% Text title : Hasyashikarashatakam % File name : hAsyashIkarashatakam.itx % Category : misc, sahitya % Location : doc\_z\_misc\_general % Author : G.S.S. Murthy murthygss at gmail dot com % Transliterated by : G.S.S. Murthy % Proofread by : G.S.S. Murthy % Latest update : July 7, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Hasyashikarashatakam ..}## \itxtitle{.. hAsyashIkarashatakam ..}##\endtitles ## sa~NkalanakartA \- ji\. es\. shrInivAsamUrtiH \section{bhUmikA} AdhunikakAle A~NglabhAShAyAM hAsyarasoddIpakaH yaH mitavAkyagrathitaH prabandhaH \ldq{}jok\rdq{} iti kathyate, tasya parichayaH saMskR^itabhAShAyAM asyAM pustikAyAM kriyate | shataM hAsyashIkarAH asyAM pustikAyAM prakAshyante | navaraseShu hAsyarasaH parigaNito.api saMskR^itasAhitye shiShTajanAsvAdanayogyahAsyarasajanakAH rachanAH viralA eva | nATakA~NgabhUtavidUShakapAtramukhena tathA rUpakA~NgabhUtaprahasaneShu cha yat hAsyamiti prayujyate tat bahushaH ashlIlatAsImAnaM grAmyatAM cha prApnoti | padya\-gadya\-champUkR^itiShu hAsyarasaH na dR^ishyate eva iti kathayAmaH yadi tat satyadUraM na bhavati | vaidyA api hAsyashIlatA AyurvR^iddhaye svAsthyakShemAya cha ityAmananti | ki~ncha, saMskR^itakR^itirachayitAraH saMskR^itayogakShemAya nUtanavidhAH anyabhAShAsAhityashAkhAprachoditAH kR^itIH rachayeyuH iti sarve saMskR^itavidvAMsaH saMskR^itapremiNaH abhilaShanti | tadabhilAShapUraNe hAsyashIlatAvR^iddhaye cha iyaM rachanA ki~nchitkarI chet ayaM lekhakaH kR^itArthaH nUnam | ime shiShTajanapaThanayogyAH hAsyashIkarAH A~NglabhAShAyAm anyabhAShAsu cha bahushaH prachalitA, \ldq{}blAg\rdq{}rUpeNa saMskR^ite http://simplesanskrit.blogspot.com/ jAlapuTe anUdya lekhakena prakAshitAH eva | ataH keShA~nchit pAThakAnAmatra navyatA na dyotayeta | tathApi saMskR^itasamR^iddhyarthaM kR^itAm imAM kR^itiM sarve paThantu, paThitvA hasantu, modantAmiti saprashrayamAshAste lekhakaH | iti sham, ji.es.shrInivAsamUrtiH be~NgalUru\-78 \section{hAsyashIkarashatakam} \section{1\. bAlacheShTA\-1} rajanyAM kAryaniratA mAtA bAlaM sutamavadat, \ldq{}vatsa, gR^ihapR^iShThe sa.nmArjanI koNe vartate tAmAnaya\rdq{} iti| bAlaH pratyavadat, \ldq{}ahaM na gachChAmi | bahiH gADhaH andhakAraH\rdq{} iti | mAtA pratyavadat, \ldq{}mA bhaiShIH, IshvaraH sarvadA sarvatra tava rakShakaH bhavati | bhayaM parityajya gachCha\rdq{} iti | bhItaH bAlaH punaravadat, \ldq{}amba, IshvaraH adhunA gR^ihapR^iShThe.api vartate kim.\rdq{} mAtA avadat \ldq{}nissaMshayaM vatsa\rdq{} iti | bAlaH, \ldq{}bADhaM gachChAmi\rdq{} iti vadan gR^ihapR^iShThadvAraparyantamagachChat | tatra sthitvA kavATamIShadudghATya avadat, \ldq{}Ishvara, kR^ipayA koNe sthitAM sa.nmArjanIM mahyaM dehi\rdq{} iti | \section{2\. shvashrUH\-snuShA\-1} sAyaM yadA puruShaH kAryAlayAt gR^ihamAgataH tadA tasya bhAryA ashrupUrNanayanA AsIt | puruShaH chakitaH khinnashcha tAmapR^ichChat, \ldq{}kimidam? kiM pravR^ittam?\rdq{} | bhAryA avadat, \ldq{}adya tava jananyA paribhUtA.asmi\rdq{} | saH avadat, \ldq{}kathamiva vA bhavet? sA anyanagare vartate khalu?\rdq{} | sA pratyavadat, prAtaH tasyAH sakAshAt tubhyaM patramekaM samAgatam | tat kutUhalAviShTA pidhAnamapAvR^itya apaTham | tatra ante tayA likhitam, \ldq{}priye snuShe, kR^ipayA etat patraM mama putrAya dehi\rdq{} iti | \section{3\. madyapAnam\-1} pAnalolaH pitA taruNaM putramAtmanA saha pAnAgAramanayat | putrasya idameva prathamapAnamAsIt | ubhau pAtuM prArabhetAm | putraH prArambha eva pitaramavadat, \ldq{}tAta, kathaya kadA ahaM pAnAt viramai |\rdq{} katipayachaShakAnApIya pitA putraM skhalitavAchAvadat, \ldq{}putra, pashya tatra dvau dIpau dR^ishyete | yadA chatvAraH dR^ishyante tadA pAnAt viramasva.\rdq{} putraH chakitaH pratyavadat, \ldq{}tAta, tatra eka eva dIpaH dR^ishyate khalu\rdq{} | \section{4\. mativibhramaH\-1} manovaidyAlaye kashchana rugNaH pArshvaparya~Nke niShIdantamanyaM rugNamabravIt, \ldq{}bhoH, vayasya, IshvareNa ahaM jagataH sArvabhaumaH niyukto.asmi\rdq{} | \ldq{}yadvadasi tat mR^iShA khalu | mayA tvaM na niyukto.asi\rdq{} iti pratyavadadanyaH | \section{5\. mauDhyam\-1} devadattaH ekadA jaTakAkhyaturagashakaTikAyAM gachChati sma | mArge devadattaH shakaTikAchAlakaM paprachCha, \ldq{}bhoH, nagaryAM kA vArtA?\rdq{} | ki~nchichchakitaH chAlakaH avadat, \ldq{}Arya, na kAchidapi vArtA shrutA mayA | paraM tu mama vayasyaH kUTamekaM dadau | taditthaM, \ldq{}mama pituH putraH vartate yaH mama agrajo.api na anujo.api na bhavati | saH kaH? AryaH kathayitumarhati | \ldq{}devadattaH chiramachintayat tathApi uttaraM dAtuM na shashAka | parAbhUtaH avadat, \ldq{}na jAne | saH kaH? kathaya\rdq{} iti | uchchairvihasya chAlakaH avadat, \ldq{}Arya, ahameva\rdq{} | devadatto.api uchchairjahAsa, \ldq{}ruchiraM khalu tava kUTam | tava nAma kim?\rdq{} chAlakaH avadat, \ldq{}mama nAma mohammad usmAn\rdq{} | \ldq{}bADhaM, tvaM kutra vasasi?\rdq{} | \ldq{}muslim mohallAyAH prathama vIthyAm\rdq{} | devadattaH kR^ichChreNa chAlakasya nAmadhAmavisheShAn kaNThasthamakarot | atha kadAchit saH tasya vayasyena naradattena samamilat | kushalaprashnAnantaraM naradattaM paprachCha, \ldq{}mitra, ahaM kUTamekaM vadAmi | uttaraM kathayasi kim?\rdq{} iti | naradattaH pratyavadat, \ldq{}atha kim, uttaraM dAtuM yate | kathaya | \ldq{}devadattaH akathayat, \ldq{}mama pituH putraH ekaH vartate | saH mama agrajo.api na, mama anujo.api na | saH kaH ?\ldq{}naradattaH chiraM vichintya avadat, \ldq{}kShamasva, uttaraM na me bhAti \ldq{}iti | devadattaH uchchaiH vihasya avadat, \ldq{}saralaM khalu kUTam | saH mohammad usmAn yaH muslim mohallAyAH prathamavIthyAM vasati\rdq{} iti | naradattashcha uchchairjahAsa usmAn varyasya nAmadhAmavisheShAn kaNThasthaM chakAra cha | \section{6\. dAmpatyam\-1} devadattaH chirAya akR^itodvAhaH AsIt | tasya sarve vayasyAH vivAhitA babhUvuH | bahavaH devadattamapR^ichChan | \ldq{}kutastvamakR^itodvAhaH vartase? kim kAraNam ?\rdq{} iti | devadattasya idameva uttaramAsIt, \ldq{}ahaM kiM karavANi? yAH kanyAH mahyaM rochante tAH mama mAtre na rochante\rdq{}| kashchana vayasyaH naradattanAmA devadattamasUchayat, \ldq{}vayasya kA~nchana tvanmAtR^isadR^ishIM kanyAM nishchinu | tadA sA tava mAtre rochate\rdq{} | devadattAya naradattasya sUchanA arochata avadachcha, \ldq{}bADham, tathaiva kariShyAmi\rdq{} iti | dineShu gachChatsu ekadA naradattaH devadattena saha samamilat | devadattamapR^ichChat, \ldq{}mitra, tvaM kiM vivAhito.asi | \ldq{}naiva, mitra\rdq{} | \ldq{}kutaH? tvaM mama sUchanAM nA~NgIkR^itavAn kim?\rdq{} | \ldq{}mitra, tava sUchanAmanusR^itya eva kR^ichChreNa manmAtR^isadR^ishIM kanyAmekAM avarayam | sA mama mAtre bhR^ishamarochata | paraM tu kiM kathayAni?\rdq{} naradattaH avadat, \ldq{}kutaH paraM tu? kathaya\rdq{} | devadattaH avadat, \ldq{}kanyA mama pitre na arochata khalu \rdq{} | \section{7\. dAmpatyam\-2} akbaramahArAjaH amAtyaM bIrabalamavadat, \ldq{}sakhe, mahArAjo.apyahaM bhAryAdhInaH eva bhavAmi | ataH mama manaH dUyate | kiM karavANi?\rdq{} iti | bIrabalaH pratyavadat, \ldq{}prabho, atra vichitraM kim? chintanIyaM kim?\rdq{} iti | akbaraH apR^ichChat, \ldq{}kim tvamapi tava bhAryAdhInaH?\rdq{} iti | bIrabalaH abravIt, \ldq{}nissaMshayaM prabho ahaM bhAryAdhIna eva | sarve gR^ihasthAH bhAryAdhInA eva\rdq{} iti | \ldq{}kathamitthaM bravIShi? ahaM bhaveyam, tvaM bhaveH, tatkAraNAt sarve gR^ihasthAH bhAryAdhInA iti na siddhyati\rdq{} iti | bIrabalaH agadat, \ldq{}Aj~nApayatu mahArAjaH, rAjasabhAmAmantrayAva | sabhyAn sarvAn asmin viShaye praShTumarhati mahArAjaH | \ldq{}akbarena bIrabalasya sUchanA a~NgIkR^itA rAjasabhA cha AmantritA | akbaraH kushalaprashnAnantaraM sabhyAn avadat, \ldq{}bhoH sabhyAH idAnIM rAjamantraNAya iyaM sabhA na AhUtA | bIrabalaH vadati, \ldq{}sarve gR^ihasthAH bhAryAdhInA eva\rdq{} iti | asmin viShaye mama saMshayaH asti | ata eva yUyamatra AhUtAH | ye sabhyAH bIrabalasya vAkyamanumodante te mama vAmapArshve Agatya niShIdantu | ye nAnumodante te mama dakShiNapArshve Agatya niShIdantu \ldq{}iti | bahavaH rAj~naH vAmapArshve ekaikashaH Agatya nyaShIdan | eka eva rAj~naH vAmapArshvaM na jagAma | antataH saH shanaiH chalan rAj~naH dakShiNapArshvamAgatya nyaShIdat | vismitaH rAjA tamapR^ichChat, \ldq{}sakhe, kimidam? tvameka eva bIrabalamataM nAnumodase?\rdq{} | saH mandaM mandamuttaramabravIt, \ldq{}prabho, etadviShaye kimapi vaktuM na samartho.asmi | mayi nirgachChati gR^ihAt mama bhAryA mAmavochat, \ldq{}kadApi janavR^indaM mA pravisha\rdq{} iti | ata eva ahaM vAmapArshvaM nAgachCham\rdq{} iti | \section{8\. dAmpatyam\-3} patipatnyoH vAgvAdaH abhavat | kupitaH patiH avadat, \ldq{}tvayi vidhAtA iyatsaundaryaM iyanmauDhyaM cha kutaH ayujat ?\ldq{}iti | patnI avadat, \ldq{}shR^iNu, vidhAtA tathA mAmiyatIM sundarImakarot yathA tvaM mAM vR^iNuyAH | tathA mAmiyatIM mUDhAmakarot yathAhaM tvAM vR^iNuyAm \ldq{}iti | \section{9\. skhalitAbhij~nAnam\-1} kadAchana devadattaH rAtryAM be~NgalUrunagarAt jAlArpeTTaipuraM gantuM be~NgalUru\-chennai rel\-yAnamAruroha | rel\-yAnaH jAlArpeTTaipuraM rAtrau ekavAdanasamaye upAgachChati khalu | ataH saH rel\-shayanakoShTha\-nirvAhakaM prArthayat, \ldq{}ahaM kumbhakarNavat svapimi | kR^ipayA bhavAn mAM balAt prabodhya jAlArpeTTaipure mama rel\-yAnAt avarohaNe sAhAyyaM karotu \rdq{} iti | nirvAhakaH devadattasya prArthanAmanvamanyata, \ldq{}tathaiva karomi\rdq{} ityavadachcha | yadA paredyuH prAtaH rel\-yAnaH chennainagarImAgataH, tadA bhrukuTiM kR^itvA dantAn kaTakaTAyya cha itastataH chalantaM \ldq{}yadi mama dR^iShTipathaM gato bhavati taM nirvAhakaM haniShyAmi\rdq{} iti vadantaM devadattamitare apashyan | anyatamaH anyamavadat, \ldq{}asau kutaH bhrAntachitta iva itthamuchchairjalpan aTati?\rdq{} iti | saH pratyavadat, \ldq{}asya vichitracheShTitaM na ki~nchit khalu | prAyeNa tvaM jAlArpeTTaipure nirvAhakena balAt prAbodhitaM rel\-yAnAt niShkAsitaM ito.apyadhikamapabhAShamANaM naraM nApashyaH\rdq{} iti | \section{10\. vinodapriyatA\-1} narasiMhaH vayasyaiH saha nyUyArk nagaryAM kasminshchit bahubhUmisaudhe pa~nchAshattama bhUmau nivasati sma | kadAchit te yadA udyogAtsvanivAsaM pratinivartituM pravR^ittAH tadA vidyut\-bha~NgaH abhavat | ataH nivAsaM prAptuM saudhasya sopAnashreNiM padbhyAmeva Aruhya gamanaM teShAmanivAryamabhavat | sopAnashreNimAroDhuM pravR^ittAshcha | ArohaNAyAsapariharaNAya ekaikaH kA~nchana kathAM shrAvayet iti taiH svIkR^itaH | narasiMhaM vihAya sarve yathAshakti kathAH shrAvayAmAsuH | narasiMhastu avadat, \ldq{}ahaM mama kathAm ArohaNAnte eva kathayAmi | sA kathA bhayAvahA vartate \rdq{} iti | itare samamanyanta cha | te yadA ArohaNasya antimadashAM prAptAH tadA narasiMhamitare avadan, \ldq{}mitra, idAnIM tAvat tava kathAM shrAvayasi kachchit?