% Text title : Panchadashi % File name : panchadashi.itx % Category : major\_works, vidyAraNya, vedanta, panchadashI % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Swami Vidyaranya [circa 1350 A.D.] % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi, v.subrahmanian at gmail.com % Description-comments : A treatise on Advaita Vedanta of Shankara % Latest update : August 5, 2011, April 14, 2018 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Panchadashi ..}## \itxtitle{.. pa~nchadashI ..}##\endtitles ## pa~nchadashI shloka sa~NkhyA 1570 1 tattvavivekaH . 65 2 bhUtavivekaH . 103 3 pa~nchakoShavivekaH . 43 4 dvaitavivekaH . 67 5 mahAvAkyavivekaH . 8 6 chitradIpaH . 290 7 tR^iptidIpaH . 297 8 kUTastha dIpaH . 76 9 dhyAnadIpaH . 158 10 nATaka dIpaH . 26 11 brahmAnande yogAnandaH . 134 12 brahmAnande AtmAnandaH . 90 13 brahmAnande advaitAnandaH . 105 14 brahmAnande vidyAnandaH . 65 15 brahmAnande viShayAnandaH . 35 \section{1\. tattvavivekonAma \- prathamaH parichChedaH .} namaH shrIsha~NkarAnandagurupAdAmbujanmane . savilAsamahAmohagrAhagrAsaikakarmaNe .. 1.. tatpAdAmburuhadvandvasevAnirmalachetasAm . sukhabodhAya tattvasya viveko.aya.n vidhIyate .. 2.. shabdasparshAdayo vedyA vaichitryAjjAgare pR^ithak . tatovibhaktA tatsa.nvidaikyarUpyAnna bhidyate .. 3.. tathA svapne.atra vedyantu na sthira.n jAgare sthiram . tadbhedo.atastayoH sa.nvidekarUpA na bhidyate .. 4.. suptottthitasya sauShuptatamobodho bhavetsmR^itiH . sA cAvabuddhaviShayAvabuddha.n tattadA tataH .. 5.. sabodhoviShayAdbhinno na bodhAtsvapnabodhavat . eva.n sthAnatraye.apyekA sa.nvittadvaddinAntare .. 6.. mAsAbdAyugakalpeShu gatAgamyeShvanekadhA . nodeti nAstametyekA sa.nvideShA svayaMprabhA .. 7.. iyamAtmA parAnandaH parapremAspada.n yataH . mA na bhuva.n hi bhUyAsamiti premAtmanIkShyate .. 8.. tatpremAtmArthamanyatra naivamanyArthamAtmani . atastatparamantena paramAnandatAtmanaH .. 9.. ittha.n sachchitparAnanda AtmA yuktyA tathAvidham . paraM brahma tayoshchaikya.n shrutyanteShUpadishyate .. 10.. abhAne na paraM prema bhAne na viShayaspR^ihA . atobhAne.apyabhAtA.asau paramAnandatAtmanaH .. 11.. adhyetR^ivargamadhyastha putrAdhyayana shabdavat . bhAne.apyabhAnaM bhAnasya pratibandhena yujyate .. 12.. pratibandho.asti bhAtIti vyavahArArhavastuni . ta.n nirasya viruddhasya tasyotpAdanamuchyate .. 13.. tasya hetuH samAnAbhihAraH putradhvanishrutau . ihAnAdiravidyaiva vyAmohaikanibandhanam .. 14.. chidAnandamayabrahmapratibimbasamanvitA . tamorajaHsattvaguNA prakR^itirdvividhA cha sA .. 15.. sattvashuddhAvishuddhibhyAM mAyA.avidye cha te mate . mAyAbimbovashIkR^itya tA.n syAtsarvaj~na IshvaraH .. 16.. avidyAvashagastvanyastadvaichitryAdanekadhA . sA kAraNasharIra.n syAtprAj~nastatrAbhimAnavAn .. 17.. tamaH pradhAnaprakR^itestadbhogAyeshvarAj~nayA . viyatpavanatejo.ambu bhuvobhUtAni jaj~nire .. 18.. sattvA.nshaiH pa~nchabhisteShA.n kramAddhIndriyapa~nchakam . shrotratvagakShirasanaghrANAkhyAmupajAyate .. 19.. tairantaHkaraNa.n sarvairvR^ittibhedena taddvidhA . manovimarsharUpa.n syAdbuddhiH syAnnishchayAtmikA .. 20.. rajo.n.ashaiH pa~nchabhisteShA.n kramAtkarmendriyANi tu . vAkpANipAdapAyUpasthAbhidhAnAni jaj~nire .. 21.. taiH sarvaiH sahitaiH prANovR^ittibhedAtsa pa~nchadhA . prANo.apAnaH samAnashchodAnavyAnau cha te punaH .. 22.. buddhikarmendriyaprANapa~nchakairmanasA dhiyA . sharIra.n saptadashabhiH sUkShma.n talli~Ngamuchyate .. 23.. prAj~nastatrAbhimAnena taijasatvaM prapadyate . hiraNyagarbhatAmIshastayorvyaShTisamaShTitA .. 24.. samaShTirIshaH sarveShA.n svAtmatAdAtmyavedanAt . tadabhAvAttato.anye tu kathyante vyaShTisa.nj~nayA .. 25.. tadbhogAya punarbhogyabhogAyatanajanmane . pa~nchIkaroti bhagavAnpratyeka.n viyadAdikam .. 26.. dvidhA vidhAya chaikaika.n chaturdhA prathamaM punaH . svasvetaradvitIyA.nshairyojanAtpa~ncha pa~ncha te .. 27.. tairaNDastatra bhuvanabhogyabhogAshrayodbhavaH . hiraNyagarbhaH sthUle.asmindehe vaishvAnaro bhavet . taijasA vishvatA.n yAtA deva tirya~NnarAdayaH .. 28.. te parAgdarshinaH pratyaktattvabodhavivarjitAH .. 29.. kurvate karma bhogAya karma kartu.n cha bhu~njate . nadyA.n kITA ivAvartAdAvartAntaramAshu te . vrajanto janmano janma labhante naiva nirvR^itim .. 30.. satkarmaparipAkAtte karuNAnidhinoddhR^itAH . prApya tIrataruchChAyA.n vishrAmyanti yathAsukham .. 31.. upadeshamavApyaivamAchAryAttattvadarshinaH . pa~nchakoShavivekena labhante nirvR^itiM parAm .. 32.. annaM prANo mano buddhirAnandashcheti pa~ncha te . koShAstairAvR^itaH svAtmA vismR^ityA sa.nsR^iti.n vrajet .. 33.. syAtpa~nchIkR^itabhUtottho dehaH sthUlo.anna sa.nj~nakaH . li~Nge tu rAjasaiH prANaiH prANaH karmendriyaiH saha .. 34.. sAttvikairdhIndriyaiH sAka.n vimarShAtmA manomayaH . taireva sAka.n vij~nAnamayodhIrnishchayAtmikA .. 35.. kAraNe sattvamAnandamayomodAdivR^ittibhiH . tattatkoShaistu tAdAtmyAdAtmA tattanmayo bhavet .. 36.. anvayavyatirekAbhyAM pa~nchakoSha vivekataH . svAtmAna.n tata uddhR^itya paraM brahma prapadyate .. 37.. abhAne sthUladehasya svapne yadbhAnamAtmanaH . so.anvayo vyatirekastadbhAne.anyAnavabhAsanam .. 38.. li~NgabhAne suShuptau syAdAtmano bhAnamanvayaH . vyatirekastu tadbhAne li~NgasyAbhAnamuchyate .. 39.. tadvivekAdviviktAH syuH koShAH prANamanodhiyaH . te hi tatra guNAvasthAbhedamAtrAtpR^ithakkR^itAH .. 40.. suShuptyabhAne bhAnantu samAdhAvAtmano.anvayaH . vyatirekastvAtmabhAne suShuptyanavabhAsanam .. 41.. yathAmu~njAdiShIkaivamAtmA yuktyA samuddhR^itaH . sharIratritayAddhIraiH paraM brahmaiva jAyate .. 42.. parAparAtmanoreva.n yuktyA sambhAvitaikatA . tattvamasyAdivAkyaiH sA bhAgatyAgena lakShyate .. 43.. jagato yadupAdAnaM mAyAmAdAya tAmasIm . nimitta.n shuddhasattvA.n tAmuchyate brahma tadgirA .. 44.. yadA malinasattvA.n tA.n kAmakarmAdidUShitam . Adatte tatparaM brahma tvaM padena tadochyate .. 45.. tritayImapi tAM muktvA parasparavirodhinIm . akhaNDa.n sachchidAnandaM mahAvAkyena lakShyate .. 46.. so.ayamityAdivAkyeShu virodhAttadidantvayoH . tyAgena bhAgayoreka Ashrayo lakShyate yathA .. 47.. mAyAvidye vihAyaivamupAdhI parajIvayoH . akhaNDa.n sachchidAnandaM paraM brahmaiva lakShyate .. 48.. savikalpasya lakShyatve lakShyasya syAdavastutA . nirvikalpasya lakShyatva.n na dR^iShTa.n na cha sambhavi .. 49.. vikalpo nirvikalpasya savikalpasya vA bhavet . Adye vyAhatiranyatrAnavasthAtmAshrayAdayaH .. 50.. ida.n guNakriyAjAtidravyasambandhavastuShu . samantena svarUpasya sarvametaditIShyatAm .. 51.. vikalpatadabhAvAbhyAmasa.nspR^iShTAtmavastuni . vikalpitatvalakShyatvasambandhAdyAstu kalpitAH .. 52.. ittha.n vAkyaistadarthAnusandhAna.n shravaNaM bhavet . yuktyA sambhAvitatvAnusandhAnaM mananantu tat .. 53.. tAbhyA.n nirvichikitse.arthe chetasaHsthApitasya yat . ekatAnatvametaddhi nididhyAsanamuchyate .. 54.. dhyAtR^idhyAne parityajya kramAddhyeyaikagocharam . nirvAtadIpavachchitta.n samAdhirabhidhIyate .. 55.. vR^ittayastu tadAnImaj~nAtA apyAtmagocharAH . smaraNAdanumIyante vyutthitasya samutthitAt .. 56.. vR^ittInAmanuvR^ittistu prayatnAtprathamAdapi . adR^iShTAsakR^idabhyAsasa.nskAraH sachirAdbhavet .. 57.. yathA dIpo nivAtastha ityAdibhiranekadhA . bhagavAnimamevArthamarjunAya nyarUpayat .. 58.. anAdAviha sa.nsAre sa~nchitAH karmakoTayaH . anena vilaya.n yAnti shuddho dharmo vivardhate .. 59.. dharmameghamimaM prAhuH samAdhi.n yogavittamAH . varShatyeSha yato dharmAmR^itadhArAH sahasrashaH .. 60.. amunA vAsanAjAle niHsheShaM pravilApite . samUlonmUlite puNyapApAkhye karma sa~nchaye .. 61.. vAkyamapratibaddha.n satprAkparokShAvabhAsite . karAmalakavadbodhamaparokShaM prasUyate .. 62.. parokShaM brahmavij~nAna.n shAbda.n deshikapUrvakam . buddhipUrvakR^itaM pApa.n kR^itsna.n dahati vahnivat .. 63.. aparokShAtmavij~nAna.n shAbda.n deshikapUrvakam . sa.nsArakAraNAj~nAnatamasashchaNDabhAskaraH .. 64.. ittha.n tattvaviveka.n vidhAya vidhivanmanaH samAdhAya . vigalitasa.nsR^itibandhaH prApnoti pAraM pada.n naro na hirAt .. 65.. iti tattvavivekaH samAptaH .. 1.. \section{2\. bhUtavivekonAma\- dvitIyaH parichChedaH .} sadadvaita.n shruta.n yattatpa~nchabhUtavivekataH . boddhu.n shakya.n tato bhUtapa~nchakaM pravivichyate .. 1.. shabdasparshau rUparasau gandho bhUtaguNA ime . ekadvitrichatuH pa~nchaguNA vyomAdiShu kramAt .. 2.. pratidhvanirviyachChabdo vAyau vIsIti shabdanam . anuShNAshItasa.nsparsho vahno bhugubhugudhvaniH . uShNaH sparshaH prabhA rUpa.n jale bulu bulu dhvaniH . shItAsparshaH shuklarUpa.n raso mAdhuryamIritam . bhUmau kaDakaDAshabdaH kAThinya.n sparsha iShyate . nIlAdika.n chitrarUpaM madhurAmlAdiko rasaH . surabhItaragandhau dvau guNAH samyagvivechitAH .. 3.. shrotra.n tvakchakShuShi jihvA ghrANa.n chendriyapa~nchakam . karNAdigolakastha.n tachChabdAdigrAhaka.n kramAt . saukShmyAtkAryAnumeya.n tatprAyo dhAvedbahirmukham .. 4.. kadAchitpihite karNe shrUyate shabda AntaraH . prANavAyau jATharAgnau jalapAne.annabhakShaNe . vyAjyAnte hyAntarAH sparshAmIlane chAntara.n tamaH . udgAre rasagandhau cetyakShANAmAntaragrahaH .. 5.. pa~nchoktyAdAnagamanavisargAnandakAH kriyAH . kR^iShivANijyasevAdyAH pa~nchasvantarbhavanti hi .. 6.. vAkpANipAdapAyUpasthairakShaistatkriyAjaniH . mukhAdigolakeShvAste tatkarmendriyapa~nchakam .. 7.. mano dashendriyAdhyakSha.n hR^itpadmagolake sthitam . tachchAntaHkaraNaM bAhyeShvasvAtantryAdvinendriyaiH .. 8.. akSheShvarthArpiteShvetadguNadoShavichArakam . sattva.n rajastamashchAsya guNA vikriyate hi taiH .. 9.. vairAgya.n kShAntiraudAryamityAdyAH sattvasambhavAH . kAmakrodhau lobhayatnAvityAdyA rajasotthitAH . AlasyabhrAntitandrAdyA vikArAstamasotthitAH .. 10.. sAttvikaiH puNyaniShpattiH pApautpattishcha rAjasaiH . tAmasairnobhaya.n kintu vR^ithAyuHkShapaNaM bhavet . atrAhampratyayI kartetyeva.n lokavyavasthitiH .. 11.. spaShTashabdAdiyukteShu bhautikatvamatisphuTam . akShAdAvapi tachChAstrayuktibhyAmavadhAryatAm .. 12.. ekAdashendriyairyuktyA shAstreNApyavagamyate . yAvatki.nchidbhavedetadida.n shabdodita.n jagat .. 13.. ida.n sarvaM purA sR^iShTerekamevadvitIyakam . sadevAsInnAmarUpe nAstAmityAruNervachaH .. 14.. vR^ikShasya svagato bhedaH patrapuShpaphalAdibhiH . vR^ikShAntarAtsajAtIyo vijAtIyaH shilAditaH .. 15.. tathA sadvastuno bhedatrayaM prApta.n nivAryate . aikyAvadhAraNadvaitapratiShedhaistribhiH kramAt .. 16.. sato nAvayavAH sha.nkyAstada.nshasyAnirUpaNAt . nAmarUpe na tasya a.nshau tayoradyApyanudbhavAt .. 17.. nAmarUpodbhavasyaiva sR^iShTitvAtsR^iShTitaH purA . na tayorudbhavastasmAtsannira.nsha.n yathA viyat .. 18.. sadantara.n sajAtIya.n na vailakShaNyavarjanAt . nAmarUpopAdhibheda.n vinA naiva sato bhidA .. 19.. vijAtIyamasattattu na khalvastIti gamyate . nAsyAtaH pratiyogitva.n vijAtIyAdbhidA kutaH .. 20.. ekamevAdvitIya.n satsiddhamatra tu kechana . vihvalA asadevedaM purAsIdityavarNayan .. 21.. magnasyAbdhau yathA.akShANi vihvalAni tathA.asya dhIH . akhaNDaikarasa.n shrutvA niHprachArA bibhetyataH .. 22.. gauDAchAryA nirvikalpe samAdhAvanyayoginAm . sAkAradhyAnaniShThAnAmatyantaM bhayamUchire .. 23.. asparshayogo nAmaiSha durdarshaH sarvayogibhiH . yogino bibhyati hyasmAdabhaye bhayadarshinaH .. 24.. bhagavatpUjyapAdAshcha shuShkatarkapaTUnamUn . AhurmAdhyamikAnbhrAntAnachintye.asminsadAtmani .. 25.. anAdR^itya shrutiM maurkhyAdime bauddhastapasvinaH . Apedire nirAmatvamanumAnaikachakShushaH .. 26.. shUnyamAsIditi brUShe sadyoga.n vA sadAtmatAm . shUnyasya na tu tadyuktamubhaya.n vyAha tattvataH .. 27.. na yuktastamasA sUryo nApi chAsau tamomayaH . sacChUnyayorvirodhitvAchChUnyamAsItkatha.n vada .. 28.. viyadAdernAmarUpe mAyayA sati kalpite . shUnyasya nAmarUpe cha tathA chejjIvyatA.n chiram .. 29.. sato.api nAmarUpe dve kalpite chettadA vada . kutreti niradhiShThAno na bhramaH kvachidIkShyate .. 30.. sadAsIditi shabdArthabhede dvaiguNyamApatet . abhede punaruktiH syAnmaiva.n loke tathekShaNAt .. 31.. kartavya.n kurute vAkyaM brUte dhAryasya dhAraNam . ityAdivAsanAviShTaM pratyAsItsaditIraNam .. 32.. kAlAbhAve puretyuktiH kAlavAsanayAyutam . shiShyaM pratyeva tenAtra dvitIya.n na hi sha.nkyate .. 33.. chodya.n vA parihAro vA kriyatA.n dvaitabhAShayA . advaitabhAShayA chodya.n nAsti nApi taduttaram .. 34.. atastimitagambhIra.n na tejo na tamastatam . anAkhyamanabhivyakta.n satki.nchidavashiShyate .. 35.. nanu bhUmyAdikaM mA bhUtparamANvanta nAshataH . katha.n te viyato.asattvaM buddhimArohatIti chet .. 36.. atyanta.n nirjagadvyoma yathA te buddhimAshritam . tathaiva sannirAkAsha.n kuto nAshrayate matim .. 37.. nirjagadvyoma dR^iShTa.n chetprakAshatamasI vinA . kva dR^iShTa.n ki.ncha te pakShe na pratyakSha.n viyatkhalu .. 38.. sadvastu siddhantvasmAbhirnishchitairanubhUyate . tUShNI.n sthitau na shUnyatva.n shUnyabuddhestu varjanAt .. 39.. sadbuddhirapi chennAsti mAstvasya svaprabhatvataH . nirmanaskatvasAkShitvAtsanmAtra.n sugama.n nR^iNAm .. 40.. manojR^imbhanarAhitye yathA sAkShI nirAkulaH . mAyAjR^imbhaNataH pUrva.n sattathaiva nirAkulam .. 41.. nistattvA kAryagamyAsya shaktirmAyAgnishaktivat . na hi shakti kvachitkaishchidbuddhyate kArayataH purA .. 42.. na sadvastu sataH shaktirna hi vahneH svashaktitA . sadvilakShaNatAyAntu shakteH ki.n tattvamuchyatAm .. 43.. shUnyatvamiti chechChUnyaM mAyAkAryamitIritam . nashUnya.n nApi sadyAdR^iktAdR^iktattvamiheShyatAm .. 44.. nAsadAsInno sadAsIttadAnI.n kintvabhUttamaH . sadyogAttamasaH sattva.n na svatastanniShedhanAt .. 45.. ataeva dvitIyatva.n shUnyavannahi gaNyate . na loke chaitratachChaktyorjIvita.n gaNyate pR^ithak .. 46.. shaktyAdhikye jIvita.n chedvardhate tatra vR^iddhikR^it . na shaktiH kintu tatkArya.n yuddhakR^iShyAdika.n tathA . sarvathA shaktimAtrasya na pR^ithaggaNanA kvachit . shaktikArya.n tu naivAsti dvitIya.n sha.nkyate katham .. 47.. na kR^itsnabrahmavR^ittiH sA shaktiH kintvekadeshabhAk . ghaTashaktiryathA bhUmau snigdhamR^idyeva vartate .. 48.. pAdo.asya vishvA bhUtAni tripAdasti svayaM prabhaH . ityekadeshavR^ittitvaM mAyAyA vadati shrutiH .. 49.. viShTabhyAhamida.n kR^itsnamekA.nshena sthito jagat . iti kR^iShNorjunAyAha jagatastvekadeshatAm .. 50.. sabhUmi.n sarvato vR^itvA atyatiShThaddashA~Ngulam . vikArAvarti chAtrAsti shrutisUtrakR^itorvachaH .. 51.. nira.nshe.apya.nshamAropya kR^itsne.n.ashe veti pR^ichChataH . tadbhAShayottaraM brUte shrutiH shroturhitaiShiNI .. 52.. sattattvamAshritA shaktiH kalpayetsati vikriyAH . varNAbhittigatAbhittau chitra.n nAnAvidha.n yathA .. 53.. Adyo vikAra AkAshaH so.avakAshasvabhAvAn . AkAsho.astIti sattattvamAkAshe.apyanugachChati .. 54.. ekasvabhAva.n sattattvamAkAsho dvisvabhAvakaH . nAvakAshaH sati vyomni sa chaiSho.api dvaya.n sthitam .. 55.. yadvA pratidhvanirvyomno guNo nAsau satIkShyate . vyomni dvau saddhvanI tena sadeka.n dviguNa.n viyat .. 56.. yA shaktiH kalpayedvyoma sA sadvyomnorabhinnatAm . ApAdya dharmadharmitva.n vyatyayenAvakalpayet .. 57.. sato vyomatvamApanna.n vyomnaH sattAntu laukikAH . tArkikAshchAvagachChanti mAyAyA uchita.n hi tat .. 58.. yadyathA vartate tasya tathAtvaM bhAti mAnataH . anyathAtvaM bhrameNeti nyAyo.aya.n sarvalaukikaH .. 59.. eva.n shrutivichArAtprAkyadyathA vastu bhAsate . vichAreNa viparyeti tatastachchintyatA.n viyat .. 60.. bhinne viyatsatI shabdabhedAdbuddheshcha bhedataH . vAyvAdiShvanuvR^itta.n sanna tu vyometi bhedadhIH .. 61.. sadvastvadhikavR^ittitvAddharmi vyomnastu dharmatA . dhiyA sataH pR^ithakkAre brUhi vyoma kimAtmakam .. 62.. avakAshAtmaka.n tachchedasattaditi chintyatAm . bhinna.n sato.asachcha neti vakShi chedvyAhatistava .. 63.. bhAtIti chedbhAtu nAma bhUShaNaM mAyikasya tat . yadasadbhAsamAnantanmithyA svapnagajAdivat .. 64.. jAtivyakto dehidehau guNadravye yathA pR^ithak . viyatsatostathaivAstu pArthakya.n ko.atra vismayaH .. 65.. buddho.api bhedo no chitte niruDhi.n yAti chettadA . anaikAgryAtsa.nshayAdvA rUDhyabhAvo.asya te vada .. 66.. apramatto bhava dhyAnAdAdye.anyasminvivechanam . kuru pramANayuktibhyA.n tato rUDhatamo bhavet .. 67.. dhyAnAnmAnAdyuktito.api rUDhe bheda viyatsatoH . na kadAchidviyatsatya.n sadvastu Chidravanna cha .. 68.. j~nasya bhAti sadA vyoma nistattvollekhapUrvakam . sadvastvapi vibhAtyasya nishChidratvapuraHsaram .. 69.. vAsanAyAM vivR^iddhAyA.n viyatsatyatvavAdinam . sanmAtrAbodhayukta.n cha dR^iShTvA vismayate budhaH .. 70.. evamAkAshamithyAtve satsatyatve cha vAsite . nyAyenAnena vAyvAdeH sadvastu pravivichyatAm .. 71.. sadvastunyekadeshasthA mAyA tatraikadeshagam . viyattatrApyekadeshagato vAyu prakalpitaH .. 72.. shoShasparshau gatirvego vAyudharmA ime matAH . trayaH svabhAvAH sanmAyAvyomnA.n ye te.api vAyugAH .. 73.. vAyurastIti sadbhAvaH sato vAyau pR^ithakkR^ite . nistattvarUpatA mAyAsvabhAvo vyomago dhvaniH .. 74.. sato.anuvR^ittiH sarvatra vyomno neti puroditam . vyomAnuvR^ittiradhunA katha.n navyAhata.n vachaH .. 75.. ChidrAnuvR^ittirnetIti pUrvoktiradhunA tviyam . shabdAnuvR^ittirevoktA vachaso vyAhatiH kutaH .. 76.. nanu sadvastupArthakyAdasattva.n chettadA katham . avyaktamAyAvaiShamyAdamAyAmayatApi no .. 77.. nistattvarUpataivAtra mAyAtvasya prayojikA . sA shaktikAryayostulyA vyaktAvyaktatvabhedinoH .. 78.. sadasattvavivekasya prastutattvAtsachintyatAm . asato.avAntaro bheda AstA.n tachchintayAtra kim .. 79.. sadvastubrahmashiShTo.n.ashovAyurmithyA yathA viyat . vAsayitvA chira.n vAyormithyAtvaM maruta.n tyajet .. 80.. chintayedvahnimapyevaM maruto nyUnavartinam . brahmANDAvaraNeShveShA.n nyUnAdhikavichAraNA .. 81.. vAyordashA.nshatonyUnovahnirvAyau prakalpitaH . purANokta.n tAratamya.n dashA.nshairbhUtapa~nchake .. 82.. vahniruShNaprakAshAtmA pUrvAnugatiratra cha . asti vahniH sanistattvaH shabdavAnsparshavAnapi .. 83.. sanmayAvyomavAyva.nshairyuktasyAgnernijo guNaH . rUpa.n tatra sataH sarvamanyadbuddhyA vivichyatAm .. 84.. sato vivechite vahnau mithyAtve sati vAsite . Apo dashA.nshato nyUnAH kalpitA iti chintayet .. 85.. santyApo.amUH shUnyatattvAH sashabadasparshasa.nyutAH . rUpavatyo.anyadharmAnuvR^ityA svIyo raso guNaH .. 86.. sato vivechitAsvapsu tanmithyAtve cha vAsite . bhUmirdashA.nshato nyUnA kalpitApsviti chintayet .. 87.. asti bhUstattvashUnyAsyAH shabdasparshau svarUpakau . rasashcha parato naijo gandhaH sattA vivichyatAm .. 88.. pR^ithakkR^itAyA.n sattAyAM bhUmirmithyAvashiShyate . bhUmerdashA.nshato nyUnaM brahmANDaM bhUmimadhyagam .. 89.. brahmANDamadhye tiShThanti bhuvanAni chaturdasha . bhuvaneShu vasantyeShu prANidehA yathAyatham .. 90.. brahmANDalokadeheShu sadvastuni pR^ithakkR^ite . asanto.aNDAdayo bhAntu tadbhAne.apIha kA kShatiH .. 91.. bhUtabhautikamAyAnAmasamatve.atyantavAsite . sadvastvadvaitamityeShA dhIrviparyeti na kvachit .. 92.. sadadvaitAtpR^ithagbhUte dvaite bhUmyAdirUpiNi . tattadarthakriyA loke yathA dR^iShTA tathaiva sA .. 93.. sA.nkhyakANAdabauddhAdyairjagadbhedo yathA yathA . utprekShyate.anekayuktyA bhavatveSha tathA tathA .. 94.. avaj~nAta.n sadadvaita.n niHsha.nkairanyavAdibhiH . eva.n kA kShatirrasmAka.n taddvaitamavajAnatAm .. 95.. dvaitAvaj~nA susthitA chedadvaitA dhIH sthirA bhavet . sthairye tasyAH pumAneSha jIvanmukta itIryate .. 96.. eShA brAhmI sthitiH pArtha nainAM prApya vimuhyati . sthitvAsyAmantakAle.api brahmanirvANamR^ichChati .. 97.. sadadvaite.anR^itadvaite yadanyo.anyaikyavIkShaNam . tasyAntakAlastadbhedabuddhireva na chetaraH .. 98.. yadvAntakAlaH prANasya viyogostu prasiddhitaH . tasminkAle.api na bhrAntergatAyAH punarAgamaH .. 99.. nIroga upaviShTo vA rugNo vA viluThanbhuvi . mUrchChito vA tyajedeSha prANAnbhrAntirna sarvathA .. 100.. dine dine svapnasuptyoradhIte vismR^ite.apyayam . paredyurnAnadhItaH syAttattvavidyA na nashyati .. 101.. pramANotpAditA vidyA pramANaM prabala.n vinA . na nashyati na vedAntAtprabalaM mAnamIkShate .. 102.. tasmAdvedAntasa.nsiddha.n sadadvaita.n na bAdhyate . antakAle.apyato bhUtavivekAnnirvR^itiH sthitA .. 103.. iti bhUtavivekanAma dvitIyaH parichChedaH .. 2.. \section{3\. pa~nchakoShavivekonAma \- tR^itIyaH parichChedaH .} guhAhitaM brahma yattatpa~nchakoSha vivekataH . boddhu.n shakya.n tataH koShapa~nchakaM pravivichyate .. 1.. dehAdabhyantaraH prANaH prANAdabhyantaraM manaH . tataH kartA tato bhoktA guhA seyaM paramparA .. 2.. pitR^ibhuktAnnajAdvIryAjjAto.annenaiva vardhate . dehaH so.annamayo nAtmA prAkchordhva.n tadabhAvataH .. 3.. pUrvajanmanyasattve tajjanma sampAdayetkatham . bhAvijanmanyasatkarma na bhu~njIteha sa.nchitam .. 4.. pUrNo dehe bala.n yachChannakShANA.n yaH pravartakaH . vAyuH prANamayo nAsAvAtmA chaitanyavarjanAt .. 5.. ahantAM mamatA.n dehe gR^ihAdau cha karoti yaH . kAmAdyavasthayA bhrAnto nAsAvAtmA manomayaH .. 6.. lInA suptau vapurbodhe vyApnuyAdAnakhAgragA . chichChAyopetadhIrnAtmA vij~nAnamayashabdabhAk .. 7.. kartR^itvakaraNatvAbhyA.n vikriyetAntarindriyam . vij~nAnamanasI antarbahishchaite parasparam .. 8.. kAchidantarmukhA vR^ittirAnandapratibimbabhAk . puNyabhoge bhogashAntau nidrArUpeNa lIyate .. 9.. kAdAchitkatvato nAtmA syAdAnandamayo.apyayam . bimbabhUto ya Ananda AtmAsau sarvadA sthiteH .. 10.. nanu dehamupakramya nidrAnandAntavastuShu . mAbhUdAtmatvamanyastu na kashchidanubhUyate .. 11.. bADha.n nidrAdayaH sarve.anubhUyante na chetaraH . tathApyete.anubhUyante yena ta.n ko nivArayet .. 12.. svayamevAnubhUtitvAtvidyate nAnubhAvyatA . j~nAtR^ij~nAnAntarAbhAvAdaj~neyo na tvasattayA .. 13.. mAdhuryAdisvabhAvAnAmanyatra svaguNArpiNAm . svasmi.nstadarpaNApekShA no na chAstAnyadarpakam .. 14.. arpakAntarArAhityepyastyeShA.n tatsvabhAvatA . mAbhUttathAnubhAvyatvaM bodhAtmA tu na hIyate .. 