% Text title : Shantivilasah by Neelakantha Dikshita % File name : shAntivilAsaH.itx % Category : shiva, nIlakaNThadIkShita % Location : doc\_shiva % Author : Nilakantha Dikshitar % Latest update : March 13, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. ShAntivilasah ..}## \itxtitle{.. shAntivilAsaH ..}##\endtitles ## || shrIH || vaMshe kasminnajaniShi kayoH putnatAmagrahIShaM katyauShaM tadapi katidhA tachcha sadbhayaH katibhyaH | kiM nAdrAkShaM vyasanamapi vA kiM sukhaM nAnvabhUvaM nopAraMsIttadapi hR^idayaM kIdR^isho me vipAkaH || 1|| pAdau me staH paramachaturau kIkaTAneva gantuM vAgapyAste nibhR^itamanR^itAnyeva vaktuM vachAMsi | mImAMsante mama cha matayo doShadR^iShTau pareShAM pA~NgurmUkaH pashurapi bhavAmyAtmanIne tu kR^itye || 2|| yAmArAddhuM na gaNitamidaM jIvitaM vA dhanaM vA yasyAH prItirmanasi kalitA jyAyasI mokShato.api | saivedAnIM vayasi chalite samprahINe cha vitte tUlAyApi tripurahara mAM manyate naiva bhAryA || 3|| kR^itvA pApAnyapi khalu mayA poShitAH shaishave ye nidrAhArAvapi vijahatA shikShitA ye kalAsu | prAdurbhUtAH svayamiva hi te prAktanAdR^iShTalabdha\- praj~nonmeShA iva cha tanayA na smarantyAtmano.api || 4|| dArAH putrAH paramasuhR^ido bAndhavAH ki~NkarA vA svapnAvasthAsvapi cha virahaM ye mayA ne kShamante | atyAsanne tapanatanayasyAj~nayA dUtavarge teShveko.api smarahara na me gantumanvasti jantuH || 5|| rAj~no bhR^ityA yadi parichitA deshikasyaiSha lAbho rAjadvAre yadi khalu gataM naimishe tatpraviShTam | rAjA dR^iShTo.atha cha yadi paraM brahma sAkShAtkR^itaM ta\- tyakto deho yadi nR^ipakule mAdR^ishAM so.apavargaH || 6|| yattIrthAnAmaTanamatha yatpUjanaM devatAnA\- miShTApUrtavyasanamapi yadyachcha dAkShyaM kalAsu | arthaprAptyaupayikamakhilaM jAyate mAdR^ishAM ta\- tte chApyarthA dharaNisharaNA bhUmibhR^itsAtkR^itA vA || 7|| A kaumArAdgurucharaNashushrUShayA brahmavidyA\- svAsthAyAsthAmahaha mahatImarjitaM kaushalaM yat | nidrAhetonishi nishi kathAH shR^iNvatAM pArthivAnAM kAlakShepaupayikamidamapyAH kathaM paryaNaMsIt || 8|| ChAyA toyaM vasanamashanaM vAhanaM dIpikA vA ketuM yasminkila na sulabhaM ki~nchidapyeShu martyaiH | tasmindUre pathi tanubhR^itAM sarvathaivAbhigamye prasthAnArhaM kamapi tu vidhiM ghasmarA na smarAmaH || 9|| AkarNyante tapanatanayagrAmasaMlApaghoShA mandaM mandaM hasati nihitaH kAlapAsho.api kaNThe | ApR^ichChyante kR^itajigamiShAsambhramAH prANavAtA naivedAnImapi viShayavaimukhyamabhyeti chetaH || 10|| chakShuShyandhe chalati dashane shmashruNi shvetamAne sIdatya~Nge manasi kaluShe kampamAne karAgre | dUtairetairdinakarabhuvaH shashvadudbodhyamAnA\- svAtuM dehaM tadapi bhiShajAmeva sAntvaM vadAmaH || 11|| shAnto vahnirjaTharapiThare saMsthitA kAmavArtA dhAvaM dhAvaM dishi dishi shanairindriyAshvA nipetuH | evaM daivAduparamamagAdeSha me vairivarga\- shchetastvekaM na