% Text title : Chandrika Extended Collection of Poems by G.S.S. Murthy % File name : chandrikAGSSmurthy.itx % Category : misc, sahitya % Location : doc\_z\_misc\_general % Author : G.S.S. Murthy murthygss at gmail dot com % Transliterated by : G.S.S. Murthy % Proofread by : G.S.S. Murthy % Latest update : July 14, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Chandrika Extended Collection of Poems ..}## \itxtitle{.. chandrikA vistR^itakavitAsa~Nkalanam ..}##\endtitles ## rachayitA ji es shrInivAsamUrtiH ##Murthygss(at)gmail(dot)com 10 july 2024## padyasUchI 0\. ki~nchidvaktavyam 1\. kAnte jAgR^ihi 2\. nagaropavanam 3\. patipatnIsaMlApaH 4\. utsavadIpaH 5\. dIpotsavaH 6\. yatra chittaM tvabhItam 7\. svarajAlam 8\. shishudR^iShTiH 9\. shishusmitam 10\. shishavaH 11\. shAkaTikagItam 12\. ekAkinI lavananiratA 13\. anurAgatattvam 14\. nidre! 15\. piturupadeshaH 16\. mUDhatimmujalpanam\-1 17\. mUDhatimmujalpanam\-2 18\. kave.avagachCha 19\. vishvasAMyAtrikaH 20\. vij~nAnasaMskR^itiH 21\. gUgalastavaH 22\. sikandarasya charamayAtrA 23\. maNDelAya shraddhA~njaliH 24\. sAhaM bhItiH 25\. tuShTiH 26\. gR^idhrashashau 27\. bastatura~Ngamau 28\. shunakagItam 29\. garuDastutiH 30\. vihagaH madhukarashcha 31\. svalpAbhAvAt sambhavet sarvanAshaH 32\. ChidrAnveShI 33\. ko.asau vikAraH? 34\. atithisatkAraH 35\. mahAnta UchuH 36\. muktakAni 37\. chandrikA 38\. vR^ittakusumArpaNam 39\. te hi me divasA gatAH 40\. krikeTopAkhyAnam 41\. Aryopavanam 42\. mAM tADayatyutsukA 43\. koviDaShTakam 44\. vij~nAnasUktayaH 45\. koviD_gadamuktakAni 46\. DAun\-loD sinDrom 47\. muktakamAlA 48\. AyAhi bandho 49\. lajjAtirohitA prahelikA 50\. janmotsavaH 51\. kaviparichayaH \- padyasUchI \section{0\. ki~nchidvaktavyam} padagrathanakaushalaM mama kadApi no bhAsuraM na shAstraparishIlane mama vidagdhatA dR^ishyate | tathApi mama chApalaM nudati mAM kaveHpaddhatau kR^itirmama samIkShyatAM karuNayA rasopAsakaiH || bhavadIyaH ji es es mUrtiH ##murthygss(at)gmail(dot)com## julai 10 2024 \- padyasUchI chandrikA \section{1\. kAnte jAgR^ihi} kAnte jAgR^ihi jAgR^ihi tvamadhunA gItaM mama shrAvaya prAchI dik pratibhAti dhautavasanA raktA~nchalADambarA | gAtuM vA~nChati saptavarNasahitaM sa~NgItamAkarNaya svApaM mu~ncha mudA kuruShva tarasA tvannAdasammelanam || 1|| kAnte jAgR^ihi bhAskarasya madhuraM kAvyaM navInaM shR^iNu prastauti prathamAnurAgakathanaM vadhvA uShAyA raviH | AsvAdasva mayi prachodaya kavernaipuNyamaprAkR^itaM satkAvyaMhyanuvartyate khalu budhaiH sAhityasaMsevakaiH || 2|| kAnte jAgR^ihi bhAskaro mR^idukarairnirmAti chitraM shubhaM devyA AgamanaM dishAM prakaTayantyAH svAnurAgaM ravau | shIghraM lokaya chitrabhAnurachitaM sadvarNasaMyojanaM patraM chAnaya tUlikAM pratikR^itiM kartuM yate vallabhe || 3|| kAnte jAgR^ihi bhadramastu jagati protsArya sarvaM tamaH jyotirbhAtu sadAmR^itaH prasaratu dhvastashcha mR^ityurbhavet | AvAbhyAmanubhUyatAM sakhi manasyAnandasUryodayaH satyaM shAshvatamApnavAva suchiraM niShkAsya satyetaram || 4|| \- padyasUchI \section{2\. nagaropavanam} khagakUjitajR^imbhaNaiH shanaiH tanujADyaM jahatIva tandrilAH | nagaropavanasthapAdapAH prathamArkAruNarashmichumbitAH || 1|| lalanAgaNarochakaM vapurdyutimallabdhumameyalAlasAH | taruNAH shvasitairvivardhitaiH pathi dhAvanti kakudmavR^indavat || 2|| mR^idushItalamAruto latAH parirabhyAnatapuShpara~njitAH | amalAnilasevane ratAn pathi santoShayate vihAriNaH || 3|| himasIkaramauktikAchitaiH haritArdrairmR^idunavyashAdvalaiH | dharaNI kamanIyatAM prage bhajate ka~nchukiteva sundarI || 4|| mR^igamatsyaviha~NgarUpatAM bhajamAnAH vanapAlashikShayA | narakaushalashaktisUchakA tarugulmA ramayanti bAlakAn || 5|| pratimA narapasya kasyachitgatakAleShvanubhUya mAnyatAm | atha kAlaviparyayAdaho malanIrairabhiShichyate dvijaiH || 6|| rajanIM vijane mahApathe kShapayitvA bhaShaNe nirargale | taruNAtapavA~nChayAdhunA svapiti shvA tuhinArdrashAdvale || 7|| kvachidAyatapuShpadarshanaM kvachidAmIlitasUnasaurabham | kvachidUrjitabhR^i~Ngajhe~NkR^itI ramate puShpakuthAsu mAnasam || 8|| sarasIjalamadhyasaMsthitotkShipaNIvaktrashatAdviniHsR^itA | jalabinduparamparA dhruvaM bhajate kR^itrimavarShavaibhavam || 9|| navayauvanarUpashAlinI vicharantI smayamAnavIkShaNaiH | taruNAnabhito vikarShati pramadA kAchidanUhyalIlayA || 10|| upavishya shilAsane priyA patisaMshleShasukhena nirvR^itA | ramaNashravaNAntike mitho madhuraM vakti mudhA nirantaram || 11|| abhidhAvanadaNDatADana\- praNatolla~NghanakhelanairbhR^isham | tR^iShitA himashItapAyasaM muditA bAlagaNAH prabhu~njate || 12|| namanochitavR^iddhadampatI daranR^ityatsmitashobhitAnanau | vanakAntididR^ikShayA shanaishcharato.anyonyakarAvalambinau || 13|| phalavikrayaNodyato yuvA shakaTIM svAM parichAlya sashramam | tatagharmajalArdravigrahastarumUlaM bhajate sukhAvaham || 14|| jalavAyudharApradUShaNavyathitAH svAsthyahitArthamAgatAH | viharanti vane dinAtyaye divasodyogavimardayantritAH || 15|| ratirUpaphalaprasAdhanaiH sphuradAlambitalolakuNDalaiH | gatirodhakacha~nchalekShaNaiH navavinyAsanibaddhakuntalaiH || 16|| madasAdhakagandhalepanairdaravisraMsitavastravibhramaiH | pramadA janayanti mAnase.asthiratAM hanta vivekinAmapi || 17|| lasadujjvaladIpapa~NktibhirlalitAlApavinodagAyanaiH | bhajate navanandanashriyaM janasAndropavanaM kShapAmukhe || 18|| taruShu khagagaNe svAnAshayAn sannivR^itte sphurati nabhasi nIle divyanakShatravR^inde | gatavati janasa~Nghe svAlayAn tuShTachitte svapiti nagaravakShasyAttashAntirvanashrIH || 19|| \- padyasUchI \section{3\. patipatnIsaMlApaH} kachchit priye smarasi tAni dinAni vIthyAM varShAgame.avigaNayya vacho gurUNAm | sthitvA gR^ihAdbahiranargalavR^iShTipAte AvAmabhUva sutarAmudakArdravastrau || 1|| kachchitpriya smarasi yadbhavatA tadAnIM tvatpAMsupa~NkilakareNa samandahAsam | mudrA~NkitA suvishadA khalu me kapole bAShpAmburuddhanayanAbhavamasmaye cha || 2|| kachchitpriye smarasi te praNayAjjananyA yatsvAdubhakShyamashanAya tava pradattam | vidyAlaye.ahani mayA saha tattvamAdaH bAlyochitaprahasanaprakaropadaMsham || 3|| kachchitpriya smarasi yadbhavadIyamAtrA sampreShite chaNakajIrakabhaktabhakShye | sandashya raktamarichaM tvayi baddhadR^iShTiH bAShpapravAhapariruddhavilokanAsam || 4|| kachchit priye smarasi me guruNA parIkShA\- kAle tvayA saha vR^ithAlapane niShiddhe | Agatya madgR^ihamapUrvasumapradAna\- vyAjena te smitaruchA nitarAmalimpaH || 5|| kachchit priya smarasi roShaparItachittA vaktuM tvayA saha naichChamahAni serShyam | a~NkArjane pariNataM pratibhAnvitaM tvAM anyAshcha yAnti lalanA iti shikShaNAya || 6|| kachchit priye smarasi te jananI nyagAdIt mAM harShaduHkhataTabaddhanadInibhoktIH | adyaprabhR^ityabhimataM na mamAtmajAyAH krIDApramodacharitaM bhavatA saheti || 7|| kachchit priya smarasi matsadanasya pR^iShThe mannAmapatrasahitaM kusumaM gulAbim | pItaM sugandhi subhagaM nibhR^itaM gavAkShe vinyasya satvaramagA vinivR^ittadR^iShTiH || 8|| kachchitpriye smarasi devaniketanAntaH santyajya bhaktajanayogyamatiM salIlam | AvAM kadAchidabhijAtajanairupetau anyonyadR^iShTimilanairavadAva nAlpam || 9|| kachchitpriya smarasi mAmupavINayantIM shrutvA madAlayasamIpamupeyivAn tvam | tvAmAhvayanmamapitA vinayAdyadaiva gItaM hriyA skhalanapUrNamabhUttadaiva || 10|| kachchitpriye smarasi te jananIM madIyA mAtAvadat tava tatAvayaveShu putryAH | kAchitsphuratyatulayauvanarUpadIptiH bhadraM bhavet tadanurUpavaro vR^itaH kim || 11|| kachchitpriya smarasi madbhrukuTIM vilokya mAtAvadannagarato varayanti naike | vidyArjanaM hi mamalakShyamiti pravakti putrItyapUrNavachanA tvayi sannikR^iShTe || 12|| kachchitpriye smarasi shikShaNasatracharchA\- spardhotsave nanu mayAgrapade.arjite tvam | uchchaiH prashasya karavAdanarUpanutyA vrIDAjitA padayuge nyavishaH svadR^iShTim || 13|| kachchitpriya smarasi mAM vaTavR^ikShamUle gantuM purIM vyavasite tvayi shikShaNArtham | tvAM draShTumAgatavatIM janakAtprabhItAM vR^iShTyAtapAvR^itadharAmiva sasmitAsrAm || 14|| kachchitpriye smarasi chaitravirAmakAle puryA nivR^itya tava gopyasakhIgR^ihe tvAm | sandR^ishya jAtapulako na kimapyavochaM shaktiMhyadAstava kaTAkShasudhAnupAnaiH || 15|| kachchitpriya smarasi bAShpaniruddhadR^iShTyA mAM pattanaM mama pitonnatashikShaNAya | sampreShituM matimatIM na dadAvanuj~nAM ityukta eva hi mayA tvamasAntvayo mAm || 16|| kachchitpriye smarasi tatra mayA yaduktaM bhAvIpatistava kariShyati paNDitAM tvAm | pANiM manAgudanayo mama daNDanArthaM ruShTeva hanta na tu me karapAtabhAgyam || 17|| kachchitpriya smarasi pustakapR^iShTamadhye prachChAdya patramanurAgarasAplutaM te | svasrA saha praNihitaM mama vAchanArthaM daivAdavennajanako mama taM prasa~Ngam || 18|| kachchitpriye smarasi te prathamaM prayatnaM patraM vilikhya virachayya cha puShpamekam | vakrIkR^itAkSharavibhAvyakarAgrakampaM sampreShitaM yadabhavanmadupopadhAnam || 19|| kachchitpriya smarasi te padavIdharatvaM saMshrutya harShapulakairvinigUhya lajjAm | tvaddarshanotsukatayA tvarayA.a.agatAM mAM dvAryeva susmitakarairabalAmabadhnAH || 20|| kachchitpriye smarasi majjanake tvadIyaM gehaM mayA saha gate pitaraM madartham | tvAM yAchituM tava pitA tarasAhvayattvAM stambhAkR^itivyavahitA smitavAgabhUstvam || 21|| kachchitpriya smarasi bandhupurohitAdyaiH samprekShitaH pariNayotsavavedikAyAm | uchchairdhvanatyavirataM shubhavedaghoShe karNAntikaM tvamajapo hyanurAgamantram || 22|| kachchitpriye smarasi saptapadIvidhau tvaM vedIM hutAshanavatIM paritaH charantI | tvatpANinA mR^idutamena madIyapANiM gADhaM nipIDya kimapi vyalikho nakhAbhyAm || 23|| kachchitpriya smarasi kAmavashaM gatastvaM dAmpatyajIvanasukhaprathamaprabhAte klAntAM vimuchya shayanaM gamanodyatAM mAM udyamya bAhumabalAM sabalaM nyarunddhAH || 24|| kachchitpriye smarasi mAM tadanu nyagAdIH grAmAtpuraM jigamiShuM vibhavArjanAya | mA gA hR^idIsha na bhaveyamahaM vinA tvAM ityanvagAshcha jhaTiti praNayArditaM mAm || 25|| kachchitpriya smarasi dauhR^idalakShaNasthAM vidyArjane shithilitAdhyanapravR^ittim | sa~nchodayan bahumukhaiH pravilobhanairmAM bhUyo prashikShaNavidhAvakaroH pravR^ittAm || 26|| kachchitpriye smarasi mAM prati sUtigehe sUtivyathAjanitarUkShavachAMsi tAni | saMshrutya te pralapitAni niyamya hAsaM shushrUShikA sakaruNaM samasAntvayattvAm || 27|| kachchitpriya smarasi mohakamarbhakaM me pArshve prasuptamavalokya muhurmuhustvam | harShApagArayanimajjanadhautachittAM mAM premapUritadR^ishA nitarAmachUShaH || 28|| kachchitpriye smarasi tA yugadIrgharAtrIH yAsu tvayA saha sutAM jvarapIDitA~NgIm | a~Nke niveshya himashItalapaTTbandhaiH shIrShasya tApashamane bahusho.ayate.aham || 29|| kachchitpriya smarasi sotsavasambhramAn tAn pAdau parikShipati cha smayate.adhuneti | adyAtmanaiva vichalatyuraseti putrI padbhyAM svayaM charati samprati jalpatIti || 30|| kachchitpriye smarasi roShaparItanetrAM kenApi kAraNalavena mayi praruShTAm | tvAM nindanairbahuvidhaiH khalu mAM tudantIM putrI svamugdhavachanairakarot hasantIm || 31|| kachchitpriya smarasi nAgarapAThashAlAM yAvadgatA tava sutA khalu tAvadeva | mAM pAkakarmaNi ratAM prasabhaM balADhyaH shayyAgR^ihaM hyagamayastvamadamyakAmaH || 32|| kachchitpriye smarasi nR^ityadabhUtakAntiH putrotsave.abhyupagate sutamAtmamUrtim | a~Nke niveshya tava mAnasarAjahaMsaM bAlAnavApyavachanaissamabhAShathAstvam || 33|| kachchit priya smarasi tAni manoharANi varShANyapatyayugalAlanashikShaNeShu | pratyUhakaNTakashatairavaruddhamArge kAShThArdhavaddrutagatena hi yApitAni || 34|| kachchit priye smarasi tAvakaduHkhadhArAM putryAM navoDhalalanochitadIptimUrtyAm | bhartrA saha shvashuragehamabhi prayAntyAM harShAvaguNThanatirohitanaijarUpAm || 35|| kachchit priya smarasi dAraparigrahArthaM putrasya bandhusuhR^idAptajane vichinvan | putre tvaduddhR^itavadhUShu na jAtamohe putrAnuraktalalanAM svyakaroH snuShAtve || 36|| kachchit priye smarasi mAtR^idharAM vihAya patnyA saha svanavasaukhyasudhAvasiktaH | putro vimAnagamanotsukatAparItaH mAtrA tvayA saha na ki~nchidapi nyagAdIt || 37|| kachchit priya smarasi harShamadapraNunnaH pautrotsave.abhyupagate bhagavatprasAdAt | uchchairvadan shruNuta pautrapitAmaho.asmI\- tyAsvAdyabhakShyanikarAnvyataraH pareShu || 38|| kachchitpriye smarasi mAmavadaH sakhedaM dauhitrapautragaNajAtasukhAnubaddha\- | chittasya me svabhavanAni gateShu teShu tai riktamAlayamaho narakaM hi manve || 39|| kachchitpriya smarasi sAntvanamAdadAstvaM pakShI patatrayugamApya jahAti mAtuH | nIDaM yathA khalu tathApi jahAtyapatyaM mAturgR^ihaM svagR^ihanirmitimagnachittam || 40|| kachchitpriya smarasi pautravivAhakAle mayyAmayena nitarAM paripIDitAyAm | shushrUShaNemama ratastvamabhUHnitAntaM AvAM vinA pariNayaH khalu sannivR^ittaH || 41|| kachchitpriye smarasi mAM sudR^iDhadvijAli\- yuktaM kaThorachaNakAshanakarmadakSham | adyAsmyaho chaTakavadradanairvihInaH kAlasyaniShThuragatiH na kadApi ruddhA || 42|| kachchitpriya smarasi mAM sasukhaM pachantIM viMshadvidhAn dashajanochitabhakShyabhojyAn | adyAvayorashanapAchanakarma eva kR^ichChraM prayAsabahulaM pratibhAti hanta || 43|| kachchit priye smarasi te bhiShajA pradatte jAnuvyathAprashamake guTike.ashitavye | hantAdhunA svatanupAlanakArya eva svAdhInatA yadi hi sid.hdhyati sA prashasyA || 44|| kachchit priya smarasi mAmakasuptimohaH pUrvaM tvayopahasitaH bahusho.adhunA vai | nidrA.a.agatA yadi tadA shithilaM shanairmAM Ali~Ngati tvamiva shAntamanojavahniH || 45|| kachchit priye smarasi nau smarachApaviddhau saMshleShachunbanaratau taruNau idAnIm | premAnilaprashamito madana~NgavahniH prema tvaho tvayi vivardhata eva nityam || 46|| kachchit priya smarasi mAM navayauvanasthAM miShTAnnabhojanasukheShvamitAbhilAShAm | adyatvahaM madhurabhakShyasukhAnnivR^ittA tR^iptA tavAtimadhuraiH smitapUrvavAgbhiH || 47|| kachchit priye smarasi me lavaNe spR^ihAM tAM vyaj~nApayaH khalu hitAya na seti pUrvam | sampratyaho madashane lavaNaM niShiddhaM lAvaNyameva tava devi bhavedalaM me || 48|| kachchit priya smarasi sAnunayaM tvavAdIH saMvAhayAmi tava pAdayugaM dinAnte | klAntAsmyavashyagR^ihakarmabhareNa nAtha tAM saMvidaM saphalaya prasabhaM guNADhya || 49|| kachchit priye smarasi keshavapAdayugmaM sarvAmayaprashamakaM sharaNAgatAnAm | saMsmR^itya yat praNatadhIH mamatAM vihAya nidrAM bhajasva vimale sasukhaM shayIthAH || 50|| \- padyasUchI \section{4\. utsavadIpaH} rUpaM na me pUrvamadhaH sarasyAH kasyAshchidAsaM kila pa~NkapiNDam | chandraM na sUryaM na kadApyajAnAM rAvo hi sarvatra jalecharANAm || 1|| padminyathaikA mayi lagnamUlA vyAjena manmArdavaghoShaNasya | pItvA rasaM me bahirAgatA cha prasahya sUryaM khalu paryaNaiShIt || 2|| sUryAMshusaMsparshanalabhyabodhashchirAya nAsInmama mandabhAgyAt | avyaktahetoH salilaM sarasyAH krameNa naShTaM jalajA hatAshcha || 3|| raverapashyaM khalu tIkShNarashmIn kShudratvamurvyAshcha tadaikakAle | chUrNo.abhavaM mArdavabhAvahInaH shrutA mayA niShThuravAgjanAnAm || 4|| kashchinnaro mAM kila mardayitvA padbhyAM avAdInnaramanyamuchchaiH | atraiva padmaM kamanIyamAsIt tannAdya khalvityaha mAmupekShya || 5|| dIrghaM vinishvasya vacho nishamya sUryasya rashmIn hi vigarhamAnaH | ayApayaM naikadinAni dInaH sammardito martyagaNaishcha padbhiH || 6|| varaM jalaM jIvanadhAraNAya vAyvoH prabho me.astu jale hi vAsaH | itIshvaraM prArthayamAnametya kR^iShIvalo mAmanayat taTAntam || 7|| dineShu gachChatsu vavarSha pAshI diShTyA taTAkAH navavAripUrNAH | jale mima~NkShuH prasabhaM hyavA~nChaM jalapravR^ittiM mR^idutAmavAptaH || 8|| ahaM taTAnte salilaM tvadhastAt krUro vidhiH kiM karavANyashocham | mAM piNDitaM kashchana kumbhakAro ninAya hanta svagR^ihaM salIlam || 9|| ghaTAshcha kechit ghaTikAshcha kAshchit prAptaM mayA dIpakarUpamatra | klesho gataH kApi manoj~natAsIt tapto.apyabhUvaM kila naShTatApaH || 10|| snehArdravartyA prasasAra dIptirlabdho mayA bhAsurabhAskarAMshaH | jAnantu dIptiM na tu mAM kadAchit janA itIrShA mayi khalvabhAsIt || 11|| bhUyAttamo nAshayituM samarthA maddIptivIchyutsavadIpapa~Nktau | dyutistu dR^ishyeta na matsvarUpaM hriyA vinamraM cha bhavedadR^ishyam || 12|| \- padyasUchI \section{5\. dIpotsavaH} prAvR^iT prayAtA shishiro na chAgato vR^ikShA haritparNamayAH pure vane | romA~nchitorvI navashAdvalAvR^itA pratIkShate drAk sharadaH samAgamam || 1|| nadyo bhR^ishaM pa~NkilavAlukAyutA chalanti padyAsu dR^iDhaM kR^iShIvalAH | shyAmaprabhAshobhitakAnanA~nchalA dIpotsavo.ayaM dharaNIM samAgataH || 2|| dR^iShTvAmbupUrNAM sarasIM kR^iShIvalo kShetre mudA nR^ityati phullanetravAn | taTAkavIchIShu vidhAya mandirAn manoharAn daivadayAM prashaMsati || 3|| mandAnilapre~Nkhitasasyama~njarIH saMvIkShya bAlArkamayUkhadIpitAH | kR^iShIvalastuShyati dhAnyasampadaM vibhAvayan hastagatAM mR^idaM spR^ishan || 4|| sa~NkhAdya shAdaM gR^ihamAgatAyAH saMshrutya goH kaNTharavaM svamAtuH | vatso drutaM kR^intati rajjubandhaM sAnandamambAM tvarayAbhyupaiti || 5|| taM sphItanetraM prasabhaM niroddhuM mUDhA mudhA dhAvati yaShTihastA | vyarthaprayatnA khalu ghoShakanyA sa stanyapAne nitarAM pravR^ittaH || 6|| AsphoTayan sphoTakarAn salIlaM sashabdadhUmAgniShu modamAnAH | pogaNDavR^indA janayanti bhItiM vR^iddheShu bAlAsu tathArbhakeShu || 7|| kanyA ratAH sundarara~NgavallInirUpaNe daivatamandireShu | rathyAsu geheShu chatuShpatheShu pradarshayantyaH svakalAsu dAkShyam || 8|| purAtanAH pAMsuladIpavR^ikShA gR^ihe pramR^iShTA navatAM bhajanti | gR^ihAgradeshe navadIpapa~NktiH nakShatravIthIva vibhAti rAtrau || 9|| prasAdayan svAM ramaNIM navoDhAmupAyanairAbharaNairdukUlaiH | yuvA ratechChAM madaneShuviddhaH dR^iShTyaiva tasyai prakaTIkaroti || 10|| lakShmIM samastadraviNapradAtrIM tasyAH kaTAkShaM hR^idi yAchamAnAH | bhajanti bhaktyApaNikA vipaNyAM shreyaskarI saiva sadA janAnAm || 11|| navyaM dukUlaM cha vibhUShaNaM cha bhartrA pradattaM paridhAya sAdhvI | svAdyAni bhakShyANi vidhAtukAmA mahAnase kAryaratA.a.apradoSham || 12|| vidyutpradIpAvalidIptasaudhAH muShNanti kAntiM khalu devapuryAH | sarvatra loko muditaH prahR^iShTaH dIpAvalIparvaNi sampravR^itte || 13|| \- padyasUchI \section{6\. yatra chittaM tvabhItam} shIrShaM yatrAstyanavanamitaM yatra chittaM tvabhItaM j~nAnaM muktaM na jagadakhilaM kShudrabhittiprabhinnam | AnaipuNyaM prabhavati sadA yatra kAryapravR^ittiH vANI yatra pravahati hR^idassatyagarbhAt sadaiva || nIchAchArAbhidhamarutale sadvivekasya dhArA naShTA naivAviratavikasadbhAvanAkAryashIlam | cheto yatrAmitakaruNayA te prabho tatra nAke svAtantryAkhye kuru janaka he jAgR^itaM bhArataM me || (be~NgAlI/i~Nglish; rabIndranAtha ThAkur; gItA~njali) \- padyasUchI \section{7\. svarajAlam} kiyatI ruchirA gItistava he sadguNasampanna! kevalamahaM te | vismita avAgbhavannevAkarNayAmi ruchiragItim || 1|| svarabhAbhirbhU vyAptA prasR^itA gagane svaraprANAH | svaraga~NgA bhindantI shilAH pravahati drutamojasA || 2|| ahamapi gAyAnIti hi mamAbhilAShastvayA saha sutIvraH | pariNamati na me kaNThastava svare khalu na sa~ncharati || 3|| mama paritaH svarajAlaM tava tvayaiva prasAritaM tasmin | vinibaddho.ahaM vismitachittaH shR^iNomi suguNashAlin || 4|| (be~NgAlI/i~NglishH rabIndranAtha ThAkuraHH gItA~njali) \- padyasUchI \section{8\. shishudR^iShTiH} mAtaH kathayasi likhati granthAn bahuruchirAn tava piteti bahusho me | teShu kimapi nAvagataM bhavati kathaya kimidamitthaM syAt || 1|| kathayati tubhyaM sAyaM yattadavagatastvayA bhavati vada kim | kathayasi me chitrakathAH evaM na rachayati pitA kutaH || 2|| kachchittasyAmbAyAH kathAH shrutAH smR^itipathAdamuShya gatAH | kinnarapishAchaguhyakajanapAnAM ruchiravR^ittAntAH || 3|| yadi vismarati snAnaM tadA tvamAhvayasi taM punaH shlakShNam | soShmAhArArthaM cha sa tathApi tiShThati likhanneva || 4|| pravishAmi yadi tadIyAM kakShAM kelyai vigarhase mAM tvam | stokaravamapi na sahase vadasi pitA kAryamagna iti || 5|| vindati vilikhya kiM, kiM yadi kakhagAn likhAmi tarjasi mAm | likhati pitA yadi tadA nu kimapi na vadasi kathaya kuto tvam || 6|| yadyekasminpatre rachayAmyuDupaM vigarhase mAM tvam | janake patreShu likhati tiShThasi tUShNIM tu kathaya kutaH || 7|| (be~NgAlI/i~NglishH rabIndranAtha ThAkur) \- padyasUchI \section{9\. shishusmitam} lasatsmitaM pashya shishormukhe.a~Nke suptasya mAtuH suchiraM prashAntam | vadAsti he tatsadR^ishaM kimanyatsamastaloke shishiraM manoj~nam || 1|| somAchcha saumyaM madhunashcha miShTaM sugandhi tat ketakapuShpagandhAt | vINAninAdAt khalu ma~njulaM tat kausheyavastrAnmR^idu sarvakAle || 2|| \- padyasUchI \section{10\. shishavaH} shishuM pariShvajya jagAda mAtA \ldq{}shishUn samuddishya vada prabho mAm\rdq{} | \ldq{}tavArbhakAste na bhavanti mAta AtmaspR^ihAloH khalu jIvitasya || 1|| bhavanti bAlAshcha bahiH prayAnti dvAreNa te tvanna bhaveyuratra | tvatsvaM na te yadyapi te vasanti sAkaM tvayA mAnini kAMshchanAbdAn || 2|| vAtsalyadAtrI na tu chintanAnAM dAtrI bhaveste svamano.adhirAjAH | teShAM sharIrANi hi vAsayestvaM paraM na chetAMsi kadApi teShAm || 3|| shvobhAviloke khalu te vasanti svapne.apyagamyaM bhuvanaM tvayA tat | yatasva mA tvatsadR^ishAMshcha kartuM tatsAmyamAptuM yadi chet yatethAH || 4|| kAlaH sthito naiva sadAgragAmI kadApi na hyastanamArgavartI | tvaM kArmukaM tvachChishavastu bANAH dhanvIshvaro lakShyamanantamArge || 5|| pashyan svashaktyA dhanurAnamayya tAn lIlayA mu~nchati dUralakShye | tuShTA bhavestvaM namitA maheshaH premNA shishUn tvAM cha sadaiva pashyet\rdq{} || 6|| (i~NglishH khalIl jibrAnH da chilDran) \- padyasUchI \section{11\. shAkaTikagItam} sampashyantau dhUmrameghAn manoj~nAnnIlAkAshe cha~nchalAspaShTarUpAn | chUtAn nIpAn puShpitAnatra mArge yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 1|| sa~njighrantau gandhavatpuShpavR^indAnvanyAn rathyApArshvabhAgaprarUDhAn | manye shIghraM gachChatho j~nAtamArge yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 2|| shR^iNvantau madgAyanaM hR^itsamutthaM kAMsyagrIvAki~NkiNInAdatAlam | mArge nR^ityatbhR^i~Ngagu~njAsametaM yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 3|| vAraM vAraM spR^ishyamANau karAbhyAM IshAstitvasmAraNArthaM mayaivam | no chenmandaM pAdaraMho bhavedvai yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 4|| ghoShe bAlAH svAgataM vyAharanti shAdaM kShetrAdAhR^itaM navyamArdram | asmadgehe sambhramAdatsyatho drAk yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 5|| totreNAhaM naiva vAM tADayAmi totraMhyetat bhIShaNArthaM kadAchit | stotraprItAH prANino.apIti gAthA yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 6|| shambhoryAnaM tUkShajAtipradhAnaH sarve pUrvaM mandire sha~Nkarasya | sevante yaM tatparaM vai girIshaM yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 7|| shreShThAH puMsaH pu~NgavatvaM bhajante yuShmadbhAgyaM janmanA sAdhitaM tat | vidhyantau vAM ramyashR^i~NgaiH sitAbhraM yAtaM gAvau yAtamadhvA sudIrghaH || 8|| gehe patnI prekShamANA sakAmaM shrutvA yuShmadki~NkiNInAdamArAt | dvAryAnetA mArjanAyAmbukumbhaM yAtaM gAvau yAtamadhvA sugamyaH || 9|| grAmaM gatvA snApayAmyApagAyAM svachChe nIre kShAlayitvA sharIre | adhvakleshaM mu~nchataM shIghrameva yAtaM gAvau yAtamadhvA sugamyaH || 10|| shItaM shubhraM gorasaM pAyayAmi gatvA gehaM mIlitAkShau chirAya | goshAlAyAM nirvR^itau pAsyatho yaM yAtaM gAvau yAtamadhvA sugamyaH || 11|| uttu~NgAbhyAM sundarAbhyAM kakubbhyAM jitvA sarvAnukShajAtipradhAnAn | yuShmadvIryaM sthApitaM grAmavarge yAtaM gAvau yAtamadhvA sugamyaH || 12|| vR^itte janmanyAptakarmAnubandhaiH asminjanmanyAptavantau vR^iShatvam | satkAryairbhoH pretya martyau bhavetAM yAtaM gAvau yAtamadhvAntamAgAt || 13|| matbhAryAhaM chaiva yugyau bhavAva saMsArAkhye vAhane daivadatte | kAdAchitkau shokaharShau bhajantau yAtaM gAvau yAtamadhvAntamAgAt || 14|| sandhyAkAle pakShiNastvAtmanIDAn AgachChanti klAntadehA raTantaH | gachChAmo.asmadvAsabhUmiM javena yAtaM gAvau yAtamadhvAntamAgAt || 15|| sAyaM gAvaH kShetrabhUmyA nivR^ittAH tR^iptA shAdaM jagdhavatyashchirAya | goShThaM yAnti svArbhakAn draShTukAmAH yAtaM gAvau yAtamadhvA sukhAntyaH || 16|| \- padyasUchI \section{12\. ekAkinI lavananiratA} (idaM nUtanaM vR^ittaM sulayacharaNAnAma yasya lakShaNamitthaM bhavati | sulayacharaNAyAM gaNA prAktrimAtro tatparam | chaturmAtrau itarathA pa~nchamAtrastvantime || (3\-4\-5/4)) pashya pArvatabAlikA kimapi madhuraM gAyati | asau tatraikAkinI kShetralavane vyApR^itA || 1|| gachCha vA viramasva badhnAti lUnAn lIlayA | svanati saikA shokadAM madhuragItiM kAmapi || 2|| gAyanenAplAvitAkarNaya tvamupatyakA | ko.apyakUjat svAgataM kokilo na kadAchana || 3|| klAntapAnthagaNAya sushrAvyagItimiyatpriyAm | puShpakAle sAndravananiHshabdatAM khalu chUrNayan || 4|| ko.api kachchinmAM vadet sA nu kiM vA gAyati? | kimapi karuNaM prAktanaM samaracharitaM kathayati? || 5|| kimuta kA~nchillaukikIM shokaghaTanAmabhinavAm? | kimapi gAnaM tadbhavet gAyatIva nirantaram || 6|| lavananiratA bAlikA namitavadanA bhAti me | gItamasyA me chiraM smaraNapaTale vilasati || 7|| (i~Nglish; varDsvart; sAliTari rIpar) \- padyasUchI \section{13\. anurAgatattvam} srotAMsi nadyA saha sa~NgatAni nadI sametA khalu sAgareNa | shliShyanti vAtA gagane mithaste chirAya yuktA kamanIyarAgaiH || 1|| ekAkino ke.atra bhavanti loke prAyeNa sarve.api mitho milanti | saiveshvarechChA yadi satyametat tvayA sahAhaM na kathaM mileyam || 2|| chumbanti shailA gaganaM tara~NgA anyonyamAli~Ngya jale bhramanti | puShpaM na ki~nchit sahate hyavaj~nAM yadyanyapuShpeNa tiraskR^itaM chet || 3|| shliShTA dharA sUryakaraiH sugADhaM pAthonidhiM chumbati chandrarashmiH | vyarthAni tAnyatra hi chumbanAni na chumbasi tvaM yadi mAmidAnIm || 4|| (imgliSh; pi bi ShellI; filAsafi Af lav) \- padyasUchI \section{14\. nidre!} sa~NkhyAtA nitarAM mayA.avinivahe sarve shanairekashaH dR^iShTaM nIlanabhaH manasyavirataM jyotsnAnuliptaM vanam | oghasya svanitaM sahasrakaNikodbhUtaM samAkarNitam | nidre tvaM na tathApi mAmupagatA ko vAparAdho mama || 1|| pUrvasyAM dishi parvatAdaruNitAbhA.a.agantumevehate AdyaH shAlivane viha~Ngamaravo dUrAd hi saMshrUyate | devi tvadvirahAtprataptamadhunA sa~Ngamya pAhi drutaM nidre dehi mamAkhilakaTukleshaghnamAli~Nganam || 2|| vishrAntiM pradadAsi kAyahR^idayavyApArakhinnAya vai ityAhuH sakalAmayArtishamane shreShThA sahAyA sakhI | adya tvaM kimupekShase janamimaM tvatsa~NgamAkA~NkShiNaM tUrNaM mIlitalochanaM sunibhR^itaM mAM chumba khedApahe || 3|| (i~Nglish; varDsvart; slIp) \- padyasUchI \section{15\. piturupadeshaH} \ldq{}tvaM chintayasi yat sarvamanyeShAM mA prakAshaya | samayAnuchitaM karma mA kuruShva kadAchana || 1|| bhajasva sarvaiH sauhArdaM tathApi tyaja saMstavam | dR^iDhaM vR^iNIShva mitrANi samparIkShya na chAnyathA || 2|| mA vinodamayIM charyAM kuru sarvaiH suhR^ijjanaiH | nivArye kalahe buddhiM mA kR^ithAH putra sarvathA || 3|| vairaM yadyanivAryaM chet bhUyAt sa~NgrAmamAjayam | sarvAn tvaM shR^iNvavahitaH paraM tu mitavAk bhava || 4|| vastraM yathArjanaM vinda dainyariktaM na chojjvalam | narasya paridhAnena shIlamevAvagamyate || 5|| mA bhaveruttamarNastvamadhamarNashcha mA bhaveH | mitraM naShTaM dhanaM naShTaM R^iNadAturanekashaH || 6|| vyavasAyaH kuNThitaH syAdasakR^it R^iNakarmaNA | AtmanyaivArjavaM vinda tadbhavetsarvatomukhaM\rdq{} || 7|| (i~Nglish; shekspIyar; hAmleT) \- padyasUchI \section{16\. mUDhatimmujalpanam\-1} (mUlamHkannaDa; DIvIjI; mankutimmana kagga) chitte svalAbhaparatA jaThare bubhukShA tAlAdvayaM sunibhR^itaM khalu sR^iShTiyantre | unmUlayannuDugaNAn rachayanshcha koTAn tattvAM karotyanR^ijuM bata mUDhatimmo || 1|| (mUle padyasa~NkhyA H 384) bAlasya vAtijaraThasya purANikasya rUpe spR^ihAsti na hi kasya purohitasya | sarve samIkShya mukure rahasi svabimbaM kurvanti vaktravikR^itiM khalu mUDhatimmo || 2|| (pa saM H 442) kasmiMshchidandhavipine prakR^itiH prasUne vallyAH svachitrarachanApratibhAM prayu~Nkte | kurvanti ye guNamayaM sakalaM svakarma te jIvite hi kR^itino khalu mUDhatimmo || 3|| (pa saM H 564) shaile tR^iNaM bhava gR^ihe bhava mallikA tvaM kR^ichChrANi varShati vidhau upalo bhava tvam | dInasya durbalajanasya tu sharkarA tvaM yukto bhavAkhilajanaissaha mUDhatimmo || 4|| (pa saM H 789) \- padyasUchI \section{17\. mUDhatimmujalpanam\-2} (mUlamHkannaDa; DIvIjI; mankutimmana kagga) (idaM mAtrAgaNavR^ittaM mUlakR^itAveva prayuktamatra mayA arkanAmnA abhihitaM yasya lakShaNamidam | pa~nchamAtrA gaNAH santi chatvAro.atra prathamapAde chApi pAde tR^itIye | dvitIye trayo te chaturmAtro tataH charame trayo gurushchArkAbhidhe ||) tArAH sahasrANi santi chennabhasi kiM karadIpa eva pAnthasya nishi sharaNam | dUre sthitaM daivamastu khalu mAnuSho mitramichChati kamapi mUDhatimmo || 2|| (mUle padya sa~NkhyA 424) bandhanaM na hi bhavati jantuShu mitho prema AMshikastvekalo yugalaM supUrNam | dviguNayati saukhyaM cha duHkhaM vibhaktaM cha bandhutA harikR^ipA mUDhatimmo || 3|| (pa saM 429) prekShya ki~nchittamasi shunakastu sha~NkayA kutrApi ko.api suhR^idastIti manute | tata unmukho bhaShati tadvadeveti kiM bhaktirmanuShyasya mUDhatimmo || 4|| (pa saM 484) iShTakA jAnAti kiM saudhakalpanAM sA vigalitA tarhi bhittirandhraM syAt | iShTakAmAtramasi sR^iShTisaudhe.asminhi vakrAsi chet patasi mUDhatimmo || 5|| (pa saM 532) anubhavakShIre vichAramanthanakarma janayati j~nAnanavanItaM hi sukhadam | shukajalpitaM granthapaThanamanubhava eva tava dharmadIpo.asti mUDhatimmo || 6|| (pa saM 544) vanakusumaparimalaghrAyakaH kastatra varNara~njitashalabhasaundaryabhoktA | anapekShya saMstutiM prakR^itiH pravR^ittAsti AtmatuShTyai eva mUDhatimmo || 7|| (pa saM 566) j~nAtvA svabalamitiM j~nAtvA sva guNagaNaM bAhyasthitiM chaiva sUkShmaM vilokya | AcharetkAryasyaparidhimanatikramya yaH sa dhIro bhavati mUDhatimmo || 8|| (pa saM 576) asti kiM pathachitramutpatadvihagasya pathavidhirmatsyasya salile kimasti | kimapi prachodayati kimapi karShatyatra paTapatramevAsi mUDhatimmo || 9|| (pa saM 641) kShaNato.aparakShaNaM dinato.aparaM dinaM jIvan svakAlasya yApanaM kuru bhoH | manasi laghutA kApi sa~ncharatu shunakavat sa hi yogavidhireva mUDhatimmo || 10|| (pa saM 767) bAhye janAsaktirantarviraktistu bAhye tu karmaratirantarnirIhA | antaravadhIraNA saMskR^itibharo bahiH yogamArgaH sa khalu mUDhatimmo || 11|| (pa saM 773) prAtaruptaM bIjameti kiM phaladashAM sAyamastyatra khalu kAlasya pAtram | odanaM bhavati kiM taNDulaM satvaraM titikShA sAmprataM mUDhatimmo || 12|| (pa saM 781) kuru ki~nchidapi karma hastAgataM tatra mAstvahaM tR^iNamAtramiti kR^ipaNachintA | bhuvanadevAlaye nAsti hInaM karma sthAnamatrAsti tava mUDhatimmo || 13|| (pa saM 790) shrAntaM dharAyAM hi sasukhaM svapantaM tva\- muttiShTha vichinu shayyAmiti vadasi kim? | tR^iptiM na nAshayedupakR^itibhrAntyA tu duShkaraM hyupakR^itirmUDhatimmo || 14|| (pa saM 873) jagadidaM prAktanaM nitarAM purAtanaM rUDhaM sahasrANi sArANi pItvA | asukaraM khalu tatsvabhAvaparivartanaM tatra tvarA mAstu mUDhatimmo || 15|| (pa saM 875) \- padyasUchI \section{18\. kave.avagachCha} vij~nAnabhUtaM jagataH sukAbyaM vyanAshayannIrasasatyashodhe | hR^ido mahattvaM khalu naShTamAste jij~nAsayeti tyaja gADhasha~NkAm || 1|| kave.avagachCha dviguNIkR^itA vai hR^ido pratiShThA bhuvi tena samyak | brahmANDakoShThe hyuDuvR^indapu~njA bhavantyaneke bR^ihatashcha teShu || 2|| AkAshaga~NgA tvaNureva tasmAt paraM tvaNIyAn khalu sauravR^indaH | tatrAsti pR^ithvItvaNukA cha tasyAmaNiShThabhUtaH khalu martyajantuH || 3|| vij~nAnametanmanujasya gADhaM parAkramadyotakameva viddhi | svANiShThabhAve pratatAbhimAnaH hR^ido mahattvasya jayadhvajashcha || 4|| \- padyasUchI \section{19\. vishvasAMyAtrikaH} (vAyejarnAma antarikShayAnamuddishya) ShaTtriMshadvarShadeshIyaM nabhomaNDalabhedinam | vishvasAMyAtrikaM yantraM prashaMsAmo bhuvisthitAH || 1|| \ldq{}yadA tvaM bhuvi sa~njAtaH gurushukragrahekShaNe | viniyukto.abhavaH pashchAt vIkShya tvatkAryadakShatAm || 2|| yurenasaM cha nepchyUnamIkShituM tvAM niyu~njate | vij~nAH tvadIyajanakAH kR^itA samyak cha tatkR^itiH || 3|| ekAkI tvamidAnIM bhoH atItya ravimaNDalam | kutra gachChasi kiM j~nAtuM mAnavAnAM samR^iddhaye || 4|| manujAnAM manIShAyAH pratirUpaM hyasaMshayam | trayastriMshatsahasrANAM mailAni krAmyasi drutam || 5|| ghaTikAyAM tathA tvattaH pR^ithivIM preShitA dyutiH | ghaTikAnAM saptadashAt pashchAdAyAti medinIm || 6|| shatAt dvAdashakoTInAM mailadUrAt kimuchyate | tvayAsmAkaM dharAsthAnAM tvatkartR^INAM hitaM vada\rdq{} || 7|| \ldq{}nissaMshayaM bhoH bhavatAM manIShApragalbhatAyAH shishurasmyamoghaH | tathApi ki~nchidvachanaM mamaitaddattAvadhAnAH shR^iNuta prashAntyai || 8|| svaprAtiveshyasya manovyathAyAM praspandamAnaM hR^idayaM vinaiva | bhavadbhirevaM ravimaNDalAntAt shruto.asmi dUrAdyadi chet tataH kim\rdq{} || 9|| \- padyasUchI \section{20\. vij~nAnasaMskR^itiH} (pa~nchamAtrAgrathitagaNachatuShTayamatra tAdR^ishAH pa~nchapAdAH ShaShThapAde tu adhikagururante.asti ShaTpadItyabhidhIyate) kuta idaM kathamidaM kimidaM kadA kutra sampadyate iti pravichArya sarvataH kR^itvA prayogAMshcha meyAni mitvA cha matimUlatarkavidhinaiva saMshodhya khalu parishIlanaM vinA na shraddhadhAnAshcha vij~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 1|| kiM vavau mAruto mantharaM mR^idulaM cha kiM raverAtapaH prakharatAM nAbhajat kiM puShpavR^iShTirabhavannabhomaNDalAt galiliyo galilai yadA janimavAptavAn yasmAd hi vij~nAnasaMskR^itiH prArabhata tatsaMskR^itereva tADayata jayaDiNDimam || 2|| prakriyAmupayujya gaNitasya samuchite pratirUpasarjane saralatAmavalambya dR^iShTatathyAnAM nirUpaNe sakShamAH nUtnatathyAviShkaraNanipuNakalpanAH virachayan vij~nAnasaMskR^itirvijayate tatsaMskR^itereva tADayata jayaDiNDimam || 3|| bhUjIvavij~nAnavalayeShu nAsti chet shakyaM prayoganirmANamavalokanaiH sAkShyAni sampAdya kalpanAM saMsAdhya sAkShyetare nUtnakalpanAsaphalatA bhavati chet tAM ghoShayeditaradhImatAM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 4|| vishvasya tattvamatisaralaM cha sundaraM manyamAnAstasya mArgaNe shemuShIM satataM prayujya te satyasaMshodhakAH vij~nAnagatipathe prAchalan raMhasA nAshayanto mauDhyajAlAni sarvathA tatsaMskR^itereva tADayata jayaDiNDimam || 5|| yohAnna keplaraH brAheupAhvasya Taikho.abhidheyasya dIrghakAlAttabahu \-mUlyAvalokanAnAdhR^itya sundaraM niyamatrayaM kathitavAnaho bhAsvaro grahANAminaparikramaNagatimuddishya vij~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 6|| dUradarshakayantramavalokayata tatra dR^ishyate vishve.asmadalpatA suvishadaM sUkShmadarshakayantramasmachCharIrasya pR^ithutAM pradarshayati shaMsAma kushalatAM ekAgrachittatAmevaMvidhAni yaiH sR^iShTAni teShAM cha tADayata jayaDiNDimam || 7|| ko na jAnAti taM matimatAmagraNIM nyUTanaM yena khalu chalananiyamatrayaM sArvalaukikatattvarUpeNa varNitaM yena sarvadravyaguNasamAkarShaNashakti\- ranyonyamutpadyate niyatamityukta\- matha tasya saMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 8|| hArve upAhvaM viliyamaM