15.. svaya.njyotirbhavatyeSha puro.asmAtbhAsate.akhilAt . tameva bhAntamanveti tadbhAsA bhAsate jagat .. 16.. yeneda.n jAnate sarva.n ta.n kenAnyena jAnatAm . vij~nAtAra.n kena vidyAchChakta.n vedye tu sAdhanam .. 17.. sa vetti vedya.n tatsarva.n nAnyastasyAsti veditA . viditAviditAbhyA.n tatpR^ithakbodhasvarUpakam .. 18.. bodhe.apyanubhavo yasya na katha.nchana jAyate . ta.n kathaM bodhayechChAstra.n loShTa.n narasamAkR^itim .. 19.. jihvA me.asti na vetyuktirlajjAyai kevala.n yathA . na budhyate mayA bodho boddhavya iti tAdR^iShI .. 20.. yasminyasminnasti loke bodhastattadupekShaNe . yadbodhamAtra.n tadbrahmetyeva.n dhIrbrahmanishchayaH .. 21.. pa~nchakoShaparityAge sAkShibodhAvasheShataH . svasvarUpa.n sa eva syAchChUnyatva.n tasya durghaTam .. 22.. asti tAvatsvaya.n nAma vivAdAviShayatvataH . svasminnapi vivAdashchetprativAdyatra ko bhavet .. 23.. svAsattvantu na kasmaichidrochate vibhrama.n vinA . ataeva shrutirbAdhaM brUte chAsattvavAdinaH .. 24.. asadbrahmeti chedveda svayameva bhavedasan . ato.asya mAbhUdvedyatva.n svasattvantvabhyupeyatAm .. 25.. kIdR^iktarhIti chetpR^ichChedIdR^iktA nAsti tatra hi . yadanIdR^igatAdR^ikcha tatsvarUpa.n vinishchinu .. 26.. akShANA.n viShayastvIdR^ikparokShastAdR^iguchyate . viShayo nAkShaviShayaH svattvAnnAsyaparokShatA .. 27.. avedyo.apyaparokSho.ataH svaprakAsho bhavatyayam . satya.n j~nAnamananta.n chetyastIha brahmalakShaNam .. 28.. satyatvaM bAdharAhitya.n jagadbAdhaikasAkShiNaH . bAdhaH ki.nsAkShiko brUhi na tvasAkShika iShyate .. 29.. apanIteShu mUrteShu hyamUrta.n shiShyate viyat . shakyeShu bAdhiteShvante shiShyate yattadeva tat .. 30.. sarvabAdhe na ki.nchichchedyanna ki.nchit tadeva tat . bhAShA evAtra bhidyante nirbAdha.n tAvadasti hi .. 31.. ata eva shrutirbAdhyaM bAdhitvA sheShayatyadaH . sa eSha neti netyAtmetyatadvyAvR^ittirUpataH .. 32.. ida.n rUpa.n tu yadyAva tattyaktu.n shakyate.akhilam . ashakyo hyanida.n rUpaH sa AtmA bAdhavarjitaH .. 33.. siddhaM brahmaNi satyatva.n j~nAnatva.n tu puroditam . svayamevAnubhUtitvAdityAdivachanaiH sphuTam .. 34.. na vyApitvAddeshato.anto nityatvAnnApi kAlataH . na vastuto.api sarvAtmyAdAnantyaM brahmaNi tridhA .. 35.. deshakAlAnyavastUnA.n kalpitatvAchcha mAyayA . na deShAdikR^ito.anto.asti brahmAnantya.n sphuTantataH .. 36.. satya.n j~nAnamananta.n yadbrahma tadvastu tasya tat . Ishvaratvantu jIvatvamupAdhidvayakalpitam .. 37.. shaktirastyaishvarI kAchitsarvavastuniyAmikA . AnandamayamArabhya gUDhA sarveShu vastuShu .. 38.. vastudharmA niyamyera.n shaktyA naiva yadA tadA . anyonyadharmasA.nkaryAdviplaveta jagatkhalu .. 39.. chichChAyAveshataH shaktishchetaneva vibhAti sA . tachChaktyupAdhisa.nyogAdbrahmaiveshvaratA.n vrajet .. 40.. koShopAdhivivakShAyA.n yAti brahmaiva jIvatAm . pitA pitAmahashchaikaH putrapautrau yathA prati .. 41.. putrAderavivakShAyA.n na pitA na pitAmahaH . tadvannesho nApi jIvaH shaktikoShAvivakShaNe .. 42.. ya evaM brahma vedaiSha brahmaiva bhavati svayam . brahmaNo nAsti janmAtaH punareSha na jAyate .. 43.. iti pa~nchakoShovivekonAma tR^itIyaH parichChedaH .. 3.. \section{4\. dvaitaviveko nAma \- chaturthaH parichChedaH .} IshvareNApi jIvena sR^iShTa.n dvaitaM prapa~nchyate . viveke sati jIvena heyo bandhaH sphuTIbhavet .. 1.. mAyA.n tu prakR^iti.n vidyAnmAyina.n tu maheshvaram . sa mAyI sR^ijatItyAhuH shvetAshvatara shAkhinaH .. 2.. AtmA vA idamagre.abhUtsa aikShata sR^ijA iti . sa~NkalpenAsR^ijallokAnsa etAniti bahvR^ichAH .. 3.. khaMvAyvagnijalorvyoShadhyannadehAH kramAdamI . sambhUtA brahmaNastasmAdetasmAdAtmano.akhilAH .. 4.. bahu syAmahamevAtaH prajAyeyeti kAmataH . tapastaptvA.asR^ijatsarva.n jagadityAha taittiriH .. 5.. idamagre sadevAsIdbahutvAya tadaikShata . tejo.avannANDajAdIni sasarjeti cha sAmagAH .. 6.. visphuli~NgA yathA vahnerjAyante.akSharatastathA . vividhAshchijjaDA bhAvA ityAtharvaNikI shrutiH .. 7.. jagadavyAkR^itaM pUrvamAsIdvyAkriyate.adhunA . dR^ishyAbhyA.n nAmarUpAbhyA.n virADAdiShu te sphuTAH . virANAnurnaro gAvaH kharAshvAjAvayastathA . pipIlikAvadhidvandvamiti vAjasaneyinaH .. 8.. kR^itvA rUpAntara.n jaiva.n dehe prAvishadIshvaraH . iti tAH shrutayaH prAhu jIvatvaM prANadhAraNAt .. 9.. chaitanya.n yadadhiShThAna.n li~Ngadehashcha yaH punaH . chichChAyA li~NgadehasthA tatsa.nghojIva uchyate .. 10.. mAheshvarI tu yA mAyA tasyA nirmANashaktivat . vidyate mohashaktishcha ta.n jIvaM mohayatyasau .. 11.. mohAdanIshatAM prApya magno vapuShi shochati . IshasR^iShTamida.n dvaita.n sarvamukta.n samAsataH .. 12.. saptAnnabrAhmaNe dvaita.n jIvasR^iShTaM prapa~nchitam . annAni saptaj~nAnena karmaNAjanayatpitA .. 13.. martyAnAmeka.n devAnne dve pashvAnna.n chaturthakam . annatritayamAtmArthamannAnA.n viniyojanam .. 14.. vrIhyAdika.n darshapUrNamAsau kShIra.n tathA manaH . vAkprANashcheti saptatvamannAnAmavagamyatAm .. 15.. Ishena yadyapyetAni nirmitAni svarUpataH . tathApi j~nAnakarmAbhyA.n jIvo kArShIttadannatAm .. 16.. IshakArya.n jIvabhogya.n jagaddvAbhyA.n samanvitam . pitR^ijanyA bhartR^ibhogyA yathA yoShittatheShyatAm .. 17.. mAyAvR^ittyAtmako hIshasa.nkalpaH sAdhana.n janau . mano vR^ittyAtmako jIvo sa.nkalpo bhogasAdhanam .. 18.. IshanirmitamaNyAdau vastunyekavidhe sthite . bhoktR^idhIvR^ittinAnAtvAttadbhogo bahudheShyate .. 19.. hR^iShyatyeko maNi.n labdhvA kruddhyatyanyo hyalAbhataH . pashyatyeva virakto.atra na hR^iShyati na kupyati .. 20.. priyo.apriya upekShyashchetyAkArA maNigAstrayaH . sR^iShTA jIvairIshasR^iShTa.n rUpa.n sAdhAraNa.n triShu .. 21.. bhAryA snuShA nanAndA cha yAtA mAtetyanekadhA . pratiyogidhiyA yoShidbhidyate na svarUpataH .. 22.. nanu j~nAnAni bhidyantAmAkArastu na bhidyate . yoShidvapuShyatishayo na dR^iShTo jIvanirmitaH .. 23.. maivaM mA.nsamayI yoShitkAchidanyA manomayI . mA.nsamayyA abhede.api bhidyate.atra manomayI .. 24.. bhrAntisvapnamanorAjyasmR^itiShvastu manomayam . jAgranmAnena meyasya na manomayateti chet .. 25.. bAdhaM mAne tu meyena yogAtsyAdviShayAkR^itiH . bhAShyavArtikakArAbhyAmayamartha udAhR^itaH .. 26.. mUShAsikta.n yathA tAmra.n tannibha.n jAyate tathA . rUpAdIn vyApnuvachchitta.n tannibha.n dR^ishyate dhruvam .. 27.. vya~njako vA yathA loko vya~NgyasyAkAratAmiyAt . sarvArthavya~njakatvAddhIrarthAkArA pradR^ishyate .. 28.. mAturmAnAbhiniShpattirniShpannaM meyameti tat . meyAbhisa.ngata.n tachcha meyAbhatvaM prapadyate .. 29.. satyeva.n viShayau dvau sto ghaTau mR^iNmayadhImayau . mR^iNmayo mAnameyaH syAtsAkShibhAShyastu dhImayaH .. 30.. anvayavyatirekAbhyA.n dhImayo jIvabandhakR^it . satyasminsukhaduHkhe sta stasminnasati na dvayam .. 31.. asatyapi cha bAhyArthe svapnAdau badhyate naraH . samAdhisuptimUrchChAsu satyapyasminna badhyate .. 32.. dUradesha.n gate putre jIvatyevAtra tatpitA . vipralambhakavAkyena mR^itaM matvA praroditi .. 33.. mR^ite.api tasminvArtAyAmashrutAyA.n na roditi . ataH sarvasya jIvasya bandhakR^inmAnasa.n jagat .. 34.. vij~nAnavAdo bAhyArthavaiyarthyAtsyAdiheti chet . na hR^idyAkAramAdhAtuM bAhyasyApekShitattvataH .. 35.. vaiyArthyamastu vA bAhya.n na vArayitumIshmahe . prayojanamapekShante na mAnAniti hi sthitiH .. 36.. bandhashchenmAnasa.n dvaita.n tannirodhena shAmyati . abhyAsedyogamevAto brahmaj~nAnena ki.n vada .. 37.. tAtkAlika dvaitashAntAvapyAgAmIjanIkShayaH . brahmaj~nAna.n vinA na syAditi vedAntaDiNDimaH .. 38.. anivR^itte.apIshasR^iShTe dvaite tasya mR^iShAtmatAm . buddhvA brahmAdvayaM boddhu.n shakya.n vastvaikyavAdinA .. 39.. pralaye tannivR^ittau tu gurushAstrAdyabhAvataH . virodhidvaitAbhAve.api na shakyaM boddhumadvayam .. 40.. abAdhaka.n sAdhaka.n cha dvaitamIshvaranirmitam . apanetumashakya.n chetyAstA.n taddviShyate kutaH .. 41.. jIvadvaita.n tu shAstrIyamashAstrIyamiti dvidhA . upAdadItA shAstrIyamAtattvasyAvabodhanAt .. 42.. AtmabrahmavichArAkhya.n shAstrIyaM mAnasa.n jagat . buddhe tattve tachcha heyamiti shrutyanushAsanam .. 43.. shAstrANyadhItya medhAvI abhyasya cha punaH punaH . paramaM brahma vij~nAya ulkAvattAnyathotsR^ijet .. 44.. granthamabhyasya medhAvI j~nAnavij~nAnatatparaH . palAlamiva dhAnyArthI tyajedgranthamasheShataH .. 45.. tameva dhIro vij~nAya praj~nA.n kurvIta brAhmaNaH . nAnudhyAyAdbahU~nChabdAnvAcho viglApana.n hi tat .. 46.. tamevaika.n vijAnIta hyanyA vAcho vimu~nchatha . yachchedvA~NmanasI prAj~na ityAdyAH shrutayaH sphuTAH .. 47.. ashAstrIyamapi dvaita.n tIvraM mandamiti dvidhA . kAmakrodhAdika.n tIvraM manorAjya.n tathetarat .. 48.. ubhaya.n tattvabodhAtprA~NnivAryaM bodhasiddhaye . samaH samAhitatva.n cha sAdhaneShu shruta.n yataH .. 49.. bodhAdUrdhva.n cha taddheya.n jIvanmuktiprasiddhaye . kAmAdikleshabandhena yuktasya na hi muktatA .. 50.. jIvanmuktiriyaM mA bhujjanmAbhAve tvaha.n kR^itI . tarhi janmApi te.astyeva svargamAtrAtkR^itI bhavAn .. 51.. kShayAtishayadoSheNa svargo heyo yadA tadA . svaya.n doShatamAtmAya.n kAmAdiH ki.n na hIyate .. 52.. tattvaM buddhvApi kAmAdInniHsheSha.n na jahAsi chet . yatheShTAcharaNa.n te syAtkarmashAstrAtila~NghinaH .. 53.. buddhAdvaitasatattvasya yatheShTAcharaNa.n yadi . shunA.n tattvadR^ishA.n chaiva kobhedo.ashuchibhakShaNe .. 54.. bodhAt purA manodoShamAtrAtkliShTo.asyathAdhunA . asheShalokanindA chetyaho te bodhavaibhavam .. 55.. viD.hvarAhAditulyatvaM mA kA~NkShIstattvavid bhavAn . sarvadhIdoShasa.ntyAgAllokaiH pUjyasva devavat .. 56.. kAmyAdidoShadR^iShTyAdyAH kAmAdityAgahetavaH . prasiddhA mokShashAstreShu tAnanviShya sukhI bhava .. 57.. tyajyatAmeSha kAmAdirmanorAjye tu kA kShatiH . asheShadoShabIjatvAt kShatirbhagavateritA .. 58.. dhyAyate viShayAnpu.nsaH sa~NgasteShUpajAyate . sa~NgAtsa.njAyate kAmaH kAmAtkrodho.abhijAyate . krodhAdbhavati sammohaH sammohAtsmR^itivibhramaH . smR^itibhra.nshAdbuddhinAsho buddhinAshAtpraNashyati .. 59.. shakya.n jetuM manorAjya.n nirvikalpasamAdhitaH . susampAdaH kramAtso.api savikalpasamAdhinA .. 60.. buddhatattvena dhIdoShashUnyenaikAntavAsinA . dIrghaM praNavamuchchArya manorAjya.n vijIyate .. 61.. jite tasmin vR^ittishUnyaM manastiShThati mUkavat . etatpada.n vashiShThena rAmAya bahudheritam .. 62.. dR^ishya.n nAstIti bodhena manaso dR^ishyamArjanam . sampanna.n chettadotpannA parA nirvANanirvR^itiH . vichAritamala.n shAstra.n chiramudgrAhitaM mithaH . santyaktavAsanAnmaunAdR^ite nyastyuttamaM padam .. 63.. vikShipyate kadAchiddhIH karmaNA bhogadAyinA . punaH samAhitA sA syAttadaivAbhyAsapATavAt .. 64.. vikShepo yasya nAstyasya brahmavittva.n na manyate . brahmaivAyamiti prAhurmunayaH pAradarshinaH .. 65.. darshanAdarshane hitvA svaya.n kevalarUpataH . yastiShThati sa tu brahmanbrahma na brahmavitsvayam .. 66.. jIvanmukteH parA kAShThA jIvadvaitavivarjanAt . labhyate.asAvato.atredamIshadvaitAdvivechitam .. 67.. iti dvaitavivekanAma chaturthaH parichChedaH .. 4.. \section{5\. mahAvAkyavivekonAma \- pa~nchamaH parichChedaH .} yenekShate shR^iNotIda.n jighrati vyAkaroti cha . svAdvasvAdU vijAnAti tatpraj~nAnamudIritam .. 1.. chaturmukhendradeveShu manuShyAshvashvagavAdiShu . chaitanyamekaM brahmAtaH praj~nAnaM brahmamayyapi .. 2.. paripUrNaH parAtmAsmindehe vidyAdhikAriNi . buddheH sAkShitayA sthitvA sphurannahamitIryate .. 3.. svataH pUrNaH parAtmAtra brahmashabdena varNitaH . asmItyaikyaparAmarshastena brahma bhavAmyaham .. 4.. ekamevAdvitIya.n sannAmarUpavivarjitam . sR^iShTeH purAdhunApyasya tAdR^iktva.n taditIryate .. 5.. shroturdehendriyAtIta.n vastvatra tvaM paderitam . ekatA gR^ihyate.asIti tadaikyamanubhUyatAm .. 6.. svaprakAshAparokShatvamayamityuktito matam . aha~NkArAdidehAntAtpratyagAtmeti gIyate .. 7.. dR^ishyamAnasya sarvasya jagatastattvamIryate . brahmashabdena tadbrahma svaprakAshAtmarUpakam .. 8.. iti mahAvAkyavivekonAma pa~nchamaH parichChedaH .. 5.. \section{6\. chitradIponAma \- ShaShThaH parichChedaH .} yathA chitrapaTe dR^iShTamavasthAnA.n chatuShTayam . paramAtmani vij~neya.n tathAvasthAchatuShTayam .. 1.. yathA dhauto ghaTTitashcha lA~nChito ra~njitaH paTaH . chidantaryAmi sUtrANi virAT chAtmA tatheryate .. 2.. svataH shubhro.atra dhautaH syAdghaTTito.annavilepanAt . masyAkArairlA~nChitaH syAdra~njito varNapUraNAt .. 3.. svatashchidantaryAmI tu mAyAvI sUkShmasR^iShTitaH . sUtrAtmA sthUlasR^iShTyaiSha virADityuchyate paraH .. 4.. brahmAdyAHstambaparyantAH prANino.atra jaDA api . uttamAdhamabhAvena vartante paTachitravat .. 5.. chitrArpitamanuShyANA.n vastrAbhAsAH pR^ithakpR^ithak . chitrAdhAreNa vastreNa sadR^ishA iva kalpitAH .. 6.. pR^ithakpR^ithakchidAbhAsAshchaitanyAdhyastadehinAm . kalpAnte jIvanAmAno bahudhA sa.nsarantyamI .. 7.. vastrAbhAsasthitAnvarNAnyadvadAdhAravastragAn . vadantyaj~nAstathA jIvasa.nsAra.n chidgata.n viduH .. 8.. chitrastha parvatAdInA.n vastrAbhAso na likhyate . sR^iShTisthamR^ittikAdInA.n chidAbhAsAstathA na hi .. 9.. sa.nsAraH paramArtho.aya.n sa.nlagnaH svAtmavastuni . iti bhrAntiravidyA syAdvidyayaiShA nivartate .. 10.. AtmAbhAsasya jIvasya sa.nsAro nAtmavastunaH . iti bodho bhavedvidyA labhyate.asau vichAraNAt .. 11.. sadA vichArayettasmAjjagatjjIvaparAtmanaH . jIvabhAvajagadbhAvabAdhe svAtmaiva shiShyate .. 12.. nApratItistayorbAdhaH kintu mithyAtvanishchayaH . no chetsuShuptimUrchChAdau muchyetA yatnato janaH .. 13.. paramAtmAvasheSho.api tatsatyatvavinishchayaH . na jagadvismR^itirno chejjIvanmuktirna sambhavet .. 14.. parokShA chAparokSheti vidyA dvedhA vichArajA . tatrAparokSha vidyAptau vichAro.aya.n samApyate .. 15.. asti brahmeti chedveda parokShaj~nAnameva tat . ahaM brahmeti chedveda sAkShAtkAraH sa uchyate .. 16.. tatsAkShAtkArasiddhyarthamAtmatattva.n vivichyate . yenAya.n sarvasa.nsArAtsadya eva vimuchyate .. 17.. kUTastho brahmajIveshAvityeva.n chichchaturvidhA . ghaTAkAshamahAkAshau jalAkAshAbhrakhe yathA .. 18.. ghaTAvachChinnakhe nIra.n yattatra pratibimbitaH . sAbhranakShatra\-AkAsho jalAkAsha\-udIryate .. 19.. mahAkAshasya madhye yanmeghamaNDalamIkShyate . pratibimbatayA tatra meghAkAsho jale sthitaH .. 20.. meghA.nsharUpamudaka.n tuShArAkArasa.nsthitam . tatra khapratibimbo.aya.n nIratvAdanumIyate .. 21.. adhiShThAnatayA dehadvayAvachChinnachetanaH . kUTavannirvikAreNa sthitaH kUTastha\-uchyate .. 22.. kUTasthe kalpitA buddhistatra chit pratibimbakaH . prANAnA.n dhAraNAjjIvaH sa.nsAreNa sa yujyate .. 23.. jalavyomnA ghaTAkAshoyathA sarvastirohitaH . tathA jIvena kUTasthaH so.anyo.anyAdhyAsa uchyate .. 24.. aya.n jIvo na kUTastha.n vivinakti kadAchana . anAdiraviveko.ayaM mUlAvidyeti gamyatAm .. 25.. vikShepAvR^itirUpAbhyA.n dvidhAvidyA prakalpitA . na bhAti nAsti kUTastha ityApAdanamAvR^itiH .. 26.. aj~nAnI viduShA pR^iShTaH kUTastha.n na prabudhyate . na bhAti nAsti kUTastha iti buddhvA vadatyapi .. 27.. svaprakAshe kuto.avidyA tA.n vinA kathamAvR^itiH . ityAditarkajAlAni svAnubhUtirgrasatyasau .. 28.. svAnubhUtAvavishvAse tarkasyApyanavasthite . katha.n vA tArkikaMmanyastattvanishchayamApnuyAt .. 29.. buddhyArohAya tarkashchedapekSheta tathA sati . svAnubhUtiyanusAreNa tarkyatAM mA kutarkyatAm .. 30.. svAnubhUtiravidyAyAmAvR^itau cha pradarshitA . ataH kUTasthachaitanyamavirodhIti tarkyatAm .. 31.. tachchedvirodhi kenaeyamAvR^itirhyanubhUyatAm . vivekastu virodhIsyAttattvaj~nAnini dR^ishyatAm .. 32.. avidyAvR^itakUTasthe dehadvayayutA chitiH . shuktau rUpyavadadhyastA vikShepAdhyAsa eva hi .. 33.. idama.nshasya satyatva.n shuktiga.n rUpya IkShyate . svayantva.n vastutA chaiva.n vikShepe vIkShyate.anyagam .. 34.. nIlapR^iShThatrikoNatva.n yathA shuktau tirohitam . asa~NgAnandatAdyeva.n kUTasthe.api tirohitam .. 35.. Aropitasya dR^iShTAnte rUpya.n nAma yathA tathA . kUTasthAdhyastavikShepanAmAhamiti nishchayaH .. 36.. idama.nsha.n svataH pashyan rUpyamityabhimanyate . tathA sva.n cha svataH pashyannahamityabhimanyate .. 37.. ida.ntvarUpyate bhinne svatvAhante tathekShyatAm . sAmAnya.n cha visheShashchetyubhayatrApi gamyate .. 38.. devadattaH svaya.n gachChettva.n vIkShasva svaya.n tathA . aha.n svaya.n na shaknomItyeva.n lauke prayujyate .. 39.. ida.n rUpyamida.n vastramiti yadvadida.n tathA . asau tvamahamityeShu svayamityabhimanyate .. 40.. ahantvAdbhidyatA.n svatva.n kUTasthe tena ki.n tava . svaya.n shabdArtha evaiSha kUTastha iti me bhavet .. 41.. anyatvavAraka.n svatvamiti chedanyavAraNam . kUTasthasyAtmatA.n vakturiShTameva hi tadbhavet .. 42.. svayamAtmeti paryAyastena loke tayoH saha . prayogo nAstyataH svatvamAtmatva.n chAnyavArakam .. 43.. ghaTaH svaya.n na jAnAtItyeva.n svatva.n ghaTAdiShu . achetaneShu dR^iShTa.n cheddR^ishyatAmAtmasattvataH .. 44.. chetanAchetanabhidA kUTasthAtmakR^itA na hi . kintu buddhikR^itAbhAsakR^itaivetyavagamyatAm .. 45.. yathA chetana AbhAsaH kUTasthe bhrAntikalpitaH . achetano ghaTAdishcha tathA tatraiva kalpitaH .. 46.. tattvedante.api svatvamiva tvamahamAdiShu . sarvatrAnugate tena tayorapyAtmateti chet .. 47.. te Atmatve.apyanugate tattvedante tatastayoH . Atmatva.n naiva sambhAvya.n samyaktvAderyathA tathA .. 48.. tattvedante svatAnyatve tvantAhante parasparam . pratidvandvitayA loke prasiddhenAsti sa.nshayaH .. 49.. anyatAyAH pratidvandvI svaya.n kUTastha iShyatAm . tva.ntAyAH pratiyogyeSho.ahamityAtmani kalpitaH .. 50.. aha.ntAsvatvayorbhede rUpyatedantayoriva . spaShTe.api mohamApannA ekatvaM pratipedire .. 51.. tAdAtmyAdhyAsa evAtra pUrvoktAvidyayA kR^itaH . avidyAyA.n nivR^ittAyA.n tatkArya.n vinivartate .. 52.. avidyAvR^ititAdAtmye vidyayaiva vinashyataH . vikShepasya svarUpa.n tu prArabdhakShayamIkShyate .. 53.. upAdAne vinaShTe.api kShaNa.n kAryaM pratIkShyate . ityAhustArkikAstadvadasmAka.n ki.n na sambhavet .. 54.. tantUnA.n dinasa.nkhyAnA.n taistAdR^ikkShaNa IritaH . bhramasyAsa.nkhyakalpasya yogyaH kShaNa iheShyatAm .. 55.. vinA kShodakShamaM mAna.n tairvR^ithA parikalpyate . shrutiyuktyanubhUtibhyo vadatA.n kinnu duHshakam .. 56.. AstA.n dustArkikaiH sAka.n vivAdaH prakR^itaM bruve . svAhamoH siddhamekatva.n kUTasthapariNAminoH .. 57.. bhrAmyante paNDitaMmanyAH sarve laukikatArkikAH . anAdR^itya shrutiM maurkhyAtkevalA.n yuktimAshritAH .. 58.. pUrvAparaparAmarshavikalAstatra kechana . vAkyAbhAsAnsvasvapakShe yojayantyapyalajjayA .. 59.. kUTasthAdisharIrAntasa.nghAtasyAtmatA.n jaguH . lokAyatAH pAmarAshcha pratyakShAbhAsamAshritAH .. 60.. shrautIkartu.n svapakShante koShamannamaya.n tathA . virochanasya siddhAntaM pramANaM pratijaj~nire .. 61.. jIvAtmanirgame dehamaraNasyAtra darshanAt . dehAtirikta evAtmetyAhurlokAyatAH pare .. 62.. pratyakShatvenAbhimatAha.n dhIrdehAtirekiNam . gamayedindriyAtmAna.n vachmItyAdiprayogataH .. 63.. vAgAdinAmindriyANA.n kalahaH shrutiShu shrutaH . tena chaitanyameteShAmAtmatva.n tata eva hi .. 64.. hairaNyagarbhAH prANAtmavAdinastvevamUchire . chakShurAdyakShalope.api prANasattve tu jIvati .. 65.. prANo jAgarti supteShu prANashraiShThyAdika.n shrutam . koShaH prANamayaH samyagvistareNa prapa~nchitaH .. 66.. mana AtmA iti manyanta upAsanaparA janAH . prANasyAbhoktR^itA spaShTA bhoktR^itvaM manasastataH .. 67.. mana eva manuShyANA.n kAraNaM bandhamokShayoH . shruto manomayaH koShastenAtmetIritaM manaH .. 68.. vij~nAnamAtmeti para AhuH kShaNikavAdinaH . yatovij~nAnamUlatvaM manaso gamyate sphuTam .. 69.. aha.n vR^ittirida.n vR^ittirityantaHkaraNa.n dvidhA . vij~nAna.n syAdaha.nvR^ittirida.nvR^ittirmano bhavet .. 70.. ahaMpratyayabIjatvamida.nvR^itteritisphuTam . aviditvA svamAtmAnaM bAhya.n veda na tu kvachit .. 71.. kShaNe kShaNe janmanAshAvaha.nvR^ittirmitau yataH . vij~nAna.n kShaNika.n tena svaprakAsha.n svato miteH .. 72.. vij~nAnamayakosho.aya.n jIva ityAgamA jaguH . sarvasa.nsAra etasya janmanAshasukhAdikaH .. 73.. vij~nAna.n kShaNika.n nAtmA vidyudabhranimeShavat . anyasyAnupalabdhatvAchChUnyaM mAdhyamikA jaguH .. 74.. asadevedamityAdAvidameva shruta.n tataH . j~nAnaj~neyAtmaka.n sarva.n jagadbhrAntiprakalpitam .. 75.. niradhiShThAnavibhrAnterabhAvAdAtmano.astitA . shUnyasyApi sasAkShitvAdanyathA noktirasya te .. 76.. anyo vij~nAnamayata Anandamaya AntaraH . astItyevopalabdhavya iti vaidikadarshanam .. 77.. aNurmahAnmadhyamo vetyeva.n tatrApi vAdinaH . bahudhA vivadante hi shrutiyuktisamAshrayAt .. 78.. aNu.n vadantyantarAlAH sUkShmanADIprachArataH . romNaH sahasrabhAgena tulyAsu pracharatyayam .. 79.. aNoraNIyAneSho.aNuH sUkShmAtsUkShmatara.n tviti .. aNutvamAhuH shrutayaH shatasho.atha sahasrashaH .. 80.. vAlAgrashatabhAgasya shatadhA kalpitasya cha . bhAgo jIvaH sa vij~neya iti chAhaparA shrutiH .. 81.. digambarA madhyamatvamAhurApAdamastakam . chaitanyavyAptisa.ndR^iShTerAnakhAgrashruterapi .. 82.. sUkShmanADI prachArastu sUkShmairavayavairbhavet . sthUladehasya hastAbhyA.n ka~nchukapratimokavat .. 83.. nyUnAdhikasharIreShu pravesho.api gamAgamaiH . AtmA.nshAnAM bhavettena madhyamatva.n sunishchitam .. 84.. sa.nshasya ghaTavannAsho bhavatyeva tathA sati . kR^itanAshAkR^itAbhyAgamayoH ko vArako bhavet .. 85.. tasmAdAtmA mahAneva naivANurnApi madhyamaH . AkAshavatsarvagato nira.nshaH shrutisaMmataH .. 86.. ityuktvA tadvisheShe.api bahudhA kalaha.n yayuH . achidrUpo.atha chidrUpAshchidachidrUpa ityapi .. 87.. prAbhAkarAstArkikAshcha prAhurasyAchidAtmatAm . AkAshavaddravyamAtmA shabdavattadguNashchitiH .. 88.. ichChAdveShaprayatnAshcha dharmAdharmau sukhAsukhe . tat.hsa.nskArAshcha tasyaite guNAshchitivadIritAH .. 89.. Atmano manasA yoge svAdR^iShTavashato guNAH . jAyante.atha pralIyante suShupte.adR^iShTasa.nkShayAt .. 90.. chitimattvAchchetano.ayamichChAdveShaprayatnavAn . syAddharmAdharmayoH kartA bhoktA duHkhAdimattvataH .. 91.. yathAtra karmavashataH kAdAdika.n mukhAdikam . tathA lokAntare dehe karmaNechChAdi janyate .. 