% Text title : Anubhutiprakashah 3 % File name : anubhUtiprakAshaH3.itx % Category : upanishhat % Location : doc\_upanishhat % Author : Swami VidyAranya % Proofread by : Rama Sivaraman % Latest update : February 11, 2025 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Anubhutiprakashah AdhyAyah 3 ..}## \itxtitle{.. anubhUtiprakAshaH adhyAyaH 3 ..}##\endtitles ## 3\. ChAndogyopaniShadi shvetaketuvidyAprakAsho nAma tR^itIyo.adhyAyaH | ChAndogye shvetaketuryAmAruNairlabdhavAnimAm | brahmavidyAM sa~NgraheNa vakShye.ahaM sukhabuddhaye || 1|| vedAnadhItya garveNa shvetaketuH parA~NmukhaH | AsItpratya~NmukhIkartuM gururAhAtivismayam || 2|| ekatattve shrute sarvamashrutaM cha shrutaM bhavet | amataM cha mataM tadvadavij~nAtaM cha budhyate || 3|| nargvedaj~nAnamAtreNa yajurvedAdi budhyate | tasmAdekadhiyA sarvaj~nAnaM syAdityalaukikam || 4|| maivaM mR^iddhemaloheShu laukikeShvasya darshanAt | mR^idAdij~nAnataH sarvaM mR^inmayaM j~nAyate sphuTam || 5|| mR^ido ghaTasharAvAdyAH vikArAt tattadAkR^itiH | mR^idbodhAdbudhyate neti yaduchyeta na budhyatAm || 6|| AkR^ityAdhArabhAgo yo ghaTasyAsau tu budhyate | AdhAro mR^ittikA.adheya AkArashchobhayaM ghaTaH || 7|| AdhArabhAgamAtre.api j~nAte j~nAto ghaTo bhavet | gopuchChamAtrasaMsparshAdgosparshavratapUrtivat || 8|| AkR^iteryadvadaj~nAne ghaTAj~nAnaM tvayochyate | tadvadAdhArabodhena ghaTo buddhaH kuto na hi || 9|| AkR^ityAdhArayostulyaM bhAgatvaM na mR^idaM vinA | kevalAkR^itimAtraH san ghaTaH kvA.api samIkShyate || 10|| mR^idrUpAtkAraNadravyAtkAryadravyaM ghaTAdikaM (ghaTAtmakam)| anyattatsamavetaM hi mR^idIti prAha tArkikaH || 11|| svayuktyA.asau tathA brUte natvetallokasammatam | ghaTe mR^idaH pR^ithagbhUte kIdR^ik tattvamudIryatAm || 12|| vAchaivArabhyate kiMvA pR^ithagAnIyate vada | vAchaivArabhyate tattvaM ki~nchinna syAtkhapuShpavat || 13|| mR^igatR^iShNAmbhasi snAtaH khapuShpakR^itashekharaH | vandhyAputra iti prokto nistattvamakhilaM khalu || 14|| pR^ithagAnayanaM kartuM dhImatApi na shakyate | ato.anR^ito ghaTo naiva satya ityabhyupeyatAm || 15|| samavAyastvayA prokta AropaM brUmahe vayam | sthANAvAropitashchoro yathA mR^idi ghaTastathA || 16|| AropAtpUrvamUrdhvaM cha tadabhAvAdasatyatA | AdAvante cha yannAsti vartamAne.api tattathA || 17|| kAlatrayAnugaH sthANuH satyo mR^ichcha tathekShyatAm | satyAnR^ite cha mithunIkR^itya kumbha itIryate || 18|| shabdapratyayakAryANi santi mR^idghaTayoH pR^ithak | sthANau chaure cha dR^iShTAni pR^ithak tAni tathA.atra cha || 19|| dvividhavyavahArasya sadbhAve.api vivekinaH | satyAyAM mR^idi tAtparyaM nAnR^ite.asti