% Text title : abhijnaana shaakuntala % File name : shaakuntala.itx % Category : major\_works, kAlidAsa % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Kalidas % Transliterated by : Professor Muneo Tokunaga July 26, 1999 % Proofread by : Shrirang Nene snene at lds.com % Latest update : August 28, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. The AbhijnAnashAkuntalam of KAlidAsa ..}## \itxtitle{.. abhij~nAnashAkuntalam ..}##\endtitles ## atha abhij~nAnashAku.ntalam | prathamo.a~NkaH | yA sR^iShTiH sraShTurAdyA vahati vidhihutaM yA haviryA cha hotrI ye dve kAlaM vidhattaH shrutiviShayaguNA yA sthitA vyApya vishvam | yAM AhuH sarvabIjaprakR^itiriti yayA prANinaH prANavantaH pratyaxAbhiH prapannastanubhiravatu vastAbhiraShTAbhirIshaH || 1|| (nAndyante ) sUtradhAraH \-\- ( nepathyAbhimukhamavalokya ) Arye yadi nepathyavidhAnamavasi amitastAvadAgamyatAm | ( pravishya ) naTI \- Aryaputra iyamasmi | sUtradhAraH \-\- Arya abhirUpabhUyiShThA pariShadiyam | adya khalu kAlidAsagrathitavastunA navenAbhij~nAnashaku.ntalAkhyena nATakenopasthAtavyamasmAbhiH | tatpratipAtramAdhIyatAM yatnaH | naTI \-\- suvihitaprayogatayAyAryasya na kimapi parihAsyate | sUtradhAraH \-\- Arye kathayAmi te bhUtArtham | A paritoShAdviduShAM na sAdhu manye prayogavij~nAnam | balavadapi shixitAnAmAtmanyapratyayaM chetaH || 2|| naTI \-\- Arya evametat | anantarakaraNIyamArya Aj~nApayatu | sUtradhAraH \-\- kimanyadasyAH pariShadaH shrutiprasAdanataH | tadimameva tAvadachirapravR^ittamupabhogaxamaM grIShmasamayamadhikR^itya gIyatAm | samprati hi - subhagasalilAvagAhAH pATalasa.nsargasurabhivanavAtAH | prachChAyasulabhanidrA divasAH pariNAmaramaNIyAH || 3|| naTI \-\- tathA | ( iti gAyati ) IShadIShachchumbitAni bhramaraiH sukumArakesarashikhAni | avata.nsayanti damamAnAH pramadAH shirIShakusumAni || 4|| sUtradhAraH \-\- Arya sAdhu gItam | aho rAgabaddhachittavR^ittirAlikhita iva sarvato ra~NgaH | tadidAnIM katamatprakaraNamAshrityainamArAdhayAmaH | naTI \-\- nanvAryamishraiH prathamamevAj~naptamabhij~nAnashaku.ntalaM nAmApUrvaM nATakaM prayoge adhikriyatAmiti | sUtradhAraH \-\- Arye samyaganubodhito.asmi | asminxaNe vismR^itaM khalu mayA tat | kutaH | tavAsmi gItarAgeNa hAriNA prasabhaM hR^itaH | eSha rAjeva duShyantaH sAra~NgeNatira.nhasA || 5|| ( iti niShkrAntau ) ( prastAvanA ) ( tataH pravishati mR^igAnusArI sasharachApahasto rAjA rathena sUtashcha ) sUtaH \-\- ( rAjAnaM mR^igaM chAvalokya ) AyuShman | kR^iShNasAre dadashchaxustvayi chAdhijyakArmuke | mR^igAnusAriNaM sAxAtpashyAmIva pinAkinam.h || 6|| rAjAH \-\- sUta dUramamunA sAra~NgeNa vayamAkR^iShTAH | ayaM punaridAnImapi grIvAbha~NgabhirAmaM muhuranupatati syandane dattadR^iShTiH pashchArdhena praviShTaH sharapatanabhayAdbhUyasA pUrvakAyam | darbhaiNrardhAvalIDhaiH shramavivR^itamukhabhra.nshibhiH kIrNavartmA pashyodagraplutatvAdviyati bahutaraM stokamurvyAm prayAti || 7|| ( savismayam ) tadeSha kathamanupatata eva me prayatnaprexaNIyaH saMvR^ittaH | sUtaH \-\- AyuShman udghAtinI bhUmiriti mayA rashmisaMyamanAdrathasya mandIkR^ito vegaH | tena mR^iga eSha viprakR^iShTAntaraH saMvR^ittaH | samprati samadeshavartinaste na durAsado bhaviShyati | rAjAH \-\- tena hi muchyantAmabhIShavaH | sUtaH \-\- yadAj~nApayatyAyuShmAn | ( rathavegaM nirUpya ) AyuShmanpashya pashya | mukteShu rashmiShu nirAyatapUrvakAyA niShkampachAmarashikhA nibhR^itordhvakarNAH | Atmauddhatairapi rajobhirala~NghanIyA dhAvantyamI mR^igajavAxamayeva rathyAH || 8|| rAjAH \-\- satyam | atItya harito harI.nshcha vartante vAjinaH | tathA hi | yadAloke sUxmaM vrajati sahasA tadvipulatAM yadardhe viChinnaM bhavati kR^itasa.ndhAnamiva tat | prakR^ityA yadvaktraM tadapi samarekhaM nayanayorna me dUre ki~nchitxaNamapi na pArshve rathajjavAt.h || 9|| sUta pashyainaM vyApadyamAnam | ( iti sharasa.ndhAnaM nATayati ) ( nepathye ) bho bho rAjan AshramamR^igo.ayaM na hantavyo na hantavyaH | sUtaH \-\- ( AkarNyAvalokya cha ) AyuShmanasya khalu te bANapAtavartinaH kR^iShTasArasyAntare tapasvina upasthitAH | rAjAH \-\- ( sasambhramam ) tena hi pragR^ihyantAM vAjinaH | sUtaH \-\- tathA | ( iti rathaM sthApayati ) (tataH pravishatyAtmanAtR^itIyo vaikhAnasaH ) vaikhAnasaH \-\- ( hastamudyamya ) rAjan AshramamR^igo.ayaM na hantavyo na hantavyaH | na khalu na khalu bANaH sa.nnipAtyo.ayamasminmR^iduni mR^igasharIre puShparAshAvivAgniH | kva bata hariNakAnAM jIvitaM chAtilolaM kva cha nishitanipAtA vajrasArAH sharAste || 10|| tatsAdhukR^itasa.ndhAnaM pratisa.nhara sAyakam | ArtatrANAya vaH shastraM na prahartumanAgasi || 11|| rAjAH \-\- eSha pratisamhR^itaH | ( iti yathoktaM karoti ) vaikhAnasaH \-\- sadR^ishametat puruva.nshapradIpasya bhavataH | janma yasya purorva.nshe yuktarUpamidaM tava | putrameva~NguNopetaM chakravartinamApnuhi || 12|| itarau \-\- ( bAhU udyamya ) sarvathA chakravartinaM putramApnuhi | rAjAH \-\- ( sapraNAmam ) pratigR^ihItaM brAhmaNavachanam | vaikhAnasaH \-\- rAjan samidAharaNAya prasthitA vayam | eSha khalu kaNvasya kulapateranumAlinItIramAshramo dR^ishyate | na chedanyakAryAtipAtaH pravishya pratigR^ihyatAmAtitheyaH satkAraH | api cha | ramyAstapodhanAnAM pratihatavighnAH kriyAH samavalokya | j~nAsyasi kiyadbhujo me raxati maurvIkiNA~Nka iti || 13|| rAjAH \-\- api sa.nnihito.atra kulapatiH | vaikhAnasaH \-\- idAnImeva duhitaraM shaku.ntalAmatithisatkArAya niyujya daivaM asyAH pratikUlaM shamayituM somatIrthaM gataH | rAjAH \-\- bhavatu | tAmeva pashyAmi | sA khalu viditabhaktiM mAM maharSheH kariShyati | vaikhAnasaH \-\- sAdhayAmastAvat | ( iti sashiShyo niShkrAntaH ) rAjAH \-\- sUta chodayAshvAn puNyAshramadarshanena tAvadAtmAnaM punImahe | sUtaH \-\- yadAj~nApayatyAyuShman | ( iti bhUyo rathavegaM nirUpayati ) rAjAH \-\- ( samantAdavalokya ) sUta akathito.api j~nAyata eva yathAyamAshramAbhogastapovanasyeti | sUtaH \-\- kathamiva | rAjAH \-\- kiM na pashyati bhavAn | iha hi nIvArAH shukagarbhakoTaramukhabhraShTAstarUNAmadhaH prasnigdhAH kvachidi~NgudIphalabhidaH sUchyanta evopalAH | vishvAsopagamAdabhinnagatayaH shabdaM sahante mR^igAstoyAdhArapathAshcha valkalashikhAniShyandarekhA~NkitAH || 14|| ##<##kulyAmbhobhiH pavanachapalaiH shAkhino dhautamUlA ##<##bhinno rAgaH kisalayaruchAmAjyadhUmodgamena | ##<##ete chArvAgupavanabhuvi chChinnadarbhAnkurAyAM ##<##naShTA.nshakA hariNashishavo mandamandaM charanti | sUtaH \-\- sarvamupapannam | rAjAH \-\- ( stokamantaraM gatvA ) tapovananivAsinAmuparodho mA bhUt | etAvatyeva rathaM sthApaya yAvadavatarAmi | sUtaH \-\- dhR^itAH pragrahAH | avataratvAyuShmAn | rAjAH \-\- ( avatIrya ) sUta vinItaveSheNa praveShTavyAni tapovanAni nAma | idaM tAvadgR^ihyatAm | ( iti sUtasyAbharaNAni dhanushchopanIyArpayati ) sUta yAvadAshramavAsinaH pratyavexyAhamupAvarte tAvadArdrapR^iShThAH kriyantAM vAjinaH | sUtaH \-\- tathA | ( iti niShkrAntaH ) rAjAH \-\- ( parikramyAvalokya cha ) idamAshramadvAram | yAvatpravishAmi | ( pravishya | nimittaM sUchayan ) shAntamidamAshramapadaM sphurati cha bAhuH kutaH phalamihasya | athavA bhavitavyAnAM dvArANi bhavanti sarvatra || 15|| ( nepathye ) ita itaH sakhyau | rAjAH \-\- ( karNaM dattvA ) aye daxiNena vR^ixavATikAmAlApa iva shrUyate | yAvadatra gachChAmi | ( parikramyAvalokya cha ) aye etAstapasvikanyakAH svapramANAnurUpaiH sechanaghaTairbAlapAdapebhyaH payo dAtuita evAbhivartante | ( nipuNaM nirUpya ) aho madhuramAsAM darshanam | shuddhAntadurlabhamidaM vapurAshramavAsino yadi janasya | dUrIkR^itAH khalu guNairudyAnalatA vanalatAbhiH || 16|| yAvadimAM ChAyAmAshritya pratipAlayAmi | ( iti vilokayan sthitaH ) ( tataH pravishyati yathoktavyApArA saha sakhIbhyAM shaku.ntala ) shaku.ntalA \-\- ita itaH sakhyau | anasUyA \-\- halA shakuntale tvatto.api tAtakAshyapasyAshramavR^ixakAH priyatarA iti tarkayAmi | yena navamAlikAkusumapelavApi tvameteShAmAlavAlapUraNe niyuktA | shaku.ntalA \-\- na kevalaM tAtaniyoga eva | asti me sodarasneho.apyeteShu | ( iti vR^ixasechanaM rUpayati ) rAjAH \-\- kathamiyaM sA kaNvaduhitA | asAdhudarshI khalu tatrabhavAnkAshyapo ya imAmAshramadharme niyu~Nkte | idaM kilAvyAjamanoharaM vapustapaHxamaM sAdhayituM ya ichChati | dhruvaM sa nIlotpalapatradhArayA shamIlatAM ChetumR^iShirvyavasyati || 17 || bhavatu | pAdapAntarhita eva vishrabdhaM tAvadenAM pashyAmi | ( iti tathA karoti ) shaku.ntalA \-\- sakhi anasUye atipinaddhena valkalena priyaMvadayA niyantritA.asmi | shithilaya tAvadetat | anasUyA \-\- tathA | ( iti shithilayati ) priyaMvadA \-\- ( sahAsam ) atra payodharavistArayitR^i Atmano yauvanaM upAlabhasva | mAM kiM upAlabhase | rAjAH \-\- kAmamananurUpamasya vapuSho valkalaM na punarala.nkArashriyaM na puShyati | kutaH | sarasijamanuviddhaM shaivalenApi ramyaM malinamapi himA.nshorlaxma laxmIM tanoti | iyamadhikamanoj~nA valkalenApi tanvI kimiva hi madhurANAM maNDanaM nAkR^itInAm.h || 18|| shaku.ntalA \-\- ( agrato.avalokya ) eSha vAtIritapallavA~NgulIbhistvarayatIva mAM kesaravR^ixakaH | yAvadenaM sambhAvayAmi | ( iti parikrAmati ) priyaMvadA \-\- halA shakuntale atraiva tAvanmuhUrtaM tiShTha yAvatvayopagatayA latAsanAtha ivAyaM kesaravR^ixakaH pratibhAti | shaku.ntalA \-\- ataH khalu priyaMvadAsi tvam | rAjAH \-\- priyamapi tathyamAha shaku.ntalAM priyaMvadA | asyAH khalu adharaH kisalayarAgaH komalaviTapAnukAriNau bAhU | kusumamiva lobhanIyaM yauvanama~NgeShu sa.nnaddham.h || 19|| anasUyA \-\- halA shakuntale iyaM svayamvaravadhUH sahakArasya tvayA kR^itanAmadheyA vanajyotsneti navamAlikA | enAM vismR^itA.asi | shaku.ntalA \-\- tadAtmAnamapi vismariShyAmi | ( latAmupetyAvalokya cha ) halA ramaNIye khalu kAla etasya latApAdapamithunasya vyatikaraH saMvR^ittaH | navakusumayauvanA vanajyotsnA snigdhapallavatayopabhogaxamaH sahakAraH | ( iti pashyantI tiShThati ) priyaMvadA \-\- anasUye jAnAsi kiM shaku.ntalA vanajyotsnAmatimAtraM pashyatIti | anasUyA \-\- na khalu vibhAvayAmi | kathaya | priyaMvadA \-\- yathA vanajyotsnAnurUpeNa pAdapena sa.ngatA api nAmaivamahamapyAtmanonurUpaM varaM labheyeti | shaku.ntalA \-\- eSha nUnaM tavAtmagato manorathaH | ( iti kalashamAvarjayati ) rAjAH \-\- api nAma kulapateriyamasavarNaxetrasambhavA syAt | athavA kR^itaM sa.ndehena | asa.nshayaM xatraparigrahaxamA yadAryamasyAmabhilAShi me manaH | satAM hi sa.ndehapadeShu vastuShu pramANamantaHkaraNa pravR^ittayaH || 20|| tathApi tattvata enAmupalasye | shaku.ntalA \-\- ( sasambhramam ) ambho | salilasekasambhramodgato navamAlikAmujjhitvA vadanaM me madhukarobhivartate | ( iti bhramarabAdhAM rUpayati ) rAjAH \-\- ( saspR^iham ) chalapA~NgAM dR^iShTiM spR^ishasi bahusho vepathumatIM rahasyAkhyAyIva svanasi mR^idu karNAntikacharaH | karau vyAdhunvatyAH pibasi ratisarvasvamadharam.h vayaM tattvAnveShAnmadhukara hatAstvaM khalu kR^itI || 21|| shaku.ntalA \-\- na eSha dhR^iShTo viramati | anyato gamiShyAmi | kathamito.apyAgachChati | halA paritrAyethAM mAmanena durvinItena madhukareNAbhibhUyamAnAm | ubhe \-\- ( sasmitam ) ke AvAM paritrAtum | duShya.ntamAkranda | rAjaraxitavyAni tapovanAni nAma | rAjAH \-\- avasaro.ayamAtmAnaM prakAshayitum | na bhetavyaM na bhetavyam -| ( ityardhokte svagatam ) rAjabhAvastvabhij~nAto bhavet | bhavatu evaM tAvadabhidhAsye | shaku.ntalA \-\- ( padAntare sthitvA | sadR^iShTixepam ) kathamito.api mAmanusarati | rAjAH \-\- ( satvaramupasR^itya ) AH kaH paurave vasumatIM shAsati shAsitari durvinItAnAm.h ayamAcharatyavinayaM mugdhAsu tapasvikanyAsu || 22|| ( sarvA rAjAnaM dR^iShTA ki.nchidiva sambhrAntAH ) anasUyA \-\- Arya na khalu kimapyatyAhitam | iyaM nau priyasakhI madhukareNAbhibhUyamAnA kAtarIbhUtA | ( iti shaku.ntalAM darshayati ) rAjAH \-\- ( shaku.ntalAbhimukho bhUtvA ) api tapo vardhate | ( shaku.ntalA sAdhvasAdavachanA tiShThati ) anasUyA \-\- idAnImatithivisheShalAbhena | halA shakuntale gachChoTajam | phalamishramarghamupahara | idaM pAdodakaM bhaviShyati| rAjAH \-\- bhavatInAM sUnR^itayaiva girAkR^itamAtithyam | priyaMvadA \-\- tena hyasyAM praChAyashItalAyAM saptaparNavedikAyAM muhUrtamupavishya parishramavinodaM karotvAryaH | rAjAH \-\- nUnaM yUyamapyanena karmaNA parishrAntAH | anasUyA \-\- halA shakuntale uchitaM naH paryupAsanamatithInAm | atropavishAmaH | ( iti sarvA upavishanti ) shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) kiM nu khalvimaM prexya tapovanavirodhino vikArasya gamanIyAsmi sa.nvR^ittA | rAjAH \-\- ( sarvA vilokya ) aho samavayorUparamaNIyaM bhavatInAM sauhArdam | priyaMvadA \-\- ( janAntikam ) anasUye ko nu khalveSha chaturagambhIrAkR^itirmadhuraM priyamAlapanprabhAvavAniva laxyate | anasUyA \-\- sakhi mamApyasti kautUhalam | pR^ichChAmi tAvadenam | ( prakAsham ) Aryasya madhurAlApajanito vishrambho mAM mantrayate katama AryeNa rAjarShiva.nsho.ala.nkriyate katamo vA virahaparyutsukajanaH kuto deshaH kinnimittaM vA sukumArataro.api tapovanagamanaparishramasyAtmA padamupanItaH | shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) hR^idaya mottAmya | eShA tvayA chintitAnyanasUyA mantrayate | rAjAH \-\- ( Atmagatam ) kathamidAnIM AtmAnaM nivedayAmi kathaM vAtmApahAraM karomi | bhavatu | evaM tAvadenAM vaxye | ( prakAsham ) bhavati yaH pauraveNa rAj~nA dharmAdhikAre niyuktaH sohamavighnakriyaupalambhAya dharmAraNyamidaM AyAtaH | ( shaku.ntalA shR^i~NgAralajjAM rUpayati ) anasUyA \-\- ( ubhayorAkAraM viditvA | janAntikam ) halA shakuntale yadyatrAdya tAtaH sa.nnihito bhavet | shaku.ntalA \-\- tataH kiM bhavet | sakhyau \-\- imaM jIvitasarvasvenApyatithivisheShaM kR^itArthaM kariShyati | shaku.ntalA \-\- yuvAmapetam | kimapi hR^idaye kR^itvA matrayethe | na yuvayorvachanaM shroShyAmi | rAjAH \-\- vayamapi tAvadbhavatyoH sakhIgataM kimapi pR^ichChAmaH | sakhyau \-\- Arya anugraha iveyamabhyarthanA | rAjAH \-\- bhagavAnkAshyapaH shAshvate brahmaNi sthita iti prakAshaH | iyaM cha vaH sakhI tadAtmajeti kathametat | anasUyA \-\- shR^iNotvAryaH | asti ko.api kaushika iti gotranAmadheyo mahAprabhAvo rAjarShiH | rAjAH \-\- asti | shrUyate | anasUyA \-\- tamAvayoH priyasakhyAH prabhavamavagachCha | ujjhitAyAH sharIrasaMvardhanAdibhistAtakAshyapo.asyAH pitA | rAjAH \-\- ujjhitashabdena janitaM me kautUhalam | AmUlAchChhrotumichChAmi | anasUyA \-\- shR^iNotv AryaH | gautamItIre purA kila tasya rAjarSherugre tapasi vartamAnasya kimapi jAtasha~NkairdevairmenakA nAmApsarAH preShitA niyamavighnakAriNI | rAjAH \-\- astyetadanyasamAdhibhIrutvaM devAnAm | anasUyA \-\- tato vasa.ntodArasamaye tasyA unmAdayitR^i rUpaM prexya - ( ityardhokte lajjayA viramati ) rAjAH \-\- parastAjj~nAyata eva | sarvathApsaraHsambhavaiShA | anasUyA \-\- atha kim | rAjAH \-\- upapadyate | mAnuShIShu kathaM vA syAdasya rUpasya sambhavaH | na prabhAtaralaM jyotirudeti vasudhAtalAt.h || 23|| ( shaku.ntalA.adhomukhI tiShThati ) rAjAH \-\- ( Atmagatam ) labdhAvakAsho me manorathaH | kiM tu sakhyA parihAsodAhR^itAM varaprArthanAM shrutvA dhR^itadvaidhIbhAvakAtaraM me manaH | priyaMvadA \-\- ( sasmitaM shaku.ntalAM vilokya nAyakAbhimukhI bhUtvA ) punarapi vaktukAma ivAryaH | ( shaku.ntalA sakhIma~NgulyA tarjayati ) rAjAH \-\- samyagupalaxitaM bhavatyA | asti naH sachcharitashravaNalobhAdanyadapi praShTavyam | priyaMvadA \-\- alaM vichArya | aniyantraNAnuyogastapasvijano