% Text title : viShNumahimnastotram 2 % File name : viShNumahimnastotram2.itx % Category : vishhnu, stotra % Location : doc\_vishhnu % Author : shivasharmmasUrivirachitam % Proofread by : Ruma Dewan % Latest update : June 6, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Vishnu Mahimna Stotra ..}## \itxtitle{.. viShNumahimnaH stotram ..}##\endtitles ## || shrIH || shrImahAgaNAdhipataye namaH | atha shivasharmmasUrivirachitam viShNumahimnaH stotram | natvA rAmaM guNagrAmaM karuNAvaruNAlayam | kriyate vimalA TIkA tayA rAmaH prasIdatu || shivasharmasUri\-virachita viShNumahimnaH stotra, \ldq{}vimalA bhAShAnuvAda\rdq{} sahita, prArambha kiyA jAtA hai || mahimnaH pAraM te.anadhigatamanantashrutigirA\- mato.ahaM tvAM viShNo kathamiha dhinomyAshritagate | idAnIM me svAmin hR^idayakamalastho nijamaho madIyaM saMshrotuM vishadamiha chetaH kuru hare || 1|| anvaya \- he viShNo ! he Ashritagate ! anantashrutigirAM te mahimnaH pAraM anadhigataM ataH tvAM iha kathaM dhinomi | he svAmina ! he hare ! me hR^idaya\- kamalasthaH nijamahaH saMshrotuM madIyaM chetaH idAnIM vishadaM kuru || 1|| artha \- viShNo (vyApakaM) ! jaba ananta shrutiyA.N bhI ApakI apAra mahimA kA pAra na pA sakIM taba bhalA maiM usakA varNana kisa prakAra kara sakatA hU.N ? ataH svamin ! hare ! Apa mere hR^idaya\-kamala meM AsIna hokara apane teja (mahimA) ko sunane ke liye mere chitta ko nirmala kare.n || 1|| vasante vAsantaH pikamapi cha kAlaH sphuTayati tathA shrIkaMsAre mukharayati mAM te guNagaNaH | ato vai te kIrtiM vayamiha bhaNAmaH shR^itatarAM viha~NgAnAM lAke mudayati hi shAstR^In kalavachaH || 2|| anvaya \- vAsantaH kAlaH vasante pikamapi sphuTayati he shrIkaMsAre ! tathA te guNagaNaH mAM mukharayati | ataH te shR^itatarAM kIrti vai vayaM iha bhaNAmaH viha~NgAnAM kalavachaH loke shAstR^In hi mudayati || 2|| artha \- bhagavan ! shrIkaMsAre ! jisa prakAra vasanta R^itu maunadhAriNI koyala ko kuhU kuhU karane ke liye prerita karatI hai usI prakAra Apake ananta guNa ApakI mahimA varNana karane ke liye hamako mukharita kara rahe haiM, ataeva hama bhI ApakI apAra mahimA ke varNana kA prayatna karate hai.n | hama samajhate haiM ki hamArA yaha mahimA\-varNana Apako avashyameva ruchikara hogA; kyo~Nki koyala Adi pakShiyoM ke pAlanevAloM ko unakI sumadhura dhvani sunakara prasannatA hotI hI hai || 2|| purA tvannAbhyabjodbhavamapi bhavAn madhyakamale vichinvantaM santaM hR^idayakamale.apyekajaladhau | svatAtaM nAtha tvAM vividhajagatAmudbhavakR^ite tapetyUche tadvanmama dishatu buddhiM stutikarIm || 3|| anvaya \- purA ekajaladhau api madhyakamale hR^idayakamale santaM svatAtaM tvAM vichinvantaM tvannAbhyabjodbhavamapi vividhajagatAmudbhavakR^ite bhavAn tapa iti yadvat Uche tadvat stutikarIM buddhiM mamaM dishatu || 3|| artha \- prabho ! eka samaya yaha samasta sammAra pralayakAlIna mahAsAgara kI athAha jala\-rAshi meM magna thA taba hR^idaya\-kamala meM virAjamAna hone para bhI pitA\-svarUpa Apake anveShaNa meM tatpara brahmAjI ko brahmANDa\-rachanA karane ke liye jisa prakAra Apane tapa karane kA Adesha diyA thA usI prakAra Apa apanI stuti karane ke upayukta buddhi mujhe bhI dIjie || 3|| yadi svAmisvAminnakhilabhuvanAni svamanasA vilInAni svasminna kalayasi dR^iShTyA prabhavitum | tadA nAlaM sheShinsthitigamanamukhyAH kuta ime na tachchitraM chaitattvayi tu nijavAtsalyakaraNam || 4|| anvaya \- he svAmisvAmin ! yadi akhilabhuvanAni svamanasA svasmin vilInAni dR^iShTyA prabhavituM na kalayasi tadA he sheShin sthitigamanamukhyAH ime kutaH na alam | tat etat tvayi na chitraM kintu nijavAtsalyakaraNam || 4|| artha \- bhagavan ! Apa prabhuoM ke bhI prabhu haiM ataH Apa hI yadi apane meM vilIna loka\-lokAntaroM kI utpatti kA, apanI kR^ipAmayI dR^iShTi dvArA, vichAra na karate to avinAshI svAmin ! ye sthAvara\-ja~Ngama loka\-lokAntara kaba utpanna ho sakate ? ina sabako utpanna karanA Apake liye koI Ashcharya kI bAta nahIm | aisA karanA to jIvoM para apanI dayA darshAnA hai || 4|| tvadutpannA vedAH smR^itisakalavidyAdisahitA\- stathA sarve devAH karaNaviShayAshchAtmanivahAH | tvayA pAlyA nittyaM punarapi sameShyanti bhavati vibho nitye shuddhe chidachidanuviShTe.agharahite || 5|| anvaya \- smR^itisakalavidyAdisahitAH vedAH tvadutpannAH tathA sarve devAH karaNaviShayAH AtmanivahAshcha tvadutpannAH nittyaM tvayA pAlyAH punarapi