% Text title : Vijnanashataka % File name : vijnAnashatakam.itx % Category : shataka, major\_works, bhartrihari % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Bhartrihari % Transliterated by : sunder hattangadi % Proofread by : sunder hattangadi % Description-comments : From a scanned copy of text by K. B. Ghule(1896) % Latest update : August 22, 2020 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Vijnanashataka by Bhartrihari ..}## \itxtitle{.. vij~nAnashatakaM bhartR^iharikR^ita ..}##\endtitles ## vigaladamaladAnashreNisaurabhyalobho\- pagatamadhupamAlAvyAkulAkAshadeshaH | avatu jagadasheShaM shashvadugrAtmadaryyo \? vipulaparighadantoddaNDashuNDo gaNeshaH || 1|| yatsattayA shuchi vibhAti yadAtmabhAsA pradyotitaM jagadasheShamapAstadoSham | tadbrahma niShkalamasa~NgamapArasaukhyaM pratyagbhaje paramama~NgalamadvitIyam || 2|| mAtA mR^itA janayitApi jagAma shIghraM lokAntaraM tava kalatrasutAdayo.api | bhrAtastathApi na jahAsi mR^iShAbhimAnaM duHkhAtmake vapuShi mUtrakudarpakUpe || 3|| brahmAmR^itaM bhaja sadA sahajaprakAshaM sarvAntaraM niravadhi prathitaprabhAvam | yadyasti te jigamiShA sahasA bhavAbdheH pAre pare paramasharmaNi niShkala~Nke || 4|| Arabhya garbhavasatiM maraNAvasAnaM yadyasti jIvitumadR^iShTamanekakAlam | jantostathApi na sukhaM sukhavibhramo.ayaM yadbAlayA ratiranekavibhUtibhAjaH || 5|| sA rogiNI yadi bhavedathavA vivarNA bAlApriyAshashimukhI rasikasya puMsaH | shalyAyate hR^idi tathA maraNaM kR^ishA~NgyA\- yattasya sA vigatanidrasaroruhAkShI || 6|| tvatsAkShikaM sakalametadavochamitthaM bhrAtarvichArya bhavatA karaNIyamiShTam | yenedR^ishaM na bhavitA bhavato.api kaShTaM shokAkulasya bhavasAgaramagnamUrteH || 7|| niShkaNTake.api na sukhaM vasudhAdhipatye kasyApi rAjatilakasya yadeSha devaH | vishveshvaro bhujagarAjavibhUtibhUSho hitvA tapasyati chiraM sakalA vibhUtIH || 8|| bhUmaNDalaM layamupaiti bhavatyabAdhaM labdhAtmakaM punarapi pralayaM prayAti | Avartate sakalametadanantavAraM brahmAdibhiH samamaho na sukhaM janAnAm || 9|| yadA devAdInApi bhavati janmAdi niyataM mahAharmyasthAne lalitalalanAlolamanasAm | tadA kAmArtAnAM sugatiriha saMsArajaladhau nimagnAnAmuchchai rativiShayashokAdimakare ||10|| svayaM bhoktA dAtA vasu subahu sampAdya bhavitA kuTumbAnAM poShTA guNanidhirasheShepsitanaraH | iti pratyAshasya prabaladuritAnItavidhuraM shirasyasyAkasmAtpatati nidhanaM yena bhavati || 11|| vipashchiddehAdau kvachidapi mamatvaM na kurute parabrahmadhyAtA gagananagarAkArasadR^ishe | nirastAha~NkAraH shrutijanitavishvAsamuShito nirAta~Nko.avyagraH prakR^itimadhurAlApachaturaH || 12|| are chetashchitraM bhramasi yadapAsya priyatamaM mukundaM pArshvasthaM pitaramapi mAnyaM sumanasAm | bahiH shabdAdyarthe prakR^itichapale kleshabahule na te saMsAre.asminbhavati sukhadAdyApi viratiH || 13|| na jAnIShe mUrkha kvachidapi hitaM lokamahitaM