\rdq{} iti | narasiMhaH kathayati, \ldq{}bho vayasyAH, iyameva mama kathA | dvAratAlakasya (##door-lock##) udghATakaH (##key##) mama udyogasthAne eva vartate | ahaM taM mayA saha AnetuM vismR^itavAn\rdq{} iti | \section{11\. mauDhyam\-2} tAmrakeshinyaH lalanAH rUpavatyaH api mandabuddhayaH iti sarve Amananti khalu | kadAchit kAshchana tAmrakeshinyaH sametya kasyA~nchit prAgalbhyaspardhAyAm bhAgamagR^ihNan | prAshnikaH anyatamAmapR^ichChat, \ldq{}14 guNyaH, | guNakaH, phalaM kim?\rdq{} | sA avadat, \ldq{}147\rdq{} | itarAH tAmrakeshinyaH ekasvare uchchairavadan, \ldq{}prAshnikaH anyaM prashnaM pR^ichChatu\rdq{} iti | tAsAM prArthanAM sammAnya prAshnikaH tAmapR^ichChat, \ldq{}dvipa~nchA~NkayoH saMyojanAt phalitam kim?\rdq{} | sA jhaTiti pratyuttaramadAt, \ldq{}pa~nchaviMshatiH\rdq{} | punarapi sarvA tAmrakeshinyaH uchchairabhAShanta, \ldq{}anyaM prashnaM pR^ichChatu\rdq{} | prAshnikaH apR^ichChat, \ldq{}ekasya ekaM saMyojaya\rdq{} | sA vichintya avadat, \ldq{}dve\rdq{} | itarAH prasabhaM tArasvareNa avadan, \ldq{}kR^ipayA prAshnikaH anyaM prashnaM pR^ichChatu\rdq{} | \section{12\. skhalitAbhij~nAnam\-2} kAchana vR^iddhA palitakeshinI dantahInA namitAkR^itiH daNDAvalambinI vIthyAM shanairgachChati sma | kashchana yuvA tAM dR^iShTvA tasyAH vayogauravAt tAM praNanAma | sA sudIrghaM taM vilokya saharShamavadat, \ldq{}re, bahUni varShANi gatAni khalu tvAM vIkShya! tadA kR^ishaH adya sthUlaH, tadA upanetraM nAsIt adya tvaM upanetradhArI, tadA shmashruhInaH idAnIM tu vadane prabhUtaM shmashru, gachChatA kAlena mahAn khalu vikAraH | idAnImeva tava nAma smarAmi | tava nAma rAmasAmi iti \rdq{} | \- yuvA ki~nchidvihasya avadat, \ldq{}Arye, mama nAma rAmasAmi iti na, mama nAma kR^iShNamUrtiH\rdq{} | \- vR^iddhA jhaTityuvAcha, \ldq{}tava nAmanyapi vikAraH kim? kAlasya gatiH kiyatI kuTilA!\rdq{} | \section{13\. kR^IpaNatA\-1} brahmadattaH nagaryAM prathitaH dhanikaH nyAyavAdI (##lawyer##) AsIt | tathApi kR^ipaNaH saH kasmaichidapi dInAya kadApi dhanaM na dadau | dInasahAyaH devadattanAmA tamAgatya apR^ichChat, \ldq{}Arya, bhavAn prathitaH nyAyavAdI prabhUtaM dhanamarjitavAn cha | kathamidaM yat bhavAn kadApi dInebhyaH sAhAyyaM dhanarUpeNa na kR^itavAn\rdq{} iti | brahmadattaH gambhIrasvareNa avadat | \ldq{}bhoH, bhavatA viditaM kiM mama mAtrA arbudarogagrastayA rugNAlayasevArthaM pratyahaM dashasahasraM rUpyakANi vyayitAni iti?\rdq{} | ki~nchitsambhrAntaH devadattaH avadat, \ldq{}na viditam\rdq{} iti | brahmadattaH punaruvAcha, \ldq{}bhavatA viditaM kiM yanmama kalatrayutaH bhrAtA yuddhe vraNitaH bhUtvA udyogAsamarthaH chakrayutAsane sa~ncharan kAlaM kShapayati?\rdq{}| devadattaH kuNThitavachanaH namraH babhUva | punaravadat brahmadattaH, \ldq{}bhavatA viditaM kiM yanmama anujAyAH bhartA mArgApaghAte amriyata | mama anujAyAH trINyapatyAni iti?\rdq{} | yAvat devadattaH \ldq{}bhavataH kShamAM yAche | nitarAM duHkhito.asmi\rdq{} iti vivadiShurAsIt tAvadeva brahmadattaH uvAcha, \ldq{}yadyahaM tebhyaH ki~nchidapi sAhAyyaM na dattavAn itarebhyaH kiM prayachCheyam?\rdq{} | \section{14\. madyapAnam\-1} kashchana brahmadattanAmA shuNDApAne AtmanaH chaShakasya purataH upaviShTaH pAnamapibanneva chintAmagnaH AsIt | anyaH kashchana vishvadattanAmA dhUrtaH taM dR^iShTvA sapadi taM pAnamapibat | brahmadattaH rodituM prArabhata | vishvadattaH taM sAntvayitumavadat, \ldq{}bhrAtaH, kutaH rodiShi? ahaM anyamekaM pAnaM tubhyaM krINAmi | vinodAyaiva khalu ahaM tava pAnamapibam \ldq{}iti | brahmadattaH rudanneva pratyavadat, \ldq{}bhrAtaH, kiM bravImi? AprAtaH adya mama mahatI durdashA | prAtaH chirAya suptaH udyogAlayaM velAmatikramya gataH | mama adhIkShakaH kupitaH udyogAt mAM niShkAsitavAn | gR^ihaM pratinivartitumudyataH ahaM yAnaniHsthAnamagachChaM yatra mama yAnaH kenApi choreNa muShitaH AsIt | bhATakayAnamekamAruhya gR^ihamagachCham | bhATakayAne eva ahaM mama dhanasyUtamanavadhAnena tyaktavAn | gR^ihaM gataH viTapuruSheNa saha ramamANAM mama bhAryAmapashyam | viShaNNaH ki~NkartavyatAmUDhaH shuNDApAnamAgatya prANatyAgArthaM viShapUrNaM chaShakaM pipAsAmi | tadapi tvaM pibasi | aho dhi~NmAM durbhAgyam | \rdq{} \section{15\. vinodapriyatA\-2} ahaM sAkShAtkaraM (##television##) vilokayan Asam | dUravANyAH ghaNTA vyanadat | dUravANyAM lalanA kAchidapR^ichChat, \ldq{}sundareNa saha saMlapitumichChAmi\rdq{} | ahamekAkI vasAmi, mama nAma sundaro na | dUravANIsa~NkhyAskhalanaM vyaktamabhavat | tathApi vinodAya tAmahamavadam, \ldq{}sundaraH adhunA atra nAsti | sundarAya api kashchitsandeshaH?\rdq{} sA avadat, \ldq{}sundaraH kadA punarAgamiShyati?\rdq{} \ldq{}prAyeNa dashavAdanasamaye AgamiShyati\rdq{} \ldq{}bhavAn shyAmaH kim?\rdq{} mama nAma shyAmaH na | tathApyahamavadam, \ldq{}bADham, api kashchit sandeshaH sundarAya?\rdq{} IShadprakShubdhavANyA sA avadat, \ldq{}saH mAmavAdIt\rdq{}, \ldq{}adya rAtryAM gR^ihe eva tiShThAmi | mayA saha dUravANyAM saMlapa\rdq{} iti | \rdq{} | ahamavadam, \ldq{}saH ekahorAyAH prAk rekhayA saha vihartumagachChat\rdq{} bhUyo.api kruddhA sA avadat, \ldq{}rekhA kA?\rdq{} \ldq{}sA tasyAH priyavayasyA\rdq{} | \ldq{}tadavagatam | parantu sA kA?\rdq{} \ldq{}ahaM na jAne | api kashchit sandeshaH sundarAya? \rdq{} \ldq{}kR^ipayA taM vaktumarhasi, \ldq{}gR^ihamAgataH saH mayA saha dUravANyAM saMlapatu\rdq{} iti\rdq{} \ldq{}api bhavatI shyAmA?\rdq{} ahamapR^ichCham | \ldq{}shyAmA kA?\rdq{} tasyAH kopaH parAM kAShThAM prApa | \ldq{}saH shyAmayA saha dashavAdanAt pashchAt vihartuM gamiShyati | kShamAM yAche | bhavatI shyAmA ityachintayam | \rdq{} \ldq{}sundaraH kShamAM yAcheta na bhavAn | bhavAn kR^ipayA sundaraM vaktumarhati, \ldq{}shIlA dUravANyAM avAdIt yat tvaM tayA saha saMllapitumarhasi iti\rdq{} | sapadi tayA samparkaH truTitaH | IshvaraH nirdoShaM sundaraM rakShatu mAM kShamatAM cha | \section{16\. dAmpatyam\-4} nyAyAdhIshaH: kachchit svIkuruShe yat tvam chaturvAraM paridhAnavipaNyAH chorayituM antaragachChaH? abhiyuktaH: bADham, prabho | nyAyAdhIshaH: tvaM kimachorayaH? abhiyuktaH: paridhAnamekam, prabho | nyAyAdhIshaH: chaturvAraM tvaM bhittiM bha~NktvA vipaNyAH antaragachChaH, kathamekaM paridhAnameva achorayaH | abhiyuktaH: kiM karavANi? trivAraM muShitaparidhAnavarNaH mama patnyai nArochata | \section{17\. vAkchAturyam\-1} prathitabhautashAstraj~naH ainshTainaH sApekShatAvAdamadhikR^itya vAraM vAraM naikavidyAlayeShu sabhA~NgaNeShu bhAShate sma | sabhAyAM ainshTaine bhAShamANe tasya kAr\-yAnasya sArathiH sabhA~NgaNasya kasmiMshchana pIThe eva upavishati sma | gachChatsu dineShu ainshTainasya bhAShaNavAksrotaH sAratheH kaNThagatamabhavat | kAr\-yAnena kadAchana tayoH sabhA~NgaNaM gachChatoH, sArathiH ainshTainamavadat, \ldq{}Arya, yadA bhavAn klAntaH tadA ahameva bhavataH bhAShaNaM kartuM yate.\rdq{} ainshTainaH avadat, \ldq{}tathAstu, adya eva mama sthAne mama paridhAnaM paridhAya tvameva bhAShasva | ahaM tava paridhAnaM paridhAya sabhAyAM upavishAmi | \ldq{}tau tathaiva akurutAm | sArathiH manAgapi skhalanam vinA babhAShe | bhAShaNAnantaraM kashchana sabhyaH kaThinaM prashnamekamapR^ichChat | sArathiH asambhrAntaH tatkShaNameva \ldq{}Arya, tava prashnaH atIva saralaH | mama sArathirapi uttaraM dAtuM samarthaH,\rdq{} iti vadan ainshTainaM a~NgulyA niradishat | \section{18\. dAmpatyam\-5} vR^iddhau bayasyau parasparam saMlapantau AstAm | \ldq{}devadatta, aho kAlasya mahimA, asmadvayasyeShu bahavo divaM gatAH | parantvahaM asmadvayasyasya brahmadattasya maraNaM bhUyo bhUyo shochAmi |\rdq{} \ldq{}kuta itthaM, vayasya ?\rdq{} \ldq{}brahmadatte uparate ahaM tasya vidhavAM paryaNayaM khalu |\rdq{} \section{19\. vAkchAturyam\-2} chandradattasUryadattau vayasyau pAdakandukakrIDAsaktau parasparaM saMlapantau AstAm | chandradattaH: vayasya, api svarge pAdakandukakrIDA prachalati ? sUryadattaH: na jAne, parantu yadyahaM tvattaH pUrvaM svargaM gachCheyaM tadA tatra sA krIDA prachalati na vA ityudantaM tubhyam Agatya nivedayAmi | chandradattaH: bADham, yadyahaM tvattaH pUrvaM svargaM gachCheyaM ahamapi tathaiva karomi | vidhivashAt sUryadattaH chandradattAt pUrvaM divamagAt | katipayadivasAnantaraM sUryadattaH chandradattasya pratyakShamabhavat | chandradattaH | vayasya, svargAdAgataH kim? sUryadattaH :bADham chandradattaH: svarge kA vArtA? tatra pAdakandukakrIDA prachalati kim? sUryadattaH: vayasya, tubhyaM vArtAdvayamAnayAmi | ekA shubhA anyA ashubhA | chandradattaH: svarge pAdakandukakrIDA prachalatIti shubhA vArtA | sUryadattaH | tuShTo.asmi | kA bhavedashubhA vArtA ? chandradattaH | AgAmini ravivAsare tatra tvaM krIDiShyasi | \section{20\. madyapAnam\-2} ratnadattaH shuNDApAnaM gatvA pAnamekamakrINAt | chaShakAt ki~nchit pAnaM pItvA sheShaM pAnaM pAnaharasya mukhe prAkShipat | yAvat pAnaharaH chakitaH sambhrAntashcha vaktumudyataH tAvadeva ratnadattaH rodituM prArabhata pAnaharamavadachcha, \ldq{}sakhe, tava kShamAM yAche | kiM karavANi | etat duShkarma mahatA yatnenApi roddhumashakto.aham | pAne pAne evameva karomi | parAM vrIDAmanubhavAmi rodimi cha | janAH kathayanti eShaH mAnasikavyAdhiH iti | \ldq{}pAnaharaH snehashIlaH anubhavI cha tamavadat, \ldq{}Arya, mA shuchaH | manovaidyamekamahaM jAnAmi | tena sa~Ngamya tasya upadeshaM prApnuhi | shubhaM bhUyAt\rdq{} iti | ratnadattaH vaidyasya nAmadhAmavisheShAn pAnaharAt labdhvA tasya upakR^itiM prashasya shuNDApAnAt niragachChat | gateShu katipayamAseShu yadA ratnadattaH punarapi tadeva shuNDApAnamAgataH tadA taM pAnaharaH abhyajAnAt tamavadachcha, \ldq{}Arya, api tvaM taM manovaidyamagachChaH?\ldq{}ratnadattaH jagAda, \ldq{}bADhaM sakhe | tvayAhaM bhUryupakR^ito.asmi | mama vyAdhiH nirastaH\rdq{} iti | pAnaharaH prIto.abhUt | ratnadattaH yathApUrvaM pAnaM krItvA pAtuM prArabhata | ki~nchit pItvA chaShake avashiShTaM pAnaM yathApUrvaM pAnaharasya mukhe prAkShipat | pAnaharaH digbhrAntaH ruShTashcha abhAShata, \ldq{}Arya kimidam? punarapi mama mukhe pAnaM prakShipasi? vyAdhiH nirastaH iti cha vadasi?