% Text title : Chaturdandiprakashika Illuminator of Four Divisions % File name : chaturdaNDIprakAshikA.itx % Category : major\_works, kRitI % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Venkatamakhi and his grandson Mudduvenkatamakhi % Transliterated by : Narayanaswami Pallasena % Proofread by : Narayanaswami Pallasena % Latest update : July 25, 2023 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Chaturdandiprakashika Illuminator of Four Divisions with Appendix ..}## \itxtitle{.. chaturdaNDIprakAshikA anubandhaH sahitA ..}##\endtitles ## || shrIH || shrImadve~NkaTamakhIvirachitA chaturdaNDIprakAshikA sahitA shrI mudduve~NkaTamakhirachitaH chaturdaNDIprakAshikAnubandhaH \chapter{chaturdaNDIprakAshikA} \section{1\. prathamaM vINAprakaraNam} chaturNAM puruShArthAnAM tyAgaM yasmAtkarotyataH | tyAgarAja iti khyAtaM somAskandamupAsmahe || 1|| sa~NgItashAstraM vitataM samAloDya dhiyA svayam | vidhatte ve~NkaTamakhI chaturdaNDIprakAshikAm || 2|| asyAM vAggeyakAraikasa~njIvanasudhAnidhau | AdyaM vINAprakaraNaM shrutiprakaraNaM tataH || 3|| svaraprakaraNaM pashchAnmelaprakaraNaM tataH | tato rAgaprakaraNAlApaprakaraNe kramAt || 4|| ThAyaprakaraNaM chAtha gItaprakaraNaM tataH | prabandhAnAM prakaraNaM tAlaprakaraNaM tataH || 5|| dashaprakaraNopetA kR^itirvidvadala~NkR^itiH | tatrApi prathamoddiShTaM vINAlakShaNamuchyate || 6|| sA cha vINA tribhedeti lakShaNaj~nAH prachakShate | shudhamelAkhyavINA.a.adyA dvitIyA madhyamelakA || 7|| tR^itIyA raghunAthendramelavINA prakIrtitA | pratyekametAstisro.api vINAH syurdvividhA matAH || 8|| ekaikarAgasambandhisvarANAM melanaM yathA | madhye tAre cha sA tvekarAgamelAbhidhA smR^itA || 9|| madhye tAre cha sakalaiH svarairyuktA tu yA bhavet | sA sarvarAgamelAkhyA vINeti smaryate parA || 10|| madhyamelAkhyavINAyAM tR^itIyo bheda iShyate | pUrvatantrItrayaM tyaktvA ShaDjayuktAM chaturthikAm || 11|| tantrIM tristhAnasArIbhiryojayetsaikatantrikA | ki~nchiddIrghaH pravAlaH syAdasyAM tristhAnashuddhaye || 12|| tatrAdau shuddhamelAkhyavINAyA lakShma chakShmahe | lakShyaj~nena pravINena nirmitAyAM tu shilpinA || 13|| vINAyAmuparisthAne chatustantrIH prasArayet | pittalArachite chAdyadvitIye lohaje pare || 14|| pArshvoparisthatantrINAM vAme chatasR^iNAmapi | AdyAyAM mandraShaDjAkhyaM svaraM tantryAM niyojayet || 15|| tataH pa~nchamanAmAnAM dvitIyAyAM niveshayet | tR^itIyAyAM tantrikAyAM madhyaShaDjaM niveshayet || 16|| madhyamadhyamanAmAnAM turIyAyAM niveshayet | tisR^iNAM pArshvatantrINAM svarayojanamuchyate || 17|| AdyA TIpyAbhidhA tAraShaDjatulyadhvanirbhavet | dvitIyA tantrikA j~neyA madhyapa~nchamasammitA || 18|| tR^itIyA madhyaShaDjena sammitA jhallikAbhidhA | tisR^iNAmapi chaitAsAM shrutisa.nj~nA prakIrtitA || 19|| parvaNAM sannivesho.atha vakShyate lakShyasammataH | meroH purastAtparvANi ShaT krameNa niveshayet || 20|| ShaTsu teShvAdyayA tantryA mandraShaDjAbhidhAnayA | krameNa shuddhariShabhaH shuddhagAndhArakastathA || 21|| sAdhAraNAkhyagAndhAro gAndhAro.antarasa.nj~nakaH | shuddhamadhyamanAmA cha varAlImadhyamastathA || 22|| iti svarAH prajAyante tantryA chAtha dvitIyayA | mandrapa~nchamanAdinyA ShaTsu teShveva parvasu || 23|| shuddhashcha dhaivataH shuddho niShAdashcha tataH param | kaishikyAkhyaniShAdashcha kAkalyAkhyaniShAdakaH || 24|| ShaDjarShabhau cha jAyante vyaktamete svarAH kramAt | madhyaShaDjaninAdinyA tantryA chAtha tR^itIyayA || 25|| sarveShveteShu ye jAtAstAnsvarAnkathayAmyaham | shuddhAvR^iShabhagAndhArau tathA sAdhAraNAbhidhaH || 26|| gAndhAro.antarasa.nj~nashcha shuddhamadhyama eva cha | varAlImadhyamashcheti jAyante kramashaH svarAH || 27|| madhyamadhyamanAdinyA tantryA chAtha turIyayA | ShaTsu parvasu chaiteShu svarAnsamabhidadhmahe || 28|| varAlImadhyamaH pUrvaH pa~nchamaH shuddhadhaivataH | tataH shuddhaniShAdashcha kaishikyAkhyaniShAdakaH || 29|| kAkalyAkhyaniShAdashchetyete syuH kramashaH svarAH | asyAM turIyatantryAM yaH kAkalI ShaShThaparvajaH || 30|| tadagre sapta parvANi yathAyogaM niveshayet | teShAM pravAle dIrghANi trINi parvANi vinyaset || 31|| sarigAkhyAstrayastatra prajayante svarAH kramAt | pIThe hrasvANi parvANi chatvAri viniveshayet || 32|| eteShu mapadhanyAkhyAshchatvAraH syuH svarAH kramAt | shuddhamadhyamadaM hrasvaM parva pIThe yadA bhavet || 33|| tathA pravAle pIThaM cha vaiNikairviniveshyatAm | ekaM sarvottaraM hrasvaM parva pIThe niveshayet || 34|| tatrAtitAraShaDjAkhyo dvAviMsho.api svaro bhavet | lakShyaj~nairgR^ihyate so.ayaM raktilAbhaikalobhataH || 35|| shuddhamelAkhyavINAyAmetatparvAShTake punaH | dvau ShaDjau pa~nchamashcheti dhruvaM parvatrayaM sadA || 36|| anyAni pa~ncha parvANi tattadrAgAnusArataH | kramAdrigamadhanyAkhyasvarotpAdanasiddhaye || 37|| utpAdyotpAdya veshyAni yathAyogaM vichakShaNaiH | sarvANyAhR^itya dIrghANi nava hrasvAni pa~ncha cha || 38|| eShaikarAgamelAkhyavINaivaM sati jAyate | asyAM turIyatantryAM yaH kAkalI ShaShThaparvajaH || 39|| tadagre shuddhavikR^itasvarANAM dvAdashAtmanAm | sid.hdhyai dvAdasha parvANi viniveshyAni vaiNikaiH || 40|| atitArAkhyaShaDjArthaM hrasvaM chAnyattrayodasham | teShu pravAle dIrghANi pa~ncha parvANi vinyaset || 41|| aShTa parvANi pIThe tu hrasvAni viniveshayet | asyAM dIrghANi parvANi militvaikAdashAbhavan || 42|| aShTau hrasvAni parvANi samajAyanta tatra tu | tatsarvarAgamelAkhyavINaivaM sati jAyate || 43|| lakShitaivaM shudhamelavINA bhedadvayAnvitA | etasyAmeva vINAyAM svarANamekaviMshateH || 44|| nirUpayAmaH sthAnAni svarAMstredhA vibhajya cha | tatropari sthitAnAM tu vAme chatasR^iNAmapi || 45|| AdyayA mandraShaDjAkhyatantryA tAvachchatuHsvarAH | sa~NgrAhyAH ShaDjariShabhau tathA gAndhAramadhyamau || 46|| pa~nchamAdyA na gR^ihyante tasyAM jAtA api svarAH | mandrapa~nchamanAmA yo dvitIyAyAM niveshitaH || 47|| tasyAM trayaH svarA grAhyAH pa~nchamo dhaivatashcha niH | ShadjAdayo na gR^ihyante jAtA pati tataH param || 48|| tadevaM mandrake sthAne svarAH sapta pradarshitAH | atha madhyasthAnake tu tR^itIyAyAM trayaH svarAH || 49|| turIyAyAM tu chatvAraH satyevaM sthAnagAH svarAH | tatra syurmadhyaShaDjAyAM madhyaShaDjAdayastrayaH || 50|| jAtA api na gR^ihyante tadUrdhvaM sthAnasiddhaye | madhyamadhyamanAdinyAM turIyAyAmapi svarAH || 51|| chatvAra eva gR^ihyante mapadhanyabhidhAH svarAH | madhyasthAnagatA evaM svarAH sapta pradarshitAH || 52|| tasyAmeva turIyAyAM madhyasthAnaniShAdataH | agre ShaDjAdayaH sapta tArasthAnagatAH svarAH || 53|| sa~NgrAhyA iti saptoktAstArasthAnagatAH svarAH | tanmandramadhyatArAkhyasthAnAnAM tritaye svarAH || 54|| pratisthAnaM saptasaptetyekaviMshatirIritAH | dvAviMshamatitArAkhyaM chaturthamapi ShaDjakam || 55|| lakShyaj~nAH parigR^ihNanti raktilAbhaikalobhataH | sthAnaprasa~Nge baikArarAmo babhrAma tadyathA || 56|| uparisthachatustantrIShvAdyAyAM viniveshite | anumandrAkhyaShaDje.asminsvarAH sarigamAbhidhAH || 57|| chatvAraH samupAdeyAstvanumandrAkhyapa~nchamaH | dvitIyAyAM niveshyo.atra padhanIti trayaH svaraH || 58|| grAhyAstato.anumandrAkhyasthAnagAH sapta darshitAH | svarAstantryAM tR^itIyAyAM mandraShaDjo niveshyate || 59|| tasyAM sariganAmAnAM sa~NgR^ihyanta trayaH svarAH | turIyAyAM tantrikAyAM niveshyo mandramadhyamaH || 60|| tasyAM tu mapadhanyAkhyAH sa~NgR^ihyante chatuH svarAH | mandrasthAnasvarAH sapta tadevaM darshitA iti || 61|| naitatsa~NgachChate mandramadhyatArAbhidhAni hi | tristhAnAnIti sakalasa~NgItikamatasthitiH || 62|| AdyadvitIyayostantryoH svarAH sapta tvayeritAH | anumandrAbhidhe sthAne tR^itIyakaturIyayoH || 63|| mandrasthAnagatAH sapta svarAshcha parikalpitAH | tatpurovartinaH sapta svarAstAvadamI punaH || 64|| madhyasthAnagatAH kiM vA tArasthAnagatA uta | na tAvadAdyastArAkhyasthAnabha~Ngaprasa~NgataH || 65|| na dvitIyo.api madhyAkhyasthAnAbhAve kathaM punaH | tArasthAnaM prajAyetAnupanItavivAhavat || 66|| tasmAdasmAbhiruktaiva rItiH sthAnavibhAjane | mandrAdiShvanumandrAdivyavahArastu laukikaH || 67|| gatAnugatikanyAyAdbhrAntimAtravijR^imbhitaH | lakShiteyaM shuddhamelavINA lakShyAnusArataH || 68|| athochyate madhyamelavINAyA lakShaNaM mayA | tantryAdyA chAnumandrAkhyapa~nchamena yutA yadi || 69|| dvitIyA mandraShaDjena tantrikA chetsamanvitA | mandrapa~nchamasaMyuktA tR^itIyA yadi tantrikA || 70|| turIyA mandraShaDjena tantrikA chetsamanvitA | tathA bhavenmadhyamelavINA pArshve tritantrikA || 71|| tisR^iNAM pArshvatantrINAM vakShye.atha svarayojanam | AdyA TIpyabhidhA tAraShaDjatulyadhvanirbhavet || 72|| dvitIyA tantrikA j~neyA madhyapa~nchamasammitA | tR^itIyA madhyaShaDjena sammitA jhallikAbhidhA || 73|| ityevaM madhyamelAkhyavAditrasvarayojanam | athAsyAH parvasandeshaM vakShye lakShyaikasammatam || 74|| meroH purastAtparvANi ShaDasyAmapi vinyaset | tantrIchatuShTaye chaivaM pratyekaM ShaTsu parvasu || 75|| ye svarAH samprasUyante kramashAstAnprachakShmahe | AdyatantryA.anumandrAkhyapa~nchamA~nchitayA kramAt || 76|| shuddhashcha dhaivataH shuddho niShAdashcha tataH param | kaishikyAkhyaniShAdashcha kAkalyAkhyaniShAdakaH || 77|| ShaDjarShabhau cha jAyante ShaTsu parvasu ShaT kramAt | tantryA dvitIyayA mandraShaDjagarjitayA punaH || 78|| shuddhashcha riShabhaH shuddhagAndhArAkhyaH svarastataH | sAdhAraNAkhyagAndhAro gAndhAro.antarasa.nj~nakaH || 79|| shuddhamadhyamanAmA cha varAlImadhyamastataH | kramAdamI ShaT svarAH syuH ShaTsu teShveva parvasu || 80|| mandrapa~nchamashobhinyA tantryA chAtha tR^itIyayA | shudhashcha dhaivataH shuddhaniShAdashcha tataH param || 81|| kaishikyAkhyaniShAdashcha kAkalyAkhyaniShAdakaH | ShaDjaH shuddharShabhashcheti svarA ShaTsu cha parvasu || 82|| tantryA turIyayA madhyaShaDjagarjitayA punaH | shuddhashcha riShabhaH shuddhagAndhArAkhyaH svarastataH || 83|| sAdhAraNakhyagAndhAro gAndhAro.antarasa.nj~nakaH | shuddhamadhyamanAmA cha varAlImadhyamastataH || 84|| ete svarAH prajAyante ShaTsu teShveva parvasu || varAlImadhyamasyAgre trINi parvANi vinyaset || 85|| parvasu triShu chaiteShu tantryA tAvatturIyayA | krameNa samprasUyante padhanIti trayaH svarAH || 86|| tadUrdhvaM sapta parvANi viniveshyAni teShvatha | AdyaM tu dIrghaparvaM syAtpravAle tAraShaDjakam || 87|| rigAdiShaTsvarotpattyai hrasvaparvANi ShaT punaH | pIThe saMveshanIyAni tadagre parva saptamam || 88|| atitArAkhyaShaDjasya sthitaye viniveshayet | shuddharShabhakaraM hrasvaM parva pIThe yadA bhavet || 89|| tathA pravAle pIThaM cha vaiNikairviniveshyatAm | meroH parastAdyatparva saptamaM pa~nchamAbhidham || 90|| anena saha jAtAni parvANyekAdasha kramAt | eteShu tAraShaDjAtitAraShaDjAkhyaparvaNI || 91|| dve parvaNI pa~nchamayoshchatvAri syurdhruvANi hi | anyAni sapta parvANi tattadrAgAnusArataH || 92|| utpAdyotpAdya veshyani sakalasvarasiddhaye | asyAM dIrghANi parvANi dasha hrasvAni sapta cha || 93|| eShaikarAgamelAkhyavINaivaM sati jAyate | pravAle dIrghaparvANi veshyAni dvAdasha kramAt || 94|| ekAdasha hrasvaparvANyatha pIThe niveshayet | sarvasthAneShu sakalasvarANAM siddhaye yadi || 95|| tatsarvarAgamelAkhyavINaivaM sati jAyate | na kaishikIniShado.asyAmasti pIThasthaparvasu || 96|| vAdayanti hi tatsthAne kAkalImeva vaiNikAH | pIThe.api kechitkaishikyAH parva hrasvaM prakurvate || 97|| pIThe dvAdasha parvANi tena jAtAni tanmate | lakShitaivaM madhyamelavINA bhedadvayAnvitA || 98|| etasyAmapi vINAyAM svarANAmekaviMshateH | shuddhAyAmiva mandrAdisthAnanItivinishchayaH || 99|| prathamAdiShu tantrIShu tadvadityeva nishchayaH | tantrIrAdyA.anumandrAkhyapa~nchamena samanvitA || 100|| madhyamelAkhyavINAyAM tisraH sthAnavibhAjane | varAstadraktilAbhAya tAM nibadhnanti vaiNikAH || 101|| mandraShaDjAdikAsveva tantrikAsu tisR^iShvataH | svarAnsthAnavibhAgena darshayAmyekaviMshatim || 102|| tatra tantryAM dvitIyAyAM mandraShaDjo niveshyate | tasyAM grAhyAH sarigamAshchatvAro na padhAdayaH || 103|| mandrapa~nchamanAmA yastR^itIyAyAM niveshitaH | tasyAM padhaninAmAno grAhyA na sarigAdayaH || 104|| mandrasthAnasvarAH sapta tadevaM sampradarshitAH | madhyaShaDjasametAyAM turyatantryAmatha svarAH || 105|| sapta grAhyAH sarigamapadhanIti kramAdamI | madhyasthAnagatA ete sapta sandarshitAH svarAH || 106|| pravAlasthAntimasthUlaparvaprabhR^itiShu svarAH | grAhyAH ShaDjAdayaH sapta pIThastahrasvaparvasu || 107|| tArasthAnagatA evaM svarAH sapta nidarshitAH | ekaviMshatirityuktAH svarAH sthAnatraye sphuTam || 108|| eteShu mandraShaDjasya ye svarAH syuradhastanAH | te.anumandrAbhidhasthAnasvarA iti vinirNayaH || 109|| ye.atitArasthaShaDjasya svarasyAgre vyavasthitAH | te.atitArasvarA j~neyA iti sarvaM samajjasam || 110|| atrApi sthAnagaNane rAmo babhrAma tadyathA | tantrIrAdyA.anumandrAkhyapa~nchamena yutA yadi || 111|| dvitIyA mandraShaDjena tantrikA saMyutA yadi | mandrapa~nchamasaMyuktA tR^itIyA tantrikA yadi || 112|| turIyA mandraShaDjena tantrikA chetsamanvitA | tadA bhavenmadhyamelavINetyetadasa~Ngatam || 113|| divIyAyAM tantrikAyAM mandraShaDjo niveshitaH | punaH kathaM turIyAyAM mandraShaDjo niveshyate || 114|| uchchochchataranAdinyashchatasraH khalu tantrikAH | dvitIyaturyayostAsu dvayostantrikayorapi || 115|| mandraShaDjAbhidhasyaikasvarasya viniveshanam | ayuktamiti naitatkiM pashupAlo.api budhyate || 116|| tasmAdasmAbhiruktena vartmanaiva vichakShaNaiH | j~nAtavyaM madhyamelAyAM tantrIShu svarayojanam || 117|| sthAnatrayasvarAshchoktavartmanA tvekaviMshatiH | ekaviMshatisa~NkhyAkasvareShveteShu vAdakaiH || 118|| gAyakaishcha chaturdaNDyAM grAhyAH saptadashaiva tu | tadA hi vAdakAH sapta madhyasthAnagatAnsvarAn || 119|| tArasthAnagatAnsapta ShaDjamapyatitAragam | dhanI cha mandrasthAnasthAvevaM saptadasha svarAn || 120|| samAdAya chaturdaNDIvAdanaM kurvate.akhilAH | ayaM cha sAraNImArgo vaiNikaiH parikalpitaH || 121|| madhyasthAnasthayordhanyormadhye tvanyataraH svaraH | gR^ihyate sAraNImArge chaturdaNDIprasiddhaye || 122|| prAyashastena sa~njAtAH ShoDashaiva svarAH khalu | tathA.api mandrasthAnasthadhanyAkhyasvarayordvayoH || 123|| kvachitkvachidupAdAnAtsvarAH saptadasheritAH | gAyakAstu svarAnsapta mandrasthAnasamudbhavAn || 124|| madhyasthAnasvarAnsapta tAraShaDjaM tathA param | dhanI chaivAnumandrasthAvevaM saptadasha svarAn || 125|| samAdAya chaturdaNDIgAnaM sarve.api kurvate | atrApi chAnumandrasthadhanyAkhyasvarayordvayoH || 126|| sAraNImArgasambandhI svaro.anyatara IritaH | kvAchitkatAmabhipretya svarAH saptadasheritAH || 127|| eteShAmagrato ye syuH svarA ye chApyadhastanAH | kvachitgItaprabandhAdau dR^ishyante te svarAH khalu || 128|| tatpunaH sampradAyaj~naistAnappAdyairanAdR^itam | yadyevaM madhyatArAkhyasthAnagaireva tu svaraiH || 129|| nirvAhaH syAchchaturdaNDyAM mandrasthAnaM vR^ithA bhavet | ityAsha~Nkayaiva mandrAkhyasthAnasAphalyasiddhaye || 130|| pakkasAraNimArgo.ayaM vaiNikaiH parigR^ihyate | pakkasAraNimArgastu lakShyatAmiti chechChR^iNu || 131|| shuddhamelAkhyavINAyAM pakkasAraNivartmani | ye gR^ihyante vikalpena tAnsvaranabhidadhmahe || 132|| mandrasthAnajuShAM saptasvarANAM gaNanAvidhau | AdyatantryA grahItavyAH svarAH sarigamAbhidhAH || 133|| chatvAra eva ShaDjAdyAH pa~nchamAdirna gR^ihyate | pakkasAraNimArge tu tayA tantryA.a.adyayA punaH || 134|| vikalpena grahItavyaH pa~nchamaH shuddhadhaivataH | atha dvitIyayA mandrapa~nchamasvarayuktayA || 135|| grAhyAH padhaninAmAnaH svarA cha sarigAdayaH | pakkasAraNimArge tu tayA tantryA dvitIyayA || 136|| upAdeyA vikalpena madhyasthAnasamudbhavAH | ShaDjaH shuddharShabhashchaiva shuddhagAndhAra ityapi || 137|| tantryA tR^itIyayA chAtha madhyaShaDjena yuktayA | madhyasthAnasvarANAM tu gaNane sarigAbhidhAH || 138|| traya eva svarA grAhyA na punarmadhyamAdayaH | pakkasAraNimArge tu tayA tantryA tR^itIyayA || 139|| shuddhamadhyamasa.nj~nashcha varAlImadhyamastathA | pa~nchamashcheti sa~NgrAhyA vikalpena trayaH svarAH || 140|| madhyasthAnasamudbhUtA ityasmAbhirvinishchitam | shuddhamelAkhyavINAyAM pakkasAraNivartmani || 141|| nirvAhakAshchaturdaNDyAH svarAH pa~nchadashaiva tu | anumandrastayordhanyoH sthAne syAnmadhyaShaDjakaH || 142|| ityevaM shuddhamelAyAM pakkasAraNivAdane | ye gR^ihyante vikalpena svarAste sampradarshitAH || 143|| athAto madhyamelAkhyavINAyAmabhidadhmahe | vAdane pakkasAraNyA ye svarAstAnvikalpitAn || 144|| mandrasthAnajuShAM saptasvarANAM gaNanAvidhau | AdyatantrikayA grAhyAH svarAH sarigamAbhidhAH || 145|| chatvAra eva na punaH pa~nchamAdyAstadudbhavAH | pakkasAraNimArge tu te gR^ihyante vikalpitAH || 146|| mandrapa~nchamashobhinyA tantryA chAtha dvitIyayA | padhanIti svarA grAhyAstrayo na sarigAdayaH || 147|| pakkasAraNimArge tu te gR^ihyante vikalpitAH || tatashcha madhyamelAyAM pakkasAraNivartmani || 148|| grAhyA mandrasvarAH sapta sapta madhyasvarAstathA | taraShaDjo.anumandrasthau dhanI saptadasha svarAH || 149|| gR^ihyante pakkasAraNyAM gAne daNDyAmiva sphuTam | karNATAndhraturuShkAdipadagAneShu sa~Ngraham || 150|| tArasthAnarigAdInAM kurvate khalu gAyakAH | gAne cha vAdane chaiva svarANAmekaviMshateH || 151|| viniyogaprakArastu vivichya paridarshitaH | lakShitaivaM madhyamelavINA lakShyAnusArataH || 152|| tato.anu raghunAthendramelavINA nirUpyate | tallakShaNaM tu sa~NgItasudhAnidhiriti shrute || 153|| chevvayAchyutabhUpAlaraghunAthanR^ipA~Nkite | asmattAtakR^ite granthe proktaM shlokAl~ likhAmi tAn || 154|| \ldq{}pUrvoktavINAdvaya eva madhya\- melAkhyavINA khalu yA cha tasyAm | tantrIsametashrutipa~nchamAM cha tathaiva mandrasthitapa~nchamAM cha || tadA.a.adyatantrImapi pa~nchamenA\- numandrapUrveNa virAjamAnAm | vidhAya tisro.api samAnanAdA\- stantrIH sahAdhastanamadhyamena || AdyaM svaraM pa~nchamameva kR^itvA vAdyeta vINA yadi vaiNikena | eShA.achyutashrIraghunAthabhUpa\- melAkhyavINA kathitA tR^itIyA || \rdq{} AdyaM svaraM pa~nchamamityasyArthaH kathyate mayA | madhyamelAkhyavINAsthaM madhyaShaDjAbhidhaM svaram || 155|| AdyaM kevalasAriNyA jAtaM kR^itvA.atha pa~nchamam | vAdayeta tathA madhyamelavINAsthamadhyamaH || 156|| raghunAthendravINAyAM ShaDjaH sampadyate tataH | tathA.api vAdanaM kuryurvINAyAM vaiNikA iti || 157|| yatsarvarAgamelaikarAgameleti cheritam | dvaividhyaM madhyamelAyAmasyAmapi tadUhyatAm || 158|| tadevaM raghunAthendramelavINA nirUpitA | evaM trividhavINAnAM svarUpaM cha nirUpitam || 159|| athAsmatkalpitaM vINAdvayaM sandarshayAmahe | nirUpitAyAM vINAyAmupari dve prasArayet || 160|| tantrike pittalamayI tvAdyA lohamayI parA | AdyAyAM tantrikAyAM tu mandraShaDjaM prayojayet || 162|| tasyAM sariganAmAnaH sa~NgR^ihyante trayaH svarAH | tantrikAyAM dvitIyasyAM yojayenmandramadhyamam || 162|| tantrIriyaM dvitIyaiva shiShTaistristhAnaparvabhiH | yojanIyA bhavenmandravarAlImadhyamAdibhiH || 163|| eShA dvitantrikA vINA ve~NkaTAdhvarikalpitA | ekatantryAkhyavINAyAM yAdR^ishaM pUrvamIritam || 164|| parimANaM pravAlasya tAdR^ishaM chAtra kIrtitam | pUrvavachChrutitantrIShu svarasaMyojanAdikam || 165|| asyameva dvitantryAkhyavINAyAmuparisthayoH | tantryoH prathamatantryAM hi mandraShaDjo niveshitaH || 166|| tasyAM sarigamAbhikhyA~nshR^iNuyAma chatuHsvarAn | tantrikAyAM dvitIyasyAM yojayenmandrapa~nchamam || 167||| draShTavyamavashiShTaM tu pUrvavatsarvamatra cha | dvitantrikA cha vINaivaM ve~NkaTAdhvarikalpitA || 168|| tadevamekatantryekA dvitantryau dve tataH param | shuddhamelAhvayaikA.atha madhyamelAbhidhA par\.\.\.\. || 169|| tR^itIyA raghunAthendramelAkhyA parikIrtitA | Ahatya ShaDvidhA vINA jAtA sAmanyataH punaH || 170|| tatsarvarAgamelaikarAgamelatvabhedataH | pratyekaM dvividhA tasmAdvINA dvAdasha kIrtitAH || 171|| ekatantrIdvitantryAdivyavahArastvasau punaH | UrdhvatantrIrapekShyaiva na tisraH shrutitantrikAH || 172|| dvAdasheti kathaM bhedAH sphuTaM nirdhAryate tvayA | shuddhamelAmadhyamelAraghunAthendramelakAH || 173|| iti vINAtraye.apyasminmandrapa~nchamasa~NgatAH | tantrikAH santi yAstisrastAsu madhyasthamadhyamAm || 174|| niveshya vINAtritayaM shakyaM kalpayituM punaH | tisR^iNAmapi vINAnaM bhavedbhedatrayaM puna\.\.\.