% Text title : Bhushundi Ramayanam Purvakhanda 041-050 % File name : bhushuNDirAmAyaNam\_pUrva\_041-050.itx % Category : raama, bhushuNDirAmAyaNam % Location : doc\_raama % Transliterated by : Vishal Pandey % Proofread by : Vishal Pandey % Description/comments : bhushuNDirAmAyaNam | pUrvakhaNDa | adhyAya 041-050|| % Latest update : September 30, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Bhushundi Ramayanam Purvakhanda 041-050 ..}## \itxtitle{.. bhushuNDirAmAyaNam pUrvakhaNDa 041\-050 ..}##\endtitles ## \section{041\. rAmapravAso nAma ekachatvAriMsho.adhyAyaH |} tato rAmeti vishleShakAtaraM sukhitAbhidham | gavendraM chaiva mA~NgalyA putravishleShakAtarAm || 1|| gopAn sudarshanAnandasunandAdIn mahAtmanaH | gopIshcha shR^iNvatIH sarvAH sadya evedamUchivAn || 2|| ayi tAta gavendra tvaM mAtarmA~Ngalyake shR^iNu | sudarshanAdyAshcha gopAH shR^iNutedaM vacho mama || 3|| kachchitkShaNaM na so.Dhavyo bhavatAM viraho mayA | madviyogaprabhUtArttiH yuShmAkaM kintu bAdhate || 4|| bhavadviyogajaivArttimarma tAvattato.adhikA | tathApi na kvachittAta sa~njAtA sa~njaniShyate || 5|| nAhaM vasAmi vaikuNThe na vai golokasa.nj~nake | mathurAyAM dvArakAyAM shvetadvIpAlaye na vA || 6|| ahaM vasAmi satataM sukhitasyaiva mandire | mA~NgalyakAkarAnItaM mR^idu haiya~NgavInakam || 7|| ashAno bhrAtR^ibhiH sArdhaM nAnyathA tR^iptirasti me | evaM vij~nAya vai nityaM mama chAritryamadbhutam || 8|| yuvAbhyAM shochitavyaM na kadAchitkvachidapyuta | na chaiva manmanaH kvApi pramodavipinaM vinA || 9|| ramate bahudhA klR^iptatrailokyashrIbhareShvapi | rAsAkhyalIlayA mahyamanyA lIlA na rochate || 10|| gopAlabAlakebhyo.anyo na me praNayabhAjanam | iyaM hi se nityalIlA bhavatAM sadaneShu yA || 11|| anyAvatArasamaye bhavannaimittikI hi sA | nityaM vasAmi yuShmAkaM sadane sarayUtaTe | rAsAkhyalIlAbhirnityaM viharAmi sakhIgaNaiH || 12|| kadAchinmatsyarUpeNa loke prAdurbhavAmyaham | vedoddharArthamudadhau kurva~ncharitamadbhutam || 13|| kadAchitkUrmarUpeNa prAdurbhUya karomyaham | devAsureShu shrAnteShu mandarAchaladhAraNam || 14|| kadAchiddaityarAje tu dharaNInAshanodyate | divyavArAharUpeNa tadA prAdurbhAvAbhyaham || 15|| kadAchidbhaktarAjasya prahlAdasya sukhAkR^ite | nArasiMhasvarUpeNa daityarAjaM nihanmyaham || 16|| kadAchitsarvadevAnAM sthAneShu sthApanAkR^itA | divyavAmanarUpeNa daityendraM ChalayAmyaham || 17|| kadAchit parashuM dhR^itvA dharmasya pratipAlakaH | duShTakShatravinAshAya bhuvi prAdurbhavAmyaham || 18|| kadAchidrAghave vaMshe prAdurbhUya svavikramaiH | dharmaM saMsthApya dharaNIbhAraM bahu harAmyaham || 19|| kadAchinmamAMshakalayA kR^iShNo vai sambhaviShyati | dvAparAnte yadukule devakyAM vasudevataH || 20|| kadAchinmR^ityuduHkhena yaj~najantUn vishochataH | anugrahAmi sa~njAto buddha rUpeNa bhUtale || 21|| kadAchinmleChavR^indeShu dharmaviplavakAriShu | nIlaM hayaM samAruhya kalkiH prAdurbhavAmyaham || 22|| anyairapi svarUpaishcha tatra tatra sphuTIbhavan | adharmaM nAshayitvAhaM svadharmaM sthApayAmyaham || 23|| evaM yadA yadA dharmaH kShIyate sarvabhUtajaH | svAtmAnaM kalpayitvA tu tadA prAdurbhavAmyaham || 24|| nityaM vasAmi bhavatAM sadane divyagokule | mANikyaratnasannaddhamuktAmaNivibhUShitaH | mA~NgalyAyAH karAnItaM navanItamashannatha || 25|| madviyogajaduHkhaM tu bhavatAM naiva bAdhate | yadi bAdheta saiShA tu manmAyaiva rasAtmikA || 26|| saMyogo viprayogashcha rasastu dvividhaH smR^itaH | Adyo.anubhUta evAnto dvitIyastu bhaviShyati || 27|| pitroH santoShaNaM kR^itvA kR^itvodvAhaM cha tatsukham | rAjyakAryaM vidhAyAtha punareShyAmi vo gR^ihe || 28|| na kAryo bhavatA shokastAta madvirahodbhavaH | eSha tu svapnavadbhUtvA kShaNAdyAsyati duHkhadaH || 29|| ahaM nijapriyAn gopAn nItvA yAsyAmi tAM purIm | etairvinA kShaNaM sthAtuM hetAta kvApi notsahe || 30|| tvaM cha tAvad gavAM tAta pAlanaM kAraya prabho | asmin pramodavipine navyanavyaistR^iNA~NkuraiH || 31|| mA~Ngalyake mAtariha mA shucho madviyogataH | na tvAM vinA kShaNamapi sthAtuM bho sukhasaMyutaH || 32|| gopA yUyaM sakhAyo me AyAntu mama sArthagAH | pramodavanavishleSho gato vo mukhadarshanAt || 33|| bhavadbhiH sahitaH sarvaM rAjyakAryaM vidhAya cha | hatvA chAsurasandohAneShyAmi punaratra vai || 34|| anye cha matpremaparAH sakalavrajavAsinaH | na shokenAbhitapyadhvaM madviyogaikajanmanA || 35|| eSha vaH svapnavadbhUtvA kShaNAdyAsyati nishchayaH | iti teShAM samastAnAM pramodavanavAsinAm || 36|| vrajaukasAM sadArANAM kR^itvA sAntvanamachyutaH | yiyAsuH piturAgAraM tAM rAtriM tatra chAvasat || 37|| tamIyuH sakalA gopyaH priyavishleShakAtarAH | rudantyo bhUrishokena pravAsabhayavihvalAH || 38|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmapravAso nAma ekachatvAriMsho.adhyAyaH || 41|| 38/1872 \section{042\. rAmayAtrAnAma dvichatvAriMsho.adhyAyaH |} gopya UchuH | pitrAhUtaH svanagaraM rAjyakAryAvaguptaye | prabhAta eva svaiH sAkaM yAsyasItyanushushruma || 1|| naivaM tvaM kartumarho.asi hatvA no hariNIriva | nijadR^iShTisharAviddhAH premasvaravimohitAH || 2|| tvaM tu vismR^itavAn prAyaH pramodavanakhelanam | vismartavyaM na chAsmAbhistatsukhaM kShaNamapyaho || 3|| tA yAminyastadrahasyaM kelayastAshcha velayaH | te te rAsavilAsAdyAH smaryamANA haranti naH || 4|| pramodavanaparyantaM bhUriku~njaniku~njabhUH | pramode sthApayatyantaH smarantInAM punaH punaH || 5|| kadAchidbhavatA sAkaM rAmasampUrNachandramAH | khelantInAM vane.asmAkaM sandhyAbhUtkR^iShNapakShagA || 6|| tataH pravavR^ite dhvAntaM gADhaM navaghanopamam | yasminpratyekamAdAya bhuktavAn no raghUdvaha || 7|| kadAchitpuShpAvachaye yAtAH pramudakAnane | sandhyAyAmabhavadghoSho ghanasa~NghaTTajo.ambare || 8|| tadA pravavR^ite divyA kAmakelirmanoharA | yAM vilokya mudaM bhavyAM prApurgIrvishikhA api || 9|| kadAchitsarayUvArigambhIrAvartadurdharam | vayaM cha dadhi vikretuM yAtukAmAH puraM prati || 10|| tadA tvaM kAmasaundaryagambhIre.asminnadIjale | sauvarNIM nAvamAropya kramAttaritavAnasi || 11|| kadAchid ghaTTarakShAyai niyukte gopabhUbhR^itA | gachChatIrdadhivikretuM madhye mArgaM niruddhavAn || 12|| kadAchidrathamAropya sauvarNamaNiki~NkiNIm | vanAdvanAntaraM nItvA shobhAM darshitavAnasi || 13|| kadAchinmAdhave mAsi kusumAkarashobhini | divAnishamavij~nAya nityaM vihR^itavAnasi || 14|| kadAchinniShThure grIShmamAse divye tu pAthasi | jalakelIH