chikitsakaM yo prayogAn bahUn manujeShu nirvartya raktachalanakriyAM hR^idayasya pAtramapi samya~NnyarUpayat vaidyashAstraprathana\- mUlakAraNamabhUt taM kR^itaj~nAH smarata tasyeShTasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 9|| jems vATa iti nAma yasya prathitamasti yo prayogAn bahUn sUkShmAnshcha nirvartya taptabAShpachChannashaktichAlitayantra\- mAvishchakAra yat prodyogara~Ngasya parivartane shreShThapAtrANi niravahat tasya varasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 10|| lavvAsiyervaryamAdhunikarasashAstra\- janaka iti vikhyAtamAmlajanako yena sampAdito svaprayogAlaye dIpta\- jalajanakato jalaM bhavatIti darshitaM smaranto taM cha tadvij~nAnakarmANi tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 11|| eDvarDajennaraHjanapadapratyayaM hyavalambya mArakamasUrikAvAraNe bhUtale prathamato saphalatAM prApya khalu AviShchakAra bhIShaNarogayantraNaM rogarodhakavedhanItantramArgeNa tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 12|| DAlTanamahAshayaM yo mUlavastUni samaguNaiH paramANubhiH kR^itAnItyuchita\- bhinnaparamANusaMyogAt hi saMyukta\- vastUni sidhyanti chetyAha saMsmR^itya rasashAstravardhanAgresaraM j~nAninam tadj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 13|| maikelaphAraDe iti nAma yasya yo chaladayaskAntasya nikaTe sthite loha\- sUtre.anubhUyate taDichChaktiriti taM prodyogaparivartakaM tattvamakathayat taM lohakArasya tanayaM prashasya bhoH tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 14|| prAkR^itikachayanAd hi jIvavaividhyamiti vij~nAnaparivartakaM tattvamakathayat sa~NgR^ihya jantUnstadasthyAdisheShAnshcha pAShANabhUtAnshcha vij~nAnashekharaH taM DArvinaM chArlasAbhidhaM saMsmR^itya tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 15|| karasahasrAd yantramekaM samarthaM hi tailakhanijA~NgArabAShpachAlitamaho drutagatau prachalanti yAnAni khe jale bhUmau cha yairnirmitAni naipuNyena tAn karmayogino saMsmR^itya savinayaM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 16|| sUkShmaviShakR^imibhirhyanekarogodbhavo bhavatIti sAdhitaM sUkShmaprayogaishcha niHshaktakR^imimUlabheShajAnyupayujya naikarogA yena vAritA prathamato taM lUyipescharaM saMsmR^itya sAdaraM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 17|| yohAnna menDalaH kraistadharmArchakaH sasyaropaNavidhau yantritaparIkShaNAn nirvAhya vaMshAnugataguNAnAM vidhIn samya~NnyarUpayat hanta svajIvite khyAtiM na labdhavAn tadguNAn saMsmR^itya tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 18|| meNDalIphnAmarasashAstravit pANineH varNamAlAkramAtsphuritadhIrvyarachayat mUlavastvaNubhAramanusR^itya samuchitaM kramabaddhaguNagaNAdhR^itaphalakamadbhutaM yena navamUlavastvastitvamavagataM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 19|| kAntIyavaidyutakShetrayorvIchaya\- stvAkAshamAdhyame jyotiSho vegena visaranti dIptirapi tadabhinnavIchirhi iti mahAsiddhAntamAvR^iNot nishitadhIH jems klarka mAksvalo saMsmR^itya taM mudA tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 20|| mAks\-plAnkavaryo niradishat svamedhasA shaktiprasAraNaM khaNDasho bhavatIti mUlatattvaM yena bhautavij~nAnasya nUtnamArgo.abhavat khaNDavAdasya vai bIjavApanamabhUt smaranto tAM kR^itiM vij~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 21|| dAsyabhAvavyathitadeshe.asmadIye hi sambhUtavAn ko.api mahanIyamAnavaH tantuM vinAkAshamAdhyame prasaraNaM vidyuttara~Ngasya sAdhyamiti niradishat jagadIshachandrabasumujjvalaM smaranto vij~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 22|| marIkyUrItyabhihitAM nishitadhImatIM yA svabhartrA sAkamAvirakaronnUtna\- mUlavastvanupamaM reDiyannAmakaM nobelupAyanaM yasyai pradattaM dvi\- radvitIyAM striyaM smaranto sAdaraM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 23|| ainshTainamAlbarTupAhvamamitaprabhaM yo dIptivegasya nityatAmAdhR^itya dikkAlamithunasya sApekShatAM tathA dravyashaktidvayasyAnyonyasamatAM cha saMsthApayAmAsa saMsmR^itya taM guruM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 24|| shroDi~NgaraM namata bhautashAstrAgraNIM yo khaNDavAdasya janaka iti vishruto dravyaM kadAchidapyaNurUpatAM bhajet anyadA vIchivat vyavaharediti mahA\- gaNitamayavarasamIkaraNena sAdhitaM yena tatsaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 25|| chandrashekharave~NkaTaramaNAbhidho.ayaM rAmanprabhAva iti viditAmavekShaNAM dravyANubhirdIptivikiraNaprakaraNe sAgrahaM sandarshya nobelupAyanaM varabhArataratnopAdhimalabhata mahAn tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 26|| aleksANDar flaming varyeNa vaidyena sUkShmagadajanakajantUnmUlane jayaH prApto nu penisilinetyAhvabheShajAt nobelupAyanaM prAptaM cha koTishaH rugNA nirAmayA abhavan tadagadena tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 27|| vATsanaM krikvaryaM atulaprabhAvinau jIvashAstrA~NgaNe yau sarvajIvinAM mUleShTakAbhUtasattvaprakAshane saphalatAM prApya khalu jagati kIrtiM chApi labdhavantau namata satyasaMshodhakau tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 28|| sa~NgaNakayantrasya janaka iti vishrutaM TyUri~NganAmAnaM A~NgladeshasthitaM vishvasamare chA~NgladeshajayakAraNaM sArvatrikaM gaNakayantramAviShkR^itya shAshvatayashobhAjanaM gaNyamAdR^itya tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 29|| TrAnsisTariti lokaviditopakaraNAddhi navavividhasaukaryagaNajanmasAdhyatA tatsambhave mukhyakAraNajanatrayAn ShAklImahodayaM braTTenabArDIna varyau cha tatsAdhitaM chaiva saMsmR^itya tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 30|| prathamakR^itakopagrahaM spuTnikaM smarata shashyupagrahatale prathamato nyastA~Nghri\- mapratimasAhasaM taM mAnavaM namata tatkAryasAdhakAnagaNitAn cha smarata vyomayAnaj~nAnasaphalatAM cha smarata tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 31|| gaNakayantrAdhAradUravAkkendrANi kR^itrimagrahavAhyasaMvahanakendrANi kAchatantustomavAhinIjAlaM cha sa.nj~nAprachAraNe saudAmanIrayaM prAkalpayankandukIkR^itadharaNyAM hi tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 32|| vyomashAstraj~neShu niShNAtamapratima\- dhIshAlinaM chandrashekharaM nakShatra\- \-gaNagAtrasImAnamadhikR^itya sAdhitaH chandramaryAdeti vikhyAtavaravidhiH yena nobelpadakajayinaM samAdR^itya tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 33|| svAtantryapUrvabhAratadeshasa~njAta\- viditaharagovindakhorAnanAmAna\- madbhutaparIkShakaM yena pradarshito jIvasUtragrathanamArgaH prayogaishcha smaranto nobelupAyanopArjakaM tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 34|| chaladUravANyaiva karShakA vaNijashcha karmakArAH svakAryArthamaviratamaho sarvatra lIlayA saMlApamagnA hi vaidyutAntarjAlatantreNa jagadidaM karatalAmalakavat j~nAnagocharamabhUt tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 35|| kR^itakadhIyantrANi gagane pata~Ngavat Dayane samarthANi shatrujananAshe cha chatura~Ngakhelane vR^iddhajanasevane gR^ihakAryanirvahaNatantre cha matimato tadyantrasarjane kAraNAn saMsmR^itya tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 36|| vaidyashAstre pragatiravitarkyasaphalatAM prAptA nu nUtnasaphalAgadAH mAnavaM svasthaM prakurvanti shalyatantraj~nAstu lIlayA yu~njate hyanyadehA~NgAni roboTayantrANi shastravaidyAstvaho tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 37|| vij~nAnayAne tu vegena sa~nchalati bhUgatorjAvyayAt uShNatAtvedhate himAnI pravahati cha jalasamplavo bhavati vardhate sAgaraH sImAnamulla~Nghya kR^ichChrasya vArako vij~nAnamevAsti tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 38|| jalavAyubhUmipradUShaNamaniyamitaM prANinAmantakaH sadyo bhavediti hi kathayanti vij~nAnino shR^iNuta tAn janAH sarvathA prakR^itipradUShaNastambhanaM kAryamityavagamya tatkarma sAdhayata tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 39|| vij~nAnamutkR^iShTasAdhanaM kevalaM manujo vivichya tajjanahitaM sAdhayet upayujya sAdaraM no chedvinAsho hi sakalajagato.asmAd hi kAraNAt j~nAneShu mAnavavivechanaj~nAnamatirichyate tajj~nAnasaMskR^itestADayata jayaDiNDimam || 40|| \- padyasUchI \section{21\. gUgalastavaH} (gUgalnAmnaH antarjAlatantrasya prashaMsA) \ldq{}kutra kiM krIyate vastu kutra vikrIyate cha tat | kiM mUlyaM cha bhavenmitra\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 1|| \ldq{}asvasthamadyame.apatyaM ko gadaH kiM cha bheShajam | kutrAsti vaidyo me brUhi\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 2|| \ldq{}bhojanAya kva gachChAma kiM khAdyaM tatra labhyate | kiM mUlyaM cha kiyaddUraM\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 3|| \ldq{}chalachitrAlayaM kutra tatra kiM chitradarshanam | tatra darshanavelA kA\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 4|| \ldq{}kutrAsmyahamidAnIM bhoH kiyaddUraM hi madgR^iham | vartmanA kena gachChAni\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 5|| \ldq{}vishrAntyai kutra gachChAma tatrAsIdAma vA katham | tatra pashyAma kiM mitra\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 6|| \ldq{}ko.arthaH padasya tat vAkye kathaM samyak prayujyate | samAnArthapadaM kiM syAt\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 7|| \ldq{}chitrANi draShTumichChAmi shrotumichChAmi gAyanam | ichChAmi paThituM granthaM\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 8|| \ldq{}shAlAyAM sahapAThI me kutrAdyeti kutUhalam\rdq{} | \ldq{}deshakAlatatAyAmaM gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 9|| \ldq{}chetumichChasi kiM patnIM patiM jAmAtaraM snuShAm | navodyogaM tadA sadyaH gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 10|| \ldq{}vimAnarel\-yAnAnAM gamanAgamaneShu kim | vilambaM sUchyate mitra\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 11|| \ldq{}kutra varShati parjanyaH kutra shaityaM kiyanmitam | kutra sUryaprakharatA\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 12|| \ldq{}nagare mama kA vArtA maddeshe vA mahItale | krIDAsu janasaukhye cha\rdq{} \ldq{}gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 13|| \ldq{}tattvArthashAstravij~nAnagaNitAdhyayane spR^ihA\rdq{} | \ldq{}sarvaj~nAnamahAdvAraM gUgalaM sharaNaM vraja\rdq{} || 14|| \ldq{}AtmAnandaM manaHshAntiM tR^iptiM vA~nChasi vA yadi | gUgalaM samparityajya shrIhariM sharaNaM vraja\rdq{} || 15|| \- padyasUchI \section{22\. sikandarasya charamayAtrA} vijitya nAnAkShitipAn salIlaM sikandaraH shauryavatAM variShThaH | raktapravAhArjitavittarAshInAdAya dR^iptaH svapurIM pratasthe || 1|| mArge gadagrastamimaM nareshaM niShNAtavaidyA upacherurArtam | tathApi kAlena vidhervipAkAnnR^ipaH krameNa kShayatAM prapede || 2|| talpe shayAnaH maraNAvasannaH chintAgninA bhUri vidahyamAnaH | AnAyya senAdhipatIn baliShThAn shanairavochat sa mR^idusvareNa || 3|| bho me priyAH pashyata mAM shayAnaM mahaujasaM kShmApatisArvabhaumam | ashaktamalpAyuShamalpavIryaM charmAsthisheShaM shishuvad hi pAlyam || 4|| dUre sthitAM mAtaramutsukena draShTuM mayA.ashakyamadhanyatAyAH | yUyaM tvidAnIM kuruta prapUrNAn trayo.abhilAShAn mama sAbhiyogam || 5|| vaidyA vaheyurmama mR^ityupeTIM nAnye shmashAnaM prathamAbhilAShaH | shmashAnamArge rajataM suvarNaM vikIryatAM samyagiti dvitIyaH || 6|| hastau madIyau shavapeTikAyAH vilambyamAnau bhavatAM tR^itIyaH | tyajet prabhutvaM maraNAvasannaM prAyeNa rAjAnamiti bruvanti || 7|| tAM yUyamAryA vitathAM kurudhvaM bhUyAt shubhaM vo.adya divaM vrajAmi | shrutvA giraH duHkhakarIH imAste saprashrayaM bhUpamidaM hyapR^ichChan || 8|| kartavyamasmAbhiravashyameva hyabhIShTamasmaddayitaprabhoste | praShTavyamatrAsti tathApi rAjan eteShu kR^ityeShu tavAsti ko.arthaH || 9|| kR^iChreNa rAjA smayamAna IShat shanairavochat shR^iNutemamartham | vineshvarechChAmagadairna rugNaM svasthaM kadApyatra karoti vaidyaH || 10|| suvarNarUpyAdidhaneShu sAkaM mR^itena naitIShadapIha loke | shishuryathAgachChati riktahastastathaiva nirgachChati vai mR^ito.api || 11|| iti vadati mahIshe daNDapAlAn mahADhyAn aviralamavasannAste.api bAShpAnamu~nchan | gatavati dharaNIshe svargamutsR^ijya sarvaM jaladhimabhisasArevAtikhinnA dinashrIH || 12|| \- padyasUchI \section{23\. maNDelAya shraddhA~njaliH} yo jaj~ne.asitavarNabhUpatikule.avA~NAphrikAbhUsthale yena shvetajanaprashAsanavirodhArthaM kR^ito vigrahaH | yo shvetaiH bahuvatsarAvadhi tanudvIpe nibaddho.abhavat yo pashchAt sakalaiH sitAsitajanairdesheShu sambhAvitaH || 1|| rAShTAdhyakShapadaM mudA savinayaM dhIreNa yenArjitaM nobelbhArataratnapadavIbhAgyo mahAn niHspR^ihaH | gAndhImArgacharaH sadA smitamukho lokapriyaH sajjanaH maNDelAkhyamahodayAya bhavate shraddhA~njaliM dadmahe || 2|| \- padyasUchI \section{24\. sAhaM bhItiH} aj~nAnAnme jananamabhavat poShitA durnayena nairAshyaM me dayitatanujaH sodaraH kAlanAshaH | shatrurvR^iddheralaghukaraNaM pIDane cha prajAnAM sAhaM bhItirhR^idayavasatiH kaNTakaM lokamArge || 1|| naikAn varNAn khalu saraTavaddhArayantI salIlaM prakhyAtAsmItyavahitamatiH kutrachit gADhasha~NkA | AshAbha~NktrI khalu yuvajane dhvaMsinI suspR^ihAyAH lakShyachChetrI saralamanujAnanvahaM kleshayAmi || 2|| ekaH svAmI yamahamanishaM saMsmarantI pravepe yenAj~naptA manujamanasaH satvaraM pradravAmi | khyAto loke kushalamatibhirvishvajetA vivekaH taM he martyA vrajata sharaNaM shUnyatAM yAmi shIghram || 3|| (i~NglishH antarjAlam) \- padyasUchI \section{25\. tuShTiH} (3\-5\-4\-4) chitrashalabhamabhidhAvasi chettvaM taM grahIShyasi kadApi na mitra | tvaM bhaviShyasi yadA nirapekShaH svairameva sa upaiti khalu tvAm || 1|| tadvadeva yadi vA~nChasi tuShTiM tAM tu kadApyanusR^itya na gachCheH | yadyudAsa iva tiShThasi chettvAM svechChayaiva khalu sA tvabhidhAvet || 2|| \- padyasUchI \section{26\. gR^idhrashashau} uttu~NgavR^ikShe sasukhaM niShaNNaM gR^idhraM kriyAhInamavekShya ka~nchit | dharAniviShTaH shashakastamUche sAdhyA nu kiM niShkriyatA mayApi || 1|| kiM saMshayaM mitra, sukhena tiShThetyukto sa bhUmau niShasAda tUShNIm | hanta kShudhArtena sa jambukena vyApAdito bhakShita eva tUrNam || 2|| uchchaiH sthitasyaiva hi jIvayAtrA sid.hdhyenna kurvannapi karma ki~nchit | anyo.anuvR^ittiM yadi kartummichChet dhruvaM vinashyet shashavat sa shIghram || 3|| (i~NglishHantarjAlam) \- padyasUchI \section{27\. bastatura~Ngamau} kR^iShIvalaH pAlayati sma kashchit bastaM hayaM chaiva gR^ihe svakIye | yadA hayastvAmayapIDito.abhUt sa vAjivaidyaM tvarayAninAya || 1|| parIkShya vaidyaH prasabhaM tura~NgamayachChadasmAyagadaM mahArgham | babhANa bhoH khAdaya jAyunemamashvaM sayatnaM divasatrayaM tvam || 2|| bhavet tura~NgaH sabalo nirItiH bhaveH saharShastvamapi prasannaH | yadyanyathA chet prasabhaM tura~NgaM hanyA na yAvat prasaredvikAraH || 3|| viShakrimigrastahayAt yathAnyajIvI labhennAmayadoShamAshu | tathApramattastvamimaM tura~NgaM dinatrayaM pAlaya sAnukampam || 4|| AdeshamenaM shrutavAn samIpe sthitaH sa basto.avahitastadAnIm | kR^iShIvalastvashvamakhAdayattaM dine.agadena prathame yathoktam || 5|| uvAcha basto vinayAnvito.ashvaM bho mitra shIghraM sabalo bhava tvam | yadyanyathA tvAM kR^iShakastu hanyAduttiShTha yatnena jijIviShushchet || 6|| utthAtumashvastu manAk na yete tathaiva chAbhUdahani dvitIye | bastastR^itIye.ahani bhUya eva hayaM kR^ipAluH samupAjagAma || 7|| uvAcha kaShTaM shR^iNu mAM shva eva nissaMshayaM tvaM yamasadma gantA | yadi tvamuttiShThasi chenna mitra yatasva tasmAdadhunaiva shIghram || 8|| shrutvA girastasya hayastadAnIM shanaiH shanaiH bhIrutayodatiShThat | bastaH saharShaM vyanadatsudIrghaM shrutvAgamat bhItakR^iShIvalo.atra || 9|| pAdaiH sthitaM taM turagaM vilokya sAnandamuchchairavadat svabhR^ityAn | ayaM mamAshvo.adya gadAdvimuktaH bhUyAnmaho me nilaye.adya eva || 10|| hanAma bastaM tarasA supuShTaM pibAma khAdAma cha bastasUpam | prAyeNa satkAryaparo hi jantuH sukarmaNA svena labheta nAsham || 11|| (i~Nglish\-antarjAlam) \- padyasUchI \section{28\. shunakagItam} AtmanyapyadhikaM mayi tvamanishaM sakto dadAsi svakaM kR^itsnaM yadyapi te madIyamaNukaM khAdyaM sthalaM prema cha | dattaM me vadanaM yadAnavaratapremNA tvayA lihyate svargAnandaviDambanaM mama tadA dhanyo.asmi he kukkura || 1|| satyaM tvaM na bhavermadIyamakhilaM bahvAshrayaM jIvitaM sampUrNaM na bhavet tathApi shunaka tvatsparshasaukhyaM vinA | pretya tvaM yadi yAsyasi priyasakha svargetaraM satpadaM svargaM chApi vihAya tatpadamahaM gantAsmi nissaMshayam || 2|| \- padyasUchI \section{29\. garuDastutiH} yA dUradR^iShTistava bhakShyajantau tathaiva lakShye hi mamApi sambhavet | yathAtsi jantuM svamukhenaviddhaM tathaiva bhu~njyAM mamapANinArjitam || 1|| yathAdvitIyaH Dayase.ambare tvaM tathaiva dhairyeNa mahatvamApnuyAm | naitadvichitraM yadabhUrgarutman vAho hareH sadguNavAridhe namo || 2|| \- padyasUchI \section{30\. vihagaH madhukarashcha} shramArjitaM tvanmadhu miShTamanye sukhena martyAH khalu chorayanti | kathaM na khinno.asi vadeti pR^iShTaH khagena kashchinmadhupaH kadAchit || 1|| muShNantu mUDhA mama kiM manuShyA karomi bhUyo madhu lIlayAham | yAvanna muShTaM mama karmadAkShyaM muShTaM na ki~nchit vihagetyuvAcha || 2|| (i~NglishH antarjAlam) \- padyasUchI \section{31\. svalpAbhAvAt sambhavet sarvanAshaH} kIlAbhAvAnnopayuktaM khuratraM tasyAbhAvAnnopayuktastura~NgaH | ashvAbhAvAt prAchalannaiva sAdI yuddhe hAniH prAbhavat sAdyabhAvAt || 1|| yuddhe ghAtAt rAjyameva praNaShTaM kIlAbhAvAdeva rAjyasya nAshaH | svalpAbhAvAt sambhavet sarvanAshaH hantAnUhyA hetukAryapraNAlI || 2|| (i~Nglish;narsari raiM) \- padyasUchI \section{32\. ChidrAnveShI} \ldq{}kR^itakashuko.ayaM vyathayati mAM subhR^ishaM kena nirmito vada me | kartA karmaNyapaTuH saMshItirmama na tatrAsti || 1|| kR^itakA khagA mayA kati subhagA vihitA kva chArutA teShAm | kvedaM vairUpyaM bhoH apasArayatemamadhunaiva || 2|| kimidaM shukasya tuNDaM, ko nigadati kaNTha iti shukasyemam | shukapakShau kimimau vada? pAdau vakrau nakhA nimnAH || 3|| itthaM jalpati suchiraM kR^itakavihagakR^itivichakShaNe sahasA | tamabhibhavanniva kIraH tarasodapatadgavAkShAdvai || 4|| \- padyasUchI \section{33\. ko.asau vikAraH?