% Text title : mahAkavishrIbhAsapraNItam UrubhaNgam % File name : Urubhanga.itx % Category : major\_works % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : bhAsa % Transliterated by : Arun questions.Sanskrit at gmail.com http://learnsanskrit.org/tools/sanscript % Proofread by : Arun questions.Sanskrit at gmail.com % Latest update : January 23, 2011 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Urubhangam by Bhasa ..}## \itxtitle{.. mahAkavishrIbhAsapraNItam Urubha~Ngam ..}##\endtitles ## || shrIH|| shrIgaNeshAya namaH | (nAndyante tataH pravishati sUtradhAraH) sUtradhAraH \-\- bhIShmadroNataTAM jayadrathajalAM gAndhArarAjahradAM karNadrauNikR^iporminakramakarAM duryodhanasrotasam | tIrNaH shatrunadIM sharAsasikatAM yena plavenArjunaH shatrUNAM taraNeShu vaH sa bhagavAnastu plavaH keshavaH || 1|| evamAryamishrAn vij~nApayAmi | aye kinnukhalu mayi vij~nApanavyagre shabda iva shrUyate | a~Nga ! pashyAmi | (nepathye) ete smo bhoH ! ete smaH | sUtradhAraH \-\- bhavatu, vij~nAtam | (pravishya) pAripArshvakaH \-\- bhAva ! kutonukhalvete, svargArthamAhavamukhodyatagAtrahomA nArAchatomarashatairviShamIkR^itA~NgAH | mattadvipendradashanollikhitaiH sharIrair anyonyavIryanikaShAH puruShA bhramanti || 2|| sUtradhAraH \-\- mAriSha kiM nAvagachChasi | tanayashatanayashUnye duryodhanAvasheShe dhR^itarAShTrapakShe, pANDavajanArdanAvashiShTe yudhiShThirapakShe, rAj~nAM sharIrasamAkIrNe samantapa~nchake, etad raNAhatagajAshvanarendrayaudhaM sa~NkIrNalekhyamiva chitrapaTaM praviddham | yuddhe vR^ikodarasuyodhanayoH pravR^itte yaudhA narendranidhanaikagR^ihaM praviShTAH || 3|| (niShkrAntau) sthApanA | ~~~ (tataH pravishanti bhaTAstrayaH) sarve \-\- ete smo bhoH ! ete smaH | prathamaH \-\- vairasyAkvathanaM balasya nikaShaM mAnapratiShThAgR^ihaM yuddheShvapsarasAM svayaMvarasabhAM shauryapratiShThAM nR^iNAm | rAj~nAM pashchimakAlavIrashayanaM prANAgnihomakratuM samprAptA raNasaMj~namAshramapadaM rAj~nAM nabhaHsa~Nkramam || 4|| dvitIyaH \-\- samyag bhavAnAha | upalaviShamA nAgendrANAM sharIradharA dharA dishi dishi kR^itA gR^idhrAvAsA hatAtirathA rathAH | avanipatayaH svargaM prAptAH kriyAmaraNe raNe pratimukhamime tattat kR^itvA chiraM nihatAhatAH || 5|| tR^itIyaH \-\- evametat | karivarakarayUpo bANavinyastadarbho hatagajachayanochcho vairavahnipradIptaH | dhvajavitatavimAnaH siMhanAdochchamantraH patitapashumanuShyaH saMsthito yuddhayaj~naH || 6|| prathamaH \-\- idamaparaM pashyetAM bhavantau | ete parasparasharairhR^itajIvitAnAM dehai raNAjiramahIM samupAshritAnAm | kurvanti chAtra pishitArdramukhA viha~NgA rAj~nAM sharIrashithilAni vibhUShaNAni || 7|| dvitIyaH \-\- prasaktanArAchanipAtapAtitaH samagrayuddhodyatakalpito gajaH | vishIrNavarmA sasharaH sakArmuko nR^ipAyudhAgAramivAvasIdati || 8|| tR^itIyaH \-\- idamaparaM pashyetAM bhavantau | mAlyairdhvajAgrapatitaiH kR^itamuNDamAlaM ratnaikasAyakavaraM rathinaM vipannam | jAmAtaraM pravahaNAdiva bandhunAryo hR^iShTAH shivA rathamukhAdavatArayanti || 9|| sarve \-\- ahotukhalu nihatapatitagajaturaganararudhirakalilabhUmipradeshasya vikShiptavarmacharmAtapatrachAmaratomarasharakuntakavachakabandhAdiparyAkulasya