% Text title : nyAsaviMshatiH % File name : nyAsaviMshatiH.itx % Category : major\_works, vedAnta-deshika, viMshati, vedanta % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : vedAntadeshika % Transliterated by : Pallasena Narayanaswami ppnswami at gmail.com % Proofread by : Pallasena Narayanaswami ppnswami at gmail.com % Description-comments : Commentary by the author himself % Source : Stotras of Vedanta Desika % Latest update : October 2, 2017, October 6, 2018 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. nyAsa viMshatiH with commentary..}## \itxtitle{.. nyAsa viMshatiH savyAkhA ..}##\endtitles ## shrImAn ve~NkaTanAthAryaH kavitArkikakesarI | vedAntAchAryavaryo me sannidhattAM sadA hR^idi || siddhaM satsaMpradAye sthiradhiyamanaghaM shrotriyaM brahmaniShThaM sattvasthaM satyavAchaM samayaniyatayA sAdhuvR^ittyA sametam | DambhAsUyAdimuktaM jitaviShayagaNaM dIrghabandhuM dayAluM skhAlitye shAsitAraM svaparahitaparaM deshikaM bhUShNurIpset || 1|| aj~nAnadhvAntarodhAdaghapariharaNAdAtmasAmyAvahatvAt janmapradhvaMsi janmapradagarimatayA divyadR^iShTiprabhAvAt | niShpratyUhAnR^ishaMsyAnniyatarasatayA nityasheShitvayogAt AchAryaH sadbhirapratyupakaraNadhiyA devavat syAdupAsyaH || 2|| sadbhuddhiH sAdhu sevI samuchitacharitastatvabodhAbhilAShI shushR^iShustyaktamAnaH praNipatanaparaH prashnakAlapratIShaH | shAnto dAnto.anasUyuH sharaNamupagataH shAstravishvAsashAlI shiShya prAptaH parIkShAM kR^itavidabhimataM tattvataH shikShNaNIyaH || 3|| svAdhInAsheShasattA sthitiyatanaphalaM viddhi lakShmIshamekaM prApyaM nAnyaM pratIyA na cha sharaNatayA ka~nchidanyaM vR^iNIyAH | etasmAdeva puMsAM bhayamitaradapi prekShya mojjhIstada.aj~nAM ityekAntopadeshaH prathamamiha gurorekachittena dhAryaH || 4|| mokShopAyArhataivaM bhavati bhavabhR^itAM kasyachit kvA.api kAle tadvad bhaktiprapattyoradhikR^iti niyamastAdR^ishA syAnniyatyA | shaktAshaktAdi tattatpuruShaviShayataH sthApyate tadvyavasthA yachchAhustadvikalpaH sama iti katichit tat phalasyAvisheShAt || 5|| sAnukroshe samarthe prapadanamR^iShibhiH smaryate.abhIShTasiddhyaiH loke.apyetat prasiddhaM na cha vimatiriha preKshyate kvA.api tantre | tasmAt kaimutya siddhaM bhagavati tu bharanyAsavidyAnubhAvam dharmastheyAH cha pUrve svakR^itiShu bahudhA sthApayAMchakrurevam || 6|| shAstrapramANyavedI nanu vidhiviShaye nirvisha~Nko.adhikArI vishvAsasyA~NgabhAve punariha viduShA kiM mahatvaM prasAdhyam | maivaM ghorAparAdhariH sapadi guruphale nyAsamAtreNa labhye sha~NkA pArShNi grahArhA shamayitumuchitA hetubhistattadarhai || 7|| nehAbhikrAnti nAsho na cha vimatiriha pratyavAyo bhavediti uktaM kaimutya nItyA prapadanaviShaye yojitaM shAstravidbhiH | tasmAt kShetre tadarha suviditasamayairdeshikaiH samyaguptaM mantrAkhyaM muktibIjaM pariNati vashataH kalpate satphalAya || 8|| nyAsaH prokto.atiriktaM tapa iti kathitaH svadhvarashchAsya kartA ahirbudhnyopyanvavAdIdagaNi