% Text title : Narada-Parivrajaka Upanishad % File name : naradparivra.itx % Category : upanishhat, svara % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic Tradition % Transliterated by : Sunder Hattangadi (sunderh at hotmail.com) % Proofread by : Sunder Hattangadi (sunderh at hotmail.com) % Description-comments : 43 / 108; Atharva Veda - Sanyasa upanishad % Latest update : Feb. 27, 2000 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Narad-Parivrajaka Upanishad ..}## \itxtitle{.. nAradaparivrAjakopaniShat ..}##\endtitles ## pArivrAjyadharmapUgAla~NkArA yatprabodhataH . dashapraNavalakShyArtha.n yAnti ta.n rAmamAshraye .. AUM bhadra.n karNebhiH shR^iNuyAma devAH .. bhadraM pashyemAkShabhiryajatrAH .. sthiraira~NgaistuShTuvA{\m+}sastanUbhiH .. vyashema devahita.n yadAyuH .. svasti na indro vR^iddhashravAH .. svasti naH pUShA vishvadevAH .. svasti nastArkShyo ariShTanemiH .. svasti no bR^ihaspatirdadhAtu .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. parivrATtrishikhI sItAchUDAnirvANamaNDalam.h dakShiNA sharabha.n skandaM mahAnArAyaNAdvayam.h .. atha kadAchitparivrAjakAbharaNo nAradaH sarvalokasa.nchAra.n kurvannapUrvapuNyasthalAni puNyatIrthAni tIrthIkurvannavalokya chittashuddhiM prApya nirvairaH shAnto dAntaH sarvato nirvedamAsAdya svarUpAnusandhAnamanusandhaya niyamAnandavisheShagaNyaM munijanairupasa.nkIrNa.n naimiShAraNyaM puNyasthalamavalokya sarigamapadhanisa\- sa.nj~nairvairAgyabodhakaraiH svaravisheShaiH prApa~nchika\- parA~NmukhAirharikathAlApaiH sthAvaraja~NgamanAmakai\- rbhagavadbhaktivisheShAirnaramR^igakiMpuruShAmaraki.nnara\- apsarogaNAnsaMmohayannAgataM brahmAtmajaM bhagavadbhakta.n nAradamavalokya dvAdashavarShasatrayAgopasthitAH shrutAdhyayanasampannAH sarvaj~nAstaponiShThAparAshcha j~nAnavairAgyasampannAH shaunakAdimaharShayaH pratyutthAna.n kR^itvA natvA yathochitAtithyapUrvakamupaveshayitvA svaya.n sarve.apyupaviShTA bho bhagavanbrahmaputra kathaM muktyupAyo.asmAka.n vaktavya ityuktastAnsa hovAcha nAradaH satkulabhavopanItaH samyagupanayanapUrvaka.n chatushchatvAri.nshat\- sa.nskArasampannaH svAbhimataikagurusamIpe svashAkhAdhyayana\- pUrvaka.n sarvavidyAbhyAsa.n kR^itvA dvAdashavarShashushrUShA\- pUrvakaM brahmacharyaM pa~nchavi.nshativatsara.n gArhasthyaM pa~nchavi.nshativatsara.n vAnaprasthAshrama.n tadvidhivatkramAnnirvartya chaturvidhabrahmacharya.n ShaDvidha.n gArhasthya.n chaturvidha.n vAnaprasthadharma.n samyagabhyasya taduchita.n karma sarva.n nirvartya sAdhanachatuShTayasampannaH sarvasa.nsAropari manovAkkAya\- karmabhiryathAshAnivR^ittastathA vAsanaiShaNoparyapi nirvairaH shAnto dAntaH sa.nnyAsI paramaha.nsAshrameNAskhalitasvasvarUpa\- dhyAnena dehatyAga.n karoti sa mukto bhavati sa mukto bhavatItyupaniShat.h .. iti prathamopadeshaH .. 1.. atha hainaM bhagavanta.n nArada.n sarve shaunakAdayaH paprachChurbho bhagavansa.nnyAsavidhi.n no brUhIti tAnavalokya nAradastatsvarUpa.n sarva.n pitAmahamukhenaiva j~nAtumuchitamityuktvA satrayAgapUrtyanantara.n taiH saha satyaloka.n gatvA vidhivadbrahmaniShThAparaM parameShThina.n natvA stutvA yathochita.n tadAj~nayA taiH sahopavishya nAradaH pitAmahamuvAcha gurustva.n janakastva.n sarvavidyA\- rahasaj~naH sarvaj~nastvamato matto madiShTa.n rahasyameka.n vaktavya.n tvadvinA madabhimatarahasya.n vaktu.n kaH samarthaH . kimitichetpArivrAjyasvarUpakrama.n no brUhIti nAradena prArthitaH parameShThi sarvataH sarvAnavalokya muhUrtamAtra.n samAdhiniShTho bhUtvA sa.nsArAtinivR^ityanveShaNa iti nishchitya nAradamavalokya tamAha pitAmahaH . purA matputra puruShasUktopaniShadrahasyaprakAra.n niratishayAkArAvalambinA virATpuruSheNopadiShTa.n rahasya.n te vivichyochyate tatkramamatirahasyaM bADhamavahito bhUtvA shrUyatAM bho nArada vidhivadAdAvanupanItopanayAnantara.n tatsatkulaprasUtaH pitR^imAtR^ividheyaH pitR^isamIpAdanyatra satsampradAyastha.n shraddhAvanta.n satkulabhava.n shrotriya.n shAstravAtsalya.n guNavantamakuTila.n sadgurumAsAdya natvA yathopayogashushrUShApUrvaka.n svAbhimata.n vij~nApya dvAdashavarShasevApuraHsara.n sarvavidyAbhyAsa.n kR^itvA tadanuj~nayA svakulAnurUpAmabhimatakanyA.n vivAhya pa~nchavi.nshativatsara.n gurukulavAsa.n kR^itvAtha gurvanuj~nayA gR^ihasthochitakarma kurvandaurbrAhmaNyanivR^ittimetya svava.nshavR^iddhikAmaH putramekamAsAdya gArhasthyochita\- pa~nchavi.nshativatsara.n tIrtvA tataH pa~nchaci.nshativatsaraparyanta.n triShavaNamudakasparshanapUrvaka.n chaturthakAlamekavAramAhAra\- mAharannayameka eva vanastho bhUtvA puragrAmaprAktanasa~nchAra.n vihAya nikAravirahitatadAshritakarmochitakR^itya.n nirvartya dR^iShTashravaNaviShayavaitR^iShNyametya chatvAri.nshatsa.nkAra\- sampannaH sarvato viraktashchittashuddhimetyAshAsUyerShyAha~NkAra.n dagdhvA sAdhanachatuShTayasampannaH sa.nnyastumarhatItyupaniShat.h .. iti dvitIyopadeshaH .. 2.. atha haina.n nAradaH pitAmahaM paprachCha bhagavankena sa.nnyAsAdhikArI vetyevamAdau sa.nnyAsAdhikAriNa.n nirUpya pashchAtsa.nnyAsavidhiruchyate avahitaH shR^iNu . atha ShaNDaH patito.a~NgavikalaH straiNo badhiro.arbhako mUkaH pAShaNDashchakrI li~NgI vaikhAnasaharadvijau bhR^itakAdhyApakaH shipiviShTo.anagniko vairAgyavanto.apyete na sa.nnyAsArhAH sa.nnyastA yadyapi mahAvAkyopadeshena adhikAriNaH pUrvasa.nnyAsI paramaha.nsAdhikArI ..##--## pareNaivAtmanashchApi parasyaivAtmanA tathA . abhaya.n samavApnoti sa parivrADiti smR^itiH .. 1.. ShaNDo.atha vikalo.apyandho bAlakashchApi pAtakI . patitashcha paradvArI vaikhAnasaharadvijau .. 2.. chakrI li~NgI cha pAShaNDI shipiviShTo.apyanagnikaH . dvitrivAreNa sa.nnyasto bhR^itakAdhyApako.api cha . ete nArhanti sa.nnyAsamAtureNa vinA kramam.h .. 3.. AturakAlaH kathamAryasaMmataH ..##--## prANasyotkramaNAsannakAlastvAturasa.nj~nakaH . netarastvAturaH kAlo muktimArgapravartakaH .. 4.. Ature.api cha sa.nnyAse tattanmantrapuraHsaram.h . mantrAvR^itti.n cha kR^itvaiva sa.nnyasedvidhivadbudhaH .. 5.. Ature.api krame vApi praiShabhedo na kutrachit.h . na mantra.n karmarahita.n karma mantramapekShate .. 6.. akarma mantrarahita.n nAto mantraM parityajet.h . mantra.n vinA karma kuryAdbhasmanyAhutivadbhavet.h .. 7.. vidhyuktakarmasa.nkShepAtsa.nnyAsastvAturaH smR^itaH . tasmAdAturasa.nnyAse mantrAvR^ittividhirmune .. 8.. AhitAgnirviraktashcheddeshAntaragato yadi . prAjApatyeShTimapsveva nirvR^ityaivAtha sa.nnyaset.h .. 9.. manasA vAtha vidhyuktamantrAvR^ittyAthavA jale . shrutyanuShThAnamArgeNa karmAnuShThAnameva vA .. 10.. samApya sa.nnyasedvidvAnno chetpAtityamApnuyAt.h .. 11.. yadA manasi sa~njAta.n vaitR^iShNya.n sarvavastuShu . tadA sa.nnyAsamichCheta patitaH syAdviparyaye .. 12.. viraktaH pravrajeddhImAnsaraktastu gR^ihe vaset.h . sarAgo naraka.n yAti pravrajanhi dvijAdhamaH .. 13.. yasyaitAni suguptAni jihvopasthodara.n karaH . sa.nnyasedakR^itodvAho brAhmaNo brahmacharyavAn.h .. 14.. sa.nsArameva niHsAra.n dR^iShTvA sAradidR^ikShayA . pravrajantyakR^itodvAhAH para.n vairAgyamAshritAH .. 15.. pravR^ittilakShaNa.n karma j~nAna.n sa.nnyAsalakShaNam.h . tasmAjj~nAnaM puraskR^itya sa.nnyasediha buddhivAn.h .. 