shaktiprAsahATakabhiNDipAlashUlamusalamudgaravarAhakarNakaNayakarpaNa\- sha~NkutrAsigadAdibhirAyudhairAkIrNasya samantapa~nchakasya pratibhayatA | prathamaH \-\- iha hi, rudhirasarito nistIryante hatadvipasa~NkramA nR^ipatirahitaiH srastaiH sUtairvahanti rathAn hayAH | patitashirasaH pUrvAbhyAsAd dravanti kabandhakAH puruSharahitA mattA nAgA bhramanti yatastataH || 10|| dviHtIyaH \-\- idamaparaM pashyetAM bhavantau | ete, gR^idhrA madhUkamukulonnatapi~NgalAkShA daityendraku~njaranatA~NkUshatIkShNatuNDAH | bhAntyambare vitatalambavikIrNapakShA mAMsaiH pravAlarachitA iva tAlavR^intAH || 11|| tR^itIyaH \-\- eShA nirastahayanAganarendrayaudhA vyaktIkR^itA dinakarograkaraiH samantAt | nArAchakuntasharatomarakhaDgakIrNA tArAgaNaM patitamudvahatIva bhUmiH || 12|| prathamaH \-\- IdR^ishyAmapyavasthAyAmavimuktashobhA virAjante kShatriyAH | iha hi, satrodvartitanetraShaTpadagaNA tAmroShThapatrotkarA bhrUbhedA~nchitakesarA svamakuTavyAviddhasaMvartikA | vIryAdityavibodhitA raNamukhe nArAchanAlonnatA niShkampA sthalapadminIva rachitA rAj~nAmabhItairmukhaiH ||13|| dvitIyaH \-\- IdR^ishAnAmapi kShatriyANAM mR^ityuH prabhavati | na shakyaM khalu viShamasthaiH puruShai rAjabalAdhAnaM kartum | tR^itIyaH \-\- kiM cha re prabhavati kShatriyANAmiti | prathamaH \-\- kaH saMshayaH | dvitIyaH \-\- mA mA bhavAnevam | spR^iShTvA khANDavadhUmara~njitaguNaM saMshaptakotsAdanaM svargAkrandaharaM nivAtakavachaprANopahAraM dhanuH | pArthenAdya balAnmaheshvararaNakShepAvashiShTaiH sharair darpotsiktavashA nR^ipA raNamukhe mR^ityoH pratigrAhitAH ||14|| sarve \-\- aye shabdaH | kiM meghA ninadanti vajrapatanaishchUrNIkR^itAH parvatA nirghAtaistumulasvanapratibhayaiH kiM dAryate vA mahI | kiM mu~nchatyanilAvadhUtachapapalakShubdhormimAlAkulaM shabdaM mandarakandarodaradarIH saMhatya vA sAgaraH ||15|| bhavatu, pashyAmastAvat | (sarve parikrAmAnti) prathamaH \-\- aye etat khalu draupadIkeshadharShaNAvamarShitasya pANDavamadhyamasya bhImasenasya bhrAtR^ishatavadhakruddhasya mahArAjaduryodhanasya cha dvaipAyanahalAyudhakR^iShNavidurapramukhAnAM kuruyadukuladaivatAnAM pratyakShaM pravR^ittaM gadAyuddham | dvitIyaH \-\- bhImasyorasi taptakA~nchanashilApIne pratisphAlite bhinne vAsavahastihastakaThine duryodhanAMsasthale | anyonyasya bhujadvayAntarataTeShvAsajyamAnAyudhe yasmiMshchaNDagadAbhighAtajanitaH shabdaH samuttiShThati ||16|| tR^itIyaH \-\- eSha mahArAjaH, shiShTotkampanavalgamAnAmakuTaH krodhAdhikAkShAnanaH sthAnAkrAmaNavAmanIkR^itatanuH pratyagrahastochChrayaH | yasyaiShA ripushoNitArdrakalilA bhAtyagrahaste gadA kailAsasya girerivAgrashikharoddhUtA mahendrAshaniH ||17|| prathamaH \-\- eSha samprahArarudhirasiktA~NgastAvad dR^ishyatAM pANDavaH | nirbhinnAgralalATavAntarudhiro bhagnAMsakUTadvayaH sAndrairnirgalitaprahArarudhirairArdrIkR^itoraHsthalaH | bhImo bhAti gadAbhighAtarudhiraklinnAvagADhavraNaH shailo merurivaiSha dhAtusalilAsAropadigdhopalaH || 18|| dvitIyaH \-\- bhImAM gadAM kShipati garjati valgamAnaH shIghraM bhujaM harati tasya kR^itaM bhinatti | chArIM gAtiM pracharati praharatyabhIkShNAM saMshikShito narapatirbalavAMstu bhImaH || 19|| tR^itIyaH \-\- eSha vR^ikodaraH, shirasi gurunikhAtasrastaraktArdragAtro