ghaTAdike || 20|| ikShau raso.astyR^ijIShaM cha rasaM gR^ihNAti buddhimAn | narjIShamevaM kumbhe.api mR^idbhAge yukta AdaraH || 21|| ye ghaTAdiShu mR^idbhAgA j~nAtavyA AdareNa te | sarve.api rAshivij~nAnAdeva j~nAtA bhavanti hi || 22|| mR^ida aikye.api sarvatvamAkAraistadupAdhibhiH | nirupAdhikavij~nAnAt sarvopahitadhIrbhavet || 23|| kaTakAdau satyabhAgA buddhA hemadhiyA tathA | kuThArAdau satyabhAgA budhyante lohabuddhitaH || 24|| yadyatkAryaM tasya tasya dhIH svopAdAnabuddhitaH | iti vyAptiM vivakShitvA dR^iShTAntA bahavaH shrutAH || 25|| sarve jagadupAdAne shrute sati bhavechChrutam | mate j~nAte mataM j~nAtamityalaukikatA kutaH || 26|| shravaNaM gurushAstrAbhyAM mananaM tu svayuktibhiH | vij~nAnaM svAnubhUtyeti shravaNAderasa~NkaraH || 27|| shvetaketuH sarvabodhamekabodhena vishvasan | pratya~Nmukho bhavettasmai sarvopAdAnamIritam || 28|| idaM jagannAmarUpayuktamadya sadIkShyate | sR^iShTeH purA sadevAsInnAmarUpavivarjitam || 29|| mR^iddhemalohavastUni vikArotpattitaH purA | nirvikArANyupAdAnamAtrANyAsan yathA tathA || 30|| svasajAtivijAtyutthabhedatrayavivarjanAt | ekamevAdvitIyaM tat sadvastvityavagamyatAm || 31|| vR^ikShasya svagato bhedaH shAkhAdyavayavaistathA | vR^ikShAntarAtsajAtIyo vijAtIyaH shilAditaH || 32|| na satyavayavAH santi tenaikaM syAdakhaNDakam | jAtyabhAvAtsajAtIyaM vijAtIyaM cha durbhaNam || 33|| ekAdibhiH padairbhedatrayamatra nirvAyate | sarvabhedavihInaM yadakhaNDaM tatsadIkShyatAm || 34|| astIti shabdabuddhI dve dR^ishyete nAmarUpayoH | tadabhAvAtpurA sR^iShTeH shUnyamAhuravaidikAH || 35|| nAmarUpAtmakaM shUnyAtkilaitadupapadyate | tadayuktaM na vandhyAyAH putrAtputrAntarodbhavaH || 36|| shUnyajatve nAma shUnyaM rUpaM shUnyamitIdR^ishaH | shUnyAnuvedho bhAseta sadvedhastvavabhAsate || 37|| tataH satkAraNaM sattu sarvasR^iShTyarthamaikSheta | bahu syAmahamevAtaH prajAyeyeti mAyayA || 38|| vastuto bahubhAvashchedadvaitaM sadvinashyati | mAbhUnnAsha iti shrutyA prakarSheNa janiH shrutA || 39|| (sannAshaH) prakarSho nAma pUrvasmAdAdhikyamadhikA tu yA | sA mAyA na satI nApi shUnyA syAddUShitatvataH || 40|| mAyayA bahurUpatve sadadvaitaM na nashyati | mAyikAnAM hi rUpANAM dvitIyatvamasambhavi || 41|| achintyashaktirmAyAto durghaTaM ghaTayatyasau | upAdAnanimittatve kalpyete sati mAyayA || 42|| bahu syAmityupAdAnabhAvaH prokto mR^idAdivat | aikShateti nimittatvamiti proktaM kulAlavat || 43|| mAyAvR^ittivisheShe yA chichChAyA.asau sadIkShaNam | IkShitvA sasR^ije tejastAdR^ik sa~NkalpalIlayA || 44|| AkAshavAyU prAk sR^iShTAviti provAcha tittiriH | di~NmAtramAruNiH sR^iShTervaktuM