% Text title : Vedantasara % File name : vedantasara.itx % Category : major\_works % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Sadananda Yogindra (circa 15th cent.) % Transliterated by : Sunder Hattangadi, % Proofread by : sunder Hattangadi Pranipata Chaitanya pranipatachaitanya at yahoo.co.in % Translated by : - % Description-comments : Basics of Vedanta Philosophy % Latest update : May 11, 2003, September 30, 2012, February 7, 2013 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Vedantasara ..}## \itxtitle{.. vedAntasAra ..}##\endtitles ## akhaNDa.n sachchidAnandamavA~Nmanasagocharam . AtmAnamakhilAdhAramAshraye.abhIShTasiddhaye .. 1.. arthato.apyadvayAnandAnatItadvaitabhAnataH . gurUnArAdhya vedAntasAra.n vakShye yathAmati .. 2.. vedAnto nAmopaniShatpramANa.n tadupakArINi shArIrakasUtrAdIni cha .. 3.. asya vedAntaprakaraNatvAt tadIyaiH eva anubandhaiH tadvattAsiddheH na te pR^ithagAlochanIyAH .. 4.. tatra anubandho nAma adhikAriviShayasambandhaprayojanAni .. 5.. adhikArI tu vidhivadadhItavedavedA~NgatvenApAtato.adhigatAkhila\- vedArtho.asmin janmani janmAntare vA kAmyaniShiddhavarjanapuraHsaraM nityanaimittikaprAyashchittopAsanAnuShThAnena nirgatanikhilakalmaShatayA nitAntanirmalasvAntaH sAdhanachatuShTayasampannaH pramAtA .. 6.. kAmyAni \- svargAdIShTasAdhanAni jyotiShTomAdIni .. 7.. niShiddhAni \- narakAdyaniShTasAdhanAni brAhmaNahananAdIni .. 8.. nityAni \- akaraNe pratyavAyasAdhanAni sandhyAvandanAdIni .. 9.. naimittikAni \- putrajanmAdyanubandhIni jAteShTyAdIni .. 10.. prAyashchittAni \- pApakShayasAdhanAni chAndrAyaNAdIni .. 11.. upAsanAni \- saguNabrahmaviShayamAnasavyApArarUpANi shANDilyavidyAdIni .. 12.. eteShA.n nityAdInAM buddhishuddhiH paraM prayojanamupAsanAnAM tu chittaikAgrya.n \ldq{}tametamAtmAna.n vedAnuvachanena brAhmaNA vividiShanti yaj~nena\rdq (bR^i u 4\.4\.22##]## ityAdi shruteH \ldq{}tapasA kalmaSha.n hanti\rdq (manu 12 \- 104##]## ityAdi smR^iteshcha .. 13.. nityanaimittikayoH upAsanAnA.n tvavAntaraphalaM pitR^ilokasatyalokaprAptiH \ldq{}karmaNA pitR^ilokaH vidyayA devalokaH\rdq (bR^i u 1\-5\-16##]## ityAdishruteH .. 14.. sAdhanAni \- nityAnityavastuvivekehAmutrArthaphalabhogavirAga\- shamAdiShaTkasampattimumukShutvAni .. 15.. nityAnityavastuvivekastAvad brahmaiva nitya.n vastu tato.anyadakhilamanityamiti vivechanam .. 16.. aihikAnA.n srakchandanavanitAdiviShayabhogAnAM karmajanyatayAnityatvavadAmuShmikANAmapyamR^itAdi\- viShayabhogAnAmanityatayA tebhyo nitarA.n viratiH \- ihAmutrArthaphalabhogavirAgaH .. 17.. shamAdayastu \- shamadamoparatititikShAsamAdhAnashraddhAkhyAH .. 18.. shamastAvat \- shravaNAdivyatiriktaviShayebhyo manaso nigrahaH .. 19.. damaH \- bAhyendriyANA.n tadvyatiriktaviShayebhyo nivartanam .. 20.. nivartitAnAmeteShA.n tadvyatiriktaviShayebhya uparamaNamuparatirathavA vihitAnA.n karmaNA.n vidhinA parityAgaH .. 21.. titikShA \- shItoShNAdidvandvasahiShNutA .. 22.. nigR^ihItasya manasaH shravaNAdau tadanuguNaviShaye cha samAdhiH \- samAdhAnam .. 23.. gurUpadiShTavedAntavAkyeShu vishvAsaH \- shraddhA .. 24.. mumukShutvam \- mokShechChA .. 25.. evambhUtaH pramAtAdhikArI \ldq{}shAnto dAntaH\rdq (bR^i u 4\.4\.23) ityAdishruteH . ukta~ncha \- \ldq{}prashAntachittAya jitendriyAya cha prahINadoShAya yathoktakAriNe . guNAnvitAyAnugatAya sarvadA pradeyametat satata.n mumukShave .. 26..\rdq (upadeshasAhasrI 324\.16\.72) viShayaH \- jIvabrahmaikya.n shuddhachaitanyaM prameyaM tatra eva vedAntAnA.n tAtparyAt .. 27.. sambandhastu \- tadaikyaprameyasya tatpratipAdakopaniShatpramANasya cha bodhyabodhakabhAvaH .. 28.. prayojana.n tu \- tadaikyaprameyagatAj~nAnanivR^ittiH svasvarUpAnandAvAptishcha \ldq{}tarati shokam Atmavit.h (ChA.n u 7\.1\.3) ityAdishruteH\rdq brahmavid brahmaiva bhavati \ldq{} (muNDa u 3\.2\.9) ityAdishruteshcha .. 29.. ayamadhikArI jananamaraNAdisa.nsArAnalasantapto dIptashirA jalarAshimivopahArapANiH shrotriyaM brahmaniShTha.n gurumupasR^itya tamanusarati \ldq{}tadvij~nAnArtha.n sa gurumevAbhigachChet samitpANiH shrotriyaM brahmaniShTham.h\rdq (muNDa u 1\.2\.12) ityAdishruteH .. 30.. sa guruH paramakR^ipayAdhyAropApavAdanyAyenainamupadishati \ldq{}tasmai sa vidvAnupasannayA samyak.h prashAntachittAya shamAnvitAya . yenAkSharaM puruSha.n veda satyaM provAcha tA.n tattvato brahmavidyAm ..