dharaNidharanikAshaH saMyugeShvaprameyaH | pravishati girirAjo medinIM vajradagdhaH shithilavisR^itadhAturhemakUTo yathAdriH || 20|| eSha gADhaprahArashithilIkR^itA~NgaM nipatantaM bhImasenaM dR^iShTvA, ekAgrA~NgulidhAritonnatamukho vyAsaH sthito vismitaH dvitIyaH \-\- dainyaM yAti yudhiShThiro~tra viduro bAShpAkulAkShaH sthitaH | tR^itIyaH \-\- spR^iShTaM gANDivamarjunena gaganaM kR^iShNaH samudvIkShate sarve \-\- shiShyaprItitayA halaM bhramayate rAmo raNaprekShakaH || 21|| prathamaH \-\- eSha mahArAjaH, vIryAlayo vividharatnavichitramaulir yukto~bhimAnavinayadyutisAhasaishcha | vAkyaM vadatyupahasanna tu bhIma dInaM vIro nihanti samareShu bhayaM tyajeti || 22|| dvitIyaH \-\- eSha idAnImapahAsyamAnaM bhImasenaM dR^iShTvA svamUrumabhihatya kAmapi saMj~nAM prayachChati janArdanaH | tR^itIyaH \-\- eSha saMj~nayA samAshvAsito mArutiH, saMhR^itya bhrukuTI lalATavivare svedaM kareNAkShipan bAhubhyAM pratigR^ihya bhImavadanashchitrA~NgadAM svAM gadAm | putraM dInamudIkShya sarvagatinA labdhveva dattaM balaM garjan siMhavR^iShekShaNaH kShititalAd bhUyaH samuttiShThati || 23|| prathamaH \-\- hanta punaH pravR^ittaM gadAyuddham | anena hi, bhUmau pANitale nighR^iShya tarasA bAhU pramR^ijyAdhikaM sandaShToShThapuTena vikramabalAt krodhAdhikaM garjatA | tyaktvA dharmaghR^iNAM vihAya samayaM kR^iShNasya saMj~nAsamaM gAndhArItanayasya pANDutanayenorvorvimuktA gadA || 24|| sarve \-\- hA dhik patito mahArAjaH | tR^itIyaH \-\- eSha rudhirapatanadyotitA~NgaM nipatantaM kururAjaM dR^iShTvA khamutpatito bhagavAn dvaipAyanaH | ya eShaH, helAsaMvR^italochanena halinA netroparodhaH kR^ito dR^iShTvA krodhanimIlitaM haladharaM duryodhanApekShayA | sambhrAntaiH karapa~njarAntaragato dvaipAyanaj~nApito bhImaH kR^iShNakarAvalambitagatirnirvAhyate pANDavaiH || 25|| prathamaH \-\- aye ayamapyamarShonmIlitarabhasalochano bhImasenApakramaNamudvIkShamANa ita evAbhivartate bhagavAn halAyudhaH | ya eShaH, prachalalalitamauliH krodhatAmrAyatAkSho bhramaramukhavidaShTAM ki~nchidutkR^iShya mAlAm | asitatanuvilambisrastavastrAnukarShI kShititalamavatIrNaH pAriveShIva chandraH || 26|| dvitIyaH \-\- tadAgamyatAM vayamapi tAvanmahArAjasya pratyanantarIbhavAmaH | ubhau \-\- bADham | prathamaH kalpaH | (niShkrAntAH) viShkambhakaH | ~~~ (tataH pravishati baladevaH) baladevaH \-\- bho bhoH pArthivAH ! na yuktamidam | mama ripubalakAlaM lA~NgalaM la~NghayitvA raNagatamatisandhiM mAM cha nAvekShya darpAt | raNashirasi gadAM tAM tena duryodhanorvoH kulavinayasamR^iddhyA pAtitaH pAtayitvA || 27|| bho duryodhana ! muhUrtaM tAvadAtmA dhAryatAm | saubhochChiShTamukhaM mahAsurapuraprAkArakUTA~NkushaM kAlindIjaladeshikaM ripubalaprANopahArArchitam | hantotkShipyahalaM karomi rudhirasvedArdrapAkottare bhImasyorasi yAvadadya vipule kedAramArgAkulam || 28|| (nepathye) prasIdatu prasIdatu bhagavAn halAyudhaH | baladevaH \-\- evAMgato.apyanugachChati mAM tapasvI duryodhanaH | eShaH, shrImAn saMyugachandanena rudhireNArdrAnuliptachChavir bhUsaMsarpaNareNUpATalabhujo bAlavrataM grAhitaH | nirvR^itte~mR^itamanthane kShitidharAnmuktaH suraiH sAsurair AkarShanniva bhogamarNavajale shrAntojjhito vAsukiH ||29|| (tataH pravishati bhagnoruyugalo