% Text title : chhAndogyopaniShat % File name : chhaandogya.itx % Category : upanishhat, svara % Location : doc\_upanishhat % Transliterated by : P. P. Narayanaswami swami at math.mun.ca % Proofread by : P. P. Narayanaswami swami at math.mun.ca % Latest update : November 1, 2010, October 6, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. ChAndogyopaniShad ..}## \itxtitle{.. ChAndogyopaniShat ..}##\endtitles ## \section{.. atha ChAndogyopaniShat ..} OM ApyAyantu mamA~NgAni vAkprANashchakShuH shrotramatho balamindriyANi cha sarvANi | sarvaM brahmaupaniShadaM mAhaM brahma nirAkuryAM mA mA brahma nirAkarodanirAkaraNamastvanirAkaraNaMM me.astu | tadAtmani nirate ya upaniShatsu dharmAste mayi santu te mayi santu || || OM shAntiH shAntiH shAntiH || \section{|| prathamo.adhyAyaH ||} omityetadakSharamudgIthamupAsIta | omiti hyudgAyati tasyopavyAkhyAnam || 1\.1\.1|| eShAM bhUtAnAM pR^ithivI rasaH pR^ithivyA apo rasaH | apAmoShadhayo rasa oShadhInAM puruSho rasaH puruShasya vAgraso vAcha R^igrasa R^ichaH sAma rasaH sAmna udgItho rasaH || 1\.1\.2|| sa eSha rasAnA{\m+}rasatamaH paramaH parArdhyo.aShTamo yadudgIthaH || 1\.1\.3|| katamA katamarkkatamatkatamatsAma katamaH katama udgItha iti vimR^iShTaM bhavati || 1\.1\.4|| vAgevarkprANaH sAmomityetadakSharamudgIthaH | tadvA etanmithunaM yadvAkcha prANashcharkcha sAma cha || 1\.1\.5|| tadetanmithunamomityetasminnakShare sa{\m+}sR^ijyate yadA vai mithunau samAgachChata Apayato vai tAvanyonyasya kAmam || 1\.1\.6|| ApayitA ha vai kAmAnAM bhavati ya etadevaM vidvAnakSharamudgIthamupAste || 1\.1\.7|| tadvA etadanuj~nAkSharaM yaddhi kiMchAnujAnAtyomityeva tadAhaiSho eva samR^iddhiryadanuj~nA samardhayitA ha vai kAmAnAM bhavati ya etadevaM vidvAnakSharamudgIthamupAste || 1\.1\.8|| teneyaM trayIvidyA vartate omityAshrAvayatyomiti sha{\m+}satyomityudgAyatyetasyaivAkSharasyApachityai mahimnA rasena || 1\.1\.9|| tenobhau kuruto yashchaitadevaM veda yashcha na veda | nAnA tu vidyA chAvidyA cha yadeva vidyayA karoti shraddhayopaniShadA tadeva vIryavattaraM bhavatIti khalvetasyaivAkSharasyopavyAkhyAnaM bhavati || 1\.1\.10|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} devAsurA ha vai yatra saMyetire ubhaye prAjApatyAstaddha devA udgIthamAjahruranenainAnabhibhaviShyAma iti || 1\.2\.1|| te ha nAsikyaM prANamudgIthamupAsAMchakrire ta{\m+} hAsurAH pApmanA vividhustasmAttenobhayaM jighrati surabhi cha durgandhi cha pApmanA hyeSha viddhaH || 1\.2\.2|| atha ha vAchamudgIthamupAsAMchakrire tA{\m+} hAsurAH pApmanA vividhustasmAttayobhayaM vadati satyaM chAnR^itaM cha pApmanA hyeShA viddhA || 1\.2\.3|| atha ha chakShurudgIthamupAsAMchakrire taddhAsurAH pApmanA vividhustasmAttenobhayaM pashyati darshanIyaM chAdarshanIyaM cha pApmanA hyetadviddham || 1\.2\.4|| atha ha shrotramudgIthamupAsAMchakrire taddhAsurAH pApmanA vividhustasmAttenobhaya{\m+} shR^iNoti shravaNIyaM chAshravaNIyaM cha pApmanA hyetadviddham || 1\.2\.5|| atha ha mana udgIthamupAsAMchakrire taddhAsurAH pApmanA vividhustasmAttenobhaya{\m+}saMkalpate saMkalpanIyaMcha chAsaMkalpanIyaM cha pApmanA hyetadviddham || 1\.2\.6|| atha ha ya evAyaM mukhyaH prANastamudgIthamupAsAMchakrire ta{\m+}hAsurA R^itvA vidadhvaMsuryathAshmAnamAkhaNamR^itvA vidhva{\m+}setaivam || 1\.2\.7|| yathAshmAnamAkhaNamR^itvA vidhva{\m+}sata eva{\m+} haiva sa vidhva{\m+}sate ya evaMvidi pApaM kAmayate yashchainamabhidAsati sa eSho.ashmAkhaNaH || 1\.2\.8|| naivaitena surabhi na durgandhi vijAnAtyapahatapApmA hyeSha tena yadashnAti yatpibati tenetarAnprANAnavati etamu evAntato.avittvotkramati vyAdadAtyevAntata iti || 1\.2\.9|| ta{\m+} hA~NgirA udgIthamupAsAMchakra etamu evA~NgirasaM manyante.a~NgAnAM yadrasaH || 1\.2\.10|| tena ta{\m+} ha bR^ihaspatirudgIthamupAsAMchakra etamu eva bR^ihaspatiM manyante vAgghi bR^ihatI tasyA eSha patiH || 1\.2\.11 || tena ta{\m+} hAyAsya udgIthamupAsAMchakra etamu evAyAsyaM manyanta AsyAdyadayate || 1\.2\.12|| tena ta{\m+}ha bako dAlbhyo vidAMchakAra | sa ha naimishIyAnAmudgAtA babhUva sa ha smaibhyaH kAmAnAgAyati || 1\.2\.13|| AgAtA ha vai kAmAnAM bhavati ya etadevaM vidvAnakSharamudgIthamupAsta ityadhyAtmam || 1\.2\.14|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} athAdhidaivataM ya evAsau tapati tamudgIthamupAsItodyanvA eSha prajAbhya udgAyati | udya{\m+}stamo bhayamapahantyapahantA ha vai bhayasya tamaso bhavati ya evaM veda || 1\.3\.1|| samAna u evAyaM chAsau choShNo.ayamuShNo.asau svara itImamAchakShate svara iti pratyAsvara ityamuM tasmAdvA etamimamamuM chodgIthamupAsIta || 1\.3\.2|| atha khalu vyAnamevodgIthamupAsIta yadvai prANiti sa prANo yadapAniti so.apAnaH | atha yaH prANApAnayoH saMdhiH sa vyAno yo vyAnaH sA vAk | tasmAdaprANannanapAnanvAchamabhivyAharati || 1\.3\.3|| yA vAksarktasmAdaprANannanapAnannR^ichamabhivyAharati yarktatsAma tasmAdaprANannanapAnansAma gAyati yatsAma sa udgIthastasmAdaprANannanapAnannudgAyati || 1\.3\.4|| ato yAnyanyAni vIryavanti karmANi yathAgnermanthanamAjeH saraNaM dR^iDhasya dhanuSha AyamanamaprANannanapAna{\m+}stAni karotyetasya hetorvyAnamevodgIthamupAsIta || 1\.3\.5|| atha khalUdgIthAkSharANyupAsItodgItha iti prANa evotprANena hyuttiShThati vAggIrvAco ha gira ityAchakShate.annaM thamanne hIda{\m+}sarva{\m+}sthitam || 1\.3\.6|| dyaurevodantarikShaM gIH pR^ithivI thamAditya evodvAyurgIragnistha{\m+} sAmaveda evodyajurvedo gIrR^igvedasthaM dugdhe.asmai vAgdohaM yo vAco doho.annavAnannAdo bhavati ya etAnyevaM vidvAnudgIthAkSharANyupAsta udgItha iti || 1\.3\.7|| atha khalvAshIHsamR^iddhirupasaraNAnItyupAsIta yena sAmnA stoShyansyAttatsAmopadhAvet || 1\.3\.8|| yasyAmR^ici tAmR^ichaM yadArSheyaM tamR^iShiM yAM devatAmabhiShToShyansyAttAM devatAmupadhAvet || 1\.3\.9|| yena chChandasA stoShyansyAttachChanda upadhAvedyena stomena stoShyamANaH syAtta{\m+}stomamupadhAvet || 1\.3\.10|| yAM dishamabhiShToShyansyAttAM dishamupadhAvet || 1\.3\.11|| AtmAnamantata upasR^itya stuvIta kAmaM dhyAyannapramatto.abhyAsho ha yadasmai sa kAmaH samR^idhyeta yatkAmaH stuvIteti yatkAmaH stuvIteti || 1\.3\.12|| \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} omityetadakSharamudgIthamupAsItomiti hyudgAyati tasyopavyAkhyAnam || 1\.4\.1|| devA vai mR^ityorbibhyatastrayIM vidyAM prAvisha{\m+}ste ChandobhirachChAdayanyadebhirachChAdaya{\m+}stachChandasAM Chandastvam || 1\.4\.2|| tAnu tatra mR^ityuryathA matsyamudake paripashyedevaM paryapashyadR^ichi sAmni yajuShi | te nu viditvordhvA R^ichaH sAmno yajuShaH svarameva prAvishan || 1\.4\.3|| yadA vA R^ichamApnotyomityevAtisvaratyeva{\m+}sAmaivaM yajureSha u svaro yadetadakSharametadamR^itamabhayaM tatpravishya devA amR^itA abhayA abhavan || 1\.4\.4|| sa ya etadevaM vidvAnakSharaM praNautyetadevAkShara{\m+} svaramamR^itamabhayaM pravishati tatpravishya yadamR^itA devAstadamR^ito bhavati || 1\.4\.5|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} atha khalu ya udgIthaH sa praNavo yaH praNavaH sa udgItha ityasau vA Aditya udgItha eSha praNava omiti hyeSha svaranneti || 1\.5\.1|| etamu evAhamabhyagAsiShaM tasmAnmama tvameko.asIti ha kauShItakiH putramuvAcha rashmI{\m+}stvaM paryAvartayAdbahavo vai te bhaviShyantItyadhidaivatam || 1\.5\.2|| athAdhyAtmaM ya evAyaM mukhyaH prANastamudgIthamupAsItomiti hyeSha svaranneti || 1\.5\.3|| etamu evAhamabhyagAsiShaM tasmAnmama tvameko.asIti ha kauShItakiH putramuvAcha prANA{\m+}stvaM bhUmAnamabhigAyatAdbahavo vai me bhaviShyantIti || 1\.5\.4|| atha khalu ya udgIthaH sa praNavo yaH praNavaH sa udgItha iti hotR^iShadanAddhaivApi durudgIthamanusamAharatItyanusamAharatIti ||| 1\.5\.5|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} iyamevargagniH sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyU.Dha{\m+} sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+}sAma gIyata iyameva sAgniramastatsAma || 1\.6\.1|| antarikShamevargvAyuH sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+} sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+} sAma gIyate.antarikShameva sA vAyuramastatsAma || 1\.6\.2|| dyaurevargAdityaH sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+} sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+} sAma gIyate dyaureva sAdityo.amastatsAma || 1\.6\.3|| nakShatrAnyevarkchandramAH sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+} sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+} sAma gIyate nakShatrANyeva sA chandramA amastatsAma || 1\.6\.4|| atha yadetadAdityasya shuklaM bhAH saivargatha yannIlaM paraH kR^iShNaM tatsAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+} sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+} sAma gIyate || 1\.6\.5|| atha yadevaitadAdityasya shuklaM bhAH saiva sAtha yannIlaM paraH kR^iShNaM tadamastatsAmAtha ya eSho.antarAditye hiraNmayaH puruSho dR^ishyate hiraNyashmashrurhiraNyakesha ApraNasvAtsarva eva suvarNaH || 1\.6\.6|| tasya yathA kapyAsaM puNDarIkamevamakShiNI tasyoditi nAma sa eSha sarvebhyaH pApmabhya udita udeti ha vai sarvebhyaH pApmabhyo ya evaM veda || 1\.6\.7|| tasyarkcha sAma cha geShNau tasmAdudgIthastasmAttvevodgAtaitasya hi gAtA sa eSha ye chAmuShmAtparA~ncho lokAsteShAM cheShTe devakAmAnAM chetyadhidaivatam || 1\.6\.8|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} athAdhyAtmaM vAgevarkprANaH sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+} sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+}sAma gIyate| vAgeva sA prANo.amastatsAma || 1\.7\.1|| chakShurevargAtmA sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+}sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+}sAma gIyate | chakShureva sAtmAmastatsAma || 1\.7\.2|| shrotramevar~NmanaH sAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+}sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+}sAma gIyate | shrotrameva sA mano.amastatsAma || 1\.7\.3|| atha yadetadakShNaH shuklaM bhAH saivargatha yannIlaM paraH kR^iShNaM tatsAma tadetadetasyAmR^ichyadhyUDha{\m+}sAma tasmAdR^ichyadhyUDha{\m+}sAma gIyate | atha yadevaitadakShNaH shuklaM bhAH saiva sAtha yannIlaM paraH kR^iShNaM tadamastatsAma || 1\.7\.4|| atha ya eSho.antarakShiNi puruSho dR^ishyate saivarktatsAma tadukthaM tadyajustadbrahma tasyaitasya tadeva rUpaM yadamuShya rUpaM yAvamuShya geShNau tau geShNau yannAma tannAma || 1\.7\.5|| sa eSha ye chaitasmAdarvA~ncho lokAsteShAM cheShTe manuShyakAmAnAM cheti tadya ime vINAyAM gAyantyetaM te gAyanti tasmAtte dhanasanayaH || 1\.7\.6|| atha ya etadevaM vidvAnsAma gAyatyubhau sa gAyati so.amunaiva sa eSha chAmuShmAtparA~ncho lokAstA{\m+}shchApnoti devakAmA{\m+}shcha || 1\.7\.7|| athAnenaiva ye chaitasmAdarvA~ncho lokAstA{\m+}shchApnoti manuShyakAmA{\m+}shcha tasmAdu haivaMvidudgAtA brUyAt || 1\.7\.8|| kaM te kAmamAgAyAnItyeSha hyeva kAmAgAnasyeShTe ya evaM vidvAnsAma gAyati sAma gAyati || 1\.7\.9|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} trayo hodgIthe kushalA babhUvuH shilakaH shAlAvatyashchaikitAyano dAlbhyaH pravAhaNo jaivaliriti te hochurudgIthe vai kushalAH smo hantodgIthe kathAM vadAma iti || 1\.8\.1|| tatheti ha samupavivishuH sa ha prAvahaNo jaivaliruvAcha bhagavantAvagre vadatAM brAhmaNayorvadatorvAcha{\m+} shroShyAmIti || 1\.8\.2|| sa ha shilakaH shAlAvatyashchaikitAyanaM dAlbhyamuvAcha hanta tvA pR^ichChAnIti pR^ichCheti hovAcha || 1\.8\.3|| kA sAmno gatiriti svara iti hovAcha svarasya kA gatiriti prANa iti hovAcha prANasya kA gatirityannamiti hovAchAnnasya kA gatirityApa iti hovAcha || 1\.8\.4|| apAM kA gatirityasau loka iti hovAchAmuShya lokasya kA gatiriti na svargaM lokamiti nayediti hovAcha svargaM vayaM loka{\m+} sAmAbhisaMsthApayAmaH svargasa{\m+}stAva{\m+}hi sAmeti || 1\.8\.5|| ta{\m+} ha shilakaH shAlAvatyashchaikitAyanaM dAlbhyamuvAchApratiShThitaM vai kila te dAlbhya sAma yastvetarhi brUyAnmUrdhA te vipatiShyatIti mUrdhA te vipatediti || 1\.8\.6|| hantAhametadbhagavato vedAnIti viddhIti hovAchAmuShya lokasya kA gatirityayaM loka iti hovAchAsya lokasya kA gatiriti na pratiShThAM lokamiti nayediti hovAcha pratiShThAM vayaM loka{\m+} sAmAbhisa{\m+}sthApayAmaH pratiShThAsa{\m+}stAva{\m+} hi sAmeti || 1\.8\.7|| ta{\m+} ha pravAhaNo jaivaliruvAchAntavadvai kila te shAlAvatya sAma yastvetarhi brUyAnmUrdhA te vipatiShyatIti mUrdhA te vipatediti hantAhametadbhagavato vedAnIti viddhIti hovAcha || 1\.8\.8|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} asya lokasya kA gatirityAkAsha iti hovAcha sarvANi ha vA imAni bhUtAnyAkAshAdeva samutpadyanta AkAshaM pratyastaM yantyAkAsho hyevaibhyo jyAyAnakAshaH parAyaNam || 1\.9\.1|| sa eSha parovarIyAnudgIthaH sa eSho.anantaH parovarIyo hAsya bhavati parovarIyaso ha lokA~njayati ya etadevaM vidvAnparovarIyA{\m+}samudgIthamupAste || 1\.9\.2|| ta{\m+} haitamatidhanvA shaunaka udarashANDilyAyoktvovAcha yAvatta enaM prajAyAmudgIthaM vediShyante parovarIyo haibhyastAvadasmi{\m+}lloke jIvanaM bhaviShyati || 1\.9\.3|| tathAmuShmi{\m+}lloke loka iti sa ya etamevaM vidvAnupAste parovarIya eva hAsyAsmi{\m+}lloke jIvanaM bhavati tathAmuShmi{\m+}lloke loka iti loke loka iti || 1\.9\.4|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} maTachIhateShu kuruShvATikyA saha jAyayoShastirha chAkrAyaNa ibhyagrAme pradrANaka uvAsa || 1\.10\.1|| sa hebhyaM kulmAShAnkhAdantaM bibhikShe ta{\m+} hovAcha | neto.anye vidyante yaccha ye ma ima upanihitA iti || 1\.10\.2|| eteShAM me dehIti hovAcha tAnasmai pradadau hantAnupAnamityuchChiShTaM vai me pIta{\m+}syAditi hovAcha || 1\.10\.3|| na svidete.apyuchChiShTA iti na vA ajIviShyamimAnakhAdanniti hovAcha kAmo ma udapAnamiti || 1\.10\.4|| sa ha khAditvAtisheShA~njAyAyA AjahAra sAgra eva subhikShA babhUva tAnpratigR^ihya nidadhau || 1\.10\.5|| sa ha prAtaH saMjihAna uvAcha yadbatAnnasya labhemahi labhemahi dhanamAtrA{\m+}rAjAsau yakShyate sa mA sarvairArtvijyairvR^iNIteti || 1\.10\.6|| taM jAyovAcha hanta pata ima eva kulmAShA iti tAnkhAditvAmuM yaj~naM vitatameyAya || 1\.10\.7|| tatrodgAtR^InAstAve stoShyamANAnupopavivesha sa ha prastotAramuvAcha || 1\.10\.8|| prastotaryA devatA prastAvamanvAyattA tAM chedavidvAnprastoShyasi mUrdhA te vipatiShyatIti || 1\.10\.9|| evamevodgAtAramuvAchodgAtaryA devatodgIthamanvAyattA tAM chedavidvAnudgAsyasi mUrdhA te vipatiShyatIti || 1\.10\.10|| evameva pratihartAramuvAcha pratihartaryA devatA pratihAramanvAyattA tAM chedavidvAnpratihariShyasi mUrdhA te vipatiShyatIti te ha samAratAstUShNImAsAMchakrire || 1\.10\.11|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} atha hainaM yajamAna uvAcha bhagavantaM vA ahaM vividiShANItyuShastirasmi chAkrAyaNa iti hovAcha || 1\.11\.1|| sa hovAcha bhagavantaM vA ahamebhiH sarvairArtvijyaiH paryaiShiShaM bhagavato vA ahamavittyAnyAnavR^iShi || 1\.11\.2|| bhagavA{\m+}stveva me sarvairArtvijyairiti tathetyatha tarhyeta eva samatisR^iShTAH stuvatAM yAvattvebhyo dhanaM dadyAstAvanmama dadyA iti tatheti ha yajamAna uvAcha || 1\.11\.3|| atha hainaM prastotopasasAda prastotaryA devatA prastAvamanvAyattA tAM chedavidvAnprastoShyasi mUrdhA te vipatiShyatIti mA bhagavAnavochatkatamA sA devateti || 1\.11\.4|| prANa iti hovAcha sarvANi ha vA imAni bhUtAni prANamevAbhisaMvishanti prANamabhyujjihate saiShA devatA prastAvamanvAyattA