\ldq{} | ratnadattaH shAnta eva avadat, \ldq{}atha kim | idAnIM tu yathApUrvaM kurvannapi ahaM vrIDito na bhavAmi na rodimi cha |\rdq{} \section{21\. mauDhyam\-3} amarasiMhaH vayasyena saha kadAchana devAlayaM gataH | sarve pAduke avatArya devAlayaM pravishanti khalu | pAdasyUtapAdukAdhArI amarasiMhastu padbhyAM pAdasyUtau (##socks##) cha avatArya devAlayaM praviShTaH | pAdasyUtayoH ekaH kR^iShNavarNaH aparaH raktavarNashcha AstAm | vayasyaH tau dR^iShTvA amarasiMhamapR^ichChat, \ldq{}mitra, kimidam? ekaH pAdasyUtaH kR^iShNavarNaH anyaH raktavarNashcha bhavataH ?\rdq{} amarasiMhaH uttaramadAt, \ldq{}sakhe, na jAne kathamitthamabhUditi | mama gR^ihe.api sadR^ishau pAdasyUtau staH yayoH ekaH raktaH anyaH kR^iShNashcha\rdq{} | \section{22\. bAlacheShTA\-2} kashchana sajjanaH muhurmuhuH utplavantaM dvAraghaNThAsa~NghaTTane satataM prayatantam kamapi vAmanaM bAlakaM kasyachidgR^ihasya purataH apashyat | bAlakasya sAhAyyArthaM saH sajjanaH tatsamIpaM gatvA dvAraghaNThAM samaghaTTayat, AtmanaH sukR^ityA nitarAM prItashcha tamavadat, \ldq{}tava IpsitaM prAptaM khalu | adya kiM karavAva?\rdq{} iti | kishoraH \ldq{}kiM karavAva? AvAM drutaM dhAvAva\rdq{} ityuchchairvadan sapadyeva adhAvat | \section{23\. dAmpatyam\-6} kashchana puruShaH tasya vaidyamavadat, \ldq{}mama bhAryAyAH shravaNasUkShmatA kShayaM jigamiShatIva bhAti | kiM karaNIyam?\rdq{} vaidyaH pratyavadat, \ldq{}bhavAn prathamataH imAM parIkShAM karotu | mahAnase kimapi kAryaM kurvatyAH tasyAH pashchAt viMshatihastadUre sthitaH bhavAn tAM prashnamekaM pR^ichChatu | sA yadi pratyuttaraM na dadAti tadA dashahastadUre sthitaH tameva prashnaM pR^ichChatu | tadApi sA pratyuttaraM na dadAti chet tadA pa~nchahastadUre sthitaH tameva prashnaM pR^ichChatu | yAvat sA pratyuttaraM na dadAti tAvat itthaM tasyAH samIpaM gachChan prashnamAvartayatu | tadA tasyAH shravaNasUkShmatA kiyatItyavagatA bhavati | \rdq{} puruShaH gR^ihaM gatvA mahAnase annaM pachantyAH bhAryAyAH pashchAdetya viMshatihastadUre sthitaH apR^ichChat, \ldq{}priye, adyAvayoHashanAya kim \ldq{}iti | yadA sA na pratyavadat saH pa~nchadashahastadUre sthitaH tameva prashnamapR^ichChat | sA tadApi na pratyavadat | dashahastadUre sthitaH prashnamapR^ichChat | pa~nchahastadUre sthitaH prashnamapR^ichChat | yadA dvihastadUre sthitaH prashnamapR^ichChat tadA tasyAH uttaramashR^iNot, \ldq{}trivAramahamakathayam, \ldq{}adya kadalIshAkasamanvitaMsUpam dadhyannaM cha iti\rdq{} | tava shravaNasUkShmatA shochanIyA khalu\rdq{} | \section{24\. vAkchAturyam\-3} ekadA kechana janAH vimAne prayAnti sma | madhyemArgaM vimAnasya yAnayantre doShaH samapadyata | patanabhItiH prAdurabhUt | ApatkAle vimAnaka~nchukI sarveShAM prANarakShakaka~nchukAn vitarati khalu | tathaiva vimAnaka~nchukI yathAvidhi vitaraNArthaM ka~nchukAn sa~NkhyAya sarvAn itthamavadat, \ldq{}bhoH, nivedituM duHkhito.asmi yat vimAnapatanabhItirasti | atra kashchit dharmaniShThaH asti kiM yaH IshvaraM bhaktyA prArthayituM shaktaH?\rdq{} sajjana ekaH avadat, \ldq{}ahaM dharmaniShThaH daivabhaktashcha | ahaM sarveShAM kShemAya IshvaraM prArthayAmi\rdq{} iti | vimAnaka~nchukI taM sajjanamavadat, \ldq{}Arya, kR^itaj~no.asmi | atra vayaM ekaviMshatiH smaH | parantu prANarakShakaka~nchukAstu viMshatireva santi | kR^ipayA bhavAn AtmanaH kShemAya IshvaraM prArthayatu | anyebhyaH ahaM ka~nchukAn vitarAmi\rdq{} iti | \section{25\. shvashrUH\-snuShA\-2} snuShAH shvashruvaH parasparaM bahumAnena na avalokayanti iti prathA asti khalu | tAM prathAM pratyAkhyAtuM kAshchana snuShAH shvashruvaH yojanAmekAmarachayan | yojanA sarvAH dUrasthitaM devAlayamekaM sandR^ishya tatra shvashrUNAM snuShANAM parasparaM prItipUrvakavR^ittyartham IshvaraM prArthayiShyanti ityeShA AsIt | parantu shvashruvaH ekena bas\-yAnena devAlayaM gatA snuShAH anyena bas\-yAnena gatAH | vidhivashAt shvashrUNAM yAnaM durghaTanAgrastamabhavat sarvAH bas\-yAnasthitashvashruvaH mR^itAshcha | snuShAH duHkhadAM vArtAmashR^iNvan ashrUNyamu~nchan cha | parantu ekA snuShA prabhUtaM rodituM prArabhata | anyAbhiH sAntvanaM niShphalamabhavat | \ldq{}kutaH iyatIM yAtanAmanubhavasi iti pR^iShTA sA pratyavadat, \ldq{}mama shvashrUH tadyAne na prAtiShThata gR^ihe eva tiShThati\rdq{} iti | \- \- \- \- \section{26\. dAmpatyam\-7} dampatI kalahamakurutAm | pashchAt parasparaM maunamAcharatAm | aparedyuH pateH sUryodayAt prAgeva udyogAya gamanaM samapadyata | ataH tasya prAtaHprAbodhanArthaM patnIM prati prArthanA AvashyakI abhavat | tathApi tAM prati maunaM bha~NktuM naichChat | ataH rAtrau tasyai patrakamekamalikhat, \ldq{}mAM prAtaH pa~nchavAdanasamaye prAbodhaya\rdq{} iti | taM patrakaM tasyAH upadhAnasya upari nyaveshayat | aparedyuH yadA patiH jAgR^itaH tadA aShTavAdanasamayaH AsIt | yAvat kruddhaH patnIM piprachChiShurAsIt tAvadeva AtmanaH upadhAnasya nikaTe patrakamekamapashyat | tasmin patnyA likhitamAsIt, \ldq{}idAnIM pa~nchavAdanasamayaH jAgR^ihi\rdq{} iti | \section{27\. vAkchAturyam\-4} kadAchit A~NglalokasabhAyAM kashchana sabhyaH bhAShaNaM kurvatIM sabhyAmuddishya itthamavadat, \ldq{}yadyahaM bhavatyAH patirabhaviShyam tadA bhavatyai viShamadAsyam\rdq{} | sA sabhyA sapadyeva pratyavadat, \ldq{}mahodaya, atha kim, yadi bhavAn mama patirabhaviShyat nissaMshayamahaM saharShaM tadviShamapAsyam\rdq{} iti | \section{28\. bAlacheShTA\-3} kashchit pogaNDaH tasya anujena arbhakena saha gR^ihAdbahiH khelati sma | sahasA arbhakaH uchchaiH rodituM prArabhata | tayoH pitAmahaH gR^ihAdbahirAgatya taM pogaNDamavadat, \ldq{}arbhakaM kimarthaM rodayasi? saH yadvA~nChati taddehi\rdq{} iti | pogaNDaH pratyavadat, \ldq{}arbhakaH Atape shoShaNArthaM niveshitaM raktaM marichaM vA~nChitavAn | tasmai tamahaM dattavAn | saH marichaM vadane nikShipya idAnIM roditi\rdq{} iti | \section{29\. vAkchAturyam\-5} kadAchana kAnichana mitrANi sapaNamadIvyan | teShu brahmadatto nAma devane parAjitaH pa~nchasahasrarUpyakamitaM dhanahAnimavAptavAn hR^idayAghAtena tatraiva mR^itimagAchcha | itarANi mitrANi shokasUchanArthamutthAya punaH devane niratANyabhavan | devanAnte ekaH avadat, \ldq{}asmAsu kaH brahmadattasya patnyai dukhavArtAM nivedayati? \ldq{}iti | anyaH devadatta nAmA avadat, \ldq{}ahaM samIkShya kaushalena yathA sA bhR^ishaM na klishyate tathA stokaM nivedayAmi\rdq{} iti | saH brahmadattasya gR^ihaM gatvA brahmadattasya bhAryAmavadat, \ldq{}bhavati, bhavatyAH bhartA adya devane rUpyakAnAM pa~nchasahasrAt chyutaH\rdq{} iti | sA bhrumuTiM kR^itvA jhaTityavadat, \ldq{}vada taM mR^itiM yAtu \ldq{}iti | devadattaH prasahya \ldq{}bhavati tathaiva nivedayAmi \ldq{}iti vadan tasyAH gR^ihAt niShkrAntaH | \section{30\. shitabuddhiH\-1} bAlakena saha puruSha ekaH shmashruvardhakavipaNiM praviShTaH | puruShaH shmashrusaMskArapIThamAruroha | shmashruvardhakaH tasmai yathAvidhi shmashrusaMskAraM kR^itavAn cha | tadanantaraM puruSha avadat, \ldq{}bhoH, idAnIM asmai bAlakAya shmashrusaMskAraM bhavAn karotu | atrAntare kAryamanyaM kR^itvA punarAgachChAmi | \ldq{}puruShaH nirgatashcha | shmashruvardhakaH puruShasya vachaH sa.nmAnya bAlakasya shmashrusaMskAraM kR^itvA bAlakamavadat, \ldq{}bAla, atraiva tava pitre pratIkShasva | shIghrameva AgamiShyati\rdq{} iti | bAlakaH avadat, \ldq{}saH mama pitA na bhavati | mArge mAM dR^iShTvA avadat, \ldq{}tava shmashrusaMskAraM kArayAmi | mayA saha AgachCha\rdq{} iti | ataH tena saha ahamAgataH\rdq{} iti | va~nchitaH shmashruvardhakaH puruShasya bAlakasya cha shmashrusaMskAraM mUlyaM vinaiva akarot khalu | \section{31\. vAkchAturyam\-6} prasiddhalekhakaH jArj barnArD ShAvaryaH kadAchit prasiddharAjanayaprasaktAya vinsTan charchilAya AtmanaH nATakasya prathamapradarshanaM draShTuM praveshapatraM prAhiNot | charchilaH ShAvaryAya uttarapatramalikhat | \ldq{}anugR^ihIto.asmi | parantu anavadhAnAt prathamapradarshanaM draShTuM na shaknomi | bhavataH nATakasya dvitIyapradarshanaM bhavedyadi ahaM taddraShTumichChuH asmi | \ldq{}abhibhUtaH ShAvaryaH dvitIyapradarshanArthaM charchilAya dve praveshapatre prAhiNot itthamalikhachcha, \ldq{}mahodaya, dve praveshapatre preShite | yadi bhavataH ko.api suhR^it bhavet tamapi Anayatu\rdq{} iti | \section{32\. dAmpatyam\-8} kechana striyau samalapatAm: ekA | ahaM nitarAM klAntA | sadaiva mama bhartrA saha kalahaH sambhavati | ataH mama bhAraH dashakilomitaH nyUnataraH jAtaH | anyA | duHkhitA.asmi | kutastvaM vivAhavichChedaM na kuryAt? ekA | adhunaiva na | mama bhAraH adyApi samuchitabhArAt dashakilomitaH adhikatara eva vartate | \section{33\. dAmpatyam\-9} yena choreNa svagR^ihe bhittichauryaM kR^itaM saH ArakShakaiH baddhaH vartate iti vArtAM shrutvA kashchana puruShaH ArakShakAlayaM gatvA ArakShakamavadat, \ldq{}bhoH, ahaM choreNa saha saMlapitumichChAmi \ldq{}iti | ArakShakena kimarthamiti pR^iShTaH saH pratyavadat, \ldq{}choraM praShTumichChAmi, \ldq{}mama bhAryAM prabodhayan vinA rAtrimadhyaM kathaM tvaM gR^ihaM praveShTavAn | ahaM chirakAlAt tathA kartumashakto.asmi \ldq{}iti | \section{34\. vAkchAturyam\-7} kashchit dInaH yAchakaH pathi devasiMhaM yatki~nchiddhanamayAchata | devasiMhaH | yadi dve rUpyake tubhyaM dadAmi tadA tvaM pAnashuNDAM gatvA madyaM krINAsi kim? yAchakaH | na kadAchit, prabho | devasiMhaH | devanagR^ihe dhanasya paNase kim? yAchakaH | na kadAchit, prabho | devasiMhaH | kR^ipayA mayA saha madgR^ihamAgachCha | madyena vinA devanena vinA narasya kA avasthA bhavatIti mama bhAryA pashyatu | \section{35\. dAmpatyam\-10} bhAryA mahAnase itastataH paribhramantaM makShikAhanane udyatam bhartAramapashyat | bhAryA: kiM kuruShe? bhartA: makShikAhanane udyato.aham | bhAryA: saphalaH abhUH kachchit ? bhartA: nissaMshayam | pa~nchamakShikAH avadhiSham | tAsu tisraH makShikAvadhUH | bhAryA: strIpuruShavivekaH kathamabhUt? bhartA: saH spaShTa eva | tisraH dUrabhAShAyantrasya upari sthitAH dvau madyachaShakasyopari sthitau | \section{36\. vAkchAturyam\-8} kAchana lalanA vipaNivIthyAM gachChan vipaNyAM pa~njarasthaM shukamekamapashyat | shukasya saundaryamanubhavan tatraiva kShaNamAtraM tasthau | shukaH tAmavadat, \ldq{}bhavati, kurUpAsu prathamA khalu bhavatI\rdq{} iti | atikupitA sA bhrukuTiM kR^itvA drutaM svodyogAya nirjagAma | yadA sA sAyamudyogAt pratinyavartata tadApi taM shukamapashyat | tadApi shukaH tAmavadat, \ldq{}bhavati, kurUpAsu prathamA khalu bhavatI\rdq{} iti | paredyuH yadA sA svodyogAya gachChan taM shukamapashyat, sa shukaH punaruvAcha, \ldq{}bhavati, kurUpAsu prathamA khalu bhavatI\rdq{} iti | atIva kupitA sA tadvipaNiM pravishya ApaNikamavadat, \ldq{}ayi, bhoH, tava shukaH durvachAMsi vadati | yadi saH punarapi yadi tathaiva kathayati ahaM rAjabhaTe abhiyogaM dAsyAmi\rdq{} iti | ApaNikaH tasyAH kShamAmayAchata avadachcha, \ldq{}bhavati, adyaprabhR^iti saH shukaH durvachAMsi yathA tvAM na bhaNati tathA karomi\rdq{} iti | sAyamudyogAt pratinivartanasamaye sA sakutUhalaM taM shukamapashyat | tadA shukaH avadat, \ldq{}Arye\rdq{} iti | sA bhrukuTiM kR^itvA pratyavadat, \ldq{}tataH kim\rdq{} | saH shukaH sagarvamabhaNat, \ldq{}mama kathanena kim? bhavatI vetti khalu\rdq{} iti | \section{37\. vaidyaH\-1} vR^iddhau svavaidyayoH viShaye saMlapataH sma | prathamaH avadat, \ldq{}bhoH, tava vaidyaH vishvAsAnarhaH | kasmaichidrugNAya saH mUtrapiNDavyAdhinivAraNArthaM auShadhAni prAyachChat | sa rugNaH pitthakoshavyAdhinA mR^itaH khalu\rdq{} iti | dvitIyaH avadat, \ldq{}tava vaidyasya viShaye kiM bhaNasi?