vashamayate kiM karomi kva yAmi || 12|| nAnopAyairdishi dishi dhanAnyarjayitvA vyayitvA samyaksampAditamidamaho sthaulyamekaM sharIre | shrutvA shrutvA bahujanamukhAdAyuShaitAvatApi prAptaM darshAvadhitimiravadgADhamaj~nAnamekam || 13|| kekShante mAM kvachana shayitaM ki~NkarA daNDapANe\- rIkShantAM vA tadapi mayi kiM kuryuruddAmavR^itte | kuryuH ki~nchitprasabhamapi vA ghAtayiShyAmi rAj~ne\- .atyantardhairyaM paramiha vahannantakaM na smarAmi || 14|| vedA vA syurvitathavachanA vismaredIshvaro vA dharmAdharmasthitivirachanAmantako vA mR^iShA syAt | nityo vA syAmahamiti bahUnullikhantaH samAdhI\- nmedovR^iddhayA muditamanasaH sarvato nirvR^itAH smaH || 15|| yAme yAme galati vapuShaH sraMsate sandhibandhaH shvAse shvAse.api cha vichalati kShIyate dIrghamAyuH | bhukte bhukte.api cha sukhalave lupyate puNyarAshiH kR^itye kR^itye niravadhi punarvardhate pAtakaM naH || 16|| gantavyo.adhvA sakaladuravasthAnasampAtabhUmi\- rgatvA dR^ishyastribhuvanajanAyuShkalAntaH kR^itAntaH | dR^iShTvA labhyA nirayajanitA yAtanA naikabhedA vismR^ityedaM nikhilamapi tu vyarthamAyurnayAmaH || 17|| kAle kAle na kimupanataM bhu~njate bhojyajAtaM gR^ihNantyambho na kimatha na kiM saMvishanti kShapAsu | puShNanti svAnna kimu pR^ithukAnstrIShu kiM no ramante kR^ityAkR^ityavyapagatadhiyAM kastirashchAM cha bhedaH || 18|| kR^ichChrAllabdhaM dhanamapi shatAMshAdhikaprAptilobhA\- tpatre ki~nchillikhitamupalabhyaiva sarvaM tyajAmaH | shAstraiH siddhe bahushataguNAdhikyalAbhe paratra vyarthAsha~NkAkaluShamanaso notsR^ijAmo.arthalesham || 19|| jIrNe rugNe vikalakaraNe shatrubhirvA gR^ihIte svasminko.artho bhavati sukhadaH kashcha kAmaprasa~NgaH | mA bhUdetatsakalamathavA svAyuShaH kiM pramANaM nishchityaivaM duritanichayashchIyate nirvisha~NkaiH || 20|| AyAntyagre nanu tanubhavA uttamarNA iveme shayyAlagnAH phaNabhR^ita ivAbhAnti dArA idAnIm | kArAgehapratimamadhunA mandiraM dR^ishyate me tatra sthAtuM prasajati mano na kShaNaM na kShaNArdham || 31|| jAtaM jAtaM gatamapi gataM bAlyato laulyato vA netaHstheyaM kShaNamapi gR^ihe mu~nchataH ko muhUrtaH | ityatyantavyavasitadhiyo niHsaranto.api gehA\- dAvartante jhaTiti rudatAM sAntvahetoH shishUnAm || 22|| naiva brUmo vayamatithayo.abhyAgatA bandhuvargA dInAnAthAH suhR^ida iti ye teShu kAryA dayeti | yaM tvaM poShyaM manasi kuruShe nityamAtmAnamekaM janmanyasminniva bibhR^ihi taM sarvadetyullapAmaH || 23|| ko nu vyAsaH ka iva sa manuH ko nvasau yAj~navalkyo yairuddhuShTaM hitamasakR^idasmAsu pitreva putre | pashyAmastAnnirupadhikR^ipAsAgarA.NllokabandhU\- npashyAmo.asmAnniravadhitamaHkShmAdharAnbrahmabandhUn || 24|| yattAmisra narakakuhare yadbahishchakravAlA\- dyatpAtAle yadapi dharaNau vArShikIShu kShapAsu | rUDhaM gADhaM tama iti samastaM cha tachchintyamAnaM nAsmAkAntaHkaraNatamaso dAsabhAve.api yogyam || 25|| sarvAnarthaprathamakaraNe