} kAryAya koShThaM pravishAmi pashchAdahaM kuto.atreti vichintayAmi | kutrApi gopyaM tu niveshya pashchAt tadvastu kutreti gR^ihe hyaTAmi || 1|| vR^iddhena mitreNa chiraM prabhAShe kiM nAma tasyeti cha tarkayAmi | karomi kiM vaidya vadeti pR^iShTo.agadaddhanaM dehi tato vadAmi || 2|| \- padyasUchI \section{34\. atithisatkAraH} \ldq{}svAgataM svAgataM tubhyaM chirAddarshanamAgatAH | adyAsmAkaM dinaM dhanyamatarkitasukhAvaham || 1|| (mayAdya kiM kR^itaM pApaM tatphalo.ayaM samAgamaH | dhanavyayastathA kAlaharaNaM me bhaveddhruvam) || 2|| ala~Nkuruta sanmAnyA AsanAni yathAsukham | (paryAptAnyAsanAnyatra na bhaveyuriti spR^ihA) || 3|| Anandodadhimagno.ahaM tvadbAlAshchAgatA iti | (markaTAste vinaShTaM syAt sarvaM vastvatra khaNDitam) || 4|| dadAma peyaM kiM bhakShyaM brUtha vA~nChatha nistrapAH | (bhakShayiShyanti pAsyanti sarvaM sadyo yadarpitam) || 5|| putryA me gAyanaM yUyaM shrotumarhatha susvaram | (kR^itArtho.asmi sutAM shrutvA palAyante yadi drutam) || 6|| \ldq{}draShTuM putthalikAchitraM me bAlA AgatAtra vai | asmatsAkShAtkaraM doShapUritaM kShamyatAM yataH\rdq{} || 7|| iti kiM vakShi? sukaramidAnImeva tadbhavet | bhArye sAkShAtkaraM tebhyaH chAlayAshu vichakShaNe || 8|| \ldq{}asmatsAkShAtkaraM chApi sadoSham\rdq{} iti bhAShase? | aho, mama hi daurbhAgyaM, kShamyatAM karavANi kim? || 9|| \ldq{}svasti vo.astu gamiShyAmo prAtiveshyagR^ihaM drutam\rdq{} | iti kiM vadatha, kShipraM milAmo bhavatAt shubham || 10|| (sampannaM sudinaM diShTyA.aho me patnyAH pragalbhatA | vidyuttantU sAdhanasya nibhR^itaM vichakarSha yA ||)\rdq{} || 11|| (sAkShAtkaraH=Telivishan) \- padyasUchI \section{35\. mahAnta UchuH} taroradhashchedyadi muShTimAnamannaM surAyAshchaShakaM cha kAvyam | tvaM gAnalolA mama pArshvato.asi svargAyate kAnanameva kAnte || 1|| kuru prapUrNaM madhupAnapAtraM prayAti kAlaH prasabhaM priye tvam | shvo na prasUtaM cha vichetanaM hyo yadyadya miShTaM vada kinnu tAbhyAm || 2|| (i~NglishH eDvarD fiths jerAlDH rubayat Af umar khayAm) padbhyAM hi gachChan yadi kukkuraH sakhe janaprashaMsAM labhate kadAchana | sA kevalaM tasya gateH sushakyatAM na chArutAM sUchayatIti nishchitam || (i~NglishH sAmuyal jAnsan) bahavaH puruShA loke mUDhA eva bhavanti vai | yo.abhiprAyaH bahUnAM saH mauDhyajanyo bhavedataH || (i~NglishH barTrenD rasel) yanmayA.aparivartyaM tadyathA svIkaravANyaham | dehi me manasaH shAntiM dehi dhairyaM tathA prabho || yanmayA parivartyaM cha kuryAM tatparivartanam | yathA te tvabhijAnAmi vivekaM dehi me tathA || (i~Nglish; rainholD nIbUr) madutkaTechChA vihagasya kUjitaiH prashAntimApnotyahamapyameyam | praharShamApnomi viha~Ngavanman\-mukhena gAyeH kimapIshvara tvam || mama chetastava premNA sharIrAdgaganaM gataM tvayAhamuddhR^ito dvAbhyAM jagadbhyAmabhavaM prabho | samAgate tavAditye drutaM madvarShasIkaraiH | unnayedvAridharavat machchetastava tigmatA || (parsiyan/i~Nglish; jalAluddIn rUmi) na budhyante mama giro na bhotsyante kadApi te | dehi tebhyaH hR^idanyaM vA jihvAmanyAM mahesha me || (urdU;mirzA gAlib) jagad hi ra~NgaH puruShAstu nartakAH striyo.abhinetryo prabhavanti pashyata | niryAnti kechit pravishanti kechida\- traiko vidhatte kila naikapAtratAm || (i~Nglish; viliyaM shekspIyar) dhanikebhyo dhanaM labdhvA nirdhanebhyo matAni cha | nAyakaH pratijAnIte.anyonyabhItinivAraNam || (i~Nglish; mArk Tven) yadi narakabhayAttvAM prApnuyAM he prabho mAM prahiNu narakameva svargakAmo vrajeyam | bhavatu mama niShiddhaH svargamArgo yadi tvAM anubhavitumahamichChuH svIkuru tvaM drutaM mAm || (arAbik/i~Nglish; rAbiya basri) artho.ayameva prajAtantratAyAH | bhR^ityo bhaveyaM na tasmAnna bhartA || (abrahAM linkan) tavAgradR^iShTiryadi varShasImitA nidhehi shAliM dashavarShasImitA nidhehi vR^ikShAn yadi sA shataM samAH sakhetvamadhyApaya bAlakAn dhruvam || (chainIs; kanfyUsiyas) \- padyasUchI \section{36\. muktakAni} iyaM hi prArthanA bhUyAt pratyahaM me kR^ipAnidhe | yAdR^ishaM sukhamastyadya shvo.astu me tAdR^ishaM prabho || 1|| kR^itaM tat gataM tat na kAryaM na gamyaM mamAtrAsti ki~nchit | hara tvaM drutaM mAM tvadIyaM pariShva~Nagameva pratIkShe || 2|| putre shAlAM prayAte gatavati pitari kretumagadaM yAch~nAmAdR^itya bhartuH nidhuvanasukhamichChoH priyatamA | bhuktA shrAntA sutR^iptA svapiti ramaNamAshliShya suchiraM svedaklinnAparAhNe vigalitaparidhAnA.amitaratiH || 3|| (mraubhnau pashchAt yanauguH muniyatisahitA ramyacharaNA | asmin ramyacharaNAnAmni navavR^itte magaNaragaNau tadanu bhagaNanagaNau pashchAt yagaNanagaNau ante gurushcha bhavanti | muniyatisahitA saptAkSharAnte yatishcha sambhavati |) dayitekShaNaguNabaddhaH svodyogAya taruNo jigamiShuH kim | svagR^ihAdbahirgato vA na hi dehalyeva jAnIte || 4|| tasyA mukhendoH smitachandrikA sA vinAshayantI svamarIchijAlaiH | chintAtamaH prekShakamAnasAbdhau AnandavIchIrjanayA~nchakAra || 5|| sammArjanIM svarasanAM khalu manyamAnAH kechit svachittashuchitAM puruShA yatante | kurvanta eva kaluShaM paramAnasaM te dUShYA bhavanti parimArjanadhUlidigdhAH || 6|| gataM shokapradaM chaiva bhayapradamanAgatam | na chintayan smeravaktro jIveddhIraH kShaNAt kShaNam || 7|| yadi shraddhAlustvaM pariNamati nUtnaM pratidinaM bhavetsvapnaH satyaM bhavati ghaTanA vismayakarI | svasAmarthye dhairye bhajasi dR^iDhatAM toShajananIM prabhagnAsvAshAsu prabhavasi punaH prayatitum || 8|| (i~Nglish; antarjAlam) harShasphIte bandhujane rudannahamavAtaram | rodiShyati priyajane mR^itirme.astu hasiShyataH || 9|| (urdU) kuto mattaH jugupsante tvayi snihyanti mAnavAH | iti pR^iShTaM kR^itAntena jIvanaM pratyabhAShata | tvaM yato duHkhadaM satyaM mithyAhaM sumanoharam || 10|| (i~NglishH antarjAlam) puruShasya trayo svapnAH mAtR^ibhAvitachArutA | jAyAbhAvitajAriNyaH putrabhAvitavaibhavam || 11|| (i~NglishH antarjAlam) ko.api na hi pAThayatyudgiraNamagnyagaM na cha kUlanAshanaM vAridhitara~Ngam | na tu vR^ikShabha~njanaM vAtyAM yuvAnaM gehinIvaraNaM cha sahajApadastAni || 12|| (i~NglishH antarjAlam) prakhararavimayUkhaiH phullatAM yAti puShpaM pariNamati vishuddhaM svarNamagnau prataptam | prabhavati navanItaM manthanAt takrapAtre prabalabudhavivAdAt jAyate vishvatattvam || 13|| na tvaM so.ahaM manyase yaM tvameva na tvaM so.asau manyate yaH paraishcha | j~nAto.asmItthaM vai parairityavaiShi nAsi tvaM bhoH kevalaM shrIshavedyaH || 14|| vittasyUte janakajananIchitramAdau nidhAya pashchAtpatnyAH taruNavayasi nyastamahnAya chitram | prApte madhye vayasi tadanu sthApitaM putrikAyAH vArdhakye vai ahaha nihitaM bAlagopAlamUrteH || 15|| badhirasya jaganmUkamandhasya cha tamomayam | tathA ki~NkartavyatAmauDhyaM vivekarahitasya vai || 16|| dhanena toSho na kadAchaneti gAthAsti satyaM shR^iNu mAM parantu | hare kuru tvaM dhaninaM tathA tadyathArthatAmAtmani sAdhayeyam || 17|| dyutiH shabdAt pravahati drutaM tasmAddhi kechana | bhrAjamAnA hi dR^ishyante yAvat saMshR^iNumaH na tAn || 18|| vivekahInairmanujairmadAvilaiH kR^itaM vilokya prakR^iteH pradUShaNam | pravAhabhUkampapayodhivIchibhiH janAn jaghAnAshu janArdano ruShA || 19|| \- padyasUchI \section{37\. chandrikA} vaNigvaraH kashchiduvAsa vittavAn hareH kR^ipApAtragato svakarmaNA | priyAsameto nagare mahApure svadharmamAshritya sunandanAbhidhaH || 1|| sunandanasyApratimA vadhUH kShamA svabharturiShTA guNarUpasampadA | parasparashrIprathanena bandhurau nishAmR^igA~NkAviva tau babhUvatuH || 2|| tayordvayordharmyasukheShu saktayorajAyatApUrvasukhapradA sutA | pramodayantI pitarau svalIlayA sharIrabaddhArjitasatkR^itiryathA || 3|| sutaptajAmbUnadavarNabhAsvarA shirIShapuShpAdapi komalAkR^itiH | vilokanenaiva mahArghaharShadA yathArthanAmnI khalu chandrikAbhidhA || 4|| shishurjananyAH stanapAnavA~nChayA yadA rajanyAmarudat pitA drutam | priyAtmajAprematulAnavasthito prasuptapatnIM kathamapyabodhayat || 5|| yadArbhakaH sartumatha pravartate puraH prayAsena shanaiH svavakShasA | trivikramakrAntinibhastayostadA himAlayArohaNavanmahotsavaH || 6|| taDitprabhAvatsphuradujjvalasmitaM pradarshayantIM tanayAM yadR^ichChayA | kShamA nijA~Nke viniveshya nirvR^itA muhurmuhushchumbati naiva tR^ipyati || 7|| vachobhirapyarthavivarjitaiH shishoH pitA tvabhiprAyachayAn hi budhyate | yathAmbare meghaparamparAkR^itAvavaiti bAlo mR^igarUpashR^i~NkhalAm || 8|| svakAyamuddhR^itya karau dharAtale niveshya jAnudvayamapyasau sutA | yadA parikrAmati vIkShituM jagannimajjatastau khalu harShasAgare || 9|| vinAshrayaM tiShThati chandrikAdya vai aho parikrAmati bhittimAshritA | vinAvalambaM chalituM pravartate puraH svashaktyetyabhavansamutsavAH || 10|| kutUhalapreritacheShTanodyatA sutA yadA bhrAmyati veshmani drutam | tayA kR^ito nUpurashi~njitasvanaH kuTumbasa~NgItalayaH pratIyate || 11|| manoj~namaspaShTamudIritaM tayA kShamA yadAmbeti padaM prashushruve | viveda saukhyaM paramaM tathA munirmaheshasAlokyapade yathA bhajet || 12|| yadA sutA prashnasumaiH shataiH kShamAmavAkiradramyapadairnirantaram | taduttaraprAptimupekShya chumbitA mukhe.ambayA vAkpratibandhanAshayA || 13|| purANarAmAyaNabhAratoddhR^itAH kathAH pitA shrAvayati sma chandrikAm | pradoShakAle nalinaiH sahAtmajAvilochane mIlata ityapekShayA || 14|| \-2\- yAte kAle chandrikAbhUtkumArI shAlAM yAntI hR^idyamitraiH sametA | pitrostasyA i~NgiteShTArthasiddhau premNA sarvaM kurvatorAtmatR^iptyai || 15|| putryAM shubhraiH hAsakallolaphenairAnandAbdhau majjayantyAmubhau tau | vyAdhigrAhaH prAharat drAkkShamAM tAmIrShyAgrastaM kiM bhaveddaivamevam || 16|| vyAdherbAdhAM dussahAM sA katha~nchit soDhuM yete chandrikAkShobhabhItyA | AptAnAM vai shobhanAkA~NkShayA yat kurvantyAshAbAdhanaM sambhavettat || 17|| vyAdhivyAdho vAgurAM glAnirUpAM prakShipyAsyAH komale shlakShNadehe bhAminyeNIM rodayAmAsa yAvat vaidyAn bhartAnAyayattAvadeva || 18|| vaidyA rugNAM naikarItyA parIkShya kAmyAdanyaM nirNayaM prAptavantaH | rogastasyA bheShajAtItavR^ittiM prAptastasmAddurgamaH svAsthyamArgaH || 19|| vaidyA UchurnaigamaM te priyAyA bhaiShajyArthaM kurmahe sarvayatnAn | daivAyattaM svAsthyamasyA idAnIM nopekShyaH syAdAdito vyAdhivahniH || 20|| kAle kAle sevyamAnA svabhartrA mR^ityorbhItA.abhakShayat shraddadhAnA | sarvAn jAyUnvaidyadattAn tathApi grIShme kulyevAbhajatkArshyamAshu || 21|| ArtA tanvI mlAnapuShpopamA sA svAsthyaprAptiM kA~NkShamANA katha~nchit | draShTuM yAtA tApasaM suprasiddhaM dInAnAM vai j~nAnino viShNukalpAH || 22|| pUjya j~nAninnAshritAnAM sharaNyaM dInA chAhaM prashritA tvAM prapadye | vyAdhitrastAmekaputrIM cha sAdhvIM kAruNyAbdhe pAhi mAmityavochat || 23|| siddho vR^iddho tAM dayApUrNadR^iShTyA.apashyat pashchAt mIlitAkSho babhUva | pashyantI sA taM muniM dhyAnamagnaM bhrAnte chitte kAmapi prApa shAntim || 24|| shUlaM vyAdhestatkShaNAdeva naShTaM dIpte dIpe dhvAntavat gehakakShe | vismR^ityAdhiM shAntachittA yayAche sAdhau pashyatya~njasonmIlya netre || 25|| AshcharyaM me glAnirantardadhAti tvatpremaughaplAvitA vallarIva | svArthaM ki~nchit kAmaye nApi bhUyAt putryAH svAmin jIvane sadvibhUtiH || 26|| j~nAnI tasyAH prArthanAM smeravaktraH shR^iNvan tAM svapremadR^iShTyAbhyaShi~nchat | vatse mAbhIrityavochattathaiva prAdAt putryai guhyamantropadesham || 27|| mantraM tAvat tvaM prayu~NkShva trireva bAle no chet niShphalatvaM sa gachChet tasmAt bhUyAt dattamantraprayogaH kR^ichChreShveva svalpakArye na vatse || 28|| itthaM siddhashchandrikAM bodhayitvA harShotsiktAM tAM kShamAmityavochat | brahmANDe.asmin shAshvataM nAsti ki~nchinnishchintAbhUrnyasya bhAraM rameshe || 29|| sAdhuproktAM vAchamAsvAdayantI putryA sAkaM sA kShamA shAntachittA | pratyAvR^ittA svAlayaM naShTabhItiH santaH poShyashreyase siddhahastAH || 30|| chittaM tasyA shAradAkAshatulyaM svachChaM shAntaM sarvadAbhUttathApi | prAptistasyAH saMsR^itau sImitAsIt rogArtAgAdUrdhvalokaM javena || 31|| tasyAH putryAH shokasamplAvitAyAH ko vA loke sAntvanaM hanta kuryAt | mAtR^iprAyA kA bhavedarbhakasya mAtAnanyA dehinAM sarvavandyA || 32|| mAtU rUpaM dR^ishyate sarvato.asyAH vANyaspaShTaM shrUyate sarvakAle | sparshaH snigdho bhAsate svapnamadhye vAtsalyArdrAhvAnashailI na labdhA || 33|| bAShpArdrAkShImAtmajAM sAntvayitvA kopAkrAntAM smeravaktrAM chakAra | kShudbAdhAM svAM lIlayA nAvalokya prAdAdannaM pIDayantyai sutAyai || 34|| soDhvA putryA durnayaM bAlyajAtaM tasyai vR^ittiM sajjanAnAM shashAsa | svachChAyAyAmAshritAM vR^ikShavat sA putrIM samyak sarvakAle rarakSha || 35|| sarvaM kAlAt kShINatAM gachChatIti prAj~nAnAM sadbhAShitasyAnurodhAt | shAntA bhUtvA chandrikA janmadasya sevAM kartuM gUDhabAdhA prayete || 36|| tAtasso.api svAtmajAprINanArthaM patnIpremNA va~nchito.api svaduHkham | gUhantasyAH shikShaNArogyavR^id.hdhyai putrIvaktrasmerabimbairnananda || 37|| kAle yAte naigamo kAmaviddho bhAryAmanyAM labdhumichChAmavApa | chitraM naitajjIvinAM strIsukhechChA sarvechChAsu prAyasho durnivAryA || 38|| \-3\- chandrikApi yuvatiprabhAM dadhau phulladuchchakuchakuDmalashriyA | prApatushcha jaghane vishAlatAM kApi mohakaruchirmukhe babhau || 39|| lolamugdhaparidhAvakekShaNairvAyununnatanunIlakuntalaiH | bhIrutAktamR^iduhAsavibhramairnUpuradhvanitamandasa~NkramaiH || 40|| AchakarSha vanitA api kShaNAchchandrikA sasukhamAyatekShaNA | kiM punaryuvajanAn mahApure yauvanajvarasutaptadehinaH || 41|| chandrikAmahamapashyamApaNe netramelanakR^itau tayA saha | prAptasaukhyamatulantvitIritaM snigdhayUni taruNena kenachit || 42|| madgR^ihasya purataH prayAti sA pratyahaM mama hi bhAgyadevatA | ityavochadaparaH kR^itI yuvA yauvanasya vividhA gatirdhruvam || 43|| ekadAtha nagarasya vATikAM kAmadigdhamanasA sunandanaH | sa~nchachAra nibhR^itaM yadR^ichChayA kAMshchana striyamapashyadAgatAm || 44|| sApi taM muhuravekShya naigamaM kShaumavastravararatnabhUShitam | sve~NgitaprakaTane hyashaktatAM prApya pAdapatalaM gatA hriyA || 45|| aikShata prakaTasa~NgamechChayA naigamaH pR^ithunitambashAlinIm | madhyame vayasi saMsthitAM striyaM bhAminImatanusaMhatastanIm || 46|| chUShyavastviva hi yoShito vapurnirnimeShanayanena pIyate | tasya vIkShaNavidhAnalajjitA dR^iShTipAtamavanau karoti sA || 47|| AsasAda madanAbhipIDito tAM striyaM viTapimUlavartinIm | kAsi devi vada janma kutra te shrAvayeti vanitAM jagAda saH || 48|| matpitA divamagAt puraiva mAmAtmajAsahitanaShTabhartR^ikAm | vid.hdhyanAthavanitAM kalAbhidhAmityuvAcha lalanAmaNiH hriyA || 49|| mAmavehi vaNijaM sunandanaM prAptavittabalavaibhavaM janam | gehinI mama gatA divaM rujA mAM vihAya tanayAM cha duHkhitAm || 50|| bhAmini tvadanurAgayAchakaM mAM vR^iNIShva sasukhaM saha tvayA madgR^ihe tavasutA cha vatsyatItyabravItsa lalanAM sunandanaH || 51|| tasya rUpavibhavaishcha mohitA pa~nchabANavishikhAbhipIDitA | kAmavahnishamanArthamAdR^itA svIchakAra vachanaM ratArthinaH || 52|| Alili~Nga sudR^iDhaM sa kAminIM taM chuchumba vadane.anapatrapA | tatkShaNAdabhavatAM parasparaM kAmatarpaNavidhau sahAyakau || 53|| \-4\- apUrNakAmaH sa samAnakAmAM gAndharvamArgapragR^ihItapANiH | dvitIyabhAryAM tanujAdvitIyAM sunandanaH svAlayamAninAya || 54|| dAmpatyasaukhye niratau prakAmaM tau dampatI yApayataH sma kAlam | sakhIM svasAraM sumukhImumAkhyAM labdhvA.atuShadvismitachandrikApi || 55|| anyonyasa~NgAtprathamAnaharShe sakhyau sadA dve.acharatAM nagaryAm | tayorvihArAdhyayanAni chApi parasparopasthitimAshritAni || 56|| dineShu gachChatsu dhanArjanArthaM vaNigjagAmAnyapurIM kadAchit | luNTAkavargairabhihanyamAnastatrArdito jIvitamutsasarja || 57|| saudAmanIghAtanibhaM kaThoraM vR^ittAntamAkarNya mR^iteH svabhartuH | papAta sadyo bhuvi mandabhAgyA chakranda chochchaiH shishuvat kalA sA || 58|| dvitIyavaidhavyamavApya yoShitsvabhAgadheyAni bhR^ishaM jagarhe | mAM prApya daivopahatAmadhanyAM hA nAtha mR^ityorvashamAptavAn tvam || 59|| gAthAsti pApI yadi yAti sindhuM tatrApi gulphau na jalena siktau | tvAM sadguNADhyaM pariNIya yanme vaidhavyaduHkhaM punarapyavAptam || 60|| labdhvA tarorAshrayamArtavallI nananda dhR^itvA smitakuDmalAni | tasyAH sukhaM tat kShaNikaM babhUva babha~nja vR^ikShaM sahasA gajendraH || 61|| uttu~NgasaudhAn virachayya chitte tatrAvasaM vaibhavadarpayuktA | ahantvidAnIM vibhavairvihInA kathaM kariShyAmi kuTumbarakShAm || 62|| itthaM pralapya praNatA chireNa putryau nirIkShyAshrumukhI kumAryau | tayorbhaviShyachChubhakAmanArthaM kR^ichChreNa sA tatra samAhitAbhUt || 63|| putrI puraivAbhihatA niyatyA mAturviyogAdadhunA pitushcha | mR^itiM durantAM sahasA nishamya duHkhAmbudhau gADhataraM mamajja || 64|| mAtrA vihInA kR^ipaNA sutaptA kathaM sahiShye janakasya mR^ityum | daivaM hataM hanti punaH sadeti tathyaM vacho hanta mayAnubhUtam || 65|| vR^ikShAnnipatya vraNitaM shayAnaM bubhukShito drAgavadhInmR^igendraH | dAridryakUpe patitaM kShudhArtaM dadaMsha ghoraH kShayarogasarpaH || 66|| pitaH kathaM mAmabalAM vihAya gantAsi kR^itvA tanayAmanAthAm | vAtsalyapUrNAmR^itatulyavAgbhiH ko prINayenmAM satataM tvadanyaH || 67|| evaM prakAmaM rudatI kumArI