षट्कतिकतिपयचतुरां थुक् ५।२।५१

डटिति अनुवर्तते,तदिह सप्तम्या विपरिणम्यते। षट् कति कतिपय चतुरित्येषां डटि पुरतस्थुगागमो भवति। कतिपयशब्दो न सङ्ख्या। तस्य अस्मादेव ज्ञापकात् डट् प्रत्ययो विज्ञायते। षण्णां पुरणः षष्ठः। कतिथः। कतिपयथः। चतुर्थः। चतुरश्छयतावाद्यक्षरलोपश्च। चतुर्णां पूरणः तुरीयः, तुर्यः।

षट्कतिकतिपयचतुरां थुक् ११८१, ५।२।५१

एषां थुगागमः स्याड्डटि। षण्णां षष्ठः। कतिथः। कतिपयशब्दस्यासंख्यात्वेऽप्यत एव ज्ञापकाड्डट्। कतिपयथः। चतुर्थः॥

षट्कतिकतिपयचतुरां थुक्?। , ५।२।५१

"तदिह सप्तम्या" इत्यादि। पूरणाधिकारे ह्रयं विधीयमानो डट्सन्नियोगन विधीयते। तत्र यद्यपि सप्तमौ नास्ति, तथापि डटि परतो विज्ञायते। तेनार्थाद्विभक्तिवपरिणामो भवतीति डडिति यद्वत्तेत तदिह सप्तम्या विपरिणम्यते। "कतिपयशब्दो न संख्या" इति। लौकिकत्वाभावात्? संख्या न भवति; लोकेऽस्य संख्यात्वेनाप्रसिद्धत्वात्। शास्त्रीयोऽपि न भवति; शास्त्रे संख्यासंज्ञाऽविधानात्()। यदि न संख्या, कंथमस्य डट्(), यत्र परतस्थुग्विधीयते? इत्याह--"तस्य" इत्यादि। यदेतड्डटि परतः कतिपयशब्दस्य थुग्विधानं तत एव ज्ञापकाड्डट्()प्रत्ययोऽस्य भवतीत्यवसीयते। "षष्ठः" इति। ष्ट्त्वम्()। टिलोपोऽत्र न भवति। थुग्विधानसामथ्र्यात्()। आगमस्य पूर्वान्तकरणं भसंज्ञार्थम्()। यदि परादिः क्रियते ततो भसंज्ञा न स्यात्(), तथा चासत्याम्(), "स्वादिष्वसर्वनामस्थाने" १।४।१७ इति पदसंज्ञा स्यात्()। ततश्च षष्ठ इत्यत्र जश्त्वं प्रसज्येत। "चतुर्थः" इति। अत्र रेफस्य "विसर्जनीयस्य सः" ८।३।३४ इति सत्वम्()। पूर्वान्ते तु संज्ञायां सत्यां न भवति॥

षट्कतिकतिपयचतुरां थुक् १८२७, ५।२।५१

षट्कति। थुकि ककार इत्। उकार उच्चारणार्थः। कित्त्वादन्त्यादचः परः। षष्ठ इति। अपदान्तत्वात्षस्य न जश्त्वम्। चतुर्थ इति अपदान्तत्वान्न रेफस्य विसर्गः।

चतुर इति। वार्तिकमिदम्। चतुर्शब्दात्षष्ठ()न्तात्पूरणे छयतौ स्तः। आद्यक्षरस्य लोपश्चेति। "च" इति सङ्घातस्य लोपश्चेत्यर्थः।

षट्कतिकतिपयचतुरां थुक् १४११, ५।२।५१

षट्कति। इह षष्ठीनिर्देशबवात् षडादीनामागमित्वं स्पष्टमिति तदानुकूल्यंनानुवृत्तो डट् सप्तम्या विपरिणम्यते। तदाह---डटीति। डट एव थुट् तु न कृतः, षष्ठो षकारस्य जश्त्वुप्रसङ्गात्। चतुर्थे रेफस्य विसर्गप्रसङ्गाच्च। न चैवं "नान्ता "दिति सूत्रेऽपि डति परे मुगेव विधीयतामिति वाच्यं, पञ्चमः सप्तम इत्यादौ नलोपाऽभावापत्तेः।

चतुरश्छयता वाद्यक्षरलोपश्च। चतुरश्छयताविति। विशेषविहिताभ्यामपि छयभ्द्यां डट्प्रत्ययो न बाध्यते, थुग्विधानसामथ्र्यात्। तेन "चतुर्थ"इति सिद्धम्। आद्यक्षरेति। अच्सहितं व्यञ्जनमक्षरशब्देनोच्यते, अच्सहितस्यादेव्र्यञ्जनस्येत्यर्थः। "व्यञ्जनसहितस्यादेरच"इति व्याख्याने तु द्विर्वचनन्यायेन तकारस्यापि लोपः स्यादिति हरदत्तः। "आदेव्र्यञ्जनस्ये"ति व्याख्याने प्रमाणं तु ----"द्वितीयतृतीये"

ति सूत्रे "तुर्याणी"ति निर्देशो बोध्यः।