% Text title : naaTyashaastra adhyaaya 19 % File name : natya19.itx % Category : nATyashAstra, major\_works, bharata % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Sage Bharata % Transliterated by : dpadmakar at hotmail.com % Proofread by : dpadmakar at hotmail.com % Latest update : October 6, 2001 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Natya Shastra Chapter 19..}## \itxtitle{.. nATyashAstram adhyAyaH 19 ..}##\endtitles ## .. shrIrastu .. bharatamunipraNItaM nATyashAstram.h atha ekonavi.nsho.adhyAyaH . itivR^itta.n tu nATyasya sharIraM parikIrtitam.h . pa~nchabhiH sandhibhistasya vibhAgaH samprakalpitaH .. 1.. itivR^itta.n dvidhA chaiva budhastu parikalpayet.h . Adhikarikameka.n syAt.h prAsa~NgikamathAparam.h .. 2.. yatkArya.n hi phalaprAptyA sAmarthyAtparikalpyate . tadAdhikArika.n dnyeyamanyatprAsa~Ngika.n viduH .. 3.. kAraNAtphalayogyasya vR^itta.n syAdAdhikArikam.h . tasyopakaraNArtha.n tu kIrtyate hyAnuSha~Ngikam.h .. 4.. kaveH prayatnAnnetR^INA.n yuktAnA.n viddhyupAshrayAt.h . kalpyate hi phalaprAptiH samutkarShAtphalasya cha .. 5.. ##(##laukikI sukhaduHkhAkhyA yathAvasthA rasodbhavA . dashadhA manmathAvasthA vyavasthAstrividhA matA ..##)## 6.. sa.nsAre phalayAge tu vyApAraH kAraNasya yaH . tasyAnupUrvyA vidnyeyA pa~nchAvasthA prayoktR^ibhiH .. 7.. prArambhashcha prayatnashcha tathA prApteshcha saMbhavaH . niyatA cha phalaprAptiH phalayogashcha pa~nchamaH .. 8.. autsukyamAtrabandhastu yadbIjasya nibadhyate . mahataH phalayogasya sa phalArambha iShyate .. 9.. apashyataH phalaprApti.n vyApAro yaH phalaM prati . para.n cautsukyagamana.n sa prayatnaH prakIrtitaH .. 10.. IShatprAptiryadA kAchitphalasya parikalpate . bhAvamAtreNa tu prAhurvidhidnyAH prAptisambhavam.h .. 11.. niyatA.n tu phalaprApti.n yadA bhAvena pashyati . niyatA.n tA.n phalaprApti.n saguNAM parichaxate .. 12.. abhipreta.n samagra.n cha pratirUpa.n kriyAphalam.h . itivR^itte bhavedyasmin.h phalayogaH prakIrtitaH .. 13.. sarvasyaiva hi kAryasya prArabdhasya phalArthibhiH . etAstvanukrameNaiva pa~nchAvasthA bhavanti hi .. 14.. AsA.n svabhAvabhinnAnAM parasparasamAgamAt.h . vinyAsa ekabhAvena phalahetuH prakIrtitaH .. 15.. itivR^itta.n samAkhyAtaM pratyagevAdhikArikam.h . tadArambhAdi kartavyaM phalAnta.n cha yathA bhavet.h .. 16.. pUrNasandhi cha kartavya.n hInasandhyapi vA punaH . niyamAt.h pUrNasandhi syAddhInasandhyatha kAraNAt.h .. 17.. ekalope chaturthasya dvilope trichaturthayoH . dvitIyatrichaturthAnA.n trilope lopa iShyate .. 18.. prAsa~Ngike parArthatvAnna hyeSha niyamo bhavet.h . yadvR^itta.n sambhavettatra tadyojyamavirodhataH .. 19.. itivR^itte yathAvasthAH pa~nchArambhAdikAH smR^itAH . arthaprakR^itayaH pa~ncha tathA bIjAdikA api .. 20.. bIjaM binduH patAkA cha prakarI kAryameva cha . arthaprakR^itayaH pa~ncha dnyAtvA yojyA yathAvidhi .. 21.. svalpamAtra.n samutsR^iShTaM bahudhA yadvisarpati . phalAvasAna.n yacchaiva bIja.n tatparikIrtitam.h .. 