% Text title : yogasuutra by maharShii pata.njali with and without Vedic Accents % File name : yogasuutra.itx % Category : sUtra, yoga % Location : doc\_yoga % Transliterated by : Accents by BS % Proofread by : Sunder Hattangadi and Kirk Wortman, BS % Description-comments : Accents from Yoga\_Sutra\_Full.pdf notes by Paul Harvey % Latest update : July 15, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Patanjali Yogasutra with and without Vedic Accents ..}## \itxtitle{.. pAta~njalayogasUtrANi sasvara ..}##\endtitles ## || maharShi pata~njali praNItaM yogadarshanam || \section{|| prathamo.adhyAyaH || || samA\'dhi\-pA\`daH ||} a\`tha yogAnu\'shAsa\`nam || 1\.1|| yogashchittavR^itti\'niro\`dhaH || 1\.2|| ta\`dA dra\`ShTuH sva\`rU\`pe.a\'vasthA\`nam || 1\.3|| vR^ittisArUpyami\'tara\`tra || 1\.4|| vR^i\`tta\`yaH pa~nchatayyaH kli\'ShTA.akli\`ShTAH || 1\.5|| pra\`mA\`Navi\`pa\`ryayavi\`ka\`lpani\`drAsmR^i\`taya\'H || 1\.6|| pra\`tyakShA\`nu\`mAnA\`ga\`mAH pra\'mANA\`ni || 1\.7|| vi\`pa\`rya\`yo mi\'thyAj~nA\`namatadrUpa\'prati\`ShTham || 1\.8|| sha\`bdaj~nA\`nA\`nupA\`tI vastushUnyo\' vika\`lpaH || 1\.9|| a\`bhA\`vapratyayAlambanA vR^i\'ttirni\`drA || 1\.10|| a\`nu\`bhUtaviShayA\`sampramoSha\'H smR^i\`tiH || 1\.11|| a\`bhyA\`savai\`rA\`gyA\`bhyAM ta\'nniro\`dhaH || 1\.12|| ta\`tra sthi\`tau ya\'tno.abhyA\`saH || 1\.13|| sa\` tu dI\`rghakAlanai\`rantaryasa\`tkArA\`sevi\`to dR^i\'DhabhU\`miH || 1\.14|| dR^i\`ShTAnushravikavi\`Sha\`yavi\`tR^iShNasya va\`shIkArasa.nj~nA\' vairA\`gyam || 1\.15|| ta\`tpa\`raM pu\`ru\`ShakhyA\`terguNa\'vaitR^i\`ShNyam || 1\.16|| vi\`ta\`rkavi\`chA\`rA\`nandA\`smi\`tArUpA\`nu\`ga\`mAt sa\'mpraj~nA\`taH || 1\.17|| (smitAsvarUpAnugamAt, smitAnugamAt) vi\`rA\`mapratyayA\`bhyA\`sapU\`rvaH sa\`MskArashe\`Sho.a\`nyaH || 1\.18|| bha\`vapra\`tya\`yo videhaprakR^iti\'layA\`nAm || 1\.19|| shra\`ddhAvI\`ryasmR^i\`tisa\`mA\`dhipra\`j~nApUrvaka i\'tare\`ShAm || 1\.20|| tIvrasaMvegAnA\'mAsa\`nnaH || 1\.21|| mR^i\`duma\`dhyA\`dhimA\`tra\`tvAt tato.api\' vishe\`ShaH || 1\.22|| IshvarapraNi\'dhAnA\`dvA || 1\.23|| kle\`shaka\`rmavi\`pA\`kA\`sha\`yaira\`pa\`rAmR^iShTaH puruShavisheSha\' Ishva\`raH || 1\.24|| ta\`tra ni\`ra\`tisha\`yaM sarvaj~na\'bI\`jam || 1\.25|| (sarvaj~natvabIjam) sa pU\`rveShAmapi guruH kAlenAna\'vachChe\`dAt || 1\.26|| ta\`sya vA\`chakaH pra\`Nava\'H || 1\.27|| tajja\`pastadartha\'bhAva\`nam || 1\.28|| ta\`taH pra\`tyakche\`ta\`nA\`dhiga\`mo.a\`pyantarAyA\'bhAva\`shcha || 1\.29|| vyA\`dhistyA\`nasa\`Mshayapra\`mA\`dA\`lasyA\`vi\`ra\`ti\- bhrA\`ntidarshanA\`la\`bdhabhU\`mikatvA\`na\`va\`sthi\`ta\`tvAni chi\`ttavi\`kShe\`pAste.a\'ntarA\`yAH || 1\.30|| du\`Hkhadau\`rmanasyA\`~Nga\`mejayatvashvA\`sapra\`shvA\`sA vikShepasa\'habhu\`vaH || 1\.31|| tatpra\`ti\`She\`dhA\`rthamekata\'ttvAbhyA\`saH || 1\.32|| mai\`trIka\`ru\`NAmu\`di\`to\`pe\`kShA\`NAM su\`khadu\`HkhapuNyApuNyavi\'ShayA\`NAM bhA\`vanAtashchitta\'prasA\`danam || 1\.33|| pra\`chChardanavi\`dhA\`ra\`NA\`bhyAM vA\' prANa\`sya || 1\.34|| vi\`Sha\`ya\`va\`tI vA pra\`vR^i\`ttiru\`tpa\`nnA ma\`na\`saH sthi\'tini\`ba\`ndhi\`nI || 1\.35|| vishokA vA\' jyotiShma\`tI || 1\.36|| vItarAgaviShaya\'M vA chi\`ttam || 1\.37|| sva\`pnani\`drAj~nAnAla\'mbana\`M vA || 1\.38|| yathAbhimata\'dhyAnA\`dvA || 1\.39|| pa\`ra\`mANu pa\`ra\`mama\`ha\`ttvAnto.asya va\'shIkA\`raH || 1\.40|| kShI\`NavR^i\`ttera\`bhijAtasyeva\' ma\`Nergra\`hI\`tR^igra\`ha\`NagrA\`hyeShu