svabAShpadhArArdramukhI triyAmAH | ninAya naikAH pratatAndhakAre nirastanidrA hR^idi chandrikA sA || 68|| sharIrayAtrA purato hi gachChet duHkhaM sukhaM chAvigaNayya loke | kalApi kauTumbadhuraM vahantI vANijyavR^ittau niratA babhUva || 69|| kadApi pUrvaM na niyuktachittA vANijyakArye gR^ihiNI kalA sA | ekAkinI paNyakalAnabhij~nA bhartuH pade kartumiyeSha vR^ittim || 70|| AvartapUrNAM saritaM gabhIrAM kathaM taret samplavanAsamarthaH | bhartR^ikriyAkaushalasaMshritA shrIH kAle gate kShINatarA babhUva || 71|| dAsAshcha dAsyaH bhR^itimAtratuShTA bhR^itiM vinA tatyajurAptasevAm | anyAshrayaM bhaktumananyamArgA mR^igA ivAraNyamavagrahArtam || 72|| karmANyanekAni gR^ihochitAni bhUmArjanAdishramasAdhitAni | bhR^ityairvinAsannakR^itAni gehe yadA kalAgAt kupathaM tadaiva || 73|| sukhochitAM bhartR^isutAM vimAtA nyayojayat karmaNi dAsayogye | sampadyamAnAsu vipatsu nR^INAM manAMsi nUnaM kaluShIbhavanti || 74|| kva gArhakAryaM kva cha pelavA~NgI kiM mArjanAya prabhavet shirISham | mayUrapichChaM khananAya vA kiM chandrAtapastaNDulashoShaNAya || 75|| sA chandrikA pAkakalAnabhij~nA niyojitA pAkagR^ihe vimAtrA | sarvANi dainandinakhAdanAni paktuM sakAle khalu nissahAyA || 76|| prakShAlanaM veshmatalasya pAtrasammArjanaM chAMshukadhAvanaM cha | sarvANi kAryANi hi chandrikAyA bhArA abhUvan vidhidurvipAkAt || 77|| \-5\- yasyA hastau kandukakrIDayAstAM raktAvadyaprApatuH kR^iShNavarNam | sthAlIveshmakShAlanAchchandrikAyAH kAle hanta shlakShNatAM tyaktavantau || 78|| yA lekhanyA patrapR^iShThe vyalekhIt sA shodhanyA mArjane nyastachittA | yA vidyArthaM pAThashAlAM prapede sAdya kretuM paNyashAlAmupaiti || 79|| yasyA vaktraM sarvadAsItsmitAktaM mlAnaM tvadya trAsapUrNaM vivarNam | yAsIt kanyA prasphurachcha~nchalAkShI sAbhUddInA vyAghrabhItA mR^igIva || 80|| ratnasyUtAnarghavAsAMsi yasyAH sharvaryAM cha prAsphurannabhradIptyA | adyAprAtaH pAkakarmAvilAni mlAniM prApuH pAtranirNekakAryAt || 81|| ApUrvAhnaM yA.asvapIttyaktachintA sA jAgarti drAk hi sUryodayAt prAk | kaShTaM no chet daNDanaM sA saheta niHsandehaM tarjanAM vA vimAtuH || 82|| bAhuM vAmaM chandrikA svopadhAnaM kR^itvA shrAntA vallarIkomalA~NgI | ArtAsvapsItkarkashe dArutalpe yA shete sma prastare pichChapUrNe || 83|| yomAsItprAkchandrikAyAH sakhIva sA mene tAmAtmakarmArthadAsIm | tasyA bhUShAvesharUpakriyAsu dAsIvattAM chandrikA sevate sma || 84|| itthaM dAsIkarmasu nyastachittA shrAntA kAryAt sajvarAbhUtkadAchit | mAndyaM tasyA vIkShamANA vimAtA bhUyo bhUyo daNDayAmAsa tanvIm || 85|| kopAviShTAnyAni kAryANi chaiva kartuM tAmAj~nApayat nirghR^iNA sA | yasyA AsInnityakAryaMhyashakyaM tasyA sAdhyaM kiM bhavedbhinnakAryam || 86|| ekatrAsan shyAmalAH pAtrapu~njA anyatrAsan kashmalA vastramAlAH | kiM kartavyaM chintayantItyakasmAt sasmArArtA pUrvavAkyAni sAdhoH || 87|| ekAnte sA sAdhuvaryopadiShTaM mantraM bhaktyA kautukAkrAntachittA | netre rakte mIlayantI jajApa tApagrastA baddhapadmAsanArtA || 88|| mantraM sa~njapyAdareNA~njaliM cha baddhvA chakShuShyAyatAkShyunmimIla | yAvattAvatkAchanAprAkR^itA strI pratyakShAbhUtbibhratI divyadIptim || 89|| jyotsnAshubhrasmeravaktrA babhAse devI kAShThA dIpayantI svakAntyA | dR^igbhyAM sAndrAM premapIyUShadhArAM si~nchantyArtakleshasantApahantrIm || 90|| mandraspaShTashlakShNavarNAbhirAmairvAtsalyAktapremapUrNairvachobhiH | vINAnAdAnma~njulaiH sAntvayantI bhItAM kanyAM divyayoShidbabhAShe || 91|| mA bhIrvatse viddhi mAM tvatsahAyAM mAtR^iprAyAM tvatsukhodarkakartrIm | proktairmantraiH satvarAvAhitAsmi kiM te kAryaM kiM cha kR^ichChraM vadAsti || 92|| tasyA devyAH snehaliptairvachobhirnaShTe tApe bhIrutAM drAgvihAya | devIM bhaktyA chandrikA sampraNamya mandaM mandaM prashritA pratyuvAcha || 93|| devi tvaM me prArthanAM pUrayasva kR^itsnaM mahyaM kAryajAtaM vimAtrA | dattaM kShipraM tvatprasAdAtsamAptiM yAntu prItA madvimAtA bhavechcha || 94|| vatse kAryasthAnamAdeshayeti proktA yAvat pAkashAlAM ninAya | gachChntyagre chandrikA tAvadevApashyat bhrAntA kalpanAtItadR^ishyam || 95|| pAtrANyAsan prasphuradvajrashobhInyagre.apUrvasvachChavAsAMsyabhUvan | svachCho dhautaH pAkashAlAtalashcha sannirvR^ittaM duShkaraM kAryajAtam || 96|| kAryaM sarvaM tatparAvR^ittadR^iShTyAM devyai tasyAM darshayantyAM kShaNena | antardhAnaM divyarUpAgamatsA saMvR^iShyAbhraM vyoma vai drAk jahAti || 97|| tR^iptA dR^iShTvA kAryajAtaM samAptaM devI yAtA dR^ikpathAdityatuShTA | dvandvenetthaM bAdhitA chandrikA sA mantraM vyarthaM kShudrakArye shushocha || 98|| mantraH pUto dvirvivekAtprayojyo yasmAtyAvajjIvamAnandalAbhaH | bhUyAditthaM chintayAmAsa tanvI badhnantyaj~nA makShikAH sthUlarajjvA || 99|| sarvaM kAryaM chittavegAt samAptaM pashyantyA vai shlAghitA sA vimAtrA | diShTyA devyA divyasAnnidhyalAbhAt vR^ittaM kAryaM hIti nAvet kalA sA || 100|| \-6\- mantrahUtavibudhastriyamAptAM sa~NkaTAgnishamane.atisamarthAm | mAtaraM svabaladAM gaNayantI chandrikAtha dinakarmasu magnA || 101|| chittatR^iptirabhajat kR^itakR^ityAM shAntatA bhuvamivAshu dinAnte | chandrikAM smitamukhIM sukumArIM sarvato nijaruchiM prakirantIm || 102|| dAsyavR^ittyuchitavastravasAnApyAryabhogyaruchirUpaguNADhyA | pashyatAM sapadi gaNyajanAnAM mAnasaM mR^idumatiH pramamantha || 103|| dAsyabhAvamanusR^itya vimAtuH putrikAmanucharatyatidR^iptAm | chandrikA pathi javena yadA tAmApibanti taruNAH shitadR^igbhyAm || 104|| kuntalAlakatara~NgavilAsaM pashyato yuvajanasya taruNyAH | mAnase.api janayatyanivAryaM vIchijAlamabhilAShamanoj~nam || 105|| mantharAlasagatirvanitAyAH suptakAmamanayattaruNAnAm | jAgarasthitimanUhyavidhAyAM manmathasya taruNeShu hi dR^iShTiH || 106|| maNDitApi vasanairbahumUlyairAtmajA tu shushubhe na kalAyAH | matsarAvilamatirvijagarhe chandrikAM yuvajane nirateti || 107|| chandrikAM svanilayetvasahAyAM mitrabhAvamadhigamya yayAche | ko.api sundaratanustanurUpaH svechChayAshrayamupetya biDAlaH || 108|| mohakadhvanimadamyavilAsaM snigdhashubhramR^iduromavishiShTam | chandrikA nijamitramavedIt tulyashIlaviShayeShu susakhyam || 109|| chandrikAmanusarangR^ihakArye vyApR^itAM mR^idupadairanishaM saH | mAvamAviti vadan darabhItaH pR^ichChatIva na dadAsi payaH kim? || 110|| chandrikA yadi dadAti na dugdhaM satvaraM padatale vanitAyAH | prashritaM viluThati sma bubhukShuH premachodakadR^ishaH pariShi~nchan || 111|| dIyate yadi payo nijapAtre satvaraM pibati mIlitanetraH | chintayanniva dharA layamIyAttena kiM mama payo yadi labdham || 112|| chandrikA~Nkamadhiruhya dinAnte kandukAkR^itimavApya sa shete | mUkajanturanurAganibaddhaH snihyati hyatishayena manuShye || 113|| mUShakAn nishi hinasti sakhelaM pAkakoShThavighasAdanadakShAn | prINayan svakalayA nijagoptrIM chandrikAM sapadi mUShakabhItAm || 114|| itthamIpsitaparasparabandhau tau dinAnkShapayataH kR^itakR^ityau | ko.avagachChati harerabhilAShaM mitratAhyasahajApi sukhAntA || 115|| \-7\- tatrAsItkathitamahApure nR^ipAlaH sadvR^ittaH prathitayashA guNAbhirAmaH | chandrAkhyaH svaviShayapAlane dhurINaH santuShyan priyahitakarmabhiH svapaurAn || 116|| tasyAsInmadananibho yuvA tanUjo vidyAvAn vinayakhanistrivikramAkhyaH | yaM dR^iShTvA puralalanAgaNaH pradadhyau sAsUyaM varayati kAmayaM sudhanyAm || 117|| chandrastaM tanujamapUrvarUpabhAjaM tAruNye nirupamashobhayA jvalantam | draShTuM drAk samuchitakanyayA sametaM dAmpatye samarasashAlinaM vyakA~NkShIt || 118|| putraM so.agadatanurAgapUrNavAchA vidyAyAH samadhigato.asi vatsa pAram | tasmAttvaM pariNayayogya ityavaimi tanvIM tvaM sadR^ishaguNAM vadhUM vR^iNIShva || 119|| uktiM tAmatisukhadAM nishamya putro mAnArthaM sapadi niyantritAnubhAvaH | svodvAhaM nirupamakanyayAnumene tAruNye pariNayavAk sukhAvahA vai || 120|| sadvaMshyAstanaya chinomyahaM tvadarthaM sadvR^ittAH ruchiramukhIshcha rAjaputrIH | tAsu tvaM varaya yadR^ichChayA manoj~nAM kanyAM yA tava bhavitA hi dharmapatnI || 121|| ityuktaH savinayamabravInnareshaM bhUgarbhe na bhavati kiM prashastavajraH | abdhau kiM vadatu labhAmahe na muktA oShadhyo gahanavanAntare na kiM syuH || 122|| vyAsasya prathitamuneH kimAbhijAtyaM bAlaghnaH sagarasuto na kiM kulInaH | vishvAso mitachayane na me.asti puryA\- masyAM te tR^iNakuTaje.api me priyA syAt || 123|| shlAghitvA svasutavivakShitaM nR^ipAlaH sammantrya svahitajanairvivAhakArye | putrArthe pariNayaghoShaNAmasAdhno\- devaM tannagarabhaTaiH prage vidheyaiH || 124|| bhoH paurAH shruNuta nR^ipasya ghoShaNAM bho udvAho nR^ipatanayasya nishchito.asti | AyAntu tvaritapadena paurNamAsyAM prAsAdaM nishi samala~NkR^itAH kumAryaH || 125|| AyAntu tvaritapadena paurakanyA yuShmAsu prabhutanayo manoj~nakanyAm | sampannAmuchitaguNaishcha rUpalakShmyA jyotsnAyAM varayati pauranR^ityara~Nge || 126|| ityevaM narapatighoShaNAM nishamya kanyAyAH kila jananI prarUDhamohA | ekaikA madhumathanaM rahaH yayAche putrI me bhavatu nareshaputrapatnI || 127|| shrutvaitatsapadi kalApyumAM svaputrIM bhUShAbhirnR^ipasadanochitaishcha vastraiH | autsukyAdalamakarodvR^ithAbhilAShA mAtR^INAM nijatanayAH sadA manoj~nAH || 128|| saMshrutya shravaNasukhAmapUrvavArtA\- mutkaNThAM hyalabhata chandrikApyavarNyAm | kiM rAj~naH priyatanayasya kamrapANeH saMsparshAttatapulakA na mAmakInAH || 129|| udyuktAM janapasutasya nR^ityagoShThI\- mautsukyAdaparimitAjjavena gantum | vaimAtrIM praNatamukhI mitho yayAche gachCheyaM nR^ipasadanaM tvayA sahAham || 130|| mAtsaryaM kathamapi gUhituM pravR^ittA vyAchaShTe sma madhurasAvahAsavAgbhiH | ha~nje tvAM nR^ipasuta eva nAyayedvai mR^igyante tava sadR^ishAH kulInanAryaH || 131|| shrutvA tAmabhibhavakAriNIM duruktiM dAsIva vyathitamatirvinamramauliH | novAcha prativachanaM prasahya koShThaM tatyAja praNatajanasya ko vikalpaH || 132|| AyAtA puralalanAsu paurNamAsI pratyAshAkuvalayinIrvikAsayantI | aishvaryAplutasadaneShu saMsthitAsu dAridryopahatatR^iNAvR^itoTajeShu || 133|| saMsiktA himasalilena rAjarathyA AmodA malayajachandanaprasUtAH | prAsAdA yuvajanaharShaghoShajuShTAH paurANAM mudamavadannivApurAntam || 134|| autsukyaM niravadhikaM gR^ihe kalAyAH sambhrAnte khalu vidadhe kalAmumAM cha | smartavyaM bahu narapasya sannidhAne vAgdoShA durabhiruchishcha gUhitavyAH || 135|| nAsAgre sphuradamalo manoj~navajraH kaNThe chApratimaruchiH pralambamAlA | nAbhyante kanakamayI mahArghakA~nchI nairAshyaM kimu kathayantyaho hyumAyAH || 136|| gachChantyAM turagarathena sajjitena vaimAtryAM narapagR^ihaM saha svamAtrA | di~NmUDhA chiramarudatsvamandabhAgye mArjAlaM hR^idi parirabhya chandrikArtA || 137|| mArjAlaH paripatati sma sAntvanArthaM mA shochIriti vadatIva tAmupetya | tirya~nchaH svahitajanasya sarvabhAvAn jAnanti prakR^itigate~NgitAvabodhAt || 138|| pashyantI darachakitA biDAlalIlAM sasmArAbhayavachanaM muneH puroktam | prAgeva prakaTitasArthakaprayogaM saMsmR^ityAmitasuShamAmavApa tanvI || 139|| chitte taM samuchitasUchakaM biDAlaM vanditvA prashamitadhIrdR^iDhapratij~nA | AsInA sthirakamalAsane.ajapatsA sAdhUktaM praNatavapuH krameNa mantram || 140|| \-8\- prasahya devI sphuradujjvalaprabhA yA prAdurAsIt japakarShitA purA | pratyakShatAM prApya jagAda chandrikAM vatse priyaM kiM karavANi tadvada || 141|| chandraprabhAyAmadhunA nR^ipAtmajo vR^iNoti patnIM nR^ipapAlite vane | yAsyAmyahaM tatra yathA vibhUShitA mAtaH kuru tvaM karuNAnidhe tathA || 142|| iti bruvANAM parirabhya chandrikAmAghrAya mUrdhni prajagAda devatA | kUShmANDamekaM gR^ihavATikAjjavAdupAnayApakvamapetamArdavam || 143|| mArjAlamapyAdishatArdralochanaM ShaNmUShakAnAnaya jIvino drutam | vanAt bilAdvAtha mahAnasAdvA tvatsvAminIbhAvyasukhapradAste || 144|| shrutvA nideshaM sa dadhAva niShkuTaM kutUhalotsAhabhayaprachoditaH | vaktre gR^ihItvA pR^ithulAn bileshayAn kShaNAtpratIyAya kR^itArthatoddhataH || 145|| atrAntare sambhramanuttasAdhvasA pratyAgatA gehavanAt gR^ihAntaram | pragR^ihya kUShmANDamakhaNDavartulaM chandropamaM mandajavena chandrikA || 146|| tatakSha kUShmANDamapUrvakaushalAnnirUpayAmAsa rathAkR^itiM dR^iDhAm | nimeShamAtreNa rathaM nR^ipochitaM devI mahAntaM sasR^ije sphuraddhvajam || 147|| Adarshavat shlakShNamapUrvasundaraM suvarNaliptapratimAbhishobhitam | mahendrayAnopamamaikShatotsukA taM nirnimeShA rathameva chandrikA || 148|| surA~NganA drAk chaturastura~NgamAn saMspR^ishya mArjAladhR^itAn bileshayAn | vyakalpayat puShTabaliShThabandhurAn prakAshayantI nijahastalAghavam || 149|| vidhAya sUtaM sitatotrashobhitaM tathAkhunaikena dR^iDhena lIlayA | anyena yodhaM shitakhaDgadhAriNaM rathAbhipAlaM taruNaM vinirmame || 150|| nimeShamAtreNa chakAra chandrikAM vibhUShaNaiH pArthivakanyakochitaiH | mahArgharatnaiH khachitairvibhUShitAM sphuratprabhAmuShTabhavR^indadIptibhiH || 151|| suvarNasUtrotadukUlanirmitasvara~NganArochakaka~nchukAvR^itA | babhUva sadyo lasadujjvalaprabhA devIkR^ipAdhArabalena chandrikA || 152|| sAmodapuShpaiH suviviktavarNakaiH shiroruhA dakShatayaiva maNDitAH | netre supakShme.abhajatAM manoj~natAM tasyAH sunIlA~njanasUkShmarekhayA || 153|| raktauShThalepena japAsumatviShaM sukhena nAra~NgadalopamAdharau | avApatushchandrikayApyalakShitau prasArayantau taruNArkavaddyutim || 154|| ala~nchakArAruNavarNacharchite tasyAH pade sphATikapAdukAdvayam | ramyaM ghanIbhUtashashiprabhAnibhaM kAmapyanUhyashriyamAvahannijAm || 155|| ayaM divAsvapna iti bhrame sthitAM jagAda devI smitapUrvamAdarAt | vatse rathena vraja rAjamandiraM susajjitena prasabhaM sunirbhayA || 156|| paraM tu mA vismara yAmadundubhirnishIthamAkhyAti na yAvada~njasA | tAvannivartasva gR^ihaM nR^ipAlayAnno chetvinashyetsakalaM cha kalpitam || 157|| bhUyAchChubhaM te gamane matiM kuru prasannavaktrA smitadIptapaddhatiH | iti bruvANA divamutpapAta ha prasahya devI chapaleva bhAsvarA || 158|| mArjAlamApR^ichChya sakhAyamutsukA rathAntare ratnakuthAstR^ite tale | nivishya sUtaM vinayena chandrikA didesha gantuM nR^ipasaudhama~njasA || 159|| rathyAsu paurA lalanAM rathasthitAmavekShya tArApathataH samAgatAm | chandrAMshumUrtiM nishi vismayAkulAstAM niShkala~NkAM niyataM hi menire || 160|| dR^iShTiprasUnairanurAgasaurabhaistAmarchamarchaM prathamAnayauvanAH | sthitA dhvajAla~NkR^itarAjapaddhatau na lebhire tR^iptimana~NgachoditAH || 161|| kanyAH kulInA guNarUpashobhitAH samAnakAmA nR^ipaputralobhane | mlAnatvamApuH prasamIkShya chandrikAM kusheshayAnIva dinAtyaye bhR^isham || 162|| kasyAtmajeyaM narapasya sundarI kuto ratho.ayaM surayAnasannibhaH | yadIkShate rAjasuto manAgimAM bhavedana~NgajvarabAdhito dhruvam || 163|| vR^ithAsmadIyaM sakalaM prasAdhanaM vinApi teneyamuSheva dIpayet | iti bruvANA lalanA hatepsitA na gUhituM shekuravAryamatsaram || 164|| rathe nR^ipAvAsasamIpamAgate baddhA~njaliH pratyudagAtsasambhramam | vahan rathasthAM vanitAM svadR^iShTibhiH rAjapratIhAragaNaH sushikShitaH || 165|| saubhAgyavAnnUnamimAM manoharAM nR^ipasya putro varayet harIchChayA | prajalpatItthaM bahusho mitho jane rathAtprasannAvatatAra chandrikA || 166|| yadA shanaiH sAchaladAyatekShaNA nitambinI mandagatirnR^ipAlayam | tasyA abhikhyAmR^itapAnakA~NkShiNaH samAgatA rAjapathasya pArshvayoH || 167|| tasyAM charantyAM nR^ipapAlite vane ChAyAstarUNAM sahasA tirohitAH | tasyA ruchA sajjanasannidheH khalu prAyeNa dhAvanti bhayArtadurjanAH || 168|| \-9\- nR^ipapAlitapuShpavATikAmagaman paurasutA nishAmukhe | amarAlayarohaNe ratA iva lakShyonnatisamprachoditAH || 169|| yadi mAM varayennR^ipAtmajo mama pUrvArjitapuNyasa~nchayaH | bhavitA yadi no tathApi me ruchirodyAnavanAbhivIkShaNam || 170|| iti mAnasatarkabodhitAH pariNAme vigataspR^ihA mudA | vyacharansavilAsama~NganA narapAlopavane suvismitAH || 171|| narapopavane kalAmumA bhavatI pashyati chandrikAnibhAm | kimu kAmapi suShThu bhUShitAM vicharantImiti vismitAbravIt || 172|| kva bhavediha dInasevikA dinakAryeShu ratA gR^ihe bhavet | tyaja mohamiyaM sumadhyamA narapAlasya sutA hi kasyachit || 173|| iti mAturudIritena sA manasi prAptashamA katha~nchana | svavidhAvabhajatspR^ihAmumA yuvatInAM supatirvarepsitam || 174|| atha rAjasute subhUShite svavayasyaiH saha nandanopamam | kusumopavanaM samAgate janaghoSho gaganAntamaspR^ishat || 175|| viTapAshritaramyabarhiNAn kvachidunmattanadachChilImukhAn | kvachidAyatashItashAdvalAn kvachidAmodavahAn sumodgamAn || 176|| kvachidullasadAtavIrudhaH phalabhArAnatatu~NgapAdapAn | vividhAkR^itivarNamohakaiH kusumairAvR^itagulmasa~nchayAn || 177|| avalokayato.abhito mudA nR^ipaputrasya hR^idAlayaM drutam | madanaH pravivesha lIlayA nibhR^itaM yoShidapA~NghavartmanA || 178|| navayauvanashobhinIH striyo maNiratnAbharaNairvibhUShitAH | vicharantIH savilAsamutsukA nR^ipaputraH pradadarsha sarvataH || 179|| chapalAmiva yoShitAM gaNe sphuradAhlAdakarUpashAlinIm | darahAsavilAsamohinIM kamanIyAM sa dadarsha chandrikAm || 180|| smarasAyakalakShyatAM gataH sa shanairAyatalochano.abhyagAt | smayamAnamukhaH prasannadhIrabalAM vepathumUrtamAninIm || 181|| bhayakAraNamasti nAtra te lalane tvatsuhR^idityavehi mAm | mama mAnasarAj~ni dehi me tava pANigrahaNe kR^itArthatAm || 182|| mama hastaparigrahakriyAmanujAnAsi yadi prabhAvati | praNayArNavavIchisamplave pariShiktaM kuruShe chirAya mAm || 183|| iti rAjakumArabhAShitaM shravaNAnandakaraM nishamya sA | kurute na matiM karArpaNe na nirAkartumanarghayAchanAm || 184|| kadalIva marujjavAhatA prachakampe subhR^ishaM kR^ishodarI | avalambanahetuneva tatkaramAshu praNayI samagrahIt || 185|| taruNasya karAgrasa~NgamAt pulakasvedayugena bAdhitA | tanusaMhananashriyA priyA bhajate kAmapi navyabhogyatAm || 186|| prasabhaM vichakarSha kiM