sahAsmAbhiH kR^itavAnasi sundara || 15|| kadAchid bhUrivarShAyAM ratnAdreradhikandaram | vArbhR^ito javanIkR^itya ratavAn shrIgaNaiH saha || 16|| kadAchiddhemane kAle ku~njAbhyantaraveshmasu | hasantIsAmyamAnetuM tUlaiH sevitavAnasi || 17|| kadAchichChaishire kAle latikA iva puShpiNIH | marutvAniva dhIrastvaM priya kampitavA.Nshcha naH || 18|| itthaM tattatkAladeshe tattattArUNyaveshitA | tattadvallI vIthI pathaH pItvA premAmR^itaM rasam || 19|| tattat kAmakrIDA yasya sa~nchitasvarniviDAkAraH | shrIrAmendorjitavAnasi kandarpANAM kimapi parArdham || 20|| evaM tvaM ramayAsmAn svAnandarasasAgare | pratyekaM bahulIkR^itya rAmendo ratavAnasi || 21|| adhunA tAni tAnIha sukhAni vimukhe tvayi | parNavatkaNTakAnIva bhetsyanti hR^idayAni naH || 22|| maivaM kArShIH kadApi tvaM vanitAvadhapAtakam | vikramI pu.NsvabhAvatvAdayi tvaM niShThuro.apyasi || 23|| pramodavanachandrasya tava priya chakorikAH | na khedaya manA~N mAnin manoj~nAcharito bhava || 24|| vismR^itya nikhilAM cheShTAM mahAmAdhuryavArnidhim | shuShkakAShThasvabhAvaM cha kathamutsoDhavAnasi || 25|| ko.ayaM kramo rasikapu~Ngava sArvabhauma yadbhUrishaH sukhasudhodadhinirvR^itAnAm | ArttipravekamanubhAvayasi svabhAvAt svAnandasArasamudAyamayo.api san naH || 26|| Isho.api sarvabhuvanasya nije vasho.asi premaikavashyahR^idayo.asi susAdhano.asi | nirvA~nChano.asi sa kathaM raghunandana tvaM karmAtighoramiha kartumathodyato.asi || 27|| maivaM kArShIH prabho tasmAt pramodavanaduHsaham | virahaM kartumarho.asi rasikendumahAmaNe || 28|| atha chettvamimaM nAtha sa~NkalpaM kR^itavAnasi | tadA naH prANanirvR^ittyAdyupAyaM shikShayAdhihan || 29|| asamakShe tvayi svAmin kiM kAryaM sevakaiH janaiH | svarbhogaM vApi sa.nnyAsamaraNyaM vA viraktitaH || 30|| yaiH kAladi~NnimiShabhittipadAntare.api soDhaH kadAchidapi naiva bhavadviyogaH | te jIvanaM samadhigamya kathaM sahantAM shrIman mahAvirahadAvajapApakIrtim || 31|| tasmAttvayi dR^ishordvandvAd dUraM yAte priyottama | kiM kAryaM bhaktavargeNa tadasmAsvanushikShaya || 32|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmayAtrAnAma dvichatvAriMshodhyAyaH || 42|| 32/1904 \section{043\. rAmayAtrAyAM purapraveshonAma rAmagItAyAM trichatvAriMsho.adhyAyaH |} brahmovAcha | iti tAsAM vachaH shrutvA rAmaH kAruNikottamaH | dadau prativachastAsAM smitvA sammohayanniva || 1|| shrIrAma uvAcha | aho priyA matsvarUpA matketi sukhasaMshrayAH | naivaM vilapituM yogyA bhavantyo nityasa~NgatAH || 2|| vyApivaikuNThaloke.asmin pramodavipinAbhidhe | madIye chinmaye divye bhavantyo hyapi devatAH || 3|| shrImatI jAnakI sItA madIyA paramapriyA | tadaMshAH sakalA yUyaM nityaM sannihitA mayi || 4|| chandrasya chandrikA yadvattapanasya prabhA yathA | pR^ithivyA iva sambandho ghaTasyeva ghaTatvakam || 5|| asAdhAraNamevaiShA madIyaM lakShaNaM priyA | tadaMshatvAdbhavatyo.api madIyaM lakShaNaM param || 6|| vishleSho na kadApyasti bhavatIbhiH samaM mama | nAbhUnna bhavitA vApi chinmaye.asmin mahApure || 7|| yathAhaM sachchidAnandarUpaH shrIvigrahaM dadhat | tathaiva matpriyA yUyaM sachchidAnandavigrahAH || 8|| lIlekShayA yathaivAhaM nirguNo.api guNAtmakaH | tathA priyA bhavantyopi nAnushochitumarhatha || 9|| lIlA guNamayI hyeShA madIyA nirguNApi cha | naite guNAH prAkR^itatvaM kadAchit kalayanti cha || 10|| pramodavanaku~njAshcha pramodavanamedinI | pramodavanagAvashcha pramodavanabhUriyam || 11|| mA~NgalyA cha gavendrashcha gopA gopyaH khagA mR^igAH | sarvaM brahmamayaM nityaM sachchidAnandavigraham || 12|| api smaratha yaddR^iShTaM divye prAsAdaveshmani | dvArakAM mathurAM chaiva shrImadvR^indAvanaM tathA || 13|| pramodavipinasthe.asmin pramodavanamuttamam | tatra mAM nityalIlAsthaM svAtmani chaiva suvratAH || 14|| rukmiNIM jAnakIM chaiva sahajAM priyamIshvarIm | aparA se priyA bhaktA bhaktirUpA tathAparA || 15|| matto.api mama bhaktAnAM mama bhaktirvishiShyate | yathAhaM vashyatAM yAmi sA matto.apyadhikaiva hi || 16|| premanetrA bhAvamukhI rasagAtrI ratistanI | rAgAdhArA mahAbhAvahR^idayA me priyA parA || 17|| saiShA madvAmatanugA sundarI madhurasmitA | sItetisAdhiketyAkhyA sahajeti cha kIrtitA || 18|| modinIti sadAkhyAtA manmanomodadAyinI | shayyAsanATanasthAne yAM bhavantyo.abhyasUyatha || 19|| iyaM hi sarvalIlAnAmekaivAsti pravarttikA | nAnayA rahitaH kvApi bhaviShyAmi mR^igekShaNAH || 20|| yUyaM tadaMshabhUtatvAnnityaM sannihitA mayi | madgAtrakiraNAkArAH kimarthamanushochatha || 21|| gopya UchuH | evaM chettarhi shrIrAma pravAdaH ko.ayamutthitaH | ayodhyAM yAsyati shrImAn pitrorAj~nAvashaMvadaH || 22|| tachChrutvA sahajo loke mahAn khedo.abhyajAyata | akANDatANDavaprAyaM kimidaM raghupu~Ngava || 23|| lokaH kiM vitathaM vrate tvaM vA kiM va~nchayasyuta | nirhetuko na chaivAyamuditaH sumahAn jvaraH || 24|| evaM naH saMshayaM Chindhi satyaM brUhi cha rAghava | nAnR^itaM hi vadelloko bhavatItyAstikaM vachaH || 25|| shrIbhagavAnuvAcha | na loko vitathaM brUte mallIlAdarshako hyasau | kintvasmin viShaye yUyaM nAnushochitumarhatha || 26|| purA khalu bhave yUyaM devaM pashupatiM prabhum | kopayitvA labdhashApAH ki~nchid duHkhamavApsyatha || 27|| dadau sa bhagavAn shApaM yuShmabhyaM madviyojanam | tenedaM rUpamantardhAH ki~nchitkAlaM bhaviShyati || 28|| tattaddehAMsharUpeNa tadA yUyaM bhaviShyatha | antara~NgatayA sarvAM lIlAmanubhaviShyatha || 29|| loke viyoga ityAkhyA tasyaiva cha bhaviShyati | bhaviShyati tu yo.antardhiH sAkShAddarshItu ki~nchana || 30|| tatrApyanavadhiM tAvadAnandaM samavApsyatha | madbhUyatvAnmadaMshAnAM naivaM yUyaM bhidAyujaH || 31|| gopya UchuH | kadA sa bhagavAn rudraH shashApAsmAn bhavatpriyAH | kiMvA tatkAraNaM rAma kutra deshe.athavA prabho || 32|| shrIbhagavAnuvAcha | ekadA chaiva viShaye shrIpramodavanAntare | bhavantyaH sahajAyuktAshchakruH krIDAM mayA saha || 33|| tatashcha suratashrAntA upekShya bhavatIraham | madhye niku~njabhavanaM ratavAn ramayA saha || 34|| yUyaM niku~njabhavanasyA~NgaNe baddhamaNDalAH | madguNAneva gAyantyastasthuH susthiramAnasAH || 35|| tatrAjagAma bhagavAn rudraH pashupatiH prabhuH | kR^itvA vandanametAbhyaH kva rAma iti so.abravIt || 36|| nochustAH sampragAyantyo rAmachAritramadbhutam | pulakaiH samupetA~NgyaH kalitAshruvilochanAH || 37|| rudraH prativacho.ashrutvA kR^itAvaj~nA uvAcha tAH | bhavatyo rAmavishleShaM labhantAmachirAtstriyaH || 38|| ityuktvA prayayau rAmaku~njAbhimukhamIshvaraH | dR^iShTvA tu samupAyAnta mudatiShThamahaM priyAH || 39|| IShadvivasanIbhUtavapuShA ramayA saha | Adidriye tamIshAnaM samastairupachArakaiH || 40|| apR^ichChaM chaiva kailAshAd bhavyAgamanakAraNam | rudra uvAcha | tava lIlAdarshanArthaM kailAshAdahamAgamam || 41|| aho rasamayI lIlA shreyoguNamayI tava | sachchidAnandaikamapi na vA~NmanasagocharA || 42|| muktA abhibhajante yAM divyamAsthAya vigraham | nirguNApi bhavAtItairguNaiH sattvAdibhibhiryutA || 43|| taddarshanArthaM sa~NkShubhya tapo vismR^itavAnaham | divyaveNuravaM shrutvA sthAnaM ttyaktveha sa~NgataH || 44|| vA~nChAmi tvanmukhAmbhojadarshanAmR^itapAnakam | aho dhanye dR^ishau matke yAbhyAM dR^iShTo.asi rAghava || 45|| lIlAparikaropetaH snigdhashyAmalavigrahaH | sahajAshaktisahitaH sahajAnandananditaH || 46|| namastestu namastestu namastestu raghUdvaha | namaste nityalIlAyai namaste kelisampade || 47|| namaH pramodaku~njAya namo.asyai ratnabhUmaye | namaH sAketadurgAya namaH sarayurodhase || 48|| namaste gopigopebhyo dhenukAya namonamaH | gavendrAya namo nityaM sukhitAya namonamaH || 49|| namo gavendrasundaryai mA~NgalyAyai namonamaH | namo gavendraghoShAya sarvasampadamIyuShe || 50|| namaH pramudavanasthAya rAmAya paramAtmane | sadAnandAya rAmAya sadA sItAramAjuShe || 51|| pItAmbarAya navanIradanIlabhAya vaMshIvishAlarasine madhurAdharAya | gogopagoparamaNIkamanIbhAse bhAShAnvitAya cha namo.astu raghUttamAya || 52|| rAma tvadIyamukhapa~NkajamakShibhR^i~NgaiH pItvA tvadanyaviShayagrahasannivR^ittataiH | saMsatkR^itArthamiva samprati manyamAno bhrAmyAmi bhUtalamasheShapadArthasiddhaH || 53|| sarayUsarasaM shashvachchulukIkR^itya nirvR^itaH | kadA rAsavilAsAdi pashyeyaM svAdhikArataH || 54|| nityalIlAparikare kadA me gaNanA bhavet | kadA vIkSheya rAmendo bhavadvadanachandrikAm || 55|| sAkShAtkR^itiste lIlAyA eSha me.anugrahaH prabho | shmashAnachAriNo.atyarthamabhadra pathasevinaH || 56|| aho me rAmachandrasya darshanArthamihAgamaH | tena pR^iShTA imA devyo na me prativacho daduH || 57|| tamorUpaprakAshArthamiha krodhAndhatA mama | nochediha guNAtIte sthAne krodhaH kathaM bhavet || 58|| aghaM mamaitat kShantavyamaparAdhanamIshvara | yattvatparikarasyApi shApo datto mayA prabho || 59|| tadAhamuktavAn rudraM bhagavannevameva tat | tathApi me chikIrShAyAH sAdhanAyaiva kalpatAm || 60|| gavendrasya mahAdhAmni nityaM nivasato mama | avatArArthasaMsid.hdhyai shApo.ayaM te bhaviShyati || 61|| kaushalyAyAstadA mAtuH piturdasharathasya cha | santoShaNaM tathA j~nAtisvajanAnAM sukhodbhavaH || 62|| vadhashcha rAvaNAdInAM samuddhArastathA shiva | pashupakShyantyajAdInAM kaShmalAkrAntachetasAm || 63|| avatArakR^ityametAvatkariShyAmi maheshvara | tadarthaM tava shApo.ayamudbhUto.astyatra mA shuchaH || 64|| machchikIrShAnukUlatvAnna te shApo ruShAvahaH | svairaM vihara saMsiddho madbhaktAn mR^iDayan prabho || 65|| evamukto mayA shambhurabhivandya punaH punaH | nirjagAma nijaM sthAnaM kailAsAkhyaM manoharam || 66|| yuShmAkamevaM sa~njAto rudrashApo.atidurdharaH | yUyaM tasya prabhAveNa madviyogamavApsyatha || 67|| parantvatrApi vishleShe sannilIya madaM shR^iNu (1)|| 68|| matsAyujyaM pariprApya mattAdAtmyamavApsyatha | madAnandodadhau magnAH kShaNavadyApayiShyatha || 69|| madviyogaM sudurdharShaM naiva j~nAsyatha matpriyAH | tAvatkR^itvAvatArArthamAgamiShyAmi vaH punaH || 70|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmayAtrAyAM purapraveshonAma rAmagItAyAM trichatvAriMsho.adhyAyaH || 43|| 70/1974 \section{044\. rAmagItAyAM chatushchatvAriMsho.adhyAyaH |} brahmovAcha | evaM prabodhitA gopyo rudrashApasya kAraNam | vishvasya duHkhabhUyiShThAH samavochan raghUdvaham || 1|| gopya UchuH | svAmin bhAvipadArthAnAM pratIkAro na vidyate | tathApi tvAM prapannAnAM nArtiH syAt karhichit prabho || 2|| ayameva pratIkAro bhavaduHkhanivarhaNe | yattvachcharaNapAthojataraNidvandva sevanam || 3|| nivR^ittAkhilatarShAste haMsAH paramabhAvukAH | pAra~NgatA bhavAmbhodheH sthitAstvatsamupAshrayAt || 4|| kathaM bhaktAH prapadyante kena bhAvena rAghava | tadasmAnupadeshena bodhayasva kR^ipAvashAt || 5|| tvadviyogabhavA prAyaH paramArtirbhaviShyati | kathaM nu tAM tariShyAmo nityaM tvatsa~NgasaMshrayAH || 6|| kathaM tvadvirahe kAle vyUho lIno bhaviShyati | vrajastrINAM samUho.asau bhavallIlaikasaMshrayaH || 7|| rAma uvAcha | yathA bhaktAH prapadyante yena bhAvena vA priyAH | tadvaH samupadeshena bodhayAmi visheShataH || 8|| ekAnte vimale kShetre yogakShemaM vidhAya cha | manniShThAM bhAvanAM kuryAd yathA shIghraM bhavaM taret || 9|| vaidikaistAntrikaiH karmavyUhaiH suvimale hR^idi | pravR^ittau bhAvanAM yAtAM tAM kuryAnmadupAshrayAm || 10|| hR^itpuNDarIkamadhye tu sAketaM bhAvayenmuhuH | tatra mAM bhAvayet pUrNaM lIlAbhiH puruShaM param || 11|| yaddhi ki~nchidvastujAtaM bhAvayettanmadAtmakam | mattaH paraM naiva ki~nchinmayIdaM sarvameva tu || 12|| bhUrjalaM pAvako vAyuH khaM manomaNDalaM dishaH | prakR^itiH puruSho brahma j~neyaM sarvaM madAtmakam || 13|| mattaH pravartate sarvaM prapa~ncho.ayaM madAtmakaH | matkAryaH santato nityaM mayyeva vyapadishyate || 14|| mayyAtmaratimAyAte lIyante bhashitA yathA | svarUpAnava bodhashcha mano dehendriyAdiShu || 15|| svatAdAtmyA vabhAsashcha sA vidyA parikIrtitA | vyomavadvyApakaM brahma ki~nchinmAyAMshacheShTitam || 16|| sarvataH pANipAdaM cha sarvatodR^ikshiromukham | sarvato nAsikAshrotre sarvamAvishya tiShThati || 17|| anantA mUrttayastasya bhinnAbhinnasvarUpiNaH | eko.ahaM bahu bhaveyetIchChA tasyAbhavat kadA || 18|| tato.avartata loko.asau jaDajIvAntarAtmabhiH | sanmAtraM bhAti sarvatra na bhAti cha chidantarA || 19|| sanmAtraM ja.Davargo.ayaM chinmAtro jIva IritaH | sachchidAnandarUpo vApyantarAtmA maheshvaraH || 20|| jaDaH sphurati jAgratsu svapne bhAti chidantarA | suShuptau sachchidAnando hyantarAtmA prakAshate || 21|| yallInA avatiShThante svarUpAnandabhoginaH | Anandamaya AnandabhugityupaniShatsu saH || 22|| turIyastvahametebhyaH samaH sarvatra sarvagaH | vidyayA tu yadA vidyA nashyati dhvAntavadruchA || 23|| tadA sa paramAnandaH prakAshAtmA prakAshate | sarvAdhyAsanivR^ittau tu shuddhA dehendriyAdayaH || 24|| mallokAnandabhogArhA jAyante te madAtmakAH | nityalIlAM tadA pashyenmadbhakto matsvarUpiNIm || 25|| na yatra shoko