tAM chedavidvAnprAstoShyo mUrdhA te vyapatiShyattathoktasya mayeti || 1\.11\.5|| atha hainamudgAtopasasAdodgAtaryA devatodgIthamanvAyattA tAM chedavidvAnudgAsyasi mUrdhA te vipatiShyatIti mA bhagavAnavochatkatamA sA devateti || 1\.11\.6|| Aditya iti hovAcha sarvANi ha vA imAni bhUtAnyAdityamuchchaiH santaM gAyanti saiShA devatodgIthamanvAyattA tAM chedavidvAnudagAsyo mUrdhA te vyapatiShyattathoktasya mayeti || 1\.11\.7|| atha hainaM pratihartopasasAda pratihartaryA devatA pratihAramanvAyattA tAM chedavidvAnpratihariShyasi mUrdhA te vipatiShyatIti mA bhagavAnavochatkatamA sA devateti || 1\.11\.8|| annamiti hovAcha sarvANi ha vA imAni bhUtanyannameva pratiharamANAni jIvanti saiShA devatA pratihAramanvAyattA tAM chedavidvAnpratyahariShyo mUrdhA te vyapatiShyattathoktasya mayeti tathoktasya mayeti || 1\.11\.9|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} athAtaH shauva udgIthastaddha bako dAlbhyo glAvo vA maitreyaH svAdhyAyamudvavrAja || 1\.12\.1|| tasmai shvA shvetaH prAdurbabhUva tamanye shvAna upasametyochurannaM no bhagavAnAgAyatvashanAyAmavA iti || 1\.12\.2|| tAnhovAchehaiva mA prAtarupasamIyAteti taddha bako dAlbhyo glAvo vA maitreyaH pratipAlayAMchakAra || 1\.12\.3|| te ha yathaivedaM bahiShpavamAnena stoShyamANAH sa{\m+}rabdhAH sarpantItyevamAsasR^ipuste ha samupavishya hiM chakruH || 1\.12\.4|| o3madA3moM3pibA3moM3 devo varuNaH prajapatiH savitA2nnamihA2haradannapate3.annamihA 2harA2haro3miti || 1\.12\.5|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} ayaM vAva loko hAukAraH vAyurhAikArashchandramA athakAraH | AtmehakAro.agnirIkAraH || 1\.13\.1|| Aditya UkAro nihava ekAro vishve devA auhoyikAraH prajapatirhiMkAraH prANaH svaro.annaM yA vAgvirAT || 1\.13\.2|| aniruktastrayodashaH stobhaH saMcharo huMkAraH || 1\.13\.3|| dugdhe.asmai vAgdohaM yo vAcho doho.annavAnannAdo bhavati ya etAmeva{\m+}sAmnAmupaniShadaM vedopaniShadaM vedeti || 1\.13\.4|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti prathamo.adhyAyaH ||} \section{|| dvitIyo.adhyAyaH ||} samastasya khalu sAmna upAsana{\m+} sAdhu yatkhalu sAdhu tatsAmetyAchakShate yadasAdhu tadasAmeti || 2\.1\.1|| tadutApyAhuH sAmnainamupAgAditi sAdhunainamupAgAdityeva tadAhurasAmnainamupAgAdityasAdhunainamupagAdityeva tadAhuH || 2\.1\.2|| athotApyAhuH sAma no bateti yatsAdhu bhavati sAdhu batetyeva tadAhurasAma no bateti yadasAdhu bhavatyasAdhu batetyeva tadAhuH || 2\.1\.3|| sa ya etadevaM vidvAnasAdhu sAmetyupAste.abhyAsho ha yadena{\m+} sAdhavo dharmA A cha gachCheyurupa cha nameyuH || 2\.1\.4|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} lokeShu pa~nchavidha{\m+} sAmopAsIta pR^ithivI hiMkAraH | agniH prastAvo.antarikShamudgItha AdityaH pratihAro dyaurnidhanamityUrdhveShu || 2\.2\.1|| athAvR^itteShu dyaurhiMkAra AdityaH prastAvo.antarikShamudgItho.agniH pratihAraH pR^ithivI nidhanam || 2\.2\.2|| kalpante hAsmai lokA UrdhvAshchAvR^ittAshcha ya etadevaM vidvA{\m+}llokeShu pa~nchavidhaM sAmopAste || 2\.2\.3|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} vR^iShTau pa~nchavidha{\m+} sAmopAsIta purovAto hiMkAro megho jAyate sa prastAvo varShati sa udgItho vidyotate stanayati sa pratihAra udgR^ihNAti tannidhanam || 2\.3\.1|| varShati hAsmai varShayati ha ya etadevaM vidvAnvR^iShTau pa~nchavidha{\m+}sAmopAste || 2\.3\.2|| \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} sarvAsvapsu pa~nchavidha{\m+}sAmopAsIta megho yatsamplavate sa hiMkAro yadvarShati sa prastAvo yAH prAchyaH syandante sa udgItho yAH pratIchyaH sa pratihAraH samudro nidhanam || 2\.4\.1|| na hApsu praityapsumAnbhavati ya etadevaM vidvAnsarvAsvapsu pa~nchavidha{\m+}sAmopAste || 2\.4\.2|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} R^ituShu pa~nchavidha{\m+} sAmopAsIta vasanto hiMkAraH grIShmaH prastAvo varShA udgIthaH sharatpratihAro hemanto nidhanam || 2\.5\.1|| kalpante hAsmA R^itava R^itumAnbhavati ya etadevaM vidvAnR^ituShu pa~nchavidha{\m+} sAmopAste || 2\.5\.2|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} pashuShu pa~nchavidha{\m+} sAmopAsItAjA hiMkAro.avayaH prastAvo gAva udgItho.ashvAH pratihAraH puruSho nidhanam || 2\.6\.1|| bhavanti hAsya pashavaH pashumAnbhavati ya etadevaM vidvAnpashuShu pa~nchavidha{\m+} sAmopAste || 2\.6\.2|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} prANeShu pa~nchavidhaM parovarIyaH sAmopAsIta prANo hiMkAro vAkprastAvashchakShurudgIthaH shrotraM pratihAro mano nidhanaM parovarIyA{\m+}si vA etAni || 2\.7\.1|| parovarIyo hAsya bhavati parovarIyaso ha lokA~njayati ya etadevaM vidvAnprANeShu pa~nchavidhaM parovarIyaH sAmopAsta iti tu pa~nchavidhasya || 2\.7\.2|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} atha saptavidhasya vAchi saptavidh{\m+} sAmopAsIta yatkiMcha vAcho humiti sa hiMkAro yatpreti sa prastAvo yadeti sa AdiH || 2\.8\.1|| yaduditi sa udgItho yatpratIti sa pratihAro yadupeti sa upadravo yannIti tannidhanam || 2\.8\.2|| dugdhe.asmai vAgdohaM yo vAcho doho.annavAnannAdo bhavati ya etadevaM vidvAnvAchi saptavidha{\m+} sAmopAste || 2\.8\.3|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} atha khalvamumAditya{\m+}saptavidha{\m+} sAmopAsIta sarvadA samastena sAma mAM prati mAM pratIti sarveNa samastena sAma || 2\.9\.1|| tasminnimAni sarvANi bhUtAnyanvAyattAnIti vidyAttasya yatpurodayAtsa hiMkArastadasya pashavo.anvAyattAstasmAtte hiM kurvanti hiMkArabhAjino hyetasya sAmnaH || 2\.9\.2|| atha yatprathamodite sa prastAvastadasya manuShyA anvAyattAstasmAtte prastutikAmAH prasha{\m+}sAkAmAH prastAvabhAjino hyetasya sAmnaH || 2\.9\.3|| atha yatsaMgavavelAyA{\m+} sa Adistadasya vayA{\m+}syanvAyattAni tasmAttAnyantarikShe.anArambaNAnyAdAyAtmAnaM paripatantyAdibhAjIni hyetasya sAmnaH || 2\.9\.4|| atha yatsampratimadhyaMdine sa udgIthastadasya devA anvAyattAstasmAtte sattamAH prAjApatyAnAmudgIthabhAjino hyetasya sAmnaH || 2\.9\.5|| atha yadUrdhvaM madhyaMdinAtprAgaparAhNAtsa pratihArastadasya garbhA anvAyattAstasmAtte pratihR^itAnAvapadyante pratihArabhAjino hyetasya sAmnaH || 2\.9\.6|| atha yadUrdhvamaparAhNAtprAgastamayAtsa upadravastadasyAraNyA anvAyattAstasmAtte puruShaM dR^iShTvA kakSha{\m+}shvabhramityupadravantyupadravabhAjino hyetasya sAmnaH || 2\.9\.7|| atha yatprathamAstamite tannidhanaM tadasya pitaro.anvAyattAstasmAttAnnidadhati nidhanabhAjino hyetasya sAmna evaM khalvamumAditya{\m+} saptavidha{\m+} sAmopAste || 2\.9\.8|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} atha khalvAtmasaMmitamatimR^ityu saptavidha{\m+} sAmopAsIta hiMkAra iti tryakSharaM prastAva iti tryakSharaM tatsamam || 2\.10\.1|| Adiriti dvyakSharaM pratihAra iti chaturakSharaM tata ihaikaM tatsamam || 2\.10\.2|| udgItha iti tryakSharamupadrava iti chaturakSharaM tribhistribhiH samaM bhavatyakSharamatishiShyate tryakSharaM tatsamam || 2\.10\.3|| nidhanamiti tryakSharaM tatsamameva bhavati tAni ha vA etAni dvAvi{\m+}shatirakSharANi || 2\.10\.4|| ekavi{\m+}shatyAdityamApnotyekavi{\m+}sho vA ito.asAvAdityo dvAvi{\m+}shena paramAdityAjjayati tannAkaM tadvishokam || 2\.10\.5|| ApnotI hAdityasya jayaM paro hAsyAdityajayAjjayo bhavati ya etadevaM vidvAnAtmasaMmitamatimR^ityu saptavidha{\m+} sAmopAste sAmopAste || 2\.10\.6|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} mano hiMkAro vAkprastAvashchakShurudgIthaH shrotraM pratihAraH prANo nidhanametadgAyatraM prANeShu protam || 2\.11\.1|| sa evametadgAyatraM prANeShu protaM veda prANI bhavati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA mahAmanAH syAttadvratam || 2\.11\.2|| \centerline{|| iti ekadashaH khaNDaH ||} abhimanthati sa hiMkAro dhUmo jAyate sa prastAvo jvalati sa udgItho.a~NgArA bhavanti sa pratihAra upashAmyati tannidhana{\m+} sa{\m+}shAmyati tannidhanametadrathaMtaramagnau protam || 2\.12\.1|| sa ya evametadrathaMtaramagnau protaM veda brahmavarchasyannAdo bhavati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA na pratya~N~NagnimAchAmenna niShThIvettadvratam || 2\.12\.2|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} upamantrayate sa hiMkAro j~napayate sa prastAvaH striyA saha shete sa udgIthaH prati strIM saha shete sa pratihAraH kAlaM gachChati tannidhanaM pAraM gachChati tannidhanametadvAmadevyaM mithune protam || 2\.13\.1|| sa ya evametadvAmadevyaM mithune protaM veda mithunI bhavati mithunAnmithunAtprajAyate sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA na kAMchana pariharettadvratam || 2\.13\.2|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} udyanhiMkAra uditaH prastAvo madhyaMdina udgItho.aparAhNaH pratihAro.astaM yannidhanametadbR^ihadAditye protam || 2\.14\.1|| sa ya evametadbR^ihadAditye protaM veda tejasvyannAdo bhavati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA tapantaM na nindettadvratam || 2\.14\.2|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} abhrANi samplavante sa hiMkAro megho jAyate sa prastAvo varShati sa udgItho vidyotate stanayati sa pratihAra udgR^ihNAti tannidhanametadvairUpaM parjanye protam || 2\.15\.1|| sa ya evametadvairUpaM parjanye protaM veda virUpA{\m+}shcha surUpa{\m+}shcha pashUnavarundhe sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA varShantaM na nindettadvratam || 2\.15\.2|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} vasanto hiMkAro grIShmaH prastAvo varShA udgIthaH sharatpratihAro hemanto nidhanametadvairAjamR^ituShu protam || 2\.16\.1|| sa ya evametadvairAjamR^ituShu protaM veda virAjati prajayA pashubhirbrahmavarchasena sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyartUnna nindettadvratam || 2\.16\.2|| \centerline{|| iti ShoDashaH khaNDaH ||} pR^ithivI hiMkAro.antarikShaM prastAvo dyaurudgItho dishaH pratihAraH samudro nidhanametAH shakvaryo lokeShu protAH || 2\.17\.1|| sa ya evametAH shakvaryo lokeShu protA veda lokI bhavati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA lokAnna nindettadvratam || 2\.17\.2|| \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} ajA hiMkAro.avayaH prastAvo gAva udgItho.ashvAH pratihAraH puruSho nidhanametA revatyaH pashuShu protAH || 2\.18\.1|| sa ya evametA revatyaH pashuShu protA veda pashumAnbhavati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA pashUnna nindettadvratam || 2\.18\.2|| \centerline{|| iti aShTAdashaH khaNDaH ||} loma hiMkArastvakprastAvo mA{\m+}samudgIthosthi pratihAro majjA nidhanametadyaj~nAyaj~nIyama~NgeShu protam || 2\.19\.1|| sa ya evametadyaj~nAyaj~nIyama~NgeShu protaM vedA~NgI bhavati nA~Ngena vihUrChati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA saMvatsaraM majj~no nAshnIyAttadvrataM majj~no nAshnIyAditi vA || 2\.19\.2|| \centerline{|| iti ekonaviMshaH khaNDaH ||} agnirhiMkAro vAyuH prastAva Aditya udgItho nakShatrANi pratihArashchandramA nidhanametadrAjanaM devatAsu protam || 2\.20\.1|| sa ya evametadrAjanaM devatAsu protaM vedaitAsAmeva devatAnA{\m+}salokatA{\m+}sarShTitA{\m+}sAyujyaM gachChati sarvamAyureti jyogjIvati mahAnprajayA pashubhirbhavati mahAnkIrtyA brAhmaNAnna nindettadvratam || 2\.20\.2|| \centerline{|| iti viMshaH khaNDaH ||} trayI vidyA hiMkArastraya ime lokAH sa prastAvo.agnirvAyurAdityaH sa udgItho nakShatrANi vayA{\m+}si marIchayaH sa pratihAraH sarpA gandharvAH pitarastannidhanametatsAma sarvasminprotam || 2\.21\.1|| sa ya evametatsAma sarvasminprotaM veda sarva{\m+} ha bhavati || 2\.21\.2|| tadeSha shloko yAni pa~nchadhA trINI trINi tebhyo na jyAyaH paramanyadasti || 2\.21\.3|| yastadveda sa veda sarva{\m+} sarvA disho balimasmai haranti sarvamasmItyupAsita tadvrataM tadvratam || 2\.21\.4|| \centerline{|| iti ekaviMshaH khaNDaH ||} vinardi sAmno vR^iNe pashavyamityagnerudgItho.aniruktaH prajApaterniruktaH somasya mR^idu shlakShNaM vAyoH shlakShNaM balavadindrasya krau~nchaM bR^ihaspaterapadhvAntaM varuNasya tAnsarvAnevopaseveta vAruNaM tveva varjayet || 2\.22\.1|| amR^itatvaM devebhya AgAyAnItyAgAyetsvadhAM pitR^ibhya AshAM manuShyebhyastR^iNodakaM pashubhyaH svargaM lokaM yajamAnAyAnnamAtmana AgAyAnItyetAni manasA dhyAyannapramattaH stuvIta || 2\.22\.2|| sarve svarA indrasyAtmAnaH sarva UShmANaH prajApaterAtmAnaH sarve sparshA mR^ityorAtmAnastaM yadi svareShUpAlabhetendra{\m+}sharaNaM prapanno.abhUvaM sa tvA prati vakShyatItyenaM brUyAt || 2\.22\.3|| atha yadyenamUShmasUpAlabheta prajApati{\m+}sharaNaM prapanno.abhUvaM sa tvA prati pekShyatItyenaM brUyAdatha yadyena{\m+} sparsheShUpAlabheta mR^ityu{\m+} sharaNaM prapanno.abhUvaM sa tvA prati dhakShyatItyenaM brUyAt || 2\.22\.4|| sarve svarA ghoShavanto balavanto vaktavyA indre balaM dadAnIti sarva UShmANo.agrastA anirastA vivR^itA vaktavyAH prajApaterAtmAnaM paridadAnIti sarve sparshA leshenAnabhinihitA vaktavyA mR^ityorAtmAnaM pariharANIti || 2\.22\.5|| \centerline{|| iti dvAviMshaH khaNDaH ||} trayo dharmaskandhA yaj~no.adhyayanaM dAnamiti prathamastapa eva dvitIyo brahmachAryAchAryakulavAsI tR^itIyo.atyantamAtmAnamAchAryakule.avasAdayansarva ete puNyalokA bhavanti brahmasa{\m+}stho.amR^itatvameti || 2\.23\.1|| prajApatirlokAnabhyatapattebhyo.abhitaptebhyastrayI vidyA samprAsravattAmabhyatapattasyA abhitaptAyA etAnyakSharANi samprAsrvanta bhUrbhuvaH svariti || 2\.23\.2|| tAnyabhyatapattebhyo.abhitaptebhya OMkAraH samprAsravattadyathA sha~NkunA sarvANi parNAni saMtR^iNNAnyevamoMkAreNa sarvA vAksaMtR^iNNoMkAra eveda{\m+} sarvamoMkAra eveda{\m+} sarvam || 2\.23\.3|| \centerline{|| iti trayoviMshaH khaNDaH ||} brahmavAdino vadanti yadvasUnAM prAtaH savana{\m+} rudrANAM mAdhyaMdina{\m+} savanamAdityAnAM cha vishveShAM cha devAnAM tR^itIyasavanam || 2\.24\.1|| kva tarhi yajamAnasya loka iti sa yastaM na vidyAtkathaM kuryAdatha vidvAnkuryAt || 2\.24\.2|| purA prAtaranuvAkasyopAkaraNAjjaghanena gArhapatyasyodA~Nmukha upavishya sa vAsava{\m+} sAmAbhigAyati || 2\.24\.3|| lo3kadvAramapAvA3rNU 33 pashyema tvA vaya{\m+} rA 33333 hu 3 m A 33 jyA 3 yo 3 A 32111 iti || 2\.24\.4|| atha juhoti namo.agnaye pR^ithivIkShite lokakShite lokaM me yajamAnAya vindaiSha vai yajamAnasya loka etAsmi || 2\.24\.5|| atra yajamAnaH parastAdAyuShaH svAhApajahi parighamityuktvottiShThati tasmai vasavaH prAtaHsavana{\m+} samprayachChanti || 2\.24\.6|| purA mAdhyaMdinasya savanasyopAkaraNAjjaghanenAgnIdhrIyasyoda~Nmukha upavishya sa raudra{\m+}sAmAbhigAyati || 2\.24\.7|| lo3kadvAramapAvA3rNU33 pashyema tvA vayaM vairA33333 hu3m A33jyA 3yo3A32111iti || 2\.24\.8|| atha juhoti namo vAyave.antarikShakShite lokakShite lokaM me yajamAnAya vindaiSha vai yajamAnasya loka etAsmi || 2\.24\.9|| atra yajamAnaH parastAdAyuShaH svAhApajahi parighamityuktvottiShThati tasmai rudrA mAdhyaMdina{\m+}savana{\m+}samprayachChanti || 2\.24\.10|| purA tR^itIyasavanasyopAkaraNAjjaghanenAhavanIyasyoda~Nmukha upavishya sa Aditya{\m+}sa vaishvadeva{\m+} sAmAbhigAyati || 2\.24\.11|| lo3kadvAramapAvA3rNU33pashyema tvA vaya{\m+} svArA 33333 hu3m A33 jyA3 yo3A 32111 iti || 2\.24\.12|| Adityamatha vaishvadevaM lo3kadvAramapAvA3rNU33 pashyema tvA vaya{\m+}sAmrA33333 hu3m A33 jyA3yo3A 32111 iti || 2\.24\.13|| atha juhoti nama Adityebhyashcha vishvebhyashcha devebhyo divikShidbhyo lokakShidbhyo lokaM me yajamAnAya vindata || 2\.24\.14|| eSha vai yajamAnasya loka etAsmyatra yajamAnaH parastAdAyuShaH