22.. prayojanAnA.n vichChede yadavichChedakAraNam.h . yAvatsamAptirbandhasya sa binduH parikIrtitaH .. 23.. yadvR^itta.n tu parArtha.n syAt.h pradhAnasyopakArakam.h pradhAnavaccha kalpyeta sA patAketi kIrtitA .. 24.. phalaM prakalpyate yasyAH parArthAyaiva kevalam.h . anubandhavihInatvAt.h prakarIti vinirdishet.h .. 25. yadAdhikArika.n vastu samyak.h prAdnyaiH prayujyate . tadartho yaH samArambhastatkAryaM parikIrtitam.h .. 26.. eteShA.n yasya yenArtho yatashcha guNa iShyate . tat.h pradhAna.n tu kartavya.n guNabhUtAnyataH param.h .. 27.. eko.aneko.api vA sandhiH patAkAyA.n tu yo bhavet.h . pradhAnArthAnuyAyitvAdanusandhiH prakIrtyate .. 28.. AgarbhAdAvimarshAdvA patAkA vinivartate . kasmAdyasmAnnibandho.asyAH parArthaH parikIrtyate .. 29.. yatrArthe chintite.anyasmin####stallin~Ngo.anyaH prayujyate . Agantukena bhAvena patAkAsthAnaka.n tu tat.h .. 30. sahasaivArthasampattirguNavatyupakArataH . patAkAsthAnakamidaM prathamaM parikIrtitam.h .. 31.. vachaH sAtishaya.n kliShTa.n kAvyabandhasamAshrayam.h . patAkAsthAnakamida.n dvitIayaM parikIrtitam.h .. 32.. arthopaxepaNa.n yatra lIna.n savinayaM bhavet.h . shliShTapratyuttaropeta.n tR^itIyamidamiShyate .. 33.. dvyartho vachanavinyAsaH sushliShTaH kAvyayojitaH . upanyAsasuyuktashca tachchaturthamudAhR^itam.h .. 34.. ##[##yatra sAtishaya.n vAkyamarthopaxepaNaM bhavet.h . vinAshidR^iShTamante cha patAkArdha.n tu tadbhavet.h ##]##.. 35.. chatuShpatAkAparama.n nATake kAryayiShyate . pa~nchabhiH sandhibhiryukta.n tA.nshcha vaxyAmyataH param.h ..36.. mukhaM pratimukha.n chaiva garbho vimarsha eva cha . tathA nirvahaNa.n cheti nATake pa~ncha sandhayaH .. 37.. ##[##pa~nchabhiH sandhibhiryuktaM pradhAnamanu kIrtyate . sheShAH pradhAnasandhInAmanugrAhyanusandhayaH ##]##.. 38.. yatra bIjasamutpattirnAnArtharasasambhavA . kAvye sharIrAnugatA tanmukhaM parikIrtitam.h .. 39.. bIjasyodghATana.n yatra dR^iShTanaShTamiva kvachit.h . mukhanyastasya sarvatra tadvai pratimukha.n smR^itam.h .. 40.. udbhedastasya bIjasya prAptiraprAptireva vA . punashchAnveShaNa.n yatra sa garbha iti sa.ndnyitaH .. 41.. garbhanirbhinnabIjArtho vilobhanakR^ito.athavA . krodhavyasanajo vApi sa vimarsha iti smR^itaH .. 42.. samAnayanamarthAnAM mukhAdyAnA.n sabIjinAm.h . nAnAbhAvottarANA.n yadbhavennirvahaNa.n tu tat.h .. 43.. ete tu sandhayo dnyeyA nATakasya prayoktR^ibhiH . tathA prakaraNAsyApi sheShANA.n cha nibodhata .. 44.. DimaH samavakArashcha chatuHsandhI prakIrtitau . na tayoravamarshastu kartavyaH kavibhiH sadA .. 45.. vyAyogehAmR^igau chApi sadA kAryau trisandhikau . garbhAvamarshau na syAtA.n tayorvR^ittishcha kaishikI .. 46.. dvisandhi tu prahasana.n vIthya~Nko bhANa eva cha . mukhanirvahane tatra kartavye kavibhiH sadA .. 47.. ##[##vIthI chaiva hi bhANashcha tathA prahasanaM punaH . kaishikIvR^ittihInAni kAryANi kavibhiH sadA ##]##.. 48.. eva.n hi sandhayaH kAryA dasharUpe prayoktR^ibhiH . punareShA.n tu sandhInAma~Ngakalpa.n nibodhadata .. 