8-1-0 (54873) શ્રીવેદવ્યાસાય નમઃ। 8-1-0x (4817) નારાયણં નમસ્કૃત્ય નરં ચૈવ નરોત્તમમ્। દેવીં સરસ્વતીં વ્યાસં તતો જયમુદીરયેત્॥ 8-1-1 (54874) `વૈશમ્પાયન ઉવાચ। શિબિરાદ્ધાસ્તિનપુરં પ્રાપ્ય ભારત સઞ્જયઃ। પ્રવિવેશ મહાબાહુર્ધૃતરાષ્ટ્રનિવેશનમ્॥ 8-1-1x (4818) શોકેનાપહતઃ સૂતો વિલપન્ભૃશદુઃખિતઃ। ચિન્તયન્નિધનં ઘોરં સૂતપુત્રસ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 8-1-2 (54875) અન્તઃપુરં પ્રવિશ્યૈવ સઞ્જયો રાજસત્તમમ્। અશ્રુપૂર્ણો ભૃશં ત્રસ્તો રાજાનમુપજગ્મિવાન્॥ 8-1-3 (54876) ઉપસ્થાય ચ રાજાનં વિનિશ્વસ્ય ચ સૂતજઃ। નાતિહૃષ્ટમના રાજન્નિદં વચનમબ્રવીત્॥ 8-1-4 (54877) સઞ્જય ઉવાચ। 8-1-5x (4819) સઞ્ચયોઽહં મહારાજ નમસ્તે ભરતર્ષભ। હતો વૈકર્તનઃ કર્ણઃ કૃત્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્॥ 8-1-5 (54878) ચેદિકાશિકરૂશાનાં મત્સ્યાનાં સોમકૈઃ સહ। કૃત્વાઽસૌ કદનં શેતે વાતનુન્ન ઇવ દ્રુમઃ॥ 8-1-6 (54879) ગોષ્ઠમધ્યેવ ઋષભો ગોવ્રજૈઃ પરિવારિતઃ। વ્યાલેન નિહતો યદ્વત્તથાઽસૌ નિહતઃ પરૈઃ॥ 8-1-7 (54880) નિરાશાન્પાણ્ડવાન્કૃત્વા દૃઢં રાજન્સસાત્યકાન્। પાઞ્ચાલાનાં રથાંશ્ચૈવ વિનિહત્ય સહસ્રશઃ॥ 8-1-8 (54881) જિત્વા શૂરાન્મહેષ્વાસાન્વિદ્રાવ્ય ચ દિશોદશ। હતો વૈકર્તનઃ કર્ણઃ પાણ્ડવેન કિરીટિના॥ 8-1-9 (54882) વૈરસ્ય ગત આનૃણ્યં દુર્ગમસ્ય દુરાત્મભિઃ। હત્વા કર્ણં મહારાજ વિશલ્યઃ પાણ્ડવોઽભવત્॥ 8-1-10 (54883) શોષણં સાગરાણાં વા પતનં વા વિવસ્વતઃ। વિશીર્ણત્વં યથા મેરોસ્તથા કર્ણસ્ય પાતનમ્॥ 8-1-11 (54884) યોધાશ્ચ બહવો રાજન્હતાસ્તત્ર જયૈષિણઃ। રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ શૂરાઃ પરિઘબાહવઃ॥ 8-1-12 (54885) રથૌઘાશ્ચ નરૌઘાશ્ચ હતા રાજન્સહસ્રશઃ। વારણા નિહતાસ્તત્ર વાજિનશ્ચ મહાહવે॥ 8-1-13 (54886) ક્ષત્રિયાશ્ચ મહારાજ સેનયોરુભયોર્હતાઃ। પરસ્પરં વૈ વીક્ષ્યાત્ર પરસ્પરકૃતાગસઃ॥ 8-1-14 (54887) કિઞ્ચિચ્છેષાન્પરાન્કૃત્વા તીર્ત્વા પાણ્ડવવાહિનીમ્। પાર્થવેલાં સમાસાદ્ય હતો વૈકર્તનો વૃષા॥ 8-1-15 (54888) જયાશા ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં વૈરસ્ય ચ મુખં નૃપ। તીર્ણં તત્પાણ્ડવૈ રાજન્યત્પુરા નાવબુધ્યસે॥ 8-1-16 (54889) પ્રોચ્યમાનં મહારાજ બન્ધુભિર્હિતબુદ્ધિભિઃ। તદિદં સમનુપ્રાપ્તં વ્યસનં ત્વાં મહાભયમ્॥ 8-1-17 (54890) પુત્રાણાં રાજ્યકામેન ત્વયા રાજન્હિતૈષિણા। ચરિતાન્યહિતાન્યેવ તેષાં તે ફલમાગતમ્॥ 8-1-18 (54891) હતો દુઃશાસનો રાજન્યથોક્તં પાણ્ડવેન તુ। પ્રતિજ્ઞા ભીમસેનેન નિસ્તીર્ણા સા ચમૂમુખે॥ 8-1-19 (54892) પીતં ચ ક્ષતજં તસ્ય ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સંયુગે। પાણ્ડવેન મહારાજ કર્મ કૃત્વા સુદુષ્કરમ્*'॥ 8-1-20 (54893) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-1-21x (4820) એતચ્છ્રુત્વા મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ। શોકસ્યાન્તમપશ્યન્વૈ હતં મત્વા સુયોધનમ્। વિહ્વલઃ પતિતો ભૂમૌ નષ્ટચેતા ઇવ દ્વિપઃ॥ 8-1-21 (54894) તસ્મિન્નિપતિતે ભૂમૌ વિહ્વલે રાજસત્તમે। આર્તનાદો મહાનાસીત્સ્ત્રીણાં ભરતસત્તમ॥ 8-1-22 (54895) શ શબ્દઃ પૃથિવીં કૃત્સ્નાં પૂરયામાસ સર્વશઃ॥ 8-1-23 (54896) શોકાર્ણવે મહાઘોરે નિમગ્ના ભરતસ્ત્રિયઃ। રુરુદુર્દુઃખશોકાર્તા ભૃશમુદ્વિગ્નચેતસઃ॥ 8-1-24 (54897) રાજાનં ચ સમાસાદ્ય ગાન્ધારી ભરતર્ષભ। નિઃસંજ્ઞા પતિતા ભૂમૌ સર્વાણ્યન્તઃ પુરાણિ ચ॥ 8-1-25 (54898) તતસ્તાઃ સ઼ઞ્જયો રાજન્સમાશ્વાસયદાતુરાઃ। મુહ્યામાનાઃ સુબહુશો મુઞ્ચન્તીર્વારિ નેત્રજમ્॥ 8-1-26 (54899) સમાશ્વસ્તાઃ સ્ત્રિયસ્તાસ્તુ વેપમાના મુહુર્મુહુઃ। કદલ્ય ઇવ વાતેન ધૂયમાનાઃ સમન્તતઃ॥ 8-1-27 (54900) રાજાનં વિદુરશ્ચાપિ પ્રજ્ઞાચક્ષુષમીશ્વરમ્। આશ્વાસયામાસ તદા સિઞ્ચંસ્તોયેન કૌરવમ્॥ 8-1-28 (54901) સ લબ્ધ્વા સનકૈઃ સંજ્ઞાં તાશ્ચ દૃષ્ટ્વા સ્ત્રિયો નૃપઃ। ઉન્મત્ત ઇવ રાજેન્દ્ર સ્થિતસ્તૂષ્ણીં વિશામ્પતે॥ 8-1-29 (54902) તતો ધ્યાત્વા ચિરં કાલં નિઃશ્વસ્ય ચ પુનઃપુનઃ। સ્વાન્પુત્રાન્ગર્હયામાસ બહુમેને ચ પાણ્ડવાન્॥ 8-1-30 (54903) ગર્હયંશ્ચાત્મનો બુદ્ધિં શકુનેઃ સૌબલસ્ય ચ। ધ્યાત્વા તુ સુચિરં કાલં વેપમાનો મુહુર્મુહુઃ॥ 8-1-31 (54904) સંસ્તભ્ય ચ મનો ભૂયો રાજા ધૈર્યસમન્વિતઃ। પુનર્ગાવલ્ગણિં સૂતં પર્યપૃચ્છત સઞ્જયમ્॥ 8-1-32 (54905) ન ત્વયા કથિતં વાક્યં શ્રુતં સઞ્જય તન્મયા॥ 8-1-33 (54906) કચ્ચિદ્દુર્યોધનઃ સૂત ન ગતો વૈ યમક્ષયમ્। જયે નિરાશઃ પુત્રો મે સતતં જયકામુકઃ। બ્રૂહિ સઞ્જય તત્ત્વેન પુનરુક્તાં કથામિમામ્॥ 8-1-34 (54907) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-1-35x (4821) એવમુક્તોઽબ્રવીત્સૂતો રાજાનં જનમેજય। હતો વૈકર્તનો રાજન્સહપુત્રૈર્મહારથઃ। ભ્રાતૃભિશ્ચ મહેષ્વાસૈઃ સૂતપુત્રૈસ્તનુત્યજૈઃ॥ 8-1-35 (54908) દુઃશાસનશ્ચ નિહતઃ પાણ્ડવેન યશસ્વિના। પીતં ચ રુધિરં કોપાદ્ભીમસેનેન સંયુગે॥ 8-1-36 (54909) `વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-1-37x (4822) એતચ્છ્રુત્વા મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ। દહ્યમાનોઽબ્રવીત્સૂતં મુહૂર્તં તિષ્ઠ સઞ્જય। વ્યાકુલં મે મનસ્તાત મા તાવત્કિંચિદુચ્યતામ્॥ 8-1-37 (54910) રાજાપિ નાબ્રવીત્કિઞ્ચિત્સઞ્જયો વિદુરસ્તથા। તૂષ્ણીમ્ભૂતસ્તદા સોઽથ બભૂવ જગતીપતિઃ'॥ ॥ 8-1-38 (54911) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥ 1 ॥

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics

દુર્યોધનાદિભિઃ કર્ણસ્ય સૈનાપત્યેઽભિષેચનપૂર્વકં યુદ્ધાય નિર્યાણમ્॥ 1 ॥ જનમેજયેન વૈશમ્પાયનમ્પ્રતિ કર્ણમરણશ્રાવિણો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પ્રવૃત્તિપ્રશ્નઃ॥ 2 ॥

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics

ધૃતરાષ્ટ્રેણ ભીષ્મદ્રોણૌ પ્રત્યનુશોચનપૂર્વકં સઞ્જયમ્પ્રતિ દુર્યોધનાદિપ્રવૃત્તિપ્રશ્નઃ॥ 1 ॥

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics

દુર્યોધનેન દ્રોણમરણનિર્વિણ્ણાનાં સૈનિકાનાં કર્ણગુણાનુવર્ણનેન પ્રોત્સાહનમ્॥ 1 ॥ સઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રમ્પ્રતિ કર્ણપરાક મપ્રશંસનપૂર્વકં તન્નિધનકથનમ્॥ 2 ॥

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes

8-1-21 વિહ્વલઃ ચલનાસમર્થઃ કાષ્ઠવત્પતિતઃ॥ 8-1-25 અન્તઃપુરાણિ સ્ત્રિયઃ॥ 8-1-27 કદલ્યઇવ વેપમાના આસન્નિતિ શેષઃ॥ 8-1-29 દૃષ્ટ્વા મનસૈવાત્મપ્રત્યયેન દુઃખવતીર્જ્ઞત્વા॥ 8-1-34 ઇષ્ટવિયોગમાત્રેણ દશરથાદિર્મૃતઃ। અસ્યતુ જયે નૈરાશ્યમધિકં મરણકારણમસ્તીતિ ભાવઃ॥ 8-1-1 પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥

8-2-0 (54987) `જનમેજય ઉવાચ। 8-2-0x (4832) તચ્છ્રુત્વા કર્ણહનનં પુત્રાંશ્ચૈવ પલાયિતાન્। ધૃતરાષ્ટ્રો નૃપશ્ચૈવ દ્વિજશ્રેષ્ઠ કિમબ્રવીત્॥ 8-2-1 (54988) પ્રાપ્તવાન્વ્યસનં ઘોરં પુત્રવ્યસનજં મહત્। કાલે યદુક્તવાંસ્તસ્મિંસ્તન્મમાચક્ષ્વ તત્ત્વતઃ'॥ 8-2-2 (54989) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-2-3x (4833) એતચ્છ્રુત્વા મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ। અબ્રવીત્સઞ્જયં સૂતં શોકસંવિગ્નમાનસઃ॥ 8-2-3 (54990) દુષ્પ્રણીતેન મે તાત પુત્રસ્યાદીર્ઘજીવિનઃ। હતં વૈકર્તનં શ્રુત્વા શોકો મર્માણિ કૃન્તતિ॥ 8-2-4 (54991) તસ્ય મે સંશયં છિન્ધિ દુઃખપારં તિતીર્ષતઃ। કુરૂણાં સૃઞ્જયાનાં ચ કે જીવન્તિ કે મૃતાઃ॥ 8-2-5 (54992) સઞ્જય ઉવાચ। 8-2-6x (4834) હતઃ શાન્તનવો રાજન્દુરાધર્ષઃ પ્રતાપવાન્। હત્વા પાણ્ડવયોધાનામર્બુદં દશભિર્દિનૈઃ॥ 8-2-6 (54993) તથા દ્રોણો મહેષ્વાસઃ પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાન્। નિહત્ય યુધિ દુર્ધર્ષઃ પઞ્ચાદ્રુક્મરથો હતઃ॥ 8-2-7 (54994) હતશેષસ્ય ભીષ્મેણ દ્રોણેન ચ મહાત્મના। અર્ધં નિહત્ય સૈન્યસ્ય કર્ણો વૈકર્તનો હતઃ॥ 8-2-8 (54995) વિવિંશતિર્મહારાજ રાજપુત્રો મહાબલઃ। આનર્તયોધાઞ્શતશો નિહત્ય નિહતો રણે॥ 8-2-9 (54996) તથા પુત્રો વિકર્ણસ્તે ક્ષત્રવ્રતમનુસ્મરન્। ક્ષીણબાણો હતઃ શૂરઃ સ્થિતો હ્યભિમુખઃ પરૈઃ॥ 8-2-10 (54997) ધોરરૂપાન્પરિક્લેશાન્દુર્યોધનકૃતાન્બહૂન્। પ્રતિજ્ઞાં સ્મરતા તેન ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 8-2-11 (54998) વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ રાજપુત્રૌ મહારથૌ। કૃત્વા સ્વસુકરં કર્મ ગતૌ વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-2-12 (54999) સિન્ધુરાષ્ટ્રમુખાનીહ દશ રાષ્ટ્રાણિ યાનિહ। યસ્ય તિષ્ઠન્તિ વચને યઃ સ્થિતસ્તવ શાસને॥ 8-2-13 (55000) અક્ષૌહિણીર્દશૈકાં ચ વિનિર્જિત્ય શિતૈઃ શરૈઃ। સોઽર્જુનેન હતો રાજન્મહાવીર્યો જયદ્રથઃ॥ 8-2-14 (55001) તથા દુર્યોધનસુતસ્તરસ્વી યુદ્ધદુર્મદઃ। વર્તમાનઃ પિતુઃ શાસ્ત્રે સૌભદ્રેણ નિપાતિતઃ॥ 8-2-15 (55002) તથા દૌઃશાસનિઃ સૂરો બાહુશાલી રણોત્કટઃ। દ્રૌપદેયેન સઙ્ગમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-2-16 (55003) કિરાતાનામધિપતિઃ સાગરાનૂપવાસિનામ્। દેવરાજસ્ય ધર્માત્મા પ્રિયો બહુમતઃ સખા॥ 8-2-17 (55004) ભગદત્તો મહીપાલઃ ક્ષત્રધર્મરતઃ સદા। ધનઞ્જયેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-2-18 (55005) તથા કૌરવદાયાદો ન્યસ્તશસ્ત્રો મહાયશાઃ। હતો ભૂરિશ્રવા રાજઞ્શૂરઃ સાત્યકિના યુધિ॥ 8-2-19 (55006) શ્રુતાયુરપિ ચામ્બષ્ઠઃ ક્ષત્રિયાણાં ધુરન્ધરઃ। ચરન્નભીતવત્સઙ્ખ્યે નિહતઃ સવ્યસાચિના॥ 8-2-20 (55007) તવ પુત્રઃ સદામર્ષી કૃતાસ્ત્રો યુદ્ધદુર્મદઃ। દુઃશાસનો મહારાજ ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 8-2-21 (55008) યસ્ય રાજન્ગજાનીકં બહુસાહસ્રમદ્ભુતમ્। સુદક્ષિણઃ સ સઙ્ગ્રામે નિહતઃ સવ્યસાચિના॥ 8-2-22 (55009) કોસલાનામધિપતિર્હત્વા બહુમતાન્પરાન્। સૌભદ્રેણેહ વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-2-23 (55010) બહુશો યોધયિત્વા તુ ભીમસેનં મહારથમ્। ચિત્રસેનસ્તવ સુતો ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 8-2-24 (55011) મદ્રરાજાત્મજઃ શૂરઃ પરેષાં ભયવર્ધનઃ। અસિચર્મધરઃ શ્રીમાન્સૌભદ્રેણ નિપાતિતઃ॥ 8-2-25 (55012) સમઃ કર્ણસ્ય સમરે યઃ સ કર્ણસ્ય પશ્યતઃ। વૃષસેનો મહાતેજાઃ શીઘ્રાસ્ત્રો દૃઢવિક્રમઃ॥ 8-2-26 (55013) અભિમન્યોર્વધં સ્મૃત્વા પ્રતિજ્ઞામપિ ચાત્મનઃ। ધનઞ્જયેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-2-27 (55014) નિત્યં પ્રસક્તવૈરો યઃ પાણ્ડવૈઃ પૃથિવીપતિઃ। વિશ્રાવ્ય વૈરં પાર્થેન શ્રુતાયુઃ સ નિપાતિતઃ॥ 8-2-28 (55015) શલ્યપુત્રસ્તુ વિક્રાન્તઃ સહદેવેન મારિષ। હતો રુક્મરથો રાજઞ્શ્યાલો માતુલજો યુધિ॥ 8-2-29 (55016) રાજા ભાગીરથો વૃદ્ધો બૃહત્ક્ષત્રશ્ચ કેકયઃ। પરાક્રમન્તૌ વિક્રાન્તૌ નિહતૌ વીર્યવત્તરૌ॥ 8-2-30 (55017) ભગદત્તસુતો રાજન્કૃતપ્રજ્ઞો મંહાબલઃ। શ્યેનવચ્ચરતા સઙ્ખ્યે નકુલેન નિપાતિતઃ॥ 8-2-31 (55018) પિતામહસ્તવ તથા બાહ્લીકઃ સહ બાહ્લિકૈઃ। નિહતો ભીમસેનેન મહાબાલપરાક્રમઃ॥ 8-2-32 (55019) જયત્સેનસ્તથા રાજઞ્જારાસન્ધિર્મહાબલઃ। માગધો નિહતઃ સઙ્ખ્યે સૌભદ્રેણ મહાત્મના॥ 8-2-33 (55020) પુત્રસ્તે દુર્મુખો રાજન્દુઃસહશ્ચ મહારથઃ। ગદયા ભીમસેનેન નિહતૌ શૂરમાનિનૌ॥ 8-2-34 (55021) દુર્મર્ષણો દુર્વિષહો દુર્જયશ્ચ મહારથઃ। કૃત્વા ત્વસુકરં કર્મ ગતા વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-2-35 (55022) ઉભૌ કલિઙ્ગવૃષકૌ ભ્રાતરૌ યુદ્ધદુર્મદૌ। કૃત્વા ચાસુકરં કર્મ ગતૌ વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-2-36 (55023) સચિવો વૃષપર્વા તે શૂરઃ પરમવીર્યવાન્। ભીમસેનેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-2-37 (55024) તથૈવ પૌરવો રાજા નાગાયુતબલો મહાન્। સમરે પાણ્ડુપુત્રેણ નિહતઃ સવ્યસાચિના॥ 8-2-38 (55025) વસાતયો મહારાજ દ્વિસાહસ્રાઃ પ્રહારિણઃ। શૂરસેનાશ્ચ વિક્રાન્તાઃ સર્વે યુધિ નિપાતિતાઃ॥ 8-2-39 (55026) અભીષાહાઃ કવચિનઃ પ્રહરન્તો રણોત્કટાઃ। શિબયશ્ચ રથોદારાઃ કાલિઙ્ગસહિતા હતાઃ॥ 8-2-40 (55027) ગોકુલે નિત્યસંવૃદ્ધા યુદ્ધે પરમકોપનાઃ। ગોપાલાઃ કૃતવીરાસ્તે નિહતાઃ સવ્યસાચિના॥ 8-2-41 (55028) શ્રેણયો બહુસાહસ્રાઃ સંશપ્તકગણાશ્ચ યે। તે સર્વે પાર્થમાસાદ્ય ગદા વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-2-42 (55029) શ્યાલૌ તવ મહારાજ રાજાનૌ વૃષકાચલૌ। ત્વદર્થમતિવિક્રાન્તૌ નિહતૌ સવ્યસાચિના॥ 8-2-43 (55030) ઉગ્રકર્મા મહેષ્વાસો નામતઃ કર્મતસ્તથા। સાલ્વરાજો મહાબાહુર્ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 8-2-44 (55031) ઓઘવાંશ્ચ મહારાજ બૃહન્તઃ સહિતૌ રણે। પરાક્રમન્તૌ મિત્રાર્થે ગતૌ વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-2-45 (55032) તથૈવ રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ ક્ષેમધૂર્તિર્વિશામ્પતે। નિહતો ગદયા રાજન્ભીમસેનેન સંયુગે॥ 8-2-46 (55033) તથા રાજન્મહેષ્વાસો જલસન્ધૌ મહાબલઃ। સુમહત્કદનં કૃત્વા હતઃ સાત્યકિના રણે॥ 8-2-47 (55034) અલમ્બુસો રાક્ષસેન્દ્રઃ ખરબન્ધુરયાનવાન્। ઘટોત્કચેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-2-48 (55035) રાધેયઃ સૂતપુત્રશ્ચ ભ્રાતરશ્ચ મહારથાઃ। કેકયાઃ સર્વશશ્ચાપિ નિહતાઃ સ્વ્યસાચિના॥ 8-2-49 (55036) માલવા મદ્રકાશ્ચૈવ દ્રાવિડાશ્ચોગ્રકર્મિણઃ। યૌધેયાશ્ચ લલિત્થાશ્ચ ક્ષુદ્રકાશ્ચાપ્યુશીનરાઃ॥ 8-2-50 (55037) માવેલ્લકાસ્તુણ્ડિકેરાઃ સાવિત્રીપુત્રકાશ્ચ યે। પ્રાચ્યોદીચ્યાઃ પ્રતીચ્યાશ્ચ દાક્ષિણાત્યાશ્ચ મારિષ॥ 8-2-51 (55038) પત્તીનાં નિહતાઃ સઙ્ઘા હયાનાં પ્રયુતાનિ ચ। રથવ્રજાશ્ચ નિહતા હતાશ્ચ વરવારણાઃ॥ 8-2-52 (55039) સધ્વજાઃ સાયુધાઃ શૂરાઃ સવર્મામ્બરભૂષણાઃ। કાલેન મહતાઽઽયસ્તાઃ કુશલૈર્યે ચ વર્ધિતાઃ॥ 8-2-53 (55040) તે હતાઃ સમરે રાજન્પાર્થેનાક્લિષ્ટકર્મણા। અન્યે તથાઽમિતબલાઃ પરસ્પરવધૈષિણઃ॥ 8-2-54 (55041) એતે ચાન્યે ચ બહવો રાજાનઃ સગણા રણે। હતાઃ સહસ્રશો રાજન્યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ॥ 8-2-55 (55042) એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ કર્ણાર્જુનસમાગમે। મહેન્દ્રેણ યથા વૃત્રો યથા રામેણ રાવણઃ॥ 8-2-56 (55043) યથા કૃષ્ણેન નરકો મુરુશ્ચ નિહતો રણે। કાર્તવીર્યશ્ચ રામેણ ભાર્ગવેણ યથા હતઃ॥ 8-2-57 (55044) સજ્ઞાતિબાન્ધવઃ શૂરઃ સમરે યુદ્ધદુર્મદઃ। રણે કૃત્વા મહદ્યુદ્ધં ઘોરં ત્રૈલોક્યમોહનમ્॥ 8-2-58 (55045) યથા સ્કન્દેન મહિષો યથા રુદ્રેણ ચાન્ધકઃ। તથાઽર્જુનેન સ હતો દ્વૈરથે યુદ્ધદુર્મદઃ॥ 8-2-59 (55046) સામાત્યબાન્ધવો રાજન્કર્ણઃ પ્રહરતાં વરઃ। જયાશા ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં વૈરસ્ય ચ મુખં નૃપઃ॥ 8-2-60 (55047) તીર્ણં તત્પાણ્ડવૈ રાજન્યત્પુરા નાવબુધ્યસે। ઉચ્યમાનો મહારાજ બન્ધુભિર્હિતકાઙ્ક્ષિભિઃ॥ 8-2-61 (55048) `ન કૃતં ચ ત્વયા પૂર્વં દૈવેન વિધિના બલાત્'। તદિદં સમનુપ્રાપ્તં વ્યસનં સુમહાત્યયમ્॥ 8-2-62 (55049) ગાણાં રાજ્યકામાનાં ત્વયા રાજન્હિતૈષિણા। અહિતાન્યેવ ચીર્ણાનિ તેષાં તે ફલમાગતમ્॥ ॥ 8-2-63 (55050) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ॥ 2 ॥

8-3-0 (55051) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-3-0x (4835) આખ્યાતા મામકાસ્તાત નિહતા યુધિ પાણ્ડવૈઃ। હતાંશ્ચ પાણ્ડવેયાનાં મામકૈર્બ્રૂહિ સઞ્જય॥ 8-3-1 (55052) સઞ્જય ઉવાચ। 8-3-2x (4836) કૃતિનો યુધિ વિક્રાન્તા મહાસત્વા મહાબલાઃ। સાનુબન્ધાઃ સહામાત્યા ગાઙ્ગેયેન નિપાતિતાઃ॥ 8-3-2 (55053) નારાયણા વલ્લવાશ્ચ રામાશ્ચ શતશો પરે। અનુરક્તાશ્ચ વીરેણ ભીષ્મેણ યુધિ પાતિતાઃ॥ 8-3-3 (55054) સમઃ કિરીટિના સઙ્ખ્યે વીર્યેણ ચ બલેન ચ। સત્યજિત્સત્યસન્ધેન દ્રોણેન નિહતો યુધિ॥ 8-3-4 (55055) પાઞ્ચાલાનાં મહેષ્વાસાઃ સર્વે યુદ્વવિશારદાઃ। દ્રોણેન સહ સઙ્ગમ્ય ગતા વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-3-5 (55056) તથા વિરાટદ્રુપદૌ વૃદ્વૌ સહસુતૌ નૃપૌ। પરાક્રમન્તૌ મિત્રાર્થે દ્રોણેન નિહતૌ રણે॥ 8-3-6 (55057) યો બાલ એવ સમરે સમ્મિતઃ સવ્યસાચિના। કેશવેન ચ દુર્ધર્ષો બલદેવેન ચાભિભૂઃ॥ 8-3-7 (55058) પરેષાં કદનં કૃત્વા મહદ્રણવિશારદઃ। પરિવાર્ય મદામાત્રૈઃ ષડ્ભિઃ પરમકૈ રથૈઃ। અશક્નુવદ્ભિર્બીભત્સુમભિમન્યુર્નિપાતિતઃ॥ 8-3-8 (55059) કૃતં તં વિરથં વીરં ક્ષત્રધર્મે વ્યવસ્થિતમ્। દૌઃશાસનિર્મહારાજ સૌભદ્રં હતવાન્રણે॥ 8-3-9 (55060) પટચ્ચરનિહન્તા ચ મહત્યા સેનયા વૃતઃ। અમ્બષ્ઠસ્ય સુતઃ શ્રીમાન્મિત્રહેતોઃ પરાક્રમન્॥ 8-3-10 (55061) આસાદ્ય લક્ષ્મણં વીરં દુર્યોધનસુતં રણે। સુમહત્કદનં કૃત્વા ગતો વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-3-11 (55062) બૃહન્તઃ સુમહેષ્વાસઃ કૃતાસ્ત્રો યુદ્વદુર્મદઃ। દુઃશાસનેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-3-12 (55063) મણિમાન્દણ્ડધારશ્ચ રાજાનૌ યુદ્ધદુર્મદૌ। પરાક્રમન્તૌ મિત્રાર્થે દ્રોણેન યુધિ પાતિતૌ॥ 8-3-13 (55064) અંશુમાન્ભોજરાજસ્તુ સહસૈન્યો મહારથઃ। ભારદ્વાજેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-3-14 (55065) સામુદ્રશ્ચિત્રસેનશ્ચ સહ પુત્રેણ ભારત। સમુદ્રસેનેન બલાદ્ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-3-15 (55066) અનૂપવાસી નીલશ્ચ વ્યાધ્રદત્તશ્ચ વીર્યવાન્। અશ્વત્થામ્ના વિકર્ણેન ગમિતૌ યમસાદનમ્॥ 8-3-16 (55067) ચિત્રાયુધશ્ચિત્રયોધી કૃત્વા ચ કદનં મહત્। ચિત્રમાર્ગેણ વિક્રમ્ય વિકર્ણેન હતો મૃધે। 8-3-17 (55068) વૃકોદરસમો યુદ્ધે વૃતઃ કેકયજો યુધિ। કેકયેન ચ વિક્રમ્ય ભ્રાતા ભ્રાત્રા નિપાતિતઃ॥ 8-3-18 (55069) જનમેજયો ગદાયોધી પાર્વતીયઃ પ્રતાપવાન્। દુર્મુખેન મહારાજ તવ પુત્રેણ પાતિતઃ॥ 8-3-19 (55070) રોચમાનૌ નરવ્યાઘ્રૌ રોચમાનૌ ગ્રહાવિવ। દ્રૌણેન યુગપદ્રાજન્દિવં સમ્પ્રાતિતૌ શરૈઃ॥ 8-3-20 (55071) નૃપાશ્ચ પ્રતિયુધ્યન્તઃ પરાક્રાન્તા વિશામ્પતે। કૃત્વા નસુકરં કર્મ ગતા વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-3-21 (55072) પુરુજિત્કૃન્તિભોજશ્ચ માતુલૌ સવ્યસાચિનઃ। સંગ્રામનિર્જિતાઁલ્લોકાન્ગમિતૌ દ્રોણસાયકૈઃ॥ 8-3-22 (55073) અભિભૂઃ કાશિરાજશ્ચ કાશિકૈર્બહુભિર્વૃતઃ। વસુદાનસ્ય પુત્રેણ ત્યાજિતો દેહમાહવે॥ 8-3-23 (55074) અમિતૌજા યુધામન્યુરુત્તમૌજાશ્ચ વીર્યવાન્। નિહત્ય શતશઃ સૂરાનસ્મદીયૈર્નિપાતિતાઃ॥ 8-3-24 (55075) મિત્રવર્મા ચ પાઞ્ચાલ્યઃ ક્ષત્રધર્મા ચ ભારત। દ્રોણેન પરમેષ્વાસૌ ગમિતૌ યમસાદનમ્॥ 8-3-25 (55076) શિખણ્ડિતનયો યુદ્ધે ક્ષત્રદેવો યુધામ્પતિઃ। લક્ષ્મણેન હતો રાજંસ્તવ પૌત્રેણ ભારત॥ 8-3-26 (55077) સુચિત્રશ્ચિત્રવર્મા ચ પિતાપુત્રૌ મહારથૌ। પ્રચરન્તૌ મહાવીરૌ દ્રોણેન નિહતૌ રણે॥ 8-3-27 (55078) વાર્ધક્ષેમિર્મહારાજ સમુદ્ર ઇવ પર્વણિ। આયુધક્ષયમાસાદ્ય પ્રશાન્તિં પરમાં ગતઃ॥ 8-3-28 (55079) સેનાબિન્દુસુતઃ શ્રેષ્ઠઃ શાસ્ત્રવાન્પ્રહરન્યુધિ। બાહ્લિકેન મહારાજ કૌરવેન્દ્રેણ પાતિતઃ॥ 8-3-29 (55080) ધૃષ્ટકેતુર્મહારાજ ચેદીનાં પ્રવરો રથઃ। કૃત્વા નસુકરં કર્મ ગતો વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-3-30 (55081) તથા સત્યધૃતિર્વીરઃ કૃત્વા કદનમાહવે। પાણ્ડવાર્થે પરાક્રાન્તો ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-3-31 (55082) પુત્રસ્તુ શિશુપાલસ્ય સુકેતુઃ પૃથિવીપતિઃ। નિહત્ય શાત્રવાન્સઙ્ખ્યે દ્રોણેન નિહતો યુધિ॥ 8-3-32 (55083) તથા સત્યધૃતિર્વીરો મદિરાશ્વશ્ચ વીર્યવાન્। સૂર્યદત્તશ્ચ વિક્રાન્તો નિહતો દ્રોણસાયકૈઃ॥ 8-3-33 (55084) `માત્સ્યાદવરજઃ શ્રીમાઞ્શતાનીકો નિપાતિતઃ। શ્રેણિમાંશ્ચ મહારાજ યુધ્યમાનઃ પરાક્રમી। કૃત્વા નસુકરં કર્મ ગતો વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-3-34 (55085) તથૈવ યુધિ વિક્રાન્તો માગધઃ પરમાસ્ત્રવિત્। ભીષ્મેણ નિહતો રાજઞ્શેતેઽદ્ય પરવીરહા॥ 8-3-35 (55086) વિરાટપુત્રઃ શઙ્ખસ્તુ ઉત્તરશ્ચ મહારથઃ। કુર્વન્તૌ સુમહત્કર્મ ગતૌ વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 8-3-36 (55087) વસુદાનશ્ચ કદનં કુર્વાણોઽતીવ સંયુગે। ભારદ્વાજેન વિક્રમ્ય ગમિતો યમસાદનમ્॥ 8-3-37 (55088) એતે ચાન્યે ચ બહવઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ। હતા દ્રોણેન વિક્રમ્ય યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ॥ ॥ 8-3-38 (55089) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥ 3 ॥

8-4-0 (55090) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-4-0x (4837) મામકસ્યાસ્ય સૈન્યસ્ય હૃતોત્સેકસ્ય સ઼ઞ્જય। અવશેષં ન પશ્યામિ કકુદે મૃદિતે સતિ॥ 8-4-1 (55091) તૌ હિ વીરૌ મહેષ્વાસૌ મદર્થે કુરુસત્તમૌ। ભીષ્મદ્રોણૌ હતૌ શ્રુત્વા કોન્વર્થો જીવિતેન મે॥ 8-4-2 (55092) ન ચ મૃષ્યામિ રાધેયં હતમાહવશોભિનમ્। યસ્ય બાહ્વોર્બલં તુલ્યં કુઞ્જરાણાં શતં શતમ્॥ 8-4-3 (55093) હતપ્રવરસૈન્યં મે યથા શંસસિ સઞ્જય। અહતાનપિ મે શંસ યેઽત્ર જીવન્તિ કેચન॥ 8-4-4 (55094) એતેષુ હિ મૃતેષ્વદ્ય યે ત્વયા પરિકીર્તિતાઃ। યેઽપિ જીવન્તિ તે સર્વે મૃતા ઇતિ મતિર્મમ॥ 8-4-5 (55095) સઞ્જય ઉવાચ। 8-4-6x (4838) યસ્મિન્મહાસ્ત્રાણિ સમર્પિતાનિ ચિત્રાણિ શુભ્રાણિ ચતુર્વિધાનિ। દિવ્યાનિ રાજન્વિહિતાનિ ચૈવ દ્રોણેન વીરે દ્વિજસત્તમેન॥ 8-4-6 (55096) મહારથઃ કૃતિમાન્ક્ષિપ્રહસ્તો દૃઢાયુધો દૃઢમુષ્ટિર્દૃઢેષુઃ। સ વીર્યવાન્દ્રોણપુત્રસ્તરસ્વી વ્યવસ્થિતો યોદ્વુકામસ્ત્વદર્થે॥ 8-4-7 (55097) આનર્તવાસી હૃદિકાત્મજોઽસૌ મહારથઃ સાત્વતાનાં વરિષ્ઠઃ। સ્વયં ભોજઃ કૃતવર્મા કૃતાસ્ત્રો વ્યવસ્થિતો યોદ્વુકામસ્ત્વદર્થે॥ 8-4-8 (55098) આર્તાયનિઃ સમરે દુષ્પ્રકમ્પ્યઃ સેનાગ્રણીઃ પ્રથમસ્તાવકાનામ્। યઃ સ્વસ્રીયાન્પાણ્ડવેયાન્વિસૃજ્ય સત્યાં વાચં સ્વાં ચિકીર્ષુસ્તરસ્વી॥ 8-4-9 (55099) તજોવધં સૂતપુત્રસ્ય સઙ્ખ્યે પ્રતિશ્રુત્યાજાતશત્રોઃ પુરસ્તાત્। દુરાધર્ષઃ શક્રસમાનવીર્યઃ શલ્યઃ સ્થિતો યોદ્વુકામસ્ત્વદર્થે॥ 8-4-10 (55100) શારદ્વતો ગૌતમશ્ચાપિ રાજ-- ન્મહાબાહુચિત્રાસ્ત્રયોધી। ધનુશ્ચિત્રં સુમહદ્ભાવરસાહં વ્યવસ્થિતો યોદ્વુકામઃ પ્રગૃહ્ય॥ 8-4-11 (55101) ગાન્ધારરાજઃ સસુતશ્ચ રાજ-- ન્દુર્દ્યૂતદેવી કલહપ્રિયશ્ચ। ગાન્ધારમુખ્યૈર્યવનૈશ્ચ રાજ-- ન્વ્યવસ્થિતો યોદ્વુકામસ્ત્વદર્થે॥ 8-4-12 (55102) મહારથઃ કેકયરાજપુત્રઃ સદશ્વયુક્તં ચ પતાકિનં ચ। રથં સમારુહ્ય કુરુપ્રવીર વ્યવસ્થિતો યોદ્વુકામસ્ત્વદર્થે॥ 8-4-13 (55103) તથા સુતસ્તે જ્વલનાર્કવર્ણં રથં સમાસ્થાય કુરુપ્રવીરઃ। વ્યવસ્થિતઃ પુરુમિત્રો નરેન્દ્ર વ્યભ્રે સૂર્યો ભ્રાજમાનો યથા ખે॥ 8-4-14 (55104) દુર્યોધનો નાગકુલસ્ય મધ્યે વ્યવસ્થિતઃ સિંહ ઇવાબભાસે। રથેન જામ્બૂનદભૂષણેન વ્યવસ્થિતઃ સમરે યોત્સ્યમાનઃ॥ 8-4-15 (55105) સ રાજમધ્યે પુરુષપ્રવીરો રરાજ જામ્બૂનદચિત્રવર્મા। પદ્મપ્રભો વહ્નિરિવાલ્પધૂમો મેઘાન્તરે સૂર્ય ઇવ પ્રકાશઃ॥ 8-4-16 (55106) તથા સુષેણોઽપ્યસિચર્મપાણિ-- સ્તવાત્મજઃ સત્યસેનશ્ચ વીરઃ। વ્યવસ્થિતૌ ચિત્રસેનેન સાર્ધં હૃષ્ટાત્માનૌ સમરે યોદ્ધકામૌ॥ 8-4-17 (55107) હીનિષેવો ભારતરાજપુત્ર ઉગ્રાયુધઃ શ્રુતવર્મા જયશ્ચ। શલશ્ચ સત્યવ્રતદુઃશલૌ ચ વ્યવસ્થિતાઃ સહસૈન્યા નરાગ્ર્યાઃ॥ 8-4-18 (55108) કૈતવ્યાનામધિપઃ શૂરમાની રણેરણે શત્રુહા રાજપુત્રઃ। રથી હયી નાગપત્તિપ્રયાયી વ્યવસ્થિતો યોદ્વુકામસ્ત્વદર્થે॥ 8-4-19 (55109) વીરઃ શ્રુતાયુશ્ચ ધૃતાયુધશ્ચ ચિત્રાઙ્ગદશ્ચિત્રસેનશ્ચ વીરઃ। વ્યવસ્થિતા યોદ્વુકામા નરાગ્ર્યાઃ પ્રહારિણો માનિનઃ સત્યસન્ધાઃ॥ 8-4-20 (55110) કર્ણાત્મજઃ સત્યસન્ધો મહાત્મા વ્યવસ્થિતઃ સમરે યોદ્વુકામઃ॥ 8-4-21 (55111) અથાપરૌ કર્ણસુતૌ વરાસ્ત્રૌ વ્યવસ્થિતૌ લઘુહસ્તૌ નરેન્દ્ર। બલે મહત્યુલ્બણસત્વવીર્યૌ સમાસ્થિતૌ યોદ્વુકામૌ ત્વદર્થે॥ 8-4-22 (55112) એતૈશ્ચ મુખ્યૈરપરૈશ્ચ રાજ-- ન્યોધપ્રવીરૈરમિતપ્રભાવૈઃ। વ્યવસ્થિતો નાગકુલસ્ય મધ્યે યથા મહેન્દ્રઃ કુરુરાજો જયાય॥ 8-4-23 (55113) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-4-24x (4839) આખ્યાતા જીવમાના યે પરે સૈન્યા યથાયથમ્। ઇતીદમવગચ્છામિ વ્યક્તમર્થાભિપત્તિતઃ॥ 8-4-24 (55114) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-4-25x (4840) એવં બ્રુવન્નેવ તદા ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ। હતપ્રવીરં ભૂયિષ્ઠં કિઞ્ચિચ્છેષં સ્વકં બલમ્। શ્રુત્વા વ્યામોહમાગચ્છચ્છોકવ્યાકુલિતેન્દ્રિયઃ॥ 8-4-25 (55115) વ્યાકુલં મે મનસ્તાત શ્રુત્વા સુમહદપ્રિયમ્॥ મનો મુહ્યતિ ચાઙ્ગાનિ ન ચ શક્નોમિ ધાવિતુમ્। ઇત્યેવમુક્ત્વા વચનં ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ। ભ્રાન્તચિત્તસ્તતઃ સોઽથ બભૂવ જગતીપતિઃ॥ ॥ 8-4-26 (55116) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ॥ 4 ॥

8-5-0 (55117) જનમેજય ઉવાચ। 8-5-0x (4841) શ્રુત્વા કર્ણં હતં યુદ્વે પુત્રાંશ્ચૈવ પલાયિનઃ। નરેન્દ્રઃ કિઞ્ચિદાશ્વસ્તો દ્વિજશ્રેષ્ઠ કિમબ્રવીત્॥ 8-5-1 (55118) પ્રાપ્તવાન્પરમં દુઃખં પુત્રવ્યસનજં મહત્। તસ્મિન્યદુક્તવાન્કાલે તન્મમાચક્ષ્વ પૃચ્છતઃ॥ 8-5-2 (55119) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-5-3x (4842) શ્રુત્વા કર્ણસ્ય નિધનમશ્રદ્વેયમિવાદ્ભુતમ્। ભૂતસમ્મોહનં ભીમં મેરોઃ સંસર્પણં યથા॥ 8-5-3 (55120) ચિત્તમોહમિવાયુક્તં ભાર્ગવસ્ય મહામતેઃ। પરાજયમિવેન્દ્રસ્ય દ્વિષદ્ધ્યો ભીમકર્મણઃ॥ 8-5-4 (55121) દિવઃ પ્રપતનં ભાનોરુરવ્યામિવ મહાદ્યુતેઃ। સંશોષણમિવાચિન્ત્યં સમુદ્રસ્યાક્ષયામ્ભસઃ॥ 8-5-5 (55122) મહીવિયદ્દિગમ્બૂનાં સર્વનાશમિવાદ્ભુતમ્। કર્મણોરિવ વૈફલ્યમુભયોઃ પુણ્યપાપયોઃ॥ 8-5-6 (55123) સઞ્ચિન્ત્ય નિપુણં બુદ્ધ્યા ધૃતરાષ્ટ્રો જનેશ્વરઃ। નેદમસ્તીતિ સઞ્ચિન્ત્ય કર્ણસ્ય સમરે વધમ્॥ 8-5-7 (55124) પ્રાણિનામેવમાત્મત્વાત્સ્યાદપીતિ વિચાર્ય ચ। શોકાગ્નિના દહ્યમાનો ધમ્યમાન ઇવાશયે॥ 8-5-8 (55125) વિસ્રસ્તાઙ્ગઃ શ્વસન્દીનો હાહેત્યુક્ત્વા સુદુઃખિતઃ। વિલલાપ મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ॥ 8-5-9 (55126) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-5-10x (4843) સઞ્જયાધિરથિર્વીરઃ સિંહદ્વિરદવિક્રમઃ। વૃષભપ્રતિમસ્કન્ધો વૃષભાક્ષગતિસ્વરઃ॥ 8-5-10 (55127) વૃષભો વૃષભસ્યેવ યો યુદ્ધે ન નિવર્તતે। શત્રોરપિ મહેન્દ્રસ્ય વજ્રસંહનનો યુવા॥ 8-5-11 (55128) યસ્ય જ્યાતલશબ્દેન શરવૃષ્ટિરવેણ ચ। રથાશ્વનરમાતઙ્ગા નાવતિષ્ઠન્તિ સંયુગે॥ 8-5-12 (55129) યમાશ્રિત્ય મહાબાહું દ્વિષત્સઙ્ઘઘ્નમચ્યુતમ્। દુર્યોધનોઽકરોદ્વૈરં પાણ્ડુપુત્રૈર્મહારથૈઃ॥ 8-5-13 (55130) સ કથં રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ કર્ણઃ પાર્થેન સંયુગે। નિહતઃ પુરુષવ્યાઘ્રઃ પ્રસહ્યાસહ્યવિક્રમઃ॥ 8-5-14 (55131) યો નામન્યત વૈ નિત્યમચ્યુતં ચ ધનઞ્જયમ્। ન વૃષ્મીન્સહિતાનન્યાન્સ્વબાહુબલદર્પિતઃ॥ 8-5-15 (55132) શાર્ઙ્ગગાણ્ડીવધન્વાનૌ સહિતાવપરાજિતૌ। અહં દિવ્યાદ્રથાદેકઃ પાતયિષ્યામિ સંયુગે॥ 8-5-16 (55133) ઇતિ યઃ સતતં મન્દમવોચલ્લોભમોહિતમ્। દુર્યોધનમવાચીનં રાજ્યકામુકમાતુરમ્॥ 8-5-17 (55134) યોઽજયત્સર્વકામ્ભોજાનાવન્ત્યાન્કેકયૈઃ સહ। ગાન્ધારાન્મદ્રકાન્માત્સ્યાંસ્ત્રિગર્તાંસ્તઙ્કણાઞ્શકાન્। 8-5-18 (55135) પાઞ્ચાલાંશ્ચ વિદેહાંશ્ચ કુલિન્દાન્કાશિકોસલાન્ સૂહ્માનઙ્ગાંશ્ચ વઙ્ગાંશ્ચ નિષાદાન્પુણ્ડ્રકીકટાન્॥ 8-5-19 (55136) વત્સાન્કલિઙ્ગાન્દરદાનશ્મકાનૃષિકાનપિ। `શબરાન્હારહૂણાંશ્ચ પ્રઘૂણાન્સરલાનપિ॥ 8-5-20 (55137) મ્લેચ્છરાષ્ટ્રાધિપાંશ્ચૈવ દુર્ગાનાટવિકાંસ્તથા'। જિત્વૈતાન્સમરે વીરઃ પ્રદીપ્તૈઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 8-5-21 (55138) કરમાહારયામાસ જિત્વા સર્વાનરીંસ્તથા। દુર્યોધનસ્ય વૃદ્ધ્યર્થં રાધેયો રથિનાં વરઃ। દિવ્યાસ્ત્રવિમન્હાતેજાઃ કર્ણો વૈકર્તનો વૃષઃ॥ 8-5-22 (55139) સેનાગોપશ્ચ સ કથં શત્રુભિઃ પરમાસ્ત્રવિત્। ઘાતિતઃ પાણ્ડવૈઃ શૂરૈઃ સમરે વીર્યશાલિભિઃ॥ 8-5-23 (55140) વૃષો મહેન્દ્રો દેવેષુ વૃષઃ કર્ણો નરેષ્વપિ। તૃતીયમન્યં લોકેષુ વૃષં નૈવાનુશુશ્રુમ॥ 8-5-24 (55141) ઉચ્ચૈઃ શ્રવા વરોઽશ્વાનાં રાજ્ઞાં વૈશ્રવણો વરઃ। વરો મહેન્દ્રો દેવાનાં કર્ણઃ પ્રહરતાં વરઃ॥ 8-5-25 (55142) યોઽજિતઃ પાર્થિવૈઃ શૂરૈઃ સમર્થૈર્વીર્યશાલિભિઃ। દુર્યોધનસ્ય વૃદ્ધ્યર્થં કૃત્સ્નામુર્વીમથાજયત્॥ 8-5-26 (55143) યં લબ્ધ્વા માગધો રાજા સાંત્વમાનોઽથ સૌહૃદૈઃ। અરૌત્સીત્પાર્થિવં ક્ષત્રમૃતે યાદવકૌરવાન્॥ 8-5-27 (55144) તં શ્રુત્વા નિહતં કર્ણં દ્વૈરથે સવ્યસાચિના। શોકાર્ણવે નિમગ્નોઽહં ભિન્ના નૌરિવ સાગરે॥ 8-5-28 (55145) તં વૃષં નિહતં શ્રુત્વા દ્વૈરથે રથિનાં વરમ્। શોકાર્ણવે નિમગ્નોઽહમપ્લુવઃ સાગરે યથા॥ 8-5-29 (55146) ઈદૃશૈર્યદ્યહં દુઃખૈર્ન વિનશ્યામિ સઞ્જય। વજ્રાદ્દૃઢતરં મન્યે હૃદયં મમ દુર્ભિદમ્॥ 8-5-30 (55147) જ્ઞાતિસંબન્ધિમિત્રાણામિમં શ્રુત્વા પરાભવમ્। કો મદન્યઃ પુમાઁલ્લોકે ન જહ્યાત્સૂત જીવિતમ્॥ 8-5-31 (55148) વિષમગ્નિં પ્રપાતં ચ પર્વતાગ્રાદહં વૃણે। `મહાપ્રસ્થાનગમનં જલં પ્રાયોપવેશનમ્'। ન હિ શક્ષ્યામિ દુઃખાનિ સોઢું કષ્ટાનિ સઞ્જય॥ ॥ 8-5-32 (55149) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ॥ 5 ॥

8-6-0 (55150) સઞ્જય ઉવાચ। 8-6-0x (4844) શ્રિયા કુલેન યશસા તપસા ચ શ્રુતેન ચ। ત્વામદ્ય સન્તો મન્યન્તે યયાતિમિવ નાહુષમ્॥ 8-6-1 (55151) શ્રુતે મહર્ષિપ્રતિમઃ કૃતકૃત્યોઽસિ પાર્થિવ। પર્યવસ્થાપયાત્માનં મા વિષાદે મનઃ કૃથાઃ॥ 8-6-2 (55152) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-6-3x (4845) દૈવમેવ પરં મન્યે ધિક્પૌરુષમનર્થકમ્। યત્ર સાલપ્રતીકાશઃ કર્ણોઽહન્યત સંયુગે॥ 8-6-3 (55153) હત્વા યુધિષ્ઠિરાનીકં પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાન્। પ્રતાપ્ય શરવર્ષેણ દિશઃ સર્વા મહારથઃ॥ 8-6-4 (55154) મોહિયિત્વા રણે પાર્થાન્વજ્નહસ્ત ઇવાસુરાન્। સ કથં નિહતઃ શેતે વાયુરુગ્ણ ઇવ દ્રુમઃ॥ 8-6-5 (55155) શોકસ્યાન્તં ન પશ્યામિ પારં જલનિધેરિવ। ચિન્તા મે વર્ધતેઽતીવ મુમૂર્ષા ચાપિ જાયતે॥ 8-6-6 (55156) કર્ણસ્ય નિધનં શ્રુત્વા વિજયં ફલ્ગુનસ્ય ચ। અશ્રદ્ધેયમહં મન્યે વધં કર્ણસ્ય સઞ્જય॥ 8-6-7 (55157) વજ્રસારમિદં નૂનં હૃદયં દુર્ભિદં મમ। યચ્છ્રુત્વા પુરુષવ્યાઘ્રં હતં કર્ણં ન દીર્યતે॥ 8-6-8 (55158) આર્યુર્નૂનં સુદીર્ઘં મે વિહિતં દૈવતૈઃ પુરા। યત્ર કર્ણં હતં શ્રુત્વા જીવામીહ સુદુઃખિતઃ॥ 8-6-9 (55159) ધિગ્જીવિતમિદં ચૈવ સુહૃદ્વીનસ્ય સઞ્જય। અદ્ય ચાહં દશામેતાં ગતઃ સઞ્જય ગર્હિતામ્। કૃપણં વર્તયિષ્યામિ શોચ્યઃ સર્વસ્ય મન્દધીઃ॥ 8-6-10 (55160) અહમેવ પુરા ભૂત્વા સર્વલોકસ્ય સત્કૃતઃ। પરિભૂતઃ કથં સૂત પરૈઃ શક્ષ્યામિ જીવિતુમ્॥ 8-6-11 (55161) દુઃખાદ્દુઃખતરં ભન્યે પ્રાપ્તવાનસ્મિ સઞ્જય। ભીષ્મદ્રોણવધેનૈવ કર્ણસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 8-6-12 (55162) નાવશેષં પ્રપશ્યામિ સૂતપુત્રે હતે યુધિ। સહિ પારં મહાનાસીત્પુત્રાણાં મમ સઞ્જય॥ 8-6-13 (55163) યુદ્ધે હિ નિહતઃ શૂરો વિસૃજન્સાયકાન્બહૂન્। કો હિ મે જીવિતેનાર્થસ્તમૃતે પુરુષર્ષભમ્॥ 8-6-14 (55164) રથાદાધિરથિર્નૂનં ન્યપતત્સાયકાર્દિતઃ। પર્વતસ્યેવ શિખરં વ જ્રપાતાદ્વિદારિતમ્॥ 8-6-15 (55165) સ શેતે પૃથિવીં નૂનં શોભયન્રુધિરોક્ષિતઃ। માતઙ્ગ ઇવ મત્તેન મતાઙ્ગેન નિપાતિતઃ॥ 8-6-16 (55166) યો બલં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં પાણ્ડવાનાં યતો ભયમ્। સોઽર્જુનેન હતઃ કર્ણઃ પ્રતિમાનં ધનુષ્મતામ્॥ 8-6-17 (55167) સ હિ વીરો મહેષ્વાસો મિત્રાણામભયઙ્કરઃ। શેતે વિનિહતો વીરઃ શક્રેણેવ પુરા બલઃ॥ 8-6-18 (55168) પઙ્ગોરિવાધ્વગમનં દરિદ્રસ્યેવ કામિતમ્। દુર્યોધનસ્ય લોભશ્ચ સમાન્યેતાનિ સઞ્જય॥ 8-6-19 (55169) અન્યથા ચિન્તિતં કાર્યમન્યથા તત્તુ જાયતે। અહો નુ બલવદ્દૈવં કાલશ્ચ દુરતિક્રમઃ॥ 8-6-20 (55170) પલાયમાનઃ કૃપણો દીનાત્મા દીનપૌરુષઃ। કચ્ચિદ્વિનિહતઃ સૂત પુત્રો દુઃશાસનો મમ॥ 8-6-21 (55171) કચ્ચિન્ન દીનાચરિતં કૃતવાંસ્તાત સંયુગે। કચ્ચિન્ન નિહતઃ શૂરા યથાઽન્યે ક્ષત્રિયર્ષભાઃ॥ 8-6-22 (55172) યુધિષ્ઠિરસ્ય વચનં મા યુદ્ધમિતિ સર્વદા। દુર્યોધનો નાભ્યગૃહ્ણાન્મૂઢઃ પથ્યમિવૌષધમ્॥ 8-6-23 (55173) શતલ્પે શયાનેન ભીષ્મેણ સુમહાત્મના। પાનીયં યાચિતઃ પાર્થઃ સોવિધ્યન્મેદિનીતલમ્॥ 8-6-24 (55174) જલસ્ય ધારાં જનિતાં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડુસુતેન ચ। અબ્રવીત્સ મહાબાહુસ્તાત સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 8-6-25 (55175) પ્રશમાદ્વિ ભવેચ્છાન્તિર્મદન્તં યુદ્ધમસ્તુ વઃ। ભ્રાતૃભાવેન પૃથિવીં ભુઙ્ક્ષ્વ પાણ્ડુસુતૈઃ સહ॥ 8-6-26 (55176) અકુર્વન્વચનં તસ્ય નૂનં શોચતિ પુત્રકઃ। તદિદં સમનુપ્રાપ્ત વચનં દીર્ઘદર્શિનઃ॥ 8-6-27 (55177) અહં તુ નિહતામાત્યો હતપુત્રશ્ચ સઞ્જય। દ્યૂતતઃ કૃચ્છ્રમાપન્નો લૂનપક્ષ ઇવ દ્વિજઃ॥ 8-6-28 (55178) યથા હિ શકુનિં ગૃહ્ય છિત્ત્વા પક્ષૌ ચ સઞ્જય। વિસર્જયન્તિ સંહૃષ્ટાઃ ક્રીડમાનાઃ કુમારકાઃ॥ 8-6-29 (55179) લૂનપક્ષતયા તસ્ય ગમનં નોપપદ્યતે। તથાહમપિ સમ્પ્રાપ્તો લૂનપક્ષ ઇવ દ્વિજઃ॥ 8-6-30 (55180) ક્ષીણઃ સર્વાર્થહીનશ્ચ નિર્જ્ઞાતિર્બન્ધુવર્જિતઃ। કાં દિશં પ્રતિપત્સ્યામિ દીનઃ શત્રુવશં ગતઃ॥ 8-6-31 (55181) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-6-32x (4846) ઇત્યેવં ધૃતરાષ્ટ્રોઽથ વિલપ્ય બહુદુઃખિતઃ। પ્રોવાચ સઞ્જયં ભૂયઃ સોકવ્યાકુલમાનસઃ॥ 8-6-32 (55182) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-6-33x (4847) યોઽજયત્સર્વકામ્ભોજાનમ્બષ્ઠાન્કૈકયૈઃ સહ। ગાન્ધારાંશ્ચ વિદેહાંશ્ચ જિત્વા કાર્યાર્થમાહવે॥ 8-6-33 (55183) દુર્યોધનસ્ય વૃદ્ધ્યર્થં યોઽજયત્પૃથિવીં પ્રભુઃ। સ જિતઃ પાણ્ડવૈઃ શૂરૈઃ સમરે વાહુશાલિભિઃ॥ 8-6-34 (55184) તસ્મિન્હતે મહેષ્વાસે કર્ણે યુધિ કિરીટિના। કે વીરાઃ પર્યતિષ્ઠન્ત તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 8-6-35 (55185) કચ્ચિન્નૈકઃ પરિત્યક્તઃ પાણ્ડવૈર્નિહતો રણે। ઉક્તં ત્વયા પુરા તાત યથા વીરો નિપાતિતઃ॥ 8-6-36 (55186) ભીષ્મમપ્રતિયુધ્યન્તં શિખમ્ડી સાયકોત્તમૈઃ। પાતયામાસ સમરે સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્॥ 8-6-37 (55187) તથા દ્રૌપદિના દ્રોણો ન્યસ્તસર્વાયુધો યુધિ। `ધર્મરાજવચઃ શ્રુત્વા અશ્વત્થામા હતસ્ત્વિતિ'॥ 8-6-38 (55188) યુક્તયોગો મહેષ્વાસઃ શરૈર્બહુભિરાચિતઃ। નિહતઃ ખઙ્ગમુદ્યમ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સઞ્જય॥ 8-6-39 (55189) અન્તરેણ હતાવેતૌ છલેન ચ વિશેષતઃ। અશ્રૌષમહમેતદ્વૈ ભીષ્મદ્રોણૌ નિપાતિતૌ॥ 8-6-40 (55190) ભીષ્મદ્રોણૌ હિ સમરે ન હન્યાદ્વજ્રભૃત્સ્વયમ્। ન્યાયેન યુધ્યન્સમરે તદ્વૈ સત્યં બ્રવીમિ તે॥ 8-6-41 (55191) કર્ણં ત્વસ્યન્તમસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ ચ બહૂનિ ચ। કથમિન્દ્રોપમં વીરં મૃત્યુર્યુદ્વે સમસ્પૃશત્॥ 8-6-42 (55192) યસ્ય વિદ્યુત્પ્રભાં શક્તિં દિવ્યાં કનકભૂષણામ્। પ્રાયચ્છદ્દ્વિષતાં હન્ત્રીં કુણ્ડલાભ્યાં પુરન્દરઃ॥ 8-6-43 (55193) યસ્ય સર્પમુખો દિવ્યઃ શરઃ કાઞ્ચનભૂષણઃ। અશેત નિશિતઃ પત્રી સમરેષ્વરિસૂદનઃ॥ 8-6-44 (55194) ભીષ્મદ્રોણમુખાન્વીરાન્યોઽવમત્ય મહારથાન્। જામદગ્ન્યાન્મહાઘોરં બ્રાહ્મમસ્ત્રમશિક્ષત॥ 8-6-45 (55195) યશ્ચ દ્રોણમુખાન્દૃષ્ટ્વા વિમુખાનર્દિતાઞ્શરૈઃ। સૌભદ્રસ્ય મહાબાહુર્વ્યધમત્કાર્મુકં શિતૈઃ॥ 8-6-46 (55196) યશ્ચ નાગાયુતપ્રાણાં વજ્રરંહસમચ્યુતમ્। વિરથં સહસા કૃત્વા ભીમસેનમપાહસત્॥ 8-6-47 (55197) સહદેવં ચ નિર્જિત્ય શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। કૃપયા વિરથં કૃત્વા નાહનદ્ધર્મચિન્તયા॥ 8-6-48 (55198) યશ્ચ માયાસહસ્રાણિ વિકુર્વાણં જયૈષિણમ્। ઘટોત્કચં રાક્ષસેન્દ્રં શક્રશક્ત્યા નિજઘ્નિવાન્॥ 8-6-49 (55199) એવાંશ્ચ દિવસાન્યસ્ય યુદ્ધે ભીતો ધનઞ્જયઃ। નાગમદ્દ્વૈરથં વીરઃ સ કથં નિહતો રણે॥ 8-6-50 (55200) [સંશપ્તકાનાં યોધા યે આહ્વયન્ત સદાઽન્યતઃ। એતાન્હત્વા હનિષ્યામિ પશ્ચાદ્વૈકર્તનં રણે॥ 8-6-51 (55201) ઇતિ વ્યપદિશન્પાર્થો વર્જયન્સૂતજં રણે। સ કથં નિહતો વીરઃ પાર્થેન પરવીરહા॥] 8-6-52 (55202) રથભહ્ગો ન ચેત્તસ્ય ધનુર્વા ન વ્યશીર્યત। ન ચેદસ્ત્રાણિ નષ્ટાનિ સ કથં નિહતઃ પરૈઃ॥ 8-6-53 (55203) કો હિ શક્તો રણે કર્ણં વિધુન્વાનં મહદ્ધનુઃ। વિમુઞ્ચન્તં શરાન્ઘોરાન્દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ ચાહવે। જેતું પુરુષશાર્દૂલં શાર્દૂલમિવ વેગિનમ્॥ 8-6-54 (55204) ધ્રવં તસ્ય ધનુશ્છિન્નં રથો વાઽપિ મહીં ગતઃ। અસ્ત્રાણિ વા પ્રનષ્ટાનિ યથા શંસસિ મે હતમ્। ન હ્યન્યદપિ પશ્યામિ કારણં તસ્ય નાશને॥ 8-6-55 (55205) ન હિન્મિ ફલ્ગુનં યાવત્તાવત્પાદૌ ન ધાવયે। ઇતિ યસ્ય મહાઘોરં વ્રતમાસીન્મહાત્મનઃ॥ 8-6-56 (55206) યસ્ય ભીતો રમે નિદ્રાં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ। ત્રયોદશસમા નિત્યં નાભજત્પુરુષર્ષભઃ॥ 8-6-57 (55207) યસ્ય વીર્યવતો વીર્યમુપાશ્રિત્ય મહાત્મનઃ। મમ પુત્રઃ સભાં ભાર્યાં પાણ્ડૂનાં નીતવાન્બલાત્॥ 8-6-58 (55208) તત્રાપિ ચ સભામધ્યે પાણ્ડવાનાં ચ પશ્યતામ્। દાસભાર્યેતિ પાઞ્ચાલીમબ્રવીત્કુરુસન્નિધૌ॥ 8-6-59 (55209) [ન સન્તિ તપયઃ કૃષ્ણે સર્વે ષણ્ડતિલૈઃ સમાઃ। ઉપતિષ્ઠસ્વ ભર્તારમન્યં વા વરવર્ણિનિ॥ 8-6-60 (55210) ઇત્યેવં યઃ પુરા વાચો રૂક્ષાઃ સંશ્રાવયન્રુષા। સભાયાં સૂતજઃ કૃષ્ણાં સ કથં નિહતઃ પરૈઃ॥ 8-6-61 (55211) યદિ ભીષ્મો રણશ્લાઘી દ્રોણો વા યુધિ દુર્મદઃ। ન હનિષ્યતિ કૌન્તેયાન્પક્ષપાતાત્સુયોધન। સર્વાનેવ હનિષ્યામિ વ્યેતુ તે માનસો જ્વરઃ॥ 8-6-62 (55212) કિં કરિષ્યતિ ગાણ્ડીવમક્ષય્યૌ ચ મહેષુધી। સ્નિગ્ધચન્દનદિગ્ધસ્ય મચ્છરસ્યાભિધાવતઃ। સ નૂનમૃષભસ્કન્ધો હ્યર્જુનેન કથં હતઃ॥] 8-6-63 (55213) યશ્ચ ગાણ્ડીવમુક્તાનાં સ્પર્શમુગ્રમચિન્તયન્। અપતિર્હ્યસિ કૃષ્ણેતિ બ્રુવન્પાર્થાનવૈક્ષત॥ 8-6-64 (55214) યસ્ય નાસીદ્ભયં પાર્થાત્સપુત્રાત્સજનાર્દનાત્। સ્વબાહુબલમાશ્રિત્ય મુહૂર્તમપિ સઞ્જય॥ 8-6-65 (55215) તસ્ય નાઽહં વધં મન્યે દેવૈરપિ સવાસવૈઃ। પ્રતીપમભિઘાવદ્ભિઃ કિં પુનસ્તાત પાણ્ડવૈઃ॥ 8-6-66 (55216) ન હિ જ્યાં સંસમ્પૃશાનસ્ય તલત્રે વાઽપિ ગૃહ્ણતઃ। પુમાનાધિરથેઃ સ્થાતું કશ્ચિત્પ્રમુખતોઽર્હતિ॥ 8-6-67 (55217) અપિ સ્યાન્મેદિની હીના સોમસૂર્યપ્રભાંશુભિઃ। ન વધ- પુરુષેન્દ્રસ્ય સંયુગેષ્વપલાયિનઃ॥ 8-6-68 (55218) યેન મન્દઃ સહાયેન ભ્રાત્રા દુઃશાસનેન ચ। વાસુદેવસ્ય દુર્બુદ્ધિઃ પ્રત્યાખ્યાનમરોચત॥ 8-6-69 (55219) સ નૂનં વૃષભસ્કન્ધં કર્ણં દૃષ્ટ્વા નિપાતિતમ્। દુઃશાસનં ચ નિહતં મન્યે શોચતિ પુત્રકઃ॥ 8-6-70 (55220) હતં વૈકર્તનં દૃષ્ટ્વા દ્વૈરથે સવ્યસાચિના। જયતઃ પાણ્ડવાન્દૃષ્ટ્વા કિંસ્વિદ્દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 8-6-71 (55221) [દુર્મર્ષણં હતં દૃષ્ટ્વા વૃષસેનં ચ સંયુગે। પ્રભગ્રં ચ બલં દૃષ્ટ્વા વધ્યમાનં મહારથૈઃ॥ 8-6-72 (55222) પરાઙ્મુખાંશ્ચ રાજ્ઞસ્તુ પલાયનપરાયણાન્। વિદ્રુતાન્રથિનો દૃષ્ટ્વા મન્યે શોચતિ પુત્રકઃ॥ 8-6-73 (55223) અનેયશ્ચાભિમાની ચ દુર્બુદ્ધિરજિતેન્દ્રિયઃ। હતોત્સાહં બલં દૃષ્ટ્વા કિંસ્વિદુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 8-6-74 (55224) સ્વયં વૈરં મહત્કૃત્વા વાર્યમાણઃ સુહૃદ્ગણૈઃ। પ્રધને હતભૂયિષ્ઠૈઃ કિંસ્વિદ્દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 8-6-75 (55225) ભ્રાતરં નિહતં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન સંયુગે। રુધિરે પીયમાને ચ કિંસ્વિદ્દ્રુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥] 8-6-76 (55226) સહ ગાન્ધારરાજેન સભાયાં યદભાષત। કર્ણોઽર્જુનં રણે હન્તા હતે તસ્મિન્કિમબ્રવીત્॥ 8-6-77 (55227) દ્યૂતં કૃત્વા પુરા હૃષ્ઠો વઞ્ચયિત્વા ચ પાણ઼્ડવાન્। શકુનિઃ સૌબલસ્તાત હતે કર્ણે કિમબ્રવીત્॥ 8-6-78 (55228) કૃતવર્મા મહેષ્વાસઃ સાત્વતાનાં મહારથઃ। હતં વૈકર્તનં દૃષ્ટ્વા હાર્દિક્યઃ કિમભાષત॥ 8-6-79 (55229) બ્રાહ્મણાઃ ક્ષત્રિયા વૈશ્યા યસ્ય શિક્ષામુપાસતે। ધનુર્વેદં ચિકીર્ષન્તો દ્રોણપુત્રસ્ય ધીમતઃ॥ 8-6-80 (55230) યુવા રૂપેણ સમ્પન્નો દર્શનીયો મહાયશાઃ। અશ્વત્થામા હતે કર્ણે કિમભાષત સઞ્જય॥ 8-6-81 (55231) આચાર્યો યો ધનુર્વેદે ગૌતમો રથસત્તમઃ। કૃપઃ શારદ્વતસ્તાત હતે કર્ણે કિમબ્રવીત્॥ 8-6-82 (55232) મદ્રરાજો મહેષ્વાસઃ શલ્યઃ સમિતિશોભનઃ। દૃષ્ટ્વા વિનિહતં કર્ણં સારથ્યે રથિનાં વરઃ। કિમભાષત સૌવીરો મદ્રાણામધિપો બલી॥ 8-6-83 (55233) દૃષ્ટ્વા વિનિહતં સર્વે યોધા વારણદુર્જયાઃ। યે ચ કેન રાજાનઃ પૃથિવ્યાં યોદ્વુમાગતાઃ। વૈકર્તનં હતં દૃષ્ટવા કાન્યભાષન્ત સઞ્જય॥ 8-6-84 (55234) દ્રોણે તુ નિહતે વીરે રથવ્યાઘ્રે નરર્ષભે। કે વા મુખમનીકાનામાસન્સઞ્જય ભાગશઃ॥ 8-6-85 (55235) મદ્રરાજઃ કથં શલ્યો નિયુક્તો રથિનાં વરઃ। વૈકર્તનસ્ય સારથ્યે તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 8-6-86 (55236) કેઽરક્ષન્દક્ષિણં ચક્રં સૂતપુત્રસ્ય યુધ્યતઃ। વામં ચક્રં રરક્ષુર્વા કે વા વીરસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 8-6-87 (55237) કે કર્ણં ન જહુઃ શૂરાઃ કે ક્ષુદ્રાઃ પ્રાદ્રવંસ્તતઃ। કથં ચ વઃ સમેતાનાં હતઃ કર્ણો મહારથઃ॥ 8-6-88 (55238) પાણ્ડવાશ્ચ સ્વયં શૂરાઃ પ્રત્યુદીયુર્મહારથાઃ। સૃજન્તઃ શરવર્ષાણિ વારિધારા ઇવામ્બુદાઃ॥ 8-6-89 (55239) સ ચ સર્પમુખો દિવ્યો મહેષુપ્રવરસ્તદા। વ્યર્થઃ કથં સમભવત્તન્મમાચક્ષ્વ સ઼ઞ્જય॥ 8-6-90 (55240) મામકસ્યાસ્ય સૈન્યસ્ય હતોત્સેધસ્ય સઞ્જય। અવશેષં ન પશ્યામિ કકુદે મૃદિતે સતિ॥ 8-6-91 (55241) તૌ હિ વીરૌ મહેષ્વાસૌ મદર્થે ત્યક્તજીવીતૌ। ભીષ્મદ્રોણૌ હતૌ શ્રુત્વા કો ન્વર્થો જીવિતેન મે॥ 8-6-92 (55242) પુનઃ પુનર્ન મૃષ્યામિ વધં કર્ણસ્ય પાણ્ડવૈઃ। યસ્ય બાહ્વોર્બલં તુલ્યં કુઞ્જરાણાં શતં શતમ્॥ 8-6-93 (55243) દ્રોણે હતે ચ યદ્વૃત્તં કૌરવાણાં પરૈઃ સહ। સઙ્ઘામે નરવીરાણાં તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 8-6-94 (55244) યથા કર્ણશ્ચ કૌન્તેયૈઃ સહ યુદ્ધમયોજયત્। તથા ચ દ્વિષતાં હન્તા રણે શાન્તસ્તદુચ્યતામ્॥ ॥ 8-6-95 (55245) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ॥ 6 ॥

8-7-0 (55246) સઞ્જય ઉવાચ। 8-7-0x (4848) હતે દ્રોણે મહેષ્વાસે તસ્મિન્નહનિ ભારત। કૃતે ચ મોઘસંકલ્પે દ્રોણપુત્રે મહારથે॥ 8-7-1 (55247) દ્રવમાણે મહારાજ કૌરવાણાં બલાર્ણવે। વ્યૂહ્ય પાર્થઃ સ્વકં સૈન્યમતિષ્ઠદ્વાતૃભિર્વૃતઃ॥ 8-7-2 (55248) તમવસ્થિતમાજ્ઞાય પુત્રસ્તે ભરતર્ષભ। વિદ્રુતં સ્વબલં દૃષ્ટ્વા પૌરુષેણ ન્યવારયત્॥ 8-7-3 (55249) સ્વમનીકમવસ્થાપ્ય બાહુવીર્યમુપાશ્રિતઃ। યુદ્ધા ચ સુચિરં કાલં પાણ્ડવૈઃ સહ ભારત॥ 8-7-4 (55250) લબ્ધલક્ષૈઃ પરૈર્હષ્ટૈર્વ્યાયચ્છદ્ભિશ્ચિરં તદા। સન્ધ્યાકાલં સમાસાદ્ય પ્રત્યાહારમકારયત્॥ 8-7-5 (55251) `નિવેશ્ય બલવદ્વોરં ક્ષુત્પિપાસાબલૈર્યુતમ્। શ્રમેણ મહતા યુક્તં તથા દ્રોણવધેન ચ॥ 8-7-6 (55252) દીનરૂપા રણે કર્મ કૃત્વા ઘોરં ચ શર્વરીમ્। વિશં પ્રાપ્ય સા સેના વિશ્રમ્ય મુદિતાઽભવત્'॥ 8-7-7 (55253) કૃત્વાઽવહારં સૈન્યાનાં પ્રવિશ્ય શિબિરં સ્વકમ્। કુરવઃ સહિતા મન્ત્રં મન્ત્રયાઞ્ચક્રિરે મિથઃ॥ 8-7-8 (55254) પર્યઙ્કેષુ પરાર્ધ્યેષુ સ્પર્ધ્યાસ્તરણવત્સુ ચ। વરાસનેષૂપવિષ્ટાઃ સુખશય્યાસ્વિવામરાઃ॥ 8-7-9 (55255) તતો દુર્યોધનો રાજા સામ્ના પરમવલ્ગુના। તાનાભાષ્ય મહેષ્વાસાન્પ્રાપ્તકાલમભાષત॥ 8-7-10 (55256) મતં મતિમતાં શ્રેષ્ઠાઃ સર્વે પ્રબ્રૂત મા ચિરમ્। એવઙ્ગતેન યત્કાર્યં ભવેત્કાર્યતરં નૃપાઃ॥ 8-7-11 (55257) સઞ્જય ઉવાચ। 8-7-12x (4849) એવમુક્તે નરેન્દ્રેણ નરસિંહા યુયુત્સવઃ। ચક્રુર્નાનાવિધાશ્ચેષ્ટાઃ સિંહાસનગતાસ્તદા॥ 8-7-12 (55258) તેષાં નિશામ્યેઙ્ગિતાનિ યુદ્ધે પ્રાણાઞ્જુહૂષતામ્। સમુદ્વીક્ષ્ય મુખં રાજ્ઞો બાલાર્કસમવર્ચસમ્। આચાર્યપુત્રો મેધાવી વાક્યજ્ઞો વાક્યમાદદે॥ 8-7-13 (55259) રાગો યોગસ્તથા દાક્ષ્યાં નયશ્ચેત્યર્થસાધકાઃ। ઉપાયાઃ પણ્ડિતૈઃ પ્રોક્તાસ્તે તુ દૈવમુપાશ્રિતાઃ॥ 8-7-14 (55260) લોકપ્રવીરા યેઽસ્માકં દેવકલ્પા મહારથાઃ। નીતિમન્તસ્તથા યુક્તા દક્ષા રક્તાશ્ચ તે હતાઃ॥ 8-7-15 (55261) ન ત્વેવ કાર્યં નૈરાશ્યમસ્માભિર્વિજયં પ્રતિ। સુનીતૈરિહ સર્વાર્થૈર્દૈવમપ્યનુલોમ્યતે॥ 8-7-16 (55262) તે વયં પ્રવરં નૄણાં સર્વૈર્યોધગુણૈર્યુતમ્। કર્ણમેવાભિષેભ્યામઃ સૈનાપત્યેન ભારત॥ 8-7-17 (55263) કર્ણં સેનાપતિં કૃત્વા પ્રમથિષ્યામહે રિપૂન્॥ 8-7-18 (55264) એષ હ્યતિબલઃ શૂરઃ કૃતાસ્ત્રો યુદ્ધદુર્મદઃ। વૈવસ્વત ઇવાસહ્યઃ શક્તો જેતું રણે નિપૂન્॥ 8-7-19 (55265) એતદાચાર્યતનયાચ્છ્રુત્વા રાજંસ્તવાત્મજઃ। `દુર્યોધનો મહારાજ ભૃશં પ્રીતમનાસ્તદા'॥ 8-7-20 (55266) આશાં બહુમતીં ચક્રે વર્ણં પ્રતિ સ વૈ તદા। હતે ભીષ્મે ચ દ્રોણે ચ કર્ણો જેષ્યતિ પાણ્ડવાન્॥ 8-7-21 (55267) તામાશાં હૃદયે કૃત્વા સમાશ્વસ્ય ચ ભારત। [તતો દુર્યોધનઃ પ્રીતઃ પ્રિયં શ્રુત્વાઽસ્ય તદ્વચઃ। પ્રીતિસત્કારસંયુક્તં તથ્યમાત્મહિતં શૂભમ્॥] 8-7-22 (55268) સ્વં મનઃ સમવસ્થાપ્ય બાહુવીર્યમુપાશ્રિતઃ॥ 8-7-23 (55269) `પ્રિયસત્કારસંયુક્તં તથ્યમાત્મહિતે રતમ્'। દુર્યોધનો મહારાજ રાધેયમિદમબ્રવીત્॥ 8-7-24 (55270) કર્ણ જાનામિ તે વીર્યં સૌહૃદં પરમં મયિ। તથાઽપિ ત્વાં મહાબાહો પ્રવક્ષ્યામિ હિતં વચઃ॥ 8-7-25 (55271) શ્રુત્વા યથેષ્ટં ચ કુરુ વીર યત્તવ રોચતે। ભવાન્પ્રાજ્ઞતમો નિત્યં મમ ચૈવ પરા ગતિઃ॥ 8-7-26 (55272) ભીષ્મદ્રોણાવતિરથૌ હતૌ સેનાપતી મમ। સેનાપતિર્ભવાનસ્તુ તાભ્યાં દ્રવિણવત્તરઃ॥ 8-7-27 (55273) વૃદ્ધો ચ તૌ મહેષ્વાસૌ સાપેક્ષો ચ ધનઞ્જયે। માનિતૌ ચ મયા વીરૌ રાધેય વચનાત્તવ॥ 8-7-28 (55274) પિતામહત્વં સમ્પ્રેક્ષ્ય પાણ્ડુપુત્રા મહારણે। રક્ષિતાસ્તાત ભીષ્મેણ દિવસાનિ દશૈવ તુ॥ 8-7-29 (55275) ન્યસ્તશસ્ત્રે તુ ભવતિ હતો ભીષ્મઃ પિતામહઃ। શિખણ્ડિનં પુરુસ્કૃત્ય ફલ્ગુનેન મહાહવે॥ 8-7-30 (55276) હતે તસ્મિન્મહેષ્વાસે શરતલ્પગતે તથા। ત્વયોક્તે પુરુષવ્યાઘ્ર દ્રોણો હ્યાસીત્પુરઃસરઃ॥ 8-7-31 (55277) તેનાપિ રક્ષિતાઃ પાર્થાઃ શિષ્યત્વાદિતિ મે મતિઃ। સ ચાપિ નિહતો વૃદ્ધો ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સત્વરમ્॥ 8-7-32 (55278) નિહતાભ્યાં પ્રધાનાભ્યાં તાભ્યામતુલવિક્રમ। ત્વત્સમં સમરે યોધં નાન્યં પશ્યામિ ચિન્તયન્॥ 8-7-33 (55279) ભવાનેવ તુ નઃ શક્તો વિજયાય ન સંશયઃ। પૂર્વં મધ્યે ચ પશ્ચાશ્ચ તથૈવ વિહિતં હિતમ્॥ 8-7-34 (55280) સ ભવાન્ધુર્યવત્સઙ્ખ્યે ધુરમુદ્વોઽઢુમર્હતિ। અભિષેચય સૈનાન્યે સ્વયમાત્માનમાત્મના॥ 8-7-35 (55281) દેવતાનાં યથા સ્કન્દઃ સેનાનીઃ પ્રભુરવ્યયઃ। તથા ભવાનિમાં સેનાં ધાર્તરાષ્ટ્રીં બિભર્તુ વૈ॥ 8-7-36 (55282) જહિ શત્રુગણાન્સર્વાન્મહેન્દ્રો દાનવાનિવ। અવસ્થિતં રમે દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાસ્ત્વાં મહારથાઃ। દ્રવિષ્યન્તિ ચ પાઞ્ચાલા વિષ્ણું દૃષ્ટ્વેવ દાનવાઃ॥ 8-7-37 (55283) તસ્માત્ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર પ્રકર્ષૈતાં મહાચમૂમ્॥ 8-7-38 (55284) ભવત્યવસ્થિતે યત્તે પાણ્ડવા મન્દચેતસઃ। દ્રવિષ્યન્તિ સહામાત્યાઃ પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચ હ। 8-7-39 (55285) યથા હ્યભ્યુદિતઃ સૂર્યઃ પ્રતપન્સ્વેન તેજસા। વ્યપોહતિ તમસ્તીવ્રં તથા શત્રૂન્પ્રતાપય॥ 8-7-40 (55286) સઞ્જય ઉવાચ। 8-7-41x (4850) એવમુક્તસ્તુ રાધેયો રાજ્ઞા દુર્યોધનેન હ। રાજ્ઞાં મધ્યે મહાબાહુઃ પ્રીતાત્મા સ મહાબલઃ। હર્ષયન્નબ્રવીત્કર્ણો દુર્યોધનમિદં વચઃ॥ 8-7-41 (55287) કર્ણ ઉવાચ। 8-7-42x (4851) ઉક્તમેતન્મયા પૂર્વં ગાન્ધારે તવ સન્નિધૌ। જેષ્યામિ પાણ્ડવાન્સર્વાન્સપુત્રાન્સજનાર્દનાન્॥ 8-7-42 (55288) સેનાપતિર્ભવિષ્યામિ તવાહં નાત્ર સંશયઃ। સ્થિરો ભવ મહારાજ જિતાન્વિદ્વિ ચ પાણ્ડવાન્॥ 8-7-43 (55289) સઞ્જય ઉવાચ। 8-7-44x (4852) એવમુક્તો મહારાજ તતો દુર્યાધનો નૃપઃ। ઉત્તસ્થૌ રાજભિઃ સાર્ધં દેવૈરિવ શતક્રતુઃ॥ 8-7-44 (55290) સૈનાપત્યેન સત્કર્તું કર્ણં સ્કન્દમિવામરાઃ। તતોઽભિષિષિચુઃ કર્ણં વિધિદૃષ્ટેન કર્મણા॥ 8-7-45 (55291) દુર્યોધનમુક્તા રાજન્રાજાનો વિજયૈષિણઃ। શાતકુમ્ભમયૈઃ કુમ્ભેર્માહેયૈશ્ચાભિમન્ત્રિતૈઃ॥ 8-7-46 (55292) તોયપૂર્ણૈર્વિષાણૈશ્ચ દ્વિપખઙ્ગમહર્ષભૈઃ। મણિમુક્તાયુતૈશ્ચાન્યૈઃ પુણ્યગન્ધૈસ્તથૌષધૈઃ॥ 8-7-47 (55293) ઔદુમ્બરે સુખાસીનમાસને ક્ષૌમસંવૃતે। શાસ્ત્રદૃષ્ટેન વિધિના સમ્ભારૈશ્ચ સુસમ્ભૃતૈઃ॥ 8-7-48 (55294) બ્રાહ્મણઃ ક્ષત્રિયા વૈશ્યાસ્તથા શૂદ્રાશ્ચ સમ્મતાઃ। તુષ્ટુવુસ્તં મહાત્માનમભિષિક્તં વરાસને॥ 8-7-49 (55295) તતોઽભિષિક્તે રાજેન્દ્ર નિષ્કૈર્ગોભિર્ધનેન ચ। વાચયામાસ વિપ્રાગ્ર્યાન્રાધેયઃ પરવીરહા॥ 8-7-50 (55296) `સ વ્યરોચત રાધેયઃ સૂતમાગધબન્દિભિઃ। સ્તૂયમાનો યથા ભાનુરુદયે બ્રહ્મવાદિભિઃ॥ 8-7-51 (55297) તતઃ પુણ્યાહઘોષેણ વાદિત્રનિનદેન ચ। જયશબ્દેન શૂરાણાં તુમુલઃ સર્વતોઽભવત્॥ 8-7-52 (55298) જયેત્યૂચુર્નૃપાઃ સર્વે રાધેયં તત્ર સઙ્ગતાઃ'॥ 8-7-53 (55299) જય પાર્થાન્સગોવિન્દાન્સાનુગાંસ્તાન્મહામૃધે। ઇતિ તં બન્દિનઃ પ્રાહુર્દ્વિજાશ્ચ પુરુષર્ષભમ્॥ 8-7-54 (55300) જહિ પાર્થાન્સપાઞ્ચાલાન્રાધેય વિજયાય નઃ। ઉદ્યન્નિવ સદા ભાનુસ્તમાંસ્યુગ્રૈર્ગભસ્તિભિઃ॥ 8-7-55 (55301) ન હ્યલં ત્વદ્વિસૃષ્ટાનાં શરાણાં વૈ સકેશવાઃ। ઉલૂકાઃ સૂર્યરશ્મીનાં જ્વલતામિવ દર્શને॥ 8-7-56 (55302) ન હિ પાર્થાઃ સપાઞ્ચાલાઃ સ્થાતું શક્તાસ્તવાગ્રતઃ। આત્તવજ્રસ્ય સમરે મહેન્દ્રસ્યેવ દાનવાઃ॥ 8-7-57 (55303) `સઞ્જય ઉવાચ। 8-7-58x (4853) સ સત્કૃતઃ સ્તૂયમાનઃ સુહૃદ્ગણવૃતો રુષા। કર્ણો દુર્યોધનં વાક્યમબ્રવીત્પ્રહસન્પ્રિયમ્॥ 8-7-58 (55304) દુર્યોધનાદ્ય સગણં પાણ્ડૂનાં પ્રવરૈઃ સહ। ફલ્ગુનં સૂદયિષ્યામિ ત્વત્પ્રિયાર્થં સબાન્ધવમ્॥ 8-7-59 (55305) સપર્વતાર્ણવદ્વીપાં શાધિ ગાં ગતપાણ્ડવામ્। પુત્રપૌત્રપ્રપૌત્રેષુ પ્રતિષ્ઠાં ગમયિષ્યમિ॥ 8-7-60 (55306) નાસહ્યં વિદ્યતે મહ્યં ત્વત્પ્રિયાર્થમરિન્દમ। સત્યધર્માનુરક્તસ્ય સિદ્ધિરાત્મવતો યથા॥ 8-7-61 (55307) અભિષિક્તસ્તુ રાઘેયઃ પ્રભયા સોઽમિતપ્રભઃ। અત્યરિચ્યત રૂપેણ દિવાકર ઇવાપરઃ॥ 8-7-62 (55308) સૈનાપત્યે તુ રાધેયમભિષિચ્ય સુતસ્તવ। અમન્યત તદાત્માનં કૃતાર્થં કાલચોદિતઃ॥ 8-7-63 (55309) કર્ણોઽપિ રાજ્ઞઃ સંપ્રાપ્ય સૈનાપત્યમરિન્દમઃ। યોગમાજ્ઞાપયામાસ સૂર્યસ્યોદયનં પ્રતિ॥ 8-7-64 (55310) તવ પુત્રૈર્વૃતઃ કર્ણઃ શુશુભે તત્ર ભારત। દેવૈરિવ યથા સ્કન્દઃ સઙ્ગ્રામે તારકામયે॥ ॥ 8-7-65 (55311) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥ 7 ॥

8-8-0 (55312) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-8-0x (4854) સૈનાપત્યં તુ સમ્પ્રાપ્ય કર્ણો વૈકર્તનસ્તદા। તથોક્તશ્ચ સ્વયં રાજ્ઞા સ્નિગ્ધં ભ્રાતૃસમં વચઃ॥ 8-8-1 (55313) હિતશ્ચ પ્રિયકામશ્ચ મમ પુત્રસ્ય નિત્યશઃ। અકરોત્કિં મહાપ્રાજ્ઞસ્તન્મમાચક્ષ્વ સ઼ઞ્જય॥ 8-8-2 (55314) સઞ્જય ઉવાચ। 8-8-3x (4855) કર્ણસ્ય મતમાજ્ઞાય પુત્રાસ્તે ભરતર્ષભ। યોગમાજ્ઞાપયામાસુર્નન્દિતૂર્યપુરઃસરમ્॥ 8-8-3 (55315) મહત્યપરરાત્રે ચ તવ સૈન્યસ્ય મારિષ। યોગો યોગ ઇતિ હ્યાશુ પ્રાદુરાસીન્મહાસ્વનઃ॥ 8-8-4 (55316) કલ્પતાં નાગમુખ્યાનાં રથાનાં ચ વરુથિનામ્। સન્નહ્યતાં નરાણાં ચ વાજિનાં ચ વિશામ્પતે॥ 8-8-5 (55317) ક્રોશતાં ચૈવ યોધાનાં ત્વરિતાનાં પરસ્પરમ્। બભૂવ તુમુલઃ શબ્દો દિવસ્પૃક્સુમહાંસ્તતઃ॥ 8-8-6 (55318) તતઃ શ્વેતપતાકેન બલાકાવર્ણવાજિના। હેમપૃષ્ઠેન ધનુષા નાગકક્ષેણ કેતુના॥ 8-8-7 (55319) તૂણીરશતપૂર્ણેન સગદેન વરૂથિના। શતઘ્નીકિઙ્કિણીશક્તિશૂલતોમરધારિણા॥ 8-8-8 (55320) કાર્મુકૈરુપપન્નેન વિમલાદિત્યવર્ચસા। રથેનાભિપતાકેન સુતપુત્રો હ્યદૃશ્યત॥ 8-8-9 (55321) ધ્માપયન્વારિજં રાજન્હેમજાલવિભૂષિન્તમ્। વિધ્રુન્વાનો મહચ્ચાપં કાર્તસ્વરવિભૂષિતમ્॥ 8-8-10 (55322) દૃષ્ટ્વા કર્ણં મહેષ્વાસં રથસ્થં રથિનાં વરમ્। ભાનુમન્તમિવોદ્યન્તં તમો ઘ્નન્તં દુરાસદમ્॥ 8-8-11 (55323) ન ભીષ્મવ્યસનં કેચિન્નાપિ દ્રોણસ્ય મારિષ। નાન્યેષાં પુરુષવ્યાઘ્ર મેનિરે તત્ર કૌરવાઃ॥ 8-8-12 (55324) તતસ્તુ ત્વરયન્યોધાઞ્શઙ્ખશબ્દેન મારિષ। કર્ણો નિષ્કર્ષયામાસ કૌરવાણાં મહદ્બલમ્॥ 8-8-13 (55325) વ્યૂહં વ્યૂહ્ય મહેષ્વાસો મકરં શત્રુતાપનઃ। પ્રત્યુદ્યયૌ તથા કર્ણઃ પાણ્ડવાન્વિજિગીષયા॥ 8-8-14 (55326) મકરસ્ય તુ તુણ્ડે વૈ કર્ણો રાજન્વ્યવસ્થિતઃ। નેત્રાભ્યાં શકુનિઃ શૂર ઉલૂકશ્ચ મહારથઃ॥ 8-8-15 (55327) દ્રોણપુત્રસ્તુ શિરસિ ગ્રીવાયાં સર્વસોદરાઃ। મધ્યેદુર્યોધનો રાજા બલેન મહતા વૃતઃ॥ 8-8-16 (55328) વામપાદે તુ રાજેન્દ્ર કૃતવર્મા વ્યવસ્થિતઃ। નારાયણબલૈર્યુક્તો ગોપાલૈર્યુદ્ધદુર્મદૈઃ॥ 8-8-17 (55329) પાદે તુ દક્ષિણે રાજન્ગૌતમઃ સત્યવિક્રમઃ। ત્રિગર્તૈઃ સુમહેષ્વાસૈર્દાક્ષિણાત્યૈશ્ચ સંવૃતઃ॥ 8-8-18 (55330) અનુપાદે તુ યો વામસ્તત્ર શલ્યો વ્યવસ્થિતઃ। મહત્યા સેનયા સાર્ધં મદ્રદેશસમુત્થયા॥ 8-8-19 (55331) દક્ષિણે તુ મહારાજ સુષેણઃ સત્યસઙ્ગરઃ। વૃતો રથમહસ્રેણ દન્તિનાં ચ ત્રિભિઃ શતૈઃ॥ 8-8-20 (55332) પુચ્છે હ્યાસ્તાં મહાવીર્યૌ ભ્રાતરૌ પાર્થિવૌ તદા। ચિત્રશ્ચ ચિત્રસેનશ્ચ મહત્યા સેનયા વૃતૌ॥ 8-8-21 (55333) તથા પ્રયાતે રાજેન્દ્ર કર્ણે નરવરોત્તમે। ધનઞ્જયમભિપેક્ષ્ય ધર્મરાજોઽબ્રવીદિદમ્॥ 8-8-22 (55334) પશ્ય પાર્થ યથા સેના ધાર્તરાષ્ટ્રીહ સંયુગે। કર્ણેન વિહિતા વીર ગુપ્તા વીરૈર્મહારથૈઃ॥ 8-8-23 (55335) હતવીરતમા હ્યેષા ધાર્તરાષ્ટ્રી મહાચમૂઃ। ફલ્ગુશેષા મહાબાહો તૃણૈસ્તુલ્યા મતા મમ॥ 8-8-24 (55336) એકો હ્યત્ર મહેષ્વાસઃ સૂતપુત્રો વિરાજતે। સદેવાસુરગન્ધર્વૈઃ સકિન્નરમહોરગૈઃ। ચરાચરૈસ્ત્રિભિર્લોકૈરજેયો યો મહારથઃ॥ 8-8-25 (55337) તં હત્વાઽદ્ય મહાબાહો વિજયસ્તવ ફલ્ગુન। ઉદ્ધૃતશ્ચ ભવેચ્છલ્યો મમ દ્વાદશવાર્ષિકઃ॥ 8-8-26 (55338) એવં જ્ઞાત્વા મહાબાહો વ્યૂહં વ્યૂહ યથેચ્છસિ॥ 8-8-27 (55339) સઞ્જય ઉવાચ। 8-8-28x (4856) ભ્રાતુરેતદ્વચઃ શ્રુત્વા પાણ્ડવઃ શ્વેતવાહનઃ। અર્ધચન્દ્રેણ વ્યૂહેન પ્રત્યવ્યૂહત તાં ચમૂમ્॥ 8-8-28 (55340) વામપાર્શ્વે તુ તસ્યાથ ભીમસેનો વ્યવસ્થિતઃ। દક્ષિણે ચ મહેષ્વાસો ધૃષ્ટદ્યુમ્નો વ્યવસ્થિતઃ॥ 8-1-29 (55341) મધ્યે વ્યૂહસ્ય રાજા તુ પાણ્ડવશ્ચ ધનઞ્જયઃ। નકુલઃ સહદેવશ્ચ ધર્મરાજસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 8-8-30 (55342) ચક્રરક્ષૌ તુ પાઞ્ચાલ્યૌ યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ। પાર્થં ન જહતુર્યુદ્વે પાલ્યમાનૌ કિરીટિના॥ 8-8-31 (55343) શેષાં નૃપતયો વીરાઃ સ્થિતા વ્યૂહસ્ય દંશિતાઃ। યથાભાગં યથોત્સાહં યથાયત્નં ચ ભારત॥ 8-8-32 (55344) એવમેતન્મહાવ્યૂહં વ્યૂહ્ય ભારત પાણ્ડવાઃ। તાવકાશ્ચ મહેષ્વાસા યુદ્ધાયૈવ મનો દધુઃ॥ 8-8-33 (55345) દૃષ્ટ્વા વ્યૂઢાં તવ ચમૂં સૂતપુત્રેણ સંયુગે। નિહતાન્પાણ્ડવાન્મેને ધાર્તરાષ્ટ્રઃ સબાન્ધવઃ॥ 8-8-34 (55346) તથૈવ પાણ્ડવીં સેનાં વ્યૂઢાં દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરઃ। ધાર્તરાષ્ટ્રાન્હતાન્મેને સકર્ણાન્વૈ જનાધિપઃ॥ 8-8-35 (55347) તતઃ શઙ્ખાશ્ચ ભેર્યશ્ચ પણવાનકગોમુખાઃ। ડિણ્ડિમાશ્ચાપ્યહન્યન્ત ઝર્ઝરાશ્ચ સમન્તતઃ॥ 8-8-36 (55348) સેનયોરુભયો રાજન્પ્રાવાદ્યન્ત મહાસ્વનાઃ। સિંહનાદશ્ચ સઞ્જજ્ઞે શૂરાણાં જયગૃદ્ધિનામ્॥ 8-8-37 (55349) હયહેષિતશબ્દાશ્ચ વારણાનાં ચ બૃંહિતાઃ। રથનેમિસ્વનાશ્ચોગ્રાઃ સમ્બભૂવુર્જનાધિપ॥ 8-8-38 (55350) ન દ્રોણવ્યસનં કશ્ચિજ્જાનીતે તત્ર ભારત। દૃષ્ટ્વા કર્ણં મહેષ્વાસં મુખે વ્યૂહસ્ય દંશિતમ્॥ 8-8-39 (55351) ઉભે સૈન્યે મહારાજ પ્રહૃષ્ટનરસઙ્કુલે। યોદ્વુકામે સ્થિતે રાજન્હન્તુમન્યોન્યમોજસા॥ 8-8-40 (55352) વિજયે જાતસંરમ્ભે દૃષ્ટ્વાઽન્યોન્યં વ્યવસ્થિતે। અનીકમધ્યે રાજેન્દ્ર ચેરતુઃ કર્ણપાણ્ડવૌ॥ 8-8-41 (55353) નૃત્યન્ત્યાવિવ તે સેને સમેયાતાં પરસ્પરમ્। તયોઃ પક્ષપ્રપક્ષેભ્યો નિર્યયુર્યુદ્વલિપ્સવઃ॥ 8-8-42 (55354) તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં નરવારણવાજિનામ્। રથાનાં ચ મહારાજ અન્યોન્યમભિનિઘ્નતામ્॥ ॥ 8-8-43 (55355) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધારમ્ભે અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥ 8 ॥

8-9-0 (55356) સઞ્જય ઉવાચ। 8-9-0x (4857) તે સેનેઽન્યોન્યમાસાદ્ય પ્રહૃષ્ટાશ્વનરદ્વિપે। બૃહત્યૌ સમ્પ્રજહાતે દેવાસુરચમૂસમે॥ 8-9-1 (55357) તતો નાનારથાશ્વેભાઃ પત્તયશ્ચોગ્રવિક્રમાઃ। સમ્પ્રહારાન્ભૃશં ચક્રુર્દેહપાપ્મવિનાશનાન્॥ 8-9-2 (55358) પૂર્ણચન્દ્રાર્કપદ્માનાં કાન્તિત્વિઙ્ગન્ધતઃ સમૈઃ। ઉત્તમાઙ્ગૈર્નૃસિંહાનાં નૃસિંહાસ્તસ્તરુર્મહીમ્॥ 8-9-3 (55359) અર્ધચન્દ્રૈસ્તથા ભલ્લૈઃ ક્ષુરપ્રૈરસિપટ્ટસૈઃ। પરશ્વથૈશ્ચાપહૃતાન્યુત્તમાઙ્ગાનિ યુધ્યતામ્॥ 8-9-4 (55360) વ્યાયતાયતબાહૂનાં વ્યાયતાયતબાહુભિઃ। વાહવઃ પાતિતા રેજુર્ધરણ્યાં સાયુધાઙ્ગદૈઃ॥ 8-9-5 (55361) તૈઃ સ્ફુરદ્ભિર્મહી ભાતિ રક્તાઙ્ગુલિતલૈસ્તથા। ગરુડપ્રહિતૈરુગ્રૈઃ પઞ્ચાસ્યૈરુરગૈરિવ॥ 8-9-6 (55362) દ્વિરદસ્યન્દનાશ્વેભ્યઃ પેતુર્વીરા દ્વિષદ્ધતાઃ। વિમાનેભ્યો યથા ક્ષીણે પુણ્યે સ્વર્ગદસ્તથા॥ 8-9-7 (55363) ગદાભિરન્યે ગુર્વીભિઃ પરિધૈર્મુસલૈરપિ। પોથિતાઃ શતશઃ પેતુર્વીરા વીરતરૈ રણે॥ 8-9-8 (55364) રથા રથૈર્વિમથિતા મત્તા મત્તૈર્દ્વિપા દ્વિપૈઃ। સાદિનઃ સાદિભિશ્ચૈવ તસ્મિન્પરમસઙ્કુલે॥ 8-9-9 (55365) રથૈર્નરા રથા નાગૈરશ્વારોહાશ્ચ પત્તિભિઃ। અશ્વારોહૈઃ પદાતાશ્ચ નિહતા યુધિ શેરતે॥ 8-9-10 (55366) રથાશ્વપત્તયો નાગૈ રથાશ્વેભાશ્ચ પત્તિભિઃ। રથપત્તિદ્વિપાશ્ચાશ્ચૈ રથૈશ્ચાપિ નરદ્વિપાઃ॥ 8-9-11 (55367) રથાશ્વેભનરાણાં તુ નરાશ્વેભરથૈઃ કૃતમ્। પાણિપાદૈશ્ચ શસ્ત્રૈશ્ચ રથૈશ્ચ કદનં મહત્॥ 8-9-12 (55368) તથા તસ્મિન્બલે શૂરૈર્વધ્યમાને હતેઽપિ ચ। અસ્માનભ્યાયયુઃ પાર્થા વૃકોદરપુરોગમાઃ॥ 8-9-13 (55369) વૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ દ્રૌપદેયાઃ પ્રભદ્રકાઃ। સાત્યકિશ્ચેકિતાનશ્ચ દ્રાવિડૈઃ સૈનિકૈઃ સહ॥ 8-9-14 (55370) વૃતા વ્યૂહેન મહતા પાણ્ડ્યાશ્ચોલાઃ સકેરલાઃ। વ્યૂઢોરસ્કા દીર્ઘભુજાઃ પ્રાંશવઃ પૃથુલોચનાઃ॥ 8-9-15 (55371) આપીડિનો રક્તદન્તા મત્તમાતઙ્ગવિક્રમાઃ। નાનાવિરાગવસાના ગન્ધચૂર્ણાવચૂર્ણિતાઃ॥ 8-9-16 (55372) બદ્ધાસયઃ પાશહસ્તા વારણપ્રતિવારણાઃ। સમાનમૃત્યવો રાજન્નાત્યજન્ત પરસ્પરમ્॥ 8-9-17 (55373) કલાપિનશ્ચાપહસ્તા દીર્ઘકેશાઃ પ્રિયંવદાઃ। પત્તયઃ સાયકૈર્વિદ્ધા ઘોરરૂપપરાક્રમાઃ॥ 8-9-18 (55374) અથાપરે પુનઃ શૂરાશ્ચેદિપાઞ્ચાલકેકયાઃ। કારૂશાઃ કોસલાઃ કાઞ્ચ્યા માગધાશ્ચાપિ દુદ્રુવુઃ॥ 8-9-19 (55375) તેષાં રથાશ્વનાગાશ્ચ પ્રવરાશ્ચોગ્રપત્તયઃ। નાનાબાણરવૈર્હૃષ્ટા નૃત્યન્તિ ચ હસન્તિ ચ॥ 8-9-20 (55376) તસ્ય સૈન્યસ્ય મહતો મહામાત્રવરૈર્વૃતઃ। મધ્યે વૃકોદરોઽભ્યાયાત્ત્વદીયાન્નાગધૂર્ગતઃ॥ 8-9-21 (55377) સ નાગપ્રવરોઽત્યુગ્રો વિધિવત્કલ્પિતો બભૌ। ઉદયાગ્રાદ્રિભવનં યથાઽભ્યુદિતભાસ્કરમ્॥ 8-9-22 (55378) તસ્યાયસં વર્મવરં વરરત્નવિભૂષિતમ્। તારાવ્યાપ્તસ્ય નભસઃ શારદસ્ય સમં ત્વિષા॥ 8-9-23 (55379) સ તોમરવ્યગ્રકરશ્ચારુમૌલિઃ સ્વલઙ્કૃતઃ। શરન્મધ્યન્દિનાર્કાભસ્તેજયા પ્રદાહદ્રિપૂન્॥ 8-9-24 (55380) તં દૃષ્ટ્વા દ્વિરદં દૂરાત્ક્ષેમધૂર્તિર્દ્વિપસ્થિત। આહ્વયન્નભિદુદ્રાવ પ્રહસન્પૃતનામુખે॥ 8-9-25 (55381) તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં દ્વિપયોરુગ્રરૂપયોઃ। યદૃચ્છયા દ્રુતવતોર્મહાપર્વતયોરિવ॥ 8-9-26 (55382) સંસક્તનાગૌ તૌ વીરૌ તોમરૈરિતરેતરમ્। બલવત્સૂર્યરશ્મ્યાભૈર્ભિત્ત્વાઽન્યોન્યં વિનેદતુઃ॥ 8-9-27 (55383) વ્યપસૃત્ય તુ નાગાભ્યાં મણ્ડલાનિ વિચેરતુઃ। પ્રગૃહ્ય ચોભૌ ધનુષી જઘ્નતુર્વૈ પરસ્પરમ્॥ 8-9-28 (55384) ક્ષ્વેડિતાસ્ફોટિતરવૈર્બાણશબ્દૈસ્તુ સર્વતઃ। તૌ જનં હર્ષયન્તૌ ચ સિંહનાદં પ્રચક્રતુઃ॥ 8-9-29 (55385) સમુદ્યતકરાભ્યાં તૌ દ્વિપાભ્યાં કૃતિનાવુભૌ। વાતોદ્વૂતપતાકાભ્યાં યુયુધાતે મહાબલૌ॥ 8-9-30 (55386) તાવન્યોન્યસ્ય ધનુષી છિત્ત્વાઽન્યોન્યં વિનેદતુઃ। શક્તિતોમરવર્ષેણ પ્રાવૃણ્મેઘાવિવામ્બુભિઃ॥ 8-9-31 (55387) ક્ષેમધૂર્તિસ્તદા ભીમં તોમરેણ સ્તનાન્તરે। નિર્બિભેદાતિવેગેન ષડ્ભિશ્ચાપ્યપરૈર્નદન્॥ 8-9-32 (55388) સ ભીમસેનઃ શુશુભે તોમરૈરઙ્ગમાશ્રિતૈઃ। ક્રોધદીપ્તવપુર્મેધૈઃ સપ્તસપ્તિરિવાંશમાન્॥ 8-9-33 (55389) તતો ભાસ્કરવર્ણાભમઞ્ચોગતિમયસ્માયમ્। સસર્જ તોમરં ભીમઃ પ્રત્યમિત્રાય યત્નવાન્॥ 8-9-34 (55390) તતઃ કરૂશાધિપતિશ્ચાપમાનમ્ય સાયકૈઃ। દશભિસ્તોમરં ભિત્ત્વા ષષ્ટ્યા વિવ્યાધ પાણ્ડવમ્॥ 8-9-35 (55391) અથ કાર્મુકમાદાય ભીમો જલદનિઃ સ્વનમ્। રિપોરભ્યર્દયન્નાગમુન્નદન્પાણ્ડવાઃ શરૈઃ॥ 8-9-36 (55392) સ શરૌઘાર્દિતો નાગો ભીમસેનેન સંયુગે। ગૃહ્યમાણોઽપિ નાતિષ્ઠદ્વાતોદ્ધૂત ઇવામ્બુદઃ॥ 8-9-37 (55393) તમભ્યધાવદ્દ્વિરદં ભીમો ભીમસ્ય નાગરાટ્। મહાવાતેરિતં મેઘં વાતોદ્ધૂત ઇવામ્બુદઃ॥ 8-9-38 (55394) સન્નિવાર્યાત્મનો નાગં ક્ષેમધૂર્તિઃ પ્રતાપવાન્। વિવ્યાધાભિદ્રુતં બાણૈર્ભીમસેનસ્ય કુઞ્જરમ્॥ 8-9-39 (55395) તતઃ સાધુવિસૃષ્ટેન ક્ષુરેણાનતપર્વણા। છિત્ત્વા શરાસનં શત્રોર્નાગં ચાપિ પ્રમાર્દયત્॥ 8-9-40 (55396) તતઃ ક્રુદ્ધો રણે ભીમં ક્ષેમધૂર્તિઃ પરાભિનત્। જઘાન ચાસ્ય દ્વિરદં નારાચૈઃ સર્વમર્મસુ॥ 8-9-41 (55397) સ પપાત મહાનાગો ભીમસેનસ્ય ભારત। પુરા નાગસ્ય પતનાદવપ્લુત્ય સ્થિતો મહીમ્॥ 8-9-42 (55398) ભીમસેનોઽપિ તન્નાગં ગદયા સમપોથયત્। તસ્માત્પ્રમથિતાન્નાગાત્ક્ષેમધૂર્તિરવપ્લુતઃ॥ 8-9-43 (55399) `ઉદ્ધૃત્ય સ્વઙ્ગં નિશિતમભ્યધાવત્સ પાણ્ડવમ્'। ઉદ્યતાયુધમાયાન્તં સદયાઽહન્વૃકોદરઃ॥ 8-9-44 (55400) સ પપાત હતઃ સાસિર્વ્યસુસ્તમભિતો દ્વિપમ્। વજ્રપ્રભગ્નમચલં સિંહો વજ્રહતો યથા॥ 8-9-45 (55401) તં હતં નૃપતિં દૃષ્ટ્વા કરૂશાનાં યશસ્કરમ્। પ્રાદ્રાવદ્વ્યથિતા સેના ત્વદીયા ભરતર્ષભ॥ ॥ 8-9-46 (55402) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે નવમોઽધ્યાયઃ॥ 9 ॥

8-10-0 (55403) સઞ્ચય ઉવાચ। 8-10-0x (4858) તતઃ કર્ણો મહેષ્વાસઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્। જઘાન સમરે શૂરઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-10-1 (55404) તથૈવ પાણ્ડવા રાજંસ્તવ પુત્રસ્ય વાહિનીમ્। કર્ણસ્ય પ્રમુખે ક્રુદ્ધા નિજઘ્નુસ્તે મહારથાઃ॥ 8-10-2 (55405) કર્ણોઽપિ રાજન્સમરે વ્યહનત્પાણ્ડવીં ચમૂમ્। નારાચૈરર્કરશ્મ્યાભૈઃ કર્મારપરિમાર્જિતૈઃ॥ 8-10-3 (55406) તત્ર ભારત કર્ણેન નારાચૈસ્તાડિતા ગજાઃ। નેદુઃ સેદુશ્ચ મમ્લુશ્ચ બભ્રુમુશ્ચ દિશો દશ॥ 8-10-4 (55407) વધ્યમાને બલે તસ્મિન્સૂતપુત્રેણ મારિષ। નકુલોઽભ્યદ્રવત્તૂર્ણં સૂતપુત્રં મહારણે॥ 8-10-5 (55408) ભીમસેનસ્તથા દ્રૌણિં કુર્વાણં કર્મ દુષ્કરમ્। વિન્દાનુવિન્દૌ કૈકેયૌ સાત્યકિઃ સમવારયત્॥ 8-10-6 (55409) શ્રુતકર્માણમાયાન્તં ચિત્રસેનો મહીપતિઃ। પ્રતિવિન્ધ્યસ્તથા ચિત્રં ચિત્રકેતનકાર્મુકમ્॥ 8-10-7 (55410) દુર્યોધનસ્તુ રાજાનં ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્। સંશપ્તકગણા હૃષ્ટા હ્યભ્યધાવન્ધનઞ્જયમ્॥ 8-10-8 (55411) ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ કૃપં ચાપિ તસ્મિન્વીરવરક્ષયે। શિખણ્ડી કૃતવર્માણં સમાસાદયદચ્યુતમ્॥ 8-10-9 (55412) શ્રુતકીર્તિસ્તથા શલ્યં માદ્રીપુત્રઃ સુતં તવ। દુઃશાસનં મહારાજ સહદેવઃ પ્રતાપવાન્॥ 8-10-10 (55413) કૈકેયૌ સાત્યકિં યુદ્ધે શરવર્ષેણ ભાસ્વતા। સાત્યકિઃ કેકયૌ ચાપિ ચ્છાદયામાસ ભારત॥ 8-10-11 (55414) તાવેનં ભ્રાતરૌ વીરૌ જઘ્નતુર્હૃદયે ભૃશમ્। વિષાણાભ્યાં યથા નાગૌ પ્રતિનાગં મહાવને॥ 8-10-12 (55415) શરસમ્બિન્નવર્માણૌ તાવુભૌ ભ્રાતરૌ રણે। સાત્યકિં સત્યકર્માણં રાજન્વિવ્યધતુઃ શરૈઃ॥ 8-10-13 (55416) તૌ સાત્યકિર્મહારાજ પ્રહસન્સર્વતોદિશઃ। છાદયઞ્છરવર્ષેણ વારયામાસ ભારત॥ 8-10-14 (55417) વાર્યમાણૌ તતસ્તૌ હિ શૈનેયશરવૃષ્ટિભિઃ। શૈનેયસ્ય રથં તૂર્ણં છાદયામાસતુઃ શરૈઃ॥ 8-10-15 (55418) તયોસ્તુ ધનુષી ચિત્રે છિત્ત્વા શૌરિર્મહાયશાઃ। અથ તૌ સાયકૈસ્તીક્ષ્ણૈર્વારયામાસ સાત્યકિઃ॥ 8-10-16 (55419) અથાન્યે ધનુષી ચિત્રે પ્રગૃહ્ય ચ મહાશરાન્। સાત્યકિં છાદયન્તૌ તૌ ચેરતુર્લઘુ સુષ્ઠુ ચ॥ 8-10-17 (55420) તાભ્યાં મુક્તા મહાબાણાઃ કઙ્કબર્હિણવાસસઃ। દ્યોતયન્તો દિશઃ સર્વાઃ સમ્પેતુઃ સ્વર્ણભૂષણાઃ॥ 8-10-18 (55421) બાણાન્ધકારમભવત્તયો રાજન્મહામૃધે। અન્યોન્યસ્ય ધનુશ્ચૈવ ચિચ્છિદુસ્તે મહારથાઃ॥ 8-10-19 (55422) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ સાત્વતો યુદ્ધદુર્મદઃ। ધનુરન્યત્સમાદાય સજ્યં કૃત્વા ચ સંયુગે॥ 8-10-20 (55423) ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન હ્યનુવિન્દશિરોઽહરત્। અપતત્તચ્છિરો રાજન્કુણ઼્ડલોપચિતં મહત્॥ 8-10-21 (55424) શમ્બરસ્ય શિરો યદ્વન્નિહતસ્ય મહારણે। શોચયન્કેકયાન્સર્વાઞ્જગામાશુ વસુન્ધરામ્॥ 8-10-22 (55425) તં દૃષ્ટ્વા નિહતં શૂરં ભ્રાતા તસ્ય મહારથઃ। સજ્યમન્યદ્ધનુઃ કૃત્વા શૈનેયં પર્યવારયત્॥ 8-10-23 (55426) સ ષષ્ટ્યા સાત્યકિં વિદ્વ્વા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ। નનાદ બલવન્નાદં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 8-10-24 (55427) સાત્યકિં ચ તતસ્તૂર્ણં કેકયાનાં મહારથઃ। શરૈરનેકસાહસ્રૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-10-25 (55428) સ શરૈઃ ક્ષતસર્વાઙ્ગઃ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ। રરાજ સમરે રાજન્સપુષ્પ ઇવ કિંશુકઃ॥ 8-10-26 (55429) સાત્યકિઃ સમરે વિદ્વઃ કૈકેયેન મહાત્મના। કૈકેયં પઞ્ચવિંશત્યા વિવ્યાધ પ્રહસન્નિવ॥ 8-10-27 (55430) તાવન્યોન્યસ્ય સમરે સઞ્છિદ્ય ધનુષી શુભે। હત્વા ચ સારથી તૂર્ણં હયાંશ્ચ રથિનાં વરૌ॥ 8-10-28 (55431) વિરથાવસિયુદ્ધાય સમાજગ્મતુરાહવે। શતચન્દ્રચિતે ગૃહ્ય ચર્મણી સુભુજૌ તથા॥ 8-10-29 (55432) વિરોચેતાં મહારઙ્ગે નિસ્ત્રિંશબરધારિણૌ। યથા દેવાસુરે યુદ્ધે જમ્ભશક્રૌ મહાબલૌ॥ 8-10-30 (55433) મણ્ડલાનિ તતસ્તૌ તુ વિચન્તૌ મહારણે। અન્યોન્યમભિતસ્તૂર્ણં સમાજગ્મતુરાહવે॥ 8-10-31 (55434) અન્યોન્યસ્ય વધે ચૈવ ચક્રતુર્યત્નમુત્તમમ્। કૈકેયસ્ય દ્વિધા ચર્મ તતશ્ચિચ્છેદ સાત્વતઃ॥ 8-10-32 (55435) સાત્યકેસ્તુ તથૈવાસૌ ચર્મ ચિચ્છેદ પાર્થિવઃ। ચર્મ ચ્છિત્ત્વા તુ કૈકેયસ્તારાગણશતૈર્વૃતમ્। ચચાર મણ્ડલાન્યેવ ગતપ્રત્યાગતાનિ ચ॥ 8-10-33 (55436) તં ચરન્તં મહારઙ્ગે નિસ્ત્રિંશવરધારિણમ્। અપહસ્તેન ચિચ્છેદ શૈનેયસ્ત્વરયાઽન્વિતઃ॥ 8-10-34 (55437) સવર્મા કેકયો રાજન્દ્વિધા ચ્છિન્નો મહારણે। નિપપાત મહેષ્વાસો વજ્રાહત ઇવાત્વલઃ॥ 8-10-35 (55438) તં નિહત્ય રણે શૂરઃ શૈનેયો રથસત્તમઃ। યુધામન્યુરથં તૂર્ણમારુરોહ પરન્તપઃ॥ 8-10-36 (55439) તતોઽન્યં રથમાસ્થાય વિધિવત્કલ્પિતં પુનઃ। કેકયાનાં મહત્સૈન્યં વ્યધમત્સાત્યકિઃ શરૈઃ॥ 8-10-37 (55440) સા વધ્યમાના સમરે કેકયાનાં મહાચમૂઃ। તમુત્સૃજ્ય રણે શત્રું પ્રદુદ્રાવ દિશો દશ॥ ॥ 8-10-38 (55441) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે દશમોઽધ્યાયઃ॥ 10 ॥

8-11-0 (55442) સઞ્જય ઉવાચ। 8-11-0x (4859) શ્રુતકર્મા તતો રાજંશ્ચિત્રસેનં મહીપતિમ્। આજઘ્ને સમરે ક્રુદ્ધઃ પઞ્ચાશદ્ભિઃ શિલીમુખૈઃ॥ 8-11-1 (55443) ચિત્રસેનસ્તુ તં રાજન્નવભિર્નતપર્વભિઃ। શ્રુતકર્માણમાહત્ય સૂતં વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 8-11-2 (55444) શ્રુતકર્મા તતઃ ક્રુદ્ધશ્ચિત્રસેનં ચમૂમુખે। નારાચેન સુતીક્ષ્ણેન મર્મદેશે સમાર્પયત્॥ 8-11-3 (55445) સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ નારાચેન મહાત્મના। મૂર્ચ્છામભિયયૌ વીરઃ કશ્મલં ચાવિવેશ હ॥ 8-11-4 (55446) એતસ્મિન્નન્તરે ચૈનં શ્રુતકીર્તિર્મહાયશાઃ। નવત્યા જગતીપાલં છાદયામાસ પત્રિભિઃ॥ 8-11-5 (55447) પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં ચિત્રસેનો મહારથઃ। ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન તં ચ વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 8-11-6 (55448) સોઽન્યત્કાર્મુકમાદાય વેગઘ્નં રુક્મભૂષિતમ્। ચિત્રરૂપધરં ચક્રે ચિત્રસેનં શરોર્મિભિઃ॥ 8-11-7 (55449) સ શરૈશ્ચિત્રિતો રાજા ચિત્રમાલ્યધરો યુવા। અશોભત મહારઙ્ગે શ્વાવિચ્છલલો યથા॥ 8-11-8 (55450) શ્રુતકર્માણમથ વૈ નારાચેન સ્તનાન્તરે। બિભેદ તરસા શૂરસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 8-11-9 (55451) શ્રુતકર્માણિ સમરે નારાચેન સમર્પિતઃ। સુસ્રાવ રુધિરં તત્ર ગૈરિકામ્બુ યથાઽચલઃ॥ 8-11-10 (55452) તતઃ સ રુધિરાક્તાઙ્ગો રુધિરેણ કૃતચ્છવિઃ। રરાજ સમરે વીરઃ સપુષ્પ ઇવ કિંશુકઃ॥ 8-11-11 (55453) શ્રુતકર્મા તતો રાજઞ્શત્રુણા સમભિદ્રુતઃ। શત્રુસંવારણં ક્રુદ્ધો દ્વિધા ચિચ્છેદ કાર્મુકમ્॥ 8-11-12 (55454) અથૈનં છિન્નધન્વાનં નારાચાનાં શતૈસ્ત્રિભિઃ। છાદયન્સમરે રાજન્વિવ્યાધ ચ સુપત્રિભિઃ॥ 8-11-13 (55455) તતોઽપરેણ ભલ્લેન તીક્ષ્ણેન નિશિતેન ચ। જહાર સશિરસ્ત્રાણં શિરસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-11-14 (55456) તચ્છિરો ન્યપતદ્ભૂમૌ ચિત્રસેનસ્ય દીપ્તિમત્। યદૃચ્છયા યથા ચન્દ્રશ્ચ્યુતઃ સ્વર્ગાન્મહીતલમ્॥ 8-11-15 (55457) રાજાનં નિહતં દૃષ્ટ્વા તેઽભિસારં તુ મારિષ। અભ્યદ્રવન્ત વેગેન ચિત્રસેનસ્ય સૈનિકાઃ॥ 8-11-16 (55458) તતઃ ક્રુદ્ધો મહેષ્વાસસ્તત્સૈન્યં પ્રાદ્રવચ્છરૈઃ। અન્તકાલે યથા ક્રુદ્ધઃ સર્વભૂતાનિ પ્રેતરાટ્॥ 8-11-17 (55459) તે વધ્યમાનાઃ સમરે તવ પૌત્રેણ ધન્વિના। વ્યદ્રવન્ત દિશસ્તૂર્ણં દાવદગ્ધા ઇવ દ્વિપાઃ॥ 8-11-18 (55460) તાંસ્તુ વિદ્રવતો દૃષ્ટ્વા નિરુત્સાહાન્દ્વિષજ્જયે। દ્રાવયન્નિષુભિસ્તીક્ષ્ણૈઃ શ્રુતકર્મા વ્યરોચત॥ 8-11-19 (55461) પ્રતિવિન્ધ્યસ્તતશ્ચિત્રં ભિત્ત્વા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ। સારથિં ચ ત્રિભિર્વિદ્વ્વા ધ્વજમેકેષુણાપિ ચ॥ 8-11-20 (55462) તં ચિત્રો નવભિર્ભલ્લૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્। સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ પ્રસન્નાગ્નૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ॥ 8-11-21 (55463) પ્રતિવિન્ધ્યો ધનુશ્છિત્ત્વા તસ્ય બારત સાયકેઃ। પઞ્ચભિર્નિશિતૈર્બાણૈરથૈનં સ હિ જઘ્નિવાન્॥ 8-11-22 (55464) તતઃ શક્તિં મહારાજ સ્વર્ણઘણ્ટાં દુરાસદામ્। પ્રાહિણોત્પ્રતિવિન્ધ્યાય વિચિન્વન્તીમસૂનિવ॥ 8-11-23 (55465) તામાપતન્તી સહસા શક્તિમુલ્કામિવામ્બરે। દ્વિધા ચિચ્છેદ સમરે પ્રતિવિન્ધ્યો હસન્નિવ॥ 8-11-24 (55466) સા પપાત દ્વિધા છિન્ના પ્રતિવિન્ધ્યશરૈઃ શિતૈઃ। યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ ત્રાસયન્તી યથાઽશનિઃ॥ 8-11-25 (55467) શક્તિં તાં પ્રહતાં દૃષ્ટ્વા ચિત્રો ગૃહ્ય મહાગદામ્। પ્રતિવિન્ધ્યાય ચિક્ષેપ રુક્મજાલવિભૂષિતામ્॥ 8-11-26 (55468) સા જઘાન હયાંસ્તસ્ય સારથિં ચ મહારણે। રથં પ્રમૃદ્ય વેગેન ધરમીમન્વપદ્યત॥ 8-11-27 (55469) એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ રથાદાપ્લુત્ય ભારત। શક્તિં ચિક્ષેપ ચિત્રાય સ્વર્ણદણ્ડામલઙ્કૃતામ્॥ 8-11-28 (55470) તામાપતન્તીં જગ્રાહ ચિત્રો રાજન્મહામનાઃ। તતસ્તામેવ ચિક્ષેપ પ્રતિવિન્ધ્યાય પાર્થિવઃ॥ 8-11-29 (55471) સમાસાદ્ય રણે શૂરં પ્રતિવિન્ધ્યં મહાપ્રભા। નિર્ભિદ્ય દક્ષિણં બાહું નિપપાત મહીતલે। પતિતાઽભાસયશ્ચૈવ તં દેશમશનિર્યથા॥ 8-11-30 (55472) પ્રતિવિન્ધ્યસ્તતો રાજંસ્તોમરં હેમભૂષિતમ્। પ્રેષયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધશ્ચિત્રસ્ય વધકાઙ્ક્ષયા॥ 8-11-31 (55473) સ તસ્ય ગાત્રાવરણં ભિત્ત્વા હૃદયમેવ ચ। જગામ ધરણીં તૂર્ણં મહોરગ ઇવાશયમ્॥ 8-11-32 (55474) સ પપાત તદા રાજા તોમરેણ સમાહતઃ। પ્રસાર્ય વિપુલૌ બાહૂ પીનૌ પિઘસન્નિભૌ॥ 8-11-33 (55475) ચિત્રં સમ્પ્રેક્ષ્ય નિહતં તાવકા રણશોભિનઃ। અભ્યદ્રવન્ત વેગેન પ્રતિવિન્ધ્યં સમન્તતઃ॥ 8-11-34 (55476) સૃજન્તો વિવિધાન્બાણાઞ્શતઘ્નીશ્ચ સકિઙ્કિણીઃ। તમવચ્છાદયામાસુઃ સૂર્યમભ્રગણા ઇવ॥ 8-11-35 (55477) તાન્વિધમ્ય મહાબાહુઃ શરજાલેન સંયુગે। વ્યદ્રાવયત્તવ ચમૂં વજ્રહસ્ત ઇવાસુરીમ્॥ 8-11-36 (55478) તે વધ્યમાનાઃ સમરે તાવકાઃ પાણ્ડવૈર્નૃપ। વિપ્રકીર્યન્ત સહસા વાતનુન્ના ઘના ઇવ॥ 8-11-37 (55479) વિપ્રદ્રુતે બલે તસ્મિન્વધ્યમાને સમન્તતઃ। દ્રૌણિરેકોઽભ્યયાત્તૂર્ણં ભીમસેનં મહાબલમ્॥ 8-11-38 (55480) તઃ સમાગમો ઘોરો બભૂવ સહસા તયોઃ। યથા દૈવાસુરે યુદ્ધે વૃત્રવાસવયોરિવ॥ ॥ 8-11-39 (55481) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે એકાદશોઽધ્યાયઃ॥ 11 ॥

8-12-0 (55482) સઞ્જય ઉવાચ। 8-12-0x (4860) ભીમસેનં તતો દ્રૌણી રાજન્વિવ્યાધ પત્રિણા। પરયા ત્વરયા યુક્તો દર્શયન્નસ્ત્રલાઘવમ્॥ 8-12-1 (55483) અથૈનં પુનરાજઘ્ને નવત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ। સર્વમર્માણિ સમ્પ્રેક્ષ્ય મર્મજ્ઞો લઘુહસ્તવત્॥ 8-12-2 (55484) ભીમસેનઃ સમાકીર્ણો દ્રૌણિના નિશિતૈઃ શરૈઃ। રરાજ સમરે રાજન્રશ્મિવાનિવ ભાસ્કરઃ॥ 8-12-3 (55485) તતઃ શરસહસ્રેણ સુપ્રયુક્તેન પાણ્ડવઃ। દ્રોણપુત્રમવચ્છાદ્ય સિંહનાદમમુઞ્ચત॥ 8-12-4 (55486) શરૈઃ સરાંસ્તતો દ્રૌણિઃ સંવાર્ય યુધિ પાણ્ડવમ્। લલાટેઽભ્યાહનદ્રાજન્નારાચેન સ્મયન્નિવ॥ 8-12-5 (55487) લલાટસ્થં તતો બાણં ધારયામાસ પાણ્ડવઃ। યથા શૃઙ્ગં વને દૃપ્તઃ ખઙ્ગો ધારયતે નૃપ॥ 8-12-6 (55488) તતો દ્રૌણિં રણે ભીમો યતમાનં પરાક્રમી। ત્રિભિર્વિવ્યાધ નારાચૈર્લલાટે વિસ્મયન્નિવ॥ 8-12-7 (55489) લલાટસ્થૈસ્તતો બાણૈર્બ્રાહ્મણોઽસૌ વ્યશોભત। પ્રાવૃષીવ યથા સિક્તસ્ત્રિશૃઙ્ગઃ પર્વતોત્તમઃ॥ 8-12-8 (55490) તતઃ શરશતૈર્દ્રૌણિરર્દયામાસ પાણ્ડવમ્। ન ચૈનં કમ્પયામાસ માતરિશ્વેવ પર્વતમ્॥ 8-12-9 (55491) તથૈવ પાંણ્ડવો યુદ્ધે દ્રૌણિં શરશતૈઃ શિતૈઃ। નાકમ્પયત સંહૃષ્ટો વાર્યોધ ઇવ પર્વતમ્॥ 8-12-10 (55492) તાવન્યોન્યં શરૈર્ઘોરૈશ્છાદયાનૌ મહારથૌ। રથવર્યગતૌ વીરૌ શુશુભાતે બલોત્કટૌ॥ 8-12-11 (55493) આદિત્યાવિવ સન્દીપ્તૌ લોકક્ષયકરાવુભૌ। સ્વરશ્મિભિરિવાન્યોન્યં તાપયન્તૌ શરોત્તમૈઃ॥ 8-12-12 (55494) તતઃ પ્રવિકૃતે યત્નં કુર્વાણૌ તૌ મહારણે। કૃતપ્રતિકૃતે યત્તૌ શરસઙ્ઘૈરભીતવત્॥ 8-12-13 (55495) વ્યાઘ્રાવિવ ચ સઙ્ગ્રામે ચેરતુસ્તૌ નરોત્તમૌ। શરદંષ્ટ્રૌ દુરાધર્ષૌ ચાપવક્રૌ ભયઙ્કરૌ॥ 8-12-14 (55496) અભૂતાં તાવદૃશ્યૌ ચ શરજાલૈઃ સમન્તતઃ। મેઘજાલૈરિવ ચ્છનૌ ગગને ચન્દ્રભાસ્કરૌ॥ 8-12-15 (55497) ચકાશેતે મુહૂર્તેન તતસ્તાવપ્યરિન્દમૌ। વિમુક્તાવભ્રજાલેન અઙ્ગારકબુધાવિવ॥ 8-12-16 (55498) અથ તત્રૈવ સઙ્ગ્રમે વર્તમાને સુદારુણે। અપસવ્યં તતશ્ચક્રે દ્રૌણિસ્તત્ર વૃકોદરમ્॥ 8-12-17 (55499) કિરઞ્છરશતૈરુગ્રૈર્ધારાભિરિવ પર્વતમ્। ન તુ તન્મમૃષે ભીમઃ શત્રોર્વિજલક્ષણમ્॥ 8-12-18 (55500) પ્રતિચક્રે તતો રાજન્પાણ્ડવોઽપ્યપસવ્યતઃ। મણ્ડલાનાં વિભાગેન ગતપ્રત્યાગતેન ચ॥ 8-12-19 (55501) બભૂવ તુમુલં યુદ્ધં તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ। ચરિત્વા વિવિધાન્માર્ગાન્મણ્ડલસ્થાનમેવ ચ॥ 8-12-20 (55502) શરૈઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ। અન્યોન્યસ્ય વધે ચૈવ ચક્રતુર્યત્નમુત્તમમ્॥ 8-12-21 (55503) ઈષતુર્વિરથં ચૈવ કર્તુમન્યોન્યમાહવે। તતો દ્રૌણિર્મહાસ્ત્રાણિ પ્રાદુશ્ચક્રે મહારથઃ॥ 8-12-22 (55504) તાન્યસ્ત્રૈરેવ સમરે પ્રતિજઘ્નેઽથ પાણ્ડવઃ। તતો ઘોરં મહારાજ અસ્ત્રયુદ્ધમવર્તત॥ 8-12-23 (55505) ગ્રહયુદ્વં યથા ઘોરં પ્રજાસંહરણે હ્યભૂત્। તે વાણાઃ સમસજ્જન્ત મુક્તાસ્તાભ્યાં તુ ભારત॥ 8-12-24 (55506) દ્યોતગ્રન્તો દિશઃ સર્વાસ્તવ સૈન્યં સમન્તતઃ। બાણસઙ્ઘૈર્વૃતં ઘોરમાકાશં સમપદ્યત॥ 8-12-25 (55507) ઉલ્કાપાતાવૃતં યુદ્ધં પ્રજાનાં સંક્ષયે નૃપ। બાણાભિઘાતાત્સઞ્જજ્ઞે તત્ર ભારત પાવકઃ॥ 8-12-26 (55508) સવિસ્ફુલિઙ્ગો દીપ્તાર્ચિર્યોઽદહદ્વાહિનીદ્વયમ્। તત્ર સિદ્ધા મહારાજ સમ્પતન્તોઽબ્રુવન્વચઃ॥ 8-12-27 (55509) યુદ્ધાનામતિ સર્વેષાં યુદ્ધમેતદિતિ પ્રભો। સર્વયુદ્ધાનિ ચૈતસ્ય કલાં નાર્હન્તિ ષોડશીમ્॥ 8-12-28 (55510) નેદૃશં ચ પુનર્યુદ્ધં ભવિષ્યતિ કદાચન। અહો જ્ઞાનેન સમ્પન્નાવુભ બ્રાહ્મણક્ષત્રિયૌ॥ 8-12-29 (55511) અહો શૌર્યેણ સમ્પન્નાવુભૌ ચોગ્રપરાક્રમૌ। અહો ભીમબલો ભીમ એતસ્ય ચ કૃતાસ્ત્રતા॥ 8-12-30 (55512) અહો વીર્યસ્ય સારત્વમહો સૌષ્ઠવમેતયોઃ। સ્થિતાવેતૌ હિ સમરે કાલાન્તકયમોપમૌ॥ 8-12-31 (55513) રુદ્રૌ દ્વાવિ સમ્ભૂતૌ યથા દ્વાવિવ ભાસ્કરૌ। યમૌ વા પુરુષવ્યાઘ્રૌ ઘોરરૂપાવુભૌ રણે॥ 8-12-32 (55514) ઇતિ વાચઃ સ્મ શ્રૂયન્તે સિદ્ધાનાં વૈ મુહુર્મુહુઃ। સિંહનાદશ્ચ સઞ્જજ્ઞે સમેતાનાં દિવૌકસામ્॥ 8-12-33 (55515) અદ્ભુતં ચાપ્યચિન્ત્યં ચ દૃષ્ટ્વા કર્મ તયો રણે। સિદ્વચારણસઙ્ઘાનાં વિસ્મયઃ સમપદ્યત॥ 8-12-34 (55516) પ્રશંસન્તિ તદા દેવાઃ સિદ્વાશ્ચ પરમર્ષયઃ। સાધુ દ્રૌણે મહાબાહો સાધુ ભીમેતિ ચાબ્રુવન્॥ 8-12-35 (55517) તૌ શૂરૌ સમરે રાજન્પરસ્પરકૃતાગસૌ। પરસ્પરમુદીક્ષેતાં ક્રોધાદુદ્વૃત્ય ચક્ષુષી॥ 8-12-36 (55518) ક્રોધરક્તેક્ષણૌ તૌ તુ ક્રોધાત્પ્રસ્ફુરિતાધરૌ। ક્રોધાત્સંદષ્ટદશનૌ તથૈવ દશનચ્છદૌ॥ 8-12-37 (55519) અન્યોન્યં છાદયન્તૌ સ્મ શરવૃષ્ટ્યા મહારથૌ। શરામ્બુધારો સમરે શસ્ત્રવિદ્યુત્પ્રકાશિનૌ॥ 8-12-38 (55520) તાવન્યન્યં ધ્વજં વિદ્વ્વા સારથિં ચ મહારણે। અન્યોન્યસ્ય હયાન્વિદ્વા બિભિદાતે પરસ્પરમ્॥ 8-12-39 (55521) તતઃ ક્રુદ્ધૌ મહારાજ બાણૌ ગૃહ્ય મહાહવે। ઉભૌ ચિક્ષિપતુસ્તૂર્મમન્યોન્યસ્ય વધૈષિણૌ॥ 8-12-40 (55522) તૌ સાયકૌ મહારાજ દ્યોતમાનૌ ચમૂમુખે। આજઘ્નતુઃ સમાસાદ્ય વજ્રવેગૌ દુરાસદૌ॥ 8-12-41 (55523) તૌ પરસ્પરવેગાચ્ચ શરાભ્યાં ચ ભૃશાહતૌ। નિપેતતુર્મહાવીર્યૌ રથોપસ્થે તયોસ્તદા॥ 8-12-42 (55524) તતસ્તુ સારથિર્જ્ઞાત્વા દ્રોણપુત્રમચેતનમ્। અપોવાહ રણાદ્રાજન્સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-12-43 (55525) 8-12-44 (55526) તથૈવ પાણ્ડવં રાજન્વિહ્વલન્તં મુહુર્મુહુઃ। અપોવાહ રથેનાજૌ વિશોકઃ શત્રુતાપનમ્॥ ॥ *ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥ 12 ॥ *.ઝ. પન્તકે એતદનન્તરં સ્થિતાઃ સપ્તાધ્યાયા એતત્પાઠે ક્રમેણ 52-53-54-55-56-59-60 તમાધ્યાયતયા વર્તન્તે।

8-13-0 (55527) `સઞ્જય ઉવાચ। 8-13-0x (4861) શ્રુતકીર્તિમથાયાન્તં કિરન્તં નિશિતાઞ્શરાન્। મદ્રરાજો મહારાજ વારયામાસ હૃષ્ટવત્॥ 8-13-1 (55528) મદ્રરાજં સમાસાદ્ય શ્રુતકીર્તિર્મહારથઃ। વિવ્યાધ ભલ્લૈર્વિશત્યા કાર્તસ્વરવિભૂષિતૈઃ॥ 8-13-2 (55529) પ્રતિવિવ્યાધ તં શલ્યં ત્રિભિસ્તૂર્ણમજિહ્મગૈઃ। સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન ભૃશં વિવ્યાધ ભારત॥ 8-13-3 (55530) સ શલ્યં શરવર્ષેણ ચ્છાદયામાસ સંયુગે। મુમોચ નિશિતાન્બાણાન્મદ્રરાજરથં પ્રતિ॥ 8-13-4 (55531) તતઃ શલ્યો મહારાજ શ્રુતકીર્તિભુજચ્યુતાન્। ચિચ્છેદ સમરે બાણાસન્બણૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-13-5 (55532) શ્રુતકીર્તિસ્તતઃ શ્લ્યં ભિત્ત્વા નવભિરાયસૈઃ। સારથિં ત્રિભિરાનર્ચ્છત્પુનઃ શલ્યં ચ પ઼ઞ્ચભિઃ॥ 8-13-6 (55533) તસ્ય શલ્યો ધનુશ્છિત્ત્વા હસ્તાવાપં નિકૃત્ય ચ। વિવ્યાધ સમરે તૂર્ણં સપ્તભિસ્તં શરોત્તમૈઃ॥ 8-13-7 (55534) અથાન્યદ્ધનુરાદાય શ્રુતકીર્તિર્મહારથઃ। ભદ્રેશ્વરં ચતુઃષષ્ટ્યા બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-13-8 (55535) તતસ્તુ સમરે રાજંસ્તેન વિદ્વઃ શિલીમુખૈઃ। xxવિવ્યાધ તં ચાપિ નવત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-13-9 (55536) તસ્ય મદ્રેશ્વરશ્ચાપં પુનશ્ચિચ્છેદ મારિષ। સ ચ્છિન્નધન્વા સમરે ગદાં ચિક્ષેપ સત્વરઃ॥ 8-13-10 (55537) પટ્ટૈર્જામ્બૂનદૈર્બદ્ધાં રુપ્યપટ્ટૈશ્ચ ભારત। ભ્રાજમાનાં યથા નારીં દિવ્યવસ્ત્રવિભૂષિતામ્॥ 8-13-11 (55538) તામાપતન્તીં સહસા દીપ્યમાનાશનિપ્રભામ્। શરૈરનેકસાહસ્રૈર્વ્યષ્ટમ્ભયત મદ્રરાટ્॥ 8-13-12 (55539) વિષ્ટભ્ય ચ ગદાં વીરઃ પાતયિત્વા ચ ભૂતલે। શ્રુકીર્તિમથાયત્તો રાજન્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 8-13-13 (55540) તસ્ય શક્તિં રમે ભૂયશ્ચિક્ષેપ ભુજોપમામ્। તાં દ્વિધા ચાછિનચ્છલ્યો મેદિન્યાં સા ત્વશીર્યત॥ 8-13-14 (55541) તસ્ય શલ્યઃ ક્ષુરપ્રેણ યન્તુઃ કાયાચ્છિરોઽહરત્। બાલહસ્તાદ્યથા શ્યેન આમિષં વૈ નરોત્તમ॥ 8-13-15 (55542) સ પપાત રથોપસ્થાત્સારથિસ્તસ્ય ભારત। તતસ્તે પ્રાદ્રવન્સઙ્ખ્યે હય્નાસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-13-16 (55543) પલાયમાનૈસ્તૈરશ્વૈઃ સોપનીતો રમાજિરાત્। શ્રુતકીર્તિર્મહારાજ પશ્યતાં સર્વયોધિનામ્॥ 8-13-17 (55544) તતો મદ્રેશ્વરો રાજા પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્। વ્યગાહત મુદા યુક્તો નલિનીં દ્વિરદો યથા॥ 8-13-18 (55545) લોલયામાસ સ બલં સિંહઃ પશુગણાનિવ। શલ્યસ્તત્ર મહારઙ્ગે પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્॥ 8-13-19 (55546) નિપાત્ય પાણ્ડુપાઞ્ચાલાન્પૃતનાસુ વ્યવસ્થિતઃ। અશોભત રણે શલ્યો વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 8-13-20 (55547) સેનાકક્ષં મહદ્દગ્ધ્વા કક્ષમગ્નિરિવોત્થિતઃ। સ્થિતો રરાજ સમરે પુરં દગ્ધ્વેવ શઙ્કરઃ॥ ॥ 8-13-21 (55548) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥ 13 ॥

8-14-0 (55549) સઞ્જય ઉવાચ। 8-14-0x (4862) સહદેવં તથા ક્રુદ્ધં નિઘ્નન્તં તવ વાહિનીમ્। દુઃશાસનો મહારાજ ભ્રાતા ભ્રાતરમભ્યયાત્॥ 8-14-1 (55550) તૌ સમેતૌ મહારાજ દૃષ્ટ્વા તત્ર મહારથાઃ। સિંહનાદરવાંશ્ચક્રુર્વાસાંસ્યાદુધુવુશ્ચ હ॥ 8-14-2 (55551) તતો ભારત રુષ્ટેન તવ પુત્રેણ ધન્વિના। પાણ્ડુપુત્રસ્ત્રિભિર્બાણૈર્વક્ષસ્યભિહતો બલી॥ 8-14-3 (55552) સહદેવસ્તતો રાજન્નારાચેન તવાત્મજમ્। વિદ્વ્વા વિવ્યાધ સપ્તત્યા સારથિં ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-14-4 (55553) દુઃશાસનસ્તતશ્ચાપં છિત્ત્વા રાજન્મહાહવે। સહદેવં ત્રિસપ્તત્યા બાહોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-14-5 (55554) સહદેવસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ ખઙ્ગં ગૃહ્ય મહાહવે। આવિધ્ય પ્રાસૃજત્તૂર્ણં તવ પુત્રથં પ્રતિ॥ 8-14-6 (55555) સમાર્ગણગુણં ચાપં છિત્ત્વા તસ્ય મહાનસિઃ। નિપપાત તતો ભૂમૌ ચ્યુતઃ સર્પ ઇવામ્બરાત્॥ 8-14-7 (55556) અથાન્યદ્ધનુરાદાય સહદેવઃ પ્રતાપવાન્। દુઃશાસનાય ચિક્ષેપ બાણમન્તકરં તતઃ॥ 8-14-8 (55557) તમાપતન્તં વિશિખં યમદણ્ડોપમત્વિષમ્। ખઙ્ગેન શિતધારેણ દ્વિધા ચિચ્છેદ કૌરવઃ॥ 8-14-9 (55558) તતસ્તં નિશિતં ખઙ્ગમાવિધ્ય યુધિ સત્વરઃ। ધનુશ્ચાન્યત્સમાદાય શરં જગ્રાહ વીર્યવાન્॥ 8-14-10 (55559) તમાપતન્તં સહસા નિસ્ત્રિંશં નિશિતૈઃ શરૈઃ। પાતયામાસ સમરે સહદેવો હસન્નિવ॥ 8-14-11 (55560) તતો બાણાંશ્ચતુઃ ષષ્ટિં તવ પુત્રો મહારણે। સહદેવરથં તૂર્ણં પ્રેષયામાસ ભારત॥ 8-14-12 (55561) તાચ્છરાન્સમરે રાજન્વેગેનાપપતો બહૂન્। એકૈકં પઞ્ચભિર્બાણૈઃ સહદેવો ન્યકૃતન્તત॥ 8-14-13 (55562) સન્નિવાર્ય મહાબાણાન્સહદેવઃ પ્રતાપવાન્। અથાસ્મૈ સુબહૂન્બાણાન્પ્રેષયામાસ સંયુગે॥ 8-14-14 (55563) તાન્વાણાંસ્તવ પુત્રોઽપિ છિત્ત્વૈકૈકં ત્રિભિઃ શરૈઃ। નનાદ સુમહાનાદં નાદયાનો વસુંધરામ્॥ 8-14-15 (55564) તતો દુઃશાસનો રાજન્દ્વાભ્યાં પાણ્ડુસુતં રણે। સારથિં નવભિર્બાણૈર્માદ્રોયસ્ય સમાચિનોત્॥ 8-14-16 (55565) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ સદહેવઃ પ્રતાપવાન્। સમાધત્ત શરં ઘોરં મૃત્યુકાલાન્તકોપમમ્॥ 8-14-17 (55566) વિકૃષ્ય બલવચ્ચાપં તવ પુત્રાય સોઽસૃજત્। સ તં નિર્ભિદ્ય વેગેન ભિત્ત્વા ચ કવચં મહત્॥ 8-14-18 (55567) પ્રાવિશદ્વરણીં રાજન્વલ્મીકમિવ પન્નગઃ। તતઃ સમ્મુમુહે રાજંસ્તવ પુત્રો મહારથઃ॥ 8-14-19 (55568) મૂઢં ચૈનં સમાલોક્ય સારથિસ્ત્વરિતો રથમ્। અપોવાહ ભૃશં ત્રસ્તો વધ્યમાનં શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-14-20 (55569) પરાજિત્ય રણે તં તુ કૌરવ્યં પાણ્ડુનન્દનઃ। દુર્યોધનબલં દૃષ્ટ્વા પ્રમમાથ સમન્તતઃ॥ 8-14-21 (55570) પિપીલિકપુટં રાજન્યથા મૃદ્ગન્નરો રુષા। તથા સા કૌરવી સેના મૃદિતા તેન ભારત॥ ॥ 8-14-22 (55571) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥ 14 ॥

8-15-0 (55572) સઞ્જય ઉવાચ। 8-15-0x (4863) નકુલં રભસં યુદ્ધે દ્રાવયન્તં વરૂથિનીમ્। કર્ણો વૈકર્તનો રાજન્વારયામાસ વૈ રુષા॥ 8-15-1 (55573) નકુલસ્તુ તતઃ કર્ણં પ્રહસન્નિદમબ્રવીત્॥ ચિરસ્ય બત દૃષ્ટોઽહં દૈવતૈઃ સૌમ્યચક્ષુષા। 8-15-2 (55574) યસ્ય મે ત્વં રણે પાપ ચક્ષુર્વિષયમાગતઃ॥ ત્વં હિ મૂલમનર્થાનાં વૈરસ્ય કલહસ્ય ચ। 8-15-3 (55575) ત્વદ્દોષાત્કુરવઃ ક્ષીણાઃ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્। ત્વામદ્ય સમરે હત્વા કૃતકૃત્યોઽસ્મિ વિજ્વરઃ॥ 8-15-4 (55576) એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ નકુલં સૂતનન્દનઃ। સદૃશં રાજપુત્રસ્ય ધન્વિનશ્ચ વિશેષતઃ॥ 8-15-5 (55577) પ્રહરસ્વ ચ મે વીર પશ્યામસ્તવ પૌરુષમ્। કર્મ કૃત્વા રમે શૂર તતઃ કત્થિતુમર્હસિ॥ 8-15-6 (55578) અનુક્ત્વા સમરે તાત શૂરા યુધ્યન્તિ શક્તિતઃ। પ્રયુધ્યસ્વ મયા શક્ત્યા હનિષ્યે દર્પમેવ તે॥ 8-15-7 (55579) ઇત્યુક્ત્વા પ્રાહરત્તૂર્ણં પાણ્ડુપુત્રાય સૂતજઃ। વિવ્યાધ ચૈનં સમરે ત્રિસપ્તત્યા શિલીમુખૈઃ॥ 8-15-8 (55580) નકુલસ્તુ તતો વિદ્વઃ સૂતપુત્રેણ ભારત। અશીત્યાઽઽશીવિષપ્રખ્યૈઃ સૂતપુત્રમવિધ્યત॥ 8-15-9 (55581) તસ્ય કર્ણો ધનુશ્છિત્ત્વા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ। ત્રિંશતા પરમેષ્વાસઃ શરૈઃ પાણ્ડવમર્દયત્॥ 8-15-10 (55582) તે તસ્ય કવચં ભિત્ત્વા પપુઃ શોણિતમાહવે। આશીવિષા યથા નાગા ભિત્ત્વા ગાં સલિલં પપુઃ॥ 8-15-11 (55583) અથાન્યદ્વનુરાદાય હેમપૃષ્ઠં દુરાસદમ્। કર્ણં વિવ્યાધ સપ્તત્યા સારથિઞ્ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-15-12 (55584) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ નકુલઃ પરવીહા। ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન કર્ણસ્ય ધનુરાચ્છિનત્॥ 8-15-13 (55585) અથૈનં છિન્નધન્વાનં સાયકાનાં શતૈસ્ત્રિભિઃ। આજઘ્ને પ્રહસન્વીરઃ સર્વલોકમહારથમ્॥ 8-15-14 (55586) કર્ણમભ્યર્દિતં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડુપુત્રેણ મારિષ। વિસ્મયં પરમં જગ્મુર્ઋષયઃ સહ દૈવતૈઃ॥ 8-15-15 (55587) અથાન્યદ્વનુરાદાય કર્ણો વૈકર્તનસ્તદા। નકુલં પઞ્છભિર્બાણૈર્જત્રુદેશે સમાર્પયત્॥ 8-15-16 (55588) ઉરસ્થૈરથ તૈર્બાણૈર્માદ્રીપુત્રો વ્યરોચત। સ્વરશ્મિભિરિવાદિત્યો ભુવને વિસૃજન્પ્રભામ્॥ 8-15-17 (55589) નકુલસ્તુ તતઃ કર્ણં વિદ્વ્વા સપ્તભિરાશુગૈઃ। અથાસ્ય ધનુષઃ કોટિં પુનશ્ચિચ્છેદ મારિષ॥ 8-15-18 (55590) સોઽન્યત્કાર્મુકમાદાય સમરે વેગવત્તરમ્। નકુલસ્ય તતો બૈણૈઃ સમન્તાચ્છાદયદ્દિશઃ॥ 8-15-19 (55591) સઞ્છાદ્યમાનઃ સહસા કર્ણચાપ્યુતૈઃ સરૈઃ। ચિચ્છેદ સ શરાંસ્તૂર્ણં શરૈરેવ મહારથઃ॥ 8-15-20 (55592) તતો બાણમયં જાલં વિતતં વ્યોમ્ન્યદૃશ્યત। ખદ્યોતાનામિવ વ્રાતૈઃ સમ્પતદ્ભિર્યથા નભઃ॥ 8-15-21 (55593) તૈર્વિમુક્તૈઃ શરશતૈશ્છાદિતં ગગનં તદા। શલભાનાં યથા વ્રાતૈસ્તદ્વદાસીદ્વિશામ્પતે॥ 8-15-22 (55594) તે શરા હેમવિકૃતાઃ સમ્પન્તૌ મુહુર્મુહુઃ। શ્રેણીકૃતા વ્યકાશાન્ત ક્રૌઞ્ચાઃ શ્રેણીકૃતા ઇવ॥ 8-15-23 (55595) બાણજાલવૃતે વ્યોમ્નિ ચ્છાદિતે ચ દિવાકરે। ન સ્મ સમ્પતતે ભૂતં કિઞ્ચિદપ્યન્તરિક્ષગમ્॥ 8-15-24 (55596) નિરુદ્વે તત્ર માર્ગે ચ શરસઙ્ઘૈઃ સમન્તતઃ। વ્યરોચેતાં મહાત્માનૌ કાલસૂર્યાવિવોદિતૌ॥ 8-15-25 (55597) કર્ણચાપચ્યુતૈર્બાણૈર્વધ્યમાનાસ્તુ સોમકાઃ। અવાલીયન્ત રાજેન્દ્ર વેદનાર્તા ભૂશાર્દિતાઃ॥ 8-15-26 (55598) નકુલસ્ય તથા બાણૈર્હન્યમાના ચમૂસ્તવ। વ્યશીર્યત દિશો રાજન્વાતનુન્ના ઇવામ્બુદાઃ॥ 8-15-27 (55599) તે સેને હન્યમાને તુ તાભ્યાં દિવ્યૈર્મહાશરૈઃ। શરપાતમપાક્રમ્ય તસ્થતુઃ પ્રેક્ષિકે તદા॥ 8-15-28 (55600) પ્રોત્સારિતજને તસ્મિન્કર્ણપાણ્ડવયોઃ શરૈઃ। અવિધ્યેતાં મહાત્માનાવન્યોન્યં શરવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-15-29 (55601) વિદર્શયન્તૌ દિવ્યાનિ શસ્ત્રાણિ રણમૂર્ધનિ। છાદયન્તૌ ચ સહસા પરસ્પરવધૈષિણૌ॥ 8-15-30 (55602) નકુલેન શરા મુક્તા કઙ્કબર્હિણવાસસઃ। સૂતપુત્રમવચ્છાદ્ય વ્યતિષ્ઠન્ત યથાઽમ્બરે॥ 8-15-31 (55603) તથૈવ સૂતપુત્રેણ પ્રેષિતાઃ પરમાહવે। પાણ્ડુપુત્રમવચ્છાદ્ય વ્યતિષ્ઠન્તામ્બરે શરાઃ॥ 8-15-32 (55604) શરવેશ્મપ્રવિષ્ટૌ તૌ દદૃશાતે ન કૈશ્ચન। સૂર્યાચન્દ્રમસૌ રાજઞ્છાદ્યમાનૌ ઘનૈરિવ॥ 8-15-33 (55605) તતઃ ક્રુદ્ધો રણે કર્ણઃ કૃત્વા ઘોરતરં વપુઃ। પાણ્ડવં છાદયામાસ સમન્તાચ્છરવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-15-34 (55606) સોઽતિચ્છન્નો મહારાજ સૂતપુત્રેણ પાણ્ડવઃ। ન ચકાર વ્યથાં રાજન્ભાસ્કરો જલદૈર્યથા॥ 8-15-35 (55607) તતઃ પ્રહસ્યાધિરથિઃ શરજાલાનિ મારિષ। પ્રેષયામાસ સમરે શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-15-36 (55608) એકચ્છાયમભૂત્સર્વં તસ્ય બાણૈર્મહાત્મનઃ॥ અભ્રચ્છાયેવ સઞ્જજ્ઞે સમ્પતદ્ભિઃ શરોત્તમૈઃ॥ 8-15-37 (55609) તતઃ કર્ણો મહારાજ ધનુશ્છિત્ત્વા મહાત્મનઃ। સારથિં પાતયામાસ રથનીડાદ્વસન્નિવ॥ 8-15-38 (55610) તતોઽશ્વાંશ્છતુરશ્ચાસ્ય ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ। યમસ્ય ભવનં તૂર્ણં પ્રેષયામાસ ભારત॥ 8-15-39 (55611) અથાસ્ય તં રથં દિવ્યં તિલશો વ્યધમચ્છરૈઃ। પતાકાં ચક્રરક્ષાંશ્ચ ગદાં ખઙ્ગં ચ મારિષ॥ 8-15-40 (55612) શતચન્દ્રં ચ તચ્ચર્મ સર્વાપકરણાનિ ચ। `સુવર્ણવિકૃતં તચ્ચ ધનુઃ શરમાહવે'॥ 8-15-41 (55613) હતાશ્વો વિરથશ્ચૈવ વિવર્મા ચ વિશામ્પતે। અવતીર્ય રથાત્તૂર્ણં પરિઘં ગૃહ્ય ધિષ્ઠિતઃ॥ 8-15-42 (55614) તમુદ્યતં મહારઘોરં પરિઘં તસ્ય સૂતજઃ। વ્યહનત્સાયકૈ રાજન્સુતીક્ષ્ણૈર્ભારસાધનૈઃ॥ 8-15-43 (55615) વ્યાયુધં ચૈનમાલક્ષ્ય શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। આર્પયદ્બહુભિઃ કર્ણો ન ચૈનં સમપીડયત્॥ 8-15-44 (55616) સ હન્યમાનઃ સમરે કૃતાસ્ત્રેણ બલીયસા। પ્રાદ્રવત્સહસા રાજન્નકુલો વ્યાકુલેન્દ્રિયઃ॥ 8-15-45 (55617) તમભિદ્રુત્ય રાધેયઃ પ્રહસન્વૈ પુનઃપુનઃ। સજ્યમસ્ય ધનુઃ કણ્ઠે વ્યવાસૃજત ભારત॥ 8-15-46 (55618) તતઃ સ શુશુભે રાજન્કણ્ઠાસક્તમહાધનુઃ। પરિવેષમનુપ્રાપ્તો યથા સ્યાદ્વ્યોમ્નિ ચન્દ્રમાઃ॥ 8-15-47 (55619) યથૈવ ચાસિતો મેઘઃ શક્રચાપેન શોભિતઃ। `અશોભત મહારાજ પાણ્ડુપુત્રસ્તથા રણે'॥ 8-15-48 (55620) તમબ્રવીત્તતઃ કર્ણો વ્યર્થં વ્યાહૃતવાનસિ। વદેદાનીં પુનર્હૃષ્ટો વધ્યમાનઃ પુનઃપુનઃ॥ 8-15-49 (55621) મા યોત્સીઃ કુરુભિઃ સાર્ધં બલવદ્ભિશ્ચ પાણ્ડવ। સદૃશૈસ્તાત યુધ્યસ્વ વ્રીડાં મા કુરુ પાણ્ડવ॥ 8-15-50 (55622) ગૃહં વા ગચ્છ માદ્રેય યત્ર વા કૃષ્ણફલ્ગુનૌ। એવમુક્ત્વા મહારાજ વિસસર્જ સ તં તદા॥ 8-15-51 (55623) વધપ્રાપ્તં તુ તં શૂરો નાહનદ્વર્મવિત્તદા। સ્મૃત્વા કુન્ત્યા વચો રાજંસ્તત એનં વ્યસર્જયત્॥ 8-15-52 (55624) વિસૃષ્ટઃ પાણ્ડવો રાજન્સૂતપુત્રેણ ધન્વિના। વ્રીડન્નિવ જગામાથ યુધિષ્ઠિરરથં પ્રતિ॥ 8-15-53 (55625) આરુરોહ રથં ચાપિ સૂતપુત્રપ્રતાપિતઃ। નિઃશ્વસન્દુઃખસન્તપ્તઃ કુમ્ભક્ષિપ્ત ઇવોરગઃ॥ 8-15-54 (55626) તં વિજિત્યાથ કર્ણોઽપિ પાઞ્ચાલાંસ્ત્વરિતો યયૌ। રથેનાતિપતાકેન ચન્દ્રવર્ણહયેન ચ॥ 8-15-55 (55627) તત્રાક્રન્દો મહાનાસીત્પાણ્ડવાનાં વિશામ્પતે। દૃષ્ટ્વા સેનાપતિં યાન્તં પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાન્॥ 8-15-56 (55628) તત્રાકરોન્મહારાજ કદનં સૂતનન્દનઃ। મધ્યં પ્રાપ્તે દિનકરે ચક્રવદ્વિચરન્પ્રભુઃ॥ 8-15-57 (55629) ભગ્નચક્રૈ રથૈઃ કૈશ્ચિચ્છિન્નધ્યવજપતાકિભિઃ। હતાશ્વૈર્હતસૂતૈશ્ચ ભગ્નાક્ષૈશ્ચૈવ મારિષ। હિયમાણાનપશ્યામ પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાન્॥ 8-15-58 (55630) તત્રતત્ર ચ સમ્ભ્રાન્તા વિચેરુરથ કુઞ્જરાઃ। દાવાગ્ન્યભિપરીતાઙ્ગા યથૈવ સ્યુર્મહાવને॥ 8-15-59 (55631) ભિન્નકુમ્ભાઃ સરુધિરાશ્છિન્નહસ્તાશ્ચ વારણાઃ। છિન્નગાત્રાવરાશ્ચૈવ ચ્છિન્નવાલધયોઽપરે। છિન્નાભ્રાણીવ સમ્પેતુર્હન્યમાના મહાત્મના॥ 8-15-60 (55632) અપરે ત્રાસિતા નાગા નારાચશરતોમરૈઃ। તમેવાભિમુખં જગ્મુઃ શલભા ઇવ પાવકમ્॥ 8-15-61 (55633) અપરે નિષ્ટનન્તશ્ચ વ્યદૃશ્યન્ત મહાદ્વિપાઃ। ક્ષરન્તઃ શોણિતં ગાત્રૈર્નગા ઇવ જલસ્રવાઃ॥ 8-15-62 (55634) ઉરશ્છદૈર્વિયુક્તાંશ્ચ વાલબન્ધૈશ્ચ વાજિનઃ। રાજતૈશ્ચ તથા કાંસ્યૈઃ સૌવર્ણૈશ્ચૈવ ભૂષણૈઃ॥ 8-15-63 (55635) હીનાંશ્ચાભરણૈશ્ચૈવ ખલીનૈશ્ચ વિવર્જિતાન્। ચામરૈશ્ચ કુથાભિશ્ચ તૂણીરૈઃ પતિતૈરપિ॥ 8-15-64 (55636) નિહતૈઃ સાદિભિશ્ચૈવ શૂરૈરાહવશોભિતૈઃ। અપશ્યામ રણે તત્ર ભ્રામ્યમાણાન્હયોત્તમાન્॥ 8-15-65 (55637) પ્રાસૈઃ ખઙ્ગૈશ્ચ રહિતાનૃષ્ટિભિશ્ચાપિ ભારત। હયસાદીનપશ્યામ કઞ્ચુકોષ્ણીષધારિણઃ॥ 8-15-66 (55638) નિહતાન્વધ્યમાનાંશ્ચ વેપમાનાંશ્ચ ભારત। નાગાઙ્ગાવયવૈર્હીનાંસ્તત્રતત્રૈવ ભારત॥ 8-15-67 (55639) રથાન્હેમપરિષ્કારાન્સંયુક્તાઞ્જવનૈર્હયૈઃ। ભ્રામ્યમાણાનપશ્યામ હતેષુ રથિષુ દ્રુતમ્॥ 8-15-68 (55640) ભગ્નાક્ષકૂબરાન્કાંશ્ચિદ્ભગ્નચક્રાંશ્ચ ભારત। વિપતાકધ્વજાંશ્ચાન્યાઞ્છિન્નેષાદણ્ડબન્ધુરાન્॥ 8-15-69 (55641) વિહીનાન્રથિનસ્તત્ર ધાવમાનાંસ્તતસ્તતઃ। સૂતપુત્રશરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્હન્યમાનાન્વિશામ્પતે॥ 8-15-70 (55642) વિશસ્ત્રાંશ્ચ તથૈવાન્યાન્સશસ્ત્રાંશ્ચ હતાન્બહૂન્। તારકાજાલસઞ્છન્નાન્વરઘણ્ટાવિશોભિતાન્॥ 8-15-71 (55643) નાનાવર્ણવિચિત્રાભિઃ પતાકાભિરલઙ્કૃતાન્। વારમઆનનુપશ્યામ ધાવમાનાન્સમન્તતઃ॥ 8-15-72 (55644) શિરાંસિ બાહૂનૂરૂંશ્ચ ચ્છિન્નાનન્યાંસ્તથૈવ ચ। કર્ણચાપચ્યુતૈર્બાણૈરપશ્યામ સમન્તતઃ॥ 8-15-73 (55645) મહાન્વ્યતિકરો રૌદ્રો યોધાનામન્વપદ્યત। કર્ણસાયકનુન્નાનાં યુધ્યતાં ચ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-15-74 (55646) તે વધ્યમાનાઃ સમરે સૂતપુત્રેણ સૃઞ્જયાઃ। તમેવાભિમુખં યાન્તિ પતઙ્ગા ઇવ પાવકમ્॥ 8-15-75 (55647) તં દહન્તમનીકાનિ તત્રતત્ર મહારથમ્। ક્ષત્રિયા વર્જયામાસુર્યુગાન્તાગ્નિમિવોલ્બણમ્॥ 8-15-76 (55648) હતશેષાસ્તુ યે વીરાઃ પાઞ્ચાલાનાં મહારથાઃ। તાન્પ્રભગ્રાન્દુતાન્વીરઃ પૃષ્ઠો વિકિર઼ઞ્છરૈઃ। અભ્યધાવત તેજસ્વી વિશીર્ણવચનધ્વજાન્॥ 8-15-77 (55649) તાપયામાસ તાન્બાણૈઃ સૂતપુત્રો મહાબલઃ। મધ્યન્દિનમનુપ્રાપ્તો ભૂતાનીવ તમોનુદઃ॥ ॥ 8-15-78 (55650) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચદશોઽધ્યાયઃ॥ 15 ॥