\rdq{} iti | prathamaH pratyavadat, \ldq{}yadi mama vaidyaH tubhyaM mUtrapiNDavyAdhinivAraNAya auShadhAni pradAsyati, tadA tvaM nissaMshayaM mUtrapiNDavyAdhinA eva mariShyasi\rdq{} iti | \section{38\. dAmpatyam\-11} amerikAdAgatau dampatI arab\-deshe prayAtaH sma | tatra kashchana arab\-deshasthaH tau dR^iShTvA bhartAramavadat, \ldq{}bhoH, uShTrANAM shataM tubhyaM dAsyAmi | tvaM tava striyaM mahyaM dehi\rdq{} iti | chireNa vichintya bhartA tamavadat | \ldq{}mama striyaM na dAsyAmi | sA vikrayAya na bhavati\rdq{} iti | kupitA bhAryA bhartAramavadat, \ldq{}kutastvaM tadvaktuM chireNa vichintayasi?\rdq{} iti | bhartA pratyavadat, \ldq{}itaH amerikAmuShTrANAM shataM kathaM neShyAmi ityachintayam\rdq{} iti | \section{39\. vinodapriyatA\-1} madyapAnajanitaduShpariNAmAnAM viShaye kashchana prAj~naH sabhAyAM bhAShate sma | saH sarveShAM bodhayituM prayogamekamakarot | chaShakaM madyena pUrayitvA cha~nchalaM kR^imimekaM tasmin nyakShipat | kR^imiH tUrNamamriyata | tadA sabhAmuddishya abhAShata | \ldq{}AryAH, kathayata, asmAt prayogAt kimavagatam?\rdq{} | dharmadattaH jhaTityutthAya avadat, \ldq{}bhoH, idaM suspaShTam | madyapAnaM kR^imirogaM ruNaddhi\ldq{}iti | \section{40\. shitabuddhiH\-2} kR^iShIvalaH kR^ichChreNa goDumbAnavardhayat parantu chorAH pakvAni goDumbAni (##water melons##) chorayanti sma | chorAn niroddhuM saH dAruphalake \ldq{}sAvadhAnA bhaveta, atra goDumbanivahe ki~nchanagoDumbaM viShapUritaM vartate\rdq{} iti likhitvA dAruphalakaM kShetrasya purataH asthApayat | na ko.api pakvAni phalAnyachorayat kR^iShIvalaH kR^itArthaH prItaH abhavachcha | parantu katipayadineShu gateShu yadA kR^iShIvalaH kShetramagachChat tadA tatra phalake, \ldq{}sAvadhAnA bhaveta | idAnImasmin kShetre dve phale viShapUrite staH\rdq{} iti likhitaM dR^iShTvA di~NmUDhaH abhavat | \section{41\. dAmpatyam\-12} tasmin divase vR^iddhadampatyoH vivAhAdanantaraM pa~nchAshadvarShAH gatAH Asan | dampatI autsukyena sambhrameNa cha tadavasaramutsavarUpeNa AcharataH sma | sAyamIshvaraM prArthayituM devAlayaM gatau | prItaH IshvaraH pratyakSho bhUtvA tAvavadat, \ldq{}bhoH, yuvayoH anyonyapremNA prIto.asmi | yuvAM pR^ithak pR^ithak varamekaM yAchethAm | \ldq{}patnI prathamaM varamayAchata, \ldq{}prabho, ahaM mama patyA saha jagatparyaTanaM kartumichChAmi\rdq{} iti | IshvaraH pratyavadat, \ldq{}tathAstu, patyurAshA tu kA\rdq{} iti | jhaTiti chapalachittaH patiravadat, \ldq{}prabho, vayasi mattaH triMshatvarShaiH nyUnAM bhAryAM vA~nChAmi\rdq{} iti | \ldq{}tathAstu | shvaH prabhAte yuvayoH vA~nChe phaliShyataH\rdq{} iti vadan IshvaraH antardadhe | patnI nitarAM duHkhitA abhavat, patiH nitarAM hR^iShTo.abhavat | pR^ithak pR^ithak parya~Nke suptavantau kathamapi rAtrimanayatAm | sharvaryAM prabhAtAyAM ko.api dUtaH jagatparyaTanAya tAbhyAM vimAnAnumatipatramAnayat | patnI eva utthAya yAnAnumatipatraM jagrAha | vR^iddhaH patiH parya~NkAdutthAtuM na shashAka | hanta, saH patnyAH vayasi triMshadvarShaiH jyAyAn samabhavat khalu | \section{42\. devanam\-1} devasiMhaH devanashUraH iti prathitaH AsIt | kAryAlaye.api sarvaiH saha paNabandhaM kR^itvA dIvyati sma | kAryAlayasya kArye anAsaktaH kAryamagnAnanyAnshcha bAdhate sma | kAryAlayasya adhIkShakaH tasya devanamohajAtahAnimasahamAnaH taM svakoShThamAgantumAdidesha | devasiMhaH koShThaM yathAnirdiShTaM pravivesha cha | \ldq{}devasiMha, kAryAlaye devanaM na kAryamiti tvayA viditameva | tathApi devane saktaH anyAnshcha bAdhase | adyaprabhR^iti devanAt virameH | devanAt viramasi na chet tvAmudyogAt niskAsayiShyAmi\rdq{}. devasiMhaH, \ldq{}yathAj~nApayatyAryaH\rdq{} iti vadan shanaiH koShThAt niShkrAntaH | katipayakShaNeShu devasiMhaH adhIkShakasya koShThaM tasya anumatimAdAya punaH pravivesha avadachcha, \ldq{}Arya, kAryAlaye adyaiva mama antimadevanaM bhavati khalu | ataH adhunA bhavatA saha devitumichChAmi | anumanyatAmAryaH\rdq{} | adhIkShakaH vihasya avadat, \ldq{}mayA saha kiM devanam? kaH paNaH?\rdq{} | devasiMhaH jhaTityavadat, \ldq{}Arya bhavataH uropR^iShThadeshe bR^ihatshyAmachihnamasti | bhavAn vetti kim?\rdq{} | chakitaH adhIkShakaH avadat, \ldq{}kim vadasi? na kadApi | nissaMshayaM mama uropR^iShThadeshe kimapi chihnaM nAsti\rdq{}. devasiMhaH pratyavadat, \ldq{}Arya, chihnaM na bhavati chet sahasrarUpyakAni bhavate dAsyAmi | parantu idAnImeva parIkShA bhavet | \ldq{}adhIkShakaH manasyeva achintayat, \ldq{}mUDho.asau vinA kAraNaM mahyaM sahasraM rUpyakAni dAtuM siddho.asti | bADham, tasmai samuchitaM pAThamupadishAmi | mamApi sahasraM rUpyakAnAM lAbho bhavati\rdq{} | \ldq{}devasiMha, vR^ithA parAjito bhavasi | mUrkhastvam | pashya kimasti?\rdq{} iti vadan ka~nchukaM sharIrAdapAnayat vivastramuropR^iShTham devasimhAya adarshayachcha | tUrNaM devasiMhaH koShThAt bahiH sthitaM sahodyoginaM haradattanAmAnamAhvayat, \ldq{}haradatta, AgachCha, pashya, adhIkShakasya vivastramuropR^iShTham | yathApratij~nAtaM mahyaM dvisahasraM rUpyakAni dehi\rdq{} iti | \section{43\. hAsyakR^ichChraH\-1} shastrachikitsArthaM rugNAlayaM praveshitasya brahmadattasya tadAnIM shastrachikitsA karaNIyA AsIt | tadA kAchana shushrUShikA sachakrAsandyAm upaviShTaM tathApi sodvegaM svahastAbhyAM drutaM sachakrAsandyAH chakre chAlayantaM vaidyashAlAyAH prA~NgaNe bhramantaM tamapashyat | tayA sodvegabhramaNasya kAraNaM pR^iShTaH brahmadattaH pratyavadat, \ldq{}bhoH, shastrachikitsAgAre sthitA shushrUShikA avAdIt, \ldq{}mA bhaiShIH, shastrachikitsA nirvighnaM sukhAntyaM bhaviShyati\rdq{} iti | shushrUShikA pratyavadat, \ldq{}bhoH, yadi sA tvAm itthamavAdIt tvaM nirbhayo bhaveH khalu?\rdq{} iti | brahmadattaH pratyavadat, \ldq{}bhoH, sA mAM nAvAdIt, sA shastrachikitsakamavAdIt khalu!\rdq{} iti | \section{44\. vAkchAturyam\-9} kasminshchidgrAme \ldq{}prahlAdacharitram\rdq{}nAma nATakaM nATyate sma | tatra brahmadattadevadattau hiraNyakashipuprahlAdapAtradhAriNau AstAm | kenApi kAraNena nATakaprayojakena hiraNyakashipupAtradhAriNe brahmadattAya deyaM mAsikavetanaM na dattam | ataH brahmadattaH kupitaH AsIt | sAyaM nATake nATyamAne viShNoH | pratyakShIkaraNA~NkaH prachalannAsIt | brahmadattena, \ldq{}bAla, yadi tava viShNuH sarvAntaryAmI chet, saH asmin stambhe.apyasti kim?\rdq{} iti ra~Ngasya vAmastambhaM darshayan bhaNitavyamAsIt | prahlAdapAtradhAriNA devadattena, \ldq{}nissaMshayam, tAta\rdq{} iti bhaNitavyamAsIt | tadA jhaTiti vAmastambhAntarhitaviShNoH prAdurbhAvaH bhAvyaH AsIt | kupitaH brahmadattastu vAmastambhasthale dakShiNastambhaM darshayan, \ldq{}bAla, yadi tava viShNuH sarvAntaryAmI chet saH asmin stambhe.apyasti kim\rdq{}\rdq{} ityapR^ichChat | digbhrAnto.api prahlAdapAtradhArI devadattaH pratyutpannamatiH avadat, \ldq{}tAta, viShNuH tasmin stambhe nAsti | asmin stambhe asti\rdq{} iti vadan vAmastambhamadarshayat | \section{45\. vAkchAturyama\-10} sundarI kanyA kAchana vastrApaNaM pravishya ki~nchana vastramavR^iNot yuvAnaM vikretAramapR^ichChat, \ldq{}dashamITar\-mitavastrAya kati rUpyakANi?\rdq{}. yuvA smitavadanaH avadat, \ldq{}sundari, ekena chumbanena prati\-mITar\-vastraM krINIyAt \ldq{}iti | kanyA IShadapi na prakShubdhA avAdIt, \ldq{}bADham, dashamITarmitaM vastraM dehi\rdq{} iti | yuvA sotsAhaM vastraM mamau sAshaMsaH tasyAH haste nyakShipachcha | tadA sA ka~nchana vR^iddhaM tasyAH nikaTe sthitaM darshayannavadat, \ldq{}ayaM mama pitAmahaH tubhyaM vastramUlyaM dadAti\rdq{} iti | \section{46\. dAmpatyam\-13} mAtulaH | \ldq{}vatsa, adya tvamabhinandanIyaH khalu | adyaiva tava AnandadAyakadivaseShu mahattamaH divasaH \rdq{} | svasrIyaH | \ldq{}Arya, mama udvAhaH adya na bhavati | shvaH khalu bhavitA \rdq{} mAtulaH :\ldq{}jAnAmi, vatsa, ata eva bravImi, \ldq{}adyaiva tava AnandadAyakadivaseShu mahattamaH\rdq{} iti | \rdq{} \section{47\. hAsyakR^ichChraH\-2} vimAnAni uDDayanAt prAk uDDayanAvashyavegaM prAptuM tadartharachitamArge katichananimiShaparyantaM pradravanti khalu | ekadA vimAnamitthaM pradrAvya ekaghaNThAvelAmatikramya bhUtale eva sthagitaH abhavat | tadanantaraM vimAnamudaDayata | vimAnasthaH yAtrikaH gaganasakhImapR^ichChat | \ldq{}kutaH vimAnamitthaM sthagitamabhavaditi | gagabasakhI pratyuvAcha, \ldq{}uDDayanapUrvadhAvane vimAnachAlakaH vimAnayantre asAmAnyashabdamashrauShIt | aparaM vimAnachAlakamAnetuM vilambaH abhavat\rdq{} iti | \section{48\. vAkchAturyam\-11} kAchana strI shyAmAnAmnI udaravedanayA bAdhitA anyAmapR^ichChat, \ldq{}vaidyaM draShTumichChAmi | tava parichitaH vaidyaH ko.apyasti kim?