Kumbhaghonam Edition in Gujarati Script
9. શલ્યપર્વ
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 001
॥ શ્રીઃ ॥
9.1. અધ્યાયઃ 001
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન શલ્યસ્ય સૈનાપત્યેઽભિષેચનપૂર્વકં પુનર્યુદ્ધાય નિર્યાણમ્॥ 1 ॥ સઞ્જયાચ્છલ્યદુર્યોધનાદિવધશ્રવણેન મૂર્ચ્છિતસ્ય ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય વિદુરેણ સમાશ્વાસનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-1-0 (60111)
શ્રીવેદવ્યાસાય નમઃ॥ 9-1-0x (5079)
નારાયણં નમસ્કૃત્ય નરં ચૈવ નરોત્તમમ્।
દેવીં સરસ્વતીં (વ્યાસં) ચૈવ તતો જયમુદીરયેત્॥ 9-1-1 (60112)
જનમેજય ઉવાચ। 9-1-2x (5080)
એવં નિપાતિતે કર્ણે સમરે સવ્યસાચિના।
અલ્પાવશિષ્ટાઃ કુરવઃ કિમકુર્વત વૈ દ્વિજ॥ 9-1-2 (60113)
વિદીર્યમાણં ચ બલં દૃષ્ટ્વા રાજા સુયોધનઃ।
પાણ્ડવૈઃ પ્રાપ્તકાલં ચ કિં પ્રાપદ્યત કૌરવઃ॥ 9-1-3 (60114)
એતદિચ્છામ્યહં શ્રોતું તદાચક્ષ્વ દ્વિજોત્તમ।
ન હિ તૃપ્યામિ પૂર્વેષાં શૃણ્વાનશ્ચરિતં મહત્॥ 9-1-4 (60115)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-1-5x (5081)
તતઃ કર્ણે હતે રાજન્ધાર્તરાષ્ટ્રઃ સુયોધનઃ।
ભૃશં શોકાર્ણવે મગ્નો નિરાશઃ સર્વતોઽભવત્॥ 9-1-5 (60116)
હાકર્ણ હાકર્ણ ઇતિ શોચમાનો મુહુર્મુહુઃ।
કૃચ્છ્રાત્સ્વશિબિરં પ્રાયાદ્વતશિષ્ટૈર્નૃપૈઃ સહ॥ 9-1-6 (60117)
સ સમાશ્વાસ્યમાનોઽપિ હેતુભિઃ શાસ્ત્રનિશ્ચિતૈઃ।
રાજન્વિભૂતિમિચ્છદ્ભિઃ સૂતપુત્રમનુસ્મરન્॥ 9-1-7 (60118)
સ દૈવં બલવન્મત્વા પ્રભાતે વિમલે સતિ।
સઙ્ગ્રામે નિશ્ચયં કૃત્વા પુનર્યુદ્વાય નિર્યયૌ॥ 9-1-8 (60119)
શલ્યં સેનાપતિં કૃત્વા વિધિવદ્રાજસત્તમમ્।
રણાય નિર્યયૌ રાજા હતશિષ્ટૈર્નૃપૈઃ સહ॥ 9-1-9 (60120)
તતઃ સુતુમુલં યુદ્ધં કુરુપાણ્ડવસેનયોઃ।
બભૂવ ભરતશ્રેષ્ઠ દેવાસુરરણોપમમ્॥ 9-1-10 (60121)
તતઃ શલ્યો મહારાજ કૃત્વા કદનમાહવે।
પાણ્ડુસૈન્યેઽથ મધ્યાહ્ને ધર્મરાજેન પાતિતઃ॥ 9-1-11 (60122)
તતો દુર્યોધનો રાજા હતબન્ધૂ રણાજિરાત્।
અપસૃત્ય હદં ઘોરં વિવેશ રિપુજાદ્ભુયાત્॥ 9-1-12 (60123)
અથાપરાહ્ણે તસ્યાહ્નઃ પરિવાર્ય મહારથૈઃ।
હદાદાહૂય યુદ્વાય ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 9-1-13 (60124)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે વીરે મહેષ્વાસાસ્ત્રયો રણે।
કૃતવર્મા કૃપો દ્રૌણિર્જઘ્નુઃ પાણ્ડવસૈનિકાન્॥ 9-1-14 (60125)
તતઃ પૂર્વાહ્ણસમયે શિબિરાદેત્ય સઞ્જયઃ।
પ્રવિવેશ પુરીં દીનો દુઃખશોકસમન્વિતઃ॥ 9-1-15 (60126)
સ પ્રવિશ્ય પુરીં સૂતો ભૂજાવુચ્છ્રિત્ય દુઃખિતઃ।
વેપમાનસ્તતો રાજ્ઞઃ પ્રવિપ્રેશ નિવેશનમ્॥ 9-1-16 (60127)
ધાવતશ્ચાપ્યપશ્યxxx તત્રત્યાન્પુરુષર્ષભાન્।
નષ્ટચિત્તાનિવોન્મત્તાઞ્શોકેન ભૃશદુઃખિતાન્॥ 9-1-17 (60128)
દૃષ્ટ્વૈવ ચ નરાઞ્શીઘ્રં વ્યાજહારાતિદુઃખિતઃ।
અહો બત વિપન્નોઽસ્મિ નિધનેન મહાત્મનઃ॥ 9-1-18 (60129)
અહો સુબલવાન્કાલો ગતિશ્ચ પરમા તથા।
શુક્રતુલ્યબલાઃ સર્વે યત્રાહન્યન્ત પાર્થિવાઃ॥ 9-1-19 (60130)
તં દૃષ્ટ્વૈવ પુરે રાજઞ્જનઃ સર્વઃ સ્મ સઞ્જયમ્।
પ્રરુરોદ ભયોદ્વિગ્નો હા રાજન્નિતિ સુસ્વરમ્॥ 9-1-20 (60131)
આકુમારં નરવ્યાઘ્ર તત્પુરં વૈ સમન્તતઃ।
આર્તનાદં મહચ્ચક્રે શ્રુત્વા વિનિહતં નૃપમ્॥ 9-1-21 (60132)
તથા સ વિહ્વલઃ સૂતઃ પ્રવિશ્ય નૃપતિક્ષયમ્।
દદર્શ નૃપતિશ્રેષ્ઠં પ્રજ્ઞાચક્ષુષમીશ્વરમ્॥ 9-1-22 (60133)
દૃષ્ટ્વા ચાસીનમનઘં સમન્તાત્પરિવારિતમ્।
સ્નુષામિર્ભરતશ્રેષ્ઠ ગાન્ધાર્યા વિદુરેણ ચ।
તથાઽન્યૈશ્ચ સુહૃદ્ભિશ્ચ જ્ઞાતિમિશ્ચ હિતૈષિભિઃ॥ 9-1-23 (60134)
તમેવ ચાર્થં ધ્યાયન્તં કર્ણસ્ય નિધનં પ્રતિ।
રુદન્નેવાબ્રવીદ્વાક્યં રાજાનં જનમેજય॥ 9-1-24 (60135)
નાતિહૃષ્ટમનાઃ સૂતો બાષ્પસન્દિગ્ધયા ગિરા।
સઞ્જયોઽહં નરવ્યાઘ્ર નમસ્તે ભરતર્ષભ॥ 9-1-25 (60136)
મદ્રાધિપો હતઃ શલ્યઃ શકુનિઃ સૌબલસ્તથા।
ઉલૂકઃ પુરુષવ્યાઘ્ર કૈતવ્યો દૃઢવિક્રમઃ॥ 9-1-26 (60137)
સંશપ્તકા હતાઃ સર્વે કામ્ભોજાશ્ચ શકૈઃ સહ।
મ્લેચ્છાશ્ચ પાર્વતીયાશ્ચ યવનાશ્ચ નિપાતિતાઃ॥ 9-1-27 (60138)
પ્રાચ્યા હતા મહારાજ દાક્ષિણાત્યાશ્ચ સર્વશઃ।
ઉદીચ્યાશ્ચ હતાઃ સર્વે પ્રતીચ્યાશ્ચ નરોત્તમાઃ।
રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ સર્વે વિનિહતા નૃપ॥ 9-1-28 (60139)
કર્ણપુત્રો હતઃ શૂરઃ સત્યસેનો મહાબલઃ॥ 9-1-29 (60140)
દુર્યોધનો હતો રાજા યયોક્તં પાણ્ડવેન હ।
xxxxxx મહારાજ શેતે પાંસુષુ રૂષિતઃ॥ 9-1-30 (60141)
xxxxxx હતો xxx જઞ્શિખણ્ડી ચાપરાજિતઃ।
ઉત્તમૌજ યુધામન્યુસ્તથા સર્વે પ્રભદ્રકાઃ॥ 9-1-31 (60142)
પાઞ્ચાલશ્ચ નરવ્યાઘ્ર ચેદયશ્ચ નિષૂદિતાઃ।
તવ પુત્રા હતાઃ સર્વે દ્રૌપદેયાશ્ચ ભારત॥ 9-1-32 (60143)
નરા વિનિહતાઃ સર્વે ગજાશ્ચ વિનિપાતિતાઃ।
રથિનત્ર નરવ્યાઘ્ર હયાશ્ચ નિહતા યુધિ॥ 9-1-33 (60144)
નિxxxx શિબિરં રાવંજાવકાનાં કૃતં પ્રભો।
પાણ્ડવાનાં ચ શૂરાણાં સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્॥ 9-1-34 (60145)
xxxx સ્રીશેષમભવજ્જગત્કાલેન મોહિતમ્।
સપ્ત પાણ઼્ડવતઃ શિષ્ટા ધાર્તરાષ્ટ્રાસ્ત્રયોરથાઃ॥ 9-1-35 (60146)
તે ચૈવ ભ્રાતરઃ પઞ્ચ વાસુદેવોઽથ સાત્યકિઃ।
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ દ્રૌણિશ્ચ જયતાં વરઃ॥ 9-1-36 (60147)
એતે શેષા મહારાજ રથિનો નૃપસત્તમ।
અક્ષૌહિણીનામષ્ટાનાં દશાનાં ચ ન સંશયઃ॥ 9-1-37 (60148)
એતે શેષા મહારાજ સર્વેઽન્યે નિધનં ગતાઃ।
કાલેન નિહતં સર્વં જગદ્વૈ ભરતર્ષભ।
દુર્યોધનં વૈ પુરતઃ કૃત્વા સર્વે નરા હતાઃ॥ 9-1-38 (60149)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-1-39x (5082)
એતચ્છ્રુત્વા વચઃ ક્રૂરં ધૃતરાષ્ટ્રો જનેશ્વરઃ।
નિપપાત સ રાજેન્દ્રો ગતસત્વો મહીતલે॥ 9-1-39 (60150)
તસ્મિન્નિપતિતે વીરે વિદુરોઽપિ મહાયશાઃ।
નિપપાત મહારાજ શોકવ્યસનકર્શિતઃ॥ 9-1-40 (60151)
ગાન્ધારી ચ મહાભાગા સર્વાશ્ચ કુરુયોષિતઃ।
પતિતાઃ સહસા ભૂમૌ શ્રુત્વા ઘોરતરં વચઃ॥ 9-1-41 (60152)
નિઃસંજ્ઞં પતિતં ભૂમૌ તદાઽઽસીદ્રાજમણ્ડલમ્।
વિલાપમુક્તોપહતં ચિત્રં ન્યસ્તં પટે યથા॥ 9-1-42 (60153)
કૃચ્છ્રેણ તુ તતો રાજા ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ।
શનૈરલભત પ્રાણાન્પુત્રવ્યસનકર્શિતઃ॥ 9-1-43 (60154)
લબ્ધ્વા તુ સ નૃપઃ પ્રાણાન્વેપમાનઃ સુદુઃખિતઃ।
નિરીક્ષ્ય ચ દિશઃ સર્વાઃ ક્ષત્તારં વાક્યમબ્રવીત્॥ 9-1-44 (60155)
વિદ્ધિ ક્ષત્તર્મહાપ્રાજ્ઞ ત્વં ગતિર્ભરતર્ષભ।
મમાનાથસ્ય સુભૃશં પુત્રૈર્હીનસ્ય સર્વશઃ।
એવમુક્ત્વા તતો ભૂયો વિસંજ્ઞો નિપપાત હ॥ 9-1-45 (60156)
તં તથા પતિતં દૃષ્ટ્વા બાન્ધવા યેઽસ્ય કેચન।
શીતૈસ્તે સિષિચુસ્તોયૈર્વિવ્યજુર્વ્યજનૈરપિ॥ 9-1-46 (60157)
સ તુ દીર્ઘેણ કાલેન પ્રત્યાશ્વસ્તો નરાધિપઃ।
તૂષ્ણીમાસીન્મહીપાલઃ પુત્રવ્યસનકર્શિતઃ॥ 9-1-47 (60158)
નિઃશ્વસઞ્જિહ્મગ ઇવ કુમ્ભક્ષિપ્તોઽભવન્નૃપઃ॥ 9-1-48 (60159)
સઞ્જયોઽપ્યરુદત્તત્ર દૃષ્ટ્વા રાજાનમાતુરમ્।
તથા સર્વાઃ સ્ત્રિયશ્ચૈવ ગાન્ધારી ચ યશસ્વિની॥ 9-1-49 (60160)
તતો દીર્ઘેણ કાલેન વિદુરં વાક્યમબ્રવીત્।
ધૃતરાષ્ટ્રો નરશ્રેષ્ઠ મુહ્યમાનો મુહુર્મુહુઃ॥ 9-1-50 (60161)
ગચ્છન્તુ યોષિતઃ સર્વા ગાન્ધારી ચ યશસ્વિની।
તથેમે સુહૃદઃ સર્વે મુહ્યતે મે મનો ભૃશમ્॥ 9-1-51 (60162)
એવમુક્તસ્તતઃ ક્ષત્તા તાઃ સ્ત્રિયો ભરતર્ષભ।
વિસર્જયામાસ શનૈર્મુહ્યમાનઃ પુનઃપુનઃ॥ 9-1-52 (60163)
નિશ્ચક્રમુસ્તતઃ સર્વાઃ સ્ત્રિયો ભરતસત્તમ।
સુહૃદશ્ચ તથા સર્વે દૃષ્ટ્વા રાજાનમાતુરમ્॥ 9-1-53 (60164)
તતો નરપતિસ્તત્ર લબ્ધ્વા સંજ્ઞાં પરન્તપઃ।
ગતિર્મે કો ભવેદદ્ય ઇતિ ચિન્તાસમાકુલઃ।
અપૃચ્છત્સઞ્જયં તત્ર રોદમાનં ભૃશાતુરમ્॥ 9-1-54 (60165)
પ્રાઞ્જલિં સઞ્જયં દૃષ્ટ્વા રોદમાનં મુહુર્મુહુઃ।
જ્ઞાતીન્સ્ત્રિયોઽથ નિર્યાપ્ય પ્રવિશ્ય વિદુરઃપુનઃ॥ 9-1-55 (60166)
રાજાનં શોચમાનસ્તુ તં શોચન્તં મુહુર્મુહુઃ।
સમાશ્વાસયત ક્ષત્તા વચસા મધુરેણ ચ॥ ॥ 9-1-56 (60167)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥ 1 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-1-12 અપરાહે અપરાર્ધે॥ 9-1-41 વિલાપવુક્તોપહતં ઇતિ ઙ.પાઠઃ। વિલાપયુક્તં સુમહત્ ઇતિ ઘ. પાઠઃ॥ 9-1-1 પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 002
॥ શ્રીઃ ॥
9.2. અધ્યાયઃ 002
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ સઞ્જયસ્ય પુરતો દુર્યોધનવચનાનુસ્મરણેન વિલાપઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-2-0 (60168)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-2-0x (5083)
વિસૃષ્ટાસ્વથ નારીષુ ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ।
વિલલાપ મહારાજ દુઃખાદ્દુઃખતરં ગતઃ॥ 9-2-1 (60169)
સધૂમમિવ નિઃશ્વસ્ય કરૌ ધુન્વન્પુનઃપુનઃ।
બહુ સઞ્ચિન્તયિત્વા તુ સઞ્જયં વાક્યમબ્રવીત્॥ 9-2-2 (60170)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-2-3x (5084)
અહો બત મહદ્દુઃખં યદહં પાણ્ડવાન્રણે।
ક્ષેમિણશ્ચાવ્યયાંશ્ચૈવ ત્વત્તઃ સૂત શૃણોમિ વૈ॥ 9-2-3 (60171)
વજ્રસારમયં નૂનં હૃદયં સુદૃઢં મમ।
યચ્છ્રુત્વા નિહતાન્પુત્રાન્દીર્યતે ન સહસ્રધા॥ 9-2-4 (60172)
ચિન્તયિત્વા વચસ્તેષાં બાલક્રીડાં ચ સઞ્જય।
અદ્ય ચૈવ હતાઞ્શ્રુત્વા દીર્યતે મે ભૃશં મનઃ॥ 9-2-5 (60173)
અન્ધત્વાદ્યદિ પુત્રાણાં ન મે રૂપિનિદર્શનમ્।
પુત્રસ્નેહકૃતા પ્રીતિર્નિત્યમેતેષુ ધારિતા॥ 9-2-6 (60174)
બાલભાવમતિક્રમ્ય યૌવનસ્થાંશ્ચ તાનહમ્।
શ્રિયં પ્રાપ્તાંશ્ચ તાઞ્શ્રુત્વા હૃષ્ટ આસં તદાઽનઘ॥ 9-2-7 (60175)
તાનદ્ય નિહતાઞ્શ્રુત્વા હતૈશ્વર્યાન્હતૌજસઃ।
ન લભેયં ક્વચિચ્છાન્તિં પુત્રાધિભિરભિપ્લુતઃ॥ 9-2-8 (60176)
એહ્યેહિ વત્સ રાજેન્દ્ર મમાનાથસ્ય પુત્રક।
ત્વયા હીનો મહાબાહો કાં નુ યાસ્યામ્યહં ગતિમ્॥ 9-2-9 (60177)
કથં ત્વં પૃથિવીપાલાંસ્ત્યક્ત્વા તાત સમાગતાન્।
શેષે વિનિહતો ભૂમૌ પ્રાકૃતઃ કુનૃપો યથા॥ 9-2-10 (60178)
ગતિર્ભૂત્વા મહારાજ જ્ઞાતીનાં સુહૃદાં તથા।
અન્ધં વૃદ્વં ચ માં વીર વિહાય ક્વ નુ યાસ્યસિ॥ 9-2-11 (60179)
સા કૃપા સા ચ તે પ્રીતિઃ સા ચ રાજસુ માનિતા।
કથં ત્વં નિહતઃ પાર્થૈઃ સંયુગેષ્વપરાજિતઃ॥ 9-2-12 (60180)
કો નુ મામુત્થિતઃ કાલે તાતતાતેતિ વક્ષ્યતિ।
મહારાજેતિ સતતં લોકનાથેતિ ચાસકૃત્॥ 9-2-13 (60181)
પરિષ્વજ્ય ચ કં કણ્ઠે સ્નેહેન ક્લિન્નલોચનઃ।
અનુશાસ્તાઽસ્મિ કૌરવ્ય તત્સાધુ વદમે વચઃ॥ 9-2-14 (60182)
નનુ નામાહમશ્રૌષં વચનં તવ પુત્રક।
ભૂયસી મમ પૃથ્વીયં તાત પાર્થસ્ય નો તથા॥ 9-2-15 (60183)
ભગદત્તઃ કૃપઃ શલ્ય આવન્ત્યોઽથ જયદ્રથઃ।
ભૂરિશ્રવાઃ સોમદત્તો મહારાજશ્ચ બાહ્લિકઃ॥ 9-2-16 (60184)
અશ્વત્થામા ચ ભોજશ્ચ માગધશ્ચ મહાબલઃ।
બૃહદ્બલશ્ચ ક્રાથશ્ચ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ॥ 9-2-17 (60185)
મ્લેચ્છાશ્ચ શતસાહસ્રાઃ શકાશ્ચ યવનૈઃ સહ।
સુદક્ષિણશ્ચ કામ્ભોજસ્ત્રિગર્તાધિપતિસ્તથા॥ 9-2-18 (60186)
ભીષ્મઃ પિતામહશ્ચૈવ ભારદ્વાજોઽથ ગૌતમઃ।
શ્રુતાયુશ્ચાશ્રુતાયુશ્ચ શતાયુશ્ચાપિ વીર્યવાન્॥ 9-2-19 (60187)
જલસન્ધોઽથાર્ષ્યશૃઙ્ગી રાક્ષસશ્ચાપ્યલાયુધઃ।
અલમ્બુસો વીરબાહુઃ સુબાહુશ્ચ મહારથઃ॥ 9-2-20 (60188)
એતે ચાન્યે ચ બહવો રાજાનો રાજસત્તમ।
મદર્થં પ્રહરિષ્યન્તિ પ્રાણાંસ્ત્યક્ત્વા ધનાનિ ચ॥ 9-2-21 (60189)
તેષાં મધ્યે સ્થિતો યુદ્ધે ભ્રાતૃભિઃ પરિવારિતઃ।
યોધયિષ્યામ્યહં પાર્થાન્પાઞ્ચાલાંશ્ચૈવ સર્વશઃ॥ 9-2-22 (60190)
ચેદીંશ્ચ નૃપશાર્દૂલ દ્રૌપદેયાંશ્ચ સંયુગે।
સાત્યકિં કુન્તિભોજં ચ રાક્ષસં ચ ઘટોત્કચમ્॥ 9-2-23 (60191)
એકોઽપ્યેષાં મહારાજ સમર્થઃ સન્નિવારણે।
સમરે પાણ્ડવેયાનાં સઙ્ક્રુદ્ધો હ્યભિધાવતામ્॥ 9-2-24 (60192)
કિં પુનઃ સહિતા વીરાઃ કૃતવૈરાશ્ચ પાણ્ડવૈઃ।
અથવા સર્વ એવૈતે પાણ્ડવસ્યાનુયાયિભિઃ॥ 9-2-25 (60193)
યોત્સ્યન્તે સહ રાજેન્દ્ર હનિષ્યન્તિ ચ તાન્મૃધે।
કર્ણ એકો મયા સાર્ધં નિહનિષ્યતિ પાણ્ડવાન્॥ 9-2-26 (60194)
તે વૈ નૃપતયો વીરાઃ સ્થાસ્યન્તિ મમ શાસને॥ 9-2-27 (60195)
યશ્ચ તેષાં પ્રણેતા વૈ વાસુદેવો મહાબલઃ।
ન સ સન્નહ્યતે રાજન્નિતિ મામબ્રવીદ્વચઃ॥ 9-2-28 (60196)
એવં ચ વદતઃ સૂત બહુશો મમ સન્નિધૌ।
યુક્તિતો હ્યનુપશ્યામિ નિહતાન્પાણ઼્ડવાન્રણે॥ 9-2-29 (60197)
તેષાં મધ્યે સ્થિતા યત્ર હન્યન્તે મમ પુત્રકાઃ।
વ્યાયચ્છમાનાઃ સમરે કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-30 (60198)
ભીષ્મશ્ચ નિહતો યત્ર લોકનાથઃ પ્રતાપવાન્।
શિખણ઼્ડિનં સમાસાદ્ય મૃગેન્દ્ર ઇવ જમ્બુકમ્॥ 9-2-31 (60199)
દ્રોણશ્ચ બ્રાહ્મણો યત્ર સર્વશસ્ત્રાસ્ત્રપારગઃ।
નિહતઃ પાણ્ડવૈઃ સઙ્ખ્યે કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-32 (60200)
કર્ણશ્ચ નિહતઃ સઙ્ખ્યે દિવ્યાસ્ત્રજ્ઞો મહાબલઃ।
ભૂરિશ્રવા હતો પત્ર સોમદત્તશ્ચ સંયુગે।
બાહ્લિકશ્ચ મહારાજ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-33 (60201)
ભગદત્તો હતો યત્ર ગજયુદ્ધવિશારદઃ।
જયદ્રથશ્ચ નિહતઃ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-34 (60202)
સુદક્ષિણો હતો યત્ર જલસન્ધશ્ચ પૌરવઃ।
શ્રુતાયુશ્ચાશ્રુતાયુશ્ચ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-35 (60203)
મહાબલસ્તથા પાણ્ડ્યઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
નિહતઃ પાણ્ડવૈઃ સઙ્ખ્યે કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-36 (60204)
બૃહદ્બલો હતો યત્ર માગધશ્ચ મહાબલઃ।
ઉગ્રાયુધશ્ચ વિક્રાન્તઃ પ્રતિમાનં ધનુષ્મતામ્॥ 9-2-37 (60205)
આવન્ત્યો નિહતો યત્ર ત્રૈગર્તશ્ચ જનાધિપઃ।
સંશપ્તકાશ્ચ નિહતાઃ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-38 (60206)
અલમ્બુસસ્તથા રાજન્રાક્ષસશ્ચાપ્યલાયુધઃ।
આર્ષ્યશૃઙ્ગિશ્ચ નિહતઃ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-39 (60207)
નારાયણા હતા યત્ર ગોપાલા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
મ્લેચ્છાશ્ચ બહુસાહસ્રાઃ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-40 (60208)
શકુનિઃ સૌબલો યત્ર કૈતવ્યશ્ચ મહાબલઃ।
નિહતઃ સબલો વીરઃ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-41 (60209)
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ કૃતાસ્ત્રા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ શૂરાઃ પરિઘબાહવઃ।
નિહતા બહવો યત્ર કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-42 (60210)
યત્ર શૂરા મહેષ્વાસાઃ કૃતાસ્ત્રા યુદ્વદુર્મદાઃ।
બહવો નિહતાઃ સૂત મહેન્દ્રસમવિક્રમાઃ॥ 9-2-43 (60211)
નાનાદેશસમાવૃત્તાઃ ક્ષત્રિયા યત્ર સઞ્જય।
નિહતાઃ સમરે સર્વે કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-44 (60212)
પુત્રાશ્ચ મે વિનિહતાઃ પૌત્રાશ્ચૈવ મહાબલાઃ।
વયસ્યા ભ્રાતરશ્ચૈવ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-2-45 (60213)
ભાગધેયસમાયુક્તો ધ્રુવમુત્પદ્યતે નરઃ।
યસ્તુ ભાગ્યસમાયુક્તઃ સ શુભં પ્રાપ્નુયાન્નરઃ॥ 9-2-46 (60214)
અહં વિયુક્તસ્તૈર્ભાગ્યૈઃ પુત્રૈશ્ચૈવેહ સઞ્જય।
કથમદ્ય ભવિષ્યામિ વૃદ્ધઃ શત્રુવશં ગતઃ॥ 9-2-47 (60215)
નાન્યદત્ર પરં મન્યે વનવાસાદૃતે પ્રભો।
સોઽહં વનં ગમિષ્યામિ નિર્બન્ધુર્જ્ઞાતિસંક્ષયે॥ 9-2-48 (60216)
ન હિ મેઽન્યદ્ભવેચ્છ્રેયો વનાભ્યુપગમાદૃતે।
ઇમામવસ્થાં પ્રાપ્તસ્ય લૂનપક્ષસ્ય સઞ્જય॥ 9-2-49 (60217)
દુર્યોધનો હતો યત્ર શલ્યશ્ચ નિહતો યુધિ।
દુઃશાસનો વિવિંશશ્ચ વિકર્ણશ્ચ મહાબલઃ॥ 9-2-50 (60218)
કથં હિ ભીમસેનસ્ય શ્રોષ્યેઽહં શબ્દમુત્તમમ્।
એકેન સમરે યેન હતં પુત્રશતં મમ॥ 9-2-51 (60219)
અસકૃદ્વદતસ્તસ્ય દુર્યોધનવધેન ચ।
દુઃખશોકાભિસન્તપ્તો ન શ્રોષ્યે પરુષા ગિરઃ॥ 9-2-52 (60220)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-2-53x (5085)
એવં સ શોકસન્તપ્તઃ પાર્થિવો હતબાન્ધવઃ।
મુહુર્મુહુર્મુહ્યમાનઃ પુત્રાધિભિરભિપ્લુતઃ॥ 9-2-53 (60221)
વિલપ્ય સુચિરં કાલં ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ।
દીર્ઘમુષ્ણં સ નિઃશ્વસ્ય ચિન્તયિત્વા પરાભવમ્॥ 9-2-54 (60222)
દુઃખેન મહતા રાજન્સન્તપ્તો ભરતર્ષભઃ।
પુનર્ગાવલ્ગણિં સૂતં પર્યપૃચ્છદ્યથાતથમ્॥ 9-2-55 (60223)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-2-56x (5086)
ભીષ્મદ્રોણૌ હતૌ શ્રુત્વા સૂતપુત્રં ચ પાતિતમ્।
સેનાપતિં પ્રણેતારં કમકુર્વત મામકાઃ॥ 9-2-56 (60224)
યં યં સેનાપ્રણેતારં યુધિ કુર્વન્તિ મામકાઃ।
અચિરેણૈવ કાલેન તં તં નિઘ્નન્તિ પાણ્ડવાઃ॥ 9-2-57 (60225)
રણમૂર્ધ્નિ હતો ભીષ્મઃ પશ્યતાં વઃ કિરીટિના।
એવમેવ હતો દ્રોણઃ સર્વેષામેવ પશ્યતામ્॥ 9-2-58 (60226)
એવમેવ હતઃ કર્ણઃ સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
સરાજકાનાં સર્વેષાં પશ્યતાં વઃ કિરીટિના॥ 9-2-59 (60227)
પૂર્વમેવાહમુક્તો વૈ વિદુરેણ મહાત્મના।
દુર્યોધનાપરાધેન પ્રજેયં વિનશિષ્યતિ॥ 9-2-60 (60228)
કેચિન્ન સમ્યક્પશ્યન્તિ મૂઢાઃ સમ્યગવેક્ષ્ય ચ।
તદિદં મમ મૂઢસ્ય તથાભૂતં વચઃ સ્મ તત્॥ 9-2-61 (60229)
યદબ્રવીત્સ ધર્માત્મા વિદુરો દીર્ઘદર્શિવાન્।
તત્તથા સમનુપ્રાપ્તં વચનં સત્યવાદિનાઃ॥ 9-2-62 (60230)
દૈવોપહતચિત્તેન યન્મયાઽનુષ્ઠિતં પુરા।
અનયસ્ય ફલં તસ્ય બ્રૂહિ ગાવલ્ગણે પુનઃ॥ 9-2-63 (60231)
કો વા મુખમનીકાનામાસીત્કર્ણો નિપાતિતે।
અર્જુનં વાસુદેવં ચ કો વા પ્રત્યુદ્યયૌ રથી॥ 9-2-64 (60232)
કેઽરક્ષન્દક્ષિણં ચક્રં મદ્રરાજસ્ય સંયુગે।
વામં ચ યોદ્વુકામસ્ય કે વા વીરસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 9-2-65 (60233)
કથં ચ વઃ સમેતાનાં મદ્રરાજો મહારથઃ।
નિહતઃ પાણ્ડવૈઃ સઙ્ખ્યે પુત્રો વા મમ સઞ્જય॥ 9-2-66 (60234)
બ્રૂહિ સર્વં યથાતત્ત્વં ભરતાનાં મહાક્ષયમ્।
યથા ચ નિહતઃ સઙ્ખ્યે પુત્રો દુર્યોધનો મમ॥ 9-2-67 (60235)
પાઞ્ચાલાશ્ચ યથા સર્વે નિહતાઃ સપદાનુગાઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ દ્રૌપદ્યાઃ પઞ્ચ ચાત્મજાઃ॥ 9-2-68 (60236)
પાણ્ડવાશ્ચ યથા મુક્તાસ્તથોભૌ માધવૌ યુધિ।
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ ભારદ્વાજસ્ય ચાત્મજઃ॥ 9-2-69 (60237)
યદ્યથા યાદૃશં ચૈવ યુદ્ધં વૃત્તં ચ સામ્પ્રતમ્।
અખિલં શ્રોતુમિચ્છામિ કુશલો હ્યસિ સઞ્જય॥ ॥ 9-2-70 (60238)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ* ॥ 2 ॥* એતદનન્તરં ઝ.પાઠે એકોઽધ્યાયોઽધિકો દૃશ્યતે।
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
પાર્થેન નિહતે કર્ણે પાણ્ડવભયાત્પલાયમાનાં સેનાં નિવર્ત્ય દુર્યોધનસ્ય પુનર્યુદ્ધોદ્યમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-2-0 (60239)
[સઞ્જય ઉવાચ। 9-2-0x (5087)
શૃણુ રાજન્નવહિતો યથાવૃત્તો મહાન્ક્ષયઃ।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્॥ 9-2-1 (60240)
નિહતે સૂતપુત્રે તુ પાણ્ડવેન મહાત્મના।
વિદ્રુતેષુ ચ સૈન્યેષુ સમાનીતેષુ ચાસકૃત્॥ 9-2-2 (60241)
ઘોરે મનુષ્યદેહાનામાજૌ નરવરક્ષયે।
યત્તત્કર્ણે હતે પાર્થઃ કસિંહનાદમથાકરોત્॥ 9-2-3 (60242)
તદા તવ સુતાન્રાજન્પ્રાવિશત્સુમહદ્ભયમ્॥ 9-2-4 (60243)
ન સન્ધાતુમનીકાનિ ન ચૈવાથ પરાક્રમે।
આસીદ્બુદ્ધિર્હતે કર્ણે તવ યોધસ્ય કસ્યચિત્॥ 9-2-5 (60244)
વણિજો નાવિ ભિન્નાયામગાધે વિપ્લુવા ઇવ।
અપારે પારમિચ્છન્તો હતે દ્વીપે કિરીટિના॥ 9-2-6 (60245)
સૂતપુત્રો હતે રાજન્વિત્રસ્તાઃ શરવિક્ષતાઃ।
અનાથા નાથમિચ્છન્તો મૃગાઃ સિંહાર્દિતા ઇવ॥ 9-2-7 (60246)
ભગ્નશૃઙ્ગા ઇવ વૃષા શીર્ણદંષ્ટ્રા ઇવોરગાઃ।
પ્રત્યુપાયામ સાયાહ્ને નિર્જિતાઃ સવ્યસાચિના॥ 9-2-8 (60247)
હતપ્રવીરા વિધ્વસ્તા નિકૃત્તા નિશિતૈઃ શરૈઃ।
સૂતપુત્રે હતે રાજન્પુત્રાસ્તે પ્રાદ્રવંસ્તતઃ॥ 9-2-9 (60248)
વિધ્વસ્તકવચનાઃ સર્વે કાન્દિશીકા વિચેતસઃ।
અન્યોન્યમભિનિઘ્નન્તો વીક્ષમાણા ભયાદ્દિશઃ॥ 9-2-10 (60249)
મામેવ નૂનં બીભત્સુર્મામેવ ચ વૃકોદરઃ।
અભિયાતીતિ મન્વાનાઃ પેતુર્મમ્લુશ્ચ ભારત॥ 9-2-11 (60250)
અશ્વાનન્યે ગજાનન્યે રથાનન્યે મહારથાઃ।
આરુહ્ય જવસમ્પન્નાઃ પાદાતાન્પ્રજહુર્ભયાત્॥ 9-2-12 (60251)
કુઞ્જરૈઃ સ્યન્દના ભગ્નાઃ સાદિનશ્ચ મહારથૈઃ।
પદાતિસઙ્ઘાશ્ચાશ્વૌઘૈઃ પલાયદ્ભિર્ભૃશં હતાઃ॥ 9-2-13 (60252)
વ્યાલતસ્કરસઙ્કીર્ણે સાર્થહીના યથા વને।
તથા ત્વદીયા નિહતે સૂતપુત્રે પદાઽભવન્॥ 9-2-14 (60253)
હતારોહાસ્તથા નાગાશ્છિન્નહસ્તાસ્તથાઽપરે।
સર્વં પાર્થમયં લોકમપશ્યન્વૈ ભયાર્દિતાઃ॥ 9-2-15 (60254)
તાન્પ્રેક્ષ્ય દ્રવતઃ સર્વાન્ભીમસેનભયાર્દિતાન્।
દુર્યોધનોઽથ સ્વં સૂતં હાહાકૃત્વૈવમબ્રવીત્॥ 9-2-16 (60255)
નાતિક્રમિષ્યતે પાર્થો ધનુષ્પાણિમવસ્થિતમ્।
જઘને યુધ્યમાનં માં તૂર્ણમશ્વાન્પ્રચોદય॥ 9-2-17 (60256)
સમરે યુધ્યમાનં હિ કૌન્તેયો માં ધનઞ્જયઃ।
નોત્સહેતાપ્યતિક્રાન્તું વેલામિવ મહાર્ણવઃ॥ 9-2-18 (60257)
અદ્યાર્જુનં સગોવિન્દં માનિનં ચ વૃકોદરમ્।
નિહત્ય શિષ્ટાઞ્શત્રૂંશ્ચ કર્ણસ્યાનૃણ્યમાપ્નુયામ્॥ 9-2-19 (60258)
તચ્છ્રુત્વા કુરુરાજસ્ય શૂરાર્યસદૃશં વચઃ।
સૂતો હેમપરિચ્છન્નાઞ્શનૈરશ્વાનચોદયત્॥ 9-2-20 (60259)
ગજાશ્વરથહીનાસ્તુ પાદાતાશ્ચૈવ મારિષ।
પઞ્ચવિંશતિસાહસ્રાઃ પ્રાદ્રવઞ્શનકૈરિવ॥ 9-2-21 (60260)
તાન્ભીમસેનઃ સઙ્ક્રુદ્ધો ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
બલેન ચતુરઙ્ગેણ પરિક્ષિપ્યાહનચ્છરૈઃ॥ 9-2-22 (60261)
પ્રત્યયુધ્યંસ્તુ તે સર્વે ભીમસેનં સપાર્ષતમ્।
પાર્થપાર્ષતયોશ્ચાન્યે જગૃહુસ્તત્ર નામની॥ 9-2-23 (60262)
અક્રુધ્યત રણે ભીમસ્તૈર્મૃધે પ્રત્યવસ્થિતૈઃ।
સોઽવતીર્ય રથાત્તૂર્ણં ગદાપાણિરયુધ્યત॥ 9-2-24 (60263)
ન તાન્રથસ્થો ભૂમિષ્ઠાન્ધર્માપેક્ષી વૃકોદરઃ।
યોધયામાસ કૌન્તેયો ભુજવીર્યમુપાશ્રિતઃ॥ 9-2-25 (60264)
જાતરૂપપરિચ્છન્નાં પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્।
ન્યવધીત્તાવકાન્સર્વાન્દણ્ડપાણિરિવાન્તકઃ॥ 9-2-26 (60265)
પદાતયો હિ સંરબ્ધાસ્ત્યક્તજીવિતબાન્ધવાઃ।
ભીમમભ્યદ્રવન્સઙ્ખ્યે પતઙ્ગા ઇવ પાવકમ્॥ 9-2-27 (60266)
આસાદ્ય ભીમસેનં તે સંરબ્ધા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
વિનેદુઃ સહસા દૃષ્ટ્વા ભૂતગ્રામા ઇવાન્તકમ્॥ 9-2-28 (60267)
શ્યેનવદ્વ્યચરદ્ભીમઃ ખઙ્ગેન ગદયા તથા।
પઞ્ચવિંશતિસાહસ્રાંસ્તાવકાનાં વ્યપોથયત્॥ 9-2-29 (60268)
હત્વા તત્પુરુષાનીકં ભીમઃ સત્યપરાક્રમઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં પુરસ્કૃત્ય પુનસ્તસ્થૌ મહાબલઃ॥ 9-2-30 (60269)
ધનઞ્જયો રથાનીકમન્વપદ્યત વીર્યવાન્॥ 9-2-31 (60270)
માદ્રીપુત્રૌ ચ શકુનિં સાત્યકિશ્ચ મહાબલઃ।
જવેનાભ્યપતન્હૃષ્ટા ઘ્નન્તો દૌર્યોધનં બલમ્॥ 9-2-32 (60271)
તસ્યાશ્વવાહાન્સુબહૂંસ્તે નિહત્ય શિતૈઃ શરૈઃ।
તમન્વધાવંસ્ત્વરિતાસ્તત્ર યુદ્ધમવર્તત॥ 9-2-33 (60272)
તતો ધનઞ્જયો રાજન્રથાનીકમગાહત।
વિશ્રુતં ત્રિષુ લોકેષુ ગાણ્ડીવં વ્યાક્ષિપન્ધનુઃ॥ 9-2-34 (60273)
કૃષ્ણસારથિમાયાન્તં દૃષ્ટ્વા શ્વેતહયં રથમ્।
અર્જુનં ચાપિ યોદ્વારં ત્વદીયાઃ પ્રાદ્રાવન્ભયાત્॥ 9-2-35 (60274)
વિપ્રહીનરથાશ્વાશ્ચ શરૈશ્ચ પરિવારિતાઃ।
પઞ્ચવિંશતિસાહસ્રાઃ પાર્થમાર્ચ્છન્પદાતયઃ॥ 9-2-36 (60275)
હત્વા તત્પુરુષાનીકં પાઞ્ચાલાનાં મહારથઃ।
ભીમસેનં પુરસ્કૃત્ય ન ચિરાત્પ્રત્યદૃશ્યત॥ 9-2-37 (60276)
મહાધનુર્ધરઃ શ્રીમાનમિત્રગણમર્દનઃ।
પુત્રઃ પાઞ્ચાલરાજસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહાયશાઃ॥ 9-2-38 (60277)
પારાવતસવર્ણાશ્વં કોવિદારવરધ્વજમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં રણે દૃષ્ટ્વા ત્વદીયાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 9-2-39 (60278)
ગાન્ધારરાજં શ્રીઘ્રાસ્ત્રમનુસૃત્ય યશસ્વિનૌ।
અચિરાત્પ્રત્યદૃશ્યેતાં માદ્રીપુત્રૌ સસાત્યકી॥ 9-2-40 (60279)
ચેકિતાનઃ શિખણ્ડી ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ મારિષ।
હત્વા ત્વદીયં સુમહત્સૈન્યં શઙ્ખાનથાધમન્॥ 9-2-41 (60280)
તે સર્વે તાવકાન્પ્રેક્ષ્ય દ્રવતો વૈ પરાઙ્મુખાન્।
અભ્યધાવન્ત નિઘ્નન્તો વૃષાઞ્ચિત્વા વૃષા ઇવ॥ 9-2-42 (60281)
સેનાવશેષં તં દૃષ્ટ્વા તવ પુત્રસ્ય પાણ્ડવઃ।
અવસ્થિતં સવ્યસાચી ચુક્રોધ બલવન્નૃપ॥ 9-2-43 (60282)
તત એનં શરૈ રાજન્સહસા સમવાકિરત્।
રજસા ચોદ્ગતેનાથ ન સ્મ કિઞ્ચન દૃશ્યતે॥ 9-2-44 (60283)
અન્ધકારીકૃતે લોકે શરીભૂતે મહીતલે।
દિશઃ સર્વા મહારાજ તાવકાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 9-2-45 (60284)
ભજ્યમાનેષુ સર્વેષુ કુરુરાજો વિશામ્પતે।
પરેષામાત્મનશ્ચૈવ સૈન્યે તે સમુપાદ્રવત્॥ 9-2-46 (60285)
તતો દુર્યોધનઃ સર્વાનાજુહાવાથ પાણ્ડવાન્।
યુદ્ધાય ભરતશ્રેષ્ઠ દેવાનિવ પુરા બલિઃ॥ 9-2-47 (60286)
ત એનમભિગર્જન્તં સહિતાઃ સમુપાદ્રવન્।
નાનાશસ્ત્રસૃજઃ ક્રુદ્ધા ભર્ત્સયન્તો મુહુર્મુહુઃ॥ 9-2-48 (60287)
દુર્યોધનોઽપ્યસમ્ભ્રાન્તસ્તાનરીન્વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 9-2-49 (60288)
તત્રાદ્ભુતમપરશ્યામ તવ પુત્રસ્ય પૌરુષમ્।
યદેનં પાણ્ડવાઃ સર્વે ન શેકુરતિવર્તિતુમ્॥ 9-2-50 (60289)
નાતિદૂરાપયાતં ચ કૃતબુદ્ધિ પલાયને।
દુર્યોધનઃ સ્વકં સૈન્યમપશ્યકદ્ભૃશવિક્ષતમ્॥ 9-2-51 (60290)
તતોઽવસ્થાપ્ય રાજેન્દ્ર કૃતબુદ્ધિસ્તવાત્મજઃ।
હર્ષયન્નિવ તાન્યોધાંસ્તતો વચનમબ્રવીત્॥ 9-2-52 (60291)
ન તં દેશં પ્રપશ્યામિ પૃથિવ્યાં પર્વતેષુ ચ।
યત્ર યાતાન્ન વો હન્યુઃ પાણ્ડવાઃ કિં સૃતેન વઃ॥ 9-2-53 (60292)
સ્વલ્પં ચૈવ બલં તેષાં કૃષ્ણૌ ચ ભૃશવિક્ષતૌ।
યદિ સર્વેઽપિ તિષ્ઠામો ધ્રુવં નો વિજયો ભવેત્॥ 9-2-54 (60293)
વિપ્લયાતાંસ્તુ વો ભિન્નાન્પાણ્ડવાઃ કૃતકિલ્પિષાન્।
અનુસૃત્ય હનિષ્યન્તિ શ્રેયોઃ ન સમરે વધઃ॥ 9-2-55 (60294)
સુખઃ સાઙ્ગ્રામિકો મૃત્યુઃ ક્ષત્રધર્મેણ યુધ્યતામ્।
મૃતો દુઃખં ન જાનીતે પ્રેત્ય ચાનન્ત્યમશ્નુતે॥ 9-2-56 (60295)
શૃણ્વન્તુ ક્ષત્રિયાઃ સર્વે યાવન્તોઽત્ર સમાગતાઃ।
દ્વિષતો ભીમસેનસ્ય વશમેષ્યથ વિદ્રુતાઃ॥ 9-2-57 (60296)
પિતામહૈરાચરિતં ન ધર્મં હાતુમર્હથ।
નાન્યત્કર્માસ્તિ પાપીયઃ ક્ષત્રિયસ્ય પલાયનાત્॥ 9-2-58 (60297)
ન યુદ્વધર્માચ્છ્રેયાન્હિ પન્થાઃ સ્વર્ગસ્ય કૌરવાઃ।
સુચિરેણાર્જિતાઁલોકાન્સદ્યો યુદ્ધાત્સમશ્નુતે॥ 9-2-59 (60298)
તસ્ય તદ્વચનં રાજ્ઞઃ પૂજયિત્વા મહારથાઃ।
પુનરેવાભ્યવર્તન્ત ક્ષત્રિયાઃ પાણ્ડવાન્પ્રતિ।
પરાજયમમૃષ્યન્ત કૃતચિત્તાશ્ચ વિક્રમે॥ 9-2-60 (60299)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં પુનરેવ સુદારુણમ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ દેવાસુરરણોપમમ્॥ 9-2-61 (60300)
યુધિષ્ઠિરપુરોગાંશ્ચ સર્વસૈન્યેન પાણ્ડવાન્।
અન્વધાવન્મહારાજ પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ॥] ॥ 9-2-62 (60301)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અધ્યાયઃ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-2-2 સધૂમમિવ અત્યુષ્ણિત્યર્થઃ॥ 9-2-14 પરિષ્વજ્ય ચ માં કણ્ઠે સ્નેહેન ક્લિન્નલોચનઃ। અનુશાધીતિ કૌરવ્ય તત્સાધુ વદ મે વચઃ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-2-37 પ્રતિમાનં કેતુભૂતઃ॥ 9-2-61 કેચિત્સમ્યક્પ્રપશ્યન્તિ મૂઢાસ્તુ ન તથા પરે ઇતિ ખ.પાઠઃ। સમ્યગવેક્ષ્ય નિપુણં વિભાવ્યાપિ મૂઢાસ્તથાભૂતં તદ્વચઃ કેચિન્ન પશ્યન્તીતિ સમ્બન્ધઃ। તથાભૂતં યથાર્થમ્॥ 9-2-2 દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 003
॥ શ્રીઃ ॥
9.3. અધ્યાયઃ 003
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
કૃપેણ કર્ણવધદુઃખિતં દુર્યોધનં પ્રતિ સ્વપરક્ષયોર્દૌર્બલ્યપ્રાબલ્યાભિધાનપૂર્વકમુપાયં પ્રદર્શ્ય સન્ધિવિધાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60302)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-16-0x (5088)
શૃણુ રાજન્નવહિતો યથાવૃત્તો મહાન્ક્ષયઃ।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્॥ 9-16-1 (60303)
નિહતે સૂતપુત્રે ચ ફલ્ગુનેન મહાત્મના।
વિદ્રુતેષુ ચ સૈન્યેષુ સમાનીતેષુ ચાસકૃત્॥ 9-16-2 (60304)
વિમુખે તવ પુત્રે ચ શોકોપહતચેતસિ।
ભૃશોદ્વિગ્નેષુ સૈન્યેષુ દૃષ્ટ્વા પાર્થસ્ય વિક્રમમ્॥ 9-16-3 (60305)
ધ્યાયમાનેષુ યોધેષુ દુઋખં પ્રાપ્તેષુ ભારત।
બલાનાં મત્યમાનાનાં શ્રુત્વા નિનદમુત્તમમ્॥ 9-16-4 (60306)
અભિજ્ઞાનં નરેન્દ્રાણાં વિકૃતં પ્રેક્ષ્ય સંયુગે।
પતિતાનવનીપાલાન્ધવજાંશ્ચૈવ મહાત્મનામ્।
રણે વિનિહતાન્નાગાન્દૃષ્ટ્વા પત્તીંશ્ચ ભારત॥ 9-16-5 (60307)
આયોધનં મહાઘોરં રુદ્રસ્યાક્રીડસન્નિભમ્।
અપ્રખ્યાતિં ગતાનાં તુ રાજ્ઞાં શતસહસ્રશઃ॥ 9-16-6 (60308)
કૃપાવિષ્ટઃ કૃપો દૃષ્ટ્વા વયઃ શીલસમન્વિતઃ।
અબ્રવીત્તત્ર તેજસ્વી સોઽભિસૃત્ય જનાધિપમ્।
દુર્યોધનમનુક્રોશાદ્વાક્યં વાક્યવિશારદઃ॥ 9-16-7 (60309)
દુર્યોધન નિબોધેયં યત્ત્વાં વક્ષ્યામિ કૌરવ।
શ્રુત્વા કુરુ મહારાજ યદિ તે રોચતેઽનઘ॥ 9-16-8 (60310)
ન યુદ્ધધર્માચ્છ્રેયાન્વૈ પન્થા રાજેન્દ્ર વિદ્યતે।
યં સમાશ્રિત્ય યુધ્યન્તે ક્ષત્રિયાઃ ક્ષત્રિયર્ષભ॥ 9-16-9 (60311)
પુત્રો ભ્રાતા પિતા ચૈવ સ્વસ્રીયો માતુલસ્તથા।
સમ્બન્ધિબાન્ધવાશ્ચૈવ યોદ્વવ્યાઃ ક્ષત્રજીવિન॥ 9-16-10 (60312)
વધે ચૈવ પરો ધર્મસ્તથાઽધર્મઃ પલાયને।
તે સ્મ ઘોરાં સમાપન્ના જીવિકાં જીવિતાર્થિનઃ।
તદત્ર પ્રતિવક્ષ્યામિ કિઞ્ચિદેવ હિતં વચઃ॥ 9-16-11 (60313)
હતે ભીષ્મે ચ દ્રોણે ચ કર્ણે ચૈવ મહારથે।
જયદ્રથે ચ નિહતે તવ ભ્રાતૃષુ ચાનઘ।
લક્ષ્મણે તવ પુત્રે ચ કિં શેષં પર્યુપાસ્મહે॥ 9-16-12 (60314)
યેષુ ભારં સમાસજ્ય રાજ્યે મતિમકુર્મહિ।
તે સન્ત્યજ્ય તનૂર્યાતાઃ શૂરા બ્રહ્મવિદાં ગતિમ્॥ 9-16-13 (60315)
વયં ત્વિહ વિનાભૂતા ગુણવદ્ભિર્મહારથૈઃ।
કૃપણં વર્તયિષ્યામઃ પાતયિત્વા નૃપાન્બહૂન્॥ 9-16-14 (60316)
સર્વૈરથ ચ જીવદ્ભિર્બીભત્સુરપરાજિતઃ।
કૃષ્ણનેત્રો મહાબાહુર્દેવૈરપિ દુરાસદઃ॥ 9-16-15 (60317)
ઇન્દ્રકાર્મુકવજ્રાભમિન્દ્રકેતુમિવોચ્છ્રિતમ્।
વાનરં કેતુમાસાદ્ય સઞ્ચચાલ મહાચમૂઃ॥ 9-16-16 (60318)
સિંહનાદેન ભીમસ્ય પાઞ્ચજન્યસ્વનેન ચ।
ગાણ્ડીવસ્ય ચ નિર્ઘોષાત્સમ્મુહ્યન્તે મનાંસિ નઃ॥ 9-16-17 (60319)
સ્ફુરન્તીવ મહાવિદ્યુન્મુષ્ણન્તી નયનપ્રભામ્।
અલાતમિવ ચાવિદ્વં ગાણ્ડવીં સમદૃશ્યત॥ 9-16-18 (60320)
જામ્બૂનદવિચિત્રં ચ ધૂયમાનં મહદ્ધનુઃ।
દૃશ્યતે દિક્ષુ સ્રવાસુ વિદ્યુદભ્રઘનેષ્વિવ॥ 9-16-19 (60321)
ઉહ્યમાનશ્ચ કૃષ્ણેન વાયુનેવ બલાહકઃ।
તાવકં તદ્બલં રાજન્નર્જુનોઽસ્ત્રવિશારદઃ।
ગહનં શિશિરાપાયે દદાહાગ્નિરિવોલ્બણઃ॥ 9-16-20 (60322)
ગાહમાનમનીકાનિ મહેન્દ્રસદૃશપ્રભમ્।
વિક્ષોભયન્તં સેનાં વૈ ત્રાસયન્તં ચ પાર્થિવાન્।
ધનઞ્જયમપશ્યામ નલિનીમિવ કુઞ્જરમ્॥ 9-16-21 (60323)
ત્રાસયન્તં તથા યોધાન્ધનુર્ઘોષેણ પાંણ્ડવમ્।
ભૂય એનમપશ્યામ સિંહં મૃગગણાનિવ॥ 9-16-22 (60324)
સર્વલોકમહેષ્વાસો વૃષભૌ સર્વધન્વિનામ્।
આમુક્તકવચૌ કૃષ્ણૌ લોકમધ્યે વિરેજતુઃ॥ 9-16-23 (60325)
અદ્ય સપ્તદશાહાનિ વર્તમાનસ્ય ભારત।
સઙ્ગ્રામસ્યાતિઘોરસ્ય યુધ્યતાં ચાભિતો યુધિ॥ 9-16-24 (60326)
વાયુનેવ વિધૂતાનિ એવ સૈન્યાનિ ગચ્છતા।
શરદમ્ભોદજાલાનિ વિશીર્યન્તે સમન્તતઃ॥ 9-16-25 (60327)
તાં નાવમિવ પર્યસ્તાં મજ્જમાનાં મહાર્ણવે।
તવ સેનાં મહારાજ સવ્યસાચી વ્યકમ્પયત્॥ 9-16-26 (60328)
ક્વનુ તે સૂતપુત્રોઽભૂત્ક્વનુ દ્રોણઃ સહાત્મજઃ।
અહં ક્વ ચ ક્વ ચાત્મા તે હાર્દિક્યશ્ચ તથા ક્વનુ॥ 9-16-27 (60329)
દુઃશાસનશ્ચ તે ભ્રાતા ભ્રાતૃભિઃ સહિતઃ ક્વનુ॥ 9-16-28 (60330)
વાણગોચરસમ્પ્રાપ્તં યુધ્યમાનં જયદ્રથમ્।
સમ્બન્ધિનસ્તે ભ્રાતૄંશ્ચ સાહયાન્માતુલાંસ્તથા।
સર્વાન્વિક્રમ્ય મિપતો લોકમાક્રમ્ય મૂર્ધનિ॥ 9-16-29 (60331)
જયદ્રથો હતો રાજન્કિન્નુ શેષમુપાસ્મહે।
કો વેહ સ પુમાનાસ્તે યો વિજેષ્યતિ પાણ્ડવમ્॥ 9-16-30 (60332)
તસ્ય ચાસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ વિદિતાનિ મહાત્મનઃ।
ગાણ્ડીવસ્ય ચ નિર્ઘોષો ધૈર્યાણિ હરતે હિ નઃ॥ 9-16-31 (60333)
નષ્ટચન્દ્રા યથા રાત્રિઃ સેનેયં હતનાયકા।
નાગભગ્નદ્રુમા શુષ્કા નદીવ પ્રતિભાતિ મે॥ 9-16-32 (60334)
ધ્વજિન્યાં હતનેત્રાયાં યથેષ્ટં શ્વેતવાહનઃ।
ચરિષ્યતિ મહારાજઃ કક્ષેષ્વગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 9-16-33 (60335)
સાત્યકેશ્ચૈવ યો વેગો ભીમસેનસ્ય ચોભયોઃ।
દારયેત ગિરીન્સર્વાઞ્શોષયેચ્ચૈવ સાગરાન્॥ 9-16-34 (60336)
ઉવાચ વાક્યં યદ્ભીમઃ સભામધ્યે વિશામ્પતે।
કૃતં તત્સફલં સર્વં ભૂયશ્ચૈવ કરિષ્યતિ॥ 9-16-35 (60337)
પ્રમુખસ્થે તદા કર્ણે બલં પાણ્ડવરક્ષિતમ્।
દુરાસદં તદા ગુપ્તં વ્યૂઢં ગાણ્ડીવધન્વના॥ 9-16-36 (60338)
યુષ્માભિસ્તાનિ ચીર્ણાનિ યાન્યસાધૂનિ સાધુષુ।
અકારણકૃતાન્યેવ તેષાં વઃ ફલમાગતમ્॥ 9-16-37 (60339)
આત્મનોઽર્થે ત્વયા લોકે યત્નતઃ સર્વ આહૃતઃ।
સ તે સંશયિતસ્તાત આત્મા ચ ભરતર્ષભ॥ 9-16-38 (60340)
રક્ષ દુર્યોધનાત્માનમાત્મા સર્વસ્ય ભાજનમ્।
ભિન્ને હિ ભાજને તાત દિશો ગચ્છતિ તદ્ગતમ્॥ 9-16-39 (60341)
હીયમાનેન વૈ સન્ધિઃ પર્યેષ્ટવ્યઃ સમેન વા।
વિગ્રહો વર્ધમાનેન નીતિરેષા બૃહસ્પતેઃ॥ 9-16-40 (60342)
તે વયં પાણ્ડુપુત્રેભ્યો હીનાઃ સ્મ બલશક્તિતઃ।
અત્ર તે પાણ્ડવૈઃ સાર્ધં સન્ધિં મન્યે ક્ષમં પ્રભો॥ 9-16-41 (60343)
ન જાનીતે હિ યઃ શ્રેયઃ શ્રેયસશ્ચાવમન્યતે।
સ ક્ષિપ્રં ભ્રશ્યતે રાજ્યાન્ન ચ શ્રેયોઽનુવિન્દતિ॥ 9-16-42 (60344)
અણિપત્ય હિ રાજાનં રાજ્યં યદિ લભેમહિ।
શ્રેયઃ સ્યાન્ન તુ મૌઢ્યેન રાજન્ગન્તું પરાભવમ્॥ 9-16-43 (60345)
વૈચિત્રવીર્યવચનાત્કૃપાશીલો યુધિષ્ઠિરઃ।
વિનિયુઞ્જીત રાજ્યે ત્વાં ગોવિન્દવચનેન ચ॥ 9-16-44 (60346)
`અજાતશત્રુઃ કૌરવ્યો ગુરુશુશ્રૂષણે રતઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય વચનં નાવમંસ્યતિ ધાર્મિકઃ॥ 9-16-45 (60347)
કુર્વન્તિ ભ્રાતરશ્ચાસ્ય વચનં નાત્ર સંશયઃ॥ 9-16-46 (60348)
યદ્બ્રૂયાદ્ધિ હૃષીકેશો રાજાનમપરાજિતમ્।
અર્જુનો ભીમસેનશ્ચ સર્વે કુર્યુરસંશયમ્॥ 9-16-47 (60349)
નાતિક્રમિષ્યતે કૃષ્ણો વચનં પાણ્ડવસ્ય તુ।
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય મન્યેઽહં નાપિ કૃષ્ણસ્ય પાણ્ડવઃ॥ 9-16-48 (60350)
એતત્ક્ષમમહં મન્યે તવ પાર્થૈરવિગ્રહમ્।
ન ત્વાં બ્રવીમિ કાર્પણ્યાન્ન પ્રાણપરિરક્ષણાત્॥ 9-16-49 (60351)
