% Text title : Shri Ram Charit Manas - kishkindhakand % File name : manas4\_i.itx % Category : raama, tulasIdAsa, hindi % Location : doc\_z\_otherlang\_hindi % Author : Goswami Tulasidas % Transliterated by : Mr. Balram J. Rathore, Ratlam, M.P., a retired railway driver % Description-comments : Awadhi, Converted from ISCII to ITRANS % Acknowledge-Permission: Dr. Vineet Chaitanya, vc@iiit.net % Latest update : March 12, 2015 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Shri Ram Charit Manas ..}## \itxtitle{.. shrI rAma charita mAnasa ..}##\endtitles ## .. rAma .. shrIgaNeshAya namaH shrIjAnakIvallabho vijayate shrIrAmacharitamAnasa chaturtha sopAna ( kiShkindhAkANDa) shloka kundendIvarasundarAvatibalau viGYAnadhAmAvubhau shobhADhyau varadhanvinau shrutinutau govipravR^indapriyau. mAyAmAnuSharUpiNau raghuvarau saddharmavarmau.n hitau sItAnveShaNatatparau pathigatau bhaktipradau tau hi naH .. 1 .. brahmAmbhodhisamudbhava.n kalimalapradhva.nsana.n chAvyaya.n shrImachchhambhumukhendusundaravare sa.nshobhita.n sarvadA. sa.nsArAmayabheShaja.n sukhakara.n shrIjAnakIjIvana.n dhanyAste kR^itinaH pibanti satata.n shrIrAmanAmAmR^itam .. 2 .. so\. mukti janma mahi jAni gyAna khAni agha hAni kara jaha.N basa sa.nbhu bhavAni so kAsI se_i_a kasa na .. jarata sakala sura bR^i.nda biShama garala jehi.n pAna kiya. tehi na bhajasi mana ma.nda ko kR^ipAla sa.nkara sarisa .. Age.n chale bahuri raghurAyA. riShyamUka paravata ni_arAyA .. taha.N raha sachiva sahita sugrIvA. Avata dekhi atula bala sI.nvA .. ati sabhIta kaha sunu hanumAnA. puruSha jugala bala rUpa nidhAnA .. dhari baTu rUpa dekhu tai.n jA_I. kahesu jAni jiya.N sayana bujhA_I .. paTha_e bAli hohi.n mana mailA. bhAgau.n turata tajau.n yaha sailA .. bipra rUpa dhari kapi taha.N gaya_U. mAtha nA_i pUchhata asa bhaya_U .. ko tumha syAmala gaura sarIrA. chhatrI rUpa phirahu bana bIrA .. kaThina bhUmi komala pada gAmI. kavana hetu bicharahu bana svAmI .. mR^idula manohara su.ndara gAtA. sahata dusaha bana Atapa bAtA .. kI tumha tIni deva maha.N ko_U. nara nArAyana kI tumha do_U .. do\. jaga kArana tArana bhava bha.njana dharanI bhAra. kI tumha akila bhuvana pati lInha manuja avatAra .. 1 .. kosalesa dasaratha ke jA_e . hama pitu bachana mAni bana A_e .. nAma rAma lachhimana da_U bhA_I. sa.nga nAri sukumAri suhA_I .. ihA.N hari nisichara baidehI. bipra phirahi.n hama khojata tehI .. Apana charita kahA hama gA_I. kahahu bipra nija kathA bujhA_I .. prabhu pahichAni pare_u gahi charanA. so sukha umA nahi.n baranA .. pulakita tana mukha Ava na bachanA. dekhata ruchira beSha kai rachanA .. puni dhIraju dhari astuti kInhI. haraSha hR^idaya.N nija nAthahi chInhI .. mora nyA_u mai.n pUchhA sA_I.n. tumha pUchhahu kasa nara kI nA_I.n .. tava mAyA basa phira_u.N bhulAnA. tA te mai.n nahi.n prabhu pahichAnA .. do\. eku mai.n ma.nda mohabasa kuTila hR^idaya agyAna. puni prabhu mohi bisAre_u dInaba.ndhu bhagavAna .. 2 .. jadapi nAtha bahu avaguna more.n. sevaka prabhuhi parai jani bhore.n .. nAtha jIva tava mAyA.N mohA. so nistara_i tumhArehi.n chhohA .. tA para mai.n raghubIra dohA_I. jAna_u.N nahi.n kachhu bhajana upA_I .. sevaka suta pati mAtu bharose.n. raha_i asocha bana_i prabhu pose.n .. asa kahi pare_u charana akulA_I. nija tanu pragaTi prIti ura chhA_I .. taba raghupati uThA_i ura lAvA. nija lochana jala sI.nchi ju.DAvA .. sunu kapi jiya.N mAnasi jani UnA. tai.n mama priya lachhimana te dUnA .. samadarasI mohi kaha saba ko_U. sevaka priya ananyagati so_U .. do\. so ananya jAke.n asi mati na Tara_i hanuma.nta. mai.n sevaka sacharAchara rUpa svAmi bhagava.nta .. 