92.. eva.n cha sarvagasyApi sambhavetA.n gamAgamau . karmakANDaH samagro.atra pramANamiti te.avadan .. 93.. AnandamayakoSho yaH suShuptau parishiShyate . aspaShTachitsa AtmaiShAM pUrvakosho.asya te guNAH .. 94.. gUDha.n chaitanyamutprekShya bodhAbodhasvarUpatAm . Atmano bruvate bhATTAshchidutprekShyotthitasmR^iteH .. 95.. jaDo bhUtvA tadAsvApsamiti jADyasmR^itistadA . vinA jADyAnubhUti.n na katha.nchidupapadyate .. 96.. draShTurdR^iShTeralopashcha shrutaH suptau tatastvayam . aprakAshaprakAshAbhyAmAtmA khadyotavadyutaH .. 97.. nira.nshasyobhayAtmatva.n na katha.nchidghaTiShyate . tena chidrUpa evAtmetyAhuH sA.nkhyA vivekinaH .. 98.. jADyA.nshaH prakR^iterUpa.n vikAri triguNa.n cha tat . chito bhogApavargArthaM prakR^itiH sA pravartate .. 99.. asa~NgAyAshchiterbandhamokShau bhedAgrahAnmatau . bandhamokShavyavasthArthaM pUrveShAmiva chidbhidA .. 100.. mahataH paramavyaktamiti prakR^itiruchyate . shrutAksa~NgatA tadvadasa~Ngo hItyataH sphuTA .. 101.. chitsannidhau pravR^ittAyA prakR^iterhi niyAmakam . IshvaraM bruvate yogAH sa jIvebhyaH paraH shrutaH .. 102.. pradhAnakShetraj~napatirguNesha iti hi shrutiH . AraNyake saMbhrameNa hyantaryAmyupapAditaH .. 103.. atrApi kalahAyante vAdinaH svasvayuktibhiH . vAkyAnyapi yathApraj~na.n dArDhyAyodAharanti hi .. 104.. kleshakarmavipAkaistadAshayairapyasa.nyutaH . pu.nvisheSho bhavedIsho jIvavatso.apyasa~Ngachit .. 105.. tathApi pu.nvisheShatvAdghaTate.asya niyantR^itA . avyavasthau bandhamokShAvApatetAmihAnyathA .. 106.. bhIShAsmAdityevamAdAvasa~Ngasya parAtmanaH . shruta.n tadyuktamapyasya kleshakarmAdyasa~NgamAt .. 107.. jIvAnAmapyasa~NgatvAtkleshAdi na hyathApi cha . vivekAgrahataH kleshakarmAdi prAgudIritam .. 108.. nityaj~nAnaprayatnechChAguNAnIshasya manvate . asa~Ngasya niyantR^itvamayuktamiti tArkikAH .. 109.. pu.nvisheShatvamapyasya guNaireva na chAnyathA . satyakAmaH satyasa.nkalpa ityAdishrutirjagau .. 110.. nityaj~nAnAdimattve.asya sR^iShTireva sadA bhavet . hiraNyagarbha Isho.ato li~Ngadehena sa.nyutaH .. 111.. udgIthabrAhmaNe tasya mAhAtmyamativistR^itam . li~Ngasattve.api jIvatva.n nAsya karmAdyabhAvataH .. 112.. sthUladeha.n vinA li~Ngadeho na kvApi dR^ishyate . vairAjo deha Isho.ataH sarvato mastakAdimAn .. 113.. sahasrashIrShetyeva.n hi vishvatashchakShurityapi . shrutamityAhuranisha.n vishvarUpasya chintakAH .. 114.. sarvataH pANipAdatve kR^imyAderapi cheshatA . tatashchaturmukho deva evesho netaraH pumAn .. 115.. putrArtha.n tamupAsInA evamAhuH prajApatiH . prajA asR^ijatetyAdishrutishchodAharantyamI .. 116.. viShNornAbheH samudbhUto vedhAH kamalajastataH . viShNurevesha ityAhurloke bhAgavatA janAH .. 117.. shivasya pAdAvanveShTu.n shAr~NgyashaktastataH shivaH . Isho na viShNurityAhuH shaivA AgamamAninaH .. 118.. puratraya.n sAdayitu.n vighnesha.n so.apyapUjayat . vinAyakaM prAhurIsha.n gANapatyamate ratAH .. 119.. evamanye svasvapakShAbhimAnenAnyathAnyathA . mantrArthavAdakalpAdInAshritya pratipedire .. 120.. antaryAmiNamArabhya sthAvarAnteshavAdinaH . santyashvatthArkava.nshAdeH kuladaivatvadarshanAt .. 121.. tattvanishchayakAmena nyAyAgamavichAriNAm . ekaiva pratipattiH syAtsApyatra sphuTamuchyate .. 122.. mAyA.n tu prakR^iti.n vidyAnmAyina.n tu maheshvaram . asyAvayavabhUtaistu vyApta.n sarvamida.n jagat .. 123.. iti shrutyanusAreNa nyAyo nirNaya Ishvare . tathA satyavirodhaH syAtsthAvarAnteshavAdinAm .. 124.. mAyA cheya.n tamorUpA tApanIye tadIraNAt . anubhUti.n tatra mAnaM pratiyaj~ne shrutiH svayam .. 125.. jaDaM mohAtmaka.n tachchetyanubhAvayati shrutiH . AbAlagopa.n spaShTatvAdAnantya.n tasya sAbravIt .. 126.. achidAtmaghaTAdinA.n yatsvarUpa.n jaDa.n hi tat . yatra kuNThIbhavedbuddhiH sa moha iti laukikAH .. 127.. ittha.n laukikadR^iShTyaitatsarvairapyanubhUyate . yuktidR^iShTyA tvanirvAchya.n nAsadAsIditishruteH .. 128.. nAsadAsIdvibhAtatvAnno sadAsIchcha bAdhanAt . vidyAdR^iShTyA shruta.n tuchCha.n tasya nityanivR^ittitaH .. 129.. tuchChAnirvachanIyA cha vAstavI chetyasau tridhA . j~neyA mAyA tribhirbodhaiH shrautayauktikalaukikaiH .. 130.. asya sattvamasattva.n cha jagato darshayatyasau . prasAraNAchcha sa.nkochAdyathA chitrapaTastathA .. 131.. asvatantrA hi mAyA syAdapratItervinA chitim . svatantrApi tathaiva syAdasa~NgasyAnyathAkR^iteH .. 132.. kUTasthAsa~NgamAtmAna.n jaDattvena karoti sA . chidAbhAsasvarUpeNa jIveshAvapi nirmame .. 133.. kUTasthamanupAR^itya karoti jagadAdikam . durghaTaikavidhAyinyAM mAyAyA.n kA chamatkR^itiH .. 134.. dravatvamudake vahnAvuShNya.n kAThinyamashmani . mAyAyA durghaTatva.n cha svataH siddhyati nAnyathA .. 135.. na vetti mAyina.n loko yAvattAvachchamatkR^itim . dhatte manasi pashchAttu mAyaiShetyupashAmyati .. 136.. prasaranti hi chodyAni jagadvastutvavAdiShu . na chodanIyaM mAyAyA.n tasyAchchodyaikarUpataH .. 137.. chodye.api yadi chodya.n syAttachchodye chodyate mayA . parihArya.n tatashchodya.n na punaH pratichodyatAm .. 138.. vismayaikasharIrAyA mAyAyAshchodyarUpataH . anveShyaH parihAro.asyA buddhimadbhiH prayatnataH .. 139.. mAyAtvameva nishcheyamiti chettarhi nishchinu . lokaprasiddhamAyAyA lakShaNa.n yattadIkShyatAm .. 140.. na nirUpayitu.n shakyA vispaShTaM bhAsate cha yA . sA mAyetIndrajAlAdau lokAH sampratipedire .. 141.. spaShTaM bhAti jagachchedamashakya.n tannirUpaNam . mAyAmaya.n jagattasmAdIkShasvApakShapAtataH .. 142.. nirUpayitumArabdhe nikhilairapi paNDitaiH . aj~nAnaM puratasteShAM bhAti kakShAsu kAsuchit .. 143.. dehendriyAdayo bhAvA vIryeNotpAditAH katham . katha.n vA tatra chaitanyamityukte te kimuttaram .. 144.. vIryasyaiSha svabhAvashchetkatha.n tadvidita.n tvayA . anvayavyatirekau yau bhagnau tau vyarthavIryataH .. 145.. na jAnAmi kimapyetadityante sharaNa.n tava . ata eva mahanto.asyAH pravadantIndrajAlatAm .. 146.. etasmAnkimivendrajAlamapara.n yadgarbhavAsasthitam.h retashchetati hastamastakapadaM prodbhUtanAnA~Nkuram . paryAyeNa shishutvayauvanajarArogairanekairvR^itam.h pashyatyatti shR^iNoti jighrati tathA gachChatyathAgachChati .. 147.. dehavadvaTadhAnAdau suvichAryAvalokyatAm . kva dhAnA kutra vA vR^ikShastasmAnmAyeti nishchinu .. 148.. niruktAvabhimAna.n ye dadhate tArkikAdayaH . harShamishrAdibhiste tu khaNDanAdau sushikShitAH .. 149.. achintyAH khalu ye bhAvA na tA.nstarkeShu yojayet . achintyarachanArUpaM manasApi jagatkhalu .. 150.. achintyarachanAshaktibIjaM mAyeti nishchinu . mAyAbIja.n tadevaika.n suShuptAvanubhUyate .. 151.. jAgratsvapnajagattatra lInaM bIja iva drumaH . tasmAdasheShajagato vAsanAstatra sa.nsthitAH .. 152.. yA buddhivAsanAstAsu chaitanyaM pratibimbati . meghAkAshavadaspaShTashchidAbhAso.anumIyatAm .. 153.. sAbhAsameva tadbIja.n dhIrUpeNa prarohati . ato buddhau chidAbhAso vispaShTaM pratibhAsate .. 154.. mAyAbhAsena jIveshau karotIti shrutau shrutam . meghAkAshajalAkAshAviva tau suvyavasthitau .. 155.. meghavadvartate mAyA meghasthitatuShAravat . dhIvAsanAshchidAbhAsastuShArasthakhavatsthitaH .. 156.. mAyAdhInashchidAbhAsaH shrutau mAyI maheshvaraH . antaryAmI cha sarvaj~no jagadyoniH sa eva hi .. 157.. sauShuptamAnandamayaM prakramyaiva.n shrutirjagau . eSha sarveshvara iti so.aya.n vedokta IshvaraH .. 158.. sarvaj~natvAdike tasya naiva vipratipadyatAm . shrautArthasyAvitarkyatvAnmAyAyA.n sarvasambhavAt .. 159.. aya.n yatsR^ijate vishva.n tadanyathayituM pumAn . na ko.api shaktastenAya.n sarveshvara iti IritaH .. 160.. asheShaprANibuddhInA.n vAsanAstatra sa.nsthitAH . tAbhiH kroDIkR^ita.n sarva.n tena sarvaj~na IritaH .. 161.. vAsanAnAM parokShatvAtsarvaj~natva.n na hIkShyate . sarvabuddhiShu taddR^iShTvA vAsanAsvanumIyatAm .. 162.. vij~nAnamayamukhyeShu koSheShvanyatra chaiva hi . antastiShThanyamayati tenAntaryAmitA.n vrajet .. 163.. buddhau tiShThannAntaro.asyAdhiyAnIkShyashcha dhIvapuH . dhiyamantaryamayatItyeva.n vedena ghoShitam .. 164.. tantuH paTe sthito yadvadupAdAnatayA tathA . sarvopAdAnarUpatvAtsarvatrAyamavasthitaH .. 165.. paTAdapyAntarastantustantorapya.nshurAntaraH . Antaratvasya vishrAntiryatrAsAvanumIyatAm .. 166.. dvitryAntaratvakakShANA.n darshane.apyayamAntaraH . na vIkShyate tato yuktishrutibhyAmeva nirNayaH .. 167.. paTarUpeNa sa.nsthAnAtpaTastantorvapuryathA . sarvarUpeNa sa.nsthAnAtsarvamasya vapustathA .. 168.. tantoH sa.nkochavistArachalanAdau paTastathA . avashyameva bhavati na svAtantryaM paTe manAk .. 169.. tathAntaryAmyaya.n yatra yayA vAsanayA yathA . vikrIyate tathAvashyaM bhavatyeva na sa.nshayaH .. 170.. IshvaraH sarvabhUtAnA.n hR^iddeshe.arjuna ##!## tiShThati . bhrAmayansarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA .. 171.. sarvabhUtAni vij~nAnamayAste hR^idaye sthitAH . tadupAdAnabhUteshastatra vikriyate khalu .. 172.. dehAdipa~njara.n yantra.n tadAroho.abhimAnitA . vihitapratisiddheShu pravR^ittirbhramaNaM bhavet .. 173.. vij~nAnamayarUpeNa tatpravR^ittisvarUpataH . svashaktyesho vikriyate mAyayA bhrAmaNa.n hi tat .. 174.. antaryamayatItyuktyA yamevArthaH shrutau shrutaH . pR^ithivyAdiShu sarvatra nyAyo.aya.n yojyatA.n dhiyA .. 175.. jAnAmi dharma.n na cha me pravR^itti\- rjAnAmyadharma.n na cha me nivR^ittiH . kenApi devena hR^idi sthitena yathA niyukto.asmi tathA karomi .. 176.. nArthaH puruShakAreNetyeva.n mA sha.nkyatA.n yataH . IshaH puruShakArasya rUpeNApi vivartate .. 177.. IdR^igbodheneshvarasya pravR^ittirmaiva vAryatAm . tathApIshasya bodhena svAtmAsa~NgatvadhIjaniH .. 178.. tAvatA muktirityAhuH shrutayaH smR^itayastathA . shrutismR^itI mamaivAj~ne ityapIshvarabhAShitam .. 179.. Aj~nAyA bhItihetutvaM bhIShAsmAditi hi shrutam . sarveshvaratvametatsyAdantaryAmitvataH pR^ithak .. 180.. etasya vA akSharasya prashAsana iti shrutiH . antaH praviShTaH shAstAya.n janAnAmiti cha shrutiH .. 181.. jagadyonirbhavedeSha prabhavApyayakR^idyataH . AvirbhAvatirobhAvAvutpattipralayau matau .. 182.. AvirbhAvayati svasminvilIna.n sakala.n jagat . prANikarmavashAdeSha paTo yadvatprasAritaH .. 183.. punastirobhAvayati svAtmanyevAkhila.n jagat . prANikarmakShayavashAtsa.nkochitapaTo yathA .. 184.. rAtrighasrau suptibodhAvunmIlananimIlane . tUShNIMbhAvamanorAjye iva sR^iShTilayAvimau .. 185.. AvirbhAvatirobhAvashaktimattvena hetunA . ArambhapariNAmAdichodyAnA.n nAtra sambhavaH .. 186.. achetanAnA.n hetuH syAjjADyA.nsheneshvarastathA . chidAbhAsA.nshatastveSha jIvAnA.n kAraNaM bhavet .. 187.. tamaH pradhAnaH kShetrANA.n chitpradhAnAshchidAtmanAm . paraH kAraNatAmeti bhAvanAj~nAnakarmabhiH .. 188.. iti vArtikakAreNa jaDachetanahetutA . paramAtmana evoktA neshvarasyeti chechChhR^iNu .. 189.. anyonyAdhyAsamatrApi jIvakUTasthayoriva . IshvarabrahmaNoH siddha.n kR^itvA brUte sureshvaraH .. 190.. satya.n j~nAnamananta.n yadbrahma tasmAtsamutthitAH . kha.n vAyvagnijalorvyoShadhyannadehAH iti shrutiH .. 191.. ApAtadR^iShTitastatra brahmaNo bhAti hetutA . hetoshcha satyatA tasmAdanyonyAdhyAsa iShyate .. 192.. anyonyAdhyAsarUpo.asAvannaliptaH paTo yathA . ghaTTitenaikatAmeti tadvadbhrAntaikatA.ngataH .. 193.. meghAkAshamahAkAshau vivichyete na pAmaraiH . tadvadbrahmaeshayoraikyaM pashyantyApAtadarshinaH .. 194.. upakramAdibhirli~NgaistAtparyasya vichAraNAt . asa~NgaM brahma mAyAvI sR^ijatyeSha maheshvaraH .. 195.. satya.n j~nAnamananta.n chetyupakramyopasa.nhR^itaH . yato vAcho nivartante ityasa~NgatvanirNayaH .. 196.. mAyI sR^ijati vishva.n sa.nniruddhastatra mAyayA . anya ityaparA brUte shrutisteneshvaraH sR^ijet .. 197.. Anandamaya Isho.ayaM bahu syAmityavaikShata . hiraNyagarbharUpo.abhUtsuptiH svapno yathA bhavet .. 198.. krameNa yugapadvaiShA sR^iShTirj~neyA yathAshruti . dvividhashrutisadbhAvAddvividhasvapnadarshanAt .. 199.. sUtrAtmA sUkShmadehAkhyaH sarvajIvaghanAtmakaH . sarvAhaMmAnadhAritvAtkriyAj~nAnAdishaktimAn .. 200.. pratyUShe vA pradoShe vA magno mande tamasyayam . loko bhAti yathA tadvadaspaShTa.n jagadIkShyate .. 201.. sarvato lA~nChito masyA yathA syAdghaTTitaH paTaH . sUkShmAkAraistatheshasya vapuH sarvatra lA~nChitam .. 202.. shasya.n vA shAkajAta.n vA sarvato.a~Nkurita.n yathA . komala.n tadvadevaiSha pelavo jagada~NkuraH .. 203.. AtapAbhAtaloko vA paTo vA varNapUritaH . shasya.n vA phalita.n yadavattathA spaShTavapurvirAT .. 204.. vishvarUpAdhyAya eSha uktaH sUkte.api pauruShe . dhAtrAdistambaparyantAnetasyAvayavAn viduH .. 205.. IshasUtravirATvedhoviShNurudraendravahnayaH . vighnabhairavamairAlamArikA yakSharAkShasAH .. 206.. viprakShatriyaviT.hshUdrA gavAshvamR^igapakShiNaH . ashvatthavaTachUtAdyA yavavR^ihitR^iNAdayaH .. 207.. jalapAShANamR^itkAShThavAsyAkuddAlakAdayaH . IshvarAH sarva evaite pUjitAH phaladAyinaH .. 208.. yathA yathopAsate taM phalamIyustathA tathA . phalotkarShApakarShau tu pUjyapUjAnusArataH .. 209.. muktistu brahmatattvasya j~nAnAdeva na chAnyathA . svaprabodha.n vinA naiva svasvapna.n hIyate yathA .. 210.. advitIyabrahmatattve svapno.ayamakhila.n jagat . IshajIvAdrUpeNa chetanAchetanAtmakam .. 211.. Anandamayavij~nAnamayAvIshvarajIvakau . mAyayA kalpitAvetau tAbhyA.n sarvaM prakalpitam .. 212.. IkShaNAdipraveshAntA sR^iShTirIshena kalpitA . jAgradAdivimokShAntaH sa.nsAro jIvakalpitaH .. 213.. advitIyaM brahmatattvamasa~Nga.n tanna jAnate . jIvaeshayormAyikayorvR^ithaiva kalaha.n yayuH .. 214.. j~nAtvA sadA tattvaniShThAnanumodAmahe vayam . anushochAma evAnyAnna bhrAntairvivadAmahe .. 215.. tR^iNArchakAdiyogAntA IshvarabhrAntimAshritAH . lokAyatAdisA.nkhyAntA jIvavibhrAntimAshritAH .. 216.. advitIyabrahmatattva.n na jAnanti yadA tadA . bhrAntA evAkhilAsteShA.n kva muktiH kveha vA sukham .. 217.. uttamAdhamabhAvashchetteShA.n syAdastu tena kim . svapnastharAjyabhikShAbhyA.n na buddhaH spR^ishyate khalu .. 218.. tasmAnmumukShibhirnaiva matirjIveshavAdayoH . kAryA ki.ntu brahmatattva.n vichArya budhyatA.n cha tat .. 219.. pUrvapakShatayA tau chettattvanishchayahetutAm . prApnuto.astu nimajjasya tayornaitAvatA vashaH .. 220.. asa~Ngachid.hvibhurjIvaH sA.nkhyoktastAdR^igIshvaraH . yogoktastattvamorarthau shuddhau tAviti chechChR^iNu .. 221.. na tattvamorubhAvArthAvasmatsiddhAntatA.n gatau . advaitabodhanAyaiva sA kakShA kAchidiShyate .. 222.. anAdimAyayA bhrAntA jIveshau suvilakShaNau . manyante tadvyudAsAya kevala.n shodhana.n tayoH .. 223.. ata evAtra dR^iShTAnto yogyaH prAksamyagIritaH . ghaTAkAshamahAkAshajalAkAshAbhrakhAtmakaH .. 224.. jalAbhropAdhyadhIne te jalAkAshAbhrakhe tayoH . AdhArau tu ghaTAkAshamahAkAshau sunirmalau .. 225.. evamAnandavij~nAnamayau mAyAdhiyorvashau . tadadhiShThAnakUTasthabrahmaNI tu sunirmale .. 226.. etat.hkakShopayogena sA.nkhyayogau matau yadi . deho.annamayakakShatvAdAtmatvenAbhyupeyatAm .. 227.. Atmabhedo jagatsatyamIsho.anya iti chettrayam . tyajyate taistadA sA.nkhyayogavedAntasaMmatiH .. 228.. jIvAsa~NgatvamAtreNa kR^itArtha iti chettadA . srak.hchandanAdinityatvamAtreNApi kR^itArthatA .. 229.. yathA sragAdinityatva.n duHsampAdya.n tathAtmanaH . asa~Ngatva.n na sambhAvya.n jIvatorjagadIshayoH .. 230.. avashyaM prakR^itiH sa~NgaM purevApAdayettathA . niyachChatyetamIsho.api ko.asya mokShastathA sati .. 231.. avivekakR^itaH sa~Ngo niyamashcheti chettadA . balAdApatito mAyAvAdaH sA.nkhyasya durmateH .. 232.. bandhamokShavyavasthArthamAtmanAnAtvamiShyatAm . iti chenna yato mAyA vyavasthApayitu.n kShamA .. 233.. durghaTa.n ghaTayAmIti viruddha.n ki.n na pashyasi . vAstavau bandhamokShau tu shrutirna sahatetarAm .. 234.. na nirodho na chotpattirna baddho na cha sAdhakaH . na mumukShurna vai mukta ityeShA paramArthatA .. 235.. mAyAkhyAyA kAmadhenorvatsau jIveshvarAvubhau . yathechChaM pibatA.n dvaita.n tattva.n tvadvaitameva hi .. 236.. kUTasthabrahmaNorbhedo nAmamAtrAdR^ite na hi . ghaTAkAshamahAkAshau viyujyete na hi kvachit .. 237.. yadadvaita.n shruta.n sR^iShTeH prAktadevAdya chopari . muktAvapi vR^ithA mAyA bhrAmayatyakhilAn janAn .. 238.. ye vadantItthamete.api bhrAmyante.avidyayAtra kim . na yathA pUrvameteShAmatra bhrAnteradarshanAt .. 239.. aihikAmuShmikaH sarvaH sa.nsAro vAstavastataH . na bhAti nAsti chAdvaitamityaj~nAnivinishchayaH .. 240.. j~nAnInA.n viparIto.asmAnnishchayaH samyagIkShyate . svasvanishchayato baddho mukto.aha.n veti manyate .. 241.. nAdvaitamaparokSha.n chenna chidrUpeNa bhAsanAt . asheSheNa na bhAta.n cheddvaita.n kiM bhAsate.akhilam .. 242.. di~NmAtreNa vibhAna.n tu dvayorapi sama.n khalu . dvaitasiddhivadadvaitasiddhistvetAvatA na kim .. 243.. dvaitena hInamadvaita.n dvaitaj~nAne katha.n tvidam . chidbhAna.n tvavirodhyasya dvaitasyAto.asame ubhe .. 244.. eva.n tarhi shR^iNu dvaitamasanmAyAmayatvataH . tena vAstavamadvaitaM parisheShAdvibhAsate .. 245.. achintyarachanArUpaM mAyaiva sakala.n jagat . iti nishchitya vastutvamadvaite parisheShyatAm .. 246.. punardvaitasya vastutvaM bhAti chettva.n tathA punaH . parishIlaya ko vAtra prayAsastena te vada .. 247.. kiyanta.n kAlamiti chetkhedo.aya.n dvaita iShyatAm . advaite tu na yukto.aya.n sarvAnArthanivAraNAt .. 248.. kShutpipAsAdayo dR^iShTA yathApUrvaM mayIti chet . machChabdavAchye.aha~NkAre dR^ishyatA.n neti ko vadet .. 249.. chidrUpe.api prasajyeran tAdAtmyAdhyAsato yadi . mAdhyAsa.n kuru kintu tva.n viveka.n kuru sarvadA .. 250.. jhaTityadhyAsa AyAti dR^iDhavAsanayeti chet . Avartayetdviveka.n cha dR^iDha.n vAsayitu.n sadA .. 251.. viveke dvaitamithyAtva.n yuktyai veti na maNyatAm . achintyarachanAtvasyAnubhUtirhi svasAkShikI .. 252.. chidapyachintyarachanA yadi tarhyastu no vayam . chiti.n svachintyarachanAM brUmo nityatvakAraNAt .. 253.. prAgabhAvo nAnubhUtashchiternityA tatashchitiH . dvaitasya prAgabhAvastu chaitanyenAnubhUyate .. 254.. prAgabhAvayuta.n dvaita.n rachyate hi ghaTAdivat . tathApi rachanA chintyA mithyA tenendrajAlavat .. 255.. chitpratyakShA tato.anyasya mithyAtva.n chAnubhUyate . nAdvaitamaparokSha.n chetyetanna vyAhata.n katham .. 256.. ittha.n j~nAtvApyasantuShTAH kechitkuta itIrya tAm . chArvAkAdeH prabuddhasyApyAtmA dehaH kuto vada .. 257.. samyagvichAro nAstyasya dhIdoShAditi chettathA . asantuShTAshcha shAstrArtha.n na tvIkShante visheShataH .. 258.. yadA sarve pramuchyante kAmA ye.asya hR^idi shritAH . iti shrautaM phala.n dR^iShTa.n neti cheddR^iShTameva tat .. 259.. yadA sarve prabhidyante hR^idayagranthayastviti . kAmA granthisvarUpeNa vyAkhyAtA vAkyasheShataH .. 260.. aha~NkArachidAtmAnaveekIkR^ityAvivekataH . idaM me syAdidaM me syAditIchChAH kAmashabditAH .. 261.. apraveshya chidAtmAnaM pR^ithakpashyannaha~NkR^itim . ichChastu koTivastUni na bAdho granthibhedataH .. 262.. granthibhede.api sambhAvyA ichChAH prArabdhadoShataH . budhvApi pApabAhulyAdasantoSho yathA tava .. 263.. aha~NkAragatechChAdyairdehavyAdhidibhistathA . vR^ikShAdijanmanAshairvA chidrUpAtmani kiM bhavet .. 264.. granthibhedAtpurApyevamiti chettanna vismara . ayameva granthibhedastava tena kR^itI bhavAn .. 265.. naiva.n jAnanti mUDhAshchetso.aya.n granthirnachAparaH . granthitadbhedamAtreNa vaiShamyaM mUDhabuddhayoH .. 266.. pravR^ittau vA nivR^ittau vA dehendriyamanodhiyAm . na ki.nchidapi vaiShamyamastyaj~nAnivibuddhayoH .. 267.. vrAtyashrotriyayorvedapAThApAThakR^itAbhidA . nAhArAdavasti bhedaH so.aya.n nyAyo.atra yojyatAm .. 268.. na dveShTi sampravR^ittAni na nivR^ittAni kA~NkShati . udAsInavadAsIna iti granthibhidochyate .. 269.. audAsInya.n vidheya.n chedvachChashabda vyarthatA tadA . na shaktA hyasya dehAdyA iti chedroga eva saH .. 270.. tattvabodha.n kShayavyAdhiM manyante ye mahAdhiyaH . teShaM praj~nAtivishadA ki.n teShA.n duHshaka.n vada .. 271.. bharatAderapravR^ittiH purANokteti chettadA . jakShatkrIDanrati.n vindannityashrauShIrna ki.n shrutim .. 272.. na hyAhArAdi santyajya bharatAdyAH sthitAH kvachit . kAShThapAShANavatkintu sa~NgabhItA udAsate .. 273.. sa~NgI hi bAdhyate loke niHsa~NgaH sukhamashnute . tena sa~NgaH parityAjyaH sarvadA sukhamichChatA .. 274.. aj~nAtvA shAstrahR^idayaM mUDho vaktyanyathAnyathA . mUrkhANA.n nirNaya svAstAmasmatsiddhAnta uchyate .. 275.. vairAgyabodhoparamAH sahAyAste parasparam . prAyeNa saha vartante viyujyante kvachitkvachit .. 276.. hetusvarUpakAryANi bhinnAnyeShAmasa.nkaraH . yathAvadavagantavyaH shAstrArthapravivichyatA .. 277.. doShadR^iShTirjihAsA cha punarbhogeShvadInatA . asAdhAraNahetvAdyA vairAgyasya trayo.apyamI .. 278.. shravaNAditraya.n tadvattattvamitthAvivechanam . punargrantheranudayo bodhasyete trayo matAH .. 279.. yamAdirdhInirodhashcha vyavahArasya sa.nkShayaH . syurhetvAdyA uparaterityasa.nkara IritaH .. 280.. tattvabodhaH pradhAna.n syAtsAkShAnmokSha pradatvataH . bodhopakAriNAvetau vairAgyoparamAvubhau .. 281.. trayo.apyatyantapakvAshchenmahatastapasaH phalam . duritena kvachitki.nchitkadAchitpratibadhyate .. 282.. vairAgyoparatI pUrNe bodhastu pratibadhyate . yasya tasya na mokSho.asti puNyalokastapobalAt .. 283.. pUrNe bodhe tadanyau dvau pratibaddhau yadA tadA . mokSho vinishchitaH kintu dR^iShTaduHkha.n na nashyati .. 284.. brahmalokatR^iNIkAro vairAgyasyAvadhirmataH . dehAtmavatparAtmatvadArDhye bodhaH samApyate .. 285.. suptivadvismR^itiH sImA bhaveduparamasya hi . dishAnayA vinishcheya.n tAratamyamavAntaram .. 286.. ArabdhakarmanAnAtvAdbuddhAnAmanyathAnyathA . vartanantena shAstrArthe bhramitavya.n na paNDitaiH .. 287.. svasvakarmAnusAreNa vartatantA.n te yathA tathA . avishiShTaH sarvabodhaH samA muktiriti sthitiH .. 288.. jagachchitra.n svachaitanye paTe chitramivArpitam . mAyayA tadapekShaiva chaitanye parishiShyatAm .. 289.. chitradIpamima.n nitya.n ye.anusandadhate budhAH . pashyanto.api jagachchitra.n te muhyanti na pUrvavat .. 290.. iti chitradIponAma ShaShThaH parichChedaH .. 6.. \section{7\. tR^iptidIponAma \- saptamaH parichChedaH .