he vibho nitye shuddhe chidachidanuviShTe agharahite bhavati sameShyanti || 5|| artha \- vibho ! smR^itiyoM evaM samasta vidyAoM ke sahita veda jisa prakAra Apase utpanna hue haiM usI prakAra sampUrNa devatA, indriyA.N, shabda Adi viShaya aura nikhila jIva bhI Apase hI utpanna hue haiM aura vartamAna samaya meM Apake hI dvArA sarvadA pAlanIya haiM tathA ye saba anta meM nitya, chidachidrUpa, shuddha, niShpApa ApameM hI vilIna ho jAye~Nge || 5|| guroH pApAtko.anyo danujadamanAnmochanapaTu\- stathA vedAnAM chApahR^itijanitAchChokajaladheH | vidhAtAraM tvattaH pashupatimatho vA sukhayati hare shrIra~Ngesha hyabhimataphalAnAM bahuvaraiH || 6|| anvaya \- danujadamanAt guroH pApAt mochanapaTuH tvattaH anyaH kaH, tathA vedAnAM cha apahR^itijanitAt shokajaladheH mochanapaTuH tvattaH anyaH kaH, , vidhAtAraM atho vA pashupatiM he hare! he shrIra~Ngesha! abhimataphalAnAM bahuvaraiH hi kaH sukhayati || 6|| artha \- hare ! shrIra~Ngesha ! dAnavoM ke damana\-rUpI mahApApa se aura vedoM ke apaharaNa dvArA utpanna shoka\-sAgara se uddhAra karane meM Apake atirikta anya kauna samartha ho sakatA hai ? brahmA evaM shivajI ko bhI abhIShTa phaloM kI prApti ke aneka varadAna dekara Apa hI Anandita karate hai.n || 6|| ida vishvaM kasyodaravicharamadhye layamagAt sthitau ko vA pAti hyajani vidhinA nAbhikamalAt | punaH krAntvA viShNo gilati cha salIlaM narahare tadevambhUtastvaM niratishayabhUtirmadhuripo || 7|| anvaya \- he viShNo! idaM vishvaM kasya udaravivaramadhye layaM agAt, ko vA sthitau pAti, kasya nAbhikamalAt hi vidhinA ajani he narahare ! punaH krAntvA salIlaM gilati cha he madhuripo ! tat evambhUtaH tvaM niratishayabhUtiH asi || 7|| artha \- viShNo! yaha vishAla vishva mahApralaya ke samaya Apake hI ananta udara\-vivara meM samA gayA thA, aura sthiti\-kAla meM Apa hI isakI rakShA karate hai.n | brahmAjI bhI Apake hI nAbhi\-kamala se utpanna hue hai.n | narahare ! hI apanI shakti dvArA punaH isakA lIlA\-pUrvaka apane andara laya kara lete hai.n | madhuripo ! yaha saba ApakI hI apAra mahimA hai || 7|| na chAnyastvaddevo.abhayavaradamudrAkaradharo bhavAnevaiko.asti prakaTitavarAbhItyabhinayaH | sharaNya tvatpAdau phalamapi nijechChAsamadhikaM bhayAtpAtuM dAtuM sakalajagatAmeva kushalau || 8|| anvaya \- abhayavaradamudrAkaradharaH devaH tvat anyaH na cha prakaTitavarAbhItya\- bhinayaH bhavAn eva ekaH asti, he sharaNya ! tvatpAdau sakalajagatAM eva nije\- chChAsamadhikaM phalaM api dAtuM bhayAt pAtuM kushalau || 8|| artha \- sarvarakShaka ! prabho! Apake charaNa\-kamala hI sakala saMsAra\-samasta prANiyoM ke AkA.nkShita se adhika phala dene tathA bhaya se rakShA karane meM samartha hai.n | anya devatA meM yaha shakti kahA.N ? || 8|| bhavaM tvattaH ko.anyo~nvati nijakR^ite duHkhajaladhau nimagnaM bhUtAtman shakunijatimigrAsajabhayam | bhramitvA brahmANDe.anadhigatasharaNyaM parama te padadvIpopAnte svakR^itabaTunAvA nipatitam || 9|| anvaya \- he parama ! he bhUtAtman ! nijakR^ite duHkhajaladhau nimagna shakuni\- jatimigrAsajabhayaM brahmANDe bhramitvA anadhigatasharaNyaM te padadvIpopAnte svakR^ita\- vaTunAvA nipatitaM bhavaM tvattaH anyaH kaH avati || 9|| artha \- sarvashreShTha ! akhilaprANimaya ! apane karmoM se rachita duHkha\-rUpI sAgara meM nimagna, shakuni tathA timi nAmaka matsya ke grAsa se utpanna bhaya se atyanta trasta aura brahmANDa bhara meM bhramaNa karane para bhI sharaNa na pAkara apanI karma\-rUpI ChoTI naukA dvArA Apake charaNa\-rUpI dvIpa ke samIpa meM patita, saMsAra kI Apake sivA anya kauna rakShA kara sakatA hai ? || 9|| ajAM mArkaNDeyAya ha tava kathaM draShTumanase hyakANDe brahmANDakShayamatha vinA tvAM prakaTayet | pumAnanyaH svasminsvayutamanu vishvaM punaridaM pR^ithivyA grIvAyAM kR^itavaTapalAshaikashayane || 10|| anvaya \- tava ajAM draShTumanase mArkaNDeyAya ha akANDe hi brahmANDakShayaM tvAM vinA anyaH pumAn svasmin svayutaM idaM punaH vishvaM anu pR^ithivyAH grIvAyAM kR^itavaTapalAshaikashayane atha kathaM prakaTayet || 10|| artha \- ApakI mAyA ke dekhane ke liye atyanta ichChuka maharShi mArkaNDeyajI ko akasmAt (pralaya kA samaya na hone para bhI) pralaya kara dikhAne aura vaTaparNa\- mayI shayyA para leTakara apane hI svarUpa meM nija mahimAmaya isa vishva kI rachanA karane ko isa bhUmaNDala para Apake sivA anya kauna samartha ho sakatA ? || 10|| vadAnyaH