% Text title : Shiva Samhita % File name : shivasaMhitA.itx % Category : shiva, yoga % Location : doc\_shiva % Transliterated by : staff of Muktabodha.org Mark S.G. Dyczkowski, expanded/compiled by Ruma Dewan % Proofread by : Muktabodha.org, Ruma Dewan % Description/comments : Shlokas renumbered for expanded version. % Acknowledge-Permission: Marjorie Woollacott, Ph.D., Digital Library Coordinator muktabodha.org % Latest update : June 7, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Shivasamhita ..}## \itxtitle{.. shivasaMhitA ..}##\endtitles ## \section{prathamapaTalaH} atha layaprakaraNam | ekaM j~nAnaM nityamAdyantashUnyaM nAnyat ki~nchidvartate te vastu satyam | (ki~nchidvatte) yadbhedosminnindriyopAdhinA vai j~nAnasyAyaM bhAsate nAnyathaiva || 1\.1|| atha bhaktAnurakto.ahaM vakShye yogAnushAsanam | (vakti) IshvaraH sarvabhUtAnAmAtmamuktipradAyakaH || 1\.2|| tyaktvA vivAdashIlAnAM mataM durj~nAnahetukam | Atmaj~nAnAya bhUtAnAmananyagatichetasAm || 1\.3|| satyaM kechitprashaMsanti tapaH shauchaM tathApare | kShamAM kechitprashaMsanti tathaiva samamArjjavam || 1\.4|| kechiddAnaM prashaMsanti pitR^ikarma tathApare | kechitkarma prashaMsanti kechidvairAgyamuttamam || 1\.5|| kechidgR^ihasthakarmANi prashaMsanti vichakShaNAH | agnihotrAdikaM karma tathA kechit paraM viduH || 1\.6|| mantrayogaM prashaMsanti kichittirthAnusevanam | evaM bahUnupAyAMstu pravadanti hi muktaye || 1\.7|| (vimuktaye) evaM vyavasitA loke kR^ityAkR^ityavido janAH | vyAmohameva gachChanti vimuktAH pApakarmabhiH || 1\.8|| etanmatAvalambI yo labdhvA duritapuNyake | bhramatItyavashaH so.atra janmamR^ityuparamparAm || 1\.9|| anyairmatimatAM shreShThairguptAlokanatatparaiH | AtmAno bahavaH proktA nityAH sarvagatAstathA || 1\.10|| yadyatpratyakShaviShayaM tadanyannAsti chakShate | kutaH svargAdayaH santItyanye nishchitamAnasAH || 1\.11|| j~nAnapravAha ityanye shUnyaM kechitparaM viduH | dvAveva tattvaM manyante.apare prakR^itipUruShau || 1\.12|| atyantabhinnamatayaH paramArthaparA~NmukhAH | evamanye tu sa~nchintya yathAmati yathAshrutam || 1\.13|| nirIshvaramidaM prAhuH seshvara~ncha tathApare | vadanti vividhairbhedaiH suyuktyA sthitikAtarAH || 1\.14|| ete chAnye cha munayaH sa.nj~nAbhedA pR^ithagvidhAH | shAstreShu kathitA hyete lokavyAmohakArakAH || 1\.15|| etadvivAdashIlAnAM mataM vaktuM na shakyate | bhramantyasmi~njanAH sarve muktimArgabahiShkR^itAH || 1\.16|| Alokya sarvashAstrANi vichArya cha punaH punaH | idamekaM suniShpannaM yogashAstraM paraM matam || 1\.17|| yasminj~nAte sarvamidaM yAtaM bhavati nishchitam | tasminparishramaH kAryaH kimanyachChAstrabhAShitam || 1\.18|| yogashAstramidaM gopyamasmAbhiH paribhAShitam | subhaktAya pradAtavyaM trailokye cha mahAtmane || 1\.19|| karmakANDaM j~nAnakANDamiti vedo dvidhA mataH | bhavati dvividho bhedo j~nAnakANDasya karmaNaH || 1\.20|| dvividhaH karmakANDaH syAnniShedhavidhipUrvakaH | niShiddhakarmakaraNe pApaM bhavati nishchitam | vidhinA karmakaraNe puNyaM bhavati nishchitam || 1\.21|| trividho vidhikUTaH syAnnityanaimittakAmyataH | nitye.akR^ite kilviShaM syAtkAmye naimittike phalam || 1\.22|| dvividhantu phalaM j~neyaM svargo naraka eva cha | svargo nAnAvidhashchaiva narakopi tathA bhavet || 1\.23|| puNyakarmANi vai svargo narakaH pApakarmANi | (puNyakarmaNi, pApakarmaNi) karmabandhamayI sR^iShTirnAnyathA bhavati dhruvam || 1\.24|| jantubhishchAnubhUyante svarge nAnAsukhAni cha | nAnAvidhAni duHkhAni narake duHsahAni vai || 1\.25|| pApakarmavashAdduHkhaM puNyakarmavashAtsukham | tasmAtsukhArthI vividhaM puNyaM prakurute dhruvam || 1\.26|| pApabhogAvasAne tu punarjanma bhavetkhalu | puNyabhogAvasAne tu nAnyathA bhavati dhruvam || 1\.27|| svarge.api duHkhasambhogaH parastrIdarshanAddhuvam | tato duHkhamidaM sarvaM bhavennAstyatra saMshayaH || 1\.28|| tatkarmakalpakaiH proktaM puNyaM pApamiti dvidhA | puNyapApamayo bandho dehinAM bhavati kramAt || 1\.29|| ihAmutra phaladveShI saphalaM karma santyajet | nityanaimittikaM sa~NgaM tyaktvA yoge pravartate || 1\.30|| karmakANDasya mAhAtmyaM j~nAtvA yogI tyajetsudhIH | puNyapApadvayaM tyaktvA j~nAnakANDe pravartate || 1\.31|| AtmA vA.aretu draShTavyaH shrotavyetyAdi yachChrutiH | (vA re cha) (shrotavyo mantavya iti) sA sevyA tatprayatnena muktidA hetudAyinI || 1\.32|| duriteShu cha puNyeShu yo dhIrvR^ittiM prachodayAt | so.ahaM pravartate matto jagatsarvaM charAcharam || 1\.33|| sarvaM cha dR^ishyate mattaH sarvaM cha mayi lIyate | na tadbhinno.ahamasmIha madbhinno na tu ki~nchana || 1\.34|| jalapUrNeShvasa~NkhyeShu sharAveShu yathA bhavet | ekasya bhAtyasa~NkhyatvaM tadvedo.atra na dR^ishyate || 1\.35|| upAdhiShu sharAveShu yA sa~NkhyA vartate parA | sA sa~NkhyA bhavati yathA ravau chAtmani tattathA || 1\.36|| yathaikaH kalpakaH svapne nAnAvidhitayeShyate | jAgare.api tathApyekastathaiva bahudhA jagat || 1\.37|| sarpabuddhiryathA rajjau shuktau vA rajatabhramaH | tadvadevamidaM vishvaM vivR^itaM paramAtmani || 1\.38|| rajjuj~nAnAdyathA sarpo mithyArUpo nivartate | Atmaj~nAnAttathA yAti mithyAbhUtamidaM jagat || 1\.39|| raupyabhrAntiriyaM yAti shuktij~nAnAdyathA khalu | jagadbhrAntiriyaM yAti chAtmaj~nAnAtsadA tathA || 1\.40|| (chAtmaj~nAnAdyathA) yathA vaMsho ragabhrAntirbhavedbhekavasA~njanAt | (yathA rajjUgabhrAntirbhavedbhedavashAjjagat) tathA jagadidaM bhrAntiradhyAsakalpanAjjagat | (bhrAntirabhyAsakalpanA~njanAt) Atmaj~nAnAdyathA nAsti rajjuj~nAnAdbhuja~NgamaH || 1\.41|| yathA doShavashAchChuklaH pIto bhavati nAnyathA | aj~nAnadoShAdAtmApi jagadbhavati dustyajam || 1\.42|| doShanAshe yathA shuklo gR^ihyate rogiNA svayam | shuklaj~nAnAttathAj~nAnanAshAdAtmA tathA kR^itaH || 1\.43|| kAlatraye.api na yathA rajjuH sarpo bhavediti | tathAtmA na bhavedvishvaM guNAtIto nira~njanaH || 1\.44|| AgamA.apAyino.anityAnAshyatveneshvarAdayaH | Atmabodhena kenApi shAstrAdetadvinishchitam || 1\.45|| yathA vAtavashAtsindhAvutpannAH phenabudbudAH | tathAtmani samudbhUtaM saMsAraM kShaNabha~Nguram || 1\.46|| abhedo bhAsate nityaM vastubhedo na bhAsate | dvidhAtridhAdibhedo.ayaM bhramatve paryavasyati || 1\.47|| yadbhUtaM yachcha bhAvyaM vai mUrtAmUrtaM tathaiva cha | sarvameva jagadidaM vivR^itaM paramAtmani || 1\.48|| kalpakaiH kalpitA vidyA mithyA jAtA mR^iShAtmikA | etAnmUlaM jagadidaM kathaM satyaM bhaviShyati || 1\.49|| (etanmUlaM) chaitanyAtsarvamutpannaM jagadetachcharAcharam | tasmAtsarvaM parityajya chaitenyaM tu samAshrayet || 1\.50|| (taM) ghaTasyAbhyantare bAhye yathAkAshaM pravartate | tathAtmAbhyantare bAhye brahmANDasya pravartate || 1\.51|| \ (tathAtmAbhyantare bAhye kAryavargeShu nityashaH) satataM sarvabhUteShu yathAkAshaM pravartate | tathAtmAbhyantare bAhye brahmANDasya pravartate || 1\.52|| vartate sarvabhUteShu yathAkAshaM samantataH | tathAtmAbhyantare bAhye kAryavargeShu nityashaH || 1\.53|| asaMlagnaM yathAkAshaM mithyAbhUteShu pa~nchasu | asaMlagnastathAtmA tu kAryavargeShu nAnyathA || 1\.54|| IshvarAdijagatsarvamAtmavyAptaM samantataH | (vyApyaM) eko.asti sachchidAnandaH pUrNo dvaitavivarjitaH || 1\.55|| yasmAtprakAshako nAsti svaprakAsho bhavettataH | svaprakAsho yatastasmAdAtmA jyotiH svarUpakaH || 1\.56|| avachChinno yato nAsti dashakAlasvarUpataH | (avaChinno) AtmanaH sarvathA tasmAdAtmA pUrNo bhavetkhalu || 1\.57|| yasmAnna vidyate nAshaH pa~nchabhUtairvR^ithAtmakaiH | tasmAdAtmA bhavennityastannAsho na bhavetkhalu || 1\.58|| yasmAttadanyo nAstIha tasmAdeko.asti sarvadA | yasmAttadanyo mithyA syAdAtmA satyo bhavetkhalu || 1\.59|| avidyAbhutasaMsAre duHkhanAshe sukhaM yataH | j~nAnAdAdyantashUnyaM syAttasmAdAtmA bhavetsukham || 1\.60|| yasmAnnAshitamaj~nAnaM j~nAnena vishvakAraNam | tasmAdAtmA bhavejj~nAnaM j~nAnaM tasmAtsanAtanam || 1\.61|| kAlato vividhaM vishvaM yadA chaiva bhavedidam | tadeko.asti sa evAtmA kalpanApathavarjitaH || 1\.62|| bAhyAni sarvabhUtAni vinAshaM yAnti kAlataH | yato vAcho nivartante AtmA dvaitavivarjitaH || 1\.63|| na khaM vAyurna chAgnishcha na jalaM pR^ithivI na cha | naitatkAryaM neshvarAdi pUrNaikAtmA bhavetkhalu || 1\.64|| (rnaitatkAyai / nairtatkAyai) (pUrNekAtmA) AtmAnamAtmano yogI pashyatyAtmani nishchitam | sarvasa~Nkalpasa.nnyAsI tyaktamithyAbhavagrahaH || 1\.65|| AtmAnAtmani chAtmAnaM dR^iShTvAnantaM sukhAtmkam | vismR^itya vishvaM ramate samAdhestIvratastathA || 1\.66|| mAyaiva vishvajananI nAnyA tattvadhiyAparA | yadA nAsha samAyAti vishvaM nAsti tadA khalu || 1\.67|| heyaM sarvamidaM yasya mAyAvilasitaM yataH | tato na prItiviShayastanuvittasukhAtmakaH || 1\.68|| arirmitramudAsInastrividhaM syAdidaM jagat | vyavahAreShu niyataM dR^ishyate nAnyathA punaH || 1\.69|| priyApriyAdibhedastu vastuShu niyatasphuTam | AtmopAdhivashAdevaM bhavetputrAdi nAnyathA || 1\.70|| mAyAvilasitaM vishvaM j~nAtvaivaM shrutiyuktitaH | adhyAropApavAdAbhyAM layaM kurvanti yoginaH || 1\.71|| karmajanyaM vishvamidaM natvakarmaNi vedanA | nikhilopAdhihIno vai yadA bhavati pUruShaH | tadA vijayate.akhaNDaj~nAnarUpI nira~njanaH || 1\.72|| (vivakShate.akhaNDaj~nAnarUpI) sa hi kAmayate puruShaH sR^ijate cha prajAH svayam | (so kAmayataH) avidyA bhAsate yasmAttasmAnmithyA svabhAvataH || 1\.73|| shuddhe brahmaNi sambaddho vidyayA sahajo bhavet | (shuddhe brahmatva sambaddho vidyayA sahito bhavet |) brahmatejoM.ashato yAti tata AbhAsate nabhaH || 1\.74|| \ (brahmatenasatI yAti yata AbhAsate nabhaH) tasmAtprakAshate vAyurvAyoragnistato jalam | prakAshate tataH pR^ithvIkalpaneyaM sthitA sati || 1\.75|| AkAshAdvAyurAkAshaH pavanAdagnisambhavaH | khevAtAgnerjalaM vyomavAtAgnervArito mahI || 1\.76|| \ (khavAtAgnerjalaM vyomavAtAgnivArito mahI) khaM shabdalakShaNaM vAyushcha~nchalaH sparshalakShaNaH | syAdrUpalakShaNaM tejaH salilaM rasalakShaNam || 