% Text title : Five Chapters from Maharamayana % File name : mahArAmAyaNapanchasargAH.itx % Category : raama % Location : doc\_raama % Proofread by : Mrityunjay Rajkumar Pandey % Latest update : June 9, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Five Chapters from Maharamayana ..}## \itxtitle{.. shrImanmahArAmAyaNe pa~nchasargAH ..}##\endtitles ## (girijAmaheshvara saMvAda |) mahArAmAyaNe sargAH | shrIsItArAmA~Nghri lakShaNAnuvarNanam || 48 rAmopAsaka saMskAra kathanam || 49 kSharAkSharanirakSharAtItabhedo dvaitAdvaita nirNayaH || 50 sItAshaktyAH || 51 shrIrAmanAmnomahattva kathanam || 52 \section{48} rAmadhyAnamidaM shrutvA paramAnandasambhavam | yeShu bhaktAratA nityaM vada rAmA~Nghri chihnakAn || 1|| mAtApArvatI ne kailAshanAtha shrIshiva jI se kahA \- he nAtha! parama Ananda ko dene vAle shrIrAmajI ke dhyAna ko sunakara mai.n atishaya tR^ipta ho gaI hU.n aba Apa shrI rAma jI ke una kamalacharaNo.n ke chinho.n ke svarUpa ko batAie jinake dhyAna me.n shrIrAmajI ke ananya niShkAma bhakta sadA rata hai.n | shrUyatAM me vacho mugdhe rAmachandrA~Nghri chihnakAn | smR^itvAyAn munayaH sarve yAnti lokaM parAtparam || 2|| bhagavAna shiva apanI prANapriyatamA mAtA gaurI se bole \- he mugdhe ! mere vachano.n ko sAvadhAna hokara suno \- mai.n tumase shrIrAmachandrajI ke una charaNa chinho.n ko kahatA hUe.N, jina charaNa chinho.n kA smaraNa karake munivR^inda tripAdavibhUti se bhI pare parAtpara sAketa dhAma ko prasthAna karate hai.n | rekhordhvA vartate madhye dakShiNe chA~Nghri pa~Nkaje | pAdAdau svastikaM j~neyamaShTakoNaM tathaiva cha || 3|| shrIraghunAthajI ke dakShiNa charaNakamala ke madhya bhAga me.n Urdhva rekhA virAjamAna hai (arthAta charaNa ke talavo.n ke madhya me.n e.DI se lekara agra bhAga taka daNDa kA AkAra sushobhita hai)aura Urdhva rekhA ke bAI.n ora charaNa ke Adi me.n svAstika kA chinha hai. isI prakAra svastika ke bAda aShTakoNa rekhA hai | shrIyaM halaM cha musalaM cha sarpa bANAmbaraM tathA | padmamaShTadalaM chaiva syandanaM vajramuchyate || 4|| isake bAda Urdhva rekhA ke bAI.n ora hI shrI, hala, mUsala, sarpa, bANa, ambara (vastra), aShTadalapadma, syandana (ratha), vajra Adi chinha kahe jAte hai.n | yavoM.aguShThe tathApyete rekhordhvAvAmataH sthitAH | rekhordhvAdakShiNebhAge svastikAdhodyupAdapaH || 5|| isI prakAra dakShiNa pada ke a~NguShTha (a~NgUThe)me.n yava chinha sushobhita hai. svAstika se lekara yavaparyanta jo chinha hai.n ye saba Urdhva rekhA ke bAI.n ora sthita hai.n aura Urdhva rekhA ke dakShiNa bhAga me.n svAstika ke samakakSha kalpavR^ikSha sushobhita hai | a~NkushaM cha dhvajaM chaiva mukuTaM chakrameva cha | siMhAsanaM yamadaNDaM chAmaraM Chatramudyatam || 6|| nR^ichihnaM jayamAlya~ncha chaturviMshati lakShaNAH | krameNaiva pravartante shrIrAmasyA~NghridakShiNe || 7|| a~Nkusha, dhvajA aura mukuTa tathA chakra, si.nhAsana, yamadaNDa, chAmara, Chatra, narachinha aura jayamAlA itane chinha madhyavartI Urdhva rekhA se dAI.n ora jAnanA chAhie. yaha chaubIsa rekhAe.n shrIraghunAthajI ke dakShiNa pada me.n krama se sushobhita hai.n | UrdhvarekhA yathA savye madhye cha sarayUstathA | gopAdaM pAdamUle cha tadadhaH sAgarAmbarA || 8|| bAe.N charaNa ke madhya me.n dakShiNa pada me.n sthita Urdhva rekhA ke samAna hI eka sarayU rekhA hai aura charaNa ke mUla me.n (arthAta e.DI ke madhya me.n)gopAda hai aura isa gopAda ke adhobhAga me.n sarayU rekhA kI bAI.n ora sAgarAmbarA bhUmi sthita hai | kumbhameva patAkA~ncha jambUphalamathochyate | ardhachandrodarashchaiva ShaDastraM cha trikoNakam || 9|| gadA tathA cha jIvAtmA vindura~NguShTha madhyagaH | sarayvAdakShiNe koNe lakShaNaM j~neyamuttamam || 10|| punaH sarayU rekhA ke bAI.n ora hI kumbha rekhA arthAta ghaTa chinha hai isake pashchAt patAkA chinha hai phira jambU phala aura ardhachandra tathA sha~Nkha aura ShaTakoNa hai. isake sAtha hI trikoNa, gadA aura jIvAtmA ke sahita a~NguShTha ke madhya me.n bindu rekhA hai. Age sarayU rekhA ke dakShiNa bhAga me.n sthita uttama chinho.n ko jAnanA chAhie | gopAdAdhastathA shaktiH sudhAkuNDamathochyate | trivalIkAmapatra~ncha pUrNasindhusutastathA || 11|| vINA vaMshI dhanustUNau marAlashchandriketi cha | chaturviMshati rAmasya charaNe vAmake sthitAH || 12|| gopAda se adhaH pradesha me.n shakti chinha hai. isake bAda amR^ita kuNDa hai. isake bAda trivalI, kAmapatra aura pUrNachandra kA chinha hai. isake bAda vINA (sitAra), va.nshI (bAe.NsurI), dhanuSha, tUNIra (jisame.n bANo.n ko rakhA jAtA hai), marAla (ha.nsa)aura chandrikA chinha ko jAnanA chAhie. yaha chaubIsa rekhAe.n shrIraghunAthajI ke bAe.N charaNa me.n avasthita hai.n | yAni chihnAni rAmasya charaNe dakShiNe priye | tAnisarvANi jAnakyAH pAde tiShThanti vAmake || 13|| bhagavAna shiva kahate hai.n \- he priye! jitane chinha shrIrAmajI ke dakShiNa charaNa me.n sthita hai.n ve hI samasta chinha shrIjAnakI jI ke vAma charaNa me.n avasthita hai.n | yAni chihnAni jAnakyA dakShiNe charaNe shive | tAnisarvANi rAmasyapAde tiShThanti vAmake || 14|| aura he shive ! jitane bhI chinha shrIjAnakI jI ke dakShiNa charaNa me.n sthita hai.n vahI saba chinha shrIrAma jI ke vAma charaNa me.n avasthita hai.n | shrIrAmapadachihnAni kubhR^itAmindra kanyake | shR^iNu teShAM guNAnsarvAn vakShyeguhyatamAnnaham || 15|| he girirAjakumArI ! shrIraghunAtha jI ke ye jitane charaNa chinha hai.n unake atyanta gupta guNa samUha ko mai.n tumase kahatA hUe.N \- tuma use shravaNa karo | avatArA vibhormugdhe jAyante vishvahetave | tepi rAmA~Nghri chinhebhyaH sambhavanti punaH punaH || 16|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se bole \- he mugdhe ! vishva nimitta arthAta vishva me.n dharma sa.nsthApana hetu jitane avatAra hote hai.n ve saba prati kalpa me.n shrIraghunAthajI ke charaNa chinho.n se hI punaH punaH prakaTa hote hai.n | mahAbhadro mahAviShNurjAyate svastikAdapi | tadaMshena samudbhUto viShNurlokaika ma~NgalaH || 17|| shrIraghunAtha jI ke dakShiNa pada kamala me.n sthita svAstika chinha se mahAma~NgalasvarUpa mahAviShNu (jo kAraNa vaiku.nTha me.n virAjate hai.n inhI.n ko para\-viShNu bhI kahate hai.n)avatAra lete hai.n. unhI.n ke a.nsha se sarvaloka ma~Ngala karatA kShIrAbdhishAyI viShNu avatAra lete hai.n | rekhordhvAyAM mahAshambhurmahAyogeshvaro.abhavat | tena chAhaM samutpanno bhakti yoga shiromaNiH || 18|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se kahate hai.n \- he devi ! shrIraghunAtha jI ke Urdhva rekhA se mahAyogeshvara mahAshambhu utpanna hote hai.n. punaH una mahAshambhu ke a.nsha se bhaktiyogiyo.n me.n shiromaNi mai.n (shiva)utpanna hotA hUe.N | aShTakoNasamudbhato vAsudevaH svayaM hi yaH | parameShThItato jAto jagat karttA pitAmahaH || 19|| shrIrAma jI ke dakShiNa pada me.n sthita aShTakoNa rekhA se svaya.n vAsudevAkhya nArAyaNa prakaTa hote hai.n. unhI.n ke a.nsha se jagatkartA (ekapAdavibhUtastha)parameShThI pitAmaha brahmAjI utpanna hote hai.n | shrIchihnena mahAlakShmIstasyA lakShmI samudbhavA | idaM yayA jagatsarvaM svAMshena paripUritam || 20|| shrI chinha se mahAlakShmIjI prakaTa hotI hai.n. unhI.n ke a.nsha se lakShmI utpanna hotI hai.n. vahI lakShmI apane a.nsha se sarvajagata kA nirmANa karatI hai.n | shaktichihnAnmahAmAyA tasyAMshAchChAradAdayaH | tasyA eva samudbhUto vishvo mAyApratiShThitaH || 21|| shakti chinha se mahAmAyA nAma vAlI Adishakti utpanna hotI hai.n. unhI.n ke a.nsha se mAyA utpanna hotI hai.n jo vishva kI pratiShThA karatI hai.n | matsyachihnena mInasya chAvatAraH pravartate | kShiteH kUrmasamutpattirvarAhashchAmbarAdapi || 22|| shrIraghunAtha jI ke charaNa sthita matsya charaNa chinha se matsyAvatAra hotA hai aura bhU charaNa chinha se kUrmAvatAra hotA hai. ambara charaNa chinha arthAta vastra rekha se vArAhAvatAra hotA hai | vajrA~NkushAbhyAM samutpanno nR^isiMho bhaktavatsalaH | trivikramasya samutpattistrivalyA abhijAyate || 23|| shrIrAma jI ke charaNo.n me.n sthita vajra aura a~Nkusha rekhA se bhaktavatsala nR^isi.nha bhagavAna kA avatAra hotA hai. trivalI rekhA se trivikrama vAmana bhagavAna kA avatAra hotA hai | dhanustrikoNatUNebhyaH sa~njAto bhArgavo.api cha | sheShashcha sharasarpAbhyAM lakShmaNo lakShaNAnvitaH || 24|| shrIraghunAtha jI ke charaNo.n me.n sthita dhanuSha, trikoNa aura tUNIra ina tIna rekhAo.n se bhArgava (bhR^iguva.nsha me.n utpanna)parashurAma jI kA avatAra hotA hai. sheSha rekhA se anantasheShanAga kA aura bANa kI rekhA se lakShmaNajI (jo rAmabhakti lakShaNo.n se yukta hai.n)kA avatAra hotA hai | IShadaMshena sarpasya mushala lA~Ngalenacha | balabhadraH samudbhUtaH sheShadvividamardanaH || 25|| shrIraghunAtha jI ke charaNa me.n sthita sheSha rekhA ke a.nsha se aura hala tathA mUsala ke pUrNA.nsha se dvivida kA mardana karane vAle sheSharUpa balabhadra avatIrNa hue | siMhAsanArdha chandrAbhyAM buddha ityabhidhIyate | kalkIshchaiva samudbhatastathA chakrAtaChatrayoH || 26|| si.nhAsana tathA ardhachandra ina dono.n shrIrAmacharaNa chinho.n se buddha bhagavAna avatAra lete hai.n. isI prakAra se chakra chinha aura Chatra chinha se kalki avatAra hotA hai | puruShA~NkasudhAkuNDaM pUrNashchakalAnidhiH | yavasrajAdishR^i~NgArAH shrIkR^iShNotpattikArakAH || 27|| puruSha chinha, sudhAkuNDa, pUrNachandra tathA mAlAdika shrR^i~NgAra sUchaka jitane bhUShaNa ke chinha hai.n ye sabhI shrIkR^iShNabhagavAna kI utpatti kA kAraNa hai.n | devAH saroruheNaiva vyAso jambUphalena cha | mukuTena pR^ithurjAto haMsAddhaMsa itismR^itaH || 28|| kamala chinha se devatA samUha utpanna hote hai.n aura jambUphala rekha se shrIvedavyAsajI prakaTa hote hai.n. mukuTa chinha se pR^ithurAja tathA ha.nsa chinha se ha.nsAvatAra prakaTa hote hai.n | syandanAnmanavojAtA ye cha svayambhuvAdayaH | R^iShabho.amR^itakuNDAdvai yavAdyaj~nAvatArakaH || 29|| svAyambhuva manu se lekara sabhI chaudaha manu shrIrAma charaNastha syandana chinha se utpanna hote hai.n. amR^ita kuNDa chinha se R^iShabha deva utpanna hote hai.n. yava rekhA se yaj~na avatAra bhagavAna prakaTa hote hai.n | chAmareNa hayagrIvo devarShistumbureNa cha | bhaiShajyAdhipatiH samyak jAto dhenupadAdapi || 30|| bhagavAna shrIrAma charaNa me.n sthita chAmara chinha se hI hayagrIva bhagavAna tathA tumburu shiShya sahita bhagavAna nArada kA avatAra hotA hai. isake bAda dhenupAda chinha se bhagavAna dhanvantari kA avatAra hotA hai | nR^ichihnAMshena sha~Nkhena dattAtrayo.abhijAyate | dhvajapatAkayorjAto naranArAyaNAvubhau || 31|| nara chinha tathA sha~Nkha chinha se dattAtreya jI prakaTa hote hai.n. dhvaja aura patAkA chinho.n se nara\-nArAyaNa bhagavAna kA avatAra hotA hai | aShTA~NgayogasaMyuktaH kapilo.apyaShTakoNataH | jIvAtmanordhvarekhAyAH sa~njAtA sanakAdayaH || 32|| yama niyama Asana se lekara dhyAna dhAraNA samAdhi paryanta aShTA~Nga yoga se sa.nyukta kapiladevajI kA avatAra shrIrAma charaNa sthita aShTakoNa se hotA hai. jIva aura Urdhva rekhA se hI sanaka sanandana sanat sanatkumAra Adi maharShi utpanna hote hai.n | vaMshyA vaMshI samujjAtA kR^iShNAdharasudhApriyA | vR^indAvane.adbhutairnAdaiH sarvalokavimohinI || 33|| vR^indAvana me.n sthita bhagavAna kR^iShNa ke adharAmR^ita kA pAna karane vAlI tathA apane adabhuta nAda dvArA sabhI loko.n ko vimohita karane vAlI va.nshI kA avatAra shrIrAma jI ke charaNo.n me.n sthita va.nshI rekhA se hotA hai | shaktirahlAdinI rAdhA chandrikAyAH samudbhavA | rAsasambhUShaNA shyAmA sarvAbharaNabhUShitA || 34|| battIsa AbharaNo.n se bhUShita solaha varSha kI avasthA se yukta rAsamaNDala me.n bhUShaNarUpA AhlAdinI shakti shrIrAdhA jI kA avatAra shrIraghunAtha jI ke charaNo.n me.n sthita chandrikA se hotA hai | gadayAshcha mahAkAlo yamadaNDAdyamastathA | bindorbhAnuH sarayvAvai ga~NgAdyAH tIrtha sambhavAH || 35|| shrIraghunAtha jI ke charaNa sthita gadA chinha se mahAkAla utpanna hotA hai aura yamadaNDa chinha se yamarAja utpanna hote hai.n. bindu chinha se sUrya bhagavAna kA prAkaTya hotA hai aura sarayU rekhA se ga~NgAdika sabhI pavitra tIrtho.n kA udbhava hotA hai | aishvaryyeNa cha dharmeNa yashasA cha shriyaivacha | vairAgyamokShaShaTkoNaiH sa~njAto bhagavAnhariH || 36|| aishvarya, dharma, yasha, shrI, vairAgya aura mokSha ina ChaH aishvaryo.n se yukta bhagavAna hari shrIrAma jI ke charaNa sthita ShaTkoNa chinha se utpanna hote hai.n | etechAMshakalAbhUtAH shaktivIryabalAnvitAH | rAmachandrA~Nghrisa~njAtA rAmastubhagavAnsvayam || 37|| shakti, vIrya aura bala se samanvita ye sabhI ukta avatAra shrIrAmachandra ke a.nsha tathA kalA Adi se utpanna hote hai.n. para shrIraghunAtha jI to svaya.n pUrNa puruShottama parama bhagavAna hai.n | tvatta ete mayA proktA yecha sarve sulochane | upAsayanti te nityaM rAmachandrA~Nghripa~Nkajam || 38|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se bole \- he sulochane ! abhI abhI Upara jina jina avatAro.n kI charchA mai.nne tumase kI hai ye sabhI nitya rUpa se shrIraghunAtha jI ke charaNa kamala kI upAsanA karate hai.n | anyachChR^iNu bhUyastvaM yA mahatyo vibhUtayaH | aMshAMshenaiva sambhUtA rAmA~NghrerlokapUjitAH || 39|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se bole \- he priye ! shrIrAmacharaNa chinho.n ke a.nsho.n tathA a.nsho.n ke a.nsho.n se prakaTa hokara samasta loka me.n pUjita una anya mahatI vibhUtiyo.n kA bhI shravaNa karo | svastikAdeva sa~njAtaM kalyANaM sarvataH priye | mahAyogordhvarekhAyAM aShTakoNAShTa siddhayaH || 40|| he priye ! jagata ke samagra kalyANa isI svAstika chinha se prakaTa hote hai.n aura Urdhva rekhA se hI mahAyoga kI utpatti hotI hai. isake bAda aNimAlaghimAdika aShTa siddhiyA.n bhI aShTakoNa chinha se utpanna hotI hai.n | shriyaH sarvAH shriyodbhUtA hAlAdbalamihochyate | musalAnmusalaM jAtaM baladevAyudhampriye || 41|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se bole \- he priye ! sa.nsAra me.n jitanI bhI shrI arthAta shobhA sukha sampatti vaibhava Adi hai vaha saba shrIrAma charaNastha shrI chinha se utpanna huA hai. hala chinha se bala arthAta vIrya kI utpatti hotI hai. aura mUsala chinha se vasudeva putra baladeva jI kA priya Ayudha mUsala utpanna hotA hai | phaNino.ananta utpanno dhyAnashAntiphalapradaH | rAmabANAH sharAtsarve jAtAH shatrukShaya~NkarAH || 42|| dhyAna karane para jo shAnti rUpa phala ko pradAna karane vAle hai.n aise phaNirAja anantasheSha bhagavAna shrIrAmacharaNa sthita sheSha rekhA se utpanna hote hai.n aura shatru kA vinAsha karane vAle paramapralaya~NkArI prachaNDa rAmabANa shrIrAma jI ke charaNa sthita shara rekhA se utpanna hote hai.n | ambarAdambaro jAto nirlepo dhyAnato.abhavat | pa~NkajAtpa~NkajaM jAtaM viShNuhastemudAnvitam || 43|| ambara arthAta vastra chinha se ambara arthAta vaha AkAsha utpanna hotA hai jisa AkAsha me.n dhAraNA karane se yogI nirlepa siddhi ko prApta karatA hai. pa~Nkaja chinha se pa~Nkaja arthAta vaha padma prakaTa hotA hai jo bhagavAna viShNu ke kara kamalo.n me.n sadA virAjamAna hokara utkarSha ko prApta hotA hai | nalIyate kadAchidvai tasyadhyAnI bhavArNave | kR^ite.api kutrachidvAse padmapatramivAmbhasA || 44|| usI kamala kA dhyAna karake dhyAnI jana sa.nsAra samudra me.n kabhI nahI.n DUbate. chAhe prArabdha vasha uchita anuchita sthala kahI.n bhI vAsa kare.n lekina jaise kamala puShpa sadA hI kIcha.Da me.n rahakara bhI kIcha.Da se sarvathA mukta rahatA hai usI prakAra ye dhyAnI jana bhI sa.nsArI viShayo.n se nirlepa rahate hai.n | syandanAtpuShpakotpattishchaturvarga phalapradaH | vajrAdvajramutpannaM pApaparvatahAnidam || 25|| dharma artha kAma mokSha chAro.n phala ko pradAna karane vAlA puShpaka vimAna shrIrAma jI ke charaNa sthita ratha chinha se utpanna hotA hai. pApa rUpI parvata ko phA.Dane vAlA vajra shrIrAmacharaNastha vajra chinha se utpanna hotA hai | yavena dhanado jAtaH sarve yaj~nAdayopi cha | pArijAtAtsamutpannaH kalpavR^ikShashcha kAmadaH || 46|| yava rekhA se dhanada arthAta kubera utpanna hote hai.n aura sampUrNa vaidika yaj~na bhI isI yava chinha se utpanna hote hai.n. shrIrAma jI ke charaNa sthita pArijAta chinha se manovA~nChita phalo.n ko pradAna karane vAle kalpa vR^ikSha kA prAkaTya hotA hai | a~NkushAdj~nAnaM sa~njAtaM sarvaloka malApaham | prApayatyeva sanmArge mattamAtta~NgajaM manaH || 47|| sabhI loko.n ke pApa kA nAsha karane vAlA brahmaj~nAna usa a~Nkusha rekhA se utpanna hotA hai jo apane dhyApaka jano.n ke manorUpI matavAle hAthI ko shIghra hI viShayarUpI kumArga se haTA kara bhaktirUpI sanmArga me.n agrasara kara detA hai | dhvajayA vijayojAto mukuTAddivyabhUShaNaH | yaH karoti mahArAjaM donamevasvatejasaH || 48|| samasta loko.n para prApta hone vAlI vijaya hI shrIrAma charaNa sthita dhvajA chinha se prakaTa hotI hai. sampUrNa divya AbhUShaNa usa mukuTa chinha se utpanna hote hai.n jo mukuTa apane teja se dIna ko bhI mahArAja banA detA hai | chakrAtsudarshana~nchakraM mahAduShTavinAshanam | siMhAsanena sambhUtaM rAmasiMhAsanaM param || 49|| mahAduShTo.n kA vinAsha karane vAlA sudarshana chakra shrIrAma jI ke charaNo.n me.n sthita chakra chinha se prakaTa hotA hai aura si.nhAsana chinha se shrIrAma jI kA jo parama divya si.nhAsana hai vaha utpanna hotA hai | chAmareNa samudbhUtA chandrikAchandrasUryyayoH | hR^idiprakAshikA samyak sarvamAtsaryya nAshanI || 50|| samyaka prakAra se mAtsaryAdi ShaDavikAro.n kA nAsha karane vAlI tathA hR^idaya ko prakAshita karane vAlI chandra sUrya sambandhinI jo chandrikA arthAta prabhA hai vaha shrIrAma jI ke charaNo.n me.n sthita chAmara chinha se prakaTa hotI hai | Atapatrodbhavomegho dhyAnIChatrapatirbhavet | tathA puruShachihnena tatsadbrahma prakAshakaH || 51|| Ata patra arthAta Chatra chinha se megha mAlA utpanna hotI hai aura usa Chatra chinha kA dhyAnI Chatrapati hotA hai. isI prakAra puruSha chinha se tatsadbrahma prakAshaka paramAtmA utpanna hote hai.n paramAtmA parabrahma sarvasAkShIjagadguruH | yasyadhyAna samAyuktA yoginonityamevacha || 52|| ve paramAtmA parabrahma, sarvasAkShI tathA jagadguru hai.n jinakA samAhita rUpa se yogijana sadA sarvadA dhyAna karate hai.n | yavAsrajo.api shR^i~NgArAH rasa shR^i~NgAradAyakAH | gopAdAtkAmadhenushcha sarvakAmaphalapradA || 53|| yava mAlA aura shR^i~NgAra sUchaka jitane bhI chinha hai.n una saba se shrR^i~NgAra rasa kI utpatti hotI hai. shrIrAma charaNa me.n sthita gopAda chinha se sarvakAmanA rUpI phala ko pradAna karane vAlI kAmadhenu prakaTa hotI hai | premasindhoragAdhasya sarayUtpattiruchyate | kShoNichihvAtkShamA chaiva bhagavaddharma vivardhanI || 54|| shrIrAma charaNastha sarayU rekhA se agAdha rAmaprema rUpI samudra kA prAkaTya hotA hai. kShoNI chinha arthAta bhUmi rekhA se bhagavaddharma ko ba.DhAne vAlI kShamA utpanna hotI hai | kumbhAdamR^itakumbhashcha niHsR^itaH sindhumanthane | kIrtistutiH patAkAyAM vimalAsatprakAshikA || 55|| samudra manthana me.n jo amR^ita ghaTa nikalA thA vaha shrIrAma charaNo.n me.n sthita kumbha chinho.n se hI prakaTa hotA hai aura vimala satprakAshikA stuti tathA kIrti kA prAkaTya shrIrAma charaNastha patAkA chinha se hotA hai | jambUphalena chihnena vainateyaH samudbhavaH | rAgAdi pannagadhvaMsI shrIrAmadhyAna sUchakaH || 56|| rAgAdika rUpa sarpa ko dhva.nsa karane vAle tathA shrIrAma jI ke dhyAna ko sUchita karane vAle vainateya shrIgaru.Da jI mahArAja kA prAkaTya shrI rAma charaNa me.n sthita jambUphala se hotA hai | ardhachandrAtkalAindoH pA~nchajanyaM cha sha~NkhataH | vedAstato.abhijAyante shrIrAmaguNagAyakAH || 57|| indu arthAta chandramA kI sabhI solaha kalAe.n shrIrAma jI ke charaNa me.n sthita ardhachandra chinha se utpanna hotI hai.n. sha~Nkha rekha se hI pA~nchajanya sha~Nkha (jo bhagavAna shrIkR^iShNa ke hAtha me.n rahatA hai)utpanna hotA hai . isI sha~Nkha chinha se shrIrAma jI ke parama divya agaNita guNagaNo.n kA gAna karane vAle vedasamUha prakaTa hote hai.n | ShaTkoNAt ShaNmukhojAtaH ShaDvikAravinAsanaH | trayaH kAlastrikoNAchcha trikuTI nAdamuttamam || 58|| kAmAdika ShaDavikAro.n ke nAshaka ShaNmukha kArtikeya svAmI hI ShaTkoNa chinha se utpanna hote hai.n. isI prakAra uttama trikuTI nAda tathA bhUta,bhaviShya aura vartamAna kAla trikoNa rekhA se utpanna hote hai.n | gadayA cha gadotpattirjIvAtmA jIvasambhavaH | bindunA manmathojAto vijayo sarvadehinAm || 59|| gadA kI utpatti gadA chinha se aura jIvAtmA kI utpatti jIva chinha se hotI hai. isI prakAra prANI mAtra para vijaya prApta karane vAle kAmadeva bindu rekhA se prakaTa hote hai.n | mUlaprakR^itirutpannA shaktyAvishvamohinI | amR^itashcha sudhAkuNDAdrAmabhaktipradaH paraH || 60|| samasta vishva ko mohita karane vAlI mUla prakR^iti shrIrAma charaNastha shakti rekha se utpanna hotI hai aura shrIrAmabhakti rUpI amR^ita ko hI pradAna karane vAlI amR^itadhArA shrIrAma charaNa me.n sthita amR^ita kuNDa chinha se prakaTa hotI hai | trivalyAmadbhutA shobhA triveNIrUpamadbhutam | ratyAdichakhachApyalyaM mInena shakunastathA || 61|| sa.nsAra me.n vaha adbhuta shobhA jisase adbhuta sukhadAyaka triveNI utpanna hotI hai vaha shrIrAma charaNastha trivalI chinha se utpanna hotI hai. kAmadeva kI patnI rati ke netra kI chapalatA aura sa.nsAra ke sabhI shakuna samUha shrIrAma charaNastha mIna chinha se prakaTa hote hai.n | pUrNenduH pUrNachandreNa tApaghnastoShadAyakaH | vINayA rAgarAginyo vAdyamadbhuta gAnadam || 62|| tritApa kA shamana karane vAlI aura parama santoSha pradAna karane vAlA jo pUrNachandra hai vaha shrIrAma charaNastha pUrNachandra chinha se utpanna hotA hai. isI prakAra vINA chinha se bhairavAdi Chaho.n rAga tathA rAmakalI Adi rAginiyA.n aura gAna me.n adbhuta sukha dene vAle mR^ida~NgAdi vAdya utpanna hote hai.n | mahAnAda raso vaMshyAH svarAsaptatathaiva chaH | dhanUMShishAra~NgamukhyAni dhanuShaivodbhavAni cha || 63|| sabhI rasika jano.n ko paramAnandita karane vAlA mahAnAdarasa tathA ShaDajAdi saptasvara shrIrAma charaNo.n me.n sthita va.nshI rekha se utpanna hote hai.n. bhagavAna ke shAr~NgAdika jitane divya dhanuSha hai.n ve saba shrIrAma charaNastha dhanuSha chinha se utpanna hote hai.n | saptabhUmikAj~nAnaM cha tUNenaivopajAyate | nIDaH sarvaM guNAnAM cha sItArAmasya sarvadA || 62|| saptabhUmikA j~nAna arthAta sAdhanasaptaka kA j~nAna jo shrIvaiShNava dharma ke sAdhako.n me.n hotA hai vaha j~nAna shrIrAma charaNo.n me.n sthita tUNa rekha se utpanna hotA hai. shrIsItArAma jI ke samasta divyasvetarasamastavilakShaNa nikhilaheyapratyanIka kalyANaguNagaNo.n kA jo samUha hai usakI utpatti bhI isI tUNa rekhA se hotI hai | sadvivekobhaveddhaM sAnmAyA brahmobhayorapi | kShIrodakaM yathAbhinnaM tathaiva prakaroti saH || 65|| mAyA tathA brahma me.n bheda kA jo sadviveka hai, jisa viveka ke hone para ha.nsa jaise dUdha me.n mile hue pAnI ko alaga kara letA hai usI prakAra yaha sadviveka guNa mAyA aura brahma ke bheda ko samajha letA hai yahI sadviveka guNa shrIrAma charaNastha ha.nsa rekha se utpanna hotA hai | chandrikAyAdyutirjAtA chandraratnataDitsucha | prakAshyamapi sarveShAM yathAyogyaM cha jAyate || 66|| sUrya ko prakAshita karane vAlI prabhA, chandra ko prakAshita karane vAlI dyuti, maNiratna kI AbhA tathA bijalI kA teja ye sabhI shrIrAma charaNo.n me.n sthita chandrikA chinha se utpanna hote hai.n | tvattaetAni chihnAni mayAkhyAtAni pArvati | ekaika chihna madhyetu sadguNA koTi koTayaH || 67|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se bole \- he pArvatI ! mai.nne tumase itane chinha ke vyAkhyAna kara die hai.n parantu eka eka chinha ke madhya koTi koTi sadguNa vartamAna hai.n | eShAmmadhye samAyAti hR^idyekaM chApi lakShaNam | rAmadhAma gamanAya kShaNenAkalmaShobhavet || 68|| ina a.DatAlisa chinho.n ke madhya me.n eka bhI chinha ko yadi koI jIva apane hR^idaya me.n dhAraNa karatA hai to vaha tatkShaNa akalmaSha arthAta pApa se rahita hokara shrI rAma jI ke parama dhAma sAketa ke lie gamana kara jAtA hai | sakalAH sadguNAstvatto varNitA bhUdharApAtmaje | shR^iNuShva chihnara~NgAni kathayAmi samAsataH || 69|| bhagavAna shiva Age bole \- he bhUdharAtmaje ! shrIrAma charaNa chinho.n ke sakala sadguNo.n kA mai.nne tumase varNana