\rdq (muNDa u 1\.2\.13) ityAdishruteH .. 31.. \medskip\hrule\medskip 2 asarpabhUtAyA.n rajjau sarpAropavat vastuni avastvAropaH \- adhyAropaH .. 32.. vastu \- sachchidAnandamadvayaM brahma aj~nAnAdisakalajaDasamUho.avastu .. 33.. aj~nAna.n tu \- sadasadbhyAmanirvachanIya.n triguNAtmaka.n j~nAnavirodhi bhAvarUpa.n yatki~nchiditi vadantyahamaj~na ityAdyanubhavAt \ldq{}devAtmashaktiM svaguNairnigUDhAm.h\rdq (shveta u 1\.3) ityAdishruteshcha .. 34.. idamaj~nAna.n samaShTivyaShTyabhiprAyeNaikamanekamiti cha vyavahriyate .. 35.. tathAhi yathA vR^ikShANA.n samaShTyabhiprAyeNa vanamityekatvavyapadesho yathA vA jalAnA.n samaShTyabhiprAyeNa jalAshaya iti tathA nAnAtvena pratibhAsamAnAnA.n jIvagatAj~nAnAnA.n samaShTyabhiprAyeNa tadekatvavyapadeshaH \ldq{}ajAmekAM\rdq (shve u 4\.5) ityAdishruteH .. 36.. iya.n samaShTirutkR^iShTopAdhitayA vishuddhasattvapradhAnA .. 37.. etadupahita.n chaitanya.n sarvaj~natvasarveshvaratvasarvaniyantR^itvAdiguNakamavyaktamantaryAmI jagatkAraNamIshvara iti cha vyapadishyate sakalAj~nAnAvabhAsakatvAt . \ldq{}yaH sarvaj~naH sarvavit.h\rdq (muNDa u 1\.1\.9) iti shruteH .. 38.. Ishvarasyeya.n samaShTirakhilakAraNatvAtkAraNasharIramAnandaprachuratvA\- tkoshavadAchChAdakatvAchchAnandamayakoshaH sarvoparamatvA\- tsuShuptirata eva sthUlasUkShmaprapa~nchalayasthAnamiti cha uchyate .. 39.. yathA vanasya vyaShTyabhiprAyeNa vR^ikShA ityanekatvavyapadesho yathA vA jalAshayasya vyaShTyabhiprAyeNa jalAnIti tathAj~nAnasya vyaShTyabhiprAyeNa tadanekatvavyapadeshaH \ldq{}indro mAyAbhiH pururUpa Iyate\rdq (R^igveda 6\.47\.18) ityAdishruteH .. 40.. atra vyastasamastavyApitvena vyaShTisamaShTitAvyapadeshaH .. 41.. iya.n vyaShTirnikR^iShTopAdhitayA malinasattvapradhAnA .. 42.. etadupahita.n chaitanyamalpaj~natvAnIshvaratvAdiguNakaM prAj~na ityuchyata ekAj~nAnAvabhAsakatvAt .. 43.. asya prAj~natvamaspaShTopAdhitayAnatiprakAshakatvAt .. 44.. asyApIyamaha~NkArAdikAraNatvAtkAraNasharIramAnanda\- prachuratvAtkoshavadAchChAdakatvAchchAnandamayakoshaH sarvoparamatvAtsuShuptirata eva sthUlasUkShmasharIraprapa~ncha\- layasthAnamiti cha uchyate .. 45.. tadAnImetAvIshvaraprAj~nau chaitanyapradIptAbhiratisUkShmAbhi\- raj~nAnavR^ittibhirAnandamanubhavataH \ldq{}Anandabhuk chetomukhaH prAj~naH\rdq (mANDU u 5) iti shruteH sukhamahamavApsam.h na ki~nchidavediShamithyutthitasyaparAmarshopapatteshcha .. 46.. anayoH samaShTivyaShTyorvanavR^ikShayoriva jalAshaya\-jalayoriva vAbhedaH .. 47.. etadupahitayorIshvaraprAj~nayorapi vanavR^ikShAvachChinnAkAshayoriva jalAshayajalagatapratibimbAkAshayoriva vAbhedaH \ldq{}eSha sarveshvara (eSha sarvaj~na eSho.antaryAmyeSha yoniH sarvasya prabhavApyayau hi bhUtAnAm.h)\rdq (mANDU u 6) ityAdi shruteH .. 48.. vanavR^ikShatadavachChinnAkAshayorjalAshayajalatadgatapratibimbAkAshayo\- rvAdhArabhUtAnupahitAkAshavadanayoraj~nAnatadupahitachaitanyayo\- rAdhArabhUta.n yadanupahita.n chaitanya.n tatturIyamityuchyate \ldq{}shAnta.n shivamadvaita.n chaturthaM manyante (sa AtmA sa vij~neyaH)\rdq (mANDU u 7) ityAdishruteH .. 49.. idameva turIya.n shuddhachaitanyamaj~nAnAditadupahitachaitanyAbhyA.n taptAyaH piNDavadavivikta.n sanmahAvAkyasya vAchya.n vivikta.n sallakShyamiti chochyate .. 50.. asyAj~nAnasyAvaraNavikShepanAmakamasti shaktidvayam .. 51.. AvaraNashaktistAvadalpo.api megho.anekayojanAyatamAditya\- maNDalamavalokayitR^inayanapathapidhAyakatayA yathAchChAdayatIva tathAj~nAnaM parichChinnamapyAtmAnamaparichChinnamasa.nsAriNa\- mavalokayitR^ibuddhipidhAyakatayAchChAdayatIva tAdR^isha.n sAmarthyam . taduktaM \- \ldq{}ghanachChannadR^iShTirghanachChannamarka.n yathA manyate niShprabha.n chAtimUDhaH . tathA baddhavadbhAti yo mUDhadR^iShTeH sa nityopalabdhisvarUpo.ahamAtmA ..\rdq iti (hastAmalakam 10) .. 52.. anayA AvR^itasyAtmanaH kartR^itvabhoktR^itvasukhitvaduHkhitvAdisa.nsArasambhAvanApi bhavati yathA svAj~nAnenAvR^itAyA.n rajjvA.n sarpatvasambhAvanA .. 53.. vikShepashaktistu yathA rajjvaj~nAna.n svAvR^ita rajjau svashaktyA sarpAdikamudbhAvayatyevamaj~nAnamapi svAvR^itAtmani svashaktyA.a.akAshAdiprapa~nchamudbhAvayati tAdR^isha.n sAmarthyam . taduktam \- \ldq{}vikShepashaktirli~NgAdi brahmANDAntaM jagat sR^ijet.h\rdq iti . (vAkyasudhA 13) .. 