1\.77|| gandhalakShaNikA pR^ithvI nAnyathA bhavati dhruvam | viSheshaguNAH sphurati yataH shAstrAdinirNayaH || 1\.78|| shabdaikaguNmAkAshaM dviguNo vAyuruchyate | (syAdekaguNamAkAshaM) tathaiva triguNaM tejo bhavantyApashchaturguNAH || 1\.79|| shabdaH sparshashcha rUpaM cha raso gandhastathaiva cha | etatpa~nchaguNA pR^ithvI kalpakaiH kalpyate.adhunA || 1\.80|| chakShuShA gR^ihyate rUpaM gandho ghrANena gR^ihyate | raso rasanayA sparshastvachA sa~NgR^ihyate param | shrotreNa gR^ihyate shabdo niyataM bhAti nAnyathA || 1\.81|| chaitanyAtsarvamutpannaM jagadetachcharAcharam | asti chetkalpaneyaM syAnnAsti chedasti chinmayam || 1\.82|| pR^ithvI shIrNA jalaM magnA jalaM magnaM cha tejasi | lInaM vAyau tathA tejo vyomni vAto layaM yayau | avidyAyAM mahAkAsho lIyate parame pade || 1\.83|| vikShepAvaraNAshaktirdurantA duHkharUpiNI | jaDarUpA mahAmAyA rajaHsattvatamoguNA || 1\.84|| sA mAyAvaraNAshaktyAvR^itAvij~nAnarUpiNI | darshayejjagadAkAraM taM vikShepasvabhAvataH || 1\.85|| tamoguNAtmikA vidyA yA sA durgA bhavetsvayam | (tamo guNAdhikA) (dUrgA) IshvaraM tadupahitaM chaitanyaM tadabhUddhruvam || 1\.86|| sattvAdhikA cha yA vidyA lakShmIH syAddivyarUpiNI | chaitanyaM tadupahitaM viShNurbhavati nAnyathA || 1\.87|| rajoguNAdhikA vidyA j~neyA sA vai sarasvatI | kashchitsvarUpo bhavati brahmA tadupadhArakaH || 1\.88|| (yashchitsvarUpo) IshAdyAH sakalA devA dR^ishyante paramAtmani | sharIrAdijaDaM sarvaM sA vidyA tattathA tathA || 1\.89|| evaMrUpeNa kalpante kalpakA vishvasambhavam | tattvAtattvaM bhavantIha kalpanAnyena noditA || 1\.90|| (choditA) prameyatvAdirUpeNa sarvaM vastu prakAshyate | tathaiva vastunAstyeva bhAsako vartakaH paraH || 1\.91|| svarUpatvena rUpeNa svarUpaM vastu bhAShyate | visheShashabdopAdAne bhedo bhavati nAnyathA || 1\.92|| ekaH sattApUritAnandarUpaH pUrNo vyApI vartate nAsti ki~nchit | etajj~nAnaM yaH karotyeva nityaM muktaH sa syAnmR^ityusaMsAraduHkhAt || 1\.93|| yasyAropApavAdAbhyAM yatra sarve layaM gatAH | sa eko vartate nAnyattachchittenAvadhAryate || 1\.94|| piturannamayAtkoShAjjAyate pUrvakarmaNaH | tachCharIraMvirduduHkhaM svaprAgbhogAya sundaram || 1\.95|| (sharIraM vai jaDaM duHkhaM) mAMsAsthisnAyumajjAdinirmitaM bhogamandiram | kevalaM duHkhabhogAya nADI santatigumphitam || 1\.96|| pAramaiShThyamidaM gAtraM pa~nchabhUtavinirmitam | brahmANDasa.nj~nakaM duHkhasukhabhogAya kalpitam || 1\.97|| binduH shivo rajaH shaktirubhayormilanAtsvayam | svapnabhUtAni jAyante svashaktyA jaDarUpayA || 1\.98|| tatpa~nchIkaraNAtsthUlAnyasa~NkhyAni charAcharam | (samAsataH) brahmANDasthAni vastUni yatra jIvo.asti karmabhiH || 1\.99|| tadbhUtapa~nchakAtsarvaM bhogAya jIvasa.nj~nitA | pUrvakarmAnurodhena karomi ghaTanAmaham || 1\.100|| ajaDaH sarvabhUtAnvai jaDasthityA bhunaktitAn | (sarvabhUtasthA) jaDAtsvakarmabhirbaddho jIvAkhyo vividho bhavet || 1\.101|| bhogAyotpadyate karma brahmANDAkhye punaH punaH | jIvashcha lIyate bhogAvasAne cha svakarmaNaH || 1\.102|| iti shrIshivasaMhitAyAM haragaurIsaMvAde yogashAstre layaprakaraNe prathamaH paTalaH samAptaH | 1| \section{dvitIyapaTalaH} atha tattvaj~nAnopadesha | dehe.asminvartate meruH saptadvIpasamanvitaH | saritaH sAgarAH shailAH kShetrANi kShetrapAlakAH || 2\.1|| R^iShayo munayaH sarve nakShatrANi grahAstathA | puNyatIrthAni pIThAni vartante pIThadevatAH || 2\.2|| sR^iShTisaMhArakartArau bhramantau shashibhAskarau | nabho vAyushcha vahnishcha jalaM pR^ithvI tathaiva cha || 2\.3|| trailokye yAni bhUtAni tAni sarvANi dehataH | meruM saMveShTya sarvatra vyavahAraH pravartate | jAnAti yaH sarvamidaM sa yogI nAtra saMshayaH || 2\.4|| brahmANDasa.nj~nake dehe yathAdeshaM vyavasthitaH | merushR^i~Nge sudhArashmirbahiraShTakalAyutaH || 2\.5|| vartate.aharnishaM so.api sudhAM varShatyadhomukhaH | tato.amR^itaM dvidhAbhUtaM yAti sUkShmaM yathA cha vai || 2\.6|| iDAmArgeNa puShTyarthaM yAti mandAkinIjalam | puShNAti sakalandehamiDAmArgeNa nishchitam || 2\.7|| eSha pIyUSharashmirhi vAmapArshve vyavasthitaH || 2\.8|| aparaH shuddhadugdhAbho haThAtkarShati maNDalAt | randhramArgeNa sR^iShTyarthaM merau saMyAti chandramAH || 2\.9|| (madhyamArgeNa) merumUle sthitaH sUryaH kalAdvAdashasaMyutaH | dakShiNe pathi rashmibhirvahatyUrdhvaM prajApatiH || 2\.10|| pIyUSharashminiryAsaM dhAtUMshcha grasati dhruvam | samIramaNDale sUryo bhramate sarvavigrahe || 2\.11|| eShA sUryaparAmUrtirnirvANaM dakShiNe pathi | vahate lagnayogena sR^iShTisaMhArakArakaH || 2\.12|| sArdhalakShatrayaM nADyaH santi dehAntare nR^iNAm | pradhAnabhUtA nADyastu tAsu mukhyAshchaturdashaH || 2\.13|| suShumNeDA pi~NgalA cha gAndhArI hastijihvikA | kuhUH sarasvatI pUShA sha~NkhinI cha payasvanI || 2\.14|| vAruNyalambusA chaiva vishvodarI yashasvinI | etAsu tisro mukhyAH syuH pi~NgaleDA suShumNikA || 2\.15|| tisraShvekA suShumNaiva mukhyA sA yogivallabhA | (tisR^iShvekA) anyAstadAshrayaM kR^itvA nADyaH santi hi dehinAm || 2\.16|| nADyastu tA adhovaktrAH padmatantunibhAH sthitAH | (adhovadanAH) pR^iShThavaMshaM samAshritya somasUryAgnirUpiNI || 2\.17|| tAsAM madhye gatA nADI chitrA sA mama vallabhA | brahmarandhraM cha tatraiva sUkShmAtsUkShmataraM shubham || 2\.18|| pa~nchavarNojjvalA shuddhA suShumNA madhyachAriNI | (madhyarUpiNI) dehasyopAdhirUpA sA suShumNA madhyarUpiNI || 2\.19|| (dehasthopAdhirUpA) divyamArgamidaM proktamamR^itAnandakArakam | dhyAnamAtreNa yogIndro duritaughaM vinAshayet || 2\.20|| gudAttudvya~NgulAdUrdhvaM meDhrAttu dvya~NgulAdadhaH | chatura~NgagulavistAramAdhAraM vartate samam || 2\.21|| tasminnAdhArapadme cha karNikAyAM sushobhanA | trikoNA vartate yoniH sarvatantreShu gopitA || 2\.22|| tatra vidyullatAkArA kuNDalI paradevatA | sArddhatrikarA kuTilA suShumNAmArgasaMsthitA || 2\.23|| jagatsaMsR^iShTirUpA sA nirmANe satatodyatA | vAchAmavAchyA vAgdevI sadA devairnamaskR^itA || 2\.24|| (devainamaskR^itA) iDAnAmnI tu yA nADI vAmamArge vyavasthitA | suShumNAyAM samAshliShya dakShanAsApuTe gatA || 2\.25|| pi~NgalA nAma yA nADI dakShamArge vyavasthitA | madhyanADIM samAshliShya vAmanAsApuTe gatA || 2\.26|| (suShmaNA sA) iDApi~Ngalayormadhye suShumNA yA bhavetkhalu | ShaTsthAneShu cha ShaTshaktiM ShaTpadmaM yogino viduH || 2\.27|| pa~nchasthAnaM suShumNAyA nAmAni syurbahUni cha | prayojanavashAttAni j~nAtavyAnIha shAstrataH || 2\.28|| anyA yA.astyaparA nADI mUlAdhArAtsamutthitA | rasanAmeDhranayanaM pAdA~NguShThe cha shrotrakam || 2\.29|| kukShikakShA~NguShThakarNaM sarvA~NgaM pAyukukShikam | labdhvA tAM vai nivartante yathAdeshasamudbhavAH || 2\.30|| (labdhAntA) etAbhya eva nADIbhyaH shAkhopashAkhataH kramAt | sArdhaM lakShatrayaM jAtaM yathAbhAgaM vyavasthitam || 2\.31|| (sArdhalakShatrayaM) etA bhogavahA nADyo vAyusa~nchAradakShakAH | otaprotAbhisaMvyApya tiShThantyasminkalevare || 2\.32|| (otaprotrAH susaMvyApya) sUryamaNDalamadhyasthaH kalAdvAdashasaMyutaH | vastideshe jvaladvahnirvartate chAnnapAchakaH || 2\.33|| (bastideshe) eSha vaishvAnarognirvai mama tejoMshasambhavaH | (vaishvAnarAgnireSho vai) karoti vividhaM pAkaM prANinAM dehamAsthitaH || 2\.34|| AyuH pradAyako vahnirbalaM puShTiM dadAti saH | sharIrapATava~nchApi dhvastarogasamudbhavaH || 2\.35|| (sharIra pATavaM chAri) tasmAdvaishvAnarAgni~ncha prajvAlya vidhivatsudhIH | tasminnannaM hunedyogI pratyahaM gurushikShayA || 2\.36|| brahmANDasa.nj~nake dehe sthAnAni syurbahUni cha | mayoktAni pradhAnAni j~nAtavyAnIha shAstrake || 2\.37|| nAnAprakAranAmAni sthAnAni vividhAni cha | vartante vigrahe tAni kathituM naiva shakyate || 2\.38|| itthaM prakalpite dehe jIvo vasati sarvagaH | anAdivAsanAmAlA.ala~NkR^itaH karmashR^i~NkhalaH || 2\.39|| nAnAvidhaguNopetaH sarvavyApArakArakaH | pUrvArjitAni karmANi bhunakti vividhAni cha || 2\.40|| yadyatsandR^ishyate loke sarvaM tatkarmasambhavam | sarvA karmAnusAreNa janturbhogAnbhunakti vai || 2\.41|| (sarvaH) ye ye kAmAdayo doShAH sukhaduHkhapradAyakAH | te te sarve pravartante jIvakarmAnusArataH || 2\.42|| puNyoparaktachaitanye prANAnprINAti kevalam | bAhye puNyamayaM prApya bhojyavastu svayambhavet || 2\.43|| tataH karmabalAtpuMsaH sukhaM vA duHkhameva cha | pApoparaktachaitanyaM naiva tiShThati nishchitam || 2\.44|| na tadbhinno bhavetso.api tadbhinno na tu ki~nchana | mAyopahitachaitanyAtsarvaM vastu prajAyate || 2\.45|| yathAkAle.api bhogAya jantUnAM vividhodbhavaH | (yathAkAlepi) yathA doShavashAchChuktau rajatAropaNaM bhavet | tathA svakarmadoShAdvai brahmaNyAropyate jagat || 2\.46|| sa vAsanAbhramotpannonmUlanAtisamarthanam | utpanna~nchedIdR^ishaM syAjj~nAnaM mokShaprasAdhanam || 2\.47|| sAkShAdvaisheShadR^iShTistu sAkShAtkAriNi vibhrame | kAraNaM nAnyathA yuktyA satyaM satyaM mayoditam || 2\.48|| sAkShAtkAribhrame sAkShAtsAkShAtkAriNi nAshayet | sa hi nAstIti saMsAre bhramo naiva nivartate || 2\.49|| (so) mithyAj~nAnanivR^ittistu visheShadarshanAdbhavet | anyathA na nivR^ittiH syAddR^ishyate rajatabhramaH || 2\.50|| (syAdR^ishye) yAvannotpadyate j~nAnaM sAkShAtkAre nira~njane | tAvatsarvANi bhUtAni dR^ishyante vividhAni cha || 2\.51|| yadA karmArjitaM dehaM nirvANe sAdhanaM bhavet | tadA sharIravahanaM saphalaM syAnna chAnyathA || 2\.52|| yAdR^ishI vAsanA mUlA vartate jIvasa~NginI | (varttate) tAdR^ishaM vahate jantuH kR^ityAkR^ityavidhau bhramam || 2\.53|| saMsArasAgaraM tartuM yadIchChedyogasAdhakaH | kR^itvA varNAshramaM karma phalavarjaM tadAcharet || 2\.54|| viShayAsaktapuruShA viShayeShu sukhepsavaH | vAchAbhiruddhanirvANA vartante pApakarmaNi || 2\.55|| AtmAnamAtmanA pashyanna ki~nchidiha pashyati | tadA karmaparityAge na doSho.asti mataM mama || 2\.56|| kAmAdayo vilIyante j~nAnAdeva na chAnyathA | abhAve sarvatattvAnAM svayaM tattvaM prakAshate || 2\.57|| iti shrIshivasaMhitAyAM haragaurIsaMvAde yogashAstre yogaprakathane