પથ્યં રાજન્બ્રવીમિ ત્વાં તત્પરાસુઃ સ્મરિષ્યસિ॥ 9-16-50 (60352)
ઇતિ વૃદ્ધો વિલપ્યૈતત્કૃપઃ શારદ્વતો વચઃ।
દીર્ઘમુષ્ણં ચ નિઃશ્વસ્યશુશોચ ચ મુમોહ ચ॥ ॥ 9-16-51 (60353)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥ 3 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-12 શેષાસ્ત્વાં પર્યુપાસ્મહે ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 9-16-15 કૃષ્ણો નેત્રં નેતા યસ્ય સ તથા॥ 9-16-24 વર્તમાનસ્ય સઙ્ગ્રામસ્ય અભિતો વધ્યતાં વધ્યમાનાનાં ચ અદ્ય સપ્તદશાહાનિ જાતાનીત્યન્વયઃ। જાતાનીતિ શેષઃ॥ 9-16-47 અર્જુનં ભીમસેનં ચ ઇતિ ઝ. પાઠઃ। અસંશયં ગતવૈરમિત્યર્થઃ॥ 9-16-48 વચનં કૌરવસ્ય તુ ઇતિ ઝ. પાઠઃ॥ 9-16-3 તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 004
॥ શ્રીઃ ॥
9.4. અધ્યાયઃ 004
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન કૃપમ્પ્રતિ કારણકથનપૂર્વકં સન્ધ્યનઙ્ગીકરણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60354)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-16-0x (5089)
એવમુક્તસ્તતો રાજા ગૌતમેન તપસ્વિના।
નિઃશ્વસ્ય દીર્ઘમુષ્ણં ચ તૂષ્ણીમાસીદ્વિશામ્પતે॥ 9-16-1 (60355)
તતો મુહૂર્તં સ ધ્યાત્વા તવ પુત્રો મહામનાઃ।
કૃપં શારદ્વતં વાક્યમિત્યુવાચ પરન્તપઃ॥ 9-16-2 (60356)
યત્કિઞ્ચિત્સુહૃદા વાચ્યં તત્સર્વં શ્રાવિતો હ્યહમ્।
કૃતં ચ ભવતા સર્વં પ્રાણાન્સન્ત્યજ્ય યુધ્યતા॥ 9-16-3 (60357)
ગાહમાનમનીકાનિ યુધ્યમાનં મહારથૈઃ।
પાણ્ડવૈરતિતેજોભિર્લોકસ્ત્વામનુદૃષ્ટવાન્॥ 9-16-4 (60358)
સુહૃદા યદિદં વાક્યં ભવતા શ્રાવિતો હ્યહમ્।
ન માં પ્રીણાતિ તત્સર્વં મુમૂર્ષોરિવ ભેષજમ્॥ 9-16-5 (60359)
હેતુકારણસંયુક્તં હિતં વચનમુત્તમમ્।
ઉચ્યમાનં મહાબાહો ન મે વિપ્રાગ્ર્ય રોચને॥ 9-16-6 (60360)
રાજ્યાદ્વિનિકૃતોઽસ્માભિઃકથં સોસ્માસુ વિશ્વસેત્॥ 9-16-7 (60361)
અક્ષદ્યૂતે ચ નૃપતિર્જિતોઽસ્માભિર્મહાધનઃ।
સ કથં મમ વાક્યાનિ શ્રદ્દધ્યાદ્ભૂય એવ તુ॥ 9-16-8 (60362)
તથા દૂત્યેન સમ્પ્રાપ્તઃ કૃષ્ણઃ પાર્થહિતે રતઃ।
પ્રલબ્ધશ્ચ હૃષીકેશસ્તચ્ચ કર્માવિચારિતમ્।
સ ચ મે વચનં બ્રહ્મન્કથમેવાભિમન્યતે॥ 9-16-9 (60363)
વિલલાપ ચ યત્કૃષ્ણા સભામધ્યે સમેયુષી।
ન તન્મર્ષયતે કૃષ્ણો ન રાજ્યહરણં તથા॥ 9-16-10 (60364)
એકપ્રાણાવુભૌ કૃષ્ણાવન્યોન્યમભિસંશ્રિતૌ।
પુરા યચ્છ્રુતમેવાસીદદ્ય પશ્યામિ તત્પ્રભો॥ 9-16-11 (60365)
સ્વસ્રીયં નિહતં દૃષ્ટ્વા દુઃખં સ્વપિતિ કેશવઃ।
કૃતાગસો વ યં તસ્ય હિતં મે સ કથં ચરેત્॥ 9-16-12 (60366)
અભિમન્યોર્વિનાશેન ન શર્મ લભતેઽર્જુનઃ।
સ કથં મદ્ધિતે યત્નં પ્રકરિષ્યતિ યાચિતઃ॥ 9-16-13 (60367)
મધ્યમઃ પાણ્ડવસ્તીક્ષ્ણો ભીમસેનો મહાબલઃ।
પ્રતિજ્ઞાતં ચ તેનોગ્રં ભજ્યેતાપિ ન સન્નમેત્॥ 9-16-14 (60368)
ઉભૌ તૌ બદ્ધનિસ્ત્રિંશાવુભૌ ચાબદ્ધકઙ્કટૌ।
કૃતવૈરાવુભૌ વીરૌ યમાવપિ યમોપમૌ॥ 9-16-15 (60369)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ કૃતવૈરૌ મયા સહ।
તૌ કથં મદ્વિતે યત્નં કુર્યાતાં દ્વિજસત્તમ॥ 9-16-16 (60370)
દુઃશાસનેન યત્કૃષ્ણા એકવસ્ત્રા રજસ્વલા।
પરિક્લિષ્ટા સભામધ્યે સર્વલોકસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-16-17 (60371)
તથા વિવસનાં દીનાં સ્મરન્ત્યદ્યાપિ પાણ્ડવાઃ।
ન નિવારયિતું શક્યાઃ સઙ્ગ્રામાત્તે પરન્તપાઃ॥ 9-16-18 (60372)
યદા ચ દ્રૌપદી ક્લિષ્ટા મદ્વિનાશાય દુઃખિતા।
ઉગ્રં તેપે તપઃ કૃષ્ણા ભર્તૄણામર્થસિદ્ધયે।
સ્થણ્ડિલે નિત્યદા શેતે યાવદ્વૈરસ્ય યાતનમ્॥ 9-16-19 (60373)
નિક્ષિપ્ય માનં દર્પં ચ વાસુદેવસહોદરા।
કૃષ્ણાયાઃ પ્રેષ્યવદ્ભૂત્વા શુશ્રૂષાં કુરુતે સદા॥ 9-16-20 (60374)
ઇતિ સર્વં સમુન્નદ્ધં ન નિર્વાતિ કથઞ્ચન।
અભિમન્યોર્વિનાશેન સ સન્ધેયઃ કથં મયા॥ 9-16-21 (60375)
કથં ચ રાજા ભુક્ત્વેમાં પૃથિવીં સાગરામ્બરામ્।
પાણ્ડવાનાં પ્રસાદેન ભોક્ષ્યે રાજ્યમહં કથમ્॥ 9-16-22 (60376)
ઉપર્યુપરિ રાજ્ઞાં વૈ જ્વલિત્વા ભાસ્કરો યથા।
યુધિષ્ઠિરં કથં પઞ્ચાદનુયાસ્યામિ દાસવત્॥ 9-16-23 (60377)
કથં ભુક્ત્વા સ્વયં ભોગાન્દત્ત્વા દાયાંશ્ચ પુષ્કલાન્।
કૃપણં વર્તયિષ્યામિ કૃપણૈઃ સહ જીવિકામ્॥ 9-16-24 (60378)
નાભ્યસૂયામિ તે વાક્યમુક્તં સ્નિગ્ધં હિતં ત્વયા॥
ન તુ સન્ધિમહં મન્યે પ્રાપ્તકાલં કથઞ્ચન। 9-16-25 (60379)
સુનીતમનુપશ્યામિ સુયુદ્ધેન પરન્તપ॥ 9-16-26 (60380)
નાયં ક્લીબાયિતું કાલઃ સંયોદ્વું કાલ એવ નઃ॥ 9-16-27 (60381)
ઇષ્ટં મે બહુભિર્જજ્ઞૈર્દત્તા વિપ્રેષુ દક્ષિણાઃ।
પ્રાપ્તાઃ કામાઃ શ્રુતા વેદાઃ શત્રૂણાં મૂર્ધ્નિ ચ સ્થિતમ્॥ 9-16-28 (60382)
ભૃત્યા મે સુભૃતાસ્તાત દીનશ્ચાભ્યુદ્વૃતો જનઃ।
નોત્સાહેઽદ્ય દ્વિજશ્રેષ્ઠ પાણ્ડવાન્વક્તુમીદૃશમ્॥ 9-16-29 (60383)
જિતાનિ પરરાષ્ટ્રાણિ સ્વરાષ્ટ્રમનુપાલિતમ્।
ભુક્તાશ્ચ વિવિધા ભોગાસ્ત્રિવર્ગઃ સેવિતો મયા॥ 9-16-30 (60384)
પિતૄણાં ગતમાનૃણ્યં ક્ષત્રધર્મસ્ય ચોભયોઃ।
ન ધ્રુવં સુખમસ્તીહ કુતો રાષ્ટ્રં કુતો યશઃ।
ઇહ કીર્તિર્વિચેતવ્યા સા ચ યુદ્વેન નાન્યથા॥ 9-16-31 (60385)
વૃથા ચ યત્ક્ષત્રિયસ્ય નિધનં તદ્વિગર્હિતમ્।
અધર્મઃ સુમહાનેષ યચ્છય્યામરણં ગૃહે॥ 9-16-32 (60386)
અરણ્યે યો વિમુચ્યેત સઙ્ગ્રામે વા તનું નૃપઃ।
ક્રતૂનાહૃત્ય મહતો મહિમાનં સ ગચ્છતિ॥ 9-16-33 (60387)
કૃપણં વિલપન્નાર્તો જરયાઽભિપરિપ્લુતઃ।
મ્રિયતે રુદતાં મધ્યે જ્ઞાતીનાં ન સ પૂરુષઃ॥ 9-16-34 (60388)
ત્યક્ત્વા તુ વિવિધાન્ભોગાન્પ્રાપ્તાનાં પરમાં ગતિમ્।
અપીદાનીં સુયુદ્ધેન ગચ્છેયં યત્સલોકતામ્॥ 9-16-35 (60389)
શૂરાણામાર્યવૃત્તાનાં સઙ્ક્રામેષ્વનિવર્તિનામ્।
ધીમતાં સત્યસન્ધાનાં સર્વેષાં ક્રતુયાજિનામ્।
શસ્ત્રાવભૃથપૂતાનાં ધ્રુવો વાસસ્ત્રિવિષ્ટપે॥ 9-16-36 (60390)
મુદા નૂનં પ્રપશ્યન્તિ યુદ્વે હ્યપ્સરસાં ગણાઃ॥ 9-16-37 (60391)
પશ્યન્તિ નૂનં પિતરઃ પૂજિતાન્સુરસંસદિ।
અપ્સરોભિઃ પરિવૃતાન્મોદમાનાંસ્ત્રિવિષ્ટપે॥ 9-16-38 (60392)
પન્થાનમમરૈર્યાન્તં શૂરૈશ્ચૈવાનિવર્તિભિઃ।
અપિ તત્સઙ્ગતં માર્ગં વયમધ્યારુહેમહિ॥ 9-16-39 (60393)
પિતામહેન વૃદ્વેન તથાઽચાર્યેણ ધીમતા।
જયદ્રથેન કર્ણેન તથા દુઃશાસનેન ચ॥ 9-16-40 (60394)
ઘટમાના મદર્થેઽસ્મિન્હતાઃ શૂરા જનાધિપાઃ।
શેરતે લોહિતાક્તાઙ્ગાઃ પૃથિવ્યાં શરવિક્ષતાઃ॥ 9-16-41 (60395)
ઉત્તમાસ્ત્રવિદઃ શૂરા યથોક્તક્રતુયાજિનઃ।
ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્યથાન્યાયમિન્દ્રસદ્મસુ ધિષ્ઠિતઃ॥ 9-16-42 (60396)
તૈઃ સ્વયં રચિતો માર્ગો દુર્ગમો હિ પુનર્ભવેત્।
સમ્પતદ્ભિર્મહાવેગૈરિતો યાસ્યામિ સદ્ગતિમ્॥ 9-16-43 (60397)
યે મદર્થે હતાઃ શૂરાસ્તેષાં કૃતમનુસ્મરન્।
ઋણં તત્પ્રતિયુઞ્જાનો ન રાજ્યે મન આદધે॥ 9-16-44 (60398)
પાતયિત્વા વયસ્યાંશ્ચ ભ્રાતૃનથ પિતામહાન્।
જીવિતં યદિ રક્ષેયં લોકો માં ગર્હયેદ્વ્રુવમ્॥ 9-16-45 (60399)
કીદૃશં ચ ભવેદ્રાજ્યં મમ હીનસ્ય બન્ધુભિઃ।
સખિભિશ્ચ વિશેષેણ પ્રણિપત્ય ચ પાણ્ડવમ્॥ 9-16-46 (60400)
સોઽહમેતાદૃશં કૃત્વા જગતોઽસ્ય પરાભવમ્।
સુયુદ્ધેન હતઃ સ્વર્ગં પ્રાપ્સામિ ન તદન્યથા॥ 9-16-47 (60401)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-16-48x (5090)
એં દુર્યોધનેનોક્તે સર્વે સમ્પૂજ્ય તદ્વચઃ।
સાધુસાધ્વિતિ રાજાનં ક્ષત્રિયાઃ સમ્બભાષિરે॥ 9-16-48 (60402)
પરાજયમશોચન્તઃ કૃતચિત્તાશ્ચ વિક્રમે।
સર્વે સુનિશ્ચિતા યોદ્ધુમુદગ્રમનસોઽભવન્॥ 9-16-49 (60403)
તતો વાહાન્સમાશ્વાસ્ય સર્વે યુદ્ધાભિનન્દિનઃ।
ઊને દ્વિયોજને ગત્વા પ્રત્યતિષ્ઠન્ત કૌરવાઃ॥ 9-16-50 (60404)
આકાશે વિદ્રુમે પુણ્યે પ્રસ્થે હિમવતઃ શુભે।
અરુણાં સરસ્વતીં પ્રાપ્ય પપુઃ સસ્નુશ્ચ તેજલમ્॥ 9-16-51 (60405)
તવ પુત્રકૃતોત્સાહાઃ પર્યવર્તન્ત તે તતઃ।
પર્યવસ્થાપ્ય ચાત્માનમન્યોન્યેન પુનસ્તદા।
સર્વે રાજન્ન્યવર્તન્ત ક્ષત્રિયાઃ કાલચોદિતાઃ॥ ॥ 9-16-52 (60406)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ॥ 4 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-11 પુરા યચ્છાન્તમેવાસીત્ ઇતિ ક. પાઠઃ। પુરા યઃ શન્તમો નાસીદદ્ય પશ્યામિ તં કથમ્ ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 9-16-15 ઉરશ્છદઃ કઙ્કટક ઇત્યમરઃ॥ 9-16-32 વિપ્રવન્મરણં ગૃહે ઇતિ ક.પાઠઃ। વિણ્મૂત્રમરણં ગૃહે ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 9-16-4 ચતુર્થોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 005
॥ શ્રીઃ ॥
9.5. અધ્યાયઃ 005
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન કૃપમ્પ્રતિ કારણકથનપૂર્વકં સન્ધ્યનઙ્ગીકરણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60407)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-16-0x (5091)
એવમુક્તસ્તતો રાજા ગૌતમેન તપસ્વિના।
નિઃશ્વસ્ય દીર્ઘમુષ્ણં ચ તૂષ્ણીમાસીદ્વિશામ્પતે॥ 9-16-1 (60408)
તતો મુહૂર્તં સ ધ્યાત્વા તવ પુત્રો મહામનાઃ।
કૃપં શારદ્વતં વાક્યમિત્યુવાચ પરન્તપઃ॥ 9-16-2 (60409)
યત્કિઞ્ચિત્સુહૃદા વાચ્યં તત્સર્વં શ્રાવિતો હ્યહમ્।
કૃતં ચ ભવતા સર્વં પ્રાણાન્સન્ત્યજ્ય યુધ્યતા॥ 9-16-3 (60410)
ગાહમાનમનીકાનિ યુધ્યમાનં મહારથૈઃ।
પાણ્ડવૈરતિતેજોભિર્લોકસ્ત્વામનુદૃષ્ટવાન્॥ 9-16-4 (60411)
સુહૃદા યદિદં વાક્યં ભવતા શ્રાવિતો હ્યહમ્।
ન માં પ્રીણાતિ તત્સર્વં મુમૂર્ષોરિવ ભેષજમ્॥ 9-16-5 (60412)
હેતુકારણસંયુક્તં હિતં વચનમુત્તમમ્।
ઉચ્યમાનં મહાબાહો ન મે વિપ્રાગ્ર્ય રોચને॥ 9-16-6 (60413)
રાજ્યાદ્વિનિકૃતોઽસ્માભિઃ કથં સોસ્માસુ વિશ્વસેત્॥ 9-16-7 (60414)
અક્ષદ્યૂતે ચ નૃપતિર્જિતોઽસ્માભિર્મહાધનઃ।
સ કથં મમ વાક્યાનિ શ્રદ્દધ્યાદ્ભૂય એવ તુ॥ 9-16-8 (60415)
તથા દૂત્યેન સમ્પ્રાપ્તઃ કૃષ્ણઃ પાર્થહિતે રતઃ।
પ્રલબ્ધશ્ચ હૃષીકેશસ્તચ્ચ કર્માવિચારિતમ્।
સ ચ મે વચનં બ્રહ્મન્કથમેવાભિમન્યતે॥ 9-16-9 (60416)
વિલલાપ ચ યત્કૃષ્ણા સભામધ્યે સમેયુષી।
ન તન્મર્ષયતે કૃષ્ણો ન રાજ્યહરણં તથા॥ 9-16-10 (60417)
એકપ્રાણાવુભૌ કૃષ્ણાવન્યોન્યમભિસંશ્રિતૌ।
પુરા યચ્છ્રુતમેવાસીદદ્ય પશ્યામિ તત્પ્રભો॥ 9-16-11 (60418)
સ્વસ્રીયં નિહતં દૃષ્ટ્વા દુઃખં સ્વપિતિ કેશવઃ।
કૃતાગસો વયં તસ્ય હિતં મે સ કથં ચરેત્॥ 9-16-12 (60419)
અભિમન્યોર્વિનાશેન ન શર્મ લભતેઽર્જુનઃ।
સ કથં મદ્ધિતે યત્નં પ્રકરિષ્યતિ યાચિતઃ॥ 9-16-13 (60420)
મધ્યમઃ પાણ્ડવસ્તીક્ષ્ણો ભીમસેનો મહાબલઃ।
પ્રતિજ્ઞાતં ચ તેનોગ્રં ભજ્યેતાપિ ન સન્નમેત્॥ 9-16-14 (60421)
ઉભૌ તૌ બદ્ધનિસ્ત્રિંશાવુભૌ ચાબદ્ધકઙ્કટૌ।
કૃતવૈરાવુભૌ વીરૌ યમાવપિ યમોપમૌ॥ 9-16-15 (60422)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ કૃતવૈરૌ મયા સહ।
તૌ કથં મદ્ધિતે યત્નં કુર્યાતાં દ્વિજસત્તમ॥ 9-16-16 (60423)
દુઃશાસનેન યત્કૃષ્ણા એકવસ્ત્રા રજસ્વલા।
પરિક્લિષ્ટા સભામધ્યે સર્વલોકસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-16-17 (60424)
કથા વિવસનાં દીનાં સ્મરન્ત્યદ્યાપિ પાણ્ડવાઃ।
ન નિવારયિતું શક્યાઃ સઙ્ગ્રામત્તે પરન્તપાઃ॥ 9-16-18 (60425)
યદા ચ દ્રૌપદી ક્લિષ્ટા મદ્વિનાશાય દુઃખિતા।
ઉગ્રં તેપે તપઃ કૃષ્ણા ભર્તૄણામર્થસિદ્ધયે।
સ્થણ્ડિલે નિત્યદા શેતે યાવદ્વૈરસ્ય યાતનમ્॥ 9-16-19 (60426)
નિક્ષિપ્ય માનં દર્પં ચ વાસુદેવસહોદરા।
કૃષ્ણાયાઃ પ્રેષ્યવદ્ભૂત્વા શુશ્રૂષાં કુરુતે સદા॥ 9-16-20 (60427)
ઇતિ સર્વં સમુન્નદ્ધં ન નિર્વાતિ કથઞ્ચન।
અભિમન્યોર્વિનાશેન સ સન્ધેયઃ કથં મયા॥ 9-16-21 (60428)
કથં ચ રાજા ભુક્ત્વેમાં પૃથિવીં સાગરામ્બરામ્।
પાણ્ડવાનાં પ્રસાદેન ભોક્ષ્યે રાજ્યમહં કથમ્॥ 9-16-22 (60429)
ઉપર્યુપરિ રાજ્ઞાં વૈ જ્વલિત્વા ભાસ્કરો યથા।
યુધિષ્ઠિરં કથં પઞ્ચાદનુયાસ્યામિ દાસવત્॥ 9-16-23 (60430)
કથં ભુક્ત્વા સ્વયં ભોગાન્દત્ત્વા દાયાંશ્ચ પુષ્કલાન્।
કૃપણં વર્તયિષ્યામિ કૃપણૈઃ સહ જીવિકામ્॥ 9-16-24 (60431)
નાભ્યસૂયામિ તે વાક્યમુક્તં સ્નિગ્ધં હિતં ત્વયા॥ 9-16-25 (60432)
ન તુ સન્ધિમહં મન્યે પ્રાપ્તકાલં કથઞ્ચન।
સુનીતમનુપશ્યામિ સુયુદ્ધેન પરન્તપ॥ 9-16-26 (60433)
નાયં ક્લીબાયિતું કાલઃ સંયોદ્ધું કાલ એવ નઃ॥ 9-16-27 (60434)
ઇષ્ટં મે બહુભિર્યજ્ઞૈર્દત્તા વિપ્રેષુ દક્ષિણાઃ।
પ્રાપ્તાઃ કામાઃ શ્રુતા વેદાઃ શત્રૂણાં મૂર્ધ્નિં ચ સ્થિતમ્॥ 9-16-28 (60435)
ભૃત્યા મે સુભૃતાસ્તાત દીનશ્ચાભ્યૃદ્ભૃતો જનઃ।
નોત્સહેઽદ્ય દ્વિજશ્રેષ્ઠ પાણ્ડવાન્વક્તુમીદૃશમ્॥ 9-16-29 (60436)
જિતાનિ પરરાષ્ટ્રાણિ સ્વરાષ્ટ્રમનુપાલિતમ્।
ભુક્તાશ્ચ વિવિધા ભોગાસ્ત્રિવર્ગઃ સેવિતો મયા॥ == ॥ 9-16-30 (60437)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-1 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16-શલ્યપર્વ - અધ્યાય 006
॥ શ્રીઃ ॥
9.6. અધ્યાયઃ 006
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન શલ્યસ્ય સૈનાપત્યેઽમિષેચનમ્॥ 1 ॥ કૃષ્ણેન યુધિષ્ઠિરમ્પ્રતિ શલ્યવધવિધાનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-6-0 (60438)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-6-0x (5092)
એતચ્છ્રુત્વા વચો રાજ્ઞો મદ્રરાજઃ પ્રતાપવાન્।
દુર્યોધનં તદા રાજન્વાક્યમેતદુવાચ હ॥ 9-6-1 (60439)
દુર્યોધન મહાબાહો શૃણુ વાક્યવિદાં વર।
યાવેતૌ મન્યસે કૃષ્ણૌ રથસ્થૌ રથિનાંવરૌ।
ન મે તુલ્યાવુભાવેતૌ બાહુવીર્યે કથઞ્ચન॥ 9-6-2 (60440)
ઉદ્યતાં પૃથિવીં સર્વાં સસુરાસુરમાનવામ્।
યોધયેયં રણમુખે સઙ્ક્રુદ્ધઃ કિમુ પાણ્ડવાન્॥ 9-6-3 (60441)
વિજેષ્યામિ રણે પાર્થાન્સોમકાંશ્ચ સમાગતાન્।
અહં સેનાપ્રમેતા તે ભવિષ્યામિ ન સંશયઃ॥ 9-6-4 (60442)
તં ચ વ્યૂહં વિધાસ્યામિ ન ક (ત) રિષ્યન્તિ યં પરે।
ઇતિ સત્યં બ્રવીમ્યેષ દુર્યોધન ન સંશયઃ॥ 9-6-5 (60443)
`અદ્યૈવાહં રણે સર્વાન્પાઞ્ચાલાન્સહ પાણ્ડવૈઃ।
નિહનિષ્યામિ વા રાજન્સ્વર્ગં યાસ્યામિ વા હતઃ॥ 9-6-6 (60444)
અદ્ય પશ્યન્તુ માં લોકા વિચરન્તમભીતવત્॥ 9-6-7 (60445)
અદ્ય પાણ્ડુસુતાઃ સર્વે વાસુદેવઃ સસાત્યકિઃ।
પાઞ્ચાલાશ્ચેદયશ્ચૈવ દ્રૌપદેયાશ્ચ સર્વશઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ સર્વે ચાપિ પ્રભદ્રકાઃ॥ 9-6-8 (60446)
વિક્રમં મમ પશ્યન્તુ ધનુષશ્ચ મહદ્બલમ્।
લાઘવં ચાસ્ત્રવીર્યં ચ ભુજયોશ્ચ બલં યુધિ॥ 9-6-9 (60447)
અદ્ય પશ્યન્તુ મે પાર્થાઃ સિદ્ધાશ્ચ સહ ચારણૈઃ।
યાદૃશં મે બલં બાહ્વોઃ સમ્પદસ્ત્રેષુ યા ચ મે॥ 9-6-10 (60448)
અદ્ય મે વિક્રમં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ।
પ્રતીકારપરા ભૂત્વા ચેષ્ટન્તે વિવિધાઃ ક્રિયાઃ॥ 9-6-11 (60449)
અદ્ય સૈન્યાનિ પાણ્ડૂનાં દ્રાવયિષ્યે સમન્તતઃ॥ 9-6-12 (60450)
દ્રોણભીષ્માવતિ વિમો સૂતપુત્રં ચ સંયુગે।
વિચરિષ્યે રણમુખે પ્રિયાર્થં તવ કૌરવ॥ 9-6-13 (60451)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-6-14x (5093)
એવમુક્તસ્તતો રાજા મદ્રાધિપતિમઞ્જસા।
અભ્યષિઞ્ચત સેનાયા મધ્યે ભરતસત્તમ।
વિધિના શાસ્ત્રદૃષ્ટેન ક્લિષ્ટરૂપો વિશામ્પતે॥ 9-6-14 (60452)
અભિષિક્તે તતસ્તસ્મિન્સિંહનાદો મહાનભૂત્।
તવ સૈન્યેઽભ્યવાદ્યન્ત વાદિત્રાણિ ચ ભારત॥ 9-6-15 (60453)
હૃષ્ટાશ્ચાસંસ્તથા યોધા મદ્રકાશ્ચ મહારથાઃ।
તુષ્ટુવુશ્ચૈવ રાજાનં શલ્યમાહવશોભિનમ્॥ 9-6-16 (60454)
જય રાજંશ્ચિરં જીવ જહિ શત્રૂન્સમાગતાન્।
તવ બાહુબલં પ્રાપ્ય ધાર્તરાષ્ટ્રો મહાબલઃ।
નિખિલાં પૃથિવીં સર્વાં પ્રશાસ્તુ નિહતદ્વિષમ્॥ 9-6-17 (60455)
ત્વં હિ શક્તો રણે જેતું સસુરાસુરમાનવાન્।
મર્ત્યધર્માણ ઇહ તુ કિમુ સૃઞ્જયસોમકાન્॥ 9-6-18 (60456)
એવં સમ્પૂજ્યમાનસ્તુ મદ્રાણામધિપો બલી।
હર્ષં પ્રાપ તદા વીરો દુરાપમકૃતાત્મભિઃ॥ 9-6-19 (60457)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-6-20x (5094)
અભિષિક્તે તથા શલ્યે તવ સૈન્યેષુ માનદ।
ન કર્ણવ્યસનં કિઞ્ચિન્મેનિરે તત્ર ભારત॥ 9-6-20 (60458)
હૃષ્ટાઃ સુમનસશ્ચૈવ બભૂવુસ્તત્ર સૈનિકાઃ।
મેનિરે નિહતાન્પાર્થાન્મદ્રરાજવશઙ્ગતાન્॥ 9-6-21 (60459)
પ્રહર્ષં પ્રાપ્ય સેના તુ તાવકી ભરતર્ષભ।
તાં રાત્રિં સુખિતા સુપ્તા હર્ષચિત્તા ચ સાભવત્॥ 9-6-22 (60460)
સૈન્યસ્ય તવ તં શબ્દં શ્રુત્વા રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
વાર્ષ્ણેયમબ્રવીદ્વાક્યં સર્વક્ષત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-6-23 (60461)
મદ્રરાજઃ કૃતઃ શલ્યો ધાર્તરાષ્ટ્રેણ માઘવ।
સેનાપતિર્મહેષ્વાસઃ સર્વસૈન્યેષુ પૂજિતઃ॥ 9-6-24 (60462)
એતજ્જ્ઞાત્વા યથાભૂતં કુરુ માધવ યત્ક્ષમમ્।
ભવાન્નેતા ચ ગોપ્તા ચ વિધત્સ્વ યદનન્તરમ્॥ 9-6-25 (60463)
તમબ્રવીન્મહારાજ વાસુદેવો જનાધિપમ્।
આર્તાયનિમહં જાને યથાતત્ત્વેન ભારત॥ 9-6-26 (60464)
વીર્યવાંશ્ચ મહાતેજા મહાત્મા ચ વિશેષતઃ।
કૃતી ચ ચિત્રયોધી ચ સંયુક્તો લાઘવેન ચ॥ 9-6-27 (60465)
યાદૃગ્ભીષ્મસ્તથા દ્રોણો યાદૃક્કર્ણશ્ચ સંયુગે।
તાદૃશૃસ્તદ્વિશિષ્ટો વા મદ્રરાજો મતો મમ॥ 9-6-28 (60466)
યુધ્યમાનસ્ય તસ્યાહં ચિન્તયાનશ્ચ ભારત।
યોદ્ધારં નાધિગચ્છામિ તુલ્યરૂપં જનાધિપ॥ 9-6-29 (60467)
શિખણ઼્ડ્યર્જુનભીમાનાં સાત્વતસ્ય ચ ભારત।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય ચ તથા બલેનાભ્યધિકો રણે॥ 9-6-30 (60468)
મદ્રરાજો મહારાજઃ સિંહદ્વિરદવિક્રમઃ।
વિચરિષ્યત્યભીઃ કાલે કાલઃ ક્રુદ્ધઃ પ્રજાસ્વિવ॥ 9-6-31 (60469)
તસ્યાદ્ય ન પ્રપશ્યામિ પ્રતિયોદ્ધારમાહને।
ત્વામૃતે પુરુષવ્યાઘ્ર શાર્દૂલસમવિક્રમમ્॥ 9-6-32 (60470)
સ ત્વમેકો હિ લોકેઽસ્મિન્નાન્યસ્ત્વત્તઃ પુમાન્ભવેત્।
મદ્રરાજં રણે ક્રુદ્ધં યો હન્યાત્કુરુનન્દન॥ 9-6-33 (60471)
અહન્યહનિ યુધ્યન્તં ક્ષોભયન્તં બલં તવ।
તસ્માજ્જહિ રણે શલ્યં મઘવાનિવ શમ્બરમ્॥ 9-6-34 (60472)
સૌતેઃ પશ્ચાદસૌ વીરો ધાર્તરાષ્ટ્રેણ સત્કૃતઃ।
તવૈવ હિ જયો નૂનં હતે મદ્રેશ્વરે યુધિ। 9-6-35 (60473)
તસ્મિન્હતે હતં સર્વં ધાર્તરાષ્ટ્રબલં મહત્॥
એતચ્છ્રુત્વા મહારાજ વચનં મમ સામ્પ્રતમ્। 9-6-36 (60474)
પ્રત્યુદ્યાહિ રણે પાર્થ મદ્રરાજં મહારથમ્॥
જહિ ચૈનં મહાબાહો વાસવો નમુચિં યથા॥ 9-6-37 (60475)
ન ચૈવાત્ર દયા કાર્યા માતુલોઽયં મમેતિ વૈ।
ક્ષત્રવર્મ પુરસ્કૃત્ય જહિ મદ્રજનેશ્વરમ્॥ 9-6-38 (60476)
દ્રોણભીષ્માર્ણવં તીર્ત્વા કર્ણપાતાલસમ્ભવમ્।
મા નિમજ્જસ્વ સગણઃ શલ્યમાસાદ્ય ગોષ્પદમ્। 9-6-39 (60477)
યચ્ચ તે તપસો વીર્યં યચ્ચ ક્ષાત્રં બલં તવ।
તદ્દર્શય રણે સર્વં જહિ ચૈનં મહારથમ્॥ 9-6-40 (60478)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-6-41x (5095)
એતાવદુક્ત્વા વચનં કેશવઃ પરવીરહા।
જગામ શિબિરં સાયં પૂજ્યમાનોઽથ પાણ્ડવૈઃ॥ 9-6-41 (60479)
કેશવે તુ તદા યાતે ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
વિસૃજ્ય સર્વાન્ભ્રાતૄંશ્ચ પાઞ્ચાલાનથ સોમકાન્।
સુષ્વાપ રજનીં તાં તુ વિશલ્ય ઇવ કુઞ્જરઃ॥ 9-6-42 (60480)
તે ચ સર્વે મહેષ્વાસાઃ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવાસ્તથા।
કર્ણસ્ય નિધને હૃષ્ટાઃ સુષુપુસ્તાં નિશાં તદા॥ 9-6-43 (60481)
ગતજ્વરં મહેષ્વાસં તીર્ણપારં મહારથમ્।
બભૂવ પાણ્ડવેયાનાં સૈન્યં ચ મુદિતં નિશિ।
સૂતપુત્રસ્ય નિધનાજ્જયં લબ્ધ્વા ચ મારિષ॥ ॥ 9-6-44 (60482)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ॥ 6 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-6-14 ક્લિષ્ટરૂપઃ પરાજયનિશ્ચયાત્॥ 9-6-18 મર્ત્યધર્માણઃ મર્ત્યધર્મણઃ॥ 9-6-6 ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 007
॥ શ્રીઃ ॥
9.7. અધ્યાયઃ 007
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ઉભયસૈન્યાનાં વ્યૂહરચનાપૂર્વકં દ્વન્દ્વીભૂય યુદ્ધાય નિર્ગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-7-0 (60483)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-7-0x (5096)
વ્યતીતાયાં રજન્યાં તુ રાજા દુર્યોધનસ્તદા।
અબ્રવીત્તાવકાન્સર્વાન્સન્નહ્યન્તાં મહારથાઃ॥ 9-7-1 (60484)
રાજ્ઞશ્ચ મતમાજ્ઞાય સમનહ્યત સા ચમૂઃ।
અયોજયન્રથાંસ્તૂર્ણં પર્યધાવંસ્તથા પરે॥ 9-7-2 (60485)
અકલ્પ્યન્ત ચ માતઙ્ગાઃ સમનહ્યન્ત પત્તયઃ।
હયાનાસ્તરણોપેતાંશ્ચક્રુરન્યે સહસ્રશઃ॥ 9-7-3 (60486)
વાદિત્રાણાં ચ નિનદઃ પ્રાદુરાસીદ્વિશામ્પતે।
યોધાનાં સૈન્યમુખ્યાનામન્યોન્યં પ્રતિગર્જતામ્॥ 9-7-4 (60487)
તતો બલાનિ સર્વાણિ હતશિષ્ટાનિ ભારત।
સન્નદ્ધાનિ વ્યદૃશ્યન્ત મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 9-7-5 (60488)
શલ્યં સેનાપતિં કૃત્વા મદ્રરાજં મહારથાઃ।
પ્રવિભજ્ય બલં સર્વમનીકેષુ વ્યવસ્થિતાઃ॥ 9-7-6 (60489)
તતઃ સર્વે સમાગમ્ય પુત્રેણ તવ સૈનિકાઃ।
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ દ્રૌણિઃ શલ્યોઽથ સૌબલઃ।
અન્યે ચ પાર્થિવાઃ શેષાઃ સમયં ચક્રુરાદૃતાઃ॥ 9-7-7 (60490)
`અદ્યાચાર્યસુતો દ્રૌણિર્નૈકો યુધ્યેત શત્રુભિઃ'।
ન ન એકેન યોદ્ધવ્યં કથઞ્ચિદપિ પાણ્ડવૈઃ॥ 9-7-8 (60491)
યો હ્યેકઃ પાણ્ડવૈર્યુધ્યેદ્યો વા યુધ્યન્તમુત્સૃજેત્।
સ પઞ્ચભિર્ભવેદ્યુક્તઃ પાતકૈશ્ચોપપાતકૈઃ।
અન્યોન્યં પરિરક્ષદ્ભિર્યોદ્ધવ્યં સહિતૈશ્ચ નઃ॥ 9-7-9 (60492)
એવં તે સમયં કૃત્વા સર્વે તત્ર મહારથાઃ।
મદ્રરાજં પુરસ્કૃત્ય તૂર્ણમભ્યદ્રવન્પરાન્॥ 9-7-10 (60493)
તથૈવ પાણ્ડવા રાજન્વ્યૂહ્ય સૈન્યં મહારણે।
અભ્યયુઃ કૌરવાન્યુદ્ધે યોત્સ્યમાનાઃ સમન્તતઃ॥ 9-7-11 (60494)
તતો બલં સમભવત્ક્ષુબ્ધાર્ણવસમસ્વનમ્।
સમુદ્ભૂતાર્ણવાકારમુદીર્ણરથકુઞ્જરમ્॥ 9-7-12 (60495)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-7-13x (5097)
દ્રોણસ્ય ચૈવ ભીષ્મસ્ય રાધેયસ્ય ચ મે શ્રુતમ્।
પાતનં શંસ મે ભૂયઃ શલ્યસ્યાથ સુતસ્ય મે॥ 9-7-13 (60496)
કથં રણે હતઃ શલ્યો ધર્મરાજેન સઞ્જય।
ભીમેન ચ મહાબાહુઃ પુત્રો દુર્યોધનો મમ॥ 9-7-14 (60497)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-7-15x (5098)
ક્ષયં મનુષ્યદેહાનાં તથા નાગાશ્વસઙ્ક્ષયમ્।
શૃણુ રાજન્સ્થિરો ભૂત્વા સઙ્ગ્રામં શંસતો મમ॥ 9-7-15 (60498)
આશા બલવતી રાજન્પુત્રાણાં તેઽભવત્તદા॥ 9-7-16 (60499)
હતે દ્રોણે ચ ભીષ્મે ચ સૂતપુત્રે ચ પાતિતે।
શલ્યઃ પાર્થાન્રણે સર્વાન્નિહનિષ્યતિ મારિષ॥ 9-7-17 (60500)
તામાશાં હૃદયે કૃત્વા સમાશ્વસ્ય ચ ભારત।
મદ્રરાજં ચ સમરે સમાશ્રિત્ય મહારથમ્।
નાથવન્તં તદાઽઽત્માનમમન્યત સુતસ્તવ॥ 9-7-18 (60501)
યદા કર્ણે હતે પાર્થાઃ સિંહનાદં પ્રચક્રિરે।
તદા રાજન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્પ્રવિવેશ મહદ્ભયમ્॥ 9-7-19 (60502)
તાન્સમાશ્વાસ્ય તુ તદા મદ્રરાજઃ પ્રતાપવાન્।
વ્યૂહ્ય વ્યૂહં મહારાજ સર્વતોભદ્રમૃદ્ધિમત્॥ 9-7-20 (60503)
પ્રત્યુદ્યયૌ રણે પાર્થાન્મદ્રરાજઃ પ્રતાપવાન્।
વિધૂન્વન્કાર્મુકં ચિત્રં ભારઘ્નં વેગવત્તરમ્।
રથપ્રવરમાસ્થાય સૈન્ધવાશ્વં મહારથઃ॥ 9-7-21 (60504)
તસ્ય સૂતો મહારાજ રથસ્થોઽશોભયદ્રથમ્।
સ તેન સંવૃતો વીરો રથેનામિત્રકર્શનઃ।
તસ્થૌ શૂરો મહારાજ પુત્રાણાં તે ભયપ્રણુત્॥ 9-7-22 (60505)
પ્રયાણે મદ્રરાજોઽભૂન્મુખં વ્યૂહસ્ય દંશિતઃ।
મદ્રકૈઃ સહિતો વીરૈઃ કર્ણપુત્રૈશ્ચ દુર્જયૈઃ॥ 9-7-23 (60506)
સવ્યેઽભૂત્કૃતવર્મા ચ ત્રિગર્તૈઃ પરિવારિતઃ।
ગૌતમો દક્ષિણે પાર્શ્વે શકૈશ્ચ યવનૈઃ સહ॥ 9-7-24 (60507)
અશ્વત્થામા પૃષ્ઠતોઽભૂત્કામ્ભોજૈઃ પરિવારિતઃ।
દુર્યોધનોઽભવન્મધ્યે રક્ષિતઃ કુરુપુઙ્ગવૈઃ॥ 9-7-25 (60508)
હયાનીકેન મહતા સૌબલશ્ચાપિ સંવૃતઃ।
પ્રયયૌ સર્વસૈન્યેન કૈતવ્યશ્ચ મહારથઃ॥ 9-7-26 (60509)
પાણ્ડવાશ્ચ મહેષ્વાસા વ્યૂહ્ય સૈન્યમરિન્દમાઃ।
ત્રિધાભૂતા મહારાજ તવ સૈન્યમુપાદ્રવન્॥ 9-7-27 (60510)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ સાત્યકિસ્ચ મહારથઃ।
શલ્યસ્ય વાહિનીં હન્તુમભિદુદ્રુવુરાહવે॥ 9-7-28 (60511)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા સ્વેનાનીકેન સંવૃતઃ।
શલ્યમેવાભિદુદ્રાવ જિઘાંસુર્ભરતર્ષભઃ॥ 9-7-29 (60512)
હાર્દિક્યં ચ મહેષ્વાસમર્જુનઃ શત્રુપૂગહા।
સંશપ્તકગણાંશ્ચૈવ વેગિતોઽભિવિદુદ્રુવે॥ 9-7-30 (60513)
ગૌતમં ભીમસેનો વૈ સોમકાશ્ચ મહારથાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત રાજેનદ્ર જિઘાંસન્તઃ પરાન્યુધિ॥ 9-7-31 (60514)
માદ્રીપુત્રૌ તુ શકુનિમુલૂકં ચ મહારથમ્।
સસૈન્યૌ સહસૈન્યૌ તાવુપતસ્થતુરાહવે॥ 9-7-32 (60515)
તથૈવાયુતશો યોધાસ્તાવકાઃ પાણ્ડવાન્રણે।
અભ્યવર્તન્ત સઙ્ક્રુદ્ધા વિવિધાયુધપાણયઃ॥ 9-7-33 (60516)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-7-34x (5099)
હતે ભીષ્મે હમેષ્વાસે દ્રોણે કર્ણે જયદ્રથે।
કુરુષ્વલ્પાવશિષ્ટેષુ પાણ્ડવેષુ ચ સંયુગે॥ 9-7-34 (60517)
સંરબ્ધેષુ ચ પાર્થેષુ પરાક્રાન્તેષુ સઞ્જય।
મામકાનાં પરેષાં ચ કિં શિષ્ટમભવદ્બલમ્॥ 9-7-35 (60518)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-7-36x (5100)
યથા વયં પરે રાજન્યુદ્ધાય સમુપસ્થિતાઃ।
યાવચ્ચાસીદ્બલં શિષ્ટં સઙ્ગ્રામે તન્નિબોધ મે॥ 9-7-36 (60519)
એકાદશ સહસ્રાણિ રથાનાં ભરતર્ષભ।
દશ દન્તિસહસ્રાણિ સપ્ત ચૈવ શતાનિ ચ॥ 9-7-37 (60520)
પૂર્ણે શતસહસ્રે દ્વે હયાનાં તત્ર ભારત।
પત્તિકોટ્યસ્તથા તિસ્રો બલમેતત્તવાભવત્॥ 9-7-38 (60521)
રથાનાં ષટ્સહસ્રાણિ ષટ્સહસ્રાશ્ચ કુઞ્જરાઃ।
દશ ચાશ્વસહસ્રાણિ પત્તિકોટી ચ ભારત॥ 9-7-39 (60522)
એતદ્બલં પાણ્ડવાનામભવચ્છેષમાહવે।
એત એવ સમાજગ્મુર્યુદ્વાય ભરતર્ષભ॥ 9-7-40 (60523)
એવં વિભજ્ય રાજેન્દ્ર મદ્રરાજમતે સ્થિતાઃ।
પાણ્ડવાન્પ્રત્યુદીયામ જયગૃદ્ધાઃ પ્રમન્યવઃ॥ 9-7-41 (60524)
તથૈવ પાણ઼્ડવાઃ શૂરાઃ સમરે જિતકાશિનઃ।
ઉપયાતા નરવ્યાઘ્રાઃ પાઞ્ચાલાશ્ચ યશસ્વિનઃ॥ 9-7-42 (60525)
એવમેતે બલૌઘેન પરસ્પરવધૈષિણઃ।
ઉપયાતા નરવ્યાઘ્રાઃ પૂર્વાં સન્ધ્યાં પ્રતિ પ્રભો॥ 9-7-43 (60526)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં ઘોરરૂપં ભયાનકમ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ નિઘ્નતામિતરેતરમ્॥ ॥ 9-7-44 (60527)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥ 7 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-7-39 પત્તિકોટી ઇતિ દ્વિવચનમ્॥ 9-7-7 સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 008
॥ શ્રીઃ ॥
9.8. અધ્યાયઃ 008
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધારભ્યઃ॥ 1 ॥ સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-8-0 (60528)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-8-0x (5101)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં કુરૂણાં ભયવર્ધનમ્।
સૃઞ્જયૈઃ સહ રાજેન્દ્ર ઘોરં દેવાસુરોપમમ્॥ 9-8-1 (60529)
નરા રથા ગજૌઘાશ્ચ વાજિનશ્ચ સહસ્રશઃ।
વાજિનશ્ચ પરાક્રાન્તાઃ સમાજગ્મુઃ પરસ્પરમ્॥ 9-8-2 (60530)
ગજાનાં ભીમરૂપાણાં દ્રવતાં નિઃસ્વનો મહાન્।
અશ્રૂયત યથા કાલે જલદાનાં નભસ્તલે॥ 9-8-3 (60531)
નાગૈરભ્યાહતાઃ કેચિત્સરથા રથિનોઽપતન્।
વ્યદ્રવન્ત રણે ભીતા દ્રાવ્યમાણા મદોત્કટૈઃ॥ 9-8-4 (60532)
હયૌઘાન્પાદરક્ષાંશ્ચ રથિનસ્તત્ર શિક્ષિતાઃ।
શરૈઃ સમ્પ્રેષયામાસુઃ પરલોકાય ભારત॥ 9-8-5 (60533)
સાદિનઃ શિક્ષિતા રાજન્પરિવાર્ય મહારથાન્।
વિચરન્તો રણેઽભ્યઘ્નન્પ્રાસશક્ત્યૃષ્ટિભિસ્તથા॥ 9-8-6 (60534)
ધન્વિનઃ પુરુષાઃ કેચિત્પરિવાર્ય મહારથાન્।
એકં બહવ આસાદ્ય પ્રૈષયન્યમસાદનમ્॥ 9-8-7 (60535)
નાગાન્રથવરાંશ્ચાન્યે પરિવાર્ય મહારથાઃ।
સોત્તરા યુધિ નિર્જઘ્નુર્દ્રવમાણં મહારથમ્॥ 9-8-8 (60536)
તથા ચ રથિનં ક્રુદ્ધં વિકિરન્તં શરાન્બહૂન્।
નાગા જઘ્નુર્મહારાજ પરિવાર્ય સમન્તતઃ॥ 9-8-9 (60537)
નાગા નાગમભિદ્રુત્ય રથી ચ રથિનં રણે।
શક્તિતોમરનારાચૈર્નિજઘ્નુસ્તત્ર ભારત॥ 9-8-10 (60538)
પાદાતાનવમૃદ્ગન્તો રથવારણવાજિનઃ।
રણમધ્યે વ્યદૃશ્યન્ત કુર્વન્તો મહદાકુલમ્॥ 9-8-11 (60539)
હયાશ્ચ પર્યધાવન્ત ચામરૈરુપશોભિતાઃ।
હંસા હિમવતઃ પ્રસ્થે પિબન્ત ઇવ મેદિનીમ્॥ 9-8-12 (60540)
તેષાં તુ વાજિનાં ભૂમિઃ ખુરૈશ્ચિત્રા વિશામ્પતે।
અશોભત યથા નારી કરજૈઃ ક્ષતવિક્ષતા॥ 9-8-13 (60541)
વાજિનાં ખુરશબ્દેન રથનેમિસ્વનેન ચ।
પત્તીનાં ચાપિ શબ્દેન નાગાનાં બૃંહિતેન ચ॥ 9-8-14 (60542)
વાદિત્રાણાં ચ ઘોષેણ શઙ્ખાનાં નિનદેન ચ।
અભવન્નાદિતા ભૂમિર્નિર્ઘાતૈરિવ ભારત॥ 9-8-15 (60543)
ધનુષાં કૂજમાનાનાં શસ્ત્રૌઘાનાં ચ પાત્યતામ્।
કવચાનાં પ્રભાભિશ્ચ ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 9-8-16 (60544)
બહવો બાહવશ્છિન્ના નાગરાજકરોપમાઃ।
ઉદ્વેષ્ટન્તે વિચેષ્ટન્તે વેગં કુર્વન્તિ દારુણમ્॥ 9-8-17 (60545)
શિરસાં ચ મહારાજ પતતાં ધરણીતલે।
ચ્યુતાનામિવ તાલેભ્યઃ ફલાનાં શ્રૂયતે સ્વનઃ॥ 9-8-18 (60546)
શિરોભિઃ પતિતૈર્ભાતિ રુધિરાર્દ્રૈર્વસુન્ધરા।
તપનીયનિભૈઃ કાલે નલિનૈરિવ ભારત॥ 9-8-19 (60547)
ઉદ્વૃત્તનયનૈસ્તૈસ્તુ ગતસત્વૈઃ સુવિક્ષતૈઃ।
વ્યભ્રાજત મહી રાજન્પુણ્ડરીકૈરિવાવૃતા॥ 9-8-20 (60548)
બાહુભિશ્ચન્દનાદિગ્ધૈઃ સકેયૂરૈર્મહારધનૈઃ।
પતિતૈર્ભાતિ રાજેન્દ્ર મહાશક્રધ્વજૈરિવ॥ 9-8-21 (60549)
ઊરુભિશ્ચ નરેન્દ્રાણાં વિનિકૃત્તૈર્મહાહવે।
હસ્તિહસ્તોપમૈર્જજ્ઞે સંવૃતં તદ્રણાઙ્કણમ્॥ 9-8-22 (60550)
કબન્ધંશતસઙ્કીર્ણં છત્રચામરસઙ્કુલમ્।
સેનાવનં તચ્છુશુભે વનં પુષ્પાચિતં યથા॥ 9-8-23 (60551)
તત્ર યોધા મહારાજ વિચરન્તો હ્યભીતવત્।
દૃશ્યન્તે રુધિરાક્તાઙ્ગાઃ પુષ્પિતા ઇવ કિંશુકાઃ॥ 9-8-24 (60552)
માતઙ્ગાશ્ચાપ્યદૃશ્યન્ત શરતોમરપીડિતાઃ।
પતન્તસ્તત્ર તવૈવ છિન્નાભ્રાસદૃશા રણે॥ 9-8-25 (60553)
ગજાનીકં મહારાજ વધ્યમાનં મહાત્મભિઃ।
વ્યદીર્યત દિશઃ સર્વા વાતનુન્ના ધના ઇવ॥ 9-8-26 (60554)
તે ગજા ધનસઙ્કાશાઃ પેતુરુર્વ્યાં સમન્તતઃ।
વજ્રનુન્ના ઇવ બભુઃ પર્વતા યુગસઙ્ક્ષયે॥ 9-8-27 (60555)
હયાનાં સાદિભિઃ સાર્ધં પતિતાનાં મહીતલે।
રાશયઃ સ્મ પ્રદૃશ્યન્તે ગિરિમાત્રાંસ્તતસ્તતઃ॥ 9-8-28 (60556)
સઞ્જજ્ઞે રણભૂમૌ તુ પરલોકવહા નદી।
શોણિતોદા રથાવર્તા ધ્વજવૃક્ષાસ્થિશર્કરા॥ 9-8-29 (60557)
ભુજનક્રા ધનુઃસ્રોતા હસ્તિશૈલા હયોપલા।
મેદોમજ્જાકર્દમિની છત્રહંસા ગદોડુપા॥ 9-8-30 (60558)
કવચોષ્ણીષસઞ્છન્ના પતાકારુચિરદ્રુમા।
ચક્રચક્રાવલીજુષ્ટા ત્રિવેણૂરગસંવૃતા॥ 9-8-31 (60559)
શૂરાણાં હર્ષજનની ભીરૂણાં ભયવર્ધની।
પ્રાવર્તત નદી રૌદ્રા કુરુસૃઞ્જયસઙ્ગમે॥ 9-8-32 (60560)
તાં નદીં પરલોકાય વહન્તીમતિભૈરવામ્।
તેરુર્વાહનનૌભિસ્તે શૂરાઃ પરિઘબાહવઃ॥ 9-8-33 (60561)
વર્તમાને તદા યુદ્ધે નિર્મર્યાદે વિશામ્પતે।
ચતુરઙ્ગક્ષયે ઘોરે યુદ્ધે દેવાસુરોપમે॥ 9-8-34 (60562)
વ્યાક્રોશન્બાન્ધવાનન્યે તત્ર તત્ર પરન્તપ।
ક્રોશદ્ભિર્દયિતૈરન્યે ભયાર્તા ન નિવર્તિરે॥ 9-8-35 (60563)
નિર્મર્યાદે તથા યુદ્ધે વર્તમાને ભયાનકે।
અર્જુનો ભીમસેનશ્ચ મોહયાઞ્ચક્રતુઃ પરાન્॥ 9-8-36 (60564)
સા વધ્યમાના મહતી સેના તવ નરાધિપ।
અમુહ્યત્તત્ર તત્રૈવ યોષિન્મદવશાદિવ॥ 9-8-37 (60565)
મોહયિત્વા ચ તાં સેનાં ભીમસેનધનઞ્જયૌ।
દધ્મતુર્વારિજૌ તત્ર સિંહનાદાંશ્ચ ચક્રતુઃ॥ 9-8-38 (60566)
શ્રુત્વૈવ તુ મહાશબ્દં ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ।
ધર્મરાજં પુરસ્કૃત્ય મદ્રરાજમભિદ્રુતૌ॥ 9-8-39 (60567)
તત્રાશ્ચર્યમપશ્યામ ઘોરરૂપં મહદ્ભયમ્।
શલ્યેન સઙ્ગતાઃ શૂરા યદયુધ્યન્ત ભાગશઃ॥ 9-8-40 (60568)
માદ્રીપુત્રૌ તુ રભસૌ કૃતાસ્ત્રૌ યુદ્ધદુર્મદૌ।
અભ્યયાતાં ત્વરાયુક્તૌ જિગીષન્તૌ બલં તવ॥ 9-8-41 (60569)
તતોઽભ્યાવર્તત બલં તાવકં ભરતર્ષભ।
શરૈઃ પ્રણુન્નં બહુધા પાણ્ડવૈર્જિતકાશિભિઃ॥ 9-8-42 (60570)
વધ્યમાના ચમૂઃ સા તુ પુત્રાણાં પ્રેક્ષતાં તવ।
ભેજે દશ દિશો રાજન્પ્રણુન્ના શરવૃષ્ટિભિઃ॥ 9-8-43 (60571)
હાહાકારો મહાઞ્જજ્ઞે યોધાનાં તત્ર ભારત।
તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાપ્યાસીદ્દ્રાવિતાનાં મહાત્મનામ્॥ 9-8-44 (60572)
ક્ષત્રિયાણાં તથાઽન્યોન્યં સંયુગે જયમિચ્છતામ્।
પ્રાદ્રવન્નેવ સમ્ભગ્નાઃ પાણ્ડવૈસ્તવ સૈનિકાઃ॥ 9-8-45 (60573)
ત્યક્ત્વા યુદ્ધે પ્રિયાન્પુત્રાન્ભ્રાતૄનથ પિતામહાન્।
માતુલાન્ભાગિનેયાંશ્ચ વયસ્યાનપિ ભારત॥ 9-8-46 (60574)
હયાન્દ્વિપાંસ્ત્વરયન્તો યોધા જગ્મુઃ સમન્તતઃ।
આત્મત્રાણકૃતોત્સાહાસ્તાવકા ભરતર્ષભ॥ ॥ 9-8-47 (60575)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥ 8 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-8-35 ન નિવર્તિરે ન નિવર્તિતાઃ॥ 9-8-8 અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 009
॥ શ્રીઃ ॥
9.9. અધ્યાયઃ 009
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
નકુકેન કર્ણપુત્રાણાં ત્રયાણાં મારણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-9-0 (60576)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-9-0x (5102)
તત્પ્રભગ્નં બલં દૃષ્ટ્વા મદ્રરાજઃ પ્રતાપવાન્।
ઉવાચ સારથિં તૂર્ણં ચોદયાશ્વાન્મહાજવાન્॥ 9-9-1 (60577)
એષ તિષ્ઠતિ વૈ રાજા પાણ્ડુપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
છત્રેણ ધ્રિયમાણેન પાણ્ડુરેણ વિરાજતા॥ 9-9-2 (60578)
અત્ર માં પ્રાપય ક્ષિપ્રં પશ્ય મે સારથે બલમ્।
ન સમર્થા હિ મે પાર્થાઃ સ્થાતુમદ્ય પુરો યુધિ॥ 9-9-3 (60579)
એવમુક્તસ્તતઃ પ્રાયાન્મદ્રરાજસ્ય સારથિઃ।
યત્રા રાજા સત્યસન્ધો ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-9-4 (60580)
આપતન્તં ચ સહસા પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્।
દધારૈકો રણે શલ્યો વેલોદ્વૃત્તમિવાર્ણવમ્॥ 9-9-5 (60581)
પાણ્ડવાનાં બલૌઘસ્તુ શલ્યમાસાદ્ય મારિષ।
વ્યતિષ્ઠત તદા યુદ્વે સિન્ધોર્વેગ ઇવાચલમ્॥ 9-9-6 (60582)
મદ્રરાજં તુ સમરે દૃષ્ટ્વા યુદ્ધાય ધિષ્ઠિતમ્।
કુરવઃ સન્ન્યવર્તન્ત મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 9-9-7 (60583)
તેષુ રાજન્નિવૃત્તેષુ વ્યૂઢાનીકેષુ સર્વશઃ।
પ્રાવર્તત મહારૌદ્રઃ સઙ્ગ્રામઃ શોણિતોદકઃ॥ 9-9-8 (60584)
સમાર્ચ્છચ્ચિત્રસેનં તુ નકુલો યુદ્ધદુર્મદઃ।
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય ચિત્રકાર્મુકધારિણૌ॥ 9-9-9 (60585)
મેઘાવિવ યથોદ્વૃત્તૌ દક્ષિણોત્તરવર્ષિણૌ।
શરતોયૈઃ સિષિચતુસ્તૌ પરસ્પરમાહવે॥ 9-9-10 (60586)
નાન્તરં તત્ર પશ્યામઃ પાણ્ડવસ્યેતરસ્ય ચ।
ઉભૌ કૃતાસ્ત્રૌ બલિનૌ રથચર્યાવિશારદૌ।