} AtmAna.n chedvijAnIyAdayamasmIti pUruShaH . kimichChankasya kAmAya sharIramanusa.njvaret .. 1.. asyAH shruterabhiprAyaH samyagatra vichAryate . jIvanmuktasya yA tR^iptiH sA tena vishadAyate .. 2.. mAyAbhAsena jIveshau karotIti shrutatvataH . kalpitAveva jIveshau tAbhyA.n sarvaM prakalpitam .. 3.. IkShaNAdipraveshAntA sR^iShTirIshena kalpitA . jAgradAdivimokShAntaH sa.nsAro jIvakalpitaH .. 4.. bhramAdhiShThAnabhUtAtmA kUTasthAsa~NgachidvapuH . anyonyAdhyAsato.asa~NgadhIsthajIvo.atra pUruShaH .. 5.. sAdhiShThAno vimokShAdau jIvo.adhikriyate na tu . kevalo niradhiShThAnavibhrAnteH kvApyasiddhitaH .. 6.. adhiShThAnA.nshasa.nyuktaM bhramA.nshamavalambate . yadA tadAha.n sa.nsArItyeva.n jIvo.atimanyate .. 7.. bhramA.nshasya tiraskArAdadhiShThAnapradhAnatA . yadA tadA chidAtmAhamasa~Ngo.asmIti buddhyate .. 8.. nAsa~Nge.aha.nkR^itiryuktA kathamasmIti chechChR^iNu . eko mukhyo dvAvamukhyAvityarthastrividho.ahamaH .. 9.. anyonyAdhyAsarUpeNa kUTasthAbhAsayorvapuH . ekIbhUya bhavenmukhyastatra mUDhaiH prapUjyate .. 10.. pR^ithagAbhAsakUTasthAvamukhyau tatra tattvavit . paryAyeNa prayu~Nkte.ahaMshabda.n loke cha vaidike .. 11.. laukikavyavahAre.aha.n gachChAmItyAdike budhaH . vivichyaiva chidAbhAsa.n kUTasthAtta.n vivakShati .. 12.. asa~Ngo.ahaM chidAtmAhamiti shAstrIyadR^iShTitaH . ahaMshabdaM prayu~Nkteya.n kUTasthe kevale budhaH .. 13.. j~nAnitAj~nAnite tvAtmAbhAsasyaiva na chAtmanaH . tathA cha kathamAbhAsaH kUTastho.asmIti buddhyatAm .. 14.. nAya.n doShashchidAbhAsaH kUTasthaikasvabhAvavAn . AbhAsatvasya mithyAtvAtkUTasthatvAvasheShaNAt .. 15.. kUTastho.asmIti bodho.api mithyA chenneti ko vadet . na hi satyatayAbhIShTa.n rajjusarpavisarpaNam .. 16.. tAdR^ishenApi bodhena sa.nsAro vinivartate . yakShAnurUpo hi balirityAhurlaukikA janAH .. 17.. tasmAdAbhAsapuruShaH sakUTastho vivichya tam . kUTastho.asmIti vij~nAtumarhatItyabhyadhAt shrutiH .. 18.. asa.ndigdha aviparyasta bodho deha AtmanIkShyate . tad.hvadatreti nirNetumayamityabhidhIyate .. 19.. dehAtmaj~nAnavajj~nAna.n dehAtmaj~nAnabAdhakam . Atmanyeva bhavedyasya sa nechChannapi muchyate .. 20.. ayamityaparokShatvamuchyate chettaduchyatAm . svayaMprakAshachaitanyamaparokSha.n sadA yataH .. 21.. parokShamaparokSha.n cha j~nAnamaj~nAnamityadaH . nityAparokSharUpe.api dvaya.n syAddashame yathA .. 22.. navasa.nkhyAhR^itaj~nAno dashamo vibhramAttadA . na vetti dashamo.asmIti vIkShyamANo.api tAnnava .. 23.. na bhAti nAsti dashama iti sva.n dahama.n tadA . matvA vakti tadaj~nAnakR^itamAvaraNa.n viduH .. 24.. nadyAM mamAra dashama iti shochanpraroditi . aj~nAnakR^itavikShepa.n rodanAdi.n vidurbudhaH .. 25.. na mR^ito dashamo.astIti shrutvAptavachana.n tadA . parokShatvena dashama.n vetti svargAdilokavat .. 26.. tvameva dashamo.asIti gaNayitvA pradarshitaH . aparokShatayA j~nAtvA hR^iShyatyeva na roditi .. 27.. aj~nAna avR^itivikShepa dvividhA j~nAna tR^iptayaH . shokApagama ityete yojanIyAshchidAtmani .. 28.. sa.nsArAsaktachittaH sa.nshchidAbhAsaH kadAchana . svayaMprakAshakUTastha.n svatattva.n naiva vettyayam .. 29.. na bhAti nAsti kUTastha iti vakti prasa~NgataH . kartA bhoktAhamasmIti vikShepaM pratipadyate .. 30.. asti kUTastha ityAdau parokSha.n vetti vArttayA . pashchAtkUTastha evAsmItyeva.n vetti vichArataH .. 31.. kartA bhoktetyevamAdishokajAtaM pramu~nchati . kR^ita.n kR^ityaM prApaNIyaM prAptamityeva tuShyati .. 32.. aj~nAnamAvR^itistadvadvikShepashcha parokShadhIH . aparokShamatiH shokamokShastR^iptirnira~NkushA .. 33.. saptAvasthA imAH santi chidAbhAsasya tAsvimau . bandhamokShau sthitau tatra tisro bandhakR^itaH smR^itAH .. 34.. na jAnAmItyudAsInavyavahArasya kAraNam . vichAraprAgabhAvena yuktamaj~nAnamIritam .. 35.. amArgeNa vichAryAtha nAsti no bhAti chetyasau . viparItavyavahR^itirAvR^iteH kAryamiShyate .. 36.. dehadvayachidAbhAsarUpo vikShepa IritaH . kartR^itvAdyakhilaH shokaH sa.nsArAkhyo.asya bandhakaH .. 37.. aj~nAnamAvR^itishchaite vikShepAtprAkprasiddhyataH . yadyapyathApyavasthete vikShepasyaiva nAtmanaH .. 38.. vikShepotpattitaH pUrvamapi vikShepasa.nskR^itiH . astyeva tadavasthAtvamaviruddha.n tatastayoH .. 39.. brahmaNyAropitatvena brahmAvasthe ime iti . nasha~NkanIya.n sarvAsAM brahmaNyevAdhiropaNAt .. 40.. sa.nsAryaha.n vibuddho.aha.n niHshokastuShTa ityapi . jIvagA uttarAvasthA bhAnti na brahmagA yadi .. 41.. tarhyaj~no.ahaM brahmasattvabhAne maddR^iShTito na hi . iti pUrve avasthe cha bhAsete jIvage khalu .. 42.. aj~nAnasyAshrayo brahmetyadhiShThAnatayA jaguH . jIvAvasthAtvamaj~nAnAbhimAnitvAdavAdiSham .. 43.. j~nAnadvayena naShTe.asminnaj~nAne tatkR^itAvR^itiH . na bhAti nAsti chetyeShA dvividhApi vinashyati .. 44.. parokShaj~nAnato nashyedasattvAvR^ittihetutA . aparokShaj~nAnanAshyA hyabhAnAvR^ittihetutA .. 45.. abhAnAvaraNe naShTe jIvatvAropasa.nkShayAt . kartR^itvAdyakhilaH shokaH sa.nsArAkhyaH nivartate .. 46.. nivR^itte sarvasa.nsAre nityamuktatvabhAsanAt . nira~NkushA bhavettR^iptiH punaH shokAsamudbhavAt .. 47.. aparokShaj~nAnashokanivR^ittAkhye ubhe ime . avasthe jIvage brUte AtmAna.n chediti shrutiH .. 48.. ayamityaparokShatvamukta.n taddvividhaM bhavet . viShayasvaprakAshatvAddhiyApyeva.n tadIkShaNAt .. 49.. parokShaj~nAnakAle.api viShayasvaprakAshatA . samAbrahma svaprakAshamastItyeva.n vibodhanAt .. 50.. ahaM brahmetyanullikhya brahmAstItyevamullikht . parokShaj~nAnameta.n na bhrAntaM bAdhAnirUpaNAt .. 51.. brahma nAstIti mAna.n chetsyAdbAdhyeta tadA dhruvam . na chaivaM prabalaM manaM pashyAmo.ato na bAdhyate .. 52.. vyaktyanullekhamAtreNa bhramatve svargadhIrapi . bhrAntiH syAdvyaktyanullekhAtsAmAnyollekhadarshanAt .. 53.. aparokShatva yogyasya na parokShamatirbhramaH . parokShamityanullekhAdarthAtpArokShyasambhavAt .. 54.. a.nshAgR^ihItirbhrAntishched ghaTaj~nAM bhramo bhavet . nira.nshasyApi sa.nshatva.n vyAvartyA.nshavibhedataH .. 55.. asatvA.nsho nivarteta parokShaj~nAnatastathA . abhAnA.nshanivR^ittiH syAdaparokShadhiyA kR^itA .. 56.. dashamo.astItyavibhrAntaM parokShaj~nAnamIkShyate . brahmAstItyapi tadvatsyAdaj~nAnAvaraNa.n samam .. 57.. AtmA brahmeti vAkyArthe niHsheSheNa vichArite . vyaktirullikhyate yadvaddashamastvamasItyataH .. 58.. dashamaH ka iti prashne tvameveti nirAkR^ite . gaNayitvA svena saha svameva dashama.n smaret .. 59.. dashamo.asmIti vAkyotthA na dhIrasya vihanyate . AdimadhyAvasAneShu na navatvasya sa.nshayaH .. 60.. sadevetyAdivAkyena brahmasattvaM parokShataH . gR^ihItvA tattvamasyAdivAkyAdvyakti.n samullikhet .. 61.. Adi madhyAvasAneShu svasya brahmatvadhIriyam . naiva vyabhicharettasmAdAparokShaM pratiShThitam .. 62.. janmAdikAraNatvAkhyalakShaNena bhR^iguH purA . parokSheNa gR^ihItvAtha vichArAt vyaktimaikShata .. 63.. yadyapi tvamasItyatra vAkya.n noche bhR^igoH pitA . tathApyannaM prANamiti vichAryasthalamuktavAn .. 64.. annaprANAdi koSheShu suvichArya punaH punaH . AnandavyaktimIkShitvA brahmalakShApyayUyujat .. 65.. satya.n j~nAnamananta.n chetyevaM brahmasvalakShaNam . uktvA guhAhitatvena kosheShvetat pradarshitam .. 66.. pArokShyeNa vibudhyendro ya AtmeyAdilakShaNAt . aparokShIkartumichCha.nshchaturvAra.n guru.n yayau .. 67.. AtmA vA iadamityAdau parokShaM brahmalakShitam . adhyAropApavAdAbhyAM praj~nAnaM brahma darshitam .. 68.. avAntareNa vAkyena parokShabrahmadhIrbhavet . sarvatraiva mahAvAkyavichArAttvaparokShadhIH .. 69.. brahmApArokShyasiddhyarthaM mahAvAkyamitIritam . vAkyavR^ittAvato brahmAparokShye vimatirnahi .. 70.. AlambanatayA bhAti yo.asmat.hpratyayashabdayoH . antaHkaraNasambhinnabodhaH sattvampadAbhidhaH .. 71.. mAyopAdhirjagadyoniH sarvaj~natvAdilakShaNaH . pArokShyashabalaH satyAdyAtmakastat.hpadAbhidhaH .. 72.. pratyakparokShataikasya sadvitIyatvapUrNatA . viruddhyete yatastasmAllakShaNA sampravartate .. 73.. tattvamasyAdivAkyeShu lakShaNA bhAgalakShaNA . so.ayamityAdivAkyasthapadayoriva nAparA .. 74.. sa.nsargo vA vishiShTo vA vAkyArtho nAtra saMmataH . akhaNDaikarasatvena vAkyArtho viduShAM mataH .. 75.. pratyagbodho ya AbhAti so.advayAnandalakShaNaH . advayAnandarUpashcha pratyagbodhaikalakShaNaH .. 76.. itthamanyo.anyatAdAtmyapratipattiryadA bhavet . abrahmatva.n tvamarthasya vyavartyeta tadaiva hi . tadarthasya cha pArokShya.n yadyeva.n ki.n tataH shR^iNu . pUrNAnandaikarUpeNa pratyag.hbodho.avashiShyate .. 77.. eva.n sati mahAvAkyAtparokShaj~nAnamIryate . yaisteShA.n shAstrasiddhAntavij~nAna.n shobhatetarAm .. 78.. AstA.n shAstrasya siddhAnto yuktyA vAkyAtparokShadhIH . svargAdivAkyavanneva.n dashame vyabhichArataH .. 79.. svato.aparokShajIvasya brahmatvamabhivA.nChataH . nashyetsiddhaparokShatvamiti yuktirmahatyaho .. 80.. vR^iddhimiShTavato mUlamapi naShTamitIritam . laukika.n vachana.n sArtha.n sampanna.n tvatprasAdataH .. 81.. antaHkaraNasaMbhinnabodho jIvo.aparokShatAm . arhatyupAdhisadbhAvAnna tu brahmAnupAdhitaH .. 82.. naivaM brahmatvabodhasya sopAdhiviShayatvataH . yAvadvidehakaivalyamupAdheranivAraNAt .. 83.. antaHkaraNasAhityarAhityAbhyA.n vishiShyate . upAdhirjIvabhAvasya brahmatAyAshcha nAnyathA .. 84.. yathA vidhirupAdhiH syAtpratiShedhastathA na kim . suvarNalauhabhedena shR^i~NkhalAtva.n na bhidyate .. 85.. atad.hvyAvR^ittirUpeNa sAkShAdvidhimukhena cha . vedAntAnAM pravR^ittiH syAddvidhetyAchAryabhAShitam .. 86.. ahamarthaparityAgAdahaM brahmeti dhIH kutaH . naivama.nshasya hi tyAgo bhAgalakShaNayoditaH .. 87.. antaHkaraNasantyAgAdavashiShTe chidAtmani . ahaM brahmeti vAkyena brahmatva.n sAkShiNIkShyate .. 88.. svaprakAsho.api sAkShyeSha dhIvR^ittyA vyApyate.anyavat . phalavyApyatvamevAsya shAstrakR^idbhirnivAritam .. 89.. buddhitat.hsthachidAbhAsau dvAvapi vyApnuto ghaTam . tatrAj~nAna.n dhiyA nashyedAbhAsena ghaTaH sphuret .. 90.. brahmaNyaj~nAnanAshAya vR^ittivyAptirapekShitA . svaya.n sphuraNarUpatvAnnAbhAsa upayujyate .. 91.. chakShurdIpAvapekShyete ghaTAderdarshane tathA . na dIpadarshane kintu chakShurekamapekShyate .. 92.. sthito.apyasau chidAbhAso brahmaNyekIbhavetparam . na tu brahmaNi atIshayaM phala.n kuryAdghaTa Adivat .. 93.. aprameyamanAdi.n chetyatra shrutyedamIritam . manasaivedamAptavyamiti dhIvyApyatA shrutA .. 94.. AtmAna.n chedvijAnIyAdayamasmIti vAkyataH . brahmAtmavyaktimullikhya yo bodhaH so.abhidhIyate .. 95.. astu bodho.aparokSho.atra mahAvAkyAt tathApyasau . na dR^iDhaH shravaNAdInAmAchAryaiH punarIraNAt .. 96.. ahaM brahmeti vAkyArthabodho yAvaddR^iDhIbhavet . shamAdisahitastAvadabhyasechChravaNAdikam .. 97.. bAdha.n santi hyadArDhyasya hetavaH shrutyanekatA . asambhAvyatvamarthasya viparIta cha bhAvanA .. 98.. shAkhAbhedAtkAmabhedAchChruta.n karmANyathAnyathA . evamatrApi mAsha~NkItyataH shravaNamAcharet .. 99.. vedAntAnAmasheShANAmAdimadhyAvasAnataH . brahmAtmanyeva tAtparyamitidhIH shravaNaM bhavet .. 100.. samanvayAdhyAya etatsUkta.n dhIsvAsthyakAribhiH . tarkaiH sambhAvanArthasya dvitIyAdhyAyaH IritA .. 101.. bahujanmadR^iDhAbhyAsAddehAdiShvAtmadhIH kShaNAt . punaH punarudetyeva.n jagatsatyatvadhIrapi .. 102.. viparItA bhAvaneyamaikAgryAtsA nivartate . tattvopadeshAt prAgeva bhavatyetadupAsanAt .. 103.. upAstayo.ata evatra brahmashAstre.api chintitAH . prAganabhyAsinaH pashchAdbrahmAbhyAsena tadbhavet .. 104.. tachchintana.n tatkathanamanyonya.n tat.hprabodhanam . etadekaparatva.n cha brahmAbhyAsa.n vidurbudhAH .. 105.. tameva dhIro vij~nAya praj~nA.n kurvIta brAhmaNaH . nAnudhyAyAdbahu~nChabdAnvAcho viglApana.n hi tat .. 106.. ananyAshchintayanto mA.n ye janAH paryupAsate . teShA.n nityAbhiyuktAnA.n yogakShema.n vahAmyaham .. 107.. iti shrutismR^itI nityamAtmanyekAgratA.n dhiyaH . vidhatto viparItAyA bhAvanAyAH kShayAya hi .. 108.. yad yathA vartate tasya tattva.n hitvAnyathAtvadhIH . viparIta bhAvanA syAtpitrAdAvaridhIryathA .. 109.. AtmA dehAdibhinno.ayaM mithyA cheda.n jagat tayoH . dehAdyAtmatvasatyatvadhIrviparyayabhAvanA .. 110.. tattvabhAvanayA nashyetsAto dehAtiriktatAm . Atmano bhAvayettadvanmithyAtva.n jagato.anisham .. 111.. kiM mantrajapavanmUrtidhyAnavachchAtmabhedadhIH . jaganmithyAtvadhIshchAtra vyAvartyA syAdutAnyathA .. 112.. anyatheti vijAnIhi dR^iShTArthatvena bhuktivat . bubhukShurjapavadbhu~Nkte na kashchinniyataH kvachit .. 113.. ashnAti vA na vAshnAti bhu~Nkte vA svechChayAnyathA . yena kena prakAreNa kShudhAmapaninIshati .. 114.. niyamena japa.n kuryAdakR^itau pratyavAyataH . anyathAkaraNe.anarthaH svaravarNaviparyayAt .. 115.. kShudheva dR^iShTabAdhAkR^idviparItA cha bhAvanA . jeyA kenApyupAyena nAstyatrAnuShThiteH kramaH .. 116.. upAyaH pUrvamevoktastachchintAkathanAdikaH . etadekaparatve.api nirbandho dhyAnavanna hi .. 117.. mUrtipratyayasAntatyamanyAnantarita.n dhiyaH . dhyAna.n tatrAtinirbandho manasashcha~nchalAtmanaH .. 118.. cha~nchala.n hi manaH kR^iShNa pramAthi balavaddR^iDham . tasyAha.n nigrahaM manye vAyoriva suduShkaram .. 119.. apyabdhipAnAnmahataH sumerUnmUlanAdapi . api vahnyashanAt sAdho viShamshchittanigrahaH .. 120.. kathanAdau na nirbandhaH shR^i~NkhalAbaddhadehavat . kintvanantetihAsAdyairvinodo nATyavaddhiyaH .. 121.. chidevAtmA jaganmithyetyatra paryavasAnataH . nididhyAsanavikShepo netihAsAdibhirbhavet .. 122.. kR^iShivANijyasevAdau kAvyatarkAdikeShu cha . vikShipyate pravR^ittA dhIstaistattvasmR^ityasambhavAt .. 123.. anusandadhataivAtra bhojanAdau pravartitum . shakyate.atyantavikShepAbhAvAdAshu punaH smR^iteH .. 124.. tattvavismR^itimAtrAnnAnarthaH kintu viparyayAt . viparyetu.n na kAlo.asti jhaTiti smarataH kvachit .. 125.. tattva smR^iteravasaro nAstyanyAbhyAsashAlinaH . pratyutAbhyAsaghatitvAdbalAttattvamapekShyate .. 126.. tamevaika.n vijAnIta hyanyA vAcho vimu~nchatha . iti shruta.n tathAnyatra vAcho viglApanantviti .. 127.. AhArAdi tyajannaiva jIvechChAstrAntara.n tyajan . ki.n na jIvasi yenaiva.n karoShyatra durAgraham .. 128.. janakAdeH katha.n rAjyamiti cheddR^iDhabodhataH . tathA tavApi chettarkaM paTha yadvA kR^iShi.n kuru .. 129.. mithyAtvavAsanAdArDhye prArabdhakShayakA~NkShayA . aklishyantaH pravartante svasvakarmAnusArataH .. 130.. atiprasa~Ngo mA shakyaH svakarmavashavartinAm . astu vA kaH atra shakyeta karma vArayitu.n vada .. 131.. j~nAnino.aj~nAninshchAtra same.apyArabdhakarmaNi . na kleSho j~nAnino dhairyAnmUDhaH klishyatyadhairyataH .. 132.. mArge gantrordvayoH shrAntau samAyAmapyadUratAm . jAnandhairyAddruta.n gachChedanyastiShThati dInadhIH .. 133.. sAkShAt.hkR^itAtmadhIH samyagaviparyayabAdhitaH . kimichChankasya kAmAya sharIramanusa.njvaret .. 134.. jaganmithyAtvadhIbhAvAdAkShiptau kAmyakAmukau . tayorabhAve santApaH shAmyenniHsnehadIpavat .. 135.. gandharvapattane ki.nchinnendrajAlikanirmitam . jAnan kAmayate kintu jihAsati hasannidam .. 136.. ApAtaramaNIyeShu bhogeShveva.n vichAravAn . nAnurajjati kintvetAn doShadR^iShTyA jihAsati .. 137.. arthAnAmarjane kleshastathaiva parirakShaNe . nAshe duHkha.n vyaye duHkha.n dhigarthAnkleshakAriNaH .. 138.. mA.nsapA~nchAtikAyAstu yantralole.a~Ngapa~njare . snAyvasthigranthishAlinyAH striyAH kimiva shobhanam .. 139.. evamAdiShu shAstreShu doShAH samyakprapa~nchitAH . vimR^ishannanishantAni katha.n duHkheShu majjati .. 140.. kShudhayA pIDyamAno.api na viSha.n hyattumichChati . miShTAnnadhvastatR^iDjAnannAmUDhastajjighatsati .. 141.. prArabdhakarmaprAbalyAdbhogeShvichChA bhavedyadi . klishyaneva tadApyeSha bhu~Nkte viShTigR^ihItavat .. 142.. bhu~njAnAstAnapi budhAH shraddhAvantaH kuTumbinaH . nAdyApi karma nashChinnamiti klishyanti santatam .. 143.. nAya.n klesho.atra sa.nsAratApaH kintu viraktatA . bhrAntij~nAnanidAno hi tApaH sA.nsArikaH smR^itaH .. 144.. vivekena pariklishyannalpabhogena tR^ipyati . anyathAnantabhoge.api naiva tR^ipyati karhichit .. 145.. na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena shAmyati . haviShA kR^iShNavartmeva bhUya eva abhivardhate .. 146.. parij~nAyopabhukto hi bhogo bhavati tuShTaye . vij~nAya sevitashchaurI maitrImeti na chauratAm .. 147.. manaso nigR^ihItasya lIlAbhogo.alpako.api yaH . tamevAlabdhavistAra.n kliShTatvAdbahu manyate .. 148.. baddhamukto mahIpAlo grAmamAtreNa tuShyati . parairna baddho nAkrAnto na rAShTraM bahu manyate .. 149.. viveke jAgrati sati doShadarshanalakShaNe . kathamArabdhakarmApi bhogechChA.n janayiShyati .. 150.. naiSha doSho yato.anekavidhaM prArabdhamIkShyate . ichChAnichChA parechChA cha prArabdha.n trividha.n smR^itam .. 151.. apathyasevinshchaurA rAjadAraratA api . jAnanta eva svAnarthamichChantyArabdhakarmataH .. 152.. na chAtraitadvArayitumIshvareNApi shakyate . yata Ishvara evAha gItAyAmarjunaM prati .. 153.. sadR^isha.n cheShTate svasyAH prakR^iterj~nAnavAnapi . prakR^iti.n yAnti bhUtAni nigrahaH ki.n kariShyati .. 154.. avashyaM bhAvibhAvAnAM pratIkAro bhavedyadi . tadA duHkhairna lipyeran nalarAmayudhiShThirAH .. 155.. na cheshvaratvamIshasya hIyate tAvatA yataH . avashyaM bhAvitApyeShaIshvareNa eva nirmitA .. 156.. prashnottarAbhyAmevaitadgamyate.arjunakR^iShNayoH . anichChApUrvaka.n chAsti prArabdhamiti tachChR^iNu .. 157.. atha kena prayukto.ayaM pApa.n charati pUruShaH . anichChannapi vArShNeya balAdiva niyojitaH .. 158.. kAma eSha krodha eSha rajoguNasamudbhavaH . mahAshano mahApApmA viddhyenamiha vairiNam .. 159.. svabhAvajena kaunteya nibaddhaH svena karmaNA . kartu.n nechChasi yanmohAtkariShyasyavasho.api tat .. 160.. nAnichChanto na chechChantaH paradAkShiNyasa.nyutAH . sukhaduHkhe bhajantyetatparechChA pUrvakarma hi .. 161.. katha.n tarhi kimichChannityevamichChA niShidhyate . nechChAniShedhaH kintvichChAbAdho bharjitabIjavat .. 162.. bharjitAni tu bIjAni santyakAryakarANi cha . vidvadichChA yatheShTavyA sattvabodhAnna kAryakR^it .. 163.. dagdhabIjamarohe.api bhakShaNAyopayujyate . vidvadichChApyalpabhoga.n kuryAnna vyasanaM bahu .. 164.. bhogena charitArthatvAtprArabdha.n karma hIyate . bhoktavyasatyatAbhrAntyAvyasana.n tatra jAyate .. 165.. mA vinashyatvayaM bhogo vardhatAmuttarottaram . mA vighnAH pratibadhnantu dhanyo.asmyasmAditi bhramaH .. 166.. yadabhAvi na tadbhAvi bhAvi chenna tadanyathA . iti chintAviShagno.ayaM bodho bhramanivartakaH .. 167.. same.api bhoge vyasanaM bhrAnto gachChenna buddhimAn . ashakyArthasya sa~NkalpAdbhrAntasya vyasanaM bahu .. 168.. mAyAmayatvaM bhogyasya buddhvAsthAmupasa.nharan . bhu~njAno.api na sa~Nkalpa.n kurute vyasana.n kutaH .. 169.. svapnendrajAlasadR^ishamachintyarachanAtmakam . dR^iShTanaShTa.n jagatpashyankatha.n tatrAnurajjati .. 170.. svasvapnamAparokSheNa dR^iShTvA pashyansvajAgaram . chintayedapramattaH sannubhAvanudinaM muhuH .. 171.. chira.n tayoH sarvasAmyamanusandhAya jAgare . satyatvabuddhi.n sa.ntyajya nAnurajjati pUrvavat .. 172.. indrajAlamida.n dvaitamachintyarachanAtvataH . ityavismarato hAniH kA vA prArabdhabhogataH .. 173.. nirbandhastattvavidyAyA indrajAlatvasa.nsmR^itau . prArabdhasyAgraho bhoge jIvasya sukhaduHkhayoH .. 174.. vidyArabdhe viruddhyete na bhinnaviShayatvataH . jAnadbhirapyaindrajAlo vinodo dR^ishyate khalu .. 175.. jagatsatyatvamApAdya prArabdhaM bhojayedyadi . tadA virodhi vidyAyA bhogamAtrAnna satyatA .. 176.. annyUno jAyate bhogaH kalpitaiH svapnavastubhiH . jAgrat.hvastubhirapyevamasatyairbhoga iShyatAm .. 177.. yadi vidyApahnuvita jagatprArabdha ghAtinI . tadA syAnna tu mAyAtvabodhena tadapahnavaH .. 178.. anapahnutya lokAstadindrajAlamida.n tviti . jAnantyevAnapahnutya bhogaM mAyAtvadhIstathA .. 179.. yatra tvasya jagat svAtmA pashyetkastatra kena kim . ki.n jighretki.n vadedveti shrutau tu bahu ghoShitam .. 180.. tena dvaitamapahnutya vidyodeti na chAnyathA . tathA cha viduSho bhogaH katha.n syAditi chet shR^iNu .. 181.. suShuptiviShayA muktiviShayA vA shrutistviti . ukta.n svApyayasampatyoriti sUtre hyatisphuTam .. 182.. anyayA yAj~navalkyAderAchAryatva.n na sambhavet . dvaitadR^iShTAvavidvattA dvaitAdR^iShTau na vAgvadet .. 183.. nirvikalpasamAdhau tu dvaitAdarshanahetutaH . saivAparokShavidyeti chetsuShuptistathA na kim .. 184.. Atmatattva.n na jAnAti suptau yadi tadA tvayA . AtmadhIreva vidyeti vAchya.n na dvaitavismR^itiH .. 185.. ubhayaM milita.n vidyA yadi tarhi ghaTAdayaH . ardhavidyAbhAjinaH syuH sakaladvaitavismR^iteH .. 186.. mashakadhvanimukhyAnA.n vikShepANA.n bahutvataH . tattvavidyA tathA na syAdghaTAdInA.n yathA dR^iDhA .. 187.. AtmadhIreva vidyeti yadi tarhi sukhI bhava . duShTachitta.n nirundhyAchchennirundhi tva.n yathAsukham .. 188.. tadiShTameShTavyamAyAmayatvasya samIkShaNAt . ichChannapyaj~navannechChetkimichChanniti hi shrutam .. 189.. rAgo li~Ngamabodhasya santu rAgAdayo budhe . iti shAstradvaya.n sArthameva.n satyavirodhataH .. 190.. jaganmithyAtvavat svAtmAsa~Ngatvasya samIkShaNAt . kasya kAmAyeti vacho bhoktrabhAvavivakShayA .. 191.. patijAyAdika.n sarva.n tattadbhogAya nechChati . kintvAtmabhogArthamiti shrutAvudghoShitaM bahu .. 192.. ki.n kUTasthashchidAbhAso.atha vA kimubhayAtmakaH . bhoktA tatra na kUTastho.asa~NgatvAdbhoktR^itA.n vrajet .. 193.. sukhaduHkhAbhimAnAkhyo vikAro bhoga uchyate . kUTasthasya vikArI chetyetanna vyAhata.n katham .. 194.. vikAribuddhyadhInatvAdAbhAse vikR^itAvapi . niradhiShThAnavibhrAntiH kevalA na hi tiShThati .. 195.. ubhayAtmaka evAto loke bhoktA nigadyate . tadR^igAtmAnamArabhya kUTasthaH sheShitaH shrutau .. 196.. AtmA katama ityukte yAj~navalkyo vibodhayan . vij~nAnamayamArabhyAsa~Nga.n taM paryasheShayat .. 197.. ko.ayamAtmetyevamAdau sarvatrAtmavichArataH . ubhayAtmakamArabhya kUTasthaH sheShyate shrutau .. 198.. kUTasthasatyatA.n svasminnadhyasyAtmA vivekataH . tAtvikIM bhoktR^itAM matvA na kadAchijjihAsati .. 