bhramadbhogAkA~NkShAkaluShitatayA mohabahule | jagatyatrAraNye pratipadamanekApadi sadA haridhyAne vyagraM bhava sakalatApaikakadane || 14|| viyadbhUtaM bhUtaM yadavanalabhaM \? chAkhilamidaM mahAmAyAsa~NgAdbhujaga iva rajvAM bhramakaram | tadatyantAhlAdaM vijaramamaraM chintaya manaH parabrahmAvyagraM hariharasurAdyairavagatam || 15|| na chette sAmarthyaM bhavanamaraNAta~NkaharaNe mano.anirdiShTe.asminnavagataguNe j~nAtumakale | tadA meghashyAmaM kamaladaladIrghAkShamamalaM bhajasva shrIra~NgaM sharadamR^itadhAmAdhikamukham || 16|| kvayAtaH kvAyAto dvija kalayase ratnamaTavI\- maTanvyAghrAghrAto maraNamagamadvishvamahitaH | ayaM vidyArAmo munirahaha kenApi viduShA na khalvAtmaprAyo bhavatu sukaro j~nAtumashivaH || 17|| ahaM shrAnto.adhvAnaM bahuviShamatikramya viShamaM dhanAkA~NkShAkShiptaH kunR^ipatimukhAlokanaparaH | idAnIM kenApi sthitimudarakUpasya bharaNe kadannenAraNye kvachidapi samIhe sthiramatiH || 18|| yamArAdhyArAdhyaM tribhuvanagurorAptavasatiH dhruvo jyotishchakre suchiramanavadyaM shishurapi | avApa prahlAdaH paramapadamArAdhya yamitaH sa kasyAlaM klesho harati na hariH kIrtitaguaNaH || 19|| kadAchitkaShTena draviNamadhamArAdhanavashA\- nmayA labdhaM stokaM nihitamavanau taskarabhayAt | tato nitye kashchitkvachidapi tadAkhurbilagR^ihe.a\- nayallabdho.apyartho na bhavati yadA karma viShamam || 20|| jagAma vyarthaM me bahudinamathArthArthitatayA kubhUmIpAlAnAM nikaTagatidoShAkulamateH | haridhyAnavyagraM bhavitumadhunA vA~nChati manaH kvachidga~NgAtIre taruNatulasIsaurabhabhare || 21|| kadA bhAgIrathyA bhavajaladhisantArataraNeH skhaladvIchImAlAchapalatalavistAritamudaH | tamassthAne ku~nje kvachidapi nivishyAhR^itamanA bhaviShyAmyekAkI narakamathane dhyAnarasikaH || 22|| kadA govindeti pratidivasamullAsamilitAH sudhAdhArAprAyAstridashataTinIvIchimukhare | bhaviShyantyekAnte kvachidapi niku~nje mama giro marAlIchakrANAM sthitisukharavAkrAntapuline || 23|| yadadhyastaM sarvaM sraji bhujagavadbhAti purato mahAmAyodgIrNaM gaganapavanAdyaM tanubhR^itAm | bhavettasyA bhrAntermuraripuradhiShThAnamudaye yato nasyAdbhrAntirniradhikaraNA kvApi jagati || 24|| chideva dhyAtavyA satatamanavadyA sukhatanu\- rnirAdhArA nityA niravadhiravidyAdirahitA | anAsthAmAsthAya bhramavapuShi sarvatra viShaye sadA sheShavyAkhyAnipuNamatibhiH khyAtayatibhiH || 25|| aho.atyarthe.apyarthe shrutishatagurubhyAmavagate niShiddhatvenApi pratidivasamAdhAvati manaH | pishAchastatraiva sthiraratirasAre.api chapalaM na jAne kenAsya pratikR^itiranAryasya bhavitA || 26|| nityAnityapadArthatattvaviShaye nityaM vichAraH satAM saMsarge mitabhAShitA hitamitAhAro.anaha~NkAritA | kAruNyaM kR^ipaNe jane sukhijane prItiH sadA yasya sa prAyeNaiva tapaH karoti sukR^itI chetomukundapriyaH || 27|| sA goShThI suhR^idAM nivAritasudhAsvAdAdhunA kvAgama\- ttedhIrA dharaNIdharopakaraNIbhUtA yayuH kvApare | te bhUpA