પરસ્પરવધે યત્તૌ છિદ્રાન્વેષણતત્પરૌ॥ 9-9-11 (60587)
ચિત્રસેનસ્તુ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ।
નકુલસ્ય મહારાજ મુષ્ટિદેશેઽચ્છિનદ્ધનુઃ॥ 9-9-12 (60588)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
ત્રિભિઃ શરૈરસમ્ભ્રાન્તો લલાટે વૈ સમાર્પયત્॥ 9-9-13 (60589)
હયાંશ્ચાસ્ય શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ પ્રેષયામાસ મૃત્યવે।
તથા ધ્વજં સારથિં ચ ત્રિભિસ્ત્રિભિરપાતયત્॥ 9-9-14 (60590)
સ શત્રુભુજનિર્મુક્તૈર્લલાટસ્થૈસ્ત્રિભિઃ શરૈઃ।
નકુલઃ શુશુભે રાજંસ્ત્રિશૃઙ્ગ ઇવ પર્વતઃ॥ 9-9-15 (60591)
સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથઃ ખઙ્ગમાદાય ચર્મ ચ।
રથાદવાતરદ્વીરઃ શૈલાગ્રાદિવ કેસરી॥ 9-9-16 (60592)
પદ્મામાપતતસ્તસ્ય શસ્વૃષ્ટિં સમાસૃજત્।
નકુલોઽપ્યગ્રસત્તાં વૈ ચર્મણા લઘુવિક્રમઃ॥ 9-9-17 (60593)
ચિત્રસેનરથં પ્રાપ્ય ચિત્રયોધી જિતશ્રમઃ।
આરુરોહ મહાબાહુઃ સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-9-18 (60594)
સકુણ્ડલં સમુકુટં સુનસં સ્વાયતેક્ષણમ્।
ચિત્રસેનશિરઃ કાયાદપાહરત પાણ્ડવઃ॥ 9-9-19 (60595)
સ પપાત રથાત્તસ્માદ્દિવાકરસમદ્યુતિઃ॥ 9-9-20 (60596)
ચિત્રસેનશિરસ્તત્તુ દૃષ્ટ્વા તત્ર મહારથાઃ।
સાધુવાદસ્વનાંશ્ચક્રુઃ સિંહનાદાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 9-9-21 (60597)
વિશસ્તં ભ્રાતરં દૃષ્ટ્વા કર્ણપુત્રૌ મહારથૌ।
સુશર્મા સત્યસેનશ્ચ મુઞ્ચન્તૌ વિવિધાઞ્શરાન્॥ 9-9-22 (60598)
તતોઽભ્યધાવતાં તૂર્ણં પાણ્ડવં રથિનાં વરમ્।
જિઘાંસન્તૌ યથા નાગં વ્યાઘ્રૌ રાજન્મહાવને॥ 9-9-23 (60599)
તાવભ્યેત્ય મહાબાહૂ દ્વાવપ્યતિમહારથૌ।
શરૌષાન્સમ્યગસ્યન્તૌ જીમૂતૌ સલિલં યથા॥ 9-9-24 (60600)
સ શરૈઃ સર્વતો વિદ્ધઃ પ્રહૃષ્ટ ઇવ પાણ્ડવઃ।
અન્યત્કાર્મુકમાદાય રથમારુહ્ય વેગવાન્।
અતિષ્ઠત રણે વીરઃ ક્રુદ્ધરૂપ ઇવાન્તકઃ॥ 9-9-25 (60601)
તસ્ય તૌ ભ્રાતરૌ રાજઞ્શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
રથં વિશકલીકર્તું સમારબ્ધૌ વિશામ્પતે॥ 9-9-26 (60602)
તતઃ પ્રહસ્ય નકુલશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરો રણે।
જઘાન નિશિતૈર્બાણૈઃ સત્યસેનસ્ય વાજિનઃ॥ 9-9-27 (60603)
તતઃ સન્ધાય નારચં રુક્મપુઙ્ખં શિલાશિતમ્।
ધનુશ્ચિચ્છેદ રાજેન્દ્ર સત્યસેનસ્ય પાણ્ડવઃ॥ 9-9-28 (60604)
અથાન્યં રથમાસ્થાય ધનુરાદાય ચાપરમ્।
સત્યસેનઃ સુશર્મા ચ પાણ્ડવં પર્યધાવતામ્॥ 9-9-29 (60605)
અવિધ્યત્તાવસમ્ભ્રાન્તૌ માદ્રીપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યાં મહારાજ શરાભ્યાં રણમૂર્ધનિ॥ 9-9-30 (60606)
સુશર્મા તુ તતઃ ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવસ્ય મહદ્ધનુઃ।
ચિચ્છેદ પ્રહસન્યુદ્ધે ક્ષુરપ્રેણ મહારથઃ॥ 9-9-31 (60607)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય નકુલઃ ક્રોધમૂચ્છિતઃ।
સુશર્માણં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા ધ્વજમેકેન ચિચ્છિદે॥ 9-9-32 (60608)
સત્યસેનસ્ય સ ધનુર્હસ્તાવપં ચ મારિષ।
ચિચ્છેદ તરસા યુદ્ધે તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 9-9-33 (60609)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય વેગઘ્નં ભારસાધનમ્।
શરૈઃ સઞ્છાદયામાસ સમન્તાત્પાણ્ડુનન્દનમ્॥ 9-9-34 (60610)
સન્નિવાર્ય તુ તાન્બાણાન્નકુલઃ પરવીરહા।
સત્યસેનસુશર્માણૌ દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યામવિધ્યત॥ 9-9-35 (60611)
તાવેનં પ્રત્યવિધ્યેતાં પૃથક્પૃથગજિહ્મગૈઃ।
સારથિં ચાસ્ય રાજેન્દ્ર શિતૈર્વિવ્યધતુઃ શરૈઃ॥ 9-9-36 (60612)
સત્યસેનો રથેષાં તુ નકુલસ્ય ધનુસ્તથા।
પૃથક્ શરાભ્યાં ચિચ્છેદ કૃતહસ્તઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-9-37 (60613)
સ રથેઽતિરથસ્તિષ્ઠન્રથશક્તિં પરામૃશત્॥
સ્વર્ણદણ્ડામકુણ્ઠાગ્રાં તૈલધૌતાં સુનિર્મલામ્। 9-9-38 (60614)
લેલિહાનામિવ વિમો નાગકન્યાં મહાવિષામ્॥ 9-9-39 (60615)
સમુદ્યમ્ય ચ ચિક્ષેપ સત્યસેનસ્ય સંયુગે॥ 9-9-40 (60616)
સા તસ્ય હૃદયં ગત્યા વિભેદ શતધા નૃપ।
સ પવાત રથાદ્ભૂમિં યતસત્વોઽલ્પત્તેતનઃ॥ 9-9-41 (60617)
ભ્રાતરં નિહતં દૃષ્ટ્વા સુશર્મા ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
અભ્યવર્ષચ્છરૈસ્તૂર્ણં પાદાતં પાણ્ડુનન્દનમ્॥ 9-9-42 (60618)
ચતુર્ભિશ્ચતુરો વાહાન્ધ્વજં છિત્ત્વા ચ પઞ્ચભિઃ।
ત્રિભિર્વૈ સારથિં હત્વા કર્ણપુત્રો નનાદ હ॥ 9-9-43 (60619)
નકુલં વિરથં દૃષ્ટ્વા દ્રૌપદેયો મહારથમ્।
સુતસોમોઽભિદુદ્રાવ પરીપ્સન્પિતરં રણે॥ 9-9-44 (60620)
તતોઽધિરુહ્ય નકુલઃ સુતસોમસ્ય તં રથમ્।
શુશુભે ભરતશ્રેષ્ઠો ગિરિસ્ય ઇવ કેસરી॥ 9-9-45 (60621)
અન્યત્કાર્મુકમાદાય સુશર્માણમયોધયત્॥ 9-9-46 (60622)
તત્ર તૌ શરવર્ષાભ્યાં સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
પરસ્પરવધે યત્નં ચક્રતુઃ સુમહારથૌ॥ 9-9-47 (60623)
સુશર્મા તુ તઃ ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવં વિશિખૈસ્ત્રિભિઃ।
સુતસોમં તુ વિંશત્યા વાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 9-9-48 (60624)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ નકુલઃ પરવીરહા।
શરૈસ્તસ્ય દિશઃ સર્વાશ્છાદયામાસ વીર્યવાન્॥ 9-9-49 (60625)
તતો ગૃહીત્વા તીક્ષ્ણાગ્રમર્ધચન્દ્રં સુતેજનમ્।
આકર્ણપૂર્ણં ચિક્ષેપ કર્ણપુત્રાય સંયુગે॥ 9-9-50 (60626)
તસ્ય તેન શિરઃ કાયાજ્જહાર નૃપસત્તમ।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 9-9-51 (60627)
સ હતઃ પ્રાપતદ્રાજન્નકુલેન મહાત્મના।
નદીપેxxxxxxxણસ્તીરજઃ પાદપો મહાન્॥ 9-9-52 (60628)
કર્ણપુત્રવચં દૃષ્ટ્વા નકુલસ્ય ચ વિક્રમમ્।
પ્રદુદ્રાવ ભવાત્સેના તાવકી ભરતર્વભ॥ 9-9-53 (60629)
તાં તુ સેનાં મહારાજ્ઞ મદ્રરાજઃ પ્રતાપવાન્।
xxxxxx શૂરઃ સેનાપતિરરિન્દમઃ॥ 9-9-54 (60630)
xxxxxx વ્યવસ્યાપ્ય ચ વાહિનીમ્।
xxxxxxx ભૂશં કૃત્વા ધનુઃશબ્દં ચ દારુણમ્॥ 9-9-55 (60631)
xxxxxx સગરે રાજન્રાંક્ષેતા દૃઢધન્વના।
પ્રત્યુદ્યયુશ્ચ તાંસ્તે તુ સમન્તાદ્વિગતવ્યથાઃ॥ 9-9-56 (60632)
મદ્રરાજં મહેષ્વાસં પરિવાર્ય સમન્તતઃ।
સ્થિતા રાજન્મહાસેના યોદ્વુકામા સમન્તતઃ॥ 9-9-57 (60633)
સાત્યકિર્ભીમસેનશ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
યુધિષ્ઠિરં પુરસ્કૃત્ય હીનિષેવમરિન્દમમ્॥ 9-9-58 (60634)
પરિવાર્ય રણે વીરાઃ સિંહનાદં પ્રચક્રિરે।
બાણશઙ્ખરવાંસ્તીવ્રાન્ક્ષ્વેલાશ્ચ વિવિધા દધુઃ॥ 9-9-59 (60635)
તથૈવ તાવકાઃ સર્વે મદ્રાધિપતિમઞ્જસા।
પરિવાર્ય સુસંરબ્ધાઃ પુનર્યુદ્ધમરોચયન્॥ 9-9-60 (60636)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં ભીરૂણાં ભયવર્ધનમ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ મૃત્યું કૃત્વા નિબર્તનમ્॥ 9-9-61 (60637)
યથા દેવાસુરં યુદ્ધં પૂર્વમાસીદ્વિશામ્પતે।
અભીતાનાં તથાઽઽસીત્તદ્યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનમ્॥ 9-9-62 (60638)
તતઃ કપિધ્વજો રાજન્હત્વા સંશપ્તકાન્રણે।
અભ્યદ્રવત તાં સેનાં કૌરવીં પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 9-9-63 (60639)
તથૈવ પાણ્ડવાઃ સર્વે ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ।
અભ્યધાવન્તતાં સેનાં વિસૃજન્તઃ શિતાઞ્શરાન્॥ 9-9-64 (60640)
પાણ્ડવૈરવકીર્ણાનાં સમ્મોહઃ સમજાયત।
ન ચ જજ્ઞુસ્ત્વનીકાનિ દિશો વા વિદિશસ્તથા॥ 9-9-65 (60641)
આપૂર્યમાણા નિશિતૈઃ શરૈઃ પાણ્ડવચોદિતૈઃ।
હતપ્રવીરા વિધ્વસ્તા વાર્યમાણા સમન્તતઃ।
કૌરવ્યવધ્યત ચમૂઃ પાણ્ડુપુત્રૈર્મહારથૈઃ॥ 9-9-66 (60642)
તથૈવ પાણ્ડવં સૈન્યં શરૈ રાજન્સમન્તતઃ।
રણેઽહન્યત પુત્રૈસ્તે શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-9-67 (60643)
તે સેને ભૃશસન્તપ્તે વધ્યમાને પરસ્પરમ્।
વ્યાકુલે સમપદ્યેતાં વર્ષાસુ સરિતાવિવ॥ 9-9-68 (60644)
આવિવેશ તતસ્તીવ્રં તાવકાનાં મહદ્ભયમ્।
પાણ્ડવાનાં ચ રાજેન્દ્ર તથાભૂતે મહાહવે॥ ॥ 9-9-69 (60645)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતેયથા શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે નવમોઽધ્યાયઃ॥ 9 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-9-9 ચિત્રસેનઃ કર્ણપુત્રઃ॥ 9-9-9 નવમોઽધ્યાયઃ॥ 9 ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 010
॥ શ્રીઃ ॥
9.10. અધ્યાયઃ 010
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-10-0 (60646)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-10-0x (5103)
તસ્મિન્વિલુલિતે સૈન્યે વધ્યમાને પરસ્પરમ્।
દ્રવમાણેષુ યોધેષુ વિદ્રવત્સુ ચ દન્તિષુ॥ 9-10-1 (60647)
કૂજતાં સ્તનતાં ચૈવ પદાતીનાં મહાહવે।
નિહતેષુ મહારાજ હયેષુ બહુધા તદા॥ 9-10-2 (60648)
પ્રક્ષયે દારુણે ઘોરે સંહારે સર્વદેહિનામ્।
નાનાશસ્ત્રસમાવાપે વ્યતિષક્તરથદ્વિપે॥ 9-10-3 (60649)
હર્ષણે યુદ્ધશૌણ્ડાનાં ભીરૂણાં ભયવર્ધને।
ગાહમાનેષુ યોધેષુ પરસ્પરવધૈષિષુ॥ 9-10-4 (60650)
પ્રાણાદાને મહાઘોરે વર્તમાને દુરોદરે।
સઙ્ગ્રામે ઘોરરૂપે તુ યમરાષ્ટ્રવિવર્ધને॥ 9-10-5 (60651)
પાણ્ડવાસ્તાવકં સૈન્યં વ્યધમન્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
તથૈવ તાવકા યોધા જઘ્નુઃ પાણ્ડવસૈનિકાન્॥ 9-10-6 (60652)
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને યુદ્ધે ભીરુભયાવહે।
પૂર્વાહ્ણે ચાપિ સમ્પ્રાપ્તે ભાસ્કરોદયનં પ્રતિ॥ 9-10-7 (60653)
લબ્ધલક્ષાઃ પરે રાજન્રક્ષિતાસ્તુ મહાત્મના।
અયોધયંસ્તવ બલં મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 9-10-8 (60654)
બલિભિઃ પાણ્ડવૈર્દૃપ્તૈર્લૈબ્ધલક્ષૈઃ પ્રહારિભિઃ।
કૌરવ્યસીદત્પૃતના મૃગીવાગ્નિબયાકુલા॥ 9-10-9 (60655)
તાં દૃષ્ટ્વા સીદતીં સેનાં પઙ્કે ગામિવ દુર્બલામ્।
ઉજ્જિહીર્ષુસ્તદા શલ્યઃ પ્રાયાત્પાણ્ડુસુતાન્પ્રતિ॥ 9-10-10 (60656)
મદ્રરાજઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધો ગૃહીત્વા ધનુરુત્તમમ્।
અભ્યદ્રવત સઙ્ગ્રામે પાણ્ડવાનાતતાયિનઃ॥ 9-10-11 (60657)
પાણ્ડવા અપિ ભૂપાલ સમરે જિતકાશિનઃ।
મદ્રરાજં સમાસાદ્ય બિભિદુર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-10-12 (60658)
તતઃ શરશતૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મદ્રરાજો મહારથઃ।
અર્દયામાસ તાં સેનાં ધર્મરાજસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-10-13 (60659)
પ્રાદુરાસન્નિમિત્તાનિ નાનારૂપાણ્યનેકશઃ।
ચચાલ શબ્દં કુર્વાણા મહી ચાપિ સપર્વતા॥ 9-10-14 (60660)
[સદણ્ડશૂલા દીપ્તાગ્રા દીર્યમાણાઃ સમન્તતઃ।]
ઉલ્કા ભૂમિં દિવઃ પેતુરાહત્ય રવિમણ્ડલમ્॥ 9-10-15 (60661)
મૃગાશ્ચ મહિષાશ્ચાપિ પક્ષિણશ્ચ વિશામ્પતે।
અપસવ્યં તદા ચક્રુઃ સેનાં તે બહુશો નૃપ॥ 9-10-16 (60662)
[ભૃગુસૂનુધરાપુત્રૌ શશિજેન સમન્વિતૌ।
ચરમં પાણ્ડુપુત્રાણાં પુરસ્તાત્સર્વભૂભુજામ્॥ 9-10-17 (60663)
શસ્ત્રાગ્રેષ્વભવજ્જ્વાલા નેત્રાણ્યાહત્ય વર્ષતી।
શિરઃ સ્વલીયન્ત ભૃશં કાકોલૂકાશ્ચ કેતુષુ]॥ 9-10-18 (60664)
તતસ્તદ્યુદ્ધમત્યુગ્રમભવત્સહચારિણામ્।
તથા સર્વાણ્યનીકાનિ સન્નિપત્ય જનાધિપ॥ 9-10-19 (60665)
અભ્યઘ્નત્કૌરવો રાજા પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્।
શલ્યસ્તુ શરવર્ષેણ વર્ષન્નિવ સહસ્રદૃક્॥ 9-10-20 (60666)
અભ્યવર્ષત ધર્માત્મા કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
ભીમસેનં શરૈશ્ચાપિ રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 9-10-21 (60667)
દ્રૌપદેયાંસ્તથા સર્વાન્માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ શૈનેયં શિખણ્ડિનમથાપિ ચ॥ 9-10-22 (60668)
એકૈકં દશભિર્બાણૈર્વિવ્યાધ સ મહાબલઃ।
તતોઽસૃજદ્બાણવર્ષં ઘર્માન્તે મઘવાનિવ॥ 9-10-23 (60669)
તતઃ પ્રભદ્રકા રાજન્સોમકાશ્ચ સહસ્રશઃ।
પતિતાઃ પાત્યમાનાશ્ચ દૃશ્યન્તે શલ્યસાયકૈઃ॥ 9-10-24 (60670)
ભ્રમરાણામિવ વ્રાતાઃ શલભાનામિવ વ્રજાઃ।
હાદિન્ય ઇવ મેઘેભ્યઃ શલ્યસ્ય ન્યપતઞ્શરાઃ॥ 9-10-25 (60671)
દ્વિરદાસ્તુરગાશ્ચાર્તાઃ પત્તયો રથિનસ્તથા।
શલ્યસ્ય બાણૈરપતન્બભ્રમુર્વ્યનદંસ્તથા॥ 9-10-26 (60672)
આવિષ્ટ ઇવ મદ્રેશો મન્યુના પૌરુષેણ ચ।
પ્રાચ્છાદયદરીન્સઙ્ખ્યે કાલસૃષ્ટ ઇવાન્તકઃ।
વિનર્દમાનો મદ્રેશો મેઘહાદો મહાબલઃ॥ 9-10-27 (60673)
સા વધ્યમાના શલ્યેન પાણ્ડવાનામનીકિની।
અજાતશત્રું કૌન્તેયમભ્યધાવદ્યુધિષ્ઠિરમ્॥ 9-10-28 (60674)
તાં સમ્મર્દ્ય શતૈઃ સઙ્ખ્યે લઘુહસ્તઃ શિતૈઃ શરૈઃ।
બાણવર્ષેણ મહતા યુધિષ્ઠિરમતાડયત્॥ 9-10-29 (60675)
તમાપતન્તં જાત્યશ્વૈઃ ક્રુદ્ધો રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
અવારયચ્છરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મહાદ્વિપમિવાઙ્કુશૈઃ॥ 9-10-30 (60676)
તસ્ય શલ્યઃ શરં ઘોરં મુમોચાશીવિષોપમમ્।
સોઽભ્યવિધ્યન્મહાત્માનં વેગેનાભ્યપતચ્ચ ગામ્॥ 9-10-31 (60677)
તતો વૃકોદરઃ ક્રુદ્ધઃ શલ્યં વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
પઞ્ચભિઃ સહદેવસ્તુ નકુલો દશભિઃ શરૈઃ॥ 9-10-32 (60678)
દ્રૌપદેયાશ્ચ શત્રુઘ્નં શૂરમાર્તાયનિં શરૈઃ।
અભ્યવર્ષન્મહારાજ મેઘા ઇવ મહીધસ્મ્॥ 9-10-33 (60679)
તતો દૃષ્ટ્વા વાર્યમાણં શલ્યં પાર્થૈઃ સમન્તતઃ।
કૃતવર્મા કૃપશ્ચૈવ સઙ્ક્રુદ્ધાવભ્યધાવતામ્॥ 9-10-34 (60680)
ઉલૂકશ્ચ મહાવીર્યઃ શકુનિંશ્ચાપિ સૌબલઃ।
સમાગમ્યાથ શનકૈરશ્વત્થામા મહાબલઃ।
તવ પુત્રાશ્ચ કાર્ત્સ્ન્યેન જુગુપુઃ શલ્યમાહવે॥ 9-10-35 (60681)
ભીમસેનં ત્રિભિર્વિદ્ધા કૃતવર્મા શિલીમુખૈઃ।
બાણવર્ષેણ મહતા ક્રુદ્ધરૂપમવારયત્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તતઃ ક્રુદ્ધો બાણવર્ષૈરપીડયત્॥ 9-10-36 (60682)
દ્રૌપદેયાંશ્ચ શકુનિર્યમૌ ચ દ્રૌણિરભ્યયાત્॥ 9-10-37 (60683)
દુર્યોધનો યુધાંશ્રેષ્ઠ આહવે કેશવાર્જુનૌ।
સમભ્યયાદુગ્રતેજાઃ શરૈશ્ચાપ્યહનદ્બલી॥ 9-10-38 (60684)
એવં દ્વન્દ્વશતાન્યાસંસ્ત્વદીયાનાં પરૈઃ સહ।
ઘોરરૂપાણિ ચિત્રાણિ તત્રતત્ર વિશામ્પતે॥ 9-10-39 (60685)
ઋક્ષવર્ણાઞ્જઘાનાશ્વાન્ભોજો ભીમસ્ય સંયુગે।
સોઽવતીર્ય રથોપસ્થાદ્ધતાશ્વાત્પાણ્ડુનન્દનઃ।
કાલો દણ્ડમિવોદ્યમ્ય ગદાપાણિરયુધ્યત॥ 9-10-40 (60686)
પ્રમુખે સહદેવસ્ય જઘાનાશ્વાન્સ મદ્રરાટ્।
તતઃ શલ્યસ્ય તનયં સહદેવોઽસિનાવધીત્॥ 9-10-41 (60687)
ગૌતમઃ પુનરાચાર્યો ધૃષ્ટદ્યુમ્નમયોધયત્।
અસમ્ભ્રાન્તમસમ્ભ્રાન્તો યત્નવાન્યત્નવત્તરમ્॥ 9-10-42 (60688)
દ્રૌપદેયાંસ્તથા વીરાનેકૈકં દશભિઃ શરૈઃ।
અવિદ્ધ્યદાચાર્યસુતો નાતિક્રુદ્ધો હસન્નિવ॥ 9-10-43 (60689)
[પુનશ્ચ ભીમસેનસ્ય જઘાનાશ્વાંસ્તથાઽઽહવે।
સોઽવતીર્ય રથાત્તૂર્ણં હતાશ્વઃ પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 9-10-44 (60690)
કાલો દણ઼્ડમિવોદ્યમ્ય ગદાં ક્રુદ્ધો મહાબલઃ।
પોથયામાસ તુરગાન્રથં ચ કૃતવર્મણઃ।
કૃતવર્મા ત્વવપ્લુત્ય રથાત્તસ્માદપાક્રમત્॥] 9-10-45 (60691)
શલ્યોઽપિ રાજન્સઙ્ક્રુદ્ધો નિઘ્નન્સોમકપાણ્ડવાન્।
પુનરેવ શિતૈર્બાણૈર્યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 9-10-46 (60692)
તસ્ય ભીમો રણે ક્રુદ્ધઃ સન્દશ્ય દશનચ્છદમ્।
વિનાશાયાભિસન્ધાય ગદામાદાય વીર્યવાન્॥ 9-10-47 (60693)
યમદણ્ડપ્રતીકાશાં કાલરાત્રિમિવોદ્યતામ્।
ગજવાજિમનુષ્યાણાં દેહાન્તકરણીમતિ॥ 9-10-48 (60694)
હેમપટ્ટપરિક્ષિપ્તામુલ્કાં પ્રજ્વલિતામિવ।
શૈક્યાં વ્યાલીમિવાત્યુગ્રાં વજ્રકલ્પામયોમયીમ્॥ 9-10-49 (60695)
ચન્દનાગુરુપઙ્કાક્તાં પ્રમદામીપ્સિતામિવ।
વસામેદોપદિગ્ધાઙ્ગીં જિહ્વાં વૈવસ્વતીમિવ॥ 9-10-50 (60696)
પટુઘણ્ટાશતરવાં વાસવીમશનીમિવ।
નિર્મુક્તાશીવિષાકારાં પૃક્તાં ગજમદૈરપિ॥ 9-10-51 (60697)
ત્રાસનીં સર્વભૂતાનાં સ્વસૈન્યપરિહર્ષિણીમ્।
મનુષ્યલોકે વિખ્યાતાં ગિરિશૃઙ્ગવિદારણીમ્॥ 9-10-52 (60698)
યયા કૈલાસભવને મહેશ્વરસખં બલી।
આહ્વયામાસ કૌન્તેયઃ સઙ્ક્રુદ્ધમલકાધિપમ્॥ 9-10-53 (60699)
યયા માયામયાન્દૃપ્તાન્સુબહૂન્ધનદાલયે।
જઘાન ગુહ્યકાન્ક્રુદ્ધો મન્દારાર્થે મહાબલઃ।
નિવાર્યમાણો બહુભિર્દ્રૌપદ્યાઃ પ્રિયમાસ્થિતઃ॥ 9-10-54 (60700)
તાં વજ્રમણિરત્નૌઘકલ્માષાં વજ્રગૌરવામ્।
સમુદ્યમ્ય મહાબાહુઃ શલ્યમભ્યપતદ્રણે॥ 9-10-55 (60701)
ગદયા યુદ્ધકુશલસ્તયા દારુણનાદયા।
પોથયામાસ શલ્યસ્ય ચતુરોઽશ્વાન્મહાજવાન્॥ 9-10-56 (60702)
તતઃ શલ્યો રણે ક્રુદ્ધઃ પીને વક્ષસિ તોમરમ્।
નિચખાન નદન્વીરોવર્મ ભિત્ત્વા ચ સોભ્યયાત્॥ 9-10-57 (60703)
વૃકોદરસ્ત્વસમ્ભ્રાન્તસ્તમેવોદ્ધૃત્ય તોમરમ્।
યન્તારં મદ્રરાજસ્ય નિર્બિભેદ તદા હૃદિ॥ 9-10-58 (60704)
સ ભિન્નવર્મા રુધિરં વમન્વિત્રસ્તમાનસઃ।
પપાતાભિમુખો ભીમં મદ્રરાજસ્ત્વપાક્રમત્॥ 9-10-59 (60705)
કૃતપ્રતિકૃતં દૃષ્ટ્વા શલ્યો વિસ્મિતમાનસઃ।
ગદામાશ્રિત્ય ધર્માત્મા પ્રત્યમિત્રમવૈક્ષત॥ 9-10-60 (60706)
તતઃ સુમનસઃ પાર્થા ભીમસેનમપૂજયન્।
તે દૃષ્ટ્વા કર્મ સઙ્ગ્રામે ઘોરમક્લિષ્ટકર્મણઃ॥ ॥ 9-10-61 (60707)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે દશમોઽધ્યાયઃ॥ 10 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-10-17 ભૃગ્વિતિ। સર્વભૂભુજાં કૃત્સ્નપૃથ્વીપતીનાં પાણ્ડુપુત્રાણાં પાણ્ડવાનાં ચરમં વિલોમગણનયા પ્રથમં યુધિષ્ઠિરમભિલક્ષ્ય શક્રભૌમબુધાઃ સપ્તમસ્થાને બલાવહાઃ આસન્। એતચ્ચ સર્વભૂભુજામિતિ ફલસ્ય જનકમિત્યર્થઃ॥ 9-10-18 આહત્ય સ્પૃષ્ટ્વા। વર્ષતી ભુવિ પતન્તી॥ 9-10-49 પરિક્ષિપ્તાં પરિચ્છન્નામ્॥ 9-10-51 વાસવીમૈન્દ્રીમ્। રાસનીમિતિ પાઠે શબ્દવતીમ્॥ 9-10-53 મહેશ્વરસખં કુબેરમ્॥ 9-10-10 દશમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 011
॥ શ્રીઃ ॥
9.11. અધ્યાયઃ 011
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
શલ્યભીમયોર્ગદાયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-11-0 (60708)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-11-0x (5104)
પતિતં પ્રેક્ષ્ય યન્તારં શલ્યઃ શૈક્યાયસીં ગદામ્।
આદાય તરસા રાજંસ્તસ્થૌ ગિરિરિવાચલઃ॥ 9-11-1 (60709)
તં દીપ્તમિવ કાલાગ્નિં પાશહસ્તમિવાન્તકમ્।
સશૃઙ્ગમિવ કૈલાસં સવજ્રમિવ વાસવમ્॥ 9-11-2 (60710)
સશૂલમિવ હર્યક્ષં સચક્રમિવ ચક્રિણમ્।
સશક્તિમિવ સેનાન્યં વને મત્તમિવ દ્વિપમ્।
જવેનાભ્યપતદ્ભીમઃ પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્॥ 9-11-3 (60711)
તતઃ શઙ્ખપ્રણાદશ્ચ તૂર્યાણાં ચ સહસ્રશઃ।
સિંહનાદશ્ચ સઞ્જજ્ઞે શૂરાણાં હર્ષવર્ધનઃ॥ 9-11-4 (60712)
પ્રૈક્ષન્ત સર્વતસ્તૌ હિ યોધા મત્તાવિવ દ્વિપૌ।
તાવકાશ્ચાપરે ચૈવ સાધુસાધ્વિત્યપૂજયન્॥ 9-11-5 (60713)
ન હિ મદ્રાધિપાદન્યો રામાદ્વા યદુનન્દનાત્।
સોઢુમુત્સહતે વેગં ભીમસેનસ્ય સંયુગે॥ 9-11-6 (60714)
તથા મદ્રાધિપસ્યાપિ ગદાવેગં મહાત્મનઃ।
સોઢુમુત્સહતે નાન્યઃ પુમાન્યુધિ વૃકોદરાત્॥ 9-11-7 (60715)
તૌ વૃષાવિવ નર્દન્તૌ મણ્ડલાનિ વિચેરતુઃ।
આવર્તિતૌ ગદાહસ્તૌ મદ્રરાજવૃકોદરૌ॥ 9-11-8 (60716)
મણ્ડલાવર્તમાર્ગેષુ ગદાવિહરણેષુ ચ।
નિર્વિશેષમભૂદ્યુદ્ધં તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ॥ 9-11-9 (60717)
તપ્તહેમમયૈઃ શુભ્રૈર્બભૂવ ભયવર્ધિની।
અગ્નિજ્વાલૈરિવાબદ્ધા પટ્ટૈઃ શલ્યસ્ય સા ગદા॥ 9-11-10 (60718)
તથૈવ ચરતો માર્ગાન્મણ્ડલેષુ મહાત્મનઃ।
વિદ્યુદભ્રગ્રતીકાશા ભીમસ્ય શુશુભે ગદા॥ 9-11-11 (60719)
તાડિતા મદ્રરાજેન ભીમસ્ય ગદયા ગદા।
દહ્યમાનેવ ખે રાજન્સાઽસૃજત્પાવકાર્ચિષઃ॥ 9-11-12 (60720)
તથા ભીમેન શલ્યસ્ય તાડિતા ગદયા ગદા।
અઙ્ગારવર્ષં મુમુચે તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 9-11-13 (60721)
દન્તૈરિવ મહાનાગૌ શૃઙ્ગૈરિવ મહર્ષભૌ।
તૌ વિરેજતુરન્યોન્યં ગદાગ્રાભ્યાં પરિક્ષતૌ॥ 9-11-14 (60722)
તૌ ગદાભિહતૈર્ગાત્રૈઃ ક્ષણેન રુધિરોક્ષિતૌ।
પ્રેક્ષણીયતરાવાસ્તાં પુષ્પિતાવિવ કિંશુકૌ॥ 9-11-15 (60723)
ગદયા મદ્રરાજસ્ય સવ્યદક્ષિણમાહતઃ।
ભીમસેનો મહાબાહુર્ન ચચાલાચલો યથા॥ 9-11-16 (60724)
તથા ભીમગદાવેગૈસ્તાડ્યમાનો મુહુર્મુહુઃ।
શલ્યો ન વિવ્યથે રાજન્દન્તિનેવ મહાગિરિઃ॥ 9-11-17 (60725)
શુશ્રુવે દિક્ષુ સર્વાસુ તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ।
ગદાનિપાતસંહાદો વજ્રયોરિવ નિઃસ્વનઃ॥ 9-11-18 (60726)
નિવૃત્ય તુ મહાવીર્યૌ સમુચ્છ્રિતમહાગદૌ।
પુનરન્તરમાર્ગસ્થૌ પણ્ડલાનિ વિચેરતુઃ॥ 9-11-19 (60727)
અથાભ્યેત્ય પદાન્યષ્ટૌ સન્નિપાતોઽભવત્તયોઃ।
ઉદ્યમ્ય લોહદણ઼્ડાભ્યામતિમાનુષકર્મણોઃ॥ 9-11-20 (60728)
પોથયન્તૌ તદાઽન્યોન્યં મણ્ડલાનિ વિચેરતુઃ।
ક્રિયાવિશેષં કૃતિનૌ દર્શયામાસતુસ્તદા॥ 9-11-21 (60729)
અભ્યુદ્યતગદૌ વીરૌ સશૃઙ્ગાવિવ પર્વતૌ।
તાવાજઘ્નતુરન્યોન્યં મણ્ડલાનિ વિચેરતુઃ॥ 9-11-22 (60730)
ક્રિયાવિશેષકૃતિનૌ રણભૂમિતલેઽચલૌ।
તૌ પરસ્પરસંરમ્ભાદ્ગદાભ્યાં સુભૃશાહતૌ॥ 9-11-23 (60731)
યુગપત્પેતતુર્વીરાવુભાવિન્દ્રબલી ઇવ।
ઉભયઃ સેનયોર્યોધાસ્તદા હાહાકૃતાભવન્॥ 9-11-24 (60732)
ભૃશં મર્મસ્વભિહતાવુભાવાસ્તાં સુવિહ્વલૌ॥ 9-11-25 (60733)
તતઃ સ્વરથમારોપ્ય મદ્રાણામૃષભં રણે।
અપોવાહ કૃપઃ શલ્યં તૂર્ણમાયોધનાદથ॥ 9-11-26 (60734)
ક્ષીબવદ્વિહ્વલત્વાત્તુ નિમેષાત્પુનરુત્થિતઃ।
ભીમસેનો ગદાપાણિઃ સમાહ્વયત મદ્રપમ્॥ 9-11-27 (60735)
તતસ્તુ તાવકાઃ શૂરા નાનાશસ્ત્રસમાયુતાઃ।
નાનાવાદિત્રશબ્દેન પાણ્ડુસેનામયોધયન્॥ 9-11-28 (60736)
ભુજાવુચ્છ્રિત્ય શસ્ત્રં ચ શબ્દેન મહતા તતઃ।
અભ્યદ્રવન્મહારાજ દુર્યોધનપુરોગમાઃ॥ 9-11-29 (60737)
તદનીકમભિપ્રેક્ષ્ય તતસ્તે પાણ્ડુનન્દનાઃ।
પ્રયયુઃ સિંહનાદેન દુર્યોધનવધેપ્સયા॥ 9-11-30 (60738)
તેષામાપતતાં તૂર્ણં પુત્રસ્તે ભરતર્ષભ।
પ્રાપ્તેન ચેકિતાનં વૈ વિવ્યાધ હૃદયે ભૃશમ્॥ 9-11-31 (60739)
પપાત રથોપસ્થે તવ પુત્રેણ પાતિતઃ।
રુધિરૌઘપરિક્લિન્નઃ પ્રવિશ્ય વિપુલં તમઃ॥ 9-11-32 (60740)
ચેકિતાનં હતં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવેયા મહારથાઃ।
અસક્તમભ્યવર્ષન્ત શરવર્ષાણિ ભાગશઃ॥ 9-11-33 (60741)
તાવકાનામનીકેષુ પાણ્ડવા જિતકાશિનઃ।
વ્યચરન્ત મહારાજ પ્રેક્ષણીયાઃ સમન્તતઃ॥ 9-11-34 (60742)
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ સૌબલશ્ચ મહારથઃ।
અયોધયન્ધર્મરાજં મદ્રરાજપુરસ્કૃતાઃ॥ 9-11-35 (60743)
ભારદ્વાજસ્ય હન્તારં ભૂરિવીર્યપરાક્રમમ્।
દુર્યોધનો મહારાજ ધૃષ્ટદ્યુમ્નમયોધયત્॥ 9-11-36 (60744)
ત્રિસાહસ્રાસ્તથા રાજંસ્તવ પુત્રેણ ચોદિતાઃ।
અયોધયન્ત વિજયં જૈગર્તાનાં મહારથાઃ॥ 9-11-37 (60745)
વિજયે ધૃતસઙ્કલ્પાઃ સમરે ત્યક્તજીવિતાઃ।
પ્રાવિશંસ્તાવકા રાજન્હંસા ઇવ મહત્સરઃ॥ 9-11-38 (60746)
તતો યુદ્ધમભૂદ્ધોરં પરસ્પરવધૈષિણામ્।
અન્યોન્યવધસંયુક્તમન્યોન્યપ્રીતિવર્ધનમ્॥ 9-11-39 (60747)
તસ્મિન્પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રામે રાજન્વીરવરક્ષયે।
અનિલેનેરિતં ઘોરમુત્તસ્થૌ પાર્થિવં રજઃ॥ 9-11-40 (60748)
શ્રવણાન્નામધેયાનાં પાર્થિવાનાં ચ કીર્તનાત્।
પરસ્પરં વિજાનીમસ્તદાયુધ્યન્નભીતવત્॥ 9-11-41 (60749)
તદ્રજઃ પુરુષવ્યાઘ્ર શોણિતેન પ્રશામિતમ્।
દિશશ્ચ વિમલા જાતાસ્તસ્મિન્રજસિ નાશિતે॥ 9-11-42 (60750)
તથા પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રામે ઘોરરૂપે ભયાનકે।
તાવકાનાં પરેષાં ચ નાસીત્કશ્ચિત્પરાઙ્મુખઃ॥ 9-11-43 (60751)
બ્રહ્મલોકપરા ભૂત્વા પ્રાર્થયન્તો જયં યુધિ।
સુયુદ્ધેન પરાક્રાન્તા નરાઃ સ્વર્ગમભીપ્સવઃ॥ 9-11-44 (60752)
ભર્તૃપિણ્ડવિમોક્ષાર્થં ભર્તૃકાર્યવિનિશ્ચિતાઃ।
સ્વર્ગસંસક્તમનસો યોધા યુયુધિરે તદા॥ 9-11-45 (60753)
નાનારૂપાણિ શસ્ત્રાણિ વિસૃજન્તો મહારથાઃ।
અન્યોન્યમભિગર્જન્તઃ પ્રહરન્તઃ પરસ્પરમ્॥ 9-11-46 (60754)
હત વિધ્યત ગૃહ્ણીત પ્રહરધ્વં નિકૃન્તત।
ઇતિ સ્મ વાચઃ શ્રૂયન્તે તવતેષાં ચ વૈ બલે॥ 9-11-47 (60755)
તતઃ શલ્યો મહારાજ ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈર્હન્તુકામો મહારથમ્॥ 9-11-48 (60756)
તસ્ય પાર્થો મહારાજ નારાચાન્વૈ ચતુર્દશ।
મર્માણ્યુદ્દિશ્ય મર્મજ્ઞો નિચખાન હસન્નિવ॥ 9-11-49 (60757)
આવાર્ય પાણ્ડવં બાણૈર્હન્તુકામો મહાબલઃ।
વિવ્યાધ સમરે ક્રુદ્ધો બહુભિઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 9-11-50 (60758)
અથ મદ્રો મહારાજ શરેણાનતપર્વણા।
યુધિષ્ઠિરં સમાજઘ્ને સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-11-51 (60759)
ધર્મરાજોઽપિ સઙ્ક્રુદ્ધો મદ્રરાજં મહાબલઃ।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ॥ 9-11-52 (60760)
ચન્દ્રસેનં ચ સપ્તત્યા સૂતં ચ નવભિઃ શરૈઃ।
દ્રુમસેનં ચતુઃષષ્ટ્યા નિજઘાન મહારથઃ॥ 9-11-53 (60761)
ચક્રરક્ષે હતે શલ્યઃ પાણ્ડવેન મહાત્મના।
નિજઘાન તતો રાજંશ્ચેદીન્વૈ પ઼ઞ્ચવિંશતિમ્॥ 9-11-54 (60762)
સાત્યકિં પઞ્ચવિંશત્યા ભીમસેનં ચ પઞ્ચભિઃ।
માદ્રીપુત્રૌ શતેનાજૌ વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-11-55 (60763)
એવં વિચરતસ્તસ્ય સઙ્ગ્રામે રાજસત્તમ।
સમ્પ્રૈષયચ્છિતાન્પાર્થઃ શરાનાશીવિષોપમાન્॥ 9-11-56 (60764)
ધ્વજાઘ્રં ચાસ્ય સમરે કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
પ્રમુખે વર્તમાનસ્ય ભલ્લેનાપાહરદ્રથાત્॥ 9-11-57 (60765)
પાણ્ડુપુત્રેણ વૈ તસ્ય કેતું છિન્નં મહાત્મના।
નિપતન્તમપશ્યામ ગિરિશૃઙ્ગમિવાહતમ્॥ 9-11-58 (60766)
ધ્વજં નિપતિતં દૃષ્ટ્વા પાણ઼્ડવં ચ વ્યવસ્થિતમ્।
સઙ્ક્રુદ્ધો મદ્રરાજોઽભૂચ્છરવર્ષં મુમોચ હ॥ 9-11-59 (60767)
શલ્યઃ સાયકવર્ષેણ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્।
અભ્યવર્ષદમેયાત્મા ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભઃ॥ 9-11-60 (60768)
સાત્યકિં ભીમસેનં ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
એકૈકં પ઼ઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 9-11-61 (60769)
તતો બાણમયં જાલં વિતતં પાણ્ડવોરસિ।
અપશ્યામ મહારાજ મેઘજાલમિવોદ્ગતમ્॥ 9-11-62 (60770)
તસ્ય શલ્યો રણે ક્રુદ્ધઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
દિશઃ સઞ્છાદયામાસ પ્રદિશશ્ચ મહારથઃ॥ 9-11-63 (60771)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા બાણજાલેન પીડિતઃ।
બભૂવ હૃતવિક્રાન્તો જમ્ભો વૃત્રહણા યથા॥ ॥ 9-11-64 (60772)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે એકાદશોઽધ્યાયઃ॥ 11 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-11-3 હર્યક્ષં રુદ્રમ્॥ 9-11-10 શુભ્રૈદીંપ્તિમદ્ધિઃ॥ 9-11-11 એકાદશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 012
॥ શ્રીઃ ॥
9.12. અધ્યાયઃ 012
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
શલ્યપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-12-0 (60773)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-12-0x (5105)
પીડિતે ધર્મરાજે તુ મદ્રરાજેન મારિષ।
સાત્યકિર્ભીમસેનશ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
પરિવાર્ય રથૈઃ શલ્યં પીડયામાસુરાહવે॥ 9-12-1 (60774)
તમેકં બહુભિર્દૃષ્ટ્વા પીડ્યમાનં મહારથૈઃ।
સાધુવાદો મહાઞ્જજ્ઞે સિદ્ધાશ્ચાસન્પ્રહર્ષિતાઃ॥ 9-12-2 (60775)
આશ્ચર્યમિત્યભાષન્ત મુનયશ્ચાપિ સઙ્ગતાઃ॥ 9-12-3 (60776)
ભીમસેનો રણે શલ્યં શલ્યભૂતં પરાક્રમે।
એકેન વિદ્ધ્વા બાણેન પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 9-12-4 (60777)
સાત્યકિશ્ચ શતેનૈનં ધર્મપુત્રપરીપ્સયા।
મદ્રેશ્વરમવાકીર્ય સિંહનાદમથાનદત્॥ 9-12-5 (60778)
નકુલઃ પઞ્ચભિશ્ચૈનં સહદેવશ્ચ પ઼ઞ્ચભિઃ।
વિદ્ધ્વા તં તુ પુનસ્તૂર્ણં તતો વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 9-12-6 (60779)
સ તુ શૂરો રણે યત્તઃ પીડિતસ્તૈર્મહારથૈઃ।
વિકૃષ્ય કાર્મુકં ઘોરં ભારઘ્નં વેગવત્તરમ્॥ 9-12-7 (60780)
સાત્યકિં પઞ્ચવિંશત્યા શલ્યો વિવ્યાધ મારિષ।
ભીમસેનં તુ સપ્તત્યા નકુલં સપ્તભિસ્તથા॥ 9-12-8 (60781)
તતઃ સ વિશિખં ચાપં સહદેવસ્ય ધન્વિનઃ।
છિત્ત્વા ભલ્લેન સમરે વિવ્યાધૈનં ત્રિસપ્તભિઃ॥ 9-12-9 (60782)
સહદેવસ્તુ સમરે માતુલં ભૂરિવર્ચસમ્।
સજ્યમન્યદ્ધનુઃ કૃત્વા પઞ્ચભિઃ સમતાડયત્।
શરૈરાશીવિષાકારૈર્જ્વલજ્જ્વલનસન્નિભૈઃ॥ 9-12-10 (60783)
સારથિં ચાસ્ય સમરે શરેણાનતપર્વણા।
વિવ્યાધ ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધસ્તં વૈ ભૂયસ્ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 9-12-11 (60784)
ભીમસેનસ્તુ સપ્તત્યા સાત્યકિર્નવભિઃ શરૈઃ।
ધર્મરાજસ્તથા ષષ્ટ્યા ગાત્રે શલ્યં સમાર્પયત્॥ 9-12-12 (60785)
તતઃ શલ્યો મહારાજ નિર્વિદ્ધસ્તૈર્મહારથૈઃ।
સુસ્રાવ રુધિરં ગાત્રૈર્ગૈરિકં પર્વતો યથા॥ 9-12-13 (60786)
તાંશ્ચ સર્વાન્મહેષ્વાસાન્પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ તરસા રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 9-12-14 (60787)
તતોઽપરેણ ભલ્લેન ધર્મપુત્રસ્ય મારિષ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ સમરે સજ્જયં સ સુમહારથઃ॥ 9-12-15 (60788)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
સાશ્વસૂતધ્વજરથં શલ્યં પ્રાચ્છાદયચ્છરૈઃ॥ 9-12-16 (60789)
સ ચ્છાદ્યમાનઃ સમરે ધર્મપુત્રસ્ય સાયકૈઃ।
યુધિષ્ઠિરમથાવિધ્યદ્દશભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-12-17 (60790)
સાત્યકિસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો ધર્મપુત્રે શરાર્દિતે।
મદ્રાણામધિપં શૂરં શરૈર્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 9-12-18 (60791)
સ સાત્યકેઃ પ્રચિચ્છેદ ક્ષુરપ્રેણ મહદ્ધનુઃ।
ભીમસેનમુખાંસ્તાંશ્ચ ત્રિભિસ્ત્રિભિરતાડયત્॥ 9-12-19 (60792)
તસ્ય ક્રુદ્ધો મહારાજ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
તોમરં પ્રેષયામાસ સ્વર્ણદણ્ડં મહારણે॥ 9-12-20 (60793)
ભીમસેનોઽથ નારાચં જ્વલન્તમિવ પન્નગમ્।
નકુલઃ સમરે શક્તિં સહદેવો ગદાં શુભામ્।
ધર્મરાજઃ શતઘ્નીં ચ જિઘાંસુઃ શલ્યમાહવે॥ 9-12-21 (60794)
તાનાપતત એવાશુ પઞ્ચાનાં વૈ ભુજચ્યુતાન્।
વારયામાસ સમરે શસ્ત્રસઙ્ઘૈઃ સ મદ્રરાટ્॥ 9-12-22 (60795)
સાત્યકિપ્રહિતં શલ્યો ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ તોમરમ્।
પ્રહિતં ભીમસેનેન શરં કનકભૂષણમ્॥ 9-12-23 (60796)
દ્વિધા ચિચ્છેદ સમરે કૃતહસ્તઃ પ્રતાપવાન્।
નકુલપ્રેષિતાં શક્તિં હેમદણ્ડાં ભયાવહામ્॥ 9-12-24 (60797)
ગદાં ચ સહદેવેન શરૌઘૈઃ સમવારયત્।
શરાભ્યાં ચ શતઘ્નીં તાં રાજ્ઞશ્ચિચ્છેદ ભારત॥ 9-12-25 (60798)
પશ્યતાં પાણ્ડુપુત્રાણાં સિંહનાદં નનાદ ચ।
નામૃષ્યત્તત્ર શૈનેયઃ શત્રોર્વિજયમાહવે॥ 9-12-26 (60799)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સાત્યકિઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
દ્વાભ્યાં મદ્રેશ્વરં વિદ્વા સારથિં ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 9-12-27 (60800)
તતઃ શલ્યો રણે રાજન્સર્વાંસ્તાન્દશભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધસ્તોત્રૈરિવ મહાદ્વિપાન્॥ 9-12-28 (60801)
તે વાર્યમાણાઃ સમરે મદ્રરાજ્ઞા મહારથાઃ।
ન શેકુઃ સમ્મુખે સ્થાતું તસ્ય શત્રુનિષૂદનાઃ॥ 9-12-29 (60802)
તતો દુર્યોધનો રાજા દૃષ્ટ્વા શલ્યસ્ય વિક્રમમ્।
નિહતાન્પાણ્ડવાન્મેને પાઞ્ચાલાનથ સૃઞ્જયાન્। 9-12-30 (60803)
`તથાવિધં મહારાજ મદ્રરાજસ્ય વિક્રમમ્।
અસહ્યં માનવૈર્યુદ્ધે તદ્બભૂવ નરર્ષભ॥' 9-12-31 (60804)
તતો રાજન્મહાબાહુર્ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્।
સન્ત્યજ્ય મનસા પ્રાણાન્મદ્રાધિપમયોધયત્॥ 9-12-32 (60805)
નકુલઃ સહદેવશ્ચ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ।
પરિવાર્ય તદા શલ્યં સમન્તાદ્વ્યકિરઞ્શરૈઃ॥ 9-12-33 (60806)
સ ચતુર્ભિર્મહેષ્વાસૈઃ પાણ્ડવાનાં મહારથઃ।
વૃતસ્તાન્યોધયામાસ મદ્રરાજઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-12-34 (60807)
તસ્ય ધર્મસુતો રાજન્ક્ષુરપ્રેણ મહાહવે।
ચક્રરક્ષં જઘાનાશુ મદ્રરાજસ્ય પાર્થિવઃ॥ 9-12-35 (60808)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે શૂરે ચક્રરક્ષે મહારથે।
મદ્રરાજોઽપિ બલવાન્સૈનિકાનાવૃણોચ્છરૈઃ॥ 9-12-36 (60809)
સમાવૃતાંસ્તતસ્તાંસ્તુ રાજન્વીક્ષ્ય સ્વસૈનિકાન્।
ચિન્તયામાસ સમરે ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-12-37 (60810)
કથં નુ ન ભવેત્સત્યં તન્માધવવચો મહત્।
અપિ ક્રુદ્ધો રણે રાજન્ક્ષપયેત બલં મમ॥ 9-12-38 (60811)
`અહં મદ્ધાતરશ્ચૈવ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ।
પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ ન શક્તાસ્મ હિ મદ્રપમ્॥ 9-12-39 (60812)
નિહનિષ્યતિ ચૈવાદ્ય માતુલોઽસ્માન્મહાબલઃ।
ગોવિન્દવચનં સત્યં કથં ભવતિ કિન્ત્વિદમ્॥ 9-12-40 (60813)
તતઃ સરથનાગાશ્વા પાણ્ડવાઃ પાણ્ડુપૂર્વજ।
મદ્રરાજં સમાસેદુઃ પીડયન્તઃ સમન્તતઃ॥ 9-12-41 (60814)
નાનાશસ્ત્રૌઘબહુલાં શસ્ત્રવૃષ્ટિં સમુદ્યતામ્।
વ્યધમત્સમરે રાજા મહાભ્રાણીવ મારુતઃ॥ 9-12-42 (60815)
તતઃ કનકપુઙ્ખાં તાં શલ્યક્ષિપ્તાં વિયદ્ગતામ્।
શરવૃષ્ટિમપશ્યામ શલભાનામિવાયતિમ્॥ 9-12-43 (60816)
તે શરા મદ્રરાજેન પ્રેષિતા રણમૂર્ધનિ।
સમ્પતન્તઃ સ્મ દૃશ્યન્તે શલભાનાં વ્રજા ઇવ॥ 9-12-44 (60817)
મદ્રરાજધનુર્મુક્તૈઃ શરૈઃ કનકભૂષણૈઃ।
નિરન્તરમિવાકાશં સમ્બભૂવ જનાધિપ॥ 9-12-45 (60818)
ન પાણ્ડવાનાં નાસ્માકં તત્ર કિઞ્ચિદ્વ્યદૃશ્યત।
બાણાન્ધકારે મહતિ કૃતે તત્ર મહાહવે॥ 9-12-46 (60819)
મદ્રરાજેન બલિના લાઘવાચ્છરવૃષ્ટિભિઃ।
ચાલ્યમાનં તુ તં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાનાં બલાર્ણવમ્।
વિસ્મયં પરમં જગ્મુર્દેવગન્ધર્વદાનવાઃ॥ 9-12-47 (60820)
સ તુ તાન્સર્વતો યત્તાઞ્શરૈઃ સઞ્છાદ્ય મારિષ।
ધર્મરાજમવચ્છાદ્ય સિંહવદ્વ્યનદન્મુહુઃ॥ 9-12-48 (60821)
તે ચ્છન્નાઃ સમરે તેન પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ।
નાશક્નુવંસ્તદા યુદ્ધે પ્રત્યુદ્યાતું મહારથમ્॥ 9-12-49 (60822)
ધર્મરાજપુરોગાસ્તુ ભીમસેનમુખા રથાઃ।