na jarA na mR^ityurna madAdayaH | tanmadIyaM paraM sthAnaM madbhaktaH samprapadyate || 26|| yasmAnna punarAvR^ittiH sargAdAvapi jAyate || 27|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmagItAyAM chatushchatvAriMsho.adhyAyaH || 44|| 27/2001 \section{045\. rAmagItAyAM pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH |} shrIbhagavAnuvAcha | navadhA bhaktiruddiShTA shrutisa~NkIrtanAdibhiH | karmaj~nAnopAsanAbhiH pratyekaM trividhaiva sA || 1|| saptaviMshatidhA bhinnA guNaiH sattvAdibhiH punaH | ekAshItiprakAreNa bhaktiyogaH prakIrtitaH || 2|| nirguNA tvekarUpaiva manniShThA matphalodayA | matsvarUpAtmikA nityaM bhUyo matpremalakShaNA || 3|| na tAM dadAmi karmibhyo na j~nAnibhyaH kadAchana | nopAsakebhyo nAj~nebhyo nachAnyebhyo mR^igekShaNAH || 4|| manniShThebhyo dadAmyenAM yathA yuShmabhyama~NganAH | karmANi j~nAnayogAshcha sa.nnyAsAshcha pR^ithagvidhAH || 5|| te matsvarUpaniShThAyAH kalAM nArhanti ShoDashIm | tasmAt svarUpaniShTho yaH sa sarvebhyo vishiShyate || 6|| karmopAstistathA j~nAnaM vihitAditaratra tu | matsvarUpaikaniShThasya sarvaM premaikalakShaNam || 7|| ahameva phalaM yeShAM na svargAdi katha~nchana | svargAdiphalakaM kAmyaM kevalaM hyAdhibhautikam || 8|| AdhyAtmikaM chittashud.hdhyA j~nAnaikaphalakaM priyAH | kevalaM karma manniShThamAdhidaivikamuttamam || 9|| athAdhibhautikaM j~nAnaM jIvapratyakShasAdhanam | akSharaM brahma sAkShAttvaheturAdhyAtmikaM smR^itam || 10|| parabrahmAnandapadadAyakaM hyAdhidaivikam | matsvarUpAnandabhogahetusturyaM taduchyate || 11|| upAsanApi trividhA pUrvavatsamudIritA | jIvabrahmaparabrahmasAkShAtkAravidhAyinI || 12|| ahameva phalaM yasyAH sA turyA parikIrtitA | nirguNaM bhAvamApannA sarvato.api vishiShyate || 13|| gopya UchuH | sarvairapi brahmavidbhistvaM labhyo.asi narottama | uta kashchidvisheSho.asti tanno brUhi raghUttama || 14|| kechittu vAmadevAdyAH saMlInAstvayi kevalam | kechitpunarmahAbhAgAstvayA bhogAnnu bhu~njate || 15|| variShTAH ke.abhavan teShAM tava vedasya vA matAH | etadveditumichChAmastvattaH kamalalochana || 16|| shrIbhagavAnuvAcha | akSharaM kathyate brahma sarvavedAntagocharam | puchChabhUtaM pratiShThA se tadgeyaM yogavittamaiH || 17|| mamaiva samprakAsho.asAvudyota iva bhAsvataH | puruShAkR^iterme deho.asau gR^ihiNyashcha gR^ihaM mama || 18|| bhAsvatashcha prabhA divyA yathAvadavadhAryatAm | sa eva chinmayo loko yadgatvA na nivartate || 16|| tasya vij~nAnamAtreNa tanmayo jAyate naraH | tatraivApyeti yatrAsya bhedadR^iShTirnivarttate || 20|| jantormadichChayA chettu bhaktiH samupajAyate | tadA mayA sarvakAmabhogAn prApnoti matparaH || 21|| anyathA tvakShare dhAmni lInastiShThedakampanaH | kiM tvasyApi bhavedbhAvi bhakti svarUpayogyatA || 22|| na hyabrahmaj~ne kadApi bhaktiH samupajAyate | mayi saddhAraNA heturyadAha shrutirUrjitA || 23|| bhaktiM vaidhImupAshritya manniShTho mayi lIyate | premamAtrasphuradbhAvo bhu~Nkte bhogAn mayA saha || 24|| pramodavanaku~njastho nityalIlAnubhAvakaH | sakhyavAtsalyadAsyAdimahAbhAvairvibhAvitaH || 25|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahma bhushuNDasaMvAde rAmagItAyAM pa~nchachattvAriMsho.adhyAyaH || 45|| 25/2026 \section{046\. rAmagItArahasyopAkhyAne ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH |} gopya UchuH | kiMsvarUpo mato jIvaH sambandho brahmaNA cha kaH | kIdR^i~NmataM paraM brahma akSharaM vApi kIdR^isham || 1|| shrIbhagavAnuvAcha | sAvayavo hyasau jIvaH svachaitanyaguNena tu | sarvaM puramabhivyApya varttate dIpavad gR^ihe || 2|| yogena matprasAdAdvA tatsvarUpaM prakAshate | nirdhUmAnalasa~NkAshaM nirabhravidhusannibham || 3|| tadA brahmANDakoTInAmAshrayatvamiyAdayam | aMshyaMshabhAvaH sambandho brahmaNA saha tasya tu || 4|| agninA mahatA yadvadvisphuli~Ngasya kIrtitaH | nahi j~nAte visphuli~Nge vahnirna j~nAyate mahAn || 5|| premAkhyashchaiva sambandho yena prApnoti mAnavaH | akriye karmasambandho na ghaTeta kadAchana || 6|| aj~neye j~nAnasambandho na bhavechcha katha~nchana | premAkhyastu mahAn yogo nityaM mama rasAbhidhaH || 7|| jIvaniShTho.api sa parabrahmaNyeva tu sambhavet | sa~NkhyApadArthA dvitvAdyAH saMyogashcha yathA priyAH || 8|| vyAsajyaiva tu varttante yathA premApi budhyatAm | sarvAdhikashcha sudR^iDho viShayebhyaH parA~NmukhaH || 9|| mAhAtmyaj~nAnasaMskAro vinirdhUtarajastamaH | paramAnandapAthodhiH premA niratishAyitaH || 10|| tenApi jIvaniShThena brahma sambadhyate param | yenaiva dvArabhUtena nityena tadavApnuyAt || 11|| tatsAdhanamahaM pUrNo nirupAdhiH kR^ipAshrayaH | kR^ipayAmi paraM yasmai tasmai prema paraM dade || 12|| gopya UchuH | tvaM sarveShAM samaH preyAn sarveShAM sAdhanaH prabho | kasmai dadAsi no kasmai vettumichChAmahe tvadaH || 31|| sarveShAM muktireva syAt sarve syuH premabhAginaH | sAdhAraNyAttava shrIman premadasya priyasya cha || 14|| shrIbhagavAnuvAcha | anekajanmasaMsiddhakarmaj~nAnAdibhAgine | dadAmi paramaM prema parituShTo muhuH priyAH || 15|| na sarvasmai dadAmyetat paramAnandalakShaNam | karmabhishchittasaMshuddho j~nAnena chChinnasaMshayaH || 16|| shravaNAdimuhurbhaktisAdhanaiH sAdhitAkR^itiH | jano yo mAM prapadyeta j~nAtvA paramapUruSham || 17|| tasmai dadAmi tAM bhaktiM premAkhyAM madupAshrayAm | tAM labdhvA chAparaM lAbhaM manyate na jagattraye || 18|| shraddhAvAn brahmaniShThashcha parabrahmarasotsukaH | vItarAgo viShayato matprema labhate naraH || 19|| nityalIlArasAbhij~naH shrutamatpremalakShaNaH | j~nAta pAramahaMsyashcha matprema labhate naraH || 20|| kvachinnR^ityet kvachidgAyet kvachiddhAveta mattavat | kvachiddhaset kvachijjalpet kvachitkrIDet kvachidvadet || 21|| matpremamadirAmattastR^iNavanmanyate jagat | matpremabhAgino dR^iShTvA prahR^iShyet prAptabandhuvat || 22|| ramate taiH samaM nityaM sarvasvairiva bandhubhiH | bhaktaH paramahaMsaishcha bhrAtarastasya te janAH || 23|| sakhAyaH suhR^idashchaiva priyAshcha hitakAriNaH | teShAmarthe yatennityaM prANAMstyaktvApi dustyajAn || 24|| te hyasya paralokasya sa~NginaH suhR^ido janAH | eSha bhAvaH samuddiShTo yenA.asau mAM prapadyate || 25|| teShAmahaM svasvarUpaM darshayiShyAmi vai muhuH | tatsannidhau sadA sthAsyAmyahamadbhutabhAvavAn || 26|| bhAvito bhAvasandohairbhaviShyAmi cha tadvashe | svasvarUpaM durlabhamapyebhyo dAsyAmyahaM priyAH || 27|| madviyogabhavaM duHkhaM yathA teShAM nivartante | tathA vo bodhayiShyAmi vishiShTaM shR^iNuta priyAH || 28|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahma bhushuNDasaMvAde rAmagItArahasyopAkhyAnaM nAma ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH || 46|| 28/2054 \section{047\. rAmagItArahasyopAkhyAne saptachatvAriMsho.adhyAyaH |} shrIbhagavAnuvAcha | alAbhe matsvarUpasya madviyogabhavA rujaH | vineyA matpratikR^itiH samArAdhanatatparaiH || 1|| kA~nchanI rUpyajA tAmrI shailI dArumayI tathA | madIyA pratimA kAryA yathAruchitavigrahA || 2|| sA~NgopA~NgAM sAyudhAM cha parivAragaNairyutAm | nityaM paricharedbhaktyA prAntarArabhya sAdhakaH || 3|| pAdyArghyAchamanairbhUyo madhuparkairmanoharaiH | snAnairvilepanairgandhairdhUpairdIpairvibhUShaNaiH || 4|| vastrAla~NkaraNaiH puShpairgItavAditratoraNaiH | pAnIyabhojanairbhUri saMvidhAbhiH pramArjanaiH || 5|| nAnopAyanasandohairyathAbhilaShitairapi | ArArttikaiH puShpavarShaiH stautraishchApi parikramaiH || 6|| namanairnavanairdAsyakaraNairgR^ihadhAvanaiH | AtmArpaNairnAmagaNairgR^iNanaiH prINanairapi || 7|| nAnAbhAvaparIrambhairnAnA chotsavakalpanaiH | avandhyaM taddinaM kuryAt kIrtanashravaNAdibhiH || 8|| shR^iNuyAt satataM sakhyo rAmAyaNamananyadhIH | vedavattadvijAnIyAdyatrAsti charitaM mama || 9|| vAlmIkaM chaiva vAsiShThaM shaivaM pArAsharaM tathA | bhaushuNDaM pa~nchamaM ShaShThaM kApyaM rAmAyaNaM smR^itam || 10|| anyeShvapi purANeShu yatrApi charitaM mama | taM taM bhAgamapekSheta visheSheNa madAshrayaH || 11|| rAM rAmAya nama iti mama mantraM ShaDakSharam | asheShakAmanApAtraM gR^ihNIyAt sadgurormukhAt || 12|| vaidikaistAntrikairvApi prakAraiH parisAdhayet | tatastu chittasaMshud.hdhyA jAtaH premavighUrNitaH || 13|| bhajenmadavisheSheNa manmUrtiM prAgudAhR^itAm | sachchidAnandarUpAM tAM bhAvayeta vichakShaNaH || 14|| jAnakyA priyayA yuktaM rAtrau sa~njAtajAgaram | IShanmadavighUrNAkShaM prabhAte mAM prabodhayet || 15|| ma~NgalArAtrikaM kuryAt siMhAsanagate mayi | tato mA~NkalyakairbhAvaiH shikye hindolayettarAm || 16|| tatra mAM bhojayed divyaM navanItaM sitopalaiH | tato.avatArya saugandhyatailena parilepayet || 17|| udvartayet premabhAvAt snApayettadanantaram | pro~nchChya shR^i~NgArayedbhaktyA nakhAdA shikhamadbhutam || 18|| nUpurau pAdayoH kuryAnmadhye cha kShudraghaNTikAm | a~Ngadau bAhuyugale nasi muktAphalaM nyaset || 19|| pashchAdbhAge nyasedveNIM tATa~Nkau shravaNadvaye | pumbhUShaNaiH strIbhUShAbhiH priyaM shR^i~NgArayechcha mAm || 20|| tato mAM bhojayitvA tu kuryAdArAtrikaM sudhIH | tato gopijanaishchApi bhojyamAnaM vibhAvayet || 21|| tato gochAraNArthAya yuktaM gopAlabAlakaiH | tAtkAlikarasAviShTaM vane yAntaM vibhAvayet || 22|| tatra shAdvalasandohasthalImukta sugodhanam | pramodavanaku~njAntarbhu~njAnaM mAM vibhAvayet || 23|| tataH kvApi mahAku~nje priyayA kelisaMyutam | atyarthaM sukhavishrAntaM shayAnaM mAM vibhAvayet || 24|| tataH praharamAtrAvasheShe tu divaseshvare | gauDamAlavarAgeNa gAyantaM kalitotsavam || 25|| nayantaM dinasheShaM tu dhenusandoharakShaNaiH | pItAmbaraM samAndolyAhvayantaM dUragAshcha gAH || 26|| sukhitasya gavendrasya gR^ihAbhimukhataH sthitam | dhenuyUthaM puraskR^itya varttamAnaM suhR^idgaNaiH || 27|| tatraiva bhojayedbhaktyA yathAsampannabhojanaiH | gavendravrajagoShThasya sannidhau sadanotsukam || 28|| goShThe vishantaM gopInAM samUhaiH pariveShTitam | kalitArAtrikaM bhUyo rAmachandraM cha mAM smaret || 29|| AgataM sadane svasya mA~NgalyAkalitotsavam | lAlyamAnaM chumbyamAnaM sandhyAyAM mAM vibhAvayet || 30|| teShu teShvatha goShTheShu godohanamiSheNa mAm | milantaM bhavatIbhishcha hasantaM mAM vibhAvayet || 31|| godohasyAvasAne tu mA~NgalyAsadane sthitam | kurvANaM bhojanaM divyaM sukhitena saha smaret || 32|| bhojanAnte cha mA~NgalyAkalitArAtrikotsavam | shayAnaM shayane goShThe rAmayA saha mAM smaret || 33|| evaM prabhAtamArabhya rAtriparyantamAdarAt | taistai bhArvairbhAvayAno bhajenmAM rAjarUpiNam || 34|| gopA gopyashcha no vij~nAH svabhAvenAj~nabuddhayaH | teShvevAhaM sadA tuShTo na prAj~neShu katha~nchana || 35|| aj~nAH sneharasAkrAntA madarthe tyaktajIvitAH | vedavAdavidhermuktA mAmevaikaM vijAnate || 36|| evaM pramodavane svAM lIlAM prakaTayan sadA | viharAmi vane vAsaM karomi prakaTaH svayam || 37|| pramodamaNDalaM divyaM tathA sAketamaNDalam | maNDale matpriyatame maNimaddharaNItale || 38|| nityA vai paramA lIlA mayaiva prakaTIkR^itA | tathAmuktamavishrAntaM bhAvayenmAmananyadhIH || 39|| rAtrau cha gopikAvR^indarAsakeli rasAvR^itam | krIDamAnaM cha nR^ityantaM gAyantaM chaiva mAM smaret || 40|| evaM prabhajato nityaM bhAvasandohabhAvitaH | vR^ishchAmyahaM virahajAM paramArttimudAradhIH || 41|| svasvarUpasya sAkShAttvamachireNaiva durlabham | dadAmi tasmai bhaktAya nityalIlApraveshine || 42|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmagItArahasyopAkhyAne saptachatvAriMsho.adhyAyaH || 47|| 42/2096 \section{048\. rAmagItAmahopAkhyAne aShTachatvAriMsho.adhyAyaH |} shrIbhagavAnuvAcha | kadAchid bhUrivishleShabhAvitAtmAnamAtmanA | aikyaM sa~nchintayan svasya rashmivR^inde praveshaye || 1|| mada~NgarashmisaMlInAH paramAnandanirvR^itAH | jarAmR^ityubhayaM tyaktvA viharanti sukhena te || 2|| vAtsalyena bhajante ye tadA virahakAtarAH | tAnahaM mukhachandrAMshusandoheShu vilApaye || 3|| tatra te bhUrimA~NgalyAkaushalyAbhAvabhAvitAH | paramAnandasandohamagnAstiShThanti sevakAH || 4|| sakhyena ye bhajante mAM vadantaH snehajAM rujam | tAnahaM bAhuyugmAMsakiraNeShu vilApaye || 5|| dAsyena tu bhajante mAM yAtA virahajAM rujam | vilApayAmi tAna~NghrikiraNeShu sunirvR^itAn || 6|| mAdhuryeNa bhajante ye gopIbhAvena bhAvitAH | vakShaHsthalAMshusandohe tAnevAhaM vilApaye || 7|| ye cha shAntAH sunirviNNAH parAM shAntimupAgatAH | vilApayAmi tAn raktAn nijAyatanarashmiShu || 8|| vaidikaistAntrikairvApi vidhibhirvItakalmaShAH | bhajante ye janAste tu lIyante madvibhUtiShu || 9|| karmamArgeNa ye bhaktA bhajante bhUriniShThayA | te vaidhasaM lokametya muchyante tadvimokShaNe || 10|| j~nAnamArgeNa ye chApi bhajante mAM samAhitAH | te.akSharaM brahma samprApya mAmeva prApnuvanti hi || 11|| tattaddevopAsakAnAM vAsanAvAsitAtmanAm | tatra deveShu vilayo bhavediti hi me matiH || 12|| gopya UchuH | ayamaMshukramo rAma dehena saha kiM bhavet | kiMvA dehaM parityajya lIyetAtmaiva kevalam || 13|| shrIbhagavAnuvAcha | dvidhevAMshulayaH sakhyo bhAvabhedena bhAvyatAm | sadehAnAM bhavedekaH paraH kevalamAtmanAm || 14|| bhAvo dvidhA bhavedeko bhR^i~NgIkoTavadIritaH | maNisparshAdayaH svarNavadvA tAdAtmyabhAvitAH || 15|| chakShurAdityavachchApi bhAvo.anyaH samudAhR^itaH | AdyaH sudurlabho loke matkR^ipAtishayaM vinA || 16|| paro.api durlabhaH kintu j~nAninAmapi jAyate | kITo bhR^i~NgIbhayAttena vapuShA tanmayo bhavet || 17|| ayastenaiva rUpeNa svarNatAM pratipadyate | chakShustu golakaM tyaktvA sUryatAM pratipadyate || 18|| evaM svenaiva vapuShA madbhakto.abhUnmadAtmakaH | j~nAnI svaM vapurutsR^ijya sarvathA manmayo bhavet || 19|| etadvaH kathitaM sarvaM mAmapR^ichChan yada~NganAH | bhayaH shR^iNuta matprApterupAyAntaramuchyate || 20|| aShTottarashataM nAmnAM matpriyAyAH prakIrtayet | santuShTA tena sahajA mAmeva bhAvayet priyAH || 21|| sahajA jAnakI sItA modinI rAdhikA ramA | AnandinI parAlolA lalanA lAsyakAriNI || 22|| sIradhvajasutA sAdhvI gAndharvI padmagandhinI | goparAjasutA gopI gopitA nandanAtmajA || 23|| sukhitotsAhinI saumyA ratnAchalavilAsinI | pramodavanamadhyasthA ku~njasthA ku~njagehinI || 24|| rAghavendrapriyA rAmA lolupA jArasa~NginI | ratnAchaladarIsthAnA bhAvinI bhAvabhUShitA || 25|| rAmapriyA rAmaratA rAmakAmyA kR^ipAvalI | kishorI kandukakrIDA chitrakUTakR^itAlayA || 26|| rAsakelIratiH snigdhA mandAravanavAsinI | ashokavanagAvallI hR^illAsakavidhAyinI || 27|| gopavaMshadhvajapaTI raghuvaMshavilAsinI | vinodinI chiravadhUrvAvadUkA varA~NganA || 28|| akShakrIDAhR^itajayA jayadA jayavardhinI | uchchaiHsvararatA vINA divyagAnamanoharA || 29|| devIjana kR^itastotrA stutA sAmagasevitA | sAvitrI shevadhiH sevyA bhaktiH premasvarUpiNI || 30|| premadA premaghUrNAkShI lAvaNyavanavATikA | sAketapuralakShmIshcha mahAmaNDapamadhyagA || 31|| khaNDitA vipralabdhA cha svAdhInapatikA priyA | kalahAntaritA chaiva tathA vAsakasajjikA || 32|| abhisArI proShitoktA rAghavI chAShTanAyakA | sudatI sumukhI subhrUH sunAsA sukapolinI || 33|| dUtI dUtIjanaprItA raktAmbaradharAlinI | lolAkShI lAsyalalitA vane yauvanashAlinI || 34|| sudhAvarShA sudhAdhArA sudhAkaramukhI sudhA | garviNI durjayA durgA sapatnIgarvahAritA || 35|| komalAlApinI kAmyA kumArI rAmavallabhA | ityetatkathitaM sItA nAmnAmaShTottaraM shatam || 36|| sAyaM prAtaH kIrtayedyo rAmastasmai prasIdati | svaM lokaM darshayitvA sA pradadyAdrAmasannidhim || 37|| yadyat kAmayate chitte tattat phalamavApnuyAt | bhAvayet satataM devIM ratnasiMhAsanasthitAm || 38|| ramaNIrAmaNIbhyAM tu sakhIbhyAM paripArshvayoH | divyachAmarayugmena vIjyamAnAM manasvinIm || 39|| ashokalatikAdivyamaNDapAntarachAriNIm | suvarNasaMshobhishIrShaM raktAmbaravarAkR^itAm || 40|| kvachinnilIya ku~njAntardR^iShTaM (ShTAM ?)sapulakaM (kAM ?)mayA | IShachChaishavatAruNyakelIbhiH parishAlitAm || 41|| sahajAM nandinIM divyAM rAghavendrapriyAM cha tAm | vividhairbhAvanivahairbhAvitAtmAtibhaktimAn || 42|| sarayvA apare pAre nandano nAma dhenupaH | tatpriyA rAjanInAma tasyAM jAtA nu jAnakI || 43|| sahajA nAma sA proktA kushalena vivAhitA | gopena mama bhaktena sA mahyaM viniveditA || 44|| pramodavanavIthIShu mayaiva ramitA muhuH | divyaveNuravAhUtA divyAshokavanAshrayA || 45|| tasyAM kuryAt sadA bhaktiM nityaM matprema chArthayet | he devi sahaje nitye gopike nandanAtmaje || 46|| rAme yathA tava prema tathA mahyaM pradehi bhoH | yathA tvayi rataH svAmI tathA mapyapi chAstu saH || 47|| ityevaM prArthitA devI dadAtyeva ratiM parAm | yathA tuShTo rAghavo.ahaM hR^idi sadyaH prakAshaye || 48|| ayameva mahopAyo madvashIkaraNe priyAH | nAnya IdR^igvidhaH kashchidupAyo.asti madAptikR^it || 49|| tAM sevamAnAya sadAhamevaM sadyaH prasIdAmi surairalabhyaH | svAtmAnamapyamumevArpayitvA svAM nityalIlAM pradadAmi nityam || 50|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmagItAmahopAkhyAne aShTachatvAriMsho.adhyAyaH || 48|| 50/2146 \section{049\. rAmayAtrAyAM rAmagItAmahopAkhyAne ekonapa~nchAshattamo.adhyAyaH |} gopya UchuH | keShu keShu cha bhAveShu bhAvyo.asi tvaM raghUdvaha | kena kena svarUpeNa sthito.asi cha nijechChayA || 1|| tvameva sAkShAtpuruShottamo.asi vishvaM samuddhartumuruprayatnaH | jAto.asi sadvR^ittakakutsthavaMshe j~nAto.adhunAtvatkR^itayA divyadR^iShTyA || 2|| vibhAvyaM yatra yatrAsti tvatsvarUpaM sukhAvaham | tattanna AchakShva pate bodhanAya nijAkR^iteH || 3|| shrIrAma uvAcha | antara~Nga svarUpaM me bahira~Nga tathaiva cha | aprAkR^itaM hyantara~NgaM prAkR^itaM bahira~Ngakam || 4|| madvapushchaiva malloko nityaH parikaro mama | madguNA mama kAryANi madrUpAshchAyudhAdayaH || 5|| madgR^ihaM mama pIThaM cha machChatraM chAmaraM mama | chidAnandamayaM sarvaM madAtmakamidaM smaret || 6|| prAkR^iteShvapi chArtheShu yat sadrUpaM mamaiva tat | bhUtAnAM chaiva sarveShAmadhidevo.asmi sarvagaH || 7|| sR^iShTisthityantakR^ichchAsmi jagatAM pApadAhakaH | karmaNAM phalarUpo.asmi loke sadasadAtmanAm || 8|| avyAkR^itaguNAnAmasmyahamavyAkR^itaH svarAT | dharmiNAM triShu lokeShu svAbhAvikaguNo.asmyaham || 9|| kAryANAM sUtrarUpo.asmi jIvo.aNUnAM sanAtanaH | vedAnAM brahmarUpo.asmi bIjAnAM trivR^idasmyaham || 10|| tripadA ChandasAmasmi surANAM surarADaham | vasUnAmagninAmAsmi viShNushchApi vivasvatAm || 11|| nIlalohitanAmAsmi rudrANAM pi~NgalochanaH | brahmarShINAM bhR^igushchAsmi rAjarShINAM manustathA || 12|| devarShINAM nArado.asmi kAmadhenushcha goShvaham | prahlAdashchAsmi daityAnAM somashchauShadhivIrudhAm || 13|| sheSho bhuja~NgarAjAnAM pAthasAM varuNAlayaH | pratApinAM dinakaro janAnAM cha janAdhipaH || 14|| j~nAninAM vAkpatishchAsmi samudraH saritAmaham | kesarI daMShTriNAsmi hayAnAM cha vR^ihachChravA || 15|| varNAnAmasmi vipro.ahaM sa.nnyAsashchAshramasthitau | tIrthAnAM koTitIrtho.asmi ghargharasarayUsa~NgamaH || 16|| vIrANAmastravidyAsmi shambhushchApyastriNAmaham | sthAnAnAM merurUpo.asmi girINAM cha himAchalaH || 17|| yaj~nAnAM j~nAnayaj~no.asmi j~nAninAM j~nAnamasmyaham | dhyAnAnAM dhAraNA chAsmi somapIthashcha karmiNAm || 18|| ahiMsAsmi cha dharmANAmashvatthashchAsmi bhUruhAm | annAnAM pAyasashchAsmi pavitrANAmahaM kushaH || 19|| yogAnAM bhaktiyogo.asmi shatarUpAsmi yoShitAm | bhAShANAM shemuShI chAsmi buddhInAM chApyabhedadR^ik || 20|| upAMshushchAsmi guhyAnAM yugAnAM kR^itamasmyaham | saMvatsaro pramAdAnA mR^itUnAmasmyahaM madhuH || 