teja udairayat || 45|| brahmopalakShaNAyaiva sR^iShTiH sarvatra kathyate | jagataH kiyatA.apyetachChakyaM lakShayituM khalu || 46|| tejaso.achetanatve.api tejaH ka~nchukasaMyutam | sadbrahma (tadbrahma)pUrvavadvIkShya sa~NkalpAtsasR^ije hyapaH || 47|| apka~nchukaM brahma pR^ithvImannahetumakalpayat | tejo.abannebhya etebhyo dehabIjAni jaj~nire || 48|| jarAyujANDajodbhijjAnIti bIjatrayaM khalu | jIvarUpapraveshArthamaikShata brahma devatAH || 49|| dR^iShTvA bhUya ihotpannAstejo.abannAkhyadevatAH | ekaikAM trivR^itaM tAsu kurve dehAdisR^iShTaye || 50|| tejasyabannayoraMshAvalpau prakShipya mishraNAt | tejastrivR^itkR^itaM tadvadanyayorapi yojyatAm || 51|| tejo.abannaistrivR^idbhUtairaNDajAdivapuShyayam | nirmAya jIvarUpeNa prAvishatteShu sarvataH || 52|| aha~NkArastu chaitanyasaMyuktaH prANadhAraNAt | jIvaH syAtsarvadeheShu vyApnotyApAdamastakam || 53|| sadvastunyevamAropya saMsAro mAyayA kR^itaH | avichArakR^itAropanivR^ittyarthaM vichAryatAm || 54|| trivR^itkaraNamanyAdau spaShTaM tAvadvichAriNaH | prasiddhe taijase.apyagnAvabannAMshAvavasthitau || 55|| jvAlAyAM rohitaM rUpaM bahulaM tattu tejasaH | ki~nchichChuklamapAmetatki~nchitkR^iShNaM tu bhUmigam || 56|| rUpatraye bhUtagate vivikte bhautiko.analaH | kAraNavyatirekeNa vAchaivArabhyate vR^ithA || 57|| jagatashchAkShuShasyetthaM mithyAtvaM vaktumAditaH | tejo.abannatrayasyAtra chAkShuShasyoditA janiH || 58|| Adityachandravidyutsu mithyAtvaM vahnivannayet | gR^ihItvaitAvatA vyAptiM kAryamithyAtvamUhyatAm || 59|| tejo.abannAkhyakAryANAM mithyAtve syAtsadadvayam | kAraNaM satyameShAM tu pUrveShAM j~nAninAM matiH || 60|| dR^ishye bAhye bhautikatvamastu dehe tu no tathA | iti mUDhamaternutyai dehe bhautikatochyate || 61|| yadannaM pArthivaM bhuktaM taddhImAMsapurIShakaiH | sUkShmamadhyasthUlabhAgairdehe.asminpariNamyate || 62|| prANa lohitamUtrAMshairapAM pariNatistridhA | vA~NmajjAsthivibhedaH syAddhR^itatailAdi tejasaH || 63|| sthUle cha madhyame bhAge kAraNAnugatiH sphuTA | dhIprANavAkShu sandehaM dadhidR^iShTAntato.anudat || 64|| ghR^ite vilIno dadhyaMsho.anugato bhAti na sphuTaH | tathApi dadhikAryatvaM vidyate sarvasammatam || 65|| tathA manaHprANavAchAM bhavatvannAdikAryatA | atIndriyatvAt pratyakShA kAraNAnugatirna hi || 66|| nityadravyaM mano nAnnakAryamityAha tArkikaH | sa eShoM.a~NgAradR^iShTAntadvAreNa pratibodhyate || 67|| yathA khadyotamAtraH syAda~NgAraH kAShThasa~NkShaye | kAShThavR^ittau(vR^iddhau)jvalatyagnistathA vidyAnmanonnayoH || 68|| tyakte.anne pa~nchadashasu dineShu kShIyate manaH | tena smartuM na shakto.abhUchChvetaketurna