\. || 175|| sarvarAgaikarAgatvabhedasyaivAtha yojane | ShaD vINAH sAkametAbhirbhavantyaShTAdasheti chet || 176|| satyamevaM bhavantyetAH ShaD vINAH syurna raktidAH | tato vINA dvAdashaivetyasmAkaM jayadundubhiH || 177|| dvAdashasvapi vINAsu bhidyante yAH khalUpari | tantrikAstAsu sarvAsu chatuHshrutikatAM gatAH || 178||| niveshyante svarAH ShaDjashuddhamadhyamapa~nchamAH | nApare sambhavantyarhA viniveshayituM svarAH | tathAtve naiva labhyeta sthAnatritayasambhavaH || 179|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAmAdyaM vINAprakaraNaM sampUrNam | \section{2\. dvitIyaM shrutiprakaraNam} AdyaprakaraNe vINAM saprapa~nchaM nirUpitA | tattantrIShu nirUpyante shrutayo.atha vibhAgashaH || 1|| shrutirnAma bhavennAdavisheShaH svarakAraNam | nanu nAsti svarashrutyorbhedo nAdaikarUpayoH || 2|| vidyate pariNAmatvapariNAmitvasambhavaH | asti bhedastayoryadvatsvarNaTa~NkakirITayoH || 3|| dvAviMshatiriti proktAH shrutayo bharatAdibhiH | tAshcha vINAprasiddeShu suspaShTaM vibhajAmahe || 4|| svareShu shuddhavikR^itabhedAbhyAM dvAdashAtmasu | tathA hi shuddhariShabhe shrutayastisra IritAH || 5|| tato.api shuddhagAndhAre shrutI dve samudAhR^ite | chatasraH shrutayaH shuddhamadhyame samudAhR^itAH || 6|| syAtsAdhAraNagAndhArastasyAdyAM shrutimAshritaH | tasyaiva samupAdAya dvitIyakatR^itIyake || 7|| shrutau dvishrutikaH prokto gAndhAro.antaranAmakaH | datvA sAdhAraNAkhyAya gAndhArAyAdimAM shrutim || 8|| dvitIyAM cha tR^itIyAM chAntaragAndharasa.nj~nine | tatraikashrutiko jAto madhyamo.ayaM chatuHshrutiH || 9|| chatasraH shrutayaH proktAH pa~nchame gItavedibhiH | AdAyAdyAM dvitIyAM cha tR^itIyAmapi tachChrutim || 10|| varAlImadhyamaH proktaH shrutitrayasamanvitaH | varalImadhyamAya trishrutirdatvA tu pa~nchamaH || 11|| shrutyaikayA yuto jAto bhavannapi chatuHshrutiH | tisraH sa~NgItikaiH proktAH shrutayaH shuddhadhaivate || 12|| svare shuddhaniShAdAkhye dve shrutI samudAhR^ite | chatasraH shrutayaH ShaDje tasyAdAyAdimAM shrutim || 13|| kaishikyAkhyaniShAdo.ayamekashrutirudAhR^itaH | dvitIyakatR^itIyAbhyaM tachChrutibhyAM samanvitaH || 14|| kAkalyAkhyaniShAdo.ayaM dvishrutiH kathyate budhaiH | tatkaishikaniShAdAya shrutimekAM shrutidvayIm || 15|| kAkalyai cha pradAyAste ShaDja ekashrutiH svayam | dvAviMshatirvibhajyaivaM shrutayo darshitA mayA || 16|| tA etAH shrutivINAyAM prakAshante pR^ithaktayA | shrutivINAprakArastu varNyatAmiti chettathA || 17|| madhyamelAkhyavINAyAM tatsvarUpaM nirUpyate | vihAya shudhamelAkhyAM vINAM kimiti kathyate || 18|| madhyamelAkhyavINAyAM shrutivINeti tachChR^iNu | shuddhamelAkhyavINAyAM shrutivINAnirUpaNam || 19|| mandrasthAne.atha vA madhye tArasthAne.atha vA bhavet | na tAvanmandrake sthAne shrutivINAnirUpaNam || 20|| yujyate tatra sakalasvarANAmapyasambhavAt | na hyekatantryupArUDhA dR^ishyante dvAdasha svarAH || 21|| shuddhamelAkhyavINAyAM mandrasthAne.ata eva hi | madhyasthAne.api yuktaM na shrutivINAnirUpaNam || 22|| tArasthAne tvekatantryArUDhAH syurdvAdasha svarAH | tathA.api parvaNAM tatra kShetrasa~NkochataH punaH || 23|| nAvakAsho.asti tanmadhye shrutiyojakaparvaNAm | tadevaM shuddhamelAyAM shrutivINA.atidurghaTA || 24|| tathaiva raghunathendravINAyAmapi durghaTA | paraM tu madhyamelAkhyavINAyAM sugamA bhavet || 25|| shrutivINA tato.asmAbhistasyAmeva pradarshyate | madhyamelAkhyavINAyAM madhyasthAnasthaparvasu || 26|| dvAdashasvapi chaiteShu shrutivya~njakaparvaNAm | viniveshakramaM brUmaH shrutibhedaikabodhakam || 27|| merUpakaNThagaM shuddharShabhakShetrAntaraM tridhA | vibhajyarShabhaparvAdau dR^ishyamAnaM vinA.antare || 28|| parvadvayaniveshe syustisro.api shrutayaH sphuTAH | shuddharShabhe tathA shuddhagAndhArakShetrakaM dvidhA || 29|| vibhajyAtha yathAvasthaM parvaM gAndhArabhAsakam | vyapekShya madhye parvaikaM yadA pariniveshyata || 30|| gAndhArasya tadAnIM syAchChrutidvayamatisphuTam | madhyamasya svarasyoktAshchatasraH shrutayaH sphuTAH || 31|| tatra sAdAraNe spaShTA gAndhAre shrutirekikA | antarAkhyAnagAndhArakShetraM dvedhA vibhajya tu || 32|| ekasya parvaNo madhye tayoryadi niveshanam | jAyate.antaragAndhAre shrutidvayamatisphuTam || 33|| madhyame shrutireketi spaShTaM shrutichatuShTayam | chatuHshrutiH pa~nchamo.asya shrutitrayamupAshritaH || 34|| varAlImadhyamaH pUrvamAkhyAtaM khalu tadyathA | varAlImadhyamaM tredhA vibhajyAtha yathAsthitam || 35|| varAlImadhyamaM parva vyapekShya tu tadantare | parvadvayaniveshe syAchChrutidvayamatisphuTam || 36|| shrutirekA sphuTA svasminmilitvA tena pa~nchame | chatasraH shrutayaH spaShTA dhaivatastrishrutiryathA || 37|| vibhAjya trividhaM shuddhadhaivatakShetramapyatha | dR^iggocharIbhavachChuddhadhaivatadyoti parva tat || 38|| dvitvA parvadvayanyAse shrutirtrayamatisphuTam | kShetraM shuddhaniShAdasya vibhajya dvividhaM tathA || 39|| dR^iShTaM shuddhaniShAdasya parva hitvA tadantare | yadyevaM parva tarhi syAchChrutidvayamatisphuTam || 40|| chatasraH shrutayaH ShaDje prAguktAH khalu tadyathA | kaishikyAkhyaniShAde hi tasyaikA dR^ishyate shrutiH || 41|| kAkalyAkhyaniShAdaM tu dvedhAkR^itya tadantare | jAyate parvavinyAse spaShTaM tasya shrutidvayam || 42|| svasyaikA shrutirAhatya ShaDje shrutichatuShTayam | ityevaM madhyamelAyAM shrutivINAprakArataH || 43|| dvAviMshatishrutInAM cha vibhAgakrama IritaH | nanvAdyaM ShaDjamutsR^ijya riShabhAditayA tvayA || 44|| kimartaM shrutivINArthaM parvanyAsaH pradarshitaH | uchyate nAsti ShaDjasya parva yasmAdayaM punaH || 45|| jAtaH kevalasAraNyA parvasparshanamantarA | na shakyAH shrutayo boddhuM svare parvavinAkR^ite || 46|| j~neyAstAH khalu parvAntaH shrutiparvaniveshanAt | tasmAdAdyamapi tyaktvA ShaDjaM parvavivarjitam || 47|| riShabhAditayA proktaM shrutiparvaniveshanam | yadi ShaDjAdimatvena shrutivINApradarshanam || 48|| apekShitaM syAtkasyApi tadupAyaH prakAshyate | madhyamelAkhyavINAyAM shrutivINAprakAshanam || 49|| kartuM ShaDjAdimatvena brahmaNA.api na shakyate | na hyekatantryupArUDhAH svarA dvAdasha mandrake || 50|| sthAne syurmadhyamelAyAM tArasthAne tu yadyapi | santyekatantryupArUDhAH svarAH sarve.api kiM punaH || 51|| tatratyaparvaNAM tAvatkShetrasa~NkochataH punaH | nAvakAsho.asti tanmadhye shrutij~nApakaparvaNAm || 52|| riShabhAditayA tasmAddIrgheShu dvAdashasvapi | parvasu shrutivINeyaM ve~NkaTAdhvariNeritA || 53|| tataH ShaDjAdimatvena shrutivINAprakAshanam | shuddhamelAkhyavINAyAM tArasthAne katha~nchana || 54|| tAraShaDjAdimatvena tadAdyashrutishAlinam | Arabhya kaishikIsa.nj~naniShAdaM dvAdashasvapi || 55|| svareShu pUrvamityeva shrutiparvANi vinyaset | atrApi kShetrasa~NkochAnmahyametanna rochate || 56|| bhAsate shrutirityAdi svarAlItripuTAdiShu | ahameva shrutirvedetyAha gopAlanAyakaH | adyaprabhR^iti tAH sarve shrutIrjAnantu paNDitAH || 57|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM dvitIyaM shrutiprakaraNaM sampUrNam | \section{3\. tR^itIyaM svaraprakaraNam} dvitIyasminprakaraNe shrutayaH samudAritAH | athedAnIM nirUpyante svarAH shrutisamudbhavAH || 1|| tatra shuddhasvarAH sapta mukhArImAtrabhAsakAH | chatushchatushchatushchaiva ShaDjamadhyamapa~nchamAH || 2|| dve dve niShAdagAndhArau tristrI riShabhadhaivatau | ityevaM bharatashlokasa~NkhyAtashrutishAlinaH || 3|| vikR^itAstu svarAH pa~nchetyasmAbhiravadhAryate | ratnAkare tu niHsha~Nko vikR^itAndvAdasha svarAn || 4|| abravItkechana punaH saptAhurvikR^itasvarAn | sarvametatsamAlochya lakShyamArgAnusArataH || 5|| svarAH pa~nchaiva vikR^itA iti rAddhAntitaM mayA | tAMshcha pa~ncha svarAnsamyagvivichya vyAharAmahe || 6|| sAdhAraNashcha gAndhAro gAndhArashchAntarAbhidhaH | dvau tau cha madhyamakShetrasambhUtau vikR^itasvarau || 7|| varAlImadhyamashchaikaH pa~nchamakShetrasambhavaH | ShaDjakShetrasamudbhUtau kaishikIkAkalIsvarau || 8|| evamete svarAH pa~ncha vikR^itA iti nirNayaH | Ahatya shuddhavikR^itAH svarA dvAdasha kIrtitAH || 9|| svareShu dvAdashasveShu keShAmapyekarUpatA | dvairUpyamapi keShA~nchitkeShA~nchittu trirUpatA || 10|| tathA hi shuddhariShabhashuddhadhaivatayoH punaH || tritrishrutyekabhAvena sarvadA.apyekarUpatA || 11|| yadA tu shuddhagAndhAro gAndhAratvaM prapadyate | tadA dvishrutiko j~neyo mukhArIrAgake yathA || 12|| yadA sa eva jAyeta riShabhastu tadA punaH | pa~nchashrutiriti j~neyaH shrIrAgo.atra nidarshanam || 13|| evaM shuddhaniShAdasya niShAdatvaM yadA bhavet | tadA dvishrutikatvaM syAnmukhAryatra nidarshanam || 14|| sa eva yadi jAyeta dhaivatastu tadA punaH | pa~nchashrutiriti j~neyaH sha~NkarAbharaNe yathA || 15|| tadevaM shuddhagAndhAraniShAdau dvau nirUpiNau | sAdhAraNAkhyagAndhAraH shuddharShabhayuto yadi || 16|| tadA trishrutiko j~neyo bhUpAlo.atra nidarshanam | tatraiva pa~nchashrutinA riShabheNAnvayo yadi || 17|| tadaikashrutitA j~neyA shrIrAgo.atra nidarshanam | yadA riShabhasa.nj~no.ayaM tadA ShaTshrutiko bhavet || 18|| atrodAharaNaM nATa evamasya trirUpatA | kaishikyAkhyaniShAdasya shuddhadhaivatasa~Ngame || 19|| trishrutitvamiti j~neyaM bhairavyatra nidarshanam | tasyaiva pa~nchashrutikadhaivatenAnvayo yadi || 20|| tadaikashrutikatvaM syAchChrIrAgo.atra nidarshanam | sa eva dhaivatashchetsyAtShaTshrutirnATake yathA || 21|| iti sAdhAraNAkhyAno gAndhAraH kaishikAbhidhaH | niShAdashchetyubhAvetau tritrirUpAviti sthitiH || 22|| gAndhArasyAntarAkhyasya yadA shuddharShabhAnvayaH | tadA pa~nchashrutitvaM syAdrAge gaulAdike yathA || 23|| tasyaiva pa~nchashrutikariShabheNAnvayo yadA | tadA trishrutikatvaM syAchCha~NkarAbharaNe yathA || 24|| sa eva dvishrutirj~neyaH ShaTshrutyR^iShabhasa~Ngame | yathA nATAbhidhe rAga iti tasya trirUpatA || 25|| kAkalyAkhyaniShAdasya shuddhadhaivatasa~Ngame | pa~nchashrutikatA j~neyA yathA gaulAdike puna\.\.\.\. || 26|| sa eva pa~nchashrutikadhaivatenAnvito yadi | tadA trishrutiko j~neyaH sha~NkarabharaNe yathA || 27|| tasyaiva dhaivatena syAdyadi ShaTshrutinA.anvayaH | tadA dvishrutikatvaM syAdrAge nATAbhidhe yathA || 28|| ityantarAkhyagAndhArakAkalyAkhyaniShAdayoH || pratyekaM tritrirUpatvamasmAbhirUpavarNitam || 29|| yadA tu madhyamaH shuddhaH shuddhagAndhArasa~NgataH | tadA chatuHshrutirj~neyo mukhAryatra nidarshanam || 30|| sAdhAraNAkhyagAndhArasaMyuktashchetsa eva hi | tadA trishrutiko j~neyo rAge shrIrAgake yathA || 31|| sa evAntaragAndhArayoge tvekashrutirbhavet | gaulAdiShu yathA rAgeShvityetasya trirUpatA || 32|| evaM ShaDjasya shuddhena niShAdena sahAnvaye | chatuHshrutikatA j~neyA mukhAryatra nidarshanam || 33|| sa eva kaishikInAmaniShAdenAnvito yadi | tadA trishrutirityatra shrIrAgaH syAnnidarshanam || 34|| tasyaiva kAkalInAmnA niShAdenAnvayo yadi | tadaikashrutikatvaM syAdrAge gaulAdike yathA || 35|| ityuktaM tritrirUpatvaM shuddhamadhyamaShaDjayoH | varAlImadhyamasyAtha shuddhagAndhArasa~Ngame || 36|| saptashrutitvamityarthe varAlyeva nidarshanam | tasya sAdhAraNAkhyena gAndhAreNa yadA.anvayaH || 37|| tadA ShaTshrutitA pantuvarAlyAdiShu dR^ishyate | sa evAntaragAndhArasambandhI chechChatuHshrutiH || 38|| atrodAharaNaM rAgaH shuddharAmakriyAbhidhaH | varAlImadhyamasyaivaM trairUpyamupapAditam || 39|| yadA tu pa~nchamaH shuddhamadhyamena samanvitaH | tadA chatuHshrutirj~neyo mukhAryatra nidarshanam || 40|| sa evaikashrutiryukto varAlImadhyamena chet | iti dvairUpyamasmAbhiH pa~nchamasya prakalpitam || 41|| tadevaM shuddhariShabhashuddhadhaivatayoH pR^ithak | ekaikarUpatA shuddhagAndhArakaniShAdayoH || 42|| tathaiva pa~nchamasyApi dvairUpyaM pR^ithagIritam | sAdhAraNAkhyagAndhArakaishikyAkhyaniShAdayoH || 43|| antarAbhidhagAndhArakAkalyAkhyaniShAdayoH | madhyamasyApi ShaDjasya varAlImadhyamasya cha || 44|| pratyekaM tritrirUpatvamasmAbhirUpavarNitam | nanvetadekarUpAdivarNane kiM phalaM tava || 45|| chatushchaturitishlokaparyAlochanayA yataH | mukhArimelamAtrasthAH shuddhAH sarve svarAH sthitAH || 46|| na tu tadvyatiriktAnAM melAnAmekasaptatau | pratimelaM cha niyatAH saptasvaragatA api || 47|| asmAbhiH kalpayiShyante melAshchAgre dvisaptatiH | tataH sakalamelasthasarvasvarajuShAmapi || 48|| dvAviMshatishrutInAM cha vibhAgAya mayA kR^itam | aikarUpyadvirUpatvatrirUpatvanirUpaNam || 49|| nanvAstAmaikarUpyAdivarNanasya prayojanam | ShADavauDuvarAgeShu varjyante ye svarAH punaH || 50|| tadAshrayashrutInAM kiM tyAgaH kiM vottarAnvayaH | atredamuttaraM brUmo varjanIyasvarAshrayAH || 51|| shrutayo naiva varjyante na cha yAntyuttarasvarAn | kiM tu varjyasvareShvevAnvadhastiShThanti tAH punaH || 52|| sambhavantyupayoginyaH shrutInAM gaNanAmake pratimelaM cha yatsaptaniyatasvarasiddhaye || 53|| dvAviMshatishrutInAmapyavashyaM bhAva iShyate | yadyevaM ShADavatvAdivyavasthA naiva sambhavet || 54|| tadA sarve.api rAgAH syuH sampUrNA eva kevalam | atra sa~NgItashAstrArtharahasyamidamuchyate || 55|| vINAvAdanagAnAdisamaye varjitAnsvarAn || samutplutya samutplutya vAdayantyeva vAdakAH || 56|| gAyanti gAyakAshchAtho iti vAdivyavasthitiH | sarvadA ShADave tyAjyasvarANAM parivarjane || 57|| taduttarasvarANAM tu jananaM naiva sambhavet | pUrvapUrvasvarAbhAve kathaM kAryaH samudbhavaH || 58|| svaraNAM ghaTate tAvaduttarottarabhAvinAm | evaM nirUpitAH shuddhA vikR^itAshcha svarAH sphuTam || 59|| atha svarasamUhAtmagrAmalakShaNamuchyate | grAmavad grAma ityevamupachAro vivakShitaH || 60|| yathA janasamUhasya loke grAma iti prathA | tathA svarasamUho.atra grAma ityupacharyate || 61|| kevalasvarabR^indasya grAmatve kathite sati | gAmAnayetyAdivAkyeShvativyAptirbhavedataH || 62|| mUrchChanAshuddhakUTAkhyatAnAdyAshraya ityapi | deyaM svarasamUhasya visheShaNamiti sthitiH || 63|| sa cha grAmastridhA tatra syAtShaDjagrAma AdimaH | madhyamagrAmanAmA.atha gAndhAragrAmasa.nj~nakaH || 64|| trayaNAmapi cheteShAM kramAllakShaNamuchyate | ShaDjagrAmaH pa~nchame svachaturthashrutisaMsthite || 65|| svopAntyashrutisaMsthe.asminmadhyamagrAma iShyate | rimayoH shrutimekaikAM gAndhArashchetsamAshritaH || 66|| pashrutiM dho niShAdastu dhashrutiM sashrutiM shritaH | gAndhAragrAmamAchaShTe tadA taM nArado muniH || 67|| grAmeShveteShu gAndhAragrAmo nAsti mahItale | svargaloke paramiti sarveShAmeva sammatam || 68|| asmAbhirmadhyamagrAmo.apyasatprAya itIryate | tathA hi madhyamagrAme vishrutiH pa~nchamaH khalu || 69|| varAlImadhyamo jAtaH sa punarlakShyamArgataH | madhyamAdiprabhR^itiShu madhyamagrAmajanmasu || 70|| rAgeShu dR^ishyate naiva varAlImadhyamastataH | ayukto madhyamagrAmo lakShyamArgavirodhataH || 71|| eka eva tataH ShaDjagrAma ityavadhAryate | grAmAvayavabhUto.atha mUrchChanAdirnirUpyate || 72|| kramAtsvarANAM saptAnAmArohashchAvarohaNam | mUrchChanetyuchyate tAstu pratimelaM cha saptadhA || 73|| tathA hi ShaDjamArabhya niShAdAntAdhirohaNAt | niShAdAdiShu ShaDjAntAvarohAnmUrchChanA.a.adimA || 74|| evaM riShabhamArabhya ShaDjAntamadhirohaNAt | ShaDjAdi riShabhantaM chAvaroheNa dvitIyakA || 75|| evameva samunneyaM gAndhArAdisvareShvapi | ataH pratisvaraM tAvadekaikA mUrchChanA bhavet || 76|| Ahatya vakShyamANeShu dvisaptatividheShvapi | saptasvarasamUhAtmameleShu pratimelakam || 77|| mUrchChanA sapta sapteti ve~NkaTAdhvarikalpitam | nirUpyate.adhunA tAnaH svaravistAralakShaNaH || 78|| tAno dvidhA shuddhatAnaH kUTatAna iti kramAt | ekaikarAgamAtrAbhivyaktisampAdakastu yaH || 79|| sa shuddhatAna ityuktaH kUTatAnaH sa uchyate | yastu rAgadvayasphUrtisAdhAraNatayA sthitaH || 80|| atha svarapariShkArAnala~NkArAnprachakShmahe | te cha triShaShTiruditAH shAr~Ngadevena sUriNA || 81|| na te punarlakShyamArge lakShyante kutrachittataH | aShTau prasiddhAla~NkArA lakShyante tatra jhompaTaH || 82|| dhruvo maThyo rUpakashcha jhampA tripuTa eva cha | aThatAlaikatAlau chetyaShTAla~NkR^itayaH smR^itAH || 83|| athaiteShAM krameNaiva lakShaNaM pratipAdyate | jhompaTAkhyena tAlena nibaddho jhompaTaH smR^itaH || 84|| tatra jhompaTatAle dvidvyakSharau dvau drutau tataH | laghurekaH parij~neyashchaturakSharasammitaH || 85|| AhatyAShTAkSharamito jhompaTaH syAd dvimAtrakaH | sari, gama, padhanisa, sani, dhapa, magarisa atra dhruvAkhyAla~NkAro dvitIyaH pratipAdyate || 86|| dhruvatAlena sambaddho dhruvAla~NkAra uchyate | dhruvatAlaH punardvedhA nATyadaNDIdhruvastathA || 87|| vINavAdyadhruvashcheti nATyadaNDIdhruve laghuH | chaturakSharavAnAdau guruH pashchAddashAkSharaH || 88|| vINAvAdyadhruve tyAdau laghU dvau chaturakSharau | tataH ShaDakSharochchArasAmmito laghushekharaH || 89|| chaturdashAkSharamitAvAhatyaitAvubhau dhruvau || dhruvayoranayostAvannATyadaNDIdhruvaH param || 90|| prAmANikaH shAstradR^iShTaH sa eva bhuvi vaiNikaiH | vINAyAM vAdyate raktilAbhAddhAtutrayAnvitaH || 91|| sarigamagari, sarigari, sarigama, rigamapamaga, rigamaga, rigamapa\.\.\.\.\. ala~NkArastR^itIyo.atha lakShyate maThyanAmakaH | maThyatAlanibaddho yaH sa maThya iti kIrtitaH || 92|| maThyatAle drutastvAdAvakSharadvayasammitaH | tato laghU dvau vij~neyau chaturakSharasammitau || 93|| Ahatyta maThyatAlo.ayaM dashAkSharamiti smR^itaH rUpakAkhyashchaturthashchAla~NkAraH pratipAdyate || 94|| baddho rUpakatAlena rUpakaH parikIrtitaH | Adau druto laghuH pashchAttAle rUpakanAmake || 95|| tena rUpakanAmA.ayaM vij~nAtavyaH ShaDakSharaH | sari, sarigama, riga, rigamapa\.\.\.\.\. ala~NkAro.atha jhampAkhyaH pa~nchamaH pratipAdyate || 96|| jhampatAlena saMyukto jhampAla~NkAra uchyate | jhampatalo dvidhA nATyavINayoH paridR^ishyate || 97|| tatra syAnnATyajhampAyAmAdau tAvadaNudrutaH | ekAkSharamitaH pashchAd druto dvyakSharasammitaH || 98|| tataH saptAkSharIkAlasammito laghushekharaH | vAggeyakArajhampAyAM virAmAntadruto mataH || 99|| tryakSharaH sa paraM saptAkSharochchAraNasammitaH | laghushekharanAmaiko jhampatAlAvubhAvimau || 100|| dashalaghvakSharochchArasammitAviti nirNayaH | anayorubhayornATyajhampA prAmANikI smR^itA || 101|| tAmeva raktilAbhena kR^itvA dhAtutrayAnvitAm | vINAyAM vAdayantIha vaiNikA iti nirNayaH || 102|| sarigasarisari, ga, mA; rigamarigariga, ma, pA\.\.\.\.\. ShaShThotha tripuTo nAmAla~NkAraH pratipAdyate | tripuTAkhyena tAlena nibaddhastripuTaH smR^itaH || 103|| tripuTe dvau drutAvAdau pR^ithagdvyakSharasammitau | virAmAntadrutaH pashchAdakSharatrayasammitaH || 104|| Ahatya tripuTastAlo j~neyaH saptAkSharImitaH | sari, gasa, rigama; riga, mari, gamapa\.\.\.\.\. nirUpyate.aThatAlAkhyo.ala~NkAraH saptamo.adhunA || 105|| aThatAlena saMyuktamaThatAlaM prachakShate | aThatAle drutau dvidvyakSharakAlAvubhau smR^itau || 106|| pa~nchapa~nchAkSharamitau laghU dvau tadanantaram | chaturdashAkSharIkAlo jAtastenAThatAlakaH || 107|| sari, iga, asAriga, amAmA; riga, ama, arIgama, apApA\.\.\.\.