49.. sandhinA.n yAni vR^ittAni pradesheShvanupUrvashaH . svasampadguNayuktAni tAnya~NgAnyupadhArayet.h ..50.. iShTasyArthasya rachanA vR^ittAntasyAnupaxayaH . rAgaprAptiH prayogasya guhyAnA.n chaiva gUhanam.h .. 51.. AshcaryavadabhikhyAnaM prakAshyAnAM prakAshanam.h . a~NgAnA.n ShaDvidha.n hyetad.h dR^IShTa.n shAstre prayojanam.h ..52.. a~NgahIno naro yadvannaivArambhaxamo bhavet.h . a~NgahIna.n tathA kAvya.n na prayogaxamaM bhavet.h .. 53.. udAttamapi tatkAvya.n syAda~NgaiH parivarjitam.h . hInatvAddhi prayogasya na satA.n ra~njayenmanaH .. 54.. kAvya.n yadapi hInArtha.n samyada~NgaiH samanvitam.h . dIptatvAttu prayogasya shobhAmeti na sa.nshayaH .. 55.. ##[##tasmAt.h sandhipradesheShu yathAyoga.n yathArasam.h . kavinA~NgAni kAryANi samyaktAni nibodhata##]## .. 56.. upaxepaH parikaraH parinyAso vilobhanam.h . yuktiH prAptiH samAdhAna.n vidhAnaM paribhAvanA .. 57.. udbhedaH karaNaM bheda etAnya~NgAni vai mukhe . tathA pratimukhe chaiva shR^iNutA~NgAni nAmataH .. 58.. vilAsaH parisarpashcha vidhUta.n{} tApana.n tathA . narma narmadyutishchaiva tathA pragayaNaM punaH .. 59.. nirodhashchaiva vidnyeyaH paryupAsanameva cha . puShpa.n vajramupanyAso varNasa.nhAra eva cha .. 60.. etAni vai pratimukhe garbhe.a~NgAni nibodhata . abhUtAharaNaM mArgo rUpodAharaNe kramaH .. 61.. sa.ngrahashchAnumAna.n cha prArthanAxiptameva cha . toTakAdhibale chaiva hyudvego vidravastathA ..62.. etAnya~NgAni vai garbhe hyavamarshe nibodhata . apavAdashcha sa.npheTo vidravaH shaktireva cha .. 63.. vyavasAyaH prasa~Ngashcha dyutiH khedo niShedhanam.h .. virodhanamathAdAna.n ChAdana.n cha prarochanA .. 64.. vyavahArashcha yuktishcha vimarshA~NgAnyamUni cha . sandhirnirodho grathana.n nirNayaH paribhAShaNam.h .. 65.. dyutiH prasAda AnandaH samayo hyupagUhanam.h . bhAShaNaM pUrvavAkya.n cha kAvyasa.nhAra eva cha .. 66.. prashastiriti sa.nhAre dnyeyAnya~NgAni nAmataH . chatuShShaShThi budhairdnyeyAnyetAnya~NgAni sandhiShu .. 67.. ##[##sampAdanArthaM bIjasya samyak.hsiddhikarANi cha . kAryANyetAni kavibhirvibhajyArthAni nATake ##]## .. 68.. punareShAM pravaxyAmi laxaNAni yathAkramam.h . kAvyArthasya samutpattirupaxepa iti smR^itaH .. 69.. yadutpannArthabAhulya.n dnyeyaH parikarastu saH . tanniShpattiH parinyAso vidnyeyaH kavibhiH sadA .. 70.. guNanirvarNana.n chaiva vilobhanamiti smR^itam.h . sampradhAraNamarthAnA.n yuktirityabhidhIyate .. 71.. sukhArthasyAbhigamanaM prAptirityabhisa.ndnyitA . bIjArthasyopagamana.n samAdhAnamiti smR^itam.h .. 72.. sukhaduHkhakR^ito yo.arthastadvidhAnamiti smR^itam.h . kutUhalottarAvego vidnyeyA paribhAvanA .. 73.. bIjArthasya praroho yaH sa udbheda iti smR^itaH . prakR^itArthasamArambhaH karaNa.n nAma tadbhavet.h .. 74.. sa.nghAtabhedanArtho yaH sa bheda iti kIrtitaH . ##[##etAni tu mukhA~NgAni vaxye pratimukhe punaH##]## .. 75.. samIhA ratibhogArthA vilAsa iti sa.ndnyitaH . dR^iShTanaShTAnusaraNaM parisarpa iti smR^itaH .. 