ki~nchana || 69|| annena puShTe manasi vedAn sasmAra tatkShaNAt | anvayavyatirekAbhyAM mano.annamayamiShyatAm || 70|| bhautikatve.akhilasyaivaM sthite bhUtAtirekataH | tannAsti tadvadbhUtAni naiva sad vyatirekataH || 71|| jagataH kAraNaM yatsadadvaitaM tadvijaj~nivAn | shvetaketustAvatAsya jIvatvaM na nivartate || 72|| svasya brahmatvabodhena jIvatvamapagachChati | ityabhipretya taM shiShyaM punaH protsAhayatyasau || 73|| svapnAvasAnaM jAnIhi mama vyAkurvato mukhAt | svasya svarUpaM sattatvamiti suptau sphuTaM khalu || 74|| yadA suShuptimApnoti pumAnetaM tadA janAH | svapitItyAhuretasya tAtparyaM pravichintyatAm || 75|| ti~NantaM padamaj~nAnAM subantaM tu vivekinAm | syAnnidrANasya nAmaitadvastutattvAvabhAsakam || 76|| svapnajAgarayorjIvaH sattattvAdbhinnavadbhavet | suShuptau samyagekatvaM yAti sadvastunA saha || 77|| jIvatvamAtmanaH prANadhAraNAnna svabhAvataH | sadrUpatvaM svatastattu sphuTaM svapiti nAmataH || 78|| svamapItIti nAmno.asya niruktiravagamyatAm | svarUpaM vAstavaM suptau prApyamityuditaM bhavet || 79|| upAdhermanaso jAgratsuptyavasthe hi nAtmanaH | ityabhipretya shakunidR^iShTAntaH prochyate dhiyaH || 80|| shakuniH sUtrabaddho yaH sa gachChanvividhA dishaH | alabdhvAdhAramAkAshe bandhanasthAnamAvrajet || 81|| sattatve bhAyayA baddhaM mano jAgaraNaM vrajet | alabdhvA tatra vishrAntiM sattatve lIyate punaH || 82|| AtmachChAyA.api manasA sadA.a.agachChati gachChati | gatyAgatI tu saMsAraH sa cha svAtmani kalpitaH || 83|| manolaye.anupAdhiH sannAtmA saMsAravarjitaH | svena vAstavarUpeNa suShuptAvavatiShThate || 84|| chichChAyA cha vapuH sthUlamindriyANyAtmabodhane | dvArANItyAha mantro.ayaM rUpaMrUpamiti sphuTam || 85|| dehe dehe pratichChAyArUpo.abhUt svAtmabuddhaye | mAyAbhirindro bahudhA deho.abhUt svAtmabuddhaye || 86|| indriyAshvAstena yuktAstachcha svAtmAvabuddhaye | ChAyAmAshritya tatrAtmA bodhitaH suptivarNanAt || 87|| ashanAyApipAsoktyA dehamAshritya bodhyate | ashanAyApipAsAkhyAdvayaM svapitinAmavat || 88|| ashanAyA janaiH proktA kShudhAvastuvivekibhiH | nayatyashitamityevamapsu nirvachanaM bhavet || 89|| pItA Apo.ashanaM bhuktaM dravIkR^itya nayantyataH | ashanAyeti shabdoktA viNmAMsotpattirannataH || 90|| viNmAMsaheturannaM yadetasyotpAdakaM jalam | jalasyotpAdakaM tejastasya chotpAdakaM cha sat || 91|| anumAyAtra kAryeNa j~neyaM tatkAraNaM param | sanmUlakAraNaM j~neyaM syAdvishvAso.anumAnataH || 92|| purIShAdyannakAryaM syAt satyevAnnasya sattvataH | satyAmeva yathA kumbho mR^idi dR^iShTo na chAnyathA || 93|| vrIhmAdyannaM satIShveva dR^iShTamapsu na chAnyathA | Apashcha