% Text title : Virakti Muktavalih % File name : viraktimuktAvaliH.itx % Category : vishhnu % Location : doc\_vishhnu % Author : shrI\-uTake\-raNgAchAryasutagovindAchArya % Proofread by : Rajesh Thyagarajan % Description/comments : From Stotrasamuchchaya 2, Edited by Pandit K. Parameshwara Aithal % Latest update : May 10, 2023 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Virakti Muktavalih ..}## \itxtitle{.. viraktimuktAvaliH ..}##\endtitles ## (yasyechChAsamakAla eva jagataH sR^iShTisthitishchApyayo yaH sachchitsukhadehavAMshcha ramate lakShmyA svayaM lIlayA | yashchAnte smR^itamAtra eva hi bhavAgAdhAmbudheruddhara\- tyudgIto nigamAgamairavatu mAM shrImAn sa nArAyaNaH || 1|| yasyApA~NganirIkShaNAmR^itadhunIpUreNa saMvardhitA ma~nchitte kavitAlatA navarasAdhAraiH phalaiH shobhate | ra~NgAchAryamahaM guruM svapitaraM natvA tamambAM satI\- mAryAM tAM cha sarasvatIM bhavaparikleshAn nijAn varNaye || 2|| devaM guruM cha yugapannatvA shrIvAsudevapadavAchyam | grathaye viraktimuktAvaliM mude sAstu sumanasAM ruchirA || 3|| natvA shirasA kaulagiravunAthAchAryadeshikapadAbjam | svakR^itaM hi nivedayataH prAyashchittaM mamAstu haripadayoH || 4||) aj~nAnogranidAghataptahR^idayaH pAtuM suvidyApaya\- stR^iShNAlamanA bhraman dishi dishi shrAnto bhR^ishaM saMshritaH | gehAraNyamatha svavR^ikShagahanaM tatrApi chintAdavA\- krAnto.ahaM chakito mR^igo ghanamiva ghyAyAmi kR^iShNaM hR^idi || 1|| kShuttR^iDjambukamUShakAvR^itatalo madhye cha kAmAdibhi\- rvyApto babhrubiDAlakoragamukhairvAtAdirogAtmakaiH | shyenolUkamukhaiH shritochchaviTapastatkoTarAdhiShThitaH klishyatsrastagarutkapotavadahaM khidye hare pAhi mAm || 2|| nAnAvarNagarunmanoharatanuH saMvardhitaH pa~njare sa~njalpan kalamudbhraman sumadhuraM khAdan piban svaM vayaH | nItvA vismR^itasadvijAshritagatiH svArthaikalubdhairjanai\- styakto nirdayamandhavR^iddhashukavat khidye hare pAhi mAm || 3|| mohAdaNDamayAn svanIDapatitAn saMvardhya kR^ichChrArjitai\- rnAnAkhAdyachayaishchirodgatagarutsva~NgairmanohAribhiH | kUjadbhiH kalapa~nchamasvaramathoDDIya prayAtaiH pikai\- rnIDe va~nchitajIrNakAkavadahaM khidye hare pAhi mAm || 4|| AnIyoShasi nityashaH sukalamaM dattvA mukhe poShitA yA preyasyatha cha pakShapuTake saMvardhitAH shAbakAH | yatprItirmanaso mude hyajani tadbAlAbalAva~nchito nIDe sambhramadandhavR^iddhashukavat khidye hare pAhi mAm || 5|| dhR^itvANDaM svamukhe.akShataM tata ito nItvA manoj~nasthale nyasthAnIya cha dUrataH sumadhuraM saMvarghya dattvA tataH | unnamya svashiro nipAtya cha muhurbhrAmyan viyuktashcha taiH sa~nchArAkShamapInajR^imbhavadahaM khidye hare pAhi mAm || 6|| sa~NgR^ihyAmbu hi bindusho viruvataH saMvarghya bhekAn bakA\- nanyeShAM kalamAn jaDAshayatayA santarpya vaideshikAn | grIShme kShINajalashcha tairvirahito hA gAdhakAsAravat shochyAM dInadashAM gato.asmyava kR^ipAsAreNa kR^iShNAmbuda || 7|| tvAM vismR^itya madAndhadhIrmamatayaivAvardhayaM yAn gatA\- styaktvA te kalamA ivAshu savashA vAtsalyanakrArditam | ante ko.api na kasyachit suhR^iditi j~nAtaM bhavantaM vinA yAche nAtha gajendramochana hare shrIkR^iShNa mAmuddhara || 8|| AchChidyAnyakarasthamannamudare dhR^itvA shishuM tanmukhe dattvA samparivarghya sanmukhagatAn vitrAsya vidrAvya cha | utplutyAtha gate.arbhake mamatayA kUjan kShudhApIDito vAtAkUNitajIrNakIshavadahaM khidye hare pAhi mAm || 9|| dhairyAdekacharo.akhilAn vanacharAn vitrAsayan garjitai\- rdaivAd