sarvabhAvairjihAsye dehe moho yadi pariNataH poShaNIyo mayeti | AstAmevaM vapuridamivAgAmi chAsmAkameve\- tyeShApyAstAM matiriti paraM dharmashAstreShu ghoShaH || 26|| kAmI kAmavraNaparigataH kAminIreva hitvA bhu~Nkte pashchAdapagatabhayaM kAminInAM sahasram | ittha~NkAraM viShayasukhabhogaikatAnairnaraira\- pyasmindehe katipayadinAnyeSha bhogo vivarjyaH || 27|| nyAyyAdarthAdapi kimadhikaM labhyamunmArgavR^ittyA vaidhAdannAdapi kimadhikaM paryudasteShu bhojyam | bhAryAbhogAdapi bhavati kaH paNyakAntAsu bhogaH prAyo neti shrutiviShayatA vishvamAdhuryahetuH || 28|| AstikyaM cheddhanamakhilamapyarthisAtkartumarhaM nAstikyaM chettadapi sutarAM bhogahetorapAsyam | aspR^iShTvApi svayamatirahaH sthApyate yattadanta\- stasminhetuH ka iti nibhR^itaM tarkayAmo na vidmaH || 29|| shvAnaH puchChA~nchalakuTilatAM sUkarAH kukShipoShaM kIshA dantaprakaTanavidhi gardabhA rUkShaghoSham || mA vakShaHshvayathumapi cha strIShu dR^iShTvA ramante tatsaundaryaM kimiti phalitaM tattadaj~nAnato.anyat || 30|| rantuM prApto dashati dashanairAnanaM chetpriyAyA bhoktuM prAptaH kimiti na dashedagrahastaM pradAtuH | itthaM vyakte hR^idayajanuShaH pAmaronmAdakatve hAtuM sadyaH prabhavati na ko.apyantato lajjituM vA || 31|| dArAH putrAH shayanamashanaM bhUShaNAchChAdane vA yachchedR^ikShaM pumabhilaShitaM teShu mAshabdikaH kaH | kiM tveteShAM bhavati niyamaH sevane ko.api ko.api dveShastasminnapi yadi bhavettatra vaktA kR^itAntaH || 32|| vedAbhyAsavyasanarasikaiH sthIyate tAvatA kiM sUkShmA buddhiH shrutamiva vishatyashrutaM tAvatA kim | jalpArambhe jayati niyataM vAdinastAvatA kiM nirvedArtaM na yadi hR^idayaM shAntimabhyeti puMsaH || 33|| yastvatyantavyavasitamatiH sa~njighR^ikSheta dharmaM khaTvA~NgAdArava na kimalaM tasya yAmArdhamAyuH | duShpANDityAdapahR^itamatiryaH punaH saMshayAtmA kasmai tasya prabhavatu vR^ithA kAkavaddIrghamAyuH || 34|| arthA na syuryadi vijahimo dharmamarthaikasAdhyaM kAyakleshaiH katikatividhaH sAdhanIyo na dharmaH | kAyaH shrAnto yadi bhavati kastAvatA dharmalopa\- shchittaM dattvA sakR^idapi shive chintitaM sAdhayAmaH || 35|| svenaivoktaM nigamavachasA bodhanIyAstu jIvA jIvairevetyapi cha munibhiH kAritaM dharmashAstram | utpashyantu svayamiti bhavo dAruNashchAlyate.asA\- vadyApi smo yadi khalu jaDAH kiM vidhattAM shivo.api || 36|| yenAchAntAH salilanidhayo yena sR^iShTA pratidyauH shastrANyastrANyapi kabalitAnyekayA yasya yaShTyA | kastAdR^ikShaH prabhavatu jano devabhUdevavarge kAlaH kITAniva kavalayAmAsa tAnapyayatnam || 37|| kAyasthairya karaNapaTutAM bandhusampattimarthaM chAturyaM vA kimiva hi balaM bibhrato nirbharAH smaH | antyaH shvAsaH kimayamathavopAntya ityAmR^ishanto vismR^ityeshaM nimiShamapi kiM vartituM pArayAmaH || 38|| abhyasyAdau shrutimatha gR^ihaM prApya labdhvA mahArthA\- niShTvA yaj~nairjanitatanayaH