3 .. dekhi pavana suta pati anukUlA. hR^idaya.N haraSha bItI saba sUlA .. nAtha saila para kapipati raha_I. so sugrIva dAsa tava aha_I .. tehi sana nAtha mayatrI kIje. dIna jAni tehi abhaya karIje .. so sItA kara khoja karA_ihi. jaha.N taha.N marakaTa koTi paThA_ihi .. ehi bidhi sakala kathA samujhA_I. li_e du_au jana pIThi cha.DhA_I .. jaba sugrIva.N rAma kahu.N dekhA. atisaya janma dhanya kari lekhA .. sAdara mile_u nA_i pada mAthA. bhai.nTe_u anuja sahita raghunAthA .. kapi kara mana bichAra ehi rItI. karihahi.n bidhi mo sana e prItI .. do\. taba hanuma.nta ubhaya disi kI saba kathA sunA_i .. pAvaka sAkhI de_i kari jorI prItI dR^i.DhA_i .. 4 .. kInhI prIti kachhu bIcha na rAkhA. lachhamina rAma charita saba bhAShA .. kaha sugrIva nayana bhari bArI. milihi nAtha mithilesakumArI .. ma.ntrinha sahita ihA.N eka bArA. baiTha rahe_u.N mai.n karata bichArA .. gagana pa.ntha dekhI mai.n jAtA. parabasa parI bahuta bilapAtA .. rAma rAma hA rAma pukArI. hamahi dekhi dInhe_u paTa DArI .. mAgA rAma turata tehi.n dInhA. paTa ura lA_i socha ati kInhA .. kaha sugrIva sunahu raghubIrA. tajahu socha mana Anahu dhIrA .. saba prakAra kariha_u.N sevakA_I. jehi bidhi milihi jAnakI A_I .. do\. sakhA bachana suni haraShe kR^ipAsidhu balasI.nva. kArana kavana basahu bana mohi kahahu sugrIva .. 5 .. nAta bAli aru mai.n dvau bhA_I. prIti rahI kachhu barani na jA_I .. maya suta mAyAvI tehi nA_U.N. AvA so prabhu hamare.n gA_U.N .. ardha rAti pura dvAra pukArA. bAlI ripu bala sahai na pArA .. dhAvA bAli dekhi so bhAgA. mai.n puni gaya_u.N ba.ndhu sa.Nga lAgA .. giribara guhA.N paiTha so jA_I. taba bAlI.n mohi kahA bujhA_I .. parikhesu mohi eka pakhavArA. nahi.n Avau.n taba jAnesu mArA .. mAsa divasa taha.N rahe_u.N kharArI. nisarI rudhira dhAra taha.N bhArI .. bAli hatesi mohi mArihi A_I. silA de_i taha.N chale_u.N parA_I .. ma.ntrinha pura dekhA binu sA_I.n. dInhe_u mohi rAja bari_A_I .. bAli tAhi mAri gR^iha AvA. dekhi mohi jiya.N bheda ba.DhAvA .. ripu sama mohi mAresi ati bhArI. hari lInhesi sarbasu aru nArI .. tAke.n bhaya raghubIra kR^ipAlA. sakala bhuvana mai.n phire_u.N bihAlA .. ihA.N sApa basa Avata nAhI.n. tadapi sabhIta raha_u.N mana mAhI.N .. suni sevaka dukha dInadayAlA. pharaki uThI.n dvai bhujA bisAlA .. do\. sunu sugrIva mAriha_u.N bAlihi ekahi.n bAna. brahma rudra saranAgata ga_e.N na ubarihi.n prAna .. 6 .. je na mitra dukha hohi.n dukhArI. tinhahi bilokata pAtaka bhArI .. nija dukha giri sama raja kari jAnA. mitraka dukha raja meru samAnA .. jinha ke.n asi mati sahaja na A_I. te saTha kata haThi karata mitA_I .. kupatha nivAri supa.ntha chalAvA. guna pragaTe avagunanhi durAvA .. deta leta mana sa.nka na dhara_I. bala anumAna sadA hita kara_I .. bipati kAla kara sataguna nehA. shruti kaha sa.nta mitra guna ehA .. Age.n kaha mR^idu bachana banA_I. pAchhe.n anahita mana kuTilA_I .. jA kara chita ahi gati sama bhA_I. asa kumitra pariharehi bhalA_I .. sevaka saTha nR^ipa kR^ipana kunArI. kapaTI mitra sUla sama chArI .. sakhA socha tyAgahu bala more.n. saba bidhi ghaTaba kAja mai.n tore.n .. kaha sugrIva sunahu raghubIrA. bAli mahAbala ati