16.. yadA tu vidita.n tattvaM paraM brahma sanAtanam.h . tadaikadaNDa.n sa.ngR^ihya sopavItA.n shikhA.n tyajet.h .. 17.. paramAtmani yo rakto virakto.aparamAtmani . sarvaiShaNAvinirmuktaH sa bhaikShaM bhoktumarhati .. 18.. pUjito vanditashchaiva suprasanno yathA bhavet.h . tathA chettADyamAnastu tadA bhavati bhaikShabhuk.h .. 19.. ahamevAkSharaM brahma vAsudevAkhyamadvayam.h . iti bhAvo dhruvo yasya tadA bhavati bhaikShabhuk.h .. 20.. yasmi~nshAntiH shamaH shaucha.n satya.n santoSha Arjavam.h . aki~nchanamadambhashcha sa kaivalyAshrame vaset.h .. 21.. yadA na kurute bhAva.n sarvabhUteShu pApakam.h . karmaNA manasA vAchA tadA bhavati bhaikShabhuk.h .. 22.. dashalakShaNaka.n dharmamanutiShThansamAhitaH . vedAntAnvidhivachChR^itvA sa.nnyastedanR^iNo dvijaH .. 23.. dhR^itiH kShamA damo.asteya.n shauchamindriyanigrahaH . dhIrvidyA satyamakrodho dashaka.n dharmalakShaNam.h .. 24.. atItAnna smaredbhogAnna tathAnAgatAnapi . prAptA.nshcha nAminandedyaH sa kaivalyAshrame vaset.h .. 25.. antasthAnIndriyANyantarbahiShThAnviShayAnbahiH . shaknoti yaH sadA kartu.n sa kaivalyAshrame vaset.h .. 26.. prANe gate yathA dehaH sukha.n duHkha.n na vindati . tathA chetprANayukto.api sa kaivalyAshrame vaset.h .. 27.. kaupInayugala.n kanthA daNDa ekaH parigrahaH . yateH paramaha.nsasya nAdhika.n tu vidhIyate .. 28.. yadi vA kurute rAgAdadhikasya parigraham.h . raurava.n naraka.n gatvA tiryagyoniShu jAyate .. 29.. vishIrNAnyamalAnyeva chelAni grathitAni tu . kR^itvA kanthAM bahirvAso dhArayeddhAtura~njitam.h .. 30.. ekavAsA avAsA vA ekadR^iShTiralolupaH . eka eva charennitya.n varShAsvekatra sa.nvaset.h .. 31.. kuTumbaM putradArA.nshcha vedA~NgAni cha sarvashaH . yaj~na.n yaj~nopavIta.n cha tyaktvA gUDhashchareedyatiH .. 32.. kAmaH krodhastathA darpo lobhamohAdayashcha ye . tA.nstu doShAnparityajya parivrANnirmamo bhavet.h .. 33.. rAgadveShaviyuktAtmA samaloShTAshmakA~nchanaH . prANihi.nsAnivR^ittashcha muniH syAtsarvaniHspR^ihaH .. 34.. dambhAha~NkAranirmukto hi.nsApaishUnyavarjitaH . Atmaj~nAnaguNopeto yatirmokShamavApnuyAt.h .. 35.. indriyANAM prasa~Ngena doShamR^ichChatyasa.nshayaH . sa.nniyamya tu tAnyeva tataH siddhi.n nigachChati .. 36.. na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena shAmyati . haviShA kR^iShNavartmeva bhUya evAbhivardhate .. 37.. shrutvA spR^iShTvA cha bhuktvA cha dR^iShTvA ghrAtvA cha yo naraH . na hR^iShyati glAyati vA sa vij~neyo jitendriyaH .. 38.. yasya vA~NmanasI shuddhe samyaggupte cha sarvadA . sa vai sarvamavApnoti vedAntopagataM phalam.h .. 39.. saMmAnAdbrAhmaNo nityamudvijeta viShAdiva . amR^itasyeva chAkA~NkShedavamAnasya sarvadA .. 40.. sukha.n hyavamataH shete sukha.n cha pratibudhyate . sukha.n charati loke.asminnavamantA vinashyati .. 41.. ativAdA.nstitikSheta nAvamanyeta ka~nchana . na chema.n dehamAshritya vaira.n kurvIta kenachit.h .. 42.. krudhyanta.n na pratikrudhyedAkruShTaH kushala.n vadet.h . saptadvArAvakIrNA.n cha na vAchamanR^itA.n vadet.h .. 43.. adhyAtmaratirAsIno nirapekSho nirAshiShaH . Atmanaiva sahAyena sukhArthI vicharediha .. 44.. indriyANA.n nirodhena rAgadveShakShayeNa cha . ahi.nsayA cha bhUtAnAmamR^itatvAya kalpate .. 45.. asthisthUNa.n snAyubaddhaM mA.nsashoNitalepitam.h . charmAvabaddha.n durgandhi pUrNaM mUtrapurIShayoH .. 46.. jarAshokasamAviShTa.n rogAyatanamAturam.h . rajasvalamanitya.n cha bhUtAvAsaima.n tyajet.h .. 47.. mA.nsAsR^ikpUyaviNmUtrasnAyumajjAsthisa.nhatau . dehe chetprItimAnmUDho bhavitA narake.api saH .. 48.. sA kAlaputrapadavI sA mAhAvIchivAgurA . sAsipatravanashreNI yA dehe.ahamiti sthitiH .. 49.. sA tyAjyA sarvayatnena sarvanAshe.apyupasthite . spraShTavyA sA na bhavyena sashvamA.nseva pulkasI .. 50.. priyeShu sveShu sukR^itamapriyeShu cha duShkR^itam.h . visR^ijya dhyAnayogena brahmApyeti sanAtanam.h .. 51.. anena vidhinA sarvA.nstyaktvA sa~NgA~nshanaiH shanaiH . sarvadvandvairvinirmukto brahmaNyevAvatiShThate .. 52.. eka eva charennitya.n siddhyarthamasahAyakaH . siddhimekasya pashyanhi na jahAti na hIyate .. 53.. kapAla.n vR^ikShamUlAni kuchelAnyasahAyatA . samatA chaiva sarvasminnaitanmuktasya lakShaNam.h .. 54.. sarvabhUtahitaH shAntastridaNDI sakamaNDaluH . ekArAmaH parivrajya bhikShArtha.n grAmamAvishet.h .. 55.. eko bhikShuryathoktaH syAdvAveva mithuna.n smR^itam.h . trayo grAmaH samAkhyAta Urdhva.n tu nagarAyate .. 56.. nagara.n na hi kartavya.n grAmo vA mithuna.n tathA . etattrayaM prakurvANaH svadharmAchchyavate yatiH .. 57.. rAjavArtAditeShA.n syAdbhikShAvArtA parasparam.h . snehapaishUnyamAtsarya.n sa.nnikarShAnna sa.nshayaH .. 58.. ekAkI niHspR^ihastiShThena hi kena sahAlapet.h . dadyAnnArAyaNetyeva prativAkya.n sadA yatiH .. 59.. ekAkI chintayedbrahma manovAkkAyakarmabhiH . mR^ityu.n cha nAbhinandeta jIvita.n vA katha.nchana .. 60.. kAlameva pratIkSheta yAvadAyuH samApyate . nAbhinandeta maraNa.n nAbhinandeta jIvitam.h .. 61.. ajihvaH ShaNDakaH pa~Ngurandho badhira eva cha . mugdhashcha muchyate bhikShuH ShaDbhiretairna sa.nshayaH .. 62.. idamiShTamida.n neti yo.ashnannapi na sajjati . hita.n satyaM mita.n vakti tamajihvaM prachakShate .. 63.. adyajAtA.n yathA nArI.n tathA ShoDashavArShikIm.h . shatavarSha.n cha yo dR^iShTvA nirvikAraH sa ShaNDakaH .. 64.. bhikShArthamaTana.n yasya viNmUtrakaraNAya cha . yojanAnna para.n yAti sarvathA pa~Ngureva saH .. 65.. tiShThato vrajato vApi yasya chakShurna dUragam.h . chaturyugAM bhuvaM muktvA parivrAT so.andha uchyate .. 66.. hitAhitaM manorAma.n vachaH shokAvaha.n tu yat.h . shrutvApi na shR^iNotIva badhiraH sa prakIrtitaH .. 67.. sAnnidhye viShayANA.n yaH samartho vikalendriyaH . suptavadvartate nitya.n sa bhikShurmugdha uchyate .. 68.. naTAdiprekShaNa.n dyUtaM pramadAsuhR^ida.n tathA . bhakShyaM bhojyamudakyA.n cha ShaNna pashyetkadAchana .. 69.. rAga.n dveShaM madaM mAyA.n drohaM mohaM parAtmasu . ShaDetAni yatirnitya.n manasApi na chintayet.h .. 70.. ma~nchaka.n shuklavastra.n cha strIkathAlaulyameva cha . divA svApa.n cha yAna.n cha yatInAM pAtakAni ShaT.h .. 71.. dUrayAtrAM prayatnena varjayedAtmachintakaH . sadopaniShada.n vidyAmabhyasenmuktihaitukIm.h .. 72.. na tIrthasevI nitya.n syAnnopavAsaparo yatiH . na chAdhyayanashIlaH syAnna vyAkhyAnaparo bhavet.h .. 73.. apApamashaTha.n vR^ittamajihma.n nityamAcharet.h . indriyANi samAhR^itya kUrmo.a~NgAnIva sarvashaH .. 74.. kShINendriyamanovR^ittirnirAshIrniShparigrahaH . nirdvandvo nirnamaskAro niHsvadhAkAra eva cha .. 75.. nirmamo niraha~NkAro nirapekSho nirAshiShaH . viviktadeshasa.nsakto muchyate nAtra sa.nshaya iti .. 