svAhApahata parighamityuktvottiShThati || 2\.24\.15|| tasmA AdityAshcha vishve cha devAstR^itIyasavana{\m+} samprayachChantyeSha ha vai yaj~nasya mAtrAM veda ya evaM veda ya evaM veda || 2\.24\.16|| \centerline{|| iti chaturviMshaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti dvitIyo.adhyAyaH ||} \section{|| tR^itIyo.adhyAyaH ||} asau vA Adityo devamadhu tasya dyaureva tirashchInava{\m+}sho.antarikShamapUpo marIchayaH putrAH || 3\.1\.1|| tasya ye prA~ncho rashmayastA evAsya prAchyo madhunADyaH | R^icha eva madhukR^ita R^igveda eva puShpaM tA amR^itA ApastA vA etA R^ichaH || 3\.1\.2|| etamR^igvedamabhyatapa{\m+}stasyAbhitaptasya yashasteja indriyaM vIryamannAdya{\m+}raso.ajAyata || 3\.1\.3|| tadvyakSharattadAdityamabhito.ashrayattadvA etadyadetadAdityasya rohita{\m+}rUpam || 3\.1\.4|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} atha ye.asya dakShiNA rashmayastA evAsya dakShiNA madhunADyo yajU{\m+}Shyeva madhukR^ito yajurveda eva puShpaM tA amR^ita ApaH || 3\.2\.1|| tAni vA etAni yajU{\m+}ShyetaM yajurvedamabhyatapa{\m+}stasyAbhitaptasya yashasteja indriyaM vIryamannAdya{\m+}rasojAyata || 3\.2\.2|| tadvyakSharattadAdityamabhito.ashrayattadvA etadyadetadAdityasya shukla{\m+} rUpam || 3\.2\.3|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} atha ye.asya pratya~ncho rashmayastA evAsya pratIchyo madhunADyaH sAmAnyeva madhukR^itaH sAmaveda eva puShpaM tA amR^itA ApaH || 3\.3\.1|| tAni vA etAni sAmAnyeta{\m+} sAmavedamabhyatapa{\m+}stasyAbhitaptasya yashasteja indriyaM vIryamannAdya{\m+}raso.ajAyata || 3\.3\.2|| tadvyakSharattadAdityamabhito.ashrayattadvA etadyadetadAdityasya kR^iShNa{\m+}rUpam || 3\.3\.3|| \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} atha ye.asyoda~ncho rashmayastA evAsyodIchyo madhunADyo.atharvA~Ngirasa eva madhukR^ita itihAsapurANaM puShpaM tA amR^itA ApaH || 3\.4\.1|| te vA ete.atharvA~Ngirasa etaditihAsapUrANamabhyatapa{\m+} stasyAbhitaptasya yashasteja indriyAM vIryamannAdya{\m+}raso.ajAyata || 3\.4\.2|| tadvyakSharattadAdityamabhito.ashrayattadvA etadyadetadAdityasya paraM kR^iShNa{\m+}rUpam || 3\.4\.3|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} atha ye.asyordhvA rashmayastA evAsyordhvA madhunADyo guhyA evAdeshA madhukR^ito brahmaiva puShpaM tA amR^itA ApaH || 3\.5\.1|| te vA ete guhyA AdeshA etadbrahmAbhyatapa{\m+} stasyAbhitaptasya yashasteja indriyaM vIryamannAdya{\m+}raso.ajAyata || 3\.5\.2|| tadvyakSharattadAdityamabhito.ashrayattadvA etadyadetadAdityasya madhye kShobhata iva || 3\.5\.3|| te vA ete rasAnA{\m+}rasA vedA hi rasAsteShAmete rasAstAni vA etAnyamR^itAnAmamR^itAni vedA hyamR^itAsteShAmetAnyamR^itAni || 3\.5\.4|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} tadyatprathamamamR^itaM tadvasava upajIvantyagninA mukhena na vai devA ashnanti na pibantyetadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyanti || 3\.6\.1|| ta etadeva rUpamabhisaMvishantyetasmAdrUpAdudyanti || 3\.6\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda vasUnAmevaiko bhUtvAgninaiva mukhenaitadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyati sa ya etadeva rUpamabhisaMvishatyetasmAdrUpAdudeti || 3\.6\.3|| sa yAvadAdityaH purastAdudetA pashchAdastametA vasUnAmeva tAvadAdhipatya{\m+}svArAjyaM paryetA || 3\.6\.4|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} atha yaddvitIyamamR^itaM tadrudrA upajIvantIndreNa mukhena na vai devA ashnanti na pibantyetadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyanti || 3\.7\.1|| ta etadeva rUpamabhisaMvishantyetasmAdrUpAdudyanti || 3\.7\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda rudrANAmevaiko bhUtvendreNaiva mukhenaitadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyati sa etadeva rUpamabhisaMvishatyetasmAdrUpAdudeti || 3\.7\.3|| sa yAvadAdityaH purastAdudetA pashchAdastametA dvistAvaddakShiNata udetottarato.astametA rudrANAmeva tAvadAdhipatya{\m+}svArAjyaM paryetA || 3\.7\.4|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} atha yattR^itIyamamR^itaM tadAdityA upajIvanti varuNena mukhena na vai devA ashnanti na pibantyetadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyanti || 3\.8\.1|| ta etadeva rUpamabhisaMvishantyetasmAdrUpAdudyanti || 3\.8\.2|| sa ya etadevamamR^itaM vedAdityAnAmevaiko bhUtvA varuNenaiva mukhenaitadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyati sa etadeva rUpamabhisaMvishatyetasmAdrUpAdudeti || 3\.8\.3|| sa yAvadAdityo dakShiNata udetottarato.astametA dvistAvatpashchAdudetA purastAdastametAdityAnAmeva tAvadAdhipatya{\m+}svArAjyaM paryetA || 3\.8\.4|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} atha yachchaturthamamR^itaM tanmaruta upajIvanti somena mukhena na vai devA ashnanti na pibantyetadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyanti || 3\.9\.1|| ta etadeva rUpamabhisaMvishantyetasmAdrUpAdudyanti || 3\.9\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda marutAmevaiko bhUtvA somenaiva mukhenaitadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyati sa etadeva rUpamabhisaMvishatyetasmAdrUpAdudeti || 3\.9\.3|| sa yAvadAdityaH pashchAdudetA purastAdastametA dvistAvaduttarata udetA dakShiNato.astametA marutAmeva tAvadAdhipaty{\m+}svArAjyaM paryetA || 3\.9\.4|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} atha yatpa~nchamamamR^itaM tatsAdhyA upajIvanti brahmaNA mukhena na vai devA ashnanti na pibantyetadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyanti || 3\.10\.1|| ta etadeva rUpamabhisaMvishantyetasmAdrUpAdudyanti || 3\.10\.2|| sa ya etadevamamR^itaM veda sAdhyAnAmevaiko bhUtvA brahmaNaiva mukhenaitadevAmR^itaM dR^iShTvA tR^ipyati sa etadeva rUpamabhisaMvishatyetasmAdrUpAdudeti || 3\.10\.3|| sa yAvadAditya uttarata udetA dakShiNato.astametA dvistAvadUrdhvaM udetArvAgastametA sAdhyAnAmeva tAvadAdhipatya{\m+}svArAjyaM paryetA || 3\.10\.4|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} atha tata Urdhva udetya naivodetA nAstametaikala eva madhye sthAtA tadeSha shlokaH || 3\.11\.1|| na vai tatra na nimlocha nodiyAya kadAchana | devAstenAha{\m+}satyena mA virAdhiShi brahmaNeti || 3\.11\.2|| na ha vA asmA udeti na nimlochati sakR^iddivA haivAsmai bhavati ya etAmevaM brahmopaniShadaM veda || 3\.11\.3|| taddhaitadbrahmA prajApataya uvAcha prajApatirmanave manuH prajAbhyastaddhaitaduddAlakAyAruNaye jyeShThAya putrAya pitA brahma provAcha || 3\.11\.4|| idaM vAva tajjyeShThAya putrAya pitA brahma prabrUyAtpraNAyyAya vAntevAsine || 3\.11\.5|| nAnyasmai kasmaichana yadyapyasmA imAmadbhiH parigR^ihItAM dhanasya pUrNAM dadyAdetadeva tato bhUya ityetadeva tato bhUya iti || 3\.11\.6|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} gAyatrI vA Ida{\m+} sarvaM bhUtaM yadidaM kiM cha vAgvai gAyatrI vAgvA ida{\m+} sarvaM bhUtaM gAyati cha trAyate cha || 3\.12\.1|| yA vai sA gAyatrIyaM vAva sA yeyaM pR^ithivyasyA{\m+} hIda{\m+} sarvaM bhUtaM pratiShThitametAmeva nAtishIyate || 3\.12\.2|| yA vai sA pR^ithivIyaM vAva sA yadidamasminpuruShe sharIramasminhIme prANAH pratiShThitA etadeva nAtishIyante || 3\.12\.3|| yadvai tatpuruShe sharIramidaM vAva tadyadidamasminnantaH puruShe hR^idayamasminhIme prANAH pratiShThitA etadeva nAtishIyante || 3\.12\.4|| saiShA chatuShpadA ShaDvidhA gAyatrI tadetadR^ichAbhyanUktam || 3\.12\.5|| tAvAnasya mahimA tato jyAyA{\m+}shcha pUruShaH | pAdo.asya sarvA bhUtAni tripAdasyAmR^itaM divIti || 3\.12\.6|| yadvai tadbrahmetIdaM vAva tadyoyaM bahirdhA puruShAdAkAsho yo vai sa bahirdhA puruShAdAkAshaH || 3\.12\.7|| ayaM vAva sa yo.ayamantaH puruSha akAsho yo vai so.antaH puruSha AkAshaH || 3\.12\.8|| ayaM vAva sa yo.ayamantarhR^idaya AkAshastadetatpUrNamapravarti pUrNamapravartinI{\m+}shriyaM labhate ya evaM veda || 3\.12\.9|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} tasya ha vA etasya hR^idayasya pa~ncha devasuShayaH sa yo.asya prA~NsuShiH sa prANastachchakShuH sa Adityastadetattejo.annAdyamityupAsIta tejasvyannAdo bhavati ya evaM veda || 3\.13\.1|| atha yo.asya dakShiNaH suShiH sa vyAnastachChrotra{\m+} sa chandramAstadetachChrIshcha yashashchetyupAsIta shrImAnyashasvI bhavati ya evaM veda || 3\.13\.2|| atha yo.asya pratya~NsuShiH so.apAnaH sA vAkso.agnistadetadbrahmavarchasamannAdyamityupAsIta brahmavarchasyannAdo bhavati ya evaM veda || 3\.13\.3|| atha yo.asyoda~NsuShiH sa samAnastanmanaH sa parjanyastadetatkIrtishcha vyuShTishchetyupAsIta kIrtimAnvyuShTimAnbhavati ya evaM veda || 3\.13\.4|| atha yo.asyordhvaH suShiH sa udAnaH sa vAyuH sa AkAshastadetadojashcha mahashchetyupAsItaujasvI mahasvAnbhavati ya evaM veda || 3\.13\.5|| te vA ete pa~ncha brahmapuruShAH svargasya lokasya dvArapAH sa ya etAnevaM pa~ncha brahmapuruShAnsvargasya lokasya dvArapAnvedAsya kule vIro jAyate pratipadyate svargaM lokaM ya etAnevaM pa~ncha brahmapuruShAnsvargasya lokasya dvArapAnveda || 3\.13\.6|| atha yadataH paro divo jyotirdIpyate vishvataH pR^iShTheShu sarvataH pR^iShTheShvanuttameShUttameShu lokeShvidaM vAva tadyadidamasminnantaH puruShe jyotiH || 3\.13\.7|| tasyaiShA dR^iShTiryatritadasmi~nCharIre sa{\m+}sparshenoShNimAnaM vijAnAti tasyaiShA shrutiryatraitatkarNAvapigR^ihya ninadamiva nadathurivAgneriva jvalata upashR^iNoti tadetaddR^iShTaM cha shrutaM chetyupAsIta chakShuShyaH shruto bhavati ya evaM veda ya evaM veda || 3\.13\.8|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} sarvaM khalvidaM brahma tajjalAniti shAnta upAsIta | atha khalu kratumayaH puruSho yathAkraturasmi{\m+}lloke puruSho bhavati tathetaH pretya bhavati sa kratuM kurvIta || 3\.14\.1|| manomayaH prANasharIro bhArUpaH satyasaMkalpa AkAshAtmA sarvakarmA sarvakAmaH sarvagandhaH sarvarasaH sarvamidamabhyatto.avAkyanAdaraH || 3\.14\.2|| eSha ma AtmAntarhR^idaye.aNIyAnvrIhervA yavAdvA sarShapAdvA shyAmAkAdvA shyAmAkataNDulAdvaiSha ma AtmAntarhR^idaye jyAyAnpR^ithivyA jyAyAnantarikShAjjyAyAndivo jyAyAnebhyo lokebhyaH || 3\.14\.3|| sarvakarmA sarvakAmaH sarvagandhaH sarvarasaH sarvamidamabhyAtto.avAkyanAdara eSha ma AtmAntarhR^idaya etadbrahmaitamitaH pretyAbhisaMbhavitAsmIti yasya syAdaddhA na vichikitsAstIti ha smAha shANDilyaH shANDilyaH || 3\.14\.4|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} antarikShodaraH kosho bhUmibudhno na jIryati disho hyasya sraktayo dyaurasyottaraM bila{\m+} sa eSha kosho vasudhAnastasminvishvamida{\m+} shritam || 3\.15\.1|| tasya prAchI digjuhUrnAma sahamAnA nAma dakShiNA rAj~nI nAma pratIchI subhUtA nAmodIchI tAsAM vAyurvatsaH sa ya etamevaM vAyuM dishAM vatsaM veda na putraroda{\m+} roditi so.ahametamevaM vAyuM dishAM vatsaM veda mA putraroda{\m+}rudam || 3\.15\.2|| ariShTaM koshaM prapadye.amunAmunAmunA prANaM prapadye.amunAmunAmunA bhUH prapadye.amunAmunAmunA bhuvaH prapadye.amunAmunAmunA svaH prapadye.amunAmunAmunA || 3\.15\.3|| sa yadavochaM prANaM prapadya iti prANo vA ida{\m+} sarvaM bhUtaM yadidaM kiMcha tameva tatprApatsi || 3\.15\.4|| atha yadavochaM bhUH prapadya iti pR^ithivIM prapadye.antarikShaM prapadye divaM prapadya ityeva tadavocham || 3\.15\.5|| atha yadavochaM bhuvaH prapadya ityagniM prapadye vAyuM prapadya AdityaM prapadya ityeva tadavocham || 3\.15\.6|| atha yadavocha{\m+}svaH prapadya ityR^igvedaM prapadye yajurvedaM prapadye sAmavedaM prapadya ityeva tadavochaM tadavocham || 3\.15\.7|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} puruSho vAva yaj~nastasya yAni chaturvi{\m+}shati varShANi tatprAtaHsavanaM chaturvi{\m+}shatyakSharA gAyatrI gAyatraM prAtaHsavanaM tadasya vasavo.anvAyattAH prANA vAva vasava ete hIda{\m+}sarvaM vAsayanti || 3\.16\.1|| taM chedetasminvayasi kiMchidupatapetsa brUyAtprANA vasava idaM me prAtaHsavanaM mAdhyaMdina{\m+}savanamanusaMtanuteti mAhaM prANAnAM vasUnAM madhye yaj~no vilopsIyetyuddhaiva tata etyagado ha bhavati || 3\.16\.2|| atha yAni chatushchatvAri{\m+}shadvarShANi tanmAdhyaMdina{\m+} savanaM chatushchatvAri{\m+}shadakSharA triShTuptraiShTubhaM mAdhyaMdina{\m+}savanaM tadasya rudrA anvAyattAH prANA vAva rudrA ete hIda{\m+}sarva{\m+}rodayanti || 3\.16\.3|| taM chedetasminvayasi kiMchidupatapetsa brUyAtprANA rudrA idaM me mAdhyaMdina{\m+}savanaM tR^itIyasavanamanusaMtanuteti mAhaM prANAnA{\m+}rudrANAM madhye yaj~no vilopsIyetyuddhaiva tata etyagado ha bhavati || 3\.16\.4|| atha yAnyaShTAchatvAri{\m+}shadvarShANi tattR^itIyasavanamaShTAchatvAri{\m+}shadakSharA jagatI jAgataM tR^itIyasavanaM tadasyAdityA anvAyattAH prANA vAvAdityA ete hIda{\m+}sarvamAdadate || 3\.16\.5|| taM chedetasminvayasi kiMchidupatapetsa brUyAtprANA adityA idaM me tR^itIyasavanamAyuranusaMtanuteti mAhaM prANAnAmAdityAnAM madhye yaj~no vilopsIyetyuddhaiva tata etyagado haiva bhavati || 3\.16\.6|| etaddha sma vai tadvidvAnAha mahidAsa aitareyaH sa kiM ma etadupatapasi yo.ahamanena na preShyAmIti sa ha ShoDashaM varShashatamajIvatpra ha ShoDashaM varShashataM jIvati ya evaM veda || 3\.16\.7|| \centerline{|| iti ShoDashaH khaNDaH ||} sa yadashishiShati yatpipAsati yanna ramate tA asya dIkShAH || 3\.17\.1|| atha yadashnAti yatpibati yadramate tadupasadaireti || 3\.17\.2|| atha yaddhasati yajjakShati yanmaithunaM charati stutashastraireva tadeti || 3\.17\.3|| atha yattapo dAnamArjavamahi{\m+}sA satyavachanamiti tA asya dakShiNAH || 3\.17\.4|| tasmAdAhuH soShyatyasoShTeti punarutpAdanamevAsya tanmaraNamevAvabhR^ithaH || 3\.17\.5|| taddhaitadghor A~NgirasaH kR^iShNAya devakIputrAyoktvovAchApipAsa eva sa babhUva so.antavelAyAmetattrayaM pratipadyetAkShitamasyachyutamasi prANasa{\m+}shitamasIti tatraite dve R^ichau bhavataH || 3\.17\.6|| Aditpratnasya retasaH | udvayaM tamasaspari jyotiH pashyanta uttara{\m+}svaH pashyanta uttaraM devaM devatrA sUryamaganma jyotiruttamamiti jyotiruttamamiti || 3\.17\.7|| \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} mano brahmetyupAsItetyadhyAtmamathAdhidaivatamAkAsho brahmetyubhayamAdiShTaM bhavatyadhyAtmaM chAdhidaivataM cha || 3\.18\.1|| tadetachchatuShpAdbrahma vAkpAdaH prANaH pAdashchakShuH pAdaH shrotraM pAda ityadhyAtmamathAdhidaivatamagniH pAdo vAyuH pAdA adityaH pAdo dishaH pAda ityubhayamevAdiShTaM bhavatyadhyAtmaM chaivAdhidaivataM cha || 3\.18\.2|| vAgeva brahmaNashchaturthaH pAdaH so.agninA jyotiShA bhAti cha tapati cha bhAti cha tapati cha kIrtyA yashasA brahmavarchasena ya evaM veda || 3\.18\.3|| prANa eva brahmaNashchaturthaH pAdaH sa vAyunA jyotiShA bhAti cha tapati ch bhAti cha tapati cha kIrtyA yashasA brahmavarchasena ya evaM veda || 3\.18\.4|| chakShureva brahmaNashchaturthaH pAdaH sa Adityena jyotiShA bhAti cha tapati cha bhAti cha tapati cha kIrtyA yashasA brahmavarchasena ya evaM veda || 3\.18\.5|| shrotrameva brahmaNashchaturthaH pAdaH sa digbhirjyotiShA bhAti cha tapati cha bhAti cha tapati cha kIrtyA yashasA brahmavarchasena ya evaM veda ya evaM veda || 3\.18\.6|| \centerline{|| iti aShTAdashaH khaNDaH ||} Adityo brahmetyAdeshastasyopavyAkhyAnamasadevedamagra AsIt | tatsadAsIttatsamabhavattadANDaM niravartata tatsaMvatsarasya mAtrAmashayata tannirabhidyata te ANDakapAle rajataM cha suvarNaM chAbhavatAm || 3\.19\.1|| tadyadrajata{\m+} seyaM pR^ithivI yatsuvarNa{\m+} sA dyauryajjarAyu te parvatA yadulba{\m+} samegho nIhAro yA dhamanayastA