tatsthatada\`~nja\`na\`tA sa\'mApa\`ttiH || 1\.41|| tatra sha\`bdA\`rthaj~nA\`navi\`ka\`lpaiH sa\`~NkI\`rNA sa\`vi\`ta\`rkA sa\'mApa\`ttiH || 1\.42|| smR^i\`ti\`pa\`ri\`shu\`ddhau sva\`rU\`pashU\`nyevA\`rthamA\`trani\`rbhA\`sA ni\'rvita\`rkA || 1\.43|| e\`tayaiva sa\`vi\`chA\`rA ni\`rvi\`chA\`rA cha sUkShmaviShayA\' vyAkhyA\`tA || 1\.44|| sU\`kShmavi\`Sha\`ya\`tvaM chAli~Ngaparya\'vasA\`nam || 1\.45|| tA eva sabIja\'H samA\`dhiH || 1\.46|| ni\`rvi\`chAravai\`shA\`ra\`dye.adhyAtma\'prasA\`daH || 1\.47|| R^i\`ta\`mbha\`rA ta\'tra pra\`j~nA || 1\.48|| shru\`tA\`numAnapra\`j~nA\`bhyAma\`nyavi\`Sha\`yA vishe\'ShArtha\`tvAt || 1\.49|| ta\`jja\`H sa\`MskAro.anyasaMskArapra\'tiba\`ndhI || 1\.50|| ta\`syA\`pi ni\`ro\`dhe sa\`rvani\`ro\`dhAnnirbI\'jaH samA\`dhiH || 1\.51|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre prathamaH samA\'dhi\-pA\`daH || \section{|| dvitIyo.adhyAyaH || || sAdha\'na\-pA\`daH ||} ta\`pa\`HsvA\`dhyAyeshvarapraNidhAnAni kri\'yAyo\`gaH || 2\.1|| sa\`mA\`dhibhA\`vanArthaH kle\`shata\`nU\`ka\`ra\`NA\`rthashcha || 2\.2|| a\`vi\`dyA\`smi\`tArA\`gadve\`ShA\`bhi\`ni\`ve\`shAH kle\`shAH || 2\.3|| a\`vi\`dyA kShe\`tramu\'ttare\`ShAM pra\`su\`ptata\`nuvi\`chChi\`nno\'dArA\`NAm || 2\.4|| a\`ni\`tyA\`shu\`chidu\`HkhA\`nA\`tmasu ni\`tyashu\`chisu\`khAtmakhyAti\'ra\`vi\`dyA || 2\.5|| dR^i\`gda\`rshanasha\`ktyore\`kA\`tma\`tevA\'smi\`tA || 2\.6|| su\`khA\`nusha\`yI rAgaH || 2\.7|| du\`HkhA\`nusha\`yI dveShaH || 2\.8|| sva\`ra\`savA\`hI vi\`du\`Sho.api ta\`thA\`rUDho.a\`bhi\`ni\`veshaH || 2\.9|| te pra\`tipra\`sa\`vahe\`yAH sU\`kShmAH || 2\.10|| dhyA\`nahe\`yAstadvR^ittayaH || 2\.11|| kle\`shamU\`laH ka\`rmA\`sha\`yo dR^i\`ShTAdR^iShTajanmave\'danI\`yaH || 2\.12|| sa\'ti mU\`le ta\'dvipA\`ko jAtyA\'yurbho\`gAH || 2\.13|| te hlA\`dapa\`ri\`tApa\'pha\`lAH puNyApuNyahe\'tu\`tvAt || 2\.14|| pa\`ri\`NAmatApasa\`MskAra\'du\`Hkhairgu\`NavR^i\`ttivi\`ro\`dhAchcha du\`Hkhameva sarva\'M vive\`kinaH || 2\.15|| he\`yaM du\`Hkhama\'nAga\`tam || 2\.16|| dra\`ShTR^i\`dR^ishya\`yoH sa\`Myo\`go he\'yahe\`tuH || 2\.17|| pra\`kA\`shakri\`yAsthi\'tishI\`laM bhU\`tendriyAtma\`kaM bho\`gApavargA\`rthaM dR^i\`shyam || 2\.18|| vi\`she\`ShAvisheShali\`~Nga\`mA\`trAli~NgAni guNa\'parvA\`Ni || 2\.19|| dra\`ShTA dR^i\'shimA\`traH shu\`ddho.api pra\`tyayA\'nupa\`shyaH || 2\.20|| ta\`da\`rtha e\`va dR^i\'shyasyA\`tmA || 2\.21|| kR^i\`tA\`rthaM pra\'ti na\`ShTamapya\`na\`ShTaM tadanyasAdhA\'raNa\`tvAt || 2\.22|| svasvA\`misha\`ktyoH sva\`rU\`popalabdhihetuH sa\`MyogaH || 2\.23|| ta\`sya hetu\'ra\`vi\`dyA || 2\.24|| ta\`da\`bhA\`vAt sa\`Myo\`gAbhA\`vo hA\`naM tad.hdR^ishe\"H kaiva\`lyam || 2\.25|| vi\`ve\`kakhyAtira\`vi\`pla\`vA hA\'nopA\`yaH || 2\.26|| ta\`sya sa\`pta\`dhA prAntabhUmi\'H pra\`j~nA || 2\.27|| yogA~NgAnu\'ShThA\`nAda\`shu\`ddhikSha\`ye j~nA\`nadI\`ptirA viveka\'khyA\`teH || 2\.28|| ya\`mani\`ya\`mA\`sanaprA\`NAyAmapra\`tyA\`hAradhA\`ra\`NAdhyA\`nasa\`mA\`dhayo.aShTA\'va~NgA\`ni || 2\.29|| a\`hi\`MsAsa\`tyA\`ste\`yabra\`hma\`charyA\`pa\`ri\`gra\`hA ya\`mAH || 2\.30|| jA\`tide\`shakA\`lasa\`ma\`yA\`na\`va\`chChi\`nnAH sA\`rvabhau\`mA ma\'hAvra\`tam || 2\.31|| shau\`chasa\`ntoShatapaHsvA\`dhyAyeshvarapraNidhAnAni\' niya\`mAH || 2\.32|| vi\`ta\`rkabA\`dha\`ne pratipakSha\'bhAva\`nam || 2\.33|| vi\`ta\`rkA hi\`MsAdayaH kR^i\`takA\`ri\`tA\`nu\`mo\`di\`tA lo\`bhakro\`dhamo\`hapU\`rva\`kA mR^i\`duma\`dhyA\`dhi\`mA\`trA