% Text title : yajnopavItasamIkShaNam % File name : yajnopavItasamIkShaNam.itx % Category : misc, sahitya, article, pradIptakumArananda % Location : doc\_z\_misc\_general % Author : (Copyright) Pradipta Kumar Nanda, Kendrapara, Orissa pknanda65 at gmail.com % Transliterated by : Pradipta Kumar Nanda % Proofread by : Pradipta Kumar Nanda % Acknowledge-Permission: (Copyright) Pradipta Kumar Nanda % Latest update : June 20, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Yajnopavita Samikshanam ..}## \itxtitle{.. yaj~nopavItasamIkShaNam ..}##\endtitles ## lekhakaH \- nandapradIptakumAraH ijyate havirdIyate.atra yaj+na~N=yaj~naH | (yaj~na+upa+vIta) yaj~nopavItam phalitam | yaj~nArthaM sa.nskR^itaM sUtravisheSham, yaj~nasUtram vA | upavItam (upa+vi+iN gatau+kta) upa samIpArthako.avyayapadam | upanayanasa.nskAreNa pavitrIkR^itaM vItaM sva\-samIpAgataM brahmachArikR^ite navatantuparimitaM vAmaskandhAt nAbhiparyantaM kaTiparyantaM vA lambAyamAnaM sUtravisheShaM yaj~nopavItamiti niruktiH | yadvA yaj~nena yaj~nasya yaj~nAya yaj~nAdvA AgataM yaj~nopavItam | yaj~nopavItashabdArtha uktaH smR^itisAre\- yaj~nAkhyaH paramAtmA ya uchyate chaiva hotR^ibhiH | upavItaM tato.asyedaM tasmAdyaj~nopavItakam || idaM yaj~nopavItamupanayanena sambhAvyate,arthAt upanayanasamaye yaj~nopavItagrahaNaM bhavati | brAhmaNasya kR^ite.asya yaj~nasUtrasya mahatI AvashyakatA asti | yaj~nopavItaM vinA viNmUtrotsargaM kartuM naiva shakyate, bhojanasya kA kathA taM vinA jalapAnamapi na kartavyam | yatohi muktAvalyAm\- vinA yaj~nopavItena toyaM yaH pibate dvijaH | upavAsena chaikena pa~nchagavyena shuddhyati || vinA yaj~nopavItena viNmUtrotsargakR^idyadi | upavAsadvayaM kR^itvA dAnairhomaistu shuddhyati || api cha gobhilena\- sadopavItinA bhAvyaM sadA baddhashikhena cha | vishikhyovyupavItashcha yatkaroti na tatkR^itam || iti | asya utpattistu brahmaNo jAtA | padmAsanastho brahmA padmanAlasUtreNAsya nirmANaM chakAra | yachchoktaM smR^itiprakAshe\- yaj~nopavItaM paramaM pavitraM vibhUShaNaM brAhmaNalakShaNaM cha | padmAsanasthena pitAmahena utpAditaM pa.nkajanAlasUtrAt || asya nirmANe tridevAnAM brahma\-viShNu\-maheshvarANAM mahatI anukampA vidyate | sAvitrIdevI asya jIvanyAsakartrI | tathA cha \- brahmaNotpAditaM sUtraM viShNunA triguNIkR^itam | rudreNa datto granthirvai sAvitryA chAbhimantritam || sa.npratike kalau yaj~nasUtraM kArpAsayuktaM pratibhAti | tatpramANantu\- kR^ite padmamayaM sUtraM tretAyAM kanakodbhavam | dvApare rAjasaM proktaM kalau kArpAsasambhavam || yaj~nopavItasyotpattiM jAnAti brAhmaNo na chet | sa vai vahati bhArAya pustakAni yathA vR^iShaH || nAbhiparyantaM lambAyamAnaM yaj~nopavItaM dhAryamiti vasiShThaH | kaTiparyantamiti kAtyAyanaH | tathA hi\- nAbherurddhvamanAyupyamadho nAbhestapaHkShayaH | tasmAnnAbhisamaM