bhavabhIravo bhavaratAH kvAgurnirastArayo hA kaShTaM kva cha gamyate nahi sukhaM kvApyasti lokatraye || 28|| bhAnurbhUvalayapradakShiNagatiH krIDAratiH sarvadA chandropyeShakalAnidhiH kavalitaH svarbhAnunA duHkhitaH | RhAsaM gachChati vardhate cha satataM gIrvANavishrAmabhU\- statsthAnaM khalu yatra nAstyapahatiH kleshasya saMsAriNAm || 29|| saMsAre.api paropakArakaraNakhyAtavratA mAnavA ye sampattigR^ihA vichArachaturA vishveshvarArAdhakAH | te.apyenaM bhavasAgaraM janimR^itigrAhAkulaM dustaraM gambhIraM sutarAM taranti vividhavyAdhyAdhivIchImayam || 30|| re re chitta madAndha mohabadhirA mithyAbhimAnoddhatA vyartheyaM bhavatAM dhanAvanaratiH saMsArakArAgR^ihe | baddhAnAM nigaDena gAtramamatAsaMj~nena yatkarhichi\- ddevabrAhmaNabhikShukAdiShu dhanaM svapne.api na vyeti vaH || 31|| yAvatte yamaki~NkarAH karatalakrUrAsipAshAdayo vurdAntAH sR^iNirAjadIrghasunakhA daMShTrAkarAlAnanAH | nAkarShanti narAndhanAdirahitAnyattAvadiShTechChayA yuShmAbhiH kriyatAM dhanasya kR^ipaNAstyAgaH suparvAdiShu || 32|| dehAdyAtmamatAnusAri bhavatAM yadyasti mugdhaM mataM vedavyAsavininditaM kathamaho pitrAdyapatye tadA | dAhAdiH kriyate vishuddhaphalako yuShmAbhirudvejitaiH shokenArthaparAyaNairapasadairdR^iShTArthamAtrArthibhiH || 33|| adyashvo vA maraNamashivaprANinAM kAlapAshai\- rAkR^iShTAnAM jagati bhavato nAnyathAtvaM kadAchit | yadyapyevaM na khalu kurute hA tathApyarthalobhaM hitvA prANI hitamavahito devalokAnukUlam || 34|| dR^iShTaprAyaM vikalamakhilaM kAlasarpeNa vishvaM krUreNedaM shiva shiva mune brUhi rakShAprakAram | asyAstekaH shR^iNu muraripordhyAnapIyUShapAnaM tyaktvA nAnyatkimapi bhuvane dR^ishyate shAstradR^iShTyA || 35|| dhyAnavyagraM bhavatu tava hR^ittiShThato yatra tatra shrImadviShNostribhuvanapaternityamAnandamUrteH | lakShmIchetaHkumudavipulAnandapIyUShadhAmno meghachChAyApratibhaTatanoH kleshasindhuM titIrShoH || 36|| kAmavyAghre kumatiphaNini svAntadurvAranIDe mAyAsiMhIviharaNamahIlobhabhallUkabhIme | janmAraNye na bhavati ratiH sajjanAnAM kadAchi\- ttattvaj~nAnAM viShayatuShitAkaNTakAkIrNapArshve || 37|| yAmAsAdya trilokIjanamahitashivAvallabhArAmabhUmiM brahmAdInAM surANAM sukhavasatibhuvo maNDalaM maNDayantIm | no garbhe vyAluThanti kvachidapi manujA mAturutkrAntibhAja\- stAM kAshIM no bhajante kimiti sumatayo duHkhabhAraM vahante || 38|| kiM kurmaH kiM bhajAmaH kimiha samudritaM sAdhanaM kiM vayasyAH saMsAronmUlanAya pratidivasamihAnarthasha~NkAvatAraH | bhrAtarj~nAtaM nidAnaM bhavabhayadalane sa~NgataM sajjnAM tAM kAshImAshrayAmo nirupamayashasaH svaHsravantyA vayasyAm || 39|| bhuktiH kvApi na muktirastyabhimatA kvANyasti muktirna sA kAshyAmasti visheSha eva sutarAM shlAghyaM yadetadrUpam | sarvairuttamamadhyamAdhamajanairAsAdyate.anugrahA\- ddevasya tripuradviShaH suradhunIsnAnAvadAtavyayaiH || 40|| vidyante dvArakAdyA jagati kati na tA devatArAjadhAnyo