kiyA aba una chinho.n ke ra~Ngo.n ko tuma suno | UrdhvarekhAruNAj~neyA svastikampItamuchyate | sitAruNaM chAShTakoNaM shrIshchabAlArkasannibhA || 70|| bhagavAna sha~Nkara bole \- he priye ! shrIrAma jI ke dakShiNa pada me.n jo Urdhva rekhA hai use aruNa arthAta lAla ra~Nga kA jAno. svAstika chinha pIta arthAta pIle ra~Nga kA hai phira aShTakoNa sIta aruNa hai arthAta shveta varNa aura lAla varNa hai. shrI chinha kI Chavi bAlasUrya ke samAna hai | hala~ncha musala~nchaiva shvetadhUmramitismR^itam | sarposhitastathAbANaH shvetapItAruNoharit || 71|| hala chinha aura mUsala chinha shveta aura dhUmra ra~Nga hai.n arthAta hala ujjvala tathA mUsala dhUmra varNa hai aura sarpa chinha ashita arthAta shyAma varNa hai. bANa rekhA chAra ra~Nga \- shveta pIta aruNa aura harita se sushobhita ho rahI hai | nabhovadambaraM j~neyamaruNaM pa~NkajaM smR^itam | rathavichitra varNa~ncha yuktaH veda hayaiH sitaiH || 72|| ambara arthAta vastra chinha nabhavata arthAta AsamAnI ra~Nga hai. pa~Nkaja jo kamala chinha hai vaha lAla ra~Nga kA hai aura ujjvala chAra gho.Do.n se yukta ratha vichitra ra~Nga ke hai.n arthAta aneka ra~Nga mile hai.n | vajraM taDita vajj~neyaM shvetaraktaM tathA yavam | kalpavR^ikShaM haridvarNaM a~NkushaMshyAmamuchyate || 73|| vajra chinha ta.Dita arthAta bijalI ke ra~Nga kA hai aura yava chinha shveta rakta hai. kalpa vR^ikSha chinha harita varNa kA hai. a~Nkusha chinha shyAma ra~Nga kA hai | lohitA cha dhvajA tasyAM chitravarNAbhidhIyate | suvarNaM mukuTaM chakraM taptakA~nchana sannibham || 74|| dhvajA chinha lAla ra~Nga kA hai aura dhvajA ke madhya me.n chitra varNa vAlI patAkA hai. suvarNa mukuTa aura chakra chinha tapAe hue sone ke ra~Nga ke hai.n | kAshyavadyamadaNDaH syAchchAmaraM dhavalaM mahat | ChatrachihnaM shive shuklaM nR^ichihnaMsita lohitam || 75|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se kahate hai.n \- he shive ! yamadaNDa chinha kAshya ra~Nga kA hai aura chAmara chinha ati ujjvala hai tathA kShatra chinha shukla ra~Nga kA hai aura nara chinha sita lohita ra~Nga kA hai | bANavajjayamAlA cha vAme cha sarayuH sitA | gopadashcha sitoraktaH pItarakta sitAmahI || 76|| bANa ke madhya me.n jo chAra ra~Nga ke varNana hai.n vahI ra~Nga jayamAla me.n bhI hai.n. gopada chinha shveta rakta hai. pR^ithvI chinha pIta rakta varNa ke sahita ujjvala hai | svarNavarNo.asitaM ki~nchitkumbhamevaM pravartate | chitravarNA patAkA cha shyAmaM jambUphalantathA || 77|| kumbha arthAta ghaTa chinha kuCha shveta svarNa varNa (kuCha sapheda aura kuCha sone ke ra~Nga kA)kA hai. patAkA chitravarNa kI hai. jambUphala shyAma varNa kA hai | dhavalashchArdhachandro.ati raktamiShachChitodaraH | ShaTkoNaM cha mahAsvachChaM trikoNamaruNaM tathA || 78|| ardha chandra ujjvala varNa kA hai aura sha~Nkha chinha tho.DA aruNa aura shveta varNa kA hai. ShaTkoNa mahAsvachCha aura trikoNa chinha lAla ra~Nga kA hai | shyAmalAtu gadAj~neyA jIvAtmA dIpti rUpakaH | binduH pItaH tathA shaktiH raktashyAmAsitApicha || 79|| gadA chinha shyAma ra~Nga kA hai aura jIvAtmA chinha dIpta arthAta prakAshamaya hai. bindu chinha pIlA aura shakti chinha rakta shyAma sita varNa kA hai | sitaraktaM sudhAkuNDaM trivalI cha triveNivat | vartate raupyavanmIno dhavalaH pUrNasindhujaH || 80|| sudhA kuNDa sita rakta arthAta ujjvala lAla ra~Nga kA hai aura trivalI chinha kA ra~Nga triveNI ra~Nga ke samAna hai . mIna chinha raupya varNa hai aura sindhusuta pUrNachandra dhavala arthAta ujjvala varNa kA hai | pItaraktasitAvINA veNushchitravichitrakaH | haritpIto.aruNashchaiva trividhaM dhanuruchyate || 81|| vINA arthAta sitAra chinha pIta rakta tathA ujjvala varNa kA hai. veNu arthAta va.nshI chinha vichitra ra~Nga kA hai arthAta usame.n eka sAtha kaI ra~Nga hai.n. dhanuSha chinha tIna ra~Nga kA hai \- harita (harA), pIta (pIlA)aura aruNa (lAla)| veNuvadvartatetUNo haMsa_iShatsitAruNaH | sita pItAruNA jyotsnA sarvantora~Ngamadbhutam || 82|| tUNa rekha veNu rekha ke samAna hI chitra vichitra varNa kI hai aura ha.nsa chinha svalpa shveta aura lAla hai . jyotsanA arthAta chandrikA chinha shveta pIta lAla hone se usakI sarvatodR^iShTi shobhA ho rahI hai | ra~Ngenaikena yaH kShiptA rAmara~NgaiH sara~NgitaH | varjitAste.api saddharme rAmara~Ngairnara~NgitAH || 83|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki jo puruSha rekha ke eka ra~Nga me.n bhI chitta ko sarAbora karatA hai vaha shrIrAma jI ke ra~Nga me.n ra~Nga jAtA hai. jo abhI taka shrIrAma jI ke ra~Nga me.n nahI.n ra~Nge hai.n vaha nishchita rUpa se sakala saddharma se va~nchita hai.n | mamaiva cha maharShiNAM devarSheshchordhva retasAm | brahmAdinAM cha devAnAM vedasAramathochyate || 84|| bhagavAna shiva bole \- he girije ! merA, sabhI maharShiyo.n kA, devarShiyo.n kA aura sabhI UrdhvaretA arthAta akhaNDa brahmachArI sanakAdi prabhR^itiyo.n kA aura brahmAdi sahita sakala deva vR^indo.n kA jo sAra siddhAnta hai usa veda sAra siddhAnta ko mai.n kahatA hU.n | sarvAnnetAnmahAvidyA sItArAmA~Nghri chihnakAn | dhyAyantyarhanishambhaktyA nidhAyahR^idaye.amalAn || 85|| shrIrAmacharaNaM tyaktvA ki~nchidanyatkaroti yaH | tuShAbhighAtanaM mUDhaH prakaroti punaH punaH || 86|| ye uparokta maharShi vR^inda, mai.n tathA sabhI devarShi jana, devagaNa Adi sabhI jinakA hR^idaya amala arthAta mala rahita hai ve apane amala hR^idaya me.n shrIsItArAma charaNachinho.n ko sthApita kara unhI.n brahmavidyA rUpa charaNa chinho.n kA aharnisha arthAta rAta\-dina premabhaktipUrvaka dhyAna karate hai.n arthAta upAsanA karate hai.n. jo puruSha shrIrAma jI ke charaNa ko tyAgakara lokeShNA ke lie aura kuCha karatA hai vaha mUrkha bAra bAra bhUsA kUTane jaisA mUrkha kArya karatA hai | a~NghrichihnAni sarvANi mayAproktAni yAni cha | shrIrAmasyaiva chA~NgAni sarvANyeva na saMshayaH || 87|| bhagavAna shiva bole \- he shive ! sabhI shrIrAmacharaNa chinho.n kA mai.nne jo tumase varNana kiyA ve sabhI ke sabhI shrI rAma jI ke shAshvata pUrNa a~Nga hai.n | idaM rahasyaM paramaM shrIrAmopAsakaM vinA | na dAtavyaM na dAtavyaM na dAtavyaM kadAchana || 88|| yaha uttama parama rahasya shrIrAma bhakto.n ko Cho.Dakara anya kisI ko nahI.n denA chAhie, nahI.n denA chAhie aura nahI.n denA chAhie kyo~Nki anAdhikAriyo.n ke madhya maNi bhI apanI yogyatA ko prApta nahI.n hotA hai | aprakAshyamidaM sarvaM tathApi mama jIvanam | guhyAd guhyatamaM j~neyaM guhyAnAM guhyamuttamam || 89|| isa parama divya rahasya ko gopya se bhI ati gopya aura gopya me.n bhI ati gopya jAnakara prakAshita mata karanA kyo~Nki yaha merA jIvana arthAta prANa hI hai | \- iti shrImanmahArAmAyaNe girijAmaheshvara saMvAde shrIsItArAmA~Nghri lakShaNAnuvarNane aShTachatvAri.nshatsargaH || 48|| \section{49} mayyetaddayA~NkR^itvA svAminkathaya vistarAt | rAmabhaktiH kathaM jAyechChrIrAmopasakashchakaH || 1|| mAtA pArvatI bhagavAna shiva se bolI.n \- he svAmI ! mujha para kR^ipA karake vistAra se mujhe yaha batAie ki shrIrAma bhakti kaise utpanna hotI hai? shrIrAma jI kA upAsaka kauna hai? tvaiyetaduttamaM praShTaM dhanyadhanyAsi pArvati | shrIrAmopAsako.ananyovakShye tasyavidhiM shR^iNu || 2|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI se bole \- he pArvatI ! tumane mujhase atishreShTha prashna kiyA hai isalie Apa dhanyo.n me.n bhI parama dhanyA hai.n. mai.n Apase ananya rAmopAsako.n kI upAsanA vidhi kahatA hUe.N, Apa sAvadhAna hokara shravaNa kare.n | mugdhe shR^iNuShva manujo.api sahastramadhye dharmavratI bhavati sarvasamAnashIlaH teShvevakoTiShu bhavedviShayeviraktaH | sadj~nAnakobhavati koTiviraktamadhye vij~nAnarUpavimalopyathabrahmalInaH teShvevakoTiShu sakR^itkhalu rAmabhaktaH || 3|| bhagavAna shivajI bole \- he mugdhe pArvatI ! suno ! sahastro.n manuShyo.n me.n sarvasamAna shIla dharmavratI koI eka hI manuShya hotA hai punaH aise koTi dharmashIlo.n me.n sA.nsArika viShayo.n se virakta koI eka hI hotA hai aise koTi\-koTi virakto.n ke madhya koI eka hI sadj~nAna se sampanna aura vimala tathA vij~nAnasvarUpa brahmalIna hotA hai. aise koTi\-koTi brahmalIno.n me.n koI eka hI nishchaya karake rAma bhakta hotA hai | ye kalpakoTisatataM japahomayogairdhyAnaiH samAdhibhiraho ratabrahmaj~nAnAt | te devi dhanyamanujA hR^idi bAhyashuddhAH bhaktistadAbhavati teShu cha rAmapAdau || 4|| bhagavAna shiva bole \- he devi ! jinho.nne koTi\-koTi kalpo.n taka japa\-homa\-yoga\-dhyAna\-samAdhi karake tathA rAta dina brahmaj~nAna me.n rata hokara hR^idaya tathA bAhya dono.n ko shuddha kara liyA hai ve manuShya dhanya hai.n. aise hI jano.n me.n shrIrAma jI ke charaNo.n me.n ananya bhakti utpanna hotI hai | samyagvadanti nigamA bahuso.avatArAn sadbrahmaNobhuvitale nijabhaktahetoH | yastAnnamedanudinaM cha sahasrajanma rAmasya chaiva hitadAsamupAsakassaH || 5|| nigamo.n arthAta chAro.n vedo.n ne paramAtmA ke nija bhakta hetu bahuta se avatAra jo varNita kie hai.n una sampUrNa avatAro.n ko sahastra (arthAta ananta)janmo.n taka jaba koI anudina namana karatA hai taba jAkara vaha shrIraghunAtha jI kA samyaka arthAta sachchA upAsaka hotA hai | bAhyAntaraM shR^iNu tathA girirAjakanye tvatto vadAmi raghunAthajanasyashuddham | anyadavihAyasakalaM sadasachchakAryaM shrIrAmapa~Nkaja padaM satataMsmaranti || 6|| bhagavAna shiva bole \- he girirAjakanye ! mai.n tumase satya kahatA hUe.N, shrIraghunAtha jI ke nija jana bAhya aura hR^idaya dono.n rUpa se shuddha hote hai.n aura ve shrIrAmabhakta anya sampUrNa sata\-asata kArya ko Cho.Dakara shrIrAma jI ke charaNa kamalo.n kA satata smaraNa karate hai.n | shrIrAmanAma rasanAH prapaThanti bhaktyA premNA cha gadgadagiropyatha hR^iShThalomAH | sItAyutaM raghupatiM cha kishoramUrtiM pashyantyaharnishimudApa ramAbhiramyAm || 7|| bhagavAna shiva shrIrAma jI ke ananya bhakto.n ke lakShaNa batAte hue mAtA pArvatI se kahate hai.n \- jina shrIrAma jI ke jano.n kI jihvA nirantara shrIrAma nAma kA paThana karatI hai aura bhakti tathA prema se jinakI vANI gadgada ho gaI hai aura romakUpa romAnchita hokara kha.De ho gae hai.n aura jo shrIsItA jI se sa.nyukta shrIraghupati tathA unakI parama udAra aura ramAne vAlI kishora mUrti kA dina rAta avalokana karate hai.n unhe.n hI sarvalakShaNa sampanna shrIrAmAnanya kahA jAtA hai | bhUmau jalenabhashi devanarAsureShu bhUteShu devi sakaleShu charAchareShu | pashyanti shuddhamanasA khalu rAmarUpaM rAmasya sA bhuvitale samupAsakAshcha || 8|| bhagavAna shiva bole \- he devi ! bhUmi jala AkAsha devatA asura manuShya aura sakala ja.Da chaitanya prANI mAtra me.n jo shrIrAma rUpa ko dekhate hai.n ve hI shrIrAma jI ke samyaka upAsaka hai.n | shAntassamAnamanasA cha sushIlayuktaH toShakShamAguNadayAR^ijubuddhiyuktaH | vij~nAnaj~nAnanirataH paramArthavettAnirdhAmako.abhayamanAH sacharAma bhaktaH || 9|| Age shrIrAma bhakta kA lakShaNa batAte hue bhagavAna shiva kahate hai.n ki sama dR^iShTi se jinakA mana atyanta shAntavR^itti ko prApta ho chukA hai, jo sundara shIla se yukta tathA toSha, kShamA, dayAdi guNo.n se yukta hai.n aura jo shrIvaiShNavI dIkShA ke anantara arthapa~nchakAdi j~nAna arthAta Atma svarUpa, paramAtma svarUpa, upAya svarUpa, phala svarUpa, virodhI svarUpa ke j~nAna me.n nirata hai.n aise paramArtha vettA jo nirdhAma arthAta gR^ihashUnya aura abhaya mana vAle hai.n ve hI samyaka arthAta sachche rAma bhakta hai.n | bhAle charamyatilakaM vivare chadIptaM rAmA~Nghi chihnasahitaM shrIchUrNamadhye || kaNThe tathA tulasidAmalasadbhuje vai taptenabANadhanuShA~Nkita rAma bhaktaH || 10|| jisake bhAla me.n ujjvala arthAta shveta varNa ke shrI rAmapAdAkR^iti yukta tathA madhya me.n shrI chUrNa avasthita hai, jisake kaNTha me.n tulasImAlA sushobhita hai aura dono.n me.n bhujAo.n me.n dhanuSha aura bANa ke chinha a~Nkita hai.n ve hI satya rAma bhakta hai.n | rAmasya chaiva hR^idaye shuchi rAjamantraH shrIrAma nAmasahito nijanAmayuktaH | satsa~Nga nityanirataH shrutitattvavettA j~nAtAmahAn raghupateH samupAsakaH saH || 11|| jisake hR^idaya me.n shrIrAma jI ke hI pavitra rAmatAraka