du\`HkhA\`j~nA\`nA\`na\`ntapha\`lA iti pra\`tipakSha\'bhAva\`nam || 2\.34|| a\`hi\`MsApra\'tiShThA\`yAM tatsa\`nni\`dhau vai\'ratyA\`gaH || 2\.35|| sa\`tyapra\'tiShThA\`yAM kri\`yAphalA\'shraya\`tvam || 2\.36|| a\`ste\`yapra\'tiShThA\`yAM sarvaratno\'pasthA\`nam || 2\.37|| bra\`hma\`cha\`ryapra\'tiShThA\`yAM vI\'ryalA\`bhaH || 2\.38|| apa\`ri\`gra\`ha\`sthai\`rye ja\`nmaka\`tha\`ntAsambodhaH || 2\.39|| shau\`chAt svA\`~Ngaju\`gu\`psA pa\`raira\'saMsa\`rgaH || 2\.40|| sa\`ttvashu\`ddhisau\`manasyai\`kAgryen\`driyajayA\`tmadarshanayogya\'tvAni\` cha || 2\.41|| sa\`nto\`ShAdanuttamasu\'khalA\`bhaH || 2\.42|| kA\`yendriyasiddhira\`shu\`ddhikSha\`yAt tapasaH || 2\.43|| svA\`dhyA\`yAd i\`ShTade\`va\`tAsamprayogaH || 2\.44|| sa\`mA\`dhisi\`ddhirIshvarapra\'NidhA\`nAt || 2\.45|| sthirasukha\'m Asa\`nam || 2\.46|| pra\`ya\`tnashaithilyAnantasa\'mApa\`tti\`bhyAm || 2\.47|| tato dva\`ndvAna\'bhighA\`taH || 2\.48|| ta\`sminsati shvA\`sapra\`shvA\`sa\`yorga\`ti\`vi\`chChedaH prA\'NAyA\`maH || 2\.49|| bA\`hyA\`bhyantarasta\`mbhavR^i\`ttirde\`shakA\`lasa\`~NkhyAbhiH pa\`ri\`dR^i\`ShTo dI\'rghasU\`kShmaH || 2\.50|| bA\`hyA\`bhyantaravi\`Sha\`yA\`kShe\`pI chaturthaH || 2\.51|| ta\`ta\`H kShI\`ya\`te prakAshA\'vara\`Nam || 2\.52|| dhA\`ra\`NAsu cha yogyatA\' mana\`saH || 2\.53|| svavi\`Sha\`yA\`sa\`mprayo\`ge chi\`tta\`sva\`rUpAnukAra\' i\`ve\`ndri\`yA\`NAM pra\'tyAhA\`raH || 2\.54|| ta\`ta\`H pa\`ra\`mA vashyate\'ndriyA\`NAm || 2\.55|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre dvitIyaH sAdha\'na\-pA\`daH || \section{|| tR^itIyo.adhyAyaH || || vibhU\'ti\-pA\`daH ||} de\`shabandhashchittasya\' dhAra\`NA || 3\.1|| ta\`tra pratyayaikatAna\'tA dhyA\`nam || 3\.2|| ta\`de\`vA\`rthamA\`trani\`rbhA\`saM sva\`rUpashUnyamiva\' samA\`dhiH || 3\.3|| trayamekatra\' saMya\`maH || 3\.4|| tajja\`yAtpra\'j~nAlo\`kaH || 3\.5|| tasya bhUmi\'Shu vi\`ni\`yogaH || 3\.6|| tra\`yamantara~Nga\'M pUrve\`bhyaH || 3\.7|| ta\`da\`pi ba\`hi\`ra\`~NgaM ni\'rbIja\`sya || 3\.8|| vyu\`tthAnani\`ro\`dhasa\`MskAra\`yora\`bhi\`bha\`vaprA\'durbhA\`vau ni\`ro\`dhakShaNachi\`ttAnva\`yo nirodhapa\'riNA\`maH || 3\.9|| tasya pra\`shAntavAhitA\' saMskA\`rAt || 3\.10|| sa\`rvArthatai\`kAgra\`ta\`yoH kSha\`yo\`da\`yau chi\`ttasya sa\`mAdhipa\'riNA\`maH || 3\.11|| ta\`taH pu\`naH shA\`ntodi\`tau tu\`lyapra\`tya\`yau chi\`ttasyaikAgratApa\'riNA\`maH || 3\.12|| e\`tena bhU\`tendriyeShu dha\`rmala\`kSha\`NA\`va\`sthApa\`ri\`NA\`mA vyA\'khyA\`tAH || 3\.13|| shA\`nto\`di\`tA\`vya\`pa\`deshyadharmAnupA\'tI dha\`rmI || 3\.14|| kramAnyatvaM pariNAmAnya\'tve he\`tuH || 3\.15|| pa\`ri\`NA\`ma\`tra\`ya\`sa\`Mya\`mAd atItAnAga\'taj~nA\`nam || 3\.16|| sha\`bdArthapra\`tya\`yA\`nAmi\`ta\`reta\`rAdhyA\`sAt sa~Nkarastatpra\`vi\`bhAgasa\`Mya\`mAtsarvabhUtaru\'taj~nA\`nam || 3\.17|| sa\`MskArasA\`kShAtka\`ra\`NAtpUrvajA\'tij~nA\`nam || 3\.18|| pra\`tyayasya parachi\'ttaj~nA\`nam || 3\.19|| na\` cha tatsA\`lamba\`naM tasyAviShayI\'bhUta\`tvAt || 3\.20|| kA\`yarU\`pasa\`Mya\`mAttadgrA\`hyasha\`ktista\`mbhe cha\`kShuHpra\`kA\`shAsa\`mprayo\`ge.a\'ntardhA\`nam || 3\.21|| so\`pakra\`maM ni\`ru\`pakra\`maM cha karma tatsa\`Mya\`mAda\`pa\`rA\`ntaj~nA\`namari\'ShTebhyo\` vA || 3\.22|| maitryAdi\'Shu ba\`lA\`ni || 3\.23|| baleShu hastiba\'lAdI\`ni || 3\.24|| pra\`vR^i\`ttyAlo\`kanyA\`sAtsUkShmavyavahitaviprakR^i\'ShTaj~nA\`nam || 3\.25|| bhuvanaj~nAnaM sUrye\' saMya\`mAt || 3\.26|| chandre tArAvyU\'haj~nA\`nam || 3\.27|| dhruve tadga\'tij~nA\`nam || 3\.28|| nAbhichakre kAyavyU\'haj~nA\`nam || 3\.29|| kaNThakUpe kShutpipAsA\'nivR^i\`ttiH || 3\.30|| kU\`rmanA\`DyAM sthai\`ryam || 3\.31|| mUrdhajyotiShi siddha\'darsha\`nam || 3\.32|| prA\`tibhA\`dvA sa\`rvam || 3\.33|| hR^i\`da\`ye chi\'ttasa\`Mvit || 3\.34|| sa\`ttvapu\`ru\`Sha\`yora\`tya\`ntAsa\`~NkIrNa\`yoH pra\`tya\`yAvi\`she\`Sho bhogaH pa\`rA\`rtha\`tvAtsvA\`rthasa\`Mya\`mAtpuru\'Shaj~nA\`nam || 3\.35|| ta\`taH prA\`tibhashrA\`vaNave\`danA\`darshAsvAdavArtA\' jAya\`nte || 3\.36|| te sa\`mA\`dhAvu\'pasa\`rgA vyutthAne\' siddhayaH || 3\.37|| ba\`ndha\`kA\`raNashai\`thi\`lyAtpra\`chA\`rasa\`Mveda\`nAchcha chi\`ttasya parasharI\'rAve\`shaH || 3\.38|| u\`dA\`naja\`yAjjalapa\`~Nkaka\`NTa\`kAdiShva\`sa\`~Nga u\'tkrAnti\`shcha || 3\.39|| samAnaja\'yAjjva\`la\`nam || 3\.40|| (samAnajayAtprajvalanam) shro\`trAkA\`sha\`yoH sa\`mba\`ndhasa\`Mya\`mAddivyaM shro\`tram || 3\.41|| kA\`yAkA\`sha\`yoH sa\`mba\`ndhasa\`Mya\`mAlla\`ghutUla\- sa\`mA\`pa\`tteshchAkA\'shaga\`ma\`nam || 3\.42|| ba\`hi\`ra\`ka\`lpi\`tA vR^ittirma\`hA\`vi\`de\`hA tataH pra\`kA\`shAvaraNakShayaH || 3\.43|| sthU\`lasva\`rU\`pasU\`kShmA\`nvayA\`rtha\`va\`ttvasa\`Mya\`mAd.hbhU\'taja\`yaH || 3\.44|| ta\`to\`.aNi\`mAdiprAdurbhAvaH kA\`yasa\`mpatta\`ddha\`rmAnabhi\'ghAta\`shcha || 3\.45|| rU\`palA\`vaNyabalava\`jrasa\`Mha\`na\`na\`tvAni kA\'yasa\`mpat || 3\.46|| gra\`ha\`Nasva\`rU\`pA\`smi\`tA\`nvayA\`rtha\`va\`ttvasa\`Mya\`mAdindri\'yaja\`yaH || 3\.47|| ta\`to\` ma\`no\`ja\`vi\`tvaM vikaraNabhAvaH pradhAna\'jaya\`shcha || 3\.48|| sa\`ttvapu\`ru\`ShA\`nya\`tAkhyA\`timA\`trasya sa\`rvabhA\`vAdhi\`ShThAtR^i\`tvaM sarvaj~nA\'tR^itva\`M cha || 3\.49|| tadvai\`rAgyAdapi doShabIjakShaye\' kaiva\`lyam || 3\.50|| sthA\`nyu\`pa\`ni\`ma\`ntra\`Ne sa\`~Ngasma\`yAka\`ra\`NaM punaraniShTa\'prasa\`~NgAt || 3\.51|| kSha\`Natatkra\`ma\`yoH sa\`Mya\`mAdviveka\'jaM j~nA\`nam || 3\.52|| jA\`ti\`la\`kShaNade\`shaira\`nya\`tAna\`va\`chChe\`dAt tu\`lya\`yosta\`taH pra\'tipa\`ttiH || 3\.53|| tA\`ra\`kaM sa\`rvavi\`Sha\`yaM sarvathA\'viSha\`yama\`kra\`ma~ncheti viveka\'jaM j~nA\`nam || 3\.54|| sa\`ttvapu\`ru\`Sha\`yoH shu\`ddhisAmye\' kaiva\`lyamiti || 3\.55|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre tR^itIyo vibhU\'ti\-pA\`daH || \section{|| chaturtho.adhyAyaH || || kaiva\'lya\-pA\`daH ||} ja\`nmau\`Shadhima\`ntrata\`paHsa\`mA\`dhi\`jAH si\`ddhaya\'H || 4\.1|| jA\`tyantarapariNAmaH prakR^i\'tyApU\`rAt || 4\.2|| ni\`mi\`tta\`ma\`pra\`yo\`ja\`kaM pra\`kR^i\`tI\`nAM varaNabhedastu ta\`taH kShetri\'ka\`vat || 4\.3|| ni\`rmANachi\`ttAnyasmi\'tAmA\`trAt || 4\.4|| pra\`vR^i\`ttibhe\`de pra\`yoja\`kaM chittamekama\'neke\`ShAm || 4\.5|| ta\`tra dhyA\`na\`jama\'nAsha\`yam || 4\.6|| ka\`rmAshu\`klAkR^i\`ShNaM yoginastrividhami\'tare\`ShAm || 4\.7|| ta\`tastadvi\`pA\`kAnugu\`NA\`nAmevA\`bhi\`vyaktirvA\'sanA\`nAm || 4\.8|| jA\`tide\`shakA\`lavya\`va\`hi\`tA\`nAmapyA\`nanta\`ryaM smR^i\`tisa\`MskAra\`yoreka\'rUpa\`tvAt || 4\.9|| tA\`sAma\`nA\`di\`tvaM chAshiSho\' nitya\`tvAt || 4\.10|| he\`tupha\`lA\`shrayA\`lamba\`naiH sa\`~NgR^i\`hI\`ta\`tvAde\`ShAma\`bhA\`ve ta\'dabhA\`vaH || 4\.11|| a\`tI\`tAnAgataM sva\`rU\`pato.a\`stya\`dhvabhedA\'ddharmA\`NAm || 4\.12|| te vya\`ktasU\`kShmA gu\'NAtmA\`naH || 4\.13|| pa\`ri\`NA\`mai\`ka\`tvAdva\'stuta\`ttvam || 4\.14|| va\`stusA\`mye