bhaktaH paramashobhanaH || 30|| taM dR^iShTvA devasa~NghAste samuttasthuH susAdarAH | praNemuH kAryasidhyarthaM pUjayAmAsura~njasA || 31|| pAdasaMvAhanaM tasya chakruH kechana bhAvataH | phalAdinA cha naivedyamarpayAmAsurAdarAt || 32|| paprachChurbhuktavantaM taM vinayena samanvitAH | shambhuviShNumukhAH sarve bhayabhItA mahAmunim || 33|| shiva uvAcha | svAmiMstvaM dvandvahInashcha nityamAnandabhAk paraH | nyastasvaparabhAvashcha tathA.api janavatsalaH || 34|| gaNeshasya varo bhaktaH sAkShAdgaNapatiH svayam | yogabhAvena sampanno yogI yogavidAM varaH || 35|| tathApi duHkhitAn dR^iShTvA manaste kalilaM bhavet | upAdhihInabhAvena duHkhanAshaM karoShi vai || 36|| ato vayaM mahAbhAga pIDitA matsareNa vai | bhraShTasthAnA vane sarve charAmaH shvApadA iva || 37|| atrA.api dharmalopena pIDitA vayamutkaTam | upoShaNaparAH svAmin mariShyAmo mahAmate || 38|| atra te darshanaM prAptaM pUrvapuNyabalena bhoH | tena duHkhavihInAshcha bhaviShyAmo na saMshayaH || 39|| ato matsaradaityasya nAshopAyaM vada prabho | yena sarvaM jagatkliShTaM tat sukhaM kuru mAnada || 40|| ekasya doShayogena bahavaH pIDitA yadi | anupAdhitayA yogI taM doShaM nAshayiShyati || 41|| shaktashchet svasvabhAvena sarvebhyaH sukhadAyakaH | atastvaM rakSha yogIsha jagat kR^itsnaM visheShataH || 42|| mudgala uvAcha | shivasya vachanaM shrutvA devAn dInatamAn parAn | dR^iShTvA sa karuNAyuktaH pratyuvAcha cha harShayan || 43|| dattAtreya uvAcha | (##Page ## khaM\. 1 a\. 32 pAna 72) shR^iNu shambho jagannAtha tvaM sAkShAdIshvaraH shivaH | tavAdhInamidaM sarvaM tvAM bruve kiM mahAmate || 44|| tathApi vachmi devesha tvadAj~nAsamprachoditaH | yena tvaM devasaMyuktaH sukhaM vindasi shAshvatam || 45|| tvadIye hR^idaye shambho matsaraH saMsthito.adhunA | Ishvaro.ahamidaM sarvaM madadhInaM pravartate || 46|| na matsamastribhuvane iti yan matsaraH sa cha | jahi taM yogamArgeNa hR^idayasthaM mahAsuram || 47|| shreShThaM dR^iShTvA maherShyA te jAyate yA mahAmate | jahi tAM tapasA shambho gaNeshasya prasevayA || 48|| ekAkSharavidhAnena mayA.asau sevitaH purA | tenA.ahaM cha gaNAdhIsho na bhinnau mayi tiShThataH || 49|| atastvaM yogamArgeNa gaNeshaM sarvasiddhidam | ekAkSharavidhAnena tamArAdhaya yatnataH || 50|| hR^idisthaM matsaraM hatvA pashchAttaM jahi dAnavam | yogena tvaM samartho hi bhavitA.asi na saMshayaH || 51|| evamuktvA mahAdevaM gato.asau munisattamaH | yadR^ichChayA charan san vai sevate gaNanAyakam || 52|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dattAtreyasa~Ngamo nAmaikatriMsho.adhyAyaH || 1\.31 \section{1\.32 vakratuNDaprAdurbhAvo nAma dvAtriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAprAj~na cheShTitaM paramaM mahat | yatkR^itaM sarvadevaistat kathayAmi samAsataH || 1|| gate munau mahAbhAge shivo harShasamanvitaH | gaNeshaM hR^idi sa~nchintya brahmAdIMshcha vacho.abravIt || 2|| shR^iNu viShNo vidhe devAH shR^iNudhvaM sarvatApasAH | R^iShayaH saMsthitA atra vachanaM hitakArakam || 3|| AtreyeNa cha dattenaM kathitaM duHkhanAshanam | ata ekAkShareNaiva prasAdayata vighnapam || 4|| shambhorvachanamAkaye munayo devanAyakAH | sAdhusAdhvabruvan sarve prasannAshcha tathA.abhavan || 5|| tata ekAkShareNaiva mantreNa gaNapaM mune | devAshcha munayaH sarve sevayAmAsurAdarAt || 6|| mahogratapasA yuktAH sthitAstatra shivAdayaH | ArAdhayaMstu deveshaM gaNeshaM sarvanAyakam || 7|| padmAsanagatAH kechidvIrAsanagatAH pare | svastikAsana AsInA evaM nAnAsane sthitAH || 8|| nirAhAratayA kechit sthitAstatra prajApate | patravAyubhujashchAnye prANAyAmaparAyaNAH || 9|| jalabhakShyAH svapAdAgrasthitAH kechid dR^iDhAsanAH | kechinmAnasapUjAbhiH pUjayAmAsura~njasA || 10|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 32 pAna 73) kechit puShpopahArAdyairyatnataH samapUjayan | pradakShiNAparAH kechidevaM nAnAvidhAnataH || 11|| tapanto gaNapaM chaiva mantreNa vidhipUrvakam | ekachittena sarve te toShayAmAsura~njasA || 12|| evaM varShasahasreNa divyena tapasA svayam | prasanno.abhUn mahAtejA vakratuNDaH pratApavAn || 13|| devAnAM cha R^iShINAM cha yayau chAgre gaNAdhipam | tejasA pu~nja evA.asau sAkShAd brahmamayo babhau || 14|| siMhago gajavaktrashcha shUrpakarNo mahodaraH | chaturbAhushcha pAshenA~Nkushena varadena cha || 15|| abhayena samAyukto vAmA~Nge siddhidhArakaH | dakShiNA~Nge cha buddhiM vai dadhAno bhagavAn paraH || 16|| nAbhisheSho mukuTavAn kuNDalI kaTakAnvitaH | chintAmaNilasadvakShA vyAlayaj~nopavItavAn || 17|| nAnAbhUShaNashobhADhyastejasA jvaladadbhutaH | puShkaraM puShkare dhR^itvA bhrAmayan samupAyayau || 18|| taM dR^iShTvA devaviprAste bhayabhItAH samantataH | uditaM kimidaM tejaH pralayAnalasannibham || 19|| athavA gaNarAjo.ayaM kiM vA svAmI samAgataH | athavA pralayo bhAvI akAle daivanirmitaH || 20|| iti tarkasamAyuktAn devAn munisamanvitAn | uvAcha vakratuNDastAn meghagambhIranisvanaH || 21|| vakratuNDa uvAcha | bho bho munigaNA devAH sa evA.ahaM samAgataH | yaM dhyAyatha mahAbhAgAstaM jAnIta gaNeshvaram || 22|| tapasA mantrarAjena mama dhyAnena sarvashaH | parituShTo varaM dAtumAgato.ahaM na saMshayaH || 23|| mudgala uvAcha | vakratuNDavachaH shrutvA harShitA amararShayaH | praNemuH prArthayAmAsuH saumyabhAvaM pravihvalAH || 24|| teShAM prArthitamAkarNya saumyatejA abhUt prabhuH | yathA taM munayo devA apashyan svena chakShuShA || 25|| saumyabhAvena saMyuktaM vakratuNDaM sureshvarAH | munayastaM praNamyochurdhanyA dhanyA vayaM prabho || 26|| apUjayan prayatnena bhAvena snehatastathA | upachAraiH ShaDdashabhiryathAvidhi maheshvarAH || 27|| yathAvidhi praNamyaiva tuShTuvuH kR^itama~NgalAH | baddhA~njalipuTAH sarve bhaktinamrAtmakandharAH || 28|| sAshrunetrAH saromA~nchAstaddarshanamahotsavAH | yathAj~nAnaM yathAnyAyaM vakratuNDaM mahaujasam || 29|| devarShaya UchuH | namaste vakratuNDAya gajavaktrAya te namaH | ekadantAya devAya sarvAdhipataye namaH || 30|| nirguNAya nirUpAya chaturbAhudharAya te | siMhavAhAya nAgAnAM patyurnAbhau dharAya cha || 31|| anantAya hyapArAya durlakShyAya namo namaH | pAshA~NkushadharAyaiva nAgayaj~nopavItine || 32|| varadAbhayahastAya siddhibuddhivarAya cha | brahmabhUtAya bhaktAnAM brahmabhUyakarAya te || 33|| namaste shambhurUpAya viShNurUpAya te namaH | sUryarUpAya dhAtre cha namaH shaktimayAya cha || 34|| daityadAnavarUpAya devarUpadharAya cha | namaH pakShisvarUpAya shukarUpAya te namaH || 35|| grahanakShatrarUpAya latAvR^ikShasvarUpiNe | (##Page ## khaM\. 1 a\. 32 pAna 74) parvatAya namastubhyaM saritsAgararUpiNe || 36|| jalajantusvarUpAya sarparUpAya te namaH | vedAdhikAshItilakShayonisaMsthAya te namaH || 37|| charAcharamayAyaiva namo nAnAprabhedine | karmAkarmasvarUpAya namaH khalu vikarmaNe || 38|| j~nAnayogAya devAya svAtmarUpadharAya te | svasaMvedyasvarUpAya sadA yogamayAya te || 39|| nAnAdhArapradhArAya shabdabrahmamayAya te | mAyArUpAya mAyAyai mAyAhInAya te namaH || 40|| mAyibhyo mohadAtre cha sarvakArAya te namaH | sthUlasUkShmAdibhedAya bhedahInAya te namaH || 41|| bhedAbhedamayAyaivAnantapArAya te namaH | bhaktebhyo varadAtre cha bhaktasaMrakShakAya te || 42|| namo namaH pareshAyAvyayAya cha namo namaH | gaNeshAya namastubhyaM yogAdhIshAya te namaH || 43|| yaM stotuM na samarthAshcha vedAH sA~NgAshcha yoginaH | taM kiM stumo gaNeshAnaM vakratuNDasvarUpiNam || 44|| mAyAduHkhaM cha sarveShAM manasi j~nAnakArakam | brahma tasmAttathA vakraM j~nAnahInaM budhaiH smR^itam || 45|| mAyA cha brahmatuNDaM yad dvayoryoge bhavetparam | yogashAntishcha sarveShAM yoginAM hR^idi saMsthitA || 46|| mAyAdehasvarUpA te brahma vakraM smR^itaM mukham | ubhayoryogabhAve tvaM vakratuNDaH prakathyate || 47|| taM vakratuNDaM pashyAmaH sAkShAd yogamayaM param | dhanyA vayaM gaNAdhyakShaM stutvA taM praNatAH stavaiH || 48|| dhanyaM janma tvakShi dhanyaM dhanyAH sampada eva cha | j~nAnaM dhanyaM tapashchaiva yena dR^iShTo gajAnanaH || 49|| prasanno yadi devesha yadi deyo varaH shubhaH | tadA tvadIyapAdAbje bhaktirastu sadA cha naH || 50|| prArthayAmo varaM chaitaM yatastvaM chintitArthadaH | matsarAsuranAshaM cha vakratuNDa kuru prabho || 51|| jagatsarvaM vayaM chaiva pIDitAstena vighnapa | sarveShAmupakArArthaM jahi daityaM mahAbalam || 52|| stutvaivaM prArthayitvA taM praNatAste surarShayaH | tAnutthApya svayaM sAkShAdvakratuNDa uvAcha ha || 53|| vakratuNDa uvAcha | bhavatkR^itamidaM stotraM sarvasiddhipradaM param | bhaviShyati mahAbhAgA IpsitArthapradaM mahat || 54|| matsarAsuranAshaM cha kariShyAmi surarShayaH | bhavatAM bhaktiyogena prasannaH pUrNatAM gataH || 55|| pa~nchabhUtamayaM sarvaM triguNaM jagaduchyate | aShTAvaraNasaMyuktaM brahmANDaM hi surarShayaH || 56|| aShTAvaraNasaMyuktA devAH sarve cha mAnavAH | nAgAshcharAcharaM sarvaM tasya tebhyo bhayaM nahi || 57|| ato matsaradaityasya nAshashcha kaThino mahAn | tathApi bhavatAM devAH kariShyAmi priyaM dvijAH || 58|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite vakratuNDaprAdurbhAvo nAma dvAtriMsho.adhyAyaH || 1\.32 (##Page ## khaM\. 1 a\. 33 pAna 75) \section{1\.33 matsarAsuravichAraNaM nAma trayastriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | evamuktvA surAn viprAn sasmAra balamutkaTam | tasya smaraNamAtreNa prAdurbhUtA gaNAH prabhoH || 1|| pramodAmodakAdyAshcha vakratuNDA gajAnanAH | chaturbAhudharAH sarve nAnAshastrAstrapANayaH || 2|| kechit siMhasamArUDhAH kechinmUShakavAhanAH | kechinmayUramArUDhAH sheShArUDhAstathApare || 3|| ashvArUDhAstathAnye cha mukuTaiH suvirAjitAH | kaTakaiH kuNDalaishchaiva nAnAbhUShaNarAjitAH || 4|| bhaya~NkarAshcha shatrUNAM bhaktebhyaH sukhadAyakAH | mahAtmAno mahAshabdA brahmANDasphoTakArakAH || 5|| nAnAkrIDAsamAyuktAH sadA svAnandabhAvitAH | gaNeshanAmamAhAtmyaM kathayantaH parasparam || 6|| vakratuNDaM namaskR^itya sthitAH prA~njalayo.abhavan | Aj~nAM kuru gaNAdhyakSha karavAmastavepsitam || 7|| asmAkaM smaraNaM deva kimarthaM kR^itamAdarAt | dAsAn tvadIyapAdasya kariShyAmo.akhilAn janAn || 8|| teShAM vachanamAkarNya vakratuNDaH pratApavAn | uvAcha tAn mahAbhAgAn meghagambhIranisvanaH || 9|| vakratuNDa uvAcha | shR^iNudhvaM modakAdyAshcha matsarAsuradaityapam | haniShyAmi mahAvIryaM tena yuddhaM bhaviShyati || 10|| adhunA dAruNaM tatra mayA saha mahAbalAH | etadarthaM visheSheNa smaraNaM bhavatAM kR^itam || 11|| vakratuNDavachaH shrutvA sarve harShasamanvitAH | gaNA UchuH praNamyainaM nibaddhakarasampuTAH || 12|| gaNA UchuH | svAmin vadasi yatsarvaM tadAshcharyamayaM bahu | matsarAsuranAshashcha ekena kriyate.adhunA || 13|| tvatprasAdAt sadA sarvaM sulabhaM no gaNAdhipa | Aj~nAM kuru mahAbhAga pashya chaikasya pauruSham || 14|| gaNAnAM tadvacho ramyaM shrutvA prAha gaNAdhipaH | vakratuNDaH prasannAtmA harShayan sakalAniva || 15|| vakratuNDa uvAcha | bhavadbhiH kathitaM sarvaM tattathA na tadanyathA | krIDArthaM nirmito daityo mayA mAyAprabhAvataH || 16|| yadi kShaNena taM daityaM nAshayAmi prabhAvataH | tadA krIDA kathaM devA mayA prakriyate parA || 17|| atastena mahAbhAgA yudhyadhvaM mama sannidhau | aShTAvaraNahInena hanmi rUpeNa taM kShaNAt || 18|| iti tasya vachaH shrutvA gaNA harShasamanvitAH | jagarjurnAdayantaste disho vidisha eva cha || 19|| tad dR^iShTvA paramAshcharyaM vismitAste surarShayaH | harSheNa mahatA yuktA menire matsaraM hatam || 20|| tataH sarvAn samAdAya gaNAn devAn munInapi | vakratuNDo yayau tAM cha purImIrShyAhvayAM parAm || 21|| yatra rAjyaM cha kurute matsaraH sa pratApavAn | brahmANDasya mahAvIro nAnAbhogasamanvitaH || 22|| devA~NganAparivR^itaH sadA tiShThati daityapaH | madyAdipAnasaMyukto nAnAvIrapAlitaH || 23|| yadyanmanasi tenApi chintitaM saphalaM sadA | tattadbhavati sarvaM sma tapasA varadAnataH || 24|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 33 pAna 76) na bubodha gataM kAlaM kAleneva cha va~nchitaH | dhanyo.ahammanyamAno na matsamo mAnase.aparaH || 25|| ekasmin divase tatra sabhAyAM saMsthito.abhavat | vIraiH parivR^ito nAnA nR^ityaM pashyan vinodataH || 26|| tatrAkAshAttadA vANI babhUva bhayadAyikA | Agato matsaraM hantuM vakratuNDo mahAbalaH || 27|| shrutvA.a.akAshabhavAM vANIM mUrchChito matsarAsuraH | patitaH shuShkakaNThashcha kampamAnA~NgavihvalaH || 28|| taM tathA patitaM dR^iShTvA.asurAH sarve bhayAturAH | kenoktaM paruShaM vAkyaM hanmastaM tvadya nishchitam || 29|| tataH kechinnabhomArge babhramuryatra tatra te | dadR^ishustaM na tatrApi sabhAyAM punarAyayuH || 30|| sarvaiH kR^itaH sa daityeshaH sAvadhAno yathA purA | upaviShTaH sabhAmadhye hR^idayena vidUyatA || 31|| uvAcha hi svato vAchaM matsaro bhayavihvalaH | vachanaM kimidaM satyamanR^itaM vA bhaviShyati || 32|| kAlasya kAlarUpo.ahaM mama mR^ityuH kathaM bhavet | asatyA nabhaso vANI na j~nAtA na shrutA.api cha || 33|| aShTAvaraNasaMyuktaM brahmANDaM sarvama~njasA | aShTAvaraNayuktebhyo mama mR^ityurna jAyate || 34|| ko.asau vakrAnano jantuH kathitaH kutra vartate | taM haniShyAmi dR^ishyashchet kShaNamAtrAnna saMshayaH || 35|| iti shrutvA vachastasya matsarasya durAtmanaH | UchuH prahlAdamukhyAstaM vinayena samanvitAH || 36|| pralhAdAdaya UchuH | mA kuruShva mahAbhAga chintAM shatruniShUdana | tava mR^ityuH kathaM bhAvI pashchAt sUryodayaH katham || 37|| asmAkaM shatrubhAvena sthitA devAH saheshvarAH | jitAstadapi sarve te Chidradarshina eva cha || 38|| taishcha mAyA kR^itA cha syAdIdR^ishI vA.asurottama | anyathA te mahAmR^ityuH kathaM bhavati mAnada || 39|| neyamAkAshavANI bhostasmAddevAn saheshvarAn | haniShyAmo.adya daityesha shatruhInAstadA vayam || 40|| teShAM vachanamAkarNya matsarashchaiva harShitaH | satyamuktaM bhavadbhiryadgantavyaM vidviShAM vadhe || 41|| matsarAj~nAM samAdAya niHsR^itA daityapu~NgavAH | vichinvanti sma sarvatra devAn sarvAn prayatnataH || 42|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsuravichAraNaM nAma trayastriMsho.adhyAyaH || 1\.33 (##Page ## khaM\. 1 a\. 34 pAna 77) \section{1\.34 devAsurayuddhaprasa~Ngo nAma chatustriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | daityA bhramaNayuktAste AyayurDhuNDhisannidhau | yatra devagaNairyukto vakratuNDaH pratApavAn || 1|| dR^iShTvA taM vakratuNDaM te bhayabhItAstadA.abhavan | mahAkAyaM mahAvIryaM naranAgasvarUpiNam || 2|| nAnAvIraiH parivR^itaM pralayAgnisamaiH paraiH | devairharShasamAyuktaiH saMstutaM bhaktibhAvitaiH || 3|| manasA daityapAH sarve menire mR^ityumAtmanaH | satyAkAshabhavA vANI so.ayaM vakrAnano bhavet || 4|| vakratuNDa jaya tvaM vai jaya tvaM jaya sarvadA | devaiH prakathyate tasmAdvakratuNDo.ayamAgataH || 5|| yadi yuddhaM kariShyAmo.anena sArdhaM mahAdbhutam | yuddhe vayaM mR^itAshchedvA vR^ittAntaM ko nivedayet || 6|| ato matsaradaityeshaM gamiShyAmo javAnvitAH | evaM nishchayayuktAste matsaraM jagmurAdarAt || 7|| sa devo vakratuNDastu dUrataH pa~nchayojanam | IrShyApUraM parityajya sthitaH kR^itvA sabhAM prabhuH || 8|| daityAste matsaraM gatvA vR^ittAntaM taM nyavedayan | bhorAjan satyamevedaM vachanaM khasamudbhavam || 9|| naraku~njararUpeNa dR^iShTo vakrAnanaH prabhuH | devaiH samAvR^ito bhUpa vichAraM kuru sarvathA || 10|| teShAM vachanamAkarNya matsarashchintayAnvitaH | babhUva mlAnatuNDashcha j~nAtvA shatruM mahAbalam || 11|| tataH krodhasamAviShTastaM hantuM kR^itavAn manaH | Aj~nApayat sa daityendrAn sajjitA bho bhavantviti || 12|| gamiShyAmi ripuM hantuM vakratuNDaM mahAbalam | sadevaM saparIvAraM tato hR^idi sukhaM bhavet || 13|| Aj~nAmAtreNa daityeshAH sannaddhAH samupAyayuH | harSheNa mahatA yuktA devamardanalAlasAH || 14|| chatura~NgaM mahatsainyaM niHsR^itaM nagarAdbahiH | tanmadhye matsaro vIraH shushubhe rathasa~NgataH || 15|| AgatAste tvarAbhAjo vakratuNDaH sthito yataH | tAn dR^iShTvA devasa~NghAstaM shashaMsurgaNanAyakam || 16|| svAmin samAgato daityaH svayameva mahAprabho | yatkariShyasi devastvaM tvarayA tat kuru prabho || 17|| asmAnnochechcha daiteyA haniShyanti mahAbalAH | maraNaM prAptamasmAbhiH kutra sthAtuM na shakyate || 18|| devAnAM vakratuNDashcha shrutvA vachanamAdarAt | uvAcha vismito bhUtvA mA bhayaM kuruta priyAH || 19|| sa daityaM matsaraM devA haniShyAmi na saMshayaH | pashyantu kautukaM yuddhe madIyaM paramAdbhutam || 20|| ityuktvA vakratuNDaH sa siMhArUDho.abhavatprabhuH | pAshA~Nkushakaro garjanmeghanAdasamasvanaH || 21|| tasya shabdena santrastaM trailokyaM sacharAcharam | bhayabhItA daityagaNA babhUvushcha prajApate || 22|| matsaro hR^idi santrasto vachanaM chedamabravIt | dR^ishyate prabalA senA kiM bhaviShyati daityapAH || 23|| bhayayuktaM vachastasya shrutvA taM daityapA jaguH | vayaM yotsyAmahe svAmin pashya tvaM yuddhajaM mahaH || 24|| ityuktvA matsaraM sarve prahlAdapramukhAH surAH | vakratuNDaM yayurvIrA nAdayantastriviShTapam || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 34 pAna 78) bANavR^iShTiM mahogrAM te chakruH krodhasamanvitAH | vavarShurastrashastrANi varShAkAle ghanA iva || 26|| tairastrairdaityarAjaishcha hatA senA divaukasAm | devA viShNumukhAstatra yuyudhustAna samAgatAn || 27|| ghorayuddhaM tatasteShAM devAsuravinAshanam | abhavaddAruNaM krUraM draShTuM naiva prashakyate || 28|| devAshcha dAnavAshchaiva yuyudhuH shastrapANayaH | maraNe nishchayaM kR^itvA parasparajayepsavaH || 29|| kechidbANamayIM vR^iShTiM chakruH shaktIstu kechana | chikShipurbhindipAlAMshcha khaDgairvai chichChiduH pare || 30|| babandhurapare pAshairbhallairvA vivyadhuH pare | gadAyuddhaM mahAghoraM chakrire vIrasattamAH || 31|| mudgaraishcha mahAvIrA mArayAmAsurojasA | mallayuddhaM pare chakrurnAdayanto disho dasha || 32|| sainyasya rajasA sarvaM vyAptamAsId digantaram | nAbhUt svaparabodho.api purogAn jaghnire tadA || 33|| shastraiH shastrANi saMvArya tathAstrairastrasa~nchayam | bANairbANAn samAruShTAshchichChiduste parasparam || 34|| shastre bhagne cha te vIrA mallayuddhaM sudAruNam | chakrire krodhasaMyuktA maNDalAni prababhramuH || 35|| hastena hastamApIDya pAdaiH pAdAn pragR^ihya cha | kUrparaM kUpareNaiva mardayAmAsurojasA || 36|| mastakaM mastakenaiva jAnubhyAM jAnunI tathA | lalATena lalATaM cha sphAlayAmAsura~njasA || 37|| evaM yuddhe pravR^itte vai mR^itAH kaichittu mUrchChitAH | bhagnAH ke.api kShatA anye nAnAshastraprahArataH || 38|| shoNitaughavahA ghorA nadI jAtA duratyayA | raktena sarvatastatra reNavo majjitAstataH || 39|| tena prakAshitAstatra dishaH svaparabodhikAH | tato.abhUttumulaM yuddhaM yathAyogyaM prajApate || 40|| rathino rathibhiH sArdhaM gajino gajibhistathA | ashvArUDhA hayArUdvaiH padAtAshcha padAtibhiH || 41|| shreShThA yuyudhire shreShThairmahAbalasamanvitaiH | prabodhya jaghnire kechidvIrAH samarashAlinaH || 42|| parasparamabhindaMste shastrAstrairmarmabhedibhiH | sarve shushubhire chaiva puShpitAH kiMshukA iva || 43|| kadAchijjayino devAH kadAchiddAnavAstathA | na rAtrau vishramaM chakruH krodhayuktAH parasparam || 44|| evaM pa~nchadinaM yuddhamabhavattatra dAruNam | na jayaM prApnuyurdevA daityAchA.api prajApate || 45|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite devAsurayuddhaprasa~Ngo nAma chatustriMsho.adhyAyaH || 1\.34 (##Page ## khaM\. 