\. aShTamaH sphuTamevAthAla~NkAraH pratipAdyate | ekatAlena yuktatvAdekatAlaH prakIrtitaH || 108|| ekadrutenaikatAla ekatAlasya lakShaNam | lakShye tvidAnImetAdR^igekatAlo na raktidaH || 109|| ityekatAlasthAne.asminnAditAlo niveshitaH | AditAle tvekalaghushchaturakSharasammitaH || 110|| evamaShTAvala~NkArA lakShitA lakShasammatAH | etAndhruvAdikAnsapta tAlAnsUlAdisa.nj~nakAn || 111|| tAlaM cha jhompaTAkhyAnaM ragaNaM cha kvachitkvachit | gItaprakaraNokteShu gIteShu viniveshayet || 112|| etannavAtiriktAMstu na gIteShu niveshayet | prAbandheShu cha saMyojyAstAlaprakaraNoditAH || 113|| tAlAH sUlAdikAshchaite sarva eveti nirNayaH | yadyapyaShTAvala~NkArA lakShyavartmani samprati || 114|| uktalakShaNamArgeNa dR^ishyante naiva kutrachit | tathA.apyanAgatAtItasamAkhyAnagrahatrayam || 115|| anusR^ityeva vINAyAM raktilobhena vaiNikaiH | laghudrutAderadhunA paurvAparyaM samAshritam || 116|| ala~NkArAnnirUpyaivaM gamakAnvyAharAmahe | svarasya kampo gamakaH shrotR^ichittasukhAvahaH || 117|| svIyasthAnashrutigatachChAyAmanyAshrayAmapi | ChAyAM gamayatItyeSha gamakaH parikIrtitaH || 118|| te cha pa~nchadasha proktA gamakA bharatAtibhiH | tirupaH sphuritashchaiva kampito lIna ityapi || 119|| Andolito valishchAtha tribhinnaH kurulAhatau | ullasitaH plAvitashcha humphito mudritastathA || 120|| nAmito mishritashcheti bhedAH pa~nchadasha smR^itAH | atyalpaDamarudhvAnakampAnukR^itisundaraH || 121|| drutaturyAMshavegena yuktaH kampaH svarasya cha | sa eva tirupo nAma gamakaH parikIrtitaH || 122|| yastu drutatR^itIyAMshavegena sahito bhavet | svarakampaH sa evoktaH sphurito nAma nAmataH || 123|| dR^ishyate sphuritasthAne Dolo loke vikalpitaH | lakShaNaM tasya Dolasya pUrvAchAryairudIritam || 124|| Dolo muktAphalasyeva chalanaM luThanAtmakam | drutArdhamAnavegena svarakampastu kampitaH || 125|| pUrNadrutapramANena vegena sahitastu yaH | svarakampaH sa evokto gamako lInasa.nj~nakaH || 126|| laghupramANavegena svarakampastu yo bhavet | tadAndolitanAmAnAM gamakaM tadvido viduH || 127|| nAnAvakragatasvairabhinnavegaspR^ishAM tu yaH | kampaH svarANAM sa punarvalirityabhidhIyate || 128|| valireva R^ijurbhUtvA kurulo nAma kathyate | akleshenaiva mandrAdisthAnatritayasaMspR^ishAm || 129|| svarANAM kampanaM loke tribhinna iti kathyate | prAgagrimasvarAdvegAnnivR^ittastvAhato mataH || 130|| ya uttarottarAngachChetkrameNaiva svarotkarAn | tamullAsitanAmAnAM gamakaM bruvate budhAH || 131|| plutapramANavegena kampo yaH plAvitastu saH | manoj~natarahu~NkAragarbhitasvarakampanam || 132|| humphitaM nAma gamakaM gamakaj~nAH prachakShate | yo jAyate svare kampastvadharadvayamudraNAt || 133|| mudrito nAma gamakaH sa eva samudAhR^itaH | mandro yastvavaroheNa svarakampaH sa nAmitaH || 134|| eteShAM mishraNAjj~neyo gamako mishraNAbhidhaH | tadevaM mUrchChanAgrAmagamakAdiprabhedavAn || 135|| svaro nirUpitaH so.ayaM svaraH proktashchaturvidhaH | vAdo saMvAdyapi tathA vivAdI chAnuvAdyatha || 136|| prayoge bahudA.a.avR^ittaH svaro vAdIti kathyate | shrutayo dvAdashAShTau vA yayorantaragocharAH || 137|| mithaH saMvAdinau tau chetyevaM saMvAdilakShaNam | evaM spaShTayituM vINAprastArastAvaduchyate || 138|| likhed dvAviMshatiM tiryagrekhAstatra cha vAmataH | yadvA dakShiNato vA.api bhavanti dve cha viMshatiH || 139|| rekhAgrANyatra vAme vA dakShiNe vA yathAmati | vidyamAnAni rekhAgrANyAdAya dve cha viMshatim || 140|| likhiteShu svarA~nshuddhavikR^itAndvAdashAtmakAn | dvAdashAnAmapi svasyAdyakSharaistatra likhyate || 141|| sa~Nketa iti niHsha~NkaM ve~NkaTAdhvariNoditam | svareShu likhiteShvevaM yayostu svarayordvayoH || 142|| svasyAdhArashrutiM tyaktvA madhye dvAdasha vA.atha vA | aShTau chA.apyupalabhyante shrutayastu tayordvayoH || 143|| mithaH saMvAditA j~neyA sarvatrAvevamiShyate | samau sapau ridhau chaiva nigau saMvAdinau mithaH || 144|| evaM shuddhasvareShUktaH saMvAdisvaranirNayaH | sAdhAraNAkhyagAndhArakaishikyAkhyaniShAdayoH || 145|| tathaivAntarakAkalyoH saMvAdo vikR^iteShvapi | shuddharShabheNa saMvAdI varAlImadhyamastathA || 146|| shuddhasya madhyamaH shuddhaniShAdashchetyubhau svarau | shrutyaShTakenAntaritAvapi saMvAdino na hi || 147|| evaM saMvAdilakShmoktaM vivAdI lakShyate.adhunA | ekashrutyantaritatA yayostu svarayordvayoH || 148|| tayormitho vivAditvamevaM sarvatra kalpayet | rigau dhanI cha shuddheShu svarau syAtAM vivAdinau || 149|| sAdhAraNAntarau chaiva kaishikIkAkalIsvarau | mitho vivAdinau j~neyau vikR^iteShu svareShvapi || 150|| vivAdivAdisaMvAdibhinnAH syuranuvAdinaH | chaturvidhasvareShveShu vAdI rAjA prakIrtyate || 151|| saMvAdI tvanusAritvAdasyAmAtyo vidhIyate | vivAdI viparItatvAddhIrairuktau ripUpamaH || 152|| svarUpamardanaM tena prayoge syAdvivAdinaH | svarUpamardanAbhAve gItaraktirna labhyate || 153|| shatrUpamardane hi syAdrAj~nAM loke prakAshanam | nR^ipAmAtyAnusAritvAdanuvAdI tu bhR^ityavat || 154|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM tR^itIyaM svaraprakaraNaM sampUrNam | \section{4\. chaturthaM melaprakaraNam} tR^itIyesminprakaraNe svarAH samya~N nirUpitAH | atha prakaraNe turye kurve melanirUpaNam || 1|| ShaDjasvarasya puratashchatvAraH kramashaH svarAH | riShabhAkhyAnakAH kechitgAndhArAkhyAnakAshcha te || 2|| tatrAdho naiva gAndhArashchaturtho riShabho na hi | riShabhAvapi gAndhArau dvitIyakatR^itIyakau || 3|| dvitIyaM vA chatirthaM vA vyapekShya syAttR^itIyakaH | riShabhAkhyaH sa eva syAdgAndharo.apekShya chAdimam || 4|| tR^itIye riShabhAkhyAnashchaturthApekShayA bhavet | sa hi vyapekShya gAndhAraH prathamaM vA dvitIyakam || 5|| evaM cha sati niShpannaM dvitIyakatR^itIyayoH | gAndhAratvaM cha riShabhabhUyamityeva nirNayaH || 6|| tasmadAdyadvitIyau cha tR^itIyashcharShabhA matA | teShvAdyo gaulariShabhaH shrIrAgariShabhaH paraH || 7|| tR^itIyo nATariShabha iti lakShyavidAM matam | AdyaH shuddharShabhaH pa~nchashrutikarShabhasa.nj~nakaH || 8|| dvitIyashcha tR^itIyaH ShaTshrutikarShabha uchyate | lakShaNaj~nairmayoktAste trayo rarirusa.nj~nakAH || 9|| dvitIyashcha tR^itIyashcha chaturthashcha trayaH svarAH | sAmAnyataH syurgAndhArAsteShvAdyo lakShyavedibhiH || 10|| prokto mukhArigAndhAro dvitIyo bhairavIyutaH | gAndhAro.atha tR^itIyastu gaulagAndhAra uchyate || 11|| lakShaNaj~naistu teShvAdyaH shuddhagAndhAra uchyate | sAdhAraNAkhyagAndhAro dvitIyaH parikIrtitaH || 12|| tR^itIyo.antaragAndhAra ityahaM tu vadAmi tAn | kramAdgagigunAmnastrInmelaprastArasiddhaye || 13|| ebaM cha ShaDjAtpurato nivasastu chaturShvapi | svareShu prathamAditritayaM riShabhanAmakam || 14|| gAndhArAkhyaM dvitIyAditrayamityeva nirNayaH | chaturShveteShu jAtasya rarirvAkhyAnashAlinaH || 15|| gAndhAratritayasyApi pUrvA~NgAkhyA mayA kR^itA | kathaM dvitIyo riShabho gAndhAraH prathamo bhavet || 16|| kathaM tR^itIyo riShabho gAndhAraH syAd dvitIyakaH | viruddhatvAttura~Ngatvagotvayoriva sarvathA || 17|| kathaM syAdriShabhatvena gAndhAratvasya sa~NgatiH | kiM cha svareShu chaturShu riShabhau dvau parAvubhau || 18|| gAndhArAviti yuktaM syAttatkathaM riShabhAstrayaH | gAndhArAstraya ityuktamiti chedatra vachmyaham || 19|| viruddhe narShabhatvaM cha gAndhAratvamubhe ime | kiM tu sApekShakau dharmau syAtAmekatra tena tau || 20|| yathA chatvara ekasya tanujAH sarva eva hi | jyeShThA api kaniShThAH syustatra chAdyastu nAnujaH || 21|| na chaturthaH pUrvajaH syAd dvirUpAvitaravubhau | tR^itIyaM vA chaturthaM vA vyapekShya syAd dvitIyakaH || 22|| putre jyeShThaH sa eva syAtkaniShTho.apekShya chAdimam | dvitIyo jyeShThatAyuktashchaturthApekShayA bhavet || 23|| sa evAvarajo.apekShya prathamaM cha dvitIyakam | prathamAdyAstrayastasmAdyathA jyeShThA bhavantyamI || 24|| dvitIyAdyAstrayaH putrAH kanIyAMso yathA.abhavan | eveM trayo.atra riShabhA jyeShThakalpA bhavantyamI || 25|| kaniShThakalpA gAndhArAstrayo.apyatra bhavantyamI | chaturShveShu svareShvetau dvitIyakatR^itIyakau || 26|| riShabhAvapi gAndhArau syAtAM tasmAtsama~njasam | tadUrdhve parvaNi bhavanpa~nchame shuddhamadhyamaH || 27|| masa.nj~nako mayAproktastadUrdhve parvaNi sthitaH | ShaShThe varAlIrAgasya kurvANaH pratibhAsanam || 28|| dvitIyo madhyamaH prokto misa.nj~naH sa mayA kR^itaH | saptame parvaNi vasanpa~nchamaH syAtpasa.nj~nakaH || 29|| pa~nchamasya purastAtsyushchatvAraH kramashaH svarAH | dhaivatAshcha niShAdAshcha niShAdastatra nAdimaH || 30|| na chaturtho dhaivataH syAd dvirUpAvitaravubhau | dhaivatau cha niShAdau cha kathyete shAstrakovidaiH || 31|| tR^itIyaM vA chaturthaM vA vyapekShya syAd dvitIyakaH | dhaivatAkhyaH sa eva syAnniShAdo.apekShya chAdimam || 32|| tR^itIyo dhaivatAkhyanashchaturthApekShayA bhavet | sa evAdyaM dvitIyaM vA vyapekShya syAnniShAdakaH || 33|| evaM cha sati niShpannaM dvitIyakatR^itIyayoH | dhaivatatvaM niShAdatvamubhayorubhayoH pR^ithak || 34|| tasmadAdyadvitIyau cha tR^itIyashchApi dhaivatAH | gauladhaivata AdyaH syAtparaH shrIrAgadhaivataH || 35|| tR^itIyastatra nATasya dhaivato lakShyavinmate | shuddhadhaivata Adyo.anyaH pa~nchashrutikadhaivataH || 36|| tR^itIyo lakShaNaj~naiH ShaTshrutiko dhaivataH smR^itaH | asmanmate trayaste syuH kramAddhadhidhusa.nj~nakAH || 37|| dvitIyashcha tR^itIyashcha chaturthashcha svarAstrayaH | sAmAnyato niShAdAH syusteShvAdyo lakShyavedinAm || 38|| mate mukhArirAgasya niShAdo.atha dvitIyakaH | prokto niShAdo bhairavyA gaularAganiShAdakaH || 39|| tR^itIyo lakShaNaj~nAnAM mate teShu prakIrtitaH | AdyaH shuddhaniShAdo.anyaH kaishikyAkhyaniShAdakaH || 40|| syAtkAkalIniShAdo.anyastR^itIyaH parikIrtitaH | ete trayo mayA tUktAH kramAnnaninusa.nj~nakAH || 41|| evaM cha pa~nchamAgre.atha nivasastu chaturShvapi | svareShu prathamAditritayaM dhaivatanAmakam || 42|| niShAdAkhyaM dvitIyAditrayamityeva nirNayaH | chaturShveteShu jAtasya dhadhidhvAkhyAnashAlinaH || 43|| niShAdatritayasyApi naninvakhyanashAlinaH | uttarA~NAbhidhA proktA melaprastArasiddhaye || 44|| sha~NkA chaiva samAdhAnamubhayaM pUrvavadbhavet | melo nAma sa ko veti prashnasyottaramuchyate || 45|| niyamenaiva sa~NgrAhyaH ShaDjastatpurataH kramAt | vidyamAneShu chaturShu svareShvanyatarAvubhau || 46|| tatrarShabhaH pUrvabhavo gAndhArastvanujo bhavet | dvayormadhyamayorekaH sa~NgrAhyo madhyamo bhavet || 47|| niyamena hi sa~NgrAhyAH pa~nchamastatpuraH sthitaH | svarAH krameNa chatvArasteShu chAnyatarAvubhau || 48|| sa~NgrAhyaH pUrvajAto.atra dhaivataH parikIrtitaH | pashchAdbhavo niShAdaH syAditi sapta svarAshcha ye || 49|| teShAM cha melanaM melo gItavidbhiH prakIrtitaH | bhedA dvisaptatistasya bhavantyasmAbhirIritaH || 50|| yenopAyena melAste dvisaptatiriti sphuTAH | tamupAyaM pravakShyAmi lakShyaj~nasukhabuddhaye || 51|| ragau ragI ragU chaiva rigI rigU rugU tathA | ShaD bhedA iti pUrvA~Nge draShTavyaM gItakovidaiH || 52|| dhanau dhanI dhanU chaiva dhinI dhinU dhunU tathA | uttarA~Nge.api ShaD bhedA draShTavyA gItakovidaiH || 53|| pUrvA~NgagataShaDbhedAH ShaDjAdyAH syuH pR^ithakpR^ithak | uttarA~Ngasya ShaDbhedAH pa~nchamAdyAH pR^ithakpR^ithak || 54|| AdyaH pUrvA~Ngago bheda uttarA~NgasthitaiH kramAt | yojyate yadi ShaDbhedaiH ShaNmelAH sambhantyataH || 55|| pUrvA~Ngasya dvitIyo.api bhedastenaiva vartmanA | saMyojyate yadi tadA ShaNmelAH sambhavantyataH || 56|| evaM tR^itIyo bhedo.api ShaNmelotpAdako bhavet | chaturtho.api tathaiva syAtpa~nchamo.apyevameva hi || 57|| evaM ShaShTho.api vij~neyaH ShaNmelotpattikAraNam | ataH pUrvA~NgabhedAnAM ShaNNAmapi pR^ithakpR^ithak || 58|| uttarA~NgasthitaiH ShaDbhirbhedaiH saMyojane kR^ite | ShaTShaNmelaprakAreNa melAH ShaTtriMshadAgatAH || 59|| ShaTtriMshanmelakeShveShu pratimelaM cha madhyamaH | masa.nj~no yadi madhye syAtpUrvamelAbhidhAstadA || 60|| eteShveva tu ShaTtriMshanmeleShu pratimelakam | masa.nj~namadhyamasthAne misa.nj~no yadi madhyamaH || 61|| niveshyate tadA teShAM bhaveduttaramelatA | ityasmAbhiH samunnItA jAtA melA dvisaptatiH || 62|| nanu tyaktvA masa.nj~naM tu kevalaM madhyamaM punaH | misa.nj~nakasya tatsthAne madhyamasya niveshanAt || 63|| ta eva pUrvamelAH kiM bhavantyuttaramelakAH | iti chokte sadR^iShTAntaM parihAraM prachakShmahe || 64|| kaTAhasambhR^itaM kShIraM kevalaM dadhibindunA | yathA saMyogamAsAdya dadhibhAvaM prapadyate || 65|| tathaiva pUrvamelAste madhyamena misa.nj~ninA | kevalenApi saMyuktA bhajantyuttaramelatAm || 66|| dvisaptateshcha melAnAM prastAraM lakShaye.adhunA | ShaT pa~NktIrvilikhetpUrvaM ShaNmelotpattisiddhaye || 67|| ekaikasyAM pa~NktikAyAM sapta sapta gR^ihAl~ likhet | chatuShkamekamevaM cha sati niShpadyate punaH || 68|| tathaivaikAdashAnyAni chatuShkANi likhetkramAt | chatuShkANi tadetAni jAtAni dvAdasha sphuTam || 69|| dvAdashasvapi chaiteShu chatuShkeShu sthitAH grahAH | sapta sapta hi teShvAdyadvitIyakatR^itIyakAH || 70|| gR^ihAH pUrvA~NgasaMyuktAH kartavyA iti nirNayaH | pa~nchamA atha ShaShThAshcha saptamAshcha gR^ihAstathA || 71|| uttarA~NgeNa saMyuktAH kartavyA iti nirNayaH | chaturthAH pUrvameleShu masa.nj~nena yutA gR^ihAH || 72|| ta evottarameleShu misa.nj~nena yutA matAH | tatashcha dvAdashasveShu chatuShkeShUktavartmanA || 73|| jAtAH pratichatuShkaM cha ShaTShaNmelaprakArataH | melAH dvisaptatiH shrImadve~NkaTAdhvarikalpitAH || 74|| tadevamanayA rItyA melAnAM cha dvisaptatiH | sphuTaprabuddhaye.asmAbhiH svareShu dvAdashasvapi || 75|| ragau rigItyevamAdyaH sa~NketaH parikalpitaH | tatsa~NketaprakAreNa svareShu dvAdashasvapi || 76|| sapta sapta samAdAya pratimelamapi svarAn | vidyAd dvisaptatiM melAnuktaprastAravartmanA || 77|| atha vij~nAya tatvena melAnedvyadhikasaptatim | teShAM prayogasamaye ragau rigIti matkR^itaH || 78|| sa~Nketo naiva sa~NgrAhyaH kiM tu pUrvaprasiddhaye | vyavahAraH sarigamapadhanItyeva sa.nj~nayA || 79|| dvisaptateshcha melAnAM kartavya iti nirNayaH | nanu dvisaptatirmelA bhavatA parikalpitAH || 80|| prasiddhAH punareteShu melAH katichideva hi | dR^ishyante nanu sarve.api tena tatkalpanaM vR^ithA || 81|| kalpanAgauravanyAyAditi chedidamuchyate | anantAH khalu deshAstaddeshasthA api mAnavAH || 82|| teShu sA~NgItakairuchchAvachasa~NgItakovidaiH | ye kalpayiShyamANAshcha kalpyamAnAshcha kalpitAH || 83|| asmadAdibhiraj~nAtA ye cha shAstraikagocharAH | ye cha deshIyarAgAstadrAgasAmAnyamelakAH || 84|| yena pantuvarAlyAkhyakalyANipramukhA api | nAnAdeshIyarAgAstadrAgasAmanyamelakAn || 85|| sa~NgrahItuM samunnItA ete melA dvisaptatiH | tatashchaiteShu vaiyarthyasha~NkA ki~NkAraNaM bhavet || 86|| na hi sa~NghaTate vR^ittaratnAkaranirUpite | tatra prastAralabdhAnAM vR^ittAnAM nikurumbake || 87|| asmadAdiprasiddhAnyavR^ittavaiyarthyashaMsanam | na hi sa~NghaTate tAlaprastArajanite punaH || 88|| tAlajAle prasiddhAnyatAlavaiyarthyashaMsanam | yadi kashchinmadunnItamelebhyastaddvisaptateH || 89|| nyUnaM vA.apyadhikaM vA.api prasiddhairdvAdashasvaraiH | kalpayenmelanaM tarhi mamAyAso vR^ithA bhavet || 90|| na hi tatkalpane phAlalochano.api pragalbhate | tasmAdyathaikapa~nchAshadvarNAH syurmAtR^ikAbhidhAH || 91|| na hIyante na vardhante tathA melA dvisaptatiH | evaM sAmAnyato melAH proktA hyadhikasaptatiH || 92|| athaiteShveva ye melA lakShyavartmani vishrutAH | teShvahaM katichinmelAl~ lakShyalakShaNasa~NgatAn || 93|| pratimelamapi spaShTaM shrutIdvAviMshatiM tathA | lakShaNaM vachyate pashchAduddeshastAvadAditaH || 94|| pUrvoktamelaprastAraH krameNa kriyate.adhunA | AdimaH sarvamelAnAM mukhArImela uchyate || 95|| melaH sAmavarAlyAkhyarAgasyAtaH paraM mataH | tato bhUpAlamelo.atha hejjujjImela IritaH || 96|| vasantabhairavImelo gaulamelastataH param | bhairavImela AharyA melaH shrIrAgamelakaH || 97|| kAmbhojimelo melo.atha sha~NkarabharaNasya cha | sAmantamelo deshAkShImelo nATasya melakaH || 98|| melaH shuddhavarAlyAkhyarAgasyAtaH paraM mataH | melaH pantuvarAlyAshcha shuddharAmakriyAyutaH || 99|| melaH siMharavAkhyo.asmatsR^iShTarAgasya melakaH || kalyANIrAgamelashchetyAhatyaikonaviMshatiH || 100|| asmAdatiprasiddhanAM deshabhedaprachAriNAm | uchchAvachAnAM rAgANAM melastAvad dvisaptatau || 101|| meleShu pUrvameleShu shArIrAnuguNatvataH | buddhimadbhiH samunneyA iti sarvaM sama~njasam || 102|| yadvA sAmantarAgo.ayaM shrIrAge melake gataH | rAgaprakaraNe brUmo rAgAnmelavisheShajAn || 103|| uddiShTAnAM tu melAnAmadhunA lakShma chakShmahe | pratimelamatispaShTaM shrutIrdvAviMshatiM tathA || 104|| shuddhaiH saptasvarairyukto mukhArImela uchyate | chatushchatushchatushchaiva ShaDjamadhyamapa~nchamAH || 105|| dve dve niShAdagAndhArau tristrI riShabhadhaivatau | ityasya shrutayaH pUrvairdvAviMshatirudAhR^itAH || 106|| pUrvoktamelaprastAre bhedo.ayaM prathamo mataH | iti mukhArImelaH || 1|| ShaDjaH shuddhAshcha rigamAH shuddhau pa~nchamadhaivatau || 107|| niShAdaH kAkalInAmetyetairyuktaH svaraistu yaH | melaH sAmavarAlyAkhyarAgasyAyamudAhR^itaH || 108|| ShaDja ekarShabhe tisro dve ge cha mapayoH pR^ithak | chatasrashcha chatasrashcha dhe tisraH pa~ncha nau smR^itAH || 109|| ityasya shrutayo j~neyA dvAviMshatiriti sphuTam | pUrvoktamelaprastAre bhedo.ayaM syAttR^itIyakaH || 110|| iti sAmavarAlImelaH || 2|| ShaDjaH shuddharShabhaH sAdhAraNagAndhAra eva cha | shuddhAshcha mapadhA j~neyAH kaishikyAkhyo niShAdakaH || 111|| ebhiH saptasvarairyuktaH prokto bhUpAlamelakaH | tisrastisrashcha tisrashcha tisraH sarigamAshrayAH || 112|| chatasraH pa~nchame tisro dhaivate tisra eva nau | ityasya shrutayo j~neyA dvAviMshatiriti sphuTam || 113|| pUrvoktamelaprastAre jAto bhedo.ayamaShTamaH | iti bhUpAlamelaH || 3|| gAndharo.antaranAmA.anye svarAH shuddhAH prakIrtitAH || 114|| etAvansvarasambhUto hejjujjImela IritaH | ShaDje cha tisra R^iShabhe tisro ge pa~ncha madhyame || 115|| ekA syAtpe chatasraH syurdha tisro dve niShAdake | ityasya shrutayo j~neyA dvAviMshatiriti sphuTam || 116|| ayaM trayodasho bhedo melaprastArake bhavet | iti hejjujjimelaH || 4|| ShaDjaH shuddharShabhashchaiva gAndAro.antarasa.nj~nakaH || 117|| shuddhAshcha mapadhAH kaishikyAbhidhAno niShAdakaH | vasantabhairavImelaH svarairetaiH samutthitaH || 118|| ShaDje tisrastu riShabhe tisro ge pa~ncha madhyame | ekaiva pe chatasraH syustisrastisro dhanishritAH || 119|| ityasya shrutayo j~neyA dvAviMshatiriti sphuTam | ayaM cha melaprastAre j~neyo bhedashchaturdasha || 120|| iti vasantabhairavImelaH || 5|| ShaDjaH shuddharShabhashchaiva gAndhAro.antarasa.nj~nakaH | mapadhAkhyAH svarAH shuddhAH kAkalyAkhyaniShAdakaH || 121|| etAvatsvarasambhUto gaulamelaH prakIrtitaH || ekA ShaDje ti riShabhe tisro ge pa~ncha madhyame || 122|| ekaiva pe chatasraH syustisro dhe pa~ncha nau matAH | itasya shrutayo j~neyA dvAviMshatiriti sphuTam || 123|| ayaM pa~nchadasho bhedo melaprastArake smR^itaH | iti gaulamelaH || 6|| ShaDjashcha pa~nchashrutikarShabhaH sAdhAraNAhvayaH || 124|| gAndhAro madhyamaH shuddhaH pa~nchamaH shuddhadhaivataH | kaishikyAkhyaniShAdashchetyetAvatsvarasambhavaH || 125|| bhairavI nAma rAgaH syAditi melasamAhvayaH | ShaDje tisra R^iShabhe pa~nchaikA ge tisro madhyame || 126|| chatasraH pe dhe cha tisro niShAde tisra eva cha | ityasya shrutayo.asmabhirdvAviMshatirudIritAH || 127|| viMshabhedakasambhUto melaprastArake smR^itaH | iti bhairavImelaH || 7|| ShaDjashcha pa~nchashrutiko riShabhashcha tathA paraH || 128|| sAdhAraNAkhyagAndhAraH shuddhAshcha mapadhAstathA | kAkalyAkhyaniShAdashchetyAharImelake svarAH || 129|| ekA ShaDje.atha riShabhe pa~ncha ge tvekikA matA | tisrashchatasro mapayordhe tisraH pa~ncha nau smR^itAH || 130|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudAhR^itAH | bhedo.ayamekaviMsho.asmanmelaprastArake smR^itaH || 131|| ityAharImelaH || 8|| ShaDjashcha pa~nchashrutiriShabhAkhyaH svaraH paraH | sAdhAraNAkhyagAndhAraH shuddhau madhyamapa~nchamau || 132|| chatuHshrutirdhaivatashcha kaishikyAkhyaniShAdakaH | etaiH saptasvarairjAtaH shrIrAgasya tu melakaH || 133|| tisraH ShaDje.atha riShabhe pa~ncha ge tvekikaiva me | tisraH pe tu chatasraH syurdhe pa~nchaikaiva nau smR^itAH || 134|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudAhR^itAH | ayaM dvAviMshako bhedo melaprastArake bhavet || 135|| iti shrIrAgamelaH || 9|| ShaDjo.atha pa~nchashrutiko riShabho.antarasa.nj~nakaH | gAndhArashcha mapau shuddhau pa~nchashrutikadhaivataH || 136|| kaishikyAkhyaniShAdashcha kAmbhojImelake svarAH | ShaDje tisrastu riShabhe pa~ncha tisrastu ge smR^itAH || 137|| ekaiva me chatasraH pe dhe pa~nchaikA niShAdake | ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudIritAH || 138|| aShTaviMshatyayaM bhedo melaprastArake smR^itaH | iti kAmbhojImelaH || 10|| ShaDjashcha pa~nchashrutiko riShabhashchAntarAbhidhaH || 139|| gAndhArastu mapau shuddhau pa~nchashrutikadhaivataH | kAkalyAkhyaniShAdashchetyetAvatsvarasambhavaH || 140|| sha~NkarAbharaNAkhyAnarAgarAjasya melakaH | ShaDja ekarShabhe pa~ncha tisro ge tvekikaiva me || 141|| chatasraH pe pa~ncha dhe cha niShAde tisra eva cha | ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudAhR^itAH || 142|| ekonatriMshabhedo.ayaM melaprastArake smR^itaH | iti sha~NkarAbharaNamelaH || 11|| ShaDjaH pa~nchashrutishchAtha riShabho.antaranAmakaH || 143|| gAndhArashcha mapau shuddhau ShaTshrutirdhaivatastathA | kAkalyAkhyaniShAdashcha svarAH sAmantamelake || 144|| ShaDja ekarShabhe pa~ncha tisro ge chaikikA cha me | chatasraH pa~nchame dhe tu ShaT tathA dvau niShAdake || 145|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudIritAH | pUrvoktamelaprastAre triMshabhedo.ayamuchyate || 146|| iti sAmantamelaH || 12|| ShaDjaH ShaTshrutiko nAma riShabho.antarasa.nj~nakaH | gAndhArastu mapau shuddhau pa~nchashrutikadhaivataH || 147|| kAkalyAkhyaniShAdashchetyetAvatsvarasambhavaH | deshAkShI nAma rAgaH syAditi melasamAhvayaH || 148|| ekA ShaDje cha riShabhe ShaD ge dve chaikikA cha me | chatasraH pe pa~ncha dhe cha niShAde tisra eva cha || 149|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudIritAH | pa~nchatriMshakabhedo.ayaM melaprastArake smR^itaH || 150|| iti deshAkShImelaH || 13|| ShaDjaH ShaTshrutiko nAma riShabho.antarasa.nj~nakaH | gAndhArastu mapau shuddhau ShaTshrutidhaivataH svaraH || 151|| kAkalyAkhyaniShAdashchetyetAvatsvarasambhavaH | nATAbhidhAnarAgaH syAditi melasamAhvayaH || 152|| ekA ShaDje cha riShabhe ShaD ge dve chaikitA cha me | chatasraH pa~nchame dhe cha ShaT tathA dve niShAdake || 153|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudIritAH | ShaTtriMshabhedasambhUto melaprastarake smR^itaH || 154|| iti nATamelaH || 14|| varAlImadhyamashchAtha kAkalyAkhyaniShAdakaH | sheShAH shuddhasvarAH shuddhavarAlImelasa.nj~nakaH || 155|| ShaDja ekarShabhe tisro gAndhAre dve cha sapta me | ekaiva pa~nchame tisro dhaivate pa~ncha nau smR^itAH || 156|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudIritAH | ekonachatvAriMsho.ayaM melaprastArake smR^itaH || 157|| iti shuddhavarAlImelaH || 15|| ShaDjaH shuddharShabhaH sAdhAraNagAndhArasa.nj~nakaH | varAlImadhyamashchaiva shuddhau pa~nchamadhaivatau || 158|| kAkalyakhyaniShAdasshchetyetAvatsvarasambhavaH | melaH pantuvarAlyAkhyo rAgashcha parikIrtitaH || 159|| ShaDja ekarShabhe tisra stisro ge madhyame tu ShaT | pa~nchame tvekikA tisro dhaivate pa~ncha nau smR^itAH || 160|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudAhR^itAH | melaprastArake pa~nchachatvAriMsho.ayamuchyate || 161|| iti pantuvarAlImelaH || 16|| ShaDjaH shuddharShabhashchaiva gAndharo.antaranAmakaH | varAlImadhyamashchAtha shuddhau pa~nchamadhaivatau || 162|| kAkalyAkhyaniShAdashchetyetatsaptasvaroditaH | shuddharAmakriyAkhyAnarAgamelo.ayamuchyate || 163|| ShaDja ekarShabhe tisro gAndhAre pa~ncha madhyame | chatasraH pa~nchame tvekA dhe tisraH pa~ncha nau smR^itAH || 164|| ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudAhR^itAH | bhedo.ayamekapa~nchAsho melaprastArake smR^itaH || 165|| iti shuddharAmakriyAmelaH || 17|| ShaDjasvarashcha riShabhaH pa~nchashrutisamanvitaH | sAdhAraNAkhyagAndhAro varAlImadhyamastathA || 166|| shuddhashcha pa~nchamashchaiva pa~nchashrutikadhaivataH | kaishikyAkhyaniShAdashchetyetatsaptasvaroditaH || 167|| melaH siMharave rAge ve~NkaTAdhvarikalpite | ShaDje tisro.atha riShabhe pa~ncha ge tvekikaiva m\.