ShaDakShara mantrarAja ho aura jisakA dIkShoparAnta nAma shrIrAma jI se sambandhita ho (jaise rAmadAsa, raghunAthadAsa, raghunandanadAsa), jo satsa~Nga me.n nitya rUpa se nirata ho aura jo shruti ke tattva ko jAnane vAlA j~nAnI ho vaha hI shrIraghupati kA mahAna upAsaka kahalAtA hai | ye jApakA bhAgavatAshchatapasvino ye pUjAratAHsucharitAshcha virAgayuktAH | j~nAnArNavAstilakadAmadharA yashasvinastIrthATinaH shubhaguNAshshubha karmayuktAH || 12|| sarvairguNairapi cha sa.nyamanemayuktoniHkalmaShaH sakalasiddhikarashchanitya.n . yonA~NkitodhanusharairnacharAjamantrairnopAsako na sa janoraghundanasya || 13|| bhagavAna sha~Nkara Age kahate hai.n ki jo ApakA arthAta rAmamantra Cho.Dakara anya mantro.n kA jApa karate hue bhAgavata arthAta vaiShNava dharma ko dhAraNa kara pUjA me.n rata hai, jisakA sundara charitra hai aura vairAgya se yukta hai, j~nAna kA samudra hai, tilaka mAlA dhAraNa karane vAlA tathA yashasvI aura tIrthATana karane vAlA hai aura sabhI shubha guNo.n aura karmo.n se yukta hai tathA sa.nyama niyama Adi vrato.n se yukta hai aura niShkalamaSha arthAta sabhI pApo.n se rahita hai tathA sabhI siddhiyo.n se nitya bhUShita bhI hai parantu yadi shrIraghunandana rAmabhadra ke divyAyudha dhanuSha aura bANa se usakI bhujAe.n a~Nkita nahI.n hai aura rAmatAraka ShaDakShara mantrarAja se vaha yukta nahI.n to vaha vyakti na hI shrIraghunandana kA upAsaka aura na hI unakA jana kahalAtA hai | sarvasaMskAramadhyetu dhanurbANomahAvaraH | svAminnAdautvayAproktaH kathamityabhidhIyate || 14|| dhanurbANa ke ati utkR^iShTa mahattva ko sunakara pArvatIjI shiva jI se punaH prashna karatI hai.n ki he svAmin ! Apane sabhI sa.nskAro.n me.n dhanuShabANa ko hI sabase shreShTha batAyA isakA kAraNa kyA hai? nityaM priyaH priyataroraghunandanasya bANodhanurvimalamantraShaDakSharashcha bAle tadeva sakaleShu cha chihna madhye shreShThaM mahAdhanusharaM samupAsakeShu || 15|| bhagavAna shiva jI bole \- he bAle! dhanuShabANa tathA vimala ShaDakShara mantrarAja shrIraghunandana ko nitya priya se bhI ati priya hai.n isI kAraNa rAmopAsako.n ke lie sabhI chinho.n me.n dhanuShabANa kA sa.nskAra shreShTha hai | dhyAne jape vividhipATharatAshchanityaM pUjAratAH ShaDadhikairdashabhiH prakAraiH || etaddhanuHsharavivarjita kAstukUryU rAmaH prasIdati kadApi na chaiva teShAm || 16|| dhyAna me.n tathA japa me.n aura vividha prakAra ke stotrAdi pATha karane me.n tatpara aura solaha prakAra kI pUjA (ShoDashopachAra)ke adhikArI hone para bhI yadi dhanuSha aura bANa ke sa.nskAra se rahita koI hai to usake ina kR^ityo.n se shrIraghunAtha jI kadApi (kabhI bhI)prasanna nahI.n hote | yaj~naM cha tIrthagamanaM pitR^idevasarvaM kurvanti karmashubhakaM shrutayovadanti | yenA~NkitA dhanusharairviphalaM cha sarvaM yechA~NkitAdhanuH sharaishcha phalaM sahastram || 17|| veda (shruti)dvArA pratipAdita yaj~na, tIrthATana, pitR^itarpaNa Adi jitane shubha karma hai.n ve sabhI dhanurbANa ke a~Nkana ke binA niShphala arthAta vyartha ho jAte hai.n aura dhanuSha\-bANa se a~Nkita karane para yahI karma sahastra gunA phalita ho jAte hai.n | chakrAtphalaM shataguNaM dhanuShaH sharasya yashchA~Nkito.api sa cha rAmajanAgragaNyaH | sArUpyamevalabhate kilatatkShaNevai rAmaH priyaH priyataro.anudinaM cha mahyam || 18|| bhagavAna sha~Nkara mAtA pArvatI se kahate hai.n ki he shive! sha~Nkha aura chakra se shataguNa arthAta saugunA adhika mahattva dhanuShabANa ke a~Nkana kA hai. jo jana shrIrAma jI ke divyAyudha dhanuSha aura bANa se a~Nkita hote hai.n ve shrIrAma jI ke jano.n me.n agragaNya (shreShTha)hote hai.n. jisa samaya koI dhanuSha bANa se a~Nkita hotA hai usI kShaNa vaha shrIrAma jI ke sArUpya mukti ko prApta kara letA hai aura pratidina shrIrAma jI usake lie priyatara se bhI mahatpriyatara ho jAte hai.n | shrutvA mahAdbhutamidaM dhanuShaH sharasya mAhAtyameva vimalaMsajjanapriyaM cha | dhanyAvayaM jagati dhanyatarAshchanityaM kasmAtkarotigrahaNaM vidhinA cha kena || 19|| mAtA pArvatI bhagavAna shiva se bolI.n \- mahAdbhuta vimala sajjano.n ko ati priya yaha dhanuShabANa ke mAhAtmya ko sunakara jagata me.n apane janma ko dhanyAtidhanya mai.n mAnatI hUe.N parantu dhanuSha\-bANa sa.nskAra kisase grahaNa karanA chAhie aura kisa vidhi se grahaNa karanA chAhie? yaH sadgururjagati yasya guruprabhAvo rAmasya chaiva satataM samupAsakoyaH | sampUjayetsuvidhinA raghunAthabANaM badhvAkarA~njalimatho praNati prakuryAt || 20|| bhagavAna shiva jI bole \- jagata me.n jisakA atyanta prabhAva ho aise sadguru aura shrIrAmajI kI satata upAsanA karane vAlA jo puruSha ho vaha shrIrAma jI ke Ayudha dhanuSha bANa ko sundara vidhi se pUjana kare aura phira dono.n hAtha jo.Dakara dhanuSha aura bANa ko praNAma kare | tena prasannamanasA samudArabud.hdhyA taptandhanuHsharamidaM bhujayoH prakuryyAt | pUjAM punaH prakurutevividhaishcharatnaistasminkShaNebhavati jIvana eva muktaH || 21|| taba guru prasanna mana hokara udAra buddhi se shiShya ke bhujA ke mUla me.n yaha dhanuSha aura bANa ko tapA kara a~Nkita kare. isake pashchAta shiShya vividha prakAra se shrIgurudeva kI pUjA kare isa prakAra dhanuSha\-bANa sa.nskAra hone para puruSha usI kShaNa jIvana mukta ho jAtA hai | vAme kare cha dhanuShA cha shareNa savye yashchA~Nkitohi manujonaralokadhanyaH | tasmainamanti shirasA druhiNAdidevAstaddarshanena manujAkila kalmaShaghnAH || 22|| jisa puruSha ke bAe.N bhujA me.n dhanuSha aura dAhine me.n bANa a~Nkita hotA hai vaha manuShya nara loka me.n dhanya hai aura brahmAdi deva usa puruSha ko namaskAra karate hai.n aura usa puruSha ke darshana se manuShya ke pApa kA nAsha hotA hai | tvattovidhiM shR^iNu shive kathayAmi sarvaM bANandhanushcha vasudhAtumayamprakuryyAt | kR^itvA yathokta vidhinA sakalAM pratiShThAM saMsthApayeddha hanumAna cha gaNesha gauryyau || 23|| bhagavAna shiva bole \- he shive ! dhanuSha aura bANa sa.nskAra kI sampUrNa vidhi ko mai.n tumase kahatA hU.n. prathama vasudhAtumaya arthAta aShTadhAtu se dhanuShabANa nirmANa kare.n phira yathokta vidhi se dhanuSha bANa kI pratiShThA karake shrIgaNesha jI aura gaurI tathA hanumAna jI kA sa.nsthApana kare.n arthAta AvAhana supUjana kare.n | agnauvishuddha haviShA vividhaiH sugandhairhomaM suvedavidhinA sharashAr~Nga mantraiH | aShTotaraMshatamatho juhuyAtsubhakto rAmaMsmared_hR^iditadAjanakAtmajADhyam || 24|| sundara prajjvalita agni me.n vividha prakAra ke shubha sugandhi sampanna haviSho.n dvArA sundara vaidika vidhi se sharashAr~Nga (dhanuShabANa)ke mantro.n se 108 bAra AhutiyA.n de.n. isake sAtha hI bhakti pUrvaka hR^idaya me.n jagachCharaNya prabhu shrIrAma sahita vAtsalyarasasampannA shrIjanakAtmajA jAnakIjI ke divya svarUpa kA dhyAna kare.n | taptaM dhanushsharamathokhalutatra home premNA~NkitaM sumanasA cha guruH prakuryyAt | desheShuchaiva sakaleShvapi sarva kAle varNAshramAshcha sakalA~Nkita puNya pu~njAH || 25|| havana ke pashchAta usI havana kI agni me.n dhanuSha bANa ko tapita kara shrIguru prema sahita pavitra mana se shiShya ko a~Nkita kare.n arthAta dhanuSha bANa kI ChApa de.n aura isa dhanuSha bANa ke a~Nkana kA sarvadesha tathA sarvakAla me.n lene kA vidhAna hai aura brAhmaNAdi chAro.n varNa tathA brahmacharyyAdi chAro.n Ashrama isa dhanuSha aura bANa se a~Nkita hone para puNyo.n ke pu~nja (puNya samUha)kahAte hai.n | shrIrAmasaMskAravivarjitA ye niShpuchChashR^i~NgAH pashavo narAsto | shaktA na vedA abhivarNituMyattvattomayAkhyAtamavistareNa || 26|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki shrIrAma jI ke sa.nskAra se jo varjita hai ve puruSha binA pUe.NCha aura sI~Nga vAle pashu ke samAna hai.n. he pArvatI! dhanuSha bANa kI mahimA kA jo varNana jo mai.nne tumase sa~NkShipta rUpa me.n kiyA hai isa dhanuSha bANa ke mahattva ko vistAra pUrvaka varNana karane me.n veda bhI samartha nahI.n hai.n arthAta isa dhanuSha bANa ke a~Nkana kI ananta mahimA hai | ahaM vidhAtA garu.Dadhvajashcha rAmasyabAlesamupAsakAnAm | guNAnanantAn kathituM na shaktAH sarveShubhUteShvapi pAvanAste || 27|| mai.n (shiva), vidhAtA (brahmA)aura garu.Dadhvaja (bhagavAna viShNu)bhI shrIrAmopAsako.n ke ananta guNo.n kA varNana karane me.n samartha nahI.n hai.n. ve shrIrAmopAsaka sabhI bhUto.n (jIvo.n)ke madhya nishchita rUpa se atipavitra hai.n arthAta samasta brahmANDo.n ko pAvana karane vAle hai.n | \- iti shrImanmahArAmAyaNe umAmaheshvara saMvAde rAmopAsaka saMskAra kathana nAmaikonapa~nchAshatsargaH || 49|| \section{50} rAmasyAnanyadAsAnAM shrutaMsaMskAramuttamam | sukhamme paramaM jAtamanyatpR^ichChAmi te punaH || 1|| mAtA pArvatI jI bolI.n ki he nAtha! shrIrAmajI ke ananya dAsa sambandhI uttama sa.nskAra ko sunakara mujhe parama sukha utpanna huA aba mai.n Apase anya kuCha sunanA chAhatI hUe.N | kSharAkSharaunirvarNo nirvarNAtItamadbhutam | bhedameShAM vadasvAmin j~nAtvAmAmanugAminIm || 2|| mAtA pArvatIjI Age prashna karatI hai.n \- he svAmin! mujhako anugAminI arthAta apanI sevikA jAnakara kShara, akShara, nirvarNa tathA nirvarNAtIta shabda vAchya ina chAro.n kA bheda Apa mujhase kahie | ki~NkSharaM chAkSharaM kiM cha kiM nirakSharameva cha | kiM vai nirakSharAtItaM sarvaM kathaya vistarAt || 3|| mAtA pArvatI Age kahatI.n hai.n \- he nAtha! kShara akShara nirakShara aura nirakSharAtIta tattva kyA hai ise Apa vistAra se kahie | mAyAmayAdikaMsarvaM pa~nchatattvodbhavaM tanum | dR^iShTaM shrutAdika~nchaiva kSharamityAbhidhIyate || 4|| bhagavAna shiva bole ki pR^ithvI jala vAyu agni AkAsha ina pA~ncho.n tattva se utpanna kITa bhR^i~NgAdi se lekara brahmA taka ke sharIra aura dR^iShTashruta (dekhA aura sunA gayA)mAyAmaya padArtha arthAta samasta brahmANDa kSharapada vAchya hai | noTaH\- yaha kShara padArtha parivartana shIla hai | vyApakaH sarvabhUteShu yasyanAshaH kadApi na | jIvAtmA sarvagobhedyaH so.akSharo bhUdharAtmaje || 5|| bhagavAna shiva bole \- he bhUdharAtmaje! sampUrNa bhUto.n me.n jo vyApta jo aNuchetana arthAt jo avinAshI hai aura karma dvArA svargAsvarga me.n gamana karane vAlA aura jo hR^idaya deshAdi se aviChinna hai vaha jIvAtmA hI akShara pada vAchya hai | sarva sAkShI chidAnando nirdvando.akhaNDaeva yaH | paramAtmA parabrahma kathyate sa nirakSharaH || 6|| jo sabhI jIvAtmAo.n dvArA kie gae shubhAshubha karmo.n ke sAkShI hai.n tathA chidAnanda se sampanna hai.n aura nirdvanda (dvando.n se pare)tathA akhaNDa (jinake khaNDa nahI.n ho sakate)paramAtmA hai.n unhI.n parabrahma ko nirakSharapada vAchya kahA jAtA hai | asa~Nkhyamitravattejo vedAapi na yaM viduH | sa vai nirakSharAtIto rAmaH paratarAtparaH || 7|| jiname.n asa~Nkhya sUryo.n kA teja (prakAsha)vidyamAna hai aura veda bhI jinako jAna nahI.n sakate hai.n aise nikhila paratara parabrahma se bhI para jo shrIrAmajI hai.n unhI.n ko nirakSharAtIta pada vAchya kahA jAtA hai | yo vai vasati goloke dvibhujashcha dhanurdharaH | brahmAnandamayorAmo yena sarvaM pratiShThitam || 8|| jo nitya dvibhuja dhanurdhara svarUpa me.n goloka ke madhya sAketa mahAmaNi maNDapa me.n nivAsa karate hai.n ve shrIrAma brahmAnandamaya hai.n jina me.n samasta jagata pratiShThita hai | bhUtaH kSharo.akSharashchAMshaH kalAshchaiva nirakSharaH | svayaM nirakSharAtItaH sa eva jAnakIpatiH || 9|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki kShara pada vAchya prakR^iti hai jo achita tattva hai aura akShara pada vAchya jIvAtmA hai jo chita tattva hai ye dono.n hI shrIrAma jI ke a.nsha hai.n. nirakShara pada bodhya jo brahma hai vaha shrIraghunAtha jI ke kalA svarUpa hai.n para shrIjAnakIpati to svaya.n nirakSharAtIta hai.n arthAta samasta kalAo.n ke svAmI hai.n | IkShAbhUtaH kSharastasya chAkSharasteja uchyate | nirakSharo ghanastejo vartate jAnakIpateH || 10|| unhI.n shrIjAnakIpati ke a.nsha jo kShara pada vAchya hai vaha achita tattva unakA sa~Nkalpa rUpa hai aura akShara pada vAchya jIvAtmA jo shrIrAma jI kA chetana a.nsha hai vaha shrIrAma jI ke aNu teja kA svarUpa hai aura nirakShara shabda bodhya jo brahma hai vaha shrIraghunAtha jI ke tejaghana arthAta