નિજઘ્નુઃ સમરે શૂરંશલ્યમાહવશોભિનમ્॥ ॥ 9-12-50 (60823)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥ 12 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-12-25 સહદેવેન પ્રેષિતામિતિ પૂર્વસ્માત્સમ્બધ્યતે॥ 9-12-27 સારથિં ચ વિવ્યાધેત્યુત્તરસ્માદપકૃષ્યતે॥ 9-12-38 કથન્નુ સમરે શક્યં--નહિ ક્રુદ્ધો રણે ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-12-12 દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 013
॥ શ્રીઃ ॥
9.13. અધ્યાયઃ 013
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-13-0 (60824)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-13-0x (5106)
અર્જુનો દ્રૌણિના વિદ્ધો યુદ્ધે બહુભિરાયસૈઃ।
તસ્ય ચાનુચરૈઃ શૂરૈસ્ત્રિગર્તાનાં મહારથૈઃ॥ 9-13-1 (60825)
દ્રૌણિં વિવ્યાધ સમરે ત્રિભિરેવ શિલીમુખૈઃ।
તથેતરાન્મહેષ્વાસાન્દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યાં ધનઞ્જયઃ।
ભૂયશ્ચૈવ મહારાજ શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 9-13-2 (60826)
શરકણ્ટકિતાસ્તે તુ તાવકા ભરતર્ષભ।
ન જહુઃ પાર્થમાસાદ્ય તાડ્યમાનાઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-13-3 (60827)
અર્જુનં રથવંશેન દ્રોણપુત્રપુરોગમાઃ।
પરિવાર્ય મુદા યુક્તા યોધયન્તશ્ચકાશિરે॥ 9-13-4 (60828)
તૈસ્તુ ક્ષિપ્તાઃ શરા રાજન્કાર્તસ્વરવિભૂષિતાઃ।
અર્જુનસ્ય રથોપસ્થં પૂરયામાસુરઞ્જસા॥ 9-13-5 (60829)
તથા કૃષ્ણૌ મહેષ્વાસૌ વૃષભૌ સર્વધન્વિનામ્।
વિવ્યધુશ્ચ શરૈર્ઘોરૈઃ પ્રહૃષ્ટા યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 9-13-6 (60830)
કૂબરં રથચક્રાણિ ઈષા યોક્ત્રાણિ વા વિભો।
યુગં ચૈવાનુકર્ષં ચ શરભૂતમભૂત્તદા॥ 9-13-7 (60831)
નૈતાદૃશં દૃષ્ટપૂર્વં રાજન્નેવ ચ નઃ શ્રુતમ્।
યાદૃશં તત્ર પાર્થસ્ય તાવકાઃ સમ્પ્રચક્રિરે॥ 9-13-8 (60832)
સ રથઃ સર્વતો ભાતિ ચિત્રપુઙ્ખૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ।
ઉલ્કાશતૈઃ સમ્પ્રદીપ્તં વિમાનમિવ ભૂતલે॥ 9-13-9 (60833)
તતોઽર્જુનો મહારાજ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
અવાકિરત્તાં પૃતનાં મેઘો ધૃષ્ટ્યેવ પર્વતમ્॥ 9-13-10 (60834)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે પાર્થનામાઙ્કિતૈઃ શરૈઃ।
પાર્થભૂતમમન્યન્ત પ્રેક્ષમાણાસ્તથાવિધમ્॥ 9-13-11 (60835)
કોપોદ્ધૂતશરજ્વાલો ધનુઃશબ્દાનિલો મહાન્।
સૈન્યેન્ધનં દદાહાશુ તાવકં પાર્થપાવકઃ॥ 9-13-12 (60836)
ચક્રાણાં પતતાં ચાપિ યુગાનાં ચ ધરાતલે।
તૂણીરાણાં પતાકાનાં ધ્વજાનાં ચ રથૈઃ સહ॥ 9-13-13 (60837)
ઈષાણામનુકર્ષાણાં ત્રિવેણૂનાં ચ ભારત।
અક્ષાણામથ યોક્ત્રાણાં પ્રતોદાનાં ચ રાશયઃ॥ 9-13-14 (60838)
શિરસાં પતતાં ચાપિ કુણ્ડલોષ્ણીષધારિણામ્।
ભુજાનાં ચ મહાભાગ સ્કન્ધાનાં ચ સમન્તતઃ॥ 9-13-15 (60839)
છત્રાણાં વ્યજનૈઃ સાર્ધં મકુટાનાં ચ રાશયઃ।
સમદૃશ્યન્ત પાર્થસ્ય રથમાર્ગેષુ ભારત॥ 9-13-16 (60840)
અગમ્યરૂપા પૃથિવી માંસશોણિતકર્દમા।
ભીરૂણાં ત્રાસજનની શૂરાણાં હર્ષવર્ધિની।
બભૂવ ભરતશ્રેષ્ઠ રુદ્રસ્યાક્રીડનં યથા॥ 9-13-17 (60841)
હત્વા તુ સમરે પાર્થઃ સહસ્રે દ્વે પરન્તપઃ।
રથાનાં સવરૂથાનં વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 9-13-18 (60842)
યથા હિ ભગવાનગ્નિર્જગદ્દગ્ધ્વા ચરાચરમ્।
વિધૂમો દૃશ્યતે રાજંસ્તથા પાર્થો ધન઼ઞ્જયઃ॥ 9-13-19 (60843)
દ્રૌણિસ્તુ સમરે દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવસ્ય પરાક્રમમ્।
રથેનાતિપતાકેન પાણ્ડવં પ્રત્યવારયત્॥ 9-13-20 (60844)
તાવુભૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ શ્વેતાશ્વૌ ધન્વિનાં વરૌ।
સમીયતુસ્તદાઽન્યોન્યં પરસ્પરવધૈષિણૌ॥ 9-13-21 (60845)
તયોરાસીન્મહારાજ બાણવર્ષં સુદારુણમ્।
જીમૂતયોર્યથા વૃષ્ટિસ્તપાન્તે ભરતર્ષભ॥ 9-13-22 (60846)
અન્યોન્યસ્પર્ધિનૌ તૌ તુ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
તતક્ષતુસ્તદાઽન્યોન્યં શૃઙ્ગાભ્યાં વૃષભાવિવ॥ 9-13-23 (60847)
તયોર્યુદ્ધં મહારાજ ચિરં સમમિવાભવત્।
શસ્ત્રાણાં સઙ્ગમશ્ચૈવ ઘોરસ્તત્રાભવત્પુનઃ॥ 9-13-24 (60848)
તતોઽર્જુનં દ્વાદશભી રુક્મપુઙ્ખૈઃ સુતેજનૈઃ।
વાસુદેવં ચ દશભિર્દ્રૌણિર્વિવ્યાધ ભારત॥ 9-13-25 (60849)
તતઃ પ્રહસ્ય બીભત્સુર્વ્યાક્ષિપદ્ગાણ્ડિવં ધનુઃ।
માનયિત્વા મુહૂર્તં તુ ગુરુપુત્રં મહાહવે॥ 9-13-26 (60850)
વ્યશ્વસૂતરથં ચક્રે સવ્યસાચી પરન્તપઃ।
મૃદુપૂર્વં તતશ્ચૈનં પુનઃપુનરતાડયત્॥ 9-13-27 (60851)
હતાશ્વે તુ રથે તિષ્ઠન્દ્રોણપુત્રસ્ત્વયસ્મયમ્।
મુસલં પાણ્ડુપુત્રાય ચિક્ષેપ પરિઘોપમમ્॥ 9-13-28 (60852)
તમાપતન્તં સહસા હેમપટ્ટવિભૂષિતમ્।
ચિચ્છેદ સપ્તધા વીરઃ પાર્થઃ શત્રુનિબર્હણઃ॥ 9-13-29 (60853)
સ ચ્છિન્નં મુસલં દૃષ્ટ્વા દ્રૌણિઃ પરમકોપનઃ।
આદદે પરિઘં ઘોરં નગેન્દ્રશિખરોપમમ્।
ચિક્ષેપ ચૈવ પાર્થાય દ્રૌણિર્યુદ્ધવિશારદઃ॥ 9-13-30 (60854)
તમન્તકમિવ ક્રુદ્દં પરિઘં પ્રેક્ષ્ય પાણ્ડવઃ।
અર્જુનસ્ત્વરિતો જઘ્ને પઞ્ચભિઃ સાયકોત્તમૈઃ॥ 9-13-31 (60855)
સ ચ્છિન્નઃ પતિતો ભૂમૌ પાર્થબાણૈર્મહાહવે।
દારયન્પૃથિવીન્દ્રાણાં મનઃ સબ્દેન ભારત॥ 9-13-32 (60856)
તતોઽપરૈસ્ત્રિભિર્ભલ્લૈર્દ્રૌણિં વિવ્યાધ પાણ઼્ડવઃ॥ 9-13-33 (60857)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા પાર્થેન સુમહાત્મના।
નાકમ્પત તદા દ્રૌણિઃ પૌરુષેષુ વ્યવસ્થિતઃ॥ 9-13-34 (60858)
સુરથં ચ તતો રાજન્ભારદ્વાજો મહારથમ્।
અવાકિરચ્છરવ્રાતૈઃ સર્વક્ષત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-13-35 (60859)
તતસ્તુ સુરથોઽપ્યાજૌ પાઞ્ચાલાનાં મહારથઃ।
રથેન મેઘઘોષેણ દ્રૌણિમેવાભ્યધાવત॥ 9-13-36 (60860)
વિકર્ષન્વૈ ધનુઃશ્રેષ્ઠં સર્વભારસહં દૃઢમ્।
જ્વલનાશીવિષનિભૈઃ શરૈશ્ચૈનમવાકિરત્॥ 9-13-37 (60861)
સુરથં તં તતઃ ક્રુદ્ધમાપતન્તં મહારથમ્।
ચુકોપ સમરે દ્રૌણિર્દણ્ડાહત ઇવોરગઃ॥ 9-13-38 (60862)
ત્રિશિખાં ભ્રુકુટીં કૃત્વા સૃક્વિણી પરિસંલિહન્।
ઉદ્વીક્ષ્ય સુરથં રોષાદ્ધનુર્જ્યામવમૃજ્ય ચ।
મુમોચ તીક્ષ્ણં નારાચં યમદણ્ડોપમદ્યુતિમ્॥ 9-13-39 (60863)
સ તસ્ય હૃદયં ભિત્ત્વા પ્રવિવેશાતિવેગિતઃ।
શક્તાશનિરિવોત્સૃષ્ટો વિદાર્ય ધરણીતલમ્॥ 9-13-40 (60864)
તતઃ સ પતિતો ભૂમૌ નારાચેન સમાહતઃ।
વજ્રેણ ચ યથા શૃઙ્ગં પર્વતસ્યેવ દીર્યતઃ॥ 9-13-41 (60865)
તસ્મિન્વિનિહતે વીરે દ્રોણપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
આરુરોહ રથં તૂર્ણં તમેવ રથિનાં વરઃ॥ 9-13-42 (60866)
તતઃ સજ્જો મહારાજ દ્રૌણિરાહવદુર્મદઃ।
અર્જુનં યોધયામાસ સંશપ્તકવૃતો રણે॥ 9-13-43 (60867)
તત્ર યુદ્ધં મહચ્ચાસીદર્જુનસ્ય પરૈઃ સહ।
મધ્યન્દિનગતે સૂર્યે યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનમ્॥ 9-13-44 (60868)
તત્રાશ્ચર્યમપશ્યામ દૃષ્ટ્વા તેષાં પરાક્રમમ્।
યદેકો યુગપદ્વીરાન્સમયોધયદર્જુનઃ॥ 9-13-45 (60869)
વિમર્દઃ સુમહાનાસીદર્જુનસ્ય પરૈઃ સહ।
શતક્રતોર્યથાપૂર્વં મહત્યા દૈત્યસેનયા॥ ॥ 9-13-46 (60870)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥ 13 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 014
॥ શ્રીઃ ॥
9.14. અધ્યાયઃ 014
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-14-0 (60871)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-14-0x (5107)
દુર્યોધનો મહારાજ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
ચક્રતુઃ સુમહદ્યુદ્ધં શરશક્તિસમાકુલમ્॥ 9-14-1 (60872)
તતો રાજન્સમાપેતુઃ શરધારાઃ સહસ્રશઃ।
અમ્બુદાનાં યથા કાલે જલધારાઃ સમન્તતઃ॥ 9-14-2 (60873)
રાજા ચ પાર્ષતં વિદ્ધ્વા શરૈઃ પઞ્ચભિરાશુગૈઃ।
દ્રોણહન્તારમુગ્રેષું પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 9-14-3 (60874)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ સમરે બલવાન્દૃઢવિક્રમઃ।
સપ્તત્યા વિશિખાનાં વૈ દુર્યોધનમપીડયત્॥ 9-14-4 (60875)
પીડિતં વીક્ષ્ય રાજાનં સોદર્યા ભરતર્ષભ।
મહત્યા સેનયા સાર્ધં પરિવવ્રુઃ સ્મ પાર્ષતમ્॥ 9-14-5 (60876)
સ તૈઃ પરિવૃતઃ શૂરઃ સર્વતોઽતિરથૈ ર્ભૃશમ્।
વ્યચરત્સમરે રાજન્દર્શયન્નસ્ત્રલાઘવમ્॥ 9-14-6 (60877)
શિખણ્ડી કૃતવર્માણં ગૌતમં ચ મહારથમ્॥
પ્રભદ્રકૈઃ સમાયુક્તો યોધયામાસ ધન્વિનૌ॥ 9-14-7 (60878)
તત્રાપિ સુમહદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપં વિશામ્પતે।
પ્રાણાન્સન્તજતાં યુદ્ધે પ્રાણદ્યૂતાભિદેવને॥ 9-14-8 (60879)
શલ્યઃ સાયકવર્ષાણિ વિમુઞ્જન્સર્વતોદિશમ્।
પાણ્ડવાન્પીડયામાસ સસાત્યકિવૃકોદરાન્॥ 9-14-9 (60880)
તથા તૌ તુ યમૌ યમતુલ્યપરાક્રમૌ।
યોધયામાસ રાજેન્દ્ર વીર્યેણાસ્ત્રબલેન ચ॥ 9-14-10 (60881)
શલ્યસાયકનુન્નાનાં પાણ્ડવાનાં મહામૃધે।
ત્રાતારં નાધ્યગચ્છન્ત કેચિત્તત્ર મહારથાઃ॥ 9-14-11 (60882)
તતસ્તુ નકુલઃ શૂરો ધર્મરાજે પ્રપીડિતે।
અભિદુદ્રાવ વેગેન માતુલં માદ્રિનન્દનઃ॥ 9-14-12 (60883)
સઞ્છાદ્ય સમરે વીરં નકુલઃ પરવીરહા।
વિવ્યાધ ચૈનં દશભિઃ સ્મયમાનઃ સ્તનાન્તરે॥ 9-14-13 (60884)
સર્વપારસવૈર્બાણૈઃ કર્મારપરિમાર્જિતૈઃ।
સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાધૌતૈર્ધનુર્યન્ત્રપ્રચોદિતૈઃ॥ 9-14-14 (60885)
શલ્યસ્તુ પીડિતસ્તેન સ્વસ્રીયેણ હિ માતુલઃ।
નકુલં પીડયામાસ પત્રિભિર્નતપર્વભિઃ॥ 9-14-15 (60886)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા ભીમસેનોઽથ સાત્યકિઃ।
સહદેવશ્ચ માદ્રેણો મદ્રરાજમુપાદ્રવન્॥ 9-14-16 (60887)
તાનાપતત એવાશુ પૂરયાણાન્રથસ્વનૈઃ।
દિશશ્ચ વિદિશશ્ચૈવ કમ્પયાનાંશ્ચ મેદિનીમ્।
પ્રતિજગ્રાહ સમરે સેનાપતિરમિત્રજિત્॥ 9-14-17 (60888)
યુધિષ્ઠિરં ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા ભીમસેનં ચ પઞ્ચભિઃ।
સાત્યકિં ચ શતેનાજૌ સહદેવં ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 9-14-18 (60889)
તતસ્તુ સશરં ચાપં નકુલસ્ય મહાત્મનઃ।
મદ્રેશ્વરઃ ક્ષુરપ્રેણ મધ્યે ચિચ્છેદ મારિષ॥ 9-14-19 (60890)
તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં તતઃ શલ્યસ્ય સાયકૈઃ।
અથાન્યદ્ધનુરાદાય માદ્રીપુત્રો મહારથઃ।
મદ્રરાજરથં તૂર્ણં પૂરયામાસ પત્રિભિઃ॥ 9-14-20 (60891)
યુધિષ્ઠિરસ્તુ મદ્રેશં સહદેવશ્ચ મારિષ।
દશભિર્દશભિર્બાણૈરુરસ્યેનમવિધ્યતામ્॥ 9-14-21 (60892)
ભીમસેનસ્તુ તં ષષ્ટ્યા સાત્યકિર્દશભિઃ શરૈઃ।
મદ્રરાજમભિદ્રુત્ય જઘ્નતુઃ xxઙ્કપત્રિભિઃ॥ 9-14-22 (60893)
મદ્રરાજસ્તતઃ ક્રુદ્ધઃ સાત્યકિં નવભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ ભૂયઃ સપ્તત્યા શરાણાં નતપર્વણામ્॥ 9-14-23 (60894)
અથાસ્ય સશરં ચાપં મુષ્ટૌ ચિચ્છેદ મારિષ।
હયાંશ્ચ ચતુરઃ સઙ્ખ્યે પ્રેષયામાસ મૃત્યવે॥ 9-14-24 (60895)
વિરથં સાત્યકિં કૃત્વા મદ્રરાજો મહારથઃ।
વિશિખાનાં શતેનૈનમાજઘાન સમન્તતઃ॥ 9-14-25 (60896)
માદ્રીપુત્રં ચ સંરબ્ધો ભીમસેનં ચ પાણ્ડવમ્।
યુધિષ્ઠિરં ચ કૌરવ્ય વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ॥ 9-14-26 (60897)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ મદ્રરાજસ્ય પૌરુષમ્।
યદેનં સહિતાઃ પાર્થા નાભ્યવર્તન્ત સંયુગે॥ 9-14-27 (60898)
અથાન્યં રથમાસ્થાય સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
પીડિતાન્પાણ્ડવાન્દૃષ્ટ્વા મદ્રરાજવશં ગતાન્।
અભિદુદ્રાવ વેગેન મદ્રાણામધિપં બલાત્॥ 9-14-28 (60899)
આપતન્તં રથં તસ્ય શલ્યઃ સમિતિશોભનઃ।
પ્રત્યુદ્યયૌ રથેનૈવ મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 9-14-29 (60900)
સ સન્નિપાતસ્તુમુલો બભૂવાદ્ભુતદર્શનઃ।
સાત્યકેશ્ચૈવ શૂરસ્ય મદ્રાણામધિપસ્ય ચ।
યાદૃશો વૈ પુરા વૃત્તઃ શમ્બરામરરાજયોઃ॥ 9-14-30 (60901)
સાત્યકિઃ પ્રેક્ષ્ય સમરે મદ્રરાજમવસ્થિતમ્।
વિવ્યાધ દશભિર્બાણૈસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 9-14-31 (60902)
મદ્રરાજસ્તુ સુભૃશં વિદ્ધસ્તેન મહાત્મના।
સાત્યકિં પ્રતિવિવ્યાધ ચિત્રપુઙ્ખૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-14-32 (60903)
તતઃ પાર્થા મહેષ્વાસાઃ સાત્વતાઽભિસૃતં નૃપમ્।
અભ્યવર્તન્રથૈસ્તૂર્ણં માતુલં વધકાઙ્ક્ષયા॥ 9-14-33 (60904)
તત આસીત્પરામર્દસ્તુમુલઃ શોણિતોદકઃ।
શૂરાણાં યુધ્યમાનાનાં સિંહાનામિવ નર્દતામ્॥ 9-14-34 (60905)
તેષામાસીન્મહારાજ વ્યધિક્ષેપઃ પરસ્પરમ્।
સિંહાનામામિષેપ્સૂનાં કૂજતામિવ સંયુગે॥ 9-14-35 (60906)
તેષાં બાણસહસ્રૌઘૈરાકીર્ણા વસુધાઽભવત્।
અન્તરિક્ષં ચ સહસા બાણભૂતમભૂત્તદા॥ 9-14-36 (60907)
શરાન્ધકારં સહસા કૃતં તેન સમન્તતઃ।
અભ્રચ્છાયેવ સઞ્જજ્ઞે શરૈર્મુક્તૈર્મહાત્મભિઃ॥ 9-14-37 (60908)
તત્ર રાજઞ્શરૈર્મુક્તૈર્નિર્મુક્તૈરિવ પન્નૈગઃ।
સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ પ્રકાશદ્ભિર્વ્યરોચન્ત દિશસ્તદા॥ 9-14-38 (60909)
તત્રાદ્ભુતં પરં ચક્રે શલ્યઃ શત્રુનિબર્હણઃ।
યદેકઃ સમરે શૂરો યોધયામાસ વૈ બહૂન્॥ 9-14-39 (60910)
મદ્રરાજભુજોત્સૃષ્ટૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ।
સમ્પતદ્ભિઃ શરૈર્ઘોરૈરવાકીર્યત મેદિની॥ 9-14-40 (60911)
તત્ર શલ્યરથં રાજન્વિચરન્તં મહાહવે।
અપશ્યામ યથાપૂર્વં શક્રસ્યાસુરસંક્ષયે॥ ॥ 9-14-41 (60912)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥ 14 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 015
॥ શ્રીઃ ॥
9.15. અધ્યાયઃ 015
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
શલ્યયુધિષ્ઠિરયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-15-0 (60913)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-15-0x (5108)
તતઃ સેના તવ વિભો મદ્રરાજપુરસ્કૃતા।
પુનરભ્યદ્રવત્પાર્થાન્વેગેન મહતા રણે॥ 9-15-1 (60914)
પીડિતાસ્તાવકાઃ સર્વે પ્રધાવન્તો રણોત્કટાઃ।
ક્ષણેન ચૈવ પાર્થાંસ્તે બહુત્વાત્સમલોડયન્॥ 9-15-2 (60915)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે પાણ્ડવા નાવતસ્થિરે।
ક્ષણેનૈવ મહારાજ પશ્યતોઃ કૃષ્ણપાર્થયોઃ॥ 9-15-3 (60916)
તતો ધનઞ્જયઃ ક્રુદ્ધઃ કૃપં સહ પદાનુગૈઃ।
અવાકિરચ્છરૌઘેણ કૃતવર્માણમેવ ચ॥ 9-15-4 (60917)
શકુનિં સહદેવસ્તુ સહસૈન્યમવાકિરત્।
નકુલઃ પાર્શ્વતઃ સ્થિત્વા મદ્રરાજમયોધયત્॥ 9-15-5 (60918)
દ્રૌપદેયા નરેન્દ્રાશ્ચ ભૂયિષ્ઠાન્સમવારયન્।
દ્રોણપુત્રં ચ પાઞ્ચાલ્યઃ શિખણ્ડી સમવારયત્॥ 9-15-6 (60919)
ભીમસેનસ્તુ રાજાનં ગદાપાણિરવારયત્।
શલ્યં તુ સહ સૈન્યેન કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-15-7 (60920)
તતઃ સમભવદ્યુદ્ધં સંસક્તં તત્રતત્ર હ।
તાવકાનાં પરેષાં ચ સઙ્ગ્રામેષ્વનિવર્તિનામ્॥ 9-15-8 (60921)
તત્ર પશ્યામહે કર્મ શલ્યસ્યાતિમહદ્રણે।
યદેકઃ સર્વસૈન્યાનિ પાણ્ડવાનામયોધયત્॥ 9-15-9 (60922)
વ્યદૃશ્યત તદા શલ્યો યુધિષ્ઠિરસમીપતઃ।
ક્રૂરશ્ચન્દ્રમસોઽભ્યાશે શનૈશ્ચર ઇવ ગ્રહઃ॥ 9-15-10 (60923)
પીડયિત્વા તુ રાજાનં શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
અભ્યધાવત્પુનર્ભીમં શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 9-15-11 (60924)
તસ્ય તલ્લાઘવં દૃષ્ટ્વા તથૈવ ચ કૃતાસ્ત્રતામ્।
અપૂજયન્નનીકાનિ પરેષાં તાવકાનિ ચ॥ 9-15-12 (60925)
પીડ્યમાનાસ્તુ શલ્યેન પાણ્ડવા ભૃશાવિક્ષતાઃ।
પ્રાદ્રવન્ત રણં હિત્વા ક્રોશમાને યુધિષ્ઠિરે॥ 9-15-13 (60926)
વધ્યમાનેષ્વનીકેષુ મદ્રરાજેન પાણ્ડવઃ।
અમર્ષવશમાપન્નો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-15-14 (60927)
તતઃ પૌરુષમાસ્થાય મદ્રરાજમતાડયત્।
જયો વાઽસ્તુ વધો વેતિ કૃતબુદ્ધિર્મહારથઃ॥ 9-15-15 (60928)
સમાહૂયાબ્રવીત્સર્વાન્ભ્રાતૄન્કૃષ્ણં ચ પાણ્ડવઃ॥ 9-15-16 (60929)
ભીષ્મો દ્રોણશ્ચ કર્ણશ્ચ યે ચાન્યે પૃથિવીક્ષિતઃ।
કૌરવાર્થે પરાક્રાન્તાઃ સઙ્ગ્રામે નિધનં ગતાઃ।
યથાભાગં યથોત્સાહં ભવન્તઃ કૃતપૌરુષાઃ॥ 9-15-17 (60930)
ભાગોઽવશિષ્ટ એકોઽયં મમ શલ્યો મહારથઃ।
સોઽહમદ્ય યુધા જેતુમાશંસે મદ્રકાધિપમ્॥ 9-15-18 (60931)
તત્ર યન્માનસં મહ્યં તત્સર્વં નિગદામિ વઃ।
ચક્રરક્ષાવિમૌ વીરૌ મમ માદ્રવતીસુતૌ॥ 9-15-19 (60932)
અજેયૌ વાસવેનાપિ સમરે શૂરસમ્મતૌ।
સાધ્વિમૌ માતુલં યુદ્ધે ક્ષત્રધર્મપુરસ્કૃતૌ॥ 9-15-20 (60933)
મદર્થે પ્રતિયુધ્યેતાં માનાર્હૌ સત્યસઙ્ગરૌ।
માં વા શલ્યો રણે હન્તા તં વાઽહં ભદ્રમસ્તુ વઃ।
ઇતિ સત્યામિમાં વાણીં લોકવીરા નિબોધત॥ 9-15-21 (60934)
યોત્સ્યેઽહં માતુલેનાદ્ય ક્ષાત્રધર્મેણ પાર્થિવાઃ।
સ્વમંશમભિસન્ધાય વિજયાયેતરાય વા॥ 9-15-22 (60935)
તસ્ય મેઽપ્યધિકં શસ્ત્રં સર્વોપકરણાનિ ચ।
સંયુજ્યન્તાં રથે ક્ષિપ્રં શાસ્ત્રવદ્રથયોજકૈઃ॥ 9-15-23 (60936)
શૈનેયો દક્ષિણં ચક્રં ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તથોત્તરમ્।
પૃષ્ઠગોપો ભવત્વદ્ય મમ પાર્થો ધનઞ્જયઃ॥ 9-15-24 (60937)
પુરઃસરો મમાદ્યાસ્તુ ભીમઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
એવમભ્યધિકઃ શલ્યાદ્ભવિષ્યામિ મહામૃધે॥ 9-15-25 (60938)
એવમુક્તાસ્તથા ચક્રુસ્તદા રાજ્ઞઃ પ્રિયૈષિણઃ॥ 9-15-26 (60939)
તતઃ પ્રહર્ષઃ સૈવ્યાનાં પુનરાસીત્તદાઃ મૃધે।
પાઞ્ચાલાનાં સોમકાનાં માત્સ્યાનાં ચ વિશેષતઃ॥ 9-15-27 (60940)
પ્રતિજ્ઞાતં ચ સઙ્ગ્રામે ધર્મરાજસ્ય પૂજયન્।
તતઃ શઙ્ખાંશ્ચ ભેરીશ્ચ શતશશ્ચૈવ પુષ્કરાન્।
અવાદયન્ત પાઞ્ચાલાઃ સિંહનાદાંશ્ચ નેદિરે॥ 9-15-28 (60941)
તેઽભ્યધાવન્ત સંરબ્ધા મદ્રરાજં તરસ્વિનમ્।
મહતા હર્ષજેનાથ નાદેન કુરુપુઙ્ગવાઃ॥ 9-15-29 (60942)
હાદેન ગજઘણ્ટાનાં શઙ્ખાનાં નિનદેન ચ।
તૂર્યશબ્દેન મહતા નાદયન્તશ્ચ મેદિનીમ્॥ 9-15-30 (60943)
તાન્પ્રત્યગૃહ્ણાત્પુત્રસ્તે મદ્રરાજશ્ચ વીર્યવાન્।
મહામેઘાનિવ બહૂઞ્શૈલાવસ્તોદયાવુભૌ॥ 9-15-31 (60944)
શલ્યસ્તુ સમરશ્લાઘી ધર્મરાજમરિન્દમમ્।
વવર્ષ શરવર્ષેણ શમ્બરં મઘવા ઇવ॥ 9-15-32 (60945)
તથૈવ કુરુરાજોઽપિ પ્રગૃહ્ય રુચિરં ધનુઃ।
દ્રોણોપદેશાન્વિવિધાન્દર્શયાનો મહામનાઃ।
વવર્ષ શરવર્ષાણિ ચિત્રં લઘુ ચ સુષ્ઠુ ચ॥ 9-15-33 (60946)
ન ચાસ્ય વિવરં કશ્ચિદ્દદર્શ ચરતો રણે॥ 9-15-34 (60947)
તાવુભૌ વિવિધૈર્બાણૈસ્તતક્ષાતે પરસ્પરમ્।
શાર્દૂલાવામિષપ્રેપ્સૂ પરાક્રાન્તાવિવાહવે॥ 9-15-35 (60948)
ભીમસ્તુ તવ પુત્રેણ યુદ્ધશૌણ્ડેન સઙ્ગતઃ॥ 9-15-36 (60949)
પાઞ્ચાલ્યઃ સાત્યકિશ્ચૈવ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
શકુનિપ્રમુખાન્વીરાન્પ્રત્યગૃહ્ણન્સમન્તતઃ॥ 9-15-37 (60950)
તદાસીત્તુમુલં યુદ્ધં પુનરેવ જયૈષિણામ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 9-15-38 (60951)
દુર્યોધનસ્તુ ભીમસ્ય શરેણાનતપર્વણા।
ચિચ્છેદાદિશ્ય સઙ્ગ્રામે ધ્વજં હેમપરિષ્કૃતમ્॥ 9-15-39 (60952)
સ કિઙ્કિણીકજાલેન મહતા ચારુદર્શનઃ।
પપાત રુચિરઃ સિંહો ભીમસેનસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-15-40 (60953)
પુનશ્ચાસ્ય ધનુશ્ચિત્રં ગજરાજકરોપમમ્।
ક્ષુરેણ શિતધારેણ પ્રચકર્ત નરાધિપઃ॥ 9-15-41 (60954)
સ ચ્છિન્નધન્વા તેજસ્વી રથશક્ત્યા સુતં તવ।
બિભેદોરસિ વિક્રમ્ય સ રથોપસ્થ આવિશત્॥ 9-15-42 (60955)
તસ્મિન્મોહમનુપ્રાપ્તે પુનરેવ વૃકોદરઃ।
યન્તુરેવ શિરઃ કાયાત્ક્ષુરપ્રેણાહરત્તદા॥ 9-15-43 (60956)
હતસૂતા હયાસ્તસ્ય રથમાદાય ભારત।
વ્યદ્રવન્ત દિશો રાજન્હાહાકારસ્તદાઽભવત્॥ 9-15-44 (60957)
તમભ્યધાવંસ્ત્રાણાર્થં દ્રોણપુત્રો મહારથઃ।
કૃપશ્ચ કૃતવર્માં ચ પુત્રં તે હિ પરીપ્સવઃ॥ 9-15-45 (60958)
તસ્મિન્વિલુલિતે સૈન્યે ત્રસ્તાંસ્તસ્ય પદાનુગાન્।
ગાણ્ડીવધન્વા વિસ્ફાર્ય ધનુસ્તાનહનચ્છરૈઃ॥ 9-15-46 (60959)
યુધિષ્ઠિરસ્તુ મદ્રેશમભ્યધાવદમર્ષિતઃ।
સ્વયં સન્નોદયન્નશ્વાન્દન્તવર્ણાન્મનોજવાન્॥ 9-15-47 (60960)
તત્રાશ્ચર્યપમશ્યામ કુન્તીપુત્રે યુધિષ્ઠિરે।
પુરા ભૂત્વા મૃદુર્દાન્તો યત્તદા દારુણોઽભવત્॥ 9-15-48 (60961)
વિવૃતાક્ષશ્ચ કૌન્તેયો વેપમાનશ્ચ મન્યુના।
ચિચ્છેદ યોધાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ શતસહસ્રશઃ॥ 9-15-49 (60962)
યાંયાં પ્રત્યુદ્યયૌ સેનાં તાંતાં જ્યેષ્ઠઃ સ પાણ્ડવઃ।
શરૈરપાતયદ્રાજન્ગિરીન્વજ્રૈરિવોત્તમૈઃ॥ 9-15-50 (60963)
સાશ્વસૂતધ્વજરથાન્રથિનઃ પાતયન્બહૂન્।
અક્રીડદેકો બલવાન્પવનસ્તોયદાનિવ॥ 9-15-51 (60964)
સાશ્વારોહાંશ્ચ તુરગાન્પત્તીંશ્ચૈવ સહસ્રધા।
વ્યપોથયત સઙ્ગ્રામે ક્રુદ્ધો રુદ્રઃ પશૂનિવ॥ 9-15-52 (60965)
શૂન્યમાયોધનં કૃત્વા શરવર્ષૈઃ સમન્તતઃ।
અભ્યદ્રવત મદ્રેશં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 9-15-53 (60966)
તસ્ય તચ્ચરિતં દૃષ્ટ્વા સંગ્રામે ભીમકર્મણઃ।
વિત્રેસુસ્તાવકાઃ સર્વે શલ્યસ્ત્વેનં સમભ્યયાત્॥ 9-15-54 (60967)
તતસ્તૌ ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધૌ પ્રધ્માય સલિલોદ્ભવૌ।
સમાહૂય તદાઽન્યોન્યં ભર્ત્સયન્તૌ સમીયતુઃ॥ 9-15-55 (60968)
શલ્યસ્તુ શરવર્ષેણ પીડયામાસ પાણ્ડવમ્।
મદ્રરાજં તુ કૌન્તેયઃ શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 9-15-56 (60969)
અદૃશ્યેતાં તદા રાજન્કઙ્કપત્રિભિરાચિતૌ।
ઉદ્ભિન્નરુધિરૌ શૂરૌ મદ્રરાજયુધિષ્ઠિરૌ।
પુષ્પિતાવિવ રેજાતે વને શાલ્મલિકિંશુકૌ॥ 9-15-57 (60970)
દીવ્યમાનૌ મહાત્માનૌ પ્રાણદ્યૂતેન દુર્મદૌ।
દૃષ્ટ્વા સર્વાણિ સૈન્યાનિ નાધ્યવસ્યંસ્તયોર્જયમ્॥ 9-15-58 (60971)
હત્વા મદ્રાધિપં પાર્થો ભોક્ષ્યતેઽદ્ય વસુન્ધરામ્।
શલ્યો વા પાણ્ડવં હત્વા દદ્યાદ્દુર્યોધનાય ગામ્॥ 9-15-59 (60972)
ઇતીવ નિશ્ચયો નાભૂદ્યોધાનાં તત્ર ભારત।
પ્રદક્ષિણમભૂત્સર્વં ધર્મરાજસ્ય યુધ્યતઃ॥ 9-15-60 (60973)
તતઃ શરશતં શલ્યો મુમોચાશુ યુધિષ્ઠિરે।
ધનુશ્ચાસ્ય શિતાગ્રેણ બાણેન નિરુકૃન્તત॥ 9-15-61 (60974)
સોઽન્યત્કાર્મુકમાદાય શલ્યં શરશતૈસ્ત્રિભિઃ।
અવિધ્યત્કાર્મુકં ચાસ્ય ક્ષુરેણ નિરકૃન્તત॥ 9-15-62 (60975)
અથાસ્ય નિજઘાનાશ્વાંશ્ચતુરો નતપર્વભિઃ।
દ્વાભ્યામતિશિતાગ્રાભ્યામુભૌ તત્પાર્ષ્ણિસારથી॥ 9-15-63 (60976)
તતોઽસ્ય દીપ્યમાનેન પીતેન નિશિતેન ચ।
પ્રમુખે વર્તમાનસ્ય ભલ્લેનાપાહરદ્વૃજમ્॥ 9-15-64 (60977)
તતઃ પ્રભગ્નં તત્સૈન્યં દૌર્યોધનમરિન્દમ॥ 9-15-65 (60978)
તતો મદ્રાધિપં દ્રૌણિરભ્યધાવત્તથા કૃતમ્।
આરોપ્ય ચૈનં સ્વરથં ત્વરમાણઃ પ્રદુદ્રુવે॥ 9-15-66 (60979)
મુહૂર્તમિવ તૌ ગત્વા નર્દમાને યુધિષ્ઠિરે।
ગત્વા તતો મદ્રપતિરન્યં સ્યન્દનમાસ્થિતઃ॥ 9-15-67 (60980)
વિધિવત્કલ્પિતં શુભ્રં મહામ્બુદનિનાદિનમ્।
સજ્જયન્ત્રોપકરણં દ્વિષતાં રોમહર્ષણમ્॥ 9-15-68 (60981)
તથાન્યદ્ધનુરાદાય બલવાન્વેગવત્તરમ્॥
યુધિષ્ઠિરં મદ્રપતિર્ભિત્ત્વા સિંહ ઇવાનદત્॥ 9-15-69 (60982)
તતઃ સ શરવર્ષેણ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્।
અભ્યવર્ષદમેયાત્મા ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભઃ॥ 9-15-70 (60983)
સાત્યકિં દશભિર્વિદ્ધ્વા ભીમસેનં ત્રિભિઃ શરૈઃ।
સહદેવં ત્રિભિર્વિદ્ધા યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 9-15-71 (60984)
તાંસ્તાનન્યાન્મહેષ્વાસાન્સાશ્વાન્સરથકૂબરાન્।
અર્દયામાસ વિશિખૈરુલ્કાભિરિવ કુઞ્જરાન્॥ 9-15-72 (60985)
કુઞ્જરાન્કુઞ્જરારોહાનશ્વપ્રયાયિનઃ।
રથાંશ્ચ રથિભિઃ સાર્ધં જઘાન રથિનાં વરઃ॥ 9-15-73 (60986)
બાહૂંશ્ચિચ્છેદ તરસા સાયુધાન્કેતનાનિ ચ।
ચકાર ચ મહીં યોધૈઃ સ્તીર્ણાં વેદીં કુશૈરિવ॥ 9-15-74 (60987)
તથા તમરિસૈન્યાનિ ઘ્નન્તં મૃત્યુમિવાન્તકમ્।
પરિવવ્રુર્ભૃશં ક્રુદ્ધાઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલસોમકાઃ॥ ॥ 9-15-75 (60988)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચદશોઽધ્યાયઃ॥ 15 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-15-42 રથશક્ત્યા રથસ્થયા શક્ત્યા॥ 9-15-50 યાં યામભ્યગમત્સેનાં તાં તાં વ્યનીનશત્। ન્યપાતયત કૌન્તેયો ગિરીન્વજ્ર ઇવોત્તમાન્। ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 9-15-67 મુહૂર્તમિવ તાન્હત્વા નર્દમીને યુધિષ્ઠિરે ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 9-15-15 પઞ્ચદશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 016
॥ શ્રીઃ ॥
9.16. અધ્યાયઃ 016
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ શલ્યશલ્યાનુજયોર્વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60989)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-16-0x (5109)
તં ભીમસેનશ્ચ શિનેશ્ચ નપ્તા
માદ્યાશ્ચ પુત્રૌ પુરુષપ્રવીરૌ।
સમાગતં ભીમબલેન રાજ્ઞા
પર્યાપુરન્યોન્યમથાહ્વયન્ત॥ 9-16-1 (60990)
તતસ્તુ શૂરાઃ સમરે નરેન્દ્ર
નરેશ્વરં પ્રાપ્ય યુધાં વરિષ્ઠમ્।
આવાર્ય ચૈનં સમરે નૃવીરા
જઘ્નુઃ શિતૈઃ પત્રિભિરુગ્રવેગૈઃ॥ 9-16-2 (60991)
સંરક્ષિતો ભીમસેનેન રાજા
માદ્રીસુતાભ્યામથ માધવેન।
મદ્રાધિપં પત્રિભિરુગ્રવેગૈઃ
સ્તનાન્તરે ધર્મસુતો નિજઘ્ને॥ 9-16-3 (60992)
તતો રણે તાવકાનાં રથૌઘાઃ
સમીક્ષ્ય મદ્રાધિપતિં શરાર્તમ્।
પર્યાવવ્રુઃ પ્રવરાઃ સર્વયોધા
દુર્યોધનસ્યાનુમતે પુરસ્તાત્॥ 9-16-4 (60993)
તતો દ્રુતં મદ્રજનાધિપો રણે
યુધિષ્ઠિરં સપ્તભિરભ્યવિદ્વ્યત્।
તં ચાપિ પાર્થૌ નવભિઃ પૃષત્કૈ--
ર્વિવ્યાધ રાજંસ્તુમુલે મહાત્મા॥ 9-16-5 (60994)
આકર્ણપૂર્ણાયતસમ્પ્રયુક્તૈઃ
શરૈસ્તદા સંયતિ તૈલધૌતૈઃ।
અન્યોન્યમાચ્છાદયતાં મહારથૌ
મદ્રાધિપશ્ચાપિ યુધિષ્ઠિરશ્ચ॥ 9-16-6 (60995)
તતસ્તુ તૂર્ણં સમરે મહારથૌ
પરસ્પરસ્યાન્તરમીક્ષમાણૌ।
શરૈર્ભૃશં વિવ્યધતુર્નૃપોત્તમૌ
મહબલૌ શત્રુભિરપ્રધૃષ્યૌ॥ 9-16-7 (60996)
તયોર્ધનુર્જ્યાતલનિઃસ્વનો મહા--
ન્મહેન્દ્રવજ્રાશનિતુલ્યનિઃ સ્વનઃ।
પરસ્પરં બાણગણૈર્મહાત્મનોઃ
પ્રવર્ષતોર્મદ્રપપાણ્ડુવીરયોઃ॥ 9-16-8 (60997)
તૌ ચેરતુર્વ્યાઘ્રશિશુપ્રકાશૌ
મહાવનેષ્વામિષગૃદ્વિનાવિવ।
વિષાણિનૌ નાગવરાવિવોભૌ
તતક્ષતુઃ સંયતિ જાતદર્પૌ॥ 9-16-9 (60998)
તતસ્તુ મદ્રાધિપતિર્મહાત્મા
યુધિષ્ઠિરં ભીમબલં પ્રસહ્ય।
વિવ્યાધ વીરં હૃદયેઽતિવેગં
શરેણ સૂર્યાગ્નિસમપ્રભેણ॥ 9-16-10 (60999)
તતોઽતિવિદ્ધોઽથ યુધિષ્ઠિરોઽપિ
સુસમ્પ્રયુક્તેન શરેણ રાજન્।
જઘાન મદ્રાધિપતિં મહાત્મા
મુદં ચ લેભે વૃષભઃ કુરૂણામ્॥ 9-16-11 (61000)
તતો મુહૂર્તાદિવ પાર્થિવેન્દ્રો
લબ્ધ્વા સંજ્ઞાં ક્રોધસંરક્તનેત્રઃ।
શરેણ પાર્થં ત્વરિતો જઘાન
સહસ્રનેત્રપ્રતિમપ્રભાવઃ॥ 9-16-12 (61001)
ત્વરંસ્તતો ધર્મસુતો મહાત્મા
શલ્યસ્ય કોપાન્નવભિઃ પૃષત્કૈઃ।
ભિત્ત્વા હ્યુરસ્તપનીયં ચ વર્મ
જઘાન ષડ્ભિસ્ત્વપરૈઃ પૃષત્કૈઃ॥ 9-16-13 (61002)
તતસ્તુ મદ્રાધિપતિઃ પ્રકૃષ્ટં
ધનુર્વિકૃષ્ય વ્યસૃજત્પૃષત્કાન્।
દ્વાભ્યાં શરાભ્યાં ચ તથૈવ રાજ્ઞ--
શ્ચિચ્છેદ ચાપં કુરુપુઙ્ગવસ્ય॥ 9-16-14 (61003)
નવં તતોઽન્યત્સમરે પ્રગૃહ્ય
રાજા ધનુર્ધોરતરં મહાત્મા।
શલ્યં તુ વિવ્યાધ શરૈઃ સમન્તા--
દ્યથા મહેન્દ્રો નમુચિં શિતાગ્રૈઃ॥ 9-16-15 (61004)
તતસ્તુ શલ્યો નવભિઃ પૃષત્કૈ--
ર્ભીમસ્ય રાજ્ઞશ્ચ યુધિષ્ઠિરસ્ય।
નિકૃત્ય રૌક્મે પટુવર્મણી તયો--
ર્વિદાસ્યામાસ ભુજૌ મહાત્મા॥ 9-16-16 (61005)
તતોઽપરેણ જ્વલનાર્કતેજસા
ક્ષુરેણ રાજ્ઞો ધનુરુન્મમાથ।
કૃપશ્ચ તસ્યૈવ જઘાન સૂતં
ષડ્ભિઃ શરૈઃ સોઽભિમુખઃ પપાત॥ 9-16-17 (61006)
મદ્રાધિપશ્ચાપિ યુધિષ્ઠિરસ્ય
શરૈશ્ચતુર્ભિર્નિજઘાન વાહાન્।
વાહાંશ્ચ હત્વા વ્યકરોન્મહાત્મા
યોધક્ષયં ધર્મસુતસ્ય રાજ્ઞઃ॥ 9-16-18 (61007)
`યદદ્ભુતં કર્મ ન શક્યમન્યૈઃ
સુદુઃસહં તત્કૃતવન્તમેકમ્।
શલ્યો નરેન્દ્રઃ સવિષણ્ણભાવા--
દ્વિચિન્તયામાસ મૃદઙ્ગકેતુઃ॥ 9-16-19 (61008)
કિમેતદિન્દ્રાવરજસ્ય વાક્યં
મોઘં ભવત્યદ્ય વિધેર્બલેન।
જહીતિ શલ્યં હ્યવદત્તદાઽઽજૌ
ન લોકનાથસ્ય વચોઽન્યથા સ્યાત્॥' 9-16-20 (61009)
તથા કૃતે રાજનિ ભીમસેનો
મદ્રાધિપસ્યાથ તતો મહાત્મા।
છિત્ત્વા ધનુર્વેગવતા શરેણ
દ્વાભ્યામવિધ્યત્સુભૃશં નરેન્દ્રમ્॥ 9-16-21 (61010)
તથાપરેણાસ્ય જહાર યન્તુઃ
કાયાચ્છિરઃ સંહનનીયમધ્યાત્।
જઘાન ચાશ્વાંશ્ચતુરઃ સુશીઘ્રં
તથા ભૃશં કુપિતો ભીમસેનઃ॥ 9-16-22 (61011)
તમગ્રણીઃ સર્વધનુર્ધરાણા--
મેકં ચરન્તં સમરેઽતિવેગમ્।
ભીમઃ શતેન વ્યકિરચ્છરાણાં
માદ્રીપુત્રઃ સહદેવસ્તથૈવ॥ 9-16-23 (61012)
તૈઃ સાયકૈર્મોહિતં વીક્ષ્ય શલ્યં
ભીમઃ શરૈરસ્ય ચકર્ત વર્મ।
સ ભીમસેનેન નિકૃત્તવર્મા
મદ્રાધિપશ્ચર્મ સહસ્રતારમ્॥ 9-16-24 (61013)
પ્રગૃહ્ય ખઙ્ગં ચ રથાન્મહાત્મા
પ્રસ્કન્દ્ય કુન્તીસુતમભ્યધાવત્।
છિત્ત્વા રથેષાં નકુલસ્ય સોઽથ
યુધિષ્ઠિરં ભીમબલોઽભ્યધાવત્॥ 9-16-25 (61014)
તં ચાપિ રાજાનમથોત્પતન્તં
ક્રુદ્ધં યથૈવાન્તકમાપતન્તમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો દ્રૌપદેયાઃ શિખણ્ડી
શિનેશ્ચ નપ્તા સહસા પરીયુઃ॥ 9-16-26 (61015)
અથાસ્ય ચર્માપ્રતિમં ન્યકૃન્ત--
દ્ભીમો મહાત્મા નવભિઃ પૃષત્કૈઃ।
ખઙ્ગં ચ ભલ્લૈર્નિચકર્ત મુષ્ટૌ
નદન્પ્રહૃષ્ટસ્તવ સૈન્યમધ્યે॥ 9-16-27 (61016)
તત્કર્મ ભીમસ્ય સમીક્ષ્ય હૃષ્ટા--
સ્તે પાણ્ડવાનાં પ્રવરા રથૌઘાઃ।
નાદં ચ ચક્રુર્ભૃશમુત્સ્મયન્તઃ
શઙ્ખાંશ્ચ દધ્મુઃ શશિસન્નિકાશાન્॥ 9-16-28 (61017)
તેનાથ શબ્દેન વિભીષણેન
તથાઽભિતપ્તં બલમપ્રધૃષ્યમ્।
સ્વેદાભિભૂતં રુધિરોક્ષિતાઙ્ગં
વિસઞ્જ્ઞકલ્પં ચ તદા વિષણ્ણમ્॥ 9-16-29 (61018)
સ મદ્રરાજઃ સહસા વિકીર્ણો
ભીમાગ્રગૈઃ પાણ્ડવયોધમુખ્યૈઃ।
યુધિષ્ઠિરસ્યાભિમુખં જવેન
સિંહો યથા મૃગહેતોઃ પ્રયાતઃ॥ 9-16-30 (61019)
સ ધર્મરાજો નિહતાશ્વસૂતઃ
ક્રોધેન દીપ્તો જ્વલનપ્રકાશઃ।
દૃષ્ટ્વા ચ મદ્રાધિપતિં સ્મ તૂર્ણં
સમભ્યધાવત્તમરિં બલેન॥ 9-16-31 (61020)
ગોવિન્દવાક્યં ત્વરિતં વિચિન્ત્ય
દધ્રે મતિં શલ્યવિનાશનાય।
સ ધર્મરાજો નિહતાશ્વસૂતો
રથે તિષ્ઠઞ્શક્તિમથાન્વકર્ષત્॥ 9-16-32 (61021)
તચ્ચxx શલ્યસ્ય નિશામ્ય કર્મ
તમાત્મનો ભાગમથાવશિષ્ટમ્।
કૃત્વા મનઃ શલ્યવધે મહાત્મા
યથોક્તમિન્દ્રાવરજસ્ય ચક્રે॥ 9-16-33 (61022)
સ ધર્મરાજો મણિહેમદણ્ડાં
જગ્રાહ શક્તિં કનકપ્રકાશામ્।
નેત્રે ચ દીપ્તે સહસા વિવૃત્ય
મદ્રાધિપં ક્રુદ્ધમના નિરૈક્ષત્॥ 9-16-34 (61023)
નિરીક્ષિતો ધર્મસુતેન રાજ્ઞા
ષૂતાત્મના નિર્હૃતકલ્મષેણ।
આસીન્ન યદ્ભસ્મસાન્મદ્રરાજ--
સ્તદદ્ભુતં મે પ્રતિભાતિ રાજન્॥ 9-16-35 (61024)
તતસ્તુ શક્તિં રચિરોગ્રદણ્ડાં
મણિપ્રવેકોજ્જ્વલિતાં પ્રદીપ્તામ્।
ચિક્ષેપ વેગાત્સુભૃશં મહાત્મા
મદ્રાધિપાય પ્રવરઃ કુરૂણામ્॥ 9-16-36 (61025)
દીપ્તામથૈનાં પ્રહિતાં બલેન
સવિસ્ફુલિઙ્ગાં સહસાપતન્તીમ્।
પ્રૈક્ષન્ત સર્વે કુરવઃ સમેતા
દિવો યુગાન્તે મહતીમિવોલ્કામ્॥ 9-16-37 (61026)
તાં કાલરાત્રીમિવ પાશહસ્તાં
યમસ્ય ધાત્રીમિવ ચોગ્રરૂપામ્।
સ બ્રહ્મદણ્ડપ્રતિમામમોધાં
સસર્જ યત્તો યુધિ ધર્મરાજઃ॥ 9-16-38 (61027)
ગન્ધસ્રગગ્ર્યાસનપાનભોજનૈ--
રભ્યર્ચિતાં પાણ્ડુસુતૈઃ પ્રયત્નાત્।
સાંવર્તકાગ્નિપ્રતિમાં જ્વલન્તીં
કૃત્યામથર્વાઙ્ગિરસીમિવોગ્રામ્॥ 9-16-39 (61028)
ઈશાનહેતોઃ પ્રતિનિર્મિતાં તાં
ત્વષ્ટ્રા રિપૂણામસુદેહભક્ષ્યામ્।
ભૂમ્યન્તરિક્ષદ્યુજલાશ્રયાણિ
પ્રસહ્ય ભૂતાનિ નિહન્તુમીશામ્॥ 9-16-40 (61029)
ઘણ઼્ટાપતાકાં મણિવજ્રભૂષાં
વૈદૂર્યચિત્રાં તપનીયદણ્ડામ્।
ત્વષ્ટ્રા પ્રયત્નાન્નિયમેન ક્લૃપ્તાં
બ્રહ્મદ્વિષામન્તકરીમમાઘામ્॥ 9-16-41 (61030)
બલપ્રયત્નાદનિરોધવેગાં
મન્ત્રૈશ્ચ ઘોરૈરપિ પૂરયિત્વા।
સસર્જ માર્ગેણ ચ તાં ખગાનાં
વધાય મદ્રાધિપતેસ્તદાનીમ્॥ 9-16-42 (61031)
હતો હ્યસાવિત્યભિગર્જમાનો
રુદ્રોઽન્ધકાયાન્તકરં યથેષુમ્।
પ્રસાર્ય બાહું સુદૃઢં સુપાણિં
ક્રોધેન નૃત્યન્નિવ ધર્મરાજઃ॥ 9-16-43 (61032)
`સ્ફુરત્પ્રભામણ્ડલિનોંશુજાલૈ--
ર્ધર્માત્મનો મદ્રવિનાશકાલે।
પુરત્રયપ્રોત્સરણે પુરસ્તા--
ન્માહેશ્વરં રૂપમભૂત્તદાનીમ્॥ 9-16-44 (61033)
આવર્તનાકુઞ્ચિતબાહુદણ્ડઃ
સન્ધ્યાવિહારી તનુવૃત્તમધ્યઃ।
વિશાલવક્ષા ભગવાન્હરો યથા
સુદુર્નિરીક્ષ્યોઽભવદર્જુનાગ્રજઃ'॥ 9-16-45 (61034)
તાં સર્વશક્ત્યા પ્રહિતાં સુશક્તિં
યુધિષ્ઠિરેણાપ્રતિવાર્યવીર્યામ્।
પ્રતિગ્રહાયાભિનનન્દ શલ્યઃ
સમ્યગ્ઘુતામગ્નિરિવાજ્યધારામ્॥ 9-16-46 (61035)
સા તસ્ય વર્માભિવિદાર્ય શુભ્ર--
મુરો વિશાલં ચ તથૈવ ભિત્ત્વા।
વિવેશ ગાં તોયમિવાપ્રસક્તા
યશો વિશાલં નૃપતેર્હરન્તી॥ 9-16-47 (61036)
નાસાક્ષિકર્ણાસ્યવિનિઃ સૃતેન
પ્રસ્યન્દતા ચ વ્રણસમ્ભવેન।
સંસિક્તગાત્રો રુધિરેણ સોઽભૂ--
ત્ક્રૌઞ્ચો યથા સ્કન્દહતો મહાદ્રિઃ॥ 9-16-48 (61037)
પ્રસાર્ય બાહૂ ચ રથાદ્ગતો ગાં
સઞ્છિન્નવર્મા કુરુનન્દનેન।
મહેન્દ્રવાહપ્રતિમો મહાત્મા
વજ્રાહતં શૃઙ્ગમિવાચલસ્ય॥ 9-16-49 (61038)
તતો નિપતિતઃ સોઽભૂદિન્દ્રધ્વજ ઇવોચ્છ્રિતઃ।
બાહૂ પ્રસાર્યાભિમુખો ધર્મરાજસ્ય મદ્રરાટ્।
સ તથા ભિન્નસર્વાઙ્ગો રુધિરેણ સમુક્ષિતઃ॥ 9-16-50 (61039)
પ્રત્યુદ્ગત ઇવ પ્રેમ્ણા ભૂમ્યા સ નરપુઙ્ગવઃ।
પ્રિયયા કાન્તયા કાન્તઃ પતમાન ઇવોરસિ॥ 9-16-51 (61040)
ચિરં ભુક્ત્વા વસુમતીં પ્રિયાં કાન્તામિવ પ્રભુઃ।
સર્વૈરઙ્ગૈઃ સમાશ્લિષ્ય પ્રસુપ્ત ઇવ ચાભવત્॥ 9-16-52 (61041)
ધર્મ્યે ધર્માત્મના યુદ્વે નિહતો ધર્મસૂનુના।
સમ્યક્સ્ફીત ઇવોત્સૃષ્ટઃ પ્રશાન્તોઽગ્નિરિવાધ્વરે॥ 9-16-53 (61042)
શક્ત્યા વિભિન્નહૃદયં વિપ્રવિદ્ધાયુધધ્વજમ્।
સંશાન્તમપિ મદ્રેશં લક્ષ્મીર્નૈવ વિમુઞ્ચતિ॥ 9-16-54 (61043)
તતો યુધિષ્ઠિરશ્ચાપમાદાયેન્દ્રધનુષ્પ્રભમ્।
વ્યધમદ્દ્વિષતઃ સઙ્ખ્યે ખગરાડિવ પન્નગાન્।
દેહાન્સુનિશિતૈર્ભલ્લૈ રિપૂણાં નાશયન્ક્ષણાત્॥ 9-16-55 (61044)
તતઃ પાર્થસ્ય બાણૌઘૈરાવૃતાઃ સૈનિકાસ્તવ।
નિમીલિતાક્ષાઃ ક્ષિણ્વન્તિ ભૃશમન્યોન્યકર્શિતાઃ।
ક્ષરન્તો રુધિરં દેહૈર્વિશસ્ત્રાયુધજીવિતાઃ॥ 9-16-56 (61045)
તતઃ શલ્યે નિપતિતે મદ્રરાજાનુજો યુવા।
ભ્રાતુસ્તુલ્યો ગુણૈઃ સર્વૈ રથી પાણ્ડવમભ્યયાત્॥ 9-16-57 (61046)
વિવ્યાધ ચ નરશ્રેષ્ઠો નારાચૈર્બહુભિસ્ત્વરન્।
હતસ્યાપચિતિં ભ્રાતુશ્ચિકીષુર્યુદ્ધદુર્મદઃ॥ 9-16-58 (61047)
તં વિવ્યાધાશુગૈઃ ષ઼ડ્ભિર્ધર્મરાજસ્ત્વરન્નિવ।
કાર્મુકં ચાસ્ય ચિચ્છેદ ક્ષુરાભ્યાં ધ્વજમેવ ચ॥ 9-16-59 (61048)
તતોઽસ્ય દીપ્યમાનેન સુદૃઢેન શિતેન ચ।
પ્રમુખે વર્તમાનસ્ય ભલ્લેનાપાહરચ્છિરઃ॥ 9-16-60 (61049)
સકુણ્ડલં તદ્દદૃશે પતમાનં શિરો રથાત્।
પુણ્યક્ષયમનુપ્રાપ્ય પતન્સ્વર્ગાદિવ ચ્યુતઃ॥ 9-16-61 (61050)
તસ્યાપકૃત્તશીર્ષં તુ શરીરં પતિતં રથાત્।
રુધિરેણાવસિક્તાઙ્ગં દૃષ્ટ્વા સૈન્યમભજ્યત॥ 9-16-62 (61051)
વિચિત્રકવચે તસ્મિન્હતે મદ્રનૃપાનુજે।
હાહાકારં પ્રકુર્વાણાઃ કુરવોઽભિપ્રદુદ્રુવુઃ॥ 9-16-63 (61052)