balAdathavA tAmavahadbhujAntare | svayameva gatAnusR^itya taM kShaNamugdhA na kimapyavettadA || 187|| rajanIchararashmira~njite varanR^ityochitabhavyakuTTime muditena nanarta chandrikA nR^ipaputreNa sahotsavapriyA || 188|| nR^ipaputrasuhR^idgaNaiH saha praNanartuH pramadAH samutsukAH | na hi kApi bhavatyatarpitA taruNotsAhamayaM nR^ipA~NgaNam || 189|| kimuvAcha mithastrivikramaH kimabhUtAtmahR^idutthamuttaram | sutarAM na hi vetti chandrikA kShaNike svargasukhe pariplutA || 190|| na cha vetti hi kAladhAvanaM na cha sA klAmyati nartane ratA | navavarShajalArdrabarhiNAnanukR^itya prachachAla lIlayA || 191|| atha nartanaharShasAgare plavamAnA sahasA sasAdhvasam | ghanagarjitavatbhayAvahaM vyashR^iNotghoranishIthadundubhim || 191|| hariNIva mR^igendragarjanashravaNArtA jhaTiti pramuchya sA | nR^ipaputrakaraM bhayadrutA tamanApR^ichChya dadhAva maNDapAt || 192|| avitarkitanirgamAt striyAH matishUnye bhavati trivikrame | smR^itavatyatha devatAvachaH svarathaM prAdravadArtabhAminI || 193|| agamadvanitA yadA drutaM vyagalat sphATikavAmapAdukA | tvarayAkulamAnasAbalA na varAkI tadavedrathonmukhA || 194|| gR^ihametya rathAdavAtaradvanitA yAvadaho tiro.abhavat | sakalo rathavAjisArathiprakarastAvadatarkyamAyayA || 195|| vasanaM cha dukUlanirmitaM sahasA dAsajanochitaM kShaNAt | abhavanmaNiratnabhUShaNAnyagamanmantrahatAnyadR^ishyatAm || 196|| sutayA saha nartanA~NgaNAt gR^ihametya svaniyogatatparAm | avalokya jaharSha chandrikAM gatasha~NkA svasukhodyatA kalA || 197|| \-10\- nR^ipasute smaramArgaNadArite vilapati priyayaiva vinAkR^ite | nR^ipabhaTAstvarayA hi samAnayannupavanAdhigatAM maNipAdukAm || 198|| vyalapatitthamavekShya sa pAdukAM kathamasi tvamihAdya nishAmukhe | sumapadAM skhalitAM cha visR^ijya tAmupavane padapAMsubhirAvR^itA || 199|| kathaya kutra gatA mama hR^itpriyA kathaya nAma kulaM cha mama striyAH | kathamaho mama mAnasanAyikAM pathi vihAya vane na vilajjase || 200|| itarathA na bhavettava darshanaM mama gatirhi bhavedatidussahA | niyatireva gatasya tu kAraNaM laghayasi tvamimAM mama vedanAm || 201|| priyasutaM vilapantamathAbravIt sapadi sAntvayituM dharaNIpatiH tanuja kAtaratAM tyaja mA shuchaH priyatamAmachirAtpariNeShyase || 202|| priyatamAdhR^itarAjatupAnahA tadanurUpapadA khalu mR^igyate | mama bhaTairnipuNaiH pratimandiraM drutamupetya pure.adya sunishchayam || 203|| nR^ipanideshadharairhi tathaiva sA prakaTitA nagare maNipAdukA | yuvatayohyayatanta samutsukA bR^ihadabhUtpadamAnamupAnahaH || 204|| shrutavatI narapasya sunishchayaM nR^ipabhaTAn svagR^ihaM samupAharat | nijapadena kalA maNipAdukAM samadhiroDhumumAM samachUchudat || 205|| ramayituM jananImiva nishchitA ayatatAptumashakyamumA vR^ithA | kva tanugAtravatI maNipAdukA kva pR^ithulashcharaNo jaDayoShitaH || 206|| tadanu mandamabhAShata chandrikA hatadashAM vinayena bhiyA kalAm | abhilaShe nitarAmanumanyatAM anupamAmadhiroDhumupAnaham || 207|| ayi kathaM kR^ipaNA maNipAdukAM samadhiroDhumimAM khalu vA~nChasi | prathitasatkulajochitabhAjanaM bhajati bhR^ityajanasya na labhyatAm || 208|| iti vacho bhaNitaM kalayA yadA nR^ipabhaTaiH prasabhaM samudIritam | bhavati nAtra manAgapi bhinnatA bhR^itakavargajano.apyanumudyate || 209|| smitamukhI dR^iDhanishchayachoditA sapadi tAM sphuradujjvalapAdukAm | adhiruroha salIlamalajjitA nR^ipabhaTotthamudA saha chandrikA || 210|| \-11\- atha rAjabhaTAH praphullavaktrA vinayopetagirA samAhvayanstAm | shR^iNu devi pureshaputrapatnI bhavitAsi tvamamoghabhAgyashaktyA || 211|| paridhAnamanAvilaM vasAnA dR^iDhamachChidramito nR^ipAlayaM tvam | vraja shIghramudeti bhAgyasUryo nR^ipaputrAsyamiSheNa tAvakInaH || 212|| shR^iNuta kShitipAlayaM vrajAmi prasabhaM kAmadughAM samarchya devIm | samayaH pratipAlyatAM bhavadbhiH kR^ipayeti praNatAvadadvinamrA || 213|| pramadA.atulabhaktibhAvapUrNA munidattaM prabalaM jajApa mantram | svatanuM praNidhAya naijakakShe rahasi svasthamanA nimIlya netre || 214|| sapadi smitatoyasiktavaktrA vibudhastrI shubhamUrtirAvirAsIt | tanaye vada kiM mayAdya kAryaM karuNA me tvayi sarvadetyavAdIt || 215|| kuru rAjasabhArhabhUShaNairmA jananIM me bhaginIM cha bhUShitAstvam | sR^ija devi tathA rathaM sasUtaM shR^iNu yAch~nAmiti chandrikA yayAche || 216|| sukaraH khalu putri te niyogaH kR^itamityeva mayAtra viddhi bhakte | iti yAvaduvAcha devatA strI sakalaM sR^iShTamabhUt hi tAvadeva || 217|| lasadujjvalabhUShaNairviviktairvimalakShaumaparichChadaishcha rAmAH | surayoShidamoghamAyayaiva kShaNamAtreNa vibhUShitA babhUvuH || 218|| puruhUtaniyantR^itulyasUto dR^iDhapuShTAkR^itayassitAstura~NgAH | kanakodakaliptashR^i~Ngayukto laghughaNTAsahito rathashcha siddhAH || 219|| tanaye tava vA~nChitaM prapUrNaM sakalaM sthAsyati sR^iShTamatra tAvat | navavastravibhUShaNAni rAjA sukhito dAsyati vo shubhAya yAvat || 220|| iti yAvaduvAcha divyayoShit kShaNadeva prasabhaMhyabhUdadR^ishyA | anirIkShyagatena tAvadeva prajahatyAshu kR^itisthalaM kR^itArthAH || 221|| umayA saha lajjitA vimAtA prasamIkShyAcharaNaM hi chandrikAyAH | apakArakR^itAM kR^itopakAro bahusho vardhayate satAM pravR^ittim || 222|| nijamitramanuddhataM biDAlaM rathamAruhya saharShamAhvayantI | saha tena jagAmachA~NganAbhyAM vR^itabAlA janapAlayaM javena || 223|| rurudhe rathamAshu chandrikAyAH pratihAraH nR^ipamandirasya mArge | avadat pratiShidhyate.asya jantornR^ipasaudhe narapAj~nayA praveshaH || 224|| yadi chet shR^iNu me priyo biDAlaH pratiShiddho.asti mayA saha praveShTum | janapaH kR^ipayA tvayA nivedyo na bhavet saudhavare mama praveshaH || 225|| daravismayaroShara~njitAsyo dR^iDhametadvachanaM nishamya tanvyAH | tvarayA nR^ipanishchayopalabdhyai pratihAro nR^ipasannidhiM jagAma || 226|| avagamya samAkulena rAjA pratihAreNa yathAvaduktamartham | smitapUrvamabhAShata prahR^iShTo ghanagambhIraraveNa sAntvayan tam || 227|| pratihAra na tatra kApi chintA niyamo me na hi yujyate.abalAyAm | bhavitA khalu sA mama snuShA bho anuyAntu pramadAM shataM biDAlAH || 228|| yadi mUkamR^igeShu vR^ittirasyA iyatI premamayI bhavettadAnIm | bhavitA niyataM prasannadR^iShTiH karuNArdrA nagaraprajAsvamuShyAH || 229|| sthiratA hR^idayasya vai prashasyA lalanAyAH svabiDAlapAlanArtham | nR^ipaputrakarAvalambanAshA sthagitAho kurute hi kApi nAnyA || 230|| niyamaH paripAlitastvayAhaM bahu manye tava gADhakarmaniShThAm | vraja nAyaya sAdaraM subhAgyAM mama putrasya samakShamAshu tanvIm || 231|| nR^ipavAkyachamatkR^itiprahR^iShTaH pratihAraH pulakAvR^itArdragAtraH | samavAptumudIritAM nR^ipAj~nAM praNato baddhakarA~njalishchachAla || 232|| \-12\- atha nR^ipatanayaH smareNa viddho nijadayitAgamanasya ramyavArtAm | svasahacharajanairnishamya hR^iShTo dinakarataptamahIva varShapAte || 233|| anupamadayitAM ninIShamANo janapasutaH prayayau suhR^itsametaH | nijabhavanamukhe sthitAM sukanyAM vadanaruchaiva disho pradIpayantIm || 234|| atishayabhayasiktavAmapANiM svakaratale parigR^ihya chandrikAyAH | svapitR^ibhavanameva lajjitAM tAM pitR^inamanAya ninAya rAjaputraH || 235|| aviratamanuyAti tAM biDAle anayadubhe lalanA kalAmumAM cha | narapatinilayaM na kaiH prashasyA svajanavadanyajaneShu vR^ittirasyAH || 236|| dayitanijasutaM priyAsametaM praNatamamoghashubhAshiShAM vachobhiH | narapatiramitotsavo.abhyaShi~nchat kimiha sukhaM janakasya putrabhUteH || 237|| sutapariNayama~NgalArthasid.hdhyai nijasachivaM cha samAdidesha rAjA | bhavatu sakalavaidhakAryajAtaM nagarajanasya sukhArthamityavochat || 238|| samuchitasujane vimAtR^iputrIM ghaTayitumaichChatumAM cha chandrikA sA | savinayamavadatsvarAgapAtraM yadi bhavitedamahaM dhruvaM suhR^iShTA || 239|| svasutapariNaye niviShTachittashchaturamatissachivastadA babhAShe | niravadhikaguNo yuvA surUpI mama suta eva bhavedumopayantA || 240|| abhajata hR^idayaM sukhaM kalAyA nijatanujopayamaprakalpanottham | vikachasumaruchiM babhAja tanvyA mukhamanirIkShitama~NgalAdumAyAH || 241|| tadanu sapadi mandahAsamUrtiH sachivasuto girishAbhidho babhAShe | priyatamapadavIM dadhIta ramyA yadi mayi matsukhametyapUrvakAShThAm || 242|| vikasitakusume papAta bhR^i~Ngo navamakarandapipAsito hi diShTyA | ruchikaramabhavatbhiShakpradattaM shivadayayA hitamAturasya pathyam || 243|| na kimapi lalanA shashAka vaktuM vilasadapA~NgadR^isho bhR^ishaM kilochuH | smitasahitaparasparekShaNaistat taruNayugaM nijasammatiM babhAShe || 244|| \-13\- paurAnnyamajjayatalaukikaharShasindhau pR^ithvIshaputrasukhadAmalachandrikAbhA | saMshrutya te nR^ipapatheShu vivAhayugma\- vArtAM mitho shubhakarIM bahudhA shashaMsuH || 245|| udvAhasambhramavidhiM pathi ghuShyamANAM shrutvA bhaTairnijasukhAya yadR^ichChayaiva | karmANi vR^ittisahajAni vihAya paurAH rathyAsvala~NkaraNakarmaNi sampravR^ittAH || 246|| kaishchitsvasaudhashikhareShu cha chatvareShu saMsthApitA gaganachumbilasatpatAkAH | kuDyAni sadmanikarasya sudhAvalepaiH nUtnashriyaMhyudavahan puri rAjamArge || 247|| rathyAH sugandhihimashItalavArisekaiH amlAnapuShpanichayagrathitArdrahAraiH | kandarpachitraphalakairnishi dIpavR^ikShaiH kAmapyapUrvasuShamAmatulAmavApuH || 248|| paurAH prabhorvaranimantraNamAdadAnAH svasthAnayogyamaNimauktikabhUShitA~NgAH | svachChaprashastavasanAH shatasho sametAH deveshasadmanibharAjatarAjasaudhe || 249|| rAj~nyAsaha svaprakR^itIH svayameva rAjA saprashrayaM hyasasabhAjata rAjasaudhe | chandro nabhasyuDugaNAn dayitAn sasandhyaH susvAgataM na kimasau vadati pradoShe || 250|| kanyAdvayI pariNaye dhanikaishcha dInaiH audvAhikairbahuvidhairabhivarShitAbhUt | AshIrbhirIpsitaphalapradavedavAkyaiH nopAyanaM khalu sukhAya yathA sadAshIH || 251|| santarpayanti sakalAn sma nareshasUdAH svAdvodanaishcha ghR^itabharjitabhakShyabhojyaiH | drAkShAmradADimarasoddhR^itachoShyapeyaiH tAmbUlapUgamadhusaMskR^itacharvyalehyaiH || 252|| nAtrAbhavat pariNato na yuvA na bAlaH yo.annapradAnamanubhUya na tR^iptimApa | naivAbhavachcha yuvatiH sthavirA kumArI yopAyanaM na parigR^ihya viveda tuShTim || 253|| rAjasnuShAbhimatametaditi bruvANaiH tattatpashUchitanavInasusiddhakhAdyaiH | samprINitA nagaragovrajapakShivR^indAH mArjAlakukkaragaNA dharaNIshabhR^ityaiH || 254|| badhvau svabhartR^isahite.amitabhogabhAgye pAdArchanAya jananImabhijagmatuste | duHkhaM sukhaM cha yugapat hyanubhUya mAtA varShAtapAhatadhareva babhau vimUDhA || 255|| saprashrayaM svajananIM praNipatya putryau bAShpAvaruddhavachasAgadatAM vinamre | adyaprabhR^ityapagataM tava kR^ichChrajAtaM mAtastvamAsva sasukhaM bhavane.asmadIye || 256|| mAtA vihasya janasaMsadi sAnutApaM lajjAnuliptavachasA nyagadatsvaputryau | tuShTAsmi bhoH sapadi chandrikayopadiShTA nAstIha kAryamadhunA mama jAgR^itAham || 257|| vArANasIM jigamiShAmi mamAtmashAntyai pAyAt hariH purajanAn sakalAMshcha yuShmAn | yasyA~NghriyugmamanishaM manujAH smarantaH vindanti shAshvatasukhaM tamahaM shrayAmi || 258|| ekAkinI nu kathameShi vihAya putryau mA gA iha kShapaya kAlamiti bruvANAm | putrImumAmavadadIpsitanirNayAM mAM rundhe na ko.api shamathaM bhaja mA shuchastvam || 259|| mAtuH shrutvA girivadachalaM nishchayaM taM biDAlaH tasyAH kroDaM prati yatamanAH pupluve chandrikA~NkAt | ekAkinyai sahacharasukhaM rakShaNaM cha pradAtuM tiryagjantuH svaR^ijucharitairdarshayettathyamArgam || 260|| mArjAreNAnvahamanusR^itAgAt kalA puNyakAshIM bhartrAshvastA priyasahacharI chandrikA dIpayantI | rAj~naH saudhaM purajanapadAn smeravaktrA babhAse bhu~njAneShTAn yuvasamuchitAn dharmyakAmAn samR^iddhAn || 261|| chandrikAprakAshanAnantaraM rachitAni kAnichana padyAni \- padyasUchI \section{38\. vR^ittakusumArpaNam} pUrvArdhaM yogamudrAmupArUDhaM narasiMhaM hR^idi smaran | vR^ittalakShaNajij~nAsuH nAmasa~NkIrtanaM hareH || 1|| kurvannApnotvavagamaM vR^ittAnAM lakShaNe javAt | iti sa~nchintya yatate kartumeShAM kR^itiM hriyA || 2|| gorUrugrAmasa~njAtaH shelvapillaisuto.alpadhIH | mUrtyupAhvaH shrInivAsaH sAvadhAnaM nibodhata || 3|| prArambhakAMshAH shAstrasya pUrvArdhe.atra darshitAH | hrasvAkSharochchAraNAya yaH kAlaH samapekShitaH || 4|| sa ekamAtrAmita ityuchyate pUrvasUribhiH | dIrghAkSharamanusvAravisargAntAkSharANi cha || 5|| mAtrAdvayamitAnIti chChandaHshAstre nigadyate | saMyuktAkSharapR^iShThasthaM dvimAtramiti gaNyate || 6|| hrasvAkSharaM chettpAdAnte dvimAtraM tadapi smR^itam | ekamAtrAmitaH kAlaH laghurityAdR^itairbudhaiH || 7|| dvimAtrApramitastAvadgururityabhidhIyate | ChandasAM lakShaNaM vaktuM sukaraM bhavatAditi || 8|| akSharANi trishaH padye gumphitAnyAditaH kramAt | tamakSharagaNaM prAhuH vR^indaM tryakSharasammitam || 9|| laghvAdiryagaNaH proktaH ragaNaH laghumadhyamaH | laghvantastagaNashchAtha gurvAdirbhagaNaH smR^itaH || 10|| gurumadhyastu jagaNaH gurvantaH sagaNo bhavet | nagaNaH syAtsarvalaghurmagaNo laghuvarjitaH || 11|| yatrAvashyo virAmaH syAt padyavAchanakarmaNi | tatsthAnaM yatimAhuH sA pAdAnte niyatA bhavet || 12|| yatisthAne padAntassyAditichChandovidAM matam | pradarshyante.atrottarArdhe hR^idyavR^ittAni kAnichit || 13|| samavR^ittasyAdyapAde dR^ishyate vR^ittalakShaNam | yatrAkSharagaNasyAdyamakSharaM gaNasUchakam || 14|| \ldq{}yashasvin\rdq{} yagaNaM brUte \ldq{}rakSha mAM\rdq{} ragaNaM tathA | \ldq{}tR^ipto.asmi\rdq{} tagaNaM vakti \ldq{}satataM\rdq{} sagaNaM tathA || 15|| bhagaNaM \ldq{}bhArgavapadaM sUchayatyatra pashyata | \ldq{}jayanta"padamevaM hi jagaNaM sUchayediha || 16|| tathA \ldq{}nimiSha"shabdastu nirdishennagaNaM stutau | \ldq{}mAjAne\rdq{} magaNaM brUte \ldq{}hare\rdq{} laghugurU tathA || 17|| stotre \ldq{}viShNo".athavA \ldq{}shaure\rdq{} gurudvandve prayujyate | punaruktinirodhArthaM yujyante.anyapadAni cha || 18|| kvachillaghugurudvandvaM gurudvandvaM guru kvachit | pR^itha~Nnirdishyate tatra heturyatinibandhanam || 19|| padyottarArdhe dattau staH yatirvR^ittasya nAma cha | guNAshcha vasavashchaiva munayo.anyapadAni cha || 20|| sa~NkhyAvAchIni yujyante yatinirdeshane kvachit | na sarveShAM tu vR^ittAnAM lakShaNaM dishyate.adhunA || 21|| nirdishedanyavR^ittAni yathAnirdiShTama~njasA | bAla eva yathAshakti chChandovyutpattihetunA || 22|| uttarArdhaM tR^ipto.asmi tuShTo.asmi jayanta shaure govinda nArAyaNa kR^iShNa viShNo | nAmnendravajreti vadanti loke Chandovido vR^ittamidaM pratIchCha || 23|| jayanta tuShTo.asmi jayesha shaure ramesha lakShmIsha mukunda viShNo | upendravajreti budhaiH pratItaM samarpyate pAdayuge tavAtra || 24|| shaure viShNo rAma he rakSha shAr~Ngin trAtAsi tvaM matpramAdAn kShamasva | bhidyetAdau deva varNaishchaturbhiH shAlinyAkhyaM vR^ittametatpratIchCha || 25|| rakSha mAM nimiSha rAma he hare kR^iShNa shAr~Ngadhara rAghava prabho | Amananti kavayo rathoddhatAM\- vR^ittametadadhunA samarpyate || 26|| rakSha mAM nimiSha bhArgava shaure rAma he varada keshava kR^iShNa | svAgateti viditaM kavivR^inde sannidhau tava samarpitamadya || 27|| bhArgava bhAvana bhUShaNa shaure shrIdhara keshava mohanamUrte | dodhakametaditiprathitaM bhoH svIkuru mAmava rAghava viShNo || 28|| tR^ipto.asmi tuShTo.asmi jayanta shaure janesha totrAstra jayesha viShNo | upendravajrA kvachidindravajrA nAmnopajAtiH kR^ipayA pratIchCha || 29|| bhArgava viShNo nimiSha yashasvin bhUShaNa shaure damaya mamatvam | bhUtayatissyAdiha narakAre mauktikamAlAM varada gR^ihANa || 30|| rakSha mAM nimiSha jayanta viShNo pratyahaM vitara manaH prashAntim | akSharairbhavati yatistu ShaDbhiH chandrikAkhyanavavR^ittamavehi || 31|| rakSha mAM nimiSha bhArgava shaure puShkarAkSha madhusUdana kR^iShNa | nUtnavR^ittamiha nandananAma prArthaye bhavatu te.amitabhogyam || 32|| jayanta tR^ipto.asmi jayesha rAma he mukunda govinda ramesha madhvare | vadanti vaMshasthamidaM purAtanAH samarpayAmyatra tavA~Nghripa~Nkaje || 33|| satataM sumate sadayaM sahase mama mandamatiM mama dhArShTyamaho | kathayanti hi toTakametaditi prathitAH kR^ipayAnugR^ihANa hare || 34|| nimiSha bhArgava bhAvana rAma he varada keshava mAdhava rakSha mAm | drutavilambitamadya mayArpitaM sadayamadya gR^ihANa balAnuja || 35|| tR^ipto.asmi tuShTo.asmi jayanta rAma he govinda lakShmIsha namAmi madhvare | bhaktyendravaMshAkhyamidaM kR^itaM mayA svIkR^itya mAM pAhi kR^ipApayonidhe || 36|| yashasvin yatheShTaM yadItthaM yate.ahaM kavitve kShamasva prabho ve~NkaTesha | bhuja~NgaprayAte madIyaM prayAsaM pratIchChAtra doShAnasheShAnkShamasva || 37|| nimiSha yashasvin niyama yate.ahaM mama kavitAyA kusumamaki~nchit | tava padayugme sapadi nidhAtuM vitaratu toShaM kusumavichitrA || 38|| rAma he rakSha mAM raMhasA rAviNaM kR^ichChragarte gataM shrInidhe madhvare | paNDitA maNDitAH sragviNIM manvate vR^ittametatprabho svIkuru prArthaye || 39|| satataM bhArgava rakSha mAM yashasvin sadayaM sAntvaya duHkhitaM kR^ipAlo | madhurAkhyaM navamarpayAmi vR^ittaM yadi hR^idyaM na bhavettadA kShamasva || 40|| mAjAne nimiSha jayanta rakSha mAM bhoH kaMsAre varada ramesha rAma shaure | proktaM yadbhuvanayatiH praharShiNIti premNA te padayugale samarpayAmi || 41|| nimiSha bhArgava jayanta janesha bhoH varada keshava ramesha hare prabho | abhinavaM tava pade.adya niveshitaM madanikAkhyamiha vR^ittamadhokShaja || 42|| tR^ipto.asmi bhArgava jayanta jayesha shaure govinda keshava ramesha rathA~NgapANe | khyAtaM vasantatilaketi kavipradhAnaiH vR^ittaM bhavatpadayuge.adya samarpayAmi || 43|| nimiSha rAma viShNo rakSha mAM ramyamUrte shamaya kAmabAdhAM durbharAM satvaraM me | badarikAkhyavR^itte saptavarNairyatiH syAt idamapUrvamIsha prArthaye svIkuru tvam || 44|| nimiSha niyama viShNo rakSha mAM rAma shaure varada sukhada bhaktaM