diviShadAmuttamaM guhyametat | sAkShAnmokShAya chAsau shruta iha tu mudhA bAdha sha~NkA guNADhye tanniShTo hyanyaniShThAn prabhuratishayituM koTikoTyaMshato.api || 9|| nAnAshabdAdibhedAditi tu kathayatA sUtrakAreNa samyak nyAsopAse vibhakte yajanahavanavachchhabdabhedAdabhAktAt | AkhyA rUpAdibhedaH shruta itarasamaH ki~ncha bhinno.adhikAraH shIghraprAptyAdibhiH syAjjaguriti cha madhUpAsanAdau vyavasthAm || 10|| yatki~nchidrakShaNIyaM tadavana nipuNe nyasyato.aki~nchanasya praspaShTaM lokadR^iShTyA.apyavagamita iha prArthanAda~NgayogaH | tasmAt karmA~NgakatvaM vyapanayati parApekShaNAbhAvavAdaH sA~Nge tvaShTA~NgayogavyavahR^iti nayataH ShaDvidhatvopachAraH || 11|| pa~nchApya~NgAnyabhij~nAH praNijaguravinAbhAva bhA~nchi prapatteH kaishchit saMbhAvitatvaM yadiha nigaditaM tat prapattyuttaraM syAt | a~NgeShva~NgitvavAdaH phalakathanamiha dvitrimAtroktayashcha prAshastyaM tatra tatra praNidadhati tataH sarvavAkyaikakaNThyam || 12|| rakShopekShA svasAhya praNayavati bharanyAsa Aj~nAdi dakShe dR^iShTA nA.atra prapatti vyavahR^itiriha tanmelane lakShaNaM syAt | ##var## tanmelanaM gehAgatyadi mAtre nipatatu sharaNAgatyabhikhyopachArAt yadvAnekArthabhAvAdbhavati cha vividhaH pAlanIyatvahetuH || 13||##var## yadvA naikArthaM, hi AtmAtmIyasvarUpanyasanamanugataM yAvadarthaM mumuKshoH tattvaj~nAnAtmakaM tat prathamamatha vidheH syAdupAye sametam | kai~NkaryAkhye pumarthe.apyanuShajati tadapyarthanA hetubhAvAt svAbhIShTAnanyasAdhyAvadhiriha tu bharanyAsabhAgo.a~NgibhUtaH || 14|| nyasAdesheShu dharmatyajanavachanato.aki~nchanAdhikriyoktA kArpaNyam vA.a~NgamuktaM bhajanavaditarApekShaNaM vA.apyapoDham | duHsAdhechchhodyamau vA kvachidupashamitavanyasaMmelane vA brahmAstranyAya uktastadiha na vihato dharma Aj~nAdi siddhaH || 15|| AdeShTuM svaprapattiM tadanuguNaguNAdyanvitaM svaM mukundo mAmityuktvaikashabdaM vadati taduchitaM tatra tAtparyamUhyam | tatprApya prApakaikyaM sakalaphaladatAM nyAsato.anyAnapekShAm prAdhAnyAdyaM cha ki~nchit prathayati sa paraM shrIsakhe muktyupAye || 16|| svAbhIShTaprAptihetuH svayamiha puruShaiH svIkR^itaH syAdupAyaH shAstre loke cha siddhaH sa punarubhayathA siddhasAdhyaprabhedAt | siddhopAyastu muktau niravadhikadayaH shrIsakhaH sarvashaktiH sAdhyopAyastu bhaktirnyasanamiti pR^ithak tadvashIkArasiddhyai || 17|| atyantAki~nchano.ahaM tvadapacharaNataH sannivR^itto.adya nAtha tvatsevaikAntadhIH syAM tvamasi sharaNamityadhyavasyAmi gADham | tvam me gopAyitA syAstvayi nihitabharao.asmyevamityarpitAtmA yasmai sa nyastabhAraH sakR^idatha tu sadA na prayasyet tadartham || 18|| ##var## sakR^iditi tu tyaktvopAyAnapAyAnapi paramajahanmadhyamAM svArhavR^ittim prAyashchittaM cha yogyaM vigataR^iNatatirdvandvavAtyAM titikShuH | bhaktij~nAnAdivR^iddhiM paricharaNaguNAn satsamR^iddhiM cha yuktAM ##var## yuktyA nityaM yAchedananyastadapi bhagavatastasya yadvA.a.aptavargAt || 19|| Aj~nA kai~NkaryavR^ittiShvanagha