% Text title : Yogakundalini Upanishad % File name : yogakund.itx % Category : upanishhat, yoga % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic tradition % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi, PSA Easwaran % Description-comments : 86 / 108; Krishna Yajurveda - Yoga upanishad % Latest update : August 20, 2000, December 9, 2017 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Yogakundalini Upanishad ..}## \itxtitle{.. yogakuNDalinyupaniShat ..}##\endtitles ## yogakuNDalyupaniShadyogasiddhihR^idAsanam | nirvisheShabrahmatattvaM svamAtramiti chintaye || AUM saha nAvavatu saha nau bhunaktu saha vIryaM karavAvahai | tejasvinAvadhItamastu mA vidviShAvahai || AUM shAntiH shAntiH shAntiH || hariH AUM || hetudvayaM hi chittasya vAsanA cha samIraNaH | tayorvinaShTa ekasmiMstaddvAvapi vinashyataH || 1|| tayorAdau samIrasya jayaM kuryAnnaraH sadA | mitAhArashchAsanaM cha shaktishchAlastR^itIyakaH || 2|| eteShAM lakShaNaM vakShye shR^iNu gautama sAdaram | susnigdhamadhurAhArashchaturthAMshavivarjitaH || 3|| bhujyate shivasamprItyai mitAhAraH sa uchyate | AsanaM dvividhaM proktaM padmaM vajrAsanaM tathA || 4|| Urvorupari cheddhatte ubhe pAdatale yathA | padmAsanaM bhavedetatsarvapApapraNAshanam || 5|| vAmA~NghrimUlakandAdho hyanyaM tadupari kShipet | samagrIvashiraHkAyo vajrAsanamitIritam || 6|| kuNDalyeva bhavechChaktistAM tu sa~nchAlayedbudhaH | svasthAnAdAbhruvormadhyaM shaktichAlanamuchyate || 7|| tatsAdhane dvayaM mukhyaM sarasvatyAstu chAlanam | prANarodhamathAbhyAsAdR^ijvI kuNDalinI bhavet || 8|| tayorAdau sarasvatyAshchAlanaM kathayAmi te | arundhatyeva kathitA purAvidbhiH sarasvatI || 9|| yasyAH sa~nchAlanenaiva svayaM chalati kuNDalI | iDAyAM vahati prANe baddhvA padmAsanaM dR^iDham || 10|| dvAdashA~NguladairghyaM cha ambaraM chatura~Ngulam | vistIrya tena tannADIM veShTayitvA tataH sudhIH || 11|| a~NguShThatarjanIbhyAM tu hastAbhyAM dhArayeddhR^iDham | svashaktyA chAlayedvAme dakShiNena punaHpunaH || 12|| muhUrtadvayaparyantaM nirbhayAchchAlayetsudhIH | UrdhvamAkarShayetki~nchitsuShumnAM kuNDalIgatAm || 13|| tena kuNDalinI tasyAH suShumnAyA mukhaM vrajet | jahAti tasmAtprANo.ayaM suShumnAM vrajati svataH || 14|| tunde tu tAnaM kuryAchcha kaNThasa~Nkochane kR^ite | sarasvatyAM chAlanena vakShasashchordhvago marut || 15|| sUryeNa rechayedvAyuM sarasvatyAstu chAlane | kaNThasa~NkochanaM kR^itvA vakShasashchordhvago marut || 16|| tasmAtsa~nchAlayennityaM shabdagarbhAM sarasvatIm | yasyAH sa~nchAlanenaiva yogI rogaiH pramuchyate || 17|| gulmaM jalodaraH plIhA ye chAnye tundamadhyagAH | sarve te shaktichAlena rogA nashyanti nishchayam || 18|| prANarodhamathedAnIM pravakShyAmi samAsataH | prANashcha dahano vAyurAyAmaH kumbhakaH smR^itaH || 19|| sa