vishlathasakthijAnuraparispandaH shayAnaH kShitau | saprANo.atinikR^iShTajambukavR^ikAdyAghrAtamUrdhodara\- stAmyan vyAghra ivAdhitaptahR^idayaH khidye hare pAhi mAm || 10|| tvadbhaktiM pravimuchya muktiramaNIprAptyagryadUtIM hare mohAt saMsR^ititajjakAmamukhaduShputrAnuraktashchirAt | samprAptAM kaphavAtapittajananImAshliShya sAdhvIM jarAM suptaH shrAntatayotsvapAmyava hare mAmityalaM tanna kim || 11|| punnAmno narakAt paratra bhayadAt trAteti putrAbhidhA ye hiMsanti sadeha te syurapi tachChabdAbhidheyAH katham | ityetanna vichArya duShkR^itashataM kR^itvApi te vardhitAH pluShTaM tadvR^ijinAgninAva karuNApIyUShalepairhare || 12|| bhrAntvA yonishataM bhavatpadakathAleshAvashAkarNanA\- llabdhvemaM manujodbhavaM cha vibhavaM yAche hare nAbhavam | tat pR^ichChAmi bhavantameva hi bhavaM shrAntastareyaM kathaM tvatkAruNyalavaM vinA gajaparitrANApadAnAva mAm || 13|| visrambhAt tamajAmilaM gajapatiM veshyAM cha tAM pi~NgalAM shrutvA trIn bhavatoddhR^itAn samabhavaM svachChandachArI sadA | tyakto.ahaM tanayairgajairiva bhavannAmnAhvayAmyanvahaM nirviNNo.asmyadhanAgamAt tadava mAM nirdoSha nArAyaNa || 14|| kiM vakShye tanayAH sadojjhitanayAH kAntA kR^itAntAshrayA chittaM vittarataM matistvaghavatI shvAsAshcha kAsAvR^itAH | kAyashchAmayavAn svadharmacharaNe dakSho na chAkShaiH paraM bhIto.ahaM bhavato bhavantamabhayaM yAche hare pAhi mAm || 15|| labdhairhi tvadanugraheNa vasanAla~NkAravittAdibhi\- rbhAryAputrasutAsnuShAtadanugAn santarpayitvA tataH | hA tvadvismR^itidoShatashcha sakalaistairujjhito dhikkR^itaH khidye saMyaminIgatAghivadahaM shrIkR^iShNa mAM pAlaya || 16|| ShaShThAShTavyayaduHsthiteShu khachareShveko guruH karkaTe\- .atyu~ncho rakShati meShajaM khalu tathA putreShu mAM mAdhavaH | anyo durgrahamandavannanu milannainaM yathA dUShayet saMrakShyAtha tathA madiShTada hare taM shreyasA yojaya || 17|| bhUtvA brahmavidAtmajo vR^ijinadhIrvR^ittiM cha vaishyAM shrita\- staddUrArjitavittamAshvapahR^itaM putrAbhidhaistaskaraiH | tenaivAgatiko.asmi kevalamihAmutrApi daurbhAgyavAn nAtha tvAM sharaNaM vrajAmi kR^ipayA shrIkR^iShNa mAmuddhara || 18|| tyaktvA tvadbhajanaM dvijottamasuto bhUtvApi rAjAshrayaM kR^itvA yaddhanamArjitaM tadakhilaM bhaktAbhimAnAddhare | manye tadvR^ijinaM dhanAshrayamataH putraistvayA hAritaM tvaM vittApagame prasIdasi kila shrIkR^iShNa pAhyAshu mAm || 19|| satyaM dArasutAdayo mama kathaM vA syuryadAdau bhava\- ddAso.ahaM na mamAsmyathojjhitabhavaddAsyena (ye) rakShitAH | te.abhij~nA hi na no.ayamityatha gatA bhraShTastato.ato.apyahaM svAmin dAsajanArtinAshana hare shrIkR^iShNa mAM pAlaya || 20|| bhAryA prAg vilayaM gatAtha tanayairyat prAptabhAryAdhanai\- styakto.ahaM dhanalobhatastadabhavaM putraiShaNAvarjitaH | niHsvatvAnna cha bAndhavA na suhR^ido nAnya~ncha sAMsArikaM niryatnena mumukShudharmasahitaM drAk kR^iShNa mAmuddhara || 21|| bhAryA sA tu mR^itA prayAtu sugatiM putrAshcha ye nirgatAH svachChandena kalatravittasahitA nandantu dIrghAyuShaH | kiM me bandhujanaiH suhR^iddhirathavA kAlAnu gaistairhare tvadbhaktiH shritabhuktimuktisukhadA saikAstu me shAshvatI || 22|| yaddehe kalitAdarau hi pitarau putrAstu vittAdarA bhAryA cha dvitayAdarA na tadahaM teShAM na chaite mama | dAso.ahaM bhavato bhavAnatha mama svAmIti labdhA smR^iti\- stebhyo daivavashAd viyuktamadhunA shrIkR^iShNa mAmuddhara || 23|| ukShevAdmi hi kukShipoShaNaparo vikShobhya vikShobhya