54.. shaktidvayavadaj~nAnopahita.n chaitanya.n svapradhAnatayA nimittaM svopAdhipradhAnatayopAdAna.n cha bhavati .. 55.. yathA lUtA tantukAryaM prati svapradhAnatayA nimittaM svasharIrapradhAnatayopAdAna~ncha bhavati .. 56.. tamaHpradhAnavikSheepashaktimadaj~nAnopahitachaitanyAdAkAsha AkAshAdvAyurvAyoragniragnerApo.adbhyaH pR^ithivI chotpadyate \ldq{}etasmAdAtmana AkAshaH sambhUtaH\rdq (tai u 2\.1\.1) ityAdishruteH .. 57.. teShu jADyAdhikyadarshanAttamaHprAdhAnya.n tatkAraNasya . tadAnI.n sattvarajastamA.nsi kAraNaguNaprakrameNa teShvAkAshAdiShUtpadyante .. 58.. etAnyeva sUkShmabhUtAni tanmAtrANyapa~nchIkR^itAni chochyante .. 59.. etebhyaH sUkShmasharIrANi sthUlabhUtAni chotpadyante .. 60.. sUkShmasharIrANi saptadashAvayavAni li~NgasharIrANi .. 61.. avayavAstu j~nAnendriyapa~nchakaM buddhimanasI karmendriyapa~nchakaM vAyupa~nchaka.n cheti .. 62.. j~nAnendriyANi shrotratvakchakShurjihvAghrANAkhyAni .. 63.. etAnyAkAshAdInA.n sAttvikA.nshebhyo vyastebhyaH pR^ithak pR^ithak krameNotpadyante .. 64.. buddhirnAma nishchayAtmikAntaHkaraNavR^ittiH .. 65.. mano nAma sa~NkalpavikalpAtmikAntaHkaraNavR^ittiH .. 66.. anayoreva chittAha~NkArayorantarbhAvaH .. 67.. anusandhAnAtmikAntaHkaraNavR^ittiH chittam .. 68.. abhimAnAtmikAntaHkaraNavR^ittiH aha~NkAraH .. 69.. ete punarAkAshAdigatasAttvikA.nshebhyo militebhya utpadyante .. 70.. eteShAM prakAshAtmakatvAtsAttvikA.nshakAryatvam .. 71.. iyaM buddhirj~nAnendriyaiH sahitA vij~nAnamayakosho bhavati .. 72.. aya.n kartR^itvabhoktR^itvasukhitvaduHkhitvAdyabhimAnatvenehalokaparalokagAmI vyavahAriko jIva ityuchyate .. 73.. manastu j~nAnendriyaiH sahita.n sanmanomayakosho bhavati .. 74.. karmendriyANi vAkpANipAdapAyUpasthAkhyAni .. 75.. etAni punarAkAshAdInA.n rajo.nshebhyo vyastebhyaH pR^ithak pR^ithak.h krameNotpadyante .. 76.. vAyavaH prANApAnavyAnodAnasamAnAH .. 77.. prANo nAma prAggamanavAnnAsAgrasthAnavartI .. 78.. apAno nAmAvAggamanavAnpAyvAdisthAnavartI .. 79.. vyAno nAma viShvaggamanavAnakhilasharIravartI .. 80.. udAno nAma kaNThasthAnIya UrdhvagamanavAnutkramaNavAyuH .. 81.. samAno nAma sharIramadhyagatAshitapItAnnAdisamIkaraNakaraH .. 82.. samIkaraNantu paripAkakaraNa.n rasarudhirashukrapurIShAdikaraNamiti yAvat .. 83.. kechittu nAgakUrmakR^ikaladevadattadhana~njayAkhyAH pa~nchAnye vAyavaH santIti vadanti .. 84.. tatra nAga udgiraNakaraH . kUrma unmIlanakaraH . kR^ikalaH kShutkaraH . devadatto jR^imbhaNakaraH . dhana~njayaH poShaNakaraH .. 85.. eteShAM prANAdiShvantarbhAvAtprANAdayaH pa~nchaiveti kechit .. 86.. etatprANAdipa~nchakamAkAshAdigatarajo.nshebhyomilitebhya utpadyate .. 87.. idaM prANAdipa~nchaka.n karmendriyaiH sahita.n satprANamayakosho bhavati . asya kriyAtmakatvena rajo.nshakAryatvam .. 88.. eteShu kosheShu madhye vij~nAnamayo j~nAnashaktimAn kartR^irUpaH . manomaya ichChAshaktimAn karaNarUpaH . prANamayaH kriyAshaktimAn kAryarUpaH . yogyatvAdevameteShA.n vibhAga iti varNayanti . etatkoshatrayaM milita.n satsUkShmasharIramityuchyate .. 89.. atrApyakhilasUkShmasharIramekabuddhiviShayatayA vanavajjalAshayavadvA samaShTiranekabuddhiviShayatayA vR^ikShavajjalavadvA vyaShTirapi bhavati .. 90.. etatsamaShTyupahita.n chaitanya.n sUtrAtmA hiraNyagarbhaH prANashchetyuchyate sarvatrAnusyUtatvAjj~nAnechChAkriyAshaktimadupahitatvAchcha .. 91.. asyaiShA samaShTiH sthUlaprapa~nchApekShayA sUkShmatvAtsUkShmasharIraM vij~nAnamayAdikoshatraya.n jAgradvAsanAmayatvAtsvapno.ataeva sthUlaprapa~nchalayasthAnamiti chochyate .. 92.. etadvyaShTyupahita.n chaitanya.n taijaso bhavati tejomayAntaHkaraNopahitatvAt .. 93.. asyApIya.n vyaShTiH sthUlasharIrApekShayA sUkShmatvAditi hetoreva sUkShmasharIra.n vij~nAnamayAdikoshatraya.n jAgradvAsanAmayatvAtsvapno.ataeva sthUlasharIralayasthAnamiti chochyate .. 94.. etau sUtrAtmataijasau tadAnIM manovR^ittibhiH sUkShmaviShayAnanubhavataH \ldq{}praviviktabhuktaijasaH\rdq (mANDU u 3) ityadishruteH .. 95.. atrApi samaShTivyaShTyostadupahitasUtrAtmataijasayorvanavR^ikShavattadava\- chChinnAkAshavachcha jalAshayajalavattadgatapratibimbAkAshavachchAbhedaH .. 96.. eva.n sUkShmasharIrotpattiH .. 97.. sthUlabhUtAni tu pa~nchIkR^itAni .. 