tattvaj~nAnopadesho nAma dvitIyaH paTalaH samAptaH | 2| \section{tR^itIyapaTalaH} atha yogAnuShThAnapaddhatiryogAbhyAsavarNanam | hR^idyasti pa~NkajaM divyaM divyali~Ngena bhUShitam | (hR^idayasti) kAdiThAntAkSharopetaM dvAdashArNavibhUShitam || 3\.1|| prANo vasati tatraiva vAsanAbhirala~NkR^itaH | anAdikarmasaMshliShTaH prApyAha~NkArasaMyutaH || 3\.2|| prANasya vR^ittibhedena nAmAni vividhAni cha | vartante tAni sarvANi kathituM naiva shakyate || 3\.3|| prANo.apAnaH samAnashchodAno vyAnashcha pa~nchamaH | nAgaH kUrmashcha kR^ikalo devadatto dhana~njayaH || 3\.4|| (kR^ikaro) dasha nAmAni mukhyAni mayoktAnIha shAstrake | kurvanti te.atra kAryANi preritAni svakarmabhiH || 3\.5|| atrApi vAyavaH pa~ncha mukhyAH syurdashataH punaH | (syurdarshitAH) tatrApi shreShThakartArau prANApAnau mayoditau || 3\.6|| (shreShThakarttArau) hR^idi prANo gude.apAnaH samAno nAbhimaNDale | udAnaH kaNThadeshastho vyAnaH sarvasharIragaH || 3\.7|| nAgAdivAyavaH pa~ncha te kurvanti cha vigrahe | udgAronmIlanaM kShutR^iDjR^imbhA hikkA cha pa~nchamaH || 3\.8|| anena vidhinA yo vai brahmANDaM vetti vigraham | sarvapApavinirmuktaH sa yAti paramAM gatim || 3\.9|| adhunA kathayiShyAmi kShipraM yogasya siddhaye | yajj~nAtvA nAvasIdanti yogino yogasAdhane || 3\.10|| bhavedvIryavatI vidyA guruvaktrasamudbhavA | anyathA phalahInA syAnnirvIryApyatiduHkhadA || 3\.11|| guruM santoShya yatnena ye vai vidyAmupAsate | avalambena vidyAyAstasyAH phalamavApnuyAt || 3\.12|| (phalamavApnuyuH) guruH pitA gururmAtA gururdevo na saMshayaH | karmaNA manasA vAchA tasmAtsarvaiH prasevyate || 3\.13|| guruprasAdataH sarvaM labhyate shubhamAtmanaH | tasmAtsevyo gururnityamanyathA na shubhaM bhavet || 3\.14|| pradakShiNAtrayaM kR^itvA spR^iShTvA savyena pANinA | aShTA~Ngena namaskuryAdgurupAdasaroruham || 3\.15|| shraddhayAtmavatAM puMsAM siddhirbhavati nishchitA | (nAnyathA) anyeShA~ncha na siddhiH syAttasmAdyatnena sAdhayet || 3\.16|| na bhavetsa~NgayuktAnAM tathA.avishvAsinAmapi | gurupUjAvihInAnAM tathA cha bahusa~NginAm || 3\.17|| mithyAvAdaratAnAM cha tathA niShThurabhAShiNAm | gurusantoShahInAnAM na siddhiH syAtkadAchana || 3\.18|| phaliShyatIti vishvAsaH siddheH prathamalakShaNam | dvitIyaM shraddhayA yuktaM tR^itIyaM gurupUjanam || 3\.19|| chaturthaM samatAbhAvaM pa~nchamendriyanigraham | ShaShThaM cha pramitAhAraM saptamaM naiva vidyate || 3\.20|| yogopadeshaM samprApya labdhvA yogavidaM gurum | gurUpadiShTavidhinA dhiyA nishchitya sAdhayet || 3\.21|| sushobhane maThe yogI padmAsanasamanvitaH | Asanopari saMvishya pavanAbhyAsamAcharet || 3\.22|| samakAyaH prA~njalishcha praNamya cha gurUn sudhIH | dakShe vAme cha vighneshaM kShetrapAlAmbikAM punaH || 3\.23|| tatashcha dakShA~NguShThena nirud.hdhya pi~NgalAM sudhIH | iDayA pUrayedvAyuM yathAshaktyA tu kumbhayet || 3\.24|| tatastyaktvA pi~NgalayAshanaireva na vegataH | punaH pi~NgalayApUrya yathAshaktyA tu kumbhayet || 3\.25|| (yathAshakti) iDayA rechayedvAyuM na vegena shanaiH shanaiH | idaM yogavidhAnena kuryAdviMshatikumbhakAn | sarvadvandvavinirmuktaH pratyahaM vigatAlasaH || 3\.26|| prAtaHkAle cha madhyAhne sUryAste chArddharAtrake | kuryAdevaM chaturvAraM kAleShveteShu kumbhakAn || 3\.27|| itthaM mAsatrayaM kuryAdanAlasyo dine dine | (mAsadvayaM) tato nADIvishuddhiH syAdavilambena nishchitam || 3\.28|| yadA tu nADIshuddhiH syAdyoginastattvadarshinaH | tadA vidhvastadoShashcha bhavedArambhasambhavaH || 3\.29|| chihnAni yogino dehe dR^ishyante nADishuddhitaH | kathyante tu samastAnya~NgAni sa~NkShepato mayA || 3\.30|| samakAyaH sugandhishcha sukAntiH svarasAdhakaH || 3\.31|| ArambhaghaTakashchaiva yathA parichayastadA | niShpattiH sarvayogeShu yogAvasthA bhavanti tAH || 3\.32|| ArambhaH kathito.asmAbhiradhunA vAyusiddhaye | aparaH kathyate pashchAt sarvaduHkhaughanAshanaH || 3\.33|| prauDhavahniH subhogI cha sukhIsarvA~NgasundaraH | sampUrNahR^idayo yogI sarvotsAhabalAnvitaH | jAyate yogino.avashyametatsarvaM kalevare || 3\.34|| (yogino.avashyamete sarvakalevare) atha varjyaM pravakShyAmi yogavighnakaraM param | yena saMsAraduHkhAbdhiM tIrtvA yAsyanti yogina || 3\.35|| AmlaM rUkShaM tathA tIkShNaM lavaNaM sArShapaM kaTum | (kakShaM) bahulaM bhramaNaM prAtaH snAnaM tailavidAhakam || 3\.36|| steyaM hiMsAM janadveSha~nchAha~NkAramanArjavam | upavAsamasatya~ncha moha~ncha prANipIDanam || 3\.37|| (mokSha~ncha) strIsa~NgamagnisevAM cha bahvAlApaM priyApriyam | atIva bhojanaM yogI tyajedetAni nishchitam || 3\.38|| upAyaM cha pravakShyAmi kShipraM yogasya siddhaye | gopanIyaM sAdhakAnAM yena siddhirbhavetkhalu || 3\.39|| ghR^itaM kShIraM cha miShTAnnaM tAmbUlaM chUrNavarjitam | karpUraM niShThuraM miShTaM sumaThaM sUkShmarandhrakam || 3\.40|| (nistuShaM) (sUkShmavastrakam) siddhAntashravaNaM nityaM vairAgyagR^ihasevanam | nAmasa~NkIrtanaM viShNoH sunAdashravaNaM param || 3\.41|| (susAdashravaNe) dhR^itiH kShamA tapaH shauchaM hrIrmatirgurusevanam | sadaitAni paraM yogI niyamAni samAcharet || 3\.42|| (sadaitAMshcha) (niyamAMshcha) anile.arkapraveshe cha bhoktavyaM yogibhiH sadA | vAyau praviShTe shashini shayanaM sAdhakottamaiH || 3\.43|| sadyo bhukte.api kShudhite nAbhyAsaH kriyate budhaiH | abhyAsakAle prathamaM kuryAtkShIrAjyabhojanam || 3\.44|| tato.abhyAse sthirIbhUte na tAdR^i~NniyamagrahaH | abhyAsinA vibhoktavyaM stokaM stokamanekadhA || 3\.45|| pUrvoktakAle kuryAttu kumbhakAnprativAsare | tato yatheShTA shaktiH syAdyogino vAyudhAraNe || 3\.46|| yatheShTaM dhAraNAdvAyoH kumbhakaH sidhyati dhruvam | kevale kumbhake siddhe kiM na syAdiha yoginaH || 3\.47|| svedaH sa~njAyate dehe yoginaH prathamodyame || 3\.48|| yadA sa~njAyate svedo mardanaM kArayetsudhIH | anyathA vigrahe dhAturnaShTo bhavati yoginaH || 3\.49|| dvitIye hi bhavetkampo dArdurI madhyame mataH | (matA) tato.adhikatarAbhyAsAdgaganecharasAdhakaH || 3\.50|| yogI padmAsanastho.api bhuvamutsR^ijya vartate | vAyusiddhistadA j~neyA saMsAradhvAntanAshinI || 3\.51|| tAvatkAlaM prakurvIta yogoktaniyamagraham | alpanidrA purIShaM cha stokaM mUtraM cha jAyate || 3\.52|| arogitvamadInatvaM yoginastattvadarshinaH | svedo lAlA kR^imishchaiva sarvathaiva na jAyate || 3\.53|| kaphapittAnilAshchaiva sAdhakasya kalevare | tasminkAle sAdhakasya bhojyeShvaniyamagrahaH || 3\.54|| atyalpaM bahudhA bhuktvA yogI na vyathate hi saH | athAbhyAsavashAdyogI bhUcharIM siddhimApnuyAt | yathA dardurajantUnAM gatiH syAtpANitADanAt || 3\.55|| santyatra bahavo vighnA dAruNA durnivAraNAH | tathApi sAdhayedyogI prANaiH kaNThagatairapi || 3\.56|| tato rahasyupAviShTaH sAdhakaH saMyatendriyaH | praNavaM prajapeddIrghaM vighnAnAM nAshahetave || 3\.57|| pUrvArjitAni karmANi prANAyAmena nishchitam | nAshayetsAdhako dhImAnihalokodbhavAni cha || 3\.58|| pUrvAjitAni pApAni puNyAni vividhAni cha | nAshayetShoDashaprANAyAmena yogi pu~NgavaH || 3\.59|| pApatUlachayAnAho pralayetpralayAgninA | (pradahetpralayAgninA) tataH pApavinirmuktaH pashchAtpuNyAni nAshayet || 3\.60|| prANAyAmena yogIndro labdhvaishvaryAShTakAni vai | pApapuNyodadhiM tIrtvA trailokyacharatAmiyAt || 3\.61|| tato.abhyAsakrameNaiva ghaTikAtritayaM bhavet | yena syAtsakalAsiddhiryoginaH svepsitA dhruvam || 3\.62|| vAksidhiH kAmachAritvaM dUradR^iShTistathaiva cha | dUrashrutiH sUkShmadR^iShTiH parakAyapraveshanam || 3\.63|| viNmUtralepane svarNamadR^ishyakaraNaM tathA | bhavantyetAni sarvANi khecharatvaM cha yoginAm || 3\.64|| yadA bhaveddhaTAvasthA pavanAbhyAsane parA | tadA saMsArachakre.asminnAsti yanna sAdhayet || 3\.65|| (sadhArayet) prANApAnanAdabindu jIvAtmaparamAtmanaH | (prANApAnanAdabindU jIvAtmaparamAtmanoH) militvA ghaTate yasmAttasmAdvai ghaTa uchyate || 3\.66|| yAmamAtraM yadA dhartuM samarthaH syAttadAdbhutaH | pratyAhArastadaiva syAnnAntarA bhavati dhruvam || 3\.67|| yaM yaM jAnAti yogIndrastaM tamAtmeti bhAvayet | yairindriyairyadvidhAnastadindriyajayo bhavet || 3\.68|| yAmamAtraM yadA pUrNaM bhavedabhyAsayogataH | ekavAraM prakurvIta tadA yogI cha kumbhakam || 3\.69|| (prakurtIta) daNDAShTakaM yadA vAyurnishchalo yogino bhavet | svasAmarthyAttadA~NguShThe tiShThedvAtulavatsudhIH || 3\.70|| tataH parichayAvasthA yogino.abhyAsato bhavet | yadA vAyushchandrasUryaM tyaktvA tiShThati nishchalam | vAyuH parichito vAyuH suShumNA vyomni sa~ncharet || 3\.71|| (suShumnA) kriyAshaktiM gR^ihItvaiva chakrAnbhittvA sunishchitam || 3\.72|| yadA parichayAvasthA bhavedabhyAsayogataH | trikUTaM karmaNAM yogI tadA pashyati nishchitam || 3\.73|| tatashcha karmakUTAni praNavena vinAshayet | sa yogI karmabhogAya kAyavyUhaM samAcharet || 3\.74|| asminkAle mahAyogI pa~nchadhA dhAraNaM charet | yena bhUrAdisiddhiH syAttato bhUtabhayApahA || 3\.75|| AdhAre ghaTikAH pa~ncha li~NgasthAne tathaiva cha | tadUrdhvaM ghaTikAH pa~ncha nAbhihR^inmadhyake tathA || 3\.76|| bhrUmadhyordhvaM tathA pa~ncha ghaTikA dhArayetsudhIH | tathA bhUrAdinA naShTo yogIndro na bhavetkhalu || 3\.77|| medhAvI sarvabhUtAnAM dhAraNAM yaH samabhyaset | shatabrahmamR^itenApi mR^ityustasya na vidyate || 3\.78|| tato.abhyAsakrameNaiva niShpattiryogino bhavet | anAdikarmabIjAni yena tIrtvA.amR^itaM pibet || 3\.79|| yadA niShpattirbhavati samAdheH svenakarmaNA | jIvanmuktasya shAntasya bhaveddhIrasya yoginaH || 3\.80|| yadA niShpattisampannaH samAdhiH svechChayA bhavet || 3\.81|| gR^ihItvA chetanAM vAyuH kriyAshaktiM cha vegavAn | sarvAnchakrAnvijitvA cha j~nAnashaktau vilIyate || 3\.82|| (sarvAMshchakrAnvijitvA) idAnIM kleshahAnyarthaM vaktavyaM vAyusAdhanam | yena saMsArachakre.asmin rogahAnirbhaveddhruvam || 3\.83|| (saMsArachakresmin) rasanAM tAlumUle yaH sthApayitvA vichakShaNaH | pibetprANAnilaM tasya rogANAM sa~NkShayo bhavet || 3\.84|| kAkacha~nchvA pibedvAyuM shItalaM yo vichakShaNaH | prANApAnavidhAnaj~naH sa bhavenmuktibhAjanaH || 3\.85|| sarasaM yaH pibedvAyuM pratyahaM vidhinA sudhIH | nashyanti yoginastasya shramadAhajarAmayAH || 3\.86|| rasanAmUrdhvagAM kR^itvA yashchandre salilaM pibet | mAsamAtreNa yogIndro mR^ityu~njayati nishchitam || 3\.87|| rAjadantabilaM gADhaM sampIDya vidhinA pibet | dhyAtvA kuNDalinIM devIM ShaNmAsena kavirbhavet || 3\.88|| kAkacha~nchvA pibedvAyuM sandhyayorubhayorapi | kuNDalinyA mukhe dhyAtvA kShayarogasya shAntaye || 3\.89|| aharnishaM pibedyogI kAkacha~nchvA vichakShaNaH | pibetprANAnilaM tasya rogANAM sa~NkShayo bhavet | (rogAnAM) dUrashrutirdUradR^iShTistathA syAddarshanaM khalu || 3\.90|| dantairdantAnsamApIDya pibedvAyuM shanaiH shanaiH | (dantedantAnsamApIDya) UrdhvajihvaH sumedhAvI mR^ityu~njayati so.achirAt || 3\.91|| (mR^ityuM jayati sochirAt) ShaNmAsamAtramabhyAsaM yaH karoti dine dine | sarvapApavinirmukto rogAnnAshayate hi saH || 3\.92|| saMvatsarakR^itAbhyAsAnmR^ityu~njayati jayati nishchitam | (saMvatsarakR^itAbhyAsAdbhairavo bhavati dhruvam |) tasmAdatiprayatnena sAdhayedyogasAdhakaH || 3\.93|| varShatrayakR^itAbhyAsAdbhairavo bhavati dhruvam | aNimAdiguNAnlabdhvA jitabhUtagaNaH svayam || 3\.94|| rasanAmUrdhvagAM kR^itvA kShaNArdhaM yadi tiShThati | (rasanAmUrdhdvagAM) kShaNena muchyate yogI vyAdhimR^ityujarAdibhiH || 3\.95|| rasanAM prANasaMyuktAM pIDyamAnAM vichintayet | na tasya jAyate mR^ityuH satyaM satyaM mayoditam || 3\.96|| evamabhyAsayogena kAmadevo dvitIyakaH | na kShudhA na tR^iShA nidrA naiva mUrchChA prajAyate || 3\.97|| anenaiva vidhAnena yogIndro.avanimaNDale | bhavetsvachChandachArI cha sarvApatparivarjitaH || 3\.98|| na tasya punarAvR^ittirmodate sasurairapi | puNyapApairna lipyeta etadAchareNana saH || 3\.99|| (etadAkSharaNena) chaturashItyAsanAni santi nAnAvidhAni cha | tebhyashchatuShkamAdAya mayoktAni bravImyaham | siddhAsanaM tataH padmAsana~nchograM cha svastikam || 3\.100|| siddhAsanakathanam | yoniM sampIDya yatnena pAdamUlena sAdhakaH | meDhropari pAdamUlaM vinyasedyogavitsadA || 3\.101|| UrdhvaM nirIkShya bhrUmadhyaM nishchalaH saMyatendriyaH | visheSho.avakrakAyashcha rahasyudvegavarjitaH || 3\.102|| etatsiddhAsanaM j~neyaM siddhAnAM siddhidAyakam | yenAbhyAsavashAchChIghraM yoganiShpattimApnuyAt || 3\.103|| siddhAsanaM sadAsevyaM pavanAbhyAsinA param | yena saMsAramutsR^ijya labhate paramAM gatim || 3\.104|| nAtaH parataraM guhyamAsanaM vidyate bhuvi | yenAnudhyAnamAtreNa yogI pApAdvimuchyate || 3\.105|| padmAsanakathanam | uttAnau charaNau kR^itvA UrusaMsthau prayatnataH | Urumadhye tathottAnau pANI kR^itvA tu tAdR^ishau || 3\.106|| nAsAgre vinyaseddR^iShTiM dantamUla~ncha jihvayA | uttolya chibukaM vakSha utthApya pavanaM shanaiH || 3\.107|| yathAshaktyA samAkR^iShya pUrayedudaraM shanaiH | yathA shaktyaiva pashchAttu rechayedavirodhataH || 3\.108|| idaM padmAsanaM proktaM sarvavyAdhivinAshanam | durlabhaM yena kenApi dhImatA labhyate param || 3\.109|| anuShThAne kR^ite prANaH samashchalati tatkShaNAt | bhavedabhyAsane samyaksAdhakasya na saMshayaH || 3\.110|| padmAsane sthito yogI prANApAnavidhAnataH | pUrayetsa vimuktaH syAtsatyaM satyaM vadAmyaham || 3\.111|| ugrAsanakathanam | prasArya charaNadvandvaM parasparamasaMyutam | svapANibhyAM dR^iDhaM dhR^itvA jAnUpari shironyaset || 3\.112|| AsanogramidaM proktaM bhavedaniladIpanam | dehAvasAnaharaNaM pashchimottAnasa.nj~nakam || 3\.113|| ya etadAsanaM shreShThaM pratyahaM sAdhayetsudhIH | vAyuH pashchimamArgeNa tasya sa~ncharati dhruvam || 3\.114|| etadabhyAsashIlAnAM sarvasiddhiH prajAyate | tasmAdyogI prayatnena sAdhayetsiddhamAtmanaH || 3\.115|| gopanIyaM prayatnena na deyaM yasya kasyachit | yena shIghraM marutsiddhirbhavedduHkhaughanAshinI || 3\.116|| svastikAsanakathanam | jAnUrvorantare samyagdhR^itvA pAdatale ubhe | samakAyaH sukhAsInaH svastikaM tatprachakShate || 3\.117|| anena vidhinA yogI mArutaM sAdhayetsudhIH | dehe na kramate vyAdhistasya vAyushcha sid.hdhyati || 3\.118|| sukhAsanamidaM proktaM sarvaduHkhapraNAshanam | svastikaM yogibhirgopyaM svastIkaraNamuttamam || 3\.119|| iti shrIshivasaMhitAyAM haragaurIsaMvAde yogashAstre yogAbhyAsatattvakathanaM nAma tR^itIyapaTalaH samAptaH | 3| \section{chaturthapaTalaH} atha mudrAkathanam | Adau pUraka yogena svAdhAre pUrayenmanaH | gudameDhrAntare yonistAmAku~nchya pravartate || 4\.1|| yonimudrAkathanam | brahmayonigataM dhyAtvA kAmaM kandukasannibham | sUryakoTipratIkAshaM chandrakoTisushItalam || 4\.2|| tasyordhvaM tu shikhAsUkShmA chidrUpA paramAkalA | tayA sahitamAtmAnamekIbhUtaM vichintayet || 4\.3|| gachChati brahmamArgeNa li~NgatrayakrameNa vai | sUryakoTipratIkAshaM chandrakoTisushItalam || 4\.4|| amR^itaM taddhi svargasthaM paramAnandalakShaNam | shvetaraktaM tejasADhyaM sudhAdhArApravarShiNam | pItvA kulAmR^itaM divyaM punareva vishetkulam || 4\.5|| punareva kulaM gachChenmAtrAyogena nAnyathA | sA cha prANasamAkhyAtA hyasmiMstantre mayoditA || 4\.6|| punaH pralIyate tasyAM kAlAgnyAdishivAtmakam | yonimudrA parA hyeShA bandhastasyAH prakIrtitaH || 4\.7|| tasyAstu bandhAmatreNa tannAsti yanna sAdhayet || 4\.8|| ChinnarUpAstu ye mantrAH kIlitAH stambhitAshcha ye | dagdhAmantrAH shirohInA malinAstu tiraskR^itAH || 4\.9|| mandA bAlAstathA vR^iddhAH prauDhA yauvanagarvitAH | bhedino bhramasaMyuktAH saptAhaM mUrchChitAshchaye || 4\.10|| aripakShe sthitA ye cha nirvIryAH sattvavarjitAH | tathA sattvena hInAshcha khaNDitAH shatadhAkR^itAH || 4\.11|| vidhinAnena cha saMyuktaH prabhavantyachireNa tu | (vidhAnena cha saMyuktAH) siddhimokShapradAH sarve guruNA viniyojitAH || 4\.12|| yadyuchcharate yogI mantrarUpaM shubhAshubham | tatsiddhiM samavApnoti yonimudrAnibandhanAt || 4\.13|| dIkShayitvA vidhAnena abhiShi~nchya sahasradhA | tato mantrAdhikArArthameShA mudrA prakIrtitA || 4\.14|| brahmahatyAsahasrANi trailokyamapi ghAtayet | nAsau lipyati pApena yonimudrAnibandhanAt || 4\.15|| guruhA cha surApI cha steyI cha gurutalpagaH | etaiH pApairna badhyeta yonimudrAnibandhanAt || 4\.16|| tasmAdabhyAsanaM nityaM kartavyaM mokShakA~NkShibhiH | abhyAsAjjAyate siddhirabhyAsAnmokShamApnuyAt || 4\.17|| saMvidaM labhate.abhyAsAdyogobhyAsAtpravartate | mudrANAM siddhirabhyAsAdabhyAsAdvAyusAdhanam || 4\.18|| kAlava~nchanamabhyAsAttathA mR^ityu~njayo bhavet | vAksiddhiH kAmachAritvaM bhavedabhyAsayogataH || 4\.19|| yonimudrA paraM gopyA na deyA yasya kasyachit | sarvathA naiva dAtavyA prANaiH kaNThagatairapi || 4\.20|| adhunA kathayiShyAmi yogasiddhikaraM param | gopanIyaM susiddhAnAM yogaM paramadurlabham || 4\.21|| suptA guruprasAdena yadA jAgarti kuNDalI | tadA sarvANi padmAni bhidyante granthayopi cha || 4\.22|| tasmAtsarvaprayatnena prabodhayitumIshvarIm | brahmarandhramukhe suptAM mudrAbhyAsaM samAcharet || 4\.23|| mahAmudrA mahAbandho mahAvedhashcha khecharI | jAlandharo mUlabandho viparItakR^itistathA || 4\.24|| uDDAnaM chaiva vajroNI dashame shaktichAlanam | idaM hi mudrAdashakaM mudrANAmuttamottamam || 4\.25|| mahAmudrAkathanam | mahAmudrAM pravakShyAmi tantre.asminmamavallabhe | yAM prApya siddhAH siddhiM cha kapilAdyAH purAgatAH || 4\.26|| apasavyena sampIDya pAdamUlena sAdaram | gurUpadeshato yoniM gudameDhrAntarAlagAm || 4\.27|| savyaM prasAritaM pAdaM dhR^itvA pANiyugena vai | (prasArita pAda) navadvArANi saMyamya chibukaM hR^idayopari || 4\.28|| chittaM chittapathe dattvA prabhavedvAyusAdhanam | mahAmudrAbhavedeShA sarvatantreShu gopitA || 4\.29|| vAmA~Ngena samabhyasya dakShA~NgenAbhyaset punaH | prANAyAmaM samaM kR^itvA yogI niyatamAnasaH || 4\.30|| anena vidhinA yogI mandabhAgyo.api sidhyati | sarvAsAmeva nADInAM chAlanaM bindumAraNam || 4\.31|| jIvanantu kaShAyasya pAtakAnAM vinAshanam | kuNDAlItApanaM vAyorbrahmarandhrapraveshanam || 4\.32|| sarvarogopashamanaM jaTharAgnivivardhanam | vapuShA kAntimamalAM jarAmR^ityuvinAshanam || 4\.33|| vA~nChitArthaphalaM saukhyamindriyANA~ncha mAraNam | etaduktAni sarvANi yogArUDhasya yoginaH | bhavedabhyAsato.avashyaM nAtra kAryA vichAraNA || 4\.34|| gopanIyA prayatnena mudreyaM surapUjite | yAntu prApya bhavAmbhodheH pAraM gachChanti yoginaH || 4\.35|| mudrA kAmadughA hyeShA sAdhakAnAM mayoditA | guptAchAreNa kartavyA na deyA yasya kasyachit || 4\.36|| mahAbandhakathanam | tataH prasAritaH pAdo vinyasya tamurUpari || 4\.37|| gudayoniM samAku~nchya kR^itvA chApAnamUrdhvagam | yojayitvA samAnena kR^itvA prANamadhomukham || 4\.38|| bandhayedUrdhvagatyarthaM prANApAnena yaH sudhIH | kathito.ayaM mahAbandhaH siddhimArgapradAyakaH || 4\.39|| nADIjAlAdrasavyUho mUrdhAnaM yAti yoginaH | ubhAbhyAM sAdhayetpadbhyAmekaikaM suprayatnataH || 4\.40|| bhavedabhyAsato vAyuH suShumNAmadhyasa~NgataH | anena vapuShaH puShTirdR^iDhabandho.asthipa~njare || 4\.41|| sampUrNahR^idayo yogI bhavatnyetAni yoginaH | bandhenAnena yogIndraH sAdhayetsarvamIpsitam || 4\.42|| mahAvedhakathanam | apAnaprANayoraikyaM kR^itvA tribhuvaneshvari | mahAvedhasthito yogI kukShimApUrya vAyunA | sphichau santADayeddhImAnvedho.ayaM kIrtito mayA || 4\.43|| vedhenAnena saMvidhya vAyunA yogipu~NgavaH | granthiM suShumNAmArgeNa brahmagranthiM bhinattyasau || 4\.44|| yaH karoti sadAbhyAsaM mahAvedhaM sugopitam | vAyusiddhirbhavettasya jarAmaraNanAshinI || 4\.45|| chakramadhe sthitA devAH kampanti vAyutADanAt | kuNDalyapi mahAmAyA kailAse sA vilIyate || 4\.46|| mahAmudrAmahAbandhau niShphalau vedhavarjitau | (niShphalo) tasmAdyogI prayatnena karoti tritayaM kramAt || 4\.47|| etattrayaM prayatnena chaturvAraM karoti yaH | ShaNmAsAbhyantaraM mR^ityu~njayatyeva na saMshayaH || 4\.48|| etattrayasya mAhAtmyaM siddho jAnAti netaraH | yajj~nAtvA sAdhakAH sarve siddhiM samyaglabhanti vai || 4\.49|| gopanIyA prayatnena sAdhakaiH siddhimIpsubhiH | anyathA