% Text title : praNavopaniShat 2 % File name : praNavopaniShat2.itx % Category : upanishhat, vedanta, deities\_misc % Location : doc\_upanishhat % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : aprakAshitA upaniShadaH % Latest update : October 18, 2017 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Pranavopanishad 2 ..}## \itxtitle{.. praNavopaniShat 2 ..}##\endtitles ## brahma ha vai brahmANaM puShkare puShkare sasR^ije | sa khalu brahmA sR^iShTashchintAmApede | kenAhamekenAkShareNa sarvAMshcha kAmAn sarvAMshcha lokAn sarvAMshcha devAn sarvAMshcha vedAn sarvAMshcha yaj~nAn sarvAMshcha shabdAn sarvAMshcha vyuShTIH sarvANi cha bhUtAni sthAvaraja~NgamAnyanubhaveyamiti | sa brahmacharyamacharat | sa omityetadakSharamapashyat | vivarNaM chaturmAtraM sarvavyApi sarvavibhvayAtayAmabrahma brAhmIM vyAhR^itiM brahmadaivataM tathA sarvAMshcha kAmAn sarvAMshcha lokAn sarvAMshcha devAn sarvAMshcha vedAn sarvAMshcha yaj~nAn sarvAMshcha shabdAn sarvAMshcha vyuShTIH sarvANi cha bhUtAni sthAvaraja~NgamAnyanvabhavat | tasya prathamena varNenApasnehashchAnvabhavat | tasya dvitIyena varNena tejo jyotIMShyanvabhavat | tasya prathamayA svaramAtrayA pR^ithivImagnimoShadhivanaspatInR^igvedaM bhUriti vyAhR^itirgAyatraM ChandastrivR^itaM stomaM prAchIM dishaM vasantamR^ituM vAchamadhyAtmaM jihvAM rasamitIndriyANyanvabhavat | tasya dvitIyayA svaramAtrayAntarikShaM vAyuM yajurvedaM bhuva iti vyAhR^itiM traiShTubhaM ChandaH pa~nchadashaM stomaM pratIchIM dishaM grIShmamR^ituM prANamadhyAtmaM nAsike gandhaghrANamitIndriyANyanvabhavat | tasya tR^itIyayA svaramAtrayA divamAdityaM sAmavedaM svaritivyAhR^itiM jAgataM ChandaH saptadashaM stomabhudIchIM dishaM varShartuM jyotiradhyAtmaM chakShuShI darshanamitIndriyaNayanvabhavat | tasya vakAramAtrayA yashchandramasamatharvavedaM nakShatrANyomiti svamAtmAnaM janaditya~NgirasAmAnuShTubhaM ChandaH ekaviMshaM stomaM dakShiNAM dishaM sharadamR^ituM mano.adhyAtmaM j~nAnaM j~neyamitIndriyANyanvabhavat | tasya makArashrutyetihAsapurANaM vAkovAkyagAthAnArAshaMsIrupaniShadonushAsamAnAnAmiti vR^idhatkaradruhanmahattachChamomiti vyAhR^itIH svarashamyanAnAtantrIsvaranR^ityagItavAditrANyanvabhavachchaitrarathaM daivataM vaidyutaM jyotirbArhataM ChandastR^iNavattrayastriMshastomau dhruvAmUrdhvAM dishaM hemantashishirAvR^itU shrotramadhyAtmaM shabdashravaNamitIndriyANyanvabhavat | saiShaikAkShara R^igbrahmaNastapaso.agre prAdurbabhUva | brahma vedasyAtharvaNaM shukramata eva mantrAH prAdurbabhUvuH | sa tu khalu mantrANAM tapasA shushrUShAnadhyAyAdhyanena yadUnaM cha variShThaM cha yAtayAmaM cha karoti | tathApyatharvaNaM tejasA pratyApyAyayenmantrAshcha mAmabhimukhIbhaveyurgarbhA iva mAtaramabhijighAMsuH parastAdo~NkAraprayuktayaitayaiva tadR^ichA pratyApyAyayedeSha yaj~nasya purastAdyujyata eShA pashchAt sarvata etayA yaj~nastapate tadapyetadR^ichoktaM \ldq{}yA purastAdyu~njata R^icho.akShare parame vyomanniti\rdq{} | tadetadakSharaM brAhmaNo yaM kAmamichChet trirAtropoShitaH prA~Nmukho vAgyato barhipyupavishya sahasraM R^icha Avartayet sidhyantyasyArthAH sarvakarmANi cheti brAhmaNam || vasordvArANAmindranagaraM tadasurAH paryavArayanta | te devA bhItA Asan | ka imAnasurAn haniShyatIti | tamo~NkAraM brahmaNaH putraM jyeShThaM dadR^ishuste tamabruvan | bhavatA mukhyenemAnasurAn jayemeti | sa hovAcha kiM me pratIvAho bhaviShyatIti | varaM vR^iNIShveti | vR^iNa iti | sa varamavR^iNIta | \ldq{}na mAmanIrayitvA brAhmaNA brahma vadeyuryadi vadeyurabrahma tatsyAt\rdq{} iti | tatheti te devA devayajanasyottarArdhe.araiH saMyattA AsaMstAno~NkAreNAgnIdhrIyA devA asurAn parAbhAvayanta | tadyatparAbhAvayanta tasmAdo~NkAraH pUrvamuchchAryate | yo ha vA etamo~NkAraM na vedAvashyaHsyAdityatha ya evaM veda brahmavashaH syAditi tasmAdo~NkAra R^igbhavati yajuShi yajuH sAmni sAma sUtre sUtraM brAhmaNe brAhmaNaM shloke shlokaH praNave praNava iti brAhmaNam || o~NkAraM pR^ichChAmaH ko dhAtuH kiM prAtipadikaM kiM nAmAkhyAtaM kiM li~NgaM kiM cha vachanaM kA vibhaktiH kaH pratyayaH kaH svaraH upasargo nipAtaH kiM vai vyAkaraNaM ko vikAraH ko vikArI katimAtraH kativarNaH katyakSharaH katipadaH kaH saMyogaH kiM sthAnAnupradAnakaraNaM shikShakAH kimuchchArayanti kiM ChandaH ko varNa iti pUrve prashnAH | athottare mantrAH | kalpo brAhmaNaM R^ig yajuH sAma | kasmAdbrahmavAdina o~NkAramAditaH kurvanti | kiM daivataM kiM jyotiShaM kiM niruktaM kiM sthAnaM kA prakR^itiH kimadhyAtmamiti ShaTtriMshatprashnAH pUrvottarANAM trayo vargA dvAdasha ekAshatairo~NkAraM vyAkhyAsyAmaH || indraH prajApatimapR^ichChat bhagavannabhyastUya pR^ichChAmIti | pR^ichCha vatsetyabravIt | kimayamo~NkAraH kasya putraH kiM chaitachChandaH kiM chaitadvarNaH kiM chaitadbrahmA brahma sampadyate | tasmAdvaitamo~NkAraM pUrvamAlobhasvaritodAtta ekAkShara o~NkAra R^igvede traisvaryodAtta ekAkShara o~NkAro yajurvede dIrghaplutodAtta ekAkShara o~NkAraH sAmavede hrasvodAtta ekAkSharaH ukAro.atharvavede.anudAttodAttadvipada a u ityardhachatasro mAtrA makAre vya~njanamityAhuH | yA sA prathamA mAtrA brahmadaivatyA raktA varNena yastAM dhyAyate nityaM sa gachChedbrAhmaM padam | yA sA dvitIyA mAtrA viShNudaivatyA kR^iShNA varNena yastAM dhyAyate nityaM sa gachChedvaiShNavaM padam | yA sA tR^itIyA mAtrA IshAnadaivatyA kapilA varNena yastAM dhyAyate nityaM sa gachChedaishAnaM padam | yA sArdhachaturthI mAtrA sarvadaivatyA vyaktIbhUtA svaM vicharati shuddhasphaTikasannibhA varNena yastAM dhyAyate nityaM sa gachChet padamanAmakam | o~NkArasyotpattiM vipro yo na jAnAti tatpunarupanayanaM tasmAdbrAhmaNavachanamAdartavyam | yathA lAtavyo gotro brAhmaNaH | putro gAyatraM ChandaH shuklo varNaH | puMso vatso rudro devatA | o~NkAro vedAnAM uttaropaniShadaM vyAkhyAsyAmaH | ko dhAturityApterdhAturavatimapyeke | rUpasAmAnyAdyarthasAmAnyAnyanyadIyastasmAdApero~NkAraH sarvamApnotItyarthaH | kR^idantamarthavatprAtipadikamadarshanaM pratyayasya nAma sampadyate | nipAteShu chainaM vaiyyAkaraNA ukShattaM samAmananti | tadavyayIbhUtamanvarthavAchI shabdo na vyeti kadAchaneti | sadR^ishaM triShu li~NgeShu sarvAsu cha vibhaktiShu | vachaneShu cha sarveShu yanna vyeti tadavyayam || ko vikArI chyavate prakAraNamApnotirAkArapakArau vikAryau AditaH okAro vikriyate | dvitIyo makAra evaM