kAruNyo guNagaNavishiShTaH shuchirapi sthiraH shAnto dAnto mR^idurasi dayAvAnR^ijutamaH | kR^itI shIlI kShAnto balabhagasametaH praNatimAM\- stapasvI santoShI tvamasi na hi chAnyo.asti jagati || 11|| anvaya \- vadAnyaH kAruNyaH guNagaNavishiShTaH api shuchiH sthiraH shAntaH dAntaH mR^iduH R^ijusamaH dayAvAn tvaM asi tathA kR^itI shIlI kShAntaH balabhagasametaH praNatimAn tapasvI santoShI cha tvaM asi jagati anyaH na hi asti || 11|| artha \- dAtA, karuNAmaya, guNa\-gaNoM se yukta, shuchi, sthira, shAnta, dAnta, sarala, samadarshI, komala aura dayAlu Apa hI hai.n | saMsAra meM kushala, shIla\- vAn, kShamAvAn, bala tathA aishvarya se yukta, vinamra, tapasvI evaM santoShI Apa hI hai.n | Apake sivA anya koI nahIM hai || 11|| tanIyAMsaM viShNo tava charaNapa~NkeruhabhavaM vidhiH pAMshuM chinvansR^ijati vimalAtmA tribhuvanam | dadhAtyenaM sheShaH kathamapi sahasreNa shirasAM havAMstasmi.NllIlAHkR^itavividharUpo vitanute || 12|| bhavAntasminnallIlAH ?? anvaya \- he viShNo ! vidhiH tava charaNapa~NkeruhabhavaM tanIyAMsaM pAMshuM chinvan vimalAtmA san tribhuvanaM sR^ijati sheShaH shirasAM sahasreNa enaM kathaM api dadhAti tasmin kR^itavividharUpo bhavAn lIlAH vitanute || 12|| artha \- viShNo ! brahmAjI Apake charaNa\-kamaloM kI prati svalpa dhUli dvArA apanI AtmA ko shuddha karake jisa trilokI kI rachanA karate tathA sheShajI apane hajAroM siroM para jisako ati kaThinatA se dhAraNa karate haiM, usI trilokI meM Apa bhI vividha rUpa dhAraNa karake aneka lIlAe.N kiyA karate hai.n || 12|| harastvAmArAdhya praNatajanasaMrakShaNaparaM papau kShveDaM pIyUShamiva sakalaM mogharahitam | sudhAyAshchApyanye vidhiharihayAdyAH sumanaso vipadyante loke janaka tava bhaktayA virahitAH || 13|| anvaya \- haraH praNatajanasaMrakShaNaparaM tvAM ArAdhya mogharahitaM sakalaM kShveDaM pIyUShamiva papau, he janaka ! anye tava bhaktayA virahitA vidhiharihayAdyAH sumanasaH sudhAyAH cha api loke vipadyante || 13|| artha \- vinamra janoM kI rakShA meM tatpara ApakI ArAdhanA karake shivajI ne, kabhI viphala na honevAle, sampUrNa viSha ko amR^ita ke samAna pI liyA thA | janaka ! ApakI bhakti se vimukha hokara brahmA, indra Adi anya devagaNa isa saMsAra meM sudhA pIkara bhI mR^ityu se nahIM bacha sakate || 13|| jarAsandhAruddhaM dharaNipatichakraM svasharaNe jugopAdyo yo mAgavatu sR^itibhIteradhigatam | sa devaH kAlAtmA prakaTitamahAbhImavapuShA tamomagnaM daivAddalitanijabhaktArttijanakaH || 14|| anvaya \- AdyaH yaH svasharaNe jarAsandhAMruddhaM dharaNipatichakraM jugopa, praka\- TitamahAbhImavapuShA kAlAtmA dalitanijabhaktArttijanakaH sa devaH daivAt tamomagnaM sR^itibhIteradhigataM mAM avatu || 14|| artha \- Adya puruSha ! jarAsandha ne jisa samaya apane yahA.N aneka rAjAoM ko bandI banA rakkhA thA usa samaya Apane hI unako jarAsandha ke kArAgAra se mukta karake unakI prANa\-rakShA kI thI | Apa hI mahAbhaya~Nkara sharIra dhAraNa dvArA kAla\- rUpa hokara bhakta\-utpI.Daka duShTa manuShyoM kA nAsha kiyA karate haiM, ataH durdaivavasha, aj~nAna ke andhere meM bhaTaka rahe mujha sharaNAgata kI bhI rakShA kIjie || 14|| yadR^iddhiM laukeshImapi bhuvanachUDAmiNatayA sthitAM chakre.adhastAdvarada sa cha rAjanyatanayaH | na tasmiMstachchitraM sthitavati bhavatpAdakamale na kasyApyAdhikyaM bhavati shirasastvayyavanateH || 15|| anvaya \- he varada ! sa cha rAjanyatanayaH bhuvanachUDAmaNitayA sthitAM lokeshIM api R^iddhiM yat aghastAt chakre, tat bhavatpAdakamale sthitavati tasmin na chitraM tvayi shirasaH avanateH kasyApi AdhikyaM na bhavati || 15|| artha \- abhIShTa phaloM ke dAtA bhagavan ! ambarISha Adi rAjakumAroM ne indra prabhR^iti lokapAloM kI lokottara vibhUtiyoM ko yadi ApakI bhakti kI apekShA tuchCha samajhA to yaha unake liye koI ba.Dae Ashcharya kI bAta nahIM; kyo~Nki ApakI bhakti hI to sarvottama hai || 15|| purA dagdhA~Ngo.api kratuharatR^itIyAkShidahanAt tvadIkShAlabdhAtmA malayapavanAyodhanarathaH | dvirephajyaH puShpAyudhavishikhabANo madhusakha\- ssmaraH sarva vishvaM tava charaNasa~NgAdvijayate || 16|| anvaya \- kratuharatR^itIyAkShidahanAt purA dagdho.api tvadIkShAlabdhAtmA malayapavanAyodhanarathaH dvirephajyaH puShpAyudhavishikhabANaH madhusakhaH smaraH tava charaNa\- sa~NgAt sarva vishvaM vijayate || 16|| artha \- jo kAmadeva kisI samaya bhagavAn sha~Nkara ke tR^itIya netra kI Aga meM jalakara bhasma