1 a\. 35 pAna 79) \section{1\.35 shivavijayo nAma pa~nchatriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | evaM parasparaM ghoraM yuddhaM kR^itvA mahAbalAH | na jayaM prApnuvanti sma karma chaiva yathAsuram || 1|| taM dR^iShTvA paramAshcharyaM prahlAdaH kupito.abhavat | dhanuH sajjaM mahAghoraM kR^itvA bANAn samAdade || 2|| mantrayannanalAstreNa chikShepa sa sharAn bahUn | tebhyo jAto mahAnagniH pralayAnalasannibhaH || 3|| dadAha devasenAM sa prahlAdo.asurasattamaH | bhayabhItAH surAH sarve jajvalushcha samantataH || 4|| hAhAkAraM prakurvanto dagdhAste jAtavedasA | maryAdAM raNabhUmiM cha tathA tyaktvA palAyitAH || 5|| mahAgniH sarvatastAn vai surAn vAhanasaMyutAn | prabalo dAhayAmAsa prahlAdena prachoditaH || 6|| tena daityagaNAH sarve harShayuktA babhUvire | prahlAdaM pUjayantaste sAdhu sAdhu kR^itaM tvayA || 7|| sarvAn palAyamAnAn sa surAn dR^iShTvA purandaraH | meghAstraM yojayAmAsa dhanuShi krodhasaMyutaH || 8|| etasminnantare tatra prahlAdaH samupAgataH | khaDgena sahasendrasya dhanushchichCheda lAghavAt || 9|| tata indraH prakopena vajraM tatyAja taM prati | vajreNa nihato bhUmau prahlAdaH sa papAta ha || 10|| patitaM taM tathA dR^iShTvA mahiShAsura AgataH | gadayA devarAjaM taM jaghAna khalu mastake || 11|| gadayA nihataH so.api papAta raNamUrdhani | maghavA mUchChito.atyantaM mukhAdraktaM samudvaman || 12|| tato.agniH paramakruddho jajvAla jvAlayAsuram | mahiSho jalarUpo.abhUt plAvayAmAsa taM kShaNAt || 13|| nistejAshchintayA yuktAH shaktiM chikShepa pAvakaH | tAM khaDgena mahAdaityaH pAtayAmAsa bhUtale || 14|| tato mahiSharUpeNa shR^i~NgAbhyAM dahanaM punaH | chakAra mUrchChitaM kruddhaH papAta mahasAM nidhiH || 15|| tato yayau yamastaM vai daNDaghAtena so.ahanat | jakre sammUrchChitaM daityaM mahiShaM bhayadAyakam || 16|| etasminnantare tatra pratApI cha virochanaH | khaDgena taM jaghAnAshu yamaM sarvabhaya~Nkaram || 17|| papAta khaDgAghAtena yamo yamavatAM prabhuH | varuNastaM babandhApi pAshena cha virochanam || 18|| tatastaM mochayAmAsa pAshaM ChitvA mahAbalaH | andhakaH khaDgAghAtena gadayA varuNaM tathA || 19|| mUrchChitaM cha chakArA.abhUdutthitaH sa virochanaH | tato vAyuH kuberashcha tAvubhau krodhamUchChitau || 20|| vAyunA khaDgaghAtena mUrchChitastvamitaujasA | andhakAsuranAmA.asau papAta dharaNItale || 21|| shambareNa hato vAyurmusalena mahAbalaH | sa papAta tadA bhUmau devaH sarvadharo.api san || 22|| virochanene bANaughaistADito dhanarakShakaH | marmabhedibhiratyugraiH papAtA.asau mahAbalaH || 23|| etasminnantare tatra viShNuH svayamupAgataH | gadayA taM jaghAnaiva virochanamatho ripum || 24|| bhinnorasaM cha daityeshaM mR^itatulyaM chakAra ha | andhakaM chakraghAtena pAtayAmAsa keshavaH || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 35 pAna 80) shambaraM bANajAlaiH sampAtayAmAsa bhUtale | kupito mAdhavastatra chakraM tatyAja dAruNam || 26|| chakreNa kShuradhAreNa hatA daityAH sahasrashaH | gadayA mUrchChitAH kechin mukhyA ye tatra saMsthitAH || 27|| etasmin samare vIraH prahlAdaH sambabhUva ha | sAvadhAno mahAbhAgastaM yayau krodhadIpitaH || 28|| bANavR^iShTiM chakArA.asau mahogrAM devanAshinIm | tayA tA~nchChinnabhinnA~NgAn devAMshchakre dharAtale || 29|| gadayA devadeveshaM keshavaM yuyudhe bhR^isham | khaDgena mUrchChitaM chakre garuDaM daityanAyakaH || 30|| tatashcha kupito viShNustaM hantuM chakramAdade | bahudhA bhrAmayAmAsa tattyAja hyastramuttamam || 31|| tanmastakAni daityAnAM chakraM chichCheda sarvataH | bAhUdarabhujAMshchaiva chakAra shakalIkR^itAn || 32|| sahasA.asurarAjaM cha prahlAdaM hantumAyayau | chakraM tejomayaM divyaM samIpe jvalanaprabham || 33|| prahlAdastvarayAstraM cha mahAdhanuShi sandadhe | nArAyaNAtmakaM chaiva hR^idi smR^itvA janArdanam || 34|| mumocha tan mahAstraM vai tejorUpamamoghakam | anivAryaM jagadbhasmakArakaM kupitaH paraH || 35|| nArAyaNAstravegena chakraM pratihataM tataH | devAn sarvAn dadAhApi mahAstraM sarvataH param || 36|| hR^idaye sahasAgatya patitaM keshavasya tat | mUrchChitaM mR^itatulyaM taM chakAra cha janArdanam || 37|| tato madayutA daityA jagarjurharShasaMyutAH | prashashaMsurmahAbhAgaM prahlAdaM tejasAnvitam || 38|| nArAyaNAstrasandagdhAn devarShIn vIkShya sha~NkaraH | kShubhito devarakShArthaM pinAkaM svakare dadhau || 39|| mahAstraM tat pAshupataM sandadhe krodhasaMyutaH | balena mochayAmAsa tvarAvAn sha~Nkaro.abhavan || 40|| mahAstraM vai pAshupataM tathA nArAyaNAtmakam | ubhe astre saMyuge te yuyudhAte vihAyasi || 41|| devA munigaNAstatra harShayuktA babhUvire | prashashaMsurmahAdevaM devadevaM cha sha~Nkaram || 42|| tataH pashupatiH kruddhastrishUlaM sandadhe mune | tatyAja daityasenAyAM kurvANaM pralayaM param || 43|| trishUlaM cha karoti sma mR^itAn daityAn sahasrashaH | prahlAdahR^idayekasmAt papAta yamasannibham || 44|| tenA.asau patito bhUmau vAtAhata iva drumaH | daityasainye mahAnAsIttadA kolAhalaH paraH || 45|| tatastrishUlavegena shitena sahasA.asurAH | mUrchChitAshcha kR^itAH kechit kechidvai mAritA mune || 46|| sarve.asuragaNAstatra patitA raNamUrdhani | tato matsaraputrau dvau sha~NkaraM jagmatuH prabho || 47|| sundarapriyanAmA cha viShayapriya eva yaH | UchatuH sha~NkaraM tatra krodhayuktau mahAsurau || 48|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite shivavijayo nAma pa~nchatriMsho.adhyAyaH || 1\.35 (##Page ## khaM\. 1 a\. 36 pAna 81) \section{1\.36 sundarapriyaviShayapriyavadho nAma ShaTtriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || dakSha uvAcha | vada brahmanvisheSheNa mama harShakarIM kathAm | vistareNa mahAbhAga vakratuNDaprabhAvajAm || 1|| mudgala uvAcha | na shakyate.agniputreNa vistareNa pinAkinA | sheSheNa vidhinA vaktuM sa~NkShapeNa bravImyataH || 2|| dakSha uvAcha | kimuktaM daityaputrAbhyAM sha~NkareNa shrutaM vada | shrutvA tat kiM kR^itaM tena mahAdevena mAnada || 3|| daityAbhyAM kiM kR^itaM tatra tadvada tvaM visheShataH | shrutvA tvadvadanAmbhojAt kathAM tR^ipyAmyahaM na cha || 4|| sUta uvAcha | evamAdaramAj~nAya dakShasya prayatAtmanaH | mudgalastamuvAchAtha harShayuktaH sa shaunaka || 5|| mudgala uvAcha | daityaputrau mahAvIryau sha~NkaraM krodhasaMyutau | yadUchatushcha tatsarvaM shR^iNu dakSha prajApate || 6|| matsaraputrAvUchatuH | tiShTha tiShTha mahAdeva pashya pauruShamAvayoH | j~nAtaM tvadIyaM sAmarthyaM na cha gantuM tvamarhasi || 7|| asmadIyA mahAsenA hatA sarvA sadAshiva | daityendrAH pAtitAH sarve tvayA sha~Nkara tejasA || 8|| pauruShaM darshitaM pUrNaM sarvadevAtigaM mahat | adhunA tvAM haniShyAvo vakratuNDasya pashyataH || 9|| tvAM hatvA vakratuNDaM cha haniShyAvo na saMshayaH | pashchAt sarvAn surendrAMshcha tato munigaNAn surAn || 10|| evamuktvA mahAdevaM dhanuH sajjaM prachakratuH | tAvuvAcha mahAdevaH smayamAna idaM vachaH || 11|| shiva uvAcha | bhavadbhyAM gaditaM krUraM tatsarvaM tathyameva cha | adhunA.ayaM samutpanno vakratuNDo mahAbalaH || 12|| bhUbhAraharaNArthaM vai bhavatAM nAshanAya cha | adhunA sa gataH kAlo viparItena karmaNA || 13|| vakratuNDaprasAdena haniShyAmi samatsaram | asuraM balamatyarthaM pAparUpaM na saMshayaH || 14|| ityuktvA bANavR^iShTiM sa chakre vai sha~NkaraH prabhuH | mahogrAM kAlarUpAM vai pralayasya prakAshinIm || 15|| tAM cha chichChidaturdaityo svasharairativagitaiH | tau maNDapaM kShaNenaiva chakratuH sharasambhavam || 16|| tadbANairapi te devAshChinnA bhinnAH kR^itA mune | sha~Nkaro vismito bhUtvA shUlamugraM mumocha ha || 17|| AgataM kAlarUpaM cha shUlaM dR^iShTvA mahAsurau | mahAstraM tau pAshupataM mochayAmAsatustadA || 18|| anivAryaM mahograM vai sarvabhasmakaraM param | jajvAla tejasA sarvaM brahmANDaM vyAkulaM tataH || 19|| trishUlaM niShphalaM tena mahAstreNa kR^itaM kShaNAt | shivasya hR^idaye gatvA papAta bhayadAyakam || 20|| mUrchChitaH sha~Nkarastena patito dharaNItale | hAhAkArashcha sarvatra devasainye tato.abhavat || 21|| patitaM sha~NkaraM dR^iShTvA vakratuNDo mahAbalaH | svAM senAM prerayAmAsa daityamardanalAlasaH || 22|| gaNeshadUtamukhyAsteShvaShTau tatrAyayuH pare | svAM svAM senAM samAdAya mahAkAyA mahAbalAH || 23|| pramodashchaiSha AmodastathA brahmapriyo mune | yogapriyashcha svAnandabhoktA j~nAnamayashcha hi || 24|| sarvagaH sarvavichchaiva krodhayuktAH samAyayuH | taiH prekShitAH surAH sarve gatamUrchChAstadA.abhavan || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 36 pAna 82) shramahInAH kShatAdibhyo hInA jAtAH prabhAvataH | tejasA dviguNAshchaiva hR^iShTapuShTA yathA mune || 26|| etasminnantare tatra kavinA jIvitAstathA | daityAH samutthitAH sarve nIrujashcha mahAbalAH || 27|| prahlAdapramukhA vIrAshchakrurnAdaM samantataH | brahmANDamakhilaM tena sanAdamabhavat param || 28|| tato devagaNAH sarve sha~NkhanAdaM prachakrire | tena daityagaNA bhItA badhirA iva te sthitAH || 29|| sha~NkhAnAM chaiva bherINAM dundubhInAM svaraiH paraiH | vIrANAM kShveDitenaiva heShitairbR^iMhitasvanaiH || 30|| rathanemisvanaiH sarvaM vyAptamAsInnabho mune | parasparaM sampadaM cha vIkShya vIkShya cha vismitAH || 31|| etasminneva kAle te pramodAdyA gaNA yayuH | kupitAH shastrasaMvR^iShTiM chakrire daityamohinIm || 32|| teShAM shastrANi sarvANi hyamoghAni mahAmune | chichChidurdaityarAjAnAM mastakAni bhujAdikAn || 33|| brahmapriyo mahAbAhuH shukraM dhR^itvA prapashyatAm | asurANAM gato dUraM guhAyAM chAkShipan munim || 34|| gataM shukraM tadA dR^iShTvA daityAH sarve bhayAturAH | hAhAkAraM prachakruste kiM bhaviShyati vihvalAH || 35|| rakShitA gururatyugraH pashyatAM no mahAsurAH | nItashcha maraNaM tasmAchChreShThaM kiM na mR^itA vayam || 36|| adhunA kva gamiShyAmastasmAdyud.hdhyAmahe vayam | mariShyAmo.atha vA mochayiShyAmastaM svatejasA || 37|| parasparaM cheti daityA uktvA maraNanishchayAH | udAyudhAshcha sarve te yuyudhurdevasainikaiH || 38|| vya~NgA devAH kR^itAstaiste patitA raNamUrdhani | hAhAkArashcha sarvatra devasainye pravartitaH || 39|| tato brahmapriyAdyA ye kupitAH shastradhAriNaH | parashupramukhaiH shastraistrishUlA~NkushapAshakaiH || 40|| shastrairdaityAnnijaghnustAn kAlarudrA iva prajAH | tairastrairdaityasenAyAH kadanaM kR^itama~njasA || 41|| bahavashva mR^itA daityA mUrchChitAshchApare.avanau | petuste sarvasho vIrA prahlAdapramukhA mune || 42|| tato daityakumArau tAvAgatau raNamUrdhani | UchatustAn gaNAMstatra pramodAdyAn mahAsurau || 43|| daityaputrAvUchatuH | pramodAmodakAdyAshcha bhavadbhirbalama~njasA | hataM sarvaM cha daityAnAM daityashreShThAH pramUrchChitAH || 44|| adhunA maraNaM prAptaM samIpe vaH pradR^ishyatAm | shastraistIkShNairhaniShyAvo vakratuNDayutAn khalAn || 45|| evamuktvA svabANAMstau vavarShaturathAsurau | tatastayorbalaM vIkShya dvau vIrau samupasthitau || 46|| sarvagaH sarvavichchaiva sabalau dhR^itakArmukau | bANavR^iShTiM tu saMvArya bANAMshchikShipatuH parAn || 47|| amoghAH sarvabANAste jagmuH kAlayamopamAH | daityAn sarvAn prachakuste ChinnabhinnAtmakAn mune || 48|| mR^itA mumUrShavaH kechitpatitA dharaNItale | akasmAdraktasambhUtA nadI tatra pravartitA || 49|| tayorbalaM nirIkShyaiva kampitau daityupu~Ngavau | agnyastraM dhanuShi shreShThaM dadhatuH krodhasaMyutau || 50|| yAvan mumuchatustAvat parashU yamasannibho | (##Page ## khaM\. 1 a\. 37 pAna 83) Agatau cha shirashChedaM daityayoshchakratuH kShaNAt || 51|| matsarasya sutau vIkShya mR^itau sarve bhayAturAH | matsaraM sharaNaM jagmurUchurvR^ittAntama~njasA || 52|| daityA UchuH | shR^iNu daityesha vR^ittAntaM raNabhUmisamudbhavam | mahAbhaya~NkaraM ghoraM kathituM shakyate na cha || 53|| prahlAdapramukhAH sarve ghAtitA raNamUrdhani | mR^itatulyA mR^itA vA kimasmAbhirj~nAyate na cha || 54|| tava putrau mahAvIryau mR^itau sa~NgrAmamaNDale | kR^itvA yuddhaM mahAghoraM parashubhyAM mahAmate || 55|| akasmAdvakratuNDasya gaNau dvau samupasthitau | tAbhyAM chaiva hatau vIrau svalpakAlena daityapa || 56|| vakratuNDasamashchaiva na bhUto na bhaviShyati | iti svAnte cha sa.nj~nAya devaM taM sharaNaM vraja || 57|| nocheddaityagaNAH sarve nAshaM yAsyanti nishchitam | mA garvaM kuru daityesha daityAn rakSha mahAmate || 58|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite sundarapriyaviShayapriyavadho nAma ShaTtriMsho.adhyAyaH || 1\.36 \section{1\.37 matsarAsurasamAgamo nAma saptatriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH | mudgala uvAcha | daityAnAM vachanaM shrutvA sa daityo matsarAsuraH | mUrchChitaH sahasA bhUmau papAta bhayavihvalaH || 1|| anishvasan daityapastu tairAshu vidhR^ito nR^ipaH | sAvadhAnaM prachakrustaM prayatnaiH paramaistataH || 2|| dvimuhUrtena sambuddho matsaraH pralalApa ha | kiM jAtaM bhAvi vA kiM vA daivena viphalaM kR^itam || 3|| tapasA tvamaratvaM cha pR^ithivIrAjyama~njasA | mayA prAptaM svasAmarthyAdatulaM tad vR^ithA kR^itam || 4|| aho hi balavad daivaM prayatno niShphalo mataH | achintyA me.abhayaprAptiH pashchAt sUryodayo yathA || 5|| mR^itA daityA asa~NkhyAshcha madarthaM nAtra saMshayaH | mR^itau putrau mahAkAlau kAlasya kathamadya tau || 6|| adhunA shokasantapto mariShyAmi na saMshayaH | mR^itau putrau mahAkAlau kiM kAryaM jIvitena me || 7|| brahmANDAdhipateH putrau kathaM to nidhanaM gatau | kathaM mithyA hi jAtaM me varadAnaM mahattaram || 8|| aho putrau mahAvIryau kathaM maraNamApatuH | yAbhyAM svabhujavIryeNa jitA viShNumukhAH surAH || 9|| aho putrau cha mAM tyaktvA ghore duHkhArNave pare | kva gatau vadataM vAkyamabhUtaM niShThurau katham || 10|| sakhIMshcha pitaraM vR^iddhaM tyaktvA mAM sundarapriya | viShayapriya madbalau kathaM mR^ityumupasthitau || 11|| iti nAnAvidhaM shaukaM chakre daityendrapAlakaH | taM te sabhyavarAH sarve sAntvayAmAsurAdarAt || 12|| vR^iddhA UchuH | na rodanaM prakartavyaM tvayA daityendranAyaka | raNe mR^itau mahAvIryau kIrtiM kR^itvA mahattarAm || 13|| dehasya maraNaM nityaM janma chaiva tathA prabho | kiM chitraM tachcha sa~njAtaM yena shochasi daityapa || 14|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 37 pAna 84) Atmano maraNaM naiva janmashAstreShu kathyate | mAyAmohaM parityajya svastho bhava mahAmate || 15|| jantorUrdhvakriyA sarvA kartavyA svajanairapi | atastvaM daityarAjendra sArthakaM tvetayoH kuru || 16|| athavA tau parityajya vakratuNDaM jahi prabho | athavA sharaNaM yAhi yenaiva kushalaM bhavet || 17|| vIrA rudanti kutrApi naiva jAnIhi daityapa | sapatnAn harShasaMyuktAn mA kuruShvAdhunA parAn || 18|| evaM prabodhito daityo matsaraH krodhasaMyutaH | AdAya sakalaM sainyaM yayau sa~NgrAmamaNDalam || 19|| matsarAsuramAyAntaM dR^iShTvA shambhvAdayaH surAH | bhayabhItAshcha taM prochurvakratuNDaM praNamya te || 20|| svAmin samAgato daityo matsaraH sa pratApavAn | yasyAgre mashakA devAstR^iNarUpA narAdayaH || 21|| yasyAgre vashavartinyaH shriyaH sarvArthadAyikAH | brahmANDaM kampate yasya bhayAtso.ayaM samAgataH || 22|| yasya rAjye mahAbhAgA janA duHkhavivarjitAH | sarvartuphaladA vR^ikShA meghAH kAlapravarShiNaH || 23|| yasyAj~nA vashagashvAsau tapatyeva divAkaraH | na shItaM prabalaM tatra matsare rAjyabhogini || 24|| na rogAH pracharantIha bhayabhItAH sammatataH | na cha chorAdisantrastaM jagadrAjyaM prashAsati || 25|| yasya pUjA cha sarvatra jagati kriyate janaiH | yaj~nAdi sarvamakhilaM bhuktaM yena mahAtmanA || 26|| kAlo bibheti yaM dR^iShTvA tadAj~nA pAlako.abhavat | karmakhaNDanamapyatra kR^itaM yena surAriNA || 27|| na svAhA na svadhA yatra na vaShaTkAra eva cha | na vedAdhyayanAchAro matsare rAjyakartari || 28|| na snAnAdikriyA yatra na svadharmaH svabhAvajaH | na varNAshramayordharmo matsare rAjyakartari || 29|| devAH shvApadatulyA vai bhramanti vanagocharAH | annavastrAdisaMhInAH kR^itA daityendrakeNa bhoH || 30|| munayastapasA hInAH shApasAmarthyahInakAH | kR^itA matsaradaityena so.ayaM svAmin samAgataH || 31|| devA~NganAshcha tatkanyA nAgakanyA mahAtmanA | bhuktA nAnAvidhA bhogAH so.ayaM matsara AgataH || 32|| narakanyAH pashoHkanyA munikanyAH samAhR^itAH | balena na samaM yasya brahmANDe so.ayamAgataH || 33|| yasyAShTAvaraNairmR^ityurna bhavechcha kadAchana | so.ayaM samAgato daityaH pashya pashya gaNAdhipa || 34|| ityevaM bruvato devAn vakratuNDo mahAbalaH | mA bhayaM kuruta prAj~nA haniShyAmIti so.abravIt || 35|| siMhArUDho mahAbAhurekadantavirAjitaH | pAshA~Nkushadharo bhUtvA yayau sa~NgrAmamaNDalam || 36|| pramodAmodakAdyaishcha saMvR^itaM yuddhalAlasam | taM dR^iShTvA krodhasaMyukto matsaraH prAha bhartsayan || 37|| matsarAsura uvAcha | kimarthamAgatastvaM me vakratuNDa raNe.agrataH | adyaiva tvAM haniShyAmi mA mukhaM darshayasva re || 38|| mUDho.asi yena sa~NgrAmaM kartumAgata eva cha | na me mR^ityurbhavedaShTAvaraNairdehadhAribhiH || 39|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 38 pAna 85) shambhuviShNumukhairdevaiH preritastvaM na budhyase | mohabhAvena saMyAto matsareNa yuyutsunA || 40|| hanmi tvAmekabANena sasainyaM nAtra saMshayaH | padAghAtena me bhUmirvishIrNA jAyate khala || 41|| talaprahArasaMyuktAH parvatAshchUrNatAM gatAH | tasyA.agre kathamAyAtaH kAlena prerito.athavA || 42|| shabdagarjanamAtreNa kampate sacharAcharam | tasyAgre tvaM susa~NgrAmaM kiM kariShyasi tadvada || 43|| brahmANDaM sakalaM yuddhe jitaM yena prabhAvataH | tadA tvaM kutra guptaH san sthito.asi bhayabhAvitaH || 44|| samIchInamidaM mUDhA.adhunA khala kR^itaM tvayA | dR^iShTeH samIpago jAto hato mama bhaviShyasi || 45|| sharaNaM yAhi me duShTa jIvituM yadi chechChasi | madAj~nAvashago bhUtvA vane tiShTha yathAsukham || 46|| mUDhabhAvena saMyAtaM tvAM na hanmi cha nirbalam | prerakAn munidevAMste tAn haniShyAmi nishchitam || 47|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite matsarAsurasamAgamo nAma saptatriMsho.adhyAyaH || 1\.37 \section{1\.38 vakratuNDavijayo nAmAShTatriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH | mudgala uvAcha | evaM brubantamatyantaM matsaraM krodhasaMyutam | vakratuNDaH prasannAtmA smayanniva jagAda tam || 1|| vakratuNDa uvAcha | mA garvaM kuru daityesha nAhaM devo na mAnuShaH | nAsuro naiva nAgashcha na gandharvo na parvataH || 2|| na nAnAyonijo janturnAShTAvaraNajastathA | brahmarUpo.ahamAnandAnandakAraka eva cha || 3|| tvAM hantuM munidevAnAM sthApanArthamihAgataH | haniShyAmi tvasandehAda detyanAyaka durmate || 4|| shithilaM varapuNyaM te sAmprataM pApasa~nchayAt | nAnApApaphalArthasya dAtA te.ahaM samAgataH || 5|| akartuM kartumIshaM mAmanyathAkartumAdarAt | jAnIhi matsara tvaM vai kiM kariShyasi tadvada || 6|| jIvituM chechChasi prAj~na tadA mAM sharaNaM vraja | svasthAne dharmavidveShaM tyaktvA tvaM tu sukhI bhava || 7|| devAdInAM cha vidveShaM tyaktvA tiShThasi daitya chet | tadA tvAM na haniShyAmi jAnIhi tvaM mataM mama || 8|| mudgala uvAcha | vakratuNDavachaH shrutvA matsaro vismito.abhavat | uvAcha taM prasannAtmA bhaktibhAvena yantritaH || 9|| matsara uvAcha | vakratuNDa namastubhyaM vada me sakalaM prabho | saMshayaM Chindhi taM pUrvaM hR^idisthaM gaNanAyaka || 10|| yadi tvaM saguNo nAsi nirguNo.api na vartase | brahmarUpo.asi sarvesha tadAkAradharaH katham || 11|| anyachcha tvaM mahAbhAga brahmabhAvena saMsthitaH | surAsurasamaM brahma kathamekaM samAshritaH || 12|| asurANAM nihantA tvaM surANAM pAlako.adhunA | etaM me saMshayaM brahman Chettumarhasi vighnapa || 13|| matsarasya vachaH shrutvA vakratuNDaH pratApavAn | uvAcha taM mahAvIraM bhAvaM dR^iShTvA hR^idi sthitam || 14|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 38 pAna 86) vakratuNDa uvAcha | shR^iNu matsara yatpR^iShTaM tvayA buddhivishArada | tatsarvaM kathayiShyAmi saMshayachChedanAya te || 15|| akhilaM brahmarUpeNa mayA sR^iShTaM charAcharam | lIlArthaM bandhahInena svasvadharmayutaM param || 16|| puruShaprakR^itibhyAM tat pAlyate hriyate mayA | tayorhR^idi sthitenaiva chintAmaNisvarUpiNA || 17|| sarveShAM chittavR^itteshcha chAlako.ahaM na saMshayaH | madAj~nAvashagaM sarvaM vartate daityapu~Ngava || 18|| yadA svadharmamatyantaM tyaktvA devagaNeshvarAH | daityAnAM nidhanArthaM cha yatante mUlanAshakAH || 19|| tadA daityahR^idistho.ahaM tapasi prerakosmyataH | daityAH kurvanti cha tapo devAnAM prajighAMsayA || 20|| tapasA varalAbhena devAn ghnanti mahAbalAH | tataste satataM devAH sattAhInA bhavanti vai || 21|| tato.ahaM devasa~NghAnAM viparIto na saMshayaH | bhavAmi chAsurANAM vai siddhidAtA mahAsura || 22|| yadi daityA mahAduShTAstyaktvA ghnanti svadharmakam | devAn mUlavihInAMshcha kartumichChanti dAnava || 23|| tadA.ahaM devarUpeNa teShAM hR^idi samAsthitaH | ChidraM prakAshayAmyAdau hanane daityarakShasAm || 24|| tatastenaiva devendrA mArgeNa suravidviShaH | ghnanti matsara te sarvaM kathitaM me charitrakam || 25|| yadi svahR^idaye devA nishchayaM kurvate param | daityAnAM tapasAM vighnaM kartavyamiti sAmpratam || 26|| tadA.ahaM varadAtA cha bhavAmyasuranAyaka | daityebhyo nAtra sandeho devagarvaprahArakaH || 27|| yadi daityA mahAbhAgA devairjAtA durAsadAH | tadA.ahaM daityanAshAya bhavAmi tanudhArakaH || 28|| yadA daityAshcha devAshcha svasvadharmaparAyaNAH | tadA.ahaM brahmabhAvena sthitasteShAM hR^idi hyaho || 29|| tvayA prapIDitA devAstyaktvA dharmaM svabhAvajam | atastvAM hantumAyAto daityarAja mahAmate || 30|| ityuktvA nijarUpaM taddarshayAmAsa vighnapaH | bindumAtre brahmaNi sve saMsthitaM sundaraM mune || 31|| vakratuNDaprasAdena tasya darshanajena cha | phalena daityarAjo.api divyaM chakShuravAptavAn || 32|| tenaiva chakShuShA tena daityena paramAdbhutam | dR^iShTaM rUpaM gaNeshasya brahmAkAraM prajApate || 33|| na nyUnaM nAdhikaM tatra na samaM chAtmanA na cha | chatuShpAdamayaM brahma pAdahInaM svabhAvataH || 34|| na deho na cha dehyatra saguNo nirguNo na cha | na mAyAmAyiko bhAti vakratuNDo gajAnanaH || 35|| dehaM saguNarUpaM cha nirguNaM mastakaM mune | gajavaktramayaM tena dR^iShTaM bhinnaM prabhAvataH || 36|| tayoryogakaraH sAkShAd vakratuNDaH pratApavAn | saMyukto.avayavAdyaishcha j~nAto daityAdhipena saH || 37|| tatastaM praNanAmAtha bhaktiyuktena chetasA | tuShTAva parayA bhaktyA baddhA~njalipuTo.asuraH || 38|| matsarAsura uvAcha | namAmi vakratuNDaM cha chatuShpAdaM chatuHparam | chaturdehavihInaM cha bindumAtre vyavasthitam || 39|| sAkAraM cha nirAkAraM mAyArUpadharaM prabhum | (##Page ## khaM\. 1 a\. 38 pAna 87) namAmi mAyinaM taM cha mAyAhInasvarUpakam || 40|| jaganmayaM cha taddhInaM sarvakAmaprapUrakam | brahmabhUyapradaM chaiva namAmi gaNanAyakam || 41|| siMhArUDhaM chaturbAhuM vighnanAshaM namAmi cha | siddhibuddhipatiM chaiva siddhibuddhipradAyakam || 42|| anantalIlayA yuktaM lIlAhInaM namAmi tam | avyaktaM vyaktarUpaM vai namAmi svahR^idi sthitam || 43|| vedAntavedyaM sajyotirjyotiShAmapi bhAsakam | namAmi sachchidAnandadeharUpaM gajAnanam || 44|| yoginAM hR^idi saMsthaM cha yogibhyo yogadAyakam | bhAvAbhAvamayaM devaM namAmi bhavavarjitam || 45|| sarvatra pakShahInaM taM sarvapakShadharaM prabhum | namAmi vakratuNDAkhyaM brahmabrahmAdhipaM vibhum || 46|| aho bhAgyamaho bhAgyaM yena dR^iShTo gajAnanaH | sarvAkAranirAkArahIno.ayaM vakratuNDakaH || 47|| sharaNaM te prapanno.asmi pAhi mAM bhaktavatsala | pravaNaM tvatpade nityaM saMsArottAraNaiShiNam || 48|| evaM stutvA vakratuNDaM pAdayornipapAta ha | punaH punaH praNamyA.asau baddhA~njalipuTaH sthitaH || 49|| sa dR^iShTvA tAdR^ishaM daityaM bhaktiyuktaM gajAnanaH | jagAda taM mahAbhAgaM bhaktesho bhAvatoShitaH || 50|| vakratuNDa uvAcha | matsara tvadvinAshAya kupito.ahaM na saMshayaH | sharaNAgatanAshaM cha nechChAmi vR^iNu vA~nChitam || 51|| idaM tvayA kR^itaM stotraM matprItarvardhanaM mahat | mahaishvaryAyurArogyadAyakaM dhanadhAnyadam || 52|| putrapautrakalatrAdinAnAsampatkaraM param | dharmArthakAmamokShANAM dAyakaM prabhaviShyati || 53|| mudgala uvAcha | vakratuNDavachaH shrutvA matsaro bhaktisaMyutaH | jagAda vachanaM tatra vakratuNDaM kR^itA~njaliH || 54|| matsara uvAcha | prasanno yadi sarvesha mahyaM deyo varo yadi | sudR^iDhAM cha tadA bhaktiM tvadIyAM dehi vighnapa || 55|| anyaM tvaM me varaM dehi tvadbhaktAste cha me priyAH | sthAnaM dehi tathA vR^ittiM yogakShemakarIM prabho || 56|| matsarasya vachaH shrutvA vakratuNDastamabravIt | achalA padi me bhaktiradya te sambhaviShyati || 57|| svasvadharmaratAn jantUMstAn rakShasva cha matsara | madIyAn pravarAn bhaktAMstAna pAlaya cha yatnataH || 58|| madIyamUrtipUjA cha yatrAdau smaraNaM bhavet | sarvArambheShu tatra tvaM mA vighnaM kuru daityapa || 59|| anyatra sarvabhAveShu karmaj~nAnAdikartR^iShu | AsureNaiva vartasva phalaM grAhyaM tvayA.asura || 60|| teShAM hR^idi samAvishya kuru rAjyaM mahAmate | madbhaktyAdiShu bhAveShu dAsavattvaM sadA bhava || 61|| evamukto mahAdaityastatheti tamuvAcha ha | praNipatya gaNeshAnaM harShayuktena chetasA || 62|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite vakratuNDavijayo nAmAShTatriMsho.adhyAyaH || 1\.38 (##Page ## khaM\. 1 a\. 39 pAna 88) \section{1\.39 vakratuNDAntardhAnaM nAmaikonachatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | matsaraM shAntimApannaM dR^iShTvA devarShayastadA | prahR^iShTamanaso jAtAstuShTuvustaM gajAnanam || 1|| devarShaya UchuH | sadA brahmabhUtaM vikArAdihInaM vikArAdibhUtaM maheshAdivandyam | apArasvarUpaM svasaMvedyamekaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 2|| ajaM nirvikalpaM kalAkAlahInaM hR^idisthaM sadA sAkShirUpaM paresham | janaj~nAnakAraM prakAshairvihInaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 3|| anantasvarUpaM sadAnandakandaM prakAshasvarUpaM sadA sarvagaM tam | anAdiM guNAdiM guNAdhArabhUtaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 4|| dharAvAyutejomayaM toyabhAvaM sadAkAsharUpaM mahAbhUtasaMstham | aha~NkAradhAraM tamomAtrasaMsthaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 5|| raviprANaviShNuprachetoyameshavidhAtrashvivaishvAnarendraprakAsham | dishAM bodhakaM sarvadevAdhirUpaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 6|| upasthatvaguktIkShaNasthaprakAshaM karA~NghrisvarUpaM kR^itaghrANajihvam | gudasthaM shrutisthaM mahAkhaprakAshaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 7|| rajorUpasR^iShTiprakAshe vidhiM taM sadA pAlane keshavaM sattvasaMstham | tamorUpadhAraM haraM saMharaM taM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 8|| dishAdhIsharUpaM sadAshAsvarUpaM grahAdiprakAshaM dhruvAdiM khagastham | anantoDurUpaM tadAkArahInaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 9|| mahattatvarUpaM pradhAnasvarUpamaha~NkAradhAraM trayIbodhakAram | anAdyantamAyaM tadAdhArapuchChaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 10|| sadA karmadhAraM phalaiH svargadaM tamakarmaprakAshena muktipradaM tam | vikarmAdinA yAtanAdhArabhUtaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 11|| alobhasvarUpaM sadA lobhadhAraM janaj~nAnakAraM janAdhIshapAlam | nR^iNAM siddhidaM mAnavaM mAnavasthaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 12|| latAvR^ikSharUpaM sadA pakShirUpaM dhanAdiprakAshaM sadA dhAnyarUpam | prasUputrapautrAdinAnAsvarUpaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 13|| khageshasvarUpaM vR^iShAdiprasaMsthaM mR^igendrAdibodhaM mR^igendrasvarUpam | dharAdhArahemAdrimerusvarUpaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 14|| suvarNAdidhAtusthasadra~NgasaMsthaM samudrAdimeghasvarUpaM jalastham | jale jantumatsyAdinAnAvibhedaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 15|| sadA sheShanAgAdinAgasvarUpaM sadA nAgabhUShaM cha lIlAkaraM taiH | surArisvarUpaM cha daityAdibhUtaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 16|| varaM pAshadhAraM sadA bhaktapoShaM mahApauruShaM mAyinaM siMhasaMstham | chaturbAhudhAraM sadA vighnanAshaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 17|| gaNeshaM gaNeshAdivandyaM sureshaM paraM sarvapUjyaM subodhAdigamyam | mahAvAkyavedAntavedyaM pareshaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 18|| anantAvatAraiH sadA pAlayantaM svadharmAdisaMsthaM janaM kArayantam | surairdaityapairvandyamekaM samaM tvAM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 19|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 39 pAna 89) tvayA nAshito.ayaM mahAdaityabhUpaH sushAnterdharo.ayaM kR^itastena vishvam | akhaNDapraharSheNa yuktaM cha taM vai namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 20|| na vindanti yaM vedavedaj~namartyA na vindanti yaM shAstrashAstraj~nabhUpAH | na vindanti yaM yogayogIshakAdyA namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 21|| na vedA viduryaM cha devendramukhyA na yogairmunIndrA vayaM kiM stumashcha | tathA.api svabudhyA stutaM vakratuNDaM namAmaH sadA vakratuNDaM bhajAmaH || 22|| mudgala uvAcha | evaM stutvA vakratuNDaM sthitA devaSharyaH prabho | baddhA~njalipuTAH sarve tUShNImbhAvena mAnada || 23|| devAnAM cha munInAM sa stutiM shrutvA gajAnanaH | uvAcha tAn prasannAtmA haSharyan vachanaM mahat || 24|| vakratuNDa uvAcha | shR^iNudhvaM munayaH sarve devA me vachanaM mahat | bhavatkR^itamidaM stotraM matprItervadhanaM bhavet || 25|| anana stauti yo nityaM mAM tasya paripUraye | bhogAnnAnAvidhAMshchaiva putrapautrAdisampadaH || 26|| yaM yamichChati taM taM cha dAsye.ahaM nAtra saMshayaH | bhuktimuktipradaM chaitadbrahmabhUyakaraM bhavet || 27|| nAnAsiddhipradaM chaiva hR^idi buddhiprakAshakam | surendrairvandyatAM yAti yo mAM stauti tvanena saH || 28|| sahasrAvartanAn martyaH kArAgR^ihagataM naram | mochayennAtra sandeho matpriyaH sarvadA bhavet || 29|| aparAdhashatairyukto yo vai bhavati mAnavaH | tasyAparAdhasahanaM karomi stotrapAThataH || 30|| ekaviMshativAraM ya ekaviMshaddinAni vai | paThiShyati sadA tasmai chintitaM pradadAmyaham || 31|| ekaviMshatikAH shlokA bhavadbhirmatpriyAtmakaiH | kR^itAstairmAM sa devAstu stutA vai munayo.akhilAH || 32|| tena vighnavihInAshcha svadharmaruchayastathA | bhaviShyatha mahAbhAgA bhuktimuktipradAstathA || 33|| varaM brUta mahAbhAgA yeShAM yanmanasi sthitam | taddAsyAmi na sandehaH stotrasantoShito hyaham || 34|| mudgala uvAcha | evamuktAH surAH sarve munayastaM praNamya cha | prahR^iShTamAnasA UchurvakratuNDaM mahAbalam || 35|| devarShaya UchuH | yadi prasannatAM yAto vakratuNDa dadAsi chet | tvadIyAmachalAM bhaktiM dehi nAtha dayAnidhe || 36|| yadi prAptA tvadIyA cha bhaktirjantostadA prabho | kiM durlabhaM bhavettasya hastagAH sarvasiddhayaH || 37|| ato bhaktiM mahAbhAga dehi no vighnanAyaka | tayA tR^iptA bhaviShyAmastvatpAdapravaNA vayam || 38|| teShAM vachanamAkarNya devadevo gajAnanaH | jagAda bhAvagambhIraM j~nAtA vij~najanapriyaH || 39|| vakratuNDa uvAcha | madIyA bhaktirachalA bhaviShyati na saMshayaH | bhavatAM bhAvayuktAnAM bho bho devarShayaH khalu || 40|| antardadhe sa uktaivaM vakratuNDo gaNeshvaraH | pashyatAM munidevAnAM svAnandastho babhUva ha || 41|| tato devarShayaH sarve khinnAH svasvapadaM yayuH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 40 pAna 90) dhyAyantashcha tamevaite vakratuNDaM susiddhidam || 42|| matsaro.api tataH sarvairdaityaiH parivR^ito yayau | svaM padaM pAlayan shIghraM sushAnto hyabhavat sadA || 43|| taM tyaktvA daityasa~NghAste yayuH svaM svaM gR^ihaM mune | evaM matsaramAhAtmyaM vakratuNDena kAritam || 44|| sa eva vakratuNDastu sR^ijatyavati cha prabhuH | harate bhAvahInaH san nAdyamadhyAntagaH svayam || 45|| evaM nAnAvatAreNa svasvadharmaratAn surAn | asurAn mAnavAdIMshcha kurute vakratuNDakaH || 46|| avatArA anantAshcha vakratuNDasya bho vibho | charitramakhilaM teShAM kathituM shakyate na vai || 47|| brahmaNA ShaNmukhenA.api viShNunA sha~NkareNa cha | sheSheNa munibhishchaiva vedaiH kAhaM cha tatra vai || 48|| divodAsashamArthAya sa evaM vakratuNDakaH | shivaputratvamApanno DhuNDhirAjeti nAmataH || 49|| vAmanasya varaM dAtuM sa eva gaNanAyakaH | prakaTo.abhUn mahAtejAstasyAgre bhaktapAlakaH || 50|| evaM nAnAvatAraishcha bhaktarakShaNalAlasaH | karoti bhaktasaMrakShAM jAnIhi tvaM prajApate || 51|| brahmaNA sR^iShTikAryArthaM vyAkulena sa na smR^itaH | vakratuNDastato daityo matsaraH pravivesha tam || 52|| tenAsurasvabhAvena pIDito vidhiradbhutam | vighnayukto.abhavattatra sR^iShTiM kartuM na sa kShamaH || 53|| purAtanaM vachaH smR^itvA punastaM sharaNaM yayau | vidhirvighnavihInaH sa sasarja sakalaM jagat || 54|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite vakratuNDAntardhAnaM nAmaikonachatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.39 \section{1\.40 brahmaNastapashcharaNaM nAma chatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || dakSha uvAcha | dhanyo.asmyanugR^ihIto.asmi yattvayA shrAvitaM mahat | charitraM vakratuNDasya brahmabhUyakaraM mahat || 1|| shrutvA shrutvA na me tR^iptirjAyate.amR^itato yathA | ichChAmi tatpunaH shrotuM pUjito vidhinA katham || 2|| vistareNa cha me brUhi kathAM pApApanodinIm | shrotuH praShTushcha vaktushcha trayANAM sarvasiddhidAm || 3|| sUta uvAcha | dakShasya vachanaM shrutvA mudgalastamuvAcha ha | utphullanayano harShAdgANeshendraH sa shaunaka || 4|| mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAbhAga dhanyo.asi na cha saMshayaH | yena te gaNarAjasya kathAyAM prItiradbhutA || 5|| alpapuNyavato DhuNDhikathAyA avadhAraNe | shravaNe cha tathA prItirjAyate na kadAchana || 6|| atastehaM pravakShyAmi tvadAdarasutoShitaH | sa~NkShepeNa kathAM divyAM gaNeshasya mahAtmanaH || 7|| pralayAdau gaNeshena sR^iShTAH pa~ncha surAdhipAH | teShAM tapaHprabhAveNa prasanno varado.abhavat || 8|| varasyaiva prabhAveNa samarthAste babhUvire | (##Page ## khaM\. 1 a\. 