dvivarNa ekAkShara omityo~NkAro nirvR^ittaH | katimAtra ityAdestisro mAtrAH abhyAdhAne hi plavate | makArashchaturthI kiM sthAnamityubhAvoShThau sthAnamAdhAnakaraNI cha dviHsthAnaM sandhyakSharamavarNaleshaH kaNThyo yathoktasheShaH pUrvo vivR^ittakaraNasthitashcha dvitIyaH spR^iShTakaraNasthitashcha | nAyaM yoge vidyuta AkhyAtopasargAnudAttaH svaritali~NgavibhaktivachanAni cha sa~nchChinnAdhyAyina AchAryAH pUrve babhUbuH | shravaNAdevaM pratipadyante | na kAraNaM prayachChantyathAparapakShIyANAM kaviH pa~nchAlachaNDaH paripR^ichChako babhUvAMbuH pR^ithagudgIthadoShAn bhavanto bruvantviti | tadvAchyupalakShayet varNAkSharapadA~Nkasho vibhaktyAmR^iShiniShevitAmiti vAchaM stuvanti | tasmAt kAraNaM brUmo varNAnAmayamidaM bhaviShyatIti ShaDa~NgavidastattayAdhImahi | kiM Chanda iti | gAyatraM hi Chando gAyatrI devAnAmekAkSharA shvetavarNA cha vyAkhyAtA | dvau dvAdashakau vargAvetadvai vyAkaraNaM dhAtvarthavachanaM shaikShaM Chando vachanaM chAthottarau dvau dvAdashakau vargau vedarahasikI ##(##?##)## vyAkhyAtA mantrakalpo brAhmaNamR^igyajuHsAmAtharvANyeShA vyAhR^itishchaturNAM vedAnAmAnupUrvyeNa | oM bhUrbhuvassuvariti vyAhR^itayaH || asamIkShya pravalhitAni shrUyante dvAparAdAvR^iShINAmekadesho doShayatIha chintAmApede | tribhiH somaH pAtavyaH samAptamiva bhavati | tasmAdR^igyajussAmAnyapakrAntatejAMsyAsaMstatra maharShayaH paridevayA~nchakrira | mahachChokabhayaM prAptAH smo na chaitasarvaiH samabhihitaM te vayaM bhagavantamevopadhAvAma | sarveShAmeva sharma bhavAniti | te tathetyuktvA tUShNImatiShThannAnupasannebhya ityupopasIdAmeti nIchairbabhUbuH | sa ebhya upanIya provAcha | mAmikAmeva vyAhR^itimAditaH kR^iNudhvamityevaM mAmakA adhIyante | nartte bhR^igva~NgirovidbhyaH somaH pAtavya R^itvijaH parAbhavanti | yajamAno rajasApadhvasyati shrutishchApadhvastApatiShThatItyevamevottarottarAdyogAllokaM tokaM prashAdhvamityevaM pratApo na parAbhaviShyatIti | tathAha bhagavanniti pratipedire ApyAyayaMste tathA vItashokabhayA babhUvuH | tasmAdbrahmavAdina o~NkAramAditaH kurvanti || kiM daivatamityR^ichAmagnirdaivataM tadeva jyotirgAyatraM ChandaH pR^ithivI sthAnaM \ldq{}agnimIDe purohitaM yaj~nasya devamR^itvijam | hotAraM ratnadhAtamam |\rdq{} ityevamAdiM kR^itvA R^igvedamadhIyate | yajuShAM vAyurdaivataM tadeva jyotistraiShTubhaM Chando.antarikShaM sthAnaM \ldq{}iShe tvorje tvA vAyavaH sthopAyavaH stha devo vaH savitA prArpayatu shreShThatamAya karmaNe\rdq{} ityevamAdiM kR^itvA yajurvedamadhIyate | sAmnAdityo daivataM tadeva jyotirjAgataM Chando dyauH sthAnaM \ldq{}agna AyAhi vItaye gR^iNAno havyadAtaye | nihotA satsi barhiShi |\rdq{} ityevamAdiM kR^itvA sAmavedamadhIyate | atharvaNAM chandramA daivataM tadeva jyotiH sarvANi ChandAMsyApaH sthAnaM \ldq{}shanno devIrabhiShTaye\rdq{} ityevamAdiM kR^itvA atharvavedamadhIyate | adbhyaH sthAvaraja~Ngamo bhUtagrAmaH sambhavati | tasmAt sarvamApomayaM bhUtaM sarvaM bhR^igva~NgiromayaM antaraite trayo vedA bhR^igUna~NgirasaH shritA ityabiti prakR^itirapAmo~NkAreNa chaitasmAdvyAsaH || iti praNavopaniShat (2) samAptA | ## Proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}