gurujanaprakriyA nemivR^ittiH svArhAnuj~nAtasevA vidhiShu cha shakane yAvadiShtaM pravR^ittaH | karmaprArabdhakAryaM prapadanamahimadhvastasheShaM dvirUpaM bhuktvA svAbhIShTakAle vishati bhagavataH pAdamUlaM prapannaH || 20|| shrutyA smR^ityAdibhishcha svayamiha bhagavadvAkyavargaishcha siddhAM svAtantrye pAratantrye.apyanitaragatibhiH sadbhirAsthIyamAnAm | vedAntAchArya itthaM vividhagurujanagranthasaMvAdavatyA viMshatyA nyAsavidyAM vyavR^iNuta sudhiyAM shreyase ve~NkaTeshaH || 21|| saMsArAvartavegaprashamanashubhadR^igdeshika prekShito.ahaM saMtyakto.anyair upAyairanuchitachariteShvadya shAntAbhisandhiH | niHshaN^kastatvadR^iShTyA niravadhikadayaM prArthya saMrakShakaM tvAM ##var## prApya nyasya tvatpAdapadme varada nijabharaM nirbharo nirbhayo.asmi || 22|| kavitArkikasiMhAya kalyANaguNashAline | shrImate veN^kaTeshAya vedAntagurave namaH || nyAsaviMshati vyAkhyA shrImannigamAntamahAdeshikeH svayamanugR^ihItA nyAsaviMshati vyAkhyA shrIH shrImAn ve~NkaTanAthAryaH kavitArkikakesarI | vedAntAchAryavaryo me sannidhattAM sadA hR^idi || shrutismR^ityAditAtparyaM nirUDhA nyAsaviMshatiH | svaya vyAkriyate.asmAbhiH di~NmAtreNa sadichChayA || ## NOTE: In this commentary, there are many boldface entries (from the main stotra) which are placed inside flower/curly brackets in the encoded text. as {text in bold font} - for easy identification. This is not visible in the processed Devanagari file or in other scripts.## prapattyAdyaparaparyAyAM (##var## prapatyaparaparyAyAM ) nyAsavidyAM sa~njighR^ikShuH prathamaM tattj~nAnAdimukhena tadaghikAra\- henubhUtamAchAryasaMgrahaNamAha (##var## sa~njivR^ikShuH tattvaj~nAnAdi \. \. \. saMgrahaNamAha) -\- {siddham} iti | eteShAmAchAyaguNAnAM pramANAni \ldq{}tadvij~nAnArthaM sa gurumevAbhigachchhet samitpANiH shrotriyaM brahmaniShThaM\rdq{} ityAdIni (##var## ityAdIni draShTavyAni |) | {shrotriyaM} \- shrutavedAntam | {samayAniyatayA} \- yathAkAlaM pravR^ittayA; yadvA dharmaj~nasamayavyavarithatayA | {jitaviShayagaNaM} \- svavashendriyavargam | samyak j~nAnArthatayA gurvabhigamane.api svechChayA pravartamanasya (##var## pravR^ittasya) niyamAMshamAtre vidhiriti j~nApanArtham (##var## vidhij~nApanArthaM) Ipset iti \ldq{}san prayoga:\rdq{} || 1|| \ldq{}AchAryavAn puruSho veda\rdq{}, \ldq{} AchAyIddhaiva viditA vidyA sAdhiShThaM 6 rApat \rdq{}, \ldq{}AchAryavattayA muktau\rdq{} (##var## prApat \ldq{} AchAryavattayA mokShamAmananti \.\.\. muktau ityAdyanusarataH AchAryavareNa siddhe, 'devamiva) ityAdipramANAnusArataH AchAryavaraNe siddhe, \ldq{}AchAryadevo bhava\rdq{}, \ldq{}devamivAchAryamupAsIta\rdq{} ityAdivihitaM tatsevanamAha \- {aj~nAnaShvAnta} iti | atra uktA hetavaH AchArye bhagavati cha anvIyante |{janmapradhvaMsijanma} \- vidyAjanma | \ldq{}brahmavdiyApradAnasya devairapi na shakyate | pratipradAnamathavA dadyAchChAktita AdarAt || \rdq{} iyyabhipreya {apratyupakaraNadhiyA} ityuktam || 