nAma | rAjAH \-\- iti sakhIM te j~nAtumichChAmi | vaikhAnasaM kimanayA vratamApradAnAd - vyApArarodhi madanasya niShevitavyam | atyantamAtmasadR^ishexaNavallabhAbhirAho nivatsyati samaM hariNA~NganAbhi || 24|| priyaMvadA \-\- Arya dharmacharaNe.api paravasho.ayaM janaH | guroH punarasyA anurUpavarapradAne sa.nkalpaH | rAjAH \-\- ( Atmagatam ) na duravApeyaM khalu prArthanA | bhava hR^idaya sAbhilAShaM samprati sa.ndehanirNayo jAtaH | Asha~Nkase yadagniM tadidaM sparshaxamaM ratnam.h || 25|| shaku.ntalA \-\- ( saroShamiva ) anasUye gamiShyAmyaham | anasUyA \-\- kinnimittam | shaku.ntalA \-\- imAmasambaddhapralApinIM priyaMvadAM AryAyai gautamyai nivedayiShyAmi | anasUyA \-\- sakhi na yuktamakR^itasatkAramatithivisheShaM visR^ijya svaChandato gamanam | ( shaku.ntalA na ki.nchiduktvA prasthitaiva ) rAjAH \-\- ( grahItumichChannigR^ihyAtmAnam | Atmagatam ) aho cheShTApratirUpikA kAmijanamanovR^ittiH | ahaM hi anuyAsyanmunitanayAM sahasA vinayena vAritaprasaraH | sthAnAdanuchchalannapi gatveva punaH pratinivR^ittaH || 26|| priyaMvadA \-\- ( shaku.ntalAM nirudhya ) halA na te yuktaM gantum | shaku.ntalA \-\- ( sabhrUbha~Ngam ) kinnimittam | priyaMvadA \-\- vR^ixasechane dve dhArayasi me | ehi tAvat | AtmAnaM mochayitvA tato gamiShyasi | ( iti balAdenAM nivartayati ) rAjAH \-\- bhadre vR^ixasechanAdeva parishrAntAmatrabhavatIM laxaye | tathA hyasyAH srastA.nsAvatimAtralohitatalau bAhU ghaTotxepaNAdadyapi stanavepathuM janayati shvAsaH pramANAdhikaH | baddhaM karNashirISharodhi vadane dharmAmbhasAM jAlakaM bandhe sra.nsini chaikahastayamitAH paryAkulA mUrdhajAH || 27|| tadahamenAnnR^iNAM karomi | ( itya~NgulIyaM dAtumichChati ) ( ubhe nAmamudrAxarANyanuvAchya parasparamavalokayataH ) rAjAH \-\- alamasmAnanyathA sambhAvya | rAj~naH parigrahoyamiti rAjapuruSha mAmavagachChata | priyaMvadA \-\- tena hi nArhatya~NgulIyakama~NgulIviyogam | Aryasya vachanenAnR^iNedAnImeShA | ( ki~nchidvihasya ) halA shakuntale mochitAsyanukampinAryeNa | athavA mahArAjena | gachChedAnIm | shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) yadyAtmanaH prabhaviShyAmi | ( prakAsham ) kA tvaM visraShTavyasya roddhavyasya vA | rAjAH \-\- ( shaku.ntalAM vilokya | Atmagatam ) kiM nu khalu yathA vayamasyAmevamiyamapyasmAnprati syAt | athavA labdhAvakAshA me prArthanA | kutaH | vAchaM na mishrayati yadyapi madvachobhiH karNaM dadAtyabhimukhaM mayi bhAShamANe | kAmaM na tiShThati madAnanasammukhInA bhUyiShThamanyaviShayA na tu dR^iShTirasyAH || 28|| ( nepathye ) bho bhostapasvinaH sannihitAstapovanasattvaraxAyai bhavata | pratyAsannaH kila mR^igayAvihArI pArthivo duShyantaH | turagakhurahatastathA hi reNurviTapaviShaktajalArdravalkaleShu | patati pariNatAruNaprakAshaH shalabhasamUha ivAshramadrumeShu || 29|| api cha | tIvrAghAtapratihatataruskandhalagnaikadantaH pAdAkR^iShTavratativalayAsa~Ngasa.njAtapAshaH | mUrto vighnastapasa iva no bhinnasAra~NgayUtho dharmAraNyaM pravishati gajaH syandanAlokabhItaH || 30|| ( sarvAH karNaM dattvA ki.nchidiva sambhrAntAH ) rAjAH \-\- ( Atmagatam ) aho dhik paurA asmadanveShiNastapovanuparundhanti | bhavatu | pratigamiShyAmastAvat | sakhyau \-\- Arya anenAraNyakavR^ittAntena paryAkulAH smaH | anujAnIhi na uTajagamanAya | rAjAH \-\- ( sasambhramam ) gachChantu bhavatyaH | vayamapyAshramapIDA yathA na bhavati tathA prayatiShyAmahe | ( sarve uttiShThanti ) sakhyau \-\- Arya asambhAvitAtithisatkAraM bhUyo.api prexaNanimittaM lajjAmahe AryaM vij~nApayitum | rAjAH \-\- mA maivam | darshanenaiva bhavatInAM puraskR^ito.asmi | shaku.ntalA \-\- anasUye abhinavakushasUchyA parixataM me charaNaM kurabakashAkhAparilagnaM cha valkalam | tAvatparipAlayata mAM yAvadetanmochayAmi | ( shaku.ntalA rAjAnamavalokayantI savyAjaM vilambya saha sakhIbhyAM niShkrAntA ) rAjAH \-\- mandautsukyo.asmi nagaragamanaM prati | yAvadanuyAtrikAnsametya nAtidUre tapovanasya niveshayeyam | na khalu shaknomi shaku.ntalAvyApArAdAtmAnaM nivartayitum | mama hi gachChati puraH sharIraM dhAvati pashchAdasa.nstutaM chetaH | chInA.nshukamiva ketoH prativAtaM nIyamAnasya || 31|| ( iti niShkrAntAH sarve ) ( iti prathamo.a~NkaH | ) dvitIyo.a~NkaH | ( tataH pravishati viShaNNo vidUShakaH ) vidUShakaH \-\- ( niHshvasya ) bho diShTam | etasya mR^igayAshIlasya rAj~no vayasyabhAvena nirviNNo.asmi | ayam mR^igo.ayaM vahAro.ayaM shArdUla iti madhyAhne.api grIShmaviralapAdapaChAyAsu vanarAjiShvAhiNDayate aTavIto.aTavI | patrasa~NkarakaShAyANi kaduShNAni girinadIjalAni pIyante | aniyatavelaM shUlyamA.nsabhUyiShTha AhAro bhujyate | turagAnudhAvanakaNDitasa.ndhe rAtrAvapi nikAmaM shayitavyaM nAsti | tato mahatyeva pratyUShe dAsyAHputraiH shakunilubdhakairvanagrahaNakolAhalena pratibodhito.asmi | iyatedAnImapi pIDA na niShkrAmati | tato gaNDasyopari piNDakaH sa.nvR^ittaH | hyaH kilAsmAsvavahIneShu tatra bhavato mR^igAnusAreNAshramapadaM praviShTasya tApasakanyakA shaku.ntalA mamAdhanyatayA darshitA | sAmprataM nagaragamanAya manaH kathamapi na karoti | adyApi tasya tAmeva chintayato.axNoH prabhAtamAsIt | kA gatiH | yAvattaM kR^itAchAraparikramaM pashyAmi | ( iti parikramyAvalokya cha ) eSha bANAsanahastAbhiryavanIbhirvanapuShpamAlAdhAriNIbhiH parivR^ita ita evAgaChati priyavayasyaH | bhavatu | angabhangavikala iva bhUtvA sthAsyAmi | yadyevamapi nAma vishramaM labheya | ( iti daNDakAShThamavalambya sthitaH ) ( tataH pravishati yathAnirdiShTaparivAro rAjA ) rAjAH \-\- kAmaM priyA na sulabhA manastu tadbhAvadarshanAshvAsi | akR^itArthe.api manasije ratimubhayaprArthanA kurute || 1|| ( smitaM kR^itvA ) evamAtmAbhiprAyasambhAviteShTajanachittavR^ittiH prArthayitA viDambyate | snigdhaM vIxitamanyato.api nayane yatprerayantyA tayA yAtaM yachcha nitambayorgurutayA mandaM vilAsAdiva | mA gA ityuparuddhayA yadapi sA sAsUyamuktA sakhI sarvaM tatkila matparAyaNamaho kAmI svatAM pashyati || 2|| vidUShakaH \-\- ( tathAsthita eva ) bho vayasya na me hastapAdaM prasarati tadvA~NmAtreNa jApayiShyAmi | jayatu jayatu bhavAn | rAjAH \-\- kuto.ayaM gAtropaghAtaH | viduShakaH \-\- kutaH kila svayamaxyAkulIkR^ityAshrukAraNaM pR^ichChasi | rAjAH \-\- na khalvAvagachChAmi | viduShakaH \-\- bho vayasya yadvetasaH kubjalIlAM viDambayati tatkimAtmanaH prabhAveNa nanu nadIvegasya | rAjAH \-\- nadIvegastatra kAraNam | viduShakaH \-\- mamApi bhavAn | rAjAH \-\- kathamiva | viduShakaH \-\- evaM rAjakAryANyujjhitvaitAdR^isha Akulapradeshe vanacharavR^ittinA tvayA bhavitavyam | yatsatyaM pratyahaM shvApadasamutsAraNaiH saMxobhitasa.ndhibandhAnAM mama gAtrANAmanIsho.asmi saMvR^ittaH | tatprasIda me | ekAhamapi tAvadvishramyatAm | rAjAH \-\- ( svagatam ) ayaM chaivamAha | mamApi kAshyapasutAmanusmR^itya mR^igayAviklavaM chetaH | kutaH | na namayitumadhijyamasmi shakto dhanuridamAhitasAyakaM mR^igeShu | sahavasatimupetya yaiH priyAyAH kR^ita iva mugdhavilokitopadeshaH || 3|| viduShakaH \-\- ( rAj~no mukhaM vilokya ) atrabhavAnkimapi hR^idaye kR^itvA mantrayate | araNye mayA ruditamAsIt | rAjAH \-\- ( sasmitam ) kimanyat | anatikramaNIyaM me suhR^idvAkyamiti sthito.asmi | viduShakaH \-\- chira.n jIva | ( iti gantumiChati ) rAjAH \-\- vayasya tiShTha | sAvasheShaM me vachaH | viduShakaH \-\- Aj~nApayatu bhavAn | rAjAH \-\- vishrAntena bhavatA mamApyekasminnanAyAse karmaNi sahAyena bhavitavyam | viduShakaH \-\- kiM modakakhAdikAyAm | tena hyayaM sugR^ihItaH xaNaH | rAjAH \-\- yatra vaxyAmi | kaH ko.atra bhoH | ( pravishya ) dauvArikaH \-\- ( praNamya ) Aj~nApayatu bharttA | rAjAH \-\- raivataka senApatistAvadAhUyatAm | dauvArikaH \-\- tathA | ( iti niShkramya senApatinA saha punaH pravishya ) eSha Aj~nAvachanotkaNTho bhartetodattadR^iShTireva tiShThati | upasarpatvAryaH | senApati \-\- ( rAjAnamavalokya ) dR^iShTadoShApi svAmini mR^igayA kevalaM guNa eva saMvR^ittA | tathA hi devaH anavaratadhanurjyAsphAlanakrUrapUrva ravikiraNasahiShNu svedaleshairabhinnam | apachitamapi gAtraM vyAyatatvAdalaxyaM girichara iva nAgaH prANasAraM bibharti || 4|| ( upetya ) jayatu jayatu svAmI | gR^ihItashvApadamaraNyam | kimanyatrAvasthIyate | rAjAH \-\- mandotsAhaH kR^ito.asmi mR^igayApavAdinA mAdhavyena | senApati \-\- ( janAntikam ) sakhe sthirapratibandho bhava | ahaM tAvatsvAminashchittavR^ittimanuvartiShye | ( prakAsham ) pralapatveSha vaidheyaH | nanu prabhureva nidarshanam | medashChedakR^ishodaraM laghu bhavatyutthAnayogyaM vapuH sattvAnAmapi laxyate vikR^itimachchittaM bhayakrodhayoH | utkarShaH sa cha dhanvinAM yadiShavaH sidhyanti laxye chale mithyaiva vyasanaM vadanti mR^igayAmIdR^igvinodaH kutaH || 5|| viduShakaH \-\- apehi re utsAhahetuka | atrabhavAnprakR^itimApannaH | tvaM tAvadaTavIto.aTavImAhiNDamAno naranAsikAlolupasya jIrNarxisya kasyApi mukhe patiShyasi | rAjAH \-\- bhadra senApate Ashramasa.nnikR^iShTe sthitAH smaH | ataste vacho nAbhinandAmi | adya tAvat | gAhantAM mahiShA nipAnasalilaM shR^i~NgairmuhustADitam.h ChAyAbaddhakadambakaM mR^igakulaM romanthamabhyasyatu | vishrabdhaM kriyatAM varAhatatibhirmustAxatiH palvale vishrAmaM labhatAmidaM cha shithitalajyAbandhamasmaddhanuH || 6|| senApati \-\- yatprabhaviShNave rochate | rAjAH \-\- tena hi nivartaya pUrvagatAnvanagrAhiNaH | yathA na me sainikAstapovanamuparundhanti tathA niSheddhavyAH | pashya | shamapradhAneShu tapodhaneShu gUDhaM hi dAhAtmakamasti tejaH | sparshAnukUlA iva sUryakAntAstadanyatejo.abhibhavAdvamanti || 7|| senApati \-\- yadAj~nApayati svAmI | viduShakaH \-\- dhva.nsatAM te utsAhavR^ittAntaH | ( niShkrAntaH senApatiH ) rAjAH \-\- ( parijanaM vilokya ) apanayantu bhavatyo mR^igayAvesham | raivataka tvamapi svaM niyogamashUnyaM kuru | parijana \-\- yaddeva Aj~nApayati | ( iti niShkrAntaH ) viduShakaH \-\- kR^itaM bhavatA nirmaxikam | sAmpratametasminpAdapaChAyAvirachitavitAnasanAthe shilAtale niShIdatu bhavAnyAvadahamapi sukhAsIno bhavAmi | rAjAH \-\- gachChAgrataH | viduShakaH \-\- etu bhavAn | ( ityubhau parikramyaupaviShTau ) rAjAH \-\- mAdhavya anavAptachaxuHphalo.asi | yena tvayA darshanIyaM na dR^iShTam | viduShakaH \-\- nanu bhavAnagrato me vartate | rAjAH \-\- sarvaH kAntamAtmIyaM pashyati | ahaM tu tAM evAshramalalAmabhUtAM shaku.ntalAmadhikR^itya bravImi | viduShakaH \-\- ( svagatam ) bhavatu | asyAvasaraM na dAsye | ( prakAsham ) bho vayasya te tApasakanyakAbhyarthanIyA dR^ishyate | rAjAH \-\- sakhe na parihArye vastuni pauravANAM manaH pravartate | surayuvatisambhavaM kila munerapatyaM tadujjhitAdhigatam | arkasyopari shithilaM chyutamiva navamAlikAkusumam.h || 8|| viduShakaH \-\- ( vihasya ) yathA kasyApi piNDakharjUrairudvejitasya tiNDyAM ( tintiNyAM ) abhilASho bhavettathA strIratnaparibhogiNaH bhavata iyamabhyarthanA | rAjAH \-\- na tAvadenAM pashyAsi yenaivamavAdIH | viduShakaH \-\- tatkhalu ramaNIyaM yadbhavato.api vismayamutpAdayati | rAjAH \-\- vayasya kiM bahunA | chitre niveshya parikalpitasattvayogA rUpochchayena manasA vidhinA kR^itA nu | strIratnasR^iShTiraparA pratibhAti sA me dhAturvibhutvamanuchintya vapushcha tasyAH || 9|| viduShakaH \-\- yadyevaM pratyAdesha idAnIM rUpavatInAm | rAjAH \-\- idaM cha me manasi vartate | anAghrAtaM puShpaM kisalayamalUnaM kararuhairanAviddhaM ratnaM madhu navamanAsvAditarasam | akhaNDaM puShyAnAM phalamiva cha tadrUpamanaghaM na jAne bhoktAraM kamiha samupasthAsyati vidhiH || 10|| viduShakaH \-\- tena hi laghu paritrAyatAmenAM bhavAn | mA kasyApi tapasvina ingudItailachikkaNashIrShasya haste patiShyati | rAjA \-\- paravatI khalu tatrabhavatI | na cha sa.nnihito.atra gurujanaH | viduShakaH \-\- atha bhavantamantareNa kIdR^ishastasyA dR^iShTirAgaH | rAjAH \-\- nisargAdevApragalbhastapasvikanyAjanaH | tathApi tu abhimukhe mayi samhR^itamIxitaM hasitamanyanimittakR^itodayam | vinayavAritavR^ittiratastayA na vivR^ito madano na cha saMvR^itaH || 11|| viduShakaH \-\- na khalu dR^iShTamAtrasya tavA~NkaM samArohati | rAjAH \-\- mithaH prasthAne punaH shAlInatayApi kAmamAviShkR^ito bhAvastatrabhavatyA | tathA hi | darbhA~NkureNa charaNaH xata ityakANDe tanvI sthitA katichideva padAni gatvA | AsIdvivR^ittavadanA cha vimochayantI shAkhAsu valkalamasaktamapi drumANAm.h || 12|| viduShakaH \-\- tena hi gR^ihItapAtheyo bhava | kR^itaM tvayopavanaM tapovanamiti pashyAmi | rAjAH \-\- sakhe tapasvibhiH kaishchitparij~nAto.asmi | chintaya tAvatkenApadeshena punarAshramapadaM gachChAmaH | viduShakaH \-\- ko.aparo.apadesho yuShmAkaM rAj~nAm | nIvAraShaShThabhAgamasmAkamupaharantviti | rAjAH \-\- mUrkha anyameva bhAgadheyamete tapasvino nirvapanti yo ratnarAshInapi vihAyAbhinandyate | pashya | yaduttiShThati varNebhyo nR^ipANAM xayi tatphalam | tapaHShaDbhAgamaxayyaM dadatyAraNyakA hi naH || 13|| ( nepathye ) hanta siddhArthau svaH | rAjAH \-\- ( karNaM dattvA ) aye dhIraprashAntasvaraistapasvibhirbhavitavyam | ( pravishya ) dauvArikaH \-\- jayatu jayatu bhartA | etau dvau R^iShikumArau pratIhArabhUmimupasthitau | rAjAH \-\- tena hyavilambitaM praveshaya tau | dauvArikaH \-\- eSha praveshayAmi | ( iti niShkramya R^iShikumArAbhyAM saha pravishya ) ( ubhau rAjAnaM vilokayataH ) prathamaH \-\- aho dIptimato.api vishvasanIyatAsya vapuShaH | athavA upapannametadasmin R^iShibhyo nAtibhinne rAjani | kutaH | adhyAkrAntA vasatiramunApyAshrame sarvabhogye raxAyogAdayamapi tapaH pratyahaM sa.nchinoti | asyApi dyAM spR^ishati vashinashchAraNadvandvagItaH puNyaHshabdo muniriti muhuH kevalaM rAjapUrvaH || 14|| dvitIyaH \-\- gautama ayaM sa balabhitsakho duShyantaH | prathamaH \-\- atha kim | dvitIyaH \-\- tena hi naitachchitraM yadayamudadhishyAmasImAM dharitrImekaH kR^itsnAM nagaraparighaprA.nshubAhurbhunakti | Asha.nsante samitiShu surA baddhavairA hi daityairasyAdhijye dhanuShi vijayaM pauruhUte cha vajre || 15|| ubhau \-\- ( upagamya ) vijayasva rAjan | rAjAH \-\- ( AsanAdutthAya ) abhivAdaye bhavantau | ubhau \-\- svasti bhavate | ( iti phalAnyupaharataH ) rAjAH \-\- ( sapraNAmaM parigR^ihyaH ) Aj~nApayitumichChAmi | ubhau \-\- vidito bhavAnAshramasadAmihasthaH | tena bhavantaM prArthayante | rAjAH \-\- kimAj~nApayanti | ubhau \-\- tatrabhavataH kaNvasya maharSherasA.nnidhyAdraxA.nsi na iShTivighnamutpAdayanti | tatkatipayarAtraM sArathidvitIyena bhavatA sanAthIkriyatAmAshrama iti | rAjAH \-\- anugR^ihIto.asmi | viduShakaH \-\- ( apavArya ) eShedAnImanukUlA te.abhyarthanA | rAjAH \-\- ( smitaM kR^itvA ) raivataka madvachanAduchyatAM sArathiH | sabANAsanaM rathamupasthApayeti | dauvArikaH \-\- yaddeva Aj~nApayati | ( iti niShkrAntaH ) ubhau \-\- ( saharSham ) anukAriNi pUrveShAM yuktarUpamidaM tvayi | ApannAbhayasatreShu dIxitAH khalu pauravAH || 16|| rAjAH \-\- ( sapraNAmam ) gachChatAM puro bhavantau | ahamapyanupadamAgata eva | ubhau \-\- vijayasva ( iti niShkrAntau ) rAjAH \-\- mAdhavya apyasti shaku.ntalAdarshane kutUhalam | viduShakaH \-\- prathamaM saparivAhamAsIt | idAnIM rAxasavR^ittAntena bindurapi nAvasheShitaH | rAjAH \-\- mA bhaiShIH | nanu matsamIpe vartiShyase | viduShakaH \-\- eSha rAxasAdraxito.asmi | ( pravishya ) dauvArikaH \-\- sajjo ratho bharturvijayaprasthAnamapexate | eSha punarnagarAddevInAmAj~naptiharaH karabhaka AgataH | rAjAH \-\- ( sAdaram ) kimambAbhiH preShitaH | dauvArikaH \-\- atha kim | rAjAH \-\- nanu praveshyatAm | dauvArikaH \-\- tathA | ( iti niShkramya karabhakeNa saha pravishya ) eSha bhartA | upasarpa | karabhakaH \-\- jayatu jayatu bhartA | devyAj~nApayati | AgAmini chaturthadivase pravR^ittapAraNo me upavAso bhaviShyati | tatra dIrghAyuShAvashyaM sambhAvanIyeti | rAjAH \-\- itastapasvikAryam | ito gurujanAj~nA | dvayamapyanatikramaNIyam | kimatra pratividheyam | viduShakaH \-\- trisha~NkurivAntarA tiShTha | rAjAH \-\- satyamAkulIbhUto.asmi | kR^ityayorbhinnadeshatvAd dvaidhIbhavati me manaH | puraH patihataM shaile srotaH srotovaho yathA || 17|| ( vichintya ) sakhe tvamambayA putra iti pratigR^ihItaH | ato bhavAnitaH pratinivR^itya tapasvikAryavyagramAnasaM mAmAvedya tatrabhavatInAM putrakR^ityamanuShThAtumarhati | viduShakaH \-\- na khalu mAM raxobhIrukaM gaNayasi | rAjAH \-\- ( sasmitam ) kathametadbhavati sambhAvyate | viduShakaH \-\- yathA rAjAnujena gantavyaM tathA gachChAmi | rAjAH \-\- nanu tapovanoparodhaH pariharaNIya iti sarvAnAnuyAtrikA.nstvayaiva saha prasthApayAmi | viduShakaH \-\- ( sagarvam ) tena hi yuvarAjo.asmIdAnIM saMvR^ittaH | rAjAH \-\- ( svagatam ) chapalo.ayaM baTuH | kadAchidasmatprArthanAmantaHpurebhyaH kathayet | bhavatu | enamevaM vaxye | ( vidUShakaM haste gR^ihItvA | prakAsham ) vayasya R^iShigauravAdAshramaM gachChAmi | na khalu satyameva tApasakanyakAyAM mamAbhilAShaH | pashya | kva vayaM kva paroxamanmatho mR^igashAvaiH samamedhito janaH | parihAsavijalpitaM sakhe paramArthena na gR^ihyatAM vachaH || 18|| viduShakaH \-\- atha kim | ( iti niShkrAntAH sarve ) ( iti dvitIyo.a~NkaH | ) tR^itIyo.a~NkaH | ( tataH pravishati kushAnAdAya yajamAnashiShyaH ) shiShyaH \-\- aho mahAnubhAvaH pArthivo duShyantaH | yatpraviShTamAtra evAshramaM tatrabhavati nirupadravANi naH karmANi saMvR^ittAni | kA kathA bANasa.ndhAne jyAshabdenaiva dUrataH | hu.nkAreNeva dhanuShaH sa hi vighnAnapohati || 1|| yAvadimAnvedisa.nstaraNArthaM darbhAnR^itvigbhya upaharAmi | ( parikramyAvalokya cha | AkAshe ) priyaMvade kasyidamushIrAnulepanaM mR^iNAlavanti cha nalinIpatrANi nIyante | ( shrutimabhinIya ) kiM bravIShi | Atapala~NghanAdbalavadasvasthA shaku.ntalA tasyAH sharIranirvApaNAyeti | tarhi yatnAdupacharyatAm | sA khalu bhagavataH kaNvasya kulapateruchChvasitam | ahamapi tAvadvaitAnikaM shAntyudakamasyai gaitamIhaste visarjayiShyAmi | ( iti niShkrAntaH ) viShkambhakaH | ( tataH pravishati kAmayamAnAvastho rAjA ) rAjAH \-\- ( sachintaM niHshvasya ) jAne tapaso vIryaM sA bAlA paravatIti me viditam | alamasmi tato hR^idayaM tathApi nedaM nivartayitum.h || 2|| ( madanabAdhAM nirUpya ) bhagavankusumAyudha tvayA chandramasA cha vishvasanIyAbhyAmatisa.ndhIyate kAmijanasArthaH | kutaH | tava kusumasharatvaM shItarashmitvamindordvayamidamayathArthaM dR^ishyate madvidheShu | visR^ijati himagarbhai.nragnimindurmayUkhaistvamapi kusumabANAnvajrasArIkaroShi || 3|| athavA | ##( ##adyApi nUnaM harakopavahninastvayi jvalatyaurva ivAmburAshau | ##( ##tvamanyathA manmatha madvidhAnAM bhasmAvasheShaH ##( ##kathamitthamuShNaH || anishamapi makaraketurmanaso rujamAvahannabhimato me | yadi madirAyatanayanAM tAmadhikR^itya praharatIti || 4|| ( sakhedaM parikramya ) kva nu khalu sa.nsthite karmaNi sadasyairanuj~nAtaH khinnamAtmAnaM vinodayAmi | ( niHshvasya ) kiM nu khalu me priyAdarshanAdR^ite sharaNamanyat | yAvadenAmanviShyAmi | ( sUryamavalokya ) imAmugrAtapavelAM prAyeNa latAvalayavatsu mAlinItIreShu sasakhIjanA shaku.ntalA gamayati | tatraiva tAvadgachChAmi | ( parikramya sa.nsparshaM rUpayitvA ) aho pravAtasubhago.ayamuddeshaH | shakyamaravindasurabhiH kaNavAhI mAlinItara~NgANAm | a~Ngairana~NgataptairaviralamAli~NgituM pavanaH || 5|| ( parikramyAvalokya cha ) asminvetasaparixipte latAmaNDape sa.nnihitayA shaku.ntalayA bhavitavyam | tathA hi | abhyunnatA purastAdavagADhA jaghanagauravAtpashchAt | dvAre.asya pANDusikate padapa~NktirdR^ishyate.abhinavA || 6|| yAvadviTapAntareNAvalokayAmi | ( parikramya tathA kR^itvA | saharSham ) aye labdhaM netranirvANam | eShA me manorathapriyatamA sakusumAstaraNaM shilApaTTamadhishayAnAsakhIbhyAmanvAsyate | bhavatu | shroShyAmyAsAM vishrambhakathitAni | ( iti vilokayansthitaH ) ( tataH pravishati yathoktavyApArA saha sakhIbhyAM shaku.ntalA ) sakhyau \-\- ( upavIjya | sasneham ) halA shakuntale api sukhayati te nalinIpatravAtaH | shaku.ntalA \-\- kiM vIjayato mAM sakhyau | ( sakhyau viShAdaM nATayitvA parasparamavalokayataH ) rAjAH \-\- balavadasvasthasharIrA shaku.ntalA dR^ishyate | ( savitarkam ) tatkimayamAtapadoShaH syAduta yathA me manasi vartate | ( sAbhilAShaM nirvarNya ) atha vA kR^itaM sa.ndehena | stananyastoshIraM prashithilamR^iNAlaikavalayaM priyAyAH sAbAdhaM kimapi kamanIyaM vapuridam | samastApaH kAmaM manasijanidAghaprasarayorna tu grIShmasyaivaM subhagamaparAddhaM yuvatiShu || 7|| priyaMvadA \-\- ( janAntikam ) anasUye tasya rAjarSheH prathamadarshanArabhyaparyutsukeva shaku.ntalA | kiM nu khalvasyAstannimitto.ayamAta~Nko bhavet | anasUyA \-\- sakhi mamApIdR^ishyAsha~NkA hR^idayasya | bhavatu | praxyAmi tAvadenAm | ( prakAsham ) sakhi praShTavyAsi kimapi | balavAnkhalu te sa.ntApaH | shaku.ntalA \-\- ( pUrvArdhena shayanAdutthAya ) halA kiM vaktukAmAsi | anasUyA \-\- halA shakuntale anabhyantare khalvAvAM madanagatasya vR^ittAntasya | kiM tu yAdR^ishItihAsanibandheShu kAmayamAnAnAmavasthA shrUyate tAdR^ishIM tava pashyAmi | kathaya ki.nnimittaM te sa.ntApaH | vikAraM khalu paramArthato.aj~nAtvA.anArambhaH pratIkArasya | rAjAH \-\- anasUyAmapyanugato madIyastarkaH | na hi svAbhiprAyeNa me darshanam | shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) balavAnkhalu me.abhiniveshaH | idAnImapi sahasaitayorna shaknomi nivedayitum | priyaMvadA \-\- sakhi shakuntale suShThu eShA bhaNati | kimAtmana Ata~Nkamupexase | anudivasaM khalu parihIyase.a~NgaiH | kevalaM lAvaNyamayI ChAyA tvAM na mu~nchati | rAjAH \-\- avitathamAha priyaMvadA | tathA hi xAmaxAmakapolamAnanamuraH kAThinyamuktastanaM madhyaHklAntataraH prakAmavinatAva.nsau ChaviH pANDurA | shochyA cha priyadarshanA cha madanakliShTeyamAlaxyate patrANAmiva shoShaNena marutA spR^iShTA latA mAdhavI || 8|| shaku.ntalA \-\- sakhi kasya vAnyasya kathayiShyAmi | ki.ntvAyAsayitrIdAnIM vAM bhaviShyAmi | ubhe \-\- ata eva khalu nirbandhaH | snigdhajanasa.nvibhaktaM hi duHkhaM sahyavedanaM bhavati | rAjAH \-\- pR^iShTA janena samaduHkhasukhena bAlA neyaM na vaxyati manogatamAdhihetum | dR^iShTo vivR^itya bahusho.apyanayA satR^iShNamatrAntare shravaNakAtaratAM gato.asmi || 9|| shaku.ntalA \-\- sakhi yataHprabhR^iti mama darshanapathamAgataH sa tapovanaraxitA rAjarShiH | ( ityardhokte lajjAM nATayati ) ubhe \-\- kathayatu priyasakhI | shaku.ntalA \-\- tata Arabhya tadgatenAbhilASheNaitadavasthAsmi saMvR^ittA | rAjAH \-\- ( saharSham ) shrutaM shrotavyam | smara eva tApaheturnirvApayitA sa eva me jAtaH | divasa ivAbhrashyAmastapAtyaye jIvalokasya || 10|| shaku.ntalA \-\- tadyadi vAmanumataM tathA vartethAM yathA tasya rAjarSheranukampanIyA bhavAmi | anyathAvashyaM si~nchata me tilodakam | rAjAH \-\- sa.nshayachChedi vachanam | priyaMvadA \-\- ( janAntikam ) anasUye dUragatamanmathA.axameyaM kAlaharaNasya | yasminbaddhabhAvaiShA sa lalAmabhUtaH pauravANAm | tadyuktamasyA abhilASho.abhinanditum | anasUyA \-\- tathA yathA bhaNasi | priyaMvadA \-\- ( prakAsham ) sakhi diShTyAnurUpaste.abhiniveshaH | sAgaramujjhitvA kutra vA mahAnadyavatarati | ka idAnIM sahakAramantareNAtimuktalatAM pallavitAM sahate | rAjAH \-\- kimatra chitraM yadi vishAkhe shashA~NkalekhAmanuvartete | anasUyA \-\- kaH punarupAyo bhavedyenAvilambitaM nibhR^itaM cha sakhyA manorathaM sampAdayAvaH | priyaMvadA \-\- nibhR^itamiti chintanIyaM bhavet | shIghramiti sukaram | anasUyA \-\- kathamiva | priyaMvadA \-\- nanu sa rAjarShirasyAM snigdhadR^iShTyA sUchitAbhilASha etAndivasAnprajAgarakR^isho laxyate | rAjAH \-\- satyamitthambhUta evAsmi | tathA hi idamashishirairantastApAdvivarNamaNIkR^itaM nishi nishi bhujanyastApA~NgaprasAribhirashrubhiH | anabhilulitajyAghAtA~NkaM muhurmaNibandhanAtkanakavalayaM srastaM srastaM mayA pratisAryate || 11|| priyaMvadA \-\- ( vichintya ) halA madanalekho.asya kriyatAm taM sumanogopitaM kR^itvA devaprasAdasyApadeshena tasya hastaM prApayiShyAmi | anasUyA \-\- rochate me sukumAraH prayogaH kiM vA shaku.ntalA bhaNati | shaku.ntalA \-\- kiM niyogo vAM vikalpyate | priyaMvadA \-\- tena hyAtmana upanyAsapUrvaM chintaya tAvatkimapi lalitapadabandhanam | shaku.ntalA \-\- halA chintayAmyaham | avadhIraNAbhIrukaM punarvepate me hR^idayam | rAjAH \-\- ( saharSham ) ayaM sa te tiShThati sa.ngamotsuko visha~Nkase bhIru yato.avadhIraNAm | labheta vA prArthayitA na vA shriyaM shriyA durApaH kathamIpsito bhavet.h || 12|| sakhyau \-\- ayi AtmaguNAvamAnini ka idAnIM sharIranirvApayitrIM shAradIM jyotsnAM paTAntena vArayati | shaku.ntalA \-\- ( sasmitam ) niyojitedAnImasmi | ( ityupaviShTA chintayati ) rAjAH \-\- sthAne khalu vismR^itanimeSheNa chaxuShA priyAmavalokayAmi | yataH unnamitai kabhrUlatamAnanamasyAH padAni rachayantyAH | kaNTakitena prathayati mayyanurAgaM kapolena || 13|| shaku.ntalA \-\- halA chintitaM mayA gItavastu | asa.nnihitAni punarlekhanasAdhanAni | priyaMvadA \-\- etasmi~nshukodarasukumAre nalinIpatre nakhairnixiptavarNaM kuru | shaku.ntalA \-\- ( yathoktaM rUpayitvA ) halA shR^iNutamidAnIM sa~NgatArthaM na veti | ubhe \-\- avahite svaH | shaku.ntalA \-\- ( vAchayati ) tava na jAne hR^idayaM mama punaH kAmo divA.api rAtrAvapi | nirghR^iNa tapati balIyastvayi vR^ittamanorathAyA a~NgAni || 14|| rAjAH \-\- ( sahasopasR^itya ) tapati tanugAtri madanastvAmanishaM mAM punardahatyeva | glapayati yathA shashA~NkaM na tathA hi kumudvatIM divasaH || 15|| sakhyau \-\- ( vilokya saharShamutthAya ) svAgatamavilambino manorathasya | ( shaku.ntalA.abhyutthAtumichChati ) rAjAH \-\- alamalamAyAsena | sa.ndaShTakusumashayanAnyAshuklAntabisabha~NgasurabhINi | guruparitApAni na te gAtrANyupachAramarhanti || 16|| anasUyA \-\- itaH shilAtalaikadeshamala.nkarotu vayasyaH | ( rAjopavishati | shaku.ntalA salajjA tiShThati ) priyaMvadA \-\- dvayorapi yuvayoranyonyAnurAgaH pratyaxaH | sakhIsnehaH punarmAM punaruktavAdinIM karoti | rAjAH \-\- bhadre naitatparihAryam | vivaxitaM hyanuktamanutApaM janayati | priyaMvadA \-\- Apannasya viShayanivAsino janasyArtihareNa rAj~nA bhavitavyamityeSha vo dharmaH | rAjAH \-\- nAsmAtparam | priyaMvadA \-\- tena hIyamAvayoH priyasakhI tvAmuddishyedamavasthAntaraM bhagavatA madanenAropitA | tadarhasyabhyupapattyA jIvitamasyA avalambitum | rAjAH \-\- bhadre sAdhAraNo.ayaM praNayaH | sarvathAnugR^ihIto.asmi | shaku.ntalA \-\- ( priyaMvadAmavalokyaM ) halA kimantaHpuravirahaparyutsukasya rAjarSheruparodhena | rAjAH \-\- sundari idamananyaparAyaNamanyathA hR^idayasa.nnihite hR^idayaM mama | yadi samarthayase madirexaNe madanabANahato.asmi hataH punaH || 17|| anasUyA \-\- vayasya bahuvallabhA rAjAnaH shrUyante | yathA nau priyasakhI bandhujanashochanIyA na bhavati tathA nirvAhaya | rAjAH \-\- bhadre kiM bahunA parigrahabahutve.api dve pratiShThe kulasya me | samudrarasanA chorvI sakhI cha yuvayoriyam.h || 18|| ubhe \-\- nirvR^ite svaH | priyaMvadA \-\- ( sadR^iShTixepam ) anasUye eSha itodattadR^iShTirutsuko mR^igapotako mAtaramanviShyati | ehi | sa.nyojayAva enam | ( ityubhe prasthite ) shaku.ntalA \-\- halA asharaNAsmi | anyatarA yuvayorAgachChatu | ubhe \-\- pR^ithivyA yaH sharaNaM sa tava samIpe vartate | ( iti niShkrAnte ) shaku.ntalA \-\- kathaM gate eva | rAjAH \-\- alamAvegena | nanvayamArAdhayitA janastava samIpe vartate | kiM shItalaiH klamavinodibhirArdravAtAnsa~nchArayAmi nalinIdalatAlavR^intaiH | a~Nke nidhAya karabhoru yathAsukhaM te saMvAhayAmi charaNAvuta padmatAmrau || 19|| shaku.ntalA \-\- na mAnanIyeShvAtmAnamaparAdhayiShye | ( ityutthAya gantumichChati ) rAjAH \-\- sundari anirvANo divasaH iyaM cha te sharIrAvasthA | utsR^ijya kusumashayanaM nalinIdalakalpitastanAvaraNam | kathamAtape gamiShyasi paribAdhApelavaira~NgaiH || 20|| ( iti balAdenAM nivartayati ) shaku.ntalA \-\- paurava raxa vinayam | madanasa.ntaptApi na khalvAtmanaH prabhavAmi | rAjAH \-\- bhIru alaM gurUjanbhayena | dR^iShTvA te viditadharmA tatrabhavAnnAtra doShaM grahIShyati kulapatiH | pashya | gAndharveNa vivAhena bahavyo rAjarShikanyakAH | shrUyante pariNItAstAH pitR^ibhishchAbhinanditAH || 21|| shaku.ntalA \-\- mu~ncha tAvanmAm | bhUyo.api sakhIjanamanumAnayiShye | rAjAH \-\- bhavatu | moxyAmi | shaku.ntalA \-\- kadA | rAjAH \-\- aparixatakomalasya yAvatkusumasyeva navasya ShaTpadena | adharasya pipAsatA mayA te sadayaM sundari gR^ihyate raso.asya || 22|| ( iti mukhamasyAH samunnamayitumichChati | shaku.ntalA pariharati nATyena ) ( nepathye ) chakravAkavadhuke Amantrayasva sahacharam | upasthitA rajanI | shaku.ntalA \-\- ( sasambhramam ) paurava asa.nshayaM mama sharIravR^ittAntopalambhAyAryA gautamIta evAgachChati | tadviTapAntarito bhava | rAjAH \-\- tathA | ( ityAtmAnamAvR^itya tiShThati ) ( tataH pravishati pAtrahastA gautamI sakhyau cha ) sakhyau \-\- ita ita AryA gautamI | gautamI \-\- ( shaku.ntalAmupetya ) jAte api laghusa.ntApAni te.a~NgAni | shaku.ntalA \-\- Arye asti me visheShaH | gautamI \-\- anena darbhodakena nirAbAdhameva te sharIraM bhaviShyati | ( shirasi shakutalAmabhyuxya ) vatse pariNato divasaH | ehi uTajameva gachChAmaH | ( iti prasthitAH ) shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) hR^idaya prthamameva sukhopanate manorathe kAtarabhAvaM na mu~nchasi | sAnushayavighaTitasya kathaM te sAmprataM sa.ntApaH | ( padAntare sthitvA | prakAsham ) latAvalaya sa.ntApahAraka Amantraye tvAM bhUyo.api paribhogAya | ( iti duHkhena niShkrAntA shaku.ntalA sahetarAbhiH ) rAjA ( pUrvasthAnamupetya | saniHshvAsam ) aho vighnavatyaH prArthitArthasiddhayaH | mayA hi muhura~NgulisaMvR^itAdharoShThaM pratiShedhAxaraviklavAbhirAmam | mukhama.nsavivarti paxmalAxyAH kathamapyunnamitaM na chumbitaM tu || 23|| kva nu khalu samprati gachChAmi | atha vA ihaiva priyAparibhuktamukte latAvalaye muhUrtaM sthAsyAmi | ( sarvato.avalokya ) tasyAH puShpamayI sharIralulitA shayyA shilAyAmiyaM klAnto manmathalekha eSha nalinIpatre nakhairarpitaH | hastAdbhraShTamidaM bisAbharaNamityAsajyamAnexaNo nirgantuM sahasA na vetasagR^ihAchChaknomi shUnyAdapi || 24|| ( AkAshe ) rAjan.h sAya.ntane savanakarmaNi sampravR^itte vediM hutAshanavatIM paritaH prayastAH | ChAyAshcharanti bahudhA bhayamAdadhAnAH sa.ndhyApayodakapishAH pishitAshanAnAm.h || 25|| rAjAH \-\- ayamahamAgachChAmi | ( iti niShkrAntaH ) ( iti tR^itIyo.a~NkaH | ) chaturtho.a~NkaH | ( tataH pravishataH kusumAvachayaM nATayantyau sakhyau | ) anasUyA \-\- halA priyaMvade yadyapi gAndharveNa vidhinA nirvR^ittakalyANA shaku.ntalA.anurUpabhartR^igAminI saMvR^itteti nirvR^itaM me hR^idayaM tathApyetAvachchintanIyam | priyaMvadA \-\- kathamiva | anasUyA \-\- adya sa rAjarShiriShTiM parisamApyarShibhirvisarjita Atmano nagaraM pravishyAntaHpurasamAgata itogataM vR^ittAntaM smarati vA na veti | priyaMvadA \-\- visrabdhA bhava | na tAdR^ishA AkR^itivisheShA guNavirodhino bhavanti | tAta idAnImimaM R^ittAntaM shrutvA na jAne kiM pratipatsyata iti | anasUyA \-\- yathAhaM pashyAmi tathA tasyAnumataM bhavet | priyaMvadA \-\- kathamiva | anasUyA \-\- guNavate kanyakA pratipAdanIyetyayaM tAvatprathamaH sa.nkalpaH | taM yadi daivameva sampAdayati nanvaprayAsena kR^itArtho gurujanaH | priyaMvadA \-\- ( puShpabhAjanaM vilokya ) sakhi avachitAni balikarmaparyAptAni kusumAni | anasUyA \-\- nanu sakhyAH shaku.ntalAyAH saubhAgyadevatArchanIyA | priyaMvadA \-\- yujyate | ( iti tadeva karmAbhinayataH ) ( nepathye ) ayamahaM bhoH | anasUyA \-\- ( karNaM dattvA ) sakhi atithInAmiva niveditam | priyaMvadA \-\- nanUTajasannihitA shaku.ntalA | anasuyA \-\- adya punarhR^idayenAsannihitA | alametAvadbhiH kusumaiH | ( iti prasthite ) ( nepathye ) AH atithiparibhAvini vichintayantI yamananyamAnasA tapodhanaM vetsi na mAmupasthitam | smariShyati tvAM na sa bodhito.api sankathAM pramattaH prathamaM kR^itAmiva || 1|| priyaMvadA \-\- hA dhik hA dhik | apriyameva saMvR^ittam | kasminnapi pUjArhe.aparAddhA shUnyahR^idayA shaku.ntalA | ( puro.avalokya ) na khalu yasminkasminnapi | eSha durvAsAH sulabhakopo maharShiH | tathA shaptvA vegabalotphullayA durvArayA gatyA pratinivR^ittaH | anasUyA \-\- ko.anyo hutavahAddagdhuM prabhavati | gachCha | pAdayoH praNamya nivartayainaM yAvadahamarghodakamupakalpayAmi | priyaMvadA \-\- tathA ( iti niShkrAntA ) anasUyA \-\- ( padAntare skhalitaM nirUpya ) aho AvegaskhalitayA gatyA prabhraShTaM mamAgrahastAtpuShpabhAjanam.h | ( iti puShpochchayaM rUpayati ) ( pravishya ) priyaMvadA \-\- sakhi prakR^itivakraH sa kasyAnunayaM pratigR^ihNAti | kimapi punaH sAnukroshaH kR^itaH | anasUyA \-\- ( sasmitam ) tasminbahavetadapi | kathaya | priyaMvadA \-\- yadA nivartituM nechChati tadA vij~nApito mayA | bhagavan prathama iti prexyAvij~nAtatapaHprabhAvasya duhitR^ijanasya bhagavataiko.aparAdho marShayitavya iti | anasUyA \-\- tatastataH | priyaMvadA \-\- tato na me vachanamanyathAbhavitumarhati kiM tvabhij~nAnAbharaNadarshanena shApo nivartiShyata iti mantrayamANa evAntarhitaH | anasUyA \-\- shakyamidAnImAshvasitum | asti tena rAjarShiNA samprasthitena svanAmadheyA~Nkitama~NgulIyakaM smaraNIyamiti svayaM pinaddham | tasminsvAdhInopAyA shaku.ntalA bhaviShyati | priyaMvadA \-\- sakhi ehi | devakAryaM tAvadasyA nirvartayAvaH | ( iti parikrAmataH ) priyaMvadA \-\- ( vilokya ) anasUye pashya tAvat | vAmahastopahitavadanA.a.alikhiteva priyasakhI | bhartR^igatayA chintayAtmAnamapi naiShA vibhAvayati | kiM punarAgantukam | anasUyA \-\- priyaMvade dvayoreva nau mukhe eSha vR^ittAntastiShThatu | raxitavyA khalu prakR^itipelavA priyasakhI | priyaMvadA \-\- ko nAmoShNodakena navamAlikAM si~nchati | ( iti niShkrAnte ) viShkambhakaH | ( tataH pravishati suptotthitaH shiShyaH ) shiShyaH \-\- velopalaxaNArthamAdiShTo.asmi tatrabhavatA pravAsAdupAvR^ittena kAshyapena | prakAshaM nirgatastAvadavalokayAmi kiyadavashiShTaM rajanyA iti | ( parikramyAvalokya cha ) hanta prabhAtam | tathA hi | yAtyekato.astashikharaM patiroShadhInAmAviShkR^itAruNapuraHsara ekato.arkaH | tejodvayasya yugapadvyasanodayAbhyAM loko niyamyata ivAtmadashAntareShu || 2 || api cha | antarhite shashini saiva kumudvatI me vR^iShTiM na nandayati sa.nsmaraNIyashobhA | iShTapravAsajanitAnyabalAjanasya duHkhAni nUnamatimAtrasuduHsahAni || 3|| ( pravishyApaTIxepeNa ) anasUyA \-\- yadyapi nAma viShayaparA~Nmukhasya janasyaitanna viditaM tathApi tena rAj~nA haku.ntalAyAmanAryamAcharitam | shiShyaH \-\- yAvadupasthitAM homavelAM gurave nivedayAmi | ( iti niShkrAntaH ) anasUyA \-\- pratibuddhApi kiM kariShyAmi | na ma uchiteShvapi nijakaraNIyeShu hastapAdaM prasarati | kAma idAnIM sakAmo bhavatu yenAsatyasa.ndhe jane shuddhahR^idayA sakhI padaM kAritA | atha vA durvAsaHshApa eSha vikArayati | anyathA kathaM sa rAjarShistAdR^ishAni mantrayitvaitAvataH kAlasya lekhamAtramapi na visR^ijati | tadito.abhij~nAnama~NgulIyakaM tasya visR^ijAvaH | duHkhashIle tapasvijane ko.abhyarthyatAm | nanu sakhIgAmI doSha iti vyavasitApi na pArayAmi pravAsapratinivR^ittasya tAtakAshyapasya duShyantapariNItAmApannasattvAM shaku.ntalAM nivedayitum | ittha~Ngate.asmAbhiH kiM karaNIyam | ( pravishya ) priyaMvadA \-\- ( saharSham ) sakhi tvarasva tvarasva shaku.ntalAyAH prasthAnakautukaM nivartayitum | anasUyA \-\- sakhi kathametat | priyaMvadA \-\- shR^iNu | idAnIM sukhashayitapR^ichChikA shaku.ntalAsakAshaM gatAsmi | anasUyA \-\- tatastataH | priyaMvadA \-\- tAvadenAM lajjAvanatamukhIM pariShvajya tAtakAshyapenaivamabhinanditam | diShTyA dhUmAkulitadR^iShTerapi yajamAnasya pAvaka evAhutiH patitA | vatse sushiShyaparidattA vidyevashochanIyAsi saMvR^ittA | adyaiva R^iShiraxitAM tvAM bhartuH sakAshaM visarjayAmIti | anasUyA \-\- atha kena sUchitastAtakAshyapasya vR^ittAntaH | priyaMvadA \-\- agnisharaNaM praviShTasya sharIraM vinA ChandomayyA vANyA | anasUyA \-\- ( savismayam ) kathamiva | priyaMvadA \-\- ( sa.nskR^itamAshritya ) duShyantenAhitaM tejo dadhAnAM bhUtaye bhuvaH | avehi tanayAM brahmannagnigarbhAM shamImiva || 4|| anasUyA \-\- ( priyaMvadAmAshliShya ) sakhi priyaM me | kiM tvadyaiva shaku.ntalA nIyata ityutkaNThAsAdhAraNaM paritoShamanubhavAmi | priyaMvadA \-\- sakhi AvAM tAvadutkaNThAM vinodayiShyAvaH | sA tapasvinI nirvR^itA bhavatu | anasUyA \-\- tena hyetasmi.nshchUtashAkhAvalambite nAlikerasamudgaka etannimittameva kAlAntaraxamA nixiptA mayA kesaramAlikA | tadimAM hastasannihitAM kuru | yAvadahamapi tasyai mR^igarochanAM tIrthamR^ittikAM dUrvAkisalayAnIti ma~NgalasamAlambhanAni virachayAmi | priyaMvadA \-\- tathA kriyatAm | ( anasUyA niShkrAntA | priyaMvadA nATyena sumanaso gR^ihNAti ) ( nepathye ) gautami AdishyantAM shAr~NgaravamishrAH shaku.ntalAnayanAya | priyaMvadA \-\- ( karNaM dattvA ) anasUye tvarasva tvarasva | ete khalu hastinApuragAmina R^iShayaH shabdAyyante | ( pravishya samAlambhanahastA ) anasUyA \-\- sakhi ehi | gachChAvaH | ( iti parikrAmataH ) priyaMvadA \-\- ( vilokya ) eShA sUryodaya eva shikhAmajjitA pratIShTanIvArahastAbhiH svastivAchanikAbhistApasIbhirabhinandyamAnA shaku.ntalA tiShThati | upasarpAva enAm | ( ityupasarpataH ) ( tataH pravishati yathoddiShTavyApArA AsanasthA shaku.ntalA ) tApasInAmanyatamA \-\- ( shaku.ntalAM prati ) jAte bharturbahumAnasUchakaM mahAdevIshabdaM labhasva | dvitIyA \-\- vatse vIraprasavinI bhava | tR^itIyA \-\- vatse bharturbahumatA bhava | ( ityAshiSho dattvA gautamIvarjaM niShkrAntAH ) sakhyau \-\- ( upasR^itya ) sakhi sukhamajjanaM te bhavatu | shaku.ntalA \-\- svAgataM me sakhyoH | ito niShIdatam | ubhe ( ma~NgalapAtrANyAdAya | upavishya ) halA sajjA bhava | yAvatte ma~NgalasamAlambhanaM virachayAvaH | shaku.ntalA \-\- idamapi bahu mantavyam | durlabhamidAnIM me sakhImaNDanaM bhaviShyati | ( iti bAShpaM visR^ijati ) ubhe \-\- sakhi uchitaM na te ma~NgalakAle roditum | (ityashrUNi pramR^ijya nATyena prasAdhayataH) priyaMvadA \-\- AbharaNochitaM rUpamAshramasulabhaiH prasAdhanairviprakAryate | ( pravishyopAyanahastAvR^iShikumArakau ) ubhau \-\- idamala.nkaraNam | ala.nkriyatAmatrabhavatI | ( sarvA vilokya vismitAH ) gautamI \-\- vatsa nArada kuta etat | prathamaH \-\- tAtakAshyapaprabhAvAt | gautamI \-\- kiM mAnasI siddhiH | dvitIyaH \-\- na khalu | shrUyatAm | tatrabhavatA vayamAj~naptAH shaku.ntalAhetorvanaspatibhyaH kusumAnyAharateti | tata idAnIM xaumaM kenachidindupANDu taruNA mA~NgalyamAviShkR^itaM niShThyUtashcharaNopabhogasulabho lAxArasaH kenachit | anyebhyo vanadevatAkaratalairAparvabhAgotthitai\- rdattAnyAbharaNAni tatkisalayodbhedapratidvandvibhiH || 5|| priyaMvadA \-\- ( shaku.ntalAM vilokya ) halA anayAbhyupapattyA sUchitA te bharturgehe.anubhavitavyA rAjalaxmIH | ( shaku.ntalA vrIDAM rUpayati ) prathama \-\- gautama ehyehi | abhiShekottIrNAya kAshyapAya vanaspatisevAM nivedayAvaH | dvitIyaH \-\- tathA | ( iti niShkrAntau ) sakhyau \-\- aye anupayuktabhUShaNo.ayaM janaH | chitrakarmaparichayenA~NgeShu ta AbharaNaviniyogaM kurvaH | shaku.ntalA \-\- jAne vAM naipuNam | ( ubhe nATyenAla~NkurUtaH ) ( tataH pravishati snAnottIrNaH kAshyapaH ) | kAshyapaH \-\- yAsyatyadya shakuntaleti hR^idayaM sa.nspR^iShTamutkaNThayA kaNThaH stambhitabAShpavR^ittikaluShashchintAjaDaM darshanam | vaiklavyaM mama tAvadIdR^ishamidaM snehAdaraNyaukasaH pIDyante gR^ihiNaH kathaM nu tanayAvishleShaduHkhairnavaiH || 6|| ( iti parikrAmati ) sakhyau \-\- halA shakuntale avasitamaNDanAsi | paridhatsva sAmprataM xaumayugalam | ( shakuntalotthAya paridhatte ) gautamI \-\- jAte eSha te AnandaparivAhiNA chaxuShA pariShvajamAna iva gururupasthitaH | AchAraM tAvatpratipadyasva | shaku.ntalA \-\- ( savrIDam ) tAta vande | kAshyapaH \-\- vatse | yayAteriva sharmiShThA bharturbahumatA bhava | sutaM tvamapi samrAjaM seva pUrumavApnuhi || 7|| gautamI \-\- bhagavAn varaH khalveShaH | nAshIH | kAshyapaH \-\- vatse itaH sadyo hutAnagnInpradaxiNIkuruShva | ( sarve parikrAmanti ) kAshyapaH \-\- ( R^ikChandasA.a.ashAste ) amI vediM paritaH kL^iptadhiShNyAH samidvantaH prAntasa.nstIrNadarbhAH | apaghnato duritaM havyagandhairvaitAnAstvAM vahnayaH pAvaya.ntu || 8|| pratiShThasvedAnIm | ( sadR^iShTixepam ) kva te shAr~NgaravamishrAH | ( pravishya ) shiShya \-\- bhagavan ime smaH | kAshyapa \-\- bhaginyAste mArgamAdeshaya | shAr~Ngarava \-\- ita ito bhavatI | ( sarve parikrAmanti ) kAshyapa \-\- bho bhoH sa.nnihitAstapovanataravaH | pAtuM na prathamaM vyavasyati jalaM yuShmAsvapIteShu yA nAdatte priyamaNDanApi bhavatAM snehena yA pallavam | Adye vaH kusumaprasUtisamaye yasyA bhavatyutsavaH seyaM yAti shaku.ntalA patigR^ihaM sarvairanuj~nAyatAm.h || 9|| ( kokilaravaM sUchayitvA ) anumatagamanA shaku.ntalA tarubhiriyaM vanavAsabandhubhiH | paribhR^itavirutaM kalaM yathA prativachanIkR^itamebhirIdR^isham.h || 10|| ( AkAshe ) ramyAntaraH kamalinIharitaiH sarobhishChAyAdrumairniyamitArkamayUkhatApaH | bhUyAtkusheshayarajomR^idureNurasyAH shAntAnukUlapavanashcha shivashcha panthAH || 11|| ( sarve savismayamAkarNayanti ) gautamI \-\- jAte j~nAtijanasnigdhAbhiranuj~nAtagamanAsi tapovanadevatAbhiH | praNama bhagavatIH | shaku.ntalA \-\- ( sapraNAmaM parikramya | janAntikam ) halA priyaMvade AryaputradarshanotsukAyA apyAshramapadaM parityajantyA duHkhena me charaNau purataH pravartete | priyaMvadA \-\- na kevalaM tapovanavirahakAtarA sakhyeva | tvayopasthitaviyogasya tapovanasyApi tAvatsamavasthA dR^ishyate | udgalitadarbhakavalA mR^igyaH parityaktanartanA mayUrAH | apasR^itapANDupatrA mu~nchantyashrUNIva latAH || 12|| shaku.ntalA \-\- ( smR^itvA ) tAta latAbhaginIM vanajyotsnAM tAvadAmantrayiShye | kAshyapaH \-\- avaimi te tasyAM sodaryAsneham | iyaM tAvaddaxiNena | shaku.ntalA \-\- ( upetya latAmAli~Ngya ) vanajyotsne chUtasa.ngatApi mAM pratyAli~NgetogatAbhiH shAkhAbAhAbhiH | adyaprabhR^iti dUraparivartinI te khalu bhaviShyAmi | kAshyapaH \-\- sa.nkalpitaM prathamameva mayA tavArthe bhartAramAtmasadR^ishaM sukR^itairgatA tvam | chUtena sa.nshritavatI navamAlikeyamasyAmahaM tvayi cha samprati vItachintaH || 13|| itaH panthAnaM pratipadyasva | shaku.ntalA \-\- ( sakhyau prati ) halA eShA dvayoryuvayorhaste nixepaH | sakhyau \-\- ayaM janaH kasya haste samarpitaH | ( iti bAShpaM viharataH ) kAshyapaH \-\- anasUye alaM ruditvA | nanu bhavatIbhyAmeva sthirIkartavyA shaku.ntalA | ( sarve parikramanti ) shaku.ntalA \-\- tAta eShoTajaparyantachAriNI garbhamantharA mR^igavadhUryadA.anaghaprasavA bhavati tadA mahyaM kamapi priyanivedayitR^ikaM visarjayiShyatha | kAshyapaH \-\- nedaM vismariShyAmaH | shaku.ntalA \-\- ( gatibha~NgaM rUpayitvA ) ko nu khalveSha nivasane me sajjate | ( iti parAvartate ) kAshyapaH \-\- vatse, yasya tvayA vraNaviropaNami~NgudInAM tailaM nyaShichyata mukhe kushasuchividdhe | shyAmAkamuShTiparivardhitako jahAti so.ayaM na putrakR^itakaH padavIM mR^igaste || 14|| shaku.ntalA \-\- vatsa kiM sahavAsaparityAginIM mAmanusarasi | achiraprasUtayA jananyA vinA vardhita eva | idAnImapi mayA virahitaM tvAM tAtashchintayiShyati | nivartasva tAvat | ( iti rudatI prasthitA ) kAshyapaH \-\- utpaxmaNornayanayoruparuddhavR^ittiM bAShpaM kuru sthiratayA viratAnubandham | asminnalaxitanatonnatabhUmibhAge mArge padAni khalu te viShamIbhavanti || 15|| shAr~NgaravaH \-\- bhavagAn | odakAntaM snigdho jano.anugantavya iti shrUyate | tadidaM sarastIram | atra sa.ndishya pratigantumarhati | kAshyapaH \-\- tena hImAM xIravR^ixaChAyAmAshrayAmaH | ( sarve parikramya sthitAH ) kAshyapaH \-\- ( Atmagatam ) kiM nu khalu tatrabhavato duShyantasya yuktarUpamasmAbhiH sa.ndeShTavyam.h | ( iti chintayati ) shaku.ntalA \-\- ( janAntikam ) halA pashya | nalinIpatrAntaritamapi sahacharamapashyantyAturA chakravAkyaraTati duShkaramahaM karomIti | anasUyA \-\- sakhi maivaM mantrayasva | eShApi priyeNa vinA gamayati rajanIM viShAdadIrghatarAm | gurvapi virahaduHkhamAshAbandhaH sAhayati || 16|| kAshyapaH \-\- shAr~Ngarava iti tvayA madvachanAtsa rAjA shaku.ntalAM puraskR^itya vaktavyaH | shAr~NgaravaH \-\- Aj~nApayatu bhagavAn | kAshyapaH \-\- asmAnsAdhu vichintya saMyamadhanAnuchchaiH kulaM chAtmanastvayyasyAH kathamapybAndhavakR^itAM snehapravR^ittiM cha tAm | sAmAnyapratipattipUrvakamiyaM dAreShu dR^ishyA tvayA bhAgyAyattamataH paraM na khalu tadvAchyaM vadhUbandhubhiH || 17|| shAr~NgaravaH \-\- gR^ihItaH sa.ndeshaH | kAshyapaH \-\- vatse tvamidAnImanushAsanIyAsi | vanaukaso.api santo laukikaj~nA vayam | shAr~NgaravaH \-\- na khalu dhImatAM kashchidaviShayo nAma | kAshyapaH \-\- sA tvamitaH patikulaM prApya \-\- shushrUShasva gurUnkuru priyasakhIvR^ittiM sapatnIjane bhartR^irviprakR^itApi roShaNatayA mA sma pratIpaM gamaH | bhUyiShThaM bhava daxiNA parijane bhAgyeShvanutsekinI yAntyevaM gR^ihiNIpadaM yuvatayo vAmAH kulasyAdhayaH || 18|| anasuyA \-\- kathaM vA gautamI manyate | gautamI \-\- etAvAnvadhUjanasyopadeshaH | jAte etatkhalu sarvamavadhAraya | kAshyapaH \-\- vatse pariShvajasva mAM sakhIjanaM cha | shaku.ntalA \-\- tAta ita eva kiM priyaMvadAnusUye sakhyau nivartiShyete | kAshyapa \-\- vatse ime api pradeye | na yuktamanayostatra gantum | tvayA saha gautamI yAsyati | shaku.ntalA \-\- ( pitaramAshliShya ) kathamidAnIM tAtasyA~NkAtparibhraShTA malayataTonmUlitA chandanalateva deshAntare jIvitaM dhArayiShyAmi | kAshyapaH \-\- vatse kimevaM kAtarAsi | abhijanavato bhartuH shlAghye sthitA gR^ihiNIpade vibhavagurubhiH kR^ityaistasya pratixaNamAkulA | tanayamachirAtprAchIvArkaM prasUya cha pAvanaM mama virahajAM na tvaM vatse shuchaM gaNayiShyasi || 19|| ( shaku.ntalA pituH pAdayoH patati ) kAshyapaH \-\- yadichChAmi te tadastu | shaku.ntalA \-\- ( sakhyAvupetya ) halA dve api mAM samameva pariShvajethAm | sakhyau \-\- ( tathA kR^itvA ) sakhi yadi nAma sa rAjA pratyabhij~nAnamantharo bhavettatastasmAyidamAtmanAmadheyA~Nkitama~NgulIyakaM darshaya | shaku.ntalA \-\- anena sa.ndehena vAmAkampitAsmi | sakhyau \-\- mA bhaiShIH | atisnehaH pApasha~NkI | shAr~NgaravaH \-\- yugAntaramArUDhaH savitA | tvaratAmatrabhavatI | shaku.ntalA \-\- ( AshramAbhimukhI sthitvA ) tAta kadA nu bhUyastapovanaM prexiShye | kAshyapa \-\- shrUyatAm | bhUtvA chirAya chaturantamahIsapatnI dauShyantimapratirathaM tanayaM niveshya | bhartrA tadarpitakuTumbabhareNa sArdhaM shAnte kariShyasi padaM punarAshrame.asmin.h || 