sa\- dbhakShyAn mAkShikasharkarAghR^itayutAn kShIrAplutAn ma~NkShvaham | nAdrAkShaM hyadhimokShadaM tava padaM sAkShI bhavAnakShayo bhikShe kShINavayAstathAkShivikalo mAM rakSha pakShIshaga || 24|| vAlyaM krIDanakautukena viShayavyAsa~Ngato yauvanaM yAtaM vArdhakamapyanekavidhayA dushchintayA nIyate | kAryaM tvadbhajanaM kadeti samupakrAnte vichAre.antarA rogA vyAkulayanti hanta bhavarugvaidyAva nArAyaNa || 25|| hyo yAtaM hyatha yAtu chAdya kimato yachChvaH prabhR^ityanvahaM kAryo dharma iti bruvan nanu jarAjIrNo.avasho.andho.abhavam | sAdhiH sAdhitavAn na dharmamatha satkarmApi sharmAspadaM jIrNAnAthapishAchavannarahare koshAmi mAmuddhara || 26|| jAto.asmyasphuTavAk skhaladgatiratikShuttR^iTparIto.avashaH pAlyo.anyairatha shIghramodashugahaM bhIto.abhito bAlavat | vR^iddhatvaM hi nR^iNAmadehavigamaM prAyeNa janmAntaraM bhaktaM pApinamuddharasyatha pare janmanyava shrIsha mAm || 27|| deho jIrNagR^ihopamo na vashagaM chittaM kvapatyaprabhaM sAmarShA kuTilA snuSheva cha matiH kustrIva duShTA cha vAk | duHsAdhAni tathendriyANi shaThadurmitropamAnAnyataH pAlyaH kR^ichChragato ramesha bhavatA dAsyAnubandhena hi || 28|| taiH samyakkR^itamityavaimi tanayairyairasmyahaM projjhita\- shchAsmAbhirgalitaiShaNairhi yadanuShTheyaM purAnuShThitam | svashreyaH pravihAya satpuruShatAshAptopakartR^itvataH siddhaM naH susamIhitaM hi kR^ipayA mAmuddhara shrIhare || 29|| vR^iddho.andhaH sarugadmaraH paravashaH kShuttR^iTparIto.abalaH shochyo.ahaM na cha shochitAsti hi mR^itiH klR^iptA kadA vaitu sA | strIputraiH svavashIkR^itena na mayA svArAdhitastvaM hare tyaktastairaghunA tvadekasharaNaM mAM pAhi nArAyaNa || 30|| datto yo bhavatA ramesha kR^ipayA kaivalya saMsAdhane kAyaH kalpatamastvanena ramaNIputrAdayashchArjitAH | yAtAste.apyanayArjitA yadubhayabhraShTo.asmi tanniShkR^itiM dehAntAmiha kArayAshu kR^ipayA kAlAtmaka shrIhare || 31|| deshA va~Ngakali~NgakeralamahArAShTrA~NgacholAdayo bhrAntAH putrakalatrarakShaNakR^ite kAryArthamevAtmanaH | gantuH saMyaminIM na dharmamayasatpAtheyamalpaM cha me yAche nAgatapUrva ityava kR^ipAleshena lakShmIpate || 32|| dR^iShTAshcha prabhavaH stutAshcha vasu chopAttaM samArAdhitAH strIputrAnucharAstadA na cha bhavAn santarpito hR^idgataH | tasmAt saMyaminIpatiH prakupito dUtaiH sa mAM kleshayet tebhyo mochaya sAhacharyajanitampremNA jagannAyaka || 33|| yatprAtaH kShudhayAtha bhojanaparishrAntyA tataH strIsutA\- dyAlApena cha nidrayAtha nishi chAkrAntaM madIyaM manaH | na tvAM smartumapIhate.ahamadhunA jIrNo mumUrShuH sthitA dUtAH saMyaminIpateshcha nikaTe tebhyo hare rakSha mAm || 34|| yajjihvA rasalAlasAtha nayane jyotirvihIne shruti\- rdurvArtaikaratiH sugandhavashagashvAsA cha nAsA sadA | kAyo.apAyanikAya ityapagataM bAhyendriyopAsanaM vij~nApyaM svamanogataM kimiti tadbhR^ityArtihan pAhi mAm || 35|| putraM prerayati prasahya cha shubhodarke hi kR^itye pitA mAtA pAlayati svayaM shaThamatiM mUrkhaM cha duShTaM tathA | sR^iShTo.ahaM bhavatA dvijottamakule jAne na sadvApyasa\- ddharme preraya pAlayeha pitarau shrIsha tvameko.asi yat || 36|| yat pashyaMshcha kuTumbino.atha dhanikAn shashvanmR^itAn kITavat tvAM nArAdhayama~NganAsutagR^ihadravya dilobhAnvitaH | shR^iNvan nArakiyAtanAmatha nijaM khidye smaran duShkR^itaM tanmAM keshava pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 37|| vR^iddhA yatpitarau mR^itau hi vanitApathyAt pramAdAt suto mantrAnastviti