% Text title : Dhanurveda, A Veda relating to the Art/Science of Archery % File name : dhanurveda.itx % Category : veda % Location : doc\_veda % Transliterated by : Ravi Mahadevappa ravi at ece.neu.edu % Proofread by : Ravi Mahadevappa ravi at ece.neu.edu Assisted by Avinash Sathaye sohum at ms.uky.edu % Description-comments : The text encoded from Sanskrit text available % Latest update : March 18, 2003 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. dhanurveda ..}## \itxtitle{.. dhanurveda ..}##\endtitles ## atha dhanurvedaH IshvaroktAddhanurvedAdvyAsasyApi subhAShitAt . padAnyAkR^iShya rachito granthaH sa.nkShepato mayA .. 1.. ##1714## vinA shAr~NgadharaM nAnyo dhanurvedArthatattvavit . yataH svapne nishi prAptA shivAttattvavichAraNA .. 2.. ##1715## ataH sa.ndehadolAyAM ropaNIyaM na mAnasam . granthesmi.nshchApachaturairvIrachintAmaNau kvachit .. 3.. ##1716## yasyAbhyAsaprasAdena niShpadyante dhanurdharAH . jetAraH parasainyAnAM tasyAbhyAso vidhIyatAm .. 4.. ##1717## eko.api yatra nagare prasiddhaH syAddhanurdharaH . tato yAntyarayo dUraM mR^igAH si.nhagR^ihAdiva .. 5.. ##1718## \medskip\hrule\medskip atha dhanurdhAraNavidhiH AchAryeNa dhanurdeyaM brAhmaNe suparIkShite . lubdhe dhUrte kR^itaghne cha mandabuddhau na dIyate .. 6.. ##1719## brAhmaNAya dhanurdeyaM khaDga.n vai kShatriyAya cha . vaishyAya dApayetkuntaM gadAM shUdrasya dApayet .. 7.. ##1720## dhanushchakraM cha kuntaM cha khaDga.n cha chChurikA gadA . saptamaM bAhuyuddhaM syAdevaM yuddhAni saptadhA .. 8.. ##1721## AchAryaH saptayuddhaH syAchchaturyuddhastu bhArgavaH . dvAbhyAM chaiva bhavedyodha ekena gaNako bhavet .. 9.. ##1722## hastaH punarvasuH puShyo rohiNI chottarAtrayam . anurAdhAshvinI chaiva revatI dashamI tathA .. 10 . ##1723## janmasthe cha tR^itIye cha ShaShThe vai saptame tathA . dashamaikAdashe chandre sarvakarmANi kArayet .. 11.. ##1724## tR^itIyA pa~nchamI chaiva saptamI dashamI tathA . trayodashI dvAdashI cha tithayastu shubhA matAH .. 12.. ##1725## sUryavAraH shukravAro guruvArastathaiva cha . etadvAratrayaM dhanyaM prArambhe shastrakarmaNAm .. 13.. ##1726## ebhirdinaistu shiShyAya guruH shastrANi dApayet . sa.ntarpya dAnahomAbhyAM surAnvedavidhAnataH .. 14.. ##1727## brAhmaNAnbhojayettatra kumArIshchApyanekashaH . tApasAnarchayed bhaktyA ye chAnye shivayoginaH .. 15.. ##1728## annapAnAdibhishchaiva vastrAla.nkArabhUShaNaiH . gandhamAlyairvichitraishcha guruM tatra prapUjayet .. 16.. ##1729## kR^itopavAsaH shiShyastu mR^igAjinaparigrahaH . baddhA~njalipuTastatra yAchayedguruto dhanuH .. 17.. ##1730## a~NganyAsastataH kAryaH shivoktaH siddhimichChatA . AchAryeNa cha shiShyasya pApaghno vighnanAshanaH .. 18.. ##1731## shikhAsthAne nyasedIshaM bAhuyugme cha keshavam . brahmANaM nAbhikUpe tu ja~Nghayoshcha gaNAdhipam .. 19.. ##1732## OM hoM shikhAsthAne sha.nkarAya namaH . OM hoM bAhvoH keshavAya namaH . OM hoM nAbhimadhye brahmaNe namaH . OM hoM ja~NghayorgaNapataye namaH . ##1733## IdR^ishaM kArayennyAsaM yena shreyo bhaviShyati . anye.api duShTamantreNa na hi.nsanti kadAchana .. 20 . ##1734## shiShyAya mAnuShaM chApaM dhanurmantrAbhimantritam . kANDAtkANDAbhimantreNa dadyAdvedavidhAnataH .. 21.. ##1735## prathamaM puShpavedhaM cha phalahInena patriNA . tataH phalayutenaiva matsyavedhaM cha kArayet .. 22.. ##1736## mA.nsavedhaM tataH kuryAdevaM vedho bhavetridhA . etairvedhaiH kR^itaiH puMsAM sharAH syuH sarvasAdhakAH .. 23.. ##1737## vedhane chaiva mA.nsasya sharapAto yadA bhavet . pUrvadigbhAgamAshritya tadA syAdvijayI sukhI .. 24.. ##1738## dakShiNe kalaho ghoro videshagamanaM punaH . pashchime dhanadhAnyaM cha sarvaM chaivottare shubham .. 