76.. kR^itasyAnunayasyAdau vidhUta.n hyaparigrahaH . apAyadarshana.n yattu tApana.n nAma tadbhaveet.h .. 77.. krIDArtha.n vihita.n yattu hAsya.n narmeti tatsmR^itam.h doShaprachChAdanArtha.n tu hAsya.n narmadyutiH smR^itA .. 78.. uttarottaravAkya.n tu bhavetpragayaNaM punaH . yA tu vyasanasamprAptiH sa nirodhaH prakIrtitaH .. 79.. kruddhasyanunayo yastu bhavettatparyupAsanam.h . visheShavachana.n yattu tatpuShpamiti sa.ndnyitam.h .. 80.. pratyaxarUxa.n yadvAkya.n vajra.n tadabhidhIyate . upapattikR^ito yo.artha upanyAsashcha sa smR^itaH .. 81.. chAturvarNyopagamana.n varNasa.nhAra iShyate . kapaTApAshraya.n vAkyamabhUtAharaNa.n viduH .. 82.. tattvArthavachana.n chaiva mArga ityabhidhIyate . chitrArthasamavAye tu vitarko rUpamiShyate . yatsAtishayavadvAkya.n tadudAharaNa.n smR^itam.h .. 83.. bhAvatattvopalabdhistu krama ityabhidhIyate . sAmadAnAdisampannaH sa.ngrahaH parikIrtitaH .. 84.. rUpAnurUpagamanamanumAnamiti smR^itam.h . ratiharShotsavAnA.n tu prArthanA prArthanA bhavet.h . garbhasyodbhedana.n yatsAxiptirityabhidhIyate .. 86.. sa.nrambhavachana.n chaiva toTaka.n tviti sa.ndnyitam.h . kapaTenAtisa.ndhAnaM bruvate.adhibalaM budhAH .. 87.. bhaya.n nR^ipAridasyUtthamudvegaH parikIrtitaH . sha~NkA bhayatrAsakR^ito vidrayaH samudAhR^itaH .. 88.. doShaprakhyApana.n yattu so.apavAda iti smR^itaH . roShagrathitavAkya.n tu sampheTaH parikIrtitaH .. 89.. guruvyatikramo yastu sa dravaH parikIrtitaH . virodhiprashamo yashcha sa shaktiH parikIrtitA ..90.. vyavasAyashcha vidnyeyaH pratidnyAhetusaMbhavaH . prasa~Ngashchaiva vidnyeyo gurUNA parikIrtanam.h .. 91.. vAkyamAdharShasa.nyukta.n dyutistajdnyairudAhR^itA . manashcheShTAviniShpannaH shramaH kheda udAhR^itaH .. 92.. IpsitArthapratIghAtaH pratiShedhaH prakIrtitaH . kAryAtyayopagamana.n virodhanamiti smR^itam.h .. 93.. bIjakAryopagamanamAtAnamiti sa.ndnyitam.h . apamAnakR^ita.n vAkya.n kAryArtha.n chChAdanaM bhavet.h .. 94.. prarochanA sa vidnyeyA sa.nhArArthapradarshinI . ##[##pratyaxavachana.n yattu sa vyAhAra iti smR^itaH .. 95.. savichCheda.n vacho yatra sA yuktiriti sa.ndnyitA . dnyeyA vichalanA tajdnyairavamAnArthasa.nyuta##]## .. 96.. ##[##etAnyavamR^ishe.a~NgAni sa.nhAre tu nibodhata##]## . mukhabIjopagamana.n sandhirityabhidhIyate .. 97.. kAryasyAnveShaNa.n yuktyA nirodha iti kIrtitaH . upaxepastu kAryANA.n grathanaM parikIrtitam.h .. 98.. anubhUtArthakathana.n nirNayaH samudAhR^itaH . parivAdakR^ita.n yasyAttadAhuH paribhAShaNam.h .. 99.. labdhasyArthasya shamana.n dyutimAchaxate punaH . samAgamastathArthAnAmAnandaH parikIrtitaH .. 100.. duHkhasyApagamo yastu samayaH sa nigadyate . shushrUShAdyupasampannaH prasAdaH prItiruchyate .. 101.. adbhutasya tu samprAptirUpagUhanamiShyate . sAmadAnAdi sampannaM bhAShaNa.n samudAhR^itam.h ..102.. pUrvavAkya.n tu vidnyeya.n yathoktArthapradarshanam.h . varapradAnasamprAptiH kAvyasa.nhAra iShyate .. 