8-16-0 (55651) સઞ્જય ઉવાચ। 8-16-0x (4864) યુયુત્સં તવ પુત્રસ્ય દ્રાવયન્તં બલં મહત્। ઉલૂકો ન્યપતત્તૂર્ણં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 8-16-1 (55652) યુયુત્સુશ્ચ તતો રાજઞ્શિતધારેણ પત્રિણા। ઉલૂકં તાડયામાસ વજ્રેણેવ મહાબલમ્॥ 8-16-2 (55653) ઉલૂકસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધસ્તવ પુત્રસ્ય સંયુગે। ક્ષુરપ્રેણ ધનુશ્છિત્ત્વા તાડયામાસ કર્ણિના॥ 8-16-3 (55654) તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં યુયુત્સર્વેગવત્તરમ્। અન્યદાદત્ત સુમહચ્ચાપં સંરક્તલોચનઃ॥ 8-16-4 (55655) શાકુનિં તુ તતઃ ષષ્ટ્યા વિવ્યાધ ભરતર્ષભ। સારથિં ત્રિભિરાનર્ચ્છત્તં ચ ભૂયો વ્યવિધ્યત॥ 8-16-5 (55656) ઉલૂકસ્તં તુ વિંશત્યા વિદ્વ્વા સ્વર્ણવિભૂષિતૈઃ। અથાસ્ય સમરે ક્રુદ્ધો ધ્વજં ચિચ્છેદ કાઞ્ચનમ્॥ 8-16-6 (55657) સ ચ્છિન્નયષ્ટિઃ સુમહાઞ્શીર્યમાણો મહાધ્વજઃ। પપાત પ્રમુખે રાજન્યુયુત્સોઃ કાઞ્ચનધ્વજઃ॥ 8-16-7 (55658) ધ્વજમુન્મથિતં દૃષ્ટ્વા યુયુત્સુઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ। ઉલૂકં પઞ્ચભિર્બાણૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે॥ 8-16-8 (55659) ઉલૂકસ્તસ્ય સમરે તૈલધૌતેન મારિષ। શિરશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન યન્તુર્ભરતસત્તમ॥ 8-16-9 (55660) તચ્છિન્નમપતદ્ભૂમૌ યુયુત્સોઃ સારથેસ્તદા। તારારૂપં યથા ચિત્રં નિપપાત મહીતલે॥ 8-16-10 (55661) જઘાન ચતુરોઽશ્વાંશ્ચ તં ચ વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ। સોઽતિવિદ્વો બલવતા પ્રત્યપાયાદ્રથાન્તરમ્॥ 8-16-11 (55662) તં નિર્જિત્ય રણે રાજન્નુલૂકસ્ત્વરિતો યયૌ। પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાંશ્ચૈવ વિનિઘ્નન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-16-12 (55663) શતાનીકં મહારાજ શ્રુતકર્મા સુતસ્તવ। વ્યશ્વસૂતરથં ચક્રે નિમેષાર્ધાદસમ્ભ્રમઃ॥ 8-16-13 (55664) હતાશ્વે તુ રથે તિષ્ઠઞ્શતાનીકો મહારથઃ। ગદાં ચિક્ષેપ સઙ્ક્રુદ્ધસ્તવ પુત્રસ્ય મારિષ॥ 8-16-14 (55665) સા કૃત્વા સ્યન્દનં ભસ્મ હયાંશ્ચૈવ સસારથીન્। પપાત ધરણીં તૂર્ણં દારયન્તીવ ભારત॥ 8-16-15 (55666) તાવુભૌ વિરથૌ વીરૌ કુરૂણાં કીર્તિવર્ધનૌ। વ્યપાક્રમેતાં યુદ્વાત્તુ પ્રેક્ષમાણૌ પરસ્પરમ્॥ 8-16-16 (55667) પુત્રસ્તુ તવ સમ્ભ્રાન્તો વિવિંશો રથમારુહત્। શતાનીકોઽપિ ત્વરિતઃ પ્રતિવિન્ધ્યરથં ગતઃ॥ 8-16-17 (55668) સુતમોમં તુ શકુનિર્વિદ્વ્વા તુ નિશિતૈઃ શરૈઃ। નાકમ્પયત સઙ્ક્રુદ્વો વાર્યોઘ ઇવ પર્વતમ્॥ 8-16-18 (55669) સુતસોમસ્તુ તં દૃષ્ટ્વા પિતુરત્યન્તવૈરિણમ્। શરૈરનેકસાહસ્રૈશ્છાદયામાસ ભારત॥ 8-16-19 (55670) તાઞ્શરાઞ્શકુનિસ્તૂર્ણં ચિચ્છેદાન્યૈઃ પતત્રિભિઃ। લઘ્વસ્ત્રશ્ચિત્રયોધી ચ જિતકાશી ચ સંયુગે॥ 8-16-20 (55671) નિવાર્ય સમરે ચાપિ શરાંસ્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ। આજઘાન સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ સુતસોમં ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-16-21 (55672) `નાકમ્પયત સઙ્ક્રુદ્ધો વાર્યોઘ ઇવ પર્વતમ્'। તસ્યાશ્વાન્કેતનં સૂતં તિલશો વ્યધમચ્છરૈઃ। શ્યાલસ્તવ મહારાજ તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 8-16-22 (55673) હતાશ્વો વિરથશ્ચૈવ છિન્નકેતુશ્ચ મારિષ। ધન્વી ધનુર્વરં ગૃહ્ય રથાદ્ભૂમાવતિષ્ઠત॥ 8-16-23 (55674) વ્યસૃજત્સાયકાંશ્ચૈવ સ્વર્ણપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્। છાદયામાસુરથ તે તવ શ્યાલસ્ય તં રથમ્। શળભાનામિવ વ્રાતાઃ શરવ્રાતા મહારથમ્॥ 8-16-24 (55675) સઞ્છાદ્યમાનોઽપિ દૃઢં વિવ્યથે નૈવ સૌબલઃ। પ્રમમાથ શરાંસ્તસ્ય શરવ્રાતૈર્મહાયશાઃ॥ 8-16-25 (55676) તત્રાતુષ્યન્ત યોધાશ્ચ સિદ્વાશ્ચાપિ દિવિ સ્થિતાઃ। સુતસોમસ્ય તત્કર્મ દૃષ્ટ્વાઽશ્રદ્વેયમદ્ભુતમ્। રથસ્થં શકુનિં યત્તુ પદાતિઃ સમયોધયત્॥ 8-16-26 (55677) તસ્ય તીક્ષ્ણૈર્મહાવેગૈર્ભલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। વ્યહનત્કારામુકં રાજંસ્તૂણીરાંશ્ચૈવ સર્વશઃ॥ 8-16-27 (55678) સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથઃ ખઙ્ગમુદ્યમ્ય ચાનદત્। વૈદૂર્યોત્પલવર્ણાભં દન્તિદન્તમયત્સરુમ્॥ 8-16-28 (55679) ભ્રામ્યમાણં તતસ્તં તુ વિમલામ્બરવર્ચસમ્। કાલદણ્ડોપમં મેને સુતસોમસ્ય ધીમતઃ॥ 8-16-29 (55680) સોઽચરત્સહસા ખઙ્ગી મણ્ડલાનિ સહસ્રશઃ। ચતુર્દશ મહારાજ શિક્ષાબલસમન્વિતઃ॥ 8-16-30 (55681) ભ્રાન્તમુદ્ધાન્તમાવિદ્ધમાપ્લુતં વિપ્લુતં સૃતમ્। સમ્પાતસમુદીર્ણે ચ દર્શયામાસ સંયુગે॥ 8-16-31 (55682) સૌબલસ્તુ તતસ્તસ્ય શરાંશ્ચિક્ષેપ વીર્યવાન્। તાનાપતત એવાશુ ચિચ્છેદ પરમાસિના॥ 8-16-32 (55683) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ સૌબલઃ પરવીરહા। પ્રાહિણોત્સુતસોમાય શરાનાશીવિષોપમાન્॥ 8-16-33 (55684) ચિચ્છેદ તાંસ્તુ ખઙ્ગેન શિક્ષયા ચ બલેન ચ। દર્શયઁલ્લાઘવં યુદ્ધે તાર્ક્ષ્યતુલ્યપરાક્રમઃ॥ 8-16-34 (55685) તસ્ય સઞ્ચરતો રાજન્મણ્ડલાવર્તને તદા। ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન ખઙ્ગં ચિચ્છેદ સુપ્રભમ્॥ 8-16-35 (55686) સ ચ્છિન્નઃ સહસા ભૂમૌ નિપપાત મહાનસિઃ। અધર્મસ્ય સ્થિતં હસ્તે સુત્સરોસ્તત્ર ભારત॥ 8-16-36 (55687) છિન્નમાજ્ઞાય નિસ્ત્રિંશમવપ્લુત્ય પદાનિ ષટ્। પ્રાવિધ્યત તતઃ શેષં સુતસોમો મહારથઃ॥ 8-16-37 (55688) તચ્છિત્ત્વા સગુણં ચાપં રણે તસ્ય મહાત્મનઃ। પપાત ધરણીં તૂર્ણં સ્વર્ણવજ્રવિભૂષિતમ્॥ 8-16-38 (55689) સુતસોમસ્તતોઽગચ્છચ્છ્રુતકીર્તેર્મહારથમ્। સૌબલોઽપિ ધનુર્ગૃહ્ય ઘોરમન્યત્સુદુર્જયમ્॥ 8-16-39 (55690) અભ્યયાત્પાણ્ડવાનીકં નિઘ્નઞ્શત્રુગણાન્બહૂન્। તત્ર નાદો મહાનાસીત્પાણ્ડવાનાં વિશામ્પતે॥ 8-16-40 (55691) સૌબલં સમરે દૃષ્ટ્વા વિચરન્તમભીતવત્। તાન્યનીકાનિ દૃપ્તાનિ શસ્ત્રવન્તિ મહાન્તિ ચ। દ્રાવ્યમાણાન્યદૃશ્યન્ત સૌબલેન મહાત્મના॥ 8-16-41 (55692) યથા દૈત્યચમૂં રાજન્દેવરાજો મમર્દ હ। તથૈવ પાણ઼્વીં સેનાં સૌબલેયો વ્યનાશયત્॥ ॥ 8-16-42 (55693) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે ષોડશોઽધ્યાયઃ॥ 16 ॥

8-17-0 (55694) સઞ્જય ઉવાચ। 8-17-0x (4865) ધૃષ્ટદ્યુમ્નં કૃપો રાજન્વારયામાસ સંયુગે। યથા દૃષ્ટ્વા વને સિંહં શરભો વારયેદ્યુધિ॥ 8-17-1 (55695) નિરુદ્વઃ પાર્ષતસ્તેન ગૌતમેન બલીયસા। પદાત્પદં વિચલિતું નાશકત્તત્ર ભારત॥ 8-17-2 (55696) ગૌતમસ્ય રથં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નરથં પ્રતિ। વિત્રેસુઃ સર્વભૂતાનિ ક્ષયં પ્રાપ્તં ચ મેનિરે॥ 8-17-3 (55697) તદા જલ્પન્તિ પાણ્ડૂનાં રથિનઃ સાદિનસ્તથા। દ્રોણસ્ય નિધનાન્નૂનં સઙ્ક્રુદ્વો દ્વિપદાં વરઃ॥ 8-17-4 (55698) શારદ્વતો મહાતેજા દિવ્યાસ્ત્રવિદુદારધીઃ। અપિ સ્વસ્તિ ભવેદદ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય ગૌતમાત્॥ 8-17-5 (55699) અપીયં વાહિની કૃત્સ્ના મુચ્યેત મહતો ભયાત્। અપ્યયં બ્રાહ્મણઃ સર્વાન્ન નો હન્યાત્સમાગતાન્॥ 8-17-6 (55700) યાદૃશં દૃશ્યતે રૂપમન્તકપ્રતિમં રણે। ગમિષ્યત્યદ્ય પદવીં ભારદ્વાજસ્ય ગૌતમઃ॥ 8-17-7 (55701) આચાર્યઃ ક્ષિપ્રહસ્તશ્ચ વિજયી ચ સદા યુધિ। અસ્ત્રવાન્વીર્યસમ્પન્નઃ ક્રોધેન ચ સમન્વિતઃ॥ 8-17-8 (55702) પાર્ષતશ્ચ મહાયુદ્વે વિમુખોઽદ્યાભિલક્ષ્યતે। ઇત્યેવં વિવિધા વાચસ્તાવકાનાં પરૈઃ સહ। વ્યશ્રૂયન્ત મહારાજ તયોસ્તત્ર સમાગમે॥ 8-17-9 (55703) વિનિઃશ્વસ્ય તતઃ ક્રોધાત્કૃપઃ શારદ્વતો નૃપ। પાર્ષતં ચાર્દયામાસ નિશ્ચેષ્ટં સર્વમર્મસુ॥ 8-17-10 (55704) સ હન્યમાનઃ સમરે ગૌતમેન મહાત્મના। કર્તવ્યં ન સ્મ જાનાતિ મોહેન મહતા વૃતઃ॥ 8-17-11 (55705) તમબ્રવીત્તતો યન્તા કઞ્ચિત્ક્ષેમં તુ પાર્ષત। ઈદૃશં વ્યસનં યુદ્ધે ન તે દૃષ્ટં મયા ક્વચિત્॥ 8-17-12 (55706) દૈવયોગાત્તુ તે બાણા નાપતન્મર્મભેદિનઃ। પ્રેષિતા દ્વિજમુખ્યેન મર્માણ્યુદ્દિશ્ય સર્વતઃ॥ 8-17-13 (55707) વ્યાવર્તયે રથં તૂર્ણં નદીવેગમિવાર્ણવાત્। અવધ્યં બ્રાહ્મણં મન્યે યેન તે વિક્રમો હતઃ॥ 8-17-14 (55708) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તતો રાજઞ્શનકૈરબ્રવીદ્વચઃ। મુહ્યતે મે મનસ્તાત ગાત્રસ્વેદશ્ચ જાયતે॥ 8-17-15 (55709) વેપથુશ્ચ શરીરે મે રોમહર્ષશ્ચ સારથે। વર્જયન્બ્રાહ્મણં યુદ્ધે શનૈર્યાહિ યતોઽર્જુનઃ॥ 8-17-16 (55710) અર્જુનં ભીમસેનં વા સમરે પ્રાપ્ય સારથે। ક્ષેમમદ્ય ભવેન્મહ્યમિતિ મે નૈષ્ઠિકી મતિઃ॥ 8-17-17 (55711) તતઃ પ્રાયાન્મહારાજ સારથિસ્ત્વરયન્હયાન્। યતો ભીમો મહેષ્વાસો યુયુધે તવ સૈનિકૈઃ॥ 8-17-18 (55712) પ્રદ્રુતં ચ રથં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય મારિષ। કિરઞ્શરશતાન્યેવ ગૌતમોઽનુયયૌ તદા॥ 8-17-19 (55713) શઙ્ખં ચ પૂરયામાસ મુહુર્મુહુરરિન્દમઃ। પાર્ષતં ત્રાસયામાસ મહેન્દ્રો નમુચિં યથા॥ 8-17-20 (55714) શિખણ્ડિનં તુ સમરે ભીષ્મમૃત્યું દુરાસદમ્। હાર્દિક્યો વારયામાસ સ્મયન્નિવ મુહુર્મુહુઃ॥ 8-17-21 (55715) શિખણ્ડી તુ સમાસાદ્ય હૃદિકાનાં મહારથમ્। પઞ્ચભિર્નિશિતૈર્ભલ્લૈર્જત્રુદેશે સમાહનત્॥ 8-17-22 (55716) કૃતવર્મા તુ સઙ્ક્રદ્ધો ભિત્ત્વા ષષ્ટ્યા પતત્રિભિઃ। ધનુરેકેન ચિચ્છેદ હસન્રાજન્મહારથઃ॥ 8-17-23 (55717) અથાન્યદ્વનુરાદાય દ્રુપદસ્યાત્મજો બલી। તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ સઙ્ક્રુદ્ધો હાર્દિક્યં પ્રત્યભાષત॥ 8-17-24 (55718) તતોઽસ્ય નવતિં બાણાન્રુક્મપુઙ્ખાન્સુતેજનાન્। પ્રેષયામાસ રાજેન્દ્ર તેઽસ્યાભ્રશ્યન્ત વર્મણઃ॥ 8-17-25 (55719) વિતથાંસ્તાન્સમાલક્ષ્ય પતિતાંશ્ચ મહીતલે। ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન કાર્મુકં ચિચ્છિદે ભૃશમ્॥ 8-17-26 (55720) અથૈનં છિન્નધન્વાનં ભગ્નશૃઙ્ગમિવર્ષભમ્। અશીત્યા માર્ગણૈઃ ક્રુદ્ધો બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-17-27 (55721) કૃતવર્મા તુ સઙ્ક્રુદ્ધો માર્ગણૈઃ ક્ષતવિક્ષતઃ। વવામ રુધિરં ગાત્રૈઃ કુમ્ભવક્રાદિવોદકમ્॥ 8-17-28 (55722) રુધિરેણ પરિક્લિન્નઃ કૃતવર્મા ત્વરાજત। વર્ષેણ ક્લેદિતો રાજન્યથા ગૈરિકપર્વતઃ॥ 8-17-29 (55723) અથાન્યદ્વનુરાદાય સમાર્ગણગુણં પ્રભુઃ। શિખણ્ડિનં બાણગણૈઃ સ્કન્ધદેશે વ્યતાડયત્॥ 8-17-30 (55724) સ્કન્ધદેશસ્થિતૈર્બાણૈઃ શિખણ્ડી તુ વ્યરાજત। શાખાપ્રશાખાવિપુલઃ સુમહાન્પાદપો યથા॥ 8-17-31 (55725) તાવન્યોન્યં ભૃશં વિદ્વ્વા રુધિરેણ સમુક્ષિતૌ। `પોપ્લુયમાનૌ હિ યથા મહાન્તૌ શોણિતહદે। તદ્વદ્વિરેજતુર્વીરૌ શોણિતેન પરિપ્લુતૌ॥ 8-17-32 (55726) યથા ચ કિંશુકૌ ફુલ્લૌ પુષ્પમાસે સમાગતે। રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગૌ રક્તચન્દનરૂષિતૌ। ભુજગાવિવ સઙ્ક્રુદ્ધૌ રેજતુસ્તૌ નરોત્તમૌ॥ 8-17-33 (55727) તાવુભૌ શરવનુન્નાઙ્ગૌ પરસ્પરશરક્ષતૌ'। અન્યોન્યશૃઙ્ગાભિહતૌ રેજતુર્વૃષભાવિવ॥ 8-17-34 (55728) અન્યોન્યસ્ય વધે યત્નં કુર્વાણૌ તૌ મહારથૌ। રથાભ્યાં ચેરતુસ્તત્ર મણ્ડલાનિ સહસ્રશઃ॥ 8-17-35 (55729) કૃતવર્મા મહારાજ પાર્ષતં નિશિતૈઃ શરૈઃ। રણે વિવ્યાધ સપ્તત્યા સ્વર્ણપુઙ્ગૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 8-17-36 (55730) તતોઽસ્ય સમરે બાણં ભોજઃ પ્રહરતાં વરઃ। જીવિતાન્તકરં ઘોરં વ્યસૃજત્ત્વરયાઽન્વિતઃ॥ 8-17-37 (55731) સ તેનાભિહતો રાજન્મૂર્ચ્છામાશુ સમાવિશત્। ધ્વજયષ્ટિં ચ સહસા શિશ્રિયે કશ્મલાવૃતઃ॥ 8-17-38 (55732) અપોવાહ રણાત્તૂર્ણં સારથી રથિનાં વરમ્। હાર્દિક્યશરસન્તપ્તં નિઃશ્વસન્તં પુનઃપુનઃ॥ 8-17-39 (55733) પરાજિતે તતઃ શૂરે દ્રુપદસ્યાત્મજે પ્રભો। વ્યદ્રવત્પાણ્ડવી સેના વ્યધમાના સમન્તતઃ॥ ॥ 8-17-40 (55734) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥ 17 ॥

8-18-0 (55735) સઞ્જય ઉવાચ। 8-18-0x (4866) શ્વેતાશ્વોઽપિ મહારાજ વ્યધમત્તાવકં બલમ્। યથા વાયુઃ સમાસાદ્ય તૂલરાશિં સમન્તતઃ॥ 8-18-1 (55736) પ્રત્યુદ્યયુસ્ત્રિગર્તાસ્તં શિબયઃ કૌરવૈઃ સહ। વસાતયોઽથ સાલ્વાશ્ચ ગોપાલાશ્ચ યશસ્વિનઃ॥ 8-18-2 (55737) સત્યદેવઃ સત્યકીર્તિર્મિત્રદેવઃ શ્રુતઞ્જયઃ। સૌશ્રુતિશ્ચન્દ્રદેવશ્ચ મિત્રવર્મા ચ ભારત॥ 8-18-3 (55738) ત્રિગર્તરાજઃ સમરે ભ્રાતૃભિઃ પરિવારિતઃ। પુત્રૈશ્ચૈવ મહેષ્વાસૈર્નાનાશસ્ત્રવિશારદૈઃ॥ 8-18-4 (55739) વ્યસૃજન્ત શસ્ત્રાતાન્કિરન્તોઽર્જુનમાહવે। અભ્યવર્તન્ત સહસા વાર્યોઘા ઇવ સાગરમ્॥ 8-18-5 (55740) તે ત્વર્જુનં સમાસાદ્ય યોધાઃ શતસહસ્રશઃ। અગચ્છન્વિલયં સર્વે તાર્ક્ષ્યં દૃષ્ટ્વેવ પન્નગાઃ॥ 8-18-6 (55741) તે હન્યમાનાઃ સમરે ન જહુઃ પાણ્ડવં રણે। હન્યમાના મહારાજ શલભા ઇવ પાવકમ્॥ 8-18-7 (55742) સત્યદેવસ્ત્રિભિર્બાણૈર્વિવ્યાધ યુધિ પાણ્ડવમ્। મિત્રદેવસ્ત્રિષષ્ટ્યા તુ ચન્દ્રદેવસ્તુ સપ્તભિઃ॥ 8-18-8 (55743) મિત્રવર્મા ત્રિસપ્તત્યા સૌશ્રુતિશ્ચાપિ સપ્તભિઃ। શ્રુતંજયસ્તુ વિંશત્યા સુશર્મા નવભિઃ શરૈઃ॥ 8-18-9 (55744) સ વિદ્વો બહુભિઃ સઙ્ખ્યે પ્રતિવિવ્યાધ તાન્નૃપાન્। સૌશ્રુતિં સપ્તભિર્વિદ્વ્વા ચન્દ્રદેવં ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-18-10 (55745) શ્રુતંજયં ચ વિંશત્યા ચન્દ્રદેવં તથાઽષ્ટભિઃ। મિત્રદેવં શતેનૈવ સત્યદેવં ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-18-11 (55746) નવભિર્મિત્રવર્માણં સુશર્માણં તથાઽષ્ટભિઃ। શ્રુતઞ્જયં ચ રાજાનં હત્વા તત્ર શિલાશિતૈઃ॥ 8-18-12 (55747) સૌશ્રુતેઃ સશિરસ્ત્રાણં શિરઃ કાયાદપાહરત્। ત્વરિતશ્ચન્દ્રદેવં ચ શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 8-18-13 (55748) તથેતરાન્મહારાજ યતમાનાન્મહારથાન્। પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિર્બાણૈરેકૈકં પ્રત્યવારયત્॥ 8-18-14 (55749) સત્યદેવસ્તુ સઙ્ક્રુદ્વસ્તોમરં વ્યસૃજન્મહત્। સમુદ્દિશ્ય રણે કૃષ્ણં સિંહનાદં નનાદ ચ॥ 8-18-15 (55750) સ નિર્ભિદ્ય ભુજં સવ્યં માધવસ્ય મહાત્મનઃ। અયસ્મયઃ સ્વર્ણદણ્ડો જગામ ધરણીં તદા॥ 8-18-16 (55751) માધવસ્ય તુ વિદ્ધસ્ય તોમરેણ મહારણે। પ્રતોદઃ પ્રાપતદ્વસ્તાદ્રશ્મયશ્ચ વિશામ્પતે॥ 8-18-17 (55752) વાસુદેવં વિભિન્નાઙ્ગં દૃષ્ટ્વા પાર્થો ધનઞ્જયઃ। ક્રોધમાહારયત્તીવ્રં કૃષ્ણં ચેદમુવાચ હ॥ 8-18-18 (55753) પ્રાપયાશ્વાન્મહાબાહો સત્યદેવં પ્રતિ પ્રભો। યાવદેનં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્નયામિ યમસાદનમ્॥ 8-18-19 (55754) પ્રતોદં ગૃહ્ય સોઽન્યત્તુ રશ્મીન્સઙ્ગૃહ્ય ચ દ્રુતમ્। વાહયામાસ તાનશ્વાન્સત્યદેવરથં પ્રતિ॥ 8-18-20 (55755) વિષ્વક્સેનં સુનિર્વિદ્વં દૃષ્ટ્વા પાર્થો ધનઞ્જયઃ। સત્યદેવં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્વારયિત્વા મહારથઃ॥ 8-18-21 (55756) તતઃ સુનિશિતૈર્ભલ્લૈ રાજ્ઞસ્તસ્ય મહચ્છિરઃ। કુમ્ડલોપચિતં કાયાચ્ચકર્ત પૃતનાન્તરે॥ 8-18-22 (55757) તન્નિકૃત્ય શિતૈર્બાણૈર્ભિત્રવર્માણમાક્ષિપત્। વત્સદન્તેન તીક્ષ્ણેન સારથિં ચાસ્ય મારિષ॥ 8-18-23 (55758) તતઃ શરશતૈર્ભૂયઃ સંશપ્તકગણાન્બલી। પાતયામાસ સઙ્ક્રુદ્વઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-18-24 (55759) તતો રજતપુઙ્ખેન રાજઞ્શીર્ષં મહાત્મનઃ। મિત્રદેવસ્ય ચિચ્છેદ ક્ષુરપ્રેણ મહારથઃ। સુશર્માણં સુસઙ્ક્રુદ્ધો જત્રુદેશે સમાહનત્॥ 8-18-25 (55760) તતઃ સંશપ્તકાઃ સર્વે પરિવાર્ય ધનઞ્જયમ્। શસ્ત્રૌઘૈર્મમૃદુઃ ક્રુદ્વા નાદયન્તો દિશો દશ॥ 8-18-26 (55761) અભ્યર્દિતસ્તુ તજ્જિષ્ણુઃ શક્રતુલ્યપરાક્રમઃ। ઐન્દ્રમસ્ત્રમમેયાત્મા પ્રાદુશ્ચક્રે મહારથઃ॥ 8-18-27 (55762) તતઃ શરસહસ્રાણિ પ્રાદુરાસન્વિશામ્પતે। `કાર્મુકાત્પાણ્ડુપુત્રસ્ય પાર્થસ્યામિતતેજસઃ'॥ 8-18-28 (55763) તતસ્તુ ચ્છિદ્યમાનાનાં ધ્વજાનાં ધનુષાં તથા। રથાનાં સપતાકાનાં તૂણીરાણાં યુગૈઃ સહ॥ 8-18-29 (55764) અક્ષાણામથ ચક્રાણાં યોક્ત્રાણાં રશ્મિભિઃ સહ। કૂબરાણાં વરૂથાનાં પૃષત્કાનાં ચ સંયુગે॥ 8-18-30 (55765) અશ્વાનાં પતતાં ચાપિ પ્રાસાનામૃષ્ટિભિઃ સહ। ગદાનાં પરિઘાનાં ચ શક્તિતોમરપટ્ટસૈઃ॥ 8-18-31 (55766) શતઘ્નીનાં સચક્રાણાં ભુજાનાં ચોરુભિઃ સહ। કણ્ઠસૂત્રાઙ્ગદાનાં ચ કેયૂરાણાં ચ મારિષ॥ 8-18-32 (55767) હારાણામથ નિષ્કાણાં તનુત્રાણાં ચ ભારત। છત્રાણાં વ્યજનાનાં ચ શિરસાં કુમુટૈઃ સહ। રાશયશ્ચાત્ર દૃશ્યન્તે પતિતાનાં મહીતલે॥ 8-18-33 (55768) સકુણ્ડલાનિ સ્વક્ષીમિ પૂર્ણચન્દ્રનિભાનિ ચ। શિરાંસ્યુર્વ્યામદૃશ્યન્ત તારાજાલમિવામ્બરે॥ 8-18-34 (55769) સુસ્રગ્વીણિ સુવાસાંસિ ચન્દનેનોક્ષિતાનિ ચ। શરીરાણિ વ્યદૃશ્યન્ત નિહતાનાં મહીતલે॥ 8-18-35 (55770) રુદ્રસ્યાક્રીડસદૃશં ઘોરમાયોધનં તદા॥ 8-18-36 (55771) નિહતૈ રાજપુત્રૈશ્ચ ક્ષત્રિયૈશ્ચ મહાબલૈઃ। `અર્જુનેન મહારાજ તત્રતત્ર મહારણે'॥ 8-18-37 (55772) હસ્તિભિઃ પતિતૈશ્ચૈવ તુરઙ્ગૈશ્ચાભવન્મહી। અગમ્યરૂપા સમરે વિશીર્ણૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 8-18-38 (55773) નાસીદ્રથપથસ્તસ્ય પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ। નિઘ્નતઃ શાત્રવાન્ભલ્લૈર્હસ્ત્યશ્વં ચાસ્યતો મહત્॥ 8-18-39 (55774) સ્વાનુગા ઇવ સીદન્તિ રથચક્રાણિ મારિષ। ચરતસ્તસ્ય સઙ્ગ્રામે તસ્મિંલ્લોહિતકર્દમે॥ 8-18-40 (55775) સીદમાનાનિ ચક્રાણિ સમુહૂસ્તુરગા ભૃશમ્। શ્રમેણ મહતા યુક્તા મનોમારુતરંહસઃ॥ 8-18-41 (55776) વધ્યમાનં તુ તત્સૈન્યં પાણ્ડુપુત્રેણ ધન્વિના। પ્રાયશો વિમુખં સર્વં નાવતિષ્ઠત ભારત॥ 8-18-42 (55777) તાઞ્જિત્વા સમરે જિષ્ણુઃ સંશપ્તકગણાન્બહૂન્। વિરરાજ તદા પાર્થો વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્॥ ॥ 8-18-43 (55778) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥ 18 ॥

8-19-0 (55779) સઞ્જય ઉવાચ। 8-19-0x (4867) યુધિષ્ઠિરં મહારાજ વિસૃજન્તં શરાન્બહૂન્। સ્વયં દુર્યોધનો રાજા પ્રત્યગૃહ્ણાદભીતવત્॥ 8-19-1 (55780) તમાપતન્તં સહસા તવ પુત્રં મહારથમ્। ધર્મરાજો દ્રુતં વિદ્ધ્વા તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 8-19-2 (55781) સ તુ તં પ્રતિવિવ્યાધ નવભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ। સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન ભૃશં ક્રુદ્ધોઽભ્યતાડયત્॥ 8-19-3 (55782) તતો યુધિષ્ઠિરો રાજન્સ્વર્ણપુઙ્ખાઞ્શિલીમુખાન્। દુર્યોધનાય ચિક્ષેપ ત્રયોદશ શિલાશિતાન્॥ 8-19-4 (55783) ચતુર્ભિશ્ચતુરો વાહાંસ્તસ્ય હત્વા મહારથઃ। પઞ્ચમેન શિરઃ કાયાત્સારથેશ્ચ સમાક્ષિપત્॥ 8-19-5 (55784) ષષ્ઠેન તુ ધ્વજં રાજ્ઞઃ સપ્તમેન તુ કાર્મુકમ્। અષ્ટમેન તથા ખઙ્ગં પાતયામાસ ભૂતલે। પઞ્ચભિર્નૃપતિં ચાપિ ધર્મરાજોઽર્દયદ્ભૃશમ્॥ 8-19-6 (55785) હતાશ્વાત્તુ રથાત્તસ્માદવપ્લુત્ય સુતસ્તવ। ઉત્તમં વ્યસનં પ્રાપ્તો ભૂમાવેવાવતિષ્ઠત॥ 8-19-7 (55786) તં તુ કૃચ્છ્રગતં દૃષ્ટ્વા કર્ણદ્રૌણિકૃપાદયઃ। અભ્યવર્તન્ત સહસા પરીપ્સન્તો નરાધિપમ્॥ 8-19-8 (55787) અથ પાણ્ડુસુતાઃ સર્વે પરિવાર્ય યુધિષ્ઠિરમ્। અન્વયુઃ સમરે રાજંસ્તતો યુદ્ધમવર્તત॥ 8-19-9 (55788) તતસ્તૂર્યસહસ્રાણિ પ્રાવાદ્યન્ત મહામૃધે॥ 8-19-10 (55789) ક્ષ્વેલાઃ કિલકિલાશબ્દાઃ પ્રાદુરાસન્મહીપતે। યત્રાભ્યગચ્છન્સમરે પાઞ્ચાલાઃ કૌરવૈઃ સહ॥ 8-19-11 (55790) નરા નરૈઃ સમાજગ્મુર્વારણા વરવારણૈઃ। રથાશ્ચ રથિભિઃ સાર્ધં હયાશ્ચ હયસાદિભિઃ॥ 8-19-12 (55791) દ્વન્દ્વાન્યાસન્મહારાજ પ્રેક્ષણીયાનિ સંયુગે। વિવિધાન્યપ્યચિન્ત્યાનિ શસ્ત્રવન્ત્યુત્તમાનિ ચ॥ 8-19-13 (55792) તે શૂરાઃ સમરે સર્વે ચિત્રં લઘુ ચ સુષ્ઠુ ચ। અયુધ્યન્ત મહાવેગાઃ પરસ્પરવધૈષિણઃ॥ 8-19-14 (55793) અન્યોન્યં સમરે જઘ્નુર્યોધવ્રતમનુષ્ઠિતાઃ। ન હિ તે સમરં ચક્રુઃ પૃષ્ઠતો વૈ કથઞ્ચન॥ 8-19-15 (55794) મુહૂર્તમેવ તદ્યુદ્વમાસીન્મધુરદર્શનમ્। તત ઉન્મત્તવદ્રાજન્નિર્મર્યાદમવર્તત॥ 8-19-16 (55795) રથી નાગં સમાસાદ્ય દારયન્નિશિતૈઃ શરૈઃ। પ્રેષયામાસ કાલાય શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-19-17 (55796) નાગા હયાન્સમાસાદ્ય વિક્ષિપન્તો બહૂન્રણે। દારયામાસુરત્યુગ્રં તત્રતત્ર તદાતદા॥ 8-19-18 (55797) હયારોહાશ્ચ બહવઃ પરિવાર્ય હયોત્તમાન્। તલશબ્દરવાંશ્ચક્રુઃ સમ્પતન્તસ્તતસ્તતઃ॥ 8-19-19 (55798) ધાવમાનાંસ્તતસ્તાંસ્તુ દ્રવમાણાન્મહાગજાન્। પાર્શ્વતઃ પૃષ્ઠતશ્ચૈવ નિજઘ્નુર્હયસાદિનઃ॥ 8-19-20 (55799) વિદ્રાવ્ય ચ બહૂનશ્વાન્નાગા રાજન્મદોત્કટાઃ। વિષાણૈશ્ચાપરે જઘ્નુર્મમૃદુશ્ચાપરે ભૃશમ્॥ 8-19-21 (55800) સાશ્વારોહાંશ્ચ તુરગાન્વિષામૈર્વિવ્યધૂ રુષા। અપરે ચિક્ષિપુર્વેગાત્પ્રગૃહ્યાતિબલાસ્તદા॥ 8-19-22 (55801) પાદાતૈરાહતા નાગા વિવરેષુ સમન્તતઃ। ચક્રુરાર્તસ્વરં ઘોરં દુદ્રુવુશ્ચ દિશો દશ॥ 8-19-23 (55802) પદાતીનાં તુ સહસા પ્રદ્રુતાનાં મહાહવે। ઉત્સૃજ્યાભરણં તૂર્ણમવવવ્રૂ રણાજિરે॥ 8-19-24 (55803) નિમિત્તં મન્યમાનાસ્તુ પરિણામ્ય મહાગજાઃ। જગૃહુર્બિભિદુશ્ચૈવ ચિત્રાણ્યાભરણાનિ ચ॥ 8-19-25 (55804) તાંસ્તુ તત્ર પ્રસક્તાન્વૈ પરિન્વાર્ય પદાતયઃ। હસ્ત્યારોહાન્નિજઘ્નુસ્તે મહાવેગા બલોત્કટાઃ॥ 8-19-26 (55805) અપરે હસ્તિભિર્હસ્તૈઃ ખં વિક્ષિપ્તા મહાહવે। નિપતન્તો વિષાણાગ્રૈર્ભૃશં વિદ્વાઃ સુશિક્ષિતૈઃ॥ 8-19-27 (55806) અપરે સહસા ગૃહ્ય વિષાણૈરેવ સૂદિતાઃ। સેનાન્તરં સમાસાદ્ય કેચિત્તત્ર મહાગજૈઃ॥ 8-19-28 (55807) ક્ષુણ્ણગાત્રા મહારાજ વિક્ષિપ્ય ચ પુનઃપુનઃ। અપરે વ્યજનાનીવ વિભ્રામ્ય નિહતા મૃધે॥ 8-19-29 (55808) પુરઃસરાશ્ચ નાગાનામપરેષાં વિશામ્પતે। શરીરાણ્યતિવિદ્વાનિ તત્રતત્ર રણાજિરે॥ 8-19-30 (55809) પ્રતિમાનેષુ કુમ્ભેષુ દન્તવેષ્ટેષુ ચાપરે। નિગૃહીતા ભૃશં નાગાઃ પ્રાસતોમરશક્તિભિઃ॥ 8-19-31 (55810) નિગૃહ્ય ચ ગજાઃ કેચિત્ પાર્શ્વસ્થૈર્ભૃશદારુણૈઃ। રથાશ્વસાદિભિસ્તત્ર સમ્ભિન્ના ન્યપતન્ભુવિ॥ 8-19-32 (55811) સહયાઃ સાદિનસ્તત્ર તોમરેણ મહામૃધે। ભૂમાવમૃદ્રન્વેગેન સચર્માણં પદાતિનમ્॥ 8-19-33 (55812) ચછા સાવરણાન્કાંશ્ચિત્તત્રતત્ર વિશામ્પતે। રથાન્નાગાઃ સમાસાદ્ય પરિગૃહ્ય ચ મારિષ। વ્યાક્ષિપન્સહસા તત્ર ઘોરરૂપે ભયાનકે॥ 8-19-34 (55813) નારાચૈર્નિહતાશ્ચાપિ ગજાઃ પેતુર્મહાબલાઃ। પર્વતસ્યેવ શિખરં વજ્રરુગ્ણં મહીતલે॥ 8-19-35 (55814) યોધા યોધાન્સમાસાદ્ય મુષ્ટિભિર્વ્યહનન્યુધિ। કેશેષ્વન્યોન્યમાક્ષિપ્ય ચિક્ષિપુર્બિભિદુશ્ચ હ॥ 8-19-36 (55815) ઉદ્યમ્ય ચ ભુજાનન્યે નિક્ષિપ્ય ચ મહીતલે। પદા ચોરઃ સમાક્રમ્ય સ્ફુરતોઽપાહરચ્છિરઃ॥ 8-19-37 (55816) પતતશ્ચાપરો રાજન્વિજહારાસિના શિરઃ। `મૃતમન્યો મહારાજ પદા તાડિતવાંસ્તદા'॥ 8-19-38 (55817) જીવતશ્ચ તથૈવાન્યઃ શસ્ત્રં કાયે ન્યમજ્જયત્। મુષ્ટિયુદ્ધં મહચ્ચાસીદ્યોધાનાં તત્ર ભારત। તથા કેશગ્રહશ્ચોગ્રો બાહુયુદ્ધં ચ ભૈરવમ્॥ 8-19-39 (55818) સમાસક્તસ્ય ચાન્યેન અવિજ્ઞાતસ્તથાઽપરઃ। જહાર સમરે પ્રાણાન્નાનાશસ્તૈરનેકધા॥ 8-19-40 (55819) સંસક્તેષુ ચ યોધેષુ વર્તમાને ચ સઙ્કુલે। કબન્ધાન્યુત્થિતાનિ સ્યુઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-19-41 (55820) શોણિતૈઃ સિચ્યમાનાનિ શસ્ત્રાણિ કવચાનિ ચ। મહારાગાનુરક્તાનિ વસ્ત્રાણીવ ચકાશિરે॥ 8-19-42 (55821) એવમેતન્મહદ્યુદ્વં દારુણં શસ્ત્રસઙ્કુલમ્। ઉન્મત્તગઙ્ગાપ્રતિમં શબ્દેનાપૂરયજ્જગત્॥ 8-19-43 (55822) નૈવ સ્વે ન પરે રાજન્વિજ્ઞાયન્તે શરાતુરાઃ। યોદ્વવ્યમિતિ યુધ્યન્તે રાજાનો જયગૃદ્વિનઃ॥ 8-19-44 (55823) સ્વાન્સ્વે જઘ્નુર્મહરાજ પરાંશ્ચૈવ સમાગતાન્। ઉભયોઃ સેનયોર્વીરૈર્વ્યાકુલં સમપદ્યત॥ 8-19-45 (55824) રથૈર્ભગ્નૈર્મહારાજ વારણૈશ્ચ નિપાતિતૈઃ। હયૈશ્ચ પતિતૈસ્તત્ર નરૈશ્ચ વિનિપાતિતૈઃ॥ 8-19-46 (55825) અગમ્યરૂપા પૃથિવી ક્ષણેન સમપદ્યત। ક્ષણેનાસીન્મહીપાલ ક્ષતજૌઘપ્રવર્તિની॥ 8-19-47 (55826) પાઞ્ચાલાનહતત્કર્ણસ્ત્રિગર્તાંશ્ચ ધનઞ્જયઃ। ભીમસેનઃ કુરૂન્રાજન્હસ્ત્યનીકં ચ સર્વશઃ॥ 8-19-48 (55827) એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ કુરુપાણ્ડવસેનયોઃ। અપરાહ્ણે ગતે સૂર્યે કાઙ્ક્ષતાં વિપુલં યશઃ॥ ॥ 8-19-49 (55828) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે એકોનવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 19 ॥

8-20-0 (55829) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-20-0x (4868) અતિતીવ્રાણિ દુઃખાનિ દુઃસહાનિ બહૂનિ ચ। ત્વત્તોઽહં સઞ્જયાશ્રૌષં પુત્રાણાં ચૈવ સઙ્ક્ષયમ્॥ 8-20-1 (55830) યથા ત્વં મે કથયસે યથા યુદ્વમવર્તત। ન સન્તિ સૂત કૌરવ્યા ઇતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ॥ 8-20-2 (55831) દુર્યોધનશ્ચ વિરથઃ કૃતસ્તત્ર મહારથઃ। ધર્મપુત્રઃ કથં ચક્રે તસ્ય વા નૃપતિઃ કથમ્॥ 8-20-3 (55832) અપરાહ્ણે કથં યુદ્વમભવદ્રોમહર્ષણમ્। તન્મમાચક્ષ્વ તત્ત્વેન કુશલો હ્યસિ સઞ્જય॥ 8-20-4 (55833) સઞ્જય ઉવાચ। 8-20-5x (4869) સંસક્તેષુ તુ સૈન્યેષુ વધ્યમાનેષુ ભાગશઃ। રથમન્યં સમાસ્થાય પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે॥ 8-20-5 (55834) ક્રોધેન મહતા યુક્તઃ સવિષો ભુજગો યથા। દુર્યોધનઃ સમાલક્ષ્ય ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્। પ્રોવાચ સૂતં ત્વરિતો યાહિયાહીતિ ભારત॥ 8-20-6 (55835) તત્ર માં પ્રાપય ક્ષિપ્રં સારથે યત્ર પાણ્ડવઃ। ધ્રિયમાણાતપ્રતેણ રાજા રાજતિ દંશિતઃ॥ 8-20-7 (55836) સ સૂતશ્ચોદિતો રાજ્ઞા રાજ્ઞઃ સ્યન્દનમુત્તમમ્। યુધિષ્ઠિરસ્યાભિમુખં પ્રેષયામાસ સંયુગે॥ 8-20-8 (55837) તતો યુધિષ્ઠિરઃ ક્રુદ્વઃ પ્રભિન્ન ઇવ કુઞ્જરઃ। સારથિં ચોદયામાસ યાહિ યત્ર સુયોધનઃ॥ 8-20-9 (55838) તૌ સમાજગ્મતુર્વીરૌ ભ્રાતરૌ રથસત્તમૌ॥ 8-20-10 (55839) સમેત્ય ચ મહાવીરૌ સંરબ્ધૌ યુદ્વદુર્મદૌ। વવર્ષતુર્મહેષ્વાસૌ શરૈરન્યોન્યમાહવે॥ 8-20-11 (55840) તતો દુર્યોધનો રાજા ધર્મશીલસ્ય મારિષ। શિલાશિતેન ભલ્લેન ધનુશ્ચિચ્છેદ સંયુગે॥ 8-20-12 (55841) તં નામૃષ્યત સઙ્ક્રુદ્ધો હ્યવમાનં યુધિષ્ઠિરઃ। અપવિધ્ય ધનુશ્છિન્નં ક્રોધસંરક્તલોચનઃ॥ 8-20-13 (55842) અન્યત્કાર્મુકમાદાય ધર્મપુત્રશ્ચમૂમુખે। દુર્યોધનસ્ય ચિચ્છેદ ધ્વજં કાર્મુકમેવ ચ॥ 8-20-14 (55843) અથાન્યદ્વનુરાદાય પુત્રસ્તે ભરતર્ષભ। `યુધિષ્ઠિરસ્ય ચિક્ષેપ શરાન્કનકભૂષણાન્। રુક્મપુઙ્ખાન્પ્રસન્નાગ્રાન્સવિષાનિવ પન્નગાન્'॥ 8-20-15 (55844) તાવન્યોન્યં સુસઙ્ક્રુદ્ધૌ શસ્ત્રવર્ષાણ્યમુઞ્ચતામ્। સિંહાવિવ સુસંરબ્ધૌ પરસ્પરજિગીષયા॥ 8-20-16 (55845) જઘ્નતુસ્તૌ રણેઽન્યોન્યં નર્દમાનૌ વૃષાવિવ। અન્તરં માર્ગમાણૌ ચ ચેરતુસ્તૌ મહારથૌ॥ 8-20-17 (55846) તતઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈઃ શરૈસ્તૌ તુ કૃતવ્રણૌ। વિરેજતુર્મહારાજ કિંશુકાવિવ પુષ્પિતૌ॥ 8-20-18 (55847) તતો રાજન્વિમુઞ્ચન્તૌ સિંહનાદાન્મુહુર્મુહુઃ। તલયોશ્ચ તથા શબ્દાન્ધનુષશ્ચ મહાહવે॥ 8-20-19 (55848) શઙ્ખશબ્દવરાંશ્ચૈવ ચક્રતુસ્તૌ નરેશ્વરૌ। અન્યોન્યં તૌ મહારાજ પીડયાંચક્રતુર્ભૃશમ્॥ 8-20-20 (55849) તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા પુત્રં તવ શરૈસ્ત્રિભિઃ। આજઘાનોરસિ ક્રુદ્ધો વજ્રવેગૈર્દુરાસદૈઃ॥ 8-20-21 (55850) પ્રતિવિવ્યાધ તં તૂર્ણં તવ પુત્રો મહીપતિઃ। પઞ્ચભિર્નિશિતૈર્બાણૈઃ સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 8-20-22 (55851) તતો દુર્યોધનો રાજા શક્તિં ચિક્ષેપ ભારત। સર્વપારશવીં તીક્ષ્ણાં મહોલ્કાપ્રતિમાં તદા॥ 8-20-23 (55852) તામાપતન્તીં સહસા ધર્મરાજઃ શિતૈઃ શરૈઃ। ત્રિભિશ્ચિચ્છેદ સહસા તં ચ વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 8-20-24 (55853) નિપપાત તતઃ સાઽથ સ્વર્ણદણ્ડા મહાસ્વના। નિપતન્તી મહોલ્કેવ વ્યરાજચ્છિખિસન્નિભા॥ 8-20-25 (55854) શક્તિં વિનિહતાં દૃષ્ટ્વા પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે। નવભિર્નિશિતૈર્ભલ્લૈર્નિજઘાન યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-20-26 (55855) સોઽતિવિદ્વો બલવતા શત્રુણઆ શત્રુતાપનઃ। દુર્યોધનં સમુદ્દિશ્ય બાણં જગ્રાહ સત્વરઃ॥ 8-20-27 (55856) સમાધત્ત ચ તં બાણં ધનુર્મધ્યે મહાબલઃ। ચિક્ષેપ ચ મહારાજ તતઃ ક્રુદ્વઃ પરાક્રમી॥ 8-20-28 (55857) સ તુ બાણઃ સમાસાદ્ય તવ પુત્રં મહારથમ્। વ્યામોહયત રાજાનં ધરણીં ચ દદાર હ॥ 8-20-29 (55858) તતો દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધો ગદામુદ્યમ્ય વેગિતઃ। વિધિત્સુઃ કલહસ્યાન્તં ધર્મરાજમુપાદ્રવત્॥ 8-20-30 (55859) તમુદ્યતગદં દૃષ્ટ્વા દણ્ડહસ્તમિવાન્તકમ્। ધર્મરાજો મહાશક્તિં પ્રાહિણોત્તવ સૂનવે॥ 8-20-31 (55860) દીપ્યમાનાં મહાવેગાં મહોલ્કાં જ્વલિતામિવ। યમદણ્ડનિભાં ઘોરાં કાલરાત્રિમિવાપરામ્॥ 8-20-32 (55861) રથસ્થઃ સ તયા વિદ્વો વર્મ ભિત્ત્વા સ્તનાન્તરે। ભૃશં સંવિગ્નહૃદયઃ પપાત ચ મુમોહ ચ॥ 8-20-33 (55862) નભસ્તમાહ ચ તતઃ પ્રતિજ્ઞામનુપાલય। નાયં વધ્યસ્તવ નૃપ ઇત્યુક્તઃ સ ન્યવર્તત॥ 8-20-34 (55863) તતસ્ત્વરિતમાગમ્ય કૃતવર્મા તવાત્મજમ્। પ્રત્યપદ્યત રાજાનં નિમ્નં વ્યસનાર્ણવે॥ 8-20-35 (55864) ગદામાદાય ભીમોઽપિ હેમપટ્ટપરિષ્કૃતામ્। અભિદુદ્રાવ વેગેન કૃતવર્માણમાહવે॥ 8-20-36 (55865) એવં તદભવદ્યુદ્ધં ત્વદીયાનાં પરૈઃ સહ। અપરાહ્ણે મહારાજ કાઙ્ક્ષતાં વિજયં યુધિ॥ ॥ 8-20-37 (55866) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 20 ॥

8-21-0 (55867) સઞ્જય ઉવાચ। 8-21-0x (4870) તતઃ કર્ણં પુરસ્કૃત્ય ત્વદીયા યુદ્વદુર્મદાઃ। પુનરાવૃત્ય સઙ્ગ્રામં ચક્રુર્દેવાસુરોપમમ્॥ 8-21-1 (55868) દ્વિરદનરરથાશ્વશઙ્ખશબ્દૈઃ પરિહૃષિતા વિવિધૈશ્ચ શસ્ત્રપાતૈઃ। દ્વિરદરથપદાતિસાદિસઙ્ઘાઃ પરિકુપિતાભિમુખાઃ પ્રજઘ્નિરે તે॥ 8-21-2 (55869) શિતપરશ્વથસાસિપટ્ટસૈ-- રિષુભિરનેકવિધૈશ્ચ સૂદિતાઃ। દ્વિરદરથહયા મહાહવે વરપુરુષૈઃ પુરુષાશ્ચ વાહનૈઃ॥ 8-21-3 (55870) કમલદિનકરેન્દુસન્નિભૈઃ સિતદશનૈઃ સુમુખાક્ષિનાસિકૈઃ। રુચિરમકુટકુણ્ડલૈર્મહી પુરુષશિરોભિરુપસ્તૃતા બભૌ॥ 8-21-4 (55871) પરિઘમુસલશક્તિતૌમરૈ-- ર્નખરભુશુણ્ડિગદાશતૈર્હતાઃ। દ્વિરદનરહયાઃ સહસ્રશો રુધિરનદીપ્રવહાસ્તદાઽભવન્॥ 8-21-5 (55872) પ્રહતરથનરાશ્વકુઞ્જરં પ્રતિભયદર્શનમુલ્બણવ્રણમ્। તદહિતહતમાબભૌ બલં પિતૃપતિરાષ્ટ્રમિવ પ્રજાક્ષયે॥ 8-21-6 (55873) અથ તવ નરદેવ સૈનિકા-- સ્તવ ચ સુતાઃ સુરસૂનુસન્નિભાઃ। અમિતબલપુરઃ સરા રણે કુરુવૃષભાઃ શિનિપુત્રમભ્યયુઃ॥ 8-21-7 (55874) તદતિરુધિરભીમમાબભૌ પુરુષવરાશ્વરથદ્વિપાકુલમ્। લવણજલસમુદ્વતસ્વનં બલમસુરામરસૈન્યસપ્રભમ્॥ 8-21-8 (55875) સુરપતિસમવિક્રમસ્તત-- સ્ત્રિદશવરાવરજોપમં યુધિ। દિનકરકિરણપ્રભૈઃ પૃષત્કૈ રવિતનયોઽભ્યહનચ્છિનિપ્રવીરમ્॥ 8-21-9 (55876) તમપિ સરથવાજિસારથિં શિનિવૃષભો વિવિધૈઃ શરૈસ્ત્વરન્। ભુજગવિષસમપ્રભૈ રણે પુરુષવરં સમવાસ્તૃણોત્તદા॥ 8-21-10 (55877) શિનિવૃષભશરૈર્નિપીડિતં તવ સુહૃદો વસુષેણમભ્યયુઃ। ત્વરિતમતિરથા રથર્ષભં દ્વિરદરથાશ્વપદાતિભિઃ સહ॥ 8-21-11 (55878) તદુદધિનિભમાદ્રવદ્બલં ત્વરિતતરૈઃ સમભિદ્રુતં પરૈઃ। દ્રુપદસુતમુખૈસ્તદાઽભવત્ પુરુષરથાશ્વગજક્ષયો મહાન્॥ 8-21-12 (55879) અથ પુરુષવરૌ કૃતાહ્નિકૌ ભવમભિપૂજ્ય યથાવિધિ પ્રભુમ્। અરિવધકૃતનિશ્ચયૌ દ્રુતં તવ બલમર્જુનકેશવૌ સૃતૌ॥ 8-21-13 (55880) જલદનિનદનિઃસ્વનં રથં પવનવિધૂતપતાકકેતનમ્। સિતહયમુપયાન્તમન્તિકં કૃતમનસો દદૃશુસ્તદાઽરયઃ॥ 8-21-14 (55881) અથ વિષ્ફાર્ય ગાણ્ડીવં રથે નૃત્યન્નિવાર્જુનઃ। શરસમ્બાધમકરોત્ખં દિશઃ પ્રદિશસ્તથા॥ 8-21-15 (55882) રથાન્વિમાનપ્રતિમાન્મજ્જયન્સાયુધધ્વજાન્। સસારથીંસ્તદા બાણૈરભ્રાણીવાનિલોઽવધીત્॥ 8-21-16 (55883) ગજાન્ગજપ્રયન્તૄંશ્ચ વૈજયન્ત્યાયુધધ્વજાન્। સાદિનોઽશ્વાંશ્ચ પત્તીંશ્ચ શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 8-21-17 (55884) તમન્તકમિવ ક્રુદ્ધમનિવાર્યં મહારથમ્। દુર્યોધનોઽભ્યયાદેકો નિઘ્નન્બાણૈરજિહ્મગૈઃ॥ 8-21-18 (55885) તસ્યાર્જુનો ધનુઃ સૂતમશ્વાન્કેતું ચ સાયકૈઃ। હત્વા સપ્તભિરેકેન ચ્છત્રં ચિચ્છેદ પત્રિણા॥ 8-21-19 (55886) નવમં ચ સમાધાય વ્યસૃજત્પ્રાણઘાતિનમ્। દુર્યોધનાયેષુવરં તં દ્રૌણિઃ સપ્તધાઽચ્છિનત્॥ 8-21-20 (55887) તતો દ્રૌણેર્ધનુશ્છિત્વા હત્વા ચાશ્વરથાઞ્શરૈઃ। કૃપસ્યાપિ તદત્યુગ્રં ધનુશ્ચિચ્છેદ પાણ્ડવઃ॥ 8-21-21 (55888) હાર્દિક્યસ્ય ધનુશ્છિત્ત્વા ધ્વજં ચાશ્વાંસ્તદાઽવધીત્। દુઃશાસનસ્યેષ્વસનં છિત્ત્વા રાધેયમભ્યયાત્॥ 8-21-22 (55889) અથ સાત્યકિમુત્સૃજ્ય ત્વરન્કર્ણોઽર્જુનં ત્રિભિઃ। વિદ્વ્વા વિવ્યાધ વિંશત્યા કૃષ્ણં પાર્થં પુનઃપુનઃ॥ 8-21-23 (55890) ન ગ્લાનિરાસીત્કર્ણસ્ય ક્ષિપતઃ સાયકાન્બહૂન્। રણે વિનિઘ્નતઃ શત્રૂન્ક્રુદ્ધસ્યેવ શતક્રતોઃ॥ 8-21-24 (55891) અથ સાત્યકિરાગત્ય કર્ણં વિદ્દ્વા શિતૈઃ શરૈઃ। નવત્યા નવભિશ્ચોગ્રૈઃ શતેન પુનરાર્પયત્॥ 8-21-25 (55892) તતઃ પ્રવીરાઃ પાર્થાનાં સર્વે કર્ણમપીડયન્। યુધામન્યુઃ શિખણ્ડી ચ દ્રૌપદેયાઃ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-21-26 (55893) ઉત્તમૌજા યુયુત્સુશ્ચ યમૌ પાર્ષત એવ ચ। ચેદિકારૂશમાત્સ્યાનાં કેકયાનાં ચ યદ્બલં॥ 8-21-27 (55894) ચેકિતાનશ્ચ બલવાન્ધર્મરાજશ્ચ સુવ્રતઃ। એતે રથાશ્વદ્વિરદૈઃ પત્તિભિશ્ચોગ્રવિક્રમૈઃ॥ 8-21-28 (55895) પરિવાર્ય રણે કર્ણં નાનાશસ્ત્રૈરવાકિરન્। ભાષન્તો વાગ્ભિરુગ્રાભિઃ સર્વે કર્ણવધે ધૃતાઃ॥ 8-21-29 (55896) તાં શસ્ત્રવૃષ્ટિં બહુધા કર્ણશ્છિત્ત્વા શિતૈઃ શરૈઃ। અપોવાહાસ્ત્રવીર્યેણ દ્રુમં ભઙ્ક્ત્વેવ મારુતઃ॥ 8-21-30 (55897) રથિનઃ સમહામાત્રાન્ગજાનશ્વાન્સસાદિનઃ। પત્તિવ્રાતાંશ્ચ સઙ્ક્રુદ્વો નિઘ્નન્કર્ણો વ્યદૃશ્યત॥ 8-21-31 (55898) તદ્વધ્યમાનં પાણ્ડૂનાં બલં કર્ણાસ્ત્રતેજસા। વિશસ્ત્રપત્રદેહાસુ પ્રાય આસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 8-21-32 (55899) અથ કર્ણાસ્ત્રમસ્ત્રેણ પ્રતિહત્યાર્જુનઃ સ્મયન્। દિશં ખં ચૈવ ભૂમિં ચ પ્રાવૃણોચ્છરવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-21-33 (55900) મુસલાનીવ સમ્પેતુઃ પરિઘા ઇવ ચેષવઃ। શતઘ્ન્ય ઇવ ચાપ્યન્યે વજ્રાણ્યુગ્રાણિ ચાપરે॥ 8-21-34 (55901) તૈર્વધ્યમાનં તત્સૈન્યં સપત્ત્યશ્વરથદ્વિપમ્। નિમીલિતાક્ષમત્યર્થં બભ્રામ ચ નનાદ ચ॥ 8-21-35 (55902) નિષ્કૈવલ્યં તદા યુદ્વં પ્રાપુરશ્વનરદ્વિપાઃ। હન્યમાનાઃ શરૈરાર્તાસ્તદા ભીતાઃ પ્રદુદ્રુવુઃ॥ 8-21-36 (55903) ત્વદીયાનાં તદા યુદ્વે સંસક્તાનાં જયૈષિણામ્। ગિરિમસ્તં સમાસાદ્ય પ્રત્યપદ્યત ભાનુમાન્॥ 8-21-37 (55904) તમસા ચ મહારાજ રજસા ચ વિશેષતઃ। ન કિઞ્ચિત્પ્રત્યપશ્યામ શુભં વા યદિ વાઽશુભમ્॥ 8-21-38 (55905) તે ત્રસ્યન્તો મહેષ્વાસા રાત્રિયુદ્વસ્ય ભારત। અપયાનં તતશ્ચક્રુઃ સહિતાઃ સર્વયોધિભિઃ॥ 8-21-39 (55906) કૌરવેષ્વપયાતેષુ તદા રાજન્દિનક્ષયે। જયં સુમનસઃ પ્રાપ્ય પાર્થાઃ સ્વશિબિરં યયુઃ॥ 8-21-40 (55907) વાદિત્રશબ્દૈર્વિવિધૈઃ સિંહનાદૈઃ સગર્જિતૈઃ। પરાનુવહન્તશ્ચ સ્તુવન્તશ્ચાચ્યુતાર્જુનૌ॥ 8-21-41 (55908) કૃતેઽવહારે તૈર્વીરૈઃ સૈનિકાઃ સર્વ એવ તે। આશીર્વાચઃ પાણ્ડવેષુ પ્રાયુઞ્જન્ત નરેશ્વરાઃ॥ 8-21-42 (55909) તતઃ કૃતેઽવહારે ચ પ્રહૃષ્ટાસ્તત્ર પાણ્ડવાઃ। નિશાયાં શિબિરં ગત્વા ન્યવસન્ત નરેશ્વરાઃ॥ 8-21-43 (55910) તતો રક્ષઃ પિશાચાશ્ચ શ્વાપદાશ્ચૈવ સઙ્ઘશઃ। જગ્મુરાયોધનં ઘોરં રુદ્રસ્યાક્રીડસન્નિભમ્॥ ॥ 8-21-44 (55911) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષોડશદિવસયુદ્ધે એકવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 21 ॥

8-22-0 (55912) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-22-0x (4871) સ્વેન ચ્છન્દેન નઃ સર્વાનવધીદ્વ્યક્તમર્જુનઃ। ન હ્યસ્ય સમરે મુચ્યેદન્તકોઽપ્યાતતાયિનઃ॥ 8-22-1 (55913) પાર્થો હ્યેકોઽહરદ્ભદ્રામેકશ્ચાગ્નિમતર્પયત્। એકશ્ચેમાં મહીં જિત્વા ચક્રે બલિભૃતો નૃપાન્॥ 8-22-2 (55914) એકો નિવાતકવચનાનહનદ્દિવ્યકાર્મુકઃ। એકઃ કિરાતરૂપેણ સ્થિતં શર્વમયોધયત્॥ 8-22-3 (55915) એકો હ્યરક્ષદ્ભરતાનેકો ભવમતોષયત્। તેનૈકેન જિતાઃ સર્વે મદીયા હ્યુગ્રતેજસઃ॥ 8-22-4 (55916) ન તે નિન્દ્યાઃ પ્રશસ્યાસ્તે યત્તે ચક્રુર્બ્રવીહિ તત્। તતો દુર્યોધનઃ સૂત પશ્ચાત્કિમકરોત્તદા॥ 8-22-5 (55917) સઞ્જય ઉવાચ। 8-22-6x (4872) હતપ્રહતવિધ્વસ્તા વિવર્માયુધવાહનાઃ। દીનસ્વરા દૂયમાના માનિનઃ શત્રુનિર્જિતાઃ॥ 8-22-6 (55918) શિબિરસ્થાઃ પુનર્મન્ત્રં મન્ત્રયન્તિ સ્મ કૌરવાઃ। ભગ્નદંષ્ટ્રા હતવિષાઃ પાદાક્રાન્તા ઇવોરગાઃ॥ 8-22-7 (55919) તાનબ્રવીત્તતઃ કર્ણઃ ક્રુદ્વઃ સર્પ ઇવ શ્વસન્। કરં કરેણ નિષ્પીડ્ય પ્રેક્ષમાણસ્તવાત્મજમ્॥ 8-22-8 (55920) યત્તો દૃઢશ્ચ દક્ષશ્ચ ધૃતિમાનર્જુનઃ સદા। સમ્બોધયતિ ચાપ્યેનં યથાકાલમધોક્ષજઃ॥ 8-22-9 (55921) સહસાઽસ્ત્રવિસર્ગેણ વયં તેનાદ્ય વઞ્ચિતાઃ। શ્વસ્ત્વહં તસ્ય સઙ્કલ્પં સર્વં હન્તા મહીપતે॥ 8-22-10 (55922) એવમુક્તસ્તથેત્યુક્ત્વા સોઽનુજજ્ઞે નૃપોત્તમાન્। તેઽનુજ્ઞાતા નૃપાઃ સર્વે સ્વાનિ વેશ્માનિ ભેજિરે॥ 8-22-11 (55923) સુખોષિતાસ્તાં રજનીં હૃષ્ટા યુદ્વાય નિર્યયુઃ। તેઽપશ્યન્વિહિતં વ્યૂહં ધર્મરાજેન દુર્જયમ્। પ્રયત્નાત્કુરુમુખ્યેન બૃહસ્પત્યુશનોમતાત્॥ 8-22-12 (55924) અથ પ્રતીપકર્તારં પ્રવીરં પરવીરહા। સસ્માર વૃષભસ્કન્ધં કર્ણં દુર્યોધનસ્તદા॥ 8-22-13 (55925) પુરન્દરસમં યુદ્વે મરુદ્ગણસમં બલે। કાર્તવીર્યસમં વીર્યે કર્ણં રાજ્ઞોઽગમન્મનઃ॥ 8-22-14 (55926) સર્વેષાં ચૈવ સૈન્યાનાં કર્ણમેવાગમન્મનઃ। સૂતપુત્રં મહેષ્વાસં બન્ધુમાત્યયિકેષ્વિવ॥ 8-22-15 (55927) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-22-16x (4873) તતો દુર્યોધનઃ સૂત પશ્ચાત્કિમકરોત્તદા। યદ્વોઽગમન્મનો મન્દાઃ કર્ણં વૈકર્તનં પ્રતિ॥ 8-22-16 (55928) અપ્યપશ્યત રાધેયં શીતાર્તા ઇવ ભાસ્કરમ્। કૃતેઽવહારે સૈન્યાનાં પ્રવૃત્તે ચ રણે પુનઃ॥ 8-22-17 (55929) `દુર્યોધનં ચ તત્રાજૌ પાણ્ડવેન ભૃશાર્દિતમ્। પરાક્રાન્તાન્પાણ્ડુસુતાન્દૃષ્ટ્વાઽપિ ભૃશાર્દિતમ્'॥ 8-22-18 (55930) કથં વૈકર્તનઃ કર્ણસ્તત્રાયુધ્યત સઞ્જય। કથં ચ પાણ્ડવાઃ સર્વે યુયુધુસ્તત્ર સૂતજમ્॥ 8-22-19 (55931) કર્ણો હ્યેકો મહાબાહુર્હન્યાત્પાર્થાન્સસૃઞ્જયાન્। કર્ણસ્ય ભુજયોર્વીર્યં શક્રવિષ્ણુસમં યુધિ॥ 8-22-20 (55932) તસ્ય શસ્ત્રાણિ ઘોરાણિ વિક્રમશ્ચ મહાત્મનઃ। કર્ણમાશ્રિત્ય સઙ્ગ્રામે મત્તો દુર્યોધનો નૃપઃ॥ 8-22-21 (55933) દુર્યોધનં તતો દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવેન ભૃશાર્દિતમ્। પરાક્રાન્તાન્પાણ્ડુસુતાન્દૃષ્ટ્વા ચાપિ મહારથઃ॥ 8-22-22 (55934) કર્ણમાશ્રિત્ય સઙ્ગ્રામે મન્દો દુર્યોધનઃ પુનઃ। જેતુમુત્સહતે પાર્થાન્સપુત્રાન્સહકેશવાન્॥ 8-22-23 (55935) `યઃ સૌબલં તથા તાત નીતિમાનિતિ મન્યતે। કર્ણં ચાગ્રતિમં યુદ્વે દેવૈરપિ દુરુત્સહમ્॥ 8-22-24 (55936) મન્યતેઽભ્યધિકં પાર્થાદેવં ચાસ્ય હૃદિ સ્થિતમ્। વિજેષ્યતિ રણે કર્ણ એકઃ પર્થાન્સસોમકાન્। મમ ચૈવ સદા મન્દઃ શંસતે નિત્યમગ્રતઃ'॥ 8-22-25 (55937) અહો બત મહદ્દુઃખં યત્ર પાણ્ડુસુતાન્રણે। નાતરદ્રભસઃ કર્ણો દૈવં નૂનં પરાયણમ્॥ 8-22-26 (55938) અહો દ્યૂતસ્ય નિષ્ઠેયં ઘોરા સમ્પ્રતિ વર્તતે॥ 8-22-27 (55939) અહો તીવ્રાણિ દુઃખાનિ દુર્યોધનકૃતાન્યહમ્। સોઢા ઘોરાણિ બહુશઃ શલ્યભૂતાનિ સઞ્જય॥ 8-22-28 (55940) સૌબલં ચ તદા તાત નીતિમાનિતિ મન્યતે। કર્ણશ્ચ રભસો નિત્યં રાજા ત ચાપ્યનુવ્રતઃ॥ 8-22-29 (55941) યદેવં વર્તમાનેષુ મહાયુદ્વેષુ સઞ્જય। અશ્રૌષં નિહતાન્પુત્રાન્નિત્યમેવ વિનિર્જિતાન્॥ 8-22-30 (55942) ન પાણ્ડવાનાં સમરે કશ્ચિદસ્તિ હતઃ કિલ। સ્ત્રીમધ્યમિવ ગાહન્તે દૈવં તુ બલવત્તરમ્॥ 8-22-31 (55943) સઞ્જય ઉવાચ। 8-22-32x (4874) [રાજન્પૂર્વનિમિત્તાનિ ધર્મિષ્ઠાનિ વિચિન્તય]। 8-22-32 (55944) અતિક્રાન્તં હિ યત્કાર્યં પશ્ચાચ્ચિન્તયતે નરઃ। તચ્ચાસ્ય ન ભવેત્કાર્યં ચિન્તયા ચ વિનશ્યતિ॥ 8-22-33 (55945) તદિદં તવ કાર્યં તુ દૂરપ્રાપ્તં વિજાનતા। ન કૃતં યત્ત્વયા પૂર્વં પ્રાપ્તાપ્રાપ્તવિચારણમ્॥ 8-22-34 (55946) ઉક્તોઽસિ બહુધા રાજ્ઞન્મા યુધ્યસ્વેતિ પાણ્ડવૈઃ। ન ચ તત્ત્વગ્રહીર્દ્વેષાત્પાણ્ડવેષુ વિશામ્પતે॥ 8-22-35 (55947) ત્વયા પાપાનિ ઘોરાણિ સમાચીર્ણાનિ પાણ્ડુષુ। ત્વત્કૃતે વર્તતે ઘોરઃ પાર્થિવાનાં જનક્ષયઃ॥ 8-22-36 (55948) તત્ત્વિદાનીમતિક્રાન્તં મા શુચો ભરતર્ષભ। શૃણુ સર્વં યથાવૃત્તં ઘોરં વૈશસમુચ્યતે॥ 8-22-37 (55949) પ્રભાતાયાં રજન્યાં તુ કર્ણો રાજાનમભ્યયાત્। સમેત્ય ચ મહાબાહુર્દુર્યોધનમથાબ્રવીત્॥ 8-22-38 (55950) કર્ણ ઉવાચ। 8-22-39x (4875) અદ્ય રાજન્સમેષ્યામિ પાણ્ડવેન યશસ્વિના। નિહનિષ્યામિ તં વીરં સ વા માં નિહનિષ્યતિ॥ 8-22-39 (55951) બહુત્વાન્મમ કાર્યાણાં તથા પાર્થસ્ય ભારત। નાભૂત્સમાગમો રાજન્મમ ચૈવાર્જુનસ્ય ચ॥ 8-22-40 (55952) ઇદં તુ મે યથાપ્રજ્ઞં શૃણુ વાક્યં વિશામ્પતે। અનિહત્ય રણે પાર્થં નાહમેષ્યામિ ભારત॥ 8-22-41 (55953) હતપ્રવીરે સૈન્યેઽસ્મિન્મયિ ચાવસ્થિતે યુધિ। અભિયાસ્યતિ માં પાર્થઃ શક્રશક્તિવિનાકૃતમ્॥ 8-22-42 (55954) તતઃ શ્રેયસ્કરં યચ્ચ તન્નિબોધ જનેશ્વર। આયુધાનાં ચ મે વીર્યં દિવ્યાનામર્જુનસ્ય ચ॥ 8-22-43 (55955) કાર્યસ્ય મહતો ભેદે લાઘવે દૂરપાતને। સૌષ્ઠવે ચાસ્ત્રપાતે ચ સવ્યસાચી ન મત્સમઃ॥ 8-22-44 (55956) પ્રાણે શૌર્યેઽથ વિજ્ઞાને વિક્રમે ચાપિ ભારત। નિમિત્તજ્ઞાનયોગે ચ સવ્યસાચી ન મત્સમઃ॥ 8-22-45 (55957) સર્વાયુધમહામાત્રં વિજયં નામ તદ્વનુઃ। ઇન્દ્રાર્થં પ્રિયકામેન નિર્મિતં વિશ્વકર્મણા॥ 8-22-46 (55958) યેન દૈત્યગણાન્રાજઞ્જિતવાન્વૈ શતક્રતુઃ। યસ્ય ઘોષેણ દૈત્યાનાં વ્યામુહ્યન્ત દિશો દશ॥ 8-22-47 (55959) તદ્ભાર્ગવાય પ્રાયચ્છચ્છક્રઃ પરમસમ્મતમ્। તદ્દિવ્યં ભાર્ગવો મહ્યમદદદ્વનુરત્તમમ્॥ 8-22-48 (55960) તેન યોત્સ્યે મહાબાહુમર્જુનં જયતાં વરમ્। યથેન્દ્રઃ સમરે સર્વાન્દૈતેયાન્વૈ સમાગતાન્। `નિજઘાન તથા સર્વાઞ્જેષ્યામિ યુધિ પાણ્ડવાન્'॥ 8-22-49 (55961) ધનુર્ઘોરં રામદત્તં ગાણ્ડીવાત્તદ્વિશિષ્યતે। ત્રિસ્સપ્તકૃત્વઃ પૃથિવી ધનુષા યેન નિર્જિતા॥ 8-22-50 (55962) ધનુષો હ્યસ્ય કર્માણિ દિવ્યાનિ પ્રાહ ભાર્ગવઃ। તદ્રામો હ્યદદન્મહ્યં તેન યોત્સ્યામિ પાણ્ડવમ્॥ 8-22-51 (55963) અદ્ય દુર્યોધનાહં ત્વાં નન્દયિષ્યે સબાન્ધવમ્। નિહત્ય સમરે વીરમર્જુનં જયતાં વરમ્॥ 8-22-52 (55964) સપર્વતવનદ્વીપા હતવીરા સસાગરા। પુત્રપૌત્રપ્રતિષ્ઠા તે ભવિષ્યત્યદ્ય પાર્થિવ॥ 8-22-53 (55965) નાશક્યં વિદ્યતે મેઽદ્ય ત્વત્પ્રિયાર્થં વિશેષતઃ। સમ્યગ્ધર્માનુરક્તસ્ય સિદ્વિરાત્મવતો યથા॥ 8-22-54 (55966) ન હિ મે વિક્રમં સોઢું સ શક્તોઽગ્નિં તરુર્યથા। અવશ્યં તુ મયા વાચ્યં યેન હીનોઽસ્મિ ફલ્ગુનાત્॥ 8-22-55 (55967) જ્યા તસ્ય ધનુષો દિવ્યા તથાઽક્ષય્યે મહેષુધી। સારથિસ્તસ્ય ગોવિન્દો મમ તાદૃઙ્ગ વિદ્યતે॥ 8-22-56 (55968) તસ્ય દિવ્યં ધનુઃ શ્રેષ્ઠં ગાણ્ડીવમજિતં યુધિ। વિજયં ચ મહદ્દિવ્યં મમાપિ ધનુરુત્તમમ્॥ 8-22-57 (55969) તત્રાહમધિકઃ પાર્થાદ્વનુષા તેન પાર્થિવ। યેન ચાપ્યધિકો વીરઃ પાણ્ડવસ્તન્નિબોધ મે॥ 8-22-58 (55970) રશ્મિગ્રાહશ્ચ દાશાર્હઃ સર્વલોકનમસ્કૃતઃ। અગ્નિદત્તશ્ચ વૈ દિવ્યો રથઃ કાઞ્ચનભૂષણઃ॥ 8-22-59 (55971) અચ્છેદ્યાઃ સર્વતો વીર વાજિનશ્ચ મનોજવાઃ। ધ્વજશ્ચ દિવ્યો દ્યુતિમાન્વાનરોપિ ભયઙ્કરઃ॥ 8-22-60 (55972) કૃષ્ણશ્ચ જગતઃ સ્રષ્ટા રથં તમભિરક્ષતિ। એભિસ્ત્રિભિરહં હીનો યુદ્વુમિચ્છામિ પાણ્ડવમ્॥ 8-22-61 (55973) અયં તુ સદૃશઃ શૌરેઃ શલ્યઃ સમિતિશોભનઃ। સારથ્યં યદિ મે કુર્યાદ્દ્રુવસ્તે વિજયો ભવેત્॥ 8-22-62 (55974) તસ્ય મે સારથિઃ શલ્યો ભવત્વસુકરઃ પરૈઃ। નારાચાન્ગાર્ધ્રપત્રાંશ્ચ શકટાનિ વહન્તુ મે॥ 8-22-63 (55975) રથાશ્ચ મુખ્યા રાજેન્દ્ર યુક્તા વાજિભિરુત્તમૈઃ। આયાન્તુ પશ્ચાત્સતતં મામેવ ભરતર્ષભ॥ 8-22-64 (55976) એવમભ્યધિકઃ પાર્થાદ્ભવિષ્યામિ ગુણૈરહમ્। શલ્યોપ્યભ્યધિકઃ કૃષ્ણાદર્જુનાદપિચાપ્યહમ્॥ 8-22-65 (55977) યથાઽશ્વહૃદયં વેદ દાશાર્હઃ પરવીરહા। તથા શલ્યો વિજાનીતે હયજ્ઞાનં મહારથઃ॥ 8-22-66 (55978) બાહુવીર્યે સમો નાસ્તિ મદ્રરાજસ્ય કશ્ચન। તથાઽસ્ત્રે મત્સમો નાસ્તિ કશ્ચિદેવ ધનુર્ધરઃ॥ 8-22-67 (55979) તથા શલ્યસમો નાસ્તિ હયજ્ઞાને હિ કશ્ચન। સોઽયમભ્યધિકઃ કૃષ્ણાદ્ભવિષ્યતિ રથો મમ॥ 8-22-68 (55980) એવં કૃતે રથસ્થોઽહં ગુણૈરભ્યધિકોઽર્જુનાત્। વિજયેયમહં સઙ્ખ્યે ફલ્ગુનં કુરુસત્તમ॥ 8-22-69 (55981) સમુદ્યાતું ન શક્ષ્યન્તિ દેવા અપિ સવાસવાઃ। એતત્કૃતં મહારાજ ત્વયેચ્છામિ પરન્તપ॥ 8-22-70 (55982) ક્રિયતામેષ કામો મે મા વઃ કાલોઽત્યગાદયમ્। એવં કૃતે કૃતં મહ્યં ત્વયા સર્વં ભવિષ્યતિ॥ 8-22-71 (55983) તતો દ્રક્ષ્યસિ સઙ્ગ્રામે યત્કરિષ્યામિ ભારત। સર્વથા પાણ્ડવાન્સઙ્ખ્યે વિજેષ્યે વૈ સમાગતાન્॥ 8-22-72 (55984) ન હિ મે સમરે શક્તાઃ સમુદ્યાતું સુરાસુરાઃ। કિમુ પાણ્ડુસુતા રાજન્રણે માનુષયોનયઃ॥ 8-22-73 (55985) સઞ્જય ઉવાચ। 8-22-74x (4876) એવમુક્તસ્તવ સુતઃ કર્ણેનાહવશોભિના। સમ્પૂજ્ય સમ્પ્રહૃષ્ટાત્મા તતો રાધેયમબ્રવીત્॥ 8-22-74 (55986) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-22-75x (4877) એવમેતત્કરિષ્યામિ યથા ત્વં કર્ણ મન્યસે। સોપાસઙ્ગા રથાઃ સાશ્વાઃ સ્વનુયાસ્યન્તિ સંયુગે॥ 8-22-75 (55987) નારાચાન્ગાર્ધ્રપત્રાંશ્ચ શકટાનિ વહન્તુ તે। અનુયાસ્યામ કર્ણ ત્વાં વયં સર્વે ચ પાર્થિવાઃ॥ 8-22-76 (55988) સઞ્જય ઉવાચ। 8-22-77x (4878) એવમુક્ત્વા મહારાજ તવ પુત્રઃ પ્રતાપવાન્। અભિગમ્યાબ્રવીદ્રાજા મદ્રરાજમિદં વચઃ॥ ॥ 8-22-77 (55989) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 22 ॥

8-23-0 (55990) સઞ્જય ઉવાચ। 8-23-0x (4879) એવમુક્તો મહારાજ તવ પુત્રઃ પ્રતાપવાન્। મદ્રેશ્વરં પ્રતિ રણે સુરસૈન્યભયઙ્કરમ્। સર્વં તથાઽકરોત્તૂર્ણં રાધેયસ્તદ્યથાઽબ્રવીત્॥ 8-23-1 (55991) મદ્રાજં ચ સમરે પ્રણમ્ય ચ મહારથમ્। વિનયેનોપસઙ્ગમ્ય પ્રણયાદ્વાક્યમબ્રવીત્॥ 8-23-2 (55992) સત્યવ્રત મહાભાગ દ્વિષતાં તાપવર્ધન। મદ્રેશ્વર રણેશૂર પરસૈન્યભયઙ્કર॥ 8-23-3 (55993) `મત્પ્રિયાર્થં હિતાર્થં ચ તથા પાર્થવધાય ચ'। શ્રુતવાનસિ કર્ણસ્ય બ્રુવતો વદતાં વર। યથા નૃપતિસિંહાનાં મધ્યે ત્વાં વરયે સ્વયમ્॥ 8-23-4 (55994) તત્ત્વામપ્રતિવીર્યાદ્ય શત્રુપક્ષક્ષયાવહ। મદ્રેશ્વર પ્રયાચેઽહં શિરસા વિનયેન ચ॥ 8-23-5 (55995) તસ્માત્પાર્થવિનાશાર્થં હિતાર્થં મમ ચૈવ હિ। ત્વં પાહિ સર્વતઃ કર્ણં ભવં બ્રહ્મેવ સુવ્રત॥ 8-23-6 (55996) સારથ્યં રથિનાં શ્રેષ્ઠ પ્રણયાત્કર્તુમર્હસિ। ત્વયિ યન્તરિ રાધેયો વિદ્વિષો મે વિજેષ્યતે॥ 8-23-7 (55997) અભીષૂણાં હિ કર્ણસ્ય ગ્રહીતાન્યો ન વિદ્યતે। ઋતે હિ ત્વાં મહાભાગ વાસુદેવસમં યુધિ॥ 8-23-8 (55998) સ પાહિ સર્વથા કર્ણં યથા બ્રહ્મા મહેશ્વરમ્। યથા ચ સર્વથાઽઽપત્સુ વાર્ષ્ણેયઃ પાતિ પાણ્ડવમ્। તથા મદ્રેશ્વરાદ્ય ત્વં રાધેયં પ્રતિપાલય॥ 8-23-9 (55999) ભીષ્મો દ્રોણઃ કૃપઃ કર્ણો ભવાન્ભોજશ્ચ વીર્યવાન્। શકુનિઃ સૌબલો દ્રૌણિરહમેવ ચ નો બલમ્॥ 8-23-10 (56000) એવમેષ કૃતો ભાગો નવધા પૃથિવીપતે। ન ચ ભાગોઽત્ર ભીષ્મસ્ય દ્રોણસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 8-23-11 (56001) તાભ્યામતીત્ય તૌ ભાગૌ નિહતા મમ શત્રવઃ। વૃદ્વૌ હિ તૌ મહેષ્વાસૌ છલેન નિહતૌ યુધિ॥ 8-23-12 (56002) કૃત્વા ચાસુકરં કર્મ ગતૌ સ્વર્ગમિતોઽનઘ। તથાન્યે પુરુષવ્યાઘ્રાઃ પરૈર્વિનિહતા યુધિ॥ 8-23-13 (56003) અસ્મદીયાશ્ચ બહવઃ સ્વર્ગાય ગમિતાઃ પરૈઃ। ત્યક્ત્વા પ્રાણાનય્થાશક્તિ ચેષ્ટાં કૃત્વા ચ પુષ્કલામ્। 8-23-14 (56004) તદિદં હતભૂયિષ્ઠં બલં મમ નરાધિપ। પૂર્વમપ્યલ્પકૈઃ પાર્થૈર્હતં કિમુત સામ્પ્રતમ્॥ 8-23-15 (56005) બલવન્તો મહાત્માનઃ કૌન્તેયાઃ સત્યવિક્રમાઃ। બલં શેષં ન હન્યુર્મે યથા તત્કુરુ પાર્થિવ॥ 8-23-16 (56006) હતવીરમિદં સૈન્યં પાણ્ડવૈઃ સમરે વિભો। કર્ણો હ્યેકો મહાબાહુરસ્મત્પ્રિયહિતે રતઃ॥ 8-23-17 (56007) ભવાંશ્ચ પુરુષવ્યાઘ્ર સર્વલોકમહારથઃ। શલ્ય કર્ણોઽર્જુનેનાદ્ય યોદ્વુમિચ્છતિ સંયુગે॥ 8-23-18 (56008) તસ્મિઞ્જયાશા વિપુલા મદ્રરાજ નરાધિપ। તસ્યાભીષુગ્રહવરો નાન્યોઽસ્તિ ભુવિ કશ્ચન॥ 8-23-19 (56009) પાર્થસ્ય સમરે કૃષ્ણો યથાઽભીષુગ્રહો વરઃ। તથા ત્વમપિ કર્ણસ્ય રથેઽભીષુગ્રહો ભવ॥ 8-23-20 (56010) તેન યુક્તો રણે પાર્થો રક્ષ્યમાણશ્ચ પાર્થિવ। યાનિ કર્માણિ કુરુતે પ્રત્યક્ષાણિ તથૈવ તત્॥ 8-23-21 (56011) પૂર્વં નઃ સમરે હ્યેવમધીદર્જુનો રિપૂન્। ઇદાનીં વિક્રમો હ્યસ્ય કૃષ્ણેન સહિતસ્ય ચ॥ 8-23-22 (56012) કૃષ્ણેન સહિતઃ પાર્થો ધાર્તરાષ્ટ્રીં મહાચમૂમ્। અહન્યહનિ મદ્રેશ દ્રાવયન્દૃશ્યતે યુધિ॥ 8-23-23 (56013) ભાગોઽવશિષ્ટઃ કર્ણસ્ય તવ ચૈવ મહાદ્યુતે। તં ભાગં સહ કર્ણેન યુગપન્નાશયાદ્ય હિ॥ 8-23-24 (56014) અરુણેન યથા સાર્ધં તમઃ સૂર્યો વ્યપોહતિ। તથા કર્ણેન સહિતો જહિ પાર્થં મહાહવે॥ 8-23-25 (56015) ઉદ્યન્તૌ ચ યથા સૂર્યૌ બાલસૂર્યસમપ્રભૌ। કર્ણશલ્યૌ રણે દૃષ્ટ્વા વિદ્રવન્તુ મહારથાઃ॥ 8-23-26 (56016) સૂર્યારુષૌ યથા દૃષ્ટ્વા તમો નશ્યતિ મારિષ। તથા નશ્યન્તુ કૌન્તેયાઃ સપાઞ્ચાલાઃ સસૃઞ્જયાઃ॥ 8-23-27 (56017) રથિનાં પ્રવરઃ કર્ણો યન્તૄણાં પ્રવરો ભવાન્। સંયોગો યુવયોર્લોકે નાભૂન્ન ચ ભવિષ્યતિ॥ 8-23-28 (56018) યથા સર્વાસ્વવસ્થાસુ વાર્ષ્મેયઃ પાતિ પાણ્ડવમ્। તથા ભવાન્પરિત્રાતુ કર્ણં વૈકર્તનં રણે। `સારથ્યં ક્રિયતાં તસ્ય યુધ્યમાનસ્ય સંયુગે॥ 8-23-29 (56019) યથા ચ સમરે કૃષ્ણો રક્ષતે સર્વતોઽર્જુનમ્। તથા ત્વમપિ રાધેયં રક્ષસ્વ ચ મહારણે'॥ 8-23-30 (56020) ત્વયા સારથિના હ્યેષ અપ્રધૃષ્યો ભવિષ્યતિ। દેવતાનામપિ રણે સશક્રાણાં મહીપતે। કિં પુનઃ પાણ્ડવેયાનાં મા વિશઙ્કીર્વચો મમ॥ 8-23-31 (56021) સઞ્જય ઉવાચ। 8-23-32x (4880) દુર્યોધનવચઃ શ્રુત્વા શલ્યઃ ક્રોધસમન્વિતઃ। `ધાર્તરાષ્ટ્રમથોવાચ સૃક્વિણી પરિલેલિહન્'॥ 8-23-32 (56022) ત્રિશિખાં ભ્રુકુટિં કૃત્વા ધુન્વન્હસ્તૌ પુનઃપુનઃ। ક્રોધરક્તે મહાનેત્રે પરિવૃત્ય મહાભુજઃ। કુલૈશ્વર્યશ્રુતબલૈર્દૃપ્તઃ શલ્યોઽબ્રવીદિદમ્॥ 8-23-33 (56023) શલ્ય ઉવાચ। 8-23-34x (4881) ન મામર્હસિ રાજેદ્ર નિયોક્તું કર્મણીદૃશે। ન હિ પાપીયસઃ શ્રેયાન્પ્રેષ્યત્વં કર્તુમર્હતિ॥ 8-23-34 (56024) યો હ્યભ્યુપગતં મિત્રં ગરીયાંસં વિશેષતઃ। વશે પાપીયસો ધત્તે તત્કાર્યમધરોત્તરમ્॥ 8-23-35 (56025) બ્રહ્મણા બ્રાહ્મણાઃ સૃષ્ટા મુખાત્ક્ષત્રં ચ બાહુતઃ। ઊરુભ્યામથ વૈશ્યા વૈ શૂદ્રાઃ પદ્ભ્યામિતિ શ્રુતિઃ॥ 8-23-36 (56026) તેભ્યો વર્ણવિશેષાશ્ચ પ્રતિલોમાનુલોમજાઃ। અથાન્યોન્યસ્ય સંયોગાચ્ચાતુર્વર્ણ્યસ્ય ભારત॥ 8-23-37 (56027) ગોપ્તારઃ સઙ્ગૃહીતારો દાતારઃ ક્ષત્રિયાઃ સ્મૃતાઃ॥ 8-23-38 (56028) યાજનાધ્યાપનૈર્વિપ્રા વિશુદ્વૈશ્ચ પ્રતિગ્રહૈઃ। લોકસ્યાનુગ્રહાર્થાય સ્થાપિતા બ્રાહ્મણા ભુવિ॥ 8-23-39 (56029) કૃષિશ્ચ પાશુપાલ્યં ચ વિશાં દાનં ચ ધર્મતઃ। બ્રહ્મક્ષત્રવિશાં શૂદ્રા વિહિતાઃ પરિચારકાઃ॥ 8-23-40 (56030) બ્રહ્મક્ષત્રસ્ય વિહિતાઃ સૂતા વૈ પરિચારકાઃ। ન ક્ષત્રિયો વૈ સૂતાનાં શૃણુયાચ્ચ કથઞ્ચન॥ 8-23-41 (56031) અહં મૂર્ધાભિષિક્તો હિ રાજર્ષિકુલજો નૃપઃ। મહારથસમાખ્યાતઃ સેવ્યઃ સ્તુત્યશ્ચ વન્દિનાં॥ 8-23-42 (56032) સોઽમહેતાદૃશો ભૂત્વા નેહારિબલસૂદનઃ। સૂતપુત્રસ્ય સઙ્ગ્રામે સારથ્યં કર્તુમુત્સહે॥ 8-23-43 (56033) અવમન્યસે માં ગાન્ધારે ધ્રુવં ચાપ્યતિશઙ્કસે। યસ્માદ્બ્રવીષિ વિસ્રબ્ધઃ સારથ્યં ક્રિયતામિતિ॥ 8-23-44 (56034) અસ્મત્તોઽભ્યધિકં કર્ણં મન્વાનસ્તં પ્રશંસસિ। ન ચાહં યુધિ રાધેયં ગણયે તુલ્યમાત્મનઃ॥ 8-23-45 (56035) આદિશ્યતામભ્યધિકો મમાંશઃ પૃથિવીપતે। તમહં સમરે હત્વા ગમિષ્યામિ યથાગતમ્॥ 8-23-46 (56036) અથવાપ્યેક એવાહં યોત્સ્યામિ તવ શત્રુભિઃ। પશ્ય વીર્યં મમાદ્ય ત્વં સઙ્ગ્રામે દહતો રિપૂન્॥ 8-23-47 (56037) ન ચાપિ કામાન્કૌરવ્ય નિધાય હૃદયે પુમાન્। અસ્મદ્વિધઃ પ્રવર્તેત મા મા ત્વમતિશઙ્કિથાઃ॥ 8-23-48 (56038) અપિ ચાપ્યવમાનો મે ન કર્તવ્યઃ કથઞ્ચન। પશ્ય ભીમૌ મમ ભુજૌ વજ્રસંહનનૌ દૃઢૌ॥ 8-23-49 (56039) ધનુઃ પશ્ય ચ મે ચિત્રં શરાંશ્ચાશીવિષપમાન્। રથં ચ પશ્ય મે ચિત્રં સદશ્વૈર્વાતવેગિભિઃ॥ 8-23-50 (56040) ગદાં ચ પશ્ય ગાન્ધારે હેમપટ્ટવિભૂષિતામ્। દારયેયં મહીં ક્રુદ્ધો વિકિરેયં ચ પર્વતાન્। શોષયેયં સમુદ્રાંશ્ચ પાતયેયં ચ ભાસ્કરમ્॥ 8-23-51 (56041) તં મામેવંવિધં રાજન્સમર્થમરિનિગ્રહે। કસ્માદ્યુનઙ્ક્ષિ સારથ્યે સૂતસ્યાધિરથેસ્તુ મામ્॥ 8-23-52 (56042) ન ચાપિ મમ રાધેયઃ કલામર્હતિ ષોડશીમ્॥ 8-23-53 (56043) સકર્ણા યે ત્રયો લોકાઃ સાર્જુનાઃ સજનાર્દનાઃ। નિબદ્વાંસ્તન્ત્રણે રાજન્ન ગણેયં કથઞ્ચન॥ 8-23-54 (56044) ન ચાહં પ્રાકૃતઃ કશ્ચિન્ન ચાસ્મ્યધિગતઃ સ્વયમ્। અયં ચાપ્યવમાનો મે ન કર્તવ્યઃ કથઞ્ચન॥ 8-23-55 (56045) આપૃચ્છે ત્વાદ્ય ગાન્ધારે યાસ્યામિ વિષયં પ્રતિ। ન ચાહં સૂતપુત્રસ્ય સારથ્યમુપજગ્મિવાન્॥ 8-23-56 (56046) અવમાનમહં પ્રાપ્ય ન યોત્સ્યામિ કથઞ્ચન। આપૃચ્છે ત્વાઽદ્ય ગાન્ધારે ગમિષ્યામિ ગૃહાય વૈ॥ 8-23-57 (56047) સઞ્જય ઉવાચ। 8-23-58x (4882) એવમુક્ત્વા મહારાજ શલ્યઃ સમિતિશોભનઃ। ઉત્થાય પ્રયયૌ તૂર્ણં રાજમધ્યાદમર્ષિતઃ॥ 8-23-58 (56048) પ્રણયાદ્બહુમાનાચ્ચ તં નિગૃહ્ય સુતસ્તવ। અબ્રવીન્મધુરં વાક્યં સામ્ના સર્વાર્થસાધકમ્॥ 8-23-59 (56049) યથા શલ્ય ત્વમાત્થેદમેવમેતદસંશયમ્। અભિપ્રાયસ્તુ મે કશ્ચિત્તં નિબોધ જનેશ્વર॥ 8-23-60 (56050) ન કર્ણોઽભ્યધિકસ્ત્વત્તો ન ચાન્યે ચૈવ પાર્થિવાઃ। ન ચ મદ્રેશ્વર ત્વાં વૈ કૃષ્ણઃ સોઢું ચ શક્ષ્યતિ॥ 8-23-61 (56051) ઋતમેવ હિ પૂર્વાસ્તે વદન્તિ પુરુષોત્તમાઃ। તસ્માદાર્તાયનિઃ પ્રોક્તો ભવાનિતિ મતિર્મમ॥ 8-23-62 (56052) શલ્યબૂતસ્તુ શત્રૂણાં યસ્માત્ત્વં યુધિ માનદ। તસ્માચ્છલ્યેતિ તે નામ કથ્યતે પૃથિવીતલે॥ 8-23-63 (56053) યદેતદ્વ્યાહૃતં પૂર્વં ભવતા ભૂરિદક્ષિણ। તદેવ કુરુ ધર્મજ્ઞ મદર્થં યદ્યદુચ્યતે॥ 8-23-64 (56054) ન ચ ત્વત્તો હિ રાધેયો ન ચાહમપિ વીર્યવાન્। વૃણેઽહં ત્વાં હયાગ્ર્યાણાં યન્તારમિહ સંયુગે॥ 8-23-65 (56055) મન્યે ચાભ્યધિકં શલ્ય ગુણૈઃ કર્ણં ધનઞ્જયાત્। ભવન્તં વાસુદેવાચ્ચ લોકોઽયમતિમન્યતે॥ 8-23-66 (56056) કર્ણો હ્યભ્યધિકઃ પાર્થાદસ્ત્રૈરેવ નરર્ષભ। ભવાનભ્યધિકઃ કૃષ્ણાદશ્વજ્ઞાને બલે તથા॥ 8-23-67 (56057) યથાઽશ્વહૃદયં વેદ વાસુદેવો મહામનાઃ। દ્વિગુણં ત્વં તથા વેત્સિ મદ્રરાજેશ્વરાત્મજ॥ 8-23-68 (56058) શલ્ય ઉવાચ। 8-23-69x (4883) યન્માં બ્રવીષિ ગાન્ધારે મધ્યે સૈન્યસ્ય કૌરવ। વિશિષ્ટં દેવકીપુત્રાત્પ્રીતિમાનસ્મ્યહં ત્વયિ॥ 8-23-69 (56059) એષ સારથ્યમાતિષ્ઠે રાધેયસ્ય યશસ્વિનઃ। યુધ્યતઃ પાણ્ડવાગ્ર્યેણ યથા ત્વં વીર મન્યસે॥ 8-23-70 (56060) સમયશ્ચ હિ મે વીર કશ્ચિદ્વૈકર્તનં પ્રતિ। ઉત્સૃજેયં યથાશ્રદ્વમહં વાચોઽસ્ય સન્નિધૌ॥ 8-23-71 (56061) સઞ્જય ઉવાચ। 8-23-72x (4884) તથેતિ રાજન્પુત્રસ્તે સહ કર્ણેન ભારત। 8-23-72 (56062) અબ્રવીન્મદ્રરાજસ્ય મતં ભરતસxxxx॥ ॥ 8-23-72 (56063) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ત્રયોવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 23 ॥

8-24-0 (56064) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-24-0x (4885) ભૂય એવ તુ મદ્રેશ યત્ત્વા વક્ષ્યામિ તચ્છૃણુ। યથા પુરાવૃત્તમિદં યુદ્ધે દેવાસુરે પ્રભો॥ 8-24-1 (56065) યદુક્તવાન્પિતુર્મહ્યં માર્કણ્ડેયો મહાતપાઃ। બ્રુવતસ્તદશેષેણ મમ રાજર્ષિસત્તમ। નિબોધ મનસા ચાત્ર ન તે કાર્યા વિચારણા॥ 8-24-2 (56066) `સમુત્પન્નો હિ રાજાનઃ પ્રમોહ ઇતિ નિશ્ચયમ્। કૃત્વા ચૈવ વ્યવસ્યન્તિ સર્વે ધર્માર્થનિશ્ચયાન્॥ 8-24-3 (56067) દેવાનામસુરાણાં ચ મહાનાસીત્સમુચ્છ્રયઃ। સૈંહિકેયાસ્તદોદ્વૃત્તા વિબુધાનવસૂદયન્। તે નિરસ્તઃ કૃતા દેવૈર્દાનવા બલગર્વિતાઃ'॥ 8-24-4 (56068) તત્રાસીત્પ્રથમો રાજન્સઙ્ગ્રામસ્તારકામયઃ। નિર્જિતાશ્ચ તતો દૈત્યા દૈવતૈરિતિ નઃ શ્રુતિઃ॥ 8-24-5 (56069) ભગ્નદર્પા નિરુત્સાહાઃ પાતાલં વિવિશુસ્તદા॥ 8-24-6 (56070) નિર્જિતેષુ ચ દૈત્યેષુ તારકસ્ય સુતાસ્ત્રયઃ। તારાક્ષઃ કમલાક્ષશ્ચ વિદ્યુન્માલી ચ પાર્થિવ॥ 8-24-7 (56071) તપ ઉગ્રં સમાસ્થાય નિયમે પરમે સ્થિતાઃ। તપસા કર્ણયામાસુર્દેહાંસ્તાઞ્શત્રુકર્શનાઃ॥ 8-24-8 (56072) દમેન તપસા ચૈવ નિયમેન સમાધિના। તેષાં પિતામહઃ પ્રીતો વરદઃ પ્રદદૌ વરમ્॥ 8-24-9 (56073) અવધ્યત્વં ચ તે સર્વે સર્વભૂતેષુ સર્વદા। સહિતા વરયામાસઃ સર્વલોકપિતામહમ્॥ 8-24-10 (56074) તાનબ્રવીત્તદા દેવઃ સર્વલોકગુરુઃ પ્રભુઃ। નાસ્તિ સર્વામરત્વં વૈ નિવર્તધ્વમિતોઽસુરાઃ। અન્યં વરં વૃણીધ્વં વૈ રોચતે યાદૃશો હિ વઃ॥ 8-24-11 (56075) તતસ્તે સહિતા રાજન્સમ્પ્રધાર્યાસકૃદ્બહુઃ। સર્વલોકેશ્વરં વાક્યં પ્રણમ્યૈનમથાઽબ્રુવન્॥ 8-24-12 (56076) વસ્તુમિચ્છામ નગરં કર્તું કામગમં શુભમ્। સર્વકામસમૃદ્વાર્થમવધ્યં દેવદાનવૈઃ॥ 8-24-13 (56077) યક્ષરક્ષોરગગણૈર્નાનાજાતિભિરેવ ચ। ન કૃત્યાભિર્ન શસ્ત્રૈશ્ચ ન શાપૈર્બ્રહ્મવાદિનામ્। વધ્યેત ત્રિપુરં દેવ પ્રયચ્છેઃ પ્રપિતામહ॥ 8-24-14 (56078) વયં પુરાણિ ત્રીણ્યેવ સમાસ્થાય મહીમિમામ્। વિચરિષ્યામ લોકેઽસ્મિંસ્ત્વત્પ્રસાદપુરસ્કૃતાઃ॥ 8-24-15 (56079) તતો વર્ષસહસ્રેષુ સમેષ્યામઃ પરસ્પરમ્। એકીભાવં ગભિષ્યન્તિ પુરાણ્યેતાનિ ચાનઘ॥ 8-24-16 (56080) સમાગતાનિ ચૈતાનિ યો હન્યાદ્ભગવાંસ્તદા। એકેષુણા દેવવરઃ સ નો મૃત્યુર્ભવિષ્યતિ॥ 8-24-17 (56081) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-24-18x (4886) તેષાં તદ્વચનં શ્રુત્વા દાનવાનાં પિતામહઃ। એવમસ્ત્વિતિ તાન્દેવઃ પ્રત્યુક્ત્વા પ્રાવિશદ્દિવમ્॥ 8-24-18 (56082) તે તુ લબ્ધવરાઃ પ્રીતાઃ સમ્પ્રધાર્ય પરસ્પરમ્। પુરત્રયવિસૃષ્ટ્યર્થં મયં વવ્રુર્મહારથાઃ। વિશ્વકાર્માણમજરં દૈત્યદાનવપૂજિતમ્॥ 8-24-19 (56083) તતો મયઃ સ્વતપસા ચક્રે ધીમાન્પુરાણિ ચ। ત્રીણિ કાઞ્ચનમેકં વૈ રૌપ્યં કાર્ષ્ણાયસં તથા॥ 8-24-20 (56084) કાઞ્ચનં દિવિ તત્રાસીદન્તરિક્ષે ચ રાજતમ્। આયસં ચાભવદ્ભૌમં તદા તેષાં પરન્તપ॥ 8-24-21 (56085) એકૈકં યોજનશતં વિસ્તૃતં તાવદાયતમ્। દૃઢં ચાટ્ટાલકયુતં બૃહત્પ્રાકારતોરણમ્॥ 8-24-22 (56086) ગૃહપ્રવરસમ્બાધમસમ્બાધમહાપથમ્। પ્રાસાદૈર્વિવિધૈશ્ચાપિ દ્વારૈશ્ચૈવોપશોભિતમ્॥ 8-24-23 (56087) ત્રિપુરં તેષુ ચાપ્યાસન્રાજાનો વૈ પૃથક્પૃથક્। દિવ્યમાલ્યામ્બરધરા દૈતેયા રાજસત્તમ॥ 8-24-24 (56088) કાઞ્ચનં તારકાક્ષસ્ય દિવ્યમાસીન્મહાત્મનઃ। રાજતં કમલાક્ષસ્ય વિદ્યુન્માલિન આયસમ્॥ 8-24-25 (56089) ત્રયસ્તે દૈત્યરાજાનસ્ત્રીઁલ્લોકાનાશુ તેજસા। આક્રમ્ય તસ્થુરૂચુશ્ચ કશ્ચ નામ પ્રજાપતિઃ॥ 8-24-26 (56090) તેષાં દાનવમુખ્યાનાં પ્રયુતાન્યર્બુદાનિ ચ। કોટ્યાશ્ચાપ્રતિવીરાણાં સમાજગ્મુસ્તતસ્તતઃ॥ 8-24-27 (56091) માંસાશિનઃ સુદૃપ્તાશ્ચ સુરૈર્વિનિકૃતાઃ પુરા। મહદૈશ્વર્યમિચ્છન્તસ્ત્રિપુરં દુર્ગમાશ્રિતાઃ॥ 8-24-28 (56092) સર્વેષાં ચ પુનશ્ચૈષાં સર્વયોગવહો મયઃ। તમાશ્રિત્ય હિ તે સર્વેઽવર્તયન્નકુતોભયાઃ॥ 8-24-29 (56093) યો હિ યં મનસા કામં દધ્યૌ ત્રિપુરસંશ્રયઃ। તસ્મૈ તસ્મૈ મયસ્તં તં વિદધે માયયા તદા॥ 8-24-30 (56094) તારકાક્ષસુતશ્ચાસીદ્વરિર્નામ મહાબલઃ। તપસ્તેપે પરમકં યેનાતુષ્યત્પિતામહઃ॥ 8-24-31 (56095) સન્તુષ્ટમવૃણોદ્દેવં વાપી ભવતુઃ નઃ પુરે। શસ્ત્રૈર્વિનિહતા યત્ર ક્ષિપ્તાઃ સ્યુર્બલવત્તરાઃ॥ 8-24-32 (56096) સ તુ લબ્ધ્વા વરં વીરસ્તારકાક્ષસુતો હરિઃ। સસૃજે તત્ર વાપીં તાં મૃતસઞ્જીવિનીં પ્રભો॥ 8-24-33 (56097) યેન રૂપેણ યો દૈત્યો યેન વેષેણ ચાપ્યથ। ક્ષિપ્યતે નિહતો વાપ્યાં તાદૃશેનૈવ જાયતે। સમ્પૂર્ણબલવીર્યસ્તુ રાજઞ્છૌર્યસમન્વિતઃ॥ 8-24-34 (56098) એવં વીર્યેણ સંયુક્તાં કૃતાં તેન મહાત્મના। તાં પ્રાપ્ય ત્રૈપુરા વાપીં લોકાન્સર્વાન્બબાધિરે॥ 8-24-35 (56099) મહતા તપસા સિદ્ધાઃ સુરાણાં ભયવર્ધનાઃ। એકસ્મિન્નિહતે દૈત્યે સૃજન્તિ સ્મ દશાસુરાન્। ન તેષાં વિદ્યતે યુદ્વે ક્ષયો રાજન્કથઞ્ચન॥ 8-24-36 (56100) તતસ્તે લોભમોહાભ્યામભિભૂતા વિચેતસઃ। નિર્ભીકાઃ સહિતાઃ સર્વે સ્થાપિતાઃ સમલોલુપાઃ॥ 8-24-37 (56101) વિદ્રાવ્ય સગણાન્દેવાંસ્તત્રતત્ર તદાતદા। વિચેરુઃ સ્વેન કામેન વરદાનેન દર્પિતાઃ॥ 8-24-38 (56102) દેવોદ્યાનાનિ સર્વાણિ સ્થાનાનિ ચ દિવૌકસામ્। ઋષીણામાશ્રમાન્પુણ્યાન્રમ્યાઞ્ચનપદાંસ્તથા। ઉત્સાદયન્ત મર્યાદાં દાનવા દુષ્ટચારિણઃ॥ 8-24-39 (56103) નિઃસ્થાનાશ્ચ કૃતા દેવા ઋષયઃ પિતૃભિઃ સહ। દૈત્યૈસ્ત્રિભિસ્ત્રયો લોકા હ્યાક્રાન્તાસ્તૈઃ સુરેતરૈઃ॥ 8-24-40 (56104) પીડ્યમાનેષુ લોકેષુ તતઃ શક્રો મરુદ્વૃતઃ। પુરાણ્યાયોધયાઞ્ચક્રે વજ્રહસ્તઃ સમન્તતઃ॥ 8-24-41 (56105) નાશકત્તાન્યભેદ્યાનિ યદા ભેત્તું પુરન્દરઃ। પુરાણિ વરદત્તાનિ ધાત્રા તેન નરાધિપ॥ 8-24-42 (56106) તદા ભીતઃ સુરપતિર્મુક્ત્વા તાનિ પુરાણ્યથ। તૈરેવ વિબુધૈઃ સાર્ધં પિતામહમરિન્દમ। જગામાથ તદાખ્યાતું વિપ્રકારં સુરેતરૈઃ॥ 8-24-43 (56107) તે તત્ત્વં સર્વમાખ્યાય શિરોભિઃ સમ્પ્રણમ્ય ચ। તદ્વધોપાયમાચક્ષ્વ ભગવન્નિતિ ચાબ્રુવન્॥ 8-24-44 (56108) શ્રુત્વા તદ્ભગવાન્દેવો દેવાનિદમુવાચ હ। શ્રૂયતાં ત્રિદશાઃ સર્વે યથેદં વાક્યગૌરવમ્॥ 8-24-45 (56109) દુરાત્માનોઽસુરા નિત્યં તે ચાપિ વિબુધા મમ। ન શક્નુવન્તિ તે (યે) સર્વે યુષ્માન્વૈ પીડયન્તિ તે॥ 8-24-46 (56110) અહં સમસ્તુ સર્વેષાં ભૂતાનાં નાત્ર સંશયઃ। અવિનીતા નિહન્તવ્યા ઇત્યેવં પ્રબ્રવીમિ વઃ॥ 8-24-47 (56111) એકેષુણા (હિ) વિભેદ્યાનિ તાનિ દુર્ગાણિ નાન્યથા। શક્તસ્તુ તાનિ બાણેન ભેત્તું કામં ત્રિલોચનઃ॥ 8-24-48 (56112) તે યૂયં સ્થાણુમીશાનં જિષ્મુમક્લિષ્ટકારિણમ્। યોદ્વારં વૃણુત ક્ષિપ્રં સ તાન્હન્તા સુરેતરાન્॥ 8-24-49 (56113) તે દેવાસ્તેન વાક્યેન ચોદિતાઃ પ્રણતાઃ સ્થિતાઃ। દિવ્યં વર્ષસહસ્રં વૈ તપસ્તપ્ત્વા સુરર્ષભાઃ। શુભાત્માનો મહાત્માનો જગ્મુર્વૈ વૃષભધ્વજમ્॥ 8-24-50 (56114) બ્રહ્માણમગ્રતઃ કૃત્વા શરણ્યં શરણાગતાઃ। તપઃ પરમમાજગ્મુર્ગૃણન્તો બ્રહ્મ શાશ્વતમ્॥ 8-24-51 (56115) અનઙ્ગમથનં સર્વે ભવં સર્વાત્મના ગતાઃ। દેવદેવં પરં સ્થાણું વરદં ત્ર્યમ્બકં શિવમ્॥ 8-24-52 (56116) શર્વમીડ્યમજં રુદ્રં શશાઙ્કાઙ્કિતમૂર્ધજમ્। તુષ્ટુવુર્વાગ્ભિરુગ્રાભિર્ભયેષ્વભયમચ્યુતમ્। સર્વાત્માનં મહાત્માનં યેનાપ્તં વિશ્વમાત્મના॥ 8-24-53 (56117) તપોવિશેષૈર્વિવિધૈર્યોગં યો વેદ ચાત્મનઃ। યઃ સાઙ્ખ્યમાત્મના વેત્તિ યસ્ય ચાત્મા વેશે સદા॥ 8-24-54 (56118) તં તે દદૃશુરીશાનં તેજોરાશિમુમાપતિમ્। `પરેણ યત્નેન ભવં ત્રિદશાઃ શર્વમીશ્વરમ્'। અનન્યસદૃશં લોકે પ્રતપન્તમકલ્મષમ્॥ 8-24-55 (56119) એકશ્ચ ભગવાંસ્તત્ર નાનારૂપમકલ્પયત્। આત્મનઃ પ્રતિરૂપાણિ રૂપાણ્યથ મહાત્મનિ। પરસ્પરસ્ય ચાપશ્યન્સર્વે પરમવિસ્મિતાઃ॥ 8-24-56 (56120) સર્વભૂતમયં દૃષ્ટ્વા તમજં જગતઃ પરિમ્। દેવા બ્રહ્મર્ષયશ્ચૈવ શિરોભિર્ધરણીં ગતાઃ॥ 8-24-57 (56121) તાન્સ્વસ્તિવાચ્ય ચાભ્યર્ચ્ય સમુત્થાપ્ય ચ શઙ્કરઃ। બ્રૂતબ્રૂતેતિ ભગવાન્સ્મયમાનોઽભ્યભાષત॥ 8-24-58 (56122) ત્ર્યમ્બકેણાભ્યનુજ્ઞાતાસ્તતસ્તે સ્વસ્થચેતસઃ। નમો નમો નમસ્તેઽસ્તુ પ્રભો ઇત્યબ્રુવન્ભવમ્॥ 8-24-59 (56123) નમો દેવાધિદેવાય પ્રિયાધાઘ્નેઽતિમન્યવે। પ્રજાપતિમખઘ્નાય પ્રજાપતિભિરીડ્યતે॥ 8-24-60 (56124) નમઃ સ્તુતાય સ્તુત્યાય સ્તૂયમાનાય શમ્ભવે। વિલોહિતાય રુદ્રાય નીલગ્રીવાય શૂલિને॥ 8-24-61 (56125) અમોઘાય મૃગાક્ષાય પ્રવરાયુધયોધિને। અર્હાય ચૈવ શુદ્વાય ક્ષયાય ક્રથનાય ચ॥ 8-24-62 (56126) દુર્વારણાય શુક્રાય બ્રહ્મણે બ્રહ્મચારિણે। ઈશાનાયાપ્રમેયાય નિહન્ત્રે ચર્મવાસસે॥ 8-24-63 (56127) તપોરતાય પિઙ્ગાય વ્રતિને કૃત્તિવાસસે। કુમારપિત્રે ત્ર્યક્ષાય પ્રવરાયુધધારિણે॥ 8-24-64 (56128) પ્રપન્નાર્તિવિનાશાય બ્રહ્મદ્વિટ્સઙ્ઘઘાતિને। વનસ્પતીનાં પતયે વનાનાં પતયે નમઃ॥ 8-24-65 (56129) ગવાં ચ પતયે નિત્યં યજ્ઞાનાં પતયે નમઃ। નમોસ્તુ તે સસૈન્યાય ત્ર્યમ્બકાયામિતૌજસે। મનોવાક્કર્મભિર્દેવ ત્વાં પ્રપન્નાન્ભજસ્વ નઃ॥ 8-24-66 (56130) તતઃ પ્રસન્નો ભગવાન્સ્વાગતેનાભિનન્દ્ય ચ। પ્રોવાચ વ્યેતુ વસ્ત્રાસો બ્રૂત કિં કરવાણિ વઃ॥ 8-24-67 (56131) `દેવાઃ શર્વસ્ય વચનં શ્રુત્વા હર્ષમુપાગતાઃ'॥ ॥ 8-24-68 (56132) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 24 ॥

8-25-0 (56133) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-25-0x (4887) પિતૃદેવર્ષિસઙ્ઘેભ્યોઽભયે દત્તે મહાત્મના। સત્કૃત્ય શંકરં પ્રાહ બ્રહ્મા લોકપિતામહઃ॥ 8-25-1 (56134) ઇમાન્યસુરદુર્ગાણિ લોકાંસ્ત્રીનાક્રમન્તિ હિ। કશ્ચ પ્રજાપતિર્ઘોરાંસ્તાન્સ્રર્વાઞ્જહિ મા ચિરમ્॥ 8-25-2 (56135) વરાતિસર્ગાદ્દેવેશ પ્રાજાપત્યમિદં પરમ્। મયાઽધિતિષ્ઠતા દત્તો દાનવેભ્યો મહાન્વરઃ॥ 8-25-3 (56136) નાસ્ત્યન્યો યુધિ તેષાં વૈ નિહન્તા ઇતિ નઃ શ્રુતમ્। તાનતિક્રાન્તમર્યાદાન્નાન્યઃ સંહર્તુમર્હતિ। ત્વામૃતે સર્વભૂતેશ ત્વં હ્યેષાં પ્રત્યરિર્વધે॥ 8-25-4 (56137) સ ત્વં દેવ પ્રપન્નાનાં યાચતાં ચ દિવોકસામ્। કુરુ પ્રસાદં વરદ દાનવાઞ્જહિ સંયુગે॥ 8-25-5 (56138) ત્વત્પ્રસાદાજ્જગત્સર્વં સુખમૈધત માનદ। શરણ્યસ્ત્વં હિ દેવાનાં વયં ત્વાં શરણં ગતાઃ॥ 8-25-6 (56139) ઈશ્વર ઉવાચ। 8-25-7x (4888) હન્તવ્યાઃ શત્રવઃ સર્વે યુષ્માકમિતિ મે મતિઃ। ન ત્વેકશ્ચોત્સહે હન્તું બલિનઃ સુરવિદ્વિષઃ॥ 8-25-7 (56140) તે યૂયં સહિતાઃ સર્વે મદીયેનાપિ તેજસા। જયધ્વં યુધિ તાન્સર્વાન્સઙ્ઘાતેન મહાબલાન્॥ 8-25-8 (56141) દેવા ઊચુઃ। 8-25-9x (4889) અસ્મત્તેજોબલં યાવત્તાવદ્દ્વિગુણમેવ વા। તત્તેષામિતિ મન્યામો દૃષ્ટતેજોબલા હિ તે॥ 8-25-9 (56142) ઈશ્વર ઉવાચ। 8-25-10x (4890) વધ્યાસ્તે સર્વથા પાપા યે યુષ્માસ્વપરાધિનઃ। મમ તેજોબલાર્ધેન સર્વે મૃદ્ગથ શાત્રવાન્॥ 8-25-10 (56143) દેવા ઊચુઃ। 8-25-11x (4891) બિભર્તું તવ તેજોર્ધં ન શક્ષ્યામ સુરેશ્વર। સર્વેષાં નો બલાર્ધેન ત્વમેવ જહિ શાત્રવાન્॥ 8-25-11 (56144) વયં ચ સર્વથા દેવ રક્ષણીયાસ્તથૈવ ચ। સ નો રક્ષ મહાદેવ ત્વમેવ જહિ શાત્રવાન્॥ 8-25-12 (56145) ઈશ્વર ઉવાચ। 8-25-13x (4892) મમ તેજો ન શક્તા હિ સર્વે ધારયિતું યદિ। અહમેનાન્વધિષ્યામિ યુષ્મત્તેજોર્ધસંયુતઃ॥ 8-25-13 (56146) બલાર્ધં યદિ મે દેવા ન ધારયિતુમાહવે। શક્તાઃ સર્વે હિ સઙ્ગમ્ય યૂયં તત્પ્રબ્રવીમિ વઃ॥ 8-25-14 (56147) સમા ભવન્તિ મે સર્વે દાનવાશ્ચામરાશ્ચ યે। શિવોઽસ્મિ સર્વભૂતાનાં શિવત્વં તેન મે સુરાઃ॥ 8-25-15 (56148) કિન્ત્વધર્મેણ વર્તન્તે યસ્માત્તે સુરશત્રવઃ। તસ્માદ્વધ્યા મયાપ્યેતે યુષ્માકં ચ હિતેપ્સયા॥ 8-25-16 (56149) શરણં વઃ પ્રપન્નાનાં ધર્મેણ ચ જિગીષતામ્। સાહાય્યં વઃ કરિષ્યામિ નિહનિષ્યામિ વો રિપૂન્॥ 8-25-17 (56150) દીયતાં ચ બલાર્ધં મે સર્વૈરપિ પૃથક્પૃથક્। પશુત્વં ચૈવ મે લોકાઃ સર્વે કલ્પન્તુ પીડિતાઃ॥ 8-25-18 (56151) પશૂનાં તુ પતિત્વં મે ભવત્વદ્ય દિવૌકસઃ। એવં ન પાપં પ્રાપ્સ્યામિ પશૂન્હત્વા સુરદ્વિપઃ॥ 8-25-19 (56152) કલ્પયધ્વં રથં દિવ્યં રથાશ્વાંશ્ચૈવ પારગાન્। ધનુઃ શરં સારથિં ચ તતો જેષ્યામિ વો રિપૂન્॥ 8-25-20 (56153) ઇતિ શ્રુત્વા વચો દેવા દેવદેવસ્ય ભૂપતેઃ। વિષાદમગમન્સર્વે પશુત્વં પ્રતિ શઙ્કિતાઃ॥ 8-25-21 (56154) તેષાં ભાવં ભવો જ્ઞાત્વા દેવસ્તાનબ્રવીદિદમ્। મા વોસ્તુ પશુભાવેઽસ્મિન્ભયં વિબુધસત્તમાઃ॥ 8-25-22 (56155) શ્રૂયતાં પશુભાવસ્ય વિમોક્ષઃ ક્રિયતાં ચ સઃ॥ 8-25-23 (56156) યો વઃ પશુપતેશ્ચર્યાં ચરિષ્યતિ સ મોક્ષ્યતે। પશુત્વાદિતિ સત્યં વઃ પ્રતિજાને સમાગમે॥ 8-25-24 (56157) યે ચાપ્યન્યે ચરિષ્યન્તિ વ્રતં મોક્ષ્યન્તિ તેઽપિ ચ॥ 8-25-25 (56158) નૈ(ત્ય)ષ્ઠિકં દ્વાદશાબ્દં વા અર્ધમબ્દમૃતુત્રયમ્। માસં દ્વાદશરાત્રં ગુહ્યં વ્રતં દિવ્યં ચરિષ્યથ॥ 8-25-26 (56159) તં તથેત્યબ્રુવન્દેવા દેવદેવનમસ્કૃતમ્। ઊચુશ્ચેદં ગૃહાણેદં તેજસોઽર્ધમિતિ પ્રભુમ્॥ 8-25-27 (56160) પ્રત્યુવાચ તથેત્યેવ શૂલધૃદ્રાજસત્તમ। તતસ્તે પ્રદદુઃ સર્વે તેજસોઽર્ધં મહાત્મને॥ 8-25-28 (56161) સર્વમાદાય સર્વેષાં તેજસોઽર્ધં દિવૌકસામ્। તેજસાપ્યધિકો ભૂત્વા ભૂયોઽપ્યતિબલોઽભવત્॥ 8-25-29 (56162) તતઃ પ્રભૃતિ દેવાનાં દેવદેવોઽભવદ્ભવઃ। પતિશ્ચ સર્વભૂતાનાં પશૂનાં ચાભવત્તદા॥ 8-25-30 (56163) તસ્માત્પશુપતિશ્ચોક્તો ભવત્વાચ્ચ ભવેતિ વૈ॥ અર્ધમાદાય સર્વેષાં તેજસા પ્રજ્વલન્નિવ। 8-25-31 (56164) ભાસયામાસ તાન્સર્વાન્દેવદેવો મહાદ્યુતિઃ॥ તતોઽભિષિષિચ્યુઃ સર્વે સુરા રુદ્રં પુરારિણમ્। 8-25-32 (56165) મહાદેવ ઇતિ હ્યાસીદ્દેવદેવો મહેશ્વરઃ॥ ॥ 8-25-33 (56166) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 25 ॥

8-26-0 (56167) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-26-0x (4893) તેજસોઽર્ધં સુરા દત્ત્વા શઙ્કરાય મહાત્મને। પશુત્વમપિ ચોપેત્ય વિશ્વકર્માણમવ્યયમ્॥ 8-26-1 (56168) ઊચુઃ સર્વે સમાભાષ્ય રથઃ સઙ્કલ્પ્યતામિતિ। વિશ્વકર્માઽપિ સઞ્ચિન્ત્ય રથં દિવ્યમકલ્પયત્॥ 8-26-2 (56169) સમેતાં પૃથિવીં દેવી વિશાલાં પુરમાલિનીમ્। સપર્વતવનદ્વીપાં ચક્રે ભૂતધરાં રથમ્॥ 8-26-3 (56170) ઈષાં નક્ષત્રવંશં ચ છત્રં મેરુમહાગિરિમ્। અનેકદ્રુસઞ્છન્નં રત્નાકરમનુત્તમમ્॥ 8-26-4 (56171) હિમવન્તં ચ વિન્ધ્યં ચ નાનાદ્રુમલતાકુલમ્। અવસ્કરં પ્રતિષ્ઠાનં કલ્પયામાસ વૈ તદા॥ 8-26-5 (56172) અસ્તંગિરિમધિષ્ઠાનં નાનાદ્વિજગણાયુતમ્। ચકાર ભગવાંસ્ત્વષ્ટા ઉદયં રથકૂબરમ્॥ 8-26-6 (56173) મીનનક્રઝષાવાસં દાનવાલયમુત્તમમ્। સમુદ્રમક્ષં વિદધે પત્તનાકરશોભિતમ્॥ 8-26-7 (56174) ચક્રં ચક્રે ચન્દ્રમસં તારકાગણમણ્ડિતમ્। દિવાકરં ચાપ્યપરં ચક્રં ચક્રેંઽશુમાલિનમ્॥ 8-26-8 (56175) ગઙ્ગાં સરસ્વતીં તૂણીં ચક્રે વિશ્વકૃદવ્યયઃ। અલઙ્કારા રથસ્યાસન્નાપગાઃ સરિતસ્તથા॥ 8-26-9 (56176) ત્રીનગ્નીન્મન્ત્રવચ્ચક્રે રથસ્યાથ ત્રિવેણુકમ્। અનુકર્ષાન્રથે દીપ્તાન્વરૂથાંશ્ચાપિ તારકાઃ॥ 8-26-10 (56177) ઓષધીર્વીરુધશ્ચૈવ ઘણ્ટાજાલં ચ ભાનુમત્। અલઞ્ચકાર ચ રથં માસપક્ષર્તુભિર્વિભુઃ॥ 8-26-11 (56178) અહોરાત્રૈઃ કલાભિશ્ચ કાષ્ઠાભિરયનૈસ્તથા। દ્યાં યુગં યુગપર્વાણિ સંવર્તકબલાહરકાન્॥ 8-26-12 (56179) શમ્યાં ધૃતિં ચ મેધાં ચ સ્થિતિં સન્નતિમેવ ચ। ઋઘ્વેદં સામવેદં ચ ધુર્યાવશ્વાવકલ્પયત્॥ 8-26-13 (56180) પૃષ્ઠાશ્વૌ તુ યજુર્વેદઃ કલ્પિતોઽથર્વણસ્તથા। અશ્વાનાં ચાપ્યલઙ્કારં વિદધે પદસઞ્ચયમ્॥ 8-26-14 (56181) સિનીવાલીમનુમતિં કુહૂં રાકાં ચ સુપ્રભામ્। યોક્તાણિ ચક્રે ચાશ્વાનાં કૂશ્માણ્ડાંશ્ચાપિ પન્નગાન્। 8-26-15 (56182) તાલપૃષ્ઠોઽથ નહુષઃ કાર્કોટકધનઞ્જયૌ। ઇતરે ચાભવન્નાગા હયાનાં વાહબન્ધનમ્॥ 8-26-16 (56183) અભીશવઃ ષડઙ્ગાનિ કલ્પિતાનિ મહીપતે। ઓઙ્કારઃ કલ્પિતસ્તસ્ય પ્રતોદો વિશ્વકર્મણા॥ 8-26-17 (56184) યજ્ઞાઃ સર્વે પૃથક્લૃપ્તા રથાઙ્ગાનિ ચ ભાગશઃ। અધિષ્ઠાનં મનશ્ચાસીત્પરિરથ્યા સરસ્વતી॥ 8-26-18 (56185) નાનાવર્ણાનિ શસ્ત્રાણિ પતાકાઃ પવનેરિતાઃ। વિદ્યુદિન્દ્રધનુર્યુક્તં રથં દીપ્ત્યા વ્યદીપયત્॥ 8-26-19 (56186) વર્મ યોદ્ધું ચ વિહિતં નમો ગ્રહગણાકુલમ્। અભેદ્યં ભાનુમચ્ચિત્રં કાલચક્રપરિક્ષતમ્॥ 8-26-20 (56187) એવમસ્મિન્મહારાજ કલ્પિતે રથસત્તમે। ત્વષ્ટ્રા મનુજશાર્દૂલ દ્વિષતાં ભયવર્ધને॥ 8-26-21 (56188) સ્વાન્યાયુધાનિ દિવ્યાનિ ન્યદધાચ્છઙ્કરો રથે। ધ્વજયષ્ટિં વિયત્કૃત્વા સ્થાપયામાસ ગોવૃષમ્॥ 8-26-22 (56189) બ્રહ્મદણ઼્ડઃ કાલદમ્ડો રુદ્રદણ્ડશ્ચ તે જ્વરાઃ। પરિષ્કારા ર્થસ્યાસન્સમન્તાદ્દિશમુદ્ધતાઃ॥ 8-26-23 (56190) વિચિત્રમૃતુભિઃ ષડ્ભિઃ કૃત્વા સંવત્સરં ધનુઃ। છાયામેવાત્મનશ્ચક્રે ધનુર્જ્યામક્ષયાં ધ્રુવામ્॥ 8-26-24 (56191) કાલો હિ ભગવાન્રુદ્રસ્તચ્ચ સંવત્સરં ધનુઃ। તસ્માદ્રૌદ્રી કાલરાત્રી જ્યા કૃતા ધનુષો જરા॥ 8-26-25 (56192) તતો રથે રથાશ્વાંસ્તાનૃષયઃ સમયોજયન્। એકૈકશઃ સુસંહૃષ્ટાનાદાય સુધૃતવ્રતાઃ॥ 8-26-26 (56193) દક્ષિણસ્યાં ધુરિ કૃત ઋગ્વેદો મન્ત્રપારગૈઃ। સવ્યતઃ સામવેદશ્ચ યુક્તો રાજન્મહર્ષિભિઃ॥ 8-26-27 (56194) પાર્ષ્ઠિદક્ષિણતો યુક્તો યજુર્વેદઃ સુરદ્વિજૈઃ। ઇતરસ્યાં તથા પાર્ષ્ઠ્યાં યુક્તો રાજન્નથર્વણઃ॥ 8-26-28 (56195) એવં તે વાજિનો યુક્તા યજ્ઞવિદ્ભિસ્તથા રથે। અશોભન્ત તથા યુક્તા યથૈવાધ્વરમધ્યગાઃ॥ 8-26-29 (56196) કલ્પયિત્વા રથં દિવ્યં તતો બાણમકલ્પયત્। ચિન્તયિત્વા હરિં વિષ્ણુમવ્યયં યજ્ઞવાહનમ્॥ 8-26-30 (56197) શરં સઙ્કલ્પયાઞ્ચક્રે વિશ્વકર્મા મહામનાઃ। તસ્ય વાજાંશ્ચ પુઙ્ખં ચ કલ્પયામાસ વૈ તદા॥ 8-26-31 (56198) પુણ્યગન્ધવહં રાજઞ્શ્વસનં રાજસત્તમ। અગ્નીષોમૌ શરમુખે કલ્પયામાસ વૈ તદા॥ 8-26-32 (56199) અગ્નીષોમાત્મકં કૃત્સ્નમુચ્યતે વૈષ્ણવં જગત્। વિષ્ણુરાત્મા ભગવતો ભવસ્યામિતતેજસઃ॥ 8-26-33 (56200) તસ્માદ્ધનુર્જ્યાસંસ્પર્શં સ વિષેહે શરસ્ય વૈ। તસ્મિઞ્શરે તીક્ષ્ણમન્યુમમુઞ્ચદ્દુઃસહં પ્રભુઃ॥ 8-26-34 (56201) ભૃગ્વઙ્ગિરોમન્યુભવઃ ક્રોધાગ્નિરતિદુઃસહઃ। સ નીલલોહિતો ધૂમ્રઃ કૃત્તિવાસા ભયાનકઃ॥ 8-26-35 (56202) આદિત્યાયુતસઙ્કાશસ્તેજોજ્વાલાવૃતો ભવઃ। દુશ્ચર્યચ્યાવકો જેતા હન્તા બ્રહ્મદ્વિષાં વરઃ॥ 8-26-36 (56203) તસ્યાઙ્ગાનિ સમાશ્રિત્ય સ્થિતં વિશ્વમિદં જગત્। જઙ્ગમાજઙ્ગમં રાજઞ્છુશુભેઽદ્ભુતદર્શનમ્॥ 8-26-37 (56204) દૃષ્ટા તુ તં રથં દિવ્યં કવચી સ શરાસની। આદદે સ શરં દિવ્યં સોમવિષ્ણ્વગ્નિવાયુજમ્॥ 8-26-38 (56205) તમાદાય મહાદેવસ્ત્રાસયન્દૈત્યદાનવાન્। આરુરોહ તદા યત્તઃ કમ્પયન્નિવ રોદસી॥ 8-26-39 (56206) મહર્ષિભિઃ સ્તૂયમાનો વન્દ્યમાનશ્ચ વન્દિભિઃ। ઉપનૃત્તશ્ચાપ્સરસાં ગણૈર્નૃત્તવિશારદૈઃ॥ 8-26-40 (56207) સ શોભમાનો વરદઃ ખઙ્ગી બાણી શરાસની। હસન્નિવાબ્રવીદ્દેવઃ સારથિઃ કો ભવેદિતિ॥ ॥ 8-26-41 (56208) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 26 ॥

8-27-0 (56209) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-27-0x (4894) તમબ્રુવન્દેવગણા યં ભવાન્સન્નિયોક્ષ્યતે। સ ભવિષ્યતિ દેવેશ સારથિસ્તે ન સંશયઃ॥ 8-27-1 (56210) તાનબ્રવીન્મહાદેવો મત્તઃ શ્રેષ્ઠતરો હિ યઃ। તં સારથિં કુરુધ્વં વૈ સ્વયં સઞ્ચિન્ત્ય મા ચિરમ્॥ 8-27-2 (56211) એતચ્છ્રુત્વા વચો દેવાઃ સર્વે ગત્વા પિતામહમ્। પ્રણિપત્યોચુરેકાગ્રાઃ પ્રસાદ્યૈનં મહર્ષિભિઃ॥ 8-27-3 (56212) ત્વયા યત્કથિતં દેવ ત્રિદશારિનિબર્હણે। તથા તત્કૃતમસ્માભિઃ પ્રસન્નશ્ચ વૃષધ્વજઃ॥ 8-27-4 (56213) રથશ્ચ વિહિતોઽસ્માભિર્વિચિત્રાયુધસંવૃતઃ। સારથિં ચ ન જાનીમઃ કઃ સ્યાત્તસ્મિન્રથોત્તમે॥ 8-27-5 (56214) તસ્માદ્વિધીયતાં કશ્ચિત્સારથિર્દેવસત્તમ। સફલાં તાં ગિરં દેવ કર્તુમર્હસિ નો વિભો। એવમસ્માસુ હિ પુરા ભગવન્નુક્તવાનસિ॥ 8-27-6 (56215) સદૈવ યુક્તો રથસત્તમો વૈ દુરાધર્ષો દ્રાવણઃ શાત્રવાણામ્। પિનાકધન્વા વિહિતોઽત્ર યોદ્ધા વિભીષયન્દાનવાનુદ્યતોઽસૌ॥ 8-27-7 (56216) તથૈવ વેદાશ્ચ હયા રથાગ્ર્ય ધરા સશૈલા ચ રથો મહાત્મનઃ। નક્ષત્રવંશાનુગતો વરૂથી યસ્મિન્યોદ્ધા સારથિનાઽભિરક્ષ્યઃ॥ 8-27-8 (56217) તત્ર સારથિરેષ્ટવ્યઃ સર્વૈરેતૈર્વિશેષવાન્॥ 8-27-9 (56218) તં પ્રવિષ્ટા રથં દેવા રથયોદ્વારમેવ ચ। કવચાનિ ચ શસ્ત્રાણિ કાર્મુકં ચ પિતામહ॥ 8-27-10 (56219) ત્વામૃતે સારથિં તત્ર નાન્યં પશ્યામહે વયમ્। ત્વં હિ સર્વૈર્ગણૈર્યુક્તોદેવતાભ્યોઽધિકઃ પ્રભો॥ 8-27-11 (56220) ત્વં દેવ શક્તો લોકેશ નિયન્તું પ્રદ્રુતાનિમાન્। વેદાંશ્ચ સોપનિષદઃ સારથિર્ભવ નઃ સ્વયમ્॥ 8-27-12 (56221) યોદ્વું બલેન વીર્યેણ સત્વેન વિનયેન ચ। અધિકઃસારથિઃકાર્યો નાસ્તિ ચાન્યોઽધિકો ભવાત્॥ 8-27-13 (56222) સ ભવાંસ્તારયત્વસ્માન્કુરુ સારથ્યમવ્યય। ભવાનભ્યધિકસ્ત્વત્તો નાન્યોસ્તિ ભવિતા ત્વિહ॥ 8-27-14 (56223) ત્વં હિ દેવેશ સર્વૈસ્તુ વિશિષ્ટો વદતાં વર। તં રથં ત્વં સમારુહ્ય સંયચ્છ પરમાન્હયાન્॥ 8-27-15 (56224) તવ પ્રસાદાદ્વધ્યેયુર્દેવ દૈવતકણ્ટકાઃ। સ નો રક્ષ મહાબાહો દૈત્યેભ્યો મહતો ભયાત્॥ 8-27-16 (56225) ત્વં હિ નો ગતિરવ્યગ્ર તવં ન્ત્રે ગોપ્તા મહાવ્રત। ત્વત્પ્રસાદાત્સુરાઃ સર્વે પૂજ્યન્તે ત્રિદિવે પ્રભો॥ 8-27-17 (56226) ઇતિ તે શિરસાઽગચ્છંસ્ત્રિલોકેશં પિતામહમ્। દેવાઃ પ્રસાદયામાસુઃ સારથ્યાયેતિ નઃ શ્રુતમ્॥ 8-27-18 (56227) બ્રહ્મોવાચ। 8-27-19x (4895) એવમેતત્સુરાસ્તથ્યં નાન્યસ્ત્વભ્યધિકો ભવાત્। સારથિત્વં કરિષ્યામિ શઙ્કરસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-27-19 (56228) સર્વથા રથિનઃ શ્રેયાન્કર્તવ્યો રથસારથિઃ। તસ્માદેતદ્યથાતત્ત્વં જ્ઞાત્વા યુષ્માંશ્ચ સઙ્ગતાન્। સંયચ્છામિ હયાનેષ વિબુધાય કપર્દિને॥ 8-27-20 (56229) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-27-21x (4896) એવમુક્ત્વા જટાભારં સંયમ્ય પ્રપિતામહઃ। પરિધાયાજિનં ગાઢં સન્ન્યસ્ય ચ કમણ્ડલુમ્। પ્રતોદપાણિર્ભગવાનારુરોહ રથં તદા॥ 8-27-21 (56230) સારથૌ કલ્પિતે દેવૈરીશાનસ્ય મહાત્મનઃ। તસ્મિન્નારોહતિ રથં કલ્પિતં લોકસમ્ભૃતમ્। શિરોભિઃ પતિતા ભૂમૌ તુરગા વેદસમ્ભૃતાઃ॥ 8-27-22 (56231) ઉભાભ્યાં લોકનાથાભ્યામાસ્થિતં રથસત્તમમ્। ઓઢું ન શક્તા વેદાશ્વા જાનુભ્યામપતન્મહીમ્॥ 8-27-23 (56232) અભીશુભિસ્તુ ભગવાનુદ્યમ્ય ચ હયાન્વિભુઃ। અસ્તુ વીર્યં ચ શૌર્યં ચ વેદાશ્વાનામિતિ પ્રભુઃ। રથં સઞ્ચોદયામાસ દેવાનાં પ્રભુરવ્યયઃ॥ 8-27-24 (56233) તતોઽધિરૂઢે વરદે રથં પશુપતિસ્તદા। સાધુસાધ્વિતિ દેવેશં સ્મયમાનોઽભ્યભાષત॥ 8-27-25 (56234) યાહિ દેવ યતો દૈત્યાશ્ચોદયાશ્વાનરિન્દમ। પશ્ય બાહ્વોર્બલં મેઽદ્ય નિઘ્નતઃ શાત્રવાન્રણે॥ 8-27-26 (56235) તતોઽશ્વાંશ્ચોદયામાસ મનોમારુતરંહસઃ। પુરાણ્યુદ્દિશ્ય ખસ્થાનિ દાનવાનાં તરસ્વિનામ્॥ 8-27-27 (56236) તતસ્તે સહસોત્પત્ય વેદાખ્યા રથવાજિનઃ। ક્ષણેન તેન દૈત્યાનાં પુરાણિ પ્રાપયન્હરમ્॥ 8-27-28 (56237) અથર્વાઙ્ગિરસૌ ચાસ્તાં ચક્રરક્ષૌ મહાત્મનઃ। અથાધિજ્યં ધનુઃ કૃત્વા શર્વઃ સન્ધાય તં શરમ્। યુક્ત્વા પાશુપતાસ્ત્રેણ ત્રિપુરં સમચિન્તયત્॥ 8-27-29 (56238) તસ્મિન્સ્થિતે તતો રાજન્રુદ્રે સજ્જિતકાર્મુકે। પુરાણિ તેન કાલેન જગ્મુરેકત્વમાશુ વૈ॥ 8-27-30 (56239) એકીભાવં ગતે ચૈવ ત્રિપુરત્વમુપાગતે। બભૂવ તુમુલો હર્ષો દેવતાનાં મહાત્મનામ્॥ 8-27-31 (56240) તતો દેવગુણાઃ સર્વે સિદ્ધાશ્ચ પરમર્ષયઃ। જયેતિ વાચો મુમુચુઃ સંસ્તુવન્તો મહેશ્વરમ્॥ 8-27-32 (56241) તતોઽગ્રતઃ પ્રાદુરભૂત્ત્રિપુરં જઘ્નુષોઽસુરાન્। અનિર્દેશ્યાગ્ર્યવપુષો દેવસ્યાસહ્યતેજસઃ॥ 8-27-33 (56242) ત્રીણિ દૃષ્ટ્વૈવ સંસ્થાનિ પુરાણ્યથ પિનાકધૃત્। સ તદ્વિકૃષ્ય ભગવાન્દિવ્યં લોકેશ્વરો ધનુઃ। ત્રૈલોક્યસારં તમિષું મુમોચ ત્રિપુરં પ્રતિ॥ 8-27-34 (56243) એકબાણેન તં દેવસ્ત્રિપુરં પરમેશ્વરઃ। નિજઘ્ને સાસુરગણં દેવદેવો મહેશ્વરઃ॥ 8-27-35 (56244) બાણતેજોગ્નિદગ્ધં તદ્વિપ્રકીર્ણં સહસ્રધા। મહદાર્તસ્વરં કૃત્વા નાવશેષમુપાગતમ્। મદ્રેશ સાસુરગણં પ્રાપતત્પશ્ચિમાર્ણવે॥ 8-27-36 (56245) એવં હિ ત્રિપુરં દગ્ધં દાનવાશ્ચાપ્યશેષતઃ। મહેશ્વરેણ ક્રુદ્ધેન ત્રૈલોક્યસ્ય હિતૈષિણા॥ 8-27-37 (56246) સ ચાત્મક્રોધજો વિહ્નિર્દહેત્યુક્તો નિવારિતઃ। ત્રૈલોક્યમવિશેષેણ પુનર્દગ્ધું પ્રચક્રમે॥ 8-27-38 (56247) કાલાગ્નિમિવ નિર્દગ્ધુમુત્થિતં તં પુનઃ પુનઃ। માકાર્ષીર્ભસ્માસાલ્લોકાનિતિ ત્ર્યક્ષોઽબ્રવીદ્વચઃ॥ 8-27-39 (56248) તતઃ પ્રકૃતિમાપન્ના દેલોકાસ્તથર્ષયઃ। તુષ્ટુવુર્વાગ્ભિરગ્ર્યાભિઃ સ્થાણું ત્રિપુરવૈરિણમ્॥ 8-27-40 (56249) તેઽનુજ્ઞાતા ભગવતા સર્વે જગ્મુર્યથાગતમ્। કૃતકામાઃ પ્રસન્નેન પ્રજાપતિમુખાઃ સુરાઃ॥ 8-27-41 (56250) એવં રુદ્રસ્ય કૃતવાન્સારથ્યં તુ પિતામહઃ। સંયચ્છ તુરગાનસ્ય રાધેયસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-27-42 (56251) ત્વં હિ કૃષ્ણાચ્ચ કર્ણાચ્ચ ફલ્ગુનાચ્ચ ગુણાધિકઃ। બલતો રૂપતો યોગાદસ્ત્રસમ્પદ એવ ચ॥ 8-27-43 (56252) સમાસક્તં મહીપાલ કુરુ મે હિતમીપ્સિતમ્। યુદ્વે હ્યયં રુદ્રકલ્પસ્ત્વં ચ બ્રહ્મસમોઽનઘ। તસ્માચ્છક્તૌ યુવાં જેતું મચ્છત્રૂન્દિવિ વા સુરાન્॥ 8-27-44 (56253) સ યથા શલ્ય કર્ણોઽયં શ્વંતાશ્વં કૃષ્ણસારથિમ્। પ્રમથ્ય હન્યાત્કૌન્તેયં તથા નીતિર્વિધીયતામ્॥ 8-27-45 (56254) ત્વયિ રાજ્યં સુખં ચૈવ જીવિતં જયમેવ ચ। સમાસક્તં મહીપાલ કુરુ મે હિતમીપ્સિતમ્॥ 8-27-46 (56255) સંયચ્છાસ્ય હયાન્ત્રાજન્મત્પ્રિયાર્થં પરન્તપ॥ ॥ 8-27-47 (56256) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 27 ॥

8-28-0 (56257) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-28-0x (4897) ઇમં ચાપ્યપરં ભૂય ઇતિ હાસં નિબોધ મે। પિતુર્મમ સકાશે વૈ બ્રાહ્મણઃ પ્રાહ ધર્મવિત્॥ 8-28-1 (56258) શ્રુત્વા ચૈતદ્વચશ્ચિત્રં હેતુકાર્યાર્થતત્ત્વવિત્। કુરુ શલ્ય વિનિશ્ચિત્ય મા ભૂદત્ર વિચારણા॥ 8-28-2 (56259) ભાર્ગવાણાં કુલે જાતો જમદગ્નિર્મહાતપાઃ। તસ્ય રામેતિ વિખ્યાતઃ પુત્રસ્તેજોગુણાન્વિતઃ॥ 8-28-3 (56260) સ તીવ્રં તપ આસ્થાય સમ્પ્રસાદિતવાન્ભવમ્। અસ્ત્રહેતોઃ પ્રસન્નાત્મા નિયતઃ સંયતેન્દ્રિયઃ॥ 8-28-4 (56261) તસ્મૈ તુષ્ટો મહાદેવો ભક્ત્યા ચ પ્રશમેન ચ। હૃદ્ગતં ચાસ્ય વિજ્ઞાય દર્શયામાસ શઙ્કરઃ। પ્રત્યક્ષેણ મહાદેવઃ સ્વાં તનું સર્વશઙ્કરઃ॥ 8-28-5 (56262) શઙ્કર ઉવાચ। 8-28-6x (4898) રામ તુષ્ટોઽસ્મિ ભદ્રં તે વિદિતં તવ ચેપ્સિતમ્। કુરુષ્વ પૂતમાત્માનં સર્વમેતદવાપ્સ્યસિ॥ 8-28-6 (56263) દાસ્યામિ તે તદાઽસ્ત્રાણિ યદા પૂતો ભવિષ્યસિ। અપાત્રમસમર્થં ચ દહન્ત્યસ્ત્રાણિ ભાર્ગવ॥ 8-28-7 (56264) ઇત્યુક્તો જામદગ્ન્યસ્તુ દેવદેવેન શૂલિના। પ્રત્યુવાચ મહાત્માનં શિરસાઽવનતઃ પ્રભુમ્॥ 8-28-8 (56265) યદા જાનાસિ દેવેશ પાત્રં મામસ્ત્રધારણે। તદા શુશ્રૂષતેઽસ્ત્રાણિ ભવાન્મે દાતુમર્હતિ॥ 8-28-9 (56266) તતઃ સ તપસા ચૈવ વ્રતેન નિયમેન ચ। પૂજોપહારબલિભિર્હોમમન્ત્રપુરસ્કૃતૈઃ॥ 8-28-10 (56267) સમારાધિતવાઞ્શર્વં બહુવર્ષગણાંસ્તદા। પ્રસન્નશ્ચ મહાદેવો ભાર્ગવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-28-11 (56268) અસકૃચ્ચાબ્રવીત્તસ્ય ગુણાન્દેવ્યાઃ સકાશતઃ। ભક્તિમાનેષ સતતં મયિ રામો દૃઢવ્રતઃ॥ 8-28-12 (56269) એવમસ્ય ગુણાન્પ્રીતો બહુશો કથયદ્વિભુઃ। દેવતાનાં પિતૄણાં ચ સમક્ષમરિસૂદન॥ 8-28-13 (56270) એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ દૈત્યા હ્યાસન્મહાબલાઃ। તૈસ્તદા દર્પમોહાદ્વૈ અબાધ્યન્ત દિવૌકસઃ॥ 8-28-14 (56271) તતઃ સમ્ભૂય વિબુધાસ્તાન્હન્તું કૃતનિશ્ચયાઃ। ચક્રુઃ શત્રુવધે યત્નં દૈત્યાઞ્ચેતુમશક્નુવન્॥ 8-28-15 (56272) અભિગમ્ય તતો દેવા મહેશ્વરમુમાપતિમ્। પ્રાસાદયંસ્તદા ભક્ત્યા જહિ શત્રુગણાનિતિ॥ 8-28-16 (56273) પ્રતિજ્ઞાય તતો દેવો દેવતાનાં રિપુક્ષયમ્। રામં ભાર્ગવમાહૂય સોઽભ્યભાષત શઙ્કરઃ॥ 8-28-17 (56274) રિપૂન્ભાર્ગવ દેવાનાં જહિ સર્વાન્સમાગતાન્। લોકાનાં હિતકામાર્થં મત્પ્રિયાર્થં તથૈવ ચ॥ 8-28-18 (56275) પરશુરામ ઉવાચ। 8-28-19x (4899) કા શક્તિર્મમ દેવેશ અકૃતાસ્ત્રસ્ય સંયુગે। નિહન્તું દાનવાન્સર્વાન્કૃતાસ્ત્રાન્યુદ્ધદુર્મદાન્॥ 8-28-19 (56276) ઈશ્વર ઉવાચ। 8-28-20x (4900) ગચ્છ ત્વં મદનુજ્ઞાનાન્નિહનિષ્યસિ શાત્રવાન્। વિજિત્ય ચ રિપૂન્સર્વાન્ગુણાન્પ્રાપ્સ્યસિ પુષ્કલાન્॥ 8-28-20 (56277) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-28-21x (4901) એતચ્છ્રુત્વા તુ વચનં પ્રતિગૃહ્ય ચ સર્વશઃ। રામઃ કૃતસ્વસ્ત્યયનઃ પ્રયયૌ દાનવાન્પ્રતિ॥ 8-28-21 (56278) તતોઽજયદ્દેવશત્રૂન્મહાદર્પબલાન્વિતાન્। વજ્રાશનિસમસ્પર્શૈઃ પ્રહારૈરેવ ભાર્ગવઃ॥ 8-28-22 (56279) સ દાનવૈઃ ક્ષતતનુર્જામદગ્ન્યો નૃપોત્તમ। સંસ્પૃષ્ટઃ સ્થાણુના સદ્યો નિર્વ્રણઃ સમપદ્યત॥ 8-28-23 (56280) પ્રીતશ્ચ ભગવાન્દેવઃ કર્મણા તેન તસ્ય વૈ। વરાન્પ્રાદાદ્બહુવિધાન્ભાર્ગવાય મહાત્મને॥ 8-28-24 (56281) ઉક્તશ્ચ પ્રીતિયુક્તેન દેવદેવેન શૂલિના॥ 8-28-25 (56282) નિપાતાત્તવ શસ્ત્રાણાં શરીરે યાઽભવદ્રુજા। તયા તે માનુષં કર્મ વ્યપોહં ભૃગુનન્દન। ગૃહાણાસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ મત્સકાશાદ્યથેપ્સિતં॥ 8-28-26 (56283) તતોઽસ્ત્રાણિ સમગ્રાણિ વરાંશ્ચ મનસેપ્સિતાન્। લબ્ધ્વા બહુવિધાન્રામઃ પ્રણમ્યશિરસા શિવમ્। અનુજ્ઞાં પ્રાપ્ય દેવેશાજ્જગામ સ મહાતપાઃ॥ 8-28-27 (56284) એવમેતત્પુરાવૃત્તં તથા કથિતવાનૃષિઃ॥ 8-28-28 (56285) ભાર્ગવોઽપિ દદૌ સર્વં ધનુર્વેદં મહાત્મને। કર્ણાય પુરુષવ્યાઘ્રઃ સુપ્રીતેનાન્તરાત્મના॥ 8-28-29 (56286) વૃજિનં ન ભવેત્કિઞ્ચિદસ્ય કર્ણસ્ય પાર્થિવ। સૂતેન વર્ધિતો નિત્યં ન સૂતો નૃપ એવ સઃ॥ 8-28-30 (56287) વિશુદ્ધયોનિં વિજ્ઞાય દિવ્યાન્યસ્ત્રાણ્યદાદ્ભૃગુઃ। નાપિ સૂતકુલે જાતં મન્યે કર્ણં કથઞ્ચન। દેવપુત્રમદં મન્યે ક્ષત્રિયાણાં કુલોદ્ભવમ્॥ 8-28-31 (56288) વિસૃષ્ટમવિબોધાર્થં કુલસ્યેંતિ મતિર્મમ। સર્વથા ન હ્યસો શલ્ય કર્ણઃ સૂતકુલોદ્ભવઃ॥ 8-28-32 (56289) સકુણ્ડલં સકવચં દીર્ઘબાહુમરિન્દમમ્। કથમાદિત્યસઙ્કાશં મૃગી સિંહં પ્રસૂયતે॥ 8-28-33 (56290) પશ્ય હ્યસ્ય ભુજૌ પીનૌ નાગરાજકરોપમૌ। વક્ષઃ પશ્ય વિશાલં ચ સર્વશસ્ત્રસહં રણે॥ 8-28-34 (56291) ન ત્વેવ પ્રાકૃતઃ કશ્ચિત્કર્ણો વૈકર્તનો વૃષા। મહાત્માહ્યેષ રાજેન્દ્ર રામશિષ્યઃ પ્રતાપવાન્॥ ॥ 8-28-35 (56292) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ અષ્ટવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 28 ॥