20|| gautamI \-\- jAte parihIyate gamanavelA | nivartaya pitaram | atha vA chireNApi punaH punareShaivaM mantrayiShyate | nivartatAM bhavAn | kAshyapaH \-\- vatse uparudhyate tapo.anuShThAnam | shaku.ntalA \-\- ( bhUyaH pitaramAshliShya ) tapashcharaNapIDitaM tAtasharIram | tanmAtimAtraM mama kR^ita utkaNThasva | kAshyapaH \-\- ( saniHshvAsam ) shamameShyati mama shokaH kathaM nu vatse tvayA rachitapUrvam | uTajadvAravirUDhaM nIvArabaliM vilokayataH || 21|| gachCha | shivAste panthAnaH santu | ( niShkrAntA shaku.ntalA sahayAyinashcha ) sakhyau \-\- ( shaku.ntalAM vilokya ) hA dhik hA dhik | antarhitA shaku.ntalA vanarAjyA | kAshyapaH \-\- ( saniHshvAsam ) anasUye gatavatI vAM sahachAriNI | nigR^ihya shokamanugachChataM mAM prasthitam | ubhe \-\- tAta shaku.ntalAvirahitaM shUnyamiva tapovanaM kathaM pravishAvaH | kAshyapaH \-\- snehavR^ittirevandarshinI | ( savimarshaM parikramya ) hanta bhoH shaku.ntalAM patikulaM visR^ijya labdhamidAnIM svAsthyam | kutaH | artho hi kanyA parakIya eva tAmadya sampreShya parigrahItuH | jAto mamAyaM vishadaH prakAmaM pratyarpitanyAsa ivAntarAtmA || 22|| ( iti niShkrAntAH sarve ) ( iti chaturtho.a~NkaH | ) pa~nchamo.a~NkaH | ( tataH pravishatyAsanastho rAjA vidUShakashcha ) viduShakaH \-\- ( karNaM dattvA ) bho vayasya sa.ngItashAlAntare.avadhAnaM dehi | kalavishuddhAyA gIteH svarasaMyogaH shrUyate | jAne trayabhavatI ha.nsapadikA varNaparichayaM karotIti | rAjAH \-\- tUShNIM bhava | yAvadAkarNayAmi | ( AkAshe gIyate ) abhinavamadhulolupastvaM tathA parichumbya chUtama~njarIm | kamalavasatimAtranirvR^ito madhukara vismR^ito.asyenAM katham.h || 1|| rAjAH \-\- aho rAgaparivAhiNI gItiH | viduShakaH \-\- kiM tAvadgItyA avagato.axarArthaH | rAjAH \-\- ( smitaM kR^itvA ) sakR^itkR^itapraNayo.ayaM janaH | tadasyA devIM vasumatImantareNa mahadupAlambhanaM gato.asmi | sakhe mAdhavya madvachanAduchyatAM ha.nsapadikA | nipuNamupAlabdhAH sma iti | viduShakaH \-\- yadbhavAnAj~nApayati | ( utthAya ) bho vayasya gR^ihItasya tayA parakIyairhastaiH shikhaNDake tADyamAnasyApsarasA vItarAgasyeva nAstIdAnIM me moxaH | rAjAH \-\- gachCha | nAgarikavR^ittyA sa~nj~nApayainAm | viduShakaH \-\- kA gatiH | ( iti niShkrAntAH ) rAjAH \-\- ( Atmagatam ) kiM nu khalu gItamevaMvidhArthamAkarNyeShTajanavirahAdR^itepi balavadutkaNThito.asmi | athavA | ramyANi vIxya madhurA.nshcha nishamya shabdAnparyutsuko bhavati yatsukhito.api jantuH | tachchetasA smarati nUnamabodhapUrvaM bhAvasthirANi jananAntarasauhR^idAni || 2|| ( iti paryAkulastiShThati ) ( tataH pravishati ka~nchukI ) ka~nchukI \-\- aho nu khalvIdR^ishImavasthAM pratipanno.asmi | AchAra ityavahitena mayA gR^ihItA yA vetrayaShTiravarodhagR^iheShu rAj~naH | kAle gate bahutithe mama saiva jAtA prasthAnaviklavagateravalambanArthA || 3|| bhoH kAmaM dharmakAryamanatipAtyaM devasya | tathApIdAnImeva dharmAsanAdutthitAya punaruparodhakAri kaNvashiShyAgamanamasmai notsahe nivedayitum | atha vA.avishramo.ayaM lokatantrAdhikAraH | kutaH | bhAnuH sakR^idyuktatura~Nga eva rAtrindivaM gandhavahaH prayAti | sheShaH sadaivAhitabhUmibhAraH ShaShThA.nshavR^itterapi dharma eShaH || 4 || yAvanniyogamanutiShThAmi | ( parikramyAvalokya cha ) eSha devaH prajAH prajAH svA iva tantrayitvA niShevate shrAntamanA viviktam | yUthAni sa.nchArya raviprataptaH shItaM divA sthAnamiva dvipendraH || 5|| ( upagamya ) jayatu jayatu devaH | ete khalu himagirerupatyakAraNyavAsinaH kAshyapasa.ndeshamAdAya sastrIkAstapasvinaH samprAptAH | shrutvA devaH pramANam | rAjAH \-\- ( sAdaram ) kiM kAshyapasa.ndeshahAriNaH | ka~nchukI \-\- atha kim | rAjAH \-\- tena hi madvachanAdvij~nApyatAmupAdhyAyaH somarAtaH | amUnAshramavAsinaH shrautena vidhinA satkR^itya svayameva praveshayitumarhasIti | ahamapyatra tapasvidarshanochite pradeshe sthitaH pratipAlayAmi | ka`nchukI \-\- yadAj~nApayati devaH | ( iti niShkrAntaH ) rAjAH \-\- ( utthAya ) vetravati agnisharaNamArgamAdeshaya | pratihArI \-\- ita ito devaH | rAjAH \-\- ( parikrAmati | adhikArakhedaM nirUpya ) sarvaH prArthitamarthamadhigamya sukhI sampadyate jantuH | rAj~nAM tu charitArthatA duHkhottaraiva | autsukyamAtramavasAyayati pratiShThA klishnAti labdhaparipAlanavR^ittireva | nAtishramApanayanAya yathA shramAya rAjyaM svahastadhR^itadaNDamivAtapatram.h || 6|| ( nepathye ) vaitAlikau \-\- vijayatAM devaH | prathamaH \-\- svasukhanirabhilAShaH khidyase lokahetoH pratidinamathavA te vR^ittirevaMvidhaiva | anubhavati hi mUrdhnA padapastIvramuShNaM shamayati paritApaM ChAyayA sa.nshritAnAm.h || 7|| dvitIyaH \-\- niyamayasi vimArgaprasthitAnAttadaNDaH prashamayasi vivAdaM kalpase raxaNAya | atanuShu vibhaveShu j~nAtayaH santu nAma tvayi tu parisamAptaM bandhukR^ityaM prajAnAm.h || 8|| rAjAH \-\- ete klAntamanasaH punarnavIkR^itAH smaH | ( iti parikrAmati ) pratihArI \-\- eSha abhinavasammArjanasashrIkaH sannihitahomadhenuragnisharaNAlindaH | Arohatu devaH | rAjAH \-\- ( Aruhya parijanA.nsAvalambI tiShThati ) vetravati kimuddishya bhagavatA kAshyapena matsakAshamR^iShayaH preShitAH syuH | kiM tAvadvratinAmupoDhatapasAM vighnaistapo dUShitaM dharmAraNyachareShu kenachiduta prANiShvasachcheShTitam | Ahosvitprasavo mamApacharitairviShTambhito vIrudhAmityArUDhabahupratarkamaparichChedAkulaM me manaH || 9|| pratihArI \-\- sucharitanandina R^iShayo devaM sabhAjayitumAgatA iti tarkayAmi | ( tataH pravishanti gautamIsahitAH shaku.ntalAM puraskR^itya munayaH | purashchaiShAM ka~nchukI purohitashcha ) ka~nchukI \-\- ita ito bhavantaH | shAr~NgaravaH \-\- shAradvata | mahAbhAgaH kAmaM narapatirabhinnasthitirasau na kashchidvarNAnAmapathamapakR^iShTo.api bhajate | tathApIdaM shashvatparichitaviviktena manasA janAkIrNaM manye hutavahaparItaM gR^ihamiva || 10|| shAradvataH \-\- sthAne bhavAnpurapraveshAditthambhUtaH saMvR^ittaH | ahamapi abhyaktamapi snAtaH shuchirashuchimiva prabuddha iva suptam | baddhamiva svairagatirjanamiha sukhasa~Nginamavaimi || 11|| shaku.ntalA \-\- ( nimittaM sUchayitvA ) aho kiM me vAmetarannayanaM visphurati | gautamI \-\- jAte pratihatamama~Ngalam | sukhAni te bhartR^ikuladevatA vitarantu | ( iti parikrAmati ) purohitaH \-\- ( rAjAnaM nirdishya ) bho bhostapasvinaH asAvatrabhavAnvarNAshramANAM raxitA prAgeva muktAsano vaH pratipAlayati | pashyatainam | shAr~NgaravaH \-\- bho mahAbrAhmaNa kAmametadabhinandanIyaM tathApi vayamatra madhyasthAH | kutaH bhavanti namrAstaravaH phalAgamairnavAmbubhirdUravilambino ghanAH | anuddhatAH satpuruShAH samR^iddhibhiH svabhAva evaiSha paropakAriNAm.h || 12|| pratIhArI \-\- deva prasannamukhavarNA dR^ishyante | jAnAmi vishrabdhakAryA R^iShayaH | rAjAH \-\- ( shaku.ntalAM dR^iShTvA ) athAtrabhavatI kA svidavaguNThanavatI nAtiparisphuTasharIralAvaNyA | madhye tapodhanAnAM kisalayamiva pANDupatrANAm.h || 13|| pratIhArI \-\- deva kutUhalagarbhaH prahito na me tarkaH prasarati | nanu darshanIyA punarasyA AkR^itirlaxyate | rAjAH \-\- bhavatu | anirvarNanIyaM parakalatram | shaku.ntalA \-\- ( hastamurasi kR^itvA | Atmagatam ) hR^idaya kimevaM vepase | Aryaputrasya bhAvamavadhArya dhIraM tAvadbhava | purohitaH \-\- ( puro gatvA ) ete vidhivadarchitAstapasvinaH | kashchideShAmupAdhyAyasa.ndeshaH | taM devaH shrotumarhati | rAjAH \-\- avahito.asmi | R^iShayaH \-\- ( hastAnudyamya ) vijayasva rAjan | rAjAH \-\- sarvAnabhivAdaye | R^iShayaH \-\- iShTena yujyasva | rAjAH \-\- api nirvighnatapaso munayaH | R^iShayaH \-\- kuto dharmakriyAvighnaH satAM raxitari tvayi | tamastapati dharmA.nshau kathamAvirbhaviShyati || 14|| rAjAH \-\- arthavAnkhalu me rAjashabdaH | atha bhagavAnlokAnugrahAya kushalI kAshyapaH | shAr~NgaravaH \-\- svAdhInakushalAH siddhimantaH | sa bhavantamanAmayaprashnapUrvakamidamAha | rAjAH \-\- kimAj~nApayati bhagavAn | shAr~NgaravaH \-\- yanmithaHsamayAdimAM madIyAM duhitaraM bhavAnupAya.nsta tanmayA prItimatA yuvayoranuj~nAtam | kutaH tvamarhatAM prAgrasaraH smR^ito.asi naH shaku.ntalA mUrtimatI cha satkriyA | samAnaya.nstulyaguNaM vadhUvaraM chirasya vAchyaM na gataH prajApatiH || 15|| tadidAnImApannasattveyaM pratigR^ihyatAM sahadharmAcharaNAyeti | gautamI \-\- Arya kimapi vaktukAmAsmi | na me vachanAvasaro.asti | kathamiti | nApexito gurujano.anayA tvayA pR^iShTo na bandhujanaH | ekaikasminneva charite bhaNAmi kimekaikam.h || 16|| shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) kiM nu khalvAryaputro bhaNati | rAjAH \-\- kimidamupanyastam | shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) pAvakaH khalu vachanopanyAsaH | shAr~NgaravaH \-\- kathamidaM nAma | bhavanta eva sutarAM lokavR^ittAntaniShNAtAH | satImapi j~nAtikulaikasa.nshrayAM jano.anyathA bhartR^imatIM visha~Nkate | ataH samIpe pariNeturiShyate | priyA.apriyA vA pramadA svabandhubhiH || 17|| rAjAH \-\- kimatrabhavatI mayA pariNItapUrvA | shaku.ntalA \-\- ( saviShAdam Atmagatam ) hR^idaya sAmprataM te Asha~NkA | shAr~NgaravaH \-\- kiM kR^itakAryadveSho dharmaM prati vimukhatA | kR^itAvaj~nA | rAjAH \-\- kuto.ayamasatkalpanAprashnaH | shAr~NgaravaH \-\- mUrchChantyamI vikArAH prAyeNaishvaryamatteShu || 18|| rAjAH \-\- visheSheNadhixipto.asmi | gautamI \-\- jAte muhUrtaM mA lajjasva | apaneShyAmi tAvatte.avaguNThanam | tatastvAM bhartAbhij~nAsyati | ( iti yathoktaM karoti ) rAjAH \-\- ( shaku.ntalAM nirvarNya | Atmagatam ) idamupanatamevaM rUpamakliShTakAnti prathamaparigR^ihItaM syAnna vetyavyavasyan | bhramara iva vibhAte kundamantastuShAraM na cha khalu parobhoktuM nApi shaknomi hAtum.h || 19|| ( iti vichArayansthitaH ) pratIhArI \-\- ( svagatam ) aho dharmApexitA bhartuH | idR^ishaM nAma sukhopanataM rUpaM dR^iShTA ko.anyo vichArayati | shAr~NgaravaH \-\- bho rAjan kimiti joShamAsyate | rAjAH \-\- bhostapodhanAH chintayannapi na khalu svIkaraNamatrabhavatyAH smarAmi | tatkathamimAmabhivyaktasattvalaxaNAM pratyAtmAnaM xetriNamAsha~NkamAnaH pratipatsye | shaku.ntalA \-\- ( apavArya ) Aryasya pariNaya eva sa.ndehaH | kuta idAnIM me dUrAdhirohiNyAshA | shAr~NgaravaH\-\- mA tAvat | kR^itAbhimarshAmanumanyamAnaH sutAM tvayA nAma munirvimAnyaH | muShTaM pratigrAhayatA svamarthaM pAtrIkR^ito dasyurivAsi yena || 20|| shAradvataH \-\- shAr~Ngarava virama tvamidAnIm | shakuntale vaktavyamuktamasmAbhiH | so.ayamatrabhavAnevamAha | dIyatAmasmai pratyayaprativachanam | shaku.ntalA \-\- ( apavArya ) idamavasthAntaraM gate tAdR^ishe.anurAge kiM vA smAritena | AtmedAnIM me shochanIya iti vyavasitametat | ( prakAsham ) Aryaputra \- ( ityardhokte ) saMshayita idAnIM pariNaye naiSha samudAchAraH | paurava yuktaM nAma te tathA purAshramapade svabhAvottAnahR^idayamimaM janaM samayapUrvaM pratArya sAmpratamIdR^ishairaxaraiH pratyAkhyAtum | rAjAH \-\- ( karNau vidhAya ) shAntaM pApam | vyapadeshamAvilayituM kimIhase janamimaM cha pAtayitum | kUla.nkaSheva sindhuH prasannamambhastaTataruM cha || 21|| shaku.ntalA \-\- bhavatu | yadi paramArthataH paraparigrahasha~NkinA tvayaivaM pravR^ittaM tadabhij~nAnenAnena tavAsha~NkAmapaneShyAmi | rAjAH \-\- udAraH kalpaH | shaku.ntalA \-\- ( mudrAsthAnaM parAmR^ishya ) hA dhik hA dhik | a~NgulIyakashUnyA me.a~NguliH | ( iti saviShAdaM gautamImavexate ) gautamI \-\- nUnaM te shakrAvatArAbhyantare shachItIrthasalilaM vandamAnAyAH prabhraShTama~NgulIyakam | rAjAH \-\- ( sasmitam ) idaM tatpratyutpannamati straiNamiti yaduchyate | shaku.ntalA \-\- atra tAvadvidhinA darshitaM prabhutvam | aparaM te kathayiShyAmi | rAjAH \-\- shrotavyamidAnIM saMvR^ittam | shaku.ntalA \-\- nanvekasmindivase navamAlikAmaNDape nalinIpatrabhAjanagatamudakaM tava haste sannihitamAsIt | rAjAH \-\- shR^iNumastAvat | shaku.ntalA \-\- tatxaNe sa me putrakR^itako dIrghApA~Ngo nAma mR^igapotaka upasthitaH | tvayAyaM tAvatprathamaM pibatvityanukampinopachChandita udakena | na punaste.aparichayAdhdastAbhyAsamupagataH | pashchAttasminneva mayA gR^ihIte salile.anena kR^itaH praNayaH | tadA tvamitthaM prahasito.asi | sarvaH saga.ndheShu vishvasiti | dvAvapyatrAraNyakAviti | rAjAH \-\- evamAdibhirAtmakAryanirvartinInAmanR^itamayavA~NmadhubhirAkR^iShyante viShayiNaH | gautamI \-\- mahAbhAga nArhasyevaM mantrayitum | tapovanasaMvardhito.anabhij~no.ayaM janaH kaitavasya | rAjAH \-\- tApasavR^iddhe | strINAmashixitapaTutvamamAnuShIShu sa.ndR^ishyate kimuta yAH pratibodhavatyaH | prAgantarixagamanAstvamapatyajAtamanyairdvijaiH parabhR^itAH khalu poShayanti || 22|| shaku.ntalA \-\- ( saroSham ) anArya Atmano hR^idayAnumAnena prexase | ka idAnImanyo dharmaka~nchukapraveshinastR^iNachChannakUpopamasya tavAnukR^itiM pratipatsyate | rAjAH \-\- ( Atmagatam ) sa.ndigdhabuddhiM mAM kurvannakaitava ivAsyAH kopo laxyate | tathA hyanayA mayyeva vismaraNadAruNachittavR^ittau vR^ittaM rahaH praNayamapratipadyamAne | bhedAdbhruvoH kuTilayoratilohitAxyA bhagnaM sharAsanamivAtiruShA smarasya || 23|| ( prakAsham ) bhadre prathitaM duShyantasya charitam | tathApIdaM na dR^ishyate | shaku.ntalA \-\- suShThu tAvadatra svachChandachAriNI kR^itAsmi yAhamasya puruva.nshapratyayena mukhamadhorhR^idayaviShasya hastAbhyAsamupagatA | shAr~NgaravaH \-\- itthamAtmakR^itaM chApalaM dahati | ataH parIxya kartavyaM visheShAtsa.ngataM rahaH | aj~nAtahR^idayeShvevaM vairIbhavati sauhR^idam.h || 24|| rAjAH \-\- ayi bhoH kimatrabhavatIpratyayAdevAsmAnsaMyutadoShAxaraiH xiNutha | shAr~NgaravaH \-\-( sAsUyam ) shrutaM bhavadbhiradharottaram | A janmanaH shAThyamashixito yastasyApramANaM vachanaM janasya | parAtisa.ndhAnamadhIyate yairvidyeti te santu kilAptavAchaH || 25|| rAjAH \-\- bhoH satyavAdin abhyupagataM tAvadasmAbhirevam | kiM punarimAmatisa.ndhAya labhyate | shAr~NgaravaH \-\- vinipAtaH | rAjAH \-\- vinipAtaH pauravaiH prArthyata iti na shraddheyametat | shAradvataH\-\- shAr~Ngarava kimuttareNa | anuShThito guroH sa.ndeshaH | pratinivartAmahe vayam | ( rAjAnaM prati ) tadeShA bhavataH kAntA tyaja vainAM gR^ihANa vA | upapannA hi dAreShu prabhutA sarvatomukhI || 26|| gautami gachChAgrataH | ( iti prasthitAH ) shaku.ntalA \-\- kathamanena kitavena vipralabdhAsmi | yUyamapi mAM parityajatha | ( ityanupratiShThate ) gautamI \-\- ( sthitvA ) vatsa shAr~Ngarava anugachChatIyaM khalu naH karuNaparidevinI shaku.ntalA | pratyAdeshaparuShe bhartari kiM vA me putrikA karotu | shAr~NgaravaH \-\- ( saroShaM nivR^itya ) kiM purobhAge svAtantryamavalambase | ( shaku.ntalA bhItA vepate ) shAr~NgaravaH \-\- shaku.ntale | yadi yathA vadati xitipastathA tvamasi kiM piturutkulayA tvayA | atha tu vetsi shuchi vratamAtmanaH patikule tava dAsyamapi xamam.h || 27|| tiShTha | sAdhayAmo vayam | rAjAH \-\- bhostapasvin kimatrabhavatIM vipralabhase | kumudAnyeva shashA~NkaH savitA bodhayati pa~NkajAnyeva | vashinAM hi paraparigrahasa.nshleShaparA~NmukhI vR^ittiH || 28|| shAr~NgaravaH \-\- yadA tu pUrvavR^ittamanyasa~NgAdvismR^ito bhavA.nstadA kathamadharmabhIruH | rAjAH \-\- bhavantamevAtra gurulAghavaM pR^ichChAmi | mUDhaH syAmahameShA vA vadenmithyeti sa.nshaye | dAratyAgI bhavAmyAho parastrIsparshapA.nsulaH || 29|| purohitaH \-\- ( vichArya ) yadi tAvadevaM kriyatAm | rAjAH \-\- anushAstu mAM bhavAn | purohitaH \-\- atrabhavatI tAvadAprasavAdasmadgR^ihe tiShThatu | kuta idamuchyata iti chet | tvaM sAdhubhirAdiShTapUrvaH prathamameva chakravartinaM