199.. bhoktA svasyaiva bhogAya patijAyAdimichChati . eSha laukikavR^ittAntaH shrutyA samyaganUditaH .. 200.. bhogyAnAM bhoktR^isheShatvAnmA bhogyeShvanurajyatAm . bhoktaryeva pradhAne.ato.anurAga.n ta.n vidhitsati .. 201.. yA prItiravivekAnA.n viShayeShvanapAyinI . tvAmanusmarataH sA me hR^idayAnmApasarpatu .. 202.. iti nyAyena sarvasmAdbhogyajAtAdviraktadhIH . upasa.nhR^itya tAM prItiM bhoktaryevaM bubhutsate .. 203.. srak.hchandanavadhUvastrasuvarNAdiShu pAmaraH . apramatto yathA tadvanna pramAdyati bhoktari .. 204.. kAvyanATakatarkAdimabhyasyati nirantaram . vijigIShuryathA tadvanmumukShuH sva.n vichArayet .. 205.. japayAgopAsanAdi kurute shraddhayA yathA . svargAdivA~nChayA tadvachChraddadhyAtsve mumukShayA .. 206.. chittaikAgrya.n yathA yogI mahAyAsena sAdhayet . aNimAdiprepsayaiva.n vivichyAtsvaM mumukShayA .. 207.. kaushalAni vivardhante teShAmabhyAsapATavAt . yathA tadvadviveko.asyApyabhyAsAdvishadAyate .. 208.. vivi~nchatA bhoktR^itattva.n jAgradAdiShvasa~NgatA . anvayavyatirekAbhyA.n sAkShiNyadhyavasIyate .. 29.. yatra yaddR^ishyate draShTA jAgratsvapnasuShuptiShu . tatraiva tannetaratretyanubhUtirhi saMmatA .. 210.. sa yattatrekShate ki.nchittenAnanvAgato bhavet . dR^iShTvaiva puNyaM pApa.n chetyeva.n shrutiShu DiNDimaH .. 211.. jAgratsvapnasuShuptyAdi prapa~ncha.n yatprakAshate . tadbrahmAhamiti j~nAtvA sarvabandhaiH pramuchyate .. 212.. eka eva AtmA mantavyo jAgratsvapnasuShuptiShu . sthAnatrayavyatItasya punarjanma na vidyate .. 213.. triShu dhAmasu yadbhogyaM bhoktA bhogashcha yadbhavet . tebhyo vilakShaNaH sAkShI chinmAtro.aha.n sadAshivaH .. 214.. eva.n vivechite tattve vij~nAmayashabditaH . chidAbhAso vikArI yo bhoktR^itva.n tasya shiShyate .. 215.. mAyiko.aya.n chidAbhAsaH shruteranubhavAdapi . indrajAla.n jagatprokta.n tadantaHpAtyaya.n yataH .. 216.. vilopo.asya suShuptyAdau sAkShiNA hyanubhUyate . etAdR^isha.n svasvabhAva.n vivinakti punaH punaH .. 217.. vivichya nAsha.n nishchitya punarbhoga.n na vA~nChati . mumUrShuH shAyito bhUmau vivAha.n ko.abhivA~nChati .. 218.. jihreti vyavahartu.n cha bhoktAhamiti pUrvavat . ChinnanAsha iva hritaH klishyannArabdhamashnute .. 219.. yadA svasyApi bhoktR^itvaM mantu.n jihretyaya.n tadA . sAkShiNyAropayedetaditi kaiva kathA vR^ithA .. 220.. ityabhipretya bhoktAramAkShipatyavisha~NkayA . kasya kAmAyeti tataH sharIrAnujvaro na hi .. 221.. sthUla.n sUkShma.n kAraNa.n cha sharIra.n trividha.n smR^itam . avashya.n trividho.astyeva tatra tatrochito jvaraH .. 222.. vAtapittashleShmajanyA vyAdhayaH koTishastanau . durgandhitva.n kurUpatva.n dAhabha~NgAdayastathA .. 223.. kAmakrodhAdayaH shAntidAntyAdyA li~NgadehagAH . jvarAdvaye.api bAdhante prAptyAprAptyA nara.n kramAt .. 224.. svaM para.n cha na vettyAtmA vinaShTa iva kAraNe . AgAmiduHkhabIja.n chetyetadindreNa darshitam .. 225.. ete jvarAH sharIreShu triShu svAbhAvikA matAH . viyoge tu jvaraistAni sharIrANyeva nAsate .. 226.. tantorviyujyenna paTo vAlebhyaH kambalo yathA . mR^ido ghaTastathA deho jvarebhyo.apIti dR^ishyatAm .. 227.. chidAbhAse svataH ko.api jvaro nAsti yatashchitaH . prakAshaikasvabhAvatvameva dR^iShTa.n na chetarat .. 228.. chidAbhAse.apyasambhAvyA jvarAH sAkShiNi kA kathA . evamevaikatAM mene chidAbhAso hyavidyayA .. 229.. sAkShisatyatvamadhyasya svenopete vapustraye . tatsarva.n vAstava.n svasya svarUpamiti manyate .. 230.. etasminbhrAntikAle.aya.n sharIreShu jvaratsvatha . svayameva jvarAmIti manyate hi kuTumbivat .. 231.. putradAreShu tR^ipyatsu tR^ipyAmIti yathA vR^ithA . manyate puruShastadvadAbhAso.apyabhimanyate .. 232.. vivichya bhrAntimujjhitvA svamapyagaNayan sadA . chintayansAkShiNa.n kasmAchCharIramanusa.njvaret .. 233.. ayathAvastusarpAdij~nAna.n hetuH palAyane . rajjuj~nAne.ahidhIdhvastau kR^itamapyanushochati .. 234.. mithyAbhiyogadoShasya prAyashchittatvasiddhaye . kShamApayannivAtmAna.n sAkShiNa.n sharaNa.n gataH .. 235.. AvR^ittapApanUtyartha.n snAnAdyAvartate yathA . Avartayanniva dhyAna.n sadA sAkShiparAyaNaH .. 236.. upasthakuShThinI veshyA vilAseShu vilajjate . jAnato.agre tathAbhAsaH svaprakhyAtau vilajjate .. 237.. gR^ihIto brAhmaNo mlechChaiH prAyashchitta.n charanpunaH . mlechChaiH sa~NkIryate naiva tathAbhAsaH sharIrakaiH .. 238.. yauvarAjye sthito rAjaputraH sAmrAjyavA~nChayA . rAjAnukArI bhavati tathA sAkShyanukAryayam .. 239.. yo brahma veda brahmaiva bhavatyeveti shrutim . shrutvA tadekachittaH sanbrahma vetti na chetarat .. 240.. devatvakAmA hyagnyAdau pravishanti yathA tathA . sAkShitvenAvasheShAya svavinAsha.n sa vA~nChati .. 241.. yAvatsvadehadAha.n sa naratva.n naiva mu~nchati . tAvadArabdhadehaH syAnnAbhAsatvavimochanam .. 242.. rajjuj~nAne.api kampAdiH shanairevopashAmyati . punarmandAndhakAri sA rajjuH kShiptoragI bhavet .. 243.. evamArabdhabhogo.api shanaiH shAmyati no haThAt . bhogakAle kadAchittu martyo.ahamiti bhAsate .. 244.. naitAvatAparAdhena tattvaj~nAna.n vinashyati . jIvanmuktivrata.n neda.n kintu vastusthitiH khalu .. 245.. dashamo.api shirastADa.n rudanbuddhvA na roditi . shirovraNastu mAsena shanaiH shAmyati no tadA .. 246.. dashamAmR^itilAbhena jAto harSho vraNavyathAm . tirodhatte muktilAbhastathA prArabdhaduHkhitAm .. 247.. vratAbhAvAdyadAdhyAsastadA bhUyo vivichyatAm . rasasevI dine bhu~Nkte bhUyo bhUyo yathA tathA .. 248.. shamayatyauShadhenAya.n dashamaH svavraNa.n yathA . bhogena shamayitvaitatprArabdhaM muchyate tathA .. 249.. kimichChanniti vAkyoktaH shokamokSha udIritaH . AbhAsasya hyavasthaiShA ShaShThI tR^iptistu saptAmi .. 250.. sA~NkushA viShayaistR^iptiriya.n tR^iptirnira~NkushA . kR^ita.n kR^ityaM prApaNIyaM prAptamityeva tR^ipyati .. 251.. aihikAmuShmikavrAtasiddhyai mukteshcha siddhaye . bahu kR^ityaM purAsyAbhUttatsarvamadhunA kR^itam .. 252.. tadetatkR^itakR^ityatvaM pratiyogipuraHsaram . anusandadhadevAyameva.n tR^ipyati nityashaH .. 253.. duHkhino.aj~nAH sa.nsarantu kAmaM putrAdyapekShayA . paramAnandapUrNo.aha.n sa.nsarAmi kimichChayA .. 254.. anutiShThantu karmANi paralokAyiyAsavaH . sarvalokAtmakaH kasmAdanutiShThAmi ki.n katham .. 255.. vyAchakShatAnte shAstrANi vedAnadhyApayantu vA . ye.atrAdhikAriNo me tu nAdhikAro.akriyatvataH .. 256.. nidrAbhikShe snAnashauche nechChAmi na karomi cha . draShTArashchetkalpayanti kiM me syAdanyakalpanAt .. 257.. gu~njApu~njAdi dahyeta nAnyAropitavahninA . nAnyAropitasa.nsAradharmAnevamahaM bhaje .. 258.. shR^iNvantvaj~nAtatattvAste jAna.n kasmAchChR^iNomyaham . manyantA.n sa.nshayApannA na manye.ahamasa.nshayaH .. 259.. viparyasto nididhyAsetki.n dhyAnamaviparyaye . dehAtmatvaviparyAsa.n na kadAchidbhajAmyaham .. 260.. ahaM manuShya ityAdivyavahAro vinApyamum . viparyAsa.n chirAbhyastavAsanAto.avakalpate .. 261.. prArabdhakarmaNi kShINe vyavahAro nivartate . karmAkShaye tvasau naiva shAmyeddhyAnasahasrataH .. 262.. viralatva.n vyavahR^iteriShTa.n cheddhyAnamastu te . abAdhikA.n vyavahR^itiM pashya dhyAyAmyaha.n kutaH .. 263.. vikShepo nAsti yasmAnme na samAdhistato mama . vikShepo vA samAdhirvA manasaH syAdvikAriNaH .. 264.. nityAnubhavarUpasya ko me.atrAnubhavaH pR^ithak . kR^ita.n kR^ityaM prApaNIyaM prAptamityeva nishchayaH .. 265.. vyavahAro laukiko vA shAstrIyo.apyanyathApi vA . mamAkarturalepasya yathArabdhaM pravartatAm .. 266.. athavA kR^itakR^ityo.api lokAnugrahakAmyayA . shAstrIyeNaiva mArgeNa varte.aha.n kA mama kShatiH .. 267.. devArchanasnAnashauchabhikShAdau vartatA.n vapuH . tAra.n japatu vAktadvatpaThatvAmnAyamastakam .. 268.. viShNu.n dhyAyatu dhIryadvA brahmAnande vilIyatAm . sAkShyaha.n ki.nchidapyatra na kurve nApi kAraye .. 269.. eva.n cha kalahaH kutra sambhavetkarmiNa mama . vibhinnaviShayatvena pUrvAparasamudravat .. 270.. vapurvAgdhIShu nirbandhaH karmiNo na tu sAkShiNi . j~nAninaH sAkShyalepatve nirbandho netaratra hi .. 271.. eva.n chAnyonyavR^ittAntAnabhij~nau badhirAviva . vivadetAM buddhimanto hasantyeva vilokya tau .. 272.. ya.n karmI na vijAnAti sAkShiNa.n tasya tattvavit . brahmatvaM budhyatA.n tatra karmiNaH ki.n vihIyate .. 273.. dehavAgbuddhayastyaktA j~nAninAnR^itabuddhitaH . karmI pravartayavAbhirj~nAnino hIyate.atra kim .. 274.. pravR^ittirnopayuktA chennivR^ittiH kvopayujyate . bodhe heturnivR^ittishchedbubhutsAyA.n tathetarA .. 275.. buddhashchenna bubhutseta nApyasau budhyate punaH . abAdhAdanuvarteta bodho na tvanyasAdhanAt .. 276.. nAvidyA nApi tatkAryaM bodhaM bAdhitumarhati . puraiva tattvabodhena bAdhite te ubhe yataH .. 277.. bAdhita.n dR^ishyatAmakShaistena bAdho na sha~Nkyate . jIvannAkhurna mArjAra.n hanti hanyAtkathaM mR^itaH .. 278.. api pAshupatAstreNa vidvashchenna mamAra yaH . niShphaleShuvitunnA~Ngo na~NkShyatItyatra kA pramA .. 279.. AdAvavidyayA chitraiH svakAryairjR^imbhamANayA . yuddhvA bodho.ajayatsodya sudR^iDho bAdhyatA.n katham .. 280.. tiShThantuvaj~nAnatatkAryashavAbodhena mAritAH . na hAnIrbIdha samrAjaH kIrtiH pratyuta tasya taiH .. 281.. ya evamatishUreNa bodhena na viyujyate . nivR^ittyA vA pravR^ittyA vA dehAdigatayAsya kim .. 282.. pravR^ittAvAgraho nyAyyo bodhahInasya sarvathA . svargAya vApavargAya yojitavya.n yato nR^ibhiH .. 283.. vidvA.nshchettAdR^ishAM madhye tiShThettadanurodhataH . kAyena manasA vAchA karotyevAkhilAH kriyAH .. 284.. eSha madhye bubhutsAnA.n yadA tiShThettadA punaH . bodhAyaiShA.n kriyAH sarvA dUShaya.nstyajatu svayam .. 285.. avidvadanusAreNa vR^ittirbuddhasya yujyate . stanandhayAnusAreNa vartate tatpitA yataH .. 286.. adhikShiptastADito vA bAlena svapitA tadA . na klishyati na kupyechcha bAlaM pratyuta lAlayet .. 287.. ninditaH stUyamAno vA vidvAnaj~nairna nindati . na stauti kintu teShA.n syAdyathA bodhastathA charet .. 288.. yenAya.n naTanenAtra budhyate kAryameva tat . aj~naprabodhAnnaivAnyatkAryamastyatra tadvidaH .. 289.. kR^itakR^ityatayA tR^iptaH prAptaprApyatayA punaH . tR^ipyaneva.n svamanasA manyate.asau nirantaram .. 290.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n nitya.n svAtmAnama~njasA vedmi . dhanyo.aha.n dhanyo.ahaM brahmAnando vibhAti me spaShTam .. 291.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n duHkha.n sA.nsArika.n na vIkShe.adya . dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n svasyAj~nAnaM palAyita.n kvApi .. 292.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n kartavya.n me na vidyate ki~nchit . dhanyo.aha.n dhanyo.ahaM prAptavya.n sarvamadya sampannam .. 293.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n tR^iptirme kopamA bhavelloke . dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n dhanyo dhanyo dhanyaH punaH punaH .. 294.. aho puNyamaho puNyaM phalitaM phalita.n dR^iDham . asya puNyasya sampatteraho vayamaho vayam .. 295.. aho shAstramaho shAstramaho gururaho guruH . aho j~nAnamaho j~nAnamaho sukhamaho sukham .. 296.. tR^iptidIpamima.n nitya.n ye.anusandadhate budhAH . brahmAnande nimajjantaste tR^ipyanti nirantaram .. 297.. iti tR^iptidIponAma saptamaH parichChedaH .. 7.. \section{8\. kUTasthadIponAma \- aShTamaH parichChedaH .} khAdityadIpite kuDye darpaNAdityadIptivat . kUTasthabhAsito deho dhIsthajIvena bhAsyate .. 1.. anekadarpaNAdityadIptInAM bahusandhiShu . itarA vyajyate tAsAmabhAve.api prakAshate .. 2.. chidAbhAsavishiShTAnA.n tathAnekadhiyAmasau . sandhi.n dhiyAmabhAva.n cha bhAsayanpravivichyatAm .. 3.. ghaTaikAkAradhIsthA chidghaTamevAvabhAsayet . ghaTasya j~nAtatA brahmachaitanyenAvabhAsyate .. 4.. aj~nAtatvena j~nAto.aya.n ghaTo buddhyudayAtpurA . brahmaNaivopariShTAttu j~nAtatvenetyasau bhidA .. 5.. chidAbhAsAntadhIvR^ittirj~nAna.n lohAntakuntavat . jADyamaj~nAnametAbhyA.n vyAptaH kumbho dvidhochyate .. 6.. aj~nAto brahmaNA bhAsyo j~nAtaH kumbhastathA na kim . j~nAtatvajananenaiva chidAbhAsaparikShayaH .. 7.. AbhAsahInayA buddhyA j~nAtatva.n naiva janyate . tAdR^ig.hbuddhervisheShaH ko mR^idAdeH syAdvikAriNaH .. 8.. j~nAta ityuchyate kumbho mR^idA lipto na kutrachit . dhImAtravyAptakumbhasya j~nAtatva.n neShyate tathA .. 9.. j~nAtatva.n nAma kumbhe.atashchidAbhAsaphalodayaH . na phalaM brahmachaitanyaM manAtprAgapi satvataH .. 10.. parAgarthaprameyeShu yA phalatvena saMmatA sa.nvitsaiveha meyo.artho vedAntokti pramANataH . iti vArtikakAreNa chitsadR^ishya.n vivakShitam brahmachitphalayorbhedaH sAhasryA.n vishruto yataH .. 11.. AbhAsa uditastasmAjj~nAtatva.n janayedghaTe . tatpunaHrbrahmaNA bhAsyamaj~nAtatvavadeva hi .. 12.. dhIvR^ittyAbhAsakumbhAnA.n samUho bhAsyate chitA . kumbhamAtraphalatvAtsa eka AbhAsataH sphuret .. 13.. chaitanya.n dviguNa.n kumbhe j~nAtatvena sphurettataH . anye.anuvyavasAyAkhyamAhuretadyathoditam .. 14.. ghaTo.ayamityasAvuktirAbhAsasya prasAdataH . vij~nAto ghaTa ityuktirbrahmAnugrahato bhavet .. 15.. AbhAsabrahmaNI dehAdbahiryadvadvivechite . tadvadAbhAsakUTasthau vivichyetA.n vapuShyapi .. 16.. aha.nvR^ittau chidAbhAsaH kAmakrodhAdikAsu cha . sa.nvyApya vartate tapte lohe vahniryathA tathA .. 17.. svamAtraM bhAsayettapta.n loha.n nAnyatkadAchana . evamAbhAsasahitA vR^ittayaH svasvabhAsikAH .. 18.. kramAdvichChidya vichChidya jAyante vR^ittayo.akhilAH . sarvA api vilIyante suptimUrchChAsamAdhiShu .. 19.. sandhayo.akhilavR^ittInAmabhAvAshchAvabhAsitAH . nirvikAreNa yenAsau kUTastha iti gIyate .. 20.. ghaTe dviguNachaitanya.n yathA bAhye tathAntare . vR^ittiShvapi tatastatra vaishadya.n sandhito.adhikam .. 21.. j~nAtatAj~nAtate na sto ghaTavadvR^ittiShu kvachit . svasya svenAgR^ihItatvAttAbhishchAj~nAnanAshanAt .. 22.. dviguNIkR^itachaitanye janmanAshAnubhUtitaH . akUTastha.n tadanyattu kUTasthamavikAritaH .. 23.. antaHkaraNatadvR^ittisAkShItyAdAvanekadhA . kUTasthaH eva sarvatra pUrvAchAryairvinishchitaH .. 24.. AtmAbhAsAshrayashchaivaM mukhAbhAsAshrayA yathA . gamyante shAstrayuktibhyAmityAbhAsashcha varNitaH .. 25.. buddhyavachChinnakUTastho lokAntaragamAgamau . kartu.n shakto ghaTAkAsha ivAbhAsena ki.n vada .. 26.. shR^iNvasa~NgaH parichChedamAtrAjjIvo bhavenna hi . anyathA ghaTakuDyAdyairavachChinnasya jIvatA .. 27.. na kuDyasAdR^ishI buddhiH svachChatvAditi chettathA . astu nAma parichChede ki.n svAchChyena bhavettava .. 28.. prasthena dArujanyena kA.nsyajanyena vA na hi . vikretustaNDulAdinAM parimANa.n vishiShyate .. 29.. parimANavisheShe.api pratibimbo vishiShyate . kA.nsye yadi tadA buddhAvapyAbhAso bhavedbalAt .. 30.. IShadbhAsanamAbhAsaH pratibimbastathAvidhaH . bimbalakShaNahInaH sanbimbavadbhAsate sa hi .. 31.. sasa~NgatvavikArAbhyAM bimbalakShaNahInatA . sphUrtirUpatvametasya bimbavadbhAsana.n viduH .. 32.. na hi dhIbhAvabhAvitvAdAbhAso.asti dhiyaH pR^ithak . iti chedalpamevokta.n dhIrapyeva.n svadehataH .. 33.. dehe mR^ite.api buddhishchechChAstrAdasti tathA sati . buddheranyashchidAbhAsaH praveshashrutiShu shrutaH .. 34.. dhIyuktasya praveshashchennaitareye dhiyaH pR^ithak . AtmA pravesha.n sa~Nkalpya praviShTa iti gIyate .. 35.. katha.n nvida.n sAkShadehaM madR^ite syAditIraNAt . vidArya mUrdhnaH sImAnaM praviShTaH sa.nsaratyayam .. 36.. kathaM praviShTo.asa~NgashchetsR^iShTirvAsya katha.n vada . mAyikatva.n tayostulya.n vinAshashcha samastayoH .. 37.. samuptyAyaiva bhUtebhyastAnyevAnuvinashyati . vispaShTamiti maitreyya yAj~navalkya uvAcha hi .. 38.. avinAshyayamAtmeti kUTasthaH pravivechitaH . mAtrAsa.nsarga ityevamasa~Ngatvasya kIrtanAt .. 39.. jIvApeta.n vAva kila sharIraM mriyate na saH . ityatra na vimokSho.arthaH kintu lokAntare gatiH .. 40.. nAhaM brahmeti budhyeta sa vinAshIti chenna tat . sAmAnAdhikaraNyasya bAdhAyAmapi sambhavAt .. 41.. yo.aya.n sthANuH pumAneSha pu.ndhiyA sthANudhIriva . brahmAsmIti dhiyA sheShA hyahaM buddhirnivartate .. 42.. naiShkarmyasiddhAvapyevamAchAryaiH spaShTamIritam . sAmAnAdhikaraNyasya bAdhArthatva.n tato.astu tat .. 43.. sarvaM brahmeti jagatA sAmAnAdhikaraNyavat . ahaM brahmeti jIvena sAmAnAdhikR^itirbhavet .. 44.. sAmAnAdhikaraNyasya bAdhArthatva.n nirAkR^itam . prayatnato vivaraNe kUTasthatvavivakShayA .. 45.. shodhitastvaM padArtho yaH kUTastho brahmarUpatAm . tasya vaktu.n vivaraNe tathoktamitaratra cha .. 46.. dehendriyAdiyuktasya jIvAbhAsabhramasya yA . adhiShThAnachitiH saiShA kUTasthAtra vivakShitA .. 47.. jagad.hbhramasya sarvasya yadadhiShThAnamIritam . trayyanteShu tadatra syAdbrahmashabdavivakShitam .. 48.. etasminneva chaitanye jagadAropyate yadA . tadA tadekadeshasya jIvAbhAsasya kA kathA .. 49.. jagattadekadeshAkhyasamAropyasya bhedataH . tattvaMpadArthau bhinnau sto vastutastvekatA chitaH .. 50.. kartR^itvAdInbuddhidharmAnsphUrtyAkhyA.n chAtmarUpatAm . dadhadvibhAti purata AbhAso.ato bhramo bhavet .. 51.. kA buddhiH ko.ayamAbhAsaH ko vAtrAtmA jagatkatham . ityanirNayato mohaH so.aya.n sa.nsAra iShyate .. 52.. buddhyAdInA.n svarUpa.n yo vivinakti sa tattvavit . sa eva mukta ityeva.n vedAnteShu vinishchayaH .. 53.. eva.n cha sati bandhaH syAtkasyetyAdikutarkajAH . viDambanAdR^iDha.n khaNDyAH khaNDanoktiprakArataH .. 54.. vR^itteH sAkShitayA vR^itteH prAgabhAvasya cha sthitaH . bubhutsAyA.n tathAj~no.asmItyAbhAsAj~nAnavastunaH .. 55.. asatyAlambanatvena satyaH sarvajaDasya tu . sAdhakatvena chidrUpaH sadA premAspadatvataH .. 56.. AnandarUpaH sarvArthasAdhakatvena hetunA . sarva sambandhavattvena sampUrNaH shivasa.nj~nitaH .. 57.. iti shaivapurANeShu kUTasthaH pravivechitaH . jIveshatvAdirahitaH kevalaH svaprabhaH shivaH .. 58.. mAyAbhAsena jIveshau karotIti shrutatvataH . mAyikAveva jIveshau svachChau tau kAchakumbhavat .. 59.. annajanyaM manodehAtsvachCha.n yadvattathaiva tau . mAyikAvapi sarvasmAdanyasmAtsvachChatA.n gatau .. 60.. chidrUpatva.n cha sambhAvya.n chittvenaiva prakAshanAt . sarvakalpanashaktAyA mAyAyA duShkara.n na hi .. 61.. asmannidrApi jIveshau chetanau svapnagau sR^ijet . mahAmAyA sR^ijatyetAvityAshcharya.n kimatra te .. 62.. sarvaj~natvAdika.n cheshe kalpayitvA pradarshayet . dharmiNa.n kalpayedyAsyAH ko bhAro dharmakalpane .. 63.. kUTasthe.apyatisha~Nkya syAditi chenmAtisha.nkyatAm . kUTAsthamAyikatve tu pramANa.n na hi vartate .. 64.. vastutva.n ghoShayantyasya vedAntAH sakalA api . sapatnarUpa.n vastvanyanna sahante.atra ki.nchana .. 65.. shrutyartha.n vishadIkurmo na tarkAnvachmi ki.nchana . tena tArkikasha.nkAnAmatra ko.avasaro vada .. 66.. tasmAtkutarka.n santyajya mumukShuH shrutimAshrayet . shrutau tu mAyAjIveshau karotIti pradarshitam .. 67.. IkShaNAdipraveshAntA sR^iShTirIshakR^itA bhavet . jAgradAdivimokShantaH sa.nsAro jIvakartR^ikaH .. 68.. asa~Nga eva kUTasthaH sarvadA nAsya kashchana . bhavatyatishayastena manasyeva.n vichAryatAm .. 69.. na nirodho na chotpattirna baddho na cha sAdhakaH . na mumukShurna vai mukta ityeShA paramArthatA .. 70.. avA~Nmanasagamya.n ta.n shrutirbodhayitu.n sadA . jIvamIsha.n jagadvApi samAshrityAvabodhayet .. 71.. yayA yayA bhavetpu.nsA.n vyutpattiH pratyagAtmani . sA saiva prakriyeha syAtsAdhvItyAchAryabhAShitam .. 72.. shrutitAtparyamakhilamabudhvA bhrAmyate jaDaH . vivekI tvakhilaM budhvA tiShThatyAnandavAridhau .. 73.. mAyAmegho jagannIra.n varShatveSha yathA tathA . chidAkAshasya no hAnirna vA lAbha iti sthitiH .. 74.. ima.n kUTasthadIpa.n yo.anusandhatte nirantaram . svaya.n kUTastharUpeNa dIpyate.asau nirantaram .. 76.. iti kUTasthadIpo nAma aShTamaH parichChedaH .. 8. \section{9\. dhyAnadIponAma \- navamaH parichChedaH .} sa.nvAdibhramavadbrahmatattvopAstyApi muchyate . uttare tApaniye.ataH shrutopAstiranekadhA .. 1.. maNipradIpaprabhayormaNibuddhyAbhidhAvatoH . mithyAj~nAnAvisheShe.api visheSho.arthakriyAM prati .. 2.. dIpopavarakasyAntarvartate tatprabhA bahiH . dR^ishyate dvAryathAnyatra tadvaddR^iShTA maNeH prabhA .. 3.. dUre prabhAdvaya.n dR^iShTvA maNibuddhyAbhidhAvatoH . prabhAyAM maNibuddhistu mithyAj~nAna.n dvayorapi .. 4.. na labhyate maNirdIpaprabhAM pratyabhidhAvatA . prabhAyA.n dhAvatAvashya.n labhyataiva maNirmaNeH .. 5.. dIpaprabhAmaNibhrAntirvisa.nvAdibhramaH smR^itaH . maNiprabhAmaNibhrAntiH sa.nvAdibhrama uchyate .. 6.. bAShpa.n dhUmatayA budhvA tatrA~NgArAnumAnataH . vahniryadR^ichChayA labdhaH sa sa.nvAdibhramo mataH .. 7.. godAvaryudaka.n ga~NgodakaM matvA vishuddhaye . samprokShya shuddhimApnoti sa sa.nvAdibhramo mataH .. 8.. jvareNAptaH sannipAtaM bhrAntyA nArAyaNa.n smaran . mR^itaH svargamavApnoti sa sa.nvAdibhramo mataH .. 9.. pratyakShasyAnumAnasya tathA shAstrasya gochare . uktanyAyena sa.nvAdibhramAH santIha koTishaH .. 10.. anyathA mR^ittikAdArushilAH syurdevatAH katham . agnitvAdidhiyopAsyAH katha.n vA yoShidAdayaH .. 11.. ayathAvastuvij~nAnAtphala.n labhyata Ipsitam . kAkatAlIyataH so.aya.n sa.nvAdibhrama uchyate .. 12.. svayaM bhramo.api sa.nvAdI yathA samyakphalapradaH . brahmatattvopAsanApi tathA muktiphalapradA .. 13.. vedAntebhyo brahmatattvamakhaNDaikarasAtmakam . parokShamavagamyaitadahamasmItyupAsate .. 14.. pratyagvyaktimanullikhya shAstrAdviShNvAdimUrtivat . asti brahmeti sAmAnyaj~nAnamatraM parokShadhIH .. 15.. chaturbhujAdyavagatAvapi mUrtimanullikhan . akShaiH parokShaj~nAnyeva na tadA viShNumIkShate .. 16.. parokShatvAparAdhena bhavennAtattvavedanam . pramANenaiva shAstreNa satyamUrtervibhAsanAt .. 17.. sachchidAnandarUpasya shAstrAdbhAne.apyanullikhan . pratya.ncha.n sAkShiNa.n tattu brahma sAkShAnna vIkShate .. 18.. shAstroktenaiva mArgeNa sachchidAnandanirNayAt . parokShamapi tajj~nAna.n tattvaj~nAna.n na tu bhramaH .. 19.. brahma yadyapi shAstreShu pratyaktvenaiva varNitam . mahAvAkyaistathApyetaddurbodhamavichAriNaH .. 20.. dehAdyAtmatvavibhrAntau jAgR^ityA.n na haThAtpumAn . brahmAtmatvena vij~nAtu.n kShamate mandadhItvataH .. 21.. brahmamAtra.n suvij~neya.n shraddhAloH shAstradarshinaH . aparokShadvaitabuddhiH parokShadvaitabuddhyanut .. 