8-29-0 (56293) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-29-0x (4902) એવં સ ભગવાન્દેવઃ સર્વલોકપિતામહઃ। સારથ્યમકરોત્તત્ર બ્રહ્મા રુદ્રોઽભવદ્રથી॥ 8-29-1 (56294) રથિનોઽભ્યધિકો વીર કર્તવ્યો રથસારથિઃ। તસ્માત્ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર નિયચ્છ તુરગાન્યુધિ॥ 8-29-2 (56295) યથા દેવગણૈસ્તત્ર વૃતો યત્નાત્પિતામહઃ। તથાઽસ્માભિર્ભવાન્યત્નાત્કર્ણાદભ્યધિકો વૃતઃ॥ 8-29-3 (56296) યથા દેવૈર્મહારાજ ઈશ્વરાદધિકો વૃતઃ। તથા દેવૈર્મહારાજ ક્ષિપ્રં રુદ્રસ્યવ પિતામહઃ। નિયચ્છ તુરગાન્યુદ્વે રાધેયસ્ય મહાદ્યુતે॥ 8-29-4 (56297) શલ્ય ઉવાચ। 8-29-5x (4903) મયાપ્યેતન્નરશ્રેષ્ઠ બહુશો નરસિંહયોઃ। કથ્યમાનં શ્રુતં દિવ્યમાખ્યાનમતિમાનુષમ્॥ 8-29-5 (56298) યથા ચ ચક્રે સારથ્યં ભવસ્ય પ્રપિતામહઃ। યથાઽસુરાશ્ચ નિહતા ઇષુણૈકેન ભારત॥ 8-29-6 (56299) કૃષ્ણસ્ય ચાપિ વિદિતં સર્વમેતત્પુરા હ્યભૂત્॥ 8-29-7 (56300) યથા પિતામહો જજ્ઞે ભગવાન્સારથિસ્તદા। અનાગતમતિક્રાન્તં વેદ કૃષ્ણોઽપિ તત્ત્વતઃ॥ 8-29-8 (56301) એતદર્થં વિદિત્વાઽપિ સારથ્યમુપજગ્મિવાન્। સ્વયમ્ભૂરિવ રુદ્રસ્ય કૃષ્ણઃ પાર્થસ્ય ભારત॥ 8-29-9 (56302) યદિ હન્યાચ્ચ કૌન્તેયં સૂતપુત્રઃ કથઞ્ચનઃ। દૃષ્ટ્વા પાર્થં હિ નિહતં સ્વયં યોત્સ્યતિ કેશવઃ॥ 8-29-10 (56303) શઙ્ખચક્રગદાપાણિર્ધક્ષ્યતે તવ વાહિનીમ્। ન ચાપિ તસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય વાર્ષ્ણેયસ્ય મહાત્મનઃ। સ્થાસ્યતે પ્રત્યનીકેષુ કશ્ચિદત્ર નૃપસ્તવ॥ 8-29-11 (56304) સઞ્જય ઉવાચ। 8-29-12 (56305) તં તથા ભાષમાણં તુ મદ્રરાજમરિન્દમઃ। પ્રત્યુવાચ મહાબાહુરદીનાત્મા સુતસ્તવ॥ 8-29-12 (56306) માવમંસ્થા મહાબાહો કર્ણં વૈકર્તનં રણે। સર્વશસ્ત્રભૃતાં શ્રેષ્ઠં સર્વશાસ્ત્રાર્થપરાગમ્॥ 8-29-13 (56307) યસ્ય જ્યાતલનિર્ઘોષં શ્રુત્વા ભયકરં મહત્। પાણ્ડવેયાનિ સૈન્યાનિ વિદ્રવન્તિ દિશો દશ॥ 8-29-14 (56308) પ્રત્યક્ષ તે મહાબાહો યથા રાત્રૌ ઘટોત્કચઃ। માયાશતાનિ કુર્વાણો હતો માયાપુરસ્કૃતઃ॥ 8-29-15 (56309) ન ચાતિષ્ઠત બીભત્સુઃ પ્રત્યનીકે કથઞ્ચન। એતાંશ્ચ દિવસાન્સર્વાન્ભયેન મહતા વૃતઃ॥ 8-29-16 (56310) ભીમસેનશ્ચ બલવાન્ધનુષ્કોટ્યાભિચોદિતઃ। ઉક્તશ્ચ સંજ્ઞયા રાજન્મૂઢ ઔદરિકો યથા॥ 8-29-17 (56311) માદ્રીપુત્રૌ તથા શૂરૌ યેન જિત્વા મહારણે। કમપ્યર્થં પુરસ્કૃત્ય ન હતૌ યુધિ મારિષ॥ 8-29-18 (56312) યેન વૃષ્ણિપ્રવીરસ્તુ સાત્યકિઃ સાત્વતાં વરઃ। નિર્જિત્ય સમરે શૂરો વિસ્થશ્ચ બલાત્કૃતઃ॥ 8-29-19 (56313) સૃઞ્જયાશ્ચેતરે સર્વે ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ। અસકૃન્નિર્જિતાઃ સઙ્ખ્યે સ્મયમાનેન સંયુગે॥ 8-29-20 (56314) તં કથં પાણ્ડવા યુદ્વે વિજેષ્યન્તિ મહારથમ્। યો હન્યાત્સમરે ક્રુદ્વો વજ્રહસ્તં પુરન્દરમ્॥ 8-29-21 (56315) ત્વં ચ સર્વાસ્ત્રવિદ્વીરઃ સર્વવિદ્યાસ્ત્રપારગઃ। બાહુવીર્યેણ તે તુલ્યઃ પૃથિવ્યાં નાસ્તિ કશ્ચન॥ 8-29-22 (56316) ત્વં શલ્યભૂતઃ શત્રૂણામવિષહ્યઃ પરાક્રમે। તતસ્ત્વમુચ્યસે રાજઞ્શલ્ય ઇત્યરિસૂદન॥ 8-29-23 (56317) તવ બાહુબલં પ્રાપ્ય ન શેકુઃ સર્વસાત્વતાઃ। તવ બાહુબલાદ્રાજન્કિં નુ કૃષ્ણો બલાધિકઃ॥ 8-29-24 (56318) યથા હિ કૃષ્ણેન બલં ધાર્યં વૈ ફલ્ગુને હતે। તથા કર્ણાત્યયીભાવે ત્વયા ધાર્યં મહદ્બલમ્॥ 8-29-25 (56319) કિમર્થં સમરે સૈન્યં વાસુદેવો ન્યવારયત્। કિમર્થં ચ ભવાન્સૈન્યં ન હનિષ્યતિ મારિષ॥ 8-29-26 (56320) ત્વત્કૃતે પદવીં ગન્તુમિચ્છેયં યુધિ મારિષ। સોદરાણાં ચ વીરાણાં સર્વેષાં ચ મહીક્ષિતામ્॥ 8-29-27 (56321) શલ્ય ઉવાચ। 8-29-28x (4904) યન્માં બ્રવીષિ ગાન્ધારે અગ્રે સૈન્યસ્ય માનદ। વિશિષ્ટં દેવકીપુત્રાત્પ્રીતિમાનસ્મ્યહં ત્વયિ॥ 8-29-28 (56322) એષ સારથ્યમાતિષ્ઠે રાધેયસ્ય યશસ્વિનઃ। યુધ્યતઃ પાણ્ડવાગ્ર્યેણ યથા ત્વં વીર મન્યસે॥ 8-29-29 (56323) સમયશ્ચ હિ મે વીર કશ્ચિદ્વૈકર્તનં પ્રતિ। ઉત્સૃજેયં યથાશ્રદ્વમહં વાચોઽસ્ય સન્નિધૌ॥ 8-29-30 (56324) સઞ્જય ઉવાચ। 8-29-31x (4905) તથેતિ રાજન્પુત્રસ્તે સહ કર્ણેન મારિષ। અબ્રવીત્મદ્રરાજાનં સર્વક્ષત્રસ્ય સન્નિધૌ॥ 8-29-31 (56325) સારથ્યસ્યાભ્યુપગમાચ્છલ્યેનાશ્વાસિતસ્તદા। દુર્યોધનસ્તદા હૃષ્ટઃ કર્ણં તમભિષસ્વજે॥ 8-29-32 (56326) અબ્રવીચ્ચ પુનઃ કર્ણં સ્તૂયમાનઃ સુતસ્તવ। જહિ પાર્થાન્રણે સર્વાન્મહેન્દ્રો દાનવાનિવ॥ 8-29-33 (56327) સ શલ્યેનાભ્યુપગતે હયાનાં સન્નિયચ્છને। કર્ણો હૃષ્ટમના ભૂયો દુર્યોધનભાષત॥ 8-29-34 (56328) નાતિહૃષ્ટમના હ્યેષ મદ્રરાજોઽભિભાષતે। રાજન્મધુરયા વાચા પુનરેનં બ્રવીહિ વૈ॥ 8-29-35 (56329) તતો રાજા મહાપ્રાજ્ઞઃ સર્વાસ્ત્રકુશલો બલી। દુર્યોધનોઽબ્રવીચ્છલ્યં મદ્રરાજં મહીપતિમ્॥ 8-29-36 (56330) પૂરયન્નિવ ઘોષેણ મેઘગમ્ભીરયા ગિરા। શલ્ય કર્ણોઽર્જુનેનાદ્ય યોદ્વવ્યમિતિ મન્યતે॥ 8-29-37 (56331) તસ્ય ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર નિયચ્છ તુરગાન્યુધિ। કર્ણો હત્વેતરાન્સર્વાન્ફલ્ગુનં હન્તુમિચ્છતિ। તસ્યાભીષુગ્રહે રાજન્પ્રયાચે ત્વાં પુનઃ પુનઃ॥ 8-29-38 (56332) પાર્થસ્ય સચિવઃ કૃષ્ણો યથાઽભીષુગ્રહો વરઃ। તથા ત્વમપિ રાધેયં સર્વતઃ પરિપાલય॥ 8-29-39 (56333) સઞ્જય ઉવાચ। 8-29-40x (4906) તતઃ શલ્યઃ પરિષ્વજ્ય સુતં તે વાક્યમબ્રવીત્। દુર્યોધનમમિત્રઘ્નં પ્રીતો મદ્રાધિપસ્તદા॥ 8-29-40 (56334) શલ્ય ઉવાચ। 8-29-41x (4907) એવં ચેન્મન્યસે રાજન્ગાન્ધારે પ્રિયદર્શન। તસ્માત્તે યત્પ્રિયં કિઞ્ચિત્તત્સર્વં કરવાણ્યહમ્॥ 8-29-41 (56335) યત્રાસ્મિ ભરતશ્રેષ્ઠ યોગ્યઃ કર્મણિ કર્હિચિત્। તત્ર સર્વાત્મના યુક્તો વક્ષ્યે કાર્યં પરન્તપ॥ 8-29-42 (56336) યત્તુ કર્ણમહં બ્રૂયાં હિતકામઃ પ્રિયાપ્રિયે। મમ તત્ક્ષમતાં સર્વં ભવાન્કર્ણશ્ચ સર્વશઃ॥ 8-29-43 (56337) કર્ણ ઉવાચ। 8-29-44x (4908) ઈશાનસ્ય યથા બ્રહ્મા યથા પાર્થસ્ય કેશવઃ। તથા નિત્યં હિતે યુક્તો મદ્રરાજ ભવસ્વ નઃ॥ 8-29-44 (56338) શલ્ય ઉવાચ। 8-29-45x (4909) આત્મનિન્દાત્મપૂજા ચ પરનિન્દા પરસ્તવઃ। અનાચરિતમાર્યાણાં વૃત્તમેતચ્ચતુર્વિધમ્॥ 8-29-45 (56339) યત્તુ વિદ્વન્પ્રવક્ષ્યામિ પ્રxxxxયાર્થમહં તવ। આત્મનઃ સ્તવસંયુક્તં તન્નિબોધ યથાતથમ્॥ 8-29-46 (56340) અહં શક્રસ્ય સારથ્યે યોગ્યો માતલિવત્પ્રભો। અપ્રમાદાત્પ્રયોગાચ્ચ જ્ઞાનવિદ્યાચિકિત્સનૈઃ॥ 8-29-47 (56341) તતઃ પાર્થેન સઙ્ગ્રામે યુધ્યમાનસ્ય તેઽનઘ। વાહયિષ્યામિ તુરગાન્વિજ્વરો ભવ સૂતજ॥ ॥ 8-29-48 (56342) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ એકોનત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 29 ॥

8-30-0 (56343) દુર્યોધન ઉવાચ। 8-30-0x (4910) અયં તે કર્ણ સારથ્યં મદ્રરાજઃ કરિષ્યતિ। કૃષ્ણાદભ્યધિકો યન્તા દેવેશસ્યેવ માતલિઃ॥ 8-30-1 (56344) યથા હરિહયૈર્યુક્તં સઙ્ગૃહ્ણાતિ સ માતલિઃ। શલ્યસ્તથા તવાદ્યાયં સંયન્તા રથવાજિનામ્॥ 8-30-2 (56345) યોધે ત્વયિ રથસ્થે ચ મદ્રરાજે ચ સારથૌ। રથશ્રેષ્ઠો ધ્રુવં સઙ્ખ્યે પાર્થાનભિભવિષ્યતિ॥ 8-30-3 (56346) સઞ્જય ઉવાચ। 8-30-4x (4911) તતો દુર્યોધનો ભૂયો મદ્રરાજં તરસ્વિનમ્। ઉવાચ રાજન્સઙ્ગ્રામેઽધ્યુષિતે પર્યુપસ્થિતે॥ 8-30-4 (56347) કર્ણસ્ય યચ્છ સઙ્ગ્રામે મદ્રરાજ હયોત્તમાન્। ત્વયાઽભિગુપ્તો રાધેયો વિજેષ્યતિ ધનઞ્જયમ્॥ 8-30-5 (56348) ઇત્યુક્તો રથમાસ્થાય તથેતિ પ્રાહ ભારત। શલ્યેઽભ્યુપગતે કર્ણઃ સારથિં સુમનાઽબ્રવીત્॥ 8-30-6 (56349) ત્વં સૂત સ્યન્દનં મહ્યં કલ્પયેત્યસકૃત્ત્વરન્॥ 8-30-7 (56350) તતો જૈત્રં રથવરં ગન્ધર્વનગરોપમમ્। વિધિવત્કલ્પિતં ભદ્રં જયેત્યુક્ત્વા ન્યવેદયત્॥ 8-30-8 (56351) તં રથં રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ કર્ણોઽભ્યર્ચ્ય યથાવિધિ। સમ્પાદિતં બ્રહ્મવિદા પૂર્વમેવ પુરોધસા॥ 8-30-9 (56352) કૃત્વા પ્રદક્ષિણં યત્નાદુપસ્થાય ચ ભાસ્કરમ્। સમીપસ્થં મદ્રરાજમારોહ ત્વમથાબ્રવીત્॥ 8-30-10 (56353) તતઃ કર્ણસ્ય દુર્ધર્ષં સ્યન્દનપ્રવરં મહત્। આરુરોહ મહાતેજાઃ શલ્યઃ સિંહ ઇવાચલમ્॥ 8-30-11 (56354) તતઃ શલ્યાશ્રિતં દૃષ્ટ્વા કર્ણઃ સ્વં રથમુત્તમમ્। અધ્યતિષ્ઠદ્યથાઽમ્ભોદં વિદ્યુત્વન્તં દિવાકરઃ॥ 8-30-12 (56355) તાવેકરથમારૂઢાવાદિત્યાગ્નિસમત્વિષૌ। અભ્રાજેતાં યથા મેઘં સૂર્યાગ્ની સહિતૌ દિવિ॥ 8-30-13 (56356) સંસ્તૂયમાનૌ તૌ વીરૌ તદાસ્તાં દ્યુતિમત્તમૌ। ઋત્વિક્સદસ્યૈરિન્દ્રાગ્ની સ્તૂયમાનાવિવાધ્યરે॥ 8-30-14 (56357) સ શલ્યસઙ્ગૃહીતાશ્વે રથે કર્ણઃ સ્થિતો બભૌ। ધનુર્વિષ્ફારયન્ઘોરં પરિવેષીવ ભાસ્કરઃ॥ 8-30-15 (56358) આસ્થિતઃ સ રથશ્રેષ્ઠં કર્ણઃ શરગભસ્તિમાન્। પ્રબભૌ પુરુષવ્યાઘ્રો મન્દરસ્થ ઇવાંશુમાન્॥ 8-30-16 (56359) તં રથસ્થં મહાબાહું યુદ્વાયામિતતેજસમ્। દુર્યોધનસ્તુ રાધેયમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 8-30-17 (56360) અકૃતં દ્રોણભીષ્માભ્યાં દુષ્કરં કર્મ સંયુગે। કુરુષ્વાધિરથે વીર મિષતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 8-30-18 (56361) મનોગતં મમ હ્યાસીદ્ભીષ્મદ્રોણૌ મહારથૌ। અર્જુનં ભીમસેનં ચ નિહન્તારાવિતિ ધ્રુવમ્॥ 8-30-19 (56362) તાભ્યાં યદકૃતં વીર વીરકર્મ મહામૃધે। તત્કર્મ કુરુ રાધેય વજ્રપાણિરિવાપરઃ॥ 8-30-20 (56363) ગૃહાણ ધર્મરાજં વા જહિ વા ત્વં ધનઞ્જયમ્। ભીમસેનં ચ રાધેય માદ્રીપુત્રૌ યમાવપિ॥ 8-30-21 (56364) જયશ્ચ તેઽસ્તુ ભદ્રં તે પ્રયાહિ પુરુષર્ષભ। પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૈન્યાનિ કુરુ સર્વાણિ ભસ્મસાત્॥ 8-30-22 (56365) તતસ્તૂર્યસહસ્રાણિ ભેરીણામયુતાનિ ચ। વાદ્યમાનાન્યરોચન્ત મેઘશબ્દો યથા દિવિ॥ 8-30-23 (56366) પ્રતિગૃહ્ય તુ તદ્વાક્યં રથસ્થો રથરુત્તમઃ। અભ્યભાષત રાધેયઃ શલ્યં યુદ્ધવિશારદમ્॥ 8-30-24 (56367) ચોદયાશ્વાન્મહાબાહો યાવદ્વન્મિ ધનઞ્જયમ્। ભીમસેનં યમૌ ચોભૌ રાજાનં ચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-30-25 (56368) અદ્ય પશ્યતુ મે શલ્ય બાહુવીર્યં ધનઞ્જયઃ। અસ્યતઃ કઙ્કપત્રાણાં સહસ્રાણિ શતાનિ ચ॥ 8-30-26 (56369) અદ્ય ક્ષેપ્સ્યામ્યહં શલ્ય શરાન્પરમતેજનાન્। પાણ્ડવાનાં વિનાશાય દુર્યોધનજયાય ચ॥ 8-30-27 (56370) સઞ્જય ઉવાચ। 8-30-28x (4912) એતચ્છ્રુત્વા વચસ્તસ્ય શલ્યઃ કર્ણં વચોઽબ્રવીત્। કથં નુ તાન્મહાવીર્યાન્પાણ્ડવાનવમન્યસે॥ 8-30-28 (56371) સર્વાસ્ત્રજ્ઞાન્મહેષ્વાસાન્સર્વાનેન મહાબલાન્। અનિવર્તિનો મહાભાગાનજય્યાન્સત્યવિક્રમાન્। અપિ સઞ્જનયેયુર્યે ભયં સાક્ષાચ્છતક્રતોઃ॥ 8-30-29 (56372) યદા શ્રોષ્યસિ નિર્ઘોષં વિસ્ફૂર્જિતમિવાશનેઃ। રાધેય પાર્થધનુષસ્તદા નૈવં વદિષ્યસિ॥ 8-30-30 (56373) યદા દ્રક્ષ્યસિ ભીમેન કુઞ્જરાનીકમાહવે। વિશીર્ણદન્તં નિહતં તદા નૈવં વદિષ્યસિ॥ 8-30-31 (56374) યદા દ્રક્ષ્યસિ સઙ્ગ્રામે ધર્મપુત્રં યમૌ તથા। શિતૈઃ પૃષત્કૈઃ કુર્વાણાનભ્રચ્છાયામિવામ્બરે॥ 8-30-32 (56375) અસ્યતઃ ક્ષિણ્વતશ્ચારીઁલ્લઘુહસ્તાન્દુરાસદાન્। પાર્થિવાગપિ ચાન્યાંસ્ત્વં તદા નૈવં વદિષ્યસિ॥ 8-30-33 (56376) સઞ્જય ઉવાચ। 8-30-34x (4913) અનાદૃત્ય તુ તદ્વાક્યં મદ્રરાજે ભાષિતમ્। દ્રક્ષ્યસ્યદ્યેત્યવોચત્તં શલ્યં કર્ણો જનેશ્વર॥ ॥ 8-30-34 (56377) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 30 ॥

8-31-0 (56378) સઞ્જય ઉવાચ। 8-31-0x (4914) દૃષ્ટ્વા કર્ણં મહાવીર્યં યુયુત્સં સમવસ્થિતમ્। ચુક્રુશુઃ કુરવઃ સર્વે હૃષ્ટરૂપાઃ સમન્તતઃ॥ 8-31-1 (56379) તતો દુન્દુભિનિર્ઘોષૈર્ભેરીણાં નિનદેન ચ। કોણશબ્દૈશ્ચ વિવિધૈર્ગર્જિતૈશ્ચ તરસ્વિનામ્। નિર્યયુસ્તાવકાઃ સર્વે મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 8-31-2 (56380) પ્રયાતે તુ તતઃ કર્ણે રથેષુ મદિતેષુ ચ। ચચાલ ચ મહી સર્વા રરાસ ચ સુવિસ્વરમ્॥ 8-31-3 (56381) નિઃસરન્તો વ્યદૃશ્યન્ત સૂર્યાત્સપ્ત મહાગ્રહાઃ॥ 8-31-4 (56382) ઉલ્કાપાતાશ્ચ સઞ્જજ્ઞુર્દિગ્દાહાશ્ચૈવ દારુણાઃ। તથાઽશન્યશ્ચ સમ્પેતુર્વવુર્વાતાશ્ચ ભૈરવાઃ॥ 8-31-5 (56383) મૃગપક્ષિગણાશ્ચૈવ પૃતનાં બહુશસ્તવ। અપસવ્યં તદા ચક્રુર્વેદયન્તો મહાભયમ્॥ 8-31-6 (56384) પ્રસ્થિતસ્ય ચ કર્ણસ્ય નિપેતુસ્તુરગા ભુવિ। અસ્થિવર્ષં ચ પતિતમન્તરિક્ષાદ્ભયાનકમ્॥ 8-31-7 (56385) જજ્વલુશ્ચૈવ શસ્ત્રાણિ ધ્વજાશ્ચૈવ ચકમ્પિરે। અશ્રૂણિ ચ વ્યમુઞ્ચન્ત વાહનાનિ વિશામ્પતે॥ 8-31-8 (56386) એતે ચાન્યે ચ બહવ ઉત્પાતાસ્તત્ર મારિષ। સમુત્પેતુર્વિનાશાય કૌરવાણાં સુદારુણાઃ॥ 8-31-9 (56387) ન ચ તાન્ગણયામાસુઃ સર્વે દૈવેન મોહિતાઃ। પ્રસ્થિતં સૂતપુત્રં ચ જયેત્સૂચુર્નરાધિપાઃ॥ 8-31-10 (56388) `શલ્યેન સહિતં દૃષ્ટ્વા કર્ણમાહવશોભિનમ્'। નિર્જિતાન્પાણ્ડવાંશ્ચૈવ મેનિરે તત્ર કૌરવાઃ॥ 8-31-11 (56389) તતો રથસ્થઃ પરવીરહન્તા ભીષ્મદ્રોણવતિવીર્યૌ સમીક્ષ્ય। સમુજ્જ્વલન્ભાસ્કરપાવકાભો વૈકર્તનોઽસૌ રથકુઞ્જરો વૃષા॥ 8-31-12 (56390) અલં મનુષ્યસ્ય સુખાય વર્તિતું તથાહિ યુદ્વે નિહતઃ પરૈર્ગુરુઃ॥ 8-31-20 (56398) હુતાશનાદિત્યસમાનતેજસં પરાક્રમે વિષ્ણુપુરન્દરોપમમ્॥ નયે બ-હસ્પત્યુશનઃસમં સદા ન ચૈનમસ્ત્રં તદુપાસ્ત દુઃસહમ્॥ 8-31-21 (56399) સમ્પ્રાક્રુષ્ટે રુદિતસ્ત્રીકુમારે પરાભૂતે પૌરુષે ધાર્તરાષ્ટ્રે। કૃત્યં મયા નાદ્ય જાનામિ શલ્ય પ્રયાહિ તસ્માદ્દ્વિષતામનીકમ્॥ 8-31-22 (56400) સ યત્ર રાજા પાણ્ડવઃ સત્યસન્ધો વ્યવસ્થિતો ભીમસેનાર્જુનૌ ચ। સ વાસુદેવઃ સાત્યકિઃ સૃઞ્જયાશ્ચ યમૌ ચ કસ્તાન્વિષહેન્મદન્યઃ॥ 8-31-23 (56401) તસ્માત્ક્ષિપ્રં મદ્રપતે પ્રયાહિ રણે પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડવાન્સૃઞ્જયાંશ્ચ। તાન્વા હનિષ્યામિ સમેત્ય સઙ્ખ્યે યાસ્યામિ વા દ્રોણમુખો યમાય॥ 8-31-24 (56402) ન ત્વેવાહં ન ગમિષ્યામિ મધ્યે તેષાં શૂરાણામિતિ શલ્યાદ્ય વિદ્વિ। મિત્રદ્રોહો મર્ષણીયો ન મેઽયં ત્યક્ત્વા પ્રાણાનનુયાસ્યામિ દ્રોણમ્॥ 8-31-25 (56403) પ્રાજ્ઞસ્ય મૂઢસ્ય ચ જીવિતાન્તે નાસ્તિ પ્રમોક્ષોઽન્તકસન્નિભસ્ય। અતો વિદ્વન્નભિયોત્સ્યામિ પાર્થં દિષ્ટં ન શક્યં વ્યતિવર્તિતું વૈ॥ 8-31-26 (56404) કલ્યાણવૃત્તઃ સતતં હિ રાજા વૈચિત્રવીર્યસ્ય સુતો મમાસીત્। તસ્યાર્થસિદ્વ્યર્થમહં ત્યજામિ પ્રિયાન્ભોગાન્દુસ્ત્યજં જીવિતં ચ॥ 8-31-27 (56405) વૈયાઘ્રચર્માણમકૂજનાક્ષં હૈમં ત્રિકોશં રજતત્રિવેણુમ્। રથપ્રબર્હં તુરગપ્રબાર્હૈ-- ર્યુક્તં પ્રાદાન્મહ્યમિમં હિ રામઃ॥ 8-31-28 (56406) ધનૂંષિ ચિત્રાણિ નિરીક્ષ્ય શલ્ય ધ્વજાન્ગદાઃ સાયકાંશ્ચોગ્રરૂપાન્। અસિં ચ દીપ્તં પરમાયુધં ચ શઙ્ખં ચ શુભ્રં સ્વનવન્તમુગ્રમ્॥ 8-31-29 (56407) પતાકિનં વજ્રનિપાતનિઃ સ્વનં સિતાશ્વયુક્તં શુભતૂણશોભિતમ્। ઇમં સમાસ્થાય રથર્ષભં રણે દૃઢં હનિષ્યામ્યહમર્જુનં બલાત્॥ 8-31-30 (56408) તં ચેન્મૃત્યુઃ સર્વહરોઽભિરક્ષે-- ત્સદાઽપ્રમત્તઃ સમરે પાણ્ડુપુત્રમ્। તં વા હનિષ્યામિ રણે સમેત્ય યાસ્યામિ વા દ્રોણમુખો યમાય॥ 8-31-31 (56409) યમવરુણકુબેરવાસવા વા યદિ યુગપત્સગણા મહાહવે। જુગુપુરિહ સમેત્ય ફલ્ગુનં કિમુ બહુના સહ તૈર્જયામિ તમ્॥ 8-31-32 (56410) સઞ્જય ઉવાચ। 8-31-33x (4915) ઇતિ રણરભસસ્ય કત્થત-- સ્તદુપનિશમ્ય વચઃ સ મદ્રરાટ્। અવહસદવમન્ય વીર્યવાન્ પ્રતિષિષિધે ચ જગાદ ચોત્તરમ્॥ 8-31-33 (56411) શલ્ય ઉવાચ। 8-31-34x (4916) વિરમ વિરમ કર્ણ કત્થના-- દતિરભસોઽપ્યતિવાચમુક્તવાન્। ક્વ ચ હિ નરવરો ધનઞ્જયઃ ક્વ પુનરિહ ત્વમહો નરાધમઃ॥ 8-31-34 (56412) યદુસદનમુપેન્દ્રપાલિતં ત્રિદિવમિવામરરાજરક્ષિતમ્। પ્રસભમતિવિલોડ્ય કો હરે-- ત્પુરુષવરાવરજામૃતેઽર્જુનાત્॥ 8-31-35 (56413) ત્રિભુવનસૃજમીશ્વરેશ્વરં ક ઇહ પુમાન્ભવમાહ્વયેદ્યુધિ। મૃગવધકલહે ઋતેઽર્જુનાત્ સુરપતિવીર્યસમપ્રભાવતઃ॥ 8-31-36 (56414) અસુરસુરમહોરગાન્નરાન્ ગરુડપિશાચસયક્ષરાક્ષસાન્। ઇષુભિરજયદગ્નિગૌરવાત્ સ્વભિલષિતં ચ હવિર્દદૌ જયઃ॥ 8-31-37 (56415) સ્મરસિ નનુ યદા પરૈર્હૃતઃ સહધૃતરાષ્ટ્રસુતો વિમોક્ષિતઃ। અધિરથજ નરોત્તમૈર્યુતાન્ કુરુષુ બહૂન્વિનિહત્ય તાનરીન્॥ 8-31-38 (56416) પ્રથમમપિ પલાયિતે ત્વયિ પ્રિયકલહા ધૃતરાષ્ટ્રસૂનવઃ। સ્મરસિ નનુ યદા પ્રમોચિતાઃ ખચરગણાનવજિત્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 8-31-39 (56417) સમુદિતબલવાહનાઃ પુનઃ પુરુષવરેણ જિતાઃ સ્થ ગોગ્રહે। સગુરુગુરુસુતાઃ સભીષ્મકાઃ કિમુ ન જિતઃ સ તદા ત્વયાઽર્જુનઃ॥ 8-31-40 (56418) ઇદમપરમુપસ્થિતં પુન-- સ્તવ નિધનાય સુયુદ્વમદ્ય વૈ। યદિ ન રિપુભયાત્પલાયસે સમરગતોઽદ્ય હતોઽસિ સૂતજ॥ 8-31-41 (56419) સઞ્જય ઉવાચ। 8-31-42x (4917) ઇતિ બહુપરુષં પ્રભાષતિ પ્રમનસિ મદ્રપતૌ રિપુસ્તવમ્। ભૃશમભિરુષિતઃ સરન્તપઃ કુરુપૃતનાપતિરાહ મદ્રપમ્॥ 8-31-42 (56420) કર્ણ ઉવાચ। 8-31-43x (4918) ભવતુ ભવતુ કિં વિકત્થસે નનુ મર્મ તસ્ય હિ યુદ્ધમુદ્યતમ્। યદિ સ જયતિ મામિહાહવે તત ઇદમસ્તુ સુકત્થિતં તવ॥ 8-31-43 (56421) સઞ્જય ઉવાચ। 8-31-44x (4919) એવમસ્ત્વિતિ મદ્રેશ ઉક્ત્વા નોત્તરમુક્તવાન્। યાહિ શલ્યેતિ ચાપ્યેનં કંર્ણઃ પ્રાહ યુયુત્સયા॥ 8-31-44 (56422) સ રથઃ પ્રયયૌ શત્રૂન્નિઘ્નતઃ શલ્યસારથિઃ। નિઘ્નન્નમિત્રાન્સમરે તમોઘ્નઃ સવિતા યથા॥ 8-31-45 (56423) તતઃ પ્રાયાત્પ્રીતિમાન્વૈ રથેન વૈયાઘ્રેણ શ્વેતયુજાઽથ કર્ણઃ। સ ચાલોક્ય ધ્વજિનીં પાણ્ડવાનાં ધનઞ્જયં ત્વરયા પર્યપૃચ્છત્॥ ॥ 8-31-46 (56424) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ એકત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 31 ॥

8-32-0 (56425) સઞ્જય ઉવાચ। 8-32-0x (4920) પ્રયત્નેન તદા કર્ણો હર્ષયન્વાહિનીં તવ। એકૈકં સમરે દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવં પર્યપૃચ્છત॥ 8-32-1 (56426) યો મમાદ્ય મહાત્માનં દર્શયેચ્છ્વેતવાહનમ્। તસ્મૈ દદ્યામભિપ્રેતં ધનં યન્મનસેચ્છતિ॥ 8-32-2 (56427) ન ચેત્તદભિમન્યેત તસ્મૈ દદ્યામહં પુનઃ। શકટં રત્નસમ્પૂર્ણં યો મે બ્રૂયાદ્વનઞ્જયમ્॥ 8-32-3 (56428) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। શતં દદ્યાં ગવાં તસ્મૈ નૈત્યકં કાંસ્યદોહનમ્॥ 8-32-4 (56429) શતં ગ્રામવરાંશ્ચૈવ દદ્યામર્જુનદર્શિને। તથા તસ્મૈ પુનર્દદ્યાં શ્વેતમશ્વતરીરથમ્। યુક્તમઞ્જનકેશીભિર્યો મે બ્રૂયાદ્વનઞ્જયમ્॥ 8-32-5 (56430) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। અન્યં વાઽસ્મૈ પુનર્દદ્યાં સૌવર્ણં હસ્તિષઙ્ગવમ્॥ 8-32-6 (56431) તથાપ્યસ્મૈ પુનર્દદ્યાં સ્ત્રીણાં શતમલઙ્કૃતમ્। શ્યામાનાં નિષ્કકણ્ઠીનાં ગીતવાદ્યવિપશ્ચિતામ્॥ 8-32-7 (56432) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। તસ્મૈ દદ્યાં શતં નાગાઞ્શતં ગ્રામાઞ્શતં રથાન્॥ 8-32-8 (56433) સુવર્ણસ્ય ચ મુખ્યસ્ય હયાગ્ર્યાણાં શતં શતાન્। ઋદ્વ્યા ગુણૈઃ સુદાન્તાંશ્ચ ધુર્યવાહાન્સુશિક્ષિતાન્॥ 8-32-9 (56434) તથા સુવર્ણશૃઙ્ગીણાં ગોધેનૂનાં ચતુઃશતમ્। દદ્યાં તસ્મૈ સવત્સાનાં યો મે બ્રૂયાદ્વનઞ્જયમ્॥ 8-32-10 (56435) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। અન્યદસ્મૈ વરં દદ્યાં શ્વેતાન્પઞ્ચશતાન્હયાન્॥ 8-32-11 (56436) હેમભાણ્ડપરિચ્છન્નાન્સુમૃષ્ટમણિભૂષણાન્। સુદાન્તાનપિ ચૈવાહં દદ્યામષ્ટાદશાપરાન્॥ 8-32-12 (56437) રથં ચ શુભ્રં સૌવર્ણં દદ્યાં તસ્મૈ સ્વલઙ્કૃતમ્। યુક્તં પરમકામ્ભોજૈર્યો મે બ્રૂયાદ્વનઞ્જયમ્॥ 8-32-13 (56438) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। અન્યદસ્મૈ વરં દદ્યાં કુઞ્જરાણાં શતાનિ ષટ્॥ 8-32-14 (56439) કાઞ્ચનૈર્વિવિધૈર્ભાણ્ડૈરાચ્છન્નાન્હેમમાલિનઃ। ઉત્પન્નાનપરાન્તેષુ વિનીતાન્હસ્તિશિક્ષકૈઃ॥ 8-32-15 (56440) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। અન્યદસ્મૈ વરં દદ્યાં વૈશ્યગ્રામાંશ્ચતુર્દશ॥ 8-32-16 (56441) સુસ્ફીતાન્ધનસંયુક્તાન્પ્રત્યાસન્નવનોદકાન્। અકુતોભયાન્સુસમ્પન્નાન્રાજભોજ્યાંશ્ચતુર્દશ॥ 8-32-17 (56442) દાસીનાં નિષ્કકણ્ઠીનાં માગધીનાં શતં તથા। પ્રત્યગ્રવયસાં દદ્યાં યો મે બ્રૂયાદ્ધનઞ્જયમ્॥ 8-32-18 (56443) ન ચેત્તદભિમન્યેત પુરુષોઽર્જુનદર્શિવાન્। અન્યં તસ્મૈ વરં દદ્યાં યમસૌ કામયેત્સ્વયમ્॥ 8-32-19 (56444) પુત્રદારાન્વિહાયૈવ યદન્યદ્વિત્તમસ્તિ મે। તચ્ચ તસ્મૈ પુનર્દદ્યાં યદ્યચ્ચ મનસેચ્છતિ॥ 8-32-20 (56445) હત્વા ચ સહિતૌ કૃષ્ણૌ તયોર્વિત્તાનિ સર્વશઃ। તસ્મૈ દદ્યામહં યો મે પ્રબ્રૂયાત્કેશવાર્જુનૌ॥ 8-32-21 (56446) સઞ્જય ઉવાચ। 8-32-22x (4921) એતા વાચઃ સુબહુશઃ કર્ણ ઉચ્ચારયન્યુધિ। દધ્મૌ સાગરસમ્ભૂતં સુસ્વરં શઙ્ખમુત્તમમ્॥ 8-32-22 (56447) તા વાચઃ સૂતપુત્રસ્ય તથા યુક્તા નિશમ્ય તુ। દુર્યોધનો મહારાજ સંહૃષ્ટઃ સાનુજોઽભવત્॥ 8-32-23 (56448) તતો દુન્દુભિનિર્ઘોષો મૃદઙ્ગાનાં ચ સર્વશા। સિંહનાદઃ સવાદિત્રઃ કુઞ્ચરાણાં ચ નિઃસ્વનઃ॥ 8-32-24 (56449) પ્રાદુરાસીત્તદા રાજંસ્ત્વત્સૈન્યે પુરુષર્ષભ। યોધાનાં સમ્પ્રહૃષ્ટાનાં તથા સમભવત્સ્વનઃ॥ 8-32-25 (56450) તથા પ્રહૃષ્ટે સૈન્યે તં પ્લુવમાનં મહારથમ્। વિકત્થમાનં ચ તદા રાધેયમરિકર્શનમ્। મદ્રરાજઃ પ્રહસ્યેદં વચનં પ્રત્યભાષત॥ ॥ 8-32-26 (56451) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 32 ॥

8-33-0 (56452) શલ્ય ઉવાચ। 8-33-0x (4922) મા સૂતપુત્ર મન્યેત(થાઃ) સૌવર્ણં હસ્તિષઙ્ગવમ્। પ્રયચ્છસિ મુધૈવ ત્વં દ્રક્ષ્યસ્યદ્ય ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-1 (56453) મા સૂતપુત્ર દાનેન સૌવર્ણં હસ્તિષઙ્ગવમ્। પ્રયચ્છ પુરુષાયાદ્ય દ્રક્ષ્યસિ ત્વં ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-2 (56454) બલેન મત્તસ્ત્યજસિ વસુ વૈશ્રવણો યથા। અયત્નેનૈવ રાધેય દ્રષ્ટાસ્યદ્ય ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-3 (56455) પુરા સૃજસિ યચ્ચાપિ વિત્તં બહુ ચ મૂઢવત્। અપાત્રદાનાદ્યે દોષાસ્તાન્મોહાન્નાવબુધ્યસે॥ 8-33-4 (56456) યત્પ્રવેદયસે વિત્તં બહુ તેન ખલુ ત્વયા। શક્યં બહુવિધૈર્યજ્ઞૈર્યષ્ટું સૂત યજસ્વ તૈઃ॥ 8-33-5 (56457) યચ્ચ પ્રાર્થયસે હન્તું કૃષ્ણૌ મોહાદ્વૃથૈવ તત્। ન હિ શુશ્રુમ સમ્મર્દે ક્રોષ્ટ્રા સિંહૌ નિપાતિતૌ॥ 8-33-6 (56458) અપ્રાર્થિતં પ્રાર્થયસે સુહૃદો ન હિ સન્તિ તે। યે ત્વાં નિવારયન્ત્યાશુ પ્રપતન્તં હુતાશને॥ 8-33-7 (56459) કાર્યાકાર્યં ન જાનીષે કાલપક્કોઽસ્યસંશયમ્। બહ્વબદ્ધમકર્ણીયં કો હિ બ્રૂયાજ્જિજીવિષુઃ॥ 8-33-8 (56460) સમુદ્રતરણં દોર્ભ્યાં કણ્ઠે બદ્ધ્વા યથા શિલામ્। ગિર્યગ્રાદ્વા નિપતનં તાદૃક્ત્વ ચિકીર્ષિતમ્॥ 8-33-9 (56461) સહિતઃ સર્વયોધૈસ્ત્વં વ્યૂઢાનીકૈઃ સુરક્ષિતઃ। ધનઞ્જયેન યુધ્યસ્વ શ્રેયશ્ચેત્પ્રાપ્તુમિચ્છસિ॥ 8-33-10 (56462) હિતાર્થં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય બ્રવીમિ ત્વાં ન હિંસયા। શ્રદ્ધસ્વેદં મયા પ્રોક્તં યદિ તેઽસ્તિ જિજીવિષા॥ 8-33-11 (56463) કર્ણ ઉવાચ। 8-33-12x (4923) સ્વબાહુવીર્યમાશ્રિત્ય પ્રાર્થયામ્યર્જુનં રણે। ત્વં તુ મિત્રમુખઃ શત્રુર્માં ભીષયિતુમિચ્છસિ॥ 8-33-12 (56464) ન મામસ્માદભિપ્રાયાત્કશ્ચિદદ્ય નિવર્તયેત્। અપીન્દ્રો વજ્રમુદ્યમ્ય કિમુ મર્ત્યઃ કથઞ્ચન॥ 8-33-13 (56465) સઞ્જય ઉવાચ। 8-33-14x (4924) ઇતિ કર્ણસ્ય વાક્યાન્તે શલ્યઃ પ્રાહોત્તરં વચઃ। ચુકોપયિષુરત્યર્થં કર્ણં મદ્રેશ્વરઃ પુનઃ॥ 8-33-14 (56466) યદા વૈ ત્વાં ફલ્ગુનબાહુવેગા-- જ્જ્યાચોદિતા વેગવન્તોઽગ્નિકલ્પાઃ। અન્વેતારઃ કઙ્કપત્રાઃ શિતાગ્રા-- સ્ત્યક્ષ્યત્યેષા સ્વાં તદા કર્ણ બુદ્ધિઃ॥ 8-33-15 (56467) યદા દિર્વ્ય ધનુરાદાય પાર્થઃ પ્રતાપયન્પૃતનાં સવ્યસાચી। ત્વાં મર્દયિષ્યત્યસુખૈઃ પૃષત્કૈ-- સ્તદાપૃચ્છાં ત્યક્ષ્યસે પાણ્ડવસ્ય॥ 8-33-16 (56468) બાલશ્ચન્દ્રં માતુરઙ્કે શયાનો યથા કશ્ચિત્પ્રાર્થયતેઽપહર્તુમ્। તદ્વન્મોહાદ્દયોતામાનં રથસ્થં જેતું પાર્થં કાઙ્ક્ષસે સૂતપુત્ર॥ 8-33-17 (56469) હરાદસ્ત્રં તીક્ષ્ણધારં યથાઽદ્ય સર્વાણિ ગાત્રાણિ નિકર્ષસિ ત્વમ્। સુતીક્ષ્ણશસ્ત્રોપમકર્મણેહ યુયુત્સસે ફલ્ગુનેનાદ્ય કર્ણ॥ 8-33-18 (56470) હન્યાદસિં તીક્ષ્ણધારં યથાઽતઃ સુતેજનં નિહિતં વૈ પૃથિવ્યામ્। તથા ખનસ્યદ્ય શિતાન્પૃષત્કા-- ન્યથાર્થયસ્યર્જુનેનેહ યુદ્ધમ્॥ 8-33-19 (56471) ત્રિશૂલમાશ્લિષ્ય સુતીક્ષ્ણધારં સર્વાણિ ગાત્રાણિ વિઘર્ષસિ ત્વમ્। સુતીક્ષ્ણધારોપમકર્મણા ત્વં યુયુત્સસે યોઽર્જુનેનાદ્ય કર્ણ॥ 8-33-20 (56472) ક્રુદ્ધં સિંહં કેસરિણં બૃહન્તં બાલો મૂઢઃ ક્ષુદ્રમૃગસ્તરસ્વી। સમાહ્વયેદ્વૃષ્ટમુપેત્ય યોદ્ધું તથા ત્વમદ્યાહ્વયસે હિ પાર્થમ્॥ 8-33-21 (56473) મા સૂતપુત્રાહ્વય રાજપુત્રં મહાવીર્યં કેસરિણં યથૈવ। વને શૃગાલઃ પિશિતેન તૃપ્તઃ પાર્થં સમાસાદ્ય વિનઙ્ક્ષ્યસિ ત્વમ્॥ 8-33-22 (56474) ઈષાદન્તં મહાનાગં પ્રભિન્નકરટામુખમ્। શશકો હયસે યુદ્વે કર્ણ પાર્થં ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-23 (56475) વિલસ્થં કૃષ્ણસર્પં ત્વં જાલ્યાત્કાષ્ઠેન વિધ્યસિ। મહાવિષં પૂર્ણકોપં યત્પાર્થં યોદ્વુમિચ્છસિ॥ 8-33-24 (56476) સિંહં કેસરિણં ક્રુદ્ધમભિક્રમ્યાભિનર્દસે। શૃગાલ ઇવ મૂઢસ્ત્વં નૃસિંહં કર્ણ પાણ્ડવમ્॥ 8-33-25 (56477) સુપર્ણં પતગશ્રેષ્ઠં વૈનતેયં તરસ્વિનમ્। સ્વગેવાહ્વયસે પાર્થં તથા કર્ણં ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-26 (56478) સર્વામ્ભસાં નિધિં ભીમં મૂર્તિમન્તં ઝષાકુલમ્। ચન્દ્રોદયે વિવર્ધન્તમપ્લુવસ્ત્વં તિતીર્ષસિ॥ 8-33-27 (56479) ઋષભં દુન્દુભિગ્રીવં તીક્ષ્ણશૃઙ્ગં પ્રહારિણમ્। વત્સ આહ્વયસે યુદ્વે કર્ણ પાર્થં ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-28 (56480) મહામેઘં મહાઘોષં દર્દુરઃ પ્રતિનર્દસિ। બાણતોયપ્રદં કાલે નરપર્જન્યમર્જુનમ્॥ 8-33-29 (56481) યથા ચ શ્વા ગૃહસ્થસ્તુ વ્યાઘ્રં વનગતં ભષેત્। તથા ત્વં ભષસે કર્ણ નરવ્યાઘ્રં ધનઞ્જયમ્॥ 8-33-30 (56482) શૃગાલો હિ વને કર્ણ શશૈઃ પરિવૃતો વસન્। મન્યતે સિંહમાત્માનં યાવત્સિંહં ન પશ્યતિ॥ 8-33-31 (56483) તથા ત્વમપિ રાધેય સિંહમાત્માનમિચ્છસિ। અપશ્યઞ્શત્રુદમનં નરસિંહં રણેઽર્જુનમ્॥ 8-33-32 (56484) વ્યાઘ્રં ત્વં મન્યસેઽઽત્માનં યાવત્કૃષ્ણૌ ન પશ્યસિ। સમાસ્થિતાવેકરથે સૂર્યાચન્દ્રમસાવિવ॥ 8-33-33 (56485) યાવદ્ગ્રાણ્ડીવઘોષં ત્વં ન શૃણોષિ મહાહવે। તાવદેવ ત્વયા કર્ણ શક્યં વક્તું યથેચ્છસિ॥ 8-33-34 (56486) રથશઙ્ખધનુઃશબ્દૈર્નાદયન્તં દિશો દશ। નર્દન્તમિવ શાર્દૂલં દૃષ્ટ્વા ક્રોષ્ટા ભવિષ્યસિ॥ 8-33-35 (56487) નિત્યમેવ શૃગાલસ્ત્વં નિત્યં સિંહો ધનઞ્જયઃ। વીરપ્રદ્વેષણાન્મૂઢ તસ્માત્ક્રોષ્ટેવ લક્ષ્યસે॥ 8-33-36 (56488) યથાઽઽખુઃ સ્યાદ્વિડાલશ્ચ શ્વા વ્યાઘ્રશ્ચ બલાબલે। યથા શૃગાલઃ સિંહશ્ચ યથા ચ શશકુઞ્જરૌ॥ 8-33-37 (56489) યથાઽનૃતં ચ સત્યં ચ યથા ચાપિ વિષામૃતે। તથા ત્વમપિ પાર્થશ્ચ પ્રખ્યાતાવાત્મકર્મભિઃ॥ ॥ 8-33-38 (56490) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ત્રયસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 33 ॥

8-34-0 (56491) સઞ્જય ઉવાચ। 8-34-0x (4925) અધિક્ષિપ્તસ્તુ રાધેયઃ શલ્યેનામિતતેજસા। શલ્યમાહ સુસઙ્ક્રુદ્ધો વાક્શલ્યમવધારયન્॥ 8-34-1 (56492) કર્ણ ઉવાચ। 8-34-2x (4926) ગુણાન્ગુણવતાં શલ્ય ગુણવાન્વેત્તિ નાગુણઃ। ત્વં તુ નિત્યં ગુણૈર્હીનઃ કિં જ્ઞાસ્યસિ ગુણાગુણાન્॥ 8-34-2 (56493) અર્જુનસ્ય મહાસ્ત્રાણિ ક્રોધં વીર્યં ધનુઃ શરાન્। અહં શલ્યાભિજાનામિ ન ત્વં જાનાસિ તત્તથા॥ 8-34-3 (56494) તથા કૃષ્ણસ્ય માહાત્મ્યમૃષભસ્ય મહીક્ષિતામ્। યથાહં શલ્ય જાનામિ ન ત્વં જાનાસિ તત્તથા॥ 8-34-4 (56495) એવમેવાત્મનો વીર્યમહં વીર્યં ચ પાણ્ડવે। જાનંસ્તાવાહ્વયે યુદ્ધે શલ્ય નાગ્નિં પતઙ્ગવત્॥ 8-34-5 (56496) અસ્તિ ચાઽયમિષુઃ શલ્ય સુપુઙ્ખો રક્તભોજનઃ। એકસ્તૂણીશયઃ પત્રી સુધૌતઃ સમલઙ્કૃતઃ॥ 8-34-6 (56497) શેતે ચન્દનચૂર્ણેન પૂજિતો બહુલાઃ સમાઃ। આહેયો વિષવાનુગ્રો નરાશ્વદ્વિપસઙ્ઘહા॥ 8-34-7 (56498) ઘોરરૂપો મહારૌદ્રસ્તનુત્રાસ્થિવિદારણઃ। નિર્ભિન્દ્યાં યેન રુષ્ટોઽહમપિ મેરું મહાગિરિમ્॥ 8-34-8 (56499) તમહં જાતુ નાસ્યેયમન્યસ્મિન્ફલ્ગુનાદૃતે। કૃષ્ણાદ્વા દેવકીપુત્રાત્સત્યં ચાપિ શૃણુષ્વ મે॥ 8-34-9 (56500) તેનાહમિષુણા શલ્ય વાસુદેવધનઞ્જયૌ। યોત્સ્યે પરમસંરબ્ધૌ તત્કર્મ સદૃશં મમ॥ 8-34-10 (56501) સર્વેષાં વૃષ્ણિવીરાણાં કૃષ્ણે લક્ષ્મીઃ પ્રતિષ્ઠિતા। સર્વેષાં પાણ્ડુપુત્રાણાં જયઃ પાર્થે પ્રતિષ્ઠિતઃ। ઉભયં તુ સમાસાદ્ય કો નિવર્તિતુમર્હતિ॥ 8-34-11 (56502) તાવેતૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ સમેતૌ સ્યન્દને સ્થિતૌ। મામેકમભિસંયુદ્ધૌ સુજાતં પશ્ય શલ્ય મે॥ 8-34-12 (56503) પિતૃષ્વસામાતુલજૌ ભ્રાતરાવપરાજિતૌ। મણી સૂત્ર ઇવ પ્રોતૌ દ્રષ્ટાસિ નિહતૌ મયા॥ 8-34-13 (56504) અર્જુને ગાણ્ડિવં કૃષ્ણે ચક્રં તાર્ક્ષ્યકપિધ્વજૌ। ભીરૂણાં ત્રાસજનનં શલ્ય હર્ષકરં મમ॥ 8-34-14 (56505) ત્વં તુ દુષ્પ્રકૃતિર્મૂઢો મહાયુદ્વેષ્વકોવિદઃ। ભયાવદીર્ણઃ સન્ત્રાસાદબદ્ધં બહુઃ ભાષસે॥ 8-34-15 (56506) સંસ્તૌષિ તૌ તુ કેનાપિ હેતુના ત્વં કુદેશજ। તૌ હત્વા સમરે હન્તા ત્વામદ્ય સહ બાન્ધવમ્॥ 8-34-16 (56507) પાપદેશજ દુર્બુદ્ધે ક્ષુદ્ર ક્ષત્રિયપાંસન। સુહૃદ્રૂપો રિપુઃ કિં માં કૃષ્ણાભ્યાં ભીષયિષ્યસિ॥ 8-34-17 (56508) તૌ વા મામદ્ય હન્તારૌ હનિષ્યે વાઽપિ તાવહમ્। નાહં બિભેમિ કૃષ્ણાભ્યાં વિજાનન્નાત્મનો બલમ્॥ 8-34-18 (56509) વાસુદેવસહસ્રં વા ફલ્ગુનાનાં શતાનિ વા। અહમેકો હનિષ્યામિ જોષમાસ્સ્વ કુદેશજ॥ 8-34-19 (56510) સ્ત્રિયો બાલાશ્ચ વૃદ્વાશ્ચ પ્રાયઃ ક્રીડાગતા જનાઃ॥ 8-34-20 (56511) યા ગાથાઃ સમ્પ્રગાયન્તિ કુર્વતોઽધ્યયનં યથા। તા ગાથાઃ શૃણુ મે શલ્ય મદ્રકેષુ દુરાત્મસુ॥ 8-34-21 (56512) બ્રાહ્મણૈઃ કથિતાઃ પૂર્વં યથાવદ્રાજસન્નિધૌ। શ્રુત્વા ચૈકમના મૂઢ મમ વા બ્રૂહિ ચોત્તરમ્॥ 8-34-22 (56513) મિત્રધ્રુઙ્મદ્રકો નિત્યં યો નો દ્વેષ્ટિ સ મદ્રકઃ। મદ્રકે સઙ્ગતં નાસ્તિ ક્ષુદ્રવાક્યે નરાધમે॥ 8-34-23 (56514) દુરાત્મા મદ્રકો નિત્યં નિત્યમાનૃતિકોઽનૃજુઃ। યચ્ચાન્યદપિ દૌરાત્મ્યં મદ્રકેષ્વિતિ નઃ શ્રુતમ્॥ 8-34-24 (56515) પિતા પુત્રશ્ચ માતા ચ શ્વશ્રૂશ્વશુરમાતુલાઃ। ભગિની દુહિતા ભ્રાતા નપ્તાઽન્યે તે ચ બાન્ધવાઃ॥ 8-34-25 (56516) વયસ્યાભ્યાગતાશ્ચાન્યે દાસીદાસાશ્ચ સઙ્ગતાઃ। પુમ્ભિર્વિમિશ્રા નાર્યશ્ચ જ્ઞાતાજ્ઞાતાઃ સ્વયેચ્છયા॥ 8-34-26 (56517) યેષાં ગૃહેષ્વશિષ્ટાનાં સક્તુમદ્યાશિનાં સદા। પીત્વા શીધુ સગોમાંસં ક્રન્દન્તિ ચ હસન્તિ ચ॥ 8-34-27 (56518) ગાયન્તિ ચાપ્યબદ્ધાનિ પ્રવર્તન્તે ચ કામતઃ। કામપ્રલાપિનોઽન્યોન્યં તેષુ ધર્મઃકથં ભવેત્॥ 8-34-28 (56519) મદ્રકેષ્વવલિપ્તેષુ પ્રખ્યાતાશુભકર્મસુ। નાપિ વૈરં ન સૌહાર્દં મદ્રકેણ સમાચરેત્॥ 8-34-29 (56520) મદ્રકે સઙ્ગતં નાસ્તિ મદ્રકો હિ સદા મલઃ। મદ્રકેષુ ચ સંસૃષ્ટં શૌચં ગાન્ધારકેષુ ચ॥ 8-34-30 (56521) રાજયાજકયાજ્યે હિ યથા દત્તં હવિર્નશેત્। શૂદ્રસંસ્કારકો વિપ્રો યથા યાતિ પરાભવમ્॥ 8-34-31 (56522) યથા બ્રહ્મદ્વિષો નિત્યં ગચ્છન્તીહ પરાભવમ્। યથૈવ સંગતં કૃત્વા નરઃ પતતિ મદ્રકૈઃ॥ 8-34-32 (56523) બાલેષ્વપિ સદા ન સ્મ ધનં વૃશ્ચિક તે વિષમ્। આથર્વણેન મન્ત્રેણ સર્વશાન્તિઃ કૃતા મયા॥ 8-34-33 (56524) ઇતિ વૃશ્ચિકદષ્ટસ્ય વિષવેગહતસ્ય ચ। કુર્વન્તિ ભેષજં પ્રાજ્ઞાઃ સત્યં તચ્ચાપિ દૃશ્યતે॥ 8-34-34 (56525) એવં વિદ્વઞ્જોષમાસ્સ્વ બ્રૂહિ ચાત્રોત્તરં વચઃ। વાસાંસ્યુત્સૃજ્ય નૃત્યન્તિ સ્ત્રિયો મદ્યવિમોહિતાઃ॥ 8-34-35 (56526) મૈથુનેઽસઙ્ગતાશ્ચાપિ યથાકામવરાશ્ચ તાઃ। તાસાં પુત્ર કથં ધર્મં મદ્રકો વક્તુમર્હતિ॥ 8-34-36 (56527) યાસ્તિષ્ઠન્ત્યઃ પ્રમેહન્તિ યથૈવોષ્ટ્રદશેરકાઃ। તાસાં વિભ્રષ્ટધર્માણાં નિર્લજ્જાનાં તતસ્તતઃ। ત્વં પુત્રસ્તાદૃશીનાં હિ ધર્મં વક્તુમિહેચ્છસિ॥ 8-34-37 (56528) સૌવીરકં યાચ્યમાના મદ્રિકા કર્ષતિ સ્ફિચૌ। અદાતુકામા વચનમિદં વદતિ દારુણમ્॥ 8-34-38 (56529) મા માં સૌવીરકં કશ્ચિદ્યાચતાં દયિતં મમ। પુત્રં દદ્યાં પતિં દદ્યાં ન તુ દદ્યાં સુવીરકમ્॥ 8-34-39 (56530) ગૌર્યો બૃહત્યો નિર્હીકા મદ્રિકાઃ કમ્પલાવૃતાઃ। ઘસ્મરા નષ્ટશૌચાશ્ચ પ્રાય ઇત્યનુશુશ્રુમ॥ 8-34-40 (56531) પમેહિત્વા સ્ફિચૌ ભૂમૌ ઘર્ષન્ત્યો હીનશોધનાઃ। શુદ્ધા નાદ્ભિર્ન મૃદ્ભિશ્ચ નિત્યોચ્છિષ્ટા ભવન્તિ હિ॥ 8-34-41 (56532) એવમાદિ મયાઽન્યૈર્વા શક્યં વક્તું ભવેદ્બહુ। આકેશાન્તાન્નખાગ્રાચ્ચ વક્તવ્યેષુ કુકર્મસુ॥ 8-34-42 (56533) મદ્રકાઃ સિન્ધુસૌવીરા ધર્મં વિદ્યુઃ કથં ત્વિહ। પાપદેશોદ્ભવા મ્લેચ્છા ધર્માણામવિચક્ષણાઃ॥ 8-34-43 (56534) એષ મુખ્યતમો ધર્મઃ ક્ષત્રિયસ્યેતિ નઃ શ્રુતમ્। યદાજૌ નિહતઃ શેતે સદ્ભિઃ સમભિપૂજિતઃ॥ 8-34-44 (56535) આયુધાનાં સામ્પરાયે યન્મુઞ્ચેયમહં તતઃ। મમૈષ પ્રથમઃ કલ્પો નિધને સ્વર્ગમિચ્છતઃ॥ 8-34-45 (56536) સોયં પ્રિયસખા ચાસ્મિ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ધીમતઃ। તદર્થે હિ મમ પ્રાણા યચ્ચ મે વિદ્યતે વસુ॥ 8-34-46 (56537) વ્યક્તં ત્વમપ્યુપહિતઃ પાણ્ડવૈઃ પાપદેશજ। યથા ચામિત્રવત્સર્વં ત્વમસ્માસુ પ્રવર્તસે॥ 8-34-47 (56538) કામં ન ખલુ શક્યોઽહં ત્વદ્વિધાનાં શતૈરપિ। સઙ્ગ્રામાદ્વિમુખઃ કર્તું ધર્મજ્ઞ ઇવ નાસ્તિકૈઃ॥ 8-34-48 (56539) સારઙ્ગ ઇવ ઘર્માર્તઃ કામં વિલપ શુષ્ય ચ। નાહં ભીષયિતું શક્યઃ ક્ષત્રધર્મે વ્યવસ્થિતઃ॥ 8-34-49 (56540) તનુત્યજાં નૃસિંહાનામાહવેષ્વનિવર્તિનામ્। યા ગતિર્ગુરુણા પ્રોક્તા પ્રેમ્ણા રામેણ તાં સ્મરે॥ 8-34-50 (56541) સ્વેષાં ત્રાણાર્થમુદ્યન્તં વધાર્થં દ્વિષતામપિ। વિદ્ધિ મામાસ્થિતં વૃત્તં પૌરૂરવસમુત્તમમ્॥ 8-34-51 (56542) ન તદ્ભૂતં પ્રપશ્યામિ ત્રિષુ લોકેષુ મદ્રપ। યો મામસ્માદભિપ્રાયાદ્વારયેદિતિ મે મતિઃ॥ 8-34-52 (56543) એવં વિદ્વઞ્જોષમાસ્સ્વ ત્રાસાત્કિં બહુ ભાષસે। ન ત્વાં હત્વા પ્રદાસ્યામિ ક્રવ્યાદ્ભ્યો મદ્રકાધમ્॥ 8-34-53 (56544) મિત્રપ્રતીક્ષયા શલ્ય ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય ચોભયોઃ। અપવાદતિતિક્ષાભિસ્ત્રિભિરેતૈર્હિ જીવસિ॥ 8-34-54 (56545) પુનશ્ચેદીદૃશં વાક્યં મદ્રરાજ વદિષ્યસિ। શિરસ્તે પાતયિષ્યાસિ ગદયા વજ્રકલ્પયા॥ 8-34-55 (56546) શ્રોતારસ્ત્વિદમદ્યેહ દ્રષ્ટારો વ્રા કુદેશજ। કર્ણં વા જઘ્નતુઃ કૃષ્ણૌ કર્ણો વા નિજઘાન તૌ॥ 8-34-56 (56547) એવમુક્ત્વા તુ રાધેયઃ પુનરેવ વિશામ્પતે। અબ્રવીન્મદ્રરાજાનં યાહિયાહીત્યસમ્ભ્રમમ્॥ ॥ 8-34-57 (56548) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ચતુસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 34 ॥

8-35-0 (56549) સઞ્જય ઉવાચ। 8-35-0x (4927) મારિષાધિરથેઃ શ્રુત્વા વાચો યુદ્ધાભિનન્દિનઃ। શલ્યોઽબ્રવીત્પુનઃ કર્ણં નિદર્શનમુદાહરન્॥ 8-35-1 (56550) જાતોઽહં યજ્વનાં વંશે સઙ્ગ્રામેષ્વનિવર્તિનામ્। રાજ્ઞાં મૂર્ધાભિષિક્તાનાં સ્વયં ધર્મપરાયણઃ॥ 8-35-2 (56551) યથૈવ મત્તો મદ્યેન ત્વં તથા લક્ષ્યસે વૃષ। તથાઽદ્ય ત્વાં પ્રમાદ્યન્તં ચિકિત્સેયં સુહૃત્તયા॥ 8-35-3 (56552) ઇમાં કાકોપમાં કર્ણ પ્રોચ્યમાનાં નિબોધ મે। શ્રુત્વા યથેષ્ટં કુર્યાસ્ત્વં નિહીન કુલપાંસન॥ 8-35-4 (56553) નાહમાત્મનિ કિઞ્ચિદ્વૈ કિલ્બિષં કર્ણ સંસ્મરે। યેન માં ત્વં મહાબાહો હન્તુમિચ્ચસ્યનાગસમ્॥ 8-35-5 (56554) અવશ્યં તુ મયા વાચ્યં બુદ્ધ્વા તવ હિતાહિતમ્। વિશેષતો રથસ્થેન રાજ્ઞશ્ચૈવ હિતૈષિણા॥ 8-35-6 (56555) સમં ચ વિષમં ચૈવ રથિનશ્ચ બલાબલમ્। શ્રમઃ ખેદશ્ચ સતતં હયાનાં રથિના સહ॥ 8-35-7 (56556) આયુધસ્ય પરિજ્ઞાનં રુતં ચ મૃગપક્ષિણામ્। સારં ચૈવાપ્યાસરં ચ શલ્યાનાં ચ પ્રતિક્રિયા॥ 8-35-8 (56557) અસ્ત્રયોગં ચ યુદ્વં ચ નિમિત્તાનિ તથૈવ ચ। સર્વમેતન્મયા જ્ઞેયં રથસ્યાસ્ય કુટુમ્બિના। અતસ્ત્વાં કથયે કર્ણ નિદર્શનમિદં પુનઃ॥ 8-35-9 (56558) વૈશ્યઃ કિલ સમુદ્રાન્તે પ્રભૂતધનધાન્યવાન્। યજ્વા દાનપતિઃ ક્ષાન્તઃ સ્વકર્મસ્થોઽભવચ્છુચિઃ॥ 8-35-10 (56559) બહુપુત્રઃ પ્રિયાપત્યઃ સર્વભૂતાનુકમ્પકઃ। રાજ્ઞો ધર્મપ્રધાનસ્ય રાષ્ટ્રે વસતિ નિર્ભયઃ॥ 8-35-11 (56560) પુત્રાણાં તસ્ય બાલાનાં કુમારાણાં યશસ્વિનામ્। કાકો બહૂનામભવદુચ્છિષ્ટકૃતભોજનઃ॥ 8-35-12 (56561) તસ્મૈસદા પ્રયચ્છન્તિ વૈશ્યપુત્રાઃ કુમારકાઃ। માંસોદનં દધિ ક્ષીરં પાયસં મધુસર્પિષી॥ 8-35-13 (56562) સ ચોચ્છિષ્ટભૃતઃ કાકો વૈશ્યપુત્રૈઃ કુમારકૈઃ। સદૃશાન્પક્ષિણો દૃપ્તઃ શ્રેયસસશ્ચાવમન્યતે॥ 8-35-14 (56563) અથ હંસાઃ સમુદ્રાન્તે પ્રજગ્મુરતિપાતિનઃ। ગરુડસ્ય ગતૌ તુલ્યાશ્ચક્રાઙ્ગા હૃષ્ટચેતસઃ॥ 8-35-15 (56564) કુમરારકાસ્તદા હંસાન્દૃષ્ટ્વા કાકમથાબ્રુવન્। ભવાનેવ વિશિષ્ટોઽસિ પતત્રિભ્યો વિહઙ્ગમ॥ 8-35-16 (56565) એતેઽતિપાતિનઃ પશ્ય વિહઙ્ગાન્વિયદાશ્રિતાન્। એહિ ત્વમપિ શક્તો હિ કસ્માન્ન પતિતં ત્વયા॥ 8-35-17 (56566) પ્રતાર્યમાણસ્તૈઃ સર્વૈરલ્પબુદ્ધિભઇરણ્ડજઃ। તદ્વચઃ સત્યમિત્યેવ મૌર્ખ્યાદ્દર્પાચ્ચ જજ્ઞિવાન્॥ 8-35-18 (56567) તાન્સોનુપત્ય જિજ્ઞાસુઃ ક એષાં શ્રેષ્ઠભાગિતિ। ઉચ્છિષ્ટદર્પિતઃ કાકો બહૂનામેકપાતિનામ્॥ 8-35-19 (56568) તેષાં યં પ્રવરં મેને હંસાનાં દૂરપાતિનામ્। સ તમાહ્વત દુર્બુદ્ધિઃ પતાવ ઇતિ પક્ષિણમ્। તચ્છ્રુત્વા પ્રાહસન્હંસા યે તત્રાસન્સમાગતાઃ॥ 8-35-20 (56569) ભાષતો બહુ કાકસ્ય બાલિશ્યાત્પતતાં વરાઃ। ઇદમૂચુઃ સ્મ ચક્રાઙ્ગાવચઃ કાકં વિઙ્ગમાઃ॥ 8-35-21 (56570) હંસા ઊચુઃ। 8-35-22x (4928) વયં હંસાશ્ચરામેમાં પૃથિવીં માનસૌકસઃ। પક્ષિણાં ચ વયં નિત્યં દૂરપાતેન પૂજિતાઃ॥ 8-35-22 (56571) કથં હંસં નુ બલિનં ચક્રાઙ્ગં દૂરપાતિનમ્। કાકો ભૂત્વા નિપતને સમાહ્વયસિ દુર્મતે। કથં ત્વં પતિતા કાક સહાસ્માભિર્બ્રવીહિ તત્॥ 8-35-23 (56572) અથ હંસવચો મૂઢઃ કુત્સયિત્વા પુનઃ પુનઃ। પ્રજગાદોત્તરં કાકઃ કત્થનો જાતિલાઘવાત્॥ 8-35-24 (56573) કાક ઉવાચ। 8-35-25x (4929) શતમેકં ચ પાતાનાં પતિતાઽસ્મિ ન સંશયઃ। શતયોજનમેકૈકં વિચિત્રં વિવિધં તથા॥ 8-35-25 (56574) ઉડ્ડીનમવડીનં ચ પ્રડીનં ડીનમેવ ચ। નિડીનમથ સંડીનં તિર્યક્ડીનગતાનિ ચ॥ 8-35-26 (56575) વિડીનં પરિડીનં ચ પરાડીનં સુડીનકમ્। અભિડીનં મહાડીનં નિર્ડીનમતિડીનકમ્॥ 8-35-27 (56576) અવડીનં પ્રડીનં ચ સંડીનં ડીનડીનકમ્। સંડીનોડ્ડીનડીનં ચ પુનર્ડીનવિડીનકમ્॥ 8-35-28 (56577) સંપાતં સમુદીષં ચ તતોઽન્યદ્વ્યતિરિક્તકમ્। ગતાગતં પ્રતિગતં બહ્વીશ્ચ નિકુલીનકાઃ। કર્તાઽસ્મિ મિષતાં વોઽદ્ય તતો દ્રક્ષયથ મે બલમ્॥ 8-35-29 (56578) તેષામન્યતમેનાહં પતિષ્યામિ વિહાયસમ્। પ્રદિશધ્વં યથાન્યાયં કેન હંસાઃ પતામ્યહમ્॥ 8-35-30 (56579) તે વૈ ધ્રુવં વિનિશ્ચિત્ય સમ્પતધ્વં મયા સહ। પાતૈરેભિઃ ખલુ ખગાઃ પતિતું ખે નિરાશ્રયે॥ 8-35-31 (56580) એવમુક્તે તુ કાકેન પ્રહસ્યૈકો વિહંગમઃ। ઉવાચ કાકં રાધેય વચનં તન્નિબોધ મે॥ 8-35-32 (56581) હંસ ઉવાચ। 8-35-33x (4930) શતમેકં ચ પાતાનાં ત્વં કાક પતિતા ધ્રુવમ્। એકમેવ તુ યં પાતં વિદુઃ સર્વે વિહઙ્ગમાઃ। તમહં પતિતા કાક નાન્યં જાનામિ કઞ્ચન॥ 8-35-33 (56582) કાક ઉવાચ। 8-35-34x (4931) પત ત્વમપિ તત્રાશુ યેન પાતેન મન્યસે॥ 8-35-34 (56583) અથ કાકં પ્રજહસુર્યે તત્રાસન્સમાગતાઃ। કથમેકેન પાતેન હંસઃ પાતશતં જયેત્। એકેન વાયસ ત્વૈનં પાતેનાભિભવિષ્યતિ॥ 8-35-35 (56584) હંસશ્ચોત્પતિતઃ કાકો બલવાનાશુવિક્રમઃ। પ્રપેતતુઃ સ્પર્ધયા ચ તતસ્તૌ હંસવાયસૌ। ઉપર્યુપરિ વેગેન સમુદ્રં મકરાલયમ્॥ 8-35-36 (56585) હંસસ્ત્વેકેન પાતેન કાકઃ પાતશતેન ચ। સ્પર્ધિનૌ સહિતૌ તૂર્ણં ખમાસ્થાય તરસ્વિનૌ॥ 8-35-37 (56586) હંસસ્તુ મૃદુનૈકેન વિક્રાન્તુમુપચક્રમે। પૂર્વમેવ તુ વૈ કાકઃ સ તં તૂર્ણં પ્રચક્રમે॥ 8-35-38 (56587) નાત્યહીયત કાકશ્ચ મુહૂર્તમિવ સૂતજ॥ 8-35-39 (56588) કાકોપિ હંસં ચાપલ્યાચ્છીઘ્રતાં પ્રતિદર્શયન્। વેગેનાતીત્ય તરસા પુનરેતિ મુહુર્મુહુઃ॥ 8-35-40 (56589) તુણ્ડેનાભ્યહનચ્ચૈનં કુર્વન્નામાપસવ્યતઃ। રોરૂયન્નિવ ચાપ્યેનં સમાહ્વયતિ વૈ મુહુઃ। વિસિસ્માપયિષુઃ પાતૈર્દર્શયન્નાત્મનઃ ક્રિયામ્॥ 8-35-41 (56590) અથ તાનિ વિચિત્રાણિ પતિતાનીતરાણિ ચ। દૃષ્ટ્વા પ્રમુદિતાઃ કાકા વિનેદુરધિકૈઃ સ્વરૈઃ॥ 8-35-42 (56591) હંસાશ્ચાપહસન્તિ સ્મ પ્રવદન્તિ પ્રિયાણિ ચ। કુર્વાણા વિવિધાન્રાવાનિચ્છન્તો જયમાત્મનઃ॥ 8-35-43 (56592) ઉત્પત્યોત્પત્ય ચ પ્રાહુર્મુહૂર્તમિતિ ચેતિ ચ। વૃક્ષાગ્રેભ્યઃ સ્થલેભ્યશ્ચ નિપતન્ત્યુત્પતન્તિ ચ॥ 8-35-44 (56593) અવમત્ય ચ હંસં તમિદં કાકોઽબ્રવીદ્વચઃ। યોઽસાવુત્પતિતો હંસઃ સોઽસાવેવ પ્રહીયતે॥ 8-35-45 (56594) અથ હંસસ્તુ તચ્છ્રુત્વા ભાષિતં પતતાંવરઃ। વિગાહ્ય હંસો વિક્ષોભ્ય પ્રાપતત્પશ્ચિમાં દિશમ્॥ 8-35-46 (56595) ઉપર્યુપરિ વેગેન સાગરં મકરાલયમ્। બહુસત્વસમાકીર્ણં વીચીભિર્ભીમદર્શનમ્॥ 8-35-47 (56596) અથાચિરેણ રાધેય કાકો વેગાદહીયત। તતોઽતીવ પરિશ્રાન્તઃ કથઞ્ચિદ્વંસમન્વગાત્॥ 8-35-48 (56597) ભીશ્ચૈનમાવિશત્તીવ્રં કાકં કર્ણ વિચેતસમ્। દ્વીપાન્દ્રુમાન્વિતાન્પશ્યન્વિશ્રમાર્થં શ્રમાતુરઃ। નિપતેયં ક્કનુ શ્રાન્ત ઇતિ તસ્મિઞ્જલાર્ણવે॥ 8-35-49 (56598) અવગાહ્ય સમુદ્રોઽપિ બહુસત્વગણાલયઃ। મહાન્ભૂતશતોદ્ભૂસી નભસસ્તુ વિશિષ્યતે॥ 8-35-50 (56599) ગામ્ભીર્યાર્દ્વિ સમુદ્રસ્ય ન વિશેષં કુલાધમ। દિશશ્ચ નામ્ભસાં કર્ણ સમુદ્રસ્થા વિદુર્જનાઃ। વિપશ્ચિતોપ્યપારત્વાત્કિં પુનઃ કર્ણ વાયસઃ॥ 8-35-51 (56600) અથ હંસોપ્યતિક્રામન્મુહૂર્તમિવ દૂરતઃ। અતિક્રમ્ય ચ ચક્રાઙ્ગઃ કાકં તં સમુદૈક્ષત॥ 8-35-52 (56601) શનકૈઃ પરિહીનં તં પરિશ્રાન્તમચેતસમ્। અવેક્ષમાણસ્તં કાકં પ્રત્યાગમ્ય હસન્નિવ॥ 8-35-53 (56602) તં પ્રહસ્ય ચ ચક્રાઙ્ગઃ કાકં મન્દગતિં તદા। હીયમાનમથો દૃષ્ટ્વા હંસઃ પ્રાહ યથાર્થવત્। ઉજ્જિહીર્ષુર્નિમજ્જન્તં સ્મરન્સત્પુરુષવ્રતમ્॥ 8-35-54 (56603) બહૂનિ પતિતાનિ ત્વમાચક્ષાણો મુહુર્મુહુઃ। પતસ્યવ્યાહરન્ખેદં તતો ગર્હ્યં પ્રભાષસે॥ 8-35-55 (56604) જલં નામ પતિતં કાક યત્ત્વં પતસિ સામ્પ્રતમ્। જલં સ્પૃશસિ પક્ષાભ્યાં તુણ્ડેન ચ પુનઃ પુનઃ॥ 8-35-56 (56605) પ્રબ્રૂહિ કતમોઽયં તે પાતો વર્તતિ વાયસ। એહ્યેહિ કાક શીઘ્રં ત્વમેષ ત્વાં પરિપાલયે॥ 8-35-57 (56606) સ પક્ષાભ્યાં સ્પૃશન્નાર્તસ્તુણ્ડેન ચ જલં તદા। કાકો દૃઢં પરિશ્રાન્તઃ સહસા નિપપાત હ॥ 8-35-58 (56607) સાગરામ્ભસિ તં દૃષ્ટ્વા પતતન્તં દીનચેતસમ્। મ્રિયમાણમિદં વાક્યં હંસઃ કાકમુવાચ હ॥ 8-35-59 (56608) શતમેકં ચ પાતાનાં પતામ્યહમિતિ સ્મ હ। શ્લાઘન્નાત્માનમદ્ય ત્વં કાક ભાષિતવાનસિ॥ 8-35-60 (56609) સ ત્વમેકશતં પાતં પતન્નભ્યધિકો મયા। કથમેવં પરિશ્રાન્તઃ પતિતોઽસિ મહાર્ણવે॥ 8-35-61 (56610) પ્રત્યુવાચ તતઃ કાકઃ સીદમાન ઇદં વચઃ। ઉપરીતં તદા હંસં પ્રસમીક્ષ્ય પ્રસાદયન્॥ 8-35-62 (56611) ઉચ્છિષ્ટાન્નેન પુષ્ટોઽહં દર્પોત્સિક્તઃ કુસત્વતઃ। સુપર્ણ ઇવ ચાત્માનં જ્ઞાતવાન્પુત્રલાઘવાત્॥ 8-35-63 (56612) શરણં ત્વાં પ્રપન્નોઽહમુદકાન્તમવાપ્નુયામ્। હંસેદાનીં પરિશ્રાન્તમાપદો માં સમુદ્વર॥ 8-35-64 (56613) યદિ નામ પુનર્જીવન્ગચ્છેયં સ્વં નિવેશનમ્। નૈનં પુનર્હીનમપિ ક્ષેપ્તાઽહં ખે વિચારિણમ્॥ 8-35-65 (56614) તમેવં કરુણં દીનં વિલપન્તમચેતસમ્। કાકકાકેતિ વાશન્તં નિમજ્જન્તં મહાર્ણવે। કૃપયાઽભિપરીતો વૈ કૃપાં ચક્રે દુરાત્મનિ॥ 8-35-66 (56615) અથ તં પતતં દીનં જલક્લિન્નમચેતનમ્। પદ્ભ્યામુત્ક્ષિપ્ય વેપન્તં પૃષ્ઠમારો પયત્તદા॥ 8-35-67 (56616) સ હંસઃ પૃષ્ઠમારોપ્ય કાકં કર્ણ વિચેતસમ્। અવિસ્મયંસ્તદા કર્ણ પુનરેવ સમાનયત્। તમેવ દેશં તરસા સ્પર્ધયા પેતતુર્યતઃ॥ 8-35-68 (56617) ઉત્સૃજ્ય ત્વબ્રવીન્મૈવં પુનઃ કાર્યં ત્વયેતિ હ। સ્થાપ્ય ચૈનં પુનર્દ્વીપે સમાશ્વસ્ય ચ વિક્લવમ્। ગતો યથેપ્સિતં દેશં હંસો મન ઇવાશુગઃ॥ 8-35-69 (56618) એવમુચ્છિષ્ટપુષ્ટઃ સ કાકોઽહંસપરાજિતઃ। બલં વીર્યં મહત્કર્ણ ત્યક્ત્વા ક્ષાન્તિમુપાગતઃ॥ 8-35-70 (56619) ઉચ્છિષ્ટભોજનઃ કાકો યથા વૈશ્યકુલે પુરા। એવં ત્વમુચ્છિષ્ટભૃતો ધાર્તરાષ્ટ્રૈર્ન સંશયઃ॥ 8-35-71 (56620) સદૃશાઞ્શ્રેયસશ્ચાપિ સર્વાન્કર્ણાવમન્યસે। દ્રોણદ્રૌણિકૃપૈર્ગુપ્તો ભીષ્મેણાન્યૈશ્ચ કૌરવૈઃ॥ 8-35-72 (56621) વિરાટનગરે પાર્થમેકં કિં નાવધીસ્તદા। યત્ર વ્યસ્તાઃ સમસ્તાશ્ચ નિર્જિતાઃ સ્થ કિરીટિના સૃગાલા ઇવ સિંહેન ક્વ તે વીર્યં તદા ગતમ્॥ 8-35-73 (56622) ભ્રાતરં નિહતં દૃષ્ટ્વા સમરે સવ્યસાચિના। પશ્યતાં કુરવીરાણાં પ્રથમં ત્વં પલાયિતઃ॥ 8-35-74 (56623) તથા દ્વૈતવને કર્ણ ગન્ધર્વૈઃ સમભિદ્રુતાન્। કુરૂન્સદારાનુત્સૃજ્ય ત્વમેવાગ્રે પલાયિતઃ॥ 8-35-75 (56624) હત્વા જિત્વા ચ ગન્ધર્વાંશ્ચિત્રસેનમુખાન્રણે। કર્ણ દુર્યોધનં પાર્થઃ સભ્રાતૃકમમોક્ષયત્॥ 8-35-76 (56625) પુનઃ પ્રભાવઃ પાર્થસ્ય પુરાણઃ કેશવસ્ય ચ। કથિતઃ કર્ણ રામેણ સભાયાં કુરુસંસદિ॥ 8-35-77 (56626) સતતં ચ ત્વમશ્રૌષીર્વચનં દ્રોણભીષ્મયોઃ। અવધ્યૌ વદતોઃ કૃષ્ણૌ સન્નિધૌ ચ મહીક્ષિતામ્॥ 8-35-78 (56627) કિયન્તં તત્ર વક્ષ્યામિ યેનયેન ધનઞ્જયઃ। ત્વત્તોઽતિરિક્તઃ સર્વેભ્યો ભૂતેભ્યો બ્રાહ્મણો યથા॥ 8-35-79 (56628) ઇદાનીમેવ દ્રષ્ટાસિ પ્રધાને સ્યન્દને સ્થિતૌ। પુત્રં ચ વસુદેવસ્ય કુન્તીપુત્રં ચ પાણ્ડવમ્॥ 8-35-80 (56629) યથાઽશ્રયત ચક્રાઙ્ગં વાયસો બુદ્ધિમાસ્થિતઃ। તથાશ્રયસ્વ વાર્ષ્ણેયં પાણ્ડવં ચ ધનઞ્જયમ્॥ 8-35-81 (56630) યદા ત્વં યુધિ વિક્રાન્તૌ વાસુદેવધનઞ્જયૌ। દ્રષ્ટાસ્યેકરથે કર્ણ તદા નૈવં વદિષ્યસિ॥ 8-35-82 (56631) યદા શરશતૈઃ પાર્થો દર્પં તવ વધિષ્યતિ। તદા ત્વમન્તરં દ્રષ્ટા આત્મનશ્ચાર્જુનસ્ય ચ॥ 8-35-83 (56632) દેવાસુરમનુષ્યેષુ પ્રખ્યાતૌ યૌ નરોત્તમૌ। તૌ માવમંસ્થા મૌર્ખ્યાત્ત્વં સ્વદ્યોત ઇવ રોચનૌ॥ 8-35-84 (56633) સૂર્યાચન્દ્રમસૌ યદ્વત્તદ્વદજુનકેશવૌ। પ્રકાશ્યેનાભિવિખ્યાતૌ ત્વં તુ ખદ્યોતવન્નૃષુ॥ 8-35-85 (56634) એવં વિદ્વન્માવમંસ્થાઃ સૂતપુત્રાચ્યુતાર્જુનૌ। નરસિંહૌ નરશ્વા ત્વં જોષમાસ્સ્વ વિકત્થસે॥ ॥ 8-35-86 (56635) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ પઞ્ચત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 35 ॥

8-36-0 (56636) સઞ્જય ઉવાચ। 8-36-0x (4932) મદ્રાધિપસ્યાધિરથિર્મહાત્મા વચો નિશમ્યાપ્રિયમપ્રતીતઃ। ઉવાચ શલ્યં વિદિતં મમૈત-- દ્યથાવિધાવર્જુનવાસુદેવૌ॥ 8-36-1 (56637) શૌરે રથં વાહયતોઽર્જુનસ્ય બલં મહાસ્ત્રાણિ ચ પાણ્ડવસ્ય। અહં વિજાનામિ યથાવદદ્ય પરોક્ષભૂતં તવ તત્તુ શલ્ય॥ 8-36-2 (56638) તૌ ચાપ્યહં શસ્ત્રભૃતાં વરિષ્ઠૌ વ્યપેતભીર્યોધયિષ્યામિ કૃષ્ણૌ। સન્તાપયત્યભ્યધિકં હિ રામા-- ચ્છાપોઽદ્ય માં બ્રાહ્મણસત્તમાચ્ચ॥ 8-36-3 (56639) `પુરા મહેન્દ્રાદ્રિવરે સમુદ્રે તપસ્વિનં રામમુપેત્ય શલ્ય। અસ્ત્રાર્થિનં માઽદ્ય શિષ્યં ગૃહાણે-- ત્યથાઽબ્રુવં બ્રાહ્મણચ્છદ્મના ચ॥ 8-36-4 (56640) તત્રાવસં બ્રાહ્મણ ઇત્યવિપ્રો બ્રહ્માસ્ત્રલોભાદનૃતેન ચાહમ્। તજ્જામદગ્ન્યેન પરં મહાસ્ત્રં સમન્ત્રયુક્તં વિહિતં મમાસીત્॥ 8-36-5 (56641) અસ્ત્રં યદા તદ્વિદિતં મમાસી-- ત્તદાઽબ્રવીદ્બ્રાહ્મણો માં મહર્ષિઃ। આપદ્ગતેનાસ્ત્રમિદં પ્રયોજ્યં ત્વયા રણે ગચ્છતા સાધયેતિ'॥ 8-36-6 (56642) તત્રાપિ મે દેવરાજેન વિઘ્નો હિતાર્થિના ફલ્ગુનસ્યૈવ શલ્ય। કૃતો વિભેદેન મમોરુમેત્ય પ્રવિશ્ય કીટસ્ય તનું વિરૂપામ્॥ 8-36-7 (56643) મમોરુમેત્ય પ્રબિભેદ કીટઃ સુપ્તે ગુરૌ તત્ર શિરો નિધાય। ઊરુપ્રભેદાચ્ચ મહાન્બભૂવ શરીરતો મે ઘનશોણિતૌઘઃ॥ 8-36-8 (56644) ગુરોર્ભયાચ્ચાપિ ન ચેલિવાનહં તતો વિબુદ્ધો દદૃશે સ વિપ્રઃ। સ ધૈર્યયુક્તં પ્રસમીક્ષ્ય માં વૈ ન ત્વં વિપ્રઃ કોઽસિ સત્યં વદેતિ॥ 8-36-9 (56645) તસ્મૈ તદાઽઽત્માનમહં યથાવ-- દાખ્યાતવાન્સૂત ઇત્યેવ શલ્ય। સ માં નિશામ્યાથ મહાતપસ્વી સંશપ્તવાન્રોષપરીતચેતાઃ॥ 8-36-10 (56646) સૂત ત્વયા હ્યાપ્તમિદં તવાસ્ત્રં ન કર્મકાલે પ્રતિભાસ્યતીતિ। અન્યત્ર તુ સ્યાત્તવ મૃત્યુકાલા-- દબ્રાહ્મણે બ્રહ્મ ન હિ ધ્રુવં સ્યાત્॥ 8-36-11 (56647) તદદ્ય પર્યાપ્તમતીવ મેઽસ્ત્ર-- મુપસ્થિતેઽસ્મિંસ્તુમુલે વિમર્દે॥ 8-36-12 (56648) શલ્યોગ્રધન્વાનમહં વરિષ્ઠં તરસ્વિનં ભીમમસહ્યવીર્યમ્। સત્યપ્રતિજ્ઞં યુધિ પાણ્ડવેયં ધનઞ્જયં મૃત્યુમુખં નયિષ્યે॥ 8-36-13 (56649) અસ્ત્રં તતોઽન્યત્પ્રતિપન્નમદ્ય યેન ક્ષેપ્સ્યે સમરે શત્રુપૂગાન્। પ્રતાપિનં બલવન્તં કૃતાસ્ત્રં તમુગ્રધન્વાનમમિતૌજસં ચ। ક્રૂરં શૂરં રૌદ્રમમિત્રસાહં ધનઞ્જયં સંયુગેઽહં હનિષ્યે॥ 8-36-14 (56650) અપાંપતિર્વેગવાનપ્રમેયો નિમજ્જયિષ્યન્બહુલાઃ પ્રજા ઇવ। મહારવં યઃ કુરુતે સમુદ્રો વેલેવ તં વારયામ્યપ્રમેયમ્॥ 8-36-15 (56651) પ્રમુઞ્ચન્તં બાણસઙ્ઘાનમેયા-- ન્મર્મચ્છિદો વીરહણઃ સુપત્રાન્। કુન્તીપુત્રં પ્રતિયોત્સ્યામિ યુદ્ધે જ્યાં કર્ષતામુત્તમં મર્ત્યલોકે॥ 8-36-16 (56652) એવં બલેનાતિબલં મહાસ્ત્રં સમુદ્રકલ્પં સુદુરાપમુગ્રમ્। શરૌઘિણં પાર્થિવાન્મજ્જયન્તં વેલેવ પાર્થમિષુભિર્વારયિષ્યે॥ 8-36-17 (56653) કૃતી કૃતાસ્ત્રો દૃઢહસ્તયોધી દિવ્યાસ્ત્રવિચ્છ્વેતહયઃ પ્રમાથી। સુરાસુરાન્યુધિ વૈ યો જયેત તેનાદ્ય મે પશ્ય યુદ્વં સુઘોરમ્॥ 8-36-18 (56654) અભીર્માની પાણ્ડવો યુદ્વકામો હ્યમાનુષૈરસ્યતિ માં મહાસ્ત્રૈઃ। તસ્યાસ્ત્રમસ્ત્રૈરભિભૂય સઙ્ખ્યે બાણોત્તમૈઃ પાતયિષ્યામિ પાર્થમ્॥ 8-36-19 (56655) સહસ્રરશ્મિપ્રતિમં જ્વલન્તં દિશશ્ચ સર્વાઃ પ્રતપન્તમુગ્રમ્। તમોનુદં મેઘ ઇવાતિમાત્રં ધનઞ્જયં છાદયિષ્યામિ બાણૈઃ॥ 8-36-20 (56656) વૈશ્વાનરં ધૂમકેતું જ્વલન્તં તેજસ્વિનં નરવીરાન્દહન્તમ્। પર્જન્યભૂતઃ શરવર્ષૈર્યથાઽગ્નિં તથા પાર્થં શમયિષ્યામિ યુદ્ધે॥ 8-36-21 (56657) આશીવિષં દૃષ્ટિહણં સુઘોરં સુતીક્ષ્ણદંષ્ટ્રં જ્વલનપ્રભવામ્। ક્રોધાત્પ્રદીપ્તાનલવદ્દહન્તં કુન્તીપુત્રં શમયિષ્યામિ ભલ્લૈઃ॥ 8-36-22 (56658) પ્રવાહિણં બલવન્તં મહૌજસં પ્રભઞ્જનં માતરિશ્વાનમુગ્રમ્। યુદ્ધે સહિષ્યે હિમવાનિવાચલો ધનઞ્જયં ક્રુદ્ધમમૃષ્યમાણમ્। 8-36-23 (56659) વિશારદં રથમાર્ગેષુ શક્તં ધુર્યં નિત્યં સમરેષુ પ્રવીરમ્। લોકે વરં સર્વધનુર્ધરાણાં ધનઞ્જયં સંયુગેઽહં હનિષ્યે॥ 8-36-24 (56660) અદ્યાહવે યસ્ય ન તુલ્યમન્યં મન્યે મનુષ્યં ધનુરાદદાનમ્। સર્વામિમાં યઃ પૃથિવીં સહેત તથાપિ તેનાદ્ય રણે સમેષ્યે॥ 8-36-25 (56661) યઃ સર્વભૂતાનિ સદૈવતાનિ પ્રસ્થેઽજયત્ખાણ્ડવે સવ્યસાચી કો જીવિતં રક્ષમાણો હિ તેન યુયુત્સતેઽસ્ત્રૈર્માનુષો મામૃતેઽન્યઃ॥ 8-36-26 (56662) માની કૃતાસ્ત્રઃ કૃતહસ્તયોધી દિવ્યાસ્ત્રવિચ્છ્વેતહયઃ પ્રમાથી। તસ્યાહમદ્યાતિરથસ્ય કાયા-- ચ્છિરો હરિષ્યામિ શિતૈઃ પૃષત્કૈઃ। 8-36-27 (56663) યોત્સ્યામ્યેનં શલ્ય ધનઞ્જયં વૈ મૃત્યું પુરસ્કૃત્ય રણે જયં વા। અન્યો હિ ન હ્યેકરથેન મર્ત્યો યુધ્યેત યઃ પાણ્ડવમિન્દ્રકલ્પમ્ 8-36-28 (56664) તસ્યાહવે પૌરુષં પાણ્ડવસ્ય બ્રૂયાં પૃષ્ટઃ સમિતૌ ક્ષત્રિયાણામ્ કિં ત્વં મૂર્ખઃ પ્રહસન્મૂઢચેતા આખ્યાસિ મે પૌરુષં ફલ્ગુનસ્ય॥ 8-36-29 (56665) અત્યપ્રિયો યઃ પુરુષો નિષ્ઠુરો હિ ક્ષુદ્રઃ ક્ષેપ્તા ક્ષમિણશ્ચાક્ષમાવાન્। હન્યામહં ત્વાદૃશાનાં શતાનિ ક્ષમામ્યહં ક્ષમિણાં કાલ એષઃ॥ 8-36-30 (56666) અવોચસ્ત્વં પાણ્ડવાર્યે પ્રિયાણિ પ્રધર્ષયન્માં મૂઢવત્પાપકર્મન્। મય્યાર્જવે જિહ્મમતિર્યતસ્ત્વં મિત્રદ્રોહી સાપ્તપદં હિ મિત્રમ્॥ 8-36-31 (56667) કાલસ્ત્વયં પ્રત્યુપયાતિ દારુણો દુર્યોધનો યુદ્ધમુપાગમદ્યત્। તસ્યાર્થસિદ્ધિં ત્વભિકાઙ્ક્ષમાણ-- સ્તમન્વેષ્યે યત્ર ચૈકાન્તમસ્તિ॥ 8-36-32 (56668) `તથાપ્યહં પાણ્ડવવાસુદેવૌ યોત્સ્યે રણે મદ્વિધસ્યૈવ કર્મ। ન પ્રાકૃતઃ સજ્જતે વૈ કદાચિ-- દ્યઃ પ્રત્યુદીયાત્કૃષ્ણધનઞ્જયૌ તૌ'॥ 8-36-33 (56669) મિત્રં મિન્દેર્નન્દતેઃ પ્રીયતેર્વા સન્ત્રાયતેર્મિનુતેર્મોદતેર્વા। દુર્યોધને સર્વમિદં મમાસ્તિ તચ્ચાપિ સર્વં મમ વેત્તિ રાજા॥ 8-36-34 (56670) શત્રુઃ શદેઃ શાસતેર્વા શ્યતેર્વા શૃણાતેર્વા શ્વસતેઃ સીદતેર્વા। શ્રમેઃ શુચો બહુશઃ સૂદતેશ્ચ પ્રાયેણ સર્વં ત્વયિ તચ્ચ મહ્યમ્॥ 8-36-35 (56671) દુર્યોધનાર્થં તવ ચ પ્રિયાર્થં યશોર્થમાત્માર્થમપીશ્વરાર્થમ્। તસ્માદહં પાણ્ડવવાસુદેવૌ યોત્સ્યે યત્નાત્કર્મ ચ પશ્ય મેઽદ્ય॥ 8-36-36 (56672) `શલ્યાદ્યાહં સઙ્ગતઃ પાણ્ડવેન મુચ્યેયં ચેજ્જીવમાનઃ કથઞ્ચિત્। શશ્વન્મૃત્યોઃ સ્યામનાધૃષ્યરૂપો વ્યક્તં તસ્માત્સંયુગાદ્વિપ્રમુક્તાઃ'॥ 8-36-37 (56673) અસ્ત્રં બ્રાહ્મં મનસા સઞ્જપન્વૈ યદાઽસ્યતે ક્રોધિતઃ સવ્યસાચી। તદાપિ મે નૈવ મુચ્યેત પાર્થો ન ચેત્પતેદ્વિષમે મેઽદ્ય ચક્રમ્॥ 8-36-38 (56674) અસ્ત્રાણિ વિદ્ધ્વા સમરે ગતાનિ બ્રાહ્માણિ દિવ્યાન્યથ માનુષાણિ। આસાદયિષ્યામ્યહમુગ્રવીર્યં નાગોત્તમં નાગ ઇવ પ્રભિન્નઃ॥ 8-36-39 (56675) વૈવસ્વતાદ્દણ્ડહસ્તાદ્વરુણાદ્વાપિ પાશિનઃ। સગદાદ્વા ધનપતેઃ સવજ્રાદ્વા સુરાધિપાત્॥ 8-36-40 (56676) અથાન્યસ્માદપિ સુરાદમિત્રાદાતતાયિનઃ। ઇતિ શલ્ય વિજાનીહિ યથા નાહં બિભેમ્યુત॥ 8-36-41 (56677) તસ્માન્ન મે ભયં પાર્થાન્નાપિ ચૈવ જનાર્દનાત્। સહ યુદ્ધં હિ મે તાભ્યાં સામ્પરાયે ભવિષ્યતિ॥ 8-36-42 (56678) શ્વભ્રે તે પતતાં ચક્રમિતિ માં બ્રાહ્મણોઽબ્રવીત્। યુધ્યમાનસ્ય સઙ્ગ્રામે પ્રાપ્તસ્યૈકાયનં ભયમ્॥ 8-36-43 (56679) તસ્માદ્બિભેમિ બલવદ્બ્રાહ્મણવ્યાહૃતાદહમ્। એતે હિ સોમરાજાન ઈશ્વરાઃ સુખદુઃખયોઃ॥ 8-36-44 (56680) કદાચિબ્રાહ્મણસ્યાથ યોગ્યહેતેરહં નૃપ। અજાનન્નક્ષિપં બાણં ઘોરરૂપં ભયાવહમ્॥ 8-36-45 (56681) હોમધેન્વાસ્તતો વત્સઃ પ્રમત્ત ઇષુણા હતઃ। ચરન્વૈ વિજને શલ્ય તતોઽનુ વ્યાજહાર સઃ॥ 8-36-46 (56682) યસ્માદ્વત્સસ્ત્વયા ચાત્ર હોમધેન્વા હતો નૃપ। તસ્માત્ત્વમપિ રાધેય વાક્શલ્યં મહદાપ્નુહિ॥ 8-36-47 (56683) શ્વભ્રે તે પતિતા ચક્રં યુધ્યમાનસ્ય શત્રુણા। પ્રાપ્ત એકાયને કાલે મૃત્યુસાધારણે ત્વયિ॥ 8-36-48 (56684) સ્પર્ધસે યેન સઙ્ગ્રામે યદર્થં ઘટસેઽનિશમ્। તત એવ ધ્રુવં મૃત્યું સૂત પ્રાપ્સ્યસિ સંયુગે॥ 8-36-49 (56685) અહં પ્રસાદયાઞ્ચક્રે બ્રાહ્મણં સંશિતવ્રતમ્॥ 8-36-50 (56686) ગવાં દશશતં વિત્તં બલીવર્દાંશ્ચ ષટ્શતમ્। પ્રચ્છન્નં કાઞ્ચનૈઃ કામં બ્રાહ્મણાર્થમહં તદા॥ 8-36-51 (56687) દાસીશતં નિષ્કકણ્ઠં શતમશ્વતરીરથાન્। કન્યાનાં નિષ્કકણ્ઠીનાં સહસ્રં સમલંકૃતમ્॥ 8-36-52 (56688) ઈષાદન્તાન્નાગશતાન્દાસીદાસશતાનિ ચ। દદ્મિ તૈર્દ્વિજમુખ્યો મે પ્રસાદં ન ચકાર સઃ॥ 8-36-53 (56689) કૃષ્ણાનાં શ્વેતવત્સાનાં ગોશતાનિ ચતુર્દશ। દદન્હિ ન લભે તસ્માત્પ્રસાદં દ્વિજસત્તમાત્॥ 8-36-54 (56690) યત્કિઞ્ચિન્મામકં વિત્તં ત્વદધીનં કરોમિ તત્। ઇતિ માં યાચમાનં વૈ બ્રાહ્મણઃ પ્રત્યવારયત્। ક્રોધદીપ્તેક્ષણઃ શળ્ય નિર્દહન્નિવ ચક્ષુષા॥ 8-36-55 (56691) વ્યાહૃતં યન્મયા સૂત તત્તથા ન તદન્યથા। અનૃતોક્તં પ્રજાં હન્યાત્તતઃ પાપમવાપ્નુયામ્॥ 8-36-56 (56692) તસ્માદ્ધર્માભિરક્ષાર્થં નાનૃતં વક્તુમુત્સહે। મા ત્વં બ્રહ્મગતિં હિંસ્યાઃ પ્રાયશ્ચિત્તં કૃતં ત્વયા॥ 8-36-57 (56693) મદ્વાક્યં નાનૃતં લોકે કશ્ચિત્કુર્યાત્સમાપ્નુહિ। `યન્મયોક્તં સરોષેણ ગચ્છ સૂતજ માચિરમ્॥ 8-36-58 (56694) ઇતિ મામસકૃત્ક્રુદ્ધઃ સ ઉવાચ દ્બિજોત્તમઃ। એતે હિ સોમરાજાન ઈશ્વરાઃ સુખદુઃખયોઃ॥ 8-36-59 (56695) નાહં બિભેમિ બીભત્સોર્ન શલ્ય મધુસૂદનામ્। તસ્માદ્બિભેમ્યહં શાપાત્તેન સત્યેન તે શપે॥ 8-36-60 (56696) સહ યુદ્ધં સમેતાભ્યામદ્યેદં સમુપસ્થિતમ્। યુદ્વેઽસ્મિઞ્જીવિતં મેઽદ્ય શલ્ય સંશયમાગતમ્॥ 8-36-61 (56697) શક્રોઽપ્યમરરાટ્ તાભ્યામુપગમ્યાહવં સહ। સંશયં પરમં ગચ્છેત્કથં વા મન્યતે ભવાન્॥ 8-36-62 (56698) ઇત્યેવં તે મયાઽઽખ્યાતં ક્ષિપ્તેન ન સુહૃત્તયા। જાનામિ ત્વાઽધિક્ષિપન્તં દોષમાત્મગતં શૃણુ'॥ ॥ 8-36-63 (56699) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ષટ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 36 ॥

8-37-0 (56700) સઞ્જય ઉવાચ। 8-37-0x (4933) તતઃ પુનર્મહારાજ મદ્રરાજમરિન્દમઃ। અભ્યભાષત રાધેયઃ સન્નિવાર્યોત્તરં વચઃ॥ 8-37-1 (56701) નિર્ભર્ત્સનાર્થં શલ્ય ત્વં યત્તુ જલ્પિતવાનસિ। નાહં શક્યસ્ત્વયા વાચા વિભીષયિતુમાહવે॥ 8-37-2 (56702) યદિ માં દેવતાઃ સર્વા યોધયેયુઃ સવાસવાઃ। તથાપિ મે ભયં ન સ્યાત્કિમુ પાર્થાત્સકેશવાત્॥ 8-37-3 (56703) નાહં ભીષયિતું શક્યઃ શુદ્ધકર્ણા મહાહવે। અભિજાનીહિ શક્તસ્ત્વમન્યં ભીષયિતું રણે॥ 8-37-4 (56704) નીચસ્ય બલમેતાવત્પારુષ્યં યતત્ત્વમાત્થ મામ્। અશક્તો હિ ગુણાન્વક્તું વલ્ગસે બહુ દુર્મતે॥ 8-37-5 (56705) ન હિ કર્ણઃ સમુદ્ભૂતો ભયાર્થમિહ મદ્રક। વિક્રમાર્થમહં જાતો યશોર્થં ચ તથાઽઽત્મનઃ॥ 8-37-6 (56706) સખિભાવેન સૌહાર્દાન્મિતત્રભાવેન ચૈવ હિ। કારણૈસ્ત્રિભિરેતૈસ્ત્વં શલ્ય જીવસિ સામ્પ્રતમ્॥ 8-37-7 (56707) રાજ્ઞશ્ચ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય કાર્યં સુમહદુદ્યતમ્। મયિ તચ્ચાહિતં શલ્ય તેન જીવસિ મે ક્ષણમ્॥ 8-37-8 (56708) કૃતશ્ચ સમયઃ પૂર્વં ક્ષન્તવ્યં વિપ્રિયં તવ। `સમયઃ પરિપાલ્યો મે તેન જીવસિ સામ્પ્રતમ્'॥ 8-37-9 (56709) ઋતે શલ્યસહસ્રેણ વિજયેયમહં પરાન્। મિત્રદ્રોહસ્તુ પાપીયાનિતિ જીવસિ સામ્પ્રતમ્॥ 8-37-10 (56710) શલ્ય ઉવાચ। 8-37-11x (4934) આર્તપ્રલાપાંસ્ત્વં કર્ણ યાન્બ્રવીષિ પરાન્પ્રતિ। ન તે કર્ણસહસ્રેણ શક્યા જેતું પરે યુધિ॥ 8-37-11 (56711) સઞ્જય ઉવાચ। 8-37-12x (4935) તથા બ્રુવન્તં પરુષં કર્ણો મદ્રાધિપં તદા। પરુષં દ્વિગુણં ભૂયઃ પ્રોવાચાપ્રિયદર્શનમ્॥ 8-37-12 (56712) ઇદં ત્વમેકાગ્રમનાઃ શૃણુ મદ્રજનાધિપ। સન્નિધૌ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પ્રોચ્યમાનં મયા શ્રુતમ્॥ 8-37-13 (56713) દેશાંશ્ચ વિવિધાંશ્ચિત્રાન્પૂર્વવૃત્તાંશ્ચ પાર્થિવાન્। બ્રાહ્મણાઃ કથયન્તિ સ્મ ધૃતરાષ્ટ્રનિવેશને॥ 8-37-14 (56714) તત્ર વૃદ્ધઃ પુરાવૃત્તાઃ કથાઃ કશ્ચિદ્દ્વિજોત્તમઃ। બાહ્લીકદેશં મદ્રાંશ્ચ કુત્સયન્વાક્યમબ્રવીત્॥ 8-37-15 (56715) બહિષ્કૃતા હિમવતતા ગઙ્ગયા ચ તિરસ્કૃતાઃ। સરસ્વત્યા યમુનયા કુરુક્ષેત્રેણ ચાપિ યે॥ 8-37-16 (56716) પઞ્ચાનાં સિન્ધુષષ્ઠાનાં નદીનાં યેઽન્તરાશ્રિતાઃ। તાન્ધર્મબાહ્યાનશુચીન્બાહ્લીકાનપિ વર્જયેત્॥ 8-37-17 (56717) ગોવર્ધનો નામ વટઃ સુભાણ્ડં નામ પત્તનમ્। એતદ્રાજન્કલિદ્વારમાકુમારાત્સ્મરામ્યહમ્॥ 8-37-18 (56718) કાર્યેણાત્યર્થગૂઢેન બાહ્લીકેષૂષિતં મયા। તત એષાં સમાચારઃ સંવાસાદ્વિદિતો મયા॥ 8-37-19 (56719) શાકલં નામ નગરમાપગાનામનિમ્નગા। ચણ્ડાલા નામ બાહ્લીકાસ્તેષાં વૃત્તં સુનિન્દિતમ્॥ 8-37-20 (56720) પાનં ગુડાસવં પીત્વા ગોમાંસં લશુનૈઃ સહ। અપૂપસક્તુમદ્યાનામાશિતાઃ શીલવર્જિતાઃ॥ 8-37-21 (56721) ગાયન્ત્યથ ચ નૃત્યન્તિ સ્ત્રિયો મત્તા વિવાસસઃ। નગરાપણવેશેષુ બહિર્માલ્યાનુલેપનાઃ॥ 8-37-22 (56722) મત્તાઃ પ્રગીતવિરુતૈઃ ખરોષ્ટ્રનિનદોપમૈઃ। અનાવૃતા મૈથુને તાઃ કામચારાશ્ચ સર્વશઃ॥ 8-37-23 (56723) આહુરન્યોન્યસૂક્તાનિ પ્રબ્રુવાણા મદોત્કxxxઃ। હેહતેહેહતેત્યેવં સ્વામિભર્તૃહતેતિ ચ॥ 8-37-24 (56724) આક્રોશન્ત્યઃ પ્રનૃત્યન્તિ વ્રાત્યાઃ પર્વસ્વસંયતાઃ। તાસાં કિલાવલિપ્તાનાં નિવસન્કુરુજાઙ્ગલે॥ 8-37-25 (56725) કશ્ચિદ્બાહ્લીકદુષ્ટાનાં નાતિહૃષ્ટમના જગૌ। સા નૂનં બૃહતી ગૌરી સૂક્ષ્મકમ્બલવાસિની॥ 8-37-26 (56726) મામનુસ્મરતી શેતે બાહ્લીકં કુરુવાસિનમ્। શતદ્રું નુ કદા તીર્ત્વા તાં ચ રમ્યામિરાવતીમ્। ગત્વા સ્વદેશં દ્રક્ષ્યામિ સ્થૂલજઙ્ઘાઃ શુભાઃ સ્ત્રિયઃ॥ 8-37-27 (56727) મનઃશિલોજ્જ્વલાપાઙ્ગ્યો ગૌર્યસ્તાઃ કાકુકૂજિતાઃ। કમ્બલાજિનસંવીતા રુદન્ત્યઃ પ્રિયદર્શનાઃ॥ 8-37-28 (56728) મૃદઙ્ગાનકશઙ્ખાનાં મર્દલાનાં ચ નિઃસ્વનૈઃ। ખરોષ્ટ્રાશ્વતરૈશ્ચૈવ મત્તા યાસ્યામહે સુખમ્॥ 8-37-29 (56729) શમીપીલુકરીરાણાં વનેષુ સુખવર્ત્મસુ। અપૂપાન્સક્તુપિણ્ડાંશ્ચ પ્રાશ્નન્તો મથિતાન્વિતાન્॥ 8-37-30 (56730) પથિષુ પ્રબલો ભૂત્વા તથા સમ્પતતોઽધ્વગાન્। ચેલાપહારં કુર્વાણાસ્તાડયિષ્યામ ભૂયસઃ॥ 8-37-31 (56731) એવંશીલેષુ વ્રાત્યેષુ બાહ્લીકેષુ દુરાત્મસુ। કશ્ચેતયાનો નિવસેન્મુહૂર્તમપિ માનવઃ॥ 8-37-32 (56732) કર્ણ ઉવાચ। 8-37-33x (4936) ઈદૃશા બ્રાહ્મણેનોક્તા બાહ્લીકા મોઘચારિણઃ। યેષાં ષડ્ભાગહર્તા ત્વમુભયોઃ પુણ્યપાપયોઃ॥ 8-37-33 (56733) ઇત્યુક્ત્વા બ્રાહ્મણઃ સાધુરુત્તરં પુનરુક્તવાન્। બાહ્લીકેષ્વવિનીતેષુ પ્રોચ્યમાનં નિબોધ તત્॥ 8-37-34 (56734) તતત્ર સ્મ રાક્ષસી ગાતિ કૃષ્ણચતુર્દશીમ્। નગરે શાકલે સ્ફીતે આહત્ય નિશિ દુન્દુભિમ્॥ 8-37-35 (56735) કથં વસ્તાદૃશો ગાથાઃ પુનર્ગાસ્યામિ શાકલે। ગવ્યસ્ય તૃપ્તા માંસસ્ય પીત્વા ગૌડં સુરાસવમ્॥ 8-37-36 (56736) ગૌરીભિઃ સહ નારીભિર્બૃહતીભિઃ સ્વલઙ્કૃતા। પલાણ્ડુગણ્ડૂષયુતાઃ ખાદન્તશ્ચેશિકાન્બહૂન્॥ 8-37-37 (56737) વારાહં કૌક્કુટં માંસં ગવ્યં ગાર્દભમૌષ્ટ્રકમ્। ધાનાશ્ચ યે ન ખાદન્તિ તેષાં જન્મ નિરર્થકમ્॥ 8-37-38 (56738) એવં ગાયન્તિ યે મત્તાઃ શીધુના પીલુકાવને। સબાલવૃદ્ધાઃ ક્રન્દન્તિ તેષાં ધર્મઃ કથં ભવેત્॥ 8-37-39 (56739) યત્ર લોકેશ્વરઃ કૃષ્ણો દેવદેવો જનાર્દનઃ। વિસ્મૃતઃ પુરુષૈરુગ્રૈસ્તેષાં ધર્મઃ કથં ભવેત્॥ 8-37-40 (56740) ઇતિ શલ્ય વિજાનીહિ હન્ત ભૂયો બ્રવીમિ તે। યદન્યોપ્યુક્તવાનસ્માન્બ્રાહ્મણઃ કુરુસંસદિ॥ 8-37-41 (56741) પઞ્ચનદ્યો વહન્ત્યેતા યત્ર પીલુવનાન્યુત। શતદ્રુશ્ચ વિપાશા ચ તૃતીયૈરાવતી તથા॥ 8-37-42 (56742) ચન્દ્રભાગા વિતસ્તા ચ સિન્ધુષષ્ઠા મહાનદી। આરટ્ટા નામ બહ્લીકા એતેષ્વાર્યો હિ નો વસેત્॥ 8-37-43 (56743) વ્રાત્યાનાં દાસમીયાનાં વિદેહાનામયજ્વનામ્। ન દેવાઃ પ્રતિગૃહ્ણન્તિ પિતરો બ્રાહ્મણાસ્તથા॥ 8-37-44 (56744) તેષાં પ્રનષ્ટધર્માણાં બાહ્લીકાનામિતિ શ્રુતિઃ। બ્રાહ્મણેન યથા પ્રોક્તં વિદુષા સાધુસંસદિ॥ 8-37-45 (56745) કાષ્ઠકુણ્ડેષુ બાહ્લીકા મૃણ્મયેષુ ચ ભુઞ્જતે। સક્તુમદ્યાવલિપ્તેષુ શ્વાવલીઢેષુ નિર્ઘૃણાઃ॥ 8-37-46 (56746) આવિકં ચૌષ્ટ્રિકં ચૈવ ક્ષીરં ગાર્દભમેવ ચ। તદ્વિકારાંશ્ચ બાહ્લીકાઃ ખાદન્તિ ચ પિબન્તિ ચ॥ 8-37-47 (56747) પાત્રસઙ્કરિણો જાલ્માઃ સર્વાન્નક્ષીરભોજનાઃ। આરટ્ટા નામ બાહ્લીકા વર્જનીયા વિપશ્ચિતા॥ 8-37-48 (56748) ઇતિ શલ્ય વિજાનીહિ હન્ત ભૂયો બ્રવીમિ તે। યદન્યોઽપ્યુક્તવાન્મહ્યં બ્રાહ્મણઃ કુરુસંસદિ॥ 8-37-49 (56749) યુગન્ધરે પયઃ પીત્વા પ્રોષ્ય ચાપ્યચ્યુતસ્થલે। તદ્વદ્ભૂતિલયે સ્નાત્વા કથં સ્વર્ગં ગમિષ્યતિ॥ 8-37-50 (56750) પઞ્ચનદ્યો વહન્ત્યેતા યત્ર નિઃસૃત્ય પર્વતાત્। આરટ્ટા નામ બાહ્લીકા ન તેષ્વાર્યો દ્વ્યહં વસેત્॥ 8-37-51 (56751) બાહ્લીકા નામ હીકશ્ચ વિપાશાયાં પિશાચકૌ। તયોરપત્યં બાહ્લીકા નૈષા સૃષ્ટિઃ પ્રજાપતેઃ॥ 8-37-52 (56752) તે કથં વિવિધાન્ધર્માઞ્જ્ઞાસ્યન્તે હીનયોનયઃ॥ 8-37-53 (56753) કારસ્કરાન્માહિષકાન્કરમ્ભાન્કટકાલિકાન્। કર્કરાન્વીરકાન્વીરા ઉન્મત્તાંશ્ચ વિવર્જયેત્॥ 8-37-54 (56754) ઇતિ તીર્થાનુસઞ્ચારી રાક્ષસી કાચિદબ્રવીત્। એકરાત્રમુષિત્વેહ મહોલૂખલમેખલા॥ 8-37-55 (56755) આરટ્ટા નામ તે દેશા બાહ્લીકં નામ તદ્વનમ્। વસાતિસિન્ધુસૌવીરા ઇતિ પ્રાયોઽતિકુત્સિતાઃ॥ ॥ 8-37-56 (56756) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 37 ॥

8-38-0 (56757) કર્ણ ઉવાચ। 8-38-0x (4937) ઇતિ શલ્ય વિજાનીહિ હન્ત ભૂયો બ્રવીમિ તે। ઉન્યમાનં મયા સમ્યક્ત્વમેકાગ્રમનાઃ શૃણુ॥ 8-38-1 (56758) બ્રાહ્મણઃ કિલ નો ગેહમધ્યગચ્છત્પુરાઽતિથિઃ। આચારં તત્ર સમ્પ્રેક્ષ્ય પ્રીતો વચનમબ્રવીત્॥ 8-38-2 (56759) મયા હિમવતઃ શૃઙ્ગમેકેનાધ્યુષિતં ચિરમ્। દૃષ્ટાશ્ચ બહવો દેશા નાનાધર્મસમાવૃતાઃ॥ 8-38-3 (56760) ન ચ કેન ચ ધર્મેણ વિરુધ્યન્તે પ્રજા ઇમાઃ। સર્વાશ્ચાપ્યાચરન્ધર્મં યદુક્તં વેદપારગૈઃ॥ 8-38-4 (56761) અટતા તુ મયા દેશાન્નાનાધર્મસમાકુલાન્। આગચ્છતા મહારાજ બાહ્લીકેષુ નિશામિતમ્॥ 8-38-5 (56762) તત્ર વૈ બ્રાહ્મણો ભૂત્વા પુનર્ભવતિ ક્ષત્રિયઃ। વૈશ્યઃ શૂદ્રશ્ચ બાહ્લીકસ્તતો ભવતિ નાપિતઃ॥ 8-38-6 (56763) નાપિતશ્ચ તતો ભૂત્વા પુનર્ભવતિ બ્રાહ્મણઃ। દ્વિજો ભૂત્વા ચ તત્રૈવ પુનર્દાસોઽભિજાયતે॥ 8-38-7 (56764) ભવન્ત્યેકકુલે વિપ્રાઃ શિષ્ટા યે કામચારિણઃ। ગાન્ધારા મદ્રકાશ્ચૈવ બાહ્લીકાશ્ચાપ્યતેજસઃ॥ 8-38-8 (56765) એતન્મયા શ્રુતં તત્ર ધર્મસઙ્કરકારકમ્। કૃત્સ્નામટિત્વા પૃથિવીં બાહ્લીકેષુ વિપર્યયઃ॥ 8-38-9 (56766) ઇતિ શલ્ય વિજાનીહિ હન્ત ભૂયો બ્રવીમિ તે। યદપ્યન્યોઽબ્રવીદ્વાક્યં બાહ્લીકાનાં વિકુત્સિતં॥ 8-38-10 (56767) આનીયેહાક્ષતા કાચિદારટ્ટાત્કિલ દસ્યુભિઃ। અધર્મતશ્ચોપયાતા સા તાનભ્યશપત્તતઃ॥ 8-38-11 (56768) બાલાં બન્ધુમતીં યન્મામધર્મેણોપગચ્છથ। તસ્માત્કુમાર્યઃ સ્વૈરિણ્યો ભવિષ્યન્તિ કુલેષુ વઃ॥ 8-38-12 (56769) ન ચૈવાસ્માત્પ્રમોક્ષધ્વં ઘોરાચ્છાપાન્નરાધમાઃ। તસ્માત્તેષાં ભાગહરઃ કથં ધર્માન્વદિષ્યસિ॥ 8-38-13 (56770) કુરવઃ સહપાઞ્ચાલાઃ સાલ્વા માત્સ્યાઃ સનૈમિશાઃ। કોસલાઃ કાશપૌણ્ડ્રાશ્ચ કાલિઙ્ગા માગધાસ્તથા॥ 8-38-14 (56771) ચેદયશ્ચ મહાભાગા ધર્મં જાનન્તિ શાશ્વતમ્। નાનાદેશેષ્વસન્તશ્ચ પ્રાયો બાહ્યાલયાનૃતે॥ 8-38-15 (56772) આમત્સ્યેભ્યઃ કુરુપાઞ્ચાલસાલ્વા આનૈમિશાચ્ચેદયો યે વિશિષ્ટાઃ। ધર્મં પુરાણમુપજીવન્તિ સન્તો મદ્રાનૃતે પાઞ્ચનદાંશ્ચ જિહ્માન્॥ 8-38-16 (56773) એવં વિદ્વાન્ધર્મકથાસુ રાજં-- સ્તૂષ્ણીંભૂતઃ શલ્ય ભવેઃ સદા ત્વમ્। ત્વં તસ્ય ગોપ્તા ચ જનસ્ય રાજા ષડ્ભાગહર્તા શુભદુષ્કૃતસ્ય॥ 8-38-17 (56774) અથવા દુષ્કૃતસ્ય ત્વં હર્તા તેષામરક્ષિતા। રક્ષિતા પુણ્યભાગ્રાજા પ્રજાનાં ત્વં હ્યપુણ્યભાક્॥ 8-38-18 (56775) પૂજ્યમાને પુરા ધર્મે સર્વદેશેષુ શાશ્વતે। ધર્મં પાઞ્ચનદં દૃષ્ટ્વા ધિગિત્યાહ પિતામહઃ॥ 8-38-19 (56776) વ્રાત્યાનાં દાશકીયાનાં કૃતેઽપ્યશુભકર્મણામ્। બ્રહ્મણા નિન્દિતાન્ધર્માન્કશ્ચિત્સિદ્ધાત્મકોઽબ્રવીત્॥ 8-38-20 (56777) ઇતિ પાઞ્ચનદં ધર્મવમેને પિતામહઃ। સ્વધર્મસ્થેષુ વર્ણેષુ સોઽપ્યેતાન્નાભ્યપૂજયત્॥ 8-38-21 (56778) ઇતિ શલ્ય વિજાનીહિ હન્ત ભૂયો બ્રવીમિ તે। કલ્માષપાદઃ સરસિ નિમ઼જ્જન્રાક્ષસોઽબ્રવીત્॥ 8-38-22 (56779) ક્ષત્રિયસ્ય મલં ભૈક્ષ્યં બ્રાહ્મણસ્યાશ્રુતં મલમ્। મલં પૃથિવ્યા બાહ્લીકાઃ સ્ત્રીણાં કૌતૂહલં મલમ્॥ 8-38-23 (56780) નિમજ્જમાનમુદ્ધૃત્ય કશ્ચિદ્રાજા નિશાચરમ્। અપૃચ્છત્તેન ચાખ્યાતં તચ્છૃણુષ્વ નરાધિપ॥ 8-38-24 (56781) માનુષાણાં મલં મ્લેચ્છા મ્લેચ્છાનાં મુષ્ટિકા મલમ્। મુષ્ટિકાનાં મલં ષણ્ઢાઃ ષણ્ઢાનાં રાજયાજકાઃ॥ 8-38-25 (56782) રાજયાજકયાજ્યાનાં મદ્રકાણાં ચ યન્મલમ્। તદ્ભવેદ્વૈ તવ મલં યદ્યસ્માન્ન વિમુઞ્ચસિ॥ 8-38-26 (56783) ઇતિ રક્ષોપસૃષ્ટેષુ વિષવીર્યહતેષુ ચ। વિદ્વદ્ભિર્ભેષજં દૃષ્ટં સંસિદ્ધવચનોત્તરમ્॥ 8-38-27 (56784) બ્રાહયાઃ પઞ્ચાલાઃ કૌરવેયાસ્તુ ધર્મ્યાઃ સત્યા મત્સ્યાઃ શૂરસેનાશ્ચ યાજ્યાઃ। પ્રાચ્યા દાસા વૃષલા દાક્ષિણાત્યાઃ સ્તેના બાહ્લીકાઃ સઙ્કાર વૈ સુરાષ્ટ્રાઃ॥ 8-38-28 (56785) કૃતઘ્નતા પરવિત્તાપહારો મદ્યપાનં ગુરુદારાવમર્દઃ। વાક્પારુષ્યં ગોવધો રાત્રિચર્યા બહિર્ગેહં પરવસ્ત્રોપભોગઃ॥ 8-38-29 (56786) યેષાં ધર્મસ્તાન્પ્રતિ નાસ્ત્યધર્મો હ્યારટ્ટજાન્પાઞ્ચનદાન્ધિગસ્તુ। આપાઞ્ચાલાઃ કુરવો નૈમિશાશ્ચ મત્સ્યાશ્ચૈવાપ્યનુજાનન્તિ ધર્મમ્। અથોદીચ્યાશ્ચોદયો ભાગધાશ્ચ શિષ્ટાન્ધર્માનુપજીવન્તિ વૃદ્ધાઃ॥ 8-38-30 (56787) પ્રાચીં દિશં શ્રિતા દેવા જાતવેદઃપુરોગમાઃ। દક્ષિણા પિતૃભિર્ગુપ્તા યમેન શુભકર્મણા॥ 8-38-31 (56788) પ્રતીચીં વરુણઃ પાતિ પાલયન્નસુરાન્બહૂન્। ઉદીચીં ભગવાન્સોમ બ્રહ્મા ચ બ્રાહ્મણૈઃ સહ॥ 8-38-32 (56789) રક્ષઃપિશાચાન્હિમવાન્ગુહ્યકાન્ગન્ધમાદનઃ। ધ્રુવં સર્વાણિ ભૂતાનિ વિષ્ણુઃ પાતિ સુરોત્તમઃ॥ 8-38-33 (56790) ઇઙ્ગિત5આશ્ચ મગધાઃ પ્રેક્ષિતજ્ઞાશ્ચ કોસલાઃ। અર્ધોક્તાઃ કુરુપાઞ્ચાલાઃ સર્વોક્તા દાક્ષિણાપથાઃ॥ 8-38-34 (56791) પાર્વતીયાશ્ચ વિષયા યથૈવ ગિરયસ્તથા। સર્વજ્ઞા યવના રાજઞ્શૂરાશ્ચૈવ વિશેષતઃ। મ્લેચ્છાઃ સ્વસંજ્ઞાનિયતા નાનુક્તમિતરે જનાઃ॥ 8-38-35 (56792) પ્રતિરબ્ધાસ્તુ બાહ્લીકા ન ચ કેચન મદ્રકાઃ। સ ત્વમેતાદૃશઃ શલ્ય નોત્તરં વક્તુમર્હસિ॥ 8-38-36 (56793) એવં જ્ઞાત્વા જોષમાસ્સ્વ પ્રતીપં મા સ્મ ક્રુદ્ધઃ પાપભૃતાં વરિષ્ઠ। પૂર્વં હત્વા ત્વાં સપુત્રં બલૈશ્ચ પશ્ચાદ્ધંસ્યે વાસુદેવાર્જુનૌ ચ॥ 8-38-37 (56794) શલ્ય ઉવાચ। 8-38-38x (4938) આતુરાણાં પરિત્યાગઃ સ્વદારસુતવિક્રયઃ। અઙ્ગે પ્રવર્તતે કર્ણ યેષામધિપતિર્ભવાન્॥ 8-38-38 (56795) રથાતિરથસઙ્ખ્યાયાં યત્ત્વાં ભીષ્મસ્તદાબ્રવીત્। તાન્વિદિત્વાઽત્મનો દોષાન્નિર્મન્યુર્ભવ મા ક્રુધઃ॥ 8-38-39 (56796) સર્વત્ર બ્રાહ્મણાઃ સન્તિ સન્તિ સર્વત્ર ક્ષત્રિયાઃ। વૈશ્યાઃ શૂદ્રાસ્તથા કર્ણ સ્ત્રિયઃ સાધ્વ્યશ્ચ સુવ્રતાઃ॥ 8-38-40 (56797) રમન્તે ચોપહાસેન પુરુષાઃ પુરુષૈઃ સહ। અન્યોન્યેન રતાઃ ક્ષીબા દેશેદેશે ચ મૈથુનમ્॥ 8-38-41 (56798) પરવાચ્યેષુ નિપુણઃ સર્વો ભવતિ સર્વદા। આત્મવાચ્યં ન જાનીતે જાનન્નપિ ચ મુહ્યતિ॥ 8-38-42 (56799) સર્વત્ર સન્તિ રાજનઃ સ્વંસ્વં ધર્મમનુવ્રતાઃ। દુર્મનુષ્યાન્નિગૃહ્ણન્તિ સન્તિ સર્વત્ર ધાર્મિકાઃ॥ 8-38-43 (56800) ન કર્ણ દેશસામાન્યાત્સર્વઃ પાપં નિષેવતે। યાદૃશાઃ સ્વસ્વભાવેન દેશાંસ્તાંસ્તાદૃશાન્વિદુઃ॥ 8-38-44 (56801) સઞ્જય ઉવાચ। 8-38-45x (4939) તતતો દુર્યોધનો રાજા કર્ણશલ્યાવવારયત્। સખિભાવેન રાધેયં શલ્યં સૌજન્યકેન ચ॥ 8-38-45 (56802) તતો નિવારિતઃ કર્ણો ધાર્તરાષ્ટ્રેણ મારિષ। પ્હહસ્ય તત્ર રાજેન્દ્રં યાદિ શલ્યેત્યચોદયત્॥ ॥ 8-38-46 (56803) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ અષ્ટત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 38 ॥

8-39-0 (56804) સઞ્જય ઉવાચ। 8-39-0x (4940) તતઃ પરાનીકભિદં વ્યૂહમપ્રતિમં કૃતમ્। સમીક્ષ્ય કર્ણઃ પાર્થાનાં ધૃષ્ટધુમ્નાભિરક્ષિતમ્॥ 8-39-1 (56805) પ્રયયૌ રથઘોષેણ સિંહનાદરવેણ ચ। વાદિત્રાણાં ચ નિનદૈઃ કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 8-39-2 (56806) સઞ્જય ઉવાચ। 8-39-3x (4941) તતઃ પ્રયાન્તં રાધેયં મદ્રરાજઃ સ્મયન્નિવ। અવધૂય ઇદં વાક્યમબ્રવીત્કુરુસન્નિધૌ॥ 8-39-3 (56807) ચમૂં તવેમાં વિપુલાં સમૃદ્વા-- મસઙ્ખેયામશ્વનરાકુલાં ચ। તથા પ્રવેષ્ટા સમરે ધનઞ્જયઃ કક્ષં દહન્દીપ્ત ઇવાશ્રયાશી॥ 8-39-4 (56808) રથે સ્તિતૌ વીરવરૌ વરેણ્યૌ સિંહસ્કન્ધૌ લોહિતપદ્મનેત્રૌ। દ્રષ્ટા ભવાનદ્ય વિના પ્રયત્ના-- ત્તથાહિ મે શકુના વેદયન્તિ॥ 8-39-5 (56809) અદ્ય દ્રષ્ટાઽસિ તં વીરં શ્વેતાશ્વં કૃષ્ણસારથિમ્। નિઘ્નન્તં શાત્રવાન્સઙ્ખ્યે યં કર્ણ પરિપૃચ્છસિ॥ 8-39-6 (56810) અદ્ય તૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ લોહિતાક્ષૌ પરન્તપૌ। વાસુદેવાર્જુનૌ કર્ણ દ્રષ્ટાઽસ્યમિતવિક્રમૌ॥ 8-39-7 (56811) સારથિર્યસ્ય ગોવિન્દો ગાણ્ડીવં યસ્ય કાર્મુકમ્। તં ચેદ્વન્તાઽસિ રાધેય ત્વં નો રાજા ભવિષ્યસિ॥ 8-39-8 (56812) પ્રવાત્યેષ મહાવાયુરભિતસ્તવ વાહિનીમ્। ક્રવ્યાદા વ્યાહરન્ત્યેતે મૃગાઃ કુર્વન્તિ ભૈરવમ્॥ 8-39-9 (56813) પશ્ય કર્ણ મહાઘોરં ભયં વૈ રોમહર્ષણમ્। અર્કં જીમૂતસઙ્કાશઃ કબન્ધો વાર્ય તિષ્ઠતિ॥ 8-39-10 (56814) પશ્ય યૂથં મૃગશતં મૃગાણાં સર્વતોદિશમ્। રરાસ દીપ્તલાઙ્ગૂલમાદિત્યામભિ સંસ્થિતમ્॥ 8-39-11 (56815) પશ્ય કાકાંશ્ચ ગૃધ્રાંશ્ચ સમવેતાન્સહસ્રશઃ। આદિત્યમભિવીક્ષન્તે હ્યશિવાઃ કર્ણ સસ્વરાઃ॥ 8-39-12 (56816) શ્વેતવાજિસમાયુક્તે તવ કર્ણ મહારથે। પતાકાઃ પ્રજ્વલન્ત્યેતા ધ્વજશ્ચાતીવ કમ્પતે॥ 8-39-13 (56817) ઉદીર્યતો હયાન્પશ્ય મહાકાયાન્મહાજવાન્। પ્લવમાનાન્મહાવીર્યાનાકાશે ગરુડાનિવ॥ 8-39-14 (56818) ધ્રુવમેષુ નિમિત્તેષુ ભૂમિમાવૃત્ય પાર્થિવાઃ। સ્વપ્સ્યન્તિ નિહતાઃ કર્ણ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-39-15 (56819) શઙ્ખાનાં તુમુલઃ શબ્દઃ શ્રૂયતે રોમહર્ષણઃ। આનકાનાં ચ રાધેય મૃદઙ્ગાનાં ચ હન્યતામ્॥ 8-39-16 (56820) શૃણુ શબ્દાન્બહુવિધાન્નરાશ્વરથવાજિનામ્। જ્યાતલત્રેષુશબ્દાંશ્ચ શૃણુ કર્ણ મહાત્મનામ્॥ 8-39-17 (56821) હેમરૂપ્યપ્રમૃષ્ટાનાં વાસસાં શિલ્પિનિર્મિતાઃ। સહેમચન્દ્રતારાભાઃ પતાકાઃ કિઙ્ગિણીયુતાઃ॥ 8-39-18 (56822) નાનાવર્ણા રણે ભાન્તિ શ્વસનેન પ્રકમ્પિતાઃ। પશ્ય કર્ણાર્જુનસ્યૈતાઃ સૌદામિન્ય ઇવામ્બુદે॥ 8-39-19 (56823) ધ્વજાઃ કણકણાયન્તે વાતેનાતિસમીરિતાઃ। સપતાકરથાશ્ચાપિ પાઞ્ચાલાનાં મહાત્મનામ્॥ 8-39-20 (56824) એષ રેણુઃ સમુદ્ભૂતો દિવમાવૃત્ય તિષ્ઠતિ। ગજવાજિપ્રણુન્ના ચ કમ્પતે કર્ણ મેદિની॥ 8-39-21 (56825) શ્રૂયતે મેઘસઙ્કાશો રથનેમિસ્વનસ્તથા। પશ્ય કુન્તીસુતં વીરં બીભત્સુમપરાજિતમ્। પ્રહરિષ્યન્તમાયાન્તં કપિપ્રવરકેતનમ્॥ 8-39-22 (56826) ગજાશ્વરથપત્ત્યોઘાંસ્તાવકાન્યુધિ નિઘ્નતઃ। ધ્વજાગ્રં દૃશ્યતે તસ્ય જ્યાશબ્દશ્ચૈવ શ્રૂયતે॥ 8-39-23 (56827) એષ સંશપ્તકાન્ભૂયસ્તાનેવાભિમુખો ગતઃ। કરોતિ કદનં ચૈષ સઙ્ગામે દ્વિષતાં બલી॥ 8-39-24 (56828) સઞ્જય ઉવાચ। 8-39-25x (4942) ઇતિ બ્રુવાણં મદ્રેશં કર્ણઃ પ્રોવાચ મન્યુમાન્॥ 8-39-25 (56829) પશ્ય સંશપ્તકૈઃ ક્રુદ્ધૈઃ સમન્તાત્સમભિદ્રુતઃ। એષ સૂર્ય ઇવામ્ભોદૈશ્છન્નઃ પાર્થો ન દૃશ્યતે। એષ દાન્તોઽર્જુનઃ શલ્ય નિમગ્નઃ શોકસાગરે॥ 8-39-26 (56830) શલ્ય ઉવાચ। 8-39-27x (4943) વરુણં કોઽમ્ભસા હન્યાદિન્ધનેન ચ કોઽનલમ્। કોવાઽનિલં નિગૃહ્ણીયાત્પિબેદ્વા કો મહાર્ણવમ્॥ 8-39-27 (56831) ઈદૃગ્રૂપમહં મન્યે પાર્થસ્ય યુધિ નિર્જયમ્। ન હિ શક્યોઽર્જુનો જેતું યુધિ દેવાસુરૈરપિ॥ 8-39-28 (56832) અથૈઘં પરિતોષસ્તે વાગ્ભિસ્ત્વં સુમાના ભવ। ન હિ શક્યો યુધા જેતુમન્યં કુરુ મનોરથમ્॥ 8-39-29 (56833) બાહુભ્યામુદ્ધરેદ્ભૂમિં દહેત્ક્રુદ્ધ ઇમાઃ પ્રજાઃ। પાતયેત્ત્રિદિવાદ્દેવાન્નાર્જુનં સમરે જયેત્॥ 8-39-30 (56834) પશ્ય કુન્તીસુતં ભીમં વીરમક્લિષ્ટકારિણમ્। પ્રહરન્તં મહાબાહું સ્થિતં મેરુમિવાચલમ્॥ 8-39-31 (56835) અમર્ષી પુરુષવ્યાઘ્રઃ સદા વૈરમનુસ્મરન્। એષ ભીમો જયપ્રેપ્સુર્યુધિ તિષ્ઠતિ વીર્યવાન્॥ 8-39-32 (56836) એષ ધર્મભૃતાં શ્રેષ્ઠો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ। તિષ્ઠત્યસુકરઃ સઙ્ખ્યે પરૈઃ પરપુરઞ્જયઃ॥ 8-39-33 (56837) એતૌ ચ પુરુષવ્યાઘ્રાવાશ્વિનેયૌ મહારથૌ। નકુલઃ સહદેવશ્ચ તિષ્ઠતો યુધિ દુર્જયૌ॥ 8-39-34 (56838) એતે તિષ્ઠન્તિ કાર્ષ્ણેયાઃ પઞ્ચ પઞ્ચાચલા ઇવ। યોત્સ્યમાના મહાવીર્યા ભીમાર્જુનસમા યુધિ॥ 8-39-35 (56839) એતે દ્રુપદપુત્રાશ્ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ। હીનાઃ સત્યજિતા વીરાસ્તિષ્ઠન્તિ પરમૌજસઃ॥ 8-39-36 (56840) યત્ર કૃષ્ણાર્જુનૌ વીરૌ યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ। તત્ર ધર્મશ્ચ સત્યં ચ યતો ધર્મસ્તતો જયઃ॥ 8-39-37 (56841) ઇતિ સંવદતોરેવ તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ। તે સેને સમસજ્જેતાં ઙ્ગાયમુનવદ્ભૃશમ્॥ ॥ 8-39-38 (56842) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ એકોનચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 39 ॥

8-40-0 (56843) સઞ્જય ઉવાચ। 8-40-0x (4944) દુર્યોધનસ્તતઃ કર્ણમુપેત્ય ભરતર્ષભ। અબ્રવીન્મદ્રરાજં ચ તથૈવાન્યાન્મહારથાન્॥ 8-40-1 (56844) યદૃચ્છયાઽયમવ્યગ્રો ધર્મઃ પરમકઃ સખા। સુખિનઃ ક્ષત્રિયાઃ કર્ણ લભન્તે યુદ્ધમીદૃશમ્॥ 8-40-2 (56845) યાદૃશં ક્ષત્રિયૈઃ શૂરૈઃ શૂરાણાં દીવ્યતાં યુધિ। ઇષ્ટં ભવતિ રાધેય તદિદં સમુપસ્થિતમ્॥ 8-40-3 (56846) હત્વા તુ પાણ્ડવાન્યુદ્ધે સ્થિરામુર્વીં પ્રશાસથ। નિહતા વા પરૈર્યુદ્ધે વીરલોકાનવાપ્સ્યથ॥ 8-40-4 (56847) દુર્યોધનસ્ય વચનં શ્રુત્વા તત્ક્ષત્રિયર્ષભાઃ। સિંહનાદાનુદક્રોશન્વાદિત્રાણિ ચ જઘ્નિરે॥ 8-40-5 (56848) તસ્મિન્પ્રમુદિતે સૈન્યે ત્વદીયે ભરતર્ષભ। હર્ષયંસ્તાવકાન્યોધાન્દ્રૌણિર્વિચનમબ્રવીત્॥ 8-40-6 (56849) પ્રત્યક્ષં સર્વસૈન્યાનાં ભવતાં ચાપિ પશ્યતામ્। ન્યસ્તશસ્ત્રો મમ પિતા ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન પાતિતઃ॥ 8-40-7 (56850) સ તેનાહમમર્ષેણ પિત્રર્થે ચાપિ ભારત। ધૃષ્ટદ્યુમ્નમહત્વાઽહં ન વિમોક્ષ્યામિ દંશનમ્॥ 8-40-8 (56851) કૃત્વાઽનૃતાં પ્રતિજ્ઞાં વો નાસ્મિ પ્રાપ્તા મહત્ફલમ્। અર્જુનં ભીમસેનં ચ યશ્ચ માં પ્રતિયોત્સ્યતિ। સર્વાંસ્તાન્પ્રમથિષ્યામિ ઇતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ॥ 8-40-9 (56852) સઞ્જય ઉવાચ। 8-40-10x (4945) એવમુક્તે તતઃ સર્વા હર્ષિતા ભારતી ચમૂઃ। અભ્યવર્તત કૌન્તેયાંસ્તથા તાં ચાપિ પાણ્ડવાઃ॥ 8-40-10 (56853) સ સન્નિપાતો રથયૂથપાનાં મહાહવે ભારત લોભનીયે। જનક્ષયઃ કાલયુગાન્તકલ્પઃ પ્રાવર્તતાગ્રે કુરુસૃઞ્જયાનામ્॥ 8-40-11 (56854) તતઃ પ્રવૃત્તે યુધિ સમ્પ્રહારે ભૂતાનિ સર્વાણિ સદૈવતાનિ। આસન્સમેતાનિ સહાપ્સરોભિ-- નિરીક્ષતીભિર્યુધિ વીરસઙ્ઘાન્॥ 8-40-12 (56855) દિવ્યૈશ્ચ ગન્ધૈઃ પરમૈશ્ચ પુષ્પૈ-- રન્યૈશ્ચ રત્નૈર્વિવિધૈર્નરાગ્ર્યાઃ। રણેષુ કર્મોદ્વહતાઃ પ્રહૃષ્ટા- નનન્દયન્નપ્સરસઃ પ્રહૃષ્ટાઃ॥ 8-40-13 (56856) સમીરણસ્તાંસ્તુ નિષેવ્ય ગન્ધા-- ન્નિષેવતે તાનપિ યોધમુખ્યાન્। નિષેવ્યમાણાસ્ત્વનિલેન યોધાઃ પરસ્પરં ચુક્રુશુરાજિમધ્યે॥ 8-40-14 (56857) તથા તુ તસ્મિંસ્તુમુલે પ્રવૃત્તે દુર્યોધનઃ ક્રોધમમૃષ્યમાણઃ। `અવેભ્ય ભીમં બલમધ્યસંસ્થઃ સમાર્પયત્ક્ષુદ્રકાણાં શતેન॥ 8-40-15 (56858) દુઃશાસનશ્ચિત્રસેનશ્ચ વીર-- સ્તથોલૂકઃ કિતવઃ સૌબલશ્ચ। ગજાનીકૈઃ સર્વતો ભીમસેનં તથાવિષક્તં સહસૈવાભ્યગચ્છન્॥ 8-40-16 (56859) તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય ગજાનીકં વૃકોદરઃ। દુર્યોધનં મહાબાહુઃ શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 8-40-17 (56860) દુર્યોધનં તતો ભીમઃ સાયકૈર્વજ્રસન્નિભૈઃ। પાણ્ડવો વિમુખીકૃત્ય ગજાનભ્યદ્રવદ્બલી॥ 8-40-18 (56861) તતઃ પાવકસઙ્કાશૈર્ભીમબાણૈરવક્રગૈઃ। શલભૈરિવ નાગાંસ્તાનર્દયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 8-40-19 (56862) તતઃ કુઞ્જરયૂથાનિ ભીમસેનો મહાબલઃ। વ્યધમન્નિશિતૈર્બાણૈર્મહાવાતો ઘનાનિવ॥ 8-40-20 (56863) નિત્યમત્તાશ્ચ માતઙ્ગાઃ શૂરૈર્મત્તૈરધિષ્ઠિતાઃ। આરોહકૈર્મહામાત્રૈસ્તોમરાઙ્કુરાપાણિભિઃ॥ 8-40-21 (56864) સુવર્ણજાલૈઃ પ્રચ્છન્ના મણિજાલૈશ્ચ કુઞ્જરાઃ। રૂપ્યજામ્બૂનદાભાસઃ ક્ષુરમાલાભ્યલઙ્કૃતાઃ॥ 8-40-22 (56865) વધ્યમાનાઃ શરૈ રાજન્ભીમસેનેન તે ગજાઃ। વિભિન્નહૃદયાઃ કેચિત્તત્રૈવાભ્યપતન્ભુવિ॥ 8-40-23 (56866) નિપતદ્ભિર્મહાવેગૈર્હેમભાણ્ડવિભૂષિતૈઃ। અશોભત મહારાજ ધાતુચિત્રૈરિવાચલૈઃ॥ 8-40-24 (56867) દીપ્તાભરણવદ્ભિશ્ચ ગજપૃષ્ઠનિપાતિતૈઃ। સઙ્ગરઃ શુશુભે રાજન્ક્ષીણપુણ્યૈરિવામરૈઃ॥ 8-40-25 (56868) મહાપરિઘસઙ્કાશૌ ચન્દનાગરુરૂષિતૌ। અપશ્યં ભીમસેનસ્ય ધનુર્વિક્ષિપતો ભુજૌ॥ 8-40-26 (56869) તસ્ય જ્યાતલનિર્ઘોષમસ્યતઃ સવ્યદક્ષિણમ્। તં શ્રુત્વાઽભ્યદ્રવન્નાગા ભીમસેનભયાર્દિતાઃ॥ 8-40-27 (56870) તસ્ય ભીમસ્ય તત્કર્મ રાજન્નેકસ્ય ધીમતઃ। અપશ્યામ મહારાજ તદ્ભૂતમિવાભવત્'॥ ॥ 8-40-28 (56871) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 40 ॥

8-41-0 (56872) સઞ્જય ઉવાચ। 8-41-0x (4946) તતઃ પરાનીકભિદં વ્યૂહમપ્રતિમં મહત્। સમીક્ષ્ય કર્ણઃ પાર્થાનાં ધૃષ્ટદ્યુમ્નાભિરક્ષિતમ્॥ 8-41-1 (56873) પ્રયયૌ રથઘોષેણ સિંહનાદરવેણ ચ। વાદિત્રાણાં ચ નિનદૈઃ કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 8-41-2 (56874) વેપમાન ઇવ ક્રોધાદ્યુદ્વશૌણ્ડઃ પરન્તપઃ। પ્રતિવ્યૂહ્ય મહાતેજા યથાવદ્ભરતર્ષભ॥ 8-41-3 (56875) વ્યધમત્પાણ્ડવીં સેનામાસુરીં મઘવાનિવ। યુધિષ્ઠિરં ચાભ્યહનદપસવ્યં ચકારહ॥ 8-41-4 (56876) કર્ણસ્ય રથઘોષેણ મૌર્વીનિષ્પેષણેન ચ। સુસઙ્ગ્રાહેણ રશ્મીનાં સમકમ્પન્ત સૃઞ્જયાઃ॥ 8-41-5 (56877) તાનિ સર્વાણિ સૈન્યાનિ કર્ણ દૃષ્ટ્વા વિશામ્પતે। બભૂવુઃ સમ્પ્રહૃષ્ટાનિ તાવકાનિ યુયુત્સયા॥ 8-41-6 (56878) અશ્રૂયન્ત તતો વાચસ્તાવકાનાં વિશામ્પતે। કર્ણાર્જુનમહાયુદ્ધમેતદદ્ય ભવિષ્યતિ॥ 8-41-7 (56879) અદ્ય દુર્યોધનો રાજા હતામિત્રો ભવિષ્યતિ। અદ્ય કર્ણં રણે દૃષ્ટ્વા ફલ્ગુનો વિદ્રવિષ્યતિ॥ 8-41-8 (56880) અદ્ય તાવદ્વયં યુદ્ધે કર્ણસ્યૈવાનુગામિનઃ। કર્ણબાણમયં ભીમં યુદ્ધં દ્રક્ષ્યામ સંયુગે॥ 8-41-9 (56881) ચિરકાલેપ્સિતમિદમદ્યેદાનીં ભવિષ્યતિ। અદ્ય દ્રક્ષ્યામ સઙ્ગ્રામં ઘોરં દેવાસુરોપમમ્॥ 8-41-10 (56882) અદ્યેદાનીં મહદ્યુદ્ધં ભવિષ્યતિ ભયાનકમ્। અદ્યેદાનીં જયો નિત્યમેકસ્યૈકસ્ય વા રણે॥ 8-41-11 (56883) અર્જુનં કિલ રાધેયો વધિષ્યતિ મહારણે। અથવા કં નરં લોકે ન સ્પૃશન્તિ મનોરથાઃ॥ 8-41-12 (56884) ઇત્યુક્ત્વા વિવિધા વાચઃ કુરવઃ કુરુનન્દન। આજઘ્નુઃ પટહાંશ્ચૈવ તૂર્યાંશ્ચૈવ સહસ્રશઃ॥ 8-41-13 (56885) ભેરીનાદાંશ્ચ વિવિધાન્સિંહનાદાંશ્ચ પુષ્કલાન્। મુરજાનાં મહાશબ્દાનાનકાનાં મહારવાન્॥ 8-41-14 (56886) નૃત્યમાનાશ્ચ બહુશસ્તર્જમાનાશ્ચ મારિષ। અન્યોન્યમભ્યયુર્યુદ્ધે યુદ્ધરઙ્ગગતા નરાઃ॥ 8-41-15 (56887) તેષાં પદાતા નાગાનાં પાદરક્ષાઃ સમન્તતઃ। પટ્ટસાસિધરાઃ શૂરાશ્ચાપબાણમુસુણ્ઠિનઃ॥ 8-41-16 (56888) ભિણ્ડિપાલધરાશ્ચૈવ શૂરલહસ્તાઃ સુચક્રિણઃ। તેષાં સમાગમો ઘોરો દેવાસુરરણોપમઃ॥ 8-41-17 (56889) ધૃતરાષ્ટ્રં ઉવાચ। 8-41-18x (4947) કથં સઞ્જય રાધેયઃ પ્રત્યવ્યૂહત પાણ્ડવાન્। ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખાન્સઙ્ખ્યે ભીમસેનાભિરક્ષિતાન્। સર્વાનેવ મહેષ્વાસાનજય્યાનમરૈરપિ॥ 8-41-18 (56890) કે ચ પ્રપક્ષૌ પક્ષૌ વા મમ સૈન્યસ્ય સઞ્જય। પ્રવિભજ્ય યથાન્યાયમવતસ્થુઃ સુદંશિતાઃ॥ 8-41-19 (56891) કથં પાણ્ડુસુતાશ્ચાપિ પ્રત્યવ્યૂહન્ત મામકાન્। કથં ચૈતન્મહદ્યુદ્ધં પ્રાવર્તત સુદારુણમ્॥ 8-41-20 (56892) ક્વ ચ બીભત્સુરભવદ્યત્કર્ણોઽયાદ્યુધિષ્ઠિરમ્। કો હ્યર્જુનસ્ય સાન્નિધ્યે શક્તો જેતું યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-41-21 (56893) સર્વભૂતાનિ યો હ્યેકઃ ખાણ્ડવે જિતબાન્પુરા। કસ્તમન્યસ્તુ રાધેયાત્પ્રતિયુધ્યેજ્જિજીવિષુઃ॥ 8-41-22 (56894) સઞ્જય ઉવાચ। 8-41-23x (4948) શૃણુ વ્યૂહસ્ય રચનામર્જુનશ્ચ યથા ગતઃ। પરિવાર્ય નૃપાન્સર્વાન્સઙ્ગ્રામશ્ચાભવદ્યથા॥ 8-41-23 (56895) કૃપઃ શારદ્વતો રાજન્માગધાશ્ચ તરસ્વિનઃ। સાત્વતઃ કૃતવર્મા ચ દક્ષિણં પક્ષમાશ્રિતાઃ॥ 8-41-24 (56896) તેષાં પ્રપક્ષે શકુનિરુલૂકશ્ચ મહારથઃ। સાદિભિર્વિમલપ્રાસૈસ્તદાનીમભ્યરક્ષતામ્॥ 8-41-25 (56897) ગાન્ધારૈશ્ચાપ્યસમ્ભ્રાન્તૈઃ પાર્વતીયૈશ્ચ દુર્જયૈઃ। શલભાનામિવ વ્રાતૈઃ પિશાચૈરિવ દુર્દૃશૈઃ॥ 8-41-26 (56898) ચતુર્વિંશત્સહસ્રાણિ રથાનામનિવર્તિનામ્। સંશપ્તકા યુદ્વશૌણ્ડા વામપાશ્વમપાલયન્॥ 8-41-27 (56899) સમન્વિતાસ્તવ સુતૈઃ કૃષ્ણાર્જુનજિઘાંસવઃ। તેષાં પ્રપક્ષાઃ કામ્ભોજાઃ શકાશ્ચ યવનૈઃ સહ॥ 8-41-28 (56900) નિદેશાત્સૂતપુત્રસ્ય સરથાશ્વેભપત્તયઃ। આહ્વયન્તોઽર્જુનં તસ્થુઃ કેશવં ચ મહાબલમ્॥ 8-41-29 (56901) તતઃ સેનામુખે કર્ણોઽપ્યવાતિષ્ઠત દંશિતઃ। ચિત્રવર્માઙ્ગદઃ સ્રગ્વી પાલયન્વાહિનીમુખમ્॥ 8-41-30 (56902) રક્ષમાણૈઃ સુસંરબ્ધૈઃ પુત્રૈઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ। વાહિનીં પ્રમુખે વીરઃ સમ્પ્રકર્ષન્નશોભત॥ 8-41-31 (56903) અશોકસ્તુ મહાબાહુઃ સૂર્યવૈશ્વાનરપ્રભઃ। મહાદ્વિપસ્કન્ધગતઃ પિઙ્ગાક્ષઃ પ્રિયદર્શનઃ। દુઃશાસનો વૃતઃ સૈન્યૈઃ સ્થિતો વ્યૂહસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 8-41-32 (56904) તન્મધ્યે સ મહાબાહુઃ સ્વયં દુર્યોધનો નૃપઃ। ચિત્રાશ્વૈશ્ચિત્રસન્નાહૈઃ સોદર્યૈરભિરક્ષિતઃ॥ 8-41-33 (56905) રક્ષ્યમાણો મહાવીર્યૈઃ સહિતૈર્મદ્રકેકયૈઃ। અશોભત મહારાજ દેવૈરિવ શતક્રતુઃ॥ 8-41-34 (56906) અશ્વત્થામા કુરૂણાં ચ યે પ્રવીરા મહારથાઃ। નિત્યમત્તાશ્ચ માતઙ્ગાઃ શૂરૈર્મ્લેચ્છૈઃ સમન્વિતાઃ। અન્વયુસ્તદ્રથાનીકં ક્ષરન્ત ઇવ તોયદાઃ॥ 8-41-35 (56907) તે ધ્વજૈર્વૈજયન્તીભિર્જ્વલદ્ભિઃ પરમાયુધૈઃ। સાદિભિશ્ચાસ્થિતા રેજુર્દ્રુમવન્ત ઇવાચલાઃ॥ 8-41-36 (56908) તેષાં પદાતિનાગાનાં પાદરક્ષાઃ સહસ્રશઃ। પટ્ટસાસિધરાઃ શૂરા બભૂવુરનિવર્તિનઃ॥ 8-41-37 (56909) સાદિભિઃ સ્યન્દનૈર્નાગૈરધિકં સમલઙ્કૃતૈઃ। સ વ્યૂહરાજો વિબભૌ દેવાસુરચમૂપમઃ॥ 8-41-38 (56910) બાર્હસ્પત્યઃ સુવિહિતો નાયકેન વિપશ્ચિતા। નૃત્યતીવ મહાવ્યૂહઃ પરેષાં ભયમાદધત્॥ 8-41-39 (56911) તસ્ય પક્ષપ્રપક્ષેભ્યો નિષ્પતન્તિ યુયુત્સવઃ। હસ્ત્યશ્વરથમાતઙ્ગાઃ પ્રાવૃષીવ બલાહકાઃ॥ 8-41-40 (56912) તતઃ સેનામુખે કર્ણં દૃષ્ટ્વા રાજા યુધિષ્ઠિરઃ। ધનઞ્જયમમિત્રઘ્નમેકવીરમુવાચ હ॥ 8-41-41 (56913) પશ્યાર્જુન મહાવ્યૂહં કર્ણેન વિહિતં રણે। યુક્તં પક્ષૈઃ પ્રપક્ષૈશ્ચ પરાનીકં પ્રકાશતે॥ 8-41-42 (56914) તત્સમીપગતં હ્યેતત્પ્રત્યમિત્રં મહદ્બૂલમ્। યથા નાભિભવત્યસ્માંસ્તથા નીતિર્વિધીયતામ્॥ 8-41-43 (56915) સઞ્જય ઉવાચ। 8-41-44x (4949) એવમુક્તોઽર્જુનો રાજ્ઞા પ્રાઞ્જલિર્નૃપમબ્રવીત્॥ 8-41-44 (56916) યથા યથા ભવાનાહ તત્તથા ન તદન્યથા। યત્તસ્ય વિહિતં કાર્યં તત્કરિષ્યામિ સુવ્રત। પ્રધાનમથ ચૈવાસ્ય વિનાશં ચ કરોમ્યહમ્॥ 8-41-45 (56917) તસ્માત્ત્વં જહિ રાધેયં ભીમસેનઃ સુયોધનમ્। વૃષસેનં ચ નકુલઃ સહદેવોઽપિ સૌબલમ્॥ 8-41-46 (56918) દુઃશાનં શતાનીકો હાર્દિક્યં શિનિપુઙ્ગવઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નો દ્રોણસુતં સ્વયં યોત્સ્યામ્યહં કૃપમ્॥ 8-41-47 (56919) દ્રૌપદેયા ધાર્તરાષ્ટ્રાઞ્શિષ્ટાન્સહ શિખણ્ડિના। તે તે ચ તાંસ્તાનહિતાનસ્માકં ઘ્ન્તુ મામકાઃ॥ 8-41-48 (56920) સઞ્જય ઉવાચ। 8-41-49x (4950) ઇત્યુક્તો ધર્મરાજેન તથેત્યુક્ત્વા ધનઞ્જયઃ। વ્યાદિદેશ સ્વસૈન્યાનિ સ્વયં ચાગાચ્ચમૂમુખમ્॥ 8-41-49 (56921) ધનઞ્જયો મહારાજ દક્ષિણં પક્ષમાસ્થિતઃ। ભીમસેનો મહાબાહુર્વામં પક્ષમુપાશ્રિતઃ॥ 8-41-50 (56922) સાત્યકિર્દ્રૌપદેયાશ્ચ સ્વયં રાજા ચ પાણ્ડવઃ। વ્યૂહસ્ય પ્રમુખે તસ્થુઃ સ્વેનાનીકેન સંવૃતાઃ॥ 8-41-51 (56923) સ્વબલેનારિસૈન્યં તત્પ્રત્યવસ્થાપ્ય પાણ્ડવઃ। પ્રત્યવ્યૂહત્પુરસ્કૃત્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ॥ 8-41-52 (56924) તત્સાદિનાગકલિલં પદાતિરથસઙ્કુલમ્। ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખં ઘોરમશોભત મહદ્બલમ્॥ ॥ 8-41-53 (56925) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ એકચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 41 ॥

8-42-0 (56926) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-42-0x (4951) તથા વ્યૂઢેષ્વનીકેષુ સંસક્તેષુ ચ સઞ્જય। સંશપ્તકાઃ કથં પાર્થં કથં કર્ણં ચ પાણ્ડવાઃ॥ 8-42-1 (56927) એતદ્વિસ્તરશો યુદ્ધં પ્રબ્રૂહિ કુશલો હ્યસિ। ન હિ તૃપ્યામિ વીરાણાં શૃણ્વાનો યુધિ વિક્રમમ્॥ 8-42-2 (56928) સઞ્જય ઉવાચ। 8-42-3x (4952) તત્સંસ્થિમથો દૃષ્ટ્વા પ્રત્યમિત્રં મહદ્બલમ્। પ્રત્યવ્યૂહત્તતઃ કર્ણો હિતાર્થં તનયસ્ય તે॥ 8-42-3 (56929) તત્સાદિનાગકલિલં પદાતિરથસઙ્કુલમ્। ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખં ઘોરમશોભત મહદ્બલમ્॥ 8-42-4 (56930) પારાવતસવર્ણાશ્વશ્ચન્દ્રસૂર્યસમદ્યુતિઃ। સ પાર્ષતો બભૌ ધન્વી કાલો વિગ્રહવાનિવ॥ 8-42-5 (56931) પાર્ષતં ત્વભિતસ્તસ્થુર્દ્રૌપદેયા યુયુત્સવઃ। સાનુગા દીપ્તવપુષશ્ચન્દ્રં તારાગણા ઇવ॥ 8-42-6 (56932) અથ વ્યૂઢેષ્વનીકેષુ પ્રેક્ષ્ય સંશપ્તકાન્રણે। ક્રુદ્ધોઽર્જુનોઽભિદુદ્રાવ વ્યાક્ષિપન્ગાણ્ડિવં ધનુઃ॥ 8-42-7 (56933) અથ સંશપ્તકાઃ પાર્થમભ્યધાવન્વધૈષિણઃ। વિજયે ધૃતસઙ્કલ્પા મૃત્યું કૃત્વાનિવર્તનમ્॥ 8-42-8 (56934) તદશ્વસઙ્ઘબહુલં પત્તિનાગરથાકુલમ્। ઉદીર્યમાણં સંરબ્ધં ધનઞ્જયમભિદ્રવત્॥ 8-42-9 (56935) તદુદ્યતં મહત્સૈન્યં સાગરૌઘસમં જવે। પાર્થવેલાં સમાસાદ્ય વિષ્ઠિતં સમદૃશ્યત॥ 8-42-10 (56936) મૃદ્ગન્તં શવર્ષૌઘૈર્દ્રુતમર્જુનમાર્દયત્॥ 8-42-11 (56937) સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલસ્તેષામાસીત્કિરીટિના। તસ્યૈવ તુ યથા રાજન્નિવાતકવચૈઃ સહ॥ 8-42-12 (56938) રથાનશ્વાન્ધ્વજાન્નાગાન્પત્તીન્ગજગતાનપિ। ઇષૂન્ધનૂંષિ ખઙ્ગાંશ્ચ ચક્રાણિ ચ પરશ્વથાન્॥ 8-42-13 (56939) સાયુધાનુદ્યતાન્બાહૂન્વિવિધાન્યાયુધાનિ ચ। ચિચ્છેદ દ્વિષતાં પાર્થઃ શિરાંસિ ચ સહસ્રશઃ॥ 8-42-14 (56940) તસ્મિન્સૈન્યમહાવર્તે પાતાલતલસન્નિભે। નિમગ્નં તં રથં મત્વા નેદુઃ સંશપ્તકા મુદા॥ 8-42-15 (56941) સ પુરસ્તાદરીન્હત્વા પુનરુત્તરતોઽવધીત્। દક્ષિણેન ચ પશ્ચાચ્ચ ક્રુદ્ધો રુદ્રઃ પશૂનિવ॥ 8-42-16 (56942) અથ પાઞ્ચાલચેદીનાં સૃઢ્જયાનાં ચ મારિષ। ત્વદીયૈઃ સહ સઙ્ગ્રામ આસીત્પરમદારુણઃ॥ 8-42-17 (56943) કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ। હૃષ્ટસેનાઃ સુસંરબ્ધા રથાનીકપ્રહારિણઃ॥ 8-42-18 (56944) કોસલૈઃ કાશ્યમત્સ્યૈશ્ચ કારૂશૈઃ કેકયૈરપિ। શૂરસેનૈઃ શૂરવરૈર્યુયુધુર્યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 8-42-19 (56945) તેષામન્તકરં યુદ્ધં દેહપાપ્મવિનાશનમ્। ક્ષત્રવિટ્શૂદ્રવીરાણાં ધર્મ્યં સ્વર્ગ્યં યશસ્કરમ્॥ 8-42-20 (56946) દુર્યોધનોઽથ સહિતો ભ્રાતૃભિર્ભરતર્ષભ। ગુપ્તઃ કુરુપ્રવીરૈશ્ચ મદ્રાણાં ચ મહારથૈઃ॥ 8-42-21 (56947) પાણ્ડવૈઃ સહ પાઞ્ચાલૈશ્ચેદિભિઃ સાત્યકેન ચ। યુધ્યમાનં રણે કર્ણં કુરુવીરોઽભ્યપાલયત્॥ 8-42-22 (56948) કર્ણોઽપિ નિશિતૈર્બાણૈર્વિનિહત્ય મહાચમૂમ્। પ્રમૃદ્ય ચ રથશ્રેષ્ઠાન્યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 8-42-23 (56949) વિપત્રાયુધદેહાસૂન્કૃત્વા શત્રૂન્સહસ્રશઃ। યુક્ત્વા સ્વર્ગયશોભ્યાં ચ સ્વેભ્યો મુદમુદાવહત્॥ 8-42-24 (56950) તદ્વિગાહ્ય મહાનીકં સૂતપુત્રો મહારથઃ। નદીં પ્રવર્તયામાસ શોણિતૌઘતરઙ્ગિણીમ્॥ 8-42-25 (56951) શોણિતોદાં ક્ષુણ્ણમત્સ્થાં નાગનક્રદુરત્યયામ્। માંલમજ્જાકર્દમિનીં ચક્રકૂર્મમહોડુપામ્॥ 8-42-26 (56952) પાતિતૈર્મેઘસઙ્કાશૈસ્તત્રતત્ર મહાદ્વિપૈઃ। અશનીભિરિવ ધ્વસ્તા નદી રાજન્વિરાજતે॥ 8-42-27 (56953) તાં શરોર્મિમહાવર્તાં છત્રહંસસમાકુલામ્। તનુત્રોષ્ણીષસઙ્ઘાટામસ્થિપાષાણસઙ્કુલામ્॥ 8-42-28 (56954) અપારામનપારાં ચ શઙ્ખદુન્દુભિઘોષિણીમ્। રૌદ્રાં નદીં મહારાજ રજસા સર્વતોવૃતામ્॥ 8-42-29 (56955) અતિતીક્ષ્ણાં નરાકીર્ણાં નદીમન્તકગામિનીમ્। સમં ચ વિષમં ચૈવ સમાયાન્તીં મહાભયામ્॥ 8-42-30 (56956) આકુલાશ્ચાત્ર સીદન્તિ નરાઃ શોણિતકર્દમે। નરૈરભિપરિક્ષિપ્તા યથા રાજન્મહાદ્રુમાઃ॥ 8-42-31 (56957) તતસ્તે તત્રતત્રૈવ પ્રચરન્તો મહાનદીમ્। વિચેરુઃ સર્વતો યોધા નૌવારણમહારથૈઃ॥ 8-42-32 (56958) શોણિતેન સમં રાજન્કૃતમાસીત્સમન્તતઃ। નદીવેગૈર્યથા ભૂમિસ્તદ્વદાસીદ્વિશાપતે॥ 8-42-33 (56959) એવં ભારત સઙ્ગ્રામો નરવાજિગજક્ષયઃ। કુરૂણાં સૃઞ્જયાનાં ચ દેવાસુરસમોઽભવત્॥ ॥ 8-42-34 (56960) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે દ્વિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 42 ॥