98.. pa~nchIkaraNa.n tvAkAshAdipa~nchasvekaika.n dvidhA sama.n vibhajya teShu dashasu bhAgeShu prAthamikAnpa~nchabhAgAnpratyekaM chaturdhA sama.n vibhajya teShA.n chaturNAM bhAgAnAM svasvadvitIyArdhabhAgaparityAgena bhAgAntareShu yojanam .. 99.. taduktam \- \ldq{}dvidhA vidhAya chaikaika.n chaturdhA prathamaM punaH .. svasvetaradvitIyA.nshairyojanAtpa~ncha pa~nchate ..\rdq iti .. .. 100.. asyAprAmANya.n nAsha~NkanIya.n trivR^itkaraNashruteH pa~nchIkaraNasyApyupalakShaNatvAt .. 101.. pa~nchAnAM pa~nchAtmakatve samAne.api teShu cha \ldq{}vaisheShyAttu tadvAdastadvAdaH\rdq (bra sU 2\.4\.22) iti nyAyenAkAshAdivyapadeshaH sambhavati .. 102.. tadAnImAkAshe shabdo.abhivyajyate vAyau shabdasparshAvagnau shabdasparsharUpANyapsu shabdasparsharUparasAH pR^ithivyAM shabdasparsharUparasagandhAshcha .. 103.. etebhyaH pa~nchIkR^itebhyo bhUtebhyo bhUrbhuvaHsvarmaharjanastapaHsatya\- mityetannAmakAnAmuparyuparividyamAnAnAmatalavitalasutalarasAtala\- talAtalamahAtalapAtAlanAmakAnAmadho.adhovidyamAnAnAM lokAnAM brahmANDasya tadantargatachaturvidhasthUlasharIrANAM taduchitAnAmannapAnAdInA.n chotpattirbhavati .. 104.. chaturvidhasharIrANi tu jarAyujANDajasvedajodbhijjAkhyAni .. 105.. jarAyujAni jarAyubhyo jAtAni manuShyapashvAdIni .. 106.. aNDajAnyaNDebhyo jAtAni pakShipannagAdIni .. 107.. svedajAni svedebhyo jAtAni yUkamashakAdIni .. 108.. udbhijjAni bhUmimudbhidya jAtAni latAvR^ikShAdIni .. 109.. atrApi chaturvidhasakalasthUlasharIramekAnekabuddhiviShayatayA vanavajjalAshayavadvA samaShTirvR^ikShavajjalavadvA vyaShTirapi bhavati .. 110.. etatsamaShTyupahita.n chaitanya.n vaishvAnaro virADityuchyate sarvanarAbhimAnitvAdvividha.n rAjamAnatvAchcha .. 111.. asyaiShA samaShTiH sthUlasharIramannavikAratvAdannamayakoshaH sthUlabhogAyatanatvAchcha sthUlasharIra.n jAgraditi cha vyapadishyate .. 112.. etadvyaShTyupahita.n chaitanya.n vishva ityuchyate sUkShmasharIrAbhimAnamaparityajya sthUlasharIrAdipraviShTatvAt .. 113.. asyApyeShA vyaShTiH sthUlasharIramannavikAratvAdeva hetorannamayakosho jAgraditi chochyate .. 114.. tadAnImetau vishvavaishvAnarau digvAtArkavaruNAshvibhiH kramAnniyantritena shrotrAdIndriyapa~nchakena kramAchChabdasparsharUparasagandhAnagnIndropendrayamaprajApatibhiH kramAnniyantritena vAgAdIndriyapa~nchakena kramAdvachanAdAnagamanavisargAnandA.nshchandrachaturmukhasha~NkarAchyutaiH kramAnniyantritena manobuddhyaha~NkArachittAkhyenAntarendriyachatuShkeNa kramAtsa~NkalpanishchayAha~NkAryachaittA.nshcha sarvAnetAn.h sthUlaviShayAnanubhavataH \ldq{}jAgaritasthAno bahiHpraj~naH\rdq (mANDU u 3) ityAdishruteH .. 115.. atrApyanayoH sthUlavyaShTisamaShTyostadupahitavishvavaishvAnarayoshcha vanavR^ikShavattadavachChinnAkAshavachcha jalAshayajalavattadgatapratibimbAkAshavachcha pUrvavadabhedaH .. 116.. evaM pa~nchIkR^itapa~nchabhUtebhyaH sthUlaprapa~nchotpattiH .. 117.. eteShA.n sthUlasUkShamakAraNaprapa~nchAnAmapi samaShTireko mahAnprapa~ncho bhavati yathAvAntaravanAnA.n samaShTirekaM mahadvanaM bhavati yathA vAvAntarajalAshayAnA.n samaShTireko mahAn jalAshayaH .. 118.. etadupahita.n vaishvAnarAdIshvaraparyanta.n chaitanyamapyavAntaravanAvachChinnAkAshavadavAntara jalAshayagatapratibimbAkAshavachchaikameva .. 119.. AbhyAM mahAprapa~nchatadupahitachaitanyAbhyA.n taptAyapiNDavadaviviktaM sadanupahita.n chaitanya.n \ldq{}sarva.n khalvidaM brahma\rdq (ChAnda u 3\.14\.1) iti (mahA) vAkyasya vAchyaM bhavati vivikta.n sallakShyamapi bhavati .. 120.. eva.n vastunyavastvAropo.adhyAropaH sAmAnyena pradarshitaH .. 121.. \medskip\hrule\medskip 3 idAnIM pratyagAtmanIdamidamayamayamAropayatIti visheShata uchyate .. 122.. atiprAkR^itastu \ldq{}AtmA vai jAyate putraH\rdq ityAdishruteH svasminniva putre.api premadarshanAtputre puShTe naShTe chAhameva puShTo naShTashchetyAdyanubhavAchcha putra Atmeti vadati .. 123.. chArvAkastu \ldq{}sa vA eSha puruSho.annarasamayaH\rdq (tai u 2\.1\.1) ityAdishruteH pradIptagR^ihAtsvaputraM parityajyApi svasya nirgamadarshanAtsthUlo.ahaM kR^isho.ahamityAdyanubhavAchcha sthUlasharIramAtmeti vadati .. 124.. aparashchArvAkaH \ldq{}te ha prANAH prajApatiM pitarametyochuH\rdq (ChA u 5\.1\.7) ityAdishruterindriyANAmabhAve sharIrachalanAbhAvAtkANo.ahaM badhiro.ahamityAdyanubhavAchchendriyANyAtmeti vadati .. 125.. aparashchArvAkaH \ldq{}anyo.antara AtmA prANamayaH\rdq (tai u 2\.2\.1) ityAdishruteH prANAbhAva indriyAdichalanAyogAdahamashanAyAvAnahaM pipAsAvAnityAdi anubhavAchcha prANa Atmeti vadati .. 