25.. ##1739## aishAnyAM patanaM duShTaM vidisho.anyAshcha shobhanAH . harShapuShTikarAshchaiva siddhidAH shastrakarmaNi .. 26.. ##1740## evaM vedhatrayaM kuryAchCha~NkhadundubhiniH svanaiH . tataH praNamya gurave dhanurbANAnnivedayet .. 27.. ##1741## \medskip\hrule\medskip atha chApapramANam prathamaM yaugikaM chApaM yuddhachApaM dvitIyakam . nijabAhubalAnmAnAtki.nchidUnaM shubhaM dhanuH .. 28.. ##1742## varaM prANAdhiko dhanvI na tu prANAdhikaM dhanuH . dhanuShA pIDyamAnastu dhanvI lakShyaM na pashyati .. 29.. ##1743## ato nijabalonmAnaM chApaM syAchChubhakArakam . devAnAmuttamaM chApaM tato nyUnaM cha mAnavam .. 30 . ##1744## ardhapa~nchamahastaM tu shreShThaM chApaM prakIrtitam . tadvij~neyaM dhanurdivyaM sha.nkareNa dhR^itaM purA .. 31.. ##1745## tasmAtparashurAmeNa tato droNena dhAritam . droNAd gR^ihItaM pArthena tataH sAtyakinA dhR^itam .. 32.. ##1746## kR^ite yuge mahAdevastretAyAM chApi rAghavaH . dvApare droNaviprashcha daivaM chApamadhArayat .. 33.. ##1747## chaturvishA~Ngulo hastashchaturhastaM dhanuH smR^itam . tadbhavenmAnavaM chApaM sarvalakShaNasaMyutam .. 34.. ##1748## triparva pa~nchaparva cha saptaparva prakIrtitam . navaparva cha kodaNDaM chaturdhA shubhakArakam .. 35.. ##1749## chatuHparva cha ShaTparva aShTaparva vivarjayet . keShA.nchichcha bhavechchApaM vitastinavasaMmitam .. 36.. ##1750## atijIrNamapakvaM cha j~nAtidhR^iShTaM tathaiva cha . dagdhaM ChidraM na kartavyaM bAhyAbhyantarahastakam .. 37.. ##1751## guNahInaM guNAkrAntaM kANDadoShasamanvitam . galagranthi na kartavyaM talamadhye tathaiva cha .. 38.. ##1752## apakvaM bha~NgamAyAti atijIrNaM tu karkasham . j~nAtidhR^iShTaM tu sodvegaM kalaho bAndhavaiH saha .. 39.. ##1753## dagdhena dahyate veshma ChidraM yuddhavinAshanam . bAhye lakShyaM na labhyeta tathaivAbhyantarepi vA .. 40 . ##1754## hIne tu sa.ndhite bANe sa.ngrAme bha~NgakArakam . AkrAnte tu punaH kvApi na lakShyaM prApyate dR^iDham .. 41.. ##1755## galagranthi talagranthi ghanahAnikaraM dhanuH . ebhirdoShairvinirmuktaM sarvakAryakaraM smR^itam .. 42.. ##1756## shAr~Nga punardhanurdivyaM viShNoH paramamAyudham . vitastisaptasaMmAnaM nirmitaM vishvakarmaNA .. 43.. ##1757## na cha svarge na pAtAle na bhUmau kasyachitkare . taddhanurvashamAyAti muktvaikaM puruShottamam .. 44.. ##1758## pauruSheyaM tu yachChAr~Nga bahuvatsarashoShitam . vitastibhiH sArdhaShaDbhirmitaM sarvArthasAdhanam .. 45.. ##1759## prAyo yogyaM dhanuH shAr~Nga gajArohAshvasAdinAm . rathinAM cha padAtInAM vA.nshaM chApaM prakIrtitam .. 46.. ##1760## \medskip\hrule\medskip atha guNalakShaNAni guNAnAM lakShaNaM vakShye yAdR^ishaM kArayedguNam . paTTasUtro guNaH kAryaH kaniShThAmAnasaMmitaH .. 47.. ##1761## dhanuHpramANo niHsandhiH shuddhaistriguNatantubhiH . vartitaH syAdguNaH shlakShNaH sarvakarmasaho yudhi .. 48.. ##1762## abhAve paTTasUtrasya hAriNI snAyuriShyate . guNArthamathavA grAhyAH snAyavo mahiShIgavAm .. 49.. ##1763## tatkAlahatagokarNacharmaNA ChAgalena vA . nirlomnA tanturUpeNa kuryAddhA guNamuttamam .. 50 . ##1764## pakvava.nshatvachA kAryo guNastu sthAvaro dR^iDhaH . paTTasUtreNa sa.nnaddhaH sarvakarmasaho yudhi .. 51.. ##1765## prApte bhAdrapade mAsi tvagarkasya prashasyate . tasyAstatra guNaH kAryaH pavitraH sthAvaro dR^iDhaH .. 52.. ##1766## vR^ittArkasUtratantUnAM hastAstvaShTAdasha smR^itAH . sadvR^ittaM triguNaM kAryaM pramANo.ayaM guNe smR^itaH .. 53.. ##1767## \medskip\hrule\medskip atha sharalakShaNAni ataH paraM pravakShyAmi sharANAM lakShaNaM shubham . sthUlaM na chAtisUkShmaM cha na pakvaM na kubhUmijam . hInagranthividIrNaM cha varjayedIdR^ishaM sharam .. 