ranadhIrA .. du.ndubhI asthi tAla dekharA_e. binu prayAsa raghunAtha DhahA_e .. dekhi amita bala bA.DhI prItI. bAli badhaba inha bha_i paratItI .. bAra bAra nAva_i pada sIsA. prabhuhi jAni mana haraSha kapIsA .. upajA gyAna bachana taba bolA. nAtha kR^ipA.N mana bhaya_u alolA .. sukha sa.npati parivAra ba.DA_I. saba parihari kariha_u.N sevakA_I .. e saba rAmabhagati ke bAdhaka. kahahi.n sa.nta taba pada avarAdhaka .. satru mitra sukha dukha jaga mAhI.n. mAyA kR^ita paramAratha nAhI.n .. bAli parama hita jAsu prasAdA. milehu rAma tumha samana biShAdA .. sapane.n jehi sana ho_i larA_I. jAge.n samujhata mana sakuchA_I .. aba prabhu kR^ipA karahu ehi bhA.NtI. saba taji bhajanu karau.n dina rAtI .. suni birAga sa.njuta kapi bAnI. bole biha.Nsi rAmu dhanupAnI .. jo kachhu kahehu satya saba so_I. sakhA bachana mama mR^iShA na ho_I .. naTa marakaTa iva sabahi nachAvata. rAmu khagesa beda asa gAvata .. lai sugrIva sa.nga raghunAthA. chale chApa sAyaka gahi hAthA .. taba raghupati sugrIva paThAvA. garjesi jA_i nikaTa bala pAvA .. sunata bAli krodhAtura dhAvA. gahi kara charana nAri samujhAvA .. sunu pati jinhahi mile_u sugrIvA. te dvau ba.ndhu teja bala sI.nvA .. kosalesa suta lachhimana rAmA. kAlahu jIti sakahi.n sa.ngrAmA .. do\. kaha bAli sunu bhIru priya samadarasI raghunAtha. jau.n kadAchi mohi mArahi.n tau puni ho_u.N sanAtha .. 7 .. asa kahi chalA mahA abhimAnI. tR^ina samAna sugrIvahi jAnI .. bhire ubhau bAlI ati tarjA . muThikA mAri mahAdhuni garjA .. taba sugrIva bikala ho_i bhAgA. muShTi prahAra bajra sama lAgA .. mai.n jo kahA raghubIra kR^ipAlA. ba.ndhu na ho_i mora yaha kAlA .. ekarUpa tumha bhrAtA do_U. tehi bhrama te.n nahi.n mAre_u.N so_U .. kara parasA sugrIva sarIrA. tanu bhA kulisa ga_I saba pIrA .. melI ka.nTha sumana kai mAlA. paThavA puni bala de_i bisAlA .. puni nAnA bidhi bha_I larA_I. biTapa oTa dekhahi.n raghurA_I .. do\. bahu chhala bala sugrIva kara hiya.N hArA bhaya mAni. mArA bAli rAma taba hR^idaya mAjha sara tAni .. 8 .. parA bikala mahi sara ke lAge.n. puni uThi baiTha dekhi prabhu Age.n .. syAma gAta sira jaTA banA_e.N. aruna nayana sara chApa cha.DhA_e.N .. puni puni chita_i charana chita dInhA. suphala janma mAnA prabhu chInhA .. hR^idaya.N prIti mukha bachana kaThorA. bolA chita_i rAma kI orA .. dharma hetu avatarehu gosA_I. mArehu mohi byAdha kI nA_I .. mai.n bairI sugrIva pi_ArA. avaguna kabana nAtha mohi mArA .. anuja badhU bhaginI suta nArI. sunu saTha kanyA sama e chArI .. inhahi kuddaShTi biloka_i jo_I. tAhi badhe.n kachhu pApa na ho_I .. mu.Dha tohi atisaya abhimAnA. nAri sikhAvana karasi na kAnA .. mama bhuja bala Ashrita tehi jAnI. mArA chahasi adhama abhimAnI .. do\. sunahu rAma svAmI sana chala na chAturI mori. prabhu ajahU.N mai.n pApI a.ntakAla gati tori .. 9 .. sunata rAma ati komala bAnI. bAli sIsa parase_u nija pAnI .. achala karau.n tanu rAkhahu prAnA. bAli kahA sunu kR^ipAnidhAnA .. janma janma muni jatanu karAhI.n. a.nta rAma kahi Avata nAhI.n .. jAsu nAma bala sa.nkara kAsI. deta sabahi sama gati avinAsI .. mama lochana gochara so_i AvA. bahuri ki prabhu asa banihi banAvA .. chha.n\. so nayana gochara jAsu guna nita neti kahi shruti gAvahI.n. jiti pavana mana go nirasa kari muni dhyAna kabahu.Nka pAvahI.n .. mohi jAni ati abhimAna basa prabhu kahe_u rAkhu sarIrahI. asa kavana saTha haThi kATi surataru bAri karihi babUrahI .. 