teja samUha kA svarUpa hai | svayaM nirakSharAtIto rAmaeva_itishrutiH | brahmaj~nAnanimagnA ye bhajanti sanakAdayaH || 11|| shrIrAma pada vAchya asheSha kAraNa parabrahma hI svaya.n nirakSharAtIta hai.n yaha shruti kahatI hai aura unhI nirakSharAtIta shrIrAma jI ke j~nAna (unhe.n jAnane)me.n nimagna sanakAdika R^iShigaNa unakA nirantara bhajana karate hai.n | ya etadabhijAnAti gudyAdguhyatamaM matam | tasya chaivAchalAbhaktiH sa rAmopAsako mahAn || 12|| jo puruSha isa gupta se bhI parama gupta siddhAnta ko achChI prakAra jAnatA hai vahI puruSha shrIrAma jI kI achalA bhakti ko prApta karake mahAna rAmopAsaka kahalAtA hai | ye cha rAmamayaM vishvaM pashyanti j~nAna chakShuShA | ye cha rAmA~Nghri saMraktA shrIrAmopAsakAshchate || 13|| jo samasta vishva ko apane j~nAnachakShu (rAmabhakti dvArA jo mahAna divya dR^iShTi prApta huI hai usa netra se)rAmamaya dekhatA hai aura jo shrIrAma jI ke charaNo.n me.n sa.nrakta (nirantara nimagna)hai vahI sachchA shrIrAmopAsaka hai | j~nAna vij~nAna yogaiH kiM tapodhyAna samAdhibhiH | tattvametaM najAnAti shrama evahi kevalam || 14|| j~nAna, vij~nAna, yoga se kyA lAbha? aura tapa, dhyAna tathA samAdhi se kyA prayojana? yadi shrIrAma jI ke mahAdivya parama rahasyamaya tattva ko kisI ne nahI.n jAnA to usane kevala shrama hI kiyA use koI phala nahI.n prApta huA | parameshvaranAmAni santyanekAni pArvati | parantu rAmanAmedaM sarveShAmuttamottamam || 15|| bhagavAna sha~Nkara kahate hai.n \- he pArvatI! parameshvara ke aneko.n divya nAma hai.n parantu yaha jo rAma nAma hai vaha sabhI nAmo.n me.n uttamottama (uttama me.n bhI parama uttama)hai | rAmasyaiva ramukrIDA nAmnonAnyasya jAyate | jIvo.ataeva rAmasya smaraNAttu gatiMlabhet || 16|| sabhI nAmo.n me.n yaha rAma nAma hI krI.DArthaka raM dhAtu se niShpAdita hai isalie jIva rAma nAma hI ke smaraNa se parama gati ko prApta kara sakatA hai | kechidbrahmasakhAyaM cha kechiddAsaM vadanti cha | kiMsarUpastu jIvoyaM svAmin kathayavistarAt || 17|| mAtA pArvatI sha~Nkara jI se kahatI hai.n \- he svAmI koI AchArya jIva ko brahma kA sakhA batAte hai.n koI koI dAsa batAte hai.n. Apa hI mujhe vistAra se batAie ki jIva kA svarUpa kyA hai? dAsavadyo.abhijAnAti dAsasteShAmitismR^itaH | yejAnanti sakhAtulyaM sakhivattAnathoditaH || 19|| jo AchArya (brahma dAsA)isa shruti ke siddhAnta se apane ko dAsa aura brahma ko svAmI bhAva se jAnate hai.n unake mata me.n dAsya rasa hI ThIka hai aura kuCha AchArya (dvA suparNA sayujA sakhAyAH)isa shruti ke siddhAnta se apane ko brahma kA sakhA jAnate hai.n unake lie sakhya bhAva kA varNana kiyA gayA hai | ye pashyanti sakhIbhAvaM sakhItvamprApnuvanti te | brahmAtmakaM cha ye jIvaM teShAmbrahma itismR^itaH || 20|| jo parabrahma shrIraghunAtha jI ko sakhIbhAva kI dR^iShTi se nihArate hai.n ve sakhI bhAva ko prApta hote hai.n aura jo jIva ko brahmAtmaka arthAta jIva ko brahma visheShaNI bhUta sharIra bhAva se aura brahma ko visheShya bhUtasharIrI (arthAta jIva ko brahma kA a.nsha)jAnatA hai vaha isI sharIra\-sharIrI bhAva ko prApta hotA hai | shrIrAmaM ye cha hitvA khalamataniratA brahmajIvaM vadanti | temUDhAnAstikAste shubhaguNarahitAH sarva bud.hdhyAtiriktAH || pApiShThAdharmahInA gurujana vimukhA vedashAstre viruddhAste | hitvAgA~NgaM ravikiriNa jalaM pAntumichChantyatR^iptAH || 21|| aba bhagavAna sha~Nkara shuShka advaitiyo.n kA tiraskAra karate hai.n aura kahate hai.n ki jo duShTa siddhAnta me.n Asakta hokara shrIrAma jI kI upAsanA ko tyAgakara jIva ko (shrIrAma jI kA a.nsha)na batAkara jIva ko hI brahma (shrIrAma)batAte hai.n ve mUrkha nAstika hai.n aura sabhI shubha guNo.n se rahita tathA bhagavAna shrIrAma ke prati vyavasAyAtmikA buddhi se rikta hai.n. aise pApiShTha, dharmahIna aura gurujanavimukha veda shAstro.n ke viruddha hokara usI prakAra sambhAShaNa karate hai.n jaise atyanta pyAse hone para koI mUrkha ga~NgA jala ko Cho.Dakara bhUma jala (nikR^iShTa jala)ko pAna karanA chAhate hai.n | ye martyA rAmapAdau sukhapradavimalau saM vihAyArtta bandhoH | te mU.DhA bodha hetuM ghR^itaparighaTane vArimanthAna yuktAH || yo brahmAsmIti nityaMvadati hR^idi vinA rAmachandrA~Nghripadmam | te buddhayA tyaktapotAstR^iNa parinichaye sindhumugraM taranti || 22|| bhagavAna shiva jI kahate hai.n ki jo puruSha dInabandhu raghunAtha jI ke sukhaprada charaNa kamala ko tyAgakara apane aura brahma me.n abheda bodha hetu sAdhana me.n lagA hai usakA sAdhana usI prakAra kA hai jaise koI ghI nikAlane ke lie pAnI ko mathane kA vyartha sAdhana kare. shrIrAmachandrajI ke charaNakamala kA dhyAna kie binA jo apane ko \ldq{}aha.n brahmAsmi\rdq{} (mai.n hI brahma hU.n)aisA kahatA hai vaha usI prakAra vyartha sAdhana karatA hai jaise koI sindhu tAraka jahAja ko Cho.Dakara mana me.n kalpita ghAsa kI naukA banAkara dustara sindhu ko tarane kA niShphala prayAsa karatA hai | ye kevalAdvaitamatAnuraktAH shrIrAmamUrtiM vimalAM vihAya | teShAmadR^ishyAM haridashvamUrtiM pashyantimUDhAH pratibimba kumbhe || 23|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki jo puruSha vimala arthAta prAkR^ita guNa shUnya, shuddha, divya shrIraghunAtha jI kI mUrti ko Cho.Dakara kevalAdvaitavAda mata me.n anurakta hai.n ve aise hI hai.n jaise koI AkAsha ke pratyakSha sUrya ko na dekhakara gha.De me.n jo sUrya kA pratibimba pa.Da rahA hai usako dekhe | ye rAmabhaktiM su vihAya ramyAM j~nAneratApratidinaM parikliShTamArge | ArAnmahendra surabhIM prahR^ityamUrkhA arkaM bhajanti subhage sukha dugdhahetoH || 24|| bhagavAna sha~Nkara mAtA pArvatI se kahate hai.n ki he subhage! jo puruSha ramaNIya vimala shrIrAmabhakti ko Cho.Dakara atyantaklesha dAyaka advaita j~nAna mArga me.n prati dina anurAga karate hai.n ve mUrkha samIpa me.n kAmadhenu ko Cho.Dakara sukharUpa dugdha nimitta Aka (madAra)kA sevana karate hai.n | tyaktvA shrIraghunandanaM parataraM sadj~nAnarUpaM tathA brahmaNyeva vadanti ye sadasatoH pUrNaMsadAkAshavat || te vai tandula hetave tuShamahonighnanti durbuddhayaH ChitvA mUlamupAshrayanti cha dalaM taiH sadgururnokR^itaH || 25|| bhagavAna shiva jI kahate hai.n ki parAtpara j~nAna svarUpa shrIraghunAtha jI ko Cho.Dakara sadasat me.n pUrNa AkAshavat brahma ko batAte hai.n arthAta aguNa brahma kI upAsanA karate hai.n ye saba Ashcharyamaya durbuddhiyo.n ke kartavya hai.n arthAta usI prakAra hai jaise koI chAvala pAne ke lie bhUsA ko kUTatA rahe aura mUla ko kATa kara patte kA Ashraya le le jaise ki usa mUrkha ne kabhI sadguru kA Ashraya liyA hI nahI.n | kiM varNayAmi vimale bahubhiH prakAraiH sItApatervigata j~nAna visheSha sarvam | j~nAnaM tadevakusumaM cha yathA na bhojaM satyaMvadAmi cha tadA na sukhaM cha svapne || 26|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki he vimale! bahuta prakAra se mai.n kyA varNana karUe.N (jyAdA kyA kahUe.N basa itanA hI samajho)ki shrIsItApati jI ke sambandha binA nikhila j~nAna AkAshapuShpa ke samAna nirarthaka hai aura satya kahatA hUe.N ki vahAe.N para sukha svapna me.n bhI nahI.n hai jahAe.N shrIrAmajI pratiShThita nahI.n hai | \- iti shrImanmahArAmAyaNe umAmaheshvara saMvAde kSharAkSharanirakSharAtItabhedo dvaitAdvaita nirNayo nAma pa~nchAshatatamaH sargaH || 50|| \section{51} sampravakShyAmi jAnakyAH trayaH triMshatshaktayaH | nikaTe saMsthitA nityaM sarvAbharaNabhUShitAH || 1|| shrIrbhUlIlA tathotkR^iShTA kR^ipAyogonnatI tathA | j~nAnAparvI tathA satyA kathitA chApyanugrahA || 2|| IshAnA chaiva kIrtishcha vidyelA kAntilambinI | chandrikApi tathAkrUrA kAntA vai bhIShaNI tathA || 3|| kShAntA cha nandinI shokA shAntA cha vimalA tathA | shubhadA shobhanA puNyA kalA chApyatha mAlinI || 4|| mahodayAhlAdinIH cha shaktirekAdashatrikA | pashyanti bhR^ikuTIM tasyA jAnakyA nityameva cha || 5|| shivajI mAtA pArvatI se bole ki shrIjAnakI jI kI a.nsha jo 33 shaktiyA.n hai.n, unhe.n kahatA hU.N suno, jAnakIjI ke samakSha ye nitya rahatI hai.n . shrI 1, bhU devI 2, lIlA devI 3, tathA utkR^iShTa 4, kR^ipA 5, yogA 6, unnatI 7, j~nAnA 8, parvI 9, tathA satyA 10, anugrahA 11, IshAnA 12, kIrti 13, vidyA 14, ilA 15 krAnti 16, lambinI 17, chandrikA 18, tathA krUrA 19, kAntA 20, bhIShaNI 21, kShAntA 22, nandinI 23, shokA 24, shAntA 25 aura vimalA 26, shubhadA 27, shobhanA 28, puNyA 29, kalA 30, aura mAlinI 31, mahodayA 32, AhlAdinI 33, yaha taintIsa shaktiyAe.N shrIjAnakI jI kI bhukuTI dekhatI rahatI hai.n aura bhR^ikuTi ke dikhAne se saba koI apane apane kArya ko karatI hai.n | shrIshcha shrIH prerikA j~neyA bhUraNDAdhAra uchyate | lIlA bahuvidhA lIlA utkR^iShTotkarShaprerikA || 6|| kR^ipayA shubha kR^ipA samyagyogAyogAnvitA gatiH | unnatI mahatI vR^iddhiM j~nAnA vij~nAnaprerikA || 7|| karoti preraNaM samyak parvI jayaparAjayau | satyasya prerikA satyAnugrahArthA dayAguNAH || 8|| ye cha sarve jaganmadhye bhedA api sudustarAH | IshAnA prerikA teShAM vartate nAtra saMshayaH || 9|| yasho.adhikAriNI kIrtirvidyAvidyAdhikAriNI | sadvANI prerikelAsyAtkrAntA krAntivivarddhinI || 10|| yAni dhAmAni sarvANi shrIrAmasyAdbhutAni cha | guNAshchAnantarUpANi prerikeShAM vilambinI || 11|| shItaM prakAshayossamyak prerikA chandrikApi cha | krUratvaM prerikA krUrA manovAkkAyakarmabhiH || 12|| prerakA chobhayoH kAntA rAgamohau shubhAshubhau | prerikA bhIShaNI teShAM ye cha sarve bhayAdayaH || 13|| vartante prerikA kShAntA kShamA guNavisheShataH | nandinI cha tathA shaktiH sarvAnandapradAyinI || 14|| sampUrNa brahmANDa me.n shrI kI preraNA karanevAlI shrIdevI shakti hai.n 1. brahmANDa kI AdhAra bhUdevI shakti hai.n 2. sampUrNa lIlA kI preraka lIlA devI hai.n 3. saba utkarSha kI preraka utkR^iShTA shakti hai.n 4. sampUrNa kR^ipA kI preraka kR^ipA shakti hai.n 5. aShTA~Nga yogAdi kI preraka yogAshakti hai.n 6. sakala vR^iddhi kI preraka unnati shakti hai.n 7. j~nAna vij~nAna vairAgyAdi kI preraka j~nAnA shakti hai.n 8. jaya parAjaya kI preraka parvI shakti hai.n 9. satya kI preraka satyA shakti hai.n 10. dayAdika guNa kI preraka anugrahA shakti hai.n 11. sampUrNa dustara bhedo.n kI preraka IshAnA shakti hai.n 12. suyasha kI preraka kIrti shakti hai.n 13. sampUrNa vidyA kI preraka vidyA shakti hai.n 14. sadvANI kI preraka ilA shakti hai.n 15. sarva krAnti kI preraka kAntA shakti hai 16. aura tIna loka chaudaho.n bhuvana aura 108 vaikuNTha hai.n so saba shrIrAmajI ke dhAma hai.n aura bhagavAna ke asa~NkhyaguNa jo hai.n aura ve jitane rUpa dhAraNa karate hai.n, a.nsha kalA vibhUti AveshAdi ye sabhI vilambinI shakti dvArA pratipAdita kiyA jAtA hai 17. shIta prakAsha kI preraka chandrikA shakti hai.n 18. krUrA hai.n akrUra parantu sampUrNa krUratA kI preraka hai.n so krUrA shakti hai.n 19. saba rAga moha shubhAshubha kI preraka kAntA shakti hai.n 20. sakala bhaya kI preraka bhIShaNa shakti hai.n 21. kShamAguNa kI preraka kShamA shakti hai.n 22. Ananda kI preraka nandinI shakti hai.n 23| shokA svayaM vishokA cha lokAnAM shoka prerikA | shAntipradAyinI shAntA vimalA vimalAn guNAn || 15|| shubhadA sadguNAn shobhAM prerayanti cha shobhanA | puNyApuNyaguNopetA kalA bahukalAvatI || 16|| mAlinI vyApakAnsarvAnprerayechcha mahodayAn | vibhavaM prakR^itirbhaktiM vistArayati sarvataH || 17|| AhlAdinI mahA.a.ahlAdaM saMvarddhayati sarvadA | sve sve kAryye ratAssarvAH trayaH triMshachcha shaktayaH || 18|| yasminkAle bhavedyAsAM sItArAmAnushAsanam | tasminkAle prakurvanti sarvaM kAryyamasheShataH || 19|| ekaikAnAM sahasrANi varttate chopashaktayaH | vyApakAssarvalokeShu gaganamiva sarvataH || 20|| shokA shakti hai.n ashoka parantu sampUrNa brahmANDa bhara me.n shoka kI preraNA karatI hai.n 24. shAnti kI preraka shAntA shakti hai.n 25. vimalaguNa kI preraka vimalA shakti hai.n 26. sadguNa kI preraka shubhadA shakti hai.n 27. sundaratA kI preraka shobhanA shakti hai.n 28. puNya kI preraka puNyA shakti hai.n 29. sakalaguNa aura 64 kalA kI preraka kalAvatI shakti hai.n 30l sarvatra vyApakatA kI preraka mAlinI shakti hai.n 31. aura sampUrNa vibhava prakR^iti guNa ke aura bhakti kI preraka bhakti shakti hai.n 32. parama