% Text title : Vairagya Shatakam 2 by Appayya Dikshita % File name : vairAgyashatakam2.itx % Category : shiva, appayya-dIkShita, shataka % Location : doc\_shiva % Author : Appayya Dixit % Latest update : March 13, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Vairagya Shatakam ..}## \itxtitle{.. vairAgyashatakam ..}##\endtitles ## (shrImadappayyadIkShitavirachitam) || shrIH || Aste kashchana bhikShuH sa~NgR^ihNannavyayAni dasha | na mametyavyayayugalaM yAchAmastaM kimastyanyat || 1|| dhIsachivaM dhairyabalaM sa~Nkalpavirodhi shAntidhanam | vishvatrayaviShayamidaM vairAgyaM nAma sAmrAjyam || 2|| rAj~no bibhyati lokA rAjAnaH punarito.api vairibhyaH | A brahmaNaH kR^itAntAdakutobhayamaspR^ihArAjyam || 3|| bhikShApradA jananyaH pitaro guravaH kumArakAH shiShyAH | ekAntaramaNahetuH shAntirdayitA viraktasya || 4|| kimapi na ye cheShTante kAryapratikAryayorvirahAt | santasta eva muktAH sandehe gautamaH sAkShI || 5|| patatu nabhaH sphuTatu mahI chalantu girayo milantu vAridhayaH | adharottaramastu jagatkA hAnirvItarAgasya || 6|| ke chorAH ke pishunAH ke ripavaH ke cha dAyAdAH | jagadakhilaM tasya vashe yasya vashe hatamidaM chetaH || 7|| viShayA upatiShThantAM viShayairvA samavayantu karaNAni | AntaramekaM karaNaM shAntaM yadi kA tatashchintA || 8|| kiM viShayAnparihartuM vastavyaM merukandareShvabudhaiH | na hyadbhiranAsaktuM pAMsuShu rohanti padmAni || 9|| aj~nAnamiha nidAnaM prAgrUpaM jananameva bhavaroge | paripAkaH saMsaraNaM bhaiShajyaM naiShThikI shAntiH || 10|| svenaiva bhuktamarthaM sUkarajAtismaro manuShya iva | dUre jugupsamAno dhIro vairAgyamAdriyate || 11|| shaishavamiva kaumAre tattaruNimnIva sa iva vR^iddhatve | na svadate dhIrANAM kAmasya vicheShTitaM shAntau || 12|| shatashaH parIkShya viShayAnsadyo jahati kachitkvachiddhanyAH | kAkA iva vAntAshanamanye tAneva sevante || 13|| charamau mAtApitarau charamA gR^ihiNI sutAshcharamAH | kartavye.atipremaNi kathamiha dhIrA virajyante || 14|| tR^iNavaddhamanti chapalAH strInAmani chaNDamArute chalite | dharaNidharA iva santastatra na ki~nchitprakampante || 15|| kAmijanaparamabhogye kAmasukhe dhArayanti bIbhatsam | santaH shamasukharasikAH sudhAshanAH sUkarAnna iva || 16|| vikShepamAtrabhAjo vikAsakAShThAgata j~nAnAH | svasyApi cheShTitAni svayamIkShante parasyeva || 17|| asthAne.abhiniviShTAnmUrkhAnasthAna eva santuShTAn | anuvartante dhIrAH pitara iva krIDato bAlAn || 18|| puShNati puruShe salilairmuShNati puShpaM phalaM cha tarava iva | vartante santaH samamupakartari chApakartari cha || 19|| nityAnityavivekaH sarveShAM ghaTaghaTatvayorAste | sa viveko yaH shAntikR^idaviveko.anyaH samasto.api || anadhigate kAmasukhe kAlena yathA pravartate taruNaH | evaM brahmasukhe.api pravartate ko.api bhAgyavashAt || 21|| putraguNAH svAtantrye dAraguNAshchAdhivedanAvasare | bhrAtR^iguNA dAyavidhau draShTavyA mokShyamANena || 22|| kA me gatiriti pR^ichChati charamashvAse.api yaH svArtham || tasya janasyApi kR^ite pApAH pApAni kurvanti || 23|| pitR^ibhiH kalahAyante putrAnadhyApayanti pitR^ibhaktim | paradArAnupayantaH paThanti shAstrANi dAreShu || 24|| shAntiralabhyAduparatirapAtrabhAvaH pratigrahanivR^ittiH | kShAntirdurbalateti cha nivR^ittidharmAH kalAvete || 25|| nItij~nA niyatij~nA vedaj~nA api bhavanti shAstraj~nAH | brahmaj~nA api labhyAH svAj~nAnaj~nAnino viralAH || 26|| kalikaluShe manasi sve kathamiva jagadArjavaM labhatAm | chakShurdoShe jAgrati chAndraM dvitvaM kuto yAtu || 27|| viShayAnanukUlayituM viShayiNi hR^idaye vidhIyatAM yatnaH | dR^ishi deyamauShadhaM ko dR^ishye dattvA kR^itI bhavati || 28|| dArAH putreShu ratAH putrAH pitR^idhanaparigrahavyagrAH | rodanasharaNA jananI paralokagatasya ko bandhuH || 29|| pashyanti mriyamANAnmariShyato.anumimate smaranti mR^itAn || kathayanti chaivamasakR^ichcheShTante nityavattu param || 30|| kalahAyante mUDhAH kaH pratibhUH shvaH prabhAta iti || tasyAmeva rajanyAM kaH pratibhUH svasya sattAyAm || 31|| AprapadamAshiraspadamantaH kalimalamalImase vapuShi | viphalaM ga~NgAjalamapi madyaghaTe darbhamuShTiriva || 32|| daNDyaM yatsukhahetoH puShNanti janAH kathaM tadeva vapuH | na hi sharkarAbhilAShibhirikShoH kANDAni pUjyante || 33|| kulyAH kR^itA vishAlAH kuDyAnyupalairnibaddhAni | krItA balino mahiShAH kR^itakR^ityAH sma iti manyante || 34|| prAyo muhyati chetaH prANabhR^itaH prANanirgamAvasare | puNyena yadi na muhyati putrAneva smaranmriyate || 35|| shamayitumaudaramagniM saMsAre sAgare nimajjanti | tuhinavyathAnivR^ittyai na hi veshmani pAvako deyaH || 36|| arthAnAmadhikAnAM rAj~nA choreNa vA dhruvo nAshaH | anne khalvatibhukte vamanaM vA syAdvireko vA || 37|| AhR^itya parityaktA janayantyarthAH sukhAbhAsam | atyantaparityaktAH paramAnandAya kalpante || 38|| praNamati parisAntvayati pralapati yAchati paribhramati | AviShTa iva pishAchyA puruShastR^iShNAvashaM yAtaH || 39|| jananAdR^iShTAtpitarau putrA jAmAtaro vyayAdR^iShTAt | kalahAdR^iShTAjj~nAtaya iti nirNIte kimeShTavyam || 40|| svapituH paralokAya svayamanudivasaM yadAcharati | kriyatAmidamupamAnaM kiM nAlaM putravairAgye || 41|| ananugate dAridrye kimanugataM lakShaNaM dR^iShTam | kAmasyAparipUrtau kR^ipaNaM jagadA chaturvadanAt || 42|| na khalu dhanatvaM jAtiryasya yadiShTaM tadeva tasya dhanam | tattadiva pAmarANAmAki~nchanyaM dhanaM viduShAm || 43|| svIkriyate yadi tR^iShNA svIkartavyaM jagatsamastamapi | svIkriyate yadi shAntiH svAtmApi svasya bhavati na vA || 44|| yaddAtAraM vashayati yatparijanamasya sAntvayati | yadapatrapate nAntarbhAvI lAbhaH sa kasya samaH || 45|| prAdeshamAtramudaraM paripUrayituM kiyAnayaM yatnaH | chulakenAmbhaH pAtuM khanitavyaH kiM taDAgo.api || 46|| yAmArdhamasaMskArAdyAmadvayamanashanAchcha suvyakte | shArIre saundarye.abhinivishante kiyanmUDhAH || 47|| vandhyetyAhustaruNIM jaratIti parityajanti bahuputrAm | api nindantyalpasutAM kA gR^ihiNI kAminAM hR^idyA || 48|| yAnti shuchamakR^itadArA dve bhArye neti kR^itadArAH | te paradArA neti strIbhistR^itAnna pashyAmaH || 49|| madanasyAj~nAkaraNe manye jagadakhilamekarUpamidam | tirya~ncha iti narA iti devA ityanyato bhedaH || 50|| shuklavimokasthAnaM