chi\`ttabhe\`dAtta\`yorvibha\'ktaH pa\`nthAH || 4\.15|| na chai\`kachi\`tta\`ta\`ntraM vastu tada\`pra\`mA\`Na\`kaM ta\'dA ki\`M syAt || 4\.16|| tadu\`pa\`rA\`gApe\`kShi\`tvAchchi\`tta\`sya va\`stu j~nA\'tAj~nA\`tam || 4\.17|| sa\`dA j~nA\`tAshchi\`ttavR^ittayastatpra\`bhoH puruShasyApari\'NAmi\`tvAt || 4\.18|| na tatsvAbhAsa\'M dR^ishya\`tvAt || 4\.19|| ekasamaye chobhayAnava\'dhAra\`Nam || 4\.20|| chi\`ttA\`ntaradR^i\`shye bu\`ddhibu\`ddhera\`ti\`prasa~NgaH smR^i\`tisa\'~Nkara\`shcha || 4\.21|| chi\`tera\`pra\`ti\`sa\`~Nkra\`mA\`yAsta\`dA\`kA\`rApa\`ttau svabuddhisa\'Mveda\`nam || 4\.22|| dra\`ShTR^idR^i\`shyo\`pa\`ra\`ktaM chitta\'M sarvA\`rtham || 4\.23|| ta\`da\`sa\`~NkhyeyavA\`sanAbhishchi\`tra\`ma\`pi pa\`rA\`rthaM saMhatya\'kAri\`tvAt || 4\.24|| vi\`she\`Shadarshina AtmabhAvabhAvanA\'vinivR^i\`ttiH || 4\.25|| ta\`dA vi\`ve\`kani\`mnaM kaivalyaprAgbhA\'raM chi\`ttam || 4\.26|| tachChi\`dreShu pratyayAntarANi sa\'MskAre\`bhyaH || 4\.27|| hA\`name\`ShAM klesha\'vadu\`ktam || 4\.28|| pra\`sa\`~NkhyA\`ne.apyakusIdasya sa\`rva\`thA vi\`ve\`kakhyA\`terdharmamegha\'H samA\`dhiH || 4\.29|| ta\`taH kleshakarma\'nivR^i\`ttiH || 4\.30|| ta\`dA sarvAvaraNama\`lA\`petasya j~nA\`nasyA\`na\`ntyAjj~ne\'yama\`lpam || 4\.31|| ta\`taH kR^i\`tA\`rthA\`nAM pariNAmakramasamApti\'rguNA\`nAm || 4\.32|| kSha\`Na\`pra\`ti\`yo\`gI pa\`ri\`NA\`mAparAntanirgrA\'hyaH kra\`maH || 4\.33|| pu\`ru\`ShArthashU\`nyA\`nAM gu\`NA\`nAM pratiprasavaH kai\`va\`lyaM sva\`rU\`papra\`ti\`ShThA\` vA chi\`tisha\'ktiri\`ti || 4\.34|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre chaturthaH kaiva\'lya\-pA\`daH || || iti shrI pAta~njala\-yoga\-sUtrANi || \chapter{niHsvara} || maharShi pata~njali praNItaM yogadarshanam || \section{|| prathamo.adhyAyaH || || samAdhi\-pAdaH ||} atha yogAnushAsanam || 1\.1|| yogashchittavR^ittinirodhaH || 1\.2|| tadA draShTuH svarUpe.avasthAnam || 1\.3|| vR^ittisArUpyamitaratra || 1\.4|| vR^ittayaH pa~nchatayyaH kliShTA.akliShTAH || 1\.5|| pramANaviparyayavikalpanidrAsmR^itayaH || 1\.6|| pratyakShAnumAnAgamAH pramANAni || 1\.7|| viparyayo mithyAj~nAnamatadrUpapratiShTham || 1\.8|| shabdaj~nAnAnupAtI vastushUnyo vikalpaH || 1\.9|| abhAvapratyayAlambanA vR^ittirnidrA || 1\.10|| anubhUtaviShayAsampramoShaH smR^itiH || 1\.11|| abhyAsavairAgyAbhyAM tannirodhaH || 1\.12|| tatra sthitau yatno.abhyAsaH || 1\.13|| sa tu dIrghakAlanairantaryasatkArAsevito dR^iDhabhUmiH || 1\.14|| dR^iShTAnushravikaviShayavitR^iShNasya vashIkArasa.nj~nA vairAgyam || 1\.15|| tatparaM puruShakhyAterguNavaitR^iShNyam || 1\.16|| vitarkavichArAnandAsmitArUpAnugamAt sampraj~nAtaH || 1\.17|| (smitAsvarUpAnugamAt, smitAnugamAt) virAmapratyayAbhyAsapUrvaH saMskArasheSho.anyaH || 1\.18|| bhavapratyayo videhaprakR^itilayAnAm || 1\.19|| shraddhAvIryasmR^itisamAdhipraj~nApUrvaka itareShAm || 1\.20|| tIvrasaMvegAnAmAsannaH || 1\.21|| mR^idumadhyAdhimAtratvAt tato.api visheShaH || 1\.22|| IshvarapraNidhAnAdvA || 1\.23|| kleshakarmavipAkAshayairaparAmR^iShTaH puruShavisheSha IshvaraH || 1\.24|| tatra niratishayaM sarvaj~nabIjam || 1\.25|| (sarvaj~natvabIjam) sa pUrveShAmapi guruH kAlenAnavachChedAt || 1\.26|| tasya vAchakaH praNavaH || 1\.27|| tajjapastadarthabhAvanam || 1\.28|| tataH pratyakchetanAdhigamo.apyantarAyAbhAvashcha || 1\.29|| vyAdhistyAnasaMshayapramAdAlasyAvirati\- bhrAntidarshanAlabdhabhUmikatvAnavasthitatvAni chittavikShepAste.antarAyAH || 