8-43-0 (56961) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-43-0x (4953) યુક્તં પ્રવિશ્ય પાર્થાનાં સૈન્યં કુર્વઞ્જનક્ષયમ્। કર્ણો રાજાનમભ્યેત્ય તન્મમાચક્ષ્વ સ઼ઞ્જય॥ 8-43-1 (56962) કે ચ પ્રવીરાઃ પાર્થાનાં યુધિ કર્ણમવારયન્। કાંશ્ચ પ્રમથ્યાધિરથિર્યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 8-43-2 (56963) સઞ્જય ઉવાચ। 8-43-3x (4954) ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખાન્પાર્થાન્દૃષ્ટ્વા કર્ણો વ્યવસ્થિતાન્। સમભ્યધાવત્ત્વરિતઃ પાઞ્ચાલાઞ્છત્રુકર્શનઃ॥ 8-43-3 (56964) તં તૂર્ણમભિધાવન્તં પાઞ્ચાલા જિતકાશિનઃ। પ્રત્યુદ્યયુર્મહાત્માનં હંસાઃ સર ઇવોષ્ણગે॥ 8-43-4 (56965) તતઃ શઙ્ખસહસ્રાણાં નિઃસ્વનો હૃદયઙ્ગમઃ। પ્રાદુરાસીદુભયતો ભેરીશબ્દશ્ચ દારુણઃ॥ 8-43-5 (56966) નાનાબાણનિનાદશ્ચ દ્વિપાશ્વરથનિઃસ્વનઃ। સિંહનાદશ્ચ વીરાણામભવદ્દારુણસ્તદા॥ 8-43-6 (56967) સાદ્રિદ્રુમાર્ણવા ભૂમિઃ સવાતામ્બુદમમ્બરમ્। સાર્કેન્દુગ્રહનક્ષત્રા દ્યૌશ્ચ વ્યક્તં વિઘૂર્ણિતા॥ 8-43-7 (56968) ઇતિ ભૂતાનિ તં શબ્દં મેનિરે તે ચ વિવ્યથુઃ। યાનિ ચાપ્યલ્પસત્વાનિ પ્રાયસ્તાનિ મૃતાનિ વૈ॥ 8-43-8 (56969) અથ કર્ણો ભૃશં ક્રુદ્ધઃ શીઘ્રમસ્ત્રમુદીરયન્। જઘાન પાણ્ડવીં સેનામાસુરીં મઘવાનિવ॥ 8-43-9 (56970) સ પાણ્ડવબલં કર્ણઃ પ્રવિશ્ય વિસૃજઞ્છરાન્। પ્રભદ્રકાણાં પ્રવરાનહનત્સપ્તસપ્તતિમ્॥ 8-43-10 (56971) તતઃ સુપુઙ્ખૈર્નિશિતૈરથ શ્રષ્ઠો રથેષુભિઃ। અવધીત્પઞ્ચવિંશત્યા પાઞ્ચાલાન્પઞ્ચવિંશતિમ્॥ 8-43-11 (56972) સુવર્ણપુઙ્ખૈર્નારાચૈઃ પરકાયવિદારણૈઃ। ચેદિકાનવધીદ્વીરઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-43-12 (56973) તં તથા સમરે કર્મ કુર્વાણમતિમાનુષમ્। પરિવવ્રુર્મહારાજ પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાઃ॥ 8-43-13 (56974) તતઃ સન્ધાય વિશિખાન્પઞ્ચ ભારત દુઃસહાન્। પાઞ્ચાલાનવધીત્પઞ્ચ કર્ણો વૈકર્તનો વૃષઃ॥ 8-43-14 (56975) ભાનુદેવં ચિત્રસેનં સેનાબિન્દું ચ ભારત। તપનં શૂરસેનં ચ પાઞ્ચાલાનહનદ્રણે॥ 8-43-15 (56976) પાઞ્ચાલેષુ ચ શૂરેષુ વધ્યમાનેષુ સાયકૈઃ। હાહાકારો મહાનાસીત્પાઞ્ચાલાનાં મહાહવે॥ 8-43-16 (56977) તેષાં સહ્ક્રીડમાનાનાં હાહાકારં પ્રકુર્વતામ્। પુનરેવ ચ તાન્કર્ણો જઘાનાશુ પતત્ત્રિભિઃ॥ 8-43-17 (56978) ચક્રરક્ષૌ તુ કર્ણસ્ય પુત્રૌ મારિષ દુર્જયૌ। સુષેણઃ સત્યસેનશ્ચ ત્યક્ત્વા પ્રાણાનયુધ્યતામ્॥ 8-43-18 (56979) પૃષ્ઠગોપ્તા તુ કર્ણસ્ય જ્યેષ્ઠઃ પુત્રો મહારથઃ। વૃષસેનોઽન્વયાત્કર્ણં પૃષ્ઠતઃ પરિપાલયન્॥ 8-43-19 (56980) ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ સાત્યકિશ્ચ દ્રૌપદેયા વૃકોદરઃ। જનમેજયઃ શિખણ્ડી ચ પ્રવીરાશ્ચ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-43-20 (56981) ચેદિકેકયપાઞ્ચાલા યમૌ માત્સ્યાશ્ચ દંશિતાઃ। સમભ્યધાવન્રાધેયં જિઘાંસન્તઃ પ્રહારિણમ્॥ 8-43-21 (56982) ત એનં વિવિધૈઃ શસ્ત્રૈઃ શરધારાભિરેવ ચ। અભ્યવર્ષન્વિમર્દન્તં પ્રાવૃષીવામ્બુદા ગિરિમ્॥ 8-43-22 (56983) પિતરં તુ પરીપ્સન્તઃ કર્ણપુત્રાઃ પ્રહારિણઃ। ત્વદીયાશ્ચાપરે રાજન્વીરા વીરાનવારયન્॥ 8-43-23 (56984) સુષેણો ભીમસેનસ્ય ચ્છિત્ત્વા ભલ્લેન કાર્મુકમ્। નારાચૈઃ સપ્તબિર્વિદ્ધ્વા હૃદિ ભીમં નનાદ હ॥ 8-43-24 (56985) અથાન્યદ્વનુરાદાય સુદૃઢં ભીમવિક્રમઃ। સજ્યં વૃકોદરઃ કૃત્વા સુષેણસ્યાચ્છિનદ્વનુઃ॥ 8-43-25 (56986) વિવ્યાધ ચૈનં દશભિઃ ક્રુદ્ધો નૃત્યન્નિવેષુભિઃ। કર્ણં ચ તૂર્ણં વિવ્યાધ ત્રિસપ્તત્યા શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-43-26 (56987) સત્યસેનં ચ દશભિઃ સાશ્વસૂતાયુધધ્વજમ્। પશ્યતાં સુહૃદાં મધ્યે કર્ણપુત્રમપાતયત્॥ 8-43-27 (56988) ક્ષુરપ્રણુન્નં તત્તસ્ય શિરશ્ચન્દ્રનિભાનનમ્। શુભદર્શનમેવાસીન્નાલભ્રષ્ટમિવામ્બુજમ્॥ 8-43-28 (56989) હત્વા કર્ણસુતં ભીમસ્તાવકાન્પુનરાર્દયત્। કૃપહાર્દિક્યયોશ્છિત્ત્વા ચાપૌ તાવપ્યથાર્દયત્॥ 8-43-29 (56990) દુઃશાસનં ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા શકુનિં ષડ્ભિરાયસૈઃ। ઉલૂકં ચ પતત્રિં ચ ચકાર વિરથાવુભૌ॥ 8-43-30 (56991) હે સુષેણ હતોઽસીતિ બ્રુવન્નાદત્ત સાયકમ્। તમસ્ય કર્ણશ્ચિચ્છેદ ત્રિભિશ્ચૈનમતાડયત્॥ 8-43-31 (56992) અથાન્યં પરિજગ્રાહ સુપર્વાણં સુતેજનમ્। સુષેણાયાસૃજદ્ભીમસ્તમપ્યસ્યાચ્છિનદ્વૃષઃ॥ 8-43-32 (56993) પુનઃ કર્ણસ્ત્રિસપ્તત્યા ભીમસેનમથેષુભિઃ। પુત્રં પરીપ્સન્વિવ્યાધ ક્રુદ્ધઃ શત્રુજિઘાંસયા॥ 8-43-33 (56994) સુષેણસ્તુ ધનુર્ગૃહ્ય ભારસાધનમુત્તમમ્। નકુલંપઞ્ચભિર્બાણૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-43-34 (56995) નકુલસ્તં તુ વિંશત્યા વિદ્વ્વા ભારસહૈર્દૃઢૈઃ। નનાદ બલવન્નાદં કર્ણસ્ય ભયમાદધત્॥ 8-43-35 (56996) તં સુષેણો મહારાજ વિદ્ધ્વા દશભિરાશુગૈઃ। ચિચ્છેદ ચ ધનુઃ શીઘ્રં ક્ષુરપ્રેણ મહારથઃ॥ 8-43-36 (56997) અથાન્યદ્વનુરાદાય નકુલઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ। સુષેણં નવભિર્બાણૈર્વારયામાસ સંયુગે॥ 8-43-37 (56998) સ તુ બાણૈર્દિશો રાજન્નાચ્છાદ્ય પરવીરહા॥ આજઘ્ને સારથિં ચાસ્ય સુષેણં ચ તતસ્ત્રિભિઃ। ચિચ્છેદ ચાસ્ય સુદૃઢં ધનુર્ભલ્લૈસ્ત્રિભિસ્ત્રિધા॥ 8-43-38 (56999) અથાન્યદ્વનુરાદાય સુષેણઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ। આવિધ્યન્નકુલં ષષ્ટ્યા સહદેવં ચ સપ્તભિઃ॥ 8-43-39 (57000) તદ્યુદ્ધં સુમહદ્ધોરમાસીદ્દેવાસુરોપમમ્। નિઘ્નતાં સાયકૈસ્તૂર્ણમન્યોન્યસ્ય વધં પ્રતિ॥ 8-43-40 (57001) સાત્યકિર્વૃષસેનં તુ વિદ્ધ્વા સપ્તભિરાયસૈઃ। `પુનર્વિવ્યાધ સપ્તત્યા સારથિં ચ ત્રિભિઃ શિતૈઃ॥ 8-43-41 (57002) વૃષસેનસ્તુ શૈનેયં શરેણાનતપર્વણા। આજઘાન મહારાજ શઙ્ખદેશે મહારથમ્॥ 8-43-42 (57003) શૈનેયો વૃષસેનેન પત્રિણા પરિપીડિતઃ। કોપં ચક્રે મહારાજ ક્રુદ્ધો વેગં ચ દારુણમ્॥ 8-43-43 (57004) જગ્રાહેષુવરાન્વીરઃ શીઘ્રં વૈ દશ પઞ્ચ ચ। સાત્યકિર્વૃષસેનસ્ય સૂતં હત્વા ત્રિભિઃ શરૈઃ'॥ 8-43-44 (57005) ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન જઘાનાશ્વાંશ્ચ સપ્તભિઃ। ધ્વજમેકેષુણોન્મથ્ય ત્રિભિશ્તં હૃદ્યતાડયત્॥ 8-43-45 (57006) અથાવસન્નઃ સ્વરથે મુહૂર્તાત્પુનરુત્થિતઃ। સ રણે યુયુધાનેન વિસૂતાશ્વરથધ્વજઃ। કૃતો જિઘાંસુઃ શૈનેયં ખઙ્ગચર્મધૃગભ્યયાત્॥ 8-43-46 (57007) તસ્ય ચાપતતઃ શીઘ્રં વૃષસેનસ્ય સાત્યકિઃ। વારાહકર્ણૈર્દશભિરવિધ્યદસિચર્મણી॥ 8-43-47 (57008) દુઃશાસનસ્તુ તં દૃષ્ટ્વા વિરથં વ્યાયુધં કૃતમ્। આરોપ્ય સ્વરથં તૂર્ણમપોવાહ રથાન્તરમ્॥ 8-43-48 (57009) અથાન્યં રથમાસ્થાય વૃષસેનો મહારથઃ। દ્રૌપદેયાંસ્ત્રિસપ્તત્યા યુયુધાનં ચ પઞ્ચભિઃ॥ 8-43-49 (57010) ભીમસેનં ચતુઃષષ્ટ્યા સહદેવં ચ પઞ્ચભિઃ। નકુલં ત્રિંશતા બાણૈઃ શતાનીકં ચ સપ્તભિઃ॥ 8-43-50 (57011) શિખણ્ડિનં ચ દશભિર્ધર્મરાજં શતેન ચ। એતાંશ્ચાન્યાંશ્ચ રાજેન્દ્ર પ્રવીરાઞ્ચયગૃદ્ધિનઃ॥ 8-43-51 (57012) અભ્યર્દયન્મહેષ્વાસઃ કર્ણપુત્રો વિશામ્પતે। કર્ણસ્ય યુધિ દુર્ધર્ષસ્તતઃ પૃષ્ઠમપાલયત્॥ 8-43-52 (57013) યુયુધાનં ચ રાધેયો નવૈર્નવભિરાયસૈઃ। વિસૂતાશ્વરથં કૃત્વા લલાટે ત્રિભિરાર્પયત્॥ 8-43-53 (57014) સ ત્વન્યં રથમાસ્થાય વિધિવત્કલ્પિતં પુનઃ। યુયુધે પાણ્ડુભિઃ સાર્ધં કર્ણસ્ય વ્યધમદ્બલમ્॥ 8-43-54 (57015) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તતઃ કર્ણમવિધ્યદ્દશભિઃ શરૈઃ। દ્રૌપદેયાસ્ત્રિસપ્તત્યા યુયુધાનસ્તુ સપ્તભિઃ॥ 8-43-55 (57016) ભીમસેનશ્ચતુઃષષ્ટ્યા સહદેવશ્ચ સપ્તિભિઃ। નકુલસ્ત્રિંશતા બાણૈઃ શતાનીકસ્તુ સપ્તભિઃ॥ 8-43-56 (57017) શિખણ્ડી દશભિર્વીરો ધર્મરાજઃ શતેન તુ। એતે ચાન્યે ચ રાજેન્દ્ર પ્રવીરા જયગૃદ્વિનઃ। અભ્યર્દયન્મહેષ્વાસં સૂતપુત્રં મહામૃધે॥ 8-43-57 (57018) તાન્સૂતપુત્રો વિશિખૈર્દશભિર્દશભિઃ શરૈઃ। રથેનાનુચરન્વીરઃ પ્રત્યવિધ્યદરિન્દમઃ। 8-43-58 (57019) `સાત્યકિં ભીમસેનં ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નં શિખણ્ડિનમ્। દ્રૌપદેયાંશ્ચ સંરબ્ધાન્યતમાનાન્મહારથાન્॥ 8-43-59 (57020) પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનામથૈનાન્સૂતનન્દનઃ। વિરથાન્રથિનઃ શ્રેષ્ઠાન્નિમેષાર્ધાચ્ચકાર હ॥ 8-43-60 (57021) અમોઘત્વાચ્ચ બાણાનાં ભૂતસઙ્ઘા વિસિપ્મયુઃ'॥ 8-43-61 (57022) તત્રાસ્ત્રવીર્યં કર્ણસ્ય લાઘવં ચ મહાત્મનઃ। અપશ્યામ મહાભાગ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-43-62 (57023) ન હ્યાદદાનં દદૃશુઃ સન્દધાનં ચ સાયકાન્। વિમુઞ્ચન્તં ચ સંરમ્ભાદ પશ્યન્નૈવ તં જનાઃ॥ 8-43-63 (57024) પ્રતીચ્યાં દિશિ તં દૃષ્ટ્વા પ્રાચ્યાં પશ્યામ લાઘવાત્। ન ચ પશ્યામ રાજેન્દ્ર ક્વ નુ કર્ણો વ્યતિષ્ઠત॥ 8-43-64 (57025) ઇષૂનેવાસ્ય પશ્યામો વિનિકીર્ણાઽન્સમન્તતઃ। છાદયાનાન્દિશો રાજઞ્શલભાનામિવ વ્રજાન્॥ 8-43-65 (57026) તસ્ય તૈરિષુભિસ્ત્રીક્ષ્ણૈઃ સમ્પતદ્ભિઃ સહસ્રશઃ। મરીચિભિરિવોષ્ણાંશોઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-43-66 (57027) વ્યાપ્તાઃ સર્વા દિશો રાજન્યોધાશ્ચ દદૃશુસ્તદા। શરૈઃ સંવૃતમાકાશં તત્રાભ્રૈરિવ ચાભવત્॥ 8-43-67 (57028) દ્યૌર્વિયદ્ભૂર્દિશશ્ચૈવ પ્રચ્છન્ના નિશિતૈઃ શરૈઃ। અરુણાભ્રાવૃતાકારં તસ્મિન્દેશે બભૌ વિયત્॥ 8-43-68 (57029) તતઃ પુનરમેયાત્મા કર્ણો રાજા મહારથઃ। ન્યહનત્સમરે યોધાન્યોધવૃત્તમનુષ્ઠિતઃ॥ 8-43-69 (57030) નૃત્યન્નિવ હિ રાધેયશ્ચાપહસ્તો રણાજિરે। યૈર્વિદ્વઃ પ્રત્યવિદ્વ્યત્તાનેકૈકં ત્રિગુણૈઃ શરૈઃ॥ 8-43-70 (57031) શતૈશ્ચ દશભિશ્ચૈતાન્પુનર્વિદ્ધ્વા નનાદ ચ। સાશ્વસૂતધ્વજચ્છત્રાસ્તતસ્તે વિવરં દદુઃ॥ 8-43-71 (57032) `તે હન્યમાનાઃ કર્ણેન પલાયન્ત દિશો દશ। નાદયન્તો દિશઃ સર્વાઃ કર્મત્રસ્તા વિચેતસઃ'॥ 8-43-72 (57033) તાન્પ્રમથ્ય મહેષ્વાસાન્રાધેયઃ શરવૃષ્ટિભિઃ। રાજાનીકમસમ્બાધં પ્રાવિશચ્છત્રુકર્શનઃ॥ 8-43-73 (57034) સ રથાંસ્ત્રિશતં હત્વા ચેદીનામનિવર્તિનામ્। રાધેયો નિશિતૈર્બાણૈસ્તતોઽભ્યાગાદ્યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-43-74 (57035) `તતસ્તે વિરથાઃ શૂરા રથાનન્યાન્સમાસ્થિતાઃ। પરિવવ્રુર્મહારાજ ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્'॥ 8-43-75 (57036) તતસ્તે તુ પરે રાજઞ્છિખણ્ડી ચ સસાત્યકિઃ। રાધેયાત્પરિરક્ષન્તો રાજાનં પર્યવારયન્। મુઞ્ચન્તો વિવિધાન્બાણાન્સ્વર્ણપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્॥ 8-43-76 (57037) તથૈવ તાવકાઃ સર્વે કર્ણં દુર્વારણં રણે। યત્તાઃ શૂરા મહેષ્વાસાઃ પર્યરક્ષન્ત સર્વશઃ॥ 8-43-77 (57038) નાનાવાદિત્રઘોષાશ્ચ પ્રાદુરાસન્વિશામ્પતે। સિંહનાદશ્ચ સઞ્જજ્ઞે શૂરાણામભિગર્જતામ્॥ 8-43-78 (57039) તતઃ પુનઃ સમાજગ્મુરભીતાઃ કુરુપાણ્ડવાઃ। યુધિષ્ઠિરમુખાઃ પાર્થાઃ સૂતપુત્રમુખા વયમ્॥ ॥ 8-43-79 (57040) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ત્રિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 43 ॥

8-44-0 (57041) સઞ્જય ઉવાચ। 8-44-0x (4955) વિદાર્ય કર્ણસ્તાં સેનાં યુધિષ્ઠિરમથાદ્રવત્। રથહસ્ત્યશ્વપત્તીનાં સહસ્રૈઃ પરિવારિતઃ॥ 8-44-1 (57042) નાનાયુધસહસ્રાણિ પ્રેરિતાન્યરિભિર્વૃષઃ। છિત્ત્વા બાણશતૈરુગ્રૈસ્તાનવિધ્યદસમ્ભ્રમાત્॥ 8-44-2 (57043) નિચકર્ત શિરાંસ્યેષાં બાહૂનૂરૂંશ્ચ સૂતજઃ॥ તે હતા ભૂતલે પેતુર્ભગ્નાશ્ચાન્યે વિદુદ્રુવુઃ॥ 8-44-3 (57044) દ્રવિડાન્ધ્રનિષાદાસ્તુ પુનઃ સાત્યકિચોદિતાઃ। પ્રભ્યદ્રવઞ્જિઘાંસન્તઃ પત્તયઃ કર્ણમાહવે॥ 8-44-4 (57045) તે વિબાહુશિરસ્ત્રાણાઃ પ્રહતાઃ કર્ણસાયકૈઃ। પેતુઃ પૃથિવ્યાં યુગપચ્છિન્નં સાલવનં યથા॥ 8-44-5 (57046) એવં યોધશતાન્યાજૌ સહસ્રાણ્યયુતાનિ ચ। હતાનીયુર્મહીં દેહૈર્યશસાઽપૂરયન્દિશઃ॥ 8-44-6 (57047) અથ વૈકર્તનં કર્ણં રણે ક્રુદ્ધમિવાન્તકમ્। રુરુધુઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલા વ્યાધિં મન્ત્રૌષધા ઇવ॥ 8-44-7 (57048) સ તાન્પ્રમૃદ્યાબ્યપતત્પુનરેવ યુધિષ્ઠિરમ્। મન્ત્રૌષધિક્રિયાતીતો વ્યાધિરત્યુલ્બણો યથા॥ 8-44-8 (57049) સ રાજગૃદ્ધિભી રુદ્ધઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલકેકયૈઃ। નાશકત્તાનતિક્રાન્તું મૃત્યુર્બ્રાહ્મવિદો યથા॥ 8-44-9 (57050) તતો યુધિષ્ઠિરઃ કર્ણમદૂરસ્થં નિવારિતમ્। `તૈર્યોધપ્રમુખૈર્વીરં દૃષ્ટ્વા વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 8-44-10 (57051) કર્ણઃ પાર્થશરાવિદ્ધસ્તોત્રાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ। પ્રમથ્ય સહિતાન્વીરાન્યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 8-44-11 (57052) તતો યુધિષ્ઠિરઃ કર્ણમાસાદ્ય જયતાં વરમ્'। અબ્રવીત્પરવીરઘ્નં ક્રોધસંરક્તલોચનઃ॥ 8-44-12 (57053) કર્ણકર્ણ વૃથાદૃષ્ટે સૂતપુત્ર વચઃ શૃણુ। સદા સ્પર્ધસિ સઙ્ગ્રામે ફલ્ગુનેન તરસ્વિના॥ 8-44-13 (57054) યથાઽસ્માન્બાધસે નિત્યં ધાર્તરાષ્ટ્રમતે સ્થિતઃ। યદ્બલં યચ્ચ તે વીર્યં પ્રદ્વેષો યસ્તુ પાણ્ડુષુ॥ 8-44-14 (57055) તત્સર્વં દર્શયસ્વાદ્ય પૌરુષં મહદાસ્થિતઃ। યુદ્ધશ્રદ્વાં ચ તેઽદ્યાહં વિનેષ્યામિ મહાહવે॥ 8-44-15 (57056) એવમુક્ત્વા મહારાજ કર્ણં પાણ્ડુસુતસ્તદા। સુવર્ણપુઙ્ખૈર્દશભિર્વિવ્યાદાયસ્મયૈઃ શરૈઃ॥ 8-44-16 (57057) તં સૂતપુત્રો દશભિઃ પ્રત્યવિદ્ધ્યદરિન્દમઃ। વત્સદન્તૈર્મહેષ્વાસઃ પ્રહસન્નિવ ભારત॥ 8-44-17 (57058) સોઽવજ્ઞાય તુ નિર્વિદ્ધઃ સૂતપુત્રેણ પાણ્ડવઃ। પ્રજજ્વાલ તતઃ ક્રોધાદ્ધવિષેવ હુતાશનઃ॥ 8-44-18 (57059) જ્વાલામાલાપરિક્ષિપ્તો રાજ્ઞો દેહો વ્યદૃશ્યત। યુગાન્તે દગ્ધુકામસ્ય સંવર્તાગ્નેરિવાપરઃ॥ 8-44-19 (57060) તતો વિસ્ફાર્ય સુમહચ્ચાપં હેમપરિષ્કૃતમ્। સમાધત્ત શિતં બાણં ગિરીણામપિ દારણમ્॥ 8-44-20 (57061) તતઃ પૂર્ણાયતોત્કૃષ્ટં યમદણ્ડનિભં શરમ્। મુમોચ ત્વરિતો રાજા સૂતપુત્રજિઘાંસયા॥ 8-44-21 (57062) સ તુ વેગવતા મુક્તો બાણો વજ્રાશનિસ્વનઃ। વિવેશ સહસા કર્ણં સવ્યે પાર્શ્વે મહારથમ્॥ 8-44-22 (57063) સ તુ તેન પ્રહારેણ પીડિતઃ પ્રમુમોહ વૈ। સ્રસ્તગાત્રો મહાબાહુર્ધનુરુત્સૃજ્ય કમ્પિતઃ॥ 8-44-23 (57064) ગતાસુરિવ નિશ્ચેતાઃ શલ્યસ્યાભિમુખોઽપતત્। રાજાઽપિ ભૂયો નાજઘ્ને કર્ણં પાર્થહિતેપ્સયા॥ 8-44-24 (57065) તતો હાહાકૃતં સર્વં ધાર્તરાષ્ટ્રબલં મહત્। વિવર્ણમુખમાર્તં ચ કર્ણં દૃષ્ટ્વા તથાગતમ્॥ 8-44-25 (57066) સિંહનાદાશ્ચ સઞ્જજ્ઞુઃ ક્ષ્વેલાઃ કિલકિલાસ્તથા। પાણ્ડવાનાં મહારાજ દૃષ્ટ્વા રાજ્ઞઃ પરાક્રમમ્॥ 8-44-26 (57067) પ્રતિલભ્ય તુ રાધેયઃ સંજ્ઞાં નાતિચિરાદિવ। દધ્રે રાજવિનાશાય મનઃ ક્રૂરપરાક્રમઃ॥ 8-44-27 (57068) સ હેમવિકૃતં ચાપં વિસ્ફાર્ય વિજયં મહત્। અવાકિરદમેયાત્મા પાણ્ડવં નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-44-28 (57069) તતઃ ક્ષુરાભ્યાં પાઞ્ચાલ્યૌ ચક્રરક્ષૌ મહાત્મનઃ। જઘાન ચન્દ્રદેવં ચ દણ્ડધારં ચ સંયુગે॥ 8-44-29 (57070) તાવુભૌ ધર્મરાજસ્ય પ્રવીરૌ યુધિ ભારત। રથાભ્યાશે ચકાશેતે ચન્દ્રસ્યેવ પુનર્વસૂ॥ 8-44-30 (57071) યુધિષ્ઠિરઃ પુનઃ કર્ણમવિદ્વ્યત્ત્રિંશતા શરૈઃ। સુષેણં સત્યસેનં ચ ત્રિભિસ્ત્રિભિરતાડયત્॥ 8-44-31 (57072) શલ્યં નવત્યા વિવ્યાધ ત્રિસપ્તત્યા ચ સૂતજમ્। તાંસ્તસ્ય ગોપ્તૄન્વિવ્યાધ ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ॥ 8-44-32 (57073) તતઃ પ્રહસ્યાધિરથિઃ ષષ્ઠ્યા રાજઞ્શિતૈઃ શરૈઃ। વિદ્ધ્વા યુધિષ્ઠિરં સઙ્ખ્યે નનાદાતિરથસ્તદા॥ 8-44-33 (57074) તતઃ પ્રવીરાઃ પાણ્ડૂનામભ્યધાવન્નમર્ષિતાઃ। યુધિષ્ઠિરં પરીપ્સન્તઃ કર્ણમભ્યર્દયઞ્છરૈઃ॥ 8-44-34 (57075) સાત્યકિશ્ચેકિતાનશ્ચ યુયુત્સુઃ પાણ્ડ્ય એવ ચ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ દ્રૌપદેયાઃ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-44-35 (57076) યમૌ ચ ભીમસેનશ્ચ શિશુપાલસ્ય ચાત્મજઃ। કારૂશા માત્સ્યશેષાશ્ચ કેકયાઃ કાશિકોસલાઃ॥ 8-44-36 (57077) એતે ચ ત્વરિતા વીરા વસુષેણમતાડયન્। જનમેજયશ્ચ પાઞ્ચાલ્યઃ કર્ણં વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 8-44-37 (57078) વારાહકર્ણનારાચૈર્નાલીકૈર્નિશિતૈઃ શરૈઃ। વત્સદન્તૈર્વિપાઠૈશ્ચ ક્ષુરપ્રૈશ્ચટકામુખૈઃ॥ 8-44-38 (57079) નાનાપ્રહરણૈશ્ચોગ્રૈ રથહસ્ત્યશ્વસાદિભિઃ। સર્વતોઽભ્યદ્રવત્કર્ણં પરિવાર્ય જિઘાંસયા॥ 8-44-39 (57080) સ પાણ્ડવાનાં પ્રવરૈઃ સર્વતઃ સમભિદ્રુતઃ। છાદ્યમાનઃ શિતતૈર્ઘોરૈઃ સ્વસ્વનામાઙ્કિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-44-40 (57081) ન ચચાલ રણે કર્ણો મહેન્દ્રો દાનવૈરિવ। `નિજઘાન મહેષ્વાસાન્પાઞ્ચાલાનેકવિંશતિમ્॥ 8-44-41 (57082) તતઃ પુનરમેયાત્મા ચેદીનાં પ્રવરાન્દશ। ન્યહનદ્ભરતશ્રેષ્ઠ કર્ણો વૈકર્તનસ્તદા॥ 8-44-42 (57083) તસ્ય બાણસહસ્રાણિ સમ્પ્રપન્નાનિ મારિષ। દૃશ્યન્તે દિક્ષુ સર્વાસુ શલભાનામિવ વ્રજાઃ॥ 8-44-43 (57084) કર્ણનામાઙ્કિતા બાણાઃ સ્વર્ણપુઙ્ખાઃ સુતેજનાઃ। નરાશ્વકાયાન્નિર્ભિદ્ય પેતુરુર્વ્યાં સમન્તતઃ॥ 8-44-44 (57085) કર્ણેનૈકેન સમરે ચેદીનાં પ્રવરાસ્તદા। સૃજ્જયાનાં ચ સર્વેષાં શતશો નિહતા રણે॥ 8-44-45 (57086) કર્ણસ્ય શરસઞ્છન્નં બભૂવ તુમુલં તમઃ। નાજ્ઞાયત તતઃ કિઞ્ચિત્પરેષામાત્મનોઽપિ વા॥ 8-44-46 (57087) તસ્મિંસ્તમસિ ભૂતે ચ ક્ષત્રિયાણાં ભયઙ્કરે। વિચચાર મહબિહુર્નિર્દહન્ક્ષત્રિયાન્બહૂન્'॥ 8-44-47 (57088) તતઃ શરમહાજ્વાલો વીર્યોષ્મા કર્ણપાવકઃ। નિર્દહન્પાણ્ડવવનં ચારુ પર્યચરદ્રણે॥ 8-44-48 (57089) `તતસ્તેષાં મહારાજ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ। સૃઞ્જયાનાં ચ સર્વેષાં શતશોઽથ સહસ્રશઃ। અસ્ત્રૈઃ કર્ણં મહેષ્વાસં સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 8-44-49 (57090) સ સંવાર્ય મહાસ્ત્રાણિ મહેષ્વાસો મહાત્મનામ્। પ્રહસ્ય પુરુષેન્દ્રસ્ય કર્ણશ્ચિચ્છેદ કાર્મુકમ્'॥ 8-44-50 (57091) તતઃ સન્ધાય નવતિં નિમેષાન્નતપર્વણામ્। બિભેદ કવચં રાજ્ઞો રણે કર્ણઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-44-51 (57092) તદ્વર્મ હેમવિકૃતં રત્નચિત્રં બભૌ પતત્। સવિદ્યુદભ્રં સવિતુઃ શ્લિષ્ટં વાતહતં યથા॥ 8-44-52 (57093) તદઙ્ગાત્પુરુષેન્દ્રસ્ય ભ્રષ્ટં વર્મ વ્યરોચત। રત્નૈરલંવૃતં ચિત્રેર્વ્યભ્નં નિશિ યથા નભઃ॥ 8-44-53 (57094) ભિન્નવર્મા શરૈઃ પાર્થો રુધિરેણ સમુક્ષિતઃ। બભાસે પુરુષશ્રેષ્ઠ ઉદ્યન્નિવ દિવાકરઃ॥ 8-44-54 (57095) સ શરાચિતસર્વાઙ્ગશ્છિન્નવર્માઽથ સંયુગે। ક્ષાત્રં ધર્મં સમાસ્થાય સિંહનાદમકુર્વત॥ 8-44-55 (57096) નર્દિત્વા ચ ચિરં કાલં પાણ્ડવો રભસો રણે। શક્તિં ચિક્ષેપ વેગેન પ્રદીપ્તામશનીમિવ॥ 8-44-56 (57097) તાં જ્વલન્તીમિવાકાશે શક્તિં શપ્તભિરાશુગૈઃ। ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ રાધેયઃ સા ત્વશીર્યત વૈ રણે॥ 8-44-57 (57098) હૃદિ બાહ્વોર્લલાટે ચ ક્ષિપ્રકારી યુધિષ્ઠિરઃ। ચતુર્ભિસ્તોમરૈઃ કર્ણં તાડયિત્વાઽનદન્મુદા॥ 8-44-58 (57099) ઉદ્ભિન્નરુધિરઃ કર્ણઃ ક્રુદ્વઃ સર્પ ઇવ શ્વસન્। જઘાન સૂતં પાર્થસ્ય પાર્ષ્ઠિં ચ નવભિઃ શરૈઃ॥ 8-44-59 (57100) ધ્વજં ચિચ્છેદ નૃપતેસ્ત્રિભિર્વિવ્યાધ ચૈવ તમ્। ઇષુધી ચાસ્ય ચિચ્છેદ રથં ચ તિલશોઽચ્છિનત્॥ 8-44-60 (57101) એતસ્મિન્નન્તરે શૂરાઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ। વવૃષુઃ શરવર્ષાણિ રાધેયં પ્રતિ ભારત॥ 8-44-61 (57102) સાત્યકિઃ પઞ્ચવિંશત્યા શિખણ્ડી નવભિઃ શરૈઃ। અવર્ષતાં મહારાજ રાધેયં શત્રુકર્શનમ્॥ 8-44-62 (57103) શૈનેયં તુ તતુઃ ક્રુદ્ધઃ કર્ણઃ પઞ્ચભિરાયસૈઃ। વિવ્યાધ સમરે રાજંસ્ત્રિભિશ્ચાન્યૈઃ શિલીમુખૈઃ॥ 8-44-63 (57104) દક્ષિણં તુ ભુજં તસ્ય ત્રિભિઃ કર્ણોઽભ્યવિધ્યત। સવ્યં ષોડશભિર્બાણૈર્યન્તારં ચાસ્ય સપ્તભિઃ॥ 8-44-64 (57105) અથાસ્ય ચતુરો વાહાંશ્ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ। સૂતપુત્રોઽનયત્ક્ષિપ્રં યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 8-44-65 (57106) અથાપરેણ ભલ્લેન ધનુશ્છિત્ત્વા મહારથઃ। સારથેઃ સશિરસ્ત્રાણં શિરઃ કાયાદપાહરત્॥ 8-44-66 (57107) હતાશ્વસૂતે તુ રથે સ્થિતઃ સ શિનિપુઙ્ગવઃ। શક્તિં ચિક્ષેપ કર્ણાય વૈદૂર્યમણિભૂષિતામ્॥ 8-44-67 (57108) તામાપતન્તીં સહસા દ્વિધા ચિચ્છેદ ભારત। કર્ણો વૈ ધન્વિનાં શ્રેષ્ઠસ્તાંશ્ચ સર્વાનવારયત્॥ 8-44-68 (57109) તતસ્તાન્નિશિતૈર્બાણૈઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાન્। ન્યવારયદમેયાત્મા શિક્ષયા ચ બલેન ચ॥ 8-44-69 (57110) અર્દયિત્વા શરૈસ્તાંસ્તુ સિંહઃ ક્ષુદ્રમૃગાનિવ। પીડયન્ધર્મરાજાનં શરૈઃ સન્નતપર્વમિઃ। અભ્યદ્રવત રાધેયો ધર્મપુત્રં શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-44-70 (57111) તતઃ પાર્ષો હ્યપાસાસીદ્વતાશ્વો હતસારથિઃ। અશક્નુવન્મુખે સ્થાતું તતઃ કર્ણસ્ય દુર્મનાઃ॥ 8-44-71 (57112) તમભિદ્રુત્ય રાધેયઃ પાણ્ડુપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્। અબ્રવીત્પ્રહસન્રાજન્કુત્સયન્નિવ પાણ્ડવમ્॥ 8-44-72 (57113) કથં નામ કુલે જાતઃ ક્ષત્રધર્મે વ્યવસ્થિતઃ। પ્રજહ્યાત્સમરે શત્રૂન્પ્રાણાન્રક્ષ મહાહવે॥ 8-44-73 (57114) ન ભવાન્ક્ષત્રધર્મેષુ કુશલોઽસીતિ મે મતિઃ। બ્રાહ્મે બલે ભવાન્યુક્તઃ સ્વાધ્યાયે યજ્ઞકર્મણિ॥ 8-44-74 (57115) મા સ્મ યુધ્યસ્વ કૌન્તેય મા સ્મ વીરાન્સમાસદઃ। મા ચૈવં વિપ્રિયં બ્રૂહિ મા ચ ત્વં ભજ સંયુગમ્॥ 8-44-75 (57116) વક્તવ્યા મારિષાઽન્યે તુ ન વક્તવ્યાસ્તુ માદૃશાઃ। માદૃશાન્હિ બ્રુવન્યુદ્ધે એતદન્યચ્ચ લપ્સ્યસે॥ 8-44-76 (57117) સ્વગૃહં ગચ્છ કૌન્તેય યત્ર વા કેશવાર્જુનૌ। ન હિ ત્વાં સમરે રાજન્હન્યાત્કર્ણઃ કથઞ્ચન॥ 8-44-77 (57118) સઞ્જય ઉવાચ। 8-44-78x (4956) વરપ્રદાનં કુન્ત્યાસ્તુ કર્ણઃ સ્મૃત્વા મહારથઃ। વધપ્રાપ્તં તુ કૌન્તેયં નાવધીત્પુરુષોત્તમઃ॥ 8-44-78 (57119) એવમુક્ત્વા તતઃ પાર્થં વિસૃજ્ય ચ મહાબલઃ। ન્યહનત્પાણ્ડવીં સેનાં વજ્રહસ્ત ઇવાસુરીમ્॥ 8-44-79 (57120) તતોઽપાયાદ્દ્રુતં રાજન્વ્રીડન્નિવ નરેશ્વરઃ॥ 8-44-80 (57121) અથાપયાતં રાજાનં મત્વાઽન્વીયુસ્તમચ્યુતમ્। ચેદિપાણ્ડવપાઞ્ચાલાઃ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ। દ્રૌપદેયાસ્તથા શૂરા માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ॥ 8-44-81 (57122) તતો યુધિષ્ઠિરાનીકં દૃષ્ટ્વા કર્ણઃ પરાઙ્મુખમ્। કુરુભિઃ સહિતો વીરઃ પ્રહૃષ્ટઃ પૃષ્ઠતોઽન્વગાત્॥ 8-44-82 (57123) ભેરીશઙ્ખમૃદઙ્ગાનાં કાર્મુકાણાં ચ નિઃસ્વનઃ। બભૂવ ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં સિંહનાદરવસ્તથા॥ 8-44-83 (57124) યુધિષ્ઠિરસ્તુ કૌરવ્ય રથમારુહ્ય સત્વરમ્। શ્રુતકીર્તેર્મહારાજ દૃષ્ટ્વા તત્કર્ણવિક્રમમ્॥ 8-44-84 (57125) કાલ્યમાનં બલં દૃષ્ટ્વા સૂતપુત્રેણ મારિષ। સ્વાન્યોધાનબ્રવીત્ક્રુદ્વો નિઘ્નતૈતાન્કિમાસત॥ 8-44-85 (57126) તતો રાજ્ઞાઽભ્યનુજ્ઞાતાઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ। ભીમસેનમુખાઃ સર્વે પુત્રાંસ્તે પ્રત્યુપાદ્રવન્॥ 8-44-86 (57127) અભવત્તુમુલઃ શબ્દો યોધાનાં તત્ર ભારત। રથહસ્ત્યશ્વપત્તીનાં દ્રવતાં નિનદો મહાન્। ઉદ્યતપ્રતિવિષ્ટાનાં શસ્ત્રાણાં ચ તતસ્તતઃ॥ 8-44-87 (57128) આગચ્છત પ્રહરત ક્ષિપ્રં વિપરિધાવત। ઇતિ બ્રુવાણા હ્યન્યોન્યં જઘ્નુર્યોધા મહારણે॥ 8-44-88 (57129) અભ્રચ્છાયેવ તત્રાસીચ્છરવૃષ્ટિભિરમ્બરે। સમાવૃતૈર્નરવરૈર્નિઘ્નદ્ભિરિતરેતરમ્॥ 8-44-89 (57130) વિપતાકધ્વજચ્છત્રા વ્યશ્વસૂતરથાયુધાઃ। વ્યઙ્ગાઙ્ગાવયવાઃ પેતુઃ ક્ષિતૌ ક્ષીણાઃ ક્ષિતીશ્વરાઃ। શિખરાણીવ શેલાનાં વજ્રભિન્નાનિ માનિષ॥ 8-44-90 (57131) સારોહા નિહતાઃ પેતુર્દ્વિપા ભિન્ના મહીતલે। છિન્નભિન્નવિપર્યસ્તવર્માલઙ્કારવિગ્રહાઃ॥ 8-44-91 (57132) સારોહાસ્તુરગાઃ પેતુર્હતવીરાઃ સહસ્રશઃ। વિપ્રવિદ્વાયુધાઙ્ગાશ્ચ દ્વિરદા રથિભિર્હતાઃ। પ્રતિવીરૈશ્ચ સમ્મર્દે પત્તિસઙ્ઘાઃ સહસ્રશઃ॥ 8-44-92 (57133) વિશાલાયતતામ્રાક્ષૈઃ પદ્મેન્દુસદૃશાનનૈઃ। શિરોભિર્યુદ્ધશૌણ્ડાનાં સર્વતઃ સંવૃતા મહી॥ 8-44-93 (57134) યથા ભુવિ તથા વ્યોમ્નિ નિઃસ્વનં શુશ્રુવુર્જનાઃ। વિમાનેઽપ્સરસાં સઙ્ઘૈર્ગીતવાદિત્રનિઃસ્વનૈઃ॥ 8-44-94 (57135) હતાનભિમુખાન્વીરાન્વીરૈઃ શતસહસ્રશઃ। આરોપ્યારોપ્ય ગચ્છન્તિ વિમાનેષ્વપ્સરોગણાઃ॥ 8-44-95 (57136) તદ્દૃષ્ટ્વા મહદાશ્ચર્યં પ્રત્યક્ષં સ્વર્ગલિપ્સયા। પ્રહૃષ્ટમનસઃ શૂરાઃ ક્ષિપ્રં જઘ્નુઃ પરસ્પરમ્॥ 8-44-96 (57137) રથિનો રથિભિઃ સાર્ધં ચિત્રં યુયુધુરાહવે। પત્તયઃ પત્તિભિર્નાગાઃ સહ નાગૈર્હયૈર્હયોઃ॥ 8-44-97 (57138) એવં પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રામે ગજવાજિનરક્ષયે। સૈન્યેન રજસા વૃત્તતે સ્વે સ્વાઞ્જઘ્નુઃ પરે પરાન્॥ 8-44-98 (57139) કચાકચં યુદ્ધમાસીદ્દન્તાદન્તિ નખાનખિ। મુષ્ટિયુદ્ધં નિયુદ્ધં ચ દેહપાપ્મવિનાશનમ્॥ 8-44-99 (57140) તથા વર્તતતિ સઙ્ગ્રમે ગજવાજિનરક્ષયે। નરાશ્વનાગદેહેભ્યઃ પ્રસૃતા લોહિતાપગા॥ 8-44-100 (57141) ગજાશ્વનરદેહાન્સા વ્યુવાહ પતિતાન્બહૂન્। નરાશ્વગજસમ્બાધે નરાશ્વગજસાદિનામ્॥ 8-44-10 (57142) લોહિતોદા મહાઘોરા માંસશોણિતકર્દમા। નરાશ્વગજદેહાન્વૈ વહન્તી ભીરુભીષણા॥ 8-44-10 (57143) તસ્યા નદ્યાઃ પરં પારં વ્રજન્તિ વિજયૈષિણઃ। નાગેન ચ પ્લવન્તો વૈ નિમજ્જ્યોન્મજ્જ્ય ચાપરે॥ 8-44-10 (57144) તે તુ લોહિતદિગ્ધાઙ્ગા રક્તવર્માયુધામ્બરાઃ। સસ્નુસ્તતસ્યાં પપુશ્ચાસ્રં મમ્લુશ્ચ ભરતર્ષભ॥ 8-44-10 (57145) રથાનશ્વાન્નારાન્નાગાનાયુધાભરણાનિ ચ। વર્માણિ ચાપ્યપશ્યામ પતિતાનિ સહસ્રશઃ। ખં દ્યાં ભૂમિં દિશશ્ચૈવ પ્રાયઃ પશ્યામ લોહિતાઃ॥ 8-44-10 (57146) લોહિતસ્ય તુ ગન્ધેન સ્પર્દેન ચ રસેન ચ। રૂપેણ ચાતિરક્તતેન શબ્દેન ચ વિસર્પતા। વિષાદઃ સુમહાનાસીત્પ્રાયઃ સૈન્યસ્ય ભારત॥ 8-44-10 (57147) તત્તુ વિપ્રહતં સૈન્યં ભીમસેનમુખૈસ્તવ। ભૂયઃ સમાદ્રવન્વીરાઃ સાતત્યકિપ્રમુખાસ્તદા॥ 8-44-10 (57148) તેષામાપતતતાં વેગમવિષહ્યં નિરીક્ષ્ય ચ। પુત્રાણાં તે મહાસૈન્યમાસીદ્રાજન્પરાઙ્મુખમ્॥ 8-44-10 (57149) તત્પ્રકીર્ણરથાશ્વેભં નરવાજિસમાકુલમ્। વિધ્વસ્તવર્મકવચં પ્રવિદ્વાયુધકાર્મુકમ્॥ 8-44-10 (57150) વ્યદ્રવત્તાવકં સૈન્યં લોડ્યમાનં સમન્તતઃ। સિંહાર્દિતમિવારણ્યે યથા ગજકુલં તથા॥ ॥ 8-44-10 (57151) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ચતુશ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 44 ॥

8-45-0 (57152) સઞ્જય ઉવાચ। 8-45-0x (4957) તાનભિદ્રવતો દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાંસ્તાવકં બલમ્। 8-45-1 (57153) અન્તમદ્ય ગમિષ્યામિ તસ્ય દુઃખસ્ય પાર્ષત॥ 8-45-10 (57162) હન્તાસ્મ્યદ્ય રણે કર્ણં સ વા માં નિહનિષ્યતિ। સઙ્ગ્રામેઽદ્ય સુઘોરેઽસ્મિન્સત્યમેતદ્બ્રવીમિ વઃ॥ 8-45-11 (57163) રાજાનમદ્ય ભવતાં ન્યાસભૂતં દદાનિ વૈ। તસ્ય સંરક્ષણે સર્વે યતધ્વં વિગતજ્વરાઃ॥ 8-45-12 (57164) એવમુક્ત્વા મહાબાહુઃ પ્રાયાદાધિરથિં પ્રતિ। સિંહનાદેન મહતા સર્વાઃ સન્નાદયન્દિશઃ॥ 8-45-13 (57165) દૃષ્ટ્વા ત્વરિતમાયાન્તં ભીમં યુદ્ધાભિનન્દિનમ્। સૂતપુત્રમથોવાચ મદ્રાણામીશ્વરો વિભુઃ॥ 8-45-14 (57166) શલ્ય ઉવાચ। 8-45-15x (4958) પશ્ય કર્ણ મહાબાહું સઙ્ક્રુદ્ધં પાણ્ડુનન્દનમ્। દીર્ઘકાલાર્જિતં ક્રોધં મોક્તુકામં ત્વયિ ધ્રુવમ્॥ 8-45-15 (57167) ઈદૃશં નાસ્ય રૂપં મે દૃષ્ટપૂર્વં કદાચન। અભિમન્યૌ હતે કર્ણ રાક્ષસે ચ ઘટોત્કચે॥ 8-45-16 (57168) ત્રૈલોક્યસ્ય સમસ્તસ્ય શક્તઃ ક્રુદ્ધો નિવારણે। બિભર્તિ સદૃશં રૂપં યુગાન્તાગ્નિસમપ્રભમ્॥ 8-45-17 (57169) સઞ્જય ઉવાચ। 8-45-18x (4959) ઇતિ બ્રુવતિ રાધેયં મદ્રાણામીશ્વરે નૃપ। અભ્યવર્તત વૈ કર્ણં ક્રોધદીપ્તતો વૃકોદરઃ॥ 8-45-18 (57170) અથાગતં તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય ભીમં યુદ્ધાભિનન્દિનમ્। અબ્રવીદ્વચનં શલ્યં રાધેયઃ પ્રહસન્નિવ॥ 8-45-19 (57171) યદુક્તં વચનં મેઽદ્ય ત્વયા મદ્રજનેશ્વર। ભીમસેનં પ્રતિ વિભો તત્સત્યં નાત્ર સંશયઃ॥ 8-45-20 (57172) એષ શૂરશ્ચ વીરશ્ચ ક્રોધનશ્ચ વૃકોદરઃ। નિરપેક્ષઃ શરીરે ચ પ્રાણતશ્ચ બલાધિકઃ॥ 8-45-21 (57173) અજ્ઞાતવાસં વસતા વિરાટનગરે તદા। દ્રૌપદ્યાઃ પ્રિયકામેન કેવલં બાહુસંશ્રયાત્। ગૂઢભાવં સમાશ્રિત્ય કીચકઃ સગણો હતઃ॥ 8-45-22 (57174) સોઽદ્ય સઙ્ગ્રામશિરસિ સન્નદ્વઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ। કિં કરોદ્યતદણ્ડેન મૃત્યુનાપિ વ્રજેદ્રણમ્॥ 8-45-23 (57175) ચિરકાલાભિલષિતો મમાયં તુ મનોરથઃ। અર્જુનં સમરે હન્યાં માં વા હન્યાદ્વનઞ્જયઃ॥ 8-45-24 (57176) સ મે કદાચિદદ્યૈવ ભવેદ્ભીમસમાગમાત્॥ 8-45-25 (57177) નિહતે ભીમસેને વા યદિ વા વિરથીકૃતે। અભિયાસ્યતિ માં પાર્થસ્તન્મે સાધુ ભવિષ્યતિ। અત્ર યન્મન્યસે પ્રાપ્તં તચ્છીઘ્રં સમ્પ્રધારય॥ 8-45-26 (57178) સઞ્જય ઉવાચ। 8-45-27x (4960) એતચ્છ્રુત્વા તુ વચનં રાધેયસ્યામિતૌજસઃ। ઉવાચ વચનં શલ્યઃ સૂતપુત્રં તથાગતમ્॥ 8-45-27 (57179) અભિયાહિ મહાબાહો ભીમસેનં મહાબલમ્। નિરપેક્ષશ્ચ યુધ્યસ્વ શક્તિં સ્વાં સમ્પ્રદર્શયન્॥ 8-45-28 (57180) યસ્તે કામોઽભિલષિતશ્ચિરાત્પ્રભૃતિ હૃદ્ગતતઃ। સ વૈ સમ્પત્સ્યતે કર્ણ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 8-45-29 (57181) એવમુક્તે તતઃ કર્ણઃ શલ્યં પુનરભાષત। હન્તાઽહમેનં સંરબ્ધં માં વા હન્તા વૃકોદરઃ॥ 8-45-30 (57182) એવમુક્ત્વા મહારાજ રાધેયો રથિનાં વરઃ। યુદ્ધે મનઃ સમાધાય યાહિ યાહીત્યચોદયત્॥ 8-45-31 (57183) તતઃ પ્રાયાદ્રથેનાશુ શલ્યસ્તત્ર વિશામ્પતે। યત્ર ભીમો મહેષ્વાસો વ્યદ્રાવયત વાહિનીમ્॥ 8-45-32 (57184) તતસ્તૂર્યનિનાદશ્ચ ભેરીણાં ચ મહાસ્વનઃ। ઉદતિષ્ઠચ્ચ રાજેન્દ્ર કર્ણભીમસમાગમે॥ 8-45-33 (57185) ભીમસેનોઽથથ સઙ્ક્રુદ્ધસ્તસ્ય સૈન્યં દુરાસદમ્। નારાચૈર્વિમલૈસ્તીક્ષ્ણૈર્દિશઃ પ્રાદ્રાવયદ્બલી॥ 8-45-34 (57186) સ સન્નિપાતસ્તતુમુલો ઘોરરૂપો વિશામ્પતે। આસીદ્રૌદ્રો મહારાજ કર્ણપાણ્ડવયોર્મૃધે॥ 8-45-35 (57187) તતો મુહૂર્તાદ્રાજેન્દ્ર નાતિકૃચ્છ્રાદ્ધસન્નિવ। ભીમસેનો મહાબાહુઃ કર્ણં પ્રેપ્સુરભિદ્રવત્॥ 8-45-36 (57188) સમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય કર્ણો વૈકર્તનો વૃષા। આજઘાન સુસઙ્ક્રુદ્ધો નારાચેન સ્તનાન્તરે। પુનશ્ચૈનમમેયાત્મા શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 8-45-37 (57189) સ વિદ્વઃ સૂતપુત્રેણ ચ્છાદયામાસ પત્રિભિઃ। વિવ્યાધ નિશિતૈઃ કર્ણં નવભિર્નતપર્વભિઃ॥ 8-45-38 (57190) તસ્ય કર્ણો ધનુર્મધ્યે દ્વિધા ચિચ્છેદ પત્રિભિઃ॥ 8-45-39 (57191) અથૈનં છિન્નધન્વાનં પ્રતત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે। નારાચેન સુતીક્ષ્ણેન સર્વાવરણભેદિના॥ 8-45-40 (57192) સોઽન્યત્કાર્મુકમાદાય સૂતતપુત્રં વૃકોદરઃ। રાજન્મર્મસુ મર્મજ્ઞો વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ। નનાદ બલવન્નાદં કમ્પયન્નિવ રોદસી॥ 8-45-41 (57193) તતં કર્ણઃ પઞ્ચવિંશત્યા નારાચાનાં સમાર્પયત્। મદોત્કટં વને દૃપ્તતમુલ્કાભિરિવ કુઞ્જરમ્॥ 8-45-42 (57194) તતઃ સાયકભિન્નાઙ્ગઃ પાણ્ડવઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ। સંરમ્ભામર્ષતામ્રાક્ષઃ સૂતપુત્રવધેપ્સયા॥ 8-45-43 (57195) સ કાર્મુકે મહાવેગં ભારસાધનમુત્તમમ્। ગિરીણામપિ ભેત્તારં સાયકં સમયોજયત્॥ 8-45-44 (57196) વિકૃષ્ય બલવચ્ચાપમાકર્ણાદતિમારુતિઃ। તં મુમોચ મહેષ્વાસઃ ક્રુદ્ધઃ કર્ણજિઘાંસયા॥ 8-45-45 (57197) સ વિસૃષ્ટો બલવતા બાણો વજ્રાશનિસ્વનઃ। અદારયદ્રણે કર્ણં વજ્રવેગો યથાઽચલમ્॥ 8-45-46 (57198) સ ભીમસેનાભિહતઃ સૂતપુત્રઃ કુરૂદ્વહ। નિષસાદ રથોપસ્થે વિસંજ્ઞઃ પૃતનાપતિઃ। `રુધિરેણાવસિક્તાઙ્ગો ગતાસુવદરિન્દમઃ॥ 8-45-47 (57199) એતસ્મિન્નન્તરે દૃષ્ટ્વા મદ્રરાજો વૃકોદરમ્। જિઘાંસું છેત્તુમાયાન્તં સાધયન્નિદમબ્રવીત્॥ 8-45-48 (57200) ભીમસેન મહાબાહો યતત્તત્વાં વક્ષ્યામિ તચ્છૃણુ। વચનં હેતુસમ્પન્નં શ્રુત્વા ચૈતત્તથા કુરુ॥ 8-45-49 (57201) અર્જુનેન પ્રતિજ્ઞાતો વધઃ કર્ણસ્ય શુષ્મિણઃ। તાં તથા કુરુ ભદ્રં તે પ્રતિજ્ઞાં સવ્યસાચિનઃ॥ 8-45-50 (57202) ભીમસેન ઉવાચ। 8-45-51x (4961) દૃઢવ્રતત્વં પાર્થસ્ય જાનામિ નૃપસત્તમ। રાજ્ઞસ્તુ ધર્ષણં પાપઃ કૃતવાન્મમ સન્નિધૌ॥ 8-45-51 (57203) તતઃ કોપાભિભૂતેન શેષં ન ગણિતં મયા। પતિતે ચાપિ રાધેયે ન મે મન્યુઃ શમં ગતઃ)। જિહ્વોદ્વરણમેવાસ્ય પ્રાપ્તકાલં મતં મમ॥ 8-45-52 (57204) અનેન સુનૃશંસેન સમવેતેષુ રાજસુ। અસ્માકં શૃણ્વતાં શલ્ય યાનિ વાક્યાનિ માતુલ। અસહેયાનિ નીચાનિ બહૂનિ શ્રાવિતાનિ ભો॥ 8-45-53 (57205) નૂનં ચૈતત્પ્રતિજ્ઞાતં દૂરસ્થસ્યાપિ પાર્થિવ। છેદનં ચાસ્ય જિહ્વાયાસ્તદૈવાકાઙ્ક્ષિતં મયા। રાજ્ઞસ્તુ પ્રિયકામેન કાલોઽયં પરિપાલિતઃ॥ 8-45-54 (57206) ભવતા તુ યદુક્તોઽસ્મિ વાક્યં હેત્વર્થસંહિતમ્। તદ્ગૃહીતં મહારાત કટુકસ્થમિવૌષધમ્॥ 8-45-55 (57207) હીનપ્રતિજ્ઞો બીભત્સુર્ન હિ જીવેત કર્હિચિત્। અસ્મિન્વિનષ્ટે નષ્ટાઃ સ્મઃ સર્વ એવ સકેશવાઃ॥ 8-45-56 (57208) અદ્ય ચૈવ નૃશંસાત્મા પાપઃ પાપકૃતાં વરઃ। ગમિષ્યતતિ પરીભાવં દૃષ્ટમાત્રઃ કિરીટિના॥ 8-45-57 (57209) યુધિષ્ઠિરસ્ય કોપેન પૂર્વં દગ્ધો નૃશંસકૃત્। ત્વયા સંરક્ષિતતસ્તત્વદ્ય મત્સમીપાદુપાગતઃ॥ 8-45-58 (57210) સઞ્જય ઉવાચ।' 8-45-59x (4962) એવં મદ્રાધિપઃ શ્રુત્વા વિસંજ્ઞં સૂતનન્દનમ્। અપોવાહ રથેનાજૌ કર્ણમાહવશોભિનમ્॥ 8-45-59 (57211) પરાજિતે તતઃ કર્ણે ધાર્તરાષ્ટ્રી મહાચમૂઃ। વ્યપાયાત્સર્વતો ભગ્ના હાહાભૂતા સમન્તતઃ॥ ॥ 8-45-60 (57212) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તતદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 45 ॥

8-46-0 (57213) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-46-0x (4963) સુદુષ્કરમિદં કર્મ કૃતં ભીમેન સઞ્જય। યેન કર્ણો મહાબાહૂ રથોપસ્થે નિપાતિતઃ॥ 8-46-1 (57214) કર્ણો હ્યેકો રણે હન્તા પાણ્ડવાન્સૃઞ્જયૈઃ સહ। ઇતિ દુર્યોધનઃ સૂત પ્રાબ્રવીન્માં મુહુર્મુહુઃ॥ 8-46-2 (57215) પરાજિતં તુ રાધેયં દૃષ્ટ્વા ભીમેન સંયુગે। તતઃ પરં કિમકરોત્પુત્રો દુર્યોધનો મમ॥ 8-46-3 (57216) સઞ્જય ઉવાચ। 8-46-4x (4964) વિમુખં પ્રેક્ષ્ય રાધેયં સૂતપુત્રં મહાહવે। પુત્રસ્તવ મહારાજ સોદર્યાનિદમબ્રવીત્॥ 8-46-4 (57217) શીઘ્રં ગચ્છત ભદ્રં વો રાધેયં પરિરક્ષત। ભીમસેનભયેઽગાધે મ઼જ્જન્તં વ્યસનાર્ણવે॥ 8-46-5 (57218) તે તુ રાજ્ઞા સમાદિષ્ટા ભીમસેનં જિઘાંસવઃ। અભ્યવર્તન્ત સઙ્ક્રુદ્ધાઃ પતઙ્ગાઃ પાવકં યથા॥ 8-46-6 (57219) શ્રુતાયુર્દુર્ધરઃ ક્રાથો વિવિત્સુર્વિકટઃ સમઃ। નિષઙ્ગી કવચી પાશી તથા નન્દોપનન્દકૌ॥ 8-46-7 (57220) દુષ્પ્રધર્ષઃ સુબાહુશ્ચ વાતવેગસુવર્ચસૌ। ધનુર્ગ્રાહો દુર્મદશ્ચ જલસન્ધઃ શલઃ સહઃ॥ 8-46-8 (57221) એતે રથૈઃ પરિવૃતા વીર્યવન્તો મહાબલાઃ। ભીમસેનં સમાસાદ્ય સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 8-46-9 (57222) તે વ્યમુઞ્ચઞ્છરવ્રાતાન્નાનાલિઙ્ગાન્સમન્તતઃ। સ તૈરભ્યર્દ્યમાનસ્તુ ભીમસેનો મહાબલઃ॥ 8-46-10 (57223) તેષામાપતતાં ક્ષિપ્રં સુતાનાં તે જનાધિપ। રથૈઃ પઞ્ચશતૈઃ સાર્ધં પઞ્ચાશદહનદ્રથાન્॥ 8-46-11 (57224) વિવિત્સોસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો ભલ્લેનાપાહરચ્છિરઃ। ભીમસેનો મહારાજ તત્પપાત હતં ભુવિ॥ 8-46-12 (57225) સકુણ્ડલશિરસ્ત્રાણં પૂર્ણચન્દ્રોપમં તથા। `અશોભત મહારાજ પૂર્ણચન્દ્ર ઇવામ્બરે'॥ 8-46-13 (57226) તં દૃષ્ટ્વા નિહતં શૂરં ભ્રાતરઃ સર્વતસ્તદા। અભ્યદ્રવન્ત સમરે ભીમં ભીમપરાક્રમમ્॥ 8-46-14 (57227) તતોઽપરાભ્યાં ભલ્લાભ્યાં પુત્રયોસ્તે મહાહવે। જહાર સમરે પ્રાણાન્ભીમો ભીમપરાક્રમઃ॥ 8-46-15 (57228) તૌ ધરામન્વપદ્યેતાં વાતરુગ્ણાવિવ દ્રુમૌ। વિકટશ્ચ સહશ્ચોમૌ દેવપુત્રોપમૌ નૃપ॥ 8-46-16 (57229) તતસ્તુ ત્વરિતો ભીમઃ ક્રાથં નિન્યે યમક્ષયમ્। નારાચેન સુતીક્ષ્ણેન સ હતો ન્યપતદ્ભુવિ॥ 8-46-17 (57230) હાહાકારસ્તતસ્તીવ્રઃ સમ્બભૂવ જનેશ્વર। વધ્યમાનેષુ વીરેષુ તવ પુત્રેષુ ધન્વિષુ॥ 8-46-18 (57231) તેષાં સુલુલિતે સૈન્યે પુનર્ભીમો મહાબલઃ। નન્દોપનન્દૌ સમરે પ્રૈષયદ્યમસાદનમ્॥ 8-46-19 (57232) તતસ્તે પ્રાદ્રવન્ભીતાઃ પુત્રાસ્તે વિહ્વલીકૃતાઃ। ભીમસેનં રણે દૃષ્ટ્વા કાલાન્તકયમોપમમ્॥ 8-46-20 (57233) પુત્રાંસ્તે નિહતાન્દૃષ્ટ્વા સૂતપુત્રઃ સુદુર્મનાઃ। હંસવર્ણાન્હયાન્ભૂયઃ પ્રૈષયદ્યત્ર પાણ્ડવઃ॥ 8-46-21 (57234) તે પ્રેષિતા મહારાજ મદ્રરાજેન વાજિનઃ। ભીમસેનરથં પ્રાપ્ય સમસજ્જન્ત વેગિતાઃ॥ 8-46-22 (57235) સ સન્નિપાતસ્તુમુલો ઘોરરૂપો વિશામ્પતે। આસીદ્રૌદ્રો મહારાજ કર્ણપાણ્ડવયોર્મૃધે॥ 8-46-23 (57236) દૃષ્ટ્વા મમ મહારાજ તૌ સમેતૌ મહારથૌ। આસીદ્બુદ્વિઃ કથં યુદ્વમેતદદ્ય ભવિષ્યતિ॥ 8-46-24 (57237) તતો ભીમો રણશ્લાઘી છાદયામાસ પત્રિભિઃ। કર્ણં રણે મહારાજ પુત્રાણાં તવ પશ્યતામ્॥ 8-46-25 (57238) તતઃ કર્ણો ભૃશં ક્રુદ્ધો ભીમં નવભિરાયસૈઃ। વિવ્યાધ પરમાસ્ત્રજ્ઞો ભલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-46-26 (57239) તાન્નિહત્ય મહાબાહુર્ભીમો ભીમપરાક્રમઃ। આકર્ણપૂર્ણૈર્વિશિખૈઃ કર્ણં વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 8-46-27 (57240) તતઃ કર્ણો મહારાજ આશીવિષ ઇવ શ્વસન્। શરવર્ષેણ મહતા છાદયામાસ પાણ્ડવમ્॥ 8-46-28 (57241) ભીમોઽપિ તતં શરવ્રાતૈશ્છાદયિત્વા મહારથમ્। પશ્યતાં કૌરવેયાણાં વિનનર્દ મહાબલઃ॥ 8-46-29 (57242) તતઃ કર્ણો ભૃશં ક્રુદ્ધો દૃઢમાદાય કાર્મુકમ્। ભીમં વિવ્યાધ દશભિઃ કઙ્કપત્રૈઃ શિલાશિતૈઃ। કાર્મુકં ચાસ્ય ચિચ્છેદ ભલ્લેન નિશિતેન ચ॥ 8-46-30 (57243) તતો ભીમો મહાબાહુર્હેમપટ્ટવિભૂષિતમ્। પરિઘં ઘોરમાદાય મૃતત્યુદણ્ડમિવાપરમ્। કર્ણસ્ય નિધનાકાઙ્ક્ષી ચિક્ષેપાતિબલો નદન્॥ 8-46-31 (57244) તમાપતન્તં પરિઘં વજ્રાશનિસમસ્વનમ્। ચિચ્છેદ બહુધા કર્ણઃ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ॥ 8-46-32 (57245) તતઃ કાર્મુકમાદાય ભીમો દૃઢતરં તદા। છાદયામાસ વિશિખૈઃ કર્ણં પરબલાર્દનમ્॥ 8-46-33 (57246) તતો યુદ્ધમભૂદ્ધોરં કર્ણપાણ્ડવયોર્મૃધે। બલીન્દ્રયોરિવ મુહુઃ પરસ્પરવધૈષિણોઃ॥ 8-46-34 (57247) તતઃ કર્ણો મહારાજ ભીમસેનં ત્રિભિઃ શરૈઃ। આકર્ણપૂર્ણૈર્વિવ્યાધ દૃઢમાનમ્ય કાર્મુકમ્॥ 8-46-35 (57248) સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસઃ કર્ણેન બલિનાં વરઃ। ઘોરમાદત્ત વિશિખં કર્ણકાયાવદારણમ્॥ 8-46-36 (57249) તસ્ય ભિત્ત્વા તનુત્રાણં ભિત્ત્વા કાયં ચ સાયકઃ। પ્રાવિશદ્વરણીં રાજન્વલ્મીકમિવ પન્નગઃ॥ 8-46-37 (57250) સ તેનાતિપ્રહારેણ વ્યથિતો વિહ્વલન્નિવ॥ સઞ્ચચાલ રથે કર્ણઃ ક્ષિતિકમ્પે યથાઽચલઃ॥ 8-46-38 (57251) તતઃ કર્ણો મહારાજ રોષામર્ષસમન્વિતઃ। ભીમં તં પઞ્ચવિંશત્યા નારાચાનાં સમાર્પયત્॥ 8-46-39 (57252) ચિચ્છેદ કાર્મુકં તૂર્ણં પાણ્ડવસ્યાશુ પત્રિણા॥ 8-46-40 (57253) તતતો મુહૂર્તાદ્રાજેન્દ્ર નાતિકૃચ્છ્રાદ્વસન્નિવ। વિરથં ભીમકર્માણં ભીમં કર્ણશ્ચકાર હ॥ 8-46-41 (57254) વિરથો ભરતશ્રેષ્ઠ પ્રહસન્નનિલોપમઃ। ગદાં ગૃહ્ય મહાબાહુરપતત્સ્યન્દનોત્તમાત્॥ 8-46-42 (57255) ગદયા ચ મહારાજ કર્ણસ્ય રથકૂબરમ્। પોથયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સમરે શત્રુતાપનઃ॥ 8-46-43 (57256) સ ક્રોધવશમાપન્નઃ પાણ્ડુપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। વિદ્રાવ્ય ગદયા વીરસ્તવ પુત્રાન્મહાહવે॥ 8-46-44 (57257) નાગાન્સપ્તશતાન્રાજન્નીષાદન્તાન્પ્રહારિણઃ। વ્યધમત્સહસા ભીમઃ ક્રુદ્ધરૂપઃ પરન્તપઃ॥ 8-46-45 (57258) દન્તવેષ્ટેષુ નેત્રેષુ કુમ્ભેષુ ચ કટેષુ ચ। મર્મસ્વપિ ચ મર્મજ્ઞસ્તાન્નાગાનવધીદ્બલી॥ 8-46-46 (57259) `અર્દિતા ભીમસેનેન વિનદન્તો ભૃશાતુરાઃ'। તતસ્તે પ્રાદ્રવન્ભીતાઃ પ્રહતાશ્ચ પુનઃપુનઃ। મહામાત્રાસ્તમાવવ્રુર્મેઘા ઇવ દિવાકરમ્॥ 8-46-47 (57260) તાન્સ સપ્તશતાન્નાગાન્સારોહાયુધકેતનાન્। ભૂમિષ્ઠો ગદયા જઘ્ને વજ્રેણેન્દ્ર ઇવાચલાન્॥ 8-46-48 (57261) તતઃ સુબલપુત્રસ્ય નાગાનતિબલાન્પુનઃ। પોથયામાસ કૌન્તેયો દ્વિપઞ્ચાશદરિન્દમઃ॥ 8-46-49 (57262) તથા રથશતતં સાગ્રં પત્તીંશ્ચ શતશોઽપરાન્। ન્યહનત્પાણ્ડવો યુદ્ધે તાપયંસ્તવ વાહિનીમ્॥ 8-46-50 (57263) પ્રતાપ્યમાનં સૂર્યેણ ભીમેન ચ મહાત્મના। તવ સૈન્યં સઞ્ચુકોચ ચર્માગ્નાવાહિતં યથા॥ 8-46-51 (57264) તે ભીમભયસન્ત્રસ્તાસ્તાવકા ભરતર્ષભ। વિહાય સમરે કર્ણં દુદ્રુવુર્વૈ દિશો દશ॥ 8-46-52 (57265) રથાઃ પઞ્ચશતાશ્ચાન્યે હાદિનઃ શરવર્ષિણઃ। ભીમમભ્યદ્રવન્ઘ્નન્તઃ શરપૂગૈઃ સમન્તતઃ॥ 8-46-53 (57266) તાન્સ પઞ્ચશતાન્વીરાન્સપતાકધ્વજાયુધાન્। પોથયામાસ ગદયા ભીમો વિષ્ણુરિવાસુરાન્॥ 8-46-54 (57267) તતઃ શકુનિનિર્દિષ્ટાઃ સાદિનઃ શૂરસમ્મતાઃ। ત્રિસાહસ્રાણ્યભિયયુઃ શરશક્ત્યૃષ્ટિપાણયઃ॥ 8-46-55 (57268) તાન્પ્રત્યુદ્ગમ્ય યવનાન્સાશ્વારોહાંસ્તદાઽરિહા। વિવિધાન્વિચરન્માર્ગાન્ગદયા સમપોથયત્॥ 8-46-56 (57269) તેષામાસીન્મહાઞ્છબ્દસ્તાડિતાનાં ચ સર્વશઃ। અગ્નિભિર્દહ્યમાનાનાં નલાનામિવ ભારત॥ 8-46-57 (57270) એવં સુબલપુત્રસ્ય ત્રિસાહસ્રાન્હયોત્તમાન્। હત્વાઽન્યં રથમાસ્થાય ક્રુદ્ધો રાધેયમભ્યયાત્॥ 8-46-58 (57271) કર્ણોઽપિ સમરે રાજન્ધર્મપુત્રમરિન્દમમ્। સ શરૈશ્છાદયામાસ સારથિં ચાપ્યપાતયત્॥ 8-46-59 (57272) તતઃ સ પ્રદ્રુતં સૈન્યં દૃષ્ટ્વા કર્ણો મહારથઃ। અન્વધાવત્કિરન્બાણૈઃ કઙ્કપત્રૈરજિહ્મગૈઃ॥ 8-46-60 (57273) રાજાનમભિધાવન્તં શરૈરાવૃત્ય રોદસી। ક્રુદ્ધઃ પ્રચ્છાદયામાસ શરજાલેન મારુતિઃ॥ 8-46-61 (57274) સન્નિવૃત્તસ્તતસ્તૂર્ણં રાધેયઃ શત્રુકર્શનઃ। ભીમં પ્રચ્છાદયામાસ સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-46-62 (57275) ભીમસેનરથપ્રેપ્સું કર્ણં ભારત સાત્યકિઃ। અભ્યર્દયદમેયાત્મા પાર્ષ્ણિગ્રહણકારણાત્॥ 8-46-63 (57276) ભીમસેનરથપ્રેપ્સું કર્ણો ભારત સાત્યકિમ્। અભ્યવર્તત શૈનેયમર્દયઞ્છરવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-46-64 (57277) તાવન્યોન્યં સમાસાદ્ય વૃષભૌ સર્વધન્વિનામ્। વિસૃજન્તૌ શરાન્દીપ્તાન્વિભ્રાજેતાં મનસ્વિનૌ॥ 8-46-65 (57278) તાભ્યાં વિયતિ રાજેન્દ્ર વિતતતતં ભીમદર્શનમ્। કૌઞ્ચપૃષ્ઠારુણં રૌદ્રં બાણજાલં વ્યદૃશ્યત॥ 8-46-66 (57279) નૈવ સૂર્યપ્રભા રાજન્ન દિશઃ પ્રદિશસ્તથા। પ્રાજ્ઞાસિષ્મ વયં તે વા શરૈર્મુક્તૈઃ સહસ્રશઃ॥ 8-46-67 (57280) મધ્યાહ્ને તપતો રાજન્ભાસ્કરસ્ય મહાપ્રભાઃ। હૃતાઃ સર્વાઃ શરૌઘૈસ્તૈઃ કર્ણમાધવયોસ્તદા॥ 8-46-68 (57281) સૌબલં કૃતવર્માણં દ્રૌણિમાધિરથિં કૃપમ્। સંસક્તાન્પાણ્ડવૈર્દૃષ્ટ્વા નિવૃત્તાઃ કુરવઃ પુનઃ॥ 8-46-69 (57282) તેષામાપતતાં શબ્દસ્તીત્ર આસીદ્વિશામ્પતે। ઉદ્વૃત્તાનાં યથા વૃષ્ટ્યા સાગરાણાં ભયાવહઃ॥ 8-46-70 (57283) તે સેને ભૃશસંસક્તે દૃષ્ટ્વાઽન્યોન્યં મહાહવે। હર્ષેણ મહતા યુક્તે પરિગૃહ્ય પરસ્પરમ્॥ 8-46-71 (57284) તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં મધ્યં પ્રાપ્તે દિવાકરે। યાદૃશં નૈવમસ્માભિર્દૃષ્ટપૂર્વં ન ચ શ્રુતમ્॥ 8-46-72 (57285) બલૌઘસ્તુ સમાસાદ્ય બલૌઘં સહસા રણે। ઉપસર્પત વેગેન વાર્યોઘ ઇવ સાગરમ્॥ 8-46-73 (57286) આસીન્નિનાદઃ સુમહાન્બાણૌઘાનાં પરસ્પરમ્। ગર્જતાં સાગરૌઘાણાં યથા સ્યાન્નિઃસ્વનો મહાન્॥ 8-46-74 (57287) તે તુ સેને સમાસાદ્ય વેગવત્યૌ પરસ્પરમ્। એકીભાવમનુપ્રાપ્તે નદ્યાવિવ સમાગમે॥ 8-46-75 (57288) તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં ઘોરરૂપં વિશામ્પતે। કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ લિપ્સતાં સુમહદ્યશઃ॥ 8-46-76 (57289) શૂરાણાં ગર્જતાં તત્ર હ્યવિચ્છેદકૃતા ગિરઃ। શ્રુયન્તે વિવિધા રાજન્નામાન્યુદ્દિશ્ય ભારત॥ 8-46-77 (57290) યસ્ય યદ્ધિ રણે વ્યઙ્ગં પિતૃતો માતૃતોઽપિ વા। કર્મતઃ શીલતો વાઽપિ સ તચ્છ્રાવયતે યુધિ॥ 8-46-78 (57291) તાન્દૃષ્ટ્વા સમરે શૂશાંસ્તર્જમાનાન્પરસ્પરમ્। અભવન્મે મતી રાજન્નૈષામસ્તીતિ જીવિતમ્॥ 8-46-79 (57292) તેષાં દૃષ્ટ્વા તુ ક્રુદ્ધાનાં વપૂંષ્યમિતતેજસામ્। અભવન્મે ભયં તીવ્રં કથમેતદ્ભવિષ્યતિ॥ 8-46-80 (57293) તતસ્તે પાણ્ડવા રાજન્કૌરવાશ્ચ મહારથાઃ। તતક્ષુઃ સાયકૈસ્તૂર્ણમન્યોન્યં વિજયૈષિણઃ॥ ॥ 8-46-81 (57294) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષટ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 46 ॥

8-47-0 (57295) સઞ્જય ઉવાચ। 8-47-0x (4965) ક્ષત્રિયાસ્તે મહારાજ પરસ્પરવધૈષિણઃ। અન્યોન્યં સમરે જઘ્નુઃ કૃતવૈરા મહૌજસઃ॥ 8-47-1 (57296) રથૌઘાશ્ચ હયૌઘાશ્ચ નરૌઘાશ્ચ સમન્તતઃ। ગજૌઘાશ્ચ મહારાજ સંસક્તાશ્ચ પરસ્પરમ્॥ 8-47-2 (57297) ગદાનાં પરિઘાણાં ચ શક્તીનાં ચ પરસ્પરમ્। પ્રાસાનાં ભિણ્ડિપાલાનાં મુસુણ્ઠીનાં ચ સર્વશઃ॥ 8-47-3 (57298) સમ્પાતં ચાનુપશ્યામ સઙ્ગ્રામે ભૃશદારુણે। શલભા ઇવ સમ્પેતુઃ શરવૃષ્ટ્યઃ સમન્તતઃ॥ 8-47-4 (57299) નાગાન્નાગાઃ સમાસાદ્ય વ્યધમન્ત પરસ્પરમ્। હયા હયાંશ્ચ સમરે રથિનો રથિનસ્તથા॥ 8-47-5 (57300) પત્તયઃ પત્તિસઙ્ઘાંશ્ચ હયસઙ્ઘાંશ્ચ પત્તયઃ। પત્તયો રથમાતઙ્ગાન્રથા હસ્ત્યશ્વમેવ ચ। નાગાશ્ચ સમરે ત્ર્યઙ્ગં મમૃદુઃ શીઘ્રગા નૃપ॥ 8-47-6 (57301) વધ્યતાં તત્ર શૂરાણાં ક્રોશતાં ચ પરસ્પરમ્। ઘોરમાયોધનં જજ્ઞે પશૂનાં ઘાતને યથા॥ 8-47-7 (57302) રુધિરેણ સમાસ્તીર્ણા બભૌ ભારત મેદિની। શક્રગોપગણાકીર્ણા પ્રાવૃષીવ વસુન્ધરા॥ 8-47-8 (57303) યથા વા વાસસી શુક્લે મહારજનરઞ્જિતે। બિભ્રતી યુવતી શ્યામા તદ્વદાસીદ્વસુન્ધરા॥ 8-47-9 (57304) `બદ્વચૂડામણિધરૈઃ શિરોભિશ્ચારુકુણ્ડલૈઃ। ઉજ્ઝિતૈર્વૃષભાક્ષાણાં ભ્રાજતે સ્મ વસુન્ધરા'॥ 8-47-10 (57305) શશશોણિતદિગ્ધેવ શાતકુમ્ભમયીવ ચ। `ભૂર્બભૌ ભરતશ્રેષ્ઠ શાન્તાર્ચિર્ભિરિવાનલૈઃ॥' 8-47-11 (57306) છિન્નાનાં ચોત્તમાઙ્ગાનાં બાહૂનાં ચોરુભિઃ સહ। કુણ્ડલાનાં પિનદ્ધાનાં ભૂષણાનાં ચ ભારત॥ 8-47-12 (57307) નિષ્કાણાં હેમસૂત્રાણાં શરીરાણાં ચ ધન્વિનામ્। ચર્મણાં સપતાકાનાં સઙ્ઘાસ્તત્રાપતન્ભુવિ। 8-47-13 (57308) `અગમ્યકલ્પા પૃથિવી સર્વતો ભૃશકર્દમા'॥ ગજા ગજાન્સમાસાદ્ય વિષાણૈરાર્દયન્નૃપ। વિષાણાગ્રહતાસ્તત્ર ભ્રાજન્તે દ્વિરદોત્તમાઃ। રુધિરેણાવસિક્તાઙ્ગા ગૈરિકપ્રસ્રવા ઇવ। `પ્રાવૃટ્કાલે મહારાજ મેઘા ઇવ સવિદ્યુતઃ'॥ 8-47-14 (57309) સ્યન્દમાના યથા ભાન્તિ પર્વતા ધાતુમણ્ડિતાઃ। `તથા રેજૂ રણે નાગા રુધિરેણ સમાપ્લુતાઃ'॥ 8-47-15 (57310) તોમરાન્સાદિભિર્મુક્તાન્પ્રતિમાનસ્થિતાન્બહૂન્। હસ્તૈરુદ્ધૃત્ય તાન્નાગા બભઞ્જુશ્ચાપરે રણે॥ 8-47-16 (57311) નારાચૈશ્છિન્નવર્માણો ભ્રાજન્તે સ્મ ગજોત્તમાઃ। હિમાગમે યથા રાજન્વ્યભ્રા ઇવ મહીધરાઃ॥ 8-47-17 (57312) શરૈઃ કનકપુઙ્ખૈશ્ચ ચિતા રેર્જુર્ગજોત્તમાઃ। ઉલ્કાભિઃ સમ્પ્રદીપ્તાગ્રાઃ પર્વતા ઇવ ભારત॥ 8-47-18 (57313) કેચિદભ્યાહતા નાગૈર્નાગા નગવરોપમાઃ। ન ચેલુઃ સમરાત્તસ્માચ્છિન્નપક્ષા ઇવાદ્રયઃ॥ 8-47-19 (57314) અપરે પ્રાદ્રવન્નાગાઃ શરાર્તા વ્રણપીડિતાઃ। પ્રતિમાનૈશ્ચ કુમ્ભૈશ્ચ પેતુરુર્વ્યાં મહાહવે॥ 8-47-20 (57315) નિષેદુઃ સિંહવચ્ચાન્યે નદન્તો ભૈરવાન્રવાન્। વેમુશ્ચ બહવો રાજંશ્ચુક્રુશુશ્ચાપરે ગજાઃ॥ 8-47-21 (57316) હયાશ્ચ નિહતા બાણૈર્હેમભાણ્ડવિભૂષિતાઃ। નિષેદુશ્ચૈવ મમ્લુશ્ચ બભ્રમુશ્ચ દિશો દશ॥ 8-47-22 (57317) અપરે ક્લિશ્યમાનાશ્ચ વ્યવેષ્ટન્ત મહીતલે। ભાવાન્બહુવિધાંશ્ચક્રુસ્તાડિતાઃ શરતોમરૈઃ॥ 8-47-23 (57318) નરાસ્તુ નિહતા ભૂમૌ કૂજન્તસ્તત્ર મારિપ। દૃષ્ટ્વા ચ બાન્ધવાનન્યે પિતૄનન્યે પિતામહાન્॥ 8-47-24 (57319) ધાવમાનાન્પરાંશ્ચાન્યે દૃષ્ટ્વાન્યે તત્ર ભારત। ખ્યાતાનિ ગોત્રનામાનિ શશંસુરિતરેતરમ્॥ 8-47-25 (57320) તેષાં છિન્ના મહારાજ ભુજાઃ કનકભૂષણાઃ। ઉદ્વેષ્ટન્તે વિવેષ્ટન્તે ભ્રમન્તિ હ્યુત્પતન્તિ ચ॥ 8-47-26 (57321) નિપતન્તિ તથૈવાન્યે સ્ફુરન્તિ ચ સહસ્રશઃ। વેગાંશ્ચાન્યે રમે ચક્રુઃ પઞ્ચાસ્યા ઇવ પન્નગાઃ॥ 8-47-27 (57322) તે ભુજા ભોગિભોગાભાશ્ચન્દનાક્તા વિશામ્પતે। લોહિતાર્દ્રા ભૃશં રેજુસ્તપનીયધ્વજા ઇવ॥ 8-47-28 (57323) વર્તમાને તથા ઘોરે સઙ્કુલે સર્વતો દિશમ્। અવિજ્ઞાતાઃ સ્મ યુધ્યન્તે વિનિઘ્નન્તઃ પરસ્પરમ્॥ 8-47-29 (57324) ભૌમેન રજસાકીર્ણે શસ્ત્રસમ્પાતસઙ્કુલે। નૈવ સ્વે ન પરે રાજન્વ્યજ્ઞાયન્ત તમોવૃતાઃ॥ 8-47-30 (57325) તથા તદભવદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપં ભયાનકમ્। લોહિતોદા મહાનદ્યઃ પ્રસસ્રુસ્તત્ર ચાસકૃત્॥ 8-47-31 (57326) શીર્ષપાષાણસઞ્છન્નાઃ કેશશૈવલશાદ્વલાઃ। અસ્થિમીનસમાકીર્ણા ધનુઃશરગદોડુપાઃ॥ 8-47-32 (57327) માંસશોણિતપઙ્કિન્યો ઘોરરૂપાઃ સુદારુણાઃ। નદીઃ પ્રવર્તયામાસુઃ સોણિતૌઘવિવર્ધિનીઃ॥ 8-47-33 (57328) ભીરુવિત્રાસકારિણ્યઃ શૂરાણાં હર્ષવર્ધનાઃ। તા નદ્યો ઘોરરૂપાસ્તુ નયન્ત્યો યમસાદનમ્॥ 8-47-34 (57329) અવગાઢાન્મજ્જયન્ત્યઃ ક્ષત્રસ્યાજનયન્ભયમ્। ક્રવ્યાદાનાં નરવ્યાઘ્ર નર્દતાં તત્રતત્ર હ॥ 8-47-35 (57330) ઘોરમાયોધનં જજ્ઞે પ્રેતરાજપુરોપમમ્। ઉત્થિતાન્યગણેયાનિ કબન્ધાનિ સમન્તતઃ॥ 8-47-36 (57331) નૃત્યન્તિ વૈ ભૂતગણાઃ સુતૃપ્તા માંસશોણિતૈઃ। પીત્વા ચ શોણિતં તત્ર વસાં ભુક્ત્વા ચ ભારત॥ 8-47-37 (57332) મેદોમજ્જાવસામત્તાસ્તૃપ્તા માંસસ્ય ચૈવ હ। ધાવમાનાઃ સ્મ દૃશ્યન્તે કાકગૃઘ્રબકાસ્તથા॥ 8-47-38 (57333) શૂરાસ્તુ સમરે રાજન્ભયં ત્યક્ત્વા સુદુસ્ત્યજમ્। યોધવ્રતસમાખ્યાતાશ્ચક્રુઃ કર્માણ્યભીતવત્॥ 8-47-39 (57334) શરશક્તિસમાકીર્ણે ક્રવ્યાદગણસઙ્કુલે। વ્યચરન્ત રણે શૂરાઃ ખ્યાપયન્તઃ સ્વપૌરુષમ્॥ 8-47-40 (57335) અન્યોન્યં શ્રાવયન્તિ સ્મ નામગોત્રાણિ ભારત। પિતૃનામાનિ ચ રણે ગોત્રનામાનિ વા વિભો॥ 8-47-41 (57336) શ્રાવયાણાશ્ચ બહવસ્તત્ર યોધા વિશામ્પતે। અન્યોન્યમવમૃદ્રન્તઃ શક્તિતોમરપટ્ટસૈઃ॥ 8-47-42 (57337) વર્તમાને તથા યુદ્ધે ઘોરરૂપે સુદારુણે। વ્યષીદત્કૌરવી સેના ભિન્ના નૌરિવ સાગરે॥ ॥ 8-47-43 (57338) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે સપ્તચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 47 ॥

8-48-0 (57339) સઞ્જય ઉવાચ। 8-48-0x (4966) વર્તમાને તથા યુદ્ધે ક્ષત્રિયાણાં નિમજ્જને। ગાણ્ડીવસ્ય મહાઘોષઃ શ્રૂયતે યુધિ મારિષ॥ 8-48-1 (57340) સંશપ્તકાનામકરોત્કદનં યત્ર પાણ્ડવઃ। કોસલાનાં તથા રાજન્નારાયણબલસ્ય ચ॥ 8-48-2 (57341) સંશપ્તકાસ્તુ સમરે શરવૃષ્ટિઃ સમન્તતઃ। અપાતયન્પાર્થમૂર્ધ્નિ જયગૃદ્ધાઃ પ્રમન્યવઃ॥ 8-48-3 (57342) તાં શસ્ત્રવૃષ્ટિમાયાન્તીમુરસા ધારયન્પ્રભુઃ। વ્યગાહત પરાન્પાર્થો વિનિઘ્નન્રથિનાં વરાન્॥ 8-48-4 (57343) વિક્ષોભ્ય તુ રથાનીકં કઙ્કપત્રૈઃ શિલાશિતૈઃ। આસસાદ તતઃ પાર્થઃ સુશર્માણં મહારથમ્॥ 8-48-5 (57344) સ તસ્ય શરવર્ષાણિ વવર્ષ રથિનાં વરઃ। તથા સંશપ્તકાશ્ચૈવ પાર્થસ્ય સમરે સ્થિતાઃ॥ 8-48-6 (57345) સુશર્મા તુ તતઃ પાર્થં વિદ્ધ્વા દશભિરાશુગૈઃ। જનાર્દનં ત્રિભિર્બાણૈરહનદ્દક્ષિણે ભુજે॥ 8-48-7 (57346) તતોઽપરેણ ભલ્લેન કેતું પાર્થસ્ય મારિષ। વિવ્યાધ સમરે રાજન્સુશર્મા ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ॥ 8-48-8 (57347) સ વાનરવરો રાજન્વિશ્વકર્મકૃતો મહાન્। નનાદ સુમહાનાદં નૃત્યન્નિવ વિભીષયન્॥ 8-48-9 (57348) કપેસ્તુ નિનદં શ્રુત્વા સન્ત્રસ્તા તવ વાહિની। ભયં વિપુલમાસાદ્ય નિશ્ચેષ્ટા સમપદ્યત॥ 8-48-10 (57349) તતઃ સા શુશુભે સેના નિશ્ચેષ્ટાઽવસ્થિતા નૃપ। નાનાપુષ્પસમાકીર્ણં યથા ચિત્રીકૃતં વનમ્॥ 8-48-11 (57350) પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં યોધાસ્તે કુરુસત્તમ। અર્જુનં સિષિચુર્બાણૈઃ પર્વતં જલદા ઇવ॥ 8-48-12 (57351) સઞ્છાદ્ય સમરે પાર્થં પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ। તે હયાન્રથચક્રે તુ રથેષાં ચાપિ મારિષ। ગ્રહીતું પ્રચક્રમુશ્ચૈવ ક્રોધાવિષ્ટાઃ સમન્તતઃ॥ 8-48-13 (57352) નિગૃહ્ય તુ રથં તસ્ય યોધાસ્તે તુ સહસ્રશઃ। રથબન્ધં પ્રચક્રુર્હિ પાણ્ડવસ્યામિતૌજસઃ॥ 8-48-14 (57353) રથમારુરુહુઃ કેચિત્કૃષ્ણપાર્થૌ જિઘૃક્ષવઃ। સંશપ્તકાનાં યોધાસ્તે સિંહનાદાંશ્ચ નેદિરે॥ 8-48-15 (57354) અપરે જગૃહુશ્ચૈવ કેશવસ્ય મહાભુજૌ। પાર્થં ચૈકે મહારાજ રથસ્થં જગૃહુર્મુદા॥ 8-48-16 (57355) અચ્યુતઃ સ મહાબાહુર્વિધુન્વન્રણમૂર્ધનિ। પાતયામાસ તાન્સર્વાન્દુષ્ટહસ્તીવ હસ્તિપાન્॥ 8-48-17 (57356) સ રથસ્તૈર્ગૃહીતસ્તુ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ। સ્પન્દિતું નાશકદ્રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-48-18 (57357) તતઃ પાર્થો મહાબાહુઃ સંવૃતઃ સ્તૈર્મહારથૈઃ। નિગૃહીતં રથં દૃષ્ટ્વા તાંશ્ચાપ્યાદ્રવતો બહૂન્॥ 8-48-19 (57358) રથારૂઢાંશ્ચ સુબહૂન્પદાઽઽક્ષિપ્ય ન્યપાતયત્। અપાતયદસમ્ભ્રાન્તઃ શરૈરાસન્નયોધિભિઃ॥ 8-48-20 (57359) તાંસ્તાપયિત્વા સમરે પાર્થઃ પરપુરઞ્જયઃ। સ્મયન્નિવ મહાબાહુઃ કેશવં વાક્યમબ્રવીત્॥ 8-48-21 (57360) પશ્ય કૃષ્ણ મહાબાહો સંશપ્તકગણાન્બહૂન્। કુર્વતોઽસુકરં કર્મ મુમૂર્ષૂન્કાલચોદિતાન્॥ 8-48-22 (57361) રથબન્ધમિમં પ્રાપ્ય પૃથિવ્યાં નાસ્તિ કશ્ચન। યઃ સહેત પુમાઁલ્લોકે મદન્યઃ ક્ષત્રિયર્ષભઃ॥ 8-48-23 (57362) પશ્યૈતતાનદ્ય સમરે મત્પ્રયુક્તૈઃ સુતેજનૈઃ। પાત્યમાનાન્રણે કૃષ્ણ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ॥ 8-48-24 (57363) ઇત્યેવમુક્ત્વા બીભત્સુઃ શઙ્ખપ્રવરમુત્તમમ્। વ્યનાદયદમેયાત્મા દેવદત્તં મહામૃધે॥ 8-48-25 (57364) દેવદત્તસ્વનં શ્રુત્વા કેશવોઽપિ મહાયશાઃ। પાઞ્ચજન્યસ્વનં ચક્રે પૂરયન્નિવ રોદસી॥ 8-48-26 (57365) તયોઃ શઙ્ખસ્વનં શ્રુત્વા સંશપ્તકવરૂથિની। સઞ્ચચાલ મહારાજ વિત્રસ્તા ચાદ્રવદ્ભૃશમ્॥ 8-48-27 (57366) નાગમસ્ત્રં તતઃ પાર્થઃ પ્રાદુશ્ચક્રે હસન્નિવ। પાદબન્ધં સ તેષાં વૈ ચક્રે તેન મહાસ્ત્રવિત્॥ 8-48-28 (57367) યાનુદ્દિશ્ય રણે પાર્થઃ પાદબન્ધં ચકાર હ। તે બદ્ધાઃ પાદબન્ધેન યોધાઃ સંશપ્તકાસ્તદા॥ 8-48-29 (57368) નિર્વિચેષ્ટાસ્તદાઽભૂવન્પાણ્ડવસ્યાસ્ત્રતેજસા। નિર્વિચેષ્ટાંસ્તતો યોધાનવધીત્પાણ્ડુનન્દનઃ। યથેન્દ્રઃ સમરે દૈત્યાંસ્તારકસ્ય વધે પુરા॥ 8-48-30 (57369) તે વધ્યમાનાઃ સમરે મુમુચુસ્તં રથોત્તમમ્। આયુધાનિ ચ સર્વાણિ વિસ્રષ્ટુમુપચક્રમુઃ॥ 8-48-31 (57370) તતઃ સુશર્મા રાજેન્દ્ર ગૃહીતાં વીક્ષ્ય વાહિનીમ્। સૌપર્ણમસ્ત્રં ત્વરિતઃ પ્રાદુશ્ચક્રે મહારથઃ॥ 8-48-32 (57371) તતઃ સુપર્ણાઃ સમ્પેતુર્ભક્ષયન્તો ભુજઙ્ગમાન્। તતો વિદુદ્રુવુર્નાગાસ્તાન્દૃષ્ટ્વા ખેચરાન્નૃપ॥ 8-48-33 (57372) તદ્વિમુક્તં બલં રેજે પાદબન્ધાદ્વિશામ્પતે। મેઘબન્ધાદ્યથા મુક્તો ભાસ્કરસ્તાપયન્પ્રજાઃ॥ 8-48-34 (57373) વિપ્રમુક્તાઃ સ્વકા યોધાઃ ફલ્ગુનસ્ય રથં પ્રતિ। સસૃજુઃ શરસઙ્ઘાંશ્ચ શસ્ત્રસઙ્ઘાંશ્ચ મારિષ॥ 8-48-35 (57374) તાં મહાસ્ત્રમયીં વૃષ્ટિં શરૈઃ સઞ્છિદ્ય ભારત। અવધીત્સતતો યોધાન્વાસવિઃ પરવીરહા॥ 8-48-36 (57375) સુશર્મા તુ તતો રાજન્બાણેન નતપર્વણા। અર્જુનં હૃદયે વિદ્ધ્વા વિવ્યાધાન્યૈસ્ત્રિસપ્તભિઃ॥ 8-48-37 (57376) સ ગાઢવિદ્ધો વ્યથિતો રથોપસ્થ ઉપાવિશતત્। તત ઉચ્ચુક્રુશુઃ સર્વે હતઃ પાર્થ ઇતિ બ્રુવન્॥ 8-48-38 (57377) તતઃ શઙ્ખનિનાદાશ્ચ ભેરીશબ્દાશ્ચ પુષ્કલાઃ। નાનાવાદિત્રનિનદાઃ સિંહનાદાશ્ચ જજ્ઞિરે॥ 8-48-39 (57378) પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં શ્વેતાશ્વઃ કૃષ્ણસારથિઃ। સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસઃ શરૈરાશીવિપોપમૈઃ। સુશર્માણં મહારાજ ક્રોધાવિષ્ટો મહારથઃ॥ 8-48-40 (57379) તતઃ શરશતૈઃ પાર્થઃ સઞ્છાદ્યૈનં ક્ષણાદ્રણે। દિશસ્તુ વારયામાસ બાણૈસ્તત્ર મહાસ્ત્રવિત્॥ 8-48-41 (57380) વિમુખીકૃત્ય સમરે સુશર્માણં ધનઞ્જયઃ। ઐન્દ્રમસ્ત્રમમેયાત્મા પ્રાદુશ્ચક્રે હસન્નિવ॥ 8-48-42 (57381) તતો બાણસહસ્રાણિ તદુત્સૃષ્ટાનિ મારિષ। સર્વદિક્ષુ વ્યદૃશ્યન્ત સૂદયન્તિ રથદ્વિપાન્॥ 8-48-43 (57382) હયાન્પત્તીંશ્ચ સમરે શસ્ત્રૈઃ શતસહસ્રશઃ। રરાજ સમરે રાજઞ્શક્રો નિઘ્નન્નિવાસુરાન્॥ 8-48-44 (57383) વધ્યમાને તતઃ સૈન્યે ભયં સુમહદાવિશત્। સંશપ્તકગણાનાં ચ ગોપાલાનાં ચ ભારત॥ 8-48-45 (57384) ન હિ તત્ર પુમાન્કશ્ચિદ્યોઽર્જુનં પ્રતિબુધ્યતે। પશ્યતાં તત્ર વીરાણામહન્યત બલં તવ॥ 8-48-46 (57385) હન્યમાનં ચ તદભૂન્નિશ્ચેષ્ટં ચ પરાક્રમે॥ 8-48-47 (57386) અયુતં તત્ર યોધાનાં હત્વા પાણ્ડુસુતો રણે। વ્યભ્રાજત મહારાજ વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 8-48-48 (57387) ચતુર્દશસહસ્રાણિ યાનિ દૃષ્ટનિ ભારત। રથાનામયુતં ચૈવ ત્રિસહસ્રાશ્ચ દન્તિનઃ॥ 8-48-49 (57388) તતઃ સંશપ્તકા ભૂયઃ પરિવવ્રુર્ધનઞ્જયમ્। મર્તવ્યમિતિ નિશ્ચિત્ય જયં વાપ્યનિવર્તનમ્॥ 8-48-50 (57389) તત્ર યુદ્ધં મહચ્ચાસીત્તાવકાનાં વિશામ્પતે। શૂરેણ બલિના સાર્ધં પાણ્ડવેન કિરીટિના। જિત્વા તાન્ન્યહનત્પાર્થઃ શત્રૂઞ્શક્ર ઇવાસુરાન્॥ ॥ 8-48-51 (57390) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 48 ॥

8-49-0 (57391) સઞ્જય ઉવાચ। 8-49-0x (4967) કૃતવર્મા કૃપો દ્રૌણિઃ સૂતપુત્રશ્ચ મારિષ। ઉલૂકઃ સૌબલશ્ચૈવ રાજા ચ સહ સોદરૈઃ॥ 8-49-1 (57392) સીદમાનાં ચમૂં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડુપુત્રભયાર્દિતામ્। સમુજ્જહ્રુઃ સ્મ વેગેન ભિન્નાં નાવમિવાર્ણવે॥ 8-49-2 (57393) તતો યુદ્ધમતીવાસીન્મુહૂર્તમિવ ભારત। ભીરૂણાં ત્રાસજનનં શૂરાણાં હર્ષવર્ધનમ્॥ 8-49-3 (57394) કૃપેણ શરવર્ષાણિ પ્રતિમુક્તાનિ સંયુગે। સૃઞ્જયાંશ્છાદયામાસુઃ શલભાનાં વ્રજા ઇવ॥ 8-49-4 (57395) શિખણ્ડી ચ તતઃ ક્રુદ્ધો ગૌતમં ત્વરિતો યયૌ। વવર્ષ શરવર્ષાણિ સમન્તાદ્દ્વિજપુઙ્ગવમ્॥ 8-49-5 (57396) કૃપસ્તુ શરવર્ષં તદ્વિનિહત્ય મહાસ્ત્રવિત્। શિખણ્ડિનં રણે ક્રુદ્ધો વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ॥ 8-49-6 (57397) તતઃ શિખણ્ડી કુપિતઃ શરૈઃ સપ્તભિરાહવે। કૃપં વિવ્યાધ કુપિતં કઙ્કપત્રૈરજિહ્મગૈઃ॥ 8-49-7 (57398) તતઃ કૃપઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સોઽતિવિદ્ધો મહારથઃ। `તતઃ સુનિશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ ક્ષુરપ્રૈર્હેમભૂષિતૈઃ'। વ્યશ્વસૂતરથં ચક્રે શિખણ્ડિનમથો દ્વિજઃ॥ 8-49-8 (57399) હતાશ્વાત્તુ તતો યાનાદવપ્લુત્ય મહારથઃ। ખઙ્ગં ચર્મ તથા ગૃહ્ય સત્વરં બ્રાહ્મણં યયૌ॥ 8-49-9 (57400) તમાપતન્તં સહસા શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। વારયામાસ સમરે તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-49-10 (57401) તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ શિલાનાં પ્લવનં યથા। નિશ્ચેષ્ટો યદ્રણે રાજઞ્છિખણ્ડી સમતિષ્ઠત॥ 8-49-11 (57402) કૃપેણ વારિતં દૃષ્ટ્વા શિખણ્ડિનમથો નૃપ। પ્રત્યુદ્યયૌ કૃપં તૂર્ણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ॥ 8-49-12 (57403) ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તતો યાન્તં શારદ્વતરથં પ્રતિ। પ્રતિજગ્રાહ વેગેન કૃતવર્મા મહારથઃ॥ 8-49-13 (57404) યુધિષ્ઠિરમથાયાન્તં શારદ્વતરથં પ્રતિ। સપુત્રં સહસૈન્યં ચ દ્રોણપુત્રો ન્યવારયત્॥ 8-49-14 (57405) નકુલં સહદેવં ચ ત્વરમાણૌ મહારથૌ। પ્રતિજગ્રાહ તે પુત્રઃ શરવર્ષેણ વારયન્॥ 8-49-15 (57406) ભીમસેનં કરૂશાંશ્ચ કેકયાન્સહ સૃઞ્જયૈઃ। કર્ણો વૈકર્તનો યુદ્ધે વારયામાસ ભારત॥ 8-49-16 (57407) શિખણ્ડિને તતો બાણાન્કૃપઃ શારદ્વતો યુધિ। પ્રાહિણોત્તવરયા યુક્તો બીભત્સોરથ સન્નિધૌ॥ 8-49-17 (57408) તાઞ્છરાન્પ્રેષિતાંસ્તેન સમન્તાત્સ્વર્ણભૂષિતાન્। ચિચ્છેદ ખઙ્ગમાવિધ્ય ભ્રામયંશ્ચ પુનઃ પુનઃ॥ 8-49-18 (57409) શતચન્દ્રં ચ તચ્ચર્મ ગૌતમસ્તસ્ય ભારત। વ્યધમત્સાયકૈસ્તૂર્ણં તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 8-49-19 (57410) સ વિચર્મા મહારાજ ખઙ્ગપાણિરુપાદ્રવત્। કૃપસ્તં શરસઙ્ઘાતૈરાદ્રવન્તમપીડયત્॥ 8-49-20 (57411) શારદ્વતશરૈર્ગ્રસ્તં ક્લિશ્યમાનં મહાબલઃ। ચિત્રકેતુસુતો રાજન્સુકેતુસ્ત્વરિતો યયૌ॥ 8-49-21 (57412) વિકિરન્બ્રાહ્મણં યુદ્ધે બહુભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ। અભ્યાપતદમેયાત્મા ગૌતમસ્ય રથં પ્રતિ॥ 8-49-22 (57413) દૃષ્ટ્વા વિષક્તં તં ચૈવ બ્રાહ્મણં ચ નિવારિતમ્। અપયાતસ્તતસ્તૂર્ણં શિખણ્ડી રાજસત્તમ॥ 8-49-23 (57414) સુકેતુસ્તુ તતો રાજન્ગૌતમં નવભિઃ શરૈઃ। વિદ્ધ્વા વિવ્યાધ સપ્તત્યા પુનશ્ચૈનં ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-49-24 (57415) અથાસ્ય સશરં ચાપં પુનશ્ચિચ્છેદ મારિષ। સારથિં ચ શરેણાસ્ય મૃશં મર્મસ્વતાડયત્॥ 8-49-25 (57416) ગૌતમસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો ધનુર્ગૃહ્ય નવં દૃઢમ્। સુકેતું ત્રિંશતા બાણૈઃ સર્વમર્મસ્વતાડયત્॥ 8-49-26 (57417) સ વિહ્વલિતસર્વાઙ્ગઃ પ્રચચાલ રથોત્તમે। ભૂમિકમ્પે યથા વૃક્ષશ્ચચાલાકમ્પિતો ભૃશમ્॥ 8-49-27 (57418) ચલતસ્તસ્ય કાયાત્તું શિરો જ્વલિતકુણ્ડલમ્। સોષ્ણીષં સશિરસ્ત્રાણં ક્ષુરપ્રેણ ત્વપાતયત્॥ 8-49-28 (57419) તચ્છિરઃ પ્રાપતદ્ભૂમૌ શ્યેનાહૃતમિવામિષમ્। તતોઽસ્ય કાયો વસુધાં પશ્ચાત્પ્રાપતદચ્યુત॥ 8-49-29 (57420) તસ્મિન્હતે મહારાજ પુત્રાસ્તસ્ય પદાનુગાઃ। ગૌતમં સમરે ત્યક્ત્વા દુદ્રુવુસ્તે દિશો દશ॥ 8-49-30 (57421) ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તુ સમરે સન્નિવાર્ય મહારથઃ। કૃતવર્માઽબ્રવીદ્વૃષ્ટસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ભારત॥ 8-49-31 (57422) તદભૂત્તુમુલં યુદ્વં વૃષ્ણિપાર્ષતયો રણે। આમિષાર્થે યથા યુદ્ધં શ્યેનયોઃ ક્રુદ્ધયોર્નૃપ॥ 8-49-32 (57423) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ સમરે હાર્દિક્યં નવભિઃ શરૈઃ। આજઘાનોરસિ ક્રુદ્વઃ પીડયન્હૃદિકાત્મજમ્॥ 8-49-33 (57424) કૃતવર્મા તુ સમરે પાર્ષતેન દૃઢાહતઃ। પાર્ષતં સરથં સાશ્વં છાદયામાસ સાયકૈઃ॥ 8-49-34 (57425) સરથશ્છાદિતો રાજન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નો ન દૃશ્યતે। મેઘૈરિવ પરિચ્છન્નો ભાસ્કરો જલધારિભિઃ॥ 8-49-35 (57426) વિધૂય તં બાણગણં શરૈઃ કનકભૂષણૈઃ। વ્યરોચત રણે રાજન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ કૃતવ્રણઃ॥ 8-49-36 (57427) તતસ્તુ પાર્ષતઃ ક્રુદ્ધઃ શસ્ત્રવૃષ્ટિં સુદારુણામ્। કૃતવર્માણમાસાદ્ય વ્યસૃજત્પૃતનાપતિઃ॥ 8-49-37 (57428) તામાપતન્તીં સહસા શસ્ત્રવૃષ્ટિં સુદારુણામ્। શરૈરનેકસાહસ્રૈર્હાર્દિક્યોઽવારયદ્યુધિ॥ 8-49-38 (57429) દૃષ્ટ્વા તુ વારિતાં યુદ્ધે શસ્ત્રવૃષ્ટિં દુરાસદામ્। કૃતવર્માણમાસાદ્ય વારયામાસ પાર્ષતઃ॥ 8-49-39 (57430) `યથા યુગ્મરથેનાજૌ વાહાન્વાહેરમિશ્રયત્। ગૃહીત્વા ચર્મ ખઙ્ગં ચ રથં તસ્યાવપુપ્લુવે॥ 8-49-40 (57431) મિલિતેષ્વથ વાહેષુ પ્રત્યાસન્ને ચ પાર્ષતે। દૃષ્ટ્વાઽપદાનં તસ્યાશુ ગદાં જગ્રાહ સાત્વતઃ॥ 8-49-41 (57432) ગદાપાણિસ્તતો રાજન્રથાત્તૂર્ણમવપ્લુતઃ। તમદૃષ્ટ્વા રથોપસ્થે સારથિં સમતાડયત્॥ 8-49-42 (57433) ખઙ્ગેન શિતધારેણ સ હતઃ પ્રાપતદ્રથાત્। કૃતવર્મા તતો હૃષ્ટસ્તલશબ્દં ચકાર હ॥ 8-49-43 (57434) પાર્ષતં ચાબ્રવીદ્રાજન્નેહ્યેહીતિ પુનઃપુનઃ। સ તં ન મમૃષે યુદ્વે તલશબ્દં સમીરિતમ્॥ 8-49-44 (57435) અવપ્લુત્ય રથાત્તસ્માત્સ્વરથં પુનરાસ્થિતઃ। અભ્યયાત્સ તુ તત્તૂર્ણં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 8-49-45 (57436) તતો રાજન્મહેષ્વાસં કૃતવર્માણમાશુ વૈ। ગદાં ગૃહ્ય પુનર્વેગાત્કૃતવર્માણમાહનત્॥ 8-49-46 (57437) સોઽતિવિદ્વો બલવતા ન્યપતન્મૂર્ચ્છયા હતઃ। શ્રુતર્વા રથમારોપ્ય અપોવાહ રણાજિરાત્'॥ 8-49-47 (57438) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ સમરે દૃષ્ટ્વા શત્રું મહારથઃ। કૌરવાન્સમરે તૂર્ણં વારયામાસ સાયકૈઃ॥ 8-49-48 (57439) તતસ્તે તાવકા યોધા ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુપાદ્રવન્। સિંહનાદરવાંશ્ચક્રુસ્તતો યુદ્ધમવર્તત॥ ॥ 8-49-49 (57440) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકોનપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 49 ॥

8-50-0 (57441) સઞ્જય ઉવાચ। 8-50-0x (4968) દ્રૌણિર્યુધિષ્ઠિરં દૃષ્ટ્વા શૈનેયેનાભિરક્ષિતમ્। દ્રૌપદેયૈસ્તથા શૂરૈરભ્યવર્તત હૃષ્ટવત્॥ 8-50-1 (57442) કિરન્નિષુગણાન્ઘોરાન્હેમપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્। દર્શયન્વિવિધાન્માર્ગાઞ્શિક્ષયા લઘુહસ્તવાન્॥ 8-50-2 (57443) ખં પુરયઞ્શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્વેગવદ્ભિઃ સમન્તતઃ। યુધિષ્ઠિરસ્ય સમરે દિશઃ સર્વાઃ સમાવૃણોત્॥ 8-50-3 (57444) ભારદ્વાજશરૈશ્છન્નં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન। બાણભૂતમભૂત્સર્વમાયોધનશિરો મહત્॥ 8-50-4 (57445) બાણજાલં દિવિષ્ઠં તત્સ્વર્ણપુઙ્ખવિભૂષિતમ્। શુશુભે ભરતશ્રેષ્ઠ વિમાનમિવ વિષ્ઠિતમ્॥ 8-50-5 (57446) તેન ચ્છન્ને રણે રાજન્બાણજાલેન ભાસ્વતા। અભ્રચ્છાયેવ સજજ્ઞે હૃતરશ્મિસ્તમોનુદઃ॥ 8-50-6 (57447) તદદ્ભુતમપશ્યામ બાણભૂતે નભસ્થલે। ન સ્મ સમ્પતતે ભૂતં દ્રૌણેર્દૃષ્ટ્વા પરાક્રમમ્॥ 8-50-7 (57448) સાત્યકિર્યતમાનસ્તુ ધર્મરાજસ્તુ પાણ઼્ડવઃ। તથેતરાણિ સૈન્યાનિ ન સ્મ ચક્રુઃ પરાક્રમમ્॥ 8-50-8 (57449) લાઘવં દ્રોણપુત્રસ્ય દૃષ્ટ્વા તત્ર મહારથાઃ। વ્યસ્મયન્ત મહારાજ ન ચૈનં પ્રત્યુદીક્ષિતુમ્॥ 8-50-9 (57450) શેકુસ્તે સર્વરાજાનસ્તપન્તમિવ ભાસ્કરમ્। વધ્યમાને તતઃ સૈન્યે દ્રૌપદેયા મહારથાઃ॥ 8-50-10 (57451) સાત્યકિર્ધર્મરાજશ્ચ પાઞ્ચાલાશ્ચાપિ સઙ્ગતાઃ। ત્યક્ત્વા મૃત્યુભયં ઘોરં દ્રૌણાયનિભુપાદ્રવન્॥ 8-50-11 (57452) સાત્યકિઃ સપ્તવિંશત્યા દ્રૌણિં વિદ્ધ્વા શિલીમુખૈઃ। પુનર્વિવ્યાધ નારાચૈઃ સપ્તભિઃ સ્વર્ણભૂષિતૈઃ॥ 8-50-12 (57453) યુધિષ્ઠિરસ્ત્રિસપ્તત્યા પ્રતિવિન્ધ્યશ્ચ સપ્તભિઃ। શ્રુતકર્મા ત્રિભિર્વાણૈઃ શ્રુતકીર્તિશ્ચ સપ્તભિઃ। 8-50-13 (57454) સુતસોમસ્તુ નવભિઃ શતાનીકશ્ચ સપ્તભિઃ। અન્યે ચ વહવઃ શૂરા વિવ્યધુસ્તં સમન્તતઃ॥ 8-50-14 (57455) સ તુ ક્રુદ્ધસ્તતો રાજન્નાશીવિપ ઇવ શ્વસન્। સાત્યકિં પઞ્ચવિંશત્યા પ્રાવિધ્યત શિલીમુખૈઃ॥ 8-50-15 (57456) શ્રુતકીર્તિં ચ નવભિઃ સુતસોમં ચ પઞ્ચભિઃ। અષ્ટભિઃ શ્રુતકર્માણં પ્રતિબિન્ધ્યં ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 8-50-16 (57457) શતાનીકં ચ નવભિર્ધર્મપુત્રં ચ પઞ્ચભિઃ। તથેતરાંસ્તતઃ શૂરાન્દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યામતાડયત્। શ્રુતકીર્તેસ્તથા ચાપં ચિચ્છેદ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-50-17 (57458) અથાન્યદ્વનુરાદાય શ્રુતકીર્તિર્મહારથઃ। દ્રૌણાયનિં ત્રિભિર્વિદ્વ્વા વિવ્યાધાન્યૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-50-18 (57459) તતો દ્રૌણિર્મહારાજ શરવર્ષેણ ભારિષ। છાદયામાસ તત્સૈન્યં સમન્તાદ્ભરતર્ષભ॥ 8-50-19 (57460) તતઃ પુનરમેયાત્મા ધર્મરાજસ્ય કાર્મુકમ્। દ્રૌણિશ્ચિચ્છેદ વિહસન્વિવ્યાધ ચ શરૈસ્ત્રિભિઃ॥ 8-50-20 (57461) તતો ધર્મસુતો રાજન્પ્રગૃહ્યાન્યન્મહદ્ધનુઃ। દ્રોણપુત્રં ત્રિપષ્ટxx તતુ બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયયત્॥ 8-50-21 (57462) સાત્યકિસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો દ્રૌણેઃ પ્રહરતો રણે। અર્ધચન્દ્રેણતીક્ષ્ણેન ધનુશ્છિત્ત્વાઽનદદ્ભૃશમ્॥ 8-50-22 (57463) છિન્નધન્વા તતો દ્રૌણિઃ શક્ત્યા શક્તિમતાં વરઃ। સારથિં પાતયામાસ શૈનેયસ્ય રથાદ્રુતમ્॥ 8-50-23 (57464) અથાન્યદ્વનુરાદાય દ્રોણપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। શૈનેયં શરવર્ષેણ ચ્છાદયામાસ ભારત॥ 8-50-24 (57465) તસ્યાશ્વાઃ પ્રદ્રુતાઃ સઙ્ખ્યે પતિતે રથસારથૌ। તત્રતત્રૈવ ધાવન્તઃ સમદૃશ્યન્ત ભારત॥ 8-50-25 (57466) યુધિષ્ઠિરપુરોગાસ્તુ દ્રૌણિં શસ્ત્રભૃતાં વરમ્। અભ્યવર્ષન્ત વેગેન વિસૃજન્તઃ શિતાઞ્છરાન્॥ 8-50-26 (57467) સહસા પતતસ્તાન્વૈ ક્રુદ્વરૂપાન્પરન્તપઃ। પ્રહસન્પ્રતિજગ્રાહ દ્રોણપુત્રો મહારણે॥ 8-50-27 (57468) તતઃ શરશતજ્વાલઃ સેનાકક્ષં મહારણે। દ્રૌણિર્દદાહ સમરે કક્ષમગ્નિરિવોત્થિતઃ॥ 8-50-28 (57469) તદ્બલં પાણ્ડુપુત્રસ્ય દ્રોણપુત્રપ્રતાપિતમ્। ચુક્ષુભે ભરતશ્રેષ્ઠ તસ્મિન્નેવ ચમૂમુખે॥ 8-50-29 (57470) તદ્બલં પાણ્ડવેયસ્ય દ્રોણપુત્રઃ શરાર્ચિષા। તાપયન્ભરતશ્રેષ્ઠ ગભસ્તિભિરિવાંશુમાન્॥ 8-50-30 (57471) તત્પચ્યમાનં મર્ષેણ બ્રાહ્મણસ્ય ચ સાયકૈઃ। ક્ષુભ્યતે પાણ્ડવં સૈન્યં તિમિનેવ નદીમુખમ્॥ 8-50-31 (57472) દૃષ્ટ્વા ચૈવ મહારાજ દ્રોણપુત્રપરાક્રમમ્। સર્વાન્દુર્યોધનઃ પાર્થાન્હતાન્યુદ્વેઽભ્યમન્યત॥ 8-50-32 (57473) યુધિષ્ઠિરસ્તુ ત્વરિતો દ્રૌણિં પીડ્ય મહારથમ્। અબ્રવીદ્દ્રોણપુત્રં સ રોષામર્ષસમન્વિતઃ॥ 8-50-33 (57474) `જાનામિ ત્વાં યુધિ શ્રેષ્ઠ વીર્યવન્તં બલાન્વિતમ્। કૃતાસ્ત્રં કૃતિનં ચૈવ તથા લઘુપરાક્રમમ્॥ 8-50-34 (57475) બલમેતદ્ભવાન્સર્વં પાર્ષતે યદિ દર્સયેત્। તતસ્ત્વાં બલવન્તં ચ કૃતવિદ્યં ચ વિદ્મહે॥ 8-50-35 (57476) ન હિ વૈ પાર્પતં દૃષ્ટ્વા સમરે શત્રુસૂદનમ્। ભવેત્તવ બલં કિઞ્ચિદ્બ્રવીમિ ત્વાં ન તુ દ્વિજમ્'॥ 8-50-36 (57477) નૈવ નામ તવ પ્રીતિર્નૈવ નામ કૃતજ્ઞતા। યતસ્ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર મામેવાદ્ય જિઘાંસસિ॥ 8-50-37 (57478) બ્રાહ્મણેન તપઃ કાર્યં શમશ્ચ દમએવ ચ। ક્ષત્રિયેણ ધનુર્નાભ્યં સ ભવાન્બ્રાહ્મણબ્રુવઃ॥ 8-50-38 (57479) મિષતસ્તે મહાવાહો યુધિ જેષ્યામિ કૌરવાન્। કુરુષ્વ સમરે કર્મ બ્રહ્મબન્ધે યથેષ્ટતઃ॥ 8-50-39 (57480) એવમુક્તો મહારાજ દ્રોણપુત્રઃ સયન્નિવ। યુક્ત તત્ત્વં ચ સઞ્ચિન્ત્ય નોત્તરં કિઞ્ચિદબ્રવીત્॥ 8-50-40 (57481) અનુક્ત્વા ચ તતઃ કિઞ્ચિચ્છરવર્ષેણ પાણ્ડવમ્। છાદયામાસ સમરે ક્રુદ્ધોઽન્તક ઇવ પ્રજાઃ॥ 8-50-41 (57482) સ ચ્છાદ્યમાનસ્તુ તદા દ્રોણપુત્રેણ મારિષ। પાર્થોઽપયાતઃ શીઘ્રં વૈ પ્રગૃહ્ય મહતીં ચમૂમ્॥ 8-50-42 (57483) અપયાતે તતસ્તસ્મિન્ધર્મપુત્રે યુધિષ્ઠિરે। દ્રોણપુત્રઃ સ્થિતો રાજન્પ્રત્યાદેશાન્મહાત્મનઃ॥ 8-50-43 (57484) તતો યુધિષ્ઠિરો રાજંસ્ત્યક્ત્વા દ્રૌણિં મહાહવે। પ્રયયૌ તાવકં સૈન્યં યુક્તઃ ક્રુરાય કર્મણે॥ ॥ 8-50-44 (57485) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 50 ॥

8-51-0 (57486) સઞ્જય ઉવાચ। 8-51-0x (4969) ભીમસેનં સપાઞ્ચાલં ચેદિકેકયસંવૃતમ્। સેનાપતિઃ સ્વયં ક્રુદ્ધો વારયામાસ સાયકૈઃ॥ 8-51-1 (57487) તતસ્તુ ચેદિકારૂશાન્સૃઢ્જયાંશ્ચ મહારથાન્। કર્ણો જઘાન સમરે ભીમસેનસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-51-2 (57488) ભીમસેનસ્તતઃ કર્ણે વિહાય રથસત્તમમ્। પ્રયયૌ કૌરવં સૈન્યં કક્ષમગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 8-51-3 (57489) સૂતપુત્રોઽપિ સમરે પાઞ્ચાલાન્કેકયાંસ્તથા। સૃઞ્જયાંશ્ચ મહેષ્વાસાન્નિજઘાનં સહસ્રશઃ॥ 8-51-4 (57490) સંશપ્તકેષુ પાર્થશ્ચ કૌરવેષુ વૃકોદરઃ। પાઞ્ચાલેષુ તથા કર્ણઃ ક્ષયં ચક્રુર્મહારથાઃ॥ 8-51-5 (57491) તે ક્ષત્રિયા દહ્યામાનાસ્ત્રિભિસ્તૈઃ પાવકોપમૈઃ। જગ્મુર્વિનાશં સમરે રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 8-51-6 (57492) તતો દુર્યોધનઃ ક્રુદ્દો નકુલં નવભિઃ શરૈઃ। વિવ્યાધ ભરતશ્રેષ્ઠ ચતુરશ્ચાસ્ય વાજિનઃ॥ 8-51-7 (57493) તતઃ પરમમેયાત્મા તવ પુત્રો જનાધિપ। ક્ષુરેણ સહદેવસ્ય ધ્વજં ચિચ્છેદ કાઞ્ચનમ્॥ 8-51-8 (57494) નકુલસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધસ્તવ પુત્રં ચ સપ્તભિઃ। જઘાન સમરે રાજન્સહદેવશ્ચ પઞ્ચભિઃ॥ 8-51-9 (57495) તાવુભૌ ભરતશ્રેષ્ઠૌ જ્યેષ્ઠૌ સર્વધનુષ્મતામ્। વિવ્યાધોરસિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિઃ શરૈઃ॥ 8-51-10 (57496) તતોઽપરાભ્યાં ભલ્લાબ્યાં ધનુષી સમકૃન્તત। યમયોઃ પ્રસભં વીરો વિવ્યાધાશુ ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 8-51-11 (57497) તાવન્યે ધનુષી શ્રેષ્ઠે શક્રચાપનિભે શુભે। પ્રગૃહ્ય રેજતુઃ શૂરૌ દેવપુત્રસમૌ યુધિ॥ 8-51-12 (57498) તતસ્તૌ રભસૌ યુદ્ધે ભ્રાતરૌ ભ્રાતરં યુધિ। શરૈર્વવર્ષતુર્ઘોરૈર્મહામેઘૌ યથાઽચલમ્॥ 8-51-13 (57499) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ તવ પુત્રો મહારથઃ। પાણ઼્ડુપુત્રૌ મહેષ્વાસૌ વારયામાસ પત્રિભિઃ॥ 8-51-14 (57500) ધનુર્મણ્ડલમેવાસ્ય દદૃશે યુધિ ભારત। સાયકાશ્ચાપ્યદૃશ્યન્ત નિશ્ચરન્તઃ સમન્તતઃ॥ 8-51-15 (57501) `તસ્ય સાયકસઞ્છન્નૌ માદ્રેયૌ ન વિરેજતુઃ। મેઘચ્છન્નૌ યથા વ્યોમ્નિ ચન્દ્રસૂર્યૌ ગતપ્રભૌ॥ 8-51-16 (57502) તે તુ બાણા મહારાજ સ્વર્ણપુઙ્ખાઃ શિલાશિતાઃ'। આચ્છાદયન્દિશઃ સર્વાઃ સૂર્યસ્યેવ મરીચયઃ॥ 8-51-17 (57503) વાણભૂતે તતસ્તસ્મિન્સઞ્છન્ને ચ નભસ્તલે। રાજ્ઞસ્તુ દદૃશે રૂપં કાલાન્તકયમોપમમ્॥ 8-51-18 (57504) પરાક્રમં તુ તં દૃષ્ટ્વા તવ સૂનોર્મહારથાઃ। મૃત્યોરુપાન્તિકં પ્રાપ્તૌ માદ્રીપુત્રૌ સ્મ મેનિરે॥ 8-51-19 (57505) તતઃ સેનાપતી રાજન્પાણ્ડવાનાં મહારથઃ। પાર્ષતઃ પ્રયયૌ તત્ર યત્ર રાજા સુયોધનઃ॥ 8-51-20 (57506) માદ્રીપુત્રૌ તતઃ શૂરૌ વ્યતિક્રમ્ય મહારથૌ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તવ સુતં પીડયામાસ સાયકૈઃ॥ 8-51-21 (57507) તમવિધ્યદમેયાત્મા તવ પુત્રો હ્યમર્પણઃ। પાઞ્ચાલ્યં પઞ્ચવિંશત્યા પ્રહસ્ય પુરુષર્ષભઃ॥ 8-51-22 (57508) તતઃ પુનરમેયાત્મા તવ પુત્રો હ્યમર્ષણઃ। વિદ્ધ્વા નનાદ પાઞ્ચાલ્યં ષષ્ટ્યા પઞ્ચભિરેવ ચ॥ 8-51-23 (57509) તથાસ્ય સશરં ચાપં મુષ્ટિદેશે વિશામ્પતે। ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન રાજા ચિચ્છેદ સંયુગે॥ 8-51-24 (57510) તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં પાઞ્ચાલ્યઃ શત્રુકર્શનઃ। અન્યદાદત્ત વેગેન ધનુર્ભારસહં નવમ્॥ 8-51-25 (57511) ક્રોધાદ્રુધિરરક્તાક્ષઃ સંરમ્ભાત્પ્રજ્વલન્નિવ। અશોભત મહેષ્વાસો ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ કૃતવ્રણઃ॥ 8-51-26 (57512) સ પઞ્ચદશ નારાચાઞ્શ્વસતઃ પન્નગાનિવ। જિઘાંસુર્ભરતશ્રેષ્ઠં ધૃષ્ટદ્યુમ્નો વ્યપાસૃજત્॥ 8-51-27 (57513) તે વર્મ હેમવિકૃતં ભિત્ત્વા રાજ્ઞઃ શિલીમુખાઃ। વિવિશુર્વસુધાં વેગાત્કઙ્કબર્હિણવાસસઃ॥ 8-51-28 (57514) સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ પુત્રસ્તેઽતિવ્યરાજત। વસન્તકાલે સુમહાન્પ્રફુલ્લ ઇવ કિંશુકઃ॥ 8-51-29 (57515) સ ચ્છિન્નવર્મા નારાચપ્રહારૈર્ઝર્ઝરીકૃતઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય ભલ્લેન ક્રુદ્ધશ્ચિચ્છેદ કાર્મુકમ્॥ 8-51-30 (57516) અથૈનં છિન્નધન્વાનં ત્વરમાણો મહીપતિઃ। સાયકૈર્દશભી રાજન્ભ્રુવોર્મધ્યે સમાર્પયત્॥ 8-51-31 (57517) તસ્ય તેઽશોભયન્વક્ત્રં કર્મારપરિમાર્જિતાઃ। પ્રફુલ્લં પઙ્કજં યદ્વદ્ધમરા મધુલિપ્સવઃ॥ 8-51-32 (57518) તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં દૃષ્ટદ્યુમ્નો મહામનાઃ। અન્યદાદત્ત વેગેન ધનુર્ભલ્લાંશ્ચ ષોડશ॥ 8-51-33 (57519) તતો દુર્યોધનસ્યાશ્વાન્હત્વા સૂતં ચ પઞ્ચભિઃ। ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન જાતરૂપપરિષ્કૃતમ્॥ 8-51-34 (57520) રથં સોપસ્કરં છત્રં શક્તિં ખઙ્ગં ગદાં ધ્વજમ્। ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ દશભિઃ પુત્રસ્ય તવ પાર્ષતઃ॥ 8-51-35 (57521) તપનીયાઙ્ગદં છત્રં નાગં મણિમયં શુભમ્। ધ્વજં કુરુપતેશ્છિન્નં દદૃશુઃ સર્વપાર્થિવાઃ॥ 8-51-36 (57522) દુર્યોધનં તુ વિરથં છિન્નવર્માયુધધ્વજમ્। ભ્રાતરં સમુદૈક્ષન્ત સોદરા ભરતર્ષભ॥ 8-51-37 (57523) તમારોપ્ય રથે રાજન્કુણ્ડધારો મહારથમ્। અપાહરદસમ્ભ્રાન્તો ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-51-38 (57524) કર્ણસ્તુ સાત્યકિં હિત્વા રાજગૃઘ્નુરમર્ષણઃ। દ્રોમહન્તારમુગ્રેષું સસારાભિમુખો રણે॥ 8-51-39 (57525) તં પૃષ્ઠતોઽન્વયાત્તૂર્ણં શૈનેયોઽભિહતઃ શરૈઃ। વારણં જઘનોપાન્તે વિષાણાભ્યામિવ દ્વિપઃ॥ 8-51-40 (57526) સ ભારતપુરોગાનાં રાજ્ઞાં ચ સુમહાત્મનામ્। કર્ણપાર્ષતયોર્યુદ્વે સઙ્ક્રદ્ધાનાં મહારણે॥ 8-51-41 (57527) ન પાણ્ડવાનાં નાસ્માકં કશ્ચિદાસીત્પરાઙ્મુખઃ। પ્રત્યદૃશ્યત યત્કર્ણઃ પાઞ્ચાલાંસ્ત્વરિતો યયૌ॥ 8-51-42 (57528) તસ્મિન્ક્ષણે નરશ્રેષ્ઠ ગજવાજિરથક્ષયઃ। પ્રાદુરાસીદુભયતો રાજન્મધ્યગતેઽહનિ॥ 8-51-43 (57529) પાઞ્ચાલાસ્તુ મહારાજ ત્વરિતા વિજિગીષવઃ। સર્વતોઽભ્યદ્રવન્કર્ણં પતત્ત્રિણ ઇવ દ્રુમમ્॥ 8-51-44 (57530) તેષામાધિરથિઃ ક્રુદ્ધઃ પ્રધાનાન્વૈ તરસ્વિનઃ। વિચિન્વન્નિવ બાણૌઘૈઃ સમાસાદયદગ્રતઃ॥ 8-51-45 (57531) વ્યાઘ્રકેતુઃ સુશર્મા ચ શુક્રશ્ચિત્રાયુધઃ ક્રતુઃ। દુર્જયો રોચમાનશ્ચ સિંહસેનસ્તથાઽષ્ટમઃ। મહતા રથવંશેન પરિવવ્રુર્નરોત્તમમ્॥ 8-51-46 (57532) સૃજન્તઃ સાયકાંસ્તૂર્ણં કર્ણમાહવશોભિનમ્। યતમાનાંસ્તુ તાઞ્શૂરાન્મનુજેન્દ્રઃ શિતૈઃ શરૈઃ। અષ્ટાભિરષ્ટૌ રાધેયઃ પાઞ્ચાલાન્ન્યહનદ્રણે॥ 8-51-47 (57533) અથાપરાન્મહારાજ સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। જઘાન બહુસાહસ્રાન્યોધાન્યુદ્વવિશારદાન્॥ 8-51-48 (57534) વિષ્ણું ચ વિષ્ણુવર્માણં દેવાપિં ભદ્રમેવ ચ। દણ્ડધારં ચ સમરે ચિત્રં ચિંત્રાયુધં હરિમ્॥ 8-51-49 (57535) સિંહકેતું રોચમાનં શલભં ચ મહારથમ્। નિજઘાન સુસઙ્ક્રુદ્વશ્ચેદીનાં ચ મહારથાન્॥ 8-51-50 (57536) તેષામાદદતઃ પ્રાણાનાસીદાધિરથેર્વપુઃ। શોણિતાભ્યુક્ષિતાઙ્ગસ્ય રુદ્રસ્યૈવાતિભૈરવમ્॥ 8-51-51 (57537) તત્ર ભારત કર્ણેન માતઙ્ગાસ્તાડિતાઃ શરૈઃ। સર્વતોઽભ્યદ્રવન્ભીતાઃ કુર્વન્તો મહદાકુલમ્॥ 8-51-52 (57538) નિપેતુરુર્વ્યાં સમરે કર્ણસાયકતાડિતાઃ। કુર્વન્તો વિવિધાન્નાદાન્વજ્રનુન્ના ઇવાચલાઃ॥ 8-51-53 (57539) ગજવાજિમનુષ્યૈશ્ચ નિપતદ્ભિઃ સમન્તતઃ। રથૈર્ભગ્નૈર્ધ્વજૈશ્ચૈવ સમાસ્તીર્યત મેદિની॥ 8-51-54 (57540) નૈવં ભાષ્મો ન ચ દ્રોણો નાન્યે યુધિ ચ તાવકાઃ। ચક્રુઃ સ્મ તાદૃશં કર્મ યાદૃશં કૃતવાન્રણે॥ 8-51-55 (57541) મૃગમધ્યે યથા સિંહો દૃશ્યતે નિર્ભયશ્ચરન્। પાઞ્ચાલાનાં તથા મધ્યે કર્ણોઽચરદભીતવત્॥ 8-51-56 (57542) સૂતપુત્રોઽથ નાગેષુ હયેષુ ચ રથેષુ ચ। નરેષુ ચ નરવ્યાઘ્રશ્ચકાર કદનં મહત્॥ 8-51-57 (57543) યથા મૃગગણાંસ્ત્રસ્તાન્સિંહો દ્રાવયતે દિશઃ। પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રાતાન્કર્ણો વ્યદ્રાવયત્તથા॥ 8-51-58 (57544) સિંહં સ્મ હિ યથા પ્રાપ્ય ન જીવન્તિ મૃગાઃ ક્વચિત્। તથા કર્ણમનુપ્રાપ્તા ન જીવન્તિ સ્મ સૃઞ્જયાઃ॥ 8-51-59 (57545) વૈશ્વાનરમુખં પ્રાપ્ય દહ્યન્તે શલભા યથા। કર્ણાગ્રિં સમરે પ્રાપ્ય દગ્ધા ભારત સૃઞ્જયઃ॥ 8-51-60 (57546) ચેદિષ્વેકેન કર્ણેન પાઞ્ચાલેષુ ચ ભારત। વેશ્રાવ્ય નામ નિહતા બહવઃ શૂરસમ્પતાઃ॥ 8-51-61 (57547) મમ ચાસીન્મતી રાજન્દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્। નૈકોઽપ્યાધિરથેર્જીવન્પાઞ્ચાલ્યો મોક્ષ્યતે યુધિ॥ 8-51-62 (57548) સઙ્ખ્યે વિમર્દ્ય પાઞ્ચાલાન્સૂતપુત્રઃ પુનઃ પુનઃ। અભ્યધાવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-51-63 (57549) ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ રાજાનં દ્રૌપદેયાશ્ચ મારિષ। પરિવવ્રુરમિત્રઘ્નં શતશશ્ચાપરે જનાઃ॥ 8-51-64 (57550) શિખણ્ડી સહદેવશ્ચ નકુલો નાકુલિસ્તથા। જનમેજયઃ શિનેર્નપ્તા બહવશ્ચ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-51-65 (57551) એતે પુરોગમા ભૂત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ સંયુગે। કર્ણમસ્યન્તમિષ્વસ્ત્રૈસ્તતક્ષુરમિતૌજસમ્॥ 8-51-66 (57552) તાંસ્તત્રાધિરથિઃ સઙ્ખ્યે ચેદિપાઞ્ચાલપાણ્ડવાન્। એકો બહૂનભ્યપતદ્ગરુત્માનિવ પન્નગાન્॥ 8-51-67 (57553) તૈઃ કર્ણસ્યાભવદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપં વિશામ્પતે। તાદૃગ્યાદૃક્પુરાવૃત્તં દેવાનાં દાનવૈઃ સહ॥ 8-51-68 (57554) તાન્સમેતાન્મહેષ્વાસાઞ્શરવર્ષૌધવર્ષિણઃ। એકો વ્યધમદવ્યગ્રસ્તમાંસીવ દિવાકરઃ॥ 8-51-69 (57555) ભીમસેનસ્તુ સંસક્તે રાધેયે પાણ્ડવૈઃ સહ। સર્વતોઽભ્યહનત્ક્રુદ્ધો યમદણ્ડનિભૈઃ શરૈઃ॥ 8-51-70 (57556) બાહ્લીકાન્કેકયાન્માત્સ્યાન્વાસાત્યાન્મદ્રસૈન્ધવાન્। એકઃ સઙ્ખ્યે મહેષ્વાસો યોધયન્બહ્વશોભત॥ 8-51-71 (57557) તત્ર મર્મસુ ભીમેન નારાચૈસ્તાડિતા ગજાઃ। પ્રપતન્તો હતારોહાઃ કમ્પયન્તિ સ્મ મેદિનીમ્॥ 8-51-72 (57558) વાજિનશ્ચ હતારોહાઃ પત્તયશ્ચ ગતાસવઃ। અશેરત મહારાજ વમન્તો રુધિરં બહુ॥ 8-51-73 (57559) તાડિતાઃ સહસા નાગા ભીમસેનેન મારિષ। નિપતન્તિ મહાવેગા વજ્રરુગ્ણા ઇવાચલાઃ॥ 8-51-74 (57560) પતિતૈસ્તૈર્મહારાજ વેગવદ્ભિર્મહારથૈઃ। શુશુભે વસુધા રાજન્વિકીર્ણૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 8-51-75 (57561) સહસ્રશશ્ચ રથિનઃ પત્તયઃ પતિતાયુધાઃ। અક્ષતાઃ સમદૃશ્યન્ત ભીમાદ્ભીતા ગતાસવઃ॥ 8-51-76 (57562) રથિભિઃ સાદિભિઃ સૂતૈઃ પાદાતૈર્વાજિભિર્ગજૈઃ। ભીમસેનશરૈશ્છિન્નૈરાચ્છન્ના સુધાભવત્॥ તત્સ્તમ્ભિતમિવાતિષ્ઠદ્ભીમસેનભયાર્દિતમ્। 8-51-77 (57563) દુર્યોધનબલં સર્વં નિરુત્સાહં કૃતં રણે। નિશ્ચેષ્ટં તુમુલં દીનં બભૌ તસ્મિન્મહારણે॥ 8-51-78 (57564) પ્રસન્નસલિલે કાલે યથા સ્યાત્સાગરો નૃપ। તદ્વત્તવ બલં તદ્વૈ નિશ્ચલં સમવસ્થિતમ્॥ 8-51-79 (57565) મન્યુવીર્યબલોપેતં દર્પાત્પ્રત્યવરોપિતમ્। અભવત્તવ પુત્રસ્ય તત્સૈન્યં નિષ્પ્રભં તદા॥ 8-51-80 (57566) તે બલે ભરતશ્રેષ્ઠ વધ્યમાને પરસ્પરમ્। રુધિરૌઘપરિક્લિન્ને રુધિરાર્દ્રે બભૂવતુઃ॥ 8-51-81 (57567) સૂતપુત્રોઽવધીત્ક્રુદ્વઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્। ભીમસેનઃ કુરૂણાં ચ ત્રિગર્તાનાં ધનઞ્જયઃ॥ 8-51-82 (57568) વર્તમાને તથા રોદ્રે સઙ્ગ્રામેઽદ્ભુતદર્શને। નિહત્ય પૃતનામધ્યં સંશપ્તકગણાન્બહૂન્। અર્જુનો જયતાં શ્રેષ્ઠો વાસુદેવમથાબ્રવીત્॥ 8-51-83 (57569) પ્રભગ્નં બલમેતદ્ધિ યોત્સ્યમાનં મયા સહ। એતે ધાવન્તિ સગણાઃ સંશપ્તકમહારથાઃ॥ 8-51-84 (57570) `દુર્જયા હ્યેવ સમરે દેવૈરપિ સવાસવૈઃ'। અપારયન્તો મદ્બાણાન્સિંહશબ્દં મૃગા ઇવ॥ 8-51-85 (57571) દીર્યતે ચ મહત્સૈન્યં સૃઞ્જયાનાં મહારણે। `કુરવશ્ચાભિધાવન્તિ ભીમસેનભયાર્દિતાઃ'॥ 8-51-86 (57572) હસ્તિકક્ષ્યો હ્યસૌ કૃષ્ણ કેતુઃ કર્ણસ્ય ધીમતઃ। દૃશ્યતે રાજસૈન્યસ્ય મધ્યે વિચરતો મુહુઃ॥ 8-51-87 (57573) ન ચ કર્ણં રણે શક્તા જેતુમેતે મહારથાઃ। જાનીતે હિ ભવાન્કર્ણં વીર્યવન્તં પરાક્રમે॥ 8-51-88 (57574) તત્ર યાહિ યતઃ કર્ણો દ્રાવયત્યેષ નો બલમ્। ત્રિગર્તાન્વર્જયન્યાહિ સૂતપુત્રં મહારથમ્। એતન્મે રોચતે કૃષ્ણ યથા વા તવ રોચતે॥ 8-51-89 (57575) એતચ્છ્રુત્વા વચસ્તસ્ય ગોવિન્દઃ પ્રહસન્નિવ। અબ્રવીદર્જુનં તૂર્ણં કૌરવાન્યાહિ પાણ્ડવ॥ 8-51-90 (57576) તતસ્તવ મહાસૈન્યં ગોવિન્દપ્રેરિતા હયાઃ। હંસવર્ણા વિશંસ્તૂર્ણં વહન્તોઽર્જુનમાહવે॥ 8-51-91 (57577) કેશવપ્રેરિતૈરશ્વૈઃ શ્વેતૈઃ કાઞ્ચનભૂષણૈઃ। પ્રવિશદ્ભિસ્તવ બલં ચતુર્દિશમદીર્યત॥ 8-51-92 (57578) મેઘસ્તનિતનિર્હાદઃ સ રથો વાનરધ્વજઃ। ચલત્પતાકસ્તાં સેનાં વિમાનં દ્યામિવાવિશત્॥ 8-51-93 (57579) તૌ વિદાર્ય મહાસેનાં પ્રવિષ્ટૌ કેશવાર્જુનો। ક્રુદ્ધૌ સંરમ્ભરક્તાક્ષૌ વિભ્રાજેતાં મહાદ્યુતી॥ 8-51-94 (57580) યુદ્ધશૌણ્ડૌ સમાહૂતાવાગતૌ તૌ રણાધ્વરમ્। યજ્વભિર્વિધિના હૂતૌ મખં દેવાવિવાશ્વિનૌ॥ 8-51-95 (57581) `ક્રોધતામ્રેક્ષણૌ શૂરૌ શુશુભાતે મહાબલૌ। મદોત્કટૌ યથા નાગૌ દૃષ્ટિસઞ્ચારચારિણૌ'॥ 8-51-96 (57582) ક્રુદ્ધૌ તૌ તુ નરવ્યાઘ્રો યોગવન્તૌ બભૂવતુઃ। તલશબ્દેન રુષિતૌ મહાનાગાવિવોત્કટૌ॥ 8-51-97 (57583) વિગાહ્ય તુ રથાનીકમશ્વસઙ્ઘાંશ્ચ ફલ્ગુનઃ। વ્યચરત્પૃતનામધ્યે પાશહસ્ત ઇવાનત્કઃ॥ 8-51-98 (57584) તં દૃષ્ટ્વા યુધિ વિક્રાન્તં સેનાયાં તવ ભારત। સંશપ્તકગણાન્ભૂયઃ પુત્રસ્તે સમચૂચુદત્॥ 8-51-99 (57585) તતો રથસહસ્રેણ દ્વિરદાનાં ત્રિભિઃ શતૈઃ। ચતુર્દશસહસ્રૈસ્તુ તુરગાણાં મહાહવે। દ્વાભ્યાં શતસહસ્રાભ્યાં પદાતીનાં ચ ધન્વિનામ્॥ 8-51-100 (57586) શૂરાણાં લબ્ધલક્ષાણાં વિદિતાનાં સમન્તતઃ। અભ્યવર્તન્ત કૌન્તેયં છાદયન્તો મહારથાઃ॥ 8-51-100 (57587) શરવર્ષૈર્મહારાજ સર્વતઃ પાણ્ડુનન્દનમ્। સ ચ્છાદ્યમાનઃ સમરે શરૈઃ પરબલાર્દનઃ॥ 8-51-101 (57588) દર્શયન્રૌદ્રમાત્માનં પાશહસ્ત ઇવાન્તકઃ। નિઘ્નન્સંશપ્તકાન્પાર્થઃ પ્રેક્ષણીયતરોઽભવત્॥ 8-51-102 (57589) તતો વિદ્યુત્પ્રભૈર્બાણૈઃ કાર્તસ્વરવિભૂષિતૈઃ। નિરન્તરમિવાકાશમાસીચ્છન્નં કિરીટિના॥ 8-51-103 (57590) કિરીટિચાપનિર્મુક્તૈઃ સમ્પતદ્ભિર્મહાશરૈઃ। સમાચ્છન્નં બભૌ સર્વં કાદ્રવેયૈરિવ પ્રભો॥ 8-51-104 (57591) રુક્મપુઙ્ખાઞ્શરાન્ઘોરાન્પ્રસન્નાન્નતપર્વણઃ। અવાસૃજદમેયાત્મા દિક્ષુ સર્વાસુ પાણ્ડવઃ॥ 8-51-105 (57592) મહી વિયદ્દિશઃ સર્વાઃ સમુદ્રા ગિરયોઽપિ વા। સ્ફુટન્તીતિ જના જજ્ઞુઃ પાર્થસ્ય તલનિઃસ્વનાત્॥ 8-51-106 (57593) હત્વા દશસહસ્રાણિ પાર્થિવાનાં મહારથઃ। સંશપ્તકાનાં કૌન્તેયઃ પ્રપક્ષં ત્વરિતોભ્યયાત્॥ 8-51-107 (57594) પ્રપક્ષં ચ સમાસાદ્ય પાર્થઃ કામ્ભોજરક્ષિતમ્। પ્રમમાથ બલં ભલ્લૈર્દાનવાનિવ વાસવઃ॥ 8-51-108 (57595) પ્રચિચ્છેદાશુ ભલ્લેન દ્વિષતામાતતાયિનામ્। શસ્ત્રપાણીંસ્તથા બાહૂંસ્તથાપિ ચ શિરાંસ્યુત॥ 8-51-109 (57596) અઙ્ગાંઙ્ગાવયવૈશ્છિન્નૈર્વ્યાયુધાસ્તેઽપતન્ભુવિ। વિષ્વગ્વાતાભિસમ્ભગ્ના બહુશાખા ઇવ દ્રુમાઃ॥ 8-51-110 (57597) હસ્ત્યશ્વરથપત્તીનાં વ્રાતાન્નિઘ્નન્તમર્જુનમ્। સુદક્ષિણાદવરજઃ શરવૃષ્ટ્યાભ્યવીવૃષત્॥ 8-51-112 (57598) તસ્યાસ્યતોઽર્ધચન્દ્રાભ્યાં સ બાહૂ પરિઘોપમૌ। પૂર્ણચન્દ્રાભવક્ત્રં ચ ક્ષુરેણાપાહરચ્છિરઃ॥ 8-51-113 (57599) તત્પપાત તતો વેગાત્સ્વલોહિતપરિષ્કૃતમ્। મનઃ શિલાગિરેઃ શૃઙ્ગં વ્જ્રેણેવાવદારિતમ્॥ 8-51-114 (57600) સુદક્ષિણાદવરજં કામ્ભોજા દદૃશુર્હતમ્। પ્રાંશું કમલપત્રાક્ષમત્યર્થં પ્રિયદર્શનમ્। કાઞ્ચનસ્તમ્ભસદૃશં ભિન્નં હેમગિરિં યથા॥ 8-51-115 (57601) તતોઽભવત્પુનર્યુદ્ધં ઘોરમત્યર્થમદ્ભુતમ્। નાનાવસ્થાશ્ચ યોધાનાં બભૂવુસ્તત્ર યુધ્યતામ્॥ 8-51-116 (57602) પાર્થેષુનિહતૈરશ્વૈઃ કામ્ભોજૈર્યવનૈઃ શકૈઃ। શોણિતાક્તૈસ્તદા રક્તં સર્વામાસીદ્વિશાં પતે॥ 8-51-117 (57603) રથૈર્હતાશ્વસૂતૈશ્ચ હતારોહૈશ્ચ વાજિભિઃ। દ્વિરદૈશ્ચ હતારોહૈર્મહામાત્રૈર્હતદ્વિપૈઃ॥ 8-51-118 (57604) અન્યોન્યેન મહારાજ વિનાશઃ પૃથિવીક્ષિતામ્। આસીત્ક્રુદ્વેઽર્જુને કર્ણે ભીમસેને ચ દારુણમ્॥ 8-51-119 (57605) તસ્પિન્પ્રપક્ષે પક્ષે ચ વધ્યમાને મદોત્કટઃ। અર્જુનં જયતાં શ્રેષ્ઠં ત્વરિતો દ્રૌણિરભ્યયાત્॥ 8-51-120 (57606) વિધુન્વાનો મહચ્ચાપં કાર્તસ્વરવિભૂષિતમ્। આદદાનઃ શરાન્ઘોરાન્સ્વરશ્મીનિવ ભાસ્કરઃ॥ 8-51-121 (57607) તયોરાસીન્મહદ્યુદ્ધં ધર્મભ્રાત્રોરનૈષ્ઠિકમ્। વિસ્માપયિષતોર્લોકં યશશ્ચોત્તમમિચ્છતોઃ॥ 8-51-122 (57608) સંશપ્તકાંસ્તુ કૌન્તેયઃ કુરૂંશ્ચાપિ વૃકોદરઃ। સૂતપુત્રસ્તુ પાઞ્ચાલાંસ્ત્રયોઽઘ્નંસ્ત્વરિતાઃ શરૈઃ॥ 8-51-123 (57609) એવમેષ મહારાજ વિનાશઃ પૃથિવીક્ષિતામ્। યુદ્વં ઘોરં તથા ત્વાસીત્ત્રિધાભૂતે ચમૂમુખે॥ ॥ 8-51-124 (57610) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 51 ॥ *.એતદનન્તરં ઝ.પુસ્તકે વિદ્યમાના કથા અસ્મિન્પાઠે---57--58 તમાધ્યાયયોર્વર્તતે।

8-52-0 (57611) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-52-0x (4970) કથં સંશપ્તકૈઃ સાર્ધમર્જુનસ્યાભવદ્રણઃ। સૂતપુત્રસ્ય પાઞ્ચાલૈઃ કથં યુદ્ધં પ્રવર્તિતમ્॥ 8-52-1 (57612) અશ્વત્થામ્નસ્તુ યદ્યુદ્ધમર્જુનસ્ય ચ સઞ્જય। અન્યેષાં ચ મદીયાનાં પાણ્ડવૈસ્તદ્બ્રવીહિ મે॥ 8-52-2 (57613) સઞ્જય ઉવાચ। 8-52-3x (4971) શૃણુ રાજન્યથાવૃત્તં સઙ્ગ્રામં બ્રુવતો મમ। વીરાણાં શત્રુભિઃ સાર્ધં દેહપાપ્મવિનાશનમ્॥ 8-52-3 (57614) પાર્થઃ સંશપ્તકબલં પ્રવિશ્યાર્ણવસન્નિભમ્। વ્યક્ષોભયદમિત્રઘ્નો મહાવાત ઇવાર્ણવમ્॥ 8-52-4 (57615) પૂર્ણચન્દ્રાભવક્રાણિ સ્વક્ષિભ્રૂદશનાનિ ચ। શિરાંસ્યુન્મથ્ય વીરાણાં શિતૈર્ભલ્લૈર્ધનઞ્જયઃ। સન્તસ્તાર ક્ષિતિં ક્ષિપ્રં વિનાલૈર્નલિનૈરિવ॥ 8-52-5 (57616) સુવૃત્તાનાયતાન્પુષ્ટાંશ્ચન્દનાગુરુભૂષિતાન્। સાયુધાન્સતલત્રાંશ્ચ પઞ્ચાસ્યોરગસન્નિભાન્। બાહૂન્ક્ષુરૈરમિત્રાણાં ચિચ્છેદ સમરેઽર્જુનઃ॥ 8-52-6 (57617) ધુર્યાન્ધુર્યોતરાન્સૂતાન્ધ્વજાંશ્ચાપાનિ સાયકાન્। પાણીન્નિતાન્તનિશિતૈર્ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ પાણ્ડવઃ॥ 8-52-7 (57618) રથાન્દ્વિપાન્હયાંશ્ચૈવ સારોહાનર્જુનો યુધિ। શરૈરનેકસાહસ્રૈર્નિન્યે રાજન્યમક્ષયમ્॥ 8-52-8 (57619) તં પ્રવીરાઃ સુસંરબ્ધા નર્દમાના ઇવર્ષભાઃ। વાસિતાર્થમિવ ક્રુદ્ધમભિદ્રુત્ય મહોત્કટાઃ। નિઘ્ન્તમભિજઘ્નુસ્તે શરૈઃ શૃઙ્ગૈરિવર્ષભાઃ॥ 8-52-9 (57620) તસ્ય તેષાં ચ તદ્યુદ્વમભવદ્રોમહર્ષણમ્। ત્રૈલોક્યવિજયે યદ્વદ્દૈત્યાનાં સહ વજ્રિણા॥ 8-52-10 (57621) અસ્ત્રૈસ્ત્રાણિ સંવાર્ય દ્વિષતાં સર્વતોઽર્જુનઃ। ઇષુભિર્બહુભિસ્તૂર્ણં વિદ્વ્વા પ્રાણાઞ્જહાર સઃ॥ 8-52-11 (57622) છિન્નત્રિવેણુચક્રાક્ષાન્હતયોધાન્સસારથીન્। વિધ્વસ્તાયુધતૂણીરાન્સમુન્મથિતકેતનાન્॥ 8-52-12 (57623) સઞ્છિન્નયોક્રરશ્મીષાન્વિત્રિવેણૂન્વિકૂબરાન્। વિસ્રસ્તબન્ધુરયુગાન્વિસ્રસ્તાક્ષપ્રમણ્ડલાન્॥ 8-52-13 (57624) રથાન્વિશકલીકુર્વન્મહાભ્રાણીવ મારુતઃ॥ 8-52-14 (57625) વિસ્માપકં પ્રેક્ષકાણાં દ્વિષતાં ભયવર્ધનમ્। મહારથસહસ્રસ્ય સમં કર્માકરોજ્જયઃ॥ 8-52-15 (57626) સિદ્ધદેવર્ષિસઙ્ઘાશ્ચ ચારણાશ્ચાપિ તુષ્ટુવુઃ॥ 8-52-16 (57627) દેવદુન્દુભયો નેદુઃ પુષ્પવર્ષાણિ ચાપતન્। કેશવાર્જુનયોર્મૂર્ધ્નિ પ્રાહ વાક્વાશરીરિણી॥ 8-52-17 (57628) ચન્દ્રાગ્ન્યનિલસૂર્યાણાં કાન્તિદીપ્તિબલદ્યુતીઃ। યૌ સદા બિભ્રતુર્વીરાવિમૌ તૌ કેશવાર્જુનૌ॥ 8-52-18 (57629) બ્રહ્મેશાનાવિવ પુરા વીરાવેકરથે સ્થિતૌ। સર્વભૂતવરૌ વીરૌ નરનારાયણાવિમૌ॥ 8-52-19 (57630) ઇત્યેતન્મહદાશ્ચર્યં દૃષ્ટ્વા શ્રુત્વા ચ ભારત। અશ્વત્થામા સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ કૃષ્ણાવભ્યદ્રવદ્રણે॥ 8-52-20 (57631) અથ પાણ્ડવમસ્યન્તમમિત્રાન્તકરાઞ્છરાન્। સેષુણા પાણિનાઽઽહૂય પ્રહસન્દ્રૌણિરબ્રવીત્॥ 8-52-21 (57632) યદિ માં મન્યસે વીર પ્રાપ્તમર્હમિહાતિથિમ્। તતઃ સર્વાત્મના ત્વદ્ય યુદ્વાતિથ્યં પ્રયચ્છ મે॥ 8-52-22 (57633) એવમાચાર્યપુત્રેણ સમાહૂતો યુયુત્સયા। બહુમેનેઽર્જુનોઽઽત્માનમિતિ ચાહ જનાર્દનમ્॥ 8-52-23 (57634) સંશપ્તકાશ્ચ મે વધ્યા દ્રૌણિરાહ્વયતે ચ મામ્। યદત્રાનન્તરં પ્રાપ્તં શંસ મે તદ્વિ માધવ॥ 8-52-24 (57635) આતિથ્યકર્માભ્યુત્થાય દીયતાં યદિ મન્યસે। એવમુક્તોઽવહત્પાર્થં કૃષ્ણોદ્રોણાત્મજાન્તિકે॥ 8-52-25 (57636) શૈક્ષ્યેણ વિધિનાઽઽહૂતં વાયુરિન્દ્રમિવાધ્વરે। તમામન્ત્ર્યૈકમનસં કેશવો દ્રૌણિમબ્રવીત્॥ 8-52-26 (57637) અશ્વત્થામન્સ્થિરો ભૂત્વા પ્રહરાશુ સહસ્વ ચ। નિર્વેષ્ટું ભર્તૃપિણ્ડં હિ કાલોઽયમુપજીવિનામ્॥ 8-52-27 (57638) સૂક્ષ્મો વિવાદો વિપ્રાણાં સૂક્ષ્મૌ ક્ષાસ્ત્રૌ જયાજયૌ॥ 8-52-28 (57639) નહિ સંક્ષમસે મોહાદ્દિવ્યાં પાર્થસ્ય સત્ક્રિયામ્। સમાપ્તિમિચ્છન્યુધ્યસ્વ સ્યિરો ભૂત્વાઽદ્ય પાણ્ડવં॥ 8-52-29 (57640) ઇત્યુક્તો વાસુદેવેન તથેત્યુક્ત્વા દ્વિજોત્તમઃ। વિવ્યાધ કેશવં ષષ્ટ્યા નારાચૈરર્જુનં ત્રિભિઃ॥ 8-52-30 (57641) તસ્યાર્જુનઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધસ્ત્રિભિર્બાણૈઃ શરાસનમ્। ચિચ્છેદાથાન્યદાદત્ત દ્રૌણિર્ઘોરતરં ધનુઃ॥ 8-52-31 (57642) સજ્યં કૃત્વા નિમેષાચ્ચ વિવ્યાધાર્જુનકેશવૌ। ત્રિભિઃ શતૈર્વાસુદેવં સહસ્રેણ ચ પાણ્ડવમ્॥ 8-52-32 (57643) તતઃ શરસહસ્રાણિ પ્રયુતાન્યર્બુદાનિ ચ। સસૃજે દ્રૌણિરાયસ્તઃ સ્તમ્ભયામાસ ચાર્જુનમ્॥ 8-52-33 (57644) ઇષુધેર્ધનુષો જ્યાયાસ્ત્વઙ્ગુલિભ્યશ્ચ મારિષ। બાહ્વોઃ કરાભ્યામુરસો વદનાદ્વ્રાણનેત્રતઃ॥ 8-52-34 (57645) કર્ણાભ્યાં શિરસોઽઙ્ગેભ્યો લોમવર્મભ્ય એવ ચ। રથધ્વજાભ્યાં ચ શરા નિષ્પેતુર્બ્રહ્મવાદિનઃ॥ 8-52-35 (57646) શરજાલેન મહતા બદ્ધ્વા માધવપાણ્ડવૌ। નનાદ સુદિતો દ્રૌણિર્મહામેઘૌઘનિઃસ્વનમ્॥ 8-52-36 (57647) `તૈઃ પતદ્ભિર્મહારાજ દ્રૌણિમુક્તૈઃ સમન્તતઃ। સઞ્છાદિતૌ રથસ્થૌ તાવુભૌ કૃષ્ણધનઞ્જયૌ॥ 8-52-37 (57648) દતઃ શરxxxxxxક્ષ્ણૈર્ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્। નિxxxxxચક્રે રથે માધવપાણ્ડવૌ॥ 8-52-38 (57649) xxxxજઙ્ગમં સ્થાવરં તથા। ચરાચરસા મોપ્તારૌ દૃષ્ટ્વા સઞ્છાદિતૌ શરૈઃ॥ 8-52-39 (57650) સિદ્ધચારxxxxxશ્ચ સંપેતુર્શૈ સમન્તતઃ। અપિ xxxxxxxx લોકાનામિતિ ચાબ્રુવન્॥ 8-52-40 (57651) ન મયા xxxxxxxxxx રાજન્દૃષ્ટપૃર્વઃ પરાકમઃ। xxxxxxxxxxxx કૃષ્ણો છાદયતો રણે॥ 8-52-41 (57652) xxxxxxxxxxxશબ્દં રથાનાં ત્રાસનં રણે। xxxxxxxxxx રાજન્સિંહસ્ય નદતો યથા॥ 8-52-42 (57653) ચરતો યુદ્ધે સવ્યં દક્ષિણમસ્યતઃ। વિદ્યુદમ્ભોધરસ્યેવ ભ્રાજમાના વ્યદૃશ્યત॥ 8-52-43 (57654) સ તદા ક્ષિપ્રકારી ચ દૃઢહસ્તશ્ચ પાણ્ડવઃ। પ્રમોહં પરમં ગત્વા પ્રેક્ષન્નાસ્તે ધનઞ્જયઃ॥ 8-52-44 (57655) વિક્રમં ચરતો યુદ્ધે સવ્યં દક્ષિણમસ્યતઃ। વિક્રમં ચ હૃતં મેને આત્મનસ્તેન સંયુગે॥ 8-52-45 (57656) અથાસ્ય સમરે રાજન્વપુરાસીત્સુદુર્દૃશમ્। દ્રૌણેસ્તત્કુર્વતઃ કર્મ યાદૃગ્રૂપં પિનાકિનઃ॥ 8-52-46 (57657) વર્ધમાને તતસ્તત્ર દ્રોણપુત્રે વિશામ્પતે। હીયમાને ચ કૌન્તેયે કૃષ્ણં રોષઃ સમાવિશત્॥ 8-52-47 (57658) સ રોષાન્નિશ્વસન્રાજન્નિર્દહન્નિવ ચક્ષુષા। દ્રૌણિં દદર્શ સઙ્ગ્રામે ફલ્ગુનં ચ મુહુર્મુહુઃ॥ 8-52-48 (57659) તતઃ કૃષ્ણોઽબ્રવીત્ક્રુદ્ધઃ પાર્થં સપ્રણયં વચઃ॥ 8-52-49 (57660) અત્યદ્ભુતતમિદં પાર્થ ત્વયિ પશ્યામિ સંયુગે। યત્ત્વાં વિશેષયત્યાજૌ દ્રોણપુત્રોઽદ્ય ભારત॥ 8-52-50 (57661) કચ્ચિત્તે ગાણ્ડિવં હસ્તે મુષ્ટિર્વા ન વ્યશીર્યત। કચ્ચિદ્વીર્યં યથાપૂર્વં ભુજયોર્વા બલં તવ॥ 8-52-51 (57662) ઉદીર્યમાણં હિ રણે પશ્યામિ દ્રૌણિમાહવે। ગુરુપુત્ર ઇતિ હ્યેનં માનયન્પાણ્ડવર્ષભ। ઉપેક્ષાં મા કૃથાઃ પાર્થ નાયં કાલ ઉપેક્ષિતુમ્'॥ 8-52-52 (57663) અર્જુન ઉવાચ। 8-52-53x (4972) પશ્ય માધવ દૌરાત્મ્યં ગુરુપુત્રસ્ય માં પ્રતિ। વધં પ્રાપ્તૌ મન્યતે નૌ પ્રાવેશ્ય શવરેશ્મનિ। એષોસ્મિ હન્મિ સઙ્કલ્પં શિક્ષયા ચ બલેન ચ॥ 8-52-53 (57664) `એવમુક્ત્વાઽસ્ય ચિચ્છેદ ભલ્લૈઃ કર્મારમાર્જિતૈઃ। ધનુશ્છત્રં પતાકાં ચ રથશક્તિં ગદાં વરામ્'॥ 8-52-54 (57665) અશ્વત્થામ્નઃ શરાનસ્તાઞ્છિત્ત્વૈકૈકં ત્રિધા ત્રિધા। વ્યધમદ્ભરતશ્રેષ્ઠો નીહારમિવ મારુતઃ॥ 8-52-55 (57666) તતઃ સંશપ્તકાન્ભૂયઃ સાશ્વસૂતરથદ્વિપાન્। ધ્વજપત્તિગણાનુર્ગ્રૈર્બાણૈર્વિવ્યાધ પાણ્ડવઃ॥ 8-52-56 (57667) યે યે દદૃશિરે તત્ર યદ્યદ્રૂપાસ્તદા જનાઃ। તે તે તત્ર શરૈર્વ્યાપ્તં મેનિરેઽઽત્માનમાત્મના॥ 8-52-57 (57668) તે ગાણ્ડીવપ્રમુક્તાસ્તુ નાનારૂપાઃ પતત્રિણઃ। ક્રોશે સાગ્રે સ્થિતાઞ્જઘ્નુર્દ્વિપાંશ્ચ પુરુષાન્રણે॥ 8-52-58 (57669) ભલ્લૈશ્છિન્નાઃ કરાઃ પેતુઃ કરિણાં મદવર્ષિણામ્। યથા વને પરશુભિર્નિકૃત્તાઃ શાલ્મલિદ્રુમાઃ॥ 8-52-59 (57670) પશ્ચાત્તુ શૈલવત્પતુસ્તે ગજાઃ સહ સાદિભિઃ। વજ્રિવજ્રાવમથિતા યથૈવાદ્રિચયાસ્તથા॥ 8-52-60 (57671) ગન્ધર્વનગરાકારાન્રથાંશ્ચૈવ સુકલ્પિતાન્। વિનીતૈર્જવનૈર્યુક્તાનાસ્થિતાન્યુદ્વદુર્મદૈઃ॥ 8-52-61 (57672) શરૈર્વિશકલીકુર્વન્નમિત્રાનભ્યવીવૃષત્। સ્વલઙ્કૃતાનશ્વસાદીન્પત્તીંશ્ચાહન્ધનઞ્જયઃ॥ 8-52-62 (57673) ધનઞ્જયયુગાન્તાર્કઃ સંશપ્તકમહાર્ણવમ્। વ્યશોષયત દુઃશોષં તીક્ષ્ણૈઃ શરગભસ્તિભિઃ॥ 8-52-63 (57674) પુનર્દ્રૌણિમહાશૈલં નારાચૈર્વજ્રસન્નિભૈઃ। નિર્બિભેદ મહાવેગૈસ્ત્વરન્વજ્રીવ પર્વતમ્॥ 8-52-64 (57675) તમાચાર્યસુતઃ ક્રુદ્ધઃ સાશ્વયન્તારમાશુગૈઃ। યુયુત્સુરાગમદ્યોદ્ધું પાર્થસ્તાનચ્છિનચ્છરાન્॥ 8-52-65 (57676) તતઃ પરમસઙ્ક્રુદ્ધઃ કાણ્ડકોશમવાસૃજત્। અશ્વત્થામાભિરૂપાય ગૃહાનતિથયે યથા॥ 8-52-66 (57677) અથ સંશપ્તકાંસ્ત્યક્ત્વા પાણ્ડવો દ્રૌણિમભ્યયાત્। અપાઙ્ક્તેયાનિવ ત્યક્ત્વા દાતા પાઙ્ક્તેયમર્થિનમ્॥ 8-52-67 (57678) `સ્થિતાઃ સંશપ્તકા રાજન્દૃષ્ટ્વા યુદ્વં મહાત્મનોઃ'॥ ॥ 8-52-68 (57679) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે દ્વિપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 52 ॥