nadyo yadvAsteyamudaka{\m+} sa samudraH || 3\.19\.2|| atha yattadajAyata so.asAvAdityastaM jAyamAnaM ghoShA ulUlavo.anUdatiShThantsarvANi cha bhUtAni sarve cha kAmAstasmAttasyodayaM prati pratyAyanaM prati ghoShA ulUlavo.anUttiShThanti sarvANi cha bhUtAni sarve cha kAmAH || 3\.19\.3|| sa ya etamevaM vidvAnAdityaM brahmetyupAste.abhyAsho ha yadena{\m+} sAdhavo ghoShA A cha gachCheyurupa cha nimreDerannimreDeran || 3\.19\.4|| \centerline{|| iti ekonaviMshaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti tR^itIyo.adhyAyaH ||} \section{|| chaturtho.adhyAyaH ||} jAnashrutirha pautrAyaNaH shraddhAdeyo bahudAyI bahupAkya Asa sa ha sarvata AvasathAnmApayAMchakre sarvata eva me.annamatsyantIti || 4\.1\.1|| atha ha{\m+}sA nishAyAmatipetustaddhaiva{\m+} ha{\m+} soha{\m+} samabhyuvAda ho ho.ayi bhallAkSha bhallAkSha jAnashruteH pautrAyaNasya samaM divA jyotirAtataM tanmA prasA~NkShI stattvA mA pradhAkShIriti || 4\.1\.2|| tamu ha paraH pratyuvAcha kamvara enametatsanta{\m+} sayugvAnamiva raikvamAttheti yo nu katha{\m+} sayugvA raikva iti || 4\.1\.3|| yathA kR^itAyavijitAyAdhareyAH saMyantyevamena{\m+} sarvaM tadabhisamaiti yatkiMcha prajAH sAdhu kurvanti yastadveda yatsa veda sa mayaitadukta iti || 4\.1\.4|| tadu ha jAnashrutiH pautrAyaNa upashushrAva sa ha saMjihAna eva kShattAramuvAchA~NgAre ha sayugvAnamiva raikvamAttheti yo nu katha{\m+} sayugvA raikva iti || 4\.1\.5|| yathA kR^itAyavijitAyAdhareyAH saMyantyevamena{\m+} sarvaM tadabhisamaiti yatkiMcha prajAH sAdhu kurvanti yastadveda yatsa veda sa mayaitadukta iti || 4\.1\.6|| sa ha kShattAnviShya nAvidamiti pratyeyAya ta{\m+} hovAcha yatrAre brAhmaNasyAnveShaNA tadenamarchCheti || 4\.1\.7|| so.adhastAchChakaTasya pAmAnaM kaShamANamupopavivesha ta{\m+} hAbhyuvAda tvaM nu bhagavaH sayugvA raikva ityaha{\m+} hyarA3 iti ha pratijaj~ne sa ha kShattAvidamiti pratyeyAya || 4\.1\.8 || \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} tadu ha jAnashrutiH pautrAyaNaH ShaTshatAni gavAM niShkamashvatarIrathaM tadAdAya pratichakrame ta{\m+} hAbhyuvAda || 4\.2\.1|| raikvemAni ShaTshatAni gavAmayaM niShko.ayamashvatarIratho.anu ma etAM bhagavo devatA{\m+} shAdhi yAM devatAmupAssa iti || 4\.2\.2|| tamu ha paraH pratyuvAchAha hAretvA shUdra tavaiva saha gobhirastviti tadu ha punareva jAnashrutiH pautrAyaNaH sahasraM gavAM niShkamashvatarIrathaM duhitaraM tadAdAya pratichakrame || 4\.2\.3|| ta{\m+} hAbhyuvAda raikveda{\m+} sahasraM gavAmayaM niShko.ayamashvatarIratha iyaM jAyAyaM grAmo yasminnAsse.anveva mA bhagavaH shAdhIti || 4\.2\.4 || tasyA ha mukhamupodgR^ihNannuvAchAjahAremAH shUdrAnenaiva mukhenAlApayiShyathA iti te haite raikvaparNA nAma mahAvR^iSheShu yatrAsmA uvAsa sa tasmai hovAcha || 4\.2\.5 || \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} vAyurvAva saMvargo yadA vA agnirudvAyati vAyumevApyeti yadA sUryo.astameti vAyumevApyeti yadA chandro.astameti vAyumevApyeti || 4\.3\.1|| yadApa uchChuShyanti vAyumevApiyanti vAyurhyevaitAnsarvAnsaMvR^i~Nkta ityadhidaivatam || 4\.3\.2|| athAdhyAtmaM prANo vAva saMvargaH sa yadA svapiti prANameva vAgapyeti prANaM chakShuH prANa{\m+} shrotraM prANaM manaH prANo hyevaitAnsarvAnsaMvR^i~Nkta iti || 4\.3\.3|| tau vA etau dvau saMvargau vAyureva deveShu prANaH prANeShu || 4\.3\.4|| atha ha shaunakaM cha kApeyamabhipratAriNaM cha kAkShaseniM pariviShyamANau brahmachArI bibhikShe tasmA u ha na dadatuH || 4\.3\.5|| sa hovAcha mahAtmanashchaturo deva ekaH kaH sa jagAra bhuvanasya gopAstaM kApeya nAbhipashyanti martyA abhipratArinbahudhA vasantaM yasmai vA etadannaM tasmA etanna dattamiti || 4\.3\.6|| tadu ha shaunakaH kApeyaH pratimanvAnaH pratyeyAyAtmA devAnAM janitA prajAnA{\m+} hiraNyada{\m+}ShTro babhaso.anasUrirmahAntamasya mahimAnamAhuranadyamAno yadanannamattIti vai vayaM brahmachArinnedamupAsmahe dattAsmai bhikShAmiti || 4\.3\.7|| tasma u ha daduste vA ete pa~nchAnye pa~nchAnye dasha santastatkR^itaM tasmAtsarvAsu dikShvannameva dasha kR^ita{\m+} saiShA virADannAdI tayeda{\m+} sarvaM dR^iShTa{\m+} sarvamasyedaM dR^iShTaM bhavatyannAdo bhavati ya evaM veda ya evaM veda || 4\.3\.8|| \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} satyakAmo ha jAbAlo jabAlAM mAtaramAmantrayAMchakre brahmacharyaM bhavati vivatsyAmi kiMgotro nvahamasmIti || 4\.4\.1|| sA hainamuvAcha nAhametadveda tAta yadgotrastvamasi bahvahaM charantI parichAriNI yauvane tvAmalabhe sAhametanna veda yadgotrastvamasi jabAlA tu nAmAhamasmi satyakAmo nAma tvamasi sa satyakAma eva jAbAlo bravIthA iti || 4\.4\.2|| sa ha hAridrumataM gautamametyovAcha brahmacharyaM bhagavati vatsyAmyupeyAM bhagavantamiti || 4\.4\.3|| ta{\m+} hovAcha kiMgotro nu somyAsIti sa hovAcha nAhametadveda bho yadgotro.ahamasmyapR^ichChaM mAtara{\m+} sA mA pratyabravIdbahvahaM charantI parichariNI yauvane tvAmalabhe sAhametanna veda yadgotrastvamasi jabAlA tu nAmAhamasmi satyakAmo nAma tvamasIti so.aha{\m+} satyakAmo jAbAlo.asmi bho iti || 4\.4\.4|| ta{\m+} hovAcha naitadabrAhmaNo vivaktumarhati samidha{\m+} somyAharopa tvA neShye na satyAdagA iti tamupanIya kR^ishAnAmabalAnAM chatuHshatA gA nirAkR^ityovAchemAH somyAnusaMvrajeti tA abhiprasthApayannuvAcha nAsahasreNAvarteyeti sa ha varShagaNaM provAsa tA yadA sahasra{\m+} sampeduH || 4\.4\.5|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} atha hainamR^iShabho.abhyuvAda satyakAma3 iti bhagava iti ha pratishushrAva prAptAH somya sahasra{\m+} smaH prApaya na AchAryakulam || 4\.5\.1|| brahmaNashcha te pAdaM bravANIti bravItu me bhagavAniti tasmai hovAcha prAchI dikkalA pratIchI dikkalA dakShiNA dikkalodIchI dikkalaiSha vai somya chatuShkalaH pAdo brahmaNaH prakAshavAnnAma || 4\.5\.2|| sa ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNaH prakAshavAnityupAste prakAshavAnasmi{\m+}lloke bhavati prakAshavato ha lokA~njayati ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNaH prakAshavAnityupAste || 4\.5\.3|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} agniShTe pAdaM vakteti sa ha shvobhUte ga AbhiprasthApayAMchakAra tA yatrAbhi sAyaM babhUvustatrAgnimupasamAdhAya gA uparudhya samidhamAdhAya pashchAdagneH prA~Nupopavivesha || 4\.6\.1|| tamagnirabhyuvAda satyakAma3 iti bhagava iti ha pratishushrAva || 4\.6\.2|| brahmaNaH somya te pAdaM bravANIti bravItu me bhagavAniti tasmai hovAcha pR^ithivI kalAntarikShaM kalA dyauH kalA samudraH kalaiSha vai somya chatuShkalaH pAdo brahmaNo.anantavAnnAma || 4\.6\.3|| sa ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNo.anantavAnityupAste.anantavAnasmi{\m+}lloke bhavatyanantavato ha lokA~njayati ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNo.anantavAnityupAste || 4\.6\.4|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} ha{\m+}saste pAdaM vakteti sa ha shvobhUte gA abhiprasthApayAMchakAra tA yatrAbhi sAyaM babhUvustatrAgnimupasamAdhAya gA uparudhya samidhamAdhAya pashchAdagneH prA~Nupopavivesha || 4\.7\.1|| ta{\m+}ha{\m+}sa upanipatyAbhyuvAda satyakAma3 iti bhagava iti ha pratishushrAva || 4\.7\.2|| brahmaNaH somya te pAdaM bravANIti bravItu me bhagavAniti tasmai hovAchAgniH kalA sUryaH kalA chandraH kalA vidyutkalaiSha vai somya chatuShkalaH pAdo brahmaNo jyotiShmAnnAma || 4\.7\.3|| sa ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNo jyotiShmAnityupAste jyotiShmAnasmi{\m+}lloke bhavati jyotiShmato ha lokA~njayati ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNo jyotiShmAnityupAste || 4\.7\.4|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} madguShTe pAdaM vakteti sa ha shvobhUte gA abhiprasthApayAMchakAra tA yatrAbhi sAyaM babhUvustatrAgnimupasamAdhAya gA uparudhya samidhamAdhAya pashchAdagneH prA~Nupopavivesha || 4\.8\.1|| taM madgurupanipatyAbhyuvAda satyakAma3 iti bhagava iti ha pratishushrAva || 4\.8\.2|| brahmaNaH somya te pAdaM bravANIti bravItu me bhagavAniti tasmai hovAcha prANaH kalA chakShuH kalA shrotraM kalA manaH kalaiSha vai somya chatuShkalaH pAdo brahmaNa AyatanavAnnAma || 4\.8\.3|| sa yai etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNa AyatanavAnityupAsta AyatanavAnasmi{\m+}lloke bhavatyAyatanavato ha lokA~njayati ya etamevaM vidvA{\m+}shchatuShkalaM pAdaM brahmaNa AyatanavAnityupAste || 4\.8\.4|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} prApa hAcharyakulaM tamAcharyo.abhyuvAda satyakAma3 iti bhagava iti ha pratishushrAva || 4\.9\.1|| brahmavidiva vai somya bhAsi ko nu tvAnushashAsetyanye manuShyebhya iti ha pratijaj~ne bhagavA{\m+}stveva me kAme brUyAt || 4\.9\.2|| shruta{\m+}hyeva me bhagavaddR^ishebhya AchAryAddhaiva vidyA viditA sAdhiShThaM prApatIti tasmai haitadevovAchAtra ha na kiMchana vIyAyeti vIyAyeti || 4\.9\.3|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} upakosalo ha vai kAmalAyanaH satyakAme jAbAle brahmachAryamuvAsa tasya ha dvAdasha vArShANyagnInparichachAra sa ha smAnyAnantevAsinaH samAvartaya{\m+}staM ha smaiva na samAvartayati || 4\.10\.1|| taM jAyovAcha tapto brahmachArI kushalamagnInparichachArInmA tvAgnayaH paripravochanprabrUhyasmA iti tasmai hAprochyaiva pravAsAMchakre || 4\.10\.2|| sa ha vyAdhinAnashituM dadhre tamAchAryajAyovAcha brahmachArinnashAna kiM nu nAshnAsIti sa hovAcha bahava ime.asminpuruShe kAmA nAnAtyayA vyAdhIbhiH pratipUrNo.asmi nAshiShyAmIti || 4\.10\.3|| atha hAgnayaH samUdire tapto brahmachArI kushalaM naH paryachArIddhantAsmai prabravAmeti tasmai hochuH prANo brahma kaM brahma khaM brahmeti || 4\.10\.4|| sa hovAcha vijAnAmyahaM yatprANo brahma kaM cha tu khaM cha na vijAnAmIti te hochuryadvAva kaM tadeva khaM yadeva khaM tadeva kamiti prANaM cha hAsmai tadAkAshaM chochuH || 4\.10\.5|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} atha hainaM gArhapatyo.anushashAsa pR^ithivyagnirannamAditya iti ya eSha Aditye puruSho dR^ishyate so.ahamasmi sa evAhamasmIti || 4\.11\.1|| sa ya etamevaM vidvAnupAste.apahate pApakR^ityAM lokI bhavati sarvamAyureti jyogjIvati nAsyAvarapuruShAH kShIyanta upa vayaM taM bhu~njAmo.asmi{\m+}shcha loke.amuShmi{\m+}shcha ya etamevaM vidvAnupAste || 4\.11\.2|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} atha hainamanvAhAryapachano.anushashAsApo disho nakShatrANi chandramA iti ya eSha chandramasi puruSho dR^ishyate so.ahamasmi sa evAhamasmIti || 4\.12\.1|| sa ya etamevaM vidvAnupAste.apahate pApakR^ityAM lokI bhavati sarvamAyureti jyogjIvati nAsyAvarapuruShAH kShIyanta upa vayaM taM bhu~njAmo.asmi{\m+}shcha loke.amuShmi{\m+}shcha ya etamevaM vidvAnupAste || 4\.12\.2|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} atha hainamAhavanIyo.anushashAsa prANa AkAsho dyaurvidyuditi ya eSha vidyuti puruSho dR^ishyate so.ahamasmi sa evAhamasmIti || 4\.13\.1|| sa ya etamevaM vidvAnupAste.apahate pApakR^ityAM lokI bhavati sarvamayureti jyogjIvati nAsyAvarapuruShAH kShIyanta upa vayaM taM bhu~njAmo.asmi{\m+}shcha loke.amuShmi{\m+}shcha ya etamevaM vidvAnupAste || 4\.13\.2|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} te hochurupakosalaiShA somya te.asmadvidyAtmavidyA chAchAryastu te gatiM vaktetyAjagAma hAsyAchAryastamAchAryo.abhyuvAdopakosala3 iti || 4\.14\.1|| bhagava iti ha pratishushrAva brahmavida iva somya te mukhaM bhAti ko nu tvAnushashAseti ko nu mAnushiShyAdbho itIhApeva nihnuta ime nUnamIdR^ishA anyAdR^ishA itIhAgnInabhyUde kiM nu somya kila te.avochanniti || 4\.14\.2|| idamiti ha pratijaj~ne lokAnvAva kila somya te.avochannahaM tu te tadvakShyAmi yathA puShkarapalAsha Apo na shliShyanta evamevaMvidi pApaM karma na shliShyata iti bravItu me bhagavAniti tasmai hovAcha || 4\.14\.3|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} ya eSho.akShiNi puruSho dR^ishyata eSha Atmeti hovAchaitadamR^itamabhayametadbrahmeti tadyadyapyasminsarpirvodakaM vA si~nchati vartmanI eva gachChati || 4\.15\.1|| eta{\m+} saMyadvAma ityAchakShata eta{\m+} hi sarvANi vAmAnyabhisaMyanti sarvANyenaM vAmAnyabhisaMyanti ya evaM veda || 4\.15\.2|| eSha u eva vAmanIreSha hi sarvANi vAmAni nayati sarvANi vAmAni nayati ya evaM veda || 4\.15\.3|| eSha u eva bhAmanIreSha hi sarveShu lokeShu bhAti sarveShu lokeShu bhAti ya evaM veda || 4\.15\.4|| atha yadu chaivAsmi~nChavyaM kurvanti yadi cha nArchiShamevAbhisaMbhavantyarchiSho.aharahna ApUryamANapakShamApUryamANapakShAdyAnShaDuda~N~Neti mAsA{\m+}stAnmAsebhyaH saMvatsara{\m+} saMvatsarAdAdityamAdityAchchandramasaM chandramaso vidyutaM tat puruSho.amAnavaH sa enAnbrahma gamayatyeSha devapatho brahmapatha etena pratipadyamAnA imaM mAnavamAvartaM nAvartante nAvartante || 4\.15\.5|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} eSha ha vai yaj~no yo.ayaM pavate eSha ha yannida{\m+} sarvaM punAti yadeSha yannida{\m+} sarvaM punAti tasmAdeSha eva yaj~nastasya manashcha vAkcha vartanI || 4\.16\.1|| tayoranyatarAM manasA sa{\m+}skaroti brahmA vAchA hotAdhvaryurudgAtAnyatarA{\m+}sa yatraupAkR^ite prAtaranuvAke purA paridhAnIyAyA brahmA vyavadati || 4\.16\.2|| anyatarAmeva vartanI{\m+} sa{\m+}skaroti hIyate.anyatarA sa yathaikapAdvrajanratho vaikena chakreNa vartamAno riShyatyevamasya yaj~noriShyati yaj~na{\m+} riShyantaM yajamAno.anuriShyati sa iShTvA pApIyAnbhavati || 4\.16\.3|| atha yatropAkR^ite prAtaranuvAke na purA paridhAnIyAyA brahmA vyavadatyubhe eva vartanI sa{\m+}skurvanti na hIyate.anyatarA || 4\.16\.4|| sa yathobhayapAdvrajanratho vobhAbhyAM chakrAbhyAM vartamAnaH pratitiShThatyevamasya yaj~naH pratitiShThati yaj~naM pratitiShThantaM yajamAno.anupratitiShThati sa iShTvA shreyAnbhavati || 4\.16\.5|| \centerline{|| iti ShoDashaH khaNDaH ||} prajApatirlokAnabhyatapatteShAM tapyamAnAnA{\m+} rasAnprAvR^ihadagniM pR^ithivyA vAyumantarikShAtAdityaM divaH || 4\.17\.1|| sa etAstisro devatA abhyatapattAsAM tapyamAnAnA{\m+} rasAnprAvR^ihadagnerR^icho vAyoryajU{\m+}Shi sAmAnyAdityAt || 4\.17\.2|| sa etAM trayIM vidyAmabhyatapattasyAstapyamAnAyA rasAnprAvR^ihadbhUrityR^igbhyo bhuvariti yajurbhyaH svariti sAmabhyaH || 4\.17\.3|| tadyadR^ikto riShyedbhUH svAheti gArhapatye juhuyAdR^ichAmeva tadrasenarchAM vIryeNarchAM yaj~nasya viriShTa{\m+} saMdadhAti || 4\.17\.4|| sa yadi yajuShTo riShyedbhuvaH svAheti dakShiNAgnau juhuyAdyajuShAmeva tadrasena yajuShAM vIryeNa yajuShAM yaj~nasya viriShTa{\m+} saMdadhAti || 4\.17\.5|| atha yadi sAmato riShyetsvaH svAhetyAhavanIye juhuyAtsAmnAmeva tadrasena sAmnAM vIryeNa sAmnAM yaj~nasya viriShTaM saMdadhAti || 4\.17\.6|| tadyathA lavaNena suvarNa{\m+} saMdadhyAtsuvarNena rajata{\m+} rajatena trapu trapuNA sIsa{\m+} sIsena lohaM lohena dAru dAru charmaNA || 4\.17\.7|| evameShAM lokAnAmAsAM devatAnAmasyAstrayyA vidyAyA vIryeNa yaj~nasya viriShTa{\m+} saMdadhAti bheShajakR^ito ha vA eSha yaj~no yatraivaMvidbrahmA bhavati || 4\.17\.8|| eSha ha vA udakpravaNo yaj~no yatraivaMvidbrahmA bhavatyevaMvida{\m+} ha vA eShA brahmANamanugAthA yato yata Avartate tattadgachChati || 4\.17\.9|| mAnavo brahmaivaika R^itvikkurUnashvAbhirakShatyevaMviddha vai brahmA yaj~naM yajamAna{\m+} sarvA{\m+}shchartvijo.abhirakShati tasmAdevaMvidameva brahmANaM kurvIta nAnevaMvidaM nAnevaMvidam || 4\.17\.10|| \centerline{|| iti chaturtho.adhyAyaH ||} \section{|| pa~nchamo.adhyAyaH ||} yo ha vai jyeShThaM cha shreShThaM cha veda jyeShThashcha ha