ho chukA thA vahI isa samaya ApakI kR^ipA dvArA saMsAra meM punaH janma lekara malayapavana\-rUpI shastrayukta ratha, bhramaramayI pratya~nchA, puShpa\-nirmita dhanuSha aura shikhAyukta bANoM se susajjita ho apane sakhA vasanta kI sahAyatA se saMsAra para vijaya prApta kara rahA hai || 16|| haraM tvatsaundaryyapralayajaladheH pUrapatitaM smaragrAhagrastaM smR^itiharatara~NgAkulavavam | hare dR^iShTvA pUrvaM jitamadanamapyAshu kR^ipayA tvamevaM pAsi sma svajanamadamattadvipahariH || 17|| anvaya \- he hare ! pUrvaM jitamadanamapi tvatsaundaryapralayajaladheH pUrapatitaM smaragrAhagrastaM smR^itiharatara~NgAkulavavaM haraM dR^iShTvA svajanamadamattadvipahariH tvaM evaM kR^ipayA Ashu pAsi sma || 17|| artha \- jisa samaya kAmadeva\-vijayI mahAdevajI Apake saundarya\-rUpI pralaya\- payodhi ke pravAha meM pa.Dakara kAmadeva\-rUpa grAha (magara) se grasta ho apanI smR^iti kho baiThe the usa samaya unako vyAkula dekhakara bhaktamadanAshaka Apane hI unakI rakShA kI thI || 17|| (eka samaya viShNu bhagavAn ne mohanI rUpa dhAraNa kiyA thA | usa samaya unake asIma saundarya ko dekhakara shivajI bhI mohita ho gaye the | .nakI kathA yoM hai ki bhasmAsura ne prabala tapa ke dvArA prasanna bhagavAn sha~Nkara se \ldq{}jisake sira para hAtha rakkhU.N vaha bhasma ho jAya,\rdq{} aisA varadAna prApta kara liyA | phira vaha pArvatIjI ko harane ke liye shivajI ke sira para hI hAtha rakhane ko dau.DA, taba vyAkula hokara bhAgate hue shivajI ne viShNu bhagavAn kA smaraNa kiyA | bhaktavatsala bhagavAn ne mohanI rUpa dhAraNa kara bhasmAsura ko mohita karake, apane sira tathA kaTi para hAtha rakhakara nAchane ke liye, usase kahA | usake aisA karate hI bhagavAn ne usako bhasma kara diyA aura shivajI kI rakShA kI tathA vishva\-mohanI rUpa se vasha meM karake unake kAma\-vijaya ke abhimAna ko vidhvaMsa kiyA |) hare viShNo dAse mayi tava sudR^iShTiM vitaratA\- ditIchChanstotuM tvAM hara iti vadedyastu manujaH | dadAsi tvaM tasmai vidhiharasureshAnadhigataM tadaiva svAtmAnaM paramadivi saMsthairadhigatam || 18|| anvaya \- he hare ! he viShNo ! mayi dAse tava sudR^iShTiM vitaratAt iti ichChan yastu manujaH tvAM stotuM hara iti vadet tasmai vidhiharasureshAnadhigataM tvaM dadAsi paramadivi saMsthairadhigataM svAtmAnaM tadaiva tvaM dadAsi || 18|| artha \- \-hare ! manuShya ApakI stuti kA ichChuka hokara yadi Apake \ldq{}hara\rdq{} nAma kA uchchAraNa kara le to Apa usake sAmane tatkShaNa apane usa pAramArthika rUpa ko abhivyakta kara dete haiM jisakI prApti brahmA, shiva tathA indra bhI nahIM kara pAte aura jise uttamaloka\-nivAsI kevala hiraNyagarbha Adi hI prApta kara sakate hai.n | ataH viShNo ! mujha dAsa para bhI apanI kalyANamayI dR^iShTi kIjie || 18|| idaM vishvaM deva pralayamudayaM chaiti bhavato nimeShonmeShAbhyAmanimiShamahendrAdhipapate | iti prAhuH prAchyAH parihR^itanimeShe tava dR^ishau layAt trAtuM sha~NkejagadidamasheShaM danujadhak || 19|| anvaya \- he deva ! he animiShamahendrAdhipapate bhavataH nimeShonmeShAbhyAM idaM vishvaM pralayaM udayaM chaiti, he danujadhak ! idaM asheShaM jagat layAt trAtuM tava parihR^itanimeShe dR^ishau prAchyAH prAhuH iti ahaM sha~Nke || 19|| artha \- dAnava\-vaMsha \-vinAshaka he deva ! Apa indra prabhR^iti lokapAloM ke adhipati hai.n | ApakI palaka ke na hilane aura hilane se hI yaha vishAla vishva utpanna evaM vinaShTa hotA rahatA hai, aisA prAchIna R^iShi\-maharShi kahate hai.n | mAlUma hotA hai ki samasta vishva ko pralaya se bachAne ke liye hI Apa apanI palaka nahIM girane dete || 19|| surajyeShTho nAshaM vrajati dhanapo.apyeti maraNaM susammIlatyakShNAM vitatirapi chaindrI vishayanA | haro.apyetannAshaM bhajati rachayannAtmanidhanaM mahAsaMsAre.asmin viharati bhavAn yogashayanaH || 20|| anvaya \- surajyeShTho nAshaM vrajati dhanapo.api maraNaM eti akShaNAM aindrI vishayanA vitatiH api susammIlati; haro.api AtmanidhanaM rachayan etannAshaM bhajati asminmahAsaMsAre yogashayanaH bhavAn viharati || 20|| artha \- brahmAjI aura dhanAdhipati kubera bhI kAla\-kavalita ho jAte hai.n | devatAoM ke adhipati indra ke sadA nirnimeSha rahanevAle hajAra netra bhI banda hone se nahIM bacha pAte | isI prakAra shivajI bhI brahmANDa kA nAsha karate karate apanA astitva kho baiThate hai.n | isa mahAsaMsAra meM kevala Apa hI yogashayyArU.Dha hokara sarvadA vihAra karate rahate