1 .. aba nAtha kari karunA bilokahu dehu jo bara mAga_U.N. jehi.n joni janmau.n karma basa taha.N rAma pada anurAga_U.N .. yaha tanaya mama sama binaya bala kalyAnaprada prabhu lIji_ai. gahi bAha.N sura nara nAha Apana dAsa a.ngada kIji_ai .. 2 .. do\. rAma charana dR^i.Dha prIti kari bAli kInha tanu tyAga. sumana mAla jimi ka.nTha te girata na jAna_i nAga .. 10 .. rAma bAli nija dhAma paThAvA. nagara loga saba byAkula dhAvA .. nAnA bidhi bilApa kara tArA. chhUTe kesa na deha sa.NbhArA .. tArA bikala dekhi raghurAyA . dInha gyAna hari lInhI mAyA .. chhiti jala pAvaka gagana samIrA. pa.ncha rachita ati adhama sarIrA .. pragaTa so tanu tava Age.n sovA. jIva nitya kehi lagi tumha rovA .. upajA gyAna charana taba lAgI. lInhesi parama bhagati bara mAgI .. umA dAru joShita kI nA_I. sabahi nachAvata rAmu gosA_I .. taba sugrIvahi Ayasu dInhA. mR^itaka karma bidhibata saba kInhA .. rAma kahA anujahi samujhA_I. rAja dehu sugrIvahi jA_I .. raghupati charana nA_i kari mAthA. chale sakala prerita raghunAthA .. do\. lachhimana turata bolA_e purajana bipra samAja. rAju dInha sugrIva kaha.N a.ngada kaha.N jubarAja .. 11 .. umA rAma sama hita jaga mAhI.n. guru pitu mAtu ba.ndhu prabhu nAhI.n .. sura nara muni saba kai yaha rItI. svAratha lAgi karahi.n saba prItI .. bAli trAsa byAkula dina rAtI. tana bahu brana chi.ntA.N jara chhAtI .. so_i sugrIva kInha kapirA_U. ati kR^ipAla raghubIra subhA_U .. jAnatahu.N asa prabhu pariharahI.n. kAhe na bipati jAla nara parahI.n .. puni sugrIvahi lInha bolA_I. bahu prakAra nR^ipanIti sikhA_I .. kaha prabhu sunu sugrIva harIsA. pura na jA_u.N dasa chAri barIsA .. gata grIShama baraShA ritu A_I. rahiha_u.N nikaTa saila para chhA_I .. a.ngada sahita karahu tumha rAjU. sa.ntata hR^idaya dharehu mama kAjU .. jaba sugrIva bhavana phiri A_e. rAmu prabaraShana giri para chhA_e .. do\. prathamahi.n devanha giri guhA rAkhe_u ruchira banA_i. rAma kR^ipAnidhi kachhu dina bAsa karahi.nge A_i .. 12 .. su.ndara bana kusumita ati sobhA. gu.njata madhupa nikara madhu lobhA .. ka.nda mUla phala patra suhA_e. bha_e bahuta jaba te prabhu A_e .. dekhi manohara saila anUpA. rahe taha.N anuja sahita surabhUpA .. madhukara khaga mR^iga tanu dhari devA. karahi.n siddha muni prabhu kai sevA .. ma.ngalarupa bhaya_u bana taba te . kInha nivAsa ramApati jaba te .. phaTika silA ati subhra suhA_I. sukha AsIna tahA.N dvau bhA_I .. kahata anuja sana kathA anekA. bhagati birati nR^ipanIti bibekA .. baraShA kAla megha nabha chhA_e. garajata lAgata parama suhA_e .. do\. lachhimana dekhu mora gana nAchata bArida paikhi. gR^ihI birati rata haraSha jasa biShnu bhagata kahu.N dekhi .. 13 .. ghana ghama.nDa nabha garajata ghorA. priyA hIna Darapata mana morA .. dAmini damaka raha na ghana mAhI.n. khala kai prIti jathA thira nAhI.n .. baraShahi.n jalada bhUmi ni_arA_e.N. jathA navahi.n budha bidyA pA_e.N .. bU.Nda aghAta sahahi.n giri kai.nse.n . khala ke bachana sa.nta saha jaise.n .. chhudra nadI.n bhari chalI.n torA_I. jasa thorehu.N dhana khala itarA_I .. bhUmi parata bhA DhAbara pAnI. janu jIvahi mAyA lapaTAnI .. samiTi samiTi jala bharahi.n talAvA. jimi sadaguna sajjana pahi.n AvA .. saritA jala jalanidhi mahu.N jA_I. ho_I achala jimi jiva hari pA_I .. do\. harita bhUmi tR^ina sa.nkula samujhi parahi.n nahi.n pa.ntha. jimi pAkha.nDa bAda te.n gupta hohi.n sadagra.ntha .. 