22.. aparokShashilAbuddhirna parokSheshatA.n nudet . pratimAdiShu viShNutve ko vA vipratipadyate .. 23.. ashraddhAloravishvAsoH nodAharaNamarhati . shraddhAloreva sarvatra vaidikeShvadhikArataH .. 24.. sakR^idAptopadeshena parokShaj~nAnamudbhavet . viShNumUrtyupadesho hi na mImA.nsAmapekShate .. 25.. karmopAstI vichAryete.anuShTheyAvinirNayAt . bahushAkhAviprakIrNa.n nirNetu.n kaH prabhurnaraH .. 26.. nirNito.arthaH kalpasUtrairgrathitastAvatAstikaH . vichAramantareNApi shakto.anuShThAtuma~njasA .. 27.. upAstInAmanuShThAnamArShagrantheShu varNitam . vichArAkShamamartyAshcha tatshrutvopAsate guroH .. 28.. vedavAkyAni nirNetumichChanmImA.nsatA.n janaH . AptopadeshamantreNa hyanuShThAna.n tu sambhavet .. 29.. brahmasAkShAtkR^itistveva.n vichAreNa vinA nR^iNAm . AptopadeshamAtreNa na sambhavati kutrachit .. 30.. parokShaj~nAnamashraddhA pratibadhnAti netarat . avichAro.aparokShasya j~nAnasya pratibandhakaH .. 31.. vichArApyaparokSheNa brahmAtmAna.n na vetti chet . AparokShyAvasAnatvAdbhUyobhUyo vichArayet .. 32.. vichArayannAmaraNa.n naivAtmAna.n labheta chet . janmAntare labhetaiva pratibandhakShaye sati .. 33.. iha vAmutra vA vidyetyeva.n sUtrakR^itoditam . shR^iNvanto.apyatra bahavo yanna vidyuriti shrutiH .. 34.. garbha eva shayAnaH sanvAmadevo.avabuddhavAn . pUrvAbhyastavichAreNa yadvadadhyayanAdiShu .. 35.. bahuvAramadhIte.api tadA nAyAti chetpunaH . dinAntare.anadhItyaiva pUrvAdhIta.n smaretpumAn .. 36.. kAlena paripachyante kR^iShidarbhAdayo yathA . tadvadAtmavichAro.api shanaiH kAlena pachyate .. 37.. punaHpunarvichAro.api trividhapratibandhataH . na vetti tattvamityetadvArtike samyagIritam .. 38.. kutastajj~nAnamiti chettaddhi bandhaparikShayAt . asAvapi cha bhUto vA bhAvI vA vartate tathA .. 39.. adhItavedavedArtho.apyata eva na muchyate . hiraNyanidhidR^iShTAntAdidameva hi darshitam .. 40.. atItenApi mahiShIsnehena pratibandhataH . bhikShustattva.n na vedeti gAthA loke pragIyate .. 41.. anusR^itya guruH snehaM mahiShyA.n tattvamuktavAn . tato yathAvadvedaiSha pratibandhasya sa.nkShayAt .. 42.. pratibandho vartamAno viShayAsaktilakShaNaH . praj~nAmAndya.n kutarkashcha viparyayadurAgrahaH .. 43.. shamAdyaiH shravaNAdyaishcha tatra tatrochitaiH kShayam . nIte.asminpratibandhe.ataH svasya brahmatvamashnute .. 44.. AgAmipratibandhashcha vAmadeve samIritaH . ekena janmanA kShINo bharatasya trijanmabhiH .. 45.. yogabhraShTasya gItAyAmatIte bahujanmani . pratibandhakShayaH prokto na vichAro.apyanarthakaH .. 46.. prApya puNyakR^itA.n lokAnAtmatattvavichArataH . shuchInA.n shrImatA.n gehe yogabhraShTo.abhijAyate .. 47.. athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm . nispR^ihaH brahmatattvasya vichArAttaddhi durlabham .. 48.. tatra taM buddhisa.nyoga.n labhate paurvadehikam . yatate cha tato bhUyastasmAdetaddhi durlabham .. 49.. pUrvAbhyAsena tenaiva hriyate hyavasho.api saH . anekajanmasa.nsiddhastato yAti parA.n gatim .. 50.. brahmalokAbhivA~nChAyA.n samyaksatyA.n nirudhyatAm . vichArayedya AtmAna.n na tu sAkShAtkarotyayam .. 51.. vedAntavij~nAnasunishchitArthAH iti shAstrataH . brahmaloke sakalpAnte brahmaNA saha muchyate .. 52.. keShA.nchitsa vichAro.api karmaNA pratibaddhyate . shravaNAyApi bahubhiryo na labhya iti shruteH .. 53.. atyantabuddhimAndyAdvA sAmagryA vApyasambhavAt . yo vichAra.n na labhate brahmopAsIta so.anisham .. 54.. nirguNabrahmatattvasya na hyupAsterasambhavaH . saguNabrahmaNIvAtra pratyayAvR^ittisambhavAt .. 55.. avA~Nmanasagamya.n tannopAsyamiti chettadA . avA~Nmanasagamyasya vedana.n cha na sambhavet .. 56.. vAgAdyagocharAkAramityeva.n yadi vettyasau . vAgAdyagocharAkAramityupAsita no kutaH .. 57.. saguNatvamupAsyatvAdyadi vedyatvato.api tat . vedya.n chellakShaNAvR^ittyA lakShita.n samupAsyatAm .. 58.. brahma viddhi tadeva tva.n natvida.n yadupAsate . iti shruterupAsyatva.n niShiddhaM brahmaNo yadi .. 59.. viditAdanyadeveti shrutervedyatvamasya na . yathA shrutyaiva vedya.n tattathA shrutyApyupAsyatAm .. 60.. avAstavI vedyatA chedupAsyatva.n tathA na kim . vR^ittivyAptirvedyatA chedupAsyatve.api tatsamam .. 61.. kA te bhaktirupAstau chetkaste dveShastadIraya . mAnAbhAvo na vAchyo.asyAM bahushrutiShu darshanAt .. 62.. uttarasmi.nstApanIye shaibyaprashne.atha kAThake . mANDukyAdau cha sarvatra nirguNopAstirIritA .. 63.. anuShThAnaprakAro.asyAH pa~nchIkaraNa IritaH . j~nAnasAdhanametachchenneti kenAtra varNitam .. 64.. nAnutiShThati ko.apyetaditi chennAnutiShThatu . puruShasyAparAdhena kimupAstiH praduShyati .. 65.. ito.apyatishayaM matvA mantrAnvashyAdikAriNaH . mUDhA japantu tebhyo.atimUDhAH kR^iShimupAsatAm .. 66.. tiShThantu mUDhAH prakR^itA nirguNopAstirIryate . vidyaikyAtsarvashAkhAsthAnguNAnatropasa.nharet .. 67.. AnandAdervidheyasya guNasa~Nghasya sa.nhR^itiH . AnandAdaya ityasminsUtre vyAsena varNitA .. 68.. asthUlAderniShedhyasya guNasa~Nghasya sa.nhR^itiH . tathA vyAsena sUtre.asminuktAkSharadhiyAntviti .. 69.. nirguNabrahmatattvasya vidyAyA.n guNasa.nhR^itiH . na yujyetetyupAlambho vyAsaM pratyeva mA.n tu na .. 70.. hiraNyasmashrusUryAdimUrtInAmanudAhR^iteH . aviruddha.n nirguNatvamiti chettuShyatA.n tvayA .. 71.. guNAnA.n lakShakatvena na tattve.antaHpraveshanam . iti chedastvevameva brahmatattvamupAsyatAm .. 72.. AnandAdibhirasthUlAdibhiHsvAtmAtra lakShitaH . akhaNDaikarasaH so.ahamasmItyevamupAsate .. 73.. bodhopAstyorvisheShaH ka iti cheduchyate shR^iNu . vastutatntro bhavedbodhaH kartR^itantramupAsanam .. 74.. vichArAjjAyate bodho.anichChA ya.n na nivartayet . svotpattimAtrAtsa.nsAre dahatyakhilasatyatAm .. 75.. tAvatA kR^itakR^ityaH sannityatR^iptimupAgataH . jIvanmuktimanuprApya prArabdhakShayamIkShate .. 76.. Aptopadesha.n vishvasya shraddhAluravichArayan . chintayetpratyayairanyairanantaritavR^ittibhiH .. 77.. yAvachchintyasvarUpatvAbhimAnaH svasya jAyate . tAvadvichintya pashchAchcha tathaivAmR^iti dhArayet .. 78.. brahmachArI bhikShamANo yutaH sa.nvargavidyayA . sa.nvargarUpatA.n chitte dhArayitvA hyabhikShatA .. 79.. puruShasvechChayA kartumakartu.n kartumanyathA . shakyopAstirato nitya.n kuryAtpratyayasantatim .. 80.. vedAdhyAyI hyapramatto.adhIte svapne.api vAsitaH . japitA tu japatyeva tathA dhyAtApi vAsayet .. 81.. virodhipratyaya.n tyaktvA nairantaryeNa bhAvayan . labhate vAsanAveshAtsvapnAdAvapi bhAvanAm .. 82.. bhu~njAno.api nija ArabdhamAsthAtishayato.anisham . dhyAtu.n shakto na sandeho viShayavyasanI yathA .. 83.. paravyasaninI nArI vyagrApi gR^ihakarmaNi . tadevAsvAdayatyantaH parasa~NgarasAyanam .. 84.. parasa~Nga.n svAdayantyA api no gR^ihakarma tat . kuNThI bhavedapi tvetadApAtenaiva vartate .. 85.. gR^ihakR^ityavyasaninI yathA samyakkaroti tat . paravyasaninI tadvanna karotyeva sarvathA .. 86.. eva.n dhyAnaikaniShTho.api leshAllaukikamAcharet . tattvavittvavirodhitvAllaukika.n samyagAcharet .. 87.. mAyAmayaH prapa~ncho.ayamAtmA chaitanyarUpadhR^ik . iti bodhe virodhaH ko laukikavyavahAriNaH .. 88.. apekShate vyavahR^itirna prapa~nchasya vastutAm . nApyAtmajADya.n ki.ntveShA sAdhanAnyeva kA~NkShati .. 89.. manovAkkAyatadbAhyapadArthAH sAdhanAni tAn . tattvavinnopamR^id.hnAti vyavahAro.asya no kutaH .. 90.. upamR^id.hnAti chitta.n cheddhyAtAsau na tu tattvavit . na buddhiM marddayandR^iShTo ghaTatattvasya veditA .. 91.. sakR^itpratyayamAtreNa ghaTashchedbhAsate tadA . svaprakAsho.ayamAtmA ki.n ghaTavachcha na bhAsate .. 92.. svaprakAshatayA ki.n te tadbuddhistattvavedanam . buddhishcha kShaNanAshyeti chodya.n tulya.n ghaTAdiShu .. 93.. ghaTAdau nishchite buddhirnashyatyeva yadA ghaTaH . iShTo netu.n tadA shakya iti chetsamamAtmani .. 94.. nishchitya sakR^idAtmAna.n yadApekShA tadaiva tat . vaktu.n mantu.n tathA dhyAtu.n shaknotyeva hi tattvavit .. 95.. upAsaka iva dhyAya.n laukika.n vismaret yadi . vismaratyeva sA dhyAnAdvismR^itirna tu vedanAt .. 96.. dhyAna.n tvaichChikametasya vedanAnmuktisiddhitaH . j~nAnAdeva tu kaivalyamiti shAstreShu DiNDimaH .. 97.. tattvavidyadi na dhyAyetpravarteta tadA bahiH . pravartatA.n sukhenAya.n ko bAdho.asya pravartane .. 98.. atiprasa~Nga iti chetprasa~Nga.n tAvadIraya . prasa~Ngo vidhishAstra.n chenna tattattvavidaM prati .. 99.. varNAshramavayovasthAbhimAno yasya vidyate . tasyaiva hi niShedhAshcha vidhayaH sakalA api .. 100.. varNAshramAdayo dehe mAyayA parikalpitAH . nAtmano bodharUpasyetyeva.n tasya vinishchayaH .. 101.. samAdhimatha karmANi mA karotu karotu vA . hR^idayenAstasarvAstho mukta evottamAshayaH .. 102.. naiShkarmyeNa na tasyArthastasyArtho.asti na karmabhiH . na samAdhAnajapyAbhyA.n yasya nirvAsanaM manaH .. 103.. AtmAsa~Ngastato.anyatsyAdindrajAla.n hi mAyikam . ityacha~nchalanirNite kuto manasi vAsanA .. 104.. eva.n nAsti prasa~Ngo.api kuto.asyAtiprasa~njanam . prasa~Ngo yasya tasyaiva sha~NkyetAtiprasa~njanam .. 105.. vidhyabhAvAnna bAlasya dR^ishyate.atiprasa~njanam . syAtkuto.atiprasa~Ngo.asya vidhyabhAve same sati .. 106.. na ki.nchidvetti bAlashchetsarva.n vettyeva tattvavit . alpaj~nasyaiva vidhayaH sarve syurnAnyayordvayoH .. 107.. shApAnugrahasAmarthya.n yasyAsau tattvavidyadi . na tat shApAdisAmarthyaM phala.n syAttapaso yataH .. 108.. vyAsAderapi sAmarthya.n dR^ishyate tapaso balAt . shApAdikAraNAdanyattapoj~nAnasya kAraNam ... 109.. dvaya.n yasyAsti tasyaiva sAmarthyaj~nAnayorjaniH . ekaika.n tu tapaH kurvannekaika.n labhate phalam .. 110.. sAmarthyahIno nindyashchedyatibhirvidhivarjitaH . nindyante yatayo.apyanyairanishaM bhogalaMpaTaiH .. 111.. bhikShAvastrAdi rakSheyuryadyete bhogatuShTaye . aho yatitvameteShA.n vairAgyabharamantharam .. 112.. varNAshramaparAnmUrkhA nindantvityuchyate yadi . dehAtmamatayo buddha.n nindantvAshramamAninaH .. 113.. tadittha.n tattvavij~nAne sAdhanAnupamardanAt . j~nAninAcharitu.n shakya.n samyagrAjyAdi laukikam .. 114.. mithyAtvabuddhyA tatrechChA nAsti chettarhi mAstu tat . dhyAyanvAtha vyavaharanyathArabdha.n vasatvayam .. 115.. upAsakastu satata.n dhyAyanneva vasediti . dhyAnenaiva kR^ita.n tasya brahmatva.n viShNutAdivat .. 116.. dhyAnopAdAnaka.n yattaddhyAnAbhAve vilIyate . vAstavI brahmatA naiva j~nAnAbhAve vilIyate .. 117.. tato.abhij~nApaka.n j~nAna.n na nitya.n janayatyadaH . j~nApakAbhAvamAtreNa na hi satya.n vilIyate .. 118.. astyeva upAsakasyApi vAstavI brahmateti chet . pAmarANA.n tirashchA.n cha vAstavI brahmatA na kim .. 119.. aj~nAnAdapumarthatvamubhayatrApi tatsamam . upavAsAdyathA bhikShA vara.n dhyAna.n tathAnyathaH .. 120.. pAmarANA.n vyavahR^itervara.n karmAdyanuShThitiH . tato.api saguNopAstirnirguNopAsana.n tataH .. 121.. yAvadvij~nAnasAmIpya.n tAvachChraiShThya.n vivardhate . brahmaj~nAnAya te sAkShAnnirguNopAsana.n shanaiH .. 122.. yathA sa.nvAdivibhrAntiH phalakAle pramAyate . vidyAyate tathopAstirmuktikAle.atipAkataH .. 123.. sa.nvAdibhramataH pu.nsaH pravR^ittasyAnyamAnataH . prameti chettathopAstirmAntare kAraNAyatAm .. 124.. mUrtidhyAnasya mantrAderapi kAraNatA yadi . astu nAma tathApyatra pratyAsattirvishiShyate .. 125.. nirguNopAsanaM pakva.n samAdhiH syAchChanaistataH . yaH samAdhirnirodhAkhyaH so.anAyAsena labhyate .. 126.. nirodhalAbhe pu.nso.antarasa~Nga.n vastu shiShyate . punaH punarvAsite.asminvAkyAjjAyeta tattvadhIH .. 127.. nirvikArAsa~NganityasvaprakAshaikapUrNatAH . buddhau jhaTiti shAstroktA ArohantyavivAdataH .. 128.. yogAbhyAsastvetadartho.amR^itabindvAdiShu shrutaH . eva.n cha dR^iShTadvArApi hetutvAdanyato varam .. 129.. upekShya tattIrthayAtrA.n japAdIneva kurvatAm . piNDa.n samutsR^ijya kara.n leDhIti nyAya Apatet .. 130.. upAsakAnAmapyeva.n vichAratyAgato yadi . bAdha.n tasmAdvichArasyAsambhave yoga IritaH .. 131.. bahuvyAkulachittAnA.n vichArAttattvadhIrna hi . yogo mukhyastatasteShA.n dhIdarpastena nashyati .. 132.. avyAkuladhiyAM mohamAtreNAchChAditAtmanAm . sA~NkhyanAmA vichArAH syAnmukhyo jhaTiti siddhitaH .. 133.. yatsA~NkhyaiH prApyate sthAna.n tadyogairapi gamyate . eka.n sA~Nkhya.n cha yoga.n cha yaH pashyati sa pashyati .. 134.. tatkAraNa.n sA~NkhyayogAdhigamyamiti hi shrutiH . yastu shruterviruddhaH sa AbhAsaH sA~NkhyayogayoH .. 135.. upAsana.n nAtipakvamiha yasya paratra saH . maraNe brahmaloke vA tattva.n vij~nAya muchyate .. 136.. ya.n ya.n chApi smaranbhAva.n tyajatyante kalevaram . ta.n tevaiti yachchittastena yAtIti shAstrataH .. 137.. antyapratyayato nUnaM bhAvijanma tathA sati . nirguNapratyayo.api syAtsaguNopAsane yathA .. 138.. nitya.n nirguNarUpa.n tannAmamAtreNa gIyatAm . arthatomokSha evaiSha sa.nvAdi bhramavanmataH .. 139.. tatsAmarthyAjjAyate dhIrmUlAvidyAnivartikA . avimuktopAsanena tArakabrahma buddhivat .. 140.. sakAmo niShkAma iti hyasharIro nirindriyaH . abhaya.n hIti muktatva.n tApanIye phala.n shrutam .. 141.. upAsanasya sAmarthyAdvidyotpattirbhavettataH . nAnyaH panthA iti hyetachChAstra.n naiva virudhyate .. 142.. niShkAmopAsanAnmuktistApanIye samIritA . brahmalokaH sakAmasya shaibyaprashne samIritaH .. 143.. ya upAste trimAtreNa brahmaloke sa nIyate . sa etasmAjjIvaghanAtparaM puruShamIkShate .. 144.. apratIkAdhikaraNe tatkraturnyAya IritaH . brahmalokaphala.n tasmAtsakAmasyeti varNitam .. 145.. nirguNopAstisAmarthyAttatra tattvamavekShaNat . punarAvartate nAya.n kalpAnte tu vimuchyate .. 146.. praNavopAstayaH prAyo nirguNA eva vedagAH . kvachitsaguNatA proktA praNavopAsanasya hi .. 147.. parAparabrahmarUpa o~NkAra upavarNitaH . pippalAdena muninA satyakAmAya pR^ichChate .. 148.. etadAlambana.n j~nAtvA yo yadichChati tasya tat . iti prokta.n yamenApi pR^ichChate nachiketase .. 149.. iha vA maraNe vAsya brahmaloke.athavA bhavet . brahmasAkShAtkR^itiH samyagupAsInasya nirguNam .. 150.. artho.ayamAtmagItAyAmapi spaShTamudIritaH . vichArAkShama AtmAnamupAsIteti santatam .. 151.. sAkShAtkartumashakto.api chintayenmAmasha~NkitaH . kAlenAnubhavArUDho bhaveya.n phalato dhruvam .. 152.. yathAgAdhanidheHlabdhau nopAyaH khanana.n vinA . mallabhe.api tathA svAtmachintAM muktA na chAparaH .. 153.. dehopalamapAkR^itya buddhikuddalakAtpunaH . khAtvA manobhuvaM bhUyo gR^ihNIyAnmA.n nidhiM pumAn .. 154.. anubhUterabhAve.api brahmAsmItyeva chintyatAm . apyasat prApyate dhyAnAnnityAptaM brahma kiM punaH .. 155.. anAtmabuddhishaithilyaM phala.n dhyAnAddine dine . pashyannapi na cheddhyAyetko.aparo.asmAt pashurvada .. 156.. dehAbhimAna.n vidhvasya dhyAnAdAtmAnamadvayam . pashyanmartyo mR^ito bhUtvA hyatra brahma samashnute .. 157.. dhyAnadIpamima.n samyakparAmR^iShati yo naraH . muktasa.nshaya evAya.n dhyAyati brahma santatam .. 158.. iti dhyAnadIpo nAma navamaH parichChedaH .. 9.. \section{10\. nATakadIponAma \- dashamaH parichChedaH .} paramAtmAdvayAnandapUrNaH pUrva.n svamAyayA . svayameva jagadbhUtvA prAvishajjIvarUpataH .. 1.. devAdyuttamadeheShu praviShTo devatAbhavat . martyAdyadhamadeheShu sthito bhajati devatAm .. 2.. anekajanmabhajanAtsvavichAra.n chikIrShati . vichAreNa vinaShTAyAM mAyAyA.n shiShyate svayam .. 3.. advayAnandarUpasya sadvayatva.n cha duHkhitA . bandhaH proktaH svarUpeNa sthitirmuktiritIryate .. 4.. avichArakR^ito bandho vichAreNa nivartate . tasmAjjIvaparAtmAnau sarvadaiva vichArayet .. 5.. ahamityabhimantA yaH kartAsau tasya sAdhanam . manastasya kriye antarbahirvR^itti kramotthite .. 6.. antarmukhAhamityeShA vR^ittiH kartAramullikhet . bahirmukhedamityeShA bAhya.n vastvidamullikhet .. 7.. idamo ye visheShAH syurgandharUparasAdayaH . asA~NkaryeNa tAnbhidyAdghrANAdIndriyapa~nchakam .. 8.. kartAra.n cha kriyA.n tadvadvyAvR^ittaviShayAnapi . sphorayedekayatnena yo.asau sAkShyatra chidvapuH .. 9.. IkShe shR^iNomi jighrAmi svAdayAmi spR^ishAmyaham . iti bhAsayate sarva.n nR^ityashAlAsthadIpavat .. 10.. nR^ityashAlAsthito dIpaH prabhu.n sabhyA.nshcha nartakIm . dIpayedavisheSheNa tadabhAve.api dIpyate .. 11.. aha~NkAra.n dhiya.n sAkShI viShayAnapi bhAsayet . aha~NkArAdyabhAve.api svayaM bhAtyeva pUrvavat .. 12.. nirantaraM bhAsamAne kUTasthe j~naptirUpataH . tadbhAsA bhAsyamAneyaM buddhirnR^ityatyanekadhA .. 13.. aha~NkAraH prabhuH sabhyA viShayA nartakI matiH . tAlAdidhAriNyakShANi dIpaH sAkShyavabhAsakaH .. 14.. svasthAnasa.nsthito dIpaH sarvato bhAsayedyathA . sthirasthAyI tathA sAkShI bahirantaH prakAshayet .. 15.. bahirantarvibhAgo.aya.n dehApekSho na sAkShiNi . viShayA bAhyadeshasthA dehasyAntaraha~NkR^itiH .. 16.. antasthA dhIH sahaivAkShairbahiryAti punaH punaH . bhAsyabuddhisthachA~nchalya.n sAkShiNyAropyate vR^ithA .. 17.. gR^ihAntaragataH svalpo gavAkShAdAtapo.achalaH . tatra haste nartyamAne nR^ityatIvAtapo yathA .. 18.. nijasthAnasthitaH sAkShI bahirantargamAgamau . akurvanbuddhichA~nchalyAtkarotIva tathA tathA .. 19.. na bAhyo nAntaraH sAkShI buddherdeshau hi tAvubhau . buddhyAdyasheShasa.nshAntau yatra bhAtyasti tatra saH .. 20.. deshaH ko.api na bhAseta yadi tarhyastvadeshabhAk . sarvadeshapraklR^iptyaiva sarvagatva.n na tu svataH .. 21.. antarbahirvA sarva.n vA ya.n deshaM parikalpayet . buddhistaddeshagaH sAkShI tathA vastuShu yojayet .. 22.. yad.hyadrUpa Adi kalpyeta buddhyA tattatprakAshayan . tasya tasya bhavetsAkShI svato vAgbuddhyagocharaH .. 23.. katha.n tAdR^i~NmayA grAhyamiti chenmaiva gR^ihyatAm . sarvagrahopasa.nshAntau svayamevAvashiShyate .. 24.. na tatra mAnApekShAsti svaprakAshasvarUpataH . tAdR^igvyutpattyapekShA chechChrutiM paTha gurormukhAt .. 25.. yadi sarvagR^ihatyAgo.ashakyastarhi dhiya.n vraja . sharaNa.n tadadhIno.antarbahirvaiSho.anubhUyatAm .. 26.. iti nATakadIponAma dashamaH parichChedaH .. 10.. \section{11\. brahmAnande yogAnandonAma \- ekAdashaH parichChedaH .} brahmAnandaM pravakShyAmi j~nAte tasminnasheShataH . aihikAmuShmikAnarthavrAta.n hitvA sukhAyate .. 1.. brahmavitparamApnoti shoka.n tarati chAtmavit . raso brahmarasa.n labdhvAnandI bhavati nAnyathA .. 2.. pratiShThA.n vindate svasminyadA syAdatha so.abhayaH . kurute.asminnantara.n chedatha tasya bhayaM bhavet .. 3.. vAyuH sUryo vahnirindro mR^ityurjanmAntare.antaram . kR^itvA dharma.n vijAnanto.apyasmAdbhItyA charanti hi .. 4.. AnandaM brahmaNo vidvAnna bibheti kutashchana . etameva tapennaiShA chintA karmAgnisambhR^itA .. 5.. eva.n vidvAnkarmaNi dve hitvAtmAna.n smaretsadA . kR^ite cha karmaNi svAtmarUpeNaivaiSha pashyati .. 6.. bhidyate hR^idayagranthishchChidyante sarvasa.nshayAH . kShIyante chAsya karmANi tasmindR^iShTe parAvare .. 7.. tameva vidvAnatyeti mR^ityuM panthA na chetaraH . j~nAtvA devaM pAshahAniH kShINaiH kleshairna janmabhAk .. 8.. devaM matvA harShashokau jahAtyatraiva dhairyavAn . naina.n kR^itAkR^ite puNyapApe tApayataH kvachit .. 9.. ityAdishrutayo bahvyaH purANaiH smR^itibhiH saha . brahmaj~nAne.anarthahAnimAnanda.n chApyaghoShayan .. 10.. Anandastrividho brahmAnando vidyAsukha.n tathA . viShayAnanda ityAdau brahmAnando vivichyate .. 11.. bhR^iguH putraH pituH shrutvA varuNAdbrahmalakShaNam . annaprANamanobuddhistyaktvAnanda.n vijaj~nIvAn .. 12.. AnandAdeva bhUtAni jAyante tena jIvanam . teShA.n layashcha tatrAto brahmAnando na sa.nshayaH .. 13.. bhUtotpatteH purA bhUmA tripuTIdvaitavarjanAt . j~nAtR^ij~nAnaj~neyarUpA tripuTI pralaye hi na .. 14.. vij~nAnamaya utpanno j~nAtA j~nAnaM manomayaH . j~neyAH shabdAdayo naitattrayamutpattitaH purA .. 15.. trayAbhAve tu nirdvaitaH pUrNa evAnubhUyate . samAdhisuptimUrchChAsu pUrNaH sR^iShTeH purA tathA .. 16.. yo bhUmA tatsukha.n nAlpe sukha.n tredhA vibhedini . sanatkumAraH prAhaiva.n nAradAyAtishokine .. 17.. sapurANAnpa~ncha vedAn shAstrANi vividhAni cha . j~nAtvApyanAtmavittvena nArado.atishushocha ha .. 18.. vedAbhyAsAtpurA tApatrayamAtreNa shokitA . pashchAttvabhyAsavismArabha~Ngagarvaishcha shokitA .. 19.. so.aha.n vidvAnprashochAmi shokapAra.n nayasva mAm . ityuktaH sukhamevAsya pAramityabhyadhAdR^iShiH .. 20.. sukha.n vaiShayika.n shokasahasreNAvR^itatvataH . duHkhameveti matvAha nAlpe.asti sukhamityasau .. 21.. nanu dvaite sukhaM mAbhUdadvaite.apyasti no sukham . asti chedupalabhyeta tathA cha tripuTI bhavet .. 22.. mAstvadvaite sukha.n kintu sukhamadvaitameva hi . kiM mAnamiti chennAsti mAnAkA~NkShA svayaM prabhe .. 23.. svaprabhatve bhavadvAkyaM mAna.n yasmAdbhavAnidam . advaitamabhyupetyAsminsukha.n nAstIti bhAShate .. 24.. nAbhyupaimyahamadvaita.n tvadvacho.anUdya dUShaNam . vachmIti chettadA brUhi kimAsIddvaitataH purA .. 25.. kimadvaitamuta dvaitamanyo vA koTirantimaH . aprasiddho na dvitIyo.anutpatteH shiShyate.agrimaH .. 26.. advaitasiddhiryuktyaiva nAnubhUtyeti chedvada . nirdR^iShTAntA sadR^iShTAntA vA koTyantaramatra no .. 27. nAnubhUtiHrna dR^iShTAnta iti yuktistu shobhate . sadR^iShTAntatvapakShe tu dR^iShTAnta.n vada me matam .. 28.. advaitaH pralayo dvaitAnupalambhena suptivat . iti chetsuptiradvaitetyatra dR^iShTAntamIraya .. 29.. dR^iShTAntaH parasuptishchedaho te kaushalaM mahat . yaH svasupti.n na vettyasya parasuptau tu kA kathA .. 30.. nishcheShTatvAtparaH supto yathAhamiti chettadA . udAhartuH suShupteste svaprabhatvaM balAdbhavet .. 31.. nendriyANi na dR^iShTAntastathApya~NgIkaroShi tAm . idameva svaprabhatva.n yadbhAna.n sAdhanairvinA .. 32.. stAmadvaitasvaprabhatve vada suptau sukha.n katham . shR^iNu duHkha.n tadA nAsti tataste shiShyate sukham .. 33.. andhaH sannapyanandhaH syAdviddho.aviddho.atha rogyapi . arogIti shrutiH prAha tachcha sarve janA viduH .. 34.. na duHkhAbhAvamAtreNa sukha.n loShTashilAdiShu . dvayAbhAvasya dR^iShTatvAditi chedviShama.n vachaH .. 35.. mukhadainyaprakAshAbhyAM paraduHkhasukhohanam . dainyAdyabhAvato loShTe duHkhAdyUho na sambhavet .. 36.. svakIyasukhaduHkhe tu nohanIye tatastayoH . bhAvo vedyo.anubhUtyaiva tadabhAvo.api nAnyataH .. 