\rdq{}. \ldq{}ahaM ka~nchana prathitaM vaidyaM vedmi | parantu tasya darshanashulkamadhikaM vartate | prathamadarshane rUpyakANAM trishataM deyam | uttaradarshaneShu rUpyakANAm shataM deyam,\rdq{} ityavadat | shyAmA tadvaidyasya vaidyAgAramagAt | mitavyayaM kA~NkShamANA svapragalbhatAM prayuyuje, vaidyamitthamavadachcha, \ldq{}Arya, ahaM punarAgatAsmi | udaravedanA adyApi bAdhate,\rdq{} iti | vaidyaH pragalbhataraH avadat, \ldq{}bhavati, bhavatI gatadarshane dattaM bheShajameva punaH trivAsaraparyantaM sevatAm\rdq{} iti | \section{49\. dAmpatyam\-15} kAchana kanyA vR^ittapatrikAyAM vij~nApanAmekAM prakAshitavatI | \ldq{}patimekaM vA~nChAmi\rdq{} iti | aparedyuH shatAni patrANi tayA svIkR^itAni | sarveShu patreShu idameva niveditam, \ldq{}mama patiM svIkuru\rdq{} | \section{50\. shitabuddhiH\-3} kadAchana kR^ipaNaH vaNik brahmaguptaH tasya mitrAya dhanikAya devavarmaNe raktaM pradAya maraNonmukhAya tasmai jIvadAnamakarot | kR^itaj~naH devavarmA amUlyaM marsiDIs\-kAr\-yAnam upAyanarUpeNa brahmaguptAya dadau | brahmaguptaH nitarAM tuShTaH abhavat | punaH devavarmA rugNaH abhavat | tasmai raktadAnamavashyamabhavat | punarapi brahmaguptaH saharShaM mitrAya devavarmaNe raktaM dadau | idAnIM tu devavarmA mitrAya brahmaguptAya kimapi upAyanaM na dadau | atuShTaH brahmaguptaH devavarmANamavadat, \ldq{}kathamidam | tadAnIm tu kAr\-yAnamupAyanaM adadaH | idAnIM tu kimapi na dadAsi?\rdq{} | devavarmA pratyavadat, \ldq{}kShamasva mAm | idAnIM tu mama dehe prabhUtaM tava raktaM pravahati khalu\rdq{} | \section{51\. vAkchAturyam\-11} bhAryA: yadyahaM dinapatrikA abhaviShyam tadA sadA tava hastayoH asthAsyam | bhartA | nissaMshayam priye, yadi mama bhAryA dinapatrikA abhaviShyat tadA pratyahaM sA navA abhaviShyat | \section{52\. vArdhakyam\-1} kAchana vR^iddhA be~NgalUru nagarasya rel\-niHsthAnasya vedikAyAM sthitA nikaTe sthitaM ka~nchana puruShamapR^ichChat | vR^iddhA: \ldq{}bhoH, maisUrunagaraM prati rail\-yAnaM niShkrAntaM kim?\rdq{} puruShaH: \ldq{}bADham\rdq{} | vR^iddhA: \ldq{}shimoggAnagarAt rail\-yAnamAgataM kim?\rdq{} puruShaH:\rdq{}bADham\rdq{} | vR^iddhA: \ldq{}chennai nagaraM prati rail\-yAnaM niShkrAntaM kim? puruShaH \ldq{}mAtaH, ahaM na jAne | tvayA kutra gantavyam?\rdq{} vR^iddhA: \ldq{}putra, lohapathaM tartuM vA~nChAmi | \rdq{} \section{53\. dAmpatyam\-16} kAchana strI vaidyAlayaM gatvA vaidyaM pR^ichChati, \ldq{}bhoH, kimidaM kR^itaM bhavatA? yadA bhavatA mama bhartari shastrachikitsA kR^itA tadA prabhR^iti saH mayi audAsInyaM darshayati, virakta iva bhAti | viShaNNo.ahaM bhR^isham\rdq{} iti | vaidyaH prativadati, \ldq{}devi, mayA ki~nchidapi duShkarma na kR^itam | saH kShINadR^iShTirAsIt | tasya dR^iShTiH yathA sAmAnyA bhavati tathA tasya nayanayoH shastrachikitsA kR^itA khalu \ldq{}iti | \section{54\. hAsyakR^ichChraH\-3} dvau narau svargadvAre samamilatAm tathA mithaH samabhAShetAm | prathamaH avadat, \ldq{}tava maraNaM kathamabhUt ?\rdq{} dvitIyaH: \ldq{}shaityasAdhane (##refrigerator##) mR^itaH abhUvam | kathamabhUt tava maraNam?\rdq{} prathamaH | \ldq{}mama patnI kenApi parapuruSheNasaha ramate iti sandihya aparAhne tasyai pUrvasUchanaM na dadan aham udyogAlayAt gR^ihaM pratinivR^ittaH | sA shayyAgAre ekAkinI prasAdhane niratA mayA dR^iShTA | prabalasha~NkAbAdhitena mayA mama saudhe | prathamatalAt AchaturthatalaM prasabhaM sopAnamAruhya sarvAsu kakShyAsu mArgaNaM kR^itam | kutrApi na ko.api mama dR^iShTipathaM gataH | nitarAM klAntaH pa~nchamatalamAroDhuM sopAne padaM nyavisham | jhaTiti hR^idayavedanayA mR^ito.abhUvam \rdq{} | dvitIyaH: \ldq{}hanta bhoH! yadi bhavAn prathamatale eva niveshite shaityasAdhane amR^igayiShyata tadA AvAM dvAvapi jIvitau abhaviShyAva | \rdq{} \section{55\. dAmpatyam\-17} kasyachit narasya bhAryA mR^itA | mR^itAyAH shavaM shavapeTikAyAM viniveshya shavavAhakAH shavapeTikAM shavAgAramAnayan | shavAgAre shavapeTikA akasmAt shavAgArasya bhittyA vighaTTitA | tadA peTikAyAH kShINakaNThena vyAhriyamANaM kimapi kranditaM shrutam | yadA shavavAhakaiH peTikAyAH pidhAnamapAvR^itam tadA sA strI sajIvA ityavagatam | tasyAH bhartA vismitaH ki~nchidbhItashcha tAmupacharya gR^ihamAnAyayat | sA tataH dashavarShANi jIvitvA kAladharmamagAt | punaH mR^itAM tAM shavapeTikAyAM viniveshya shavavAhakAH shavAgAramAnayan | tadA mR^itAyAH patiH shavavAhakAnavadat, \ldq{}bhoH, shavAgArasya antaH sAvadhAnaM chalata | peTikA bhittyA vighaTTeta\ldq{}iti | \section{56\. vArdhakyam\-2} kashchana vR^iddhaH kashchana yuvA cha vipaNyAM parasparamakasmAt samaghaTTayetAm | vR^iddhaH avadat, \ldq{}kShamyatAm | bhavantamahaM nAdarsham | mama patnI asmin janaughe mama dR^iShTipathAt luptA | tAM mR^igayAmi | \ldq{}iti | yuvA pratyavadat, \ldq{}ki~nchitkarametat | ahamapi mama bhAryAM mR^igayAmi | sA chirAya mama dR^iShTipathAt luptA |\rdq{ }vR^iddhaH avadat, \ldq{}kiMrUpA sA | tasyAH mArgaNe ahaM tava sahAyaH bhaveyam\rdq{} iti | yuvA sagarvaM saduHkhaM cha avadat, \ldq{}sA varArohA kumbhastanI pR^ithushroNI karatalodarI khalu | bhavataH bhAryA kiMrUpA?\rdq{} iti | vR^iddhaH pratyavadat, \ldq{}mama bhAryAyAH vArtA tAvadastu, bhavataH bhAryAmeva vichinavAva\rdq{} iti | \section{57\. hAsyakR^ichChraH\-4} kashchit puruShaH tamanusR^itya bhaShataH shunakAt bhItaH dhAvati | shunakastu bhaShan tamabhidhAvati | anya ekaH taM puruShaM vadati, \ldq{}re, kutaH bhaShataH shunakAt bhItaH dhAvasi? na jAnAsi kim yat bhaShanashIlaH shunakaH na dashati, dashanashIlaH shunakaH na bhaShatIti?\rdq{} iti | puruShaH pratyavadat \ldq{}ahaM dhruvaM jAnAmi | paraM tu ayaM shunakaH tamAbhANakaM jAnAti vA na vA iti saMshayagrastaH dhAvAmi\rdq{} iti | \section{58\. dAmpatyam\-18} pR^ichChakaH koTyadhIshvaraM pR^ichChati, \ldq{}Arya, tava koTyadhIshvaratvasya kim kAraNam?\rdq{} koTyadhIshvaraH, \ldq{}mama dharmapatnI eva kAraNam\rdq{} pR^ichChakaH: \ldq{}tava dharmapatnI vanitAmaNiH khalu | tava vivAhAt pUrvaM tvaM kimabhavaH?\rdq{} koTyadhIshvaraH, \ldq{}ahaM dashakoTyadhIshvaraH abhavam\rdq{} | \section{59\. shitabuddhiH\-4} kraistaprArthanAmandire ravivAsare prArthanAnantaraM mandirasya dhAraNArthaM dhanasa~NgrahaNaM kurvanti | tadA viparyastashirastrANamekaM ekasya hastAt anyasya hastaM pratipAdayanti | sarve yathAshakti dhanaM shirastrANe niveshayanti | ekasmin prArthanAmandire prArthanAnantaramarchakaH shirastrANaM dhanasa~NgrahaNAya bhaktavR^inde nihitavAn | trayaH kR^ipaNAH vayasyAH dhanadAne anichChavaH ekatra tatra Asan | yadA shirastrANamapashyan, tadA teShvekaH mUrChitavat sahasA dhrarAyAmapatat, anyau dvau patitaM taM vahantau drutaM mandirAt bahiH agachChatAm | \section{60\. dAmpatyam\-19} bhAryA: kutastvaM sarvadA tava hastasyUte mama chitraM niveshya udyogAlayaM gachChasi? bhartA: priye, yadA udyogasthale kR^ichChrANi sambhavanti tadA tvadIyachitrAvalokanena tAni sugamAni bhAsante | bhAryA: aho mama adbhutashaktiH | bhartA: [nIchasvareNa] bADham, tava chitraM pashyan chintayAmi, \ldq{}asyAH kaThinatarA bAdhA kAsti?\rdq{} iti | \section{61dAmpatyam\-20} parasthalavAsI kashchana upAhArAlayaM gatvA parichArikAmAhUya tAM vadati, \ldq{}bhoH, shR^iNu, mahyaM kavoShNAM kAfIM, ardhapakvamapUpadvayaM cha kR^ipayA Anaya\rdq{} iti | parichArikA manAk chakitA.api grAhakasamIpsitamAj~nAM manyamAnA tathaiva kavoShNAM kAfImardhapakvamapUpadvayaM cha Anayati, bhojanaphalakasyopari niveshayati cha | tadA saH grAhakaH tAM vadati, \ldq{}bahuni dinAnyatItAni madgR^ihaM gatvA | gR^ihotkaNThA mAM bAdhate | atra Asane upavishya mAM yathAmati madgR^ihiNIvat garhasva\ldq{}iti | \section{62\. shitabuddhiH\-5} kR^ipaNa ekaH satatam arjitadhane stokaM dhanaM vyayayitvA, ki~nchiddhanaM bhAryAyai pradAya sheShaM dhanaM ekasyAM peTikAyAM nikShipati sma | avasAnakAle sannihite bhAryAmavadat, \ldq{}priye, mama dhanapriyatA tava j~nAtA eva | mayi uparate mama sadhanAM dhanapeTikAM mayA saha niveshya bhUgatAM kuru | \ldq{}bhAryA avadat, \ldq{}priya, nissaMshayaM tathaiva karomi, alaM chintayA\rdq{} iti | kR^ipaNaH asUnatyajat | vidheyA api tu svArthaparA bhAryA tasya dhanapeTikAt dhanamAdAya bai~Nke (##bank##) svasa~NkhyAne (##account##) nyasya taddhanasamAnamaulyaM chaikaM (##cheque##) bhartR^inAmni vilikhya tat dhanapeTikAyAM nyakShipat bhartuH shavena sAkaM bhUgatamakarochcha | \section{63\. vArdhakyam\-4} vR^iddhadampatI anyadampatyoH gR^ihe bhojanaM svIkR^itavantau | bhojanAnantaraM patnI mahAnasaM gate, patI tu bhojanagR^ihe eva saMlapantau AstAm | vR^iddhaH itaramavadat, \ldq{}hyaH AvAM kAMshchana bhojanashAlAM gatau yatra bhojanaM rasavattaramAsIt | \rdq{} itaraH apR^ichChat, \ldq{}tadbhojanAlayasya nAma kim?\rdq{} vR^iddhaH chiramachintayat, parantu tannAma smR^itipathaM nAgachChat | tadA vR^iddhaH itaramapR^ichChat, \ldq{}bhoH, tatpuShpasya nAma kiM yat shvetavarNaM manoharagandhi nidAghakAle bhUri prabhavati cha?\rdq{} itaraH apR^ichChat, \ldq{}mallikA iti nAma kim?\rdq{} iti | vR^iddhaH pratyavadat, \ldq{}Am, tadeva, upakR^ito.asmi\rdq{} iti | vR^iddhaH tadA mahAnasadishi pashyan uchchairavadat, \ldq{}mallike, mallike, tadbhojanashAlAyAH nAma kim, yatra AvAM hyaH bhojanamakurutAm?\rdq{} iti | \section{64\. udyoginaH\-1} dvau sihmau mR^igAlaye AstAm | ekaH mR^igAlaye jAtaH aparaH vane jAtaH | ekadA tau mR^igAlayAt palAyitau | mR^igAlayapAlAstu vanaM gataM vanyasihmaM katipayadivaseShveva punarapi nirbadhya mR^igAlayamAnayan | mR^igAlaye jAtaM nAgarasihmaM nagaraM gatamanviShya trimAsAdUrdhvaM mR^igAlayamAnItavantaH | dvau sihmau parasparamabhAShetAm | vanyasihmaH | bhoH vayasya! tvametAvatkAlaM kutra gataH | vane paribhramantaM mAM lIlayA nyagR^ihNan | nAgarasihmaH | kiM vadAmi? ahaM nagare kasmiMshchitsarvakArakAryAlaye divasAni lekhyapatravR^indeShvantaritaH lIlayA ayApayam | vanyasihmaH | udarapoShaNaM tu kathamabhavat? nAgarasihmaH | pratyahaM kAryAlayodyoginamekamakhAdam | udyoginaH sahsrashaH santi khalu | ekaH nyUnaH abhavat yadi tatra ko.api na jAnAti | vanyasihmaH | kathamidAnIM baddhaH abhUH ? nAgarasihmaH | mayA pramAdaH AcharitaH khalu | hyaH kAfIpariveShTAraM bAlamakhAdam | sapadyeva tasya anupasthitiH sarvaiH lakShitA | sarve tasya mArgaNe pravR^ittAH abhavan | tadA lekhapatravR^indeShvantarhitaM mAM dR^iShTvA bhayAt palAyitavantaH | mR^igAlayapAlAH Agatya mAM pa~njare babandhuH | \section{65\. dAmpatyam\-21} chirakAlAnantaraM dve vR^iddhe sakhyau amilatAm | parasparakushalAnantaraM ekA anyAmapR^ichChat | ekA: \ldq{}kachchit kushalI tava bhartA?\rdq{} anyA: \ldq{}mama daurbhAgyAt saH daivAdhInaH abhavat | \rdq{} ekA: \ldq{}subhR^ishaM khinnAsmi | kimabhavat ?\rdq{} anyA:\rdq{} ekasmin divase taM shAkAya vR^intAkamAnetuM vipaNiM preShitavatI | madhyemArgaM saH hR^idayAghAtAt mR^itaH | \rdq{} ekA: \ldq{}pashchAt tvaM kimakaroH ?