eva dvividhaH proktaH sahitaH kevalastathA | yAvatkevalasiddhiH syAttAvatsahitamabhyaset || 20|| sUryojjAyI shItalI cha bhastrI chaiva chaturthikA | bhedaireva samaM kumbho yaH syAtsahitakumbhakaH || 21|| pavitre nirjane deshe sharkarAdivivarjite | dhanuHpramANaparyante shItAgnijalavarjite || 22|| pavitre nAtyuchchanIche hyAsane sukhade sukhe | baddhapadmAsanaM kR^itvA sarasvatyAstu chAlanam || 23|| dakShanADyA samAkR^iShya bahiShThaM pavanaM shanaiH | yatheShTaM pUrayedvAyuM rechayediDayA tataH || 24|| kapAlashodhane vApi rechayetpavanaM shanaiH | chatuShkaM vAtadoShaM tu kR^imidoShaM nihanti cha || 25|| punaH punaridaM kAryaM sUryabhedamudAhR^itam | mukhaM saMyamya nADibhyAmAkR^iShya pavanaM shanaiH || 26|| yathA lagati kaNThAttu hR^idayAvadhi sasvanam | pUrvavatkumbhayetprANaM rechayediDayA tataH || 27|| shIrShoditAnalaharaM galashleShmaharaM param | sarvarogaharaM puNyaM dehAnalavivardhanam || 28|| nADIjalodaraM dhAtugatadoShavinAshanam | gachChatastiShThataH kAryamujjAyyAkhyaM tu kumbhakam || 29|| jihvayA vAyumAkR^iShya pUrvavatkumbhakAdanu | shanaistu ghrANarandhrAbhyAM rechayedanilaM sudhIH || 30|| gulmaplIhAdikAndoShAnkShayaM pittaM jvaraM tR^iShAm | viShANi shItalI nAma kumbhako.ayaM nihanti cha || 31|| tataH padmAsanaM baddhvA samagrIvodaraH sudhIH | mukhaM saMyamya yatnena prANaM ghrANena rechayet || 32|| yathA lagati kaNThAttu kapAle sasvanaM tataH | vegena pUrayetki~nchidhR^itpadmAvadhi mArutam || 33|| punarvirechayettadvatpUrayechcha punaH punaH | yathaiva lohakArANAM bhastrA vegena chAlyate || 34|| tathaiva svasharIrasthaM chAlayetpavanaM shanaiH | yathA shramo bhaveddehe tathA sUryeNa pUrayet || 35|| yathodaraM bhavetpUrNaM pavanena tathA laghu | dhArayannAsikAmadhyaM tarjanIbhyAM vinA dR^iDham || 36|| kumbhakaM pUrvavatkR^itvA recheyediDayAnilam | kaNThotthitAnalaharaM sharIrAgnivivardhanam || 37|| kuNDalIbodhakaM puNyaM pApaghnaM shubhadaM sukham | brahmanADImukhAntasthakaphAdyargalanAshanam || 38|| guNatrayasamudbhUtagranthitrayavibhedakam | visheSheNaiva kartavyaM bhastrAkhyaM kumbhakaM tvidam || 39|| chaturNAmapi bhedAnAM kumbhake samupasthite | bandhatrayamidaM kAryaM yogibhirvItakalmaShaiH || 40|| prathamo mUlabandhastu dvitIyoDDIyaNAbhidhaH | jAlandharastR^itIyastu teShAM lakShaNamuchyate || 41|| adhogatimapAnaM vai UrdhvagaM kurute balAt | Aku~nchanena taM prAhurmUlabandho.ayamuchyate || 42|| apAne chordhvage yAte samprApte vahnimaNDale | tato.analashikhA dIrghA vardhate vAyunA.a.ahatA || 43|| tato yAtau vahnyapAnau prANamuShNasvarUpakam | tenAtyantapradIptena jvalano dehajastathA || 44|| tena kuNDalinI suptA santaptA samprabudhyate | daNDAhatabhuja~NgIva niHshvasya R^ijutAM vrajet || 45|| bilapraveshato yatra brahmanADyantaraM vrajet | tasmAnnityaM mUlabandhaH kartavyo yogibhiH sadA || 46|| kumbhakAnte rechakAdau kartavyastUDDiyANakaH | bandho yena suShumnAyAM prANastUDDIyate yataH || 47|| tasmAduDDIyaNAkhyo.ayaM yogibhiH samudAhR^itaH | sati vajrAsane pAdau karAbhyAM dhArayeddR^iDham || 48|| gulphadeshasamIpe cha kandaM tatra prapIDayet | pashchimaM tAnamudare dhArayed\-hR^idaye gale || 49|| shanaiH shanairyadA prANastundasandhiM nigachChati | tundadoShaM vinirdhUya kartavyaM satataM shanaiH || 50|| pUrakAnte tu kartavyo bandho jAlandharAbhidhaH | kaNThasa~NkocharUpo.asau vAyumArganirodhakaH || 51|| adhastAtku~nchanenAshu kaNThasa~Nkochane kR^ite | madhye pashchimatAnena syAtprANo brahmanADigaH || 52|| pUrvoktena krameNaiva samyagAsanamAsthitaH | chAlanaM tu sarasvatyAH kR^itvA prANaM nirodhayet || 53|| prathame divase kAryaM kumbhakAnAM chatuShTayam | pratyekaM dashasa~NkhyAkaM dvitIye pa~nchabhistathA || 54|| vishatyalaM tR^itIye.ahni pa~nchavR^iddhyA dine dine | kartavyaH kumbhako nityaM bandhatrayasamanvitaH || 55|| divA suptirnishAyAM tu jAgarAdatimaithunAt | bahusa~NkramaNaM nityaM rodhAnmUtrapurIShayoH || 56|| viShamAshanadoShAchcha prayAsaprANachintanAt | shIghramutpadyate rogaH stambhayedyadi saMyamI || 57|| yogAbhyAsena me roga utpanna iti kathyate | tato.abhyAsaM tyajedevaM prathamaM vighna uchyate || 58|| dvitIyaM saMshayAkhyaM cha tR^itIyaM cha pramattatA | AlasyAkhyaM chaturthaM cha nidrArUpaM tu pa~nchamam || 59|| ShaShThaM tu viratirbhrAntiH saptamaM parikIrtitam | viShamaM chAShTamaM chaiva anAkhyaM navamaM smR^itam || 60|| alabdhiryogatattvasya dashamaM prochyate budhaiH | ityetadvighnadashakaM vichAreNa tyajedbudhaH || 61|| prANAbhyAsastataH kAryo nityaM sattvasthayA dhiyA | suShumnA lIyate chittaM tathA vAyuH pradhAvati || 62|| shuShke male tu yogI cha syAdgatishchalitA tataH | adhogatimapAnaM vai UrdhvagaM kurute balAt || 63|| Aku~nchanena taM prAhurmUlabandho.ayamuchyate | apAnashchordhvago bhUtvA vahninA saha gachChati || 64|| prANasthAnaM tato vahniH prANApAnau cha satvaram | militvA kuNDalIM yAti prasuptA kuNDalAkR^itiH || 65|| tenAgninA cha santaptA pavanenaiva chAlitA | prasArya svasharIraM tu suShumnA vadanAntare || 66|| brahmagranthiM tato bhittvA rajoguNasamudbhavam | suShumnA vadane shIghraM vidyullekheva saMsphuret || 67|| viShNugranthiM prayAtyuchchaiH satvaraM hR^idi saMsthitA | UrdhvaM gachChati yachchAste rudragranthiM tadudbhavam || 68|| bhruvormadhye tu saMbhidya yAti shItAMshumaNDalam | anAhatAkhyaM yachchakraM dalaiH ShoDashabhiryutam || 69|| tatra shItAMshusa~njAtaM dravaM shoShayati svayam | chalite prANavegena raktaM pItaM ravergrahAt || 70|| yAtenduchakraM yatrAste shuddhashleShmadravAtmakam | tatra siktaM grasatyuShNaM kathaM shItasvabhAvakam || 71|| tathaiva