76.. apramattaH karmabhaktij~nAnasampannaH svatantro vairAgyametya brahmachArI gR^ihI vAnaprastho vA mukhyavR^ittikA chedbrahmacharya.n samApya gR^ihI bhavedgR^ihAdvanI bhUtvA pravrajedyadivetaratathA brahmacharyAdeva pravrajedgR^ihAdvA vanAdvAtha punaravratI vA vratI vA snAtako vA.asnAtako votsannAgniranagniko vA yadahareva virajettadahareva pravrajettaddhaike prAjApatyAmeveShTi.n kurvanyathavA na kuryAdagneyyameva kuryAdagnirhiprANaH prANamevaitayA karoti tasmAttraidhAtavIyAmeva kuryAdetaiva trayo dhAtavo yaduta sattva.n rajastama iti .. aya.n te yonirR^itviyo yato jAto arochathAH . ta.n jAnannagna ArohAthAno vardhayA rayimityanena mantreNAgnimAjighredesha vA agneryoniryaH prANaH prANa.n gachCha svA.n yoni.n gachCha svAhetyevamevaitadAhavanIyAdagnimAhR^itya pUrvavadagnimAjighredyadagni.n na vindedapsu juhuyAdApo vai sarvA devatAH sarvAbhyo devatAbhyo juhomi svAheti hutvodhR^itya tadudakaM prAshnIyAtsAjya.n haviranAmaya.n modamiti shikhA.n yaj~nopavItaM pitaraM putra.n kalatra.n karma chAdhyayanaM mantrAntara.n visR^ijyaiva parivrajatyAtmavinmokShamantraistraidhAtavIyairvidhestadbrahma tadupAsitavyamevaitaditi .. pitAmahaM punaH paprachCha nAradaH kathamayaj~nopavItI brAhmaNa iti .. tamAha pitAmahaH .. sashikha.n vapana.n kR^itvA bahiHsUtra.n tyajedbudhaH . yadakSharaM paraM brahma tatsUtramiti dhArayet.h .. 77.. sUchanAtsUtramityAhuH sUtra.n nAma paraM padam.h . tatsUtra.n vidita.n yena sa vipro vedapAragaH .. 78.. yena sarvamidaM prota.n sUtre maNigaNA iva . tatsUtra.n dhArayedyogI yogavittattvadarshanaH .. 79.. bahiHsUtra.n tyajedvidvAnyogamuttamamAsthitaH . brahmabhAvamida.n sUtra.n dhArayedyaH sachetanaH . dhAraNAttasya sUtrasya nochChiShTo nAshuchirbhavet.h .. 80.. sUtramantargata.n yeShA.n j~nAnayaj~nopavItinAm.h . te vai sUtravido loke te cha yaj~nopavItinaH .. 81.. j~nAnashikhino j~nAnaniShThA j~nAnayaj~nopavItinaH . j~nAnameva para.n teShAM pavitra.n j~nAnamuchyate .. 82.. agneriva shikhA nAnyA yasya j~nAnamayI shikhA . sa shikhItyuchyate vidvAnnetare keshadhAriNaH .. 83.. karmaNyadhikR^itA ye tu vaidike brAhmaNAdayaH . tebhirdhAryamida.n sUtra.n kriyA~Nga.n taddhi vai smR^itam.h .. 84.. shikhA j~nAnamayI yasya upavIta.n cha tanmayam.h . brAhmaNya.n sakala.n tasya iti brahmavido viduriti .. 85.. tadetadvij~nAya brAhmaNaH parivrajya parivrADekashATI muNDo.aparigrahaH sharIrakleshAsahiShNushchedathavA yathAvidhishchejjAtarUpadharo bhUtvA saputramitrakalatrApta\- bandhAdvIni svAdhyAya.n sarvakarmANi sa.nnyasyAyaM brahmANDa.n cha sarva.n kaupIna.n daNDamAchChAdana.n cha tyaktvA dvandvasahiShNurna shIta.n na choShNa.n na sukha.n na duHkha.n na nidrA na mAnAvamAne cha ShaDUrmivarjito nindAha~NkAramatsaragarvadambherShyAsUyechChAdveSha\- sukhaduHkhakAmakrodhalobhamohAdInvisR^ijya svavapuH shavAkAramiva smR^itvA svavyatirikta.n sarvamantarbahiramanyamAnaH kasyApi vandanamakR^itvA na namaskAro na svAhAkAro na svadhAkAro na nindAstutiryAdR^ichChiko bhavedyadR^ichChA\- lAbhasantuShTaH suvarNAdInna parigrahennAvAhana.n na visarjana.n na mantra.n nAmantra.n na dhyAna.n nopAsana.n na lakShya.n nAlakShya.n na pR^ithak nApR^ithak na tvanyatra sarvatrAniketaH sthiramatiH shUnyAgAravR^ikShamUladevagR^ihatR^iNakUTakulAlashAlAgnihotra\- shAlAgnidigantaranadItaTapulinabhUgR^ihakandaranirjharasthaNDileShu vane vA shvetaketuR^ibhunidAghaR^iShabhadurvAsaHsa.nvartakadattAtreyaraivataka\- vadavyaktali~Ngo.avyaktAchAro bAlonmattapishAchavadanunmattonmatta\- vadAchara.nstridaNDa.n shikyaM pAtra.n kamaNDalu.n kaTisUtra.n cha tatsarvaM bhUHsvAhetyapsu parityajya kaTisUtra.n cha kauopIna.n daNDa.n vastra.n kamaNDalu.n sarvamapsu visR^ijyAtha jAtarUpadharashcharedAtmAnamanvichChedyathA jAtarUpadharo nirdvandvo niShparigrahastattvabrahmamArge samyak sampannaH shuddhamAnasaH prANasandhAraNArtha.n yathoktakAle karapAtreNAnyena vA yAchitAhAramAharan lAbhalAbhe samo bhUtvA nirmamaH shukladhyAnaparAyaNo.adhyAtmaniShThaH shubhAshubhakarmanirmUlanaparaH sa.nnyasya pUrNAnandaikabodhastadbrahmAhamasmIti brahmapraNavamanusmaranbhramarakITanyAyena sharIratrayamutsR^ijya sa.nnyAsenaiva dehatyAga.n karoti sa kR^itakR^ityo bhavatItyupaniShat.h .. iti tR^itIyopadeshaH .. 3.. tyaktvA lokA.nshcha vedA.nshcha viShayAnindriyANi cha . Atmanyeva sthito yastu sa yAti paramA.n gatim.h .. 1.. nAmagotrAdivaraNa.n desha.n kAla.n shruta.n kulam.h . yayo vR^itta.n vrata.n shIla.n khyApayennaiva sadyatiH .. 2.. na sambhAShetstriya.n kA~nchitpUrvadR^iShTA.n cha na smaret.h . kathA.n cha varjayettAsA.n na pashyellikhitAmapi .. 3.. etachchatuShTayaM mohAtstrINAmAcharato yateH . chitta.n vikriyate.avashya.n tadvikArAtpraNashyati .. 4.. tR^iShNA krodho.anR^itaM mAyA lobhamohau priyApriye . shilpa.n vyAkhyAnayogashcha kAmo rAgaparigrahaH .. 5.. aha~NkAro mamatva.n cha chikitsA dharmasAhasam.h . prAyashchittaM pravAsashcha mantrauShadhagarAshiShaH .. 6.. pratiShiddhAni chaitAni sevamAno vrajedadhaH . AgachCha gachCha tiShTheti svAgata.n suhR^ido.api vA .. 7.. sanmAnana.n cha na brUyAnmunirmokShaparAyaNaH . pratigraha.n na gR^ihNIyAnnaiva chAnyaM pradApayet.h .. 8.. prerayedvA tayA bhikShuH svapne.api na kadAchana . jAyAbhrAtR^isutAdInAM bandhUnA.n cha shubhAshubham.h .. 9.. shrutvA dR^iShTvA na kampeta shokaharShau tyajedyatiH . ahi.nsAsatyamasteyabrahmacharyAparigrahaH .. 10.. anauddhattyamadInatvaM prasAdaH sthairyamArjavam.h . asneho gurushushrUShA shraddhA kShAntirdamaH shamaH .. 11.. upekShA dhairyamAdhurye titikShA karuNA tathA . hrIstathA j~nAnavij~nAne yogo laghvashana.n dhR^itiH .. 12.. eSha svadharmo vikhyAto yatInA.n niyatAtmanAm.h . nirdvandvo nityasattvasthaH sarvatra samadarshanaH .. 13.. turIyaH paramo ha.nsaH sAkShAnnArAyaNo yatiH . ekarAtra.n vasedgrAme nagare pa~ncharAtrakam.h .. 14.. varShAbhyo.anyatra varShAsu mAsA.nshcha chaturo vaset.h . dvirAtra.n vA vasedgrAme bhikShuryadi vasettadA .. 15.. rAgAdayaH prasajyera.nstenAsau nArakI bhavet.h . grAmAnte nirjane deshe niyatAtmA.aniketanaH .. 16.. paryaTetkITavadbhUmau varShAsvekatra sa.nvaset.h . ekavAsA avAsA vA ekadR^iShTiralolupaH .. 17.. adUShayansatAM mArga.n dhyAnayukto mahI.n charet.h . shuchau deshe sadA bhikShuH svadharmamanupAlayan.h .. 18.. paryaTeta sadA yogI vIkShayanvasudhAtalam.h . na rAtrau na cha madhyAhne sandhyayornaiva paryaTan.h .. 19.. na shUnye na cha durge vA prANibAdhAkare na cha . ekarAtra.n vasedgrAme pattane tu dinatrayam.h .. 20.. pure dinadvayaM bhikShurnagare pa~ncharAtrakam.h . varShAsvekatra tiShTheta sthAne puNyajalAvR^ite .. 21.. AtmavatsarvabhUtAni pashyanbhikShushcharenmahIm.h . andhavatku~njavachchaiva badhironmattamUkavat.h .. 22.. snAna.n triShavaNaM proktaM bahUdakavanasthayoH . ha.nse tu sakR^ideva syAtparaha.nse na vidyate .. 23.. mauna.n yogAsana.n yogastitikShaikAntashIlatA . niHspR^ihatva.n samatva.n cha saptaitAnyaikadaNDinAm.h .. 24.. paraha.nsAshramastho hi snAnAderavidhAnataH . asheShachittavR^ittInA.n tyAga.n kevalamAcharet.h .. 25.. tva~NmA.nsarudhirasnAyumajjAmedosthisa.nhatau . viNmUtrapUye ramatA.n krimINA.n kiyadantaram.h .. 26.. kva sharIramasheShANA.n shleShmAdInAM mahAchayaH . kva chA~NgashobhAsaubhAgyakamanIyAdayo guNAH .. 27.. mA.nsAsR^ikpUyaviNmUtrasnAyumajjAsthisa.nhatau . dehe chetprItimAnmUDho bhavitA narake.api saH .. 28.. strINAmavAchyadeshasya klinnanADIvraNasya cha . abhede.api manomedAjjanaH prAyeNa va~nchyate .. 29.. charmakhaNDa.n dvidhA bhinnamapAnodgAradhUpitam.h . ye ramanti namastebhyaH sAhasa.n kimataH param.h .. 30.. na tasya vidyate kArya.n na li~Nga.n vA vipashchitaH . nirmamo nirbhayaH shAnto nirdvandvo.avarNabhojanaH .. 31.. muniH kaupInavAsAH syAnnagno vA dhyAnatatparaH . eva.n j~nAnaparo yogI brahmabhUyAya kalpate .. 