\.\.\. || 168|| ShaDeva pa~nchame tvekA dhe pa~nchaikaiva nau smR^itAH | ityasya shrutayaH proktA mayA dvAviMshatiH sphuTa\.\.\.\. || 169|| bhedo.ayamaShTapa~nchAsho melaprastAra iShyate | iti siMharavamelaH || 18|| ShaDjasvarashcha riShabhaH pa~nchashrutisamanvitaH || 170|| gAndhAro.antarasa.nj~nashcha varAlImadhyamastathA | shuddhashcha pa~nchamaH pa~nchashrutiko dhaivatastathA || 171|| kAkalyAkhyaniShAdashcha kalyANImelake svarAH | ShaDja ekarShabhe pa~ncha gAndhAre tisra eva me || 172|| chatasraH pa~nchame tvekA pa~ncha dhe tisra eva nau | ityasya shrutayo.asmAbhirdvAviMshatirudIritAH || 173|| pa~nchaShaShTitamo bhedo melaprastArake smR^itaH | iti kalyANImelaH || 19|| asmAbhirdarshitA itthaM lakShyalakShaNasa~NgatAH || 174|| ekonaviMshatirmelAH samprati pracharanti ye | atedAnIM vichAryante rAmAmAtyena lakShitAH || 175|| melaprakaraNe melAH svaramelakalAnidhau | tathA hi viMshatiM melAnAha rAmo vimUDhadhIH || 176|| yujyate tatkathaM veti tatpR^ichChAmo vayaM punaH | taduktarItyA sAra~NganATakedAragaulayoH || 177|| samprAptamekamelatvaM melA syurviMshatiH katham | nanu viMshatimelAnAM madhye pa~nchadashasvapi || 178|| meleShu pa~nchamelAnAmantarbhAvastvayeritaH | anyasya punaranyasminnAntarbhAvo bhaviShyati || 179|| antarAkhyAnagAndhArakAkalyAkhyaniShAdayoH | sthAne pratinidhitvena sa~NgR^ihyete yadA svarau || 180|| chyutamadhyamagAndhArachyutaShaDjaniShAdakau | tathA viMshatimelAnaM madhye pa~nchadashasvapi || 181|| meleShu pa~nchamelAnAmantarbhAvastvayeritaH | sAra~NganATakedAragaulameladvaye.api cha || 182|| avisheSheNa bhavatA sa~NgrAhyatve sadharmakau | chyutamadhyamagAndhArachyutaShaDjaniShAdakau || 183|| antasya punaranyasminnantarbhAvo bhavettadA | tato viMshatimeloktivyAghAto.ayaM duruttaraH || 184|| melAnAM viMshateryAni lakShmANyuktAni hi tvayA | tAni sarvANi dR^ishyante viruddhAnyeva kevalam || 185|| tatra sthAlIpulAkAkhyanyAyena katichitpunaH | lakShaNAni pradarshyante rAma yeShveva mohitaH || 186|| na hi tAnyatra shakyante dUShaNAni tvayerite | granthe gaNayituM doShasahasragrathane mayA || 187|| tathA hi bhairavIrAgaH sha~NkarAbharaNastathA | gauDirAgashcha kathitastvayA shrIrAgamelajAH || 188|| tatkathaM bhairavIshuddhadhaivatenAnvitA khalu | sha~NkarAbharaNo rAgo.antaragAndhAravAMstathA || 189|| sakAkalIniShAdashcha gauDIrAgastvayaM punaH | jAto mAlavagaulAkhyarAgamelAdisaMsthitaH || 190|| rAgANAM punareteShAM janma shrIrAgamelataH | kathaM vikatthase rAma rAma rAma tava bhramaH || 191|| yachchoktaM bhavatA shuddharAmakrIrAgamelataH | pADIrAgardradeshyAkhyarAgajanma bhavediti || 192|| taddoShaghAtaye rAma rAmasmaraNamAtanu | pADyArdradeshirAgau cha prasiddhau gaulamelajau || 193|| yadapyAveditA rAma rAma buddhivirAmatA | deshAkShImela evaiSha kaishikyAkhyaniShAdakam || 194|| prApya kannaDagaulaH syAdgaulasyAtimR^iShAvahA | karNATagaulaH shrIrAgamelodbhavanato na kim || 195|| yachcha kannaDagaulasya mele samupajAyate | ghaNTArava iti proktaM pAtakenAmunA punaH || 196|| satyaM na mokShyase rAma rAmasetuM gato.api vA | bhairavImelasambhUto rAgo ghaNTAravaH khalu || 197|| yadapyuktaM tvayA nAdarAmakrIrAgamelake | sAdhAraNAkhyagAndhAraH sa~NgrAhya iti tatvataH || 198|| apUrvavayakAratvamAvedayati rAma te | nAdarAmakriyAmelagAndhAro.apyantarAbhidhaH || 199|| yachchoktaM rItigaulAkhyarAgamelasya lakShaNam | shudhAH sarigamAH pa~ncha pa~nchashrutikadhaivataH || 200|| kaishikyAkhyaniShAdashchetyatra rAmakriyastathA | bhairavIrAgamelottho rItigaulaH prakIrtyate || 201|| shuddharShabhashcha gAndhAraH pa~nchashrutikadhaivataH | yachcha kedAragaulAkhyarAgamelasya lakShaNe || 202|| sa~NgrAhyashchyutaShaDjAkhyaniShAda iti kalpitam | tatra sthAne.anu shochami tava rAmAbhidhAM punaH || 203|| kaishikyAkhyaniShAdo hi mele kedAragaulake | yadapyuktaM tvayA rAma hejjujjIrAgamelake || 204|| kAkalyAkhyaniShAdastu sa~NgrAhya iti tatpunaH | atituchChaM yatastasminmele shuddhaniShAdakaH || 205|| gR^ihyate nikhilairlokairvAdakairgAyakairapi | yachchoktaM bhavatA rAma kAmbhojImelalakShaNam || 206|| ganI antarakAkalyau ridhau pa~nchashrutI tathA | sheShAH shuddhAshcha samapAH kAmbhojImelake tviti || 207|| tattAvattava gItaj~nabahiShkAryatvasAdhanam | kAmbhojIrAgamelasya kaishikyAkhyaniShAdakaH || 208|| iti no vetti kiM vINAvAdinAM gR^ihadAsyapi | tasmAdvaikArarAmoktAnmelAnvishvasya vaiNikaiH | kAntArakUpe veShTavyamuddhR^itya bhujamuchyate || 209|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM chaturthaM melaprakaraNaM sampUrNam | \section{5\. pa~nchamaM rAgaprakaraNam |} turyaprakaraNe melAH saprapa~nchamudirItAH | atha melodbhavA rAgA lakShsyante nAtivistaram || 1|| ra~njayanti manAMsIti rAgAste dasha lakShaNAH | bhavanti te mata~NgAdyaiH prApitAstAni cha kramAt || 2|| lakShaNAni dashoktAni lakShyante tAvadAditaH | grahAMshau mandratArau cha nyAsApanyAsakau tathA || 3|| atha sa.nnyAsavinyAsau bahutvaM chAlpatA tathA | lakShaNAni dashaitAni rAgANAM munayo.abruvan || 4|| dashAnAmapi chaiteShAM kramAllakShaNamuchyate | yenAdau gIyate gItaM svareNa sa bhaved grahaH || 5|| bahusho gIyate yena svareNAMshaH sa kathyate | aMshasvarastvasAveva jIvasvara iti smR^itaH || 6|| nIchaiH svareNa yadgAnaM sa mandrasvara uchyate | uchchaiH svareNa yadgAnaM sa tArasvara uchyate || 7|| nyAsasvaraH sa kathito yena gItaM samApyate | avAntarasamaptiM yo rAgasyApi tanoti saH || 8|| apanyAsaH smR^ito nyAsastvAtyantikasamAptikR^it | iti bhedo bhavennyAsApanyasasvarayordvayo\.\.\.\. || 9|| sa.nnyAso nAma gItAdyakhaNDabhAgasamAptikR^it | gItakhaNDAdyAvayavasyAnte tiShThati sa svaraH || 10|| vinyAsa etau sa.nnyAsavinyAsau bharatAdibhiH | antarbhUtAvapanyAsasvara eveti kIrtitau || 11|| ala~NghanaM tathA.abhyAso bahutvaM dvividhaM matam | svarasyAsparshanaM yatra la~NghanaM tatra kIrtitam || 12|| sAkalyena svarasparshastvala~Nghanamiti smR^itam | yadekasya svarassyaiva nairantaryeNa vA.atha vA || 13|| vyavadhAnena vA bhUyo bhUyo.apyuchchAraNaM hi tat | abhyAsa iti shaMsanti bahutvaM dvividhaM tataH || 14|| alpatvaM cha dvidhA proktamanabhyAsAchcha la~NghanAt | pUrvoktAbhyAsarAhityamanabhyAsaH prakIrtitaH || 15|| pUrvoktAla~NghanAbhAvo la~NghanaM parikIrtitam | lakShaNAni dashApyevaM lakShitAni mayA sphuTam || 16|| athaitallakShaNAnrAgAnuddishAmi kramAdaham | rAgAstAvaddashavidhA bharatAdyairudIritAH || 17|| grAmarAgAshchoparAgA rAgA bhAShAvibhAShikAH | tathaivAntarabhAShAkhyA rAgA~NgAkhyAstataH param || 18|| bhAShA~NgANi kriyA~NgANi hypA~NgAnIti cha kramAt | dashastveteShu rAgeShu grAmarAgAdayaH punaH || 19|| rAgAstvantarabhAShAntA mArgarAgA bhavanti ShaT | tato gandharvalokena prayojyAste vyavasthitAH || 20|| tasmAdrAga~NgabhAShA~NgakriyA~NgopA~Ngasa.nj~nitAH | rAgAshchatvAra evaite deshIrAgAH prakIrtitAH || 21|| tatra ratnAkaragranthe shAr~Ngadevena dhImatA | chatuHShaShTyadhikaM rAgashatadvayamudIritam || 22|| lakShyante tena kutrApi lakShyavartmani samprati | tataH prasiddhivaidhuryAttyktvA rAgAMstu tAnpunaH || 23|| sarvatra lakShyamArge.atra samprati pracharanti ye | tAnasmatparamAchAryatAnappAryasamuddhR^itAn || 24|| rAgAnnirUpayiShyAmi lakShyalakShaNasammatAn | grahAMshanyAsamandrAdivyavasthA teShu yadyapi || 25|| deshItvAtsarvarAgeShu naikAntena pravartate | tathA.api lakShyamAshritya gAnalakShmAnusR^itya cha || 26|| rAgANAM lakShaNaM brUmaH samprati pracharanti ye | nirUpyamANarAgANAM ShaDjAdikramato bruve || 27|| likhyante pa~nchabhiH padyai rAgAH ShaDjagrahasvarAH | nATaH saurAShTrasAra~NganATau shuddhavasantakaH || 28|| guNDakriyA mechabaulirnAdarAmakriyastathA | varAlI lalitA pADirAgaH sAlagabhairavI || 29|| shrIrAgArabhidhanyAsisha~NkarAbharaNAbhidhAH | rAgA hindolabhUpAlahindolAdyavasantakAH || 30|| AharyAbherisAmantA vasantAdyA cha bhairavI | hejjujjirmAlavashrIshcha shuddharAmakriyA tathA || 31|| kAmbhojI cha mukhArI cha devagAndhArikA tathA | nAgadhvaniH sAmarAgastathA sAmavarAlikA || 32|| ekatriMshadime rAgAH ShaDjanyAsagrahAMshakAH | gurjarI bhinnaShaDjashcha revagutistrayo.apyamI || 33|| rinyAsAMshagrahAH proktA mata~NgabharatAdibhiH | nArAyaNAkhyadeshAkShI deshAkShI rAga eva cha || 34|| nArAyaNyatha karNATo ba~NgAlashcheti vishrutAH | ime rAgAstu chatvAro ganyAsAMshagrahAH smR^itAH || 35|| jayantaseno bahulI madhyAdirime trayaH | magrahA madhyamanyAsA mAMshakAH parikIrtitAH || 36|| AndhAlI chaiva sAverI panyAsAMshagrahe ubhe | rAgo mallaharI ghaNTAravo velAvalI tathA || 37|| bhairavI cheti chatvAro dhanyAsAMshagrahAH smR^itAH | gaulakedAragaulau dvau chChAyAgaulAbhidhastathA || 38|| rItigaulaH pUrvagaulo gaulo nArAyaNAbhidhaH | rAgaH kannaDagaulashcha sapta gaulA ime punaH || 39|| niShAdagrahaninyAsaniShAdAMshAH prakIrtitAH | chatuHpa~nchAdaduddiShTA iti rAgA grahAdibhiH || 40|| athaiteShAM kramAllakShma lakShyalakShaNasa~Ngatam | nATo bhAShA~NgarAgo.atra vAdI ShaDjaH svaro mataH || 41|| saMvAdI pa~nchamo j~neyo ganI proktau vivAdinau | anuvAdI ridhadvandvaM chAyaM sAyaM pragIyate || 42|| avarohe nidhagarivarjamenaM prachakShate | sampUrNarAgashchaivaiSha sammato ganavedinAm || 43|| saurAShTrarAgo melasya gaulasyAbhyudayaH paraH | sampUrNashchaiSha vAdI cha ShaDjaH saMvAdinau mapau || 44|| niShAdashchAnuvAdIha ridhau dvau cha vivAdinau | sarvavelAsu gAtavyaH khyAtaH sa~NgItavedibhiH || 45|| sAra~NganATaH sampUrNaH sambhUto gaulamelataH | asyApi cha bhavedvAdI ShaDjaH saMvAdinau mapau || 46|| vivAdinau ganI chAnuvAdinau dhaivatarShabhau | sAyaM chAyaM pragAtavyaH sa~NgItAmbudhipAragaiH || 47|| rAgaH shuddhavasantAkhyo rAgA~Ngo gIyate prage | sha~NkarAbharaNAkhyAtarAgamelasamudbhavaH || 48|| Aha baikArarAmastvArohe pa~nchamavarjanAt | ShADavatvaM na tad yuktaM yasmAdasyAvarohaNAt || 49|| Arohe.api prayogo.asti tasmAtsampUrNarAgatA | dinasya charame yAme gItaH so.ayaM shubhAvahaH || 50|| guNDakriyA gaulamelajAtA sampUrNatAmatA | nAdaramakriyArAgaH sampUrNasvarasa~NgataH || 51|| geyaH sAyAhnasamaye gaulamelasamudbhavaH || varAlirAgaH sampUrNo vAdI ShaDjo.atha kathyate || 52|| saMvAdinau mapau j~neyau ganI chaiva vivAdinau | riShabho hyanuvAdI syAtsarvadA.apyeSha gIyate || 53|| prage prageyA lalitA pavarjA gaulamelajA | pADIrAgo gaulamelaprabhUtaH ShADavo mataH || 54|| galopashcharame yAme dinasya parigIyate | shrIrAgamelasambhUto rAgaH sAlagabhairavI || 55|| sampUrNasvarasaMyuktA yAme geyA turIyake | shrIrAgaH paripUrNo.api gadhayoH sthAnavarjitaH || 56|| geyaH sAyhnasamaye sarvasampadpradAyakaH | ArabhInAmako rAgaH sampUrNasvarasa~NgataH || 57|| melastvasya sa eva syAchCha~NkarAbharaNaH svayam | dhanyAsirAgo rAgA~Ngo jAtaH shrIrAgamelataH || 58|| ridhalopAdauDuvo.ayaM prAtargItaH shubhapradaH | sha~NkarAbharaNo rAgaH pUrNaH sAyaM pragIyate || 59|| hindolasa.nj~nako rAgo bhairavImelasambhavaH | auDuvI ridhalopena sarvakAleShu gIyate || 60|| bhUpAlaH prAtarudgeya auDuvI manivarjanAt | eSha rAgA~NgarAgeShu gaNitaH shAr~NgasUriNa || 61|| AharImelajaH pUrNo hindolAdyavasantakaH | sampUrNastvAharIrAgaH ShaDjapa~nchamakau kramAt || 62|| vAdisaMvAdinau tatra ganI chaiva vivAdinau | anuvAdisvarau j~neyau ridhau sAyaM pragIyate || 63|| AbherirAgaH pUrNo.ayamAharImelasambhavaH | sAmantarAgaH pUrNo.atra vadisaMvAdinau sapau || 64|| vivAdinau nigAvanye svarAH syuranuvAdinaH | sha~NkarAbharaNachChAyaH sAyameSha pragIyate || 65|| vasantabhairavIrAgaH sampUrNo.apyalpapa~nchamaH | prAtargAtavya ityevaM khyAto vAtAtmajanmanA || 66|| hejjujjirAgaH sampUrNo yAme.ahno gIyate.antime | ShADavI mAlavashrIH syAdrAgA~NgamR^iShabhojjhitaH || 67|| melaH shrIrAgamelasya sarvakAleShu gIyate | sampUrNaH shuddharAmakrI vAdI ShaDjo.atra kathyate || 68|| saMvAdI pa~nchamaH prokto ganI chaiva vivAdinau | anuvAdI ridhadvandvaM geyaM sAyaM pragIyate || 69|| kriyA~NgarAgo.ayamiti bharatAdyairudIritam || kAmbhojirAgaH sampUrNo.apyArohe manivakritaH || 70|| sAyaM sa~NgIyate so.ayaM sa~NgItAgamapAragaiH || mukhArirAgaH sampUrNo vAdisaMvAdinAviha || 71|| sapau vivAdinau tvatra ganI chaivAnuvAdinau | ridhAviti cha boddhavyaM gAtavyaH sarvadA.apyayam || 72|| sampUrNo devagAndhArIrAgaH shrIrAgamelajaH | gAtavyaH prAtarevaiSha nAgadhvanirathochyate || 73|| sampUrNarAgo rAgA~NgaMsha~NkarAbharaNotthitaH | sha~NkarAbharaNAnmelAtsambhUtaH sAmarAgakaH || 74|| sampUrNaH satataM geyo mandramadhyamabhUShitaH | rAgaH sAmavarAlyAkhyaH sAmavedasamudbhavaH || 75|| sampUrNo gIyate nityamityekatriMshadIritAH | rAgAH salakShaNAH samyakShaDjanyAsagrahAMshakAH || 76|| atharShabhagrahANAM trirAgANAM lakShma chakShmahe | sampUrNo gurjarIrAgo rAgA~Ngo gaulamelajaH || 77|| prage pragIyaH kathitastvavarohe dhavarjitaH | bhinnaShaDjAkhyarAgo.ayaM jAto bhUpAlamelataH || 78|| sampUrNaH prathame yAme dinasya parigIyate | revaguptistu hejjujjimelottho manivarjanAt || 79|| auDuvashcharame yAme divasasyaiSha gIyate | chatvAro.atha nirUpyante rAgA gAndhArakagrahAH || 80|| nArAyaNAdyadeshAkShiH sampUrNo gIyate prage | sha~NkarAbharaNAkhyAnarAgamelasamudbhavaH || 81|| sampUrNa eva deshAkShIrAgaH prAtaH pragIyate | melo nArAyaNIrAgaH sha~NkarAbharaNoditaH || 82|| sampUrNastveSha gAtavyaH prAtaH sa~NgItakovidaiH | rAgaH karNATaba~NgAlo bhAShA~NgaM gaulamelajaH || 83|| prAtaHkAleShu gAtavyaH ShADavo.ayaM nivarjitaH | sarvadA.apyeSha gAtavyo gItaj~naiH shubharaktidaH || 84|| manyAsAMshagrahA rAgA nirUpyante trayo.adhunA | jayantasenAkhyarAgo jAtaH shrIrAgamelataH || 85|| rivarjitaH ShADavo.ayaM sAya~NkAle pragIyate | madhyamAdistu rAgA~NgarAgaH shrIrAgamelajaH || 86|| ridhalopAdauDuvo.ayaM sAya~NkAle pragIyate | raktiretasya rAgasya muralyAM dR^ishyate.adhikA || 87|| bahulI gaulamelottho rAgo madhyamavarjanAt | ShADavo gIyate so.ayaM sAya~NkAle vichakShaNaiH || 88|| panyAsAMshagrahau rAgau nirUpyete mayA.adhunA | nigalopAdauDuvo.ayamAndhAlIrAga IritaH || 89|| melaH shrIrAgamelasya kathyate gItavedibhiH | gaulamelasamudbhUtaH sAverIrAga IritaH || 90|| Arohe ganilopo.ayaM prAtargIto vichakShaNaiH | nirUpyante.adhunA rAgAshchatvAro dhaivatagrahAH || 91|| khyAtA malaharI gaulamelajAtA nilopataH | ShADavatvaM gatA prAtargAtavyA gItakovidaiH || 92|| ghaNTAravAkhyarAgastu bhairavImelasambhavaH | sampUrNasvarasaMyuktaH sarvakAleShu gIyate || 93|| velAvalI tu bhAShA~NgaM jAtaH shrIrAgamelataH | sampUrNabhAvaM bhajate prabhAte chaiSha gIyate || 94|| sAyAhnarAgaH sampUrNastUpA~NgaM bhairavI smR^itaH | vAdI ShaDjo.atra saMvAdI pa~nchamaH syAdvivAdinau || 95|| svarau niShAdagAndhArau ridhau chaivAnuvAdinau | nirUpyante sapta rAgA ninyAsAMshagrahA mayA || 96|| gaulastu ShADavo rAgo rAgA~NgaM dhaivatojjhitaH | vAdisaMvAdinAvatra rigau shashvatpragIyate || 97|| kedAragaulaH sampUrNaH kAmbhojImelasambhavaH | geyo.asau sutarAM raktidAyako gAyakottamaiH || 98|| upA~NgarAga ityevamUchire bharatAdayaH | gaulamelodbhavashChAyAgaulaH sampUrNatAM gataH || 99|| rItigaulAkhyarAgastu bhairavImelasambhavaH | sampUrNashchaiSha gAtavyaH so.ayaM sa~NgItakovidaiH || 100|| pUrvagaulasya melaH syAchChuddhagaulashcha yaH smR^itaH | sampUrNashchaiSha gAtavyaH sAyAhne gItakovidaiH || 101|| nArAyaNAdyagaulastu sampUrNaH parikIrtitaH | kedAragaulamelotthaH sAyAhne tveSha gIyate || 102|| rAgaH kannaDagaulo.ayaM jAtaH shrIrAgamelataH | sampUrNo.api kadAchitsyAdArohe tyaktamadhyamaH || 103|| rAgaH siMharavo nAma ShaDjanyAsagrahAMshakaH | so.ayamasmAbhirunnItaH sampUrNo gIyate sadA || 104|| lakShitAH pa~nchapa~nchAshaditi rAgAH sphuTaM mayA | gItaThAyaprabandhA hi tAnappAryaiH pravartitAH || 105|| deshIyarAgAH kalyANIpramukhAH santi koTishaH | gItaThAyaprabandheShu naite yogyA kadAchana || 106|| kalyANirAgaH sampUrNa Arohe manivarjitaH | gItaprabandhayogyo.api turuShkANAmatipriyaH || 107|| rAgaH pantuvarAlyAkhyaH sampUrNaH pAmarapriyaH | gItaThAyaprabandhAnAM dUrAd dUrataraH smR^itaH || 108|| evaM prakAreNonneyA rAgA deshasamudbhavAH | AnanyAtsa~NkarAchchaiva nAsmAbhirlakShitAH pR^ithak || 109|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM pa~nchamaM rAgaprakaraNaM sampUrNam | \section{6\. ShaShThamAlApaprakaraNam |} evaM rAgaprakaraNe rAgAH samya~N nirUpitAH | athAlApaprakaraNe teShAmAlApa uchyate || 1|| tatrAlApeShu sarvatrApyAdAvAkShiptikA smR^itA | AkShiptikaiva loke.asminnAyattamiti gIyate || 2|| pInatvena yatha.a.akShiptaM svanirvAhAya bhojanam | rAgeNApi tathA.a.akShiptetyAdAvAkShiptikA matA || 3|| AkShiptikAnantaraM tu kartavyA rAgavardhanI | iyameva janairloke yaDupityabhidhIyate || 4|| yasmAdAkShiptikodbhUtaM rAgaM vardhayate sphuTam | tasmAdAkhyAyate rAgavardhanItyabhidhAnataH || 5|| rAgavardhanyasAveva proktA karaNamityapi | tato vidArI gAtavyA loke muktAyisa.nj~nitA || 6|| AdyadvitIyayo rAgavardhanyoshChedakatvataH | vidArIti vadantyevamuttaratrApi yojyatAm || 7|| anantaraM samudgeyA dvitIyA rAgavardhanI | tasyA eva cha loke.asmindvedhA yaDupiti prathA || 8|| tadvidArI dvitIyA.atha tR^itIyA rAgavardhanI | tR^itIyA tadvidArI cha kartavyA tadanantaram || 9|| seyaM tR^itIyakA rAgavardhanI tadvidArikA | vikalpena kvachitsyAtAM na syAtAM vA kvachitkvachit || 10|| tataH sthAyI bhavettatra sthAyishabdArtha uchyate | yatropaveshyate tAnaH svare sthAyI sa kathyate || 11|| tatrAdau madhyaShaDjAkhyaH sthAyI tallakShma chakShmahe | madhyaShaDjaM samArabhya tAraShaDjAvadhi kramAt || 12|| bhavantyaShTau svarA rAge sampUrNe sapta ShADave | auDuve ShaT kramAtteShAmArohaH kramataH punaH || 13|| ekaikasya svarasyaiShAM tAnadvitayasa~NkhyayA | madhyaShaDjAditArAntasvareShvaShTasvapi smR^itAH || 14|| dvyaShTa tAnA madhyaShaDjanyAsavanto bhavantyamI | tAnadvayaM svare yasmingIyate tatpuraHsthitAH || 15|| na sa~NgrAhyAH svarAH kiM tu svAdhaHsthAne gateShvapi | AmandrarShabhamArohAvarohakramataH svarAn || 16|| yathAyogaM samAdAya vinyasyenmadhyaShaDjake | avarohe.apyevameva visheShastu pradarshyate || 17|| tAnadvayaM tAraShaDje gItvA tAraniShAdake | tAnadvayaM yathA gAyettasminavasare punaH || 18|| na saMspR^ishedevameva pa~nchame madhyame tathA | gAndhArarShabhayormadhyaShadje.api cha pR^ithakpR^ithak || 19|| tAnadvaye gIyamAne spR^ishennAdhastanasvarAn | tadevamavarohe tu grAhyA nAdhastanAH svarAH || 20|| Arohe tvagrimA naiva svarA grAhyA iti sthitiH | atrarohe.avarohe cha dvau dvau tAnau pratisvaram || 21|| tayorAdimatAne tu na kAryo niShkramaH svare | kiM tu svarasparshamAtraM tataH sthAne dvitIyake || 22|| kShaNamAtraM svare sthitvA pashchAttAnaM samApayet | niyamo.ayaM madhyaShaDjasthAyimAtre prakIrtitaH || 23|| tadevaM madhyaShaDjAkhyaH sthAyI samanuvarNitaH | evaM madhyaniShAdAkhyasvarAdAmandraShaDjakam || 24|| sapta svarAH sambhavanti teShu saptasvareShvapi | nidhapAdyAH svarA ye ye sahante.avasthitiM pR^ithak || 25|| tAnsvarAnsthAyinaH kR^itva pashchAdArohamArgataH | tattatsvarApekShayAShTau svarA grAhyA yathAkramam || 26|| tadUrdhvaM vidyamAnAMstu svarAMstAMshchaiva saMspR^ishet | evaM mandrasvareShvevArohe tAnachatuShTayam || 27|| avarohe chatustAnAngItasthAyisvareShvatha | nyAsaH kartavya ityevaM sampradAyaH pradarshitaH || 28|| samApyaivaM sthAyividhiM kuryAttadanuvartanam | vardhanImeva loke.asminnAhurmakaraNIM janAH || 29|| vardhanyAshcha bhavenmandraShaDje tAvadupakramaH | nyAsastu madhyaShaDje.atha chaturthI rAgavardhanI || 30|| tatastadanusAreNa chaturthI syAdvidArikA | sAdhAraNaM sarvarAgeShvetadAlApalakShaNam || 31|| tAnappAkR^itapa~nchAshadrAgAlApeShu matkR^itam | AlApalakShaNamidaM lakShyatAM lakShyakovidaiH || 32|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM ShaShThamAlApaprakaraNaM sampUrNam | \section{7\. saptamaM ThAyaprakaraNam |} evaM ShaShThaprakaraNe proktamAlApalakShaNam | saptame.atha prakaraNe ThAyalakShaNamuchyate || 1|| tattadrAgAnusAreNa yatra kutrApi cha svare | sthitvA svaraM tamevAtha sthAyinaM parikalpya cha || 2|| tatpurovartiShu chatuHsvareShvatha yathAkramam | tattadrAgAnusAreNArohe tAnachatuShTayam || 3|| avarohe tathA tAnachatuShTayamiti kramAt | gItvA tAnAShTakaM pa~nchAdArabhya sthAyinaM svaram || 4|| yaduktaM kashchidAkalpya vinyasyenmandraShaDjake | sthAyisthitasya tasyaiva yaDupasyAbhidhIyate || 5|| loke makariNItyevaM sa.nj~nA muktAyikA tataH | ThAyasAmAnyalakShmedaM ve~NkaTAdhvariNoditam || 6|| paramo gururasmAkaM