40 pAna 91) svasvakArye pravR^ittAshcha sAvadhAnena chetasA || 9|| sR^iShTiprakaraNe brahmA pravR^itto jagato.abhavat | na sasmAra gaNeshAnaM vismR^ityAdau tadarchanam || 10|| tena bhrAnto.abhavat sadyo mAnase garvamAdadhe | triloke naiva mattulyaH sraShTA.ahaM nAtra saMshayaH || 11|| sR^ijAmi sakalaM vishvaM tadA viShNushcha pAti vai | rudraH saMharate tachcha shaktirmohaM karoti cha || 12|| sUryaH karmaprakAshaM cha karoti jagati prabhuH | na sR^iShTaM chen mayA vishvaM devatvaM tu nirarthakam || 13|| mamAj~nAdau gaNeshena kR^itA sR^iShTau visheShataH | madIyAM pAtratAM dR^iShTvA tasmAnnAnyo.asti matsamaH || 14|| iti garveNa manasi mohito.abhUt pitAmahaH | tato vighnagaNAstatra prababhUvuranekashaH || 15|| sR^iShTiM virachayantaM taM brahmANaM prApya dAruNaH | nAnArUpA mahAvIryAstADayAmAsurojasA || 16|| trinetrAH pa~nchanetrAshcha pR^iShThanetrA mahAbalAH | dashatuNDA sahasraM cha mukhAni dadhataH pare || 17|| evaM nAnAsvarUpAste vidhiM dhR^itvA praremire | bAlakrIDanakaM kR^itvA duHkhayuktaM mahAbalAH || 18|| evaM sa paravAn brahmA garvaM sarvaM pramuchya vai | jagAma sharaNaM devaM gaNeshaM vighnanAyakam || 19|| gatagarvo hR^idi smR^itvA tuShTAva gaNanAyakam | tena vighnagaNAH sarveM.atardhAnaM tatra chakrire || 20|| mukto vighnaistadA brahmA tatApa paramaM tapaH | ShaDakShareNa mantreNa vakratuNDamatoShayat || 21|| vAyubhakSho.abhavadbrahmA pAdA~NguShThAgrasaMsthitaH | chakAra tejasA vR^ittiM gaNeshe nishchalAM tataH || 22|| evaM divyasahasraM sa tapastepe sudAruNam | tato bhUtAni sarvAni vyAkulANi tadA.abhavan || 23|| tatastasyogratapasA prasanno vakratuNDakaH | Ayayau bhaktarAjaM taM bhaktibhAvena toShitaH || 24|| tejorUpI mahAkAyo vakratuNDashchaturbhujaH | siMhArUDhastrinetrashcha pAshA~Nkushadharo vibhuH || 25|| varadAbhayahastashcha pR^ithuvakShA mahodaraH | siddhibuddhiyutashchintAmaNinA cha virAjitaH || 26|| nAnAla~NkArasaMyuktaH sheShanAbhirgajAnanaH | sindUrAruNadehashcha nAnAvastradharaH prabhuH || 27|| taM dR^iShTvA bhayabhIto.asau vidhAtA stauti taM param | gaNeshaM hR^idi sa~nchintya nAnAstotrairvidhAnataH || 28|| vakratuNDaH stuvantaM tamuvAcha ghananisvanaH | varaM vR^iNu vidhAtastvaM dAsyAmi tu na saMshayaH || 29|| iti tasya vachaH shrutvA brahmA taM praNanAma cha | uvAcha saumyarUpeNa varaM dehi gajAnana || 30|| brahmaNo giramAkarNya saumyatejA gajAnanaH | uvAcha taM mahAbhAgaM bhaktibhAvena toShitaH || 31|| vakratuNDa uvAcha | svAnandanagare saMsthaM sadaitAdR^isharUpakam | mR^ityuloke sthitastvaM cha kathaM drakShyasi mAnada || 32|| tapasA bhaktibhAvena toShito.ahaM tvayA vidhe | tena saumyasvarUpeNa tvadagre saMsthito.abhavam || 33|| tvaM tu matto varAn brUhi dAsye.ahaM vA~nChitAn parAn | (##Page ## khaM\. 1 a\. 41 pAna 92) mayi prasannatAM yAte durlabhaM na bhaviShyati || 34|| gaNeshavachanaM shrutvA brahmA taM praNanAma cha | baddhA~njalipuTo bhUtvA stotuM tamupachakrame || 35|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite brahmaNastapashcharaNaM nAma chatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.40 \section{1\.41 dambhAsurarAjyAbhiSheko nAma ekachatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || brahmovAcha | namaste vakratuNDAya gaNeshAya mahAtmane | anantAnantapArAya vighneshAya namo namaH || 1|| namo bhaktipriyAyaiva bhaktasaMrakShakAya te | abhaktakAmanAshAya sarvadAtre namo namaH || 2|| nirguNAya nirUpAya nirmalAya guNAtmane | anantAnanadhArAya siMhavAhAya te namaH || 3|| anAdirUpakAyaiva namaH sarvapriya~Nkara | vedAntavedyadehAya gajavaktrAya te namaH || 4|| anantodarasaMsthAya nAnAbhogakarAya te | mAyAdhArAya mAyAyA mohakAya namo namaH || 5|| ameyashaktaye tubhyamanAdhArAya daMShTriNe | chaturbAhuyutAyaiva svAnandapataye namaH || 6|| siddhibuddhipradAyaiva siddhibuddhidharAya cha | brahmabhUtAya devAya vighnahartre namo.astu te || 7|| vakratuNDa prasannastvaM mahyaM dehi tadAnagha | tvadIyAmachalAM bhaktiM yayA bandho na vidyate || 8|| tvadAj~nayA pravR^itto.ahaM tatra sAmarthyamadbhutam | sR^iShTau dehi gaNAdhIsha vighnahInaM cha me sadA || 9|| ahaM sraShTA cha sarveShAM tvayA prokto gajAnana | atastvaM putrabhAvena gR^ihe me tiShTha mAyayA || 10|| tvaM sAkShAdbrahmabhUtashchedyadi putro bhaviShyasi | tadAhaM bandhanAnmukto bhaviShyAmi cha rAjasAt || 11|| tava mAtA pitA svAmin bandhayuktau kR^itau yadi | tadA vedAdikaM sarvaM mithyAbhUtaM bhaviShyati || 12|| nAmagrahaNamAtreNa brahmabhUyaprado bhavAn | kiM punaH putrabhAvena tvaM chet sthAsyasi me gR^ihe || 13|| anyachcha lAlanaM kuryAM sevanaM pUjanaM tathA | nirantaraM prapashyeyaM bhaveyamatulastataH || 14|| brahmaNo vachanaM tasya shrutvA gaNapatiH svayam | jagAda taM mahAbhAgaM harShayan sarvabhAvavit || 15|| vakratuNDa uvAcha | tvayA yat prArthitaM brahman tadastu sakalaM kila | sR^iShTikatR^irtvasAmarthyamadbhutaM te bhaviShyati || 16|| nirvighnaM sarvakAryeShu matsmR^ityA prabhaviShyati | yaM yamichChasi taM taM tvaM kAmaM prApsyasi sarvadA || 17|| tava putro bhaviShyAmi tArako mAyayAMshataH | vA~nChitaM pUrayiShyAmi bhaktibhAvena toShitaH || 18|| tvayA kR^itamidaM stotraM sarvadaM prabhaviShyati | mama prItikaraM brahman brahmabhUyapradaM tathA || 19|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 41 pAna 93) ityuktvAntardadhe dakSha vakratuNDaH pratApavAn | brahmA.api vimanA bhUtvA tatra vai saMsthito.abhavat || 20|| vakratuNDaprasAdena nirmame sakalaM jagat | charAcharamayaM sarvaM yathAyogyaM chakAra ha || 21|| sR^iShTvA tribhuvanaM sarvaM kR^itakR^itya ivA.abhavat | sthitaH svasukhaniShThaH san vakratuNDaM sa saMsmaran || 22|| ekadA vAyuvegena kampitaH sa prajApatiH | tasmAt puruSharUpeNa dambhashcha prakaTo.abhavat || 23|| tatpuraH puruShashreShThashchaturbAhudharaH khalaH | gadAchakratrishUlAstradhanurbANadharo babhau || 24|| rUpeNa tejasA pUrNo vIryeNa hyatulaH paraH | mahAkAyo mahAbAhuH sthitaH parvatasannibhaH || 25|| taM dR^iShTvA vismito brahmA paprachCha cha naraM tataH | kasya tvaM kuta AyAtaH kiM kAryaM te.atra vartate || 26|| vada me pR^ichChate sarvaM mahAbalaparAkrama | dhanyo.asi rUpalAvaNyayuktaH paramashobhanaH || 27|| brahmaNo vacha AkarNya meghagambhIrayA girA | uvAcha taM vidhAtAraM smayamAna idaM vachaH || 28|| puruSha uvAcha | vidhe.ahaM tvAM prajAnAmi prabhAvAn me cha mAnada | tavA~NgakampasambhUtaM mAM jAnIhi prajApate || 29|| dehi me nAma yogyaM tvaM putro.ahaM te cha suvrata | sthAnaM dehi tathA vR^ittiM yogakShemakarIM parAm || 30|| vachastasya samAkarNya tamUche padmasambhavaH | hAsyaM kR^itvA mahAbAhuH prINayan vAkyamAdarAt || 31|| brahmovAcha | kiM mAM jAnAsi putra tvaM dambhena prabravIShi re | atastvaM dambhanAmA vai bhaviShyasi mahAkhalaH || 32|| yatra tatra gatiste vai bhaviShyati mahAsura | bhogAnnAnAvidhAn bhu~NkShva yathAruchi yathAsukham || 33|| evamukto mahAbAhustaM jagAma praNamya saH | pradakShiNIkR^itya vidhiM kShitimaNDalamAdarAt || 34|| tatrAgatya vichAraM sa kR^itavAn mAnase khalaH | brahmaNA.asatkR^ito.ahaM vai tasya garvaM harAmyaham || 35|| vichArya sahasA dambho jagAma sharaNaM kavim | tenopadiShTamantreNa brahmANaM samatoShayat || 36|| ekapAdena tiShThan sannirAhAraparAyaNaH | tatApa tapa ugraM vai varShANAmayutaM gatam || 37|| tasyaiva tapasA sarvaM vyAkulaM sacharAcharam | na sthAtumashakat sthAne bhayabhItaM babhUva ha || 38|| tat dR^iShTvA paramAshcharyaM brahmA devagaNaiH saha | Ayayau taM varaM dAtuM tapasA toShitaH prabhuH || 39|| kAShThavattaM sthitaM vIkShya vismitaH kamalAsanaH | jagAda taM mahAbhAgaM harShayanniva bhAShayA || 40|| brahmovAcha | varaM vR^iNu mahAbhAga yaM yaM manasi saMsthitam | IpsitaM pUrayiShyAmi nAtra kAryA vichAraNA || 41|| brahmaNo vachanaM shrutvA dambhaH paramaharShitaH | taM praNamya pratuShTAva baddhA~njalipuTo balI || 42|| dambha uvAcha | namaste sR^iShTikartre vai sR^iShTipAtre prajApate | sR^iShTihartre trirUpAya brahmaviShNushivAtmane || 43|| tvayA tatamidaM sarvaM tvadAdhAraM mahAprabho | (##Page ## khaM\. 1 a\. 42 pAna 94) tvayi supte jagannaShTaM bhaviShyati na saMshayaH || 44|| charAchamayo bhUtvA krIDasi tvaM pitAmaha | ekAnekaprabhedena tvaM sthito.asi jagatprabho || 45|| aNubhyo.aNutarastvaM cha mahadbhyashcha mahAn kila | kastvAM stotuM samarthaH syAd brahmAkAreNa saMsthitam || 46|| mahadbhAgyaM vibho me.adya yena te darshanaM param | prAptaM sakalapApaghnamagre shubhakaraM tathA || 47|| yadi prasannatAM yAto yadi deyo varo mahAn | tadA me vA~nChitaM sarvaM pUrayasva prajApate || 48|| rAjyaM trailokyasya tathA mahyaM dehi pitAmaha | pa~nchabhUtAtmakebhyashcha mR^ityurna cha kadA bhavet || 49|| sa~NgrAme matsamaH kashchinnAnyaH syAn mAM kuru prabho | akhaNDaishvaryasaMyuktamArogyAdisamanvitam || 50|| iti tasya vachaH shrutvA brahmA taM pratyuvAcha ha | tapasA toShitastasmai dAtumutsukatAM gataH || 51|| brahmovAcha | tvayA yatprArthitaM dambha tatsarvaM prabhaviShyati | anyadyachchintitaM tatte siddharUpaM bhaviShyati || 52|| ityuktvAntardadhe brahmA dambhaH saMharShito.abhavat | svagR^ihaM prajagAmAsau mahAbalaparAkramaH || 53|| nagaraM shobhanaM nAma kArayAmAsa darpitaH | pR^ithivyAM sarvashobhADhyaM vAsaM tatra chakAra ha || 54|| tato daityagaNAH sarve shukrena preritA mune | Ayayustatra dambhasya nagare harShitA bhR^isham || 55|| shukraH samAgatastatra munibhirbrahmavAdibhiH | daityarAjyaM sa dambhAyA.abhavaddAtuM sa udyataH || 56|| shubhe lagne muhUrte cha so.abhiShekamakArayat | brAhmaNairdaityarAjAnAM rAjA dambho babhUva ha || 57|| mahotsavaM harShitAste chakruH sarve samAgatAH | hR^iShTapuShTajanAkIrNaM nagaraM shushubhe bhR^isham || 58|| sarve svasvagR^ihe jagmustato harShasamanvitAH | mukhyAshcha saMsthitAstatra detyAH paramadAruNAH || 59|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dambhAsurarAjyAbhiSheko nAma ekachatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.41 \section{1\.42 dambhAsuravijayo nAma dvichatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | nagare dambhadaityasya mahotsavayutA babhuH | janAH sarve mahAbhAgAH ka~nchitkAlaM prajApate || 1|| ekadA daityapAH sarve yayustatra mahAbalam | suhuNDashcha tathA huNDo rukmaketurmahAbalaH || 2|| madyapashcha sakopashcha tathA krodhAsuro mahAn | kAmAsuro balADhayashcha rAsabhAsura eva cha || 3|| ityAdyA bahavashchAnye dambhaM shobhAsamanvitam | praNamyochurmahAtmAna utsukA devanAshane || 4|| daityeshA UchuH | kiM sthito.asi mahArAja vayaM dAsAH samAgatAH | tribhuvanaM prajeShyAmo devamardanalAlasAH || 5|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 42 pAna 95) tavAj~nAvashagAH sarve daityadAnavarAkShasAH | brahmANDe na bhavettulyastava dambha balena vA || 6|| yashasA tejasA chaiva na samaste surAdhipa | Aj~nApaya mahAbAho jeShyAmaH sakalaM jagat || 7|| daityeshAnAM vachaH shrutvA dambhadaityaH praharShitaH | uvAcha tAn mahAbhAgAn bhAvayuktena chetasA || 8|| dambhAsura uvAcha | samyaguktaM mahAbhAgA mamApi hR^idaye sthitam | bhavadbhiH sahito.ahaM vai jeShyAmi sacharAcharam || 9|| evamuktvA sa daityeshaH shukraM tatrAnayanmune | mataM tasya samAdAya nirjagAma tataH purAt || 10|| apArasenayA sArdhaM chatura~NgasuyuktayA | sarve pR^ithivyAM rAjAno jitA daityairmahAbalaiH || 11|| pAtAleShu cha sarvAn vai nAgAn jitvA divaM yayuH | tatrendro devadevendrairyuyudhe so.asuraiH saha || 12|| tena daityagaNAH sarve bhayabhItAH samantataH | vajrapAtairmahAghoraishchUrNitA jvAlitAstathA || 13|| asurA raNabhUmiM cha tyaktvA sarve palAyitAH | tato dambhAsurastatra yuyudhe balagarvitaH || 14|| chakrapAtena devendraM mUrchChitaM cha chakAra ha | devAn bANArditAn sarvAn kArayAmAsa daityapaH || 15|| labdhvA sa.nj~nAM surendro vai palAyata jijIviShuH | tato devagaNAstaM chAnvaguH sarve bhayAturAH || 16|| daitya airAvatArUDho devendrasyAsane sthitaH | amarANAM purIM gatvA harShito harShayan svakAn || 17|| indro devagaNaiH sarvairbrahmANaM sharaNaM yayau | brahmaNA saha viShNuM cha tena sArddhaM shivaM yayau || 18|| shivaH krodhasamAyukta Ayayau raNamUrdhani | juhAva daityarAjaM taM sa~NgrAmAya mahAbalam || 19|| tato daityeshasaMyukto dambhadaityaH samAyayau | krodhasaMraktachakShustaM sannaddho balasaMyutaH || 20|| tataH samabhavadyuddhaM dAruNaM romaharShaNam | daityAnAM chaiva devAnAM parasparavinAshanam || 21|| chatvAriMshaddinAnyatra tumulaM nItisaMyutam | shoNitaughA mahAnadyo jAtAH pretasamAkulAH || 22|| tato dambhaH svayaM kruddho bANairdevAnamardayat | chakAra devarAjAMstAn mUrchChitAn dharaNiM gatAn || 23|| tataH shambhustrishUlena taM jaghAna mahAbalam | papAta mUrchChayA daityaH kShaNAdutthitavAn punaH || 24|| tatyAja balavAMshchakaM pAtayAmAsa sha~Nkaram | mUrchChitaM praharArddhaM cha dambhadaityaH pratApavAn || 25|| dR^iShTvA.adbhutaM mahAvIryaM daityarAjasya sha~NkaraH | palAyata sasa.nj~naH san vane vai devasaMyutaH || 26|| devendrAn gachChato dR^iShTvA jahasurdaityanAyakAH | Anandena samAyuktA vivishustvamarAvatIm || 27|| tataH sa satyaloke cha vaikuNThe daityanAyakAn | kailAse chAmarAvatyAM sthApayAmAsa yatnataH || 28|| nAnAdevapure ramye sthApayAmAsa dAnavAn | Ayayau shobhanAyAM sa svapuryAM balasaMyutaH || 29|| chakAra rAjyamunmattastrailokasya mahAbalaH | tataH karmavinAshArthamAj~nApayata daityapAn || 30|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 43 pAna 96) tadAj~nayA yayuH sarve daityAH paramadAruNAH | brAhmaNAdIn babandhuste tADayAmAsurojasA || 31|| yaj~navATAn babha~njuste yaj~navR^ikShAdikAn khalAH | tIrthAni lopayAmAsurdevatAyatanAni cha || 32|| evaM nAnAvidhairyatnaiH karmalopaM prachakrire | kechidbhraShTA dvijAstatra mR^itAH kechittadA.abhavan || 33|| kechidvanaM yayustatra siMhavyAghrAdisa~Nkulam | sandhyAdibhirvihInAste dvijAstatrA.abhavan kila || 34|| na svAhA na svadhA tatra na vaShaTkAra eva cha | na varNAshramadharmashcha dambhe rAjyaM prakurvati || 35|| varNasa~NkararUpA vai prajA jAtA mahItale | tadA devagaNAH sarve bhayabhItA babhUvire || 36|| karmabhogakarA devA naShTe karmaNi shaunaka | mR^itaprAyA mR^itAH sarva iva brahmANamabruvan || 37|| devA UchuH | sharaNaM tvadR^ite deva kaM yAma kamalAsana | tvaM dhAtA tvaM vidhAtA cha sarveShAM prANadhArakaH || 38|| tvaM gatiH sarvadevAnAM tvameva brahmabhAvitaH | ato.asmAn rakSha devesha dambhAsurabhayAt parAt || 39|| karmahInaM kR^itaM tena trailokyaM sacharAcharam | devAH karmAnnabhoktAro mahAbuddhe kR^itAstvayA || 40|| karmAbhAvena jagati mariShyAmo na saMshayaH | atastvaM sarvadevAMshcha rakShasva prapitAmaha || 41|| tvayaiva chAbhayaM dattaM pAlitAshcha tvayA vayam | adhunA kShudhayA.a.aviShTA mariShyAmastvadagrataH || 42|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathama khaNDe vakratuNDacharite dambhAsuravijayo nAma dvichatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.42 \section{1\.43 dambhAsuradUtasaMvAdo nAma trichatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | devendrANAM vachaH krUraM shrutvA chintAturo.abhavat | chartumukho vichAraM sa chakArA.atra tu shobhanam || 1|| nAvApa devarakShArthaM buddhiM buddhivishAradaH | tatashchintAM durantAM vai jagAma kamalAsanaH || 2|| jagAda devamukhyAMstu bhayena kamalAsanaH | ahaM yUyaM cha sarve.api prArthayAmo gajAnanam || 3|| sa vai sarvavichAraj~naH kariShyati shubhaM mahat | atastat dhyAnakaushalyAt dhyAyema cha vinAyakam || 4|| ekAkSharavidhAnena vakratuNDaM yajAmahe | sharaNaM sarvadevAnAM bhaviShyati na saMshayaH || 5|| mudgala uvAcha | brahmaNo giramAkarNya devA munigaNaiH saha | pUjayAmAsuravyagrA vakratuNDaM vidhAnataH || 6|| brahmA.api dhyAnasaMyuktastoShayAmAsa vighnapam | purA dR^iShTaM tathA chitte siddhibuddhiyutaM mune || 7|| gateShu shatavarSheShu brahmA.apashyachcha taM hR^idi | sAkAraM guNasaMyuktaM vadantaM ma~njulA giraH || 8|| dR^iShTvA vismitachitto.asau yAvatpR^ichChati taM prabhum | (##Page ## khaM\. 1 a\. 