2|| samyagupasanneM sachChiShye \ldq{} tasmai sa vidvAn\rdq{} ityAdivihitamachAryakR^ityamAha \- { sadbuddhiH} iti | {abhimataM} \- mokShopayuktamarthajAtam (##var## idaM na dR^ishyate) || 3|| muktikAmasya mUlamantrAdyabhibhidheyatayA shikShaNIye.atha pradhAnAMshaM, tasya cha nityAnu\- sandheyatvamAha (##var## mUlamantrAdyabhipretatayA shikShaNIye pradhAnMshaM tasya nityatvaM chAha ) \- {svAdhIna} iti || 4|| IdR^ishopadeshalabdhasamyagj~nAnasya puruShasya \ldq{}anityamasukhaM lokamimaM prApya bhajasva mAm\rdq{}, \ldq{} mAmekaM sharaNaM vraja\rdq{} ityAdibhirapavargopAyatayA vihitayoH bhaktiprapattyoH adhikArivyavasthAmAha (##var## adhikAravyavasthA) \- {mokShopaya} iti || 5|| itthamadhikAribhedAt gurulaghuvikalpasaMbhave.api prapattiprabhAve durbbuddhIn prayAyayati \-\- {sAnukrosha} iti | vAnaravAyasarAkShasadraupadIgajendrasumukhatrisha~NkushunashshephAdyupakhyanaiH iti sheShaH | {dharmastheyAH} \- vibAdagocharadharmanirNetAraH | {pUrve} \- bhagavadyAmunAdayaH || 6|| sarvashAstrasAdhAraNo vishvAsaH, tasya prapattilakShaNavAkye mahattvena visheShaNaM kimartham ? ityanubhAShya pariharati\-\- {shAstraprAmANya} iti | atna arthasvabhAvena sha~NkAprakarShasaMbhavAt tannivR^ityai \ldq{} viditaH sa hi dharmaj~naH\rdq{}, \ldq{} mitrabhAvena saMprAptam\rdq{}, \ldq{}sakR^ideva prapannAya\rdq{} ityAdiprasiddhasharaNyaguNavisheShAdiparAmarshabhUmnA (##var## ityadfisharaNyaguNavisheShadi vimarshabhUtamahavishvAsAdiprakarShaH) vishvAsaprakarShaH )saMpAdya iti bhAvaH || 7|| kimIdR^ishavishvAsasApekShatayA (##var## kimIdR^ishavishvAsApekShayA) gurutarayA prapattyA ? \ldq{} sakR^ijjaptena mantreNa kR^itakR^ityaH sukhI bhavet\rdq{}, \ldq{} prapattivAchaiva nirIkShituM vR^iNe\rdq{}, iyAdipramANasaMpradAyaiH muktiH siddhyedityatrAha (##var## siddhyedityAha) \- {nehAbhikrAntinAsha} iti | {uktam} \- karmayogaprakaraNe (##var## karmayogAdhikAre) iti sheShaH | \ldq{}sakR^iduchcharitaM yena harirityakSharadvayam\rdq{} ityAdi nyAyena atra mantrochchAraNAdikaM tanmukhenaiva muktiM sAdhayati | yathoktaM satyakitantre (##var## sAtvatatantre) \ldq{}anenaiva tu mantreNa svAtmAnaM mayi nikShipet | mayi nikShiptakartavyaH kR^itakR^ityo bhaviShyAti\rdq{} \-\- iti || 8|| nanu evaM prapattirapi bhaktiyogadvAreNaiva muktihetuH syAt ityAsha~NkAyAM, \ldq{} mumukaShurvai sharaNamahaM prapadye\rdq{} iti shrutisvArasyasiddhamavyavahitamokShasAdhanatvaM vya~njakAntrairapi (##var## vya~njakAntareNApi) draDhayapi \- {proktaH| \- \ldq{}tasmAnnyAsameShAM tapasAmatirktamAhuH\rdq{} iti vAkyena | {kAthitaH} \- \ldq{}yaH samidhA \rdq{} ityArabhya; \ldq{}yo namasA sa svadhvaraH\rdq{} ityR^igaMshena (##var## itantena RRigaMshena, \.\.