14 .. dAdura dhuni chahu disA suhA_I. beda pa.Dhahi.n janu baTu samudA_I .. nava pallava bha_e biTapa anekA. sAdhaka mana jasa mile.n bibekA .. arka jabAsa pAta binu bhaya_U. jasa surAja khala udyama gaya_U .. khojata katahu.N mila_i nahi.n dhUrI. kara_i krodha jimi dharamahi dUrI .. sasi sa.npanna soha mahi kaisI. upakArI kai sa.npati jaisI .. nisi tama ghana khadyota birAjA. janu da.nbhinha kara milA samAjA .. mahAbR^iShTi chali phUTi ki_ArI.n . jimi suta.ntra bha_e.N bigarahi.n nArI.n .. kR^iShI nirAvahi.n chatura kisAnA. jimi budha tajahi.n moha mada mAnA .. dekhi_ata chakrabAka khaga nAhI.n. kalihi pA_i jimi dharma parAhI.n .. UShara baraSha_i tR^ina nahi.n jAmA. jimi harijana hiya.N upaja na kAmA .. bibidha ja.ntu sa.nkula mahi bhrAjA. prajA bA.Dha jimi pA_i surAjA .. jaha.N taha.N rahe pathika thaki nAnA. jimi i.ndriya gana upaje.n gyAnA .. do\. kabahu.N prabala baha mAruta jaha.N taha.N megha bilAhi.n. jimi kapUta ke upaje.n kula saddharma nasAhi.n .. 15(ka) .. kabahu.N divasa maha.N nibi.Da tama kabahu.Nka pragaTa pata.nga. binasa_i upaja_i gyAna jimi pA_i kusa.nga susa.nga .. 15(kha) .. baraShA bigata sarada ritu A_I. lachhimana dekhahu parama suhA_I .. phUle.n kAsa sakala mahi chhA_I. janu baraShA.N kR^ita pragaTa bu.DhA_I .. udita agasti pa.ntha jala soShA. jimi lobhahi soSha_i sa.ntoShA .. saritA sara nirmala jala sohA. sa.nta hR^idaya jasa gata mada mohA .. rasa rasa sUkha sarita sara pAnI. mamatA tyAga karahi.n jimi gyAnI .. jAni sarada ritu kha.njana A_e. pA_i samaya jimi sukR^ita suhA_e .. pa.nka na renu soha asi dharanI. nIti nipuna nR^ipa kai jasi karanI .. jala sa.nkocha bikala bha_i.N mInA. abudha kuTu.nbI jimi dhanahInA .. binu dhana nirmala soha akAsA. harijana iva parihari saba AsA .. kahu.N kahu.N bR^iShTi sAradI thorI. ko_u eka pAva bhagati jimi morI .. do\. chale haraShi taji nagara nR^ipa tApasa banika bhikhAri. jimi haribhagata pA_i shrama tajahi AshramI chAri .. 16 .. sukhI mIna je nIra agAdhA. jimi hari sarana na eka_u bAdhA .. phUle.n kamala soha sara kaisA. nirguna brahma saguna bha_e.N jaisA .. gu.njata madhukara mukhara anUpA. su.ndara khaga rava nAnA rUpA .. chakrabAka mana dukha nisi paikhI. jimi durjana para sa.npati dekhI .. chAtaka raTata tR^iShA ati ohI. jimi sukha laha_i na sa.nkaradrohI .. saradAtapa nisi sasi apahara_I. sa.nta darasa jimi pAtaka Tara_I .. dekhi i.ndu chakora samudA_I. chitavatahi.n jimi harijana hari pA_I .. masaka da.nsa bIte hima trAsA. jimi dvija droha ki_e.N kula nAsA .. do\. bhUmi jIva sa.nkula rahe ga_e sarada ritu pA_i. sadagura mile jAhi.n jimi sa.nsaya bhrama samudA_i .. 17 .. baraShA gata nirmala ritu A_I. sudhi na tAta sItA kai pA_I .. eka bAra kaisehu.N sudhi jAnau.n. kAlahu jIta nimiSha mahu.N Anau.n .. katahu.N raha_u jau.n jIvati ho_I. tAta jatana kari Ane_u.N so_I .. sugrIvahu.N sudhi mori bisArI. pAvA rAja kosa pura nArI .. jehi.n sAyaka mArA mai.n bAlI. tehi.n sara hatau.n mU.Dha kaha.N kAlI .. jAsu kR^ipA.N chhUTahI.n mada mohA. tA kahu.N umA ki sapanehu.N kohA .. jAnahi.n yaha charitra muni gyAnI. jinha raghubIra charana rati mAnI .. lachhimana krodhava.nta prabhu jAnA. dhanuSha cha.DhA_i gahe kara bAnA .. do\. taba anujahi samujhAvA raghupati karunA sI.nva .. bhaya dekhA_i lai Avahu tAta sakhA sugrIva .. 