% Text title : Dharmasangrahah % File name : dharmasangrahaH.itx % Category : major\_works, buddha, bauddhastotrasangraha, sangraha % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Transliterated by : DSBC staff % Proofread by : Miroj Shakya % Acknowledge-Permission: Prof. Miroj Shakya, Text Nagarjuna Institute of Exact Methods, Digital Sanskrit Buddhist Canon Project, University of the West https://www.dsbcproject.org/ % Latest update : March 8, 2025 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Dharmasangrahah ..}## \itxtitle{.. dharmasa~NgrahaH ..}##\endtitles ## || namo ratnatrayAya || ratnatrayaM namaskR^itya sarvasattvahitodayam | kathyate mohanAshAya dharmasArasamuchchayaH || 1\. tatra prathamaM tAvat trINi ratnAni | tathadyA\- buddho dharmaH sa~Nghashcheti || 2\. trINi yAnAni | (tadyathA\-) shrAvakayAnam, pratyekabuddhayAnam, mahAyAnaM cheti || 3\. pa~ncha buddhAH | tadyathA\-vairochanaH, akShobhyaH, ratnasambhavaH, amitAbhaH, amoghasiddhishcheti || 4\. chatasro devyaH | tadyathA\- rochanI, mAmakI, pANDurA, tArA cheti || 5\. pa~ncha rakShA | tadyathA\- pratisarA, sAhasrapramardanI, mArIchI, mantrAnusAriNI, shIlavatI cheti || 6\. sapta tathAgatAH | tadyathA\-vipashyI, shikhI, vishvabhUH, krakuchChandaH, kanakamuniH, kAshyapaH, shAkyamunishcheti || 7\. chatvAro lokapAlAH | tadyathA\-dhR^itarAShTraH, virUpAkShaH, virUDhakaH, kuberashcheti || 8\. aShTau lokapAlAH | tadyathA\-indraH, yamaH, varaNaH, kuberaH, IshAnaH, agniH, nairR^itaH, vAyuriti || 9\. dasha lokapAlAH | aShTalokapAlAdhikamUrdhvaM brahmA adhaH kR^iShNaH || 10\. chaturdasha lokapAlAH | tadyathA\-dashalokapAlasakalam, chandraH, sUryaH, pR^ithvI, asuraH || 11\. dasha krodhAH | tadyathA\-yamAntakaH, praj~nAntakaH, padmAntakaH, vighnAntakaH, acharaTarkirAjaH, nIladaNDaH, mahAbalaH, uShNIShaH, chakravartI, sambharAjashcheti || 12\. aShTau bodhisattvAH | tadyathA\-maitreyaH, gaganaga~njaH, samantabhadraH, vajrapANiH, ma~njushrIH, sarvanivaraNaviShkambhI, kShitigarbhaH, khagarbhashcheti || 13\. ShaDyoginyaH | tadyathA\-vajravArAhI, yAminI, sa~nchAraNI, santrAsanI, chANDikA cheti || 14\. saptavidhA anuttarapUjA | tadyathA\-vandanA, pUjanA, pApadeshanA, anumodanA, adhyeShaNA, bodhichittotpAdaH, pariNAmanA cheti || 15\. trINi kushalamUlAni | bodhichittotpAdaH, AshayavishuddhiH, aha~NkAramamakAraparityAgashcheti || 16\. chatvAro brahmavihArAH | maitrI, karuNA, muditA, upekShA cheti || 17\. ShaT pAramitAH | dAnapAramitA, shIlapAramitA, kShAntipAramitA, vIryapAramitA, dhyAnapAramitA, praj~nApAramitA cheti || 18\. dasha pAramitAH | ShaTpAramitAsakalam, upAyam, praNidhiH, balam, j~nAnaM cheti || 19\. chatvAri sa~NgrahavastUnI | dAnam, priyavachanam, arthacharyA, samAnArthatA cheti || 20\. pa~nchAbhij~nAH | divyachakShuH, divyashrotram, parachittaj~nAnam, pUrvanivAsAnusmR^itiH, R^iddhishcheti || 21\. chatvAryAryasatyAni | tadyathA\-duHkham, samudayaH, nirodhaH mArgashcheti || 22\. pa~ncha skandhAH | rUpam, vedanA, sa.nj~nA, saMskArA, vij~nAnaM cheti || 23\. lokottarapa~nchaskandhAH | shIlasamAdhipraj~nAvimuktivimuktij~nAnadarshanaskandhA iti || 24\. dvAdashAyatanAni | chakShuHshrotraghrANajihvAkAyamanAyatanAni rUpagandhashabdarasasparshadharmAyatanAni cheti || 25\. aShTAdasha dhAtavaH || chakShuHshrotraghrANajihvAkAyamanorUpagandhashabdarasasparshadharmadhAtavaH