32.. li~Nge satyapi khalvasmi~nj~nAnameva hi kAraNam.h . nirmokShAyeha bhUtAnA.n li~NgagrAmo nirarthakaH .. 33.. yanna santa.n na chAsanta.n nAshruta.n na bahushrutam.h . na suvR^itta.n na durvR^itta.n veda kashchitsa brAhmaNaH .. 34.. tasmAdali~Ngo dharmaj~no brahmavR^ittamanuvratam.h . gUDhadharmAshrito vidvAnaj~nAnacharita.n charet.h .. 35.. sandigdhaH sarvabhUtAnA.n varNAshramavivarjitaH . andhavajjaDavachchApi mUkavachcha mahI.n charet.h .. 36.. ta.n dR^iShTvA shAntamanasa.n spR^ihayanti divaukasaH . li~NgAbhAvAttu kaivalyamiti brahmAnushAsanamiti .. 37.. atha nAradaH pitAmaha.n sa.nnyAsavidhi.n no brUhIti paprachCha . pitAmahastathetya~NgIkR^ityAture vA krame vApi turIyAshramasvIkArArArtha.n kR^ichChraprAyashchitta\- pUrvakamaShTashrAddha.n kuryAddevarShidivyamanuShya\- bhUtapitR^imAtrAtmetyaShTashrAddhAni kuryAt.h . prathama.n satyavasusa.nj~nakAnvishvAndevAndevashrAddhe brahmaviShNumaheshvarAnR^iShishrAddhe devarShikShatriyarShi\- manuShyarShIn divyashrAddhe vasurudrAdutyarUpAnmanuShyashrAddhe sanakasanandanasanatkumArasanatsujAtAnbhUtashrAddhe mAtR^ipitAmahIprapitAmahIrAtmashrAddhe AtmapitR^ipitAmahA~njIvatpitR^ikashchetpitara.n tyaktvA AtmapitAmahaprapitAmahAniti sarvatra yugmaklR^iptyA brAhmaNAnarchayedekAdhvarapakShe.aShTAdhvarapakShe vA svashAkhAnugatamantrairaShTashrAddhAnyaShTadineShu vA ekadine vA pitR^iyAgoktavidhAnena brAhmaNAnabhyarchya muktyanta.n yathAvidhi nirvartya piNDapradAnAni nirvartya dakShiNAtAMbUlaistoShayitvA brAhmaNanpreShayitvA sheShakarmasiddhyartha.n saptakeshAnvisR^ijya ##--'##sheShakarmaprasiddhyartha.n keshAnsaptAShTa vA dvijaH . sa.nkShipya vApayetpUrva.n keshashmashrunakhAni che##'##ti saptakeshAnsa.nrakShya kakShopasthavarja.n kShaurapUrvaka.n snAtvA sAya.nsandhyAvandana.n nirvartya sahasragAyatrI.n japtvA brahmayaj~na.n nirvartya svAdhInAgnimupasthApya svashAkhopasa.nharaNa.n kR^itvA taduktaprakAreNAjyAhuti\- mAjyabhAgAnta.n hutvAhutividhi,n samApyAtmAdibhistrivAra.n saktuprAshana.n kR^itvAchamanapUrvakamagni.n sa.nrakShya svayamagneruttarataH kR^iShNajinopari sthitvA purANashravaNapUrvaka.n jAgaraNa.n kR^itvA chaturthayAmAnte snAtvA tadagnau charu.n shrapayitvA puruShasUktenAnnasya ShoDashAhutirhutvA virajAhoma.n kR^itvA athAchamya sadakShiNa.n vastra.n suvarNapAtra.n dhenu.n datvA samApya brahmodvAsana.n kR^itvA . saMmAsi~nchantu marutaH samindraH saMbR^ihaspatiH . saMmAyamagniH si~nchatvAyuShA cha dhanena cha balena chAyuShmantaH karotu meti . yA te agne yaj~niyA tanUstayehyArohAtmAtmAnam.h . achChA vasUni kR^iNvannasme naryA purUNi . yaj~no bhUtvA yaj~namAsIda svA.n yoni.n jAtavedo bhuva AjAyamAnaH sa kShaya edhItyanenAgnimAtmanyAropya dhyAtvAgniM pradakShiNanamaskArapUrvakamudvAsya prAtaHsandhyAmupAsya sahasragAyatrIpUrvaka.n sUryopasthAna.n kR^itvA nAbhidaghnodakamupavishya aShTadikpAlakArghyapUrvaka.n gAyatryudvAsana.n kR^itvA sAvitrI.n vyAhR^itiShu praveshayitvA . aha.n vR^ikShasya reriva . kIrtiH pR^iShTha.n gireriva . Urdhvapavitro vAjinIvasvamR^itamasmi . draviNaM me savarchasa.n sumedhA amR^itokShitaH . iti trisha~NkorvedAnuvachanam.h . yashChandasAmR^iShabho vishvarUpaH . ChandobhyodhyamR^itAtsaMbabhUva . sa mendro medhayA spR^iNotu . amR^itasya devadhAraNo bhUyAsam.h . sharIraM me vicharShaNam.h . jihvA me madhumattamA . karNAbhyAM bhUri vishravam.h . brahmaNaH kosho.asi medhayApihitaH . shrutaM me gopAya . dAreShaNAyAshcha vitteShaNAyAshcha lokeShaNAyAshcha vyutthito.aha.n AUM bhUH sa.nnyastaM mayA AUM bhuvaH sa.nnyastaM mayA AUM suvaH sa.nnyastaM mayA AUM bhUrbhuvaHsuvaH sa.nnyastaM mayeti mandramadhyamatAlaja\- dhvanibhirmanasA vAchochchAryAbhaya.n sarvabhUtebhyo mattaH sarvaM pravartate svahetyanena jalaM prAshya prAchyA.n dishi pUrNA~njaliM prakShipyo.nsvAheti shikhAmutpAThya . yaj~nopavItaM paramaM pavitraM prajApateryatsahajaM purastAt.h . AyuShyamagryaM pratimu~nchya shubhra.n yaj~nopavItaM balamastu tejaH . yaj~nopavIta bahirna nivasettvamantaH pravishya madhye hyajasraM paramaM pavitra.n yasho bala.n j~nAnavairAgyaM medhAM prayachCheti yaj~nopavIta.n ChittvA udakA~njalinA saha AUM bhUH samudra.n gachCha svAhetyapsu juhuyAdoM bhUH sa.nnyastaM mayA AUM bhuvaH sa.nnyastaM mayA AUM suvaH sa.nnyastaM mayeti triruktvA trivAramabhimantrya tajjalaM prAshyAchamya AUM bhUH svAhetyapsu vastra.n kaTisUtramapi visR^ijya sarvakarmanirvartako.ahamiti smR^itvA jAtarUpadharo bhUtvA svarUpAnusandhAnapUrvakamUrdhvabAhurudIchI.n gachChetpUrvavadvidvatsa.nnyAsI chedguroH sakAshAtpraNava\- mahAvAkyopadeshaM prApya yathAsukha.n viharanmattaH kashchinnAnyo vyatirikta iti phalapatrodakAhAraH parvatavanadevAlayeShu sa.ncharetsa.nnyasyAtha digaMbaraH sakalasa.nchArakaH sarvadAnandasvAnubhavaikapUrNahR^idayaH karmAtidUralAbhaH prANAyAmaparAyaNaH phalarasatvakpatramUlodakairmokShArthI girikandareShu visR^ijeddeha.n smara.nstArakam.h . vividiShAsa.nnyAsI chechChatapatha.n gatvAchAryAdibhirvipraistiShTha tiShTha mahAbhAga daNDa.n vastra.n kamaNDalu.n gR^ihANa praNava mahAvAkyagrahaNArtha.n gurunikaTamAgachChetyAchAryairdaNDakaTisUtrakaupIna.n shATImekA.n kamaNDaluM pAdAdimastakapramANamavraNa.n sama.n saumyamakAkapR^iShTha.n salakShaNa.n vaiNava.n daNDamekamAchamanapUrvaka.n sakhA mA gopAyaujaH sakhAyo.asIndrasya vajro.asi vArtragnaH sharma me bhava yatpApa.n tannivArayeti daNDaM parigrahejjagajjIvana.n jIvanAdhArabhUtaM mA te mA mantrayasva sarvadA sarvasaumyeti praNavapUrvaka.n kamaNDaluM parigrahya kaupInAdhAra.n kaTisUtramomiti guhyAchChAdaka.n kaupInamomiti shItavAtoShNatrANakara.n dehaikarakShaNamomiti kaTisUtrakaupInavastramAchamanapUrvaka.n yogapaTTAbhiShikto bhUtvA kR^itArtho.ahamiti matvA svAshramAchAraparo bhavedityupaniShat.h .. iti chaturthopadeshaH .. 4.. atha hainaM pitAmaha.n nAradaH paprachCha bhagavansarvakarmanivartakaH sa.nnyAsa iti tvayaivoktaH punaH svAshramAchAraparo bhavedityuchyate . tataH pitAmaha uvAcha . sharIrasya dehino jAgratsvapnasuShuptiturIyAvasthAH santi tadadhInAH karmaj~nAnavairAgyapravartakAH puruShA jantavastadanukUlAchArAH santi tathaiva chedbhagavansa.nnyAsAH katibhedAstadanuShThAnabhedAH kIdR^ishAstattvato.asmAka.n vaktumarhasIti . tathetya~NgIkR^itya tu pitAmahena sa.nnyAsabhedairAchArabhedaJ kathamiti chettattvatastveka eva sa.nnyAsaH aj~nAnenAshaktivashA\- tkarmalopashcha traividhyametya vairAgyasa.nnyAso j~nAnavairAgyasa.nnyAsaH karmasa.nnyAsashcheti chAturvidhyamupAgatastadyatheti duShTamadanAbhAchcheti viShayavaitR^iShNyametya prAkpuNyakarmavashAtsa.nnyastaH sa vairAgyasa.nnyAsI shAstraj~nAnAtpApapuNyalokAnubhava\- shravaNAtprapa~nchoparataH krodherShyAsUyAha~NkArA\- bhimAnAtmakasarvasa.nsAra.n nirvR^itya dAreShaNAdhaneShaNA\- lokeShaNAtmakadehavAsanA.n shAstravAsanA.n lokavAsanA.n tyaktvA vamanAnnamiva prakR^itIya.n sarvamida.n heyaM matvA sAdhanachatuShTayasampanno yaH sa.nnyasati sa eva j~nAnasa.nnyAsI . krameNa sarvamabhyasya sarvamanubhUya j~nAnavairAgyAbhyA.n svarUpAnusandhAnena dehamAtrAvashiShTaH sa.nnyasya jAtarUpadharo bhavati sa j~nAnavairAgyasa.nnyAsI . brahmacharya.n samApya gR^ihI bhUtvA vAnaprasthAshramametya vairAgyabhAve.apyAshramakramAnusAreNa