duryodhanaH) duryodhanaH \-\- eSha bhoH ! bhImena bhittvA samayavyavasthAM gadAnipAtakShatajarjaroruH | bhUmau bhujAbhyAM parikR^iShyamAnaM svaM dehamardhoparataM vahAmi || 30|| prasIdatu prasIdatu bhagavAn halAyudhaH | tvatpAdatornipatitaM patitasya bhUmAv etachChiraH prathamamadya vimu~ncha roSham | jIvantu te kurukulasya nivApameghA vairaM cha vigrahakathA cha vayaM cha naShTAH || 31|| baladevaH \-\- bho duryodhanA ! muhUrtaM tAvadAtmA dhAryatAm | duryodhanaH \-\- kiM bhavAn kariShyati | baladevaH \-\- shrUyatAm, AkShiptalA~NgalamukhollikhitaiH sharIrair nirdAritAMsahR^idayAnmusalaprahAraiH | dAsyAmi saMyugahatAn sarathAshvanAgAn svargAnuyAtrapuruShAMstava pANDuputrAn || 32|| duryodhanaH \-\- mA mA bhavAnevam | pratij~nAvasite bhIme gate bhrAtR^ishate divam | mayi chaivaM gate rAma ! vigrahaH kiM kariShyati || 33|| baladevaH \-\- matpratyakShaM va~nchito bhavAnityutpanno me roShaH | duryodhanaH \-\- va~nchita iti mAM bhavAn manyate | baladevaH \-\- kaH saMshayaH | duryodhanaH \-\- hanta bhoH ! dattamUlyA iva me prANAH | kutaH, AdIptAnaladAruNAjjatugR^ihAd buddhyAtmanirvAhiNA yuddhe vaishravaNAlaye~chalashilAvegapratisAriNA | bhImenAdya hiDimbarAkShasasapatiprANapratigrAhiNA yadyevaM samavaiShi mAM ChalAjitaM bho rAma ! nAhaM jitaH || 34|| baladevaH \-\- bhIMasena idAnIM tava yuddhava~nchanAmutpAdya sthAsyati | druryodhanaH \-\- kiM chAhaM bhImasenena va~nchitaH | baladevaH \-\- atha kena bhavAnevaMvidhaH kR^itaH | rAjA \-\- shrUyatAM, yenendrasya sa pArijAtakatarurmAnena tulyaM hR^ito divyaM varShasahasramarNavajale suptashcha yo lIlayA | tIvrAM bhImagadAM pravishya sahasA nirvyAjayuddhapriyas tenAhaM jagataH priyeNa hariNA mR^ityoH pratigrAhitAH || 35|| (nepathye) ussaraha ayyA ! ussaraha | [utsaratAryAH ! utsarata |] baladevaH \-\- (vilokya) aye ayamatrabhavAn dhR^itarAShTro gAndhAryA durjayenAdeshitamArgo~ntaHpurAnubandhaH shokAmabhibhUtahR^idaya ita evAbhivartate | ya eShaH, vIryAkaraH sutashatapravibhaktachakShur darpodyataH kanakayUpavilambabAhuH | sR^iShTo dhruvaM tridivarakShaNajAtasha~Nkair devair arAtitimirA~njalitADitAkShaH || 36|| (tataH pravishati dhR^itarAShTro gAndrArI devyau durjayashcha) dhR^itarAShTraH \-\- putra! kvAsi | gAndhArI \-\- putta_a ! kahiM si | [putraka! kvAsi |] devyau \-\- mahArAja ! kahiM si | [mahArAja ! kutrAsi |] dhR^itarAShTra \-\- bho! kaShTam | va~nchanAnihataM shrutvA sutamadyAhave mama | mukhamantargatAsrAkShamandamandhataraM kR^itam || 37|| gAndhAri ! kiM dharase | gAndhArI \-\- jIvAvida hmi mandabhA | [jIvitAsmi mandabhAgA |] devyau \-\- mahArAja ! mahArAja ! | [mahArAja ! mahArAja ! |] rAjA \-\- bhoH ! kaShTam | yanmamApi striyo rudanti | pUrvaM na jAnAmi gadAbhighAta- rujAmidAnIM tu samarthayAmi | yanme prakAshIkR^itamUrdhajAni raNaM praviShTAnyavarodhanAni || 38|| dhR^itarAShTraH \-\- gAndhAri ! kiM dR^ishyate duryodhananAmadheyaH kulamAnI | gAndhArI \-\- mahArAja ! Na dissadi | [mahArAja ! na dR^ishyate |] dhR^itarAShTraH \-\- kathaM na dR^ishyate | adyAsmi yo~hamanveShTavye kAle putraM na pashyAmi | kR^itAntahataka ! ripusamaravimardaM mAnavIryapradIptaM sutashatamatidhIraM vIramutpAdya mAnI | dharaNitalavikIrNaM kiM sa yogyo