chakShurvij~nAnashrotravij~nAnaghrANavij~nAnajihvAvij~nAnakAyavij~nAnamanovij~nAnaghAtavashcheti || 26\. tatraikAdasha rUpaskandhAH || chakShuH, shrotram, ghrANam, jihvA, kAyaH, rUpam, shabdaH, gandhaH, rasaH, sparshaH vij~naptishcheti || 27\. vedanA trividhA | sukhAH, duHkhA, aduHkhAsukhA cheti || 28\. sa.nj~nAskandhaH | nimittodgahaNAtmikA || 29\. saMskArA dvividhAH | tatra chittasamprayuktasaMskArAH, chittaviprayuktasaMskArAshcheti || 30\. chittasamprayuktasaMskArAshchatvAriMshat | tadyathA\-vedanA, sa.nj~nA, chetanA, ChandaH, sparshaH, matiH, smR^itiH, manaskAraH, adhimokShaH, samAdhiH, shraddhA, apramAdaH, prasrabdhiH, upekShA, hrIH, apatrapA, alobhaH, adveShaH, ahiMsA, vIryam, mohaH, pramAdaH, kausIdyam, ashrAd.hdhyam, styAnam, auddhatyam, ahrIkatA, anapatrapA, krodhaH, upanAhaH, shAThyam, IrShyA, pradAnaH, mrakShaH, mAtsaryam, mAyA, madaH, vihiMsA, vitarkaH, vichArashcheti || 31\. tatra chittaviprayuktasaMskArAsrayodasha | prAptiH, aprAptiH, sabhAgatA, asa.nj~nikam, samAptiH, jIvitam, jAtiH, jarA, sthitiH, anityatA, nAmakAyaH, padakAyaH, vya~njanakAyashcheti || 32\. trINyasaMskR^itAni | tadyathA\-AkAshaH, pratisa~NkhyAnirodhaH, apratisa~NkhyAnirodhashcheti || 33\. ShaD viShayAH | tadyathA\-rUpam, shabdaH, gandhaH, rasaH, sparshaH, dharmashcheti || 34\. tatra rUpaM viShayasvabhAvam | nIlam, pItam, lohitam, avadAtam, haritam, dIrgham, hrasvam, parimaNDalam, unnatam, avanatam, sAtam, visAtam, achCham, dhUmaH, rajaH, mahikA, ChAyA, AtapaH, AlokaH, andhakArashcheti || 35\. aShTAviMshatividhaH shabdaH | sapta puruShavAkshabdAH, sapta puruShahastAdishabdAH | eta eva (manoj~nA)manoj~nabhedenAShTAviMshatiH || 36\. rasaH ShaDvidhaH | tadyathA\-madhuraH, amlaH, lavaNaH, kaTuH, tiktaH, kaShAyashcheti || 37\. chatvAro gandhAH | tadyathA\-sugandhaH, durgandhaH, samagandhaH, viShamagandhashcheti || 38\. ekAdasha spraShTavyAni | pR^ithvI, ApaH, tejaH, vAyuH, shlakShNatvam, karkashatvam, laghutvam, gurutvam, shItam, jighatsA pipAsA cheti || 39\. pa~ncha mahAbhUtAni | pR^ithvI, ApaH, tejaH, vAyuH, AkAshcheti || 40\. pa~ncha bhautikAni | rUpam, shabdaH, gandhaH, rasaH, sparshashcheti || 41\. viMshatiH shUnyatAH | tadyathA\-adhyAtmashUnyatA, bahirdhAshUnyatA, adhyAtmabahirdhAshUnyatA, shUnyatAshUnyatA, mahAshUnyatA, paramArthashUnyatA, saMskR^itashUnyatA, asaMskR^itashUnyatA, atyantashUnyatA, anavarAgrashUnyatA, anavakArashUnyatA, prakR^itishUnyatA, sarvadharmashUnyatA, lakShaNashUnyatA, alakShaNashUnyatA, bhAvashUnyatA, abhAvashUnyatA, svabhAvashUnyatA, abhAvasvabhAvashUnyatA, parabhAvashUnyatA cheti || 42\. dvAdashA~NgapratItyasamutpAdaH | avidyA, saMskArAH, vij~nAnam, nAmarUpam, ShaDAyatanam, sparshaH, vedanA, tR^iShNA, upAdAnam, bhavaH, jAtiH, jarAmaraNam, shokaparidevaduHkhadaurmanasyopAyAsAshcheti || 43\. saptatriMshadbodhipAkShikA dharmAH | chatvAri smR^ityupasthAnAni || 4|| chatvAri samyakprahANAni ||8|| chatvAra R^iddhipAdAH ||12|| pa~nchendriyANi ||17|| pa~ncha balAni ||22|| sapta bodhya~NgAni ||29|| AryAShTA~NgikamArgashcheti ||37|| 44\. tatra katamAni smR^ityupasthAnAni ? tadyathA\-kAye kAyAnudarshasmR^ityupasthAnam, vedanAyAM vedanAnudarshasmR^ityupasthAnam, chitte chittAnudarshasmR^ityupasthAnam, dharme dharmAnudarshasmR^ityupasthAnam || 45\. katamAni chatvAri