rabhasA shuklaM chandrarUpaM hi tapyate | UrdhvaM pravahati kShubdhA tadaivaM bhramatetarAm || 72|| tasyAsvAdavashAchchittaM bahiShThaM viShayeShu yat | tadeva paramaM bhuktvA svasthaH svAtmarato yuvA || 73|| prakR^ityaShTakarUpaM cha sthAnaM gachChati kuNDalI | kroDIkR^itya shivaM yAti kroDIkR^itya vilIyate || 74|| ityadhordhvarajaH shuklaM shive tadanu mArutaH | prANApAnau samau yAti sadA jAtau tathaiva cha || 75|| bhUte.alpe chApyanalpe vA vAchake tvativardhate | dhavayatyakhilA vAtA agnimUShAhiraNyavat || 76|| AdhibhautikadehaM tu Adhidaivikavigrahe | deho.ativimalaM yAti chAtivAhikatAmiyAt || 77|| jADyabhAvavinirmuktamamalaM chinmayAtmakam | tasyAtivAhikaM mukhyaM sarveShAM tu madAtmakam || 78|| jAyAbhavavinirmuktiH kAlarUpasya vibhramaH | iti taM svasvarUpA hi matI rajjubhuja~Ngavat || 79|| mR^iShaivodeti sakalaM mR^iShaiva pravilIyate | raupyabuddhiH shuktikAyAM strIpuMsorbhramato yathA || 80|| piNDabrahmANDayoraikyaM li~NgasUtrAtmanorapi | svApAvyAkR^itayoraikyaM svaprakAshachidAtmanoH || 81|| shaktiH kuNDalinI nAma bisatantunibhA shubhA | mUlakandaM phaNAgreNa dR^iShTvA kamalakandavat || 82|| mukhena puchChaM sa.ngR^ihya brahmarandhrasamanvitA | padmAsanagataH svastho gudamAku~nchya sAdhakaH || 83|| vAyumUrdhvagataM kurvankumbhakAviShTamAnasaH | vAyvAghAtavashAdagniH svAdhiShThAnagato jvalan || 84|| jvalanAghAtapavanAghAtorUnnidrito.ahirAT | brahmagranthiM tato bhittvA viShNugranthiM bhinattyataH || 85|| rudragranthiM cha bhittvaiva kamalAni bhinatti ShaT | sahasrakamale shaktiH shivena saha modate || 86|| saivAvasthA parA j~neyA saiva nirvR^itikAriNI iti || iti prathamo.adhyAyaH || 1|| athAhaM sampravakShyAmi vidyAM khecharisa.nj~nikAm | yathA vij~nAnavAnasyA loke.asminnajaro.amaraH || 1|| mR^ityuvyAdhijarAgrasto dR^iShTvA vidyAmimAM mune | buddhiM dR^iDhatarAM kR^itvA khecharIM tu samabhyaset || 2|| jarAmR^ityugadaghno yaH khecharIM vetti bhUtale | granthatashchArthatashchaiva tadabhyAsaprayogataH || 3|| taM mune sarvabhAvena guruM matvA samAshrayet | durlabhA khecharI vidyA tadabhyAso.api durlabhaH || 4|| abhyAsaM melanaM chaiva yugapannaiva sidhyati | abhyAsamAtraniratA na vindante ha melanam || 5|| abhyAsaM labhate brahma~njanmajanmAntare kvachit | melanaM tu janmanAM shatAnte.api na labhyate || 6|| abhyAsaM bahujanmAnte kR^itvA tadbhAvasAdhitam | melanaM labhate kashchidyogI janmAntare kvachit || 7|| yadA tu melanaM yogI labhate guruvaktrataH | tadA tatsiddhimApnoti yaduktA shAstrasantatau || 8|| granthatashchArthatashchaiva melanaM labhate yadA | tadA shivatvamApnoti nirmuktaH sarvasaMsR^iteH || 9|| shAstraM vinApi saMboddhuM guravo.api na shaknuyuH | tasmAtsudurlabhataraM labhyaM shAstramidaM mune || 10|| yAvanna labhyate shAstraM tAvadgAM