chAvashiShTajanasaMrakShAvidhau vyApR^itaH | pashchAt taishcha nirAkR^ito.ahamadhunAnanyAshrayastvAM bhaje mAM nArAyaNa pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 38|| pashyanneva pitR^IdruhaH kutanayAn nAgapratiShThAdikaM putraprAptisamIhayA hyakaravaM tyakto.atha jAtaiH sutaiH | tasyedaM kila karmaNaH phalamiti shrAnto bhavantaM bhaje tanmAM mAdhava pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 39|| vR^iddhau yat pitarAviti priyatamA nAvAptaputretyatho bAlAste tanayA iti svabhavane sthitvA chirAnnirgataH | mAmeShAnugatA jarA smR^itiharA vismAritastvaM tathA govindottama pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 40|| yat kR^ityaM gR^ihiNaH kR^itaM hi tanayAnutpAdya saMskR^itya tat\- sadvR^itteH parikalpanaM cha na bhavAnArAdhitastvantarA | satyaM sAptapadInamAhuriti tat saMsmAraye prerakaM viShNo sarvaga pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 41|| yat pitroH kila jIvatorhi vachanaM kAryaM sutairnAdR^itaM tat taiste tvatha rakShitA na cha bhavAnArAdhito yanmayA | kShantavyaM bhavato.abhayaM karuNayA yAche.anutapto.adhunA tat tvaM madhusUdanAva jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 42|| tyaktAste na mayA shaThA api sutA nItiM tvimAM shR^iNvatA yat saMvardhya viShadrumo.api na punaH ChettuM svayaM sAmpratam | yAtAste pravimuchya mAM suphalitaM daivena tat tvAM bhaje pAhi tvaM jahi vA trivikrama hare tvatto na me.anyA gatiH || 43|| kaH khedo nanu nirgatA iti sutA yad dehalagnAnyaho svairaM kAnichidindriyANi hi gatAnyanyAni yAsyanti hi | kAlo.atra prabhurityavAptachidahaM kAlAtmakaM tvAM bhaje tvaM mAM vAmana pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 44|| yAtau tau pitarau mama priyatarau jAto.asmi yAbhyAmahaM te pAnthA iva nirgatAshcha tanayAH kiM taiH sthitairvA gataiH | prAgUrdhvaM jananAnmR^iteriva bhavAMstrAtetyahaM tvAM bhaje tanmAM shrIdhara pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 45|| bAlyAt strIsutamohataH kumatito lobhAd bhavAn nArchito vR^iddhatvAdatha rukshramAnmR^itibhayAd bhAryAsatAnAdarAt | tvatsevAnirato.archituM svakaraNaiH kShINo na shaknomyahaM pAhi tvaM jahi vA mamAsti na hR^iShIkesha tvadanyA gatiH || 46|| svAdvannaM na niveditaM na cha hutaM santarpitA na dvijAH svAdu svAdviti chAshitaM svavanitAputraiH sadA yauvane | jIrNo.ahaM tvadhunA smarAmi tadapi tvAM bhojanAbhyantare pAhi tvaM jahi vA hyananyagatikaM shrIpadmanAbha prabho || 47|| chAturmAsyamavighnato na rachitaM na dvAdashI sAdhitA naivAkAri cha viShNupa~nchakamapi shrIkAntatuShTyai vratam | bhIto.ahaM hyadhunA yamAd bhayaharaM sarvAtmanA tvAM bhaje taddAmodara pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 48|| krIDAbhirviShayotsavaishcha gamitaM tad yauvanAntaM vayaH shrAnto.ahaM hyadhunA karomi sukaraM bAhyendriyopAsanam | chittaM chAlayatIndriyANi chapalaM tat tubhyamAvedaye mAM sa~NkarShaNa pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 49|| yat kartuM kila nishchinomi na cha tachChaknomi saMsAdhituM yat svapne.api na chintitaM tadavashAt sampatsyate puShkalam | itthaM kR^ichChragato.api sadgurukR^ipAvaShTambhatastvAM bhaje pAhi tvaM jahi vA hyananyagatikaM shrIvAsudeva prabho || 50|| etat kAryamakAryametaditi hi j~nAtvAnyathaivAvashAt kurve tanmama durvidheviMlasitaM kasyAgrato rodimi | hInaH svIyajanairdhanaiH sukaraNaistvAM chintayAmyanvahaM pradyumnAtmaga pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 