vai shreShThashcha bhavati prANo vAva jyeShThashcha shreShThashcha || 5\.1\.1|| yo ha vai vasiShThaM veda vasiShTho ha svAnAM bhavati vAgvAva vasiShThaH || 5\.1\.2|| yo ha vai pratiShThAM veda prati ha tiShThatyasmi{\m+}shcha loke.amuShmi{\m+}shcha chakShurvAva pratiShThA || 5\.1\.3|| yo ha vai sampadaM veda sa{\m+}hAsmai kAmAH padyante daivAshcha mAnuShAshcha shrotraM vAva sampat || 5\.1\.4|| yo ha vA AyatanaM vedAyatana{\m+} ha svAnAM bhavati mano ha vA Ayatanam || 5\.1\.5|| atha ha prANA aha{\m+}shreyasi vyUdire.aha{\m+}shreyAnasmyaha{\m+} shreyAnasmIti || 5\.1\.6|| te ha prANAH prajApatiM pitarametyochurbhagavanko naH shreShTha iti tAnhovAcha yasminva utkrAnte sharIraM pApiShThataramiva dR^ishyeta sa vaH shreShTha iti || 5\.1\.7|| sA ha vAguchchakrAma sA saMvatsaraM proShya paryetyovAcha kathamashakatarte majjIvitumiti yathA kalA avadantaH prANantaH prANena pashyantashchakShuShA shR^iNvantaH shrotreNa dhyAyanto manasaivamiti pravivesha ha vAk || 5\.1\.8|| chakShurhochchakrAma tatsaMvatsaraM proShya paryetyovAcha kathamashakatarte majjIvitumiti yathAndhA apashyantaH prANantaH prANena vadanto vAchA shR^iNvantaH shrotreNa dhyAyanto manasaivamiti pravivesha ha chakShuH || 5\.1\.9|| shrotra{\m+} hochchakrAma tatsaMvatsaraM proShya paryetyovAcha kathamashakatarte majjIvitumiti yathA badhirA ashR^iNvantaH prANantaH prANena vadanto vAchA pashyantashchakShuShA dhyAyanto manasaivamiti pravivesha ha shrotram || 5\.1\.10|| mano hochchakrAma tatsaMvatsaraM proShya paryetyovAcha kathamashakatarte majjIvitumiti yathA bAlA amanasaH prANantaH prANena vadanto vAchA pashyantashchakShuShA shR^iNvantaH shrotreNaivamiti pravivesha ha manaH || 5\.1\.11|| atha ha prANa ucchikramiShansa yathA suhayaH paDvIshasha~NkUnsaMkhidedevamitarAnprANAnsamakhidatta{\m+} hAbhisametyochurbhagavannedhi tvaM naH shreShTho.asi motkramIriti || 5\.1\.12|| atha hainaM vAguvAcha yadahaM vasiShTho.asmi tvaM tadvasiShTho.asItyatha hainaM chakShuruvAcha yadahaM pratiShThAsmi tvaM tatpratiShThAsIti || 5\.1\.13|| atha haina{\m+}shrotramuvAcha yadahaM sampadasmi tvaM tatsampadasItyatha hainaM mana uvAcha yadahamAyatanamasmi tvaM tadAyatanamasIti || 5\.1\.14|| na vai vAcho na chakShU{\m+}Shi na shrotrANi na manA{\m+}sItyAchakShate prANA ityevAchakShate prANo hyevaitAni sarvANi bhavati || 5\.1\.15|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} sa hovAcha kiM me.annaM bhaviShyatIti yatkiMchididamA shvabhya A shakunibhya iti hochustadvA etadanasyAnnamano ha vai nAma pratyakShaM na ha vA evaMvidi kiMchanAnannaM bhavatIti || 5\.2\.1|| sa hovAcha kiM me vAso bhaviShyatItyApa iti hochustasmAdvA etadashiShyantaH purastAchchopariShTAchchAdbhiH paridadhati lambhuko ha vAso bhavatyanagno ha bhavati || 5\.2\.2|| taddhaitatsatyakAmo jAbAlo goshrutaye vaiyAghrapadyAyoktvovAcha yadyapyenachChuShkAya sthANave brUyAjjAyerannevAsmi~nChAkhAH praroheyuH palAshAnIti || 5\.2\.3|| atha yadi mahajjigamiShedamAvAsyAyAM dIkShitvA paurNamAsyA{\m+} rAtrau sarvauShadhasya manthaM dadhimadhunorupamathya jyeShThAya shreShThAya svAhetyagnAvAjyasya hutvA manthe sampAtamavanayet || 5\.2\.4|| vasiShThAya svAhetyagnAvAjyasya hutvA manthe sampAtamavanayetpratiShThAyai svAhetyagnAvAjyasya hutvA manthe sampAtamavanayetsampade svAhetyagnAvAjyasya hutvA manthe sampAtamavanayedAyatanAya svAhetyagnAvAjyasya hutvA manthe sampAtamavanayet || 5\.2\.5|| atha pratisR^ipyA~njalau manthamAdhAya japatyamo nAmAsyamA hi te sarvamida{\m+} sa hi jyeShThaH shreShTho rAjAdhipatiH sa mA jyaiShThya{\m+} shraiShThya{\m+} rAjyamAdhipatyaM gamayatvahameveda{\m+} sarvamasAnIti || 5\.2\.6|| atha khalvetayarchA pachCha AchAmati tatsaviturvR^iNImaha ityAchAmati vayaM devasya bhojanamityAchAmati shreShTha{\m+} sarvadhAtamamityAchAmati turaM bhagasya dhImahIti sarvaM pibati nirNijya ka{\m+}saM chamasaM vA pashchAdagneH saMvishati charmaNi vA sthaNDile vA vAchaMyamo.aprasAhaH sa yadi striyaM pashyetsamR^iddhaM karmeti vidyAt || 5\.2\.7|| tadeSha shloko yadA karmasu kAmyeShu striya{\m+} svapneShu pashyanti samR^iddhiM tatra jAnIyAttasminsvapnanidarshane tasminsvapnanidarshane || 5\.2\.8|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} shvetaketurhAruNeyaH pa~nchAlAnA{\m+} samitimeyAya ta{\m+} ha pravAhaNo jaivaliruvAcha kumArAnu tvAshiShatpitetyanu hi bhagava iti || 5\.3\.1|| vettha yadito.adhi prajAH prayantIti na bhagava iti vettha yathA punarAvartanta3 iti na bhagava iti vettha pathordevayAnasya pitR^iyANasya cha vyAvartanA3 iti na bhagava iti || 5\.3\.2|| vettha yathAsau loko na sampUryata3 iti na bhagava iti vettha yathA pa~nchamyAmAhutAvApaH puruShavachaso bhavantIti naiva bhagava iti || 5\.3\.3 || athAnu kimanushiShTho.avochathA yo hImAni na vidyAtkatha{\m+} so.anushiShTo bruvIteti sa hAyastaH piturardhameyAya ta{\m+} hovAchAnanushiShya vAva kila mA bhagavAnabravIdanu tvAshiShamiti || 5\.3\.4 || pa~ncha mA rAjanyabandhuH prashnAnaprAkShItteShAM naikaMchanAshakaM vivaktumiti sa hovAcha yathA mA tvaM tadaitAnavado yathAhameShAM naikaMchana veda yadyahamimAnavediShyaM kathaM te nAvakShyamiti || 5\.3\.5|| sa ha gautamo rAj~no.ardhameyAya tasmai ha prAptAyArhAM chakAra sa ha prAtaH sabhAga udeyAya ta{\m+} hovAcha mAnuShasya bhagavangautama vittasya varaM vR^iNIthA iti sa hovAcha tavaiva rAjanmAnuShaM vittaM yAmeva kumArasyAnte vAchamabhAShathAstAmeva me brUhIti sa ha kR^ichChrI babhUva || 5\.3\.6|| ta{\m+} ha chiraM vasetyAj~nApayAMchakAra ta{\m+} hovAcha yathA mA tvaM gautamAvado yatheyaM na prAktvattaH purA vidyA brAhmaNAngachChati tasmAdu sarveShu lokeShu kShatrasyaiva prashAsanamabhUditi tasmai hovAcha || 5\.3\.7 \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} asau vAva loko gautamAgnistasyAditya eva samidrashmayo dhUmo.ahararchishchandramA a~NgArA nakShatrANi visphuli~NgAH || 5\.4\.1|| tasminnetasminnagnau devAH shraddhAM juhvati tasyA ahuteH somo rAjA saMbhavati || 5\.4\.2 || \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} parjanyo vAva gautamAgnistasya vAyureva samidabhraM dhUmo vidyudarchirashanira~NgArAhrAdanayo visphuli~NgAH || 5\.5\.1|| tasminnetasminnagnau devAH soma{\m+} rAjAnaM juhvati tasyA AhutervarSha{\m+} saMbhavati || 5\.5\.2|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} pR^ithivI vAva gautamAgnistasyAH saMvatsara eva samidAkAsho dhUmo rAtrirarchirdisho.a~NgArA avAntaradisho visphuli~NgAH || 5\.6\.1|| tasminnetasminnagnau devA varShaM juhvati tasyA Ahuteranna{\m+} saMbhavati || 5\.6\.2|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} puruSho vAva gautamAgnistasya vAgeva samitprANo dhUmo jihvArchishchakShura~NgArAH shrotraM visphuli~NgAH || 5\.7\.1|| tasminnetasminnagnau devA annaM juhvati tasyA Ahute retaH sambhavati || 5\.7\.2|| \centerline{|| iti sapatamaH khaNDaH ||} yoShA vAva gautamAgnistasyA upastha eva samidyadupamantrayate sa dhUmo yonirarchiryadantaH karoti te.a~NgArA abhinandA visphuli~NgAH || 5\.8\.1|| tasminnetasminnagnau devA reto juhvati tasyA AhutergarbhaH saMbhavati || 5\.8\.2 || \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} iti tu pa~nchamyAmAhutAvApaH puruShavachaso bhavantIti sa ulbAvR^ito garbho dasha vA nava vA mAsAnantaH shayitvA yAvadvAtha jAyate || 5\.9\.1|| sa jAto yAvadAyuShaM jIvati taM pretaM diShTamito.agnaya eva haranti yata eveto yataH saMbhUto bhavati || 5\.9\.2|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} tadya itthaM viduH| ye cheme.araNye shraddhA tapa ityupAsate te.archiShamabhisaMbhavantyarchiSho.aharahna ApUryamANapakShamApUryamANapakShAdyAnShaDuda~N~Neti mAsA{\m+}stAn || 5\.10\.1|| mAsebhyaH saMvatsara{\m+} saMvatsarAdAdityamAdityAchchandramasaM chandramaso vidyutaM tatpuruSho.amAnavaH sa enAnbrahma gamayatyeSha devayAnaH panthA iti || 5\.10\.2|| atha ya ime grAma iShTApUrte dattamityupAsate te dhUmamabhisaMbhavanti dhUmAdrAtri{\m+} rAtreraparapakShamaparapakShAdyAnShaDdakShiNaiti mAsA{\m+}stAnnaite saMvatsaramabhiprApnuvanti || 5\.10\.3|| mAsebhyaH pitR^ilokaM pitR^ilokAdAkAshamAkAshAchchandramasameSha somo rAjA taddevAnAmannaM taM devA bhakShayanti || 5\.10\.4|| tasminyavAtsampAtamuShitvAthaitamevAdhvAnaM punarnivartante yathetamAkAshamAkAshAdvAyuM vAyurbhUtvA dhUmo bhavati dhUmo bhUtvAbhraM bhavati || 5\.10\.5|| abhraM bhUtvA megho bhavati megho bhUtvA pravarShati ta iha vrIhiyavA oShadhivanaspatayastilamAShA iti jAyante.ato vai khalu durniShprapataraM yo yo hyannamatti yo retaH si~nchati tadbhUya eva bhavati || 5\.10\.6|| tadya iha ramaNIyacharaNA abhyAsho ha yatte ramaNIyAM yonimApadyeranbrAhmaNayoniM vA kShatriyayoniM vA vaishyayoniM vAtha ya iha kapUyacharaNA abhyAsho ha yatte kapUyAM yonimApadyera~nshvayoniM vA sUkarayoniM vA chaNDAlayoniM vA || 5\.10\.7|| athaitayoH pathorna katareNachana tAnImAni kShudrANyasakR^idAvartIni bhUtAni bhavanti jAyasva mriyasvetyetattR^itIya{\m+}sthAnaM tenAsau loko na sampUryate tasmAjjugupseta tadeSha shlokaH || 5\.10\.8|| steno hiraNyasya surAM piba{\m+}shcha gurostalpamAvasanbrahmahA chaite patanti chatvAraH pa~nchamashchAchara{\m+}stairiti || 5\.10\.9|| atha ha ya etAnevaM pa~nchAgnInveda na saha tairapyAcharanpApmanA lipyate shuddhaH pUtaH puNyaloko bhavati ya evaM veda ya evaM veda || 5\.10\.10|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} prAchInashAla aupamanyavaH satyayaj~naH pauluShirindradyumno bhAllaveyo janaH shArkarAkShyo buDila AshvatarAshviste haite mahAshAlA mahAshrotriyAH sametya mImA{\m+}sAM chakruH ko na AtmA kiM brahmeti || 5\.11\.1|| te ha sampAdayAMchakruruddAlako vai bhagavanto.ayamAruNiH sampratImamAtmAnaM vaishvAnaramadhyeti ta{\m+} hantAbhyAgachChAmeti ta{\m+} hAbhyAjagmuH || 5\.11\.2|| sa ha sampAdayAMchakAra prakShyanti mAmime mahAshAlA mahAshrotriyAstebhyo na sarvamiva pratipatsye hantAhamanyamabhyanushAsAnIti || 5\.11\.3|| tAnhovAchAshvapatirvai bhagavanto.ayaM kaikeyaH sampratImamAtmAnaM vaishvAnaramadhyeti ta{\m+}hantAbhyAgachChAmeti ta{\m+}hAbhyAjagmuH || 5\.11\.4|| tebhyo ha prAptebhyaH pR^ithagarhANi kArayAMchakAra sa ha prAtaH saMjihAna uvAcha na me steno janapade na kardaryo na madyapo nAnAhitAgnirnAvidvAnna svairI svairiNI kuto yakShyamANo vai bhagavanto.ahamasmi yAvadekaikasmA R^itvije dhanaM dAsyAmi tAvadbhagavadbhyo dAsyAmi vasantu bhagavanta iti || 5\.11\.5|| te hochuryena haivArthena puruShashcharetta{\m+}haiva vadedAtmAnamevemaM vaishvAnara{\m+} sampratyadhyeShi tameva no brUhIti || 5\.11\.6|| tAnhovAcha prAtarvaH prativaktAsmIti te ha samitpANayaH pUrvAhNe pratichakramire tAnhAnupanIyaivaitaduvAcha || 5\.11\.7|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} aupamanyava kaM tvamAtmAnamupAssa iti divameva bhagavo rAjanniti hovAchaiSha vai sutejA AtmA vaishvAnaro yaM tvamAtmAnamupAsse tasmAttava sutaM prasutamAsutaM kule dR^ishyate || 5\.12\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamAtmAnaM vaishvAnaramupAste mUdhA tveSha Atmana iti hovAcha mUrdhA te vyapatiShyadyanmAM nAgamiShya iti || 5\.12\.2|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} atha hovAcha satyayaj~naM pauluShiM prAchInayogya kaM tvamAtmAnamupAssa ityAdityameva bhagavo rAjanniti hovAchaiSha vai vishvarUpa AtmA vaishvAnaro yaM tvamAtmAnamupAsse tasmAttava bahu vishvarUpaM kule dR^ishyate || 5\.13\.1|| pravR^itto.ashvatarIratho dAsIniShko.atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamAtmAnaM vaishvAnaramupAste chakShuShetadAtmana iti hovAchAndho.abhaviShyo yanmAM nAgamiShya iti || 5\.13\.2|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} atha hovAchendradyumnaM bhAllaveyaM vaiyAghrapadya kaM tvamAtmAnamupAssa iti vAyumeva bhagavo rAjanniti hovAchaiSha vai pR^ithagvartmAtmA vaishvAnaro yaM tvamAtmAnamupAsse tasmAttvAM pR^ithagbalaya Ayanti pR^ithagrathashreNayo.anuyanti || 5\.14\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamAtmAnaM vaishvAnaramupAste prANastveSha Atmana iti hovAcha prANasta udakramiShyadyanmAM nAgamiShya iti || 5\.14\.2|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} atha hovAcha jana{\m+}shArkarAkShya kaM tvamAtmAnamupAssa ityAkAshameva bhagavo rAjanniti hovAchaiSha vai bahula AtmA vaishvAnaro yaM tvamAtmAnamupasse tasmAttvaM bahulo.asi prajayA cha dhanena cha || 5\.15\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamAtmAnaM vaishvAnaramupAste saMdehastveSha Atmana iti hovAcha saMdehaste vyashIryadyanmAM nAgamiShya iti || 5\.15\.2|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} atha hovAcha buDilamAshvatarAshviM vaiyAghrapadya kaM tvamAtmAnamupAssa ityapa eva bhagavo rAjanniti hovAchaiSha vai rayirAtmA vaishvAnaro yaM tvamAtmAnamupAsse tasmAttva{\m+}rayimAnpuShTimAnasi || 5\.16\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamAtmAnaM vaishvAnaramupAste bastistveSha Atmana iti hovAcha bastiste vyabhetsyadyanmAM nAgamiShya iti || 5\.16\.2|| \centerline{|| iti ShoDashaH khaNDaH ||} atha hovAchoddAlakamAruNiM gautama kaM tvamAtmAnamupassa iti pR^ithivImeva bhagavo rAjanniti hovAchaiSha vai pratiShThAtmA vaishvAnaro yaM tvamAtmAnamupAsse tasmAttvaM pratiShThito.asi prajayA cha pashubhishcha 5\.17\.1|| atsyannaM pashyasi priyamattyannaM pashyati priyaM bhavatyasya brahmavarchasaM kule ya etamevamAtmAnaM vaishvAnaramupAste pAdau tvetAvAtmana iti hovAcha pAdau te vyamlAsyetAM yanmAM nAgamiShya iti 5\.17\.2|| \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} tAnhovAchaite vai khalu yUyaM pR^ithagivemamAtmAnaM vaishvAnaraM vidvA{\m+}so.annamattha yastvetamevaM prAdeshamAtramabhivimAnamAtmAnaM vaishvAnaramupAste sa sarveShu lokeShu sarveShu bhUteShu sarveShvAtmasvannamatti || 5\.18\.1|| tasya ha vA etasyAtmano vaishvAnarasya mUrdhaiva sutejAshchakShurvishvarUpaH prANaH pR^ithagvartmAtmA saMdeho bahulo bastireva rayiH pR^ithivyeva pAdAvura eva vedirlomAni barhirhR^idayaM gArhapatyo mano.anvAhAryapachana AsyamAhavanIyaH || 5\.18\.2|| \centerline{|| iti aShTAdashaH khaNDaH ||} tadyadbhaktaM prathamamAgachChettaddhomIya{\m+} sa yAM prathamAmAhutiM juhuyAttAM juhuyAtprANAya svAheti prANastR^ipyati || 5\.19\.1|| prANe tR^ipyati chakShustR^ipyati chakShuShi tR^ipyatyAdityastR^ipyatyAditye tR^ipyati dyaustR^ipyati divi tR^ipyantyAM yatkiMcha dyaushchAdityashchAdhitiShThatastattR^ipyati tasyAnutR^iptiM tR^ipyati prajayA pashubhirannAdyena tejasA brahmavarchaseneti || 5\.19\.2|| \centerline{|| iti ekonaviMshaH khaNDaH ||} atha yAM dvitIyAM juhuyAttAM juhuyAdvyAnAya svAheti vyAnastR^ipyati || 5\.20\.1|| vyAne tR^ipyati shrotraM tR^ipyati shrotre tR^ipyati chandramAstR^ipyati chandramasi tR^ipyati dishastR^ipyanti dikShu tR^ipyantIShu yatkiMcha dishashcha chandramAshchAdhitiShThanti tattR^ipyati tasyAnu tR^iptiM tR^ipyati prajayA pashubhirannAdyena tejasA brahmavarchaseneti || 5\.20\.2|| \centerline{|| iti viMshaH khaNDaH ||} atha yAM tR^itIyAM juhuyAttAM juhuyAdapAnAya svAhetyapAnastR^ipyati || 5\.21\.1|| apAne tR^ipyati vAktR^ipyati vAchi tR^ipyantyAmagnistR^ipyatyagnau tR^ipyati pR^ithivI tR^ipyati pR^ithivyAM tR^ipyantyAM yatkiMcha pR^ithivI chAgnishchAdhitiShThatastattR^ipyati tasyAnu tR^iptiM tR^ipyati prajayA pashubhirannAdyena tejasA brahmavarchaseneti || 5\.21\.2|| \centerline{|| iti ekaviMshaH khaNDaH ||} atha yAM chaturthIM