54.. ##1768## pUrNagranthi supakvaM cha pANDuraM samayAhR^itam . kaThinaM vartulaM kANDaM gR^ihNIyAtsupradeshajam .. 55.. ##1769## dvau hastau muShTihInau tu dairghye sthaulye kaniShThikA . vidheyA sharamAneShu yantreShvAkarShayettataH .. 56.. ##1770## ka~Nkaha.nsashashAdAnAM matsyAdakrau~nchakekinAm . gR^idhrANAM kukkuTAnAM cha pakShA eteShu shobhanAH .. 57.. ##1771## ekaikasya sharasyaiva chatuShpakShANi yojayet . ShaDa~NgulapramANena pakShachChedaM cha kArayet .. 58.. ##1772## dashA~NgulamitAH pakShAH shAr~NgachApasya mArgaNe . yojyA dR^iDhAshchatuHsa.nkhyAH sa.nnaddhAH snAyutantubhiH .. 59.. ##1773## sharAshcha trividhA j~neyAH strI pumA.nshcha napuMsakaH . agre sthUlo bhavennArI pashchAtsthUlo bhavetpumAn .. 60.. ##1774## samaM napuMsakaM j~neyaM tallakShyArthaM prashasyate . dUrApAtaM yuvatyA cha puruSho bhedayed dR^iDham .. 61.. ##1775## \medskip\hrule\medskip atha phalalakShaNAni phalaM tu shuddhalohasya sudhAraM tIkShNamakShatam . yojayedvajralepena share pakShAnumAnataH .. 62.. ##1776## ArAmukhaM kShurapraM cha gopuchChaM chArdhachandrakam . sUchimukhaM cha bhallaM cha vatsadantaM dvibhallakam .. 63.. ##1777## karNikaM kAkatuNDaM cha tathAnyAnyapyanekashaH . phalAni deshabhedeShu bhavanti bahurUpataH .. 64.. ##1778## ArAmukhena vai charma kShurapreNa cha kArmukam . sUchImukhena kavachamardhachandreNa mastakam .. 65.. ##1779## bhallena hR^idayaM vedhyaM dvibhallena guNaH sharaH . lohaM cha kAkatuNDena lakShyaM gopuchChakena cha .. 66.. ##1780## anyadgopuchChakaM j~neyaM shuddhakAShThavinirmitam . mukhe cha lohakaNTena vedhyaM trya~NgulasaMmitam .. 67.. ##1781## \medskip\hrule\medskip atha phalapAyanam phalasya pAyanaM vakShye divyauShadhivilepanaiH . yena durbhedyavarmANi bhedayettaruparNavat .. 68.. ##1782## pippalI saindhavaM kuShThaM gomUtreNa tu peShayet . anena lepayechChastraM liptaM chAgnau pratApayet .. 69.. ##1783## avishItamanAviddhaM pItanaShTaM tathauShadham . tato nirvApitaM taile lohaM tatra vishiShyate .. 70.. ##1784## pa~nchabhirlavaNaiH piShTairmadhusiktaiH sasarShapaiH . ebhiH pralepayechChastraM liptaM chAgnau pratApayet .. 71.. ##1785## shikhigrIvAnuvarNAbhaM taptapItaM tathauShadham . tatastu vimalaM toyaM pAyayechChastramuttamam .. 72.. ##1786## \medskip\hrule\medskip atha nArAchanAlIkau sarvalohAstu ye bANA nArAchAste prakIrtitAH . pa~nchabhiH pR^ithulaiH pakShairyuktAH siddhyanti kasyachit .. 73.. ##1787## nAlIkA laghavo bANA talayantreNa choditAH . atyuchchadUrapAteShu durgayuddheShu te matAH .. 74.. ##1788## \medskip\hrule\medskip atha sthAnamuShTayAkarShaNalakShaNAni sthAnAnyaShTau vidheyAni yojane bhinnakarmaNAm . muShTayaH pa~ncha samAkhyAtA vyAyAH pa~ncha prakIrtitA .. 75.. ##1789## agrato vAmapAdaM cha dakShiNaM jAnu ku~nchitam . AlIDhaM tu prakartavyaM hastadvayasavistaram .. 76.. ##1790## pratyAlIDhaM tu kartavyaM savyaM chevAnuku~nchitam . dakShiNaM cha purastadvaddUrapAte vishiShyate .. 77.. ##1791## pAdau suvistarau kAryau samau hastapramANataH . vishAkhasthAnakaM j~neyaM kUTalakShyasya vedhane .. 78.. ##1792## samapAde samau pAdau niShkampau cha susa.ngatau . asame cha puro vAmo hastamAtre nataM vapuH .. 79.. ##1793## Aku~nchitorU dvau yatra jAnubhyAM dharaNiM gatau . dardurakramamityAhuH sthAnakaM dR^iDhabhedane .. 80.. ##1794## savyaM jAnu gataM bhUmau dakShiNaM cha saku~nchitam . agrato yatra vAtavyaM taM vidyAdgaruDakramam .. 81.. ##1795## padmAsanaM prasiddhaM tu upavishya yathAkramam . dhanvinAM tattu vij~neyaM sthAnakaM shubhalakShaNam .. 