cha na siddhiH syAnmudrANAmeSha nishchayaH || 4\.50|| khecharImudrAkathanam | bhruvorantargatAM dR^iShTiM vidhAya sudR^iDhAM sudhIH || 4\.51|| (sudR^iDhA) upavishyAsane vajre nAnopadravavarjitaH | lambikordhvaM sthite garte rasanAM viparItagAm || 4\.52|| saMyojayetprayatnena sudhAkUpe vichakShaNaH | mudraiShA khecharI proktA bhaktAnAmanurodhataH || 4\.53|| siddhInAM jananI hyeShA mama prANAdhikapriyA | nirantarakR^itAbhyAsAtpIyUShaM pratyahaM pibet | tena vigrahasiddhiH syAnmR^ityumAta~NgakesarI || 4\.54|| apavitraH pavitro vA sarvAvasthAM gato.api vA | khecharI yasya shuddhA tu sa shuddho nAtra saMshayaH || 4\.55|| kShaNArdhaM kurute yastu tIrtvA pApamahArNavam | divyabhogAnprabhuktvA cha satkule sa prajAyate || 4\.56|| mudraiShA khecharI yastu svasthachitto hyatandritaH | shatabrahmagatenApi kShaNArdhaM manyate hi saH || 4\.57|| gurUpadeshato mudrAM yo vetti khecharImimAm | nAnApAparato dhImAn sa yAti paramAM gatim || 4\.58|| sA prANasadR^ishI mudrA yasminkasminna dIyate | (yasmai kasmai na) prachChAdyate prayatnena mudreyaM surapUjite || 4\.59|| jAlandharabandhakathanam | baddhAgalashirAjAlaM hR^idaye chibukaM nyaset | bandhojAlandharaH prokto devAnAmapi durlabhaH || 4\.60|| nAbhisthavahnirjantUnAM sahasrakamalachyutam | pibetpIyUShavistAraM tadarthaM bandhayedimam || 4\.61|| bandhenAnena pIyUShaM svayaM pibati buddhimAn | amaratva~ncha samprApya modate bhuvanatraye || 4\.62|| jAlandharo bandha eSha siddhAnAM siddhidAyakaH | abhyAsaH kriyate nityaM yoginA siddhimichChatA || 4\.63|| mUlabandhakathanam | pAdamUlena sampIDya gudamArgeShu yantritam || 4\.64|| balAdapAnamAkR^iShya kramAdUrdhvaM suchArayet | kalpito.ayaM mUlabandho jarAmaraNanAshanaH || 4\.65|| apAnaprANayoraikyaM prakarotyadhikalpitam | bandhenAnena sutarAM yonimudrA prasid.hdhyati || 4\.66|| siddhAyAM yonimudrAyAM kiM na sid.hdhyati bhUtale | bandhasyAsya prasAdena gagane vijitAnilaH | padmAsane sthito yogI bhuvamutsR^ijya vartate || 4\.67|| sugupte nirjane deshe bandhamenaM samabhyaset | saMsArasAgaraM tartuM yadIchChedyogi pu~NgavaH || 4\.68|| viparItakaraNImudrAkathanam | bhUtale svashirodattvA khe nayechcharaNadvayam | viparItakR^itishchaiShA sarvatantreShu gopitA || 4\.69|| etadyaH kurute nityamabhyAsaM yAmamAtrataH | mR^ityu~njayati sa yogI pralayenApi sIdati || 4\.70|| (yogIshaH) kurute.amR^itapAnaM yaH siddhAnAM samatAmiyAt | sa sevyaH sarvalokAnAM bandhamenaM karoti yaH || 4\.71|| uDDayAnabandhakathanam | nAbherUrdhvamadhashchApi tAnaM pashchimamAcharet | uDDyAnabandha eSha syAtsarvaduHkhaughanAshanaH || 4\.72|| udare pashchimaM tAnaM nAbherUrdhvaM tu kArayet | uDDyAnAkhyo.atra bandho.ayaM mR^ityumAta~NgakesarI || 4\.73|| nityaM yaH kurute yogI chaturvAraM dine dine | tasya nAbhestu shuddhiH syAdyena siddho bhavenmarut || 4\.74|| (nAbhessushuddhiH sAdyena) ShaNmAsamabhyasanyogI mR^ityu~njayati nishchitam | tasyodarAgnirjvalati rasavR^iddhiH prajAyate || 4\.75|| anena sutarAM siddhirvigrahasya prajAyate | rogANAM sa~NkShayashchApi yogino bhavati dhruvam || 4\.76|| gurorlabdhvA prayatnena sAdhayettu vichakShaNaH | nirjane susthite deshe bandhaM paramadurlabham || 4\.77|| vajrolImudrAkathanam | vajrolIM kathayiShyAmi saMsAradhvAntanAshinIm | svebhaktebhyaH samAsena guhyAdguhyatamAmapi || 4\.78|| svechChayA vartamAno.api yogoktaniyamairvinA | mukto bhavati gArhastho vajrolyabhyasayogataH || 4\.79|| vajrolyabhyAsayogo.ayaM bhoge yukte.api muktidaH | tasmAdatiprayatnena kartavyo yogibhiH sadA || 4\.80|| Adau rajaH striyo yonyAH yatnena vidhivatsudhIH | Aku~nchya li~NganAlena svasharIre praveshayet || 4\.81|| svakaM bindushcha sambandhya li~NgachAlanamAcharet | daivAchchalati chedUrdhvaM nibaddho yonimudrayA || 4\.82|| vAmamArge.api tadbinduM nItvA li~NgaM nivArayet | kShaNamAtraM yonito yaH pumAMshchAlanamAcharet || 4\.83|| gurUpadeshato yogI huMhu~NkAreNa yonitaH | apAnavAyumAku~nchaya balAdAkR^iShya tadrajaH || 4\.84|| anena vidhinA yogI kShipraM yogasya siddhaye | bhavyabhukkurute yogI gurupAdAbjapUjakaH || 4\.85|| bindurvidhumayo j~neyo rajaH sUryamayastathA | ubhayormelanaM kAryaM svasharIre praveshayet || 4\.86|| ahaM bindU rajaH shaktirubhayormelanaM yadA | yoginAM sAdhanAvasthA bhaveddivyaM vapustadA || 4\.87|| maraNaM bindupAtena jIvanaM bindudhAraNe | tasmAdatiprayatnena kurute bindudhAraNam || 4\.88|| jAyate mriyate loke bindunA nAtra saMshayaH | etajj~nAtvA sadA yogI bindudhAraNamAcharet || 4\.89|| siddhe bindau mahAyatne kiM na sidhyati bhUtale | yasya prasAdAnmahimA mamApyetAdR^isho bhavet || 4\.90|| binduH karoti sarveShAM sukhaM duHkha~ncha saMsthitaH | saMsAriNAM vimUDhAnAM jarAmaraNashAlinAm || 4\.91|| ayaM cha shA~Nkaro yogo yoginAmuttamottamaH || 4\.92|| abhyAsAtsiddhimApnoti bhogayukto.api mAnavaH | sakalaH sAdhitArtho.api siddho bhavati bhUtale || 4\.93|| bhuktvA bhogAnasheShAn vai yogenAnena nishchitam | anena sakalA siddhiryoginAM bhavati dhruvam | sukhabhogena mahatA tasmAdenaM samabhyaset || 4\.94|| sahajolyamarolI cha vajrolyA bhedato bhavet | yena kena prakAreNa binduM yogI pradhArayet || 4\.95|| daivAchchalati chedvege melanaM chandrasUryayoH | amaroliriyaM proktA li~NganAlena shoShayet || 4\.96|| gataM binduM svakaM yogI bandhayedyonimudrayA | sahajolIriyaM proktA sarvatantreShu gopitA || 4\.97|| sa.nj~nAbhedAdbhavedbhedaH kAryaM tulyagatiryadi | tasmAtsarvaprayatnena sAdhyate yogibhiH sadA || 4\.98|| ayaM yogo mayA prokto bhaktAnAM snehataH priye | gopanIyaH prayatnena na deyo yasya kasyachit || 4\.99|| etadguhyatamaM guhyaM na bhUtaM na bhaviShyati | tasmAdetatprayatnena gopanIyaM sadA budhaiH || 4\.100|| svamUtrotsargakAle yo balAdAkR^iShya vAyunA | stokaM stokaM tyajenmUtramUrdhvamAkR^iShya tatpunaH || 4\.101|| gurUpadiShTamArgeNa pratyahaM yaH samAcharet | bindusiddhirbhavettasya mahAsiddhipradAyikA || 4\.102|| ShaNmAsamabhyasedyo vai pratyahaM gurushikShayA | shatA~NganAvibhoge.api tasya bindurna nashyati || 4\.103|| siddhe bindau mahAyatne kiM na sid.hdhyati pArvati | IshatvaM yatprasAdena mamApi durlabhaM bhavet || 4\.104|| shaktichAlanamudrAkathanam | AdhArakamale suptAM chAlayetkuNDalIM dR^iDhAm | apAnavAyumAruhya balAdAkR^iShya buddhimAn | shaktichAlanamudreyaM sarvashaktipradAyinI || 4\.105|| shaktichAlanamevaM hi pratyahaM yaH samAcharet | AyurvR^iddhirbhavettasya rogANAM cha vinAshanam || 4\.106|| vihAya nidrA bhujagI svayamUrdhve bhavetkhalu | tasmAdabhyAsanaM kAryaM yoginA siddhamichChatA || 4\.107|| yaH karoti sadAbhyAsaM shaktichAlanamuttamam | yena vigrahasiddhiH syAdaNimAdiguNapradA || 4\.108|| gurUpadeshavidhinA tasya mR^ityubhayaM kutaH | muhUrtadvayaparyantaM vidhinA shaktinAshanam || 4\.109|| yaH karoti prayatnena tasya siddhiradUrataH | yuktAsanena kartavyaM yogibhiH shaktichAlanam || 4\.110|| etatsumudrAdashakaM na bhUtaM na bhaviShyati | ekaikAbhyAsane siddhiH siddho bhavati nAnyathA || 4\.111|| iti shrIshivasaMhitAyAM haragaurIsaMvAde yogashAstre mudrAkathanaM nAma chaturthapaTalaH samAptaH | 4| \section{pa~nchamapaTalaH} shrIdevyuvAcha | brUhi me vAkyamIshAna paramArthadhiyaM prati | ye vighnAH santi lokAnAM vada me priya sha~Nkara || 5\.1|| Ishvara uvAcha | shR^iNu devi pravakShyAmi yathA vighnAH sthitAH sadA | muktiM prati narANA~ncha bhogaH paramabandhanaH || 5\.2|| bhogarUpayogavighnavidyAkathanam | nArI shayyAsanaM vastraM dhanamasya viDambanam | tAmbUlabhakShyAnAni rAjyaishvaryavibhUtayaH || 5\.3|| haimaM raupyaM tathA tAmraM ratna~nchAgurudhenavaH | pANDityaM vedashAstrANi nR^ityaM gItaM vibhUShaNam || 5\.4|| vaMshI vINA mR^ida~NgAshcha gajendrashchAshvavAhanam | (dArApatyAni viShayA vighnA ete prakIrtitAH |) bhogarUpA ime vighnA dharmarUpAnimA~nChR^iNu || 5\.5|| dharmarUpayogavighnakathanam | snAnaM pUjAvidhirhomaM tathA mokShamayI sthitiH | vratopavAsaniyamamaunamindriyanigrahaH || 5\.6|| dhyeyo dhyAnaM tathA mantro dAnaM khyAtirdishAsu cha | vApIkUpataDAgAdiprAsAdArAmakalpanA || 5\.7|| yaj~naM chAndrAyaNaM kR^ichChraM tIrthAni vividhAni cha | dR^ishyante cha ime vighnA dharmarUpeNa saMsthitAH || 5\.8|| j~nAnarUpavighnakathanam | yattu vighnaM bhavejj~nAnaM kathayAmi varAnane | gomukhaM svAsanaM kR^itvA dhautiprakShAlanaM cha tat || 5\.9|| nADIsa~nchAravij~nAnaM pratyAhAranirodhanam | kukShisa~nchAlanaM kShipraM pravesha indriyAdhvanA | nADIkarmANi kalyANi bhojanaM shrUyatAM mama || 5\.10|| navadhAturasaM Chindhi shuNThikAshtADayetpunaH | ekakAlaM samAdhiH syAlli~NgabhUtamidaM shR^iNu || 5\.11|| sa~NgamaM gachCha sAdhUnAM sa~NkochaM bhaja durjanAt | praveshanirgame vAyorgurulakShaM vilokayet || 5\.12|| piNDasthaM rUpasaMstha~ncha rUpasthaM rUpavarjitam | brahmaitasminmatAvasthA hR^idaya~ncha prashAmyati | ityete kathitA vighnA j~nAnarUpe vyavasthitAH || 5\.13|| chaturvidhayogakathanam | mantrayogo haThashchaiva layayogastR^itIyakaH | chaturtho rAjayogaH syAtsa dvidhAbhAvavarjitaH || 5\.14|| chaturdhA sAdhako j~neyo mR^idumadhyAdhimAtrakAH | adhimAtratamaH shreShTho bhavAbdhau la~NghanakShamaH || 5\.15|| mR^idusAdhakalakShaNam | mandotsAhI susammUDho vyAdhistho gurudUShakaH | lobhI pApamatishchaiva bahvAshI vanitAshrayaH || 5\.16|| chapalaH kAtaro rogI parAdhIno.atiniShThuraH | mandAchAro mandavIryo j~nAtavyo mR^idumAnavaH || 5\.17|| dvAdashAbde bhavetsiddhiretasya yatnataH param | mantrayogAdhikArI sa j~nAtavyo guruNA dhruvam || 5\.18|| madhyamasAdhakalakShaNam | samabuddhiH kShamAyuktaH puNyAkA~NkShI priyaMvadaH | madhyasthaH sarvakAryeShu sAmAnyaH syAnnasaMshayaH | etajj~nAtvaiva gurubhirdIyate muktito layaH || 5\.19|| adhimAtrasAdhakalakShaNaM sthirabuddhirlaye yuktaH svAdhIno vIryavAnapi | mahAshayo dayAyuktaH kShamAvAn satyavAnapi || 5\.20|| shUro vayaHsthaH shraddhAvAn gurupAdAbjapUjakaH | yogAbhyAsaratashchaiva