18 .. ihA.N pavanasuta hR^idaya.N bichArA. rAma kAju sugrIva.N bisArA .. nikaTa jA_i charananhi siru nAvA. chArihu bidhi tehi kahi samujhAvA .. suni sugrIva.N parama bhaya mAnA. biShaya.N mora hari lInhe_u gyAnA .. aba mArutasuta dUta samUhA. paThavahu jaha.N taha.N bAnara jUhA .. kahahu pAkha mahu.N Ava na jo_I. more.n kara tA kara badha ho_I .. taba hanuma.nta bolA_e dUtA. saba kara kari sanamAna bahUtA .. bhaya aru prIti nIti dekhA_I. chale sakala charananhi sira nA_I .. ehi avasara lachhimana pura A_e. krodha dekhi jaha.N taha.N kapi dhA_e .. do\. dhanuSha cha.DhA_i kahA taba jAri kara_u.N pura chhAra. byAkula nagara dekhi taba Aya_u bAlikumAra .. 19 .. charana nA_i siru binatI kInhI. lachhimana abhaya bA.Nha tehi dInhI .. krodhava.nta lachhimana suni kAnA. kaha kapIsa ati bhaya.N akulAnA .. sunu hanuma.nta sa.nga lai tArA. kari binatI samujhA_u kumArA .. tArA sahita jA_i hanumAnA. charana ba.ndi prabhu sujasa bakhAnA .. kari binatI ma.ndira lai A_e. charana pakhAri pala.Nga baiThA_e .. taba kapIsa charananhi siru nAvA. gahi bhuja lachhimana ka.nTha lagAvA .. nAtha biShaya sama mada kachhu nAhI.n. muni mana moha kara_i chhana mAhI.n .. sunata binIta bachana sukha pAvA. lachhimana tehi bahu bidhi samujhAvA .. pavana tanaya saba kathA sunA_I. jehi bidhi ga_e dUta samudA_I .. do\. haraShi chale sugrIva taba a.ngadAdi kapi sAtha. rAmAnuja Age.n kari A_e jaha.N raghunAtha .. 20 .. nA_i charana siru kaha kara jorI. nAtha mohi kachhu nAhina khorI .. atisaya prabala deva taba mAyA. chhUTa_i rAma karahu jau.n dAyA .. biShaya basya sura nara muni svAmI. mai.n pAva.Nra pasu kapi ati kAmI .. nAri nayana sara jAhi na lAgA. ghora krodha tama nisi jo jAgA .. lobha pA.Nsa jehi.n gara na ba.NdhAyA. so nara tumha samAna raghurAyA .. yaha guna sAdhana te.n nahi.n ho_I. tumharI kR^ipA.N pAva ko_i ko_I .. taba raghupati bole musakA_I. tumha priya mohi bharata jimi bhA_I .. aba so_i jatanu karahu mana lA_I. jehi bidhi sItA kai sudhi pA_I .. do\. ehi bidhi hota batakahI A_e bAnara jUtha. nAnA barana sakala disi dekhi_a kIsa barutha .. 21 .. bAnara kaTaka umA me.n dekhA. so mUrukha jo karana chaha lekhA .. A_i rAma pada nAvahi.n mAthA. nirakhi badanu saba hohi.n sanAthA .. asa kapi eka na senA mAhI.n. rAma kusala jehi pUchhI nAhI.n .. yaha kachhu nahi.n prabhu ka_i adhikA_I. bisvarUpa byApaka raghurA_I .. ThA.Dhe jaha.N taha.N Ayasu pA_I. kaha sugrIva sabahi samujhA_I .. rAma kAju aru mora nihorA. bAnara jUtha jAhu chahu.N orA .. janakasutA kahu.N khojahu jA_I. mAsa divasa maha.N A_ehu bhA_I .. avadhi meTi jo binu sudhi pA_e.N. Ava_i banihi so mohi marA_e.N .. do\. bachana sunata saba bAnara jaha.N taha.N chale tura.nta . taba sugrIva.N bolA_e a.ngada nala hanuma.nta .. 22 .. sunahu nIla a.ngada hanumAnA. jAmava.nta matidhIra sujAnA .. sakala subhaTa mili dachchhina jAhU. sItA sudhi pU.Nchhe_u saba kAhU .. mana krama bachana so jatana bichArehu. rAmacha.ndra kara kAju sa.NvArehu .. bhAnu pIThi se_i_a ura AgI. svAmihi sarba bhAva chhala tyAgI .. taji mAyA se_i_a paralokA. miTahi.n sakala bhava sa.nbhava sokA .. deha dhare kara yaha phalu bhA_I. bhaji_a rAma saba kAma bihA_I .. so_i gunagya so_I ba.DabhAgI . jo raghubIra charana anurAgI .. Ayasu mAgi charana siru nA_I. chale haraShi sumirata raghurA_I .. pAchhe.n pavana tanaya siru nAvA. jAni kAja prabhu nikaTa bolAvA .. parasA sIsa saroruha pAnI. karamudrikA dInhi jana jAnI .. bahu prakAra sItahi samujhA_ehu. kahi bala biraha begi tumha A_ehu .. hanumata janma suphala kari mAnA. chale_u hR^idaya.N dhari kR^ipAnidhAnA .. jadyapi prabhu jAnata saba bAtA. rAjanIti rAkhata suratrAtA .. do\. chale sakala bana khojata saritA sara giri khoha. rAma kAja layalIna mana bisarA tana kara chhoha .. 