paryaTedyatiH | yadA saMlabhyate shAstraM tadA siddhiH kare sthitA || 11|| na shAstreNa vinA siddhirdR^iShTA chaiva jagattraye | tasmAnmelanadAtAraM shAstradAtAramachyutam || 12|| tadabhyAsapradAtAraM shivaM matvA samAshrayet | labdhvA shAstramidaM mahyamanyeShAM na prakAshayet || 13|| tasmAtsarvaprayatnena gopanIyaM vijAnatA | yatrAste cha gururbrahmandivyayogapradAyakaH || 14|| tatra gatvA cha tenoktavidyAM sa.ngR^ihya khecharIm | tenoktaH samyagabhyAsaM kuryAdAdAvatandritaH || 15|| anayA vidyayA yogI khecharIsiddhibhAgbhavet | khecharyA khecharIM yu~njankhecharIbIjapUrayA || 16|| khecharAdhipatirbhUtvA khechareShu sadA vaset | khecharAvasathaM vahnimambumaNDalabhUShitam || 17|| AkhyAtaM khecharIbIjaM tena yogaH prasidhyati | somAMshanavakaM varNaM pratilomena choddharet || 18|| tasmAttryaMshakamAkhyAtamakSharaM chandrarUpakam | tasmAdapyaShTamaM varNaM vilomena paraM mune || 19|| tathA tatparamaM viddhi tadAdirapi pa~nchamI | indoshcha bahubhinne cha kUTo.ayaM parikIrtitaH || 20|| gurUpadeshalabhyaM cha sarvayogaprasiddhidam | yattasya dehajA mAyA niruddhakaraNAshrayA || 21|| svapne.api na labhettasya nityaM dvAdashajapyataH | ya imAM pa~ncha lakShANi japedapi suyantritaH || 22|| tasya shrIkhecharIsiddhiH svayameva pravartate | nashyanti sarvavighnAni prasIdanti cha devatAH || 23|| valIpalitanAshashcha bhaviShyati na saMshayaH | evaM labdhvA mahAvidyAmabhyAsaM kArayettataH || 24|| anyathA klishyate brahmanna siddhiH khecharIpathe | yadabhyAsavidhau vidyAM na labhedyaH sudhAmayIm || 25|| tataH saMmelakAdau cha labdhvA vidyAM sadA japet | nAnyathA rahito brahmanna ki~nchitsiddhibhAgbhavet || 26|| yadidaM labhyate shAstraM tadA vidyAM samAshrayet | tatastadoditAM siddhimAshu tAM labhate muniH || 27|| tAlumUlaM samutkR^iShya saptavAsaramAtmavit | svagurUktaprakAreNa malaM sarvaM vishodhayet || 28|| snuhipatranibhaM shastraM sutIkShNaM snigdhanirmalam | samAdAya tatastena romamAtraM samuchChinet || 29|| hitvA saindhavapathyAbhyAM chUrNitAbhyAM prakarShayet | punaH saptadine prApte romamAtraM samuchChinet || 30|| evaM krameNa ShaNmAsaM nityodyuktaH samAcharet | ShaNmAsAdrasanAmUlaM sirAbaddhaM praNashyati || 31|| atha vAgIshvarIdhAma shiro vastreNa veShTayet | shanairutkarShayedyogI kAlavelAvidhAnavit || 32|| punaH ShaNmAsamAtreNa nityaM sa~NgharShaNAnmune | bhrUmadhyAvadhi chApyeti tiryakkaNabilAvadhiH || 33|| adhashcha chubukaM mUlaM prayAti kramachAritA | punaH saMvatsarANAM tu tR^itIyAdeva lIlayA || 34|| keshAntamUrdhvaM kramati tiryak shAkhAvadhirmune | adhastAtkaNThakUpAntaM punarvarShatrayeNa tu || 35|| brahmarandhraM samAvR^itya tiShThedeva na saMshayaH | tiryak chUlitalaM yAti adhaH kaNThabilAvadhi || 36|| shanaiH shanairmastakAchcha mahAvajrakapATabhit | pUrvaM