j~nAtavyashchAdhimAtrakaH || 5\.21|| etasya siddhiH ShaDvarShairbhavedabhyAsayogataH | etasmai dIyate dhIro haThayogashcha sA~NgataH || 5\.22|| adhimAtratamasAdhakalakShaNam | mahAvIryAnvitotsAhI manoj~naH shauryavAnapi | shAstraj~no.abhyAsashIlashcha nirmohashcha nirAkulaH || 5\.23|| navayauvanasampanno mitAhArI jitendriyaH | nirbhayashcha shuchirdakSho dAtA sarvajanAshrayaH || 5\.24|| adhikArI sthiro dhImAn yathechChAvasthitaH kShamI | sushIlo dharmachArI cha guptacheShTaH priyaMvadaH || 5\.25|| shAstravishvAsasampanno devatA gurupUjakaH | janasa~Ngaviraktashcha mahAvyAdhi vivarjitaH || 5\.26|| adhimAtrataroj~neyaH sarvayogasya sAdhakaH | (adhimAtravratashashcha / adhimAtravrataj~nashashcha) tribhissaMvatsaraiH siddhiretasya nAtra saMshayaH | sarvayogAdhikArI sa nAtra kAryA vichAraNA || 5\.27|| pratIkopAsanam | pratIkopAsanA kAryA dR^iShTAdR^iShTaphalapradA | punAti darshanAdatra nAtra kAryA vichAraNA || 5\.28|| gADhAtape svapratibimbiteshvaraM nirIkShya visphAritalochanadvayam | yadA nabhaH pashyati svapratIkaM nabho.a~NgaNe tatkShaNameva pashyati || 5\.29|| pratyahaM pashyate yo vai svapratIkaM nabho.a~NgaNe | AyurvR^iddhirbhavettasya na mR^ityuH syAtkadAchana || 5\.30|| yadA pashyati sampUrNaM svapratIkaM nabho.a~NgaNe | tadA jayaM sabhAyA~ncha yuddhe nirjitya sa~ncharet || 5\.31|| (jayamavApnoti vAyuM) yaH karoti sadAbhyAsaM chAtmAnaM vindate param | (vandate) pUrNAnandaikapuruShaM svapratIkaprasAdataH || 5\.32|| yAtrAkAle vivAhe cha shubhe karmaNi sa~NkaTe | pApakShaye puNyavR^iddhau pratIkopAsana~ncharet || 5\.33|| nirantarakR^itAbhyAsAdantare pashyati dhruvam | tadA muktimavApnoti yogI niyatamAnasaH || 5\.34|| a~NguShThAbhyAmubhe shrotre tarjanIbhyAM dvilochane | nAsArandhre cha madhyAbhyAmanAmAbhyAM mukhaM dR^iDham || 5\.35|| nirudhya mArutaM yogI yadaiva kurute bhR^isham | tadA tatkShaNamAtmAnaM jyotIrUpaM sa pashyati || 5\.36|| tattejo dR^ishyate yena kShaNamAtraM nirAkulam | sarvapApavinirmuktaH sa yAti paramAM gatim || 5\.37|| nirantarakR^itAbhyAsAdyogI vigatakalmaShaH | sarvadehAdi vismR^itya tadabhinnaH svayaM gataH || 5\.38|| yaH karoti sadAbhyAsaM guptAchAreNa mAnavaH | sa vai brahmavilInaH syAtpApakarmarato yadi || 5\.39|| gopanIyaH prayatnena sadyaH pratyayakArakaH | nirvANadAyako loke yogo.ayaM mama vallabhaH | nAdaH sa~njAyate tasya krameNAbhyAsatashcha yaH || 5\.40|| (vai) mattabhR^i~NgaveNuvINAsadR^ishaH prathamo dhvaniH | evamabhyAsataH pashchAt saMsAradhvAntanAshanam | ghaNTAnAdasamaH pashchAt dhvanirmegharavopamaH || 5\.41|| dhvanau tasminmano dattvA yadA tiShThati nirbharaH | (nirbhayaH) tadA sa~njAyate tasya layasya mama vallabhe || 5\.42|| tatra nAde yadA chittaM ramate yogino bhR^isham | vismR^itya sakalaM bAhyaM nAdena saha shAmyati || 5\.43|| etadabhyAsayogena jitvA samyagguNAnbahUn | sarvArambhaparityAgI chidAkAshe vilIyate || 5\.44|| nAsanaM siddhasadR^ishaM na kumbhasadR^ishaM balam | na khecharIsamA mudrA na nAdasadR^isho layaH || 5\.45|| ShaTchakra vivaraNam | mUlAdhArapadmanirUpaNa | idAnIM kathayiShyAmi muktasyAnubhavaM priye | yajj~nAtvA labhate muktiM pApayukto.api sAdhakaH || 5\.46|| samabhyarchyeshvaraM samyakkR^itvA cha yogamuttamam | gR^ihNIyAtsusthito bhUtvA guruM santoShya buddhimAn || 5\.47|| jIvAdi sakalaM vastu dattvA yogavidaM gurum | (vastuM) santoShyAdiprayatnena yogo.ayaM gR^ihyate budhaiH || 5\.48|| viprAnsantoShya medhAvI nAnAma~NgalasaMyutaH | mamAlaye shuchirbhUtvA gR^ihNIyAchChubhAtmakam || 5\.49|| sa.nnyasyAnena vidhinA prAktanaM vigrahAdikam | bhUtvA divyavapuryogI gR^ihNIyAdvakShyamANakam || 5\.50|| padmAsanasthito yogI janasa~NgavivarjitaH | vij~nAnanADIdvitayama~NgulIbhyAM nirodhayet || 5\.51|| siddhestadAvirbhavati sukharUpI nira~njanaH | tasminparishramaH kAryo yena siddho bhavetkhalu || 5\.52|| yaH karoti sadAbhyAsaM tasya siddhirna dUrataH | vAyusiddhirbhavettasya kramAdeva na saMshayaH || 5\.53|| (vAyusiddhibhavettasya) sakR^idyaH kurute yogI pApaughaM nAshayeddhruvam | tasya syAnmadhyame vAyoH pravesho nAtra saMshayaH || 5\.54|| etadabhyAsashIlo yaH sa yogI devapUjitaH | aNimAdiguNAnllabdhvA vicharedbhuvanatraye || 5\.55|| yo yathAsyAnilAbhyAsAttadbhavettasya vigrahaH | tiShThedAtmani medhAvI saMyutaH krIDate bhR^isham || 5\.56|| etadyogaM paraM gopyaM na deyaM yasya kasyachit | sapramANaH samAyuktastameva kathyate dhruvam || 5\.57|| (yaH pramANaiH) yogI padmAsane tiShThetkaNThakUpe yadA smaran | jihvAM kR^itvA tAlumUle kShutpipAsA nivartate || 5\.58|| kaNThakUpAdadhaHsthAne kUrmanADyasti shobhanA | tasmin yogI mano dattvA chittasthairyaM labhedbhR^isham || 5\.59|| shiraH kapAle rudrAkSha vivaraM chintayedyadA | rudrAkShaM tadA jyotiH prakAshaH syAdvidyutpu~njasamaprabhaH || 5\.60|| etachchintanamAtreNa pApAnAM sa~NkShayo bhavet | durAchAro.api puruSho labhate paramaM padam || 5\.61|| aharnishaM yadA chintAM tatkaroti vichakShaNaH | siddhAnAM darshanaM tasya bhAShaNa~ncha bhaveddhruvam || 5\.62|| tiShThan gaChan svapan bhu~njan dhyAyechChUnyamaharnisham | tadAkAshamayo yogI chidAkAshe vilIyate || 5\.63|| etajj~nAnaM sadA kAryaM yoginA siddhimichChatA | (kAya) nirantarakR^itAbhyAsAnmama tulyo bhaveddhruvam | etajj~nAnabalAdyogI sarveShAM vallabho bhavet || 5\.64|| sarvAn bhUtAn jayaM kR^itvA nirAshIraparigrahaH | nAsAgre dR^ishyate yena padmAsanagatena vai | manaso maraNaM tasya khecharatvaM prasid.hdhyati || 5\.65|| jyotiH pashyati yogIndraH shuddhaM shuddhAchalopamam | tatrAbhyAsabalenaiva svayaM tadrakShako bhavet || 5\.66|| uttAnashayane bhUmau suptvA dhyAyannirantaram | sadyaH shramavinAshAya svayaM yogI vichakShaNaH || 5\.67|| shiraH pashchAttu bhAgasya dhyAne mR^ityu~njayo bhavet | bhrUmadhye dR^iShTimAtreNa hyaparaH parikIrtitaH || 5\.68|| chaturvidhasya chAnnasya rasastredhA vibhajyate | tatra sAratamo li~Ngadehasya paripoShakaH || 5\.69|| saptadhAtumayaM piNDameti puShNAti madhyagaH | yAti viNmUtrarUpeNa tR^itIyaH saptato bahiH || 5\.70|| AdyabhAga dvayaM nADyaH proktAstAH sakalA api | poShayanti vapurvAyumApAdatalamastakam || 5\.71|| nADIbhirAbhiH sarvAbhirvAyuH sa~ncharate yadA | tadaivAnnaraso dehe sAmyeneha pravartate || 5\.72|| chaturdashAnAM tatreha vyApAre mukhyabhAgataH | tA anugratvahInAshcha prANasa~nchAranADikAH || 5\.73|| gudAdvaya~NgulatashchordhvaM meDhraikA~NgulatastvadhaH | eva~nchAsti samaM kandaM samatA chatura~Ngulam || 5\.74|| (samatAchchatura~Ngulam) pashchimAbhimukhIH yonirgudameDhrAntarAlagA | tatra kandaM samAkhyAtaM tatrAsti kuNDalI sadA || 5\.75|| saMveShTya sakalA nADIH sArddhatrikuTalAkR^itIH | mukhe niveshya sA puchChaM suShumNAvivare sthitA || 5\.76|| suptA nAgopamA hyeShA sphurantI prabhayA svayA | ahivatsandhisaMsthAnA vAgdevI bIjasa.nj~nikA || 5\.77|| j~neyA shaktiriyaM viShNornirmalA svarNabhAsvarA | sattvaM rajastamashcheti guNatrayaprasUtikA || 5\.78|| tatra bandhUkapuShpAbhaM kAmabIjaM prakIrtitam | kalahemasamaM yoge prayuktAkShararUpiNam || 5\.79|| suShumNApi cha saMshliShTA bIjaM tatra varaM sthitam | sharachchandranibhaM tejassvayametatsphuratsthitam || 5\.80|| sUryakoTipratIkAshaM chandrakoTisushItalam | etattrayaM militvaiva devI tripurabhairavI | bIjasa.nj~naM paraM tejastadeva parikIrtitam || 5\.81|| kriyAvij~nAnashaktibhyAM yutaM yatparito bhramat | uttiShThadvishatastvambhaH sUkShmaM shoNashikhAyutam | yonisthaM tatparaM tejaH svayambhUli~Ngasa.nj~nitam || 5\.82|| AdhArapadmametaddhi yoniryasyAsti kandataH | parisphuradvAdisAntachaturvarNaM chaturdalam || 5\.83|| kulAbhidhaM suvarNAbhaM svayambhUli~Ngasa~Ngatam | dviraNDo yatra siddho.asti DAkinI yatra devatA || 5\.84|| tatpadmamadhyagA yonistatra kuNDalinI sthitA | tasyA Urdhve sphurattejaH kAmabIjaM bhramanmatam || 5\.85|| yaH karoti sadA dhyAnaM mUlAdhAre vichakShaNaH | tasya syAddArdurI siddhirbhUmityAgakrameNa vai || 5\.86|| vapuShaH kAntirutkR^iShTA jaTharAgnivivardhanam | Arogya~ncha paTutva~ncha sarvaj~natva~ncha jAyate || 5\.87|| bhUtaM bhavyaM bhaviShyachcha vetti sarvaM sakAraNam | (bhaviShya~ncha) ashrutAnyapi shAstrANi sarahasyaM vadeddhruvam || 5\.88|| (bhaveddhruvam) vaktre sarasvatI devI sadA nR^ityati nirbharam | mantrasiddhirbhavettasya japAdeva na saMshayaH || 5\.89|| jarAmaraNaduHkhaughAnnAshayati gurorvachaH | idaM dhyAnaM sadA kAryaM pavanAbhyAsinA param | dhyAnamAtreNa yogIndro muchyate sarvakilbiShAt || 5\.90|| (sarvakilviShAt) mUlapadmaM yadA dhyAyedyogI svayambhuli~Ngakam | tadA tatkShaNamAtreNa pApaughaM nAshayeddhruvam || 5\.91|| yaM yaM kAmayate chitte taM taM phalamavApnuyAt | nirantarakR^itAbhyAsAttaM pashyati vimuktidam || 5\.92|| bahirabhyantare shreShThaM pUjanIyaM prayatnataH | tataH shreShThatamaM hyetannAnyadasti mataM mama || 5\.93|| AtmasaMsthaM shivaM tyaktvA bahiHsthaM yaH samarchayet | hastasthaM piNDamutsR^ijya bhramate jIvitAshayA || 5\.94|| Atmali~NgArchanaM kuryAdanAlasyaM dine dine | tasya syAtsakalA siddhirmAtra kAryA vichAraNA || 5\.95|| nirantarakR^itAbhyAsAtShaNmAsaiH siddhimApnuyAt | (nirantarakR^itAbhyAsAtShaNmAse) tasya vAyupravesho.api suShumNAyAmbhaveddhruvam || 5\.96|| manojaya~ncha labhate vAyubinduvidhAraNAm | (vAyubinduvidhAraNAt) aihikAmuShmikIsiddhirbhavennaivAtra saMshayaH || 5\.97|| svAdhiShThAnachakravivaraNam | dvitIyantu saroja~ncha li~NgamUle vyavasthitam | bAdilAntaM cha ShaDvarNaM paribhAsvaraShaDdalam || 5\.98|| svAdhiShThAnAbhidhaM tattu pa~NkajaM shoNarUpakam | bANAkhyo yatra siddho.asti devI yatrAsti rAkiNI || 5\.99|| yo dhyAyati sadA divyaM svAdhiShThAnAravindakam | tasya kAmA~NganAH sarvA bhajante kAmamohitAH || 5\.100|| vividha~nchAshrutaM shAstraM niHsha~Nko vai vadeddhruvam | sarvarogavinirmukto loke charati nirbhayaH || 5\.101|| maraNaM khAdyate tena sa kenApi na khAdyate | tasya