37.. tathA sati suShuptau cha duHkhAbhAvo.anubhUtitaH . virodhiduHkharAhityAtsukha.n nirvighnamiShyatAm .. 38.. mahattaraprayAsena mR^idushayyAdisAdhanam . kutaH sampAdyate suptau sukha.n chettatra no bhavet .. 39.. duHkhanAshArthamevaitaditi chedrogiNastathA . bhavatvarogiNaste tatsukhAyaiveti nishchinu .. 40.. tarhi sAdhanajanyatvAtsukha.n vaiShayikaM bhavet . bhavatyevAtra nidrAyAH pUrva.n shayyAsanAdijam .. 41.. nidrAyA.n tu sukha.n yattajjanyate kena hetunA . sukhAbhimukhadhIrAdau pashchAnmajjetpare sukhe .. 42.. jAgradvyApR^itibhiH shrAnto vishramyAtha virodhini . apanIte svasthachito.anubhavedviShaye sukham .. 43.. AtmAbhimukhadhIvR^ittau svAnandaH pratibimbati . anubhUyainamatrApi tripuTyA shrAntimApnuyAt .. 44.. tat.hshramasyApanutyartha.n jIvo dhAvetparAtmani . tenaikyaM prApya tatratyo brahmAnandaH svayaM bhavet .. 45.. dR^iShTAntAH shakuniH shyenaH kumArashcha mahAnR^ipaH . mahAbrAhmaNa ityete suptyAnande shrutIritAH .. 46.. shakuniH sUtrabaddhaH sandikShu vyApR^itya vishramam . alabdhvA bandhanasthAna.n hastastambhAdyupAshrayet .. 47.. jIvopAdhirmanastadvaddharmAdharmaphalAptaye . svapne jAgrati cha bhrAntvA kShINe karmaNi lIyate .. 48.. shyeno vegena nIDaikalampaTaH shayitu.n vrajet . jIvaH suptyai tathA dhAvedbrahmAnandaikalampaTaH .. 49.. atibAlastanaM pItvA mR^idushayyAgato hasan . rAgadveShAdyanutpatterAnandaikasvabhAvabhAk .. 50.. mahArAjaH sArvabhaumaH sutR^iptaH sarvabhogataH . mAnuShAnandasImAnaM prApyAnandaikamUrtibhAk .. 51.. mahAvipro brahmavedI kR^itakR^ityatvalakShaNAm . vidyAnandasya paramA.n kAShThAM prApyAvatiShThate .. 52.. mugdhabuddhAtibuddhAnA.n loke siddhA sukhAtmatA . udAhR^itAnAmanye tu duHkhino na sukhAtmakAH .. 53.. kumArAdivadevAyaM brahmAnandaikatatparaH . strIpariShvaktavadveda na bAhya.n nApi chAntaram .. 54.. bAhya.n rathyAdika.n vR^itta.n gR^ihakR^itya.n yathAntaram . tathA jAgaraNaM bAhya.n nADIsthaH svapna AntaraH .. 55.. pitApi suptAvapitetyAdau jIvatvavAraNAt . suptau brahmaiva no jIva sa.nsAritvAsamIkShaNAt .. 56.. pitR^itvAdyabhimAno yaH sukhaduHkhAkaraH sa hi . tasminnapagate tIrNaH sarvAn shokAnbhavatyayam .. 57.. suShuptikAle sakale vilIne tamasAvR^itaH . sukharUpamupaitIti brUte hyAtharvaNI shrutiH .. 58.. sukhamasvApsamatrAha.n naiva ki.nchidavediSham . iti dve tu sukhAj~nAne parAmR^ishati chottitaH .. 59.. parAmarsho.anubhUte.astItyAsIdanubhavastadA . chidAtmatvatsvato bhAti sukhamaj~nAnadhIstataH .. 60.. brahmavij~nAnamAnandamiti vAjasaneyinaH . paThantyataH svaprakAsha.n sukhaM brahmaiva netarat .. 61.. yadaj~nAna.n tatra lInau tau vij~nAnamanomayau . tayorhi vilayAvasthA nidrAj~nAna.n cha saiva hi .. 62.. vilInaghR^itavatpashchAtsyAdvij~nAnamayo ghanaH . vilInAvastha Anandamayashabdena kathyate .. 63.. suptipUrvakShaNe buddhivR^ittiryA sukhabimbitA . saiva tadbimbasahitA lInAnandamayastataH .. 64.. antarmukho.ayamAnandamayo brahmasukha.n tadA . bhu~Nkte chidbimbayuktAbhiraj~nAnotpannavR^ittibhiH .. 65.. aj~nAnavR^ittayaH sUkShmA vispaShTA buddhivR^ittayaH . iti vedAntasiddhAntapAragAH pravadanti hi .. 66.. mANDukyatApanIyAdishrutiShvetadatisphuTam . AnandamayabhoktR^itvaM brahmAnande cha bhogyatA .. 67.. ekIbhUtaH suShuptasthaH praj~nAnaghanatA.n gataH . Anandamaya AnandabhukchetomayavR^ittibhiH .. 68.. vij~nAnamayamukhyairyo rUpairyuktaH purAdhunA . sa layenaikatAM prApto bahutaNDulapiShTavat .. 69.. praj~nAnAni purA buddhivR^ittayo.atha ghano.abhavat . ghanatva.n himabindUnAmudagdeshe yathA tathA .. 70.. tadghanatva.n sAkShibhAva.n duHkhAbhAvaM prachakShate . laukikAstArkikA yAvadduHkhavR^ittivilopanAt .. 71.. aj~nAnabimbitA chitsyAnmukhamAnandabhojane . bhuktaM brahmasukha.n tyaktvA bahiryAtyatha karmaNA .. 72.. karma janmAntare.abhUdyattadyogAdbuddhyate punaH . iti kaivalyashAkhAyA.n karmajo bodha IritaH .. 73.. ka.nchitkAlaM prabuddhasya brahmAnandasya vAsanA . anugachChedyatastUShNImAste nirviShayaH sukhI .. 74.. karmabhiH preritaH pashchAnnAnA duHkhAni bhAvayan . shanairvismarati brahmAnandameSho.akhilo janaH .. 75.. prAgUrdhvamapi nidrAyAH pakShapAto dine dine . brahmAnande nR^iNA.n tena prAj~no.asminvivadeta kaH .. 76.. nanu tUShNI.n sthitau brahmAnandashchedbhAti laukikAH . alasAshcharitArthAH syuH shAstreNa guruNAtra kim .. 77.. bADhaM brahmeti vidyushchetkR^itArthAstAvataiva te . gurushAstre vinAtyanta.n gambhIraM brahma vetti kaH .. 78.. jAnAmyaha.n tvaduktyAdya kuto me na kR^itArthatA . shR^iNvatra tvAdR^isha.n vR^ittaM prAj~naM manyasya kasyachit .. 79.. chaturvedavide deyamiti shR^iNvannavochata . vedAshchatvAra ityeva.n vedmi me dIyatA.n dhanam .. 80.. sA~NkhyamevaiSha jAnAti na tu vedAnasheShataH . yadi tarhi tamapyeva.n nAsheShaM brahma vetsi hi .. 81.. akhaNDaikarasAnande mAyAtatkAryavarjite . asheShatvasasheShatvavArtAvasara eva kaH .. 82.. shabdAneva paThasyAho teShAmartha.n cha pashyasi . shabdapAThe.arthabodhaste sampAdyatvena shiShyate .. 83.. arthe vyAkaraNAdbuddhe sAkShAtkAro.avashiShyate . syAtkR^itArthatvadhIryAvattAvadgurumupAsva bhoH .. 84.. AstAmetadyatra yatra sukha.n syAdviShayairvinA . tatra sarvatra viddhyetAM brahmAnandasya vAsanAm .. 85.. viShayeShvapi labdheShu tadichChoparame sati . antarmukhamanovR^ittAvAnandaH pratibimbati .. 86.. brahmAnando vAsanA cha pratibimba iti trayam . antareNa jagatyasminnAnando nAsti kashchana .. 87.. tathA cha viShayAnando vAsanAnanda ityamU . Anandau janayannAste brahmAnandaH svayaMprabhaH .. 88.. shrutiyuktyanubhUtibhyaH svaprakAshachidAtmake . brahmAnande suptikAle siddhe satyanyadA shR^iNu .. 89.. ya AnandamayaH suptau sa vij~nAnamayAtmatAm . gatvA svapnaM prabodha.n vA prApnoti sthAnabhedataH .. 90.. netre jAgaraNa.n kaNThe svapnaH suptirhR^idambuje . ApAdamastaka.n deha.n vyApya jAgarti chetanaH .. 91.. dehatAdAtmyamApannastaptAyaH piNDavattataH . ahaM manuShya ityeva.n nishchityaivAvatiShThate .. 92.. udAsInaH sukhI duHkhItyavasthAtrayametyasau . sukhaduHkhe karmakArye tvaudAsInya.n svabhAvataH .. 93.. bAhyabhogAnmanorAjyAtsukhaduHkhe dvidhA mate . sukhaduHkhAntarAleShu bhavettUShNImavasthitiH .. 94.. na kApi chintA me.astyadya sukhamAsa iti bruvan . audAsInye nijAnandabhAna.n vaktyakhilaH janaH .. 95.. ahamasmItyaha~NkArasAmAnyenAvR^itatvataH . nijAnando na mukhyo.aya.n kintvasau tasya vAsanA .. 96.. nIrapUritabhANDasya bAhye shaitya.n na tajjalam . kintu nIraguNastena nIrasattAnumIyate .. 97.. yAvadyAvadaha~NkAro vismR^ito.abhyAsayogataH . tAvattAvatsUkShmadR^iShTernijAnando.anumIyate .. 98.. sarvAtmanA vismR^itaH sansUkShmatAM paramA.n vrajet . alInatvAnna nidraiShA tato deho.api no patet .. 99.. na dvaitaM bhAsate nApi nidrA tatrAsti yatsukham . sa brahmAnanda ityAha bhagavAnarjunaM prati .. 100.. shanaiH shanairuparamedbuddhyA dhR^itigR^ihItayA . Atmasa.nsthaM manaH kR^itvA na ki.nchidapi chintayet .. 101.. yato yato nishcharati manashcha~nchalamasthiram . tatastato niyamyaitadAtmanyeva vasha.n nayet .. 102.. prashAntamanasa.n hyena.n yogina.n sukhamuttamam . upaiti shAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSham .. 103.. yatroparamate chitta.n niruddha.n yogasevayA . yatra chaivAtmanAtmAnaM pashyannAtmani tuShyati .. 104.. sukhamAtyantika.n yattadbuddhigrAhyamatIndriyam . vetti yatra na chaivAya.n sthitashchalati tattvataH .. 105.. ya.n labdhvA chApara.n lAbhaM manyate nAdhika.n tataH . yasmin sthito na duHkhena guruNApi vichAlyate .. 106.. ta.n vidyAdduHkhasa.nyogaviyoga.n yogasa.nj~nitam . sa nishchayena yoktavyo yogo.anirviNNachetasA .. 107.. yu~njanneva.n sadAtmAna.n yogi vigatakalmaShaH . sukhena brahmasa.nsparshamatyanta.n sukhamashnute .. 108.. utseka udadheryadvatkushAgreNaikabindunA . manaso nigrahastadvadbhavedaparikhedataH .. 109.. bR^ihadrathasya rAjarSheH shAkAyanyo muniH sukham . prAha maitrAkhyashAkhAyA.n samAdhyuktipuraHsaram .. 110.. yathA nirindhano vahniH svayonAvupashAmyati . tathA vR^ittikShayAchchitta.n svayonAvupashAmyati .. 111.. svayonAvupashAntasya manasaH satyakAminaH . indriyArthavimUDhasyAnR^itAH karmavashAnugAH .. 112.. chittameva hi sa.nsArastatprayatnena shodhayet . yachchittastanmayo martyo guhyametatsanAtanam .. 113.. chittasya hi prasAdena hanti karma shubhAshubham . prasannAtmAtmani sthitvA sukhamakShayamashnute .. 114.. samAsakta.n yathA chitta.n jantorviShayagochare . yadyevaM brahmaNi syAttatko na muchyeta bandhanAt .. 115.. mano hi dvividhaM prokta.n shuddha.n chAshuddhameva cha . ashuddha.n kAmasamparkAchChuddha.n kAmavivarjitam .. 116.. mana eva manuShyANA.n kAraNaM bandhamokShayoH . bandhAya viShayAsaktaM muktyai nirviShaya.n smR^itam .. 117.. samAdhinirdhUtamalasya chetaso niveshitasyAtmani yatsukhaM bhavet . na shakyate varNayitu.n girA tadA svaya.n tadantaHkaraNena gR^ihyate .. 118.. yadyapyasau chira.n kAla.n samAdhirdurlabho nR^iNAm . tathApi kShaNiko brahmAnanda.n nishchAyayatyasau .. 119.. shraddhAlurvyasanI yo.atra nishchinotyeva sarvathA . nishchite tu sakR^ittasminvishvasityanyadApyayam .. 120.. tAdR^ikpumAnudAsInakAle.apyAnandavAsanAm . upekShya mukhyamAnandaM bhAvayatyeva tatparaH .. 121.. paravyasaninI nArI vyagrApi gR^ihakarmaNi . tadevAsvAdayatyantaH parasa~NgarasAyanam .. 122.. eva.n tattve pare shuddhe dhIro vishrAntimAgataH . tadevAsvAdayatyantarbahirvyavahArannapi .. 123.. dhIratvamakShaprAbalye.apyAnandAsvAdavA~nChayA . tiraskR^ityAkhilAkShANi tachchintAyAM pravartanam .. 124.. bhAravAhI shirobhAraM muktvAste vishrama.n gataH . sa.nsAravyApR^itityAge tAdR^igbuddhistu vishramaH .. 125.. vishrAntimM paramAM prAptastvaudAsInye yathA tathA . sukhaduHkhadashAyA.n cha tadAnandaikatatparaH .. 126.. agnipraveshahetau dhIH shR^i~NgAre yAdR^ishI tathA . dhIrasyodeti viShaye.anusandhAnavirodhinI .. 127.. avirodhisukhe buddhiH svAnande cha gamAgamau . kurvantyAste kramAdeShA kAkAkShivaditastataH .. 128.. ekaiva dR^iShTiH kAkasya vAmadakShiNanetrayoH . yAtyAyAtyevamAnandadvaye tattvavido matiH .. 129.. bhu~njAno viShayAnandaM brahmAnanda.n cha tattvavit . dvibhAShAbhij~navadvidyAdubhau laukikavaidikau .. 130.. duHkhaprAptau na chodvego yathA pUrva.n yato dvidR^ik . ga~NgAmagnArdhakAyasya pu.nsaH shItoShNadhIryathA .. 131.. ittha.n jAgaraNe tattvavido brahmasukha.n sadA . bhAti tadvAsanAjanye svapne tadbhAsate tathA .. 132.. avidyAvAsanApyastItyatastadvAsanotthite . svapne pUrvavadevaiSha sukha.n duHkha.n cha vIkShate .. 133.. brahmAnandAbhidhe granthe brahmAnandaprakAshakam . yogipratyakShamadhyAye prathame.asminnudIritam .. 134.. iti brahmAnande yogAnandaH samAptaH .. 11.. \section{12\. brahmAnande AtmAnandonAma \- dvAdashaH parichChedaH .} nanveva.n vAsanAnandAdbrahmAnandAdapItaram . vettu yogI nijAnandaM mUDhasyAtrAsti kA gatiH .. 1.. dharmAdharmavashAdeSha jAyatAM mriyatAmapi . punaH punardehalakShaiH ki.n no dAkShiNyato vada .. 2.. asti vo.anujighR^ikShuvAddAkShiNyena prayojanam . tarhi brUhi sa mUDhaH ki.n jij~nAsurvA parA~NmukhaH .. 3.. upAsti.n karma vA brUyAdvimukhAya yathochitam . mandapraj~na.n tu jij~nAsumAtmAnandena bodhayet .. 4.. bodhayAmAsa maitreyI.n yAj~navalkyo nijapriyAm . na vA are patyurarthe patiH priya itIrayan .. 5.. patirjAyA putravitte pashubrAhmaNabAhujAH . lokA devA vedabhUte sarva.n chAtmArthataH priyam .. 6.. patyAvichChA yadA patnyAstadA prIti.n karoti sA . kShudanuShThAnarogAdyaistadA nechChati tatpatiH .. 7.. na patyurarthe sA prItiH svArtha eva karoti tAm . patishchAtmana evArthe na jAyArthe kadAchana . anyo.anyapreraNe.apyeva.n svechChayaiva pravartanam .. 8.. shmashrukaNTakavedhena bAlo rudati tatpitA . chumbatyeva na sA prItirbAlArthe svArtha eva sA .. 9.. nirichChamapi ratnAdi vitta.n yatnena pAlayan . prIti.n karoti sA svArthe vittArthatva.n na sha~Nkitam .. 10.. anichChati balIvarde vivAhayiShate balAt . prItiH sA vaNigarthaiva balIvardArthatA kutaH .. 11.. brAhmaNyaM me.asti pUjyo.ahamiti tuShyati pUjayA . achetanAyA jAterno santuShTiH pu.nsa eva sA .. 12.. kShatriyo.aha.n tena rAjya.n karomItyatra rAjatA . na jAtervaishyajAtyAdau yojanAyedamIritam .. 13.. svargalokabrahmalokau stAM mametyabhivA~nChanam . lokayornopakArAya svabhogAyaiva kevalam .. 14.. IshaviShNvAdayo devAH pUjyante pApanaShTaye . na tanniShpApadevArtha.n svArthaM tattUpayujyate .. 15.. R^igAdayo hyadhIyante durbrAhmaNyAnavAptaye . na tat prasakta.n vedeShu manuShyeShu prasajyate .. 16.. bhUmyAdipa~nchabhUtAni sthAnatR^iTpAkashoShaNaiH . hetubhishchAvakAshena vA~nChantyeShA.n na hetave .. 17.. svAmibhR^ityAdika.n sarva.n svopakArAyA vA~nChati . tattatkR^itopakArastu tasya tasya na vidyate .. 18.. sarvavyavahR^itiShvevamanusandhAtumIdR^isham . udAharaNabAhulya.n tena svA.n vAsayenmatim .. 19.. atha keyaM bhavetprItiH shrUyate yA nijAtmani . rAgo vadhvAdi viShaye shraddhA yAgAdi karmaNi . bhaktiH syAdgurudevAdAvichChA tvaprAptavastuni .. 20.. tarhyastu sAtvikI vR^ittiH sukhamAtrAnuvartinI . prApte naShTe.api sadbhAvAdichChato vyatirichyate .. 21.. sukhasAdhanatopAdherannapAnAdayaH priyAH . AtmAnukulyAdannAdisamashchedamunAtra kaH . anukulayitavyaH syAnnaikasminkarmakartR^itA .. 22.. sukhe vaiShayike prItimAtramAtmA tvatipriyaH . sukhe vyabhicharatyeShA nAtmani vyabhichAriNI .. 23.. eka.n tyaktvAnyadAdatte sukha.n vaiShayika.n sadA . nAtmA tyAjyo na chAdeyastasminvyabhicharetkatham .. 24.. hAnAdAnavihIno.asminnupekShA chettR^iNAdivat . upekShituH svarUpatvAnnopekShyatva.n nijAtmanaH .. 25.. rogakrodhAbhibhUtAnAM mumUrShA vIkShyate kvachit . tato dveShAdbhavettyAjya Atmeti yadi tanna hi . tyaktu.n yogyasya dehasya nAtmatA tyaktureva sA . na tyaktaryasti sa dveShastyAjye dveShe tu kA kShatiH .. 26.. AtmArthatvena sarvasya prIteshchAtmA hyatipriyaH . yathA pituH putramitrAtputraH priyatarastathA .. 27.. mA na bhUvamaha.n kintu bhUyAsa.n sarvadetyasau . AshIH sarvasya dR^isteti pratyakShA prItirAtmani .. 28.. ityAdibhistribhiH prItau siddhAyAmevamAtmani . putrabhAryAdisheShatvamAtmanaH kaishchidirritam .. 29.. etadvivakShayA putre mukhyAtmatva.n shrutIritam . AtmA vai putranAmeti tachchopaniShadi sphuTam .. 30.. so.asyAyamAtmA puNyebhyaH karmebhyaH pratidhIyate . athAsyetara AtmAya.n kR^itakR^ityaH pramIyate .. 31.. satyapyAtmani loko.asti nAputrasyAta eva hi . anushiShTaM putrameva lokyamAhurmanIShiNaH .. 32.. manuShyaloko jayyaH syAtputreNaivetareNa no . mumUrShurmantrayetputra.n tvaM brahmetyAdimantrakaiH .. 33.. ityAdishrutayaH prAhuH putrabhAryAdisheShatAm . laukikA api putrasya prAdhAnyamanumanyate .. 34.. svasminmR^ite.api putrAdirjIvedvittAdinA yathA . tathaiva yatna.n kurute mukhyAH putrAdayastataH .. 35.. bAdhametAvatA nAtmA sheSho bhavati kasya chit . gauNamithyAmukhyabhedairAtmAyaM bhavati tridhA .. 36.. devadattastu si.nho.ayamityaikya.n gauNametayoH . bhedasya bhAsamAnatvAtputrAderAtmatA tathA .. 37.. bhedo.asti pa~nchakoSheShu sAkShiNo na tu bhAtyasau . mithyAtmatAtaH koShANA.n sthANorchaurAtmatA yathA .. 38.. na bhAti bhedo nApyasti sAkShiNo.apratiyoginaH . sarvAntaratvAt tasyaiva mukhyamAtmatvamiShyate .. 39.. satyeva.n vyavahAreShu yeShu yasyAtmatochitA . teShu tasyaiva sheShitva.n sarvasyAnyasya sheShatA .. 40.. mumUrShorgR^iharakShAdau gauNAtmaivopayujyate . na mukhyAtmA na mithyAtmA putraH sheShI bhavatyataH .. 41.. adhyetA vahnirityatra sannapyagnirna gR^ihyate . ayogyatvena yogyatvAdbaTurevAtra gR^ihyate .. 42.. kR^isho.ahaM puShTimApsyAmItyAdau dehAtmatochitA . na putra.n viniyu~Nkte.atra puShTihetvannabhakShaNe .. 43.. tapasA svargameShyAmItyAdau kartrAtmatochitA . anapekShya vapurbhoga.n charetkR^ichChrAdika.n tataH .. 44.. mokShye.ahamityatra yukta.n chidAtmatva.n tadA pumAn . tadvetti gurushAstrAbhyA.n na tu ki.nchichchikIrShati .. 45.. viprakShatrAdayo yadvadbR^ihaspatisavAdiShu . vyavasthitAstathA gauNamithyAmukhyA yathochitam .. 46.. tatra tatrochite prItirAtmanyevAtishAyinI . anAtmani tu tachCheShe prItiranyatra nobhayam .. 47.. upekShya.n dveShyamityanyat dvedhA mArgatR^iNAdikam . upekShya.n vyAghrasarpAdi dveShyameva.n chaturvidham .. 48.. AtmA sheSha upekShya.n cha dveShya.n cheti chaturShvapi . na vyaktiniyamaH kintu tattatkAryAttathA tathA .. 49.. syAdvyAghraH saMmukho dveShyo hyupekShyastu parA~NmukhaH . lAlanAdanukUlashchedvinodAyeti sheShatAm .. 50.. vyaktInA.n niyamo mA bhUllakShaNAttuvyavasthitiH . AnukUlyaM prAtikUlya.n dvayAbhAvashcha lakShaNam .. 51.. AtmA preyAnpriyaH sheSho dveShyopekShye tadanyayoH . iti vyavasthito loko yAj~navalkyamata.n cha tat .. 52.. anyatrApi shrutiH prAha putrAdvittAttathAnyataH . sarvasmAdAntara.n tattva.n tadetatpreya IkShatAm .. 53.. shrautyA vichAradR^iShTyAya.n sAkShyevAtmA na chetaraH . koShAnpa~ncha vivichyAntarvastudR^iShTirvichAraNA .. 54.. jAgarasvapnasuptInAmAgamApAyabhAsanam . yato bhavatyasAvAtmA svaprakAshachidAtmakaH .. 55.. sheShAH prANAdivittAntA AsannAstAratamyataH . prItistathA tAratamyAtteShu sarveShu vIkShyate .. 56.. vittAtputraH priyaH putrAtpiNDaH piNDAttathendriyam . indriyAchcha priyaH prANaH prANAdAtmA paraH priyaH .. 57.. eva.n sthite vivAdo.atra pratibuddhavimUDhayoH . shrutyodAhAri tatrAtmA preyAnityeva nirNayaH .. 58.. sAkShyeva dR^ishyAdanyasmAtpreyAnityAha tattvavit . preyAnputrAdirevemaM bhoktu.n sAkShIti mUDhadhIH .. 59.. Atmano.anyaM priyaM brUte shiShyashcha prativAdyapi . tasyottara.n vAcho bodhashApau kuryAttayoH kramAt .. 60.. priya.n tvA.n rotsyatItyevamuttara.n vakti tattvavit . svoktapriyasya duShTatva.n shiShyo vetti vivekataH .. 61.. alabhyamAnastanayaH pitarau kleshayechchiram . labdho.api garbhapAtena prasavena cha bAdhate .. 62.. jAtasya graharogAdi kumArasya cha mUkatA . upanIte.apyavidyatvamanudvAhashcha paNDite .. 63.. punashcha paradArAdi dAridrya.n cha kuTumbinaH . pitroH duHkhasya na astyanato dhanI chenmriyate tadA .. 64.. eva.n vivichya putrAdau prIti.n tyaktvA nijAtmani . nishchitya paramAM prIti.n vIkShate tamaharnisham .. 65.. AgrahAdbrahmaviddveShAdapi pakShamamu~nchataH . vAdino narakaH prokto doShashcha bahuyoniShu .. 66.. brahmavidbrahmarUpatvAdIshvarastena varNitam . yadyattattattathaiva syAttachChiShyaprativAdinoH .. 67.. yastu sAkShiNamAtmAna.n sevate priyamuttamam . tasya preyAnasAvAtmA na nashyati kadAchana .. 68.. parapremAspadatvena paramAnandarUpatA . sukhavR^iddhiH prItivR^iddhau sArvabhaumAdiShu shrutA .. 69.. chaitanyavatsukha.n chAsya svabhAvashchechchidAtmanaH . dhIvR^ittiShvanuvarteta sarvAsvapi chitiryathA .. 70.. maivamuShNaprakAshAtmA dIpastasya prabhA gR^ihe . vyApnoti noShNatA tadvachchiterevAnuvartanam .. 71.. gandharUparasasparsheShvapi satsu yathA pR^ithak . ekAkSheNaika evArtho gR^ihyate netarastathA .. 72.. chidAnandau naiva bhinnau gandhAdyAstu vilakShaNAH . iti chet tadabhedo.api sAkShiNyanyatra vA vada .. 73.. Adye gandhAdayo.apyevamabhinnAH puShpavartinaH . akShabhedena tadbhede vR^ittibhedAttayorbhidA .. 74.. satvavR^ittau chitsukhaikya.n tadvR^itternirmalatvataH . rajovR^ittestu mAlinyAtsukhA.nsho.atra tiraskR^itaH .. 75.. tintiNIphalamatyamla.n lavaNena yuta.n yadA . tadAmlasya tiraskArAdIShadagna.n yathA tathA .. 76.. nanu priyatamatvena paramAnandatAtmani . vivektu.n shakyatAmeva.n vinA yogena kiM bhavet .. 77.. yadyogena tadevaiti vadAmo j~nAnasiddhaye . yogaH prokto vivekena j~nAna.n ki.n nopajAyate .. 78.. yat sA~NkhyaiH prApyate sthAna.n tadyogairapi gamyate . iti smR^itaM phalaikatva.n yoginA.n cha vivekinAm .. 79.. asAdhyaH kasyachidyogaH kasyachijj~nAnanishchayaH . ittha.n vichAryamArgau dvau jagAda parameshvaraH .. 80.. yoge ko.atishayaste.atra j~nAnamukta.n sama.n dvayoH . rAgadveShAdyabhAvashcha tulyo yogivivekinoH .. 81.. na prItirviShayeShvasti preyAnAtmeti jAnataH . kuto rAgaH kuto dveShaH prAtikUlyamapashyataH .. 82.. dehAdeH pratikUleShu dveShastulyodvayorapi . dveSha.n kurvanna yogI chedavivekyapi tAdR^ishaH .. 83.. dvaitasya pratibhAna.n tu vyavahAre dvayoH samam . samAdhau neti chettadvannAdvaitatvavivekinaH .. 84.. vivakShyate tadasmAbhiradvaitAnandanAmake . adhyAye hi tR^itIye tatsarvamapyatima~Ngalam .. 85.. sadA pashyannijAnandamapashyannakhila.n jagat . arthAdyogIti chettarhi santuShTo vardhatAM bhavAn .. 86.. brahmAnandabhidhe granthe mandAnugrahasiddhaye . dvitIye.adhyAya etasminnAtmAnando vivechitaH .. 87.. iti brahmAnande AtmAnandaH samAptaH .. 12.. \section{13\. brahmAnande.advaitAnandonAma \- trayodashaH parichChedaH .} yogAnandaH purokto yaH sa AtmAnanda iShyatAm . kathaM brahmatvametasya sadvayasyeti chechChR^iNu .. 1.. AkAshAdi svadehAnta.n taittirIyashrutIritam . jagannAstyanyadAnandAtdadvaitabrahmatA tataH .. 2.. AnandAddhyeva tajjAta.n tiShThatyAnanda eva tat . Ananda eva lIna.n chetyuktAnandAtkathaM pR^ithak .. 3.. kulAlAdghaTa utpanno bhinnashcheti na sha~NkyatAm . mR^idvadeShaH upAdAna.n na nimitta.n kulAlavat .. 4.. sthitirlayashcha kumbhasya kulAle sto na hi kvachit . dR^iShTau tau mR^idi tadvatsyAdupAdAna.n tayoH shruteH .. 5.. upAdAna.n tridhA bhinna.n vivarti pariNAmi cha . Arambhaka.n cha tatrAntyau na nira.nshe.avakAshinau .. 6.. ArambhavAdino.anyasmAdanyasyotpattimUchire . tantoH paTasya niShpatterbhinnau tantupaTau khalu .. 7.. avasthAntaratApattirekasya pariNAmitA . syAt kShIra.n dadhi mR^itkumbhaH suvarNa.n kuNDala.n yathA .. 8.. avasthAntarabhAna.n tu vivarto rajjusarpavat . nira.nshe.apyastyasau vyomni talamAlinyakalpanAt .. 9.. tato nira.nsha Anande vivarto jagadiShyatAm . mAyAshaktiH kalpikA syAdaindra jAlikashaktivat .. 10.. shaktiH shaktAtpR^itha~NnAsti tadvaddR^iShTerna chAbhidA . pratibandhasya dR^iShTatvAchChaktyabhAve tu kasya saH .. 