svedarUpA syuH satyevoShNe hi tejasi || 14|| tejashcha bhAvarUpatvAtsambhavenna satA vinA | satastUtpattirAhityAnnAnveShyaM kAraNAntaram || 95|| sammUlAH sakalA dehA idAnIM cha sati sthitAH | ante satyeva lIyante vidyAtsattattvamadvayam || 96|| yathA bhUtAtirekeNa bhautikaM naiva vidyate | bhUtAni cha sato.anyAni tathA netyupapAditam || 97|| ashanAyAmukhenetthaM sattattve dhIH praveshitA | pipAsAmukhato.apyasmin sati dhIravatAryate || 98|| udanyeti pipAsAyA paryAyastaM vivekinaH | udakaM jayatItyevaM tejasyevaM prayu~njate || 99|| pItaM jalaM sharIrasthaM tejasA jIryate tataH | mUtraM raktaM cha niShpannaM dravatvAjjalaje ubhe || 100|| tAbhyAmApo.anumIyate tAbhistejastatastu sat | vyAptiM gR^ihItvA sarvatra yojanAyoditaM punaH || 101|| dehe ye.avayavAH santi padArthAH santi te bahiH | teShu sarveShu sanmAtrarUpatvamavadhAryatAm || 102|| bhautikatvaM purA proktaM taduktaM dehabAhyayoH | indriyadvArato voddhuM prochyate maraNakramaH || 103|| mriyamANasya vAgAdivR^ittirmanasi lIyate | manovR^itterlayaH prANe prANavR^ittestu tejasi || 104|| shvAsasyoparatAvuShNaM spR^iShTvA jIvananishchayam | kurvatyuShNaM tu tattejaH sadvastuni vilIyate || 105|| ChAyAdehendriyadvAraiH padArtho yo.atra bodhitaH | sa eSha sarvajagato.aNimA vastvantaraM na tu || 106|| sthUlatvANutvarUpAbhyAM vastvekaM bhAsate dvidhA | sthUlamindriyagamyatvAnnAmarUpAtmakaM jagat || 107|| sadadvaitaM bhavetsUkShmamindriyAviShayatvataH | etadAtmakataivAsya sthUlasyetIha yujyate || 108|| aNutvaM vastunaH proktaM yattatsatyamabAdhanAt | sthUlatvaM mAyayA kL^iptaM j~nAnenaitasya bAdhanAt || 109|| abAdhyo yaH sa evAtmA sarvasya na tu kalpitaH | shvetaketo yadadvaitaM tadasi tvaM na mAnavaH || 110|| chichChAyAvAnaha~NkAro.adhIte vedachatuShTayam | tvaM tu sAkShyeva tasyAtaH sadasi tvaM na chetaraH || 111|| bhinno.abhUddhR^idayagranthiH shvetaketorvivekataH | dhIdoShaM saMshayaM mArShTuM bhUyo brUhItyavochata || 112|| satA sampadyate jIvaH suShuptAvityudIritam | tathA chetsati sampanno.ahamityasya kuto na dhIH || 113|| nAnAvR^ikSha rasaikyena sampanne madhuni sthitaH | na budhyate raso.asyeti tathA sarvalayAnna dhIH || 114|| jIvopAdhilaye.apyatra tadbIjasyAvasheShataH | tadupAdhika evAsmin dehe.anyedyuH prabudhyate || 115|| chittaikAgryAya tachCha~NkA parihAryA tu vastuShu | pUrvoktameva tadboddhuM tadevAha punarguruH || 116|| prAj~nammanyatayA tattvamavishvasya svasha~NkayA | punaH punarapR^ichChattaM pratyAhAsau punaH punaH || 117|| suShuptau bud.hdhyabhAve.api punarjAgaraNe.asti dhIH | AgachChaM sata ityetvaM tadA kasmAnna vetyasau || 118|| suptau