hai.n || 20|| purendrAdyairdevairmahiShabhayabhItaistu bhagavan mukhAddevI jAtA nijagaraNasametA raNamukhe | jaghAnendrArIndraM dhR^itasakalashaktiM muraripo tathA shaktistomAstava nijamahimno bahutarAH || 21|| anvaya \- he bhagavan ! mahiShabhayabhItaiH indrAdyaiH devaistu saha raNamukhe tavaM mukhAt nijagaNasametA devI purA jAtA dhR^itasakalashaktiM indrArIndraM jaghAna, he muraripo ! tava nijamahimnaH bahutarAH shaktistomA jAtAH || 21|| artha \- bhagavan ! jisa samaya indra Adi devatA mahiShAsura se atyanta bhayabhIta ho rahe the usa samaya ukta devatAoM ko sAtha lekara samarabhUmi meM ava\- tIrNa Apake mukha se, apane gaNoM sameta, utpanna huI devI ne ApakI shakti pAkara hI indra ke asIma shaktishAlI prabala shatru kA saMhAra kiyA thA | muraripo ! ApakI mahimA se (samaya\-samaya para) ananta shaktiyoM kA prAdurbhAva huA hai || 21|| gajAsyastvAmAdau paramatapaseje.akhilaguruM tadante sampede haragaNapatitvaM sphuTataram | tathA pUjAmagre surapatimukhAnAM nayanayo\- stavonnatyA viShNo bhavati hi virashchistR^iNamapi || 22|| anvaya \- gajAsyaH Adau akhilaguruM tvAM paramatapasA Ije, tadante haragaNa\- patitvaM sphuTataraM sampede tathA surapatimukhAnAM nayanayoH agre pUjAM sampede he viShNo ! tavonnatyA virashchirapi tR^iNaM bhavati hi || 22|| artha \- viShNo! gaNeshajI ne akhila\-guru (sarvashreShTha) samajhakara ApakI hI sarvaprathama, parama tapasyA dvArA, ArAdhanA kI thI isI liye ukta pUjA ke anantara unako shivajI ke gaNoM meM adhipati pada milA aura ApakI ArAdhanA ke kAraNa hI unheM saba devatAoM se pahale pUjA\-prApti kA gaurava prApta huA | bhagavan ! ApakI unnati (bhakti) ke sAmane brahmA prabhR^iti devatA atyanta tuchCha hai.n || 22|| bhavatpAdAmbhojodvahanamaNipIThasya nikaTe sthitAnAM devAnAmajaharamukhAnAM charaNayoH | tava shrImatpUjA bhavati rachitApyAdaratayA samijyA sarveShAM mukulitakarANAmaviratam || 23|| anvaya \- bhavatpAdAmbhojodvahanamaNipIThasya nikaTe sthitAnAM ajahara\- mukhAnAM devAnAM tava charaNayoH AdaratayA.api rachitA shrImatpUjA bhavati, mukulita\- karANAM sarveShAM avirataM samijyA bhavati || 23|| artha \- Apake pAda\-padma ko dhAraNa karanevAle maNikhachita pITha ke sannidhi meM kha.Dae hue brahmA, shiva Adi devatAoM kI AdarapUrvaka kI gaI pUjA Apake charaNoM meM hotI hai, arthAt devatA bhI Apake charaNoM kI hI pUjA karate hai.n | aura saba devatAoM kI pUjA mukulita kara\-kamalavAle hone se sadA sampanna hotI hai || 23|| mahankShIrAbdhyante maNivirachitadvIpasubhage surAvAsAnantAruhaparivR^ite divyabhavane | phaNIndrAkhye pIThe sthitamajayamAye.akhilaguro smaranti tvAM dhanyAH satatamatilAvaNyajaladhim || 24|| anvaya \- he akhilaguro ! he mahan ! kShIrAbdhyante maNivirachitadvIpa\- subhage surAvAsAnantAruhaparivR^ite divyabhavane ajayamAye phaNIndrAkhye pIThe sthitaM atilAvaNyajaladhiM tvAM dhanyAH satataM smaranti || 24|| artha \- he pUjya ! he akhila ke guru ! jo loga kShIra\-samudra ke nikaTa, maNi\- rachita dvIpa, subhaga devAlaya tathA aneka vR^ikShoM se AvR^ita divya bhavana meM vijaya\- rahita mAyAvAle phaNIndra nAmaka pITha para sthita atishaya shobhA ke samudra ApakA smaraNa karate haiM ve dhanya hai.n || 24|| kavInAM praj~nApa~NkajavananavInadyumaNibhaM bhajanti tvA ye vai katichana mahAnantashayana | vidhAturbhAryAyAstaruNatamashR^i~NgAralaharI\- gabhIrAbhirvAgbhirvidadhati satAM te sukhamaho || 25|| anvaya \- he mahAnantashayana ! kavInAM praj~nApa~NkajavananavInadyumaNibhaM tvAM ye vai katichana vidhAturbhAryAyAH taruNatamashR^i~NgAralaharIgabhIrAbhiH vAgbhiH bhajanti te satAM sukhaM aho vidadhati || 25|| artha \- he mahAsheSha kI shayyA para shayana karanevAle ! kaviyoM ke praj~nA\-rUpa kamala\-vana ke navIna sUrya kI prabhAvAle ! Apako jo bhaktajana brahmA kI patnI sarasvatI ke prau.Dhatama shR^i~NgAra kI tara~NgavAlI gambhIra vANI dvArA bhajate haiM ve hI puruSha sajjanoM ke liye sukha kA vidhAna karate hai.n | yaha harSha hai || 25|| bhavansavyAnnetrAdbhavati divaso.arkAttmakatayA ? triyAmA te vAmAdbhavati rajanIpAlakatayA | tayormadhyAtsandhyA bhavati guNarUpA madhupate mahAtmanvishveshAkhilajagadupAdAna bhagavan || 26|| anvaya \- he madhupate ! he mahAtman ! he vishvesha ! he akhila jaga\- dupAdAna ! he bhagavan ! AkasmikatayA bhavatsavyAnnetrAt divasaH bhavati rajanIpAlakatayA te vAmAnnetrAt triyAmA bhavati tayoH madhyAt