82.. ##1796## \medskip\hrule\medskip atha guNamuShTayaH patAkA vajramuShTishcha si.nhakaNIM tathaiva cha . matsarI kAkatuNDI cha yojanIyA yathAkramam .. 83.. ##1797## dIrghA tu tarjanI yatra AshritA~NguShThamUlakam . patAkA sA cha vij~neyA nalikA dUramokShaNe .. 84.. ##1798## tarjanI madhyamAmadhyama~NguShTho vishate yadi . vajramuShTistu sA j~neyA sthUle nArAchamokShaNe .. 85.. ##1799## a~NguShThanakhamUle tu tarjanyagraM susa.nsthitam . matsarI sA cha vij~neyA chitralakShyasya vedhane .. 86.. ##1800## a~NguShThAgre tu tarjanyA mukhaM yatra niveshitam . kAkatuNDI cha vij~neyA sUkShmalakShyeShu yojitA .. 87.. ##1801## \medskip\hrule\medskip atha dhanurmuShTisa.ndhAnam sa.ndhAnaM trividhaM proktamadha UrdhvaM samaM tathA . yojayet triprakAraM hi kAryeShvapi yathAkramam .. 88.. ##1802## adhashcha dUrapAtitvaM same lakShyaM sunishchitam . dR^iDhasphoTaM prakurvIta Urdhvasa.nsthAnayogataH .. 89.. ##1803## \medskip\hrule\medskip atha vyAyAH kaishikaH keshamUle chechCharaH shR^i~Nge cha sAttvikaH . shravaNe vatsakarNashcha grIvAyAM bharato bhavet .. 90.. ##1804## a.nsake skandhanAmA cha vyAyAH pa~ncha prakIrtitAH . kaishikashchitrayuddheShu adholakShyeShu sAttvikaH .. 91.. ##1805## vatsakarNaH sa vij~neyo bharato dR^iDhabhedane . dR^iDhabhede cha dUre cha skandhanAmAnamuddishet .. 92.. ##1806## \medskip\hrule\medskip atha lakShyam lakShyaM chaturvidhaM j~neyaM sthiraM chaiva chalaM tathA . vedhayetriprakAraM tu sthiravedhI sa uchyate .. 93.. ##1807## AtmAnaM susthiraM kR^itvA lakShyaM chaiva sthiraM budhaH . vedhayet triprakAraM tu sthiravedhI sa uchyate .. 94.. ##1808## chalaM tu vedhayedyastu AtmanA sthirasa.nsthitaH . chalalakShyaM tu tatproktamAchAryeNa sudhImatA .. 95.. ##1809## dhanvI tu chalate yatra sthiralakShye samAhitaH . chalAchalaM bhavettatra aprameyamaninditam .. 96.. ##1810## ubhAveva chalau yatra lakShyaM chApi dhanurdharaH . tadvij~neyaM dvayachalaM shrameNaiva hi sAdhyate .. 97.. ##1811## shrameNAskhalitaM lakShyaM dUraM cha bahubhedanam . shrameNa kaThinA muShTiH shIghrasa.ndhAnamApyate .. 98.. ##1812## shrameNa chitrayodhitvaM shrameNa prApyate jayaH . tasmAdgurusamakShaM hi shramaH kAryo vijAnatA .. 99.. ##1813## prathamaM vAmahastena yaH shramaM kurute naraH . tasya chApakriyAsiddhirachirAdeva jAyate .. 100.. ##1814## vAmahaste tu sa.nsiddhe pashchAddakShiNamArabhet . ubhAbhyAM cha shramaM kuryAnnArAchaishcha sharaistathA .. 101.. ##1815## vAmenaiva shramaM kuryAtsusiddhe dakShiNe kare . vishAkhenAsamenaiva tathA vyAye cha kaishike .. 102.. ##1816## udite bhAskare lakShyaM pashchimAyAM niveshayet . aparAhne cha kartavyaM lakShyaM pUrvadigAshritam .. 103.. ##1817## uttareNa sadA kAryaM prANasya na virodhakam . sa.ngrAmeNa vinA kAryaM na lakShyaM dakShiNAmukham .. 104.. ##1818## ShaShTidhanvantare lakShyaM jyeShThalakShyaM prakIrtitam . chatvAri.nshanmadhyamaM cha vi.nshatishcha kaniShThakam .. 105.. ##1819## sharANAM kathitaM hyetannArAchAnAmathochyate . chatvAri.nshachcha tri.nshachcha ShoDashaiva bhavettataH .. 106.. ##1820## chatuHshataishcha kANDAnAM yo hi lakShyaM visarjayet . sUryodaye chAstamaye sa jyeShTho dhanvinAM bhavet .. 107.. ##1821## trishatairmadhyamashchaiva dvishatAbhyAM kaniShThakaH . lakShyaM cha puruShonmAnaM kuryAchchandrakasa.nyutam .. 108.. ##1822## UrdhvavedI bhavejjyeShTho nAbhivedhI cha madhyamaH . yaH pAdavedhI lakShyasya sa kaniShTho mato mayA .. 109.. ##1823## \medskip\hrule\medskip athAnadhyAyaH aShTamI cha amAvAsyA varjanIyA chaturdashI . pUrNimArdhadinaM yAvanniShiddhA sarvakarmasu .. 110.. ##1824## akAle garjine deve durdinaM vAthavA bhavet . pUrvakANDahataM lakShyamanadhyAyaM prachakShate .. 