juhuyAttAM juhuyAtsamAnAya svAheti samAnastR^ipyati || 5\.22\.1|| samAne tR^ipyati manastR^ipyati manasi tR^ipyati parjanyastR^ipyati parjanye tR^ipyati vidyuttR^ipyati vidyuti tR^ipyantyAM yatkiMcha vidyuchcha parjanyashchAdhitiShThatastattR^ipyati tasyAnu tR^iptiM tR^ipyati prajayA pashubhirannAdyena tejasA brahmavarchaseneti || 5\.22\.2 || \centerline{|| iti dvAviMshaH khaNDaH ||} atha yAM pa~nchamIM juhuyAttAM juhuyAdudAnAya svAhetyudAnastR^ipyati || 5\.23\.1|| udAne tR^ipyati tvaktR^ipyati tvachi tR^ipyantyAM vAyustR^ipyati vAyau tR^ipyatyAkAshastR^ipyatyAkAshe tR^ipyati yatkiMcha vAyushchAkAshashchAdhitiShThatastattR^ipyati tasyAnu tR^iptiM tR^ipyati prajayA pashubhirannAdyena tejasA brahmavarchasena || 5\.23\.2|| \centerline{|| iti trayoviMshaH khaNDaH ||} sa ya idamavidvAgnihotraM juhoti yathA~NgArAnapohya bhasmani juhuyAttAdR^iktatsyAt || 5\.24\.1|| atha ya etadevaM vidvAnagnihotraM juhoti tasya sarveShu lokeShu sarveShu bhUteShu sarveShvAtmasu hutaM bhavati || 5\.24\.2|| tadyatheShIkAtUlamagnau protaM pradUyetaiva{\m+}hAsya sarve pApmAnaH pradUyante ya etadevaM vidvAnagnihotraM juhoti || 5\.24\.3|| tasmAdu haivaMvidyadyapi chaNDAlAyochChiShTaM prayachChedAtmani haivAsya tadvaishvAnare huta{\m+} syAditi tadeSha shlokaH || 5\.24\.4|| yatheha kShudhitA bAlA mAtaraM paryupAsata eva{\m+} sarvANi bhUtAnyagnihotramupAsata ityagnihotramupAsata iti || 5\.24\.5|| \centerline{|| iti chaturviMshaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti pa~nchamo.adhyAyaH ||} \section{|| ShaShTho.adhyAyaH ||} shvetaketurhAruNeya Asa ta{\m+} ha pitovAcha shvetaketo vasa brahmacharyaM na vai somyAsmatkulIno.ananUchya brahmabandhuriva bhavatIti || 6\.1\.1|| sa ha dvAdashavarSha upetya chaturvi{\m+}shativarShaH sarvAnvedAnadhItya mahAmanA anUchAnamAnI stabdha eyAya ta{\m+}ha pitovAcha || 6\.1\.2|| shvetaketo yannu somyedaM mahAmanA anUchAnamAnI stabdho.asyuta tamAdeshamaprAkShyaH yenAshruta{\m+} shrutaM bhavatyamataM matamavij~nAtaM vij~nAtamiti kathaM nu bhagavaH sa Adesho bhavatIti || 6\.1\.3|| yathA somyaikena mR^itpiNDena sarvaM mR^inmayaM vij~nAta{\m+} syAdvAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM mR^ittiketyeva satyam || 6\.1\.4|| yathA somyaikena lohamaNinA sarvaM lohamayaM vij~nAta{\m+} syAdvAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM lohamityeva satyam || 6\.1\.5|| yathA somyikena nakhanikR^intanena sarvaM kArShNAyasaM vij~nAta{\m+} syAdvAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM kR^iShNAyasamityeva satyameva{\m+}somya sa Adesho bhavatIti || 6\.1\.6|| na vai nUnaM bhagavantasta etadavediShuryaddhyetadavediShyankathaM me nAvakShyanniti bhagavA{\m+}stveva me tadbravItviti tathA somyeti hovAcha || 6\.1\.7|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} sadeva somyedamagra AsIdekamevAdvitIyam | taddhaika Ahurasadevedamagra AsIdekamevAdvitIyaM tasmAdasataH sajjAyata || 6\.2\.1|| kutastu khalu somyaiva{\m+}syAditi hovAcha kathamasataH sajjAyeteti| sattveva somyedamagra AsIdekamevAdvitIyam || 6\.2\.2|| tadaikShata bahu syAM prajAyeyeti tattejo.asR^ijata tatteja aikShata bahu syAM prajAyeyeti tadapo.asR^ijata | tasmAdyatra kvacha shochati svedate vA puruShastejasa eva tadadhyApo jAyante || 6\.2\.3|| tA Apa aikShanta bahvyaH syAma prajAyemahIti tA annamasR^ijanta tasmAdyatra kva cha varShati tadeva bhUyiShThamannaM bhavatyadbhya eva tadadhyannAdyaM jAyate || 6\.2\.4|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} teShAM khalveShAM bhUtAnAM trINyeva bIjAni bhavantyANDajaM jIvajamudbhijjamiti || 6\.3\.1|| seyaM devataikShata hantAhamimAstisro devatA anena jIvenAtmanAnupravishya nAmarUpe vyAkaravANIti || 6\.3\.2|| tAsAM trivR^itaM trivR^itamekaikAM karavANIti seyaM devatemAstisro devatA anenaiva jIvenAtmanAnupravishya nAmarUpe vyAkarot || 6\.3\.3|| tAsAM trivR^itaM trivR^itamekaikAmakarodyathA tu khalu somyemAstisro devatAstrivR^ittrivR^idekaikA bhavati tanme vijAnIhIti || 6\.3\.4 || \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} yadagne rohita{\m+}rUpaM tejasastadrUpaM yachChuklaM tadapAM yatkR^iShNaM tadannasyApAgAdagneragnitvaM vAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM trINi rUpANItyeva satyam || 6\.4\.1|| yadAdityasya rohita{\m+}rUpaM tejasastadrUpaM yachChuklaM tadapAM yatkR^iShNaM tadannasyApAgAdAdityAdAdityatvaM vAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM trINi rUpANItyeva satyam || 6\.4\.2|| yachChandramaso rohita{\m+}rUpaM tejasastadrUpaM yachChuklaM tadapAM yatkR^iShNaM tadannasyApAgAchchandrAchchandratvaM vAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM trINi rUpANItyeva satyam || 6\.4\.3|| yadvidyuto rohita{\m+}rUpaM tejasastadrUpaM yachChuklaM tadapAM yatkR^iShNaM tadannasyApAgAdvidyuto vidyuttvaM vAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM trINi rUpANItyeva satyam || 6\.4\.4|| etaddha sma vai tadvidvA{\m+}sa AhuH pUrve mahAshAlA mahAshrotriyA na no.adya kashchanAshrutamamatamavij~nAtamudAhariShyatIti hyebhyo vidAMchakruH || 6\.4\.5|| yadu rohitamivAbhUditi tejasastadrUpamiti tadvidAMchakruryadu shuklamivAbhUdityapA{\m+}rUpamiti tadvidAMchakruryadu kR^iShNamivAbhUdityannasya rUpamiti tadvidAMchakruH || 6\.4\.6|| yadvavij~nAtamivAbhUdityetAsAmeva devatAnA{\m+}samAsa iti tadvidAMchakruryathA tu khalu somyemAstisro devatAH puruShaM prApya trivR^ittrivR^idekaikA bhavati tanme vijAnIhIti || 6\.4\.7|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} annamashitaM tredhA vidhIyate tasya yaH sthaviShTho dhAtustatpurIShaM bhavati yo madhyamastanmA{\m+}saM yo.aNiShThastanmanaH || 6\.5\.1|| ApaH pItAstredhA vidhIyante tAsAM yaH sthaviShTho dhAtustanmUtraM bhavati yo madhyamastallohitaM yo.aNiShThaH sa prANaH || 6\.5\.2|| tejo.ashitaM tredhA vidhIyate tasya yaH sthaviShTho dhAtustadasthi bhavati yo madhyamaH sa majjA yo.aNiShThaH sA vAk || 6\.5\.3|| annamaya{\m+}hi somya manaH ApomayaH prANastejomayI vAgiti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.5\.4|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} dadhnaH somya mathyamAnasya yo.aNimA sa urdhvaH samudIShati tatsarpirbhavati || 6\.6\.1|| evameva khalu somyAnnasyAshyamAnasya yo.aNimA sa urdhvaH samudIShati tanmano bhavati || 6\.6\.2|| apA{\m+}somya pIyamAnAnAM yo.aNimA sa urdhvaH samudIShati sA prANo bhavati || 6\.6\.3 || tejasaH somyAshyamAnasya yo.aNimA sa urdhvaH samudIShati sA vAgbhavati || 6\.6\.4|| annamaya{\m+} hi somya mana ApomayaH prANastejomayI vAgiti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.6\.6|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} ShoDashakalaH somya puruShaH pa~nchadashAhAni mAshIH kAmamapaH pibApomayaH prANo napibato vichChetsyata iti || 6\.7\.1|| sa ha pa~nchadashAhAni nashAtha hainamupasasAda kiM bravImi bho ityR^ichaH somya yajU{\m+}Shi sAmAnIti sa hovAcha na vai mA pratibhAnti bho iti || 6\.7\.2|| ta{\m+} hovAcha yathA somya mahato.abhyA hitasyaiko.a~NgAraH khadyotamAtraH parishiShTaH syAttena tato.api na bahu dahedeva{\m+}somya te ShoDashAnAM kalAnAmekA kalAtishiShTA syAttayaitarhi vedAnnAnubhavasyashAnAtha me vij~nAsyasIti || 6\.7\.3|| sa hashAtha hainamupasasAda ta{\m+} ha yatkiMcha paprachCha sarva{\m+}ha pratipede || 6\.7\.4|| ta{\m+} hovAcha yathA somya mahato.abhyAhitasyaikama~NgAraM khadyotamAtraM parishiShTaM taM tR^iNairupasamAdhAya prAjvalayettena tato.api bahu dahet || 6\.7\.5|| eva{\m+} somya te ShoDashAnAM kalAnAmekA kalAtishiShTAbhUtsAnnenopasamAhitA prAjvAlI tayaitarhi vedAnanubhavasyannamaya{\m+}hi somya mana ApomayaH prANastejomayI vAgiti taddhAsya vijaj~nAviti vijaj~nAviti || 6\.7\.6|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} uddAlako hAruNiH shvetaketuM putramuvAcha svapnAntaM me somya vijAnIhIti yatraitatpuruShaH svapiti nAma satA somya tadA sampanno bhavati svamapIto bhavati tasmAdena{\m+} svapitItyAchakShate sva{\m+}hyapIto bhavati || 6\.8\.1|| sa yathA shakuniH sUtreNa prabaddho dishaM dishaM patitvAnyatrAyatanamalabdhvA bandhanamevopashrayata evameva khalu somya tanmano dishaM dishaM patitvAnyatrAyatanamalabdhvA prANamevopashrayate prANabandhana{\m+} hi somya mana iti || 6\.8\.2 || ashanApipAse me somya vijAnIhIti yatraitatpuruSho.ashishiShati nAmApa eva tadashitaM nayante tadyathA gonAyo.ashvanAyaH puruShanAya ityevaM tadapa AchakShate.ashanAyeti tatritachChu~Ngamutpatita{\m+} somya vijAnIhi nedamamUlaM bhaviShyatIti || 6\.8\.3|| tasya kva mUla{\m+} syAdanyatrAnnAdevameva khalu somyAnnena shu~NgenApo mUlamanvichChAdbhiH somya shu~Ngena tejo mUlamanvichCha tejasA somya shu~Ngena sanmUlamanvichCha sanmUlAH somyemAH sarvAH prajAH sadAyatanAH satpratiShThAH || 6\.8\.4|| atha yatraitatpuruShaH pipAsati nAma teja eva tatpItaM nayate tadyathA gonAyo.ashvanAyaH puruShanAya ityevaM tatteja AchaShTa udanyeti tatraitadeva shu~Ngamutpatita{\m+} somya vijAnIhi nedamamUlaM bhaviShyatIti || 6\.8\.5|| tasya kva mUla{\m+} syAdanyatrAdbhy.adbhiH somya shu~Ngena tejo mUlamanvichCha tejasA somya shu~Ngena sanmUlamanvichCha sanmUlAH somyemAH sarvAH prajAH sadAyatanAH satpratiShThA yathA tu khalu somyemAstisro devatAH puruShaM prApya trivR^ittrivR^idekaikA bhavati taduktaM purastAdeva bhavatyasya somya puruShasya prayato vA~Nmanasi sampadyate manaH prANe prANastejasi tejaH parasyAM devatAyAm || 6\.8\.6|| sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.8\.7|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} yathA somya madhu madhukR^ito nistiShThanti nAnAtyayAnAM vR^ikShANA{\m+}rasAnsamavahAramekatA{\m+}rasaM gamayanti || 6\.9\.1|| te yathA tatra na vivekaM labhante.amuShyAhaM vR^ikShasya raso.asmyamuShyAhaM vR^ikShasya raso.asmItyevameva khalu somyemAH sarvAH prajAH sati sampadya na viduH sati sampadyAmaha iti || 6\.9\.2 || ta iha vyaghro vA si{\m+}ho vA vR^iko vA varAho vA kITo vA pata~Ngo vA da{\m+}sho vA mashako vA yadyadbhavanti tadAbhavanti || 6\.9\.3 || sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.9\.4|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} imAH somya nadyaH purastAtprAchyaH syandante pashchAtpratIchyastAH samudrAtsamudramevApiyanti sa samudra eva bhavati tA yathA tatra na viduriyamahamasmIyamahamasmIti || 6\.10\.1|| evameva khalu somyemAH sarvAH prajAH sata Agamya na viduH sata AgachChAmaha iti ta iha vyAghro vA si{\m+}ho vA vR^iko vA varAho vA kITo vA pata~Ngo vA da{\m+}sho vA mashako vA yadyadbhavanti tadAbhavanti || 6\.10\.2|| sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.10\.3|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} asya somya mahato vR^ikShasya yo mUle.abhyAhanyAjjIvansravedyo madhye.abhyAhanyAjjIvansravedyo.agre.abhyAhanyAjjIvansravetsa eSha jIvenAtmanAnuprabhUtaH pepIyamAno modamAnastiShThati || 6\.11\.1|| asya yadekA{\m+} shAkhAM jIvo jahAtyatha sA shuShyati dvitIyAM jahAtyatha sA shuShyati tR^itIyAM jahAtyatha sA shuShyati sarvaM jahAti sarvaH shuShyati || 6\.11\.2|| evameva khalu somya viddhIti hovAcha jIvApetaM vAva kiledaM mriyate na jIvo mriyate iti sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.11\.3|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} nyagrodhaphalamata AharetIdaM bhagava iti bhinddhIti bhinnaM bhagava iti kimatra pashyasItyaNvya ivemA dhAnA bhagava ityAsAma~NgaikAM bhinddhIti bhinnA bhagava iti kimatra pashyasIti na kiMchana bhagava iti || 6\.12\.1|| ta{\m+} hovAcha yaM vai somyaitamaNimAnaM na nibhAlayasa etasya vai somyaiSho.aNimna evaM mahAnyagrodhastiShThati shraddhatsva somyeti || 6\.12\.2|| sa ya eSho.aNimaitadAtmyamidad{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.12\.3|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} lavaNametadudake.avadhAyAtha mA prAtarupasIdathA iti sa ha tathA chakAra ta{\m+} hovAcha yaddoShA lavaNamudake.avAdhA a~Nga tadAhareti taddhAvamR^ishya na viveda || 6\.13\.1|| yathA vilInamevA~NgAsyAntAdAchAmeti kathamiti lavaNamiti madhyAdAchAmeti kathamiti lavaNamityantAdAchAmeti kathamiti lavaNamityabhiprAsyaitadatha mopasIdathA iti taddha tathA chakAra tachChashvatsaMvartate ta{\m+} hovAchAtra vAva kila tatsomya na nibhAlayase.atraiva kileti || 6\.13\.2|| sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.13\.3|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} yathA somya puruShaM gandhArebhyo.abhinaddhAkShamAnIya taM tato.atijane visR^ijetsa yathA tatra prA~Nvoda~NvAdharA~NvA pratya~NvA pradhmAyItAbhinaddhAkSha AnIto.abhinaddhAkSho visR^iShTaH || 6\.14\.1|| tasya yathAbhinahanaM pramuchya prabrUyAdetAM dishaM gandhArA etAM dishaM vrajeti sa grAmAdgrAmaM pR^ichChanpaNDito medhAvI gandhArAnevopasampadyetaivamevehAchAryavAnpuruSho veda tasya tAvadeva chiraM yAvanna vimokShye.atha sampatsya iti || 6\.14\.2|| sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.14\.3|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} puruSha{\m+} somyotopatApinaM j~nAtayaH paryupAsate jAnAsi mAM jAnAsi mAmiti tasya yAvanna vA~Nmanasi sampadyate manaH prANe prANastejasi tejaH parasyAM devatAyAM tAvajjAnAti || 6\.15\.1|| atha yadAsya vA~Nmanasi sampadyate manaH prANe prANastejasi tejaH parasyAM devatAyAmatha na jAnAti || 6\.15\.2|| sa ya eSho.aNimaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tat satya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti bhUya eva mA bhagavAnvij~nApayatviti tathA somyeti hovAcha || 6\.15\.3|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} puruSha{\m+} somyota hastagR^ihItamAnayantyapahArShItsteyamakArShItparashumasmai tapateti sa yadi tasya kartA bhavati tata evAnR^itamAtmAnaM kurute so.anR^itAbhisaMdho.anR^itenAtmAnamantardhAya parashuM taptaM pratigR^ihNAti sa dahyate.atha hanyate || 6\.16\.1|| atha yadi tasyAkartA bhavati tateva satyamAtmAnaM kurute sa satyAbhisandhaH satyenAtmAnamantardhAya parashuM taptaM pratigR^ihNAti sana dahyate.atha muchyate || 6\.16\.2|| sa yathA tatra nAdAhyetaitadAtmyamida{\m+} sarvaM tatsatya{\m+} sa AtmA tattvamasi shvetaketo iti taddhAsya vijaj~nAviti vijaj~nAviti || 6\.16\.3|| \centerline{|| iti ShoDashaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti ShaShTho.adhyAyaH ||} \section{|| saptamo.adhyAyaH ||} adhIhi bhagava iti hopasasAda sanatkumAraM nAradasta{\m+} hovAcha yadvettha tena mopasIda tatasta UrdhvaM vakShyAmIti sa hovAcha || 7\.1\.1|| R^igvedaM bhagavo.adhyemi yajurveda{\m+} sAmavedamAtharvaNaM chaturthamitihAsapurANaM pa~nchamaM vedAnAM vedaM pitrya{\m+} rAshiM daivaM nidhiM vAkovAkyamekAyanaM devavidyAM brahmavidyAM bhUtavidyAM kShatravidyAM nakShatravidyA{\m+} sarpadevajanavidyAmetadbhagavo.adhyemi || 7\.1\.2|| so.ahaM bhagavo mantravidevAsmi nAtmavichChruta{\m+} hyeva me bhagavaddR^ishebhyastarati shokamAtmaviditi so.ahaM bhagavaH shochAmi taM mA bhagavA~nChokasya pAraM tArayatviti ta{\m+} hovAcha yadvai kiMchaitadadhyagIShThA nAmaivaitat || 7\.1\.3|| nAma vA R^igvedo yajurvedaH sAmaveda AtharvaNashchaturtha itihAsapurANaH pa~nchamo vedAnAM vedaH pitryo rAshirdaivo nidhirvAkovAkyamekAyanaM devavidyA brahmavidyA bhUtavidyA kShatravidyA nakShatravidyA sarpadevajanavidyA nAmaivaitannAmopAssveti || 7\.1\.4 || sa yo nAma brahmetyupAste yAvannAmno gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo nAma