126.. anyastu chArvAkaH \ldq{}anyo.antara AtmA manomayaH\rdq (tai u 2\.3\.1) ityAdishrutermanasi supte prANAderabhAvAdaha.n sa~NkalpavAnahaM vikalpavAnityAdyanubhavAchcha mana Atmeti vadati .. 127.. bauddhastu \ldq{}anyo.antara AtmA vij~nAnamayaH\rdq (tai u 2\.4\.1) ityAdishruteH karturabhAve karaNasya shaktyabhAvAdaha.n kartAhaM bhoktetyAdyanubhavAchcha buddhirAtmeti vadati .. 128.. prAbhAkaratArkikau tu \ldq{}anyo.antara AtmAnandamayaH\rdq (tai u 2\.5\.1) ityAdishruterbuddhyAdInAmaj~nAne layadarshanAdahamaj~no.ahamaj~nAnItyAdyanubhavAchchAj~nAnamAtmeti vadataH .. 129.. bhATTastu \ldq{}praj~nAnaghana evAnandamayaH\rdq (mANDU u 5) ityAdishruteH suShuptau prakAshAprakAshasadbhAvAnmAmaha.n na jAnAmItyAdyanubhavAchchAj~nAnopahitaM chaitanyamAtmeti vadati .. 130.. aparo bauddhaH \ldq{}asadevedamagra AsIt.h\rdq (ChA u 6\.2\.1) ityAdishruteH suShuptau sarvAbhAvAdaha.n suShuptau nAsamityutthitasya svAbhAvaparAmarshaviShayAnubhavAchcha shUnyamAtmeti vadati .. 131.. eteShAM putrAdInAmanAtmatvamuchyate .. 132.. etairatiprAkR^itAdivAdibhirukteShu shrutiyuktyanubhavAbhAseShu pUrvapUrvoktashrutiyuktyanubhavAbhAsAnAmuttarottatarashrutiyuktyanubhavAbhAsai\- rAtmatvabAdhadarshanAtputrAdInAmanAtmatva.n spaShTameva .. 133.. ki~ncha pratyagasthUlo.achakShuraprANo.amanA akartA chaitanya.n chinmAtraM sadityAdiprabalashrutivirodhAdasya putrAdishUnyaparyantasya jaDasya chaitanyabhAsyatvena ghaTAdivadanityatvAdahaM brahmeti vidvadanubhavaprAbalyAchcha tattachChrutiyuktyanubhavabhAsAnAM bAdhitatvAdapi putrAdishUnyaparyantamakhilamanAtmaiva .. 134.. atastattadbhAsaka.n nityashuddhabuddhamuktasatyasvabhAvaM pratyakchaitanyamevAtmavastviti vedAntavidvadanubhavaH .. 135.. evamadhyAropaH .. 136.. \medskip\hrule\medskip 4 apavAdo nAma rajjuvivartasya sarpasya rajjumAtratvavadvastuvivartasyAvastuno.aj~nAnAdeH prapa~nchasya vastumAtratvam .. 137.. taduktam \- \ldq{}satattvato.anyathAprathA vikAra ityudIritaH . atattvato.anyathAprathA vivarta ityudIritaH ..\rdq iti .. 138.. tathAhi etadbhogAyatana.n chaturvidhasakalasthUlasharIrajAtaM bhogyarUpAnnapAnAdikametadAyatanabhUtabhUrAdichaturdashabhuvanAnyetadAyatanabhUtaM brahmANDa.n chaitatsarvameteShA.n kAraNarUpaM pa~nchIkR^itabhUtamAtraM bhavati .. 139.. etAni shabdAdiviShayasahitAni pa~nchIkR^itAni bhUtAni sUkShmasharIrajAtaM chaitatsarvameteShA.n kAraNarUpApa~nchIkR^itabhUtamAtraM bhavati .. 140.. etAni sattvAdiguNasahitAnyapa~nchIkR^itAnyutpatti\- vyutkrameNaitatkAraNabhUtAj~nAnopahitachaitanyamAtraM bhavati .. 141.. etadaj~nAnamaj~nAnopahita.n chaitanya.n cheshvarAdikametadAdhAra\- bhUtAnupahitachaitanyarUpa.n turIyaM brahmamAtraM bhavati .. 142.. AbhyAmadhyAropApavAdAbhyA.n tattvampadArthashodhanamapi siddhaM bhavati .. 143.. tathAhi \- aj~nAnAdisamaShTiretadupahita.n sarvaj~natvAdivishiShTaM chaitanyametadanupahita.n chaitattraya.n taptAyaHpiNDavadekatvenAvabhAsamAnaM tatpadavAchyArtho bhavati .. 144.. etadupAdhyupahitAdhArabhUtamanupahita.n chaitanya.n tatpadalakShyArtho bhavati .. 145.. aj~nAnAdivyaShTiretadupahitAlpaj~natvAdivishiShTachaitanyameta\- danupahita.n chaitattraya.n taptAyaHpiNDavadekatvenAvabhAsamAnaM tvampadavAchyArtho bhavati .. 146.. etadupAdhyupahitAdhArabhUtamanupahitaM pratyagAnandaM turIya.n chaitanya.n tvampadalakShyArtho bhavati .. 147.. atha mahAvAkyArtho varNyate . ida.n tattvamasivAkyaM sambandhatrayeNAkhaNDArthabodhakaM bhavati .. 148.. sambandhatraya.n nAma padayoH sAmAnAdhikaraNyaM padArthayorvisheShaNavisheShyabhAvaH pratyagAtma\- lakShaNayorlakShyalakShaNabhAvashcheti .. 149.. taduktam \- \ldq{}sAmAnAdhikaraNya.n cha visheShaNavisheShyatA . lakShyalakShaNasambandhaH padArthapratyagAtmanAm ..\rdq iti .. 150.. sAmAnAdhikaraNyasambandhastAvadyathA so.aya.n devadatta ityasminvAkye tatkAlavishiShTadevadattavAchakasashabdasyaitatkAlavishiShTadevadatta\- vAchakAya.nshabdasya chaikasminpiNDe tAtparyasambandhaH . tathA cha tattvamasIti vAkye.api parokShatvAdivishiShTachaitanyavAchakatatpada\- syAparokShatvAdi vishiShTachaitanyavAchakatvampadasya chaikasmi.nshchaitanye tAtparyasambandhaH .. 