\rdq{} anyA: \ldq{}kiM karavANi? shAkAya gR^ihasya shAkavATikAyAmAropitaM kUShmANDameva apacham | \rdq{} \section{66\. hAsyakR^ichChraH\-5} brahmadattaH maraNashayyAyAM shayAnaH AsIt | tasya AptavayasyaH shambhuH taM draShTuM tatra AgataH | shambhuH brahmadattasya shayyAyAH nikaTe sthitvA brahmadattamapashyat | brahmadattaH vaktumashaktaH sakhedaM shambhuM hastasa.nj~nAbhiH patraM lekhanIM cha dAtuM prArthayat | shambhuH tathaiva akarot | yAvat brahmadattaH patre kimapi alikhat tAvadeva saH asUnatyajat | khinnaH shambhuH tatsamaye tatpatrapaThanaM nochitamiti matvA ka~nchukasyUte nikShipya gR^ihaM gataH | gR^ihe patraM vyasmarat ataH nApaThachcha | anyedyuH brahmadattasmaraNasabhA AyojitA yatra shambhuH brahmadattasya viShaye kimapi bhAShituM sarvaiH prArthitaH | yAvat bhAShituM prArabdhavAn tAvadeva saH brahmadattalikhitaM patraM sasmAra yat diShTyA tasya ka~nchukasyUte eva pihitamAsIt | saH uchchairavadat, \ldq{}ayi bhoH, maraNashayyAyAM shayAnasya brahmadattasya antimasandeshaH adhunaiva mama ka~nchukasyUte vartate | taM sandeshaM sarve shR^iNvantu | \ldq{}iti | patramapAvR^itya prathamaM tatra likhitaM svagatamapaThat, \ldq{}re mUrkha | mama shvAsAdhArasya AmlajanakanAlasyopari sthito.asi\rdq{} | \section{67\. vAkchAturyam\-13} parivrAjakaveShadharaH kashchana bhikShArthaM grAme aTati sma | ko.api tasmai bhikShAM na dadau | antataH kasyAshchit gR^ihiNyAH gR^ihasya purataH gatvA bhikShAM yayAche | gR^ihiNImakathayachcha, \ldq{}bhavati! bhikShAM dadAtu | yadi bhavatI bhikShAM na dadAti tadA yathAhaM anyasmin grAme samAcharaM tathaiva atrApi samAcharAmi | \ldq{}tApasaH tapobalena mAM shapediti chintayantI gR^ihiNI bhItA tasmai bhikShAM dadau | bhikShAM dattvA taM parivrAjakamapR^ichChat, \ldq{}bhagavan! anyasmin grAme bhavatA kimAcharitam?\rdq{} | bhikShAm kavalayan parivrAjakaH avadat, \ldq{}ayi bhoH! nirashanavrataM samAcharam\rdq{} iti | \section{68\. vAkchAturyam\-14} kraistAlayapUjakaH amriyata, svargadvAre anyaiH mR^itaiH sAkaM svargapraveshAnumatyai pratIkShate sma cha | tasya purataH Atapopanetre varNara~njitavastre cha dhArayamANaH kashchana AryaH api pratIkShate sma | svargadvArapAlakaH tamAryamavadat, \ldq{}bhoH, kastvam? kathaya | tava svargapraveshayogyatA asti kimiti parIkShe \ldq{}iti | sa AryaH avadat, \ldq{}ahaM vimAnachAlakaH Asam | katipayavarShebhyaH pUrvam udyogAt nivR^ittaH abhavam \ldq{}iti | svargadvArapAlakaH smayamAnaH tamavadat, \ldq{}svAgataM bhoH, ime kausheyavastre, imaM sauvarNadaNDaM cha gR^ihANa, svarge sukhamAsva, \ldq{} iti | atha dvArapAlakaH kraistAlayapUjakaM tathaiva apR^ichChat | kraistAlayapUjakaH gambhIrasvareNa avadat, \ldq{}bhoH, ahaM trayastriMshat varShAt laNDan\-nagare jems\-kraistAlayasya pUjakaH Asam\rdq{} iti | dvArapAlakaH tamavadat, \ldq{}bADham, ime kArpAsavastre imaM dArudaNDaM cha gR^ihANa | svarge sukhamAsva \ldq{}iti | IShatkupitaH kraistAlayapUjakaH dvArapAlakamapR^ichChat, \ldq{}aho, kathamittham? asmai vimAnachAlakAya sauvarNadaNDaM kausheyavastre cha dattAni, mahyaM pUjakAya dArudaNDaM kArpAsavastre cha dattAni | idaM nyAyyaM kim?\rdq{} | smayamAnaH dvArapAlakaH avochat, \ldq{}yadA tvayA kraistAlaye dharmopadeshaH kR^itaH tadA sabhyAH sarve asvapan, yadA saH vimAnamachAlayat tadA vimAnayAtrikAH sarve IshvaraM prArthayanta | ata eva saH svargasukhAya yogyataraH, \ldq{} iti | \section{69\. shitabuddhiH\-6} kutUhalI bAlaH mAtaramapR^ichChat, \ldq{}amba, kutastava katichanashiroruhAH palitAH?\rdq{} iti | mAtA asmin samaye bAlAya sadvartanabodhanaM kartuM shakyamiti manyamAnA tamavadat, \ldq{}vatsa, tava ekaikaM durvartanaM mama ekaikaM shiroruhaM palitaM karoti\rdq{} iti | mugdhaH bAlaH sapadi pratyavadat, \ldq{}amba, idAnImeva jAnAmi \rdq{}mAtAmahyAH sarve shiroruhAH kutaH palitA\rdq{} iti\rdq{} iti | \section{70\. mauDhyam\-4} kashchana puruShaH ArakShakamupetya adhyakShipat, \ldq{}Arya, kaShTamApatitam | mama gR^ihAt chorAH sAkShAtkaram (##T.V.##) ekaM vihAya sarvANi vastUnyAdAya palAyitavantaH \ldq{}iti | ArakShakaH apR^ichChat, \ldq{}Ashcharyam khalu | kutaH sAkShAtkaram AdAya na gatAH?\rdq{} | puruShaH pratyavadat, \ldq{}ahaM sAkShAtkare chalachitraM prekShamANaH Asam khalu \ldq{}iti | \section{71\. hAsyakR^ichChraH\-6} sharvaryAM gADhAndhakAre parjanyaH taDitstanitasahitadhArAsampAtaiH varShati sma | brahmadattaH ekAkI vijane rAjapathe chalati sma | \ldq{}ki~nchit kAr\-yAnamAgachChet yadi chAlakaM prArthayitvA kAr\-yAne gachCheyam\rdq{} iti chintayan jalasiktaH tamasi taDitjvalitarAjapathe nyastadR^iShTiH shanaiH prAchalat | tadA kimapi yAnaM shirodIpaM vinA shanaiH AgachChadiva dR^iShTam | kAr\-yAnasya dvAramapAvR^itamAsIt | jhaTiti kAr\-yAnamAruhya pR^iShThapIThe upAvishat | yadA siktottarIyaM parityajya sAvadhAnaM paritaH tamasyeva dR^iShTimachAlayat tadA tasmai avagatamabhavat yat chAr\-chAlakasthAnam riktamAsIt, kAr\-yAne anyaH ko.api nAsIt, parantu kAr\-yAnaM chalanneva AsIt | digbhrAntaH bhayabhItashcha abhavat | parjanye nirantaraM varShati sati saH kutra vA gachChet | pIThe eva namitasa~NkuchitA~NgaH IshvaraM prArthayan tasthau | sapadi kAr\-yAnasya vegaH vardhanniva abhAt | rAjapathe dR^iShTiM nyadadhAt | kasyApi hastaH yAnasya mArganiyantraNachakraM bhrAmayanniva babhau | pUrvameva bhItasya brahmadattasya bhayaM sImAtItamabhavat | daivavashAt rAjapathapArshve jvalan dIpaH dR^iShTaH | jhaTiti kAr\-yAnAdavAtarat | dIpaH anatidUre sthitasya kasyachana upAhAragR^ihasya AsIt | taM gR^ihaM prati drutaM prAchalat | achireNaiva upAhAragR^ihamavApa cha | upAhAragR^ihe paridhAnashoShaNaM kR^itvA upAhAraM bhakShayituM prArabhata | tadA dvau bR^ihatkAyau siktavastrau puruShau tatra Agatau | tayoH ekaH brahmadattaM krUradR^iShTyA pashyan anyamavadat, \ldq{}re, ayameva dhUrtaH yaH yadA AvAM asmat\-kAr\-yAnasya pR^iShThe yAnaM hastAbhyAM balAt praNudantau Asva tadA jhaTiti kAr\-yAne samupAvishat\rdq{} iti | \section{72\. bAlacheShTA\-4} \ldq{}kutaH rodasi, vatsa?\rdq{} mAtA apR^ichChat | bAlakaH pratyavadat, \ldq{}amba! pitA bhittau chitram Alambayitum mudgareNa kIlakaM praharati sma | tadA tasya a~NgulI vraNitA | ata eva, \ldq{} iti rodananiruddhakaNThaH sagadgadamavadat | mAtA bAlakamAshvAsayantI pratyavadat, \ldq{}ki~nchitkaraM khalu tat | mA rudaH | tvayA hasitavyam AsIt, \ldq{} iti | bAlakaH uchchaiH rudan avadat, \ldq{}amba! mayA hasitameva, \ldq{} iti | \section{73\. vAkchAturyam\-15} kashchana pUjakaH rAjapathe charan anyonyaM vAgyuddhaM kurvataH kAMshchana bAlakAnapashyat | bAlakAn vAgyuddhAt vArayitum tAnabhisasAra paprachCha cha, \ldq{}bAlakAH, yUyaM kutaH itthaM kalahaM kurvantaH stha | kiM kAraNam?\rdq{} iti | teShu ekaH pratyavadat, \ldq{}ayaM sundaraH grAmashunakaH sarvatra aTati | vayaM sarve tam Abaddhya gR^ihaM netuM vA~nChAmaH | asmAsu ekena eva taM netuM shakyaM khalu | ataH yaH mR^iShAvAde anyAn jayati sa eva shunakaM gR^ihaM nayet iti asmAbhiH nirNItam | idAnImasmAsu ekaikaH anyAn mR^iShAvAde jetuM yatate\rdq{} iti | pUjakaH gambhIradhvaninA avadat, \ldq{}bAlakAH! mA evam | anR^itaM kadApi na brUyAt | yadA ahaM bAlaH AsaM tadA kadApi mayA anR^itaM noktam\rdq{} iti | gateShu keShuchit kShaNeShu, bAlakeShu yaviShThaH kashchana tadA avadat, \ldq{}eSha pUjaka eva shunakaM netuM yogyaH iti bhAti | sa eva shunakaM nayatu\rdq{} iti | \section{74\. vAkchAturyam\-16} kadAchana kAchit strI nadyAH taTe bhartuH jIrNaka~nchukasya navIkaraNe niratA AsIt | tadA akasmAt tasyAH hastAt sUchI nadyAH jale nyapatat | tadA sA uchchaiH roditumArabdhA, \ldq{}mama bhartA mAM tADayati yadyahaM tasya ka~nchukaM na navIkR^itya gR^ihaM gachChAmi chet\rdq{} iti | IshvaraH tasyAH rodanaM shR^iNvan tatra Agatya tasyai jalAt ekAM suvarNasUchIM uddhR^itya dadau | sA rudantI eva avadat, \ldq{}sA sUchI mama na bhavati\rdq{} iti .tadA IshvaraH tasyai jalAt ekAM rajatasUchIM uddhR^itya dadau | tadApi sA avadat, \ldq{}sA sUchI mama na bhavati\rdq{} iti | tadA IshvaraH jalAt AyasasUchIm uddhR^itya tasyai dadau | sA hR^iShTA avadat, \ldq{}sA sUchI eva mama\rdq{} iti | tadA tuShTaH IshvaraH tisraH api sUchIH tasyai satyavachanAyai dadau | tadA santuShTA sA IshvaraM saMstutya gR^ihaM gatA | anyedyuH sA bhartrA sAkaM nadItaTe gachChati sma | tasyAH bhartA padaskhalanAt nadyAH jale nyapatat | sA IshvaraM prArthayAmAsa, \ldq{}parameshvara, mama patiM dehi\rdq{} iti | IshvaraH tatra Agatya tasyai vikramAdityaM jalAdudhR^itya \ldq{}kimayaM tava bhartA\rdq{} ityapR^ichChat | sA avadat, \ldq{}bADhaM sa eva mama bhartA\rdq{} iti | tadA kupitaH IshvaraH tAmapR^ichChat, \ldq{}kathamidAnIm asatyaM vadasi?\rdq{} iti | \ldq{}prabho! shruNushva, yadyahaM, \ldq{}ayaM mama patirnabhavati\rdq{} ityavadiShyaM tadA tvaM bhojarAjaM mama bhartAraM cha mahyam adAsyaH | idAnIM mama svAsthyaM samuchitaM na bhavati | patitrayaprINane ashaktA khalu | mAM kShamasva \ldq{}iti | kR^ipAluH IshvaraH tasyAH a~Nke vikramAdityameva nyaveshayat | \section{75\. vAkchAturyam\-17} kashchana yuvA kAryAlaye vivarNavadanaH chintAmagnaH AsIt | tasya mitraM tamapR^ichChat, \ldq{}bhoH, chintAkrAntaH asi iti me bhAti | kimApannam?\rdq{} iti | \rdq{} kiM vadAni | shvaH mama shvashruvaH janmadinam | tadavasare mayA tasyai ki~nchidupAyanam deyam | uchitamupAyanaM kimiti chintayAmi \ldq{} | mitraM pratyavadat, \ldq{}bhaNa, parut tvayA kiM dattam?\rdq{} \ldq{}mayA tasyai bahumUlyaM shmashAnasthalaM krItam \rdq{} mitram uchchaiH hasati vadati cha, \ldq{}tvayA mahArgham upAyanameva dattam | aiShamaH tvayA tasyai kimapi na deyaM khalu.\rdq{} \ldq{} kathamitthaM vadasi?