kuryAdupavItaM vichakShaNaH || api cha kAtyAyanaH\- pR^iShThadeshe cha nAbhyAM cha dhR^itaM yad vindate kaTim | taddhAryamupavItaM syAnnAtilambaM na chochChritam || iti | asya yaj~nasUtrasya sthalavisheShe trINi nAmAni prasiddhAni santi | brahmasUtra\-nivIta\-prAchInAvItabhedAt | devakArye brahmasUtraM savye vAmaskandhe dhAraNam | mAlavatka.nThAvalambitaM nivItaM manuShyakArye tarpaNAdau prasiddham | apasavye dakShiNaskandhe niveshitaM prAchInAvItaM pitR^ikArye prashastam | yaduktaM hemAdrau bharadvAjaH\- dakShiNabAhumuddhR^itya vAmaskandhe niveshitam | yaj~nopavItamityuktaM devakAryeShu shasyate || ka.nThAvalambitaM chaiva brahmasUtraM yadA bhavet | tannivItamiti khyAtaM shastaM karmaNi mAnuShe || utkShipte vAmabAhau cha dakShiNaskandhamAshritam | prAchinAvItamityAhuH tatpitreShveva karmasu || manunApi\- uddhR^ite dakShiNe pANAvupavItyuchyate dvijaH | savye prAchInAvItI syAnnivItI ka.nThasajjanam || kadA navInaM yaj~nopavItaM dhAraNIyamiti viShaye shAstrAntare bahudhA uktam | tatra upAkarmArambhe (sa.nvatsarAdau vedapAThakarmaNi) dAnakarmaNi, jananAshauche, maraNAshauche, shrAddhe, chandrasUryagrahaNoparAnte, yaj~nAdau cha navInIkartavyam | uktaM shrIrAmakalpadrume jyotiShArNave cha\- upAkarmaNi chotsarge sUtakadvitaye tathA | shrAddhakarmaNi yaj~nAdau shashisUryagrahe.api cha || navayaj~nopavItAni dhR^itvA jIrNAni cha tyajet || kadAchit aspR^ishya sparshena, abhakShabhakShaNena, sUtraChedanena cha navInaM dhAraNIyam | etasya yaj~nasUtrasya paramAyurapi nirdiShTo.asti | dhAraNadinAt chaturmAsAnte avashyameva nUtanaM sUtraM dhAraNIyam | yachchoktaM gobhilaH\- dhAraNAtbrahmasUtrasya gate mAsachatuShTaye | tyaktvA tAnyapi jIrNAni navAnyanAni dhArayet || na dhArayati mUDhAtmA sarvakarmasu garhitaH || api chAhnikasUtrAvalyAm\- sUtake mR^itake chaiva gate mAsachatuShTaye | navayaj~nopavItAni dhR^itvA jIrNAni sa.ntyajet || atra manuH\- mantreNa dhAraNaM kAryaM mantreNa cha visarjanam | kartavyaM cha sadA sadbhirnAtra kAryA vichAraNA || pArijAte.api\- yaj~nopavItamantreNa dhArayed brahmasUtrakam | smR^ityuktena tu mantreNa niShkAshyaM brahmasUtrakam || dhAraNamantrastAvatkauShatakIshAkhAyA.n\- yaj~nopavItenopavyayAmi dIrghAyutvAya suprajAstvAya subIryAya sarveShAM vedAnAmAdhipatyAya yashase brahmavarchasAya | sarvatra\- yaj~nopavItaM paramaM pavitraM prajApateryatsahajaM purastAt | AyuShyamagryaM pratimu~ncha shubhraM yaj~nopavItaM balamastu tejaH || yadvA\- yaj~nopavItamasi yaj~nasya tvA yaj~nopavItenopanahyAmi | tyAgamantraH\- brahmAviShNumaheshAdyAstanUtAM devatAH smR^itAH | tyakShAmi puNyakAle.asmin bhavatAM tR^iptihetave || api cha \- etAvaddinaparyantaM brahmatvaM dhAritaM mayA | jIrNatvAtvatparityAgaH gachCha sUtraM yathAsukham || jIrNayaj~nopavItaM shiromArgeNa niHsArya jale nikShipet | kati sa.nkhyakaM