yadyapyanyAstathApi skhaladamalajalAvartaga~NgAtara~NgA | kAshyevArAmakUjatpikashukachaTakAkrAntadikkAminInAM krIDAkAsArashAlA jayati munijanAnandakandaikabhUmiH || 41|| kAshIyaM samala~NkR^itA nirupamasvargApagAvyomagA\- sthUlottAratara~NgabinduvilasanmuktAphalashreNibhiH | cha~nchachcha~nchalacha~ncharIkanikarArAgAmbarA rAjate kAsArasthavinidrapadmanayanA vishveshvarapreyasI || 42|| vahniprAkArabuddhiM janayati valabhIvAsinAM nAgarANAM gandhAraNyaprasUtasphuTakusumachayaH kiMshukAnAM shukAnAm | cha~nchvAkAro vasante paramapadapadaM rAjadhAnI purAreH sA kAshyArAmaramyA jayati munijanAnandakandaikabhUmiH || 43|| bhajata vibudhasindhuM sAdhavo lokabandhuM harahasitatara~NgaM sha~NkarAshIrShasa~Ngam | dalitabhavabhuja~NgaM khyAtamAyAvibha~NgaM nikhilabhuvanavandyaM sarvatIrthAnavadyam || 44|| yadamR^itamamR^itAnAM bha~Ngara~Ngaprasa~Nga\- prakaTitarasavattAvaibhavaM pItamuchchaiH | dalayati kalidantA.nstAM suparvasravantIM kimiti na bhajatArtA brahmalokAvatIrNAm || 45|| svAdhIne nikaTasthite.api vimalaj~nAnAmR^ite mAnase vikhyAte munisevite.api kudhiyo na snAnti tIrthe dvijAH | yattatkaShTamaho vivekarahitAstIrthArthino duHkhitA yatra kvApyaTavImaTanti jaladhau majjanti duHkhAkare || 46|| nAbhyasto dhAtuvAdo na cha yuvatIvashIkArakaH kopyupAyo no vA paurANikatvaM na cha sarasakavitA nApi nItirna gItiH | tasmAdarthArthinAM yA na bhavati bhavatashchAturI kvApi vidvan j~nAtvetthaM chakrapANeranusara charaNAmbhojayugmaM vibhUtyai || 47|| arthebhyo.anarthajAtaM bhavati tanubhR^itAM yauvanAdiShvavashyaM pitrAdyairarjitebhyo.anupakR^itimatibhiH svAtmanaivArjitebhyaH | yasmAdduHkhAkarebhyastamanusara sadA bhadra lakShmIvilAsaM gopAlaM gopakAntAkuchakalashataTIku~NkumAsa~Ngara~Ngam || 48|| bhrAtaH shAntaM prashAntaM kvachidapi nipatanmitra re bhUdharAgre grIShme dhyAnAya viShNoH spR^ihayasi sutarAM nirvisha~Nke guhAyAm | anveShyAntAdR^igatra kShitivalayatale sthAnamunmUla yAva\- tsaMsArAnarthavR^ikShaM prathitatamamahAmohamUlaM vishAlam || 49|| kedArasthAnamekaM ruchirataramumAnATyalIlAvanIkaM prAleyAdripradeshe prathitamatitarAmasti ga~NgAniveshe | khyAtaM nArAyaNasya trijagati badarInAma siddhAshramasya tatraivAnAdimUrtermunijanamanasAmanyadAnandamUrteH || 50|| santanye tridashApagAdipatanAdeva prayAgAdayaH prAleyAchalasambhavA bahuphalAH siddhAshramAH siddhayaH | yatrAghaughasahA bhavanti sudhiyAM dhyAneshvaraNAM chiraM muktAsheShabhiyAM vinidramanasAM kandAmbuparNAshinAm || 51|| kiM sthAnasya nirIkShaNena murajiddhyAnAya bhUmaNDale bhrAtashchedviratirbhaveddR^iDhatarA yasya sragAdau sadA | tasyaiShA yadi nAsti hanta sutarAM vyarthaM tadAnveShaNaM sthAnasyAnadhikAriNaH suradhunItIrAdriku~njAdiShu || 52|| svAntavyomni nirastakalmaShaghane sadbuddhitArAvalI\- sandIpte samudeti chennirupamAnandaprabhAmaNDalaH | brahmaj~nAnasudhAkaraH kavalitAvidyAndhakArastadA kva vyoma kva sadAgatiH kva