syAtparamA siddhiraNimAdiguNapradA || 5\.102|| vAyuH sa~ncharate dehe rasavR^iddhirbhaveddhruvam | AkAshapa~NkajagalatpIyUShamapi varddhate || 5\.103|| maNipUrachakravivaraNam | tR^itIyaM pa~NkajaM nAbhau maNipUrakasa.nj~nakam | dashAraNDAdiphAntArNaM shobhitaM hemavarNakam || 5\.104|| rudrAkhyo yatra siddho.asti sarvama~NgaladAyakaH | tatrasthA lAkinI nAmnI devI paramadhArmikA || 5\.105|| tasmin dhyAnaM sadA yogI karoti maNipUrake | tasya pAtAlasiddhiH syAnnirantarasukhAvahA || 5\.106|| Ipsita~ncha bhavelloke duHkharogavinAshanam | kAlasya va~nchana~nchApi paradehapraveshanam || 5\.107|| jAmbUnadAdikaraNaM siddhAnAM darshanaM bhavet | oShadhIdarshana~nchApi nidhInAM darshanaM bhavet || 5\.108|| anAhatachakravivaraNam | hR^idaye.anAhataM nAma chaturthaM pa~NkajaM bhavet | kAdiThAntArNasaMsthAnaM dvAdashArasamanvitam | atishoNaM vAyubIjaM prasAdasthAnamIritam || 5\.109|| padmasthaM tatparaM tejo bANali~NgaM prakIrtitam | yasya smaraNamAtreNa dR^iShTAdR^iShTaphalaM labhet || 5\.110|| siddhaH pinAkI yatrAste kAkinI yatra devatA | etasminsatataM dhyAnaM hR^itpAthoje karoti yaH | kShubhyante tasya kAntA vai kAmArtA divyayoShitaH || 5\.111|| j~nAna~nchApratimaM tasya trikAlaviShayambhavet | dUrashrutirdUradR^iShTiH svechChayA khagatAM vrajet || 5\.112|| siddhAnAM darshana~nchApi yoginI darshanaM tathA | bhavetkhecharasiddhishcha khecharANAM jayantathA || 5\.113|| yo dhyAyati paraM nityaM bANali~NgaM dvitIyakam | khecharI bhUcharI siddhirbhavettasya na saMshayaH || 5\.114|| etad.hdhyAnasya mAhAtmyaM kathituM naiva shakyate | brahmAdyAH sakalA devA gopayanti parantvidam || 5\.115|| vishuddhachakravivaraNam | kaNThasthAnasthitaM padmaM vishuddhaM nAmapa~nchamam | suhemAbhaM svaropetaM ShoDashasvarasaMyutam | ChagalANDo.asti siddho.atra shAkinI chAdhidevatA || 5\.116|| dhyAnaM karoti yo nityaM sa yogIshvarapaNDitaH | kintvasya yogino.anyatra vishuddhAkhye saroruhe | chaturvedA vibhAsante sarahasyA nidheriva || 5\.117|| iha sthAne sthito yogI yadA krodhavasho bhavet | tadA samastaM trailokyaM kampate nAtra saMshayaH || 5\.118|| iha sthAne mano yasya daivAdyAti layaM yadA | tadA bAhyaM parityajya svAntare ramate dhruvam || 5\.119|| tasya na kShatimAyAti svasharIrasya shaktitaH | saMvatsarasahasre.api vajrAtikaThinasya vai || 5\.120|| yadA tyajati tad.hdhyAnaM yogIndro.avanimaNDale | tadA varShasahasrANi manyate tatkShaNaM kR^itI || 5\.121|| Aj~nAchakravivaraNam | Aj~nApadmaM bhruvormadhye hakShopetaM dvipatrakam | shuklAbhaM tanmahAkAlaH siddho devyatra hAkinI || 5\.122|| sharachchandranibhaM tatrAkSharabIjaM vijR^imbhitam | pumAn paramahaMso.ayaM yajj~nAtvA nAvasIdati || 5\.123|| etadeva parantejaH sarvatantreShu mantriNaH | (tatra devaH) chintayitvA parAM siddhiM labhate nAtra saMshayaH || 5\.124|| turIyaM tritayaM li~NgaM tadAhaM muktidAyakaH | dhyAnamAtreNa yogIndro matsamo bhavati dhruvam || 5\.125|| iDA hi pi~NgalA khyAtA varaNAsIti hochyate | vArANasI tayormadhye vishvanAtho.atra bhAShitaH || 5\.126|| etatkShetrasya mAhAtmyamR^iShibhistattvadarshibhiH | shAstreShu bahudhA proktaM paraM tattvaM subhAShitam || 5\.127|| suShumNA meruNA yAtA brahmarandhraM yato.asti vai | tatashchaiShA parAvR^itya tadAj~nApadmadakShiNe | (parAvR^ityA) vAmanAsApuTaM yAti ga~Ngeti parigIyate || 5\.128|| brahmarandhre hi yatpadmaM sahasrAraM vyavasthitam | tatra kandehi yA yonistasyAM chandro vyavasthitaH || 5\.129|| trikoNAkAratastasyAH sudhA kSharati santatam | iDAyAmamR^itaM tatra samaM sravati chandramAH || 5\.130|| amR^itaM vahati dvArA dhArArUpaM nirantaram | vAmanAsApuTaM yAti ga~NgetyuktA hi yogibhiH || 5\.131|| Aj~nApa~NkajadakShAMsAdvAmanAsApuTa~NgatA | udagvaheti tatreDA ga~Ngeti samudAhR^itA || 5\.132|| (varaNA) tato dvayamiha madhye tu vArANasIti chintayet | (dvayorhi) tadAkArA pi~NgalApi tadAj~nAkamalottare | (tadAj~nAkamalAntare) dakShanAsApuTe yAti proktAsmAbhirasIti vai || 5\.133|| mUlAdhAre hi yatpadmaM chatuShpatraM vyavasthitam | (chatuShpatra) tatra kande.asti yA yonistasyAM sUryo vyavasthitaH || 5\.134|| (tatra madhyehi) tatsUryamaNDaladvAraM viShaM kSharati santatam | (tatsUryamaNDaladvarAdviShaM) pi~NgalAyAM viShaM tatra samarthayati tApanaH || 5\.135|| (samarpayati) viShaM tatra vahantI yA dhArArUpaM nirantaram | dakShanAsApuTe yAti kalpiteyantu pUrvavat || 5\.136|| Aj~nApa~NkajavAmAsyAddakShanAsApuTaM gatA | udagvahA pi~NgalApi purAsIti prakIrtitA || 5\.137|| Aj~nApadmamidaM proktaM yatra devo maheshvaraH | pIThatrayaM tatashchordhvaM niruktaM yogachintakaiH | tadbindunAdashaktyAkhyaM bhAlapadme vyavasthitam || 5\.138|| yaH karoti sadAdhyAnamAj~nApadmasya gopitam | pUrvajanmakR^itaM karma vinashyedavirodhataH || 5\.139|| iha sthite yadA yogI dhyAnaM kuryAnnirantaram | (sadA) tadA karoti pratimAM pratijApamanarthavat || 5\.140|| yakSharAkShasagandharvA apasarogaNakinnarAH | sevante charaNau tasya sarve tasya vashAnugAH || 5\.141|| karoti rasanAM yogI praviShTAM viparItagAm | lambikordhveShu garteShu dhR^itvA dhyAnaM bhayApaham || 5\.142|| asmin sthAne mano yasya kShaNArdhaM vartate.achalam | tasya sarvANi pApAni sa~NkShayaM yAnti tatkShaNAt || 5\.143|| yAni yAnIha proktAni pa~nchapadme phalAni vai | (yAni yAni hi) tAni sarvANi sutarAmetajj~nAnAdbhavanti hi || 5\.144|| yaH karoti sadAbhyAsamAj~nA padme vichakShaNaH | vAsanAyA mahAbandhaM tiraskR^itya pramodate || 5\.145|| prANaprayANasamaye tatpadmaM yaH smaransudhIH | tyajetprANaM sa dharmAtmA paramAtmani lIyate || 5\.146|| tiShThan gachChan svapan jAgrat yo dhyAnaM kurute naraH | pApakarmavikurvANo nahi majjati kilbiShe || 5\.147|| (kilviShe) rAjayogAdhikArI syAdetachchintanato dhruvam | yogI bandhAdvinirmuktaH svIyayA prabhayA svayam || 5\.148|| dvidaladhyAnamAhAtmyaM kathituM naiva shakyate | brahmAdidevatAshchaiva ki~nchinmatto vidanti te || 5\.149|| sahasrArachakrakathanam | ata UrdhvaM tAlumUle sahasrAraMsaroruham | asti yatra suShumNAyA mUlaM savivaraM sthitam || 5\.150|| tAlumUle suShumNAsya adhovaktrA pravartate | mUlAdhAreNa yonyantAH sarvanADyaH samAshritAH | (yonyastAH) tA bIjabhUtAstattvasya brahmamArgapradAyikAH || 5\.151|| tAlusthAne cha yatpadmaM sahasrAraM puroditam | tatkande yonirekAsti pashchimAbhimukhI matA || 5\.152|| tasya madhye suShumNAyA mUlaM savivaraM sthitam | (tasyA) brahmarandhraM tadevoktamAmUlAdhArapa~Nkajam || 5\.153|| (brahmarandhra) tatrAntarandhre chichChaktiH suShumNA kuNDalI sadA || 5\.154|| (tatrAntarandhre / tatastadvandhre) (tachChaktiH) suShumNAyAM sthitA nADI chitrA syAnmama vallabhe | (suShumNAyAM sadA shaktishchitrA) tasyAM mama mate kAryA brahmarandhrAdikalpanA || 5\.155|| yasyAH smaraNamAtreNa brahmaj~natvaM prajAyate | pApakShayashcha bhavati na bhUyaH puruSho bhavet || 5\.156|| praveshitaM chalA~NguShThaM mukhe svasya niveshayet | tenAtra na vahatyeva dehachArI samIraNaH || 5\.157|| (bahatyeva) tena saMsArachakre.asmin bhramante cha sarvadA | (bhramatItyeva sarvadA) tadarthaM ye pravartante yogInaH prANadhAraNe || 5\.158|| tata evAkhilA nADI niruddhA chAShTaveShTanam | (viruddhA) iyaM kuNDalinI shaktI randhraM tyajati nAnyathA || 5\.159|| yadA pUrNAsu nADIShu sanniruddhAnilAstadA | bandhatyAgena kuNDalyA mukhaM randhrAdbahirbhavet | suShumNAyAM sadaivAyaM vahetprANasamIraNaH || 5\.160|| mUlapadmasthitA yonirvAmadakShiNakoNataH | iDApi~Ngalayormadhye suShumNA yonimadhyagA || 5\.161|| brahmarandhrantu tatraiva suShumNAdhAramaNDale | yo jAnAti sa muktaH syAtkarmabandhAdvichakShaNaH || 5\.162|| brahmarandhramukhe tAsAM sa~NgamaH syAdasaMshayaH | tasminsnAne snAtakAnAM muktiH syAdavirodhataH || 5\.163|| ga~NgAyamunayormadhye vahatyeShA sarasvatI | tAsAntu sa~Ngame snAtvA dhanyo yAti parA~Ngatim || 5\.164|| iDA ga~NgA purA proktA pi~NgalA chArkaputrikA | madhyA sarasvatI proktA tAsAM sa~Ngo.atidurlabhaH || 5\.165|| sitAsite sa~Ngame yo manasA snAnamAcharet | sarvapApavinirmukto yAti brahma sanAtanam || 5\.166|| triveNyAM sa~Ngame yo vai pitR^ikarma samAcharet | tArayitvA pitR^InsarvAnsa yAti paramAM gatim || 5\.167|| nityaM naimittikaM kAmyaM pratyahaM yaH samAcharet | (nitya) manasA chintayitvA tu so.akShayaM phalamApnuyAt || 5\.168|| sakR^idyaH kurute snAnaM svargo saukhyaM bhunakti saH | (svarge) dagdhvA pApAnasheShAnvai yogI shuddhamatiH svayam || 5\.169|| apavitraH pavitro vA sarvAvasthAM gato.api vA | snAnAcharaNamAtreNa pUto bhavati nAnyathA || 5\.170|| mR^ityukAle plutaM dehaM triveNyAH salile yadA | vichintya yastyajetprANAnsa tadA mokShamApnuyAt || 5\.171|| nAtaHparataraM guhyaM triShu lokeShu vidyate | goptavyaM tatprayatnena na vyAkhyeyaM kadAchana || 5\.172|| brahmarandhra mano dattvA kShaNArdhaM yadi tiShThati | sarvapApavinirmuktaH sa yAti paramAM gatim || 5\.173|| asminlInaM mano yasya sa yogI mayi lIyate | aNimAdiguNAnbhuktvA svechChayA puruShottamaH || 5\.174|| etadrandhradhyAnamAtreNa martyaH saMsAre.asminvallabho me bhavetsaH | pApA~njitvA muktimArgAdhikArI j~nAnaM dattvA tArayatyadbhutaM vai || 5\.175|| chaturmukhAditridashairagamyaM yogivallabham | prayatnena sugopyaM tadbrahmarandhraM mayoditam || 5\.176|| purA mayoktA yA yoniH sahasrAre saroruhe | tasyA.adho vartate chandrastad.hdhyAnaM kriyate budhaiH || 5\.177|| (tasyAdho) yasya smaraNamAtreNa yogIndro.avanimaNDale | pUjyo bhavati devAnAM siddhAnAM sammato bhavet || 5\.178|| shiraHkapAlavivare dhyAyeddugdhamahodadhim | tatra sthitvA sahasrAre padme chandraM vichintayet || 5\.179|| shiraHkapAlavivare dviraShTakalayA yutaH | pIyUShabhAnuhaMsAkhyaM bhAvayettaM nira~njanam || 5\.180|| nirantarakR^itAbhyAsAttridine pashyati dhruvam | dR^iShTimAtreNa pApaughaM dahatyeva sa sAdhakaH || 5\.181|| anAgata~ncha sphurati chittashuddhirbhavetkhalu | sadyaH kR^itvApi dahati mahApAtakapa~nchakam || 