% Text title : panchIkaraNam % File name : paJNchi.itx % Category : vedanta, shankarAchArya % Location : doc\_z\_misc\_shankara % Author : machchha.nkarAchArya % Transliterated by : Dhrup Chand % Proofread by : Dhrup Chand, Sunder Hattangadi and David Lyttle dhlyttle at hotmail.com % Description-comments : Commentary by Sureshwaracharya % Latest update : April 30, 2009, September 19, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Panchikaranam or Panchikarana Varttikam ..}## \itxtitle{.. pa~nchIkaraNaM athavA pa~nchIkaraNavArttikam ..}##\endtitles ## OM shrImachCha~NkarAchAryavirachitam pa~nchIkaraNam OM pa~nchIkR^itampa~nchamahAbhUtAni tatkAryaM cha sarvaM virADityuchyate | etatsthulashariramAtmanaH | IndriyairarthopalabdhirjAgaritam | tadubhayAbhimAnyAtmA vishvaH | etat trayamakAraH || 1|| apa~nchIkR^itapa~nchamahAbhUtAni pa~nchatanmAtraNi tatkAryaM cha pa~ncha prANAH dashendriyANi manobuddhishcheti saptadashakaM li~Nkam bhautikaM hiraNyagarbha ityuchyate | etatsUkShmashariramAtmanaH || 2|| karaNeShUpasa.nhR^iteShu jAgaritasa.nskArajaH pratyayaH saviShayaH svapna ityuchyate | yadubhayAbhimAnyAtmA taijasaH | etat trayamukAraH || 3|| sharIradvayakAraNamAtmAj~nAnaM sAbhAsamavyAkR^itamityuchyate | etat kAraNasharIramAtmanaH | tachcha na sannAsannApi sadasanna bhinnaM nAbhinnaM nApi bhinnAbhinnaM kutashchit na niravayavaM na sAvayavaM nobhayaM kintu kevalabrahmAtmaikatvaj~nAnApanodyam || 4|| sarvaprakAraj~nAnopasa.nhAre buddheH kAraNAtmanA.avasthAnaM suShuptiH | tadubhayAmimAnyAtmA prAj~naH | etat trayam makAraH || 5|| akAra ukAre ukAro makAre makAra o~NkAre o~NkAro.ahamyeva | ahamAtmA sAkShI kevalashchinmAtrasvarUpaH nAj~nAnaM nApi tatkAryaM kintu nityashuddhabuddhamuktasatyasbhAvaM paramAnandAdvayaM pratyagbhUtachaitanyaM brahmai vAhamasmItyabhedenAvasthAnaM samAdhiH || 6|| tattvamasi brahmahamasmi praj~nAnamAnandaM brahma ayamAtmA brahma ityAdishrutibhyaH || 7|| iti pa~nchIkaraNaM bhavati || iti shrIsha~NkarAchAryavirachitaM pa~nchIkaraNam || \medskip\hrule\medskip pa~nchIkaraNavArttikam shrIsureshvarAchAryakR^ita OMkAraH sarvavedAnAM sArastattvaprakAshakaH | tena chittasamAdhAnaM mumukShUNAM prakAshyate || 1|| AsIdekaM paraM brahma nityamuktamavIkriyam | tatsvamAyAsamAveshAd bIjamavyAkR^itAtmakam || 2|| tasmAdAkAshamutpannaM shabdatanmAtrarUpakam | sparshAtmakastato vAyustejorUpAtmakaM tataH || 3|| Apo rasAtmikAstasmAttAbhyo gandhAtmikA mahi | shabdaikaguNamAkAshaM shabdasparshaguNo marUt || 4|| shabdasparsharUpaguNaistriguNaM teja uchyate | shabdasparsharUparasaguNairApashchaturguNAH || 5|| shabdasparsharUparasagandhaiH pa~nchaguNA mahI | tebhyaH samabhavatsUtraM bhUtaM sarvAtmakaM mahat || 6|| tataH sthUlAni bhUtAni pa~ncha tebhyo virADabhUt | pa~nchIkR^itAni bhUtAni sthUlAnItyuchyate budhaiH || 7|| pR^ithivyAdIni bhUtAni pratyekaM vibhajed dvidhA | ekaikaM bhAgamAdAya chaturdhA vibhajetpunaH || 8|| ekaikaM bhAgamekasmin bhUte sa.nveshayetkramAt | tatashchAkAshabhUtasya bhAgAH