11.. shakteH kAryAnumeyatvAdakArye pratibandhanam . jvalato.agneradAhe syAnmantrAdi pratibandhatA .. 12.. devAtmashakti.n svaguNairnigUDhAM munayo.avidan . parAsya shaktirvividhA kriyAj~nAnabalAtmikA .. 13.. iti vedavachaH prAha vasiShThashcha tathAbravIt . sarvashaktiparaM brahma nityamApUrNamadvayam .. 14.. yathollasati shaktyAsau prakAshamadhigachChati . chichChaktirbrahmaNo rAma##!## sharIreShUpalabhyate .. 15.. spandashaktishcha vAteShu dArDhyashaktistathopale . dravashaktistathAmbhaHsu dAhashaktistathAnale . shUnyashaktistathAkAshe nAshashaktirvinAshini .. 16.. yathANDAntarmahAsarpo jagadasti tathAtmani . phalapatralatApuShpashAkhAviTapamUlavAn . vR^ikShabIje yathA vR^ikShastathedaM brahmaNi sthitam .. 17.. kvachitkashchitkadAchichcha tasmAdudyanti shaktayaH . deshakAlavichitratvAtkShmAtalAdiva shAlayaH .. 18.. sa AtmA sarvago rAma##!## nityoditamahAvapuH . yanmanA~NmananI.n shakti.n dhatte tanmana uchyate .. 19.. Adau manastadanubandhavimokShadR^iShTI pashchAtprapa~ncharachanA bhuvanAbhidhAnA . ityAdikA sthitiriya.n hi gatA pratiShThA\- mAkhyAyikA subhagabAlajanoditeva .. 20.. bAlasya hi vinodAya dhAtrI shakti shubhA.n kathAm . kvachitsanti mahAbAho##!## rAjaputrAstrayaH shubhAH .. 21.. dvau na jAtau tathaikastu garbha eva hi na sthitaH . vasanti te dharmayutA atyantAsati pattane .. 22.. svakIyAchChUnyanagarAnnirgatya vimalAshayAH . gachChanto gagane vR^ikShAndadR^ishuH phalashAlinaH .. 23.. bhaviShyannagare tatra rAjaputrAstrayo.api te . sukhamadya sthitA putra##!## mR^igayAvyavahAriNaH .. 24.. dhAtryaiva.n kathitA rAma##!## bAlakAkhyAyikA shubhA . nishchaya.n sa yayau bAlo nirvichAraNayA dhiyA .. 25.. iya.n sa.nsAra rachanA vichArojjhitachetasAm . bAlakAkhyAyikevetthamavasthitimupAgatA .. 26.. ityAdibhirupAkhyAnairmAyAshaktestu vistaram . vasiShThaH kathayAmAsa saiva shaktirnirUpyate .. 27.. kAryAdAshrayataH saiShA bhavechChaktirvilakShaNA . sphoTA~NgArau dR^ishyamAnau shaktistatrAnumIyate .. 28.. pR^ithubudhnodarAkAro ghaTaH kAryo.atra mR^ittikA . shabdAdibhiH pa~nchaguNairyuktA shaktistvatadvidhA .. 29.. na pR^ithvAdirna shabdAdiH shaktAvastu yathA tathA . ata eva hyachintyaiShA na nirvachanamarhati .. 30.. kAryotpatteH purA shaktirnigUDhA mR^idyavasthitA . kulAlAdisahAyena vikArAkAratA.n vrajet .. 31.. pR^ithvyAdi vikArAnta.n sparshAdiguNamR^ittikAm . ekIkR^itya ghaTaM prAhurvichAravikalA janAH .. 32.. kulAlavyApR^iteH pUrvo yAvAna.nsha sa no ghaTaH . pashchAttu pR^ithubudhnAdimattve yuktA hi kumbhatA .. 33.. sa ghaTo na mR^ido bhinno viyoge satyanIkShaNAt . nApyabhinnaH purA piNDadashAyAmanavekShaNAt .. 34.. ato.anirvachanIyo.aya.n shaktivattena shaktijaH . avyaktavye shaktiruktA vyaktatye ghaTanAmabhR^it .. 35.. aindrajAlikaniShThApi mAyA na vyajyate purA . pashchAdgandharvasenAdirUpeNa vyaktimApnuyAt .. 36.. evaM mAyAmayatvena vikArasyAnR^itAtmatAm . vikArAdhAramR^idvastusatyatva.n chAbravIchChrutiH .. 37.. vA~NniShpAdya.n nAmamAtra.n vikAro nAsya satyatA . sparshAdi guNayuktA tu satyA kevalamR^ittikA .. 38.. vyaktAvyakte tadAdhAra iti triShvAdyayordvayoH . paryAyaH kAlabhedena tR^itIyastvanugachChati .. 39.. nistattvaM bhAsamAna.n cha vyaktamutpattinAshabhAk . tadutpattau tasya nAma vAchA niShpAdyate nR^ibhiH .. 40.. vyakte naShTe.api nAmaitannR^ivaktreShvanuvartate . tena nAmnA nirUpyatvAdvyakta.n tadrUpamuchyate .. 41.. nistattvatvAdvinAshitvAdvAchArambhaNanAmataH . vyaktasya na tu tadrUpa.n satya.n ki~nchinmR^idAdivat .. 42.. vyaktakAle tataH pUrvamUrdhvamapyekarUpabhAk . satattvamavinAsha.n cha satyaM mR^idvastu kathyate .. 43.. vyakta.n ghaTo vikArashchetyetairnAmabhirIritaH . arthashchedanR^itaH kasmAnna mR^idbodhe nivartate .. 44.. nivR^itta eva yasmAtte tatsatyatvamatirgatA . IdR^i~NnivR^ittirevAtra bodhajA na tvabhAsanam .. 45.. pumAnadhomukhaH nIre bhAto.apyasti na vastutaH . taTasthamartyavattasminnaivAsthA kasyachitkvachit . IdR^igbodhe pumarthatvaM matamadvaitavAdinAm .. 46 mR^idrUpasyAparityAgAdvivartatva.n ghaTe sthitam . pariNAme pUrvarUpa.n tyajettatkShIrarUpavat . mR^itsuvarNe nivartete ghaTakuNDalayorna hi .. 47.. ghaTe naShTe na mR^idbhAvaH kapAlAnAmavekShaNAt . maiva.n chUrNe.asti mR^idrUpa.n svarNarUpa.n tvatisphuTam .. 48.. kShIrAdau pariNAmo.astu punastadbhAvavarjanAt . etAvatA mR^idAdInA.n dR^iShTAntatva.n na hIyate .. 49.. ArambhavAdinaH kArye mR^ido dvaiguNyamApatet . rUpasparshAdayaH proktAH kArya kAraNayoH pR^ithak .. 50.. mR^itsuvarNamayashcheti dR^iShTAntatrayamArUNiH . prAhAto vAsayetkAryAnR^itatva.n sarvavastuShu .. 51.. kAraNaj~nAnataH kAryavij~nAna.n chApi so.avadat . satyaj~nAne.anR^itaj~nA.n kathamatropapadyate .. 52.. samR^itkasya vikArasya kAryatA lokadR^iShTitaH . vAstavo.atra mR^ida.nsho.asya bodhaH kAraNabodhataH .. 53.. anR^itA.nsho na boddhavyastadbodhAnupayogataH . tattvaj~nAnaM pumartha.n syAnnAnR^ita a.nshAvabodhanam .. 54.. tarhi kAraNavij~nAnAtkaryaj~nAmitIrite . mR^idbodhAnmR^ittikA buddhetyukta.n syAtko.atra vismayaH .. 55.. satya.n kAryeShu vastva.nshaH kAraNAtmeti jAnataH . vismayo mAstvihAj~nasya vismayaH kena vAryate .. 56.. ArambhI pariNAmI cha laukikashchaikakAraNe . j~nAte sarvamata.n shrutvA prApnuvantyeva vismayam .. 57.. advaite.abhimukhIkartumevAtraikasya bodhataH . sarvabodhaH shrutau naiva nAnAtvasya vivakShayA .. 58.. ekamR^itpiNDavij~nAnAtsarvamR^iNmayadhIryathA . tathaikabrahmabodhena jagadbuddhirvibhAvyatAm .. 59.. sachchitsukhAtmakaM brahma nAmarUpAtmaka.n jagat . tApanIye shrutaM brahma sachchidAnandalakShaNam .. 60.. sadrUpamAruNiH prAha praj~nAnaM brahma bahvR^ichAH . sanatkumAra Anandamevamanyatra gamyatAm .. 61.. vichintya sarvarUpANi kR^itvA nAmAni tiShThati . aha.n vyAkaravANIme nAmarUpe iti shrutiH .. 62.. avyAkR^itaM purA sR^iShTerUrdhva.n vyAkrIyate dvidhA . achintyashaktirmAyaiShA brahmaNyavyAkR^itAbhidhA .. 63.. avikriyabrahmaniShThA vikAra.n yAtyanekadhA . mAyA.n tu prakR^iti.n vidyAnmAyina.n tu maheshvaram .. 64.. Adyo vikAra AkAshaH so.asti bhAtyapi cha priyaH . avakAshastasya rUpa.n tanmithyA na tu tattrayam .. 65.. na vyakteH pUrvamastyeva na pashchAchcha vinAshataH . AdAvante cha yannAsti vartamAne.api tattathA .. 66.. avyaktAdIni bhUtAni vyaktamadhyAni bhArata . avyaktanidhanAneevetyAha kR^iShNo.arjunaM prati .. 67.. mR^idvatte sachchidAnandA anugachChanti sarvada . nirAkAshe sadAdInAmanubhUtirnijAtmani .. 68.. avakAshe vismR^ite.atha tatra kiM bhAti te vada . shUnyameveti chedastu nAma tAdR^igvibhAti hi .. 69.. tAdR^iktvAdeva tatsattvamaudAsInyena tatsukham . AnukUlyaprAtikUlyahIna.n yattannija.n sukham .. 70.. AnukUlye harShadhIH syAtprAtikUlye tu duHkhadhIH . dvayAbhAve nijAnando nija.n duHkha.n tu na kvachit .. 71.. nijAnande sthite harShashokayorvyatyayaH kShaNAt . manasaH kShaNikatvena tayormAnasateShyatAm .. 72.. AkAshe.apyevamAnandaH sattAbhAne tu saMmate . vAyvAdidehaparyantavastuShveva.n vibhAvyatAm .. 73.. gatisparshau vAyurUpa.n vahnerdAhaprakAshane . jalasya dravatA bhUmeH kAThinya.n cheti nirNayaH .. 74.. asAdhAraNa AkAshe oShadhyannavapuHShvapi . eva.n vibhAvya manasA tattadrUpa.n yathochitam .. 75.. anekadhA vibhinneShu nAmarUpeShu chaikadhA . tiShThanti sachchidAnandAvisa.nvAdaH na kasyachit .. 76.. nistattve nAmarUpe dve janmanAshayute cha te . buddhyA brahmaNi vIkShasva samudre budbudAdivat .. 77.. sachchidAnandarUpe.asmin pUrNe brahmaNi vIkShite . svayamevAvajAnAti nAmarUpe shanaiH shanaiH .. 78.. yAvadyAvadavaj~nA syAttAvattAvattadIkShaNam . yAvadyAvadvIkShyate tattAvattAvadubhe tyajet .. 79.. tadabhyAsena vidyAyA.n susthitAyAmayaM pumAn . jIvanneva bhavenmukto vapurastu yathA tathA .. 80.. tachchintana.n tatkathanamanyonya.n tatprabodhanam . etadekaparatva.n cha tadabhyAsa.n vidurbudhAH .. 81.. vAsanAnekakAlinA dIrghakAla.n nirantaram . sAdara.n chAbhyasyamAne sarvathaiva nivartate .. 82.. mR^ichChaktivadbrahmashaktiranekAnanR^itAnsR^ijet . yadvA jIvagatA nidrA svapnashchAtra nidarshanam .. 83.. nidrAshaktiryathA jIve durghaTasvapnakAriNI . brahmaNyeShA tathA mAyA sR^iShTisthityantakAriNI .. 84.. svapne viyadgatiM pashyetsvamUrdhachChedana.n yathA . muhUrte vatsaraugha.n cha mR^itaM putrAdikaM punaH .. 85.. ida.n yuktamida.n neti vyavasthA tatra durlabhA . yathA yathekShyate yadyattattadyukta.n tathA tathA .. 86.. IdR^isho mahimA dR^iShTo nidrAshakteryadA tadA . mAyAshakterachintyo.ayaM mahimeti kimadbhutam .. 87.. shayAne puruShe nidrA svapnaM bahuvidha.n sR^ijet . brahmaNyeva.n nirvikAre vikArAnkalpayatyasau .. 88.. khAnilAgnijalorvyaNDalokaprANishilAdikAH . vikArAH prANidhIShvantashchichChAyA pratibimbati .. 89.. chetanAchetaneShveShu sachchidAnandalakShaNam . samAnaM brahma bhidyete nAmarUpe pR^ithakpR^ithak .. 90.. brahmaNyete nAmarUpe paTe chitramiva sthite . upekShya nAmarUpe dve sachchidAnandadhIrbhavet .. 91.. jalasthe.adhomukhe svasya dehe dR^iShTe.apyupekShya tam . tIrastha eva dehe sve tAtparya.n syAdyathA tathA .. 92.. sahasrasho manorAjye vartamAne sadaiva tat . sarvairUpekShyate tadvadupekShA nAmarUpayoH .. 93.. kShaNe kShaNe manorAjyaM bhavatyevAnyathAnyathA . gata.n gataM punarnAsti vyavahAro bahistathA .. 94.. na bAlya.n yauvane labhya.n yauvana.n sthavire tathA . mR^itaH pitA punarnAsti nAyAtyeva gata.n dinam .. 95.. manorAjyAdvisheShaH kaH kShaNadhva.nsini laukike . ato.asminbhAsamAne.api tatsatyatvadhiya.n tyajet .. 96.. upekShite laukike dhIrnirvighnA brahmachintane . naTavatkR^itrimAsthAyA.n nirvahatyeva laukikam .. 97.. pravahatyapi nIre.adhaH sthirA prauDha shilA yathA . nAmarUpAnyathAtve.api kUTasthaM brahma nAnyathA .. 98.. niShChidre darpaNe bhAti vastugarbhaM bR^ihadviyat . sachchitghane tathA nAnAjagadgarbhamida.n viyat .. 99.. adR^iShTvA darpaNa.n naiva tadantasthe kShaNa.n yathA . amatvA sachchidAnanda.n nAmarUpamatiH kutaH .. 100.. prathama.n sachchidAnande bhAsamAne.atha tAvatA . buddhi.n niyamya naivordhva.n dhArayennAmarUpayoH .. 101.. eva.n cha nirjagadbrahma sachchidAnandalakShaNam . advaitAnanda etasminvishrAmyantu janAshchiram .. 102.. brahmAnandAbhidhe granthe tR^itIye.adhyAya IritaH . advaitAnanda eva syAjjaganmithyAtvachintayA .. 103.. iti brahmAnande.advaitAnandaH samAptaH .. 13.. \section{14\. brahmAnande vidyAnandonAma \- chaturdashaH parichChedaH .} yogenAtmavivekena dvaitamithyAtvachintayA . brahmAnandaM pashyato.atha vidyAnando nirUpyate .. 1.. viShayAnandavadvidyAnandodhIvR^ittirUpkaH . duHkhAbhAvAdirUpeNa prokta eSha chaturvidhaH .. 2.. duHkhAbhAvashcha kAmAptiH kR^itakR^ityo.ahamityasau . prAptaprApyo.ahamityeva.n chAturvidhyamudAhR^itam .. 3.. aihika.n cha AmuShmika.n chetyeva.n duHkha.n dvidheritam . nivR^ittimaihikasyAha bR^ihadAraNyaka.n vachaH .. 4.. AtmAna.n chedvijAnIyAdayamasmIti pUruShaH . kimichChankasya kAmAya sharIramanusa.njvaret .. 5.. jIvAtmA paramAtmA chetyAtmA dvividha IritaH . chittAdAtmyAttribhirdehairjIvaH sanbhoktR^itA.n vrajet .. 6.. paramAtmA sachchidAnandastAdAtmya.n nAmarUpayoH . gatvA bhogyatvamApannastadviveke tu nobhayam .. 7.. bhogyamichChanbhokturarthe sharIramanusa.njvaret . jvarAstriShu sharIreShu sthitA na tvAtmano jvarAH .. 8.. vyAdhayo dhAtuvaiShamye sthUladehe sthitA jvarAH . kAmakrodhAdayaH sUkShme dvayorbIja.n tu kAraNe .. 9.. advaitAnandamArgeNa parAtmani vivechite . apashyanvAstavaM bhogya.n ki.n nAmechChetparAtmavit .. 10.. AtmAnandoktarItyAsminjIvAtmanyavadhArite . bhoktA naivAsti ko.apyatra sharIrAnujvaraH kutaH .. 11.. puNyapApadvaye chintA duHkhamAmuShmikaM bhavet . prathamAdhyAya evokta.n chintA naina.n tapediti .. 12.. yathA puShkaraparNe.asminnapAmashleShaNa.n tathA . vedanAdUrdhvamAgAmikarmaNo.ashleShaNaM budhe .. 13.. iShIkAtR^iNatUlasya vahnidAhaH kShaNAdyathA . tathA sa~nchitakarmAsya dagdhaM bhavati vedanAt .. 14.. yathaidhA.nsi samiddho.agnirbhasmasAtkurute.arjuna . j~nAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA .. 15.. yasya nAha.nkR^ito bhAvo buddhiryasya na lipyate . hatvApi sa imA.n lokAnna hanti na nibadhyate .. 16.. mAtApitrorvadhaH steyaM bhrUNahatyAnyadIdR^isham . na mukti.n nAshayetpApaM mukhakAntirna nashyati .. 17.. duHkhAbhAvavadevAsya sarvakAmAptirIritA . sarvAnkAmAnasAvApya hyamR^ito bhavadityataH .. 18.. jakShankrIDanratiM prAptaH strIbhiryAnaistathetaraiH . sharIra.n na smaretprANa.n karmaNA jIvayedamum .. 19.. sarvAnkAmAnsahApnoti nAnyavajjanmakarmabhiH . vartante shrotriye bhogA yugapatkramavarjitAH .. 20.. yuvA rUpI cha vidyAvAnnIrogo dR^iDhachittavAn . sainyopetaH sarvapR^ithvI.n vittapUrNAM prapAlayan .. 21.. sarvairmAnuShyakairbhogaiH sampannastR^iptabhUmipaH . yamAnandamavApnoti brahmavichcha tamashnute .. 22.. martyebhoge dvayornAsti kAmastR^iptirataH samA . bhogAnniShkAmataikasya parasyApi vivekataH .. 23.. shrotriyatvAdvedashAstrairbhogyadoShAnavekShate . rAjA bR^ihadratho doShA.nstAngAthAbhirudAharat .. 24.. dehadoShAshchittadoShA bhogyadoShA anekashaH . shunA vAnte pAyase no kAmastadvadvivekinaH .. 25.. niShkAmatve same.apyatra rAj~naH sAdhana sa~nchaye . duHkhamAsIdbhAvinAshAditibhIranuvartate .. 26.. nobhaya.n shrotriyasyAtastadAnando.adhiko.anyataH . gandharvAnanda AshAsti rAj~no nAsti vivekinaH .. 27.. asminkalpe manuShyaH sanpuNyapApavisheShataH . gandharvatva.n samApanno martyo gandharva uchyate .. 28.. pUrvakalpe kR^itAtpuNyAtkalpAdAveva chedbhavet . gandharvatva.n tAdR^iSho.atra devagandharva uchyate .. 29.. agniShvAttAdayo loke pitarashchiravAsinaH . kalpAdAveva devatva.n gatA AjAnadevatAH .. 30.. asminkalpe.ashvamedhAdi karma kR^itvA mahatpadam . avApyAjAnadevairyAH pUjyAstAH karmadevatAH .. 31.. yamAgnimukhyAH devAH syurjAtAvindrabR^ihaspatI . prajApatirvirAT prokto brahmA sUtrAtmanAmakaH .. 32.. sArvabhaumAdisUtrAntA uttarottarakAminaH . avA~Nmanasagamyo.ayamAtmAnandastataH paraH .. 33.. taiHstaiH kAmyeShu sarveShu sukheShu shrotriyo yataH . nispR^ihastena sarveShAmAnandAH santi tasya te .. 34.. sarvakAmAptireShoktA yadvA sAkShi chidAtmatA . svadehavatsarvadeheShvapi bhogAnavekShate .. 35.. aj~nasyApyetadastyeva na tu tR^iptirabodhataH . yo veda so.ashnute sarvAnkAmAnitiyabravIchChrutiH .. 36.. yadvA sarvAtmatA svasya sAmnA gAyati sarvadA . ahamanna.n tathAnnAdashcheti sAmasvadhIyate .. 37.. duHkhAbhAvashcha kAmAptirubhe hyeva.n nirUpite . kR^itakR^ityatvamanyachcha prAptaprApyatvamIkShyatAm .. 38.. ubhaya.n tR^iptidIpe hi samyagasmAbhirIritam . ta evAtrAnusandheyAH shlokA buddhivishuddhaye .. 39.. aihikAmuShmikavrAtasiddhyai mukteshcha siddhaye . bahu kR^ityaM purAsyAbhUttatsarvamadhunA kR^itam .. 40.. tadetatkR^itakR^ityatvaM pratiyogipuraHsaram . anusandadhadevAyameva.n tR^ipyati nityashaH .. 41.. duHkhino.aj~nAH sa.nsarantu kAmaM putrAdyapekShayA . paramAnandapUrNo.aha.n sa.nsarAmi kimichChayA .. 42.. anutiShThantu karmANi paralokayiyAsavaH . sarvalokAtmakaH kasmAdanutiShThAmi ki.n katham .. 43.. vyAchakShatA.n te shAstrANi vedAnadhyApayantu vA . ye.atrAdhikAriNo me tu nAdhikAro.akriyatvataH .. 44.. nidrAbhikShe snAnashauche nechChAmi na karomi cha . draShTArashchetkalpayanti kiM me syAdanyakalpanAt .. 45.. gu~njApu~njAdi dahyeta nAnyAropitavahninA . nAnyAropitasa.nsAradharmAnevamahaM bhaje .. 46.. shR^iNvantvaj~nAtatattvAste jAnankasmAchChR^iNomyaham . manyantA.n sa.nshayApannA na manye.ahamasa.nshayaH .. 47.. viparyasto nididhyAsetki.n dhyAnamaviparyayAt . dehAtmatvaviparyAsa.n na kadAchidbhajAmyaham .. 48.. ahaM manuShya ityAdivyavahAro vinApyamum . viparyAsa.n chirAbhyastavAsanAto.avakalpate .. 49.. prArabdhakarmaNi kShINe vyavahAro nivartate . karmAkShaye tvasau naiva shAmyeddhyAnasahasrataH .. 50.. viralatva.n vyavahR^iteriShTa.n cheddhyAnamastu te . abAdhikA.n vyavahR^itiM pashyandhyAyAmyaha.n kutaH .. 51.. vikShepo nAsti yasmAnme na samAdhistato mama . vikShepo vA samAdhirvA manasaH syAdvikAriNaH .. 52.. nityAnubhavarUpasya ko me vA.anubhavaH pR^ithak . kR^ita.n kR^ityaM prApaNIyaM prAptamityeva nishchayaH .. 53.. vyavahAro laukiko vA shAstrIyo vA.anyathA.api vA . mamAkarturalepasya yathA.a.arabdhaM pravartatAm .. 54.. athavA kR^itakR^ityo.api lokAnugrahakAmayA . shAstrIyeNaiva mArgeNa varte.aha.n kA mama kShatiH .. 55.. devArchanasnAnashauchabhikShAdau vartatA.n vapuH . tAra.n japatu vAktadvatpaThatvAmnAyamastakam .. 56.. viShNu.n dhyAyatu dhIryadvA brahmAnande vilIyatAm . sAkShyaha.n ki~nchidapyatra na kurve nApi kAraye .. 57.. kR^itakR^ityatayA tR^iptaH prAptaprApyatayA punaH . tR^ipyanneva.n svamanasA manyate.asau nirantaram .. 58.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n nitya.n svAtmAnama~njasA vedmi . dhanyo.aha.n dhanyo.ahaM brahmAnando vibhAti me spaShTam .. 59.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n duHkha.n sA.nsArika.n na vIkShe.adya . dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n svasyAj~nAnaM palAyita.n kvApi .. 60.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n kartavyaM me na vidyate ki~nchit . dhanyo.aha.n dhanyo.ahaM prAptavya.n sarvamadya sampannam .. 61.. dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n tR^ipterme kopamA bhavelloke . dhanyo.aha.n dhanyo.aha.n dhanyo dhanyaH punaH punardhanyaH .. 62.. aho puNyamaho puNyaM phalitaM phalita.n dR^iDham . asya puNyasya sampatteraho vayamaho vayam .. 63.. aho shAstramaho shAstramaho gururaho guruH . aho j~nAnamaho j~nAnamaho sukhamaho sukham .. 64.. brahmAnandAbhidhe granthe chaturtho.adhyAya IritaH . vidyAnandastadutpattiparyanto.abhyAsa iShyatAm .. 65.. iti brahmAnande vidyAnandaH samAptaH .. 14.. \section{15\. brahmAnande viShayAnando nAma \- pa~nchadashaH parichChedaH .} athAtra viShayAnando brahmAnandA.nsharUpabhAk . nirUpyate dvArabhUtastada.nshatva.n shrutirjagau .. 1.. eSho.asya paramAnando yo.akhaNDaikarasAtmakaH . anyAni bhUtAnyetasya mAtrAmevopabhu~njate .. 2.. shAntA ghorAstathA mUDhA manaso vR^ittayastridhA . vairAgya.n kShAntiraudAryamityAdyAH shAntavR^ittayaH .. 3.. tR^iShNA sneho rAgalobhAvityAdyA ghoravR^ittayaH . saMmohobhayamityAdyAH kathitA mUDhavR^ittayaH .. 4.. vR^ittiShvetAsu sarvAsu brahmaNashchitsvabhAvatA . pratibimbati shAntAsu sukha.n cha pratibimbati .. 5.. rUpa.n rUpa.n babhUvAsau pratirUpa iti shrutiH . upamA sUryaketvAdi sUtrayAmAsa sUtrakR^it .. 6.. eka eva hi bhUtAtmA bhUte bhUte vyavasthitaH . ekadhA bahudhA chaiva dR^ishyate jalachandravat .. 7.. jale praviShTashchandro.ayamaspaShTaH kaluShe jale . vispaShTo nirmale tadvaddvedhA brahmApi vR^ittiShu .. 8.. ghoramUDhAsu mAlinyAtsukhA.nshasya tiraskR^itiH . IShannairmalyatastatra chida.nshapratibimbanam .. 9.. yadvApi nirmale nIre vahnerauShNyasya sa.nkramaH . na prakAshasya tadvatsyAchchinmAtrodbhUtiratra cha .. 10.. kAShThe tvauShNyaprakAshau dvAvudbhava.n gachChato yathA . shAntAsu sukhachaitanye tathaivodbhUtimApnutaH .. 11.. vastusvarUpamAshritya vyavasthA tUbhayoH samA . anubhUtyanusAreNa kalpyate hi niyAmakam .. 12.. na ghorAsu na mUDhAsu sukhAnubhava IkShyate . shAntAsvapi kvachitkashchitsukhAtishaya IshyatAm .. 13.. gR^ihakShetrAdiviShaye yadA kAmo bhavettadA . rAjasasyAsya kAmasya ghoratvAttatra no sukham .. 14.. siddhyenna vetyasti duHkhamasiddhau tadvivardhate . pratibandhe bhavetkrodho dveSho vA pratibandhakaH .. 15.. ashakyashchetpratIkAro viShadaH syAtsa tAnasaH . krodhAdiShu mahAduHkha.n sukhasha~NkApi dUrataH .. 16.. kAmyalAbhe harShavR^ittiH shAntA tatra mahatsukham . bhoge mahattara.n lAbhaprasaktAvIShadeva hi .. 17.. mahattama.n viraktau tu vidyAnande tadIritam . eva.n kShAntau tathaudArye krodhalobhanivAraNAt .. 18.. yadyatsukhaM bhavettattadbrahmaiva pratibimbanAt . vR^ittiShvantarmukhA svasya nirvighnaM pratibimbanam .. 19.. sattA chitiH sukha.n cheti svabhAvA brahmaNastrayaH . mR^ichChilAdiShu sattaiva vyajyate netaraddvayam .. 20.. sattA chitirdvaya.n vyakta.n dhIvR^ittyorghoramUDhayoH . shAntavR^ittau traya.n vyaktaM mishraM brahmetthamIritam .. 21.. amishra.n j~nAnayogAbhyA.n tau cha pUrvamudIritau . Adye.adhyAye yogachintA j~nAnamadhyAyordvayoH .. 22.. asattA jADyaduHkhe dve mAyArUpa.n traya.n tvidam . asattA narashR^i~NgAdau jADya.n kAShThashilAdiShu .. 23.. ghoramUDhadhiyorduHkhamevaM mAyA vijR^imbhitA . shAntAdi buddhivR^ittyaikyAnmishraM brahmeti kIrtitam .. 24.. eva.n sthite.atra yo brahma dhyAtumichChetpumAnasau . nR^ishR^i~NgAdimupekSheta shiShTa.n dhyAyedyathAyatham .. 25.. shilAdau nAmarUpe dve tyaktvA sanmAtrachintanam . tyaktvA duHkha.n ghoramUDhadhiyoH sachchidvichintanam .. 26.. shAntAsu sachchidAnandA.nstrInapyeva.n vichintayet . kaniShThamadhyamotkR^iShTAstisrashchintAH kramAdimAH .. 27.. mandasya vyavahAre.api mishrabrahmaNi chintanam . utkR^iShTa.n vyaktumevAtra viShayAnanda IritaH .. 28.. audAsInye tu dhIvR^itteH shaithilyAduttamottamam . chintana.n vAsanAnande dhyAnamukta.n chaturvidham .. 29.. na dhyAna.n j~nAnayogAbhyAM brahmavidyaiva sA khalu . dhyAnenaikAgryamApanne chitte vidyA sthirIbhavet .. 30.. vidyAyA.n sachchidAnandA akhaNDaikarasAtmatAm . prApya bhAnti na bhedena bhedakopAdhivarjanAt .. 31.. shAntA ghorAH shilAdyAshcha bhedakopAdhayo matAH . yogAd vivekato vaiShamupAdhInAmapAkR^itiH .. 32.. nirupAdhibrahmatattve bhAsamAne svayaMprabhe . advaite tripuTI nAsti bhUmAnando.ata uchyate .. 33.. brahmAnanda abhidhe granthe pa~nchamo.adhyAya IritaH . viShayAnanda etena dvAreNAntaH praveshyatAm .. 34.. prIyAddhariharo.anena brahmAnandena sarvadA . pAyAchcha prANinaH sarvAnsvAshritA.n shuddhamAnasAn .. 35.. iti brahmAnande viShayAnandaH samAptaH .. 15.. iti shrImatparamaha.nsaparivrAjakAchArya shrI vidyAraNyamunivirachitaH pa~nchadashI granthaH samAptaH . ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}