tAnappAchAryashekharaH | sarveShAmapi rAgANAmetallakShmAnusArataH | ThAyAnprakalpayAmAsa lakShyamasya tadeva saH || 7|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM saptamaM ThAyaprakaraNaM sampUrNam | \section{8\. aShTamaM gItaprakaraNam} evaM ThAyaprakaraNe ThAyAH samya~N nirUpitAH | aShTame.atha prakaraNe gItajAtaM nirUpyate || 1|| nanu gIyata ityevaM vyutpatyA.alApaThAyayoH | prabandhAnAM cha gItatvamasti tatkiM nirUpyate || 2|| iti cheduchyate gItashabdo.ayaM yogataH punaH | prabandhAlApaThAyAnAM vAchakaH syAttathA.apyasau || 3|| rUDhyA sAlagasUDAkhyagItabhedaikavAchakaH | athaH sAlagasUDAkhyaM gItamatra nirUpyate || 4|| tatra sAlagasUDetishabdasyArthaH pradarshyate | sUDa ityeSha deshIyashabdo gItakavAchakaH || 5|| sa cha sUDo dvidhA shuddhashChAyAlaga iti kramAt | tatra brUmaH prakaraNe shuddhsUDo.abhidhAsyate || 6|| atha chChAyAlagaH sUDashChAyA nAma samAnatA | shuddhachChAyA shuddhasAmyaM tAM ChAyAM lagatItyayam || 7|| gachChatIti yatastasmAchChAyAlaga iti smR^itaH | ChAyAlageti shabdApabhraMshaH sAlaga ityayam || 8|| shuddhatvaM chAtra shAstroktaniyamena samanvayaH | evaM sAlagasUDeti shabdasyArthaH pradarshitaH || 9|| sa cha sAlagasUDAkhyo dhruvAdiH saptadhA mataH | Adyo dhruvastato maTTaH pratimaTTo nisArukaH || 10|| aTTatAlastato rAsa ekatAlIti cha kramat | tatrApi prathamoddiShTadhruvalakShaNamuchyate || 11|| Adau khaNDadvayaM kArye bhinnamAtvekadhAtukam | tatkhaNDadvayamudgrAho vij~neyastadanantaram || 12|| udgrAhasvarataH ki~nchiduchchasvarasamanvitam | khaNDaM kuryAdidaM khaNDatrayaM dvirgeyamiShyate || 13|| tato dvikhaNDa AbhogaH stutyanAmA~NkitaH smR^itaH | uchchasvaraikakhaNDaH syAdAbhoga iti kechana || 14|| udgrAhasyAdyakhaNDe cha nyAso yatra sa tu dhruvaH | taM cha dhruvaM dvyaShTavidhaM vadanti bharatAdayaH || 15|| ekAdashAkSharAtkhaNDAdekaikAkSharavardhitaiH | khaNDairdhruvA dvyaShTavidhAH ShaDviMshatyakSharAvadhi || 16|| jayantaH shekharotsAhau tato madhuranirmalau | kuntalaH komalashchAro nandanashchandrashekharaH || 17|| kAmado vijayAkhyashcha kandarpo jayama~NgalaH | tilako lalitashcheti sa.nj~nAsteShAM kramAdimAH || 18|| AditAlena shR^i~NgAre jayanto gIyate budhaiH | shekharo gIyate vIre rase niHsArutAlataH || 19|| utsAhaH pratimaTTena hAsye tAlena gIyate | madhuro bhogado geyaH karuNe hayalIlayA || 20|| krIDAtAlena shR^i~NgAre gIyate nirmalo dhruvaH | laghushekharatAlena kuntalo gIyate.adbhute || 21|| keralo vipralambhe cha jhompatAlena gIyate | harShado gIyate chAro vIre niHsAlutArataH || 22|| nandano vIrashR^i~NgAre tvekatAlena gIyate | vIre hAsye cha shR^i~NgAre pratimaTTena gIyate || 23|| abhIShTaphaladaH shrotR^igAtR^INAM chandrashekharaH | pratimaTTena shR^i~NgAre gAtavyaH kAmadadhruvaH || 24|| hAsye dvitIyatAlena gAyanti vijayadhruvam | kandarpo hAsyashR^i~NgArakaruNeShvAditAlataH || 25|| krIDAtAlena shR^i~NgAre gAtavyo jayama~NgalaH | tilako vIrashR^i~NgAre tvekatAlyA pragIyate || 26|| pratimaTTena shR^i~NgAre gIyate lalitadhruvaH | syAdvarNaniyamaH sarvakhaNDe khaNDadvaye yathA || 27|| iti dhruvaM nirUpyAtha maTTalakShaNamuchyate | yatidvayaM vaikayatiryatrodgrAhAkhyakhaNDake || 28|| dhruvakhaNDaM tatastachcha dvivAraM geya iShyate | tad gItvA dhruvamAgatya chAbhogo gIyate sakR^it || 29|| dhruve nyAsastataH proktaH sa maTTo maTTatAlakaH | jayapriyo ma~Ngalashcha sundaro vallabhastathA || 30|| kalApaH kamalashcheti ShaD bhedA maTTake matAH | ShaTprakAro maTTatAlastena gItishcha vidyate || 31|| vIre jayapriyo geyo maTTena jagaNAtmanA | Adyantayorlaghurmadhye gurushchejjagaNaH smR^itaH || 32|| geyo bhagaNamaTTena shR^i~NgAre ma~NgalAbhidhaH | Adau gururlaghudvandvaM pashchAchchedbhagaNaH smR^itaH || 33|| yuktaH sagaNamaTTena shR^i~NgAre sundaro mataH || Adau laghudvayaM chAnte gurushchetsagaNo mataH || 34|| j~neyo ragaNamaTTena vallabhaH karuNe rase | Adyantayorgururmadhye laghushchedragaNo mataH || 35|| virAmAntena nagaNo maTTatAlena gIyate | hAsye rase kalApAkhyaH kamalastvadbhute rase || 36|| virAmAntadrutadvandvopari laghvAttamaTTataH | nagaNastrilaghuH prokta iti maTTo nirUpitaH || 37|| athoddeshakrameNaiva pratimaTTo nirUpyate | maTTavatpratimaTTasya lakShmodgrAhAdike matam || 38|| pratimaTTAbhidhastAlavisheSho.atra prakIrtitaH | pratimaTTashchaturdhA syAdamarastArasa.nj~nitaH || 39|| vichAraH kuntanAmA chetyeteShAM lakShaNaM bruve | amaro guruNaikena shR^i~NgAre gIyate rase || 40|| virAmAntadrutadvandvAllaghudvandvena gIyate | tArAkhyaH pratimaTTo.asau rasayorvIraraudrayoH || 41|| laghutrayAdvirAmAntAdvichAraH karuNe bhavet | virAmamadhyakalaghutrayAtkunto.adbhute smR^itaH || 42|| pratimaTTaM nirUpyaivaM niHsArorlakShaNaM bruve | baddhA niHsArutAlena niHsAruriti kIrtitA || 43|| vaikundAnandakAntArasamarA vA~nChitastathA | vishAlashcheti niHsArugItabhedA ShaDIritAH || 44|| drutadvandvopari laghudvandvAdvaikunda uchyate | bhavedAnanda Anando virAmAntadrutadvayAt || 45|| vipralambhe tu kAntAro laghuna guruNA smR^itaH | laghudvayAdvirAmAntAtsamaro nAma kIrtitaH || 46|| laghudvayAddrutadvandvAdvA~nChitaH kathyate budhaiH || laghudrutadvaye punarlaghubhiH syAdvishAlakaH || 47|| niHsArukaM nirUpyaivamaTTatAlo.abhidhIyate | maTTatAlena saMyuktamaTTatAlaM prachakShate || 48|| niHsha~NkaH sha~NkhashIlau cha chAro.atha makarandakaH | vijayashcheti ShaDbhedAnaTTatAle prachakShate || 49|| lagurubhyAM drutadvandvAnniHsha~Nko vismaye bhavet | laghordrutadvayena syAchCha~NkhaH shR^i~NgAravIrayoH || 50|| shAnte shIlo virAmAntAddrutadvandvAllaghurbhavet | drutadvandvopari laghugurubhyAM chAra IritaH || 51|| makarando drutadvandvAnantaraM guruNA smR^itaH | vijayastu drutadvandvAnantaraM laghunA smR^itaH || 52|| ityaTTatAlaH kathito rAsako.atha nirUpyate | nibaddho rAsatAlena rAsakaH sa chaturvidhaH || 53|| vinAdo varado nandaH kambukashchetyanukramAt | AlApAntAd dhruvapadAdvinodaH kautuke smR^itaH || 54|| dhruvAdAlApamadhyAttu varado devatAsmR^itau | khaNDamAdyaM dvikhaNDasyodgrAhasyAlApanirmitam || 55|| yasyAsau rAsako nando gIyate.adbhuta eva saH | AlApAderdhruvapadAtkambujaH karuNe bhavet || 56|| sarveShu rAsakeShveShu dvikhaNDodgrAhakalpanA | ityuktvA rAsakaM gItamekatAlI nirUpyate || 57|| ekatAlI bhavedekatAlyA sA cha tridhA smR^itA || ramA cha chandrikA tadvadvipuletyatha lakShaNam || 58|| sakR^iddviyatirudgrAho.antarastvakSharanirmitaH | yasyAmasau ramA nAma prathamo bheda iShyate || 59|| udgrAho dvidalo yasyAmAlAparachito.antaraH | ekatAlI chandrikA sA dvitIyo bheda iShyate || 60|| AlApapUrvakodgrAhA vipulAkhyaikatAlikA | AlApI gamakAlaptirakSharairvarjitA matA | saptasAlagasUDAnAmiti lakShaNamIritam || 61|| iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNdIprakAshikAyAM aShTamaM gItaprakaraNaM sampUrNam | \section{9\. navamaM prabandhaprakaraNam} evaM gItaprakaraNe gItaM samya~N nirUpitam | navame.atha prakaraNe prabandho.ayaM nirUpyate || 1|| nanu prabadhyata iti vyutpatyA nAsti bhinnatA | gItaprabandhayostasmAtpR^ithakprakaraNaM vR^ithA || 2|| uchyate ShaDbhira~Ngaishcha chaturbhirdhAtubhishcha yaH || nibaddhaH svarasandarbhastasminneva hi bhUrishaH || 3|| prabandha iti lokAnAM vyavahAro nirIkShyate | ataH prabandhashabdo.atra nirUDhaH pa~NkajAdivat || 4|| gItaprabandhayorevaM bhedo yadi na kalpyate | kutaH sidhyechchaturdaNDI kutto gopAlanAyakaH || 5|| prayuktaM tu chaturdaNDItyato gItaprabandhayoH | bhedAtpR^ithakprakaraNaM prabandhArthaM pravartate || 6|| nibaddhaH ShaDbhira~Ngaishcha chaturbhirdhAtubhishcha yaH | svaraughaH sa prabandhaH syadityuktaM tatra kAni tu || 7|| ShaDa~NgAnIti chetbrUmaH svarashcha birudaM padam || tenakaH pATatAlau chetyetAnya~NgAni ShaT punaH || 8|| prabandhasyA~Ngino j~neyAnyanyadratnAkare sphuTam | tatra svarAstu ShaDjAdyAH shabdA dhvanyAtmakA iti || 9|| svaraprakaraNe proktaM prabandhA~NgasvarAstviha | sarigAdyAH sapta varNAH ShaDjAdidhvanivAchakAH || 10|| svarAbhivyaktisaMyuktAH svarashabdena kIrtitAH | sambud.hdhyantapadaireva neturyadupabaddhate || 11|| varNanaM dhairyashauryAderbirudaM nAma tanmatam | kriyAkArakasambandharUpeNa yadi badhyate || 12|| tadevaM dhairyashauryAdervarNanaM tatpadaM smR^itam | ato na sa~NkarAsha~NkA birudasya padasya cha || 13|| tenako nAma teneti shabdasya vikR^itirbhavet | vikR^itatvaM cha bhANDIrabhAShayA.asya samAgatam || 14|| so.ayaM teneti shabdashcha tachChabdopanibandhanaH | tachChabdashcha bhavennityakalyANabrahmavAchakaH || 15|| \.\.\.\.atsaditi nirdeshAttatvamasyAdivAkyataH | tathA cha yatprabandheShu tena teneti dR^ishyate || 16|| tasyAyamarthastenAyaM brahmaNA ma~NgalAtmanA | prabandhe lakShita iti pATo vAdyAkSharotkaraH || 17|| rudravINAsamudbhUtAH pATAstakatanAdayaH | sha~NkhAdimukhavAdyotthAH pATAsthulathugAdayaH || 18|| urovAdyabhavAH pATA dhintadhintakiNAdayaH | evamanye.api vij~neyAH pATA lakShyAnusArataH || 19|| tAlastAlaprakaraNe saprapa~ncho.abhidhAsyate | itya~NgAni ShaDuktAni nirUpyante.atha dhAtavaH || 20|| dhAturnAma prabandhasyAvayavaH sa chaturvidhaH | udgrAhaH prathamastatra tato melApakadhruvau || 21|| AbhogashchetyathaiteShAM kramAllakShaNamuchyate | prabandhasyAdimo bhAga udgrAhaH parikIrtitaH || 22|| AdAvudgR^ihyate gItamanenArabhyate yataH | mithomelanahetutvAdudgrAhadhruvayordvayoH || 23|| melApakaH prabandhasya dvitIyo bhAga uchyate | dhruvatvAddhruvasa.nj~nastu tR^itIyo.avayavaH smR^itaH || 24|| prabandhasya yadAbhogaM paripUrtiM karoti tat | AbhogaH sa prabandhasya turIyAvayavaH smR^itaH || 25|| dhruvAbhogAntare jAto yatastenAntarAbhidhaH | pa~nchamo.apyaparo dhAturyadyapyasti tathA.apyasau || 26|| gIteShvevaM paraM dR^iShTastrikhaNDeShveva teShvapi | upayuktAH prabandhasya chatvAro dhAtavastataH || 27|| ShaDa~NgairlakShitairitthaM chaturbhirdhAtubhishcha yaH | nibaddhaH svarasandarbhaH sa prabandha iti sthitam || 28|| sa cha pa~nchavidhaH prokto medinIjAtimAnatha | AnandinIjAtimAMshcha dIpanIjAtimAMstathA || 29|| bhAvanIjAtimAMshchAtha tArAvalyAkhyajAtimAn | tatra svarAdibhiH ShaDbhira~NgairyuktA tu medinI || 30|| a~Ngapa~nchakasaMyuktA jAtirAnandinI smR^itA | chatura~NgayutA jAtirdIpanIti prakIrtitA || 31|| a~NgatrayavatI jAtirAkhyAtA bhAvanI budhaiH | jAtira~NgadvayopetA tArAvalyabhidhIyate || 32|| ekA~Ngasa~NgatA jAtirna nibandheShu vidyate | etAbhijAtibhiryuktA ye prabandhAstu pa~nchabhiH || 33|| te tattajjAtimatsa.nj~nAM bhajantIti vyavasthitiH | parityaktA~NganAmAni pa~nchA~NgAdyAsu jAtiShu || 34|| tattajjAtiprabandhAnAM lakShaNeShu prachakShmahe | punaH prabandhastrividho mata~NgAdyairudIritaH || 35|| dvidhAtukastridhAtushcha chaturdhAturiti kramAt | atra sA~NgItikaireShA paribhAShA.avadhAryatAm || 36|| prabandhamAtra udgrAhadhruvau dvau niyatau smR^itau | vinodgrAhaM prabandhasyArambha eva na sambhavet || 37|| dhruvatvameva nAstyetaddhruvasya cha vivarjane | evaM sthite prabandho.ayaM dvidhaturiti yatra tu || 38|| tatrodgrAhadhruvau grAhyau melApAbhogavarjanAt | athochyate chaturdhAtuH prabandha iti yatra tu || 39|| tatrodgrAhAdayo grAhyAshchatvAro.api cha dhAtavaH | yatra tUktaM prabando.ayaM tridhAturiti tatra kim || 40|| melApakasya santyAga Abhogasyeti saMshayaH || bhavatyeva tathA.apyagre prabandheShu tridhAtuShu || 41|| vinA.a.abhogaM prabandhasya tridhAtoH kvApyadarshanAt | tyAgo melApakasyaiva veditavyastridhAtuShu || 42|| sampradAyo.adhunA kashchitprabandheShu pradR^ishyate | iha prabandhA ye yuktAH pR^ithagAbhogadhAtunA || 43|| teShvAbhogaM dvidhA kR^itvA pUrvArdhaM tAlavarjitam | AlAparUpaM kAryaM talloke vAkyamitIryate || 44|| dvitIyArdhaM tAlayuktaM kartavyamiti nirNayaH || tatrAdyArdhe prabandhasya gAtushchAkhyAM prayojayet || 45|| dvitIyArdhaM tu varNasya nAmadheyamiti sthitiH | AlApadhAtoH sarvatra svarUpamidameva hi || 46|| lakShye tvidAnIM kaivADaprabandhAdiShu keShuchit | AbhogA vartamAnA ye teShvevoktaprakArataH || 47|| AlapakhaNDAnAlAparUpakhaNDatvamiShyate | tattu sarvatra kartavyaM prabandhAbhogadhAtuShu || 48|| punaH prabandho niryuktAniryuktatvena cha dvidhA | niryuktaH sa bhavechChandastAlarAgAdikasya yaH || 49|| niyamenopabaddhaH syAttasyaiva niyamaM vinA | nibaddhaH syAdaniryuktashChandastAlAdikasya cha || 50|| niyatastvamukenaiva chChandasA tvamunaiva cha | tAlenAmukarAgeNApyanayaiva cha bhAShayA || 51|| prabandho.ayaM nibaddhaH syAdityevaM rUpa uchyate | evaM niyamarAhityamevAniyama IritaH || 52|| tatra tAvatprabandhAnAM dvidhAtutvaM tridhAtutA niryuktatvaM tadanyatvaM tattallakShma tu vakShyate || 53|| idAnIM tu prabandhAnAM lakShaNaM vaktumAditaH | medinyAdikrameNaiva tattajjAtImato.api cha || 54|| prabandhAnuddishAmyatra prabandhasukhabuddhaye | shrIra~NgaH shrIvilAsashcha pa~nchabha~NgirataH param || 55|| pa~nchAnanomAtilakau karaNaM siMhalIlakaH | medinIjAtimanto.amI prabandhAH sapta kIrtitAH || 56|| pa~nchatAleshvaro varNasvaro vastvAbhidhAnakaH | vijayastripadAkhyashcha tato haravilAsakaH || 57|| chaturmukhaH paddhaDI shrIvardhano harShavardhanaH | AnandinIjAtimantaH prabandhA dasha kIrtitAH || 58|| sudarshanaH svarA~Ngashcha tribha~Ngishchaiva kandukaH | vadanaM cheti pa~nchaite dIpanIjAtisaMyutAH || 59|| varNo gadyaM tataH kandaH kaivADashchA~NgachAriNI | vartanyAryA cha gAthA cha tataH krau~nchapadaH smR^itaH || 60|| kalahaMsastoTakashcha haMsalIlashchatuShpadI | vIrashrIrma~NgalAchAro daNDakashchetyamI punaH || 61|| dvaShTa prabandhA uddiShTA bhAvanIjAtisa~NgatAH | elA Dhe~NkI jhompaTashcha lambharAsaikatalikA || 62|| chakravAkaH svarArthashcha mAtR^ikA dhvanikuTTinI | tripadI ShaTpadI chaiva jhampaTashchachcharI tathA || 63|| charyA cha rAhaDI chaiva dhavalo ma~NgalastathA | ovI lolI DhollarI cha dantI dvAviMsha ityamI || 64|| tArAvalIjAtimantaH prabandhAH parikIrtitAH | ityekajAtimanto.amI prabandhAH ShaShTirIritAH || 65|| atra prabandhAH kIrtyante jAtidvayasamanvitAH | hayalIleti cha tathA gajalIletyubhAvapi || 66|| tArAvalIdIpanIbhyAM sametAviti nirNayaH | dvipadI cha dvipathako vR^ittaM cheti trayastvamI || 67|| prabandhA bhAvanItArAvalIjAtidvayAnvitAH | ghaTanAmA prabandhastu dIpanIbhAvanIyutaH || 68|| iti dvijAtimanto.amI ShaT prabandhAH prakIrtitAH | tAlArNavastathA rAgakadambashchetyubhau smR^itau || 69|| medinIpramukhAbhishcha pa~nchabhirjAtibhiryuto | atoddiShTaprabandhAnAM kramAllakShaNamuchyate || 70|| shrIra~Ngasya prabandhasya chatasraH khaNDikAH smR^itAH | pratikhaNDikamekaiko rAgastAlashcha vA~nChitaH || 71|| pratikhaNDikamapyante prayojyaM niyamAtpadam | tadanyAni svarAdIni pa~nchA~NgAnyaichChikakramAt || 72|| prayojyAnyatra chAdyArdhaM pratikhaNDikamasti yat | sa udgrAho dvitIyArdhaM dhruva ityeSha nirNayaH || 73|| na sto melApakAbhogAvAbhogavirahe.api cha | turIyAyAH khaNDikAyA ante nAmA~NkanaM padaiH || 74|| gAtR^inetR^iprabandhAnAM kAryaM tena dvidhAtukaH | prabandho.ayaM bhavechChandastAlAdyaniyamena cha || 75|| nibaddhatvAdaniryukta iti shrIra~NgalakShaNam | shrIvilAsaprabandhasya kartavyAH pa~nchakhaNDikAH || 76|| pratikhaNDikamekaiko rAgastAlashcha vA~nChitaH | pratikhaNDikamapyante prayoktavyAH svarAH param || 77|| aichChikena krameNaiva yojyaM shiShTA~Ngapa~nchakam | dvidhAtutvAdikaM sarvaM shrIra~Ngavaditi sthitiH || 78|| pa~nchabha~Ngiprabandhasya khaNDike dve prakalpayet | pratikhaNDikamekaiko rAgastAlashcha vA~nChitaH || 79|| tenako.ante prayoktavyaH pratikhaNDikamatra tu | shiShTamanyatparij~neyaM shrIra~NgAkhyaprabandhavat || 80|| pa~nchabha~NgirasAveva dvayoH khaNDikayoH pR^ithak | ante padAnvitaH syAchchettadA pa~nchAnano bhavet || 81|| anyatpUrvavadunneyamatomAtilakAbhidhe | prabandhe khaNDikAstisraH kartavyAH pratikhaNDikam || 82|| rAgastAlastathaikaiko vA~nChitaH pratikhaNDitam | ante tu birudaM yojyamanyachChrIra~Ngavadbhavet || 83|| shrIra~NgAdyAstu pa~nchomAtilakAntA ime smR^itAH | ShaDbhira~NgairnibaddhatvAnmedinIjAtisa~NgatAH || 84|| athoddeshakramaprAptaM karaNaM lakShyate sphuTam | iShTasvare prabandhasyArambho mokShoMshakasvare || 85|| rAsastAlo drutAkhyastu laya etaiH sametatA | j~neyaM karaNasAmAnyalakShma tachchAShTadhA matam || 86|| svarAdyaM pATapUrvaM cha bandhAdyaM cha padAdimam | tenAdyaM birudAdyaM cha chitrAdyaM mishrapUrvakam || 87|| eteShAM lakShaNAnyaShTakaraNAnAM kramAdbruve | yatodgrAhadhruvau sAndrasvarabaddhau padaiH punaH || 88|| AbhogaH syAdgAtR^inetR^iprabandhAhvayachihnitaH | tattu svarAdyakaraNaM tadvadanyAdyapi sphuTam || 89|| kiM tUdgrAhasvarasthAne teShAM bhedo.asti tad bruve | syAtpATakaraNaM baddhaM hastapATayutaiH svaraiH || 90|| kramavyatyAsabhedena tadapi dvividhaM smR^itam | Adau svarAstato hastapATashchetkrama uchyate || 91|| prathamaM hastapATo.atha svarAshchettadudIritam | vyatyAsapATakaraNaM mata~NgabharatAdibhiH || 92|| svarairmurajapATaishcha yatodgrAhadhruvAvubhau | krameNopanibadhyete tadbandhakaraNaM viduH || 93|| svaraiH padairvirachyete yatodgrAhadhruvau kramAt | tadA padAdyaM karaNaM manyante gItakovidAH || 94|| yatrodgrAhaH svarairbaddhastenakaistu dhruvo bhavet | tattenakaraNaM nAma prabandhaM parichakShate || 95|| svaraishcha birudaiH syAtAM yatrodgrAhadhruvau kramAt | birudAdyaM tathA proktaM karaNaM lakShyakovidaiH || 96|| svaraishcha hastapATaishcha yatodgrAho virachyate | pATairmurajasambhUtaiH padaishcha syAdatha dhruvaH || 97|| tachchitrakaraNaM nAma prabandhaM sUrayo viduH | svaraiH pATaistenakaishcha yatodgrAho nibadhyate || 98|| taireva cheddhruvo.api syAttanmishrakaraNaM viduH | nanu chitrasya mishrasya ko bheda iti chechChR^iNu || 99|| tilataNDulavajjAto mitho.avayavasa~NkaraH | chitratvaM mishratA nAma bhavetkShIrAmbunoriva || 100|| mitho.avayavasA~Nkaryamiti bhedastayordvayoH | nirUpitAni karaNAnyevaM navavidhAnyapi || 101|| vyatyAsapATakaraNaprabandhena saha sphuTam | navaitAni tridhAtutvAtpratyekaM kAlabhedataH || 102|| ma~NgalArambhakAdyAkhyAvisheShaiH saptaviMshatiH | ityuktaM shAr~NgiNA tattu vyAmohaikaprayojanam || 103|| niryukto.ayaM prabandhaH syAttAlasya niyamo yataH || ya AditAla ityukta ekena laghunA yutaH || 104|| rAsatAla iti proktaH sa evAtreti nirNayaH | melApakasya virahAttridhAturiti kIrtitaH || 105|| svarAdInAM ShaDa~NgAnAM karaNeShu navasvapi | paryAyeNa niviShTatvAnmedinIjAtimAnayam || 106|| athoddeshakramaprAptaH siMhalIlo nirUpyate | svaraiH pATaishcha birudaistenakaishcha krameNa cha || 107|| virachyate siMhalIlAnAmnA tAlena sa smR^itaH | prabandhaH siMhalIlAkhyaH siMhalIle drutAstrayaH || 108|| AdyantayorlaghUpetAstvatra cha svarapATakaiH | udgrAhaM kalpayeddhAtuM virudaistenakairdhruvam || 109|| padaiH kuryadathAbhogaM tenAyAM syAttridhAtukaH | niryuktastAlaniyamAda~NgaiH ShaDbhiH svarAdibhiH || 110|| nibaddhatvAdbhavatyeSha medinIjAtisa~NgataH | tadevaM medinIjAtiprabandhAH sapta lakShitAH || 111|| AnandinIjAtimatAmathoddiShTaH purA hi yaH | pa~nchatAleshvaro nAma prabandhaH sa nirUpyate || 112|| atAlaH prathamaM rAgAlApaH syAttadanantaram | parasparaM bhinnadhAtumAtukaM padapa~nchakam || 113|| chachchatpuTAkhyatAlena yuktaM dvirgeyamiShyate | ante pratipadaM chachchatpuTenaiva samanvitAn || 114|| svarAnaichChikapATAMshcha krameNa parikalpayet | pa~nchamasya padasyAnte pUrvaM pATAstataH svarAH || 115|| geyA iti tatastatra vyutkramaH svarapATayoH | evaMvidhAnAM pa~nchAnAM padAnAM samanantaram || 116|| chachchatpuTasya tAlasyaivAvR^ittadvayamAnataH | pATaiH paTahasambhUtairantaraM parikalpayet || 117|| tatasshchAchapuTAkhyAnatAlena padapa~nchakam | parasparaM bhinnadhAtuyuktaM dvirgeyamiShyate || 118|| ante pratipadaM chAchapuTenaiva yutAnsvarAn | pATAMshcha pUrvavadgAyetpa~nchamasya padasya tu || 119|| ante svarANAM pATAnAM vyutkramaH pUrvavadbhavet | tataschAchapuTasyaiva tvAvR^ittadvayamAnataH || 120|| hauDukkapATaiH kalayedantaraM tadanantaram | ShaTpitAputrakAkhyena tAlena padapa~nchakam || 121|| pUrvavadrachayedante tathA pratipadaM svarAH | pATAshcha kramato geyAH ShaTpitAputrakAnvitAH || 122|| pa~nchamasya padasyAnte pUrvavadvyutkramastayoH | ShaTpitAputrakasyAyaM tAlasyAvR^ittayugmataH || 123|| antaraM sha~NkhasambhUtaiH pATairvirachayettataH | sampakveShTAkatAlena ShaT padAni prakalpayet || 124|| dvirgAnaM cha mithobhinnadhAtutvAdi cha pUrvavat | pUrvavachcha pratipadamante syuH svarapATakAH || 125|| pATairmurajasambhUtairantaraM parikalpayet | tata udghaTTatAlenAbhogaM drutalayAnvitam || 126|| gAtR^inetR^iprabandhAkhyAbhUShitaM parikalpayet | atrAbhoge drutalayAkhyAnAdanyeShu dhAtuShu || 127|| madhyo vilambito vA syAllaya ityavagamyatAm | AbhogAnte cha kurvIta tenakaM tadanantaram || 128|| prabandhAdisthitAlApe mokSha evaMvidhastu yaH | pa~nchatAleshvaro nAma so.ayamanvarthasa.nj~nakaH || 129|| sa cha dvedhA vIrarase gIto vIrAvatArakaH | shR^i~NgAre tu rase gItaH shrR^i~NgAratilakaH smR^itaH || 130|| tAlaprakaraNe