samyakprahANAni ? tadyathA\-utpannAnAM kushalamUlAnAM saMrakShaNam | anutpannAnAM samutpAdaH | utpannAnAmakushalAnAM dharmANAM prahANam | anutpannAnAM punaranutpAdashcheti || 46\. chatvAraH R^iddhipAdAH | tadyathA\-ChandasamAdhiprahANAya saMskArasamanvAgata R^iddhipAdaH | evaM chittaR^iddhipAdaH | vIryaR^iddhipAdaH | mImAMsAsamAdhiprahANAya saMskArasamanvAgataR^iddhipAdashcheti || 47\. pa~nchendriyANi | tadyathA\- shraddhAsamAdhivIryasmR^itipraj~nendriyaM cheti || 48\. pa~ncha balAni | shraddhAvIryasmR^itisamAdhipraj~nAbalaM cheti || 49\. sapta bodhya~NgAni | tadyathA\-smR^itisambodhya~Ngam, dharmavichayasambodhya~Ngam, vIryasambodhya~Ngam, prItisambodhya~Ngam, prasrabdhisambodhya~Ngam, samAdhisambodhya~Ngam, upekShAsambodhya~Ngamiti || 50\. AryAShTA~NgikamArgaH || samyagdR^iShTiH, samyaksa~NkalpaH, samyagvAk, samyakkarmAntaH, samyagvyAyAmaH, samyaksmR^itiH, samyaksamAdhishcheti | ete saptatriMshabdodhipAkShikA dharmAH || 51\. chatasraH pratisaMvidaH | tadyathA\-dharmapratisaMvit, arthapratisaMvit, niruktipratisaMvit, pratibhAnapratisaMvichcheti || 52\. chatasro dhAraNyaH | tadyathA\-AtmadhAraNI, granthadhAraNI, dharmadhAraNI, mantradhAraNI cheti || 53\. chatvAri pratisharaNAni | tadyathA\-arthapratisharaNatA na vya~njanapratisharaNatA | j~nAnapratisharaNatA na vij~nAnapratisharaNatA | nItArthapratisharaNatA na neyArthapratisharaNatA | dharmapratisharaNatA na pudgalapratisharaNatA cheti || 54\. ShaDanusmR^itayaH | buddhAnusmR^itiH, dharmAnusmR^itiH, sa~NghAnusmR^itiH, tyAgAnusmR^itiH, shIlAnusmR^itiH, devAnusmR^itishcheti || 55\. chatvAri dharmapadAni | tadyathA\-anityAH sarvasaMskArAH | duHkhAH sarvasaMskArAH | nirAtmAnaH sarvasaMskArAH | shAntaM nirvANaM cheti || 56\. dashAkushalAni | tadyathA\-prANAtipAtaH, adattAdAnam, kAmamithyAchAraH, mR^iShAvAdaH, paishunyam, pAruShyam, sambhinnapralApaH, abhidhyA, vyApAdaH, mithyAdR^iShTishcheti || 57\. gatayaH ShaT | tadyathA\-narakaH, tiryak, pretaH, asuraH, manuShyaH, devashcheti || 58\. ShaD dhAtavaH | pR^ithvI, ApaH, tejaH, vAyuH, AkAshaH, vij~nAnaM cheti || 59\. aShTau vimokShAH | tadyathA\-rUpI rUpANI pashyati shUnyam | AdhyAtmArUpasa.nj~nI bahirdhArUpANi pashyati shUnyam | AkAshAnantyAyatanaM pashyati shUnyam | vij~nAnAnantyAyatanaM pashyati shUnyam | Aki~nchanyAyatanaM pashyati shUnyam | naivasa.nj~nAnAsa.nj~nAyatanaM pashyati shUnyam | sa.nj~nAvedayitanirodhaM pashyati shUnyaM cheti || 60\. pa~nchAnantaryANi | tadyathA\-mAtR^ivadhaH, pitR^ivadhaH arhadvadhaH, tathAgataduShTachittarudhirotpAdaH, sa~Nghabhedashcheti || 61\. aShTau lokadharmAH || lAbhaH, alAbhaH, sukham, duHkham, yashaH, ayashaH, nindA, prashaMsA cheti || 62\. navA~NgapravachanAni | tadyathA\-sUtram, geyam, vyAkaraNam, gAthA, udAnam, jAtakam, vaipulyam, adbhutadharmaH, upadeshashcheti || 63\. dvAdasha dhUtaguNAH | paiNDapAtikaH, traichIvarikaH, khalupashchAdbhaktikaH, naiShadyikaH, yathAsaMstarikaH, vR^ikShamUlikaH, ekAsanikaH, AbhyavakAshikaH, AraNyakaH, shmAshAnikaH, pAMshUkUlikaH, nAmantikashcheti || 64\. dasha bhUmayaH | pramuditA, vimalA, prabhAkarI, archiShmatI, sudurjayA, abhimukhI, dUra~NgamA, achalA, sAdhumatI, dharmameghA cheti || 65\. samantaprabhA, nirupamA, j~nAnavatI | etAH sahitAsrayodasha bhUmayaH || 66\. pa~ncha chakShUMShI | mAMsachakShuH, dharmachakShuH, praj~nAchakShuH, divyachakShuH, buddhachakShushcheti || 67\. ShaT kleshAH | rAgaH, pratighaH, mAnaH, avidyA, kudR^iShTiH, vichikitsA cheti || 68\. pa~ncha dR^iShTayaH | satkAyadR^iShTiH, antagrAhadR^iShTiH, mithyAdR^iShTiH, dR^iShTiparAmarshaH, shIlaparAmarshaH || 69\. chatuviMshatirupakleshAH | tadyathA\-krodhaH, upanAhaH, mrakShaH, pradAshaH, IrShyAH, mAtsaryam, shAThyam, mAyA, madaH, vihiMsA, hrIH, anapatrapA, styAnam, ashrAd.hdhyam, kausIdyam, pramAdaH, muShitasmR^itiH, vikShepaH, asamprajanyam, kaukR^ityam, middham, vitarkaH, vichArashcheti || 70\. pa~nchAhArAH | dhyAnAhArAH, kavalIkArAhArAH, pratyAhArAH, sparshAhArAH, sa~nchetanikAhArAshcheti || 71\. pa~ncha bhayAni | AjIvikAbhayam, shokabhayam, maraNabhayam, durgatibhayam, parShadasAdyabhayaM cheti || 72\. chatvAri dhyAnAni | tadyathA\-savitarkaM savichAraM vivekajaM prItisukhamiti prathamadhyAnam | adhyAtmapramodanAtprItisukhamiti dvitIyam | upekShAsmR^itisamprajanyaM sukhamiti tR^itIyam | upekShAsmR^itiparishuddhiraduHkhAsukhA vedaneti chaturthaM dhyAnamiti || 73\. trayo vimokShAH | shUnyatA, animittaH, apraNihitashcheti || 74\. bodhisattvAnAM dasha vashitAH | AyurvashitA, chittavashitA, pariShkAravashitA, dharmavashitA, R^iddhivashitA, janmavashitA, adhimuktivashitA, praNidhAnavashitA, karmavashitA, j~nAnavashitA cheti || 75\. bodhisattvAnAM dasha balAni | tadyathA\-adhimuktibalam, pratisa~NkhyAnabalam, bhAvabalam, kShAntibalam, j~nAnabalam, prahANabalam, samAdhibalam, pratibhAnabalam, puNyabalam, pratipattibalaM cheti || 76\. tathAgatasya dasha balAni | tadyathA\-sthAnAsthAnaj~nAnabalam, karmavipAkaj~nAnabalam, nAnAdhAtuj~nAnabalam, nAnadhimuktij~nAnabalam, sattvendriyaparAparaj~nAnabalam, sarvatragAminIpratipattij~nAnabalam, dhyAnavimokShasamAdhisamApattisa~NkleshavyavadAnavyutthAnaj~nAnabalam, pUrvanivAsAnusmR^itij~nAnabalam, chyutyutpattij~nAnabalam, AsravakShayaj~nAnabalaM cheti || 77\. chatvAri vaishAradyAni | tadyathA\-abhisambodhivaishAradyam, AsravakShayaj~nAnavaishAradyam, nairvANikamArgAvataraNavaishAradyaM (antarAyikadharmAnanyathAtvanishchitavyAkaraNavaishAradyaM) cheti || 78\. pa~ncha mAtsaryANi | dharmamAtsaryam, lAbhamAtsaryam, AvAsamAtsaryam, kushalamAtsaryam, varNamAtsaryaM cheti || 79\. aShTAdashAveNikA buddhadharmAH | tadyathA\-nAsti tathAgatasya skhalitam | nAsti ravitam | nAsti muShitasmR^ititA | nAstyasamAhitachittam | nAsti nAnAtvasa.nj~nA | nAstyapratisa~NkhyAyopekShA | nAsti ChandaparihANiH | nAsti vIryaparihANiH | nAsti smR^itiparihANiH | nAsti samAdhiparihANiH | nAsti praj~nAparihANiH | nAsti vimuktiparihANiH | nAsti vimuktij~nAnadarshanaparihANiH | sarvakAyakarmaj~nAnapUrvagamaj~nAnAnuparivR^ittiH | sarvavAkkarmaj~nAnapUrva~Ngamaj~nAnAnuparivR^ittiH | sarvamanaskarmaj~nAnapUrva~Ngamaj~nAnAnuparivR^ittiH | atIte.adhvanyasa~Ngamapratihataj~nAnam | pratyutpanne.adhvanyasa~Ngamapratihataj~nAnadarshanaM cheti || 80\. chatvAro mArAH | tadyathA\-skandhamAraH, kleshamAraH, devaputramAraH, mR^ityumArashcheti || 81\. chatvAri shraddhA~NgAni | tadyathA\- Aryasatyam, triratnam, karma, karmaphalaM cheti || 82\. navAnupUrvasamAdhisamApattayaH | tadyathA\-chatvAri dhyAnAni, chatasra ArUpyasamApattayaH, nirodhasamApattishcheti || 83\. dvAtriMshallakShaNAni | tadyathA\-chakrA~NkitapANipAdatalatA | supratiShThitapANipAdatalatA | jAlAbalabaddhA(vanaddhA ?)