brahmetyupAste.asti bhagavo nAmno bhUya iti nAmno vAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.1\.5|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} vAgvAva nAmno bhUyasI vAgvA R^igvedaM vij~nApayati yajurveda{\m+} sAmavedamAtharvaNaM chaturthamitihAsapurANaM pa~nchamaM vedAnAM vedaM pitrya{\m+}rAshiM daivaM nidhiM vAkovAkyamekAyanaM devavidyAM brahmavidyAM bhUtavidyAM kShatravidyA{\m+} sarpadevajanavidyAM divaM cha pR^ithivIM cha vAyuM chAkAshaM chApashcha tejashcha devA{\m+}shcha manuShyA{\m+}shcha pashU{\m+}shcha vayA{\m+}si cha tR^iNavanaspatI~nshvApadAnyAkITapata~NgapipIlakaM dharmaM chAdharmaM cha satyaM chAnR^itaM cha sAdhu chAsAdhu cha hR^idayaj~naM chAhR^idayaj~naM cha yadvai vA~NnAbhaviShyanna dharmo nAdharmo vyaj~nApayiShyanna satyaM nAnR^itaM na sAdhu nAsAdhu na hR^idayaj~no nAhR^idayaj~no vAgevaitatsarvaM vij~nApayati vAchamupAssveti || 7\.2\.1|| sa yo vAchaM brahmetyupAste yAvadvAcho gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo vAchaM brahmetyupAste.asti bhagavo vAcho bhUya iti vAcho vAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.2\.2|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} mano vAva vAcho bhUyo yathA vai dve vAmalake dve vA kole dvau vAkShau muShTiranubhavatyevaM vAchaM cha nAma cha mano.anubhavati sa yadA manasA manasyati mantrAnadhIyIyetyathAdhIte karmANi kurvIyetyatha kurute putrA{\m+}shcha pashU{\m+}shchechCheyetyathechChata imaM cha lokamamuM chechCheyetyathechChate mano hyAtmA mano hi loko mano hi brahma mana upAssveti || 7\.3\.1 || sa yo mano brahmetyupAste yAvanmanaso gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo mano brahmetyupAste.asti bhagavo manaso bhUya iti manaso vAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.3\.2|| \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} saMkalpo vAva manaso bhUyAnyadA vai saMkalpayate.atha manasyatyatha vAchamIrayati tAmu nAmnIrayati nAmni mantrA ekaM bhavanti mantreShu karmANi || 7\.4\.1|| tAni ha vA etAni saMkalpaikAyanAni saMkalpAtmakAni saMkalpe pratiShThitAni samakL^ipatAM dyAvApR^ithivI samakalpetAM vAyushchAkAshaM cha samakalpantApashcha tejashcha teShA{\m+} saM kL^iptyai varSha{\m+} saMkalpate varShasya saMkL^iptyA anna{\m+} saMkalpate.annasya saM kL^iptyai prANAH saMkalpante prANAnA{\m+} saM kL^iptyai mantrAH saMkalpante mantrANA{\m+} saM kL^iptyai karmANi saMkalpante karmaNAM saMkL^iptyai lokaH saMkalpate lokasya saM kL^iptyai sarva{\m+} saMkalpate sa eSha saMkalpaH saMkalpamupAssveti || 7\.4\.2 || sa yaH saMkalpaM brahmetyupAste saMkL^iptAnvai sa lokAndhruvAndhruvaH pratiShThitAn pratiShThito.avyathamAnAnavyathamAno.abhisidhyati yAvatsaMkalpasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yaH saMkalpaM brahmetyupAste.asti bhagavaH saMkalpAdbhUya iti saMkalpAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.4\.3|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} chittaM vAva saM kalpAdbhUyo yadA vai chetayate.atha saMkalpayate.atha manasyatyatha vAchamIrayati tAmu nAmnIrayati nAmni mantrA ekaM bhavanti mantreShu karmANi || 7\.5\.1|| tAni ha vA etAni chittaikAyanAni chittAtmAni chitte pratiShThitAni tasmAdyadyapi bahuvidachitto bhavati nAyamastItyevainamAhuryadayaM veda yadvA ayaM vidvAnnetthamachittaH syAdityatha yadyalpavicchittavAnbhavati tasmA evota shushrUShante chitta{\m+}hyevaiShAmekAyanaM chittamAtmA chittaM pratiShThA chittamupAssveti || 7\.5\.2 || sa yashchittaM brahmetyupAste chittAnvai sa lokAndhruvAndhruvaH pratiShThitAnpratiShThito.avyathamAnAnavyathamAno.abhisidhyati yAvacchittasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yashchittaM brahmetyupAste.asti bhagavashchittAdbhUya iti chittAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.5\.3|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} dhyAnaM vAva chittAdbhUyo dhyAyatIva pR^ithivI dhyAyatIvAntarikShaM dhyAyatIva dyaurdhyAyantIvApo dhyAyantIva parvatA devamanuShyAstasmAdya iha manuShyANAM mahattAM prApnuvanti dhyAnApAdA{\m+}shA ivaiva te bhavantyatha ye.alpAH kalahinaH pishunA upavAdinaste.atha ye prabhavo dhyAnApAdA{\m+}shA ivaiva te bhavanti dhyAnamupAssveti || 7\.6\.1|| sa yo dhyAnaM brahmetyupAste yAvaddhyAnasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo dhyAnaM brahmetyupAste.asti bhagavo dhyAnAdbhUya iti dhyAnAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.6\.2|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} vij~nAnaM vAva dhyAnAdbhUyaH vij~nAnena vA R^igvedaM vijAnAti yajurveda{\m+} sAmavedamAtharvaNaM chaturthamitihAsapurANaM pa~nchamaM vedAnAM vedaM pitrya{\m+}rAshiM daivaM nidhiM vAkovAkyamekAyanaM devavidyAM brahmavidyAM bhUtavidyAM kShatravidyAM nakShatravidyA{\m+}sarpadevajanavidyAM divaM cha pR^ithivIM cha vAyuM chAkAshaM chApashcha tejashcha devA{\m+}shcha manuShyA{\m+}shcha pashU{\m+}shcha vayA{\m+}si cha tR^iNavanaspatI~nChvApadAnyAkITapata~NgapipIlakaM dharmaM chAdharmaM cha satyaM chAnR^itaM cha sAdhu chAsAdhu cha hR^idayaj~naM chAhR^idayaj~naM chAnnaM cha rasaM chemaM cha lokamamuM cha vij~nAnenaiva vijAnAti vij~nAnamupAssveti || 7\.7\.1 || sa yo vij~nAnaM brahmetyupAste vij~nAnavato vai sa lokA~nj~nAnavato.abhisidhyati yAvadvij~nAnasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo vij~nAnaM brahmetyupAste.asti bhagavo vij~nAnAdbhUya iti vij~nAnAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.7\.2|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} balaM vAva vij~nAnAdbhUyo.api ha shataM vij~nAnavatAmeko balavAnAkampayate sa yadA balI bhavatyathotthAtA bhavatyuttiShThanparicharitA bhavati paricharannupasattA bhavatyupasIdandraShTA bhavati shrotA bhavati mantA bhavati boddhA bhavati kartA bhavati vij~nAtA bhavati balena vai pR^ithivI tiShThati balenAntarikShaM balena dyaurbalena parvatA balena devamanuShyA balena pashavashcha vayA{\m+}si cha tR^iNavanaspatayaH shvApadAnyAkITapata~NgapipIlakaM balena lokastiShThati balamupAssveti || 7\.8\.1|| sa yo balaM brahmetyupAste yAvadbalasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo balaM brahmetyupAste.asti bhagavo balAdbhUya iti balAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.8\.2|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} annaM vAva balAdbhUyastasmAdyadyapi dasha rAtrIrnAshnIyAdyadyu ha jIvedathavAdraShTAshrotAmantAboddhAkartAvij~nAtA bhavatyathAnnasyAyai draShTA bhavati shrotA bhavati mantA bhavati boddhA bhavati kartA bhavati vij~nAtA bhavatyannamupAssveti || 7\.9\.1|| sa yo.annaM brahmetyupAste.annavato vai sa lokAnpAnavato.abhisidhyati yAvadannasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo.annaM brahmetyupAste.asti bhagavo.annAdbhUya ityannAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.9\.2|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} Apo vAvAnnAdbhUyastasmAdyadA suvR^iShTirna bhavati vyAdhIyante prANA annaM kanIyo bhaviShyatItyatha yadA suvR^iShTirbhavatyAnandinaH prANA bhavantyannaM bahu bhaviShyatItyApa evemA mUrtA yeyaM pR^ithivI yadantarikShaM yaddyauryatparvatA yaddevamanuShyAyatpashavashcha vayA{\m+}si cha tR^iNavanaspatayaH shvApadAnyAkITapata~NgapipIlakamApa evemA mUrtA apa upAssveti || 7\.10\.1|| sa yo.apo brahmetyupAsta Apnoti sarvAnkAmA{\m+}stR^iptimAnbhavati yAvadapAM gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yo.apo brahmetyupAste.asti bhagavo.adbhyo bhUya ityadbhyo vAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.10\.2|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} tejo vAvAdbhyo bhUyastadvA etadvAyumAgR^ihyAkAshamabhitapati tadAhurnishochati nitapati varShiShyati vA iti teja eva tatpUrvaM darshayitvAthApaH sR^ijate tadetadUrdhvAbhishcha tirashchIbhishcha vidyudbhirAhrAdAshcharanti tasmAdAhurvidyotate stanayati varShiShyati vA iti teja eva tatpUrvaM darshayitvAthApaH sR^ijate teja upAssveti || 7\.11\.1|| sa yastejo brahmetyupAste tejasvI vai sa tejasvato lokAnbhAsvato.apahatatamaskAnabhisidhyati yAvattejaso gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yastejo brahmetyupAste.asti bhagavastejaso bhUya iti tejaso vAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.11\.2|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} AkAsho vAva tejaso bhUyAnAkAshe vai sUryAchandramasAvubhau vidyunnakShatrANyagnirAkAshenAhvayatyAkAshena shR^iNotyAkAshena pratishR^iNotyAkAshe ramata AkAshe na ramata AkAshe jAyata AkAshamabhijAyata AkAshamupAssveti || 7\.12\.1|| sa ya AkAshaM brahmetyupAsta AkAshavato vai sa lokAnprakAshavato.asaMbAdhAnurugAyavato.abhisidhyati yAvadAkAshasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati ya AkAshaM brahmetyupAste.asti bhagava AkAshAdbhUya iti AkAshAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.12\.2|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} smaro vAvAkAshAdbhUyastasmAdyadyapi bahava AsIranna smaranto naiva te kaMchana shR^iNuyurna manvIranna vijAnIranyadA vAva te smareyuratha shR^iNuyuratha manvIrannatha vijAnIransmareNa vai putrAnvijAnAti smareNa pashUnsmaramupAssveti || 7\.13\.1|| sa yaH smaraM brahmetyupAste yAvatsmarasya gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati yaH smaraM brahmetyupAste.asti bhagavaH smarAdbhUya iti smarAdvAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.13\.2|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} AshA vAva smarAdbhUyasyAsheddho vai smaro mantrAnadhIte karmANi kurute putrA{\m+}shcha pashU{\m+}shchechChata imaM cha lokamamuM chechChata AshAmupAssveti || 7\.14\.1|| sa ya AshAM brahmetyupAsta AshayAsya sarve kAmAH samR^idhyantyamoghA hAsyAshiSho bhavanti yAvadAshAyA gataM tatrAsya yathAkAmachAro bhavati ya AshAM brahmetyupAste.asti bhagava AshAyA bhUya ityAshAyA vAva bhUyo.astIti tanme bhagavAnbravItviti || 7\.14\.2|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} prANo vA AshAyA bhUyAnyathA vA arA nAbhau samarpitA evamasminprANe sarva{\m+}samarpitaM prANaH prANena yAti prANaH prANaM dadAti prANAya dadAti prANo ha pitA prANo mAtA prANo bhrAtA prANaH svasA prANa AchAryaH prANo brAhmaNaH || 7\.15\.1|| sa yadi pitaraM vA mAtaraM vA bhrAtaraM vA svasAraM vAchAryaM vA brAhmaNaM vA kiMchidbhR^ishamiva pratyAha dhiktvAstvityevainamAhuH pitR^ihA vai tvamasi mAtR^ihA vai tvamasi bhrAtR^ihA vai tvamasi svasR^ihA vai tvamasyAchAryahA vai tvamasi brAhmaNahA vai tvamasIti || 7\.15\.2|| atha yadyapyenAnutkrAntaprANA~nChUlena samAsaM vyatiShaMdahennaivainaM brUyuH pitR^ihAsIti na mAtR^ihAsIti na bhrAtR^ihAsIti na svasR^ihAsIti nAchAryahAsIti na brAhmaNahAsIti || 7\.15\.3|| prANo hyevaitAni sarvANi bhavati sa vA eSha evaM pashyannevaM manvAna evaM vijAnannativAdI bhavati taM chedbrUyurativAdyasItyativAdyasmIti brUyAnnApahnuvIta || 7\.15\.4|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} eSha tu vA ativadati yaH satyenAtivadati so.ahaM bhagavaH satyenAtivadAnIti satyaM tveva vijij~nAsitavyamiti satyaM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.16\.1|| \centerline{|| iti ShoDashaH khaNDaH ||} yadA vai vijAnAtyatha satyaM vadati nAvijAnansatyaM vadati vijAnanneva satyaM vadati vij~nAnaM tveva vijij~nAsitavyamiti vij~nAnaM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.17\.1|| \centerline{|| iti saptadashaH khaNDaH ||} yadA vai manute.atha vijAnAti nAmatvA vijAnAti matvaiva vijAnAti matistveva vijij~nAsitavyeti matiM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.18\.1|| \centerline{|| iti aShTAdashaH khaNDaH ||} yadA vai shraddadhAtyatha manute nAshraddadhanmanute shraddadhadeva manute shraddhA tveva vijij~nAsitavyeti shraddhAM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.19\.1|| \centerline{|| iti ekonaviMshatitamaH khaNDaH ||} yadA vai nistiShThatyatha shraddadhAti nAnistiShTha~nChraddadhAti nistiShThanneva shraddadhAti niShThA tveva vijij~nAsitavyeti niShThAM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.20\.1|| \centerline{|| iti viMshatitamaH khaNDaH ||} yadA vai karotyatha nistiShThati nAkR^itvA nistiShThati kR^itvaiva nistiShThati kR^itistveva vijij~nAsitavyeti kR^itiM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.21\.1|| \centerline{|| iti ekaviMshaH khaNDaH ||} yadA vai sukhaM labhate.atha karoti nAsukhaM labdhvA karoti sukhameva labdhvA karoti sukhaM tveva vijij~nAsitavyamiti sukhaM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.22\.1|| \centerline{|| iti dvAviMshaH khaNDaH ||} yo vai bhUmA tatsukhaM nAlpe sukhamasti bhUmaiva sukhaM bhUmA tveva vijij~nAsitavya iti bhUmAnaM bhagavo vijij~nAsa iti || 7\.23\.1|| \centerline{|| iti trayoviMshaH khaNDaH ||} yatra nAnyatpashyati nAnyachChR^iNoti nAnyadvijAnAti sa bhUmAtha yatrAnyatpashyatyanyachChR^iNotyanyadvijAnAti tadalpaM yo vai bhUmA tadamR^itamatha yadalpaM tanmarty{\m+} sa bhagavaH kasminpratiShThita iti sve mahimni yadi vA na mahimnIti || 7\.24\.1|| goashvamiha mahimetyAchakShate hastihiraNyaM dAsabhAryaM kShetrANyAyatanAnIti nAhamevaM bravImi bravImIti hovAchAnyohyanyasminpratiShThita iti || 7\.24\.2|| \centerline{|| iti chaturviMshaH khaNDaH ||} sa evAdhastAtsa upariShTAtsa pashchAtsa purastAtsa dakShiNataH sa uttarataH sa eveda{\m+} sarvamityathAto.ahaMkArAdesha evAhamevAdhastAdahamupariShTAdahaM pashchAdahaM purastAdahaM dakShiNato.ahamuttarato.ahameveda{\m+} sarvamiti || 7\.25\.1|| athAta AtmAdesha evAtmaivAdhastAdAtmopariShTAdAtmA pashchAdAtmA purastAdAtmA dakShiNata Atmottarata Atmaiveda{\m+} sarvamiti sa vA eSha evaM pashyannevaM manvAna evaM vijAnannAtmaratirAtmakrIDa Atmamithuna AtmAnandaH sa svarADbhavati tasya sarveShu lokeShu kAmachAro bhavati atha ye.anyathAto viduranyarAjAnaste kShayyalokA bhavanti teShA{\m+} sarveShu lokeShvakAmachAro bhavati || 7\.25\.2|| \centerline{|| iti pa~nchaviMshaH khaNDaH ||} tasya ha vA etasyaivaM pashyata evaM manvAnasyaivaM vijAnata AtmataH prANa Atmata AshAtmataH smara Atmata AkAsha Atmatasteja Atmata Apa Atmata AvirbhAvatirobhAvAvAtmato.annamAtmato balamAtmato vij~nAnamAtmato dhyAnamAtmatashchittamAtmataH saMkalpa Atmato mana Atmato vAgAtmato nAmAtmato mantrA AtmataH karmANyAtmata eveda{\m+}sarvamiti || 7\.26\.1|| tadeSha shloko na pashyo mR^ityuM pashyati na rogaM nota duHkhatA{\m+} sarva{\m+} ha pashyaH pashyati sarvamApnoti sarvasha iti sa ekadhA bhavati tridhA bhavati pa~nchadhA saptadhA navadhA chaiva punashchaikAdashaH smR^itaH shataM cha dasha chaikashcha sahasrANi cha vi{\m+}shatirAhArashuddhau sattvashuddhau dhruvA smR^itiH smR^itilambhe sarvagranthInAM vipramokShastasmai mR^iditakaShAyAya tamasaspAraM darshayati bhagavAnsanatkumArasta{\m+} skanda ityAchakShate ta{\m+} skanda ityAchakShate || 7\.26\.2|| \centerline{|| iti ShaDviMshaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti saptamo.adhyAyaH ||} \section{|| aShTamo.adhyAyaH ||} atha yadidamasminbrahmapure daharaM puNDarIkaM veshma daharo.asminnantarAkAshastasminyadantastadanveShTavyaM tadvAva vijij~nAsitavyamiti || 8\.1\.1|| taM chedbrUyuryadidamasminbrahmapure daharaM puNDarIkaM veshma daharo.asminnantarAkAshaH kiM tadatra vidyate yadanveShTavyaM yadvAva vijij~nAsitavyamiti sa brUyAt || 8\.1\.2|| yAvAnvA ayamAkAshastAvAneSho.antarhR^idaya akAsha ubhe asmindyAvApR^ithivI antareva samAhite