\rdq{} \ldq{}shruNu, shvaH yadA tvaM tayA saha milasi, sA tvAM pR^ichChet | \ldq{}jAmAtaH, aiShamaH mahyaM kimupAyanaM prayachChasi \rdq{} iti | tadA tvaM smitavadanaH itthaM vadeH, \ldq{}mAtaH, mayA parut datttamupAyanaM tvayA adyApi na upayuktaM khalu | ataH aiShamaH ki~nchidapi na dadAmi\rdq{} iti\rdq{} | \section{76\. bAlacheShTA\-5} pitA putraM bAlaM svApayituM yatamAnaH asti | bAlaM svakoShThe talpe shAyayitvA dvAraM pidhAya bahirAgachChati | katipaya kShaNAdanantarameva bAlaH uchchaiH kroshati, \ldq{}tAta, ahaM jalaM pipAsAmi | mahyaM jalapUrNaM chaShakamAnaya \ldq{}iti | pitA uchchaiH prativadati, \ldq{}vatsa, idAnIM tvayA jalaM na peyam | tUShNIM svapihi\rdq{} iti | katipayakShaNAdanantaraM punaH bAlaH uchchaiH vadati, \ldq{}tAta, mahyaM pipAsA bAdhate | drutaM jalamAnaya \ldq{}iti | kruddhaH pitA uchchaiH prativadati, \ldq{}pashya, ahaM jalaM na AnayAmi, yadi punaH jalArthaM kroshasi, tadA tvAM daNDayAmi \ldq{}iti | punaH katipayanimeShAdanantaraM bAlaH uchchaiH vadati, \ldq{}tAta, yadA tvaM mAM daNDayituM mamakoShTam AgamiShyasi tadA mahyaM jalamAnayeH\rdq{} iti | \section{77\. hAsyakR^ichChraH\-7} kashchana paNDitaH vAgmI kadAchit grAmamekamagachChat | yadA grAmavAsinaH tasya pANDityaM vAgmitAM cha avagachChan, te tamavadan, \ldq{}paNDitavarya! asmAnuddishya pravachanaM bhavAn karotu\rdq{} iti | paNDitaH anumene nirdiShTa divase virdiShTavelAyAM pravachanamArabhata cha | pravachana viShayaH, \ldq{}bhAraveH arthagauravam\rdq{} ityAsIt | paNDitasya nirargalavAgdhArAbhiH grAmINAH susiktAH abhavan | paraM tu pravachane te kimapi nAvagachChan | gateShu katichananimiSheShu kashchana sabhyaH nishshabdaM sabhAbhavanAt bahiragachChat | taM nirgachChantaM dR^iShTvA katichana anye.api sabhAmatyajan | itthaM ardhamuhUrte gate, paNDitaM vihAya sabhAyAmeka eva grAmINaH AsInaH AsIt | paribhUtaH paNDitaH tamavadat, \ldq{}priya, tvam eka eva pravachane AsaktaH iti bhAti\rdq{} iti | saH grAmINaH avadat, \ldq{}Arya, yasyAM kuthAyAM bhavAn AsInaH sA mama bhavati | pravachanAnte sA mayA gR^ihaM nIyate | pravachanAntaM pratIkShamANaH sthito.asmi\rdq{} iti | \section{78\. vAkchAturyam\-18} mR^igarAjasya vivAhe mUShika AgatyAbhyanandatittham | \ldq{}kesari! tava vivAhena tuShye.ahaM sudivasaH prAptaH\rdq{} || AkhordhArShTyaM dR^iShTvA mR^igarAjAnujo.abhartsayata kupitaH | \ldq{}re re mUShika! kathaya kva tvaM kva mR^igarAjo bhrAtA || \rdq{} mUShika avadat sabhayaM | \ldq{}kShamasva bandho mama dhArShTyaM kR^ipayA | ahamapyabhavaM siMhaH tvadagrajavadupayamAt pUrvam \rdq{}|| \section{79\. udyoginaH\-1} trayaH bAlakAH parasparaM AtmanaH pitR^INAM dhAvanarayaviShaye sagarvaM katthante sma | prathamaH | aye, shR^iNutaM, mama pitA dhanurdhArI | tena kShiptaH sharaH yAvat lakShyaM prApnoti tAvadeva sa eva drutaM dhAvan lakShyaM prApnoti | dvitIyaH | tadyatki~nchit khalu | shR^iNutaM, mama pitA gulikAstradhArI | yAvat tena kShiptA gulikA lakShyaM prApnoti tAvadeva sa eva drutaM dhAvan lakShyaM prApnoti | tR^itIyaH | yuvAM kutaH katthethe? shR^iNutam | mama pitA sarvakArAdhikArI khalu | tasya rayaH ameyaH | tasya udyogAlayasya pidhAnavelA sAyaM pa~nchavAdanasamayaH | tathApi udyogAlayaM rayAt niShkrAman asmadgR^ihaM sArdhachaturvAdanasamaya eva upaiti | \section{80\. shitabuddhiH\-7} mitre devadattabrahmadattau miShTAnnavipaNiM kA~nchana prAvishatAm | pashyataH devadattasya brahmadattaH vipaNau trINi chAkoleTabhidhAni miShTAni chorayitvA tAni svaka~nchukasyUte nyaveshayat | vipaNI tachchauryaM nApashyat | brahmadattaH vipaNyAH bahirAgatya devadattaM sagarvamavadat, \ldq{}pashya, mama sAhasam | vipaNinA adR^iShTa eva sukaramahamachUchuram\rdq{} iti | devadattaH taM \ldq{}tava sAhasAt chaturataraM sAhasaM kariShyAmi | pashyato vipaNinaH miShTAni chorayiShyAmi | drakShyasi kim? | AgachCha, vipaNiM punaH pravishAva\rdq{} ityabravIt | tau vipaNiM praviShTau | devadattaH vipaNinamavadat, \ldq{}Arya, anumanyase chet tubhyaM mAyAmekAM darshayitumichChAmi\rdq{} iti | vipaNI anumene | devadattaH vipaNinamavadat, \ldq{}mahyaM trINi chAkoleT\-miShTAni dehi\rdq{} iti | vipaNI tathaiva akarot | devadattaH tAni prasabhamakhAdat | kruddhaH vipaNI devadattamapR^ichChat, \ldq{}tatra kA mAyA?\rdq{} | devadattaH avadat, \ldq{}idAnIM brahmadattasya ka~nchukasyUte pashya | tatra trINyapi bhavanti\rdq{} iti | \section{81\. mauDhyam\-5} kashchana yuvA bhAratIyaprashAsanikasevAparIkShAyAH vAchikapakShe bhAgaM vahati sma .saH kadA bhArataM svAtantryamalabhata iti pR^iShTaH uttaramadAt, \ldq{}katipayavarShebhyaH prAk prArabdhaHsatataH prayatnaH antataH kristashake 1947 varShe saphalaH abhavat\rdq{} iti | asmadsvatantratAyAH kAraNabhUtaH kaH iti pR^iShTaH saH pratyavadat, \ldq{}bahavaH kAraNabhUtAH | yadyahaM teShvekatamaM AkhyAsyAmi chet tadA anye paribhUtAH bhaveyuH\rdq{} iti | tadA kachchidutkochagrahaNaM deshe ulbaNatamaM sa~NkaTamiti pR^iShTaH saH pratyuvAcha, \ldq{}idAnIM etadviShaye saMshodhanaM kriyamANam asti | saMshodhanapariNAmAdanantarameva vaktuM shakyam\rdq{} iti | tuShTAH prAshnikAH tamavadan, \ldq{}bhoH, asmadprashnAH gopyAH | anyebhyaH na vaktavyAH | gamyatAm\rdq{} iti | koShThAtbahiH yadA sa yuvA AgataH tadA anye arthinaH tamapR^ichChan, \ldq{}bhoH, brUhi, kiM pR^iShTam?\rdq{} | saH avadat, \ldq{}prashnAH gopyAH | vaktuM na shaknomi\rdq{} iti | teShukashchana dharmasiMhanAmA tamavadat, \ldq{}prashnAH gopyAH bhaveyuH | uttarANi gopyAni na bhavanti | tAni me nibhR^itaM brUhi\rdq{} iti | tadA sa yuvA AtmanA dattAni uttarANi tasmai samArpayat | pragalbhaH dharmasiMhaH tAnyuttarANi kaNThagatAnyakarot | yadA dharmasiMhaH vAchikaparIkShArtham AhUtaH tadA Adau prAshnikena saH pR^iShTaH, \ldq{}tava janma kadA abhavat?\rdq{} iti | saH pratyavadat, \ldq{}katipayavarShebhyaH prAk prArabdhaH satataHprayatnaH antataH kristashake 1947 varShe saphalaH abhavat\rdq{} iti | uttareNa vismitaH tamapR^ichChat, \ldq{}tava piturnAma kim?\rdq{} iti | saH pratyavadat, \ldq{}\ldq{}bahavaH kAraNabhUtAH | yadyahaM teShvekatamamAkhyAsyAmi chet tadA anye paribhUtAH bhaveyuH\rdq{} iti | ruShTaH prAshnikaH apR^ichChat, \ldq{}bhrAntaH asi kim?\rdq{} iti | saH vinItaH pratyuvAcha \ldq{}idAnIM etadviShaye saMshodhanaM kriyamANam asti | saMshodhanapariNAmAdanantarameva vaktuM shakyam\rdq{} iti | \section{82\. shitabuddhiH\-8} kadAchit nyAyavAdI vR^iddhashcha vimAnayAne parasparapArshvapIThayoH upaviShTau AstAm | adhvA dIrgha AsIt | kAlayApanAya parasparaM samabhAShetAm .sarvaj~na.nmanyaH nyAyavAdI vR^iddhaM jaDamatimamanuta tamavadachcha, \ldq{}bhoH, kachchit kAlayApanAya krIDitumichChasi ?\rdq{} iti | vR^iddhaH avadat, \ldq{}kA krIDA?\rdq{} nyAyavAdI | prashnamekaM prakShyAmi | yadi saduttaraM na dAsyasi tadA mahyaM pa~nchAshatrUpyakANi dAsyasi | tataH tvaM mAM prashnamekaM prakShyasi | yadyaham saduttaraM na dAsyAmi tadA ahaM tubhyaM pa~nchashataM rUpyakANi dAsyAmi | avagachChasi kim? krIDitum anumanuShe kim?\rdq{} vR^iddhaH suShupsurAsIt tathApi krIDitumanumene | nyAyavAdI vR^iddhamapR^ichChat, \ldq{}chandraH bhUmyAH kiyaddUre asti?\rdq{}. vR^iddhaH, \ldq{}na jAne\rdq{} iti vadan tasmai pa~nchAshatrUpyakANi dadau | vR^iddhaH nyAyavAdinamapR^ichChat, \ldq{}ArohaNe dvipAd avarohaNe tu tripAd ko.ayam?\rdq{} | nyAyavAdI bahukAlamachintayat tathApi tasmai uttaraM nAbhAt tadA parAjitaH vR^iddhAya pa~nchashataM rUpyakANi dadau | vR^iddhaH dhanaM svIkR^itya svaptumArabhata | nyAyavAdI parAbhUtaH taM vR^iddhaM punaH apR^ichChat, \ldq{}tava prashnasya uttaraM kim?\rdq{} | vR^iddhaH, \ldq{}na jAne\rdq{} iti vadan nyAyavAdine pa~nchAshatrUpyakANi dattvA sukhaM suShvApa | \section{83\. hAsyakR^ichChraH\-8} trayaH puruShAH kasmiMshchit nirjane dvIpe naukAghAtAt kShiptA abhavan | ki~NkartavyatAmUDhAH te IshvaraM prArthayAmAsuH | kAle gate kashchana divyarUpadhArI puruShaH pratyakShaH abhUt | saH tAnavadat, \ldq{} bhoH, IshvareNa preShito.aham | prIto.asmi, ekaikaH ekaM varaM vR^iNItAm \ldq{}iti | prathamaH avadat, \ldq{}deva, mAM madgR^ihaM prahiNotu\rdq{} iti | tathaiva abhavat | dvitIyo.api tathaiva svagR^ihamagachChat | devena pR^iShTaH tR^itIyaH smitavadanaH avadat, \ldq{}deva, ahamekAkI asmi | atra mama mitrayoH punarAgamanaM vA~nChAmi\rdq{} iti | hanta! te mitre punarAgate | \section{84\. dAmpatyam\-22} strI patyA saha kalahamakarot | tadanu svamAtaraM dUravANyA avadat, \ldq{}amba, punaH mama bhartA mayA saha kalahamakarot | tena saha jIvanaM duShkaram | tava gR^ihamAgamiShyAmi\rdq{} iti | mAtA avadat, \ldq{}vatse, tvamatra AgamiShyasi chet saH sukhI eva bhaviShyati | tasya aparAdha: daNDanIyaH | ahameva tatra AgamiShyAmi | mama upasthityA eva taM daNDayiShyasi\rdq{} iti | \section{85\. vAkchAturyam\-19} kristadevAlayasya archakaH sAptAhikapravachanAya devAlaye janAn samIkShate sma | chirAya eka eva karShakaH AgataH | archakaH tamapR^ichChat, \ldq{}bhoH adya mama pravachanAya eka eva Agato.asi | kimahaM prabhAShai uta na?\rdq{} iti | karShakaH saprashrayaM pratyavadat, \ldq{}bhagavan, bhavAn kimitthaM pR^ichChati | kukkuTapariveShaNasamaye yadi eka eva kukkuTaH AgachChati tadA tasmai khAdyaM na deyaM kim?\rdq{} iti | karShakapratyuttareNa vismitaH archakaH tamavadat, \ldq{}bhoH, tava vivakShitamavagatam | avahitaH shR^iNu\rdq{} ityuktvA nirargalaM sArdhaghaTikAparyantaM babhAShe | ante archakaH karShakamapR^ichChat, \ldq{}bhoH, kachchinmama pravachanaM samIchInam?\rdq{} iti | tadA karShakaH pratyavadat, \ldq{}bhagavan, khAdanasamaye yadi eka eva kukkuTaH samAgataH tadA sarvaM droNapramANaM khAdyaM tasmai na samarpayAmi khalu \ldq{}iti | \section{86\. hAsyakR^ichChraH\-9} bhAryA: \ldq{}priya! mama kAr\-yAnasya vAyvindhanamishrake (##carburetor##) jalaM praviShTam iti bhAti\rdq{} | bhartA: priye! kathamidaM syAt? tava kAr\-yAnam idAnIM kutrAsti? bhAryA: [sagadgadam] asmat\-plavana\-kAsAre (##swimming pool##) \section{87\. hAsyakR^ichChraH\-10} ekadA suhR^idau amarasiMhadharmasiMhau mR^igayArthaM gulikAstradhAriNau vanamagachChatAm | mR^igayAprasa~Nge dharmasiMhaH bhallUkena bhR^ishaM vraNitaH vigatAsuriva j~nAnashUnyaH abhavat | amarasiMhaH sasAdhvasaM chaladUrabhAShakena nagarasthitanagarabhaTAlayasya samparkamakarot avadachcha, \ldq{}bhoH! mayi mama suhR^idi cha mR^igayArthaM vane vicharatoH mama suhR^id bhallUkena vraNitaH shete | saH na pratibhAShate, na jAne yadi mR^itaH bhavet | bhavAn kR^ipayA nirdishatu mayA kiM karaNIyamiti \rdq{}. nagarabhaTaH pratyuvAcha, \ldq{}bhoH! prathamaM tAvat tvayA dR^iDhaM j~nAtavyam yadi tava suhR^it sajIvaH mR^ito vA iti\rdq{} | amarasiMhaH pratyavadat, \ldq{}bhoH! katipaya kShaNAn tAvat nirIkShatAm | vadAmi\rdq{} iti | katipayakShaNAnantaraM nagarabhaTaH dUravANyAM gulikAstraprayogajanitashabdamashR^iNot | sapadi eva amarasiMhaH dUravANyAmavadat, \ldq{}bhoH! idAnIM mama suhR^it nissaMshayaM mR^itaH\rdq{} iti | \section{88\. madyapAnam\-3} dharmasiMhaH kolkatAnagare kasminshchitshuNDApAne madirAM pAtuM pratisAyamAgachChati | madirAyAH kAchakUpI(##bottle##)trayaM krINAti ekaikaM pibati cha | ekadA kutUhalAt shauNDikaH tamapR^ichChat, \ldq{}Arya! kutaH ekakAle eva kAchakUpItrayaM krINAsi? itare tu ekAM kAchakUpIM pItvA eva anyAM krINanti\rdq{} iti | dharmasiMhaH smitavadanaH vyavR^iNot, \ldq{}bhoH! mama bhrAtarau staH | ekaH dillInagare vasati, anyaH mumbayI nagare | asminneva kAle sAyaM dvAvapi tannagarasthashuNDApAne kAchakUpItrayamitAM madirAM krINItaH | prathamA kAchakUpI AtmanaH pAnArtham | dvitIyA tR^itIyA tu bhrAtroH pAnArtham | ekadeshe militumashaktAH evaM sa.nj~nAmakaravAma | yadA madirAM pibAmaH ekasthale eva madirAM pibantaH iva bhAvaM vindAmaH \ldq{}iti | dharmasiMhasya uttarAt tR^iptaH shauNDikaH svasthAnaM prati nyavartata | evameva pratyahaM dharmasiMhaH sAyamAgachChati kAchakUpItrayaM krINAti, pibati cha | ekasmin divase dharmasiMhaH kAchakUpIdvayameva akrINAt | shauNDikaH manasi asha~Nkata, \ldq{}asya bhrAtroH anyatarasya duravasthA ApatitA bhavet\rdq{} iti | aparedyuH yadA dharmasiMhaH Agatya kAchakUpIdvayamakrINAt, tadA shauNDikaH savinayaM tamapR^ichChat, \ldq{}api tava bhrAtarau kushalau?