na bhoktuM sakR^idapi dhR^itarAShTraH putradattaM nivApam || 39|| gAndhArI \-\- jAda ! suyodhaNa | dehi me paDiva_aNam | puttasadaviNAsadukkhidaM mahArAjaM cha mandabhAjam | [jAta ! suyodhana ! dehi me prativachanam | putrashatavinAshaduHkhitaM mahArAjaM cha mandabhAgam |] baladevaH \-\- aye iyamatrabhavatI gAndhArI | yA putrapautravadaneShvakutUhalAkShI duryodhanAstamitashokanipItadhairyA | asrairajasramadhunA patidharmachihnam ArdrIkR^itaM nayanabandhamidaM dadhAti || 40|| dhR^itarAShTraH \-\- putra ! duryodhana ! aShTAdashAkShauhiNImahArAja ! kvAsi | rAjA \-\- adyAsmi mahArAjaH | dhR^itarAShTraH \-\- putrashatajyeShTha ! dehi me prativachanam | duryodhanaH \-\- anyandadAmi khalu vR^ittAntam | anena vR^ittAntena vrIDito.asmi | dhR^itarAShTraH \-\- ehi putra | abhivAdayasva mAm | rAjA \-\- ayamayamAgachChAmi | (utthAnaM rUpAyitvA patati) hA dhik | ayaM me dvitIyaH prahAraH | kaShTaM bhoH ! hR^itaM me bhImasenena gadApAtakachagrahe | samamUrudvayenAdya guroH pAdAbhivandanam || 41|| gAndhArI \-\- ettha jAdA ! | [atra jAte ! |] devyau \-\- ayye ! imA hma | [Arye ! ime svaH] gAndhArI \-\- aNNesaha bhattAram | [anveShethA bhartAram |] devyau \-\- gachChAmi mandabhA | [gachChAmi mandabhAgA] dhR^itarAShTraH \-\- ka eSha bhoH ! mama vastrAntamAkarShan mArgamAdeshayati | durjayaH \-\- tAda ! ahaM dujjayo | [tAta ! ahaM durjayaH |] dhR^itarAShTra \-\- pautra ! durjaya ! pitaramanvichCha | durjayaH \-\- parissanto khu aham | [parishrAntaH khalvaham |] dhR^itarAShdraH \-\- gachCha, pitura~Nke vishramayiShyasi | durjayaH \-\- tAda ! ahaM gachChAmi | (upasR^itya) tAda ! kahiM si | [tAta ! ahaM gachChAmi | tAta ! kutrAsi |] rAjA \-\- aye ayamapyAgataH | sarvAvasthAyAM hR^idayasannihitaH putrasneho mAM dahati | kutaH, duHkhAnAmanabhij~neyo mamA~NkashayanochitaH | nirjitaM durjayo dR^iShTvA kinnu mAmabhidhAsyati || 42|| durjayaH \-\- a_aM mahArAo bhUmIe uvaviTTho | [ayaM mahArAjo bhUmyAmupaviShTaH |] rAjA \-\- putra | kimarthamAgataH | durjayaH \-\- tuvaM chirAyasi tti | [tvaM chirAyasIti |] rAjA \-\- aho asyAmavasthAyAM putrasneho hR^idayaM dahati | durjayaH \-\- ahaM pi khu de a~Nke uvavisAmi | (a~NkamArohati) [ahaMapi khalu te a~Nke upavishAmi |] rAjA \-\- (nivArya) durjaya ! durjaya ! bhoH ! kaShTam | hR^idayaprItijanano yo me netrotsavaH svayam | so~yaM kAlaviparyAsAchchandro vahnitvamAgataH || 43|| durjayaH \-\- a~Nke uvavesaM kiMNimittaM tuvaM vAresi | [a~Nke upavesha kinnimittaM tvaM vArayasi |] rAjA \-\- tyaktvA parichitaM putra ! yatratatra tvayAsyatAm | adyaprabhR^iti nAstIdaM pUrvabhuktaM tavAsanam || 44|| durjaya \-\- kahiMNukhu mahArAo gamissadi | [kutranukhalu mahArAjo gamiShyati |] rAjA \-\- bhrAtR^ishatamanugachChAmi | durjayaH \-\- maM pi tahiM Nehi | [mAmapi tatra naya |] rAjAM \-\- gachCha putra ! vR^ikodaraM brUhi | durjayaH \-\- ehi mahArAja ! aNNesIasi | [ehi mahArAja ! anviShyase |] rAjA \-\- putra ! kena | durjayaH \-\- ayyAe, ayyeNa, savveNa anta_ureNa a | [AryayAryeNa sarveNantaHpureNa cha |] rAjA \-\- gachCha putra ! nAhamAgantuM samarthaH | durjayaH \-\- ahaM tuvaM Naissam | [ahaM tvAM neShyAmi |] rAjA \-\- bAlastvamasi putra ! | durjayaH \-\- (parikramya) ayyA ! a_aM mahArAo | [AryAH ! ayaM mahArAjaH |] devyau \-\- hA hA mahArAo | [hA hA mahArajaH |] dhR^itarAShTraH \-\- kvAsau mahArajaH | gAndhArI \-\- kahiM me puttao | [kutra me putrakaH |] durjayaH \-\- a_aM mahArAo bhUmie uvaviTTho | [ayaM mahArAjo bhUmyAmupaviShTaH |] dhR^itarAShTraH \-\- hanta bhoH ! kimayaM mahArAjaH | yaH kA~nchanastambhasamapramANo loke kilaiko vasudhAdhipendraH | kR^itaH sa me bhUmigatastapasvI dvArendrkIlArdhasamapramANaH || 45|| gAndhArI \-\- jAda ! suyodhaNa ! parissanto si | [jAta ! suyodhana ! parishrAnto.asi |] rAjA \-\- bhavatyAH khalvAhaM putraH | dhR^itarAShTraH \-\- keyaM bhIH ! | gAndhArI \-\- mahArAja ! ahamabhIdaputtappAiNI | [mahArAja ! ahamabhItaputrapadAyinI |] rAjA \-\- adyotpannamivAtmAnamavagachChAmi | bhostAta ! kimidAniM vaiklavyena | dhR^itarAShTraH \-\- putra ! kathaM viklavo bhaviShyAmi | yasya vIryabalotsiktaM saMyugAdhvaradIkShitam | pUrvaM bhrAtR^ishataM naShTaM tvayyekasmin hate hatam || 46|| (patati) rAjA \-\- hA dhik | patito~trabhavAn | tAta ! samAshvAsayAtrabhavatIm | dhR^itarAShTraH \-\- putra ! kimiti samAshvasayAmi | rAjA \-\- aparA~Nmukho yudhi hata iti | bhostAta ! shokanigraheNa kriyatAM mamAnugraH | tvatpAdamAtrapraNatAgramaulir jvalantamapyagnimachintayitvA | yenaiva mAnena samaM prasUtas tenaiva mAnena divaM prayAmi || 47|| dhR^itarAShTraH \-\- vR^iddhasya me jIvitanisspR^ihasya nisargasammIlitalochanasya | dhR^irtiM nigR^ihyAtmani sampravR^ittas tIvraH samAkrAmati putrashokaH || 48|| baladevaH \-\- bhoH kaShTam | duryodhananirAshasya nityAstamitachakShuShaH | na shaknomyatrabhavataH kartumAtmanivedanAm || 49|| rAjA \-\- vij~nApayAmyatrabhavatIm | gAndhArI \-\- bhaNAhi jAda ! | [bhaNa jAta ! |] rAjA \-\- namaskR^itya vadAmi tvAM yadi puNyaM mayA kR^itam | anyasyAmapi jAtyaM me tvaMeva jananI bhava || 50|| gAndhArI \-\- mama maNoraho khu tue bhaNido | [mama manorathaH khalu tvayA bhaNitaH |] rAjA \-\- mAlavi ! tvamapi shR^iNu | bhinnA me bhrukuTI gadAnipatitairvyAyuddhakAlotthitair vakShasyutpatitaiH prahArarudhirairhArAvakAsho hR^itaH | pashyemau vraNakA~nchanA~Ngadadharau paryAptashobhau bhujau bhartA te na parA~Nmukho yudhi hataH kiM kShatriye rodiShi || 51|| devI \-\- bALA esA sahadhammachAriNI rodAmi | [bAlA eShA sahadharmachAriNI rodAmi |] rAjA \-\- pauravi ! tvamapi shR^iNu | vedoktairvividhairmakhairabhimatairiShTaM dhR^itA bAndhavAH shatrUNAmupari sthitaM priyashataM na vyaMsitAH saMshritAH | yuddhe~ShTAdashavAhinInR^ipatayaH santApitA nigrahe mAnaM mAnini vIkShya me nahi rudantyevaMvidhAnAM striyaH ||52|| pauravI \-\- ekkakidappavesaNichchA Na rodAmi | [ekakR^itapraveshanishchayA na rodAmi |] rAjA \-\- durjaya ! tvamapi shR^iNu | dhR^itarAShTraH \-\- gAndhAri | kinnukhalu vakShyati | gAndhArI \-\- ahaM pi taM javva chintemi | [ahamapi tadeva chintayAmi |] rAjA \-\- ahamiva pANDavAH shushrUShayitavyAH tatrabhavatyAshchAmbAyAH kuntyA nidesho vartayitavyaH | AbhimanyorjananI draupadI chobhe mAtR^ivat pUjayitavye | pashya putra, shlAghyashrIrabhimAnadIptahR^idayo duryodhano me pitA tulyenAbhimukhaM raNe hata iti tvaM shokamevaM tyaja | spR^iShTvA chaiva yudhiShThirasya vipulaM kShaumApasavyaM bhujaM deyaM