151.. visheShaNavisheShyabhAvasambandhastu yathA tatraiva vAkye sashabdArthatatkAlavishiShTadevadattasyAya.nshabdArthaitatkAlavishiShTadevadattasya chAnyonyabhedavyAvartakatayA visheShaNavisheShyabhAvaH . tathAtrApi vAkye tatpadArthaparokShatvAdivishiShTachaitanyasya tvampadArthAparokShatvAdivishiShTachaitanyasya chAnyonyabhedavyAvartakatayA visheShaNavisheShyabhAvaH .. 152.. lakShyalakShaNasambandhastu yathA tatraiva sashabdAya.nshabdayostadarthayorvA viruddhatatkAlaitatkAlavishiShTatvaparityAgenAviruddhadevadattena saha lakShyalakShaNabhAvaH . tathAtrApi vAkye tattvampadayostadarthayorvA viruddhaparokShatvAparokShatvAdi\- vishiShTatvaparityAgenAviruddhachaitanyena saha lakShyalakShaNabhAvaH .. 153.. iyameva bhAgalakShaNetyuchyate .. 154.. asminvAkye nIlamutpalamiti vAkyavadvAkyArtho na sa~NgachChate .. 155.. tatra tu nIlapadArthanIlaguNasyotpalapadArthotpaladravyasya cha shauklyapaTAdibhedavyAvartakatayAnyonyavisheShaNavisheShya\- rUpasa.nsargasyAnyataravishiShTasyAnyatarasya tadaikyasya vA vAkyArthatvA~NgIkAre pramANAntaravirodhAbhAvAttadvAkyArthaH sa~NgachChate .. 156.. atra tu tatpadArthaparokShatvAdivishiShTachaitanyasya tvampadArthAparokShatvAdivishiShTachaitanyasya chAnyonyabhedavyAvartakatayA visheShaNavisheShyabhAvasa.nsargasyAnyataravishiShTasyAnyatarasya tadaikyasya vA vAkyArthatvA~NgIkAre pratyakShAdipramANavirodhAdvAkyArtho na sa~NgachChate .. 157.. taduktam \- \ldq{}sa.nsargo vA vishiShTo vA vAkyArtho nAtra sammataH . akhaNDaikarasatvena vAkyArtho viduShAM mataH ..\rdq iti (pa~nchadashI 7\.75) .. 158.. atra ga~NgAyA.n ghoShaH prativasatItivAkyavajjahallakShaNApi na sa~NgachChate .. 159.. tatra tu ga~NgAghoShayorAdhArAdheyabhAvalakShaNasya vAkyArthasyAsheShato viruddhatvAdvAkyArthamasheShataH parityajya tatsambandhitIralakShaNAyA yuktatvAjjahallakShaNA sa~NgachChate .. 160.. atra tu parokShAparokShachaitanyaikatvalakShaNasya vAkyArthasya bhAgamAtre virodhAdbhAgAntaramapi parityajyAnyalakShaNAyA ayuktatvAjjahallakShaNA na sa~NgachChate .. 161.. na cha ga~NgApada.n svArthaparityAgena tIrapadArthaM yathA lakShayati tathA tatpada.n tvampada.n vA svArthaparityAgena tvampadArtha.n tatpadArtha.n vA lakShayatvataH kuto jahallakShaNA na sa~NgachChata iti vAchyam .. 162.. tatra tIrapadAshravaNena tadarthApratItau lakShaNayA tatpratItyapekShAyAmapi tattvampadayoH shrUyamANatvena tadarthapratItau lakShaNayA punaranyatarapadenAnyatara\- padArthapratItyapekShAbhAvAt .. 163.. atra shoNo dhAvatItivAkyavadajahallakShaNApi na sambhavati .. 164.. tatra shoNaguNagamanalakShaNasya vAkyArthasya viruddhatvAttadaparityAgena tadAshrayAshvAdilakShaNayA tadvirodhaparihArasambhavAdajahallakShaNA sambhavati .. 165.. atra tu parokShatvAparokShatvAdivishiShTachaitanyaikatvasya vAkyArthasya viruddhatvAttadaparityAgena tatsambandhino yasya kasyachidarthasya lakShitatve.api tadvirodhaparihArAsambhavA\- dajahallakShaNA na sambhavatyeva .. 166.. na cha tatpada.n tvampada.n vA svArthaviruddhA.nshaparityAgenA.n\- shAntarasahita.n tvampadArtha.n tatpadArtha.n vA lakShayatvataH kathaM prakArAntareNa bhAgalakShaNA~NgIkaraNamiti vAchyam .. 167.. ekena padena svArthA.nshapadArthAntarobhayalakShaNAyA asambhavAtpadAntareNa tadarthapratItau lakShaNayA punastatpratItyapekShAbhAvAchcha .. 168.. tasmAdyathA so.aya.n devadatta iti vAkya.n tadartho vA tatkAlaitatkAlavishiShTadevadattalakShaNasya vAkyArthasyA.nshe virodhAdviruddhatatkAlaitatkAlavishiShTA.nshaM parityajyAviruddhaM devadattA.nshamAtra.n lakShayati tathA tattvamasItivAkya.n tadartho vA parokShatvAparokShatvAdivishiShTachaitanyaikatvalakShaNasya vAkyArthasyA.nshe virodhAdviruddhaparokShatvAparokShatvavishiShTA.nshaM parityajyAviruddhamakhaNDachaitanyamAtra.n lakShayatIti .. 169.. athAdhunAhaM brahmAsmi (bR^i u 1\.4\.10) ityanubhavavAkyArtho varNyate .. 170.. evamAchAryeNAdhyAropApavAdapuraHsara.n tattvampadArthau shodhayitvA vAkyenAkhaNDArthe.avabodhite.adhikAriNo.ahaM nityashuddhabuddhamuktasatyasvabhAvaparamAnandAnantAdvayaM brahmAsmItyakhaNDAkArAkAritA chittavR^ittirudeti .. 171.. sA tu chitpratibimbasahitA satI pratyagabhinnamaj~nAtaM parambrahma viShayIkR^itya tadgatAj~nAnameva bAdhate tadA paTakAraNatantudAhe paTadAhavadakhilakAraNe.aj~nAne bAdhite sati tatkAryasyAkhilasya bAdhitatvAttadantarbhUtAkhaNDAkArAkAritA chittavR^ittirapi bAdhitA bhavati .. 