% Text title : Brahmavigyana Samhita % File name : brahmavigyAnasamhitA.itx % Category : misc, advice % Location : doc\_z\_misc\_general % Proofread by : Pranav Tendulkar, NA % Latest update : December 12, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Brahmavigyana Samhita ..}## \itxtitle{.. brahmavij~nAnasaMhitA ..}##\endtitles ## prAkkathanam vivekAdi sAdhanavadbhireva saphalA brahmavidyA labhyate | klesha pravAha pUrite mAyAvartAvR^ite kAmakrodhAdi hiMsaka jantu sa~Nkule bhava vAridhau patitAnAM trayatApa tApitAnAM jIvAnAM brahmAtmatattva vij~nAna potAdeva samuddhAraH | brahmavij~nAna pota lAbhastu vivekAdi sAdhanairbhavati | yena mAnava sharIramA.nsAdyApi yadi sAdhana sampatirna sampAditA tasya tu nirarthaka jIvanam | brahmavij~nAna prAptau sAdhanachatuShTaya samprAptireva paramaM sAdhanam | sAdhana sampadaM vinA tad vij~nAnaM saphalayituM yaH ichChati so.ati mUDhaH | uktaM cha \- mAtura~Nke samAsIno gR^ihItuM chandramichChati | bAlo yathA tathaivAj~no vij~nAnaM sAdhanairvinA || 1|| viShaye.asminnidamAkhyAnaM shrUyate | ekadA.ashvinIkumArau deva bhiShajau brahmaj~nAnino maharSherdadhIchaH vedAdi shAstramadhItya brahmavij~nAna shravaNasya cha jij~nAsAM kR^itavantau || maharShiNA sAdhana shUnyatvAt tAbhyAM nopadiShTA brahmavidyA | uktaM cha \- yadA bhavantau sAdhana sampannau bhaviShyataH tadA brahma\-vidyAmupadekShyAmIti, tau vichAritavantau, vastutaH sa eva brahmavij~nAnasyAdhikArI yo vivekAdi sAdhana sampannaH | ataeva vivekAdi sAdhana sampatirevAvashyaM sampAdayitavyA, ityavadhArya maharShisamIpAt nirjagmatuH | atha kadAchit devarAja indroH maharShervItarAgasya dadhIchaH prashaMsAM shrutvA tadAshramamAjagAma | maharShiNA tasyAtithyaM kR^itam | svAgataM mahAbhAga ? kinte priyaM karavANi ititaM paprachCha, mahyaM brahmavidyAmupadisha ityuktaM devarAjena | ki bhavAn tadadhikArI jAtaH ? maharShiNA mandenoktam | anena kiM prayojanaM ? brahmavidyayA svayamAdhikAritvaM prAdurbhaviShyati iti sagarvaH shakraH provAcha | tattvadarshinA matimatA brahmarShiNAmanasIdaM samAlochitam, ayaM kila devarAjo vivekAdi shUnyaH viShaya lolupaH durAgrahI cha nAsti brahmavidyAdhikArIti | atha tAvadAdau vairAgyaM janayituM maharShiNoktam | he devarAja ! jIvanaM te tuchCha shUkara tulyaM, atastvaM na brahmavidyAdhikArI | tavAshuchi shUkarasya cha sukha duHkha~ncha samAnameva | yathA yAvatI shUkarAya viShThA.asvAdyA priyAcha tathaiva tAvatI bhavate sudhA svAdiShTA vallabhAchAsti yathA bhavatA shachI rambhAdayapsarasa\-Ali~Ngya cha yAvatI mAtrAyAM sukhamanubhUyate | tathaiva shUkareNA.api shUkarImAli~Ngya cha tAvatI mAtrAyAM sukhamanubhUyate | devarAja ! tvaM yathA viShThAshUkarIM cha vilokya tatra ghR^iNAM kR^itvAsamudvijate tathaiva shUkaropi sudhAM shachI cha vilokya tathaiva karoti | evaM mR^ityutrAso.api samAnameva | rAgadveShAdhInatvamapi tulyamevobhayoH | evaM tava jIvanaM tuchChaM shUkara\-jIvana tulyameva . viveka sAdhanairvinA na bhavAn brahmavidyAdhikArI | \ldq{}payaH pAnaM bhuja~NgAnAM kevalaM viShavardhanam.