AhlAda jo brahmAnanda hai usakI preraka ahlAdinI shakti hai.n 33 . ye saba shakti apane\-apane kArya me.n rata rahatI hai.n jisa kAla me.n shrIsItArAmajI kI Aj~nA hotI hai usI kAla me.n sarva shakti sarva kArya ko visheSha pUrvaka karatI hai.n. ina saba shaktiyo.n kI hajAro.n hazAro.n upashakti arthAta Aj~nA pAlana karane vAlI dAsI hai.n so sarvaloka me.n AkAsha ke samAna vyApta ho rahI hai.n | \- iti shrImanmahArAmAyaNe umA maheshvara saMvAde eka pa~nchAshattamaH sargaH || 51|| \section{52} muhurmuhuH tvayAproktaM rAmanAma parAtparam | tadarthambrUhi bhosvAmin kR^itvAmapidayAMhR^idi || 1|| mAtA pArvatI sha~NkarajI se bolI.n \- he svAmI! Apane shrIrAma nAma ko parAtpara arthAta sakala brahma vAchaka nAmo.n se ati utkR^iShTa bAra\-bAra batAyA isalie apane hR^idaya me.n Apa mujha para dayA karake usa rAma nAma ke artha ko kahie | tvameva jagatAmmadhye dhanyA dhanyatarApriye | pR^iShTantvayA mahattattvaM rAmanAmArthamuttam || 2|| bhagavAna sha~Nkara bole \- isa jagata ke madhya tuma dhanyAtidhanya ho pArvatI! kyo~Nki tumane mahata tattva (parama tattva)shrIrAma nAma ke artha ko mujhase pUChA hai | vedAH sarve tathA shAstrAmunayashcha surarShabhAH | nAmnaH prabhAvamatyugraM te.abhijAnanti suvrate || 3|| bhagavAna shiva bole \- he suvrate pArvatI! shrIrAma nAma ke ati ugra prabhA ko R^igAdika chAro.n veda tathA Chaha darshano.n ke vettA mananashIla muni vR^inda sura shreShTha bR^ihaspati prabhR^iti jAnate hai.n | rAma evAbhi jAnAti kR^itsnaM nAmArthamadbhutam | iShadvadAminAmArthaM devi tasyAnukampayA || 4|| bhagavAna shiva kahate hai.n yadyapi vedAdi shAstra rAma nAma ke j~nAtA hai.n lekina ve kArya rUpa hone se pUrNarItyA rAma nAma ke j~nAtA nahI.n ho sakate hai.n kyo~Nki rAma nAma sabakA kAraNa hai ataeva he devi! isa rAma nAma ke adbhuta mahattva ko samyaka rUpa se shrIrAma hI jAnate hai.n aura unakI anukampA se arthAta kR^ipA se kuCha mai.n jAnatA hUe.N vahI tumase kahatA hUe.N use suno | koTi kandarpa shobhADhye sarvAbharaNabhUShite | ramyarUpArNaverAme ramanti sanakAdayaH || 5|| bhagavAna shiva rAma nAma kI pahalI nirukti arthAta artha batAte hai.n \- karo.Do.n kAmadevo.n kI shobhA se yukta sarvAbharaNabhUShita ramaNIya shobhA ke sindhu shrIrAma me.n sanakAdi maharShi vR^inda ramaNa karate hai.n | ataeva ramukrI.DA rAmanAmnaH pravartate | ramanti munayassarve nityaM yasyA~Nghri pa~Nkaje || 6|| shrIrAma jI ke charaNa kamalo.n me.n sabhI muni gaNa nitya ramate rahate hai.n isalie hI ramukrI.DA dhAtu se rAma nAma pravartita hotA hai | aneka sakhibhiH sAkaM ramate rAsamaNDale | ataeva ramukrI.DArAmanAmnaH pravartate || 7|| aneka sakhiyo.n ke sahita rAsamaNDala ke madhya shrIrAmajI ramaNa karate hai.n isalie ramukrI.DA dhAtu kA AchAryo.n ne rAma nAma ke vyutpatti hetu nirmANa kiyA hai | brahmaj~nAnanimagnopi janako yoginAM varaH | hitvA ramanti te rAme ramukkrI.DAtaeva vai || 8|| nikhila yogI vR^inda me.n shreShTha shrImithilesha janaka jI brahma dhyAna me.n nimagna hone para bhI usa brahmAnanda ko Cho.Dakara shrIraghunAtha jI ke paramAnanda me.n rama jAte hai.n isalie hI ramukrI.DA dhAtu kI sArthakatA rAma nAma se hotI hai | AbAlato virakto.ayaM yAmadagnirhariHsmR^itaH || sa eva ramate rAme ramukrI.DA tato.anaghe || 9|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki he anaghe! yAmadagni putra parashurAmajI vaha bAla virakta hone para bhI rAma rUpa me.n nimagna ho gae isa shrIrAma nAma ke artha se ramu krI.DA dhAtu sArthaka hotI hai | saptadIpeShu ye sarve sAdhavo.asAdhavo.apivA || videhakula sambhUtA ye cha sarve nR^ipottamAH || 10|| rAmarUpArNave bhUtvA ramitAstainijAnijA | dattAtmajo ramukrI.DA rAmasyaiva iti shrutiH || 11|| shiva jI kahate hai.n ki he pArvatI! sAto.n dvIpa me.n jitane sAdhu tathA asAdhu rAjA the aura videha kula me.n utpanna jitane nR^ipottama vIra the vo saba shrIrAma jI kI shobhA sindhu me.n nimagna hokara Anandita hokara apanI apanI kanyA shrIrAma jI ko arpaNa kara die isalie hI ramukrI.DA dhAtu se shrIrAma kI niShpatti hotI hai aisI sanAtanI shruti hai | rAkShasI ghorarUpA cha duShTatvAM karttumAgatA | sApyAsIdramitA rAme pativatkAmamohitA || 12|| ghora rUpA shUrpaNakhA rAkShasI duShTa bhAva kI ichChA se pa~nchavaTI me.n AI aura jaba usane shrIrAma rUpa ko dekhA to vaha mohita ho gaI aura shrIrAma jI ke sAtha pati bhAva se ramaNa karanA chAhA | chaturdasha sahastrAshcha rAkShasA kharadUShaNAH | mohitA rAmasadrUpe ramukrI.DAta_uchyate || 13|| chaudaha hazAra rAkShaso.n ke sahita kharadUShaNa bhI shrIraghunAtha jI ke sadrUpa ko dekhakara mohita ho gae isalie hI rAma nAma se utpanna ramu krI.DA dhAtu kahI jAtI hai | nAnA muni gaNAssarve daNDakAraNyavAsinaH | j~nAnayoga taponiShThA jApakA dhyAna tatparAH || 14|| muni veSha dharaM rAmaM nIlajI bhUta sannibham | ramanteyoShito bhUtA rUpaM dR^iShTvA maharShayaH || 15|| daNDakAraNya vAsI nAnA vesha vishiShTa muni gaNa yoga tapa niShTha tathA japa dhyAna parAyaNa hone para bhI jaba sajala nIla megha ke samAna muni bheSha dhAraNa kie hue shrIrAma rUpa ko dekhakara ekAeka mohita hokara strI bhAva se shrIrAma jI me.n ramaNa karanA chAhe | IShaddhAsa kR^ito rAmodR^iShTvA teShAmimAgatim | yuyandhanya tarAj~nAne saMsparshanahi sAmprati || 16|| una muniyo.n kI aisI sthiti dekhakara raghunAthajI kuCha he.Nsakara bole ki he R^iShi gaNa! Apa saba j~nAniyo.n me.n shreShTha gine jAte hai.n aura mai.n bhI avatAro.n me.n maryAdA puruShottama ginA jAtA hUe.N isalie isa kAla me.n merA sparsha nahI.n ho sakatA hai | mannideshAttapoyUyaM charadhvaM bho maharShayaH | ipsitAste bhaviShyanti dvApare varttate yuge || 17|| shrIrAma jI bole \- he maharShiyo.n! hamArI ichChA se Apa saba abhI tapa kare.n dvApara yuga me.n isa abhilAShA kI pUrti hogI | ramitArAma mUrttau te striyorUpAstapashcharan | ato devi ramukrI.DA rAma nAmnaivavarttate || 18|| shiva jI bole \- he devI ! jisa rAmamUrti me.n tapa karate hue bhI R^iShi loga strI rUpa bhAva se ramaNa karanA chAhe.n isI nimitta se krI.DArthaka ramu dhAtu rAma nAma se nirUpita hotA hai | ajarA naratanuM tyaktvArAmAllubdhAM vilokya saH | rAmaeva ramadbAlI ramukrI.DAta uchyate || 19|| vIra bAli rAma jI se ajara amara sharIra hone kA varadAna pAne para bhI sharIra kI AshA Cho.Dakara raghunAthajI ke charaNa kamala me.n hI ramaNa kiyA isa kAraNa se bhI ramu krI.DA dhAtu rAma nAma se niShpanna hotI hai | ramitA rAma sadrUpe rAkShasA rAvaNAdayaH | rAma ityAhave uktvA rAmamevAbhi sa~NgatA || 20|| rAvaNa Adi rAkShasa samUha raghunAthajI ke sadrUpa me.n ramaNa kara tathA samara me.n he rAma ! aisA sambodhana kara sharIra tyAga kara shrIrAmajI ko prApta ho gae | pare dhAmni gate rAme.ayodhyAyAM ye charAcharAH | rAme.apiramitA bhUtvA tachChAkamupajagmatuH || 21|| jaba raghunAthajI apane paradhAma ko jAne kI ichChA kie usa samaya shrIavadhavAsI tathA charAchara shrIrAma rUpa me.n magna hokara unake sAtha gamana kara gae | rAmanAmno visheSheNa ramukrI.DAM bhavatyataH | heturanyadramukrI.DAM shR^iNudhvaM sAvadhAnataH || 22|| isI kAraNa visheSha rUpa se rAma nAma se ramu krI.DA utpanna hotI hai kintu mai.n ramu krI.DA ke apara hetu ko bhI sunAtA hUe.N dhyAna se suno | vAchya vAchaka rAmasya kathitau nAma rUpiNau | rAma nAma paraM brahma ramitaM yachcharAchare || 23|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki shrIrAma pada me.n nAma aura rUpa kI dR^iShTi se vAchaka vAchya sambandha hai arthAta shrIrAma nAma lene para raghunAthajI kA rUpa hI dhyAna me.n AtA hai. yaha rAma nAma hI vaha parabrahma hai jo charAchara me.n ramaNa kara rahA hai | ramante munayoyasmin yoginashchordhvaretasaH | atodevi ramukrI.DA rAmanAmnaivavarttate || 24|| jina shrIrAma me.n muni samUha tathA UrdhvaretA naiShTika brahmachArI ramaNa kara rahe hai.n isalie hI shrIrAma nAma se ramu krI.DA dhAtu niShpanna hotI hai | poShaNaM bharaNAdhAraM rAmanAmnAjagatsu cha | ataeva ramukrI.DA parabrahmAbhidhIyate || 25|| samasta jagata kA AdhAra tathA bharaNa poShaNa karane vAlA yaha shrIrAma nAma hI hai isalie isa ramukrI.DA dhAtu se parabrahma kA abhidhAna hotA hai | aMshAMshairAmanAmnashcha trayaH siddhAbhavantihi | bIjamo~NkAra sohaM cha sUtrairuktamitishrutiH || 26|| shrIrAma nAma ke a.nsha arthAta rephAdi kalA se hI bIja, o~NkAra tathA soha.n yaha tIna siddha hote hai.n. yaha bAta shruti (veda)aura sUtra (pANinIya)me.n ukta arthAta prasiddha hai | kathametadvijAnAmi saMsiddhA rAmanAmataH | bIjamo~NkArasohaM cha svAmin kathayatattvataH || 27|| mAtA pArvatI shiva jI se bolI.n \- yaha mai.n kaise jAnUe.N ki shrIrAma nAma se praNava aura bIja tathA soha.n ye tIna siddha hote hai.n isalie he svAmin! mujhe tattva rUpa se batAie | nishchalaM mAnasaM kR^itvA sAvadhAnAchChR^iNu priye | guhyAdguhyataraM tattvaM vakShye.amR^itamayaM mudA || 28|| bhagavAna shiva mAtA pArvatI jI se bole \- he priye! tuma apane mana ko sthira karake merI bAta ko sAvadhAnapUrvaka suno. mai.n ba.De harSha se tumase isa amR^ita rUpa gU.Dhatama tattva ko kahatA hUe.N | rAma nAma mahAvidyAShaDbhirvastubhirAvR^itA | brahmajIva mahAnAdaistribhiranyadvadAmite || 29|| bhagavAna shiva bole ki yaha shrIrAma nAma rUpI mahAvidyA ChaH vastuo.n se AvR^ita hai \- brahma, jIva, mahAnAda aura isake atirikta anya vastu kA bhI mai.n varNana karatA hUe.N | svareNa vindunA chaiva divyayA mAyayApi cha | pR^ithaktvena vibhaktena sAmprataM shR^iNupArvati || 30|| punaH tIna vastu svara, bindu tathA divya mAyA yaha Chaha vastu shrIrAma nAma me.n hai . he pArvatI ! aba ina ChaH vastuo.n ke pR^ithaka bheda mai.n tumase kahatA hUe.N tuma dhyAna se suno | parabrahma mayorepho jIvo.akArashcha masya yaH | rasyAkAra mayonAdaH rAyAdIrghasvarasmR^itaH || 31|| rAma nAma me.n jo repha hai vaha parabrahmamaya hai (vAchya\-vAchaka sambandha se)aura makAra kA jo akAra hai vaha jIva svarUpa hai aura rakAra ke hrasva akAra nAda svarUpa hai phira dIrgha akAra svara svarUpa hai | makAraM vya~njanaM bindurhetu praNavamAyayoH | arddhaM bhAgAdukArasyAdakArAnnAdabhAginaH || 32|| rakAraM gururAkArastathA varNaviparyyaH | makAraM vya~njanaM chaiva praNavaM chAbhidhIyate || 33|| makAra jo vya~njana hai vaha bindu svarUpa hai. praNava kA hetu mAyA arthAta praNava divya mAyA svarUpa hai. varNa viparyaya sUtra se rakAra jo hai vaha akAra ho jAtA hai aura jo rAma kA akAra hai vaha ukAra ho jAtA hai aura jo makAra hai vaha makAra hI rahakara praNava kA abhidhAna kara detA hai | rAmanAmnaH samutpannaH praNavo mokShadAyakaH | rUpantattvamaseshchAsau vedatattvAdhikAriNaH || 34|| rAma nAma se hI mokShadAyaka praNava samutpanna huA hai aura veda tattva ke adhikArI loga isI rAma nAma ko tattvamasi kA rUpa arthAta kAraNa kahate hai.n | akAraH praNavesattvamukArashcha rajoguNaH | tamohala makAraH syAttrayo.aha~NkAra udbhavAH || 35|| aba shrIrAma nAmakArtha praNava ke tIno.n varNo.n ko triguNamaya dikhAte hai.n. prakR^iti kA kArya mahattattva trividha aha~NkAra maya hai vahI praNava kA prathama varNa akAra sattvaguNamaya hai aura dvitIya varNa ukAra rajoguNamaya hai tathA tIsarA hala makAra jo hai vaha tamoguNamaya hai. jaise mahattattva se hI triguNa utpanna hote hai.n usI prakAra shrIrAma nAma se udbhUta praNava ke tIno.n varNa triguNamaya hai.n | priye bhagavato rUpe trividho jAyate.api cha | viShNurvidhirharashchaiva trayo guNa vidhAriNaH || 36|| bhagavAna shiva bole ki he priye! ShaDaishvarya sampanna bhagavAna shrIrAmajI se trividha rUpa jAyamAna (prakaTa)hote hai.n \- brahmA jo rajoguNamaya hai.n, viShNu jo sattvaguNamaya hai.n tathA shivajI jo tamoguNamaya hai.n | charAchara samutpanno guNatraya vibhAgataH | ataH priye ramukrI.DA rAmanAmnaiva vartate || 37|| charAchara jagata inhI.n guNatraya (sata\-raja\-tama)inhI.n ke vibhAga se samyaka rUpa se utpanna hotA hai isalie ramu krI.DA dhAtu rAma nAma se hI niShpanna hotI hai | yathA cha praNavoj~neyo bIjaM tadvarNa sambhavam | sashabdena hakAreNa sohamuktaM tathaiva cha || 38|| jaise praNava rAma nAma se siddha hotA hai aura rAma varNa janya bIja