23 .. katahu.N ho_i nisichara sai.n bheTA. prAna lehi.n eka eka chapeTA .. bahu prakAra giri kAnana herahi.n. ko_u muni milata tAhi saba gherahi.n .. lAgi tR^iShA atisaya akulAne. mila_i na jala ghana gahana bhulAne .. mana hanumAna kInha anumAnA. marana chahata saba binu jala pAnA .. cha.Dhi giri sikhara chahU.N disi dekhA. bhUmi bibira eka kautuka pekhA .. chakrabAka baka ha.nsa u.DAhI.n. bahutaka khaga prabisahi.n tehi mAhI.n .. giri te utari pavanasuta AvA. saba kahu.N lai so_i bibara dekhAvA .. Age.n kai hanuma.ntahi lInhA. paiThe bibara bila.nbu na kInhA .. do\. dIkha jA_i upavana bara sara bigasita bahu ka.nja. ma.ndira eka ruchira taha.N baiThi nAri tapa pu.nja .. 24 .. dUri te tAhi sabanhi sira nAvA. pUchhe.n nija bR^ittA.nta sunAvA .. tehi.n taba kahA karahu jala pAnA. khAhu surasa su.ndara phala nAnA .. majjanu kInha madhura phala khA_e. tAsu nikaTa puni saba chali A_e .. tehi.n saba Apani kathA sunA_I. mai.n aba jAba jahA.N raghurA_I .. mUdahu nayana bibara taji jAhU. paihahu sItahi jani pachhitAhU .. nayana mUdi puni dekhahi.n bIrA. ThA.Dhe sakala si.ndhu ke.n tIrA .. so puni ga_I jahA.N raghunAthA. jA_i kamala pada nA_esi mAthA .. nAnA bhA.Nti binaya tehi.n kInhI. anapAyanI bhagati prabhu dInhI .. do\. badarIbana kahu.N so ga_I prabhu agyA dhari sIsa . ura dhari rAma charana juga je ba.ndata aja Isa .. 25 .. ihA.N bichArahi.n kapi mana mAhI.n. bItI avadhi kAja kachhu nAhI.n .. saba mili kahahi.n paraspara bAtA. binu sudhi la_e.N karaba kA bhrAtA .. kaha a.ngada lochana bhari bArI. duhu.N prakAra bha_i mR^ityu hamArI .. ihA.N na sudhi sItA kai pA_I. uhA.N ga_e.N mArihi kapirA_I .. pitA badhe para mArata mohI. rAkhA rAma nihora na ohI .. puni puni a.ngada kaha saba pAhI.n. marana bhaya_u kachhu sa.nsaya nAhI.n .. a.ngada bachana sunata kapi bIrA. boli na sakahi.n nayana baha nIrA .. chhana eka socha magana ho_i rahe. puni asa vachana kahata saba bha_e .. hama sItA kai sudhi linhe.n binA. nahi.n jai.nhai.n jubarAja prabInA .. asa kahi lavana si.ndhu taTa jA_I. baiThe kapi saba darbha DasA_I .. jAmava.nta a.ngada dukha dekhI. kahi.n kathA upadesa biseShI .. tAta rAma kahu.N nara jani mAnahu. nirguna brahma ajita aja jAnahu .. do\. nija ichchhA prabhu avatara_i sura mahi go dvija lAgi. saguna upAsaka sa.nga taha.N rahahi.n mochchha saba tyAgi .. 26 .. ehi bidhi kathA kahahi bahu bhA.NtI giri ka.ndarA.N sunI sa.npAtI .. bAhera ho_i dekhi bahu kIsA. mohi ahAra dInha jagadIsA .. Aju sabahi kaha.N bhachchhana kara_U.N. dina bahu chale ahAra binu mara_U.N .. kabahu.N na mila bhari udara ahArA. Aju dInha bidhi ekahi.n bArA .. Darape gIdha bachana suni kAnA. aba bhA marana satya hama jAnA .. kapi saba uThe gIdha kaha.N dekhI. jAmava.nta mana socha biseShI .. kaha a.ngada bichAri mana mAhI.n. dhanya jaTAyU sama ko_u nAhI.n .. rAma kAja kArana tanu tyAgI . hari pura gaya_u parama ba.Da bhAgI .. suni khaga haraSha soka juta bAnI . AvA nikaTa kapinha bhaya mAnI .. tinhahi abhaya kari pUchhesi jA_I. kathA sakala tinha tAhi sunA_I .. suni sa.npAti ba.ndhu kai karanI. raghupati mahimA badhubidhi baranI .. do\. mohi lai jAhu si.ndhutaTa de_u.N tilA.njali tAhi . bachana sahA_i karavi mai.n paihahu khojahu jAhi .. 