yaH sa.nnyasyati sa karmasa.nnyAsI . brahmacharyeNa sa.nnyasya sa.nnyAsAjjAtarUpadharo vairAgyasa.nnyAsI . vidvatsa.nnyAsI j~nAnasa.nnyAsI vividiShAsa.nnyAsI karmasa.nnyAsI . karmasa.nnyAso.api dvividhaH nimittasa.nnyAso.animittasa.nnyAsashcheti . nimittastvAturaH . animittaH kramasa.nnyAsaH . AturaH sarvakarmalopaH prANasyotkramaNakAlasa.nnyAsaH sa nimittasa.nnyAsaH . dR^iDhA~Ngo bhUtvA sarva.n kR^itaka.n nashvaramiti dehAdika.n sarva.n heya.n prApya . ha.nsaH shuchiShadvasurantarikShasaddhotA vediShadatidhirduroNasat.h . nR^iShadvarasadR^itasadvyomasadabjA gojA R^itajA adrijA R^itaM bR^ihat.h . brahmavyatirikta.n sarva.n nashvaramiti nishchityAtho krameNa yaH sa.nnyasyati sa sa.nnyAso.animittasa.nnyAsaH . sa.nnyAsaH ShaDvidho bhavati . kuTIchako bahUdako ha.nsaH paramaha.nsaH turIyAtIto.avadhUtashcheti . kuTIchakaH shikhAyaj~nopavItI daNDakamaNDaludharaH kaupInakanthAdharaH pitR^imAtR^igurvArAdhanaparaH piTharakhanitrashikyAdimantrasAdhanapara ekatrAnnAdanaparaH shvetordhvapuNDradhArI tridaNDaH . bahUdakaH shikhAdikanthAdharastripuNDradhArI kuTIchakavatsarvasamo madhukaravR^ittyAShTakavalAshI ha.nso jaTAdhArI tripuNDrordhvapuNDradhArI asa.nklR^iptamAdhukarAnnAshI kaupInakhaNDatuNDadhArI . paramaha.nsaH shikhAyaj~nopavItarahitaH pa~nchagR^iheshvekarAtrAnnAdanaparaH karapAtrI ekakaupInadhArI shATImekAmeka.n vaiNava.n daNDamekashATIdharo vA bhasmoddhUlanaparaH sarvatyAgI . turIyAtIto gomukhaH phalAhArI . annAhArI chedgR^ihatraye dehamAtrAvashiShTo digaMbaraH kuNapavachCharIravR^ittikaH . avadhUtastvaniyamo.abhishastapatitavarjanapUrvaka.n sarvavarNeShvajagara\- vR^ittyAhAraparaH svarUpAnusandhAnaparaH . Aturo jIvati chetkramasa.nnyAsaH kartavyaH kuTIchakabahUdakaha.nsAnAM brahmacha\- ryAshramAditurIyAshramavat kuTIchakAdInA.n sa.nnyAsavidhiH . paramaha.nsAditrayANA.n na kaTIsUtra.n na kaupIna.n na vastra.n na kamaNDalurna daNDaH sArvavarNaika\- bhaikShATanaparatva.n jAtarUpadharatva.n vidhiH . sa.nnyAsakAle.apyalaMbuddhiparyantamadhItya tadanantara.n kaTIsUtra.n kaupIna.n daNDa.n vastra.n kamaNDalu.n sarvamapsu visR^ijyAtha jAtarUpadharashcharenna kanthAvesho nAdhyetavyo na shrotavyamanyatki~nchitpraNavAdanya.n na tarkaM paThenna shabdamapi bR^ihachChabdAnnAdhyApayenna mahadvAchoviglApana.n girA pANyAdinA saMbhAShaNa.n nAnyasmAdvA visheSheNa na shUdrastrIpatitodakyAsaMbhAShaNa.n na yaterdevapUjA notsavadarshana.n tIrthayAtrAvR^ittiH . punaryativisheShaH . kuTIchasyaikatra bhikShA bahUdakasyAsa.nklR^iptaM mAdhukara.n ha.nsasyAShTagR^iheShvaShTakavalaM paramaha.nsasya pa~nchagR^iheShu karapAtraM phalAhAro gomukha.n turIyAtItasyAvadhUtasyAjagaravR^ittiH sArvavarNikeShu yatirnaikarAtra.n vasenna kasyApi nametturIyAtItAvadhUtayorna jyeShTho yo na svarUpaj~naH sa jyeShTho.api kaniShTho hastAbhyA.n nadyuttaraNa.n na kuryAnna vR^ikShamArohenna yAnAdirUDho na krayavikrayaparo na ki~nchidvinimayaparo na dAmbhiko nAnR^itavAdI na yateH ki.nchitkartavyamastyastichetsA.nkaryam.h . tasmAnmananAdau sa.nnyAsinAmadhikAraH . AturakuTIchakayorbhUrloko bahUdakasya svargaloko ha.nsasya tapolokaH paramaha.nsasya satyalokasturIyAtItAvadhUtayoH svAtmanyeva kaivalya.n svarUpAnusandhAnena bhramarakITanyAyavat.h . ya.n ya.n vApi smaranbhAva.n tyajatyante kalevaram.h . ta.n tameva samApnoti nAnyathA shrutishAsanam.h . tadeva.n j~nAtvA svarUpAnusandhAna.n vinAnyathAchAraparo na bhavettadAchAravashAttattallokaprAptirj~nAna\- vairAgyasampannasya svasminneva muktiriti na sarvatrAchAraprasakti\- stadAchAraH . jAgratsvapnasuShupteShvekasharIrasya jAgratkAle vishvaH svapnakAle taijasaH suShuptikAle prAj~naH avasthAbhedAdavastheshvarabhedaH kAryabhedAtkAraNabhedastAsu chaturdashakAraNAnAM bAhyavR^ittayo.atarvR^itayasteShA\- mupAdAnakAraNam.h . vR^ittayashchatvAraH manobuddhiraha~NkArashchitta.n cheti . tattadvR^ittivyApArabhedena pR^ithagAchArabhedaH . netrastha.n jAgarita.n vidyAtkaNThe svapna.n samAvishat.h . suShupta.n hR^idayastha.n tu turIyaM mUrdhni sa.nsthitam.h . turIyamakSharamiti j~nAtvA jAgarite suShuptyavasthApanna iva yadyachChR^ita.n yadyadR^iShTa.n tatsatsarvamavij~nAtamiva yo vasettasya svapnAvasthAyAmapi tAdR^igavasthA bhavati . sa jIvanmukta iti vadanti . sarvashrutyarthapratipAdanamapi tasyaiva muktiriti . bhikShurnaihikAmuShmikApekShaH . yadyapekShAsti tadanurUpo bhavati . svarUpAnusandhAnavyatiriktAnyashAstrA\- bhyAsairuShTraku~NkumabhAravadvyartho na yogashAstra\- pravR^ittirna sA~NkhyashAstrAbhyAso na mantratantravyApAraH . itarashAstrapravR^ittiryaterasti chechChavAla~NkAravachcharmakArava\- datividUrakarmAchAravidyAdUro na praNavakIrtanaparo yadyatkarma karoti tattatphalamanubhavati eraNDatailaphenavadataH sarvaM parityajya tatprasaktaM manodaNDa.n karapAtra.n digambara.n dR^iShTvA parivrajedbhikShuH . bAlonmattapishAchavanmaraNa.n jIvita.n vA na kA~NkSheta kAlameva pratIkSheta nirdeshabhR^itakanyAyena parivrADiti . titikShAj~nAnavairAgyashamAdiguNavarjitaH . bhikShAmAtreNa jIvi syAtsa yatiryativR^ittihA .. 1.. na daNDadhAraNena na muNDanena na veSheNa na dambhAchAreNa muktiH . j~nAnadaNDo dhR^ito yena ekadaNDI sa uchyate . kAShThadaNDo dhR^ito yena sarvAshI j~nAnavarjitaH . sa yAti narakAnghorAnmahArauravasa.nj~nitAn.h .. 2.. pratiShThA sUkarIviShThAsamA gItA maharShibhiH . tasmAdenAM parityajya kITavatparyaTedyatiH .. 3.. ayAchita.n yathAlAbhaM bhojanAchChAdanaM bhavet.h . parechChayA cha digvAsAH snAna.n kuryAtparechChayA .. 4.. svapne.api yo yuktaH syAjjAgratIva visheShataH . IdR^ikcheShTaH smR^itaH shreShTho variShTho brahmavAdinAm.h .. 5.. alAbhe na viShAdI syAllAbhe chaiva na harShayet.h . prANayAtrikamAtraH syAnmAtrAsa~NgAdvinirgataH .. 6.. abhipUjitalAbhA.nshcha jugupsetaiva sarvashaH . abhipUjitalAbhaistu yatirmukto.api badhyate .. 7.. prANayAtrAnimitta.n cha vya~NgAre bhuktavajjane . kAle prashaste varNAnAM bhikShArthaM paryaTedgR^ihAn.h .. 8.. pANipAtrashcharanyogI nAsakR^idbhaikShamAcharet.h . tiShThanbhu~njyAchcharanbhu~njyAnmadhyenAchamana.n tathA .. 9.. abdhivaddhR^itamaryAdA bhavanti vishAdAshayAH . niyati.n na vimu~nchanti mahAnto bhAskarA eva .. 10.. Asyena tu yadAhAra.n govanmR^igayate muniH . tadA samaH syAtsarveShu so.amR^itatvAya kalpate .. 11.. anindya.n vai vrajangeha.n nindya.n geha.n tu varjayet.h . anAvR^ite visheddvAri gehe naivAvR^ite vrajet.h .. 12.. pA.nsunA cha pratichChannashUnyAgArapratishrayaH . vR^ikShamUlaniketo vA tyaktasarvapriyApriyaH .. 13.. yatrAstamitashAyI syAnniragniraniketanaH . yathAlabdhopajIvI syAnmunirdAnto jitendriyaH .. 14.. niShkramya vanamAsthAya j~nAnayaj~no jitendriyaH . kAlakA~NkShI charanneva brahmabhUyAya kalpate .. 15.. abhaya.n sarvabhUtebhyo dattvA charati yo muniH . na tasya sarvabhUtebhyo bhayamutpadyate kvachit.h .. 16.. nirmAnashchAnaha~NkAro nirdvandvashChinnasa.nshayaH . naiva krudhyati na dveShTi nAnR^itaM bhAShate girA .. 17.. puNyAyatanachArI cha bhUtAnAmavihi.nsakaH . kAle prApte bhavadbhaikSha.n kalpyate brahmabhUyase .. 18.. vAnaprasthagR^ihasthAbhyA.n na sa.nsR^ijyeta karhichit.h . aj~nAtacharyA.n lipseta na chaina.n harSha Avishet.h .. 