pashya mAM satyavAkya | yatiriha vasusa.nj~nA mAlinIti prasiddhaM tavapadayugale.ahaM vR^ittamArto.arpayAmi || 45|| yate.ahaM mAjAne nimiSha satataM bhArgava hare kavitve vaiduShyaM na mayi sutarAM yAdavapate | yatiH ShadbhirvarNairiha shikhariNIvR^ittamadhunA pratIchChedaM viShNo parihara madIyAnaghagaNAn || 46|| jagatsu satataM hare niyama rAma he rakShakAH bhavanti na bhavadvidhAH praNatapAlane jAgarAH | ramesha bhuvi kathyate budhajaneShu pR^ithvIti yan\- mayAtra hi samarpyate yatirihAShTavarNaiH prabho || 47|| shaure viShNo shAr~Ngin nimisha sumate bhUShaNa hare dR^iptaM mattaM duShTaM shamada suruche mAmava vidho | vR^ittaM saMrambhAkhyaM R^ituyatiyutaM svIkuru navaM prItyai bhUyAtte.ado varada karuNAbdhe narahare || 48|| viShNo shaure nimiSha satataM rakSha mAM rAma dAsaM prahvaM bhaktaM raghuvara hare deva kAruNyamUrte | mandAkrAntetyabhihitamidaM vR^ittamAsvAdyalAsyaM tvatpAdAbje muniyatiyutaM nyasya shAntiM vrajAmi || 49|| shaure viShNo yashasvin nimiSha sumate bhArgava hare pashchAttApAtpradagdhaM varada kR^ipayA pAraya bhavAt | proktaM mandAranAmnA muniyatiyutaM svIkuru navaM bhUyAttubhyaM mudArthaM sahR^idayahitaM mAdhava vibho || 50|| mAjAne satataM jaDo.asmi sumate.atR^ipto.asmi tapto.asmibhoH shAntiM dehi bhavatkaTAkShasalilairmadvigrahaM snApayan | varNairdvAdashabhiryatirniyamitA shArdUlavikrIDite vR^itte.asmin bhavate samarpitamidaM lakShmIpriya svIkuru || 51|| viShNo shaure yashasvin niyata niyama te deva tR^ipto.asmi dAsaH kaMsArAte vidhAtaH madhumathana hare chakrapANe dayAlo | yasmin dviH syAnmuniyatiniyamaH sragdharetIrite bhoH tattvatprItyai kR^ipAlo tavapadayugale sAdaraM nikShipAmi || 52|| sumate satataM jayanta bhoH sadayaM bhAvana rakSha mAM hare | laliteti budhairudAhR^ite tava netradyutipAtamAdisheH || 53|| varada nimiSha rakSha mAM yashasvin niyama jayanta janesha rAmabhadra | tava padayugale niveshya bhaktyA dR^iDhacharaNAM praNamAmi puShpitAgrAm || 54|| vR^ittakusumAni tavapadayugale bhaktyA samarpitAni hare | svIkurvaki~nchananR^iNA surabhiHprasaratu tava karuNayA || 55|| \- padyasUchI \section{39\. te hi me divasA gatAH} mama koshe ka~nchukasya madhvAshaiH pR^ithulIkR^ite | mitraissampIDyamAnasya tAnadatvA pradhAvataH || jananyAmAhvayantyAM mAM dugdhapAnAya naikashaH | golIkrIDAnimagnasya ruShTAM tAM kurvato tadA || mamAnukurvatastAtaM vadanakShaurakarmaNi | phenadigdhamukhasyApahasitasyAmbayA bhR^isham || bhrAtrA jitasya krIDAyAM rudato.ashrUNi mu~nchataH | mAtrA samAshvAsitasya te hi me divasA gatAH || 1|| IrShyayA gaNite dakShamuddishya sahapAThinam | mithyAropaM kR^itavato guruNA daNDitasya cha || phalachauryakR^itau sAyamudyatasyAmraniShkuTe | mama pitraiva dR^iShTasya tADitasya cha nirdayam || pashyantInAM bAlikAnAM kartuM dhR^ityA pralobhanam | vegadIrghIkR^itA~Ngasya nadyAM plavanakarmaNi || grIShmAvakAshe samprApte niratasya divA sadA | taruvAnarakhelAyAM te hi me divasA gatAH || 2|| \- padyasUchI \section{40\. krikeTopAkhyAnam} sUtaM purANikaM vij~naM paprachChustApasA vane | asmAbhirbhArate deshe kathAshravaNava~nchitAH | krikeTa khelAM ruchirAM kheliShyantIti vai shrutam | keyaM khelA kathaM martyAH kheliShyanti yuge kalau || 1\-2|| kR^ipayA.achakShva sarvaj~na paraM kautUhalaM hi naH | uvAcha sUtaH prahasan munayaH shR^iNutotsukAH || 3|| sa~NgraheNaiva vakShyAmi na shakyaM vistR^iteritam | gaNau khelata anyonyaM jigIShU sauhR^idAnvitau || 4|| gaNe tatrAnyatarasminsantyaikAdashakhelakAH | khelanopaskarA daNDo vikeTaH kandukastrayaH || 5|| lambadaNDatrayaM snigdhaM sTampa nAmneritaM budhaiH | belau sUkShmau dArukR^itau sTampasyopari tiShThataH | belasTampasamAhAro vikeTa iti kIrtitaH || 6|| gaNe kechit tADakAshcha kShepakAshchApare sadA | vikeTarakShakashchaiva sarve dakShAshcha dhAvane || 7|| gaNasyAnyatarasyaikaH khelako gaNanAyakaH | kApTanAhvo vartate yo dakShaH krIDAvichakShaNaH || 8|| krikeTakShetravistAraH yArDAnAM pa~nchaShaShThitaH | bhavennavatiparyantaM madhye ropitashAdvalaH | chaturasro khelanArthaM sthitaH picha itIritaH || 9\-10|| piche vikeTau harite sthApyete.anyonyasammukhau | yArDAnAM dvAviMshatiH syAdanayorantaraM sadA || 11|| yadA prArabhate krIDA gaNasyaikasya tADakau | vikeTau samayA syAtAM khelakA aparasya tu | tiShThanti khelanakShetre ekaikaM niyatasthale || 12|| vikeTarakShakastiShThet tADakasyaiva pR^iShThataH | pashchAdvikeTasya yathA gR^ihyate chalakandukaH || 13|| vikeTaM pAlayan daNDadhare tiShThati tADake | kShepako.anyagaNasyAnyavikeTAt kandukaM kShipan | utpatatkandukAghAtAt vikeTaM pAtayet drutam | patedyadi vikeTastu niShkrameta sa tADakaH || 14\-15|| tADakastu svadaNDena tADayatya~njasA tathA | kandukaM sa yathA dUraM plavan bhUmau chalan vrajet || 16|| vikeTaM cha susaMrakShya kandukaM tADayedyadi | khelako.arigaNAtkashchit dhAvan gR^ihNAti kandukam | vikeTalakShyamuddishya drAk taM kShipati dhAvakaH || 17|| atrAntare tADakau tau vikeTamaparaM prati | gatAgataM dhAvato drAk yAvannAyAti kandukaH | gatAgatAnAM gaNanAddhAvanA~Nko vigaNyate || 18|| DayamAnaH kandukashchet dhAvakena vigR^ihyate | dharaNyAM patanAtpUrvaM niShkrameta sa tADakaH || 19|| dhAvatyatItya sImAnaM tarasA yadi kandukaH | chatvAro dhAvanA~NkAstu gaNyante tADakArjitAH || 20|| plavedatItya sImAnaM kanduko yadi tADitaH | ShaDa~NkAnarjayatyAshu tADakaH saMstuto janaiH || 21|| bhavenniShkramaNaM sAdhyaM dashadhA tADakasya hi | teShAM vivaraNaM nAtra kriyate kAryagauravAt || 22|| ShaDkR^itva evaM kShipati kShepakaH kandukaM dR^iDham | ShaTkR^itvaH kShepaNaM hyevaM nirvartanamitIritam | paryAyeNa vikeTAbhyAM bhavennirvartanaM sadA || 23|| gaNasya pravishatyanyaH niShkrAmyedyadi tADakaH | evamekaikashaH svA~NakAnlabhante gaNakhelakAH | AhatyA~NkAn khelakAnAM gaNA~Nka upalabhyate || 24|| yo.adyAvadhi gaNo kShetrapAlane kShepaNe rataH | sa idAnIM tADane.atha dhAvane sakriyo bhavet || 25|| labhanta uktarItyaiva svA~NkAnshcha gaNakhelakAH | gaNau khelata anyo.anyaM viparItakriyAratau || 26|| krIDAyAM khelanAvartaH ini~Nga iti kathyate | yadgaNasya bhavatya~NkaH jyAyAn jayati tadgaNaH || 27|| prAyeNa trividhA proktAH krikeTakrIDane budhaiH | yadA dvayamini~NgANAM gaNAbhyAM khelyate tadA || krIDAnikaSha ityuktAM TesTa\-mAchi tyudAhR^itAm | chaturvA pa~nchadivasAn khelanti yuvakhelakAH || 28\-29|| ini~Nge nirvartanAnAmasti pa~nchAshadeva chet | ekasminneva divase pUrNatAM yAti khelanam || 30|| nirvartanAnAM sa~NkhyA chedini~Nge viMshatistadA | triShveva ghaTikAnAM hi krIDA yAti samApanam || 31|| krIDAprayogo nirdiShTaH sthUlarUpeNa sAmpratam | bhavatAM laghubodhArthamautsukyashamanAya cha || 32|| kandukakShepaNaM karmAsaralaM chAtisa~Nkulam | tatra pravINatAM prAptuM dushshakyaM chaturairapi || 33|| shIghrapratikriyAshIlA dR^iDhakAyA manojavAH | ekAgramanaso lakShye snigdhA khelakasaMshraye | dhanaM yashashcha vipulaM labhante khelakAH kalau || 34|| janiShyanti bhavanto chet bhArate.asmin kalau yuge | diShTyA krikeTaM shR^iNvantaH pashyantaH dUradarshake | kadAchit krIDayantashcha chiraM sukhamavApsyatha || 35|| ghUrNatkandukamatra pashyata karAtkShiptaM biShenbeDinaH | atrAho gagane plavantamaparaM TeNDulkareNochChritam | gR^ihNAtyatra kR^itA~njalirvarakapildevo bhramatkandukam | rAhul\-drAviDamatra pashyata janaiH saMstUyamAnaM mudA || 36|| nimIlitAkShaM gAyantamasambaddhaM purANikam | pashyantaH prAhasan sarve munivaryA muhurmuhuH || 37|| netre nimIlya sahasA krodhaparyAkulekShaNaH | shashApa sUtaH shR^iNvatsu muniShvevaM tapovane || 38|| krIDAM kathayato chittaM tasyAM magnamabhUnmama | adrAkShaM tAni dR^ishyAni bhaviShyanti sakautukam || 39|| pratyAkhyAto.asmi munayo bhavadbhirmunipu~NgavaiH | idaM krikeTopAkhyAnaM kalau naShTaM bhaviShyati | na smaranti janA hanta mayaitat samudIritam || 40|| tatra kashchinmunishreShThaH pashchAttApena yantritaH | sUtaM purANikaM namra uvAcha vadatAM varam || 41|| kShamasvAsmAn munishreShTha na kashchinnApahAsyate | idaM shreShThamupAkhyAnaM yadi naShTaM bhavedaho || na shR^iNvanta idaM martyA bhaviShyanti nirutsukAH | ato.ahaM prArthaye prAj~naM bhavet shApavimochanam || 42\-43|| tathAstvidamupAkhyAnaM dvitIyajanimeShyati | yaH kashchitpaNDitammanyaH kalau haimavatI taTe | janiM prApya krikeTasya na spR^ishan daNDakandukau | apyaikavAraM rachayedupAkhyAnamatandritaH || 44\-45|| yadvartamAnamadhunA shApaM chAsya vimochanam | lekhiShyati yathAvatsaH madAshIrbhiHprachoditaH || 46|| krikeTopAkhyAnamidaM vyAhR^itaM prathamaM mayA | ye shR^iNvanti paThantyanyaiH pAThayanti likhanti cha | teShAM niHsaMshayaM vAsaH syAtkrikeTatriviShTape || 47|| evaM purANiko sUto vyAhR^itya munimaNDale | ApR^ichChya tApasAn sarvAn jagAma svAshramaM vashI || 48|| iti krikeTopAkhyAnaM samAptaM \- padyasUchI \section{41\. Aryopavanam} AyAntvAryAHsvAgatamupavanamArAdudAramR^iduhR^idayAH | pashyantvasmin taravo bhavanti gulmA shchavallaryaH || 1|| vanapAlaropitalatAH katipaya taravo nisargasaMvR^iddhAH | surabhIni sumAnyatra prakR^iShTavarNAnichAnyatra || 2|| gandharahitAni peshalavarNayutAni kusumAni santyasmin | tAnyapi kadAchiduchitAgadeShu bahushaHprayuktAni || 3|| stambAdipAdapA api dR^ishyante.atra bahusho niruddeshAH | jIvAnAmuddesho jIvanamevetikathayantaH || 4|| ArAmA naike kuta adhunAyamapara iheti mA pR^ichCheH | vanapastuShTiM vindati ropaNakarmaNi na saMshItiH || 5|| shAdvala na tvaM bhavitA gururna kusumaM phalaM na dadAsi bhoH | kathamapi kutrApi tvaM jIvan chiraM kShapayasi kAlam || 6|| rugNa kutastvaM dhAvasi vaidyasyagR^ihaM gR^ihopavanamehi | gulmA latAshcha taravo dadate bheShajamamoghaM te |||| 7|| yAnasthAne kR^iShakaH pratIkShate khalu samApya kAryANi | yAnena svagrAmaM gantuM sAyaM parishrAntaH || 8|| nAvika tArayasi tvaM pathikaM saritaM yamadya karuNAluH | vidyAH sa eva tIrtvA bhavitopapatistava gR^ihiNyAH || 9|| pibasi kShIraM kShudhito nimIlitAkSho biDAla nishchintaH | sarve pashyati dR^iShTo nAhamiti dR^iDhaM manuShe katham? || 10|| pathike vadati tapati mamabhAlaM kimupashamanaM vadetyArte | kR^ipaNastailI tailaM na dadAno bhaNati kaShTaM bhoH || 11|| namro latAdashAyAM nAbhUdbhavati kathamadya yo vR^ikShaH | gachChAnyatra syAtsnigdhomasR^iNaHshrameNAlam || 12|| musalaH peShaNakarmaNi jaritaH sa bhavati kadApi na hi bhoktA | santyanye bhoktAro piShTasya tadevavidhilikhitam || 13|| pashya dhaniko.abhavamaho iti dR^ipto dharati kAlayAminyAm | shvetAtapatramUrdhvamupahasitaM na gaNayanmUrkhaH || 14|| nAlarko bhaShati dashati na shvA yo bhaShaNashIla ityuktiH | j~nAtA vAnena shunA dhAvanameva varamiti manve || 15|| purajanabharite yAne puruSho tiShThan prayAtibahudUram | gamyasthAnAbhyAshe labhate pIThaM sa kimupavishet? || 16|| bhavati hi mayaiva sarvaM nirmalamiti mA kadApi dR^ipto bhUH | phenaka bhavitAsi tvaM malino narastadA nirmalaM kartA || 17|| vipraH svIkR^itavastraM dAne mAti hi rahaH sunirlajjaH | ki~nchillabdhaM bhUyAnmama bhAgyamiti bhavati na tuShTaH || 18|| AstAM maitrI shR^iNu mAM sadA karIShavaNijA saha snehAt | gandhopajIvinA saha niyata dvandvakalaho hi varam || 19|| saMspR^ishyoShNaM nIraM taptA~Ngulirarbhakopi dadhi shItam | spR^ishati hi vinA pramAdaM phUtkR^ityAnyatrabhayabhItaH || 20|| galitaradasya prAptI rAshiHbhR^iShTachaNakasya kiM kAryam | vajraradaH kShudhita aho labhate na hi chaNakamapyekam || 21|| sUdasya sutaH pR^iShTo varNaya chandrasya vR^iddhimasite pakShe | pAkakalAyAM sikto bhakShyAsakto vadati mandam || 22|| te~Nkolushakalatulyo phullati vai madhurakolakaTTaivat | vAsitadosAkAntiM muShNAtyante vidhuriDlIvat || 23|| rajakasya rAsabhamasau dadAti khalu nartakAya dAnArtham | api gachChati nAkaM vA kArAgAraM na jAnImaH || 24|| puShpa! kadApi tvaM mA darshaya durmadamanityamasti yashaH | tvatparimalavarNau shvo sAyaM yAsyata avakarAbdhim || 25|| sAkShAtkara! navarasada!tvamamitaharShaM dadAsi sarveShAm | tanvyA kayApi yantritacharyaH sA tavakalatraM kim || 26|| dIrghavapustvaM vidyuddIpa jvalito prakAshamAno.asi | jvalane kuto vilambastvayyAdiShTe prakAshArtham || 27|| badhiraH pachati hi pakvaM mUko bhu~Nkte dine dine tUShNIm | annaM susAdhitaM vA na vA bhagavatApi na j~nAtam || 28|| pramadAbhisaraNashIlA jAragR^ihaM gantumAdR^itA rAtrau | patye dadhi kartuM sAta~nchanakarma prayatate kim || 29|| ghaTakAraH kaShTena hi kurute ghaTamekamutsukaH prItyA | daNDena ko.api bAlaH shakalIkurute salIlaM tam || 30|| devo praNatAya yathAvaraM salIlaM dadIta karuNAluH | mamatAjuShTo pUjakavaryo na tathArthine dadyAt || 31|| AmrasyAntaH kaThinaM na svAdyaM bahirasAmyamAdhuryam | kaNTakitaM khalu panasaM bahirantastu madhujuShTaM syAt || 32|| drAkShAphale cha sebe sarvaM svAdyantadevavaividhyam | prakR^itau rasikaH svAdyaM yattadanubhavettyajedanyam || 33|| mA pibayAtrikatAladrumatalamAshritya gorasamaduShTam | manvata itare madyaM pibatyayaM matta iti pAnthAH || 34|| dhenuriyaM sAdhuvarAkamapi na bAdhata_iti stuvantyanye | gopAlameva dohanasamaye.asau bAdhate bahudhA || 35|| adhipopi sahasrANAM turagAnAM bhavati hi gR^ihiNIdAsaH | dhAvatyAhUto.ayaM patnyA vada kimuta sAmAnyAH || 36|| vIjana! dR^iShTvA shikhinaM nR^ityantamimaM vR^ithAnukuruShe tvam | kva mayUranR^ityalIlA kva te skhalitapadakusa~nchAraH || 37|| kA~nchanasUchyA vidhyasi nipuNaM yadyAtmanaH sharIraM tvaM bAdhAM nAnubhavasi kiM sUchyAH shitatA hi nijadharmaH || 38|| vapa pUgadrumabIjaM rohedyadi te bhaviShyati samR^iddhiH | no chechchintAM mA kuru bIjaM mAtraM tvayA naShTam || 39|| yadi bhakShayeddhanADhyo.akhAdyaM manute jano bhiShagdattam | yadyatti nirdhano tattadA vadati hanta dAridryam || 40|| bodhayituM shakyaM kila suptaM tArasvareNa sarveShAm | suptamiva nishchalaM tvaM jAgarayasi kenamArgeNa || 41|| jalamapi sindhau mu~nchatiyadi mitvA kila vimu~nchati prAj~naH | mAnaM vinA na kuryAddAnaM ki~nchana tathAdAnam || 42|| bharturatR^iptasya bhavati dadhyapi shuddhaM shilAshakalajuShTam | prAyeNAtR^iptiH khalu pashyati doShaM vinA hetum || 43|| tvamulUkhalevupavishasi yadi musalAghAtarodhanaM syAtkim? anyatra gachCha mUDha prANAnsaMrakSha sharaNArthin || 44|| prativeshinaH sutaM yo praNudati vApyAM gabhIratAM mAtum | tasya prativeshI ko.api na bhavitA khalu vinA mUDham || 45|| mR^itkumbhaM shvashrUryadi khaNDayati tadA na ki~nchidapi naShTam | galito bhagnaHkumbhaH karAtsnuShAyAstubahumUlyaH || 46|| kaNDUyasi kShataM yadi vAraM vAraM purAtanaM mUDhe | bhavitA navaM navaM ta nnakadApi viropitaM shamitam || 47|| katamena vartmanA tvaM gachChasi bahudhA.atra bhidyate mArgaH | katamo.api vR^ito shakyaM bhavitA na nivartanaM viddhi || 48|| pakvA dosA randhraiH pUrNA bhavati hi gR^iheShu sarveShAm | asmadgR^ihe tu bharjanameva sarandhraM bhavati hanta || 49|| shrutvA sUte vR^iSha iti bhR^ityasyoktiM jagAda gopastrI | sevaka shIghraM bandhaya gAmita evAgamiShyAmaH || 50|| pAdapashAkhAjanitaH saruH kuThArasya hanta bahushIghram | svakulasyaiva bhaviShyati kaThoramR^ityurvada kimittham || 51|| puchChaM shunakasya yathA saralIkaroShi tathaiva vakraHsaH | vyarthastavaprayatnaH jahAti sa kadApina svaguNam || 52|| kAchagR^iho vasatistava tathApi hiMsasi shilAbhiranyAnstvam | vetsi na kathaM tava gR^iho naShTaHsyAdashmanaikena || 53|| vR^ikSho.ayaM tu pipatiShati kasmAtpAtayitumichChasi parashunA | bhavati hi vR^ithA shramaste sadyaH shvo vApatatyeva || 54|| parashurbhanakti kAShThaM khanati khanitraM gabhIravivaraM drAk | shatruM hanti shitAsiH karaNantvavalambate kAryam || 55|| maladUShitAntarIyAn kathamitthaM parihasatsvanyeShu tvam | mArjayasi bahiranuchitaM shIghrantvaM gachCha nilayAntaH || 56|| bAlaH kashchana chaShake.anyA kApi nayati bR^ihatkalashayugale | ga~NgAyA jalamamalaM pipIlikApi svavadanAntaH || 57|| nadyAH pUre vahati prasabhaM kroShTrIM vinaShTaM bhuvanamaho | iti sA krandati gatavati jIve sarvaM khalu gataM bhoH || 58|| chirarugNo navavaidyAdadhikataraM rogalakShaNamavaiti | bahusho.avaityagadaguNAnapi bhiShajo.apyadhikatarameva || 59|| meShe garte nipatatyekaikastaM pratADayati martyaH | niShkAraNamashmabhiH patitasya jagati gatishchintyA || 60|| pItvA bheShajamadhunA sapadIchChasi kiM nirAmayatvaM rugNa? | kAlenaivahyagadaH pariNamati sahasva shAntamanAH || 61|| kulyAla~NghanakarmaNi sAdhitamUnaM manAgapi bhavechchet | la~NghanakartuH patanaM kulyAyAM sAdhitaM viddhi || 62|| gR^ihadIpa iti jvAlAM spR^ishasi yadi na dahati kiM tava karaM sA | nilaye vipine vA sA mu~nchati na kadApi nijadharmam || 63|| gamyasthAne dR^iShTiM dUrAnnyasya nikaTe pade pAntha | skhalasi yadi pateH garte.agAdhe chara sAvadhAnaM bhoH || 64|| yAvaddUraM kAmye gR^idhnuravatarasyupatyakAM mUrkha | tAvaddussAdhyaste bhaviShyati khalu punarArohaH || 65|| shailArohaNaniratastu~NgasthAne charedavahito vai | no chet skhalanAchChIghraM vraNito bhagno bhajati naichyam || 66|| tintiDa jaraThaH kR^ishitaH shvo vAnyedyuH patiShyasi gatAyuH | kR^ishitaM tathApi na kuto.amlatvaM dR^iShTaM tava phalAnAm || 67|| kShudhitena shunA pUtikamannaM labdhaM samuchitasaMvyUhaH | anyallabheta kiM shvA khAdetko.anyo vada kadannam || 68|| nR^itye viphalA kAchit pashyati doShaM naTI naTanara~Nge | ko vishvasiti hi tasyAM vihAya tasyAH priyAbhijanAn || 69|| padakamdukakhelAyAM bahusho paTunApi lakShyapAlena | lakShyaM na rakShyate khalu tathApi sa bhavati na niravashyaH || 70|| lakShyasya bhedako.ayaM tasya sahAyA bhavanti khelAyAm | asyaiva yasho vittaM loko jAnAti na taditarAn || 71|| \ldq{}guruvapuShastava bhAraM vahasi tvaM gaja kathaM vinAyAsam?