% Text title : baalabodhasaNgrahaH % File name : bAlabodhasangraha.itx % Category : vedanta, shankarAchArya % Location : doc\_z\_misc\_shankara % Author : Shankaracharya % Transliterated by : Sunder Hattangadi sunder at hotmail.com % Proofread by : Sunder Hattangadi sunder at hotmail.com % Latest update : December 23, 2012 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. bAlabodhasa~NgrahaH ..}## \itxtitle{.. bAlabodhasa~NgrahaH ..}##\endtitles ## viShayasUchikA | 1 AdhyAtmavidyAprabodhaprakAraH | 2 j~nAnasvarUpam 3 sAdhanachatuShTayam 4 Atmaikyaj~nAnavichAraNA 5 pa~nchaviMshati tattvAni 6 antaHkaraNachatuShTayam 7 anirvachanIyo AtmA 8 deshikasya karuNayA j~nAnaprAptiH shrImachCha~NkarabhagavatpAdacharaNAravindAbhyAnnamonamaH || AdhyAtmavidyAprabodhaprakAraM vyAkhyAsyAmaH | AdhibhautikAdhidaivikAdhyAtmikAdi tApatrayAgnisantaptaH sakalasAdhanopetaH saMsArAdviramya shiShyaH sadguruM sharaNaM gatvA sAShTA~NgaM praNipatya vij~naptiM karoti | bho svAmin \! mama saMsAranivR^ittiM kuru | gururuvAcha \- are shiShya tava saMsAranivR^ittiH j~nAnena bhavitavyA | j~nAnaM cha shravaNamanananididhyAsanaiH brahmasAkShAtkAro bhavati | shiShya uvAcha \- bho svAmin shravaNaM nAma kim? mananaM nAma kim? nididhyAsanaM nAma kim? gururuvAcha \- bho vatsa \!shravaNam nAma vedAntavAkyAnAmupakramopasaMhAratAtparyali~NgAnAM sAdhanachatuShTayayuktaH san shrAvyam | mananaM nAma shrutArthasya upapattyanupapattibhyAM yuktibhirAlochanaM mananam | nididhyAsanaM nAma nishchitArthasya tadekaniShThatvena saMshayaviparyaya tyAgena avasthAnaM nididhyAsanam | sa eva phalitasAkShAtkAraH | shrutivAkyaM pramANam | bhidyate hR^idayagranthiH Chidyate sarva saMshayAH | kShIyante chAsya karmANi tasmindR^iShTe parAvare || ##[##muNDaka 2\:8##]## shiShyaH \- bho svAmin \! sAdhanachatuShTayaM nAma kim \? gururuvAcha \- nityAnityavastuvivekaH | ihAmutrArthaphalabhogavirAgaH | shamAdiShaTkam | mumukShutA cha | nityamAtmasvarUpaM hi dR^ishyantadviparItakam | evaM yo nishchayaH samyak viveko.asya narasya vai || jagatsarvamanityam | brahmaiva nityam | ihAmutraphalabhoga virAgonAma brahmAdisthAvarAnteShu vairAgyaM viShayeShvanu | tathaiva kAkaviShThAyAH vairAgyaM taddhi nirmalam || ihaparasukhaviShayeShu vairAgyaM virAgaH | shamAdiShaTkaM nAma shamodama_uparatistitikShA shraddhAsamAdhAnam | shamo nAma \- sadaiva vAsanAtyAgaH shamo.ayamiti shabditaH | damonAma \- nigraho bAhyavR^ittInAM dama ityabhidhIyate | uparatirnAma \- viShayebhyaH parAvR^ittiH paramoparatirhi sA | titikShA nAma \- sahanaM sarvaduHkhAnAM titikShA shubhAmatA | shraddhA nAma \- nigamAchAryavAkyeShu bhaktiH shraddheti vishrutA | samAdhAnaM nAma \- chittaikAgryaM tu saMlakShye samAdhAnamiti shrutam | etat shamAdiShaTkam. mumukShutA \- saMsArabandhanAnmuktiH kathaM syAnme kadA vidhe | iti yAsu dR^iDhA buddhirvaktavyA sA mumukShutA || evaM sAdhanachatuShTayasampannasyaiva brahmAtmaikyaj~nAne adhikAraH | Atmaikavij~nAnaM vichAreNa vinA na jAyate | vichAraH kAryaH. shiShya uvAcha \- vichAronAma \? gururuvAcha \- ahaM kaH \? idaM sarvaM kathaM jAtam \? kutra vA layaM gachChati \? sadA sadbhiH vichAraH kAryaH | shiShya uvAcha \- bho svAmin \! ahaM tu vichAraM na jAnAmi santa kutra vA santi \? ko veda \? tvameva mAM