\. IshAno.anvabhAShata |) | {anvavAdIt} \- R^igarthamanvabhAShata | yathA \ldq{}samitsAdhanakAdInAM yaj~nAnAM nyAsamAtmanaH | namasA yo.akarod daive sa svadhvara itIritaH |\rdq{} iti | {agaNi diviShadAmuttamaM guhyametat} \- \ldq{}etadvai mahopaniShadaM devAnAM guhyam\rdq{} ityAdishrutyA | {tanniShThaH} ityAdinA \ldq{}satkarmaniratAH shuddhAH\rdq{} ityAdyukta prapanna prabhAvo vivR^itaH | yadyapi \ldq{}omityAtmAnaM yu~njIta\rdq{} iti praNavakaraNako nyAsaH shrutaH, tathA.api tadanarhANAM tadvirahe.api tantroktaprakAreNa (##var## tantroktaprakaro.atra, tatroktaprakAreNa, tatprayogotra) tatprayogo yujyate ityabhiprAyeNa {tanniShTha} iti sAmAnyoktiH | shrutisidbhe.api prapadane sAmAnya dharmabhUta satyavachanAdi nayAt sarvIdhikAratvaM cha na viruddham | \ldq{}sarvasya sharaNaM suhR^it\rdq{} (##var## suhat\rdq{} ityAdyabhipretaM) | ityAdiShvetadabhipretam || 9|| santu bhAShyokta pratta bhavatya~NgabhUta prapatti prashaMsAparANi etAni vAkyAni, guNopasaMhArapAde prapatteH svatantra vidyAtva sthApanAbhAvAt, ananyathAsiddha samAna nyAyAbhAvAchcha (##var## ananyathA siddhasAmAnyanyAyabhAvAchcha) iti sha~NkAyAM, prapadanasya mokShaM prati pR^ithagupAyatvopapAdanaM tatraiva suspaShThamiyAha \-\- {abhAktAt} \- anaupachArikAt ityarthaH | sadvidyA dahara vidyAdiShu {shabda} bhedo hi tattadguNavishiShTha brahma viShaya pratyayAvR^ittyabhidhAyitva (##var## brahmaviShayapratyayAvR^ittyabhidhAyi) rUpaNopapAdyaH; iha tu yAga dAna homAdivat aparyAyatayaiva vyutpatteH siddhaH (##var## utpatteH siddhi) iti bhAvaH | nyAsavidyA iti{AkhyA} | arthasvabhAvAdatra abhimata pradAna sAmarthya vishiShTha para nirapekSha rakShakatvaM (##var## abhayapradAnasAmarthyavishiShTaparamakAruNikatayA){ rUpam} | {Adi} shAbdena parikaraprakaraNayoH grahaNam | {itarasamaH} \- vidyAntarasamaH | {kiM cha} ityAdinA prAgdaritAdhikAri bheda smAraNam (##var## kiM chetyAdi prAgdarshitadhikAribhedasmAraNam | bhAShye tu prapatteH \. \. \.) ) | svAtantryeNa mokShopAyatvena vyAvR^itta ihAdhikAro na syAditi sha~NkAyAM madhuvidyAdydAharaNam | bhAShye tu prapatteH bhaktya~NgatvoktiH na svAtantrya bAdhikA; viShaya bhedAdubhayAkArayogiShu (##var## svAtantryaviShayabAdhika, \. \. \. ubhayAdhikArayogiShu) kvachidanyataroktaravirodhhAt || 10|| a~Ngatvameva prapatteH iti pakShaH parihR^itaH | atha svAtantrye.api nira~NgakatvapakShaM pariharati \-\- {avagamitaH} \- \ldq{}tadekopAyatA yAch~nA prapattiH\rdq{}, \ldq{}aprAdhito na gopAyet\rdq{}, \ldq{}sharaNaM cha prapannAnAm\rdq{} ityAdibhiH iti sheShaH |{ tasmAt} ityAdinA \ldq{}prapatteH kavachidapyevaM parApekShA na vidyate\rdq{} ityasya nirviShayatva (##var## nira~Ngakatva) sha~NkAvyudAsaH | tathA \ldq{}ShaDvidhA sharaNagatiH\rdq{} iti vachanAt Agneyadi ShaTkavat AnukUlya sa~NkalpAdi ShaTkaM saMbhUya ekaM kAraNaM syAdityatrottaram \-\- {sA~Nke tu} ityAdi | \ldq{}nyAsaH pa~nchA~NgasaMyutaH\rdq{} iti vyavasthApakavachanAnuguNama~NgA~NgibhAva samuchchayena ShaDvidhatva vachanaM neyamiti bhAvaH || 11|| evama~NgA~N~gibhAvaH siddhaH | tatra avAntarsavaiyAkulIM shamayati \-\- prapattidashAyAM prAtikUlyavarjanAdyabhAve sA~NgasyopAyasya vaikalyaM syAt | pashchAt tu