103.. nR^ipadeshaprashAntishcha prashastirabhidhIyate . yathAsandhi tu kartavyAnyetAnya~NgAni nATake .. 104.. kavibhiH kAvyakushalai rasabhAvamapexya tu . saMmishrANi kadAchittu dvitriyogena vA punaH .. 105.. dnyAtvA kAryamavasthA.n cha kAryANya~NgAni sandhiShu . eteShAmeva chA~NgAnA.n saMbaddhAnyarthayuktitaH .. 106.. sandhyantarANi sandhInA.n visheShAstvekavi.nshatiH . sAmabhedastathA daNDaH pradAna.n vadha eva cha .. 107.. pratyutpannamatitva.n cha gotraskhalitameva cha . sAhasa.n cha bhaya.n chaiva hrIrmAyA krodha eva cha .. 108.. ojaH sa.nvaraNaM bhrAntistathA hetvapadhAraNam.h . dUto lekhastathA svapnashchitraM mada iti smR^itam.h .. 109.. ##[##viShkambhachUlikA chaiva tatha chaiva praveshakaH . a~NkAvatAro.a~Nkamukhamarthopaxepapa~nchakam.h ..110.. madhyamapuruShaniyojyo nATakamukhasandhimAtrasa.nchAraH . viShkambhakastu kAryaH purohitAmAtyaka~nchukibhiH .. 111.. shuddhaH sa.nkIrNo vA dvividho viShkaMbhakastu vidnyeyaH . madhyamapAtraiH shuddhaH sa.nkIrNo nIchamadhyakR^itaH .. 112.. antaryavanikAsa.nsthaiH sUtAdibhiranekadhA . arthopaxepaNa.n yattu kriyate sA hi chUlikA .. 113.. a~NkAntarAnusArI sa.nxepArthamadhikR^itya bindUnAm.h . prakaraNanATakaviShaye praveshako nAma vidnyeyaH .. 114.. a~NkAnta eva chA~Nko nipatati yasmin.h prayogamAsAdya . bIjArthayuktiyukto dnyeyo hya~NkAvatAro.asau .. 115.. viShliShTamukhama~Nkasya striyA vA puruSheNa vA . yadupaxipyate pUrva.n tada~Nkamukhamuchyate ##]## .. 116.. anyAnyapi lAsyavidhAva~NgAni tu nATakopayogIni . asmAdviniHsR^itAni tu bhANa ivaiakaprayojyAni .. 117.. ##[##bhANAkR^itivallAsya.n vidnyeya.n tvekapAtrahArya.n vA . prakaraNavadUhya kAryAsa.nstavayukta.n vividhabhAvam.h##]## .. 118.. geyapada.n sthitapAThyamAsInaM puShpagaNDikA . prachChedaka.n trimUDha.n cha saindhavAkhya.n dvimUDhakam.h .. 119.. uttamottamaka.n chaivamuktapratyuktameva cha . lAsye dashavidha.n hyetada~NganirdeshalaxaNam.h .. 120.. AsaneShUpaviShTairyattantrIbhANDopabR^i.nhitam.h . gAyaneairgIyate shuShka.n tadgeyapadamuchyate .. 121.. ##[##yA nR^ityatyAsanA nArI geyaM priyaguNAnvitam.h . sA~NgopA~NgavidhAnena tadgeyapadamuchyate ##]## .. 122.. prAkR^ita.n yadviyuktA tu paThedAttarasa.n sthitA . madanAnalataptA~NgI sthitapAThya.n taduchyate .. 123.. ##[##bahuchArIsamAyuktaM pa~nchapANikalAnugam.h . cha~nchatpuTena vA yukta.n sthitapAThya.n vidhIyate ##]##.. 124.. AsInamAsyate yatra sarvAtodyavivarjitam.h . aprasAritagAtra.n cha chintAshokasamanvitam.h .. 125.. nR^ittAni vividhAni syurgeya.n gAne cha sa.nshritan.h . cheShTAbhishchAshrayaH pu.nsA yatra sA puShpagaNDikA .. 126.. ##[##yatra strI naraveSheNa lalita.n sa.nskR^itaM paThet.h . sakhInA.n tu vinodAya sA dnyeyA puShpagaNDikA .. 127.. nR^itta.n tu vividha.n yatra gIta.n chAtodyasa.nyutam.h . striyaH pu.nvachcha cheShTante sA dnyeyA puShpagaNDikA##]## .. 128.. prachChedakaH sa vidnyeyo yatra chandrAtapAhatAH . striyaH priyeShu sajjante hyapi vipriyakAriShu .. 