1\.30|| duHkhadaurmanasyA~NgamejayatvashvAsaprashvAsA vikShepasahabhuvaH || 1\.31|| tatpratiShedhArthamekatattvAbhyAsaH || 1\.32|| maitrIkaruNAmuditopekShANAM sukhaduHkhapuNyApuNyaviShayANAM bhAvanAtashchittaprasAdanam || 1\.33|| prachChardanavidhAraNAbhyAM vA prANasya || 1\.34|| viShayavatI vA pravR^ittirutpannA manasaH sthitinibandhinI || 1\.35|| vishokA vA jyotiShmatI || 1\.36|| vItarAgaviShayaM vA chittam || 1\.37|| svapnanidrAj~nAnAlambanaM vA || 1\.38|| yathAbhimatadhyAnAdvA || 1\.39|| paramANu paramamahattvAnto.asya vashIkAraH || 1\.40|| kShINavR^itterabhijAtasyeva maNergrahItR^igrahaNagrAhyeShu tatsthatada~njanatA samApattiH || 1\.41|| tatra shabdArthaj~nAnavikalpaiH sa~NkIrNA savitarkA samApattiH || 1\.42|| smR^itiparishuddhau svarUpashUnyevArthamAtranirbhAsA nirvitarkA || 1\.43|| etayaiva savichArA nirvichArA cha sUkShmaviShayA vyAkhyAtA || 1\.44|| sUkShmaviShayatvaM chAli~NgaparyavasAnam || 1\.45|| tA eva sabIjaH samAdhiH || 1\.46|| nirvichAravaishAradye.adhyAtmaprasAdaH || 1\.47|| R^itambharA tatra praj~nA || 1\.48|| shrutAnumAnapraj~nAbhyAmanyaviShayA visheShArthatvAt || 1\.49|| tajjaH saMskAro.anyasaMskArapratibandhI || 1\.50|| tasyApi nirodhe sarvanirodhAnnirbIjaH samAdhiH || 1\.51|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre prathamaH samAdhi\-pAdaH || \section{|| dvitIyo.adhyAyaH || || sAdhana\-pAdaH ||} tapaHsvAdhyAyeshvarapraNidhAnAni kriyAyogaH || 2\.1|| samAdhibhAvanArthaH kleshatanUkaraNArthashcha || 2\.2|| avidyAsmitArAgadveShAbhiniveshAH kleshAH || 2\.3|| avidyA kShetramuttareShAM prasuptatanuvichChinnodArANAm || 2\.4|| anityAshuchiduHkhAnAtmasu nityashuchisukhAtmakhyAtiravidyA || 2\.5|| dR^igdarshanashaktyorekAtmatevAsmitA || 2\.6|| sukhAnushayI rAgaH || 2\.7|| duHkhAnushayI dveShaH || 2\.8|| svarasavAhI viduSho.api tathArUDho.abhiniveshaH || 2\.9|| te pratiprasavaheyAH sUkShmAH || 2\.10|| dhyAnaheyAstadvR^ittayaH || 2\.11|| kleshamUlaH karmAshayo dR^iShTAdR^iShTajanmavedanIyaH || 2\.12|| sati mUle tadvipAko jAtyAyurbhogAH || 2\.13|| te hlAdaparitApaphalAH puNyApuNyahetutvAt || 2\.14|| pariNAmatApasaMskAraduHkhairguNavR^ittivirodhAchcha duHkhameva sarvaM vivekinaH || 2\.15|| heyaM duHkhamanAgatam || 2\.16|| draShTR^idR^ishyayoH saMyogo heyahetuH || 2\.17|| prakAshakriyAsthitishIlaM bhUtendriyAtmakaM bhogApavargArthaM dR^ishyam || 2\.18|| visheShAvisheShali~NgamAtrAli~NgAni guNaparvANi || 2\.19|| draShTA dR^ishimAtraH shuddho.api pratyayAnupashyaH || 2\.20|| tadartha eva dR^ishyasyAtmA || 2\.21|| kR^itArthaM prati naShTamapyanaShTaM tadanyasAdhAraNatvAt || 2\.22|| svasvAmishaktyoH svarUpopalabdhihetuH saMyogaH || 2\.23|| tasya heturavidyA || 2\.24|| tadabhAvAt saMyogAbhAvo hAnaM tad.hdR^isheH kaivalyam || 2\.25|| vivekakhyAtiraviplavA hAnopAyaH || 2\.26|| tasya saptadhA prAntabhUmiH praj~nA || 2\.27|| yogA~NgAnuShThAnAdashuddhikShaye j~nAnadIptirA vivekakhyAteH || 2\.28|| yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo.aShTAva~NgAni || 2\.29|| ahiMsAsatyAsteyabrahmacharyAparigrahA yamAH || 2\.30|| jAtideshakAlasamayAnavachChinnAH sArvabhaumA mahAvratam || 2\.31|| shauchasantoShatapaHsvAdhyAyeshvarapraNidhAnAni niyamAH || 2\.32|| vitarkabAdhane pratipakShabhAvanam || 2\.33|| vitarkA hiMsAdayaH kR^itakAritAnumoditA lobhakrodhamohapUrvakA mR^idumadhyAdhimAtrA duHkhAj~nAnAnantaphalA iti pratipakShabhAvanam || 2\.34|| ahiMsApratiShThAyAM tatsannidhau vairatyAgaH || 