prAtikUlyasya sambhave.api kR^itasyopAyasya na vaikalyam; kitu pratyavAya parihArArthaM yathArha prativaridhAnameva kAryam | \ldq{}tathA puMsAmAvisrambhAt prapattiH prachyutA bhavet\rdq{} ityetadapi tAtkAlika visrambha vaikalyAbhiprAyam | uttarakAle sato.api vishvAsasya pUrvata prapatya~NgatvAbhAvena tadvirahe | evaM cha brahmAstra nyAya dR^iShTAntaH apyatra yogyAMsho sthApyaH, anyathA atiprasa~NgAt | etena \ldq{}upAyApAyasaMyoge niShThayA hIyate.anayA\rdq{} ityetadapi gatArtham, tatkAlikopAyApAya saMyogasya prapattivirodhitve tAtparyAt | na cha AnukUlyasa~Nkahpasya a~Ngena shravaNAt sa~NkalpitakaraNamapya~NgaM, tathA shrutyabhAvAt yathAshruti sa~NkalpitAcharanasya a~NgatvakalpanAnupapatteshcha | akR^ityakaraNa svatantravidhereva sidhyati iti nopaplavAvakAshaH | | \ldq{} AnukUlye (##var## sa~NkalpitakaraNasya a~NgatvakalpanAnupapatteshcha | AnukUlyetarA) tarAbhyAM tu vinivR^ittirapayataH\rdq{} ityanenApi apAyanivR^ittau sa~NkalpAdivishepasya tAtkAlikopayogaH pradarshyate (##var## pradR^ishyate) | atra AnukUlyashabdo hi tatsa~NkalpapratipAdnaparaH, \ldq{}AnukUlyasya sa~NkalpaH\rdq{} ityAdi siddhAnuvAdAt (##var## ityAdi siddhAnuvadatvAt) | na cha \ldq{}upAyApAya\rdq{} ityAdau prapattiniShThAhAnirvivakShitA | kintu upAyApAya tyAga vishiShTa madhyama vR^ittihAniH | visheShaNAbhave.api hi vishiShTAbhAvaH sidhyati | ata eva hi tatra \ldq{}apAyasaMplave sadyaH prAyashchittaM samAcharet\rdq{} ityAdinA tAvanmAtranimittaM prAyashchittameva vidhIyate | na tu pUrvakR^itAM prapattiM prachyutAmabhipreya tatphalArthe punaH prapattiH. 12|| prastuta mukhyopachara prayoga vyavasthapanAya prapattilakShaNaM shodhayati \-\- {praNayo}.atra yAch~nA | {Aj~nA} \- Aj~nAkaraNam | {Adi}shabdena bhR^itidAnAdisa~NgrahaH | {anekArthabhAvAt} \- sharaNashabdasya anekArtharUDhatvAdityarthaH | prapadanarUpatvAbhAve.api keShA~nchit gR^ihAgamanAdInAM rakShyatAhetutvaM prasidvamityAbhepretya{ bhavati cha} ityAdikamuktam || 13|| evaM laukika vaidika sarvaprapattInAM sAdhAraNarUpamuktam | (##var## sAdhAraNarUpatvamuktam) | atha mokShaikaprayojanAyAM prapattau sarvanivR^itti dharmasAdhAraNaM svAbhAvika parasheShatvAnusandhAnAdirUpaM visheShamAha \-\- {AtmIyaM} \ upAyaphalAdi | {AtmA} cha {AtmIyA}shcheti yAvantaH arthAH santi pramANasiddhAH tAvatAM sarveShAM bhagavachCheShatvAnusandhAnaM kAryam | tachchAnusandhrAnamupAyadashayAmapi nivR^ittidharmavidhisvAbhAvyAdanuvartate | iha chAmutra cha svayamprayojane kai~nNkarye svata eva bhavati | a~NgibhUtabharanyAsAMshastu na yAvadarthe; kintu yathAlokaM yAvadananyasAdhyaM svAbhIShTaM tAvatyeva bhavatItyarthaH || 14|| sarvashaktau bharaM nyasyataH sarvedharmatyAgavachanAt varNAshramAdidharmarUpamAj~nakai~NkaryaM tadanuvidgamanuj~nAkai~NkaryaM cha na syAtAmityatrAha \-\- {kvachit} \-\- chApalAt ashakyapravR^itte kasmiMshchidadhikAriNi | {anyasammelane \- prapattya~NgachyutiriktAnAM tadarthatayA svIkR^itau | tat \- tasmAt