~NgulipANipAdatalatA | mR^idutaruNahastapAdatalatA | saptotsadatA | dIrghA~NgulitA | AyatapArShNitA | R^ijugAtratA | utsa~NgapAdatA | urdhvAgraromatA | aiNejaya~NghatA | pralambabAhutA | koShagatabastiguhyatA | suvarNavarNatA | shuklachChavitA | pradakShiNAvartaikaromatA | UrNAla~NkR^itamukhatA | siMhapUrvAntakAyatA | susaMvR^ittaskandhatA | chitAntarAMsatA | rasarasAgratA | nyagrodhaparimaNDalatA | uShNIShashiraskatA | prabhUtajivhatA | siMhahanutA | shuklahanutA | samadantatA | haMsavikrAntagAmitA | aviraladantatA | samachatvAriMshaddantatA | abhinIlanetratA | gopakShanetratA cheti || 84\. ashItyanuvya~njanAni | tadyathA\-tAmranakhatA | srigdhanakhatA | tu~NganakhatA | ChatrA~NgulitA | chitrA~NgulitA | anupUrvA~NgulitA | gUDhashiratA | nigranthishiratA | gUDhagulphatA | aviShamapAdatA | siMhavikrAntagAmitA | nAgavikrAntagAmitA | haMsavikrAntagAmitA | vR^iShabhavikrAntagAmitA | pradakShiNagAmitA | chArugAmitA | avakragAmitA | vR^ittagAtratA | mR^iShTagAtratA | anupUrvagAtratA | shuchigAtratA | mR^idugAtratA | vishuddhagAtratA | paripUrNavya~njanatA | pR^ithuchArumaNDalagAtratA | samakramatA | vishuddhanetratA | sukumAragAtratA | adInagAtratA | utsAhagAtratA | gambhIrakukShitA | prasannagAtratA | suvibhaktA~Ngapratya~NgatA | vitimirashuddhAlokatA | vR^ittakukShitA | mR^iShTakukShitA | abhugnakukShitA kShAmakukShitA | pradakShiNAvartanAbhitA | samantaprAsAdikatA | shuchisamudAratA | vyapagatatilakagAtratA | tUlasadR^ishasukumArapANitA | snigdhapANilekhatA | gambhIrapANilekhatA | AyatapANilekhatA | nAtyAyatavachanatA | bimbapratibimboShThatA | mR^idujivhatA | tanujivhatA | raktajihvatA | meghagarjitaghoShatA | madhurachAruma~njusvaratA | vR^ittadaMShTratA | tIkShNandaMShTratA | shUkladaMShTratA | samadaMShTratA | anupUrvadaMShTratA | tu~NganAsatA | shuchinAsatA | vishAlanayanatA | chitrapakShmatA | sitAsitakamaladalanayanatA | AyatabhrUkatA | shuklabhrUkatA | susnigdhabhrUkatA | pInAyatabhujalatA | samakarNatA | anupahatakarNendriyatA | avimlAnalalATatA | pR^ithulalATatA | suparipUrNottamA~NgatA | bhramarasadR^ishakeshatA | chitrakeshatA | guDAkeshatA | asammuNitakeshatA | aparuShakeshatA | surabhikeshatA | shrIvatsamuktikanandyAvartalakShitapANipAdatalatA cheti || 85\. chakravartinAM sapta ratnAni | tadyathA\-chakraratnam, ashvaratnam, hastiratnam, maNiratnam, strIratnam, kha~Ngaratnam, pariNAyakaratnaM cheti || 86\. tatra trayo.adhvAnaH | tadyathA\-atIto.adhvA, anAgato.adhvA, pratyutpanno.adhvA cheti || 87\. chatvAraH kalpAH | tadyathA\-antarakalpAH, mahAkalpAH, shUnyakalpAH, sArakalpAshcheti || 88\. chatvAri yugAni | tadyathA\-kR^itayugam, tretAyugam, dvAparam, kaliyugaM cheti || 89\. lokadvayam | tadyathA\-sattvalokaH, bhAjanalokashcheti || 90\. chatvAro yonayaH | tadyathA\-aNDajaH, saMsvedajaH, jarAyujaH, upapAdukashcheti || 91\. pa~ncha kaShAyAH | tadyathA\-kleshakaShAyaH, dR^iShTikaShAyaH, sattvakaShAyaH, AyuHkaShAyaH, kalpakaShAyashcheti || 92\. trayaH sattvAdhyAH | tadyathA\-pUrvAntakoTiparij~nAyAH, aparAntakoTiparij~nAyAH, chaturmArakoTiparij~nAyAshcheti || 93\. dasha j~nAnAni | tadyathA\-duHkhaj~nAnam, samudayaj~nAnam, nirodhaj~nAnam, mArgaj~nAnam, dharmaj~nAnam, anvayaj~nAnam, saMvR^itij~nAnam, parachittaj~nAnam, kShayaj~nAnam, anutpAdaj~nAnaM cheti || 94\. pa~ncha j~nAnAni | tadyathA\-Adarshanaj~nAnam, samatAj~nAnam, pratyavekShaNAj~nAnam, kR^ityAnuShThAnaj~nAnam, suvishuddhadharmadhAtuj~nAnaM cheti || 95\. dve satye | tadyathA\-saMvR^itisatyam, paramArthasatyaM cheti || 96\. chaturAryasatyeShu ShoDasha kShAntij~nAnalakShaNAH | tadyathA\-duHkhe dharmaj~nAnakShAntiH, duHkhe dharmaj~nAnam, duHkhe.anvayaj~nAnakShAntiH, duHkhe.anvayaj~nAnam | samudaye dharmaj~nAnakShAntiH, samudaye dharmaj~nAnam, samudaye.anvayaj~nAnakShAntiH, samudaye.anvayaj~nAnam | nirodhe dharmaj~nAnakShAntiH, nirodhe dharmaj~nAnam, nirodhe.anvayaj~nAnakShAntiH, nirodhe.anvayaj~nAnam | mArge dharmaj~nAnakShAntiH, mArge dharmaj~nAnam, mArge.anvayaj~nAnakShAntiH, mArge.anvayaj~nAnaM cheti || 97\. tatra duHkhasatye chatvAra AkArAH | tadyathA\-anityataH, duHkhataH, shUnyataH, anAtmatashcheti || 98\. samudayasatye chatvAra AkArAH | tadyathA\-hetutaH, samudayataH, prabhavataH, pratyayatashcheti || 99\. nirodhasatye chatvAra AkArAH | tadyathA\-nirodhataH, shAntataH, praNItataH, niHsaraNatashcheti || 100\. mArgasatye chatvAra AkArAH | tadyathA\-mArgataH, nyAyataH, pratipattitaH, nairyANika(ta)shcheti || 101\. chatvAraH samAdhayaH | tadyathA\-AlokasamAdhiH, vR^itAsamAdhiH, ekAdashapratiShThasamAdhiH, AnantaryasamAdhishcheti || 102\. tatrAShTau (puruSha)\-pugdalAH | tadyathA\-srotApannaphalapratipannakaH, srotApannaH, sakR^idAgAmiphalapratipannakaH, sakR^idAgAmI, anAgAmiphalapratipannakaH, anAgAmI, arhatphalapratipannakaH, arhaMshcheti || 103\. tathAShTau pratipugdalAH | tadyathA\-shraddhAnusArI, dharmAnusArI, srotApannaH, devakula~NkulaH, manuShyakula~NkulaH, sakR^idAgAmiphalaH, shraddhavimuktirdR^iShTiprApta ekavIchIko.anAgAmyantarAparinirvAyI upahatyaparinirvAyI abhisaMskAraparinirvAyI pluto.arddhaplutaH sarvAstAnapluto dR^iShTadharmasamaH kAyasAkShI kha~Ngashcheti || 104\. (tadanu dvAdashAkaradharmachakrapravartakaM(naM)katamat ? tadyathA\-idaM duHkhamAryasatyamiti bhikShavaH pUrvamanushrutya teShu dharmeShu yonisho manasi~NgavataH (?)chakShurudapAdi | j~nAnamutpAdi chintotpAdi | chutrirudapAdi | ityekaparichatakaH 1 idaM duHkhamArya sa tatra khalvabhij~nAtaM iti bhikShavaH | ityAdi pUrvavaditiyaH || idaM duHkhasamudayamAryasatvaM tava khalvabhij~nAya prahINamiti hityAdi tR^itIyaH | tathA idaM duHkhanirodha Aryasatyamiti hipratyekaH || idaM duHkhanirodhaAryyasatyaM tatra khalvabhij~nAya shAkShAt kartavyamiti hitya dvitIyaH | idaM duHkhanirodhaAryasatya tatra khalu bhij~nAya shAkShAt dvitIya | tadyathA idaM duHkhamArgagAminI pratipadAryasatyemiti tyeka || idaM duHkhamokShagAmini pratipa ityAryyasatyaM tatra khalu bhij~nAya bhAvayitavyamiti hi bhikShava ityAdi tR^itIyaH | parivarta ityeva dvAdashAkAradharmachakrapravarttanamiti ||) tadanu dvAdashAkAradharmachakrapravartakaH | katamat | idaM duHkhamAryasatyamiti bhikShavaH | pUrvamanushrutya teShu dharmeShu yonisho manasigavataH chakShurudapAdi | j~nAnamutpAdi chittotpAdi | chutrirutpAdi || ityekaparivartaka idaM duHkhamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya parij~nAtamiti hi bhikShavaH | pUrvamanushruya teShu yoniso manasi~NgarvutaH || iti dvitIyaH || idamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAtaM iti bhikShavaH | ityAdi pUrvavaditi yaH || idaM duHkhasamudayamAryasatyaM tava khalvabhij~nAya prahINamiti hItyAdi tR^itIyam || tathA idaM duHkhanirodha Aryasatyamiti hi pratyekaH || idaM duHkhanirodha AryasatyaM tatra khalvabhij~nAya sAkShAt kartavyamiti hityAdi | dvitIyaH | idaM duHkhanirodha AryasatyaM tatra khalvabhij~nAya sAkShAt kR^itamiti dvitIyaH | tathA idaM duHkhamArgagAmini pratipadAryasatyamiti pratyeka | idaM duHkhamokShagAminI pratipat || ityAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya bhAtavyamiti hi bhikShavaH ityAdi tR^itIyaH | parivartta ityevaM dvAdashAkAradharmachakrapravartanamiti |||| Restored Text | tadatra dvAdashAkAradharmachakrapravartakaM (naM ?)katamat ? idaM duHkhamAryasatyamiti (me)bhikShavaH pUrvamananushruteShu dharmeShu yonisho manasikurvataH chakShurudapAdi j~nAnamudapAdi vidyodapAdi bhUrirudapAdItyekaM parivartakam | idaM duHkhamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya parij~nAtamiti hi (me)bhikShavaH pUrvamananushruteShu dharmeShu yonisho manasikurvata iti dvitIyam | idaM duHkhamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya parij~nAtamiti bhikShavaH ityAdi pUrvavaditi tR^itIyam || (tathedaM duHkhasamudayamAryasatyamiti pratyekam | idaM duHkhasamudayamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya prahAtavyamiti dvitIyam |) idaM duHkhasamudayamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya prahINamiti hItyAdi tR^itIyam | tathedaM duHkhanirodhamAryasatyamiti hi pratyekam | idaM duHkhanirodhamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya sAkShAtkartavyamiti hItyAdi dvitIyam | idaM duHkhanirodhamAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya sAkShAtkR^itamiti tR^itIyam || tatheyaM duHkhamArgagAminI pratipadityAryasatyamiti pratyekam | iyaM duHkhamokShagAminI pratipadityAryasatyaM tatra khalvabhivij~nAya bhAvayitavyamiti hi bhikShava ityAdi dvitIyam | (idaM duHkhamokShagAminI pratipadityAryasatyaM tatra khalvabhij~nAya bhAvitamiti tR^itIyam ||) 105\. tatra dAnaM trividham | tadyathA\-dharmadAnam, AmiShadAnam, maitrIdAnaM cheti || 106\. shIlaM trividham | tadyathA\- sambhArashIlam, kushalasa~NgrAhashIlam, sattvArthakriyAshIlaM cheti || 107\. kShAntistrividhA | tadyathA\-dharmanidhyAnakShAntiH, duHkhAdhivAsanAkShAntiH, paropakAradharmakShAntishcheti || 108\. vIryaM trividham | tadyathA\-sannAhavIryam, prayogavIryam, para(ri)niShThAvIryaM cheti || 109\. dhyAnaM trividham | tadyathA\-sadoShApakarShadhyAnam, sukhavaihArikadhyAnam, asheShavaibhUShitadhyAnaM cheti || 110\. praj~nA trividhA | tadyathA\-shrutamayI, chintAmayI, bhAvanAmayI cheti || 111\. upAyastrividhaH | tadyathA\-sarvasattvAvabodhakaH, sattvArthAbhAvakaH, kShiprasukhAbhisambodhishcheti || 112\. praNidhAnaM trividham | tadyathA\-susthAnaprAbandhikam, sattvArthaprabandhikam, buddhakShetraparishodhakaM cheti || 113\. balaM trividham | tadyathA\-karmavyAvartakam, kleshApakarShakam, mAnapramAdAdivyAvartakaM cheti || 114\. j~nAnaM trividham | tadyathA\-avikalpakam, vikalpasamabhAvabodhakam, satyArthopAyaparokShaM cheti || 115\. tatrAvaraNe dve | tadyathA\-kleshavaraNam, j~neyAvaraNaM cheti || 116\. nairAtmyaM dvividham | tadyathA\-dharmanairAtmyam, pugdalanairAtmyaM cheti || 117\. sambhAro dvividhaH | tadyathA\-puNyasambhAraH, j~nAnasambhArashcheti || 118\. tatra ShaT samAdhyAvaraNAni | tadyathA\-kausIdyam, mAnam, shAThyam, auddhatyam, anAbhogaH, satyAbhogashcheti || 119\. tatra pratipattyAShTau prahANasaMskArAH | tadyathA\-shraddhA, buddhaH(ddhiH), vyAyAmaH, prasrabdhiH, smR^itiH, samprajanyam, chetanA, upekShA cheti || 120\. tatra chatvAro dvIpAH | tadyathA\-pUrvavidehaH, jambudvIpaH, aparagodAniH(nIyaH), uttarakurudvIpashcheti || 121\. aShTAvuShNanarakAH | tadyathA\-sa~njIvaH, kAlasUtraH, sa~NghAtaH, rauravaH, mahArauravaH, tapanaH, pratApanaH, avIchishcheti || 122\. aShTau shItanarakAH | tadyathA\-arbudaH, nirarbudaH, aTaTaH, apapaH, hAhAdharaH, utpalaH, padmaH, mahApadmashcheti || 123\. sapta pAtAlAni | tadyathA\-dharaNItalaH, achalaH, mahAchalaH, ApaH, kA~nchanaH, sa~njIvaH, narakashcheti | 124\. dvau chakravAlau | tadyathA\-chakravAlamahAchakravAlau cheti || 125\. aShTA~NgaparvatAH | tadyathA\-yugandharaH, IshAdharaH, khadirakaH, sudarshanaH, vinatakaH, ashvakarNaH, nemindharagiriH, sumerushcheti || 126\. sapta sAgarAH | tadyathA\-kShAraH, kShIraH, dadhi, udadhiH, ghR^itam, madhuH, surA cheti || 127\. tatra ShaT kAmAvacharA devAH | tadyathA\-chAturmahArAjakAyikAH, trAyastriMshAH, tuShitAH, yAmAH, nirmANaratayaH, paranirmitavashavartinashcheti || 128\. aShTAdasha rUpAvacharA devAH | tadyathA\-brahmakAyikAH, brahmapurohitAH, brahmapArShadyAH, mahAbrahmANaH, parIttAbhAH, apramANAbhAH, AbhAsvarAH, parIttashubhAH, shubhakR^itsnAH, anabhrakAH, puNyaprasavAH, bR^ihatphalAH, asa.nj~nisattvAH, avR^ihAH, atapAH, sudR^ishAH, sudarshanAH, akaniShThAshcheti || 129\. chatvAro.arUpAvacharA devAH | AkAshAnantyAyatanopagAH, vij~nAnAnantyAyatanopagAH, Aki~nchanyAyatanopagAH, naivasa.nj~nAnAsa.nj~nAyatanopagAshcheti || 130\. trividhA Ala~NghanAH | tadyathA\-satyAla~NghanA, dharmAla~NghanA, anAla~NghanA cheti || 131\. trividhA mahAmaitrI | tadyathA\-satyAla~Ngha(mba)nA, dharmala~Ngha(rmAlamba)nA, anAla~Ngha(mba)nA cheti || 132\. trividhaM karma | tadyathA\-dR^iShTadharmavedanIyam, utpadyavedanIyam, aparavedanIyaM cheti || 133\. trividhaM prAtihAryam | tadyathA\-R^iddhiprAtihAryam, AdeshanAprAtihAryam, anushAsanIprAtihAryaM cheti || 134\. aShTAvakShaNAH | tadyathA\-narakopapattiH, tiryagupapattiH, yamalokopapattiH, pratyantajanapadopapattiH, dIrghAyuShadevopapattiH, indriyavikalatA, mithyAdR^iShTiH, chittotpAdavirAgitatA cheti || 135\. trividhA vikalpAH | tadyathA\-anusmaraNavikalpaH, santirana(tIraNa)vikalpaH, sahajavikalpashcheti || 136\. chatvAraH samAdhayaH | tadyathA\-shUra~NgamaH, gaganaga~njaH vimalaprabhaH, siMhavikrIDitashcheti | 137\. chaturdashAvyAkR^itavastUni | tadyathA\-shAshvato lokaH, ashAshvato lokaH, shAshvatashchAshAshvatashcha, naiva shAshvato nAshAshvatashcha | antavA.NllokaH, anantavA.NllokaH, antavAMshchAnantavA.Nllokashcha, naivAntavAnnAnantavAMshcha | bhavati tathAgataH paraM maraNAt, na bhavati tathAgataH paraM maraNAt, bhavati na cha bhavati cha tathAgataH paraM maraNAt, naiva bhavati na bhavati tathAgataH paraM maraNAt | sa jIvastachCharIram, anyo jIvo.anyachCharIraM cheti || 138\. trINi kushalamUlAni | tadyathA\-adveShaH, alobhaH, amohashcheti || 139\. etadviparyayAntrINyakushalamUlAni | tadyathA\-lobhaH, mohaH, dveShashcheti || 140\. tisraH shikShAH | tadyathA\-adhichittashikShA, adhishIlashikShA, adhipraj~nAshikShA cheti || iti nAgArjunapAdavirachito.ayaM dharmasa~NgrahaH samAptaH || ## \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}