19.. adhvA sUryeNa nirdiShTaH kITavadvicharenmahIm.h . AshIryuktAni karmANi hi.nsAyuktAni yAni cha .. 20.. lokasa.ngrahayuktAni naiva kuryAnna kArayet.h . nAsachChAtreShu sajjeta nopajIveta jIvikAm.h . ativAdA.nstyajettarkAnpakSha.n ka~nchana nAshrayet.h .. 21.. na shiShyAnanubadhnIta granthAnnaivAbhyasedbahUn.h . na vyAkhyAmupayu~njIta nArambhAnArabhetkvachit.h .. 22.. avyaktali~Ngo.avyaktArtho munirunmattabAlavat.h . kavirmUkavadAtmAna.n taddR^iShTyA darshayennR^iNAm.h .. 23.. na kuryAnna vadetki~nchinna dhyAyetsAdhvasAdhu vA . AtmArAmo.anayA vR^ittyA vicharejjaDavanmuniH .. 24.. ekashcharenmahImetA.n niHsa~NgaH sa.nyatendriyaH . AtmakrIDa AtmaratirAtmavAnsamadarshanaH .. 25.. budho bAlakavatkrIDetkushalo jaDavachcharet.h . vadedunmattavadvidvAn gocharyA.n naigamashcharet.h ..26.. kShipro.avamAnito.asadbhiH pralabdho.asUyito.api vA . tADitaH sa.nniruddho vA vR^ittyA vA parihApitaH .. 27.. viShThito mUtrito vAj~nairbahudhaivaM prakampitaH . shreyaskAmaH kR^ichChragata AtmanAtmAnamuddharet.h .. 28.. saMmAnana.n parA.n hAni.n yogarddheH kurute yataH . janenAvamato yogI yogasiddhi.n cha vindati .. 29.. tathA chareta vai yogI satA.n dharmamadUShayan.h . janA yathAvamanyerangachCheyurnaiva sa~Ngatim.h .. 30.. jarAyujANDajAdInA.n vA~NmanaHkAyakarmabhiH . yuktaH kurvIta na droha.n sarvasa~NgA.nshcha varjayet.h .. 31.. kAmakrodhau tathA darpalobhamohAdayashcha ye . tA.nstu doShAnparityajya parivrAD bhayavarjitaH .. 32.. bhaikShAshana.n cha maunitva.n tapo dhyAna.n visheShataH . samyagj~nAna.n cha vairAgya.n dharmo.aya.n bhikShuke mataH .. 33.. kAShAyavAsAH satata.n dhyAnayogaparAyaNaH . grAmAnte vR^ikShamUle vA vaseddevAlaye.api vA .. 34.. bhaikSheNa vartayennitya.n naikAnnAshI bhavetkvachit.h . chittashuddhirbhavedyAvattAvannitya.n charetsudhIH .. 35.. tataH pravrajya shuddhAtmA sa.ncharedyatra kutrachit.h . bahirantashcha sarvatra sampashyanhi janArdanam.h .. 36.. sarvatra vicharenmaunI vAyuvadvItakalmaShaH . samaduHkhasukhaH kShAnto hastaprApta.n cha bhakShayet.h .. 37.. nirvaireNa samaM pashyandvijagoshvamR^igAdiShu . bhAvayanmanasA viShNuM paramAtmAnamIshvaram.h .. 38.. chinmayaM paramAnandaM brahmaivAhamiti smaran.h . j~nAtvaivaM manodaNDa.n dhR^itvA AshAnivR^itto bhUtvA AshAmbaradharo bhUtvA sarvadA manovAkkAyakarmabhiH sarvasa.nsAramutsR^ijya prapa~nchAvA~NmukhaH svarUpAnusandhAnena bhramarakITanyAyena mukto bhavatItyupaniShat.h .. iti pa~nchamopadeshaH .. 5.. atha nAradaH pitAmahamuvAcha . bhagavan tadabhyAsavashAt bhramakITanyAyavattadabhyAsaH kathamiti . tamAha pitAmahaH . satyavAgj~nAnavairAgyAbhyA.n vishiShTadehAvashiShTo vaset.h . j~nAna.n sharIra.n vairAgya.n jIvana.n viddhi shAntidAntI netre manomukhaM buddhiH kalA pa~nchavi.nshatitattvAnyavayava avasthA pa~nchamahAbhUtAni karma bhaktij~nAnavairAgya.n shAkhA jAgratsvapnasuShuptiturIyAshchaturdashakaraNAni pa~NkastambhAkArANIti . evamapi nAvamatipa~Nka.n karNadhAra iva yanteva gaja.n svabuddhyA vashIkR^itya svavyatirikta.n sarva.n kR^itaka.n nashvaramiti matvA viraktaH puruShaH sarvadA brahmAhamiti vyavaharennAnyatki~nchidveditavya.n svavyatirekeNa . jIvanmukto vasetkR^itakR^ityo bhavati . na nAhaM brahmeti vyavaharetkintu brahmAhamasmItyajasra.n jAgratsvapnasuShuptiShu . turIyAvasthAM prApya turIyAtItatva.n vrajeddivA jAgrannakta.n svapna.n suShuptamardharAtra.n gatamityekAvasthAyA.n chatasro.avasthAstvekaikakaraNAdhInAnA.n chaturdashakaraNAnA.n vyApArashchakShurAdInAm.h . chakShuSho rUpagrahaNa.n shrotrayoH shabdagrahaNa.n jihvAyA rasAsvAdana.n ghrANasya gandhagrahaNa.n vachaso vAgvyApAraH pANerAdAnaM pAdayoH sa.nchAraH pAyorutsarga upasthasyAnandagrahaNa.n tvachaH sparshagrahaNam.h . tadadhInA cha viShayagrahaNabuddhiH buddhyA buddhyati chittena chetayatyaha~NkAreNAha~Nkaroti . visR^ijya jIva etAndehAbhimAnena jIvo bhavati . gR^ihAbhimAnena gR^ihastha iva sharIre jIvaH sa.ncharati . prAgdale puNyAvR^ittirAgneyA.n nidrAlasyau dakShiNAyA.n krauryabuddhirnairR^ityAM pApabuddhiH pashchime krIDAratirvAyavyA.n gamane buddhiruttare shAntirIshAnye j~nAna.n karNikAyA.n vairAgya.n kesareShvAtmachintA ityeva.n vaktra.n j~nAtvA jIvadavasthAM prathama.n jAgraddvitIya.n svapna.n tR^itIya.n suShupta.n chaturtha.n turIya.n chaturbhirvirahita.n turIyAtItam.h . vishvataijasaprAj~nataTasthabhedaireka eva eko devaH sAkShI nirguNashcha tadbrahmAhamiti vyAharet.h . no chejjAgradavasthAyA.n jAgradAdichatasro.avasthAH svapne svapnAdichatasro.avasthAH suShupte suShuptyAdichatasro.avasthAH turIye turIyAdichatasro.avasthAH natveva.n turIyAtItasya nirguNasya . sthUlasUkShmakAraNarUpairvishvataijasaprAj~neshvaraiH sarvAvasthAsu sAkShI tveka evAvatiShThate . uta taTastho draShTA taTastho na draShTA draShTR^itvAnna draShTaiva kartR^itvabhoktR^itva aha~NkArAdibhiH spR^iShTo jIvaH jIvetaro na spR^iShTaH . jIvo.api na spR^iShTa iti chenna . jIvAbhimAnena kShetrAbhimAnaH . sharIrAbhimAnena jIvatvam.h . jIvatva.n ghaTAkAshamahAkAshava\- dvyavadhAne.asti . vyavadhAnavashAdeva ha.nsaH so.ahamiti mantreNochChvAsaniHshvAsavyapadeshenAnusandhAna.n karoti . eva.n vij~nAya sharIrAbhimAna.n tyajenna sharIrAbhimAnI bhavati . sa eva brahmetyuchyate. tyaktasa~Ngo jitakrodho laghvAhAro jitendriyaH . pidhAya buddhyA dvArANi mano dhyAne niveshayet.h .. 1.. shUnyeShvevAvakAsheShu guhAsu cha vaneShu cha . nityayuktaH sadA yogI dhyAna.n samyagupakramet.h .. 2.. AtithyashrAddhayaj~neShu devayAtrotsaveShu cha . mahAjaneShu siddhyarthI na gachChedyogavitkvachit.h .. 3.. yathainamavamanyante janAH paribhavanti cha . tathA yuktashchedyogI satA.n vartma na dUShayet.h .. 4.. vAgdaNDaH karmadaNDashcha manodaNDashcha te trayaH . yasyaite niyatA daNDAH sa tridaNDI mahAyatiH .. 5.. vidhUme cha prashAntAgnau yastu mAdhukarI.n charet.h . gR^ihe cha viprmukhyAnA.n yatiH sarvottamaH smR^itaH .. 6.. daNDabhikShA.n cha yaH kuryAtsvadharme vyasana.n vinA . yastiShThati na vairAgya.n yAti nIchayatirhi saH .. 7.. yasmingR^ihe visheSheNa labhedbhikShA.n cha vAsanAt.h . tatra no yAti yo bhUyaH sa yatirnetaraH smR^itaH .. 8.. yaH sharIrendriyAdibhyo vihIna.n sarvasAkShiNam.h . pAramArthika vij~nAna.n sukhAtmAna.n svayaMprabham.h .. 9.. paratattva.n vijAnAti so.ativarNAshramI bhavet.h . varNAshramAdayo dehe mAyayA parikalpitAH .. 10.. nAtmano bodharUpasya mama te santi sarvadA . iti yo veda vedAntaiH so.ativarNAshramI bhavet.h .. 11.. yasya varNAshramAchAro galitaH svAtmadarshanAt.h . sa varNAnAshramAnsarvAnatItya svAtmani sthitaH .. 12.. yo.atItya svAshramAnvarNAnAtmanyeva sthitaH pumAn.h . so.ativarNAshramI proktaH sarvavedArthavedibhiH .. 13.. tasmAdanyagatA varNA AshramA api nArada . AtmanyAropitAH sarve bhrAntyA tenAtmavedinA .. 14.. na vidhirna niShedhashcha varjyAvarjya kalpanA . brahmavij~nAninAmasti tathA nAnyachcha nArada .. 15.. virajya sarvabhUtebhya Aviri~nchipadAdapi . ghR^iNA.n vipAThya sarvasminputramitrAdikeShvapi .. 16.. shraddhAlurmuktimArgeShu vedAntaj~nAnalipsayA . upAyanakaro bhUtvA guruM brahmavida.n vrajet.h .. 17.. sevAbhiH paritoShyaina.n chirakAla.n samAhitaH . sadA vedAntavAkyArtha.n shruNuyAtsusamAhitaH .. 