43 pAna 97) tAvat so.api bahiryAtaH siddhibuddhisamanvitaH || 9|| brahmANaM bodhayAmAsa vakratuNDo mahAbalaH | suprasannataro jAtastapasA dhyAnashAlinA || 10|| vakratuNDa uvAcha | pashya mAM putrabhAvena pitAmaha gaNAdhipam | tava dhyAnAt samutpannaM dhyAnajaM pravadantyataH || 11|| tapasA pUrvakAle mAM tvayA putratvamAdarAt | yAchitaM saphalaM tachcha kR^itaM tava mayA.adhunA || 12|| vachanaM vakratuNDasya shrutvA brahmA mudA yutaH | bahirvIkShya gaNeshAnaM siddhibuddhivirAjitam || 13|| praNanAma sa sAShTA~Nga vakratuNDaM gajAnanam | siddhiM buddhiM vidhAnena pUjayAmAsa yatnataH || 14|| tad dR^iShTvA paramAshcharyaM devAH sarve samAgatAH | R^iShayastaM mahAbhAgAH praNemurbhaktibhAvataH || 15|| sutaM mAnasikaM dR^iShTvA siddhiM buddhiM tathAtmaje | tAbhyAM saha vinItAste tuShTuvurbaddhapANayaH || 16|| brahmA.api pUjanaM kR^itvA stotuM sarvaiH samanvitaH | udyato.abhUn mahAtejA vakratuNDaM sabhAryakam || 17|| sadevarShibrahmovAcha | namaste brahmabhUtAya vakratuNDAya sAkShiNe | siddhibuddhiyutAyaiva gaNeshAya namo namaH || 18|| vighneshAya namastubhyaM nirguNAya guNAtmane | anAdaye cha sarvaj~na pAlakAya namo.astu te || 19|| namaste sarvarUpAya sarvAdhyakShAya dhImate | AdimadhyAntahInAya sAkShAddevAya te namaH || 20|| ameyashaktaye tubhyaM mAyibhyo mohadAya cha | amAyine cha mAyAyA AdhArAya namo namaH || 21|| satyAya satyarUpAya satyapAlaka rakShiNe | j~nAnAya j~nAnadAtre cha j~nAnagamyAya te namaH || 22|| lambodarAya devAya gaNAnAM pataye namaH | gaNeshAya guNAdhAra herambAya namo namaH || 23|| tvAM stotuM na samarthAshcha vedAH shAstrasamanvitAH | yogIndrA devamukhyAshcha tatra ko.ahaM gajAnana || 24|| yathAbuddhi pramodena saMstuto.asi gaNeshvara | tena me saphalaM sarvaM jAtaM lambodarAdhunA || 25|| brahmANDAnAmanantAnAM kArakastvaM na saMshayaH | kathaM me putratAM yAtaH siddhibuddhisamanvitaH || 26|| siddhibuddhiyutaM brahma hR^idi dhyAtaM visheShataH | tadeva bahirAyAtaM tArituM mAM na saMshayaH || 27|| ityuktvA brAhmaNaiH sArdhaM jAtakarmAdikAM kriyAm | chakAra cha svayaM brahmA paramAnandasaMyutaH || 28|| ekAdashadine tasya siddhibuddhipatistviti | nAma saMsthApayAmAsa dvijaiH saha pitAmahaH || 29|| bAlakrIDanabhAvena krIDati sma vinAyakaH | sAvitrI stanapAnaM sA kArayAmAsa bhAvataH || 30|| dine dine.atha bAlo.asau vavR^idhe shuklachandravat | AnandaM janayan mAtuH pitushcha charitaiH svakaiH || 31|| siddhibuddhiyuto dakSha varShadvayavayAH sthitaH | ekadA taM vidhAtAraM paprachCha vinayAnvitaH || 32|| siddhibuddhipatiruvAcha | tAta kiM vanavAsaM tvaM karoShi munibhiH saha | devaiH paramaduHkhArto mama kiM bhAsase prabho || 33|| tasya tadvachanaM shrutvA brahmA harShasamanvitaH | jagAda gaNapaM sarvaM vR^ittAntaM daityasambhavam || 34|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 44 pAna 98) tachChrutvA kopadIpto.asau vakratuNDastamabravIt | harShayan devaviprAdIn meghagambhIranisvanaH || 35|| vakratuNDa uvAcha | dambhAsuraM mahAvIryaM haniShyAmi na saMshayaH | devebhyo brAhmaNebhyashcha svapadAni dadAmyaham || 36|| evamuktvA samArUDhaH siMhaM shastradharaH prabhuH | siddhibuddhiyutastatra jagAmAsuraveshmani || 37|| nagaraprAntabhAge sa saMsthito jagadIshvaraH | taM devamunayaH sarve yayurharShasamanvitAH || 38|| dUtamindraM gaNeshashcha preShayAmAsa satvaraH | svadharme tiShTha daityendra no cheddhanmi na saMshayaH || 39|| indro gatvA mahAdaityaM sAmapUrvamidaM vachaH | uvAcha sarvabhAvaj~no bhAvapUrvaM suradviSham || 40|| indra uvAcha | brahmaNaH putratAM yAtaM pUrNaM brahma sanAtanam | siddhibuddhipatiM viddhi mAnasaM dhyAnayogataH || 41|| sa eva munibhirdevairAgataH purasannidhau | mAM dUtaM preShayAmAsa sAmArthaM tava sannidhau || 42|| svadharme tvaM samAtiShTha devAH santu havirbhujaH | varNAshramayutA lokAstiShThantu vigatajvarAH || 43|| indrasya vachanaM shrutvA kupito.atitarAM mune | dambhAsura uvAchA.atha tamidraM pradahanniva || 44|| dambhAsura uvAcha | kiM karomi samAyAto dUtarUpeNa me gR^ihe | no chettvAM bandhayitvA tu kArAgAre kShipAmyaham || 45|| indra gachCha mahAbhAga vada taM gaNanAyakam | pa~nchame divase tvAM cha yodhayAmi na saMshayaH || 46|| tata indraH samAyAtaH siddhibuddhipatiM prati | kathayAmAsa vR^ittAntaM vistareNa yathAyatham || 47|| shrutvA gaNapatiH prItastamuvAcha mahAmatim | samIchInaM tvayA tatra kR^itaM devapate yathA || 48|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dambhAsuradUtasaMvAdo nAma trichatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.43 \section{1\.44 dambhAsuravichAro nAma chatushchatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | devendre prasthite tatra gaNeshasyaiva sannidhau | dambhAsuraH kaviM vipramAhvayAmAsa sannidhau || 1|| samAgataM mahAbuddhiM shukraM munivaraM prabho | praNanAma sasAShTA~NgaM baddhA~njalipuTaH sthitaH || 2|| taM kAvyaH sthApayAmAsa kA~nchanottara Asane | paprachCha mAmAhvayase kimarthamiti dAnavam || 3|| shukrasya vachanaM shrutvA bhayaharShasamanvitaH | uvAcha taM mahAbhAgaM bhaktiyuktena chetasA || 4|| dambhAsura uvAcha | svAmin yoddhuM samAyAtaH siddhibuddhipatiH prabhuH | brahmaNo mAnasaH putrastapasA tena nirmitaH || 5|| paripR^ichChAmi tatra tvAM sarvaj~naM munisattamam | yena taM sarvabhAvena jAnAmi khalu tattvataH || 6|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 44 pAna 99) kA siddhiH kA tathA buddhistayoH ko.asau patiH prabho | kiM sAmarthyadharo bhAti vada sarvaM cha me.agrataH || 7|| dambhasya vachanaM shrutvA shukrastaM punarabravIt | yena tattve pravij~nAte gaNeshe jAyate matiH || 8|| shukra uvAcha | shR^iNu daityendra tasyApi mahimAnaM mahAdbhutam | yena tvaM gANapatye cha tattve pranipuNo bhaveH || 9|| siddhirmohakarI mAyA sarvatraiva pradR^ishyate | sidhyarthaM sarvalokAshcha yatnavanto bhavantyataH || 10|| ihaloke svabhogArthI siddhimichChati dAnava | paralokasya sidhyarthaM janastatprasamAkulaH || 11|| brahmabhUyapadaprAptimichChedvai siddhirUpikAm | iha brahmaparaprAptistrividhA mohasa.nj~nitA || 12|| mAyA gaNapateH proktA bhrAntirUpA mahAmate | vAmabhAgasthayA devyA krIDate.asau gajAnanaH || 13|| bhrAmayan brahmaviShNvAdIn yogino mAnavAdikAn | brahmabhUtasvarUpatvAt svAdhInaH satataM mataH || 14|| dvitIyA buddhirUpA cha mAyA tasya mahAtmanaH | tAM shR^iNuShva mahAdaitya yena tvaM sarvavidbhaveH || 15|| yatki~nchid dR^ishyate sarvaM manovANImayaM jagat | manovANIvihInaM yat sarvaM buddhimayaM babhau || 16|| kShiptaM mUDhaM cha vikShiptamekAgraM cha nirodhakam | chittaM pa~nchavidhaM proktaM buddhirUpaM tadeva cha || 17|| pa~nchAnAM bahavo bhedA vaktuM tAn naiva shakyate | evamekApyanekA.asau buddhiH sarvatra dR^ishyate || 18|| mohadhArakarUpAM tA subhrAntAM buddhimAdarAt | j~nAnarUpAM hR^idisthAM tu brahmAkArAM praviddhi hi || 19|| buddhiyuktanareNaiva paratreha pralabhyate | budhyA brahmamayo yogo yujyate j~nAnibhiH paraH || 20|| etAdR^ishI mahAbhAgA dakShiNA~NgadharA.asura | tasya yogeshvarasyA.api gaNeshasya mahAtmanaH || 21|| krIDArthaM rachite mAye svasyA~NgAttena daityapa | brahmarUpaM cha taM viddhi yogena labhate naraH || 22|| svAnandAkhyaM paraM brahma tadeva nagaraM matam | tatra nityaM vasati yaH siddhibuddhisamanvitaH || 23|| brahmaNArAdhitaM brahma putrabhAvArthamAdarAt | tadeva gaNarAjo.ayamAgato brahmaNaH sutaH || 24|| mAtuH pitushcha bandhaM cha putrau harati yattviti | tadarthaM putrabhAvena brahmaNA prArthito vibhuH || 25|| dharmasaMrakShaNArthAya tvAM haniShyati nishchitam | atastvaM sharaNaM gachCha prabhumichChasi jIvitum || 26|| mudgala uvAcha | kAvyasya munimukhyasya vachanaM brahmadAyakam | vedAntasArasambhUtaM shrutvA dambha uvAcha ha || 27|| dambha uvAcha | svAmin shrutaM mayA vAkyaM tvadIyaM yogasaMyutam | paraM tu saMshayaM Chindhi hR^idisthaM kathayAmi te || 28|| etAdR^ishaM paraM brahma gANeshaM chen mahAmune | dharmAdharmAvatastasmAt sambhUtau nAtra saMshayaH || 29|| yogarUpeNa sarvatra gaNeshastiShThati prabho | dharmasya rakShaNaM so.api kiM karoti vikArataH || 30|| adharmasya tathA nAshaM kimarthaM prakaroti saH | etaM saMshayajAtaM me Chettumarhasi sAmpratam || 31|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 45 pAna 100) kAvya uvAcha | shR^iNu dambha gaNeshasya cheShTitaM sarvadaM param | yena te saMshayaH sarvo nAshaM yAsyati tatkShaNAt || 32|| idaM sR^iShTaM gaNeshena nAnAbhedamayaM jagat | tatra svasvapade chaiva sthApitA jantavo.abhavan || 33|| adharmasya cha dharmasya vyavasthA tena sA kR^itA | tatra lobhana vai dharmamadharmo jayate yadA || 34|| surANAM vai tadA tejaH kShINaM bhavati sarvataH | asurANAM mahattejo vardhate cha dine dine || 35|| yadA.ayaM gaNarAjastu devAnAM pakShavardhanaH | asurANAM vinAshAya svayaM bhavati chodyataH || 36|| hatvA devagaNaiH sarvairasurANAM balaM mahat | svasthAne sthApayatyeva dharmaM sarvaprayatnataH || 37|| dharmeNa sakalaM daitya hyadharmasya balaM hatam | tadA daityAdikAnAM tu mUlachChedo bhaviShyati || 38|| devAnAmuditaM tejo bhavedyadi mahAdbhutam | daityAya varadastarhi bhavechchAnekarUpavAn || 39|| asurairvarasaMyuktairdharme kShINe samantataH | adharmasya sa saMsthAM vai yathApUrvamakalpayat || 40|| evaM lobhasamAyuktAH surA daityA bhavanti chet | tadA teShAM vinAshAya gaNesho yatate.asura || 41|| nAsti tasya vichAreNa svaH paraH kvachideva cha | krIDArthaM svAtmabhAveShu sthApayatyeva vai janAn || 42|| mudgala uvAcha | shukrasya vachanaM ramyaM shrutvA dambhaH pratApavAn | gaNeshaM manasA dhyAyan saMsthito nagare svake || 43|| ekAnte.asau mahAtejA vichAraM prachakAra ha | ayaM gaNeshanAmA vai pUrNaM brahma sanAtanam || 44|| tameva sharaNaM gachChan yashasvI sa bhaviShyati | sarveShu samarUpeNa sthito.ayaM nAtra saMshayaH || 45|| tyaktvA siddhipatiM siddhimichChedyo durmatiH param | asiddhirbhavitA tasya suhR^idbhirnAtra saMshayaH || 46|| buddheH patiM gaNeshaM yastyaktvA kushalamichChati | tasyA.akushalamavaM cha bhavitA duShTabhAvataH || 47|| siddhibuddhivihInaM tu nA ki~nchid dR^ishyate mayA | atastaM sharaNaM yAmi surAsurasamaM vibhum || 48|| iti nishchitasa~Nkalpo dambhaH suShvApa nirbhayaH | gaNeshaM hR^idi vinyasya bhaktibhAvena bhAvitam || 49|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dambhAsuravichAro nAma chatushchatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.44 \section{1\.45 dambhAsurashAntikathanaM nAma pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAprAj~na mahad dambhasya kaushalam | tyaktvA.a.asurasvabhAvaM sa saMsthito vigatajvaraH || 1|| prAtarutthAya daityAn sa sarvAnAkArayat svayam | uvAcha tAn mahAtejA vachanaM shukrasannidhau || 2|| dambhAsura uvAcha | shR^iNudhvamasurAH sarve guruNA.ahaM prabodhitaH | sharaNaM vakratuNDaM cha yAmi tatra na saMshayaH || 3|| surANAmadhipo nA.ayaM nAyaM daityAdhipaH kadA | (##Page ## khaM\. 1 a\. 45 pAna 101) brahmAkAreNa sarvatra siddhibuddhipatiH sthitaH || 4|| tasya tadvachanaM shrutvA kupitA dAnavAstadA | yayuH svaM svaM gR^ihaM sarve tyaktvA dambhAsuraM khalAH || 5|| dambhAsuraH prasannAtmA kAvyena sahitaH svayam | sharaNaM gaNanAthaM cha yayau harShasamanvitaH || 6|| nagarAdbahirAgatya yayau devasya sannidhim | daNDavatpatitaH pR^ithvyAM kR^itA~njalirupasthitaH || 7|| tuShTAva taM gaNAdhyakShaM taddarshanamahotsavaH | yathAnyAyaM pUjayitvA nibaddhakarasampuTaH || 8|| dambhAsura uvAcha | namaste brahmarUpAya brahmAkArasharIriNe | brahmaNe brahmadAtre cha gaNeshAya namo namaH || 9|| namaste tridasheshAya daityadAnavapAya cha | sarvatra yogarUpAya bhAvahInAya te namaH || 10|| siddhibuddhipate tubhyaM namaH siMhadhvajAya cha | gaNAnAM pataye tubhyaM herambAya namo namaH || 11|| ekadantAya devAya hyanantavibhavAya te | vighneshAya mahAvighnanAshanAya namo namaH || 12|| apAraguNadhArAya daityadAnavamardine | manovANImayAyaiva sarvarUpAya te namaH || 13|| manovANIvihInAya yogibhyo yogadAyine | yogAya yoganAthAya vishvapAya namo namaH || 14|| mAyAdhArAya mAyAyAshchAlakAya namo namaH | mAyAhInAya sarvatra samabhAvadharAya te || 15|| avyaktAya namastubhyaM vyaktimUladharAya cha | nirmohAya samohAya lambodara namo namaH || 16|| yaM stotuM na samarthAshcha vedAH sA~NgA maharShayaH | yogIndrA brahmaviShNvAdyAstaM kiM staumi parAt param || 17|| ityuktvA patitaH pR^ithvyAM dambho bhaktisamanvitaH | tamutthApya gaNAdhIsha UchivAn bhaktibhAvitaH || 18|| gaNesha uvAcha | tvayA dambha kR^itaM stotraM mama santoShavardhanam | yaH paThet pAThayettadvA sa sarvaM sukhamApnuyAt || 19|| putrapautrakalatrAdi dhanadhAnyapradaM bhavet | AdhivyAdhiharaM chaiva sarvopadravanAshanam || 20|| ekakAlaM dvikAlaM vA trikAlaM satataM tathA | yaH paThet sa naro.atyantaM mama prItikaro bhavet || 21|| tvAM hantuM krodhasaMyukta Agato.ahaM na saMshayaH | adhunA sharaNaM yAtastato hanmi na nishchitam || 22|| varaM varaya mattastvaM yattvachchitte sthitaM param | stotreNa bhaktibhAvena santuShTo.ahaM dadAmi te || 23|| gaNeshavachanaM shrutvA dambho harShasamanvitaH | uvAcha gaNapaM tatra bhaktinamrAtmakandharaH || 24|| dambhAsura uvAcha | yadi devesha tuShTo.asi yadi deyo varo hi me | achalAM dehi te bhaktiM tadA nAtha namo.astu te || 25|| Aj~nAM tvaM j~nApaya vibho vR^ityarthaM me cha sAmpratam | sthAnaM dehi gaNAdhyakSha tatra sthAsyAmi nishchalaH || 26|| dambhasya vachanaM shrutvA gaNeshastamuvAcha ha | suprasannatayA dakSha bhaktaM gambhIranisvanaH || 27|| siddhibuddhipatiruvAcha | bhavitA mayi bhaktiste dR^iDhA hyavyabhichAriNI | tiShTha sthAne svake tvaM vai dambha harShasamanvitaH || 28|| na tvaM nyUno.asi me kvApi devA naivAdhikA matAH | svasvadharme sthitAH sarve mama prItivivardhanAH || 29|| svadharmatyAgadoSheNa kruddho.ahaM nAshayAmi tAn | atastvaM nirbhayo bhUtvA chiraM tiShTha mahAsura || 30|| yatra me smaraNaM nAsti kAryAdau daityasattama | tatra tvaM dambhabhAvena kAryanAshaM sadA kuru || 31|| karmAdau pUjanaM yatra mama nAsti yadAsura | tadA tadbhraMshabhAvena niShphalaM kuru sarvadA || 32|| mama bhaktisamAyuktA ye narAH satataM priyAH | tAn pAlaya prayatnena dambha hInasvabhAvataH || 33|| yatra me smaraNaM nAsti pUjanaM cha mahAmate | Adau tatra cha te bhAgaH karmarUpo mayA kR^itaH || 34|| evamuktvA sa taM dambhaM gaNeshoM.atardadhe svayam | devAshcha munayaH sarve jayetyuktvA yayustataH || 35|| svasvasthAneShu dIptAste sthitA bhayavivarjitAH | pAtAlavivare daityAH sthitA nirvyAkulAH prabho || 36|| evaM dambhAsuraM shAntaM sa chakAra gajAnanaH | brahmaputratvamApannastadapyuktaM mayA param || 37|| ya etachChruNuyAnnityaM shrAvayedvA samAhitaH | sa dambhabhayanirmukto yAti brahma sanAtanam || 38|| yaM yaM chintayate kAmaM taM taM prApnoti mAnavaH | sarvasampatsamAyuktastiShThedvai vighnavarjitaH || 39|| adhunA vAmanasthApi kathayAmi samAsataH | charitraM gaNanAthasya bhaktyA yuktaM mahAdbhatam || 40|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite dambhAsurashAntikathanaM nAma pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.45 \section{1\.46 vAmanavarapradAnaM nAma ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || dakSha uvAcha | shrutvA kathAM gaNeshasya harShashchetasi vardhate | ataH kathaya sarvaj~na charitraM vAmanasya yat || 1|| mudgala uvAcha | kashyapo munishArdUlaH prajApatisamo.abhavat | aditistasya patnyAsIt jyeShThA paramadhArmikA || 2|| tasyAM cha kashyapAddevA indrAdyA jaj~nire prabho | teShAM viruddhabhAvena sthitA daityA muneH sutAH || 3|| balena varagarveNa devAn hantuM samudyatAH | abhavan viShNunA te vai nAnArUpeNa nAshitAH || 4|| na prApuH svargarAjyaM te sarvamAnyaM yadA tadA | kAvyaM sakalanItij~naM sharaNaM prayayuH punaH || 5|| teShAM sarvaM sa vR^ittAntaM viditvA munipu~NgavaH | daityAnuvAcha sarvaj~naH kAvyo vedavidAM varaH || 6|| kAvya uvAcha | balidAnavamukhyA vai shR^iNudhvaM me vacho hitam | yaj~ne devAH samutpannA yaj~nAdhArAstataH surAH || 7|| ato.ashvamedhayaj~naishcha yajadhvaM shatasa~NkhyakaiH | balirindro mahAbAhurbhavitA nAtra saMshayaH || 8|| dveShabhAvaM cha devAnAM sadA sa~nChAdya yatnataH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 46 pAna 103) tena svargabhujo daityA yUyaM sarvatra pUjitAH || 9|| bhaviShyatha mahAbhAgAstasmAt kuruta madvachaH | sarve hR^iShTAshcha taM tatra sAdhu sAdhvabruvan sthitAH || 10|| tataste balirAjaM cha mukhyaM kR^itvA mahAbalAH | tvaritA ashvamedheShu dIkShitaM chakrurAdarAt || 11|| balirvirochanAjjAto viShNubhaktiparAyaNaH | adharme na ruchistasya jAyate hi kadAchana || 12|| Adau tyaktvA gaNeshAnaM viShNuM smR^itvA mahAsuraH | AdyaM taM yaj~namArebhe viShNubhaktatayA khalaH || 13|| tasya cheShTitamAj~nAya vighnaH paramaharShitaH | uvAcha sadasi hyAdau pUjito na gaNAdhipaH || 14|| bhuktimuktipradAtA yaH sarvasiddhikaro vibhuH | siddhimichChanti taM tyaktvA te.asiddhAH prabhavanti hi || 15|| viShNorbalena daityasya bhavet siddhishcha kIdR^ishI | bhakShayiShyAmi tatsarvaM karma tena makhe kR^itam || 16|| ityuktvA sa svayaM vighna Ayayau krodhasaMyutaH | pravishya devarAjasya hR^idaye saMsthito.abhavat || 17|| yaj~nAH sa~NkalpitAstasya vipraistu shatasa~NkhyakAH | Adye yaj~ne samArabdhe indrashchintAturo.abhavat || 18|| shatayaj~naprabhAveNa balirindro bhaviShyati | tataH sa sharaNaM viShNuM jagAma suranAyakaH || 19|| natvA stutvA mahAtejAH prArthayAmAsa sAdaram | viShNuM devavaraM tatra baliyaj~navinAshane || 20|| etasminnantare tatra vighnaH kAlasvarUpadhR^ik | balavAn viShNumAvishya saMsthito hR^idaye.abhavat || 21|| baleH pracheShTitaM pUrNaM kathitaM vajrapANinA | tajj~nAtvA sakalaM viShNurindraM provAcha satvaram || 22|| viShNuruvAcha | adityA kashyapenApi tapastaptaM sudAruNam | shatavarShaM madarthaM cha tasmin kAle surAdhipa || 23|| tayorahaM prasannAtmA varadashcha purA.abhavam | tAbhyAM tvaM putratAM yAhi yAchitaM sarvabhAvataH || 24|| omityuktaM mayA tatra taM varaM saphalaM prabho | adhunA.ahaM kariShyAmi baleryaj~nasya nAshane || 25|| vismR^itA viShNunA.atyantaM balerbhaktirmahAdbhatA | sa balenigrahArthaM cha svayamavodyato.abhavat || 26|| sa viShNuH kashyapAjjAto hyadityAM vAmanaH prabhuH | balerbalaM nirIkShyaiva na shashAka prachAlitum || 27|| manasi kShubhito viShNuH kashyapaM pitaraM tadA | paprachCha balinAshAya vadopAyaM mahAmune || 28|| ShaDakSharaM mahAmantraM vakratuNDasya taM dadau | tato.asau cha vidarbheShu gatvA tapasi saMsthitaH || 29|| dashavarShaM mahograM sa tapastepe sudAruNam | nirAhAratayA dakSha gaNeshaM hR^idi chintayan || 30|| ugreNa tapasA tasya pratyakShaH siMhavAhanaH | ShaDakSharaprabhAveNa taM yayau bhaktavatsalaH || 31|| chaturbAhudharaH pUrNaH siddhibuddhisamanvitaH | ekadanto gajAkAramukhaH pAshA~NkushAdidhR^ik || 32|| sindUrAruNadehashcha shUrpakarNo mahodaraH | koTisUryasamAnena tejasA suvirAjitaH || 33|| taM dR^iShTvA sahasotthAya vAmanaH praNanAma saH | khaM 1 a 43 pAna 104 baddhA~njalipuTo bhUtvA stotuM samupachakrame || 34|| vAmana uvAcha | namo vighnapate tubhyaM bhaktavighnavinAshine | abhaktavighnAdAtre cha gaNeshAya namo namaH || 35|| vakratuNDAya sarvesha pAlakAya namo namaH | nAnArUpadharAyaiva sarvAntaryAmiNe namaH || 36|| sarvaM charAcharaM svAmiMstvadAj~nA vashavarti cha | vibhUtibhirmahArAja kuruShe sarvama~njasA || 37|| brahmA prajApatInAM tvaM yaj~nAnAM viShNureva cha | IshvarANAM svayaM shambhurdevAnAM tvaM purandaraH || 38|| prakAshAnAM ravistvaM cha chandro.anneShu gaNAdhipa | yamo yamavatAM tvaM vai varuNo yAdasAM prabho || 39|| vAyurbalavatAM tvaM cha nidhInAM dhanapaH svayam | agnirvai dAhakAnAM tvaM rakShasAM nirR^itiH svayam || 40|| nAgAnAM sheSharUpo.asi yoginAM shukra eva cha | kumArANAM tvaM cha sanatkumAro.asi na saMshayaH || 41|| guhaH senApatInAM tvaM mR^igANAM siMhaveShabhR^it | evaM nAnAsvarUpaistvaM jagadrakShaNatatparaH || 42|| tvAM stotuM kaH samarthaH syAdyogarUpaM sanAtanam | vedAH sheShashcha vedhA cha shaktA na stavane.abhavan || 43|| tatra mandamatiH kvAhaM pAraM gantuM tava stuteH | tathApi cha yathAbuddhi saMstuto.asi cha vighnapa || 44|| tava darshanamAtreNa kR^itakR^ityo.asmi sAmpratam | dhanyaM janma madIyaM vai yena dR^iShTo gajAnanaH || 45|| dhanyau mAtA pitA me.adya sthalaM dhanyaM tapo.api cha | ShaDakSharashcha mantro.ayaM dhanyo yena tvamAgataH || 46|| evamuktvA nanartA.asau bhaktibhAvapariplutaH | romA~nchitasharIro.abhUdAnandAshru sR^ijanmuhaH || 47|| dehabhAvaM parityajya vAmano harShasaMyutaH | tadekaniShThatAM prApto mahAbhAgaH prajApate || 48|| taM tAdR^ishaM gaNAdhIsho dR^iShTvA premapariplutam | jagAda paramAtmA.asau vAmanaM bhaktavatsalaH || 49|| gaNesha uvAcha | shR^iNu vAmana me vAkyaM varaM vR^iNu hR^idIpsitam | tava bhaktyA tapoyuktyA stutyA vai tuShTimAgataH || 50|| dAsyAmi sakalaM tubhyaM yadyapi syAt suduShkaram | dhanyo.asi bAlabhAve.api bhaktiste me parApadi || 51|| tvayA kR^itamidaM stotraM sarvadaM prabhaviShyati | yaH paThechChrAvayedvApi tasya siddhirbhaviShyati || 52|| yaM yaM chintayate kAmaM taM taM dAsyAmi durlabham | ante mokShaM mahAviShNo svAnande pradadAmyaham || 53|| iti tasya vachaH shrutvA vakratuNDasya shobhanam | vAmanaH praNato bhUtvA taM jagAda gajAnanam || 54|| prasanno yadi devesha dehi bhaktiM dR^iDhAM cha te | baliM devaripuM DhuNDhe matsAdhyaM kuru daityapam || 55|| yadAhaM tvAM smariShyAmi tadAtmAnaM pradarshaya | yathA na mAM bhavedvighno varaM dehi gajAnana || 56|| tatheti tamathoktvA.asau gaNeshoM.atardadhe svayam | (##Page ## khaM\. 