guNarUpA sandhyA bhavati || 26|| artha \- he madhuvana ke Isha ! he mahAtman ! he jagat ke prabhu ! he sampUrNa jagat ke Adi\-kAraNa ! he bhagavan ! sUrya\-rUpa hone ke kAraNa Apake dAhine netra se dina hotA hai | rAtri\-nirmAtA chandramA\-rUpa hone ke kAraNa Apake bA.NyeM netra se rAtri hotI hai | donoM (dina\-rAtri) ke madhya se raja\-sattva\-tama\-rUpa sandhyA hotI hai || 26|| tvamagnistvaM vyoma tvamasi pavanastvaM vasumatI ttvamApastvaM sUryastvamasi parameShThI vrajapate | manastvaM rudrastvaM tvamasi chidachittvaM vayamiha na vidmastattattvaM na bhavati bhavAn yatsakaladR^ik || 27|| anvaya \- he vrajapate ! tvaM agniH tvaM vyoma tvaM pavanaH asi, tvaM vasumatI tvaM ApaH tvaM sUryaH tvaM parameShThI asi tvaM manaH tvaM rudraH tvaM chit tvaM achit asi sakaladR^ik bhavAn yat na bhavati tattattvaM vayaM iha na vidmaH || 27|| artha \- he vrajapate ! ani, AkAsha, pavana, pR^ithvI, jala, sUrya, brahmA, mana, rudra, chetana tathA achetana saba kuCha Apa hI hai.n | sampUrNa vastuoM ke sAkShAt karanevAle Apa jisa vastu ke svarUpa nahIM haiM, usa tattva ko hama saba isa jagat meM nahIM jAnate haiM arthAt sampUrNa vastu ke svarUpa Apa hI hai.n || 27|| madIyo.ayaM jalyo vrajatu japatAM prakramaraNatAM gatirmudrAbhAvaM sakalamapi shilpaM havanatAm | tathA me bhuktyAdyA praNatimupasaMyAtu shayanaM bhavatpUjArUpaM bhavatu sakalaM me vilasitam || 28|| anvaya \- prayaM madIyaH jalpaH japatAM vrajatu gatiH, prakramaNatAM vrajatu sakala\- mapi shilpaM mudrAbhAvaM vrajatu tathA me bhuktyAdyA havanatAM vrajantu shayanaM praNatiM upasaMyAtu sakalaM me vilasitaM bhavatpUjArUpaM bhavatu || 28|| artha \- he bhagavan ! merA bhAShaNa japa\-rUpatA ko, gati parikramA\-svarUpatA ko, sampUrNa shilpa bhI matsya\-kUrmAdi mudrA\-rUpa ko tathA merI bhojanAdi kriyA havana\-rUpatA ko aura shayana praNAma ke svarUpa ko prApta ho; merA sampUrNa vilAsa ApakI pUjA ke rUpa meM pariNata ho || 28|| tvadIye majjIvA bhavatu charaNe padmasubhage ShaDa~NghrirbhUtAtman karaNacharaNairhaMsasharaNe | dadattyAtmAnandaM shriyamanishamAshAnusadR^ishIM svarADarthibhyo j~nAya cha kirati mokShAmR^itarasam || 29|| anvaya \- he bhUtAtman ! tvadIye padmasubhage haMsasharaNe charaNe karaNacharaNaiH ShaDa~NghriH, majjIvo bhavatu svarAT AnandaM AshAnusadR^ishIM shriyaM anishaM arthibhyo dadAti j~nAya cha mokShAmR^itarasaM kirati || 29|| artha \- he sarvaprANiyoM ke AtmA\-svarUpa ! kamala ke samAna subhaga ! AtmAoM ke sharaNa\-charaNa meM mana ke sAtha ChaH j~nAnendriya\-rUpI charaNoM se bhramara hokara merA jIva hove | svarAT (apane prakAsha se prakAshita) AtmA AnandArthI ko Ananda aura apane abhilASha ke sadR^isha shrI ke arthI ko lakShmI detA hai | j~nAnI puruShoM ke liye mokSha\-rUpI amR^itarasa bakheratA hai || 29|| paravyAnni shrIshaM maNirachitapuryyAM varada ma\- NDape devAvAsodbhavataruparIte shrutinute | mahAnantotsa~Nge sthitamatimahAnandajaladhiM shriyA yuktaM bhUmyAdibhirapi bhaje tvAdipuruSham || 30|| anvaya \- he varada ! paravyomni maNirachitapuryyAM devAvAsodbhavataruparIte shrutinute maNDape mahAnantotsa~Nge sthitaM atimahAnandajaladhiM shriyA bhUmyAdibhirapi yuktaM shrIshaM AdipuruShaM tvAM bhaje || 30|| artha \- he varada ! sarvottama dhAma meM maNi se banI huI purI ke bhItara devatAoM ke sthAnoM meM utpanna vR^ikShoM se vyApta, veda se stuti ko prApta maNDapa ke abhyantara, mahAsheSha ke a~Nka meM baiThe hue atyanta mahAnanda ke samudra, lakShmI tathA bhUmi Adi se yukta, lakShmIpati, Adi\-puruSha Apako maiM bhajatA hU.N || 30|| ghanashyAmaM devaM sthirachapalikAtulyavasanaM sitachChatrArkADhyaM vyajanaparivarttenduyamalam | sadA muktairmuktaprachayakusumashreNyuDugaNaM mahAmAlAshakrAyudhayugalamAnandasalilam || 31|| anvaya \- he madhupate ! ghanashyAmaM sthirachapalikAtulyavasanaM sitachChantrArkADhyaM vyajanaparivarttenduyamalaM muktaiH muktaprachayakusuma shreNyuDugaNaM mahAmAlAshakrAyudhayugalaM AnandasalilaM devaM kadA sadA drakShyAmi || 31|| artha \- he madhupate ! megha ke sadR^isha shyAmavarNavAle, achala vidyut ke tulya vastra se yukta, shvetaChatra\-rUpo sUrya se sampanna tathA vyajana (cha.Nvara) ke DulAne se mAnoM do chandramAoM ke sameta, mukta puruShoM se parityakta puShpa\-pu~njoM ke shreNI\- rUpa nakShatragaNavAle indra ke do dhanuShoM ke samAna mahAmAlA (vanamAlA) ko dhAraNa kiye hue AnandarUpI