chachchatpuTAdirlakShyayiShyate | tatra cha pratitAlaM yadAdyamasti padadvayam || 131|| udgrAhaH sa tadanyAni padAni syAddhruvastataH | anantarastadAbhogashchaturdhAturayaM tataH || 132|| nanvantarasya niyamo gIteShveva puroditaH | satyaM vachanasAmarthyAtprabandheShvapi kutrachit || 133|| bhaviShyatyantaro vidyA niShAdasthapateriva | tAlAnAM niyamAchchaiva niryukta iti kIrtyate || 134|| pa~nchA~Ngo birudAbhAvAdAnandinyAkhyajAtimAn | atha varNasvaraM brUmo yatra syAdaichChikaH kramaH || 135|| svarANAmapi pATAnAM padAnAM tenakasya cha | tenake cha bhavenmokShaH sa varNasvara uchyate || 136|| chaturdhA sa svarasyAdau vinyAsaH prathamo bhavet | pATanAmAdivinyAso dvitIyaH parikIrtitaH || 137|| padAnamAdivinyAsAttR^itIyo bheda uchyate | tenAnAmAdivinyAsAchchaturtho bheda iShyate || 138|| ekasminnAdivinyaste svarAdiShu chaturShvapi | tadanyeShAM trayaNAM syAdvinyAsaH vA~nChitakramAt || 139|| atra svarAdiShu dvAbhyAmudgrAhaM parikalpayet | dvAbhyAM dhruvamathAbhogaM padaiH kuryAdatastvayam || 140|| syAttridhAturaniryuktastAlAdyaniyamAtmakaH | pa~nchA~Ngo birudAbhAvAdAnandinyAkhyajAtimAn || 141|| pa~ncha vastuprabandhasya pAdAMstAvatprakalpayet | teShvAdye cha tR^itIye cha pa~nchame cha pR^ithakpR^ithak || 142|| ekaikalaghuvarNAkhyamAtrAH pa~nchadasha smR^itAH | dvitIyaturyayora~NghryormAtrA dvAdasha kIrtitAH || 143|| eteShu pa~nchapAdeShvapyAdyaM pAdadvayaM punaH | prathamArdhaM smR^itaM tachcha svarapATAntamiShyate || 144|| shiShTaM pAdatrayaM proktamaparArdhamidaM punaH | kartavyaM svaratenAntaM tato dodhakanAmakam || 145|| vR^ittaM kuryAttu tallakShma chChandaHshAstre nirUpitam | \ldq{}dodhakavR^ittamidaM bhabhabhA gau\rdq{} idamevAsya vR^ittasya lakShmodAharaNaM tathA || 146|| atrodgrAhastenakAntamardhadvayamatha dhruvaH | dodhakaH syAdathAbhogastenokto.ayaM tridhAtukaH || 147|| tAlAdiniyamAbhAvadaniryuktashcha pa~nchabhiH | a~NgairabirudairyogAdAnadinyAkhyajAtimAn || 148|| vijayAkhyaprabandhasya lakShaNaM tvatha chakShmahe | tenaiH svarairya udgrAhe dhruve pATaiH padairapi || 149|| padAntarairathAbhoge geyo vijayatAlakaH | vijayAkhyastridhAtuH sa niryukto niyatatvataH || 150|| pa~nchA~Ngo birudAbhAvadAnandinyAkhyajAtimAn | tripadAkhyaprabandhasya lakShma samyakprachakShmahe || 151|| yatra pATairbhavedekaH pAdo.atha birudaiH paraH | svarairanyastu so.anvarthasa.nj~nakastripadAhvayaH || 152|| atrAdyapAda udgrAho dvitIyastu dhruvaH smR^itaH | Abhogastu padaiH kAryastato.apyeSha tridhAtukaH || 153|| aniryuktashcha tAlAderaMshasyAniyamatvataH | pa~nchA~NgastenakAbhAvAdAnandinyAkhyajAtimAn || 154|| brUmo harivilAsasya lakShaNaM lakShyasammatam | padaishcha birudairAdyaH khaNDo yatra prakalpyate || 155|| pATairdvitIyakhaNDo.atha tenakaistu tR^itIyakaH | so.ayaM haravilAsAkhyaH prabandhaH parikIrtyate || 156|| atrAdyakhaNDa udgrAho dvitIyakatR^itIyakau | dhruvaH padAntaraiH kArya Abhogo.atastridhAtukaH || 157|| tAlAdiniyamAbhAvAdaniryuktashcha kIrtitaH | pa~nchA~Ngashcha svarAbhAvAdAnandinyAkhyajAtimAn || 158|| chaturmukhaprabandhasya lakShma samyakprachakShmahe | yatra ti sthAyivarNena svaraireko.a~NghririShyate || 159|| tatastvArohivarNena pATaira~NghrirdvitIyakaH | tato.avarohivarNena padaira~NghristritIyakaH || 160|| tataH sa~nchArivarNena tenaira~NghristurIyakaH | udgrAhe cha samAptiH syAtsa chaturmukha uchyate || 161|| uktaM sthAyyAdivarNAnAM lakShma ratnAkare sphuTam | gAnakriyochyate varNaH sA chaturdhA nirUpitA || 162|| sthAyyArohyavarohI cha sa~nchArItyatha lakShaNam | sthitvA sthitvA prayogaH syAdekaikasya svarasya yaH || 163|| sthAyI varNaH sa vij~neyaH parAvanvarthanAmakau | etatsammishraNAdvarNaH sa~nchArI tu bhavediti || 164|| atrAdyapAdadvitayamudgrAha iti kIrtyate | dvitIyaM pAdayugalaM dhruva ityabhidhIyate || 165|| pAdAntaraiH syAdAbhogastenokto.ayaM tridhAtukaH | tAlAdiniyamAbhAvAdaniryuktashcha kIrtitaH || 166|| pa~nchA~Ngo birudAbhAvAdAnandinyAkhyajAtimAn | paddhaDIti prabandho.atha prabodhAya nirUpyate || 167|| svarAntairbirudairyasyAH prathamArdhe virachyate | pATAntairbirudaishchaiva dvitIyArdhaM nibadhyate || 168|| yasyAshcha pratipAdaM syAdante.anuprAsasambhavaH || ChandasA paddhaDInAmnA yuktA sA paddhaDI matA || 169|| paddhaDIchChandaso lakShma chChandaHshAstre nirUpitam | \ldq{}ShoDasha mAtrAH pAde pAde yatra bhavanti nirastavivAde | paddhaDikA jagaNena viyuktA charamaguruH sA sadbhirihoktA || \rdq{} idameva cha paddhaDyA udAharaNalakShaNe || 170|| tatrAdyamardhamudgrAho dvitIyArdhaM dhruvaH smR^itaH || Abhogashcha padaiH kAryastenAyaM syAttridhAtukaH || 171|| niryuktashcha yatashChandoniyamo.atenakastataH | AnandinIjAtimAMshchApya~Ngapa~nchamasa~NgataH || 172|| atha shrIvardhano nAma prabandho.ayaM nirUpyate | yatodgrahastu birudaiH padairapi bhavetkramAt || 173|| padaiH svaradhruvaH syAchchetsa shrIvardhana uchyate | padAntarairihAbhogaH kAryastena tridhAtukaH || 174|| prabandho.ayamaniryuktastAlAdiniyamAvidheH || pa~ncha~NgastenakAbhAvadAnandinyAkhyajAtimAn || 175|| athoddeshakramaprApto lakShyate harShavardhanaH | padaishcha birudairyasminnudgrAho vinibadhyate || 176|| svaraiH pATairdhruvaishchaiva sa smR^ito harShavardhanaH | anyatsarvamapi j~neyaM shrIvardhanavadatra cha || 177|| evamAnandinIjAtiprabandhA dasha varNitAH | atha yo dIpanIjAtiprabandheShvapi pa~nchasu || 178|| sudarshanaH puroddiShTaH sa prabandho nirUpyate | yatodgrAhaH padaiH kL^ipto birudaistenakairdhruvaH || 179|| pAdAntaraistathA.a.abhogastaM vadanti sudarshanam | tridhAtukaH prabandho.ayamaniryuktastathaiva cha || 180|| tAlAdiniyamAbhAvAtsvarapATavivarjitaiH | a~NgaishchaturbhirbaddhatvAddIpanIjAtimAnsmR^itaH || 181|| athochyate svarA~Nkasya prabandhasyeha lakShaNam | yatrodgrAhaH padairbaddhaH svarairmelApakastathA || 182|| dhruvashcha birudaistatra tUdgrAhe tAla ekakaH | melApake tu dvau tAlau dhruve tAlAstrayaH punaH || 183|| sa svarA~Nka iti prokto gAtavyo mAlavashriyA | AbhogaH pUrvavatkAryashchaturdhAturatastvayam || 184|| niryukto rAganiyamAtpATatenakavarjitaiH | chatura~NkairnibaddhatvAddIpanIjAtimAnsmR^itaH || 185|| athochyate tribha~NgyAkhyaprabandhasyeha lakShaNam | svaraiH pATaiH padaishchaiva krameNa vinibaddhatA || 186|| sAmAnyalakShaNaM tasya sa cha pa~nchavidhaH smR^itaH | tribha~NgitAle ti laghudvayaM gurUrathochyate || 187|| ityevaMlakShaNopetatribha~NgItAlasa~NgataH || tribha~NgyAkhyaH prabandhaH syAdityeko bheda IritaH || 188|| tribha~NgyAkhyena vR^ittena chChandaHshAstoditena yaH | bad.hdhyate sa tribha~NgiH syAditi bhedo dvitIyakaH || 189|| tribhira~NgaistribhistAlaistR^itIyo bheda uchyate | tribhirvR^ittairanvitatvAchchaturtho bheda iShyate || 190|| tathA devatrayastutyA pa~nchamo bheda uchyate | eteShu pa~nchabhedeShu yojyaM sAmAnyalakShaNam || 191|| yathAyogamihonneyamudgrAhAdivibhAjanam | Abhogashcha padaiH kAryastenAyAM syAttridhAtukaH || 192|| ChandastAlAdiniyamAtveSha niryukta uchyate | dIpanIjAtimAMshchApi lopAdbirudatenayoH || 193|| nirUpyate kanduko.atha yatrAdyacharaNaH padaiH | pATairdvitIyacharaNo birudaishcha tR^itIyakaH || 194|| udgrAhe cha samAptishcha sa kanduka iti smR^itaH | atrAdyapAdadvitayamudgrAha iti kathyate || 195|| dhruvastritIyapAde syAtpadairAbhogakalpanA | tattridhAturaniryuktastAlAdiniyamo na yat || 196|| dIpanIjAtimAMshchApi svaratenakavarjanAt | nirUpyate.atha vadanaprabandhasyeha lakShaNam || 197|| prabandho.ayaM tridhA proktastatrAdyo vadanAbhidhaH | athopavadanAbhikhyaH syAdvastuvadanAhvayaH || 198|| trayANAmapi chaiteShAM kramAllakShaNamuchyate | ChagaNau pagaNau chaiva dagaNashchetyamI trayaH || 199|| mAtrAgaNAH syuH prathame pAda udgrAhasa.nj~nake | tAdR^igeva dvitIyA~NghriH kartavyo dhruvasa.nj~nakaH || 200|| visheShastvatra charaNe svarapATaM prakalpayet | padAntarairathAbhoga ityevaM vadanaM smR^itam || 201|| vadane tritayo.apyanyaiH padairAbhogakalpanam | ShaNmAtrakaH syAchChagaNaH pagaNaH pa~nchamAtrakaH || 202|| chaturmAtrastu chagaNastrimAtrastagaNaH smR^itaH | dagaNastu dvimAtraH syAdityetadgaNalakShaNam || 203|| tridhAtukaH prabando.ayamaniryuktastathaiva cha | hIno birudatenAbhyAM chatura~NgasamanvitaH || 204|| dIpanIjAtimAneSha bhavatItyavadhAryatAm | tadevaM dIpanIjAtiprabandhAH pa~ncha lakShitAH || 205|| atha dvyaShTaprabandheShu bhAvanIjAtibhAgiShu | varNaH prathamamuddiShTo varNyate tasya lakShaNam || 206|| birudairvinibadhyete yatrodgrAhadhruvau punaH | Abhogashcha padairyatra yashcha karNATabhAShayA || 207|| varNatAlena chopetaH sa varNa iti kathyate | trividhaH sa cha varNAkhyatAlatraividhyataH smR^itaH || 208|| varNatAlastryashramishrachaturashrayA tridhA | tryashravarNe laghushchaiva drutadvandvaM laghutrayam || 209|| chatuShkANi virAmAntadrutAnAM trINyatha smR^itaH | gururdrutadvayaM mishre punargururlaghuH plutaH || 210|| gururlaghurdrutashchaiva gurushcha chaturashrake | tridhAtukaH prabandho.ayaM niyamAttAlabhAShayoH || 211|| niryuktastAlabirudapadaira~NgaistribhiH punaH | baddhatvena parij~neyo bhAvanIjAtimAniti || 212|| atha gadyaprabandhasya kathyate lakShaNaM sphuTam | gadyaM nAma smR^itaM ChandohInaM padakadambakam || 213|| tadapyutkalikA chaiva chUrNikA lalitaM tathA | vR^ittagandhi cha khaNDaM cha chitraM chetyapi ShaDvidham || 214|| eteShAM rasabhedAshcha varNashchApyadhidevatAH | niyatA vR^ittibhedhAshcha gatibhedA drutAdayaH || 215|| dvaividhyamabhyupetasya veNImishratvabhedataH | sarvaM ratnAkare proktaM tatratyamavagamyatAm || 216|| phalato na visheSho.astItyasmAbhistadupekShitam | atha gadyasya rachanAprakAraH pratipAdyate || 217|| praNavAdyamatAlaM cha gamakai rachitairyutam | yuktaM sthAyyAdivarNaishcha gAyetpadakadambakam || 218|| tataH prabandhanAmA~NkaM baddhamaichChikatAlataH | avAntarAnekapadasamudAyAtmakaM tathA || 219|| padadvayaM nibadhnIyAd dvirgeyaM tatpR^ithaktvataH | vilambitalayopetaM prayogaM parikalpayet || 220|| tato vAggeyakArasya gAyakasya cha nAmanI | satAle vinibadhnIyAdvilambitalayAnvite || 221|| punashcha drutamAnena prabandhaH sakalo.api cha | pUrvoktena krameNaiva gAtavyastadanantaram || 222|| pUrvorjitapadadvandve prathamasya padasya tu | AdimArabhya tattAlaM vilambitalayAnvitam || 223|| ekavAraM prayujyAtha nyAsaM kuryAditi sthitiH | atrAdyabhAga udgrAho j~neyo yastAlavarjitaH || 224|| yastu tAlena sahitaH padadvandvAtmakaH pR^ithak | dvirgAtavyo dvitIyaH sa bhAgastu dhruva uchyate || 225|| prayogAdiH satAlashcha yastu bhAgastR^itIyakaH | sa Abhoga iti grAhyastata eva tridhAtukaH || 226|| aniryuktashcha tAlAdiniyamasyAnapekShaNAt | padatAlasvarairyogAttrya~Ngo.ayaM bhAvanIyutaH || 227|| atha kandaprabandhasya lakShma samyakprachakShmahe | yastu karNATabhAShAdyaiH padaiH saMskR^itavarjitaiH || 228|| pATaishcha birudaishchaiva gIyate tAlavarjitaH | AryAgItyabhidhAnena yashcha vR^ittena badhyate || 229|| geyaH vIrarase yashcha sa kanda iti kathyate | vR^ittaratnAkare proktamAryAgItestu lakShaNam || 230|| \ldq{}AryAprathamadaloktaM yadi kathamapi lakShaNaM bhavedubhayoH | dalayoH kR^itayatishobhAM tAM gItiM gItavAnbhuja~NgeshaH || \rdq{} idamevAsya vR^ittasya lakShmodAharaNaM tathA | asyAyamartha AryAyAM prathamArdhe prakIrtitAH || 231|| triMshanmAtrA dvitIyArdhe saptaviMshatirIritAH | AryAgItau tu pUrvArdhavad dvitIyArdhake.api cha || 232|| triMshanmAtrAH prayoktavyA evaMlakShaNalakShitA | AryAgItirihodgrAhaM prathamArdhaM prakalpya tu || 233|| padairgAyed dvitIyArdhaM dhruvaM kR^itvA tataH param | pATaishcha birudairgAyettata Abhogakalpanam || 234|| dhruvAkhyasya dvitIyArdhasyAdau pATAnsthitAnpunaH | upakramya prabandhasya nyAsaM kuryAditi sthitiH || 235|| tridhAtukaH prabandho.ayaM ChandoniyamakIrtanAt | niryuktaH pATabirudapadaira~NgaistribhiryutaH || 236|| bhAvanIjAtimAMshchApi bhavatItyavadhAryatAm | ekonatriMshadAkhyAtAH kandabhedAstu shAr~NgiNA || 237|| nirUpyate.atha kaivADaprabandhasyeha lakShaNam | yatrodgrAho dhruvashchaiva pATaireva nibadhyate || 238|| Abhogastu padairyasminnudgrAhe cha samApanam | sa kaivADa iti proktaH karapATapradhAnakaH || 239|| prabandhaH karapATAkhyastadapabhraMshanAmataH | kaivADa iti loke.asminsarvatra vyavahArabhAk || 240|| sArthakairarthahInaishcha pATaiH sa dvividho mataH | sa shuddhairmishritaiH pATaiH shuddho mishra iti dvidhA || 241|| shuddhatvaM nAma pATAnAM mukhavAdyAkSharaiH saha | ayuktatvaM mishratA tu tairyuktatvamitIryate || 242|| tridhAturapyaniryuktaH pATatAlapadaistribhiH | a~NgairupanibaddhatvAdbhAvanIjAtimAMstathA || 243|| athA~NkachAriNI nAma prabandhaH pratipAdyate | yatrodgrAhadhruvau vIraraudrAkhyarasasaMhitaiH || 244|| birudairvinibadhyete tAleneShTena kenachit | gAtR^inetR^iprabandhAkhyAvikhyApanamanoharaiH || 245|| Abhogashcha padairyasyAM kathitA sA.a~NkachAriNI | tridhAtukaH prabandho.ayamaniryuktashcha kIrtitaH || 246|| a~Ngaistribhishcha birudapadatAlairnibandhanAt | bhAvanIjAtimAMshchApi bhavedratnAkare punaH || 247|| bhedAH ShaDa~NgachAriNyA vAsavAdyA nirUpitAH | te tatraivAvagantavyA iti sarvaM samajjasam || 248|| nirUpyate.atha vartanyAH prabandhasyeha lakShaNam | svarAdyakaraNasya prAkprabandhasya yadoritam || 249|| lakShmodgrAhe dhruve chaiva nibiDasvarabaddhatA | Abhoge padabaddhatvaM bhavediti tathaiva cha || 250|| vartanyAmapi vij~neyaM visheShastu pradarshyate | svarAdyakaraNo prokto rAsastAlo druto layaH || 251|| vartanyAM tu na rAsaH syAttAlaH kiM chaichChiko bhavet | vilambitalayashchAtha gAne rItiH pradarshyate || 252|| udgrAhaM tu dvirudgAyed dhruvAbhogau sakR^itpunaH | dhruve nyAsastato yasyAM vartanI sA prakIrtitA || 253|| tridhAtukaH prabandho.ayamaniryuktastathaiva cha | padatAlasvarairyogAttrya~Ngo.ayaM bhAvanIyutaH || 254|| atha lakShaNamAryAyAH prabandhasya nirUpyate | AryAvR^ittena rachitAmAryAmAryAH prachakShate || 255|| AryAvR^ittasya chArdhAnte charaNAnte.atha vA svarAH | prayojyAstatra chAdyArdhamudgrAhaM parikalpayet || 256|| tattad dvivAraM gAtavyaM dvitIyArdhaM bhaved dhruvaH | tattu geyaM sakR^itpashchAdAbhogaM parikalpayet || 257|| gAtR^inetR^iprabandhA~NkamudgrAhe cha samApayet | idamAryAprabandhasya lakShaNaM parichakShate || 258|| vR^ittaratnAkare proktamAryAvR^ittasya lakShaNam | \ldq{}lakShmaitatsapta gaNA gopitA bhavati neha viShame jaH | ShaShTho.ayAM na laghU vA prathame.ardhe niyatamAryAyAH || ShaShThe dvitIyalAn nle parake mukhalAchcha sa yatipadaniyamaH | charame.ardhe pa~nchamake tasmAdiha bhavati ShaShTho laH || \rdq{} udAharaNamapyetadAryAvR^ittasya sammatam || 259|| asyAyamarthaH AryAyAH prathamArdhe prakIrtitAH | gaNAH sapta gurushchaiva viShame jagaNo na cha || 260|| ShaShTho.ayaM jagaNaH proktastatsthAne na laghU cha vA | nagaNashcha laghushcheti jAtaM laghuchatuShTayam || 261|| ityAryAprathamArdhasya lakShaNaM vishadIkR^itam | taduttarArdhe.api gaNAH saptaiva cha gurustathA || 262|| kiM tu ShaShTho gaNastasminneka eva laghurbhavet | AryAvR^itte chaturmAtrA gaNA grAhyA iti sthitiH || 263|| AryAbhedAstu lakShmyAdyAH ShaDviMshatirudAhR^itAH | ratnAkare na te lakShye prasiddhA ityupekShitAH || 264|| tridhAtukaH prabandho.ayaM ChandoniyamabandhanAt | niryuktastribhira~Ngaishcha padatAlasvarAtmakaiH || 265|| baddhatvAdavagantavyo bhAvanIjAtimAniti | adya gAthAprabandhasya svarUpamabhidhIyate || 266|| AryAlakShaNamevedaM gAthAyA api lakShaNam | kiM tvAryA saMskR^itapadairbaddhavyeti vyavasthitiH || 267|| gAthA tu prAkR^itapadairbaddhavyetyanayorbhidA | niryuktatvatridhAtutvabhAvanIjAtishAlitAH || 268|| gAthAyAmiha vij~neyAstvAryAlakShmAtideshataH | atha krau~nchapado nAma prabandhaH pratipAdyate || 269|| yatrodgrAhaH svarairbaddhaH padaistu dhruva iShyate | padAntaraistathA.a.abhogo gAtR^inAmAdichihnitaH || 270|| pratitAlAkhyatAlena vakShyamANena yo yutaH | yashchodgrAhadhR^itanyAsaH sa tu krau~nchapadaH smR^itaH || 271|| laghudhrutadvayaM chaiva pratitAle prachakShate | sa cha dvedhA krau~nchapadanAmavR^ittasamanvitaH || 272|| tadvR^ittarahitashcheti tatra krau~nchapadAbhidham | vR^ittaM kIdR^ishamityukte tallakShaNamudIryate || 273|| Adau tu bhagaNaH prokto magaNastadanantaram | sagaNo bhagaNashchaiva chatvAro nagaNAstathA || 274|| gurushcha yatra dR^ishyante charaNeShu chaturShvapi | vR^ittaM krau~nchapadaM tatsyAdasyodAharaNaM punaH || 275|| \ldq{}yA kapilAkShI pi~NgalakeshI kaliruchiranudinamanunayakaThinA dIrghatarAbhiH sthUlashirAbhiH parivR^itavapuratishayakuTilagatiH | Ayataja~NghA nimnakapolA laghutarakuchayugaparichitahR^idayA sA parihAryA krau~nchapadA strI dhruvamiha niravadhisukhamabhilaShatA || \rdq{} tridhAtukaH prabandho.ayaM niryuktashcha tathA smR^itaH | tAlAdiniyamAda~NgaiH svaratAlapadAbhidhaiH || 276|| baddhatvAttribhirapyeSha bhAvanIjAtimAnbhavet | kalahaMsaprabandhasya kathayAmyatha lakShaNam || 277|| kalahaMsAkhyavR^ittena prabandho yaH prabadhyate | tamAhuH kalahaMsAkhyaM tasya vR^ittasya lakShaNam || 278|| AkhyAtamAdibharate bharatena mahAtmanA | \ldq{}dvitIyasaptamAntyashcha turIyako gururyadA cha ShaShTho dashamo.api vA | athodito hi pAde tvatha jAgate bhavedidaM tu haMsAkhyamiti smR^itam || \rdq{} idamevAsya vR^ittasya lakShyamasyArtha uchyate || 279|| chaturShvapi cha pAdeShu dvAdashAkSharashAliShu | pratipAdaM dvitIyashcha turyaH ShaShThashcha saptamaH || 280|| dashamo dvAdashashchaiva varNo yadi gururbhavet | tadAnIM kalahaMsAkhyaM Chanda ityatra chochyate || 281|| prayu~njyAtpratipAdAntaM svarA~njhampAkhyatAlataH | gAyechchAdimapAdAntaprayukteShu svareShvatha || 282|| nyAsaM kuryAtprabandhasya jhampAtAlasya lakShaNam | svaraprakaraNe proktamala~NkAranirUpaNe || 283|| atrAdyamardhamudgrAhaM vR^ittasya parikalpayet | uttarArdhe dhruvaM kuryAdAbhogaM cha pR^ithaktvataH || 284|| atastridhAtukaH so.ayaM niyamAd vR^ittatAlayoH | niryuktashcha bhavatya~NgaiH svaratAlapadaistribhiH || 285|| nibaddhatvena vij~neyo bhAvanIjAtimAMstathA | lakShaNaM toTakasyAtha kathyate yaH prabadhyate || 286|| toTakAkhyena vR^ittena sa toTaka iti smR^itaH | lakShma toTakavR^ittasya vR^ittaratnAkare sphuTam || 287|| \ldq{}iha toTakamambudhisaiH kathitam\rdq{} asyAyamarthaH sagaNaishchaturbhistoTakaM smR^itam | idamevAsya lakShyaM cha j~neyamatra cha toTakam || 288|| prayojyAH pratipAdAntaM svarAH pUrvavadatra cha | udgrAhaH prathamArdhaM syAduttarArdhaM dhruvaH smR^itaH || 289|| AbhogaH pUrvavatkAryastenAyaM syAtridhAtukaH | niryukto vR^ittaniyamAtsvaratAlapadaistribhiH || 290|| a~NgairupanibaddhatvAdbhAvanIjAtimAMstathA | haMsalIlaprabandhasya lakShaNaM pratipAdyate || 291|| padairyatrAdyapAdaH syatpATaireva dvitIyakaH | haMsalIlAkhyatAlena yukto.ayaM haMsalIlakaH || 292|| haMsalIlAkhyatAle cha yagaNashcha laghurguruH | atrAdyapAda udgrAho dvitIyastu dhruvaH smR^itaH || 293|| padAntaraistathA.a.abhogastenAyaM syAttridhAtukaH | niryuktastAlaniyamAtpATatAlapadAtmakaiH || 294|| tribhira~NgairnibaddhatvAdbhAvanIjAtimAnapi | chatuShpadIprabandho.atha lakShyate lakShyasammataH || 295|| yasyA dvitIyake pAde turyapAde pR^ithakpR^ithak | bhavanti dvyaShTasa~NkhyAkA mAtrA laghvakSharAtmikAH || 296|| prathame cha tR^itIye.a~Nghrau mAtrAH pa~nchadashaiva cha | bhinnArthayamakopetaM yasyAmardhadvayaM bhavet || 297|| AdyamardhaM svarAntaM syAttenAntaM syAd dvitIyakam | tenakanyAsasaMyuktA geyA karNATabhAShayA || 298|| tAlena rahitA seyaM chatuShpadyabhidhIyate | atha satyarthabhinnAnAM varNAnAM yA punaHshrutiH || 299|| yamakaM tadbhaveditthaM yamakaj~nAH prachakShate | atra svarAntamAdyArdhamudgrAhaM parikalpayet || 300|| tenakAntaM dvitIyArdhaM dhruvatvena prakalpayet | AbhogaH pUrvavatkAryastenAyaM syAttridhAtukaH || 301|| bhAShaniyamayuktatvAnnityuktashcha prakIrtitaH | padatenasvaraistrya~NgairbaddhatvAdbhAvanIyutaH || 302|| nirUpyate.atha vIrashrIprabandhasyeha lakShaNam | yatodgrAhaH padairbaddho birudaistu dhruvo bhavet || 303|| padAntaraistathA.a.abhogo vIrashrIriti sa smR^itaH | tridhAtukaH prabandho.ayamaniryuktashcha kIrtitaH || 304|| tAlAdyaniyamAttAlapadAbhyaM birudena cha | baddho.ayama~NgatrayayugbhAvanIjAtimAMstathA || 305|| uchyate ma~NgalAchAraprabhandasyeha lakShaNam | yaH kaishikyAkhyarAgeNa gIto niHsArusa.nj~ninA || 306|| tAlena cha nibaddho.ayaM ma~NgalAchAra uchyate | trividhaH sa cha gadyAtmA padyAtmA chobhayAtmakaH || 307|| pAdAnte vA.atha vA.ardhAnte prayojyAstatra cha svarAH | rAgastu kaishikInAmabhAShArAgaH prakIrtitaH || 308|| sa cha gAndharvarAgAntarbhUto ratnakare tviti | j~neyaM niHsArutAle cha virAmAntaM laghudvayam || 309|| atra sasvaramAdyArdhamudgrAhaH parikIrtitaH | sasvaraM tu dvitIyArdhaM dhruvo j~neyaH pR^ithakpadaiH || 310|| AbhogaH pUrvavatkAryastenAyaM syAtridhAtukaH | niryuktashcha bhavatyeSha niyamAdrAgatAlayoH || 311|| padatAlasvaraistrya~NgairbaddhatvAdbhAvanIyutaH | athoddeshakramaprApto