siddha hotA hai usI prakAra sakAra aura hakAra sahita soha.n mantra bhI rAma nAma se hI siddha hotA hai | ityAdayo mahAmantrA vartante saptakoTayaH | AtmA teShAM cha sarveShAM rAma nAma prakAshakaH || 39|| praNavAdi sAta karo.Da mahAmantra jo kahe gae hai.n una sabakA AtmA svarUpa arthAta prakAshaka shrIrAma nAma hI hai | nArAyaNAdi nAmAni kIrtitAni bahUnyapi | samyagbhagavatasteShu rAmanAma prakAshakaH || 40|| nArAyaNAdi jitane bhagavannAma hai.n ve bahuta se shAstro.n me.n gAe gae hai.n kintu una sampUrNa nAmo.n ke satya prakAshaka (parama strota)shrIrAma nAma hI hai.n | ataH priye ramukrI.DA teShAmarthepravartate | sanakAdi phaNIshAdi rAmanAma bhajantyataH || 41|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki he priye! una nArAyaNAdi shabdArtha me.n ramu krI.DA dhAtu kA pravartana hotA hai isalie hI sanakAdika R^iShigaNa aura sheSha prabhR^iti mahAnubhAva isa rAma nAma ko bhajate hai.n | rAmanAmnoguNaishvaryaM sa~NkShepena prabhAShitam | rUpametat pratApaM cha rAmanAmnovadAmite || 42|| bhagavAna sha~Nkara bole ki shrIrAma nAma ke guNa aura aishvarya ko maine sa~NkShepa me.n tumase kahA, aba mai.n tumase shrIrAma nAma ke rUpa aura pratApa ke viShaya me.n kahatA hUe.N | shR^iNuShva paramaM guhyaM yaM na jAnanti kepi cha | kepi kepi vijAnanti rAmAnukroshataH priye || 13|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki isa parama gopya tattva ko koI nahI.n jAnatA. kevala koI\-koI hI isa parama guhya tattva ko shrIrAma jI ke anugraha se jAnate hai.n | tejorUpamayorephaH shrIrAmAmbaka ka~njayoH | koTi sUrya prakAshashcha parabrahma sa uchyate || 43|| shrI raghunAtha jI ke netra kamala kA teja rUpa repha hI karo.Do.n karo.Do.n sUryo.n ko prakAshita karatA hai isalie vaha repha hI parabrahma kahAtA hai | so.api sarveShu bhUteShu sahastrAre pratiShThitaH | sarvasAkShI jagadvyApI nityaM dhyAyanti yoginaH || 44|| vaha teja sabhI prANI mAtra ke sahastrAra (sira madhya ke agra bhAga me.n sahastradala kamala)me.n pratiShThita hai aura sarvasAkShI tathA jagata me.n vyApta hai usI teja kA yogijana nitya dhyAna karate hai.n | rAmasya maNDalasyaiva tejorUpaM varAnane | koTikandarpashobhADhyo rephAkArohividdhi cha || 45|| bhagavAna shiva bole ki he varAnane! raghunAthajI ke mukhamaNDala kA jo teja rUpa prakAsha hai vaha karo.Do.n kAmadevo.n kI shobhA se yukta hai use tuma repha kA hrasva akAra jAno | akArasyatadrUpaM cha vAsudevaH sa kathyate | madhyAkAro mahAtejaH shrIrAmasyaiva vakShasaH || 46|| aura hrasva akAra kA vaha rUpa vAsudeva pada se kahA jAtA hai phira shrIrAmajI ke vakShasthala kA jo mahAteja hai vaha rAma shabda ke madhyavartI dIrgha akAra ko dyotita karatA hai | so.apyAkAro mahAviShNorbalavIryya svarUpakam | sarveShAmevavishvAnAmAdhAratvaM cha viddhitam || 47|| vaha akAra bala aura vIrya ke svarUpa mahAviShNu kA vAchaka hai. yahI akAra sampUrNa jagata kA AdhAra hai | masyAkAro bhavedrUpaM shrIrAma kaTijAnunI | sopyAkAro mahAshambhuruchyate yo jagadguruH || 48|| aura makAra me.n jo akAra hai vaha shrIrAmajI ke kamara aura ghuTane kA teja hai aura yahI akAra mahAshambhu kahalAte hai.n jo jagadguru hai.n | ichChAbhUtaM cha rAmasya makAravya~njana~nchayat | tanmUla prakR^itirj~neyA mahamAyAsvarUpiNI || 49|| shrIrAma nAma me.n jo vya~njana makAra hai vaha raghunAthajI kI ichChA kA svarUpa hai aura usI ko mahamAyAsvarUpiNI mUla prakR^iti jAnanA chAhie | bhAShiteyaM ramukrI.DA guhyAdguhyatarAparA | anyaM prakAraM vakShye cha tvatto.ahaM chArulochane || 50|| bhagavAna sha~Nkara bole \- he chArulochane ! yaha gopya se gopyatara ramukrI.DA dhAtu kI vyAkhyA maine tumase kI aba tumase rAma nAma ke anya prakAra ke artho.n kA varNana karatA hUe.N | nArAyaNo rakAraHsyAdakAronirguNAtmakaH | makArobhaktirUpaH syAnmahAhlAdAbhidhAyini || 51|| rAma shabda me.n jo rakAra hai vaha nArAyaNa rUpa kA abhidhAna karatI hai aura madhyavartI AkAra nirguNa brahmeka svarUpa kA dyotana karatA hai aura makAra mahAhlAdadAyinI bhakti kA abhidhAna karatA hai | vij~nAnasthorakAraHsyAdakAroj~nAnarUpakaH | makAraH paramAbhaktI ramukrIDochyate tataH || 52|| rAma nAma kA jo rakAra hai vaha rAma jI ke vishuddha vij~nAna svarUpa hai. akAra shrIrAmajI ke j~nAna kA svarUpa hai. makAra rAma jI parama bhakti kA svarUpa hai. isalie hI rAma nAma se krI.DArthaka raM dhAtu niShpanna hotI hai | chidvAchakorakAraH syAtsadvAchyo.akAra_uchyate | makArAnandakaMvAchyaM sachchidAnandamavyayam || 53|| shrIrAma nAma kA rakAra chidvAchaka hai aura akAra jo hai vaha sadvAchaka hai aura makAra Ananda vAchaka hai isalie shrIrAma nAma tIno.n kAlo.n me.n abAdhita rUpa se sachchidAnanda brahma rUpa hai | rakArastatpadoj~nayastvaM pado.akAra_uchyate | makAro.asi pada.nj~neyaM tattvamasi sulochane || 54|| bhagavAna shiva bole ki he sulochane! veda me.n jo mahAvAkya \ldq{}tattvamasi\rdq{} hai vaha bhI shrIrAma nAma ke varNo.n se gatArtha hai. rakAra se tatpada kA j~nAna hotA hai. akAra se tva.n pada kA j~nAna hotA hai aura makAra se asi pada kA j~nAna hotA hai | brahmeti tatpadaMviddhi tvampadojIvanirmalaH | Ishvaro.asipadaproktastatomAyA pravartate || 55|| tattvamasi mahAvAkya me.n jo tatpada hai vaha brahma shrIrAmajI kA vAchaka hai aura tvampada nirmala jIva kA bodhaka hai aura phira asi pada dvArA Ishvara kA bodha hotA hai usI Ishvara se mAyA arthAta prakR^iti kA pravartana hotA hai | vedasAraM mahAvAkyaM tattvamasitatkathyate | rAmanAmnashcha tatsarvaM ramukrIDApravarttate || 56|| mahAvAkya jo tattvamasi hai vaha veda kA sAra bhAga kahalAtA hai aura vaha mahAvAkya rAma nAma me.n hI gatArtha hai isalie rAma nAma se hI ramu krI.DA dhAtu kA pravartana hotA hai | anyamprakAraM tvattobhaktyA shR^iNu vadAmyaham | sa~NkShepenaiva yadbhedaM kSharAkSharanirakSharaiH || 57|| bhagavAna shiva bole ki kShara akShara nirakShara dvArA anya prakAra ke jo bheda hai.n vaha sa~NkShepa me.n tumase mai.n kahatA hUe.N bhakti pUrvaka tuma use suno.n | vya~njanAchchakSharotpattI rakArAdbrahmachAkSharaH | rephonirakSharo brahma sarvavyApI nira~njanaH || 58|| vya~njana varNa se arthAta hala makAra se kShara kI utpatti hotI hai aura akAra se akShara brahma prakAsha karate hai.n aura repha se nirakShara brahma jo sarvavyApI hai.n aura nira~njana hai.n ve utpanna hote hai.n | kSharo.abhidhIyate mAyA brahmAtmanAtu chAkSharaH | paramAtmA parabrahma nirakShara itismR^itaH || 59|| kShara pada se mAyA kA abhidhAna hotA hai aura akShara pada se AtmA brahma arthAta aNuchetana samUha kA j~nAna hotA hai aura nirakShara pada se parabrahma paramAtmA kI niShpatti hotI hai sha | sakalA vyApinonityaM kSharAkSharanirakSharAH | rAmanAmno ramukrIDA pravINe.ataH samuchyate || 60|| kShara akShara nirakShara arthAta chita achita aura Ishvara yahI tIno.n pada brahmANDa me.n nitya vyApta rahate hai.n. bhagavAna shiva kahate hai.n ki he pravINe! isalie hI rAma nAma se ramu krI.DA dhAtu kahI jAtI hai | rAmanAmaguNAstvatto bhAShitAdevisUkShmataH | rAmanAma pratApa~ncha sAmprataM sUkShmataH shR^iNu || 61|| bhagavAna shiva bola ki he devI! tumase rAma nAma ke sUkShma guNo.n ko mai.nne kahA aba isa kAla me.n shrIrAma nAma ke pratApa ko sUkShmatA se mai.n varNana karatA hUe.N | rakAro.analavIjaMsyAdyesarve vaDavAdayaH | kR^itvAmanomalaMsarvaM bhasmakarmaM shubhAshubham || 62|| va.DavAgni jaTharAgni Adi jitanI agni jagata me.n hai.n sabakA kAraNa repha hI phira agni bIja jo repha hai usakA japa manomala ko jalA kara shubhAshubha karma ko bhI bhasmIbhUta kara detA hai | akArobhAnubIjaMsyAdvedashAstra prakAshakam | nAshayatyeva saddIptyA yAvidyA hR^idaye tamaH || 63|| veda shAstra prakAshaka bhAnu arthAta sUrya ke bIja akAra hai.n aura vaha akAra apanI sat dIpti ke prakAsha dvArA jana mana ke avidyA rUpa tamasa kA nAsha karatA hai | makAraM chandrabIjaM cha sadambuparipUraNam | tritApaM harate nityaM shItalatvaM karoti cha || 64|| sadambu paripUrita chandra bIja makAra trividha tApa arthAta Adhidaivika Adhibhautika AdhyAtmika tApa ko dUra kara shItala karatA hai arthAta jIva ke svarUpa gata jo guNAShTaka hai usako prakaTa karatA hai | rakAro hetu vairAgyaM paramaM yachcha kathyate | akAro j~nAnahetushcha makAro bhakti hetukaH || 65|| triguNa siddhi paryanta jo tyAga de use para vairAgya kahate hai.n usakA kAraNa shrIrAma shabda gatArtha jo repha hai vaha hai aura samasta j~nAna kA hetu akAra hai aura bhakti kA kAraNa makAra ko jAnanA chAhie | ato devi ramukrIDA rAmanAmnaH samuchyate | samyak shR^iNu pravINetvaM hetumanyadvadAmite || 66|| isalie he devi! rAma nAma se hI samyaka rUpa se ramu krI.DA dhAtu kahI gaI hai. he pravINe! aba samyaka rUpa se jo mai.n anya hetu kahatA hUe.N vaha suno | vede vyAkaraNe chaiva ye varNasvarAsmR^itAH | rAmanAmnaiva te jAtAH sarve vai nAtra shaMsayaH || 67|| bhagavAna shiva apara hetu batAte hai.n ki samasta veda tathA vyAkaraNa me.n hakArAdika vya~njana varNa aura akArAdika svara samudAya jo kahA hai ve sabhI shrIrAma nAma se hI jAyamAna (prakaTa)hai.n isame.n koI sa.nshaya nahI.n hai | rakAro mUrdhni sa~nchArastrikUTyAkAra uchyate | makAro.adharayormadhye lome lome pratiShThitaH || 68|| rakAra jo hai vaha mUrdhA me.n sa~nchAra karatA hai aura akAra trikuTi sa~nchAraka kahA gayA hai phira makAra dono.n oShTha ke madhya sa~nchAraka kahA gayA hai isalie yaha varNatraya samudAya roma roma me.n pratiShThita hai.n | rakAroyoginAndhyeyo gachChanti paramaM padam | akAro j~nAninAM dhyeyaste sarve mokSharUpiNaH || 69|| shrIrAma shabda gata jo repha hai vaha yogiyo.n kA dhyeya arthAta dhyAna kA lakShya hai jisa lakShya me.n mana ko ekAgra kara ke parama pada arthAta shrIsAketa dhAma ko yogijana jAte hai.n aura AkAra dhyeya j~nAniyo.n kA hai jisa dhyeya ke prabhAva se ve sabhI j~nAnI mokSha svarUpa hote hai.n arthAta jIvana mukta kahalAte hai.n | pUrNa nAma mudA dAsA dhyAyantyachala mAnasA | prApnuvanti parAmbhakti shrIrAmasya samIpatAm || dAsya rasa niShTha mahAtmA vR^inda Ananda ke sahita achala mana se pUrNa rAma nAma kA dhyAna karate hai.n isalie una dAsya bhAva niShTho.n ko shrIrAma jI kI sAmIpya parAbhakti prApta hotI hai | antarjapanti ye nAma jIvanmuktA bhavantite | teShAM na jAyate bhaktirna cha rAma samIpakaH || 71|| vaikharI parA pashyantI Adi kisI vANI kA avalamba na lekara antara niShTha hokara jo nAma japate hai.n so jIvana mukti ko prApta hote hai.n kintu unako rAmasamIpakAriNI bhakti nahI.n milatI hai | jihvayApyantareNaiva rAmanAma japanti ye | teShAM chaiva parAbhaktirnityaM rAma samIpakA || 72|| antaH karaNa aura jihvA dono.n se jo rAma nAma kA jApa karate hai.n unhe.n shrIrAma jI kI sAmIpyakAriNI nityaparAbhakti prApta hotI hai | yogino j~nAnino bhaktAH sukarma niratAshcha ye | rAmanAmni ratAH sarve ramukrIDAta eva vai || 73|| yogI, j~nAnI, bhakta aura karmakANDa me.n jo nirata hai.n ye chAro.n prakAra ke sAdhaka shrIrAma nAma me.n rata rahate hai.n isalie ramu krI.DA dhAtu rAma nAma se niShpanna hai | shR^iNuShva mukhya nAmAni vakShye bhagavataH priye | viShNurnArAyaNaH kR^iShNo vAsudevo hariH smR^itaH || 74|| bhagavAna shiva bole \- he priye ! bhagavAna ke jo kuCha mukhya nAma hai.n ve hai.n viShNu nArAyaNa kR^iShNa vAsudeva aura hari | brahmavishvambharo.ananto vishvarUpaH kalAnidhiH | kalmaShaghno dayAmUrtiH sarvagaH sarvasevitaH || 75|| brahma, vishvambhara, ananta, vishvarUpa, kalAnidhi, kalmaShaghna, dayAmUrti, sarvaga aura sarvasevita ityAdi bhagavAna ke mukhya nAma hai.n | parameshvara nAmAni santyanekAni pArvati | ekAdekaM mahAsvachCha muchchArANAnmokShadAyakam || 76|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki he pArvatI ! parameshvara pada vAchya raghunAthajI ke guNa ko darshAne vAle aneko.n nAma hai.n arthAta asa~Nkhya nAma hai.n aura sabhI eka se eka, parama nirmala aura uchchAraNa karane para mokSha ko pradAna karane vAle hai.n | nAmnAmeva cha sarveShAM rAmanAma prakAshakaH | grahANAM cha yathA bhAnurnakShatrAnAM yathAshashI || 77|| nArAyaNa kR^iShNAdika nikhila nAma samUho.n ke parama prakAshaka shrIrAma