karuNAkaTAkShapotena saMsAravAridheH pAraM darshaya tvameva me gatiH | shrIgururuvAcha \- bho vatsa \! mayyeva tava dR^iDhA bhaktishchet shR^iNu | tvaM tu deho na bhavasi | ataH jaDatvAt dR^ishyatvAt dR^ishyAdanyo draShTeti nyAyAt | ama~NgalatvAchcha | nityatvAchcha | savikAratvAchcha jAta eva dehastvaM na bhavasi | tvaM tu chaitanyamAtram | shiShya uvAcha \- bho svAmin \! ahaM deho na bhavAmi chet dehasya sukhaduHkhaM mAM bAdhate | ata eva deha evAham | gururuvAcha \- deho jaDaH | shiShya uvAcha \- kathaM jaDaH dehastAvat bAlyamArabhya nityaM vardhate jaDasya vR^iddhirna saMbhavati | evameva sarvam | gururuvAcha \- bho shiShya \! dehatAdAtmyena tava sukhaduHkhaM pratibhAti | yathA dhanAdikannaShTaM chet duHkha bhavati | tenaiva dravyAdikaM svayaM bhavati vA sukhaduHkhayoH kAraNAbhAve.apIti | yathA lAbhAlAbhe tAdAtmyena sukhaduHkhe bhAsataH | tathaiva dehatAdAtmyena sukhaduHkhe pratibhAsataH || yathA dravyAdibhyaH svayaM bhinnaH tathaiva dehAt svayaM bhinnaH | jaDa tvaM cha shR^iNu \- deho vardhate iti kR^itvA deho jaDo na bhavatIti yadvadasi tadasat | jaDasyApi vR^iddhidarshanAt | yathA vedikA mR^idrUpA jaDApi mR^innikShepeNa kuDyAdirUpeNa vardhate | kiM tanmAtreNa chaitanyaM bhavati vA | tathaivAnnamayasharIrasya punaHpunaH annaM nityaM nikShepeNa deho vardhate | ata eva jaDaH | ama~NgaLatvAchcha | shR^iNu \- janmakAlaparAmarshe ama~NgaLaM siddhameva | tava dehaH dR^ishyatvaM kathamiti chet mama sharIre shyAmagauravatvAdinA pratIyamAne kR^isha sthUlatvAdibhishcha siddhameva | tvaM tu draShTA | anityatvaM shR^iNu | bAla kaumArAdyavasthAyuktatvAt savikAritvam | tvaM tu dehAdyavikAraH | nityashcha | yo.ahaM bAlye krIDAsaktaH yauvane viShayAsaktaH vArdhakye chintAyuktaH tAvattAvat so.ahamityanubhavAt tAbhirvyavasthAbhiryuktasya nityatvam | tasmAddeho na bhavasi | tvaM chinmAtro.asi sAkShI | shiShya uvAcha \- bho svAmin \! tava prasAdaleshAt deho na bhavAmIti mama j~nAnaM jAtam | tAvatA mama ko lAbhaH \? gururuvAcha \- yadA tvaM pa~nchIkR^itapa~nchamahAbhUta samabhavasthUlasharIraM na bhavasi tadA nAmarUpajAtivarNAshramAdayastava na santi | etat sarvaM sthUla sharIrasyaiva | shiShya uvAcha \- bho svAmin \! tvat prasAdAt satyaM tvadAj~nayA ahaM sthUladeho na bhavAmi | tatsambandhAH varNAshramadayaH strIpuMnapuMsakAdayaH shyAmagauravatvAdi nAmarUpAdayaH mama na santi | ataH paramindriyANyaham | indriyeShu satsu pashyAmi shR^iNomi spR^ishAmi ityAdyanubhavAchcha indriyANyahameva | gururuvAcha \- bho vatsa \! indriyANyapi jaDAni tvaM na bhavasi pa~nchabhUtakAryatvAt | shiShyaH \- bho svAmin \! indriyANi jaDAni kathaM bhUtakAryANi katham \? gururuvAcha \- yo vatsa indriyANi AtmAnaM jAnanti paramapi na jAnanti yathA pradIpavat | bho shrotra idAnIM tvaM atra tiShThasItyukte bho svAmin atra sthAsyAmIti vaktumasamarthaM evaM sarvANi karaNAni ata jaDAni | bhUtakAryaM kathamiti shR^iNu | shrotrendriyamAkAshakAryam | AkAshAdhyAtmika guNashabdagrahaNe sAdhanam | tvagindriyaM vAyukAryam | vAyvAdhyAtmikaguNasparshagrahaNe sAdhanam | chakShustejaH kAryam | teja AdhyAtmikaguNarUpagrahaNe sAdhanam | rasanendriyamapAM kAryam | jalAdhyAtmikaguNarasagrahaNe sAdhanam | etAni j~nAnendriyANi | pa~nchabhUtasattvaguNAdutpannAni | atha karmendriyANi shR^iNu | karmendriyANi \- vAk AkAshakAryam | AkAshAdhyAtmikaguNashabdo vadati | pANIndriyaM vAyukAryam | vAyvAdhyAtmikaguNena gR^ihNAti | pAdendriyaM tejaH kAryam | teja AdhyAtmikakAryaM gamanAdikaM karoti | guhyendriyamapAM kAryam | jalAdhyAtmikakAryam | mUtraretotsargAdikaM karoti | gudendriyaM pR^ithivIkAryam | pR^ithivyAdhyAtmikaguNam | purIShAdikaM karoti | evaM karmendriyANi pa~nchabhUtarajoguNebhyaH utpannAni | pa~nchabhUtatamoguNAt viShayA utpannAH | shabdasparsharUparasagandhAH vachanAdAnagamana visargAnandAH | etAni sarvANIndriyANi pa~nchabhUtAdhyAtmika kAryANi jaDAni | svasvadevatAnugraheNa svasvaviShayAn prati vartante | shiShyaH \- kasyendriyasya kiM daivatam \? gururuvAcha \- shrotrendriyasya digadhidaivatam | tvagindriyasya vAyuradhidaivatam | chakShurindriyasya sUryo.adhidaivatam | rasanendriyasya varuNo.adhidaivatam | ghrANendriyasyAshvinIdevatAvadhidaivatam | vAgindriyasyAgniradhidaivatam | pANIndriyasya indro.adhidaivatam | pAdendriyasya viShNuradhidaivatam | pAyvindriyasya mR^ityuradhidaivatam | guhyendriyasya prajApatiradhidaivatam | indriyANAmadhibhUtaM cha shR^iNu \- shrotrendriyasya shrotavyamadhibhUtam | netrendriyasya draShTavyamadhibhUtam | tvagindriyasya sparshano.adhibhUtam | rasanendriyasya rasagrahaNamadhibhUtam | ghrANendriyasya gandhagrahaNamadhibhUtam | vAgindriyasya vaktavyamadhibhUtam | pANindriyasya dAtavyamadhibhUtam | pAdendriyasya gamanamadhibhUtam | pAyvindriyasya visarjanamadhibhUtam | upasthendriyasya utsarjanamadhibhUtam | sarvANi karaNAni svasvadevatAnugrahaNaiva svasvaviShayAn jAnanti | ata eva jaDAni tAni tvaM na bhavasi | shiShya uvAcha \- bho svAmin \! satyam indriyANi jaDAnIti mama j~nAnaM jAtam | paraM mana evAham | svasthe manasi pashyAmi shR^iNomi tadabhAve na pashyAmi na shR^iNomi ata eva mana evAham | gururuvAcha \- bho vatsa \! manaH kathaM tvaM bhavasi \? me manaH idAnIM samAdhAnatayA tiShThatItyanubhavAt manaso.api bhinna eva tvaM manastava dR^ishyam | manasastvaM dR^iShTvA manastavAdhInatvAchchAta eva mano na bhavasi | prANe pashyAmi shR^iNomi prANAbhAve na pashyAmi na shR^iNomi ata eva | shiShya uvAcha \- bho svAmin \! satyaM mano na bhavAmi buddhyA nishchite.arthe mano dhAvati | ata eva buddhirevAham | sApyantaHkaraNavR^ittitvAt | ata eva prANa eva ahamasmi | gururuvAcha \- bho vatsa \! prANastvaM na bhavasi jaDatvAt | shiShyaH \- bho svAmin \! prANo jaDaH katham \? guruH \- shR^iNu rAtrau prasuptasya puruShasya vastUni choro gR^ihItvA gachChati tadAnIM prANastiShThatyeva | kathaM nAvabudhyate | ata eva jaDaH | shiShyaH \- bho svAmin \! prANo jaDashchet jaDasharIraM kathaM cheShTayati jaDasya chetanAyogAt | guruH \- shR^iNu jaDasyApi jaDachAlakatvaM loke dR^iShTamasti yathA chaNDamArutaH gR^ihoparisthitatR^iNAdIn nabhasi bhrAmayitvAnyatra pAtayati | kintAvatA vAyushchaitanyaM bhavati vA | evaM prANasyApi dehacheShTakatvam | ata eva prANo.api tvaM na bhavasi | shiShyaH \- bho svAmin \! tvadAj~nayA etatsarvamahaM na bhavAmi | tAvatA mama ko lAbhaH \? guruH\- are shiShya \! sAvadhAnatayA shR^iNu | etat sarvaM saptadashakaM li~NgasharIraM tvaM yadA na bhavasi | tadAnIM devatirya~NmanuShyAdijanmAdikaM nAsti | yathA jAnu bhagnapa~Ngoriva gamanAgamanaM tava nAstyeva | shiShyaH \- bho svAmin \! tvatprasAdAdeva