શલ્યાનુજં હતં દૃષ્ટ્વા તાવકાસ્ત્યક્તજીવિતાઃ।
વિત્રેસુઃ પાણ્ડવભયાત્પ્રવિધ્વસ્તાસ્તદા ભૃશમ્॥ 9-16-64 (61053)
તાંસ્તથા ભજ્યમાનાંસ્તુ કૌરવાન્ભરતર્ષભ।
શિનેર્નપ્તાઽકિરન્બાણૈરભ્યવર્તત સાત્યકિઃ॥ 9-16-65 (61054)
તમાયાન્તં મહેષ્વાસં દુષ્પ્રસહ્યં દુરાસદમ્।
હાર્દિક્યસ્ત્વરિતો રાજન્પ્રત્યગૃહ્ણાદભીતવત્॥ 9-16-66 (61055)
તૌ સમેતૌ મહાત્માનૌ વાર્ષ્ણેયૌ વરવાજિનૌ।
હાર્દિક્યઃ સાત્યકિશ્ચૈવ સિંહાવિવ બલોત્કટૌ॥ 9-16-67 (61056)
ઇષુભિર્વિમલાભાસૈશ્છાદયન્તૌ પરસ્પરમ્।
અર્ચિર્ભિરિવ સૂર્યસ્ય દિવાકરસમપ્રભૌ॥ 9-16-68 (61057)
ચાપમાર્ગબલોદ્વૂતાન્માર્ગણાન્વૃષ્ણિસિંહયોઃ।
આકાશગાનપશ્યામ પતઙ્ગાનિવ શીઘ્રગાન્॥ 9-16-69 (61058)
સાત્યકિં દશભિર્વિદ્ધ્વા હયાંશ્ચાસ્ય ત્રિભિઃ શરૈઃ।
ચાપમેકેન ચિચ્છેદ હાર્દિક્યો નતપર્વણા॥ 9-16-70 (61059)
તન્નિકૃત્તં ધનુઃશ્રેષ્ઠમપાસ્ય શિનિપુઙ્ગવઃ।
અન્યદાદત્ત વેગેન ધનુર્જલદનિઃસ્વનમ્॥ 9-16-71 (61060)
તદાદાય ધનુઃશ્રેષ્ઠં વરિષ્ઠઃ સર્વધન્વિનામ્।
હાર્દિક્યં દશભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 9-16-72 (61061)
તતો યુગં રથેષાં ચ ચ્છિત્ત્વા ભલ્લૈઃ સુસંયતૈઃ।
અશ્વાંસ્તસ્યાવધીત્તૂર્ણમુભૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 9-16-73 (61062)
હાર્દિક્યં વિરથં દૃષ્ટ્વા કૃપઃ શારદ્વતઃ પ્રભો।
અપોવાહ તતઃ ક્ષિપ્રં રથમારોપ્ય વીર્યવાન્॥ 9-16-74 (61063)
મદ્રરાજે હતે રાજન્વિરથે કૃતવર્મણિ।
દુર્યોધનબલં સર્વં પુનરાસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 9-16-75 (61064)
સ્વ પરે નાન્વબુધ્યન્ત સૈન્યેન રજસા વૃતે।
બલં તુ હતભૂયિષ્ઠં ત્રસ્તમાસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 9-16-76 (61065)
તતો મુહૂર્તાત્તેઽપશ્યન્રજો ભૌમં સમુત્થિતમ્।
વિવિધૈઃ શોણિતસ્રાવૈઃ પ્રશાન્તં પુરુષર્ષભ॥ 9-16-77 (61066)
તતો દુર્યોધનો દૃષ્ટ્વા ભગ્નં સ્વબલમન્તિકાત્।
જવેનાપતતઃ પાર્થાનેકઃ સર્વાનવારયત્॥ 9-16-78 (61067)
પાણ્ડવાન્સરથાન્દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાર્ષતમ્।
આનર્ત્તં ચ દુરાધર્ષં શિતૈર્બાણૈરવારયત્॥ 9-16-79 (61068)
તં પરે નાભ્યવર્તન્ત મર્ત્યા મૃત્યુમિવાગતમ્।
અથાન્યં રથમાસ્થાય હાર્દિક્યોઽપિ ન્યવર્તત॥ 9-16-80 (61069)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા ત્વરમાણો મહારથઃ।
ચતુર્ભિર્નિજઘાનાશ્વાન્પત્રિભિઃ કૃતવર્મણઃ।
વિવ્યાધ ગૌતમં ચાપિ ષ઼ડ્ભિર્ભલ્લૈઃ સુતેજનૈઃ॥ 9-16-81 (61070)
અશ્વત્થામાઃ તતો રાજ્ઞા હતાશ્વં વિરથીકૃતમ્।
તમપોવાહ હાર્દિક્યં સ્વરથેન યુધિષ્ઠિરાત્॥ 9-16-82 (61071)
તતઃ શારદ્વતઃ ષડ્ભિઃ પ્રત્યવિધ્યદ્યુધિષ્ઠિરમ્।
વિવ્યાધ ચાશ્વાન્નિશિતૈસ્તસ્યાષ્ટાભિઃ શિલીમુખૈઃ॥ 9-16-83 (61072)
એવમેતન્મહારાજ યુદ્ધશેષમવર્તત।
તવ દુર્મન્ત્રિતે રાજન્સહપુત્રસ્ય ભારત॥ 9-16-84 (61073)
તસ્મિન્મહેષ્વાસધરે વિશસ્તે
સઙ્ગ્રામમધ્યે કુરુપુઙ્ગવેન।
પાર્થાઃ સમેતાઃ પરમપ્રહૃષ્ટાઃ
શઙ્ખાન્પ્રદધ્મુર્હતમીક્ષ્ય શલ્યમ્॥ 9-16-85 (61074)
યુધિષ્ઠિરં ચ પ્રશશંસુરાજૌ
પુરા સુરા વૃત્રવધે યથેન્દ્રમ્।
ચક્રુશ્ચ નાનાવિધવાદ્યશબ્દા--
ન્નિનાદયન્તો વસુધાં સમન્તાત્॥ ॥ 9-16-86 (61075)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ષોડશોઽધ્યાયઃ॥ 16 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-22 સંહનનીયો દૃઢસન્ધિકો મધ્યો યસ્ય તસ્માત્કાયાત્॥ 9-16-47 તોયમિવ સુપ્રવેશાઙ્ગામ્। અપ્રસક્તઃ અપ્રતિહતા। નૃપતેઃ શલ્યસ્ય॥ 9-16-16 ષોડશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 017
॥ શ્રીઃ ॥
9.17. અધ્યાયઃ 017
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-17-0 (61076)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-17-0x (5110)
શલ્યેઽથ નિહતે રાજન્મદ્રરાજપદાનુગાઃ।
રથાઃ સપ્તશતા વીરા દુદ્રુવુર્મહતો બલાત્॥ 9-17-1 (61077)
દુર્યોધનસ્તુ દ્વિરદમારુહ્યાચલસન્નિભમ્।
છત્રેણ ધ્રિયમાણેન વીજ્યમાનશ્ચ ચામરૈઃ।
ન ગન્તવ્યં ન ગન્તવ્યમિતિ મદ્રાનવારયત્॥ 9-17-2 (61078)
દુર્યોધનેન તે વીરા વાર્યમાણાઃ પુનઃ પુનઃ।
યુધિષ્ઠિરં જિઘાંસન્તઃ પાણ્ડૂનાં પ્રાવિશન્બલમ્॥ 9-17-3 (61079)
તે તુ શૂરા મહારાજ કૃતચિત્તાશ્ચ યોધને।
ધનુઃશબ્દં મહત્કૃત્વા સહાયુધ્યન્ત પાણ્ડવૈઃ॥ 9-17-4 (61080)
શ્રુત્વા ચ નિહતં શલ્યં ધર્મપુત્રં ચ પીડિતમ્।
મદ્રરાજપ્રિયે યુક્તૈર્મદ્રકાણાં મહારથૈઃ॥ 9-17-5 (61081)
આજગામ તતઃ પાર્થો ગાણ્ડીવં વિક્ષિપન્ધનુઃ।
પૂરયન્રથઘોષેણ દિશઃ સર્વા મહારથઃ॥ 9-17-6 (61082)
તતોઽર્જુનશ્ચ ભીમશ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
સાત્યકિશ્ચ નરવ્યાઘ્રો દ્રૌપદેયાશ્ચ સર્વશઃ॥ 9-17-7 (61083)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ પાઞ્ચાલાઃ સહ સોમકૈઃ।
યુધિષ્ઠિરં પરીપ્સન્તઃ સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 9-17-8 (61084)
તે સમન્તાત્પરિવૃતાઃ પાણ્ડવૈઃ પુરુષર્ષભૈઃ।
ક્ષોભયન્તિ સ્મ તાં સેનાં મકરાઃ સાગરં યથા।
વૃક્ષાનિવ મહાવાતાઃ કમ્પયન્તિ સ્મ તાવકાઃ॥ 9-17-9 (61085)
પુરોવાતેન ગઙ્ગેવ--ક્ષોભ્યમાણા મહાનદી।
અક્ષોભ્યત તદા રાજન્પાણ્ડૂનાં ધ્વજિની તતઃ॥ 9-17-10 (61086)
પ્રસ્કન્દ્ય સેનાં મહતીં મહાત્માનો મહારથાઃ।
બહવશ્ચુક્રુશુસ્તત્ર ક્વ સ રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
ભ્રાતરો વાઽસ્ય તે શૂરા દૃશ્યન્તે નેહ કેચન॥ 9-17-11 (61087)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽથ શૈનેયો દ્રૌપદેયાશ્ચ સર્વશઃ।
પાઞ્ચાલાશ્ચ મહાવીર્યાઃ શિખણ્ડી ચ મહારથઃ॥ 9-17-12 (61088)
એવં તાન્વાદિનઃ શૂરાન્દ્રૌપદેયા મહારથાઃ।
અભ્યઘ્નન્યુયુધાનશ્ચ મદ્રરાજપદાનુગાન્॥ 9-17-13 (61089)
ચક્રૈર્વિમથિતૈઃ કેચિત્કેચિચ્છિન્નૈર્મહાધ્વજૈઃ।
સમ્પ્રદૃશ્યન્ત સમરે તાવકા નિહતાઃ પરૈઃ॥ 9-17-14 (61090)
આલોક્ય પાણ્ડવાન્યુદ્ધે યોધા રાજન્સમન્તતઃ।
વાર્યમાણા યયુર્વેગાત્પુત્રેણ તવ ભારત॥ 9-17-15 (61091)
દુર્યોધનશ્ચ તાન્વીરાન્વારયામાસ સાન્ત્વયન્।
ન ચાસ્ય શાસનં કેચિત્તત્ર ચક્રુર્મહારથાઃ॥ 9-17-16 (61092)
તતો ગાન્ધારરાજસ્ય પુત્રઃ શકુનિરબ્રવીત્।
દુર્યોધનં મહારાજ વચનં વચનક્ષમમ્॥ 9-17-17 (61093)
કિં નઃ સમ્પ્રેક્ષમાણાનાં મદ્રાણાં હન્યતે બલમ્।
ન યુક્તમેતત્સમરે ત્વયિ તિષ્ઠતિ ભારત॥ 9-17-18 (61094)
સહિતૈર્નામ યોદ્ધવ્યમિત્યેષ સમયઃ કૃતઃ।
અથ કસ્માત્સ્મરન્નેવ ઘ્નતો મર્ષયસે નૃપ॥ 9-17-19 (61095)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-17-20x (5111)
વાર્યમાણા મયા પૂર્વં નૈતે ચક્રુર્વચો મમ।
એતે વિનિહતાઃ સર્વે પ્રસ્કન્નાઃ પાણ્ડુવાહિનીમ્॥ 9-17-20 (61096)
શકુનિરુવાચ। 9-17-21x (5112)
ન ભર્તુઃ શાસનં વીરા રણે કુર્વન્ત્યમર્ષિતાઃ।
અલં ક્રોદ્વુમથૈતેષાં નાયં કાલ ઉપેક્ષિતુમ્॥ 9-17-21 (61097)
યામઃ સર્વેઽત્ર સમ્ભૂય સવાજિરથકુઞ્જરાઃ।
પરિત્રાતું મહેષ્વાસાન્મદ્રરાજપદાનુગાન્॥ 9-17-22 (61098)
અન્યોન્યં પરિરક્ષામો યત્નેન મહતા નૃપ।
એવં સર્વેઽનુસઞ્ચિન્ત્ય પ્રયયુર્યત્ર સૈનિકાઃ॥ 9-17-23 (61099)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-17-24x (5113)
એવમુક્તસ્તદા રાજા બલેન મહતા વૃતઃ।
પ્રયયૌ સિંહનાદેન કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 9-17-24 (61100)
હત વિધ્યત ગૃહ્ણીત પ્રહરધ્વં નિકૃન્તત।
ઇત્યાસીત્તુમુલઃ શબ્દસ્તવ સૈન્યસ્ય ભારત॥ 9-17-25 (61101)
પાણ્ડવાસ્તુ રણે દૃષ્ટ્વા મદ્રરાજપદાનુગાન્।
સહિતાનભ્યવર્તન્તં ગુલ્મમાસ્થાય મધ્યમમ્॥ 9-17-26 (61102)
તે મુહૂર્તાદ્રણે વીરા હસ્તાહસ્તિ વિશામ્પતે।
નિહતાઃ પ્રત્યદૃશ્યન્ત મદ્રરાજપદાનુગાઃ॥ 9-17-27 (61103)
તતો નઃ સમ્પ્રયાતાનાં હતા મદ્રાસ્તરસ્વિનઃ।
હૃષ્ટાઃ કિલકિલાશબ્દમકુર્વન્સહિતાઃ પરે॥ 9-17-28 (61104)
અથોત્થિતાનિ રુણ્ડાનિ સમદૃશ્યન્ત સર્વશઃ।
પપાત મહતી ચોલ્કા મધ્યેનાદિત્યમણ્ડલમ્॥ 9-17-29 (61105)
રથૈર્ભગ્નયુગાક્ષૈશ્ચ નિહતૈશ્ચ મહારથૈઃ।
અશ્વૈર્નિપાતિતૈશ્ચૈવ સઞ્છન્નાઽભૂદ્વસુન્ધરા॥ 9-17-30 (61106)
વાતાયમાનૈસ્તુરગૈર્યુગાસક્તૈસ્તતસ્તતઃ।
અકૃષ્યન્ત મહારાજ યોધાસ્તત્ર રણાજિરે॥ 9-17-31 (61107)
ભગ્નચક્રાન્રથાન્કેચિદહરંસ્તુરગા રણે।
રથાર્ધં કેચિદાદાય દિશો દશ વિબભ્રમુઃ।
તત્રતત્ર વ્યદૃશ્યન્ત યોક્ત્રૈઃ શ્લિષ્ટાઃ સ્મ વાજિનઃ॥ 9-17-32 (61108)
રથિનઃ પતમાનાશ્ચ દૃશ્યન્તે સ્મ નરોત્તમાઃ।
ગગનાત્પ્રચ્યુતાઃ સિદ્ધાઃ પુણ્યાનામિવ સઙ્ક્ષયે॥ 9-17-33 (61109)
નિહતેષુ ચ શૂરેષુ મદ્રરાજાનુગેષુ વૈ।
અસ્માનાપતતશ્ચાપિ દૃષ્ટ્વા પાર્થા મહારથાઃ॥ 9-17-34 (61110)
અભ્યવર્તન્ત વેગેન જયગૃદ્ધાઃ પ્રહારિણઃ।
બાણશબ્દરવાન્કૃત્વા વિમિશ્રાઞ્શઙ્ખનિઃસ્વનૈઃ॥ 9-17-35 (61111)
અસ્માંસ્તુ પુનરાસાદ્ય લબ્ધલક્ષાઃ પ્રહારિણઃ।
શરાસનાનિ ધુન્વાનાઃ સિંહનાદાન્પ્રચુક્રુશુઃ॥ 9-17-36 (61112)
તતો હતમભિપ્રેક્ષ્ય મદ્રરાજબલં મહત્।
મદ્રરાજં ચ સમરે દૃષ્ટ્વા શૂરં નિપાતિતમ્।
દુર્યોધનબલં સર્વં પુનરાસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 9-17-37 (61113)
વધ્યમાનં મહારાજ પાણ્ડવૈર્જિતકાશિભિઃ।
દિશો ભેજેઽથ સમ્ભ્રાન્તં ત્રાસિતં દૃઢધન્વિભિઃ॥ ॥ 9-17-38 (61114)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યવપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥ 17 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-17-20 પ્રસ્કન્નાઃ પ્રપન્નાઃ॥ 9-17-17 સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 018
॥ શ્રીઃ ॥
9.18. અધ્યાયઃ 018
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-18-0 (61115)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-18-0x (5114)
પાતિતે યુધિ દુર્ધર્ષે મદ્રરાજે મહારથે।
તાવકાસ્તવ પુત્રાશ્ચ પ્રાયશો વિમુખાઽભવન્॥ 9-18-1 (61116)
વણિજો નાવિ ભિન્નાયાં યથાગાધે મહાર્ણવે।
અપારે પારમિચ્છન્તો હતે શૂરે મહાત્મનિ॥ 9-18-2 (61117)
મદ્રરાજે મહારાજ વિત્રસ્તાઃ શરવિક્ષતાઃ।
અનાથા નાથમિચ્છન્તો મૃગાઃ સિંહાર્દિતા ઇવ॥ 9-18-3 (61118)
વૃષા યથા ભગ્નશૃઙ્ગાઃ શીર્ણદન્તા યથા ગજાઃ।
મધ્યાહ્ને પ્રત્યપાયામ નિર્જિતાઽજાતશત્રુણા॥ 9-18-4 (61119)
ન સંસ્થાતુમનીકાનિ ન ચ રાજન્પરાક્રમે।
આસીદ્બુદ્ધિર્હતે શલ્યે તવ યોધસ્ય કસ્યચિત્॥ 9-18-5 (61120)
ભીષ્મે દ્રોણે ચ નિહતે સૂતપુત્રે ચ પાતિતે।
યદ્દુઃખં તવ યોધાનાં ભયં ચાસીદ્વિશામ્પતે॥ 9-18-6 (61121)
તદ્ભયં સ ચ નઃ શોકો ભૂય એવાભ્યવર્તત।
નિરાશાશ્ચ જયે રાજન્હતે શલ્યે મહારથે॥ 9-18-7 (61122)
હતપ્રવીરા વિધ્વસ્તા નિકૃત્તાશ્ચ શિતૈઃ શરૈઃ।
મદ્રરાજે હતે રાજન્યોધાસ્તે પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 9-18-8 (61123)
અશ્વાનન્યે ગજાનન્યે રથાનન્યે મહારથાઃ।
આરુહ્ય જવસમ્પન્ના પાદાતાઃ પ્રાદ્રવંસ્તથા॥ 9-18-9 (61124)
દ્વિસાહસ્રાશ્ચ મહાતઙ્ગા ગિરિરૂપાઃ પ્રહારિણઃ।
xxપ્રાદ્રવન્હતે શલ્યે અઙ્કુશાઙ્ગુષ્ઠનોદિતાઃ॥ 9-18-10 (61125)
તે રણાદ્ભરતશ્રેષ્ઠ તાવકાઃ પ્રાદ્રવન્દિશઃ।
ધાવતશ્ચાપ્યપશ્યામ શ્વસમાનાઞ્શરાહતાન્॥ 9-18-11 (61126)
તાન્પ્રભગ્નાન્હતાન્દૃષ્ટ્વા હતોત્સાહાન્પરાજિતાન્।
અભ્યવર્તન્ત પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવાશ્ચ જયૈષિણઃ॥ 9-18-12 (61127)
બાણશબ્દરવાશ્ચાપિ સિંહનાદાશ્ચ પુષ્કલાઃ।
શઙ્ખશબ્દશ્ચ શૂરાણાં દારુણઃ સમપદ્યત॥ 9-18-13 (61128)
દૃષ્ટ્વા તુ કૌરવં સૈન્યં ભયત્રસ્તં પ્રવિદ્રુતમ્।
અન્યોન્યં સમભાષન્ત પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ॥ 9-18-14 (61129)
અદ્ય રાજા સત્યધૃતિર્હતામિત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
અદ્ય દુર્યોધનો હીનો દીપ્તયા નૃપતિશ્રિયા॥ 9-18-15 (61130)
અદ્ય શ્રુત્વા હતં પુત્રં ધૃતરાષ્ટ્રો જનેશ્વરઃ।
નિઃસંજ્ઞઃ પતિતો ભૂમૌ કિલ્બિષં પ્રતિપત્સ્યતે॥ 9-18-16 (61131)
અદ્ય જાનાતિ બીભત્સું સમર્થં સ્વધન્વિનામ્।
અદ્યાત્માનં ચ દુર્મેધા ગર્હયિષ્યતિ પાપકૃત્॥ 9-18-17 (61132)
અદ્ય ક્ષત્તુર્વચઃ સત્યં સ્મરતાં બ્રુવતો હિતમ્।
અદ્યપ્રભૃતિ પાર્થં ચ પ્રેષ્યભૂત ઇવાચરન્।
વિજાનાતુ નૃપો દુઃખં યત્પ્રાપ્તં પાણ્ડુનન્દનૈઃ॥ 9-18-18 (61133)
અદ્ય કૃષ્ણસ્ય માહાત્મ્યં વિજાનાતુ મહીપતિઃ।
અદ્યાર્જુનધનુર્ઘોષં ઘોરં જાનાતુ સંયુગે॥ 9-18-19 (61134)
અત્ત્રાણાં ચ બલં સર્વં બાહ્વોશ્ચ બલમાહવે।
`પુત્રાણાં ચ વધં ઘોરં ભીમેન શ્રોષ્યતે નૃપઃ'॥ 9-18-20 (61135)
અદ્ય જ્ઞાસ્યતિ ભીમસ્ય બલં ઘોરં મહાત્મનઃ।
હતે દુર્યોધને યુદ્ધે શક્રેણેવ તુ શમ્બરે॥ 9-18-21 (61136)
યત્કૃતં ભીમસેનેન દુઃશાસનવધે તદા।
કોઽન્યઃ કર્તાઽસ્તિ તલ્લોકે ઋતે ભીમાન્મહાબલાત્। 9-18-22 (61137)
અદ્ય જ્યેષ્ઠસ્ય જાનીતાં પાણ્ડવસ્ય પરાક્રમમ્।
મદ્રરાજં હતં શ્રુત્વા દેવૈરપિ સુદુઃસહમ્॥ 9-18-23 (61138)
અદ્ય જ્ઞાસ્યતિ સઙ્ગ્રામે માદ્રીપુત્રૌ સુદુઃસહૌ।
નિહતે સૌબલે વીરે ગાન્ધારેષુ ચ સર્વશઃ॥ 9-18-24 (61139)
xxxx ન તેષાં સ્યાદ્યેષાં યોદ્ધા ધનઞ્જયઃ।
xxxxx ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ॥ 9-18-25 (61140)
xxxx પઞ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
શિખણ્ડી ચ મહેષ્વાસો રાજા ચૈવ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-18-26 (61141)
યેષાં ચ જગતો નાથો નાથઃ કૃષ્ણો જનાર્દનઃ।
કથં તેષાં જયો ન સ્યાદ્યેષાં ધર્મો વ્યપાશ્રયઃ॥ 9-18-27 (61142)
`લાભસ્તેષાં જયસ્તેષાં કુતસ્તેષાં પરાભવઃ।
યેષાં નાથો હૃષીકેશઃ સર્વલોકવિભુર્હરિઃ'॥ 9-18-28 (61143)
ભીષ્મં દ્રોણં ચ કર્ણં ચ મદ્રરાજાનમેવ ચ।
તથાઽન્યાન્નૃપતીન્વીરાઞ્શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-18-29 (61144)
કોઽન્યઃ શક્તો રણે જેતુમૃતે પાર્થાદ્યુધિષ્ઠિરાત્।
યસ્ય નાથો હૃષીકેશઃ સદા સત્યયશોનિધિઃ॥ 9-18-30 (61145)
ઇત્યેવં વદમાનાસ્તે હર્ષેણ મહતા યુતાઃ।
પ્રભગ્નાંસ્તાવકાન્યોધાન્સંહૃષ્ટાઃ પૃષ્ઠતોઽન્વયુઃ॥ 9-18-31 (61146)
ધનઞ્જયો રથાનીકમભ્યવર્તત વીર્યવાન્।
માદ્રીપુત્રૌ ચ શકુનિં સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ॥ 9-18-32 (61147)
તાન્પ્રેક્ષ્ય દ્રવતઃ સર્વાન્ભીમસેનભયાર્દિતાન્।
દુર્યોધનસ્તદા સૂતમબ્રવીદ્વિસ્મયન્નિવ॥ 9-18-33 (61148)
મામતિક્રમતે પાર્થો ધનુષ્પાણિમવસ્થિતમ્।
જઘને સર્વસૈન્યાનાં શનૈરશ્વાન્પ્રચોદય॥ 9-18-34 (61149)
જઘને યુધ્યમાનં હિ કૌન્તેયો માં ન સંશયઃ।
નોત્સહેદભ્યતિક્રાન્તું વેલામિવ મહોદધિઃ॥ 9-18-35 (61150)
પશ્ય સૈન્યં મહત્સૂત પાણ્ડવૈઃ સમભિદ્રુતમ્।
સૈન્યરેણું સમુદ્ભૂતં પશ્ય ચૈનં સમન્તતઃ॥ 9-18-36 (61151)
સિંહનાદાંશ્ચ સમુદ્ભૂતં પશ્ય ચૈનં સમન્તતઃ॥
તસ્માદ્યાહિ શનૈઃ સૂત જઘનં પરિપાલય॥ 9-18-37 (61152)
મયિ સ્થિતે ચ સમરે નિરુદ્ધેષુ ચ પાણ્ડુષુ।
પુનરાવર્તતે તૂર્ણં મામકં બલમોજસા॥ 9-18-38 (61153)
તચ્છ્રુત્વા તવ પુત્રસ્ય શૂરસ્ય સદૃશં વચઃ।
સારથિર્હેમસઞ્છન્નાઞ્શરૈરશ્વાનચોદયત્॥ 9-18-39 (61154)
ગજાશ્વરથિભિર્હીનાસ્ત્યક્તાત્માનઃ પદાતયઃ।
એકવિંશતિસાહસ્રાઃ સંયુગાયાવતસ્થિરે॥ 9-18-40 (61155)
નાનાદેશસમુદ્ભૂતા નાનારઞ્જિતવાસસઃ।
અવસ્થિતાસ્તદા યોધાઃ પ્રાર્થયન્તો મહદ્યશઃ॥ 9-18-41 (61156)
તેષામાપતતાં તત્ર સંહૃષ્ટાનાં પરસ્પરમ્।
સમ્મર્દઃ સુમહાઞ્ચજ્ઞે ઘોરરૂપો ભયાનકઃ॥ 9-18-42 (61157)
ભીમસેનં તદા રાજન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાર્ષતમ્।
બલેન ચતુરઙ્ગેણ નાનાદેશ્યાનવારયત્॥ 9-18-43 (61158)
ભીમમેવાભ્યવર્તન્ત રણેઽન્યે તુ પદાતયઃ।
પ્રક્ષ્વેડ્યાસ્ફોટ્ય સંહૃષ્ટા વીરલોકં યિયાસવઃ॥ 9-18-44 (61159)
આસાદ્ય ભીમસેનં તુ સંરબ્ધા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
ધાર્તરાષ્ટ્રા વિનેદુર્હિ નાન્યામકથનયન્કથામ્।
પરિવાર્ય રણે ભીમં નિજઘ્નુસ્તે સમન્તતઃ॥ 9-18-45 (61160)
સ વધ્યમાનઃ સમરે પદાતિગણસંવૃતઃ।
ન ચચાલ તતઃ સ્થાનાન્મૈનાક ઇવ પર્વતઃ॥ 9-18-46 (61161)
તે તુ ક્રુદ્ધા મહારાજ પાણ્ડવસ્ય મહારથમ્।
નિગ્રહીતું પ્રવૃત્તા હિ યોધાંશ્ચાન્યાનવારયન્॥ 9-18-47 (61162)
અક્રુધ્યત રણે ભીમસ્તૈસ્તદા પર્યવસ્થિતૈઃ।
સોઽવતીર્ય રથાત્તૂર્ણં પદાતિઃ સમવસ્થિતઃ॥ 9-18-48 (61163)
જાતરૂપપ્રતિચ્છન્નાં પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્।
અવધીત્તાવકાન્યોધાન્દણ્ડપાણિરિવાન્તકઃ॥ 9-18-49 (61164)
રથાશ્વવિપ્રહીણાંસ્તુ તાન્ભીમો ગદયા બલી।
એકવિંશતિસાહસ્રાન્પદાતીન્સમપોથયત્॥ 9-18-50 (61165)
હત્વા તત્પુરુષાનીકં ભીમઃ સત્યપરાક્રમઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં પુરસ્કૃત્ય ન ચિરાત્પ્રત્યદૃશ્યત॥ 9-18-51 (61166)
પાદાતા નિહતા ભૂમૌ શિશ્યિરે રુધિરોક્ષિતઃ।
સમ્ભગ્ના ઇવ વાતેન કર્ણિકારાઃ સુપુષ્પિતાઃ॥ 9-18-52 (61167)
નાનાશસ્ત્રસમાયુક્તા નાનાકુણ્ડલધારિણઃ।
નાનાજાત્યા હતાસ્તત્ર નાદેશસમાગતાઃ॥ 9-18-53 (61168)
પતાકાધ્વજસઞ્છન્નં પદાતીનાં મહદ્બલમ્।
નિકૃત્તં વિબભૌ રૌદ્રં ઘોરરૂપં ભયાવહમ્॥ 9-18-54 (61169)
યુધિષ્ઠિરપુરોગાશ્ચ સહસૈન્યા મહારથાઃ।
અભ્યધાવન્મહાત્માનં પુત્રં દુર્યોધનં તવ॥ 9-18-55 (61170)
તે સર્વે તાવકાન્દૃષ્ટ્વા મહેષ્વાસાન્પરાઙ્મુખાન્।
નાભ્યવર્તન્ત તે પુત્રં વેલામિવ મહોર્મયઃ॥ 9-18-56 (61171)
તદદ્ભુતમપશ્યામ તવ પુત્રસ્ય પૌરુષમ્।
યદેકં સહિતાઃ પાર્થા ન શેકુરતિવર્તિતુમ્॥ 9-18-57 (61172)
નાતિદૂરાપયાતં તુ કૃતબુદ્વિ પલાયને।
દુર્યોધનઃ સ્વકં સૈન્યમબ્રવીદ્ભૃશવિક્ષતમ્॥ 9-18-58 (61173)
ન તં દેશં પ્રપશ્યામિ પૃથિવ્યાં પર્વતેષુ ચ।
યત્ર યાતાન્ન વા હન્યુઃ પાણ્ડવાઃ કિં સૃતેન વઃ॥ 9-18-59 (61174)
અલ્પં ચ બલમેતેષાં કૃષ્ણૌ ચ ભૃશવિક્ષતૌ।
યદિ સર્વેઽત્ર તિષ્ઠામો ધ્રુવં નો વિજયો ભવેત્॥ 9-18-60 (61175)
વિપ્રયાતાંસ્તુ વો ભિન્નાન્પાણ્ડવાઃ કૃતવિપ્રિયાઃ।
અનુયાય હનિષ્યન્તિ શ્રેયાન્નઃ સમરે વધઃ॥ 9-18-61 (61176)
શૃણ્વન્તુ ક્ષત્રિયાઃ સર્વે યાવન્તોઽત્ર સમાગતાઃ।
યદા શૂરં ચ ભીરું ચ મારયત્યન્તકઃ સદા॥ 9-18-62 (61177)
કો નુ મૂઢો ન યુધ્યેત પુરુષઃ ક્ષત્રિયો ધ્રુવમ્।
શ્રેયાન્નો ભીમસેનસ્ય ક્રુદ્ધસ્યાભિમુખે સ્થિતઃ॥ 9-18-63 (61178)
સુખઃ સાઙ્ગ્રામિકો મૃત્યુર્દુઃખો વ્યાધિજરાદિભિઃ।
મર્ત્યેનાવશ્યમર્તવ્યં ગૃહેષ્વપિ કદાચન॥ 9-18-64 (61179)
યુધ્યતઃ ક્ષત્રધર્મેણ મૃત્યુરેષ સનાતનઃ।
હત્વેહ સુખમાપ્નોતિ હતઃ પ્રેત્ય મહત્ફલમ્॥ 9-18-65 (61180)
ન યુદ્ધધર્માચ્છ્રેયાન્વૈ પન્થાઃ સ્વર્ગસ્ય કૌરવાઃ।
અચિરેણૈવ તાઁલ્લોકાન્હતો યુદ્ધે સમશ્નુતે॥ 9-18-66 (61181)
શ્રુત્વા તદ્વચનં તસ્ય પૂજયિત્વા ચ પાર્થિવાઃ।
પુનરેવાભ્યવર્તન્ત પાણ્ડવાનાતતાયિનઃ॥ 9-18-67 (61182)
તાનાપતત એવાશુ વ્યૂઢાનીકાઃ પ્રહારિણઃ।
પ્રત્યુદ્યયુસ્તદા પાર્થા જયગૃદ્ધાઃ પ્રમન્યવઃ॥ 9-18-68 (61183)
ધનઞ્જયો રથેનાજાવભ્યવર્તત વીર્યવાન્।
વિશ્રુતં ત્રિષુ લોકેષુ વ્યાક્ષિપન્ગાણ્ડિવં ધનુઃ॥ 9-18-69 (61184)
માદ્રીપુત્રૌ ચ શકુનિં સાત્યકિશ્ચ મહાબલઃ।
જવેનાભ્યપતન્હૃષ્ટા યત્તા વૈ તાવકં બલમ્॥ ॥ 9-18-70 (61185)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥ 18 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-18-34 ન માતેક્રમતે પાથઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ। ન માનસસ્યતે ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-18-18 અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 019
॥ શ્રીઃ ॥
9.19. અધ્યાયઃ 019
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના સાલ્વવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-19-0 (61186)
સઞ્જરા ઉવાચ। 9-19-0x (5115)
સન્નિવૃત્તેષુ સૈન્યેષુ સાલ્વો મ્લેચ્છગણાધિપઃ।
અભ્યદ્રવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્॥ 9-19-1 (61187)
આસ્થાય સુમહાનાગં પ્રભિન્નં પર્વતોપમમ્।
સપ્તમૈરાવતપ્રખ્યમમિત્રગણમર્દનમ્॥ 9-19-2 (61188)
યોઽસૌ મહાન્ભદ્રકુલપ્રસૂતઃ
સુપૂજિતો ધાર્તરાષ્ટ્રેણ નિત્યમ્।
સુકલ્પિતઃ શાસ્ત્રવિનિશ્ચયજ્ઞૈઃ
સદૌપવાહ્યઃ સમરેષુ રાજન્॥ 9-19-3 (61189)
ઐરાવતં દૈત્યગણાન્વિમૃદ્ર--
ઞ્શક્રો યથા સઞ્જનયન્ભયાનિ।
તમાસ્થિતો રાજવરો બભૂવ
યથોદયસ્થઃ સવિતા ક્ષપાન્તે॥ 9-19-4 (61190)
સ તેન નાગપ્રવરેણ રાજ--
ન્નભ્યુદ્યયૌ પાણ્ડુસુતાન્સમેતાન્।
શિતૈઃ પૃષત્કૈર્વિદદાર વેગૈ--
ર્મહેન્દ્રવજ્રપ્રતિમૈઃ સુઘોરૈઃ॥ 9-19-5 (61191)
તતઃ શરાન્વૈ સૃજતો મહારણે
યોધાંશ્ચ રાજન્નયતો યમાલયમ્।
નાસ્યાનત્રં દદૃશુઃ સ્વે પરે વા
યથા પુરા વજ્રધરસ્ય દૈત્યાઃ॥ 9-19-6 (61192)
તે પાણ્ડવાઃ સોમકાઃ સૃઞ્જયાશ્ચ
તમેકનાગં દદૃશુઃ સમન્તાત્।
સહસ્રશો વૈ વિચરન્તમેકં
યથા મહેન્દ્રસ્ય ગજં સમીપે॥ 9-19-7 (61193)
સન્દ્રાવ્યમાણં તુ બલં પરેષાં
પરેતકલ્પં વિબભૌ સમન્તતઃ।
નૈવાવતસ્થે સમરે ભૃશં ભયા--
દ્વિમૃદ્યમાનં તુ પરસ્પરં તદા॥ 9-19-8 (61194)
તતઃ પ્રભગ્ના સહસા મહાચમૂઃ
સા પાણ્ડવી તેન નરાધિપેન।
દિશશ્ચતસ્રઃ સહસા વિધાવિતા
ગજેન્દ્રવેગં તમપારયન્તી॥ 9-19-9 (61195)
દૃષ્ટ્વા ચ તાં વેગવતા પ્રભગ્નાં
સર્વે ત્વદીયા યુધિ યોધમુખ્યાઃ।
અપૂજયંસ્તે તુ નરાધિપં તં
દધ્મુશ્ચ શઙ્ખાઞ્શશિસન્નિકાશાન્॥ 9-19-10 (61196)
શ્રુત્વા નિનાદં ત્વથ કૌરવાણાં
હર્ષાદ્વિમુક્તં સહ શઙ્ખશબ્દૈઃ।
સેનાપતિઃ પાણ્ડવસૃઞ્જયાનાં
પાઞ્ચાલપુત્રો મમૃષે ન કોપાત્॥ 9-19-11 (61197)
તતસ્તુ તં વૈ દ્વિરદં મહાત્મા
પ્રત્યુદ્યયૌ ત્વરમાણો જયાય।
જમ્ભો યથા શક્રસમાગમે વૈ
નાગેન્દ્રમૈરાવણમિન્દ્રવાહ્યમ્॥ 9-19-12 (61198)
તમાપતન્તં સહસા તુ દૃષ્ટ્વા
પાઞ્ચાલપુત્રં યુધિ રાજસિંહઃ।
તં વૈ દ્વિપં પ્રેષયામાસ તૂર્ણં
વધાય રાજન્દ્રુપદાત્મજસ્ય॥ 9-19-13 (61199)
સ તં દ્વિપેન્દ્રં સહસાપતન્ત--
મવિધ્યદગ્નિપ્રતિમૈઃ પૃષત્કૈઃ।
કર્મારધૌતૈર્નિશિતૈર્જ્વલદ્ભિ--
ર્નારાચમુખ્યૈસ્ત્રિભિરુગ્રવેગૈઃ॥ 9-19-14 (61200)
તતોઽપરાન્પઞ્ચશતાન્મહાત્મા
નારાચમુખ્યાન્વિસસર્જ કુમ્ભે।
સ તૈસ્તુ વિદ્ધઃ પરમદ્વિપો રણે
તદા પરાવૃત્ય ભૃશં પ્રદુદ્રુવે॥ 9-19-15 (61201)
તં નાગરાજં સહસા પ્રણુન્નં
વિદ્રાવ્યમાણં વિનિવર્ત્ય સાલ્વઃ।
તોત્રાઙ્કુશૈઃ પ્રેષયામાસ તૂર્ણં
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતં પ્રદિશ્ય॥ 9-19-16 (61202)
દૃષ્ટ્વા પતન્તં સહસા તુ નાગં
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ સ્વરથાચ્છીઘ્રમેવ।
ગદાં પ્રગૃહ્યોગ્રજવેન વીરો
ભૂમિં પ્રપન્નો ભયવિહ્વલાઙ્ગઃ॥ 9-19-17 (61203)
સ તં રથં હેમવિભૂષિતાઙ્ગં
સાશ્વં સસૂતં સહસા વિમૃદ્ય।
ઉત્ક્ષિપ્ય હસ્તેન નદન્મહાદ્વિપો
વિપોથયામાસ વસુન્ધરાતલે॥ 9-19-18 (61204)
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતં ચ દૃષ્ટ્વા
તદાર્દિતં નાગવરેણ તેન।
તમભ્યધાવત્સહસા જવેન
ભીમઃ શિખણ્ડી ચ શિનેશ્ચ નપ્તા॥ 9-19-19 (61205)
શરૈશ્ચ વેગં સહસા નિગૃહ્ય
તસ્યાભિતો વ્યાપતતો ગજસ્ય।
સ સઙ્ગૃહીતો રથિભિર્ગજો વૈ
ચચાલ તૈર્વાર્યમાણશ્ચ સઙ્ખ્યે॥ 9-19-20 (61206)
તતઃ પૃષત્કાન્પ્રવવર્ષ રાજા
સૂર્યો યથા રશ્મિજાલં સમન્તાત્।
તૈરાશુગૈર્વધ્યમાના રથૌઘાઃ
પ્રદુદ્રુવુઃ સહિતાસ્તત્રતત્ર॥ 9-19-21 (61207)
તત્કર્મ સાલ્વસ્ય સમીક્ષ્ય સર્વે
પાઞ્ચાલપુત્રા નૃપ સૃઞ્જયાશ્ચ।
હાહાકારૈર્નાદયન્તિ સ્મ યુદ્ધે
દ્વિપં સમન્તાદ્રુરુધુર્નરાગ્ર્યાઃ॥ 9-19-22 (61208)
પાઞ્ચાલપુત્રસ્ત્વરિતસ્તુ શૂરો
ગદાં પ્રગૃહ્યાચલશૃઙ્ગકલ્પામ્।
સસમ્ભ્રમં ભારત શત્રુઘાતી
જવેન વીરોઽનુસસાર નાગમ્॥ 9-19-23 (61209)
તતસ્તુ નાગં ધરણીધરાભં
મદં સ્રવન્તં જલદપ્રકાશમ્।
ગદાં સમાતિધ્ય ભૃશં જઘાન
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતસ્તરસ્વી॥ 9-19-24 (61210)
સ ભિન્નકુમ્ભઃ સહસા વિનદ્ય
મુખાત્પ્રભૂતં ક્ષતજં વિમુઞ્ચન્।
પપાત નાગો ધરમીધરાભઃ
ક્ષિતિપ્રકમ્પાચ્ચલિતો યથાઽદ્રિઃ॥ 9-19-25 (61211)
નિપાત્યમાને તુ તદા ગજેન્દ્રે
હાહાકૃતે તવ પુત્રસ્ય સૈન્યે।
સ સાલ્વરાજસ્ય શિનિપ્રવીરો
જહાર ભલ્લેન શિરઃ શિતેન॥ 9-19-26 (61212)
હૃતોત્તમાઙ્ગો યુધિ સાત્વતેન
પપાત ભૂમૌ સહ નાગરાજ્ઞા।
યથાઽદ્રિશૃઙ્ગં સુમહત્પ્રણુન્નં
વજ્રેણ દેવાધિપચોદિતેન॥ ॥ 9-19-27 (61213)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યવધપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે એકોનવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 19 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 020
॥ શ્રીઃ ॥
9.20. અધ્યાયઃ 020
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના કૃતવર્મપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-20-0 (61214)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-20-0x (5116)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે શૂરે સાલ્વે સમિતિશોભને।
તવાભજ્યદ્બલં વેગાદ્વાતેનેવ મહાદ્રુમઃ॥ 9-20-1 (61215)
તત્પ્રભગ્નં બલં દૃષ્ટ્વા કૃતવર્મા મહારથઃ।
દધાર સમરે શૂરઃ શત્રુસૈન્યં મહાબલઃ॥ 9-20-2 (61216)
સન્નિવૃત્તાસ્તુ તે શૂરા દૃષ્ટ્વા સાત્વતમાહવે।
શૈલોપમં સ્થિરં રાજન્કીર્યમાણં શરૈર્યુધિ॥ 9-20-3 (61217)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં કુરૂણાં પાણ્ડવૈઃ સહ।
નિવૃત્તાનાં મહારાજ મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 9-20-4 (61218)
તત્રાશ્ચર્યમભૂદ્યુદ્વં સાત્વતસ્ય પરૈઃ સહ।
યદેકો વારયામાસ પાણ્ડુસેનાં દુરાસદામ્॥ 9-20-5 (61219)
તેષામન્યોન્યસુહૃદાં કૃતે કર્મણિ દુષ્કરે।
સિંહનાદઃ પ્રહૃષ્ટાનાં દિવિસ્પૃક્સુમહાનભૂત્॥ 9-20-6 (61220)
તેન શબ્દેન વિત્રસ્તાન્પાઞ્ચાલાન્ભરતર્ષભ।
શિનેર્નપ્તા મહાબાહુરન્વપદ્યત સાત્યકિઃ॥ 9-20-7 (61221)
સ સમાસાદ્ય રાજાનં ક્ષેમધૂર્તિં મહાબલમ્।
સપ્તભિર્નિશિતૈર્બાણૈરનયદ્યમસાદનમ્॥ 9-20-8 (61222)
તમાયાન્તં મહાબાહું પ્રવપન્તં શિતાઞ્શરાન્।
જવેનાભ્યપતદ્વીમાન્હાર્દિક્યઃ શિનિપુઙ્ગવમ્॥ 9-20-9 (61223)
તૌ સિંહાવિવ નર્દન્તૌ ધન્વિનૌ રથિનાં વરૌ।
અન્યોન્યમભિધાવન્તૌ શસ્ત્રપ્રવરધારિણૌ॥ 9-20-10 (61224)
પાણ્ડવાઃ સહપાઞ્ચાલા યોધાશ્ચાન્યે નૃપોત્તમાઃ।
પ્રેક્ષકાઃ સમપદ્યન્ત તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ॥ 9-20-11 (61225)
નારાચૈર્વત્સદન્તૈશ્ચ વૃષ્ણ્યન્ધકમહારથૌ।
અભિજઘ્નતુરન્યોન્યં પ્રહૃષ્ટાવિવ કુઞ્ચરૌ॥ 9-20-12 (61226)
ચરન્તૌ વિવિધાન્માર્ગાન્હાર્દિક્યશિનિપુઙ્ગવૌ।
મુહુરન્તર્દધાતે તૌ બાણવૃષ્ટ્યા પરસ્પરમ્॥ 9-20-13 (61227)
ચાપવેગબલોદ્વૂતાન્માર્ગણાન્વૃષ્ણિસિંહયોઃ।
આકાશે સમપશ્યામ પતઙ્ગાનિવ શીઘ્રગાન્॥ 9-20-14 (61228)
તમેકં સત્યકર્માણમાસાદ્ય હૃદિકાત્મજઃ।
અવિધ્યન્નિશિતૈર્બાણૈશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 9-20-15 (61229)
સ દીર્ઘબાહુઃ સઙ્ક્રુદ્ધસ્તોત્રાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ।
અષ્ટભિઃ કૃતવર્માણમવિધ્યત્પરમેષુભિઃ॥ 9-20-16 (61230)
તતઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈઃ કૃતવર્મા શિલાશિતૈઃ।
સાત્યકિં ત્રિભિરાહત્ય ધનુરેકેન ચિચ્છિદે॥ 9-20-17 (61231)
નિકૃત્તં તદ્ધનુઃશ્રેષ્ઠમપાસ્ય શિનિપુઙ્ગવઃ।
અન્યદાદત્ત વેગેન શૈનેયઃ સશરં ધનુઃ॥ 9-20-18 (61232)
તદાદાય ધનુઃશ્રેષ્ઠં વરિષ્ઠઃ સર્વધન્વિનામ્।
આરોપ્ય ચ ધનુઃ શીઘ્રં મહાવીર્યો મહાબલઃ॥ 9-20-19 (61233)
અમૃષ્યમાણો ધનુષશ્છેદનં કૃતવર્મણા।
કુપિતોઽતિરથઃ શીઘ્રં કૃતવર્માણમભ્યયાત્॥ 9-20-20 (61234)
તતઃ સુનિશિતૈર્બાણૈર્દશભિઃ શિનિપુઙ્ગવઃ।
જઘાન સૂતં ચાશ્વાંશ્ચ ધ્વજં ચ કૃતવર્મણઃ॥ 9-20-21 (61235)
તતો રાજન્મહેષ્વાસઃ કૃતવર્મા મહારથઃ।
હતાશ્વસૂતં સમ્પ્રેક્ષ્ય રથં હેમપરિષ્કૃતમ્॥ 9-20-22 (61236)
રોષેણ મહતાઽઽવિષ્ટઃ શૂલમુદ્યમ્ય મારિષ।
ચિક્ષેપ ભુજવેગેન જિઘાંસુઃ શિનિ પુઙ્ગવમ્॥ 9-20-23 (61237)
તચ્છૂલં સાત્વતો હ્યાજૌ નિર્ભિદ્ય નિશિતૈઃ શરૈઃ।
ચૂર્ણિતં પાતયામાસ મોહયન્નિવ માધવમ્।
તતોઽપરેણ ભલ્લેન હૃદ્યેનં સમતાડયત્॥ 9-20-24 (61238)
સુયુદ્વે યુયુધાનેન હતાશ્વો હતસારથિઃ।
કૃતવર્મા કૃતાસ્ત્રેણ ધરમીમન્વપદ્યત॥ 9-20-25 (61239)
તસ્મિન્સાત્યકિના વીરે દ્વૈરથે વિરથીકૃતે।
સમપદ્યત સર્વેષાં સૈન્યાનાં સુમહદ્ભયમ્॥ 9-20-26 (61240)
પુત્રાણાં તવ ચાત્યર્થં વિષાદઃ સમજાયત।
હતસૂતે હતાશ્વે તુ વિરથે કૃતવર્મણિ॥ 9-20-27 (61241)
હતાશ્વં ચ સમાલક્ષ્ય હતસૂતમરિન્દમ।
અભ્યધાવત્કૃપો રાજઞ્જિઘાંસુઃ શિનિપુઙ્ગવમ્॥ 9-20-28 (61242)
તમારોપ્ય રથોપસ્થે મિષતાં સર્વધન્વિનામ્।
અપોવાહ મહાબાહું તૂર્ણમાયોધનાદપિ॥ 9-20-29 (61243)
શૈનેયેઽધિષ્ઠિતે રાજન્વિરથે કૃતવર્મણિ।
દુર્યોધનબલં સર્વં પુનરાસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 9-20-30 (61244)
તત્પરે નાન્વબુધ્યન્ત સૈન્યેન રજસા વૃતાઃ।
તાવકાઃ પ્રદ્રુતા રાજન્દુર્યોધનમૃતે નૃપમ્॥ 9-20-31 (61245)
દુર્યોધનસ્તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય ભગ્નં સ્વબલમન્તિકાત્।
જવેનાભ્યપતત્તૂર્ણં સર્વાંશ્ચૈકો ન્યવારયત્॥ 9-20-32 (61246)
પાણ્ડૂંશ્ચ સર્વાન્સઙ્ક્રુદ્ધો ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાર્ષતમ્।
શિખણ્ડિનં દ્રૌપદેયાન્પાઞ્ચાલાનાં ચ યે ગણાઃ॥ 9-20-33 (61247)
કેકયાન્સોમકાંશ્ચૈવ સૃઞ્જયાંશ્ચૈવ મારિષ।
અસમ્ભ્રમં દુરાધર્ષઃ શિતૈર્બાણૈરવાકિરત્॥ 9-20-34 (61248)
અતિષ્ઠદાહવે યત્તઃ પુત્રસ્તવ મહાબલઃ।
યથા યજ્ઞે મહાનગ્નિર્મન્ત્રપૂતઃ પ્રકાશતે।
તથા દુર્યોધનો રાજા સઙ્ગ્રામે સર્વતોઽભવત્॥ 9-20-35 (61249)
તં પરે નાભ્યવર્તન્ત મર્ત્યા મૃત્યુમિવાહવે।
અથાન્યં રથમાસ્થાય હાર્દિક્યઃ સમપદ્યત॥ ॥ 9-20-36 (61250)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વમિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 20 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-20-3 સાત્વતં કૃતવર્માણમ્॥ 9-20-20 વિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 021
॥ શ્રીઃ ॥
9.21. અધ્યાયઃ 021
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-21-0 (61251)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-21-0x (5117)
પુત્રસ્તુ તે મહારાજ રથસ્થો રથિનાં વરઃ।
દુરુત્સહો બભૌ યુદ્ધે યથા રુદ્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-21-1 (61252)
તસ્ય બાણસહસ્રૈસ્તુ પ્રચ્છન્ના હ્યભવન્મહી।
પરાંશ્ચ સિષિચે બાણૈર્ધારાભિરિવ પર્વતાન્॥ 9-21-2 (61253)
ન ચ સોઽસ્તિ પુમાન્કશ્ચિત્પાણ્ડવાનાં બલાર્ણવે।
હયો ગજો રથો વાઽપિ યઃ સ્યાદ્બાણૈરવિક્ષતઃ॥ 9-21-3 (61254)
યં યં હિ સમરે યોધં પ્રપશ્યામિ વિશામ્પતે।
સ સ બાણૈશ્ચિતોઽભૂદ્વૈ પુત્રેણ તવ ભારત॥ 9-21-4 (61255)
યથા સૈન્યેન રજસા સમુદ્ભૂતેન વાહિની।
પ્રત્યદૃશ્યત સઞ્છન્ના તથા બાણૈર્મહાત્મનઃ॥ 9-21-5 (61256)
બાણભૂતામપશ્યામ પૃથિવીં પૃથિવીપતે।
દુર્યોધનેન પ્રકૃતાં ક્ષિપ્રહસ્તેન ધન્વિના॥ 9-21-6 (61257)
તેષુ યોધસહસ્રેષુ તાવકેષુ પરેષુ ચ।
નાસ્તિ દુર્યોધનસમઃ પુમાનિતિ મતિર્મમ॥ 9-21-7 (61258)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ તવ પુત્રસ્ય વિક્રમમ્।
યદેકં સહિતાઃ પાર્થા નાભ્યવર્તન્ત ભારત॥ 9-21-8 (61259)
યુધિષ્ઠિરં શતેનાજૌ વિવ્યાધ ભરતર્ષભ।
ભીમસેનં ચ સપ્તત્યા સહદેવં ચ પઞ્ચભિઃ॥ 9-21-9 (61260)
નકુલં ચ ચતુઃષષ્ટ્યા ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પઞ્ચભિઃ।
પઞ્ચભિર્દ્રૌપદેયાંશ્ચ ત્રિભિર્વિવ્યાધ સાત્યકિમ્॥ 9-21-10 (61261)
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન સહદેવસ્ય મારિષ।
તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં માદ્રીપુત્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-21-11 (61262)
અભ્યદ્રવત રાજાનં પ્રગૃહ્યાન્યન્મહદ્ધનુઃ।
તતો દુર્યોધનં સઙ્ખ્યે વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ॥ 9-21-12 (61263)
નકુલસ્તુ તતો વીરો રાજાનં નવભિઃ શરૈઃ।
ઘોરરૂપૈર્મહેષ્વાસો વિવ્યાધ ચ નનાદ ચ॥ 9-21-13 (61264)
સાત્યકિશ્ચૈવ રાજાનં શરેણાનતપર્વણા।
દ્રૌપદેયાસ્ત્રિસપ્તત્યા ધર્મરાજશ્ચ પઞ્ચભિઃ।
અશીત્યા ભીમસેનશ્ચ શરૈ રાજાનમાર્પયન્॥ 9-21-14 (61265)
સમન્તાત્કીર્યમાણસ્તુ બાણસઙ્ઘૈર્મહાત્મભિઃ।
ન ચચાલ મહારાજ સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-21-15 (61266)
લાઘવાત્સૌષ્ઠવાચ્ચાપિ વીર્યાચ્ચાપિ મહાત્મનઃ।
અતિ સર્વાણિ ભૂતાનિ દદૃશુઃ સર્વપાર્થિવાઃ॥ 9-21-16 (61267)
ધાર્તરાષ્ટ્રા હિ રાજેન્દ્ર યોધાસ્તુ સ્વલ્પમન્તરમ્।
અપશ્યમાના રાજાનં પર્યવર્તન્ત દંશિતાઃ॥ 9-21-17 (61268)
તેષામાપતતાં ઘોરસ્તુમુલઃ સમપદ્યત।
ક્ષુબ્ધસ્ય હિ સમુદ્રસ્ય પ્રાવૃટ્કાલે યથા સ્વનઃ॥ 9-21-18 (61269)
સમાસાદ્ય રણે તે તુ રાજાનમપરાજિતમ્।
પ્રત્યુદ્યયુર્મહેષ્વાસાઃ પાણ્ડવાનાતતાયિનઃ॥ 9-21-19 (61270)
ભીમસેનં રણે ક્રુદ્ધો દ્રોણપુત્રો ન્યવારયત્।
તયોર્બાણૈર્મહારાજ પ્રમુક્તૈઃ સર્વતોદિશમ્।
નાજ્ઞાયન્ત રણે વીરા ન દિશઃ પ્રદિશસ્તથા॥ 9-21-20 (61271)
તાવુભૌ ક્રૂરકર્માણાવુભૌ ભારતદુઃસહૌ।
ઘોરરૂપમયુધ્યેતાં કૃતપ્રતિકૃતૈષિણૌ॥ 9-21-21 (61272)
ત્રાસયન્તૌ દિશઃ સર્વા જ્યાક્ષેપકઠિનત્વચૌ।
શકુનિસ્તુ રણે વીરો યુધિષ્ઠિરમપીડયત્॥ 9-21-22 (61273)
તસ્યાશ્વાંશ્ચતુરો હત્વા સુબલસ્ય સુતો વિભો।
નાદં ચકાર બલવત્સર્વસૈન્યાનિ કમ્પયન્॥ 9-21-23 (61274)
એતસ્મિન્નન્તરે વીરં રાજાનમપરાજિતમ્।
અપોવાહ રથેનાજૌ સહદેવઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-21-24 (61275)
અથાન્યં રથમાસ્થાય ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
શકુનિં નવભિર્વિદ્ધ્વા પુનર્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ।
નનાદ ચ મહાનાદં પ્રવરઃ સર્વધન્વિનામ્॥ 9-21-25 (61276)
તદ્યુદ્ધમભવચ્ચિત્રં ઘોરરૂપં ચ મારિષ।
પ્રેક્ષતાં પ્રીતિજનનં સિદ્ધચારણસેવિતમ્॥ 9-21-26 (61277)
ઉલૂકસ્તુ મહેષ્વાસં નકુલં યુદ્ધદુર્મદમ્।
અભ્યવર્ષદમેયાત્મા શરવર્ષૈઃ સમન્તતઃ॥ 9-21-27 (61278)
તથૈવ નકુલઃ શૂરઃ સૌબલસ્ય સુતં રણે।
શરવર્ષેણ મહતા સમન્તાત્પર્યવારયત્॥ 9-21-28 (61279)
તૌ તત્ર સમરે વીરૌ કુલપુત્રૌ મહારથૌ।
યોધયન્તાવપશ્યેતાં કૃતપ્રતિકૃતૈષિણૌ॥ 9-21-29 (61280)
તથૈવ કૃતવર્માણં શૈનેયઃ શત્રુતાપનઃ।