malamUtratyAgadeshavatkimapi | striya iti vidhinA vihitaM kiyadatra janA nimajjanti || vedAnadhItya vidhivanmImAMsitvA tadarthaM cha | dArAH kartavyA iti kenedaM prahasanaM kathitam || 52|| duHkhenopArjyante pAlyante pratyahaM cha lAlyante | vAmAH striyo vimUDherupabhu~njAnAH sukhaM dviguNam || 53|| ashnIta pibata khAdata jAgR^ita saMvishata chalata tiShThata vA | sakR^idapi chintayatAntaH sAvadhiko dehabandha iti || 54. || kiM vijitayA pR^ithivyA kiM kA~nchanabhUbhR^itA karasthena | kiM divyAbhiH strIbhirmartavye brahmaNA likhite || 55|| jIvati katichinnimiShAnkatichitteShu shrutIradhIta iva | tAvatyevAkulayati tantrANi navAni chAtanute || 56|| svalpo jIvanakAlaH svalpA dhIH parichayaH svalpaH | tadapi tarema katha~nchichChrUtayo yadi nopajAyante || 57|| kuta AgataM na jAne kva nu vA gantavyamidamapi na jAne | sa~ncharasi kvedAnIM saMsArapathe mahAtamasi || 58|| tamasAvR^itAshcharantaH savidhe dUre cha nAvayantyarthAn | avayanti tu vispaShTaM taditi shirasyabhihate mUDhAH || 59|| nimiShantyatra taruNyastatra taruNyo na nimiShanti | IdR^ikSho hi visheShaH svargaH svarga iti kiM tatra || 60|| kopo maitrAvaruNeH shApo vA tArkikasya muneH | saMsmaryate yadi sakR^ichChatrorapi mAstu shakrapadam || 61|| gachChatvamarAvatyAM gachChatu chaturAnanasya vA nagare | punarAgantavyaM yadi puMsA kiM sAdhitaM bhavati || 62|| bhuktA bahavo dArA labdhAH putrAshcha pautrAshcha | nItaM shatamapyAyuH satyaM vada martumasti manaH || 63|| vishleShaNasvabhAvAnviShayAnpashyankaroti ko mamatAm | nashyavasthApannaM kaH krINIte dhanairashvam || 64|| annAbhAve mR^ityuH shAlibhirannAni shAlayo vR^iShTayA | vR^iShTistapaseti vadannamR^ityave tattapashcharatu || 65|| kiM na nigR^ihanti manaH kiM na bhajante janAH shivaM sharaNam | abhisandhibhedamAtrAnmokShopAyena badhyante || 66|| bhogAya pAmarANAM yogAya vivekinAM sharIramidam | bhogAya cha yogAya cha na kalpate durvidagdhAnAm || 67|| brAhmaNachaNDAlA ityAha manuryanmahApathikAn | bhavamArgamahApathikAnadhikR^ityaiva pravR^ittaM tat || 68|| ekadvAH kShitipatiShu dvitrA deveShu pa~nchaShA druhiNe | etAvanto jagati brahmAnandArNavasya kaNAH || 69|| aj~nAnenApihite vij~nAne karma kiM kurute | vikale chakShuShi tamasA vyAdAya mukhaM kimekSheta || 70|| atikaluShamAshunashvaramApAtasphuraNamanabhilApakaram | api hR^iShyanti janAH kathamavalambya j~nAnakhadyotam || 71|| prayutaM niyutaM vApi pradishanti prAkR^itAya bhogAya | krINanti na bilvadalaiH kaivalyaM pa~nchaShairmUDhAH || 72|| yAvatkila cheShTante tAvatpAshena badhyate granthiH | nibhR^itaM yadi vartante kAlena sraMsate pAshaH || 73|| uparundhanti shvAsAnmunayo nAshnanti na pibanti | stUyante kiM munayaH kaNThe kurvanti kanakapAshamime || 74|| kAmaM janAH smayante kailAsavilAsavarNanAvasare | sAdhanakathanAvasare sAchIkurvanti vakrANi || 75|| va~NgAH kathama~NgAH kathamityanuyu~Nkte vR^ithA deshAn | kIdR^ikkR^itAntapuramiti ko.api na jij~nAsate lokaH || 76|| tyaktavyo mamakArastyaktuM yadi shakyate nAsau | kartavyo mamakAraH kiM tu sa sarvatra kartavyaH || 77|| putrA iti dArA iti