\rdq{} iva svasyaitAdR^ishIM nindAM shrutvA devendro maharShi prati chukopa, \ldq{}nAyaM brahmavidyAchAryaH\rdq{} apitu kashchichChatrupakShIyo guptacharaH | iti vinishchitya paruShavAkyaiH R^iShinnirbhatsyoktam, bho kapaTamune ! adyArabhya kasmaichidapi brahmavidyA nopadeShTavyA | yadi madIya vachana paripAlanaM na bhaviShyati tadA tava shiraH vajreNaiva pothayiShyAmi | ityuktvA sa AshramAdapasasAra | atha kiyat kAlAnantaraM ashvinIkumArau sAdhanasampadaM sampAdya pratinivR^itau, maharShi mukhAt vidita vR^itAntau tAvUchatuH atha cha kiM bhaviShyati kila? bhavatA tu pratij~nAtaM yadA sAdhana sampannau bhavantau bhaviShyataH tadA brahmavidyAmupadekShyAmIti | satyavAdinobhavataH pratij~nA mithyA bhavituM nArhati | jIvanAdapi satyapAlanaM gariShTham | maharShiNoktaM brahmavidyAmupadekShyAmi, parantu na jAne sA pUrNA bhaviShyati na vA ? madhya eva devendro yadi shirashChetsyati tadA kiM bhaviShyati | ashvinIkumArAvupAyaM vichintyochatuH, yathA bhavataH satyavachanasya shirasashcharakShaNaM syAt tadeva kartavyaM, atha tAvat idAnIM tava shirachChitvA anyatra nidhAya ashvashirastvayi saMyojyate | Avayosa~njIvanI vidyA prabhAveNa jIvanaM labdhvA tenAshvashirasA, AvAbhyAM brahmavidyopadeShTavyA | yadA cha devarAjasya vajreNa tava shirashchChedaH bhaviShyati tadA bhavataH svAbhAvikaM shiraH saMyojayiShyAvaH | tathaivAstu ityevamanuj~nAte sati ashvibhyAM tathaiva kR^itam | maharShiNA tAbhyAmashvashirasA madhu brahmavidyAM samupadeShTu prArebhe | tadj~nAtvA indro vajraNa tadashvoyaM shiraH achChinat | ashvibhyAM mAnuShIyaM shiraH samadhattAm | tadanantaraM svashirasA sheShAM brahmavidyAmupadidesha | ityAkhyAnena sidhyati brahmavidyAnopalabhyate sAdhanavinA | sAdhanahIno devarAjo mauDhyAnmaharShi dveShaM kR^itvA puruShArtha bhraShTo.abhUt | atha cha prAk mAnava sharIreNa vivekAdi sAdhanAni sampAditavyAni, tadanantaraM brahmavij~nAnasya j~nAnaM bhaviShyati | \-\- svAmI svayambhU tIrtha j~nAnAdvihIno.api, guruprasAdAt labhAmahe nUnamidaM mahatvam | pa~Nkasya kITopi supuShpa sa~NgAt Apnoti bhAlaM vR^iShavAhanasya || ka|| vidyA viyuktastrayatApayuktaH mArge munInAM mana AdadhAmi | kR^ita~ncha yattat parakIyameva satyaM kalerjIva\-svabhAva eShaH || kha|| vedAntasindhuM bhramabhUripUrNam sachChidrayA