111.. ##1825## shramaM cha kurvatastatra bhuja.ngo yadi dR^ishyate . athavA bhajyate chApaM yadaiva shramakarmaNi .. 112.. ##1826## truTyate vA guNo yatra prathame bANamokShaNe . shramaM tatra na kurvIta shastre matimatAM varaH .. 113.. ##1827## \medskip\hrule\medskip atha shramakriyA kriyAkalApAnvakShyAmi shramasAdhyA~nshuchiShmatAm . yeShAM vij~nAnamAtreNa siddhirbhavati nAnyathA .. 114.. ##1828## prathamaM chApamAropya chUlikAM bandhayettataH . sthAnakaM tu tataH kR^itvA bANopari karaM nyaset .. 115.. ##1829## tulanaM dhanuShashchaiva kartavyaM vAmapANinA . AdAnaM cha tataH kR^itvA sa.ndhAnaM cha tataH param .. 116.. ##1830## sakR^idAkR^iShTachApena bhUmivedhaM tu kArayet . namaskuryAchChivaM vighnarAjaM gurudhanuHsharAn .. 117.. ##1831## yAchitavyA gurorAj~nA bANasyAkarShaNaM prati . prANavAyuM prayatnena bANena saha pUrayet .. 118.. ##1832## kumbhakena sthiraM kR^itvA hu.nkAreNa visarjayet . ityabhyAsakriyA kAryA dhanvinA siddhimichChatA .. 119.. ##1833## ShaNmAsAtsiddhyate muShTiH sharAH sa.nvatsareNa tu . nArAchAstasya siddhayanti yasya tuShTo maheshvaraH .. 120.. ##1834## puShpavaddhArayed bANaM sarpavatpIDayeddhanuH . dhanavachchintayellakShyaM yadIchChetsiddhimAtmanaH .. 121.. ##1835## kriyAmichChanti AchAryA dUramichChanti bhArgavAH . rAjAno dR^iShTimichChanti lakShyamichChanti chetare .. 122.. ##1836## janAnAM ra~njanaM yena lakShyaghAtAtprajAyate . hInenApIShuNA tasmAtprashastaM lakShyavedhanam .. 123.. ##1837## vishAkhasthAnake sthitvA samasa.ndhAnamAcharet . gopuchChamukhabANena si.nhakarNyA cha muShTinA .. 124.. ##1838## AkarShetkaishikavyAye na shikhAM chAlayettataH . pUrvAparau samau kAryau samAMsau nishchalau karau .. 125.. ##1839## chakShuShI spandayennaiva dR^iShTiM lakShye niyojayet . muShTinAchChAditaM lakShyaM sharasyAgre niyojayet .. 126.. ##1840## mano dR^iShTigataM j~nAtvA tataH kANDaM visarjayet . skhalatyevaM kadAchinna lakShye yodho jitashramaH .. 127.. ##1841## AdAnaM chaiva tUNIrAtsa.ndhAnaM karShaNaM tathA . kShepaNaM cha tvarAyukto bANasya kurute tu yaH . ##1842## nityAbhyAsavashAttasya shIghrasa.ndhAnatA bhavet .. 128. . pratyAlIDhe kR^ite sthAne adhaHsa.ndhAnamAcharet . muShTyA patAkayA bANaM strIchihnaM dUrapAtanam .. 129.. ##1843## dardurakramamAsthAya Urdhvasa.ndhAnamAcharet . skandhavyAyena vajrasya muShTyA puMmArgaNena cha . ##1844## atyantasauShThavAdvAhvorjAyate dR^iDhavedhitA .. 130. . sUchImukhA mInapuchChA bhramarI cha tR^itIyakA . sharANAM gatayastisraH prashastAH kathitA budhaiH .. 131.. ##1845## sUchImukhagatistasya sAyakasya prajAyate . patraM vilomitaM yasya athavA hInapatrakam .. 132.. ##1846## karkashena tu chApena yaH kR^iShTo hInamuShTinA . matsyapuchChA gatistasya sAyakasya prakIrtitA .. 133.. ##1847## bhramarI kathitA hyeShA vidvadbhiH shramakarmaNi . R^ijutvena vinA yAti kShepyamANastu sAyakaH .. 134.. ##1848## vAmagA dakShagA chaiva UrdhvagAdhogamA tathA . chatasro gatayaH proktA bANaskhalanahetavaH .. 135.. ##1849## kampate guNamuShTistu mArgaNasya hi pR^iShThataH . saMmukhI syAddhanurmuShThistadA vAme gatirbhavet .. 136.. ##1850## grahaNaM shithilaM yasya R^ijutvena visarjitam . pArshvaM tu dakShiNaM yAti sAyakasya na sa.nshayaH .. 137.. ##1851## UrdhvaM yAti chApamuShTirguNamuShTiradho bhavet . sa mukto mArgaNo lakShyAddUraM yAti na sa.nshayaH .. 138.. ##1852## mokShaNe chaiva bANasya chApamuShTiradho bhavet . guNamuShTirbhavedUrdhvaM tadAdhogAminI gatiH .. 139.. ##1853## lakShyabANAgradR^iShTInAM sa.ngatistu yadA bhavet . tadAnImujjhito bANo lakShyAnna skhalati dhruvam .. 