putraM janayiShyasIti | sa chenmunidauhitrastallaxaNopapanno bhaviShyati abhinandya shuddhAntamenAM praveshayiShyasi | viparyaye tu piturasyAH samIpanayanamavasthitameva | rAjAH \-\- yathA gurubhyo rochate | purohitaH \-\- vatse anugachCha mAm | shaku.ntalA \-\- bhagavati vasudhe dehi me vivaram | ( iti rudatI prasthitA | niShkrAntA saha purodhasA tapasvibhishcha ) ( rAjA shApavyavahitasmR^itiH shaku.ntalAgatameva chintayati ) ( nepathye ) AshcharyamAshcharyam | rAjAH \-\- ( AkarNya ) kiM nu khalu syAt | ( pravishya ) purohitaH \-\- ( savismayam ) deva adbhutaM khalu saMvR^ittam | rAjAH \-\- kimiva | purohitaH \-\- deva parAvR^itteShu kaNvashiShyeShu - sA nindantI svAni bhAgyAni bAlA bAhUtxepaM krandituM cha pravR^ittA | rAjAH \-\- kiM cha | purohitaH \-\- strIsa.nsthAnaM chApsarastIrthamArAdutxipyainAM jyotirekaM jagAma || 30|| ( sarve vismayaM rUpayanti ) rAjAH \-\- bhagavan prAgapi so.asmAbhirarthaH pratyAdiShTa eva | kiM vR^ithA tarkeNAnviShyate | vishrAmyatu bhavAn | purohita \-\- ( vilokya ) vijayasva | ( iti niShkrAntaH ) rAjAH \-\- vetravati paryAkulo.asmi | shayanabhUmimArgamAdeshaya | pratIhArI \-\- ita ito devaH | ( iti prasthitA ) rAjAH \-\- kAmaM pratyAdiShTAM smarAmi na parigrahaM munestanayAm | balavattu dUyamAnaM pratyAyayatIva mAM hR^idayam.h || 31|| ( iti niShkrAntAH sarve ) ( iti pa~nchamo.a~NkaH | ) ShaShTho.a~NkaH | ( tataH pravishati nAgarikaH shyAlaH pashchAdbaddhaM puruShamAdAya raxiNau cha ) raxiNau \-\- ( puruShaM tADayitvA ) are kumbhIraka kathaya kutra tvayetanmaNibandhanotkIrNanAmadheyaM rAjakIyama~NgulIyakaM samAsAditam | puruShaH \-\- ( bhItinATitakena ) prasIdantu bhAvamishrAH | nAhamIdR^ishakarmakArI | prathamaH \-\- kiM shobhano brAhmaNa iti kR^itvA ( kalayitvA ) rAj~nA pratigraho dattaH | puruShaH \-\- shR^iNutedAnIm | ahaM shakrAvatArAbhyantaravAsI dhIvaraH | dvitiyaH \-\-pATachchara kimasmAbhirjAtiH pR^iShTA | shyAlaH \-\- sUchaka kathayatu sarvananukrameNa | mainamantarA pratibadhnItam | ubhau \-\- yadAvutta Aj~nApayati | kathaya | puruShaH \-\- ahaM jAlodgAlAdibhirmatsyabandhanopAyaiH kuTumbabharaNaM karomi | shyAlaH \-\- ( vihasya ) vishuddha idAnImAjIvaH | puruShaH \-\- bhartaH mA evaM bhaNa | sahajaM kila yadvininditaM na khalu tatkarma vivarjanIyam | pashumAraNakarmadAruNo.anukampAmR^idureva shrotriyaH || 1|| shyAlaH \-\- tatastataH | puruShaH \-\- ekasmindivase khaNDasho rohitamatsyo mayA kalpitaH | yAvattasyodarAbhyantare prexe tAvadidaM ratnabhAsurama~NgulIyakaM dR^iShTam | pashchAdahamasya vikrayAya darshayangR^ihIto bhAvamishraiH | mArayata vA mu~nchata vA | ayamasyAgamavR^ittAntaH | shyAlaH \-\- jAnuka visragandhI godhAdI matsyabandha eva niHsa.nshayam | a~NgulIyakadarshanamasya vimarshayitavyam | rAjakulameva gachChAmaH | raxiNau \-\- tathA | gachCha are granthibhedaka | ( sarve parikrAmanti ) shyAlaH \-\- sUchaka imaM gopuradvAre.apramattau pratipAlayataM yAvadidama~NgulIyakaM yathAgamanaM bharte nivedya tataH shAsanaM pratIShya niShkrAmAmi | ubhau \-\- pravishatvAvuttaH svAmiprasAdAya | ( iti niShkrAntaH shyAlaH ) prathamaH \-\- jAnuka chirAyate khalvAvuttaH | dvitIyaH \-\- nanvavasaropasarpaNIyA rAjAnaH | prathamaH \-\- jAnuka sphurato mama hastAvasya vadhasya sumanasaH pinaddhum.h | ( iti puruShaM nirdishati ) puruShaH \-\- nArhati bhAvo.akAraNamAraNo bhavitum | dvitIyaH \-\- ( vilokya ) eSha nau svAmI patrahasto rAjashAsanaM pratIShyetomukho dR^ishyate | gR^idhrabalirbhaviShyasi shuno mukhaM vA draxyAsi | ( pravishya ) shyAlaH \-\- sUchaka muchyatAmeSha jAlopajIvI | upapannaH khalvasyA~NgulIyakasyAgamaH | sUchakaH \-\- yathAvutto bhaNati | eSha yamasadanaM pravishya pratinivR^ittaH | ( iti puruShaM parimuktabandhanaM karoti ) puruShaH \-\- ( shyAlaM praNamya ) bhartaH atha kIdR^isho ma AjIvaH | shyAlaH \-\- eSha bhartrA~NgulIyakamUlyasammitaH prasAdo.api dApitaH | ( iti puruShAya svaM prayachChati ) puruShaH \-\- ( sapraNAmaM pratigR^ihya ) bhartaH anugR^ihIto.asmi | sUchakaH \-\- eSha nAmAnugraho yachChUlAdavatArya hastiskandhe pratiShThApitaH | jAnuka \-\- Avutta pAritoShikaM kathayati tenA~NgulIyakena bhartuH sammatena bhavitavyamiti | shyAlaH \-\- na tasminmahArhaM ratnaM bharturbahumatamiti tarkayAmi | tasya darshanena bhartrA.abhimato janaH smR^itaH | muhUrtaM prakR^itigambhIro.api paryashrunayana AsIt | sUchakaH \-\- sevitaM nAmAvuttena | jAnukaH \-\- nanu bhaNa | asya kR^ite mAtsyikabharturiti | ( iti puruShamasUyayA pashyati ) puruShaH \-\- bhaTTAraka ito.ardhaM yuShmAkaM sumanomUlyaM bhavatu | jAnukaH \-\- etAvadyujyate | shyAlaH \-\- dhIvara mahattarastvaM priyavayasyaka idAnIM me saMvR^ittaH | kAdambarIsAxikamasmAkaM prathamasauhR^idamiShyate | tachChauNDikApaNameva gachChAmaH | (iti niShkrAntAH sarve) praveshakaH | ( tataH pravishatyAkAshayAnena sAnumatI nAmApsarAH ) sAnumatI \-\- nirvartitaM mayA paryAyanirvartanIyamapsarastIrthasA.nnidhyaM yAvatsAdhujanasyabhiShekakAla iti sAmpratamasya rAjarSherudantaM pratyaxIkariShyAmi | menakAsambandhena sharIrabhUtA me shaku.ntalA | tayA cha duhitR^inimittamAdiShTapUrvAsmi | ( samantAdavalokya ) kiM nu khalu R^itUtsave.api nirutsavArambhamiva rAjakulaM dR^ishyate | asti me vibhavaH praNidhAnena sarvaM parij~nAtum | kiM tu sakhyA Adaro mayA mAnayitavyaH | bhavatu | anayorevodyAnapAlikayostiraskariNIpratichChannA pArshvavartinI bhUtvopalapsye | ( iti nATyenAvatIrya sthitA ) ( tataH pravishati chUtA~NkuramavalokayantI cheTI | aparA cha pR^iShThatastasyAH ) prathamA \-\- AtAmraharitapANDura jIvitasarvaM vasantamAsasya ( yoH ) | dR^iShTo.asi chUtakoraka R^ituma~Ngala tvAM prasAdayAmi || 2|| dvitIyA \-\- parabhR^itike kimekAkinI mantrayase | prathamA \-\- madhukarike chUtakalikAM dR^iShTtvonmattA parabhR^itikA bhavati | dvitIyA \-\- ( saharShaM tvarayopagamya ) kathamupasthito madhumAsaH | prathamA \-\- madhukarike tavedAnIM kAla eSha madavibhramagItAnAm | dvitIyA \-\- sakhi avalambasva mAM yAvadagrapAdasthitA bhUtvA chUtakalikAM gR^ihItvA kAmadevArchanaM karomi | prathamA \-\- yadi mamApi khalvardhamarchanaphalasya | dvitIyA \-\- akathite.apyetatsampadyate yata ekameva nau jIvItaM dvidhAsthitaM sharIram | ( sakhImavalambya sthitA chUtA~NkuraM gR^ihNAti ) aye apratibuddho.api chUtaprasavo.atra bandhanabha~Ngasurabhirbhavati | ( iti kapotahastakaM kR^itvA ) tvamasi mayA chUtA~Nkura dattaH kAmAya gR^ihItadhanuShe | pathikajanayuvatilaxyaH pa~nchAbhyadhikaH sharo bhava || 3|| ( iti chUtA~NkuraM xipati ) ( pravishyApaTIxepeNa kupitaH ) | ka~nchukI \-\- mA tAvadanAtmaj~ne | devena pratiShiddhe vasantotsave tvamAmrakalikAbha~NgaM kimArabhase | ubhe \-\- ( bhIte ) prasIdatvAryaH | agR^ihItArthe AvAm | ka~nchukI \-\- na kila shrutaM yuvAbhyAM yadvAsantikaistarubhirapi devasya shAsanaM pramANIkR^itaM tadAshrayibhiH patribhishcha | tathA hi chUtAnAM chiranirgatApi kalikA badhnAti na svaM rajaH sannaddhaM yadapi sthitaM kurabakaM tatkorakAvasthayA | kaNTheShu skhalitaM gate.api shishire pu.nskokilAnAM rutaM sha~Nke saMharati smaro.api chakitastUNArdhakR^iShTaM sharam.h || 4|| sanumatI \-\- nAsti sa.ndehaH | mahAprabhAvo rAjarShiH | prathamA \-\- Arya kati divasAnyAvayormitrAvasunA rAShTriyeNa bhaTTinIpAdamUlaM preShitayoH | atra cha nau pramadavanasya pAlanakarma samarpitam | tadAgantukatayA.ashrutapUrva AvAbhyAmeSha vR^ittAntaH | ka~nchukI \-\- bhavatu | na punarevaM pravartitavyam | ubhe \-\- Arya kautUhalaM nau | yadyanena janena shrotavyaM kathayatvAryaH kinnimittaM bhartrA vasantotsavaH pratiShiddhaH | sAnumatI \-\- utsavapriyAH khalu manuShyAH | guruNA kAraNena bhavitavyam | ka~nchukI \-\- bahulIbhUtametatkiM na kathyate | kimatrabhavatyoH karNapathaM nAyAtaM shaku.ntalApratyAdeshakaulInam | ubhe \-\- shrutaM rAShTriyamukhAdyAvada~NgulIyakadarshanam | ka~nchukI \-\- tena hyalpaM kathayitavyam | yadaiva khalu svA~NgulIyakadarshanAdanusmR^itaM devena satyamUDhapUrvA me tatrabhavatI rahasi shaku.ntalA mohAtpratyAdiShTeti tadAprabhR^ityeva pashchAttApamupagato devaH | tathA hi ramyaM dveShTi yathA purA prakR^itibhirna pratyahaM sevyate shayyAprAntavivartanairvigamayatyunnidra eva xapAH | dAxiNyena dadAti vAchamuchitAmantaHpurebhyo yadA gotreShu skhalitastadA bhavati cha vrIDAvilaxashchiram.h || 5|| sAnumatI \-\- priyaM me | ka~nchukI \-\- asmAtprabhavato vaimanasyAdutsavaH pratyAkhyAtaH | ubhe \-\- yujyate | ( nepathye ) etu etu bhavAn | ka~nchukI \-\- ( karNaM dattvA ) aye | ita evAbhivartate devaH | svakarmAnuShThIyatAm | ubhe \-\- tathA | (iti niShkrAnte) ( tataH pravishati pashchAttApasadR^ishaveSho rAjA vidUShakaH pratIhArI cha | ) ka~nchukI \-\- ( rAjAnamavalokya ) aho sarvAsvavasthAsu ramaNIyatvamAkR^itivisheShANAm | evamutsuko.api priyadarshano devaH | tathA hi pratyAdiShTavisheShamaNDanavidhirvAmaprakoShThArpitaM bibhratkA~nchanamekameva valayaM shvAsoparaktAdharaH | chintAjAgaraNapratAntanayanastejoguNAdAtmanaH sa.nskArollikhito mahAmaNiriva xINo.api nAlaxyate || 6|| sAnumatI \-\- ( rAjAnaM dR^iShTvA ) sthAne khalu pratyAdeshavimAnitA.apyasya kR^ite shaku.ntalA klAmyati | rAjAH \-\- ( dhyAnamandaM parikramya ) prathamaM sAra~NgAxyA priyayA pratibodhyamAnamapi suptam | anushayaduHkhAyedaM hatahR^idayaM samprati vibuddham.h || 7|| sAnumatI \-\- nanvIdR^ishAni tapasvinyA bhAgadheyAni | vidUShakaH \-\- ( apavArya ) la~Nghita eSha bhUyo.api shaku.ntalAvyAdhinA | na jAne kathaM chikitsitavyo bhaviShyatIti | ka~nchukI \-\- ( upagamya ) jayatu jayatu devaH | mahArAja pratyavexitAH pramadavanabhUmayaH yathAkAmamadhyAstAM vinodasthAnAni mahArAjaH | rAjAH \-\- vetravati madvachanAdamAtyamAryapishunaM brUhi | chiraprabodhAnna sambhAvitamasmAbhiradya dharmAsanamadhyAsitum | yatpratyavexitaM paurakAryamAryeNa tatpatramAropya dIyatAmiti | pratIhArI \-\- yaddeva Aj~nApayati | ( iti niShkrAntA ) rAjAH \-\- vAtAyana tvamapi svaM niyogamashUnyaM kuru | ka~nchukI \-\- yadAj~nApayati devaH | ( iti niShkrAntaH ) vidUShakaH \-\- kR^itaM bhavatA nirmaxikam | sAmprataM shishirAtapachChedaramaNIye.asminpramadavanoddesha AtmAnaM ramayiShyasi | rAjAH \-\- vayasya yaduchyate randhropanipAtino.anarthA iti tadvyabhichAri vachaH | kutaH munisutApraNayasmR^itirodhinA mama cha muktamidaM tamasA manaH | manasijena sakhe prahariShyatA dhanuShi chUtasharashcha niveshitaH || 8|| vidUShakaH \-\- tiShTha tAvat | anena daNDakAShThena kandarpabANaM nAshayiShyAmi | ( iti daNDakAShThamudyamya chUtA~NkuraM pAtayitumichChati ) rAjAH \-\- ( sasmitam ) bhavatu | dR^iShTaM brahmavarchasam | sakhe kvopaviShTaH priyAyAH ki.nchidanukAriNIShu latAsu dR^iShTiM vilobhayAmi | viShUShaka \-\- nanvAsannaparichArikA chaturikA bhavatA sa.ndiShTA | mAdhavImaNDapa imAM velAmativAhayiShye | tatra me chitraphalakagatAM svahastalikhitAM tatrabhavatyAH shaku.ntalAyAH pratikR^itimAnayeti | rAjAH \-\- IdR^ishaM hR^idayavinodanasthAnam | tattameva mArgamAdeshaya | vidUShakaH \-\- ita ito bhavAn | ( ubhau parikramataH | sAnumatyanugachChati ) vidUShakaH \-\- eSha maNishilApaTTakasanAtho mAdhavImaNDapa upahAraramaNIyatayA niHsa.nshayaM svAgateneva nau pratIchChati | tatpravishya niShIdatu bhavAn | ( ubhau praveshaM kR^itvopaviShTau ) sAnumatI \-\- latAsa.nshritA draxyAmi tAvatsakhyAH pratikR^itam | tatastasyai bharturbahumukhamanurAgaM nivedayiShyAmi | ( iti tathA kR^itvA sthitA ) rAjAH \-\- sakhe sarvamidAnIM smarAmi shaku.ntalAyAH prathamavR^ittAntam | kathitavAnasmi bhavate cha | sa bhavAnpratyAdeshavelAyAM matsamIpagato nAsIt | pUrvamapi na tvayA kadAchitsa.nkIrtitaM tatrabhavatyA nAma | kachchidahamiva vismR^itavAnasi tvam | vidUShakaH \-\- na vismarAmi | kiM tu sarvaM kathayitvAvasAne punastvayA parihAsavijalpa eSha na bhUtArtha ityAkhyAtam | mayApi mR^itpiNDabuddhinA tathaiva gR^ihItam | athavA bhavitavyatA khalu balavatI | sAnumatI \-\- evaM nvidam | rAjAH \-\- ( dhyAtvA ) sakhe trAyasva mAm | vidUShakaH \-\- bhoH kimetat | anupapannaM khalvIdR^ishaM tvayi | kadApi satpuruShAH shokavAstavyA na bhavanti | nanu pravAte.api niShkampA girayaH | rAjAH \-\- vayasya nirAkaraNaviklavAyAH priyAyAH samavasthAmanusmR^itya balavadasharaNo.asmi | sA hi itaH pratyAdeshAtsvajanamanugantuM vyavasitA sthitA tiShThetyuchchairvadati gurushiShye gurusame | punardR^iShTiM bAShpaprasarakaluShAmarpitavatI mayi krUre yattatsaviShamiva shalyaM dahati mAm.h || 9|| sAnumatI \-\- aho | IdR^ishI svakAryaparatA | asya sa.ntApenAhaM rame | vidUShakaH \-\- bhoH asti me tarkaH kenApi tatrabhavatyAkAshachAriNA nIteti | rAjAH \-\- kaH patidevatAmanyaH parAmarShTumutsaheta | menakA kila sakhyAste janmapratiShTheti shrutavAnasmi | tatsahachAriNIbhiH sakhI te hR^iteti me hR^idayamAsha~Nkate | sAnumatI \-\- sammohaH khalu vismayanIyo na pratibodhaH | vidUShakaH \-\- yadyevamasti khalu samAgamaH kAlena tatrabhavatyA | rAjAH \-\- kathamiva | vidUShakaH \-\- na khalu mAtApitarau bhartR^iviyogaduHkhitAM duhitaraM chiraM draShTuM pArayataH | rAjAH \-\- vayasya | svapno nu mAyA nu matibhramo nu kliShTaM nu tAvatphalameva puNyam | asannivR^ittyai tadatItamete manorathA nAma taTaprapAtAH || 10|| vidUShakaH \-\- maivam | nanva~NgulIyakameva nidarshanamavashyaM bhAvyachintanIyaH samAgamo bhavatIti | rAjAH \-\- ( a~NgulIyakaM vilokya ) aye idaM tAvadasulabhasthAnabhra.nshi shochanIyam | tava sucharitama~NgulIya nUnaM pratanu mameva vibhAvyate phalena | aruNanakhamanoharAsu tasyAshchyutamasi labdhapadaM yada~NgulIShu || 11|| sAnumatI \-\- yadyanyahastagataM bhavetsatyameva shochanIyaM bhavet | vidUShakaH \-\- bhoH iyaM nAmamudrA kenodhdAtena tatrabhavatyA hastAbhyAsaM prApitA | sAnumatI \-\- mamApi kautUhalenAkArita eShaH | rAjAH \-\- shrUyatAm | svanagarAya prasthitaM mAM priyA sabAShpamAha kiyachchireNAryaputraH pratipattiM dAsyatIti | vidUShakaH \-\- tatastataH | rAjAH \-\- pashchAdimAM mudrAM tada~Ngulau niveshayatA mayA pratyabhihitA | ekaikamatra divase divase madIyaM nAmAxaraM gaNaya gachChasi yAvadantam.h | tAvatpriye madavarodhagR^ihapraveshaM netA janastava samIpamupaiShyatIti || 12|| tachcha dAruNAtmanA mayA mohAnnAnuShThitam | sAnumatI \-\- ramaNIyaH khalvavadhirvidhinA visaMvAditaH | vidUShakaH \-\- atha kathaM dhIvarakalpitasya rohitamatsyasyodarAbhyantara AsIt | rAjAH \-\- shachItIrthaM vandamAnAyAH sakhyAste hastAdga~NgAsrotasi paribhraShTam | vidUShakaH \-\- yujyate | sAnumatI \-\- ata eva tapasvinyAH shaku.ntalAyA adharmabhIrorasya rAjarSheH pariNaye sa.ndeha AsIt | atha vedR^isho.anurAgo.abhij~nAnamapexate | kathamivaitat | rAjAH \-\- upAlapsye tAvadidama~NgulIyakam | vidUShakaH \-\- ( Atmagatam ) gR^ihIto.anena panthA unmattAnAm | rAjAH \-\- kathaM nu taM bandhurakomalA~NguliM karaM vihAyAsi nimagnamambhasi | athavA | achetanaM nAma guNaM na laxayenmayaiva kasmAdavadhIritA priyA || 13|| vidUShakaH \-\- ( Atmagatam ) kathaM bubhuxayA khAditavyo.asmi | rAjAH \-\- priye akAraNaparityAgAnushayataptahR^idayastAvadanukampyatAmayaM janaH punardarshanena | ( pravishyApaTIxepeNa chitraphalakahastA ) chaturikA \-\- iyaM chitragatA bhaTTinI | ( iti chitraphalakaM darshayati ) vidUShakaH \-\- ( vilokya ) sAdhu vayasya | madhurAvasthAnadarshanIyo bhAvAnupraveshaH | skhalatIva me dR^iShTirnimnonnatapradesheShu | sAnumatI \-\- aho eShA rAjarShernipuNatA | jAne