51|| putrAH pittakaphajvarA bahutarApathyasvarUpAH snuShA\- staddoSho.ajani sannipAtajanitaH kroshAmyahaM rodimi | muhyAmi pralapAmyatashcha bhavarugvaidyaM bhaje tvAmahaM pAhi tvaM jahi vAniruddha kR^ipayA tvatto na me.anyA gatiH || 52|| na dhyAtaM padamarchitaM na tulasIpuShpairna mUrdhnAnanaM naivAbhiShTutamIkShitaM na na cha tanmAhAtmyamAkarNitam | yAte setumivodake gatavayAstatkartumIhe.adhunA tanmAM shrIpuruShottamAva jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 53|| nidrAhAravihAralolamanasA nItvA hyalabhyaM vayaH svalpAyurjaraTho.avashendriyagaNo niHsvo.asahAyo.adhunA | tvatsevAkalito.adya mohamavanau jAto.apahAsAspadaM devAdhokShaja pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 54|| kAmAdyairasurairhi nirdayamahaM baddho niruddho.ardito ruksarpairatha daMshito madagajenAlolito majjitaH | kleshAbdhau svajanArtinAshanamahaM tat tvAM sharaNyaM bhaje pAhi tvaM jahi nArasiMha kR^ipayA tvatto na me.anyA gatiH || 55|| kurvanneva hi vismarAmi kR^itamapyAvartayAmyantarA mohAt tachcha samApayAmi samupakrAntasya nAntaM bhaje | chintyo.ante hi bhavAn mama sthitiriyaM jAne na kiM syAt kadA tanmAmachyuta pAhi vAtha jahi vA tvatto na me.anyA gatiH || 56|| kAmAdyA na vashaM prayAntyanugatA jAmAtR^ivad durbharA nemAM tyaktumathotsahe nanu jarAM rAmAmivoDhAM satIm | sAmAdyairne cha jeyameva hi mano dhi~N mAmavashyendriyaM pAhi tvaM jahi vA janArdana parA tvatto na me.anyA gatiH || 57|| pAdau praskhalataH sthirau na cha karau gAtraM sakampaM shiro bhrAmyadgadgadanisvanastvatha galashchakShurbhramattArakam | nUnaM tvatpurataH pranartayati mAM seyaM jarA nartakI pAhi tvaM jahi vApyupendra kR^ipayA tvatto na me.anyA gatiH || 58|| yaddharmAdhikR^itA mayAnusaratA bhUpAn kR^itaM pAtakaM yadvA keralavAsinA gaNayituM shakyaM na tata sarvathA | tat tvaM saMharasi smR^ito.api sakalaM tasmAdahaM tvAM bhaje pAhi tvaM jahi vA hare karuNayA tvatto na me.anyA gatiH || 59|| tvannAmasmR^itirityuvAcha bhagavAn vyAsaH parA niShkR^itiH shaktA sA mama pAtakAn kShapayituM matveti jAtAdaraH | vachmyArtaH svakR^itAghataptahR^idayaH shrIkR^iShNa kR^iShNetyahaM pAhi tvaM jahi vA hyananyagatikaM shrIkR^iShNa tubhyaM namaH || 60|| mAtsyaM kaurmamaho vapurhi vidhR^itaM vArAhamatyuddhataM bhaktArthaM tvatha nArasiMhamachirAt tadvAmanaM chArShakam | kShAtraM gopanibhaM cha bauddhamatha taddhartAsi kalkyAtmakaM tat tvAM kR^iShNa bhavAbdhipotamanishaM dhyAyAmi bhakteShTadam || 61|| sha~NkhaH pANitale.atha mandaragiriH pR^iShThe cha bhUgolako daMShTrAgre vidhR^ito hiraNyakashipuH shasto balirnirjitaH | durbhUpA dashakaNThakeshishakaTAdyAH pothitA mohitA daityA glechChagaNAn haniShyasi bhaje tvAM kR^iShNa sarvottamam || 62|| mukhyaprANa namo.astu te kuru kR^ipAM yAche nibaddhA~njali\- rmAmutkrAmaya rugNajIrNavapuShashchAnte hariM smArayan | matkarmAnuguNA gatirhi vihitA yA kApi vA yAmi tAM bhaktirme.astu harau gurau paramikA tatrApyananyA sthirA || 63|| mAtaryadvidhR^itaM hi mAsanavakaM kukShau tato vardhitaM vAsArthaM mama tadgatena hi mayA kleshAshcha ye varNitAH | svaprArabdhasamArjitA hi ta ime tasmAt tvayA kShamyatAM shuShyajjIrNakalevaraM hi tadidaM tyaktAnumanyasva tat || 64|| AgarbhaM bhR^ishamambayA cha bhavatA yatpAlitaM lAlitaM yasmin saMvasatA mayA hyadhigataM saukhyaM paraM sadyashaH | prAptaM duHkhamathApi yat tadapi matprArabdhasheShAtmakaM tyakShye jIrNakalevaraM tadadhunA tAtAnumodastra