poShyAnmUrkho bahirjanAnbrUte | andhe tamasi nima~njanAtmA poShya iti nAvaiti || 78|| ya~nchintitamadhigarbhaM ya~ncha chiraM chintitaM narake | viShayAnilasaMsargAnmamR^ije tatsarvamekapade || 79|| bAhyagatAgatashIlA prANasya shvAsalakShaNA vR^ittiH | karShati manaso vR^ittiM kulaTeva kulastriyaM mugdhAm || 80|| atigambhIramanAvilamakShobhyamadR^iShTapAramavila~Nghayam | aviralatara~Ngasa~NkulamaikShiShi vij~nAnasAgaraM mahatAm || 89|| ghoraM bhavamapahAtuM katichidaghoraM bhavaM prapadyante | saMsaraNakAtarANAM saMsaraNaM shAmbhavI bhaktiH || 82|| pAsho yadi moktavyaH pashupatirevAnusartavyaH | na khalu vyatimuchyante pashavaH pAshena sambaddhAH || 83|| alamalamanubhUtAbhirmAtR^ibhiralamastu pitR^ibhishcha | bhavitavyaM yadi nityavadardhaM mAtuH pitushchAstu || 84|| dhanyAste bahudevAH svAmini yeShAM na durbhikSham | jAtu na jAnImo vayamekamapi svAminaM pUrNam || 85|| santu bR^ihanto devAH kiM tu na tAnnantumIhate chetaH | ADhyavadAnyanyAyAdantakajitameva chintayate || 86|| nidhyAyasi viShayasukhaM na dhyAyasi viShamamasya paripAkam | bandhuM tameva chintaya banddhuM moktuM cha yaH kShamate || 87|| sadanaM gurUpasadanaM charaNaM pa~nchAkSharIpurashcharaNam | dhanamabhilAShanirodhanamatyAshramavartinAM puMsAm || 88|| sa vidhiryatte vidadhati sa pratiShedho yato nivartante | sopaniShadyadbruvate shaivAshramavartino dhIrAH || 89|| kau pitarau yau jagatAM kaH svAmI yaH prapa~nchamya | pratyastamite bhede tatkimidaM kimiti kaH prashnaH || 90|| tyaja saMsAramasAraM bhaja sharaNaM pArvatIramaNam | vishvasihi shrutishikharaM vishvamidaM tava nideshakaram || 91|| bhavyamabhavyaM vA naH pralikhatu vedhAH sudurmedhAH | savyamasavyaM vA nashcharaNaM sharaNaM maheshasya || 92|| vedhAH kathaM hariH kathamiti tu prashne vayaM mUkAH | shivamekaM jAnImastasmAdanyaM na jAnImaH || 93|| dAruNamasipatravanaM dAruNatamamandhatAmisram | kA vA tataH kShatirnaH shaivA vayamA chaturvadanAt || 94|| kR^itadIkSho ghoramakhe kulakUTastho bharadvAjaH | vidyeshvareShu kashchana pitAmaho na iti visrambhaH || 95|| kalahaH kadApi mAstviti kalitasharIraikyayoH shivayoH | ahamasmyahamasmIti prAptaH kalaho mama trANe || 96|| narakAyApi na bhogAnnarAdhamAyApi nAnyasurAn | manyante katichidamI mAheshvaramAshritA yogam || 97|| j~nAtuM hAtuM viShayaM shrotuM mantuM grahItumAtmAnam | vatsA yadi na hi ghaTate tatsAdhayatAvimuktAya || 98|| sA~NkhyaM yogo niyamA bhaktiH karma prapattiriti | ekatra sakalametatkevalamavimuktamekatra || 99|| baddhaH kaste vakShyati mukto muktiM na jAnAti | yAsyasi chedavimuktaM j~nAsyasi vishveshvarasya mukhAt || 100|| na grahItaM shrutihR^idayaM na cha nigR^ihItaM pariplavaM hR^idayam | ichChAmi cha dhAma paraM gachChAmi cha vishvanAthapuram || 101|| iti shrImadappayyadIkShitavirachitaM vairAgyashatakaM sampUrNam || ## The shataka is composed by Shri Appayya Dikshita as noted in the reference 2 of Kavyamala. In some prints, it is considered a composition of Nilakantha Dikshita. Proofread by Rajesh Thyagarajan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}