jalavAle deva ko sadaiva kaba dekhU.NgA ? meghapakSha meM \- sthira megha\-ChaTA meM vidyut rUpa uchita vastravAle sUrya\-rUpI shveta Chatra se ADhya uDugaNa\-rUpI mukta puruShoM se tyakta kusuma\-pu~nja kI pa~NktivAle indra\- dhanuSha\-rUpI mahAmAlA ko dhAraNa kiye hue jala\-rUpI AnandavAle shyAma megha ko sadA kaba dekhU.NgA ? || 31|| kvaNatpAdAbhUShAmaNirachitakA~nchIstanitakaM tadutpannAnandonmukharanijanityaplavagaNam | sphuranyuktAhAroDhachalavakapa~Nakti madhupate kadA drakShyAmi ttvA galitamalasAra~Ngamahakam || 32|| anvaya \- he madhupate! kaNatpAdAbhUShAmaNirachitakA~nchIstanitakaM tadutpannA\- nandonmukharanijanityaplavagaNaM sphuranmuktAhAroDhachalavakapa~NktiM galitamalasAra~Nga\- mahakaM tvA kadA drakShyAmi || 32|| artha \- shabdAyamAna charaNa ke ala~NkAra kI maNi se rachita kA~nchI (kardhanI) kI garjanAvAle, usa kA~nchI ke shabda se AvirbhUta Ananda se atishaya shabda karate hue apane sanAtana pakShiyoM ke sahita tathA dedIpyamAna motiyoM ke hAroM se vyApta u.DatI huI vaka\-pa~Nkti se yukta shuddhAntaHkaraNavAle pakShiyoM ke utsava ke sAtha Apako kisa samaya sadA hama dekhe~Nge ? || 32|| chaturbAhuM shAntaM sakR^iduditasUryAyutanibhaM mahAratnavrAtojjvalavalayakeyUramukuTam | uraH shrIvatsA~Nka smitashubhamukhaM kuNDaladharaM gadAsha~NkhAryyabjadhvajakamalachakrA~Nkitapadam || 33|| anvaya \- he bhagavan ! chaturbAhuM shAntaM sakR^iduditasUryAyutanibhaM mahAratnavrA\- tojjvalavalayakeyUramukuTaM uraH shrIvatsA~NkaM smitashubhamukhaM kuNDaladharaM gadAsha~NkhArya\- bjadhvajakamala chakrA~NkitapadaM tvAM ahaM saMseve || 33|| artha \- he bhagavan chaturbhuja ! shAnta, eka bAra udaya ko prApta dasa hajAra sUryoM ke sadR^isha tathA mahAratnoM ke samUha se dedIpyamAna ka~NkaNa\-keyUra (bAjUbanda) mukuTa ko dhAraNa karanevAle, vakShaHsthala meM bhR^igulatA ke chihna se chihnita aura musa\- karAne se sundara mukha tathA kuNDala ko pahane hue gadA, sha~Nkha, chakra, kamala, dhvaja, kamala (mR^iga) inake chakra (samUha) se chihnita charaNavAle ApakI sevA maiM bhalI bhA.Nti karatA hU.N || 33|| (\ldq{}kamalastu mR^igAntare\rdq{} isa haima\-kosha se yahA.N kamala shabda mR^igavisheSha\-vAchaka hai \-padma kA nahIm | anyathA abja ke sAtha punarukti doSha A jAtA hai |) pravAloShThaM subhrUnnasamalakasa~NghAvR^itamukhaM navA~Ngulya~NguShThachChadanavilasatpAdakamalam | sutu~NgAMsAraskaM pR^ithukaTitaTashroNi sarasI\- ruhAkShaM saMseve tanudashanavatkaustubhagalam || 34|| anvaya \- pravAloShThaM subhrUnnasaM alakasa~NghAvR^itamukhaM navA~Ngulya~NguShThachChadana\- vilasatpAdakamalaM sutu~NgAMsoraskaM pR^ithukaTitaTashroNi sarasIruhAkShaM tanudashanavat kaustubhagalaM tvAM ahaM saMseve || 34|| artha \- pravAla ke sadR^isha rakta oShThavAle, sundara bhauMhoM tathA unnata nAsikA se yukta, keshoM se AchChAdita mukhavAle, a.NgulI a~NguShTha ko DhA.NkanevAle, navIna dukUlAdi vastra se shobhita charaNa\-kamala ko dhAraNa kiye hue sundara U.Nche kandhoM aura ChAtI se yukta, sthUla kaTi (kamara) bhAga aura ja~NghAoM ko dhAraNa kiye hue, kamala ke sadR^isha netroMvAle, ChoTe\-ChoTe dA.NtoM se yukta aura grIvA meM kaustubha maNi se vibhUShita Apako bhalI bhA.Nti sevana karatA hU.N || 34|| vidhatte yau mUrdhnA nigamapuruShaste hi charaNau mamApyetau dhattAchChirasi kR^ipayA yAdavapate | yayoH pAdyaM bibhratpashupatirasau shIrShNi sarajaM shivatvaM samprApto jagati viparIto.api vapuShA || 35|| anvaya \- he yAdavapate ! te yau charaNau hi nigamapuruShaH mUrdhnA vidhatte etau mamApi shirasi kR^ipayA dhattAt yayoH sarajaM pAdyaM shIrNa bibhrat asau pashupatiH vapuShA viparIto.api jagati shivatvaM samprAptaH || 35|| artha \- he yAdavapate ! veda\-puruSha jina Apake charaNoM ko shira se dhAraNa karate haiM una charaNoM ko kR^ipA karake mere shira para saMsthApana karo | jina charaNoM ke, dhUli ke sAtha, pAdodaka ko shira para dhAraNa karate hue pashupati sharIra se ashiva\- rUpa bhI saMsAra meM shivatva (kalyANarUpatva) rUpa ko prApta hue || 35|| kR^itaghnaH kShudrAtmA smaraparavashashcha~nchalamati\- R^irshaMso.aparyyAdaHkR^itabahulapApaH kathamaham | ?? bhavatpAdAmbhojadvayamadhipate duHkhajaladheH samuttIrNo.apArAdatha parichareyaM cha satatam || 36|| anvaya \- he adhipate ! kR^itaghnaH kShudrAtmA smaraparavashaH cha~nchalamatiH nR^ishaMsaH amaryAdaH kR^itabahulapApaH ahaM apArAt duHkhajaladheH