tat || 65|| ye j~nAnAmR^itasekapUtahR^idayasvArAdhitashrIdharA\- pAdasva~NgavilokanodbhavaparAnandaikatR^iptAH svayam | shiShyAnugrahakAriNaH svaguravashchAnena ye sevitA\- styaktA jIrNakalevaraM hi tadidaM mAM te.anugR^ihNantvalam || 66|| mohAd durviShayeShu saktamanishaM sarvaiH sahaivendriyaiH snehAt tvAmanumanyatA hi bahusho nItaM mayAyuH kShayam | svalpaM shiShTamato.atra vA mama kR^ite tyaktvA nijaM chApalaM sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 67|| vaikuNThe varadivyaratnajaTilaprAsAdavaprojjvale shvetadvIpavare haripriyatamAvAse cha dugdhAmbudhau | yogidhyeyamachintyashaktivibhavaM chAnAdimadhyAtyayaM sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 68|| nR^ityaddivyavarApsarobhiratha sAtodyaistathA kinnarai\- rbrahyAdyaiH samupAsyamAnamuchitasvasvAdhikArArhaNaiH | svAsInaM navabhaktiratnavilasanmuktyuchchasiMhAsane sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 69|| meghashyAmalamuchchalatkShaNaruchidyutyAbhahemAmbaraM shrImatkaustubhaka~NkaNAdivarasadbhUShAgaNAla~NkR^itam | bhAsvadratnakirITakuNDalalasatsmerAnanaM sundaraM sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 70|| prodyachchandrashatAbhahIramaNisustambhochchasanmaNTape kShIrAmbhonidhimadhyasambhR^itamahAmuktAvitAnojjvale | utkIrNojjvalachandrakAntamayasadbhadrAsane.adhiShThitaM sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 71|| bhR^igvAdyairabhivanditaM munivarairbrahmAdibhiH sevitaM gIrvANaiH sanakAdisiddhanivaH saMstUyamAnaM mudA | gAyannAradatumburuprabhR^itibhiH khyAtApadAnaM sadA sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 72|| vibhrAjadvarasheShama~nchagamilAdurgAkarAndolitaM sanmantropaniShadvyapAshrayamasa~NkhyeyAvatArAbhidham | viShvaksenamahAgatAbhinavasanmuktairmuhurvanditaM sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 73|| tairbaddhA~njalibhiH svamUrdhni sahitaiH bhUtAdikAlaistribhiH svAj~nAbhrUvalanAvalokanaparaishchopAsyamAnaM sadA | muktAnekachaturmukhaiH stutiparairvedeshchaturbhirvR^itaM sA~NgaM sAyudhamindirAyutahariM chetaH sakR^it saMsmara || 74|| chUDAratnaparamparojjvalaphaNAsAhasrasanmaNTape svAstIrNAmalasheShabhogashayane vidhyAsyadattekShaNam | lakShmIkomalapANilAlitapadAmbhojaM shayAnaM mudA sa~nchintyoparatiM bhajAntasamaye machchitta nArAyaNam || 75|| ArAdhyau pitarau priyA tvatha samAdheyAnuneyAH sutAH pUjyAshchAtithayo yathAvidhi samabhyarchyA nijA devatAH | draShTavyAH prabhavo dhanArjanakR^ite.abhyasyAH kalAH svAsthyata\- shchAhnaH kR^ityamidaM tataH sugR^ihiNAM dukhAtmikA saMsR^itiH || 76|| yadgarbhe tvatha shaishave hyaviditAH kleshAshcha tiShThantu te vyAdhyAdhiprabhavAshcha kITapashujAH kShuttR^iTpravAsArijAH | evaM tAn sakalAnalolamanasA shashvachcha nidhyAyatAM kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 77|| yadbAlye pitR^inighnatA gurukule vAsastato.astu dvayaM kai~NkaryaM dhaninAmathAmR^iti tato hA strIsutAdhInatA | svechChAhAravihArasaukhyavidhuraM tatpAratantryaM viduH kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 78|| pitroshchennirato hite priyatamA kupyatyudAste suta\- statpathye pitarau na sharma labhataH sAdhyo na sarvAdaraH | santyAjyAH svasahodarA api samArAdhyAH priyAbAndhavAH kiM vAtrAtmamukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 79|| sAdhvI chedvanitA suto na sa cha chenmUDho.athavA durjanaH satputro yadi durnivArarugatishrAnto dR^iDhA~Ngo.atha chet | bhartushchApyahitA snuShA yadi hitA tadvaMshajakleshadA kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 80|| jAtA puShpavatI priyAtha vapuShi vyAptA cha rug duHsahA sambhUtastanayo mR^itA priyatamAthoDhAparA kanyakA | samprAptA pralayAntasantatimahAchintAvilAsA jarA kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 81|| smR^ityuktAnuguNasvadharmacharaNe bhrAntaM tamAchakShate tasmAt tadviparItakArya karaNe durvR^ittamityeva tam | tanmishrAcharaNe tu hanta manujo bhraShTastato.ato bhavet kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 82|| klishyatyeva hi nirdhano.atha dhanikastadrakShituM chAnvahaM chorebhyo nishi nidrite nijajane jAgrat svayaM khidyate | dharma naiva cha kArayatyatha gR^ihe muShNanti bhAryAsutAH kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 83|| dattaM yaddhanikairdhanaM kila pitastat tvaM kuTumbIti te tachchAsmAkamaghAt pratigrahakR^itAchChudhyerdhanAnIhayA | kasmAt tAmyasi bhu~NkShva sheShva cha sukhaM shaMsanti vetthaM sutAH kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 84|| bahvAdAya dhanaM gR^ihiNyatha gR^ihaM prApte tamAvR^iNvate drAg bhAryAtanayAdayaH sakutukAshchAlolayitvArjitam | etanme.astu mamaitadarhamiti tad dhR^itvAtha nekShanti taM kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 85|| hitvAsmAn vada dharma ityatha vR^ithA ko.ayaM hi vittavyayaH prAtaHsnAnajapAnatistutibhirevAlaM hi dharmo.arjitaH | vR^iddhatve tava ko.aviteti kupitA nindanti bhAryAsutAH kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNo duHkhAtmikA saMsR^itiH || 86|| bhAryA nAdriyate na jalpati suto nindatyabhItiH snuShA pautrAshchApahasantyathoktasamaye bhR^ityA na chopAsate | vR^iddhastAbhyati ghasmarAn nijagR^ihe dR^iShTvA snuShAbAndhavAn kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 87|| sarvasvaM sutasAtkR^itaM hi bhavatA klishyanti me kanyakAH khidye.ahaM kR^ipaNApsarA iva mudA dIvyanti gehe snuShAH | itthaM vyAkulayatyalaM kubanitA nirvidyamAnaM patiM kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 88|| dharmo.adharma iti hyavAptamachirAd dAridryamavyAhataM pashyemAM prativeshinIM suvasanAM sadbhUShaNAla~NkR^itAm | dharmo hyeSha kuru pratigrahamiti vyAlolayantyAM striyAM kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 89|| yAtaM bAlyamasheShalAlyamatha tannaShTaM kShaNAd yauvanaM vR^iddhatvaM samupAgataM tvatha layaH sambhAvito.asya kramAt | kAlAdhIna vapuShmato.anyagR^ihavat ko.ayaM mamatvabhramaH kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 90|| samprApnoti yathAlayAn hi vicharaMshyAro hi rAjAj~nayA dehI dehashataM svakarmajanitaM tadvaddharerAj~nayA | duHkhavyAdhijarA vipattimaraNodbhUtaM hi nidhyAyataH kiM vAtrAtmasukhaM tataH sugR^ihiNAM duHkhAtmikA saMsR^itiH || 91|| bhrAmyatyeva mano.arpitaM tvayi muhurna sthairyamAlambate vairAgyaM na dR^iDhIbhavatyavagate kleshe.api sAMsArike | tvAM dhyAyAmi kathaM smarAmi cha kathaM lIlAmaghadhnIM tava tvadbhaktiM sudR^iDhAM viraktisahitAM dehyAshu nArAyaNa || 12|| naShTAMstAn pitR^imAtR^isodarasutAbhAryAdikAn saMsmaran nairAshyaM nijajIvite.api kalayan prArabdhanighno.anvahaM shrAntastvAM bhR^ishamAnaman hi shirasA yAche prapannArtihaM\- stvadbhaktiM sudR^iDhAM viraktisahitAM dehyAshu nArAyaNa || 93|| svAmin shrIparavAsudevaguruNA yat tvatsanAmnA bhava\- nmAhAtmyaM kathitaM hi tatrabhavatA tatredamatyadbhutam | asyantarbahirityachintyamahimaMstadvannididhyAsata\- stat