kShudratarI dhiyA.aham | pAraM chikIrShurmama moha eShaH khadyota\-dIptirna nishAtamo yathA || ga|| svAntaH sukhAya likhitAM shuchibrahmavidyAm shraddhA\-viveka\-balinaH puruShA adhItya | nUnaM vihAya kali ku~njara bhUri bhItim tejasvino mR^igapateH padatAM labhante || gha|| vedAnta\-sindhuM pariloDya yatnaiH yo brahmavij~nAna\-sudhA\-sukumbham | nItvAgataH lokahitAya bhUmau tIrthottaraH svAmivaraH \ldq{}svayambhU\rdq{} || ~Na|| prathamo.adhyAyaH (brahmavij~nAna kA mUlasrota) sarveShu duHkheShu jagadgateShu kartavya taivAsti vishAla\-duHkham | tasyAM sthitAyAM na sukhAtirekam tasmAchcha tannAsha\-vidhi\-rvidheyA || 1|| dvitIyo.adhyAyaH (vichAra kA mahatva) vichAra evAsti paraM nidhAnaM bIjaM vishuddhaM sukha pAdapasya | tasyaiva shaktirhi navA~Nkurashcha vichAravAnbhAti naro dharAyAm || 2|| tR^itIyo.adhyAyaH (AtmasamarpaNa) Anandasindhostava vArivindoH puraH kimAste vidhi\-loka\-saukhyam | pAdAravindeShu ratiM prayachCha shrutvA balergAM harirAlili~Nga || 3|| chaturtho.adhyAyaH (R^iShidattakalA) saMsAra bhogAn viShamanyamAnAm audAsya bhAvaM satataM vahantIm | paprachCha rAjA mahiShIM svakIyAm kimasti chitte tava padmanetre || 4|| pa~nchamo.adhyAyaH (bhogoM kI asAratA) kimasti tattvaM priyakAri vastutaH kimIritaM vipriyakAri me vada | aniShTamiShTaM na cha vedmi mandadhIH tvameva tat bodhayituM pravartase || 5|| ShaShTho.adhyAyaH (rahasyamayI nArI) purA dadau me janako madartham sakhIM satIM saumyasvabhAvashIlAm | parantu sA.anyAmasatIM svabhAva duShTAM sakhIM prApya vidUShitA.abhUt || 6|| saptamo.adhyAyaH (AstikatA) jahAti shraddhArahitaM naraM yashaH sukha~ncha lakShmIshcha vivekinI matiH | latAM sushraddhAM paramArtha\-ma~njula\- phala\-pradAM prApya sukhI naraH syAt || 7|| aShTamo.adhyAyaH (Ishvarasiddhi) sadyuktibhiH veda\-purANa\-shAstraiH saMsAra\-nirmANa\-vidhi~ncha dR^iShTvA | saMsiddhameveshvarakartR^ikatvam parantu kartA sa vilakShaNo.asti || 8|| navamo.adhyAyaH (rahasyodghATana) pitA madIyaH paratattvamuchyate sakhIM satI buddhimavehi bhUpate | asatsvabhAvA hyasatI vichAryatAm yasyAstu sa~Ngena matirvidUShitA || 9|| dashamo.adhyAyaH (Atmadarshana) asu\-tanu\-mati\-muktaM pa~nchakoshAdatItam parama\-sukha\-nidhAnaM shuddha chaitanyarUpam | iti manasi nijaM svaM svAtmanA saMvichArya sapadi viShamachakShurlakShya siddhi~nchakAra || 10|| ekAdasho.adhyAyaH (vidyAnagara) mahIpa putrasya vadhU prabhAvataH narAdhipo mantrigaNAH sabhAsadaH | narAshcha nAryashcha tathA viTA naTAH same janA jIvanamuktitAM yayuH || 11|| dvAdasho.adhyAyaH (saMsAra hai hI nahIM) prabhAsate vishvamidaM jaDAtmakam chidAtma\-bhittau pratibimbarUpakam | svato na