1 a\. 47 pAna 105) vAmanastatra deveshaM sthApayAmAsa harShataH || 57|| adoShAkhyaM mahAkShetraM vidarbhe sthAnamuttamam | vakratuNDasya sambhUtaM narANAM sarvasiddhidam || 58|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite vAmanavarapradAnaM nAma ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.46 \section{1\.47 vAmanacharitaM nAma saptachatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | varaM labdhvA sa sampUjya vakratuNDaM cha vAmanaH | kashyapaM praNato bhUtvA yayau yaj~naM balerapi || 1|| taM dR^iShTvA sUryasa~NkAshaM vedAdhyayanasaMyutam | hrasvAkR^iti munishreShThaM vismitA munayo.abhavan || 2|| balirutthAya taM natvA pUjayAmAsa bhaktitaH | paprachCha kiM dade tubhyaM mAM tad brUhi mahAmune || 3|| tataH shukreNa sarvaM tajj~nAtaM tasya prayojanam | gaNeshapUjanaM chAdau na kR^itaM duShTabuddhinA || 4|| tena vighnasvarUpaM cha viShNurUpeNa saMsthitam | adhunA yAdR^ishaM bhAvi tathA bhavatu tAdR^isham || 5|| balervachanamAkarNya vAmanaH prAha taM tataH | dehi tripadarUpAM me bhUmiM daityapate kila || 6|| dadau balirmahAbhaktyA tAM bhUmiM sAdaro yathA | tathA vAmanadevo.api gaNeshaM manasA.asmarat || 7|| virADrUpaM tato dhR^itvA pAdaM chikShepa devapaH | ekena sakalaM svargaM pAdenAvR^itya satvaraH || 8|| dvitIyena sa bhUmiM vai sarvAmAvR^itya vAmanaH | uvAcha daityapaM dehi tR^itIyasya sthalaM prabho || 9|| balirvismayamApanno bhrAntaH shokAkulo bhavat | ki~nchinnovAcha taM tatra kiM dadAmIti vihvalaH || 10|| tato viShNuH prakopena taM babandha mahAsuram | viprasya tvamR^iNI jAto narakaM gachCha daityapa || 11|| viShNorvachanamAkarNya balirvai duHkhito.abhavat | narakaM viShNubhaktAya datte vai viShNuradbhutam || 12|| aho moho mahAnme.abhUdyena vedavivarjitam | kR^itaM karma vinA pUjyaM gaNeshaM vighnanAyakam || 13|| tasyedaM hi phalaM prAptaM viShNubhaktasya viShNutaH | atastaM sharaNaM yAmi sa rakShiShyati mAM prabhuH || 14|| evaM vichArya tasyaiva manasi dhyAnamAdadhe | DhuNDhiM tuShTAva daityeshaH sarvabhAvasamanvitaH || 15|| baliruvAcha | namaste vighnarAjAya bhaktAnAM vighnahAriNe | abhaktAnAM visheSheNa vighnakartre namo namaH || 16|| sarvAkArAya devAya gamyAgamyasvarUpiNe | svAnandapataye tubhyaM herambAya namo namaH || 17|| namo brahmapate tubhyaM gaNAdhyakShAya te namaH | siddhibuddhipate tubhyaM namo vishvambharAya te || 18|| apArAya namastubhyaM nAnAmAyAshrayAya cha | (##Page ## khaM\. 1 a\. 47 pAna 106) mAyAmohaharAyaiva gaNeshAya namo namaH || 19|| sarvAntaryAmiNe tubhyaM chintAmaNisurUpiNe | satataM brahmabhUtAya namaste jagadAdaye || 20|| ante madhye cha sarvatra saMsthitAya namo namaH | AdimadhyAntahInAya siMhavAhAya te namaH || 21|| aparAdhAnasa~NkhyAtAn madIyAn jagadIshvara | kShantvA pAhi gaNAdhIsha patantaM narake cha mAm || 22|| tvanmAyAmohayogena mohito.ahaM na saMshayaH | tena matsarabhAvena tvAM tyaktvA viShNumAshritaH || 23|| sakalaM vighnasaMyuktaM jagadetachcharAcharam | shivaviShNvAdibhiH sArdhaM tava mAyAvimohitam || 24|| yadi tvAM sharaNaM DhuNDhe shivaviShNvAdayaH prabho | gachChanti mohahInA vai nirvighnAste bhavanti cha || 25|| anyathA bhraShTarUpAste padahInA bhavanti cha | atastvaM sarvadevAnAM dhArako nAtra saMshayaH || 26|| sattArUpA mahAvighnAsteShAM svAmI bhavAn mataH | sarveShAM sthApakAshchaiva tathotthApanakArakAH || 27|| adhunA tvatprasAdena mayA buddhaM gajAnana | atastvAM sharaNaM yAto dIno.anAthashcha sAmpratam || 28|| rakSha rakSha gaNAdhyAkSha narakAnmAM dayAnidhe | tvatsmR^ityA chaiva bhavati janaH sarvArthasiddhibhAk || 29|| evaM nAnAvidhaiH stotraistuShTAva danujeshvaraH | tadaivAkAshajAM vANIM shushrAva paramAdbhutAm || 30|| mA bhayaM kuru daityendra rakShAmi sharaNAgatam | narakAtte bhayaM nAsti matsmR^iteH karaNAt kadA || 31|| tvayA kR^itamidaM stotraM narakasya haraM bhavet | yaH paThechChrAvayedvApi narakAttasya nobhayam || 32|| dharmArthakAmamokShANAM sAdhanaM prabhaviShyati | madbhaktivardhanaM chaiva bale bhavati nishchitam || 33|| shrutvA.a.akAshabhavAM vANIM balirhR^iShTo babhUva ha | tameva gaNapaM chitte dhyAyaMstatraiva saMsthitaH || 34|| etasminnantare vighno viShNuM tatyAja vai yataH | tato buddhiprakAshashcha viShNorjAtastu tatkShaNAt || 35|| vAmano manasA tatra dhyAyati sma prajApate | mama bhakto baliH pUrNastasya prAptaM mahadbhayam || 36|| viprasya R^iNamugraM yattenAyaM nArakI bhavet | aho mayAtimUrkheNa mama bhaktaH prapIDitaH || 37|| vedabAhya kR^itaM karma balinA matsarAn makhe | na pUjito gaNAdhyakShaH phalahIno.abhavattataH || 38|| adhunA bhaktarakShArthaM kiM karomi vichArataH | gaNeshaM sharaNaM yAmi tataH saukhyaM bhaviShyati || 39|| evaM vichArya devesho gaNeshaM hR^idi so.asmarat | smR^itimAtreNa tasyA.agre prakaTo.abhUdgajAnanaH || 40|| taM dR^iShTvA praNanAmAdau pUjayAmAsa bhaktitaH | sarve devagaNAstatra munayastamapUjayan || 41|| etasminnantare tatra baliH provAcha vAmanam | gaNeshadarshanenaiva prAptabuddhirmahAyashAH || 42|| baliruvAcha | brahman dehi tR^itIyaM te pAdaM shirasi chAshu me | deho.ayaM dAnarUpeNa mayA datto na saMshayaH || 43|| tachChrutvA harShito viShNustatheti sa chakAra ha | (##Page ## khaM\. 1 a\. 47 pAna 107) brAhmaNasyarNanirmuktaM bhaktaM kR^itvA cha saMsthitaH || 44|| tatastaM munibhirdevaiH sahito.asau janArdanaH | tuShTAva prA~njaliM badhvA gaNeshaM sarvasiddhidam || 45|| vAmana uvAcha | namaste gaNanAthAya sarveShAM pataye namaH | nAnAgaNavibhaktAya jagatkartre namo.astu te || 46|| vighnAnAM pataye tubhyaM namashchandrArdhadhAriNe | trinetrAya namastubhyaM bhaktasaMrakShakAya cha || 47|| ameyamAyayA deva tavedaM rachitaM jagat | tava mAyAvimohena mohitAn rakSha vighnapa || 48|| tava mAyAprabhAvaM cha ko jAnAti gajAnana | vayaM yogigaNAshchAnye na taM vettuM kShamAH kadA || 49|| ato.aparAdhaM jAtaM me kShantumarhasi mAnada | tava bhaktA vayaM nAtha devadeva namo.astu te || 50|| balistvayaM madIyashcha bhaktaH paramabhAvikaH | machChreShThatvena devesha jAto.asau matsarAnvitaH || 51|| tena vedaviruddhaM cha kR^itaM karma mahAdbhutam | tvAM vinA yaj~namArebhe phalahIno.abhavatkratuH || 52|| adhunA munibhirdevaiH sahito.ahaM gajAnana | prArthayAmi tadarthaM tvAM saphalaM kuru dAnavam || 53|| tvaM vinAyakanAmA.asi tvayA yatkR^itamAdarAt | tadeva mAnyatAM yAti vedAdiShu na saMshayaH || 54|| vayaM nAyakasaMyuktA vedabAhyaM yadA prabho | kurmashchedvai padabhraShTAH kriyante cha tvayA tadA || 55|| yaj~nasya phalasaMyuktamato bhaktaM kuru prabho | ityuktvA pAdayostasya papAta gaNapasya saH || 56|| tamutthApya gaNAdhIsho jagAda vachanaM harim | kiM karomi purA chaivaM varado.ahaM babhUva te || 57|| tvadIyahastato daityaM narake pAtayAmyaham | iti krodhasamAviShTo.adhunA smarati mAM khalaH || 58|| kAyena manasA vAchA daityo mAM sharaNaM gataH | tvaM cha prArthayase viShNo vA~nChitaM cha karomi te || 59|| adhunA mAM puraskR^itya etaM yaj~naM samApaya | tenA.ayaM sakalAnAM cha yaj~nAnAM phalamashnute || 60|| aparAdhasya mAhAtmyaM ki~nchitpashyatu keshava | indre nivR^ittesminneSha indraH pashchAd bhaviShyati || 61|| pAtAle sthApayasvainaM nAtra kAryA vichAraNA | adhunA phalahInatvaM janArdana kR^itaM mayA || 62|| gaNeshavachanaM shrutvA sarve harShasamanvitAH | sAdhu sAdhu mahArAja gajAnana kR^itaM tvayA || 63|| ityuktastaM puraskR^itya yaj~naM chakre balistataH | antimaM bhAvayuktaH san kR^itakR^ityo.abhavadyathA || 64|| gaNeshoM.atardadhe tatra devAH svaM svaM padaM yayuH | evaM vAmanamAhAtmyaM kathitaM te prajApate || 65|| yaHshR^iNoti naro bhaktyA vA~nChitaM labhate dhruvam | shrAvayechChruNuyAdvA yastasya sarvaM na durlabham || 66|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite vAmanacharitaM nAma saptachatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.47 (##Page ## khaM\. 1 a\. 48 pAna 108) \section{1\.48 R^ichIkagR^ihasthAshramavarNanaM nAma aShTachatvAriMsho.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || shaunaka uvAcha | tvayA prakathitaM sUta vakratuNDasya dhImatA | matsarAsuranAshAkhyaM charitraM sarvasiddhidam || 1|| sa sthitaH kutra tat kShetrasthAnaM brUhi mahAtmanaH | Adau tasyAvatArasya tithimutsavavardhinIm || 2|| sUta uvAcha | prAchIdigantasaMsthAne sthApito.asau maharShibhiH | devaishcha gaNasaMyuktairmahotsavaparAyaNaiH || 3|| bhAdrashuklachaturthyAM vai prakaTo.abhUtsa devarAT | vakratuNDaH prasannAtmA sA tithiH paramA matA || 4|| madhyAhnasamaye tasya pUjanaM sukhadAyakam | apArasiddhidaM proktamAdyante svalpasiddhidam || 5|| dvIpe dvIpe cha khaNDeShu svasvapUrvadigantare | pratimA vakratuNDasya sthApitA munibhiHpurA || 6|| tatra kShetraM samAkhyAtaM dashayojanamAtrakam | chaturasraM mahApuNyaM bhuktimuktipradaM param || 7|| madhye sa saMsthito devo vakratuNDo gaNeshvaraH | vAmA~Nge siddhirAdyA sA buddhirve dakShiNA~Ngake || 8|| sammukhe siMharUpaM cha vAhanaM tasya shobhanam | aShTadikShu sthitAstasya siddhayo.aShTau cha shaunaka || 9|| gaNA aShTau tathA j~neyAshchaturdikShu krameNa te | shivo viShNU raviH shaktirbhaktiyuktAH sthitA ime || 10|| brahmAdyA devatAH sarvAstatpashchAt pUrvataH sthitAH | ga~NgAdyAH saritaH sarvA dakShiNe saMsthitAH prabho || 11|| kShetrANi kAshikAdIni pashchime saMsthitAni cha | vasiShThAdyA munishreShThAH saMsthitAstatra chottare || 12|| sheShAdyA nAgabhUpAshcha gandharvAH parvatAstathA | siddhA apsarasashchaiva vidyAdhrAH kinnarA gaNAH || 13|| nAnAjAtiShu ye shreShThA abhavaMstatra saMsthitAH | na vaktuM shakyate svAmin mayA varShashatairapi || 14|| sevArthaM vakratuNDasya lAlasAdhAriNaH prabhoH | hR^iShTAH pramuditAstatra parasparahite ratAH || 15|| vakratuNDacharitrANi kathayanti parasparam | hR^iShTaromANa evaM te bhavanto bhAvataH punaH || 16|| samudre snAnakartArastatra tIrthAni chakrire | svasvanAmnA~NkitAnyeva svalpadehadharA mune || 17|| gaNeshatIrthaM tatraiva vakratuNDasya harShadam | kR^itakR^ityA bhavantyatra snAnamAtreNa jantavaH || 18|| yAtrAmAtreNa tatraiva jana IpsitamApnuyAt | kShetre maraNato janturbrahmabhUtashcha jAyate || 19|| dUre sthitvA naro yastu smaraNaM prakaroti chet | tasyApi shuklagatyA sA muktirbhavati shAshvatI || 20|| vakratuNDasya ye bhaktA yatra kutra sthitA mune | brahmabhUtA na sandehaH pAvanA darshanAnnR^iNAm || 21|| sa~NkShepeNa mayA tasya sthAnaM te kathitaM mune | vistareNa na sheSho.api brahmaviShNumaheshvarAH || 22|| vedAH sasmR^itayaH sarve skando yogina eva cha | ayutAyutavarShaiste kathituM na kShamAH kadA || 23|| mudgalena yathA proktaM dakShAgre tanmayA tathA | kathitaM bhAvayuktena kimanyachChrotumichChasi || 24|| shaunaka uvAcha | sUta sUta mahAbhAga dhanyaM kShetrasamudbhavam | mAhAtmyaM shrutamasmAbhirbrahmasAyujyadAyakam || 25|| adhunA brUhi dharmaj~na yaddakSheNa cha saMshrutam | (##Page ## khaM\. 1 a\. 48 pAna 109) mudgalAttena kathitamagre yat kIdR^ishaM cha tat || 26|| sUta uvAcha | kShetrasya charitaM shrutvA dakSho harShasamanvitaH | uvAcha mudgalaM vipraM bhaktinamrAtmakandharaH || 27|| dakSha uvAcha | DhuNDhirAjAvatArasya charitaM vada vistarAt | vakratuNDaH svayaM sAkShAt kathaM sha~NkaradehajaH || 28|| mudgala uvAcha | shR^iNu dakSha mahAbhAga kathayAmi purAtanam | itihAsaM gaNeshasya guNayuktaM mahAdbhutam || 29|| yAj~navalkyamunIndreNa kathitaM kaushikAya yat | tadahaM sampravakShyAmi brAhmaNatvaprakAshakam || 30|| bhArgavo munimukhyo ya R^ichIkastapasi sthitaH | bahukAle vyatikrAnte tapasA jIrNatAM yayau || 31|| vR^iddhatvaM paripUrNaM cha prAptaM tasya mahAtmanaH | vaneShu mR^igayUthAni sa pashyan vismito.abhavat || 32|| mR^igIsaMsaktachittashcha mR^igaH svAdhInatAM gataH | putrapautrAdisaMyukto babhrAma vanagocharaH || 33|| ekaikAshritachittAste krIDAM chakruH parasparam | dR^iShTvA bhR^iguvarastatra sakAmaH sambabhUva ha || 34|| uvAcha svayamevedaM dhanyaM gArhasthyameva cha | itthaM vichArya viprastu yayau gAdhiM narAdhipam || 35|| sa dR^iShTvA sahasotthAya muniM gAdhirapUjayat | bhuktvA.ayAchata tatkanyAM bhAryArthaM nR^ipasattamam || 36|| rAjA vR^iddhaM samAlokya taM jagAda mahAmunim | shyAmakarNayutAshvAnAM sahasraM dehi me mune || 37|| shulkaM grAhyaM mayA chaivaM nishchayaH prAkkR^ito mune | atastvAM prArthaye vipra pashchAtkanyAM dadAmi te || 38|| shrutvA munirgataH sadyo varuNasya gR^ihaM prati | gR^ihItvA.ashvasahasraM cha tasmAttaM prayayau dadau || 39|| rAjA kanyAM dadau tasmai bhArgavAya mahAtmane | vidhivadbhayabhItaH sa tAM pragR^ihya yayau vanam || 40|| rAjapatnI sutAM prAha tvadIyaM bhAgyamIdR^isham | asmAbhiH kiM prakartavyaM vanavAsaM sute kuru || 41|| vilapya dravyavastrAdIn datvA putrIkare tadA | svagehaM sA jagAmApi vane prasthApya tAM mune || 42|| rAjaputrI mahAbhAgA R^ichIkaM prApya saMsthitA | sevAmanalasatvena kR^itvA tadbhaktitatparA || 43|| tAM dR^iShTvA shIlasaMyuktAM prasanno munisattamaH | tadarthaM tapasA svena nirmame nagaraM vane || 44|| chAturvarNyasamAyuktaM hemaratnavibhUShitam | dAsIdAsAdisaMyuktaM nAnAvibhavadaM param || 45|| svayaM tapaHprabhAveNa yauvanaM rUpamAdadhe | reme tayA yathAnyAyaM devendreNa samaH prabho || 46|| niHspR^iho bhogarAgeShu dR^iShTvA strIsukhamalpakam | mAnase dhArayAmAsa vyarthaM patnIbhavaM sukham || 47|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite R^ichIkagR^ihasthAshramavarNanaM nAma aShTachatvAriMsho.adhyAyaH || 1\.48 (##Page ## khaM\. 1 a\. 49 pAna 110) \section{1\.49 yAj~navalkyavishvAmitrasamAgamonAmaikonapa~nchAshattamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | ekadA rAjapatnI sA vanaM shokasamAkulA | Ayayau darshanArthaM tAM putrIM vastradhanAnvitA || 1|| R^ichIkasyAshramaM tatra na dadarsha rathe sthitA | nagaraM hemashobhADhyaM dR^iShTvA sA vismitA.abhavat || 2|| kasyedaM nagaraM divyaM devairvA nirmitaM bhavet | kva gato munishArdUlo jAmAtA me sa bhArgavaH || 3|| evaM shokasamAyuktA vichAramakarod hR^idi | dadarsha puruShaM ka~nchittaM paprachCha bhayAturA || 4|| kasyedaM nagaraM brUhi sa jagAda cha tAM mune | R^ichIkasya puraM devi vayaM tasya pramArjakAH || 5|| punastaM vismitA rAj~nI jagAda vada sAmpratam | R^iShipatnIM cha me putrImAgatAM jananIM pure || 6|| tatheti puruSho gatvA kathayAmAsa tAM tataH | sA svamAtaramAgamya ninAya svagR^ihaM pure || 7|| jAmAtaraM shriyA yuktaM dR^iShTvA vismitamAnasA | uvAcha svasutAM rAj~nI putrArthaM bhAvasaMyutA || 8|| mama putrArthamevaM cha tava putrArthamAdarAt | yAchasva svAminaM putri samarthaM munipu~Ngavam || 9|| R^iShipatnI patiM tatra yAchayAmAsa tattathA | dvau charU hyagnikuNDe sa chakAra sutalipsayA || 10|| dvividhaM sa puroDAshaM brahmakShatraprakAshakam | atulaM teja AvAhya dadau patnIkare muniH || 11|| jagAda tAM munishreShTho bhakShitavyastvayA hyayam | tava mAtrA tathA.anyo vai bhakShitavyaH shuchismite || 12|| tadA putrasamAyukte yuvAM kila bhaviShyathaH | evamuktvA munistIrthe mAdhyAhvArthaM yayau kila || 13|| putryA mAtre sa vR^ittAntaH kathitaH sA.abravIt sutAm | tvadIyo bhakShitavyo me madIyaM tvaM prabhu~NkShva vai || 14|| tathA putryA kR^itaM sarvaM gatA mAtA svamAlayam | rAj~nI garbhavatI jAtA brAhmaNI cha prajApate || 15|| ekadA muninA dR^iShTA stryugratejodharA babhau | uvAcha bhArgavaH patnIM kiM kR^itaH kShAtra AdaraH || 16|| sovAcha bhayabhItA taM vyatikramamamuM charoH | tAmuvAcha munistatra vismito mAnase.abhavat || 17|| tava bhrAtA tapasvI cha bhaviShyati na saMshayaH | tava putro dhanurdhArI dAruNaH prabhaviShyati || 18|| sovAcha svAminaM bhItA dvijaM putraM tu me prabho | dehi nochejjIvaghAtaM kariShyAmi na saMshayaH || 19|| tato muniH svayaM prAha putraputro bhavettathA | garbhaM vij~nApya viShNuM vai tapasA sa tathA.akarot || 20|| tatastasyA.abhavatputro jamadagnirmahAtapAH | tasya putratvamApede rAmaH shastrabhR^itAMvaraH || 21|| navame gAdhipatnI sA mAse putraM taponidhim | vishvAmitraM mahAbhAgaM suShuve premavihvalA || 22|| sa tu yauvanamApannaM saMsthApya vanamAdarAt | gAdhiryayau svarAjye cha tapase kR^itanishchayaH || 23|| tadrAjyamakarot sarva vishvAmitraH pratApavAn | ekadA mR^igayArthaM vai vaneShu prajagAma ha || 24|| mR^igayitvAmR^igAn rAjA kShudhitastR^iShito.abhavat | bhraman samAyayau so.api vasiShThAshramamuttamam || 25|| pravishya tatra taM rAjA nanAma bhaktisaMyutaH | (##Page ## khaM\. 