pANDusutaistvayA mama samaM nAmAvasAne jalam || 53|| baladevaH \-\- aho vairaM pashchAttApaH saMvR^ittaH | aye shabda iva sannAhadundubhininAdaviyogAmUke vikShiptabANakavachavyajanAtapatre | kasyaiSha kArmukaravo hatasUtayodhe vibhrAntavAyasagaNaM gaganaM karoti || 54|| (nepathye) duryodhanenAtatakArmukeNa yo yuddhayaj~naH sAhitaH praviShTaH | tameva bhUyaH pravishAmyashUnyam adhvaryuNA vR^ittamivAshvamedham || 55|| baladevaH \-\- aye ayaM guruputro.ashvatthAmeta evAbhivartate | ya eShaH, sphuTitakamalapatraspaShTavistIrNadR^iShTI ruchirakanakayUpavyAyatAlambabAhuH | sarabhasamayamugraM kArmukaM karShamANaH sadahana iva meruH shR^i~NgalagnendrachApaH || 56|| (tataH pravishatyashvatthAmA) ashvatthAmA \-\- (pUrvoktameva paThitvA) bhoH ! samarasaMrambhobhayabalajaladhisa~NgamasamayasamutthitashastranakrakR^itta\- vigrahAH stokAvasheShAH shvAsAnubaddhamandaprANAH samarashlAghino rAjAnaH ! shR^iNvantu shR^iNvantu bhavantaH | ChalabaladalitoruH kauravendro na chAham shithilaviphalashastraH sUtputrashcha nAham | iha tu vijayabhUmau draShTumadyodyatAstraH sarabhasamahameko droNAputraH sthito.asmi || 57|| kimanayA mamApyapratilAbhavijayashlAghayA samarashriyA | (parikramya) mA tAvat | mayi gurunivapanavyagre va~nchitaH kurutilakabhUtaH kururAjaH | ka etachChraddhAsyati | kutaH, udyatprA~njalayo rathadvipagatAshchApadvitIyaiH karair yasyaikAdashavAhinInR^ipatayastiShThanti vAkyonmukhAH | bhIShmo rAmasharAvalIDhakavachastAtashcha yoddhA raNe vyaktaM nirjita eva so.apyatirathaH kAlena duryodhanaH || 58|| tat kvanukhalu gato gAndhArIputraH | (parikramyAvalokya) aye ayamabhihatagajaturaganararathaprAkAramadhyagataH samarapayodhipAragaH kururAjaH | ya eShaH, maulInipAtachalakeshamayUkhajAlair gAtrairgadAnipatanakShatashoNitArdraiH | yAtyastamastakashilAtalasanniviShTaH sandhyAvagADha iva pashchimakAlasUryaH || 59|| (upasR^itya) bhoH kururAja ! kim idam | rAjA \-\- guruputra ! phalamaparitoShasya | ashvatthAmA \-\- bhoH kururAja ! satkAramUlamAvarjayiShyAmi | rAjA \-\- kiM bhavAn kariShyati | ashvatthAmA \-\- shrUyatAM, yuddhodyataM garuDapR^iShThaniviShTadehaM aShTArdhabhImabhujamudyatashAr~Ngachakram | kR^iShNaM sapANDutanayaM yudhi shastrajAlaiH sa~NkIrNalekhyamiva chitrapaTaM kShipAmi || 60|| rAjA \-\- mA mA bhavAnevam | gataM dhAtryutsa~Nge sakalamabhiShiktaM nR^ipakulaM gataH karNaH svargaM nipatitatanuH shantanusutaH | shataM bhrAtRRINAM me hatamabhimukhaM saMyugamukhe vayaM chaivambhUtA gurusuta dhanurmu~nchatu bhavAn || 61|| ashvatthAmA \-\- bho kururAja | saMyuge pANDuputreNa gadApAtakachagrahe | samamUrudvayenAdya darpo.api bhavato hR^itaH || 62|| rAjA \-\- mA maivam | mAnasharIrA rAjAnaH | mAnArthameva mayA nigraho gR^ihItaH | pashya guruputra ! yat kR^iShTA karanigrahA~nchitakachAdyUte tadA draupadI yad bAlo.api hatastadA raNamukhe putro~bhimanyuH punaH | akShavyAjajitA vanaM vanamR^igairyat pANDavAH saMshritA nanvalpaM mayi taiH kR^itaM vimR^isha bho ! darpAhR^itaM dIkShitaiH || 63|| ashvatthAmA \-\- sarvathA kR^itapratij~no.asmi | bhavatA vAtmanA chaiva vIralokaiH shapAmyaham | nishAsamaramutpAdya raNe dhakShyAmi pANDavAn || 64|| baladevaH \-\- etad bhaviShyatyudAhR^itaM guruputreNa | ashvatthAmA halAyudho~trabhavAn | dhR^itarAShTraH \-\- hanta sAkShimatI khalu va~nchanA | ashvatthAmA \-\- durjaya ! itastAvat | pitR^ivikramadAyAdye rAjye bhujabalArjite | vinAbhiShekaM rAjA tvaM viproktairvachanairbhava || 65|| rAjA \-\- hanta kR^itaM me hR^idayAnuj~nAtam | parityajanti me prANAH | ime~trabhavantaH shantanuprabhR^itayo me pitR^ipitAmahAH | etat karNamagrataH kR^itvA samutthitaM bhrAtR^ishatam | ayamapyairAvatashiroviShaktaH kAkapakShadharo mahendrakaratalamavalambya kruddho.abhibhAShate mAmabhimanyuH | imA urvashyAdayo.apsaraso mAmabhigatAH | ime mUrtimanto mahArNavAH | etA ga~NgAprabhR^itayo mahAnadyaH | eSha sahasrahaMsaprayukto mAM netuM vIravAhI vimAnaH kAlena preShitaH | ayamayamAgachChAmi | (svargaM gataH) (yavanikAstaraNaM karoti) dhR^itarAShTraH \-\- yAmyeSha sajjanadhanAni tapovanAni putrapraNAshaviphalaM hi dhigastu rAjyam | ashvatthAmA \-\- yAto~dya sauptikavadhodyatabANapANiH gAM pAtu no narapatiH shamitAripakShaH || 66|| (niShkrAntAH sarve) Urubha~Ngamavasitam | shubhaM bhUyAt | ## Encoded and proofread by Arun questions.sanskrit@gmail.com % Urubhangam % % The printing of the text that I reference here has some idiosyncrasies. % Exclamation marks are frequently used, and the anusvAra (M) is usually % printed as the nasal that follows. I have left the spelling of words as-is % (unless an error has been made \-\- see notes below). Exclamation marks that % originally appeared in verses have been removed, but those in sentences % have remained where they are. % % Some characters speak in Prakrit. Their text is given in Prakrit; a Sanskrit % gloss immediately follows in square brackets [ ]. % % Here is a list of the discrepancies you may find between the copy below % and the original text. If you think you have found a deviation from the % original text, check here to make sure that it is not already accounted % for. For example, the text uses "viklaba" and "vaiklabya" where "viklava" % and "vaiklavya" should be used. % % (These entries are in Harvard-Kyoto format). % % p. 88 line 5 : mA(rSa ? riSa!) % 4a : kva(ta?tha)naM % 5a : zarIradharAdharA % 9b : ra(tnai?tnyai)kasAyaka(va?dha) % 13a : (satro?)*dvartita ... ["sipro ita syAt"] % p. 91 line 14 : kiM(ci?ca)re(bha?) % 14c: pArthenA(ddhra?dhya) % 16a: (tapta)kAjcana % 17d: kailAsasya gireri(vogracaritAddhotA?)mahendrAza(pi?niH)|| % 22c: bhIma ! % p. 95 line 13 : (ya eSaH?)* ["'dvitIyaH \-\- ' iti syAt"] % p. 95 line 18 : (rabhasaM?)locano % 28c : (ram?re) % 30c : pari(karS?kRSya) % p. 98 line 16 : (ta?ma)tpratyakSaM % 34b : (pratisAlinA?)* ["'pratisAriNA' iti syAt"] % p 99 line 17 : (rI?ryA)durjayena % 39b : mA(naM?nI) | % p. 102 line 11 : vrIlito'smi % p. 107 line 2 : midAnIM vaiklabyena % p. 107 line 3 : kathaM viklabo bhaviSyAmi % 51d : naparAGmukho % 52b : (taM na ? tAnna) % 52d : mAnaM mAnini ! % p. 109 line 12 : pazya putra ! % 60b : *(vaSTASTa?) ["'vaSTASTa' ityasya sthAne 'aSTArdha' iti pAthyaM bhAti"] % p. 114 line 7 : abhimanyaH | (imA) urvazyAdayo' ... % p. 114 line 12 : (dhRtarASTraH) \-\- % Now, the text. % # # # # # # # # # \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}