યોધયઞ્શુશુભે રાજન્બલિં શક્ર ઇવાહવે॥ 9-21-30 (61281)
દુર્યોધનો ધનુશ્છિત્ત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સંયુગે।
અથૈનં છિન્નધન્વાનં વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-21-31 (61282)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽપિ સમરે પ્રગૃહ્ય પરમાયુધમ્।
રાજાનં યોધયામાસ પશ્યતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 9-21-32 (61283)
તયોર્યુદ્ધં મહચ્ચાસીત્સઙ્ગ્રામે ભરતર્ષભ।
પ્રભિન્નયોર્યથા સક્તં મત્તયોર્વનહસ્તિનોઃ॥ 9-21-33 (61284)
ગૌતમસ્તુ રણે ક્રુદ્ધો દ્રૌપદેયાન્મહાબાલાન્।
વિવ્યાધ બહુભિઃ શૂરઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 9-21-34 (61285)
તસ્ય તૈરભવદ્યુદ્ધમિન્દ્રિયૈરિવ દેહિનઃ।
ઘોરરૂપમસંવાર્યં નિર્મર્યાદમવર્તત॥ 9-21-35 (61286)
તે ચ સમ્પીડયામાસુરિન્દ્રિયાણીવ બાલિશમ્।
સ ચ તાન્પ્રતિસંરબ્ધઃ પ્રત્યયોધયદાહવે॥ 9-21-36 (61287)
એવં ચિત્રમભૂદ્યુદ્ધં તસ્ય તૈઃ સહ ભારત।
ઉત્થાયોત્થાય હિ યથા દેહિનામિન્દ્રિયૈર્વિભો॥ 9-21-37 (61288)
નરાશ્ચૈવ નરૈઃ સાર્ધં દન્તિનો દન્તિભિસ્તથા।
હયા હયૈઃ સમાસક્તા રથિનો રથિભિઃ સહ॥ 9-21-38 (61289)
સઙ્કુલં ચાભવદ્ભૂયો ઘોરરૂપં વિશામ્પતે॥ 9-21-39 (61290)
ઇદં ચિત્રમિદં ઘોરમિદં રૌદ્રમિતિ પ્રભો।
યુદ્ધાન્યાસન્મહારાજ ઘોરાંણિ ચ બહૂનિ ચ॥ 9-21-40 (61291)
તે સમાસાદ્ય સમરે પરસ્પરમરિન્દમાઃ।
વ્યનદંશ્ચૈવ જઘ્નુશ્ચ સમાતાદ્ય મહાહવે॥ 9-21-41 (61292)
તેષાં પત્રસમુદ્ભૂતં રજસ્તીવ્રમદૃશ્યત।
વાતેન ચોદ્ધતં રાજન્ધાવદ્ભિશ્ચાશ્વસાદિભિઃ॥ 9-21-42 (61293)
રથનેમિસમુદ્ભૂતં નિઃશ્વાસૈશ્ચાપિ દન્તિનામ્।
રજઃ સન્ધ્યાભ્રકલિલં દિવાકરપથં યયૌ॥ 9-21-43 (61294)
રજસા તેન સમ્પૃક્તો ભાસ્કરો નિષ્પ્રભઃ કૃતઃ।
સઞ્છાદિતાઽભવદ્ભૂમિસ્તે ચ શૂરા મહારથાઃ॥ 9-21-44 (61295)
મુહૂર્તાદિવ સંવૃત્તં નીરજસ્કં સમન્તતઃ।
વીરશોણિતસિક્તાયાં ભૂમૌ ભરતસત્તમ॥ 9-21-45 (61296)
ઉપાશામ્યત્તતસ્તીવ્રં તદ્રજો ઘોરદર્શનમ્॥ 9-21-46 (61297)
તતોઽપશ્યમહં ભૂયો દ્વન્દ્વયુદ્ધાનિ ભારત।
યથાપ્રાણં યથાશ્રેષ્ઠં મધ્યાહ્ને વૈ સુદારુણમ્॥ 9-21-47 (61298)
વર્મણાં તત્ર રાજેન્દ્ર વ્યદૃશ્યન્તોજ્જ્વલાઃ પ્રભાઃ।
શબ્દશ્ચ તુમુલઃ સઙ્ખ્યે શરાણાં પતતામભૂત્
મહાવેણુવનસ્યેવ દહ્યમાનસ્ય પર્વતે॥ ॥ 9-21-48 (61299)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે એકવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 21 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-21-42 પત્રં વાહનમ્॥ 9-21-21 એકવિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 022
॥ શ્રીઃ ॥
9.22. અધ્યાયઃ 022
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-22-0 (61300)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-22-0x (5118)
વર્તમાને તદા યુદ્ધે ઘોરરૂપે ભયાનકે।
અભજ્યત બલં તત્ર તવ પુત્રસ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 9-22-1 (61301)
તાંસ્તુ સર્વાનયન્તેન સન્નિવાર્ય મહારથાઃ।
પુત્રાસ્તે યોધયામાસુઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 9-22-2 (61302)
નિવૃત્તાઃ સહસા યોધાસ્તવ પુત્રજયૈપિણઃ।
સન્નિવૃત્તેષુ તેષ્વેવં યુદ્ધમાસીત્સુદારુણમ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ દેવાસુરરણોપભમ્॥ 9-22-3 (61303)
પરેષાં તાવકાનાં ચ નાસીત્કશ્ચિત્પરાઙ્મુખઃ॥ 9-22-4 (61304)
અનુમાનેન યુધ્યન્તે સઞ્જ્ઞાભિશ્ચ પરસ્પરમ્।
તેષાં ક્ષયો મહાનાસીદ્યુધ્યતામિતરેતરમ્॥ 9-22-5 (61305)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા ક્રોધેન મહતા યુતઃ।
જિગીષમાણઃ સઙ્ગ્રામે ધાર્તરાષ્ટ્રાન્સરાજકાન્॥ 9-22-6 (61306)
ત્રિભિઃ શારદ્વતં વિદ્વ્વા રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
ચતુર્ભિર્નિજઘાનાશ્વાન્કલ્યાણાન્કૃતવર્મણઃ॥ 9-22-7 (61307)
અશ્વત્થામા તુ હાર્દિક્યમપોવાહ યશસ્વિનમ્।
અથ શારદ્વતોઽષ્ટાભિઃ પ્રત્યવિધ્યદ્યુધિષ્ઠિરમ્॥ 9-22-8 (61308)
તતો દુર્યોધનો રાજા રથાન્સપ્તશતાન્રણે।
પ્રૈષયદ્યત્ર રાજાઽસૌ ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-22-9 (61309)
તે રથા રથિભિર્યુક્તા મનોમારુતરંહસઃ।
અભ્યદ્રવન્ત સઙ્ગ્રામે કૌન્તેયસ્ય રથં પ્રતિ॥ 9-22-10 (61310)
તે સમન્તાન્મહારાજ પરિવાર્ય યુધિષ્ઠિરમ્।
અદૃશ્યં સાયકૈશ્ચક્રુર્મેઘા ઇવ દિવાકરમ્॥ 9-22-11 (61311)
તં દૃષ્ટ્વા ધર્મરાજાનં કૌરવેયૈસ્તથાવૃતમ્।
નામૃષ્યન્ત સુસંરબ્ધાઃ શિખણ્ડિપ્રમુખા રથાઃ॥ 9-22-12 (61312)
રથૈરશ્વવરૈર્યુક્તૈઃ કિઙ્કિણીજાલસંવૃતૈઃ।
આજગ્મુરથ રક્ષન્તઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 9-22-13 (61313)
તતઃ પ્રવવૃતે રૌદ્રઃ સઙ્ગ્રામઃ શોણિતોદકઃ।
પાણ્ડવાનાં કુરૂણાં ચ યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનઃ॥ 9-22-14 (61314)
રથાન્સપ્તશતાન્હત્વા કુરૂણામાતતાયિનામ્।
પાણ્ડવાઃ સહ પાઞ્ચાલૈઃ પુનરેવાભ્યવારયન્॥ 9-22-15 (61315)
તત્ર યુદ્ધં મહચ્ચાસીત્તવ પુત્રસ્ય પાણ્ડવૈઃ।
ન ચ તત્તાદૃશં દૃષ્ટં નૈવ ચાપિ પરિશ્રુતમ્॥ 9-22-16 (61316)
વર્તમાને તદા યુદ્ધે નિર્મર્યાદે સમન્તતઃ।
વધ્યમાનેષુ યોધેષુ તાવકેષ્વિતરેષુ ચ॥ 9-22-17 (61317)
વિનદત્સુ ચ યોધેષુ શઙ્ખવર્યૈશ્ચ પૂરિતૈઃ।
ઉત્ક્રુષ્ટૈઃ સિંહનાદૈશ્ચ ગર્જિતૈશ્ચૈવ ધન્વિનામ્॥ 9-22-18 (61318)
અતિપ્રવૃત્તે યુદ્ધે ચ છિદ્યમાનેષુ મર્મસુ।
ધાવમાનેષુ યોધેષુ જયગૃદ્ધિષુ મારિષ॥ 9-22-19 (61319)
સંહારે સર્વતો જાતે પૃથિવ્યાં શોકસમ્ભવે।
વહ્નીનામુત્તમસ્ત્રીણાં સીમન્તોદ્ધરણે કૃતે॥ 9-22-20 (61320)
નિર્મર્યાદે મહાયુદ્ધે વર્તમાને સુદારુણે।
પ્રાદુરાસન્વિનાશાય તદોત્પાતાઃ સુદારુણાઃ॥ 9-22-21 (61321)
ચચાલ શબ્દં કુર્વાણા સપર્વતવના મહી।
સદણ્ડાઃ સોલ્મુકા રાજન્કીર્યમાણાઃ સમન્તતઃ॥ 9-22-22 (61322)
ઉલ્કાઃ પેતુર્દિવો ભૂમાવાહત્ય રવિમણ્ડલમ્।
વિષ્વગ્વાતાઃ પ્રાદુરાસન્નીચૈઃ શર્કરવર્ષિણઃ॥ 9-22-23 (61323)
અશ્રૂણિ મુમુચુર્નાગા વેપથું ચાસ્પૃશન્ભૃશમ્।
એતાન્ધોરાનનાદૃત્ય સમુત્પાતાન્સુદારુણાન્॥ 9-22-24 (61324)
પુનર્યુદ્ધાય સંયત્તાઃ ક્ષત્રિયાસ્તસ્થુરવ્યથાઃ।
રમણીયે કુરુક્ષેત્રે પુણ્યે સ્વર્ગં યિયાસવઃ॥ 9-22-25 (61325)
તતો ગાન્ધારરાજસ્ય પુત્રઃ શકુનિરબ્રવીત્।
યુધ્યધ્વમગ્રતો યાવત્પૃષ્ઠતો હન્મિ પાણ્ડવાન્॥ 9-22-26 (61326)
તતો નઃ સમ્પ્રાયાતાનાં મદ્રયોધાસ્તરસ્વિનઃ।
હૃષ્ટાઃ કિલાકિલાશબ્દમકુર્વત પરે તથા॥ 9-22-27 (61327)
અસ્માંસ્તુ પુનરાસાદ્ય લબ્ધલક્ષા દુરાસદાઃ।
શરાસનાનિ ધુન્વન્તઃ શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 9-22-28 (61328)
તતો હતં પરૈસ્તત્ર મદ્રરાજબલં તદા।
દુર્યોધનબલં દૃષ્ટ્વા પુનરાસીત્પરાઙ્મુખમ્॥ 9-22-29 (61329)
ગાન્ધારરાજસ્તુ પુનર્વાક્યમાહ તતો બલી।
નિવર્તધ્વમધર્મજ્ઞા યુધ્યધ્વં કિં સૃતેન વઃ॥ 9-22-30 (61330)
અનીકં દશસાહસ્રમશ્વાનાં ભરતર્ષભ।
આસીદ્ગાન્ધારરાજસ્ય વિશાલપ્રાસયોધિનામ્॥ 9-22-31 (61331)
બલેન તેન વિક્રમ્ય વર્તમાને જનક્ષયે।
પૃષ્ઠતઃ પાણ્ડવાનીકમભ્યઘ્નન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-22-32 (61332)
તદભ્રમિવ વાતેન ક્ષિપ્યમાણં સમન્તતઃ।
અભજ્યત મહારાજ પાણ્ડૂનાં સુમહદ્બલમ્॥ 9-22-33 (61333)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ પ્રેક્ષ્ય ભગ્નં સ્વબલમન્તિકાત્।
અભ્યનોદયદવ્યગ્રઃ સહદેવં મહાબલમ્॥ 9-22-34 (61334)
અસૌ સુબલપુત્રો નો જઘનં પીડ્ય દંશિતઃ।
સૈન્યાનિ સૂદયત્યેષ પશ્ય પાણ્ડવ દુર્મતિઃ॥ 9-22-35 (61335)
ગચ્છ ત્વં દ્રૌપદેયૈશ્ચ શકુનિં સૌબલં જહિ।
રથાનીકમહં ધક્ષ્યે પાઞ્ચાલસહિતોઽનઘ॥ 9-22-36 (61336)
ગચ્છન્તુ કુઞ્જરાઃ સર્વે વાજિનશ્ચ સહ ત્વયા।
પાદાતાશ્ચ ત્રિસાહસ્રાઃ શકુનિં તૈર્વૃતો જહિ॥ 9-22-37 (61337)
તતો ગજાઃ સપ્તશતાશ્ચાપપાણિભિરાસ્થિતાઃ।
પઞ્ચ ચાશ્વસહસ્રાણિ સહદેવશ્ચ વીર્યવાન્॥ 9-22-38 (61338)
પાદાતાશ્ચ ત્રિસાહસ્રા દ્રૌપદેયાશ્ચ સર્વશઃ।
રણે હ્યભ્યદ્રવંસ્તે તુ શકુનિં યુદ્ધદુર્મદમ્॥ 9-22-39 (61339)
તતસ્તુ સૌબલો રાજન્નભ્યતિક્રમ્ય પાણ્ડવાન્।
જઘાન પૃષ્ઠતઃ સેનાં જયગૃદ્વઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-22-40 (61340)
અશ્વારોહાસ્તુ સંરબ્ધાઃ પાણ્ડવાનાં તરસ્વિનામ્।
પ્રાવિશન્સૌબલાનીકમભ્યતિક્રમ્ય તાન્રથાન્॥ 9-22-41 (61341)
તે તત્ર સાદિનઃ શૂરાઃ સૌબલસ્ય મહદ્બલમ્।
રણમધ્યે વ્યતિષ્ઠન્ત શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 9-22-42 (61342)
તદુદ્યતગદાપ્રાસમકાપુરુષસેવિતમ્।
પ્રાવર્તત મહદ્યુદ્ધં રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 9-22-43 (61343)
ઉપારમન્ત જ્યાશબ્દાઃ પ્રેક્ષકા રથિનોઽભવન્।
ન હિ સ્વેષાં પરેષાં વા વિશેષઃ પ્રત્યદૃશ્યત॥ 9-22-44 (61344)
શૂરબાહુવિસૃષ્ટાનાં શક્તીનાં ભરતર્ષભ।
જ્યોતિષામિવ સમ્પાતમપશ્યન્કુરુપાણ્ડવાઃ॥ 9-22-45 (61345)
ઋષ્ટિભિર્વિમલાભિશ્ચ તત્રતત્ર વિશામ્પતે।
સમ્પતન્તીભિરાકાશમાવૃતં બહ્વશોભત॥ 9-22-46 (61346)
પ્રાસાનાં પતતાં રાજન્રૂપમાસીત્સમન્તતઃ।
શલભાનામિવાકાશે તદા ભરતસત્તમ॥ 9-22-47 (61347)
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગા વિપ્રવિદ્ધૈર્નિયન્તૃભિઃ।
હયાઃ પરિપતન્તિસ્મ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-22-48 (61348)
અન્યોન્યં પરિપિષ્ટાશ્ચ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
સુવિક્ષતાઃ સ્મ દૃશ્યન્તે વમન્તો રુધિરં મુખૈઃ॥ 9-22-49 (61349)
તતોઽભવત્તમો ઘોરં સૈન્યેન રજસા વૃતમ્।
તાનપાક્રમતોઽદ્રાક્ષં તસ્માદ્દેશાદરિન્દમ॥ 9-22-50 (61350)
અશ્વાન્રાજન્મનુષ્યાંશ્ચ રજસા સંવૃતે સતિ।
ભૂમૌ નિપતિતાશ્ચાન્યે વમન્તો રુધિરં બહુ॥ 9-22-51 (61351)
કેશાકેશિ સમાલગ્ના ન શેકુશ્ચેષ્ટિતું નરાઃ।
અન્યોન્યમશ્વપૃષ્ઠેભ્યો વિકર્ષન્તો મહાબલાઃ॥ 9-22-52 (61352)
મલ્લા ઇવ સમાસાદ્ય નિજઘ્નુરિતરેતરમ્।
અશ્વૈશ્ચ વ્યપકૃષ્યન્ત બહવોઽત્ર ગતાસવઃ॥ 9-22-53 (61353)
ભૂમૌ નિપતિતાશ્ચાન્યે બહવો વિજયૈષિણઃ।
તત્રતત્ર વ્યદૃશ્યન્ત પુરુષાઃ શૂરમાનિનઃ॥ 9-22-54 (61354)
રક્તોક્ષિતૈશ્છિન્નભુજૈરવકૃષ્ટશિરોરુહૈઃ।
વ્યદૃશ્યત મહી કીર્ણા શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-22-55 (61355)
દૂરં ન શક્યં તત્રાસીદ્ગન્તુમશ્વેન કેનચિત્।
સાશ્વારોહૈર્હતૈરશ્વૈરાવૃતે વસુધાતલે॥ 9-22-56 (61356)
રુધિરોક્ષિતસન્નાહૈરાત્તશસ્ત્રૈરુદાયુધૈઃ।
નાનાપ્રહરણૈર્ઘોરૈઃ પરસ્પરવધૈષિભિઃ।
સુસન્નિકૃષ્ટે સઙ્ગ્રામે હતભૂયિષ્ઠસૈનિકે॥ 9-22-57 (61357)
સ મુહૂર્તં તતો યુદ્ધ્વા સૌબલોઽથ વિશામ્પતે।
ષટ્સાહસ્રૈર્હયૈઃ શિષ્ટેરપાયાચ્છકુનિસ્તતઃ॥ 9-22-58 (61358)
તથૈવ પાણ્ડવાનીકં રુધિરેણ સમુક્ષિતમ્।
ષટ્સાહસ્રૈર્હયૈઃ શિષ્ટેરપાયાચ્છ્રાન્તવાહનમ્॥ 9-22-59 (61359)
અશ્વારોહાશ્ચ પાણ્ડૂનામબ્રુવન્રુધિરોક્ષિતાઃ।
સુસન્નિકૃષ્ટે સઙ્ગ્રામે ભૂયિષ્ઠે ત્યક્તજીવિતાઃ॥ 9-22-60 (61360)
ન હિ શક્યં રથૈર્યોદ્ધું કુત એવ મહાગજૈઃ।
રથાનેવ રથા યાન્તુ કુઞ્જરાઃ કુઞ્જરાનપિ॥ 9-22-61 (61361)
પ્રતિયાતો હિ શકુનિઃ સ્વમનીકમવસ્થિતઃ।
ન પુનઃ સૌબલો રાજા યોદ્ધુમભ્યાગમિષ્યતિ॥ 9-22-62 (61362)
તતસ્તુ દ્રૌપદેયાશ્ચ તે ચ મત્તા મહાદ્વિપાઃ।
પ્રયયુર્યત્ર પાઞ્ચાલ્યો ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ॥ 9-22-63 (61363)
સહદેવોઽપિ કૌરવ્ય રજોમેઘે સમુત્થિતે।
એકાકી પ્રયયૌ તત્ર યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-22-64 (61364)
તતસ્તેષુ પ્રયાતેષુ શકુનિઃ સૌબલઃ પુનઃ।
પાર્શ્વતોઽભ્યહનત્ક્રુદ્ધો ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય વાહિનીમ્॥ 9-22-65 (61365)
તત્પુનસ્તુમુલં યુદ્ધં પ્રાણાંસ્ત્યક્ત્વાઽભ્યવર્તત।
તાવકાનાં પરેષાં ચ પરસ્પરવધૈષિણામ્॥ 9-22-66 (61366)
તે ચાન્યોન્યમવૈક્ષન્ત તસ્મિન્વીરસમાગમે।
યોધાઃ પર્યપતન્રાજઞ્શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-22-67 (61367)
અસિભિશ્છિદ્યમાનાનાં શિરસાં લોકસંક્ષયે।
પ્રાદુરાસીન્મહાઞ્શબ્દસ્તાલાનાં પતતામિવ॥ 9-22-68 (61368)
વિમુક્તાનાં શરીરાણાં છિન્નાનાં પતતાં ભુવિ।
સાયુધાનાં ચ બાહૂનામૂરૂણાં ચ વિશામ્પતે।
આસીત્કટકટાશબ્દઃ સુમહાન્રોમહર્ષણઃ॥ 9-22-69 (61369)
નિઘ્નન્તો નિશિતૈઃ શસ્ત્રૈર્ભ્રાતૄન્પુત્રાન્સખીનપિ।
યોધાઃ પરિપતન્તિ સ્મ યથાઽઽમિષકૃતે ખગાઃ॥ 9-22-70 (61370)
અન્યોન્યં પ્રતિસંરબ્ધાઃ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
અહમ્પૂર્વમહમ્પૂર્વમિતિ નિઘ્નન્સહસ્રશઃ॥ 9-22-71 (61371)
સંયાતેનાસનભ્રષ્ટૈરશ્વારોહૈર્ગતાસુભિઃ।
હયાઃ પરિપતન્તિ સ્મ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-22-72 (61372)
સ્ફુરતાં પ્રતિપિષ્ટાનામશ્વાનાં શીઘ્રગામિનામ્।
સ્તનતાં ચ મનુષ્યાણાં સન્નદ્ધાનાં વિશામ્પતે॥ 9-22-73 (61373)
શક્ત્યૃષ્ટિપ્રાસશબ્દશ્ચ તુમુલઃ સમપદ્યત।
ભિન્દતાં પરમર્માણિ રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 9-22-74 (61374)
શ્રમાભિભૂતાઃ સંરબ્ધા શ્રાન્તવાહાઃ પિપાસવઃ।
વિક્ષતાશ્ચ શિતૈઃ શસ્ત્રૈરભ્યવર્ન્તત તાવકાઃ॥ 9-22-75 (61375)
મત્તા રુધિરગન્ધેન બહવોઽત્ર વિચેતસઃ।
જઘ્નુઃ પરાન્સ્વકાંશ્ચૈવ પ્રાપ્તાન્પ્રાપ્તાનનન્તરાન્॥ 9-22-76 (61376)
બહવશ્ચ ગતપ્રાણાઃ ક્ષત્રિયા જયગૃદ્વિનઃ।
ભૂમાવભ્યપતન્રાજઞ્શરવૃષ્ટિભિરાવૃતાઃ॥ 9-22-77 (61377)
વૃકગૃધ્રશૃગાલાનાં તુમુલે મોદનેઽહનિ।
આસીદ્બલક્ષયો ઘોરસ્તવ પુત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-22-78 (61378)
નરાશ્વકાયૈઃ સઞ્છન્ના ભૂમિરાસીદ્વિશામ્પતે।
રુધિરોદકચિત્રા ચ ભીરૂણાં ભયવર્ધિની॥ 9-22-79 (61379)
અસિભિઃ પટ્ટસૈઃ શૂલૈસ્તક્ષમાણાઃ પુનઃપુનઃ।
તાવકાઃ પાણ઼્વેયાશ્ચ ન ન્યવર્તન્ત ભારત॥ 9-22-80 (61380)
પ્રહરન્તો યથાશક્તિ યાવત્પ્રાણસ્ય ધારણમ્।
યોધાઃ પરિપતન્તિ સ્મ વમન્તો રુધિરં મુખૈઃ॥ 9-22-81 (61381)
શિરો ગૃહીત્વા કેશેષુ કબન્ધઃ સ પ્રદૃશ્યતે।
ઉદ્યમ્ય ચ શિતં ખઙ્ગં રુધિરેણ પરિપ્લુતમ્॥ 9-22-82 (61382)
તથોત્થિતેષુ બહુષુ કબન્ધેષુ નરાધિપ।
તથા રુધિરગન્ધેન યોધાઃ કશ્મલમાવિશન્॥ 9-22-83 (61383)
મન્દીભૂતે તતઃ શબ્દે પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્।
અલ્પાવશિષ્ટૈસ્તુરગૈરભ્યવર્તત સૌબલઃ॥ 9-22-84 (61384)
તતોઽભ્યધાવંસ્ત્વરિતાઃ પાણ્ડવા જયગૃદ્વિનઃ।
પદાતયશ્ચ નાગાશ્ચ સાદિનશ્ચોદ્યતાયુધાઃ॥ 9-22-85 (61385)
કોષ્ઠકીકૃત્ય ચાપ્યેનં પરિક્ષિપ્ય ચ સર્વશઃ।
શસ્ત્રૈર્નાનાવિધૈર્જઘ્નુર્યુદ્વપારં તિતીર્ષવઃ॥ 9-22-86 (61386)
ત્વદીયાસ્તાંસ્તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય સર્વતઃ સમભિદ્રુતાન્।
રથાશ્વપત્તિદ્વિરદાઃ પાણ્ડવાનભિદુદ્રુવુઃ॥ 9-22-87 (61387)
કેચિત્પદાતયઃ પદ્ભિર્મુષ્ટિભિશ્ચ પરસ્પરમ્।
નિજઘ્નુઃ સમરે શૂરાઃ ક્ષીણશસ્ત્રાસ્તતોઽપતન્॥ 9-22-88 (61388)
રથેભ્યો રથિનઃ પેતુર્દ્વિપેભ્યો હસ્તિસાદિનઃ।
વિમાનેભ્યો દિવો ભ્રષ્ટાઃ સિદ્વાઃ પુણ્યક્ષયાદિવ॥ 9-22-89 (61389)
એવમન્યોન્યમાયત્તા યોધા જઘ્નુર્મહાહવે।
પિતૄન્ભ્રાતૄન્વયસ્યાંશ્ચ પુત્રાનપિ તથા પરે॥ 9-22-90 (61390)
એવમાસીદમર્યાદં યુદ્વં ભરતસત્તમ।
પ્રાસાસિબાણકલિલં વર્તમાને સુદારુણે॥ ॥ 9-22-91 (61391)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 22 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 023
॥ શ્રીઃ ॥
9.23. અધ્યાયઃ 023
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન દુર્યોધનાગર્હણપૂર્વકં તત્સેનાનિબર્હણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-23-0 (61392)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-23-0x (5119)
અલ્પાવશિષ્ટે સૈન્યે તુ પાણ્ડવૈર્નિહતે બલે।
અશ્વૈઃ સપ્તસહસ્રૈસ્તુ ઉપાવર્તત સૌબલઃ॥ 9-23-1 (61393)
સ યાત્વા વાહિનીં તૂર્ણં ચોદયાનઃ સ્વકાન્યુધિ।
યુધ્યધ્વમિતિ સંહૃષ્ટાઃ પુનઃપુનરરિન્દમાઃ॥ 9-23-2 (61394)
અપૃચ્છત્ક્ષત્રિયાંસ્તત્ર ક્વ નુ રાજા મહાબલઃ।
શકુનેસ્તદ્વચઃ શ્રુત્વા તમૂચુર્ભરતર્ષભ॥ 9-23-3 (61395)
અસૌ તિષ્ઠતિ કૌરવ્યો રણમધ્યે મહાબલઃ।
યત્રૈતત્સુમહચ્છત્રં પૂર્ણચન્દ્રસમપ્રભમ્॥ 9-23-4 (61396)
યત્ર તે સતનુત્રાણા રથાસ્તિષ્ઠન્તિ દંશિતાઃ।
યત્રૈષ તુમુલઃ શબ્દઃ પર્જન્યનિનદોપમઃ॥ 9-23-5 (61397)
તત્ર ગચ્છ દ્રુતં રાજંસ્તતો દ્રક્ષ્યસિ કૌરવમ્।
એવમુક્તસ્તુ તૈર્યોધૈઃ શકુનિઃ સૌબલસ્તદા॥ 9-23-6 (61398)
પ્રયયૌ તત્ર યત્રાસ્તે પુત્રસ્તવ નરાધિપ।
સર્વતઃ સંવૃતો વીરૈઃ સમરે ચિત્રયોધિભિઃ॥ 9-23-7 (61399)
તતો દુર્યોધનં દૃષ્ટ્વા રથાનીકે વ્યવસ્થિતમ્।
સ રથાંસ્તાવકાન્સર્વાન્હર્ષયઞ્શકુનિસ્તતઃ॥ 9-23-8 (61400)
દુર્યોધનમિદં વાક્યં હૃષ્ટરૂપો વિશામ્પતે।
કૃતકાર્યમિવાત્માનં મન્યમાનોઽબ્રવીન્નૃપમ્॥ 9-23-9 (61401)
જહિ રાજન્રથાનીકમશ્વાઃ સર્વે જિતા મયા।
નાત્યક્ત્વા જીવિતં સઙ્ખ્યે શક્યો જેતું યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-23-10 (61402)
હતે તસ્મિન્રથાનીકે પાણ્ડવેનાભિપાલિતે।
ગજાનેતાન્હનિષ્યામઃ પદાતીંશ્ચેતરાંસ્તથા॥ 9-23-11 (61403)
શ્રુત્વા તુ વચનં તસ્ય તાવકા જયગૃદ્વિનઃ।
જવેનાભ્યપતન્હૃષ્ટાઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 9-23-12 (61404)
બદ્વનિસ્ત્રિંશહસ્તાશ્ચ પ્રગૃહીતશરાસનાઃ।
શરાસનાનિ ધૂન્વાનાઃ સિંહનાદાન્પ્રચક્રિરે॥ 9-23-13 (61405)
તતો જ્યાતલનિર્ધોષઃ પુનરાસીદ્વિશામ્પતે।
પ્રાદુરાસીચ્છરાણાં ચ સુમુક્તાનાં સુદારુણઃ॥ 9-23-14 (61406)
તાન્સમીપગતાન્દૃષ્ટ્વા જનાનુદ્યતકાર્મુકાન્।
ઉવાચ દેવકીપુત્રં કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ॥ 9-23-15 (61407)
ચોદયાશ્વાનસમ્ભ્રાન્તઃ પ્રવિશૈતદ્બલાર્ણવમ્।
અન્તમદ્ય ગમિષ્યામિ શત્રૂણાં નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-23-16 (61408)
અષ્ટાદશ દિનાન્યદ્ય યુદ્ધસ્યાસ્ય જનાર્દન।
વર્તમાનસ્ય મહતઃ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્॥ 9-23-17 (61409)
અનન્તકલ્પા ધ્વજિની ભૂત્વા હ્યેષાં મહાત્મનામ્।
ક્ષયમદ્ય ગતા યુદ્ધે પશ્ય દૈવં યથાવિધમ્॥ 9-23-18 (61410)
સમુદ્રકલ્પં ચ બલં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય માધવ।
અસ્મનાસાદ્ય સઞ્જાતં ગોષ્પદોપમમચ્યુત॥ 9-23-19 (61411)
હતે ભીષ્મે ધીર્મમાસીચ્છમઃ સ્યાદિતિ માધવ।
ન ચ તત્કૃતવાન્મૂઢો ધાર્તરાષ્ટ્રઃ સુબાલિશઃ॥ 9-23-20 (61412)
ઉક્તં ભીષ્મેણ યદ્વાક્યં હિતં તથ્યં ચ માધવ।
તચ્ચાપિ નાસૌ કૃતવાન્વીતબુદ્ધિઃ સુયોધનઃ॥ 9-23-21 (61413)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે ભીષ્મે પ્રચ્યુતે પૃથિવીપતૌ।
ન જાને કારણં કિન્તુ યેન યુદ્ધમવર્તત॥ 9-23-22 (61414)
મૂઢાંસ્તુ સર્વથા મન્યે ધાર્તરાષ્ટ્રાન્સુબાલિશાન્।
પતિતે શન્તનોઃ પુત્રે યેઽકાર્યુઃ સંયુગં પુનઃ॥ 9-23-23 (61415)
અનન્તરં ચ નિહતે દ્રોણે બ્રહ્મવિદાં વરે।
રાધેયે ચ વિકર્ણે ચ નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-24 (61416)
અલ્પાવશિષ્ટે સૈન્યેઽસ્મિન્સૂતપુત્રે ચ પાતિતે।
સપુત્રે વૈ નરવ્યાઘ્રે નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-25 (61417)
શ્રુતાયુષિ હતે વીરે જલસન્ધે ચ માગધે।
શ્રુતાયુધે ચ નૃપતૌ નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-26 (61418)
ભૂરિશ્રવસિ શલ્યે ચ સાલ્યે ચૈવ જનાર્દન।
આવન્ત્યેષુ ચ વીરેષુ નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-27 (61419)
જયદ્રથે ચ નિહતે રાક્ષસે ચાપ્યલાયુધે।
બાહ્લિકે સોમદત્તે ચ નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-28 (61420)
ભગદત્તે હતે શૂરે કામ્ભોજે ચ સુદારુણે।
દુઃશાસને ચ નિહતે નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-29 (61421)
દૃષ્ટ્વા વિનિહતાઞ્શૂરાન્પૃથઙ્માણ઼્ડલિકાન્નૃપાન્।
બલિનશ્ચ રણે કૃષ્ણ નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-30 (61422)
અક્ષૌહિણીપતીન્દૃષ્ટ્વા ભીમસેનનિપાતિતાન્।
મોહાદ્વા યદિ વા લોભાન્નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-31 (61423)
`હતપ્રવીરાં વિધ્વસ્તાં દૃષ્ટ્વા ચેમાં ચમૂં રણે।
અલમ્બલે ચ નિહતે નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્॥ 9-23-32 (61424)
ભ્રાતૄન્વિનિહતાન્દૃષ્ટ્વા વયસ્યાન્માતુલાનપિ।
પુત્રાન્વિનિહતાન્દૃષ્ટ્વા નૈવ શામ્યતિ વૈશસમ્'॥ 9-23-33 (61425)
કો નુ રાજકુલે જાતઃ કૌરવેષુ વિશેષતઃ।
નિરર્થકં મહદ્વૈરં કુર્યાદન્યઃ સુયોધનાત્॥ 9-23-34 (61426)
ગુણતોઽભ્યધિકાઞ્જ્ઞાત્વા બલતઃ શૌર્યતોપિ વા।
અમૂઢઃ કો નુ યુધ્યેત જાનન્પ્રાજ્ઞો હિતાહિતમ્॥ 9-23-35 (61427)
કિન્નુ તસ્ય મનો હ્યાસીત્ત્વયોક્તસ્ય હિતં વચઃ।
પ્રશમે પાણ્ડવૈઃ સાર્ધં સોન્યસ્ય શૃણુયાત્કથમ્॥ 9-23-36 (61428)
યેન શાન્તનવો ભીષ્મો દ્રોણો વિદુર એવ ચ।
પ્રત્યાખ્યાતાઃ શંમસ્યાર્થે કિન્નુ તસ્યાદ્ય ભેષજમ્॥ 9-23-37 (61429)
મૌર્ખ્યાદ્યેન પિતા વૃદ્વઃ પ્રત્યાખ્યાતો જનાર્દન।
તથા માતા હિતં વાક્યં ભાષમાણા હિતૈષિણી॥ 9-23-38 (61430)
પ્રત્યાખ્યાતા હ્યસત્કૃત્ય સ કસ્મૈ રોચયેદ્વચઃ।
કુલાન્તકરણો વ્યક્તં જાત એષ જનાર્દન॥ 9-23-39 (61431)
તથાસ્ય દૃશ્યતે ચેષ્ટા નીતિશ્ચૈવ વિશામ્પતે।
નૈષ દાસ્યતિ નો રાજ્યમિતિ મે મતિરચ્યુત॥ 9-23-40 (61432)
ઉક્તોઽહં બહુશસ્તાત વિદુરેણ મહાત્મના।
ન જીવન્દાસ્યતે ભાગં ધાર્તરાષ્ટ્રઃ સુયોધનઃ॥ 9-23-41 (61433)
યાવત્પ્રાણા ધરિષ્યન્તિ ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય દુર્મતેઃ।
તાવદ્યુષ્માસ્વપાપેષુ પ્રચરિષ્યતિ પાપકમ્॥ 9-23-42 (61434)
ન ચ યુક્તોઽન્યથા જેતુમૃતે યુદ્ધેન માધવ।
ઇત્યબ્રવીત્સદા માં હિ વિદુરઃ સત્યદર્શનઃ॥ 9-23-43 (61435)
તત્સર્વમદ્ય જાનામિ વ્યવસાયં દુરાત્મનઃ।
યદુક્તં વચનં તેન વિદુરેણ મહાત્મના॥ 9-23-44 (61436)
યો હિ શ્રુત્વા વચઃ પથ્યં જામદગ્ન્યાદ્યથાતથમ્।
અવામન્યત દુર્બુદ્ધિર્ધ્રુવં નાશમુખે સ્થિતઃ॥ 9-23-45 (61437)
ઉક્તં હિ બહુભિઃ સિદ્ધૈર્જાતમાત્રે સુયોધને।
એનં પ્રાપ્ય દુરાત્માનં ક્ષયં ક્ષત્રં ગમિષ્યતિ॥ 9-23-46 (61438)
તદિદં વચનં તેષાં નિરુક્તં વૈ જનાર્દન।
ક્ષયં યાતા હિ રાજાનો દુર્યોધનકૃતે ભૃશમ્॥ 9-23-47 (61439)
સોઽદ્ય સર્વાન્રણે યોધાન્નિહનિષ્યામિ માધવ॥ 9-23-48 (61440)
ક્ષત્રિયેષુ હતેષ્વાશુ શૂન્યે ચ શિબિરે કૃતે।
વધાય ચાત્મનોઽસ્માભિઃ સંયુગં રોચયિષ્યતિ॥ 9-23-49 (61441)
તદન્તં હિ ભવેદ્વૈરમનુમાનેન માધવ।
એવં પશ્યામિ વાર્ષ્ણેય ચિન્તયન્પ્રજ્ઞયા સ્વયા।
વિદુરસ્ય ચ વાક્યેન ચેષ્ટયા ચ દુરાત્મનઃ॥ 9-23-50 (61442)
તસ્માદ્યાહિ ચમૂં વીર યાવદ્વન્મિ શિતૈઃ શરૈઃ।
દુર્યોધનં મહાબાહો વાહિનીં ચાસ્ય સંયુગે॥ 9-23-51 (61443)
ક્ષેમમદ્ય કરિષ્યામિ ધર્મરાજસ્ય માધવ।
હત્વૈતદ્દુર્બલં સૈન્યં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-23-52 (61444)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-23-53x (5120)
અભીશુહસ્તો દાશાર્હસ્તથોક્તઃ સવ્યસાચિના।
તદ્બલૌઘમમિત્રાણામભીતઃ પ્રાવિશદ્બલાત્॥ 9-23-53 (61445)
શરાસનવનં ઘોરં શક્તિકણ્ટકસઙ્કુલમ્।
ગદાપરિઘપાષાણં રથનાગમહાદ્રુમમ્॥ 9-23-54 (61446)
હયપત્તિલતાકીર્ણં ગાહમાનો મહાયશાઃ।
વ્યચરત્તત્ર ગોવિન્દો રથેનાતિપતાકિના॥ 9-23-55 (61447)
તે હયાઃ પાણ્ડુરા રાજન્વહન્તોઽર્જુનમાહવે।
દિક્ષુ સર્વાસ્વદૃશ્યન્ત દાશાર્હેણ પ્રચોદિતાઃ॥ 9-23-56 (61448)
તતઃ પ્રાયાદ્રથેનાજૌ સવ્યસાચી પરન્તપઃ।
કિરઞ્શરશતાંસ્તીક્ષ્ણાન્વારિધારા ઘનો યથા॥ 9-23-57 (61449)
પ્રાદુરાસીન્મહાઞ્શબ્દઃ શરાણાં નતપર્વણામ્।
ઇષુભિશ્છાદ્યમાનાનાં સમરે સવ્યસાચિના॥ 9-23-58 (61450)
અસજ્જન્તસ્તનુત્રેષુ શરૌઘાઃ પ્રાપતન્ભુવિ।
ઇન્દ્રાશનિસમસ્પર્શા ગાણ્ડીવપ્રેષિતાઃ શરાઃ॥ 9-23-59 (61451)
નરાન્નાગાન્સમાહત્ય હયાંશ્ચાપિ વિશામ્પતે।
અપતન્ત રણે બાણાઃ પતઙ્ગા ઇવ ઘોષિણઃ॥ 9-23-60 (61452)
આસીત્સર્વમવચ્છન્નં ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈઃ શરૈઃ।
ન પ્રાજ્ઞાયન્ત સમરે દિશો વા પ્રદિશોપિ વા॥ 9-23-61 (61453)
સર્વમાસીજ્જગત્પૂર્ણં પાર્થનામાઙ્કિતૈઃ શરૈઃ।
રુક્મપુઙ્ખૈસ્તૈલધૌતૈઃ કર્મારપરિમાર્જિતૈઃ॥ 9-23-62 (61454)
તે દહ્યમાનાઃ પાર્થેન પાવકેનેવ કુઞ્જરાઃ।
પાર્થં ન પ્રાજહુર્ઘારા વધ્યમાનાઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-23-63 (61455)
શરચાપધરઃ પાર્થઃ પ્રજ્વલન્નિવ ભાસ્કરઃ।
દદાહ સમરે યોધાન્કક્ષમગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 9-23-64 (61456)
યથા વનાન્તે વનપૈર્વિસૃષ્ટઃ
કક્ષં દહેત્કૃષ્ણગતિઃ સુઘોષઃ।
ભૂરિદ્રુમં શુષ્કલતાવિતાનં
ભૃશં સમૃદ્ધો જ્વલનઃ પ્રતાપી॥ 9-23-65 (61457)
એવં સ નારાચગણમ્પ્રતાપી
શરાર્ચિરુચ્ચાવચતિગ્મતેજાઃ।
દદાહ સર્વાં તવ પુત્રસેના--
મમૃષ્યમાણસ્તરસા તરસ્વી॥ 9-23-66 (61458)
તસ્યેષવઃ પ્રાણહરાઃ સુમુક્તા
નાસજ્જન્વૈ વર્મસુ રુક્મપુઙ્ખાઃ।
ન ચ દ્વિતીયં પ્રમુમોચ બાણં
નરે હયે વા પરમદ્વિપે વા॥ 9-23-67 (61459)
અનેકરૂપાકૃતિભિર્હિ બાણૈ--
ર્મહારથાનીકમનુપ્રવિશ્ય।
સ એવ એકસ્તવ પુત્રસ્ય સેનાં
જઘાન દૈત્યાનિવ વજ્રપાણિઃ॥ ॥ 9-23-68 (61460)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ત્રયોવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 23 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-23-42 પાપકં પ્રચરિષ્યતિ આચરિષ્યતિ ધાર્તરાષ્ટ્ર ઇતિ શેષઃ॥ 9-23-23 ત્રયોવિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 024
॥ શ્રીઃ ॥
9.24. અધ્યાયઃ 024
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ધૃષ્ટદ્યુમ્નપરાજિતેન દુર્યોધનેનાશ્વારોહણેન પલાયનમ્॥ 1 ॥ અશ્વત્થામાદિભિસ્તદન્વેષણમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-24-0 (61461)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-24-0x (5121)
યુધ્યતાં યતમાનાનાં શૂરાણામનિવર્તનામ્।
સઙ્કલ્પમકરોન્મોઘં ગાણ્ડીવેન ધનઞ્જયઃ॥ 9-24-1 (61462)
ઇન્દ્રાશનિસમસ્પર્શાનવિષહ્યાન્મહૌજસઃ।
વિસૃજન્દૃશ્યતે બાણાન્ધારા મુઞ્ચન્નિવામ્બુદઃ॥ 9-24-2 (61463)
તત્સૈન્યં ભરતશ્રેષ્ઠ વધ્યમાનં કિરીટિના।
સમ્પ્રદુદ્રાવ સઙ્ગ્રામાત્તવ પુત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-24-3 (61464)
પિતૄન્ભ્રાતૄન્પરિત્યજ્ય વયસ્યાનપિ ચાપરે॥ 9-24-4 (61465)
હતધુર્યા રથાઃ કેચિદ્ધતસૂતાસ્તથા પરે।
ભગ્નાક્ષયુગચક્રેષાઃ કેચિદાસન્વિશામ્પતે॥ 9-24-5 (61466)
અન્યેષાં સાયકાઃ ક્ષીણાસ્તથાઽન્યે બાણપીડિતાઃ।
અક્ષતા યુગપત્કેચિત્પ્રાદ્રવન્ભયપીડિતાઃ॥ 9-24-6 (61467)
કેચિત્પુત્રાનુપાદાય હતભૂયિષ્ઠબાન્ધવાઃ।
વિચુક્રુશુઃ પિતૄંસ્ત્વન્યે સહાયાનપરે પુનઃ॥ 9-24-7 (61468)
બાન્ધવાંશ્ચ નરવ્યાઘ્ર ભ્રાતૄન્સમ્બન્ધિનસ્તથા।
દુદ્રુવુઃ કેચિદુત્સૃજ્ય તત્રતત્ર વિશામ્પતે॥ 9-24-8 (61469)
બહવોઽત્ર ભૃશં વિદ્ધા મુહ્યમાના મહારથાઃ।
નિઃશ્વસન્તિ સ્મ દૃશ્યન્તે પાર્થબાણહતા નરાઃ॥ 9-24-9 (61470)
તાનન્યે રથમારોપ્ય હ્યાશ્વાસ્ય ચ મુહૂર્તકમ્।
વિશ્રાન્તાશ્ચ વિતૃષ્ણાશ્ચ પુનર્યુદ્ધાય જગ્મિરે॥ 9-24-10 (61471)
તાનપાસ્ય ગતાઃ કેચિત્પુનરેવ યુયુત્સવઃ।
કુર્વન્તસ્તવ પુત્રસ્ય શાસનં યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 9-24-11 (61472)
પાનીયમપરે પીત્વા પર્યાશ્વાસ્ય ચ વાહનમ્।
વર્માણિ ચ સમારોપ્ય કેચિદ્ભરતસત્તમ॥ 9-24-12 (61473)
સમાશ્વાસ્યાપરે ભ્રાતૄન્નિક્ષિપ્ય શિબિરેઽપિ ચ।
પુત્રાનન્યે પિતૄનન્યે પુનર્યુદ્ધમરોચયન્॥ 9-24-13 (61474)
સજ્જયિત્વા રથાન્કેચિદ્યથામુખ્યં વિશામ્પતે।
આવૃત્ય પાણ્ડવાનીકં પુનર્યુદ્ધમરોચયન્॥ 9-24-14 (61475)
તે શૂરાઃ કિઙ્કિણીજાલૈઃ સમાચ્છન્ના બભાસિરે।
ત્રૈલોક્યવિજયે યુક્તા યથા દૈતેયદાનવાઃ॥ 9-24-15 (61476)
આગમ્ય સહસા કેચિદ્રથૈઃ સ્વર્ણવિભૂષિતૈઃ।
પાણ્ડવાનામનીકેષુ ધૃષ્ટદ્યુમ્નમયોધયન્॥ 9-24-16 (61477)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽપિ પાઞ્ચાલ્યઃ શિખણ્ડી ચ મહારથઃ।
નાકુલિસ્તુ શતાનીકો રથાનીકમયોધયન્॥ 9-24-17 (61478)
પાઞ્ચાલ્યસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધઃ સૈન્યેન મહતા વૃતઃ।
અભ્યદ્રવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધસ્તાવકાન્હન્તુમુદ્યતઃ॥ 9-24-18 (61479)
તતસ્ત્વાપતતસ્તસ્ય તવ પુત્રો જનાધિપ।
બાણસઙ્ઘાનનેકાન્વૈ પ્રેષયામાસ ભારત॥ 9-24-19 (61480)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તતો રાજંસ્તવ પુત્રેણ ધન્વિના।
નારાચૈરર્ધનારાચૈર્બહુભિઃ ક્ષિપ્રકારિભિઃ॥ 9-24-20 (61481)
વત્સદન્તૈશ્ચ બાણૈશ્ચ કર્મારપરિમાર્જિતૈઃ।
અશ્વાંશ્ચ ચતુરો હત્વા બાહ્વોરુરસિ ચાર્પિતઃ॥ 9-24-21 (61482)
સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસસ્તોત્રાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ।
તસ્યાશ્વાંશ્ચતુરો બાણૈઃ પ્રેષયામાસ મૃત્યવે।
સારથેશ્ચાસ્ય ભલ્લેન શિરઃ કાયાદપાહરત્॥ 9-24-22 (61483)
તતો દુર્યોધનો રાજા પૃષ્ઠમારુહ્ય વાજિનઃ।
અપાક્રામદ્વતરથો નાતિદૂરમરિન્દમઃ॥ 9-24-23 (61484)
દૃષ્ટા તુ હતવિક્રાન્તં સ્વમનીકં મહાબલઃ।
તવ પુત્રો મહારાજ પ્રયયૌ યત્ર સૌબલઃ॥ 9-24-24 (61485)
તતો રથેષુ ભગ્નેષુ ત્રિસાહસ્રા મહાદ્વિપાઃ।
પાણ્ડવાન્રથિનઃ સર્વાન્સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 9-24-25 (61486)
તે વૃતાઃ સમરે પઞ્ચ ગજાનીકેન ભારત।
અશોભન્ત મહારાજ ગ્રહાસ્તારાગણૈરિવ॥ 9-24-26 (61487)
તતોઽર્જુનો મહારાજ લબ્ધલક્ષૌ મહાભુજઃ।
વિનિર્યયૌ રથેનૈવ શ્વેતાશ્વઃ કૃષ્ણસારથિઃ॥ 9-24-27 (61488)
તૈઃ સમન્તાત્પરિવૃતઃ કુઞ્જરૈઃ પર્વતોપમૈઃ।
નારાચૈર્વિમલૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ગજાનીકમયોધયત્॥ 9-24-28 (61489)
તત્રૈકબાણનિહતાનપશ્યામ મહાગજાન્।
પતિતાન્પાત્યમાનાંશ્ચ નિર્ભિન્નાન્સવ્યસાચિના॥ 9-24-29 (61490)
ભીમસેનસ્તુ તાન્દૃષ્ટ્વા નાગાન્મત્તગજોપમઃ।
કરેણાદાય મહતીં ગદામભ્યપતદ્બલી।
અથાપ્લુત્ય રથાત્તૂર્ણં દણ્ડપાણિરિવાન્તકઃ॥ 9-24-30 (61491)
તમુદ્યતગદં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાનાં મહારથમ્।
વિત્રેસુસ્તાવકાઃ સૈન્યાઃ શકૃન્મૂત્રં ચ સુસ્રુવુઃ॥ 9-24-31 (61492)
આવિગ્નં ચ બલં સર્વં ગદાહસ્તે વૃકોદરે॥ 9-24-32 (61493)
ગદયા ભીમસેનેન ભિન્નકુમ્ભાન્નિપાતિતાન્।
ધાવમાનાનપશ્યામ કુઞ્જરાન્પર્વતોપમાન્॥ 9-24-33 (61494)
પ્રાદ્રવન્કુઞ્જરાસ્તે તુ ભીમસેનગદાહતાઃ।
પેતુરાર્તસ્વરં કૃત્વા છિન્નપક્ષા ઇવાદ્રયઃ॥ 9-24-34 (61495)
પ્રભિન્નકુમ્ભાંસ્તુ બહૂન્દ્રવમાણાનિતસ્તતઃ।
પતમાનાંશ્ચ સમ્પ્રેક્ષ્ય વિત્રેસુસ્તવ સૈનિકાઃ॥ 9-24-35 (61496)
યુધિષ્ઠિરોઽપિ સઙ્ક્રુદ્ધો માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
ગાર્ધ્રપત્રૈઃ શિતૈર્બાણૈર્જઘ્નુર્વૈ ગજયોધિનઃ॥ 9-24-36 (61497)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ સમરે પારજિત્ય નરાધિપમ્।
અપક્રાન્તે તવ સુતે હયપૃષ્ઠે સમાશ્રિતે॥ 9-24-37 (61498)
દૃષ્ટ્વા ચ પાણ્ડવાન્સર્વાન્કુઞ્ચરૈઃ પરિવારિતાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ સહસા સમુપાદ્રવત્॥ 9-24-38 (61499)
પુત્રઃ પાઞ્ચાલરાજસ્ય જિઘાંસુઃ કુઞ્જરાન્યયૌ।
અદૃષ્ટ્વા તુ રથાનીકે દુર્યોધનમરિન્દમમ્॥ 9-24-39 (61500)
અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
અપૃચ્છન્ક્ષત્રિયાંસ્તત્ર ક્વ નુ દુર્યોધનો ગતઃ॥ 9-24-40 (61501)
તેઽપશ્યમાના રાજાનં વર્તમાને જનક્ષયે।
મન્વાના નિહતં તત્ર તવ પુત્રં મહારથાઃ।
વિવર્ણવદના ભૂત્વા પર્યપૃચ્છન્ત તે સુતમ્॥ 9-24-41 (61502)
આહુઃ કેચિદ્વતે સૂતે પ્રયાતો યત્ર સૌબલઃ।
હિત્વા પાઞ્ચાલરાજસ્ય તદનીકં દુરુત્સહમ્॥ 9-24-42 (61503)
અપરે ત્વબ્રુવંસ્તત્ર ક્ષત્રિયા ભૃશવિક્ષતાઃ।
દુર્યોધનેન કિં કાર્યં દ્રક્ષ્યધ્વં યદિ જીવતિ।
યુધ્યધ્વં સહિતાઃ સર્વે કિં વો રાજા કરિષ્યતિ॥ 9-24-43 (61504)
તે ક્ષત્રિયાઃ ક્ષતૈર્ગાત્રૈર્હતભૂયિષ્ઠવાહનાઃ।
શરૈઃ સમ્પીડ્યમાનાસ્તુ નાતિવ્યક્તમથાબ્રુવન્॥ 9-24-44 (61505)
ઇદં સર્વં બલં હન્મો યેન સ્મ પરિવારિતાઃ।
એતે સર્વે ગજાન્હત્વા ઉપયાન્તિ સ્મ પાણ્ડવાઃ॥ 9-24-45 (61506)
શ્રુત્વા તુ વચનં તેષામશ્વત્થામા મહાબલઃ।
ભિત્ત્વા પાઞ્ચાલરાજસ્ય તદનીકં દુરુત્સહમ્॥ 9-24-46 (61507)
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ પ્રયયૌ યત્ર સૌબલઃ।
રથાનીકં પરિત્યજ્ય શૂરાઃ સુદૃઢધન્વિનઃ॥ 9-24-47 (61508)
તતસ્તેષુ પ્રયાતેષુ ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરસ્કૃતાઃ।
આયયુઃ પાણ્ડવા રાજન્વિનિઘ્નન્તઃ સ્મ તાવકાન્॥ 9-24-48 (61509)
દૃષ્ટ્વા તુ તાનાપતતઃ સમ્પ્રહૃષ્ટાન્મહારથાન્।
પરાક્રાન્તાસ્તતો વીરા નિરાશા જીવિતે તદા॥ 9-24-49 (61510)
વિવર્ણમુખભૂયિષ્ઠમભવત્તાવકં બલમ્।
પરિક્ષીણાયુધાન્દૃષ્ટ્વા તાનહં પરિવારિતાન્॥ 9-24-50 (61511)
રાજન્બલેન ત્ર્યઙ્ગેન ત્યક્ત્વા જીવિતમાત્મનઃ।
આત્મના પઞ્ચમોઽયુધ્યં પાઞ્ચાલસ્ય બલેન હ॥ 9-24-51 (61512)
તસ્મિન્દેશે વ્યવસ્થાય યત્ર શારદ્વતઃ સ્થિતઃ।
સમ્પ્રદ્રુતા વયં પઞ્ચ કિરીટિશરપીડિતાઃ॥ 9-24-52 (61513)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં મહારૌદ્રં તત્ર નાભૂદ્રણો મહાન્।
જિતાસ્તેન વયં સર્વે વ્યપયામ રણાત્તતઃ॥ 9-24-53 (61514)
અથાપશ્યં સાત્યકિં તમુપાયાતં મહારથમ્।
રથૈશ્ચતુઃ શતૈર્વીરો મામભ્યદ્રવદાહવે॥ 9-24-54 (61515)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નાદહં મુક્તઃ કઞ્છિછ્રાન્તવાહનાત્।
પતિતો માધવાનીકં દુષ્કૃતી નરકં યથા॥ 9-24-55 (61516)
તત્ર યુદ્ધમભૂદ્ધોરં મુહૂર્તમતિદારુણમ્॥ 9-24-56 (61517)
સાત્યકિસ્તુ મહાબાહુર્મમ હત્વા પરિચ્છદમ્।
જીવગ્રાહમગૃહ્ણાન્માં મૂર્ચ્છિતં પતિતં ભુવિ॥ 9-24-57 (61518)
તતો મુહૂર્તાદિવ તદ્ગજાનીકમવિધ્યત।
ગદયા ભીમસેનેન નારાચૈરર્જુનેન ચ॥ 9-24-58 (61519)
અભિપિષ્ટૈર્મહાનાગૈઃ સમન્તાત્પર્વતોપમૈઃ।
નાતિપ્રસિદ્ધૈવ ગતિઃ પાણ્ડવાનામજાયત॥ 9-24-59 (61520)
રથમાર્ગં તતશ્ચક્રે ભીમસેનો મહાબલઃ।
પાણ્ડવાનાં મહારાજ વ્યપાકર્ષન્મહાગજાન્॥ 9-24-60 (61521)
અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