pa~ncha bhavanti hi || 9|| vAyvAdibhAgAshchtvAro vAyvAdiShvevamAdishet | pa~nchIkaraNametatsyAdityahustattvavedinaH || 10|| pa~nchakR^itAni bhUtAni tatkAryaM cha virAD bhavet | sthUlaM sharIrametatsyAdasharIrasya chAtmanaH || 11|| adhidaivatamadhyAtmamadhibhUtamiti tridhA | ekaM brahma vibhAgena bhramAdmAti na tattvattaH || 12|| indriyairarthavij~nAnaM devatAnugrahAntivataiH | shabdAdiviShayaM j~nAnaM tajjAgaritamuchyate || 13|| shrotramadhyAtmamityuktaM shrotavyaM shabdalakShaNam | adhibhUtaM tadityuktaM dishastatrAdhidaivatam || 14|| tvagadhyAtmamiti proktaM spraShTavyaM sparshalakShaNam adhibhUtaM tadityuktaM vAyustatradhidaivatam || 15|| chakShuradhyAtmamityuktaM draShTavyaM rUpalakShaNam | adhibhUtaM tadityuktamAdityo.atrAdhidaivatam || 16|| jihvA.adhyAtmaM tayA.asvAdyamAdhibhUtaM rasAtmakam | varUNo devatA tatra jihvAyAmadhidaivatam || 17|| dhrANamadhyAtmamityuktaM dhrAtavyaM gandhalakShaNam | adhibhUtaM tadityuktaM pR^ithivyatrAdhidaivatam || 18|| vAgadhyAtmamiti proktaM vaktvayaM shabdalakShaNam | adhibhUtaM tadityuktamagnistatrAdhidaivatam || 19|| hastAvadhyAtmamityuktamAdAtavyaM cha yadmavet | adhibhUtaM tadityyuktamindrastatrAdhidaichatam || 20|| pAdAvadhyAtmamityuktaM gantavyaM tatra yadmavet | adhibhUtaM tadityuktaM viShNustatrAdhidaivatam || 21|| pAyurindriyamadhyAtmaM visargastatra yo bhavet | adhibhUtaM tadityuktamM mR^ityustatrAdhidaivatam || 22|| upasthendriyamadhyAtmaM stryAdyAnandasya kAraNam adibhUtaM tadityuktamadhidaivaM prajApatiH || 23|| mano.adhyAtmamiti proktaM mantavyaM tatra yadmavet | adhibhUtaM tadityuktaM chandrastatrAdhidaivatam || 24|| buddhiradhyAtmamityuktaM boddhavyaM tatra yadmavet | adhibhUtaM tadityuktamadhidaivaM bR^ihaspatiH || 25|| aha~NkArastathA.adhyAtmamaha~Nkartavyameva cha | adhibhUtaM tadityuktaM rudrastatrAdhidaivatam || 26|| chitamadhyAtmamityuktaM chetavyaM tatra yadmavet | adhibhUtaM tadityuktaM kShetraj~no.atrAdhidaivatam || 27|| tamo.adhyAtmamatmiti proktaM vikArastatra yo bhavet | adhibhUtaM tadityuktamIshvaro.atrAdhidaivatam || 28|| bAhyAntaHkaraNairevaM devatAnugrahAnvitaiH | svaM svaM cha viShyaj~nAnaM tajjAgaritamuchyate || 29 yeyaM jAgaritAvasthA sharIraM karaNAshrayam | yastayorabhimAnI syadvishva ityabhidhIyate || 30|| vishvaM vairAjarUpeNa pashyedmedanivR^ittaye | j~nAnendriyANi pa~nchaiva pa~ncha karmendriyANi cha || 31|| shrotratva~NnayanaghrANajihvA dhIndriyapa~nchakam | vAk.hpANipAdapAyUpasthAH karmendriyapa~nchakam || 32|| manobuddhiraha~NkArashchittaM cheti chatuShTayam | sa~NkalpAravyaM manorUpaM buddhirnishchayarUpiNI || 33|| abhimAnAtmakastadvadaha~NkAraH prakIrtitaH | anusandhAnarUpamM cha chittamityabhidhIyate || 34|| prANo.apAnastathA vyAna udAnAravyastathaiva cha | samAnashcheti pa~nchaitAH kirtitAH praNavR^ittayaH || 35|| khavAvyagnyambukShitayo bhUtasUkShmANi pa~ncha cha | avidyAkAmakarmANi li~NgaM puyeShTakaM viduH || 36|| etatsUkShmasharIraM syAnmAyikaM prAtyagAtmanaH | karaNoparame jAgratsa~NkArotthaM