satyaM paraM cha prANamano buddhi dashendriya samanvitam | apa~nchIkR^ita bhUtotthaM sUkShmA~NgaM bhogasAdhanam | bho svAmin \! etatsarvaM ahaM na bhavAmi tarhi ko.ahamiti mAmahaM na jAnAmi | kR^ipayA svAminA vaktavyam | guruH \- bho shiShya \! idameva tava kAraNasharIraM katham \? bho shiShya are sarvaM jAnAsi svAtmAnameva na jAnAmIti vadasi | idameva tavAj~nAnaM sarveShAM sthUlasUkShma sharIrANAM kAraNatvAt kAraNamityAbhidhIyate | iyamevAvidyA saMsArAnarthadAyinI | \ldq{} Abrahma j~nAnaika nilayA asyA nivR^ittireva muktiH | mumukShibhiH prayatnaiH parihartavyA | \rdq{} shiShyaH \- bho svAmin \! kathaM parihartavyA \? guruH \- are shiShya \! tvameva mA.ahaM na jAnAmIti vadasi | tarhi tvatto.anyaH ko.api vadati vA \? vaktA shrotA draShTA tvameva | shiShyaH \- asminnarthe shrutiH pramANaM vartate vA \? guruH \- are vatsa \! sarveShAM vedAntAnAM atraiva shrutivAkyaM pramANam | \ldq{} nAnyato.asmi vaktA nAnyato.asmi shrotA nAnyato.asmi mantA nAnyato.asmi draShTA cheti \rdq{} yena vA pashyati yena vA shR^iNotItyAdi pramANAni bahUni santi | triShu dhAmasu yat bhojyaM bhoktA bhogashcha yat bhavet | tebhyo vilakShaNaH sAkShI chinmAtro.ahaM sadAshivaH || smR^itirapi \- kShetraj~naM chApi mAM viddhi sarvabhUtastamAtmAnamiti | purANaM cha \- sakala idamahaM cha vAsudevaH paramaH pumAn parameshvaraH sa ekaH | iti matiramalA bhavatyante hR^idayagate vraja tAM vihAya dUrAt | evaM vij~nAnena svAtmarAmaH san yastiShThati sa brahma sa shivaH sa hariH sendraH so.akSharaH paramasvarAT | jyotIMShi viShNuH bhuvanAni viShNuH vanAni viShNuH girayo dishashcha | nadyaH samudrAshcha sa eva sarvam | idaM tvaM nAsti vipravarya | etAdR^ishenAnubhavena shiShyayuktaH san svAnubhavasthitiM darshayati | na hi bandhapadaM na hi mokShapadaM na hi pApapadaM na hi padam | na hi riktapadaM na hi pUrNapadaM kiM rodiShi mAnasa sarvasamam | aho ahaM namo mahyaM dakSho nAstIti matsamaH | asaMsparshasharIreNa yena vishvaM chiraM dhR^itam | mayi sukhabodhapayodhau mahati brahmANDa budabudasahasram | mAyAmayena marutA bhUtvA bhUtvA punastirodhatte | havyamahaM kavyamahaM heyopAdeyabhAvashUnyo.aham | harirahamasmi haro.ahaM vidhirapyahamasmi kAraNaM teShAm | dharmAdharmamayo.ahaM dharmAdharmAdibandharahito.aham | dhArmikajanasulabho.ahaM dhanyo.asmi dhAturAdibhUto.aham || manyo.ahamasmi mahatAM mandamatInAM mAnanIyo.aham | mada mAna rAga mohita mAnasa durvAsanA durApo.aham | nAhaM namAmi devAn ete namasyanti cha nityaM mAm | mattaH parataro nAsti chinmAtro.ahaM sadAshivaH | kimidaM kimasya rUpaM kathamidamudabhUdamuShya ko hetuH | iti na kadApi chintyam | chintyaM mAyeti dhImatA vishvam | guruNaiva nAvA prAktanabhAgyAnukUlamArutena || dussahaduHkhatara~Ngottu~Nga saMsAra sAgarottIrNaH | sharaNaM na hi mama jananI suto na sodarashchAnye || paramaM sharaNaM idaM me charaNaM mama mUrdhni deshikanyastam | Aste deshikacharaNaM niravadhirAste madIkShaNe karuNA || Aste kimapi taduktaM kimitaHparamasmi janmasAphalyam || idaM j~nAnaM paraM shreShThaM satAM saMmatamAdarAt | yaH shR^iNoti cha medhAvI sa mukto nAtra saMshayaH | || iti shrIparamahaMsaparivrAjakAchArya shrImat sha~NkarAchAryavirachitabAlabodhasa~NgrahaH samAptaH | ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}