daNDakaH pratipAdyate || 312|| daNDakAkhyena vR^ittena yaH svarashcha nibadhyate || sa daNDako daNDakasya lakShaNaM nagaNadvayam || 313|| ragaNAH sapta yasya syuH pAde pAde sa daNDakaH | yathA \-\-\- \ldq{}iha hi bhavati daNDakAraNyadeshe sthitiH puNyabhAjAM munInAM manohAriNi tridashavijayavIryaddR^ipyaddashagrIvala\- kShmyA virAmeNa rAmeNa saMsevite | janakayajanabhUmisambhUtasImantinI\- sImasItApadasparshapUtAshraye bhuvananamitapAdapampAbhidhAnAmbikA tIrthayAtrAgatAnekasiddhAkule || \rdq{} atra daNDakavR^ittasthapadaiH pUrvArthamuchyate || 314|| sa chodgrAho dvitIyArdhaM svarairj~neyaM sa cha dhruvaH | padAntaraistathA.a.abhogastata eSha tridhAtukaH || 315|| niryukto vR^ittaniyamAtsvaratAlapadaistribhiH | a~NgairupanibaddhatvAdbhAvanIjAtimAnbhavet || 316|| tadevaM varNitA dvyaShTaprabandhA bhAvanIyutAH | atha dvAviMshatistArAvalIjAtisamanvitAH || 317|| prabandhAH pUrvamuddiShTAstatrApyAdau prakIrtitAH | elAprabandhastasyeha lakShma samyakprachakShmahe || 318|| elAyAstAvadudgrAhe trayaH pAdAH prakIrtitAH | tarAdyapAde prathamaM dve khaNDe parikalpayet || 319|| tayoshcha khaNDayordhAtureko mAtustu bhidyate | dhAturnAma svaraH prokto mAturakSharamuchyate || 320|| etashcha khaNDayugalaM sAnuprAsaM prakalpayet | varNasAmyamanuprAsa ityanuprAsalakShaNam || 321|| tataH paraM prayogastu gamakAlaptilakShaNaH | ki~nchitpadAnvitashchAnte kartavyastadanantaram || 322|| pallavAkhyAni geyAni padAni trINi tatra cha | Adye vilambamAnena tR^itIyaM dhrutamAnataH || 323|| atra khaNDadvayaM tAraprathamaM padamuchyate | tataH paraM prayogo yastad dvitIyaM padaM smR^itam || 324|| tR^itIyaM cha chaturthaM cha pa~nchamaM cha yathAkramam | padAni pallavAkhyAni bhavanti trINyathaH punaH || 325|| padAni pa~ncha jAtAni tadetatpadapa~nchakam | udgrAhaH prathamaH pAdo bhavatItyavadhAryatAm || 326|| etatprathamapAdoktalakShaNenaiva kalpayet | dvitIyamapi chodgrAhe pAdaM pa~nchapadAtmakam || 327|| AdyadvitIyayoretatpAdayorekadhAtutA | mAtustu bhinna eveti mata~NgAdyAH prachakShate || 328|| evaMlakShaNa eva syAttR^itIyacharaNo.api cha | kiM tu tatra visheSho.asti kashchittadabhidadhmahe || 329|| Adau khaNDadvayaM gItvA sAnuprAsaikadhAtukam | tataH kevalasambuddhipadairante samanvitam || 330|| pUrvapAdadvayayutaprayogApekShayA punaH | bhinnadhAtuM prakurvIta prayogamiti nirNayaH || 331|| someshvarAdayastveke chaturdhAtutvavAdinaH | eteShu dvAdashapadeShvekAdashapadAtmakam || 332|| udgrAhamurarIkR^itya padaM dvAdashakaM punaH | AhurmelApakaM tena matabhedo.atra vidyate || 333|| evamudgrAgamelApau nibadhya tadanantaram | dhruvaM virachayetso.api tripadAtmA prakIrtitaH || 334|| tatrAdyaM cha dvitIyaM cha padaM syAnmadhyamAnataH | nibaddhaM dhAtunaikena mAtubhedayutaM tathA || 335|| tR^itIyaM tu padaM pUrvapadAbhyAM bhinnadhAtukam | syAdvilambitamAnaM cha triShveteShu padeShvapi || 336|| yatra kutrApi kartavyaM netR^inAmA~NkanaM punaH | evaM dhruve trINi padAnyudgrAhe dvAdasheti cha || 337|| yoge pa~nchadashAbhUvanpadAnItyavadhAryatAm | gAtR^iprabandhanAmA~NkamAbhogamatha kalpayet || 338|| AbhogaH sarva evaiSha padamekamiti sthitiH | tasmAdelAprabandho.ayaM jAto dvyaShTapadAtmakaH || 339|| evaMvidhaM punargItvA prabandhaM sarvamapyatha | nyAsaM kuryAd dhruve tAlaniyamastvatha kathyate || 340|| \section{tAlaniyamaH} maTThadvitIyaka~NkAlapratitAleShu kashchana | tAla elAprabandhe.asminyojanIyo na chAparaH || 341|| chaturNAmapi tAlAnAmeteShAM lakShaNaM bruve | svaraprakaraNe pUrvaM maTThalakShaNamIritam || 342|| dvitIyatAle kathitaM drutadvandvaM laghudvayam | uktashchaturdhA ka~NkAlaH pUrNaH khaNDaH samo.asamaH || 343|| chaturdrutau galau pUrNaH khaNDo dvau cha gurudvayam | samo gurU dvau laghvantau viShamo lAd gurudvayam || 344|| lo drutau pratitAlaH syAdityevaM tAlalakShaNam | ityuktastAlaniyamaH prabandhe.asmingrahastviha || 345|| atIto vA.anAgato va bhavedichChAnusArataH | tatrAtItagraho nAma yatra tAlaM vinA purA || 346|| sakR^id gItvA tu gAtavyaM tAlaM gR^ihNAti chetpunaH | tathA.atItagrahaH prokto.anAgatagraha uchyate || 347|| yatra gItaM vinaivAdau tAlamAdAya chetsakR^it || geyaM gAyati so.ayaM syAdanAgata iti grahaH || 348|| evamelAprabandhasya proktaM sAmAnyalakShaNam | atra cha dvyaShTasa~NkhyAnAM padAnAM nAmadevatAH || 349|| uktA ratnAkare tattu bodhyaM tatraiva vartatAm | nirUpyante dasha prANAH sampratyelApadasthitAH || 350|| samAno madhuraH sAndraH kAnto dIptaH samAhitaH | agrAhyaH sukumArashcha prasannaujasvinAviti || 351|| dasha praNAH samuddiShTA dvyaShTasu syuH padeShvapi | kathaM nanu dasha prANAH padeShu dvyaShTasu sthitAH || 352|| sa~NkhyAvirodha iti chedatredamabhidhIyate | dvayostrayANamapivA padAnAmeka eva chet || 353|| prANaH saMyojyate kutra virodhenAvarodhanam | tathA.api prathame pAde prayogAtmakamasti yat || 354|| padaM dvitIyaM yadapi dvitIyA~Nghrau dvitIyakam | prayogAkhyaM padaM prANamekameva tayordvayoH || 355|| yojayedekadhAtutvAtsamAnaM nAma nAmataH | tayA prathamapAdasthaM yatpallavapadatrayam || 356|| yachcha dvitIyapAdasthaM pallavAkhyaM padatrayam | ShaNNAmapyekadhAtutvAtkrameNaiva dvayordvayoH || 357|| madhurAkhyaM sAndrasa.nj~naM kAntAkhyaM chaiva yojayet | tathA pAdatrayasthAnaM dvikhaNDAtmatvameyuShAm || 358|| padAnamekadhAtutvAttrayANAmapi teShvataH | ekaH eva punaH prANo dIptasa.nj~naH prakIrtitaH || 359|| padeShvekAdashasvevaM pa~ncha prANAstu yojitAH | eteShu dvAdashAdyeShu pa~nchasvatha yathAkramam || 360|| samAhitAgrAmyamukhAnprANAnpa~nchApi yojayet | evamelAprabandhasya dvyaShTasa~NkhyapadeShvapi || 361|| prANA dasha vasantIti kallinAthena darshitam | kathaM lakShaNameteShAM prANAnAmabhidhIyate || 362|| alpAkSharo.alpasvarashcha samAna iti kathyate | ayaM prANo bhavatyAdyadvitIyA~NghrigayordvayoH || 363|| prayogAtmakayoryojyaH padayorata eva hi | alpAkSharatvametasya prayogAshrayaNAdbhavet || 364|| nanvakSharavihInatvAtprayogasya kathaM punaH | alpAkSharatvamiti chenmA vismArShIH puroditam || 365|| uktaM hyetatpuraivAdyadvitIyA~NghriprayogayoH | ante ki~nchitpadanyAso.apyastItyetadanusmara || 366|| atha dvitIyaprANasya madhurAkhyasya lakShaNam | yaH svalpamUrChanAyuktaH sa prANo madhuraH smR^itaH || 367|| alpatvaM mUrChanAyAstu tAnIkaraNato bhavet | tattAnIkaraNaM yatsyAdatAne tAnatA punaH || 368|| tAnAdyasvaramuchchAryArohe vA.apyavarohake | kramAnmadhyasvarANAM cha ki~nchitsaMsparshamAtrataH || 369|| anyasvarochchAraNaM chettattAnIkaraNaM smR^itam | prANo.ayaM madhurastvAdyadvitIyA~NghrigayordvayoH || 370|| pallavAkhyeShvAdimayoH padayoryojayiShyate | tatastR^itIyaprANasya sAndrasa.nj~nasya lakShaNam || 371|| yatrAkSharANAM naibiDyamalpatvaM cha svarAvaleH | tArasthAnapratiShTho yaH sa sAndra iti kathyate || 372|| atrAkSharANAM naibiDyaM mAtrAdikyakR^itaM vidhuH | svarANAM punaralpatvaM dhAtoralpatvataH smR^itaH || 373|| tarasthAnotthitasyAdyadvitIyacharaNasthayoH | dvitIyayoH pallavAkhyapadayorubhayorapi || 374|| svapUrvapadataH ki~nchiduchchatvena nibandhanam | sAndraprANasamAdeshAtkartavyamiti sUchitam || 375|| kanto nAma chaturthastu prANaH kAntadhvanirmataH | dhvaneshcha kAntatA raktivisheShasamavetatA || 376|| prANo.ayaM kAntanAmA.a.adyadvitIyacharaNasthayoH | antyayoH pallavAkhyAnapadayorviniyujyate || 377|| dIptanAdo bhaveddIptanAmA prANastu pa~nchamaH | svarasya dIptatA nAma paripUrtiriti smR^itA || 378|| ayama~NghritrayeShveShu dvikhaNDAtmasu cha triShu | padeShu yojanIyaH syAdityAhurgItakovidAH || 379|| samAhitAkhyo yaH prANaH ShaShThastasya tu lakShaNam | sthAyivarNaniviShTatvamasya tAtparyamuchyate || 380|| tR^itIyasya tu pAdasya prayogAtmakamasti yat | padamAdyadvitIyA~NghriprayogAbhyAM vilakShaNam || 381|| tatrochitasvarAMstArasthAyitvena prakalpya cha | kR^itAyAM gamakAlaptau sthAyisthaH syAtsamAhitaH || 382|| athAgrAmyAbhidhaH prANaH saptamastasya lakShaNam | akSharANAM svarANAmapyAvR^ittyA.agrAmya uchyate || 383|| svarAkSharANAmavR^ittishchakravAlavaduchyate || prANo.ayaM dhruvakhaNDasya prathame yojyatAM pade || 384|| prasanno nAma navamaH prANastasya tu lakShaNam || yatra tAvatpadAnAM syAjjhaTityarthaprabodhanam || 385|| viviktarUpatA mandrasthAnAdInAM svarAvaleH | prasanno navamaH prANaH kathiro bharatAdibhiH || 386|| ojasvI nAma dashamaH prANastasya tu lakShaNam | yasminsamAsabhUyastvaM sa ojasvIti kathyate || 387|| kartavyaM tachcha bhUyastvaM tAneShu cha padeShu cha | ayamAbhogarUpe.antye viniyojya pade smR^itaH || 388|| evamelAprabandhasya dvyaShTasa~NkhyapadeShvapi | nirUpitA dasha prANA yojanIyA iti sthitiH || 389|| no chetprabandhapuruSho niShprANaH kimu shobhate | tasmAdvAggeyakAreNa yathA prANA dashApyamI || 390|| elApadaniviShTAH syustathA yatno vidhIyatAm | tAdR^igeva bhavatyelA karturnetushcha saukhyadA || 391|| no chedaniShTadetyuktaM mata~Ngena mahAtmanA | elaivaM lakShitA seyaM chaturdhA parikIrtitA || 392|| gaNailA.a.adyA.atha mAtrailA varNailA.atha tataH param | deshailA cheti tatrAdau gaNailAyAstu lakShaNa\.\.\.\. || 393|| vaktuM gaNA nirUpyante samUho gaNa uchyate | sa cha dvedhA varNagaNo mAtrAgaNa iti kramAt || 394|| varNo.api dvividhaH prokto gururlaghuriti kramAt | tatrAnusvArasaMyukto visargeNa samanvitaH || 395|| vya~njanAntastathA dIrgho yuktAkSharaparastathA | varNo yaH sa gururj~neyastadanyo laghuruchyate || 396|| sAnusvAro yathA kaM khaM chaM ChamityAdiko guruH | savisargo yathA kaH kha ityAdirgururuchyate || 397|| vya~njanAntastadityatra tavarNo gururuchyate | dIrghaH kAkhAdiko varNo yuktAkSharaparo yathA || 398|| sarvetyatra sa ityeSha varNo gururiti smR^itaH | pAdAntastho laghurvarNo vikalpena gururbhavet || 399|| gururdvimAtrako j~neyo laghuH syAdekamAtrakaH | R^ijutvena laghurlekhyo vakratvena gururlipau || 400|| jihvAmUlIyayoge vA.apyupadhmAnIyasa~Ngatau | rahayoge laghurvarNo vikalpena gururbhavet || 401|| tena yuktaparatvotthagurutvasyApavAdanam | yathA \-\-\- \ldq{}taruNaM sarShapashAkaM navodanaM pichChilAni cha dadhIni | alpavyayena sundari grAmyajano mR^iShamashnAti || \rdq{} atra tAvatsundarIti pade rItyetadakSharam || 402|| yuktAkSharaparatve.api laghveva bhavati dhruvam | e au iM hiM tu chatvAro dIrghatve.api vikalpataH || 403|| laghavaH syuH padAntasthAH prAkR^itAdiShviti sthitiH | padamadhye.apyapabhraMshe haM h\.\.\.\. imityamI || 404|| pa~ncha varNA vikalpena laghavaH syuriti sthitiH || sAnusvAratvasamprAptaM gurutvamiha bAdhyate || 405|| evaM nirUpitA varNAstAdR^igvarNatrayaM punaH || ukto varNagaNaH so.api bhavatyaShTavidho yathA || 406|| magaNo yagaNashchaiva ragaNaH sagaNastathA | tagaNo jagaNashchAtha bhagaNo nagaNastataH || 407|| evamaShTau gaNAstatra magaNastrigururyathA | kAmAkShItyAdi yagaNasvarUpamatha kathyate || 408|| Adau laghurgurudvandvamante chedyagaNo bhavet | bhavAnItyatra dR^iShTAnto ragaNo.atha nirUpyate || 409|| Adyantayorgururmadhye laghushchedragaNo yathA | ambiketyAdi sagaNasvarUpamatha kathyate || 410|| Adau laghudvayaM pashchAd gurushchetsagaNo yatha | girijA nagajetyAdi tagaNo.atha nirUpyate || 411|| Adau gurudvayaM pashchAllaghushchettagaNo yathA | gaurIshetyAdi jagaNasvarUpamatha kathyate || 412|| Adyantayorlaghurmadhye gurushchejjagaNo yathA | maheshetyAdi tadanu bhagaNaH pratipAdyate || 413|| gururAdau laghudvandvamante chetbhagaNo yathA | sha~NkaretyAdi nagaNaH smR^itaH sarvalaghuryathA || 414|| girishetyevamaShTau cha gaNaH samya~N nirUpitAH | athaiShAM devatA bhUmijalAgnimaruto.ambaram || 415|| sUryachandrau tathA svargaH kramAdeShAM phalAni tu | shrIvR^iddhinidhanasthAnabhraMshanirdhanatArujaH || 416|| kIrttimAyushcha shaMsanti chChandaHshAstravishAradAH | tasmAtsvasya cha varNasya rAjAdeshcha sukhArthinA || 417|| nityaM vAggeyakAreNa magaNo yagaNastathA | bhagaNo nagaNashcheti gaNAshchatvAra eva hi || 418|| prayoktavyAH prabandhAdau nAnya ityavadhAryatAm | di~NmAtramuktamatrAnyad vR^ittaratnAkare sphuTam || 419|| akArAdyaShTavarNAnAmuchyate devatAdikam | somo bhaimo budho jIvaH shukaH saurI ravistamaH || 420|| kramAdakachaTAnAM tapayashAnAM cha devatAH | dvaShTasvarA akArAdyA avargaH parikIrtitaH || 421|| kAdivargAH sphuTAH pa~ncha yavargastu yarau lavau | varNAH shaShasahA j~neyAH shavarga iti nirNayaH || 422|| vargANAM syuH phalAnyeShAmAyuH kIrttirasadvyayaH | sampatsubhagatA kIrttimAndyaM mR^ityushcha shUnyatA || 423|| prayoge shlokagItAdau stustasyoktAni sUribhiH | evaM varNagaNAH proktA vakShye mAtrAgaNAnatha || 424|| mAtrA kalA laghurlashchetyete paryAyavAchakAH | te cha pa~nchavidhAH proktAshChagaNaH pagaNastataH || 425|| chagaNastagaNashchaiva dagaNashchetyanukramAt | ShaNmAtrashChagaNastatra yathA girishatanaya || 426|| pagaNaH pa~nchamAtrAkaH sa yathA gajavadana | chaturmAtrastu chagaNo yathA puraharetyayam || 427|| trimAtrastagaNaH prokto girisheti nidarshanam | dagaNastu dvimAtraH syAdyathA harashivAdikaH || 428|| athAnye.api nirUpyante gaNA mAtrAgaNAbhidhAH | atyuktA chaiva madhyA cha pratiShThA cheti vishrutAH || 429|| ChandovisheShAsteShaM cha chChandaHshAstoktamAtrakAH | prastAre ye gaNA jAtA vR^ittabhedopapAdakAH || 430|| mAtrAgaNA iti proktAste gaNA bharatAdibhiH | atyuktAyAstu chatvaro bhedAstatra prakIrtitAH || 431|| chatvArashchApi te bhedA j~neyA ratigaNA iti | kiM tu tatra lapUrva ye teShvAdAvadhiko laghuH || 432|| evaM madhyAbhavA bhedA aShTau kAmagaNAH smR^itAH | tadvatkAmagaNA bhedAH pratiShthAyAstu ShoDasha || 433|| evaM nirUpitA varNagaNA mAtrAgaNAstathA | tatra varNagaNairbaddhA gaNailA parikIrtitA || 434|| sA bhavettrividhA shuddhA sa~NkIrNA vikR^itA tathA | shuddhA chaturvidhA nAdAvatI haMsAvatI tathA || 435|| nandAvatI cha bhadrAvatyetAsAM lakShma kathyate | pa~nchabhirbhagaNairante nagaNena samanvitaH || 436|| magaNAdyairvarNagaNairbaddhA nAdAvatI smR^itA | gaNAnAM niyamastvAdyapAde khaNDadvaye param || 437|| tataH paraM tvichChayaiva prayoktavyA gaNA iha | asyAM TakkAbhidho rAgo maTTatAlashcha kIrtitaH || 438|| atha haMsAvatIM brUmo yasyAM khaNDadvayaM punaH | pa~nchabhI ragaNairante sagaNena yutairbhavet || 439|| dvitIyatAlahindolarAgAbhyAM sahito.apyayam | haMsAvatI gaNAnAM cha niyamo.atrApi pUrvavat || 440|| pade khaNDadvaye j~neyastato nandAvatIM bruve | pa~nchabhistagaNairante jagaNena samanvitaiH || 441|| yasyAH khaNDadvayaM seyaM nandAvatyabhidhIyate | tAlo.atra pratitAlAkhyo rAgo mAlavakaishikaH || 442|| gaNAnAM niyamashchAtra pade khaNDadvaye param | atha bhadrAvatIM brUmo yasyAM khaNDadvayaM punaH || 443|| pa~nchabhirmagaNairante yagaNena yutairbhavet | iti bhadrAvatI tasyaM tAlaH ka~NkAlanAmakaH || 444|| rAgastu kukubho nAma gaNAnAM niyamo.atra cha | draShTavyaH pUrvavachChuddhagaNailA iti varNitAH || 445|| chatasR^iShvapi chaitAsu gaNailAsu puroditam | elAprabandhasAmAnyalakShaNaM yojyamiShyate || 446|| visheShamAtramatroktaM sa~NkIrNavikR^itAH punaH || elAstu bahushaH santi mata~NgAdyAgamoditAH || 447|| shrImatA shAr~Ngadevena sa~NkShipyoktAsu tAH punaH | idAnIM naiva lakShye tAH saMlakShyante.api kutrachit || 448|| ityasmAbhirvisR^ijyaitA mAtrailA pratipAdyate | mAtrAgaNairyA chChagaNapagaNAdyairnibadhyate || 449|| sA mAtrailA tu tadbhedA bahudhA matabhedataH | tatra vistarasantrastairasmAbhiriha kathyate || 450|| ratirekhAbhidhAnaikA mAtrailA pArvatImatA | tasyAM tAvattripAdAtmanyudgrAhe prathamA~NghrigAH || 451|| mAtrAstvekAdashaiva syustathaivA~Nghrau dvitIyake | ekAdashaiva mAtrAH syustR^itIye tu dasha smR^itAH || 452|| ratilekheti tAmAha shrImaheshvaravallabhA | mAtrailetthaM nigaditA varNailA.adya nirUpyate || 453|| gaNAnamapi mAtrANAM niyamena vinaiva yA | vibhajyate sA varNailA chaturviMshatidhA cha sA || 454|| ShaDakSharA~NghrikhaNDAderekonatriMshadakSharam | yAvadekaikavR^iddhAH syushchaturviMshatiratra tu || 455|| maTTadvitIyaka~NkAlapratitAleShu kashchana | tAlaH syAditi varNailA varNitA.atha nirUpyate || 456|| deshailA deshabhAShAbhirnibaddhAH parikIrtitAH | karNATalATagaulAndhradraviDAnAM prabhedataH || 457|| sA cha pa~nchavidhA proktA tatra karNATabhAShayA | nibaddhA yA bhavedeShA karNATaileti kathyate || 458|| lATabhAShAnibaddhA tu lATailA parikIrtitA | gauDabhAShAvirachitA gauDailA samudAhR^itA || 459|| AndhrabhAShAnibaddhAH syurAndhrailA samudIritAH | drAviDyA bhAShayA baddhA drAviDaileti kathyate || 460|| elAprabandhasAmAnyalakShaNaM yadudAhR^itam | tallakShaNayutaivailA baddhA deshIyabhAShayA || 461|| deshailApadavAchyatvaM bhajatItyavadhAryatAm | karNATailA.a.adimadhyAntavarNAnuprAsabhAsurA || 462|| antyaprAsA tu lATI syAd bhUyo rasavirAjitA | gamakaprAsanirmuktA gauDItvekarasA matA || 463|| nAnAprayogarAgAMsharasabhAvotkaTA.a.andhrikA | bhUribhAvarasotkarShaM drAviDI prAsavarjitA || 464|| itthamelA.atra sa~NkShipya proktA lakShyaj~nasammatA | elAnAM trishatI proktA ShaTpa~nchAshatsamanvitA || 465|| niryukto.ayaM prabandhaH syAttAlAdiniyamo yataH | tridhAturvA chaturdhAturmelApakavikalpataH || 466|| padatAlA~NgayugalabaddhastArAvalIyutaH | athoddeshakramaprAptaDhe~NkIlakShaNamuchyate || 467|| yatodgrAhasya pUrvArdhaM dvivAraM parigIyate | uttarArdhaM sakR^ichchaiva prayogAtmA tataH param || 468|| melApakaH sa tu bhavenna bhavedvA vikalpataH | etAvudgrAhamelApau tAlena rahitau smR^itau || 469|| atha vA Dhe~NkikAtAlaka~NkAlAnyatarAnvitau | vilambitalayau chaiva kartavyAviti nirNayaH || 470|| layAntare.anyatAlena dhruvAbhogau tatastu tau | dhruvastrikhaNDastatrAdye khaNDe dve samadhAtuke || 471|| tR^itIyaM bhinnadhAtu syAd dvirgeyastAdR^isho dhruvaH | Abhogo.atha sakR^idgeyaH prabandhaM sakalaM punaH || 472|| gItvA bhaved dhruve nyAso yasyAM sA Dhe~NkikA smR^itA | ragaNo Dhe~NkikA kaishchideShA proktA tathA janaiH || 473|| Dhe~NkitAlasya lakShmedaM ka~NkAlasya tu lakShaNam | uktashchaturdhA ka~NkAlaH pUrNaH khaNDaH samo.asamaH || 474|| chaturdrutI galau pUrNaH khaNDo dvau cha gurudvayam | samo gurU laghvantau viShamo lAd gurudvayam || 475|| chaturdhA Dhe~NkikA muktAvalI syAd vR^ittabandhinI | yugminI vR^ittamAlA cha tatra vR^ittaM na vidyate || 476|| yasyAM muktAvalI sA syAd vR^ittaM yatraikameva chet | sA vR^ittabandhinI yasyAM dve vR^itte sA tu yugminI || 477|| bahUni yatra vR^ittAni vR^ittamAlA tu sA bhavet | tridhA tisro dvitIyAdyA varNikA gaNikA tathA || 478|| mAtrikA varNajairvR^ittairgaNajairmAtrikairapi | dashApi syuH punastredhA samAla~NkaraNA yathA || 479|| viShamAla~NkR^itishchitrAla~NkR^itirlakShaNAni tu | samA.ala~Nkarasa~NkhyA cha viShamA mishritA kramAt || 480|| niryukto.ayaM prabandhaH syAchChandastAlAdiyantraNat | tridhAturvA chaturdhAturmelApakavikalpitaH | padatAlA~NgayugalabaddhastArAvalIyutaH || 481|| (etAvAnevA.ayaM grantha upalabdhaH |) iti shrImadadvaitavidyAchAryasAgnichityasarvatomukhAtirAtra\- sAgnichityAptavAjapeyayAjigovindadIkShita\- nAgamAmbikAvaradvitIyanandanasya sAgnichityasarvakratuyAji\- yaj~nanArAyaNadIkShitAvyavahitAnujasyAchyuta\- vijayarAghavabhUpAlapreritasya ve~NkaTeshvaradIkShitasya kR^itau chaturdaNDIprakAshikAyAm navamaM prabandhaprakaraNam (asampUrNam) | iti mUlagranthaH | \chapter{chaturdaNDIprakAshikA \- anubandhaH} || shrIH || shrI mudduve~NkaTamakhivirachitaH | atha rAgA~NgarAgaNAM nAmAnyuchyanta AditaH | (1)kanakAmbarirAgaH syAt(2)phenadyutirataH param || 1|| (3)gAnasAmavarAlI cha (4)bhAnumatyAkhyarAgakaH | (5)manora~njanikArAga(6)stanukIrttistataH param || 2|| (7)senAgraNI(8)rjanatoDiH syAd (9)dhubhinnaShaDjakaH | (10)naTAbharaNarAgashcha (11)kokilArava eva cha || 3|| (12)rUpAvatI tato(13)geyahejjajjIrAga eva cha | (14)vATIvasantabhairavyA (15)mAyAmAlavagaulakaH || 4|| syA(16)ttoyavegavAhinyA(17)shChAyAvatI tataH param | (18)jayashuddhamAlavI syA(19)jjha~NkArabhramarIti cha || 5|| (20)nArIrItigaularAgaH (21)kiraNAvalirAgakaH | (22)shrIrAgaH syAd (23)gaurivelAvalI (24)vIravasantakaH || 6|| syA(25)chCharAvatikArAga(26)stara~NgiNI tataH param | (27)saurasenAkhyarAgo.atha (28)harikedAragaulakaH || 7|| (29)sha~NkarAbharaNo dhIro (30)nAgAbharaNameva cha | (31)kalAvatI (32)rAgachUDAmaNi(33)ga~NgAtara~NgiNI || 8|| (34)bhogachChAyAnATa(35)shailadeshAkShI (36)chalanATakaH | ete pUrvA~NgarAgAH syuruttarA~NgAnatha bruve || 9|| (37)saugandhinI (38)jaganmohanA.atha (39)dhAlivarAlikA | (40)nabhomaNiH (41)kumbhinI cha (42)ravikriyA tathaiva cha || 10|| (43)gIrvANI cha (44)bhavAnI cha (45)shaivapantuvarAlikA | (46)stavarAjo.atha (47)sauvIrarAgo (48)jIvantikA tathA || 11|| (49)dhavalA~Ngo (50)nAmadeshI (51)kAshirAmakriyA tathA | (52)ramAmanoharIrAgo (53)gamakakriyarAgakaH || 12|| (54)vaMshavatI (55)shAmalA cha (56)chAmarA cha (57)sumadyutiH | (58)deshisiMharavo (59)dhAmavatI (60)niShadharAgakaH || 13|| syAdataH (61)kuntalo rAgo (62)ratipriyA tataH param | (63)gItapriyA (64)bhUShAvatyau (65)shAntakalyANirAgakaH || 