hutabhuk kvAmbhAH kva sarvaMsahA || 53|| vishveshvare bhavati vishvajanInajanma\- vishvambhare bhagavati prathitaprabhAve | yo dattachittaviShayaH sukR^itI kR^itArtho yatra kvachitpratidinaM nivasan gR^ihAdau || 54|| chidratnamatra patitaM vapurandhakUpe puMso bhramAdanupamaM sahanIyatejaH | uddhR^itya yo jagati tadbhavitA kR^itArtho manye sa eva samupAsitavishvanAthaH || 55|| yadyetA madaneShavo mR^igadR^ishashchetaHkura~NgArayo dhIrANAmapi no bhaveyurabalAH saMsAramAyApure | ko nAmAmR^itasAgare na ramate dhIrastadA nirmale pUrNAnandamahormiramyanikare rAgAdinakrojjhite || 56|| bAleyaM bAlabhAvaM tyajati na sudati yatkaTAkShairvishAlai\- rasmAnvibhrAmayantI lasadadharadalAkShiptachUtapravAlA | netuM vA~nChatyakAmAn svasadanamadhunA krIDituM dattachittAn puShyannIlotpalotpalAbhe murajiti kamalAvallabhe gopalIle || 57|| shiva shiva mahAbhrAntisthAnaM satAM viduShAmapi prakR^itichapalA dhAtrA sR^iShTAH striyo hariNIdR^ishaH | vijahati dhanaM prANaiH sAkaM yatastadavAptaye jagati manujA rAgAkR^iShTAstadekaparAyaNAH || 58|| harati vapuShaH kAntiM puMsaH karoti balakShitiM janayati bhR^ishaM bhrAntiM nArI sukhAya niShevitA | virativirasA bhuktA yasmAttato na vivekibhi\- rviShayavirasaiH sevyA mAyAsamAshritavigrahA || 59|| kamalavadanA pInottu~NgaM ghaTAkR^iti bibhratI stanayugamiyaM tanvI shyAmA vishAladR^iga~nchalA | vishadadashanA madhyakShAmA vR^itheti janAH shramaM vidadhati mudhArAgAduchchairanIdR^ishavarNane || 60|| janayati sutaM ka~nchinnArI satI kulabhUShaNaM nirupamaguNaiH puNyAtmAnaM jagatparipAlakam | kathamapi na sA.anindyA vandyA bhavenmahatAM yataH | surasaridiva khyAtA loke pavitritabhUtalA || 61|| dhanyA ete pumAMso yadayamahamiti tyaktachetovikalpA nishsha~NkaM sa.ncharanto vidadhati malinaM karma kAmaprayuktAH | jAnanto.apyarthahInaM jagadidamakhilaM bhrAntavaddvaitajAlaM rAgadveShAdimanto vayamayamiti hA na tyajante.abhimAnam|| 62|| praj~nAvanto.api kechichchiramupaniShadAdyarthakArA yatanto vyAkurvanto.api kechiddalitaparamatA yadyapi j~nAtatattvAH | tIrthe tIrthaM tathApi bhramaNarasikatAM no jahatyadhvakhedA yattatkaShTaM vidhatte mama manasi sadA pashyatastatra kR^ityam || 63|| tIrthAvasthAnajanyaM na bhavati sukR^itaM duShkR^itonmUlanaM vA yasmAdAbhyAM vihInaH shrutisamadhigataH pratyagAtmA janAnAm | sarveShAmadvitIyo niratishayasukhaM yadyapi svaprakAshA\- stIrthe vidyAstathApi spR^ihayati tapase yattadAshcharyahetuH || 64|| udAsIno devo madanamathanaH sajjanakule kalikrIDAsaktaHkR^itaparijanaH prAkR^itajanaH | iyaM mlechChAkrAntA tridashataTinI chobhayataTe kathaM bhrAntasthAtA kathaya sukR^itI kutra vibhayaH || 65|| nissArAvasudhAdhunA samajani prauDhapratApanala\- jvAlAjvAlasamAkulA dvipaghaTAsa~NghaTTavikShobhitA | mlechChAnAM rathavAjipattinivahairunmIlitA kIdR^ishI\- yaM vidyA bhaviteti hanta na sakhe jAnImahe mohitAH || 66|| vedo nirvedamAgAdiha