nAma usI prakAra hai.n jaise ma~NgalAdika graho.n ke prakAshaka sUrya bhagavAna hai.n aura jaise nakShatro.n ke prakAshaka chandramA hai.n | nirjarANAM yathA shakro narANAM bhUpatiryathA | yathA lokeShu golokaH sarayUnimnagAsu cha || 78|| bhagavAna shiva jI rAma nAma ko sabhI nAmo.n se adhika aneka upamAo.n dvArA dikhAte hai.n. jaise sabhI devo.n me.n indra hai.n aura naro.n ke madhya me.n chakravartI hai.n aura akhila loko.n ke madhya golokastha sAketa hai aura jaise nadiyo.n ke madhya shrIsarayU jI hai.n | kavInAM cha yathAnanto bhaktAnAma~njanIsutaH | shaktInAM yathA sItA rAmobhagavatAmapi || 79|| shrI rAma nAma sabhI nAmo.n me.n kaise shreShTha hai? jaise sabhI kaviyo.n me.n bhagavAna sheSha hai.n aura bhakto.n me.n shrIhanumAnajI shreShTha hai.n, shaktiyo.n me.n jaise shrIjanaka kishorIjI shreShTha hai.n aura sabhI avatAro.n ke madhya jaise shrIrAma shreShTha hai.n | bhUdharANAM yathA meruH sarasAM sAgaro yathA | kAmadhenurgavAmmadhye dhanvinAM manmatho yathA || 80|| jaise parvato.n ke madhya sumerU parvata shreShTha hai aura saro.n ke madhya me.n sAgara shreShTha hai aura gAyo.n ke madhya kAmadhenu shreShTha hai, aura dhanuSha dhAriyo.n ke madhya jaise kAmadeva shreShTha hai usI prakAra sabhI bhagavannAmo.n ke madhya shrIrAmanAma shreShTha hai | pakShiNAM vainateyashcha tIrthAnAM puShkaro yathA | ahiMsA sarva dharmAnAM sAdhutve.api dayA yathA || 81|| pakShiyo.n ke madhya jaise vainateya garu.DajI shreShTha hai.n aura tIrtho.n ke madhya jaise puShkararAja shreShTha hai.n aura saba dharmo.n ke madhya jaise ahi.nsA shreShTha hai aura sAdhutA ke lakShaNa me.n sabase shreShTha jaise dayA hai | medanI kShaminAM madhye maNInAM kaustubho yathA | dhanuShAM vai yathA shAr~NgaH khaDgAnAM nandako yathA || 82|| kShamA karane me.n jaise bhUmi shreShTha aura maNiyo.n me.n jaise kaustubha maNi shreShTha hai, dhanuSho.n me.n jaise shAra~Nga dhanuSha shreShTha hai aura khaDgo.n me.n jaise nandaka talavAra shreShTha hai usI prakAra saba nAmo.n me.n shrI rAma nAma shreShTha hai | j~nAnAnAM brahmaj~nAna~ncha bhaktInAM premalakShaNA | praNavaH sarvamantrANAM rudrAnAmahameva cha || 83|| samasta j~nAno.n me.n brahmaj~nAna shreShTha hai aura bhakti me.n jaise premAbhakti shreShTha hai, mantra samUha me.n jaise praNava shreShTha hai aura jaise sabhI rudro.n me.n mai.n shreShTha hUe.N vaise hI shrIrAma nAma sabhI nAmo.n me.n shreShTha hai | kalpadrumashcha vR^ikShANAM yathA yodhyApurIShu cha | karmaNAM bhagavatkarma akArashcha svareShvapi || 84|| jaise sabhI vR^ikSho.n me.n kalpa vR^ikSha shreShTha hai aura puriyo.n ke madhya jaise ayodhyA shreShTha hai usI prakAra sabhI karmo.n me.n bhagavatsambandhI karma shreShTha hai.n aura sabhI svara sa.nj~naka varNo.n me.n jaise akAra shreShTha hai usI prakAra sabhI nAmo.n me.n shreShTha shrIrAma nAma hai | kimatra bahunoktena samyagbhagavataH priye | nAmnAmeva cha sarveShAM rAmanAma parammahat || 85|| bhagavAna shiva jI bole \- he priye! yahAe.N para bahuta kahane se kyA sha? tuma yaha achChI prakAra jAna lo ki sabhI bhagavAna ke nAmo.n me.n parama shreShTha yaha shrIrAma nAma hI hai | shabdAnAM chaiva sarveShAM rAmashabdaH paromahAn | idaM tvayA kathaM proktaM me tadartha vada prabho || 86|| mAtA pArvatI bolI.n ki he prabho! sampUrNa shabdo.n me.n shrIrAma shabda hI parama shreShTha hai yaha Apa kaise kahe isalie Apa bAkI nAmo.n ke artha ko bhI mujhase kahie tAki mai.n shrI rAma nAma ko para jAna sakUe.N nAmnAmarthamahandevi sa~NkShepana vadAmite | shabdA bhagavato.anekA guNArthA koTikoTayaH || 87|| bhagavAna shiva bole ki he devi! apara nAmo.n ke artha ko mai.n sa~NkShepa se kahatA hU.n tuma usako suno. raghunAthajI ke jo karo.Do.n karo.Do.n nAma hai.n ve saba guNo.n ke vidhAyaka hai.n | nArAsvapsu gR^ihaM yasya tena nArAyaNaH smR^itaH | jIvanArAshrayoyo.asti tena nArAyaNo.api cha || 88|| aba bhagavAna shiva raghunAtha jI ke guNa darshaka nArAyaNa nAma kA artha kahate hai.n ki nara pada vAchya sanAtana dvibhuja paramAtmA jo hai usase nAra arthAta jala kI utpatti hotI hai usI jala me.n jisakA ayana hai usI ko nArAyaNa kahate hai.n arthAta nAra rUpI jIva samUha ke jo Ashraya hai.n ve hI nArAyaNa pada vAchya hai.n | sarve vasanti vaiyasminsarvasmin vasate.apivA | tamAhurvAsudeva~ncha yoginastattvadarshinaH || 89|| vAsudeva shabda kA artha yaha hai ki jisame.n sampUrNa vishva nivAsa kare athavA sampUrNa vishva me.n jo vAsa kare usako tattvadarshI yogI jana vAsudeva shabda vAchya tattva batAte hai.n | vyApako.apihiyonityaM sarvasmi~ncha charAchare | viSha praveshane dhAtorviShNurityabhidhIyate || 90|| jo sampUrNa charAchara arthAta ja.Da chetanAtmaka sa.nsAra me.n nitya hI vyApaka ho use viShNu kahate hai.n. isalie jo sarva jagata me.n praviShTa ho usake lie hI viSha praveshane dhAtu se viShNu shabda kA abhidhAna hotA hai | kR^iShirbhUvAchakashchaivaNashcha nirvR^iti vAchakaH | tayoraikAM mahAvidye kR^iShNa_ityabhidhIyate || 91|| he mahAvidye ! kR^iShNa shabda me.n kR^iSha pada bhUvAchaka arthAta sattA vAchaka hai aura Na yaha pada Ananda vAchaka hai yaha dono.n pada milane se kR^iShNa shabda niShpanna hotA hai aura sattA sampAdaka yaha bodha hotA hai | kathyate saharirnityaM bhaktanA~Nklesha nAshanaH | bharaNaM poShaNaM chaiva vishvambhara iti smR^itaH || 92|| jo bhakto.n ke klesha kA nAsha kara dete hai.n unhe.n hI hari kahA jAtA hai aura jo samasta vishva kA bharaNa poShaNa karate hai.n unhe.n vishvambhara kahA jAtA hai | vAyuvadgaganepUrNe jagatAMhi pravarttate | sarvaM pUrNaM nirAkAraM nirguNaM brahma uchyate || 93|| jo AkAshavata rUpa se gagana me.n akhaNDa rUpa se pravartita hokara bhI pUrNa aura nirAkAra hai usI ko nirguNa brahma kahate hai.n | yasyAnantAni rUpANi yasya chAntaM na vidyate | shrutayo yaM na jAnanti sopyananto.abhidhIyate || 94|| jisake rUpa guNa ananta hoM aura jise shruti bhI sA~NgopA~Nga na jAna sake use ananta kahA jAtA hai | yo virATastanurnityaM vishvarUpamathochyate | kalAvaidhiShThitA sarvA yasminniti kalAnidhiH || 95|| yaha sampUrNa virATa jagata nitya rUpa se jinakA sharIra hai unhe.n vishvarUpa kahate hai.n aura sampUrNa kalAo.n ke jo svAmI hai.n unhe.n hI kalAnidhi kahate hai.n | sarvANi chaiva nAmAni mayAproktAni yAni cha | sachchidAnandarUpAni nAmAnyetAni sarvasaH || 96|| bhagavAna shiva bole ki he girije! ye jitane nAma mai.nne tumase varNana kie hai.n ve sabhI sachchidAnanda svarUpa hai.n | parantu nAma bhedA~ncha sa~NkShepe na vadAmite | sachchidAnandarUpaishcha tribhirebhiH pR^ithak pR^ithak || 97|| parantu sata chita Ananda yaha tIno.n bhAgo.n ko pR^ithaka\-pR^ithaka kahakara sa~NkShepa me.n varNana karatA hUe.N | varttate rAma nAmedaM pUrNantattva trayAtmakam | nAmAnyetAnyanekAni mayoktAni cha pArvati || 98|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki he pArvatI! rAma nAma sadA hI sata, chita aura Ananda ina tIno.n tattvo.n se paripUrNa rahatA hai aura rAma nAma se bhinna bhagavadvAchaka aneko.n nAma jo mai.nne tumase varNana kiyA hai unakA bheda suno | kasmi~nchinmukhya AnandaH satya~ncha gauNamuchyate | kasmi~nchitsanmukhyaM cha gauNaM chAnandamuchyate || 99|| shrIrAma nAma se alaga jo anya nAma hai.n uname.n kisI nAma me.n Ananda mukhya hai to satya gauNa hai aura kisI me.n satya mukhya hai to Ananda gauNa hai | nAmabhedaM vadAmyanyaM pravINe shR^iNu bhaktitaH | anyAni yAni sarvANi nAmAni sAkSharANi cha || 100|| bhagavAna sha~Nkara bole ki he pravINe! anya nAmo.n kA shrIrAma nAma se eka aura bheda mai.n tumhe.n batAtA hU.n use bhaktipUrvaka suno. shrIrAma nAma se bhinna jitane bhI anya nAma hai.n ve sabhI sAkShara arthAta varNAtmaka hai.n | nirvarNaM rAmanAmedaM kevalaM cha svarAdhipam | mukuTaH kShatraM sarveShAM makAro repha vya~njanam || 101|| yaha jo shrI rAma nAma hai yaha nirvarNa hai arthAta varNAtmaka na hokara sphoTAtmaka hai aura svara tathA vya~njana dono.n varNa samUho.n kA eka mAtra svAmI hai. shrIrAma nAma me.n jo vya~njana hala makAra anusvAra rUpa hokara sampUrNa akSharo.n ke shiro bhAga me.n mukuTa ke samAna virAjatA hai aura repha (dharma Adi shabda me.n)Chatra ke tulya pratiShThita hai | rAmanAmamayA sarve nAmavarNA prakIrtitA | ataeva ramukrIDA nAmnAmIshaH pravartate || 102|| jitane bhI nAma hai.n unake jo varNa hai.n ve sabhI rAmanAmamaya hai.n arthAt rAma shabda janya hai.n isalie ramu krI.DA dhAtu ko niShpanna karane vAlA shrIrAma nAma sabhI bhagavannAmo.n kA svAmI hai | koTi tIrthAni dAnAni koTi yoga vratAni cha | koTi yaj~na japAshchaiva tapasaH koTi koTayaH || 103|| koTi j~nAnaishcha vij~nAnaM koTi dhyAna samAdhibhiH | satyaM vadAmi taistulyaM rAmanAma pravarttate || 104|| tIrtha, dAna, yoga, vrata, yaj~na, japa, tapa aura koTij~nAna vij~nAna tathA koTi\-koTi dhyAna samAdhi ke tulya shrIrAma nAma hai arthAta shrIrAma nAma ke japa se ina sabakA phala mila jAtA hai pArvatI! mai.n satya satya kahatA hUe.N | parAvANyA bhajennityaM rAma nAma parAtparam | tyaktvAmohaM cha mAtsaryaM vAkyaM chaivAnatantathA || 105|| moha matsara asata bhAShaNa ko tyAga kara vANI se parAtpara shrIrAma nAma ko bhajanA chAhie | hR^inmalaM krodhakAmAdi lobhamaj~nAnameva cha | rAgadveShaM cha dussa~NgaM tyaktvA durvAsanAmapi || 106|| sarvendriya jito bhUtvA pUto bAhyAntarastathA | itthaM nAma japennityaM rAmarUpo bhavennaraH || 107|| hR^idaya ke mala kAma krodha lobha aura aj~nAna rAga dveSha aura dussa~Nga tathA durvAsanA ko bhI tyAga kara sabhI indriyo.n ko jIta kara bhItara bAhara se shuddha hokara isa prakAra jo nitya rAma nAma ko japate hai.n ve shrIrAma rUpa ho jAte hai.n arthAta sArUpya mokSha ko prApta karate hai.n | rahaH paThatiyo nityametatkamalalochane | sarva dhyAna phalaM tasya kalAM nArhatiShoDashIm || 108|| bhagavAna shiva bole ki he kamalalochane! jo puruSha nitya hI ekAnta chitta hokara isakA pATha kare~Nge usa puruSha ke sampUrNa dhyAnAdi sAdhana kA phala isakI solahavI.n kalA ke barAbara bhI nahI.n ho sakatA hai | shaThAya para shiShyAya viShayADhyAya mAnine | nadAtavyaM nadAtavyaM shrIrAmopAsakaM vinA || 109|| bhagavAna shiva bole ki shrIrAmopAsako.n ko Cho.Da kara para shiShya athavA shaTha viShayI abhimAniyo.n ko nahI.n denA chAhie nahI.n denA chAhie | yadi dAtavyamanyeShAM sadyomR^ityuH prajAyate | mahatAmeva cha sarveShAM jIvanaM prochyate.apyataH || 110|| bhagavAna shiva kahate hai.n ki yaha rahasya sabhI mahAnubhAvo.n kA jIvana dhana hai isalie anadhikArI ko ise dene se sIdhe mR^ityu ho jAtI hai aura adhikArI ko dene se amR^ita ke sadR^isha lAbha milatA hai | \- iti shrImanmahArAmAyaNe umAheshvara saMvAde shrIrAmanAmnomahattva kathana nAma dvipa~nchAshat sargaH || 52|| || shrIsItArAmAbhyAmarpaNamastu || isame rAma ke charaNachihna, rAmabhakta kI prApti ke upAya, rAmabhaktoM ke lakShaNa, dhanR^iShabANa dhAraNa kI vidhi, parAtparatama brahmarAma, ekamAtra sakhIbhAva se upAsanA kI sabhAvatA, sItA kI AhlAdinI ityAdi tetIsa shaktiyA.N tathA unameM se pratyeka kI eka-eka sahasra upashaktiyA.N baNita haiM. isame bhI rAma kI rAsalIlA kA varNana hai | hindutva me mahArAmAyaNa kI ninnAnave rAsalIlAoM kI charchA hai | ## In this text of five chapters, the footprints of Rama, measures to attain Rama devotion, characteristics of Rama devotees, the method of holding a bow, the Supreme Lord Brahma, the gathering of worship with the only friend, the joy of Sita, etc. It also describes Rama's Raslila. In the book "Hindutva" by Ramdas Gaur, there is a discussion of nineteen rasalilas of Maharamayana (archive.org/details/in.gov.ignca.19051/page/n149/mode/1up.) Only five chapters given here are available till today, according to a book "Ram Bhakti Shakha page no. 468" archive.org/details/in.ernet.dli.2015.480197/page/n485/mode/1up this complete scripture has around 350,000 shlokas. And it's manuscripts is available at 'Kashmir Rajkiye Pustakalaya' and at Royal House of Kullu. Encoded and proofread by Mrityunjay Rajkumar Pandey \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}