5\.182|| AnukUlyaM grahA yAnti sarve nashyantyupadravAH | upasargAH shamaM yAnti yuddhe jayamavApnuyAt || 5\.183|| khecharIbhUcharIsiddhirbhavetkShIrendudarshanAt | dhyAnAdevabhavetsarvaM nAtra kArya vichAraNA || 5\.184|| (kAryA) santatAbhyAsayogena siddho bhavati mAnavaH | (satatAbhyAsayogena) satyaM satyaM punaH satyaM mama tulyo bhaveddhruvam | yogashAstraM cha paramaM yoginAM siddhidAyakam || 5\.185|| (yogashAstre.apyabhirataM) rAjayogakathanam | ata UrdhvaM divyarUpaM sahasrAraM saroruham | brahmANDAkhyasya dehasya bAhye tiShThati muktidam || 5\.186|| kailAso nAma tasyaiva mahesho yatra tiShThati | akulAkhyo.avinAshI cha kShayavR^iddhivivarjitaH || 5\.187|| (nakulAkhyo.avinAshI) sthAnasyAsya j~nAnamAtreNa nR^INAM, saMsAre.asminsambhavo naiva bhUyaH | bhUtagrAmaM santatAbhyAsayogAtkartuM hartuM syAchcha shaktiH samagrAH || 5\.188|| (samagrA) sthAne pare haMsanivAsabhUte, kailAsanAmnIha niviShTachetAH | yogI hR^itavyAdhiradhaH kR^itAdhirvAyushchira~njIjIvati mR^ityumuktaH || 5\.189|| (kR^itAdhivarAyushchiraM jIvati) chittavR^ittiryadA lInA kulAkhye parameshvare | tadA samAdhisAmyena yogI nishchalatAM vrajet || 5\.190|| nirantarakR^ite dhyAne jagadvismaraNaM bhavet | tadA vichitrasAmarthyaM yogino bhavati dhruvam || 5\.191|| tasmAdgalitapIyUShaM pibedyogI nirantaram | mR^ityormR^ityuM vidhAyAshu kulaM jitvA saroruhe || 5\.192|| atra kuNDalinIshaktirlayaM yAti kulAbhidhA | tadA chaturvidhA sR^iShTirlIyate paramAtmani || 5\.193|| yajj~nAtvA prApya viShayaM chittavR^ittirvilIyate | tasminparishramaM yogI karoti nirapekShakaH || 5\.194|| chittavR^ittiyadAlInA tasmin yogI bhaveddhruvam | tadA vij~nAyate.akhaNDaj~nAnarUpo nira~njanaH || 5\.195|| brahmANDabAhye sa~nchintya svapratIkaM yathoditam | tamAveshya mahachChUnyaM chintayedavirodhataH || 5\.196|| AdyantamadhyashUnyaM tatkoTisUryasamaprabham | chandrakoTipratIkAshamabhyasya siddhimApnuyAt || 5\.197|| etad.hdhyAnaM sadA kuryAdanAlasyaM dine dine | tasya syAtsakalA siddhirvatsarAnnAtra saMshayaH || 5\.198|| kShaNArddhaM nishchalaM tatra mano yasya bhaveddhruvam | (kShaNArdhaM) sa eva yogI sadbhaktaH sarvalokeShu pUjitaH | tasya kalmaShasa~NghAtastatkShaNAdeva nashyati || 5\.199|| yaM dR^iShTvA na pravartante mR^ityusaMsAravartmani | abhyasettaM prayatnena svAdhiShThAnena vartmanA || 5\.200|| etad.hdhyAnasya mAhAtmyaM mayA vaktuM na shakyate | yaH sAdhayati jAnAti so.asmAkamapi sammatam || 5\.201|| (sammataH) dhyAnAdeva vijAnAti vichitrephalasambhavam | aNimAdiguNopeto bhavatyeva na saMshayaH || 5\.202|| rAjAdhirAjayogakathanam | rAjayogo mayAkhyAtaH sarvatantreShu gopitaH | rAjAdhirAjayogo.ayaM kathayAmi samAsataH || 5\.203|| svastika~nchAsanaM kR^itvA sumaThe jantuvarjite | guruM sampUjya yatnena dhyAnametatsamAcharet || 5\.204|| nirAlambaM bhavejjIvaM j~nAtvA vedAntayuktitaH | nirAlambaM manaH kR^itvA na ki~nchichchintayetsudhIH || 5\.205|| etad.hdhyAnAnmahAsiddhirbhavatyeva na saMshayaH | vR^ittihInaM manaH kR^itvA pUrNarUpaM svayaM bhavet || 5\.206|| sAdhayetsatataM yo vai sa yogI vigataspR^ihaH | ahannAma na kopyasti sarvadAtmaiva vidyate || 5\.207|| ko bandhaH kasya vA mokSha ekaM pashyetsadA hi saH | etatkaroti yo nityaM sa mukto nAtra saMshayaH | sa eva yogI sadbhaktaH sarvalokeShu pUjitaH || 5\.208|| ahamasmIti yanmatvA jIvAtmaparamAtmanoH | ahaM tvametadubhayaM tyaktvAkhaNDaM vichintayet || 5\.209|| adhyAropApavAdAbhyAM yatra sarvaM vilIyate | tadbIjamAshrayedyogI sarvasa~NgavivarjitaH || 5\.210|| aparokShaM chidAnandaM pUrNaM tyaktvA bhramAkulAH | parokShaM chAparokShaM cha kR^itvA mUDhA bhramanti vai || 5\.211|| charAcharamidaM vishvaM parokShaM yaH karoti cha | aparokShaM paraM brahma tyaktaM tasminpralIyate || 5\.212|| j~nAnakAraNamaj~nAnaM yathA notpadyate bhR^isham | abhyAsaM kurute yogI sadA sa~Ngavivarjitam || 5\.213|| sarvendriyANi saMyamya viShayebhyo vichakShaNaH | viShayebhyaH suShuptyaiva tiShThetsa~NgavivarjitaH || 5\.214|| evamabhyAsato nityaM svaprakAshaM prakAshate | (evamabhyasato) shrotuM buddhisamarthArthaM nivartante gurorgiraH | tadabhyAsavashAdekaM svato j~nAnaM pravartate || 5\.215|| yato vAcho nivartante aprApya manasA saha | sAdhanAdamalaM j~nAnaM svayaM sphurati taddhruvam || 5\.216|| haThaM vinA rAjayogo rAjayogaM vinA haThaH | tasmAtpravartate yogI haThe sadgurumArgataH || 5\.217|| sthite dehe jIvati cha yogaM na shriyate bhR^isham | indriyArthopabhogeShu sa jIvati na saMshayaH || 5\.218|| abhyAsapAkaparyantaM mitAnnaMsmaraNaM bhavet | anyathA sAdhanaM dhImAnkartuM pArayatIha na || 5\.219|| atIvasAdhusaMlApaM sAdhusammatibuddhimAn | karoti piNDarakShArthaM bahvAlApavivarjitaH || 5\.220|| tyAjyate tyajyate sa~NgaM sarvathA tyajyate bhR^isham | (tyajyate tyajyate) anyathA na labhenmuktiM satyaM satyaM mayoditam || 5\.221|| guhyaiva kriyate.abhyAsaH sa~NgaM tyaktvA tadantare | (guptyaiva) vyavahArAya kartavyo bAhyasa~Ngo na rAgataH || 5\.222|| (bAhyesa~NgAnurAgataH) sve sve karmaNi vartante sarve te karmasambhavAH | nimittamAtraM karaNe na doSho.asti kadAchana || 5\.223|| evaM nishchitya sudhiyA gR^ihastho.api yadAcharet | tadA siddhimavApnoti nAtra kAryA vichAraNA || 5\.224|| pApapuNyavinirmuktaH parityaktA~NgasAdhakaH | yo bhavetsa vimuktaH syAdgR^ihe tiShThansadA gR^ihI || 5\.225|| na pApapuNyairlipyeta yogayukto yadA gR^ihI | (sadA) kurvannapi tadA pApAnsvakArye lokasa~Ngrahe || 5\.226|| mantrasAdhanakathanam | adhunA sampravakShyAmi mantrasAdhanamuttamam | aihikAmuShmikasukhaM yena syAdavirodhataH || 5\.227|| yasminmantravare j~nAte yogasiddhirbhavetkhalu | (yasminmantre vare) yogena sAdhakendrasya sarvaishvayesukhapradA || 5\.228|| mUlAdhAre.asti yatpadmaM chaturdalasamanvitam | tanmadhye vAgbhavaM bIjaM visphurantaM taDitprabham || 5\.229|| hR^idaye kAmabIjantu bandhUkakusumaprabham | Aj~nAravinde shaktyAkhyaM chandrakoTisamaprabham || 5\.230|| bIjatrayamidaM gopyaM bhuktimuktiphalapradam | etanmantratrayaM yogI sAdhayetsiddhisAdhakaH || 5\.231|| etanmantraM gurorlabdhvA na drutaM na vilambitam | akSharAkSharasandhAnaM niHsandigdhamanA japet || 5\.232|| tadgatashchaikachittashcha shAstroktavidhinA sudhIH | devyAstu purato lakShaM hutvA lakShatrayaM japet || 5\.233|| karavIraprasUnantu guDakShIrAjyasaMyutam | kuNDe yonyAkR^itau dhImA~njapAnte juhuyAtsudhIH || 5\.234|| (yonyAkR^ite) anuShThAne kR^ite dhImAnpUrvasevA kR^itA bhavet | tato dadAti kAmAnvai devI tripurabhairavI || 5\.235|| guruM santoShya vidhivallabdhvA mantravarottamam | anena vidhinA yukto mandabhAgyo.api sid.hdhyati || 5\.236|| lakShamekaM japedyastu sAdhako vijitendriyaH | darshanAttasya kShubhyante yoShito madanAturAH | patanti sAdhakasyAgre nirlajjA bhayavarjitAH || 5\.237|| japtena cha dvilakSheNa ye yasminviShaye sthitAH | AgachChanti yathAtIrthaM vimuktakulavigrahAH | sarvasvaM tasya dadati tasyaiva cha vashe sthitAH || 5\.238|| (dadati tasya sarvasvaM) tribhirlakShaistathAjaptairmaNDalIkaM samaNDalam | (tribhirlakShaistathAjaptairmaNDalIkAH samaNDalAH |) vashamAyAnti te sarve nAtra kAryA vichAraNA | ShaDbhirlakShairmahIpAlaM sabhR^ityabalavAhanam || 5\.239|| lakShairdvAdashabhirjaptairyakSharakShorageshvarAH | vashamAyAnti te sarve Aj~nAM kurvanti nityashaH || 5\.240|| tripa~nchalakShajaptaistu sAdhakendrasya dhImataH | siddhavidyAdharAshchaiva gandharvApsarasA~NgaNAH || 5\.241|| vashamAyAnti te sarve nAtra kAryA vichAraNA | haThAchChravaNavij~nAnaM sarvaj~natvaM prajAyate || 5\.242|| tathAShTAdashabhirlakShairdehenAnena sAdhakaH | uttiShThenmedinIM tyaktvA divyadehastu jAyate | bhramate svechChayA loke ChidrAM pashyati medinIm || 5\.243|| aShTAviMshatibhirlakShairvidyAdharapatirbhavet | sAdhakastu bhaveddhImAnkAmarUpo mahAbalaH || 5\.244|| triMshallakShaistathAjaptairbrahmaviShNusamo bhavet | rudratvaM ShaShTibhirlakShairamaratvamashItibhiH || 5\.245|| koTyekayA mahAyogI lIyate parame pade | sAdhakastu bhavedyogI trailokye so.atidurlabhaH || 5\.246|| shivasaMhitAphalakathanam | tripure tripurantvekaM shivaM paramakAraNam | akShayaM tatpadaM shAntamaprameyamanAmayam || 5\.247|| labhate.asau na sandeho dhImAnsarvamabhIpsitam | shivavidyA mahAvidyA guptA chAgre maheshvarI || 5\.248|| madbhAShitamidaM shAstra~NgopanIyamatobudhaiH | haThavidyA paraM gopyA yoginA siddhimichChatA || 5\.249|| bhavedvIryavatI guptA nirvIryA cha prakAshitA | ya idaM paThate nityamAdyopAntaM vichakShaNaH || 5\.250|| yogasiddhirbhavettasya krameNaiva na saMshayaH | sa mokShaM labhate dhImAnya idaM nityamarchayet || 5\.251|| mokShArthibhyashcha sarvebhyaH sAdhubhyaH shrAvayedapi | kriyAyuktasya siddhiH syAdakriyasya kathambhavet || 5\.252|| tasmAtkriyAvidhAnena kartavyA yogipu~NgavaiH | yadR^ichChAlAbhasantuShTaH santyaktvAntarasa~Nga~NkaH || 5\.253|| gR^ihasthashchApyanAsaktaH sa mukto yogasAdhanAt | gR^ihasthAnAM bhavetsiddhirIshvarANAM japena vai | yogakriyAbhiyuktAnAM tasmAtsaMyatate gR^ihI || 5\.254|| gehe sthitvA putradArAdipUrNaH sa~NgaM tyaktvA chAntare yogamArge | siddhe chihnaM vIkShya pashchAdgR^ihasthaH (siddheshchihnaM) krIDetsaM vai sammataM sAdhayitvA || 5\.255|| (krIDetso) iti shrIshivasaMhitAyAM haragaurIsaMvAde yogashAstre pa~nchamapaTalaH samAptaH | 5| iti shubham | ## NB: The shloka numbering and line clubbing varies considerably amongst the publications referenced and even their respective editions. Some verses in the referenced texts do have odd number of lines. The numbering above in sequence is done for reference. There is no intention of creating newer version. Amongst the referenced versions, Khemraj Publications were found to have more shlokas than others, of which the 1984 edition is the latest. Compiled and proofread by Ruma Dewan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}