140.. ##1854## nirdoShaH shabdahInashcha samamuShTidvayojjhitaH . bhinatti dR^iDhavedhyAni sAyako nAsti sa.nshayaH .. 141.. ##1855## svAkR^iShTastejito yashcha sushuddho gADhamuktitaH . naranAgAshvakAyeShu na sa tiShThati mArgaNaH .. 142.. ##1856## yasya tR^iNasamA bANA yasyendhanasamaM dhanuH . yasya prANasamA maurvI sa dhanvI dhanvinAM varaH .. 143.. ##1857## ayashcharma ghatashchaiva mR^itpiNDaM cha chatuShTayam . yo bhinatti hi tasyeShurvajreNApi na dhAryate .. 144.. ##1858## sArdhA~NgulapramANena lohapAtrANi kArayet . tAni bhittvaikabANena dR^iDhaghAtI bhavennaraH .. 145.. ##1859## chaturvi.nshaticharmANi bhinattyekeShuNA naraH . tasya bANo gajendrasya kAyaM nirbhidya gachChati .. 146.. ##1860## bhrAmya~njale ghaTo veddhyashchakre mR^itpiNDakaM tathA . bhramantaM vedhayedyastu dR^iDhabhedI sa uchyate .. 147.. ##1861## ayastu kAkatuNDena charma ArAmukhena hi . mR^itpiNDaM cha ghaTaM chaiva vidhyetsUchimukhena hi .. 148.. ##1862## bANabha~NgaM karAvartaM kAShThachChedanameva cha . bindukaM golakayugaM yo vetti sa jayI bhavet .. 149.. ##1863## lakShyasthAne dhR^itaM kANDaM sasukhaM ChedayettataH . ki.nchinmuShTiM vidhAya svAM tiryagviphalikeShuNA .. 150.. ##1864## saMmukhaM vA samAyAntaM tiryakChAyaM tamambare . sharaM shareNa yashChindyAdvANachChedI sa jAyate .. 151.. ##1865## kAShThe.ashvakeshaM sa.nyamya tatra baddhvA varATikAm . hastena bhrAmyamANAM cha yo hanti sa dhanurdharaH .. 152.. ##1866## lakShyasthAne nyasetkAShThaM sArdraM gopuchChasa.nnibham . yashChindyAttaM kShurapreNa kAShThachChettA sa jAyate .. 153.. ##1867## lakShye binduM nyasechChubhraM shubhrabandhUkapuShpavat . hanti taM bindukaM yastu chitrayodhI sa jAyate .. 154.. ##1868## kAShThagolayugaM kShiptaM dUramUrdhvapuraHsthitaiH . aprAptadhAraM pR^iShThena gachChetpuchChamukhena hi .. 155.. ##1869## yo hanti sharayugmena shIghrasa.ndhAnayogataH . sa syAddhanurbhR^itAM shreShThaH pUjitaH sarvapArthivaiH .. 156.. ##1870## rathasthena gajasthena hayasthena cha pattinA . dhAvatA vai shramaH kAryo lakShyaM hantuM sunishchitam .. 157.. ##1871## lakShyasthAne nyasetkA.nsyapAtraM hastadvayAntare . tADayechCharkarAbhistachChabdaH sa.njAyate yathA .. 158.. ##1872## yatraivotpadyate shabdastaM samyaktatra chintayet . karNendriyamanoyogAllakShya.nnishchayatAM nayet .. 159.. ##1873## punaH sharkarayA tachcha tADayechChabdahetave . punarnishchayatAM neyaM shabdasthAnAnusArataH .. 160.. ##1874## tataH ki.nchitkR^itaM dUre nityaM nityaM vidhAnataH . lakShyaM samabhyaseddhvAnte shabdavyadhanahetave .. 161.. ##1875## tato bANena hanyAttadavadhAnena tIkShNadhIH . etachcha duShkaraM karma bhAgyaiH kasyApi siddhayati .. 162.. ##1876## evaM shramavidhiM kuryAdyAvatsiddhiH prajAyate . shrame siddhe cha varShAsu naiva grAhyaM dhanuH kare .. 163.. ##1877## pUrvAbhyAsasya shastrANAmavismaraNahetave . mAsadvayaM shramaM kuryAtprativarShaM sharadR^itau .. 164.. ##1878## jAte vAshvayuje mAsi nakmIdevatAdine . pUjayedIshvaraM chaNDIM guruM shastrANi vAjinaH .. 165.. ##1879## viprebhyo dakShiNAM dattvA kumArI bhojayettattaH . devyai pashuvaliM dattvA hR^iShTo vAditrama~NgalaiH .. 166.. ##1880## tatastu sAdhayenmantrAnvedoktA.nshchAgamoditAn . astrANAM karmasiddhyarthaM japahomavidhAnataH .. 167.. ##1881## brAhmaM nArAyaNaM shaivamaindraM vAyavyavAruNe . AgneyaM chAparAstrANi gurudattAni sAdhayet .. 168.. ##1882## manovAkkarmabhirbhAvyaM labdhAstreNa shuchiShmatA . apAtramasamarthaM cha ghnatyastrANi kupUruSham .. 169.. ##1883## prayogaM chopasa.nhAraM yo vetti sa dhanurdharaH . sAmAnye karmaNi prAj~no naivAstrANi prayojayet .. 170.. ##1884## hastArke lA~NgalIkandaM gR^ihItvA tasya lepataH . shUrasyApi raNe puMso darpaM harati satvaraH .. 