27 .. anuja kriyA kari sAgara tIrA. kahi nija kathA sunahu kapi bIrA .. hama dvau ba.ndhu prathama tarunA_I . gagana ga_e rabi nikaTa uDA_I .. teja na sahi saka so phiri AvA . mai abhimAnI rabi ni_arAvA .. jare pa.nkha ati teja apArA . pare_u.N bhUmi kari ghora chikArA .. muni eka nAma cha.ndramA ohI. lAgI dayA dekhI kari mohI .. bahu prakAra te.nhi gyAna sunAvA . dehi janita abhimAnI chha.DAvA .. tretA.N brahma manuja tanu dharihI. tAsu nAri nisichara pati harihI .. tAsu khoja paTha_ihi prabhU dUtA. tinhahi mile.n tai.n hoba punItA .. jamihahi.n pa.nkha karasi jani chi.ntA . tinhahi dekhA_i dehesu tai.n sItA .. muni ka_i girA satya bha_i AjU . suni mama bachana karahu prabhu kAjU .. giri trikUTa Upara basa la.nkA . taha.N raha rAvana sahaja asa.nkA .. taha.N asoka upabana jaha.N raha_I .. sItA baiThi socha rata aha_I .. do\. mai.n dekha_u.N tumha nAhi gIghahi daShTi apAra .. bUDha bhaya_u.N na ta karate_u.N kachhuka sahAya tumhAra .. 28 .. jo nAgha_i sata jojana sAgara . kara_i so rAma kAja mati Agara .. mohi biloki dharahu mana dhIrA . rAma kR^ipA.N kasa bhaya_u sarIrA .. pApi_u jA kara nAma sumirahI.n. ati apAra bhavasAgara tarahI.n .. tAsu dUta tumha taji kadarA_I. rAma hR^idaya.N dhari karahu upA_I .. asa kahi garu.Da gIdha jaba gaya_U. tinha ke.n mana ati bisamaya bhaya_U .. nija nija bala saba kAhU.N bhAShA. pAra jA_i kara sa.nsaya rAkhA .. jaraTha bhaya_u.N aba kaha_i richhesA. nahi.n tana rahA prathama bala lesA .. jabahi.n tribikrama bha_e kharArI. taba mai.n taruna rahe_u.N bala bhArI .. do\. bali bA.Ndhata prabhu bADhe_u so tanu barani na jA_I. ubhaya dharI maha.N dInhI sAta pradachchhina dhA_i .. 29 .. a.ngada kaha_i jA_u.N mai.n pArA. jiya.N sa.nsaya kachhu phiratI bArA .. jAmava.nta kaha tumha saba lAyaka. paTha_i_a kimi saba hI kara nAyaka .. kaha_i rIchhapati sunu hanumAnA. kA chupa sAdhi rahehu balavAnA .. pavana tanaya bala pavana samAnA. budhi bibeka bigyAna nidhAnA .. kavana so kAja kaThina jaga mAhI.n. jo nahi.n ho_i tAta tumha pAhI.n .. rAma kAja lagi taba avatArA. sunatahi.n bhaya_u parvatAkArA .. kanaka barana tana teja birAjA. mAnahu apara girinha kara rAjA .. si.nhanAda kari bArahi.n bArA. lIlahI.n nASha_u.N jalanidhi khArA .. sahita sahAya rAvanahi mArI. Ana_u.N ihA.N trikUTa upArI .. jAmava.nta mai.n pU.Nchha_u.N tohI. uchita sikhAvanu dIjahu mohI .. etanA karahu tAta tumha jA_I. sItahi dekhi kahahu sudhi A_I .. taba nija bhuja bala rAjiva nainA. kautuka lAgi sa.nga kapi senA .. chha.n\. \-kapi sena sa.nga sa.NghAri nisichara rAmu sItahi Anihai.n. trailoka pAvana sujasu sura muni nAradAdi bakhAnihai.n .. jo sunata gAvata kahata samujhata parama pada nara pAva_I. raghubIra pada pAthoja madhukara dAsa tulasI gAva_I .. do\. bhava bheShaja raghunAtha jasu sunahi je nara aru nAri. tinha kara sakala manoratha siddha karihi trisirAri .. 30(ka) .. so\. nIlotpala tana syAma kAma koTi sobhA adhika. suni_a tAsu guna grAma jAsu nAma agha khaga badhika .. 30(kha) .. mAsapArAyaNa, te_IsavA.N vishrAma \-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\- iti shrImadrAmacharitamAnase sakalakalikaluShavidhva.nsane chaturtha sopAnaH samAptaH. (kiShkindhAkANDa samApta) ## \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}