prabodhavat || 37|| grAhyagrAhakarUpeNa sphuraNaM svapna uchyate | abhimAnI tayoryastu taijasaH parikIrtitaH || 38|| hiraNyagarbharUpeNa taijasaM chintayed budhaH | chaitanyAbhAsakhachitaM sharIradvayakAraNam || 39|| AtmAj~nAnaM tadavyaktamavyAkR^itamitIryate | na sannAsanna sadasadminnAbhinnaM na chAtmanaH || 40|| na sabhAgaM na nirbhAgaM na chApyubhayarUpakam | brahmAtmaikatvavij~nAnaheyaM mithyAtvakAraNAt || 41|| j~nAnAnAmupasa.nhAro budveH karaNatAsthitiH | vaTabIje vaTasyeva suShuptirabhidhIyate || 42|| abhimAnI tayoryastu prAj~na ityabhidhIyate | jagatkAraNarUpeNa prAj~nAtmAnaM vichintayet || 43|| vishvataijasasauShupta virAT sUtrAkSharAtmabhiH | vibhinnamiva sa.nmohAdekaM tattvaM chidAtmakam || 44|| vishvAdikatrayaM yasmAdvairAjAditrayAtmakam | ekatvenaiva sampashyedanyAbhAvaprasiddhaye || 45|| OMkAramAtramakhilaM vishvaprAj~nAdilakShaNam | vAchyavAchakatAbhedAdbhedenAnupalAbdhitaH || 46|| akAramAtraM vishvaH syAdukArastaijasaH smR^itaH | prAj~no makAra ityevaM paripashyetkrameNa tu || 47|| samAdhikAlAtpragevaM vichintyAtiprayatnataH | sthUlasUkShmakramAtsarvaM chidAtmani vilApayet || 48|| akAraM purUShaM vishvamukAre pravilApayet | ukAraM taijasaM sUkShmaM makAre pravilApayet || 49|| makAraM karaNaM prAj~naM chidAtmani vilApayet | chidAtmA.ahaM nityashuddhabuddhamuktasadadvayaH || 50|| paramAnandasandohavAsudevo.ahamomiti | j~nAtvA vivechakaM chittaM tatsAkShiNi vilApayet || 51|| chidAtmani vilInaM chettachchittaM naiva chAlayet | pUrNabodhAtmanA.asIta pUrNAchalasamudravat || 52|| evaM samAhito yogI shraddhabhaktisamanvitaH | jitendriyo jitakrodhaH pashyedAtmAnamadvayam || 53|| AdimadhyAvasAneShu duHkhaM sarvamidaM yataH | tasmAtsarvaM parityajya tattvaniShTho bhavetsadA || 54|| yaH pashyetsarvagaM shAntamAnandAtmAnamadvayam | na tena ki.nchidAptatyaM j~nAtavyaM vAvashiShyate || 55|| kR^itakR^ityo bhavedvidvA~njIvanmukto bhavetsadA | AtmanyevArUDhabhAvo jagadetanna vIkShate || 56|| kadAchidavyavahAre tu dvaitaM yadyapi pashyati | bodhAtmavyatirekeNa na pashyati chidanvayAt || 57|| kintu pashyati mithayaiva di~N mohenduvibhAgavat | pratibhAsaH sharIrasya tadA.aprArabdhasa~NkShayAt || 58|| tasya tAvadeva chiramityAdi shrutirabravIt | prArabdhasyAnuvR^ittistu muktasyAbhAsamAtrataH || 59|| sarvadA mukta eva syAjj~nAtatattvaH pumAnasau | prArabdhabhogasheShasya sa~NkShaye tadanantaram || 60|| avidyAtimirAtItaM sarvAbhAsavivarjitam | chitanyamamalaM shuddhaM manovAchAmagocharam || 61|| vAchyavAchakanirmuktaM heyopAdeyavarjitam | praj~nAnaghanamAnandaM vaiShNavaM padamashnute || 62|| idaM prakaraNaM yatnAjj~nAtavyaM bhagavattamaiH | amAnitvAdiniyamairgurUbhaktiprasAdatah || 63|| imAM vidyAM prayatnena yogI sandhyAsu sarvadA | samabhyasedihAmutrabhogAnAsaktadhIH sudhIH || 64|| iti shrImatsureshvarAchAryavirachitaM pa~nchIkaraNavArttikaM sampUrNam || ## Encoded and proofread by Dhrup Chand Proofread by Sunder Hattangadi and David Lyttle \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}