21|| abhijichchAsmi tArANAM mAsAnAmAgrahAyaNaH | vedavyAkhyAnakartR^INAM kR^iShNadvaipAyano.asmyaham || 22|| vivekinAmahaM shukro bhArgavANAM shrIdharo.asmyaham | kR^iShNashchApyavatArANAM vaiShNaveShu cha nAradaH || 23|| pUrNAnAM rAmachandro.asmi vaMshAnAM cha raghoH kulam | rAjIvashchAsmi puShpANAM haviHShvAjyamahaM punaH || 24|| dravyANAM sampadashchAsmi maNInAmasmi kaustubhaH | indranIlashcha ratnAnAM vIrANAM vajjramasmyaham || 25|| dyUtAnAM ChalarUpo.asmi tyAgo vairAgyasharmaNAm | UrjasvalAnAmojo.asmi li~NgaM mUrtimatAmaham || 26|| ambUnAM rasarUpo.asmi shabdAnAmasmyahaM cha gAH | dharmiShThAnAM valirahaM vIrANAmasmi kArtikaH || 27|| indriyANAM manashchAsmi prANinAmasmi chetanA | bhUtAnAM nabha evAsmi kartR^INAM prakR^itiH parA || 28|| yoginAM kapilashchAsmi sAMshinAM jAnakIpatiH | jambudvIpo.asmi dvIpAnAM purINAM koshalAsmyaham || 29|| naro nArAyaNashchAsmi puNyasetustapasvinAm | ayaM me bahira~NgAtmA vibhUtInAM pravistaraH || 30|| AbrahmabhuvanavyAptakAryo vA~NmanasAkR^itiH | j~nAnavairAgyadharmaishcha tadviruddhaM cha madvapuH || 31|| na yatra vA~N naiva manaH pravR^itti rna yatra sAkShI na cha sAkShibhAsyaham | nityashchidAnandamayashcha lokaH sa me sargaH shAshvatashchAntara~NgaH || 32|| yatrAsti sAketapurI sudhanyA puNyA nadI sarayUruttara~NgA | shrIratnAdrirgoparAjasya goShThaM pramodakAntArabhuvaH supeshalAH || 33|| yatrApyashokalatikAvanaku~njavIthI ramyA kuTI rame yatra rAmaH kishoraH | so.ahaM priyA dasharathasya sutaH supUrNa svAnandasindhurasakR^idbhavatIshcha nandan || 34|| so.ahaM sarvagatashchAsmi puruShashchAkSharaH paraH | kadAchinnaiva lIlA me prAkR^itatvAya kalpate || 35|| na nAshAya na dR^iShTyai cha na vikR^ityai chidAkR^itIH | eSha me shAshvato dharmo ramaNaM shaktibhiH saha || 36|| svAnandarasarUpAbhiH pUrNAbhiH pUrNashaktibhiH | eShA me sahajA lakShmIH sarvalIlAdhidevatA || 37|| mAM bhUShayati sa~NgachChatyunmArjayati rAti cha | tathaiva nirmito lokaH svashaktyA matsvarUpayA || 38|| tayAhaM nityasaMyukto ramAmi kushalairguNaiH | tadaMshAH sakalA yUyaM nityaM sannihitA mayi || 39|| na kadAchidviyogArhAH svarUpaM pashyata priyAH | yUyaM chidAnandamayAH sanAtanAH sa shaktibhirnirjitabhUrbhuvaH svaH | pashyantu divyena dR^ishodayena na labdhadhvaM kleshaleshaM kadApi || 40|| mAM sevayan yo bhavatIrupAsate madbhaktirUpAH sahajAbhAvarUpAH | tenApi vishleShamahaM na kurve kathaM sa tAvadbhavatInAM kariShye || 41|| dAsyAmi vo divyadR^iShTiM priyANAM yayA yuktA drakShatha svaM svarUpam | sachchidrUpaM sachchidAnandarUpe mayi brahmaNyAdideve tu pratiShTham || 42|| ityuktvA shrIpatistAbhyo divyaM chakShuradAt prabhuH | tatastA dadR^ishuH kR^itsnaM rUpaM svaM vishvato hariH || 43|| yatrAsti dhAma vipulaM maNijuShTahema prAkAragopuragR^ihApaNasaudhagandham | ArAmapuShpitalatAtarusaurabhADhyaM gu~njadvirephamadarAvapikIsamUham || 44|| yatrAvasanti puruShAH shatapatranetrAH shyAmAvadAtavapuShaH supisha~NgavastrAH | sarve chaturbhujavirAjitasha~Nkhachakra kaumodakIkamalashAr~NgadharAH saveShAH || 45|| mAyA na yatra guNakarmakalAvilAsA yadvAsino haritanornitarAmabhinnAH | shrImadramAramaNajuShTatulasyamogha saurabhyasa~NgrahasamudbhavabhUrimattAH || 46|| yatrA~NgaNaM vividharatnavinirmitaM yan mandAramUlamaNibhR^it kramikAlavAlam | divyA~NganAgativimohita rAjahaMsa pepIyamAnaparipUrNasudhAvasekam || 47|| chAmpeyakundavakulotpalanAgatAla hintAlakesarakadambatamAlajuShTaiH | yatrAdbhutairupavanaiH kamalekShaNAnAM cheto na yAti vikR^itiM bhagavatparANAm || 48|| yasmin ramAramaNasaudhamahArhatu~Nga dvArobhayasthalaniShaNNasuvetrahastau | divyau jayashcha vijayashcha sureshvarAdIn kAle praveshayati (taH ?)dUranamatkirITAn || 49|| yasmin vibhAti vipulAshcha vimAnakoTyo vaidUryaratnakanakottamanirmitA~NgAH | tatra sthitA harimayAH puruShAH sphuranti rAmaikalInamanaso.adbhutakelimantrAH || 50|| yatra prayAnti vidhibhirvipulairyajanto ye vA vichitraviShayodbhavasaukhyamattAH | yatkoTishAstravachanairvinirUpitaM kiM tvadyApi vA~NmanasagocharatAM na yAtam || 51|| tatrAsthitAH svarUpaM me pratyekaM dadR^ishuH svayam | shrIrAma (ramA?)ramaNasyAntaM nArAyaNavarA~Ngakam || 52|| nArAyaNaH sattvanidhiH satAmpatiH sahasranAmA shrutivAgagocharaH | trayImayaH sheShamaye shayAno bhuja~Ngatalpe chiddhano brahmapUrNaH || 53|| tasyA~NkasaMsthaM dadR^ishuH svarUpaM sa chApi rAmaH sahajAstAH svayaM cha | niHshokanirvyAkulapUrNarUpaH sachchitsukhAmbhonidhisadmamagnAH || 54|| evaM tAshchinmaye loke rAmeNa shrIchidAtmanA | sAkaM bhogAMshcha bhu~njAnAH sahajArUpamabhyayuH || 55|| svapnavattadavasthAtaH samutthAya vichitritAH | dadR^ishuH svapure rAmaM svAtmAnaM tatpurogatam || 56|| tAmavasthAM saMsmarantyaH shrIrAmamahiShIpadam | sadyashcha militAH sarvA idamUchuH suvismitAH || 57|| aho ayaM kAnta kimetadantarA chakShmahi brahma sukhAtigaM yat | sukhaM paraM vItavishvapravAhaM rajastamaHsattvaguNAtigaM cha || 58|| aho lokasya mAdhuryaM aho vipulatApi cha | aho prAsAdasaudhAdirachanAshrayabhUH parA || 59|| aho Isha tavAmuShya prabhAvaH shyAmasundara | aho vayaM dhanyatamA mahiShyastvanmahA~NkagAH || 60|| sarvAshcha sahajArUpAH sachchidAnandavigrahAH | na kutashchit kvApi chonAH sAmrAjyapadavIjuShaH || 61|| tadeva darshayAsmAkaM svaM dhAma prakR^iteH param | na yatra tava vishleSho kShaNamapyasti rAghava || 62|| shrIrAma uvAcha | sa evaiSha mahAlokashchilloko.ayaM prapashyatha | yatra pramodavanabhUshcheto modayate bhR^isham || 63|| tato.asya naiva bhedo.asti gopavadhvo manAgapi | punaH pashyata saddR^iShTyA lokadR^iShTiM vyapohya cha || 64|| matsvarUpamidaM sarvaM koTibrahmANDamUrdhagam | mamAMshaishcha kalAbhishcha bahurUpeNa santatam || 65|| tatra tatra bhavatyo.api mahiShIpadamAgatAH | yatra yatrAsmi shrIrAmo mama dhAma chidAtmakam || 66|| sarvAH sammilitA yUyaM pramodavipine mayA | sarve.apyaMshA mama punarihaiva mayi sa~NgatAH || 67|| ityevaM bhAvayitvA svaM rUpaM sadasataH param | mayA nityaM susambaddhaM naiva shochitumarhatha || 68|| vaikuNThe chinmaye loke shvetadvIpe manohare | sUryamaNDalamadhye cha bhruvorantashcha yoginAm || 69|| vyApivaikuNThamadhye cha yUyaM sarvatra sa~NgatAH | bhavatIbhirvinA kvApi nAhaM tiShThAmi nirvR^itAH || 70|| aMsharUpA kalArUpA yuShmAkaM sakalAH shriyaH | sarvAsAmaMshinI shrINAM sahajA sahajAkR^itiH || 71|| evaM vij~nAya chAtmAnaM