1 a\. 49 pAna 111) sasainyo bhojitastena kAmadhenubalena saH || 26|| bhuktvA taM prArthayAmAsa nandinIM dehi me mune | vishvAmitrastatastasmai na dadau tAM mahAmuniH || 27|| tato rAjA balAnnetuM dUtAnAj~nApayat khalaH | dhenvA te nAshitAH sarve tataH svayamupAyayau || 28|| kashAghAtaishcha tAM dhenuM tADayAmAsurAgrahAt | kechittato mahatsainyaM nirmame tatra dhenukA || 29|| tato yuddhamabhUddhoraM sainyayorubhayormahat | naShTaM sainyaM cha sampUrNaM vishvAmitrasya tatkShaNAt || 30|| so.api bhagno gR^ihaM gatvA rAjyaM nyasya yayau vanam | pradhAneShu tapastepe sha~Nkarasya mahAtmanaH || 31|| shatavarSheShu pUrNeShu prasannashcha dadau shivaH | astravidyAM susampUrNAM tAM prApya svagR^ihaM yayau || 32|| punarvasiShThamAgamya shastrAstrairbalasaMyutaH | vishvAmitro mamArdAsAvagnyastreNa tadAshramam || 33|| vasiShThastaM tatastatra yodhayAmAsa shaunaka | brahmadaNDadharaH shrImAn sarvAstrANi vyamardayat || 34|| brahmadaNDena tasyApi kR^itastena parAjayaH | vishvAmitraH palAyiShTa bhayabhItaH samantataH || 35|| tataH susAntvito vipro vasiShTho brAhmaNaistadA | svAshramaM praviveshAtha vishvAmitro gR^ihaM yayau || 36|| aho brAhmaM balaM dIptaM kShAtraM tuchChaM visheShataH | brahmadaNDena sarvANi mamAstrANi hatAni cha || 37|| evaM sa nishchayaM kR^itvA rAjyaM tyaktvA yayau vanam | brAhmaNatvaprasiddhayarthaM tatApa paramaM tapaH || 38|| gAyatrImantrajApyena purashcharaNamArgataH | nirAhAreNa rAjarShistApayAmAsa viShTapam || 39|| evaM dashasahasrANi varShANi japato yayuH | tato jagAda taM brahmA varaM brUhi mahAmate || 40|| sa vavre brAhmaNatvaM me dehi deva namo.astu te | tadA brahmA punaH prAha tapasveti cha gAdhijam || 41|| dashavAraM vidhau tatra samAgatya cha taM munim | anyaM varaM dadAne sa na jagrAha sa buddhimAn || 42|| tapaHprabhAvatastasya vyAptamAsIddigantaram | devAdyA abhavansarve tadAj~nAvashavartinaH || 43|| svapratApena rAjarShirbrAhmaNAn prAha gAdhijaH | ahaM brahmarShimukhyo vai jAtastu tapaso balAt || 44|| bhayabhItAshcha te sarve tathetyUchuH praNamya tam | vasiShTho munivaryaH sa taM rAjarShiM jagAda ha || 45|| vishvAmitraH sa~NkShubhito vasiShThahananAya cha | nAnAyatnAMshchakArApi na mamAra mahAmuniH || 46|| tato.atiduHkhito bhUtvA saMsthitaH svAshrame muniH | vishvAmitro mahAbhAgastapastejovirAjitaH || 47|| tamAyayau mahAtejA yAj~navalkyaH pratApavAn | brahmaNoM.agasamutpannaH sAkShAdyogIshvaro mahAn || 48|| taM nanAma yathAnyAyaM pUjayAmAsa bhaktitaH | vishvAmitro mahAtejA uvAcha prakR^itA~njaliH || 49|| adya me saphalaM janma tapaHsvAdhyAya eva cha | yena te darshanaM jAtaM brahmabhUtasya mAnada || 50|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 50 pAna 112) kimarthamAgato brahmastadvadasva mahAmune | tavAj~nAM kartumichChAmi dAso.ahaM shAdhi mAM prabho || 51|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite yAj~navalkyavishvAmitrasamAgamonAmaikonapa~nchAshattamo.adhyAyaH || 1\.49 \section{1\.50 divodAsamahimavarNanaM nAma pa~nchAshattamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || mudgala uvAcha | vishvAmitrasya bhAvena santuShTo munipu~NgavaH | tamuvAcha mahAyogI yAj~navalkyo mahAmuniH || 1|| yAj~navalkya uvAcha | duHkhitaM tvAM viditvAhamAgato munipu~Ngava | na kAryamaparaM ki~nchijjAnIhi tvaM mahAmate || 2|| vada kiM kAraNaM brahman duHkhasya tava tApasa | pashchAttannAshayiShyAmi yuktyA j~nAnopadeshataH || 3|| vishvAmitra uvAcha | tapastaptaM mayA ghoraM brahmA me na dadau varam | vasiShTho mAM cha rAjarShiM jagAda janasannidhau || 4|| kenopAyena yogIndra brAhmaNo.ahaM bhavAmi cha | sarvamAnyo mahAbhAgastaM kariShyAmi yatnataH || 5|| tatastaM munishArdUlo yAj~navalkya uvAcha ha | na chintAM kuru rAjarShe brahmarShistvaM bhaviShyasi || 6|| abhimAnaM mahAghoraM tyaja tvaM me suvAkyataH | matsaraM tyaja duShTaM cha tataH kShemaM bhaviShyati || 7|| kathAM shR^iNu mahAramyAM kAshIvishveshasaMshritAm | yena tvaM nirmalo bhUtvA brAhmaNo.api bhaviShyasi || 8|| kAshIvishveshvareNaiva na tyaktA pralaye.api cha | na viyogaH kShaNaM tasyAH kAshyAH shambhoH kadAchana || 9|| tenAha~NkArasaMyuktau jAtau kAshImaheshvarau | vighnaH samabhavattatra dAruNaH praviyogakR^it || 10|| mudgala uvAcha | yAj~navalkyavachaH shrutvA harShitaH kaushiko muniH | uvAcha taM mahAbhAgaM premayuktena chetasA || 11|| vishvAmitra uvAcha | kIdR^ishaM vighnarUpaM chAvimuktasya shivasya yat | samutpanna mahAbhAga tadvada tvaM visheShataH || 12|| yAj~navalkya uvAcha | ShaShTivarShANi parjanyo na vavarSha mahItale | tena naShTaM jagatsarvaM bhUmisthaM sacharAcharam || 13|| prajAkShayaM tato dR^iShTvA brahmA lokapitAmahaH | Ayayau rAjashArdUlaM divodAsaM tapaHsthitam || 14|| rAjyaM tyaktvA sa rAjarShistatApa paramaM tapaH | mokShArthaM bhaktibhAvena sUryavaMshasamudbhavaH || 15|| tapasA yogabhAvena babhau sUrya ivAparaH | taM brahmA svayamevedaM vachanaM prajagAda ha || 16|| brahmovAcha | divodAsa mahAbhAga shR^iNu me vachanaM hitam | kAshIrAjyaM gR^ihANa tvaM mayA dattaM mahAmate || 17|| brahmANaM sa uvAchAtha na rAjyaM paripAlaye | mokShArthI vAsanAhIno mokShaM dehi prajApate || 18|| taM punaHpratyuvAchedaM brahmA lokahitAya cha | kuru rAjyaM mahAbhAga mayA dattaM mahAmate || 19|| tvayi rAjye sthite vR^iShTirbhaviShyati mahAdbhutA | (##Page ## khaM\. 1 a\. 50 pAna 113) anyathA lokanAshaH syAttasmAt kuru vacho mahat || 20|| lokasaMrakShaNArthAya dayAyukto mahAmatiH | rAjyaM jagrAha kAshyAshcha devavarjitamuttamam || 21|| devAnAmakhilaM rAjyaM sadA svargeShu vartate | manuShyANAM pR^ithivyAM vai pAtAle nAgarakShasAm || 22|| ato devatayA shambhuM pUjayiShyAmi mAnada | sarvaiH svadharme sthAtavyaM mayi rAjyaM prashAsati || 23|| tatheti tamuvAchAtha brahmA lokapitAmahaH | kAshIrAjyaM dadau tasmai divodAsAya dhImate || 24|| tato brahmA yayau kAshyAM sha~NkaraM praNipatya saH | uvAcha taM visheShaj~no mandaraM gachCha sha~Nkara || 25|| marIchinA tapastepe tasmai dehi varaM shiva | no chenmariShyati sa vai tasmAdgachCha jagadguro || 26|| brahmaNo giramAkarNya tena sArdhaM yayau shivaH | devarShigaNasaMyukto varArthaM brAhmaNasya cha || 27|| taM dR^iShTveti varaM brUhi shivo vachanamabravIt | sa uvAcha shivaM tatra muktiM dehi sadAshiva || 28|| ityuktvA tapaso duHkhAjjahau prANAn mahAmuniH | prAptaH shivasya sArUpyaM kailAsaM sa gato muniH || 29|| etasminnantare shambhuM brahmovAcha kR^itA~njaliH | vasa tvaM mandare shambho tyaja kAshIM mahApurIm || 30|| anAvR^iShTibhavaM duHkhaM tannivR^ityarthamAdarAt | rAjyaM dattaM mayA deva divodAsAya sha~Nkara || 31|| tenApi kathitaM devarAjyaM pR^ithvyAM na chedbhavet | tadA rAjyaM kariShyAmi nAnyathA.ahaM kadAchana || 32|| mayA lokasya rakShArthaM dattaM rAjyaM cha tasya hi | kShamasva chAparAdhaM me mahAdeva namo.astu te || 33|| tatheti shiva Uche taM niHshvasya paramaM prabhuH | pArvatyA gaNasaMyukta uvAsa sa cha mandare || 34|| avimuktaM mahAkShetraM daivena tyAjitaM mama | adhunA muktatA kena karmaNA bhavitA mama || 35|| na brahmaNo vacho mithyA bhaviShyati kadAchana | adhunA kiM kariShyAmi kAshIvirahaduHkhitaH || 36|| ahaM vishveshvarashvA.asmi madadhInaM na ki~nchana | vishvanAtheti nAmedaM vyartharUpaM na saMshayaH || 37|| akhilaprANitulyo.ahaM kR^ito yena mahAtmanA | sharaNaM vighnarAjaM taM gachChAmi na cha saMshayaH || 38|| mamApi vighnarUpaM yat samutpannaM mahAdbhutam | aha~NkAravihIno.ahaM kR^itastena mahAtmanA || 39|| ityevaM nishchayaM kR^itvA shivastatrAchale tapaH | tatApa gaNapaM dhyAtvA kAshIprAptyarthamAdarAt || 40|| kAshI cha duHkhasaMyuktA shrutvA shambhorvinirgatim | tapastatApa vighneshaM dhyAtvA nishchalachatesA || 41|| aha~NkAravinirmuktA kAshI duHkhitamAnasA | shivaprAptyarthamatulaM tatApa paramaM tapaH || 42|| divodAsastu tadrAjyamakaroddharmataH svayam | tato vR^iShTiH samutpannA sarveShAM sukhadAyikA || 43|| sakalaM vR^iShTiyogena jagatsthAvaraja~Ngamam | modayuktaM tadA jAtaM tasmin rAjyaM prashAsati || 44|| svasvadharmaratAH sarve varNAshramavibhAgashaH | pApalesho na tatrAsIttasmin rAjyaM prashAsati || 45|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 50 pAna 114) hR^iShTapuShTajanAH sarve vR^ikShAH puShpaphalAnvitAH | ghaTadugdhAstadA gAvastasmin rAjyaM prashAsati || 46|| svAhAsvadhAyutA devAH pitarashcha mudA yutAH | yaj~nAdayo babhUvushcha tasmin rAjyaM prashAsati || 47|| evaM nAnAvidhairbhogairyutAH sarve mahAmune | divodAsaH svayaM rAjA nityayAtrAM chakAra ha || 48|| Adau DhuNDhiM pupUjA.asau pashchAdvishveshvaraM mune | jagadambAM cha kAshIM vai maNikArNiM tataH param || 49|| bhAgIrathIM mAdhavaM cha jaigIShavyaguhAM tataH | kAlabhairavamevaM cha daNDapANiM mahAbalam || 50|| janaiH sa matimAn rAjA kArayAmAsa sarvadA | dharmahInaM janaM hantuM daNDapANiriva sthitaH || 51|| ashItivarShasAhasraM gataM tatra mahAmune | na ki~nchitsvalpapApasya pravesho.api babhUva ha || 52|| tato devA vichAraM te chakruH svargeShu vismitAH | pR^ithivyAM devarAjyaM tu vinaShTaM tena kAritam || 53|| ato vayaM kimarthaM cha sthAsyAmaH pR^ithivItale | spardhate naH sa rAjarShishChalayAmastato vayam || 54|| tata indro.agnimAhUya jagAda krodhasaMyutaH | divodAsasya rAjye te sthAnaM mAstu bahistviti || 55|| indrasya vachanaM shrutvA vahnirantardadhe tadA | pR^ithivyAM vahnihInAste janAH sarve tamanvayuH || 56|| tAn dR^iShTvA sa divodAso vahnirUpeNa saMsthitaH | pR^ithivyAM yatra kutrApi tapo balasamanvitaH || 57|| evaM nAnAvidhairbhAvairdevAH sarve krameNa cha | gatAstatra svayaM rAjA teShAM rUpadharo babhau || 58|| vAyvAdirUpamAsthAya sa rAjA devakR^ityavit | pR^ithivyAM ye janAH sarve na taM jAnanti kaushika || 59|| evaM bahau gate kAle devAH sarve visismire | devakR^ityaM kR^itaM sarvaM rAj~nApyAshcharyamuttamam || 60|| tato devagaNAH sarve brahmANaM sharaNaM yayuH | divodAsasya mohArthaM pR^ithvI tyaktA cha nirjaraiH || 61|| sa tapobalayuktastu devAnAM kR^ityamAdarAt | svayaM devasvarUpaistaishchakAra paramAdbhutam || 62|| vayaM vihArahInAshcha kiM kurmo vada bho vimo | teShAM vachanamAkarNya brahmA provAcha tAMstadA || 33|| bhavadbhistatra gantavyaM prArthanIyo narAdhipaH | sa dAsyati svakaM sthAnaM devAnAM nAtra saMshayaH || 64|| tato devA divodAsamAyayushchendramukhyakAH | tAn dR^iShTvA sahasotthAya nanAma vinayAnvitaH || 65|| tamutthApya tato devAstuShTuvustaM narAdhipam | so.api devAn pratuShTAva svapadAni dadau tataH || 66|| svayaM narasvarUpeNa chaikadehena saMsthitaH | agnyAdayo nijasthAne devAH sarve susaMsthitAH || 67|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite divodAsamahimavarNanaM nAma pa~nchAshattamo.adhyAyaH || 1\.50 (##Page ## khaM\. 1 a\. 51 pAna 115) \section{1\.51 kAshIshivavarapradAnaM nAmaikapa~nchAshattamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || yAj~navalkya uvAcha | tataH shambhuH parAM chintAmApede manasA mune | devA hatodyamA jAtAstapasA tasya dhImataH || 1|| svadharmapara evAyaM tapasA cha samanvitaH | nochchAlituM bhavechChakyaH kiM bhaviShyati vai tataH || 2|| mayA kAshI kadA labhyA dagdho.ahaM virahAgninA | mariShyAmi na sandeho vilalApa maheshvaraH || 3|| asthicharmAvasheSho.api shushocha bahudhA shivaH | taM devA munayaH sarve sAntvayAmAsurAdarAt || 4|| devarShaya UchuH | mA kuruShva vR^ithA chintAM tvaM samartho maheshvara | tava prasAdayogena gachChAmaH kAshikAM vayam || 5|| nAnAsiddhibhirAlobhya lokAMstatra samantataH | tatpApabhAginaM bhUpaM divodAsaM cha kurmahe || 6|| tatastvayA visheShaNa kAshI grAhyA sadAshiva | evamuktvA yayustatra devAH sarve praharShitAH || 7|| tatrAbhavan gatAH kAshyAM nAnArUpadharAH surAH | janAn sammohayAmAsuH siddhiM kR^itvA visheShataH || 8|| dhamashIlA janAH sarve teShAM vAkyaM na chakrire | ekavarShaM prayatnaM te kR^itvA shAntiM pralebhire || 9|| tataH sadAshivastatra prerayAmAsa bhairavAn | te.api yatnaishcha vividhairna samarthA babhUvire || 10|| evaM krameNa AdityA vasavashcharShayaH parAH | yoginyashcha gaNAH sarve hatodyogAstathA.abhavan || 11|| tato brahmANamAbodhya preShayAmAsa sha~NkaraH | dashAshvamedhAshcha kR^itAstena shAntiM jagAma saH || 12|| tatastu sha~Nkarastatra dhyAnaniShTho babhUva ha | charaNe vighnarAjasya sarvAshApUrake pare || 13|| savighnaM mAM gaNAdhyakSha nirvighnaM kuru sarvadA | dAso.ahaM te.avimuktasya saMrakSha virahAtprabho || 14|| evaM nishchitachittastu varShamekaM gajAnanam | dhyAnena toShayAmAsa sha~NkaraH kAryasiddhaye || 15|| dR^iShTvA.aha~NkAranirmuktamatyanta sha~NkaraM prabhuH | darshayAmAsa rUpaM svaM yogidhyeyamanuttamam || 16|| siMhArUDhaM chaturbAhuM pAshA~NkushadharaM prabhum | varadAbhayahastaM cha siddhibuddhisamanvitam || 17|| raktavarNaM sushobhADhayaM gajavaktraM mahodaram | vividhaiH sheShanAbhiM taM bhUShaNaiH suvirAjitam || 18|| chintAmaNidharaM pUrNaM tejorAshiM mahAprabham | dR^iShTvA devaM mudA yuktaH sha~NkaraH praNanAma ha || 19|| tatastaM pUjayAmAsa tuShTAva sa yathAmati | devadevaM gaNAdhyakShaM vakratuNDaM vidhAnataH || 20|| shiva uvAcha | namaste vakratuNDAya sarvasiddhipradAya cha | nirAkArAya devAya sAkArAya namo namaH || 21|| namaH sarvaprabodhAya namaH sarvapriya~Nkara | gaNAnAM pataye tubhyaM gaNeshAya namo namaH || 22|| brahmaNe sR^iShTikartre te pAlakAya cha viShNave | saMhartre te harAyaiva guNeshAya namo namaH || 23|| brahmAkArAya vai tubhyaM brahmabhUtAya te namaH | namaH prapa~ncharUpAya prapa~nchAnAM prachAlaka || 24|| anantaguNadhArAya hyanantavibhavAya te | anantodararUpAya herambAya namo namaH || 25|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 51 pAna 116) kAraNAnAM parAyaiva kAraNAya namo namaH | akAraNAya vai tubhyaM siMhavAhAya te namaH || 26|| ahaM jIvasamAnashcha sa~njAto nAtra saMshayaH | avimuktaM vimuktaM me jAtaM deva dayAnidhe || 27|| atastvAM sharaNaM yAto nirvighnaM kuru mAM prabho | dehi kAshIM gaNAdhyakSha avimuktatayA cha me || 28|| tvayA purA varo dattaH smaraNena tvadagrataH | sthAsyAmi putrabhAvena taM pAlaya gajAnana || 29|| ityuktvA pAdayostasya praNanAma maheshvaraH | tamutthApya gaNAdhyakSha uvAcha prahasanniva || 30|| vakratuNDa uvAcha | tvayA kR^itamidaM stotraM sarvasiddhikaraM bhavet | paThate shR^iNvate chaiva bhuktimuktipradaM shiva || 31|| anyadyatprArthitaM sarvaM kariShyAmi sadAshiva | avimuktaM pradAsyAmi sArthakaM te cha sAmpratam || 32|| ityuktvA nirmame dehAdbrAhmaNaM sarvasundaram | sarvaj~naM cha guNeshasya tejoyuktaM prabhAviNam || 33|| Aj~nApayachcha taM devo gachCha tvaM shivasiddhaye | kAshyAM tuM buddhisammohaM janAnAM kuru satvaram || 34|| mohayitvA divodAsaM kAshIrAjyaM shivAya cha | mamAj~nayA dehyadya tvaM sarvapUjyo bhaviShyasi || 35|| DhuNDhiM jyotirvidaM tvAM tu vadiShyanti janA dvijAH | tvadIyavaMshagAH sarve bhaviShyanti na saMshayaH || 36|| iti shrutvA dvijo DhuNDhiM praNanAma mudA yutaH | yayau pradakShiNIkR^itya kAshIM sa gaNapaM smaran || 37|| tato viShNuM samAhUya taM jagAda gajAnanaH | bauddharUpeNa viShNo tvaM kAshIM gachCha madAj~nayA || 38|| dvijena DhuNDhinA sarvaM mohitaM nagaraM bhavet | kuru tvamadhunA bhraShTaM mama vAkyAjjanArdana || 39|| praNamya taM tadA viShNurgaNeshaM bauddharUpadhR^ik | yayau kAshIM mahAbhAgo vakratuNDaM hR^idi smaran || 40|| tau yathA gaNarAjena kathitaM chakratustathA | mohayuktaM punarbhraShTaM nagaraM sarvama~njasA || 41|| anyachChR^iNu charitraM tvaM vishvAmitra tapodhana | kAshIdhyAnayutA tatra saMsthitA gaNapasya tu || 42|| sahasraM tatra varShANAM gatamekaM mahAmune | tasyAstapaHprabhAveNa santuShTo.abhUdgajAnanaH || 43|| varaM dAtuM samAyAtaH kAshyai mUrtidharaH prabhuH | siMhArUDhaH prasannAtmA nAnAbhUShaNabhUShitaH || 44|| taM dR^iShTvA sahasotthAya kAshI paramapAvanI | pAdayoH praNanAmAtha karShitA vihvalA bhR^isham || 45|| punarutthAya taM devaM pUjayAmAsa bhaktitaH | tuShTAva susthirA bhUtvA nibaddhakarasampuTA || 46|| kAshyuvAcha | namaste gaNanAthAya namaste.anantarUpiNe | namaste sarvadAtrai vai mAyAdhArAya te namaH || 47|| gajavaktradharAyaiva shUrpakarNAya te namaH | sarvabhUShAya vai tubhyaM vakratuNDa namo.astu te || 48|| nirAkArAya nityAya nirguNAya guNAtmane | vedavedyAya satataM brahmaNe te namo namaH || 49|| brahmaNAM brahmadAtre cha siMhArUDhAya te namaH | siddhibuddhipate tubhyaM namaH sarvAbhaya~Nkara || 50|| anAthAya cha nAthAya sarveShAM pAlakAya cha | bhaktebhyaH sarvadAtre te vighnahartre namo.astu te || 51|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 52 pAna 117) vighnakartre hyabhaktAnAM bhuktimuktipradAya cha | yoginAM hR^idi saMsthAya yogagamyAya te namaH || 52|| manovANIvihInAya shAntirUpAya te namaH | shAntebhyaH shAntidAtre cha gaNeshAya namo namaH || 53|| kiM staumi tvAM gaNAdhyakSha yatra vedAH sashAstrakAH | shAntiM prAptA mahAbhAgA atastvAM praNamAmi vai || 54|| rakSha rakSha cha dAsIM te viraheNa prapIDitAm | avimuktA shivenaivaM nAma vyarthaM babhUva me || 55|| shivahInA kR^itA deva daivaM tu paramAdbhutam | ataste sharaNaM prAptA sha~NkaraM darshayasva mAm || 56|| ityuktvA patitA tasya pAdayugme mahAmune | tAmutthApya gaNAdhIsho jagau madhurayA girA || 57|| gaNesha uvAcha | mA shokaM kuru kalyANi sha~NkaraM darshayAmi te | avimuktamidaM nAma sArthakaM prabhaviShyati || 58|| tvayA kR^itamidaM