yaj~nasUtraM dhAraNIyamiti chechchaturthaparimitamuchyate, adhikAri\-pratinidhirUpeNa | tathA hi\- yaj~nopavIte dve dhArye shrote smArte cha karmaNi | tR^itIyamuttarIyArthaM vastrAbhAve chaturthakam || adhikArI bhedena chAtra devalaH\- upavItaM vaTorekaM dve tathetarayoH smR^ite | ekameva yatInAM syAditi shAstravinishchayaH || viNmUtrasamaye dakShiNakarNe sthApanIyam | anyathA ashuddhirjAyate sUtrasya | dakShiNakarNe sarveShAM devAnAM tIrthAnAM cha samAvesho.asti | yachchokta.n\- AdityA vasavo rudrA vAyuragnishcha dharmarAT | viprasya dakShiNe karNe nityaM tiShThanti devatAH || agnirApashcha vedAshcha somaH sUryo.analastathA | sarve devAstu viprasya karNe tiShThanti dakShiNe || prabhAsAdIni tIrthAni ga.ngAdyAH saritastathA | viprasya dakShiNe karNe vasanti munirabravIt || ga.ngA cha dakShiNe shrotre nAsikAyAM hutAshanaH | ubhayoH sparshanenaiva tatkShaNAdeva shuddhyati || iti | asya nirmANapraNAlIviShaye.api shAstraM na maunam | avitathaM tattvaM prakAshayati | granthAntareShu AhnikasUtrAvalyAdiShu\- shuchau deshe shuchiH sUtraM sa.nhatA.ngulimUlake | AveShTyaShaNNavatyAM cha triguNIkR^itya yatnataH || a.ngulyagre tu viprANAM kShatriyo madhyaparvataH | a.ngulimUle tu vishAM kuryAtsUtrasya veShTanam || ShoDashAshIti viprANAM dvAdashAtIti bhUbhujAm | chaturashIti vaishyAnAmashItiH shUdra uchyate || ali.ngakaistribhiH samyak prakShAlyorddhvvR^itaM cha yat | apradakShiNamAvR^ittaH sAvitryA triguNIkR^itam || adhaH pradakShiNAvR^ittaM samaM syAnnavasUtrakam | trirAveShTya dR^iDhaM baddhvA haribrahmeshvarAnnaman | trivR^idUrdhvaM vR^itaM kAryaM tantutrayamadhovR^itam | trivR^itaM chopavItaM syAttasyeko granthiruchyate || vAmAvartaM triguNaM kR^itvA pradakShiNAvartaM navaguNaM vidhAya | tadevaM trisaraM kR^itvA granthimekaM vidadhyAt || pR^iShThava.nshe cha nAbhyAM cha vR^itaM yadvindate kaTim | taddhAryamupavItaM syAnnAtilambaM no chochChitam || vAmaskandhe kR^itaM nAbhihR^itpR^iShThava.nshayordhR^itam | kaTiparyantamApnoti tAvatparimANaM bhavet || navatantuparimite yaj~nasUtre nava tantudevatAH santi | te cha\- o.nkAraH prathame tantau dvitIyegnistathaiva cha | tR^itIye nAgadaivatyaM chaturthe somadevatA || pa~nchame pitR^idaivatyaM ShaShThe chaiva prajApatiH | saptame mArutashchaiva aShTame sUrya eva cha || sarve devAstu navama ityetA tantudevatAH || iti | uparyuktaM vidhividhAnAdikaM samayasApekShaM sa.nprati asambhavaM manyate | yathAsAdhyaM yaj~nopavItaM nirmAya ga.ngAjalena vidhautya ekasmin pAtre nidhAya abhimantrayet vaidikavidhinA | dhAraNAnte Achamanam | sUryArghyadAnam | ante aShTottarashatasa.nkhyako gAyatrImantro jApyaH | \-\-\- lekhakaH \- nandapradIptakumAraH ## Written by Dr. Pradipta Kumar Nanda, Kendrapara, Orisa pknanda65 at gmail.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}