\rdq{} iti | dharmasiMhaH smayamAnaH avadat, \ldq{}nissaMshayaM, sakhe!\rdq{} iti | \ldq{}kathaM kAchakUpIdvayameva krINAsi?\rdq{} iti | dharmasiMhaH gambhIrasvareNa avadat, \ldq{}sakhe! idAnImahaM madyapAnAt virataH | kAchakUpIdvayaM tu mama bhrAtroH eva\rdq{} iti | \section{89\. vAkchAturyam\-20} kAchana mAnyA strI auShadhApaNiM gatA | sA ApaNikamapR^ichChat, \ldq{}bhoH! mayA siyanaiD viShaH krayaNIyaH | atra labhyate kim?\rdq{} iti | chakitaH ApaNikaH tAmapR^ichChat, \ldq{}Arye, kimarthaM viShaM krINAsi?\rdq{} iti | sA gambhIrasvareNa taM pratyavadat, \ldq{}ahaM mama bhartre viShaM dAtumichChAmi\rdq{} iti | digbhrAntaH ApaNikaH avadat, \ldq{}Arye! kiM vadasi? yadi tadarthaM tubhyaM viShaM vikrINai mAM tvAM cha ArakShakAH kArAgAraM nayeyuH | itaH kR^ipayA apasara \ldq{}iti | tadA sA AtmanaH vittasyUtAt ChAyAchitramekamuddhR^itya tasmai adarshayat yasmin ChAyAchitre ApaNikasya patnyA saha tasyAH patiH ratikrIDAyAM nirataH AsIt | nirvarNaH udvignashcha ApaNikaH avadat, \ldq{}asaMshayaM tubhyaM siyanaiD vikrINe | tvayA prathamameva vaktavyamAsIt yat vaidyanirdeshAt viShaM krINAmi\rdq{} iti | \section{90\. nyAyavAdI\-2} nyAyAlaye nyAyavAdI sAkShisthAnasthitaM vaidyaM parIkShate | nyAyavAdI: vaidyavarya! yadA tvayA kuNapaparIkShaNArthaM kartanaM kR^itaM tadA kartanAt prAk tvayA nADIparIkShaNaM kR^itaM kim? sAkShI: na kR^itam | nyAyavAdI: kachchit tvayA tasya raktasa.nmardaH parIkShitaH? sAkShI: na parIkShitaH | nyAyavAdI: tasya shvasanaM parIkShitaM kim? sAkShI: sarvathA na | nyAyavAdI: ataH, kachchit manyase bhAvyaM yat saH tava parIkShaNAt pUrvaM jIvitaH AsIt? sAkShI: na hi | nyAyavAdI: kathaM tvaM nissaMshayaM manyase? sAkShI: yataH parIkShaNAt pUrvameva tasya mastiShkaM mama lekhanatale (##table##) sthApitamAsIt | nyAyavAdI: tathApi bhAvyaM khalu saH jIvita eva AsIt? sAkShI: [vimR^ishya] yadi tat bhAvyaM saH kutrApi nyAyavAdI eva bhavati | \section{91\. hAsyakR^ichChraH\-11} patradUtaH (##postman##) kasyachit janasya gR^ihaM prati patravitaraNAya gachChati yadA saH bR^ihatsArameyena saha sthitaM ka~nchana bAlakaM pashyati | saH sArameyAt bhItaH taM bAlakaM pR^ichChati, \ldq{}bAla! kachchit tava sArameyaH dashati?\rdq{} iti | bAlakaH prativadati, \ldq{}mama sArameyaH kadApi kamapi na dashati\rdq{} iti | yAvat bhayamuktaH patradUtaH purataH gachChati tAvadeva sa sArameyaH taM dashati | daMshabAdhitaH patradUtaH ruShTaH bAlaM pR^ichChati, \ldq{}re! kutaH anR^itaM vadasi | tvAM tADayAmi\rdq{} iti | bAlakaH prativadati, \ldq{}ahamanR^itaM na vadAmi | ayaM sArameyaH mama na bhavati khalu, \ldq{} iti | \section{92\. hAsyakR^ichChraH\-12} haridattaH dharmadattaH sanjayadattashcha vayasyAH Asan | trayo.api ekakAle eva svargamagachChan | tatra chitraguptaH tAnavadat, \ldq{}bhoH! shR^iNuta, pR^iShTaprashnasya satyameva uttaraM pradeyam | yadi ko.api asatyaM vadet tarhi saH svargAt bahiShkriyate \ldq{}iti | atha | saH haridattamapR^ichChat, \ldq{}kachchit bhUloke paradArarataH abhavaH?\rdq{} \ldq{}kadApi na prabho\rdq{} ityavadat haridattaH | \ldq{}bADham, imAni kausheyavastrANi paridhAya svargasukhamanubhava\rdq{} iti | haridattaH tuShTaH kausheyavastrANi parijagrAha | chitraguptaH dharmadattamapi tathaiva apR^ichChat | \ldq{}kadA kadA paradAraraktaH abhavam .parantu pashchAt taptaH svadArAsveva rataH abhavam\rdq{}iti | chitradattaH tasmai kArpAsavastrANi dadau | chitraguptena tathaiva pR^iShTaH sanjayadattaH uttaramadAt, \ldq{}kShamasva mAm | ahaM sadA paradArAsveva rataH abhavam\rdq{} iti | tasmai chitraguptaH valkalAni dadau | kAle gate ekadA sanjayadattaH haridattena saha samamilat | tadA duHkhasAgare nimagnaM haridattaM sanjayadattaH apR^ichChat, \ldq{}mitra! kimidam? kutaH duHkhamagnaH asi?\rdq{} iti | \ldq{}hyaH valkalavastradhAriNIM mama bhAryAmatra apashyam \rdq{} iti nirviNNaH haridattaH avadat | \section{93\. dAmpatyam\-22} patiH patnIM vadati, \ldq{}priye! ahaM mamamitramekam adyarAtrau bhojanAya Ahvayam\rdq{} iti | patnI vadati, \ldq{}are, kimidam? matto.asi kim? gR^ihamavyavasthitaM vartate | vastrANi kretumApaNaM jigamiShAmi | adya bhakShyabhojyayutabhojanapAke mama AsthA nAsti | \rdq{} patiH, \ldq{}ahaM sarvaM jAnAmi\rdq{} | patnI | \ldq{}atha kutaH mitram AhvayaH?\rdq{} patiH, \ldq{}mugdhaH saH pariNetuM vA~nChati\rdq{} | \section{94\. vAkchAturyam\-21} bhartA: priye, yadi mahyaM prabhUtaM svaM mama pitA na adAsyat tvaM mAM avariShyaH kim? bhAryA: priya, yadi na kevalaM tava pitA anyaH ko.api tubhyaM prabhUtaM svam adAsyat, tadApi ahaM tvAm avariShyam | \section{95\. nyAyavAdI\-2} nyAyavAdI: idAnIM vayamabhiyoge jitavantaH khalu | kachchidvadasi yadi tvayA chauryaM kR^itam? abhiyuktaH: hyaH nyAyAlaye bhavataH vAdasaraNIM shrutvA sha~Nkito.ahaM yadi mayA chauryaM kR^itaM vA na vA | \section{96\. shitabuddhiH\-9} kAchana kAr\-yAnachAlikA rAjapathe ArakShakeNa avaruddhA | avarodhakAraNaM pR^iShTaH ArakShakaH pratyavadat, \ldq{}Arye! anuj~nAtavegamatikramya vAhanaM tvayA chAlitam | kR^ipayA darshaya tava chAlanAnuj~nApatram | strI pratyavadat, \ldq{}Arya! mama anuj~nApatraM nAsti | trivAraM madirApAnamattA kAr\-yAnachAlanamakaravamiti kAraNAt ArakShakaiH tat svAyattIkR^itam\rdq{}. chakitaH ArakShakaH apR^ichChat, \ldq{}Arye! kR^ipayA vAhanasya pa~njIsa~NkhyApatraM darshaya\rdq{} iti | strI pratyavadat, \ldq{}tannAsti, ahaM imaM kArayAnamapAharam \rdq{} | ArakShakaH, \ldq{}apAharaH?\rdq{} strI, \ldq{}bADham, na kevalaM kAr\-yAnamapAharaM, tasya svAminaM hatvA tasya kAyaM khaNDashaH nikartya kAr\-yAnasya sAmagrIkoShThe nyaveshayam\rdq{} ArakShakaH nitarAM bhrAntaH svaniyAmakena saha dUravANyA samalapat sAhAyyaM prArthayachcha | kShaNAt niyAmakaH katichana ArakShakaiH saha tatra vAhane AgachChat | tAM striyaM svagulikAstrasya lakShyaM kR^itvA avadat, \ldq{}kR^ipayA yAnAdavAtara\rdq{}.strI avAtarat apR^ichChachcha, \ldq{}Arya, kimApatitam?\rdq{} niyAmakaH, \ldq{} Arye! mama ArakShakaH vadati, \ldq{}tvaM, kAr\-yAnamapahR^itya tasya svAminamahan\rdq{} iti | digbhrAntA iva strI avadat, \ldq{}kiM?kiM? ahamahanam? \ldq{}iti | niyAmakaH avadat, \ldq{}kAr\-yAnasya sAmagrIkoShTham apAvR^iNu\rdq{} iti | strI sAmagrI\-koShTham apAvR^iNot | sAmagrI koShThe na ki~nchidapi vastu avartata | niyAmakaH, \ldq{}kachchididaM tava yAnam?\rdq{} strI, \ldq{}Arya! niHsaMshayam\rdq{} | \ldq{}tarhi tava yAnasya pa~njIsa~NkhyApatraM darshaya\rdq{} | \ldq{}pashya, idaM patram\rdq{} iti vadantI pa~njIsa~NkhyApatramadarshayat | \ldq{}tava chAlanAnuj~nApatraM darshaya\rdq{} | hastasyUtAt anuj~nApatramuddhR^itya strI adarshayat | niyAmakaH udbhrAntaH tAmavadat, \ldq{}Arye! kShamasva mAm | ArakShakaH mAmavAdIt tvaM kArayAnamapahR^itya, kAr\-yAnasvAminaM hatvA, tasya kalevaraM nikartya yAnasya sAmagrI\-koShThe nyaveshayaH | tvayA sAkaM na kAr\-yAnapa~njIsa~NkhyApatraM na cha tava chAlanAnuj~nApatraM vartete iti | \rdq{} strI, \ldq{}aho! anR^itasya parAkAShThA khalu | sa cha prAyeNa avAdIt yadahaM anuj~nAtavegamatikramya kAr\-yAnachAlanamakArShaM cha?\rdq{} \section{97\. vAkchAturyam\-22} vaidyaH chikitsAM labdhavatA kenachana saha dUravANyAM samalapat, \ldq{}bhoH, tvayA dattaM vittakoShapatraM(##cheque##) punarAgatam khalu\rdq{} iti | chikitsitaH pratyavadat, \ldq{}kShamyatAM, mama jAnuvedanA cha punarAyAtA\rdq{} iti | \section{98\. vAkchAturyam\-23} kAr\-yAne udyogAlayaM gachChan nara ekaH svodyogAlayasya nikaTe kAr\-yAnasaMsthApanAya sthalam mArgayati sma | kutrApi avakAshaH na dR^iShTaH | svakAryAya tvaritaM gantukAmaH IshvaraM yAvat prArthayat, \ldq{}prabho! tvatkR^ipayA yadi kAr\-saMsthApanAya avakAshaH labhyate chet adya prabhR^iti dhUmapAnaM na kariShyAmi\rdq{} iti tAvadeva avakAshaH dR^iShTaH | jhaTiti Ishvaramavadat, \ldq{}vismara yaduktam prabho | idAnImeva avakAshaH labdhaH\rdq{} iti | \section{99\. dAmpatyam\-23} parichArikA vetanavR^iddhim avA~nChat | sA tasyAH svAminIM prArthayata, \ldq{}bhavati, ahaM mama mAsikavetane vR^iddhiM kA~NkShAmi\rdq{} | svAminI sagarvamapR^ichChat, \ldq{}vR^iddhiH kutaH?\rdq{} | parichArikA pratyavadat, \ldq{}bhavati, trINi kAraNAni bhavanti | ahaM vastradhAvane bhavatyAH chaturatarA\rdq{} | svAminI ruShTA apR^ichChat, \ldq{}ko vadati tvaM chaturatarA iti?\rdq{} | parichArikA: \ldq{}bhavatyAH bhartA | ki~ncha ahaM pAkakalAyAmapi bhavatyAH chaturatarA\rdq{} | svAminI: \ldq{}mR^iShA khalu | ko vadati ittham?\rdq{} parichArikA: \ldq{}bhavati! bhavatyAH bhartA eva | api cha ahaM bhavatyAH kAmakalAyAmapi chaturatarA |\rdq{} svAminI [saroSham] \ldq{}ha~nje! punaH mama bhartA avadat kim?\rdq{} parichArikA: \ldq{}nahi, nahi, bhavatyAH niShkuTapAlakaH avadat\rdq{} svAminI chakitA nirvAkyA abhavat | sAvadhAnaM parichArikAm apR^ichChat, \ldq{}bhagini! kiyatIM vetanavR^iddhimapekShase?\rdq{} \section{100\. shitabuddhiH\-10} sahodarI sahodaraM pR^ichChati: bhrAtaH, pitAmahyai tasyAH janmadine kim upAyanaM dAtum ichChasi? sahodaraH: ahaM tasyai pAdakandukaM dAsyAmi | sahodarI: vyarthaH khalu | sA pAdakandukena kiM vA kariShyati? sahodaraH: yataH, sA mama janmadine mahyaM bhagavadgItAm adAt khalu | \-iti sham\- ## Compiled/written, encoded, and proofread by G.S.S. Murthy murthygss at gmail dot com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}