namanabhiyA brAhmaNAnAM viyogA\- dvaiyAsikyo giro.api kvachidapi viralAH sammataM santi deshe | itthaM dharme vilIne yavanakulapatau shAsati kShoNibimbaM nityaM ga~NgAvagAhAdbhavati gatiritaH saMsR^iterarthasiddhau || 67|| ga~NgA ga~Ngeti yasyAH shrutamapi paThitaM kenachinnAmamAtraM durasthasyApi puMso dalayati duritaM prauDhamityAhureke | sa ga~NgA kasya sevyA na bhavati bhuvane sajjanasyAtibhavyA brahmANDaM plAvayantI tripuraharajaTAmaNDalaM maNDayantIm || 68|| yattIre vasatAM satAmapi jalairmUlaiH phalairjIvatAM muktAhaMmamabhAvashuddhamanasAmAchAravidyAvatAm | kaivalyaM karabilvatulyamamalaM sampadyate helayA | sa ga~NgA hyatulAmalormimapaTalA sadbhiH kuto nekShyate 69|| tIrthAnAmavalokane sumanasAmutkaNThate mAnasaM tAvadbhUvalaye satAM puraripudhyAnAmR^itAsvAdinAm. pAvatte na vilokayanti saritAM rochiShNumuktAvalIm | shrImannAkatara~NgiNIM harajaTAjUTATavIvibhramAm || 70|| saMsAro vividhAdhibAdhabadhiraH sArAyate mAnase niHsAro.api vapuShmatAM kalivR^ikagrAsIkR^itAnAM chiram | dR^iShTAyAM ghanasArapAthasi mahApuNyena yasyAM satAM sA sevyA na kuto bhavetsuradhunIsvargApavargodayA || 71|| yasyAH sa~NgatirunnatiM vitanute vArAmamIShAM janai\- rudgItA kavibhirmaheshvaramanobhIShTA mahImaNDale | sA santaH sharadindusodarapayaH pUrAbhirAmA nada\- tkokashreNimanojapuNyapulinA bhAgIrathI sevyatAm || 72|| kvachiddhaMsashreNI sukhayati riraMsuH shrutisukhaM nadantI cheto no vipulapuline mantharagatiH | tadetasyA yo.arthI suratarulatA nAkataTinII sadA sadbhiH sevyA sakalapuruShArthAya kR^itibhiH || 73|| kalau ga~NgA kAshyAM tripuraharapuryAM bhagavatI prashastAdevAnAmapi bhavati sevyAnudivasam | iti vyAso brUte munijanadhurINo harikathA\- sudhApAnasvastho galitabhavabandho.atulamatiH || 74|| yAvajjAgarti chitte duritakaluShite prANino vittaputra\- kShetrAdyartheShu chintA tadatiparatayA bhrAmyamAnasya nityam | tAvannArthasya siddhirbhavati kathamapi prAthitasyArtibhAjA kaivalyAkhyasya loke ramaNasukhabhuvo muktadoShAnuShakteH || 75|| santyarthA mama sa~ncitA bahudhAH pitrAdibhiH sAmprataM vANijyaiH kR^iShibhiH kalAbhirapi tAnvistArayiShyAmi vaH | he putrA iti bhAvannanudinaM saMsArapAshAvalIM ChettAyaM tu kathaM manorathamayIM jIvo nirAlambanaH || 76|| jAnanneva karoti karma bahulaM duHkhAtmakaM preritaH kenApyaprativAchyashaktimahinA devena muktAtmanA | sarvaj~nena hR^idisthitena tanumatsaMsArara~NgA~NgaNe mAdyadbuddhinaTIvinodanipuNo nR^ityanna~NgapriyaH || 77|| ko devo bhuvanodayAvanakaro vishveshvaro vidyate yasyAj~nAvashavartino jaladhiyo nAplAvayanti kShitim | ityAmnAtamapIshvaraM surashiroratnaM jagatsAkShiNaM sarvaj~naM dhanayauvanodghatamanA no manyate bAlishaH || 78|| kasyemau pitarau manobhavavatA tApena saMyojitA\- vanyonyaM tanayAdikaM janayato bhUmyAdibhUtAtmabhiH | itthaM duHsthamatirmanobhavaratiryo manyate nAstikaH shAntistasya kathaM bhavedghanavato