sakhyagrato me vartata iti | rAjAH \-\- yadyatsAdhu na chitre syAtkriyate tattadanyathA | tathApi tasyA lAvaNyaM rekhayA ki~nchidanvitam.h || 14|| sAnumatI \-\- sadR^ishametatpashchAttApaguroH snehasyAnavalepasya cha | vidUShakaH \-\- bhoH idAnIM tisrastatrabhavatyo dR^ishyante | sarvAshcha darshanIyAH | katamA.atra tatrabhavatI shaku.ntalA | sAnumatI \-\- anabhij~naH khalvIdR^ishasya rUpasya moghadR^iShTirayaM janaH | rAjAH \-\- tvaM tAvatkatamAM tarkayasi | vidUShakaH \-\- tarkayAmi yaiShA shithilabandhanodvAntakusumena keshAntenodbhinnasvedabindunA vadanena visheShato.apasR^itAbhyAM bAhubhyAmavasekasnigdhataruNapallavasya chUtapAdapasya pArshva iShatparishrAntevAlikhitA sA shaku.ntalA | itare sakhyAviti | rAjAH \-\- nipuNo bhavAn | astyatra me bhAvachihnam | svinnA~Ngulivinivesho rekhAprAnteShu dR^ishyate malinaH | ashru cha kapolapatitaM dR^ishyamidaM varNikochChvAsAt.h || 15|| chaturike ardhalikhitametadvinodasthAnam | gachCha | vartikAM tAvadAnaya | chaturikA \-\- Arya mAdhavya avalambasva chitraphalakaM yAvadAgachChAmi | rAjAH \-\- ahamevaitadavalambe | ( iti yathoktaM karoti ) ( niShkrAntA cheTi ) rAjAH \-\- ( niHshvasya ) sAxAtpriyAmupagatAmapahAya pUrvaM chitrArpitAM punarimAM bahu manyamAnaH | strotovahAM pathi nikAmajalAmatItya jAtaH sakhe praNayavAnmR^igatR^iShNikAyAm.h || 16|| vidUShakaH \-\- ( Atmagatam ) eSho.atrabhavAnnadImatikramya mR^igatR^iShNikAM sa~NkrAntaH | ( prakAsham ) bhoH aparaM kimatra lekhitavyam | sAnumati \-\- yo yaH pradeshaH sakhyA me.abhirUpastaM tamAlekhitukAmo bhavet | rAjAH \-\- shrUyatAm | kAryA saikatalInaha.nsamithunA srotovahA mAlinI pAdAstAmabhito niShaNNahariNA gaurIguroH pAvanAH | shAkhAlambitavalkalasya cha tarornirmAtumichChAmyadhaH shR^i~Nge kR^iShNamR^igasya vAmanayanaM kaNDUyamAnAM mR^igIm.h || 17|| vidUShakaH \-\- ( Atmagatam ) yathAhaM pashyAmi pUritavyamanena chitraphalakaM lambakUrchAnAM tApasAnAM kadambaiH | rAjAH \-\- vayasya anyashcha | shaku.ntalAyAH prasAdhanamabhipretamatra vismR^itamasmAbhiH | vidUShakaH \-\- kimiva | sAnumatI \-\- vanavAsasya saukumAryasya vinayasya cha yatsadR^ishaM bhaviShyati | rAjAH \-\- kR^itaM na karNArpitabandhanaM sakhe shirIShamAgaNDavilambikesaram | na vA sharachchandramarIchikomalaM mR^iNAlasUtraM rachita stanAntare || 18 || vidUShakaH \-\- bhoH kiM nu tatrabhavatI raktakuvalayapallavashobhinA.agrahastena mukhamAvArya chakitachakiteva sthitA | ( sAvadhAnaM nirUpya dR^iShTvA ) AH eSha dAsyAHputraH kusumarasapATachcharastatrabhavatyA vadanakamalamabhila~Nghate madhukaraH | rAjAH \-\- nanu vAryatAmeSha dhR^iShTaH | vidUShakaH \-\- bhavAnevAvinItAnAM shAsitA.asya vAraNe prabhaviShyati | rAjAH \-\- yujyate | ayi bhoH kusumalatApriyAtithe kimatra paripatanakhedamanubhavasi | eShA kusumaniShaNNA tR^iShitApi satI bhavantamanuraktA pratipAlayati madhukarI na khalu madhu vinA tvayA pibati || 19|| sAnumatI \-\- adyAbhijAtaM khalveSha vAritaH | vidUShakaH \-\- pratiShiddhApi vAmaiShA jAtiH | rAjAH \-\- evaM bho na me shAsane tiShThasi | shrUyatAM tarhi samprati | akliShTabAlatarupallavalobhanIyaM pItaM mayA sadayameva ratotsaveShu | bimbAdharaM spR^ishasi chedbhramara priyAyAstvAM kArayAmi kamalodarabandhanastham.h || 20|| vidUShakaH \-\- evaM tIxNadaNDasya kiM na bheShyati | ( prahasya | Atmagatam ) eSha tAvadunmattaH | ahamapyetasya sa~NgenedR^ishavarNa iva saMvR^ittaH | ( prakAsham ) bhoH chitraM khalvetat | rAjAH \-\- kathaM chitram | sAnumatI \-\- ahamapIdAnImavagatArthA | kiM punaryathAlikhitAnubhAvyeShaH | rAjAH \-\- vayasya kimidamanuShThitaM paurobhAgyam | darshanasukhamanubhavataH sAxAdiva tanmayena hR^idayena | smR^itikAriNA tvayA me punarapi chitrIkR^itA kAntA || 21|| ( iti bAShpaM viharati ) sAnumatI \-\- pUrvAparavirodhyapUrva eSha virahamArgaH | rAjAH \-\- vayasya kathamevamavishrAntaduHkhamanubhavAmi | prajAgarAtkhilIbhUtastasyAH svapne samAgamaH | bAShpastu na dadAtyenAM draShTuM chitragatAmapi || 22|| sAnumatI \-\- sarvathA pramArjitaM tvayA pratyAdeshaduHkhaM shaku.ntalAyAH | ( pravishya ) chaturikA \-\- jayatu bhartA | vartikAkaraNDakaM gR^ihItvetomukhaM prasthitAsmi | rAjAH \-\- kiM cha | chaturikA \-\- sa me hastAdantarA taralikAdvitIyayA devyA vasumatyAhamevAryaputrasyopaneShyAmIti sabalAtkAraM gR^ihItaH | vidUShakaH \-\- diShTyA tvaM muktA | chaturikA \-\- yAvaddevyA viTapalagnamuttarIyaM taralikA mochayati tAvanmayA nirvAhita AtmA | rAjAH \-\- vayasya upasthitA devI bahumAnagarvitA cha | bhavAnimAM pratikR^itiM raxatu | vidUShakaH \-\- AtmAnamiti bhaNa | ( chitraphalakamAdAyotthAya cha ) yadi bhavAnantaHpurakUTavAgurAto moxyate tadA mAM meghapratichChande prAsAde shabdAyaya | ( iti drutapadaM niShkrAntaH ) sAnumatI \-\- anyasa.nkrAntahR^idayo.api prathamasambhAvanAmapexate | atishithilasauhArda idAnImeShaH | ( pravishya patrahastA ) pratIhArI \-\- jayatu jayatu devaH | rAjAH \-\- vetravati na khalvantarA dR^iShTA tvayA devI | pratIhArI \-\- atha kim | patrahastAM mAM prexya pratinivR^ittA | rAjAH \-\- kAryaj~nA kAryoparodhaM me pariharati | pratIhArI \-\- deva amAtyo vij~nApayati | arthajAtasya gaNanAbahulatayaikameva paurakAryamavexitaM taddevaH patrArUDhaM pratyaxIkarotviti | rAjAH \-\- itaH patraM darshaya | ( pratihAryupanayati ) rAjAH \-\- ( anuvAchya ) katham | samudravyavahArI sArthavAho dhanamitro nAma nauvyasane vipannaH | anapatyashcha kila tapasvI | rAjagAmI tasyArthasa.nchaya ityetadamAtyena likhitam | kaShTaM khalvanapatyatA | vetravati bahudhanatvAdbahupatnIkena tatrabhavatA bhavitavyam | vichAryatAM yadi kAchidApannasattvA tasya bhAryAsu syAt | pratIhArI \-\- deva idAnImeva sAketakasya shreShThino duhitA nirvR^ittapu.nsavanA jAyAsya shrUyate | rAjAH \-\- nanu garbhaH pitryaM rikthamarhati | gachCha | evamamAtyaM brUhi | pratIhArI \-\- yaddeva Aj~nApayati | ( iti prasthitA ) rAjAH \-\- ehi tAvat | pratIhArI \-\- iyamasmi | rAjAH \-\- kimanena sa.ntatirasti nAstIti | yena yena viyujyante prajAH snigdhena bandhunA | sa sa pApAdR^ite tAsAM duShyanta iti ghuShyatAm.h || 23|| pratIhArI \-\- evaM nAma ghoShayitavyam | ( niShkramya | punaH praviShya ) kAle pravR^iShTamivAbhinanditaM devasya shAsanam | rAjAH \-\- ( dIrghamuShNaM cha niHshvasya ) evaM bhoH sa.ntatiChedaniravalambAnAM kulAnAM mUlapuruShAvasAne sampadaH paramupatiShThante | mamApyante puruva.nshashriya eSha eva vR^ittAntaH | pratIhArI \-\- pratihatamama~Ngalam | rAjAH \-\- dhi~NmAmupasthitashreyovamAninam | sAnumatI \-\- asa.nshayaM sakhImeva hR^idaye kR^itvA nindito.anenAtmA | rAjAH \-\- saMropite.apyAtmani dharmapatnI tyaktA mayA nAma kulapratiShThA | kalpiShyamANA mahate phalAya vasu.ndharA kAla ivoptabIjA || 24|| sAnumatI \-\- aparichChinnedAnIM te sa.ntatirbhaviShyati | chaturikA \-\- ( janAntikam ) aye anena sArthavAhavR^ittAntena dviguNodvego bhartA | enamAshvAsayituM meghapratichChandAdAryaM mAdhavyaM gR^ihItvAgachCha | pratIhArI \-\- suShThu bhaNasi | ( iti niShkrAntA ) rAjAH \-\- aho duShyantasya sa.nshayamArUDhAH piNDabhAjaH | kutaH | asmAtparaM bata yathAshruti sambhR^itAni ko naH kule nivapanAni niyachChatIti | nUnaM prasUtivikalena mayA prasiktaM dhautAshrusheShamudakaM pitaraH pibanti || 25|| ( iti mohamupagataH ) chaturikA \-\- ( sasambhramamavalokya ) samAshvasitu samAshvasitu bhartA | sAnumatI \-\- hA dhik hA dhik | sati khalu dIpe vyavadhAnadoSheNaiSho.andhakAradoShamanubhavati | ahamidAnImeva nirvR^itaM karomi | atha vA shrutaM mayA shaku.ntalAM samAshvAsayantyA mahendrajananyA mukhAdyaj~nabhAgotsukA devA eva tathAnuShThAsyanti yathAchireNa dharmapatnIM bhartAbhinandiShyatIti | tadyuktametaM kAlaM pratipAlayitum | yAvadanena vR^ittAntena priyasakhIM samAshvAsayAmi | ( ityudbhrAntakena niShkrAntA ) ( nepathye ) abrahmaNyam | rAjAH \-\- ( pratyAgataH | karNaM dattvA ) aye mAdhavyasyevArtasvaraH | kaH ko.atra bhoH | ( pravishya ) pratIhArI \-\- ( sasambhramam ) paritrAyatAM devaH sa.nshayagataM vayasyam | rAjAH \-\- kenAttagandho mANavakaH | pratIhArI \-\- adR^iShTarUpeNa kenApi sattvenAtikramya meghapratichChandasya prAsAdasyAgrabhUmimAropitaH | rAjAH \-\- ( utthAya ) mA tAvat | mamApi sattvairabhibhUyante gR^ihAH | atha vA | ahanyahanyAtmana eva tAvajj~nAtuM pramAdaskhalitaM na shakyam | prajAsu kaH ke pathA prayAtItyasheShato veditumasti shaktiH || 26|| ( nepathye ) bho vayasya avihA avihA | rAjAH \-\- ( gatibhedena parikrAman ) sakhe na bhetavyam | ( nepathye ) ( punastadeva paThitvA ) kathaM na bheShyAmi | eSha mAM ko.api pratyavanatashirodharamixumiva tribha~NgaM karoti | rAjAH \-\- ( sadR^iShTixepam ) dhanustAvat | ( pravishya shAr~NgahastA ) yavanI \-\- bhartaH etadhdastAvApasahitaM sharAsanam | ( rAjA sasharaM dhanurAdatte ) ( nepathye ) eSha tvAmabhinavakaNThashoNitArthI shArdUlaH pashumiva hanmi cheShTamAnam | ArtAnAM bhayamapanetumAttadhanvA duShyantastava sharaNaM bhavatvidAnIm.h || 27|| rAjAH \-\- ( saroSham ) kathaM mAmevoddishati | tiShTha kuNapAshana | tvamidAnIM na bhaviShyasi | ( shAr~NgamAropya ) vetravati sopAnamArgamAdeshaya | pratihArI \-\- ita ito devaH | ( sarve satvaramupasarpanti ) rAjAH \-\- ( samantAdvilokya ) shUnyaM khalvidam | ( nepathye ) avihA | avihA | ahaM atrabhavantaM pashyAmi | tvaM mAM na pashyasi | biDAlagR^ihIto mUShaka iva nirAsho.asmi jIvite saMvR^ittaH | rAjAH \-\- bhostiraskariNIgarvita madIyamastraM tvAM draxyati | eSha tamiShuM sa.ndadhe | yo haniShyati vadhyaM tvAM raxyaM raxiShyati dvijam | ha.nso hi xIramAdatte tanmishrA varjayatyapaH || 28|| ( ityastraM sa.ndhatte ) ( tataH pravishati vidUShakamutsR^ijya mAtaliH ) mAtaliH \-\- kR^itA sharavyaM hariNA tavAsurAH sharAsanaM teShu vikR^iShyatAmidam.h | prasAdasaumyAni satAM suhR^ijjane patanti chaxU.nShi na dAruNAH sharAH || 29|| rAjAH \-\- ( sasambhramamastramupasa.nharan ) aye mAtaliH | svAgataM mahendrasArathe | ( pravishya ) vidUShakaH \-\- ahaM yeneShTipashumAraM mAritaH so.anena svAgatenAbhinadyate | mAtaliH \-\- ( sasmitam ) AyuShmanshrUyatAM yadarthamasmi hariNA bhavatsakAshaM preShitaH | rAjAH \-\- avahito.asmi | mAtaliH \-\- asti kAlanemiprasUtirdurjayo nAma dAnavagaNaH | rAjAH \-\- asti | shrutapUrvaM mayA nAradAt | mAtaliH \-\- sakhyuste sa kila shatakratorajayya stasya tvaM raNashirasi smR^ito nihantA | uchChettuM prabhavati yanna saptasaptistannaishaM timiramapAkaroti chandraH || 30|| sa bhavAnAttashastra eva idAnImaindrarathamAruhya vijayAya pratiShThatAm | rAjAH \-\- anugR^ihIto.ahamanayA maghavataH sambhAvanayA | atha mAdhavyaM prati bhavatA kimevaM prayuktam | mAtaliH \-\- tadapi kathyate | ki~nchinnimittAdapi manaHsa.ntApAdAyuShmAnmayA viklavo dR^iShTaH | pashchAtkopayitumAyuShmantaM tathA kR^itavAnasmi | kutaH | jvalati chalitendhano.agnirviprakR^itaH pannagaH phaNAM kurute | prAyaH svaM mahimAnaM xobhAtpratipadyate hi janaH || 31|| rAjAH \-\- ( janAntikam ) vayasya anatikramaNIyA divaspaterAj~nA | tadatra parigatArthaM kR^itvA madvachanAdamAtyapishunaM brUhi | tvanmatiH kevalA tAvat paripAlayatu prajAH | adhijyamidamanyasminkarmaNi vyApR^itaM dhanuH || 32|| iti | vidUShakaH \-\- yadbhavAnAj~nApayati | ( iti niShkrAntaH ) mAtaliH \-\- AyuShmAnrathamArohatu | ( rAjA rathArohaNaM nATyati ) ( niShkrAntAH sarve ) ( iti ShaShTho a~NkaH | ) saptamo.a~NkaH | ( tataH pravishatyAkAshayAnena rathAdhirUDho rAjA mAtalishcha ) rAjAH \-\- mAtale anuShThitanidesho.api maghavataH satkriyAvisheShAdanupayuktamivAtmAnaM samarthaye | mAtaliH \-\- ( sasmitam ) AyuShman ubhayamapyaparitoShaM samarthaye | prathamopakR^itaM marutvataH pratipattyA laghu manyate bhavAn | gaNayatyavadAnavismito bhavataH so.api na satkriyAguNAn.h || 1|| rAjAH \-\- mAtale mA maivam | sa khalu manorathAnAmapyabhUmirvisarjanAvasarasatkAraH | mama hi divaukasAM samaxamardhAsanopaveshitasya | antargataprArthanamantikasthaM jayantamudvIxya kR^itasmitena | AmR^iShTavaxoharichandanA~NkA mandAramAlA hariNA pinaddhA || 2|| mAtaliH \-\- kimiva nAmAyuShmAnamareshvarAnnArhati | pashya | sukhaparasya harerubhayaiH kR^itaM tridivamuddhR^itadAnavakaNTakam | tava sharairadhunA nataparvabhiH puruShakesariNashcha purA nakhaiH || 3|| rAjAH \-\- atra khalu shatakratoreva mahimA stutyaH | sidhyanti karmasu mahatsvapi yanniyojyAH | sambhAvanAguNamavehi tamIshvarANAm | kiM vA.abhaviShyadaruNastamasAM vibhettA taM chetsahasrakiraNo dhuri nAkariShyat.h || 4|| mAtaliH \-\- sadR^ishaM tavaitat | ( stokamantaramatItya ) AyuShman itaH pashya nAkapR^iShThapratiShThitasya saubhAgyamAtmayashasaH | vichChittisheShaiH surasundarINAM varNairamI kalpalatA.nshukeShu | vichintya gItaxamamarthajAtaM divaukasastvachcharitaM likhanti || 5|| rAjAH \-\- mAtale asurasamprahArotsukena pUrvedyurdivamadhirohatA mayA na laxitaH svargamArgaH | katamasminmarutAM pathi vartAmahe | mAtaliH \-\- trisrotasaM vahati yo gaganapratiShThAM jyotI.nShi vartayati cha pravibhaktarashmiH | tasya dvitIyaharivikramanistamaskaM vAyorimaM parivahasya vadanti mArgam.h || 6|| rAjAH \-\- mAtale ataH khalu sabAhyAntaHkaraNo mamAntarAtmA prasIdati | ( rathA~Ngamavalokya ) meghapadavImavatIrNau svaH | mAtaliH \-\- kathamavagamyate | rAjAH \-\- ayamaravivarebhyashchAtakairniShpatadbhirharibhirachirabhAsAM tejasA chAnuliptaiH | gatamupari ghanAnAM vArigarbhodarANAM pishunayati rathaste shIkaraklinnanemiH || 7|| mAtaliH \-\- xaNAdAyuShmAnsvAdhikArabhUmau vartiShyate | rAjAH \-\- ( adho.avalokya ) mAtale vegAvataraNAdAshcharyadarshanaH saMlaxyate manuShyalokaH | tathA hi | shailAnAmavarohatIva shikharAdunmajjatAM medinI | parNAbhyantaralInatAM vijahati skandhodayAtpAdapAH | sa.ntAnaistanubhAvanaShTasalilA vyaktiM bhajantyApagAH | kenApyutxipateva pashya bhuvanaM matpArshvamAnIyate || 8|| mAtaliH \-\- sAdhu dR^iShTam | ( sabahumAnamavalokya ) aho udAraramaNIyA pR^ithivI | rAjAH \-\- mAtale katamo.ayaM pUrvAparasamudrAvagADhaH kanakarasanisyandI sA.ndhya iva meghaparighaH sAnumAnAlokyate | mAtali \-\- AyuShman eSha khalu hemakUTo nAma kimpuruShaparvatastapaHsa.nsiddhixetram | pashya | svAyambhuvAnmarIcheryaH prababhUva prajApatiH | surAsuraguruH so.atra sapatnIkastapasyati || 9|| rAjAH \-\- tena hyanatikramaNIyAni shreyA.nsi | pradaxiNIkR^itya bhagavantaM gantumichChAmi | mAtaliH \-\- prathamaH kalpaH | ( nATyenAvatIrNau ) rAjAH \-\- ( savismayam ) upoDhashabdA na rathA~NganemayaH pravartamAnaM na cha dR^ishyate rajaH | abhUtalasparshanatayA.aniruddhatastavAvatIrNo.api ratho na laxyate || 10|| mAtaliH \-\- etAvAneva shatakratorAyuShmatashcha visheShaH | rAjAH \-\- mAtale katamasminpradeshe mArIchAshramaH | mAtaliH \-\- ( hastena darshayan ) valmIkArdhanimagnamUrtirurasA sa.ndaShTasarpatvachA kaNThe jIrNalatApratAnavalayenAtyarthasampIDitaH | a.nsavyApi shakuntanIDanichitaM bibhrajjaTAmaNDalaM yatra sthANurivAchalo munirasAvabhyarkabimbaM sthitaH || 11|| rAjAH \-\- namaste kaShTatapase | mAtaliH \-\- ( saMyatapragrahaM rathaM kR^itvA ) etau aditiparivardhitamandAravR^ixaM prajApaterAshramaM praviShTau svaH | rAjAH \-\- svargAdadhikataraM nirvR^itisthAnam.h amR^itahR^idamivAvagADho.asmi | mAtaliH \-\- ( rathaM sthApayitvA ) avataratvAyuShmAn | rAjAH \-\- ( avatIrya ) mAtale bhavAnkathamidAnIm | mAtaliH \-\- saMyantrito mayA rathaH | vayamapyavatarAmaH | ( tathA kR^itvA ) ita AyuShman | ( parikramya ) dR^ishyantAmatrabhavatAmR^iShINAM tapovanabhUmayaH | rAjAH \-\- nanu vismayAdavalokayAmi | prANAnAmanilena vR^ittiruchitA satkalpavR^ixe vane toye kA~nchanapadmareNukapishe dharmAbhiShekakriyA | dhyAnaM ratnashilAtaleShu vibudhastrIsannidhau saMyamo yatkA~Nxanti tapobhiranyamunayastasmi.nstapasyantyamI || 12|| mAtaliH \-\- utsarpiNI khalu mahatAM prArthanA | ( parikramya | AkAshe ) aye vR^iddhashAkalya kimanutiShThati bhagavAnmArIchaH | kiM bravIShi | dAxAyaNyA prativratArdhamadhikR^itya pR^iShTastasyai maharShipatnIsahitAyai kathayatIti | rAjAH \-\- ( karNaM dattvA ) aye pratipAlyAvasaraH khalu prastAvaH | mAtaliH \-\- ( rAjAnamavalokya ) asminnashokavR^ixamUle tAvadAstAmAyuShmAn yAvattvAmindragurave nivedayitumantarAnveShI bhavAmi | rAjAH \-\- yathA bhavAnmanyate | ( iti sthitaH ) mAtaliH \-\- AyuShman sAdhayAmyaham | ( iti niShkrAntaH ) rAjAH \-\- ( nimittaM sUchayitvA ) manorathAya nAsha.nse kiM bAho spandase vR^ithA | pUrvAvadhIritaM shreyo duHkhaM hi parivartate || 13|| ( nepathye ) mA khalu chApalaM kuru | kathaM gata evAtmanaH prakR^itim | rAjAH \-\- ( karNaM dattvA ) abhUmiriyamavinayasya | ko nu khalveSha niShidhyate | ( shabdAnusAreNAvalokya | savismayam ) aye ko nu khalvayamanubadhyamAnastapasvinIbhyAmabAlasattvo bAlaH | ardhapItastanaM mAturAmardakliShTakesaram | prakrIDituM siMhashishuM balAtkAreNa karShati || 14|| ( tataH pravishati yathAnirdiShTakarmA tapasvinIbhyAM bAlaH ) bAlaH \-\- jR^imbhasva siMha dantA.nste gaNayiShye | prathamA \-\- avinIta kiM no.apatyanirvisheShANi sattvAni viprakaroShi | hanta vardhate te saMrambhaH | sthAne khalu R^iShijanena sarvadamana iti kR^itanAmadheyo.asi | rAjAH \-\- kiM nu khalu bAle.asminnaurasa iva putre snihyati me manaH | nUnamanapatyatA mAM vatsalayati | dvitIyA \-\- eShA khalu kesariNI tvAM la~Nghayati yadyasyAH putrakaM na mu~nchasi | bAlaH \-\- ( sasmitam ) aho balIyaH khalu bhIto.asmi | ( ityadharaM darshayati ) rAjAH \-\- mahatastejaso bIjaM bAlo.ayaM pratibhAti me | sphuli~NgAvasthayA vahniredhApexa iva sthitaH || 15|| prathamA \-\- vatsa enaM bAlamR^igendraM mu~ncha | aparaM te krIDanakaM dAsyAmi | bAlaH \-\- kutra | dehyetat | ( iti hastaM prasArayati ) rAjAH \-\- kathaM chakravartilaxaNamapyanena dhAryate | tathA hyasya | pralobhyavastupraNayaprasArito vibhAti jAlagrathitA~NguliH karaH | alaxyapatrAntaramiddharAgayA navoShasA bhinnamivaikapa~Nkajam.h || 16|| dvitIyA \-\- suvrate na shakya eSha vAchAmAtreNa viramayitum | gachCha tvam | madIya uTaje mArkaNDeyasyarShikumArasya varNachitrito mR^ittikAmayUrastiShThati | tamasyopahara | prathamA \-\- tathA | ( iti niShkrAntA ) bAlaH \-\- anenaiva tAvatkrIDiShyAmi | ( iti tApasIM vilokya hasati ) rAjAH \-\- spR^ihayAmi khalu durlalitAyasmai | AlaxyadantamukulAnanimittahAsairavyaktavarNaramaNIyavachaHpravR^ittIn | a~NkAshrayapraNayinastanayAnvahanto dhanyAstada~NgarajasA malinIbhavanti || 17 || tApasI \-\- bhavatu | na mAmayaM gaNayati | ( pArshvamavalokya ) ko.atra R^iShikumArANAm | ( rAjAnamavalokya ) bhadramukha ehi tAvat | mochayAnena durmochahastagraheNa DimbhalIlayA bAdhyamAnaM bAlamR^igendram | ( \-durmoka\- ) rAjAH \-\- ( upagamya | sasmitam ) ayi bho maharShiputra | evamAshramaviruddhavR^ittinA saMyamaH kimiti janmatastvayA | sattvasa.nshraya sukho.api dUShyate kR^iShNasarpashishuneva chandanaH || 18 || tApasI \-\- bhadramukha na khalvayamR^iShikumAraH | rAjAH \-\- AkArasadR^ishaM cheShTitamevAsya kathayati | sthAnapratyayAttu vayamevantarkiNaH | ( yathAbhyarthitamanutiShThanbAlasparshamupalabhya | Atmagatam ) anena kasyApi kulA~NkureNa spR^iShTasya gAtreShu sukhaM mamaivam | kAM nirvR^itiM chetasi tasya kuryAdyasyAyama~NkAtkR^itinaH prarUDhaH || 19 || tApasI \-\- ( ubhau nirvarNya ) AshcharyamAshcharyam | rAjAH \-\- Arye kimiva | tApasI \-\- asya bAlakasya te.api saMvAdinyAkR^itiriti vismitA.asmi | aparichitasyApi te.apratilomaH saMvR^itta iti | rAjAH \-\- ( bAlakamupalAlayan ) na chenmunikumAro.ayamatha ko sya vyapadeshaH | tApasI \-\- puruva.nshaH | rAjAH \-\- ( Atmagatam ) kathamekAnvayo mama | ataH khalu madanukAriNamenamatrabhavatI manyate | astyetatpauravANAmantyaM kulavratam | bhavaneShu rasAdhikeShu pUrvaM xitiraxArthamushanti ye nivAsam | niyataikavratiyatAni pashchAttarumUlAni gR^ihIbhavanti teShAm.h || 20|| ( prakAsham ) na punarAtmagatyA mAnuShANAmeSha viShayaH | tApasI \-\- yathA bhadramukho bhaNati | apsaraHsambandhenAsya jananyatra devagurostapovane prasUtA | rAjAH \-\- ( apavArya ) hanta dvitIyamidamAshAjananam | ( prakAsham ) atha sA tatrabhavatI kimAkhyasya rAjarSheH patnI | tApasI \-\- kastasya dharmadAraparityAgino nAma sa.nkIrtayituM chintayiShyati | rAjAH \-\- ( svagatam ) iyaM khalu kathA mAmeva laxyIkaroti | yadi tAvadasya shishormAtaraM nAmataH pR^ichChAmi | atha vA.anAryaH paradAravyavahAraH | ( praviShya mR^inmayUrahastA ) tApasI \-\- sarvadamana shaku.ntalAvaNyaM prexasva | bAlaH \-\- ( sadR^iShTixepam ) kutra vA mama mAtA | ubhe \-\- nAmasAdR^ishyena va~nchito mAtR^ivatsalaH | dvitIyA \-\- vatsa asya mR^ittikAmayUrasya ramyatvaM pashyeti bhaNito.asi | rAjAH \-\- ( Atmagatam ) kiM vA shakuntaletyasyA mAturAkhyA | santi punarnAmadheyasAdR^ishyAni | api nAma mR^igatR^iShNikeva nAmamAtraprastAvo me viShAdAya kalpate | bAlaH \-\- mAtaH rochate ma eSha bhadramayUraH | ( iti krIDanakamAdatte ) prathamA \-\- ( vilokya | sodvegam ) aho raxAkaraNDakamasya maNibandhe na dR^ishyate | rAjAH \-\- alamAvegena | nanvidamasya siMhashAvavimardAtparibhraShTam | ( ityAdAtumichChati ) ubhe \-\- mA khalvetadavalambya katham | gR^ihItamanena | ( iti vismayAduronihitahaste parasparamavalokayataH ) rAjAH \-\- kimarthaM pratiShiddhAH smaH | prathamA \-\- shR^iNotu mahArAjaH | eShA.aparAjitA nAmauShadhirasya jAtakarmasamaye bhagavatA mArIchena dattA | etAM kila mAtApitarAvAtmAnaM cha varjayitvA.aparo bhUmipatitAM na gR^ihNAti | rAjAH \-\- atha gR^ihNAti | prathamA \-\- tatastaM sarpo bhUtvA dashati | rAjAH \-\- bhavatIbhyAM kadAchidasyAH pratyaxIkR^itA vikriyA | ubhe \-\- anekashaH | rAjAH \-\- ( saharSham | Atmagatam ) kathamiva sampUrNamapi me manorathaM nAbhinandAmi | ( iti bAlaM pariShvajate ) dvitIyA \-\- suvrate ehi | imaM vR^ittAntaM niyamavyApR^itAyai shaku.ntalAyai nivedayAvaH | ( iti niShkrAnte ) bAlaH \-\- mu~ncha mAm | yAvanmAtuH sakAshaM gamiShyAmi | rAjAH \-\- putraka mayA sahaiva mAtaramabhinandiShyasi | bAlaH \-\- mama khalu tAto duShyantaH | na tvam | rAjAH \-\- ( sasmitam ) eSha vivAda eva pratyAyayati | ( tataH pravishatyekaveNIdharA shaku.ntalA ) shaku.ntalA \-\- vikArakAle.api prakR^itisthAM sarvadamanasyauShadhiM shrutvA na me AshA.a.asIdAtmano bhAgadheyeShu | atha vA yathA sAnumatyA.a.akhyAtaM tathA sambhAvyata etat | rAjAH \-\- ( shaku.ntalAM vilokya ) aye seyamatrabhavatI shaku.ntalA yaiShA vasane paridhUsare vasAnA niyamaxAmamukhI dhR^itaikaveNiH | atiniShkaruNasya shuddhashIlA mama dIrghaM virahavrataM bibharti || 21|| shaku.ntalA \-\- ( pashchAttApavivarNaM rAjAnaM dR^iShTvA ) na khalvAryaputra iva | tataH ka eSha idAnIM kR^itaraxAma~NgalaM dArakaM me gAtrasa.nsargeNa dUShayati | bAlaH \-\- ( mAtaramupetya ) mAtaH eSha ko.api puruSho mAM putra ityAli~Ngati | rAjAH \-\- priye krauryamapi me tvayi prayuktamanukUlapariNAmaM saMvR^ittaM yadahamidAnIM tvayA pratyabhij~nAtamAtmAnaM pashyAmi | shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) hR^idaya samAshvasihi samAshvasihi | parityaktamatsareNAnukampitAsmi daivena | AryaputraH khalveShaH | rAjAH \-\- priye | smR^itibhinnamohatamaso diShTyA pramukhe sthitAsi me sumukhi | uparAgAnte shashinaH samupagatA rohiNI yogam.h || 22|| shaku.ntalA \-\- jayatu jayatvAryaputraH | (ityardhokte bAShpakaNThI viramati) rAjAH \-\- sundari | bAShpeNa pratiShiddhe.api jayashabde jitaM mayA | yatte dR^iShTamasa.nskArapATaloShThapuTaM mukham.h || 23|| bAlaH \-\- mAtaH ka eShaH | shaku.ntalA \-\- vatsa te bhAgadheyAni pR^ichCha | rAjAH \-\- ( shaku.ntalAyAH pAdayoH praNipatya ) sutanu hR^idayAtpratyAdeshavyalIkamapaitu te kimapi manasaH sammoho me tadA balavAnabhUt | prabalatamasAmevamprAyAH shubheShu hi vR^ittayaH srajamapi shirasyandhaH xiptAM dhunotyahisha~NkayA || 24|| shaku.ntalA \-\- uttiShThatvAryaputraH | nUnaM me sucharitapratibandhakaM purAkR^itaM teShu divaseShu pariNAmAbhimukhamAsIdyena sAnukrosho.apyAryaputro mayi virasaH saMvR^ittaH | ( rAjottiShThati ) shaku.ntalA \-\- atha kathamAryaputreNa smR^ito duHkhabhAgyayaM janaH | rAjAH \-\- uddhR^itaviShAdashalyaH kathayiShyAmi | mohAnmayA sutanu pUrvamupexitaste yo baddhabinduradharaM paribAdhamAnaH | taM tAvadAkuTilapaxmavilagnamadya bAShpaM pramR^ijya vigatAnushayo bhaveyam.h || 25|| ( iti yathoktamanutiShThati ) shaku.ntalA \-\- ( nAmamudrAM dR^iShTvA ) Aryaputra idaM tada~NgulIyakam | rAjAH \-\- asmAda~NgulIyopalambhAtkhalu smR^itirupalabdhA | shaku.ntalA \-\- viShamaM kR^itamanena yattadA.a.aryaputrasya pratyayakAle durlabhamAsIt | rAjAH \-\- tena hi R^itusamavAyachihnaM pratipadyatAM latA kusumam | shaku.ntalA \-\- nAsya vishvasimi | Aryaputra evaitaddhArayatu | ( tataH pravishati mAtaliH ) mAtaliH \-\- diShTyA dharmapatnIsamAgamena putramukhadarshanena chAyuShmAnvardhate | rAjAH \-\- abhUtsampAditasvAduphalo me manorathaH | mAtale na khalu vidito.ayamAkhaNDalena vR^ittAntaH syAt | mAtaliH \-\- ( sasmitam ) kimIshvarANAM paroxam | etvAyuShmAn | bhagavAnmArIchaste darshanaM vitarati | rAjAH \-\- shakuntale avalambyatAM putraH | tvAM puraskR^itya bhagavantaM draShTumichChAmi | shaku.ntalA \-\- jihremyAryaputreNa saha gurusamIpaM gantum | rAjAH \-\- apyAcharitavyamabhyudayakAleShu | ehyehi | ( sarve parikrAmanti ) ( tataH pravishatyadityA sArdhamAsanastho mArIchaH ) mArIchaH \-\- ( rAjAnamavalokya ) dAxAyaNi | putrasya te raNashirasyayamagrayAyI duShyanta ityabhihito bhuvanasya bhartA | chApena yasya vinivartitakarma jAtaM tatkoTimatkulishamAbharaNaM maghonaH || 26|| aditiH \-\- sambhAvanIyAnubhAvA.asyAkR^itiH | mAtaliH \-\- AyuShman etau putraprItipishunena chaxuShA divaukasAM pitarAvAyuShmantamavalokayataH | tAvupasarpa | rAjAH \-\- mAtale | prAhurdvAdashadhA sthitasya munayo yattejasaH kAraNaM bhartAraM bhuvanatrayasya suShuve yadyaj~nabhAgeshvaram | yasminnAtmabhavaH paro.api puruShashchakre bhavAyAspadaM dvandvaM daxamarIchisambhavamidaM tatsraShTurekAntaram.h || 27|| mAtaliH \-\- atha kim | rAjAH \-\- ( upagamya ) ubhAbhyAmapi vAsavaniyojyo duShyantaH praNamati | mArIcha \-\- vatsa chiraM jIva | pR^ithivIM pAlaya | aditiH \-\- vatsa apratiratho bhava | shaku.ntalA \-\- dArakasahitA vAM pAdavadanaM karomi | mArIchaH \-\- vatse | AkhaNDalasamo bhartA jayantapratimaH sutaH | AshIranyA na te yogyA paulomIsadR^ishI bhava || 28|| aditiH \-\- jAte bharturbahumatA bhava | ayaM cha dIrghAyurvatsaka ubhayakulanandano bhavatu | upavishata | ( sarve prajApatimabhita upavishanti ) mArIchaH \-\- ( ekaikaM nirdi.nshan ) diShTyA shaku.ntalA sAdhvI sadapatyamidaM bhavAn | shraddhA vittaM vidhishcheti tritayaM tatsamAgatam.h || 29|| rAjAH \-\- bhagavan | prAgabhipretasiddhiH | pashchAddarshanam | ato.apUrvaH khalu vo.anugrahaH | kutaH | udeti pUrvaM kusumaM tataH phalaM ghanodayaH prAktadanantaraM payaH | nimittanaimittikayorayaM kramastava prasAdasya purastu sampadaH || 30|| mAtaliH \-\- evaM vidhAtAraH prasIdanti | rAjAH \-\- bhagavan imAmAj~nAkarIM vo gAndharveNa vivAhavidhinopayamya kasyachitkAlasya bandhubhirAnItAM smR^itishaithilyAtpratyAdishannaparAddho.asmi tatrabhavato yuShmatsagotrasya kaNvasya | pashchAda~NgulIyakadarshanAdUDhapUrvAM tadduhitaramavagato.aham | tachchitramiva me pratibhAti | yathA gajo neti samaxarUpe tasminnapakrAmati sa.nshayaH syAt | padAni dR^iShTvA tu bhavetpratItistathAvidho me manaso vikAraH || 31|| mArIchaH \-\- vatsa alamAtmAparAdhasha~NkayA | sammoho.api tvayyanupapannaH | shrUyatAm | rAjAH \-\- avahito.asmi | mArIchaH \-\- yadaivApsarastIrthAvataraNAtpratyaxavaiklavyAM shaku.ntalAmAdAya menakA dAxAyaNImupagatA tadaiva dhyAnAdavagato.asmi durvAsasaH shApAdiyaM tapasvinI sahadharmachAriNItvayA pratyAdiShTA nAnyatheti | sa chAyama~NgulIyakadarshanAvasAnaH | rAjAH \-\- ( sochChvAsam ) eSha vachanIyAnmukto.asmi | shaku.ntalA \-\- ( svagatam ) diShTyA.akAraNapratyAdeshI nAryaputraH | na punaH shaptamAtmAnaM smarAmi | atha vA prApto mayA sa hi shApo virahashUnyahR^idayayA na viditaH | ataH sakhIbhyAM sa.ndiShTAsmi bhartura~NgulIyakaM darshayitavyamiti | mArIchaH \-\- vatse charitArthAsi | tadidAnIM sahadharmachAriNaM prati na tvayA manyuH kAryaH | pashya | shApAdasi pratihatA smR^itirodharUxe bhartaryapetatamasi prabhutA tavaiva | ChAyA na mUrChati malopahataprasAde shuddhe tu darpaNatale sulabhAvakAshA || 32|| rAjAH \-\- yathAha bhagavAn | mArIchaH \-\- vatsa kachchidabhinanditastvayA vidhivadasmAbhiranuShThitajAtakarmA putra eSha shAkuntaleyaH | rAjAH \-\- bhagavan atra khalu me va.nshapratiShThA | ( iti bAlaM hastena gR^ihNAti ) mArIchaH \-\- tathAbhAvinamenaM chakravartinamavagachChatu bhavAn | pashya | rathenAnuddhAtastimitagatinA tIrNajaladhiH purA saptadvIpAM jayati vasudhAmapratirathaH | ihAyaM sattvAnAM prasabhadamanAtsarvadamanaH punaryAsyatyAkhyAM bharata iti lokasya bharaNAt.h || 33|| rAjAH \-\- bhagavatA kR^itasa.nskAre sarvamasminvayamAshAsmahe | aditiH \-\- bhagavan asyA duhitR^imanorathasampatteH kaNvo.api tAvatchChrutavistAraH kriyatAm | duhitR^ivatsalA menakehaivopacharantI tiShThati | shaku.ntalA \-\- ( Atmagatam ) manorathaH khalu me bhaNito bhagavatyA | mArIchaH \-\- tapaHprabhavAtpratyaxaM sarvameva tatrabhavataH | rAjAH \-\- ataH khalu mama nAtikruddho muniH | mArIchaH \-\- tathApyasau priyamasmAbhiH praShTavyaH | kaH ko.atra bhoH | ( pravishya ) shiShyaH \-\- bhagavan ayamasmi | mArIchaH \-\- gAlava idAnImeva vihAyasA gatvA mama vachanAttatrabhavate kaNvAya priyamAvedaya yathA putravatI shaku.ntalA tachChApanivR^ittau smR^itimatA duShyantena pratigR^ihIteti | shiShyaH \-\- yadAj~nApayati bhagavAn | ( iti niShkrAntaH ) mArIchaH \-\- vatsa tvamapi svApatyadArasahitaH sakhyurAkhaNDalasya rathamAruhya te rAjadhAnIM pratiShThasva | rAjAH \-\- yadAj~nApayati bhagavAn | mArIchaH \-\- api cha | tava bhavatu biDaujAH prAjyavR^iShTiH prajAsu tvamapi vitatayaj~no vajriNaM prINayasva | yugashataparivartAnevamanyonyakR^ityairnayatamu\- bhayalokAnugrahashlAghanIyaiH || 34|| rAjAH \-\- bhagavan yathAshakti shreyase yatiShye | mArIchaH \-\- vatsa kiM te bhUyaH priyamupakaromi | rAjAH \-\- ataH paramapi priyamasti | yadIha bhagavAnpriyaM kartumichChati tarhIdamastu | ( bharatavAkyam ) pravartatAM prakR^itihitAya pArthivaH sarasvatI shrutamahatAM mahIyatAm | mamApi cha xapayatu nIlalohitaH punarbhavaM parigatashaktirAtmabhUH || 35|| ( niShkrAntAH sarve ) ( iti saptamo.a~NkaH | ) samAptamidamabhij~nAnashaku.ntalaM nAma nATakam | ##\medskip\hrule\medskip The AbhijnAnazAkuntalam of KAlidAsa ed. by M.R. Kale Bombay 1898 (ninth ed. 1961) Input by Muneo Tokunaga Input finished on July 26N 1999. From Kyoto University's Sanskrit ftp archives at ftp://ccftp.kyoto-su.ac.jp/pub/doc/sanskrit/ Proofread by Shrirang Nene snene at lds.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}