171.. ##1885## gR^ihItaM yoganakShatrairapAmArgasya mUlakam . lepamAtreNa vIrANAM sarvashastranivAraNam .. 172.. ##1886## adhaHpuShpI sha~NkhapuShpI lajjAlurgirikarNikA . nIlinI sahadevA cha putramArjArikA tathA .. 173.. ##1887## viShNukrAntA cha sarvAsAM jaTA grAhyA raverdine . baddhA bhuje vilepAdvA kAye shastraughavArikA .. 174.. ##1888## sarpavyAghrAdisattvAnAM bhUtAdInAM na jAyate . bhItistasya sthitA yasya mAtaro.aShTau sharIrake .. 175.. ##1889## gR^ihItaM hastanakShatre chUrNaM ChuchChundarIbhavam . tatprabhAvAdgajaH puMsaH saMmukho naiti nishchitam .. 176.. ##1890## ChuchChundarI shrIphalapuShpachUrNai\- rAliptagAtrasya narasya dUrAt . AghrAya gandhaM dvirado.atimatto madaM tyajetkesariNo yathogram .. 177.. ##1891## shvetAdrikarNikAmUlaM pANisthaM vArayedgajam . shvetakaNTArikAmUlaM vyAghrAdInAM bhayaM haret .. 178.. ##1892## puShyArkotpATite mUle pAThAyA mukhasa.nsthite . dehe sphuTati no tIkShNaM maNDalAgraM raNe nR^iNAm .. 179.. ##1893## gandhAryA uttaraM mUlaM mukhasthaM saMmukhAgatam . shastraughaM vArayatyeva puShyArke vidhinA dhR^itam .. 180.. ##1894## shubhrAyAH sharapu~NkhAyA jaTAnIlIjaTAthavA . bhuje shirasi vaktre vA sthitA shastranivArikA . ##1895## bhUpAhichaurabhItighnI gR^ihItA puShyabhAskare .. 181. . prathamaM kriyate snAnaM shuklavastrAvR^ito bhavet . ma~NgalyagItasaMyukto devaviprA.nshcha pUjayet .. 182.. ##1896## kShetrapAlasya nAmnA cha baliM dadyAddisho dasha . shastrANi chApi sa.npUjya rakShAmantraM smarettataH .. 183.. ##1897## OM shUlena pAhi no devi pAhi khaDgena chAmbike . ghaNTAsvanena naH pAhi chApajyAniHsvanena cha .. 184.. ##1898## prAchyAM rakSha pratIchyAM cha chaNDike rakSha dakShiNe . bhrAmaNenAtmashUlasya uttarasyAM tatheshvari .. 185.. ##1899## saumyAni yAni rUpANi trailokye vicharanti te . yAni chAtyantaghorANi tai rakShAsmA.nstathA bhuvam .. 186.. ##1900## khaDgashUlagadAdIni yAni chAstrANi te.ambike . karapallavasa~NgIni tairasmAn rakSha sarvataH .. 187.. ##1901## divyauShadhInAM lepaM cha rakShAbandhaM cha kArayet . ki.nchid bhuktvA cha pItvA cha tataH sa.nnAhamAcharet .. 188.. ##1902## senApatiM gajArohAnanyA.nshcha subhaTA.nstathA . mukhyAnanyAnapi dhanairvastraishcha paritoShayet .. 189.. ##1903## pUrvaM sArathimAropya rathe sajjettataH svayam . yojayedvAjinaH shuddhAnsusa.ntuShTA~njitashramAn .. 190.. ##1904## rathe cha dhArayed bhadraM kArmukANAM chatuShTayam . chatuHshatAni bANAnAM tUNIre cha prayojayet .. 191.. ##1905## khaDgaM charma gadAM shaktiM parighaM mudgaraM tathA . nArAchaM parashuM kuntaM paTTishAdI.nshcha dhArayet .. 192.. ##1906## na rathA na gajA yasya so.ashvameva samAruhet . kaTibaddhaikatUNIraH khaDgashaktidhanuryutaH .. 193.. ##1907## tatorjunasya nAmAni viShNusmaraNapUrvakam . japettataH pratiShTheta chatura~NgabalairyutaH .. 194.. ##1908## lAbhasteShAM jayasteShAM kutasteShAM parAjayaH . yeShAmindIvarashyAmo hR^idayastho janArdanaH .. 195.. ##1909## arjunaH phAlgunaH pArthaH kirITI shvetavAhanaH . bIbhatsurvijayI kR^iShNaH savyasAchI dhana.njayaH .. 196.. ##1910## khaM tathA svaravasvindunetrairakShauhiNI matA . akShauhiNyAM sa.npradiShTA rathAnAM varmadhAriNAm . ##1911## sa.nkhyA gaNitatattvaj~naiH sahasrANyekavi.nshatiH .. 197. . uparyaShTau shatAnyAhustathA bhUyashcha saptatiH . gajAnAM tu parImANametadeva vinirdishet .. 198.. ##1912## j~neyaM lakShaM padAtInAM sahasrANi tathA nava . shatAni trINi pa~nchAshachChUrANAM shastradhAriNAm .. 199.. ##1913## pa~nchaShaShTisahasrANi tathAshvAnAM shatAni cha . dashottarANi ShaT prAhuH sa.nkhyAtattvavido janAH .. 