8-53-0 (57680) સઞ્જય ઉવાચ। 8-53-0x (4973) તતઃ સમભવદ્યુદ્ધં શુક્રાઙ્ગિરસવર્ચસોઃ। નક્ષત્રમભિતો વ્યોમ્નિ શુક્રાઙ્ગિરસયોરિવ॥ 8-53-1 (57681) સન્તાપયન્તાવન્યોન્યં દીપ્તૈઃ શરગભસ્તિભિઃ। લોકત્રાસકરાવાસ્તાં વિમાર્ગસ્થૌ ગ્રહાવિવ॥ 8-53-2 (57682) તતોઽવિધ્યદ્ધુવોર્મધ્યે નારાચૈરર્જુનો ભૃશમ્। સ તેન વિબભૌ દ્રૌણિરૂર્ધ્વરશ્મિર્યથા રવિઃ॥ 8-53-3 (57683) અથ કૃષ્ણૌ શરશતૈરશ્વત્થામ્નાઽર્દિતૌ ભૃશમ્। સ્વરશ્મિજાલવિકચૌ યુગાન્તાર્કાવિવાસુતઃ॥ 8-53-4 (57684) તતોઽર્જુનઃ સર્વતોધારમસ્ત્ર-- મવાસૃજદ્વાસુદેવેઽભિભૂતે। દ્રૌણાયનિશ્ચાભ્યહનત્પૃષત્કૈ-- ર્વજ્રાગ્નિવૈવસ્વતદણ્ડકલ્પૈઃ॥ 8-53-5 (57685) સ કેશવં ચાર્જુનં ચાતિતેજા વિવ્યાધ મર્મસ્વતિરૌદ્રકર્મા। બાણૈઃ સુમુક્તૈરતિતીવ્રવેગૈ-- ર્યૈરાહતો મૃત્યુરપિ વ્યથેત॥ 8-53-6 (57686) દ્રૌણેરિષૂનિષુભિઃ સન્નિવાર્ય વ્યાયચ્છતસ્તદ્દ્વિગુણૈઃ સુપુઙ્ખૈઃ। તં સાશ્વસૂતધ્વજમેકવીર-- માવૃત્ય સંશપ્તકસૈન્યમાર્ચ્છત્॥ 8-53-7 (57687) ધનૂંષિ બાણાનિષુધીર્ધનુર્જ્યાઃ પાણીન્ભુજાન્પાણિગતં ચ શસ્ત્રમ્। છત્રાણિ કેતૂંસ્તુરગાન્રથેષાં વસ્ત્રાણિ માલ્યાન્યથા ભૂષણાનિ॥ 8-53-8 (57688) ચર્માણિ વર્માણિ મનોરમાણિ પ્રસહ્ય ચૈષાં સ શિરાંસિ ચૈવ। સ્રિચ્છેદ પાર્થો દ્વિષતાં સુમુક્તૈ-- ર્બાણૈઃ સ્થિતાનામપરાઙ્મુખાનામ્॥ 8-53-9 (57689) સુકલ્પિતાઃ સ્મન્દનવાજિનાગાઃ સમાસ્થિતાઃ કૃતયત્નૈર્નૃવીરૈઃ। પાર્થેરિતૈર્બાણશતૈર્નિરસ્તા-- સ્તૈરેવ સાર્ધં નૃવરૈર્વિનેશુઃ॥ 8-53-10 (57690) પદ્માર્કપૂર્ણેન્દુનિભાનનાનિ કિરીટમાલ્યાભરણોજ્જ્વલાનિ। ભલ્લાર્ધચન્દ્રક્ષુરસન્નિકૃત્તા-- ન્યપાતયચ્છત્રુશિરાંસ્યજસ્રમ્॥ 8-53-11 (57691) અથ દ્વિપૈર્દૈત્યરિપુદ્વિપાભૈ-- ર્દેવારિકલ્પા બલમન્યુકલ્પૈઃ। કલિઙ્ગવઙ્ગાઙ્ગનિષાદવીરા જિઘાંસવઃ પાણ્ડવમભ્યધાવન્॥ 8-53-12 (57692) તેષાં દ્વિપાનાં નિચકર્ત પાર્થો વર્માણિ ચર્માણિ કરાન્નિયન્તૄન્। ધ્વજાઃ પતાકાશ્ચ તતઃ પ્રપેતુ-- ર્વજ્રાહતાનીવ ગિરેઃ શિરાંસિ॥ 8-53-13 (57693) તેષુ પ્રભગ્નેષુ ગુરોસ્તનૂજં બાણૈઃ કિરીટિ નવસૂર્યવર્ણૈઃ। પ્રચ્છાદયામાસ મહાભ્રજાલૈ-- ર્વાયુઃ સમુદ્યન્તમિવાંશુમન્તમ્॥ 8-53-14 (57694) તતોઽર્જુનેષૂનિષુભિર્નિરસ્ય દ્રૌણિઃ શિતૈરર્જુનવાસુદેવૌ। પ્રચ્છાદયિત્વા દિવિ ચન્દ્રસૂર્યૌ નનાદ સોઽમ્ભોદ ઇવાતપાન્તે॥ 8-53-15 (57695) તમર્જુનસ્તાંશ્ચ પુનસ્ત્વદીયા-- નભ્યર્દિતસ્તૈરભિસૃત્ય શસ્ત્રૈઃ। વાણાન્ધકારં સહસૈવ કૃત્ત્વા વિવ્યાધ પાર્થો વરહેમપુઙ્ખૈઃ॥ 8-53-16 (57696) નાપ્યાદદત્સન્દધન્નૈવ મુઞ્ચ-- ન્બાણાન્રથેઽદૃશ્યત સવ્યસાચી। રથાંશ્ચ નાગાંસ્તુરગાન્પદાતીન્ સંસ્યૂતદેહાન્દદૃશુર્હતાંશ્ચ॥ 8-53-17 (57697) સન્ધાય નારાચવરાન્દશાશુ દ્રૌણિસ્ત્વરન્નેકમિવોત્સસર્જ। તેષાં ચ પઞ્ચાર્જુનમભ્યવિધ્ય-- ન્પઞ્ચાચ્યુતં નિર્બિભુદુઃ સુપુઙ્ખાઃ॥ 8-53-18 (57698) તૈરાહતૌ સર્વમનુષ્યમુખ્યા-- વસૃક્સ્રવન્તૌ ધનદેન્દ્રકલ્પૌ। સમાપ્તવિદ્યેન તથાઽભિભૂતૌ હતૌ રણે તાવિતિ મેનિરેઽન્યે॥ 8-53-19 (57699) અથાર્જુનં પ્રાહ દશાર્હનાથઃ પ્રમાદ્યસે કિં જહિ યોધમેતમ્। કુર્યાદ્ધિ દોષં સમુપેક્ષિતોઽયં કષ્ટો ભવેદ્વ્યાધિરિવાક્રિયાવાન્॥ 8-53-20 (57700) તથેતિ ચોક્ત્વાઽચ્યુતમપ્રમાદી દ્રૌણેઃ પ્રહસ્યાશુ કિરીટમાલી। ભુજૌ વરૌ ચન્દનસારદિગ્ધૌ વક્ષઃ શિરોઽથાપ્રતિમૌ તથોરૂ॥ 8-53-21 (57701) ગાણ્ડીવમુક્તૈઃ કુપિતાહિકલ્પૈ-- દ્રૌણિં શરૈઃ સંયતિ નિર્બિભેદ। છિત્ત્વા તુ રશ્મીંસ્તુરગાનવિધ્ય-- ત્તે તં રણાદૂહુરતીવ દૂરમ્॥ 8-53-22 (57702) સ તૈર્હૃતો વાતજવૈસ્તુરઙ્ગૈ- ર્દ્રૌણિર્દૃઢં પાર્થશરાભિભૂતઃ। આવૃત્ય નૈવ વ્યષહત્સ યોદ્ધું પાર્થેન સાર્ધં મતિમાન્વિમૃશ્ય। 8-53-23 (57703) જાનઞ્જયં નિયતં વૃષ્ણિવીરે ધનઞ્જયે ચાઙ્ગિરસાં વરિષ્ઠઃ॥ વિવેશ કર્ણસ્ય બલં તરસ્વી ભગ્નોત્સાહઃ ક્ષીણવાણાસ્ત્રયોગઃ॥ 8-53-24 (57704) પ્રતીપકામે તુ રણાદશ્વત્થામ્નિ હૃતે હયૈઃ। મન્ત્રૌષધિક્રિયાયોગૈર્વ્યાધૌ દેહાદિવાહૃતે॥ 8-53-25 (57705) સંશપ્તકાનભિમુખૌ પ્રયાતૌ કેશવાર્જુનૌ। વાતોદ્વૂતપતાકેન સ્યન્દનેનૌઘનાદિના॥ ॥ 8-53-26 (57706) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ત્રિપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 53 ॥

8-54-0 (57707) સઞ્જય ઉવાચ। 8-54-0x (4974) અથોત્તરેણ પાણ્ડૂનાં સેનાયાં ધ્વનિરુત્થિતઃ। રથનાગાશ્વપત્તીનાં દણ્ડધારેણ વધ્યતામ્॥ 8-54-1 (57708) નિવર્તયિત્વા તુ રથં કેશવોઽર્જુનમબ્રવીત્। વાહયન્નેવ તુરગાન્ગરુડાનિલરંહસઃ॥ 8-54-2 (57709) માગધોઽસાવતિક્રાન્તો દ્વિરદેન પ્રમાથિના। ભગદત્તાદનવમઃ શિક્ષયા ચ બલેન ચ॥ 8-54-3 (57710) એનં હત્વા નિહન્તાઽસિ પુનઃ સંશપ્તકાનિતિ। વાક્યાન્તે પ્રાપયત્પાર્થં દણ્ડધારગજં પ્રતિ॥ 8-54-4 (57711) સ માગધાનાં પ્રવરો મહાબલોઽ-- શુભગ્રહો યોધગણૈઃ સમન્વિતઃ। સપત્નસેનાં પ્રમમાથ દારુણો ભીમં સમગ્રાં બલવાનિવ ગ્રહમ્॥ 8-54-5 (57712) સુકલ્પિતં દાનવનાગસન્નિભં મહાભ્રનિર્હાદસમસ્વનં રણે। સમાસ્થિતો નાગવરં નરેશ્વરો રથાશ્વમાતઙ્ગનરપ્રમાથિનમ્॥ 8-54-6 (57713) સ નાગયન્તૄન્સમરે મહારથા-- ન્સપત્તિસઙ્ઘાંસ્તુરગાન્સસાદિનઃ। દ્વિપાંશ્ચ બાણૈર્નિજઘાન વીર્યવા-- ન્સમન્તતો ઘ્નન્નિવ કાલચક્રવત્॥ 8-54-7 (57714) નરાંસ્તુ કાંસ્યાયસવર્મભૂષણા-- ન્નિપાત્ય સાશ્વાનપિ પત્તિભિઃ સહ। વ્યપોથયદ્દન્તિવરેણ શુષ્મિણા સશબ્દવત્સ્થૂલનલં યથા તથા॥ 8-54-8 (57715) અથાર્જુનો જ્યાતલનેમિનિઃસ્વને મૃદઙ્ગભેરીબહુશઙ્ખનાદિતે। રથાશ્વમાતઙ્ગસહસ્રનાદિતે રથોત્તમેનાભ્યપતદ્દ્વિપોત્તમમ્॥ 8-54-9 (57716) તતોઽર્જુનં દ્વાદશભિઃ શરોત્તમૈ-- ર્જનાર્દનં ષોડશભિઃ સમાર્પયત્। સ દણ઼્ડધારસ્તુરગાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિ--- સ્તતો નનાદ પ્રજહાસ ચાસકૃત્॥ 8-54-10 (57717) તતોઽસ્ય પાર્થઃ સગુણેષુકાર્મુકં ચકર્ત ભલ્લૈર્ધ્વજમપ્યલઙ્કૃતમ્। પુનર્નિયન્તૄન્સહપાદગોપ્તૃભિ-- સ્તતઃ સ ચુક્રોધ ગિરિવ્રજેશ્વરઃ॥ 8-54-11 (57718) તતોઽર્જુનં ભિન્નકટેન દન્તિના ઘનાઘનેનાનિલતુલ્યરંહસા। અતીવ ચુક્રોધયિષુર્જનાર્દનં ઘનઞ્જયં ચાભિજઘાન તોમરૈઃ॥ 8-54-12 (57719) અથાસ્ય બાહૂ દ્વિપહસ્તસન્નિભૌ શિરશ્ચ પૂર્ણેન્દુનિભાનનં ત્રિભિઃ। ક્ષુરૈઃ પ્રચિચ્છેદ સહૈવ પાણ્ડવ-- સ્તતો દ્વિપં બાણશતૈઃ સમર્પયત્॥ 8-54-13 (57720) સ પાર્થબાણૈસ્તપનીયભૂષણૈઃ સમાવૃતઃ કાઞ્ચનવર્મભૃદ્દ્વિપઃ। ભૃશં ચકાશે નિશિ પર્વતો યથા દાવાગ્નિના પ્રજ્વલિતૌષધિદ્રુમઃ॥ 8-54-14 (57721) સ વેદનાર્તોઽમ્બુદનિસ્વનો નદં-- શ્ચરન્ભ્રમન્પ્રસ્સ્વલિતાન્તરોઽદ્રવત્। પપાત રુગ્ણઃ સનિયન્તૃકસ્તથા॥ યથા ગિરિર્વજ્રવિદારિતસ્તથા॥ 8-54-15 (57722) હિમાવદાનેન સુવર્ણમાલિના હિમાદ્રિકૂટપ્રતિમેન દન્તિના। હતે રણે ભ્રાતરિ દણ્ડ આવ્રજ-- જ્જિઘાંસુરિન્દ્રાવરજં ધનઞ્જયમ્॥ 8-54-16 (57723) સતોમરૈરર્કરપ્રભૈસ્ત્રિભિ-- ર્જનાર્દનં પઞ્ચભિરર્જુનં શિતૈઃ। સમર્પયિત્વા વિનનાદ ચાર્દયં-- સ્તતોઽસ્ય બાહૂ નિચકર્ત પાણ્ડવઃ॥ 8-54-17 (57724) ક્ષુરપ્રકૃત્તૌ વિપુલૌ સતોમરૌ શુભાઙ્ગદૌ ચન્દનરૂષિતૌ ભુજૌ। ગજાત્પતન્તૌ યુગપદ્વિરેજતુ-- ર્યથોરગૌ પર્વતશૃઙ્ગવન્મહીમ્॥ 8-54-18 (57725) અથાઽર્ધચન્દ્રેણ હતં કિરીટિના પપાત દણ્ડસ્ય શિરઃ ક્ષિતિં દ્વિપાત્। સ શોણિતાર્દ્રો નિપતન્વિરેજે દિવાકરોઽસ્તાદિવ પશ્ચિમાં દિશમ્॥ 8-54-19 (57726) અથ દ્વિપં શ્વેતનગાગ્રસન્નિભં દિવાકરાંશુપ્રતિમૈઃ શરોત્તમૈઃ। બિભેદ પાર્થઃ સ પપાત નાદયન્ હિમાદ્રિકૂટં કુલિશાહતં યથા॥ 8-54-20 (57727) તતોઽપરં તત્પ્રતિમા ગજોત્તમા જિગીષવઃ સંયતિ સવ્યસાચિના। તથા કૃતાસ્તેઽપિ યથૈવ તૌ દ્વિપૌ તતઃ પ્રભગ્નં સુમહદ્રિપોર્બલમ્॥ 8-54-21 (57728) ગજા રથાશ્વાઃ પુરુષાશ્ચ સઙ્ઘશઃ પરસ્પરઘ્નાઃ પરિપેતુરાહવે। પરસ્પરં પ્રસ્ખલિતાઃ સમાહતા ભૃશં ચ તત્તદ્બહુભાષિણો હતાઃ॥ 8-54-22 (57729) અથાર્જુનં સ્વે પરિવાર્ય સૈનિકાઃ પુરન્દરં દેવગણા ઇવાબ્રુવન્। અભૈષ્મ યસ્માન્મરણાદિવ પ્રજાઃ સ વીર દિષ્ટ્યા નિહતસ્ત્વયા રિપુઃ॥ 8-54-23 (57730) ન ચેત્પરિત્રાસ્યદિમાઞ્જનાન્ભયા-- દ્દ્વિષદ્ભિરેવં બલિભિઃ પ્રપીડિતાન્। તથાઽભવિષ્યદ્દ્વિષતાં પ્રમોદનં યથા હતેષ્વેષ્વિહ નોઽરિસૂદન॥ 8-54-24 (57731) ઇતીવ ભૂયશ્ચ સુહૃદ્ભિરીડિતા નિશમ્ય વાચઃ સુમનાસ્તદાઽર્જુનઃ। યથાઽનુરૂપં પ્રતિપૂજ્ય તં જનં જગામ સંશપ્તકસઙ્ઘહા પુનઃ॥ ॥ 8-54-25 (57732) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ચતુઃપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 54 ॥

8-55-0 (57733) સઞ્જય ઉવાચ। 8-55-0x (4975) પ્રત્યેત્યાથ પુનર્જિષ્ણુર્જિત્વા સંશપ્તકાન્બભૌ। વક્રાનુવક્રગમનાદઙ્ગારક ઇવ ગ્રહઃ॥ 8-55-1 (57734) પાર્થબાણહતા રાજન્નરાશ્વરથકુઞ્જરાઃ। વિચેલુર્બભ્રમુર્નેશુઃ પેતુર્મમ્લુશ્ચ ભારત॥ 8-55-2 (57735) ધુર્યાન્ધુર્યેતરાન્સૂતાન્ધ્વજાંશ્ચપાસિસાયકાન્। પાણીન્પાણિગતાઞ્શસ્ત્રાન્બાહૂનપિ શિરાંસિ ચ॥ 8-55-3 (57736) ભલ્લૈઃ ક્ષુરૈરર્ધચન્દ્રૈર્વત્સદન્તૈશ્ચ પાણ્ડવઃ। ચિચ્છેદામિત્રવીરાણાં સમરે પ્રતિયુધ્યતામ્॥ 8-55-4 (57737) તં પ્રવીરાસ્ત્વદીયાનાં નર્દમાનાઽભિદુદ્રુવુઃ। વાસિતાર્થે યુયુત્સન્તો વૃષભા વૃષભં યથા। નિપતન્ત્યર્જુનં શૂરાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-55-5 (57738) તેષાં તસ્ય ચ તદ્યુદ્ધમભવદ્રોમહર્ષણમ્। ત્રૈલોક્યવિજયે યાદૃગ્દૈત્યાનાં સહ વજ્રિણા॥ 8-55-6 (57739) તમવિધ્યત્ત્રિભિર્બાણૈર્દન્દશૂકૈરિવાહિભિઃ। ઉગ્રાયુધસ્ય તસ્યાશુ શિરઃ કાયાદપાહરત્॥ 8-55-7 (57740) તેઽર્જુનં સર્વતઃ ક્રુદ્ધા નાનાશસ્ત્રૈરવીવૃષન્। મરુદ્ભિઃ પ્રેરિતા મેઘા હિમવન્તમિવોષ્ણગે॥ 8-55-8 (57741) અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિં સંવાર્ય દ્વિષતાં સર્વતોઽર્જુનઃ। સમ્યગસ્તૈઃ શરૈઃ સર્વાનહિતાનહનદ્બહૂન્॥ 8-55-9 (57742) છિન્નત્રિવેણુજઙ્ઘેષાન્હતાશ્વાન્હતસારથીન્। વિસ્રસ્તહસ્તતૂણીરાન્વિચક્રથકેતનાન્॥ 8-55-10 (57743) સઞ્છિન્નરશ્મિયોક્ત્રાક્ષાન્વ્યનુકર્ષયુગાન્રથાન્। વિધ્વસ્તસર્વસન્નાહાન્બાણૈશ્ચક્રેઽર્જુનસ્ત્વરન્॥ 8-55-11 (57744) તે રથાસ્તત્ર વિધ્વસ્તાઃ પરાર્દ્વ્યા ભાન્ત્યનેકશઃ। ધનિનામિવ વેશ્માનિ હતાન્યગ્ન્યનિલામ્બુભિઃ॥ 8-55-12 (57745) દ્વિપાઃ સમ્ભિન્નમર્માણો વજ્રાશનિસમૈઃ શરૈઃ। પેતુર્ગિર્યગ્રવેશ્માનિ વજ્રવાતાગ્નિભિર્યથા॥ 8-55-13 (57746) અનેકૈશ્ચ શિલાધૌતૈર્વજ્રાનલવિષોપમૈઃ। શરૈર્નિજઘ્નિવાન્પાર્થો મહેન્દ્ર ઇવ દાનવાન્॥ 8-55-14 (57747) સારોહાસ્તુરગાઃ પેતુર્બહવોઽર્જુનતાડિતાઃ। નિર્જિહ્વાન્ત્રાઃ ક્ષિતૌ ક્ષીણા રુધિરાર્દ્રાઃ સુદુર્દૃશઃ॥ 8-55-15 (57748) નરાશ્વનાગા નારાચૈઃ સંસ્યૂતાઃ સવ્યસાચિના। બભ્રમુશ્ચસ્ખલુઃ પેતુર્નેદુર્મમ્લુશ્ચ મારિષ॥ 8-55-16 (57749) મહાર્હવર્માભરણા નાનારૂપામ્બરાયુધાઃ। સરથાશ્વદ્વિપા વીરા હતાઃ પાર્થેન શેરતે॥ 8-55-17 (57750) નિર્ભયાઃ પુણ્યકર્માણો વિશિષ્ટાભિજનશ્રુતાઃ। ગતાઃ શરીરૈર્વસુધામૂર્જિતૈઃ કર્મભિર્દિવમ્॥ 8-55-18 (57751) અથાર્જુનરથં વીરાસ્ત્વદીયાઃ સમભિદ્રવન્। નાનાજનપદાધ્યક્ષાઃ સગણા જાતમન્યવઃ॥ 8-55-19 (57752) ઉહ્યમના રથાશ્વેભૈઃ પત્તયશ્ચ જિઘાંસવઃ। સમભ્યધાવન્નસ્યન્તો વિવિધં ક્ષિપ્રમાયુધમ્॥ 8-55-20 (57753) તદાયુધમહાવર્ષં ક્ષિપ્તં યોધમહામ્બુદૈઃ। વ્યધમન્નિશિતૈર્બાણૈઃ ક્ષિપ્રમર્જુનમારુતઃ॥ 8-55-21 (57754) સાશ્વપત્તિદ્વિપરથં મહાશસ્ત્રૌઘસમ્પ્લવમ્॥ સહસા સન્તિતીર્ષન્તં પાર્થં શસ્ત્રાસ્ત્રસેતુના॥ 8-55-22 (57755) અથાબ્રવીદ્વાસુદેવઃ પાર્થ કિં ક્રીડસેઽનઘ। સંશપ્તકાન્પ્રમથ્યૈનાંસ્તતઃ કર્ણવધે ત્વર॥ 8-55-23 (57756) તથેત્યુક્ત્વાઽર્જુનઃ કૃષ્ણં શિષ્ટાન્સંશપ્તકાંસ્તદા। ક્ષપયિષ્યંસ્તદા બાણૈર્દૈત્યાનિન્દ્ર ઇવાવધીત્॥ 8-55-24 (57757) આદદત્સન્દધન્નેષૃન્દૃષ્ટઃ કૈશ્ચિદ્રણેઽર્જુનઃ। વિમુઞ્ચન્વા શરાઞ્શીઘ્રં દૃશ્યન્તે વૈ નરા હતાઃ॥ 8-55-25 (57758) આશ્ચર્યમિતિ ગોવિન્દો બ્રુવન્નશ્વાનચોદયત્। હંસાંશુગૌરાસ્તે સેનાં હંસાઃ સર ઇવાવિશન્॥ 8-55-26 (57759) તતઃ સઙ્ગ્રામભૂમિં તાં વર્તમાને જનક્ષયે। અવેક્ષમાણો ગોવિન્દઃ સવ્યસાચિનમબ્રવીત્॥ 8-55-27 (57760) એષ પાર્થ મહારૌદ્રો વર્તતે ભરતક્ષયઃ। પૃથિવ્યાં પાર્થિવાનાં વૈ દુર્યોધનકૃતે મહાન્॥ 8-55-28 (57761) પશ્ય ભારત ચાપાનિ રુક્મપૃષ્ઠાનિ ધન્વિનામ્। હતાનામપવિદ્ધાનિ કલાપાનિષુધીંસ્તથા॥ 8-55-29 (57762) જાતરૂપમયૈઃ પુઙ્ખૈઃ શરાંશ્ચ નતપર્વણઃ। તૈલધૌતાંશ્ચ નારાચાન્નિર્મુક્તાનિવ પન્નગાન્॥ 8-55-30 (57763) આકીર્ણાંસ્તોમરાન્વાહાંશ્છત્રાન્હેમવિભૂષિતાન્। ચર્માણિ ચાપવિદ્ધાનિ રુક્મપૃષ્ઠાનિ ભારત॥ 8-55-31 (57764) સુવર્ણવિકૃતાન્પ્રાસાઞ્શક્તીઃ કનકભૂષિતાઃ। જામ્બૂનદમયૈઃ પટ્ટૈર્બદ્ધાશ્ચ વિપુલા ગદાઃ॥ 8-55-32 (57765) જાતરૂપમયીશ્ચર્ષ્ટીઃ પટ્ટસાન્હેમભૂષિતાન્। દણ્ડૈઃ કનકચિત્રૈશ્ચ વિપ્રવિદ્ધાન્પરશ્વથાન્॥ 8-55-33 (57766) પરિઘાન્ભિણ્ડિપાલાંશ્ચ ભુશુણ્ડીઃ કણપાનપિ। અયસ્કુન્તાંશ્ચ પતિતાન્મુસલાનિ ગુરૂણિ ચ॥ 8-55-34 (57767) નાનાવિધાનિ શસ્ત્રાણિ પ્રગૃહ્ય જયગૃદ્ધિનઃ। જીવન્ત ઇવ દૃશ્યન્તે ગતસત્વાસ્તરસ્વિનઃ॥ 8-55-35 (57768) ગદાવિમથિતૈર્ગાત્રૈર્મુસલૈર્ભિન્નમસ્તકાન્। ગજવાજિરથૈઃ ક્ષુણ્ણાન્પશ્ય યોધાન્સહસ્રશઃ॥ 8-55-36 (57769) મનુષ્યગજવાજીનાં શરશક્ત્યૃષ્ટિતોમરૈઃ। નિસ્ત્રિંશૈઃ પટ્ટસૈઃ પ્રાસૈર્નખરૈર્લગુડૈરપિ॥ 8-55-37 (57770) શરીરૈર્બહુઘા છિન્નૈઃ શોણિતૌઘપરિપ્લુતૈઃ। ગતાસુભિરમિત્રઘ્ન સંવૃતા રણભૂમયઃ॥ 8-55-38 (57771) બાહુભિશ્ચન્દનાદિગ્ધૈઃ સાઙ્ગદૈઃ શુભભૂષણૈઃ। સતલત્રૈઃ સકેયૂરૈર્ભાતિ ભારત મેદિની॥ 8-55-39 (57772) સાઙ્ગુલિત્રૈર્ભુજાગ્રૈશ્ચ વિપ્રવિદ્વૈરલઙ્કૃતૈઃ। હસ્તિહસ્તોપમૈશ્છિન્નૈરૂરુભિશ્ચ તરસ્વિનામ્॥ 8-55-40 (57773) બદ્ધચૂડામણિવરૈઃ શિરોભિશ્ચ સકુણ્ડલૈઃ। `નિકૃત્તૈર્વૃષભાક્ષાણાં શરીરૈશ્ચાપિ સઙ્ઘશઃ॥ 8-55-41 (57774) ગજવાજિમનુષ્યાણાં શરશક્ત્યૃષ્ટિતોમરૈઃ। કબન્ધૈઃ શોણિતાદિગ્ધૈશ્છિન્નગાત્રશિરોધરૈઃ। ભૂર્ભાતિ ભરતશ્રેષ્ઠ શાન્તાગ્નિભિરિવાધ્વરે'॥ 8-55-42 (57775) રથાંશ્ચ બહુધા ભગ્નાન્હેમકિઙ્કિણિનઃ શુભાન્। અશ્વાંશ્ચ બુહધા પશ્ય શોણિતેન પરિપ્લુતાન્॥ 8-55-43 (57776) અનુકર્ષાનુપાસઙ્ગાન્પતાકા વિવિધાન્ધ્વજાન્। યોધાનાં ચ મહાશઙ્ખાન્પાણ્ડુરાંશ્ચ પ્રકીર્ણકાન્। નિરસ્તજિહ્વાન્માતઙ્ગાઞ્શયાનાન્પર્વતોપમાન્॥ 8-55-44 (57777) વૈજયન્તીર્વિચિત્રાશ્ચ હતાંશ્ચ ગજયોધિનઃ। વારણાનાં પરિસ્તોમાન્સંયુક્તાનેકકમ્બલાન્॥ 8-55-45 (57778) વિપાટિતવિચિત્રાશ્ચ રૂપચિત્રાઃ કુથાસ્તથા। ભિન્નાશ્ચ બહુધા ઘણ્ટાઃ પતદ્ભિશ્ચૂર્ણિતા ગજૈઃ॥ 8-55-46 (57779) વૈદૂર્યમણિદણ્ડાંશ્ચ પતિતાંશ્ચાઙ્કુશાન્ભુવિ। અશ્વાનાં ચ યુગાપીડાન્રત્નચિત્રાનુરશ્છદાન્॥ 8-55-47 (57780) વિદ્ધાઃ સાદિધ્વજાગ્રેષુ સુવર્ણવિકૃતાઃ કુથાઃ। વિચિત્રાન્મણિચિત્રાંશ્ચ જાતરૂપપરિષ્કૃતાન્॥ 8-55-48 (57781) અશ્વાસ્તરપરિસ્તોમાન્રાઙ્કવાન્પતિતાન્ભુવિ। ચૂડામણીન્નરેન્દ્રાણાં વિચિત્રાઃ કાઞ્ચનસ્રજઃ। છત્રાણિ ચાપવિદ્ધાનિ ચામરવ્યજનાનિ ચ॥ 8-55-49 (57782) ચન્દ્રનક્ષત્રભાસૈશ્ચ વદનૈશ્ચારુકુણ્ડલૈઃ। ક્લૃપ્તશ્મશ્રુભિરત્યર્થં વીરાણાં સમલઙ્કૃતૈઃ। વદનૈઃ પશ્ય સઞ્છન્નાં મહીં શોણિતકર્દમામ્॥ 8-55-50 (57783) સજીવાંશ્ચ નરાન્પશ્ય કૂજમાનાન્સમન્તતઃ। ઉપાસ્યમાનાંશ્ચ બહૂન્ન્યસ્તશસ્ત્રૈશ્ચ ભૂપતે। જ્ઞાતિભિશ્ચ જલક્લિન્નાન્રોદમાનૈર્મુહુર્મુહુઃ॥ 8-55-51 (57784) ઉત્ક્રાન્તાનપરાન્યોધાઞ્છાદયિત્વા તરસ્વિનઃ। પુનર્યુદ્ધાય ગચ્છન્તિ જયે લુબ્ધાઃ પ્રમન્યવઃ॥ 8-55-52 (57785) અપરે તત્રતત્રૈવ પરિધાવન્તિ માનવાઃ। સન્નિવૃત્તાશ્ચ તે શૂરા દૃષ્ટા ચૈતાન્વિચેતસઃ॥ 8-55-53 (57786) જલં ત્યક્ત્વા પ્રધાવન્તિ ક્રોશમાનાઃ પરસ્પરમ્। જલં પીત્વા મૃતાન્પશ્ય પિબતોઽન્યાંશ્ચ ભારત॥ 8-55-54 (57787) પરિષ્વજ્ય પ્રિયાનન્યે બાન્ધવાન્બન્ધુવત્સલાઃ। વિસંજ્ઞાન્સમરે યોધાંસ્તત્રતત્ર મહારણે॥ 8-55-55 (57788) પશ્યાપરાન્નરશ્રેષ્ઠ સન્દષ્ટોષ્ઠપુટાન્પુનઃ। ભૃકુટીકુટિલૈર્વક્ત્રૈઃ પ્રેક્ષમાણાન્મહારણમ્॥ 8-55-56 (57789) એતત્તવૈવાનુરૂપં કર્માર્જુન મહાહવે। દિવિ વા દેવરાજસ્ય ત્વયા યત્કૃતમાહવે॥ 8-55-57 (57790) સઞ્જય ઉવાચ। 8-55-58x (4976) એવં તાં દર્શયન્કૃષ્ણો યુદ્ધભૂમિં કિરીટિને। ગચ્છન્નેવાશૃણોચ્છબ્દં દુર્યોધનબલે મહત્॥ 8-55-58 (57791) શઙ્ખદુન્દુભિનિર્ઘોષં ભેરીપણવનિઃસ્વનમ્। રથાશ્વનરનાગાનાં પાદશબ્દાંશ્ચ દારુણાન્॥ 8-55-59 (57792) પ્રવિશ્ય તદ્બલં કૃષ્ણસ્તુરગૈર્વાતવેગિતૈઃ। પાણ્ડ્યેનાભ્યર્દિતં સૈન્યં ત્વદીયં વીક્ષ્ય વિસ્મિતઃ॥ 8-55-60 (57793) સ હિ નાનાવિધૈર્બાણૈરિષ્વસ્ત્રપ્રવરો યુધિ। ન્યહનદ્દ્વિષતાં પૂગાન્ગતાસૂનન્તકો યથા॥ 8-55-61 (57794) ગજવાજિમનુષ્યાણાં શરીરાણિ શિતૈઃ શરૈઃ। ભિત્ત્વા પ્રહરતાં શ્રેષ્ઠો વિદેહાસૂનપાતયત્॥ 8-55-62 (57795) શત્રુપ્રવીરૈરસ્ત્રાણિ નાનાશસ્ત્રાણિ સાયકૈઃ। છિત્ત્વા તાનવધીચ્છત્રૂન્પાણ્ડ્યઃ શક્ર ઇવાસુરાન્॥ ॥ 8-55-63 (57796) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 55 ॥

8-56-0 (57797) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-56-0x (4977) પ્રોક્તસ્ત્વયા પૂર્વમેવ પ્રવીરો લોકવિશ્રુતઃ। ન ત્વસ્ય કર્મ સઙ્ગ્રામે ત્વયા સઞ્જય કીર્તિતમ્॥ 8-56-1 (57798) તસ્ય વિસ્તરશો બ્રૂહિ પ્રવીરસ્યાદ્ય વિક્રમમ્। શિક્ષાં પ્રભાવં વીર્યં ચ પ્રમાણં દર્પમેવ ચ॥ 8-56-2 (57799) સઞ્જય ઉવાચ। 8-56-3x (4978) ભીષ્મદ્રોણકૃપદ્રૌણિકર્ણાર્જુનજનાર્દનાન્। સમાપ્તવિદ્યાન્ધનુષિ શ્રેષ્ઠાન્યાન્સપ્ત મન્યસે॥ 8-56-3 (57800) યો હ્યાક્ષિપતિ વીર્યેણ સર્વાનેતાન્મહારથાન્। ન મેને ચાત્મના તુલ્યં કઞ્ચિદેવ નરેશ્વરમ્॥ 8-56-4 (57801) તુલ્યતાંદ્રોણભીષ્માભ્યામાત્મનો યો ન મૃષ્યતે। વાસુદેવાર્જુનાભ્યાં ચ ન્યૂનતાં નૈચ્છતાત્મનિ॥ 8-56-5 (57802) સ પાણ્ડ્યોઽર્થપતિશ્રેષ્ઠઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ। કર્ણસ્યાનીકમહનત્પાશહસ્ત ઇવાન્તકઃ॥ 8-56-6 (57803) તદુદીર્ણરથાશ્વેભં પત્તિપ્રવરસઙ્કુલમ્। કુલાલચક્રવદ્ધાન્તં પાણ્ડ્યેનાભ્યાહતં બલાત્॥ 8-56-7 (57804) વ્યશ્વસૂતધ્વજરથાન્વિપ્રયુક્તયુગાન્રથાન્। સમ્યગસ્તૈઃ શરૈઃ પાણ્ડ્યો વાયુર્મેઘાનિવાક્ષિપત્॥ 8-56-8 (57805) દ્વિરદાન્પ્રવરારોહાન્વિપતાકાયુધધ્વજાન્। સ પાદરક્ષાનહનદ્વજ્રેણાદ્રીનિવાદ્રિહા॥ 8-56-9 (57806) સ શક્તિપ્રાસતૂણીરાનશ્વારોહાન્હયાનપિ। પુલિન્દખસબાહ્લીકનિષાદાન્ધ્રકકુન્તલાન્॥ 8-56-10 (57807) દાક્ષિણાત્યાંશ્ચ ભોજાંશ્ચ શૂરાન્સઙ્ગ્રામકર્કશાન્। વિશસ્ત્રકવચાન્બાણૈઃ કૃત્વા પાણ્ડ્યોઽકરોદ્વ્યસૂન્॥ 8-56-11 (57808) ચતુરઙ્ગં બલં બાણૈર્નિઘ્નન્તં પાણ્ડયમાહવે। દૃષ્ટ્વા દ્રૌણિરસમ્ભ્રાન્તમસમ્ભ્રાન્તસ્તતોઽભ્યયાત્॥ 8-56-12 (57809) આભાષ્ય ચૈનં મધુરમભીતં તમભીતવત્। પ્રાહ પ્રહરતાં શ્રેષ્ઠઃ સ્મિતપૂર્વં સમાહ્વયત્॥ 8-56-13 (57810) રાજન્કમલપત્રાક્ષ પ્રધાનાયુધવાહન। વજ્રસંહનનપ્રખ્ય પ્રખ્યાતબલપૌરુષ॥ 8-56-14 (57811) મુષ્ટિક્લિષ્ટાઙ્ગુલિભ્યાં ચ વ્યાયતાભ્યાં મહદ્ધનુઃ। દોર્ભ્યાં વિસ્ફારયન્ભાસિ મહાજલદવદ્ભૃશમ્॥ 8-56-15 (57812) શરવર્ષૈર્મહાવેગૈરમિત્રાનભિવર્ષતઃ। મદન્યં નાનુપશ્યામિ પ્રતિવીરં તવાહવે॥ 8-56-16 (57813) રથદ્વિરદપત્ત્યશ્વાનેકઃ પ્રમથસે બહૂન્। મૃગસઙ્ઘાનિવારણ્યે વિભીર્ભીમબલો હરિઃ॥ 8-56-17 (57814) મહતા રથઘોષેણ દિવં ભૂમિં ચ નાદયન્। વર્ષાન્તે સસ્યાં સૂર્યો ભાભિરાદીપયન્નિવ॥ 8-56-18 (57815) સંસ્પૃશાનઃ શરૈઃ પૂર્ણૌ તૂણી ચાશીવિષોપમૈઃ। મયૈવૈકેન યુધ્યસ્વ ત્ર્યમ્બકેનાન્ધકો યથા॥ 8-56-19 (57816) એવમુક્તસ્તથેત્યુક્ત્વા પ્રમથ્યૈનં સ પાર્થિવઃ। કર્ણિના દ્રોણતનયં વિવ્યાધ મલયધ્વજઃ॥ 8-56-20 (57817) મર્મભેદિભિરત્યુગ્રૈર્બાણૈરગ્નિશિખોપમૈઃ। મર્મસ્વભ્યહનદ્દ્રૌણિઃ પાણ્ડ્યમાચાર્યનન્દનઃ॥ 8-56-21 (57818) તતોઽપરાન્નવાંસ્તૂર્ણં નારાચાન્કઙ્કવાસસઃ। ગત્યા દશમ્યા સંયુક્તાનશ્વત્થામાઽપ્યવાસૃજત્॥ 8-56-22 (57819) તાનચ્છિનત્તદા પાણ્ડ્યશ્ચતુર્ભિરપરૈઃ શરૈઃ। ચતુરોઽભ્યાહનચ્ચાશ્વાનાશુ તે વ્યસવોઽભવન્॥ 8-56-23 (57820) અથ દ્રોણસુતસ્યેષૂંસ્તાઞ્છિત્ત્વા નિશિતૈઃ શરૈઃ। ધનુર્જ્યાં વિતતાં પાણ્ડ્યશ્ચિચ્છેદાદિત્યતેજસઃ॥ 8-56-24 (57821) દિવ્યં ધનુરથાધિજ્યં કૃત્વા દ્રૌણિરમિત્રહા। પ્રેક્ષ્ય ચાશુ રથે યુક્તાન્નરૈરન્યાન્હયોત્તમાન્॥ 8-56-25 (57822) તતઃ શરસહસ્રાણિ પ્રેષયામાસ વૈ દ્વિજઃ। ઇષુસમ્બાધમાકાશમકરોદ્દિશ એવ ચ॥ 8-56-26 (57823) તતસ્તાનસ્યતઃ સર્વાન્દ્રૌણેર્બાણાન્મહાત્મનઃ। જાનાનોપ્યક્ષયાન્પાણ્ડ્યો શાતયત્પુરુષર્ષભઃ॥ 8-56-27 (57824) પ્રયુક્તાંસ્તાન્પ્રયત્નેન છિત્ત્વા દ્રૌણેરિષૂનરિઃ। ચક્રરક્ષૌ રણે તસ્ય પ્રાણુદન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-56-28 (57825) અથ તલ્લાઘવં દૃષ્ટ્વા મણ્ડલીકૃતકાર્મુકઃ। પ્રાસ્યદ્દ્રોણસુતો બાણાન્વૃષ્ટિં પૂષાનુજો યથા॥ 8-56-29 (57826) અષ્ટાવષ્ટગવાન્યૂહુઃ શકટાનિ યદાયુધમ્। અહ્નસ્તદષ્ટભાગેન દ્રૌણિશ્ચિક્ષેપ મારિષ॥ 8-56-30 (57827) તમન્તકમિવ ક્રુદ્ધમન્તકાલાન્તકોપમમ્। યે યે દદૃશિરે રૂપં વિસંજ્ઞાઃ પ્રાયશોઽભવન્॥ 8-56-31 (57828) આચાર્યપુત્રસ્તાં સેનાં બાણવૃષ્ટ્યા વ્યવીવૃષત્। પર્જન્ય ઇવ ઘર્માન્તે વૃષ્ટ્યા સાદ્રિદ્રુમાં મહિમ્॥ 8-56-32 (57829) દ્રૌણિપર્જન્યમુક્તાં તાં બાણવૃષ્ટિં સુદુઃસહામ્। વાયવ્યાસ્ત્રેણ સ ક્ષિપ્રં વિદ્ધ્વા પાણ્ડ્યાતિલોઽનદત્॥ 8-56-33 (57830) તસ્ય નાનદતઃ કેતું ચન્દનાગુરુરૂષિતમ્। મલયપ્રતિમં દ્રૌણિશ્છિત્ત્વાશ્વાંશ્ચતુરોઽહનત્॥ 8-56-34 (57831) સૂતમેકેષુણા હત્વા મહાજલદનિઃસ્વનમ્। ધનુશ્છિત્ત્વાઽર્ધચન્દ્રેણ તિલશો વ્યધમદ્રથમ્॥ 8-56-35 (57832) અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય છિત્ત્વા સર્વાયુધાનિ ચ। પ્રાપ્તમપ્યહિતં દ્રૌણિર્નાહનદ્યુદ્ધતૃષ્ણયા॥ 8-56-36 (57833) હતેશ્વરો દન્તિવરઃ સુકલ્પિત-- સત્વરાભિસૃષ્ટઃ પ્રતિશબ્દગો બલી। તમાદ્રવદ્દ્રૌણિશરાહતસ્ત્વરન્ જવેન કૃત્વા પ્રતિહસ્તિગર્જિતમ્॥ 8-56-37 (57834) તં વારણં વારણયુદ્ધકોવિદો દ્વિપોત્તમં પર્વતસાનુસન્નિભમ્। સમ્ભ્યતિષ્ઠન્મલયધ્વજસ્ત્વર-- ન્યથાઽદ્રિશૃઙ્ગં હરિરુન્નદંસ્તથા॥ 8-56-38 (57835) સ તોમરં ભાસ્કરરશ્મિવર્ચસં બલાસ્ત્રસર્ગોત્તમયત્નમન્યુભિઃ। સસર્જ શીઘ્રં પરિપીડયન્ગજં ગુરોઃ સુતાય દ્રવિડેશ્વરો નદન્॥ 8-56-39 (57836) મણિપ્રવેકોત્તમવજ્રહાટકૈ-- રલઙ્કૃતં ચાંશુકમાલ્યમૌક્તિકૈઃ। હતો મયાસીત્યસકૃન્મુદા નદ-- ન્પરાભિનદ્દ્રૌણિવરાઙ્ગભૂષણમ્॥ 8-56-40 (57837) તદર્કચન્દ્રગ્રહપાવકત્વિષં ભૃશાભિઘાતાત્પતિતં વિઘૂર્ણિતમ્। મહેન્દ્રવજ્રાભિહતં મહાસ્વનં યથાઽદ્રિશૃઙ્ગં ભરણીતલે તથા॥ 8-56-41 (57838) તતઃ પ્રજજ્વાલ પરેણ મન્યુના' પાદાહતો નાગપતિર્યથા તથા। સમાદદે ચાન્તકદણ્ડસન્નિભા-- નિષૂનમિત્રાન્તકરાંશ્ચતુર્દશ॥ 8-56-42 (57839) દ્વિપસ્ય પાદાગ્રકરાન્સ પઞ્ચભિ-- ર્નૃપસ્ય બાહૂ ચ શિરોઽથ ચ ત્રિભિઃ। જઘાન પડ્ભિઃ પડૃતૂપમત્વિષઃ સ પાણ્ડ્યરાજાનુચરાન્મહારથાન્॥ 8-56-43 (57840) સુદીર્ઘવૃત્તૌ વરચન્દનોક્ષિતૌ સુવર્ણમુક્તામણિવજ્રભૂષણૌ। ભુજૌ ધરાયાં પતિતૌ નૃપસ્ય તૌ વિચેષ્ટતુસ્તાર્ક્ષ્યહતાવિવોરગૌ॥ 8-56-44 (57841) શિરશ્ચ તત્પૂર્ણશશિપ્રભાનનં સરોષતામ્રાયતનેત્રમુન્નસમ્। ક્ષિતાવપિ ભ્રાજતિ તત્સકુણ્ડલં વિશાખયોર્મધ્યગતઃ શશી યથા॥ 8-56-45 (57842) [સ તુ દ્વિપઃ પઞ્ચભિરુત્તમેષુભિઃ કૃતઃ ષડંશશ્ચતુરો નૃપસ્ત્રિભિઃ। કૃતો દશાંશઃ કુશલેન યુધ્યતા યથા હવિસ્તદ્દશ દૈવતં તથા॥ 8-56-46 (57843) સ પાદશો રાક્ષસભોજનાન્બહૂન્ પ્રદાય પાણ્ડ્યોઽશ્વમનુષ્યકુઞ્જરાન્। સ્વધામિવાપ્ય જ્વલનઃ પિતૃપ્રિય-- સ્તતઃ પ્રશાન્તઃ સલિલપ્રવાહતઃ]॥ 8-56-47 (57844) સમાપ્તવિદ્યં તુ ગુરોઃ સુતં નૃપઃ સમાપ્તકર્માણમુપેત્ય તે સુતઃ। સુહૃદ્વૃતોઽત્યર્થમપૂજયન્મુદા જિતે બલૌ વિષ્ણુમિવામરેશ્વરઃ॥ ॥ 8-56-48 (57845) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષટ્પઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 56 ॥

8-57-0 (57846) દૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-57-0x (4979) પાણ્ડ્યે હતે કિમકરોદર્જુનો જયતાંવરઃ। એકવીરેણ કર્ણેન દ્રાવિતે ચ યુધિષ્ઠિરે॥ 8-57-1 (57847) સમાપ્તવિદ્યો બલવાન્યુક્તો વીરશ્ચ પાણ્ડવઃ। સર્વભૂતેષ્વનુજ્ઞાતઃ શઙ્કરેણ મહાત્મના॥ 8-57-2 (57848) તસ્માન્મહદ્ભયં તીવ્રમમિત્રઘ્નાદ્ધનઞ્જયાત્। સ યત્તત્રાકરોત્પાર્થસ્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 8-57-3 (57849) સઞ્જય ઉવાચ। 8-57-4x (4980) હતે પાણ્ડ્યેઽર્જુનં કૃષ્ણસ્ત્વરન્નાહ વચો હિતમ્। હતં પશ્ય સ્વરાજાનમપયાતાંશ્ચ પાણ્ડવાન્॥ 8-57-4 (57850) કર્ણં પશ્ય મહારઙ્ગે જ્વલન્તમિવ પાવકમ્। અસૌ ભીમો મહેષ્વાસઃ પ્રતિવૃત્તો રણં પ્રતિ॥ 8-57-5 (57851) ત ઇમે નાનુવર્તન્તે ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ। પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ પાણ્ડવાનાં ચમૂમુખમ્॥ 8-57-6 (57852) `નિવૃત્તૈશ્ચ પુનઃ પાર્થૈર્ભગ્નં શત્રુબલં મહત્'। કૌરવાન્દ્રવતો હ્યેષ કર્ણો વારયતે ભૃશમ્॥ 8-57-7 (57853) અન્તકપ્રતિમો વેગે શક્રતુલ્યપરાક્રમઃ। અસૌ ગચ્છતિ કૌન્તેય દ્રૌણિઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ॥ 8-57-8 (57854) તમેષ પ્રદ્રુતઃ સઙ્ખ્યે ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ। અશ્વત્થામ્ના હતાઃ સઙ્ખ્યે સર્વે કૌન્તેય સૃઞ્જયાઃ॥ 8-57-9 (57855) રથાશ્વનરનાગાનાં કૃતં ચ કદનં મહત્। ઇત્યેતત્સર્વમાચષ્ટ વાસુદેવઃ કિરીટિને॥ 8-57-10 (57856) એતચ્છ્રુત્વા ચ દૃષ્ટ્વા ચ ભ્રાતૃણાં વ્યસનં મહત્। વાહયાશ્વાન્હૃષીકેશ ક્ષિપ્રમિત્યાહ પાણ્ડવઃ॥ 8-57-11 (57857) તતઃ પ્રાયાદ્ધૃષીકેશો રથેનાપ્રતિમો યુધિ। `તતો રેણુઃ સમભવત્પુનસ્તત્ર મહારણે॥ 8-57-12 (57858) તતો રાજન્મહાનાસીત્સઙ્ગામો રોમહર્ષણઃ। સિંહનાદરવાશ્ચાત્ર પ્રાદુરાસન્સમાગમે। ઉભયોઃ સેનયો રાજન્મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 8-57-13 (57859) તતઃ હુનઃ સમાજગ્મુરભીતાઃ કુરુસૃઞ્જયાઃ। યુધિષરમુખાઃ પાર્થા વૈકર્તનમુખા વયમ્॥ 8-57-14 (57860) તતઃ પ્રવવૃતે યૂદ્ધં ઘોરરૂપં વિશામ્પતે। કર્ણસ્ય પાણ્ડવાનાં ચ યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનમ્॥ 8-57-15 (57861) તસ્મિન્પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રામે તુમુલે રોમહર્ષણે। સંશપ્તકેષુ વીરેષુ કિઞ્ચિચ્છેષેષુ ભારત॥ 8-57-16 (57862) ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ સહિતઃ સર્વરાજભિઃ। કર્ણમેવાભિદુદ્રાવ પાણ્ડવાશ્ચ મહારથાઃ॥ 8-57-17 (57863) આગચ્છમાનાંસ્તાન્દૃષ્ટ્વા સઙ્ગ્રમે વિજયૈષિણઃ। દધારૈકો રણે કાર્ણો જલૌઘાનિવ પર્વતઃ॥ 8-57-18 (57864) સમાસાદ્ય તુ તે કર્ણં વ્યશીર્યન્ત મહારથાઃ। યથાઽચલં સમાસાદ્ય વાર્યોધાઃ સર્વતોદિશમ્॥ 8-57-19 (57865) તયોરાસીન્મહારાજ સઙ્ગ્રામો ઘોરદર્શનઃ। પ્રવૃદ્ધયોર્મહારઙ્ગે બલિનોર્વિજિગીષતોઃ॥ 8-57-20 (57866) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ રાધેયં શરેણાનતપર્વણા। છાદયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 8-57-21 (57867) વિજયં તુ ધનુઃ શ્રેષ્ઠં વિધૃન્વાનો મહારથઃ। પાર્ષતસ્ય ધનુશ્છિત્ત્વા શરાંશ્ચાશીવિષોપમાન્॥ 8-57-22 (57868) વવર્ષ શરવર્ષાણિ તોયવર્ષાનિવામ્બુદઃ। છાદયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પાર્ષતં નવભિઃ શરૈઃ॥ 8-57-23 (57869) તે હેમવિકૃતં વર્મ ભિત્ત્વા તસ્ય મહાત્મનઃ। શોણિતાક્તા વ્યરાજન્ત શક્રગોપા ઇવાનઘ॥ 8-57-24 (57870) તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્। તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય સારવદ્ભારસાધનમ્। કર્ણં વિવ્યાધ સપ્તત્યા શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-57-25 (57871) તથૈવ રાજન્કર્ણોઽપિ પાર્ષતં શત્રુતાપનમ્। દ્રોણશત્રું મહેષ્વાસો વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-57-26 (57872) પુનરન્યં મહારાજ શરં કનકભૂષણમ્। પ્રેષયામાસ સમરે મૃત્યુદણ્ડમિવાપરમ્॥ 8-57-27 (57873) તમાપતન્તં સહસા ઘોરરૂપં વિશામ્પતે। ચિચ્છેદ શતધા રાજન્પાર્ષતઃ કૃતહસ્તવત્॥ 8-57-28 (57874) દૃષ્ટવાન્પતિતં ભૂમૌ શરં કર્ણો વિશામ્પતે॥ 8-57-29 (57875) પાર્ષતઃ શરવર્ષેણ સમન્તાત્પર્યવારયત્। વિવ્યાધ ચૈનં ત્વરિતો નારાચૈઃ સપ્તભિસ્તદા॥ 8-57-30 (57876) તં પ્રત્યવિધ્યદ્દશભિઃ શરૈર્હેમવિભૂષિતૈઃ। તયોર્યુદ્ધં સમભવદ્દૃષ્ટિશ્રોત્રમનોહરમ્॥ 8-57-31 (57877) આસીદ્ધોરં ચ ચિત્રં ચ પ્રેક્ષણીયં ચ સર્વશઃ॥ 8-57-32 (57878) સર્વેષાં તત્ર ભૂતાનાં રોમહર્ષો વ્યજાયત। દૃષ્ટ્વા તત્સમરે કર્મ કર્ણપાર્ષતયોર્નૃપ॥ 8-57-33 (57879) એતસ્મિન્નન્તરે દ્રૌણિરભ્યયાત્તં મહારથમ્। પાર્ષતં શત્રુદમનં શત્રુવીર્યાસુનાશનમ્॥ 8-57-34 (57880) સ દૃષ્ટ્વા સમરે યાન્તમભીતં ચ મહારથમ્। અભ્યભાષત સઙ્ક્રુદ્ધઃ પાર્ષતં શત્રુતાપનમ્॥ 8-57-35 (57881) રથં રથેન સમ્પીડ્ય પાર્ષતસ્ય તુ બ્રાહ્મણઃ॥ 8-57-36 (57882) તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ બ્રહ્મઘ્ન ન મે જીવન્વિમોક્ષ્યસે। ઇત્યુક્ત્વા સુભૃશં વીરઃ શીઘ્રકૃન્નિશિતૈઃ શરૈઃ। છાદયામાસ સમરે યતમાનો મહારથઃ॥ 8-57-37 (57883) યત્નતઃ પરયા શક્ત્યા ધૃષ્ટદ્યુમ્નં મહારથમ્। યોધયામાસ સમરે ક્રુદ્ધરૂપો વિશામ્પતે॥ 8-57-38 (57884) તયોસ્તુ સન્નિપાતે હિ ઘોરરૂપો વિશામ્પતે॥ 8-57-39 (57885) યથા હિ સમરે દ્રૌણિઃ પાર્ષતં દૃશ્યત મારિષ। નાતિહૃષ્ટમના હ્યાસીન્મન્વાનો મૃત્યુમાત્મનઃ॥ 8-57-40 (57886) સ જ્ઞાત્વા પિતુરત્યન્તરૈરિણં તુ મહાહવે। આત્માનં સમરે જ્ઞાત્વાઽશસ્ત્રવધ્યં મહાબલઃ। જવેનાભિયયૌ દ્રૌણિં કાલઃ કાલક્ષયે યથા॥ 8-57-41 (57887) દ્રૌણિસ્તુ દૃષ્ટ્વા રાજેન્દ્ર ધૃષ્ટદ્યુમ્નમવસ્થિતમ્। ક્રોધેન નિઃશ્વસન્વીરઃ પાર્ષદં સમભિદ્રવત્॥ 8-57-42 (57888) તાવન્યોન્યં તુ દૃષ્ટ્વૈવ સંરમ્ભં જગ્મતુઃ પરમ્। પ્રગૃહ્ય મહતી ચાપે શરાસનસમન્વિતે॥ 8-57-43 (57889) અથાબ્રવીન્મહારાજ દ્રોણપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। ધૃષ્ટદ્યુમ્નં સમીપસ્થં ત્વરમાણો વિશામ્પતે॥ 8-57-44 (57890) પાઞ્ચાલાપશદાદ્ય ત્વાં પ્રેષયામિ યમક્ષયમ્। પાપં હિ યત્ત્વયા કર્મ કૃતં તાતં ઘ્નતા રણે॥ 8-57-45 (57891) અદ્ય ત્વં પ્રાપ્સ્યસે તદ્વૈ યથા હ્યકુશલસ્તથા। અરક્ષ્યમાણઃ પાર્થેન યદિ તિષ્ઠસિ સંયુગે। નાપક્રામસિ વા મોહાત્સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ ॥ 8-57-46 (57892) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે સપ્તપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 57 ॥

8-58-0 (57893) સઞ્જય ઉવાચ। 8-58-0x (4981) એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્। આશિષં તાં પ્રવક્તવ્યાં મામકો દાસ્યતે તવ॥ 8-58-1 (57894) યેનૈવ તે પિતુર્દત્તા યતમાનસ્ય સંયુગે। એષ તે પ્રતિવાક્યં વૈ અસિર્દાસ્યતિ મામકઃ। યેન કૃત્તં તવ પિતુર્યતમાનસ્ય તચ્છિરઃ॥ 8-58-2 (57895) યદિ તાવન્મયા દ્રોણો નિહતો બ્રાહ્મણબ્રુવઃ। ત્વામિદાનીં કથં યુદ્ધે ન હનિષ્યામિ કિલ્બિષમ્॥ 8-58-3 (57896) એવમુક્ત્વા મહાતેજાઃ સેનાપતિરરિન્દમઃ। સુતીક્ષ્ણેનાથ ભલ્લેન દ્રૌણિં વિવ્યાધ પાર્ષતઃ॥ 8-58-4 (57897) તતો દ્રૌણિઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। આચ્છાદયદ્દિશો રાજન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સંયુગે॥ 8-58-5 (57898) નૈવાન્તરિક્ષં ન દિશો નાપિ યોધાઃ સહસ્રશઃ। દૃશ્યન્તે વૈ મહારાજ શરૈશ્છન્નાઃ સમન્તતઃ। એકઃ સન્વારયામાસ પ્રેક્ષણીયઃ સમન્તતઃ॥ 8-58-6 (57899) તથૈવ પાર્ષતો રાજન્દ્રૌણિમાહવશોભિનમ્। શરૈઃ સઞ્છાદયામાસ સૂતપુત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-58-7 (57900) રાધેયોઽપિ મહારાજ પાઞ્ચાલાન્સહ પાણ્ડવૈઃ। દ્રૌપદેયા યુધામન્યુમુત્તમૌજસમેવ ચ॥ 8-58-8 (57901) સાત્યકિશ્ચ મહારાજ યોધાંશ્ચાન્યાન્સહસ્રશઃ। એકસ્તાન્વારયામાસ પ્રેક્ષણીયઃ સમન્તતઃ॥ 8-58-9 (57902) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ સમરે દ્રૌણેશ્ચિચ્છેદ કાર્મુકમ્। ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન પશ્યતાં સર્વયોધિનામ્॥ 8-58-10 (57903) તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નમન્યદાદત્ત કાર્મુકમ્। વેગવત્સમરે ઘોરં શરાંશ્ચાશીવિષોપમાન્॥ 8-58-11 (57904) સ પાર્ષતસ્ય રાજેન્દ્ર ધનુઃ શક્તિં ગદાં ધ્વજમ્। હયાન્સૂતં રથં ચૈવ નિમેષાદ્વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 8-58-12 (57905) સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથો હતાશ્વો હતસારથિઃ। ખઙ્ગમાદત્ત વિપુલં શતચન્દ્રં ચ ભાનુમત્॥ 8-58-13 (57906) દ્રૌણિસ્તદપિ રાજેન્દ્ર ભલ્લૈઃ ક્ષિપ્રં મહારથઃ। ચિચ્છેદ સમરે વીરઃ ક્ષિપ્રહસ્તો દૃઢાયુધઃ॥ 8-58-14 (57907) રથાદનવરૂઢસ્ય ધન્વિનો બાહુશાલિનઃ। પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-58-15 (57908) ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તુ વિરથં હતાશ્વરથસારથિમ્। શસ્ત્રૈશ્ચ બહુધા વિદ્ધમસ્ત્રૈશ્ચ શકલીકૃતમ્। નાતરદ્ભરતશ્રેષ્ઠ યદમાનો મહારથઃ॥ 8-58-16 (57909) તસ્યાન્તમિષુભી રાજન્યદા દ્રૌણિર્ન ગચ્છતિ। અથ ત્યક્ત્વા રથં વીરઃ પાર્ષતં ત્વરિતોઽન્વગાત્। પ્રગૃહ્ય વિપુલં ખહ્ગં જાતરૂપપરિષ્કૃતમ્॥ 8-58-17 (57910) તસ્ય સમ્પતતો રાજન્વપુરાસીન્મહાત્મનઃ। ગરુડસ્યેવ તતો જિઘૃક્ષોઃ પન્નગોત્તમમ્॥ 8-58-18 (57911) એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ કેશવઃ પરવીરહા। અબ્રવીદ્ભરતશ્રેષ્ઠમર્જુનં જયતાં વરમ્॥ 8-58-19 (57912) પશ્ય દ્રૌણિં પાર્ષતસ્ય યતમાનં વધં પ્રતિ। યત્નં કરોતિ વિપુલં હન્યાચ્ચૈનં ન સંશયઃ॥ 8-58-20 (57913) ત્રાયસ્વૈનં મહાબાહો પાર્ષતં યુદ્ધદુર્મદમ્। દ્રૌણેરાસ્યગતં વીર મૃત્યોરાસ્યગતં યથા॥ 8-58-21 (57914) એવમુક્ત્વા મહારાજ વાસુદેવઃ પ્રતાપવાન્। પ્રૈષયત્તુરગાન્યત્ર દ્રૌણિર્વીરો વ્યવસ્થિતઃ॥ 8-58-22 (57915) તે હયાશ્ચન્દ્રસઙ્કાશાઃ કેશવેન પ્રચોદિતાઃ। પિબન્ત ઇવ ચાકાશં જગ્મુદ્રૌણેર્મહારથમ્॥ 8-58-23 (57916) દૃષ્ટ્વા દ્રૌણિર્મહારાજ વાસુદેવધનંજયૌ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નવધે રાજંશ્ચક્રે યત્નં મહાબલઃ॥ 8-58-24 (57917) વિકૃષ્યમાણં દૃષ્ટ્વૈ ધૃષ્ટદ્યુમ્નં જનેશ્વર। શરાંશ્ચિક્ષેપ વૈ પાર્થો દ્રૌણિં પ્રતિ મહારથઃ॥ 8-58-25 (57918) તે શરા હેમવિકૃતા ગાણ્ડીવપ્રેષિતા ભૃશમ્। દ્રૌણિમાસાદ્ય વિવિશુર્વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 8-58-26 (57919) વિદ્ધસ્તુ તૈઃ શરૈર્ઘોરૈદ્રોણપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। ઉત્સૃજ્ય સમરે રાજન્પાઞ્ચાલમમિતૌજસમ્॥ 8-58-27 (57920) આરુરોહ રથં વીરો ધનઞ્જયશરાર્દિતઃ। પ્રગૃહ્ય ચ ધનુઃ શ્રેષ્ઠં પાર્થં વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 8-58-28 (57921) એતસ્મિન્નન્તરે શૂરઃ સહદેવો જનાધિપ। અપોવાહ રથેનાજૌ પાર્ષતં શત્રુતાપનમ્॥ 8-58-29 (57922) અર્જુનોઽપિ મહારાજ દ્રૌણિં વિવ્યાધ પત્રિભિઃ। તં દ્રોણપુત્રઃ સંરબ્ધો બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-58-30 (57923) ક્રોધિતસ્તુ રણે પાર્થો નારાચં કાલસન્નિભમ્। દ્રોણપુત્રાય ચિક્ષેપ યમદણ્ડમિવાપરમ્॥ 8-58-31 (57924) સ બ્રાહ્મણસ્યાંસદેશે નિપપાત મહાદ્યુતેઃ। સ વિહ્વલો મહારાજ શરવેગેન સંયુગે। નિષસાદ રથોપસ્થે વૈક્લવ્યં પરમં યયૌ॥ 8-58-32 (57925) તં તુ મત્વા હતં વીરં સારથિઃ શત્રુકર્શનમ્। અપોવાહ રણેનાજૌ ત્વરમાણો રણાજિરાત્॥ 8-58-33 (57926) અથોદ્ધૃષ્ટં મહારાજ પાઞ્ચાલૈર્જિતકાશિભિઃ। મોક્ષિતં પાર્ષતં દૃષ્ટ્વા દ્રોણપુત્રં ચ પીડિતમ્॥ 8-58-34 (57927) વાદિત્રાણિ ચ દિવ્યાનિ પ્રાવાદ્યન્ત સહસ્રશઃ। સિંહનાદશ્ચ સઞ્જજ્ઞે દૃષ્ટ્વા યુદ્ધં તદદ્ભુતમ્॥ 8-58-35 (57928) તતઃ કર્ણો મહારાજ વ્યાક્ષિપદ્વિજયં ધનુઃ। દૃષ્ટ્વાર્જુનં રણે ક્રુદ્ધઃ પ્રેક્ષતે ચ મુહુર્મુહુઃ। દ્વૈરથં ચાપિ પાર્થેન ગન્તુકામો મહાદ્યુતિઃ॥ 8-58-36 (57929) એવં કૃત્વાઽબ્રવીત્પાર્થો વાસુદેવં ધનઞ્જયઃ। યાહિ સંશપ્તકાન્કૃષ્ણ કાર્યમેતત્પરં મમ॥ 8-58-37 (57930) તતઃ પ્રયાતો ગોવિન્દઃ શ્રુત્વા પાણ્ડવભાષિતમ્। રથેનાતિપતાકેન મનોમારુતરંહસા॥ 8-58-38 (57931) એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ પૃથિવ્યાં પૃથિવીપતે। તાવકાનાં પરેષાં ચ રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ ॥ 8-58-39 (57932) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 58 ॥

8-59-0 (57933) સઞ્જય ઉવાચ। 8-59-0x (4982) તતઃ પ્રવવૃતે ભૂયઃ સઙ્ગ્રામો રાજસત્તમ। કર્ણસ્ય પાણ્ડવાનાં ચ યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનઃ॥ 8-59-1 (57934) ધનૂંષિ બાણાન્પરિઘાનસિપટ્ટસતોમરાન્। મુસલાનિ ભુશુણ્ડીશ્ચ શક્તિરિષ્ટિપરશ્વથાન્॥ 8-59-2 (57935) ગદાઃ પ્રાસાઞ્શિતાન્કુન્તાન્ભિંડિપાલાન્મહાઙ્કુશાન્। પ્રગૃહ્ય ક્ષિપ્રમાપેતુઃ પરસ્પરજિઘાંસયા॥ 8-59-3 (57936) બાણજ્યાતલશબ્દેન દ્યાં દિશઃ પ્રદિશો વિયત્। પૃથિવીં નેમિઘોષેણ નાદયન્તોઽભ્યયુઃ પરાન્॥ 8-59-4 (57937) તેન શબ્દેન મહતા સંહૃષ્ટાશ્ચક્રુરાહવમ્। વીરા વીરૈર્મહાપ્તોરકલહાન્તં તિતીર્ષવઃ॥ 8-59-5 (57938) જ્યાતલત્રધનુઃશબ્દાઞ્શસ્ત્રાણાં ચ નિપાત્યતામ્। તાડિતાનાં ચ પતતા નિનાદાંશ્ચ પદાતિનામ્॥ 8-59-6 (57939) બાણશબ્દાંશ્ચ વિવિધાઞ્શૂરાણાં ચાભિગર્જતામ્। શ્રુત્વા ગજા ભૃશં ત્રેસુઃ પેતુર્મમ્લુશ્ચ સૈનિકાઃ॥ 8-59-7 (57940) તેષાં નિનદતાં ચૈવ શસ્ત્રવર્ષં ચ મુઞ્ચતામ્। બહૂનાધિરથિર્વીરઃ પ્રમમાથેષુભિઃ પરાન્॥ 8-59-8 (57941) પઞ્ચ પાઞ્ચાલવીરાણાં રથાન્દશ ચ પઞ્ચ ચ। સાશ્વસૂતધ્વજાન્કર્ણઃ શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 8-59-9 (57942) યોધમુખ્યા મહાવીર્યાઃ પાણ્ડૂનાં કર્ણમાહવે। શિક્ષિતાસ્તમભિદ્રુત્ય પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ॥ 8-59-10 (57943) તતઃ કર્ણો દ્વિષત્સેનાં શરવર્ષૈર્વિલોડયન્। વિજગાહાણ્ડજાકીર્ણાં પદ્મિનીમિવ યૂથપઃ॥ 8-59-11 (57944) દ્વિષત્સૈન્યમવસ્કન્દ્ય રાધેયો ધનુરુત્તમમ્। વિધુન્વાનઃ શિતૈર્બાણૈઃ શિરાંસ્યુન્મથ્ય પાતયત્॥ 8-59-12 (57945) `હસ્તિનઃ સમહામાત્રાન્સાશ્વારોહાન્હયાનપિ। રથિનોઽપ્યેકબાણેન ભ્રમતશ્ચાવપાતયત્'॥ 8-59-13 (57946) વર્મ વા ચર્મ વાઽશ્રિત્ય નિપાતમપિ દેહિનઃ। વિષેહુર્નાસ્ય સંસ્પર્શં દ્વિતીયસ્ય પતત્ત્રિણઃ॥ 8-59-14 (57947) વર્મયુક્તેષુ દેહેષુ ધનુષોઽસ્યઞ્શિતાઞ્શરાન્। મૌર્વ્યા તલત્રે ન્યહનત્કશયા વાજિનો યથા॥ 8-59-15 (57948) પાણ્ડુસૃઞ્જયપાઞ્ચાલાઞ્શરગોચરમાગતાન્। મમર્દ તરસા કર્ણઃ સિંહો મૃગગણાનિવ॥ 8-59-16 (57949) તતઃ પાઞ્ચાલપુત્રશ્ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ મારિષ। યમૌ ચ યુયુધાનશ્ચ ત્વરિતાઃ કર્ણમભ્યયુઃ॥ 8-59-17 (57950) તેષુ વ્યાયચ્છમાનેષુ કુરુપાઞ્ચાલપાણ્ડુષુ। પ્રિયાનસૂન્રણે ત્યક્ત્વા યોધા જઘ્નુઃ પરસ્પરમ્॥ 8-59-18 (57951) સુસન્નદ્ધાઃ કવચિનઃ સશિરસ્ત્રાણભૂષણાઃ। ગદાભિર્મુસલૈશ્ચાન્યે પરિઘૈશ્ચ મહાબાલાઃ॥ 8-59-19 (57952) સમભ્યધાવન્ત ભૃશં કાલદણ્ડૈરિવોદ્યતૈઃ। નર્દન્તશ્ચાહ્વયન્તશ્ચ પ્રવલ્ગન્તશ્ચ મારિષ॥ 8-59-20 (57953) તતો નિજઘ્નુરન્યોન્યં પેતુશ્ચાન્યોન્યતાડિતાઃ। વમન્તો રુધિરં ગાત્રૈર્વિમસ્તિષ્કેક્ષમાયુધાઃ॥ 8-59-21 (57954) દન્તપૂર્ણૈઃ સરુધિરૈર્વક્રૈર્દાડિમસન્નિભૈઃ। જીવન્ત ઇવ ચાપ્યેકે તસ્થુઃ શસ્ત્રૌઘબૃંહિતાઃ॥ 8-59-22 (57955) પરશ્વથૈશ્ચાપ્યપરે પટ્ટસૈરસિભિસ્તથા। શક્તિભિર્ભિણ્ડિપાલૈશ્ચ નખરપ્રાસતોમરૈઃ॥ 8-59-23 (57956) તતક્ષુશ્ચિચ્છિદુશ્ચાન્યે બિભિદુશ્ચિક્ષિપુસ્તથા। સઞ્ચકર્તુશ્ચ જઘ્નુશ્ચ રાજન્યોધા મહારણે॥ 8-59-24 (57957) પેતુરન્યોન્યનિહતા વ્યસવો રુધિરોક્ષિતાઃ। ક્ષરન્તઃ સ્વરસં રક્તં પ્રકૃત્તાશ્ચન્દના ઇવ॥ 8-59-25 (57958) રથૈ રથા વિનિહતા હસ્તિભિશ્ચાપિ હસ્તિનઃ। નરૈર્નરા હતાઃ પેતુરશ્વાશ્ચાશ્વૈઃ સહસ્રશઃ॥ 8-59-26 (57959) ધ્વજાઃ શિરાંસિ ચ્છિન્નાઃ પેતુર્મહીતલે॥ `વધ્યતાં દારુણાઃ શબ્દાઃ પતતાં સ્તનતામપિ। 8-59-27 (57960) ક્ષુરૈર્ભલ્લાર્ધચન્દ્રૈશ્ચ ચ્છિન્નાઃ પેતુર્મહીતલે॥ નરાશ્વેભરથાનાં હિનરાશ્વેભરથૈસ્તથા'॥ 8-59-28 (57961) નરાંશ્ચ નાગાંશ્ચ રથાન્હયાન્મમૃદુરાહવે॥ 8-59-29 (57962) અશ્વારોહૈર્હતાઃ શૂરાશ્છિન્નહસ્તાશ્ચ દન્તિનઃ। સપતાકાધ્વજાઃ પેતુર્વિશીર્ણા ઇવ પર્વતાઃ॥ 8-59-30 (57963) પત્તિભિશ્ચ સમાપ્લુત્ય દ્વિરદાઃ સ્યન્દનાસ્તથા। હતાશ્ચ હન્યમાનાશ્ચ પતિતાશ્ચૈવ સર્વશઃ॥ 8-59-31 (57964) અશ્વારોહાઃ સમાસાદ્ય ત્વરિતાઃ પત્તિભિર્હતાઃ। સાદિભિઃ પત્તિસઙ્ઘાશ્ચ નિહતા યુધિ શેરતે॥ 8-59-32 (57965) મૃદિતાનીવ પદ્માનિ પ્રમ્લાના ઇવ ચ સ્રજઃ। હતાનાં વદનાન્યાસન્ગાત્રાણિ ચ મહાહવે॥ 8-59-33 (57966) રૂપાણ્યત્યર્થકાન્તાનિ દ્વિરદાશ્વનૃણાં નૃપ। સમુન્નાનીવ વસ્ત્રાણિ યયુર્દુર્દુર્શતાં પરામ્॥ ॥ 8-59-34 (57967) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકોનષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 59 ॥

8-60-0 (57968) સઞ્જય ઉવાચ। 8-60-0x (4983) હસ્તિભિસ્તુ મહામાત્રાસ્તવ પુત્રેણ ચોદિતાઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ઘ્નતેત્યાશુ ક્રુદ્ધાઃ પાર્ષતમભ્યયુઃ॥ 8-60-1 (57969) પ્રાચ્યાશ્ચ દાક્ષિણાત્યાશ્ચ પ્રવરા ગજયોધિનઃ। અઙ્ગા વઙ્ગાશ્ચ પુણ્ડ્રાશ્ચ માગધાસ્તામ્રલિપ્તકાઃ॥ 8-60-2 (57970) મેકલાઃ કોશલા મદ્રા દશાર્ણા નિષધાસ્તથા। ગજયુદ્ધેષુ કુશલાઃ કલિઙ્ગૈઃ સહ ભારત॥ 8-60-3 (57971) શરતોમરનારાચૈર્વૃષ્ટિમન્ત ઇવામ્બુદાઃ। સિષિચુસ્તે તતઃ સર્વે પાઞ્ચાલબલમાહવે॥ 8-60-4 (57972) તાનભિદ્રવતો નાગાન્મદવેગસમુદ્ધતાન્। વિપાઠક્ષુરનારાચૈર્ધૃષ્ટદ્યુમ્નો હ્યવીવૃષત્॥ 8-60-5 (57973) એકૈકં દશભિઃ ષ઼ડ્ભિરષ્ટાભિરપિ પાર્ષતઃ। દ્વિરદાનભિવિવ્યાધ ક્ષિપ્રં ગિરિનિભાઞ્શરૈઃ॥ 8-60-6 (57974) પ્રચ્છાદ્યમાનં દ્વિરદૈર્મેઘૈરિવ દિવાકરમ્। પર્યયુઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલા નદન્તો હ્યાત્તકાર્મુકાઃ॥ 8-60-7 (57975) તાન્નાગાનભિવર્ષન્તો જ્યાતલત્રવિનાદિનઃ। વીરનૃત્યં પ્રનૃત્યન્તઃ શૂરતાલપ્રચોદિતૈઃ। નકુલઃ સહદેવશ્ચ દ્રૌપદેયાઃ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-60-8 (57976) સાત્યકિશ્ચ શિખણ્ડી ચ ચેકિતાનશ્ચ વીર્યવાન્। સમન્તાત્સિષિચુર્વીરા મેઘાસ્તોયૈરિવાચલાન્॥ 8-60-9 (57977) તે મ્લેચ્છૈઃ પ્રેષિતા નાગા નરાનશ્વાન્રથાનપિ। હસ્તૈરાક્ષિપ્ય મમૃદુઃ પદ્ભિશ્ચાપ્યતિમન્યવઃ॥ 8-60-10 (57978) બિભિદુશ્ચ વિષાણાગ્રૈઃ સમાક્ષિપ્ય ચ ચિક્ષિપુઃ। વિષાણલગ્નાશ્ચાપ્યન્યે પરિપેતુર્વિભીષણાઃ॥ 8-60-11 (57979) પ્રમુખે વર્તમાનં તુ દ્વિપમઙ્ગસ્ય સાત્યકિઃ। નારાચેનોગ્રવેગેન ભિત્ત્વા મર્માણ્યતાડયત્॥ 8-60-12 (57980) તસ્યાવર્જિતકાયસ્ય દ્વિરદાદુત્પતિષ્યતઃ। નારાચેનાહનદ્વક્ષઃ સાત્યકિઃ સોઽપતદ્ભુવિ॥ 8-60-13 (57981) પુણ્ડ્રસ્યાપતતો નાગં ચલન્તમિવ પર્વતમ્। સહદેવઃ પ્રસન્નાગ્રૈર્નારાચૈરહનત્ત્રિભિઃ॥ 8-60-14 (57982) વિપતાકં વિયન્તારં વિવર્મધ્વજજીવિતમ્। તં કૃત્વા દ્વિરદં ભૂયઃ સહદેવોઽઙ્ગમભ્યયાત્॥ 8-60-15 (57983) સહદેવં તુ નકુલો વારયિત્વાઙ્ગમાર્દયત્। નારાચૈર્યમદણ્ડાભૈસ્ત્રિભિર્નાગં શતેન તમ્॥ 8-60-16 (57984) દિવાકરકપ્રખ્યાનઙ્ગશ્ચિક્ષેપ તોમરાન્। નકુલાય શતાન્યષ્ટૌ ત્રિધૈકૈકં તુ સોઽચ્છિનત્॥ 8-60-17 (57985) તથાઽર્ધચન્દ્રેણ શિરસ્તસ્ય ચિચ્છેદ પાણ્ડવઃ। સ પપાત હતો મ્લેચ્છસ્તેનૈવ સહ દન્તિના॥ 8-60-18 (57986) અથાઙ્ગપુત્રે નિહતે હસ્તિશિક્ષાવિશારદે। અઙ્ગાઃ ક્રુદ્ધા મહામાત્રા નાગૈર્નકુલમભ્યયુઃ॥ 8-60-19 (57987) ચલત્પતાકૈઃ સુમુખૈર્હેમકક્ષ્યાતનુચ્છદૈઃ। મિમર્દિષન્તસ્ત્વરિતાઃ પ્રદીપ્તૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 8-60-20 (57988) મેકલોત્કલકાલિઙ્ગા નિષધાસ્તામ્રલિપ્તકાઃ। શરતોમરવર્ષાણિ વિમુઞ્ચન્તો જિઘાંસવઃ॥ 8-60-21 (57989) તૈશ્છાદ્યમાનં નકુલં નિશાકરમિવામ્બુદૈઃ। પરિપેતુઃ સુસંરબ્ધાઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલસાત્યકાઃ॥ 8-60-22 (57990) તતસ્તદભવદ્યુદ્ધં રથિનાં હસ્તિભિઃ સહ। સૃજતાં શરવર્ષાણિ તોમરાંશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 8-60-23 (57991) નાગાનાં પ્રાસ્ફુટન્કુમ્ભા મર્માણિ ચ નખાનિ ચ। દન્તાશ્ચૈવાતિવિદ્ધાનાં નારાચૈર્હેમભૂષણૈઃ॥ 8-60-24 (57992) તેષામષ્ટૌ મહાનાગાંશ્ચતુઃષષ્ટ્યા સુતેજનૈઃ। નારાચૈઃ સહદેવસ્તાન્પાતયામાસ સાદિભિઃ॥ 8-60-25 (57993) અઞ્જોગતિભિરાયમ્ય પ્રયત્નાદ્ધનુરુત્તમમ્। નારાચૈરહનન્નાગાન્નકુલઃ કુલનન્દનઃ॥ 8-60-26 (57994) તતઃ પાઞ્ચાલશૈનેયૌ દ્રૌપદેયાઃ પ્રભદ્રકાઃ। શિખણ્ડી ચ મહાનાગાન્સિષિચુઃ શરવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-60-27 (57995) તે પાણ્ડુયોધામ્બુધરૈઃ શત્રુદ્વિરદપર્વતાઃ। બાણવર્ષૈર્હતાઃ પેતુર્વજ્રવર્ષૈરિવાચલાઃ॥ 8-60-28 (57996) એવં હત્વા તવ ગજાંસ્તે પાણ્ડુરથકુઞ્જરાઃ। દ્રુતં સેનાં ચ વર્ષન્તો ભિન્નકૂલામિવાપગામ્॥ 8-60-29 (57997) તાં તે સેનાં સમાલોડ્ય પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૈનિકાઃ। વિક્ષોભયિત્વા ચ પુનઃ કર્ણં સમભિદુદ્રુવુઃ॥ ॥ 8-60-30 (57998) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 60 ॥

8-61-0 (57999) સઞ્જય ઉવાચ। 8-61-0x (4984) તેષાં પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રામે વિપુલે શોણિતોદકે। રરાજ લોહિતેનોર્વી સંસિક્તા બહુધા ભૃશમ્॥ 8-61-1 (58000) તતો રજસિ સંશાન્તે પ્રકાશઃ સર્વતોઽભવત્। એતસ્મિન્નન્તરે પાર્થં કૃષ્ણો વચનમબ્રવીત્। દર્શયન્નિવ કૌન્તેયં ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-61-2 (58001) એષ પાણ્ડવ તે ભ્રાતા ધાર્તરાષ્ટ્રૈર્મહાબલૈઃ। જિઘાંસુભિર્મહેષ્વાસૈઃ શીઘ્રં પાર્થોઽનુસાર્યતે॥ 8-61-3 (58002) તમન્વગેવ પાઞ્ચાલાશ્ચેદિમાત્સ્યાશ્ચ ભારત। અનુયાન્તિ મહાત્માનં પરીપ્સન્તો મહાજવાઃ॥ 8-61-4 (58003) એષ દુર્યોધનઃ પાર્થ ગજાનીકેન દંશિતઃ। રાજા સર્વસ્ય લોકસ્ય રાજાનમનુધાવતિ॥ 8-61-5 (58004) જિઘાંસુઃ પુરુષવ્યાઘ્રં ભ્રાતૃભિઃ સહિતો બલી। આશીવિષસમસ્પર્શૈઃ સર્વાયુધવિશારદૈઃ॥ 8-61-6 (58005) નદદ્ભિઃ સિંહનાદાંશ્ચ ધમદ્ભિશ્ચાપિ વારિજાન્। બલવદ્ભિર્મહેષ્વાસૈર્વિધૂન્વાનૈર્ધનૂંષિ ચ॥ 8-61-7 (58006) એતે જિઘૃક્ષવો યાન્તિ દ્વિપાશ્વરથપત્તયઃ। યુધિષ્ઠિરં ધાર્તરાષ્ટ્રો રત્નોત્તમમિવાર્થિનઃ॥ 8-61-8 (58007) પશ્ય સાત્વતભીમાભ્યાં નિરુદ્ધા વિષ્ઠિતાઃ પુનઃ। જિહીર્ષવોઽમૃતં દૈત્યાઃ શક્રાગ્નિભ્યામિવાહવે॥ 8-61-9 (58008) એતે બહુત્વાત્ત્વરિતાઃ પુનર્ગચ્છન્તિ પાણ્ડવમ્। સમુદ્રમિવ વાર્યોઘાઃ પ્રાવૃટ્કાલે મહારથાઃ॥ 8-61-10 (58009) મૃત્યોર્મુખગતં મન્યે કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્। હુતમગ્નૌ ચ કૌન્તેયં દુર્યોધનવશં ગતમ્॥ 8-61-11 (58010) યથાયુક્તમનીકં હિ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય પાણ્ડવ। નાસ્ય શક્રોઽપિ મુચ્યેત સમ્પ્રાપ્તો બાણગોચરમ્॥ 8-61-12 (58011) દુર્યોધનસ્ય વીરસ્ય શરૌઘાઞ્શીઘ્રમસ્યતઃ। સઙ્ક્રુદ્ધસ્યાન્તકસ્યેવ કો વેગં સંસહેદ્રણે॥ 8-61-13 (58012) રસતસ્તસ્ય વીરસ્ય દ્રૌણેઃ શારદ્વતસ્ય ચ। કર્ણસ્ય ચેષુવેગો વૈ પર્વતાનપિ શાતયેત્॥ 8-61-14 (58013) કર્ણેન ચ કૃતો રાજા વિમુખોઽદ્ય તુ દૃશ્યતે॥ 8-61-15 (58014) બલવાઁલ્લુઘુહસ્તશ્ચ કૃતી યુદ્ધવિશારદઃ। રાધેયઃ પાણ્ડવશ્રેષ્ઠં શક્તઃ પીડયિતું રણે। સહિતો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રૈઃ શૂરૈર્મહાબલૈઃ॥ 8-61-16 (58015) તસ્યૈભિર્યુધ્યમાનસ્ય સઙ્ગ્રામે શંસિતાત્મનઃ। અન્યૈરપિ ચ પાર્થસ્ય કૃતં કર્મ મહારથૈઃ॥ 8-61-17 (58016) ઉપવાસકૃશો રાજા ભૃશં ભરતસત્તમઃ। બ્રાહ્મો બલે સ્થિતો હ્યેષ ન ક્ષાત્રે હિ બલે વિભુઃ॥ 8-61-18 (58017) કર્ણેન ચાભિયુક્તોઽયં ભૂપતિઃ શત્રુતાપનઃ। સંશયં સમનુપ્રાપ્તઃ પાણ્ડવો વૈ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-61-19 (58018) ન જીવતિ મહારાજો મન્યે પાર્થ યુધિષ્ઠિરઃ। યદ્ભીમસેનઃ સહતે સિંહનાદમમર્ષણઃ॥ 8-61-20 (58019) નર્દતાં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં પુનઃપુનરરિન્દમઃ। ધમતાં ચ મહાશઙ્ખાન્સઙ્ગ્રામે જિતકાશિનામ્॥ 8-61-21 (58020) યુધિષ્ઠિરં પાણ્ડવેયં હતેતિ ભરતર્ષભ। સઞ્ચોદયત્યસૌ કર્ણો ધાર્તરાષ્ટ્રાન્મહાબલાન્॥ 8-61-22 (58021) સ્થૂણાકર્ણાસ્ત્રજાલેન પાર્થ પાશુપતેન ચ। પ્રચ્છાદયન્તિ રાજાનમનુયાન્તિ મહારથાઃ॥ ॥ 8-61-23 (58022) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 61 ॥

8-62-0 (58023) શ્રીભગવાનુવાચ। 8-62-0x (4985) આતુરો મે મતો રાજા અવિપહ્યશ્ચ ભારત। યથૈનમનુવર્તન્તે પઞ્ચાલાઃ સહ પાણ્ડવૈઃ॥ 8-62-1 (58024) ત્વરમાણાસ્ત્વરાકાલે સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરાઃ। મજ્જન્તમિવ પાતાલે બલિનો હ્યુજ્જિહીર્ષવઃ॥ 8-62-2 (58025) ન કેતુર્દૃશ્યતે રાજ્ઞઃ કર્ણસ્ય પિહિતઃ શરૈઃ। પશ્યતોર્યમયોઃ પાર્થ સાત્યકેશ્ચ શિખણ્ડિનઃ॥ 8-62-3 (58026) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય ભીમસ્ય શતાનીકસ્ય વા વિભો। પાઞ્ચાલાનાં ચ સર્વેષાં ચેદીનાં ચૈવ ભારત॥ 8-62-4 (58027) એષ કર્ણો રણે પાર્થ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્। શરૈર્વિધ્વંસયામાસ નલિનીમિવ કુઞ્જરઃ॥ 8-62-5 (58028) એતે દ્રવન્તિ રથિનસ્ત્વદીયાઃ પાણ્ડુનન્દન। પશ્ય પશ્ય યથા પાર્થ ગચ્છન્ત્યેતે મહારથાઃ॥ 8-62-6 (58029) એતે ભારત માતઙ્ગાઃ કર્ણેનાભિહતાઃ શરૈઃ। આર્તનાદાન્વિકુર્વાણા વિદ્રવન્તિ દિશો દશ॥ 8-62-7 (58030) રથાનાં દ્રવતે વૃન્દમેતચ્ચૈવ સમન્તતઃ। દ્રાવ્યમાણં રણે પાર્થ કર્ણેનામિતતેજસા॥ 8-62-8 (58031) હસ્તિકક્ષ્યાં રણે પશ્ય ચરન્તીં તત્રતત્ર હ। રથસ્થં સૂતપુત્રસ્ય કેતું કેતુમતાં વર॥ 8-62-9 (58032) અસૌ ધાવતિ રાધેયો ભીમસેનરથં પ્રતિ। કિરઞ્શરશતાન્યેવ વિનિઘ્નંસ્તવ વાહિનીમ્॥ 8-62-10 (58033) એતે નશ્યન્તિ પાઞ્ચાલા દ્રાવ્યમાણા મહાત્મના। શક્રેણેવ યથા દૈત્યા દ્રાવ્યમાણા મહાત્મના॥ 8-62-11 (58034) એષ કર્ણો રણે જિત્વા પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડુસૃઞ્જયાન્। દિશો વિપ્રેક્ષતે સર્વાસ્ત્વદર્થમિતિ મે મતિઃ॥ 8-62-12 (58035) એષ કર્ણો ધનુઃશ્રેષ્ઠં વિધૂન્વન્બહુશોભતે। શત્રું જિત્વા યથા શક્રો દેવસઙ્ખૈઃ સમાવૃતઃ॥ 8-62-13 (58036) એતે નર્દન્તિ કૌરવ્યા દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્। ત્રાસયન્તો રણે પાણ્ડૂન્સૃંજયાંશ્ચ સમન્તતઃ॥ 8-62-14 (58037) એષ સર્વાત્મના પાણ્ડૂંસ્ત્રાસયિત્વા મહારણે। અભિભાષતિ રાધેયઃ સર્વસૈન્યાનિ માનદ॥ 8-62-15 (58038) અભિદ્રવત ભદ્રં વો દ્રુતં દ્રવત કૌરવાઃ। યથા ન જીવવાન્કશ્ચિન્મુચ્યેત યુધિ સૃઞ્જયઃ॥ 8-62-16 (58039) તથા કુરુત સંયત્તા વયં યાસ્યામ પૃષ્ઠતઃ। એવમુક્ત્વા ગતો હ્યેષ પૃષ્ઠતો વિકિરઞ્છરાન્॥ 8-62-17 (58040) પશ્ય કર્ણં રણે પાર્થ શ્વેતચ્છત્રવિરાજિતમ્। ઉદયં પર્વતં યદ્વચ્છશાઙ્કેનાભિશોભિતમ્॥ 8-62-18 (58041) પૂર્ણચન્દ્રનિકાશેન મૂર્ધ્નિ ચ્છત્રેણ ભારત। ધ્રિયમાણેન સમરે શ્રીમચ્છતશલાકિના॥ 8-62-19 (58042) એષ ત્વાં પ્રેક્ષતે કર્ણઃ સકટાક્ષં ધનઞ્જય। ઉત્તમં યત્નમાસ્થાય ધ્રુવમેષ્યતિ સંયુગે॥ 8-62-20 (58043) પશ્ય હ્યેનં મહાબાહો વિધુન્વાનં મહદ્ધનુઃ। શરાંશ્ચાશીવિષાકારાન્વિસૃજન્તં મહારણે॥ 8-62-21 (58044) અસૌ નિવૃત્તો રાધેયો દૃષ્ટ્વા તે વાનરધ્વજમ્। પ્રાર્થયન્સમરં પાર્થ ત્વયા સહ પરન્તપ। વધાય હ્યાત્મનોઽભ્યેતિ પાવકં શલભો યથા॥ 8-62-22 (58045) કર્ણમેકાકિનં દૃષ્ટ્વા ધાર્તરાષ્ટ્રો રણાજિરે। ત્વાં ચ પાર્થાભિસંરબ્ધં કર્ણં પ્રતિ મહારથમ્॥ 8-62-23 (58046) કૃતાગસં ચ રાધેયં ધર્માત્મનિ યુધિષ્ઠિરે। અત્માનં ચ કૃતાર્થં ચ સમીક્ષ્ય ભરતર્ષભ॥ 8-62-24 (58047) અસૌ દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધો રથાનીકેન ભારત। રિરક્ષિષુઃ સુસંવૃત્તો ધાર્તરાષ્ટ્રો નિવર્તતે॥ 8-62-25 (58048) સર્વૈઃ સહૈભિર્દુષ્ટાત્મા બધ્યતાં ચ પ્રયત્નતઃ। ત્વયા યશશ્ચ રાજ્યં ચ સુખં ચોત્તમમિચ્છતા॥ 8-62-26 (58049) અદીનયોર્વિશ્રુતયોર્યુવયોર્યોત્સ્યમાનયોઃ। દેવાસુરે પાર્થ મૃધે દેવદાનવયોરિવ। પશ્યન્તુ કૌરવાઃ સર્વે તવ પાર્થ પરાક્રમમ્॥ 8-62-27 (58050) ત્વાં ચ દૃષ્ટ્વાતિસંરબ્ધં કર્ણં ચ ભરતર્ષમ્। અસૌ દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધો નોત્તરં પ્રતિપદ્યતે॥ 8-62-28 (58051) આત્માનં ચ કૃતાત્માનં સમીક્ષ્ય ભરતર્ષભ। કૃતાગસં ચ રાધેયં ધર્માત્મનિ યુધિષ્ઠિરે॥ 8-62-29 (58052) પ્રતિપદ્યસ્વ કૌન્તેય પ્રાપ્તકાલમનન્તરમ્। આર્યાં યુદ્ધે મતિં કૃત્વા પ્રત્યેહિ રથયૂથપમ્॥ 8-62-30 (58053) પઞ્ચ હ્યેતાનિ મુખ્યાનિ રથાનાં રથસત્તમ। શતાન્યxxxxxxજલિનાં તિન્મતેજસામ્॥ 8-62-31 (58054) પઞ્ચ નાઘxxxxx દ્વિગુણા વાજિનસ્તથા। અભિસંહત્ય કૌન્તેય પદાતાઃ પ્રયુતાનિ ચ॥ 8-62-32 (58055) xxxxxxxx વીર બલં તામભિવર્તતે। દ્રોમપુત્રં પુરસ્કૃત્ય તચ્છીઘ્રં સન્નિષૂદય॥ 8-62-33 (58056) નિકૃત્ત્યૈતદ્રથાનીકં બલિનં લોકવિશ્રુતમ્। સૂતપુત્રે મહેષ્વાસે દર્શયાત્માનમાત્મના॥ 8-62-34 (58057) xxxxxxxxxxxxxxxભરતર્ષભ। xxxxxxxxxxxxx પાઞ્ચાલાનભિઘાવતિ। 8-62-35 (58058) xxxxxx હિ પશ્યામિ ધૃષ્ટદ્યુમ્નરર્થ પ્રતિ। xxxxxx પાઞ્ચાલાનિતિ મન્યે પરન્તપ॥ 8-62-36 (58059) આચચક્ષે પ્રિયં પાર્થ તવેદં ભરતર્ષભ। રાજાસૌ કુશલી શ્રીમાન્ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-62-37 (58060) અસૌ ભીમો મહાબાહુઃ સન્નિવૃત્તશ્ચમૂયુખે। વૃતઃ સૃઞ્જય સૈન્યેન શૈનેયેન ચ ભપ્તત॥ 8-62-38 (58061) વધ્યન્ત એતે સમરે કૌરવા નિશિતૈઃ શરૈઃ। ભીમસેનેન કૌન્તેય પાઞ્ચાલૈશ્ચ મહાત્મભિઃ॥ 8-62-39 (58062) સેના હિ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય વિમુખા વ્યદ્રવદ્રણાત્। વેગેન ભીમસેનસ્ય વિહતા વિવિધૈઃ શરૈઃ॥ 8-62-40 (58063) વિપન્નસસ્યેવ મહી રુધિરેણ સમુક્ષિતા। ભારતી ભરતશ્રેષ્ઠ સેના કૃપણદર્શના॥ 8-62-41 (58064) નિવૃત્તં પશ્ય કૌન્તેય ભીમસેનં યુધામ્પતિમ્। આશીવિષમિવ ક્રુદ્ધં તસ્માદ્દ્રવતિ ભારતિ॥ 8-62-42 (58065) પીતરક્તાસિતસિતાસ્તારાચન્દ્રાર્કમણ્ડિતાઃ। પતાકા વિપ્રકીર્યન્તે છત્રાણ્યેતાનિ ચાર્જુન॥ 8-62-43 (58066) સૌવર્ણા રાજતાશ્ચૈવ તૈજસાશ્ચ પૃથગ્વિધાઃ। કેતવોઽભિનિપાત્યન્તે હસ્ત્યશ્વં ચ પ્રકીર્યતે॥ 8-62-44 (58067) રથેભ્યઃ પ્રપતન્ત્યેતે રથિનો વિગતાસવઃ। નાનાવર્ણૈર્હતા બાણૈઃ પાઞ્ચાલૈરપલાયિભિઃ॥ 8-62-45 (58068) નિર્મનુષ્યાન્ગજાનશ્વાન્રથાંશ્ચૈવ ધનઞ્જય। સમાદ્રવન્તિ પાઞ્ચાલા ધાર્તરાષ્ટ્રાંસ્તરસ્વિનઃ॥ 8-62-46 (58069) વિમૃદ્રન્તિ નરવ્યાઘ્રા ભીમસેનબલાશ્રયાત્। બલં પરેષાં દુર્ધર્ષં ત્યક્ત્વા પ્રાણાનરિન્દમ્॥ 8-62-47 (58070) એતે નર્દિન્તિ પાઞ્ચાલા ધ્માપયન્તિ ચ વારિજાન્। અભિદ્રવન્તિ ચ રણે મૃદ્રન્તઃ સાયકૈઃ પરાન્॥ 8-62-48 (58071) પશ્ય સ્વર્ગસ્ય માહાત્મ્યં પાઞ્ચાલા હિ પરાક્રમાત્। ધાર્તરાષ્ટ્રાન્વિનિઘ્નન્તો વિશન્ત્યેતે રથોત્તમાન્॥ 8-62-49 (58072) [શસ્ત્રમાચ્છિદ્ય શત્રૂણાં સાયુધાનાં નિરાયુધાઃ। તેનૈવૈતાનમોઘાસ્ત્રા નિઘ્નન્તિ ચ નદન્તિ ચ॥ 8-62-50 (58073) શિરાંસ્યેતાનિ પાત્યન્તે શત્રૂણાં બાહવોઽપિ ચ। રથનાગહયા વીરા યશસ્યાઃ સર્વ એવ ચ]॥ 8-62-51 (58074) સર્વતશ્ચાભિપન્નૈષા ધાર્તરાષ્ટ્રી મહાચમૂઃ। ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્મહેષ્વાસૈઃ પાઞ્ચાલૈઃ પરિપાત્યતે॥ 8-62-52 (58075) સુહૃદશ્ચ પરાક્રાન્તાઃ કૃપકર્ણાદયો વિભો। નિવારણે મહેષ્વાસાઃ પાઞ્ચાલાનાં પરન્તપ॥ 8-62-53 (58076) અનિવૃત્તાંશ્ચ ભીતાંસ્તાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્પરન્તપ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખા વીરા ઘ્નન્તિ શત્રૂન્સહસ્રશઃ॥ 8-62-54 (58077) રથાશ્ચ વિવિધાઃ સર્વે નિવૃત્તે ભરતર્ષભે। વિવર્ણમુખભૂયિષ્ઠા ધાર્તરાષ્ટ્રી મહાચમૂઃ॥ 8-62-55 (58078) પશ્ય ભીમેન નારાચૈર્ભિન્ના નાગાઃ પતન્ત્યમી। વજ્રિવજ્રહતાનીવ શિખરાણિ ધરાભૃતામ્॥ 8-62-56 (58079) ભીમસેનસ્ય નિર્વિદ્ધા બાણૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। સ્વાન્યનીકાનિ મૃદ્ગન્તો દ્રવન્ત્યેતે મહાગજાઃ॥ 8-62-57 (58080) `એતે દ્રવન્તિ કુરવો ભીમસેનભયાર્દિતાઃ। ત્યક્ત્વા રથાન્ગજાંશ્ચૈવ હયાંશ્ચૈવ સહસ્રશઃ॥ 8-62-58 (58081) હસ્ત્યશ્વરથપત્તીનાં દ્રવતાં નિઃસ્વનં શૃણુ। ભીમસેનસ્ય નિનદં દ્રાવયાનસ્ય કૌરવાન્॥ 8-62-59 (58082) અભિજાનામિ ભીમસ્ય સિંહનાદં પુનઃપુનઃ'। નદતઃ પાણ્ડવેયસ્ય સઙ્ગ્રામે જિતકાશિનઃ॥ 8-62-60 (58083) એષ નૈષાદિરભ્યેતિ દ્વિપમુખ્યેન પાણ્ડવમ્। વિસૃજંસ્તોમરાન્ક્રુદ્ધો દણ્ડપાણિરિવાન્તકઃ॥ 8-62-61 (58084) તસ્ય ચૈવ ભુજૌ છિન્નૌ ભીમસેનેન ગર્જતઃ। નાગશ્ચ ક્રકરપ્રખ્યૈર્નારાચૈર્દશભિર્હતઃ॥ 8-62-62 (58085) હન્તૈતે પુનરાયાન્તિ નાગા હ્યન્યે પ્રહારિણઃ। નીલાઞ્જનચયપ્રખ્યા મહામાત્રૈરધિષ્ઠિતાઃ॥ 8-62-63 (58086) શક્તિતોમરસઙ્ઘતૈર્વિનિઘ્નન્તો વૃકોદરમ્। સપ્તસપ્ત ચ નાગસ્થા વૈજયન્ત્યશ્ચ સધ્વજાઃ। નવત્યા નિશિતૈર્બાણૈશ્છિન્નાઃ પાર્થાગ્રજેન તે॥ 8-62-64 (58087) દશભિર્દશભિશ્ચૈકો નારાચૈર્નિહતો ગજઃ॥ 8-62-65 (58088) ન ચાસૌ ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં શ્રૂયતે નિનદસ્તથા। પુરન્દરસમે ક્રુદ્ધે નિવૃત્તે ભરતર્ષભે॥ 8-62-66 (58089) અક્ષૌહિણ્યસ્તથા તિસ્રો ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સઙ્ગતાઃ। ક્રુદ્ધેન ભીમસેનેન નરસિંહેન વારિતાઃ॥ 8-62-67 (58090) ન શક્નુવન્તિ વૈ પાર્થં પાર્થિવાઃ સમુદીક્ષિતુમ્। મધ્યન્દિનગતં સૂર્યં યથા દુર્બલચક્ષુષઃ॥ 8-62-68 (58091) એતે ભીમસ્ય સન્ત્રસ્તાઃ સિંહસ્યેવેતરે મૃગાઃ। શરૈઃ સન્ત્રાસિતાઃ સહ્ખ્યે ન લભન્તે સુખં ક્વચિત્॥ 8-62-69 (58092) રાધેયો બહુભિઃ સાર્ધમસૌ ગચ્છતિ વેગિતઃ। વર્ધયિત્વા તુ ભીરું તં પાર્શ્વતો હ્યાનયદ્ધનુઃ। તં પાલયન્મહારાજં ધાર્તરાષ્ટ્રં બલાન્વિતઃ॥ 8-62-70 (58093) સઞ્જય ઉવાચ। 8-62-71x (4986) એતચ્છ્રુત્વા મહાબાહુર્વાસુદેવાદ્ધનઞ્જયઃ। ભીમસેનેન તત્કર્મ કૃતં દૃષ્ટ્વા સુદુષ્કરમ્। અર્જુનો વ્યધમચ્છિષ્ટાન્સંશપ્તકગણાન્બહૂન્॥ 8-62-71 (58094) તે વધ્યમાનાઃ પાર્થેન સંશપ્તકગણાઃ પ્રભો। શક્રસ્યાતિથિતાં ગત્વા વિશોકા હ્યભવંસ્તદા॥ 8-62-72 (58095) નારાયણાંસ્તુ ગોપાલાન્વ્યધમત્પાણ્ડુનન્દનઃ। ઉત્તમં વેxxxxxપ્તાસ્થાય ચણ્ડવાયુર્ધનાનિવ॥ 8-62-73 (58096) અન્વકીર્યન્ત ભીતાસ્તે તત્રતત્રૈવ ભારત। લુલિતાંશ્ચ તતઃ શૂરાનહનત્પુરુષોત્તમઃ॥ 8-62-74 (58097) પુનશ્ચ પુરુષવ્યાઘ્રઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। જઘાન ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ચતુર્વિધબલાં ચમૂમ્॥ ॥ 8-62-75 (58098) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે દ્વિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 62 ॥

8-63-0 (58099) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-63-0x (4987) નિવૃત્તે ભીમસેને ચ પાણ્ડવે ચ યુધિષ્ઠિરે। વધ્યમાને બલે ચાપિ મામકે પાણ્ડુસૃઞ્જયૈઃ॥ 8-63-1 (58100) દ્રવમાણે બલૌઘે ચ નિરાક્રન્દે મુહુર્મુહુઃ। `અવશેષં ન પશ્યામિ મમ સૈન્યેષુ સઞ્જય॥ 8-63-2 (58101) અહો બત દશાં પ્રાપ્તો ન હિ શક્ષ્યામિ જીવિતુમ્। જયકાઙ્ક્ષી કથં સૂત પુત્રાણામનિવર્તિનામ્॥ 8-63-3 (58102) કથં જીવામિ નિહતાઞ્શ્રુત્વા ચ મમ સૈનિકાન્। બહુનાઽદ્ય કિમુક્તેન દૈવં તેષાં પરાયણમ્'॥ 8-63-4 (58103) મામકાઃ કિમકુર્વન્ત તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 8-63-5 (58104) સઞ્જય ઉવાચ। 8-63-6x (4988) દૃષ્ટ્વા ભીમં મહાબાહું તવ પુત્રઃ પ્રતાપવાન્। ક્રોધરક્તેક્ષણો રાજન્ભીમસેનમભિદ્રવત્॥ 8-63-6 (58105) `તિષ્ઠતિષ્ઠ પૃથાપુત્ર પશ્ય મેઽદ્ય પરાક્રમમ્। અદ્ય ત્વાં પ્રેષાયષ્યામિ યમસ્ય સદનં પ્રાતે। ઇત્યુક્ત્વા પ્રયયૌ કર્ણો યત્ર ભીમો વ્યવસ્થિતઃ'॥ 8-63-7 (58106) તાવકં તુ બલં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનાત્પરાઙ્મુખમ્। યત્નેન મહતા કર્ણઃ પર્યવસ્થાપયદ્બલી॥ 8-63-8 (58107) વ્યવસ્થાપ્ય મહાબાહુસ્તવ પુત્રસ્ય વાહિનીમ્। પ્રત્યુદ્યયૌ તદા કર્ણઃ પાણ્ડવાન્યુદ્ધદુર્મદાન્॥ 8-63-9 (58108) પ્રત્યુદ્યયુશ્ચ રાધેયં પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ। ધુન્વાનાઃ કાર્મુકાણ્યાજૌ વિક્ષિપન્તશ્ચ સાયકાન્॥ 8-63-10 (58109) ભીમસેનઃ શિનેર્નપ્તા શિખણ્ડી જનમેજયઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ બલવાન્સર્વે ચાપિ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-63-11 (58110) પાઞ્ચાલાનાં નરવ્યાઘ્રાઃ સમન્તાત્ત્વ વાહિનીમ્। અભ્યદ્રવન્ત સઙ્ક્રુદ્ધાઃ સમરે જિતકાશિનઃ॥ 8-63-12 (58111) તથૈવ તાવકા રાજન્પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્। અભ્યદ્રવન્ત ત્વરિતા જિઘાંસન્તો મહારથાન્॥ 8-63-13 (58112) રથનાગાશ્વકલિલં પત્તિધ્વજસમાકુલમ્। બભૂવ પુરુષવ્યાઘ્ર સૈન્યમદ્ભુતદર્શનમ્॥ 8-63-14 (58113) શિખણ્ડી તુ યયૌ કર્ણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ સુતં તવ। દુઃશાસનં મહારાજ મહાસેનઃ સમભ્યયાત્॥ 8-63-15 (58114) નકુલો વૃષસેનં તુ ચિત્રસેનં યુધિષ્ઠિરઃ। ઉલૂકં સમરે રાજન્સહદેવઃ સમભ્યયાત્॥ 8-63-16 (58115) સાત્યકિઃ શકુનિં ચાપિ દ્રૌપદેયાશ્ચ કૌરવાન્। અર્જુનં ચ રણે યત્તો દ્રોણપુત્રો મહારથઃ॥ 8-63-17 (58116) યુધામન્યું મહેષ્વાસં ગૌતમોઽભ્યપતદ્રણે। કૃતવર્મા ચ બલવાનુત્તમૌજસમાદ્રવત્॥ 8-63-18 (58117) ભીમસેનઃ કુરૂન્સર્વાન્પુત્રાંશ્ચ તવ મારિષ। સહાનીકાન્મહાબાહુરેક એવ ન્યવારયત્॥ 8-63-19 (58118) શિખણ્ડી તુ તતઃ કર્ણં વિચરન્તમભીતવત્। ભીષ્મહન્તા મહારાજ વારયામાસ પત્રિભિઃ॥ 8-63-20 (58119) પ્રતિરુદ્ધસ્તતઃ કર્ણો રોપાત્પ્રસ્ફુરિતાધરઃ। શિખણ્ડિનં ત્રિભિર્બાણૈર્ભ્રુવોર્મધ્યેઽભ્યતાડયત્॥ 8-63-21 (58120) ધારયંસ્તુ સ તાન્વાણાઞ્શિખણ્ડી બહ્વશોભત। રાજતઃ પર્વતો યદ્વત્ત્રિભિઃ શૃઙ્ગૈઃ સમન્વિતઃ॥ 8-63-22 (58121) સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસઃ સૂતપુત્રેણ સંયુગે। કર્ણં વિવ્યાધ સમરે નવત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-63-23 (58122) તસ્ય કર્ણો હયાન્હત્વા સારથિં ચ શરૈઃ। ઉન્મમાથ ધ્વજં ચાસ્ય ક્ષુરપ્રેણ મહારથઃ॥ 8-63-24 (58123) હતાશ્વાત્તુ તતો યાનાદવપ્લુત્ય મહારથઃ। શક્તિં ચિક્ષેપ કર્ણાય સઙ્ક્રુદ્ધઃ શત્રુતાપનઃ॥ 8-63-25 (58124) તાં છિત્ત્વા સમરે કર્ણસ્ત્રિભિર્ભારત સાયકૈઃ। શિખણ્ડિનમથાવિધ્યન્નવભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-63-26 (58125) કર્ણચાપચ્યુતાન્બાણાન્વર્જયંસ્તુ નરોત્તમઃ। અપયાતસ્તતસ્તૂર્ણં શિખણ્ડી ભૃશવિક્ષતઃ॥ 8-63-27 (58126) તતઃ કર્ણો મહારાજ પાણ્ડુસૈન્યાન્યશાતયત્। તૂલરાશિં સમાસાદ્ય યથા વાયુર્મહાબલઃ॥ 8-63-28 (58127) ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ તવ પુત્રેણ પીડિતઃ। દુઃશાસનં ત્રિભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 8-63-29 (58128) તસ્ય દુઃશાસનો બાહું સવ્યં વિવ્યાધ મારિષ। સ તેન રુક્મપુઙ્ખેન ભલ્લેન નતપર્વણા॥ 8-63-30 (58129) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ નિર્વિદ્ધઃ શરં ઘોરમમર્ષણઃ। દુઃશાસનાય સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રેષયામાસ ભારત॥ 8-63-31 (58130) આપતન્તં મહાવેગં ધૃષ્ટદ્યુમ્નસમીરિતમ્। શરૈશ્ચિચ્છેદ પુત્રસ્તે ત્રિભિરેવ વિશામ્પતે॥ 8-63-32 (58131) અથાપરૈઃ ષોડશભિર્ભલ્લૈઃ કનકભૂષણૈઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નં સમાસાદ્ય બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 8-63-33 (58132) તતઃ સ પાર્ષતઃ ક્રુદ્ધો ધનુશ્ચિચ્છેદ મારિષ। ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 8-63-34 (58133) અથાન્યદ્ધનુરાદાય પુત્રસ્તે પ્રહસન્નિવ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નં શરવ્રાતૈઃ સમન્તાત્પર્યવારયત્॥ 8-63-35 (58134) તવ પુત્રસ્ય તે દૃષ્ટ્વા વિક્રમં સુમહાત્મનઃ। વ્યસ્મયન્ત રણે યોધાઃ સિદ્ધાશ્ચાપ્સરસસ્તથા॥ 8-63-36 (58135) ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તુ પશ્યામ ઘટમાનં મહાબલમ્। દુઃશાસનેન સંરુદ્ધં સિંહેનેવ મહાગજમ્॥ ॥ 8-63-37 (58136) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ત્રિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 63 ॥

8-64-0 (58137) સઞ્જય ઉવાચ। 8-64-0x (4989) તતઃ સરથનાગાશ્વાઃ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડુસૃઞ્જયાઃ। સેનાપતિં પરીપ્સન્તો રુરુધુસ્તનયં તવ॥ 8-64-1 (58138) તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્વં તાવકાનાં પરૈઃ સહ। ઘોરં પ્રાણભૃતાં કાલે ભીમરૂપં પરન્તપ॥ 8-64-2 (58139) નકુલો વૃષસેનં તુ વિદ્ધ્વા પઞ્ચભિરાયસૈઃ। પિતુઃ સમીપે તિષ્ઠન્તં ત્રિભિરન્ત્યૈરવિધ્યત॥ 8-64-3 (58140) નકુલં તુ તતઃ શૂરો વૃષસેનો હસન્નિવ। નારાચેન સુતીક્ષ્ણેન વિવ્યાધ હૃદયે ભૃશમ્'॥ 8-64-4 (58141) સોઽતિવિદ્ધો બલવતા શત્રુણા શત્રુકર્શન। શત્રું વિવ્યાધ વિંશત્યા સૂતં ચૈવાસ્ય સપ્તભિઃ॥ 8-64-5 (58142) તતઃ શરસહસ્રેણ તાવુભૌ પુરુષર્ષભૌ। અન્યોન્યમાચ્છાદયતાં તવાભજ્યત વાહિની॥ 8-64-6 (58143) સ દૃષ્ટ્વા પ્રદ્રુતાં સેનાં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સૂતજઃ। નિવારયામાસ બલાદનુપત્ય વિશામ્પતે॥ 8-64-7 (58144) `એતસ્મિન્નન્તરે યુદ્ધં કષ્ટમાસીદ્વિશામ્પતે'। નિવૃત્તે તુ તતઃ સૈન્યે નકુલઃ કૌરવાન્યયૌ॥ 8-64-8 (58145) કર્ણપુત્રસ્તુ સમરે હિત્વા નકુલમેવ તુ। જુગોપ ચક્રં ત્વરિતો રાધેયસ્યૈવ મારિષ॥ 8-64-9 (58146) ઉલૂકસ્તુ રણે ક્રુદ્ધઃ સહદેવેન મારિષ। `નિવારિતઃ શરશતૈઃ ક્રુદ્ધેન રણમૂર્ધનિ॥ 8-64-10 (58147) તસ્યાશ્વાંશ્ચતુરો હત્વા સહદેવઃ પ્રતાપવાન્। સારથિં પ્રેષયામાસ યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 8-64-11 (58148) ઉલૂકસ્તુ તતો યાનાદવપ્લુત્ય વિશામ્પતે। ત્રિગર્તાનાં બલં તૂર્ણં જગામ પિતૃનન્દનઃ॥ 8-64-12 (58149) સાત્યકિઃ શકુનિં વિદ્ધ્વા વિંશત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ। ધ્વજં ચિચ્છેદ ભલ્લેન સૌબલસ્ય હસન્નિવ॥ 8-64-13 (58150) સૌબલસ્તસ્ય સમરે ક્રુદ્ધો રાજન્પ્રતાપવાન્। વિદાર્ય કવચં ભૂયો ધ્વજં ચિચ્છેદ કાઞ્ચનમ્॥ 8-64-14 (58151) તથૈનં નિશિતૈર્બાણૈઃ સાત્યકિઃ પ્રત્યવિધ્યત। સારથિં ચ મહારાજ ત્રિભિરેવ સમાર્પયત્॥ 8-64-15 (58152) અથાસ્ય વાહાંસ્ત્વરિતઃ શરૈર્નિત્યે યમક્ષયમ્। તતોઽવપ્લુત્ય સહસા શકુનિર્ભરતર્ષભ॥ 8-64-16 (58153) આરુરોહ રથં તૂર્ણમુલૂકસ્ય મહાત્મનઃ। અપોવાહાથ શીઘ્રં સ શૈનેયાદ્યુદ્ધશાલિનઃ॥ 8-64-17 (58154) સાત્યકિસ્તુ રણ રાજંસ્તાવકાનામનીકિનીમ્। અભિદુદ્રાવ વેગેન તતોઽનીકમભજ્વત॥ 8-64-18 (58155) શૈનેયશરસઞ્છન્નં તવ સૈન્યં વિશામ્પતે। ભેજે દશા દિશસ્તૂર્ણં ન્યપતચ્ચ ગતાસુવત્॥ 8-64-19 (58156) ભીમસેનં તવ સુતો વારયામાસ સંયુગે॥ 8-64-20 (58157) તં તુ ભીમો મુહૂર્તેન વ્યશ્વસૂતરથધ્વજમ્। ચક્રે લોકેશ્વરં તત્ર તેનાતુષ્યન્ત વૈ જનાઃ॥ 8-64-21 (58158) તતોઽપાયાન્નૃપસ્તસ્માદ્ભીમસેનભયાર્દિતઃ। કુરુસૈન્યં તતઃ સર્વં ભીમસેનમુપાદ્રવત્। તત્ર નાદો મહાનાસીદ્ધીમસેનં જિઘાંસતામ્॥ 8-64-22 (58159) યુધામન્યુઃ કૃપં વિદ્ધ્વા ધનુરસ્યાશુ ચિચ્છદે। અથાન્યદ્ધનુરાદાય કૃપઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ। યુધામન્યોર્ધ્વજં સૂતં છત્રં ચાપાતયત્ક્ષિતૌ॥ 8-64-23 (58160) તતોઽપાયાદ્રથેનૈવ યુધામન્યુર્મહારથઃ॥ 8-64-24 (58161) ઉત્તમૌજાશ્ચ હાર્દિક્યં ભીમં ભીમપરાક્રમમ્। છાદયામાસ સહસા મેઘો વૃષ્ટ્યેવ પર્વતમ્॥ 8-64-25 (58162) તદ્યુદ્ધમાસીત્સુમહદ્ધોરરૂપં પરન્તપ। તાદૃશં ન મયા યુદ્ધં દૃષ્ટપૂર્વં વિશામ્પતે॥ 8-64-26 (58163) કૃતવર્મા તતો રાજન્નુત્તમૌજસમાહવે। હૃદિ વિવ્યાધ સહસા રથોપસ્થ ઉપાવિશત્॥ 8-64-27 (58164) સારથિસ્તમપોવાહ રથેન રથિનાં વરમ્। તતસ્તુ સાત્વતો રાજન્પાણ્ડુસૈન્યમભિદ્રવત્॥ 8-64-28 (58165) [દુઃશાસનઃ સૌબલશ્ચ ગજાનીકેન પાણ્ડવમ્। મહતા પરિવાર્યૈવ ક્ષુદ્રકૈરભ્યતાડયત્॥ 8-64-29 (58166) તતો ભીમઃ શરશતૈર્દુર્યોધનમમર્ષણમ્। વિમુખીકૃત્ય તરસા ગજાનીકમુપાદ્રવત્॥ 8-64-30 (58167) તમાપતન્તં સહસા ગજાનીકં વૃકોદરઃ। દૃષ્ટ્વૈવ સુભૃશં ક્રુદ્ધો દિવ્યમસ્ત્રમુદૈરયત્॥ 8-64-31 (58168) ગજૈર્ગજાનભ્યહનદ્વજ્રેણેન્દ્ર ઇવાસુરાન્॥ 8-64-32 (58169) તતોઽન્તરિક્ષં બાણૌઘૈઃ શલભૈરિવ પાદપમ્। છાદયામાસ સમરે ગજાન્નિઘ્નન્વૃકોદરઃ॥ 8-64-33 (58170) તતઃ કુઞ્જરયૂથાનિ સમેતાનિ સહસ્રશઃ। વ્યધમત્તરસા ભીમો મેઘસઙ્ઘાનિવાનિલઃ॥ 8-64-34 (58171) સુવર્ણજાલાપિહિતા મણિજાલૈશ્ચ કુઞ્જરાઃ। રેજુરભ્યધિકં સંખ્યે વિદ્યુત્વન્ત ઇવામ્બુદાઃ॥ 8-64-35 (58172) તે વધ્યમાના ભીમેન ગજા રાજન્વિદુદ્રુવુઃ। કેચિદ્વિભિન્નહૃદયાઃ કુઞ્જરા ન્યપતન્ભુવિ॥ 8-64-36 (58173) પતિતૈર્નિપતદ્ભિશ્ચ ગજૈર્હેમવિભૂષિતૈઃ। અશોભત મહી તત્ર વિશીર્ણૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 8-64-37 (58174) દીપ્તાભૈ રત્નવદ્ભિશ્ચ પતિતૈર્ગજયોધિભિઃ। રરાજ ભૂમિઃ પતિતૈઃ ક્ષીણપુણ્યૈરિવ ગ્રહૈઃ॥ 8-64-38 (58175) તતો ભિન્નકટા નાગા ભિન્નકુમ્ભકરાસ્તથા। દુદ્રુવુઃ શતશઃ સંખ્યે ભીમસેનશરાહતાઃ॥ 8-64-39 (58176) કેચિદ્વમન્તો રુધિરં ભયાર્તાઃ પર્વતોપમાઃ। વ્યદ્રવઞ્છરવિદ્ધાઙ્ગા ધાતુચિત્રા ઇવાચલાઃ॥ 8-64-40 (58177) મહાભુજગસઙ્કાશૌ ચન્દનાગુરુરૂષિતૌ। અપશ્યં ભીમસેનસ્ય ધનુર્વિક્ષિપતો ભુજૌ॥ 8-64-41 (58178) તસ્ય જ્યાતલનિર્ઘોષં શ્રુત્વાશનિસમસ્વનમ્। વિમુઞ્ચન્તઃ શકૃન્મૂત્રં ગજાઃ પ્રાદુદ્રુવુર્ભૃશમ્॥ 8-64-42 (58179) ભીમસેનસ્ય તત્કર્મ રાજન્નેકસ્ય ધીમતઃ। નિઘ્નતઃ સર્વભૂતાનિ રુદ્રસ્યેવ ચ નિર્બભૌ॥] ॥ 8-64-43 (58180) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ચતુઃષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 64 ॥

8-65-0 (58181) સઞ્જય ઉવાચ। 8-65-0x (4990) તતઃ શ્વેતાશ્વસંયુક્તે નારાયણસમાહિતે। તિષ્ઠન્રથવરે શ્રીમાનર્જુનઃ સમપદ્યત॥ 8-65-1 (58182) તદ્બલં નૃપતિશ્રેષ્ઠ તાવકં વિજયો રણે। વ્યક્ષોભયદુદીર્ણાશ્વં મહોદધિમિવાનિલઃ॥ 8-65-2 (58183) દુર્યોધનસ્તવ સુતઃ પ્રમત્તે શ્વેતવાહને। અભ્યેત્ય સહસા ક્રુદ્ધઃ સૈન્યાર્ધેનાભિસંવૃતઃ॥ 8-65-3 (58184) પર્યવારયદાયાન્તં યુધિષ્ઠિરમમર્ષણમ્। ક્ષુરપ્રાણાં ત્રિસપ્તત્યા તતોઽવિધ્યત પાણ્ડવમ્॥ 8-65-4 (58185) અક્રુધ્યત ભૃશં તત્ર કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ। સ ભલ્લાંસ્ત્રિંશતસ્તૂર્ણં તવ પુત્રે ન્યવેશયત્॥ 8-65-5 (58186) તતો ધાવન્ત કૌરવ્યા જિઘૃક્ષન્તો યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-65-6 (58187) દુષ્ટભાવાન્પરાઞ્જ્ઞાત્વા સમવેતા મહારથાઃ। આજગ્મુસ્તં પરીપ્સન્તઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-65-7 (58188) `સઞ્જય ઉવાચ। 8-65-8x (4991) યુધિષ્ઠિરશ્ચિત્રસેનં શરવર્ષૈરવાકિરત્। ચિત્રસેનસ્તુ કૌન્તેયં સઙ્ક્રુદ્ધઃ સમવારયત્॥ 8-65-8 (58189) મુહૂર્તાદ્વિમુખીકૃત્ય ચિત્રસેનં સ ધર્મરાટ્। તાવકં સૈન્યમભ્યઘ્નત્સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-65-9 (58190) તાવકા હિ માબાહો દુર્યોધનપુરોગમાઃ। યુધિષ્ઠિરં જિઘૃક્ષન્તઃ સર્વસૈન્યં સમાક્ષિપન્॥ 8-65-10 (58191) દૃષ્ટપ્રભાવાંસ્તાન્મત્વા સમવેતાન્મહારથાન્। આજગ્મુઃ સમ્પરીપ્સન્તઃ પાણ્ડવેયં યુધિષ્ઠિરમ્'॥ 8-65-11 (58192) નકુલઃ સહદેવશ્ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ। અક્ષૌહિણ્યા પરિવૃતાસ્તેઽભ્યધાવન્યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-65-12 (58193) ભીમસેનશ્ચ નારાચૈર્મૃદ્રંસ્તવ મહારથાન્। અભ્યધાવદભિપ્રેપ્સૂ રાજાનં શત્રુભિર્વૃતમ્॥ 8-65-13 (58194) તાંસ્તુ સર્વાન્મહેષ્વાસાન્કર્ણો વૈકર્તનો વૃષા। શરવર્ષેણ મહતા પ્રત્યવારયદાગતાન્॥ 8-65-14 (58195) શરૌઘાન્વિસૃજન્તસ્તે પ્રેયન્તશ્ચ કુઞ્જરાન્। ન શેકુર્યત્નવન્તોઽપિ રાધેયં પ્રતિવીક્ષિતુમ્॥ 8-65-15 (58196) તાંશ્ચ સર્વાન્મહેષ્વાસાન્સર્વશસ્ત્રવિશારદાન્। મહતા શરવર્ષેણ રાધેયઃ પ્રત્યવારયત્॥ 8-65-16 (58197) દુર્યોધનં ચ વિંશત્યા નારાચાનાં કૃતી બલી। અવિધ્યત્તૂર્ણમભ્યેત્ય સહદેવો મહીપતિમ્॥ 8-65-17 (58198) સ વિદ્ધઃ સહદેવેન રરાજ બલસન્નિધૌ। પ્રભિન્ન ઇવ માતઙ્ગો રુધિરેણ પરિપ્લુતઃ॥ 8-65-18 (58199) દૃષ્ટ્વા તવ સુતં તત્ર ગાઢવિદ્ધં સુતેજનૈઃ। અભ્યધાવદ્દૃઢં ક્રુદ્ધો રાધેયો રથિનાં વરઃ॥ 8-65-19 (58200) દુર્યોધનં તથા દૃષ્ટ્વા શીઘ્રમસ્ત્રમુદીર્ય સઃ। અવધીત્પાણ્ડવાનીકં પાઞ્ચાલાંશ્ચૈવ મારિષ॥ 8-65-20 (58201) તતો યૌધિષ્ઠિરં સૈન્યં વધ્યમાનં મહાત્મના। સહસા પ્રાદ્રાવદ્રાજન્મૂતપુત્રશરાર્દિતમ્॥ 8-65-21 (58202) વિવિધા વિશિખાસ્તત્ર સમ્પતન્તિ પરસ્પરમ્। ભલ્લાઃ પુઙ્ખસમાશ્લિષ્ટાઃ સૂતપુત્રધનુશ્ચ્યુતાઃ॥ 8-65-22 (58203) અન્તરિક્ષે શરૌઘાણાં પતતાં ચ પરસ્પરમ્। સઙ્ઘર્પેણ મહારાજ પાવકઃ સમજાયત॥ 8-65-23 (58204) તકતો દશદિશઃ કર્ણઃ શલભૈરિવ યાયિભિઃ। અભ્યઘ્નંસ્તરસા રાજઞ્શરૈઃ પરશરીરગૈઃ॥ 8-65-24 (58205) રક્તચન્દનસન્દિગ્ધૌ મણિહેમવિભૂષિતૌ। બાહૂ વ્યત્યક્ષિપત્કર્ણઃ પરમાસ્ત્રં વિદર્શયન્॥ 8-65-25 (58206) તતઃ સર્વા દિશો રાજન્સાયકૈર્વિપ્રમોહયન્। અપીડયદ્ભૃશં કર્ણો ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-65-26 (58207) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ। નિશિતૈરિષુભિઃ કર્ણં પઞ્ચાશદ્ભિઃ સમાર્પયત્॥ 8-65-27 (58208) [બાણાન્ધકારમભવત્તદ્યુદ્ધં ઘોરદર્શનમ્। હાહાકારો મહાનાસીત્તાવકાનાં વિશામ્પતે॥ 8-65-28 (58209) વધ્યમાને તદા સૈન્યે ધર્મપુત્રેણ મારિષ। સાયકૈર્વિવિધૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ કઙ્કપત્રૈઃ શિલાશિતૈઃ। ભલ્લૈરનેકૈર્વિવિધૈઃ શક્ત્યૃષ્ટિમુસલૈરપિ॥ 8-65-29 (58210) યત્ર યત્ર સ ધર્માત્મા દુષ્ટાં દૃષ્ટિં વ્યસર્જયત્। તત્ર તત્ર વ્યશીર્યન્ત તાવકા ભરતર્ષભ॥ 8-65-30 (58211) કર્ણોઽપિ ભૃશસઙ્કુદ્રો ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્। નારાચૈરર્ધચન્દ્રૈશ્ચ વત્સદન્તૈશ્ચ સંયુગે॥ 8-65-31 (58212) અમર્ષી ક્રોધનશ્ચૈવ રોષપ્રસ્ફુરિતાનનઃ। સાયકૈરપ્રમેયાત્મા યુધિષ્ઠિરમભિદ્રવત્॥ 8-65-32 (58213) યુધિષ્ઠિરશ્ચાપિ સ તં સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥] 8-65-33 (58214) પ્રહસન્નિવ તં કર્ણઃ કઙ્કપત્રૈઃ શિલાશિતૈઃ। ઉરસ્યવિધ્યદ્રાજાનં કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-65-34 (58215) સ પીડિતો ભૃશં તેન ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ। ઉપવિશ્ય રથોપસ્થે સૂતં યાહીત્યનોદયત્॥ 8-65-35 (58216) અક્રોશન્ત તતઃ સર્વે ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ સરાજકાઃ। ગૃહ્ણીધ્વમિતિ રાજાનમભ્યધાવન્ત સર્વશઃ॥ 8-65-36 (58217) તતઃ શતાઃ સપ્તદશ કેકયાનાં પ્રહારિણામ્। પઞ્ચાલૈઃ સહિતા રાજન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્ન્યવારયન્॥ 8-65-37 (58218) તસ્મિન્સુતુમુલે યુદ્ધે વર્તમાને જનક્ષયે। દુર્યોધનશ્ચ ભીમશ્ચ સમેયાતાં મહાબલૌ॥ ॥ 8-65-38 (58219) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 65 ॥

8-66-0 (58220) સઞ્જય ઉવાચ। 8-66-0x (4992) કર્ણોઽપિ શરજાલેન કેકયાનાં મહારથાન્। વ્યધમત્પરમેષ્વાસાનગ્રાનીકે વ્યવસ્થિતાન્॥ 8-66-1 (58221) તેષાં પ્રયતમાનાનાં રાધેયસ્ય નિવારણે। રથાન્પઞ્ચશતાન્કર્ણઃ પ્રાહિણોદ્યમસાદનમ્॥ 8-66-2 (58222) અવિષહ્યતમં દૃષ્ટ્વા રાધેયં યુધિ યોધિનઃ। ભીમસેનમુપાગચ્છન્કર્ણબાણપ્રપીડિતાઃ॥ 8-66-3 (58223) રથાનીકં વિદાર્યૈવ શરૈ રાજન્નનેકધા। કર્ણ એકરથેનૈવ યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥ 8-66-4 (58224) સેનાનિવેશં ગચ્છન્તં માર્ગણૈર્ભૃશપીડિતમ્। યમયોર્મધ્યગં વીરં શનૈર્યાન્તં વિચેતસમ્॥ 8-66-5 (58225) સ સમાસાદ્ય રાજાનં દુર્યોધનહિતેપ્સયા। સૂતપુત્રસ્ત્રિભિસ્તીક્ષ્ણૈર્વિવ્યાધ પરમેષુભિઃ॥ 8-66-6 (58226) તથૈવ રાજા રાધેયં પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે। શરૈસ્ત્રિભિશ્ચ યન્તારં ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 8-66-7 (58227) ચક્રરક્ષૌ નૃપસુતૌ માદ્રીપુત્રૌ પરન્તપૌ। તાવપ્યધાવતાં કર્ણં રાજાનં મા વધીદિતિ॥ 8-66-8 (58228) તૌ પૃથક્શરવર્ષાભ્યાં રાધેયં સમવર્ષતામ્। નકુલઃ સહદેવશ્ચ પરમં યત્નમાસ્થિતૌ॥ 8-66-9 (58229) તથૈવ તૌ પ્રત્યવિધ્યત્સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। ભલ્લાભ્યાં શિતધારાભ્યાં મહાત્માનાવરિન્દમૌ॥ 8-66-10 (58230) દન્તવર્ણાંસ્તુ રાધેયો નિજઘાન મનોજવાન્। યુધિષ્ઠિરસ્ય સઙ્ગ્રામે કાલવાલાન્હયોત્તમાન્॥ 8-66-11 (58231) તતોઽપરેણ ભલ્લેન શિરસ્ત્રાણમપાતયત્। કૌન્તેયસ્ય મહેષ્વાસઃ પ્રહસન્નિવ સૂતજઃ॥ 8-66-12 (58232) તથૈવ નકુલસ્યાપિ હયાન્હત્વા મહારથઃ। તતોઽપરેણ ભલ્લેન ભૃશં તીક્ષ્ણેન ભારત। ધનુશ્ચિચ્છેદ વીરસ્ય માદ્રીપુત્રસ્ય ધીમતઃ॥ 8-66-13 (58233) તૌ હતાશ્વૌ હતરથૌ પાણ્ડવૌ ભૃશવિક્ષતૌ। ભ્રાતરાવારુરુહતુઃ સહદેવરથં તદા॥ 8-66-14 (58234) તૌ દૃષ્ટ્વા માતુલસ્તત્ર વિરથૌ પરવીરહા। અભ્યભાષત રાધેયં મદ્રરાજોઽનુકમ્પયા॥ 8-66-15 (58235) માર્ગિતવ્યસ્ત્વયા કર્ણ કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ। અતસ્ત્વં ધર્મરાજેન કિમર્થમિહ યુધ્યસે॥ 8-66-16 (58236) [ક્ષીણશસ્ત્રાસ્ત્રાકવચઃ ક્ષીણબાણો વિબાણધિઃ। શ્રાન્તસારથિવાહશ્ચ ચ્છન્નોઽસ્ત્રૈરરિભિસ્તથા। પાર્થમાસાદ્ય રાધેય ઉપહાસ્યો ભવિષ્યસિ॥] 8-66-17 (58237) તથાપિ કર્ણઃ સંરબ્ધો યુધિષ્ઠિરમપીડયત્। શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મહાવીર્યૈર્માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ॥ 8-66-18 (58238) તતઃ શલ્યઃ પ્રહસ્યેદં કર્ણં પુનરુવાચ હ। રથસ્થમતિસંરબ્ધં યુધિષ્ઠિરવધે સ્થિતમ્॥ 8-66-19 (58239) યદર્થં ધાર્તરાષ્ટ્રેણ સતતં માનિતો ભવાન્। તં પાર્થ જહિ રાધેય કિં તે હત્વા યુધિષ્ઠિરમ્। `હતે યસ્મિન્ધ્રુવં પાર્થઃ સર્વાઞ્જેષ્યતિ નો રથાન્॥ 8-66-20 (58240) તસ્મિન્હિ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય નિહતે તુ ધ્રુવો જયઃ। ધ્વજોઽસૌ દૃશ્યતે તસ્ય રોચમાનોંઽશુમાનિવ। સારો હ્યેષ મહાબાહો કિં તે હત્વા યુધિષ્ઠિરમ્॥' 8-66-21 (58241) શઙ્ખયોર્ધ્માતયોઃ શબ્દઃ સુમહાનેષ કૃષ્ણયોઃ। શ્રૂયતે ચાપઘોષશ્ચ પ્રાવૃષીવામ્બુદસ્ય હ॥ 8-66-22 (58242) અસૌ નિઘ્નન્રથોદારાનર્જુનઃ શરવૃષ્ટિભિઃ। સર્વાં ગ્રસતિ નઃ સેનાં કર્ણ પશ્યૈનમાહવે॥ 8-66-23 (58243) પૃષ્ઠરક્ષૌ ચ શૂરસ્ય યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ॥ 8-66-24 (58244) ઉત્તરં ચાસ્ય વૈ શૂરશ્ચક્રં રક્ષતિ સાંત્યકિઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તથા ચાસ્ય ચક્રં રક્ષતિ દક્ષિણમ્॥ 8-66-25 (58245) ભીમસેનશ્ચ વૈ રાજ્ઞા ધાર્તરાષ્ટ્રેણ યુધ્યતે। યથા ન હન્યાત્તં ભીમઃ સર્વેષાં નોઽદ્ય પશ્યતામ્। કુરુ રાધેય વૈ રાજા યથા મુચ્યેત તત્તથા॥ 8-66-26 (58246) xxxx ભીમસેનેન ગ્રસ્તમાહવશોભિના। યદિ નામાદ્ય મુચ્યેત વિસ્મયઃ સુમહાન્ભવેત્॥ 8-66-27 (58247) પરિત્રાહ્યેનમભ્યેત્ય સંશયં પરમં ગતમ્। કિં નુ માદ્રીસુતૌ હત્વા રાજાનં વા યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-66-28 (58248) ઇતિ શલ્યવચઃ શ્રુત્વા રાધેયઃ પૃથિવીપતે। દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનં ચૈવ ભીમગ્રસ્તં મહાહવે॥ 8-66-29 (58249) રાજગૃધ્નુર્ભૃશં ચૈવ શલ્યવાક્યપ્રચોદિતઃ। અજાતશત્રુમુત્સૃજ્ય માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ॥ 8-66-30 (58250) તવ પુત્રં પરિત્રાતુમભ્યધાવત વીર્યવાન્। મદ્રરાજપ્રણુદિતૈરશ્વૈરાકાશગૈરિવ॥ 8-66-31 (58251) ગતે કર્ણે તુ કૌન્તેયઃ પાણ્ડુપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ। અપાયાજ્જવનૈરશ્વૈઃ સહદેવસ્ય મારિષ॥ 8-66-32 (58252) [તાભ્યાં સ સહિતસ્તૂર્ણં વ્રીડન્નિવ નરેશ્વરઃ]। પ્રાપ્ય સેનાનિવેશં સ્વં માર્ગણૈર્ભૃશવિક્ષતઃ॥ 8-66-33 (58253) અવતીર્ય રથાત્તૂર્ણમાવિશચ્છયનં શુભમ્। અપેતશલ્યો રાજા તુ હૃચ્છલ્યેનાભિપીડિતઃ॥ 8-66-34 (58254) સોઽબ્રવીદ્ધાતરૌ રાજા માદ્રીપુત્રૌ મહારથૌ। ગચ્છન્ત ત્વરિતૌ વીરૌ યત્ર ભીમો વ્યવસ્થિતઃ॥ 8-66-35 (58255) `તતસ્તે પાણ્ડવાઃ સર્વે સમાભાષ્ય પરસ્પરમ્। અનીકં ભીમસેનસ્ય પાણ્ડવાવભ્યગચ્છતામ્'। જીમૂત ઇવ નર્દંસ્તુ યુધ્યતે સ વૃકોદરઃ॥ 8-66-36 (58256) તતોઽન્યં રથમાસ્થાય નકુલો રથપુઙ્ગવઃ। સહદેવશ્ચ તેજસ્વી ભ્રાતરૌ શત્રુકર્શનૌ॥ 8-66-37 (58257) તુરગૈરગ્ર્યરંહોભિર્યત્ર ભીમસ્તરસ્વિનૌ। અનીકૈઃ સહિતૌ તત્ર ભ્રાતરૌ સમવસ્થિતૌ॥ ॥ 8-66-38 (58258) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષટ્ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 66 ॥

8-67-0 (58259) સઞ્જય ઉવાચ। 8-67-0x (4993) દ્રૌણિસ્તુ રથવંશેન મહતા પરિવારિતઃ। અપતત્સહસા રાજન્યત્ર પાર્થો વ્યવસ્થિતઃ॥ 8-67-1 (58260) તમાપતન્તં સહસા શૂરઃ શૌરિસહાયવાન્। દધાર સમરે પાર્થો વેલેવ મકરાલયમ્॥ 8-67-2 (58261) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ દ્રોણપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। અર્જુનં વાસુદેવં ચ ચ્છાદયામાસ સાયકૈઃ॥ 8-67-3 (58262) અવચ્છન્નૌ તતઃ કૃષ્ણૌ દૃષ્ટ્વા તત્ર મહારથાઃ। વિસ્મયં પરમં ગત્વા પ્રૈક્ષન્ત કુરવસ્તદા॥ 8-67-4 (58263) અર્જુનસ્તુ તતો દિવ્યમસ્ત્રં ચક્રે હસન્નિવ। તદસ્ત્રં વારયામાસ બ્રાહ્મણો યુધિ ભારત॥ 8-67-5 (58264) યદ્યદ્ધિ વ્યાક્ષિપદ્યુદ્ધે ફલ્ગુનોઽસ્ત્રં જિઘાંસયા। તત્તદસ્ત્રૈર્મહેષ્વાસો દ્રોણપુત્રો જઘાન હ॥ 8-67-6 (58265) અસ્ત્રયુદ્ધે મહારાજ વર્તમાને મહાભયે। અપશ્યામ રણે દ્રૌણિં વ્યાત્તાનનમિવાન્તકમ્॥ 8-67-7 (58266) સ દિશઃ પ્રદિશશ્ચૈવ ચ્છાદયિત્વા હ્યજિહ્મગૈઃ। વાસુદેવં ત્રિભિર્બાણૈરવિધ્યદ્દક્ષિણે ભુજે॥ 8-67-8 (58267) તતોઽર્જુનો રથાન્સર્વાન્હત્વા તસ્ય પદાનુગાન્। ચકાર સમરે ભૂમિં શોણિતૌઘપરિપ્લુતામ્। [સર્બલોકવહાં રૌદ્રાં પરલોકવહાં નદીમ્]॥ 8-67-9 (58268) સરથા રથિનઃ પેતુઃ પાર્થચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ॥ 8-67-10 (58269) [દ્રૌણેરપહતાન્સઙ્ખે દદૃશુ સ ચ તાં તથા। પ્રાવર્તયન્મહાઘોરાં નદીં પરવહાં તદા॥ 8-67-11 (58270) તયોસ્તુ વ્યાકુલે યુદ્ધે દ્રૌણેઃ પાર્થસ્ય દારુણે। અમર્યાદં યોધયન્તઃ પર્યધાવન્ત પૃષ્ઠતઃ॥ 8-67-12 (58271) રથૈર્હતાશ્વસૂતૈશ્ચ હતારોહૈશ્ચ વાજિભિઃ। દ્વિરદૈશ્ચ હતારોહૈર્મહામાત્રૈર્હતદ્વિપૈઃ॥ 8-67-13 (58272) પાર્થેન સમરે રાજન્કૃતો ઘોરો જનક્ષયઃ। નિહતા રથિનઃ પેતુઃ પાર્થચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ॥] 8-67-14 (58273) હયાશ્ચ પર્યધાવન્ત મુક્તયોક્ત્રાસ્તતસ્તતઃ। તદ્દૃષ્ટ્વા કર્મ પાર્થસ્ય દ્રૌણિરાહવશોભિનઃ॥ 8-67-15 (58274) અર્જુનં જયતાં શ્રેષ્ઠં ત્વરિતોઽભ્યેત્ય વીર્યવાન્। વિધુન્વાનો મહચ્ચાપં કાર્તસ્વરવિભૂષિતમ્॥ 8-67-16 (58275) અવાકિરત્તતો દ્રૌમિઃ સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ। ભૂયોઽર્જુનં મહારાજ દ્રૌણિરાયમ્ય પત્રિણા॥ 8-67-17 (58276) વક્ષોદેશે ભૃશં પાર્થં તાડયામાસ નિર્દયમ્। સોઽતિવિદ્ધો રણે તેન દ્રોણપુત્રેણ ભારત॥ 8-67-18 (58277) ગાણ્ડીવધન્વા પ્રસભં શરવર્ષૈરુદારધીઃ। સઞ્છાદ્ય સમરે દ્રૌણિં ચિચ્છેદાસ્ય ચ કાર્મુકમ્॥ 8-67-19 (58278) સ ચ્છિન્નધન્વા પરિધં વજ્રસ્પર્શસમં યુધિ। આદાય ચિક્ષેપ તદા દ્રોણપુત્રઃ કિરીટિને॥ 8-67-20 (58279) તમાપન્તતં પરિઘં જામ્બૂનદપરિષ્કૃતમ્। ચિચ્છેદ સહસા રાજન્પ્રહસન્નિવ પાણ્ડવઃ॥ 8-67-21 (58280) સ પપાત તદા ભૂમૌ નિકૃત્તઃ પાર્થસાયકૈઃ। વિકીર્ણઃ પર્વતો રાજન્યથા વજ્રેણ તાડિતઃ॥ 8-67-22 (58281) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ દ્રોણપુત્રો મહારથઃ। ઐન્દ્રેણ ચાસ્ત્રવેગેન બીભત્સું સમવાકિરત્॥ 8-67-23 (58282) તસ્યેન્દ્રજાલાવતતં સમીક્ષ્ય પાર્થો રાજન્ગાણ્ડિવમાદદે સઃ। ઐન્દ્રં જાલં પ્રત્યહરત્તરસ્વી વરાસ્ત્રમાદાય મહેન્દ્રસૃષ્ટમ્॥ 8-67-24 (58283) વિદાર્ય તજ્જાલમથેન્દ્રમુક્તં પાર્થસ્તતો દ્રૌણિરથં ક્ષણેન। પ્રચ્છાદયામાસ તતોઽભ્યુપેત્ય દ્રૌણિસ્તદા પાર્થશરાભિભૂતઃ॥ 8-67-25 (58284) વિગાહ્ય તાં પાણ્ડવબાણવૃષ્ટિં શરૈઃ પરં નામ તતઃ પ્રકાશ્ય। શતેન કૃષ્ણં સહસાભ્યવિદ્ધ્યા-- ત્ત્રિભિઃ શતૈરર્જુનં ક્ષુદ્રકાણામ્॥ 8-67-26 (58285) તતોઽર્જુનઃ સાયકાનાં શતેન ગુરોઃ સુતં મર્મસુ નિર્બિભેદ। અશ્વાંશ્ચ સૂતં ચ તથા ધનુર્જ્યા-- મવાકિરત્પશ્યતાં તાવકાનામ્॥ 8-67-27 (58286) સ વિદ્ધ્વા મર્મસુ દ્રૌણિં પાણ્ડવઃ પરવીરહા। સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન રથનીડાદપાતયત્॥ 8-67-28 (58287) સ સઙ્ગૃહ્ય સ્વયં વાહાન્કૃષ્ણૌ પ્રાચ્છદયચ્છરૈઃ। તત્રાદ્ભુતમપરશ્યામ દ્રૌણેરાશુ પરાક્રમમ્॥ 8-67-29 (58288) સંયચ્છંસ્તુરગાન્યચ્ચ ફલ્ગુનં ચાપ્યયોધયત્। તદસ્ય સમરે રાજન્સર્વભૂતાન્યપૂજયન્॥ 8-67-30 (58289) `તેનાસ્ય સમરે યોધાસ્તુષ્ટુવુઃ સર્વ એવ તે। યદા નિજગૃહે પાર્થો દ્રોણપુત્રેણ ધન્વિના॥ 8-67-31 (58290) તદા પ્રહસ્ય બીભસ્તુર્દ્રોણપુત્રસ્ય સંયુગે। ક્ષિપ્રં રશ્મીનથાશ્વાનાં ક્ષુરપ્રૈશ્ચિચ્છિદે જયઃ॥ 8-67-32 (58291) પ્રાદ્રવંસ્તુરગાસ્તસ્ય શરવેગપ્રપીડિતાઃ। તતોઽભૂન્નિનદો ઘોરસ્તવ સૈન્યસ્ય ભારત॥ 8-67-33 (58292) પાણ્ડવાસ્તુ જયં લબ્ધ્વા તવ સૈન્યં સમાદ્રવન્। સમન્તાન્નિશિતાન્બાણાન્વિમુઞ્ચન્તો જયૈષિણઃ॥ 8-67-34 (58293) તાવકી ચતુરઙ્ગૈષા પાણ્ડવૈસ્તુ મહાચમૂઃ। પુનઃપુનરથો વીરૈઃ પ્રભગ્ના જિતકાશિભિઃ॥ 8-67-35 (58294) પશ્યતાં તે મહારાજ પુત્રાણાં ચિત્રયોધિનામ્। શકુનેઃ સૌબલેયસ્ય કર્ણસ્ય ચ વિશામ્પતે॥ 8-67-36 (58295) વાર્યમાણા મહાસેના પુત્રૈસ્તવ જનેશ્વર। ન ચાતિષ્ઠત સઙ્ગ્રામે પીડ્યમાના સમન્તતઃ॥ 8-67-37 (58296) તતો યોધૈર્મહારાજ પલાયદ્ભિઃ સમન્તતઃ। અભવદ્ય્વાકુલં ભીતં પુત્રાણાં તે મહદ્બલમ્॥ 8-67-38 (58297) તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ સતતં સૂતપુત્રસ્ય જલ્પતઃ। નાવતિષ્ઠતિ સા સેના વધ્યમાના મહાત્મભિઃ॥ 8-67-39 (58298) અથોત્ક્રુષ્ટં મહારાજ પાણ્ડવૈર્જિતકાશિભિઃ। ધાર્તરાષ્ટ્રબલં દૃષ્ટ્વા વિદ્રુતં વૈ સમન્તતઃ॥ 8-67-40 (58299) તતો દુર્યોધનઃ કર્ણમબ્રવીત્પ્રણયાદિવ। પશ્ય કર્ણ મહાસેનાં પાણ્ડવૈરર્દિતાં ભૃશમ્॥ 8-67-41 (58300) ત્વયિ તિષ્ઠતિ સન્ત્રાસાત્સમન્તાત્પ્રપલાયતે। એતજ્જ્ઞત્વા મહાબાહો કુરુ પ્રાપ્તમરિન્દમ॥ 8-67-42 (58301) સહસ્રાણિ ચ યોધાનાં ત્વામેવ પુરુષોત્તમ। ક્રોશન્તે સમરે વીર દ્રાવ્યમાણાનિ પાણ્ડવૈઃ॥ 8-67-43 (58302) સઞ્જય ઉવાચ। 8-67-44x (4994) એતચ્છ્રુત્વા તુ રાધેયો દુર્યોધનવચો મહત્। મદ્રરાજમિદં વાક્યમબ્રવીત્પ્રહસન્નિવ॥ 8-67-44 (58303) પશ્ય મે ભુજયોર્વીર્યમસ્ત્રાણાં ચ જનેશ્વર। અદ્ય હન્મિ રણે સર્વાન્પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડુભિઃ સહ॥ 8-67-45 (58304) વાહયાશ્વાન્નરવ્યાઘ્ર મદ્રાધિપ ન સંશયઃ। એવમુક્ત્વા મહારાજ સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 8-67-46 (58305) પ્રગૃહ્ય વિજયં વીરો ધનુઃશ્રેષ્ઠં પુરાતનમ્। સજ્યં કૃત્વા મહારાજ સમ્મૃજ્ય ચ પુનઃ પુનઃ॥ 8-67-47 (58306) સન્નિવાર્ય ચ તાન્યોધાન્સત્યેન શપથેન ચ। પ્રાયોજયદમેયાત્મા ભાર્ગવાસ્ત્રં મહાબલઃ॥ 8-67-48 (58307) તસ્માદ્રાજન્સહસ્રાણિ પ્રયુતાન્યર્બુદાનિ ચ। કોટિશશ્ચ શરાસ્તીક્ષ્ણા નિરગચ્છન્મહામૃધે॥ 8-67-49 (58308) જ્વલિતૈસ્તૈઃ શરૈર્ઘોરૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ। સઞ્ચન્ના પાણ્ડવી સેના ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 8-67-50 (58309) હાહાકારો મહાનાસીત્પાણ્ડવાનાં વિશામ્પતે। પીડિતાનાં બલવતા ભાર્ગવાસ્ત્રેણ સંયુગે॥ 8-67-51 (58310) નિપતદ્ભિર્ગજૈ રાજન્નશ્વૈશ્ચાપિ સહસ્રશઃ। રથૈશ્ચાપિ નરવ્યાઘ્ર નરૈશ્ચૈવ સમન્તતઃ॥ 8-67-52 (58311) પ્રાકમ્પત મહી રાજન્નિહતૈસ્તૈઃ સમન્તતઃ। વ્યાકુલં સર્વમભવત્પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્॥ 8-67-53 (58312) કર્ણસ્ત્વેકો યુધાં શ્રેષ્ઠો વિધૂમ ઇવ પાવકઃ। દહઞ્શત્રૂન્નરવ્યાઘ્રઃ શુશુભે સ પરન્તપઃ॥ 8-67-54 (58313) તે વધ્યમાનાઃ કર્ણેન પાઞ્ચાલાશ્ચેદિભિઃ સહ। તત્ર તત્ર વ્યમુહ્યન્ત વનદાહે યથા દ્વિપાઃ॥ 8-67-55 (58314) ચુક્રુશુશ્ચ નરવ્યાઘ્ર યથાપ્રાણં નરોત્તમાઃ। તેષાં તુ ક્રોશતાં દીનં ભીતાનાં રણમૂર્ધનિ॥ 8-67-56 (58315) ધાવતાં ચ તતો રાજંસ્ત્રસ્તાનાં ચ સમન્તતઃ। આર્તનાદો બભૂવાત્ર ભૂતાનામિવ સમ્પ્લુવે॥ 8-67-57 (58316) વધ્યમાનાંસ્તુ તાન્દૃષ્ટ્વા સૂતપુત્રેણ મારિષ॥ વિત્રેસુઃ સર્વભૂતાનિ તિર્યગ્યોનિગતાન્યપિ॥ 8-67-58 (58317) તે વધ્યમાતાઃ સમરે સૂતપુત્રેણ સૃઞ્જયાઃ। અર્જુનં વાસુદેવં ચ ક્રોશન્તિ ચ મુહુર્મુહુઃ। પ્રેતરાજપુરે યદ્વત્પ્રેતરાજં વિચેતસઃ॥ 8-67-59 (58318) શ્રુત્વા તુ નિનદં તેષાં વધ્યતાં કર્ણસાયકૈઃ। અથાબ્રવીદ્વાસુદેવં કુન્તીપુત્રો ધન઼ઞ્જયઃ। ભાર્ગવાસ્ત્રં મહાઘોરં દૃષ્ટ્વા તત્ર સમીરિતમ્॥ 8-67-60 (58319) પશ્ય કૃષ્ણ મહાબાહો ભાર્ગવાસ્ત્રસ્ય વિક્રમમ્। નૈતદસ્ત્રં હિ સમરે શક્યં હન્તું કથઞ્ચન॥ 8-67-61 (58320) સૂતપુત્રં ચ સંરબ્ધં પશ્ય કૃષ્ણ મહારણે। અન્તકપ્રતિમં વીર્યે કુર્વાણં કર્મ દારુણમ્॥ 8-67-62 (58321) અભીક્ષ્ણં ચોદયન્નશ્વાન્પ્રેક્ષતે માં મુહુર્મુહુઃ। નચ શક્ષ્યામિ કર્ણસ્ય સંયુગેઽહં પલાયિતુમ્॥ 8-67-63 (58322) જીવન્પ્રાપ્નોતિ પુરુષઃ સઙ્ખ્યે જયપરાજયૌ। મૃતસ્ય તુ હૃપીકેશ ભઙ્ગ એવ કુતો જયઃ॥ 8-67-64 (58323) એષ કર્ણો રણે ભાતિ મધ્યાહ્ન ઇવ ભાસ્કરઃ। નિવર્તય રથં કૃષ્ણ જીવન્ભદ્રાણિ પશ્યતિ॥ ॥ 8-67-65 (58324) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદ્વશદિવસયુદ્ધે સપ્તષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 67 ॥