129.. aniShThurashlaxNapada.n samavR^ittairala~NkR^itam.h . nATyaM puruShabhAvADhya.n trimUDhakamiti smR^itam.h .. 130.. pAtra.n vibhraShTasa.nketa.n suvyaktakaraNAnvitam.h . prAkR^itairvachanairyukta.n viduH saindhavakaM budhAH .. 131.. ##[##rUpavAdyAdisa.nyuktaM pAThyena cha vivarjitam.h . nATya.n hi tattu vidnyeya.n saindhava.n nATyakovidaiH##]## .. 132.. mukhapratimukhopeta.n chaturashrapadakramam.h . shliShTabhAvarasopeta.n vaichitryArthaM dvimUDhake .. 133.. uttamottamaka.n vidyAdanekarasasa.nshrayam.h . vichitraiH lokabandhaishcha helAhAvavichitritam.h .. 134.. kopaprasAdajanita.n sAdhixepapadAshrayam.h . uktapratyuktameva.n syAchchitragItArthayojitam.h .. 135.. yatra priyAkR^iti.n dR^iShTvA vinodayati mAnasam.h . madanAnalataptA~NgI tachchitrapadamuchyate .. 136.. dR^iShTvA svapne priya.n yatra madanAnalatApitA . karotivividhAn.h bhAvA.nstadvai bhAvikamuchyate .. 137.. eteShA.n lAsyavidhau vidnyeya.n laxaNaM prayogadnyaiH . tadihaiva tu yannauktaM prasa~NgavinivR^ittahetostu ..138.. pa~nchasandhi chaturvR^itti chatuHShaShTya~Ngasa.nyutam.h . ShaT.htri.nshallaxaNopeta.n guNAla~NkArabhUShitam.h .. 139.. mahArasaM mahAbhogamudAttavacanAnvitam.h . mahApuruShasa.nchAra.n sAdhvAchArajanapriyam.h ..140.. sushliShTasandhisa.nyoga.n suprayoga.n sukhAshrayam.h . mR^idushabdAbhidhAna.n cha kaviH kuryAttu nATakam.h ..141.. avasthA yA tu lokasya sukhaduHkhasamudbhavA . nAnApuruShasa.nchArA nATake.asau vidhIyate .. 142.. na tajdnyAna.n na tachChilpa.n na sA vidyA na sA kalA . na tat.h karma na vA yogo nATye.asimnyanna dR^ishyate .. 143.. yo.aya.n svabhAvo lokasya nAnAvasthAntarAtmakaH . so.a~NgAdyabhinayairyukto nATyamityabhidhIyate .. 144.. devatAnAmR^iShInA.n cha rAdnyA.n chotkR^iShTamedhasAm.h . pUrvavR^ittAnucharita.n nATaka.n nAma tadbhavet.h. ..145.. yasmAtsvabhAva.n sa.ntyajya sA~NgopA~NgagatikramaiH . prayujyate dnyAyate cha tasmAdvai nATaka.n smR^itam.h. ..146.. sarvabhAvaiH sarvarasaiH sarvakarmapravR^ittibhiH . nAnAvasthAntaropeta.n nATaka.n sa.nvidhIyate .. 147.. ##[##anekashilpajAtAni naikakarmakriayANi cha . tAnyasheShANi rUpANi kartavyAni prayoktR^ibhiH ##]## .. 148.. lokasvabhAva.n sa.nprexya narANA.n cha balAbalam.h . sa.nbhoga.n chaiva yukti.n cha tataH kArya.n tu nATakam.h .. 149.. bhaviShyati yuge prAyo bhaviShyantyabudhA narAH . ye chApi hi bhaviShyanti te yatnashrutabuddhayaH .. 150.. karmashilpAni shAstrANi vichaxaNabalAni cha . sarvANyetAni nashyanti yadA lokaH praNashyati .. 151.. tadeva.n lokabhAShANAM prasamIxya balAbalam.h . mR^idushabda.n sukhArtha.n cha kaviH kuryAttu nATakam.h .152.. chaikrIDitAdyaiH shabdaistu kAvyabandhA bhavanti ye . veshyA iva na te bhAnti kamaNDaludharairdvijaiH .. 153.. dasharUpavidhAna.n cha mayA prokta.n dvijottamAH . ataH paraM pravaxyAmi vR^ittInAmiha laxaNam.h ..154.. iti bhAratIye nATyashAstre sandhinirUpaNa.n nAmadhyAya ekonavi.nshaH .. ## Encoded by Padmakar Dadegaonkar dadegaonkar@yahoo.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}