200.. ##1914## khadvayaM nidhivedAkShichandrAkShyagnihimA.nshubhiH . mahAkShauhiNikA proktA sa.nkhyA gaNitakovidaiH .. 201.. ##1915## koTayastrayodasha proktA lakShANAmekavi.nshatiH . chaturvi.nshatsahasrANi tathA navashatAni cha .. 202.. ##1916## mahAkShauhiNikAM prAhurimAM tattvavido janAH . mahAkShauhiNikAyAM tu rathAH koTimitAH smR^itAH . ##1917## saptatri.nshachcha lakShANi gIyante tattvabhedibhiH .. 203. . dvAdashaiva sahasrANi chatvAryeva shatAni cha . proktAni navatistadvadevameva mata.ngajAH .. 204.. ##1918## ashvAshchatuShkoTimitA lakShANyekAdashaiva cha . saptatri.nshatsahasrANi tathA shatachatuShTayam .. 205.. ##1919## saptatishchaiva sa.nkhyAtAH prochyante pattayastataH . ShaTkoTayo.ashItilakShANi pa~nchAdhikamitAni cha .. 206.. ##1920## dviShaShTi cha sahasrANi tathA shatachatuShTayam . pa~nchAshaditi sa.nkhyAtA mahAkShauhiNikA budhaiH .. 207.. ##1921## mukhe rathA gajAH pR^iShThe tatpR^iShThe cha padAtayaH . pArshvayoshcha hayAH kAryA vyUhasyAyaM vidhiH smR^itaH .. 208.. ##1922## ardhachandraM cha chakraM cha shakaTaM makaraM tathA . kamalaM shreNikAM gulmaM vyUhAnevaM prakalpayet .. 209.. ##1923## ye rAjaputrAH sAmantA AptAH sevakajAtayaH . tAnsarvAnAtmanaH pArshve rakShAyai sthApayennR^ipaH .. 210.. ##1924## yasminkule yaH puruShaH pradhAnaH sa sarvayatnena hi rakShaNIyaH . tasminvinaShTe kila sArabhUte na nAbhibha~Nge hyarakA vahanti .. 211.. ##1925## kShatrasArabhR^itaM shUraM shastraj~namanurAgi chet . api svalpaM shriye sainyaM vR^itheyaM muNDamaNDalI .. 212.. ##1926## api pa~nchashataM shUrA mR^idnanti mahatIM chamUm . athavA pa~ncha ShaT sapta vijayante.anivartinaH .. 213.. ##1927## dhanuHsa.ngatisa.nshuddhA vAjino mukhadurbalAH . AkarNapalitA yodhAH sa.ngrAme jayavAdinaH .. 214.. ##1928## parasparAnuraktA ye yodhAH shAr~NgadhanurdharAH . yuddhaj~nAsturagArUDhAste jayanti raNe ripUn .. 215.. ##1929## ekaH kApuruSho dIrNo dArayenmahatIM chamUm . taM dIrNamanu dIryante yodhAH shUratamA api .. 216.. ##1930## durnivAratarA chaiva prabhagnA mahatI chamUH . apAmiva mahAvegatrastA mR^igagaNA iva .. 217.. ##1931## yastu bhagneShu sainyeShu vidruteShu nivartate . pade pade.ashvamedhasya labhate phalamakShayam .. 218.. ##1932## dvAvimau puruShau loke sUryamaNDalabhedinau . parivrAD yogayuktashcha raNe chAbhimukho hataH .. 219.. ##1933## yatra yatra hataH shUraH shatrubhiH pariveShTitaH . akShayaM labhate lokaM yadi klIbaM na bhAShate .. 220.. ##1934## mUrChitaM naiva vikalaM nAshastraM nAnyayodhinam . palAyamAnaM sharaNaM gataM chaiva na hi.nsayet .. 221.. ##1935## bhIruH palAyamAno.api nAnveShTavyo balIyasA . kadAchichChUratAM yAti maraNe kR^itanishchayaH .. 222.. ##1936## sa.nbhR^itya mahatIM senAM chatura~NgAM mahIpatiH . vyUhayitvAgrataH shUrAnsthApayejjayalipsayA .. 223.. ##1937## alpAyAM vA mahatyAM vA senAyAmiti nishchayaH . harSho yodhagaNasyaiko jayalakShaNamuchyate .. 224.. ##1938## anvetaM vAyavo yAnti pR^iShThe bhAnurvayA.nsi cha . anuplavante meghAshcha yasya tasya raNe jayaH .. 225.. ##1939## apUrNe naiva martavyaM sa.npUrNeM naiva jIvati . tasmAddhairyaM vidhAtavyaM hantavyA paravAhinI .. 226.. ##1940## jite lakShmIrmR^ite svargaH kIrtishcha dharaNItale . tasmAddhairyaM vidhAtavyaM hantavyA paravAhinI .. 227.. ##1941## etam shivadhanurvedasya bhagavato vyAsasya cha . ## \medskip\hrule\medskip Encoded and proofread by Ravi Mahadevappa ravi@ece.neu.edu (Assisted by Avinash Sathaye sohum@ms.uky.edu) The numerals correspond to English translation available at http://www.atarn.org/india/dhanurveda\_{}eng.htm \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}