8-68-0 (58325) સઞ્જય ઉવાચ। 8-68-0x (4995) તતો જનાર્દનઃ શ્રુત્વા તસ્ય વાક્યં વિશામ્પતે। રથેનાપયયૌ ક્ષિપ્રં સઙ્ગ્રામાદિતિ ભારત॥ 8-68-1 (58326) પ્રત્યનીકમવસ્થાપ્ય ભીમં ભીમપરાક્રમમ્। અલં વિષહિતું હ્યેષ કુરૂણાં સમ્પ્રપશ્યતામ્॥ 8-68-2 (58327) કર્ણં ચ સમરે રાજન્ગ્રાહયિષ્યઞ્શ્રમં પ્રતિ। વિશ્વમાર્થં ચ કૌરવ્ય પાર્થસ્ય ચ મહાત્મનઃ। અપયાતો રણાદ્વીરો રાજાનં દ્રષ્ટુમેવ ચ॥ 8-68-3 (58328) અર્જુનં ચાબ્રવીત્કૃષ્ણો ભૃશં રાજા પરિક્ષતઃ। તમાશ્વાસ્ય કુરુશ્રેષ્ઠ તતઃ કર્ણં હનિષ્યસિ॥ 8-68-4 (58329) તતો ધનઞ્જયઃ શ્રુત્વા રાજાનં શલ્યપીડિતમ્। યાહિયાહિતિ બહુશો વાસુદેવમચોદયત્। રાજાનં પ્રતિ વાર્ષ્ણેય દૂયતે મે દૃઢં મનઃ॥ 8-68-5 (58330) સ ચોદ્યમાનઃ પાર્થેન કેશિઘ્નો વૃષ્ણિનન્દનઃ। રથેનાપયયૌ ક્ષિપ્રં સઙ્ગ્રામાદ્ધોરદર્શનાત્॥ 8-68-6 (58331) ગચ્છન્નેવ તુ કૌન્તેયો ધર્મરાજદિદૃક્ષયા। સૈન્યમાલોકયામાસ નાપશ્યત્તત્ર ચાગ્રજમ્॥ 8-68-7 (58332) યુદ્ધં કૃત્વા તુ કૌન્તેયો દ્રોણપુત્રેણ ભારત। દુઃસહં વજ્રિણા સઙ્ખ્યે પરાજિત્ય ગુરોઃ સુતમ્॥ 8-68-8 (58333) દ્રૌણિં પરાજિત્ય તતોગ્રધન્વા કૃત્વા મહદ્દુષ્કરં શૂરકર્મ। આલોકયામાસ તતઃ સ્વસૈન્યં ધનઞ્જયઃ શત્રુભિરપ્રધૃષ્યઃ॥ 8-68-9 (58334) સંયુધ્યમાનાન્પૃતનામુખસ્થા-- ઞ્શૂરઃ શૂરાન્હર્ષયન્સવ્યસાચી। પૂર્વાપદાનૈઃ પ્રથિતૈઃ પ્રશંસ-- ન્સ્થિતાંશ્ચકારાત્મરથાનનીકે॥ 8-68-10 (58335) અપશ્યમાનસ્તુ કિરીટમાલી યુધિષ્ઠિરં ભ્રાતરમાજમીઢમ્। ઉવાચ ભીમં તરસાભ્યુપેત્ય રાજ્ઞઃ પ્રવૃત્તિસ્ત્વિહ કુત્ર ચેતિ॥ 8-68-11 (58336) ભીમસેન ઉવાચ। 8-68-12x (4996) અપયાત ઇતો રાજા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ। કર્ણબાણાભિતપ્તાઙ્ગો યદિ જીવેત્કથઞ્ચન॥ 8-68-12 (58337) અર્જુન ઉવાચ। 8-68-13x (4997) તસ્માદ્ભવાઞ્શીઘ્રમિતઃ પ્રયાતુ જ્ઞાતું પ્રવૃત્તિં પુરુષર્ષભસ્ય। નૂનં સ વિદ્ધોઽતિભૃશં પૃષત્કૈઃ કર્ણેન રાજા શિબિરં ગતોઽસૌ॥ 8-68-13 (58338) યઃ સમ્પ્રહારૈર્યુધિ સમ્પ્રવૃત્તે દ્રોણેન વિદ્ધોઽતિભૃશં તરસ્વી। તસ્થૌ સ તત્રાપિ જયપ્રતીક્ષો દ્રોણેન યાવન્ન હતઃ કિલાસીત્॥ 8-68-14 (58339) સ સંશયં ગમિતઃ પાણ્ડવાગ્ર્યઃ સઙ્ખ્યેઽદ્ય કર્ણેન મહાનુભાવઃ। જ્ઞાતું પ્રયાહ્યાશુ તમદ્ય ભીમ સ્થાસ્યામ્યહં શત્રુગણાન્નિરુધ્ય॥ 8-68-15 (58340) ભીમસેન ઉવાચ। 8-68-16x (4998) ત્વમેવ જાનીહિ મહાનુભાવ રાજ્ઞઃ પ્રવૃત્તિં ભરતર્ષભસ્ય। અહં હિ યદ્યર્જુન યામ્યમિત્રા વદન્તિ માં ભીત ઇતિ પ્રવીરાઃ॥ 8-68-16 (58341) તતોઽબ્રવીદર્જુનો ભીમસેનં સંશપ્તકાઃ પ્રત્યનીકસ્થિતા મે। એતાનહત્વાદ્ય મયા ન શક્ય-- મિતોપયાતું રિપુસઙ્ખમધ્યાત્॥ 8-68-17 (58342) અથાબ્રવીદર્જુનં ભીમસેનઃ સ્વવીર્યમાસાદ્ય કુરુપ્રવીર। સંશપ્તકાન્પ્રતિયોત્સ્યામિ સઙ્ખ્યે સર્વાનહં યાહિ ધનઞ્જય ત્વમ્॥ 8-68-18 (58343) તદ્ભીમસેનસ્ય વચો નિશમ્ય ધનઞ્જયો ભ્રાતુરમિત્રમધ્યે। દ્રષ્ટું કુરુશ્રેષ્ઠમભિપ્રયાસ્ય-- ન્પ્રોવાચ વૃષ્ણિપ્રવરં તદાનીમ્॥ 8-68-19 (58344) અર્જુન ઉવાચ। 8-68-20x (4999) `રાજાનં પ્રતિ વાર્ષ્ણેય દૂયતે મે દૃઢં મનઃ'। ચોદયાશ્વાન્હૃષીકેશ વિહાયૈતદ્બલાર્ણવમ્। અજાતશત્રું રાજાનં દ્રષ્ટુમિચ્છામિ કેશવ॥ 8-68-20 (58345) સઞ્જય ઉવાચ। 8-68-21x (5000) `તં રથ ચોદયામાસ બીભત્સોર્વચનાદ્ધરિઃ'॥ 8-68-21 (58346) તતો હયાન્સર્વદાશાર્હમુખ્યઃ પ્રચોદયન્ભીમમુવાચ ચેદમ્। નૈતચ્ચિત્રં તવ કર્માદ્ય ભીમ યાસ્યાવહે જહિ પાર્થારિસઙ્ઘાન્॥ 8-68-22 (58347) તતો યયૌ હૃષીકેશો યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ। શીઘ્રાચ્છીઘ્રતરો રાજન્વાજિભિર્ગરુડોપમૈઃ॥ 8-68-23 (58348) પ્રત્યનીકે ત્વવસ્થાપ્ય ભીમસેનમરિન્દમમ્। સન્દિશ્ય ચૈનં રાજેન્દ્ર યુદ્ધં પ્રતિ વૃકોદરમ્॥ 8-68-24 (58349) તતસ્તુ ગત્વા પુરુષપ્રવીરૌ રાજાનમાસાદ્ય શયાનમેકમ્। રથાદુભૌ પ્રત્યવરુહ્ય તસ્મા-- દ્વવન્દતુર્ધર્મરાજસ્ય પાદૌ॥ 8-68-25 (58350) `ઇત્યેવમુપસઙ્ગૃહ્ય ઉભૌ તુ પાઞ્જલી સ્થિતૌ। શસ્ત્રક્ષતૌ મહારાજ રુધિરેણ સમુક્ષિતૌ। નિહત્ય વાહિનીં તુભ્યમપયાતૌ રણાજિરાત્'॥ 8-68-26 (58351) તં દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રં ક્ષેમિણં પુરુષર્ષભમ્। મુદાભ્યનન્દતાં કૃષ્ણાવશ્વિનાવિવ વાસવમ્॥ 8-68-27 (58352) તાવભ્યનન્દદ્રાજાપિ વિવસ્વાનશ્વિનાવિવ। હતે મહાસુરે જમ્ભે શક્રવિષ્ણૂ યથા ગુરુઃ॥ 8-68-28 (58353) મન્યમાનો હતં કર્ણં પ્રીતઃ પરપુરઞ્જયઃ। `સ ભૂત્વા પુરુષવ્યાઘ્રો રાજા તત્ર યુધિષ્ઠિરઃ'। હર્ષગદ્ગદયા વાચા પ્રીતઃ પ્રાહ પરન્તપઃ॥ ॥ 8-68-29 (58354) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 68 ॥

8-69-0 (58355) સઞ્જય ઉવાચ। 8-69-0x (5001) [અથોપયાતૌ પૃથુલોહિતાક્ષૌ શરાચિતાઙ્ગૌ રુધિરપ્રદિગ્ધૌ। સમીક્ષ્ય સેનાગ્રનરપ્રવીરૌ યુધિષ્ઠિરો વાક્યમિદં બભાષે॥] 8-69-1 (58356) તતો યુધિષ્ઠિરો દૃષ્ટ્વા સહિતૌ કેશવાર્જુનૌ। હતમાધિરથિં મેને સઙ્ખ્યે ગાણ્ડીવધન્વના॥ 8-69-2 (58357) તાવભ્યનન્દત્કૌન્તેયઃ સામ્ના પરમવલ્ગુના। સ્મિતપૂર્વમમિત્રઘ્ન પૂજયન્ભરતર્પભ॥ 8-69-3 (58358) યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 8-69-4x (5002) સ્વાગતં દેવકીપુત્ર સ્વાગતં તે ધનઞ્જય। પ્રિયં મે દર્શનં વાઢં યુવયોર્નરસિંહયોઃ॥ 8-69-4 (58359) અરિષ્ટયોરક્ષતયોઃ કર્ણં હત્વા મહારથમ્। આશીવિપસમં યુદ્ધે સર્વશસ્ત્રવિશારદમ્॥ 8-69-5 (58360) અગ્રગં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં સર્વેષાં શર્મ વર્મ ચ। રક્ષિતં વૃષસેનેન સુપેણેન ચ ધન્વિના॥ 8-69-6 (58361) અનુજ્ઞાતં મહાવીર્યં રામેણાસ્ત્રે સુદુર્જયમ્। અગ્ર્યં સર્વસ્ય લોકસ્ય રથિનં લોકવિશ્રુતમ્॥ 8-69-7 (58362) ત્રાતારં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં ગન્તારં વાહિનીમુખે। હન્તારં પરસૈન્યાનામમિત્રગણમર્દનમ્॥ 8-69-8 (58363) દુર્યોધનહિતે યુક્તમસ્મદ્દુઃખાય ચોદ્યતમ્। અપ્રધૃષ્યં મહાયુદ્ધે દેવૈરપિ સવાસવૈઃ॥ 8-69-9 (58364) અનલાનિલયોસ્તુલ્યં તેજસા ચ બલેન ચ। પાતાલમિવ ગમ્ભીરં સુહૃદાં નન્દિવર્ધનમ્॥ 8-69-10 (58365) અન્તકં મમ મિત્રાણાં હત્વા કર્ણં મહામૃધે। દિષ્ટ્યા યુવામનુપ્રાપ્તૌ હત્વાઽસુરમિવામરૌ॥ 8-69-11 (58366) તેન યુદ્ધમભીતેન મયાઽદ્યાપ્યચ્યુતાર્જુનૌ। કૃતં ઘોરં મહાબાહૂ ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય પશ્યતઃ। અન્તકેનેવ ક્રુદ્ધેન પ્રજાઃ સર્વા જિઘાંસતા॥ 8-69-12 (58367) તેન કેતુશ્ચ મે ચ્છિન્નો હતૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી। હતવાહઃ કૃતશ્ચાસ્મિ યુયુધાનસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-69-13 (58368) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય યમયોર્વીરસ્ય ચ શિખણ્ડિનઃ। પશ્યતાં દ્રૌપદેયાનાં શતદ્રોશ્ચ મહાત્મનઃ॥ 8-69-14 (58369) એતાઞ્જિત્વા મહાવીર્યઃ કર્ણઃ શત્રુગણાન્બહૂન્। જિતવાન્માં મહાબાહો યતમાનો મહારણે॥ 8-69-15 (58370) અનુસૃત્ય ચ માં યુદ્ધે પરુષાણ્યુક્તવાન્બહુ। તત્ર તત્ર યુધાં શ્રેષ્ઠ પરિભૂય ન સંશયઃ॥ 8-69-16 (58371) ભીમસેનપ્રભાવાત્તુ યજ્જીવામિ ધનઞ્જય। બહુનાત્ર કિમુક્તેન હતે સોઢું સમુત્સહે॥ 8-69-17 (58372) ત્રયોદશાહં વર્ષાણિ યસ્માદ્ભીતો ધનઞ્જય। ન સ્મ નિદ્રાં લભે રાત્રૌ ન ચાહનિ સુખં ક્વચિત્॥ 8-69-18 (58373) તસ્ય દ્વેષેણ સંયુક્તઃ પરિદહ્યે ધનઞ્જય। આત્મનો મરણં જાનન્વાધ્રીણસ ઇવ દ્વિજઃ॥ 8-69-19 (58374) તસ્યાયમગમત્કાલશ્ચિન્તયાનસ્ય મે ચિરમ્। કથં કર્ણો મયા શક્યો યુદ્ધે ક્ષપયિતું ભવેત્॥ 8-69-20 (58375) જાગ્રત્સ્વપંશ્ચ કૌન્તેય કર્ણમેવ સ્મરાહ્યહમ્। પશ્યામિ તત્રતત્રૈવ કર્ણભૂતમિદં જગત્॥ 8-69-21 (58376) યત્ર યત્ર હિ ગચ્છામિ કર્ણાદ્ભીતો ધનઞ્જય। તત્ર તત્ર હિ પશ્યામિ કર્ણમેવાગ્રતઃ સ્થિતમ્॥ 8-69-22 (58377) સોઽહં તેનૈવ વીરેણ સમરેષ્વપલાયિના। સહયઃ સરથઃ પાર્થ જિત્વા જીવન્વિસર્જિતઃ॥ 8-69-23 (58378) કો નુ મે જીવિતેનાર્થો રાજ્યેનાર્થો ભવેત્પુનઃ। મમૈવં વિક્ષતસ્યાદ્ય કર્ણેનાહવશોભિના॥ 8-69-24 (58379) ન પ્રાપ્તપૂર્વં યદ્ભીષ્માત્કૃપાદ્દ્રોણાચ્ચ સંયુગે। તત્પ્રાપ્તમદ્ય મે યુદ્ધે સૂતપુત્રાન્મહારથાત્॥ 8-69-25 (58380) સ ત્વાં પૃચ્છામિ કૌન્તેય યથા ન કુશલસ્તથા। તન્મમાચક્ષ્વ કાર્ત્સ્ન્યેન યથા કર્ણો હતસ્ત્વયા॥ 8-69-26 (58381) શક્રતુલ્યબલો યુદ્ધે યમતુલ્યઃ પરાક્રમે। રામતુલ્યસ્તથાસ્ત્રેષુ સ કથં તે નિષૂદિતઃ॥ 8-69-27 (58382) મહારથસમાખ્યાતઃ સર્વયુદ્ધવિશારદઃ। ધનુર્ધરાણાં પ્રવરઃ સર્વેષાં વૈ સદાર્જુન॥ 8-69-28 (58383) પૂજિતો ધૃતરાષ્ટ્રેણ સપુત્રેણ વિશામ્પતે। ત્વદર્થમેવ રાધેયઃ સ કથં નિહતસ્ત્વયા॥ 8-69-29 (58384) ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય યોદ્ધારઃ સર્વ એવ સદાર્જુન। તવ મૃત્યું રણે કર્ણં મન્યન્તે પુરુષર્ષભ॥ 8-69-30 (58385) સ ત્વયા પુરુષવ્યાઘ્ર કથં યુદ્ધે નિષૂદિતઃ। તન્મમાચક્ષ્વ કૌન્તેય યથા કર્ણો હતસ્ત્વયા॥ 8-69-31 (58386) સોત્સેધમસ્ય ચ શિરઃ પશ્યતાં સુહૃદાં હૃતમ્। ત્વયા પુરુષશાર્દૂલ સિંહેનેવ યથા રુરોઃ॥ 8-69-32 (58387) સર્વા દિશઃ પર્યપતત્ત્વદર્થં ત્વાં સૂતપુત્રઃ સમરે પરીપ્સન્। દિત્સન્નૃણાં શકટં રત્નપૂર્ણં કથં ત્વયાસૌ નિહતોઽદ્ય કર્ણઃ॥ 8-69-33 (58388) ત્વયા રણે નિહતઃ સૂતપુત્રઃ કચ્ચિત્કૃતં મે પરમં ત્વયાદ્ય પ્રિયં રણે સૂતપુત્રં નિહત્ય॥ 8-69-34 (58389) સર્વા દિશઃ પર્યપતત્ત્વદર્થં મુદાન્વિતો ગર્વિતઃ સૂતપુત્રઃ। સ શૂરમાની સમરે સમેત્ય કચ્ચિત્ત્વયા નિહતઃ સૂતપુત્રઃ॥ 8-69-35 (58390) રાજ્યં પરં હસ્તિગવાશ્વયુક્તં રથં દિત્સુર્યઃ પરેભ્યસ્ત્વર્દર્થે। ત્વયા રણે સ્પર્ધતે યઃ સ પાપઃ કચ્ચિત્ત્વયા નિહતઃ પાપબુદ્ધિઃ॥ 8-69-36 (58391) યોઽસૌ નિત્યં શૌર્યમદેન મત્તો વિકત્થતે સંસદિ કૌરવાણામ્। પ્રીત્યર્થં વૈ તાત સુયોધનસ્ય કચ્ચિત્સ પાપો નિહતસ્ત્વયાદ્ય॥ 8-69-37 (58392) કચ્ચિત્સમાગમ્ય ધનુઃપ્રમુક્તૈ-- સ્ત્વત્પ્રેષિતૈર્લોહમયૈર્વિહંગૈઃ। શેતે ભિન્નઃ પાંસુષુ સૂતપુત્રઃ કચ્ચિદ્ભગ્રૌ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય બાહૂ॥ 8-69-38 (58393) યોઽસૌ સદા શ્લાઘતે રાજમધ્યે દુર્યોધનં હર્ષયન્દર્પયુક્તઃ। હન્તાઽસ્મિ સર્વાનિતિ પાણ્ડુપુત્રા-- નહં હન્તા ફલ્ગુનસ્યેતિ મોહાત્॥ 8-69-39 (58394) કચ્ચિદ્વચોઽસ્ય વિતથં ત્વયા કૃતં યત્તત્પ્રિયામવદત્તાત કર્ણઃ। સભામથ્યે રૂક્ષમનેકરૂપં ધિક્પાણ્ડવાનપતિસ્ત્વં હિ કૃષ્ણે॥ 8-69-40 (58395) કચ્ચિદ્ભુવં શત્રુરયં મહાત્મા હ્યધારયદ્દ્વાદશ યઃ સમાસ્તુ। કર્ણો વ્રતં ઘોરમમિત્રસાહો દુર્યોધનસ્યાર્થનિવિષ્ટબુદ્ધિઃ॥ 8-69-41 (58396) પાદૌ ન ધાવે યાવદહં ન હન્મિ ધનઞ્જયં સમરેષૂગ્રવેગમ્। કચ્ચિદ્રણે ફલ્ગુન તં નિહત્ય કચ્ચિદ્વ્રતં તસ્ય ભગ્નં ત્વયાઽદ્ય॥ 8-69-42 (58397) યોઽસૌ કૃષ્ણામબ્રવીદ્દુષ્ટબુદ્ધિઃ કર્ણઃ સભાયાં કુરુવીરમધ્યે। કિં પાણ્ડવાંસ્ત્વં ન જહાસિ કૃષ્ણે સુદુર્બલાન્પતિતાન્હીનસત્વાન્॥ 8-69-43 (58398) યોઽસૌ કર્ણઃ પ્રત્યજાનાત્ત્વદર્થે નાહં હત્વા સહ કૃષ્ણેન પાર્થમ્। ઇહોપયાતેતિ સ પાપબુદ્ધિઃ કચ્ચિચ્છેતે શરસમ્ભિન્નગાત્રઃ॥ 8-69-44 (58399) કચ્ચિત્સઙ્ગ્રામો વિદિતો વૈ તવાયં સમાગમે સૃઞ્જય કૌરવાણામ્। યેનાવસ્થામીદૃશીં પ્રાપિતોઽહં કચ્ચિત્ત્વયા સોઽદ્ય હતો દુરાત્મા॥ 8-69-45 (58400) કચ્ચિત્ત્વયા તસ્ય સુમન્દબુદ્ધે-- ર્ગાણ્ડીવમુક્તૈર્વિશિખૈર્જ્વલદ્ભિઃ। સકુણ્ડલં ભાનુમદુત્તમાઙ્ગં કાયાત્પ્રકૃત્તં યુધિ સવ્યસાચિન્॥ 8-69-46 (58401) યત્તન્મયા બાણસમર્પિતેન ધ્યાતોઽસિ કર્ણસ્ય વધાય વીર। તન્મે ત્વયા કચ્ચિદમોઘમદ્ય ધ્યાનં કૃતં કર્ણનિપાતનેન॥ 8-69-47 (58402) યદ્દર્પપૂર્ણઃ સ સુયોધનોઽસ્મા-- ન્દિધક્ષતે કર્ણસમાશ્રયેણ। કચ્ચિત્ત્વયા સોઽદ્ય સમાશ્રયોઽસ્ય ભગ્નઃ પરાક્રમ્ય સુયોધનસ્ય॥ 8-69-48 (58403) યો નઃ પુરા ષણ્ઢતિલાનવોચ-- ત્સભામધ્યે કૌરવાણાં સમક્ષમ્। સ દુર્મતિઃ કચ્ચિદુપેત્ય સઙ્ખ્યે ત્વયા હતઃ સૂતપુત્રોઽત્યમર્ષી॥ 8-69-49 (58404) યઃ પ્રાહિણોત્સૂતપુત્રો દુરાત્મા કૃષ્ણાં જિતાં સૌબલેહાનયેતિ। સ મન્દબુદ્ધિર્નિહતઃ પ્રસહ્ય વૈકર્તનસ્ત્વદ્ય કચ્ચિન્મહાત્મન્॥ 8-69-50 (58405) યઃ શસ્ત્રભૃચ્છ્રેષ્ઠતમં પૃથિવ્યાં પિતામહં વ્યાક્ષિપદલ્પચેતાઃ। સઙ્ખ્યાયમાનોઽર્ધરથઃ સ કચ્ચિ-- ત્ત્વયાં હતોઽદ્યાધિરથિર્મહાત્મન્॥ 8-69-51 (58406) અમર્ષજં નિકૃતિસમીરણેરિતં હૃદિ સ્થિતં જ્વલનમિમં સદા મમ। હતો મયા સોઽદ્ય સમેત્ય કર્ણ ઇતિ બ્રુવન્પ્રશમયસેઽદ્ય ફલ્ગુન॥ ॥ 8-69-52 (58407) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકોનસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 69 ॥

8-70-0 (58408) સઞ્જય ઉવાચ। 8-70-0x (5003) તદ્ધર્મશીલસ્ય વચો નિશમ્ય રાજ્ઞઃ ક્રુદ્ધસ્યાતિરથો મહાત્મા। ઉવાચ દુર્મર્ષમદીનસત્વો યુધિષ્ઠિરં જિષ્ણુરનન્તવીર્યઃ॥ 8-70-1 (58409) દ્રોણં હતં પાર્થ કર્ણો વિદિત્વા ભિન્નાં નાવવિમાવત્યગાધે કુરૂણામ્। સમ્મુહ્યમાનાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્વિદિત્વા નિરુત્સાહાંશ્ચ વિજયે પરેષામ્॥ 8-70-2 (58410) સોદર્યવત્ત્વરિતોઽમિતૌજા ઉત્તારયિષ્યન્ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રાન્। રણે રથેનાધિરથિર્મહાત્મા તતો હિ માં ત્વરિતઃ સોઽભ્યધાવત્॥ 8-70-3 (58411) સંશપ્તકૈર્યુધ્યમાનસ્ય મેઽદ્ય સેનાગ્રયાયી કુરુસૈન્યસ્ય રાજન્। આશીવિષાભાન્વિકિરઞ્શરૌઘા-- ન્દ્રૌણિઃ પુરસ્તાત્સહસાધ્યતિષ્ઠત્॥ 8-70-4 (58412) સ મે દૃષ્ટ્વા શૂરતમો ધ્વજાગ્રં સમાદિશદ્રથસઙ્ઘાનનેકાન્। તેષામહં પઞ્ચશતં નિહત્ય આસાદયં દ્રોણપુત્રં નદન્તમ્॥ 8-70-5 (58413) સ દ્રોણપુત્રઃ સદૃશં મહાત્મા મામપ્યરૌત્સીત્તદનીકમધ્યે। કિરઞ્શરૌઘાન્બહુરૂપાન્વિચિત્રા-- ન્સ્વાતીગતઃ શુક્ર ઇવાતિવર્ષન્॥ 8-70-6 (58414) સ મે રાન્સર્વતઃ કઙ્કપત્રા-- નવાસૃજદ્વૈ પૃથિવીપ્રકાશાન્। નિવાર્ય તૂર્ણં પરમાજિમધ્યે તતોઽપિ માં બાણગણૈઃ સમાર્પયત્॥ 8-70-7 (58415) આકર્ષણં વાપિ વિકૃષ્ય મુક્તં ન દૃશ્યતે તસ્ય મહારથસ્ય। ન સન્દધાનઃ કુત આદદાનો ન વ્યાક્ષિપન્ન વિકર્ષન્વિમુઞ્ચન્॥ 8-70-8 (58416) સવ્યેન વા યદિ વા દક્ષિણેન ન જ્ઞાયતે કતરેણાસ્યતીતિ। આચાર્યવત્સમરે પર્યવર્ત-- ન્મહચ્ચિત્રં દર્શયન્સર્વતઃ સ્મ॥ 8-70-9 (58417) દૃષ્ટ્વીવિષં ચાસુહરં પરેષાં સર્વા દિશઃ પૂરયાનં શરૌધૈઃ। અલાતચક્રપ્રતિમં મહાત્મનઃ સદા નતં કાર્મુકં બ્રહ્મબન્ધોઃ॥ 8-70-10 (58418) તતોઽપરાન્બાણગણાનનેકા-- નાકર્ણપૂર્ણાયતવિપ્રમુક્તાન્। સસર્જ શીઘ્રાસ્ત્રબલેન વીર-- સ્તોયં યથા પ્રાવૃષિ કાલમેઘઃ॥ 8-70-11 (58419) આવિધ્યન્માં પઞ્ચભિદ્રોણપુત્રઃ શિતૈઃ શરૈઃ પઞ્ચભિર્વાસુદેવમ્। અભ્યઘ્નં બાણૈસ્તમહં સુધારૈ-- ર્નિમેષમાત્રેણ સુવર્ણપુઙ્ખૈઃ॥ 8-70-12 (58420) સ નિર્વિદ્ધો વિરથો દ્રોણપુત્રો રથાનીકં ચાધિરથેર્વિવેશ। મયાભિભૂતાન્સ્વરથપ્રબર્હા-- નસ્ત્રં ચ પશ્યન્રુધિરપ્રદિગ્ધમ્॥ 8-70-13 (58421) તતોઽભિભૂતં યુધિ વીક્ષ્ય સૈન્યં વિધ્વસ્તયોધં દ્રુતનાગયૂથમ્। પઞ્ચાશતા રથમુખ્યૈઃ સમેતઃ કર્ણસ્ત્વરન્નભ્યપતત્પ્રમાથી॥ 8-70-14 (58422) તાન્સૂદયિત્વાઽહમપાસ્ય કર્ણં દ્રષ્ટું ભવન્તં ત્વરયોપયાતઃ। સર્વે પાઞ્ચાલા હ્યુદ્વિજન્તે સ્મ કર્ણં દૃષ્ટ્વા ગાવઃ કેસરિણં યથૈવ॥ 8-70-15 (58423) મૃત્યોરાસ્યં વ્યાત્તમિવાભિપદ્ય પ્રભદ્રકાઃ કર્ણમાસાદ્ય સર્વે। યાસ્યામિ તાંસ્તારયિષ્યન્બલૌઘા-- દ્દિષ્ટ્યા ભવાન્સ્વસ્તિમાન્પાર્થ દૃષ્ટઃ॥ 8-70-16 (58424) હનિષ્યેઽહં ભારત સૂતપુત્ર-- મસ્મિન્સઙ્ગ્રામે યદિ દૃશ્યતેઽદ્ય। આયાહિ પશ્યાદ્ય યુયુત્સમાનૌ માં સૂતપુત્રં ચ ધૃતૌ રણાય॥ 8-70-17 (58425) મહાઝષસ્યેવ મુખં પ્રપન્નાઃ પ્રભદ્રકાઃ કર્ણમુખં પ્રપન્નાઃ। ષટ્સાહસ્રા ભારત રાજપુત્રાઃ સ્વર્ગાય લોકાય રણે નિમગ્નાઃ॥ 8-70-18 (58426) તાનદ્ય યાસ્યામિ રણાદ્વિમોક્તું સર્વાત્મના સૂતપુત્રં ચ હન્તુમ્॥ 8-70-19 (58427) અથ પ્રવીરેણ મહાનુભાવ દ્વિષત્સૈન્યં નિર્દહન્વિસ્તરેણ। સમેત્યાહં સૂતપુત્રેણ સઙ્ખ્યે વજ્રીવ વૃત્રેણ નરેન્દ્રમુખ્ય॥ 8-70-20 (58428) એવં ગતે કિઞ્ચ મયાઽદ્ય શક્યં કાર્યં કર્તું નિગ્રહે સૂતજસ્ય। તથૈવ રાજ્ઞશ્ચ સુયોધનસ્ય યે ચાપિ માં યોદ્ધુકામાઃ સમેતાઃ॥ 8-70-21 (58429) કર્ણં ન ચેદદ્ય નિહન્મિ રાજ-- ન્સબાન્ધવં યુધ્યમાનં પ્રસહ્ય। પ્રતિશ્રુત્યાઽકુર્વતાં યા ગતિર્વૈ કષ્ટાં યાયાં તામહં રાજસિંહ॥ 8-70-22 (58430) આમન્ત્રયે ત્વાં બ્રૂહિ રણે જયં મે પુરા ભીમં ધાર્તરાષ્ટ્રા ગ્રસન્તિ। સૌતિં હનિષ્યામિ નરેન્દ્રસિંહ સૈન્યં તથા શત્રુગણાંશ્ચ સર્વાન્॥ ॥ 8-70-23 (58431) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 70 ॥

8-73-0 (58432) સઞ્જય ઉવાચ। 8-73-0x (5004) વૈકર્તનં કુશલિનં નિશમ્ય ક્રુદ્ધઃ પાર્થઃ ફલ્ગૂનસ્યામિતૌજાઃ। ધનઞ્જયં વાક્યમુવાચ રાજા યુધિષ્ઠિરઃ કર્ણશરાભિતપ્તઃ॥ 8-73-1 (58433) ઇમાં ચ વસતિં હિત્વા ભયાત્કર્ણેન ફલ્ગુન। અહં ચ ભીમસેનશ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ॥ 8-73-2 (58434) વાસુદેવેન સહિતા વયં કર્ણેન નિર્જિતાઃ। પુનરેવ વનં ગત્વા તપશ્ચર્યાં ચ કુર્મહે। અથવા ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં પરિચર્યાં ચરામહે॥ 8-73-3 (58435) ઇત્યેવમુક્ત્વા બીભત્સું રોષાત્સંરક્તલોચનઃ। અબ્રવીત્પુનરેવાત્ર ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-73-4 (58436) ઇદં યદિ દ્વૈતવને તુ સૂક્તં કર્ણં નિયોદ્ધું ન સહે નૃપેતિ। વયં તતઃ પ્રાપ્તકાલં યથાવ-- ત્કૃત્વાઽભ્યુપેક્ષામ તથૈવ રાજ્યમ્॥ 8-73-5 (58437) મયિ પ્રતિશ્રુત્ય વધં હિ તસ્ય બલસ્ય ચાર્ધસ્ય તથૈવ યુદ્ધે। આનીય માં શત્રુમધ્યે સ કસ્મા-- ત્સમુન્નામ્ય સ્થણ્ડિલે પ્રત્યપિંષ્ઠાઃ॥ 8-73-6 (58438) અન્વાસ્ય સત્યેન યદાત્થ પાર્થ સત્યં શપન્વાસુદેવેન સાર્ધમ્। તન્નઃ સત્યમફલં હ્યકાર્ષીઃ ફલસ્ય કાલે ચાચ્છિન્નઃ પુષ્પવૃક્ષમ્॥ 8-73-7 (58439) પ્રચ્છાદિતસ્ત્વં બાલિશ દુર્યશોભિ-- રનર્થવાક્યોઽસ્યર્જુન નૈવ સાધુઃ। ત્યક્ત્વા ભીમં સર્વભીમેષુ ભીમં સંયોજિતસ્ત્વં સૂતપુત્રં નિહન્તુમ્॥ 8-73-8 (58440) યત્તદ્વૃથા વાગુવાચાન્તરિક્ષે સપ્તાહ્નિ જાતે ત્વયિ મન્દબુદ્ધૌ। અપાપીયાન્વાસવાત્કુન્તિજાતો બહૂન્સઙ્ગ્રામાનયમેવ જેતા॥ 8-73-9 (58441) અયં જેતા પાણ્ડવો દેવસઙ્ઘાન્ સર્વાણિ ભૂતાન્યપિ ચોત્તમૌજાઃ। અયં જેતા મદ્રકલિઙ્ગજાતા-- ન્દૈત્યાંશ્ચ રક્ષાંસિ સમાગતાનિ॥ 8-73-10 (58442) ભૂમિં ચ સર્વાં નિખિલેન જેતા કુરૂંશ્ચ જેતા સ્વગણાંશ્ચ જેતા। અસ્માત્પરો નો ભવિતા ધનુર્ધરો નૈષ્યન્ન ભૂતઃ કશ્ચિદેનં વિજેતા॥ 8-73-11 (58443) ઇચ્છન્નયં સર્વભૂતાનિ કુર્યા-- દ્વશી વશે સર્વસમાપ્તવિદ્યઃ। કાન્ત્યા શશાઙ્કસ્ય જવેન વાયોઃ સ્યૈર્યેણ મેરોઃ ક્ષમયા પૃથિવ્યાઃ॥ 8-73-12 (58444) અગ્નેશ્ચ તાપે ધનદસ્ય લક્ષ્મ્યા શૌર્યેણ શક્રસ્ય જયેન વિષ્ણોઃ। તુલ્યો મહાત્મા તવ કુન્તિ પુત્રો જાતોઽદિતેર્વિષ્ણુરિવામિતૌજાઃ॥ 8-73-13 (58445) સ્વેષાં જયાય દ્વિષતાં વધાય જાતો મહાત્મા તવ નન્દિકર્તા। ઇત્યન્તરિક્ષે શતશૃઙ્ગમૂર્ધ્નિ તપસ્વિનાં શૃણ્વતાં વાગુવાચ॥ 8-73-14 (58446) એવંવિધસ્ત્વં ન ચ ભૂતસ્તથાદ્ય દેવાશ્ચ નૂનમનૃતં વદન્તિ॥ 8-73-15 (58447) તથા પરેષામૃષિસત્તમાનાં શ્રુત્વા ગિરઃ પૂજયતાં સદા ત્વામ્। ન સન્નતિં યામિ સુયોધનસ્ય ન ત્વાં જાનામ્યાધિરથેર્ભયાર્તમ્॥ 8-73-16 (58448) ત્વષ્ટ્રા કૃતં વાહમકૂજનાક્ષં શુભં સમાસ્થાય કપિધ્વજં તમ્। ખઙ્ગં ગૃહીત્વા હેમચિત્રાવનદ્વં ધનુર્વરં ગાણ્ડિવં તાલમાત્રમ્। ત્વં વાસુદેવેનોહ્યમાનઃ કથં નુ કર્ણાદ્ભીતો વ્યપયાતોઽસિ પાર્થ॥ 8-73-17 (58449) પૂર્વં યદુક્તં હિ સુયોધનેન ન ફલ્ગુનઃ પ્રમુખે સ્થાસ્યતીતિ। કર્ણસ્ય યુદ્ધે હિ મહાબલસ્ય મૌર્ખ્યાત્તુ તન્નાવબુદ્ધં મયાઽસીત્॥ 8-73-18 (58450) તેનાદ્ય તપ્સ્યે ભૃશમપ્રમેયં યન્મિત્રવર્ગો નરકં પ્રવિષ્ટઃ। તદૈવ વાચ્યોઽસ્મિ નનુ ત્વયાઽહં ન યોત્સ્યેઽહં સૂતપુત્રં કથઞ્ચિત્॥ 8-73-19 (58451) તતો નાહં સૃઞ્જયાન્કેકયાંશ્ચ સમાનયેયં સુહૃદો રણાય॥ 8-73-20 (58452) એવં ગતે કિં ચ મયાઽદ્ય શક્યં કાર્યં કર્તું નિગ્રહે સૂતજસ્ય। તથૈવ રાજ્ઞશ્ચ સુયોધનસ્ય યે વાપિ માં યોદ્ધુકામાઃ સમેતાઃ॥ 8-73-21 (58453) ધિગસ્તુ મજ્જીવિતમદ્ય કૃષ્ણ યોઽહં વશં સૂતપુત્રસ્ય યાતઃ। મધ્યે કુરૂણાં સમુયોધનાનાં યે ચાપ્યન્યે યોદ્ધુકામાઃ સમેતાઃ॥ 8-73-22 (58454) એકઃ સ મે ભીમસેનોઽદ્યં નાથો યેનાભિપન્નોઽસ્મિ રણે મહાભયે। વિમોચ્ય માં ચાપિ રુપાન્વિતસ્તતઃ શરેણ તીક્ષ્ણેન બિભેદ કર્ણમ્॥ 8-73-23 (58455) ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્સમરે ભીમસેન-- શ્ચક્રે યુદ્ધં કુરુમુખ્યૈઃ સમેતૈઃ। ગદાગ્રહસ્તો રુધિરોક્ષિતાઙ્ગ-- શ્ચરન્રણે કાલ ઇવાન્તકાલે॥ 8-73-24 (58456) અસૌ હિ ભીમસ્ય મહાનિનાદો મુહુર્મહુઃ શ્રૂયતે ધાર્તરાષ્ટ્રૈઃ। યદિ સ્મ જીવેત્સમરે નિહન્તા મહારથાનાં પ્રવરો નરોત્તમઃ॥ 8-73-25 (58457) તવાભિમન્યુસ્તનયોઽદ્ય પાર્થ ન ચાસ્મિ ગન્તા સમરે પરાભવમ્। અથાપિ જીવેત્સમરે ઘટોત્કચ-- સ્તથાઽપિ નાહં સમરે પરાઙ્યુખઃ॥ 8-73-26 (58458) ભીમસ્ય પુત્રઃ સમરાગ્રયાયી મહાસ્ત્રવિન્નાપિ તવાનુરૂપઃ। યં તં xxxસાદ્ય રિપોર્વલં નો નિમીલિતાક્ષં ભયવિપ્લુતં ભવેત્॥ 8-73-27 (58459) xxxxxનિશિ યુદ્ધમેક-- સ્ત્યક્સા રણં યત્વ ભયાદ્રવન્તે॥ 8-73-28 (58460) સ ચેત્સમાસાદ્ય મહાનુભાવઃ કર્ણં રણે બાણગણૈઃ પ્રમોહ્યઃ। ધૈર્યે સ્થિતેનાપિ ચ સૂતજેન શક્યા હતો વાસવદત્તયા તયા॥ 8-73-29 (58461) મમૈવ ભાગ્યાનિ પુરા કૃતાનિ પાપાનિ નૂનં ફલવન્તિ યુદ્ધે। તૃણં ચ કૃત્વા સમરે ભવન્તં તતોઽહમેવં નિકૃતો દુરાત્મના। વૈકર્તનેનૈવ તથા કૃતોઽહં યથા હ્યશક્તઃ ક્રિયતે ત્વબાન્ધવઃ॥ 8-73-30 (58462) આપદ્ગ્રતં યશ્ચ નરો વિમોક્ષયે-- ત્સ બાન્ધવઃ સ્નેહયુતઃ સુહૃચ્ચ। એવં પુરાણા ઋષયો વદન્તિ ધર્મઃ સદા સદ્ભિરનુષ્ઠિતશ્ચ॥ 8-73-31 (58463) ખઙ્ગં વિભ્રજ્જાતરૂપત્સરું ચ ધનુર્વેદં ગાણ્ડિવં તાલમાત્રમ્। સ કેશવેનોહ્યમાનઃ કથં નુ કર્ણાત્પાર્થસ્ત્વમપૈતું સમૈષીઃ॥ 8-73-32 (58464) સ ગાણ્ડીવં કેશવાય પ્રદાય યન્તા ભવેસ્ત્વં યદિ કેશવસ્ય। તતસ્તરેત્કેશવઃ કર્ણમુગ્રં મરુત્સસ્વો વૃત્રમિવાત્તવજ્રઃ॥ 8-73-33 (58465) માસેઽપતિષ્યો યદિ પઞ્ચમે ત્વં ન વા ગર્ભો યદ્યભવઃ પૃથાયાઃ। મત્તઃ શ્રેયાન્રાજપુત્રોઽભવિષ્ય-- ન્ન તે યશઃ ફલ્ગુન ઇત્યપેયાત્॥ ॥ 8-73-34 (58466) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 71 ॥

8-72-0 (58467) સઞ્જય ઉવાચ। 8-72-0x (5005) યુધિષ્ઠિરેણૈxxxxક્તઃ કૌન્તેયઃ શ્વેતવાહનઃ। અસિં જગ્રાહ સઙ્ક્રુદ્ધો જિઘાંસુર્ભરતર્ષભમ્॥ 8-72-1 (58468) તસ્ય કોપં સમાજ્ઞાય ચિત્તજ્ઞઃ કેશવસ્તદા। ઉવાચ કિમિદં ખઙ્ગં ગૃહ્ણાસ્યર્જુન શંમ મે॥ 8-72-2 (58469) નેહ પશ્યામિ યોદ્ધવ્યં ત્વયા કિઞ્ચિદ્વનઞ્જય। નેહાગતા ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ સર્વે ભીમેન વારિતાઃ॥ 8-72-3 (58470) ઉપાગતોઽસિ કૌન્તેય રાજા દ્રષ્ટવ્ય ઇત્યસૌ। સ રાજા ભવતા દૃષ્ટઃ કુશલી ચ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-72-4 (58471) તં દૃષ્ટ્વા નૃપશાર્દૂલં શાર્દૂલસમવિક્રમમ્। હર્ષકાલે ચ સમ્પ્રાપ્તે કસ્માત્ત્વાં મન્યુરાવિશત્॥ 8-72-5 (58472) ન તં પશ્યામિ કૌન્તેય યસ્તે વધ્યો ભવેદિહ। પ્રહર્તુમિચ્છસે કસ્માત્કિં વા તે ચિત્તવિભ્રમઃ॥ 8-72-6 (58473) કસ્માદ્ભવાન્મહાખઙ્ગં પરિગૃહ્ણાત્યકારણાત્। 8-72-7 (58474) તત્ત્વાં પૃચ્છામિ કૌન્તેય કિમિદં તે ચિકીર્ષિતમ્। પરામૃશસિ યત્ક્રુદ્ધઃ ખઙ્ગમદ્ભુતવિક્રમ॥ 8-72-8 (58475) એવમુક્તઃ કટાક્ષેણ પ્રેક્ષમાણો યુધિષ્ઠિરમ્। અર્જુનઃ પ્રાહ ગોવિન્દં ક્રુદ્ધઃ સર્પ ઇવ શ્વસન્॥ 8-72-9 (58476) અન્યસ્મૈ દેહિ ગાણ્ડીવમિતિ માં યઃ પ્રચોદયેત્। ભિન્દ્યામહં તસ્ય શિર ઇત્યુપાંશુ વ્રતં મમ। યુધિષ્ઠિરેણ તેનાહમુક્તશ્ચાસ્મિ જનાર્દન॥ 8-72-10 (58477) યદુક્તોઽહમદીનાર્થં રાજ્ઞાઽનેન યશસ્વિના। સમક્ષં તવ ગોવિન્દ ન તત્ક્ષન્તુમિહોત્સહે॥ 8-72-11 (58478) તસ્માદેનં વિધિષ્યામિ રાજાનં ધર્મચારિણામ્। પ્રતિજ્ઞાં પાલયિષ્યામિ હત્વૈનં નરસત્તમમ્॥ 8-72-12 (58479) એતદર્થં મયા ખહ્ગો ગૃહીતો યદુનન્દન। સોઽહં યુધિષ્ઠિરં હત્વા સત્યસ્યાનૃણ્યતાં ગતઃ। વિશોકો વિજ્વરશ્ચાપિ ભવિષ્યામિ જનાર્દન॥ 8-72-13 (58480) કિં વા ત્વં મન્યસે પ્રાપ્તમસ્મિન્કાર્ય ઉપસ્થિતે। ત્વમસ્ય જગતસ્તાત વેત્થ સર્વં ગતાગતમ્॥ 8-72-14 (58481) `જાતસ્ત્વત્તો હિ ધર્મશ્ચાધર્મશ્ચેતિ પરા શ્રુતિઃ'। તત્તથા પ્રકરિષ્યામિ યથા માં વક્ષ્યતે ભવાન્॥ 8-72-15 (58482) સઞ્જય ઉવાચ। 8-72-16x (5006) ધિગ્ધિગિત્યેવ ગોવિન્દઃ પાર્થમુક્ત્વાબ્રવીત્પુનઃ॥ 8-72-16 (58483) કૃષ્ણ ઉવાચ। 8-72-17x (5007) ઇદાનીં પાર્થ જાનામિ ન વૃદ્ધાઃ સેવિતાસ્ત્વયા। અકાલે પુરુષવ્યાઘ્ર સંરમ્ભં યદ્ભવાનગાત્॥ 8-72-17 (58484) ન હિ ધર્મવિગજ્ઞૈરેવં કાર્યં ધનઞ્જય। યથા ત્વં પાણ્ડવાદ્યેહ ધર્મભીરુરણ્ડિતઃ॥ 8-72-18 (58485) યોઽકાર્યાણાં ક્રિયાયાશ્ચ સંયોગં નાવબુધ્યતે। કાર્યાણામક્રિયાયાશ્ચ સ પાર્થ પુરુષાધમઃ॥ 8-72-19 (58486) અનુસૃત્ય તુ યે ધર્મં કવયઃ સમુપસ્થિતાઃ। સમાસવિસ્તરવિદાં ન તેષાં વેત્સિ નિશ્ચયમ્॥ 8-72-20 (58487) અનિશ્ચયજ્ઞો હિ નરઃ કાર્યાકાર્યવિનિશ્ચયે। એવં સ મુહ્યત્યવશો યથા ત્વં પાર્થ મુહ્યસિ॥ 8-72-21 (58488) ન હિ કાર્યમકાર્યં વા સુખં જ્ઞાતું કથઞ્ચન। શ્રુતેન જ્ઞાયતે સર્વં તચ્ચ ત્વં નાવહુધ્યસે॥ 8-72-22 (58489) અવિજ્ઞાનાદિહ ભવાન્સત્યં રક્ષતિ ધર્મવિત્। પ્રાણિનાં ત્વં વધં પાર્થ ધાર્મિકો નાવબુધ્યસે॥ 8-72-23 (58490) પ્રાણિનાં હિ વધાત્તાત વૃથા ધર્મો મતો મમ। અનૃતં તુ ભવેદ્વાચ્યં ન તુ હિંસા કદાચન॥ 8-72-24 (58491) સ કથં ભ્રાતરં જ્યેષ્ઠં રાજાનં ધર્મકોવિદમ્। હન્યાદ્ભવાન્નરશ્રેષ્ઠ પ્રાકૃતોઽન્યઃ પુમાનિવ॥ 8-72-25 (58492) અયુધ્યમાનસ્ય ગુરોસ્તથાઽશત્રોશ્ચ માનદ। પરાઙ્મુખસ્ય દ્રવતઃ શરણં ચાપિ ગચ્છતઃ॥ 8-72-26 (58493) કૃતાઞ્જલેઃ પ્રપન્નસ્ય પ્રમત્તસ્ય તથૈવ ચ। ન વધઃ પૂજ્યતે સદ્ભિસ્તચ્ચ સર્વં ગુરૌ તવ॥ 8-72-27 (58494) ત્વયા ચૈતદ્વ્રતં પાર્થ બાલેનેવ કૃતં પુરા। તસ્માદધર્મસંયુક્તં મૌર્ખ્યાદેવ વ્યવસ્યસિ॥ 8-72-28 (58495) સ્વગુરું પાર્થ કસ્માત્ત્વં હન્તુકામોઽભિધાવસિ। અસમ્પ્રધાર્ય ધર્માણાં ગતિં સૂક્ષ્માં દુરત્યયામ્॥ 8-72-29 (58496) ઇદં ધર્મરહસ્યં ચ તવ વક્ષ્યામિ પાણ્ડવ। યદ્બ્રૂયાત્તવ ભીષ્મો વા રાજા વાપિ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-72-30 (58497) વિદુરો વા પુનઃ ક્ષત્તા ગાન્ધારી વા યશસ્વિની। કુન્તી વા ભરતશ્રેષ્ઠ દ્રૌપદી વા યશસ્વિની। તત્તે વક્ષ્યામિ તત્ત્વેન નિબોધૈતદ્ધનઞ્જય॥ 8-72-31 (58498) સત્યસ્યં વચનં સાધુ ન સત્યાદ્વિદ્યતે પરમ્। સુદુર્વિદં હિ તત્ત્વેન તત્સત્યમિતિ મે સતિઃ॥ 8-72-32 (58499) ભવેત્સત્યમવક્તવ્યં વક્તવ્યમનૃતં ભવેત્। યત્રાનૃતં ભવેત્સત્યં સત્યં ચાપ્યનૃતં ભવેત્॥ 8-72-33 (58500) વિવાહકાલે રતિસમ્પ્રયોગે પ્રાણાત્યયે સર્વત્રનાપહારે। વિપ્રસ્ય ચાર્થે હ્યનૃતં વદેત પઞ્ચાનૃતાન્યાહુરપાતકાનિ॥ 8-72-34 (58501) સર્વસ્વસ્યાપહારે તુ વક્તવ્યમનૃતં ભવેત્॥ તત્રાનૃતં ભવેત્સત્યં સત્યં ચાપ્યનૃતં ભવેત્॥ 8-72-35 (58502) તાદૃશો હન્યતે બાલો યસ્ય સત્યમનિશ્ચિતમ્। સત્યાનૃતે વિનિશ્ચિત્ય તતો ભવતિ ધર્મવિત્॥ 8-72-36 (58503) કિમાશ્ચર્યં કૃતપ્રજ્ઞઃ પુરુષોઽપિ સુદારુણઃ। સુમહત્પ્રાપ્નુયાત્પુણ્યં બલાકોઽન્ધવધાદિવ॥ 8-72-37 (58504) કિમાશ્ચર્યં પુનર્મૂઢો ધર્મકામો હ્યપણ્ડિતઃ। સુમહત્પ્રાપ્નુયાત્પાપમાપગાસ્વિવ કૌશિકઃ॥ 8-72-38 (58505) અર્જુન ઉવાચ। 8-72-39x (5008) આચક્ષ્વ ભગવન્નેતદ્યથા વિન્દામ્યહં તથા। વલાકસ્યાનુસમ્બદ્ધં નદીનાં કૌશિકસ્ય ચ॥ 8-72-39 (58506) વાસુદેવ ઉવાચ। 8-72-40x (5009) મૃગવ્યાધોઽભવત્કશ્ચિદ્બલાકો નામ ભારત। યાત્રાર્થં પુત્રદારાણાં મૃગાન્હન્તિ ન કામતઃ॥ 8-72-40 (58507) વૃદ્ધૌ ચ માતાપિતરૌ બિભર્ત્યન્યાંશ્ચ સંશ્રિતાન્। સ્વધર્મનિરતો નિત્યં સંવિભજ્યાનસૂયકઃ॥ 8-72-41 (58508) સ કદાચિન્મૃગપ્રેપ્સુર્નાન્વવિન્દન્મૃગં ક્વચિત્। અથાપશ્યત્સ પીવાનં શ્વાપદં ઘ્રાણચક્ષુષમ્॥ 8-72-42 (58509) અદૃષ્ટપૂર્વમપિ તત્સત્વં તેન હતં તદા। અન્ધે હતે તતો વ્યોમ્નઃ પુષ્પવર્ષં પપાત ચ॥ 8-72-43 (58510) અપ્સરોગીતવાદિત્રૈર્નાદિતં ચ મનોરમમ્। વિમાનમગમત્સ્વર્ગાન્મૃગવ્યાધનિનીષયા॥ 8-72-44 (58511) તદ્ભૂતં સર્વભૂતાનામભાવાય કિલાર્જુન। તપસ્તપ્ત્વા વરં પ્રાપ્તં કૃતમન્ધં સ્વયમ્ભુવા॥ 8-72-45 (58512) તદ્ધત્વા સર્વભૂતાનામભાવકૃતનિશ્ચયમ્। બલાકોઽગાત્સ્વર્ગલોકમેવં ધર્મઃ સુદુર્વિદઃ॥ 8-72-46 (58513) કૌશિકોઽપ્યભવદ્વિપ્રસ્તપસ્વીનો બહુશ્રુતઃ। નદીનાં સઙ્ગમે ગ્રામાદદૂરે સ કિલાવસત્॥ 8-72-47 (58514) સત્યં મયા સદા વાચ્યમિતિ તસ્યાભવદ્દ્વતમ્। સત્યવાદીતિ વિખ્યાતઃ સ તદાસીદ્ધનઞ્જય॥ 8-72-48 (58515) અથ દસ્યુભયાત્કેચિત્તદા તદ્વનમાવિશન્। તત્રાપિ દસ્યવઃ ક્રુદ્ધાસ્તાનમાર્ગન્ત યત્નતઃ॥ 8-72-49 (58516) અથ કૌશિકમભ્યેત્ય પ્રોચુસ્તે સત્યવાદિનમ્। કતરેણ પથા યાતા ભગવન્નિતિ વૈ જનાઃ। સત્યેન પૃષ્ટઃ પ્રબ્રૂહિ યદિ તદ્વેત્થ શંસ નઃ॥ 8-72-50 (58517) શ્રીકૃષ્ણ ઉવાચ। 8-72-51x (5010) સત્યસ્ય ત્વવિભાગજ્ઞઃ સત્યં તેભ્યઃ શશંસ હ। બહુવૃક્ષલતાગુલ્મમેતદ્ગહનમાશ્રિતાઃ। ઇતિ તાન્ખ્યાપયામાસ તેભ્યસ્તત્ત્વં સ કૌશિકઃ॥ 8-72-51 (58518) તતસ્તે તાન્સમાસાદ્ય ક્રૂરા જઘ્નુરિતિ શ્રુતિઃ। તતોઽધર્મેણ મહતા વાગ્દુરુક્તેન કૌશિકઃ॥ 8-72-52 (58519) ગતઃ સુકષ્ટં નિરયં ધર્મસૂક્ષ્મેષ્વતત્ત્વવિત્। દૃષ્ટપૂર્વશ્રુતો મૂઢો ધર્માણામવિશારદઃ॥ 8-72-53 (58520) વૃદ્ધાનપૃચ્છન્સન્દેહાનન્ધઃ શ્વભ્રમિવર્ચ્છતિ॥ 8-72-54 (58521) તત્ર તે લક્ષણોદ્દેશઃ કશ્ચિદેવ ભવિષ્યતિ। દુષ્કરં પ્રતિસંખ્યાનં કાર્ત્સ્ન્યેનાત્ર વ્યવસ્થિતિઃ॥ 8-72-55 (58522) સત્યં ધર્મ ઇતિ હ્યેકે વદન્તિ બહવો જનાઃ। ન ચ પાર્થાભ્યસૂયામિ નૈતત્સર્વત્ર શિષ્યતે॥ 8-72-56 (58523) શ્રુતિસ્તુ ધાર્યા ઇત્યેકે વદન્તિ બહવો જનાઃ। ન ત્વેતત્પ્રત્યસૂયામિ તત્ર સર્વં વિધીયતે॥ 8-72-57 (58524) યત્સ્યાદહિંસાસંયુક્તં સ ધર્મ ઇતિ નિશ્ચયઃ। અહિંસાર્થાય હિંસ્રાણાં ધર્મપ્રવચનં કૃતમ્। ધારણાદ્ધર્મમિત્યાહુર્ધર્મો ધારયતે પ્રજાઃ॥ 8-72-58 (58525) પ્રભવાર્થાય ભૂતાનાં ધર્મપ્રવચનં કૃતમ્। યસ્માત્પ્રભવસંયુક્તઃ સ ધર્મ ઇતિ નિશ્ચયઃ॥ 8-72-59 (58526) યેઽન્યાયેન જિગીષન્તો ધર્મં પૃચ્છન્તિ માનવાઃ। અકૂજનેન ચેન્મોક્ષો નાત્ર કૂજેત્કથઞ્ચન॥ 8-72-60 (58527) અવશ્યં કૂજિતવ્યે હ શઙ્કેરન્વાપ્યકૂજનાત્। યેઽન્યાયેન જિહીર્ષન્તો ધર્મં પૃચ્છન્તિ કસ્યચિત્। શ્રેયસ્તત્રાનૃતં વક્તું સત્યાદિતિ વિનિશ્ચિત્મ્॥ 8-72-61 (58528) પ્રાણાત્યયે વિવાહે વા સર્વજાત્યા મહાભયે। સર્વસ્વસ્ય ચ લોપે વા વક્તવ્યમનૃતં ભવેત્॥ 8-72-62 (58529) અધર્મં હિ ન પશ્યન્તિ મૃષોદ્યં તત્ર પણ્ડિતાઃ। સર્વથાઽભિવદેત્તત્તુ નાનૃતં સ્યાદ્વિચક્ષણઃ॥ 8-72-63 (58530) યઃ સ્તેનૈઃ સહ સમ્બન્ધો મુચ્યતે શપથાદપિ। ભવેત્તત્રાનૃતં શ્રેયઃ સત્યાદિતિ વિચારિતમ્॥ 8-72-64 (58531) ન ચ તેભ્યો ધનં દેયં સત્યાદિતિ કથઞ્ચન। પાપેભ્યોઽપિ ધનં દત્તં દાતારમપિ પીડયેત્। તસ્માદ્ધર્માર્થમનૃતમુક્ત્વા નાનૃતવાગ્ભવેત્॥ 8-72-65 (58532) એષ તે લક્ષણોદ્દેશો મયોદ્દિષ્ટો યથાવિધિ। એતજ્જ્ઞાત્વા બ્રૂહિ પાર્થ યદિ વધ્યો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-72-66 (58533) અર્જુન ઉવાચ। 8-72-67x (5011) યથા બ્રૂયાન્મહાપ્રાજ્ઞો યથા બ્રૂયાન્મહાયશાઃ॥ 8-72-67 (58534) સુહૃદ્બ્રૂયાદ્યથાઽસ્માકં તથોક્તં વચનં ત્વયા। ભવાન્માતૃસમોઽસ્માકં ભવાન્પિતૃસમોઽપિ ચ। ગતિશ્ચ પરમા કૃષ્ણ ત્વમેવ ચ પરાયણમ્॥ 8-72-68 (58535) ન હિ તે ત્રિષુ લોકેષુ વિદ્યતેઽવિદિતં ક્વચિત્। તસ્માદ્ભવાન્પરં ધર્મં વેદ સર્વં યથાતથમ્॥ 8-72-69 (58536) અવધ્યં પાણ્ડવં મન્યે ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્। અધર્મયુક્તે સંયોગે બ્રૂહિ કિઞ્ચિદનુગ્રહમ્॥ 8-72-70 (58537) ઇદં ચાપરમત્રૈવ બ્રૂહિ તત્ત્વં વિવક્ષિતમ્॥ 8-72-71 (58538) જાનાસિ દાશાર્હ મમ વ્રતં તુ યો માં બ્રૂયાત્કશ્ચન માનુષેષુ। અન્યસ્મૈ ત્વં ગાણ્ડિવં દેહિ પાર્થ યો મત્તોઽસ્ત્રે વીર્યતો વા વિશિષ્ટઃ॥ 8-72-72 (58539) હન્યામહં કેશવ તં પ્રસહ્ય ભીમો હન્યાત્તૂવરકેતિ ચોક્તઃ। વન્માં રાજા હ્યુક્તવાંસ્તે સમક્ષં ધનુર્દેહીત્યસકૃદ્વૃષ્ણિવીરે॥ 8-72-73 (58540) તં હન્યાં ચેત્કેશવ જીવલોકે સ્થાતા નાહં કાલમપ્યલ્પમાત્રમ્। ધ્યાત્વા નૂનં હ્યેનસા ચાપિ મુક્તો વધં રાજ્ઞો ભ્રષ્ટવીર્યો વિચેતાઃ॥ 8-72-74 (58541) યથા પ્રતિજ્ઞા મમ લોકબુદ્ધૌ ભવેત્સત્યા ધર્મભૃતાં વરિષ્ઠ। યથા જીવત્પાણ્ડવોઽહં ચ કૃષ્ણ તથા બુદ્ધિં દાતુમપ્યર્હસિ ત્વમ્॥ 8-72-75 (58542) વાસુદેવ ઉવાચ। 8-72-76x (5012) રાજા શ્રાન્તો વિક્ષતો દુઃખિતશ્ચ કર્ણેન સહ્ખ્યે નિશિતૈર્બાણસઙ્ઘૈઃ। યશ્ચાનિશં સૂતપુત્રેણ વીર શરૈર્ભૃશં તાડિતો યુધ્યમાનઃ॥ 8-72-76 (58543) અતસ્ત્વમેતેન સરોષમુક્તો દુઃખાન્વિતેનેદમયુક્તરૂપમ્। અકોપિતો હ્યેષ યદિ સ્મ સઙ્ખ્યે કર્ણં ન હન્યાદિતિ ચાબ્રવીત્સઃ॥ 8-72-77 (58544) જાનાતિ તં પાણ્ડવ એષ ચાપિ પાપં લોકે કર્ણમસહ્યમન્યૈઃ। તતસ્ત્વમુક્તો ભૃશરોષિતેન રાજ્ઞા સમક્ષં પરુષાણિ પાર્થ॥ 8-72-78 (58545) નિત્યોદ્યુક્તે સતતં ચાપ્રસહ્યે કર્ણે દ્યૂતં હ્યદ્ય રણે નિબદ્ધમ્। તસ્મિન્હતે કુરવો નિર્જિતાઃ સ્યુ-- રેવં બુદ્ધિઃ પાર્થિવે ધર્મપુત્રે॥ 8-72-79 (58546) તતો બધં નાર્હતિ ધર્મપુત્ર-- સ્ત્વયા પ્રતિજ્ઞાઽર્જુન પાલનીયા। જીવન્નયં યેન મૃતો ભવેદ્ધિ તન્મે નિબોધેહ તવાનુરૂપમ્॥ 8-72-80 (58547) યદા માનં લભતે માનનાર્હ-- સ્તદા સ વૈ જીવતિ જીવલોકે। યદાઽવમાનં લભતે મહાન્તં તદા જીવન્મૃત ઇત્યુચ્યતે સઃ॥ 8-72-81 (58548) સમ્માનિતઃ પાર્થિવોઽયં સદૈવ ત્વયા ચ ભીમેન તથા યમાભ્યામ્। વૃદ્ધૈશ્ચ લોકે પુરુષૈશ્ચ શૂરૈ-- સ્તસ્યાપમાનં કલયા પ્રયુઙ્ક્ષ્વ॥ 8-72-82 (58549) ત્વમિત્યત્રભવન્તં હિ બ્રૂહિ પાર્થ યુધિષ્ઠિરમ્। ત્વમિત્યુક્તો હિ નિહતો ગુરુર્ભવતિ ભારત॥ 8-72-83 (58550) એવમાચર કૌન્તેય ધર્મરાજે યુધિષ્ઠિરે। અધર્મયુક્તં સંયોગં કુરુષ્વૈનં કુરૂદ્વહ॥ 8-72-84 (58551) અથર્વાઙ્ગિરસી હ્યેષા શ્રુતીનામુત્તમા શ્રુતિઃ। અવિચાર્યૈવ કાર્યૈષા શ્રેયસ્કામૈર્નરૈઃ સદા॥ 8-72-85 (58552) અવધેન વધઃ પ્રોક્તો યદ્ગુરુસ્ત્વમિતિ પ્રભુઃ। તદ્બ્રૂહિ ત્વં યન્મયોક્તં ધર્મરાજસ્ય ધર્મવિત્॥ 8-72-86 (58553) યદા હ્યં પાણ્ડવ ધર્મરાજ-- સત્વત્તોઽયુક્તં લપ્સ્યતે ચૈવ સાધુ। તતોઽસ્ય પાદાવભિવાદ્ય પશ્ચા-- ચ્છ્રેયો બ્રૂયાત્સાન્ત્વયુક્તં હિતં ચ॥ 8-72-87 (58554) ભ્રાતા પ્રાજ્ઞસ્તવ કોપં ન જાતુ કુર્યાદ્રાજા ધર્મમાર્ગાનુસારી। મુક્તોઽનૃતાદ્વાતૃવધાચ્ચ પાપા-- દ્ધૃષ્ટઃ કર્ણં ત્વં જહિ પાર્થ પશ્ચાત્॥ ॥ 8-72-88 (58555) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે દ્વિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 72 ॥

8-73-0 (58556) સઞ્જય ઉવાચ। 8-73-0x (5013) ઇત્યેવમુક્તસ્તુ જનાર્દનેન પાર્થઃ પ્રશસ્યાથ સુહૃદ્વચસ્તત્। તતોઽબ્રવીદર્જુનો ધર્મરાજ-- મનુક્તપૂર્વં પરુષં પ્રસહ્ય॥ 8-73-1 (58557) મા ત્વં રાજન્વ્યાહરસ્વાદ્ય પાપં ત્વં તિષ્ઠસિ ક્રોશમાત્રે વ્યપેત્ય। ભીમસ્તુ મામર્હતિ ગર્હણાય યો યુધ્યતે સર્વલોકપ્રવીરૈઃ॥ 8-73-2 (58558) કાલે હિ શત્રૂન્પરિપીડ્ય વીરો હત્વા પ્રવીરાન્વસુધાધિપાનામ્। રથપ્રધાનોત્તમનાગમુખ્યા યુધિપ્રવીરા નિહતાશ્ચ શૂરાઃ॥ 8-73-3 (58559) સુદુષ્કરં કર્મ કરોતિ ભીમઃ કર્તું યથા નાર્હતિ કશ્ચિદન્યઃ। રથાદવસ્કન્દ્ય ગદાં પરામૃશં-- સ્તથા રણે હન્તિ તથૈવ વારણાન્॥ 8-73-4 (58560) સ કુઞ્જરાણામધિકં સહસ્રં હત્વા નદંસ્તુમુલં સિંહનાદમ્। કામ્ભોજવાનાયુજપાર્વતીયા-- નીહામૃગાભાન્વિનિહત્ય વાજિનઃ॥ 8-73-5 (58561) મહારથાન્દવિરદાઞ્શૈલકલ્પા-- ન્સહેત યઃ કુઞ્જરાન્વધ્યમાનાન્। અસૌ ભીમો ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ મગ્નઃ સ મામુપાલબ્ધુમરિન્દમોઽર્હતિ॥ 8-73-6 (58562) વરાસિના ચાથ નરાશ્વકુઞ્જરાં-- સ્તથા રથાઙ્ગૈર્ધનુષા ચ હન્ત્યરીન્। પ્રમૃદ્ય પદ્ધ્યામહિતાંસ્તુ હન્તિ પુનશ્ચ દોર્ભ્યાં શતમન્યુવિક્રમઃ॥ 8-73-7 (58563) મહાબલો વૈશ્રવણાન્તકોપમઃ પ્રસહ્ય હર્તા દ્વિષતાં યશાંસિ। સ ભીમસેનોઽર્હતિ ગર્હણાય ન ત્વં નિત્યં રક્ષ્યમાણઃ સુહૃદ્ભિઃ॥ 8-73-8 (58564) કલિઙ્ગવઙ્ગાઙ્ગનિપાદમાગધા-- ન્સદા મહાશૈલવલાહકોપમાન્। નિહન્તિ યઃ શત્રુગણાનનેકશઃ સ માં હિ વક્તું પ્રભવત્યમાનગસમ્॥ 8-73-9 (58565) સંયુક્તમાસ્થાય રથં હિ કાલે ધનુર્વિધૂન્વઞ્છરપૂર્ણમુષ્ટિઃ। સૃજેચ્ચ યો બાણસઙ્ઘાન્પરેષુ મહાબલો મેઘ ઇવામ્બુધારાઃ॥ 8-73-10 (58566) શતાન્યષ્ટૌ વારણાનામદર્શય-- દ્વિશાતિતૈઃ કુમ્ભઘટાગ્રહસ્તૈઃ। યો ભીમસેનો નિહતારિસઙ્ઘઃ સ મામુપાલબ્ધુમરિન્દમોઽર્હતિ॥ 8-73-11 (58567) રથાશ્ચ નાગાશ્ચ હયાશ્ચ રાજ-- ન્ભીમેનાજૌ નિહતાઃ સઙ્ઘશોઽદ્ય। રાજાનશ્ચ બહવો મહાબલાઃ સ મામુપાલબ્ધુમરિન્દમોઽર્હતિ॥ 8-73-12 (58568) ધૃતરાષ્ટ્રપુત્રા બલિનશ્ચ યેન મહાબલા નિહતાઃ પ્રાયશો વૈ। શૂરો યુદ્ધે હ્યપ્રતિવાર્યવીર્યઃ સ મામુપાલબ્ધુમરિન્દમોઽર્હતિ॥ 8-73-13 (58569) પ્રતાપયંસ્તદ્બલમુગ્રરૂપં યોઽસૌ રમે ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય વીરઃ। એકઃ સહેતાપ્રતિસહ્યપૌરુષ-- સ્તેનાસ્મિ વાચ્યો ન ત્વયા વૈ કદાચિત્॥ 8-73-14 (58570) મહારથા યત્ર યત્રૈવ યુદ્ધે ભિન્દન્તિ સૈન્યં તવ કામતોઽદ્ય। તત્રૈવ તત્રૈવ રણે મહાત્મા દૃઢં ભીમઃ પરસઙ્ઘાનમૃદ્રાત્॥ 8-73-15 (58571) તેનાસ્મિ વાચ્યો ન ત્વયા હં કદાચિ-- ન્મા મા વોચઃ ક્રૂરમિહાદ્ય પાર્થ। નાસ્મદ્વિધો વૈ ભવતા તુ વાચ્યો યથા ભવાન્સર્વલોકસ્ય વાચ્યઃ॥ 8-73-16 (58572) એવં હિ મા તે બ્રુવતો નરેન્દ્ર કથં ન દીર્યેચ્છતધાઽદ્ય જિહ્વા। અહો બતેદં સુનૃશંસરૂપં કામાદવોચસ્ત્વમિહાદ્ય યદ્વૈ॥ 8-73-17 (58573) બલં ન વાધિષ્ઠિતં સત્તમાનાં યત્ક્ષત્રિયાણાં બહુલં વદન્તિ। ત્વં ચાબલો ભારત નિષ્ઠુરોઽસિ ત્વમેવ માં વેત્સિ યથાવિધોઽહમ્॥ 8-73-18 (58574) નકુલેન રાજન્ગજવાજિયોધા હતાશ્ચ વીરાઃ સહસા સમેત્ય। ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્સમરે યુદ્ધકાઙ્ક્ષી સ મામુપાલબ્ધુમરિન્દમોઽર્હતિ॥ 8-73-19 (58575) કૃતં કર્મ સહદેવેન દુષ્કરં યો યુધ્યતે પરસૈન્યાવમર્દી। ન ચાબ્રવીત્કિઞ્ચિદિહાગતો બલી પશ્યાન્તરં તસ્ય ચેવાત્મનશ્ચ॥ 8-73-20 (58576) ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ સાત્યકિર્દ્રૌપદેયા યુધામન્યુશ્ચોત્તમૌજાઃ શિખણ્ડી। એતેઽદ્ય યુધિ સમ્પ્રપીડિતા-- સ્તે મામુલપાલબ્ધુમર્હન્તિ ન ત્વમ્॥ 8-73-21 (58577) ત્વન્મૂલમસ્માભિરિદં હિ વૈરં પ્રાપ્તં તથા વ્યસનં ચાતિઘોરમ્। દ્યૂપ્રમત્તેન કૃતં ત્વયાઽસકૃ-- ત્કસ્માદુપાલબ્ધુમિહાર્હસિ ત્વમ્॥ 8-73-22 (58578) ત્વમેવ રાજન્સતતં પ્રમત્ત-- સ્ત્વમેવ મૂઢો ભારતાનામસાધુઃ। ત્વાં પ્રાપ્ય રાજ્યં ચ વિનષ્ટમેત-- ત્પ્રાપ્તા મહત્પાણ્ડવાશ્ચાપિ દાસ્યમ્॥ 8-73-23 (58579) ત્વત્તઃ કૃતોઽસ્મકદ્વનવાસદુઃખં રાજ્યસ્ય નાશો હ્યભિમન્યોશ્ચ ઘોરઃ। આત્માનમેવં સુનૃશંસરૂપં જ્ઞાત્વા કિમર્થં ગર્હસે માદ્ય વીર॥ 8-73-24 (58580) લજ્જસ્વ રાજન્યદિ તેઽસ્તિ લજ્જા તૂષ્ણીમ્ભૂતઃ પશ્ય સર્વં કૃતઘ્નઃ। ભીમો નિત્યં સમરસ્ય કર્તા દર્પસ્ય ભેત્તા પુનરેવ નિત્યમ્॥ 8-73-25 (58581) સ્વયં હ્યશક્તેન નરેન્દ્ર યુદ્ધે નરેણ કાર્યા સતતં ક્ષમૈવ। બલં હિ વાચિ દ્વિજસત્તમાનાં ક્ષાત્રં દ્વિજા બાહુબલં વદન્તિ॥ 8-73-26 (58582) ત્વં વાગ્બલો ભારત નિષ્ઠુરોઽસિ ત્વમેવ માં વેત્સિ યથાવિધોઽહમ્। ઘટામિ નિત્યં તવ કર્તુમિષ્ટં દારૈઃ સુતૈર્જીવિતેનાત્મના ચ॥ 8-73-27 (58583) એવઞ્ચ માં વાક્છલાકૈર્હિનત્સિ ત્વત્તઃ સુખં ન વયં વિદ્મ કિઞ્ચિત્। મા મામવંસ્થા દ્રૌપદીતલ્પકસંસ્થો મહારથાન્પ્રતિહન્મિ ત્વદર્થે॥ 8-73-28 (58584) સર્વાતિશઙ્કી ભવસિ પ્રમત્ત-- સ્ત્વત્તઃ સુખં નાભિજાનામિ કિઞ્ચિત્। પ્રોક્તઃ સ્વયં સત્યસન્ધેન મૃત્યુ-- સ્તવ પ્રિયાર્થં નરદેવ યુદ્ધે॥ 8-73-29 (58585) શિખણ્ડિનામ્ના પ્રધને તવાર્થે મયાભિગુપ્તેન હતશ્ચ ભીષ્મઃ। દ્રોણો હતો યઃ સતતોપકારી ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સ્યન્દનાદ્વિપ્રકૃષ્ટઃ॥ 8-73-30 (58586) દ્રૌણિશ્ચ રુદ્ધઃ સગણો મહાત્મા તથાપિ તે વૈ વચનં નૃશંસવત્। દુઃખં પ્રિયં તે નરદેવ કર્તું યસ્ય પ્રિયં તે ન કરોમ્યહં વૈ॥ 8-73-31 (58587) ન યુચ્યતે વૈ દિવિ ચેહ યઃ પુમા-- ન્યસ્તે મદન્યોઽપ્રિયમારભેત। ન ચાભિનન્દામિ તથાહિ રાજ્યં યતસ્ત્વમક્ષેષુ દૃઢં પ્રસક્તઃ॥ 8-73-32 (58588) સ્વયં કૃતં પાપમનાર્યજુષ્ટ-- મસ્માભિરાજૌ વ્યસનં તિતીર્ષસિ॥ અક્ષેષુ દોષા બહવો વિધર્મ્યાઃ શ્રુતાસ્ત્વયા સહદેવોઽબ્રવીદ્યાન્॥ 8-73-33 (58589) તાન્નેચ્છસિ ત્યક્તુમનાર્યજુષ્ટા-- ન્ઘોરે સ્મ સર્વે નિરયે ત્વયાઽસ્તાઃ। ત્વં દેવિતા ત્વત્કૃતે રાજ્યનાશં-- સ્ત્વત્સમ્ભવં વ્યસનં નો નરેન્દ્ર॥ 8-73-34 (58590) માસ્માન્ક્રૂરૈર્ષાક્પ્રતોદૈસ્તુદસ્ત્વં ભૂયો રાજન્કોપયસ્યલ્પબુદ્ધ્યા॥ 8-73-35 (58591) સઞ્જય ઉવાચ। 8-73-36x (5014) એતા વાચઃ પરુષાઃ સવ્યસાચી સ્થિરપ્રતિજ્ઞઃ શ્રાવયિત્વા નરેન્દ્રમ્। વિનિઃ શ્વસઞ્જ્યેષ્ઠમનિષ્ટમુક્ત્વા તતસ્તુ કોશાદસિમુદ્વબર્હ॥ 8-73-36 (58592) તમાહ કૃષ્ણઃ કિમિદં પુનર્ભવા-- ન્વિકોશમાકાશનિભં કરોત્યસિમ્। પ્રબ્રૂહિ સત્યં પુનરુત્તરં સખે વચઃ પ્રવક્ષ્યાભિ તવાર્થસિદ્ધયે॥ 8-73-37 (58593) ઇતીવ પૃષ્ટઃ પુરુષોત્તમેન સુદુઃખિતઃ કેશવમાહ પાર્થઃ। અહં હનિષ્યે સ્વશરીરમેત-- ત્પ્રસહ્ય યેનાહિતમુક્તવાન્ગુરુમ્॥ 8-73-38 (58594) નિશમ્ય તત્પાર્થવચોઽબ્રવીદિદં જનાર્દનો ધર્મભૃતાં વરિષ્ઠઃ। પ્રબ્રૂહિ પાર્થ સ્વગુણાનિહાત્મન-- સ્તતો હતાત્મા ભવસીતિ નિશ્ચયઃ॥ 8-73-39 (58595) તથા તુ કૃષ્ણસ્ય વચો નિશમ્ય તતોઽર્જુનઃ પ્રાહ ધનુઃ પ્રગૃહ્ય। યુધિષ્ઠિરં ધર્મભૃતાં વરિષ્ઠં શૃણુષ્વ રાજન્નિતિ દુર્વચઃ સ્વયમ્॥ 8-73-40 (58596) અર્જુન ઉવાચ। 8-73-41x (5015) ન માદૃશોઽન્યો નરદેવ વિદ્યતે ધનુર્ધરો દેવમૃતે પિનાકિનમ્। અહં હિ તેનાનુમતો મહાત્મના ક્ષણેન હન્યાં સચરાચરં જગત્॥ 8-73-41 (58597) મયા હિ રાજન્સદિગીશ્વરા દિશો વિજિત્ય સર્વા ભવતઃ કૃતા વશે। સ રાજસૂયશ્ચ સમાપ્તદક્ષિણઃ સભા ચ દિવ્યા ભવતો મમૌજસા॥ 8-73-42 (58598) પાણી પૃષત્કાલિખિતાવિમૌ પુન-- ર્ધનુશ્ચ સવ્યે વિતતં સબાણમ્। પાદૌ ચ મે લક્ષણતઃ પ્રશસ્તૌ ન માદૃશં યુદ્ધગતં જયન્તિ॥ 8-73-43 (58599) હતા ઉદીચ્યા નિહતાઃ પ્રતીચ્યાઃ પ્રાચ્યા નિરસ્તા દાક્ષિણાત્યા વિશસ્તાઃ। સંશપ્તકાનાં કિઞ્ચિદેવાવશિષ્ટં સર્વસ્ય લોકસ્ય હતં મયાઽર્ધમ્॥ 8-73-44 (58600) શેતે મયા નિહતા શત્રુસેના છિન્નૈર્ગાત્રૈર્ભૂમિતલે સ્ખલન્તી। અનસ્ત્રજ્ઞાન્નૈવ નિહન્મિ ચાસ્ત્રૈ-- સ્તસ્માન્ન ભસ્મૈવ કરોમિ લોકાન્॥ 8-73-45 (58601) જૈત્રં રથં ભીમમાસ્થાય કૃષ્ણ યાવચ્છીઘ્રં સૂતપુત્રં નિહન્તુમ્। રાજા ભવત્વદ્ય સુનિર્વૃતોઽયં કર્ણં રણે નાશયિતાસ્મિ બાણૈઃ॥ 8-73-46 (58602) ઇત્યેવમુક્ત્વા પુનરાહ પાર્થો યુધિષ્ઠિરં ધર્મભૃતાં વરિષ્ઠમ્। અદ્યાપુત્રા સૂતમાતા ભવિત્રી કુન્તી વાથો વા મયા તેન વાપિ। સત્યં વદામ્યદ્ય ન કર્ણમાજૌ શરૈરહત્વા કવચં વિમોક્ષ્યે॥ 8-73-47 (58603) સઞ્જય ઉવાચ। 8-73-48x (5016) ઇત્યેવમુક્ત્વા પુનરેવ પાર્થો યુધિષ્ઠિરં ધર્મભૃતાં વરિષ્ઠમ્। વિમુચ્ય શસ્ત્રાણિ ધનુર્વિસૃજ્ય કોશે ચ ખઙ્ગં વિનિધાય તૂર્ણમ્॥ 8-73-48 (58604) સ વ્રીડયા નમ્રશિરાઃ કિરીટી યુધિષ્ઠિરં પ્રાઞ્જલિરભ્યુવાચ। પ્રસીદ રાજન્ક્ષમ યન્મયોક્તં કાલે ભવાન્વેત્સ્યતિ તન્નમસ્તે॥ 8-73-49 (58605) તતસ્તુ પાદાવુપગૃહ્ય પાર્થઃ સમુત્થિતો દીપ્તતેજાઃ કિરીટિ। પ્રસાદ્ય રાજાનમમિત્રસાહં સ્થિતોઽબ્રવીચ્ચૈનમભિપ્રતપ્તમ્॥ 8-73-50 (58606) યામ્યેષ ભીમં સમરાદ્વિમોક્તું સર્વાત્મના સૂતપુત્રં ચ હન્તુમ્। ભવત્પ્રિયાર્થં મમ જીવિતં હિ બ્રવીમિ સત્યં તદવેહિ રાજન્॥ 8-73-51 (58607) નેદં ચિરાત્ક્ષિપ્રમિદં ભવિષ્ય-- દાવર્તતેઽસાવભિયામિ ચૈનમ્। અદ્યાપ્યપુત્રા તેન હતેન રાધા કુન્તી મયા વા તદિદં વિદ્ધિ રાજન્॥ ॥ 8-73-52 (58608) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ત્રિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 73 ॥

8-74-0 (58609) સઞ્જય ઉવાચ। 8-74-0x (5017) એતચ્છ્રુત્વા પાણ્ડવો ધર્મરાજો ભ્રાતુર્વાક્યં પરુષં ફલ્ગુનસ્ય। ઉત્થાય તસ્માચ્છયનાદુવાચ પાર્થં તતો દુઃખપરીતચેતાઃ॥ 8-74-1 (58610) કૃતં મયા પાર્થં ન સાધુકર્મ યેન પ્રાપ્તં વ્યસનં વઃ સુઘોરમ્। તસ્માચ્છિરશ્છિન્ધિ મમૈતદદ્ય કુલાન્તકસ્યાધમપૂરુષસ્ય॥ 8-74-2 (58611) પાપસ્ય પાપ્મોહતસ્ય વીર વિમૂઢબુદ્ધેરલસસ્ય ભીરોઃ। વૃદ્ધાવમન્સુઃ પરુષત્ય ચૈવ કિં તે ચિરં મામનુસૃજ્ય રૂક્ષમ્॥ 8-74-3 (58612) ગચ્છામ્યહં વનમદ્યૈવ પાપઃ સુખં ભવાન્વર્તતાં મદ્વિહીનઃ। યોગ્યો રાજા ભીમસેનો મહાત્મા ક્લીબસ્ય કિં વા મમ રાજ્યકૃત્યમ્॥ 8-74-4 (58613) ન ચાપિ શક્તઃ પરુષાણિ સોઢું પુનસ્તવેમાનિ રુષાન્વિતસ્ય। ભીમોઽસ્તુ રાજા મમ જીવિતેન ન કાર્યમદ્યાવમતસ્ય વીર॥ 8-74-5 (58614) ઇત્યેવમુક્ત્વા સહસોત્પપાત રુષાન્વિતસ્તચ્છયનં વિહાય। ઇયેષ નિર્ગન્તુમથો વનાય તં વાસુદેવઃ પ્રણતોઽભ્યુવાચ॥ 8-74-6 (58615) ન રાજન્વિદિતં તત્તે યથા ગાણ્ડીવધન્વનઃ। પ્રતિજ્ઞા સત્યસન્ધસ્ય ગાણ્ડીવં પ્રતિ વિશ્રુતા॥ 8-74-7 (58616) બ્રૂયાદ્ય એનં ગાણ્ડીવં દેહ્યન્યસ્મૈ ત્વમિત્યુત। વધ્યોઽસ્ય સ પુમાઁલ્લોકે ત્વયા ચોક્તોયમીદૃશમ્॥ 8-74-8 (58617) તતઃ સત્યાં પ્રતિજ્ઞાં તાં પાર્થેન પ્રતિરક્ષતા। મચ્છન્દાદવમાનોઽયં કૃતસ્તવ મહીપતે॥ 8-74-9 (58618) ગુરૂણામવમાનો હિ વધ ઇત્યભિધીયતે। તસ્માત્ક્ષમ મહાબાહો મમ પાર્થસ્ય ચોભયોઃ॥ 8-74-10 (58619) વ્યતિક્રમમિમં રાજન્સત્યસંરક્ષણં પ્રતિ। શરણં ત્વાં મહારાજ પ્રતિપન્નાવુભાવપિ॥ 8-74-11 (58620) ક્ષન્તુમર્હસિ મે રાજન્પ્રણતસ્યાભિયાચતઃ। રાધેયસ્યાદ્ય પાપસ્ય ભૂમિઃ પાસ્યતિ શોણિતમ્॥ 8-74-12 (58621) સત્યં તે પ્રતિજાનામિ હતં વિદ્વ્યદ્ય સૂતજમ્। યસ્યેચ્છસિ વધં તસ્ય ગતમેવાદ્ય જિવીતમ્॥ 8-74-13 (58622) ઇતિ કૃષ્ણવચઃ શ્રુત્વા ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ। સસમ્ભ્રમં હૃષીકેશમુત્થાપ્ય પ્રણતં તદા। કૃતાઞ્જલિમુવાચેદં વાક્યં યત્સમનન્તરમ્॥ 8-74-14 (58623) એવમેવ યથાત્થ ત્વમસ્ત્યેષોઽતિક્રમો મમ। અનુનીતોઽસ્મિ ગોવિન્દ તારિતશ્ચાસ્મિ માધવ॥ 8-74-15 (58624) મોચિતા વ્યસનાદ્ધોરાદ્વયમદ્ય ત્વયાચ્યુત। ભવન્તં નાવમાસાદ્ય હ્યાવાં વ્યસનસાગરાત્। ઘોરાદદ્ય સમુત્તીર્ણાવુભાવજ્ઞાનમોહિતૌ॥ 8-74-16 (58625) ત્વદ્બુદ્ધિપ્લવમાસાદ્ય દુઃખશોકાર્ણવાદ્વયમ્। સમુત્તીર્ણાઃ સહામાત્યાઃ સનાથાઃ સ્મ ત્વયાચ્યુત॥ ॥ 8-74-17 (58626) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ચતુઃસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 74 ॥

8-75-0 (58627) સઞ્જય ઉવાચ। 8-75-0x (5018) ઇતિ સ્મ કૃષ્ણવચનાત્પ્રત્યુચ્ચાર્ય યુધિષ્ઠિરમ્। બભૂવ વિમનાઃ પાર્થઃ કિઞ્ચિત્કૃત્વેવ પાતકમ્॥ 8-75-1 (58628) તતોઽબ્રવીદ્વાસુદેવઃ પ્રહસન્નિવ પાણ્ડવમ્। કથં નામ ભવેદેતદ્યદિ ત્વં પાર્થ ધર્મજમ્॥ 8-75-2 (58629) અસિના તીક્ષ્ણધારણે હન્યા ધર્મે વ્યસ્થિતમ્। ત્વમિત્યુક્ત્વાથ રાજાનમેવં કશ્મલમાવિશઃ॥ 8-75-3 (58630) હત્વા તુ નૃપતિં પાર્થ કરિષ્યસિ કિમુત્તરમ્। એવં હિ દુર્વિદો ધર્મો મન્દપ્રજ્ઞૈર્વિશેષતઃ॥ 8-75-4 (58631) સ ભવાન્ધર્મભીરુત્વાદ્ધવં યાયાન્મહત્તમઃ। નરકં ઘોરરૂપં ચ ભ્રાતુર્જ્યેતુસ્ય વૈ વથાત્॥ 8-75-5 (58632) સ ત્વં ધર્મભૃતાં શ્રેષ્ઠં રાજાનં ધર્મસંહિતમ્। પ્રસાદય કુરુશ્રેષ્ઠમેતદત્ર મતં મમ॥ 8-75-6 (58633) પ્રસાદ્ય ભક્ત્યા રાજાનં પ્રીતે ચૈવ યુધિષ્ઠિરે। પ્રયાવસ્ત્વરિતૌ યોદ્ધું સૂતપુત્રરથં પ્રતિ॥ 8-75-7 (58634) હત્વા તુ સમરે કર્ણં ત્વમદ્ય નિશિતૈઃ શરૈઃ। વિપુલાં પ્રીતિમાધત્સ્વ ધર્મપુત્રસ્ય માનદ॥ 8-75-8 (58635) એતદત્ર મહાબાહો પ્રાપ્તકાલં મતં મમ। એવં કૃતે કૃતં ચૈવ તવ કાર્યં ભવિષ્યતિ॥ 8-75-9 (58636) સઞ્જય ઉવાચ। 8-75-10x (5019) તતોઽર્જુનો મહારાજ લજ્જપા વૈ સમન્વિતઃ। ધર્તરાજસ્ય ચરણૌ પ્રપદ્ય શિરસા નતઃ॥ 8-75-10 (58637) ઉવાચ ભરતશ્રેષ્ઠં પ્રસીદેતિ પુનઃ પુનઃ। ક્ષમસ્વ રાજન્યત્પ્રોક્તસ્ત્વં મયા ધર્મભીરુણા॥ 8-75-11 (58638) પાદયોઃ પતિતં દૃષ્ટ્વા ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ। ધનઞ્જયમમિત્રઘ્નં રુદન્તં ભરતર્ષભમ્॥ 8-75-12 (58639) ઉત્થાપ્ય ભ્રાતરં રાજા ધર્મરાજો ધનઞ્જયમ્। સમાશ્લિષ્ય ચ સસ્નેહં પ્રરુરોદ મહીપતિઃ॥ 8-75-13 (58640) રુદિત્વા સુચિરં કાલં ભ્રાતરૌ સુમહાદ્યુતી। કૃતશૌચૌ મહારાજ પ્રીતિમન્તૌ બભૂવતુઃ॥ 8-75-14 (58641) તત આશ્લિષ્ય તં પ્રેમ્ણા મૂર્ધ્નિ ચાઘ્રાય પાણ્ડવઃ। પ્રીત્યા પરમયા યુક્તો વિસ્મયંશ્ચ પુનઃપુનઃ। અબ્રવીત્તં મહેષ્વાસં ધર્મરાજો ધનઞ્જયમ્॥ 8-75-15 (58642) કર્ણેન મે મહાબાહો સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ। કવચં ચ ધ્વજં ચૈવ ધનુઃ શક્તિર્હયાઃ શરાઃ। શરૈઃ કૃત્તા મહેષ્વાસ યતમાનસ્ય સંયુગે॥ 8-75-16 (58643) સોઽહં દૃષ્ટ્વા રણે તસ્ય કર્ણ કર્ણસ્ય ફલ્ગુન। વ્યવસીદામિ દુઃખેન ન તુ મે જીવિતં પ્રિયમ્॥ 8-75-17 (58644) ન ચેદદ્ય હિ તં વીરં નિહનિષ્યસિ સંયુગે। પ્રાણાનેવ પરિત્યક્ષ્યે જીવિતાર્થો હિ કો મમ॥ 8-75-18 (58645) એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ વિજયો ભરતર્ષભ॥ 8-75-19 (58646) સત્યેન તે શપે રાજંસ્ત્વત્પાદેન તથૈવ ચ। ભીમેન ચ નરશ્રેષ્ઠ યમાભ્યાં ચ મહીપતે॥ 8-75-20 (58647) `અહમેનં નરશ્રેષ્ઠ સામાત્યં ચ મહીપતે'। યથાદ્ય સમરે કર્ણં હનિષ્યામિ હતોપિ વા। મહીતલે પતિષ્યામિ સત્યેનાયુધમાલભે॥ 8-75-21 (58648) એવમાભાષ્ય રાજાનમબ્રવીન્માધવં વચઃ। અદ્ય કર્ણં રણે કૃષ્ણ સૂદયિષ્યે ન સંશયઃ। ત્વમનુધ્યાહિ ભદ્રં તે વધં તસ્ય દુરાત્મનઃ॥ 8-75-22 (58649) એવમુક્તોઽબ્રવીત્પાર્થં કેશવો રાજસત્તમ। શક્તોઽસિ ભરતશ્રેષ્ઠ યત્નં કર્તું યદાત્થ મામ્॥ 8-75-23 (58650) એષ ચાપિ હિ મે કામો નિત્યમેવ મહારથ। કથં ભવાન્રણે કર્ણં નિહન્યાદિતિ સત્તમ॥ 8-75-24 (58651) એવમુક્તસ્તતો રાજન્પાર્થો વચનમબ્રવીત્। હન્યતે દ્વૈરથે ભૂયો યુજ્યન્તાં વૈ રથોત્તમે॥ 8-75-25 (58652) ઉપાવૃત્તાશ્ચ તુરગાઃ શિક્ષિતાશ્ચાશ્વસાદિભિઃ। રથોપકરણૈઃ સર્વૈઃ સત્વરં યાતુ મે રથઃ॥ 8-75-26 (58653) એવમુક્તો મહારાજ ફલ્ગુનેન મહાત્મના। ઉવાચ દારુકં કૃષ્ણઃ કુરુ સર્વં યદબ્રવીત્। અર્જુનો ભારતશ્રેષ્ઠઃ શ્રેષ્ઠઃ સર્વધનુષ્મતામ્॥ 8-75-27 (58654) આજ્ઞપ્તસ્ત્વથ કૃષ્ણેન દારુકો રાજસત્તમ। યોજયામાસ ચ રથં વૈયાઘ્નં શત્રુતાપનમ્। સજ્જં નિવેદયામાસ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-75-28 (58655) યુક્તં તુ રથમાસ્થાય દારુકેણ મહાત્મના। ઉપસ્થિતં રથં દૃષ્ટ્વા પદ્મનાભો રણાન્તકૃત્। ભૂયશ્ચોવાચ મતિમાન્માધવો ધર્મનન્દનમ્॥ 8-75-29 (58656) યુધિષ્ઠિરેમં બીભત્સું ત્વં સાન્ત્વયિતુમર્હસિ। અનુજ્ઞાતું ચ કર્ણસ્ય વધાયાદ્ય દુરાત્મનઃ॥ 8-75-30 (58657) શ્રુત્વા હ્યાવાં મહાસંખ્યે ત્વાં કર્ણશરપીડિતમ્। પ્રવૃત્તિં જ્ઞાતુમાયાતાવિહાવાં પાણ્ડુનન્દન॥ 8-75-31 (58658) દિષ્ટ્યાસિ રાજન્વિરુજો દિષ્ટ્યા ન ગ્રહણં ગતઃ। પરિસાન્ત્વય બીભત્સું જયમાશાધિ ચાનઘ॥ 8-75-32 (58659) યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 8-75-33x (5020) એહ્યેહિ પાર્થ બીભત્સો માં પરિષ્વજ પાણ્ડવ। વક્તવ્યમુક્તોસ્મ્યહિતં ત્વયા ક્ષાન્તં ચ તન્મયા॥ 8-75-33 (58660) અહં ત્વામનુજાનામિ જહિ કર્ણં ધનઞ્જય। મન્યું ચ મા કૃથાઃ પાર્થ યન્મયોક્તોઽસિ દારુણં॥ 8-75-34 (58661) સઞ્જય ઉવાચ। 8-75-35x (5021) તતો ધનઞ્જયો રાજઞ્શિરસા પ્રણતસ્તદા। પાદૌ જગ્રાહ પાણિભ્યાં ભ્રાતુર્જ્યેષ્ઠસ્ય મારિષ॥ 8-75-35 (58662) તમુત્થાપ્ય તતો રાજા પરિષ્વજ્ય ચ પીડિતમ્। મૂર્ધ્નુપાઘ્રાય ચૈવૈનમિદં પુનરુવાચ હ॥ 8-75-36 (58663) ધનઞ્જય મહાબાહો માનિતોઽસ્મિ દૃઢં ત્વયા। માહાત્મ્યં વિજયં ચૈવં ભૂયઃ પ્રાપ્નુહિ શાશ્વતમ્॥ 8-75-37 (58664) અર્જુન ઉવાચ। 8-75-38x (5022) અદ્ય તં પાપકર્માણં સાનુબન્ધં રણે શરૈઃ। નયામ્યન્તં સમાસાદ્ય રાધેયં બલગર્વિતમ્॥ 8-75-38 (58665) યેન ત્વં પીડિતો બાણૈર્દૃઢમાયમ્ય કાર્મુકમ્। તસ્યાદ્ય કર્મણઃ કર્ણઃ ફલમાપ્સ્યતિ દારુણમ્॥ 8-75-39 (58666) અદ્ય ત્વામુપયાસ્યામિ કર્ણં હત્વા મહીપતે। સભાજયે ત્વામાક્રન્દાદિતિ સત્યં બ્રવીમિ તે॥ 8-75-40 (58667) નાહત્વા વિનિષર્તિષ્યે કર્ણમદ્ય રણાજિરાત્। ઇતિ સત્યેન તે પાદૌ સ્પૃશામિ જગતીપતે॥ 8-75-41 (58668) સઞ્જય ઉવાચ। 8-75-42x (5023) ઇતિ બ્રુવાણં સુમનાઃ કિરીટિનં યુધિષ્ઠિરઃ પ્રાહ વચો બૃહત્તરમ્। યશોઽક્ષયં જીવિતમીપ્સિતં તે જયં સદા વીર્યમરિક્ષયં તદા॥ 8-75-42 (58669) પ્રયાહિ વૃદ્ધિં ચ દિશન્તુ દેવતા યથાહમિચ્છામિ તવાસ્તુ તત્તથા। પ્રયાહિ શીઘ્રં જહિ કર્ણમાહવે પુરન્દરો વૃત્રમિવાત્મવૃદ્વયે॥ ॥ 8-75-43 (58670) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 75 ॥

8-76-0 (58671) સઞ્જય ઉવાચ। 8-76-0x (5024) પ્રસાદ્ય ધર્મરાજાનં પ્રહૃષ્ટેનાન્તરાત્મના। સમ્પૂજ્ય દેવતાઃ સર્વ બ્રાહ્મણાન્સ્વસ્તિ વાચ્ય ચ। સુમઙ્ગલં સ્વસ્ત્યયનમારુરોહ રથોત્તમમ્॥ 8-76-1 (58672) તસ્ય રાજા મહાપ્રાજ્ઞો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ। આશિષોઽયુઙ્ક્ત પરમાઃ યુક્તં કર્ણરથં પ્રતિ॥ 8-76-2 (58673) તમાયાન્તં મહેષ્વાસં દૃષ્ટ્વા ભૂતાનિ ભારત। નિહતં મેનિરે કર્ણં પાણ્ડવેન મહાત્મના॥ 8-76-3 (58674) બભૂવુર્વિમલાઃ સર્વા દિશો રાજન્સમન્તતઃ। ચાષાશ્ચ શતપત્રાશ્ચ ક્રૌઞ્ચાશ્ચૈવ જનેશ્વર। પ્રદક્ષિણમકુર્વન્ત તદા વૈ પાણ્ડુનન્દનમ્॥ 8-76-4 (58675) બહવઃ પક્ષિણો રાજન્પુન્નામાનઃ શુભાઃ શિવાઃ। ત્વરયન્તોઽર્જુનં યુદ્ધે હૃષ્ટરૂપા વવાશિરે॥ 8-76-5 (58676) કઙ્કા ગૃધ્રા બકાઃ શ્યેના વાયસાશ્ચ વિશામ્પતે। અગ્રતસ્તસ્ય ગચ્છન્તિ ભક્ષ્યહેતોર્ભયાનકાઃ॥ 8-76-6 (58677) નિમિત્તાનિ ચ ધન્યાનિ પાણ્ડવસ્ય શશંસિરે। વિનાશમરિસૈન્યાનાં કર્ણસ્ય ચ વધં તથા॥ 8-76-7 (58678) પ્રયાતસ્યાથ પાર્થસ્ય મહાન્સ્વેદો વ્યજાયત। ચિન્તા ચ વિપુલા જજ્ઞે કથં ચેદં ભવિષ્યતિ॥ 8-76-8 (58679) વિષણ્ણં તુ તતો જ્ઞાત્વા સવ્યસાચિનમચ્યુતઃ। સઞ્ચોદયતિ તેજસ્વી મધુહા વાનરધ્વજમ્॥ 8-76-9 (58680) તતો ગાણ્ડીવધન્વાનમબ્રવીન્મધુસૂદનઃ। દૃષ્ટ્વા પાર્થં તથાયાન્તં ચિન્તાપરિગતં તદા॥ 8-76-10 (58681) ગાણ્ડીવધન્વન્સઙ્ગ્રામે યે ત્વયા ધનુષા જિતાઃ। ન તેષાં માનુષો જેતા ત્વદન્ય ઇહ વિદ્યતે॥ 8-76-11 (58682) એતે હિ બહવઃ શૂરાઃ શક્રતુલ્યપરાક્રમાઃ। ત્વાં પ્રાપ્ય સમરે શૂરં પ્રયાતાઃ પરમાં ગતિમ્॥ 8-76-12 (58683) કો હિ દ્રોણં ચ ભીષ્મં ચ ભગદત્તં ચ મારિષ। વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ કામ્ભોજં ચ સુદક્ષિણમ્॥ 8-76-13 (58684) શ્રુતાયું ચાશ્રુતાયું ચ શતાયું ચ મહારથમ્। પ્રત્યુદ્ગમ્ય ભવેત્ક્ષેમી યો ન સ્યાત્ત્વદ્વિધઃ પ્રભુઃ॥ 8-76-14 (58685) તવ હ્યસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ લાઘવં બલમેવ ચ। અસમ્મોહશ્ચ યુદ્ધેષુ વિજ્ઞાનસ્ય ચ સન્નતિઃ। વેધઃ પાતશ્ચ લક્ષેષુ યોગશ્ચૈવ તથાર્જુન॥ 8-76-15 (58686) ભવાન્દેવાન્સગન્ધર્વાન્હન્યાત્સર્વાંશ્ચ રાક્ષસાન્। પૃથિવ્યાં તુ રણે પાર્થ ન યોદ્ધા ત્વત્સમઃ પુમાન્॥ 8-76-16 (58687) ધનુર્ગૃહ્મન્તિ યે કેચિત્ક્ષત્રિયા યુદ્ધદુર્મદાઃ। આત્મનસ્તુ સમં તેષાં ન પશ્યામિ શૃણોમિ ચ॥ 8-76-17 (58688) બ્રહ્મણા હિ પ્રજાઃ સૃષ્ટા ગાણ્ડીવં ચ મહદ્ધનુઃ। યેન ત્વં યુધ્યસે પાર્થ તસ્માન્નાસ્તિ ત્વયા સમઃ॥ 8-76-18 (58689) અવશ્યં તુ મયા વાચ્યં યત્પથ્યં તવ પાણ્ડવ। માવમંસ્થા મહાબાહો કર્ણમાહવશોભિનમ્॥ 8-76-19 (58690) કર્ણો હિ બલવાન્દૃપ્તઃ કૃતાસ્ત્રશ્ચ મહારથઃ। કૃતી ચ ચિત્રયોધી ચ દેશકાલસ્ય કોવિદઃ॥ 8-76-20 (58691) બહુનાત્ર કિમુક્તેન સંક્ષેપાચ્છૃણુ પાણ્ડવ। ત્વત્સમં ત્વદ્વિશિષ્ટં વા કર્ણં મન્યે મહારથમ્। પરમં યત્નમાસ્થાય ત્વયા વધ્યો મહાહવે॥ 8-76-21 (58692) તેજસા વહ્નિસદૃશો વાયુવેગસમો જવે। અન્તકપ્રતિમઃ ક્રોધે સિંહસંહનનો બલી॥ 8-76-22 (58693) અષ્ટરત્નિર્મહાબાહુર્વ્યૂઢોરસ્કઃ સુદુર્જયઃ। અભિમાની ચ શૂરશ્ચ પ્રવીરઃ પ્રિયદર્શનઃ॥ 8-76-23 (58694) સર્વયોધગુણૈર્યુક્તો મિત્રાણામભયઙ્કરઃ। સતતં પાણ્ડવદ્વેષી ધાર્તરાષ્ટ્રહિતે રતઃ॥ 8-76-24 (58695) સર્વૈરવધ્યો રાધેયો દેવૈરપિ સવાસવૈઃ। ઋતે ત્વામિતિ મે બુદ્ધિસ્તદદ્ય જહિ સૂતજમ્॥ દેવૈરપિ હિ સંયત્તૈર્બિભ્રદ્ભિર્માંસશોણિતમ્। અશક્યઃ સ રથો જેતું સર્વૈરપિ યુયુત્સુભિઃ॥ 8-76-25 (58696) દુરાત્માનં પાપવૃત્તં નૃશંસં દુષ્ટપ્રજ્ઞં પાણ્ડવેયેષુ નિત્યમ્। હીનસ્વાર્થં પાણ્ડવેયૈર્વિરોધે હત્વા કર્ણં નિશ્ચિતાર્થો ભવાદ્ય॥ 8-76-27 (58697) તં સૂતપુત્રં રથિનાં વરિષ્ઠં નિષ્કાલિકં કાલવશં નયાદ્ય। તં સૂતપુત્રં રથિનાં વરિષ્ઠં હત્વા પ્રીતિં ધર્મરાજે કુરુષ્વ॥ 8-76-28 (58698) જાનામિ તે પાર્થં વીર્યં યથાવ-- દ્દુર્વારણીયં ચ સુરાસુરૈશ્ચ। સદાવજાનાતિ હિ પાણ્ડુપુત્રા-- નસૌ દર્પાત્સૂતપુત્રો દુરાત્મા॥ 8-76-29 (58699) આત્માનં મન્યતે વીરં યેન પાપઃ સુયોધનઃ। તમદ્ય મૂલં પાપાનાં જહિ સૌતિં ધનઞ્જય॥ 8-76-30 (58700) ખઙ્ગજિહ્વં ધનુરાસ્યં શરદંષ્ટ્રં તરસ્વિનમ્। દૃપ્તં પુરુષશાર્દૂલં જહિ કર્ણં ધનઞ્જય॥ 8-76-31 (58701) અહં ત્વામનુજાનામિ વીર્યેણ ચ બલેન ચ। જહિ કર્ણં રણે શૂરં માતઙ્ગમિવ કેસરી॥ 8-76-32 (58702) યસ્ય વીર્યેણ વીર્યં તે ધાર્તરાષ્ટ્રોઽવમન્યતે। તમદ્ય પાર્થ સઙ્ગ્રામે કર્ણં વૈકર્તનં જહિ॥ ॥ 8-76-33 (58703) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષટ્સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 76 ॥

8-77-0 (58704) સઞ્જય ઉવાચ। 8-77-0x (5025) તતઃ પુનરમેયાત્મા કેશવોઽર્જુનમબ્રવીત્। કૃતસઙ્કલ્પમાયાન્તં વધે કર્ણસ્ય ભારત॥ 8-77-1 (58705) અદ્ય સપ્તદશાહાનિ વર્તમાનસ્ય નિત્યશઃ। વિનાશસ્યાતિઘોરસ્ય નરવારણવાજિનામ્॥ 8-77-2 (58706) ભૂત્વા હિ વિપુલા સેના તાવકાનાં પરૈઃ સહ। અન્યોન્યં સમરં પ્રાપ્ય કિઞ્ચિચ્છેષા વિશામ્પતે॥ 8-77-3 (58707) ભૂત્વા વૈ કૌરવાઃ પાર્થ પ્રભૂતગજવાજિનઃ। ત્વાં વૈ શત્રું સમાસાદ્ય વિનષ્ટા રણમૂર્ધનિ॥ 8-77-4 (58708) એતે તે પૃથિવીપાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચ સમાગતાઃ। ત્વાં સમાસાદ્ય દુર્ધર્ષં પાણ્ડવાશ્ચ વ્યવસ્થિતાઃ॥ 8-77-5 (58709) પાઞ્ચાલૈઃ પાણ્ડવૈર્માત્સ્યૈઃ કારૂશૈશ્ચેદિભિઃ સહ। `મગધૈઃ પારિજાતૈશ્ચ દાક્ષિણાત્યૈઃ સકેરલૈઃ'। ત્વયા ગુપ્તૈરમિત્રઘ્નૈઃ કૃતઃ શત્રુગણક્ષયઃ॥ 8-77-6 (58710) કો હિ શક્તો રણે જેતું કૌરવાંસ્તાત સંયુગે। અન્યત્ર પાણ્ડવાદ્યુદ્ધે શ્વેતાશ્વાદ્વાનરધ્વજાત્॥ 8-77-7 (58711) શક્તસ્ત્વં હિ રણે જેતું સસુરાસુરમાનુષાન્। ત્રીંલ્લોકાન્સમરે યુક્તાન્કિં પુનઃ કૌરવં બલમ્॥ 8-77-8 (58712) ભગદત્તં ચ રાજાનં કોઽન્યઃ શક્તસ્ત્વયા વિના। જેતું પુરુષશાર્દૂલ યોઽપિ સ્યાદ્વાસવોપમઃ॥ 8-77-9 (58713) તથેમાં વિપુલાં સેનાં ગુપ્તાં પાર્થ ત્વયાઽનઘ। ન શેકુઃ પાર્થિવાઃ સર્વે ચક્ષુર્ભિરપિ વીક્ષિતુમ્॥ 8-77-10 (58714) તથૈવ સતતં પાર્થ રક્ષિતાભ્યાં ત્વયા રણે। ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ઼્ડિભ્યાં દ્રોણભીષ્મૌ નિપાતિતૌ॥ 8-77-11 (58715) કો હિ શક્તો રણે પાર્થ ભારતાનાં મહારથૌ। ભીષ્મદ્રોણૌ યુધા જેતું શક્રતુલ્યપરાક્રમૌ॥ 8-77-12 (58716) કો હિ શાન્તનવં ભીષ્મં દ્રોણં વૈકર્તનં કૃપમ્। દ્રૌણિં ચ સૌમદત્તિં ચ કૃતવર્માણમેવ ચ॥ 8-77-13 (58717) સૈન્ધવં મદ્રરાજં ચ રાજાનં ચ સુયોધનમ્। વીરાન્કૃતાસ્ત્રાન્સમરે સર્વાનેવાનિવર્તિનઃ॥ 8-77-14 (58718) અક્ષૌહિણીપતીનુગ્રાન્સંહતાન્યુદ્ધદુર્મદાન્। ત્વામૃતે પુરુષવ્યાઘ્ર જેતું શક્તઃ પુમાનિહ॥ 8-77-15 (58719) શ્રેણ્યશ્ચ બહુલાઃ ક્ષીણાઃ પ્રદીર્ણાશ્વરથદ્વિપાઃ। નાનાજનપદાશ્ચોગ્રાઃ ક્ષત્રિયાણામમર્ષિણામ્॥ 8-77-16 (58720) ગણાશ્ચ દાસમીયાનાં વસાતીનાં ચ ભારત। પ્રાચ્યાનાં વાટધાનાનાં ભોજાનાં ચાભિમાનિનામ્। 8-77-17 (58721) ઉદીર્ણાશ્વગજા સેના સર્વક્ષત્રસ્ય ભારત। ત્વાં સમાસાદ્ય નિધનં ગતા ભીમં ચ ભારત॥ 8-77-18 (58722) ઉગ્રાશ્ચ ભીમકર્માણસ્તુષારા યવનાઃ ખશાઃ। દાર્વાભિસારા દરદાઃ શકા માઠરતઙ્કણાઃ॥ 8-77-19 (58723) આન્ધ્રકાશ્ચ પુલિન્દાશ્ચ કિરાતાશ્ચોગ્રવિક્રમાઃ। મ્લેચ્છાશ્ચ પર્વતીયાશ્ચ સાગરાનૂપવાસિનઃ॥ 8-77-20 (58724) સંરમ્ભિણો યુદ્ધશૌણ્ડા બલિનો દણ્ડપાણયઃ॥ 8-77-21 (58725) એતે સુયોધનસ્યાર્થે સંરબ્ધાઃ કુરુભિઃ સહ। ન શક્યા યુધિ નિર્જેતું ત્વદન્યેન પરન્તપ॥ 8-77-21 (58726) એતે સુયોધનસ્યાર્થે સંરબ્ધાઃ કુરુભિઃ સહ। ન શક્યા યુધિ નિર્જેતું ત્વદન્યેન પરન્તપ॥ 8-77-22 (58727) ધાર્તરાષ્ટ્રમુદગ્રં હિ વ્યૂઢં દૃષ્ટ્વા મહદ્બલમ્। યદિ ત્વં ન ભવેસ્ત્રાતા પ્રતીયાત્કો નુ માનવઃ॥ 8-77-23 (58728) તત્સાગરમિવોદ્વૂતં રજસા સંવૃતં બલમ્। વિદાર્ય પાણ્ડવૈઃ ક્રુદ્ધૈસ્ત્વયા ગુપ્તૈર્હતં વિભો॥ 8-77-24 (58729) માગધાનામધિપતિર્જયત્સેનો મહાબલઃ। અદ્ય સપ્તૈવ ચાહાનિ હતઃ સઙ્ખ્યેઽભિમન્યુના॥ 8-77-25 (58730) તતો દશસહસ્રાણિ ગજાનાં ભીમકર્મણામ્। જઘાન ગદયા ભીમસ્તસ્ય રાજ્ઞઃ પરિચ્છદમ્॥ 8-77-26 (58731) તથાન્યેઽભિહતા નાગા રથાશ્ચ શતશો બલાત્। તદેવં સમરે પાર્થ વર્તમાને મહાભયે॥ 8-77-27 (58732) ભીમસેનં સમાસાદ્ય ત્વાં ચ પાણ્ડવ કૌરવાઃ। સવાજિરથમાતઙ્ગા મૃત્યુલોકમિતો ગતાઃ॥ 8-77-28 (58733) તથા સેનામુખે તત્ર નિહતે પાર્થ પાણ્ડવૈઃ। ભીષ્મઃ પ્રાસૃજદુગ્રાણિ શરતાલાનિ મારિષ॥ 8-77-29 (58734) સચેદિકાશિપાઞ્ચાલાન્કરૂશાન્માત્સ્યકેકયાન્। શરૈઃ પ્રચ્છાદ્ય નિધનમનયત્પરમાસ્ત્રવિત્॥ 8-77-30 (58735) તસ્ય ચાપચ્યુતૈર્બાણૈઃ પરદેહવિદારણૈઃ। પૂર્ણમાકાશમભવદ્રુક્મપુહ્ખૈરજિહ્મગૈઃ॥ 8-77-31 (58736) હન્યાદ્રથસહસ્રાણિ એકૈકેનૈવ મુષ્ટિના। લક્ષં નરદ્વિપાન્હત્વા સમેતાન્સમહાબલાન્॥ 8-77-32 (58737) ગત્યા દશમ્યા તે ગત્વા જઘ્નુર્વાજિરથદ્વિપાન્। હિત્વા નવગતીર્દુષ્ટાઃ સ બાણાનાહવેઽત્યજત્॥ 8-77-33 (58738) દિનાનિ દશ ભીષ્મેણ નિઘ્નતા તાવકં બલમ્। શૂન્યાઃ કૃતા રથોપસ્થા હતાશ્ચ ગજવાજિનઃ॥ 8-77-34 (58739) `દશમેઽહનિ સમ્પ્રાપ્તે કૃત્વા ઘોરં પરાક્રમમ્'। દર્શયિત્વાઽઽત્મનો રૂપં રુદ્રોપેન્દ્રસમં યુધિ॥ 8-77-35 (58740) પાણ્ડવાનામનીકાનિ પ્રવિગાહ્ય વિશામ્પતે। વિનિઘ્નન્પૃથિવીપાલાંશ્ચેદિપાઞ્ચાલકેકયાન્॥ 8-77-36 (58741) અહનત્પાણ્ડવીં સેનાં રથાશ્વગજસઙ્કુલામ્। મજ્જન્તમપ્લુવે મન્દમુજ્જિહીર્ષુઃ સુયોધનમ્॥ 8-77-37 (58742) તથા ચરન્તં સમરે તપન્તમિવ ભાસ્કરમ્। પદાતિકોટિસાહસ્રાઃ પ્રવરાયુધપાણયઃ॥ 8-77-38 (58743) ન શેકુઃ સૃઞ્જયા દ્રષ્ટું તથૈવાન્યે મહીક્ષિતઃ। વિચરન્તં તથા તં તુ સઙ્ગ્રમે જિતકાશિનમ્॥ 8-77-39 (58744) સર્વોદ્યમેન મહતા પાણ્ડવાન્સમભિદ્રવત્। સ તુ વિદ્રાવ્ય સમરે પાણ્ડવાન્સૃઞ્જયાનપિ। એક એવ રણે ભીષ્મ એકવીરત્વમાગતઃ॥ 8-77-40 (58745) તં શિખણ્ડી સમાસાદ્ય ત્વયા ગુપ્તો મહાવ્રતમ્। જઘાન પુરુષવ્યાઘ્રં શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-77-41 (58746) સ એષ પતિતઃ શેતે શરતલ્પે પિતામહઃ। ત્વાં પ્રાપ્ય પુરુષવ્યાઘ્રં વૃત્રઃ પ્રાપ્યેવ વાસવમ્॥ 8-77-42 (58747) દ્રોણઃ પઞ્ચદિનાન્યુગ્રો વિધમ્ય રિપુવાહિનીમ્। કૃત્વા વ્યૂહમભેદ્યં ચ પાતયિત્વા મહારથાન્॥ 8-77-43 (58748) જયદ્રથસ્ય સમરે કૃત્વા રક્ષાં મહારથઃ। અન્તકપ્રતિમશ્ચોગ્રો રાત્રિયુદ્ધેઽદહત્પ્રજાઃ॥ 8-77-44 (58749) દગ્ધ્વા યોધાઞ્છરૈર્વીરો ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્। ધૃષ્ટદ્યુમ્નં સમાસાદ્ય સ ગતઃ પરમાં ગતિમ્॥ 8-77-45 (58750) યદિ વાઽદ્ય ભવાન્યુદ્ધે સૂતપુત્રમુખાન્રથાન્। નાવારયિષ્યઃ સઙ્ગ્રામે ન સ્મ દ્રોણો વ્યનઙ્ક્ષ્યત॥ 8-77-46 (58751) ભવતા તુ બલં સર્વં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય વારિતમ્। તતો દ્રોણો હતો યુદ્ધે પાર્ષતેન ધનઞ્જય॥ 8-77-47 (58752) કશ્ચ શક્તો રણે કર્તું ત્વદન્યઃ પુરુષબ્રુવઃ। યાદૃશં તે કૃતં પાર્થ જયદ્રથવધં પ્રતિ॥ 8-77-48 (58753) નિવાર્ય સેનાં મહતીં હત્વા શૂરાંશ્ચ પાર્થિવાન્। નિહતઃ સૈન્ધવો રાજા ત્વયાઽસ્ત્રબલતેજસા॥ 8-77-49 (58754) આશ્ચર્યં સિન્ધુરાજસ્ય વધં જાનન્તિ પાર્થિવાઃ। અનાશ્ચાર્યં હિ તત્ત્વત્તસ્ત્વં હિ પાર્થ મહારથઃ॥ 8-77-50 (58755) ત્વાં હિ પ્રાપ્ય રણે ક્ષત્રમેકાહાદિતિ ભારત। નશ્યમાનમહં યુક્તં મન્યેયમિતિ મે મતિઃ॥ 8-77-51 (58756) સેયં પાર્થ ચમૂર્ઘોરા ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સંયુગે। હતસર્વસ્વભૂયિષ્ઠા ભીષ્મદ્રોણૌ હતૌ યથા॥ 8-77-52 (58757) શીર્ણપ્રવરયોધાઢ્યા હતવાજિરથદ્વિપા। હીના સૂર્યેન્દુનક્ષત્રૈર્દ્યૌરિવાભાતિ ભારતી॥ 8-77-53 (58758) વિધ્વસ્તા હિ રણે પાર્થ સેનેયં ભીમવિક્રમ। આસુરીવ મહાસેના દેવરાજપરાક્રમૈઃ॥ 8-77-54 (58759) તેષાં હતાવશિષ્ટાસ્તુ સન્તિ પઞ્ચ મહારથાઃ। દ્રૌણિશ્ચ કૃતવર્મા ચ કર્ણો મદ્રાધિપઃ કૃપઃ॥ 8-77-55 (58760) તાંસ્ત્વમદ્ય નરવ્યાઘ્ર હત્વા પઞ્ચ મહારથાન્। હતામિત્રઃ પ્રયચ્છોર્વી રાજ્ઞે સદ્વીપપત્તનામ્॥ 8-77-56 (58761) સાકાશજલપાતાલાં સપર્વતમહાવનામ્। પ્રયચ્છામિતવીર્યાય પાર્થાયાદ્ય વસુન્ધરામ્॥ 8-77-57 (58762) એતાં પુરા વિષ્ણુરિવ હત્વા દૈતેયદાનવાન્। પ્રયચ્છ મેદિનીં રાજ્ઞે શક્રાયૈવ હરિર્યથા॥ 8-77-58 (58763) અદ્ય મોદન્તુ પાઞ્ચાલા નિહતેષ્વરિષુ ત્વયા। વિષ્ણુના નિહતેષ્વેવ દાનવેયેષુ દેવતાઃ॥ 8-77-59 (58764) યદિ વા દ્વિપદાં શ્રેષ્ઠં દ્રોણં માનયતો ગુરુમ્। અશ્વત્થામ્નિ કૃપા તેઽસ્તિ કૃપે વાચાર્યગૌરવાત્॥ 8-77-60 (58765) અત્યન્તાપચિતાન્બન્ધૂન્માનયન્માતૃબાન્ધવાન્। કૃતવર્માણમાસાદ્ય ન નેષ્યાસિ યમક્ષયમ્॥ 8-77-61 (58766) ભ્રાતરં માતુરાસાદ્ય શલ્યં મદ્રજનાધિપમ્। યદિ ત્વમરવિન્દાક્ષ દયાવાન્ન જિઘાસસિ॥ 8-77-62 (58767) એતત્તે સુકૃતં કર્મ નાત્ર કિઞ્ચન વિદ્યતે। વયમપ્યનુજાનીમો નાત્ર દોષોઽસ્તિ કશ્ચન॥ 8-77-63 (58768) ઇમં પાપમતિં ક્ષુદ્રમત્યન્તં પાણ્ડવાન્પ્રતિ। કર્ણમદ્ય નરશ્રેષ્ઠ જહિ પાર્થ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-77-64 (58769) દહને યત્સપુત્રાયા નિશિ માતુસ્તવાનઘ। દ્યૂતાર્થે યચ્ચ યુષ્માસુ પ્રાવર્તત સુયોધનઃ। તસ્ય સર્વસ્ય દુષ્ટાત્મા કર્ણો વૈ મૂલમિત્યુત॥ 8-77-65 (58770) પ્રોત્સાહયતિ દુષ્ટાત્મા ધાર્તરાષ્ટ્રં સુદુર્મતિમ્। સમિતૌ ગદતે કર્ણસ્તમદ્ય જહિ ભારત॥ 8-77-66 (58771) યશ્ચ યુષ્માસુ પાપં વૈ ધાર્તરાષ્ટ્રઃ પ્રયુક્તવાન્। તસ્ય સર્વસ્ય દુર્બુદ્ધિઃ કર્ણો મૂલમિહાર્જુન॥ 8-77-67 (58772) કર્ણં હિ મન્યતે ત્રાણં નિત્યમેવ સુયોધનઃ। તતો મામપિ સંરબ્ધો નિગ્રહીતું પરાક્રમાત્॥ 8-77-68 (58773) સ્થિતા બુદ્ધિર્નરેન્દ્રાણાં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ચોભયોઃ। કર્ણઃ પાર્થાન્રણે સર્વાન્નાશયિષ્યતિ સાયકૈઃ॥ 8-77-69 (58774) કર્ણમાશ્રિત્ય કૌન્તેય ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય વિગ્રહઃ। રુચિતો ભવતા સાર્ધં જાનતોઽપિ બલં તવ॥ 8-77-70 (58775) કર્ણો જલ્પતિ વૈ નિત્યમહં પાર્થાન્સમાગતાન્। વાસુદેવં ચ દાશાર્હં વિજેષ્યામિ મહારણે। સમિતૌ વલ્ગતે કર્ણસ્તમદ્ય જહિ ફલ્ગુન॥ 8-77-71 (58776) યચ્ચ યુષ્માસુ પાપં વૈ ધાર્તરાષ્ટ્રઃ પ્રતાપવાન્। સભાયાં કૃતવાન્નિત્યં કર્ણમાશ્રિત્ય વૈ પુરા॥ 8-77-72 (58777) યચ્ચ તં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં ષડ્ભિઃ શૂરૈર્મહારથૈઃ। પશ્યતાં સંવૃતં શૂરં સૌભદ્રમપરાજિતમ્॥ 8-77-73 (58778) દ્રોણદ્રૌણિકૃપાન્વીરાન્કમ્પયાનં મહેષુભિઃ। વિધમન્તમનીકાનિ પ્રમથન્તં મહારથાન્॥ 8-77-74 (58779) મનુષ્યવાજિમાતઙ્ગાન્પ્રેષયન્તં યમક્ષયમ્। શરૈઃ સૌભદ્રમાયાન્તં દહન્તમરિવાહિનીમ્॥ 8-77-75 (58780) નિર્મનુષ્યાશ્ચ માતઙ્ગા વિરથાશ્ચ મહારથાઃ। પ્રદ્રવન્તિ સ્મ સમરે દિશો ભીતાઽભિમન્યવે॥ 8-77-76 (58781) વિગતાસૂંશ્ચ તુરગાન્પત્તીન્વ્યાયુધજીવિતાન્। કુર્વન્તમૃષભસ્કન્ધં કુરુવૃષ્ણિયશસ્કરમ્। તન્મે દહતિ ગાત્રાણિ સખે સત્યેન તે શપે॥ 8-77-77 (58782) યત્તદાસીત્સુદુષ્ટાત્મા કર્ણો વિનિહતઃ પ્રભુઃ। ન શક્તો હ્યભિમન્યોસ્તુ કર્ણઃ સ્થાતું રણાગ્રતઃ॥ 8-77-78 (58783) સૌભદ્રશરનિર્ભિન્નો વિસંજ્ઞઃ શોણિતોક્ષિતઃ। નિશ્વસન્ક્રોધસન્દીપ્તો વિમુખઃ સાયકાર્દિતઃ॥ 8-77-79 (58784) તસ્થૌ સ વિહ્વલઃ સઙ્ખ્યે પ્રહારજનિતચ્છવિઃ। અપયાનકૃતોત્સાહો નિરુત્સાહશ્ચ ભારત॥ 8-77-80 (58785) દુર્યોધનં રણે દૃષ્ટ્વા લજ્જમાનો મુહુર્મુહુઃ। નાપયાસીત્તતતઃ પાર્થ સોઽભિમન્યોર્મહારણે॥ 8-77-81 (58786) દૃષ્ટ્વા દ્રોણં વધોપાયમભિમન્યોશ્ચ પૃષ્ટવાન્। શ્રુત્વા દ્રોણવચઃ ક્રૂરં તતશ્ચિચ્છેદ કાર્મુકમ્॥ 8-77-82 (58787) તતશ્છિન્નાયુધં તેન દૃષ્ટ્વા પઞ્ચ મહારથાઃ। સ ચૈવ નિકૃતિપ્રાજ્ઞઃ પ્રાહિણોચ્છરવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-77-83 (58788) પ્રહસન્સ તુ દુષ્ટાત્મા કર્ણો રાજા ચ કૌરવઃ। યચ્ચ કર્ણોઽબ્રવીત્કૃષ્ણાં સભાયાં પરુષં વચઃ। પ્રમુખે પાણ્ડવેયાનાં કુરૂણાં ચૈવ પશ્યતામ્॥ 8-77-84 (58789) વિનષ્ટાઃ પાણ્ડવાઃ કૃષ્ણે શાશ્વતં નરકં ગતાઃ। પતિમન્યં પૃથુશ્રોણિ વૃણીષ્વ મૃદુભાષિણિ॥ 8-77-85 (58790) એષા ત્વં ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય દાસીભૂતા નિવેશનમ્। પ્રવિશારાલપક્ષ્માક્ષિ ન સન્તિ પતયસ્તવ॥ 8-77-86 (58791) ન પાણ્ડવાઃ પ્રભવન્તિ તવ કૃષ્ણે કથઞ્ચન। દાસભાર્યા ચ પાઞ્ચાલિ સ્વયં દાસી ચ શોભને॥ 8-77-87 (58792) અદ્ય દુર્યોધનો રાજા પૃથિવ્યાં નૃપતિઃ સ્મૃતઃ। સર્વે ચાસ્ય મહિપાલા યોગક્ષેમમુપાસતે॥ 8-77-88 (58793) પશ્યેદાનીં યદા ભદ્રે નિવિષ્ટાઃ પાણ્ડવાઃ સમમ્। અન્યોન્યં સમુદીક્ષન્તે ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય તેજસા॥ 8-77-89 (58794) વ્યક્તં ષણ્ડતિલા હ્યેતે નરકે ચ નિમજ્જિતાઃ। પ્રેષ્યવચ્ચાપિ રાજાનમુપસ્થાસ્યન્તિ કૌરવમ્॥ 8-77-90 (58795) ઉક્તવાન્સ ચ પાતાત્મા તથા પરમદુર્મતિઃ। પાપઃ પાપવચઃ કર્ણઃ પશ્યતસ્તે ધનઞ્જય॥ 8-77-91 (58796) અસ્ય પાપસ્ય તદ્વાક્યં સુવર્ણવિકૃતાઃ શરાઃ। શમયન્તિ શિલાધૌતા નાશયન્તોઽસ્ય જીવિતમ્॥ 8-77-92 (58797) અદ્ય કર્ણં રણે ગ્રસ્તં પશ્યન્તુ કુરવસ્ત્વયા। સ્વર્ગાવતરણે યત્નં સ્વર્ગદ્વારગતં યથા॥ 8-77-93 (58798) અદ્ય તે સમરે વીર્યં પશ્યન્તુ કુરુયોધિનઃ। સૂતપુત્રે હતે પાર્થ જાનન્તુ ત્વાં મહારથમ્॥ 8-77-94 (58799) અદ્ય કાકવલા ગૃધ્રા વાયસા જમ્બુકાસ્તથા। વિપ્રકર્ષન્તુ ગાત્રાણિ સૂતપુત્રસ્ય મારિષ॥ 8-77-95 (58800) અદ્યાધિરથિરાક્ષિપ્તો નિહતશ્ચ ત્વયા રણે। કુરૂણાં શોકમાધત્તાં પાણ્વાનાં મુદં તદા॥ 8-77-96 (58801) અદ્ય ત્વાં પ્રતિમર્દન્તુ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ। યથા વૃત્રવધે વૃત્તે દેવાઃ સર્વે શતક્રતુમ્॥ 8-77-97 (58802) અદ્ય કર્ણં રણે હત્વા પ્રાપ્ય ચૈવોત્તમં યશઃ। વિશોકો વિજ્વરઃ પાર્થ ભવ બન્ધુપુરસ્કૃતઃ॥ 8-77-98 (58803) નરસિંહવપુઃ કૃત્વા યથા શસ્તો મહાસુરઃ। હિરણ્યકશિપુર્દૈત્યો વિષ્ણુના પ્રભવિષ્ણુના॥ 8-77-99 (58804) તથા ત્વમપિ રાધેયં ઘોરાં કૃત્વા મહાતનુમ્। જહિ યુદ્ધે મહાબાહો ત્રાયસ્વ ચ ભયાત્સ્વકાન્॥ 8-77-10 (58805) કર્ણં હાહાકૃતં દીનં વિષણ્ણં ત્વચ્છરાર્દિતમ્। પ્રપતન્તં મહીં કર્ણં પશ્યન્તુ વસુધાધિપાઃ॥ 8-77-10 (58806) તં ચ સ્વશોણિતે મગ્નં શયાનં પતિતં ભુવિ। અપવિદ્ધાયુકધં કર્ણમદ્ય પશ્યન્તુ બાન્ધવાઃ॥ 8-77-10 (58807) તચ્ચૈવાદ્ય મહત્કર્મ ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈઃ શરૈઃ। રથોપસ્થે વિશીર્યેત તારારાજ ઇવામ્બરાત્॥ 8-77-10 (58808) આશુ ચાદ્ય શરાસ્તસ્ય સમ્પતન્તો મહાજવૈઃ। ત્વચ્છરૈઃ સન્નિકૃત્તાગ્રા વિશીર્યન્તે મહીતલે॥ 8-77-10 (58809) ત્વયા ચાદ્ય હતે તસ્ય વિક્રમે ભરતર્ષભ। વિમુખાઃ સર્વરાજાનો ભવન્તુ ગતજીવિતાઃ॥ 8-77-10 (58810) તથા ચાધિરથૌ યાતે પ્રયાન્તુ કુરવો દિશઃ। મન્વાનાસ્તં રથશ્રેષ્ઠં સર્વલોકેષુ ધન્વિનામ્॥ 8-77-10 (58811) સ વૈ ચાદ્ય ભયાત્ત્યક્ત્વા ધાર્તરાષ્ટ્રો મહાચમૂમ્। દુર્યોધનો ભયોદ્વિગ્નો દ્રવતુ સ્વં નિવેશનમ્॥ 8-77-10 (58812) તથા ચાદ્ય હતં શ્રુત્વા ધૃતરાષ્ટ્રો જનેશ્વરઃ। ક્ષણેન નિપતેદ્ભૂમૌ વિસંજ્ઞો વૈ મહીપતિઃ॥ 8-77-10 (58813) અદ્ય જાનન્તુ તે પાર્થ વિક્રમં સર્વયોધિનઃ। યદુવાચ સભામધ્યે પરુષં ભારત ત્વયિ॥ 8-77-10 (58814) યાનિ ચાન્યાનિ દુષ્ટાત્મા પાપાનિ કૃતવાંસ્ત્વયિ। તાન્યદ્ય ભરતશ્રેષ્ઠ નાશયન્તુ શરાસ્તવ॥ 8-77-10 (58815) શાન્તિં કુરુ પરિક્લેશા કૃષ્ણાયાઃ શત્રુપાતન। હત્વા શત્રું રણે શ્લાઘ્યં ગર્જન્તમતિપૌરુષમ્॥ 8-77-10 (58816) અદ્ય ચાધિરથિર્વેદ્ધસ્તવ બાણૈઃ સમન્તતઃ। મન્યતાં ત્વાં નરવ્યાઘ્ર પ્રવરં સર્વધન્વિનામ્॥ 8-77-10 (58817) ગાણ્ડીવપ્રસૃતાન્વાણાનદ્ય ગાત્રસ્પૃશઃ શરાન્। યાતુ કર્ણો રણે પાર્થ શ્વાવિચ્છલલતો યથા॥ 8-77-10 (58818) તં કથં કર્ણમાસાદ્ય વિદ્રવેયુર્મહારથાઃ। યસ્ત્વેકઃ સર્વપાઞ્ચાલાનહન્યહનિ નાશયન્। કાલવચ્ચરતે વીર પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજે॥ 8-77-10 (58819) તમપ્યાસાદ્ય સમરે મિત્રાર્થે મિત્રવત્સલ। તથા જ્વલન્તમસ્ત્રૈશ્ચ શૂરં સર્વધનુષ્મતામ્। નિર્દહન્તં સમારૂઢં દુર્ધર્ષં દ્રોણમઞ્જસા॥ 8-77-10 (58820) તે નિત્યમુદિતા જેતું યુધિ શત્રુમરિન્દમાઃ। ન ચેદાધિરથેર્ભીતાઃ પાઞ્ચાલાઃ સ્યુઃ પરાઙ્મુખાઃ॥ 8-77-10 (58821) તેષામાપતતાં શૂરઃ પાઞ્ચાલાનાં તરસ્વિનામ્। આદત્તાસૂઞ્શરૈઃ કર્ણઃ પતઙ્ગાનામિવાનલઃ॥ 8-77-10 (58822) એતે દ્રવન્તિ પાઞ્ચાલા દ્રાવ્યન્તે યોધિભિર્ધ્રુવમ્। કર્ણેન ભરતશ્રેષ્ઠ પશ્યપશ્ય તથાકૃતાન્॥ 8-77-10 (58823) તાન્સમારોહતઃ શૂરાન્મિત્રાર્થે ત્યક્તજીવિતાન્। નિસ્તારય મહાબાહો કર્ણાસ્ત્રાત્પાવકોપમાત્॥ 8-77-10 (58824) અસ્ત્રં હિરામાત્કર્ણેન ભાર્ગવાદૃષિસત્તમાત્। યદવાપ્તં તદા ઘોરં તસ્ય રૂપમુદીર્યતે॥ 8-77-10 (58825) તાપનં સર્વસૈન્યસ્ય ઘોરરૂપં ભયાનકમ્। યમાશ્રિત્ય મહાસેના જ્વલતે સ્વેન તેજસા॥ 8-77-10 (58826) એતે ચરન્તિ સઙ્ગ્રામે કર્ણચાપચ્યુતાઃ શરાઃ। પ્રભયા ઇહ શત્રૂણાં ઘાતયન્તો જનાન્પ્રભો॥ 8-77-10 (58827) એતે ભ્રમન્તિ પાઞ્ચાલા ઉત્ક્રયન્તિ ચ મારિષ। કર્ણાસ્ત્રં સમરે પ્રાપ્ય દુર્નિવાર્યં મહાત્મભિઃ॥ 8-77-10 (58828) એષ ભીમો દૃઢક્રોધો વૃતઃ પાર્થ સમન્તતઃ। સૃઞ્જયૈર્યોઽજયત્કર્ણં પીડ્યતે નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-77-10 (58829) પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાંશ્ચૈવ પાણ્ડવાંશ્ચૈવ ભારત। ઉપેક્ષિતો દહેત્કર્ણો રોગો દેહમિવાન્તકઃ॥ 8-77-10 (58830) નાન્યં ત્વત્તો હિ પશ્યામિ યોધં યૌધિષ્ઠિરે બલે। યઃ સમાસાદ્ય રાધેયં સ્વસ્તિમાનાવ્રજેદ્ગૃહાન્॥ 8-77-10 (58831) તમદ્ય નિશિતૈર્બાણૈર્નિહત્ય ભરતર્ષભ। યથા પ્રતિજ્ઞાં ત્વ પાર્થ તીર્ત્વા કીર્તિમવાપ્સ્યસિ॥ 8-77-10 (58832) ત્વં હિ શક્તો રણે કર્ણં વિજેતું સહ પાર્થિવૈઃ। નાન્યો યુધિ યુધાં શ્રેષ્ઠ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 8-77-10 (58833) એતત્કૃત્વા મહત્કાર્મ હત્વા કર્ણં મહારથમ્। કૃતાર્થઃ સફલઃ પાર્થ સુખી ભવ નરોત્તમ॥ ॥ 8-77-10 (58834) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે સપ્તસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 77 ॥

8-78-0 (58835) સઞ્જય ઉવાચ। 8-78-0x (5026) સ કેશવસ્ય બીભત્સુઃ શ્રુત્વા ભારત ભાષિતમ્। વિશોકઃ સમ્પ્રહૃષ્ટશ્ચ ક્ષણેન સમપદ્યત॥ 8-78-1 (58836) તતો જ્યામભિમૃજ્યાશુ વ્યાક્ષિપદ્ગાણ્ડિવં ધનુઃ। દધ્રે કર્ણવિનાશાય કેશવં ચાભ્યભાષત॥ 8-78-2 (58837) ત્વયા નાથેન ગોવિન્દ ધ્રુવ એવ જયો મમ। પ્રસન્નો યસ્ય ભગવાન્ભૂતભવ્યભવિષ્યકૃત્॥ 8-78-3 (58838) ત્વત્સહાયો હ્યહં કૃષ્ણ ત્રીંલ્લોકાન્વૈ સમાગતાન્। પ્રાપયેયં પરં લોકં કિમુ કર્ણં મહાહવે॥ 8-78-4 (58839) પશ્યામિ દ્રવતીં સેનાં પાઞ્ચાલાનાં જનાર્દન। પશ્યામિ કર્ણં સમરે વિચરન્તમભીતવત્॥ 8-78-5 (58840) ભાર્ગવાસ્ત્રં ચ પશ્યામિ જ્વલન્તં કૃષ્ણ સર્વશઃ। સૃષ્ટં કર્ણેન વાર્ષ્ણેય શક્રેણેવ મહાશનિમ્॥ 8-78-6 (58841) અનેન ખલુ સઙ્ગ્રામે યત્તુ કૃષ્ણ મયા કૃતમ્। કથયિષ્યન્તિ ભૂતાનિ યાવદ્ભૂમિર્ધરિષ્યતિ॥ 8-78-7 (58842) અદ્ય કૃષ્ણ વિકર્ણા મે કર્ણં નેષ્યન્તિ મૃત્યવે। ગાણ્ડીવમુક્તાઃ ક્ષિણ્વન્તો મમ હસ્તપ્રચોદિતાઃ॥ 8-78-8 (58843) અદ્ય રાજા ધૃતરાષ્ટ્રઃ સ્વાં બુદ્ધિમવમંસ્યતે। દુર્યોધનમરાજ્યાર્હં યયા રાજ્યેઽભ્યષેચયત્॥ 8-78-9 (58844) અદ્ય રાજ્યાત્સુખાચ્ચૈવ શ્રિયો રાષ્ટ્રાત્તથા પુરાત્। પુત્રેભ્યશ્ચ મહાબાહો ધૃતરાષ્ટ્રો વિમોક્ષ્યતિ॥ 8-78-10 (58845) ગુણવન્તં હિ યો હિત્વા નિર્ગુણં કુરુતે પ્રભુમ્। સ શોચતિ ચિરં કૃષ્ણ ક્ષિપ્રમેવાગતે ક્ષયે॥ 8-78-11 (58846) યથા ચ પુરુષઃ કશ્ચિચ્છિત્ત્વા ચામ્રવણં મહત્। પલાશસેચને બુદ્ધિં કૃત્વા શોચતિ મન્દધીઃ॥ 8-78-12 (58847) દૃષ્ટ્વા પુષ્પં પલે ગૃધ્નુઃ ફલં દૃષ્ટ્વાઽનુશોચતિ। તથેદં ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુષ્પલુપ્ધસ્ય માનદ। ફલં દૃષ્ટ્વા ભૃશં દુઃખં ભવિષ્યતિ જનાર્દન॥ 8-78-13 (58848) સૂતપુત્રે હતે ત્વદ્ય નિરાશો ભવિતા પ્રભુઃ॥ 8-78-14 (58849) અદ્ય દુર્યોધનો રાજ્યાજ્જીવિતાચ્ચ નિરાશકઃ। ભવિષ્યતિ હતે કર્ણે કૃષ્ણ સત્યં બ્રવીમિ તે॥ 8-78-15 (58850) અદ્ય દૃષ્ટ્વા મયા કર્ણં શરૈર્વિશકલીકૃતમ્। સ્મરતાં તવ વાક્યાનિ શમં પ્રતિ જનેશ્વરઃ॥ 8-78-16 (58851) અદ્યાસૌ સૌબલઃ કૃષ્ણ ગ્લહાઞ્જાનાતુ વૈ શરાન્। દુરોદરં ચ ગાણ્ડીવં ગણ઼્ડવં ચ રથં મમ॥ 8-78-17 (58852) અદ્ય કુન્તીસુતસ્યાહં દૃઢં રાજ્ઞઃ પ્રજાગરમ્। વ્યપનેષ્યામિ ગોવિન્દ હત્વા કર્ણં શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-78-18 (58853) અદ્ય કુન્તીસુતો રાજા હતે સૂતસુતે મયા। સુપ્રહૃષ્ટમનાઃ પ્રીતશ્ચિરં સુખમવાપ્સ્યતિ॥ 8-78-19 (58854) અદ્ય વાહમનાધૃષ્યં કેશવાપ્રતિમં શરમ્। ઉત્સ્રક્ષ્યામીહયઃ કર્ણં જીવિતાદ્ધંશયિષ્યતિ॥ 8-78-20 (58855) યસ્ય ચૈતદ્વ્રતં મહ્યં વધે કિલ દુરાત્મનઃ। પાદૌન મxxxxxxન્યાં ન ફલ્ગુનમ્॥ 8-78-21 (58856) xxxxxxxz પાપસ્ય મધુસૂદન। xxxxxxxxxxxxxx સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-78-22 (58857) xxxxxxxxxxxxxx નાન્યં પૃથિવ્યામનુમન્યતે। xxxxxxxxx સૂતપુત્રસ્ય ભૂમિઃ પાસ્યતિ શોણિતમ્॥ 8-78-23 (58858) xxxxxxx સૂતપુત્રો યદવ્રવીત્। xxxxxxxxxxx શ્લાઘમાનઃ સ્વકાન્ગુણાન્॥ 8-78-24 (58859) અનૃતં તત્કરિષ્યન્તિ મામકા નિશિતાઃ શરાઃ। આશીવિષા ઇવ ક્રુદ્ધાસ્તસ્યપાસ્યન્તિ શોણિતમ્॥ 8-78-25 (58860) મયા હસ્તવતા મુક્તા નારાચા વૈદ્યુતત્વિષઃ। ગાણ્ડીવસૃષ્ટા દાસ્યન્તિ કર્ણસ્ય પરમાં ગતિમ્॥ 8-78-26 (58861) અદ્ય તપ્સ્યતિ રાધેયઃ પાઞ્ચાલીં યત્તદબ્રવીત્। સભામધ્યે વચઃ ક્રૂરં કુત્સયન્પાણ્ડવાન્પ્રતિ॥ 8-78-27 (58862) એતે ષણ્ડતિલાઃ કૃષ્ણે નિર્વીર્યા હતવિક્રમાઃ। અહં વઃ પાણ્ડવેયેભ્યો ભયાત્ત્રાસ્યેતિ ચાબ્રવીત્। હન્તાઽહં પાણ્ડવાન્સર્વાન્સપુત્રાનિહ ભારત॥ 8-78-28 (58863) અનૃતં તત્કરિષ્યન્તિ મામકા નિશિતાઃ શરાઃ। હતે વૈકર્તને કર્ણે સૂતપુત્રે દુરાત્મનિ॥ 8-78-29 (58864) યસ્ય વીર્યં સમાશ્રિત્ય ધાર્તરાષ્ટ્રો બૃહન્મનાઃ। તમદ્ય કર્ણં હન્તાસ્મિ સમરે મધુસૂદન॥ 8-78-30 (58865) અદ્ય કર્ણે હતે કૃષ્ણ ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ સરાજકાઃ। વિદ્રવન્તિ દિશો ભીતાઃ સિંહં દૃષ્ટ્વા મૃગા ઇવ॥ 8-78-31 (58866) અદ્ય દુર્યોધનો રાજા પૃથિવીં નાન્વવેક્ષતે। હતે કર્ણે મયા સઙ્ખ્યે સપુત્રે સસુહૃજ્જને॥ 8-78-32 (58867) અદ્ય કર્ણે હતં દૃષ્ટ્વા ધાર્તરાષ્ટ્રોઽત્યમર્ષણઃ। જાનાતુ માં રણે કૃષ્ણ પ્રવરં સર્વધન્વિનામ્॥ 8-78-33 (58868) સપુત્રપૌત્રઃ સામાત્યઃ સસુહૃચ્ચ નિરાશિષઃ। પિત્ર્યે રાજ્યે નિરાશશ્ચ ધાર્તરાષ્ટ્રો નિરાશ્રયઃ॥ 8-78-34 (58869) અદ્ય રાજા ધર્મપુત્રો હતામિત્રો ભવિષ્યતિ। અદ્ય દુર્યોધનો દીપ્તાં શ્રિયં રાજ્યં ચ હાસ્યતિ॥ 8-78-35 (58870) હતે વૈકર્તને કર્ણે ભીષ્મે દ્રોણે ચ સંયુગે। કાતરં તદ્બલં કૃષ્ણ પ્રવિષ્ટં ભોક્ષ્યતે તુ યત્॥ 8-78-36 (58871) અદ્યપ્રભૃતિ રાજાનં ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્। અનુમોદન્તુ સુહૃદો જ્ઞાતપૂર્વાશ્ચ બ્રાહ્મણાઃ॥ 8-78-37 (58872) અદ્ય તં નિહતં શ્રુત્વા કર્ણં વૈકર્તનં મયા। કરોતુ પટહોન્મિશ્રં દેવતાસ્થાનપૂજનમ્॥ 8-78-38 (58873) અદ્ય કૃષ્ણ હતે કર્ણે કુરુતાં ચિરસમ્ભૃતમ્। યાજનં વૈ મહાબાહો દેવતાનાં યથાવિધિ॥ 8-78-39 (58874) અદ્ય ત્વમ્બા ચ કૃષ્ણા ચ ત્વરમાણે પરસ્પરમ્। સસ્વજેતાં હૃષીકેશ સમ્પૂર્ણેઽસ્મિન્મનોરથે॥ 8-78-40 (58875) અદ્ય ત્વં પાણ્ડવો જ્યેષ્ઠસ્તથાઽઽર્યશ્ચ વૃકોદરઃ। ઉદીક્ષેતાં હતે કર્ણે કૃષ્ણ સૌમ્યેન ચક્ષુષા॥ 8-78-41 (58876) અભિવાદ્ય ગુરૂનદ્ય કનિષ્ઠૈશ્ચાભિવાદિતઃ। સસ્વજાનો હ્યહં દોર્ભ્યાં પ્રાપ્સ્યામિ વિપૂલં યશઃ॥ 8-78-42 (58877) અદ્ય કર્ણે હતે કૃષ્ણ પ્રશંસન્તોઽર્જુનં સુરાઃ। ત્રિદિવં યાન્તુ સંહૃષ્ટાઃ સઙ્ગતાશ્ચ તપોધનાઃ॥ 8-78-43 (58878) અદ્ય લોકાસ્ત્રયઃ કૃષ્ણ જાનન્તુ મમ પૌરુષમ્। દૃષ્ટ્વા કર્ણં હતં યુદ્ધે દ્વૈરથે સવ્યસાચિના॥ 8-78-44 (58879) અદ્યાહમનૃણઃ કૃષ્ણ ભવિષ્યામિ ધનુષ્મતામ્। રથસ્ય ચ શરાણાં ચ ધનુષો ગાણ્ડિવસ્ય ચ॥ 8-78-45 (58880) મોક્ષ્યામ્યદ્ય મહદ્દુઃખં ત્રયોદશસમાર્જિતમ્। હત્વા કર્ણં રણે કૃષ્ણ શમ્બરં મઘવાનિવ॥ 8-78-46 (58881) અદ્ય કર્ણે હતે યુદ્ધે સોમકાનાં મહારથાઃ। કૃતકાર્યાઃ પ્રમોદન્તાં મિત્રકાર્યેપ્સવો યુધિ॥ 8-78-47 (58882) ન જાને ચ કથં પ્રીતિઃ શૈનેયસ્યાદ્ય માધવ। અહં હત્વા રણે કર્ણં પુત્રાંશ્ચાસ્ય જયાધિકાન્। પ્રીતિં દાસ્યામિ ભીમસ્ય સાત્યકેર્યમયોસ્તથા॥ 8-78-48 (58883) ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય વીરસ્ય તથૈવ ચ શિખણ્ડિનઃ। અદ્યાનૃણ્યં ગમિષ્યામિ હત્વા કર્ણં મહાહવે। ધર્મરાજસ્ય સંશ્રુત્ય વાર્ષ્ણેયશપથં મિથઃ॥ 8-78-49 (58884) અદ્ય પશ્યન્તુ સઙ્ગ્રામે ધનઞ્જયમમર્ષણમ્। યુધ્યન્તં કૌરવૈઃ સાર્ધં ઘાતયન્તં ચ સૂતજમ્॥ 8-78-50 (58885) ભવત્સમક્ષમં વક્ષ્યામિ પુનરેવાત્મસંસ્તવમ્। ઇત્યપ્યમિત્રપ્રવરમદ્યાહં હન્મિ સૂતજમ્॥ 8-78-51 (58886) ધનુર્વેદે મત્સમઃ કો નુ લોકે પરાક્રમે વા મમ કોઽસ્તિ તુલ્યઃ। કો વાઽપ્યન્યો મત્સમોઽસ્તિ ક્ષમાયાં મમાનૃશંસ્યે સદૃશોઽસ્તિ કોઽન્યઃ॥ 8-78-52 (58887) અહં ધનુષ્માન્સસુરાસુરાંશ્ચ સર્વાણિ ભૂતાનિ ચ સઙ્ગતાનિ। સ્વબાહુવીર્યાદ્ગમયે પરાભવં મત્પૌરુષં વિદ્વિ પરં પરેભ્યઃ॥ 8-78-53 (58888) શરાર્ચિષા ગાણ્ડિવેનાહમેકઃ સર્વાન્કુરૂન્બાહ્લિકાંશ્ચાભિપન્નઃ। હિમાત્યયે કક્ષગતો યથાઽગ્નિઃ સ નિર્દહેયં સહસા પ્રગૃહ્ય॥ 8-78-54 (58889) પાણી પૃષત્કાલિખિતૌ મમૈતૌ ધનુશ્ચ સઙ્ખ્યે વિતતં સબાણમ્। પાદૌ ચેમૌ સુરથૌ સધ્વજૌ ચ ન માદૃશં યુદ્ધગતં ભજન્તિ॥ ॥ 8-78-55 (58890) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 78 ॥

8-79-0 (58891) [ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-79-0x (5027) સમાગમે પાણ્ડવસૃઞ્જયાનાં મહાભયે મામકાનામગાધે। ધનઞ્જયે તાત રણાય યાતે કર્ણેન તદ્યુદ્વમથોઽત્ર કીદૃક્॥] 8-79-1 (58892) સઞ્જય ઉવાચ। 8-79-2x (5028) તેષામનીકાનિ મહાધ્વજાનિ રણે સમૃદ્ધાનિ સુસઙ્ગતાનિ। ભેરીનિરાદોન્મુખરાણ્યંગર્જ-- ન્મેઘા ઇવ પ્રાવૃષિ મારુતાસ્તાઃ॥ 8-79-2 (58893) મહાગજાભ્રાકુલમસ્ત્રતોયં વાદિત્રનેમીતલશબ્દવચ્ચ। હિરણ્યચિત્રાયુધવિદ્યુતં ચ શરાસિનારાચમહાસ્ત્રધારમ્॥ 8-79-3 (58894) તદ્ભીમવેગં રુધિરૌઘવાહિ ખઙ્ગાકુલં ક્ષત્રિયજીવઘાતિ। અનાર્તવં ક્રૂરમનિષ્ટવર્ષં બભૂવ સંરમ્ભકરં પ્રજાનામ્॥ 8-79-4 (58895) એકં રથં સમ્પરિવાર્ય મૃત્યું નયન્ત્યનેકે ચ રથાઃ સમેતાઃ। એકસ્તથૈકં રથિનં રથાગ્ર્યાં-- સ્તથા રથશ્ચાપિ રથાનનેકાન્॥ 8-79-5 (58896) રથં સસૂતં સહયં ચ કઞ્ચિ-- ત્કશ્ચિદ્રતી મૃત્યુવશં નિનાય। નિનાય ચાપ્યેકગજેન કશ્ચિ-- દ્રથાન્બહૂન્મૃત્યુવશે તથાશ્વાન્॥ 8-79-6 (58897) રથાન્સસૂતાન્સહયાન્ગજાંશ્ચ સર્વાનરીન્મૃત્યુવશં શરૌઘૈઃ। નિન્યે હયાંશ્ચૈવ તથા સસાદી-- ન્પદાતિસઙ્ઘાંશ્ચ તથૈવ પાર્થઃ॥ 8-79-7 (58898) કૃપઃ શિખણ્ડી ચ રણે સમેતૌ દુર્યોધનં સાત્યકિરધ્યગચ્છત્। શ્રુતશ્રવા દ્રોણપુત્રેણ સાર્ધં યુધામન્યુશ્ચિત્રસેનેન સાર્ધમ્॥ 8-79-8 (58899) કર્ણસ્ય પુત્રં તુ રથી સુષેણં સમાગતં સૃઞ્જયશ્ચોત્તમૌજાઃ। ગાન્ધારરાજં સહદેવોઽક્ષધૂર્તં મહર્ષભં સિંહ ઇવાભ્યધાવત્॥ 8-79-9 (58900) શતાનીકો નાકુલિઃ કર્ણપુત્રં યુવા યુવાનં વૃષસેનં શરૌઘૈઃ। સમાર્પયત્કર્ણપુત્રશ્ચ શૂરઃ પાઞ્ચાલેયં શરવર્ષૈરનેકૈઃ॥ 8-79-10 (58901) રથર્ષભઃ કૃતવર્માણભાર્ચ્છ-- ન્માદ્રીપુત્રો નકુલશ્ચિત્રયોધી। પાઞ્ચાલાનામધિપો યાજ્ઞસેનિઃ સેનાપતિઃ કર્ણમાર્ચ્છત્સસૈન્યમ્॥ 8-79-11 (58902) દુઃશાસનો ભારત ભારતં તુ વ્યાત્તાનનં ક્રૂરમિવાન્તકાભમ્। ભીમં રણે શસ્ત્રભૃતાં વરિષ્ઠં ભીમં સમાર્ચ્છત્તમસહ્યવેગમ્॥ 8-79-12 (58903) કર્ણાત્મજં તત્ર જઘાન વીર-- સ્તથાચ્છિનચ્ચોત્તમૌજાઃ પ્રસહ્ય। તસ્યોત્તમાઙ્ગં નિપપાત ભૂમૌ નિનાદયદ્ગાં નિનદેન ખં ચ॥ 8-79-13 (58904) સુષેણશીર્ષં પતિતં પૃથિવ્યાં વિલોક્ય કર્ણોઽથ તદાર્તરૂપઃ। ક્રોધાદ્ધયાંસ્તસ્ય રથં ધ્વજં ચ બાણૈઃ સુધારૈર્નિશિતૈરકૃન્તત્॥ 8-79-14 (58905) સ તૂત્તમૌજા નિશિતૈઃ પૃષત્કૈ-- ર્વિવ્યાધ ખઙ્ગેન ચ ભાસ્વરેણ। પાર્ષ્ણિગ્રહાંશ્ચૈવ કૃપસ્ય હત્વા શિખણ્ડિવાહં સ તતોઽધ્યરોહત્॥ 8-79-15 (58906) કૃપં તુ દૃષ્ટ્વા વિરથં રથસ્થો નૈચ્છચ્છરૈસ્તાડયિતું શિખણ્ડી। તં દ્રૌણિરાવાર્ય રથં કૃપસ્ય સમુજ્જહે પઙ્કગતાં યથા ગામ્॥ 8-79-16 (58907) હિરણ્યવર્મા નિશિતૈઃ પૃષત્કૈ-- સ્તવાત્મજાનામનિલાત્મજો વૈ। અતાપયત્સૈન્યમતીવ ભીમઃ કાલે શુચૌ મધ્યગતો યથાઽર્કઃ॥ ॥ 8-79-17 (58908) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકોનાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 79 ॥