svarUpaM cha vrajA~NganAH | ramadhvaM mayakA sAkaM paramAnandanirvR^itAH || 72|| avatArArthametaM nu kariShyAmi dhR^itavratAH | na tatra shochituM yogyA bhavatyaH prakR^iteH paraH || 73|| etadvo darshitaM rUpaM mohavyapagamAya cha | vishleShArttibhavAyAsavyavachChedAya cha priyAH || 74|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmayAtrAyAM rAmagItAmahopAkhyAne ekonapa~nchAshattamo.adhyAyaH || 49|| 74/2220 \section{050\. rAmayAtrAyAM rAmagItAmahopAkhyAnaM nAma pa~nchAshattamo.adhyAyaH |} shrIbhagavAnuvAcha | punashcha vo divyadR^ishaM dadAmi vrajayoShitaH | tena drakShyatha madrUpamihaiva prakR^iteH param || 1|| ityuktvA darshayAmAsa svaM rUpaM rAmachandramAH | koTibrahmANDasaMsthAnAmAshramaM divyavigraham || 2|| sahasramUrddhAnanakarNachakShu rnAsauShThagaNDAdikapANipAdam | sahasrarochiH prakaraprakAsha pratyastadigbhUminabhastamishram || 3|| sahasradivyAbharaNaprakAshaM sahasradivyAyudhatejasAM nidhim | sahasrabAhUdaranAbhivakShaH sahastradivyaM maNikuNDalashriyam || 4|| yatrAshvinau vasavashchaiva sAdhyA vishvedevAH sUryagaNAshchaiva rudrAH | ekonapa~nchAshadapi prabha~njanA shchaturddashendrA lokapAlAshcha sarve || 5|| gandharvavidyAdharasiddhakinnarA nAgA nagAshchaiva nadAshcha nadyaH | samudra ApaH pradisho disho bhU rdvIpAH puragrAmavanAdrisa~NghAH || 6|| ekaikasmin romNi rAmasya koTi brahmANDasaMsthAM dadR^ishurgopavadhvaH | jambUdvIpaM tatra sAketasaMsthAM pramodakAntAramathAtra rAmam || 7|| tatsannidhau svasvarUpaM cha gopyo nityollasadrAmavilAsapuShTam | dR^iShTvA vichitrAshcha vichetasastAH santuShTuvuH prA~njalayo gR^iNantyaH || 8|| gopya UchuH | satyaM tvamUche.ahamanAdiravyayaH prakAshamAnaH puruShaH purANaH | tvaddarshanAt sAdhu samyak pratItaM parAvarANAM paramastvaM maheshaH || 9|| tvAmeva gAyanti samasta vedA stvAmeva pashyanti suyogadR^iShTyA | tvAmeva bhAvanta ime prapannAH kAlatrAsAt pAhi pAhIti rAma || 10|| tvamAdisR^iShTau bhagavAn vira~nchi rbhUtvA trayImadhyagIShTAH svabhAsA | tvameva vishvasya nidhAnamuttamaM tvameva vIjaM sthiraja~NgamAnAm || 11|| amI lokA lokapAlAshcha sarve tvayyeva sUtre maNivatsamprayuktA | tvaM kAlashaktyA nijayA vishvametat sR^ijasyavasyatsi cha bhUrivIrya || 12|| na cha tvadIyaM mahimAnamete jAnanti lokAstvayi nityapratiShThAH | aho anantasya tavedR^ishaM paraM maruttvamujjAsitavA~NmanaH padam || 13|| na te vIryaM vettumamI samarthAH sabrahmalokAshcha salokapAlA | svAnugraheNaiva vedyo.asi ki~nchi nnamostu te brahmaNe.asmai parasmai || 14|| dR^iShTvA tavedaM vapurugravIryaM svala~NkR^itaM bhUri viShvaprakAsham | koTIndusUryAnalabimbanetraM vitrastachittAH sma vayaM striyaH prabho || 15|| grAmyasvabhAvAH kva vayaM vrajasthA kva te rUpaM durvitarkyaM surANAm | jvAlAsahasraprakarairdurnirIkShyaM tadevAsmAn darshaya svasvarUpam || 16|| asmin svarUpe tava rAmachandra svAtmAnamapyevamudIkShayAmaH | tvAM chaiva sAketapurIsamIpa pramodakAntAraniku~njasaMstham || 17|| tathApi no hR^idayaM vepate.adya dR^iShTvedamugraM tava nAmarUpam | kAlo.asi vA kAlakAlo.asi vA tvaM rudro.asi vA ko.api kAlAgnirudraH || 18|| idaM rUpaM draShTumarhA vayaM naH svatejasA vyAptadigambarAvani | tadeva no darshaya rUpamAdhihan kandarpakoTidyutihAri hR^idyam || 19|| namostu tubhyaM puruShAya shAshvate pUrNAtmane kAruNikAya vedhase | svarUpashaktyA sakalaM cha bibhrate parAvarANAM paramAya rAghava || 20|| pramodavanamadhyasthaku~njAntaravilAsine | nityalIlAbhyupetAya rAmachandrAya te namaH || 21|| sAketanagaropAnte ashokavanavAsine | sahajAshaktiyuktAya raghuvaryAya te namaH || 22|| namo muktAvibhUShAya namoratnAvataMsine | naTAya divyaveshAya rAghavAya cha te namaH || 23|| ka~njaki~njalkavastrAya nIlasundarakAntaye | aravindanibhekShAya namo nR^ipatisUnave || 24|| yadR^iShTametadbhavataH svarUpaM sahastramArtaNDakarAlarochiH | AdyastadevAdya vareNya nAtha svavigrahaM darshaya dordvayena || 25|| nArAyaNastavaivAMshaH sahajAMshastathA ramA | sa tvaM rAma varaH sAkShAdvayaM chApi ramAtmikAH || 26|| tathApyanenaiva sukhagraheNa sadAtvamasmAn ramayAdhihantaH | kiM vA viyogAnalabibhyatIrnaH praveshaya svAMshasamUha eva || 27|| yatra pramodavanama~njalamAdhurIyaM yatrottara~NgasarayUpulinadvayashrIH | yatrApyashokavanamadbhutavallijuShTaM deshaH sa eva hR^idi naH satataM chakAstu || 28|| shrIrAmachandra varadeshvara nityalIla shrIman prabho kalaya naH karuNArdradR^iShTyA | yena tvada~NghrisarasIruhasaurabhAnta rbhR^i~NgIvadunmadahR^idaH satataM vasAmaH || 29|| ityAbhAShyAkhilA gopyaH premavihvalitAshayAH | nipetushcharaNAmbhoje svAtmArpaNadhiyA prabhoH || 30|| shrIrAma uvAcha | aho dhanyatamA yUyamahaM yAbhirvashIkR^itaH | mallIlAmAdhurIM nityaM pashyantyaH sukhamAsatAm || 31|| yuShmAkaM mohanAshAya svarUpaM darshitaM mayA | mAbhUdvaHkleshanAsho.api sa~NgatAnAM mayi priyAH || 32|| madIyA kAlashaktishcha naiva spR^ikShyati vaH priyAH | kAlamAyAtige loke sukhamedhadhvama~NganAH || 33|| nityaH sa~Ngo bhavatIbhirmamAyaM chandrasyevAnishaM chandrikAbhiH | itthaM j~nAtvA nAnutapyadhvamanta rdR^iShTvApyanyaM me.avatArasya kAryam || 34|| atra nityasthitashchAhaM svAMshena nR^ipatergR^ihe | avatIrya kariShyAmi dharmarakShAM sanAtanIm || 35|| daityAMshchaiva haniShyAmi rAvaNAdIn suradruhaH | jAnakImudvahiShyAmi sahajAMshatvadhAriNIm || 36|| bhaktAn samuddhariShyAmi pashupakShyantya jAnapi | dharmaM saMsthApayiShyAmi toShayiShyAmi nirjarAn || 37|| raghuvaMshaM kariShyAmi yashobhiH surabhirmuhuH | sAdhUMshcha mAnayiShyAmi mAnyAn devadvijAdikAn || 38|| kariShyAmi mahAyaj~nAnashvamedhAdikAnaham | lIlAH santAnayiShyAmi kriyAshaktyA svakIyayA || 39|| kR^itvAvatArakAryANi bahUni vipulAni cha | pramodavanameShyAmi bhavatIsaukhyahetave || 40|| tAvadyUyaM mayA sAkaM pramodavanavIthiShu | aMshurUpaM samAsAdya madabhedena raMsyatha || 41|| atrasto.apyahamIshAnashApapAlanakAmyayA | antarhito bhaviShyAmi madaMshUn yUyameShyatha || 42|| yadA sumahatI pIDA dehe vAdhiShyate cha vaH | tadA yUyaM viyogena mattAdAtmyamavApsyatha || 43|| ityetat kathitaM gopyo rahasyaM mama yat sthitam | bhUyaH kimichChatha shrotuM tadvo gopyatamaM bruve || 44|| iti shrImadAdirAmAyaNe brahmabhushuNDasaMvAde rAmayAtrAyAM rAmagItAmahopAkhyAnaM nAma pa~nchAshattamo.adhyAyaH || 50|| 44/2264 ## Encoded and proofread by Vishal Pandey \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}