18.. nirmamo niraha~NkAraH sarvasa~NgavivarjitaH . sadA shAntyAdiyuktaH sannAtmanvAtmAnamIkShate .. 19.. sa.nsAradoShadR^iShTyaiva viraktirjAyate sadA . viraktasya tu sa.nsArAtsa.nnyAsaH syAnna sa.nshayaH .. 20.. mumukShuH paraha.nsAkhyaH sAkShAnmokShaikasAdhanam.h . abhyasedbrahmavij~nAna.n vedAntashravaNAdinA .. 21.. brahmavij~nAnalAbhAya paraha.nsa samAhvayaH . shAntidAntyAdibhiH sarvaiH sAdhanaiH sahito bhavet.h .. 22.. vedAntAbhyAsanirataH shAnto dAnto jitendriyaH . nirbhayo nirmamo nityo nirdvandvo niShparigrahaH .. 23.. jIrNakaupInavAsAH syAnmuNDI nagno.athavA bhavet.h . prAj~no vedAntavidyogI nirmamo niraha~NkR^itiH .. 24.. mitrAdiShu samo maitraH samasteShveva jantuShu . eko j~nAnI prashAntAtmA sa santarati netaraH .. 25.. gurUNA.n cha hite yuktastatra sa.nvatsara.n vaset.h . niyameShvapramAttastu yameShu cha sadAbhavet.h .. 26.. prApya chAnte tatashchaiva j~nAnayogamanuttamam.h . avirodhena dharmasya sa.ncharetpR^ithivImimAm.h .. 27.. tataH sa.nvatsarasyAnte j~nAnayogamanuttamam.h . AshramatrayamutsR^ijya prAptashcha paramAshramam.h .. 28.. anuj~nApya gurU.nshchaiva chareddhi pR^ithivImimAm.h . tyaktasa~Ngo jitakrodho laghvAhAro jitendriyaH .. 29.. dvAvimau na virajyete viparItena karmaNA . nirArambho gR^ihasthashcha kAryavA.nshchaiva bhikShukaH .. 30.. mAdyati pramadA.n dR^iShTvA surAM pItvA cha mAdyati . tasmAddR^iShTiviSha.n nArI.n dUrataH parivarjayet.h .. 31.. saMbhAShaNa.n saha strIbhirAlApaH prekShaNa.n tathA . nR^itta.n gAna.n sahAsa.n cha parivAdA.nshcha varjayet.h .. 32.. na snAna.n na japaH pUjA na homo naiva sAdhanam.h . nAgnikAryAdikArya.n cha naitasyAstIha nArada .. 33.. nArchanaM pitR^ikArya.n cha tIrthayAtrA vratAni cha . dharmAdharmAdika.n nAsti na vidhirlaukikI kriyA .. 34.. santyajetsarvakarmANi lokAchAra.n cha sarvashaH . kR^imIkITapata~NgAshcha tathA yogI vanaspatIn.h .. 35.. na nAshayedbudho jIvanparamArthamatiryatiH . nityamantarmukhaH svachChaH prashAntAtmA svapUrNadhIH .. 36.. antaHsa~NgaparityAgI loke vihara nArada . nArAjake janapade charatyekacharo muniH .. 37.. niHstutirnirnamaskAro niHsvadhAkAra eva cha . chalAchalaniketashcha yatiryAdR^ichChiko bhavedityupaniShat.h .. iti ShaShThopadeshaH .. 6.. atha yaterniyamaH kathamiti pR^iShTa.n nAradaM pitAmahaH puraskR^itya viraktaH sanyo varShAsu dhruvashIlo.aShTau mAsyekAkI charannekatra nivasedbhikShurbhayAtsAra~Ngavadekatra na tiShThesvagamananirodhagrahaNa.n na kuryAddhastAbhyA.n nadyuttaraNa.n na kuryAnna vR^ikShArohaNamapi na devotsavadarshana.n kuryAnnaikatrAshI na bAhyadevArchana.n kuryAtsvavyatirikta.n sarva.n tyaktvA madhukaravR^ittyAhAramahArankR^isho bhUtvA medovR^iddhimakurvannAjya.n rudhiramiva tyajedekatrAnna.n palalamiva gandhalepanamashuddhilepanamaiva kShAramantyajamiva vastramuchChiShTapAtramivAbhya~Nga.n strIsa~Ngamiva mitrAhlAdaka.n mUtramiva spR^ihA.n gomA.nsamiva j~nAtacharadesha.n chaNDAlavATikAmiva striyamahimiva suvarNa.n kAlakUTamiva sabhAsthala.n smashAnasthalamiva rAjadhAnI.n kumbhIpAkamiva shavapiNDavadekatrAnna.n na dehAntaradarshanaM prapa~nchavR^ittiM parityajya svadeshamutsR^ijya j~nAtacharadesha.n vihAya vismR^itapadArtha.n punaH prAptaharSha iva svamAnandamanusmara\- nsvasharIrAbhimAnadeshavismaraNaM matvA shavamiva heyamupagamya kArAgR^ihavinirmuktachoravatputrAptabandhubhavasthala.n vihAya dUrato vaset.h . ayatnena prAptamAharanbrahmapraNavadhyAnAnusandhAnaparo bhUtvA sarvakarmanirmuktaH kAmakrodhalobhamohamada\- mAtsaryAdika.n dagdhvA triguNAtItaH ShaDUrmirahitaH ShaDbhAvavikArashUnyaH . satyavAkChuchiradrohI grAma ekarAtraM pattane pa~ncharAtra.n kShetre pa~ncharAtra.n tIrthe pa~ncharAtramaniketaH sthiramatirnAnR^itavAdI girikandareShu vasedeka eva dvau vA charet.h grAma.n tribhirnagara.n chaturbhi\- rgrAmamityekashcharet.h . bhikShushchaturdashakaraNAnA.n na tatrAvakAsha.n dadyAdavichChinnaj~nAnAdvairAgyasampatti\- manubhUya matto na kashchinnAnyo vyatirikta ityAtmanyAlochya sarvataH svarUpameva pashya~njIvanmuktimavApya prArabdha\- pratibhAsanAshaparyanta.n chaturvidha.n svarUpa.n j~nAtvA dehapatanaparyanta.n svarUpAnusandhAnena vaset.h . triShavaNasnAna.n kuTIchakasya bahUdakasya dvivAra.n ha.nsasyaikavAra.n paramaha.nsasya mAnasasnAna.n turIyAtItasya bhasmasnAnamavadhUtasya vAyavyasnAna.n UrdhvapuNDra.n kuTIchakasya tripuNDraM bahUdakasya UrdhvapuNDra.n tripuNDra.n ha.nsasya bhasmoddhUlanaM paramaha.nsasya turIyAtItasya tilakapuNDramavadhUtasya na ki~nchit.h . turIyAtItAvadhUtayoH R^itukShaura.n kuTIchakasya R^itudvayakShauraM bahUdakasya na kShaura.n ha.nsasya paramaha.nsasya cha na kShauram.h . astichedayanakShauram.h . turIyAtItAvadhUtayoH na kShauram.h . kuTIchakasyaikAnnaM mAdhukaraM bahUdakasya ha.nsaparamaha.nsayoH karapAtra.n turIyAtItasya gomukha.n avadhUtasyAjagaravR^ittiH . shATidvaya.n kuTIchakasya bahUdakasyaikashATI ha.nsasya khaNDa.n digaMbaraM paramaha.nsasya ekakaupIna.n vA turIyAtItAvadhUtayo\- rjAtarUpadharatva.n ha.nsaparamaha.nsayorajina.n na tvanyeShAm.h . kuTIchakabahUdakayordevArchana.n ha.nsaparamaha.nsayo\- rmAnasArchana.n turIyAtItAvadhUtayoH sohaMbhAvanA . kuTIchakabahUdakayormantrajapAdhikAro ha.nsaparamaha.nsayo\- rdhyAnAdhikArasturIyAtItAvadhUtayorna tvanyAdhikAra\- sturIyAtItAvadhUtayormahAvAkyopadeshAdhikAraH paramaha.nsasyApi . kuTIchakabahUdakaha.nsAnA.n nAnyasyopadeshAdhikAraH. kuTIchakabahUdakayormAnuShapraNavaH ha.nsaparamaha.nsayorAntarapraNavaH turIyAtItAvadhUtayorbrahmapraNavaH . kuTIchakabahUdakayoH shravaNa.n ha.nsaparamaha.nsayormanana.n turIyAtItAvadhUtayornididhyAsaH . sarveShAmAtmanusandhAna.n vidhirityeva mumukShuH sarvadA sa.nsAratAraka.n tArakamanusmara\- ~njIvanmukto vasedadhikAravisheSheNa kaivalyaprAptyupAya\- manviShyedyatirityupaniShat.h .. iti saptamopadeshaH .. 7.. atha hainaM bhagavantaM parameShThina.n nAradaH paprachCha sa.nsAratArakaM prasanno brUhIti . tatheti parameShThI vaktumuchakrame omiti brahmeti vyaShTisamaShTiprakAreNa . kA vyaShTiH kA samaShTiH sa.nhArapraNavaH sR^iShTipraNava\- shchAntarbahishchobhayAtmakatvAttrividho brahmapraNavaH . antaHpraNavo vyAvahArikapraNavaH . bAhyapraNava ArShapraNavaH . ubhayAtmako virATpraNavaH . sa.nhArapraNavo brahmapraNava ardhamAtrApraNavaH . omitibrahma . omityekAkShara\- mantaHpraNava.n viddhi . sachAShTadhA bhidyate . akArokAramakArArdhamAtrAnAdabindukalAshaktishcheti . tatra chatvAra akArashchAyutAvayavAnvita ukAraH sahasrAvayavAnvito makAraH shatAvayavopeto.ardhamAtrA\- praNavo.anantAvayavAkAraH . saguNo virATpraNavaH sa.nhAro nirguNapraNava ubhayAtmakotpattipraNavo yathApluto virATplutaH plutasa.nhAro virATpraNavaH ShoDashamAtrAtmakaH ShaTtri.nshattattvAtItaH . ShoDashamAtrAtmakatva.n kathamityuchyate . akAraH prathamokAro dvitIyA makAra\- stR^itIyArdhamAtrA chaturthI nAdaH pa~nchamI binduH ShaShThI kalA saptamI kalAtItAShTamI shAntirnavamI shAntyatItA dashamI unmanyekAdashI manonmanI dvAdashI purI trayodashI madhyamA chaturdashI pashyantI pa~nchadashI parA . ShoDashI punashchatuHShaShTimAtrA prakR^iti\- puruShadvaividhyamAsAdyAShTAvi.nshatyuttarabhedamAtrA\- svarUpamAsAdya saguNanirguNatvamupetyaiko.api brahmapraNavaH sarvAdhAraH para.njyotireSha sarveshvaro vibhuH . sarvadevamayaH sarvaprapa~nchAdhAragarbhitaH .. 