2\.35|| satyapratiShThAyAM kriyAphalAshrayatvam || 2\.36|| asteyapratiShThAyAM sarvaratnopasthAnam || 2\.37|| brahmacharyapratiShThAyAM vIryalAbhaH || 2\.38|| aparigrahasthairye janmakathantAsambodhaH || 2\.39|| shauchAt svA~NgajugupsA parairasaMsargaH || 2\.40|| sattvashuddhisaumanasyaikAgryendriyajayAtmadarshanayogyatvAni cha || 2\.41|| santoShAdanuttamasukhalAbhaH || 2\.42|| kAyendriyasiddhirashuddhikShayAt tapasaH || 2\.43|| svAdhyAyAd iShTadevatAsamprayogaH || 2\.44|| samAdhisiddhirIshvarapraNidhAnAt || 2\.45|| sthirasukham Asanam || 2\.46|| prayatnashaithilyAnantasamApattibhyAm || 2\.47|| tato dvandvAnabhighAtaH || 2\.48|| tasminsati shvAsaprashvAsayorgativichChedaH prANAyAmaH || 2\.49|| bAhyAbhyantarastambhavR^ittirdeshakAlasa~NkhyAbhiH paridR^iShTo dIrghasUkShmaH || 2\.50|| bAhyAbhyantaraviShayAkShepI chaturthaH || 2\.51|| tataH kShIyate prakAshAvaraNam || 2\.52|| dhAraNAsu cha yogyatA manasaH || 2\.53|| svaviShayAsamprayoge chittasvarUpAnukAra ivendriyANAM pratyAhAraH || 2\.54|| tataH paramA vashyatendriyANAm || 2\.55|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre dvitIyaH sAdhana\-pAdaH || \section{|| tR^itIyo.adhyAyaH || || vibhUti\-pAdaH ||} deshabandhashchittasya dhAraNA || 3\.1|| tatra pratyayaikatAnatA dhyAnam || 3\.2|| tadevArthamAtranirbhAsaM svarUpashUnyamiva samAdhiH || 3\.3|| trayamekatra saMyamaH || 3\.4|| tajjayAtpraj~nAlokaH || 3\.5|| tasya bhUmiShu viniyogaH || 3\.6|| trayamantara~NgaM pUrvebhyaH || 3\.7|| tadapi bahira~NgaM nirbIjasya || 3\.8|| vyutthAnanirodhasaMskArayorabhibhavaprAdurbhAvau nirodhakShaNachittAnvayo nirodhapariNAmaH || 3\.9|| tasya prashAntavAhitA saMskArAt || 3\.10|| sarvArthataikAgratayoH kShayodayau chittasya samAdhipariNAmaH || 3\.11|| tataH punaH shAntoditau tulyapratyayau chittasyaikAgratApariNAmaH || 3\.12|| etena bhUtendriyeShu dharmalakShaNAvasthApariNAmA vyAkhyAtAH || 3\.13|| shAntoditAvyapadeshyadharmAnupAtI dharmI || 3\.14|| kramAnyatvaM pariNAmAnyatve hetuH || 3\.15|| pariNAmatrayasaMyamAd atItAnAgataj~nAnam || 3\.16|| shabdArthapratyayAnAmitaretarAdhyAsAt sa~NkarastatpravibhAgasaMyamAtsarvabhUtarutaj~nAnam || 3\.17|| saMskArasAkShAtkaraNAtpUrvajAtij~nAnam || 3\.18|| pratyayasya parachittaj~nAnam || 3\.19|| na cha tatsAlambanaM tasyAviShayIbhUtatvAt || 3\.20|| kAyarUpasaMyamAttadgrAhyashaktistambhe chakShuHprakAshAsamprayoge.antardhAnam || 3\.21|| sopakramaM nirupakramaM cha karma tatsaMyamAdaparAntaj~nAnamariShTebhyo vA || 3\.22|| maitryAdiShu balAni || 3\.23|| baleShu hastibalAdIni || 3\.24|| pravR^ittyAlokanyAsAtsUkShmavyavahitaviprakR^iShTaj~nAnam || 3\.25|| bhuvanaj~nAnaM sUrye saMyamAt || 3\.26|| chandre tArAvyUhaj~nAnam || 3\.27|| dhruve tadgatij~nAnam || 3\.28|| nAbhichakre kAyavyUhaj~nAnam || 3\.29|| kaNThakUpe kShutpipAsAnivR^ittiH || 3\.30|| kUrmanADyAM sthairyam || 3\.31|| mUrdhajyotiShi siddhadarshanam || 3\.32|| prAtibhAdvA sarvam || 3\.33|| hR^idaye chittasaMvit || 3\.34|| sattvapuruShayoratyantAsa~NkIrNayoH pratyayAvisheSho bhogaH parArthatvAtsvArthasaMyamAtpuruShaj~nAnam || 3\.35|| tataH prAtibhashrAvaNavedanAdarshAsvAdavArtA jAyante || 3\.36|| te samAdhAvupasargA vyutthAne siddhayaH || 3\.37|| bandhakAraNashaithilyAtprachArasaMvedanAchcha chittasya parasharIrAveshaH || 3\.38|| udAnajayAjjalapa~NkakaNTakAdiShvasa~Nga utkrAntishcha || 3\.39|| samAnajayAjjvalanam || 3\.40|| (samAnajayAtprajvalanam) shrotrAkAshayoH sambandhasaMyamAddivyaM