bIjayutA vidyA hyAkhyAtA yatidurlabhA || 37|| tasyAH ShaDa~NgaM kurvIta tayA ShaTsvarabhinnayA | kuryAdevaM karanyAsaM sarvasiddhyAdihetave || 38|| shanairevaM prakartavyamabhyAsaM yugapannahi | yugapadvartate yasya sharIraM vilayaM vrajet || 39|| tasmAchChanaiH shanaiH kAryamabhyAsaM munipu~Ngava | yadA cha bAhyamArgeNa jihvA brahmabilaM vrajet || 40|| tadA brahmArgalaM brahmandurbhedyaM tridashairapi | a~NgulyagreNa sa.nghR^iShya jihvAmAtraM niveshayet || 41|| evaM varShatrayaM kR^itvA brahmadvAraM pravishyati | brahmadvAre praviShTe tu samya~NmathanamAcharet || 42|| mathanena vinA kechitsAdhayanti vipashchitaH | khecharImantrasiddhasya sidhyate mathanaM vinA || 43|| japaM cha mathanaM chaiva kR^itvA shIghraM phalaM labhet | svarNajAM raupyajAM vApi lohajAM vA shalAkikAm || 44|| niyojya nAsikArandhraM dugdhasiktena tantunA | prANAnnirudhya hR^idaye sukhamAsanamAtmanaH || 45|| shanaiH sumathanaM kuryAdbhrUmadhye nyasya chakShuShI | ShaNmAsaM mathanAvasthA bhAvenaiva prajAyate || 46|| yathA suShuptirbAlAnAM yathA bhAvastathA bhavet | na sadA mathanaM shastaM mAse mAse samAcharet || 47|| sadA rasanayA yogI mArgaM na parisa.nkramet | evaM dvAdashavarShAnte saMsiddhirbhavati dhruvA || 48|| sharIre sakalaM vishvaM pashyatyAtmAvibhedataH | brahmANDo.ayaM mahAmArgo rAjadantordhvakuNDalI || 49|| iti|| iti dvitIyo.adhyAyaH || 2|| melanamanuH | hrIM bhaM saM paM phaM saM kSham | padmaja uvAcha | amAvAsyA cha pratipatpaurNamAsI cha sha~Nkara | asyAH kA varNyate sa.nj~nA etadAkhyAhi tattvataH || 1|| pratipaddinato.akAle amAvAsyA tathaiva cha | paurNamAsyAM sthirIkuryAtsa cha panthA hi nAnyathA || 2|| kAmena viShayAkA~NkShI viShayAtkAmamohitaH | dvAveva santyajennityaM nira~njanamupAshrayet || 3|| aparaM santyajetsarvaM yadichChedAtmano hitam | shaktimadhye manaH kR^itvA manaH shakteshcha madhyagam || 4|| manasA mana Alokya tattyajetparamaM padam | mana eva hi bindushcha utpattisthitikAraNam || 5|| manasotpadyate binduryathA kShIraM ghR^itAtmakam | na cha bandhanamadhyasthaM tadvai kAraNamAnasam || 6|| chandrArkamadhyamA shaktiryatrasthA tatra bandhanam | j~nAtvA suShumnAM tadbhedaM kR^itvA vAyuM cha madhyagam || 7|| sthitvAsau baindavasthAne ghrANarandhre nirodhayet | vAyuM binduM samAkhyAtaM sattvaM prakR^itimeva cha || 8|| ShaT chakrANi parij~nAtvA pravishetsukhamaNDalam | mUlAdhAraM svAdhiShThAnaM maNipUraM tR^itIyakam || 9|| anAhataM vishuddhaM cha Aj~nAchakraM cha ShaShThakam | AdhAraM gudamityuktaM svAdhiShThAnaM tu lai~Ngikam || 10|| maNipUraM nAbhideshaM hR^idayasthamanAhatam | vishuddhiH kaNThamUle cha Aj~nAchakraM cha mastakam || 11|| ShaT chakrANi parij~nAtvA pravishetsukhamaNDale | pravishedvAyumAkR^iShya tayaivordhvaM niyojayet || 12|| evaM samabhyasedvAyuM sa