sadrUpamaj~nAtvA sadaikyaM prAptavAMstataH | sato nAgamanaM smAryamapAmasmaraNaM yathA || 119|| ga~NgAjalaM pravishyAbdhau meghenAkR^iShya sichyate | nAj~nAtatvAtsmR^itistatra tadvadatra smR^itirna hi || 120|| vyAghrAdiH supta evAtra budhyate vAsanAvashAt | na naShTA vAsanetyevaM vivakShitvochyate punaH || 121|| jIvasya nashvarasyaikyaM na nityena sateti chet | jIvo na nashyati kvApItyevaM vR^ikShavadIkShyatAm || 122|| shAkhAM vR^ikShe jIvapUrNa jIvastyajati yAmasau | shuShyennAnyA tathA jIve.apagate mriyate vapuH || 123|| nAmarUpayutaM sthUlaM taddhInAtsadaNoH katham | utpannamiti chedbIjAdvaTavR^ikShavadIkShyatAm || 124|| nyAyAgamAbhyAM siddhaM cha shraddhAhInaH parA~NmukhaH | na budhyate shvetaketo shraddhasvAntarmukho bhava || 125|| satsarvatra sthitaM kasmAnna sarve vidurIdR^isham | mumukShustu kathaM vettItyatra dR^iShTAnta uchyate || 126|| lavaNasya ghanaM nIre vilInaM vetti na tvachA | jihvayA vetti tadvatsadupAyenaiva budhyate || 127|| sati sarvendriyAgamye ka upAyaH sa uchyate | upAya upadesho.atra bhavedgandhAramArgavat || 128|| gandhArAdyo vane nItastaskarairbaddhanetrakaH | tasya bandhaM vimuchyAtra kR^ipAlurmArgamAdishat || 129|| tenAdiShTamavismR^itya dhImAn gandhAramAptavAn | avidyayAvR^itaM tattvaM vettyevamupadeshataH || 130|| ashleShanAshau viduShaH sa~nchitAgAmikarmaNoH | prArabdhe bhogasa~NkShINe muchyate na tu jAyate || 131|| kIdR^ishI matirasyeti chedvAgAliyAdyathA | mUDhasya tadvadevAsya vailakShaNyaM na ki~nchana || 132|| samAnAyAM mR^itAveko mukto nAnyaH kuto vad | satyAnR^itAbhisandhatvaM vaiShamyaM j~nAnimUDhayoH || 133|| taskarAtaskarau chauryasha~NkayA talarakShakaiH | gR^ihItau na kR^itaM chauryamityAhaturubhAvapi || 134|| gR^ihItaH parashuM taptaM tau tayostaskaro.anR^itam | abhisandhAya dugdhaH san hanyate talarakShakaiH || 135|| ataskaraH satyasandho na dagdho muchyate cha taiH | aj~nAnyanR^itasandho.atra satyasandhastu tattvavit || 136|| martyo.ahamiti sandhAya mriyate jAyate cha saH | brahmAhamiti sandhAya muchyate na cha jAyate || 137|| buddhidoShaM samAdhAtuM dR^iShTAntAstaistavAtra kim | tvaM sadevetyabhipretya navakR^itva upAdishat || 138|| bhinnagranthiH shvetaketurmananAchChinnasaMshayaH | sadadvaitaM svamAtmAnaM visheSheNAvabuddhavAn || 139|| shvetaketorbrahmavidyA vyAkhyAtA sphuTametayA | tuShTo.asmAnanugR^ihNAtu vidyAtIrthamaheshvaraH || 140|| iti shrImadvidhAraNyamunivirachite anubhUtiprakAshe ChAndogyopaniShadi shvetaketuvidyAprakAsho nAma tR^itIyo.adhyAyaH || 3|| ## Proofread by Rama Sivaraman \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}