અપશ્યન્તો રથાનીકે દુર્યોધનસમરિન્દમમ્।
રાજાનં મૃગયામાસુસ્તવ પુત્રં મહારથમ્॥ 9-24-61 (61522)
પરિત્યજ્ય ચ પાઞ્ચાલ્યં પ્રયાતા યત્ર સૌબલઃ।
રાજ્ઞોઽદર્શનસંવિગ્ના વર્તમાનો જનક્ષયે॥ ॥ 9-24-62 (61523)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 24 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-24-4 સમ્પ્રદુદ્રાવેતિ પૂર્વસ્થં સમ્પ્રદુદ્રુવુરિતિ વિપરિણામેન સમ્બધ્યતે॥ 9-24-24 ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 025
॥ શ્રીઃ ॥
9.25. અધ્યાયઃ 025
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ભીમેનાવશિષ્ટાનાં દુર્યોધનાનુજાનાં વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-25-0 (61524)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-25-0x (5122)
ગજાનીકે હતે તસ્મિન્પાણ્ડુપુત્રેણ ભારત।
વધ્યમાને બલે ચૈવ ભીમસેનેન સંયુગે॥ 9-25-1 (61525)
ચરન્તં ચ પ્રપશ્યામો ભીમસેનમરિન્દમમ્।
દણ્ડહસ્તં યથા ક્રુદ્વમન્તકં પ્રાણહારિણમ્॥ 9-25-2 (61526)
સમેત્ય સમરે રાજન્હતશેષાઃ સુતાસ્તવ।
અદૃશ્યમાને કૌરવ્યે પુત્રે દુર્યોધને તવ।
સોદર્યાઃ સહિતા ભૂત્વા ભીમસેનમુપાદ્રવન્॥ 9-25-3 (61527)
શ્રુતર્વા સઞ્જયશ્ચૈવ જયત્સેનઃ શ્રુતાન્તકઃ।
દુર્વિમોચનકશ્ચૈવ તથા દુર્વિષહો બલી॥ 9-25-4 (61528)
દુર્મર્ષણઃ સુજાતશ્ચ જૈત્રો ભૂરિબલો રવિઃ।
ઇત્યેતે સહિતા ભૂત્વા તવ પુત્રાઃ સમન્તતઃ।
ભીમસેનમભિદ્રુત્ય રુરુધુઃ સર્વતો દિશમ્॥ 9-25-5 (61529)
તતો ભીમો મહારાજ સ્વરથં પુનરાસ્થિતઃ।
મુમોચ નિશિતાન્બાણાન્પુત્રાણાં તવ મર્મસુ॥ 9-25-6 (61530)
તે કીર્યમાણા ભીમેન પુત્રાસ્તવ મહારણે।
ભીમસેનમુપાસેદુઃ પ્રવાતા ઇવ કુઞ્જરમ્॥ 9-25-7 (61531)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે ભીમઃ શિરો દુર્મર્ષણસ્ય હ।
ક્ષુરપ્રેણ પ્રમથ્યાશુ પાતયામાસ ભૂતલે॥ 9-25-8 (61532)
તતોઽપરેણ ભલ્લેન સર્વાવરણભેદિના।
શ્રુતાન્તમવધીદ્બીમસ્તવ પુત્રં મહારથઃ॥ 9-25-9 (61533)
જયત્સેનં તતો વિદ્વા નારાચેન હસન્નિવ।
પાતયામાસ કૌરવ્યં રથોપસ્થાદરિન્દમઃ।
સ પપાત રથાદ્રાજન્ભૂમૌ તૂર્ણં મમાર ચ॥ 9-25-10 (61534)
શ્રુતર્વા તુ તતો ભીમં ક્રુદ્ધો વિવ્યાધ મારિષ।
શતેન ગૃઘ્રવાજાનાં શરાણાં નતપર્વણામ્॥ 9-25-11 (61535)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે ભીમો જૈત્રં ભૂરિબલં રવિમ્।
ત્રીનેતાંસ્ત્રિભિરાનર્ચ્છદ્વિષાગ્નિપ્રતિમૈઃ શરૈઃ॥ 9-25-12 (61536)
તે હતા ન્યપતન્ભૂમૌ સ્યન્દનેભ્યો મહારથાઃ।
વસન્તે પુષ્પશબલા નિકૃત્તા ઇવ કિંશુકાઃ॥ 9-25-13 (61537)
તતોઽપરેણ ભલ્લેન તીક્ષ્ણેન ચ પરન્તપઃ।
દુર્વિમોચનમાહત્ય પ્રેષયામાસ મૃત્યવે॥ 9-25-14 (61538)
સ હતઃ પ્રાપતદ્ભૂમૌ સ્વરથાદ્રથિનાં વરઃ।
ગિરેસ્તુ કૂટજો ભગ્નો મારુતેનેવ પાદપઃ॥ 9-25-15 (61539)
દુષ્પ્રધર્ષં તતશ્ચૈવ સુજાતં ચ સુતં તવ।
એકૈકં ન્યહનત્સઙ્ખ્યે દ્વાભ્યાંદ્વાભ્યાં ચમૂમુખે।
તૌ શિલીમુખવિદ્ધાઙ્ગૌ પેતતૂ રથસત્તમૌ॥ 9-25-16 (61540)
તતઃ પતન્તં સમરે અભિવીક્ષ્ય સુતં તવ।
ભલ્લેન પાતયામાસ ભીમો દુર્વિપહં રણે॥ 9-25-17 (61541)
સ પપાત હતો બાહાત્પશ્યતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 9-25-18 (61542)
દૃષ્ટ્વા તુ નિહતાન્ભ્રાતૄન્વહૂનેકેન સંયુગે।
અમર્ષધશમાપસઃ શ્રુતર્વા ભીમમભ્યયાત્॥ 9-25-19 (61543)
વિક્ષિપન્સુમહચ્ચાપં કાર્તખરવિભૂષિતમ્।
વિમૃજન્સાયકાંશ્ચૈવ વિષાગ્નિપ્રતિમાન્વહૂન્॥ 9-25-20 (61544)
સ તુ રાજન્ધનુશ્છિત્ત્વા પાણ્ડવસ્ય મહામૃધે।
અથૈનં છિન્નધન્વાનં વિંશત્યા સમવાકિરત્॥ 9-25-21 (61545)
તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય ભીમસેનો મહાબલઃ।
અવાકિરત્તવ સુતં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 9-25-22 (61546)
મહદાસીત્તયોર્યુદ્ધં ચિત્રરૂપં ભયાનકમ્।
બાદૃશં સમરે પૂર્વં તમ્ભવાસવયોર્યુધિ॥ 9-25-23 (61547)
તયોસ્તત્ર શિતૈર્ગુક્તૈર્યમદણ્ડનિભૈઃ શરૈઃ।
સમાચ્છકાધારા સર્વા ત્વં દિશો વિદિશસ્તથા॥ 9-25-24 (61548)
અતઃ શ્રુતર્વા સઙ્ક્રુદ્ધો ધનુરાદાય સાયકૈઃ।
ભીમસેનં રણે રાજન્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 9-25-25 (61549)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ તવ પુત્રેણ ધન્વિના।
ભીમઃ સઞ્ચુક્ષુભે ક્રુદ્ધઃ પર્વણીવ મહોદધિઃ॥ 9-25-26 (61550)
તતો ભીમો રુષાવિષ્ટઃ પુત્રસ્ય તવ મારિષ।
સારથિં ચતુરશ્ચાશ્વાઞ્શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 9-25-27 (61551)
વિરથં તં સમાલક્ષ્ય વિશિખૈર્લોમવાહિભિઃ।
અવાકિરદમેયાત્મા દર્શયન્પાણિલાઘવમ્॥ 9-25-28 (61552)
શ્રુતર્વા વિરથો રાજન્નાદદે ખઙ્ગચર્મણી।
અથાસ્યાદદતઃ ખહ્ગં શતચન્દ્રં ચ ભાનુમત્।
ક્ષુરપ્રેણં શિરઃ કાયાત્પાતયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 9-25-29 (61553)
છિન્નોત્તમાઙ્ગસ્ય તતઃ ક્ષુરપ્રેણ મહાત્મના।
પપાત કાયઃ સ્વરથાદ્વસુધામનુનાદયન્॥ 9-25-30 (61554)
તસ્મિન્નિપતિતે વીરે તાવકા ભયમોહિતાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત સઙ્ગ્રામે ભીમસેનં યુયુત્સવઃ॥ 9-25-31 (61555)
તાનાપતત એવાશુ હતશેષાદ્બલાર્ણવાત્।
દંશિતાન્પ્રતિજગ્રાહ ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-25-32 (61556)
તે તુ તં વૈ સમાસાદ્ય પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ॥ 9-25-33 (61557)
તતસ્તુ સંવૃતો ભીમસ્તાવકાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
પીડયામાસ તાન્સર્વાન્સહસ્રાક્ષ ઇવાસુરાન્॥ 9-25-34 (61558)
તતઃ પઞ્ચશતાન્હત્વા સવરૂથાન્મહારથાન્।
જઘાન કુઞ્જરાનીકં પુનઃ સપ્તશતં યુધિ॥ 9-25-35 (61559)
હત્વા શતસહસ્રાણિ પત્તીનાં પરમેષુભિઃ।
વાજિનાં ચ શતાન્યષ્ટૌ પાણ્ડવઃ સ્મ વિરાજતે॥ 9-25-36 (61560)
ભીમસેનસ્તુ કૌન્તેયો હત્વા યુદ્ધે સુતાંસ્તવ।
મેને કૃતાર્થમાત્માનં સફલં જન્મ ચ પ્રભો॥ 9-25-37 (61561)
તં તથા યુધ્યમાનં ચ વિનિઘ્નન્તં ચ તાવકાન્।
ઈક્ષિતું નોત્સહન્તે સ્મ તવ સૈન્યા નરાધિપ॥ 9-25-38 (61562)
વિદ્રાવ્ય ચ કુરૂન્સર્વાંસ્તાંશ્ચ હત્વા પદાનુગાન્।
દોર્ભ્યાં શબ્દં તતશ્ચક્રે ત્રાસયાનો મહાદ્વિપાન્॥ 9-25-39 (61563)
હતભૂયિષ્ઠયોધા તુ તવ સેના વિશામમ્પતે।
કિઞ્ચિચ્છેષા મહારાજ કૃપણં સમપદ્યત॥ ॥ 9-25-40 (61564)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 25 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-25-7 પ્રવણાદિવ કુઞ્જરમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-25-25 પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 026
॥ શ્રીઃ ॥
9.26. અધ્યાયઃ 026
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણાર્જુનયોઃ સંવાદઃ॥ 1 ॥ સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 2 ॥ ભીમેન સુદર્શનનામ્નો દુર્યોધનાનુજસ્ય વધઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-26-0 (61565)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-26-0x (5123)
દુર્યોધનો મહારાજ સુદર્શશ્ચાપિ તે સુતઃ।
હતશેષૌ તદા સઙ્ખ્યે વાજિમધ્યે વ્યવસ્થિતૌ॥ 9-26-1 (61566)
તતો દુર્યોધનં દૃષ્ટ્વા વાજિમધ્યે વ્યવસ્થિતમ્।
ઉવાચ દેવકીપુત્રઃ કુન્તીપુત્રં ધનઞ્જયમ્॥ 9-26-2 (61567)
શત્રવો હતભૂયિષ્ઠા જ્ઞાતયઃ પરિપાલિતાઃ।
ગૃહીત્વા સઞ્જયં ચાસૌ નિવૃત્તઃ શિનિપુઙ્ગવઃ॥ 9-26-3 (61568)
પરિશ્રાન્તશ્ચ નકુલઃ સહદેવશ્ચ ભારત।
યોધયિત્વા રણે પાપાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્સહાનુગાન્॥ 9-26-4 (61569)
દુર્યોધનમતિક્રમ્ય ત્રય એતે વ્યવસ્થિન્તાઃ।
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ દ્રૌણિશ્ચૈવ મહારથઃ॥ 9-26-5 (61570)
અસૌ તિષ્ઠતિ પાઞ્ચાલ્યઃ શ્રિયા પરમયા યુતઃ।
દુર્યોધનબલં હત્વા સહ સર્વૈઃ પ્રભદ્રકૈઃ॥ 9-26-6 (61571)
અસૌ દુર્યોધનઃ પાર્થ વાજિમધ્યે વ્યવસ્થિતઃ।
છત્રેણ ધ્રિયામણેન પ્રેક્ષમાણો મુહુર્મુહુઃ॥ 9-26-7 (61572)
પ્રતિવ્યૂહ્ય બલં સર્વં રણમધ્યે વ્યવસ્થિતઃ।
એનં હત્વા શિતૈર્બાણૈઃ કૃતકૃત્યો ભવિષ્યસિ॥ 9-26-8 (61573)
ગજાનીકં હતં દૃષ્ટ્વા ત્વાં ચ પ્રાપ્તમરિન્દમ।
યાવન્ન વિદ્રવન્ત્યેતે તાવજ્જહિ સુયોધન્સમ્॥ 9-26-9 (61574)
યાતુ કશ્ચિત્તું પાઞ્ચાલ્યં ક્ષિપ્રમાગમ્યતામિતિ।
પરિશ્રાન્તબલસ્તાત નૈષ મુચ્યેત કિલ્બિષી॥ 9-26-10 (61575)
હત્વા તવ બલં સર્વં સઙ્ગ્રમે ધૃતરાષ્ટ્રજઃ।
જિતાન્પાણ્ડુસુતાન્પ્રત્વા રૂપં ધારયતે મહત્॥ 9-26-11 (61576)
નિહતં સ્વબલં દૃષ્ટ્વા પીડિતં ચાપિ પાણ્ડવૈઃ।
ધ્રુવમેષ્યતિ સઙ્ગ્રમે વધાયૈવાત્મનો નૃપઃ॥ 9-26-12 (61577)
એવમુક્તઃ ફલ્ગુનસ્તુ કૃષ્ણં વચનમબ્રવીત્।
ધૃતરાષ્ટ્રસુતાઃ સર્વે હતા ભીમેન માધવ।
યાવેતાવાસ્થિતૌ કૃષ્ણ તાવદ્ય નભવિષ્યતઃ॥ 9-26-13 (61578)
હતો ભીષ્મો હતો દ્રોણઃ કર્ણો વૈકર્તનો હતઃ।
મદ્રરાજો હતઃ શલ્યો હતઃ કૃષ્ણ જયદ્રથઃ॥ 9-26-14 (61579)
હયાઃ પઞ્ચશતાઃ શિષ્ટાઃ શકુનેઃ સૌબલસ્ય ચ।
રથાનાં તુ શતે શિષ્ટે દ્વે એવ તુ જનાર્દન।
દન્તિનાં ચ શતં સાગ્રં ત્રિસાહસ્રાઃ પદાતયઃ॥ 9-26-15 (61580)
અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ ત્રિગર્તાધિપતિસ્તથા।
ઉલૂકઃ શકુનિશ્ચૈવ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ॥ 9-26-16 (61581)
એતદ્બલમભૂચ્છેષં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય માધવ।
મોક્ષો ન નૂનં કાલાત્તુ વિદ્યતે ભુવિ કસ્યચિત્॥ 9-26-17 (61582)
તથા વિનિહતે સૈન્યે પશ્ય દુર્યોધનં સ્થિતમ્।
અદ્યાહ્ના હિ મહારાજો હતામિત્રો ભવિષ્યતિ।
ન હિ મે મોક્ષ્યતે કશ્ચિત્પરેષામિહ ચિન્તયે॥ 9-26-18 (61583)
યે ત્વદ્ય સમરં કૃષ્ણ ન હાસ્યન્તિ મદોત્કટાઃ।
તાન્વૈ સર્વાન્હનિષ્યામિ યદ્યપિ સ્યુરમાનુષાઃ॥ 9-26-19 (61584)
અદ્ય યુદ્ધે સમુત્પન્નં દીર્ઘં રાજ્ઞઃ પ્રજાગરમ્।
અપનેષ્યામિ ગાન્ધારિં ઘાતયિત્વા શિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-26-20 (61585)
નિકૃત્યા વૈ દુરાચારો યાનિ રત્નાનિ સૌબલઃ।
સભાયામહરદ્દ્યૂતે પુનસ્તાન્યાહરામ્યહમ્॥ 9-26-21 (61586)
અદ્ય વેત્સ્યન્તિ મચ્છક્તિં સર્વા નાગપુરે સ્ત્રિયઃ।
શ્રુત્વા પતીંશ્ચ પુત્રાંશ્ચ પાણ્ડવૈર્નિહતાન્યુધિ॥ 9-26-22 (61587)
સમાપ્તમદ્ય વૈ કર્મ સર્વં કૃષ્ણ ભવિષ્યતિ।
અદ્ય દુર્યોધનો દીપ્તાં શ્રિયં પ્રાણાંશ્ચ મોક્ષ્યતિ॥ 9-26-23 (61588)
નાપયાતિ ભયાત્કૃષ્ણ સઙ્ગ્રામાદ્યદિ ચેન્મમ।
નિહતં વિદ્ધિ વાર્ષ્ણેય ધાર્તરાષ્ટ્રં સુબાલિશમ્॥ 9-26-24 (61589)
મમ હ્યેતદપર્યાપ્તં વાજિબૃન્દમરિન્દમ।
સોઢું જ્યાતલનિર્ઘોષં યાહિ યાવન્નિહન્મ્યહમ્॥ 9-26-25 (61590)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-26-26x (5124)
એવમુક્તસ્તુ દાશાર્હઃ પાણ્ડવેન યશસ્વિના।
અચોદયદ્ધાયન્રાજન્દુર્યોધનબલં પ્રતિ॥ 9-26-26 (61591)
તદનીકમભિપ્રેક્ષ્ય ત્રયઃ સજ્જા મહારથાઃ।
ભીમસેનોઽકર્જુનશ્ચૈવ સહદેવશ્ચ મારિષ।
પ્રયયુઃ સિંહનાદેન દુર્યોધનજિઘાંસયા॥ 9-26-27 (61592)
તાન્પ્રેક્ષ્ય સહિતાન્સર્વાઞ્જવેનોદ્યતકાર્મુકાન્।
સૌબલોઽભ્યદ્રવદ્યુદ્ધે પાણ્ડવાનાતતાયિનઃ॥ 9-26-28 (61593)
સુદર્શનસ્ત્વ મતો ભીમસેનં સમભ્યયાત્।
સુશર્મા શકુનિશ્ચૈવ યુયુધાતે કિરીટિના॥ 9-26-29 (61594)
સહદેવં તવ સુતો હયપૃષ્ઠગતોઽભ્યયાત્॥ 9-26-30 (61595)
તતો હિ યત્નતઃ ક્ષિપ્રં તવં પુત્રો જનાધિપ।
પ્રાસેન સહદેવસ્ય શિરસિ પ્રાહરદ્ભૃશમ્॥ 9-26-31 (61596)
સોપાવિશદ્રથોપસ્થે તવ સુત્રેણ તાડિતઃ।
રુધિરાપ્લુતસર્વાઙ્ગ આશીવિષ ઇવ શ્વસન્॥ 9-26-32 (61597)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સઞ્જ્ઞાં સહદેવો વિશામ્પતે।
દુર્યોધનં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સમવાકિરત્॥ 9-26-33 (61598)
પાર્થોઽપિ યુધિ વિક્રમ્ય કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
શૂરાણામશ્વપૃષ્ઠેભ્યઃ શિરાંસિ નિચકર્ત હ॥ 9-26-34 (61599)
તદનીકં તદા પાર્થો વ્યધમદ્બહુભિઃ શરૈઃ।
પાતયિત્વા હયાન્સર્વાંસ્ત્રિગર્તાનાં રથાન્યયૌ॥ 9-26-35 (61600)
તતસ્તે સહિતા ભૂત્વા ત્રિગર્તાનાં મહારથાઃ।
અર્જુનં વાસુદેવં ચ શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 9-26-36 (61601)
સત્યકર્માણમાક્ષિપ્ય ક્ષુરપ્રેણ મહાયશાઃ।
તતોઽસ્ય સ્યન્દનસ્યેષાં ચિચ્છિદે પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 9-26-37 (61602)
શિલાશિતેન ચ વિભો ક્ષુરપ્રેણ મહાયશાઃ।
શિરશ્ચિચ્છેદ સહસા તપ્તકુણ્ડલભૂષણમ્॥ 9-26-38 (61603)
સત્યેષુમથ ચાદત્ત યોધાનાં મિષતાં તતઃ।
યથા સિંહો વને રાજન્મૃગં પરિ બુભુક્ષિતઃ॥ 9-26-39 (61604)
તં નિહત્ય તતઃ પાર્થઃ સુશર્માણં ત્રિભિઃ શરૈઃ।
વિદ્ધ્વા તાનહનત્સર્વાન્રથાન્રુક્મવિભૂઓષિતાન્॥ 9-26-40 (61605)
તતઃ પ્રાયાત્ત્વરન્પાર્થો દીર્ઘકાલં સુસંવૃતમ્।
મુઞ્જન્ક્રોધવિષં તીક્ષ્ણં પ્રસ્થલાધિપતિં પ્રતિ॥ 9-26-41 (61606)
તમર્જુનઃ પૃષત્કાનાં શતેન ભરતર્ષભ।
પૂરયિત્વા તતો વાહાન્પ્રાહરત્તસ્ય ધન્વિનઃ॥ 9-26-42 (61607)
તતઃ શરં સમાદાય યમદણ્ડોપમં તદા।
સુશર્માણં સમુદ્દિશ્ય ચિક્ષેપાશુ હસન્નિવ॥ 9-26-43 (61608)
સ શરઃ પ્રેષિતસ્તેન ક્રોધદીપ્તેન ધન્વિના।
સુશર્માણં સમાસાદ્ય બિભેદ હૃદયં રણે॥ 9-26-44 (61609)
સ ગતાસુર્મહારાજ પપાત ધરણીતલે।
નન્દયન્પાણ્ડવાન્સર્વાન્વ્યથયંશ્ચાપિ તાવકાન્॥ 9-26-45 (61610)
સુશર્માણં રણે હત્વા પુત્રાનસ્ય મહારથાન્।
સપ્ત ચાષ્ટૌ ચ ત્રિંશચ્ચ સાયકૈરનયત્ક્ષયમ્॥ 9-26-46 (61611)
તતોઽસ્ય નિશિતૈર્બાણૈઃ સર્વાન્હત્વા પદાનુગાન્।
અભ્યગાદ્ભારતીં સેનાં હતશેષાં મહારથઃ॥ 9-26-47 (61612)
ભીમસ્તુ સમરે ક્રુદ્ધઃ પુત્રં તવ જનાધિપ।
સુદર્શનમદૃશ્યન્તં શરૈશ્ચક્રે હસન્નિવ॥ 9-26-48 (61613)
તતોઽસ્ય પ્રહસન્ક્રુદ્ધઃ શિરઃ કાયાદપાહરત્।
ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન સ હતઃ પ્રાપતદ્ભુવિ॥ 9-26-49 (61614)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે વીરે તતસ્તસ્ય પદાનુગાઃ।
પરિવવ્રૂ રમે ભીમં કિરન્તો વિવિધાઞ્શરાન્॥ 9-26-50 (61615)
તતસ્તુ નિશિતૈર્બાણૈસ્તવાનીકં વૃકોદરઃ।
ઇન્દ્રાશનિસમસ્પર્શૈઃ સમન્તાત્પર્યવાકિરત્॥ 9-26-51 (61616)
તતઃ ક્ષણેન તદ્ભીમો ન્યહનદ્ભરતર્ષભ॥ 9-26-52 (61617)
તેષુ તૂત્સાદ્યમાનેષુ સેનાધ્યક્ષા મહારથાઃ।
ભીમસેનં સમાસાદ્ય તતોઽયુધ્યન્ત ભારત॥ 9-26-53 (61618)
સ તાન્સર્વાઞ્શરૈર્ઘોરૈરવાકિરત પાણ્ડવઃ।
તથૈવ તાવકા રાજન્પાણ્ડવેયાન્મહારથાન્।
શરવર્ષેણ મહતા સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 9-26-54 (61619)
વ્યાકુલં તદભૂત્સર્વં પાણ્ડવાનાં પરૈઃ સહ।
તાવકાનાં ચ સમરે પાણ્ડવેંયૈર્યુયુત્સતામ્॥ 9-26-55 (61620)
તત્ર યોધાસ્તદા પેતુઃ પરસ્પરસમાહતાઃ।
ઉભયોઃ સેનયો રાજન્સંશોચન્તઃ સ્મ બાન્ધવાન્॥ ॥ 9-26-56 (61621)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 26 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-26-17 મોક્ષો નૂનં કાલસૃષ્ટઃ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-26-26 ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 027
॥ શ્રીઃ ॥
9.27. અધ્યાયઃ 027
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સહદેવેન શકુન્યુલૂકયોર્વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-27-0 (61622)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-27-0x (5125)
તસ્મિન્પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રામે ગજવાજિનરશ્રો
શકુનિઃ સૌબલો રાજન્સહદેવં xxxxxxયાત્॥ 9-27-1 (61623)
તતોઽસ્યાપતતસ્તૂર્ણં સહદેવઃ પતાપવાન્।
શરૌઘાન્પ્રેષયામાસ પતઙ્ગાનિવ શીઘ્રગાન્।
ઉલૂકં ચ રણે રાજન્વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ॥ 9-27-2 (61624)
શકૃનિશ્ચ મહારાજ ભીમં વિદ્ધ્વા ત્રિભિઃ શરૈઃ।
નવત્યા નિશિતૈર્બાણૈઃ સહદેવમવાકિરત્॥ 9-27-3 (61625)
તે શૂરાઃ સમરે રાજન્સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
વિવ્યધુર્નિશિતૈર્બાણૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ।
સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલધૌતૈરાકર્ણપ્રહિતૈઃ શરૈઃ॥ 9-27-4 (61626)
તેષાં ચાપગુણોત્સૃષ્ટા શરવૃષ્ટિર્વિશામ્પતે।
આચ્છાદયદ્દિશઃ સર્વા ધારાભિરિવ તોયદઃ॥ 9-27-5 (61627)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે ભીમઃ સહદેવશ્ચ ભારત।
ચેરતુઃ કદનં સઙ્ખ્યે કુર્વન્તૌ સુમહાબલૌ॥ 9-27-6 (61628)
તાભ્યાં શરશતૈશ્છનં તદ્બલં તવ ભારત।
સાન્ધકારમિવાકાશમભવત્તત્રતત્ર હ॥ 9-27-7 (61629)
અશ્વૈર્વિપરિધાવદ્ભિઃ શરચ્છન્નૈર્વિશામ્પતે।
તત્રતત્ર કૃતો માર્ગો વિકર્ષદ્ભિર્હતાન્બહૂન્॥ 9-27-8 (61630)
નિહતાનાં હયાનાં ચ સહૈવ હયસાદિભિઃ।
વર્મભિર્વિનિકૃત્તૈશ્ચ પ્રાસૈશ્છિન્નૈશ્ચ મારિષ॥ 9-27-9 (61631)
ઋષ્ટિભિઃ શક્તિભિશ્ચૈવ સાસિપ્રાસપરશ્વથૈઃ।
સઞ્છન્ના પૃથિવી જજ્ઞે કુસુમૈઃ શબલા ઇવ॥ 9-27-10 (61632)
યોધાસ્તત્ર મહારાજ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
વ્યચરન્ત રણે ક્રુદ્ધા વિનિઘ્નન્તઃ પરસ્પરમ્॥ 9-27-11 (61633)
ઉદ્વૃત્તનયનૈ રોષાત્સન્દષ્ટૌષ્ઠપુટૈર્મુખૈઃ।
સકુણ્ડલૈર્મહી ચ્છન્ના પદ્મકિઞ્ચલ્કસન્નિભૈઃ॥ 9-27-12 (61634)
ભુજૈશ્છિન્નૈર્મહારાજ નાગરાજકરોપમૈઃ।
સાઙ્ગદૈઃ સતનુત્રૈશ્ચ સાસિપ્રાસપરશ્વથૈઃ॥ 9-27-13 (61635)
કબન્ધૈરુત્થિતૈશ્છિન્નૈર્નૃત્યદ્ભિશ્ચાપરૈર્યુધિ।
ક્રવ્યાદગણસઞ્છન્ના ઘોરાઽભૂત્પૃથિવી વિભો॥ 9-27-14 (61636)
અલ્પાવશિષ્ટે સૈન્યે તુ કૌરવેયાન્મહાહવે।
પ્રહૃષ્ટાઃ પાણ્ડવા ભૂત્વા નિન્યિરે યમસાદનમ્॥ 9-27-15 (61637)
એતસ્મિન્નન્તરે શૂરઃ સૌબલેયઃ પ્રતાપવાન્।
પ્રાસેન સહદેવસ્ય શિરસિ પ્રાહરદ્ભૃશમ્॥ 9-27-16 (61638)
સ વિહ્વલો મહારાજ રથોપસ્થ ઉપાવિશત્॥ 9-27-17 (61639)
સહદેવં તથા દૃષ્ટ્વા ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્।
સર્વસૈન્યાનિ સઙ્ક્રુદ્ધો વારયામાસ ભારત॥ 9-27-18 (61640)
નિર્બિભેદ ચ નારાચૈઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
સ નિર્ભિદ્યાકરોચ્ચૈવ સિંહનાદમરિન્દમઃ॥ 9-27-19 (61641)
તેન શભ્દેન વિત્રસ્તાઃ સર્વે સહયવારણાઃ।
પ્રાદ્રવન્સહસા ભીતાઃ શકુનેશ્ચ પદાનુગાઃ॥ 9-27-20 (61642)
પ્રભગ્નાનથ તાન્દૃષ્ટ્વા રાજા દુર્યોધનોઽબ્રવીત્।
નિવર્તધ્વમધર્મજ્ઞા યુધ્યધ્વં કિં સૃતેન વઃ॥ 9-27-21 (61643)
ઇહ કીર્તિ સમાધાય પ્રેત્ય લોકાન્સમશ્નુતે।
પ્રાણાઞ્જહાતિ યો ધીરો યુદ્ધે પૃષ્ઠમદર્શયન્॥ 9-27-22 (61644)
એવમુક્તાસ્તુ તે રાજ્ઞા સૌબલસ્ય પદાનુગાઃ।
પાણ્ડવાનભ્યવર્તન્ત મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 9-27-23 (61645)
દ્રવદ્ભિસ્તત્ર રાજેન્દ્ર કૃતઃ શબ્દોઽતિદારુણઃ।
ક્ષુબ્ધસાગરસઙ્કાશઃ ક્ષુભિતૈઃ સર્વતો દિશમ્॥ 9-27-24 (61646)
તાંસ્તતઃ પુરતો દૃષ્ટ્વા સૌબલસ્ય પદાનુગાન્।
પ્રત્યુદ્યયુર્મહારાજ પાણ્ડવા વિજયોદ્યતાઃ॥ 9-27-25 (61647)
પ્રત્યાશ્વસ્ય ચ દુર્ધર્ષઃ સહદેવો વિશામ્પતે।
શકુનિં દશભિર્વિદ્ધ્વા હયાંશ્ચાસ્ય ત્રિભિઃ શરૈઃ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ચ શરૈઃ સૌબલસ્ય હસન્નિવ॥ 9-27-26 (61648)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય શકુનિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
વિવ્યાધ નકુલં ષષ્ટ્યા ભીમસેનં ચ સપ્તાભિઃ॥ 9-27-27 (61649)
ઉલૂકોઽપિ મહારાજ ભીમં વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
સહદેવં ચ સપ્તત્યા પરીપ્સન્પિતરં રણે॥ 9-27-28 (61650)
તં ભીમસેનઃ સમરે વિવ્યાધ નવભિઃ શરૈઃ।
શકુનિં ચ ચતુઃષષ્ટ્યા પાર્શ્વસ્થાંશ્ચ ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 9-27-29 (61651)
તે હન્યમાના ભીમેન નારાચૈસ્તૈલપાયિતૈઃ।
સહદેવં રણે ક્રુદ્ધાશ્છાદયઞ્શરવૃષ્ટિભિઃ।
પર્વતં વારિધારાભિઃ સવિદ્યુત ઇવામ્બુદાઃ॥ 9-27-30 (61652)
તતોઽસ્યાપતતઃ શૂરઃ સહદેવઃ પ્રતાપવાન્।
ઉલૂકસ્ય મહારાજ ભલ્લેનાપાહરચ્છિરઃ॥ 9-27-31 (61653)
સ જગામ રથાદ્ભૂમિં સહદેવેન પાતિતઃ।
રુધિરાપ્લુતસર્વાઙ્ગો નન્દયન્પાણ્ડવાન્યુધિ॥ 9-27-32 (61654)
પુત્રં તુ નિહતં દૃષ્ટ્વા શકુનિસ્તત્ર ભારત।
સાશ્રુકણ્ઠો વિનિઃશ્વસ્ય ક્ષત્તુર્વાક્યમનુસ્મરન્॥ 9-27-33 (61655)
ચિન્તયિત્વા મુહૂર્તં સ બાષ્પપૂર્ણેક્ષણઃ શ્વસન્।
સહદેવં સમાસાદ્ય ત્રિભિર્વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 9-27-34 (61656)
તાનપાસ્ય શરાન્મુક્તાઞ્શરસઙ્ઘૈઃ પ્રતામ્પવાન્।
સહદેવો મહારાજ ધનુશ્ચિચ્છેદ સંયુગે॥ 9-27-35 (61657)
છિન્ને ધનુષિ રાજેન્દ્ર શકુનિઃ સૌબલસ્તદા।
પ્રગૃહ્ય વિપુલં ખઙ્ગં સહદેવાય પ્રાહિણોત્॥ 9-27-36 (61658)
તમાપતન્તં સહસા ઘોરરૂપં વિશામ્પતે।
દ્વિધા ચિચ્છેદ સમરે સૌબલસ્ય હસન્નિવ॥ 9-27-37 (61659)
અસિં દૃષ્ટ્વા દ્વિધા ચ્છિન્નં પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્।
પ્રાહિણોત્સહદેવાય સા મોઘા ન્યપતદ્ભુવિ॥ 9-27-38 (61660)
તતઃ શક્તિં મહાઘોરાં કાલરાત્રીમિવોદ્યતામ્।
પ્રેષયામાસ સક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવં પ્રતિ સૌબલઃ॥ 9-27-39 (61661)
તામાપતન્તીં સહસા શરૈઃ કનકભૂષણૈઃ।
ત્રિધા ચિચ્છેદ સમરે સહદેવો હસન્નિવ॥ 9-27-40 (61662)
સા પપાત ત્રિધા ચ્છિન્ના ભૂમૌ કનકભૂષણા।
શીર્યમાણા યથા દીપ્તા ગગનાદ્વૈ શતહદા॥ 9-27-41 (61663)
શક્તિં વિનિહતાં દૃષ્ટ્વા સૌબલં ચ ભયાર્દિતમ્।
દુદ્રુવુસ્તાવકાઃ સર્વે ભયે જાતે સસૌબલાઃ॥ 9-27-42 (61664)
અથોત્ક્રુષ્ટં મહચ્ચાસીત્પાણ્ડવૈર્જિતકાશિભિઃ।
ધાર્તરાષ્ટ્રાસ્તતઃ સર્વે પ્રાયશો વિમુખાઽભવન્॥ 9-27-43 (61665)
તાન્વૈ વિમનસો દૃષ્ટ્વા માદ્રીપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
શરૈરનેકસાહસ્રૈર્વારયામાસ સંયુગે॥ 9-27-44 (61666)
તતો ગાન્ધારકૈર્ગુપ્તં પુષ્ટૈરશ્વૈર્જયે ધૃતમ્।
આસસાદ રમે યાન્તં સહદેવોઽથ સૌબલમ્॥ 9-27-45 (61667)
સ્વમંશમવશિષ્ટં તં સંસ્મૃત્ય શકુનિં નૃપ।
રથેન કાઞ્ચનાઙ્ગેન સહદેવઃ સમભ્યયાત્॥ 9-27-46 (61668)
અધિજ્યં બલવત્કૃત્વા વ્યાક્ષિપન્સુમહદ્ધનુઃ।
સ સૌબલમભિદ્રુત્ય ગાર્ધ્રપત્રૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 9-27-47 (61669)
ભૃશમભ્યહન્ત્કુદ્ધસ્તોત્રૈરિવ મહાદ્વિપમ્।
ઉવાચ ચૈનં મેધાવી વિગૃહ્ય સ્મારયન્નિવ॥ 9-27-48 (61670)
ક્ષત્રધર્મે સ્થિરો ભૂત્વા યુધ્યસ્વ પુરુષો ભવ।
યત્તદા ભાષસે મૂઢ ગૃહ્ણન્નક્ષાન્સભાતલે।
ફલમદ્ય પ્રપદ્યસ્વ કર્મણસ્તસ્ય દુર્મતે॥ 9-27-49 (61671)
નિહતાસ્તે દુરાત્માનો યેઽસ્માનવહસન્પુરા।
દુર્યોધનઃ કુલાઙ્ગારઃ શિષ્ટસ્ત્વં ચાસ્ય માતુલઃ॥ 9-27-50 (61672)
અદ્ય તે નિહનિષ્યામિ ક્ષુરેણોન્મથિતં શિરઃ।
વૃક્ષાત્ફલમિવાવિદ્વં લગુડેન પ્રમાથિના॥ 9-27-51 (61673)
એવમુક્ત્વા મહારાજ સહદેવો મહાબલઃ।
સઙ્ક્રુદ્ધો રણશાર્દૂલો વેગેનાભિજગામ તમ્॥ 9-27-52 (61674)
અભિગમ્ય સુદુર્ધર્ષઃ સહદેવો યુધાં પતિઃ।
વિકૃષ્ય બલવચ્ચાપં ક્રોધેન પ્રજ્વલન્નિવ॥ 9-27-53 (61675)
શકુનિં દશભિર્વિદ્ધ્વા ચતુર્ભિશ્ચાસ્ય વાજિનઃ।
છત્રં ધ્વજં ધનુશ્ચાસ્ય ચ્છિત્ત્વા સિંહ ઇવાનદત્॥ 9-27-54 (61676)
છિન્નધ્વજધનુશ્છત્રઃ સહદેવેન સૌબલઃ।
કૃતો વિદ્ધશ્ચ બહુભિઃ સર્વમર્મસુ સાયકૈઃ॥ 9-27-55 (61677)
તતો ભૂયો મહારાજ સહદેવઃ પ્રતાપવાન્।
શકુનેઃ પ્રેષયાન્માસ શરવૃષ્ટિં દુરાસદામ્॥ 9-27-56 (61678)
તતસ્તુ ક્રુદ્ધઃ સુબલસ્ય પુત્રો
માદ્રીસુતં સહદેવં વિમર્દે।
પ્રાસેન જામ્બૂનદભૂષણેન
જિઘાંસુરેકોઽભિપપાત શીઘ્રમ્॥ 9-27-57 (61679)
માદ્રીસુતસ્તસ્ય સમુદ્યતં તં
પ્રાસં સુવૃત્તૌ ચ ભુજૌ રણાગ્રે।
ભલ્લૈસ્ત્રિભિર્યુગપત્સઞ્ચકર્ત
નનાદ ચોચ્ચૈસ્તરસાઽઽજિમધ્યે॥ 9-27-58 (61680)
તસ્યાશુકારી સુસમાહિતેન
સુવર્ણપુઙ્ખેન દૃઢાયસેન।
ભલ્લેન સર્વાવરણાતિગેન
શિરઃ શરીરાત્પ્રમમાથ ભૂયઃ॥ 9-27-59 (61681)
શરેણ કાર્તસ્વરભૂષિતેન
દિવાકરાભેણ સુસંહિતેન।
હૃતોત્તમાઙ્ગો યુધિ પાણ્ડવેન
પપાત ભૂમૌ સુબલસ્ય પુત્રઃ॥ 9-27-60 (61682)
સ તચ્છિરો વેગવતા શરેણ
સુવર્ણપુઙ્ખેન શિલાશિતેન।
પ્રાવેરયત્કુપિતઃ પાણ્ડુપુત્રો
યત્તત્કુરૂણામનયસ્ય મૂલમ્॥ 9-27-61 (61683)
ભુજૌ સુવૃત્તૌ પ્રચકર્ત વીરઃ
પશ્ચાત્કબન્ધં રુધિરાવસિક્તમ્।
વિસ્પન્દમાનં નિપપાત ઘોરં
રથોત્તમાત્પાર્થિવ પાર્થિવસ્ય॥ 9-27-62 (61684)
હૃતોત્તમાઙ્ગં શકુનિં સમીક્ષ્ય
ભૂમૌ શયાનં રુધિરાર્દ્રગાત્રમ્।
યોધાસ્ત્વદીયા ભયનષ્ટસત્વા
દિશઃ પ્રજગ્મુઃ પ્રગૃહીતશસ્ત્રાઃ॥ 9-27-63 (61685)
પ્રવિદ્રુતાઃ શુષ્કમુખા વિસઞ્જ્ઞા
ગાણ્ડીવઘોષેણ સમાહતાશ્ચ।
ભયાર્દિતા ભગ્નરથાશ્વનાગાઃ
પદાતયશ્ચૈવ સધાર્તરાષ્ટ્રાઃ॥ 9-27-64 (61686)
તતો રથાચ્છકુનિં પાતયિત્વા
મુદાન્વિતા ભારત પાણ્ડવેયાઃ
શઙ્કાન્પ્રદધ્યુઃ સમરેઽતિહૃષ્ટાઃ
સકેશવાઃ સૈનિકાન્હર્ષયન્તઃ॥ 9-27-65 (61687)
તં ચાપિ સર્વે પ્રતિપૂજયન્તો
દૃષ્ટ્વા બ્રુવાણાઃ સહદેવમાજૌ।
દિષ્ટ્યા હતો નૈકૃતિકો મહાત્મા
સહાત્મજો વીર રણે ત્વયેતિ॥ ॥ 9-27-66 (61688)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 27 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-27-7 અલઙ્કૃતમિવાકાશં ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-27-49 યત્તદા હૃષ્યસે મૃઢ ગ્લહન્નક્ષૈઃ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-27-27 સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 028
॥ શ્રીઃ ॥
9.28. અધ્યાયઃ 028
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
હતાવશિષ્ટે બલે પાણ્ડવૈર્નિહતે દુર્યોધનેન પલાયને નિર્ધારણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-28-0 (61689)
સ઼ઞ્જય ઉવાચ। 9-28-0x (5126)
તતઃ ક્રુદ્ધા મહારાજ સૌબલસ્ય પદાનુગાઃ।
ત્યક્ત્વા જીવિતમાક્રન્દે પાણ્ડવાન્પર્યવારયન્॥ 9-28-1 (61690)
તાનર્જુનઃ પ્રત્યગૃહ્ણાત્સહદેવજયે ધૃતઃ।
ભીમસેનશ્ચ તેજસ્વી ક્રુદ્ધાશીવિષદર્શનઃ॥ 9-28-2 (61691)
શક્ત્યૃ-ષ્ટિપ્રાસહસ્તાનાં સહદેવં જિઘાંસતામ્।
સઙ્કલ્પમકરોન્મોઘં ગાણ્ડીવેન ધનઞ્જયઃ॥ 9-28-3 (61692)
સઙ્ગૃહીતાયુધાન્બાહૂન્યોધાનામભિધાવતામ્।
ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ બીભત્સુઃ શિરાંસ્યપિ હયાનપિ॥ 9-28-4 (61693)
તે હયાઃ પ્રત્યપદ્યન્ત વસુધાં વિગતાસવઃ।
ચરતા લોકવીરેણ પ્રહતાઃ સવ્યસાચિના॥ 9-28-5 (61694)
તતો દુર્યોધનો રાજા દૃષ્ટ્વા સ્વબલસઙ્ક્ષયમ્।
હતશેષાન્સમાનીય ક્રુદ્ધો રથગણાન્બહૂન્॥ 9-28-6 (61695)
કુઞ્જરાંશ્ચ હયાંશ્ચૈવ પાદાતાંશ્ચ સમન્તતઃ।
ઉવાચ દુઃખિતાન્સર્વાન્ધાર્તરાષ્ટ્ર ઇદં વચઃ॥ 9-28-7 (61696)
સમાસાદ્ય રણે સર્વાન્પાણ્ડવાન્સસુહૃદ્ગણાન્।
પાઞ્ચાલ્યં ચાપિ સબલં હત્વા શીઘ્રં ન્યવર્તત॥ 9-28-8 (61697)
તસ્ય તે શિરસા ગૃહ્ય વચનં યુદ્ધદુર્મદાઃ।
અભ્યુદ્યયૂ રણે પાર્થાંસ્તવ પુત્રસ્ય શાસનાત્॥ 9-28-9 (61698)
તાનભ્યાપતતઃ શીઘ્રં હતશેષાન્મહારણે।
શરૈરાશીવિષાકારૈઃ પાણ્ડવાઃ સમવાકિરન્॥ 9-28-10 (61699)
તત્સૈન્યં ભરતશ્રેષ્ઠ મુહૂર્તેન મહાત્મભિઃ।
અવધ્યત રણં પ્રાપ્ય ત્રાતારં નાભ્યવિન્દત॥ 9-28-11 (61700)
પલાયમાનં તુ ભયાન્નાવતિષ્ઠતિ દંશિતમ્।
અશ્વૈર્વિપરિધાવદ્ભિઃ સૈન્યેન રજસા વૃતે॥ 9-28-12 (61701)
ન પ્રાજ્ઞાયન્ત સમરે દિશઃ સપ્રદિશસ્તથા।
તતસ્તુ પાણ્ડવાનીકાન્નિઃસૃત્ય બહવો જનાઃ॥ 9-28-13 (61702)
અભ્યઘ્નંસ્તાવકાન્યુદ્ધે મુહૂર્તાદિવ ભારત।
તતો નિઃશેષમભવત્તત્સન્યં તવ ભારત॥ 9-28-14 (61703)
અક્ષૌહિણ્યઃ સમેતાસ્તુ તવ પુત્રસ્ય ભારત।
એકાદશ હતા યુદ્ધે તાઃ પ્રભો પાણ્ડુસૃઞ્જયૈઃ॥ 9-28-15 (61704)
તેષુ રાજસહસ્રેષુ તાવકેષુ મહાત્મસુ।
એકો દુર્યોધનો રાજન્નદૃશ્યત ભૃશં ક્ષતઃ॥ 9-28-16 (61705)
તતો વીક્ષ્ય દિશઃ સર્વા દૃષ્ટ્વા શૂન્યાં ચ મેદિનીમ્।
વિહીનઃ સર્વયોધૈશ્ચ પાણ્ડવાન્વીક્ષ્યં સંયુગે॥ 9-28-17 (61706)
મુદિતાન્સર્વતઃ સિદ્ધાન્નર્દમાનાન્સમન્તતઃ।
બાણશબ્દરવાંશ્ચૈવ શ્રુત્વા તેષાં મહાત્મનામ્॥ 9-28-18 (61707)
દુર્યોધનો મહારાજ કશ્મલેનાભિસંવૃતઃ।
અપયો મનશ્ચક્રે વિહીનબલવાહનઃ॥ ॥ 9-28-19 (61708)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 28 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 029
॥ શ્રીઃ ॥
9.29. અધ્યાયઃ 029
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
પાણ્ડવૈર્નિહતસહાયસ્ય દુર્યોધનસ્ય ગદામાદાય હદં પ્રતિ પ્રસ્થાનમ્॥ 1 ॥ સઞ્જયસંહારાયાસિમુદ્યચ્છતા સાત્યકિના વ્યાસવચનાત્તદ્વિમોચનમ્॥ 2 ॥ હાસ્તિનપુરં ગચ્છતઃ સઞ્જયસ્ય મધ્યેમાર્ગં દુર્યોધનદર્શનમ્॥ 3 ॥ તેન તસ્મિન્ધૃતરાષ્ટ્રાય સ્વવૃત્તાન્તનિવેદનચોદનપૂર્વકં હદં પ્રવિશ્ય માયયા જલસ્તમ્ભનમ્॥ 4 ॥ તત્રાગતૈર્દ્રૌણિકૃપકૃતવર્મભિઃ સઞ્જયાદ્દુર્યોધનસ્ય હદપ્રવેશં વિજ્ઞાય વિલપ્ય પુનઃ શિબિરગમનમ્॥ 5 ॥ તતો વૃદ્ધપરિજનૈર્યુયુત્સુના ચ રાજદારાણાં નગરપ્રાપણમ્॥ 6 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-29-0 (61709)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-29-0x (5127)
નિહતે મામકે સૈન્યે નિઃશેષે શિબિરે કૃતે।
પાણ્ડવાનાં બલે સૂત કિન્નુ શેષમભૂત્તદા॥ 9-29-1 (61710)
એતન્મે પૃચ્છતો બ્રૂહિ કુશલો હ્યસિ સઞ્જય।
યચ્ચ દુર્યોધનો માની કૃતવાંસ્તનયો મમ।
વલક્ષયં તથા દૃષ્ટ્વા સ એકઃ પૃથિવીપતિઃ॥ 9-29-2 (61711)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-29-3x (5128)
રથાનાં દ્વે સહસ્રે તુ સપ્ત નાગશતાનિ ચ।
પઞ્ચ ચાશ્વસહસ્રાણિ પત્તીનામયુતાનિ ચ॥ 9-29-3 (61712)
એતચ્છેષમભૂદ્રાજન્પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્।
પરિગૃહ્ય હિ યદ્યુદ્ધે ધૃષ્ટદ્યુમ્નો વ્યવસ્થિતઃ॥ 9-29-4 (61713)
એકાકી ભરતશ્રેષ્ઠ તતો દુર્યોધનો નૃપઃ।
નાપશ્યત્સમરે કઞ્ચિત્સહાયં રથિનાં વરઃ॥ 9-29-5 (61714)
નર્દમાનાન્પરાન્દૃષ્ટ્વા સ્વબલસ્ય ચ સઙ્ક્ષયમ્।
દૃષ્ટ્વા ભરતશાર્દૂલઃ કશ્મલેનાભિસંવૃતઃ।
હતં સ્વહયમુત્સૃજ્ય પ્રાઙ્મુખઃ પ્રાદ્રાવદ્ભયાત્॥ 9-29-6 (61715)
એકાદશચમૂભર્તા પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ।
ગદામાદાય તેજસ્વી પદાતિઃ પ્રસ્થિતો હદમ્॥ 9-29-7 (61716)
નાતિદૂરં તતો ગત્વા પદ્ભ્યામેવ નરાધિપઃ।
સસ્માર વચનં ક્ષત્રુર્ધર્મશીલસ્ય ધીમતઃ॥ 9-29-8 (61717)
ઇદં નૂનં મહાપ્રાજ્ઞો વિદુરો દૃષ્ટ્વાન્પુરા।
મહદ્વ્સનમસ્માકં ક્ષત્રિયાણાં ચ સર્વશઃ॥ 9-29-9 (61718)
એવં વિચિન્તયાનસ્તુ પ્રવિવિક્ષુર્હદં નૃપઃ।
દુઃખસન્તપ્તહૃદયો દૃષ્ટ્વા રાજન્બલક્ષયમ્॥ 9-29-10 (61719)
`દશૈકાક્ષૌહિણીભર્તા તદા દુર્યોધનોઽપિ સન્।
પ્રાપ્તવાન્વ્યસનં તીવ્રં દૈવં હિ બલવત્તરમ્'॥ 9-29-11 (61720)
પાણ્ડવાસ્તુ મહારાજ ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત સઙ્ક્રુદ્ધાસ્તવ રાજન્બલં પ્રતિ॥ 9-29-12 (61721)
શક્ત્યૃષ્ટિપ્રાસહસ્તાનાં બલાનામભિગર્જતામ્।
સઙ્કલ્પમકરોન્મોઘં ગાણ્ડીવેન ધનઞ્જયઃ॥ 9-29-13 (61722)
તાન્હત્વા નિશિતૈર્વાણૈઃ સામાત્યાન્સહ બન્ધુભિઃ।
રથે શ્વેતહયે તિષ્ઠન્નર્જુનો બહ્વશોભત॥ 9-29-14 (61723)
સુબલસ્ય હતે પુત્રે સવાજિરથકુઞ્જરે।
મહાવનમિવ ચ્છિન્નમભવત્તાવકં બલમ્॥ 9-29-15 (61724)
અનેકશતસાહસ્રે બલે દુર્યોધનસ્ય હ।
નાન્યો મહારથો રાજઞ્જીવમાનો વ્યદૃશ્યત॥ 9-29-16 (61725)
દ્રોણપુત્રાદૃતે વીરાત્તથૈવ કૃતવર્મણઃ।
કૃપાચ્ચ ગૌતમાદ્રાજન્પાર્થિવાચ્ચ તવાત્મજાત્॥ 9-29-17 (61726)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ માં દૃષ્ટ્વા હસન્સાત્યકિમબ્રવીત્।
કિમનેન ગૃહીતેન નાનેનાર્થોઽસ્તિ જીવતા॥ 9-29-18 (61727)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નવચઃ શ્રુત્વા શિનેર્નપ્તા મહારથઃ।
ઉદ્યમ્ય નિશિતં ખઙ્ગં હન્તું મામુદ્યતસ્તદા॥ 9-29-19 (61728)
તમાગમ્ય મહાપ્રાજ્ઞઃ કૃષ્ણદ્વૈપાયનોઽબ્રવીત્।
મુચ્યતાં સઞ્જયો જીવન્ન હન્તવ્યઃ કથઞ્ચન॥ 9-29-20 (61729)
દ્વૈપાયનવચઃ શ્રુત્વા શિનેર્નપ્તા કૃતાઞ્જલિઃ।
તતો મામબ્રવીન્મુક્ત્વા સ્વસ્તિ સઞ્જય સાધય॥ 9-29-21 (61730)
અનુજ્ઞાતસ્ત્વહં તેન ન્યસ્તવર્મા નિરાયુધઃ।
પ્રાતિષ્ઠં યેન નગરં સાયાહ્ને રુધિરોક્ષિતઃ॥ 9-29-22 (61731)
ક્રોશમાત્રમપક્રાન્તં ગદાપાણિમવસ્થિતમ્।
એકં દુર્યોધનં રાજન્નપશ્યં ભૃશવિક્ષતમ્॥ 9-29-23 (61732)
સ તુ મામશ્રુપૂર્ણાક્ષો નાશક્નોદભિવીક્ષિતુમ્।
ઉપપ્રૈક્ષત માં દૃષ્ટ્વા તથા દીનમવસ્થિતમ્॥ 9-29-24 (61733)
તં ચાહમપિ શોચન્તં દૃષ્ટ્વૈકાકિનમાહવે।
મુહૂર્તં નાશકં વક્તુમતિદુઃખપરિપ્લુતઃ॥ 9-29-25 (61734)
`યસ્ય મૂર્ધાભિષિક્તાનાં સહસ્રમણિમૌલિનામ્।
આહૃત્ય ચ કરં સર્વં સ્વસ્ય વેશ્મ સમાગતમ્॥ 9-29-26 (61735)
ચતુઃસાગરપર્યન્તા પૃથિવી રત્નભૂષિતા।
કર્ણેનૈકેન યસ્યાર્થે કરમાહારિતા પુરા॥ 9-29-27 (61736)
યસ્યાજ્ઞા પરરાષ્ટ્રેષુ કર્ણેનૈવ પ્રસારિતા।
નાભવદ્યસ્ય શસ્ત્રેષુ ખેદો રાજ્ઞઃ પ્રશાસતઃ॥ 9-29-28 (61737)
આસીનો હાસ્તિનપુરે ક્ષેમં રાજ્યમકણ્ટકમ્।
અન્વપાલયદૈશ્વર્યાત્કુબેરમપિ નાસ્મરત્॥ 9-29-29 (61738)
ભવનાદ્ભવનં રાજન્પ્રયાતું પૃથિવીપતે।
દેવાલયપ્રદેશે ચ પન્થા યસ્ય હિરણ્મયઃ॥ 9-29-30 (61739)
પતાકાવૃતસૂર્યાંશુતોરણોચ્છ્રિતશોભિતાઃ।
પ્રયાણે પૃથિવીભર્તુર્ધન્યાનામભવન્ગૃહાઃ॥ 9-29-31 (61740)
આરુહ્યૈરાવતપ્રખ્યં નાગમિન્દ્રસમો બલી।
વિભૂત્યા સુમહત્યા યઃ પ્રયાતિ પૃથિવીપતે॥ 9-29-32 (61741)
તં ભૃશક્ષતસર્વાઙ્ગં પદ્ધ્યામેવ ધરાતલે।
તિષ્ઠન્તમેકં દૃષ્ટ્વા તુ મમાભૂત્ક્લેશ ઉત્તમઃ॥ 9-29-33 (61742)
તસ્ય ચૈવંવિધસ્યાદ્ય જગન્નાથસ્ય ભૂપતે।
આપદપ્રતિમૈવાભૂદ્બલીયાન્વિધિરેવ હિ'॥ 9-29-34 (61743)
તતોઽસ્મૈ તદહં સર્વમુક્તવાન્ગ્રહણં તદા।
દ્વૈપાયનપ્રસાદાચ્ચ જીવતો મોક્ષમાહવે॥ 9-29-35 (61744)
સ મુહૂર્તમિવ ધ્યાત્વા પ્રતિલભ્ય ચ ચેતનામ્।
ભ્રાતૄંશ્ચ સર્વસૈન્યાનિ પર્યપૃચ્છત માં તતઃ॥ 9-29-36 (61745)
તસ્મૈ તદહમાચક્ષે સર્વં પ્રત્યક્ષદર્શિવાન્।
ભ્રાતૄશ્ચ નિહતાન્સર્વાન્સૈન્યં ચ વિનિપાતિતમ્॥ 9-29-37 (61746)
ત્રયઃ કિલ રથાઃ શિષ્ટાસ્તાવકાનાં નરાધિપ।
ઇતિ પ્રસ્થાનકાલે માં કૃષ્ણદ્વૈપાયનોઽબ્રવીત્॥ 9-29-38 (61747)
સ દીર્ઘમિવ નિઃશ્વસ્ય પ્રત્યવેક્ષ્ય પુનઃ પુનઃ।
અસૌ માં પાણિના સ્પૃષ્ટ્વા પુત્રસ્તે પર્યભાષત॥ 9-29-39 (61748)
ત્વદન્યો નેહ સઙ્ગ્રામે કશ્ચિજ્જીવતિ સઞ્જય।
દ્વિતીયં નેહ પશ્યામિ સસહાયાશ્ચ પાણ઼્ડવાઃ॥ 9-29-40 (61749)
બ્રૂયાઃ સઞ્જય રાજાનં પજ્ઞાચક્ષુષમીશ્વરમ્।