dharmANAM svarUpatyAgasya prapatya~NgatvabhAvAt teShAM prapatya~NgatvenAnupAdAnAchcha (##var## tasmAt dattaH sarvadharmANAM \. \. \. prapathyarthatvenApratipAdanAchcha) ityarthaH | sarvadharmatyAgavachanasya atra sarvArviruddheShu arthAntareShu sambhavatsu tatdviparItArthakalpanaM na yuktamiti bhAvaH | etena alepakAdipakShAshcha pratikShiptAH || 15|| nanu yadi prapattirupAyaH syAt tadA hi tasyA a~NgatvaM, kechida~NgatvaM cha (##var## a~NgitvaM tu) vaktavyam | sA tu tattadvAkyeShu upAyatayoktasya sharaNyasya visheShaNatayA prayuktairekAdishabdaiH (##var## prayuktairekashabdaiH) upAyabuddhyarhatvena (##var## ekopAyabuddhyanarhatvena) vyavachChidyate (##var## vyavahniyate) | tasmAt pUrvoktaM sarvamayuktamityatrAha \-\- {tat} \- vidhyanurodhena netavyatvAt iti bhAvaH | anyathA.apyupapannaM siddhopAyasyaikyaM prapatteH tapprasAdopAyatvaM na virundhyAditi bhAvaH | etena nirvishAdvaitadbuddhi (##var## evaM nirvisheshA (## text not legible here in the original ## ) nirastAH (##var## evaM nirvisheShA) veditanyAH || 16|| uktArthasthirIkaraNAya sAmAnyata upAyarAbdAtha (vidvR^iNvan) sidvasAdhyopAyavisheShau tatprayojanaM cha vibhajate \-\- samarthitameva sA~NgabharanyAsaM yathAvadanuShTanAya mukhabhedena shikShayan tadviShayakartavyasheShaM nAstItyAha\-\- {yasmai} prayojanAya iti sheShaH | {sakR^it} ityanena upAsanavadvR^ittisApekaShatvaM (##var## upAsanavadasyAvR^itti) nAstItyuchyate | \ldq{}sakR^it kR^itaH shAsrArthaH\rdq{} ityasyAnnApavAdo nAsti | pratyuta \ldq{}sakR^ideva\rdq{} ityAdibhiH anugraha eva | {sadA} \-\- yAvatphalaprAptItyarthaH || 17|| nanu nyAsaniShThameva \ldq{}tasyaivaM viduShaH\rdq{} iti parAmR^ishya, tatkartavyatvena puruShavidyA.a.amnAtA | sA cha \ldq{}yanmaraNaM tadavabhR^ithaH\rdq{} ityantA yaj~nadR^iShTirUpA cha | ato yAvajjIvaM tadarthaM kartavyasya vidhIyamAnatvAt, \ldq{}na prayasyet tadartham\rdq{} ityanupapannam | maivam \- tatrApi hi nyastabharasya kartavyAntaranairapekShyameva vivakShitam | yadi tu prastutavidyA~NgattayA.atra yaj~nakL^iptirvidhIyate tarhi darshapUrNamAsAdInAM kL^iptirna vAchyA | teShAM yaj~nopayogitvAbhAvAt ashrutApUrvatadanvitayaj~nAntarakalpanamanekashAstrArthadR^iShTividhikalpanaM (##var## ashrutapUrvaM) chAtyantagauravopahatam | ekasyAvabhR^itAt pUrvamanyeShAM kL^iptishchAnupapannA | tasmAt \ldq{}evaM sharaNamabhyetya bhagavantaM sudarshInam | anuShThitakratushato bhavatyeva na saMshayaH\rdq{} itivat yaj~nAdikaM sarvamasya svataH sampannaM bhavatIti stutimAtre tAtparya grAhyam | shArIrakabhAShyamapi etadavirodhena bhAvyam || 18|| kR^itakR^ityasyottaradashAyAM svAdhikArAnuguNaM (##var## svAdhekArAdyanuguNaM) tyAjyaM svatantravidhiprAptaM kartavyamanusandheyaM prArthanIyaM cha sa~NgR^ihNAti \-\- {upAyAn} \- kAmyadharmAn | {apAyAn} \- pratyavAyahetUn | {paraM} \- kevalam; prapatyuttarakAlam vA | {madhyamAM} \- upAyApAyavargAnanvitAm | {svArhavR^ittiM} \- \- nityarUpAM