shrotram || 3\.41|| kAyAkAshayoH sambandhasaMyamAllaghutUla\- samApatteshchAkAshagamanam || 3\.42|| bahirakalpitA vR^ittirmahAvidehA tataH prakAshAvaraNakShayaH || 3\.43|| sthUlasvarUpasUkShmAnvayArthavattvasaMyamAd.hbhUtajayaH || 3\.44|| tato.aNimAdiprAdurbhAvaH kAyasampattaddharmAnabhighAtashcha || 3\.45|| rUpalAvaNyabalavajrasaMhananatvAni kAyasampat || 3\.46|| grahaNasvarUpAsmitAnvayArthavattvasaMyamAdindriyajayaH || 3\.47|| tato manojavitvaM vikaraNabhAvaH pradhAnajayashcha || 3\.48|| sattvapuruShAnyatAkhyAtimAtrasya sarvabhAvAdhiShThAtR^itvaM sarvaj~nAtR^itvaM cha || 3\.49|| tadvairAgyAdapi doShabIjakShaye kaivalyam || 3\.50|| sthAnyupanimantraNe sa~NgasmayAkaraNaM punaraniShTaprasa~NgAt || 3\.51|| kShaNatatkramayoH saMyamAdvivekajaM j~nAnam || 3\.52|| jAtilakShaNadeshairanyatAnavachChedAt tulyayostataH pratipattiH || 3\.53|| tArakaM sarvaviShayaM sarvathAviShayamakrama~ncheti vivekajaM j~nAnam || 3\.54|| sattvapuruShayoH shuddhisAmye kaivalyamiti || 3\.55|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre tR^itIyo vibhUti\-pAdaH || \section{|| chaturtho.adhyAyaH || || kaivalya\-pAdaH ||} janmauShadhimantratapaHsamAdhijAH siddhayaH || 4\.1|| jAtyantarapariNAmaH prakR^ityApUrAt || 4\.2|| nimittamaprayojakaM prakR^itInAM varaNabhedastu tataH kShetrikavat || 4\.3|| nirmANachittAnyasmitAmAtrAt || 4\.4|| pravR^ittibhede prayojakaM chittamekamanekeShAm || 4\.5|| tatra dhyAnajamanAshayam || 4\.6|| karmAshuklAkR^iShNaM yoginastrividhamitareShAm || 4\.7|| tatastadvipAkAnuguNAnAmevAbhivyaktirvAsanAnAm || 4\.8|| jAtideshakAlavyavahitAnAmapyAnantaryaM smR^itisaMskArayorekarUpatvAt || 4\.9|| tAsAmanAditvaM chAshiSho nityatvAt || 4\.10|| hetuphalAshrayAlambanaiH sa~NgR^ihItatvAdeShAmabhAve tadabhAvaH || 4\.11|| atItAnAgataM svarUpato.astyadhvabhedAddharmANAm || 4\.12|| te vyaktasUkShmA guNAtmAnaH || 4\.13|| pariNAmaikatvAdvastutattvam || 4\.14|| vastusAmye chittabhedAttayorvibhaktaH panthAH || 4\.15|| na chaikachittatantraM vastu tadapramANakaM tadA kiM syAt || 4\.16|| taduparAgApekShitvAchchittasya vastu j~nAtAj~nAtam || 4\.17|| sadA j~nAtAshchittavR^ittayastatprabhoH puruShasyApariNAmitvAt || 4\.18|| na tatsvAbhAsaM dR^ishyatvAt || 4\.19|| ekasamaye chobhayAnavadhAraNam || 4\.20|| chittAntaradR^ishye buddhibuddheratiprasa~NgaH smR^itisa~Nkarashcha || 4\.21|| chiterapratisa~NkramAyAstadAkArApattau svabuddhisaMvedanam || 4\.22|| draShTR^idR^ishyoparaktaM chittaM sarvArtham || 4\.23|| tadasa~NkhyeyavAsanAbhishchitramapi parArthaM saMhatyakAritvAt || 4\.24|| visheShadarshina AtmabhAvabhAvanAvinivR^ittiH || 4\.25|| tadA vivekanimnaM kaivalyaprAgbhAraM chittam || 4\.26|| tachChidreShu pratyayAntarANi saMskArebhyaH || 4\.27|| hAnameShAM kleshavaduktam || 4\.28|| prasa~NkhyAne.apyakusIdasya sarvathA vivekakhyAterdharmameghaH samAdhiH || 4\.29|| tataH kleshakarmanivR^ittiH || 4\.30|| tadA sarvAvaraNamalApetasya j~nAnasyAnantyAjj~neyamalpam || 4\.31|| tataH kR^itArthAnAM pariNAmakramasamAptirguNAnAm || 4\.32|| kShaNapratiyogI pariNAmAparAntanirgrAhyaH kramaH || 4\.33|| puruShArthashUnyAnAM guNAnAM pratiprasavaH kaivalyaM svarUpapratiShThA vA chitishaktiriti || 4\.34|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre chaturthaH kaivalya\-pAdaH || || iti shrI pAta~njala\-yoga\-sUtrANi || ## Proofread by Sunder Hattangadi, Kirk Wortman, BS Vedic accents by BS \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}