duShkarmadharmashramAt || 79|| hikkAkAsa bhagandarodaramahAmedajvarairAkulaH shleShmAdyairapi nidrayA virahito mandAnalolpAshanaH | tAruNye.api vilokyate bahuvidho jIvo daridreshvaro hA kaShTaM kathamIdR^ishaM bhagavataH saMsAraduHsAgare || 80|| mAdyattArkikatAntrikadvipaghaTAsa~NghaTTapa~nchAnana\- stadvadR^iptakadantavaidyakakalAkalpo.api niShki~nchanaH | yatra kvApi vinAshayA kR^ishatanurbhUpAlasevAparo jIvanneva mR^itAyate kimaparaM saMsAraduHsAgare || 81|| ADhyaH kashchidapaNDito.api viduShAM sevyaH sadA dhArmiko vishveShAmupajArako mR^igadR^ishAmAnandakandAkaraH | karpUradyutikIrtibhUShitaharidbhUmaNDale gIyate shashvaddvandijanairmahItanubhR^itaH puNyairna kasyodayaH || 82|| kartavyaM na karoti bandhubhirapi snehAtmabhirvoditaH kAmitvAdabhimanyate hitamataM dhIropyabhIShTaM naraH | niShkAmasya na vikriyA tanubhR^ito loke kvachiddR^ishyate yattasmAdayameva mUlamakhilAnarthasya nirdhAritam || 83|| niShkAmA munayaH parAvaradR^isho nirdhUtapApmodayA niHsa~NgA niraha~NkR^itA nirupamAnandaM paraM lebhire | yadgatvA na luThanti mAtR^ijaThare duHkhAkare mAnavA durgandhe punaretyakAmamakare saMsArapAthonidhau || 84|| kAmasyApi nidAnamAhurapare mAyAM mahAshAsanA nishchitkAM sakalaprapa~ncharachanAchAturyalIlAvatIm | yatsa~NgAdbhagavAnapi prabhavati pratya~NmahAmohahA shrIra~Ngo bhuvanodayAvanalayavyApArachakrekriyAH || 85|| tulyArthena tvamaikyaM tribhuvanajanakastatpadArthaHprapadya pratyakShaM mohajanma tyajati bhagavati tvaMpadArtho.api jIvaH | shrutyAchAryaprasAdAnnirupamavilasadbrahmavidyaistadaikyaM prApyAnandapratiShTho bhavati vigalitAnAdyavidyoparIhaH || 86|| sa.nnyAso vihitasya keshavapadadvandve vyadhAyi shrutA vedAntA niravadyaniShkalaparAnandAH suniShThAshchiram | saMsAre vadhabandhaduHkhabahule mAyAvilAse.avyayaM brahmAsmIti vihAya nAnyadadhunA kartavyamAste kvachit || 87|| hitvA vishvAdyavasthAH prakR^itivilasitA jAgradAdyairvisheShaiH sArdhaM chaitanyadhAtau prakR^itimapi samaM kAryajAtairasheShaiH | j~nAnAnandaM turIyaM vigalitaguNakaM deshakAlAdyatItaM svAtmAnaM vItanidraH satatamadhikR^itashchintayedadvitIyam || 88|| agrepashchAdadhastAdupari cha parito dikShu dhAnyAsvanAdiH kUTasthA saMvidekA sakalatanubhR^itAmantarAtmAniyantrI | yasyAnandasvabhAvA sphurati shubhadhiyaH pratyahaM niShprapa~nchA jIvanmuktaH sa loke jayati gatamahAmohavishvaprapa~nchaH || 90|| kvAhaM brahmeti vidyA niratishayasukhaM darshayantI vishuddhaM kUTasthaM svaprakAshaM prakR^iti sucharitA khaNDayantI cha mAyAm | kvAvidyAhaM mameti sthagitaparasukhA chittabhittau likhantI sarvAnarthAnanarthAn viShayagiribhuvA vAsanAgairikeNa || 91|| ahaM brahmAsmIti sphuradamalabodho yadi bhave\- tpumAnpuNyodrekAdupachitaparAnarthaviratiH | tadAnIM kvAvidyA bhR^ishamasahamAnaupaniShadaM vichAraM saMsAraH kva cha vividhaduHkhaikavasatiH || 92|| kashchitkrandati kAlakarkashakarAkR^iShTaM vinaShTaM haThA\- dutkR^iShTaM