ubhAvagnishcha vAyushcha sUryAchandramasAvubhau vidyunnakShatrANi yachchAsyehAsti yachcha nAsti sarvaM tadasminsamAhitamiti || 8\.1\.3|| taM chedbrUyurasmi{\m+}shchedidaM brahmapure sarva{\m+} samAhita{\m+} sarvANi cha bhUtAni sarve cha kAmA yadaitajjarA vApnoti pradhva{\m+}sate vA kiM tato.atishiShyata iti || 8\.1\.4|| sa brUyAtnAsya jarayaitajjIryati na vadhenAsya hanyata etatsatyaM brahmapuramasmikAmAH samAhitAH eSha AtmApahatapApmA vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipAsaH satyakAmaH satyasaMkalpo yathA hyeveha prajA anvAvishanti yathAnushAsanam yaM yamantamabhikAmA bhavanti yaM janapadaM yaM kShetrabhAgaM taM tamevopajIvanti || 8\.1\.5|| tadyatheha karmajito lokaH kShIyata evamevAmutra puNyajito lokaH kShIyate tadya ihAtmAnamanuvidya vrajantyetA{\m+}shcha satyAnkAmA{\m+}steShA{\m+} sarveShu lokeShvakAmachAro bhavatyatha ya ihAtmAnamanivudya vrajantyeta{\m+}shcha satyAnkAmA{\m+}steShA{\m+} sarveShu lokeShu kAmachAro bhavati || 8\.1\.6|| \centerline{|| iti prathamaH khaNDaH ||} sa yadi pitR^ilokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya pitaraH samuttiShThanti tena pitR^ilokena sampanno mahIyate || 8\.2\.1|| atha yadi mAtR^ilokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya mAtaraH samuttiShThanti tena mAtR^ilokena sampanno mahIyate || 8\.2\.2|| atha yadi bhrAtR^ilokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya bhrAtaraH samuttiShThanti tena bhrAtR^ilokena sampanno mahIyate || 8\.2\.3|||| atha yadi svasR^ilokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya svasAraH samuttiShThanti tena svasR^ilokena sampanno mahIyate || 8\.2\.4|| atha yadi sakhilokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya sakhAyaH samuttiShThanti tena sakhilokena sampanno mahIyate || 8\.2\.5|| atha yadi gandhamAlyalokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya gandhamAlye samuttiShThatastena gandhamAlyalokena sampanno mahIyate || 8\.2\.6|| atha yadyannapAnalokakAmo bhavati saMkalpAdevAsyAnnapAne samuttiShThatastenAnnapAnalokena sampanno mahIyate || 8\.2\.7|| atha yadi gItavAditralokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya gItavAditre samuttiShThatastena gItavAditralokena sampanno mahIyate || 8\.2\.8|| atha yadi strIlokakAmo bhavati saMkalpAdevAsya striyaH samuttiShThanti tena strIlokena sampanno mahIyate || 8\.2\.9|| yaM yamantamabhikAmo bhavati yaM kAmaM kAmayate so.asya saMkalpAdeva samuttiShThati tena sampanno mahIyate || 8\.2\.10|| \centerline{|| iti dvitIyaH khaNDaH ||} ta ime satyAH kAmA anR^itApidhAnAsteShA{\m+} satyAnA{\m+} satAmanR^itamapidhAnaM yo yo hyasyetaH praiti na tamiha darshanAya labhate || 8\.3\.1|| atha ye chAsyeha jIvA ye cha pretA yachchAnyadichChanna labhate sarvaM tadatra gatvA vindate.atra hyasyaite satyAH kAmA anR^itApidhAnAstadyathApi hiraNyanidhiM nihitamakShetraj~nA uparyupari sa~ncharanto na vindeyurevamevemAH sarvAH prajA aharahargachChantya etaM brahmalokaM na vindantyanR^itena hi pratyUDhAH || 8\.3\.2|| sa vA eSha AtmA hR^idi tasyaitadeva nirukta{\m+} hR^idyayamiti tasmAddhR^idayamaharaharvA evaMvitsvargaM lokameti || 8\.3\.3|| atha ya eSha samprasAdo.asmAchCharIrAtsamutthAya paraM jyotirupasampadya svena rUpeNAbhiniShpadyata eSha Atmeti hovAchaitadamR^itamabhayametadbrahmeti tasya ha vA etasya brahmaNo nAma satyamiti || 8\.3\.4|| tAni ha vA etAni trINyakSharANi satIyamiti tadyatsattadamR^itamatha yatti tanmartyamatha yadyaM tenobhe yachChati yadanenobhe yachChati tasmAdyamaharaharvA evaMvitsvargaM lokameti || 8\.3\.5|| \centerline{|| iti tR^itIyaH khaNDaH ||} atha ya AtmA sa seturdhR^itireShAM lokAnAmasaMbhedAya naita{\m+} setumahorAtre tarato na jarA na mR^ityurna shoko na sukR^itaM na duShkR^ita{\m+} sarve pApmAno.ato nivartante.apahatapApmA hyeSha brahmalokaH || 8\.4\.1|| tasmAdvA eta{\m+} setuM tIrtvAndhaH sannanandho bhavati viddhaH sannaviddho bhavatyupatApI sannanupatApI bhavati tasmAdvA eta{\m+} setuM tIrtvApi naktamaharevAbhiniShpadyate sakR^idvibhAto hyevaiSha brahmalokaH || 8\.4\.2|| tadya evaitaM brahmalokaM brahmacharyeNAnuvindanti teShAmevaiSha brahmalokasteShA{\m+} sarveShu lokeShu kAmachAro bhavati || 8\.4\.3|| \centerline{|| iti chaturthaH khaNDaH ||} atha yadyaj~na ityAchakShate brahmacharyameva tadbrahmacharyeNa hyeva yo j~nAtA taM vindate.atha yadiShTamityAchakShate brahmacharyameva tadbrahmacharyeNa hyeveShTvAtmAnamanuvindate || 8\.5\.1|| atha yatsattrAyaNamityAchakShate brahmacharyameva tadbrahmacharyeNa hyeva sata AtmanastrANaM vindate.atha yanmaunamityAchakShate brahmacharyameva tabbrahmacharyeNa hyevAtmAnamanuvidya manute '|| 8\.5\.2|| atha yadanAshakAyanamityAchakShate brahmacharyameva tadeSha hyAtmA na nashyati yaM brahmacharyeNAnuvindate.atha yadaraNyAyanamityAchakShate brahmacharyameva tadarashcha ha vai NyashchArNavau brahmaloke tR^itIyasyAmito divi tadairaM madIya{\m+} sarastadashvatthaH somasavanastadaparAjitA pUrbrahmaNaH prabhuvimita{\m+} hiraNmayam || 8\.5\.3|| tadya evaitavaraM cha NyaM chArNavau brahmaloke brahmacharyeNAnuvindanti teShAmevaiSha brahmalokasteShA{\m+} sarveShu lokeShu kAmachAro bhavati || 8\.5\.4|| \centerline{|| iti pa~nchamaH khaNDaH ||} atha yA etA hR^idayasya nADyastAH pi~NgalasyANimnastiShThanti shuklasya nIlasya pItasya lohitasyetyasau vA AdityaH pi~Ngala eSha shukla eSha nIla eSha pIta eSha lohitaH || 8\.6\.1|| tadyathA mahApatha Atata ubhau grAmau gachChatImaM chAmuM chaivamevaitA Adityasya rashmaya ubhau lokau gachChantImaM chAmuM chAmuShmAdAdityAtpratAyante tA Asu nADIShu sR^iptA Abhyo nADIbhyaH pratAyante te.amuShminnAditye sR^iptAH || 8\.6\.2|| tadyatraitatsuptaH samastH samprasannaH svapnaM na vijAnAtyAsu tadA nADIShu sR^ipto bhavati taM na kashchana pApmA spR^ishati tejasA hi tadA sampanno bhavati || 8\.6\.3|| atha yatraitadabalimAnaM nIto bhavati tamabhita AsInA AhurjAnAsi mAM jAnAsi mAmiti sa yAvadasmAchCharIrAdanutkrAnto bhavati tAvajjAnAti || 8\.6\.4|| atha yatraitadasmAchCharIrAdutkrAmatyathaitaireva rashmibhirUrdhvamAkramate sa omiti vA hodvA mIyate sa yAvatkShipyenmanastAvadAdityaM gachChatyetadvai khalu lokadvAraM viduShAM prapadanaM nirodho.aviduShAm || 8\.6\.5|| tadeSha shlokaH | shataM chaikA cha hR^idayasya nADyastAsAM mUrdhAnamabhiniHsR^itaikA | tayordhvamAyannamR^itatvameti viShva~N~NanyA utkramaNe bhavantyutkramaNe bhavanti || 8\.6\.6|| \centerline{|| iti ShaShThaH khaNDaH ||} ya AtmApahatapApmA vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipAsaH satyakAmaH satyasaMkalpaH so.anveShTavyaH sa vijij~nAsitavyaH sa sarvA{\m+}shcha lokAnApnoti sarvA{\m+}shcha kAmAnyastamAtmAnamanuvidya vijAnAtIti ha prajApatiruvAcha || 8\.7\.1|| taddhobhaye devAsurA anububudhire te hochurhanta tamAtmAnamanvechChAmo yamAtmAnamanviShya sarvA{\m+}shcha lokAnApnoti sarvA{\m+}shcha kAmAnitIndro haiva devAnAmabhipravavrAja virochano.asurANAM tau hAsaMvidAnAveva samitpANI prajApatisakAshamAjagmatuH || 8\.7\.2|| tau ha dvAtri{\m+}shataM varShANi brahmacharyamUShatustau ha prajApatiruvAcha kimichChantAvAstamiti tau hochaturya AtmApahatapApmA vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipAsaH satyakAmaH satyasaMkalpaH so.anveShTavyaH sa vijij~nAsitavyaH sa sarvA{\m+}shcha lokAnApnoti sarvA{\m+}shcha kAmAnyastamAtmAnamanuvidya vijAnAtIti bhagavato vacho vedayante tamichChantAvavAstamiti || 8\.7\.3|| tau ha prajApatiruvAcha ya eSho.akShiNi puruSho dR^ishyata eSha Atmeti hovAchaitadamR^itamabhayametadbrahmetyatha yo.ayaM bhagavo.apsu parikhyAyate yashchAyamAdarshe katama eSha ityeSha u evaiShu sarveShvanteShu parikhyAyata iti hovAcha || 8\.7\.4|| \centerline{|| iti saptamaH khaNDaH ||} udasharAva AtmAnamavekShya yadAtmano na vijAnIthastanme prabrUtamiti tau hodasharAve.avekShAMchakrAte tau ha prajApatiruvAcha kiM pashyatha iti tau hochatuH sarvamevedamAvAM bhagava AtmAnaM pashyAva A lomabhyaH A nakhebhyaH pratirUpamiti || 8\.8\.1|| tau ha prajApatiruvAcha sAdhvalaMkR^itau suvasanau pariShkR^itau bhUtvodasharAve.avekShethAmiti tau ha sAdhvalaMkR^itau suvasanau pariShkR^itau bhUtvodasharAve.avekShAMchakrAte tau ha prajApatiruvAcha kiM pashyatha iti || 8\.8\.2|| tau hochaturyathaivedamAvAM bhagavaH sAdhvalaMkR^itau suvasanau pariShkR^itau sva evamevemau bhagavaH sAdhvalaMkR^itau suvasanau pariShkR^itAvityeSha Atmeti hovAchaitadamR^itamabhayametadbrahmeti tau ha shAntahR^idayau pravavrajatuH || 8\.8\.3|| tau hAnvIkShya prajApatiruvAchAnupalabhyAtmAnamananuvidya vrajato yatara etadupaniShado bhaviShyanti devA vAsurA vA te parAbhaviShyantIti sa ha shAntahR^idaya eva virochano.asurA~njagAma tebhyo haitAmupaniShadaM provAchAtmaiveha mahayya AtmA paricharya AtmAnameveha mahayannAtmAnaM paricharannubhau lokAvavApnotImaM chAmuM cheti || 8\.8\.4|| tasmAdapyadyehAdadAnamashraddadhAnamayajamAnamAhurAsuro batetyasurANA{\m+} hyeShopaniShatpretasya sharIraM bhikShayA vasanenAlaMkAreNeti sa{\m+}skurvantyetena hyamuM lokaM jeShyanto manyante || 8\.8\.5|| \centerline{|| iti aShTamaH khaNDaH ||} atha hendro.aprApyaiva devAnetadbhayaM dadarsha yathaiva khalvayamasmi~nCharIre sAdhvalaMkR^ite sAdhvalaMkR^ito bhavati suvasane suvasanaH pariShkR^ite pariShkR^ita evamevAyamasminnandhe.andho bhavati srAme srAmaH parivR^ikNe parivR^ikNo.asyaiva sharIrasya nAshamanveSha nashyati nAhamatra bhogyaM pashyAmIti || 8\.9\.1|| sa samitpANiH punareyAya ta{\m+} ha prajApatiruvAcha maghavanyachChAntahR^idayaH prAvrAjIH sArdhaM virochanena kimichChanpunarAgama iti sa hovAcha yathaiva khalvayaM bhagavo.asmi~nCharIre sAdhvalaMkR^ite sAdhvalaMkR^ito bhavati suvasane suvasanaH pariShkR^ite pariShkR^ita evamevAyamasminnandhe.andho bhavati srAme srAmaH parivR^ikNe parivR^ikNo.asyaiva sharIrasya nAshamanveSha nashyati nAhamatra bhogyaM pashyAmIti || 8\.9\.2|| evamevaiSha maghavanniti hovAchaitaM tveva te bhUyo.anuvyAkhyAsyAmi vasAparANi dvAtri{\m+}shataM varShANIti sa hAparANi dvAtri{\m+}shataM varShANyuvAsa tasmai hovAcha || 8\.9\.3|| \centerline{|| iti navamaH khaNDaH ||} ya eSha svapne mahIyamAnashcharatyeSha Atmeti hovAchaitadamR^itamabhayametadbrahmeti sa ha shAntahR^idayaH pravavrAja sa hAprApyaiva devAnetadbhayaM dadarsha tadyadyapIda{\m+} sharIramandhaM bhavatyanandhaH sa bhavati yadi srAmamasrAmo naivaiSho.asya doSheNa duShyati || 8\.10\.1|| na vadhenAsya hanyate nAsya srAmyeNa srAmo ghnanti tvevainaM vichChAdayantIvApriyavetteva bhavatyapi roditIva nAhamatra bhogyaM pashyAmIti || 8\.10\.2|| sa samitpANiH punareyAya ta{\m+} ha prajApatiruvAcha maghavanyachChAntahR^idayaH prAvrAjIH kimichChanpunarAgama iti sa hovAcha tadyadyapIdaM bhagavaH sharIramandhaM bhavatyanandhaH sa bhavati yadi srAmamasrAmo naivaiSho.asya doSheNa duShyati || 8\.10\.3|| na vadhenAsya hanyate nAsya srAmyeNa srAmo ghnanti tvevainaM vichChAdayantIvApriyavetteva bhavatyapi roditIva nAhamatra bhogyaM pashyAmItyevamevaiSha maghavanniti hovAchaitaM tveva te bhUyo.anuvyAkhyAsyAmi vasAparANi dvAtri{\m+}shataM varShANIti sa hAparANi dvAtri{\m+}shataM varShANyuvAsa tasmai hovAcha || 8\.10\.4|| \centerline{|| iti dashamaH khaNDaH ||} tadyatraitatsuptaH samastaH samprasannaH svapnaM na vijAnAtyeSha Atmeti hovAchaitadamR^itamabhayametadbrahmeti sa ha shAntahR^idayaH pravavrAja sa hAprApyaiva devAnetadbhayaM dadarsha nAha khalvayameva{\m+} sampratyAtmAnaM jAnAtyayamahamasmIti no evemAni bhUtAni vinAshamevApIto bhavati nAhamatra bhogyaM pashyAmIti || 8\.11\.1|| sa samitpANiH punareyAya ta{\m+} ha prajApatiruvAcha maghavanyachChAntahR^idayaH prAvrAjIH kimichChanpunarAgama iti sa hovAcha nAha khalvayaM bhagava eva{\m+} sampratyAtmAnaM jAnAtyayamahamasmIti no evemAni bhUtAni vinAshamevApIto bhavati nAhamatra bhogyaM pashyAmIti || 8\.11\.2|| evamevaiSha maghavanniti hovAchaitaM tveva te bhUyo.anuvyAkhyAsyAmi no evAnyatraitasmAdvasAparANi pa~ncha varShANIti sa hAparANi pa~ncha varShANyuvAsa tAnyekashata{\m+} sampeduretattadyadAhurekashata{\m+} ha vai varShANi maghavAnprajApatau brahmacharyamuvAsa tasmai hovAcha || 8\.11\.3|| \centerline{|| iti ekAdashaH khaNDaH ||} maghavanmartyaM vA ida{\m+} sharIramAttaM mR^ityunA tadasyAmR^itasyAsharIrasyAtmano.adhiShThAnamAtto vai sasharIraH priyApriyAbhyAM na vai sasharIrasya sataH priyApriyayorapahatirastyasharIraM vAva santaM na priyApriye spR^ishataH || 8\.12\.1|| asharIro vAyurabhraM vidyutstanayitnurasharIrANyetAni tadyathaitAnyamuShmAdAkAshAtsamutthAya paraM jyotirupasampadya svena rUpeNAbhiniShpadyante || 8\.12\.2||| evamevaiSha samprasAdo.asmAchCharIrAtsamutthAya paraM jyotirupasampadya svena rUpeNAbhiniShpadyate sa uttamapuruShaH sa tatra paryeti jakShatkrIDanramamANaH strIbhirvA yAnairvA j~nAtibhirvA nopajana{\m+} smarannida{\m+} sharIra{\m+} sa yathA prayogya AcharaNe yukta evamevAyamasmi~nCharIre prANo yuktaH || 8\.12\.3|| atha yatraitadAkAshamanuviShaNNaM chakShuH sa chAkShuShaH puruSho darshanAya chakShuratha yo vededaM jighrANIti sa AtmA gandhAya ghrANamatha yo vededamabhivyAharANIti sa AtmAbhivyAhArAya vAgatha yo vededa{\m+} shR^iNavAnIti sa AtmA shravaNAya shrotram || 8\.12\.4|| atha yo vededaM manvAnIti sAtmA mano.asya daivaM chakShuH sa vA eSha etena daivena chakShuShA manasaitAnkAmAnpashyanramate ya ete brahmaloke || 8\.12\.5|| taM vA etaM devA AtmAnamupAsate tasmAtteShA{\m+} sarve cha lokA AttAH sarve cha kAmAH sa sarvA{\m+}shcha lokAnApnoti sarvA{\m+}shcha kAmAnyastamAtmAnamanuvidya vijAnAtIti ha prjApatiruvAcha prajApatiruvAcha || 8\.12\.6|| \centerline{|| iti dvAdashaH khaNDaH ||} shyAmAchChabalaM prapadye shabalAchChyAmaM prapadye.ashva iva romANi vidhUya pApaM chandra iva rAhormukhAtpramuchya dhUtvA sharIramakR^itaM kR^itAtmA brahmalokamabhisaMbhavAmItyabhisaMbhavAmIti || 8\.13\.1|| \centerline{|| iti trayodashaH khaNDaH ||} AkAsho vai nAma nAmarUpayornirvahitA te yadantarA tadbrahma tadamR^ita{\m+} sa AtmA prajApateH sabhAM veshma prapadye yasho.ahaM bhavAmi brAhmaNAnAM yasho rAj~nAM yashovishAM yasho.ahamanuprApatsi sa hAhaM yashasAM yashaH shyetamadatkamadatka{\m+} shyetaM lindu mAbhigAM lindu mAbhigAm || 8\.14\.1|| \centerline{|| iti chaturdashaH khaNDaH ||} tadhaitadbrahmA prajApatayai uvAcha prajApatirmanave manuH prajAbhyaH AchAryakulAdvedamadhItya yathAvidhAnaM guroH karmAtisheSheNAbhisamAvR^itya kuTumbe shuchau deshe svAdhyAyamadhIyAno dharmikAnvidadhadAtmani sarvaindriyANi sampratiShThApyAhi{\m+}sansarva bhUtAnyanyatra tIrthebhyaH sa khalvevaM vartayanyAvadAyuShaM brahmalokamabhisampadyate na cha punarAvartate na cha punarAvartate || 8\.15\.1|| \centerline{|| iti pa~nchadashaH khaNDaH ||} \centerline{|| iti aShTamo.adhyAyaH ||} OM ApyAyantu mamA~NgAni vAkprANashchakShuH shrotramatho balamindriyANi cha sarvANi | sarvaM brahmaupaniShadaM mAhaM brahma nirAkuryAM mA mA brahma nirAkarodanikAraNamastvanikAraNaM me.astu | nirAkarodanirAkaraNamastvanirAkaraNaMM me.astu | tadAtmani nirate ya upaniShatsu dharmAste mayi santu te mayi santu || || OM shAntiH shAntiH shAntiH || \centerline{|| iti ChAndogyo.apaniShad ||} \iti ## The original Encoded in Oxford Text Archive, was done by students of Professor Peter Schreiner. Converted and proofread by P. P. Narayanaswami (swami at math.mun.ca) \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}