stotraM viyogaharaNaM bhavet | yaH paThiShyati bhaktyA cha shroShyate tasya sundari || 59|| yaM yamichChati bhAvena taM taM dAsyAmi sarvagaH | brahmabhUyakaraM stotraM bhaviShyati na saMshayaH || 60|| ityuktvA gaNanAthashcha tatraivAntaradhIyata | tameva sApi dhyAyantI sthitA kAlapratIkShikA || 61|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite kAshIshivavarapradAnaM nAmaikapa~nchAshattamo.adhyAyaH || 1\.51 \section{1\.52 nArAyaNasamprashnavarNanaM nAma dvipa~nchAshattamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || yAj~navalkya uvAcha | etasminnantare tatra yayau jyotirviduttamaH | DhuNDhinAmA dvijo yastu purA prokto mayA.anagha || 1|| sarvaM tannagaraM tena mohitaM tatkShaNAn mune | pashchAtsamAgato buddho viShNurbhraShTaM tathA.akarot || 2|| DhuNDhinA sa divodAso bodhitaH sa cha tyaktavAn | rAjyaM bauddhena santasthau pratIkShan shivadarshanam || 3|| tAbhyAmAkAritaH shambhuH prayayau gaNapaM puraH | kR^itvA sampUjya taM kAshyAmAdau chakre hi vAsinam || 4|| svayaM devagaNaiH pashchAdR^iShibhishcha vivesha ha | nanAma charaNe kAshI vighnapasya shivasya cha || 5|| yathAsthAnaM sthitAH sarve devA R^iShigaNAH sukham | divodAsAya mokShaM sa sha~NkaraH pradadau tataH || 6|| tataH kadAchiddevesho jagAda girishaM vachaH | tubhyaM dattA mayA kAshI kR^itaM sarvaM yathAyatham || 7|| adhunA.ahaM mahAdeva yAsye svaM dhAma shobhanam | yadA me smaraNaM kuryAstadA drakShyasi mAM shiva || 8|| ityuktvA DhuNDhivipreNa sahito.asau gajAnanaH | antardhAnaM yayau tatra devAnAM pashyatAM mune || 9|| tataH svayaM vishvanAthastasya mUrtiM vidhAya saH | sthApayAmAsa yatnena devaishva brAhmaNaiH saha || 10|| vidhivatpUjayAmAsa chopachArairmanoramaiH | sarvaiH kR^itvA namaskAraM prAdakShiNyaM chakAra saH || 11|| sarvAn jagAda vishvesho hitaM shR^iNuta me vachaH | Adau DhuNDhiM samabhyarchya ye mAM toShyati tattvataH || 12|| tebhyo bhuktiM tathA muktiM dAsyAmi tvanyathA na cha | kAshIvAsaphalasyA.api dAtA.ayaM vakratuNDakaH || 13|| vedAdInAM rahasyaM yadanviShTaM tu mayA bahu | tanmUlo.ayaM hR^idi prAptaH sAkShAdbrahmapatiH prabhuH || 14|| ato.ayaM DhuNDhirAjeti nAmnA khyAto mayA kR^itaH | dharmArthakAmamokShANAM dAtA kShetre na saMshayaH || 15|| evamuktvA mahAdevo nityaM pUjAparAyaNaH | DhuNDhirAjasya sevAyAM sAvadhAno babhUva ha || 16|| tathA tvamapi deveshaM vighnarAjaM bhaja prabho | tyaktvAha~NkArabhAvaM tu brAhmaNaH prabhaviShyasi || 17|| mudgala uvAcha | yAj~navalkyavachaH shrutvA vishvAmitro mahAtapAH | jagAda taM mahAbhAgaM vinayena samanvitaH || 18|| vishvAmitra uvAcha | yAj~navalkya mahAbhAga tvayA.ahaM bodhitaH khalu | adhunA vada me j~nAnaM sarvaj~no.asi mahAmune || 19|| aha~NkAro mayA tyAjyaH kena mArgeNa tadvada | kIdR^isho me sharIre.asau vada tiShThati sAmpratam || 20|| gaNeshAnamahaM kena bhajeyaM vidhinA vada | svarUpaM cha kathaM tasya yogIndro.asi yataH svayam || 21|| yAj~navalkya uvAcha | shR^iNu tvaM kaushika brahmannaha~NkAraM vadAmi te | tapasA brAhmaNatvaM vai prApsyAmi na hi saMshayaH || 22|| enameva vijAnIhyaha~NkAraM tu mahAmate | tasya tyAge vidhiM vakShye taM shR^iNuShva yathAyatham || 23|| prAptaye brAhmaNatvasya tapeyaM tapa uttamam | yadA dAsyati devo.asau tadA brAhmaNatA bhavet || 24|| yadA na dattA devena rAjarShitvaM tadA khalu | astu me satataM tachcha ko.ahaM me kIdR^ishaM tapaH || 25|| ahaM sadA parAdhIno dehadhArI na saMshayaH | karomi yatnamatyantaM daivaM chetprabhaviShyati || 26|| anena vidhinA vipra tapasva tvaM mahAmune | tadA prabhavitA sarvaM gatAha~NkArabhAvataH || 27|| anyattvaM shR^iNu me vAkyaM matsaraM tyaja kaushika | sharaNaM gaNarAjaM taM yAhi tena sukhaM bhavet || 28|| na matsamaM tapaH kasya spardhase tena vai dvijAn | matsareNa samAviShTaH kutastvaM brAhmaNo bhaveH || 29|| tvayA matsarabhAvena vasiShThasya mahAtmanaH | putrANAM cha shataM pUrNaM nAshitaM rakShasA yathA || 30|| aparA sR^iShTirArabdhA trisha~NkvarthaM purA tvayA | vasiShThahanane yatnaM nAnArUpaM karoShi vai || 31|| taM matsaraM tyaja tvaM vai vidhiM cha shaNu tattvataH | nIcho.ahaM sarvaviprebhyastapasvibhyo na saMshayaH || 32|| mayA kiMvA tapaH kAryamebhyashchAdhikamAdarAt | eShAM tapaHprabhAvo.api manasA gamyate na cha || 33|| evaM j~nAtvA tapasva tvaM brAhmaNaH prabhaviShyasi | anyathA yugasAhasraM tapastaptvA mariShyAsi || 34|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 53 pAna 119) sarvebhyo namanaM vipra hR^idi bhAvasamanvitam | kartavyaM cha tvayA nityaM rAjarShivanmahAmate || 35|| evamuktvA mahAyogI vakratuNDaprabhAvajAm | kathAM saMshrAvayAmAsa pUrvajAtAM mahAyashAH || 36|| kathAM shrutvA mahAbhAgo vishvAmitraH suvismitaH | uvAcha taM namaskR^itya yAj~navalkyaM tapodhanam || 37|| vishvAmitra uvAcha | vakratuNDasya yogIndra charitraM saMshrutaM mayA | adhunA vada me brahman tasyAnubhavarUpakam || 38|| yAj~navalkya uvAcha | shR^iNu yatnena mAhAtmyaM purAvR^ittaM kathAnakam | kathayAmi cha te prItyA madIyaM j~nAnadAyakam || 39|| ekadA.ahaM gato brahman vaikuNThaM svargamuttamam | tatra nArAyaNaM natvA.apR^ichChaM taM jagadIshvaram || 40|| kiM sAraM sarvabhUteShu kasyAdhAreNa saMsthitam | mahyaM vada mahAbhAga sAkShAttvaM jagadIshvaraH || 41|| idaM sarvaM tvadAdhAraM bhAsate hR^idi sarvadA | tathApi praShTumichChAmi shravaNArthaM yathAyatham || 42|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite yAj~navalkya \- nArAyaNasamprashnavarNanaM nAma dvipa~nchAshattamo.adhyAyaH || 1\.52 \section{1\.53 nArAyaNa\-yAj~navalkyasaMvAdo nAma tripa~nchAshattamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || nArAyaNa uvAcha | gaNeshAdhArametattvaM jAnIhi brAhmaNottama | hR^idi buddhipradAtR^itvAdbahiH siddhipradAnataH || 1|| ato.asmAbhiH sadA deva Adau pUjyo mahAmune | Adau sa eva madhye.api tiShThatyante na saMshayaH || 2|| guNarUpA vayaM sarve brahmAkAro gaNeshvaraH | siddhibuddhipatiH so hi sarvapUjyashcha bho mune || 3|| svAnando yasya lokobhUdbhAvAbhAvavivarjitaH | agamyo munidevAnAM dvandvahInaH parAtparaH || 4|| evaM gaNapatiM j~nAtvA muchyate sarvabandhanAt | tadAdhAramidaM sarvaM jagadbrahma mahAmate || 5|| sarvairapyekadA tattvairmatsareNa samanvitaiH | vAdaH kR^ito mahAbhAga ahaM shreShTha iti dhruvam || 6|| madAdhAramidaM sarvaM pAlayAmi sR^ijAmyaham | harAmi mAyayA tasmAt svechChArUpo.ahameva cha || 7|| evaM parasparaM sarve tattvAtmAno mahAbalAH | vivAdaM chakrire tatra sAmarthyena vimohitAH || 8|| tatastatra guNAdhIsho brAhmaNasya cha veShabhR^it | Ayayau vAdashAntyarthaM j~nAnadAnArthamAdarAt || 9|| taM dR^iShTvA vismitA devAH ko.ayamatra samAgataH | AtmAkArA vayaM sarve tatrAsya cha gatiH katham || 10|| tatastaM sarvatattvAni paprachChuH ko bhavAniti | kathaM mArgastvayA prApto brahmAkAreShu vartmasu || 11|| tatastAn sa dvijo hR^iShTo jagau vai yogamAyayA | mayA mArgaH kR^ito hyatra brAhmaNena suyoginA || 12|| kimarthaM vai yUyamapi vivAdaM kurutha svayam | tanme vadata tattvAni kariShyAmi hitaM mahat || 13|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 53 pAna 120) tato hR^iShTAni tattvAni tamUchuH shreShThabhAvataH | kastiShThati vada prAj~na tattveShvasmatsu vai prabho || 14|| teShAM vachanamAkarNya tAnuvAcha dvijottamaH | tattvAdhAramidaM sarvaM vidyate nAtra saMshayaH || 15|| vishvaM tyaktvA yUyamapi pashyato mama tiShThata | vishvaM vidIryate sarvaM yena tyaktaM sa vai prabhuH || 16|| iti shrutvA vachaH sarvaistatheti pratipAdya tam | krameNa tyaktumArebhe AtmAkArA mahAbalAH || 17|| brahmAkArA cha yA pR^ithvI vishvaM tyaktvA sthitA.abhavat | tathedamakhilaM vishvaM na vinaShTaM tu bhAvataH || 18|| tato jalena tattyaktaM tathA vai tAdR^ishaM sthitam | tatastu tejasA tyaktaM na vinaShTaM tathApi cha || 19|| tato vAyushcha tattyaktvA sthito dUraM mahAmune | tathApi sakalaM vishvaM pUrvavat saMsthitaM babhau || 20|| AkAshena cha santtyaktaM tathA vai tAdR^ishaM babhau | tanmAtrAbhistatastyaktaM tathA vai pUrvavadbabhau || 21|| tanmAtrAbhiH sahaitAni bhUtAni cha mahAmune | pa~nchApi dUrataH sthitvA shushuchurviprabhANi cha || 22|| tato j~nAnendriyaistyaktaM pa~nchabhistattathA babhau | tataH karmamayaistyaktaM tathApi tAdR^ishaM babhau || 23|| tata indrAtmakaM brahma tyaktvA dUre sthitaM mune | tathApi vishvamevedaM pUrvavatsaMsthitaM kila || 24|| evaM devagaNAH sarve indriyANAM prakAshakAH | AtmAkArAH sthitAH dUraM tyaktvA vishvaM mahAmune || 25|| tathApi sakalaM vishvaM babhau te.api suvihvalAH | nistejaso.abhavaMstatra sthitAstattvasamanvitAH || 26|| tato.annabrahmaNA tyaktaM vishvaM tadapi sambabhau | prANAtmakena santyaktaM tathA vai tAdR^ishaM babhau || 27|| tato manomayenaiva brahmaNA tyaktamAdarAt | tathApi sambabhau vishvaM pUritaM kenachinmune || 28|| tato vij~nAnarUpeNa tyaktaM tadapi tadbabhau | tata AnandarUpeNa tyaktaM vishvaM babhau tadA || 29|| tato nAdAtmakenaiva brahmaNA tyaktamAdarAt | tato bindumayenaiva tyaktaM vishvaM babhau mune || 30|| so.ahambrahmAtmakenApi tyaktaM vishvaM babhau mune | tato bodhAtmanA tyaktaM tathA vishvaM cha sambabhau || 31|| tato videharUpeNa tyaktaM tadapi sambabhau | tato.apyasatsvarUpeNa tyaktaM tadapi sambabhau || 32|| tato.api satsvarUpeNa tyaktaM vishvaM babhau mune | tataH samasvavedyena tyaktaM vishvaM samAvabhau || 33|| tato netisvavedyena tyaktaM vai vishvamAbabhau | tataH svAnandarUpeNa tyaktaM vishvaM layaM yayau || 34|| tataste vismitAH sarve svAnandaM tuShTuvurmune | prahR^iShTamanaso bhUtvA prArthayAmAsurAdarAt || 35|| sakalaM yattvadAdhAramasmAkaM tvaM visheShataH | nAyakaH sarvatattvAnAmato bhava vinAyakaH || 36|| vinAyaka namastubhyaM punarvishvaM sR^ija prabho | yathA pUrva sthitaM svAmiMstathA kuru jagatpate || 37|| evaM taiH prArthito devo visheSheNa vinAyakaH | nirmame sakalaM vishvaM yathApUrva munIshvara || 38|| tataste brahmarUpatvAttadvishvaM vivishuH punaH | yathA svasthAnamAtmAnamAshritya mumudustataH || 39|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 53 pAna 121) jagadIshvaranAmAnaH sarveshAste prakIrtitAH | anena vidhinA brahman j~nAtavyaM tadvisheShataH || 40|| sa vinAyaka ityukto dvividho yAj~navalkyaka | saMyogena nijAnando nirAnando hyayogataH || 41|| dvividhe nAshabhUte cha yogarUpo.ayamuchyate | vinAyako mahAtejA brahmaNAM nAyakaH smR^itaH || 42|| taM viditvA tataH shAntiM vayaM prAptA mahAmune | ataH shAntyarthamatyantaM tamArAdhaya bho dvija || 43|| mAyA bhrAntikarI jantorvakrA sa~NkathitA mune | tuNDena hanti tAM bhaktyA tenA.ayaM vakratuNDakaH || 44|| vakratuNDaM cha sarveshaM sharaNaM yAhi bho mune | tadA yogIndrasevyastvaM bhaviShyasi na saMshayaH || 45|| manovANImayaM sarvaM gakArAkSharameva cha | manovANIvihInaM cha NakAraM viddhi mAnada || 46|| tayoH svAmI gaNesho.ayaM yogarUpaH prakIrtitaH | taM prApya brahmabhUtAshcha bhavanti khalu jantavaH || 47|| idaM vedAntasambhUtaM rahasyaM kathitaM mune | gopanIyaM prayatnena tena siddhimavApsyasi || 48|| ityuktvA virarAmAtha tadA nArAyaNaH svayam | gaNeshAya namastubhyamityuvAcha punaH punaH || 49|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite nArAyaNa\-yAj~navalkyasaMvAdo nAma tripa~nchAshattamo.adhyAyaH || 1\.53 \section{1\.54 vakratuNDacharitrasamAptirnAma chatuHpa~nchAshattamo.adhyAyaH} || shrIgaNeshAya namaH || yAj~navalkya uvAcha | tato.ahaM paramaprItastaM praNamya janArdanam | gatastapovanaM tAta yogAbhyAsaM samArabhai || 1|| krameNa pa~nchadhA vR^ittiM jitvA chittasya sAdhanaiH | gaNapaM shAntiyogena prApto.ahaM tadanugrahAt || 2|| atastvaM sharaNaM yAhi vakratuNDaM visheShataH | tena brAhmaNasaMvandyo bhaviShyasi na saMshayaH || 3|| gAyatrIjapasambhUtaM shreyo dehi mahAmune | gajAnanAya tena tvaM vighnahIno bhaviShyasi || 4|| vishvasmin mitrabhAvaM tvaM prakuruShva sadAtanam | vishvAmitrashcha te nAma tadA sArthatvameShyati || 5|| mudgala uvAcha | ityuktvA yAj~navalkyaH sa yayau tena prapUjitaH | gaNeshAya namashcheti nAmamantraM sadA japan || 6|| tadA prabhR^iti gAyatrIM vishvAmitraH sa dharmavit | tyaktvA.aha~NkAramatyanta matsaraM cha tathA.ajapat || 7|| gaNeshArpaNabhAvena gAyatrIM cha jajApa ha | tapastatApa vipro.asau dhyAtvA hR^idi gajAnanam || 8|| gAyatrI vedamAteyaM pitA praNava uchyate | sa eva gaNanAtho.ayamo~NkArAkR^itimastakaH || 9|| saguNo gaNarAjo.ayamo~NkAra iti kathyate | (##Page ## khaM\. 1 a\. 54 pAna 122) tasmai samarpya yogI sa gAyatrIM yogamApnuvAn || 10|| tataH svalpena kAlena brahmA lokapitAmahaH | vishvAmitraM yayau dakSha brAhmaNatvaM dadau param || 11|| vasiShThamuninA tatra brAhmaNaiH saha pUjitaH | vishvAmitro mahAtejA brAhmaNo.ayaM prakIrtitaH || 12|| saptarShINAM mahAtejA madhye prokto maharShibhiH | tathA gaNeshabhakteShu mukhyo.abhUtsa pratApavAn || 13|| nityaM pUjAprakAreNa pUjayAmAsa taM muniH | tuShTAva susthiro bhUtvA yathAmati gajAnanam || 14|| vishvAmitra uvAcha | namaste gaNanAthAya vighneshAya namo namaH | nirguNAya guNAnAM cha pate vai te namo namaH || 15|| namaH sarvavidAM shreShTha namaH sarvapriya~Nkara | gajAkArAya devAya gaNeshAya namo namaH || 16|| gajavaktra namastubhyaM brahmaNAM cha pate namaH | anAdaye cha satatamAdipUjyAya te namaH || 17|| sarvasiddhipradAtre te nAnAmAyAdharAya cha | mAyibhyo mohadAtre vai taddhInAya namo namaH || 18|| buddheH pate namastubhyaM buddhipa~nchakadhAriNe | manovANImayAyaiva taddhInAya namo namaH || 19|| siMhArUDhAya devAya devAnAM cha pate namaH | devadeveshasevyAyAnAdisiddhAya te namaH || 20|| namashchaturbhujAyaiva mUShakadhvajadhAriNe | namo mUShakavAhAya herambAya namo namaH || 21|| lambodara namastubhyaM shUrpakarNAya te namaH | yoginAM kuladevAya yoginAM cha pate namaH || 22|| evaM tasmin saMstuvati prAdurbhUto gajAnanaH | anantAdityasa~NkAshaH siMhArUDho mahodaraH || 23|| taM dR^iShTvA nipapAtorvyAM sAshrunetro mahAmuniH | pulakA~NkitasarvA~Ngo bhaktibhAvena samplutaH || 24|| taM dR^iShTvA gaNarAjastu jagAda munisattamam | tvayA kR^itamidaM stotraM mama prItikaraM bhavet || 25|| yaH paThechChruNuyAdyo.api sa me mAnyo bhaviShyati | bhuktiM muktiM cha dAsyAmIpsitaM tasmai na saMshayaH || 26|| tvaM tu matto varAn brUhi sarvAn dAsyAmi durlabhAn | bhaktibhAvena santuShTastava yogIshvarAdhunA || 27|| mudgala uvAcha | gaNeshavachanaM shrutvA sAvadhAno.abhavanmuniH | taM praNamya mahAbhaktyA jagau vai harShasaMyutaH || 28|| vishvAmitra uvAcha | dhanyo vaMsho madIyo.adya dhanyaM janma tapo yashaH | dhanyau me janakau deva tvada~NghriyugadarshanAt || 29|| kiM vA~nChAmi gaNAdhIsha sarvaM mAyAtmakaM prabho | ato bhaktiM tvadIyAM me dehi nAtha namo.astu te || 30|| gANapatyeShu me dehi saMvAsaM cha gajAnana | amumeva varaM brahmanmAyAmohavinAshanam || 31|| evamastviti taM prochya so.antardhAnaM yayau prabhuH | vishvAmitrastadArabhya gANapatyo babhUva ha || 32|| evaM nAnAvatArAshcha vakratuNDasya dhImataH | bhaktAnAM siddhidAtAro dAnavAnAM vinAshakAH || 33|| charitramakhilaM teShAM vaktaM naiva prashakyate | ataH sa~NkShepato viddhi kathitaM sukathAnakam || 34|| etadvai vakratuNDasya charitaM pApanAshanam | bhuktimuktipradaM pUrNaM kathitaM te prajApate || 35|| (##Page ## khaM\. 1 a\. 54 pAna 123) yaH shR^iNoti naro bhaktyA saMshrAvayati yaH pumAn | paThedyaH kR^itakR^ityaH sa bhavitA nAtra saMshayaH || 36|| putrapautrapradaM chaiva dhanadhAnyakaraM param | vidyAyuShyapradaM dakSha charitaM kathitaM param || 37|| sahasramAghamAsAn yaH prayAge snAti mAnavaH | vakratuNDacharitrasya shravaNena cha tatphalam || 38|| AjanmamaraNAntaM yaH kAshIvAsaM karoti cha | yathAvidhi yathAshAstraM shravaNAdasya tatphalam || 39|| iShTApUrtAdikaM yastu lakShavAraM karoti cha | sampUrNabhAvayuktAcha shravaNAdasya tatphalam || 40|| yaj~nAnAM chaiva sA~NgAnAM phalaM prApnoti mAnavaH | asya shravaNamAtreNa sampUrNaM tatprajApate || 41|| bahunA.atra kimuktena brahmabhUyapadapradam | shravaNena na sandeho jAnIhi tvaM mahAmate || 42|| sUta uvAcha | evamuktvA mahAyogI mudgalo virarAma ha | tadetadakhilaM te.adya mayA.api kathitaM mune || 43|| vakratuNDasya mAhAtmyaM sa~NkShepeNa cha shaunaka | kathitaM te mayA vipra bhAvaM j~nAtvA visheShataH || 44|| shrotumichChA punaH kiM te vartate munisattama | tavA.ahaM suprasAdena santuShTA.asmi na saMshayaH || 45|| vakratuNDasya mAhAtmyaM guhyaM vedarahasyakam | gopanIyaM visheSheNa tena siddhiM labhennaraH || 46|| na shrAvayet durjanebhyo gaNeshadviShate tathA | pApakarmabhya evedaM viShayibhyaH kadAchana || 47|| yadi teShAM purashchedaM shrAvitaM cha mahAmune | tadA kopaH prabhavitA vakratuNDasya nishchitam || 48|| sa chAnAdaramAtreNa dashapUrvAn dashAparAn | narakaM cha shrAvayataH prApayatyeSha pUruShAn || 49|| ataH sAdhujanebhyashcha gANapatyebhya eva cha | prayatnena shrAvayedyaH svAnAM koTiM samuddharet || 50|| ato yaH pR^ichChako vaktA svasvakoTikulodbhavam | puruShANAM samUhaM sa uddharennAtra saMshayaH || 51|| kalikalmaShadAhaghnaM vakratuNDacharitrakam | kR^itAdiShu kimAshcharyaM dahetpApagaNAniti || 52|| aho kalau vikuNThaM cha sarvadevacharitrakam | gANapatyaM visheSheNa gatidaM cha sadA bhavet || 53|| idaM mune charitraM te vakratuNDasya bhAvataH | kathitaM tena viprarShe kR^itakR^ityo.asmi sAmpratam || 54|| dhanyo.ahaM bhavatAM sa~NgAdyena saMsmaraNaM kR^itam | gaNeshasya pareshasya saphalo me bhavo.abhavat || 55|| || OM tatsaditi shrImadAntye purANopaniShadi shrImanmaudgale mahApurANe prathame khaNDe vakratuNDacharite vakratuNDacharitrasamAptirnAma chatuHpa~nchAshattamo.adhyAyaH || 1\.54 || shrIgajAnanArpaNamastu | || iti shrImudgalapurANe prathamaH khaNDaH samAptaH || ## Proofread by Yash Khasbage \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}