pratyAyaya chitsukhA~NgavilasachChashvanmamAntarbahiH || 94|| nirvaktuM na hi shaknuvanti nigamAstvAM tvaM na dR^iggocharo\- .asyaNvantarjagato bahishcha bhagavan jAne vibhuM tvAM tataH | dhyeyastvaM hi kathaM yato.asyanupamastasmAt tvameva svayaM machchittAadbhutarUpashaktimahiman nArAyaNAvirbhava || 95|| saMsR^iShTe hR^idayasthale mama paraM shvAsAnilaiH santataM tvadbhaktyA varuNena nityamamR^itAsAreNa chAplAvite | amlAnasphuTapuNDarIkavilasatsatkarNikAyAM sadA prodyatkoTiraviprakAsha vilasanmAM pAhi nArAyaNa || 96|| chA~nchalyAnmanaso na bhaktirachalAshaktyA na karmAdara\- statparyAptasahAyavittavirahAnna stroktadharmodyamaH | AtmatrANakR^ite prasIda bhagavan yAche.antakAle mama shrInArAyaNa niHsarantu mukhatastvannAmavarNAH kramAt || 97|| yaj~nAdyAH sakalAH kriyAshcha kR^itinAM sapratyavAyAH sadA j~nAnaM te bahujanmasAdhyamatha cha dhyAnaM manasthairyajam | saulabhyAd drutasiddhito.api cha kalau yAche.antakAle mama shrInArAyaNa niHsarantu mukhatastvannAmavarNAH kamAt || 98|| ArAdhyAtmagurUn chiraM gurukule sthitvAttavidyaiH paraM prApyaM yat tadajAmilena sahasA tvannAmasa~NkIrtanAt | prApyaM kartumalaM na chAhamitarad yAche.antakAle mama shrInArAyaNa niHsarantu mukhatastvannAmavarNAH kramAt || 99|| prAgjanmasvatha cheha janmani mayA ye chAparAdhAH kR^itAH kShantavyA bhavatA hi te.ahamabhavaM tvadbhaktavaMshe yataH | tvadbhaktA guravashcha me hyubhayathAnugrAhya bhakte mayi shrInArAyaNa bhaktavatsala kR^ipAsindho prasIdAdhunA || 100|| brahmAdyAn vibudhAnR^iShIn bhR^igumukhAn pUjyAn pitR^In madgurUn mAnyAn bandhujanAn dvijAnapi tathA staumyanvahaM naumi cha | kR^itvAnugrahamatra ye sakaruNA mAM shreyasAyojaya\- nnante.amutra cha te.arthayantvatha hariM niHshreyasAyApi me || 101|| ra~NgAchAryatanUbhaveShu gaNane yo janmato madhyamaH sA prAsUta sarasvatI yamuTake govindanAmA cha yaH | shrImatkaulagivAsudevacharaNA yasmin kR^itAnugrahA\- steneyaM rachinArpitA haripade vairAgyamuktAvaliH || 102|| na suvarNagrathiteyaM na mahArhapadArthasuchiranirvarNyA | tadapi cha muktAvaliriti haripadabhAgiti bhavet sujanamAnyA || 103|| chole ta~njapurasthena seyaM muktAvaliH shubhA | grathitA dundubhau grIShme kalimAne gatedhave (4963) || 104|| iti shrI\-uTake\-ra~NgAchAryasutagovindAchAryavirachitA viraktimuktAvaliH sampUrNA | rudhirodgAriNyadhisR^itivimanoyogena nijasukhaM prAptAH | chaitre sitasaptamyAM govindAryA hareH padaM yAtAH || stotrasamuchchayaH 2 (74) ## Govindacarya, author of the Viraklimuktdvali (74) was the son of Rangacharya and Sarasvati and belonged to the uTake family. He mentions his Guru’s name as (Kaujagi) Vasudevacharya. He also pays homage to one (Kaulagi) Raghunathacarya. Obviously the author was a follower of Madhvacarya whose name he mentions in the former work (v. 5). The Viraklimukldvali which gives an elaborate description of the difficulties and worries of old age was composed in the Kali year 4963 (A.D. 1862) when he was a resident of Tanjavur (Tanjapuri). According to a verse found after the colophon (above), the author died in the year Rudhirodgari, seventh day of chaitra month, i.e. about a year after the completion of the stotra. The author might be identical with the compiler of the NAtyashastrasamgraha published in the Tanjore Sarasvati Mahal Series (No. 52, 1933). Proofread by Rajesh Thyagarajan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}