brahmANDamayo bhavet | vAyuM binduM tathA chakraM chittaM chaiva samabhyaset || 13|| samAdhimekena samamamR^itaM yAnti yoginaH | yathAgnirdArumadhyastho nottiShThenmathanaM vinA || 14|| vinA chAbhyAsayogena j~nAnadIpastathA na hi | ghaTamadhyagato dIpo bAhye naiva prakAshate || 15|| bhinne tasminghaTe chaiva dIpajvAlA cha bhAsate | svakAyaM ghaTamityuktaM yathA dIpo hi tatpadam || 16|| guruvAkyasamAbhinne brahmaj~nAnaM sphuTIbhavet | karNadhAraM guruM prApya kR^itvA sUkShmaM taranti cha || 17|| abhyAsavAsanAshaktyA taranti bhavasAgaram | parAyAma~NkurIbhUya pashyantAM dvidalIkR^itA || 18|| madhyamAyAM mukulitA vaikharyAM vikasIkR^itA | pUrvaM yathoditA yA vAgvilomenAstagA bhavet || 19|| tasyA vAchaH paro devaH kUTastho vAkprabodhakaH | so.ahamasmIti nishchitya yaH sadA vartate pumAn || 20|| shabdairuchchAvachairnIchairbhAShito.api na lipyate | vishvashcha taijasashchaiva prAj~nashcheti cha te trayaH || 21|| virADDhiraNyagarbhashcha Ishvarashcheti te trayaH | brahmANDaM chaiva piNDANDaM lokA bhUrAdayaH kramAt || 22|| svasvopAdhilayAdeva lIyante pratyagAtmani | aNDaM j~nAnAgninA taptaM lIyate kAraNaiH saha || 23|| paramAtmani lInaM tatparaM brahmaiva jAyate | tataH stimitagambhIraM na tejo na tamastatam || 24|| anAkhyamanabhivyaktaM satki~nchidavashiShyate | dhyAtvA madhyasthamAtmAnaM kalashAntaradIpavat || 25|| a~NguShThamAtramAtmAnamadhUmajyotirUpakam | prakAshayantamantasthaM dhyAyetkUTasthamavyayam || 26|| vij~nAnAtmA tathA dehe jAgratsvapnasuShuptitaH | mAyayA mohitaH pashchAdbahujanmAntare punaH || 27|| satkarmaparipAkAttu svavikAraM chikIrShati | ko.ahaM kathamayaM doShaH saMsArAkhya upAgataH || 28|| jAgratsvapne vyavaharantsuShuptau kva gatirmama | iti chintAparo bhUtvA svabhAsA cha visheShataH || 29|| aj~nAnAttu chidAbhAso bahistApena tApitaH | dagdhaM bhavatyeva tadA tUlapiNDamivAgninA || 30|| daharasthaH pratyagAtmA naShTe j~nAne tataH param | vitato vyApya vij~nAnaM dahatyeva kShaNena tu || 31|| manomayaj~nAnamayAnsamyagdagdhvA krameNa tu | ghaTasthadIpavachChashvadantareva prakAshate || 32|| dhyAyannAste munishchaivamAsupterAmR^itestu yaH | jIvanmuktaH sa vij~neyaH sa dhanyaH kR^itakR^ityavAn || 33|| jIvanmuktapadaM tyaktvA svadehe kAlasAtkR^ite | vishatyadehamuktatvaM pavano.aspandatAmiva || 34|| ashabdamasparshamarUpamavyayaM tathArasaM nityamagandhavachcha yat | anAdyanantaM mahataH paraM dhruvaM tadeva shiShyatyamalaM nirAmayam || 35|| ityupaniShat || AUM saha nAvavatu saha nau bhunaktu saha vIryaM karavAvahai | tejasvinAvadhItamastu mA vidviShAvahai || AUM shAntiH shAntiH shAntiH || hariH AUM tatsat || iti yogakuNDalinyupaniShatsamAptA || ## Encoded by Sunder Hattangadi Proofread by Sunder Hattangadi, PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}