sattA jagatashcha vidyate yathA pratIti\-rnagarasya darpaNe || 12|| trayodasho.adhyAyaH (brahmarAkShasa se shAstrArtha) tataH payaH pUrapravAhitasya hR^idasya kUle vaTapAdapasthaH | khAdan vivAde vijitAn manuShyAn sa rAkShasaH lochana\-gocharo.abhUt || 13|| chaturdasho.adhyAyaH (guhA meM brahmANDa darshana) vilokitaM tatra vichitra lokam pravishya rAj~nA tu girerguhAyAm | punastadA.agatya vilokya sR^iShTim paprachCha marmANi muni mahIpaH || 14|| pa~nchadasho.adhyAyaH (mana kA saMsAra) yathaiva chittena suchintitena prabudhyate chetasi svapnajAlam | tathaiva vishvaM chiti bhAsamAnam svapnaM hi vishvaM vibudhAH vadanti || 15|| ShoDasho.adhyAyaH (sa~Nkalpasiddhi) pratIyate kAla padArtha vastu vibhAvitaM bhAvanayaiva sarvam | bhAvena siddhirjagatashcha jAtA kA kutra bhAvena vinA pratItiH || 16|| saptadasho.adhyAyaH (varuNa kA yaj~na) vitaNDayA vipra kulAnsa vAruNiH vijitya tAn nIranidhaunyamajjayat | kahola\-putreNa parAjitaH sa vai munistu gAryA bahu khinnatAM gataH || 17|| aShTAdasho.adhyAyaH (suShupto se samAdhi kA antara) avidyayA prAvR^ita\-chitta\-vR^ittiH bhavetsuShuptirna chidAtma bhAsaH | prakAsha\-chaitanya\-yutaH samAdhiH kathaM suShuptirhi samAdhitulyA || 18|| ekonaviMshatiradhyAyaH (j~nAna kI parAkAShThA) chaitanyapUrNo.asmi svabhAvato.aham tasmAnnirodhe manasaH kva lAbhaH | sarvatra shuddho.asmi vinishchayo me kArye samAdhAvapi tulyarUpaH || 16|| viMshatiradhyAyaH (gUDhatattva) guhyAti guhyaM bhavatA yaduktam chaitanya\-rUpeNa vibhAsamAnam | dR^ishyaM prapa~ncha~ncha tadekarUpam sarva na tadbuddhi padaM gataM me || 20|| ekaviMshatiradhyAyaH (j~nAniyoM kI vibhinna sthitiyA.N) buddhervibhedaiH sthitayo vibhinnAH vivekinAM j~nAnavatAM lasanti | saMsArakArye.api samAdhi\-magnA ke.apyAtma\-sandhAna\-visheSha\-lagnAH || 21|| dvAviMshatiradhyAyaH (brahma kA sAkShAtkAra) brahmAdidevairupagIyamAnam sAkShAtparabrahma tadAvirAsIt | yadveda\-tattvaM nihitaM guhAyAm AkAshavANyA tu tadeva muktam || 22|| trayoviMshatiradhyAyaH (chetana hI sAra) siddhAntasAraH pratipAdito.ayam brahmaiva satyaM jagadasti mithyA | jIveshayoH ko.api na kutra bhedaH saMsAratattvantu chidAtmakatvam || 23|| puNyapradaH pApaharo manoj~naH guhyAti guhyo muni\-j~nAna\-gamyaH | saMsAra\-jIvesha\-rahasya\-pUrNaH grantho mayoktaH bhavapota rUpaH || 24|| granthasya doShAH sakalAH madIyAH guNAH gurUNA~ncha vichAraNIyAH | shuktau cha muktAH garalaM bhuja~Nge svAterjalaM kintu samAnameva || 25|| iti svAmI svayambhUtIrthavirachitA shrIvedavyAsasUtasaMvAdarUpA brahmavij~nAnasaMhitA samAptA | ## Proofread by Pranav Tendulkar, NA \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}