\rdq{} | iti pR^iShTo.avadadAkhuM vahasi yathA tvaM tathaivAham || 72|| pariNaya lalanAM kAmapi vinAvilambamiti vipramavadatstrI | pratyavadattAM vipraH siddho.ahaM mAM vR^iNIShva tvam || 73|| vasatirdhanikasya gR^ihe mAMsasamR^iddhamashanaM trivAraM te | vIthIsaramAM samalAmanudhAvasi shunaka nirlajjaH || 74|| brahmAstreNa dashamukhaM yuddhe rAmo jaghAna tejasvI | tasyApyabhavadavashyaM sArathinA smAraNamamogham || 75|| tarumUle dR^iShTo.ayaM sarpo vraNito jahAti na prANAn | tasya laguDena tADanamArAnna jahAti pogaNDaH || 76|| ja~NghAM dIrghIkuruShe shayyAvistR^itimatItya yadi pAntha | nidrAbha~NgaH shItau pAdau bhItirbhuja~NgebhyaH || 77|| vINAvAdanachaturo janayati madhuradhvaniM svavINAyAH | anabhij~nairitaraiH kiM bAlaiH shakyaM tathAkartum || 78|| yadi vAdayasi manoj~naM veNuM puratastavAdR^itamahiShyAH | sA shR^iNuyAt kiM labhate gAnashravaNajarasAsvAdam || 79|| nimnaM gachChati salilaM sasukhaM tu~NgasthalAdanirbaddham | shaktiravashyA bhUri pravaNaviruddhaM jalaM netum || 80|| shunako bhaShatu prochchairunnamitamukho yathechChamamitagarvaH | naShTA kimindranagarI nipatati gaganaM kimudvegAt || 81|| yAtrika kushalaM prItyA pR^ichChasyanyAnsakheva yAne tvam | kastvaM ke te gamyasthAne prApte.avatarasi drAk || 82|| labdhA labhyA sAgaramathane labdhaM cha nepsitaM garalam | nApAsyadyadi rudrastadvada vR^ittaM kimabhaviShyat || 83|| pUrvikaropitavR^ikShachChAyA vasatiH phalAnyashanamasya | navataruropaNamasya na kAryaM katthati tarurayaM me || 84|| dIpaM jha~njhAvAte.api naya rajanyAM bhavetsa pathadarshI | vAte nirvApyata iti kadApi jahyAnna karadIpam || 85|| sasyAt guNavanmarichaM dUShitamapyevamasti lokoktiH | dUShitasasyamapi bhavenna yadA marichasya kA vArtA || 86|| plavanaM shikShitumichChasi kiM tvaM granthapaThanena vidyArthin | plavanAbhyAsaM kuryAdudake nAnyo vikalpassyAt || 87|| sAyaM prAtaH salilasrotaH pravahati nirantaraM nadyAm | gAdhajale jalajAnAM vR^iddhiH hrAso mR^itishchAnte || 88|| bhArye varShArambho gurorupasthitirihAgato bandhuH | ekatrAdya susamayo.ayamAchara mahaH pacha subhakShyam || 89|| jvalanakaNasya kShamatA.apArA sa dahati vanAni cha purANi | dIpayati tailadIpAnekaikaM cha prakAshArtham || 90|| mR^itkalashe randhrayute jalamAnetuM yadi prayatase bhoH | bhavati shramastava vR^ithA mitraishchopahasito bhavasi || 91|| kShobhayasi jalaM nishchalamantaHkardamamakAraNaM yadi chet | salilamapeyaM sarasashchirAya bhavati tyajanti janAH || 92|| udghATaya tava nilaye tAvadvAtAyanAni vAtvanilaH | sarvAshAbhiryAvanna tvAM sa na pAtayati chaNDaH || 93|| \ldq{}kiM naShTamabhUtte vada\rdq{} \ldq{}kuNDalam\rdq{} \ldq{}iha kiM\rdq{} \ldq{}na, tatra tarumUle\rdq{} | \ldq{}mR^igayasi kuta iha lalane\rdq{} \ldq{}tatra tamo bhavati dIpo.atra\ldq{}|| 94|| shakaTIyugabaddhavR^iShabhayugalasyaikastu jigamiShati sindhum | anyo jigamiShati gR^ihaM vR^iShalaH kShetraM prayAti katham? || 95|| tolayasi suvarNaM yadi kAShThatulAyAM prashaMsati na ko.api | avalambate tulAyA varaNaM hi padArthasAndratvam || 96|| ghanavastu dravarUpaM tanute bhajati dravastvanilarUpam | tApAt bandhAH shithilIbhavanti niyamaH sa anivAryaH || 97|| yAvanna bhavati vR^ittAkArastAvatpade pade bAlaH | vR^ittasyAsamakhaNDAn ghaTayati vighaTayati cha na khinnaH || 98|| Arye.achiraparichitajanamIdR^ishamamitasukhabhAjanaM kuruShe | kA tvaM ko.ahaM kathamayamamUlyaramaNIyasaMsargaH || 99|| nirgamanirate mR^idupadashi~njitapulakitarasaj~najanavandye | Arye varNAla~NkR^itacharaNe bhavatAtpunarmilanam || 100|| \- padyasUchI \section{42\. mAM tADayatyutsukA} chAyaM susmitaphenabhAsaruchiraM suptaprabuddhAya me svauShThasparshamadhu prapUrNachaShake datte kilAmodavat | kachchitvatpraNayasya pAtramabhavaM brUhIti pR^iShTA mayA shastrIkR^itya nijopadhAnamabalA mAM tADayatyutsukA || 1|| dUrAdAgatamAnanA~NkitamudA dvAryeva sampR^ichChati klAntaH kiM saphalaH shramaH pibasi ki~nchAtsIti mandasmitA | kachchitvatpraNayasya pAtramabhavaM brUhIti pR^iShTA mayA shastrIkR^itya nijopadhAnamabalA mAM tADayatyutsukA || 2|| vyAghAtairbahubhiryute saphalatAM kArye.ahamApnomi chet mu~nchatyAkulatAM prasahya vijahatyAnandabAShpaM priyA | kachchitvatpraNayasya pAtramabhavaM brUhIti pR^iShTA mayA shastrIkR^itya nijopadhAnamabalA mAM tADayatyutsukA || 3|| mAturgehamahaM vrajAmi katichidrAtrIriti prasthitA Agatyaiva paredyavi tvadashane chinteti mAM bhAShate | kachchitvatpraNayasya pAtramabhavaM brUhIti pR^iShTA mayA shastrIkR^itya nijopadhAnamabalA mAM tADayatyutsukA || 4|| \- padyasUchI \section{43\. koviDaShTakam} chInAdeshe janimabhajata krUrakarmA kadAchit shIghraM tatra prasaraNadashAmanvabhUt koviDAkhyaH | vyAdhiH sadyo nikhilajagati sthApayansvAmyabhAvaM nirdAkShiNyaM pradishati janAn durbalAn mR^ityulokam || 1|| koviD\-rogaprasaraNajavahrAsahetoH samUhe bAhudvandvAtsamadhikadashAmApnuyAtsannikarShaH | vaktraM nAsAM niyamitavidhau samyagAchChAdya gachChet jetuM koviDgadamanupamaM nAnyadastyadya vartma || 2|| roddhuM vyAdheH prasaraNajavaM stambhite kR^ityajAle bhraShTaH kAryAtsvajananilayaM gantumichChuH kShudhArtaH | padbhyAmeva prachalati shanairva~nchito lokayAnAt sarvaM vyastaM jagati guruNA vyAdhinA koviDena || 3|| vyAdhigraste sthavirajanake vaidyashAlAM praviShTe putro vyAdhiprasaraNabhiyA.adR^ishyatAM yAti sadyaH | mR^ityugrastaM spR^ishati na suto bandhuvargo na bhAryA kaShTaM hantre mama nama idaM vyAdhaye koviDAya || 4|| AsIt panthAH manujanibiDo vAhanairyaH prapUrNaH yasminyAnaprajanitaravairbhidyate smAntarikSham | madhyAhne.ayaM janavirahito yAnahInaH prashAntaH shete.asvastho ravikarahataH koviDAdadya bhItaH || 5|| koronAkhyo bhavati nitarAM sUkShmadehI na jIvaH krUraH kArye manujavapuShAM shvAsakoshaM bhinatti | aNvastreshaH kShipaNichaturo mAnavo buddhijIvI pratyAkhyAtastvanitaragatiH karmaNA koviDasya || 6|| koviDroge prasarati bhuvi pratyahaM karmadakShAH vaidyA dhAtryo gatagadabhayAH rugNasevAsu saktAH | stutyA teShAmanupamavidhAmoghaniHsvArthasevA shaMsAmastAM samuchitamudA tAn kR^itaj~nA namAmaH || 7|| koviD vyAdhe shR^iNu mama vacho dussahA tAvakInA shaktirnityA na bhavati nanu j~nAnino dakShavaidyAH | tvAM saMroddhuM mR^igayitumaho bheShajaM baddhadIkShAH sAphalyaM te harikaruNayA prApnuvantya~njasaiva || 8|| \- padyasUchI \section{44\. vij~nAnasUktayaH} aviralaghanatAM ye lohavat prAptavanto svakR^itijalavimagnAH karmadakShA bhavanti | suviralaghanatAM ye kAShThavat prAptavantaH svakR^itiShu na vimagnAste.apavAhyA bhavanti || 1|| anyonyasa~NkarShaNachoditau yathA nyUTan\-vidhiM pAlayato dharAvidhU | AchAryashiShyau charatastathAdR^itau parasparAkarShaNabaddhamAnasau || 2|| jIvanmukto bAShpanibhaH sarvaM vyApnoti lIlayA | kvathyamAnAmbusa~NkAsho muktimArgAnugo muniH || 3|| mR^itkumbhe nihitaM vAri yathA grIShme.api shItalam | bhavatApe.api shAntaM syAt tathaiva vashino manaH || 4|| avakrayaShTirudake.alambaM tiShThati chettadA vakrIbhUta ivAbhAti pashyatAM payasastale || na yaShTirvakratAM yAti sAdhunI pashyato.akShiNI vij~nAnadR^iShTyA pashyeshchet bhramAbhAso nirasyate || 5\-6|| alpena chandreNa tirohito bhavet sUryaH prachaNDaH pR^ithugAtravAnapi | loke tathA sattvavatAM samarthatA bhR^ishaM nivAryeta janena kenachit || 7|| \- padyasUchI \section{45\. koviD_gadamuktakAni} devAlaye karonAyA vaidya evArchako bhavet | seniTaisar hi tIrthaH syAt klorokvIn hi nivedanam || 1|| sarvadharmAn parityajya vij~nAnaM sharaNaM vraja | tadeva kovidAt kR^ichChrAt mokShayiShyati mA shuchaH || 2|| koviDgadanirodhArthaM vismR^itya prathitaM vachaH | mukhaprakShAlanAtpUrbaM hastaprakShAlanaM kuru || 3|| kAvyAjjagatkovidabhUtashastaM taptaM jvarAnniHshvasane.api ruddham | devI suvastrAvR^itavaktranAsA bAhudvayAdeva vilokayantI || 4|| tadAbhUt pUrvAhne jananibiDapArshvo nR^ipapathaH chatuShchakrairvyAptaH satataghanaghaNTAravakaraiH | idAnIM suptaH kiM nahi bhayajamUrChApratihataH karonAbhIto.asau gataravanishIthabhramakaraH || 5|| yAvadeti na bhuvo.ayamAsuro.apUrvabhIkaragado.atha kovidaH | tAvadulbaNamanojabAdhitAM prArthaye natashirAH na mAM spR^isha || 6|| itthamashrupatanaistirohite bhAShite madanapIDite priye | kiM kimApatitamityathA.anayoH kAvyakovidagirAmagocharam || 7|| \- padyasUchI \section{46\. DAun\-loD sinDrom} madhye bahUnAM rogAnAmeSha me bAdhatetarAm | Daun\-loD sinDroM ityavaimi pradhAnaM yasya lakShaNam || bhavatItthaM yadA yadyat Daun\-loDabaliti shrutam | tattat tadaiva tatraiva Daun\-loD kartuM yate drutam || Daun\-loD kR^itAnAM granthAnAM sa~NkhyA.agaNyeti me matiH | teShAmudghATanAyApi samayo nAsti me yadi | kA vArtAdhyayanasya syAt chintayantviha paNDitAH || yaH kAlo mudritagranthapaThane yApito bhavet | tameva bhakShayatyeSha vyAdhiH kiM karavANyaham || shAntaM pApaM bhavedanyaH ko.apyetadvyAdhipIDitaH | ko bhiShak kiM bheShajaM cha kR^ipayA bodhayedimam || \- padyasUchI \section{47\. muktakamAlA} janAnAmasmitA mAyA jagatyasminnirarthake | hanteyaM bhaNitishchApi kalpitA mAyayA tayA || 1|| blA blAbleti supuShTabastaraTanaM kurvan purIchatvare bhR^ityashlAghanadarpito bahumukho dakShaH svanirvAchane | sarvAn toShayate janAn sumadhurAsatyaiH svavittArjane shUro vindati rAjanItichaturaH shreyaH sadAsminyuge || 2|| mAtA krandatyadhIrA mamashishuranaghaH kutra gatavAn anyatrArto jananyai tvaviratamabalo roditi shishuH | sarve pR^iShTA ramaNyAyi vada kimiha dR^iShTo mama patiH kasmai devAya bhUyAnmama namanamidAnIM vada sakhe || 3|| upayAsi tamasi rAdhAM rajasA liptashcha charasi gopAlaH | pulineShu pa~NkilastvaM tathApi sattvaguNapUrNaH kim || 4|| ambarAvR^itapayodharA striyaH shIlavatya iti menire budhAH | ambaraM tava payodharAvR^itaM shrAvaNAgamanamohite nishe || 5|| AShADhasya prathamadivase meghamAshliShTabhAnuM pashyanvAtairvipadamatulAM prApya nashyattitikShA | AkAshastrI svamukhamabhitaH kambalairdhUmravarNai rAchChAdyaitItyanubhavamagAM mAnase be~NgalUrau || 6|| \ldq{}kiMvarShIyaH kave tvaM jaraTha vada\rdq{} \ldq{}mayAsyottaraM noktapUrvam\rdq{} \ldq{}astu, prashno.aparo me, kavivara katikR^itvo dharA karmaniShThA | A tvajjanmAt svamArge dinakaramabhitaH sa~nchachAleti\rdq{} \ldq{}bADham, shloke.asminnuchyamAne gaNaya shitamate yojitAnyakSharANi\rdq{}|| 7|| (2021) \ldq{}mandAkrAntA tava matiraho duHshakAlochanairyat tvaM mAM brUShe \ldq{}gaNaya kati santyakSharANyatra padye sa~NkhyA labdhA mama khalu vayobde\rdq{}Shviti syAdasatyaM ta\rdq{}nmAmevaM vadati gR^ihiNI mandahAsAn kirantI tAM vachmyArye nishitadhiShaNe pa~nchamaH pAda eShaH\rdq{} || 8|| (2022) vANijyaM karavAvetthaM bhavette lAbhadAyakam | svIkR^itya me kAmadhanaM dehi krodhadaridratAm | svIkR^itya me lobhadhanaM dehi mohadaridratAm | svIkR^ityerShyAdhanaM deva dehi garvadaridratAm || 9|| kavitAkusumaM jaritamapi mlAyati nahi kadApi bhAtitarAm | tasyAmodaH prakharavimarshasutapto bhajati vR^iddhim || 10|| (15\-11\-2023) ato karShati vAgdevI vivakSheto vikarShati | karShaNairnodanaiH trastaH shlokaH mUkatvametyaho || 11|| (20\-11\-23) AShADhasya prathamadivase padyamAshliShTachittaM sUrye meghairapahR^itaruchAvoShadhIshAyamAne | dhArAsArAnusR^itabR^ihatpalvalAkrAntamArge mandaM mandaM parimitapadairantamAgAdidAnIm || 12|| (23\-11\-23) kastvaM kShamasva kAtvaM kShamasva kiM tu bhavadasti vA nAsti | chedasti kiM vayo bhavato vadatu sahaja kutUhalaM me || \- padyasUchI \section{48\. AyAhi bandho} tvaritamR^idupadbhyAM tvamAyAhi bandho dauvAriko nAstyanAvR^itaM dvAram || 1|| AgachCha niHsvanaM svAgataM te syAt pratIkShA madIyA saphalaM bhaveddrAk || 2|| bAlasya nidreva tUrNamAyAhi AgachCha meghavat garjanaM mA bhUt || 3|| AgachCha chora iva dharaNIM plavantvaM ko.api pashyenna shR^iNuyAnna ko.apyatra || 4|| yaddarshanIyamiha tadahaM tvapashyaM yadghrANayogyamiha tadahaM tvajighram || 5|| ashR^iNavamahaM shravyamatrayalloke spR^ishyAni spR^iShTAni bhojyamapi bhuktam || 6|| nodanamavashyaM na karShaNaM chApi sajjo.asmi nirbharo tvAmanusarAmi || 7|| pashya mAM tava hasitacha~nchalitadR^igbhyAM nayatu mAM te mR^idulahastAvalambam || 8|| tava charaNapAtamanusarati mayi bandho smitapallavaM lasatu mama vadanavallyAm || 9|| \- padyasUchI \section{49\. lajjAtirohitA prahelikA} bhajatInakarasparshAt tandritA kR^ishatAM yadA | bhrAjamAne nabhasyarke ChAyA bhavati te kR^ishA || suShamAM gaganaM vindatyAgate gavi kAnanAt | vishrAntaM sulabhaM shete bhuvanaM tamasAvR^itam || puShpAvR^itAraNyadeshAH dine shItajalaM hitam | tR^ipto jalAvR^ito lokaH hR^idyA shAradayAminI || jane sUryakarautsukyaM shivarAtrimahastadA | lajjAtirohitAmekAM \- \- \- \- \- \- \- \- || \- padyasUchI \section{50\. janmotsavaH} \ldq{}sthAnadvayamitA sa~NkhyA kAchanAsti mama priye ekasthAnasthitaH koTiraparA~Nko bhujo bhavet || 1|| tayoH karNo dasha yadi sa~NkhyA kA vada satvaram\rdq{} iti pR^iShTA mayA patnI jhaTityuttaramabravIt || 2|| ashItivarShadeshIyA.apR^ichChaM tAM chakito bhR^ishaM \ldq{}vada devi kathaM proktaM taDidvege taduttaraM \ldq{}|| 3|| hasantI sAvadat, \ldq{}dhIman mama kA gaNite matiH kavitAgrathanakleshanirviNNaM vadanaM tava || 4|| janmotsavo te bhavitA shvo.ataH sarvaM sama~njasaM kavitArachanenAlamidameva bhavedalam\rdq{} || 5|| (2023) \- padyasUchI \section{51\. kaviparichayaH} sphaTikasvachChasalilA nadI hemavatI shubhA | karNATake pravahati kShetrAjIvAshrayA satI || 1|| nyagrodhAmravaNopete tIre yasyA viha~NgamAH | raTanto nirbhayaM nityamutpatanti sahasrashaH || 2|| gAvashcha grAmavR^iShabhA yasyAH shItalavAriNA | siktA yasyAM nimajjanti hR^iShTAH puShTAH pade pade || 3|| grAmakanyA vR^ithAlApAH kuchakumbhabharAnatAH | vahanti lIlayA yasyA vAri kumbhaiH shiraHsthitaiH || 4|| yAM sUryatApasantaptAH pogaNDA grIShmavAsare | salIlamavagAhante darshayantaH svapauruSham || 5|| yAM shubhajalAM viprAH sevante vratino nadIm | sandhyAkAle.arghyadAnArthaM snAnArthaM cha visheShataH || 6|| tasyAH sravantyAH pUrvAbhimukhaM vAme manoharaH | nR^isiMho yogamudrAyAmAsInaH kamalAsanaH || 7|| pratIchyabhimukhaH bhaktaiH sevyate.aharnishaM mudA | bhaktAnAmAshrayasteShAmArtinAshavrate sthitaH || 8|| ayaM nR^isiMhasevArthaM nirmitaH kiM janairiti | sandehaM janayannAste grAmaH shiShTajanAshritaH || 9|| gorUrunAmnA prathitaH sthito hAsanamaNDale | yatra viprAH karShakAshcha vaNijaH karmakAriNaH || 10|| hindavashcha turuShkAshcha sauhArdena parasparam | svakarmasu ratA nityaM vartante smerabhUShitAH || 11|| utsaveShu nR^isiMhasya vahanto bhAgamutsukAH | darshayanto.ahamahamikAM bhagavantamupAsate || 12|| asmin grAme janiM labdhvA naike deshe sushikShitAH | svaprAgalbhyabalAdeva khyAtA deshAntareShu cha || 13|| tatra shrIvaiShNavo dhImAn paNDitaH shAstrapAragaH | sampatkumArAchAryAhvo gotramAtreyamAshritaH || 14|| ve~NkaTAmbAhvayA satyA nyavasadbhAryayA saha | svayamAchAryatAM prAptaH shiShyavargeNa pUjitaH || 15|| mUrtyupAhvaH shrInivAsaH tasya putro.abhavat sudhIH | laukikavyavahAreShu pragalbho mitavAk ghR^iNI || 16|| dravyArjanarato bhUtvA shAlAshikShaNava~nchitaH | kShetrasvAmIti kathito raMhasA so.abhavaddhanI || 17|| ga~NgAmbAyAM dharmapatnyAM tasya putro.abhavatpriyaH | shelvapillai iti khyAtaH sarvasadguNasannidhiH || 18|| ArjayatsasukhaM yo.asau padavIM snAtakottarAm | sasyashAstre mahApuryAM chennainAmnyAM prachaNDadhIH || 19|| tathaiva padavIM chApi nyAyashAstre shramaM vinA | mumbaInAmni nagare yadA vidhihato.abhavat || 20|| pitA divamagAt tyaktvA kuTumbaM bAlakairyutam | kuTumbabhAraH sahasA jyeShThaputre.apatattadA || 21|| tadArabhya nijagrAme nyavasat karmaTho vashI | pitR^isvayogakShemArthaM bhrAtR^INAM pAlanAya cha || 22|| sItAmbA tasya bhAryAsIt sAdhvI vAdhUlagotrajA | nR^isiMhayya~NgAryaputrI bharturbahumatA sadA || 23|| tasyAM jAtastR^itIyo.ahaM kaniShThashcha sutaH priyaH | grahA~NgulIvasushashIsa~NkhyAte shakavatsare || 24|| amAyAM mAsyAshvayuje prINayan pitarau mama | mUrtyupAhvaH shrInivAsaH smArayan matpitAmaham || 25|| labdhvA prAthamikIM shikShAM grAme shikShaNatatparaH | hAsane maNDalapure be~NgaLUrau tathaiva cha || 26|| uchchashikShaNamAlabhya padavIM snAtakottarAm | vij~nAne dUrasamparkashAstre pariNatiM gataH || 27|| spardhAtmakaparIkShAyAM salIlaM saphalo.abhavam | vibhAge sarvakArasya dUrasamparkanAmake || 28|| prApyodyogaM trayastriMshad varShANyutsukamAnasaH | sevAmakaravaM naike sthale naike pade sthitaH || 29|| ante dillyAM vibhAgasya mantradAtR^ipade sthitaH | nivR^ittiM prApya nivasAmIdAnIM bhAryayA saha || 30|| maithilyA be~NgaLUrau matkAlaM saMskR^itasevayA | yApayAmi vinA dainyaM vinAha~NkAramAdR^itaH || 31|| uShasi smaraNIyo me pitA saMskR^itashikShaNAt | svabAlye va~nchito bhUtvA madhyame vayasi sthitaH || 32|| saMskR^itAdhyayanaM kartuM paNDitAn sharaNaM gataH | prAchodayachcha mAM bAlaM saMskR^itAdhyayanAya saH || 33|| diShTyA mamApi guravasta evAsan smarAmi tAn | saprashrayaM tAnAchAryAnnamAmi cha punaH punaH || 34|| nArAyaNaM shAstryupAhvaM nR^isiMhAchAryameva cha | ayya~NgAryopAhvamAryaM rAmasvAminameva cha || 35|| chandrikAyAshcha rachane tathA tasyAH prakAshane | dattvA karAvalambaM me mArgaM ye darshayantyaho || 36|| mahAmahopAdhyAyAnstAn padmashrIbhUShitAnaham | shuklopAhvAn ramAkAntAn praNamAmi punaH punaH || 37|| padagrathanakaushalaM mama kadApi no bhAsuraM na shAstraparishIlane mama vidagdhatA dR^ishyate | tathApi mama chApalaM nudati mAM kaveHpaddhatau kR^itirmama samIkShyatAM karuNayA rasopAsakaiH || 38|| \- padyasUchI \- granthasamAptiH | ## Encoded and proforead by G. S. Shrinivasa Murthy \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}