1.. sarvAkSharamayaH kAlaH sarvAgamamayaH shivaH . sarvashrutyuttamo mR^igyaH sakalopaniShanmayaH .. 2.. bhUtaM bhavyaM bhaviShyadyattrikAloditamavyayam.h . tadapyo~NkAramevAya.n viddhi mokShapradAyakam.h .. 3.. tamevAtmAnamityetadbrahmashabdena varNitam.h . tadekamamR^itamajaramanubhUya tathomiti .. 4.. sasharIra.n samAropya tanmayatva.n tathomiti . trisharIra.n tamAtmAnaM paraMbrahma vinishchinu .. 5.. paraMbrahmAnusandadhyAdvishvAdInA.n kramaH kramAt.h . sthUlatvAtsthUlabhuktvAchcha sUkShmatvAtsUkShmabhuk param.h .. 6.. aikatvAnandabhogAchcha so.ayamAtmA chaturvidhaH . chatuShpAjjAgaritaH sthUlaH sthUlapraj~no hi vishvabhuk.h .. 7.. ekonavi.nshatimukhaH sAShTA~NgaH sarvagaH prabhu . sthUlabhuk chaturAtmAtha vishvo vaishvAnaraH pumAn.h .. 8.. vishvajitprathamaH pAdaH svapnasthAnagataH prabhuH . sUkShmapraj~naH svato.aShTA~Nga eko nAnyaH para.ntapa .. 9.. sUkShmabhuk chaturAtmAtha taijaso bhUtarADayam.h . hiraNyagarbhaH sthUlo.antardvitIyaH pAda uchyate .. 10.. kAma.n kAmayate yAvadyatra supto na ka~nchana . svapnaM pashyati naivAtra tatsuShuptamapi sphuTam.h .. 11.. ekIbhUtaH suShuptasthaH praj~nAnaghanavAnsukhI . nityAnandamayo.apyAtmA sarvajIvAntarasthitaH .. 12.. tathApyAnandabhuk chetomukhaH sarvagato.avyayaH . chaturAtmeshvaraH prAj~nastR^itIyaH pAdasa.nj~nitaH .. 13.. eSha sarveshvarashchaiSha sarvaj~naH sUkShmabhAvanaH . eSho.antaryAmyeSha yoniH sarvasya prabhavApyayau .. 14.. bhUtAnA.n trayamapyetatsarvoparamabAdhakam.h . tatsuShupta.n hi yatsvapnaM mAyAmAtraM prakIrtitam.h .. 15.. chaturthashchaturAtmApi sachchidekaraso hyayam.h . turIyAvasitattvAchcha ekaikatvanusArataH .. 16.. j~nAtAnuj~nAtrananuj~nAtR^ivikalpaj~nAnasAdhanam.h . vikalpatrayamatrApi suShupta.n svapnamAntaram.h .. 17.. mAyAmAtra.n viditvaiva.n sachchidekaraso hyayam.h . vibhakto hyayamAdesho na sthUlapraj~namanvaham.h .. 18.. na sUkShmapraj~namatyanta.n na praj~na.n na kvachinmune . naivApraj~na.n nobhayataHpraj~na.n na praj~namAntaram.h .. 19.. nApraj~namapi na praj~nAghana.n chAdR^iShTameva cha . tadalakShaNamagrAhya.n yadvyavahAryamachintya\- mavyapadeshyamekAtmapratyayasAraM prapa~nchopashama.n shiva.n shAntamadvaita.n chaturthaM manyante sa brahma praNavaH sa vij~neyo nAparasturIyaH sarvatra bhAnuvanmumukShUNAmAdhAraH svaya.njyotirbrahmAkAshaH sarvadA virAjate paraMbrahmatvAdityupaniShat.h .. iti aShTamopadeshaH .. 8.. atha brahmasvarUpa.n kathamiti nAradaH paprachCha . taM hovAcha pitAmahaH kiM brahmasvarUpamiti . anyosAvanyohamasmIti ye viduste pashavo na svabhAva\- pashavastameva.n j~nAtvA vidvAnmR^ityumukhAtpramuchyate nAnyaH panthA vidyate.ayanAya . kAlaH svabhAvo niyatiryadR^ichChA bhUtAni yoniH puruSha iti chintyam.h . sa.nyoga eShA.n natvAtmabhAvA\- dAtmA hyanIshaH sukhaduHkhahetoH .. 1.. te dhyAnayogAnugatA apashyan.h devAtmashakti.n svaguNairnigUDhAm.h . yaH kAraNAni nikhilAni tAni kAlAtmayuktAnyadhitiShThatyekaH .. 2.. tamekasmi.nstrivR^ita.n ShoDashAnta.n shatArdhAra.n vi.nshapratityarAbhiH . aShTakaiH ShaDbhirvishvarUpaikapAsha.n trimArgabheda.n dvinimittaikamoham.h .. 3.. pa~nchasrotombuM pa~nchayonyugravaktrAM pa~nchaprANormiM pa~nchabuddhyAdimUlAm.h . pa~nchAvartAM pa~nchaduHkhaughavegAM pa~nchashadbhedAM pa~nchaparvAmadhImaH .. 4.. sarvAjIve sarvasa.nsthe bR^ihante tasminha.nso bhrAmyate brahmachakre . pR^ithagAtmAnaM preritAra.n cha matvA juShTastatastenAmR^itatvameti .. 5.. udgIthametatparama.n tu brahma tasmi.nstraya.n svapratiShThAkShara.n cha . atrAntara.n vedavido viditvA lInAH pare brahmaNi tatparAyaNAH .. 6.. sa.nyuktametatkSharamakShara.n cha vyaktAvyaktaM bharate vishvamIshaH . anIshashchAtmA badhyate bhoktR^ibhAvA\- jj~nAtvA devaM muchyate sarvapAshaiH .. 7.. j~nAj~nau dvAvajAvIshanIshAvajA hyekA bhoktR^ibhogArthayuktA . anantashchAtmA vishvarUpo hyakartA traya.n yadA vindate brahmametat.h .. 8.. kSharaM pradhAnamamR^itAkShara.n haraH kSharAtmAnAvIshate deva ekaH . tasyAbhidhyAnAdyojanAttattvabhAvA\- dbhUyashchAnte vishvamAyAnivR^ittiH .. 9.. j~nAtvA devaM muchyate sarvapAshaiH kShINaiH kleshairjanmamR^ityuprahANiH . tasyAbhidhyAnAttR^itaya.n dehabhede vishvaishvarya.n kevala AtmakAmaH .. 10.. etajj~neya.n nityamevAtmasa.nsthaM nAtaH para.n veditavya.n hi ki~nchit.h . bhoktA bhogyaM preritAra.n cha matvA sarvaM prokta.n trividhaM brahmametat.h .. 11.. AtmavidyA tapomUla.n tadbrahmopaniShatparam.h . ya eva.n viditvA svarUpamevAnuchintaya.n\- statra ko mohaH kaH shoka ekatvamanupashyataH .. 12.. tasmAvirADbhUtaM bhavyaM bhaviShyadbhavatyanashvarasvarUpam.h . aNoraNIyAnmahato mahIyA\- nAtmAsya jantornihito guhAyAm.h . tamakratuM pashyati vItashoko dhAtuHprasAdAnmahimAnamIsham.h .. 13.. apANipAdo javano grahItA pashyatyachakShuH sa shruNotyakarNaH . sa vetti vedya.n na cha tasyAsti vettA tamAhuragryaM puruShaM mahAntam.h .. 14.. asharIra.n sharIreShvanavastheshvavasthitam.h . mahAnta.n vibhumAtmAnaM matvA dhIro na shochati .. 15.. sarvasya dhAtAramachintyashaktiM sarvAgamAntArthavisheShavedyam.h . parAtparaM parama.n veditavyaM sarvAvasAne sakR^idveditavyam.h .. 16.. kaviM purANaM puruShottamottamaM sarveshvara.n sarvadevairupAsyam.h . anAdi madhyAntamanantamavyayaM shivAchyutAmbhoruhagarbhabhUdharam.h .. 17.. svenAvR^ita.n sarvamidaM prapa~nchaM pa~nchAtmakaM pa~nchasu vartamAnam.h . pa~nchIkR^itAnantabhavaprapa~nchaM pa~nchIkR^itasvAvayavairasa.nvR^itam.h . parAtpara.n yanmahato mahAntaM svarUpatejomayashAshvata.n shivam.h .. 17.. nAvirato dushcharitAnnAshAnto nAsamAhitaH . nAshAntamanaso vApi praj~nAnenainamApnuyAt.h .. 18.. nAntaHpraj~na.n na bahiHpraj~na.n na sthUla.n nAsthUla.n na j~nAna.n nAj~nAna.n nobhayataHpraj~namagrAhya\- mavyavahArya.n svAntaHsthitaH svayameveti ya eva.n veda sa mukto bhavati sa mukto bhavatItyAha bhagavAnpitAmahaH . svasvarUpaj~naH parivrAT parivrADekAkI charati bhayatrastasAra~NgavattiShThati . gamanavirodha.n na karoti . svasharIravyatirikta.n sarva.n tyaktvA ShTpadavR^ittyA sthitvA svarUpAnusandhAna.n kurvansarvamananyabuddhyA svasminneva mukto bhavati . sa parivrAT sarvakriyAkArakanivartako gurushiShyashAstrAdivinirmuktaH sarvasa.nsAra.n visR^ijya chAmohitaH parivrAT katha.n nirdhanikaH sukhI dhanavA\- ~nj~nAnAj~nAnobhayAtItaH sukhaduHkhAtItaH svaya.njyotiprakAshaH sarvavedyaH sarvaj~naH sarvasiddhidaH sarveshvaraH so.ahamiti . tadviShNoH paramaM pada.n yatra gatvA na nivartante yoginaH . sUryo na tatra bhAti na shashA~Nko.api na sa punarAvartate na sa punarAvartate tatkaivalyamityupaniShat.h .. iti navamopadeshaH .. 9.. AUM bhadra.n karNebhiH shruNuyAma devA . bhadraM pashyemAkShabhiryajatrAH . sthiraira~NgaistuShTuvA{\m+}sastanUbhiH . vyashema devahita.n yadAyuH . svasti na indro vR^iddhashravAH . svasti naH pUShA vishvavedAH . svasti nastArkShyo ariShTanemiH . svasti no bR^ihaspatirdadhAtu .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. .. iti nAradaparivrAjakopaniShatsamAptA .. ## Encoded by Sunder Hattangadi (sunderh@hotmail.com) \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}