pravrajedAyuSho.ante | ityAchaShTe ya iha sa manuryAj~navalkyo.api vA me tAvatkAlaM pratibhavati chedAyuShastatpramANam || 39|| annaM dhAnyaM vasu vasumatItyuttareNottareNa vyAkR^iShyante paramakR^ipaNAH pAmarA yadvadittham | bhUmiH khaM dyaurdruhiNagR^ihamityuttareNottareNa vyAmuhyante vimalamatayo.apyasthireNaiva dhAmnA || 40|| prAyashchittaM sakR^idupanate vA pramAdAtkR^ite vA bhUyo bhUyo.apyavahitataraiH sAdhite kaH samAdhiH | kAruNyAbdhiryadi puraharaH satsu kAmaM dayeta bhraShTe mAdR^ishyapi sa dayate chetkShato dharmasetuH || 41|| sAdhyA shambhoH kathamapi dayetyapyasAdhyopadeshaH kopaM tasya prathamamapanudyaiva sAdhyaH prasAdaH | kopo varNAshramaniyamitAchAranirla~NghanotthaH shAntiM neyaH sa kathamadhunApyavyavasthApravR^ittaiH || 42|| iShTApUrtairnigamapaThanaiH kR^ichChUchAndrAyaNAdyaiH svAminnanyairapi tava manaH kAmamAvarjayema | madhye madhye yadi na nipatetkarmaNA choditAnAM j~nAnaM shraddhetyubhayamapi no jAtivairyargaleva || 43|| nirmaryAdaH paramachapalo niHsamAj~nAnarAshi\- rmAdR^ikSho.anyaH ka iti bhuvane mArgaNIyaM tvayaiva | IdR^ikShe.api kvachidiha dayeyeti kautUhalaM che\- tsvAminvishveshvara tava bhavaM nistareyaM tadAham || 44|| pashchAttaptAH kathamapi vidheH ki~NkarIbhUya kurmaH sevAM shambhoriti cha niyamaM vApi sa~NkalpayAmaH | AyuH kiM me kimiva karaNaM dustare sa~NkaTe.asmi\- nsvAmingaurIramaNa sharaNaM nastvameva tvameva || 45|| samya~NyuktAstribhirapi malaishchidvikAsaikarUpA\- stvannidhyAnapravaNamanasaH sUrayastvatpure ye | teShAM sandarshayitumaparij~nAtapUrvaM kadAchi\- jjantuM mugdhaM shiva nayasi kiM vishvapAraM puraM mAm || 46|| diShTyA labdhaM dvijavarakule janma tatrApi diShTyA dharmAdharmasthitiravagataiva prasAdAdgurUNAm | janmanyasminnapi yadi na me sambhavedAstikatvaM nistAraH kiM nirayabhavanAtsarvamokShe.api labhyaH || 47|| bhavye dehe paTuShu karaNeShvAlaye shrIsamR^iddhe kaumArAnte vayasi kathamapyapravR^itte cha duHkhe | pratyakpuShpIprasavavidhayA yasya puMso nisargA\- tpratyagvaktraM bhavati hR^idayaM kastato.apyasti dhanyaH || 48|| nAhaM yAche padamuDupaternAdhikAraM maghono nApi brAhmIM bhuvanagurutAM kA kathAnyaprapa~nche | anyasyAnyaH shriyamabhilaShannastu kastasya loko mahyaM shambho disha masR^iNitaM mAmakAnandameva || 49|| A garbhAdA kulaparivR^iDhAdA chaturvaktrato.api tvatpAdAbjaprapadanaparAnvetsi nashchandramaule | mAyAyAshcha prapadanapareShvapravR^ittiM tvamAttha svAminnevaM sati yaduchitaM tatra devaH pramANam || 50|| daNDaM dhatte sakalajagatAM dakShiNo yaH kR^itAnto nAmApyasya pratibhayatanornopagR^ihNImahIti | prAptAH smamtaM nigamavachasAmuttaro yaH kR^itAnto yadvA tadvA bhavatu na punastasya pashyema vaktram || 51|| iti shrInIlakaNThadIkShitavirachitaM shAntivilAsaH sampUrNaH || ## Proofread by Rajesh Thyagarajan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}