8-80-0 (58909) સઞ્જય ઉવાચ। 8-80-0x (5029) અથ ત્વિદાનીં તુમુલે વિમર્દે દ્વિષદ્ભિરેકો બહુભિઃ સમાવૃતઃ। મહારણે સારથિમિત્યુવાચ ભીમશ્ચમૂં વાહય ધાર્તરાષ્ટ્રીમ્। ત્વં સારથે યાહિ જવેન વાહૈ-- ર્નયામ્યેતાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્યમાય॥ 8-80-1 (58910) સઞ્ચોદિતો ભીમસેનેન ચૈવં સ સારથિઃ પુત્રબલં ત્વદીયમ્। પ્રાયાત્તતઃ સત્વરમુગ્રવેગો યતો ભીમસ્તદ્બલં ગન્તુમૈચ્છત્॥ 8-80-2 (58911) તતોઽપરે નાગરથાશ્વપત્તિભિઃ પ્રત્યુદ્યયુસ્તં કુરવઃ સમન્તાત્। ભીમસ્ય વાહાગ્ર્યમુદારવેગં સમન્તતો બાણગણૈર્નિજઘ્નુઃ॥ 8-80-3 (58912) તતઃ શરાનાપતતો મહાત્મા ચિચ્છેદ બાણૈસ્તપીનયપુઙ્ખૈઃ। તે વૈ નિપેતુસ્તપનીયપુઙ્ખા દ્વિધા ત્રિધા ભીમશરૈર્નિકૃત્તાઃ॥ 8-80-4 (58913) તતો રાજન્નાગરથાશ્વયૂનાં ભીમાહતાનાં વરરાજમધ્યે। ઘોરો નિનાદઃ સુમહાનભૂત્તદા વજ્રાહતાનામિવ પર્વતાનામ્॥ 8-80-5 (58914) તે વધ્યમાનાશ્ચ નરેન્દ્રમુખ્યા નિર્ભિદ્યન્તો ભીમશરપ્રવેકૈઃ। ભીમં સમન્તાત્સમરેઽભ્યરોહન્ વૃક્ષં શકુન્તા ઇવ પુષ્પહેતોઃ॥ 8-80-6 (58915) તતોઽભિયાતે તવ સૈન્યે સ ભીમઃ પ્રાદુશ્ચક્રે વેગમનન્તવેગઃ। યથાઽન્તકાલે ક્ષપયન્દિધક્ષુ-- ર્ભૂતાન્તકૃત્કાલ ઇવાત્તદણ્ડઃ॥ 8-80-7 (58916) તસ્યાતિવેગસ્ય રણેઽતિવેગં નાશક્નુવન્ધારયિતું ત્વદીયાઃ। વ્યાત્તાનનસ્યાપતતો યથૈવ કાલસ્ય કાલે હરતઃ પ્રજા વૈ॥ 8-80-8 (58917) તતો બલં ભારત ભારતાનાં પ્રદહ્યમાનં સમરે મહાત્મના। ભીતં દિશોઽકીર્યત ભીમનુન્નં મહાનિલેનાભ્રગણા યથૈવ॥ 8-80-9 (58918) તતો ધીમાન્સારથિમબ્રવીદ્બલી સ ભીમસેનઃ પુનરેવ હૃષ્ટઃ॥ 8-80-10 (58919) સૂતાભિજાનીહિ પરાન્સ્વકાન્વા રથાન્ધ્વજાંશ્ચાપતતઃ સમેતાન્। યુધ્યન્હ્યહં નાભિજાનામિ કિઞ્ચિ-- ન્મા સૈન્યં સ્વં છાદયિષ્યે પ્રમત્તઃ॥ 8-80-11 (58920) અરીન્વિશોકાન્હિ નિરીક્ષ્ય સર્વતો મહાંશ્ચ મન્યુઃ પુનરેતિ માં ભૃશમ્। રાજાતુરો નાગમદ્યત્કિરીટી બહૂનિ દુઃખાન્યભિચિન્તયામિ॥ 8-80-12 (58921) એતદ્દુઃખં ધારયે ધર્મરાજો યન્માં હિત્વા યાતવાઞ્શત્રુમધ્યે। નૈનં જીવં નાભિજાનામ્યજીવં બીભત્સું વા તન્મમાદ્યાતિદુઃખમ્॥ 8-80-13 (58922) સોઽહં દ્વિષત્સૈન્યમુદગ્રકલ્પં વિનાશયિષ્યે પરમપ્રતીતઃ। એતન્નિહત્યાજિમધ્યે સમેતં પ્રીતો ભવિષ્યામિ સહ ત્વયાદ્ય॥ 8-80-14 (58923) સર્વાંસ્તૂણાન્સાયકાનામવેક્ષ્ય કિં શિષ્ટં સ્યાત્સાયકાનાં રથે મે। કા વા જાતિઃ કિં પ્રમાણં ચ તેષાં જ્ઞાત્વા વ્યક્તં તત્સમાચક્ષ્વ સૂત। `કતિ વા સહસ્રાણિ કતિ વા શતાનિ હ્યાચક્ષ્વ મે સારથે ક્ષિપ્રમેવ॥ 8-80-15 (58924) વિશોક ઉવાચ। 8-80-16x (5030) સર્વં વિદિત્વૈવમહં વદામિ તવાર્થસિદ્ધિપ્રદમદ્ય વીર। કૈકેયકામ્ભોજસુરાષ્ટ્રબાહ્લિકા મ્લેચ્છાશ્ચ સુહ્માઃ પરતઙ્કણાશ્ચ। 8-80-16 (58925) મદ્રાશ્ચ વઙ્ગા મગધાઃ કુણિન્દા આનર્તકાવર્તકાઃ પાર્વતીયાઃ। સર્વે ગૃહીતપ્રવરાયુધાસ્ત્વાં સંવેષ્ટ્ય સંવેષ્ટ્ય તતો વિવેદુઃ॥ 8-80-17 (58926) રથે તવાસ્મિન્નિશિતાઃ સુપીતા-- સ્તતો ભલ્લા દ્વાદશ વૈ સહસ્રાઃ'। ષણ્માર્ગણાનામયુતાનિ વીર ક્ષુરાશ્ચ ભલ્લાશ્ચ તથાયુતાખ્યાઃ॥ 8-80-18 (58927) નારાચાનાં દ્વે સહસ્રે ચ વીર ત્રીણ્યેપ ચ પ્રદરાણાં સ્મ પાર્થ। અસ્ત્યાયુધં પાણ્ડવેયાવશિષ્ટં ન યદ્વહેચ્છકટં ષઙ્ગવીયમ્॥ 8-80-19 (58928) એતદ્વિદ્વન્મુઞ્ચ સહસ્રશોઽપિ ગદાસિબાહુદ્રવિણં ચ તેઽસ્તિ। પ્રાસાશ્ચ મુદ્રરાઃ શક્તયસ્તોમરાશ્ચ માભૈષીસ્ત્વં સંક્ષયાદાયુધાનામ્॥ 8-80-20 (58929) ભીમસેન ઉવાચ। 8-80-21x (5031) `અદ્યૈવ નૂનં કથયન્તુ સિદ્ધાં મમ પ્રતિજ્ઞાં સર્વલોકે વિશોક। ન મોક્ષ્યતે સમરે ભીમસેન એકઃ શત્રૂન્સમરે વાપ્યજૈષીત્। આશંસિતાનામિદમેકમસ્તુ તન્મે દેવાઃ સકલં સાધયન્તુ॥' 8-80-21 (58930) સૂતાદ્ય મદ્બાહુયુતૈઃ સમસ્તા-- ન્સમાહનદ્ભિઃ પાર્થિવાનાશુવેગૈઃ। ચ્છન્નં બાણૈરાહવં ઘોરરૂપં નષ્ટાદિત્યં મૃત્યુલોકેન તુલ્યમ્॥ 8-80-22 (58931) અદ્યૈતદ્યૈ વિદિતં પાર્થિવાનાં ભવિષ્યતિ હ્યાકુમારં ચ સૂત। નિમગ્નો વા સમરે ભીમસેન એકઃ કુરૂન્વા સમરે વ્યજૈષીત્॥ 8-80-23 (58932) સર્વે સઙ્ખ્યે કુરવો નિષ્પતન્તુ માં વા લોકાઃ કીર્તયન્ત્વાકુમારમ્। સર્વાનેકસ્તાનહં પાતયિષ્યે તે વા સર્વે ભીમસેનં તુદન્તુ॥ 8-80-24 (58933) આશાસ્તારઃ કર્મ ચાપ્યુત્તમં યે તન્મે દેવાઃ સફલં સાધયન્તુ। આયાતીહ કેશવસારથી રથી શક્રસ્તૂર્ણં યજ્ઞ ઇવોપહૂતઃ॥ 8-80-25 (58934) ઈક્ષસ્વૈતાં ભારતીં દીર્યમાણા-- મેતે કસ્માદ્વિદ્રવન્તે નરેન્દ્રાઃ। વ્યક્તં ધીમાન્સવ્યસાચી નરાગ્ર્યઃ સૈન્યં હ્યેતચ્છાદયત્યાશુ બાણૈઃ॥ 8-80-26 (58935) પશ્ય ધ્વજાંશ્ચ દ્રવતો વિશોક નાગાન્હયાન્પત્તિસઙ્ઘાંશ્ચ સઙ્ખ્યે। રથાન્વિકીર્ણાઞ્શરશક્તિતાડિતા-- ન્પશ્યસ્વૈતાન્રથિનશ્ચૈવ સૂત॥ 8-80-27 (58936) આપૂર્યતે કૌરવી ચાપ્યભીક્ષ્ણં સેના હ્યસૌ સુભૃશં હન્યમાના। ધનઞ્જયસ્યાશનિતુલ્યવેગૈ-- ર્ગ્રસ્તા શરૈઃ કાઞ્ચનબર્હજાલૈઃ॥ 8-80-28 (58937) એતે દ્રવન્તિ સ્મ રથાશ્વનાગાઃ પદાતિસઙ્ઘાનતિમર્દયન્તઃ। સમ્મુહ્યમાનાઃ કૌરવાઃ સર્વ એવ દ્રવન્તિ નાગા ઇવ દાહભીતાઃ॥ 8-80-29 (58938) હાહાકૃતાશ્ચૈવ રણે વિશોક મુઞ્ચન્તિ નાદાન્વિપુલાન્ગજેન્દ્રાઃ॥ 8-80-30 (58939) વિશોક ઉવાચ। 8-80-31x (5032) કિં ભીમ નૈનં ત્વમિહાશૃણોષિ વિસ્ફારિતં ગાણ્ડિવસ્યાતિઘોરમ્। ક્રુદ્ધેન પાર્થેન વિકૃષ્યતોઽદ્ય કચ્ચિન્નેમૌ તવ કર્ણૌ વિનષ્ટૌ॥ 8-80-31 (58940) સર્વે કામાઃ પાણ્ડવ તે સમૃદ્ધાઃ કપિર્હ્યસૌ દૃશ્યતે હસ્તિસૈન્યે। નીલાદ્ધનાદ્વિદ્યુતમુચ્ચરન્તીં તથા પશ્ય વિસ્ફુરન્તીં ધનુર્જ્યામ્॥ 8-80-32 (58941) કપિર્હ્યસૌ વીક્ષતે સર્વતો વૈ ધ્વજાગ્રમારુહ્ય ધનઞ્જયસ્ય। વિત્રાસયન્રિ પુસઙ્ઘાન્વિમર્દે બિભેમ્યસ્માદાત્મનૈવાભિવીક્ષ્ય॥ 8-80-33 (58942) વિભ્રાજતે ચાતિમાત્રં કિરીટં વિચિત્રમેતચ્ચ ધનઞ્જયસ્ય। દિવાકરાભો મણિરેષ દિવ્યો વિભ્રાજતે ચૈવ કિરીટસંસ્થઃ॥ 8-80-34 (58943) પાર્શ્વે ભીમં પાણ્ડુરાભ્રપ્રકાશં પશ્યસ્વ સઙ્ખં દેવદત્તં સુઘોષમ્। અભીષુહસ્તસ્ય જનાર્દનસ્ય વિગાહમાનસ્ય ચમૂં પરેષામ્॥ 8-80-35 (58944) રવિપ્રભં વજ્રનાભં ક્ષુરાન્તં પાર્શ્વે સ્થિતં પશ્ય જનાર્દનસ્ય। ચક્રં યશોવર્ધનં કેશવસ્ય સદાર્ચિતં યદિભિઃ પશ્ય વીર॥ 8-80-36 (58945) મહાદ્વિપાનાં સરલદ્રુમોપમાઃ કરા નિકૃત્તાઃ પ્રપતન્ત્યમી ક્ષુરૈઃ। કિરીટિના તેન પુનઃ સસાદિનઃ શરૈર્નિકૃત્તાઃ કુલિશૈરિવાદ્રયઃ॥ 8-80-37 (58946) તથૈવ કૃષ્ણસ્ય ચ પાઞ્ચજન્યં મહાર્હમેતં દ્વિજરાજવર્ણમ્। કૌન્તેય પશ્યોરસિ કૌસ્તુભં ચ જાજ્વલ્યમાનં વિજયાં સ્રજં ચ॥ 8-80-38 (58947) ધ્રવં રથાગ્ર્યઃ સમુપૈતિ પાર્થો વિદ્રાવયન્સૈન્યમિદં પરેષામ્। સિતાભ્રવર્ણૈરસિતપ્રયુક્તૈ-- ર્હયૈર્મહાર્હૈ રથિનાં વરિષ્ઠઃ॥ 8-80-39 (58948) રથાન્હયાન્પત્તિગણાંશ્ચ સાયકૈ-- ર્વિદારિતાન્પશ્ય પતન્ત્યમી યથા। તવાનુજેનામરરાજતેજસા મહાવનાનીવ સુપર્ણવાયુના॥ 8-80-40 (58949) ચતુઃ શતાન્પશ્ય રથાનિમાન્હતાન્ સવાજિસૂતાન્સમરે કિરીટિના। મહેષુભિઃ સપ્તશતાનિ દન્તિનાં પદાતિસાદીંશ્ચ રથાનનેકશઃ॥ 8-80-41 (58950) અયં સમભ્યેતિ તવાન્તિકં બલી નિઘ્નન્કુરૂંશ્ચિત્ર ઇવ ગ્રહોઽર્જુનઃ। સમૃદ્ધકામોઽસિ હતાસ્તવાહિતા બલં તવાયુશ્ચ ચિરાય વર્ધતામ્॥ 8-80-42 (58951) ભીમસેન ઉવાચ। 8-80-43x (5033) દદાનિ તે ગ્રામવરાંશ્ચતુર્દશ પ્રિયાખ્યાને સારથે સુપ્રસન્નઃ। દાસીશતં ચાપિ રથાંશ્ચ વિંશતિં યદર્જુનં વેદયસે વિશોક॥ ॥ 8-80-43 (58952) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 80 ॥

8-81-0 (58953) સઞ્જય ઉવાચ। 8-81-0x (5034) શ્રુત્વા તુ રથનિર્ઘોષં સિંહનાદં ચ સંયુગે। અર્જુનઃ પ્રાહ ગોવિન્દં શીઘ્રં વાહય વાજિનઃ॥ 8-81-1 (58954) અર્જુનસ્ય વચઃ શ્રુત્વા ગોવિન્દોઽર્જુનમબ્રવીત્। એષ ગચ્છામિ સુક્ષિપ્રં યત્ર ભીમો વ્યવસ્થિતઃ॥ 8-81-2 (58955) તં યાન્તમશ્વા હિમશઙ્ખવર્ણાઃ સુવર્ણમુક્તામણિજાલનદ્ધાઃ। જમ્ભં જિઘાંસું પ્રગૃહીતવજ્રં હયા યથા તત્ર યથા વહંસ્તદા॥ 8-81-3 (58956) રથાશ્વમાતઙ્ગપદાતિસઙ્ઘા બાણસ્વનૈર્નેમિખુરસ્વનૈશ્ચ। સન્નાદયન્તો વસુધાં દિશશ્ચ ક્રુદ્ધા નૃસિંહા જયમભ્યુદીયઃ॥ 8-81-4 (58957) તેષાં ચ પાર્થસ્ય ચ મારિષાસી-- દ્દેહાસુપાપક્ષપણં સુયુદ્ધમ્। ત્રૈલોક્યહેતોરસુરૈર્યથાસી-- દ્દેવસ્ય વિષ્ણોર્જયતાં વરસ્ય॥ 8-81-5 (58958) તૈરસ્તમુચ્ચાવચમાયુધં ત-- દેકઃ પ્રચિચ્છેદ કિરીટમાલી। ક્ષુરાર્ધચન્દ્રૈર્નિશિતૈશ્ચ ભલ્લૈઃ શિરાંસિ તેષાં બહુધા ચ બાહૂન્॥ 8-81-6 (58959) છત્રાણિ વાલવ્યજનાનિ કેતૂ-- નશ્વાન્રથાન્પત્તિગણાન્દ્વિપાંશ્ચ। તે પેતુરુર્વ્યાં બહુધા વિકૃત્તા વાતપ્રણુન્નાનિ યથા વનાનિ॥ 8-81-7 (58960) સુવર્ણજાલાવનતા મહાગજાઃ સવૈજયન્તીધ્વજયોધકલ્પિતાઃ। સુવર્ણપુઙ્ઘૈરિષુભિઃ સમાચિતા-- શકાશિરે પ્રજ્વલિતા યથાચલાઃ॥ 8-81-8 (58961) વિદાર્ય નાગાશ્વરથાન્ધઞ્જયઃ શરોત્તમૈર્વાસવવજ્રસન્નિભૈઃ। દ્રુતં યયૌ કર્ણજિઘાંસયા તથા યથા મરુત્વાન્બલભેદને પુરા॥ 8-81-9 (58962) તતઃ સ પુરુષવ્યાઘ્રસ્તવ સૈન્યમરિન્દમઃ। પ્રવિવેશ મહાબાહુર્મકરઃ સાગરં યથા॥ 8-81-10 (58963) તં હૃષ્ટાસ્તાવકા રાજન્રથપત્તિસમન્વિતાઃ। ગજાશ્વસાદિબહુલાઃ પાણ્ડવં સમુપાદ્રવન્॥ 8-81-11 (58964) તેષામાપતતાં પાર્થમારાવઃ સુમહાનભૂત્। સાગરસ્યેવ ક્ષુબ્ધસ્ય યથા સ્યાત્સલિલસ્વનઃ॥ 8-81-12 (58965) તે તુ તં પુરુષવ્યાઘ્રં વ્યાઘ્રા ઇવ મહારથાઃ। અભ્યદ્રવન્ત સઙ્ગ્રામે ત્યક્ત્વા પ્રાણકૃતં ભયમ્॥ 8-81-13 (58966) તેષામાપતતાં તત્ર શરવર્ષાણિ મુઞ્ચતામ્। અર્જુનો વ્યધમત્સૈન્યં મહાવાતો ઘનાનિવ॥ 8-81-14 (58967) તેઽર્જુનં સહિતા ભૂત્વા રથવંશૈઃ ગ્રહારિણઃ। અભિયાય મહેષ્વાસા વિવ્યધુર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-81-15 (58968) તતોઽર્જુનઃ સહસ્રાણિ રથવારણવાજિનામ્। પ્રેષયામાસ વિશિખૈર્યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 8-81-16 (58969) તે વધ્યમાનાઃ સમરે પાર્થચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ। તત્રતત્ર સ્મ લીયન્તે ભયે જાતે મહારથાઃ॥ 8-81-17 (58970) તેષાં ચતુઃશતાન્વીરાન્યતમાનાન્મહારથાન્। અર્જુનો નિશિતૈર્બાણૈરનયદ્યમસાદનમ્॥ 8-81-18 (58971) તે વધ્યમાનાઃ સમરે નાનાલિઙ્ગૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ। અર્જુનં સમભિત્યજ્ય દુદ્રુવુર્વૈ દિશો દશ॥ 8-81-19 (58972) તેષાં શબ્દો મહાનાસીદ્દ્રવતાં વાહિનીમુખે। મેઘૌઘસ્યેવ ભદ્રં તે ગિરિમાસાદ્ય દીર્યતઃ॥ 8-81-20 (58973) તાં તુ સેનાં ભૃશં વિદ્ધ્વા દ્રાવયિત્વાઽર્જુનઃ શરૈઃ। પ્રાયાદભિમુખઃ પાર્થઃ સૂતાનીકં હિ મારિષ॥ 8-81-21 (58974) તસ્ય શબ્દો મહાનાસીત્પરાનભિમુખસ્ય વૈ। ગરુડસ્યેવ પતતઃ પન્નગાર્થે યથા પુરા॥ 8-81-22 (58975) તં તુ શબ્દમભિશ્રુત્ય ભીમસેનો મહાબલઃ। બભૂવ પરમપ્રીતઃ પાર્થદર્શનલાલસઃ॥ 8-81-23 (58976) શ્રુત્વૈવ પાર્થમાયાન્તં ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્। ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્મહારાજ સેનાં તવ મમર્દ હ॥ 8-81-24 (58977) સ વાયુવીર્યપ્રતિમો વાયુવેગસમો જવે। વાયુવદ્વ્યચરદ્ભીમો વાયુપુત્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 8-81-25 (58978) તેનાદ્યમાના રાજેન્દ્ર સેના તવ વિશામ્પતે। વ્યભ્રશ્યત મહારાજ ભિન્ના નૌરિવ સાગરે॥ 8-81-26 (58979) તાં તુ સેનાં તદા ભીમો દર્શયન્પાણિલાઘવમ્। શરૈરવચકર્તોગ્રૈઃ પ્રેપયિષ્યન્યમક્ષયમ્॥ 8-81-27 (58980) તત્ર ભારત ભીમસ્ય બલં દૃષ્ટ્વાતિમાનુષમ્। વ્યત્રસ્યન્ત રણે યોધાઃ કાલસ્યેવ યુગક્ષયે॥ 8-81-28 (58981) તથાઽર્દિતાન્ભીમબલાન્ભીમસેનેન ભારત। દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનો રાજા ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 8-81-29 (58982) સૈનિકાંશ્ચ મહેષ્વાસાન્યોધાંશ્ચ ભરતર્ષભ। સમાદિશન્રણે સર્વાન્હત ભીમમિતિ સ્મ હ॥ 8-81-30 (58983) તસ્મિન્હતે હતં મન્યે પાણ્ડુસૈન્યમશેષતઃ॥ 8-81-31 (58984) પ્રતિગૃહ્ય ચ તામાજ્ઞાં તવ પુત્રસ્ય પાર્થિવાઃ। ભીમં પ્રચ્છાદયામાસુઃ શરવર્ષૈઃ સમન્તતઃ॥ 8-81-32 (58985) ગજાશ્ચ બહુલા રાજન્નરાશ્ચ જયગૃદ્ધિનઃ। રથે સ્થિતાશ્ચ રાજેન્દ્ર પરિવવ્રુર્વૃકોદરમ્॥ 8-81-33 (58986) સ તૈઃ પરિવૃતઃ શૂરૈઃ શૂરો રાજન્સમન્તતઃ। શુશુભે ભરતશ્રેષ્ઠો નક્ષત્રૈરિવ ચન્દ્રમાઃ॥ 8-81-34 (58987) પરિવેષી યથા સોમઃ પરિપૂર્ણો વિરાજતે। સ રરાજ તથા સઙ્ખ્યે દર્શનીયો નરોત્તમઃ। નિર્વિશેષો મહારાજ વિજયેનૈવ સંયુગે॥ 8-81-35 (58988) તસ્ય તે પાર્થિવાઃ સર્વે શરવૃષ્ટિં સમાસૃજન્। ક્રોધરક્તેક્ષણાઃ શૂરા હન્તુકામા વૃકોદરમ્॥ 8-81-36 (58989) તાં વિદાર્ય મહાસેનાં શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। નિશ્ચક્રામ રણાદ્ભીમો મત્સ્યો જાલાદિવામ્ભસિ॥ 8-81-37 (58990) હત્વા દશસહસ્રાણિ ગજાનામનિવર્તિનામ્। નૃણાં શતસહસ્રે દ્વે દ્વે શતે ચૈવ ભારત॥ 8-81-38 (58991) પઞ્ચ ચાશ્વસહસ્રાણિ રથાનાં શતમેવ ચ। હત્વા પ્રાસ્યન્દયદ્ભીમો નદીં શોણિતવાહિનીમ્॥ 8-81-39 (58992) શોણિતોદાં રથાવર્તાં હસ્તિગ્રાહસમાકુલામ્। નરમીનાશ્વનક્રાન્તાં કેશશૈવલશાદ્વલામ્॥ 8-81-40 (58993) સઞ્છિન્નભુજનાગેન્દ્રાં બહુરત્નાપહારિણીમ્। ઊરુગ્રાહાં મજ્જપઙ્કાં શીર્ષોપલસમાવૃતામ્॥ 8-81-41 (58994) ધનુઃકાશાં શરાવાપાં ગદાપરિઘકેતનામ્। હંસછત્રધ્વજોપેતામુષ્ણીષવરફેનિલામ્॥ 8-81-42 (58995) હારપદ્માકરાં ચૈવ ભૂમિરેણૂર્મિમાલિનીમ્। આર્યવૃત્તવતીં સઙ્ખ્યે સુતરાં ભીરુદુસ્તરામ્॥ 8-81-43 (58996) યોધગ્રાહવતીં સઙ્ખ્યે વહન્તીં પિતૃસાદનમ્। ક્ષણેન પુરુષવ્યાઘ્રઃ પ્રાવર્તયત નિમ્નગામ્॥ 8-81-44 (58997) યથા વૈતરણીમુગ્રાં દુસ્તરામકૃતાત્મભિઃ। તથા દુસ્તરણીં ઘોરાં ભીરૂણાં ભયવર્ધનીમ્॥ 8-81-45 (58998) યતોયતઃ પાણ્ડવેયઃ પ્રવિષ્ટો રથસત્તમઃ। તતસ્તતઃ પ્રાપતન્વૈ યોધાઃ શતસહસ્રશઃ॥ 8-81-46 (58999) એવં દૃષ્ટ્વા કૃતં કર્મ ભીમસેનેન સંયુગે। દુર્યોધનો મહારાજ શકુનિં વાક્યમબ્રવીત્॥ 8-81-47 (59000) જહિ માતુલ સઙ્ગ્રામે ભીમસેનં મહાબલમ્। અસ્મિઞ્જિતે જિતં મન્યે પાણ્ડવેયં મહાબલમ્॥ 8-81-48 (59001) તતઃ પ્રાયાન્મહારાજ સૌબલેયઃ પ્રતાપવાન્। રણાય મહતે યુક્તો ભ્રાતૃભિઃ પરિવારિતઃ॥ 8-81-49 (59002) સ સમાસાદ્ય સઙ્ગ્રામે ભીમં ભીમપરાક્રમમ્। વારયામાસ તં વીરો વેલેવ મકરાલયમ્॥ 8-81-50 (59003) સન્ન્યવર્તત તં ભીમો વાર્યમાણઃ શિતૈઃ શરૈઃ। શકુનિસ્તસ્ય રાજેન્દ્ર વામપાર્શ્વે સ્તનાન્તરે। પ્રેષયામાસ નારાચાન્રુક્મપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્॥ 8-81-51 (59004) વર્મ ભિત્ત્વા તુ તે ઘોરાઃ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ। ન્યમ઼ઞ્જન્ત મહારાજ કઙ્કબર્હિણવાસસઃ॥ 8-81-52 (59005) સોઽતિવિદ્ધો રણે ભીમઃ શરં રુક્મવિભૂષિતમ્। પ્રેષયામાસ સ રુષા સૌબલં પ્રતિ ભારત॥ 8-81-53 (59006) તમાયાન્તં શરં ઘોરં શકુનિઃ શત્રુતાપનઃ। ચિચ્છેદ સપ્તધા રાજન્કૃતહસ્તો મહાબલઃ॥ 8-81-54 (59007) તસ્મિન્નિપતિતે ભૂમૌ ભીમઃ ક્રુદ્ધો વિશામ્પતે। ધનુશ્છિચ્છેદ ભલ્લેન સૌબલસ્ય હસન્નિવ॥ 8-81-55 (59008) તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં સૌબલેયઃ પ્રતાપવાન્। અન્યદાદાય વેગેન ધનુર્ભલ્લાંશ્ચ ષોડશ। તૈસ્તસ્ય તુ મહારાજ ભલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 8-81-56 (59009) દ્વાભ્યાં સ સારથિં હ્યાર્ચ્છદ્ભીમં સપ્તભિરેવ ચ। ધ્વજમેકેન ચિચ્છેદ દ્વાભ્યાં છત્રં વિશામ્પતે। ચતુર્ભિશ્ચતુરો વાહાન્વિવ્યાધ સુબલાત્મજઃ॥ 8-81-57 (59010) તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્। શક્તિં ચિક્ષેપ સમરે રુક્મદણ્ડામયસ્મયીમ્॥ 8-81-58 (59011) સા ભીમભુજનિર્મુક્તા નાગજિહ્વેન ચઞ્ચલા। નિપપાત રણે તૂર્ણં સૌબલસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-81-59 (59012) તતસ્તામેવ સંગૃહ્ય શક્તિં કનકભૂષણામ્। ભીમસેનાય ચિક્ષેપ ક્રુદ્ધરૂપો વિશામ્પતે॥ 8-81-60 (59013) સા નિર્ભિદ્ય ભુજં સવ્યં પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ। નિપપાત તદા ભૂમૌ યથા વિદ્યુન્નભશ્ચ્યુતા॥ 8-81-61 (59014) અથોત્ક્રુષ્ટં મહારાજ ધાર્તરાષ્ટ્રૈઃ સમન્તતઃ। ન તુ તં મમૃષે ભીમઃ સિંહનાદં તરસ્વિનામ્॥ 8-81-62 (59015) અન્યદ્ગૃહ્ય ધનુઃ સજ્યં ત્વરમાણો મહાબલઃ। મુહૂર્તાદિવ રાજેન્દ્ર ચ્છાદયામાસ સાયકૈઃ। સૌબલસ્ય બલં સઙ્ખ્યે ત્યક્ત્વા નાદં મહાબલઃ॥ 8-81-63 (59016) તસ્યાશ્વાંશ્ચતુરો હત્વા સૂતં ચૈવ વિશામ્પતે। ધ્વજં ચિચ્છેદ ભલ્લેન ત્વરમાણઃ પરાક્રમી॥ 8-81-64 (59017) હતાશ્વં રથમુત્સૃજ્ય ત્વરમાણો નરોત્તમઃ। તસ્થૌ વિસ્ફારયંશ્ચાપં ક્રોધરક્તેક્ષણઃ શ્વસન્॥ 8-81-65 (59018) શરૈશ્ચ બહુધા રાજન્ભીમમાર્ચ્છત્સમન્તતઃ॥ 8-81-66 (59019) પ્રતિહત્ય તુ વેગેન ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્। ધનુશ્ચિચ્છેદ સઙ્ક્રુદ્ધો વિવ્યાધ ચ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-81-67 (59020) સોઽતિવિદ્ધો બલવતા શત્રુણા શત્રુકર્શનઃ। નિપપાત તદા ભૂમૌ કિઞ્ચિત્પ્રાણો નરાધિપઃ॥ 8-81-68 (59021) તતસ્તં વિહ્વલં જ્ઞાત્વા પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે। અપોવાહ રથેનાજૌ ભીમસેનસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-81-69 (59022) શકુનિં વિહ્વલં દૃષ્ટ્વા ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ પરાઙ્મુખાઃ। પ્રદુદ્રુવુર્દિશો ભીતા ભીમસેનભયાત્પ્રભો॥ 8-81-70 (59023) સૌબલે નિર્જિતે રાજન્ભીમસેનેન ધન્વિના। ભયેન મહતાઽઽવિષ્ટઃ પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ। અપાયાજ્જવનૈરશ્વૈઃ સાપેક્ષો માતુલં પ્રતિ॥ 8-81-71 (59024) પરાઙ્મુખં તુ રાજાનં દૃષ્ટ્વા સૈન્યાનિ ભારત। વિપ્રજગ્મુઃ સમુત્સૃજ્ય દ્વૈરથાનિ સમન્તતઃ॥ 8-81-72 (59025) તાન્દૃષ્ટ્વા વિદ્રુતાન્સર્વાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્પરાઙ્મુખાન્। જવેનાભ્યાપતદ્ભીમઃ કિરઞ્શરશતાન્બહૂન્॥ 8-81-73 (59026) તે વધ્યમાના ભીમેન ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ પરાઙ્મુખાઃ। કર્ણમાસાદ્ય સમરે સ્થિતા રાજન્સમન્તતઃ॥ 8-81-74 (59027) સ હિ તેષાં મહાવીર્યો દ્વીપોઽભૂત્સુમહાબલઃ। ભિન્નનૌકા યથા રાજન્દ્વીપમાસાદ્ય નિર્વૃતાઃ॥ 8-81-75 (59028) ભવન્તિ પુરુષવ્યાઘ્ર નાવિકાઃ કાલપર્યયે। તથા કર્ણં સમાસાદ્ય તાવકાઃ પુરુષર્ષભ॥ 8-81-76 (59029) સમાશ્વસ્તાઃ સ્થિતા રાજન્સમ્પ્રહૃષ્ટાઃ પરસ્પરમ્। સમાજગ્મુશ્ચ યુદ્ધાય મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ ॥ 8-81-77 (59030) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 81 ॥

8-82-0 (59031) ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 8-82-0x (5035) તતો ભગ્નેષુ સૈન્યેષુ ભીમસેનેન સંયુગે। દુર્યોધનોઽબ્રવીત્કિં નુ સૌબલો વાઽપિ સઞ્જય॥ 8-82-1 (59032) કર્ણો વા જયતાં શ્રેષ્ઠો યોધા વા મામકા યુધિ। કૃપો વા કૃતવર્મા વા દ્રૌણિર્દુઃશાસનોઽપિ વા॥ 8-82-2 (59033) અત્યદ્ભુતમહં મન્યે પાણ્ડવેયસ્ય વિક્રમમ્। યદેકઃ સમરે સર્વાન્યોધયામાસ મામકાન્॥ 8-82-3 (59034) યથાપ્રતિજ્ઞં યોધાનાં રાધેયઃ કૃતવાનપિ। કુરૂણામથ સર્વેષાં કર્ણઃ શત્રુનિષૂદનઃ। શર્મ વર્મ પ્રતિષ્ઠા ચ જીવિતાશા ચ સઞ્જય॥ 8-82-4 (59035) તદ્ભગ્રં સ્વબલં દૃષ્ટ્વા કૌન્તેયેનામિતૌજસા। ધનુર્દરાણાં પ્રવરઃ કર્ણઃ કિમકરોદ્યુધિ॥ 8-82-5 (59036) પુત્રા વા મમ દુર્ધર્ષા રાજાનો વા મહારથાઃ। એતન્મે સર્વમાચક્ષ્વ કુશલો હ્યસિ સઞ્જય॥ 8-82-6 (59037) સઞ્જય ઉવાચ। 8-82-7x (5036) અપરાહ્ણે મહારાજ સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। જઘાન સોમકાન્સર્વાન્ભીમસેનસ્ય પશ્યતઃ॥ 8-82-7 (59038) ભીમોઽપ્યતિબલં સૈન્યં ધાર્તરાષ્ટ્રં વ્યપોથયત્॥ 8-82-8 (59039) દ્રાવ્યમાણં બલં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન ધીમતા। યન્તારમબ્રવીત્કર્ણઃ પાઞ્ચાલાનેવ માં વહ॥ 8-82-9 (59040) મદ્રરાજસ્તતઃ શલ્યઃ શ્વેતાનશ્વાન્મહાજવાન્। પ્રાહિણોચ્ચેદિપાઞ્ચાલાન્કરૂશાંશ્ચ મહાબલઃ॥ 8-82-10 (59041) પ્રવિશ્ય ચ મહત્સૈન્યં શલ્યઃ પરબલાર્દનઃ। ન્યયચ્છત્તુરગાન્હૃષ્ટો યત્રયત્ર ચ તે રથાઃ॥ 8-82-11 (59042) તં રથં મેઘસઙ્કાશં વૈયાઘ્રપરિવારણમ્। સંદૃશ્ય પાણ્ડુપઞ્ચાલાસ્ત્રસ્તા હ્યાસન્વિશામ્પતે॥ 8-82-12 (59043) તતો રથસ્ય નિનદઃ પ્રાદુરાસીન્મહારણે। પર્જન્યસમનિર્ઘોષઃ પર્વતસ્યેવ દીર્યતઃ॥ 8-82-13 (59044) તતઃ શરશતૈસ્તીક્ષણૈઃ કર્ણ આકર્ણનિઃસૃતૈઃ। જઘાન પાણ્ડવબલં શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-82-14 (59045) તં તથા સમરે કર્મ કુર્વાણમપરાજિતમ્। પરિવવ્રુર્મહેષ્વાસાઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ॥ 8-82-15 (59046) તં શિખણ્ડી ચ ભીમશ્ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ। નકુલઃ સહદેવશ્ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ સાત્યકિઃ॥ 8-82-16 (59047) પરિવવ્રુર્જિઘાંસન્તો રાધેયં શરવૃષ્ટિભિઃ। સાત્યકિસ્તુ તદા કર્ણં વિંશત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-82-17 (59048) અતાડયદ્રણે શૂરો જત્રુદેશે નરોત્તમઃ। શિખણ્ડી પઞ્ચવિંશત્યા ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ સપ્તભિઃ॥ 8-82-18 (59049) દ્રૌપદેયાશ્ચતુઃષષ્ટ્યા સહદેવશ્ચ સપ્તભિઃ। નકુલશ્ચ શતેનાજૌ કર્ણં વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 8-82-19 (59050) ભીમસેનસ્તુ રાધેયં નવત્યા નતપર્વણામ્। વિવ્યાધ સમરે ક્રુદ્ધો જત્રુદેશે મહાબલઃ॥ 8-82-20 (59051) અથ પ્રહસ્યાધિરથિર્વ્યાક્ષિપદ્ધનુરુત્તમમ્। મુમોચ નિશિતાન્બાણાન્પીડયન્સુમહાબલઃ॥ 8-82-21 (59052) તાન્પ્રત્યવિધ્યદ્રાધેયઃ પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિઃ શરૈઃ। સાત્યકેસ્તુ ધનુશ્છિત્ત્વા ધ્વજં ચ ભરતર્ષભ॥ 8-82-22 (59053) તં તથા નવભિર્બાણૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે। ભીમસેનં તતઃ ક્રુદ્ધો વિવ્યાધ ત્રિંશતા શરૈઃ॥ 8-82-23 (59054) સહદેવસ્ય ભલ્લેન ધ્વજં ચિચ્છેદ મારિષ। સારથિં ચ ત્રિભિર્બાણૈરાજઘાન પરન્તપઃ॥ 8-82-24 (59055) વિરથાન્દ્રૌપદેયાંશ્ચ ચકાર ભરતર્ષભ। અક્ષ્ણોર્નિમેષમાત્રેણ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-82-25 (59056) વિમુખીકૃત્ય તાન્સર્વાઞ્શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ। પાઞ્ચાલાનહનઞ્છૂરાંશ્ચેદીનાં ચ મહારથાન્॥ 8-82-26 (59057) તે વધ્યમાનાઃ સમરે ચેદિમત્સ્યા વિશામ્પતે। કર્ણમેકમભિદ્રુત્ય શરસઙ્ખૈઃ સમાર્પયન્॥ 8-82-27 (59058) તાઞ્જઘાન શિતૈર્બાણૈઃ સૂતપુત્રો મહારથઃ। તે વધ્યમાનાઃ સમરે ચેદિમાત્સ્યા વિશામ્પતે। પ્રાદ્રવન્ત રણે ભીતાઃ સિંહત્રસ્તા મૃગા ઇવ॥ 8-82-28 (59059) એતદત્યુદ્ભતં કર્મ દૃષ્ટ્વાનસ્મિ ભારત। યદેકઃ સમરે શૂરાન્સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 8-82-29 (59060) યતમાનાન્પરં શક્ત્યા યોધયાનાંશ્ચ ધન્વિનઃ। પાણ્ડવેયાન્મહારાજ શરૈર્વારિતવાન્રણે॥ 8-82-30 (59061) તત્ર ભારત કર્ણસ્ય લાઘવેન મહાત્મનઃ। તુતુષુર્દેવતાઃ સર્વાઃ સિદ્ધાશ્ચ સહ ચારણૈઃ॥ 8-82-31 (59062) અપૂજયન્મહેષ્વાસા ધાર્તરાષ્ટ્રા નરોત્તમમ્। કર્ણં રથવરશ્રેષ્ઠં શ્રેષ્ઠં સર્વધનુષ્મતામ્॥ 8-82-32 (59063) તતઃ કર્ણો મહારાજ દદાહ રિપુવાહિનીમ્। કક્ષમિદ્ધો યથા વહ્નિર્નિદાધે જ્વલિતો મહાન્॥ 8-82-33 (59064) તે વધ્યમાનાઃ કર્ણેન પાણ્ડવેયાસ્તતસ્તતઃ। પ્રાદ્રવન્ત રણે ભીતાઃ કર્ણં દૃષ્ટ્વા મહારથમ્॥ 8-82-34 (59065) તત્રાક્રન્દો મહાનાસીત્પાઞ્ચાલાનાં મહારણે। વધ્યતાં સાયકૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ કર્ણચાપવરચ્યુતૈઃ॥ 8-82-35 (59066) તેન શબ્દેન વિત્રસ્તા પાણ્ડવાનાં મહાચમૂઃ। કર્ણમેકં રણે યોધં મેનિરે તત્ર શાત્રવાઃ॥ 8-82-36 (59067) તત્રાદ્ભુતં પુનશ્ચક્રે રાધેયઃ શત્રુકર્શનઃ। યદેનં પાણ્ડવાઃ સર્વે ન શેકુરભિવીક્ષિતુમ્॥ 8-82-37 (59068) જલૌઘઃ પર્વતશ્રેષ્ઠં યથાસાદ્ય પ્રભિદ્યતે। તથા તત્પાણ્ડવં સૈન્યં કર્ણમાસાદ્ય દીર્યતે॥ 8-82-38 (59069) કર્ણોઽપિ સમરે રાજન્વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલત્। દહંસ્તસ્થૌ મહાબાહુઃ પાણ્ડવાનાં મહાચમૂમ્॥ 8-82-39 (59070) શિરાંસિ ચ મહારાજ કર્ણાં શ્ચૈવ સકુણ્ડલાન્। બાહૂંશ્ચ વીરો વીરાણાં ચિચ્છેદ લઘુ ચેષુભિઃ॥ 8-82-40 (59071) હસ્તિદન્તત્સરૂન્ખઙ્ગાન્ધ્વજાઞ્શક્તીર્હયાન્ગજાન્। રથાંશ્ચ વિવિધાન્રાજન્પતાકા વ્યજનાનિ ચ॥ 8-82-41 (59072) અક્ષં ચ યુગયોક્ત્રાણિ ચક્રાણિ વિવિધાનિ ચ। ચિચ્છેદ બહુધા કર્ણો યોધવ્રતમનુષ્ઠિતઃ॥ 8-82-42 (59073) તત્ર ભારત કર્ણેન નિહતૈર્ગજવાજિભિઃ। અગમ્યરૂપા પૃથિવી માંસશોણિતકર્દમા॥ 8-82-43 (59074) વિષમં ચ સમં ચૈવ હતૈરશ્વપદાતિભિઃ। રથૈશ્ચ કુઞ્જરૈશ્ચૈવ ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 8-82-44 (59075) નાપિ સ્વે ન પરે યોધાઃ પ્રાજ્ઞાયન્ત પરસ્પરમ્। ઘોરે શરાન્ધકારે તુ કર્ણાસ્ત્રે ચ વિજૃમ્ભિતે॥ 8-82-45 (59076) રાધેયચાપનિર્મુક્તૈઃ શરૈઃ કાઞ્ચનભૂષણૈઃ। સઞ્છાદિતા મહારાજ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ॥ 8-82-46 (59077) તે પાણ્ડવેયાઃ સમરે રાધેયેન પુનઃ પુનઃ। અભજ્યન્ત મહારાજ યતમાના મહારથાઃ॥ 8-82-47 (59078) મૃગસઙ્ઘાન્યથા ક્રુદ્ધઃ સિંહો દ્રાવયતે વને। પઞ્ચાલાનાં રથશ્રેષ્ઠાન્દ્રાવયઞ્શાત્રવાંસ્તથા॥ 8-82-48 (59079) કર્ણસ્તુ સમરે યોધાંસ્ત્રાસયુન્સુમહાયશાઃ। કાલયામાસ તત્સૈન્યં યથા પશુગણાન્વૃકઃ॥ 8-82-49 (59080) દૃષ્ટ્વા તુ પાણ્ડવીં મેનાં ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ પરાઙ્યુખીમ્। તત્રાજગ્મુર્મહેષ્વાસા રુદન્તો ભૈરવાત્રવાન્ ॥ 8-82-50 (59081) દુર્યોધનો હિ રાજેન્દ્ર મુદા પરમયા યુતઃ। વાદયામાસ સંહૃષ્ટો નાનાવાદ્યાનિ સર્વશઃ॥ 8-82-51 (59082) પાઞ્ચાલાશ્ચ મહેષ્વાસા ભગ્નાસ્તત્ર નરોત્તમાઃ। ન્યવર્તન્ત તદા શૂરા મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 8-82-52 (59083) તાન્નિવૃત્તાન્રણે શૂરાન્રાધેયઃ શત્રુતાપનઃ। અનેકશો મહારાજ બભઞ્જ પુરુષર્ષભઃ॥ 8-82-53 (59084) તત્ર ભારત કર્ણેન પાઞ્ચાલા વિંશતી રથાઃ। નિહતાઃ સાયકૈઃ ક્રોધાચ્ચેદયશ્ચ પરંશતાઃ॥ 8-82-54 (59085) કૃત્વા શૂન્યાન્રથોપસ્થાન્વાજિપૃષ્ઠાંશ્ચ ભારત। નિર્મનુષ્યાન્ગજસ્કન્ધાન્પાદાતાંશ્ચૈવ વિદ્રુતાન્॥ 8-82-55 (59086) આદિત્ય ઇવ મધ્યાહ્ને દુર્નિરીક્ષ્યઃ પરન્તપઃ। કાલાન્તકવપુઃ શૂરઃ સૂતપુત્રોઽભ્યરાજત॥ 8-82-56 (59087) એવમેતન્મહારાજ નરવાજિરથદ્વિપાન્। હત્વા તસ્થૌ મહેષ્વાસઃ કર્ણોઽરિગણસૂદનઃ॥ 8-82-57 (59088) યથા ભૂતગણાન્હત્વા કાલસ્તિષ્ઠેન્મહાબલઃ। તથા સ સોમકાન્હત્વા તસ્થાવેકો મહારથઃ॥ 8-82-58 (59089) તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ પાઞ્ચાલાનાં પરાક્રમમ્। વધ્યમાનાઽપિ યત્કર્ણં નાજહૂ રણમૂર્ધનિ॥ 8-82-59 (59090) રાજા દુઃશાસનશ્ચૈવ કૃપઃ શારદ્વતસ્તથા। અશ્વત્થામા કૃતવર્મા શકુનિશ્ચ મહાબલઃ। વ્યહનન્પાણ્ડવીં સેનાં શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 8-82-60 (59091) કર્મપુત્રૌ તુ રાજેન્દ્ર ભ્રાતરૌ સત્યવિક્રમૌ। નિજઘ્નાતે બલં ક્રુદ્ધૌ પાણ્ડવાનામિતસ્તતઃ॥ 8-82-61 (59092) તત્ર યુદ્ધં મહચ્ચાસીત્ક્રૂરં વિશસનં મહત્॥ 8-82-62 (59093) તથૈવ પાણ્ડવાઃ શૂરા ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ। દ્રૌપદેયાશ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધા અભ્યઘ્નંસ્તાવકં બલમ્॥ 8-82-63 (59094) એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ પાણ્ડવાનાં તતસ્તતઃ। તાવકાનામપિ રણે ભીમં પ્રાપ્ય મહાબલમ્॥ ॥ 8-82-64 (59095) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે દ્વ્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 82 ॥

8-83-0 (59096) સઞ્જય ઉવાચ। 8-83-0x (5037) હત્વા તુ ફલ્ગુનઃ સેનાં કૌરવાણાં પૃથક્પૃથક્। સૂતપુત્રસ્ય સંરમ્ભં દૃષ્ટ્વા ચૈવ મહારણે॥ 8-83-1 (59097) શોણિતોદાં નદીં કૃત્વા માંસમજ્જાસ્થિપઙ્કિલામ્। મનુષ્યશીર્ષપાષાણાં હસ્ત્યશ્વકૃતરોધસમ્॥ 8-83-2 (59098) શૂરાસ્થિત્તયસઙ્કીર્ણાં કાકગૃધ્રાનુનાદિતામ્। છત્રહંસપ્લુવોપેતાં વીરવૃક્ષાપહારિણીમ્॥ 8-83-3 (59099) હારપદ્માકરવતીમુષ્ણીષવરફેનિલામ્। ધનુઃશરધ્વજોપેતાં નરક્ષુદ્રકપાલિનીમ્॥ 8-83-4 (59100) ચર્મવર્મભ્રમોપેતાં રથોડુપસમાકુલામ્। જયૈષિણાં ચ સુતરાં ભીરૂણાં ચ સુદુસ્તરામ્॥ 8-83-5 (59101) નદીં પ્રાવર્તયિત્વા ચ બીભત્સુઃ પરવીરહા। વાસુદેવમિદં વાક્યમબ્રવીત્પુરુષર્ષભઃ॥ 8-83-6 (59102) અર્જુન ઉવાચ। 8-83-7x (5038) એષ કેતૂ રણે કૃષ્ણ સૂતપુત્રસ્ય દૃશ્યતે। ભીમસેનાદયશ્ચૈતે યોધયન્તિ મહારથમ્॥ 8-83-7 (59103) એતે દ્રવન્તિ પાઞ્ચાલાઃ કર્મત્રસ્તા જનાર્દન। એષ દુર્યોધનો રાજા શ્વેતચ્છત્રેણ ધાર્યતે॥ 8-83-8 (59104) કર્ણેન ભગ્નાન્પાઞ્ચાલાન્દ્રાવયન્બહુ શોભતે। કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ દ્રૌણિશ્ચૈવ મહારથઃ॥ 8-83-9 (59105) એતે રક્ષન્તિ રાજાનં સૂતપુત્રેણ રક્ષિતાઃ। અવધ્યમાનાસ્તેઽસ્માભિર્યોધયિષ્યન્તિ સોમકાન્॥ 8-83-10 (59106) એષ શલ્યો રથોપસ્થે રશ્મિસઙ્ગ્રાહકોવિદઃ। સૂતપુત્રરથં કૃષ્ણ વાહયન્બહુ શોભતે॥ 8-83-11 (59107) તત્ર મે બુદ્ધિરુત્પન્ના વાહયાત્ર રથં મમ। નાહત્વા સમરે કર્ણં નિવર્તિષ્યે કથઞ્ચન॥ 8-83-12 (59108) મા સ્મ કર્ણો રણે પાર્થાન્સૃઞ્જયાંશ્ચ મહારથાન્। નિઃશેષાન્સમરે કુર્યાત્પશ્યતાં નો જનાર્દન॥ 8-83-13 (59109) સઞ્જય ઉવાચ। 8-83-14x (5039) તતઃ પ્રાયાજ્જવેનાશુ કેશવસ્તવ વાહિનીમ્। કર્ણં પ્રતિ મહેષ્વાસં દ્વૈરથે સવ્યસાચિનઃ॥ 8-83-14 (59110) સ પ્રયાતો રથેનાશુ કૃષ્ણો રાજન્મહાહવે। આશ્વાસયન્રણે ચાશુ પાણ્ડુસૈન્યાનિ સર્વશઃ॥ 8-83-15 (59111) રથઘોષસ્તતસ્તસ્ય પાણ્ડવસ્ય બભૂવ હ। વાસવાસ્ત્રનિપાતેન પર્વતેષ્વિવ મારિષ॥ 8-83-16 (59112) મહતા રથઘોષેણ પાણ્ડવઃ સત્યવિક્રમઃ। અભ્યયાદપ્રમેયાત્મા નિર્જયંસ્તવ વાહિનીમ્॥ 8-83-17 (59113) તમાયાન્તં સમીક્ષ્યૈવ શ્વેતાશ્વં કૃષ્ણસારથિમ્। મદ્રરાજોઽબ્રવીત્કર્ણં કેતું દૃષ્ટ્વા મહાત્મનઃ॥ 8-83-18 (59114) અયં સ રથ આયાતિ શ્વેતાશ્વઃ કૃષ્ણસારથિઃ। નિઘ્નન્નમિત્રાન્સમરે યં કર્ણ પરિપૃચ્છસિ॥ 8-83-19 (59115) એષ તિષ્ઠતિ કૌન્તેયઃ સંસ્પૃશન્ગાણ્ડિવં ધનુઃ। તં હનિષ્યસિ ચેદદ્ય તન્નઃ શ્રેયો ભવિષ્યતિ॥ 8-83-20 (59116) ધનુર્જ્યા ચન્દ્રતારાઙ્કા પતાકાકિઙ્કિણીયુતા। પશ્ય કર્ણાર્જુનસ્યૈષા સૌદામન્યમ્બરે યથા॥ 8-83-21 (59117) એષ ધ્વજાગ્રે પાર્થસ્ય પ્રેક્ષમાણઃ સમન્તતઃ। દૃશ્યતે વાનરો ભીમો વીક્ષતાં ભયવર્ધનઃ॥ 8-83-22 (59118) એતચ્ચક્રં ગદા શઙ્ખઃ શાર્ઙ્ગં કૃષ્ણસ્ય ચ પ્રભો। દૃશ્યતે પાણ્ડવરથે વાહયાનસ્ય વાજિનઃ॥ 8-83-23 (59119) એતત્કૂજતિ ગાણ્ડીવં વિસૃષ્ટં સવ્યસાચિના। એતે હસ્તવતા મુક્તા ઘ્નન્ત્યમિત્રાઞ્શિતાઃ શરાઃ॥ 8-83-24 (59120) વિશાલાયતતામ્રાક્ષૈઃ પૂર્ણચન્દ્રનિભાનનૈઃ। એષા ભૂઃ કીર્યતે રાજ્ઞાં શિરોભિરપલાયિનામ્॥ 8-83-25 (59121) એતે પરિઘસઙ્કાશાઃ પુણ્યગન્ધાનુલેપનાઃ। ઉદ્ધતા રણશૂરાણાં પાત્યન્તે સાયુધા ભુજાઃ॥ 8-83-26 (59122) નિરસ્તજિહ્વા નેત્રાન્તા વાજિનઃ સહ સાદિભિઃ। પતિતાઃ પાત્યમાનાશ્ચ ક્ષિતૌ ક્ષીણા વિશેરતે॥ 8-83-27 (59123) એતે પર્વતશૃઙ્ગાણાં તુલ્યા હૈમવતા ગજાઃ। સઞ્છિન્નકુમ્ભાઃ પાર્થેન પ્રપતન્ત્યદ્રયો યથા॥ 8-83-28 (59124) ગન્ધર્વનગરાકારા રથા હતનરેશ્વરાઃ। વિમાનાદિવ પુણ્યાન્તે સ્વર્ગિણો નિપતન્ત્યમી॥ 8-83-29 (59125) વ્યાકુલીકૃતમત્યર્થં પશ્ય સૈન્યં કિરીટિના। નાનામૃગસહસ્રાણાં યૂથં કેસરિણા યથા॥ 8-83-30 (59126) ત્વામભિપ્રેપ્સુરાયાતિ કર્ણ નિઘ્નન્વરાન્રથાન્। અસજ્જમાનો રાધેય તં યાહિ પ્રતિ ભારત॥ 8-83-31 (59127) એષા વિદીર્યતે સેના ધાર્તરાષ્ટ્રી સમન્તતઃ। અર્જુનસ્ય ભયાત્તૂર્ણં નિઘ્નતઃ શાત્રવાન્બહૂન્॥ 8-83-32 (59128) વર્જયન્સર્વસૈન્યાનિ ત્વરતે હિ ધનઞ્જયઃ। ત્વદર્થમિતિ મન્યેઽહં યથાસ્યોદીર્યતે વપુઃ॥ 8-83-33 (59129) ન હ્યવસ્થાસ્યતે પાર્થો યુયુત્સુઃ કેનચિત્સહ। ત્વામૃતે ક્રોધદીપ્તો હિ પીડ્યમાને વૃકોદરે॥ 8-83-34 (59130) વિરથં ધર્મરાજં તુ દૃષ્ટ્વા સુદૃઢવિક્ષતમ્। શિખણ્ડિનં સાત્યકિં ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાર્ષતમ્॥ 8-83-35 (59131) દ્રૌપદેયાન્યુધામન્યુમુત્તમૌજસમેવ ચ। નકુલં સહદેવં ચ વશગાંસ્તે સમીક્ષ્ય તુ॥ 8-83-36 (59132) સહસૈકરથઃ પાર્થસ્ત્વામભ્યેતિ પરન્તપઃ। ક્રોધરક્તેક્ષણઃ ક્રુદ્ધો જિઘાંસુઃ સર્વપાર્થિવાન્॥ 8-83-37 (59133) ત્વરિતોઽભિપતત્યસ્માંસ્ત્યક્ત્વા સૈન્યાન્યસંશયમ્। ત્વં કર્ણ પ્રતિયાહ્યેનં નાસ્ત્યન્યો હિ ધનુર્ધરઃ॥ 8-83-38 (59134) ન તં પશ્યામિ લોકેઽસ્મિંસ્ત્વત્તો હ્યન્યં ધનુર્ધરમ્। અર્જુનં સમરે ક્રુદ્ધં યો વેલામિવ વારયેત્॥ 8-83-39 (59135) ન ચાસ્ય રક્ષાં પશ્યામિ પાર્શ્વતો ન ચ પૃષ્ઠતઃ। એક એવાભિયાતિ ત્વાં પશ્ય સાફલ્યમાત્મનઃ॥ 8-83-40 (59136) ત્વં હિ કૃષ્ણૌ રણે શક્તો યોદ્ધુમેતૌ પરન્તપૌ। તવૈવ ભારો રાધેય પ્રત્યુદ્યાહિ ધનઞ્જયમ્॥ 8-83-41 (59137) સમાનો હ્યસિ ભીષ્મેણ દ્રોમદ્રૌણિકૃપેણ ચ। સવ્યસાચિનમાયાન્તં નિવારય મહારણે॥ 8-83-42 (59138) લેલિહાનં યથા સર્પં ગર્જન્તમૃષભં યથા। વનસ્થિતં યથા વ્યાઘ્રં જહિ કર્ણ ધનઞ્જયમ્॥ 8-83-43 (59139) એતે દ્રવન્તિ સમરાન્નિરપેક્ષા નરાધિપાઃ। અર્જુનસ્ય ભયત્રસ્તા ધાર્તરાષ્ટ્રા મહાબલાઃ॥ 8-83-44 (59140) દ્રવતામથ તેષાં તુ નાન્યોઽસ્તિ યુધિ માનવઃ। ભયહા યો ભવેદ્વીરસ્ત્વામૃતે સૂતનન્દન॥ 8-83-45 (59141) એતે ત્વાં કુરવઃ સર્વે દ્વીપમાસાદ્ય સંયુગે। ધિષ્ઠિતાઃ પુરુષવ્યાઘ્ર ત્વત્તઃ શરણકાઙ્ક્ષિણઃ॥ 8-83-46 (59142) વૈદેહામ્બષ્ઠકામ્ભોજાસ્તથા નગ્નજિતસ્ત્વયા। ગાન્ધારાશ્ચ યયા ધૃત્યા જિતાઃ સઙ્ખ્યે સુદુર્જયાઃ। તાં ધૃતિં કુરુરાધેય તતઃ પ્રત્યેહિ પાણ્ડવમ્॥ 8-83-47 (59143) વાસુદેવં ચ વાર્ષ્ણેયં પ્રીયમાણં કિરીટિના। પ્રત્યુદ્યાહિ મહાબાહો પૌરુષે મહતિ સ્થિતઃ॥ 8-83-48 (59144) કર્ણ ઉવાચ। 8-83-49x (5040) પ્રકૃતિસ્થોઽસિ મે શલ્ય ઇદાનીં સમ્મતસ્તથા। પ્રતિભાસિ મહાબાહો અભીતશ્ચ ધનઞ્જયાત્॥ 8-83-49 (59145) પશ્ય બાહ્વોર્બલં મેઽદ્ય શિક્ષિતસ્ય ચ પશ્ય મે। એકોઽદ્ય નિહનિષ્યામિ પાણ્ડવાનાં મહાચમૂમ્॥ 8-83-50 (59146) કૃષ્ણૌ ચ પુરુષવ્યાઘ્ર તતઃ સત્યં બ્રવીમિ તે। નાહત્વા યુધિ તૌ વીરૌ વ્યપયાસ્યે કથઞ્ચન॥ 8-83-51 (59147) શિશ્યે વા નિહતસ્તાભ્યામનિત્યો હિ રણે જયઃ। કૃતાર્થોઽદ્ય ભવિષ્યામિ હત્વા વાપ્યથ વા હતઃ॥ 8-83-52 (59148) શલ્ય ઉવાચ। 8-83-53x (5041) અજય્યમેનં પ્રવદન્તિ યુદ્ધે મહારથાઃ કર્ણ રથપ્રવીરમ્। એકાકિન કિમુ કૃષ્ણાભિગુપ્તં વિજેતુમેનં ક ઇહોત્સહેત॥ 8-83-53 (59149) કર્ણ ઉવાચ। 8-83-54x (5042) નૈતાદૃશો જાતુ બભૂવ લોકે રથોત્તમો યાવદુપશ્રુતં નઃ। તમીદૃશં પ્રતિયોત્સ્યામિ પાર્થં મહાહવે પશ્ય ચ પૌરુષં મે ॥ 8-83-54 (59150) રણે ચરત્યેષ રથપ્રવીરઃ સિતૈર્હયૈઃ કૌરવરાજપુત્રઃ। સ વાઽદ્ય માં નેષ્યતિ કૃચ્છ્રમેત-- ત્કર્ણોઽસ્યાન્તેઽપ્યત્ર ભવેત્સમર્થઃ॥ 8-83-55 (59151) અસ્વેદિનૌ રાજપુત્રસ્ય હસ્તા-- વવેપમાનૌ જાતકિણૌ બૃહન્તૌ। દૃઢાયુધઃ કૃતિમાન્ક્ષિપ્રહસ્તો ન પાણ્ડવેયેન સમોઽસ્તિ યોધઃ॥ 8-83-56 (59152) ગૃહ્ણાત્યનેકાનપિ કઙ્કપત્રા-- નેકં યથા તાન્પ્રતિયોજ્ય ચાશુ। તે ક્રોશમાત્રે નિપતન્ત્યમોધાઃ કસ્તેન યોધોઽસ્તિ સમઃ પૃથિવ્યામ્॥ 8-83-57 (59153) અતોષયત્સ્વાણ્ડવે યો હુતાશં કૃષ્ણદ્વિતીયોઽતિરથસ્તરસ્વી। લેભે ચક્રં યત્ર કૃષ્ણો મહાત્મા ધનુર્ગાણ્ડીવં પાણ્ડવઃ સવ્યસાચી॥ 8-83-58 (59154) શ્વેતાશ્વયુક્તં ચ સુઘોષમુગ્રં રથં મહાબાહુરદીનસત્વઃ। મહેષુધી ચાક્ષયે દિવ્યરૂપે શસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ ચ હવ્યવાહાત્॥ 8-83-59 (59155) યસ્ત્વિન્દ્રલોકે નિજઘાન દૈત્યા-- નસઙ્ખ્યેયાન્કાલકેયાંશ્ચ સર્વાન્। લેભે શઙ્ખં દેવદત્તં સ્મ તત્ર કો નામ તેનાભ્યધિકઃ પૃથિવ્યામ્॥ 8-83-60 (59156) મહાદેવં તોષયામાસ યોઽસ્ત્રૈઃ સાક્ષાત્સુયુદ્ધેન મહાનુભાવઃ। લેભે તતઃ પાશુપતં સુઘોરં ત્રૈલોક્યસંહારકરં મહાસ્ત્રમ્॥ 8-83-61 (59157) પૃથક્પૃથગ્લોકપાલાઃ સમેતા દદુર્મહાસ્ત્રાણ્યપ્રમેયાણિ સઙ્ખ્યે। યૈસ્તાઞ્જઘાનાશુ રણે નૃસિંહઃ સકાલકેયાનસુરાન્સમેતાન્॥ 8-83-62 (59158) તથા વિરાટસ્ય પુરે સમેતા-- ન્સર્વાનસ્માનેકરથેન જિત્વા। જહાર તદ્રોધનમાજિમધ્યે વસ્ત્રાણિ ચાદત્ત મહારથેભ્યઃ॥ 8-83-63 (59159) તમીદૃશં વીર્યગુણોપપન્નં કૃષ્ણદ્વિતીયં પરમં નૃપાણામ્। તમાહ્વયન્સાહસમુત્તમં વૈ જાને સ્વયં સર્વલોકસ્ય શલ્ય॥ 8-83-64 (59160) અનન્તવીર્યેણ ચ કેશવેન નારાયણેનાપ્રતિમેન ગુપ્તઃ। વર્ષાયુતૈર્યસ્ય ગુણા ન શક્યા વક્તું સમેતૈરપિ સર્વલોકૈઃ॥ 8-83-65 (59161) મહાત્મનઃ શઙ્ખચક્રાસિપાણે-- ર્વિષ્ણોર્જિષ્ણોર્વસુદેવાત્મજસ્ય। ભયં ન મે જાયતે સાધ્વસં ચ દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણાવેકરથે સમેતૌ॥ 8-83-66 (59162) અતીવાયં ધનુષિ રાજપુત્રે-- ષ્વતીવાન્યાન્કેશવશ્ચક્રયુદ્ધે। એવંવિધૌ પાણ્ડવવાસુદેવૌ ચલેત્સ્વદેશાદ્વિમવાન્ન કૃષ્ણૌ॥ 8-83-67 (59163) ઉભૌ હિ શૂરૌ બલિનૌ દૃઢાયુધૌ મહારથૌ સંહનનોપપન્નૌ। એતૌ વીરૌ નરવીરૌ સમેતૌ સ્થાનાચ્ચ્યુતૌ દેવકુમારરૂપૌ॥ 8-83-68 (59164) અગ્ર્યાદિત્યાવિન્દ્રવૃહસ્પતી વા યમાન્તકૌ વા શત્રિપૂષણૌ વા। ભગાંશમિત્રાવરુણાવશ્વિનૌ વા મરુદ્ગણૌ વા વસવઃ સમેતાઃ। વ્યસ્તાઃ સમસ્તાશ્ચ યુધા ન શક્તા જેતું પ્રસહ્યાર્જુનં ચાચ્યુતં ચ॥ 8-83-69 (59165) એતૌ હિ તાવર્જુનવાસુદેવૌ કોઽન્યઃ પ્રતીયાન્મદૃતે તુ શલ્ય॥ 8-83-70 (59166) સર્વેષાં વૃષ્ણિવીરાણાં કૃષ્ણે લક્ષ્મીઃ પ્રતિષ્ઠિતા। સર્વેષાં પાણ્ડુપુત્રાણાં જયઃ પાર્થે પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ 8-83-71 (59167) તાવુભૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ સમાને સ્યન્દને સ્થિતૌ। મામેકમભિયોદ્ધારૌ સુજાતં બત શલ્ય મે॥ 8-83-72 (59168) નૈતચ્ચિરં ક્ષિપ્રમિમં રથં મે પ્રવર્તયૈતાવભિયામિ ચૈવમ્। અસ્મિન્મુહૂર્તે નિહતૌ પશ્ય કૃષ્ણૌ તાભ્યાં હતં વા યુધિ માં રિપુભ્યામ્॥ 8-83-73 (59169) એવં બ્રુવાણઃ સહસા મહારથ-- સ્ત્વભ્યદ્રવત્પાણ્ડવં સૂતપુત્રઃ॥ 8-83-74 (59170) અભ્યેત્ય પુત્રેણ તવાભિનન્દિતાઃ સમેત્ય ચોક્તાઃ કુરુવીરસત્તમાઃ। કૃપશ્ચ ભોજશ્ચ મહારથાવુભૌ તથૈવ ગાન્ધારપતિઃ સહાનુજઃ। ગુરોઃ સુતસ્તસ્ય તવાત્મજાસ્તથા પદાતિસઙ્ઘા દ્વિરદાસ્તથા તદા॥ 8-83-75 (59171) નિરુધ્યતાભિદ્રવતાચ્યુતાર્જુનૌ શ્રમેણ સંયોજયતાશુ સર્વશઃ। યથા ભવદ્ભિર્ભૃશવિક્ષતાવુભૌ સુખેન હન્યાન્મમ વાહિનીપતિઃ॥ 8-83-76 (59172) તથેતિ ચોક્ત્વા ત્વરિતાઃ સ્મ તેઽર્જુનં જિઘાંસવો વીરતરાઃ સમાયયુઃ। શરૈશ્ચ જઘ્નુર્યુધિ તં મહારથા ધનઞ્જયં કર્ણનિદેશકારિણઃ। નદીનદં ભૂરિજલો મહાર્ણવો યથા તથા તાન્સમરેઽર્જુનોઽગ્રસત્॥ 8-83-77 (59173) ન સન્દધાનો ન તથા શરોત્તમાન્ પ્રમુઞ્ચમાનો રિપુભિઃ પ્રદૃશ્યતે। ધનઞ્જયાસ્તૈઃ સ્મ શરૈર્વિદારિતા હતા નિપેતુર્નરવાજિકુઞ્જરાઃ॥ 8-83-78 (59174) શરાર્ચિષં ગાણ્ડિવચારુમણ્ડલં યુગાન્તસૂર્યપ્રતિમાનતેજસમ્। ન કૌરવાઃ શેકુરુદીક્ષિતું જયં યથા રવિં વ્યાધિતચક્ષુષો જનાઃ॥ 8-83-79 (59175) શરોત્તમાન્સમ્પ્રહિતાન્મહારથૈ શ્ચિચ્છેદ પાર્થઃ પ્રહસઞ્છરૌધૈઃ। ભૂયશ્ચ તાનહનદ્બાણસઙ્ઘાન્ ગાણ્ડીવધન્વાયતપૂર્ણમણ્ડલમ્॥ 8-83-80 (59176) યથોગ્રરશ્મિઃ શુચિશુક્રમધ્યગઃ સુખં વિવસ્વાન્હરતે જલૌઘાન્। તથાર્જુનો બાણગણાન્નિરસ્ય દદાહ સેનાં તવ પાર્થિવેન્દ્ર॥ 8-83-81 (59177) તમભ્યધાવદ્વિસૃજન્કૃપઃ શરાં-- સ્તથૈવ ભોજસ્તવ ચાત્મજઃ સ્વયમ્। મહારથો દ્રોણસુતશ્ચ સાયકૈ-- રવાકિરંસ્તોયધરા યથાઽચલમ્॥ 8-83-82 (59178) જિઘાંસુભિસ્તાન્કુશલૈઃ શરોત્તમાન્ મહાત્મભિઃ સમ્પ્રહિતાન્પ્રયત્નતઃ। શરૈઃ પ્રતિચ્છેદ સ પાણ્ડવસ્ત્વરન્ પરાન્વિનિર્ભિદ્ય ચ તાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 8-83-83 (59179) સ ગાણ્ડિવવ્યાયતપૂર્ણમણ્ડલ-- સ્તપન્રિપૂનર્જુનભાસ્કરો વભૌ। શરોગ્રશ્મિઃ શુચિશુક્રમધ્યગો યથૈવ સૂર્યઃ પરિવેયવાંસ્તથા॥ 8-83-84 (59180) અથાગ્ર્યબાણૈર્દશભિર્ધનઞ્જયં પરાભિનદ્દોણસુતોઽચ્યુતં ત્રિભિઃ। ચતુર્ભિરશ્વાંશ્ચતુરઃ કપિં તતઃ શરૈશ્ચ નારાચવરૈરવાકિરત્॥ 8-83-85 (59181) તથા તતઃ પ્રસ્ફુરદસ્ય કાર્મુકં ત્રિભિઃ શરૈર્યન્તૃશિરશ્ચકર્ત હ। હયાંશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરસ્ત્રિભિર્ધ્વજં ધનઞ્જયો દ્રૌણિરથાદપાતયત્॥ 8-83-86 (59182) સ રોષપૂર્ણો હ્મતિવજ્રહાટકૈ--- રલઙ્કૃતં તક્ષકભોગવર્ચસમ્। સ તદ્વધે કાર્મુકમન્યદાદદે યથા મહાહિપ્રવરં તથૈવ ચ॥ 8-83-87 (59183) સ્વમાયુધં ચાપિ વિકીર્ય ભૂતલે ધનુશ્ચ કૃત્વા સગુણં ગુણાધિકઃ। સમાનયંસલ્તાવજિતૌ નરોત્તમૌ શરોત્તમૈર્દ્રૌણિરવિધ્યદન્તિકાત્॥ 8-83-88 (59184) કૃપશ્ચ ભોજશ્ચ તવાત્મજશ્ચ તે શરૈરનેકૈર્યુધિ પાણ્ડવર્ષભમ્। મહારથાઃ સંયુગમૂર્ધનિ સ્થિતા-- સ્તમોનુદં વારિધરા ઇવાપતન્॥ 8-83-89 (59185) કૃપસ્ય પાર્થઃ શરં શરાસનં હયાન્ધ્વજાન્સારધિમેવ પત્રિભિઃ। [સમાર્પયદ્વાહુસહસ્રવિક્રમ-- સ્તથા યથા વજ્રધરઃ પુરા બલેઃ॥ 8-83-90 (59186) સ પાર્થબાણૈર્વિનિપાતિતાયુધો ધ્વજાવમર્દે ચ કૃતે મહાહવે। કૃતઃ કૃપો બાણસહસ્રયનિતો યથાપગેયઃ પ્રથમં કિરીટિના॥] 8-83-91 (59187) શરૈઃ પ્રચિચ્છેદ તવાત્મજસ્ય ધ્વજં ધનુશ્ચ પ્રચકર્ત નર્દતઃ। જઘાન ચાશ્વાન્કૃતવર્મણઃ શુભાન્ ધ્વજં ચ ચિચ્છેદ તવાત્મજસ્ય હ॥ 8-83-92 (59188) સવાજિસૂતેષ્વસનાન્સકેતના-- ઞ્જયાન નાગાશ્વરથાંશ્ચ સ ત્વરન્। તતઃ પ્રકીર્ણં સુમહદ્વલં તવ પ્રપીડિતં સવિતુરિવૌજસા ભૃશમ્॥ 8-83-93 (59189) તતોઽર્જુનસ્વાશુ રથેન કેશવ-- શ્ચકાર શત્રૂનપસવ્યમાતુરાન્। તતઃ પ્રયાતં ત્વરિતં ધનઞ્જયં શતક્રતું વૃત્રનિજઘ્રુષં યથા। સમન્વધાવન્પુનરુત્થિતૈર્ધ્વજૈ રથૈઃ સુયુક્તૈરપરે યુયુત્સવઃ॥ 8-83-94 (59190) અથાભિસૃત્ય પ્રતિવાર્ય ચાહિતાન્ ધનઞ્જયસ્યાનુચરાન્મહારથાઃ। શિખણ્ડિશૈનેયયમાઃ શિતૈઃ શરૈ--- ર્વિદારયન્તો વ્યનદન્સુભૈરવમ્॥ 8-83-95 (59191) તતોઽભિજઘ્નુઃ કુપિતાઃ પરસ્પરં શરૈસ્તદાઞ્ચોગતિભિઃ સુતેજનૈઃ। કુરુપ્રવીરાઃ સહ પૃઞ્જયૈર્યથા સુરારયો દેવપતિં યથા તથા॥ 8-83-96 (59192) જયેપ્સવઃ સ્વર્ગમનાય ચોત્સુકાઃ પતન્તિ નાગાશ્વરથાઃ પરન્તપ। તથૈવ સર્વે બહવશ્ચ વિવ્યધુઃ શરૈઃ સુમુક્તૈરિતરેતરં પૃથક્॥ 8-83-97 (59193) શરાન્ધકારે તુ મહાત્મભિઃ કૃતે મહામૃધે યોધવરૈઃ પરસ્પરમ્। ચતુર્દિશો વૈ વિદિશશ્ચ પાર્થિવ પ્રભા ચ સૂર્યસ્ય તમોવૃતાઽભવત્॥ ॥ 8-83-98 (59194) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ ત્ર્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 83 ॥

8-84-0 (59195) સઞ્જય ઉવાચ। 8-84-0x (5043) xxxxxxxxxxxપ્રબરૈર્વલૈર્ભીમમભિદ્રુતમ્। xxxxxxxxxx કૌન્તેયમુસ્થિહીર્ષુર્ધનઞ્જયઃ॥ 8-84-1 (59196) xxxxxxxxx સેનાં મારત સાયકૈઃ। xxxxxxxxxx પરવીરાન્ધનઞ્જયઃ॥ 8-84-2 (59197) xxxxxxxxxxx શરજાલાનિ ભાગશઃ। અદૃશ્યન્ત તથાન્યે ચ નિજઘ્નુસ્તવ વાહિનીમ્॥ 8-84-3 (59198) સ પક્ષિસઙ્ઘાચરિતમાકાશં પૂરયઞ્શરૈઃ। ધનઞ્જયો મહાબાહુઃ કુરૂણામન્તકોઽમયત્ 8-84-4 (59199) તતો ભલ્લૈઃ ક્ષુરપ્રૈશ્ચ નારાચૈર્વિમલૈરપિ। ગાત્રાણિ પ્રાચ્છિનત્પાર્થઃ શિરાંસિ ચ ચકર્ત હ॥ 8-84-5 (59200) છિન્નગાત્રૈર્વિકવચૈર્વિશિરસ્કૈઃ સમન્તતઃ। પાતિતૈશ્ચ પતદ્ભિશ્ચ યોધૈરાસીત્સમાવૃતા॥ 8-84-6 (59201) ધનઞ્જયશરાભ્યસ્તૈઃ સ્યન્દનાશ્વરથદ્વિપૈઃ। સઞ્છિન્નભિન્નવિધ્વસ્તૈર્વ્યઙ્ગાઙ્ગાવયવૈઃ સ્તૃતા। ગતસત્વૈઃ સસત્વૈશ્ચ સંવૃતાઽઽસીદ્વસુન્ધરા॥ 8-84-7 (59202) સુદુર્ગમા સુવિષમા ઘોરાઽત્યર્થં સુદુર્દૃશા। રણભૂમિરભૂદ્રાજન્મહાવૈતરણી યથા॥ 8-84-8 (59203) ઈષાચક્રાક્ષભલ્લૈશ્ચ વ્યશ્વૈઃ સાશ્વૈશ્ચ યુધ્યતામ્। સસૂતૈર્હતસૂતૈશ્ચ રથૈઃ સ્તીર્ણાઽભવન્મહી॥ 8-84-9 (59204) સુવર્ણવર્મસન્નાહૈર્યોધૈઃ કનકમાલિભિઃ। આસ્થિતાઃ ક્લૃપ્તવર્માણો ભદ્રા નિત્યમદા દ્વિપાઃ॥ 8-84-10 (59205) ક્રુદ્ધાઃ ક્રુરૈર્મહામાત્રૈઃ પ્રેષિતાર્જુનમભ્યયુઃ। ચતુઃ શતા રથવરા હતાઃ પેતુઃ કિરીટિના॥ 8-84-11 (59206) પર્યસ્તાનીવ શૃઙ્ગાણિ સસત્વાનિ મહાગિરેઃ। ધનઞ્જયશરાભ્યસ્તૈઃ સ્તીર્ણા ભૂર્વરવારણૈઃ॥ 8-84-12 (59207) સમન્તાજ્જલદપ્રખ્યાન્વારણાન્મદવર્ષિણઃ। અભિપેદેઽર્જુનરથો ઘનાન્ભિન્દન્નિવાંશુમાન્॥ 8-84-13 (59208) હતૈર્ગજમનુષ્યાશ્વૈર્ભિન્નૈશ્ચ બહુધા રથૈઃ। વિશસ્ત્રયન્ત્રકવચૈર્યુદ્ધશૌણ્ડૈર્ગતાસુભિઃ। ઉપવિદ્ધાયુધૈર્માર્ગઃ સ્તીર્ણોઽભૂત્ફલ્ગુનેન વૈ॥ 8-84-14 (59209) વિસ્ફારિતં ચ ગાણ્ડીવમત્યાસીદ્ભૈરવસ્વનમ્ સુઘોષં વજ્રનિષ્પેષં સ્તનયન્નિવ તોયદઃ॥ 8-84-15 (59210) તતઃ પ્રાદીર્યત ચમૂર્ધનઞ્જયશરાહતા। મહાવાતસમાવિદ્ધા મહાનૌરિવ સાગરે॥ 8-84-16 (59211) નાનારૂપાઃ પ્રાણહરાઃ શરા ગાણ્ડીવચોદિતાઃ। અલાતોલ્કાશનિપ્રખ્યાસ્તવ સૈન્યં વિનિર્દહન્॥ 8-84-17 (59212) મહાગિરૌ વેણુવનં નિશિ પ્રજ્વલિતં યથા। તથા તવ મહાસૈન્યં પ્રાસ્ફુરચ્છરપીડિતમ્॥ 8-84-18 (59213) તદ્વિનષ્ટં સુવિધ્વસ્તં તવ સૈન્યં કિરીટિના। હતપ્રવિહતં બાણૈઃ સર્વતઃ પ્રદ્રુતં દિશઃ॥ 8-84-19 (59214) સશ્વાપદા મૃગગણા દાવાગ્નિત્રાસિતા યથા। કુરવઃ પર્યવર્તન્ત નિર્દગ્ધાઃ સવ્યસાચિના॥ 8-84-20 (59215) ઉત્સૃજ્ય ચ મહાબાહું ભીમસેનં તથા રણે। બલં કુરૂણામુદ્વિગ્નં સર્વમાસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 8-84-21 (59216) તતઃ કુરુષુ ભગ્નેષુ બીભત્સુરપરાજિતઃ। ભીમસેનં સમાસાદ્ય મુહૂર્તં સોઽભ્યવર્તત॥ 8-84-22 (59217) સમાગમ્ય ચ ભીમેન મન્ત્રયિત્વા ચ ફલ્ગુનઃ। વિશલ્યમરુજં ચાસ્મૈ કથયિત્વા યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-84-23 (59218) ભીમસેનાભ્યનુજ્ઞાતસ્તતઃ પ્રાયાદ્ધનઞ્જયઃ। નાદન્રથઘોષેણ પૃથિવીં દ્યાં ચ ભારત॥ 8-84-24 (59219) તતઃ પરિવૃતો વીરૈર્દશભિઃ શત્રુતાપનઃ। દુઃશાસનાદવરજૈસ્તવ પુત્રૈર્ધનઞ્જયઃ॥ 8-84-25 (59220) તે તમભ્યર્દયન્બાણૈરુલ્કાભિરિવ કુઞ્જરમ્। આતતેષ્વસના વીરા નૃત્યન્ત ઇવ ભારત॥ 8-84-26 (59221) અપસવ્યાંસ્તુ તાંશ્ચક્રે રથેન મધુસૂદનઃ। નિયુક્તાન્હિ સ તાન્મેને યમાયાશુ કિરીટિના॥ 8-84-27 (59222) તથાન્યે પ્રાણદન્મૂઢાઃ પરાઙ્મુખમિવાર્જુનમ્॥ 8-84-28 (59223) તેષાં નાનદતાં કેતૂનશ્વાંશ્ચાપાનિ સારથીન્। નારાચૈરર્ધચન્દ્રૈશ્ચ ક્ષિપ્રં પાર્થો ન્યકૃન્તત॥ 8-84-29 (59224) *અથાન્યૈર્દશભિર્ભલ્લૈઃ શિરાંસ્યેષામપાતયત્। રોષસંરક્તનેત્રાણિ સન્દષ્ટૌષ્ઠાનિ ભૂતલે॥ 8-84-30 (59225) તેષાં વક્રાણિ વિબભુર્વ્યોમ્નિ તારાગણા ઇવ॥ 8-84-31 (59226) તાંસ્તુ ભલ્લૈર્મહાવેગૈર્દશભિર્દશ કૌરવાન્। રુક્માઙ્ગદાવ્રુક્મપુઙ્ખૈર્હત્વા પ્રાયાદમિત્રહા॥ ॥ 8-84-32 (59227) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ચતુરશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 84 ॥

8-85-0 (59228) સઞ્જય ઉવાચ। 8-85-0x (5044) તમાયાન્તં મહાવેગૈરશ્વૈઃ કપિવરધ્વજમ્। યુદ્ધાયાભ્યદ્રવન્દીરાઃ કુરૂણાં નવતીં રથાઃ॥ 8-85-1 (59229) કૃત્વા સંશપ્તકા ઘોરં શપથં પારલૌકિકમ્। પરિવવ્રુર્નરવ્યાઘ્રા નરવ્યાઘ્રં રણેઽર્જુનમ્॥ 8-85-2 (59230) કૃષ્ણઃ શ્વેતાન્મહાવેગાનશ્વાન્કાઞ્ચનભૂષણાન્। મુક્તાજાલપ્રતિચ્છન્નાન્પ્રૈષીત્કર્ણરથં પ્રતિ॥ 8-85-3 (59231) પ્રેક્ષ્ય કર્ણરથં યાન્તમરિઘ્નં તં ધનઞ્જયમ્। બાણવર્ષૈરભિઘ્નન્તઃ સંશપ્તકગણા યયુઃ॥ 8-85-4 (59232) ત્વરમાણાંસ્તુ તાન્સર્વાન્સસૂતેષ્વસનધ્વજાન્। જઘાન નવતિં વીરાનર્જુનો નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 8-85-5 (59233) તેઽપતન્ત હતા બાણૈર્નાનારૂપૈઃ કિરીટિના। વિમાનેભ્યઃ સુકૃતિનઃ સ્વર્ગાત્પુણ્યક્ષયે યથા॥ 8-85-6 (59234) તતઃ સરથનાગાશ્વાઃ કુરવઃ કુરુસત્તમમ્। નિર્ભયા ભરતશ્રેષ્ઠમભ્યવર્તન્ત ફલ્ગુનમ્॥ 8-85-7 (59235) તદાયસ્તમનુષ્યાશ્વમુદીર્ણવરવારણમ્। પુત્રાણાં તે મહાસૈન્યં સમરૌત્સીદ્ધનઞ્જયમ્॥ 8-85-8 (59236) શક્ત્યૃષ્ટિતોમરપ્રાસૈર્ગદાનિસ્ત્રિંશસાયકૈઃ। પ્રાચ્છાદયન્મહેષ્વાસાઃ કુરવઃ કુરુનન્દનમ્॥ 8-85-9 (59237) તામન્તરિક્ષે વિતતાં શસ્ત્રવૃષ્ટિં સમન્તતઃ। વ્યધમત્પાણ્ડવો બાણૈસ્તમઃ સૂર્ય ઇવાંશુભિઃ॥ 8-85-10 (59238) તતો મ્લેચ્છાઃ સ્થિતા મત્તૈસ્ત્રયોદશશતૈર્ગજૈઃ। પાર્શ્વતો વ્યહનન્પાર્થં તવ પુત્રસ્ય શાસનાત્॥ 8-85-11 (59239) કર્ણિનાલીકનારાચૈસ્તોમરપ્રાસશક્તિભિઃ। કર્પણૈર્ભિણ્ડિપાલૈશ્ચ રથસ્થં પાર્થમાર્દયન્॥ 8-85-12 (59240) તાં શસ્ત્રવૃષ્ટિમતુલાં દ્વિપસ્થૈઃ પ્રેષિતાં પ્રભુઃ। ચિચ્છેદ નિશિતૈર્ભલ્લૈરર્ધચન્દ્રૈશ્ચ ફલ્ગુનઃ॥ 8-85-13 (59241) અથ તાન્દ્વિરદાન્સર્વાન્નાનાલિઙ્ગૈઃ શરોત્તમૈઃ। સપતાકધ્વજારોહાન્ગિરીન્વજ્રૈરિવાભિનત્॥ 8-85-14 (59242) તે હેમપુઙ્ખૈરિષુભિરર્દિતા હેમમાલિનઃ। હતાઃ પેતુર્મહાનાગાઃ સાગ્રિજ્વાલા ઇવાદ્રયઃ॥ 8-85-15 (59243) તતો ગાણ્ડીવનિર્ઘોષો મહાનાસીદ્વિશામ્પતે। સ્તનતાં કૂજતાં ચૈવ મનુષ્યગજવાજિનામ્॥ 8-85-16 (59244) કુઞ્ચરાશ્ચ હતા રાજન્દદ્રુવુસ્તે સમન્તતઃ। અશ્વાશ્ચ પર્યધાવન્ત હતારોહા દિશો દશ॥ 8-85-17 (59245) રથા હીના નહારાજ રથિભિર્વાજિભિસ્તથા। ગન્ધર્વનગરાકારા દૃશ્યન્તે સ્મ સહસ્રશઃ॥ 8-85-18 (59246) અશ્વારોહા મહારાજ ધાવમાના ઇતસ્તતઃ। તત્રતત્રૈવ દૃશ્યન્તે નિહતાઃ પાર્થસાયકૈઃ॥ 8-85-19 (59247) તસ્મિન્ક્ષણે પાણ્ડવસ્ય બાહ્વોર્બલમદૃશ્યત। યત્સાદિનો વારણાંશ્ચ રથાંશ્ચૈકોઽજયદ્યુધિ॥ 8-85-20 (59248) અસંયુક્તાશ્ચ તે રાજન્પરિવૃત્તા રણં પ્રતિ। નરા નાગા રથાશ્ચૈવ નદન્તોઽર્જુનમભ્યયુઃ॥ 8-85-21 (59249) તતસ્ત્ર્યેઙ્ગેણ મહતા બલેન ભરતર્ષભ। દૃષ્ટ્વા પરિવૃતં રાજન્ભીમસેનઃ કિરીટિનમ્॥ 8-85-22 (59250) હતાવશેષાનુત્સૃજ્ય ત્વદીયાન્કતિચિદ્રથાન્। જવેનાભ્યદ્રવદ્ભીમો ધનઞ્જયરથં પ્રતિ॥ 8-85-23 (59251) તતસ્તત્પ્રાદ્રવત્સૈન્યં હતભૂયિષ્ઠમાતુરમ્। દૃષ્ટ્વાઽર્જુનં તદા ભીમમાગતં ભ્રાતરં પ્રતિ॥ 8-85-24 (59252) હતાવશિષ્ટાંસ્તુરગાનર્જુનેન મહાબલઃ। ભીમો વ્યધમદશ્રાન્તો ગદાપાણિર્મહાહવે॥ 8-85-25 (59253) `ગદાપાણિં તદા દૃષ્ટ્વા ભીમં ભારત ભારતાઃ। મેનિરે તમનુપ્રાપ્તં દણ્ડપાણિમિવાન્તકમ્'॥ 8-85-26 (59254) કાલરાત્રિમિવાત્યુગ્રાં નરનાગાશ્વભોજનામ્। પ્રાકારાટ્ટપુરદ્વારદારણીમતિદારુણામ્॥ 8-85-27 (59255) ગદાં તુરગનાશાય ત્વરન્ભીમો વ્યવાસૃજત્। સા જઘાન બહૂનશ્વાનશ્વારોહાંશ્ચ મારિષ॥ 8-85-28 (59256) કાંસ્યાયસતનુત્રાંશ્ચ નરાનશ્વાંશ્ચ પાણ્ડવઃ। પોથયામાસ ગદયા સશબ્દં તેઽપતન્હતાઃ॥ 8-85-29 (59257) દન્તૈર્દશન્તો વસુધાં શેરતે ક્ષતજોક્ષિતાઃ। ભગ્નમૂર્ધાસ્થિચરણાઃ ક્રવ્યાદગણભોજનાઃ॥ 8-85-30 (59258) અસૃઙ્માંસવસાભિશ્ચ તૃપ્તિમભ્યાગતા ગદા। અસ્થીન્યપ્યશ્નતી તસ્થૌ કાલરાત્રીવ દુર્દૃશા॥ 8-85-31 (59259) સહસ્રાણિ દશાશ્વાનાં હત્વા પત્તીંશ્ચ ભૂયસઃ। ભીમોઽભ્યધાવત્સઙ્ક્રુદ્ધો ગદાપાણિરિતસ્તતઃ॥ 8-85-32 (59260) ગદાપાણિં તતો ભીમં દૃષ્ટ્વા ભારત તાવકાઃ। મેનિરે સમનુપ્રાપ્તં કાલદણ઼્ડોદ્યતં યમમ્॥ 8-85-33 (59261) સ મત્ત ઇવ માતઙ્ગઃ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડુનન્દનઃ। પ્રવિવેશ ગજાનીકં મકરઃ સાગરં યથા॥ 8-85-34 (59262) વિગાહ્ય ચ ગજાનીકં પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્। ક્ષણેન ભીમઃ સઙ્ક્રુદ્ધસ્તન્નિન્યે યમસાદનમ્॥ 8-85-35 (59263) ગજાન્સકઙ્કટાન્મત્તાન્સારોહાન્સપતાકિનઃ। પતતઃ સમપશ્યામ સપક્ષાન્પર્વતાનિવ॥ 8-85-36 (59264) હત્વા તુ તદ્ગજાનીકં ભીમસેનો મહાબલઃ। પુનઃ સ્વરથમાસ્થાય પૃષ્ઠતોઽર્જુનમભ્યયાત્॥ 8-85-37 (59265) તતઃ પરાઙ્મુખીભૂતં નિરુત્સાહં બલં તવ। તદાનીં તુ મહારાજ પ્રાયશઃ શસ્ત્રવેષ્ટિતમ્॥ 8-85-38 (59266) વિલમ્બમાનં તત્સૈન્યભપ્રગલ્ભમવસ્થિતમ્। દૃષ્ટ્વા પ્રાચ્છાદયદ્બાણૈરર્જુનઃ શસ્ત્રવૃષ્ટિભિઃ॥ 8-85-39 (59267) નરાશ્વરથમાતઙ્ગા યુધિ ગાણ્ડીવધન્વના। શરવ્રાતૈશ્ચિતા રેજુઃ કદમ્બા ઇવ કેસરૈઃ॥ 8-85-40 (59268) તતઃ કુરુણામભવદાર્તનાદો મહાન્નૃપ। નરાશ્વનાગાસુહનાન્દૃષ્ટ્વા બાણાન્કિરીટિનઃ॥ 8-85-41 (59269) હાહાકૃતં ભૃશં ત્રસ્તં લીયમાનં પરસ્પરમ્। અલાતચક્રવત્સૈન્યં તદા બભ્રામ તાવકમ્॥ 8-85-42 (59270) તતોઽર્જુનશરધ્વસ્તં કુરૂણાં સુમહદ્બલમ્। ન હ્યત્રાસીદનિર્ભિન્નો રથઃ સાદી હયો ગજઃ॥ 8-85-43 (59271) આદીપ્તમિવ તત્સૈન્યં શરૈશ્છિન્નતનુચ્છદમ્। આસીત્સ્વશોણિતક્લિન્નં રૌદ્રં નષ્ટં વિશામ્પતે॥ 8-85-44 (59272) તત્સૈન્યં હતભૂયિષ્ઠમાહતં નિશિતૈઃ શરૈઃ। ન જહૌ સમરં પ્રાપ્ય ફલ્ગુનં શત્રુતાપનમ્॥ 8-85-45 (59273) તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ કૌરવાણાં પરાક્રમમ્। વધ્યમાનોઽપિ યત્પાર્થં ન જહૌ ભરતર્ષભ॥ 8-85-46 (59274) તં દૃષ્ટ્વા વિક્રમં તસ્ય કુરવઃ સવ્યસાચિનઃ। નિરાશાઃ સમપદ્યન્ત સર્વે કર્ણસ્ય જીવિતે॥ 8-85-47 (59275) અવિષહ્યં તુ પાર્થસ્ય શરસંસ્પર્શમાહવે। મત્વા ન્યવર્તન્કુરવો જિતા ગાણ્ડીવધન્વના॥ 8-85-48 (59276) તે હિત્વા સમરે પાર્થં વધ્યમાનાશ્ચ સાયકૈઃ। પ્રદુદ્રુવુર્દિશો ભીતાશ્ચુક્રુશુશ્ચાપિ સૂતજમ્॥ 8-85-49 (59277) તાન્વિદ્રાવયતે પાર્થઃ કિરઞ્શરશતાન્બહૂન્। હર્ષયન્પાણ્ડવીં સેનાં રાજાનં ચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 8-85-50 (59278) પુત્રાસ્તવ મહારાજ જગ્મુઃ કર્ણરથં પ્રતિ। અગાધે મજ્જતાં તેષાં દ્વીપઃ કર્ણોઽભવત્તદા॥ 8-85-51 (59279) કુરવો હિ મહારાજ નિર્વિષાઃ પન્નગા ઇવ। કર્ણમેવોપલીયન્ત ભયાદ્ગાણ્ડીવઘન્વનઃ॥ 8-85-52 (59280) યથા સર્વાણિ ભૂતાનિ મૃત્યોર્ભીતાનિ મારિષ। ઉપલીયન્તિ સન્ત્રાસાદ્ધર્મં લોકપરાયણમ્॥ 8-85-53 (59281) તથા કર્ણં મહેષ્વાસં પુત્રાસ્તવ નરાધિપ। ઉપાલીયન્ત સન્ત્રાસાત્પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-85-54 (59282) તાઞ્શોણિતપરિક્લિન્નાન્વિષમસ્થાઞ્શરાતુરાન્। મા ભૈષ્ટેત્યબ્રવીત્કર્ણો ભીતાનાવિષ્ટચેતસઃ॥ 8-85-55 (59283) સમ્ભગ્નં હિ બલં દૃષ્ટ્વા બલાત્પાર્થેન તાવકમ્। ધનુર્વિસ્ફારયન્કર્ણસ્તસ્થૌ શત્રુજિઘાંસયા॥ 8-85-56 (59284) તાન્પ્રદ્રુતાન્કુરૂન્દૃષ્ટ્વા કર્ણઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ। સઞ્ચિન્તયિત્વા પાર્થસ્ય વધે દધ્રે મનઃ શ્વસન્॥ 8-85-57 (59285) વિસ્ફાર્ય સુમહચ્ચાપં તતશ્ચાધિરથિર્વૃષઃ। પાઞ્ચાલાન્પુનરાધાવત્પશ્યતઃ સવ્યસાચિનઃ॥ 8-85-58 (59286) તતઃ ક્ષણેન ક્ષિતિપાઃ ક્ષતજપ્રતિમેક્ષણાઃ। શરૌઘૈશ્છાદયામાસુર્મહામેઘા ઇવાચલમ્॥ 8-85-59 (59287) તતઃ શરસહસ્રાણિ કર્ણમુક્તાનિ મારિષ। પાઞ્ચાલાનાં હરત્પ્રાણાંસ્તમાંસીવ તમોનુદઃ॥ 8-85-60 (59288) મહદાસીત્તદા યુદ્ધં પાઞ્ચાલાનાં મહામતે। વધ્યતાં સૂતપુત્રેણ મિત્રાર્થે મિત્રગૃદ્ધિના॥ ॥ 8-85-61 (59289) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 85 ॥

8-86-0 (59290) સઞ્જય ઉવાચ। 8-86-0x (5045) તતઃ કર્ણઃ કુરુષુ પ્રદ્રુતેષુ વરૂથિના શ્વેતહયેન રાજન્। પાઞ્ચાલપુત્રાન્વ્યધમત્સૂતપુત્રો મહેષુમિર્વાત ઇવાભ્રસઙ્ઘાન્॥ 8-86-1 (59291) સૂતં રથાદઞ્જલિકૈર્નિપાત્ય જઘાન ચાશ્વાઞ્જનમેજયસ્ય। શતાનીકં સુતસોમં ચ ભલ્લૈ-- રવાકિરદ્ધનુષી ચાપ્યકૃન્તત્॥ 8-86-2 (59292) ધૃષ્ટદ્યુમ્નં નિર્બિભેદાથ ષડ્ભિ-- ર્જઘાનાશ્વાન્દક્ષિણાંસ્તસ્ય સઙ્ખ્યે। હત્વા ચાશ્વાન્સાત્યકેઃ સૂતપુત્રઃ કૈકેયપુત્રં ન્યવધીદ્વિશોકમ્॥ 8-86-3 (59293) તમભ્યધાવન્નિહતે કુમારે સેનાપતિઃ કૈકયો મિત્રવર્મા। શરૈર્વિધુન્વન્ભૃશમુગ્રવેગૈઃ કર્ણાત્મજં ચાપ્યહનત્સુદેવમ્॥ 8-86-4 (59294) તસ્યાર્ધચન્દ્રૈસ્ત્રિભિરુચ્ચકર્ત પ્રહસ્ય બાહૂ ચ શિરશ્ચ કર્ણઃ। સ સ્યન્દનાદ્ગામગમદ્ગતાસુઃ પરશ્વથૈઃ સાલ ઇવાવરુગ્ણઃ॥ 8-86-5 (59295) હતાશ્વમઞ્જોગમિભિઃ સુષેણઃ શિનિપ્રવીરં નિશિતૈઃ પૃષત્કૈઃ। પ્રચ્છાદ્ય નૃત્યન્નિવ કર્ણપુત્રઃ શૈનેયબાણાભિહતઃ પપાત॥ 8-86-6 (59296) પુત્રે હતે ક્રોધપરીતયેતાઃ કર્ણઃ શિનીનાં પ્રવરં જિઘાંસુઃ। હતોઽસિ હે સાત્યક ઇત્યુદીર્ય વ્યવાસૃજદ્બાણમમિત્રસાહમ્॥ 8-86-7 (59297) તમસ્ય ચિચ્છેદ શરં શિખણ્ડી ત્રિભિસ્ત્રિભિશ્ચ પ્રતુતોદ કર્ણમ્। શિખણ્ડિનઃ કાર્મુકં ચ ધ્વજં ચ ચ્છિત્ત્વા ક્ષુરાભ્યાં ન્યહનત્સુજાતઃ॥ 8-86-8 (59298) શિખણ્ડિનં ષડ્ભિરવિધ્યદુગ્રો ધાર્ષ્ટદ્યુમ્નેઃ સ શિરશ્ચોચ્ચકર્ત। તતોઽભિનત્સુતસોમં ક્ષુરેણ સુસઞ્ઝિતેનાધિરથિર્મહાત્મા॥ 8-86-9 (59299) અથાક્રન્દે તુમુલે વર્તમાને ધાર્ષ્ટદ્યુમ્ને નિહતે તત્ર કૃષ્ણઃ। અપાઞ્ચાલ્યં ક્રિયતે યાહિ પાર્થ કર્ણં જહીલાબ્રવીદ્રાજસિંહ॥ 8-86-10 (59300) તતઃ પ્રહસ્યાશુ નરપ્રવીરો રથં રથેનાધિરથેર્જગામ। ભયે તેષાં ત્રાણમિચ્છન્સુબાહુ-- રભ્યાહતાનાં રથયૂથપેન॥ 8-86-11 (59301) તતોઽપરે ભારત દુષ્પ્રકમ્પ્યાઃ પાઞ્ચાલાનાં રથસઙ્ઘાઃ સમેતાઃ। પ્રતિશ્રિતા હ્યન્તરિક્ષે ગ્રહાભા ધનુઃપ્રવીરાસ્તુ રથપ્રવીરાઃ॥ 8-86-12 (59302) વિસ્ફાર્ય ગાણ્ડીવમથોગ્રઘોષં જ્યયા સમાહત્ય તલે ભૃશં ચ। બાણાન્ધકારં સહસૈવ કૃત્વા જઘાન નાગાશ્વરથધ્વજાંશ્ચ॥ 8-86-13 (59303) [પ્રતિશ્રુતઃ પ્રાચરદન્તરિક્ષે ગુહા ગિરીણામપતન્વયાંસિ। યન્મણ્ડલજ્યેન વિજૃમ્ભમાણો રૌદ્રે મુહૂર્તેઽભ્યપતત્કિરીટી॥] 8-86-14 (59304) તં ભીમસેનોઽનુયયૌ રથેન પૃષ્ઠે રક્ષન્પાણ્ડવમેકવીરઃ। તૌ રાજપુત્રૌ ત્વરિતૌ રથાભ્યાં કર્ણાય યાતાવરિભિર્વિષક્તૌ॥ 8-86-15 (59305) તત્રાન્તરે સુમહાન્સૂતપુત્ર-- શ્ચક્રે યુદ્ધં સોમકાન્સમ્પ્રમથ્ય। રથાશ્વમાતઙ્ગણાઞ્જઘાન પ્રચ્છાદયામાસ શરૈર્દિશશ્ચ॥ 8-86-16 (59306) તમુત્તમૌજા જનમેજયશ્ચ ક્રુદ્ધૌ યુધામન્યુશિખણ્ડિનૌ ચ। કર્ણં બિભેદુઃ સહિતાઃ પૃષત્કૈઃ સન્નર્દમાનાઃ સહ પાર્ષતેન॥ 8-86-17 (59307) તે પઞ્ચ પાઞ્ચાલરથાઃ સમેતા વૈકર્તનં કર્ણમભિદ્રવન્તઃ। તસ્માદ્રથાચ્ચ્યાવયિતું ન શેકુ-- ર્ધૈર્યાત્કૃતાત્માનમિવેન્દ્રિયાર્થાઃ॥ 8-86-18 (59308) તેષાં ધનૂંષિ ધ્વજવાજિસૂતાં-- સ્તૂર્ણં પતાકાશ્ચ નિકૃત્ય બાણૈઃ। તાન્પાઞ્ચાલાનભ્યહનત્પૃવત્કૈઃ કર્ણસ્તતઃ સિંહ ઇવોન્નનાદ॥ 8-86-19 (59309) તસ્યાસ્યતસ્તાનભિનિઘ્નતશ્ચ જ્યાબાણહસ્તસ્ય ધનુઃસ્વેનન। સાદ્રિદ્રુમા સ્યાત્પૃથિવી વિશીર્ણે-- ત્યતીવ મત્વા જનતા વ્યપીદત્॥ 8-86-20 (59310) સ શક્રચાપપ્રતિમેન ધન્વના ભૃશાયતેનાધિરથિઃ શરાન્સૃજન્। બભૌ રણે દીપ્તમરીચિમણ્ડલો યથાંશુમાલી પરિવેષવાંસ્તથા॥ 8-86-21 (59311) શિખણ્ડિનં દ્વાદશભિઃ પરાભિન-- ચ્છિતૈઃ શરૈઃ ષડ્ભિરથોત્તમૌજસમ્। ત્રિભિર્યુધામન્યુમવિધ્યદાશુગૈ-- સ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ સોમકપાર્ષતાત્મજૌ॥ 8-86-22 (59312) પરાજિતાઃ પઞ્ચ મહારથાસ્તુ તે મહાહવે સૂતસુતેન મારિષ। નિરુદ્યમાસ્તસ્થુરમિત્રનન્દના યથેન્દ્રિયાર્થાત્મવતા પરાજિતાઃ॥ 8-86-23 (59313) નિમજ્જતસ્તાનથ કર્ણસાગરે વિપન્નનાવો વણિજો યથાર્ણવે। ઉદ્દધ્રિરે નૌભિરિવાર્ણવાદ્રથૈઃ સુકલ્પિતૈર્દ્રૌપદિજાઃ સ્વમાતુલાન્॥ 8-86-24 (59314) તતઃ શિનીનામૃષભઃ શિતૈઃ શરૈ-- ર્નિકૃત્ય કર્ણપ્રહિતાનિષૂન્વહૂન્। વિદાર્ય કર્ણં નિશિતૈરયસ્મયૈ-- સ્તવાત્મજં જ્યેષ્ઠમવિધ્યદષ્ટમિઃ॥ 8-86-25 (59315) કૃપોઽથ ભોજશ્ચ તવાત્મજસ્તથા સ્વયં ચ કર્ણો નિશિતૈરતાડયત્। સ તૈશ્ચતુર્ભિર્યુયુધે યદૂત્તમો દિગીશ્વરૈર્દૈત્યપતિર્યથા તથા॥ 8-86-26 (59316) સમાતતેનેષ્વસનેન કૂજતા મહાસ્વનેનાશનિપાતદીધિતિઃ। બભૂવ દુર્ધર્ષતરઃ સ સાત્યકિઃ શરન્નભોમધ્યગતો યથા રવિઃ॥ 8-86-27 (59317) પુનઃ સમાસ્થાય રથાન્સુદંશિતાઃ શિનિપ્રવીરં જુગુપુઃ પરન્તપાઃ। સમેત્ય પાઞ્ચાલમહારથા રણે મરુદ્રણાઃ શક્રમિવારિનિગ્રહે॥ 8-86-28 (59318) તતોઽભવદ્યુદ્ધમતીવ દારુણં તવાહિતાનાં તવ સૈનિકૈઃ સહ। રથાશ્વમાતઙ્ગવિનાશનં તથા યથા સુરાણામસુરૈઃ પુરાઽભવત્॥ 8-86-29 (59319) રથા દ્વિપા વાજિપદાતયસ્તથા ભ્રમન્તિ નાનાવિધશસ્ત્રવેષ્ટિતાઃ। પરસ્પરેણાભિહતાશ્ચ ચસ્ખલુ-- ર્વિનેદુરાર્તા વ્યસવોઽપતંસ્તથા॥ 8-86-30 (59320) તથાગતં ભીમમભીસ્તવાત્મજઃ સસાર રાજાવરજઃ કિરઞ્શરૈઃ। તમભ્યધાવત્ત્વરિતો વૃકોદરો મહારુરું સિંહ ઇવાભિપેદિવાન્॥ 8-86-31 (59321) તતસ્તયોર્યુદ્ધમતીવ દારુણં પ્રદીવ્યતોઃ પ્રાણદુરોદરં દ્વયોઃ। પરસ્પરેણાભિનિવિષ્ટરોષયો-- રુદગ્રયોઃ શમ્બરશક્રયોર્યથા॥ 8-86-32 (59322) શરૈઃ શરીરાર્તિકરૈઃ સુતેજનૈ-- ર્નિજઘ્નતુસ્તાવિતરેતરં ભૃશમ્। સકૃત્પ્રભિન્નાવિવ વાસિતાન્તરે મહાગજૌ દોર્ભિરદીનઘાતિનૌ॥ 8-86-33 (59323) આલોક્ય તૌ ચૈવ પરસ્પરં તતઃ સમં ચ શૂરૌ ચ સસારથી તદા। ભીમોઽબ્રવીદ્યાહિ દુઃશાસનાય દુઃશાસનો યાહિ વૃકોદરાય॥ 8-86-34 (59324) તયો રથૌ સારથિસમ્પ્રચોદિતૌ સમં રથૌ તૌ મહસા સમીયતુઃ। નાનાયુધચ્છત્રપતાકિકાધ્વજૌ દિવીવ પૂર્વં બલશક્રયો રણે॥ 8-86-35 (59325) ભીમ ઉવાચ। 8-86-36x (5046) દિષ્ટ્યાઽસિ દુઃશાસન અદ્ય દૃષ્ટઃ ક્ષણં પ્રતીચ્છે સહવૃદ્ધિ મૂલમ્। ચિરોદિતં યન્મયા તે સભાયાં કૃષ્ણાભિમર્શેન ગૃહાણ મત્તઃ॥ 8-86-36 (59326) સ એવમુક્તસ્તુ તતો મહાત્મા દુઃશાસનો વાક્યમુવાચ વીરઃ। સર્વં સ્મરન્નેવ વિસંસ્મરામિ ઉદીર્યમાણં શૃણુ ભીમસેન॥ 8-86-37 (59327) સ્મરામિ ચાત્મપ્રભવં ચિરાય યજ્જાતુષે વેશ્મનિ રાત્ર્યહાનિ। વિશ્વાસહીના મૃગયાં ચરન્તો વસન્તિ સર્વત્ર નિરાકૃતાસ્તુ॥ 8-86-38 (59328) મહાભયં રાત્ર્યહાનિ સ્મરન્ત-- સ્તથોપભોગાચ્ચ સુખાચ્ચ હીનાઃ। વનેષ્વટન્તો ગિરિગહ્વરાણિ પાઞ્ચાલરાજસ્ય પુરં પ્રવિષ્ટાઃ॥ 8-86-39 (59329) માયાં યૂયં કામપિ સમ્પ્રવિષ્ટા યતો વૃતઃ કૃષ્ણયા ફલ્ગુનો વઃ। સંભૂય પાપૈસ્તદનાર્યવૃત્તં કૃતં તદા માતૃકૃતાનુરૂપમ્॥ 8-86-40 (59330) એકા વૃતા પઞ્ચભિઃ સાભિપન્ના। હ્યલજ્જમાનેશ્ચ પરસ્પરસ્ય। સ્મરે સભાયાં સુબલાત્મજેન દાસીકૃતા યત્સહ કૃષ્ણયા ચ॥ 8-86-41 (59331) સઞ્જય ઉવાચ। 8-86-42x (5047) ઇત્યેવમુક્તસ્તુ તવાત્મજેન પાણ્ડોઃ સુતઃ કોપવશં ભૃશં ધનુઃ ક્ષુરાભ્યાં ધ્વજમેવ ચાચ્છિનત્। લલાટમપ્યસ્ય બિભેદ પત્રિણા 8-86-42 (59332) શિરશ્ચ કાયાત્પ્રજહાર સારથેઃ॥ સ રાજપુત્રોઽન્યદવાપ્ય કાર્મુકં વૃકોદરં દ્વાદશભિઃ પરાભિનત્। સ્વયં નિયચ્છંસ્તુરગાનજિહ્મગૈઃ 8-86-43 (59333) શરૈશ્ચ ભીમં પુનરપ્યવીવૃષત્॥ ॥ 8-86-44 (59334) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષડશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 86 ॥

8-87-0 (59335) સઞ્જય ઉવાચ। 8-87-0x (5048) સર રાજપુત્રેણ સમાર્ચ્છદુગ્ર-- દુઃશાસનેન નિકૃતો નિકૃત્યા॥ 8-87-1 (59336) તત્રાકરોદ્દુષ્કરં રાજપુત્રો દુઃશાસનઃ કુરુવીરો મહાત્મા। યદ્ભીમસેનં પ્રતિયોધયદ્રણે જમ્ભો યથા શક્રમુદારવીર્યમ્॥ 8-87-2 (59337) ધનુચ્છિત્ત્વા ભીમસેનસ્ય સઙ્ખ્યે ષડ્ભિઃ શરૈઃ સારથિમભ્યવિધ્યત્। તતોઽવિધ્યત્ત્રિંશતા ભીમસેનં વરેષુભિર્વન્યમિવ દ્વિપેન્દ્રમ્॥ 8-87-3 (59338) સ કાર્મુકં ગૃહ્ય તુ ભારસાધનં ભીમસ્તદા રાજપુત્રં હ્યવિધ્યત્। પઞ્ચાશતૈર્બાણગણૈઃ સ્તનાનન્તરે તોત્રૈર્યથા તીવ્રવેગં દ્વિપેન્દ્રમ્॥ 8-87-4 (59339) તતસ્તુ રાજન્વિરથં મહાત્મા દુઃશાસનો ભીમસેનં ચકાર। નિહત્ય સઙ્ખ્યે ચતુરોઽસ્ય બાહા-- ઞ્છિત્ત્વા રથેષાં પુનરેવ ચાક્ષિપત્॥ 8-87-5 (59340) તતઃ ક્ષિતિસ્વો હ્યબરુહ્ય યાના-- દ્વૃકોદરો મદયા તસ્ય વાહાન્। યમક્ષયં પ્રેષયિત્વા મહાત્મા રથં સમાકર્પત રાજસૂનોઃ॥ 8-87-6 (59341) તસ્માદવપ્લુત્ય રથાત્સસર્જ દુઃશાસનસ્તોમરમુગ્રવેગમ્। સ તેન વિદ્ધો હ્યુરસિ હ્યપ્રમેયો ગદાં તસ્મૈ વિસસર્જાપ્રમેયામ્॥ 8-87-7 (59342) તતઃ ક્રોધાદ્ભીમસેનઃ કૃતાનિ સર્વાણિ દુઃખાન્યનુસંસ્મરન્વૈ। સંસ્મૃત્ય સંસ્મૃત્ય તથા પ્રતિજ્ઞા-- મુગ્રામસૌ રાજપુત્રૌ વ્યષીદત્॥ 8-87-8 (59343) સઞ્ચિન્તિતં રોષમતીવ વેગા- ત્ત્રયોદશાબ્દં પુરુષપ્રવીરઃ। પ્રગૃહ્ય વજ્રાશનિતુલ્યવેગાં ગદાં કરેણાથ વૃકોદરો રુષા॥ 8-87-9 (59344) નિપાતયિત્વા પૃથિવીતલે ભૃશં સ તાજયામા વૃકોદરો બલી। અતીવ સન્તાડિતભિન્નગાત્રો દુઃશાસનો વૈ નિપપાત ભૂમૌ॥ 8-87-10 (59345) આક્રમ્ય કણ્ઠે યુધિ રાજપુત્રં સંરક્તનેત્રો હ્યબ્રવીદ્ધાર્તરાષ્ટ્રમ્। તદ્બ્રૂહિ કિં ત્વં પરિમાર્ગમાણો હ્યસ્માન્પરાભૂય ઇહાગતઃ પુનઃ॥ 8-87-11 (59346) દિદીપયંસ્તદ્ભૃશદીપિતં મે ચિરાર્જિતં રોષમતિપ્રદીપ્તમ્। મધુ પ્રપાસ્યે તવ કોષ્ટભાજના-- દિત્યબ્રવીદ્ભીમસેનસ્તરસ્વી॥ 8-87-12 (59347) દુઃશાસનં કણ્ઠદેશે પ્રમૃદ્રં-- સ્તતઃ ક્રૂરં ભીમસેનશ્ચકાર। કતં વ્યંસયિત્વા સહસા સસાર બલાદસૌ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્તરસ્વી॥ 8-87-13 (59348) ભીમોઽભિદુદ્રાવ સુતં ત્વદીયં સપત્રતાં દર્શયન્ધાર્તરાષ્ટ્રે। મૃગં મુહુઃ સિંહશિશુર્યથા વને તથાશ્વભિદ્રુત્ય મહાબલં બલી॥ 8-87-14 (59349) નિગૃહ્ય ચૈનં પરમેણ કર્મણા ઉત્ક્ષિપ્ય ચોત્ક્ષિપ્ય ચ તૂર્ણમેનમ્। ભૂમૌ તદા નિષ્પિપેષાથ વીર અસિં વિકોશં વિમલં ચકાર॥ 8-87-15 (59350) તં પાતયિત્વા તુ વૃકોદરોઽથ જગર્જ હર્ષેણ વિનાદયન્દિશઃ। નાદેન તેનાખિલપાર્શ્વવર્તિનો મૂર્ચ્છાકુલાઃ પતિતાસ્ત્વાજમીઢ॥ 8-87-16 (59351) દુઃશાસનં તત્ર સમીક્ષ્ય રાજ-- ન્ભીમો મહાબાહુરચિન્ત્યકર્મા। સ્મૃત્વા ચ કેશગ્રહણં ચ દેવ્યા વસ્ત્રાપહારં ચ રજસ્વલાયાઃ॥ 8-87-17 (59352) અનાગસો ભર્તૃપરાઙ્મુખાયા દુઃખાનિ દત્તાન્યપિ વિપ્રચિન્ત્યા। જજ્વાલ કોપાદથ ભીમસેન આજ્યપ્રસિક્તો હિ યથા હુતાશઃ॥ 8-87-18 (59353) તત્રાહ કર્ણં ચ સુયોધનં ચ કૃપં દ્રૌણિં કૃતવર્માણમેવ। નિહન્મિ દુઃશાસનમદ્ય પાપં સંરક્ષ્યતામદ્ય સમસ્તયોધાઃ॥ 8-87-19 (59354) ઇત્યેવમુક્ત્વા સહસાભ્યધાવ-- ન્નિહન્તુકામોઽતિબલસ્તરસ્વી। તથા તુ વિક્રમ્ય રમે વૃકોદરો મહાગજં કેસરિકો યથૈવ। નિગૃહ્ય દુઃશાસનમેકવીરઃ સુયોધનસ્યાધિરથેઃ સમક્ષમ્॥ 8-87-20 (59355) અસિં સમુદ્યમ્ય સિતં સુધારં કણ્ઠે પદાક્રમ્ય ચ વેપમાનમ્। ઉવાચ તદ્ગૌરિતિ યદ્બ્રુવાણો હૃષ્ટોઽવદઃ કર્ણસુયોધનાભ્યામ્॥ 8-87-21 (59356) યે રાજસૂયાવભૃથે પવિત્રા જાતાઃ કછા યાજ્ઞસેન્યા દુરાત્મન્। તે પાણિના કતરેણાવકૃષ્ટા-- સ્તદ્બ્રૂહિ ત્વાં પૃચ્છતિ ભીમસેનઃ॥ 8-87-22 (59357) શ્રુત્વા તુ તદ્ભીમવચઃ સુઘોરં દુઃશાસનો ભીમસેનં નિરીક્ષ્ય। જજ્વાલ બીમં સ તદા સ્મયેન સંશૃણ્વતાં કૌરવસોમકાનામ્। ઉક્તસ્તદાજૌ સ તથા સરોષં જગાદ ભીમં પરિવૃત્તનેત્રઃ॥ 8-87-23 (59358) અયં કરિકરાકારઃ પીનસ્તનવિમર્દનઃ। ગોસહસ્રપ્રદાતા ચ ક્ષત્રિયાન્તકરઃ કરઃ॥ 8-87-24 (59359) અનેન યાજ્ઞસેન્યા મે ભીમ કેશા વિકર્ષિતાઃ। પશ્યતાં કુરુમુખ્યાનાં યુષ્માકં ચ સભાસદામ્॥ 8-87-25 (59360) એવં ત્વસૌ રાજસુતં નિશમ્ય બ્રુવન્તમાજૌ વિનિપીડ્ય વક્ષઃ। ભીમો બલાત્તં પ્રતિગૃહ્ય દોર્ભ્યા-- મુચ્ચૈર્નનાદાથ સમસ્તયોધાન્॥ 8-87-26 (59361) ઉવાચ યસ્યાસ્તિ બલં સ રક્ષ-- ત્વસૌ ભવેદદ્ય નિરસ્તબાહુઃ। દુઃશાનં જીવિતં પ્રોત્સૃજન્ત-- માક્ષિપ્ય યોધાંસ્તરસા મહાબલઃ॥ 8-87-27 (59362) એવં ક્રુદ્ધો ભીમસેનઃ કરેણ ઉત્પાટયામાસ ભુજં મહાત્મા। દુઃશાસનં તેન સ વીરમધ્યે જઘાન વજ્રાશનિસન્નિભેન॥ 8-87-28 (59363) કણ્ઠે સમાક્રમ્ય ચ વેપમાનં કૃત્વાઽનુ રૂપં પરમં સુઘોરમ્। કાલાન્તકાભ્યાં સદૃશં તદાનીં વિદાર્ય વક્ષશ્ચ મહારથસ્ય॥ 8-87-29 (59364) દુઃશાસનસ્ય નિપુશાસનસ્ય ઉદ્ધૃત્ય વક્ષઃ પતિતસ્ય ભૂમૌ। તતોઽપિબચ્છોણિતમસ્ય કોષ્ણ-- માસ્વાદ્ય ચાસ્વાદ્ય ચ વીક્ષમાણઃ॥ 8-87-30 (59365) ક્રુદ્ધઃ પ્રહૃષ્ટો નિજગાદ વાક્યં સ્તન્યસ્ય માતુઃ પયસોઽમૃતસ્ય। માધ્વીકજસ્યેવ રસસ્ય તસ્ય મધોશ્ચ પાનાદ્યવકસ્ય પાનાત્॥ 8-87-31 (59366) પયોદધિભ્યાં મથિતાચ્ચ મુખ્યા-- ત્તથેક્ષુસારસ્ય મનોહરસ્ય। સર્વેભ્ય એવાભ્યધિકો રસોઽસ્ય મતો મમાદ્યાહિતલોહિતસ્ય॥ 8-87-32 (59367) એવં બ્રુવાણં પુનરુત્થિતં ત-- માસ્ફોટ્ય વલ્ગન્તમતિપ્રહૃષ્ટમ્। યે ભીમસેનં દદૃશુસ્તદાનીં પ્રાયેણ તેઽપિ વ્યથિતા નિપેતુઃ॥ 8-87-33 (59368) યે ચાપિ નાસન્પતિતા મનુષ્યા-- સ્તેષાં કરેભ્યઃ પતિતં તુ શસ્ત્રમ્। ભયાચ્ચ સઞ્ચુક્રુશુરસ્વરૈસ્તદા નિમીલિતાક્ષા મુમુહુશ્ચ તત્ર॥ 8-87-34 (59369) યે તત્ર ભીમં રુધિરં પિબન્તં દુઃશાસનસ્ય દદૃશુઃ પ્રપન્નાઃ। નાયં મનુષ્યસ્ત્વિતિ ભાષમાણાઃ સર્વેઽપલાયન્ત ભયાભિપન્નાઃ॥ ॥ 8-87-35 (59370) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે સપ્તશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 87 ॥

8-88-0 (59371) સઞ્જય ઉવાચ। 8-88-0x (5049) સ પીત્વા રુધિરં તસ્ય ચરણૌ ગૃહ્ય ભારત। ઇત્યુચ્ચૈર્વચનં પ્રાહ પ્રતિનૃત્યન્વૃકોદરઃ॥ 8-88-1 (59372) એષ તે રુધિરં તીવ્રં પિબામિ પુરુષાદવત્। વદેદાનીં સુસંરબ્ધઃ પુનર્ગૌરિતિ ગૌરિતિ॥ 8-88-2 (59373) યે ચાસ્માન્પ્રતિનૃત્યન્તિ તદા ગૌરિતિ ગૌરિતિ। તાન્વયં પ્રતિનૃત્યામઃ પુનર્ગૌરિતિ ગૌરિતિ॥ 8-88-3 (59374) પ્રમાણકોટ્યાં શયને કાલકૂટકભોજનમ્। દંશનં ચાહિભિસ્તીક્ષ્ણૈર્દાહં જતુગૃહે ચ યત્॥ 8-88-4 (59375) દ્યૂતે ચ દોષભૂયસ્ત્વમરણ્યે વસતિશ્ચ યા। ઇષ્વસ્ત્રાણિ ચ સઙ્ગ્રામે અનિલાનિલવેશ્મસુ॥ 8-88-5 (59376) દુઃખાન્યેવાભિજાનીમો ન સુખાનિ કદાચન। ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય દૌરાત્મ્યાત્સપુત્રસ્ય વયં સદા॥ 8-88-6 (59377) ઇત્યુચ્ચૈર્વચનં પ્રોચ્ય જયં પ્રાપ્ય વૃકોદરઃ। પુનરેવ મહારાજ તવ સૈન્યમભિદ્રવત્॥ 8-88-7 (59378) રક્તાર્દ્રપાણિસ્તુ તતો મહાત્મા ગદાપાણિઃ કાલ ઇવાન્તકાલે। વિભીષયંસ્તવ પુત્રસ્ય સૈન્ય-- મિતસ્તતો ધાવતિ વાહિનીં તે॥ 8-88-8 (59379) તતઃ ક્ષણાદ્ભારત શૂન્યમાસી-- દાયોધનં ઘોરતરં કુરૂણામ્। યત્રાજિમધ્યે પ્રાપિબદ્ભીમસેનો દુઃશાસનસ્ય રુધિરં ક્રોધદીપ્તઃ॥ 8-88-9 (59380) સ હત્વા સમરે રાજન્રાજપુત્રં મહાબલમ્। પૂર્ણકામો મદોદગ્રઃ સિંહો રુરુમિવોત્કટઃ॥ 8-88-10 (59381) રુધિરાર્દ્રો મહારાજ વ્યશોભત પરન્તપઃ। સપુષ્પઃ કિંશુક ઇવ રક્તરક્તતરો બભૌ॥ 8-88-11 (59382) રુધિરાક્તો ઘોરવેષઃ ક્રુદ્ધો રાજન્વચોઽબ્રવીત્। બ્રૂહીદાનીં પાપમતે નૃશંસ પતિતો હ્યસિ॥ 8-88-12 (59383) દુઃશાસને યાદૃશં સંશ્રુતં ન-- સ્તદવાપ્તં પાણ્ડવૈઃ સર્વમેવ। અત્રૈવમાપ્સ્યામ્યપરં દ્વિતીયં દુર્યોધનં યજ્ઞપશું વિશસ્ય॥ 8-88-13 (59384) શિરો મૃદિત્વાઽસ્ય પુનશ્ચ શાન્તિં યાસ્યામ્યહં કૌરવાણાં સમક્ષમ્। યા સાઽપતિઃ સા સપતિર્હિ જાતા યાસ્તાઃ સપત્યોઽપતયસ્તુ જાતાઃ॥ 8-88-14 (59385) પશ્યન્તુ ચિત્રં વિવિધં હિ લોકે યે વૈ તિલાઃ ષણ્ડતિલા બભૂવુઃ। તે ચેત્સંસિદ્ધા નિધનં ગતાઃ પરે કિં ચિત્રરૂપં બત જીવલોકે॥ 8-88-15 (59386) એતાવદુક્ત્વા વચનં પ્રહૃષ્ટઃ પ્રાક્રોશદુચ્ચૈ રુધિરાર્દ્રવક્રઃ। નનર્ત ચૈવાતિબલો મહાત્મા વૃત્રં નિહત્યેવ સહસ્રનેત્રઃ॥ 8-88-16 (59387) દૃષ્ટ્વા તુ નૃત્યન્તમુદગ્રવીર્યં કાલં યથા ત્વન્તકાલે પ્રજાનામ્। મહદ્ભયં ચાધિરથિં વિવેશ જયે નિરાશાશ્ચ સુતાસ્ત્વદીયાઃ॥ 8-88-17 (59388) દુઃશાસને તુ નિહતે પુત્રાસ્તવ મહારથાઃ। મહત્ક્રોધવિષં વીરા ધારયન્તો મહાબલાઃ। તે તુ રાજન્મહાવીર્યા ભીમં પ્રાચ્છાદયઞ્છરૈઃ॥ 8-88-18 (59389) નિષઙ્ગી કવચી ખઙ્ગી દણ્ડધારો ધનુર્ધરઃ। અલમ્બુર્જલસન્ધશ્ચ વાતવેગસુવર્ચસૌ॥ 8-88-19 (59390) એતે સમેત્ય સહિતા ભ્રાતૃવ્યસનકર્શિતાઃ। ભીમસેનં મહાબાહું પીડયામાસુરઞ્જસા॥ 8-88-20 (59391) સ વધ્યમાનો વિશિખૈઃ સમન્તાત્તૈર્મહારથૈઃ। ભીમઃ ક્રોધાભિરક્તાક્ષઃ ક્રુદ્ધઃ કાલ ઇવાબભૌ॥ 8-88-21 (59392) તતઃ પરિવૃતો રાજન્નવભિઃ શત્રુતાપનૈઃ। દુઃશાસનાદવરજૈઃ પુત્રૈસ્તવ વૃકોદરઃ॥ 8-88-22 (59393) તાંસ્તુ ભલ્લૈર્મહાવેગૈર્નવભિર્નવ ભારત। રુક્માઙ્ગદાન્રુક્મપુઙ્ખૈઃ પાર્થો નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 8-88-23 (59394) હતેષુ તવ પુત્રેષુ બલં તદ્વિપ્રદુદ્રુવે। પશ્યતઃ સૂતપુત્રસ્ય પાણ્ડવસ્ય ભયાર્દિતમ્॥ 8-88-24 (59395) તતઃ કર્ણં મહારાજ પ્રવિવેશ મહદ્ભયમ્। દૃષ્ટ્વા ભીમસ્ય વિક્રાન્તમન્તકસ્ય પ્રજાસ્વિવ॥ 8-88-25 (59396) તસ્ય ત્વાકારભાવજ્ઞઃ શલ્યઃ સમિતિશોભનઃ। 8-88-26 (59397) ઉવાચ વચનં કર્ણં પ્રાપ્તકાલં હિતં તદા॥ 8-88-27 (59398) એતે દ્રવન્તિ રાજાનો ભીમસેનભયાર્દિતાઃ। દુર્યોધનશ્ચ સમ્મૂઢો ભ્રાતૃવ્યસનકર્શિતઃ॥ 8-88-28 (59399) દુઃશાસનસ્ય રુધિરે પીયમાને મહાત્મના। વ્યાપન્નચેતાઃ સહસા શોકોપહતચેતનઃ॥ 8-88-29 (59400) ઉપાસતે ત્વામેતે હિ પરિવાર્ય મહારથાઃ। કૃપપ્રભૃતયઃ કર્ણ હતશેષાઃ સહોદરાઃ॥ 8-88-30 (59401) પાણ્ડવા લબ્ધલક્ષાશ્ચ ધનઞ્જયપુરોગમાઃ। ત્વામેવાભિમુખાઃ શૂરા યુદ્ધાય સમુપસ્થિતાઃ॥ 8-88-31 (59402) સ ત્વં પુરુષશાર્દૂલ પૌરુષે મહતિ સ્થિતઃ। ક્ષત્રધર્મં પુરસ્કૃત્ય પ્રત્યુદ્યાહિ ધનઞ્જયમ્॥ 8-88-32 (59403) ભારો હિ ધાર્તરાષ્ટ્રેણ ત્વયિ સર્વઃ સમાહિતઃ। તમુદ્વહ મહાબાહો યથાશક્તિ યથાબલમ્॥ 8-88-33 (59404) જયે સ્યાદ્વિપુલા કીર્તિર્ધ્રુવઃ સ્વર્ગઃ પરાજયે। વૃષસેનશ્ચ રાધેય સઙ્ક્રુદ્ધસ્તનયસ્તવ। ત્વયિ મોહં સમાપન્ને પાણ઼્ડવાનભિધાવતિ॥ 8-88-34 (59405) સઞ્જય ઉવાચ। 8-88-35x (5050) એતચ્છ્રુત્વા તુ વચનં શલ્યસ્યામિતતોજસઃ। હૃદિ માનુષ્યકં ભાવં કૃત્વા યુદ્વાય સુસ્થિરમ્॥ 8-88-35 (59406) તતઃ ક્રુદ્ધો વૃષસેનોઽભ્યધાવ-- દ્ભીમં સમાયાન્તમમિત્રસાહમ્। બાણૈઃ કિરન્તં પ્રતિયાતિ ચોગ્રં વ્યાત્તાનનં કાલમિવાપતન્તમ્॥ 8-88-36 (59407) તમભ્યધાવન્નકુલઃ પ્રવીર-- મારાદમિત્રં પ્રતુદન્પૃષત્કૈઃ। કર્ણસ્ય પુત્રં સમરે પ્રહૃષ્ટં જિષ્ણુર્જિઘાંસુર્મઘવેવ જમ્ભમ્॥ 8-88-37 (59408) તતો ધ્વજં સ્ફાટિકહેમચિત્રં ચિચ્છેદ ધૈર્યાન્નકુલઃ ક્ષુરેણ। કર્ણાત્મજસ્યેષ્વસનં ચ ચિત્રં ભલ્લેન જામ્બૂનદચિત્રનદ્ધમ્॥ 8-88-38 (59409) અથાન્યદાદાય ધનુઃ સ શીઘ્રં કર્ણાત્મજઃ પાણ્ડવમભ્યવિધ્યત્। દિવ્યૈરસ્ત્રૈરભ્યવર્ષત્તદૈનં કર્ણસ્ય પુત્રો નકુલં કૃતાસ્ત્રમ્॥ 8-88-39 (59410) તતઃ ક્રુદ્ધો નકુલઃ કર્ણપુત્રં શરૈર્મહોલ્કાભિરિવાભ્યપીડયત્। સ કર્ણપુત્રો નકુલસ્ય રાજ-- ન્સર્વાનસ્ત્રાન્વારયદુત્તમાસ્ત્રૈઃ॥ 8-88-40 (59411) આસીત્સુઘોરં ભરતપ્રવીર યુદ્ધં તદા કર્ણજપાણ્ડવાભ્યામ્॥ 8-88-41 (59412) વનાયુજાન્સુકુમારાન્સુશુભ્રા-- નલઙ્કૃતાઞ્જાતરૂપેણ ચિત્રાન્। જઘાન ચાશ્વાન્નકુલસ્ય વીરો રણાજિરે સૂતપુત્રસ્ય પુત્રઃ॥ 8-88-42 (59413) તતો હતાશ્વાદવરુહ્ય યાના-- ચ્ચર્માઽઽદદે રુચિરં બર્હિચિત્રમ્। આકાશસઙ્કાશમસિં પ્રગૃહ્ય પ્રકાશમાનઃ ખગવચ્ચચાર॥ 8-88-43 (59414) તતોઽસ્ય પક્ષાનનયદ્યમાય દ્વિસાહસ્રાન્નકુલઃ ક્ષિપ્રકારી। તે પ્રાપતન્નસિના વૈ વિશસ્તા યથાઽશ્વમેધે પશવઃ શમિત્રા॥ 8-88-44 (59415) તતસ્તતો વિજિતા યુદ્ધશૌણ્ડા નાનાદેશ્યાઃ સુહૃદઃ સત્યસન્ધાઃ। એકેન શીઘ્રં નકુલેન નુન્નાઃ સારેપ્સુનેવોત્તમચન્દનસ્ય॥ 8-88-45 (59416) ભૂમૌ ચરન્તં નકુલં રથૌઘાઃ સમન્તતઃ સાયકૈઃ પ્રત્યગૃહ્ણન્। સ તુદ્યમાનો નકુલો વિહઙ્ગૈ-- શ્ચચાર સઙ્ખ્યે દ્વિષતો વિનિઘ્નન્॥ 8-88-46 (59417) તં કર્ણપુત્રોઽપિ ચરન્તમાજૌ નરાશ્વમાતઙ્ગરથપ્રવીરાન્। નિઘ્નન્તમષ્ટાદશભિઃ પૃષત્કૈ-- ર્વિવ્યાધ વીરઃ સ ચુકોપ વિદ્ધઃ॥ 8-88-47 (59418) તતોઽભ્યધાવત્સમરે જિઘાંસુઃ કર્ણાત્મજં પાણ્ડુસુતો નૃવીરમ્। તસ્યેષુભિર્વધમત્સૂતપુત્રો મહારણે વર્મ સહસ્રભારમ્॥ 8-88-48 (59419) તસ્યાથ કાંસ્યં સુશિતં સુપીત-- મસિપ્રવીરં ગુરુભારાસાહમ્। દ્વિષચ્છરીરાપહરં સુઘોર-- માધૂન્વતઃ સર્પમિવાત્તકોશમ્॥ 8-88-49 (59420) ક્ષિપ્રં શરૈઃ ષઙ્ભિરમિત્રસાહ-- શ્ચકર્ત ખઙ્ગં નિશિતૈઃ સુધારૈઃ। પુનશ્ચ પાર્થં નિશિતૈઃ પૃષત્કૈઃ સ્તનાન્તરે ક્ષિપ્રમિવાત્યવિધ્યત્॥ 8-88-50 (59421) સ ભીમસેનસ્ય રથં ચ ગત્વા વવર્ષ વૈ શરવર્ષં સુઘોરમ્॥ 8-88-51 (59422) નકુલમથ વિદિત્વા છિન્નબાણાસનાસિં વિરથમરિભિરાર્તં કર્ણપુત્રાસ્ત્રમગ્નમ્। પવનચલપતાકા હ્લાદિનો વલ્ગિતાશ્વાઃ પરપુરુષનિયુક્તાઃ સ્વૈ રથૈઃ શીઘ્રમીયુઃ॥ 8-88-52 (59423) દ્રુપદસુતવરિષ્ઠાઃ પઞ્ચ શૈનેયષષ્ઠા દ્રુપદદુહિતૃપુત્રાઃ પઞ્ચ ચામિત્રસાહાઃ। દ્વિરદરથનરાશ્વાન્સૂદયન્તસ્ત્વદીયાન્ ભગવત ઇવ રુદ્રાઃ સઙ્ખ્યયા હેતિમન્તઃ॥ 8-88-53 (59424) અથ તવ રથમુખ્યાસ્તાન્પ્રતીયુસ્ત્વરન્તઃ કૃપહૃદિકસુતૌ ચ દ્રૌણિદુર્યોધનૌ ચ। શકુનિશુકવૃકાશ્ચ ક્રાથદેવાવૃધૌ ચ દ્વિરદજલદઘૌષૈઃ સ્યન્દનૈઃ કાર્મુકૈશ્ચ॥ 8-88-54 (59425) અથ તવ રથવર્યાસ્તાન્દશૈકપ્રવીરા-- નિષુભિરશનિકલ્પૈસ્તાડયન્તો ન્યરુન્ધન્। નવજલદસવર્ણૈર્હસ્તિભિસ્તાન્સ્મ વવ્રુ-- ર્ગિરિશિખરનિકાશૈર્ભીમવેગૈઃ કુણિન્દાઃ॥ ॥ 8-88-55 (59426) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 88 ॥

8-89-0 (59427) સઞ્જય ઉવાચ। 8-89-0x (5051) સુકલ્પિતા હૈમવતા મહોત્કટા રણાભિકામૈઃ કૃતિભિઃ સમાસ્થિતાઃ। સુવર્ણજાલૈર્વિતતા બભુર્ગજા-- સ્તથા યથા ખે જલદાઃ સવિદ્યુતઃ॥ 8-89-1 (59428) કુણિન્દપુત્રો દશભિર્મહાયસૈઃ કૃપં સસૂતાશ્વમપીડયદ્ભૃશમ્। તતઃ શરદ્વત્સુતસાયકૈર્હતઃ સહૈવ નાગેન પપાત ભૂતલે॥ 8-89-2 (59429) કુણિન્દપુત્રાવરજસ્તુ તોમરૈ-- ર્દિવાકરાંશુપ્રતિમૈરયસ્મયૈઃ। જઘાન ભોજસ્ય હયાનથાપતન્ ક્ષણાદ્વિશસ્તાઃ કૃતવર્મણે હયાઃ॥ 8-89-3 (59430) અથાપરે દ્રૌણિહતા મહાદ્વિપા-- સ્ત્રયઃ સસર્વાયુધયોધકેતનાઃ। નિપેતુરુર્વ્યાં વ્યસવો વિચેતના-- સ્તથા યથા વજ્રહતા મહાચલાઃ॥ 8-89-4 (59431) કુણિન્દરાજાવરજાદનન્તરઃ સ્તનાન્તરે પત્રિવરૈરતાડયત્। તવાત્મજં તસ્ય તવાત્મજઃ શરૈઃ શિતૈઃ શરીરં વ્યહનદ્દ્વિપં ચ તમ્॥ 8-89-5 (59432) સ નાગરાજઃ સહ રાજસૂનુના પપાત રક્તં બહુ સર્વતઃ ક્ષરન્। મહેન્દ્રવજ્રપ્રહતોઽમ્બુદાગમે યથા જલં ગેરિકપર્વતસ્તથા॥ 8-89-6 (59433) કુણિન્દપુત્રપ્રહિતોઽપરો દ્વિપઃ ક્રાથં સસૂતાશ્વરથં વ્યપોથયત્। તતોઽપતત્ક્રાથસરાભિઘાતિતઃ સહેશ્વરો વજ્રહતો યથા ગિરિઃ॥ 8-89-7 (59434) રથી દ્વિપસ્થેન હતોઽપતચ્છરૈઃ ક્રાથાધિપઃ પર્વતજેન દુર્જયઃ। સવાજિસૂતેષ્વસનધ્વજસ્તથા યથા મહાવાતહતો મહાદ્રુમઃ॥ 8-89-8 (59435) વૃકો દ્વિપસ્થં ગિરિરાજવાસિનં ભૃશં શરૈર્દ્વાદશભિઃ પરાભિનત્। તતો વૃકં સાશ્વરથં મહાદ્વિપો દ્રુતં ચતુર્ભિરણૈર્વ્યપોથયત્॥ 8-89-9 (59436) સ પોથિતો નાગરવેણ વીર્યવા-- ન્પરાભિનદ્દ્વાદશભિઃ શિલીમુખૈઃ। વૃકેણ બાણાભિહતોઽપતત્ક્ષિતૌ સવારણો બભ્રુસુતેન સાર્ધમ્॥ 8-89-10 (59437) કુણિન્દરાજસ્ય સુતોઽપરસ્તદા સ ચાપિ શૂરઃ સહસા સમર્પિતઃ। પપાત બાણૈઃ સુબલસ્ય સૂનુના વિષાણપુચ્છાપરગાત્રપાતિના॥ 8-89-11 (59438) ગજેન વાહાઞ્શકુનેઃ કુણિન્દજો નિનાય વૈવસ્વતમન્દિરં રણે। રથં ચ સંક્ષુભ્ય નનાદ નર્દત-- સ્તતોઽસ્ય ગાન્ધારપતિઃ શિરોઽહરત્॥ 8-89-12 (59439) તતઃ કુણિન્દેષુ ગતેષુ તેષુ પ્રહૃષ્ટરૂપાસ્તવ તે મહારથાઃ। ભૃશં પ્રદરધ્મુર્લવણામ્બુસમ્ભવા-- ન્વરાંશ્ચ બાણાસનપાણયોઽભ્યયુઃ॥ 8-89-13 (59440) તથાઽભવદ્યુદ્ધમતીવ દારુણં પુનઃ કુરૂણાં સહ પાણ્ડુસૃઞ્જયૈઃ। શરાસિશક્ત્યૃષ્ટિગદાપરશ્વથૈ-- ર્નરાશ્વનાગાસુહરં ભૃશાકુલમ્॥ 8-89-14 (59441) રથાશ્વમાતઙ્ગપદાતયસ્તતઃ પરસ્પરં વિપ્રહતાઃ ક્ષિતૌ પતન્। યથા સવિદ્યુત્તટિતો જલપ્રદાઃ સમુત્થિતૈર્દિગ્ભ્ય ઇવોગ્રમારુતેઃ॥ 8-89-15 (59442) તતઃ શતાનીકહતા મહાગજા હયા રથાઃ પત્તિગણાશ્ચ તાવકાઃ। સુપર્ણવાતપ્રહતા યથોરગા-- સ્તથા ગતા ગાં વિવશા વિચૂર્ણિતાઃ॥ 8-89-16 (59443) તતોઽભ્યવિદ્ધ્યદ્બહુભિઃ શિતૈઃ શરૈઃ સ વિન્દપુત્રો નકુલાત્મજં સ્મયન્। તતોઽસ્ય કોપાદ્વિચકર્ત નાકુલિઃ શિરઃ ક્ષુરેણામ્બુજસન્નિભાનનમ્॥ 8-89-17 (59444) તતઃ શતાનીકમવિધ્યદાયસૈ-- સ્ત્રિભિઃ શરૈઃ કર્ણસુતોઽર્જુનં ત્રિભિઃ। ત્રિભિશ્ચ ભીમં નકુલં ચ સપ્તભિ-- ર્જનાર્દનં દ્વાદશભિશ્ચ સાયકૈઃ॥ 8-89-18 (59445) તદસ્ય કર્માતિમનુષ્યકર્મણઃ સમીક્ષ્ય હૃષ્ટાઃ કુરવોઽભ્યપૂજયન્। પરાક્રમજ્ઞાસ્તુ ધનઞ્જયસ્ય યે હુતોઽયમગ્નાવિતિ તે તુ મેનિરે॥ ॥ 8-89-19 (59446) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકોનનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 89 ॥

8-90-0 (59447) સઞ્જય ઉવાચ। 8-90-0x (5052) તતઃ કિરીટિ પરવીરઘાતી હતાશ્વમાલોક્ય નરપ્રવીરઃ। માદ્રીસુતં નકુલં લોકમધ્યે સમીક્ષ્ય કૃષ્ણં ભૃશવિક્ષતં ચ। સમભ્યધાવદ્વૃષસેનમાહવે સ સૂતજસ્ય પ્રમુખે સ્થિતસ્તદા॥ 8-90-1 (59448) તમાપતન્તં નરવીરમુગ્રં મહાહવે બાણસહસ્રધારિણમ્। અભ્યાપતત્કર્ણસુતો મહારથં યથા મહેન્દ્રં નમુચિઃ પુરા તથા॥ 8-90-2 (59449) તૌ તત્ર શૂરૌ રથકુઞ્જરૌ રણે પરસ્પરસ્યાભિમુખૌ મહારથૌ। સસર્જતુઃ શરસઙ્ઘાનનેકા-- ન્સમ્ભ્રાન્તરૂપૌ સુભૃશં તદાનીમ્॥ 8-90-3 (59450) તતો દ્રુતં ચૈકશરેણ પાર્થં શિતેન વિદ્ધ્વા યુધિ કર્ણપુત્રઃ। નનાદ નાદં સુમહાનુભાવો વિદ્ધ્વેવ શક્રં નમુચિઃ સ વીરઃ॥ 8-90-4 (59451) પુનઃ સ પાર્થં વૃષસેન ઉગ્રૈ-- ર્બાણૈરવિદ્ધ્યદ્ભુજમૂલે તુ સવ્યે। તથૈવ કૃષ્ણં નવભિઃ સમાર્દય-- ત્પુનશ્ચ પાર્થં દશભિર્જઘાન॥ 8-90-5 (59452) પૂર્વં યથા વૃષસેનપ્રયુક્તૈ-- રભ્યાહતઃ શ્વેતહયઃ શરૈસ્તૈઃ। સંરમ્ભમીષદ્ગમિતો વધાય કર્ણાત્મજસ્યાથ મનઃ પ્રદધ્રે॥ 8-90-6 (59453) તતઃ કિરીટિ રણમૂર્ધ્નિ કોપાત્ કૃત્વા ત્રિશાખાં ભ્રુકુટિં લલાટે। મુમોચ તૂર્ણં વિશિખાન્મહાત્મા વધે ધૃતઃ કર્ણસુતસ્ય સઙ્ખ્યે। આરક્તનેત્રોઽન્તકશત્રુહન્તા ઉવાચ કર્ણં ભૃશમુત્સ્મયંસ્તદા॥ 8-90-7 (59454) દુર્યોધનં દ્રૌણિમુખાંશ્ચ સર્વા-- નહં રણે વૃષસેનં તમુગ્રમ્। સમ્પશ્યતઃ કર્ણ તવાદ્ય સઙ્ખ્યે નયામિ લોકં નિશિતૈઃ પૃષત્કૈઃ॥ 8-90-8 (59455) ઊનં ચ તાવદ્ધિ જના વદન્તિ સર્વૈર્ભવદ્ભિર્મમ સૂનુર્હતોઽસૌ। એકો રથો મદ્વિહીનસ્તરસ્વી અહં હનિષ્યે ભવતાં સમક્ષમ્॥ 8-90-9 (59456) સંરક્ષ્યતાં રથસંસ્થાઃ સુતોઽય-- મહં હનિષ્યે ભવતાં સમક્ષમ્॥ પશ્ચાદ્વધિષ્યે ત્વામપિ સમ્પ્રમૂઢ-- મહં હનિષ્યેઽર્જુન આજિમધ્યે॥ 8-90-10 (59457) તમદ્ય મૂલં કલહસ્ય સઙ્ખ્યે દુર્યોધનાપાશ્રય જાતદર્પમ્। ત્વામદ્ય હન્તાઽસ્મિ રણે પ્રસહ્ય અસ્યૈવ હન્તા યુધિ ભીમસેનઃ। દુર્યોધનસ્યાધમપૂરુષસ્ય યસ્યાનયાદેષ મહાન્ક્ષયોઽભવત્॥ 8-90-11 (59458) સ એવમુક્ત્વા વિનિમૃજ્ય ચાપં લક્ષ્યં હિ કૃત્વા વૃષસેનમાજૌ। સસર્જ બાણાન્વિશિખાન્મહાત્મા વધાય રાજન્કર્ણસુતસ્ય સઙ્ખ્યે॥ 8-90-12 (59459) વિવ્યાધ ચૈનં દશભિઃ પૃષત્કૈ-- ર્મર્મસ્વશઙ્કં પ્રહસન્કિરીટી। ચિચ્છેદ ચાસ્યેષ્વસનં ભુજૌ ચ ક્ષુરૈશ્ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શિરશ્ચ॥ 8-90-13 (59460) સ પાર્થબાણાભિહતઃ પપાત રથાદ્વિબાહુર્વિશિરા ધરાયામ્। સુપુષ્પિતો વજ્રહતોઽતિમાત્રો ભગ્નો યથા સાલ ઇવાવકૃત્તઃ॥ 8-90-14 (59461) તં પાર્થબાણાભિહતં પતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય કર્ણઃ સુતમાશુકારી। રથં રથેનાશુ જગામ રોષા-- ત્કિરીટિનઃ પુત્રવધાભિતપ્તઃ॥ 8-90-1x1 સઞ્જય ઉવાચ। 8-90-1a1 તમાયાન્તમભિપ્રેક્ષ્ય વેલોદ્વૃત્તમિવાર્ણવમ્। 8-90-1b1 ગર્જન્તં સુમહાકાયં દુર્નિવારં સુરૈરપિ। 8-90-1c1 અર્જુનં પ્રાહ દાશાર્હઃ પ્રહસ્ય પુરુષર્ષભઃ॥ 8-90-2a2 અર્ય સરથ આયાસિ શ્વેતાશ્વઃ શલ્યસારથિઃ। 8-90-2b2 યેન તે સહ યોદ્ધવ્યં સ્થિરો ભવ ધનઞ્જય॥ 8-90-3a3 પશ્ય ચૈનં સમાયુક્તં રથં કર્ણસ્ય પાણ્ડવ। 8-90-3b3 શ્વેતવાજિસમાયુક્તં યુક્તં રાધાસુતેન ચ॥ 8-90-4a4 નાનાપતાકાકલિલં કિઙ્કિણીજાલમાલિનમ્। 8-90-4b4 ઉહ્યમાનમિવાકાશો વિમાનં પાણ્ડુરૈર્હયૈઃ॥ 8-90-5a5 ધ્વજં ચ પશ્ય કર્ણસ્ય નાગકક્ષં મહાત્મનઃ। 8-90-5b5 આખણ્ડલધનુઃપ્રખ્યમુલ્લિખન્તમિવામ્બરમ્॥ 8-90-6a6 પશ્ય કર્ણં સમાયાન્તં ધાર્તરાષ્ટ્રપ્રિયૈષિણમ્। 8-90-6b6 શરધારા વિમુઞ્ચન્તં ધારાસારમિવામ્બુદમ્॥ 8-90-7a7 એષ મદ્રેશ્વરો રાજા રથાગ્રે પર્યવસ્થિતઃ। 8-90-7b7 નિયચ્છતિ હયાનસ્ય રાધેયસ્યામિતૌજસઃ॥ 8-90-8a8 શૃણુ દુન્દુભિનિર્ઘોષં શઙ્ખશબ્દં ચ દારુણમ્। 8-90-8b8 સિંહનાદાંશ્ચ વિવિધાઞ્શૃણુ પાણ઼્ડવ સર્વતઃ॥ 8-90-9a9 અન્તર્ધાય મહાશબ્દાન્કર્ણેનામિતતેજસા। 8-90-9b9 દોધૂયમાનસ્ય ભૃશં ધનુષઃ શૃણુ નિઃસ્વનમ્॥ 8-90-10a10 એતે દીર્યન્તિ સગણાઃ પાઞ્ચાલાનાં મહારથાઃ। 8-90-10b10 દૃષ્ટ્વા કેસરિણં ક્રુદ્ધં મૃગા ઇવ મહાવને॥ 8-90-11a11 સર્વયત્નેન કૌન્તેય હન્તુમર્હસિ સૂતજમ્। 8-90-11b11 ન હિ કર્ણશરાનન્યઃ સોઢુમુત્સહતે નરઃ॥ 8-90-12a12 સદેવાસુરગન્ધર્વાંસ્ત્રીઁલ્લોકાન્સચરાચરાન્। 8-90-12b12 ત્વં હિ જેતું રણે શક્તસ્તથૈવ વિદિતં મમ॥ 8-90-13a13 ભીમમુગ્રં મહાત્માનં ત્ર્યક્ષં શર્વં કપર્દિનમ્। 8-90-13b13 ન શક્તા દ્રષ્ટુમીશાનં કિં પુનર્યોધિતું પ્રભુમ્॥ 8-90-14a14 ત્વયા સાક્ષાન્મહાદેવઃ સર્વભૂતશિવઃ શિવઃ। 8-90-14b14 યુદ્ધેનારાધિતઃ સ્થાણુર્દેવાશ્ચ વરદાસ્તવ॥ 8-90-15a15 તસ્ય પાર્થ પ્રસાદેન દેવદેવસ્ય શૂલિનઃ। 8-90-15b15 જહિ કર્ણં મહાબાહો નમુચિં વૃત્રહા યથા॥ 8-90-16a16 શ્રેયસ્તેઽસ્તુ સદા પાર્થ યુદ્ધે જયમવાપ્નુહિ॥ 8-90-16b17x અર્જુન ઉવાચ। 8-90-17a17 ધ્રુવ એવ જયઃ કૃષ્ણ મમ નાસ્ત્યત્ર સંશયઃ। 8-90-17b17 સર્વલોકગુરુર્યસ્ત્વં તુષ્ટોઽસિ મધુસૂદન॥ 8-90-18a18 ચોદયાશ્વાન્હૃષીકેશ રથં મમ મહારથ। 8-90-18b18 નાહત્વા સમરે કર્ણં નિવર્તિષ્યતિ ફલ્ગુનઃ॥ 8-90-19a19 અદ્ય કર્ણં હતં પશ્ય મચ્છરૈઃ શકલીકૃતમ્। 8-90-19b19 માં વા દ્રક્ષ્યસિ ગોવિન્દ કર્ણેન નિહતં શરૈઃ॥ 8-90-20a20 ઉપસ્થિતમિદં ઘોરં યુદ્ધં ત્રૈલોક્યમોહનમ્। 8-90-20b20 યજ્જનાઃ કથયિષ્યન્તિ યાવદ્ભૂમિર્ધરિષ્યતિ॥ 8-90-21a21 એવં બ્રુવંસ્તદા પાર્થઃ કૃષ્ણમક્લિષ્ટકારિણમ્। 8-90-21b21 પ્રત્યુદ્યયૌ રથેનાશુ ગજં પ્રતિગજો યથા॥ 8-90-22a22 પુનરપ્યાહ તેજસ્વી પાર્થઃ કૃષ્ણમરિન્દમ। 8-90-22b22 ચોદયાશ્વાન્હૃષીકેશ કાલોઽયમતિવર્તતે॥ 8-90-23a23 એવમુક્તસ્તદા તેન પાણ઼્ડવેન મહાત્મના। 8-90-23b23 જયેન સમ્પૂજ્ય સ પાણ્ડવં તદા 8-90-23c23 પ્રચોદયામાસ હયાન્મનોજવાન્॥ 8-90-24a24 સ પાણ્ડુપુત્રસ્ય રથો મનોજવઃ 8-90-24b24 ક્ષણેન કર્ણસ્ય રથાગ્રગોઽભવત્॥ ॥ 8-90-15 (59462) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે નવતિતમોઽધ્યાયઃ*॥ 90 ॥