172.. tatra pratibimbita.n chaitanyamapi yathA dIpaprabhAdityaprabhAvabhAsanAsamarthA satI tayAbhibhUtA bhavati tathA svayamprakAshamAnapratyagabhinnaparabrahmAvabhAsanAnarhatayA tenAbhibhUta.n sat svopAdhibhUtAkhaNDavR^itterbAdhitatvAddarpaNAbhAve mukhapratibimbasya mukhamAtratvavatpratyagabhinnaparabrahmamAtraM bhavati .. 173.. eva.n cha sati \ldq{}manasaivAnudraShTavyam.h\rdq (bR^i u 4\.4\.19) \ldq{}yanmanasA na manute\rdq (ke u 1\.5) ityanayoH shrutyoravirodho vR^ittivyApyatvA~NgIkAreNa phalavyApyatvapratiShedhapratipAdanAt .. 174.. taduktam \- \ldq{}phalavyApyatvamevAsya shAstrakR^idbhirnivAritam . brahmaNyaj~nAnanAshAya vR^ittivyAptirapekShitA ..\rdq iti (pa~nchadashI 6\.90) .. 175.. \ldq{}svayamprakAshamAnatvAnnAbhAsa upayujyate .\rdq iti cha (pa~nchadashI 6\.92) .. 176.. jaDapadArthAkArAkAritachittavR^ittervisheSho.asti .. 177.. tathAhi . aya.n ghaTa iti ghaTAkArAkAritachittavR^ittiraj~nAta.n ghaTaM viShayIkR^itya tadgatAj~nAnanirasanapuraHsara.n svagatachidAbhAsena jaDa.n ghaTamapi bhAsayati .. 178.. tadukta.n \- \ldq{}buddhitatsthachidAbhAsau dvAvapi vyApnuto ghaTam . tatrAj~nAna.n dhiyA nashyedAbhAsena ghaTaH sphuret ..\rdq iti . (pa~nchadashI 7\.91) .. 179.. yathA dIpaprabhAmaNDalamandakAragata.n ghaTapaTAdika.n viShayIkR^itya tadgatAndhakAranirasanapuraHsara.n svaprabhayA tadapi bhAsayatIti .. 180.. \medskip\hrule\medskip 5 evaM bhUtasvasvarUpachaitanyasAkShAtkAraparyanta.n shravaNamanana\- nididhyAsanasamAdhyanuShThAnasyApekShitatvAtte.api pradarshyante .. 181.. shravaNa.n nAma ShaDvidhali~NgairasheShavedAntAnAmadvitIyavastuni tAtparyAvadhAraNam .. 182.. li~NgAni tUpakramopasa.nhArAbhyAsApUrvatAphalArthavAdopapattyAkhyAni .. 183.. taduktam \- \ldq{}upakramopasa.nhArAvabhyAso.apUrvatAphalam . arthavAdopapattI cha li~Nga.n tAtparyanirNaye ..\rdq .. 184.. prakaraNapratipAdyasyArthasya tadAdyantayorupapAdanamupakramopasa.nhArau . yathA ChAndogye ShaShThAdhyAye prakaraNapratipAdyasyAdvitIyavastuna \ldq{}ekamevAdvitIyam.h\rdq (6\.2\.1) ityAdau \ldq{}aitadAtmyamida.n sarvam.h\rdq (6\.8\.7) ityante cha pratipAdanam .. 185.. prakaraNapratipAdyasya vastunastanmadhye paunaHpunyena pratipAdanamabhyAsaH . yathA tatraivAdvitIyavastuni madhye tattvamasIti navakR^itvaH pratipAdanam .. 186.. prakaraNapratipAdyasyAdvitIyavastunaH pramANAntarA\- viShayIkaraNamapUrvatA . yathA tatraivAdvitIyavastuno mAnAntarAviShayIkaraNam .. 187.. phala.n tu prakaraNapratipAdyasyAtmaj~nAnasya tadanuShThAnasya vA tatra tatra shrUyamANaM prayojanam . yathA tatra \ldq{}AchAryavAnpuruSho veda tasya tAvadeva chira.n yAvanna vimokShyetha sampatsye\rdq (6\.14\.2) ityadvitIyavastuj~nAnasya tatprAptiH prayojana.n shrUyate .. 188.. prakaraNapratipAdyasya tatra tatra prasha.nsanamarthavAdaH . yathA tatraiva \ldq{}uta tamAdeshamaprAkShyo yenAshruta.n shrutaM bhavatyamataM matamavij~nAta.n vij~nAtam.h\rdq (6\.1\.3) ityadvitIyavastuprasha.nsanam .. 189.. prakaraNapratipAdyArthasAdhane tatra tatra shruyamANA yuktirupapattiH . yathA tatra \ldq{}yathA saumyaikena mR^itpiNDena sarvaM mR^inmaya.n vij~nAtaM syAdvAchArambhaNa.n vikAro nAmadheyaM mR^ittiketyeva satyam.h\rdq (6\.1\.4) ityAdAvadvitIyavastusAdhane vikArasya vAchArambhaNamAtratve yuktiH shrUyate .. 190.. manana.n tu shrutasyAdvitIyavastuno vedAntAnuguNayuktibhiranavaratamanuchintanam .. 191.. vijAtIyadehAdipratyayarahitAdvitIyavastusajAtIyapratyayapravAho nididhyAsanam .. 192.. samAdhirdvividhaH savikalpako nirvikalpashcheti .. 193.. tatra savikalpako nAma j~nAtR^ij~nAnAdivikalpalayAnapekShayAdvitIyavastuni tadAkArAkAritAyAshchittavR^itteravasthAnam .. 194.. tadA mR^iNmayagajAdibhAne.api mR^idbhAnavaddvaitabhAne.apyadvaita.n vastu bhAsate .. 195.. taduktam \- \ldq{}dR^ishisvarUpa.n gaganopamaM param.h sakR^idvibhAta.n tvajamekamakSharam . alepaka.n sarvagata.n yadadvayam.h tadeva chAha.n satata.n vimuktamom ..\rdq iti (upadeshasAhasrI 73\.10\.1) .. 196.. nirvikalpakastu j~nAtR^ij~nAnAdivikalpalayApekShayAdvitIyavastuni tadAkArAkAritAyAshchittavR^itteratitarAmekIbhAvenAvasthAnam .. 197.. tadA tu jalAkArAkAritalavaNAnavabhAsena jalamAtrAvabhAsavadadvitIya\- vastvAkArAkAritachittavR^ittyanavabhAsenAdvitIyavastumAtramavabhAsate .. 