14|| (66)chatura~NgiNi (67)santAnama~njaryau (68)jotirAgakaH | (69)dhautapa~nchamarAgashcha (70)nAsAmaNirataH param || 15|| (71)kusumAkararAgo.atha (72)rasama~njarirAgakaH | upA~NgarAgA uchyante tattanmelasamudbhavAH || 16|| gAnasAmavarAlyAstu mele pUrvavarAlikA | bhinnapa~nchamarAgashcheti rAgadvayamudIritam || 17|| janatoDIrAgamele rAgo nAgavarAlikA | bhAShA~NgarAgAH punnAgavarAlIrAga IritaH || 18|| dhunibhinnaShaDjamele rAgo mohananATakaH | bhUpAlashchodayaravichandrikA cha prakIrtitAH || 19|| vasantabhairavImele jAto lalitapa~nchamaH | mAyAmAlavagaulasya mele sAla~NganATakaH || 20|| ChAyAgaulo.atha ma~NgalyakaishikI meghara~njanI | gummakAmbojiTakkau cha nAdarAmakriyA tathA || 21|| pADI cha revaguptiH kannaDaba~NgAlagaulikA | lalito gurjarI guNDakriyA malaharIti cha || 22|| baulyArdradeshikArAgAvatha bhAShA~Ngamuchyate | saurAShTraH pauravI gaulIpanturmAruvarAgakaH || 23|| sAverI chAtha mAlavapa~nchamaH pUrNapa~nchamaH | mArgadeshI rAmakalI pharjurgaurI vasantakaH || 24|| vehavAhinemele tu bhAShA~NgaM bhairavo.ajani | nArIrItigaulamele jAto hindolarAgakaH || 25|| nAgagAndhArikA.a.anandabhairavI tadanantaram | ghaNTAravo mArgahindolo hindolavasantakaH || 26|| AbherI chetyupA~NgAni tvatha bhAShA~NgalakShaNAH | bhairavyAharidhanyashIgopikAdyavasantakAH || 27|| atha shrIrAgamele tu maNira~NgustataH param | syAtsAlagabhairavI cha shuddhadhanyAshirAgakaH || 28|| rAgaH kannaDagaulashcha shuddhadeshI tataH param | devagAndhArikAmAlavashrIreta upA~NgakAH || 29|| bhAShA~NgAH shrIra~njanI cha kApIrAgo hushAnikA | bR^indAvanI saindavikA.atha mAdhavamanoharI || 30|| syAnmadhyamAvatI devamanoharI tataH param | nATakura~njirAgashchetyete bhAShA~NgalakShaNAH || 31|| harikedAragaulasya mele tu balahaMsakaH | rAgo.atha mAhurIdevakriyA.a.andhAlI cha rAgakAH || 32|| ChAyAtara~NgiNInArAyaNagaulAkhyarAgakau | naTanArAyaNIrAgo.apyatha bhAShA~Ngamuchyate || 33|| bhAShA~NgarAgAH kAmbhojI kannaDeshamanoharI | suraTashcha yerukulakAmbhojyAThANa ityapi || 34|| nIlambarI chetyete hi rAgA bhAShA~NgalakShaNAH | sha~NkarAbharaNe mele jAtA rAgAH kura~njikA || 35|| nArAyaNI chArabhI cha rAgAH shuddhavasantakaH | syAnnArAyaNadeshAkShI sAmo vai pUrvagaulakaH || 36|| nAgadhavishchetyupA~NgAnyatha bhAShA~NgalakShaNAH | bilAharI begaDashchAtha rAgaH pUrNachandrikA || 37|| sArasvatamanohArI kedAro navarojukA | shaivapantuvarAlishcha sindurAmakriyA tathA || 38|| atha rAmakriyAmele kumudakriyadIpakau | shAntakalyANimele tu yamnAkalyANimohane || 39|| ghanarAgA nATagaulau varAlI baulireva cha | shrIrAga Arabhishchaiva mAlavashrIstataH param || 40|| rItigaulo.aShTarAgAste ghanarAgAH prakIrtitAH | bhairavI kedAragaulaH kalyANI cha tataH param || 41|| kAmbhojI toDiyerukulakAmbhojI rAga eve cha | punnAgo begaDaH sha~NkarAbharaNastathaiva cha || 42|| pantuvarAlI bilaharI chAtha navarojukA | madhyamAvatidhanyAshI saurAShTrikA.api mohanA || 43|| shuddhasAverisAveryAnandabhairava AharI | ghaNTAravaH kannaDashcha nIlAmbarI mukhArikA || 44|| nATakura~njisAra~Ngau hushAnI gaulipantukA | gummakAmbhojibhUpAlarAgau ma~NgalakaishikI || 45|| malArirdevagAndhArI nAdarAmakriyA tathA | asAverIpUrvagaurIsaindhavyo raktirAgakAH || 46|| suraTI darubArashcha nAyakI yamunA cha sA | pUrvyA kalyANyaThANAnI bR^indAvanI jujAvatI || 47|| devagAndhAripharajurAmakalyAtha shAhanA | bhairavashcha vasantashcha gaurI toDI bibAsu cha || 48|| hamvIrushcha balAvaludhanAsarimalArukAH | kakubho mA~njipUrvI chetyete deshIyarAgakAH || 49|| (1) kanakAmbari kanakAmbarirAgo.asAvArohe ganivarjitaH | nivakraH sarvakAleShu gIyate gAyakottamaiH || shuddhasvaro mukhArishchApyArohe ganivarjitaH | sampUrNaH sagrahopetaH sarvakAleShu gIyate || 1|| shuddhasAverikArAgaH pa~nchamagrahasaMyutaH | nigalopAdauDavo.ayaM sAya~NkAle pragIyate || 2|| (2) phenadyuti rAgaH phenadyutiH sagrahashchArohe gavarjitaH | nivakraH sarvakAleShu gIyate lakShyakovidaiH || (3) gAnasAmavarALi sampUrNA sagrahA sAmavarAlI sArvakAlikA || pUrNA pUrvavarAlI syAdArohe ganivarjitA | ShaDjagrahA sarvakAle gIyate gAyakottamaiH || 1|| bhinnapa~nchamarAgo.ayamArohe vai dhavarjitaH | ShaDjagrahaH sarvakAle gIyate gAyakottamaiH || 2|| (4) bhAnumati ShaDjagrahA bhAnumatI sampUrNA sArvakAlikA || (5) manora~njani manora~njanikA pUrNA sagrahA sArvakAlikI | avarohe gavakrA syAdevaM gAyanti gAyakAH || (6) tanukIrti avarohe dhavakrashchettanukIrttistu sammataH | ShaDjagrahaH sarvakAle gIyate gAyakottamaiH || (7) senAgraNi senAgraNIrityArohe madhavakrastu rAgakaH | sagrahaH sarvakAleShu gIyate gAyakottamaiH || (8) janatoDi toDiH ShaDjagrahaH pUrNaH sAya~NkAle pragIyate || Arohe chAvarohe cha pavakrA sArvakAlikI | ShaDjagraheti vij~neyA rAgo nAgavarAlikA || 1|| mandraShaDjaniShAdordhvadhaivatAntapramANakA | syAtpunnAgavarAlistu sagrahA sArvakAlikI || 2|| asAveryAkhyarAgashchApyArohe ganivarjitaH | sampUrNaH sagrahopetaH sarvakAleShu gIyate || 3|| (9) bhinnaShaDjam bhinnaShaDjAkhyarAgo.ayamR^iShabhagrahasaMyutaH | sampUrNaH prathame yAme dinasya parigIyate || Arohe chAvarohe cha dhavakrA riShabhachyutiH | gIyate sarvakAleShu mohanAnATakAbhidhA || 1|| bhUpAlaH sagrahopeta auDuvo manivarjitaH | prAtaHkAleShu gAtavyaH sarvasampatpradAyakaH || 2|| ridhatyaktodayaravichandrikA tvauDuvI matA || 3|| (10) naTAbharaNam naTAbharaNarAgaH syAdArohe riShabhojjhitaH | Arohe chAvarohe cha dhavakraH sArvakAlikaH || (11) kokilAravam kokilAravaH sampUrNa Arohe cha gavarjitaH | sagrahaH sarvakAleShu gIyate gAyakottamaiH || (12) rUpavati Arohe syAdrUpavatI gadhanIvarjitA kramAt | avarohe dhavakrA syAdrivarjyA sArvakAlikI || (13) geyahejjajji hejjajjirAgaH sampUrNa Arohe cha nivarjitaH | madhyamagrahasaMyuktaH sAya~NkAle pragIyate || (14) vATIvasantabhairavi vasantabhairavIrAgaH sampUrNaH svalpapa~nchamaH | ShaDjagrahasamAyuktaH sAya~NkAle pragIyate || lalitaH pa~nchamaH pUrNaH ShaDjagrahasamanvitaH | Arohe ripavarjyaH syAtsarvakAleShu gIyate || 1|| (15) mAyAmALAvagauLa pUrNo mAlavagaulAkhyaH sagraho gIyate sadA || sAla~NganATaH sampUrNa Arohe ganivarjitaH | ShaDjagrahAnvitaH sAyaMsandhyAkAle pragIyate || 1|| ChAyAgaulashcha sampUrNa Arohe ganivarjitaH | niShAdagrahasaMyuktaH sAya~NkAle pragIyate || 2|| chyutapa~nchamasaMyuktA vakrArohA.avarohaNe | sampUrNA sagrahopetA sA syAnma~NgalakaishikI || 3|| auDuvI padhavarjyA rivakrA syAdavarohaNe | ShaDjagraheNa saMyuktA gAtavyA meghara~njanI || 4|| mechabaulistu sampUrNA chArohe manivarjitA | ShaDjagrahasamAyuktA geyA gAyakasattamaiH || 5|| ShADavaShTakkarAgaH sa tvArohe cha rivarjitaH | avarohe nivarjyaH syAtsagraho gIyate sadA | rohe.apyavarohe cha kvachitsyAdalpapa~nchamaH || 6|| nAdarAmakriyA pUrNA sAyaM geyA hi sagrahA || 7|| pADiH ShaDjagraho vakradhaivatastu gavarjitaH | ShADavaH pUrvarAtre tu geyo gAndharvakovidaiH || 8|| auDuvo revaguptistu rigraho manivarjitaH | dinasya charame yAme geyo gAyakasattamaiH || 9|| rAgaH karNATaba~NgAlaH ShADavo gagrahAnvitaH | nivarjyaH prAtarudgeya Aroge gachyutaH kvachit || 10|| gaulastu ShADavo rAgo nigraho dhaivatojjhitaH | sadA vakritagAndhAraH sarvakAleShu gIyate || 11|| lalitA sagrahA prAtargeyA pa~nchamavarjitA || 12|| sampUrNA gurjarI prAtargIyate rigrahAnvitA || 13|| guNDakriyaH sagraho.ayamavarohe.alpadhaivataH | sampUrNaH pUrvayAme tu gAtavyo gAyakottamaiH || 14|| bhavenmalaharIrAgo nichyuto dhaivatagrahaH | ShADavo gIyate prAtarArohe tu gavarjitaH || 15|| sagraho baulirAgastu shrIdo madhyamavarjitaH | turIyayAme geyaH syAdArohe tu nivarjitaH || 16|| ArdradeshI bhavetpUrNA sagrahA sArvakAlikI || 17|| ShaDjagrahA devara~njI chauDuvI rigavarjitA || 18|| saurAShTrarAgaH sampUrNaH sagrahaH sArvakAlikaH | pa~nchashrutirdhaivatastu kvachitshtAne prayujyate || 19|| pUrviragashcha sampUrNaH sagrahaH sArvakAlikaH || 20|| sagraho gaulipantuH sa chArohe gadhavarjitaH | sampUrNaH sarvakAleShu gIyate gAyakottamaiH || 21|| rivarjya Arohe pUrNo mAruvastu sasagrahaH | gIyate sarvakAleShu gAnatatvavishAradaiH || 22|| sAverirAgaH pUrNo.ayamArohe ganivarjitaH | ganI tritrishrutI lakShye kvachidgAyanti gAyakAH || 23|| dhavarjitaH syAdArohe pUrNo mAlavapa~nchamaH | ShaDjagrahasamAyuktaH sarvakAleShu gIyate || 24|| nivarjyaH sagrahopetaH ShADavaH pUrNapa~nchamaH || 25|| niShAdo varjito yatra madhyamo vakratAM gataH | ShADavI sagrahopetA mArgadarshIti sA smR^itA || 26|| rAgo rAmakalI j~neyA hyArohe manivarjitA | ShaDjagrahA tu sampUrNA prAtaHkAleShu gIyate || 27|| pharajUrAgaH sampUrNaH sagrahaH sArvakAlikaH || 28|| gaurIrAgaH sagraho.ayaM sAya~NkAle pragIyate | chyutapa~nchamasaMyojyo gIyate gAyakottamaiH || 29|| vasantarAgaH sampUrNashchyutapa~nchamasaMyutaH | Arohe tu gavakraH syAdrivarjyo gIyate sadA || 30|| (16) toyavegavAhini geyA ShadjagrahopetA sampUrNA vegavAhinI || bhairavaH sagrahaH pUrNaH prAtaHkAle pragIyate || 1|| (17) ChAyAvati ChAyAvatI syAdArohe pavarjya sArvakAlikI || (18) jayashuddhamALavi shuddhamAlavirAgastu sampUrNo vakradhaivataH || (19) jha~NkArabhramari jha~NkArabhramarIrAga Arohe tu nivarjitaH | gIyate sarvakAleShu gAnashAstravishAradaiH || 1|| (20) nArIrItigaula nigraho rItigaulAkhya Arohe tu dhavarjitaH | sampUrNashchaiSha gAtavyaH sAyAhne gItakovidaiH || hindolastvauDuvo rAgaH pa~nchamarShabhavarjitaH | ShaDjagraheNa saMyukto gAtavyaH sarvadA budhaiH || 1|| sampUrNA nAgagAndhArI hyArohe cha gavarjitA | ShaDjagrahA sarvakAle geyA gAtakasattamaiH || 2|| Arohe riShabhaM tyaktvA dhavakraM cha samAshritA | sampUrNA sagrahopetA bhavedAnandabhairavI || 3|| ghaNTAravastu sampUrNaH sAyaM geyashcha dhagrahaH || 4|| mArgahindolarAgaH syAdArohe cha rivarjitaH | avarohe nipAvarjyo rivakro grahaShaDjakaH || 5|| syAddindolavasantastu riShabheNa hi varjitaH | ArohaNe nivarjyaH syAdavarohe nivakritaH || 6|| AbherI sagrahA pUrNA syAdArohe nivarjitA || 7|| navaratnavilAsastu nivarjyaH ShADavo mataH || 8|| sampUrNo bhairavIrAgaH sAya~NkAle pragIyate | pa~nchashrutirdhaivato.atra kvachitsthAne prayujyate || 9|| AhirI sA tu sampUrNA sagrahA shrotrara~njanI | gItoktamelamArgeNa bANayAme pragIyate || 10|| dhanyAshirAgaH sampUrNa Arohe ridhavarjitaH | gAnatatvArthavidbhiH sa prAtaHkAle pragIyate || 11|| syAdgopikAvasantAkhyaH pUrNaH ShaDjagrahAnvitaH | Arohe tu dhavakraH syAdavarohe rivakritaH || 12|| mA~njirAgastu sampUrNaH sagraho gIyate sadA || 13|| mukhAryAkhyaH sa rAgaH syAdArohe ganivarjitaH | sampUrNaH sagrahopetaH sarvakAleShu gIyate || 14|| (21) kiraNAvali kiraNAvalirAgastu sampUrNaH sagrahAnvitaH | pavakraM tyaktagAndhAramArohe chAvarohaNe | dhamayorvakratAM kR^itvA sarvakAleShu gIyate || (22) shrI shrIrAgaH sagrahaH pUrNashchArohe chAlpadhaivataH | avarohe gavakraH syAtsAyaM geyaH shubhAvahaH || maNira~NguH sagrahAttaH ShADavo.ayaM dhavarjitaH | gavarjitaH syAdArohe sarvakAleShu gIyate || 1|| sampUrNA sagrahopetA chArohe padhavarjitA | dinasya charame yAme geyA sAlagabhairavI || 2|| prAtargeyA ridhatyaktA shuddhadhanyAshikA smR^itA | ShaDjagrahasamAyuktauDuvIti cha nigadyate || 3|| rAgaH kannaDagaulo.ayaM niShAdagrahasaMyutaH | avarohe dhavarjyaH syAtsAyAhneShu pragIyate || 4|| ShaDjagrahaH shuddhadeshI tyArohe cha gavarjitaH | pUrNo dhavakra Arohe.apyavarohe pavakritaH || 5|| sampUrNA devagAndhArI ShaDjagrahasamanvitA | ridhavakrA tathA.a.arohe prAtaHkAle cha gIyate || 6|| rivarjitA mAlavashrIrArohe tu dhavarjitA | ShaDjagrahA ShADavI cha sarvayAmeShu gIyate || 7|| shrIra~njanI ShADavI cha pavarjyA sArvakAlikI || 8|| kApirAgashcha sampUrNaH sagrahaH sArvakAlikaH || 9|| hushAnirAgaH sampUrNaH sagrahaH sArvakAlikaH || 10|| bR^indAvanI tvauDuvI cha sagrahA gadhavarjitA || 11|| saindhavI sagrahA pUrNA chArohe tu dhavakritA || 12|| sampUrNA sagrahopetA chArohe tu dhavakritA | pavarjitA.avarohe cha syAnmAdhavamanoharI || 13|| madhyamAdistu rAgo.ayaM madhyamagrahasaMyutaH | gadhalopAdauDuvaH syAtsAya~NkAle cha gIyate || 14|| gavarjitaH ShADavo.ayaM rAgo devamanoharI | Arohe chAvarohe cha dhavakraH sagrahAnvitaH || 15|| pUrNo rudrapriyArAgashchAvarohe dhavarjitaH || 16|| darubArushcha sampUrNo lakShyamArgeNa gIyate || 17|| sahanArAgastu pUrNaH ShaDjagrahasamanvitaH | Arohe tu pavakrashcha gIyate lakShyavedibhiH || 18|| sampUrNo nAyakIrAgaH ShaDjagrahasamanvitaH | lakShyamArgAnusAreNa gIyate sArvakAlikaH || 19|| (23) gaurivelAvalI rAgo velAvalirj~neyo hyArohe ganivarjitaH | dhaivatagrahasaMyuktaH prAtaHkAle pragIyate || (24) vIravasantam rAgo vIravasantAkhyo gavarjyo vakradhaivataH | avarohe dhavarjyaH syAtsampUrNaH sArvakAlikaH || (25) sharAvati pUrNaH sharavatIrAga Arohe rigavarjitaH | sagrahaH sarvakAleShu gIyate gAyakottamaiH || (26) tara~NgiNi pUrNastara~NgiNIrAga Arohe rigavarjitaH | avarohe padhanidharigamAgarisaMyutaH | gIyate sarvakAleShu sagrahashchochyate budhaiH || (27) saurasena saurasenAbhidho rAgastvavarohe rivarjitaH | sampUrNaH sarvakAleShu gIyate sagro.api cha || (28) harikedAragauLa kedAragaulaH sampUrNastvArohe gadhavarjitaH | niShAdagrahasaMyuktaH sAya~NkAle pragIyate || balahaMsAkhyarAgo.ayamArohe cha nivarjitaH | sagrahaH sarvakAleShu gIyate gAyakottamaiH || 1|| sampUrNo mAhurIrAga Arohe ganivarjitaH | ShaDjagrahasamAyuktaH sarvakAleShu gIyate || 2|| devakriyA chauDuvI syAdganivarjyA.atha sagrahA || 3|| Arohe chAvarohe cha dhavarjyA.andhAlikA matA || 4|| sampUrNA sagrahopetA geyA chChAyAtara~NgiNI || 5|| syAnArAyaNagaulastu sampUrNo nigrahAnvitaH | Arohe gadhavarjyashcha vinyAsAdvidyate kvachit || 6|| naTanArAyaNIrAgashchArohe hi gavarjitaH | nivarjyaH ShADavastu syAdgIyate satataM budhaiH || 7|| kAmbhojirAgaH sampUrNashchArohe ganivarjitaH || 8|| kannaDarAgaH sampUrNashchArohe riShabhaH kvachit || 9|| ShaDjagrahA cha sampUrNA bhavedIshamanoharI || 10|| suraTo rAga Arohe gadhau tyaktvA pragIyate || 11|| Arohe ganivarjyashcha sagrahaH sArvakAlikaH | syAderukulakAmbhojIrAga ityuchyate budhaiH || 12|| aThANArAgaH sampUrNaH sagrahaH sArvakAlikaH || 13|| parivarjyA.avarohe tu rAgo nATakura~njikA | ShaDjagrahasamAyuktA gIyate gAnavedibhiH || 14|| jujAvantyAkhyarAgashcha sampUrNaH sagrahAnvitaH | lakShyamArgAnusAreNa gIyate gAnavedibhiH || 15|| (29) dhIrasha~NkarAbharaNam sha~NkarAbharaNaM pUrNaM sAyaM geyaM cha sagraham || kura~njirAgaH sampUrNa Arohe tu dhavarjitaH | avarohe dhavakraH syAtsarvakAleShu gIyate || 1|| pUrNo nArAyaNIrAgo gagrahaH prAtariShyate || 2|| ArabhiH sarvadA geya Arohe ganivarjitaH | kvachidArohasaMyuktaniShAdo nigraho bhavet || 3|| shuddho vasantarAgo.ayaM sampUrNaH sArvakAlikaH || 4|| sampUrNaH sagraho nArAyaNadeshAkShirAgakaH || 5|| ShaDjagraho nivarjyaH syAdArohe cha gavarjitaH | sAmarAga iti khyAtaH sarvakAleShu gIyate || 6|| Arohe pUrvagaulastu gavarjyaH sArvakAlikaH || 7|| Arohe vakrariShabho dharivakro.avarohaNe | nAgadhvanyAkhyarAgo.ayaM sagrahaH sArvakAlikaH || 8|| auDuvi madhavarjyatvAddhaMsadhvaniriheShyate || 9|| Arohe madhyame vakraH kvachidyogo niShAdakaH | bilAhurIrAgagatyA sarvakAleShu gIyate || 10|| rivarjyA.a.arohe sampUrNA begaDA sArvakAlikI || 11|| rAgaH pUrNachandrikAkhyaH sampUrNaH sagraho.api cha | avarohe dhavarjyaH syAdgavakraH sArvakAlikaH || 12|| tyaktapa~nchamakA.a.arohe sArasvatamanoharI | avarohe rivakrA syAtsagrahA sArvakAlikI || 13|| kedAraH ShADavo rAgo dhaivatasvaravarjitaH | Arohe vakragAndhAraH ShaDjagrahasamanvitaH || 14|| navarojuH pUrNarAgaH ShaDjagrahasamanvitaH | papayorantare bud.hdhyA gAtavyA lakShyakovidaiH || 15|| nIlAmbaryAkhyarAgastu sampUrNo vakradhaivataH | avarohe rivakrashcha gIyate lakShyavedibhiH || 16|| (30) nAgAbharaNaM nAgAbharaNarAgo.ayamArohe vakradhaivataH | avarohe dhavarjyaH syAtsagrahaH sArvakAlikaH || sAmantarAgaH sampUrNa Arohe vakradhaivataH | ShaDjagrahasamAyuktaH sarvakAleShu gIyate || 1|| (31) kalAvati pUrNaH kalAvatIrAga Arohe tu nivarjitaH | avarohe gavakraH syAdgeyo gAyakasattamaiH || (32) rAgachUDAmaNi Arohe tyaktagAndhAro dhavarjyashchAvarohaNe | rivarjyaH sagraho rAgachUDAmaNiriheShyate || (33) ga~NgAtara~NgiNi ga~NgAtara~NgiNIrAgo dharivakro.avarohaNe || (34) bhogachChAyAnATa tyaktadhaivata Arohe dhavakrashchAvarohaNe | gavarjyaH sagrahaH pUrNashChAyAnATo hi gIyate || (35) shailadeshAkShi shailadeshAkShirAgaH syAdArohe rinivarjitaH | avarohe gavarjyashcha prAtaHkAle pragIyate || (36) chalanATa nATaH ShaDjagrahopeto.avarohe gadhavarjitaH || (37) saugandhini saugandhinI tu sampUrNA chArohe ganivarjitA || (38) jaganmohanam jaganmohanarAgo.ayaM sagrahaH sArvakAlakaH || (39) dhAlIvarALi pUrNA varAlI satataM gIyate sagrahAnvitA || (40) nabhomaNi nabhomaNistu sampUrNA chArohe ridhavakritA || (41) kumbhini Arohe ridhavakraH syAdavarohe dhavarjitaH | sampUrNaH kumbhinIrAgaH sarvakAleShu gIyate || (42) ravikriyA Arohe ridhavakrashcha dhavarjyashchAvarohaNe | pUrNo ravikriyArAgaH sagrahaH sArvakAlikaH || (43) gIrvANi nivarjyA.a.arohaNe pUrNA gIrvANI sArvakAlikI || (44) bhavAni dhavakrA.a.arohaNe pUrNA bhavAnI sArvakAlikI || (45) shivapantuvarALi pUrNA pantuvarAlyAkhyA ShaDjagrahasamanvitA || sindhurAmakriyArAgo hyavarohe rivakritaH || 1|| (46) stavarAja Arohe ganivarjyashcha parihIno.avarohaNe | sampUrNaH stavarAjo.ayaM sarvakAle pragIyate || (47) sauvIra sauvIrastvavarohe hi pavarjyaH sArvakAlikaH || (48) jIvantikA jIvantikA.avarohe tu dhavarjyA sArvakAlikI || (49) dhavaLA~Ngam Arohe dhavalA~Ngastu nivarjyaH sArvakAlikaH || (50) nAmadeshi sampUrNo nAmadeshAkhyaH ShaDjagrahasamanvitaH || (51) kAshirAmakriyA kAshirAmakriyArAgaH sampUrNaH sagrahAnvitaH | madhyAhnakAle gAtavya Arohe to rivakritaH || (52) ramAmanohari ramAmanoharI pUrNA sarvakAleShu gIyate || (53) gamakakriyA gamakakriyarAgo.ayaM sarvakAle pragIyate || (54) vaMshavati pUrNo vaMshavatIrAgastvavarohe dhavarjitaH || (55) shAmala nivarjyA.a.arohaNe pUrNA shAmalA sArvakAlikI || (56) chAmara chAmarA pUrNarAgaH syAtsagrahA sArvakAlikI || (57) sumadyuti sagrahA sarvakAleShu gAtavyA cha sumadyutiH || (58) deshIsiMhAravam deshIsiMharavaH pUrNaH sarvakAle pragIyate || (59) dhAmavati dhAmavatyatha sampUrNA sagrahA sArvakAlikI || (60) niShadha avarohe dhavarjyaH sa niShadho rAga iShyate || (61) kuntala niShAdavarjya Arohe kuntalaH sagrahAnvitaH || (62) ratipriyA ratipriyA cha sampUrNA sagrahA sArvakAlikI || (63) gItapriyA gItapriyA susampUrNA sagrahA sArvakAlikI || (64) bhUShAvati bhUShAvatI sadA geyA sagrahA gAyakottamaiH || (65) shAntakalyANi shAntakalyANirAgashcha sarvakAle pragIyate || auDuvo mohano rAgaH sagrahaH sArvakAlikaH || 1|| yamunAkalyANirAgaH sampUrNaH sagrahAnvitaH || 2|| sAyaM geyastu sAra~NgaH shuddhamadhyamagAnvitaH || 3|| (66) chatura~NgiNi chatura~NgaNirAgaH syAdavarohe dhavarjitaH || ridhavarjyA tu gAtavyA hyauDuvyamR^itavarShiNI || 1|| (67) santAnama~njari nivarjyA.a.arohaNe geyA hyavarohe gavarjitA | santAnama~njarInAma sarvakAle pragIyate || (68) joti jotirAgashchAvarohe rivarjyaH sArvakAlikaH || (69) dhautapa~nchamam dhautapa~nchamarAgaH syAdavarohe rivakritaH || (70) nAsAmaNi avarohe rivakrA cha geyA nAsAmaNiH sadA || (71) kusumAkara avarohe rivakraH syAtsagrahaH kusumAkaraH || (72) rasama~njari ridhavarjyo.a.avarohe tu rAgA~Ngo rasama~njarI || ## This is the first definitive work in Indian carnatic Music, whose Mela raga system was codified by Venkatamakhi. Subsequently, his grandson Muddu Venkatamakhi wrote an Appendix to this work, appended above, where he gives nomenclature and precise definition for all the 72 Mela Raga scheme (parent scale) and their numerous Janya ragas. This was the work followed by the Muthuswami Dikshitar school and his parampara. Here, the 72 Melas are named kanakambari, phenadyuti, ...... , Rasamanjari Much later, Govindacharya wrote the Samgraha ChuDamaNi, and this was followed by the later school of Tyagaraja. Here, th eMela names are kanakangi, ratnangi, ... rasikapriya etc. There is an anecdote associated with this work by Venkatamakhin. When Muthuswamy Dikshithar's father Ramaswamy Dikshithar wanted a copy of this work, he approached a descendant of Venkatamakhin. At first, that person refused, and then said that only after testing their scholarship to understand this work, he will share the work; and he gave an alapana quiz to figure out what Raga it was in. Immediately, Ramaswamy Dikshithar recognized it and further, instantly composed a song in that very same raga and asked his three songs to present it there before him. The person was really impressed and gave out the book with due apologies. This incident is mentioned by their grandson Subbarama Dikshithar in his mammoth work, Sangita Sampradaya Pradarshini. Encoded and proofread by Narayanaswami Pallasena \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}