tatsamAnanaimittikarUpAM cha vR^ittim \ldq{}apAyasaMplave sadyaH prAyashchittaM samAcharet prAyashchittiriyaM sA.atra yatpunaH sharaNaM vrajet ||\rdq{} ityuktamAha\-\- {prAyashchittaM cha yogyam} iti | \ldq{}{ajahat}\rdq{} inyanuShajyate | \ldq{}devarShibhUtAtmanR^iNAM pitR^iNAM na ki~Nkaro nAyamR^iNI cha rAjan\rdq{} ityAdyuktaM sUchayati \-\- {vigatanR^iNatAtiH} iti | brahmacharyAdibhirapAkartavyaM bhagabatprapannasya prapatyaiva kR^itam (##var## prapatyaivApAkR^itaM); devayaj~nAdikaM tvasya (##var## devayaj~nAdi kartavyamasya) madhyamabR^ityanupraviShTaM kai~Nkaryamiti bhAvaH | {dvandvAtitikShA}vachanaM pAdAnArthaM cha | {paricharaNaguNAn} \- kai~NkaryopakaraNabhUtAn gandhapuShpAdIn | yadvA phalasa~NgatyAgAdIn | satsamR^iddhirapi (##var## satsamR^iddhIrapi) kai~NkaryAnupayuktA naiva ityuktam | {bhagavataH} ityAdinA devatAntarebhyastadIyebhyashcha bhaktyAdikamapi na yAchyamiti sUchyate || 19|| uktaprakArasyAdhikAriNaH svAbhimatakAle paramaphalprAptamAha\-\- prapatya~NgatvAnde.api \ldq{}vihitatvAchchAshramakarmA.api\rdq{} iti nyAyena svatantrAdhikArasiddhe shaktasyAsya kartavyam {Aj~nAkai~Nkaryam} | akaraNe pratyavAyarahitam {anuj~nAkai~Nkarayam} |{dvirUpam} iti \-\- puNyapAparUpamityarthaH || 20|| paramapuruShArthasAdhinIM bhagavatprapattiM pramANataH prabhAvataH pravaktR^itashcha virshiShan tadvipayagranthanirmANaprayojanaM cha pratipAdayati \- \ldq{}yo brahmANaM vidadhAti pUrvam\rdq{} ityAdikayA {shrutyA} ; \ldq{} devAnAM dAnavAnAM cha,\rdq{} \ldq{} sharaNyaM sharaNaM cha (##var## devAnAM cha sharaNyaM sharaNaM) tvAmAhvArdivyA maharShayaH \rdq{}, \ldq{} sharaNaM tvAM prapannA ye dhyAnayogavivarjitAH\rdq{} iti {smR^ityAdibhishcha}; \ldq{}sthite manasi susvasthe\rdq{}, \ldq{}sakR^ideva prapannAya\rdq{}, \ldq{} sarvadharmAn parityajya\rdq{} ityAdibhiH {bhagavadvAkyavargaishcha} | {siddhAm} \- pramitAmityarthaH | {bhagavachChabdaH} | {svAtantre pAratantryepi} \- avyavadhAbena vyavadhAnena vA muktisAdhanatve ; yadvA svatantrA~NgatvavivAde.api ityarthaH {gujananagranthAH} stotragadyAdayaH || 21|| uktamupAyaM sukhagrahaNAya svAnuShThAnamukhena nigamayati \-\- atra sarvashaktau paramakAruNike sarvIbhimatavaraprade nyastabharatvAt nirbharatvanirbhayatvasIddhiH (##var## nirbharatva\-nirbhayatvAdisiddhiH) || 22|| ayamatra mumukShoranushAsanIyasaMmrahaH\-\- sadAchAryopasattidhUrvakaM samyak j~nAnaM saMpAdya, gurutaropAyAntaraniShpAdanAdyanuguNaj~nAnashAktivirahAnnirviNNaH, svashakyasa~NkatkartavyaladhUpAyaparAmarshena pratyavasthApitaH phalasa~NgakartR^itvAdityAgayuktasA~NgabharanyAsena kR^itakR^ityaH svIkR^itabharaM sharaNyaM shriyaHpatimavalokya nibharo nirbhayashcha svayamprayojanakai~NkaryeNa sukhaM varta iti || 22|| kavitArkikasiMhAya kalyANaguNashAline | shrImate ve~NkaTeshAya vedAntagurave namaH || ## Encoded and proofread by Pallasena Narayanaswami ppnswami at gmail.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}