tanayaM vilokya purataH putreti hA hA kvachit | kashchinnartakanartakIparivR^ito nR^ityatyaho kutrachi\- chchitraM saMsR^itipaddhatiH prathayati prIti~ncha kaShTa~ncha naH || 93|| nAnnaM jIryati ki~nchidauShadhabalaM nAlaM svakAryodaye shaktishcha.nkramaNe na hanta jarayA jIrNIkR^itAyAM tanau | asmAkaM tvadhunA na lochanabalaM putreti chintAkulo glAyatyarthaparAyaNo.atikR^ipaNo mithyAbhimAno gR^ihI || 94|| annAshAya sadA raTanti pR^ithukAHkShutkShAmakaNThAstriyo vAsobhI rahitA bahirvyavahR^itau niryAnti no lajjayA | gehAda~NgaNamArjane.api gR^ihiNo yasyeti durjIvitaM yadyapyasti tathApi tasya viratirnodeti chitraM gR^ihe || 95|| saddvaMsho guNavAnahaM sucharitaH shlAghyAM karotyAtmano nIchAnAM vidadhAti cha pratidinaM sevAM janAnAM dvijaH | yoShittasya jighR^ikShayA sa cha kuto no lajjate sajjanA\- llobhAndhasya narasya no khalu satAM dR^iShTaM hi lajjAbhayam || 96|| kAmAditrikameva mUlamakhilakleshasya mAyodbhavaM martyAnAmiti devamaulivilasadbhAjiShNuchUDAmaNiH | shrIkR^iShNo bhagavAnavochadakhilaprANipriyo matprabhu\- ryasmAttattrikamudyatena manasA heyaM pumarthArthinA || 97|| yatprItyarthamanekadhAmani mayA kaShTena vastu priyaM svasyAshAkavalIkR^itena vikalIbhAvaM dadhAnena me | tatsarvaM vilayaM ninAya bhagavAn yo lIlayA nirjaro mAM hitvA jarayAkulIkR^itatanuM kAlAya tasmai namaH || 98|| AyurvedavidAM rasAshanavatAM pathyAshinAM yatnato vaidyAnAmapi rogajanma vapuSho hyantaryato dR^ishyate | dushchakShotkavalIkR^itatribhuvano lIlAvihArasthitaH sarvopAyavinAshanaikachaturaH kAlAya tasmai namaH || 99|| te dhanyA bhuvane sushikShitaparabrahmAtmavidyAjanA lokAnAmanura~njakA harikathApIyUShapAnapriyAH | yeShAM nAkatara~NgiNItaTashilAbaddhAsanAnAM satAM prANA yanti layaM sukhena manasA shrIra~NgachintAbhR^itAm || 100|| he putrAH vrajatAbhayaM yata ito gehaM jananyA samaM rAgadveShamadAdayo bhavatu vaH panthAH shivo.amAyayA | kAshIM sAmpratamAgato.ahamahaha kleshena hAtuM vapuH sarvAnarthagR^ihaM suparvataTinIvIchishriyAmaNDitAm || 101|| yatsAkShAdabhidhAtumakShamatayA shabdAdyanAli~NgitaM kUTasthaM pratipAdayanti vilayadvArA prapa~nchasrajaH | mokShAya shrutayo nirastavidhayo dhyAnasya chochChittaye tatrAdvaitavane sadA vicharatAchchetaH kura~NgaH satAm || 102|| budhAnAM vairAgyaM sughaTayatu vairAgyashatakaM gR^ihasthAnAmekaM haripadasarojapraNayinAm | janAnAmAnandaM vitaratu nitAntaM suvishada\- trayaM sheShavyAkhyAgalitatamasAM shuddhamanasAm || 103|| iti shrIbhartR^iharivirachitaM vij~nAnashatakaM chaturtham | ## This text and sequence is based on the book by K. B. Ghule(1896) which has 103 verses with Sanskrit commentary. Another by Pathak with Gujarati translation has 101 selected but resequenced verses plus 38 more as parishiShTa. Pathak's book is expanded and perhaps more scrutinised. Encoded and proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}