198.. tatashchAsya suShupteshchAbhedasha~NkA na bhavati . ubhayatra vR^ittyabhAne samAne.api tatsadbhAvAsadbhAvamAtreNAnayorbhedopapatteH .. 199.. asyA~NgAni yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayaH .. 200.. tatra \ldq{}ahi.nsAsatyAsteyabrahmacharyAparigrahA yamAH\rdq .. 201.. \ldq{}shauchasantoShatapaHsvAdhyAyeshvarapraNidhAnAni niyamAH\rdq ..202.. karacharaNAdisa.nsthAnavisheShalakShaNAni padmasvastikAdInyAsanAni .. 203.. rechakapUrakakumbhakalakShaNAH prANanigrahopAyAH prANAyAmAH .. 204.. indriyANA.n svasvaviShayebhyaH pratyAharaNaM pratyAhAraH .. 205.. advitIyavastunyantarindriyadhAraNa.n dhAraNA .. 206\.. tatrAdvitIyavastuni vichChidya vichChidyAntarindriyavR^ittipravAho dhyAnam .. 207.. samAdhistUktaH savikalpaka eva .. 208.. evamasyA~Ngino nirvikalpakasya layavikShepakaShAyarasAsvAdalakShaNAshchatvAro vighnAH sambhavanti .. 209.. layastAvadakhaNDavastanavalambanena chittavR^itternidrA .. 210.. akhaNDavastvanavalambanena chittavR^itteranyAvalambana.n vikShepaH .. 211.. layavikShepAbhAve.api chittavR^itterrAgAdivAsanayA stabdhIbhAvAdakhaNDavastvanavalambana.n kaShAyaH .. 212.. akhaNDavastvanavalambanenApi chittavR^itteH savikalpakAnandAsvAdanaM rasAsvAdaH . samAdhyArambhasamaye savikalpakAnandAsvAdana.n vA .. 213.. anena vighnachatuShTayena virahita.n chitta.n nirvAtadIpavadachalaM sadakhaNDachaitanyamAtramavatiShThate yadA tadA nirvikalpakaH samAdhirityuchyate .. 214.. yaduktam \- \ldq{}laye sambodhayechchita.n vikShipta.n shamayetpunaH . sakaShAya.n vijAnIyAtsamaprApta.n na chAlayet .. nAsvAdayedrasa.n tatra niHsa~NgaH praj~nayA bhavet.h\rdq iti cha (gauDapAdakArikA 3\.44\-45) \ldq{}yathA dIpo nivAtastho ne~Ngate sopamA smR^itA\rdq iti cha (gItA 6 \- 19) .. 215.. \medskip\hrule\medskip 6 atha jIvanmuktalakShaNamuchyate .. 216.. jIvanmukto nAma svasvarUpAkhaNDabrahmaj~nAnena tadaj~nAnabAdhanadvArA svasvarUpAkhaNDabrahmaNi sAkShAtkR^ite.aj~nAnatatkAryasa~nchitakarmasa.nshayaviparyayAdInAmapi bAdhitatvAdakhilabandharahito brahmaniShThaH .. 217.. \ldq{}bhidyate hR^idayagranthishChidyante sarvasa.nshayAH . kShIyante chAsya karmANi tasmindR^iShTe parAvare ..\rdq ityAdishruteH (muNDa u 2\.2\.8) .. 218.. aya.n tu vyutthAnasamaye mA.nsashoNitamUtrapurIShAdibhAjanena sharIreNAndhyamAndyApaTutvAdibhAjanenendriyagrAmeNAshanA\- pipAsAshokamohAdibhAjanenAntaHkaraNena cha pUrvapUrvavAsanayA kriyamANAni karmANi bhujyamAnAni j~nAnAviruddhArabdhaphalAni cha pashyannapi bAdhitatvAtparamArthato na pashyate . yathendrajAlamiti j~nAnavA.nstadindrajAlaM pashyannapi paramArthamidamiti na pashyati .. 219.. \ldq{}sachakShurachakShuriva sakarNo.akarNa iva\rdq ityAdishruteH .. 220.. ukta~ncha \- \ldq{}suShuptavajjAgrati yo na pashyati dvaya.n cha pashyannapi chAdvayatvataH .. tathA cha kurvannapi niShkriyashcha yaH sa AtmavinnAnya itIha nishchayaH ..\rdq iti (upadeshasAhasrI 5) .. 221.. atha j~nAnAtpUrva.n vidyamAnAnAmevAhAravihArAdInAmanuvR^ittiva\- chChubhavAsanAnAmevAnuvR^ittirbhavati shubhAshubhayoraudAsInya.n vA .. 222.. taduktam . \- \ldq{}buddhAdvaitasatattvasya yatheShTAcharANa.n yadi . shunA.n tattvadR^ishA~nchaiva ko bhedo.ashuchibhakShaNe .. iti (naiShkarmyasiddhiH 4\.62) \ldq{}brahmavitta.n tathA muktvA sa Atmaj~no na chetaraH ..)\rdq iti cha (upadeshasAhasrI 115) .. 223.. tadAnImamAnitvAdIni j~nAnasAdhanAnyadveShTTatvAdayaH sadguNAshchAla~NkAravadanuvartante .. 224.. taduktam \- \ldq{}utpannAtmAvabodhasya hyadveShTTatvAdayo guNAH . ayatnato bhavantyasya na tu sAdhanarUpiNaH ..\rdq iti (naiShkarmyasiddhiH 4\.69) .. 225.. kiM bahunAya.n dehayAtrAmAtrArthamichChAnichChA\- parechChAprApitAni sukhaduHkhalakShaNAnyArabdha\- phalAnyanubhavannantaHkaraNAbhAsAdInAmavabhAsakaH sa.nstadavasAne pratyagAnandaparabrahmaNi prANe lIne satyaj~nAnatatkAryasa.nskArANAmapi vinAshAtparamakaivalya\- mAnandaikarasamakhilabhedapratibhAsarahitamakhaNDabrahmAvatiShThate .. 226.. \ldq{}na tasya prANA utkrAmanti\rdq (bR^i u 4\.4\.6) \ldq{}atraiva samavanIyante\rdq (bR^i u 3\.2\.11) \ldq{}vimuktashcha vimuchyate\rdq (kaTha u 5\.1) ityAdishruteH .. 227.. iti sadAnanda yogIndra virachito vedAntasAranAma granthaH samAptaH . ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi Proofread by Pranipata Chaitanya \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}