samuttIrNaH san kathaM bhavatpAdAmbhojadvayaM atha satataM cha kathaM parichareyamityanvayaH || 36|| artha \- he adhipate ! kR^itaghna, kShudrAtmA, kAma ke adhIna, cha~nchalabuddhi, krUra, maryAdArahita, bahuta se pApoM ko kiye hue maiM apAra duHkha\-rUpI samudra se pAra hone ke pashchAt Apake charaNa\-kamaloM kI sevA sadA kisa prakAra karU.N ? || 36|| na chechChAmi svargaM na cha rasapatitvaM mama pate na siddhIrno dhrauvyaM na hi vidhipadaM dInakaruNam | na pAtAleshattvaM na cha sakalagotrAdhipatitAM na muktiM tvAM tyaktvA paramasukhasaubhAgyajaladhim || 37|| anvaya \- he mama pate ! tvAM tyaktvA na cha svargaM na cha rasapatitvaM na siddhIH no dhrauvyaM nahi dInakaruNaM vidhipadaM na pAtAleshatvaM na cha sakalagotrAdhi\- patitAM na muktiM na paramasukhasaubhAgyajaladhiM ichChAmi || 37|| artha \- he mere svAmin ! Apako Cho.Dakara maiM svarga aura varuNapada, siddhi, dhruvapada, dInoM ke Upara dayAvAle vidhipada tathA pAtAla kI prabhutA ko, sampUrNa vaMsha meM Adhipatya ko aura mukti\-mahAnanda ke saubhAgya\-rUpI samudra ko nahIM chAhatA || 37|| kva te brAhmI lakShmIstriguNarahitA prAkR^itaguNA kva me buddhiH svAmin kushapariNatiH kleshasahitA | puretthaM bhItaM mAM tava charaNayorbhaktiradadhad dhyamandIkR^ityA me tanuvachanapuShpopaharaNam || 38|| anvaya \- he svAmin ! triguNarahitA prAkR^itaguNA te brAhmI lakShmIH ka kR^ishapariNatiH kleshasahitA me buddhiH ka itthaM purA bhItaM mAM bhaktiH tava charaNayoH adadhat hi me tanuvachanapuShpopaharaNaM amandIkR^ityA bhavati || 38|| artha \- he svAmin ! kahA.N to sattva, raja, tama, ina guNoM se rahita svAbhA\- vika guNavAlI ApakI brAhmI shobhA aura kahA.N atyanta kR^isha pariNAmavAlI klesha se samanvita merI buddhi ? ina donoM meM bahuta antara hai\-isa prakAra se Dare hue mujhako bhakti ne Apake charaNoM meM nishchaya rakha liyA hai | mere alpa stuti ke vachana\-rUpI puShpoM kA upahAra (bheNTa) hI adhika pUjA\-rUpI kriyA hai || 38|| aneka brahmAyuryadi varada sheShAyutasamo rasaj~nAto buddhayA shatasuragaNAchAryasadR^ishaH | bhavennAvAgAtmA tava guNagaNAnkeshava paThet sadA pAraM neyAttadapi bhavato deva yashasAm || 39|| anvaya \- he varada ! he deva ! he keshava ! yadi anekabrahmAyuH rasaj~nAtaH sheShAyutasamaH buddhayA shatasuragaNAchAryasadR^ishaH bhavet avAgAtmA na bhavet tava guNagaNAn yadapi sadA paThet tadapi bhavato yashasAM pAraM na iyAt || 39|| artha \- he vara denevAle ! he deva ! he keshava ! yadi kisI manuShya kI kaI brahmAoM ke samAna Ayu ho, hajAra sheSha ke samAna jihvA ho, sau bR^ihaspatiyoM ke samAna buddhi ho, aura AtmA avAk na ho, kintu vANI\-svarUpa hI ho, aise hote hue koI vyakti yadi Apake guNoM ko sadA pa.DhatA hI rahe, to bhI Apake yasha ke pAra ko nahIM pahu.NchatA || 39|| paThedyo vai viShNoH stavamimamasheShAghaharaNaM mahimno vipraH sa shrutishikharamamyAdvijayabhuk | bhavedrAjanyo viD dhanapashuyutaH syAd vR^ijinato vimuktaH syAchChUdro haripadamiyAtkAmirahitaH || 40|| anvaya \- viShNoH mahimnaH asheShAghaharaNaM imaM stavaM yo vai vipraH paThet sa shrutishikharaM abhyAt rAjanyaH vijayabhuk bhavet viT dhanapashuyutaH syAt shUdraH vR^ijinataH vimuktaH syAt kAmarahitaH haripadaM iyAt || 40|| artha \- viShNu kI mahimA ke, sampUrNa pApoM ko haraNa karanevAle, isa stotra ko nishchaya karake jo brAhmaNa pa.Dhae vaha shrutiyoM ke shikhara ko prApta ho arthAt samasta veda kA j~nAtA ho, kShatriya sa~NgrAma meM vijaya kA bhAgI ho | vaishya dhana aura pashuoM se samanvita ho tathA shUdra pApa se vimukta ho | koI bhI puruSha kAmanA\-rahita hokara pa.Dhae to hari\-pada ko prApta ho || 40|| stotraM viShNumahimno.ado bhAShitaM shambhusharmaNA | kR^ipayA shrInivAsAnAM haribhaktivinodakR^it || 41|| anvaya \- shrInivAsAnAM haribhaktivinodakR^it adaH viShNumahimnaH stotraM shambhusharmaNA kR^ipayA bhAShitam || 41|| artha \- lakShmIpAtroM ko hari\-bhakti meM anurakta karanevAlA yaha viShNu\-mahimA kA stotra, janatA ke Upara kR^ipA karake, shivasharmmA sUri ne banAyA hai || 41|| iti shrImannArAyaNacharaNAravindamadhupena shivasharmmaraNA kR^itaH viShNumahimnaH stavaH sampUrNaH | shrImannArAyaNa ke charaNa\-kamaloM ke bhramara (bhakta) shivasharmmA sUri kA banAyA huA yaha \ldq{}viShNumahimnaH stotra\rdq{} samApta huA | ## Rearranged and proofread by Ruma Dewan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}