8-91-0 (59463) સઞ્જય ઉવાચ। 8-91-0x (5053) વૃષસેનં હતં દૃષ્ટ્વા ક્રોધામર્ષસમન્વિતઃ। પુત્રશોકોદ્ભવં વારિ નેત્રાભ્યાં સમવાસૃજત્॥ 8-91-1 (59464) રથેન કર્ણસ્તેજસ્વી જગામાભિમુખો રિપુમ્। યુદ્ધાયામર્પતામ્રાક્ષઃ સમાહૂય ધનઞ્જયમ્॥ 8-91-2 (59465) તૌ રથૌ સૂર્યસઙ્કાશૌ વૈયાઘ્રપરિવારિતૌ। સમેતૌ દદૃશુસ્તત્ર દ્વાવિવાર્કૌ સમુદ્ગતૌ॥ 8-91-3 (59466) શ્વેતાશ્વૌ પુરુષાદિત્યાવાસ્થિતાવરિમર્દનૌ। શુશુભાતે મહાત્માનૌ ચન્દ્રાદિત્યૌ યથા દિવિ। `રથૌ ચતુર્ભિર્જલદૈર્ભગમિત્રાવિવામ્બરે'॥ 8-91-4 (59467) તૌ દૃષ્ટ્વા વિસ્મયં જગ્મુઃ સર્વસૈન્યાનિ મારિષ। ત્રૈલોક્યવિજયે યત્તાવિન્દ્રવૈરોચનાવિવ॥ 8-91-5 (59468) રથજ્યાતલનિર્હાદૈર્બાણશઙ્ખરવૈસ્તથા। તૌ રથાવભ્યધાવન્ત ક્ષત્રિયાઃ સર્વ એવ હિ॥ 8-91-6 (59469) ધ્વજાવાલોક્ય વીરાણાં વિસ્મયઃ સમપદ્યત। હસ્તિકક્ષ્યાં ચ કર્ણસ્ય વાનરં ચ કિરીટિનઃ॥ 8-91-7 (59470) તૌ રથૌ સમ્પ્રસક્તૌ તુ દૃષ્ટ્વા ભારત પાર્થિવાઃ। સિંહનાદરવાંશ્ચક્રુઃ સાધુવાદાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 8-91-8 (59471) શ્રુત્વા તયોર્દ્વૈરથં ચ તત્ર યોધાઃ સહસ્રશઃ। ચક્રુર્બાહુસ્વનાંશ્ચૈવ તથા બાણરવં મહત્॥ 8-91-9 (59472) આજઘ્નુઃ કુરવસ્તત્ર વાદિત્રાણિ સમન્તતઃ। રાધેયમભિતો દધ્મુઃ શઙ્ખાઞ્શતસહસ્રશઃ॥ 8-91-10 (59473) તથૈવ પાણ્ડવાઃ સર્વે હર્ષયન્તો ધનઞ્જયમ્। તૂર્યશઙ્ખનિનાદેન દિશઃ સર્વા વ્યનાદયન્॥ 8-91-11 (59474) ક્ષ્વેલિતાસ્ફોટિતોત્ક્રુષ્ટૈસ્તુમુલં સર્વતોઽભવત્। બાહુશબ્દૈશ્ચ શૂરાણાં કર્ણાર્જુનસમાગમે॥ 8-91-12 (59475) તૌ દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રૌ રથસ્થૌ રથિનાં વરૌ। પ્રગૃહીતમહાચાપૌ શરશક્તિધ્વજાયુતૌ॥ 8-91-13 (59476) વર્મિણૌ બદ્ધનિસ્ત્રિંશૌ શ્વેતાશ્વૌ શઙ્ખશોભિતૌ। તૂણીરવસમ્પન્નૌ દ્વાવપ્યેતૌ સુદર્શનૌ॥ 8-91-14 (59477) રક્તચન્દનદિગ્ધાઙ્ગૌ સમદૌ ગોવૃષાવિવ। ચાપવિદ્યુદ્ધ્વજોપેતૌ શસ્ત્રસમ્પત્તિયોધિનૌ॥ 8-91-15 (59478) ચામરવ્યજનોપૈતૌ શ્વેતચ્છત્રોપશોભિતૌ। કૃષ્ણશલ્યરથોપેતૌ તુલ્યરૂપૌ મહારથૌ॥ 8-91-16 (59479) સિંહસ્કન્ધૌ દીર્ઘભુજૌ રક્તાક્ષૌ હેમમાલિનૌ। સિંહસ્કન્ધપ્રતીકાશૌ વ્યૂઢોરસ્કૌ મહાબલૌ। અન્યોન્યવધમિચ્છન્તાવન્યોન્યજયકાઙ્ક્ષિણૌ॥ 8-91-17 (59480) અન્યોન્યમભિધાવન્તૌ ગોષ્ઠે ગોવૃષભાવિવ। પ્રભિન્નાવિવ માતઙ્ગૌ સુસંરબ્ધાવિવાચલૌ॥ 8-91-18 (59481) આશીવિષશિશુપ્રખ્યૌ યમકાલાન્તકોપમૌ। ઇન્દ્રવૃત્રાવિવ ક્રુદ્ધૌ સૂર્યચન્દ્રસમપ્રભૌ॥ 8-91-19 (59482) મહાગ્રહાવિવ ક્રુદ્ધૌ યુગાન્તાય સમુત્થિતૌ। દેવગર્ભૌ દેવસમૌ દેવતુલ્યૌ ચ રૂપતઃ॥ 8-91-20 (59483) યદૃચ્છયા સમાયાતૌ સૂર્યાચન્દ્રમસૌ યથા। બલિનૌ સમરે દૃપ્તૌ નાનાશસ્ત્રધરૌ યુધિ॥ 8-91-21 (59484) તૌ દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રૌ શાર્દૂલાવિવ ધિષ્ઠિતૌ। બભૂવ પરમો હર્ષસ્તાવકાનાં વિશામ્પતે॥ 8-91-22 (59485) સંશયઃ સર્વભૂતાનાં વિજયે સમપદ્યત। સમેતૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ પ્રેક્ષ્ય કર્ણધનઞ્જયૌ॥ 8-91-23 (59486) ઉભૌ વરાયુધધરાવુભૌ રણકૃતશ્રમૌ। ઉભૌ ચ બાહુશબ્દેન નાદયન્તૌ નભસ્તલમ્॥ 8-91-24 (59487) ઉભૌ વિશ્રુતકર્માણૌ પૌરુષેણ બલેન ચ। ઉભૌ ચ સદૃશૌ યુદ્ધે શમ્બરામરરાજયોઃ॥ 8-91-25 (59488) કાર્તવીર્યસમૌ ચોભાવુભૌ દાશરથેઃ સમૌ। વિષ્ણુવીર્યસમૌ ચોભાવુભૌ ભવસમૌ યુધિ॥ 8-91-26 (59489) ઉભૌ શ્વેતહયૌ રાજન્રથપ્રવરવાહિનૌ। સારથિપ્રવરૌ ચાપિ ઉભૌ મદ્રજનાર્દનૌ॥ 8-91-27 (59490) તતો દૃષ્ટ્વા મહારાજ રાજમાનૌ મહારથૌ। સિદ્ધચારણસઙ્ઘાનાં વિસ્મયઃ સમપદ્યત॥ 8-91-28 (59491) ધાર્તરાષ્ટ્રાસ્તતસ્તૂર્ણં સબલા ભરતર્ષભ। પરિવવ્રુર્મહાત્માનં કર્ણમાહવશોભિનમ્॥ 8-91-29 (59492) તથૈવ પાણ્ડવા દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ। યમૌ ચ ચેકિતાનશ્ચ પ્રહૃષ્ટાશ્ચ પ્રભદ્રકાઃ॥ 8-91-30 (59493) નાનાદેશ્યાશ્ચ યે શૂરાઃ શિષ્ટા યુદ્ધાભિનન્દિનઃ। તે સર્વે સહિતા હૃષ્ટાઃ પરિવવ્રુર્ધનઞ્જયમ્॥ 8-91-31 (59494) રિરક્ષિષન્તઃ શથ્રુઘ્નાઃ પત્ત્યશ્વરથકુઞ્જરાઃ। ધનઞ્જયસ્ય વિજયે ધૃતાઃ કર્ણવધેઽપિ ચ॥ 8-91-32 (59495) તથૈવ તાવકાઃ સર્વે યત્તાઃ સેનાપ્રહારિણઃ। દુર્યોધનમુખા રાજન્કર્ણં જુગુપુરાહવે॥ 8-91-33 (59496) તાવકાનાં રણે કર્ણો ગ્લહો હ્યાસીદ્વિશામ્પતે। તથૈવ પાણ્ડવેયાનાં ગ્લહઃ પાર્થોઽભવત્તદા॥ 8-91-34 (59497) તયોસ્તુ સભ્યાસ્તત્રાસન્પ્રેક્ષકાશ્ચાભવન્યુધિ। તત્રૈષાં ગ્લહમાનાનાં ધ્રુવૌ જયપરાજયૌ॥ 8-91-35 (59498) તાભ્યાં દ્યતં સમાસક્તં વિજયાયેતરાય વા। અસ્માકં પાણ્ડવાનાં ચ સ્થિતાનાં રણમૂર્ધનિ॥ 8-91-36 (59499) તૌ તુ સ્થિતૌ મહારાજ સમરે યુદ્ધશાલિનૌ। અન્યોન્યં પ્રતિસંરબ્ધાવન્યોન્યવધકાઙ્ક્ષિણૌ॥ 8-91-37 (59500) તાવુમૌ પ્રજિહીર્ષન્તાવિન્દ્રવૃત્રાવિવ પ્રભો। ભીમરૂપધરાવાસ્તાં મહાધૂમાવિવ ગ્રહૌ॥ 8-91-38 (59501) તતોઽન્તરિક્ષે સઞ્જજ્ઞે વિવાદો ભરતર્ષભ। મિથો ભેદાશ્ચ ભૂતાનામાસન્કર્ણાર્જુનાન્તરે॥ 8-91-39 (59502) વ્યાશ્રયન્ત દ્વિધા ભિન્નાઃ સર્વે લોકાસ્તુ મારિષ। દેવદાનવગન્ધર્વાઃ પિશાચોરગરાક્ષસાઃ। પ્રતિપક્ષગ્રહં ચક્રુઃ કર્ણાર્જુનસમાગમે॥ 8-91-40 (59503) દ્યૌરાસીત્કર્ણપક્ષેઽત્ર સનક્ષત્રા વિશામ્પતે। ભૂર્વિશાલા પાર્થમાતા પુત્રસ્ય જયકાઙ્ક્ષિણી॥ 8-91-41 (59504) સાગરાશ્ચૈવ ગિરયઃ સરિતશ્ચ નરોત્તમ। મહીજા જલજાશ્ચૈવ વ્યાશ્રયન્ત કિરીટિનમ્॥ 8-91-42 (59505) અસુરા યાતુધાનાશ્ચ ગુહ્યકાશ્ચ પરન્તપ। કર્ણઃ સમભવદ્યત્ર ખેચરાણિ વયાંસિ ચ॥ 8-91-43 (59506) રત્નાનિ નિધયઃ સર્વે વેદાશ્ચાખ્યાનપઞ્ચમાઃ। સોપવેદોપનિષદો વ્યાશ્રયન્ત કિરીટિનમ્॥ 8-91-44 (59507) વાસુકિશ્ચિત્રસેનશ્ચ તક્ષકશ્ચોપતક્ષકઃ। મહીવિયજ્જલચરાઃ કાદ્રવેયાશ્ચ સાન્વયાઃ। વિષવન્તો મહાનાગા વેગિનશ્ચાર્જુનેઽભવન્॥ 8-91-45 (59508) ઐરાવતાઃ સૌરભેયા વૈશાલેયાશ્ચ ભોગિનઃ। એતેઽભવન્નર્જુનસ્ય પાપાઃ સર્પાશ્ચ કર્ણતઃ॥ 8-91-46 (59509) ઈહામૃગા વ્યાલમૃગા મઙ્ગલા મૃગપક્ષિણઃ। મઙ્ગલાઃ પશવશ્ચૈવ સિંહવ્યાઘ્રાસ્તથૈવ ચ। પાર્થસ્ય વિજયે રાજન્સર્વ એવ સમાશ્રિતાઃ॥ 8-91-47 (59510) વસવો મરુતઃ સાધ્યા રુદ્રા દેવાશ્વિનાવપિ। અગ્ની રુદ્રશ્ચ સોમશ્ચ પન્નગાશ્ચ દિશો દશ। કર્ણતઃ સમપદ્યન્ત શ્વસૃગાલવયાંસિ ચ॥ 8-91-48 (59511) વસવશ્ચ મહેન્દ્રેણ મરુતશ્ચ સહાગ્નિના। ધનઞ્જયસ્ય તે વર્ગા આદિત્યાઃ કર્ણતોઽભવન્॥ 8-91-49 (59512) દેવતાઃ પિતૃભિઃ સાર્ધમૃષિભિશ્ચ પરન્તપ। તુમ્બુરુપ્રમુખાઃ સર્વે ગન્ધર્વા ભરતર્ષભ। યમૌ વૈશ્રવણશ્ચૈવ વરુણશ્ચ યતોઽર્જુનઃ॥ 8-91-50 (59513) દેવર્ષિબ્રહ્મર્ષિગણાઃ સર્વે ચ ખચરાશ્ચ યે પ્રાલેયાઃ સહમૌનેયાઃ શુભાશ્ચાપ્સરસાં ગણાઃ॥ 8-91-51 (59514) સહાપ્સરોભિઃ શુભ્રાભિર્દેવદૂતાશ્ચ ગુહ્યકાઃ। કિરીટિનં સંશ્રિતાઃ સ્મ પુણ્યગન્ધા મનોરમાઃ॥ 8-91-52 (59515) અમનોજ્ઞાશ્ચ યે ગન્ધાસ્તે સર્વે કર્ણમાશ્રિતાઃ। વિપરીતાન્યનિષ્ટાનિ ભવન્તિ વિનશિષ્યતામ્॥ 8-91-53 (59516) યે ત્વન્તકાલે પુરુષં વિપરીતમુપાશ્રિતમ્। પ્રવિશન્તિ નરં ક્ષિપ્રં મૃત્યુકાલેઽભ્યુપાગતે। તે ભાવાઃ સહિતાઃ કર્ણં પ્રવિષ્ટાઃ સૂતનન્દનમ્॥ 8-91-54 (59517) ઓજસ્તેજશ્ચ સિદ્ધિશ્ચ પ્રહર્ષઃ સત્યવિક્રમૌ। મનસ્તુષ્ટિર્જયશ્ચાપિ તથાઽઽનન્દો નૃપોત્તમ॥ 8-91-55 (59518) ઈદૃશાર્નિ નરવ્યાઘ્ તસ્મિન્સઙ્ગ્રામસાગરે। નિમિત્તાનિ ચ શુભ્રાણિ વિવિશુર્જિષ્ણુમાહવે॥ 8-91-56 (59519) ઋષયો બ્રાહ્મણૈઃ સાર્ધમભજન્ત કિરીટિનમ્॥ 8-91-57 (59520) તતો દેવગણૈઃ સાર્ધં સિદ્ધાશ્ચ સહ ચારણૈઃ। દ્વિધા ભૂતા મહારાજ વ્યાશ્રયન્ત નરોત્તમૌ॥ 8-91-58 (59521) વિમાનાનિ વિચિત્રાણિ ગુણવન્તિ ચ સર્વશઃ। સમારુહ્ય સમાજગ્મુર્દ્વૈરથં કર્ણપાર્થયોઃ। અન્તરિક્ષે મહારાજ દેવગન્ધર્વરાક્ષસાઃ॥ 8-91-59 (59522) એવં સર્વેષુ ભૂતેષુ દ્વિધા ભૂતેષુ ભારત। આશંસમાનેષુ જયં રાધેયસ્યાર્જુનસ્ય ચ। વિમાનાયુતસમ્બાધમાકાશમભવત્તદા॥ 8-91-60 (59523) ઈહામૃગવ્યાલમૃગૈર્દિપાશ્વરથપઙ્ક્તિભિઃ। ઊહ્યમાનાઃ પરે મેઘૈર્વાયુના ચ મનીષિણઃ। દિદૃક્ષવઃ સમાજગ્મુઃ કર્ણાર્જુનસમાગમમ્॥ 8-91-61 (59524) દેવદાનવગન્ધર્વા નાગયક્ષપતત્રિણઃ। મહર્ષયો દેવગણાઃ પિતરશ્ચ સ્વધાભુજઃ॥ 8-91-62 (59525) તપોવિદ્યૌષધીસિદધા નાનારૂપામ્બરત્વિષઃ। અન્તરિક્ષે મહારાજ વિવદન્તોઽવતસ્થિરે॥ 8-91-63 (59526) બ્રહ્મા બ્રહ્મર્ષિભિઃ સાર્ધં પ્રજાપતિભિરેવ ચ। આસ્થિતો યાનમાકાશે દિવ્યં તેજઃ સમાગતાઃ॥ 8-91-64 (59527) તતઃ પ્રજાપતિસ્તૂર્ણમાજગામ મહામતે। દ્વૈરથં યુધિ તં દ્રુષ્ટં કર્ણપાણ્ડવયોસ્તદા॥ 8-91-65 (59528) વિજિત્ય કર્ણઃ સ્વિદિમાં વસુન્ધરા-- મથાર્જુનઃ સ્વિત્પ્રતિપદ્યતેઽખિલામ્। ઇતીશ્વરસ્યાપિ બભૂવ સંશયઃ પ્રજાપતેઃ પ્રેક્ષ્ય તયોર્મહદ્બલમ્॥ ॥ 8-91-66 (59529) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે એકનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 91 ॥

8-92-0 (59530) સઞ્જય ઉવાચ। 8-92-0x (5054) પ્રજાપતિસ્તુ તં દૃષ્ટ્વા દેવભાગં સમાગતમ્। અબ્રવીત્તુ તતો રાજન્પશ્યતો વૈ સ્વયંભુવઃ॥ 8-92-1 (59531) ઉભાવતિરથૌ શૂરાવુભૌ દૃઢપરાક્રમૌ। ઉભૌ સદૃશકર્માણૌ વજ્રિચક્રાયુધૌપમૌ॥ 8-92-2 (59532) અહો બત મહદ્યુદ્ધં કર્ણાર્જુનસમાગમે। ભવિષ્યતિ મહાઘોરં વૃત્રવાસવયોરિવ॥ 8-92-3 (59533) પ્રજાપતિરથોક્ત્વૈવં સ્વયમ્ભુવમચોદયત્। સમોઽસ્તુ વિજયઃ કામમુભયોર્નરસિંહયોઃ॥ 8-92-4 (59534) કર્ણાર્જુનવિવાદેન મા નશ્યેદખિલં જગત્। સ્વયંભો બ્રૂહિ તદ્વાક્યં સમોઽસ્તુ વિજયોઽનયોઃ॥ 8-92-5 (59535) એવમુક્તસ્તુ ભગવાઞ્જયે તાભ્યામનિશ્ચિતે। ઇત્યબ્રવીન્મહારાજ મહાબ્રહ્મા પ્રજાપતિમ્॥ 8-92-6 (59536) દ્વાવપ્યેતૌ હિ કૃતિનૌ દ્વાવપ્યતિબલોત્કટૌ। ભવિષ્યત્યનયોર્યુદ્ધં ત્રૈલોક્યસ્ય ભયાવહમ્॥ 8-92-7 (59537) તતઃ પ્રજાપતિં તત્ર સહસ્રાક્ષોઽભ્યચોદયત્। વિજયો ધ્રુવ એવાસ્તુ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-92-8 (59538) મનસ્વી બલવાઞ્શૂરઃ કૃતવિદ્યસ્તપોધનઃ। વિભર્તિ ચ મહાતેજા ધનુર્વેદમશેષતઃ॥ 8-92-9 (59539) પાર્થઃ સર્વગુણોપેતો દેવકાર્યમિદં યતઃ। ક્લિશ્યન્તે પાણ્ડવા નિત્યં વનવાસાદિભિર્ભૃશં॥ 8-92-10 (59540) સમ્પન્નસ્તપસા ચૈવ પર્યાપ્તઃ પુરુષર્ષભઃ। અતિક્રામેચ્ચ માહાત્મ્યાદ્દિષ્ટમપ્યવિચારયન્॥ 8-92-11 (59541) અતિક્રમે ચ લોકાનામભાવો નિયતો ભવેત્। નાવસ્થાનં ચ પશ્યામિ ક્રુદ્ધયોઃ કૃષ્ણયોઃ ક્વચિત્॥ 8-92-12 (59542) સ્રષ્ટારૌ જગતશ્ચૈતૌ તતશ્ચ પુરુષર્ષભૌ। નરનારાયણાવેતૌ પુરાણાવૃષિસત્તમૌ॥ 8-92-13 (59543) અનિયમ્યૌ નિયન્તારૌ જગતઃ પુરુષર્ષભૌ। [નૈતયોસ્તુ સમઃ કશ્ચિદ્દિવિ વા માનુષેષુ વા॥ 8-92-14 (59544) અનુગમ્યાસ્ત્રયો લોકાઃ સહ દેવર્ષિચારણૈઃ। સર્વદેવગણાશ્ચાપિ સર્વભૂતાનિ યાનિ ચ। અનયોસ્તુ પ્રભાવેન વર્તતે નિખિલં જગત્॥] 8-92-15 (59545) કામં તુ સુકૃતાઁલ્લોકાનાપ્નોતુ પુરુષર્ષભઃ। કર્ણો વૈકર્તનઃ શૂરો વિજયસ્ત્વસ્તુ કૃષ્ણયોઃ॥ 8-92-16 (59546) વસૂનાં સમલોકત્વં મરુતાં વાસમાપ્નુયાત્। સહિતો દ્રોણભીષ્માભ્યાં નાકપૃષ્ઠે મહીયતામ્॥ 8-92-17 (59547) `ક્લેશિતો હિ વને પાર્થો દિર્ઘકાલં પિતામહ। તસ્માદેષ જયેદ્યુદ્ધે તપસાઽભ્યધિકોઽર્જુનઃ॥ 8-92-18 (59548) પૂર્વં ભગવતા પ્રોક્તઃ કૃષ્ણયોર્વિજયો ધ્રુવઃ। તત્તથાસ્તુ નમસ્તેઽસ્તુ પ્રમો બ્રૂહિ પિતામહ॥ 8-92-19 (59549) તત્સહસ્રાક્ષવચનં નિશમ્ય ભગવાન્પ્રભુઃ। નોવાચ તજ્જયં તુલ્યં તયોઃ કર્ણકિરીટિનોઃ॥ 8-92-20 (59550) તસ્માદાશાં ગતઃ શક્રસ્તૂષ્ણીમ્ભૂતે પિતામહે। વિજયઃ પાણ્ડવેયસ્ય કર્ણસ્ય ચ વધો ભવેત્॥ 8-92-21 (59551) બ્રહ્મેશાનૌ તતો વાક્યમૂચતુર્ભુવનેશ્વરમ્। વિજયો ધ્રુવ એવાસ્તુ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 8-92-22 (59552) મનસ્વી જયતાં શૂરઃ કૃતવિદ્યસ્તપોધનઃ। બિભર્તિ ચ મહાતેજા ધનુર્વેદમશેષતઃ॥ 8-92-23 (59553) અતિક્રામેચ્ચ માહાત્મ્યાદ્દિષ્ટમપ્યવિચારયન્। અતિક્રમે ચ લોકાનામભાવો નિયતો ભવેત્॥ 8-92-24 (59554) ન ચ વિદ્મ હ્યવસ્થાનં ક્રુદ્ધયોઃ કૃષ્ણયોઃ ક્વચિત્। સ્રષ્ટારૌ જગતશ્ચૈવ સતશ્ચ પુરુષર્ષભૌ॥ 8-92-25 (59555) કામં તુ સુકૃતાઁલ્લોકાન્પ્રાપ્નોત્વેષ પરન્તપઃ। કર્ણો વૈકર્તનઃ શૂરો વિજયસ્તુ નરે ધ્રુવઃ॥ 8-92-26 (59556) તથોક્તે દેવદેવાભ્યાં સહસ્રાક્ષોઽબ્રવીદ્વચઃ। આમન્ત્ર્ય સર્વભૂતાનિ બ્રહ્મેશાનાનુશાસનાત્॥ 8-92-27 (59557) શ્રુતં ભવદ્ભિર્યત્પ્રોક્તં ભગવદ્ભ્યાં જગદ્ધિતમ્। તત્તથા વ્યેતુ તે રોગઃ શમાપ્નુત વિમન્યવઃ॥ 8-92-28 (59558) ઇતિ શ્રુત્વેન્દ્રવચનં સર્વભૂતાનિ માનિષ। વિસ્મિતાન્યભવન્રાજન્પૂજયાઞ્ચક્રિરે તદા। નોચુસ્તદા જયં તુલ્યં તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ॥ 8-92-29 (59559) વ્યસૃજંશ્ચ સુગન્ધીનિ પુષ્પવર્ષાણિ હર્ષિતાઃ। નાનારૂપાણિ વિબુધા દેવતૂર્યાણ્યવાદયન્॥ 8-92-30 (59560) દિદૃક્ષવશ્ચાપ્રતિમં દ્વૈરથં નરસિંહયોઃ। વિસ્મયોત્ફુલ્લનયના નાન્યા બુબુધિરે ક્રિયાઃ॥ ॥ 8-92-31 (59561) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે દ્વિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 92 ॥

8-93-0 (59562) સઞ્જય ઉવાચ। 8-93-0x (5055) રથૌ તયોઃ શ્વેતહયૌ દિવ્યૌ યુક્તૌ મહાસ્વનૌ। સમાસ્થિતૌ લોકવીરૌ શઙ્ખાન્દધ્મુઃ પૃથક્પૃથકમ્। વાસુદેવાર્જુનૌ વીરૌ કર્ણશલ્યૌ ચ ભારત॥ 8-93-1 (59563) તદ્ભીરુસન્ત્રાસકરં યુદ્ધં સમભવત્તદા। અન્યોન્યસ્પાંધેનોરુગ્રં શક્રશમ્બરયોરિવ॥ 8-93-2 (59564) તયોર્ધ્વજૌ હિ વિમલૌ શુશુભાતે રથે સ્થિતૌ। રાહુકેતૂ યથાઽઽકાશે ઉદિતૌ જગતઃ ક્ષયે॥ 8-93-3 (59565) કર્ણસ્યાશીવિષનિભા રત્નસારમયી દૃઢ઼ા। પુરન્દરધનુઃ પ્રખ્યા હસ્તિકક્ષ્યા વિરાજતે॥ 8-93-4 (59566) કપિશ્રેષ્ઠસ્તુ પાર્થસ્ય વ્યાદિતાસ્ય ઇવાન્તકઃ। દંષ્ટ્રાભિર્ભીષયન્ભાભિર્દુર્નિરીક્ષ્યો રવિર્યથા॥ 8-93-5 (59567) યુદ્ધાભિલાષુકો ભૂત્વા ધ્વજો ગાણ્ડીવધન્વનઃ। કર્ણધ્વજમુપાતિષ્ઠત્સ્વસ્થાનાદ્વેગવાન્કપિઃ॥ 8-93-6 (59568) ઉત્પત્ય ચ મહાવેગઃ કક્ષ્યામભ્યાહનત્તદા। નખૈશ્ચ દશનૈશ્ચૈવ ગરુડઃ પન્નગં યથા॥ 8-93-7 (59569) સા કિઙ્કિણીકાભરણા કાલપાશોપમા તદા। અભ્યદ્રવત્સુસંરબ્ધા હસ્તિકક્ષ્યાઽથ તં કપિમ્॥ 8-93-8 (59570) તયોર્ઘોરતરે યુદ્ધે દ્વૈરથે દ્યૂત આહિતે। પ્રાકુર્વતાં ધ્વજૌ યુદ્ધં પૂર્વં પૂર્વતરં તદા॥ 8-93-9 (59571) હયા હયાનભ્યહેષન્સ્પર્ધમાનાઃ પરસ્પરમ્। અવિધ્યત્પુણ્ડરીકાક્ષઃ શલ્યં નયનસાયકૈઃ। શલ્યશ્ચ પુણ્ડરીકાક્ષં તથૈવાભિસમૈક્ષત॥ 8-93-10 (59572) તત્રાજયદ્વાસુદેવઃ શલ્યં નયનસાયકૈઃ। કર્ણં ચાપ્યજયદૃષ્ટ્યા કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ॥ 8-93-11 (59573) અયાબ્રવીત્સૂતપુત્રઃ શલ્યમાભાષ્ય સસ્મિતમ્॥ 8-93-12 (59574) યદિ પાર્થો રણે હન્યાદદ્ય મામિહ કર્હિચિત્। કિં કરિષ્યસિ સઙ્ઘામે શલ્ય સત્યમથોચ્યતામ્॥ 8-93-13 (59575) શલ્ય ઉવાચ। 8-93-14x (5056) યદિ કર્ણ રણે હન્યાદદ્ય ત્વાં શ્વેતવાહનઃ। ઉભાવેકરયેનાહં હન્યાં માધવપાણ્ડવૌ॥ 8-93-14 (59576) સઞ્જય ઉવાચ। 8-93-15x (5057) એવમેવ તુ ગોવિન્દમર્જુનઃ પ્રત્યભાષત। તં પ્રહસ્યાબ્રવીત્કૃષ્ણઃ પાર્થં પરમિદં વચઃ॥ 8-93-15 (59577) પતેદ્દિવાકરઃ સ્થાનાચ્છીર્યેદ્ભૂમિરનેકધા। શૈલ્યમગ્નિરિયાન્ન ત્વાં હન્યાત્કાર્ણો ધનઞ્જય॥ 8-93-16 (59578) યદિ ચૈતત્કથઞ્ચિત્સ્યાલ્લોકપર્યસનં ભવેત્। હન્યાં કર્ણં તથા શલ્યં બાહુભ્યામેવ સંયુગે॥ 8-93-17 (59579) ઇતિ કૃષ્ણવચઃ શ્રુત્વા પ્રહસન્કપિકેતનઃ। અર્જુનઃ પ્રત્યુવાચેદં કૃષ્ણમક્લિષ્ટકારિણમ્॥ 8-93-18 (59580) મમ તાવદપર્યાપ્તૌ કર્ણશલ્યૌ જનાર્દન। સપતાકધ્વજં કર્ણં સશલ્યરથવાજિનમ્॥ 8-93-19 (59581) સચ્છત્રકવચં ચૈવ સશક્તિશરકાર્મુકમ્। દ્રષ્ટાઽસ્યદ્ય રણે કૃષ્ણ શરૈશ્છિન્નમનેકધા॥ 8-93-20 (59582) અદ્યૈવ સરથં સાશ્વં સશક્તિકવચાયુધમ્। સઞ્ચૂર્ણિતમિવારણ્યે વૃક્ષં પશ્યાદ્ય દન્તિના॥ 8-93-21 (59583) અદ્ય રાધેયભાર્યાણાં વૈધવ્યં સમુપસ્થિતમ્। ધ્રુવં સ્વપ્નેષ્વનિષ્ટાનિ તાભિર્દૃષ્ટાનિ માધવ॥ 8-93-22 (59584) દ્રષ્ટાસિ ધ્રુવમદ્યૈવ વિધવાઃ કર્ણયોષિતઃ। ન હિ મે શામ્યતે મન્યુર્યદનેન પુરા કૃતમ્॥ 8-93-23 (59585) કૃષ્ણાં સભાગતાં દૃષ્ટ્વા મૂઢેનાદીર્ઘદર્શિના। અસ્માંસ્તથાઽવહસતા ક્ષિપતા ચ પુનઃપુનઃ॥ 8-93-24 (59586) અદ્ય દ્રષ્ટાસિ ગોવિન્દ કર્ણમુન્મથિતં મયા। વારણેનેવ મત્તેન પુષ્પિતં ગજતીરુહમ્॥ 8-93-25 (59587) અદ્ય તા મધુરા વાચઃ શ્રોતાસિ મધુસૂદન। દિષ્ટ્યા જયસિ વાર્ષ્ણેય ઇતિ કર્ણે નિપાતિતે॥ 8-93-26 (59588) અદ્યાભિમન્યુજનનીં પ્રહૃષ્ટઃ સાંત્વયિષ્યસિ। કુન્તીં પિતૃષ્વસારં ચ પ્રહૃષ્ટઃ સન્ જનાર્દન॥ 8-93-27 (59589) અદ્ય બાષ્પમુખીં કૃષ્ણાં સાન્ત્વયિષ્યસિ માધવ। વાગ્ભિશ્ચામૃતકલ્પાભિર્ધર્મરાજં ચ પાણ્ડવમ્॥ ॥ 8-93-28 (59590) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ત્રિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 93 ॥

8-94-0 (59591) સઞ્જય ઉવાચ। 8-94-0x (5058) તદ્દેતનાગાસુરસિદ્ધયક્ષૈ-- ર્ગન્ધર્વરક્ષોપ્સરસાં ચ સઙ્ઘૈઃ। બ્રહ્મર્ષિરાજર્ષિસુપર્ણજુષ્ટં બભૌ વિયદ્વિસ્મયનીયરૂપમ્॥ 8-94-1 (59592) નાનદ્યમાનં નિનદૈર્મનોજ્ઞૈ-- ર્વાદિત્રગીતસ્તુતિનૃત્યહાસૈઃ। સર્વેઽન્તરિક્ષં દદૃશુર્મનુષ્યાઃ ખસ્થાશ્ચ તદ્વિસ્મયનીયરૂપમ્॥ 8-94-2 (59593) તતઃ પ્રહૃષ્ટાઃ કુરુપાણ્ડુયોધા વાદિત્રશઙ્ખસ્વનસિંહનાદૈઃ। વિનાદયન્તો વસુધાં દિશશ્ચ સ્વનેન સર્વાન્દ્વિષતો નિજઘ્નુઃ॥ 8-94-3 (59594) નરાશ્વમાતઙ્ગરથૈઃ સમાકુલં શરાસિશક્ત્યૃષ્ટિનિપાતદુઃસહમ્। અભીરુજુષ્ટં હતદેહસઙ્કુલં રણાજિરં લોહિતમાબભૌ તદા॥ 8-94-4 (59595) [બભૂવ યુદ્ધં કુરુપાણ્ડવાનાં યથા સુરાણામસુરૈઃ સહાભવત્।] તથા પ્રવૃતે તુમુલે સુદારુણે ધનઞ્જયશ્ચાધિરથિશ્ચ સાયકૈઃ। દિશશ્ચ સૈન્યં ચ શિતૈરજિહ્મગૈઃ પરસ્પરં પ્રાવૃણુતાં સુદંશિતૌ॥ 8-94-5 (59596) તતસ્ત્વદીયાશ્ચ પરે ચ સાયકૈઃ કૃતેઽન્ધકારે દદૃશુર્ન કિઞ્ચન। ભયાતુરા એકરથૌ સમાશ્રયં-- સ્તતોઽભવત્ત્વદ્ભુતમેવ સર્વતઃ॥ 8-94-6 (59597) તતોઽસ્ત્રમસ્ત્રેણ પરસ્પરં તૌ વિધૂય વાતાવિવ પૂર્વપશ્ચિમૌ। ઘનાન્ધકારે વિતતે તમોનુદૌ યથોદિતૌ તદ્વદતીવ રેજતુઃ॥ 8-94-7 (59598) ન ચાભિસર્તવ્યમિતિ પ્રચોદિતાઃ પરે ત્વદીયાશ્ચ તથાઽવતસ્થિરે। મહારથૌ તૌ પરિવાર્ય સર્વતઃ સુરાસુરાઃ શમ્બરવાસવાવિવ॥ 8-94-8 (59599) મૃદઙ્ગભેરીપણવાનકસ્વનૈ-- ર્નિનાદિતે વાહનશઙ્ખનિસ્વનૈઃ। તૌ સિંહનાદૈર્બભતુર્નરોત્તમૌ પતઙ્ગચન્દ્રાવિવ દુઃસહાવુભૌ॥ 8-94-9 (59600) મહાધનુર્મણ્ડુલમધ્યગાવુભૌ સુવર્ચસૌ બાણસહસ્રદીધિતી। દિધક્ષમાણૌ સચરાચરં જગ-- દ્યુગાન્તસૂર્યાવિવ દુઃસહૌ રણે॥ 8-94-10 (59601) ઉભાવજેયાવહિતાન્તકાવુભા-- વુભૌ જિઘાંસૂ કૃતિનૌ પરસ્પરમ્। મહાહવે વીતભયૌ સમીયતુ-- ર્મહેન્દ્રજમ્ભાવિવ કર્ણપાણ્ડવૌ॥ 8-94-11 (59602) તતો મહાસ્ત્રાણિ મહાધનુર્ધરૌ વિમુઞ્ચમાનાવિષુભિર્ભયાનકૈઃ। નરાશ્વનાગાનમિતાન્નિજઘ્નતુઃ પરસ્પરં ચાપિ મહારથૌ નૃપ॥ 8-94-12 (59603) તતો વિસસ્રુઃ પુનરર્દિતા નરા નરોત્તમાભ્યાં કુરુપાણ્ડવાશ્રયાઃ। સનાગપત્ત્યશ્વરથા દિશો દ્રુતા-- સ્તથા યથા સિંહહતા વનૌકસઃ॥ 8-94-13 (59604) તતસ્તુ દુર્યોધનભોજસૌબલાઃ કૃપો ગુરોશ્ચાપિ સુતો મહાહવે। મહારથાઃ પઞ્ચ ધનઞ્જયાચ્યુતૌ શરૈઃ શરીરાર્તિકરૈરતાડયન્॥ 8-94-14 (59605) ધનૂંષિ તેષામિષુધીન્ધ્વજાન્હયા-- ન્રથાંશ્ચ સૂતાંશ્ચ ધનઞ્જયઃ શરૈઃ। સમં પ્રમધ્યાશુ પરાન્સમન્તતઃ શરોત્તમૈર્દ્વાદશભિન્ન સૂતજમ્॥ 8-94-15 (59606) અથાભ્યધાવંસ્ત્વરિતાઃ શતં રથાઃ શતં ગજાશ્ચાર્જુનમાતતાયિનઃ। શકાસ્તુષારા યવનાશ્ચ સાદિનઃ સહૈવ કામ્ભોજવરૈર્જિઘાંસવઃ॥ 8-94-16 (59607) વરાયુધાન્પાણિગતૈઃ શરૈઃ સહ ક્ષુરૈર્ન્યકૃન્તત્પ્રપતઞ્શિરાંસિ ચ। હયાંશ્ચ નાગાંશ્ચ રથાંશ્ચ યુધ્યતો ધનઞ્જયઋ શત્રુગણાન્ક્ષિતૌ ક્ષિણૌત્॥ 8-94-17 (59608) તતોઽન્તરિક્ષે સુરતૂર્યનિઃસ્વનાઃ સસાધુવાદા હૃષિતૈઃ સમીરિતાઃ। નિપેતુરપ્યુત્તમપુષ્પવૃષ્ટયઃ સુરૂપગન્ધાઃ પવનેરિતાઃ શુભાઃ॥ 8-94-18 (59609) તદદ્ભુતં દેવમનુષ્યસાક્ષિકં સમીક્ષ્ય ભૂતાનિ વિસિસ્મિયુસ્તદા। તવાત્મજઃ સૂતસુતશ્ચ ન વ્યથાં ન વિસ્મયં જગ્મતુરેકનિશ્ચયૌ॥ 8-94-19 (59610) અથાબ્રવીદ્દ્રોણસુતસ્તવાત્મજં કરં કરેણ પ્રતિપીડ્ય સાન્ત્વયન્। પ્રસીદ દુર્યોધન શામ્ય પાણ્ડવૈ-- રલં વિરોધેન ધિગસ્તુ વિગ્રહમ્॥ 8-94-20 (59611) હતો ગુરુર્બ્રહ્મસમો મહાસ્ત્રવિ-- ત્તથૈવ ભીષ્મપ્રમુખા મહારથાઃ। અહં ત્વવધ્યો મમ ચાપિ માતુલઃ પ્રશાધિ રાજ્યં સહ પાણ્ડવૈશ્ચિરમ્॥ 8-94-21 (59612) ધનઞ્જયઃ સ્યાસ્યતિ વારિતો મયા જનાર્દનો નૈવ વિરોધમિચ્છતિ। યુધિષ્ઠિરો ભૂતહિતે રતઃ સદા વૃકોદરસ્તદ્વશગસ્તથા યમૌ॥ 8-94-22 (59613) ત્વયા તુ પાર્થૈશ્ચ કૃતે ચ સંવિદે પ્રજાઃ શિવં પ્રાપ્નુયુરિચ્છયા તવ। વ્રજન્તુ શેષાઃ સ્વપુરાણિ પાર્થિવા નિવૃત્તવૈરાશ્ચ ભવન્તુ સૈનિકાઃ। ન ચેદ્વચઃ શ્રોષ્યસિ મે નરાધિપ ધ્રુવં હિ તપ્તોઽસિ હતોઽરિભિર્યુધિ॥ 8-94-23 (59614) વૃદ્ધં પિતરમાલોક્ય ગાન્ધારીં ચ યશસ્વિનીમ્। કૃપાલુર્ધર્મરાજો હિ યાચિતઃ શમમેષ્યતિ॥ 8-94-24 (59615) યથોચિતં ચ વૈ રાજ્યમનુજ્ઞાસ્યતિ તે પ્રભુઃ। વિપશ્ચિત્સુમતિર્વીરઃ સર્વશાસ્ત્રાર્થતત્ત્વવિત્॥ 8-94-25 (59616) વૈરં નેષ્યતિ ધર્માત્મા સ્વજને નાસ્ત્યતિક્રમઃ। ન વિગ્રહમતિઃ કૃષ્ણા સ્વજને પ્રતિનન્દતિ॥ 8-94-26 (59617) ભીમસેનાર્જુનૌ ચોભૌ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ। વાસુદેવમતે ચૈવ પાણ્ડવસ્ય ચ ધીમતઃ। સ્થાસ્યન્તિ પુરુષવ્યાઘ્રાસ્તયોર્વચનગૌરવાત્॥ 8-94-27 (59618) રક્ષ દુર્યોધનાત્માનમાત્મા સર્વસ્ય ભાજનમ્। જીવને યત્નમાતિષ્ઠ જીવન્ભદ્રાણિ પશ્યતિ॥ 8-94-28 (59619) રાજ્યં શ્રીશ્ચૈવ ભદ્રં તે જીવમાને ચ કલ્પતે। મૃતસ્ય તુ ખલુ કૌરવ્ય નૈવ રાજ્યં કુતઃ સુખમ્॥ 8-94-29 (59620) લોકવૃત્તમિદં વૃત્તં પ્રવૃત્તં પશ્ય ભારત। શામ્ય ત્વં પાણ્ડવૈઃ સાર્ધં શેષં રક્ષ કુલસ્ય ચ॥ 8-94-30 (59621) મા ભૂત્સ કાલઃ કૌરવ્ય યદાઽહમહિતં વચઃ। બ્રૂયાં કામં મહાબાહો માઽવમંસ્થા વચો મમ॥ 8-94-31 (59622) ધર્મિષ્ઠમિદમત્યર્થં રાજ્ઞશ્ચૈવ કુલસ્ય ચ। એતદ્ધિ પરમં શ્રેયઃ કુરુવંશસ્ય વૃદ્ધયે। પ્રયાહિ તં ચ ગાન્ધારે કુલસ્ય ચ સુખાવહમ્॥ 8-94-32 (59623) પથ્યમાયતિસંયુક્તં કર્ણોઽપ્યર્જુનમાહવે। ન જેષ્યતિ નરવ્યાઘ્ર ઇતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ॥ 8-94-33 (59624) રોચતાં તે નરશ્રેષ્ઠ મમૈતદ્વચનં શુભમ્। અતોઽન્યથા હિ રાજેન્દ્ર વિનાશઃ સુમહાન્ભવેત્॥ 8-94-34 (59625) ઇદં ચ દૃષ્ટં જગતા સહ ત્વયા કૃતં યદેકેન કિરીટમાલિના। યથા ન કુર્યાદ્બલભિન્ન ચાન્તકો ન ચ પ્રચેતા ભગવાન્ન યક્ષરાટ્॥ 8-94-35 (59626) અતોઽપિ ભૂયાન્સ્વગુણૈર્ધનઞ્જયો ન ચાતિવર્તિષ્યતિ મે વચોઽખિલમ્। તવાનુયાત્રાં ચ સદા કરિષ્યતિ પ્રસીદ રાજેન્દ્ર શમં ત્વમાપ્નુહિ॥ 8-94-36 (59627) મમાભિમાનઃ પરમઃ સદા ત્વયિ બ્રવીમ્યતસ્ત્વાં પરમાચ્ચ સૌહૃદાત્। નિવારયિષ્યામિ ચ કર્ણમાહવે મહાન્હિ મેઽસ્તિ પ્રણયોઽથ સૂતજે॥ 8-94-37 (59628) વદન્તિ મૈત્રીં સહજાં વિચક્ષણા-- સ્તથૈવ સામ્ના ચ ધનેન ચાર્જિતામ્। પ્રતાપતશ્ચોપનતાં ચતુર્વિધાં તદસ્તિ સર્વં તવ પાણ્ડવેષુ॥ 8-94-38 (59629) નિસર્ગતસ્તે તવ વીર બાન્ધવાઃ પુનશ્ચ સામ્ના હિતમાપ્નુયુઃ પ્રભો। ત્વયિ પ્રસન્ને યદિ મિત્રતાં ગતે હિતં કૃતં સ્યાજ્જગતસ્ત્વયાઽતુલમ્॥ 8-94-39 (59630) ઇતીદમુક્તઃ સુહૃદા વચો હિતં વિચિન્ત્ય નિઃશ્વસ્ય ચ દુર્મનાઽબ્રવીત્। યથા ભવાનાહ સખે તથૈવ ત-- ન્મમાપિ વિજ્ઞાપયતો વચઃ શૃણુ॥ 8-94-40 (59631) નિહત્ય દુઃશાસનમુક્તવાન્બહુ પ્રહસ્ય શાર્દૂલવદેષ દુર્મતિઃ। વૃકોદરસ્તદ્વૃદયે મમ સ્થિતં ન તત્પરોક્ષં ભવતઃ કુતઃ શમઃ॥ 8-94-41 (59632) ન ચાપિ કર્ણં પ્રસહેદ્રણેઽર્જુનો મહાગિરિં મેરુમિવોગ્રમારુતઃ। ન ચાશ્વસિષ્યન્તિ પૃથાત્મજા મયિ પ્રસહ્ય વૈરં બહુશો વિચિન્ત્ય॥ 8-94-42 (59633) ન ચાપિ કર્ણં ગુરુપુત્ર સંયુગા-- દુપારમેત્યર્હસિ વીર ભાષિતુમ્। શ્રમેણ યુક્તો મહતાદ્ય ફલ્ગુન-- સ્તમેષ કર્ણઃ પ્રસભં હનિષ્યતિ॥ 8-94-43 (59634) `વસુન્ધરાયાઃ પરિવર્તનં ભવે-- દ્વ્રજેચ્ચ શોષં મકરાલયોઽર્ણવઃ। પ્લવેયુરપ્યદ્રિવરા મહામ્બુધૌ ન ચાર્જુનો જેષ્યતિ કર્ણમાહવે॥ 8-94-44 (59635) અપાં પૃથિવ્યા નભસો નભસ્વતઃ સુતિગ્મદીપ્તેશ્ચ હિરણ્યરેતસઃ। અભાવ એષામપિ સર્વતો ભવે-- ન્ન ચાર્જુનો જેષ્યતિ કર્ણમાહવે'॥ 8-94-45 (59636) તમેવમુક્ત્વાઽપ્યનુનીય ચાસકૃ-- ત્તવાત્મજઃ સ્વાનનુશાસ્તિ સૈનિકાન્। દ્રુતં ઘ્નતાભિદ્રવતાહિતાનિમા-- નહીનસત્વાઃ કિમુ જોષમાસતે॥ ॥ 8-94-46 (59637) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ચતુર્નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 94 ॥

8-95-0 (59638) સઞ્જય ઉવાચ। 8-95-0x (5059) તૌ શઙ્ખભેરીનિનદે સમૃદ્ધે સમીયતુઃ શ્વેતહયૌ નરાગ્ર્યૌ। વૈકર્તનઃ સૂતપુત્રોઽર્જુનશ્ચ દુર્મન્ત્રિતે તે સસુતસ્ય રાજન્॥ 8-95-1 (59639) `આશીવિષાવગ્નિમિવોત્સૃજન્તૌ તથા મુખાભ્યામભિનિઃ શ્વસન્તૌ। યશસ્વિનૌ જજ્વલતુર્મૃધે તદા ઘૃતાવસિક્તાવિવ હવ્યવાહૌ'॥ 8-95-2 (59640) યથા ગજૌ હૈમવતૌ પ્રભિન્નૌ પ્રવૃદ્ધદન્તાવિવ વાસિતાર્થે। તથા સમાજગ્મતુરુગ્રવીર્યૌ ધનઞ્જયશ્ચાધિરથિશ્ચ વીરૌ॥ 8-95-3 (59641) બલાહકેનેવ મહાબલાહકો યદૃચ્છયા વા ગિરિણા યથા ગિરિઃ। તથા ધનુર્જ્યાતલનેમિનિઃસ્વનૌ સમીયતુસ્તાવિષુવર્ષવર્ષિણૌ॥ 8-95-4 (59642) શરાસ્ત્રશક્ત્યૃષ્ટિગદાસિસર્પૌ રોષાનિલોદ્વૂતમહોર્મિમાલૌ। યથાઽચલૌ દ્વૌ ચલતસ્તથા તૌ યથાઽર્ણવૌ ચાશુ ચતુર્યુગાન્તે'॥ 8-95-5 (59643) પ્રવૃદ્ધશૃઙ્ગદ્રુમવીરુદોષધી પ્રવૃદ્વનાનાવિધનિર્ઝરૌઘૌ। યથાઽચલૌ વા ચલિતૌ મહાજલૈ-- સ્તથા મહાસ્ત્રૈરિતરેતરં હતઃ॥ 8-95-6 (59644) સ સન્નિપાતો રથયોર્મહાનભૂ-- ત્સુરેશવૈરોચનયોર્યથા પુરા। શરૈર્વિનુન્નાશ્વનિયન્તૃદેહયોઃ સુદુઃસહાસ્ત્રૈઃ પરિભિન્નદેહયોઃ॥ 8-95-7 (59645) પ્રભૂતપદ્મોત્પલમત્સ્યકચ્છપૌ મહાહદૌ પક્ષિગણાનુનાદિતૌ। સુસન્નિકૃષ્ટાવનિલોદ્ધતૌ યથા તથા રથૌ તૌ ધ્વજિનૌ સમીયતુઃ॥ 8-95-8 (59646) ઉભૌ મહેન્દ્રસ્ય સમાનવિક્રમા-- વુભૌ મહેન્દ્રપ્રતિમૌ મહારથૌ। મહેન્દ્રવજ્રપ્રતિમૈશ્ચ સાયકૈ-- ર્મહેન્દ્રવૃત્રાવિવ સમ્પ્રજઘ્નતુઃ॥ 8-95-9 (59647) સનાગપત્ત્યશ્વરથે ઉભે બલે વિચિત્રવર્માભરણામ્બરાયુધે। ચકમ્પતુશ્ચોન્નદતુશ્ચ વિસ્મયા-- દ્ધરા વિયચ્ચાર્જુનકર્ણસઙ્ગમે॥ 8-95-10 (59648) ભુજાઃ સવસ્ત્રાઙ્ગુલયઃ સમુચ્છ્રિતાઃ સસિંહનાદૈર્હૃષિતૈર્દિદૃક્ષુભિઃ। યદાઽર્જુનં મત્ત ઇવ દ્વિપો દ્વિપં સમભ્યયાદાધિરથિર્જિઘાંસયા॥ 8-95-11 (59649) ઉદક્રોશન્સોમકાસ્તત્ર પાર્થં ત્વરસ્વ યાહ્યર્જુન ભિન્ધિ કર્ણમ્। છિન્ધ્યસ્ય મૂર્ધાનમલં ચિરેણ શ્રદ્ધાં ચ રાજ્યાદ્વૃતરાષ્ટ્રસૂનોઃ॥ 8-95-12 (59650) તથાઽસ્માકં બહવસ્તત્ર યોધાઃ કર્ણં તથા યાહિ યાહીત્યવોચન્। જહ્યર્જુનં કર્ણ તતઃ સુદીનાઃ પુનર્વનં યાન્ત્વચિરાય પાર્થાઃ॥ 8-95-13 (59651) કર્ણોઽથ પૂર્વં દશભિઃ પૃષત્કૈ-- ર્ગાણ્ડીવધન્વાનમવિધ્યદાશુ। જઘાન તં ચાપિ તતઃ કિરીટી શરૈસ્તદાષ્ટાદશભિઃ સુમુક્તૈઃ॥ 8-95-14 (59652) પુનશ્ચ કર્ણસ્ત્વરિતોઽપિ પાર્થં રથેષુભિસ્તં દશભિર્જઘાન। તં ચાપિ પાર્થો દશભિઃ શિતાગ્રૈઃ કક્ષ્યાન્તરે તીક્ષ્ણમુખૈરવિધ્યત્॥ 8-95-15 (59653) કર્ણસ્તતો ભારત સામ્પરાયે ઘોરેઽતિવેલં રણસંવિમર્દી। જઘાન પાર્થં નવભિઃ શિતાગ્રૈઃ કક્ષ્યાન્તે નાગમિવ પ્રભિન્નમ્॥ 8-95-16 (59654) તતોઽપરાભ્યાં યુધિ સૂતપુત્રો દ્વાભ્યાં ક્ષુરાભ્યાં હરિમાશુકારી। સમાજઘાન ત્વરયા મહાત્મા યથા સુરેન્દ્રં નમુચિઃ પ્રસહ્ય॥ 8-95-17 (59655) તં પાણ઼્ડવઃ પઞ્ચભિરાયસાગ્રૈ-- રાકર્ણપૂર્ણૈર્નિજઘાન કર્ણમ્। તે શોણિતં તસ્ય પપુસ્તદાનીં કાલસ્ય દૂતા ઇવ પાર્થબાણાઃ॥ 8-95-18 (59656) કર્ણોઽપિ પાર્થં સહ વાસુદેવં સમાચિનોદ્ભારત વત્સદન્તૈઃ। પરસ્પરં તૌ વિશિખૈઃ પ્રમુક્તૈ-- સ્તતક્ષતુઃ સૂતપુત્રોઽર્જુનશ્ચ॥ 8-95-19 (59657) પરસ્પરં છિદ્રદિદૃક્ષયા ચ સુભીમમભ્યાયયતુઃ પ્રરુષ્ટૌ॥ 8-95-20 (59658) તતોઽસ્ત્રમાગ્નેયમમિત્રતાપનં મુમોચ કર્ણાય સુરેશ્વરાત્મજઃ। ધનઞ્જયાત્સંયુગમૂર્ધ્નિ નિઃસૃતં તદા પ્રજજ્વાલ તદસ્ત્રમુત્તમમ્॥ 8-95-21 (59659) સમીક્ષ્ય કર્ણો જ્વલનાસ્ત્રમુદ્યતં સ વારુણં તત્પ્રશમાર્થમાહવે। સમુત્સૃજત્સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્ સ તેન વહ્નિં શમયાઞ્ચકાર॥ 8-95-22 (59660) વલાહકાસ્ત્રેણ દિશસ્તરસ્વી ચકાર સર્વાસ્તિમિરેણ સંવૃતાઃ। અપાવહન્મેઘગણાંસ્તતસ્તાન્ સમીરણાસ્ત્રેણ સમીરિતેન॥ 8-95-23 (59661) તતઃ સોઽસ્ત્રં દયિતં દેવરાજ્ઞઃ પ્રાદુશ્ચક્રે વજ્રમમિત્રતાપનઃ। ગાણ્ડીવજ્યા વિમૃશંશ્ચાતિમન્યુ-- ર્ધનઞ્જયઃ શત્રુસઙ્ઘપ્રમાથી॥ 8-95-24 (59662) નારાચનાલીકવરાહકર્ણા ગાણ્ડીવતઃ પ્રાદુરાસન્સુતીક્ષ્ણાઃ। સહસ્રશો વજ્રસમાનવેગા-- સ્તે સર્વતઃ પર્યધાવન્ત ઘોરાઃ॥ 8-95-25 (59663) પાર્થેષવઃ કર્ણરથં વિલગ્ના અધોમુખાઃ પક્ષિગણા દિનાન્તે। નિશાનિકેતાર્થમિવાશુ વૃક્ષં જગ્રાહ તાન્સૂતપુત્રઃ પૃષત્કૈઃ॥ 8-95-26 (59664) ક્ષિપ્તાંસ્તથા પાણ્ડવબાણસઙ્ઘા-- નમૃષ્યમાણસ્ય ધનઞ્જયસ્ય। રણાજિરે ત્વન્તકતુલ્યકર્મા વૈકર્તનો રોષપરીતચેતાઃ॥ 8-95-27 (59665) જ્યોતિષ્પ્રભાં યદ્વદુપાગતઃ સ-- ન્દિવાકરો નાશયતે ક્ષણેન। પાર્થસ્ય તાન્બાણગણાન્સમગ્રા-- ન્વ્યનાશયદ્યુધ્યત એવ કર્ણઃ॥ 8-95-28 (59666) રોષાત્પ્રદીપ્તઃ સુમહાવિમર્દે ભીમસ્તતોઽક્રુધ્યદદીનસત્વઃ। પાણિં સ્વપાણૌ સ વિનિષ્પિષ્ય રોષા-- દમર્ષિતો વાક્યમુવાચ પાર્થમ્॥ 8-95-29 (59667) ત્વાં સૂતપુત્રો નુ કથં કિરીટિ-- ન્રથેષુભિર્હન્તિ શિતાગ્રધારૈઃ। ધૃત્યા હિ ભૂતાનિ યયાઽજયસ્ત્વં ગ્રાસં દદત્ખાણ્ડવે પાવકાય॥ 8-95-30 (59668) ધૃત્યા તયા સૂતપુત્રં જહિ ત્વ-- મહં વૈનં ગદયા પોથયિષ્યે। સમેત્ય પાર્થં સુનૃશંસવાદી જીવન્નાયં યાસ્યતિ કાલપક્વઃ॥ ॥ 8-95-31 (59669) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે મ઼ઞ્જનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 95 ॥

8-96-0 (59670) સઞ્જય ઉવાચ। 8-96-0x (5060) અથાબ્રવીચ્ચક્રધરોઽપિ પાર્થં દૃષ્ટ્વા રથેષૂન્પ્રતિહન્યમાનાન્। અમૂમુષત્પશ્યત એવ તેઽદ્ય હ્યસ્ત્રાણિ કર્ણોઽસ્ત્રગણૈઃ કિરીટિન્॥ 8-96-1 (59671) સ પાર્થ કિં મુહ્યસિ વેત્સિ ચૈવ તા-- ન્દૃષ્ટ્વા સમેતાન્નદતઃ કુરૂસ્ત્વમ્। કર્ણં પુરસ્કૃત્ય વિદુર્હિ સર્વે તવાસ્ત્રમસ્ત્રૈર્વિનિહન્યમાનમ્॥ 8-96-2 (59672) યયા ધૃત્યા તામસં જઘ્નિવાંસ્ત્વં તત્સંયુગે તામસાંશ્ચાતિઘોરાન્। દમ્ભોદ્ભવં ચાસુરમાહવે ત્વં દર્પોત્સિક્તં વીર્યવન્તં કિરીટિન્। તયા ધૃત્યા ત્વં જહિ કર્ણમદ્ય પાર્થાહવે ત્યક્તુમસ્ત્રં સમર્થઃ॥ 8-96-3 (59673) અનેન ચાશુ ક્ષુરનેમિનાદ્ય મયા વિસૃષ્ટેન સુદર્શનેન। છિન્ધ્યસ્ય મૂર્ધાનમરેઃ પ્રસહ્ય વજ્રેણ શક્રો નમુચેરિવારેઃ॥ 8-96-4 (59674) કિરાતરૂપી ભગવાન્યયા ચ ત્વયા મહાત્મા પરિતોષિતોઽભૂત્। સ તાં પુનર્વીર ધૃતિં ગૃહીત્વા સહાનુબન્ધં જહિ સૂતપુત્રમ્॥ 8-96-5 (59675) તતો મહીં સાગરમેખલાં ત્વં સપત્તગા ગ્રામવતીં સમૃદ્ધામ્। પ્રયચ્છ રાજ્ઞે નિહતારિસઙ્ઘાં યશશ્ચ પાર્થાતુલમાપ્નુહિ ત્વમ્॥ 8-96-6 (59676) કર્ણં પુરસ્કૃત્ય નદન્તિં સર્વે તવાસ્ત્રમગ્ર્યં પ્રતિહત્ય વીરાઃ। કુરુ પ્રયત્નં ભરતપ્રવીર દ્રવન્ત્યમી સૃઞ્જયાઃ સોમકાશ્ચ। દૃષ્ટ્વાથ કર્ણં સમરે પ્રહૃષ્ટં ત્વાં ચાપિ દૃષ્ટ્વા પરિહીયમાનમ્॥ 8-96-7 (59677) સઞ્જય ઉવાચ। 8-96-8x (5061) સઞ્ચોદિતો ભીમજનાર્દનાભ્યાં સ્મૃત્વા તદાત્માનમવેત્ય સર્વમ્। ઇહાત્મનશ્ચાગમને વિદિત્વા પ્રયોજનં કેશવમિત્યુવાચ॥ 8-96-8 (59678) પ્રાદુષ્કરોભ્યેષ મહાસ્ત્રમુગ્રં શિવાય લોકસ્ય વધાય સૌતેઃ। તન્મેઽનુજાનાતુ ભવાન્સુરાશ્ચ બ્રહ્મા શિવો બ્રહ્મવિદશ્ચ સર્વે॥ 8-96-9 (59679) ઇતિ સ્મોક્ત્વા પાણ્ડવઃ સવ્યસાચી નમસ્કૃત્વા બ્રહ્મણે સોઽમિતાત્મા। અનુત્તમં બ્રાહ્મમસહ્યમસ્ત્રં પ્રાદુશ્ચક્રે મનસા યદ્વિધેયમ્॥ 8-96-10 (59680) તતો દિશશ્ચ પ્રદિશશ્ચ સર્વાઃ સમાવૃણોત્સાયકૈર્ભૂરિતેજાઃ। ગાણ્ડીવમુક્તૈર્ભુજગૈરિવોગ્રૈ-- ર્દિવાકરાંશુપ્રતિમૈર્જ્વલદ્ભિઃ॥ 8-96-11 (59681) સૃષ્ટાસ્તુ બાણા ભરતર્ષભેણ શતં શતં ભીમમુખાઃ સુતીક્ષ્ણાઃ। પ્રાચ્છાદયન્કર્ણરથં ક્ષણેન યુગાન્તકાલાર્કકરપ્રકાશાઃ॥ 8-96-12 (59682) વૈકર્તનેનાશુ તદાજિમધ્યે સહસ્રશો બાણગણા વિસૃષ્ટાઃ। તે ચાક્ષયાઃ પાણ્ડવમભ્યુપેયુઃ પર્જન્યસૃષ્ટા ઇવ વારિધારાઃ॥ 8-96-13 (59683) તતઃ સ કૃષ્ણં ચ કિરીટિનં ચ વૃકોદરં ચાપ્રતિમપ્રભાવઃ। ત્રિભિસ્ત્રિભિર્ભીમબલો નિહત્ય નનાદ ઘોરં મહતા સ્વનેન॥ 8-96-14 (59684) તતઃ સ બાણાભિહતઃ કિરીટી ભીમં તથા પ્રેક્ષ્ય જનાર્દનં ચ। અમૃષ્યમાણઃ પુનરેવ પાર્થઃ શરાન્દશાષ્ટૌ સમમુદ્વવર્ષ॥ 8-96-15 (59685) સ કેતુમેકેન શરેણ વિદ્ધ્વા શલ્યં ચતુર્ભિસ્ત્રિભિરેવ કર્ણમ્। તતઃ સુમુક્તૈર્દશભિર્જઘાન સેનાપતિં કાઞ્ચનવર્મનદ્વમ્॥ 8-96-16 (59686) સ રાજપુત્રો વિશિરા વિબાહુ-- ર્વિવાજિસૂતો વિધનુર્વિકેતુઃ। અથો રથાગ્રાદપતત્પ્રરુગ્ણઃ પરશ્વથૈઃ સાલ ઇવાવકૃત્તઃ॥ 8-96-17 (59687) પુનશ્ચ કર્ણં ત્રિભિરષ્ટભિશ્ચ દ્વાભ્યાં ચતુર્ભિર્દશભિશ્ચ વિદ્ધા। ચતુશ્શતં દ્વિરદાનાં નિપાત્ય રથાઞ્જઘાનાષ્ટરથાન્કિરીટિ। સહસ્રમશ્વાંશ્ચ પુનશ્ચ સાદી-- નષ્ટૌ સહસ્રાણિ ચ પત્તિવીરાન્॥ 8-96-18 (59688) દૃષ્ટ્વા તુ મુખ્યાવતિવિધ્યમાનૌ વરેષુભિઃ શૂરવરાવરિઘ્નૌ। કર્ણં ચ પાર્થં ચ નિયમ્ય વાહા- ન્સર્વે વરિષ્ઠાશ્ચ તતોઽવતસ્થુઃ॥ 8-96-19 (59689) પ્રચ્છાદયામાસ તતઃ પૃષત્કૈઃ સઘોષમાચ્છિદ્ય ચ ગાણ્ડિવજ્યામ્। અસ્મિન્ક્ષણે ફલ્ગુનં સૂતપુત્રઃ સમાચિનોત્ક્ષુદ્રકાણાં શતેન॥ 8-96-20 (59690) નિર્મુક્તસર્પપ્રતિમૈશ્ચ તીક્ષ્ણૈ-- સ્તૈલપ્રઘૌતૈઃ ખગપત્રવાજૈઃ। ષષ્ટ્યા બિભેદાશુ ચ વાસુદેવં તદન્તરે પ્રાત્વરન્સોમકાશ્ચ॥ 8-96-21 (59691) તતો નવજ્યાં સુદૃઢાં કિરીટિ સ્વબાહુવિક્ષેપસહાં પ્રગૃહ્ય। સમાદધે ગાણ્ડિવે ક્ષિપ્રકારી નિમેષમાત્રેણ મહાધનુષ્માન્॥ 8-96-22 (59692) જ્યાછેદનં જ્યાવિધાનં ચ તસ્ય નૈવાવબુધ્યત્સૂતપુત્રો લઘુત્વાત્। પાર્થસ્ય સઙ્ખ્યે દ્વિષતાં નિહન્તુ-- સ્તદદ્ભુતં તત્ર બભૂવ રાજન્॥ 8-96-23 (59693) પાર્થોઽપિ તાં જ્યામવધાય તૂર્ણં શરાસનજ્યામાધિરથેર્વિહત્ય। સુસંરબ્ધઃ કર્ણશરૈઃ ક્ષતાઙ્ગો રણે યોધાંસ્તાવકાન્પ્રત્યગૃહ્ણાત્॥ 8-96-24 (59694) નૈવાપત્પક્ષિગણોઽન્તરિક્ષે પાર્થેન ચાસ્ત્રેણ કૃતેઽન્ધકારે॥ 8-96-25 (59695) શલ્યં તુ પાર્થો દશભિર્નિમેષા-- દ્ભૃશં તનુત્રે પ્રહસન્નવિધ્યત્। તતઃ કર્ણં દ્વાદશભિઃ પૃષત્કૈ-- ર્વિદ્ધ્વા પુનઃ સપ્તભિરપ્યવિધ્યત્॥ 8-96-26 (59696) સ પાર્થબાણાસનવેગનુન્નૈ-- ર્દૃઢાહતઃ પત્રિભિરુગ્રવેગૈઃ। વિભિન્નગાત્રઃ ક્ષતજોક્ષિતાઙ્ગઃ કર્ણો બભૌ રુદ્ર ઇવાન્તકાલે॥ 8-96-27 (59697) તતસ્ત્રિભિસ્તં ત્રિદશાધિપોપમં શરૈર્બિભેદાધિરથિર્ધનઞ્જયમ્। શરાંશ્ચ પઞ્ચ જ્વલનાનિવોરગા-- ન્પ્રવેશયામાસ જિઘાંસુરચ્યુતે॥ 8-96-28 (59698) સુવર્ણચિત્રં પુરુષોત્તમસ્ય વર્માથ ભિત્ત્વાભ્યપતન્સુપુઙ્ખાઃ। વેગેન ગાં તે વિવિશુશ્ચ રાજ-- ન્સ્નાત્વા કર્ણાઽભિમુખાઃ પ્રતીયુઃ॥ 8-96-29 (59699) તાન્પઞ્ચભલ્લૈર્દશભિઃ સુમુક્તૈ-- સ્ત્રિધાત્રિધૈકૈકમથોચ્ચકર્ત। ધનઞ્જયસ્તે ન્યપતન્પૃથિવ્યાં યથાઽહયસ્તાર્ક્ષ્યમુખેન કૃત્તાઃ॥ 8-96-30 (59700) તતઃ પ્રજજ્વાલ કિરીટમાલી ક્રોધેન કક્ષં પ્રદહન્નિવાગ્નિઃ। સ કર્ણમાકર્ણવિકૃષ્ટસૃષ્ટૈઃ શરૈઃ શરીરાન્તકરૈર્જ્વલદ્ભિઃ। મર્મસ્વવિધ્યત્સ ચચાલ દુઃખા-- દ્ધૈર્યાત્તું તસ્થાવતિમાત્રધૈર્યઃ॥ 8-96-31 (59701) પ્રાદુશ્ચકારાથ શરાન્મહાત્મા દેહં વિચિન્વન્નિવ સૂતજસ્ય। શરાસ્તુ તે કાઞ્ચનચિત્રપુઙ્ખાઃ સમ્પેતુરુર્વ્યાં શતશો મહાન્તઃ॥ 8-96-32 (59702) તતઃ શરૌઘૈઃ પ્રદિશો દિશશ્ચ રવિપ્રભાઃ કર્ણરથશ્ચ રાજન્। અદૃશ્ય આસીત્કુપિતે ધનઞ્જયે તુષારનીહારવૃતો ગિરિર્યથા॥ 8-96-33 (59703) સચક્રરક્ષા અપિ પૃષ્ઠગોપાઃ કર્ણસ્ય યે ચાપિ પુરઃસરાશ્ચ। ભીતા દ્રવન્તિ સ્મ નિહન્યમાના મહેષુભિઃ પાર્થકરપ્રણુન્નૈઃ॥ 8-96-34 (59704) તતોઽર્જુનો વૈ ભરતપ્રવીરો મહાનુભાવઃ સમરે નિહન્તા। સુયોધનેનાનુમતાન્વિનિઘ્ન-- ન્સમુચ્છ્રિતાન્સરથાન્સારભૂતાન્॥ 8-96-35 (59705) ગાણ્ડીવધન્વા દ્વિગુણં સહસ્રં કુરુપ્રવીરાનૃષભઃ કુરૂણામ્। ક્ષણેન સર્વાન્સરથાન્સસૂતા-- ન્નિનાય રાજન્ક્ષયમેકવીરઃ॥ 8-96-36 (59706) અથો પલાયન્ત વિહાય કર્ણં તવાત્મજા યે કુરવશ્ચ શિષ્ટાઃ। એતાનવાકીર્ય શરક્ષતાંશ્ચ વિલપ્યમાનાંસ્તનયાન્વિમૃદ્ગન્॥ 8-96-37 (59707) સર્વે પ્રણેશુઃ કુરવો વિભગ્નાઃ પાર્થેષુભિઃ સમ્પરિતપ્યમાનાઃ। સુયોધનેનાથ પુનર્વરિષ્ઠાઃ પ્રચોદિતાઃ કર્ણરથાનુયાને॥ 8-96-38 (59708) ભોઃ ક્ષત્રિયાઃ શૂરતમાસ્તુ સર્વે ક્ષત્રે ચ ધર્મે નિરતાઃ સ્થ યૂયમ્। ન યુક્તરૂપં ભવતાં સમીપા-- ત્પલાયનં કર્ણમતિપ્રહાય॥ 8-96-39 (59709) તવાત્મજેનાપિ તથોચ્યમાના નૈવાવતિષ્ઠન્ત ભયાદ્વિવર્ણાઃ। ક્ષણેન નષ્ટાઃ પ્રદિશો દિશશ્ચ સર્વે તતઃ પ્રેક્ષ્ય દિશો વિશૂન્યાઃ॥ 8-96-40 (59710) ભયાવદીર્ણઃ કુરુભિર્વિહીનઃ પાર્થેષુભિઃ સમ્પરિતપ્યમાનઃ। ન વિવ્યધે ભારત તત્ર કર્ણઃ પ્રતીપમેવાર્જુનમભ્યધાવત્॥ ॥ 8-96-41 (59711) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે ષણ્ણવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 96 ॥

8-97-0 (59712) સઞ્જય ઉવાચ। 8-97-0x (5062) તતોઽપયાતાઃ શરપાતમાત્ર-- મવસ્થિતા વૈ કુરવો નરેન્દ્ર। વિદ્યુત્પ્રકાશં દદૃશુઃ સમન્તા-- દ્વનઞ્જયાસ્ત્રં સમુદીર્યમાણમ્॥ 8-97-1 (59713) તતોઽગ્રસત્સૂતપુત્રોઽર્જુનસ્ય વિયદ્ગતં ઘોરતરં શરૈસ્તત્। ક્રુદ્ધેન પાર્થેન શરં વિસૃષ્ટં વધાય કર્ણસ્ય મહાવિમર્દે॥ 8-97-2 (59714) [ઉદીર્યમાણં સ્મ કુરૂન્દહન્તં સુવર્ણપુઙ્ખૈર્વિશિખૈર્મમર્દ। કર્ણસ્ત્વમોઘેષ્વસનં દૃઢજ્યં વિસ્ફારયિત્વા વિસૃજઞ્છરોઘાન્॥] 8-97-3 (59715) રામાદુપાત્તેન મહામહિમ્ના હ્યાથર્વણેનારિવિનાશનેન। તદર્જુનાસ્ત્રં વ્યધમદ્દહન્તં પાર્થં ચ બાણૈર્નિશિતૈરવિધ્યત્॥ 8-97-4 (59716) તતો વિમર્દઃ સુમહાન્બભૂવ તત્રાર્જુનસ્યાધિરથેશ્ચ રાજન્। અન્યોન્યમાસાદયતોઃ પૃષત્કૈ-- ર્વિષાણઘાતૈર્દ્વિપયોરિવાજૌ॥ 8-97-5 (59717) તતોઽસ્ત્રસઙ્ઘાતસમાવૃતં તદા બભૂવ રાજંસ્તુમુલં રણાજિરમ્। યત્કર્ણપાર્થૌ શરવૃષ્ટિસઙ્ઘૈ-- ર્નિરન્તરં ચક્રતુરમ્બરં તદા॥ 8-97-6 (59718) [તતો જાલં બાણમયં મહાન્તં સર્વેઽદ્રાક્ષુઃ કુરવઃ સોમકાશ્ચ। નાન્યં ચ ભૂતં દદૃશુસ્તદા તે બાણાન્ધકારે તુમુલેઽથ કિઞ્ચિત્॥ 8-97-7 (59719) તૌ સન્દધાનાવનિશં ચ રાજન્। સમસ્યન્તૌ ચાપિ શરાનનેકાન્। સન્દર્શયેતાં યુધિ માર્ગાન્વિચિત્રા-- ન્ધનુર્ધરૌ તૌ વિવિધૈઃ કૃતાસ્ત્રૈઃ॥ 8-97-8 (59720) તયોરેવં યુધ્યતોરાજિમધ્યે સૂતાત્મજોઽભૂદધિકઃ કદાચિત્। પાર્થઃ કદાચિત્ત્વધિકઃ કિરીટિ વીર્યાસ્ત્રમાયાબલપૌરુષેણ॥ 8-97-9 (59721) દૃષ્ટ્વા તયોસ્તં યુધિ સમ્પ્રહારં પરસ્પરસ્યાન્તરમીક્ષમાણયોઃ। ઘોરં તયોર્દુર્વિષહં રણેઽન્યૈ-- ર્યોધાઃ સર્વે વિસ્મયમભ્યગચ્છન્॥ 8-97-10 (59722) તતો ભૂતાન્યન્તરિક્ષસ્થિતાનિ તૌ કર્ણપાર્થૌ પ્રશશંસુર્નરેન્દ્ર। ભોઃ કર્ણ સાધ્વર્જુન સાધુ ચેતિ વિયત્સુ વાણી શ્રૂયતે સર્વતોપિ॥ 8-97-11 (59723) તસ્મિન્વિમર્દે રથવાજિનાગૈ-- સ્તદાઽભિઘાતૈર્દલિતે હિ ભૂતલે। તતસ્તુ પાતાલતલે શયાનો નાગોઽશ્વસેનઃ કૃતવૈરોઽર્જુનેન॥ 8-97-12 (59724) રાજંસ્તદા ખાણ્ડવદાહમુક્તો વિવેશ કોપાદ્વસુધાતલે યઃ। અથોત્પપાતોર્ધ્વગતિર્જવેન સન્દૃશ્ય કર્ણાર્જુનયોર્વિમર્દમ્॥ 8-97-13 (59725) અયં હિ કાલોસ્ય દુરાત્મનો વૈ પાર્થસ્ય વૈરપ્રતિયાતનાય। સઞ્ચિન્ત્ય તૂર્ણં પ્રવિવેશ ચૈવ કર્ણસ્ય રાજન્શરરૂપધારી॥ 8-97-14 (59726) તતોસ્ત્રસઙ્ઘાતસમાકુલં તદા બભૂવ જન્યં વિતતાંશુજાલમ્। તત્કર્ણપાર્થો શરસઙ્ઘવૃષ્ટિભિ-- ર્નિરન્તરં ચક્રતુરમ્બરં તદા॥ 8-97-15 (59727) તદ્બાણજાલૈકમયં મહાન્તં સર્વેઽત્રસન્કુરવઃ સોમકાશ્ચ। નાન્યત્કિઞ્ચિદ્દદૃશુઃ સમ્પતદ્વૈ બાણાન્ધકારે તુમુલેઽતિમાત્રમ્॥ 8-97-16 (59728) તતસ્તૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ સર્વલોકધનુર્ધરૌ। ત્યક્તપ્રાણૌ રણે વીરો યુદ્ધશ્રમમુપાગતૌ॥ 8-97-17 (59729) સમુત્ક્ષેપૈર્વીક્ષમાણૌ સિક્તૌ ચન્દનવારિણા। સવાલવ્યજનૈર્દિવ્યૈર્દિવિસ્થૈરપ્સરોગણૈઃ। શક્રસૂર્યકરાબ્જાભ્યાં પ્રમાર્જિતમુખાવુભૌ॥ 8-97-18 (59730) કર્ણોઽથ પાર્થં ન વિશેષયદ્યદા ભૃશં ચ પાર્થેન શરાભિતપ્તઃ। તતસ્તુ વીરઃ શરવિક્ષતાઙ્ગો દધ્રે મનો હ્યેકશયસ્ય તસ્ય॥] 8-97-19 (59731) તતો રિપુઘ્નં સમધત્ત કર્ણઃ સુસઞ્ચિતં સર્પમુખં જ્વલન્તમ્। રૌદ્રં શરં સન્નતમુગ્રધૌતં પાર્થાર્થમિત્યેવ ચિરાભિગુપ્તમ્॥ 8-97-20 (59732) સદાર્ચિતં ચન્દનચૂર્ણશાયિતં સુવર્ણતૂણીરશયં મહાર્ચિષમ્। આકર્ણપૂર્ણં વિચકર્ષ કર્ણો વિમોક્તુકામઃ શરમુગ્રવેગમ્॥ 8-97-21 (59733) પ્રદીપ્તમૈરાવતવંશસમ્ભવં શિરો જિહીર્ષુર્યુધિ સવ્યસાચિનઃ। તતઃ પ્રજજ્વાલ દિશો નભશ્ચ ઉલ્કાશ્ચ ઘોરાઃ શતશઃ પ્રપેતુઃ॥ 8-97-22 (59734) તસ્મિંસ્તુ નાગે ધનુષિ પ્રયુક્તે હાહાકૃતા લોકપાલાઃ સશક્રાઃ॥ 8-97-23 (59735) સ સૂતપુત્રસ્તમપાઙ્ગદેશે અવાઙ્મુખં સન્ધયતિ સ્મ રોષાત્। ન તં સ્મ જાનાતિ મહાનુભાવ-- મપાઙ્ગદેશેઽભિનિવિષ્ટમાજૌ॥ 8-97-24 (59736) [ન ચાપિ તં બુબુધે સૂતપુત્રો બાણે પ્રવિષ્ટં યોગબલેન નાગમ્। દશશતનયનોઽહિં દૃશ્ય બાણે પ્રવિષ્ટં નિહત ઇતિ સુતો મે સ્રસ્તગાત્રો બભૂવ। જલજકુસુમયોનિઃ શ્રેષ્ઠભાવો જિતાત્મા ત્રિદશપતિમવોચન્મા વ્યથિષ્ઠા જયે શ્રીઃ॥ 8-97-25 (59737) તતોઽબ્રવીન્મદ્રરાજો મહાત્મા દૃષ્ટ્વા કર્ણં પ્રહિતેષુ તમુગ્રમ્। ગ્રીવાયતઃ કર્ણ ન સંહિતોઽયં સમીક્ષ્ય સન્ધત્સ્વ શરં પરઘ્નમ્॥ 8-97-26 (59738) અથાબ્રવીત્ક્રોધસંરક્તનેત્રો મદ્રાધિપં સૂતપુત્રો મનસ્વી। ન સન્ધત્તે દ્વિઃ શરં શલ્ય કર્ણો ન માદૃશા જિહ્મયુદ્વા ભવન્તિ॥ 8-97-27 (59739) ઇતીદમુક્ત્વા વિસસર્જ તં શરં પ્રયત્નતો વર્ષગણાભિપૂજિતમ્। હતોસિ રે ફલ્ગુન ઇત્યધિક્ષિપ-- ન્નુવાચ ચોચ્ચૈર્નિરમૂર્જિતાં વૃષઃ॥ 8-97-28 (59740) સ સાયકઃ કર્ણભુજપ્રસૃષ્ટો હુતાશનાર્કપ્રતિમઃ સુઘોરઃ। ગુણચ્યુતઃ કર્ણધનુઃપ્રમુક્તો વિયદ્ગતઃ પ્રાજ્વલદન્તરિક્ષે॥ 8-97-29 (59741) તમાપતન્તં જ્વલિતં નિરીક્ષ્ય વિયદ્ગતં વૃષ્ણિકુલપ્રવીરઃ। રથસ્ય ચક્રં સહસા નિપીડ્ય પઞ્ચાઙ્ગુલં મજ્જયતિ સ્મ વીરઃ॥ 8-97-30 (59742) તતોઽન્તરિક્ષે સુમહાન્નિનાદઃ સમ્પૂજનાર્થં મધુસૂદનસ્ય। [દિવ્યાશ્ચ વાચઃ સહસા બભૂવુ-- ર્દિવ્યાનિ પુષ્પાણ્યથ સિંહનાદાઃ। તસ્મિંસ્તથા વૈ ધરણીં નિમગ્ને રથે પ્રયત્નાન્મધુસૂદનસ્ય॥] 8-97-31 (59743) તતઃ કિરીટં બહુરત્નચિત્રં જઘાન નાગોઽર્જુનમૂર્ધતો બલાત્। ગિરેઃ સુજાતાઙ્કુરપુષ્પિતદ્રુમં મહેન્દ્રવજ્રં શિખરં યથોત્તમમ્॥ 8-97-32 (59744) તતઃ કિરીટં તપનીયચિત્રં પાર્થોત્તમાઙ્ગાદહરત્તરસ્વી। તદ્ધેમજાલાવનતં સુઘોરં સમ્પ્રજ્વલત્તન્નિપપાત ભૂમૌ॥ 8-97-33 (59745) તતોઽર્જુનસ્યોત્તમગાત્રભૂષણં સુવર્ણમુક્તામણિવજ્રચિત્રિતમ્। ધરાવિયદ્દ્યોસલિલેષુ વિશ્રુતં બલં નિસર્ગોત્તમમન્યુધિઃ સદા॥ 8-97-34 (59746) શરેણ મૂર્ધ્નિ પ્રજહાર સૂતજો દિવાકરેન્દુજ્વલનગ્રહત્વિષમ્। સુવર્ણમુક્તામણિવજ્રભૂષણં પુરન્દરાર્થં તપસા પ્રયત્નતઃ॥ 8-97-35 (59747) સ્વયં કૃતં યદ્વિધિના સ્વયમ્ભુવા મહાર્હરૂપં દ્વિષતાં ભયઙ્કરમ્। નિજઘ્નતે દેવરિપૂન્સુરેશ્વરઃ સ્વયં દદૌ યદ્ધિ મુદાઽર્જુનાય॥ 8-97-36 (59748) હરિપ્રચેતોહરિવિત્તગોપ્તૃભિઃ પિનાકપાશાશનિદણ્ડધારિભિઃ। સુરોત્તમૈરપ્યવિષહ્યમર્દિતું પ્રસહ્ય નાગેન જહાર તદ્વૃષા॥ 8-97-37 (59749) તદુત્તમેષૂન્મથિતં વિષાહિના પ્રદીપ્તમર્ચિષ્મદતીવ સુન્દરમ્। પપાત પાર્થસ્ય કિરીટમુત્તમં દિવાકરોસ્તાદિવ પર્વતાજ્જ્વલન્॥ 8-97-38 (59750) મહીવિયદ્દ્યોસલિલાનિ વાયુના પ્રસહ્ય રુગ્ણાનિ વિઘૂર્ણિતાનિ વા। ઇતીવ શબ્દં ભુવનેષુ તત્તથા જના વ્યવસ્યન્તિ દિશશ્ચ વિહ્વલાઃ॥ 8-97-39 (59751) વિના કિરીટં* શુશુભે સ પાર્થઃ શ્યામો યુવા શૈલ ત્રિશૃઙ્ગૈઃ॥ 8-97-40 (59752) તતઃ સમુદ્ગ્રથ્ય સિતેન વાસસા સ્વમૂર્ધજનાવ્યથિતસ્તદાઽર્જુનઃ। બભૌ સુસમ્પૂર્ણમરીચિનેન્દુના શિરોગતેનોદયપર્વતો યથા॥ 8-97-41 (59753) સ ચાપિ રાધેયભુજપ્રમુક્તો હુતાશનાર્કપ્રતિમદ્યુતિર્મહાન્। મહોરગઃ કૃતવૈરોઽર્જુનેન કિરીટમાહૃત્ય સમુત્પપાત॥ 8-97-42 (59754) તમુત્પતન્તં દ્વિપદાં વરિષ્ઠો દૃષ્ટ્વા વચઃ પાર્થમુવાચ કૃષ્ણઃ। મહોરગં પાણ્ડવ પશ્યપશ્ય પ્રયોજિતં ત્વન્નિધનાર્થમુગ્રમ્॥ 8-97-43 (59755) સ એવમુક્તો મધુસૂદનેન ગાણ્ડીવધન્વા હરિમુગ્રવાચા। ઉવાચ કો ન્વેષ મમાદ્ય નાગઃ ક્ષયાય નાગાદ્ગરુડસ્ય વક્રમ્॥ 8-97-44 (59756) કૃષ્ણ ઉવાચ। 8-97-45x (5063) યોઽસૌ ત્વયા ખાણ્ડવે ચિત્રભાનું સન્તર્પયાણેન ધનુર્ધરેણ। વિયદ્ગતો જનનીગુપ્તદેહો મત્વૈકરૂપં નિહતાઽસ્ય માતા॥ 8-97-45 (59757) સ એષ તદ્વૈરમનુસ્મરન્વૈ ત્વાં પ્રાર્થયત્યાત્મવધાય નૂનમ્। નભશ્ચુતાં પ્રજ્વલિતામિવોલ્કાં પશ્યૈનમાયાન્તમમિત્રસાહ॥ 8-97-46 (59758) સઞ્જય ઉવાચ। 8-97-47x (5064) તતઃ સ જિષ્ણુઃ પરિવૃત્ય રોષા-- ચ્ચિચ્છેદ ષડ્ભિર્નિશિતૈઃ સુધારૈઃ। નાગં વિયત્તિર્યગિવોત્પતતં સ ચ્છિન્નગાત્રો નિપપાત ભૂમૌ॥ 8-97-47 (59759) [ગતે ચ તસ્મિન્ભુજગે કિરીટિના સ્વયં વિભુઃ પાર્થિવ ભૂતલાદથ। સમુજ્જહારાશુ પુનઃ પતન્તં રથં ભુજાભ્યાં પુરુષોત્તમસ્તતઃ॥] 8-97-48 (59760) તસ્મિન્મુહૂર્તે દશભિઃ પૃષત્કૈઃ સિલાશિતૈર્બર્હિણબર્હવાજિતૈઃ। વિવ્યાધ કર્ણઃ પુરુષપ્રવીરો ધનઞ્જયં તિર્યગવેક્ષમાણઃ॥ 8-97-49 (59761) તતોઽર્જુનો દ્વાદશભિઃ સુમુક્તૈ-- ર્વરાહકર્ણૈર્જિશિતૈઃ સમર્પ્ય। નારાચમાશીવિષતુલ્યવેગ-- માકર્ણપૂર્ણાયતમુત્સસર્જ॥ 8-97-50 (59762) સ ચિત્રવર્મેષુવરો વિદાર્ય પ્રાણાન્નિરસ્યન્નિવ સાધુમુક્તઃ। કર્ણસ્ય પીત્વા રુધિરં વિવેશ વસુન્ધરાં શોણિતદિગ્ધવાજઃ॥ 8-97-51 (59763) તતો વૃષો બાણનિપાતકોપિતો મહોરગો દણ્ડવિઘટ્ટિતો યથા। તદાઽઽશુકારી વ્યસૃજચ્છરોત્તમાન્ મહાવિષઃ સર્પ ઇવોત્તમં વિષમ્॥ 8-97-52 (59764) જનાર્દનં દ્વાદશભિઃ પરાભિન-- ન્નવૈર્નવત્યા ચ શરૈસ્તથાઽર્જુનમ્। શરેણ ઘોરેણ પુનશ્ચ પાણ્ડવં વિદાર્ય કર્ણો વ્યનદજ્જહાસ ચ॥ 8-97-53 (59765) તમસ્ય હર્ષં મમૃષે ન પાણ્ડવો બિભેદ મર્માણિ તતોઽસ્ય મર્મવિત્। પરઃશતૈઃ પત્રિભિરિન્દ્રવિક્રમ-- સ્તથા યથેન્દ્રો બલમોજસા રણે॥ 8-97-54 (59766) તતઃ શરાણાં નવતિં તદાઽર્જુનઃ સસર્જ કર્ણેઽન્તકદણ્ડસન્નિભામ્। તૈઃ પત્રિભિર્વિદ્ધતનુઃ સ વિવ્યથે તથા યથા વજ્રવિદારિતોઽચલઃ॥ 8-97-55 (59767) મણિપ્રવેકોત્તમવજ્રહાટકૈ-- રલઙ્કૃતં ચાસ્ય વરાઙ્ગભૂષણમ્। પ્રવિદ્ધમુર્વ્યાં નિપપાત પત્રિભિ-- ર્ધનઞ્જયેનોત્તમકુણ્ડલેપિ ચ॥ 8-97-56 (59768) મહાધનં શિલ્પિવરૈઃ પ્રયત્નતઃ કૃતં યદસ્યોત્તમવર્મ ભાસ્વરમ્। સુદીર્ઘકાલેન તતોઽસ્ય પાણ્ડવઃ ક્ષણેન બાણૈર્બહુધા વ્યશાતયત્॥ 8-97-57 (59769) `તસ્યેષુભિઃ ખણ્ડિતકુણ્ડલોઽન્તઃ પરિક્ષતશ્ચાભ્યધિકં તદાનીમ્। સ લોહિતાઙ્ગશ્રવણશ્ચકાશે સલોહિતાઙ્ગશ્રવણો યથા દિવિ'॥ 8-97-58 (59770) સ તં વિવર્માણમથોત્તમેષુભિઃ શિતૈશ્ચતુર્ભિઃ કુપિતઃ પરાભિનત્। સ વિવ્યથેઽત્યર્થમરિપ્રતાડિતો યથાઽઽતુરઃ પિત્તકફાનિલજ્વરૈઃ॥ 8-97-59 (59771) મહાધનુર્મણ્ડલનિઃસૃતૈઃ શિતૈઃ ક્રિયાપ્રયત્નપ્રહિતૈર્બલેન ચ। તતક્ષ કર્ણં બહુભિઃ શરોત્તમૈ-- ર્બિભેદ મર્મસ્વપિ ચાર્જુનસ્ત્વરન્॥ 8-97-60 (59772) દૃઢાહતઃ પત્રિભિરુગ્રવેગૈઃ પાર્થેન કર્ણો વિવિધૈઃ શિતાગ્રૈઃ। બભૌ ગિરિર્ગૈરિકધાતુરક્તઃ ક્ષરન્પ્રપાતૈરિવ રક્તમમ્ભઃ॥ 8-97-61 (59773) [તતોઽર્જુનઃ કર્ણમવક્રગૈર્નવૈઃ સુવર્ણપુઙ્ખૈઃ સુદૃઢૈરયસ્મયૈઃ। યમાગ્નિદણ્ડપ્રતિમૈઃ સ્તનાન્તરે પરાભિનત્ક્રૌઞ્ચમિવાદ્રિમગ્નિજઃ॥ 8-97-62 (59774) તતઃ શરાવાપમપાસ્ય સૂતજો ધનુશ્ચ તચ્છક્રશરાસનોપમમ્। તતો રથસ્થઃ સ મુમોહ ચ સ્ખલન્। પ્રશીર્ણમુષ્ટિઃ સુભૃશાહતઃ પ્રભો॥ 8-97-63 (59775) ન ચાર્જુનસ્તં વ્યસને તદેષિવા-- ન્નિહન્તુમાર્યઃ પુરુષવ્રતે સ્થિતઃ। તતસ્તમિન્દ્રાવરજઃ સુસમ્ભ્રમા-- દુવાચ કિં પાણ઼્ડવ હે પ્રમાદ્યસે॥ 8-97-64 (59776) નૈવાહિતાનાં સતતં વિપશ્ચિતઃ ક્ષણં પ્રતીક્ષન્ત્યપિ દુર્બલીયસામ્। વિશેષતોઽરીન્વ્યસનેષુ પણ્ડિતો નિહત્ય ધર્મં ચ યશશ્ચ વિન્દતે॥ 8-97-65 (59777) તદેકવીરં તવ ચાહિતં સદા ત્વરસ્વ કર્ણં સહસાઽભિમર્દિતુમ્। પુરા સમર્થઃ સમુપૈતિ સૂતજો ભિન્ધિ ત્વમેનં નમુચિં યથા હરિઃ॥ 8-97-66 (59778) તતસ્તદેવેત્યભિપૂજ્ય સત્વરં જનાર્દનં કર્ણમવિધ્યદર્જુનઃ। શરોત્તમૈઃ સર્વકુરૂત્તમસ્ત્વરં-- સ્તથા યથા શમ્બરહા પુરા બલિમ્॥] 8-97-67 (59779) સાશ્વં તુ કર્ણં સરથં કિરીટિ સમાચિનોદ્ભારત વત્સદન્તૈઃ। પ્રચ્છાદયામાસ દિશશ્ચ બાણૈઃ સર્વપ્રયત્નાત્તપનીયપુઙ્ખૈઃ॥ 8-97-68 (59780) સવત્સદન્તૈઃ પૃથુપીનવક્ષાઃ સમાચિતઃ સોઽધિરથિર્વિભાતિ। સુપુષ્પિતાશોકપલાશશાલ્મલિ-- ર્યથાઽચલશ્ચન્દનકાનનાયુતઃ॥ 8-97-69 (59781) શરૈઃ શરીરે બહુભિઃ સમર્પિતૈ-- ર્વિભાતિ કર્ણઃ સમરે વિશામ્પતે। મહીરુહૈરાચિતસાનુકન્દરો યથા ગિરીન્દ્રઃ સ્ફુટકર્ણિકારવાન્॥ 8-97-70 (59782) સ વાણસઙ્ઘાન્બહુધા વ્યવાસૃજન્ વિભાતિ કર્ણઃ શરજાલરશ્મિવાન્। સ લોહિતો રક્તગભસ્તિમણ્ડલો દિવાકરોઽસ્તાભિમુખો યથા તથા॥ 8-97-71 (59783) બાહ્વન્તરાદાધિરથેર્વિમુક્તાન્ બાણાન્મહાહીનિવ દીપ્યમાનાન્। વ્યધ્વંસયન્નર્જુનબાહુમુક્તાઃ શરાઃ સમાસાદ્ય દિશઃ શિતાગ્રાઃ॥ 8-97-72 (59784) [તતઃ સ કર્ણઃ સમવાપ્ય ધૈર્યં બાણાન્વિમુઞ્ચન્કુપિતાહિકલ્પાન્। વિવ્યાધ પાર્થં દશભિઃ પૃષત્કૈઃ કૃષ્ણં ચ ષ઼ડ્ભિઃ કુપિતાહિકલ્પૈઃ॥ 8-97-73 (59785) તતઃ કિરીટિ ભૃશમુગ્રનિઃસ્વનં મહાશરં સર્પવિષાનલોપમમ્। અયસ્માયં રૌદ્રમહાસ્ત્રસમ્ભૃતં મહાહવે ક્ષેપ્તુમના મહામતિઃ॥] 8-97-74 (59786) કાલો હ્યદૃશ્યો નૃપ વિપ્રશાપા-- ન્નિદર્શયન્કર્ણવધં બ્રુવાણઃ। ભૂમિસ્તુ ચક્રં ગ્રસતીત્યવોચ-- ત્કર્ણસ્ય તસ્મિન્વધકાલ આગતે॥ 8-97-75 (59787) ન ચાસ્ય ઘોરં પ્રતિભાતિ ચાસ્ત્રં યદ્ભાર્ગવોઽસ્મૈ પ્રદદૌ મહાત્મા। ચક્રં ચ વામં ગ્રસતે ભૂમિરસ્ય પ્રાપ્તે તસ્મિન્વધકાલે નૃવીર॥ 8-97-76 (59788) તતો રથો ઘૂર્ણિતવાન્નરેન્દ્ર શાપાત્તદા બ્રાહ્મણસત્તમસ્ય। પ્રાપ્તં વધં શંસતિ ચાપ્યથાસ્ત્રં પ્રણશ્યમાનં દ્વિજમુખ્યશાપાત્॥ 8-97-77 (59789) [તતશ્ચક્રમપતત્તસ્ય ભૂમૌ સ વિહ્વલઃ સમરે સૂતપુત્રઃ। સવેદિકશ્ચૈત્ય ઇવાતિમાત્રઃ સુપુષ્પિતો ભૂમિતલે નિમગ્નઃ]॥ 8-97-78 (59790) મગ્ને રથે બ્રાહ્મણશાપમૂઢો હ્યસ્ત્રં ચ તં મોઘમિષુ ચ સર્પમ્। અમૃષ્યમાણો વ્યસનાનિ તાનિ હસ્તૌ વિધુન્વન્વિજગર્હ ધર્મમ્॥ 8-97-79 (59791) ધર્મપ્રધાનં કિલ પાતિ ધર્મ ઇત્યબ્રુવન્ધર્મવિદઃ સદૈવ। વયં ચ ધર્મે પ્રયતામ નિત્યં ચર્તું યથાશક્તિ યથાશ્રુતં ચ। સ ચાપિ નિઘ્નાતિ ન પાતિ ભક્તાન્ મન્યે ન નિત્યં પરિપાતિ ધર્મઃ॥ 8-97-80 (59792) એવં બ્રુવન્પ્રસ્ખલિતાશ્વસૂતો વિચાલ્યમાનોઽર્જુનબાણપાતૈઃ। મર્માભિઘાતાચ્છિથિલઃ ક્રિયાસુ પુનઃ પુનર્ધર્મમસૌ જગર્હ॥ 8-97-81 (59793) તતઃ શરૈર્ભીમતરૈરવિધ્યત્ત્રિભિરાહવે। હસ્તે કૃષ્ણં તથા પાર્થમભ્યવિધ્યચ્ચ સપ્તભિઃ॥ 8-97-82 (59794) તતોઽર્જુનઃ સપ્તદશ તિગ્મવેગાનજિહ્મગાન્। ઇન્દ્રાશનિસમાન્ઘોરાનસૃજત્પાવકોપમાન્॥ 8-97-83 (59795) નિર્ભિદ્ય તે ભીમવેગા હ્યપતન્પૃથિવીતલે। કમ્પિતાત્મા તતઃ કર્ણઃ શક્ત્યા ચેષ્ટામદર્શયત્॥ 8-97-84 (59796) બલેનાથ સ સંસ્તભ્ય બ્રહ્માસ્ત્રં સમુદૈરયત્। ઐન્દ્રં તતોઽર્જુનશ્ચાપિ તં દૃષ્ટ્વાઽભ્યુપમન્ત્રયત્॥ 8-97-85 (59797) ગાણ્ડીવં જ્યાં ચ બાણાંશ્ચ સોઽનુમન્ત્ર્ય પરન્તપઃ। વ્યસૃજચ્છરવર્ષાણિ વર્ષાણીવ પુરન્દરઃ॥ 8-97-86 (59798) તતસ્તેજોમયા બાણા રથાત્પાર્થસ્ય નિઃસૃતાઃ। પ્રાદુરાસન્મહાવીર્યાઃ કર્ણસ્ય રથમન્તિકાત્। 8-97-87 (59799) સ કર્ણોઽગ્રસદસ્યાસ્ત્રં કુર્વન્મોક્ષં મહારથઃ॥ તતોઽબ્રવીદ્વૃષ્ણિવીરસ્તસ્મિન્નસ્ત્રે વિનાશિતે। વિસૃજાસ્ત્રં પરં પાર્થ રાધેયો ગ્રસતે શરાન્॥ 8-97-88 (59800) તતો બ્રહ્માસ્ત્રમત્યુગ્રં સમ્મન્ત્ર્ય સમયોજયત્। છાદયિત્વા તતો બાણૈઃ કર્ણં પ્રત્યસ્યદર્જુનઃ॥ 8-97-89 (59801) તતઃ કર્ણઃ શિતૈર્બાણૈર્જ્યાં ચિચ્છેદ સુતેજનૈઃ। [દ્વિતીયાં ચ તૃતીયાં ચ ચતુર્થી પઞ્ચમીં તથા॥ 8-97-90 (59802) ષષ્ઠીમથાસ્ય ચિચ્છેદ સપ્તમીં ચ તથાઽષ્ટમીમ્। નવમીં દશમીં ચાસ્ય તથા ચૈકાદશીં વૃષઃ। જ્યાશતં શતસન્ધાનઃ સ કર્ણો નાવબુધ્યતે॥] 8-97-91 (59803) તતો જ્યાં વિનિધાયાન્યામભિમન્ત્ર્ય ચ પાણ્ડવઃ। શરૈરવાકિરત્કર્ણં દીપ્યમાનૈરિવાહિભિઃ॥ 8-97-92 (59804) તસ્ય જ્યાચ્છેદનં કર્ણો જ્યાવધાનં ચ સંયુગે। નાન્વબુધ્યત શીઘ્રત્વાત્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-97-93 (59805) અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય પ્રનિઘ્નન્સવ્યસાચિનઃ। ચક્રે ચાપ્યધિકં પાર્થાત્સ્વવીર્યમતિદર્શયન્॥ 8-97-94 (59806) તતઃ કર્ણોઽર્જુનં દૃષ્ટ્વા સ્વસ્યાસ્ત્રેણ ચ પીડિતમ્। અભ્યસેત્યબ્રવીત્પાર્થમાતિષ્ઠાસ્ત્રં વ્રજેતિ ચ॥ 8-97-95 (59807) તતોઽગ્નિસદૃશં ઘોરં શરં સર્પવિષોપમમ્। અશ્મસારમં દિવ્યમભિમન્ત્ર્યં પરન્તપઃ। રૌદ્રમસ્ત્રં સમાધાય ક્ષેપ્તુકામઃ કિરીટિને॥ 8-97-96 (59808) તતોઽગ્રસન્મહી ચક્રં રાધેયસ્ય તદા નૃપ॥ 8-97-97 (59809) [તતોઽવતીર્ય રાધેયો રથાદાશુ સમુદ્યતઃ। ચક્રં ભુજાભ્યામાલમ્બ્ય સમુત્ક્ષેપ્તુમિયેષ સઃ॥ 8-97-98 (59810) સપ્તદ્વીપા વસુમતી સશૈલવનકાનના। ગીર્ણચક્રા સમુત્ક્ષિપ્તા કર્ણેન ચતુરઙ્ગુલમ્॥ 8-97-99 (59811) ગ્રસ્તચક્રસ્તુ રાધેયઃ ક્રોધાદશ્રૂણ્યવર્તયત્। અર્જુનં વીક્ષ્ય સંરબ્ધમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 8-97-100 (59812) ભોભો પાર્થ મહેષ્વાસ મુહુર્તં પરિપાલય। યાવચ્ચક્રમિદં ગ્રસ્તમુદ્ધરામિ મહીતલાત્॥ 8-97-101 (59813) સવ્યં ચક્રં મહીગ્રસ્તં દૃષ્ટ્વા દૈવાદિદં મમ। પાર્થ કાપુરુષાચીર્ણમભિસન્ધિં વિસર્જય॥ 8-97-102 (59814) ન ત્વં કાપુરુષાચીર્ણં માર્ગમાસ્થાતુમર્હસિ। ખ્યાતસ્ત્વમસિ કૌન્તેય વિશિષ્ટો રણકર્મસુ। વિશિષ્ટતરમેવ ત્વં કર્તુમર્હસિ પાણ્ડવ॥ 8-97-103 (59815) પ્રકીર્ણકેશે વિમુખે બ્રાહ્મણેઽથ કૃતાઞ્જલૌ। શરણાગતે ન્યસ્તશસ્ત્રેયાચમાને તથાઽર્જુન॥ 8-97-104 (59816) અબાણે ભ્રષ્ટકવચે ભ્રષ્ટભગ્નાયુધે તથા। ન વિમુઞ્ચન્તિ શસ્ત્રાણિ શૂરાઃ સાધુવ્રતે સ્થિતાઃ॥ 8-97-105 (59817) ત્વં ચ શૂરતમો લોકે સાધુવૃત્તશ્ચ પાણ્ડવ। અભિજ્ઞો યુદ્ધધર્માણાં તસ્માત્ક્ષમ મુહૂર્તકમ્॥ 8-97-106 (59818) દિવ્યાસ્ત્રવિદમેયાત્મા કાર્તવીર્યસમો યુધિ। યાવચ્ચક્રમિદં ગ્રસ્તમુદ્વરામિ મહાભુજ॥ 8-97-107 (59819) ન માં રથસ્થો ભૂમિષ્ઠં વિકલં હન્તુમર્હસિ। ન વાસુદેવાત્ત્વત્તો વા પાણ્ડવેય બિભેમ્યહમ્॥ 8-97-108 (59820) ત્વં હિ ક્ષત્રિયદાયાદો મહાલકુલવિવર્ધનઃ। અતસ્ત્વાં પ્રબવીમ્યેષ મુહૂર્તં ક્ષમ પાણ઼્ડવ॥ ॥ 8-97-109 (59821) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે સપ્તનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 97 ॥ [વિના કિરીટં શંશુભે સ પાર્થઃ। શ્યામો યુવા નીલ ઇવોચ્ચશૃઙ્ગઃ। તતઃ સમુદ્ગ્રથ્ય સિતેન વાસસા સ્વમૂર્ધજાનવ્યથિતસ્તદાઽર્જુનઃ। વિભાસિતઃ સૂર્યમરીચિના દૃઢં શિરોગતેનોદયપર્વતો યથા॥ 8-97-1 (59822) ગોકર્ણા સુમુખી કૃતેન ઇષુણા ગોપુત્રસમ્પ્રેષિતા ગોશબ્દાત્મજભૂષણં સુવિહિતં સુવ્યક્તગોઽસુપ્રભં દૃષ્ટ્વા ગોગતકં જહાર મુકુટં ગોશબ્દગોપૂરિ વૈ ગોકર્ણાસનમર્દનશ્ચ ન યયાવપ્રાપ્ય મૃત્યોર્વશં 8-97-2 (59823) સ સાયકઃ કર્ણભુજપ્રસૃષ્ટો હુતાશનાર્કપ્રતિમો મહાર્હઃ। મહોરગઃ કૃતવૈરોઽર્જુનેન કિરીટમાહત્ય તતો વ્યતીયાત્॥ 8-97-3 (59824) તં ચાપિ દગ્ધ્વા તપનીયચિત્રં કિરીટમાકૃષ્ય તદર્જુનસ્ય। ઇયેષ ગન્તું પુનરેવ તૂણં દૃષ્ટશ્ચ કર્ણેન તતોઽબ્રવીત્તમ્॥ 8-97-4 (59825) મુક્તસ્ત્વયાઽહં ત્વસમીક્ષ્ય કર્ણ શિરો હૃતં યન્ન મયાઽર્જુનસ્ય। સમીક્ષ્ય માં મુઞ્ચ રણે ત્વમાશુ હન્તાઽસ્મિ શત્રું તવ ચાત્મનશ્ચ॥ 8-97-5 (59826) સ એવમુક્તો યુધિ સૂતપુત્ર-- સ્તમ્બ્રવીત્કો ભવાનુગ્રરૂપઃ। નાગોઽબ્રવીદ્વિદ્વિ કૃતાગસં માં પાર્થેન માતુર્વધજાતવૈરમ્॥ 8-97-6 (59827) યદિ સ્વયં વજ્રધરોઽસ્ય ગોપ્તા તથાપિ યાતા પિતૃરાજવેશ્મનિ। 8-97-7 (59828) કર્ણ ઉવાચ। ન નાગ કર્ણોઽદ્ય રણે પરસ્ય બલં સમાસ્થાય જયં બુભૂષેત્॥ 8-97-7x (5065) ન સંદધ્યાં દ્વિઃ શરં ચૈવ નાગ યદ્યર્જુનાનાં શતમેવ હન્યામ્। તમાહ કર્ણઃ પુનરેવ નાગં તદાઽજિમધ્યે રવિસૂનુસત્તમઃ॥ 8-97-8 (59829) વ્યાલાસ્ત્રસર્ગોત્તમયત્નમન્યુભિ-- ર્હન્તાઽસ્મિ પાર્થં સુસુખી વ્રજ ત્વમ્। ઇત્યેવમુક્તો યુધિ નાગરાજઃ કર્ણેન રોષાદસહંસ્તસ્ય વાક્યમ્॥ 8-97-9 (59830) સ્વયં પ્રાયાત્પાર્થવધાય રાજન્ કૃત્વા સ્વરૂપં વિજિઘાંસુરુગ્રઃ। તતઃ કૃષ્ણઃ પાર્થમુવાચ સઙ્ખ્યે મહોરગં કૃતવૈરં જહિ ત્વમ્॥ 8-97-10 (59831) 8-97-11 (59832) સ એવમુક્તો મધુસૂદનેન ગાણ્ડીવધન્વા રિપુવીર્યસાહઃ। ઉવાચ કો હ્યેષ મમાદ્ય નાગઃ સ્વયં ય આયાદ્ગરુડસ્ય વક્ત્રમ્॥]

8-98-0 (59833) સઞ્જય ઉવાચ। 8-98-0x (5066) અથાબ્રવીદ્વાસુદેવો મહાત્મા રાધેય દિષ્ટ્યા સ્મરસીહ ધર્મમ્। `ધર્મે હિ બદ્ધા સતતં હિ પાર્થા-- સ્તેભ્યસ્તતો વૃદ્ધિસૌ દદાતિ॥ 8-98-1 (59834) ધર્માદપેતાઃ પરિપન્થિનસ્તે તસ્માદ્ગતા વૈ કુરવો વિનાશમ્'। પ્રાયેણ નીચા વ્યસનેષુ મગ્ના નિન્દન્તિ દૈવં ન તુ દુષ્કૃતં સ્વમ્॥ 8-98-2 (59835) કૃષ્ણાં સભાં કર્ણ યદેકવસ્ત્રા-- માનીતવાંસ્ત્વં ચ સુયોધનશ્ચ। દુઃશાસનઃ શકુનિઃ સૌબલશ્ચ। ધર્મસ્તદા તે રુચિતો ન કસ્માત્॥ 8-98-3 (59836) યદા સભાયાં રાજાનમનક્ષજ્ઞં યુધિષ્ઠિરમ્। આનીય જિતવન્તો વૈ ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-4 (59837) વનવાસે વ્યતીતે ચ કર્ણ વર્ષે ત્રયોદશે। ન પ્રયચ્છસિ યદ્રાજ્યં ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-5 (59838) યદ્ભીમસેનં સર્પૈશ્ચ વિષયુક્તૈશ્ચ ભોજનૈઃ। આચરત્ત્વન્મતે રાજા ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-6 (59839) યદ્વારણાવતે પાર્થાન્સુપ્તાઞ્જતુગૃહે તદા। હન્તુકામાસ્તદા યૂયં ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-7 (59840) યદા રજસ્વલાં કૃષ્ણાં દુઃશાસનવશે સ્થિતામ્। સભાયાં પ્રાહસઃ કર્ણ ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-8 (59841) યદનાર્યૈઃ પુરા કૃષ્ણાં ક્લિશ્યમાનામનાગસમ્। ઉપપ્રેક્ષસિ રાધેય ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-9 (59842) વિનષ્ટાઃ પાણ્ડવાઃ કૃષ્ણે શાશ્વતં નરકં ગતાઃ। પતિમન્યં વૃણીષ્વેતિ વદંસ્ત્વં ગજગામિનીમ્। ઉપપ્રેક્ષસિ રાધેય ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-10 (59843) રાજ્યલુબ્ધઃ પુનઃ કર્ણ સમાહ્વયસિ પાણ્ડવાન્। યદા શકુનિમાશ્રિત્ય ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-11 (59844) યદાઽભિમન્યું બહવો યુદ્ધે જઘ્નુર્મહારથાઃ। પરિવાર્ય રણે બાલં ક્વ તે ધર્મસ્તદા ગતઃ॥ 8-98-12 (59845) [યદ્યેષ ધર્મસ્તત્ર ન વિદ્યતે હિ કિં સર્વથા તાલુવિશોષણેન। અદ્યેહ ધર્મ્યાણિ વિધત્સ્વ સૂત તથાપિ જીવન્ન વિમોક્ષ્યસે હિ॥ 8-98-13 (59846) નલો હ્યક્ષૈર્નિર્જિતઃ પુષ્કરેણ પુનર્યશો રાજ્યમવાપ વીર્યાત્। પ્રાપ્તાસ્તથા પાણ્ડવા બાહુવીર્યા-- ત્સર્વૈઃ સમેતાઃ પરિવૃત્તલોભાઃ॥ 8-98-14 (59847) નિહત્ય શત્રૂન્સમરે પ્રવૃદ્ધા-- ન્સસોમકા રાજ્યમવાપ્નુયુસ્તે। તથા ગતા ધાર્તરાષ્ટ્રા વિનાશં ધર્માભિગુપ્તૈઃ સતતં નૃસિંહૈઃ]॥ 8-98-15 (59848) સઞ્જય ઉવાચ। 8-98-16x (5067) એવમુક્તસ્તદા કર્ણો વાસુદેવેન ભારત। લજ્જયાવનતો ભૂત્વા નોત્તરં કિઞ્ચિદુક્તવાન્॥ 8-98-16 (59849) ક્રોધાત્પ્રસ્ફુરમાણૌષ્ઠો ધનુરુદ્યમ્ય ભારત। યોધયામાસ વૈ પાર્થં મહાવેગપરાક્રમઃ॥ 8-98-17 (59850) તતોઽબ્રવીદ્વાસુદેવઃ ફલ્ગુનં પુરુષર્ષભમ્। દિવ્યાસ્ત્રેણૈવ નિર્ભિદ્ય પાતયસ્વ મહાબલ॥ 8-98-18 (59851) એવમુક્તસ્તુ દેવેન ક્રોધમાગાત્તદાઽર્જુનઃ। મન્યુમભ્યાવિશદ્ધોરં સ્મૃત્વા તત્તુ ધનઞ્જયઃ॥ 8-98-19 (59852) તસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય સર્વેભ્યઃ સ્રોતોભ્યસ્તેજસોઽર્ચિષઃ। પ્રાદુરાસંસ્તદા રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 8-98-20 (59853) તત્સમીક્ષ્ય તતઃ કર્ણો બ્રહ્માસ્ત્રેણ ધનઞ્જયમ્। અભ્યવર્ષત્પુનર્યત્નમકરોદ્રથસર્જને॥ 8-98-21 (59854) બ્રહ્માસ્ત્રેણવ તં પાર્થો કવર્ષ શરવૃષ્ટિભિઃ। તદસ્ત્રમસ્ત્રેણાવાર્ય પ્રજહાર ચ પાણ્ડવઃ॥ 8-98-22 (59855) તતોઽન્યદસ્ત્રં કૌન્તેયો દયિતં જાતવેદસઃ। મુમોચ કર્ણમુદ્દિશ્ય તત્પ્રજજ્વાલ તેજસા॥ 8-98-23 (59856) વારુણેન તતઃ કર્ણઃ શમયામાસ પાવક્રમ્। જીમૂતૈશ્ચ દિશઃ સર્વાશ્ચક્રે તિમિરદુર્દિનાઃ॥ 8-98-24 (59857) પાણ્ડવેયસ્ત્વસમ્ભ્રાન્તો વાયવ્યાસ્ત્રેણ વીર્યવાન્। અપોવાહ તદાઽભ્રાણિ રાધેયસ્ય પ્રપશ્યતઃ॥ 8-98-25 (59858) [તતઃ શરં મહાઘોરં જ્વલન્તિમિવ પાવકમ્। આદદે પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૂતપુત્રો જિઘાંસયા॥ 8-98-26 (59859) યોજ્યમાને તતસ્તસ્મિન્બાણે ધનુષિ પૂજિતે। ચચાલ પૃથિવી રાજન્સશૈલવનકાનના॥ 8-98-27 (59860) વવૌ સશર્કરો વાયુર્દિશશ્ચ રજસા વૃતાઃ। હાહાકારશ્ચ સંવજ્ઞે સુરાણાં દિવિ ભારત॥ 8-98-28 (59861) તમિગું સન્ધિતં દૃષ્ટ્વા સૂતપુત્રેણ મારિષ। વિષાદં પરમં જગ્મુઃ પાણ્ડવા દીનચેતસઃ॥ 8-98-29 (59862) સ સાયકઃ કર્ણભુજપ્રમુક્તઃ શક્રાશનિગ્રખ્યરુચિઃ શિતાગ્રઃ। મુલાન્તરં પ્રાપ્ય ધનઞ્જયસ્ય વિવેશ વલ્મીકમિવોરમોત્તમઃ॥ 8-98-30 (59863) સ રાઢવિદ્ધઃ સમરે મહાત્મા વિધૂર્ણમાનઃ શ્લથહસ્તગાણ્ડિવઃ। ચચાલ વીભત્સુરમિત્રમર્દનઃ ક્ષિતેઃ પ્રકમ્પે ચ યથાઽચલોત્તમઃ॥ 8-98-31 (59864) તદન્તરં પ્રાપ્ય વૃષો મહારથો રથાઙ્ગસુર્વીગતમુજ્જિહીર્ષુઃ। રથાદવપ્લુત્ય નિગૃહ્ય દોર્ભ્યાં શશાક દૈવાન્ન મહાબલોઽપિ॥ 8-98-32 (59865) તતઃ કિરીટિ પ્રતિલભ્ય સંજ્ઞાં જગ્રાહ બાણં યમદણ્ડકલ્પમ્। તતોઽર્જુનઃ પ્રાઞ્જલિકં મહાત્મા તતોઽબ્રવીદ્વાસુદેવોઽપિ પાર્થમ્॥ 8-98-33 (59866) છિન્ધ્યસ્ય મૂર્ધાનમરેઃ શરેણ ન યાવદારોહતિ વૈ રથં વૃષઃ। તથૈવ સમ્પૂજ્ય સ તદ્વચઃ પ્રભો-- સ્તતઃ શરં પ્રજ્વલિતં પ્રગૃહ્ય। જઘાન કક્ષામમલાર્કવર્ણાં મહારથે રથચક્રે વિમગ્ને॥ 8-98-34 (59867) તં હસ્તિકક્ષાપ્રવરં સુકેતું સુવર્ણમુક્તામણિવજ્રજુષ્ટમ્। કલાપ્રકૃષ્ટોત્તમશિલ્પિયત્નૈઃ કૃતં સુરૂપં તપનીયચિત્રમ્॥ 8-98-35 (59868) જયાસ્પદં તવ સૈન્યસ્ય નિત્ય--- મમિત્રવિત્રાસનમીડ્યરૂપમ્। વિખ્યાતમાદિત્યસુતસ્ય લોકે ત્વિષા સમં પાવકભાનુચન્દ્રૈઃ॥ 8-98-36 (59869) તતઃ ક્ષુરપ્રેણ સુસંશિતેન સુવર્ણપુઙ્ખેન હુતાગ્નિવર્ચસા। શ્રિયા જ્વલન્તં ધ્વજમુન્મમાથ મહારથસ્યાધિરથેઃ કિરીટી॥ 8-98-37 (59870) યશશ્ચ દર્પશ્ચ તથા પ્રિયાણિ સર્વાણિ કાર્યાણિ ચ તેન કેતુના। સાકં કુરૂણાં હૃદયાનિ ચાપતન્ બભૂવ હાહેતિ ચ નિઃસ્વનો મહાન્॥ 8-98-38 (59871) દ્વષ્ટ્વા ધ્વજં પાતિતમાશુકારિણા કુરુપ્રવીરેણ નિકૃત્તમાહવે। નાશંસિરે સૂતપુત્રસ્ય સર્વે જયં તદા ભારત યે ત્વદીયાઃ॥ 8-98-39 (59872) અથ ત્વરન્કર્ણવધાય પાર્થો મહેદ્રવજ્રાનલદણ્ડસન્નિભમ્। આદત્ત ચાથાઞ્જલિકં નિષઙ્ગા-- ત્સહસ્રરશ્મેરિવ રશ્મિમુત્તમમ્॥ 8-98-40 (59873) મર્મચ્છિદં શોણિતમાંસદિગ્ધં વૈશ્વાનરાર્કપ્રતિમં મહાર્હમ્। નરાશ્વનાગાસુહરં ત્ર્યરત્નિં ષડ્વાજમઞ્જોગતિમુગ્રવેગમ્॥ 8-98-41 (59874) સહસ્રનેત્રાશનિતુલ્યવીર્યં કાલાનલં વ્યાત્તમિવાતિઘોરમ્। પિનાકનારાયણચક્રસન્નિભં ભયઙ્કરં પ્રાણભૃતાં વિનાશનમ્॥ 8-98-42 (59875) જગ્રાહ પાર્થઃ સ શરં પ્રહૃષ્ટો યો દેવસઙ્ઘૈરપિ દુર્નિવાર્યઃ। સમ્પૂજિતો યઃ સતતં મહાત્મા દેવાસુરાન્યો વિજયેન્મહેષુઃ॥ 8-98-43 (59876) તં વૈ પ્રમૃષ્ટં પ્રસમીક્ષ્ય યુદ્ધે ચચાલ સર્વં સચરાચરં જગત્। કૃત્સ્નં જગત્સ્વસ્ત્યૃષયોઽભિચક્રુ-- સ્તમુદ્યતં પ્રેક્ષ્ય મહાહવેષુમ્॥ 8-98-44 (59877) તતસ્તુ તં વૈ શરમપ્રમેયં ગાણ્ડીવધન્વા ધનુષિ વ્યયોજયત્। યુક્ત્વા મહાસ્ત્રેણ પરેણ ચાપં વિકૃષ્ય ગાણ્ડીવમુવાચ સત્વરમ્॥ 8-98-45 (59878) અયં હાસ્ત્રપ્રહિતો મહાશરઃ શરીરહૃચ્ચાસુહરશ્ચ દુર્હૃદઃ। તપોઽસ્તિ તપ્તં ગુરવશ્ચ તોષિતા મયા યદીષ્ટં સુહુતં યદિ શ્રુતમ્॥ 8-98-46 (59879) અનેન સત્યેન નિહન્ત્વયં શરઃ સુસંહિતઃ કર્ણમરિં મમોર્જિતમ્। ઇત્યૂચિવાંસ્તં પ્રમુમોચ બાણં ધનઞ્જયઃ કર્ણવધાય ઘોરમ્॥ 8-98-47 (59880) કૃત્યા હ્યથર્વાઙ્ગિરસી પ્રચોદિતા યથા તથા ત્વં જહિ શાત્રવં મમ। બ્રુવન્કિરીટી તમતિપ્રહૃષ્ટો-- ઽસૃજદ્દેવાનાં જયહેતું મહેષુમ્॥ 8-98-48 (59881) જિઘાંસુરર્કેન્દુસમપ્રભાવઃ કર્ણં વશી પાણ્ડવઃ ક્ષિપ્રકારી। તતો વિમુક્તો બલિના મહેષુઃ પ્રજ્વાલયામાસ નભો દિશશ્ચ॥ 8-98-49 (59882) સૈન્યાન્યનેકાનિ ચ વિપ્રમોહ્ય ગાણ્ડીવમુક્તેન તતો મહાત્મા। તેનાર્જુનસ્તન્મહનીયમસ્ય શિરોઽહરત્સૂતપુત્રસ્ય રાજન્॥ 8-98-50 (59883) શરોત્તમેનાઞ્જલિકેન રાજં-- સ્તદા મહાસ્ત્રપ્રતિમન્ત્રિતેન। પાર્થોઽપરાહ્ણે શિર ઉચ્ચકર્ત વૈકર્તનસ્યાથ મહેન્દ્રસૂનુઃ। છિન્નં પપાતાઞ્જલિકેન તૂર્ણં કાયશ્ચ પશ્ચાદ્ધરણીં જગામ॥ 8-98-51 (59884) તદુદ્યતાદિત્યસમાનતેજસં શરન્નભોમધ્યગભાસ્કરોપમમ્। વરાઙ્ગમુર્વ્યામપતચ્ચમુમૂખે દિવાકરોઽસ્તાદિવ રક્તમણ્ડલઃ॥ 8-98-52 (59885) તતોઽસ્ય દેહં સતતં સુખૈધિતં સુરૂપમત્યર્થસુખં સુગન્ધિ ચ। પરેણ કૃચ્છ્રેણ શિરઃ સમત્યજ-- દ્ગૃહં મહર્ધીન્નિવસન્નિવેશ્વરઃ॥ 8-98-53 (59886) શરૈર્વિભિન્નં વ્યસુ તત્સુવર્ચસઃ પપાત કર્ણસ્ય શરીમુચ્છ્રિતમ્। સ્રવદ્વ્રણં ગૈરિકતોયવિસ્રવં ગિરેર્યથા વજ્રહતં મહાશિરઃ॥ 8-98-54 (59887) દેહાચ્ચ કર્ણસ્ય નિપાતિતસ્ય તેજઃ સૂર્યં ખં વિતત્યાવિવેશ। તદદ્ભુતં સર્વમનુષ્યયોધાઃ સંદૃષ્ટવન્તો નિહતે સ્મ કર્ણે॥ 8-98-55 (59888) તતઃ શઙ્ખાન્પાણ્ડવા દધ્મુરુચ્ચૈ-- ર્દૃષ્ટ્વા કર્ણં પાતિતં ફલ્ગુનેન। તથૈવ કૃષ્ણશ્ચ ધનઞ્જયશ્ચ હષ્ટૌ યમૌ દધ્મતુર્વારિજાતૌ॥ 8-98-56 (59889) તં સોમકાઃ પ્રેક્ષ્ય હતં શયાનં સૈન્યૈઃ સાર્ધં સિંહનાદાન્પ્રચક્રુઃ। તૂર્યાણિ સઞ્જઘ્નુરતીવ હૃષ્ટા વાસાંસિ ચૈવાદુધુવુર્ભુજાંશ્ચ॥ 8-98-57 (59890) સંવર્ધયન્તશ્ચ નરેન્દ્ર યોધાઃ પાર્થં સમાજગ્મુરતીવ હૃષ્ટાઃ। બલાન્વિતાશ્ચાપરે હ્યપ્યનૃત્ય-- ન્નન્યોન્યમાશ્લિષ્ય નદન્ત ઊચુઃ॥ 8-98-58 (59891) દૃષ્ટ્વા તુ કર્ણં ભુવિ વા વિપન્નં કૃત્તં રથાત્સાયકૈરર્જુનસ્ય। મહાનિલેનાદ્રિમિવાપવિદ્વં યજ્ઞાવસાનેઽગ્નિમિવ પ્રશાન્તમ્॥ 8-98-59 (59892) તદાનનં સૂર્યસુતસ્ય રાજ-- ન્વિભ્રાજતે પદ્મિવાવનાલમ્। રરાજ કર્ણસ્ય શિરો નિકૃત્ત-- મસ્તંગતં ભાસ્કરસ્યેવ બિમ્બમ્॥ 8-98-60 (59893) શરૈરાચિતસર્વાઙ્ગઃ શોણિતૌઘપરિપ્લુતઃ। રરાજ દેહઃ કર્ણસ્ય સ્વરશ્મિભિરિવાંશુમાન્॥ 8-98-61 (59894) પ્રતાપ્ય સેનામામિત્રીં દીપ્તૈઃ શરગભસ્તિભિઃ। બલિનાર્જુનકાલેન નીતોઽસ્તં કર્ણભાસ્કરઃ॥ 8-98-62 (59895) અસ્તં ગચ્છન્યથાઽદિત્યઃ પ્રભામાદાય ગચ્છતિ। તથા જીવિતમાહાય કર્ણસ્યેષુર્જગામ સઃ॥ 8-98-63 (59896) અપરાહ્ણેઽપરાહ્ણસ્ય સૂતપુત્રસ્ય મારિષ। છિન્નમઞ્જલિકેનાજૌ સોત્સેધમપતચ્છિરઃ॥ 8-98-64 (59897) ઉપર્યુપરિ સૈન્યાનાં વિનિઘ્નન્નિતરાઞ્જનાન્। શિરઃ કર્ણસ્ય સોઽત્સેધમિષુઃ સોપ્યહરદ્દ્રુતમ્॥ 8-98-65 (59898) કર્ણં તુ શૂરં પતિતં પૃથિવ્યાં શરાચિતં શોણિતદિગ્ધગાત્રમ્। દૃષ્ટ્વા શયાનં ભુવિ મદ્રરાજ-- શ્છિન્નધ્વજેનાથ યયૌ રથેન॥ 8-98-66 (59899) હતે કર્ણે કુરવઃ પ્રાદ્રવન્ત ભયાર્દિતા ગાઢવિદ્ધાશ્ચ સઙ્ખ્યે। અવેક્ષમાણા મુહુરર્જુનસ્ય ધ્વજં મહાન્તં વપુષા જ્વલન્તમ્॥ 8-98-67 (59900) તચ્છિરો ભરતશ્રેષ્ઠ શોભયામાસ મેદિનીમ્। યદૃચ્છયેવ પતિતં મણ્ડલં ચાણ્ડદીધિતેઃ॥ 8-98-68 (59901) તં દૃષ્ટ્વા સમરવિમર્દ (બદ્ધ) લબ્ધનિદ્રં દષ્ટોષ્ઠં રુધિરપીરતકાતરાક્ષમ્। રાધેયં રથવરપૃષ્ઠસન્નિષણ્ણં હીનાંશુર્દિવસકરો મુહૂર્તમાસીત્॥ 8-98-69 (59902) નિઃશબ્દતૂર્યં હતયોધમુખ્યં પ્રશાન્તદર્પં ધૃતરાષ્ટ્રસૈન્યમ્। ન શોભતે સૂર્યસુતેન હીનં વૃન્દં ગ્રહાણામિવ ચન્દ્રહીનમ્॥ 8-98-70 (59903) સહસ્રનેત્રપ્રતિમાનકર્મણઃ સહસ્રપત્રપ્રતિમાનનં શુભમ્। સહસ્રરશ્મિર્દિવસક્ષયે યથા તથાઽપતત્કર્ણશિરો વસુન્ધરામ્॥ 8-98-71 (59904) વ્યૂઢોરસ્કં કમલવદનં તપ્તહેમાવભાસં કર્ણં દૃષ્ટ્વા ભુવિ નિપતિતં પાર્થબાણાભિતપ્તમ્। પાંસુગ્રસ્તં મલિનમસકૃત્પુત્રમન્વીક્ષમાણો મન્દમ્મન્દં વ્રજતિ સવિતા મન્દિરં મન્દરશ્મિઃ॥ ॥ 8-98-72 (59905) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સપ્તદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 98 ॥

8-99-0 (59906) સઞ્જય ઉવાચ। 8-99-0x (5068) કર્ણં તુ શૂરં પતિતં પૃથિવ્યાં શરાચિતં શોણિતદિગ્ધગાત્રમ્। યદૃચ્છયા સૂર્યમિવાવનિં ગતં દિદૃક્ષવઃ સમ્પરિવાર્ય તસ્થુઃ॥ 8-99-1 (59907) પ્રહૃષ્ટવિત્રસ્તવિષણ્ણવિસ્મિતા-- સ્તથાઽપરે શોકસમન્વિતાઽભવન્। પરે ત્વદીયાશ્ચ રણે વિશામ્પતે યથાયથેષ્ટં પૃતના તથા ગતા॥ 8-99-2 (59908) પ્રવિદ્ધવર્માભરણાયુધામ્બરં ધનઞ્જયેન પ્રહતં મહારથમ્। નિશામ્ય કર્ણં કુરવઃ પ્રદુદ્રુવુ-- ર્હતર્ષભં કેસરિણેવ ગોકુલમ્॥ 8-99-3 (59909) કૃત્વા દિમર્દં ભૃશમર્જુનેન કર્ણં હતં કેસરિણેવ નાગમ્। દૃષ્ટ્વા શયાનં યુધિ મદ્રરાજ-- શ્છિન્નધ્વજેનાપયયૌ રથેન॥ 8-99-4 (59910) કર્ણે હતે પાર્થભયાત્પ્રદુદ્રુવુ-- ર્વૈકર્તને ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ સશલ્યાઃ। અવેક્ષમાણા મુહુરર્જુનસ્ય કેતું મહાન્તં યશસા જ્વલન્તમ્॥ 8-99-5 (59911) શલ્યસ્તુ કર્ણાર્જુનયોર્વિમર્દે બલાનિ દૃષ્ટ્વા મૃદિતધ્વજાનિ। યયૌ સ તેનૈવ રથેન તૂર્ણં હેલીકૃતઃ સૃઞ્જયસોમકૈશ્ચ॥ 8-99-6 (59912) નિપાતિતસ્યન્દનવાજિનાગં બલં ચ દૃષ્ટ્વા હતસૂતપુત્રમ્। ભીમસ્તુ ભીમેન તદા સ્વરેણ સમુન્નદદ્રોદસી કમ્પયંશ્ચ। 8-99-7 (59913) આસ્ફોટયન્નૃત્યતિ વલ્ગતે ચ હતે કર્ણે ત્રાસયન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્। તદા રાજન્સૃઞ્જયાઃ સોમકાશ્ચ શઙ્ખાન્દધ્મુઃ સસ્વજુશ્ચાપિ સર્વે॥ 8-99-8 (59914) પરસ્પરં ક્ષત્રિયા હૃષ્ટરૂપાઃ સૂતાત્મજે વૈ નિહતે તદાનીમ્। દુર્યોધનોઽશ્રુપ્રતિપૂર્ણનેત્રો દીનો મુહુર્નિશ્વસન્નાર્તરૂપઃ॥ 8-99-9 (59915) મદ્રાધિપશ્ચાપિ વિમૂઢચેતા-- સ્તૂર્ણં ધ્વજેનાપહૃતેન તેન। રથેન દુર્યોધનમેત્ય તૂર્ણં પશ્યન્સુદુઃખાત્તમુવાચ રાજન્॥ 8-99-10 (59916) વિશીર્ણનાગાશ્વરથપ્રવીરં બલં ત્વદીયં યમરાષ્ટ્રકલ્પમ્। અન્યોન્યમાસાદ્ય હતૈઃ શયાનૈ-- ર્નરાશ્વનાગૈર્ગિરિકૂટકલ્પૈઃ॥ 8-99-11 (59917) નૈતાદૃશં ભારત યુદ્ધમાસી-- દ્યથા હિ કર્ણાર્જુનયોર્બભૂવ। ગ્રસ્તૌ હિ કર્ણેન સમેત્ય કૃષ્ણા-- વન્યે હિ સર્વે તવ શાત્રવેયાઃ॥ 8-99-12 (59918) દૈવં તુ યત્તત્સ્વવશે પ્રવૃત્તં તત્પાણ્ડવાન્પાતિ નિહન્તિ ચાસ્માન્। તવાર્થસિદ્ધ્યર્થકરા હિ સર્વે પ્રસહ્ય વીરા નિહતા દ્વિષદ્ભિઃ॥ 8-99-13 (59919) કુબેરવૈવસ્વતવાસવાનાં તુલ્યપ્રભાવા વરુણસ્ય ચાપિ। વીર્યેણ શૌર્યેણ પરાક્રમેણ તૈશ્ચાપિ યુક્તા વિમલૈર્ગુણૌઘૈઃ॥ 8-99-14 (59920) અવધ્યકલ્પા નિહતા નરેન્દ્રા-- સ્તવાર્થકામા યુધિ પાણ્ડવેયૈઃ। તન્મા શુચો ભારત દિષ્ટમેત-- ત્પર્યાયસિદ્ધિર્ન તુ નિત્યસિદ્ધિઃ॥ 8-99-15 (59921) એતદ્વચો મદ્રપતેર્નિશમ્ય સ્વં ચાવિનીતં મનસા વિચિન્ત્ય। દુર્યોધનોઽશ્રુપ્રતિપૂર્ણનેત્રો મુહુર્મુહુર્નિશ્વસન્નાર્તરૂપઃ॥ 8-99-16 (59922) *તદ્વ્યાનમૂકં કૃપણં ભૃશાર્ત-- માર્તાયનિર્દીનમુવાચ રાજન્। પશ્યેદમુગ્રૈર્નરવાજિનાગૈ-- રાયોધનં વીર હતૈઃ સુપૂર્ણમ્॥ 8-99-17 (59923) મહીધરાભૈઃ પતિતૈશ્ચ નાગૈઃ સકૃત્પ્રયત્નૈઃ શરભિન્નગાત્રૈઃ। પ્રવિહ્વલદ્ભિશ્ચ ગતાસુભિશ્ચ પ્રધ્વસ્તવર્માયુધસર્વયોધૈઃ॥ 8-99-18 (59924) વજ્રાપવિદ્વૈરિવ ચાચલૌઘૈ-- ર્વિભિન્નપાષાણમૃગદ્રુમૌઘૈઃ। પ્રવિદ્ધઘણ્ટાઙ્કુશતોમરધ્વજૈઃ સહેમજાલૈ રુધિરૌઘસમ્પ્લવૈઃ॥ 8-99-19 (59925) શરાવનુન્નૈઃ પતિતૈસ્તુરઙ્ગૈ-- સ્તનદ્ભિરાર્તૈઃ ક્ષતજં વમદ્ભિઃ। દીનૈસ્ત્રસદ્ભિઃ પરિવૃત્તનેત્રૈ-- ર્મહી પતદ્ભિઃ કૃપણા વભૂવ॥ 8-99-20 (59926) તથાઽપવિદ્વૈર્ગજવાજિયૂથૈ-- ર્મન્દાસુભિશ્ચાપિ ગતાસુભિશ્ચ। રથૈશ્ચ નાગૈસ્તુરગૈશ્ચ નુન્નૈ-- ર્મહી મહાવૈતરણીવ ભાતિ॥ 8-99-21 (59927) ગજૈર્નિકૃત્તાપરહસ્તગાત્રૈ-- રુદ્વેપમાનૈઃ પતિતૈઃ પૃથિવ્યામ્। રથર્ષભૈર્નાગવરાશ્વયોધૈઃ પદાતિભિશ્ચાભિમુખૈઃ પરૈર્હતૈઃ॥ 8-99-22 (59928) વિશીર્ણવર્માભરણામ્બરાયુધૈ-- ર્યુતા પ્રશાન્તૈરિવ પાવકૈર્મહી। શરપ્રહારાભિહતૈર્મહાબલૈ-- રવેક્ષમાણૈઃ પતિતૈઃ સમન્તતઃ॥ 8-99-23 (59929) પ્રનષ્ટસંજ્ઞૈઃ પુનરાશ્વસદ્ભિ-- ર્મહી બભૌ કુમ્ભગતૈરિવાગ્નિભિઃ। રત્નૈશ્ચ્યુતૈર્ભૂરતિદીપ્તિમદ્ભિ-- ર્નક્તં ગ્રહૈર્દ્યૌર્વિમલૈર્વિભાતિ॥ 8-99-24 (59930) શરાસ્તુ કર્ણાર્જુનબાહુમુક્તા વિદાર્ય નાગાંશ્ચ મનુષ્યદેહાન્। પ્રાણાન્નિરસ્યાશુ મહીં પ્રતીયુ-- ર્મહોરગા વાસમિવાભિનમ્રાઃ॥ 8-99-25 (59931) હતૈર્મનુષ્યૈશ્ચ ગજૈશ્ચ સઙ્ખ્યે શરાવભિન્નૈ રુધિરપ્રદિગ્ધૈઃ। ધન઼ઞ્જયસ્યાધિરથેશ્ચ માર્ગે હતૈરગમ્યા વસુધાઽતિદુર્ગા॥ 8-99-26 (59932) રથૈર્મહેષૂન્મથિતૈઃ સુકલ્પિતૈઃ સનાગયોધાશ્વવરાયુધધ્વજૈઃ વિશીર્ણયોક્ત્રૈર્વિનિકીર્ણબન્ધનૈ-- ર્નિકૃત્તચક્રાક્ષયુગત્રિવેણુભિઃ॥ 8-99-27 (59933) વિમુક્તયોક્ત્રૈશ્ચ રથૈરુપસ્કરૈઃ કૃતાભિષઙ્ગૈર્વિનિબદ્વકૂબરૈઃ। પ્રભગ્નનીડૈર્મણિહેમભૂષિતૈ-- ર્વૃતા મહી દ્યૌરિવ શારદૈર્ઘનૈઃ॥ 8-99-28 (59934) નિકૃષ્યમાણા જવનૈસ્તુરઙ્ગમૈ-- ર્હતેશ્વરા રાજરથાઃ સુકલ્પિતાઃ। મનુષ્યમાતઙ્કરથાશ્વસાદિષુ દ્રુતં વ્રજન્તો બહુધા વિઘૂર્ણિતાઃ॥ 8-99-29 (59935) સહેમપૃષ્ઠાઃ સપરશ્વથાયુધાઃ શિતાશ્ચ શૂલા મુસલાઃ સમુદ્ગરાઃ। ચિત્રાશ્ચ ખઙ્ગા વિમલાશ્ચ કોશા ગજાશ્ચ જામ્બૂનદપટ્ટનદ્ધાઃ॥ 8-99-30 (59936) ચાપાનિ જામ્બૂનદભૂષિતાનિ શરાશ્ચ કાર્તસ્વરચિત્રપુઙ્ખાઃ। ઋષ્ટ્યશ્ચ પીતા વિમલાશ્ચ કોશાઃ પ્રાસાશ્ચ દણ્ડાઃ કનકપ્રભાસાઃ॥ 8-99-31 (59937) શુભ્રાણિ વાલવ્યજનાનિ શઙ્ખા-- શ્છિન્નાવરુદ્ધા વિરુચઃ સ્રજશ્ચ। કુથાઃ પતાકામ્બરવેષ્ટનાનિ કિરીટમાલા મકુટાશ્ચ શુભ્રાઃ॥ 8-99-32 (59938) પ્રકીર્ણકા વિપ્રતિકીર્ણકાશ્ચ પ્રધાનમુખ્યાસ્તરલાશ્ચ હારાઃ। આપીડકેયૂરવરાઙ્ગદાનિ ગ્રૈવેયનિષ્કાઃ સસુવર્ણસૂત્રાઃ॥ 8-99-33 (59939) મણ્યુત્તમા વજ્રસુવર્ણયુક્તા રત્નાનિ ચોચ્ચાવચમઙ્ગલાનિ। ગાત્રાણિ ચાભાન્તિ સુખોચિતાનિ શિરાંસિ ચેન્દુપ્રતિમાનનાનિ॥ 8-99-34 (59940) દેહાંશ્ચ ભોગાંશ્ચ પરિચ્છદાંશ્ચ ત્યક્ત્વા મનોજ્ઞા નિહતાઃ સુખાનિ। સ્વધર્મનિષ્ઠાં મહતીમવાપ્ય પ્રાપ્તાશ્ચ લોકાન્યશસા ગતાસ્તે॥ 8-99-35 (59941) નિવર્ત દુર્યોધન યાન્તુ સૈનિકા વ્રજસ્વ રાજઞ્શિબિરાણિ માનદ। દિવાકરોઽપ્યેષ વિલમ્બતે પ્રભો પુનસ્ત્વમેવાત્ર નરેન્દ્ર કારણમ્॥ 8-99-36 (59942) સઞ્જય ઉવાચ। 8-99-37x (5069) એતાવદુક્ત્વા વિરરામ શલ્યો દુર્યોધનં ચૈવ નિવર્તયિત્વા। યુદ્ધાય રાજન્વિનિવિષ્ટબુદ્ધિ-- ર્હા કર્ણ હા કર્ણ ઇતિ બ્રુવાણમ્॥ 8-99-37 (59943) તં દ્રોણપુત્રપ્રમુખા નરેન્દ્રાઃ સર્વે સમાશ્વાસ્ય તતઃ પ્રજગ્મુઃ। નિરીક્ષમાણા ધ્વજમર્જુનસ્ય રથં ચ દિવ્યં યશસા જ્વલન્તમ્॥ 8-99-38 (59944) નરાશ્વમાતઙ્ગશરીરજેન રક્તેન સિક્તાં રુધિરેણ ભૂમિમ્। રક્તામ્બરસ્રક્તપનીયયોગા-- ન્નારીં પ્રકાશામિવ સર્વરમ્યામ્॥ 8-99-39 (59945) પ્રચ્છન્નરૂપાં રુધિરેણ રાજ ન્રૌદ્રે મુહૂર્તેઽતિવિરાજમાને। નૈવાવતસ્થુઃ કુરવઃ સમીક્ષ્ય પ્રવ્રાજિતા નરદેવા યથાઽક્ષૈઃ॥ 8-99-40 (59946) વધેન કર્ણસ્ય સુદુઃખિતાસ્તે હા કર્ણ હા કર્ણ ઇતિ બ્રુવાણાઃ। દ્રુતં પ્રજગ્મુઃ શિબિરાણિ રાજ-- ન્દિવાકરં રક્તમવેક્ષમાણાઃ॥ 8-99-41 (59947) ગાણ્ડીવમુક્તૈસ્તુ સુવર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ શોણિતદિગ્ધવાજૈઃ। શરૈશ્ચિતાઙ્ગોઽપિ રરાજ કર્ણો હતોઽપિ દીપ્તાંશુરિવાંશુજાલૈઃ॥ 8-99-42 (59948) કર્ણસ્ય દેહં રુધિરામ્બુસિક્તં પુત્રાનકુમ્પી ભગવાન્વિવસ્વાન્। સ્પૃષ્ટ્વા કરાગ્રૈઃ ક્ષતજાનુરૂપૈઃ સ્નાતું તદાઽગાદપરં સમુદ્રમ્॥ 8-99-43 (59949) ઇતીવ સઞ્ચિન્ત્ય સુરર્ષભાશ્ચ સમ્પ્રસ્થિતાસ્તે તુ યથાનિકેતમ્। સઞ્ચિન્ત્ય સર્વા જનતા વિસસ્રુ-- ર્યથાસુખં ખે ચ મહીતલે ચ॥ 8-99-44 (59950) તદદ્ભુતં પ્રાણભૃતાં ભયઙ્કરં નિશામ્ય યુદ્ધં કુરુવીરમુખ્યયોઃ। સમાચિતૌ કર્ણશરૈઋ પરન્તપૌ તથૈવ સંરેજતુરચ્યુતાર્જુનૌ॥ 8-99-45 (59951) તમો નિહત્યાભ્યુદિતૌ યથાઽમલૌ શશાઙ્કસૂર્યાવિવ રશ્મિમાલિનૌ। વિહાય તાન્બાણગણાન્મહાબલૌ સુહૃદ્વૃતાવપ્રતિમાનવિક્રમૌ॥ 8-99-46 (59952) સુખપ્રવિષ્ટૌ સુખદૌ વિરેજતુઃ સદસ્યચિન્ત્યાવિવ વિષ્ણુવાસવૌ। સદેવગન્ધર્વમનુષ્યચારણૈ-- ર્મહર્ષિભિર્યક્ષમહોરગૈરપિ। જયાભિવૃદ્ધ્યા પરયાઽભિપૂજિતૌ નિહત્ય કર્ણં પરમાહવે તદા॥ 8-99-47 (59953) યથાનુરૂપં પ્રતિપૂજ્ય તાનથ પ્રશસ્યમાનાવતુલૈશ્ચ કર્મભિઃ। નનન્દતુશ્ચૈવ સુહૃદ્ભિરાવૃતૌ બલં નિહત્યેવ સુરેશકેશવૌ॥ ॥ 8-99-48 (59954) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ એકોનશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 99 ॥

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text

Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes

8-99-2 પ્રહૃષ્ટાઃ અર્જુનાદયઃ। વિત્રસ્તાઃ ભીરવઃ। વિષણ્ણાઃ શત્રવઃ। વિસ્મિતાઃ પ્રેક્ષકાઃ॥ 8-99-* અત્ર ઝ.પાઠે 61 શ્લોકા અધિકા દૃશ્યન્તે 8-99-99 એકોનશતતમોઽધ્યાયઃ॥

8-100-0 (60017) સઞ્જય ઉવાચ। 8-100-0x (5074) શરસઙ્કૃત્તવર્માણં રુધિરોક્ષિતવક્ષસમ્। ગતાસુમપિ રાધેયં નૈવ લક્ષ્મીર્વિમુઞ્ચતિ॥ 8-100-1 (60018) તપ્તજામ્બૂનદનિભં બાલાર્કસદૃશદ્યુતિમ્। જીવન્તમિવ તં શૂરં સર્વભૂતાનિ મેનિરે॥ 8-100-2 (60019) હતસ્યાપિ મહારાજ સૂતપુત્રસ્ય સંયુગે। વિત્રેસુઃ સર્વતો યોધાઃ સિંહસ્યેવેતરે મૃગાઃ॥ 8-100-3 (60020) હતોઽપિ પુરુષવ્યાઘ્રો વ્યાહરન્નિવ લક્ષ્યતે। નાભવદ્વિકૃતિઃ કાચિન્મૃતસ્યાપિ મહાત્મનઃ॥ 8-100-4 (60021) ચારુવેષધરં રાજંશ્ચારુમૌલિશિરોધરમ્। તન્મુખં સૂતપુત્રસ્ય પૂર્ણચન્દ્રસમદ્યુતિ॥ 8-100-5 (60022) કનકોત્તમસહ્કાશો જ્વલન્નિવ વિભાવસુઃ। સ શાન્તઃ પુરુષવ્યાઘ્રઃ પાર્થસાયકવારિણા॥ 8-100-6 (60023) યથાઽગ્નિર્જ્વલનો દીપ્તો જલમાસાદ્ય શામ્યતિ। કર્ણાગ્નિઃ સમરે તદ્વત્પાર્થમેઘેન શામિતઃ॥ 8-100-7 (60024) આહૃત્ય સ યશો દીપ્તં સુયુદ્ધેનાત્મનો ભુવિ। સપુત્રઃ સમરે કર્ણઃ પ્રશાન્તઃ પાર્થતેજસા॥ 8-100-8 (60025) પ્રતાપ્ય પાણ્ડવાન્સર્વાન્પાઞ્ચાલાનસ્ત્રતેજસા। નાનાભરણવાન્રજંસ્તપ્તજામ્બૂનદપ્રભઃ॥ 8-100-9 (60026) વર્ષિત્વા શરવર્ષાણિ પ્રતાપ્ય રિપુવાહિનીમ્। શ્રીમાનિવ સહસ્રાંશુર્જ્વલન્સર્વાન્પ્રતાપ્ય ચ। હતો વૈકર્તનઃ કર્ણઃ પાદપોઽઙ્કુરવાનિવ॥ 8-100-10 (60027) દદાનીત્યેવ યઃ પ્રાદાન્ન નાસ્તીત્યર્થિતોઽવદત્। સદ્ધ્યઃ સદા સત્પુરુષઃ સ હતો દ્વૈરથે વૃષા॥ 8-100-11 (60028) યસ્ય બ્રાહ્મણસાત્સર્વં વિત્તમાસીન્મહાત્મનઃ। નાદેયં બ્રાહ્મણેષ્વાસીદ્યસ્ય સ્વમપિ જીવિતમ્॥ 8-100-12 (60029) સ દાતૄણાં પ્રિયો રાજન્દાતા ચૈવ મનોરથાન્। સ પાર્થાસ્ત્રવિનિર્દગ્ધો ગતઃ પરમિકાં ગતિમ્॥ 8-100-13 (60030) યમાશ્રિત્યાકરોદ્વૈરં સુતસ્તે સ ગતો દિવમ્। આદાય તવ પુત્રાણાં જયાશાં સર્મ વર્મ ચ॥ 8-100-14 (60031) હતે ચ કર્ણે સરિતો ન સસ્રુ-- ર્જગામ ચાસ્તં કલુષો દિવાકરઃ। શ્વેતો ગ્રહશ્ચ જ્વલિતાર્કવર્ણો યમસ્ય પુત્રોઽભ્યુદિતઃ સ તિર્યક્॥ 8-100-15 (60032) નભશ્ચચાલાથ નનાદ ચોર્વી વવુશ્ચ વાતાઃ પરુષાશ્ચ ઘોરાઃ। દિશો બભૂવુર્જ્વલિતાઃ સધૂમા મહાર્ણવાઃ સસ્વનુશ્ચુક્ષુભુશ્ચ॥ 8-100-16 (60033) સકાનનાશ્ચાદ્રિવરાશ્ચકમ્પિરે પ્રવિવ્યથુર્ભૂતગણાશ્ચ મારિષ। બૃહસ્પતિઃ સમ્પરિવાર્ય રોહિણીં બભૂવ ચન્દ્રાર્કસમો વિશામ્પતે॥ 8-100-17 (60034) હતે કર્ણે ન દિશો વિપ્રચારાઃ સચન્દ્રાર્કા દ્યૌર્વિચચાલ ભૂમિઃ। પપાત ચોલ્કા જ્વલનપ્રભા ચ નિશાચરા હૃષ્ટતરા બભૂવુઃ॥ 8-100-18 (60035) શશિપ્રકાશાનનમર્જુનો યદા જહાર કર્ણસ્ય શિરઃ શરેણ। તતોઽન્તરિક્ષે સહસૈવ શબ્દો બભૂવ હાહેતિ સુરૈર્વિમુક્તઃ॥ 8-100-19 (60036) સદેવગન્ધર્વમનુષ્યપૂજિતં નિહત્ય કર્ણં રિપુમાહવેઽર્જુનઃ। રરાજ રાજન્પરમેણ તેજસા યથા પુરા વૃત્રવધે શતક્રતુઃ॥ 8-100-20 (60037) પતાકિના ભીમનિનાદકેતુના રથેન શઙ્ખસ્ફટિકાવભાસિના। મહેન્દ્રવાહપ્રતિમેન તાવુભૌ મહેન્દ્રવીર્યપ્રતિમાનપૌરુષૌ॥ 8-100-21 (60038) સુવર્ણમુક્તામણિવજ્રવિદ્રુમૈ-- રલઙ્કૃતેનાપ્રતિમેન રંહસા। નરોત્તમૌ યાદવપાણ્ડુનન્દનૌ દિવાકરૌ દીપ્તહુતાશનાવિવ। રણાજિરે વીતભયૌ વિરેજતુઃ સમાનયોગાવિવ વિષ્ણુવાસવૈઃ॥ 8-100-22 (60039) તતો ધનુર્જ્યાતલનેમિનિસ્વનૈઃ પ્રસહ્ય કૃત્વા ચ રિપૂન્ગતપ્રભાન્। સ સાધયિત્વા ચ રિપૂઞ્શરૌઘૈઃ કપિધ્વજઃ પક્ષિવરધ્વજશ્ચ। પ્રદધ્મતુઃ શઙ્ખવરૌ સુઘોષૌ મનાંસ્યરીણામુપતાપયન્તૌ॥ 8-100-23 (60040) સુવર્ણજાલાવતતૌ મહાસ્વનૌ હિમાવદાતૌ પરિગૃહ્ય પાણિમિઃ। ચુચુમ્બતુઃ શઙ્ખવરૌ નૃણાં વરૌ વિઘોષયન્તૌ વિજયં જગત્ત્રયે॥ 8-100-24 (60041) પાઞ્ચજન્યસ્ય નિર્ઘોષો દેવદત્તસ્ય ચોભયોઃ। પૃથિવીમન્તરિક્ષં ચ દિશશ્ચ સમપૂરયત્॥ 8-100-25 (60042) વિત્રસ્તાશ્ચાભવન્સર્વે કુરવો રાજસત્તમ। શૂરયોઃ શઙ્ખશબ્દેન માધવસ્યાર્જુનસ્ય ચ॥ 8-100-26 (60043) તૌ શઙ્ખશબ્દેન નિનાદયન્તૌ વનાનિ શૈલાન્સરિતો ગુહાશ્ચ। વિત્રાસયન્તૌ તવ પુત્રસેનાં યુધિષ્ઠિરં નન્દયિતું પ્રયાતૌ॥ 8-100-27 (60044) તતઃ પ્રજગ્મુઃ કુરવો જવેન શ્રુત્વૈવ શઙ્ખસ્વનમીર્યમાણમ્। વિહાય મદ્રાધિપતિં પતિં ચ દુર્યોધનં ભારત ભારતાનામ્॥ 8-100-28 (60045) તતો રથેનામ્બુદબૃન્દનાદિના શરદ્વહર્મધ્યદિવાકરત્વિષા। ધનઞ્જયસ્યાધિરથેશ્ચ વિસ્મિતાઃ પ્રશંસમાનાઃ પ્રયયુસ્તદાઽર્જુનમ્॥ 8-100-29 (60046) મહાહવે તં બહુશોભમાનં ધનઞ્જયં યોધગણૈઃ સમેતાઃ। તાવન્વમોદંશ્ચ જનાઃ પ્રકામં પ્રભાકરાવભ્યુદિતૌ યથૈવ॥ ॥ 8-100-30 (60047) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ શતતમોઽધ્યાયઃ॥ 100 ॥

8-101-0 (60048) સઞ્જય ઉવાચ। 8-101-0x (5075) હતે વૈકર્તને કર્ણે કુરવો ભયપીડિતાઃ। વીક્ષમાણા દિશઃ સર્વાઃ પલાયન્ત સહસ્રશઃ॥ 8-101-1 (60049) રાવણં નિહતં દૃષ્ટ્વા રાક્ષસા રાઘવેણ વા। દિશો ભીતા દ્રવન્નેવ તાવકા ભયપીડિતાઃ॥ 8-101-2 (60050) તતો મહારવં ચક્રુર્યોધા રાજન્સમન્તતઃ। વાર્યમાણા ભૃશોદ્વિગ્નાસ્તવ પુત્રેણ ભારત॥ 8-101-3 (60051) તેષાં તુ મતમાજ્ઞાય પુત્રસ્તે ભરતર્ષભ। અવહારં તતશ્ચક્રે શલ્યસ્યાનુમતેન ચ॥ 8-101-4 (60052) કૃતવર્મા રણે તૂર્ણં વૃતો ભારત તાવકૈઃ। નારાયણાવશિષ્ટૈશ્ચ શિબિરાયૈવ દુદ્રુવે॥ 8-101-5 (60053) અશ્વત્થામા તતઃ શૂરો વિનિશ્વસ્ય મુહુર્મુહુઃ। પાણ્ડવાનાં જયં દૃષ્ટ્વા શિબિરાયૈવ દુદ્રુવે॥ 8-101-6 (60054) કૃપઃ શારદ્વતો રાજન્નાગાનીકેન ભારત। મહતા મેઘકલ્પેન શિબિરાયૈવ દુદ્રુવે॥ 8-101-7 (60055) ગાન્ધારાણાં સહસ્રેણ શકુનિઃ પરિવારિતઃ। સુશર્મા ચ યયૌ રાજન્વીક્ષમાણો ભયાર્દિતઃ॥ 8-101-8 (60056) દુર્યોધનોઽપિ સ યયૌ હ્વતસર્વસ્વ આતુરઃ। જ્ઞાતિશોકસમાપન્નશ્ચિન્તયિત્વા મુહુર્મુહુઃ॥ 8-101-9 (60057) છિન્નધ્વજેન શલ્યસ્તુ રથેન રથિનાં વરઃ। પ્રયયૌ શિબિરાયૈવ વીક્ષમાણો દિશો દશ॥ 8-101-10 (60058) તતોઽપરે સુબહુશો ભારતાનાં મહારથાઃ। વ્યદ્રવન્ત દિશો ભીતા ભયવિહ્વલચેતસઃ॥ 8-101-11 (60059) અશ્રૂપૂર્ણા ભયોદ્વિગ્ના વેપમાના ભયાતુરાઃ। કુરવઃ પ્રાદ્રવન્સર્વે દૃષ્ટ્વા કર્ણં નિપાતિતમ્॥ 8-101-12 (60060) પ્રશંસન્તોઽર્જુનં કેચિત્કેચિત્કર્ણં મહારથાઃ। પ્રાદ્રવન્ત રણે ભીતાઃ કુરવઃ કુરુસત્તમ॥ 8-101-13 (60061) તેષાં યોધસહસ્રાણાં તાવકાનાં મહામૃધે। નાસીત્તત્ર પુમાન્કશ્ચિદ્યસ્તુ યુદ્ધે મનો દધે॥ 8-101-14 (60062) કર્ણે હતે મહારાજ નિરાશાઃ કુરવોઽભવન્। જીવનેષુ ચ રાજ્યેષુ દારેષુ ચ ધનેષુ ચ॥ 8-101-15 (60063) તાન્સમાનીય પુત્રસ્તે યત્નેન મહતા વિભો। નિવેશાય મનો દધ્રે દુઃખશોકસમન્વિતઃ॥ 8-101-16 (60064) તસ્યાજ્ઞાં શિરસા દીનાઃ પ્રતિગૃહ્ય વિશામ્પતે। વિષણ્ણમનસો ભીત્યા ન્યવિશન્ત મહારથાઃ॥ 8-101-17 (60065) ચિન્તયન્તો વધં ઘોરં સૂતપુત્રસ્ય સંયુગે। અર્જુનસ્ય જયં યુદ્ધે ચિન્તયાનાઃ પુનઃપુનઃ॥ 8-101-18 (60066) પાણ્ડવાશ્ચ મહેષ્વાસા ન્યવિશન્ત પરન્તપાઃ। પ્રહૃષ્ટમનસઃ સર્વે જિત્વા શત્રું મહારથાઃ॥ 8-101-19 (60067) તતો યુધિષ્ઠિરં તત્ર નિવિષ્ટં વૈ મુદાન્વિતમ્। સમેત્ય સર્વે પાઞ્ચાલા વર્ધયન્તો યથાવિધિ॥ 8-101-20 (60068) અર્જુનસ્તુ રથાત્તૂર્ણમવરુહ્ય મહાયશાઃ। ધર્મરાજસ્ય ચરણૌ પીડયામાસ હૃષ્ટવત્॥ 8-101-21 (60069) તમુત્થાપ્ય મહારાજ ધર્મપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। સસ્વજે ભરતશ્રેષ્ઠમુપજિઘ્રન્નુપસ્પૃશન્॥ 8-101-22 (60070) નકુલઃ સહદેવશ્ચ પાણ્ડવશ્ચ વૃકોદરઃ। અભિવાદ્ય મહારાજમસ્વજન્ત સ્મ ફલ્ગુનમ્॥ 8-101-23 (60071) ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ પાણ્ડવાનાં ચ યે રથાઃ। વર્ધયન્તે સ્મ રાજાનં નિહતે સૂતનન્દને॥ 8-101-24 (60072) તતઃ કૃષ્ણો મહારાજ સાત્યકિશ્ચાપિ સાત્વતઃ। વર્ધયન્તે સ્મ રાજાનં નિહતે સૂતનન્દને॥ 8-101-25 (60073) વાસુદેવશ્ચ કૌન્તેયં પ્રણયાદિદમબ્રવીત્। અદ્ય રાજન્હતાઃ સર્વે ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ સરાજકાઃ। હતે વૈકર્તને કર્ણે રથાનાં પ્રવરે રથે॥ 8-101-26 (60074) યદિ લોકાસ્ત્રયઃ સર્વે યોધયેયુઃ સવાસવાઃ। તથાપિ દુર્જયઃ સૂતસ્તવ કોપાત્તુ સૂદિતઃ॥ 8-101-27 (60075) એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ ધર્મરાજો જનાર્દનમ્॥ 8-101-28 (60076) તવ પ્રસાદાદ્ગ્રોવિન્દ હતઃ કર્ણો મહાયશાઃ। પાણ્ડવાશ્ચ જયં પ્રાપ્યા નાશિતાશ્ચાપિ શત્રવઃ॥ 8-101-29 (60077) ત્વં હિ શક્તો ભયાત્ત્રાતું યસ્ય કસ્યચિદાહવે। ત્વમસ્ય જગતો ગોપ્તા પાણ્ડવાનાં ચ સર્વદા॥ 8-101-30 (60078) ત્વાં સમાસાદ્ય શક્રોઽપિ મોદતે દિવિ નિત્યશઃ। ત્વં પાતા પાણ્ડુપુત્રાણાં યથૈવ જગતસ્તથા॥ 8-101-31 (60079) અનાશ્ચર્યો જયસ્તેષાં ભક્તિર્યેષાં ત્વયિ પ્રભો॥ 8-101-32 (60080) ત્વયા નાથેન ગોવિન્દ નાથવન્તો વયં યુધિ। યથેન્દ્રેણ પુરા દેવાસ્ત્વયા ચાપિ જનાર્દન॥ 8-101-33 (60081) સ્વપ્સ્યામ્યદ્ય સુખં કૃષ્ણનિદ્રાં લપ્સ્યે ત્વહં ક્ષપામ્। વિગતં હિ ભયં મેઽદ્ય ત્વત્પ્રસાદાન્ન સંશયઃ॥ 8-101-34 (60082) એવમુક્તસ્તુ પાર્થેન કેશવઃ પ્રાહ પાણ્ડવમ્। નિમિત્તમાત્રં હિ વયં તવાપ્યસ્મિન્મુદાગમે॥ 8-101-35 (60083) યસ્ય તે ભ્રાતરઃ શૂરા ભીમસેનાદયો નૃપ। સમ્બન્ધિનશ્ચેન્દ્રવીર્યાઃ પાર્ષતપ્રમુખાસ્તથા॥ 8-101-36 (60084) અર્હતે ચ ભવાન્નિત્યં પ્રિયં નિત્યં ચ મદ્વિતમ્। પ્રિયો હિ મે ત્વમેતેન વચનેન નરોત્તમ॥ 8-101-37 (60085) ઇત્યુક્તો ધર્મરાજસ્તુ સ્વરથં હેમભૂપિતમ્। દન્તવર્ણૈર્હયૈર્યુક્તં કાલવાલૈર્મહીપતિઃ॥ 8-101-38 (60086) આસ્થાય પુરુષવ્યાઘ્રઃ સ્વબલેનાપિ સંવૃતઃ। પ્રયયૌ બહુવૃત્તાન્તં દ્રષ્ટુમાયોધનં પ્રતિ॥ 8-101-39 (60087) સમ્ભાષમાણૌ તૌ વીર ઉભૌ માધવપાણ્ડવૌ॥ 8-101-40 (60088) સ દદર્શ રણે કર્ણં શયાનં પુરુષર્ષભમ્। ગાણ્ડીવમુક્તૈર્વિશિખૈઃ સર્વતઃ સન્નિપીડિતમ્॥ 8-101-41 (60089) સપુત્રં નિહતં દૃષ્ટ્વા કર્ણં રાજા યુધિષ્ઠિરઃ। પ્રશશંસ નરવ્યાઘ્રાવુભૌ માધવપાણ્ડવૌ॥ 8-101-42 (60090) અદ્ય રાજાઽસ્મિ સર્વસ્યાં પૃથિવ્યાં મધુસૂદન। દિષ્ટ્યા જયસિ ગોવિન્દ દિષ્ટ્યાશત્રુર્નિપાતિતઃ॥ 8-101-43 (60091) એવં સુબહુશો રાજન્પ્રશશંસ જનાર્દનમ્। અર્જુનં ચ કુરુશ્રેષ્ઠો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 8-101-44 (60092) દૃષ્ટ્વા ચ નિહતં કર્ણં સ પુત્રં પાર્થસાયકૈઃ। પુનર્જાતમિવાત્માનં મેને કુરુકુલોદ્વહઃ॥ 8-101-45 (60093) સમેત્ય ચ કુરુશ્રેષ્ઠં કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્। વર્ધયન્તિ સ્મ રાજાનો હર્ષયુક્તા મહારથાઃ॥ 8-101-46 (60094) સઞ્જય ઉવાચ। 8-101-47x (5076) એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ સુમહાન્રોમહર્ષણઃ। તવ દુર્મન્ત્રિતે રાજન્દિષ્ટ્યા ત્વમનુશોચસિ॥ 8-101-47 (60095) વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 8-101-48x (5077) શ્રુત્વૈતદપ્રિયં રાજા ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ। પપાત ભૂમૌ નિશ્ચેષ્ટઃ કૌરવ્યઃ પરમાસનાત્। તથા સત્યવ્રતા દેવી ગાન્ધારી દિવ્યદર્શના॥ 8-101-48 (60096) તતસ્તૂર્ણં તુ વિદુરસ્તં નૃપં સઞ્જયસ્તથા। પર્યાશ્વાસયતાં ચૈતાવુભાવેવ તુ ભૂમિપમ્॥ 8-101-49 (60097) તથૈવાશ્વાસયામાસુર્ગાન્ધારીં કુરુયોષિતઃ॥ 8-101-50 (60098) સ દૈવં પરમં મેને ભવિતવ્યં ચ ભારત। તાભ્યામાશ્વાસિતો રાજા તૂષ્ણીમાસ્તે વિશામ્પતે॥ 8-101-51 (60099) એવમાખ્યાય રાજ્ઞે ચ સઞ્જયો રાજસત્તમ। જગામ શિબિરં ભૂયો હતે કર્ણે મહાત્મનિ॥ 8-101-52 (60100) સ દૃષ્ટ્વા નિહતં શલ્યં રાજાનં ચ સુયોધનમ્। શકુનિં સુબહૂન્રાજન્સૈનિકાંશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 8-101-53 (60101) તથૈવ પાણ્ડવીં સેનાં નિહતાં પ્રેક્ષ્ય સઞ્જયઃ। સૌપ્તિકે દ્રૌણિના રાજન્હતવાજિનરદ્વિપામ્॥ 8-101-54 (60102) સ હિ દૃષ્ટ્વા હતાન્સર્વાન્સમન્તાદ્યુધિ સઞ્જયઃ। પ્રયાતો હાસ્તિનપુરં શોકાર્તો ભયવિહ્વલઃ॥ 8-101-55 (60103) હતેષુ પુનરેતેષુ પ્રભૂતગજવાજિષુ। યોધૈશ્ચ તૈર્મહારાજ નાનાદેશસમુદ્ભવૈઃ॥ 8-101-56 (60104) કુરુક્ષેત્રં તુ તત્સર્વં શૂન્યમાસીદ્વિશામ્પતે। નિહતૈઃ પાણ્ડવેયૈશ્ચ ધાર્તરાષ્ટ્રૈશ્ચ સંયુગે॥ 8-101-57 (60105) યથાહિ વિષયં વૃત્તં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સંઞ્જયઃ। નિવેદયતિ તત્સર્વં યથાવૃત્તં યથાવિધિ॥ 8-101-58 (60106) એવં મહાયુદ્ધમિદં મહાત્મનો ધનઞ્જયસ્યાધિરથેશ્ચ યઃ પઠેત્। સ સમ્યગિષ્ટસ્ય મખસ્ય યત્ફલં તદાપ્નુયાદ્યઃ શૃણુયાચ્ચ નિત્યશઃ॥ 8-101-59 (60107) મખો હિ વિષ્ણુર્ભગવાન્સનાતનો વહન્તિ યં ચાપ્યનિલેન્દુભાનવઃ। અતોઽનસૂયુઃ શૃણુયાત્પઠેચ્ચ યઃ સ સર્વલોકાંશ્ચ જયેત્સુખી ભવેત્॥ ॥ 8-101-60 (60108) ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શતસાહસ્રિકાયાં સંહિતાયાં વૈયાસિક્યાં કર્ણપર્વણિ એકાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 101 ॥ ॥ કર્ણપર્વ સમાપ્તમ્॥ 8 ॥ અતઃ પરં શલ્યપર્વ ભવિષ્યતિ। તસ્યાયમાદ્યઃ શ્લોકઃ॥ 8-101-1 (60109) જનમેજય ઉવાચ। 8-101-2x (5078) એવં નિપાતિતે કર્ણે સમરે સવ્યસાચિના। અલ્પાવશિષ્ટાઃ કુરવઃ કિમકુર્વત વૈ દ્વિજ॥ 8-101-2 (60110) ઇદં કર્ણપર્વ કુમ્ભઘોણસ્થેન ટી.આર્.કૃષ્ણાચાર્યેણ ટી. આર્. વ્યાસાચાર્યેણ ચ મુમ્બય્યાં નિર્ણયસાગરમુદ્રાયન્ત્રે મુદ્રાપિતમ્। શકાબ્દાઃ 1829 સન 1907.