દુર્યોધનસ્તવ સુતઃ પ્રવિષ્ટો હદમિત્યુત॥ 9-29-41 (61750)
સુહૃદ્ભિસ્તાદૃશૈર્હીનઃ પુત્રૈર્ભ્રાતૃભિરેવ ચ।
પાણ્ડવૈશ્ચ હૃતે રાજ્યે કો નુ જીવેત માદૃશઃ॥ 9-29-42 (61751)
આચક્ષીથાઃ સર્વમિદં માં ચ મુક્તં મહાહવાત્।
આસ્મિંસ્તોયહદે ગુપ્તં જીવન્તં ભૃશવિક્ષતમ્॥ 9-29-43 (61752)
એવમુક્ત્વા મહારાજ પ્રાવિશત્તં મહાહદમ્।
અસ્તમ્ભયત તોયં ચ માયયા મનુજાધિપઃ॥ 9-29-44 (61753)
તસ્મિન્હદં પ્રવિષ્ટે તુ ત્રીન્રથાઞ્શ્રાન્તવાહનાન્।
અપશ્યં સહિતાનેકસ્તં દેશં સમુપેયુષઃ॥ 9-29-45 (61754)
કૃપં શારદ્વતં વીરં દ્રૌણિં ચ રથિનાં વરમ્।
ભોજં ચ કૃતવર્માણં સહિતાઞ્શરવિક્ષતાન્॥ 9-29-46 (61755)
તે સર્વં મામભિપ્રેક્ષ્ય તૂર્ણમશ્વાનનોદયન્।
ઉપયાય તુ મામૂચુર્દિષ્ટ્યા જીવસિ સઞ્જય॥ 9-29-47 (61756)
અપૃચ્છંશ્ચૈવ માં સર્વે પુત્રં તવ જનાધિપમ્।
કચ્ચિદ્દુર્યોધનો રાજા સ નો જીવતિ સઞ્જય॥ 9-29-48 (61757)
આખ્યાતવાનહં તેભ્યસ્તદા કુશલિનં નૃપમ્।
તચ્ચૈવ સર્વમાચક્ષં યન્માં દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 9-29-49 (61758)
હદં ચૈવાહમાચક્ષં યં પ્રવિષ્ટો નરાધિપઃ।
અશ્વત્થામા તુ તદ્રાજન્નિશમ્ય વચનં મમ॥ 9-29-50 (61759)
તં હદં વિપુલં પ્રેક્ષ્ય કરુણં પર્યદેવયત્।
અહો ધિક્સ ન જાનાતિ જીવતોઽસ્માન્નરાધિપ।
પર્યાપ્તા હિ વયં તેન સહ યોધયિતું પરાન્॥ 9-29-51 (61760)
તે તુ તત્ર ચિરં કાલં વિલપ્ય ચ મહારથાઃ।
પ્રાદ્રવન્રથિનાં શ્રેષ્ઠા દૃષ્ટ્વા પાણ્ડુસુતાન્રણે॥ 9-29-52 (61761)
તે તુ માં રથમારોપ્ય કૃપસ્ય સુપરિષ્કૃતમ્।
સેનાનિવેશમાજગ્મુર્હતશેષાસ્ત્રયો રથાઃ॥ 9-29-53 (61762)
તત્ર ગુલ્માઃ પરિક્ષિપ્તાઃ સૂર્યે ચાસ્તમિતે સતિ।
સર્વે વિચુક્રુશુઃ શ્રુત્વા પુત્રાણાં તવ સંક્ષયમ્॥ 9-29-54 (61763)
તતો વૃદ્ધા મહારાજ યોષિતાં રક્ષિણો નરાઃ।
રાજદારાનુપાદાય પયયુર્નગરં પ્રતિ॥ 9-29-55 (61764)
તત્ર વિક્રોશમાનાનાં રુદતીનાં ચ સર્વશઃ।
પ્રાદુરાસીન્મહાઞ્શબ્દઃ શ્રુત્વા તદ્બલસઙ્ક્ષયમ્॥ 9-29-56 (61765)
તતસ્તા યોષિતો રાજન્રુદન્ત્યો વૈ મુહુર્મુહુઃ।
કુરર્ય ઇવ શબ્દેન નાદયન્ત્યો મહીતલમ્॥ 9-29-57 (61766)
આજઘ્નુઃ કરજૈશ્ચાપિ પાણિભિશ્ચ શિરાંસ્યુત।
લુલુચુશ્ચ તદા કેશાન્ક્રોશન્ત્યસ્તત્રતત્ર હ॥ 9-29-58 (61767)
હાહાકારવિનાદિન્યો વિનિઘ્નન્ત્ય ઉરાંસિ ચ।
શોચન્ત્યસ્તત્ર રુરુદુઃ ક્રન્દમાના વિશામ્પતે॥ 9-29-59 (61768)
તતો દુર્યોધનામાત્યાઃ સાશ્રુકણ્ઠા ભૃશાતુરાઃ।
રાજદારાનુપામન્ત્ર્ય પ્રયયુર્નગરં પ્રતિ॥ 9-29-60 (61769)
વેત્રવ્યાસક્તહસ્તાશ્ચ દ્વારાધ્યક્ષા વિશામ્પતે।
શયનીયાનિ શુભ્રાણિ સ્પર્ધ્યાસ્તરણવન્તિ ચ।
સમાદાય યયુસ્તૂર્ણં નગરં દારરક્ષિણઃ॥ 9-29-61 (61770)
આસ્થાયાશ્વતરીયુક્તાન્સ્યન્દનાનપરે પુનઃ।
સ્વાન્સ્વાન્દારાનુપાદાય પ્રયયુર્નગરં પ્રતિ॥ 9-29-62 (61771)
અદૃષ્ટપૂર્વા યા નાર્યો ભાસ્કરેણાપિ વેશ્મસુ।
દદૃશુસ્તા મહારાજ જના યાતાઃ પુરં પ્રતિ॥ 9-29-63 (61772)
તાઃ સ્ત્રિયો ભરતશ્રેષ્ઠ સૌકુમાર્યસમન્વિતાઃ।
પ્રયયુર્નગરં તૂર્ણં હતસ્વપતિબાન્ધવાઃ॥ 9-29-64 (61773)
આગોપાલાવિપાલેભ્યો દ્રવન્તો નગરં પ્રતિ।
યયુર્મનુષ્યાઃ સમ્ભ્રાન્તા ભીમસેનભયાર્દિતાઃ॥ 9-29-65 (61774)
અપિચૈષાં ભયં તીવ્રં પાર્થેભ્યોઽભૂત્સુદારુણમ્।
પ્રેક્ષમાણાસ્તદાઽન્યોન્યમાધાવન્નગરં પ્રતિ॥ 9-29-66 (61775)
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને વિદ્રવે ભૃશદારુણે।
યુયુત્સુઃ શોકસમ્મૂઢઃ પ્રાપ્તકાલમચિન્તયત્॥ 9-29-67 (61776)
જિતો દુર્યોધનઃ સઙ્ખ્યે પાણ્ડવૈર્ભીમવિક્રમૈઃ।
એકાદશચમૂભર્તા ભ્રાતરશ્ચાસ્ય સૂદિતાઃ॥ 9-29-68 (61777)
હતાશ્ચ કુરવઃ સર્વે ભીષ્મદ્રોણપુરઃ સરાઃ।
અહમેકો વિમુક્તસ્તુ ભાગ્યયોગાદ્યદૃચ્છયા॥ 9-29-69 (61778)
વિદ્રુતાનિ ચ સર્વાણિ શિબિરાદ્વૈ સમન્તતઃ।
[ઇતસ્તતઃ પલાયન્તે હતનાથા હતૌજસઃ॥ 9-29-70 (61779)
અદૃષ્ટપૂર્વા દુઃખાર્તા ભયવ્યાકુલલોચનાઃ।
હરિણા ઇવ વિત્રસ્તા વીક્ષમાણા દિશો દશ]॥ 9-29-71 (61780)
દુર્યોધનસ્ય સચિવા યે કેચિદવશેષિતાઃ।
રાજદારાનુપાદાય પ્રયયુર્નગરં પ્રતિ।
પ્રાપ્તકાલમહં મન્યે પ્રવેશં તૈઃ સહ પ્રભો॥ 9-29-72 (61781)
યુધિષ્ઠિરમનુજ્ઞાય વાસૂદેવં તથૈવ ચ।
એતમર્થં મહાબાહુરુભયોઃ સન્ન્યવેદયત્॥ 9-29-73 (61782)
તસ્ય પ્રીતોઽભવદ્રાજા નિત્યં કરુણવેદિતા।
પરિષ્વજ્ય મહાબાહુર્વૈશ્યાપુત્રં વ્યસર્જયત્॥ 9-29-74 (61783)
તતઃ સ રથમાસ્થાય દ્રુતમશ્વાનચોદયત્।
સંવાહયિતવાંશ્ચાપિ રાજદારાન્પુરં પ્રતિ॥ 9-29-75 (61784)
તૈશ્ચૈવ સહિતઃ ક્ષિપ્રમસ્તં ગચ્છતિ ભાસ્કરે।
પ્રવિષ્ટો હાસ્તિનપુરં બાષ્પકણ્ઠોઽશ્રુલોચનઃ॥ 9-29-76 (61785)
અપશ્યત મહાપ્રાજ્ઞં વિદુરં સાશ્રુલોચનમ્।
રાજ્ઞઃ સમીપાન્નિષ્ક્રાન્તં શોકોપહતચેતસમ્॥ 9-29-77 (61786)
તમબ્રવીત્સત્યધૃતિઃ પ્રણતં ત્વગ્રતઃ સ્થિતમ્॥ 9-29-78 (61787)
વિદુર ઉવાચ। 9-29-79x (5129)
દિષ્ટ્યા કુરુક્ષયે વૃત્તે અસ્મિંસ્ત્વં પુત્ર જીવસિ।
વિના રાજ્ઞઃ પર્વેશાર્દ્વૈ કિમસિ ત્વમિહાગતઃ।
એતદ્વૈ કારણં સર્વં વિસ્તરેણ નિવેદય॥ 9-29-79 (61788)
યુયુત્સુરુવાચ। 9-29-80x (5130)
નિહતે શકુનૌ તત્ર સજ્ઞાતિસુતબાન્ધવે।
હતશેષપરીવારો રાજા દુર્યોધનસ્તતઃ।
સ્વકં સ હયમુત્સૃજ્ય પ્રાઙ્મુખઃ પ્રાદ્રવદ્ભયાત્॥ 9-29-80 (61789)
અપક્રાન્તે તુ નૃપતૌ સ્કન્ધાવારનિવેશનાત્।
ભયવ્યાકુલિતં સર્વં પ્રાદ્રાવન્નગરં પ્રતિ॥ 9-29-81 (61790)
તતો રાજ્ઞઃ કલત્રાણિ ભ્રાતૄણાં ચાસ્ય સર્વતઃ।
વાહનેષુ સમારોપ્ય અધ્યક્ષાઃ પ્રાદ્રાવન્ભયાત્॥ 9-29-82 (61791)
તતોઽહં સમનુજ્ઞાપ્ય રાજાનં સહકેશવમ્।
પ્રવિષ્ટો હાસ્તિનપુરં રક્ષન્લોકસ્ય વાચ્યતામ્॥ 9-29-83 (61792)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-29-84x (5131)
એતચ્છ્રુત્વા તુ વચનં વૈશ્યાપુત્રેણ ભાષિતમ્।
પ્રાપ્તકાલમિતિ જ્ઞાત્વા વિદુરઃ સર્વધર્મવિત્।
અપૂજયદમેયાત્મા યુયુત્સું વાક્યમબ્રવીત્॥ 9-29-84 (61793)
પ્રાપ્તકાલમિદં સર્વં બ્રુવતા ભરતક્ષયે।
[રક્ષિતઃ કુલધર્મશ્ચ સાનુક્રોશતયા ત્વયા॥ 9-29-85 (61794)
દિષ્ઠ્યા ત્વામિહ સઙ્ગ્રામ દસ્માદ્વીરક્ષયાત્પુરમ્।
સમાગતમપશ્યામ હ્યંશુમન્તમિવ પ્રજાઃ॥ 9-29-86 (61795)
અન્ધસ્યં નૃપતેર્યષ્ટિર્લુબ્ધસ્યાદીર્ઘદર્શિનઃ।
બહુશો યાચ્યમાનસ્ય દૈવોપહતચેતસઃ।
ત્વમેકો વ્યસનાર્તસ્ય ધ્રિયસે પુત્ર સર્વથા]॥ 9-29-87 (61796)
અદ્ય ત્વમિહ વિશ્રાન્તઃ શ્વોઽભિગન્તા યુધિષ્ઠિરમ્।
એતાવદુક્ત્વા વચનં વિદુરઃ સાશ્રુલોચનઃ।
યુયુત્સું સમનુજ્ઞાપ્ય પ્રવિવેશ નૃપક્ષયમ્॥ 9-29-88 (61797)
[પૌરજાનપદૈર્દુઃખાદ્ધાહેતિ ભૃશનાદિતમ્।
નિરાનન્દં ગતશ્રીકં હૃતારામમિવાશયમ્।
શૂન્યરૂપમપધ્વસ્તં દુઃખાદ્દુઃખતરોઽભવત્॥ 9-29-89 (61798)
વિદુરઃ સર્વધર્મજ્ઞો વિક્લવેનાન્તરાત્મના।
વિવેશ નગરે રાજન્નિશશ્વાસ શનૈઃ શનૈઃ॥ 9-29-90 (61799)
યુયુત્સુરપિ તાં રાત્રિં સ્વગૃહે ન્યવસત્તદા।
વન્દ્યમાનઃ સ્વકૈશ્ચાપિ નાભ્યનન્દત્સુદુઃખિતઃ।
ચિન્તયાનઃ ક્ષયં તીવ્રં ભરતાનાં પરસ્પરમ્॥ ॥ 9-29-91 (61800)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે એકોનત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 29 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-29-38 હતો દુર્યોધન ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-29-39 અહમેકોઽવશિષ્ટસ્તુ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-29-29 એકોનત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 030
॥ શ્રીઃ ॥
9.30. અધ્યાયઃ 030
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
કૃપદ્ગૌણિકૃતવર્મસુ હૃદમેત્ય દુર્યોધનેન ભાપમાણેષુ તત્ર યદૃચ્છોપાગતૈર્વ્યાધૈસ્તદ્દર્શનમ્॥ 1 ॥ વ્યાધનિવેદનેન સપરિવારૈઃ પાણ઼્ડવૈર્હ્રદં પ્રત્યાગમનમ્॥ 2 ॥ તદ્દર્શનેન કૃપાદિભિર્દુર્યોધનાભ્યનુજ્ઞાનેન દૂરસ્થન્યગ્નોધતરુમેત્ય તન્મૂલે ઉપવેશનમ્॥ 3 ॥ દુર્યોધનેન પુનર્જલસ્તમ્ભનેન હ્રદપ્રવેશનમ્॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-30-0 (61902)
`સઞ્જય ઉવાચ। 9-30-0x (5133)
મુહૂર્તાદિવ રાજેન્દ્ર સર્વં શૂન્યમદૃશ્યત।
મત્તવારણસંઘુષ્ટં શિબિરં વિદ્રુતે બલે॥ 9-30-1 (61903)
યત્ર શબ્દેન મહતા નાન્વબુધ્યન્મહારથાઃ।
તત્ર શબ્દં ન શૃણુમો મનુષ્યસ્યાપિ કસ્યચિત્'॥ 9-30-2 (61904)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-30-3x (5134)
હતેષુ સર્વસૈન્યેષુ પાણ્ડુપુત્રૈ રણાજિરે।
મામકાશ્ચાવશિષ્ટાસ્તે કિમકુર્વત સઞ્જય॥ 9-30-3 (61905)
કૃતવર્મા કૃપશ્ચૈવ દ્રોણપુત્રશ્ચ વીર્યવાન્।
દુર્યોધનશ્ચ મન્દાત્મા રાજા કિમકરોત્તદા॥ 9-30-4 (61906)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-30-5x (5135)
સમ્પ્રાદ્રુવત્સુ દારેષુ ક્ષત્રિયાણાં મહાત્મનામ્।
વિદ્રુતે શિબિરે શૂન્યે ભૃશોદ્વિગ્નાસ્ત્રયો રથાઃ॥ 9-30-5 (61907)
નિશમ્ય પાણ્ડુપુત્રાણાં તદા વૈજયિનાં સ્વનમ્।
વિદ્રુતં શિબિરં દૃષ્ટ્વા સાયાહ્ને રાજગૃદ્વિનઃ।
સ્થાનં નારોચયંસ્તત્ર તતસ્તે હદમભ્યયુઃ॥ 9-30-6 (61908)
યુધિષ્ઠિરોઽપિ ધર્માત્મા ભ્રાતૃભિઃ સહિતો રણે।
હૃષ્ટઃ પર્યપતદ્રાજન્દુર્યોધનવધેપ્સયા॥ 9-30-7 (61909)
માર્ગમાણાસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધાસ્તવ પુત્રં જયૈષિણઃ।
યત્નતોઽન્વેષમાણાસ્તે નૈવાપશ્યઞ્જનાધિપમ્॥ 9-30-8 (61910)
યદા દુર્યોધનો યુદ્ધં ત્યક્ત્વા પદ્ભ્યાં પરાક્રમમત્।
તં હદં પ્રાવિશચ્ચાપિ વિષ્ટભ્યાપઃ સ્વમાયયા॥ 9-30-9 (61911)
યદા તુ પાણ્ડવાઃ સર્વે સુપરિશ્રાન્તવાહનાઃ।
તતઃ સ્વશિબિરં પ્રાપ્ય વ્યતિષ્ઠન્ત સસૈનિકાઃ॥ 9-30-10 (61912)
તતઃ કૃપશ્ચ દ્રૌણિશ્ચ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
સન્નિવિષ્ટેષુ પાર્થેષુ પ્રયયુસ્તં હદં શનૈઃ॥ 9-30-11 (61913)
તે તં હદં સમાસાદ્ય યત્ર શેતે જનાધિપઃ।
અભ્યભાષન્ત દુર્ધર્ષં રાજાનં સુપ્તમમ્ભસિ॥ 9-30-12 (61914)
રાજન્નુત્તિષ્ઠ યુધ્યસ્વ સહાસ્માભિર્યુધિષ્ઠિરમ્।
જિત્વા વા પૃથિવીં ભુઙ્ક્ષ્વ હતો વા સ્વર્ગમાપ્નુહિ॥ 9-30-13 (61915)
તેષામપિ બલં સર્વં હતં દુર્યોધન ત્વયા।
પ્રતિવિદ્ધાશ્ચ ભૂયિષ્ઠં યે શિષ્ટાસ્તત્ર સૈનિકાઃ॥ 9-30-14 (61916)
ન તે વેગં વિષહિતું શક્તાસ્તવ વિશામ્પતે।
અસ્માભિરપિ ગુપ્તસ્ય તસ્માદુત્તિષ્ઠ ભારત॥ 9-30-15 (61917)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-30-16x (5136)
દિષ્ટ્યા પશ્યામિ વો મુક્તાનીદૃશાત્પુરુષક્ષયાત્।
પાણ્ડુકૌરવસમ્મર્દાજ્જીવમાનાન્નરર્ષભાન્॥ 9-30-16 (61918)
વિજેષ્યામો વયં સર્વે વિશ્રાન્તા વિગતક્લમાઃ।
ભવન્તશ્ચ પરિશ્રાન્તા વયં ચ ભૃશવિક્ષતાઃ।
ઉદીર્ણં ચ બલં તેષાં તેન યુદ્ધં ન રોચયે॥ 9-30-17 (61919)
ન ત્વેતદદ્ભુતં વીરા યદ્વો મહદિદં મનઃ।
અસ્માસુ ચ પરા શક્તિર્ન તુ કાલઃ પરાક્રમે॥ 9-30-18 (61920)
વિશ્રમ્યૈકાં નિશામદ્ય ભવદ્ભિઃ સહિતો રણે।
પ્રતિયોત્સ્યામ્યહં શત્રૂઞ્શ્વો ન સ્યાચ્ચ શ્રમો મમ॥ 9-28-19 (61921)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-28-20x (5137)
એવમુક્તોઽબ્રવીદ્દ્રૌણી રાજાનં યુદ્ધદુર્મદમ્।
ઉત્તિષ્ઠ રાજન્ભદ્રં તે વિજેષ્યામો વયં પરાન્॥ 9-28-20 (61922)
ઇષ્ટાપૂર્તેન દાનેન સત્યેન ચ જપેન ચ।
શપે રાજન્યથા હ્યદ્ય નિહનિષ્યામિ સોમકાન્॥ 9-28-21 (61923)
મા સ્મ યજ્ઞકૃતાં પ્રીતિમાપ્નુયાં સજ્જનોચિતામ્।
યદીમાં રજનીં વ્યુષ્ટાં ન હિ હન્મિ પરાન્રણે॥ 9-30-22 (61924)
નાહત્વા સર્વપાઞ્ચાલાન્વિમોક્ષ્યે કવચં વિભો।
ઉત્તિષ્ઠ ત્વં બ્રવીમ્યેતત્તન્મે શૃણુ જનાધિપ॥ 9-30-23 (61925)
તેષુ સમ્બાષમાણેષુ વ્યાધાસ્તં દેશમાયયુઃ।
માંસભારપરિશ્રાન્તાઃ પાનીયાર્થં યદૃચ્છયા॥ 9-30-24 (61926)
તે હિ નિત્યં મહારાજ ભીમસેનસ્ય લુબ્ધકાઃ।
માંસભારાનુપાજહ્નુર્ભક્ત્યા પરમયા વિભો॥ 9-30-25 (61927)
તે તત્ર ધિષ્ઠિતાસ્તેષાં સર્વં તદ્વચનં રહઃ।
દુર્યોધનવચશ્ચૈવ શુશ્રુવુઃ સઙ્ગતા મિથઃ॥ 9-30-26 (61928)
તેઽપિ સર્વે મહેષ્વાસા અયુદ્ધાર્થિનિ કૌરવે।
નિર્બન્ધં પરમં ચક્રુસ્તદા વૈ યુદ્ધકાઙ્ક્ષિણઃ॥ 9-30-27 (61929)
તાંસ્તથા સમુદીક્ષ્યાથ કૌરવાણાં મહારથાન્।
અયુદ્ધમનસં ચૈવ રાજાનં સ્થિતમમ્ભસિ॥ 9-30-28 (61930)
તેષાં શ્રુત્વા ચ સંવાદં રાજ્ઞશ્ચ સલિલે સતઃ।
વ્યાધા હ્યજાનન્રાજેન્દ્ર સલિલસ્થં સુયોધનમ્॥ 9-30-29 (61931)
તે પૂર્વં પાણ્ડુપુત્રેણ પૃષ્ટા હ્યાસન્સુતં તવ।
યદૃચ્છોપગતાસ્તત્ર રાજાનં પરિમાર્ગતા॥ 9-30-30 (61932)
તતસ્તે પાણ્ડુપુત્રસ્ય સ્મૃત્વા તદ્ભાષિતં તદા।
અન્યોન્યમબ્રુવન્રાજન્મૃગવ્યાધાઃ શનૈરિવ॥ 9-30-31 (61933)
દુર્યોધનં ખ્યાપયામો ધનં દાસ્યતિ પાણ્ડવઃ।
સુવ્યક્તમિહ નઃ ખ્યાતો હદે દુર્યોધનોનૃપઃ॥ 9-30-32 (61934)
તસ્માદ્ગચ્છામહે સર્વે યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
આખ્યાતું સલિલે સુપ્તં દુર્યોધનમમર્ષણમ્॥ 9-30-33 (61935)
ધૃતરાષ્ટ્રાત્મજં તસ્મૈ ભીમસેનાય ધીમતે।
શયાનં સલિલે સર્વે કથયામો ધનુર્ભૃતે॥ 9-30-34 (61936)
સ નો દાસ્યતિ સુપ્રીતો ધનાનિ બહુલાન્યુત।
કિં નો માંસેન શુષ્કેણ પરિક્લિષ્ટેન શોષિણા॥ 9-30-35 (61937)
એવમુક્ત્વા તુ તે વ્યાધાઃ સમ્પ્રહૃષ્ટા ધનાર્થિનઃ।
માંસભારાનુપાદાય પ્રયયુઃ શિબિરં પ્રતિ॥ 9-30-36 (61938)
પાણ઼્ડવાશ્ચ મહારાજ લબ્ધલક્ષાઃ પ્રહારિણઃ।
અપશ્યમાનાઃ સમરે દુર્યોધનમવસ્થિતમ્॥ 9-30-37 (61939)
નિકૃતિજ્ઞસ્ય પાપસ્ય તસ્યાભિગમનેપ્સયા।
ચારાન્સમ્પ્રેષયામાસુઃ સમન્તાત્તદ્રણાજિરે॥ 9-30-38 (61940)
આગમ્ય તુ તતઃ સર્વે નષ્ટં દુર્યોધનં નૃપમ્।
ન્યવેદયન્ત સહિતા ધર્મરાજસ્ય સૈનિકાઃ॥ 9-30-39 (61941)
તેષાં તદ્વચનં શ્રુત્વા ચારાણાં ભરતર્ષભ।
ચિન્તામભ્યગમત્તીવ્રાં નિશશ્વાસ ચ પાર્થિવઃ॥ 9-30-40 (61942)
`અરિશેષે જીવતિ તુ સન્દિગ્ધો વિજયો ભવેત્।
રાજ્યં લભે કથં તદ્વિ પૂજિતં વિજયાદિભિઃ'॥ 9-30-41 (61943)
અથ સ્થિતાનાં પાણ્ડૂનાં દીનાનાં ભરતર્ષભ।
તસ્માદ્દેશાદપક્રમ્ય ત્વરિતા લુબ્ધકા વિભો॥ 9-30-42 (61944)
આજગ્મુઃ શિબિરં હૃષ્ટા દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનં નૃપમ્।
વાર્યમાણાઃ પ્રવિષ્ટાશ્ચ ભીમસેનસ્ય પશ્યતઃ॥ 9-30-43 (61945)
તે તુ પાણ્ડવમાસાદ્ય ભીમસેનં મહાબલમ્।
તસ્મૈ તત્સર્વમાચખ્યુર્યદ્વૃત્તં યચ્ચ વૈ શ્રુતમ્॥ 9-30-44 (61946)
તતો વૃકોદરો રાજન્દત્ત્વા તેષાં ધનં બહુ।
ધર્મરાજાય તત્સર્વમાચચક્ષે પરન્તપઃ॥ 9-30-45 (61947)
અસૌ દુર્યોધનો રાજન્વિજ્ઞાતો મમ લુબ્ધકૈઃ।
સંસ્તભ્ય સલિલં શેતે યસ્યાર્થે પરિતપ્યસે॥ 9-30-46 (61948)
તદ્વચો ભીમસેનસ્ય પ્રિયં શ્રુત્વા વિશામ્પતે।
અજાતશત્રુઃ કૌન્તેયો હૃષ્ટોઽભૂત્સહ સોદરૈઃ॥ 9-30-47 (61949)
તં ચ શ્રુત્વા મહેષ્વાસં પ્રવિષ્ટં સલિલહદે।
ક્ષિપ્રમેવ તતોઽગચ્છન્પુરસ્કૃત્ય જનાર્દનમ્॥ 9-30-48 (61950)
તતઃ કિલકિલાશબ્દઃ પ્રાદુરાસીદ્વિશામ્પતે।
પાણ્ડવાનાં પ્રહૃષ્ટાનાં પાઞ્ચાલાનાં ચ સર્વશઃ॥ 9-30-49 (61951)
સિંહનાદાંસ્તતશ્ચક્રુઃ ક્ષ્વેડાશ્ચ ભરતર્ષભ।
ત્વરિતાઃ ક્ષત્રિયા રાજન્નુદક્રોશન્પરસ્પરમ્॥ 9-30-50 (61952)
જ્ઞાતઃ પાપો ધાર્તરાષ્ટ્રો દૃષ્ટશ્ચેત્યસકૃદ્રણે।
પ્રાક્રોશન્સોમકાસ્તત્ર હૃષ્ટરૂપાઃ સમન્તતઃ॥ 9-30-51 (61953)
તેષામાશુ પ્રયાતાનાં રથાનાં તત્ર વેગિનામ્।
વભૂવ તુમુલઃ શબ્દો દિવસ્પૃક્ પૃથિવીપતે॥ 9-30-52 (61954)
દુર્યોધનં પરીપ્સન્તસ્તત્રતત્ર યુધિષ્ઠિરમ્।
અન્વયુસ્ત્વરિતાસ્તે વૈ રાજાનં શ્રાન્તવાહનાઃ॥ 9-30-53 (61955)
અર્જુનો ભીમસેનશ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાઞ્ચાલ્યઃ શિખણ્ડી ચાપરાજિતઃ॥ 9-30-54 (61956)
ઉત્તમૌજા યુધામન્યુઃ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ।
પાઞ્ચાલાનાં ચ યે શિષ્ટા દ્રૌપદેયાશ્ચ ભારત।
હયાશ્ચ સર્વે નાગાશ્ચ શતશશ્ચ પદાતયઃ॥ 9-30-55 (61957)
તતઃ પ્રાપ્તો મહારાજ ધર્મરાજઃ પ્રતાપવાન્।
દ્વૈપાયનહદં ઘોરં યત્ર દુર્યોધનોઽભવત્॥ 9-30-56 (61958)
શીતામલજલં હૃદ્યં દ્વિતીયમિવ સાગરમ્।
માયયા સલિલં સ્તભ્ય યત્રાભૂત્તે સ્થિતઃ સુતઃ॥ 9-30-57 (61959)
અત્યદ્ભુતેન વિધિના દૈવયોગેન ભારત।
સલિલાન્તર્ગતઃ શેતે દુર્દર્શઃ કસ્યચિત્પ્રભો। 9-30-58 (61960)
માનુષસ્ય મનુષ્યેન્દ્ર ગદાહસ્તો જનાધિપઃ॥ 9-30-59 (61961)
તતો દુર્યોધનો રાજા સલિલાન્તર્ગતો વસન્।
શુશ્રુવે તુમુલં શબ્દં જલદોપમનિઃસ્વનમ્॥ 9-30-59 (61962)
યુધિષ્ઠિરશ્ચ રાજેન્દ્ર તં હદં સહ સોદરૈઃ।
આજગામ મહારાજ તવ પુત્રવધાય વૈ॥ 9-30-60 (61963)
મહતા શઙ્ખનાદેન રથનેમિસ્વનેન ચ।
ઊર્ધ્વં ધુન્વન્મહારેણું કમ્પયંશ્ચાપિ મેદિનીમ્॥ 9-30-61 (61964)
યૌધિષ્ઠિરસ્ય સૈન્યસ્ય શ્રુત્વા શબ્દં મહારથાઃ।
કૃતવર્મા કૃપો દ્રૌણી રાજાનમિદમબ્રુવન્॥ 9-30-62 (61965)
ઇમે હ્યાયાન્તિ સંહૃષ્ટાઃ પાણ્ડવા જિતકાશિનઃ।
અપયાસ્યામહે તાવદનુજાનાતુ નો ભવાન્॥ 9-30-63 (61966)
દુર્યોધનસ્તુ તચ્છ્રુત્વા તેષાં તત્ર તરસ્વિનામ્।
તથેત્યુક્ત્વા હદં તં વૈ માયયાઽસ્તમ્ભયત્પ્રભો॥ 9-30-64 (61967)
તે ત્વનુજ્ઞાપ્ય રાજાનં ભૃશં શોકપરાયણાઃ।
જગ્મુર્દૂરે મહારાજ કૃપપ્રભૃતયો રથાઃ॥ 9-30-65 (61968)
તે ગત્વા દૂરમધ્વાનં ન્યગ્રોધં પ્રેક્ષ્ય મારિષ।
ન્યવિશન્ત ભૃશં શ્રાન્તાશ્ચિન્તયન્તો નૃપં પ્રતિ॥ 9-30-66 (61969)
વિષ્ટભ્ય સલિલં સુપ્તો ધાર્તરાષ્ટ્રો મહાબલઃ।
પાણ્ડવાશ્ચાપિ સમ્પ્રાપ્તાસ્તં દેશં યુદ્ધમીપ્સવઃ॥ 9-30-67 (61970)
કથં નુ યુદ્ધં ભવિતા કથં રાજા ભવિષ્યતિ।
કથં નુ પાણ્ડવા રાજન્પ્રતિપત્સ્યન્તિ કૌરવમ્॥ 9-30-68 (61971)
ઇત્યેવં ચિન્તયાનાસ્તુ રથેભ્યોઽશ્વાન્વિમુચ્ય તે।
તત્રાસાઞ્ચક્રિરે રાજન્કૃપપ્રભૃતયો રથાઃ॥ ॥ 9-30-69 (61972)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 30 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-30-18 અસ્માસુ ચ પરા ભક્તિર્દર્શિતા કાર્યગૌરવાત્। ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 9-30-22 યજ્ઞકૃતાં પ્રીતિ યજ્ઞાદિજસ્ય પુણ્યસ્ય ફલમ્॥ 9-30-39 નષ્ટં અદૃશ્યત્વં ગતં લીનમિત્યર્થઃ॥ 9-30-30 ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 031
॥ શ્રીઃ ॥
9.31. અધ્યાયઃ 031
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ હદસ્થં દુર્યોધનં પ્રતિ નિષ્ઠુરોક્તિભિઃ સન્તર્જનમ્॥ 1 ॥ યુધિષ્ઠિરદુર્યોધનયોઃ સંવાદઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-31-0 (61973)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-31-0x (5138)
તતસ્તેષ્વપયાતેષુ રથેષુ ત્રિષુ પાણ્ડવાઃ।
તં હદં પ્રત્યપદ્યન્ત યત્ર દુર્યોધનોઽભવત્॥ 9-31-1 (61974)
આસાદ્ય ચ કુરુશ્રેષ્ઠ તદા દ્વૈપાયનં હદમ્।
સ્તમ્ભિતં ધાર્તરાષ્ટ્રેણ દૃષ્ટ્વા તં સલિલાશયમ્॥ 9-31-2 (61975)
વાસુદેવમિદં વાક્યમબ્રવીત્કુરુનન્દનઃ।
પશ્યેમાં ધાર્તરાષ્ટ્રેણ માયામપ્સુ પ્રયોજિતામ્॥ 9-31-3 (61976)
વિષ્ટભ્ય સલિલં શેતે નાસ્ય માનુષતો ભયમ્।
દૈવીં માયામિમાં કૃત્વા સલિલાન્તર્ગતો હ્યયમ્॥ 9-31-4 (61977)
નિકૃત્યા નિકૃતિપ્રજ્ઞો ન મે જીવન્વિમોક્ષ્યતે।
યદ્યસ્ય સમરે સાહ્યં કુરુતે વજ્રભૃત્સ્વયમ્।
તથાપ્યેનં હતં યુદ્ધે લોકા દ્રક્ષ્યન્તિ માધવ॥ 9-31-5 (61978)
વાસુદેવ ઉવાચ। 9-31-6x (5139)
માયાવિન ઇમાં માયાં માયયા જહિ ભારત।
માયાવી માયયા વધ્યઃ સત્યમેતદ્યુધિષ્ઠિર॥ 9-31-6 (61979)
ક્રિયાભ્યુપાયૈર્બહુભિર્ભાયામપ્સુ પ્રયોજ્ય ચ।
જહિ ત્વં ભરતશ્રેષ્ઠ માયાત્માનં સુયોધનમ્॥ 9-31-7 (61980)
ક્રિયાભ્યુપાયૈરિન્દ્રેણ નિહતા દૈત્યદાનવાઃ।
ક્રિયાભ્યુપાયૈર્બલિભિર્બલિર્બદ્ધો મહાત્મના॥ 9-31-8 (61981)
ક્રિયાભ્યુપાયપૂર્વં વૈ હિરણ્યાક્ષો મહાસુરઃ।
હિરણ્યકશિપુશ્ચૈવ ક્રિયયૈવ નિષૂદિતૌ॥ 9-31-9 (61982)
વૃત્રશ્ચ નિહતો રાજન્ક્રિયયૈવ મહાબલઃ।
તથા પૌલસ્ત્યતનયો રાવણો નામ રાક્ષસઃ।
રામેણ નિહતો રાજન્સાનુબન્ધઃ સહાનુગઃ॥ 9-31-10 (61983)
ક્રિયયા યોગમાસ્થાય તથા ત્વમપિ વિક્રમ॥ 9-31-11 (61984)
ક્રિયાભ્યુપાયૈર્નિહતૌ મયા રાજન્પુરાતનૌ।
તારકશ્ચ મહાદૈત્યો વિપ્રચિત્તિશ્ચ વીર્યવાન્॥ 9-31-12 (61985)
વાતાપિરિલ્વલશ્ચૈવ ત્રિશિરાશ્ચ તથા વિભો।
સુન્દોપસુન્દાવસુરૌ ક્રિયયૈવ નિષૂદિતૌ॥ 9-31-13 (61986)
ક્રિયાભ્યુપાયૈરિન્દ્રેણ ત્રિદિવં ભુજ્યતે વિભો।
ક્રિયા બલવતી રાજન્નાન્યત્કિંચિદ્યુધિષ્ઠિર॥ 9-31-14 (61987)
દૈત્યાશ્ચ દાનવાશ્ચૈવ રાક્ષસાઃ પાર્થિવાસ્તથા।
ક્રિયાભ્યુપાયૈર્નિહતાઃ ક્રિયાં તસ્માત્સમાચર॥ 9-31-15 (61988)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-31-16x (5140)
ઇત્યુક્તો વાસુદેવેન પાણ્ડવઃ સંશિતવ્રતઃ।
જલસ્થં તં મહારાજ તવ પુત્રં મહાબલમ્।
અભ્યભાષત કૌન્તેયઃ પ્રહસન્નિવ ભારત॥ 9-31-16 (61989)
સુયોધન કિમર્થોઽયમારમ્ભોઽપ્સુ કૃતસ્ત્વયા।
સર્વં ક્ષત્રં ઘાતયિત્વા સ્વકુલં ચ વિશામ્પતે॥ 9-31-17 (61990)
જલાશયં પ્રવિષ્ટોઽદ્ય વાઞ્છઞ્જીવિતમાત્મનઃ।
ઉત્તિષ્ઠ રાજન્યુધ્યસ્વ સહાસ્માભિઃ સુયોધન॥ 9-31-18 (61991)
સ તે દર્પો નરશ્રેષ્ઠ સ ચ માનઃ ક્વ તે ગતઃ।
યસ્ત્વં સંસ્તભ્ય સલિલં ભીતો રાજન્વ્યવસ્થિતઃ॥ 9-31-19 (61992)
સર્વે ત્વાં શૂર ઇત્યેવં જના જલ્પન્તિ સંસદિ।
વ્યર્થં તદ્ભવતો મન્યે શૌર્યં સલિલશાયિનઃ॥ 9-31-20 (61993)
ઉત્તિષ્ઠ રાજન્યુધ્યસ્વ ક્ષત્રિયોઽસિ કુલોદ્ભવઃ।
કૌરવેયો વિશેષેણ કુલં જન્મ ચ સંસ્મર॥ 9-31-21 (61994)
સ કથં કૌરવે વંશે પ્રશંસઞ્જન્મ ચાત્મનઃ।
યુદ્વાત્ત્રસ્તતરસ્તોયં પ્રવિશ્ય પ્રતિતિષ્ઠસિ॥ 9-31-22 (61995)
અયુદ્ધેન વ્યવસ્થાનં નૈષ ધર્મઃ સનાતનઃ॥ 9-31-23 (61996)
અનાર્યજુષ્ટમસ્વર્ગ્યં રણે રાજન્પલાયનમ્।
કથં પારમગત્વા હિ યુદ્ધે ત્વં વૈ જિજીવિષુઃ॥ 9-31-24 (61997)
ઇમાન્નિપતિતાન્દૃષ્ટ્વા પુત્રાન્ભ્રાતૄન્પિતૄંસ્તથા।
સમ્બન્ધિનો વયસ્યાંશ્ચ માતુલાન્બાન્ધવાંસ્તથા।
ઘાતયિત્વા કથં તાત હદે તિષ્ઠતિ સામ્પ્રતમ્॥ 9-31-25 (61998)
શૂરમાની ન શૂરસ્ત્વં મૃષા વદસિ ભારત।
શૂરોઽહમિતિ દુર્બુદ્ધે સર્વલોકસ્ય શૃણ્વતઃ॥ 9-31-26 (61999)
ન હિ શૂરાઃ પલાયન્તે શત્રૂન્દૃષ્ટ્વા કથઞ્ચન।
બ્રૂહિ વા ત્વં યયા વૃત્ત્યા શૂર ત્યજસિ સઙ્ગરમ્॥ 9-31-27 (62000)
સ ત્વમુત્તિષ્ઠ યુધ્યસ્વ વિહાય ભયમાત્મનઃ।
ઘાતયિત્વા સર્વસૈન્યં ભ્રાતૄંશ્ચૈવ સુયોધન॥ 9-31-28 (62001)
નેદાનીં જીવિતે બુદ્ધિઃ કાર્યા ધર્મચિકીર્ષયા।
ક્ષત્રધર્મમુપાશ્રિત્ય ત્વદ્વિધેન સુયોધન॥ 9-31-29 (62002)
યત્તુ કર્ણમુપાશ્રિત્ય શકુનિં ચાપિ સૌબલમ્।
દુઃશાસનં ચ મોહાત્ત્વમાત્માનં નાવબુદ્ધવાન્॥ 9-31-30 (62003)
તત્પાપં સુમહત્કૃત્વા પ્રતિયુધ્યસ્વ ભારત।
કથં હિ ત્વદ્વિધો મોહાદ્રોચયેત પલાયનમ્॥ 9-31-31 (62004)
ક્વ તે તત્પૌરુષં યાતં ક્વ ચ માનઃ સુયોધન।
ક્વ ચ વિક્રાન્તતા યાતા ક્વ ચ વિસ્ફૂર્જિતં મહત્॥ 9-31-32 (62005)
ક્વ તે કૃતાસ્ત્રતા યાતા કિં નુ શેષે જલાશયે।
સ ત્વમુત્તિષ્ઠ યુધ્યસ્વ ક્ષત્રધર્મેણ ભારત॥ 9-31-33 (62006)
અસ્માંસ્તુ વા પરાજિત્ય પ્રશાધિ પૃથિવીમિમામ્।
અથવા નિહતોસ્માભિર્ભૂમૌ સ્વપ્સ્યસિ ભારત॥ 9-31-34 (62007)
એષ તે પરમો ધર્મઃ સૃષ્ટો ધાત્રા મહાત્મના।
તં કુરુષ્વ યથાતથ્યં પૌરુષે સ્વ વ્યવસ્થિતઃ॥ 9-31-35 (62008)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-31-36x (5141)
એવમુક્તો મહારાજ ધર્મપુત્રેણ ધીમતા।
સલિલસ્થસ્તવ સુત ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 9-31-36 (62009)
નૈતચ્ચિત્રં મહારાજ યદ્ભીઃ પ્રાણિનમાવિશેત્।
ન ચ પ્રાણભયાદ્ભીતો વ્યપયાતોઽસ્મિ ભારત॥ 9-31-37 (62010)
અરથશ્ચાનિષઙ્ગી ચ નિહતઃ પાર્ષ્ણિસારથિઃ।
એકશ્ચાપ્યગણઃ સઙ્ખ્યે પ્રત્યાશ્વાસમરોચયમ્॥ 9-31-38 (62011)
ન પ્રાણહેતોર્ન ભયાશ્ચ વિષાદાદ્વિશામ્પતે।
ઇદમમ્ભઃ પ્રવિષ્ટોઽસ્મિ શ્રમાત્ત્વિદમનુષ્ઠિતમ્॥ 9-31-39 (62012)
ત્વં ચાશ્વસિહિ કૌન્તેય યે ચાપ્યનુગતાસ્તવ।
અહમુત્થાય વઃ સર્વાન્પ્રતિયોત્સ્યામિ સંયુગે॥ 9-31-40 (62013)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-31-41x (5142)
આશ્વસ્તા એવ સર્વે સ્મ ચિરં ત્વાં મૃગયામહે।
તદિદાનીં સમુત્તિષ્ઠ યુધ્યસ્વેહ સુયોધન॥ 9-31-41 (62014)
હત્વા વા સમરે પાર્થાન્સ્ફીતં રાજ્યમવાપ્નુહિ।
નિહતો વા રણેઽસ્માભિર્વીરલોકમવાપ્સ્યસિ॥ 9-31-42 (62015)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-31-43x (5143)
યદર્થં રાજ્યમિચ્છામિ કુરૂણાં કુરુનન્દન।
ત ઇમે નિહતાઃ સર્વે ભ્રાતરો મે જનેશ્વર॥ 9-31-43 (62016)
ક્ષીણરત્નાં ચ પૃથિવીં હતક્ષત્રિયપુઙ્ગવામ્।
ન હ્યુત્સહામ્યહં ભોક્તું વિધવામિવ યોષિતમ્॥ 9-31-44 (62017)
અદ્યાપિ ત્વહમાશંસે ત્વાં વિજેતું યુધિષ્ઠિર।
ભઙ્ક્ત્વા પાઞ્ચાલપાણ્ડૂનામુત્સાહં ભરતર્ષભ॥ 9-31-45 (62018)
ન ત્વિદાનીમહં મન્યે કાર્યં યુદ્ધેન કર્હિચિત્।
દ્રોણે કર્ણે ચ સંશાન્તે નિહતે ચ પિતામહે॥ 9-31-46 (62019)
અસ્ત્વિદાનીમિયં રાજન્કેવલા પૃથિવી તવ।
અસહાયો હિ કો રાજા રાજ્યમિચ્છેત્પ્રશાસિતુમ્॥ 9-31-47 (62020)
સુહૃદસ્તાદૃશાન્હત્વા પુત્રાન્ભ્રાતૄન્પિતૄનપિ।
ભવદ્ભિશ્ચ હૃતે રાજ્યે કો નુ જીવેત માદૃશઃ॥ 9-31-48 (62021)
અહં વનં ગમિષ્યામિ હ્યજિનૈઃ પ્રતિવાસિતઃ।
રતિર્હિ નાસ્તિ મે રાજ્યે હતપક્ષસ્ય ભારત॥ 9-31-49 (62022)
હતબાન્ધવભૂયિષ્ઠા હતાશ્વા હતકુઞ્જરા।
એષા તે પૃથિવી રાજન્ભુઙ્ક્ષૈનાં વિગતજ્વરઃ॥ 9-31-50 (62023)
વનમેવ ગમિષ્યામિ વસાનો મૃગચર્મણી।
ન હિ મે નિર્જનસ્યાસ્તિ જીવિતેઽદ્ય સ્પૃહા વિભો॥ 9-31-51 (62024)
ગચ્છ ત્વં ભુઙ્ક્ષ રાજેન્દ્ર પૃથિવીં નિહતેશ્વરામ્।
હતયોધાં નષ્ટરત્નાં શીર્ણક્ષત્રાં યથાસુખમ્॥ 9-31-52 (62025)
[સઞ્જય ઉવાચ। 9-31-53x (5144)
દુર્યોધનં તવ સુતં સલિલસ્થં મહાયશાઃ।
શ્રુત્વા તુ કરુણં વાક્યમભાષત યુધિષ્ઠિરઃ॥] 9-31-53 (62026)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-31-54x (5145)
આર્તપ્રલાપાન્મા તાત સલિલસ્થઃ પ્રભાષથાઃ।
નૈતન્મનસિ મે રાજન્વાશિતં શકુનેરિવ॥ 9-31-54 (62027)
યદિ વાપિ સમર્થઃ સ્યાસ્ત્વં દાનાય સુયોધન।
નાહમિચ્છેયમવનિં ત્વયા દત્તાં પ્રશાસિતુમ્॥ 9-31-55 (62028)
અધર્મેણ ન ગૃહ્ણીયાં ત્વયા દત્તાં મહીમિમામ્।
ન હિ ધર્મઃ સ્મૃતો રાજન્ક્ષત્રિયસ્ય પ્રતિગ્રહઃ॥ 9-31-56 (62029)
ત્વયા દત્તાં ન ચેચ્છેયં પૃથિવીમખિલામહમ્।
ત્વાં તુ યુદ્ધે વિનિર્જિત્ય ભોક્તાઽસ્મિ વસુધામિમામ્॥ 9-31-57 (62030)
અનીશ્વરશ્ચ પૃથિવીં કથં ત્વં દાતુમિચ્છસિ।
ત્વયેયં પૃથિવી રાજન્કિં ન દત્તા તદૈવ હિ॥ 9-31-58 (62031)
ધર્મતો યાચમાનાનાં પ્રશમાર્થં કુલસ્ય નઃ।
વાર્ષ્ણેયં પ્રથમં રાજન્પ્રત્યાખ્યાય મહાબાલમ્॥ 9-31-59 (62032)
કિમિદાનીં દદાસિ ત્વં કો હિ તે જિત્તવિભ્રમઃ।
અભિયુક્તસ્તુ કો રાજા દાતુમિચ્છેદ્ધિ મેદિનીં॥ 9-31-60 (62033)
ન ત્વમદ્ય મહીં દાતુમીશઃ કૌરવનન્દન।
આચ્છેત્તું વા બલાદ્રાજન્સ કથં દાતુમિચ્છસિ॥ 9-31-61 (62034)
માં તુ નિર્જિત્ય સઙ્ગ્રામે પાલયેમાં વસુન્ધરામ્।
સૂચ્યગ્રેણાપિ યદ્ભૂમેરપિ ભિદ્યેત ભારત॥ 9-31-62 (62035)
તન્માત્રમપિ તન્મહ્યં ન દદાતિ પુરા ભવાન્।
સ કથં પૃથિવીમેતાં પ્રદદાસિ વિશામ્પતે॥ 9-31-63 (62036)
સૂચ્યગ્રં નાત્યજઃ પૂર્વં સ કથં ત્યજસિ ક્ષિતિમ્॥ 9-31-64 (62037)
એવમૈશ્વર્યમાસાદ્ય પ્રશાસ્ય પૃથિવીમિમામ્।
કો હિ મૂઢો વ્યવસ્યેત શત્રોર્દાતું વસુન્ધરામ્॥ 9-31-65 (62038)
ત્વં તુ કેવલમૌર્ખ્યેણ વિમૂઢો નાવબુધ્યસે।
પૃથિવીં દાતુકામોઽપિ જીવંસ્ત્વં નૈવ મોક્ષ્યસે॥ 9-31-66 (62039)
અસ્માન્વા ત્વં પરાજિત્ય પ્રશાધિ પૃથિવીમિમામ્।
અથવા નિહતોઽસ્માભિર્વ્રજ લોકાનનુત્તમાન્॥ 9-31-67 (62040)
આવયોર્જીવતો રાજન્મયિ ચ ત્વયિ ચ ધ્રુવમ્।
સંશયઃ સર્વભૂતાનાં વિજયે નૌ ભવિષ્યતિ॥ 9-31-68 (62041)
જીવિતં ત્વયિ દુષ્પ્રાપં મયિ યત્પરિવર્તતે।
જીવયેયમહં કામં ન તુ ત્વં જીવિતું ક્ષમઃ॥ 9-31-69 (62042)
દહને હિ કૃતો યત્નસ્ત્વયાઽસ્માસુ વિશેષતઃ।
આશીવિષૈર્વિષૈશ્ચાપિ જલે જાપિ પ્રવેશનૈઃ।
ત્વયા વિનિકૃતા રાજન્રાજ્યસ્ય હરણેન ચ॥ 9-31-70 (62043)
અપ્રિયાણાં ચ વચનૈર્દ્રૌપદ્યાઃ કર્ષણેન ચ।
એતસ્માત્કારણાત્પાપ જીવિતં ન વિદ્યતે॥ 9-31-71 (62044)
ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠ યુધ્યસ્વ યુદ્ધે શ્રેયો ભવિષ્યતિ॥ 9-31-72 (62045)
એવં તુ વિવિધા વાચો જયયુક્તાઃ પુનઃપુનઃ।
કીર્તયન્તિ સ્મ તે વીરાસ્તત્રતત્ર જનાધિપ॥ ॥ 9-31-73 (62046)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે એકત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 31 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-31-7 કિયાભ્યુપાયૈઃ શત્રુકિયાનુરૂપૈઃ પ્રતીકારૈર્ઘર્મ્યૈરધર્મ્યૈર્વેત્યર્થઃ। એતેતુ ચ્છલકારિણશ્છલૈરેવ હન્તવ્યા ઇતિ ભાવઃ। માયયૈવ સુયોધનં ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-31-11 વિક્રમ વિક્રમં કુરુષ્વ ક્રિયયા યોગમાસ્થાય હતસ્ત્વાષ્ટ્રોઽપિ વિક્રમાત્ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-31-12 ક્રિયાભ્યુપાયૈર્નિહતો મયો નામ મહાસરઃ। ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-31-27 હે શૂરેતિ સાધિક્ષેપસમ્બોધનમ્। યયા વૃત્ત્યા નિમિત્તભૂતયા। વાનપ્રસ્થત્વેન વા ન્યસ્તશસ્ત્રત્વેન વા ક્લીબત્વેન વા ત્વં સઙ્ગરં ત્યજસિ તાં વૃત્તિં બ્રૂહિ। ન ત્વં વાનપ્રસ્થોઽસિ રાજ્યાર્થિવાત્। નાપિ ન્યસ્તશસ્ત્રો ગદાધારિત્વાત્। પરિશેષાત ક્લીબોઽસ્મીતિ મા ભાષસ્વ। યુદ્ધં કુર્વિતિ ભાવઃ॥ 9-31-32 પૌરુષં યત્નઃ। વિક્રાન્તતા શૌર્યમ્। વિસ્ફૂર્જિતં ગર્જનમ્॥ 9-31-49 હતાપત્યસ્ય ભારત ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-31-52 નિહતત્વિષમિતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 9-31-31 એકત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 032
॥ શ્રીઃ ॥
9.32. અધ્યાયઃ 032
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરકટુભાષણરુષ્ટેન સુયોધનેન ગદયાસહ હદાદુત્થાનમ્॥ 1 ॥ યુધિષ્ઠિરદુર્યોધનયોઃ સંવાદઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-32-0 (62047)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-32-0x (5146)
એવં સન્તર્જ્યમાનસ્તુ મમ પુત્રો મહીપતિઃ।
પ્રકૃત્યા મન્યુમાન્વીરઃ કથમાસીત્પરન્તપઃ॥ 9-32-1 (62048)
ન હિ સન્તર્જના તેન શ્રુતપૂર્વા કથઞ્ચન।
રાજભાવેન માન્યશ્ચ સર્વલોકસ્ય સોઽભવત્॥ 9-32-2 (62049)
[યસ્યાતપત્રચ્છાયાપિ સ્વકા ભાનોસ્તથા પ્રભા।
ખેદાયૈવાભિમાનિત્વાત્સહેત્સૈવં કથં ગરિઃ॥] 9-32-3 (62050)
ઇયં ચ પૃથિવી સર્વા સમ્લેચ્છાટવિકા ભૃશમ્।
પ્રસાદાદ્ભ્રિયતે યસ્ય પ્રત્યક્ષં તવ સઞ્જય॥ 9-32-4 (62051)
સ તથા તર્જ્યમાનસ્તુ પાણ્ડુપુત્રૈર્વિશેષતઃ।
વિહીનશ્ચ સ્વકૈર્ભૃત્યૈર્નિર્જિતે ચાવૃતો ભૃશમ્॥ 9-32-5 (62052)
સ શ્રુત્વા કટુકા વાચો જયયુક્તાઃ પુનઃપુનઃ।
કિમબ્રવીત્પાણ્ડવેયાંસ્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 9-32-6 (62053)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-32-7x (5147)
તર્જ્યમાનસ્તદા રાજન્નુદકસ્થસ્તવાત્મજઃ।
યુધિષ્ઠિરેણ રાજેન્દ્ર ભ્રાતૃભિઃ સહિતેન હ॥ 9-32-7 (62054)
શ્રુત્વા સ કટુકા વાચો વિષમસ્થો નરાધિપઃ।
દીર્ઘમુષ્ણં ચ નિઃશ્વસ્ય સલિલસ્થઃ પુનઃપુનઃ॥ 9-32-8 (62055)
સલિલાન્તર્ગતો રાજા ધુન્વન્હસ્તૌ પુનઃપુનઃ।
મનશ્ચકાર યુદ્ધાય રાજાનં ચાભ્યભાષત॥ 9-32-9 (62056)
યૂયં સસુહૃદઃ પાર્થાઃ સર્વે સરથવાહનાઃ।
અહમેકઃ પરિદ્યૂનો વિરથો હતવાહનઃ॥ 9-32-10 (62057)
આત્તશસ્ત્રૈ રથોપેતૈર્બહુભિઃ પરિવાસ્તિઃ।
કથમેકઃ પદાતિઃ સન્નશસ્ત્રો યોદ્ધુમુત્સહ॥ 9-32-11 (62058)
એકૈકશશ્ચ માં યૂયં યોધયધ્વં યુધિષ્ઠિર।
ન હ્યેકો બહુભિર્વીરૈર્ન્યાય્યો યોધયિતું યુધિ॥ 9-32-12 (62059)
વિશેષતો વિકવચઃ શ્રાન્તશ્ચાપત્સમાશ્રિતઃ।
ભૃશં વિક્ષતગાત્રશ્ચ શ્રાન્તવાહનસૈનિકઃ॥ 9-32-13 (62060)
ન મે ત્વત્તો ભયં રાજન્ન ચ પાર્થાદ્વૃકોદરાત્।
ફલ્ગુનાદ્વાસુદેવાદ્વા પાઞ્ચાલેભ્યોઽથવા પુનઃ॥ 9-32-14 (62061)
યમાભ્યાં યુયુધાનાદ્વા યે ચાન્યે તવ સૈનિકાઃ।
એકઃ સર્વાનહં ક્રુદ્ધો વારયિષ્યે યુધિ સ્થિતઃ॥ 9-32-15 (62062)
ધર્મમૂલા સતાં કીર્તિર્મનુષ્યાણાં જનાધિપ।
ધર્મં ચૈવેહ કીર્તિં ચ પાલયન્પ્રબ્રવીમ્યહમ્॥ 9-32-16 (62063)
અહમુત્થાય સર્વાન્વૈ પ્રતિયોત્સ્યામિ સંયુગે।
અન્વભ્યાશં ગતાન્સર્વાન્નિહનિષ્યામિ ભારત॥ 9-32-17 (62064)
અદ્ય વઃ સરથાન્સાશ્વાનશસ્ત્રો વિરથોઽપિ સન્।
નક્ષત્રાણીવ સર્વાણિ સવિતા રાત્રિસંક્ષયે॥ 9-32-18 (62065)
તેજસા નાશયિષ્યામિ સ્થિરીભવત પાણ઼્ડવાઃ।
અદ્યાનૃણ્યં ગમિષ્યામિ ક્ષત્રિયાણાં યશસ્વિનાં॥ 9-32-19 (62066)
બાહ્લીકદ્રોણભીષ્માણાં કર્ણસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
જયદ્રથસ્ય શૂરસ્ય ભગદત્તસ્ય ચોભયોઃ॥ 9-32-20 (62067)
મદ્રરાજસ્ય શલ્યસ્ય ભૂરિશ્રવસ એવ ચ।
પુત્રાણાં ભરતશ્રેષ્ઠ શકુનેઃ સૌબલસ્ય ચ॥ 9-32-21 (62068)
મેત્રાણાં સુહૃદાં ચૈવ બાન્ધવાનાં તથૈવ ચ।
પ્રાનૃણ્યમદ્ય ગચ્છામિ હત્વા ત્વાં ભ્રાતૃભિઃ સહ॥ 9-32-22 (62069)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-32-23x (5148)
એતાવદુક્ત્વા વચનં વિરરામ જનાધિપઃ।
`સલિલાન્તર્ગતઃ શ્રીમાન્પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ॥' 9-32-23 (62070)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-32-24x (5149)
દિષ્ટ્યા ત્વમપિ જાનીષે ક્ષત્રધર્મં સુયોધન।
દિષ્ટ્યા તે વર્તતે બુદ્ધિર્યુદ્ધાયૈવ મહાભુજ॥ 9-32-24 (62071)
દિષ્ટ્યા શૂરોઽસિ ગાન્ધારે દિષ્ટ્યા જાનાસિ સઙ્ગરમ્।
યસ્ત્વમેકો હિ નઃ સર્વાન્સઙ્ગરે યોદ્ભુમિચ્છસિ॥ 9-32-25 (62072)
એક એકેન સઙ્ગમ્ય યત્તે સમ્મતમાયુધમ્।
તત્ત્વમાદાય યુધ્યસ્વ પ્રેક્ષકાસ્તે વયં સ્થિતાઃ॥ 9-32-26 (62073)
અયમિષ્ટં ચ તે કામં વીર ભૂયો દદામ્યહમ્।
હત્વૈકં ભવ નો રાજા હતો વા સ્વર્ગમાપ્નુહિ॥ 9-32-27 (62074)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-32-28x (5150)
એકશ્ચેદ્યોદ્ભુમાક્રન્દે વરોઽદ્ય મમ દીયતામ્।
આયુધાનામિયં ચાપિ મતા મે સતં ગદા॥ 9-32-28 (62075)
ભ્રાતણાં ભવતામેકઃ શક્યં માં યોઽભિમન્યતે।
પદાતિર્ગદયા સઙ્ખ્યે સ યુધ્યતુ મયા સહ॥ 9-32-29 (62076)
વૃત્તાનિ રથયુદ્ધાનિ વિચિત્રામિ પદેપદે।
ઇદમેકં ગદાયુદ્ધં ભવત્વદ્યાદ્ભુતં મહત્॥ 9-32-30 (62077)
અન્નાનામપિ પર્યાયં કર્તુમિચ્છન્તિ માનવાઃ।
યુદ્ધાનામપિ પર્યાયો ભવત્વનુમતે તવ॥ 9-32-31 (62078)
ગદયા ત્વાં મહાબાહો વિજેષ્યામિ સહાનુજમ્।
પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાંશ્ચૈવ યે ચાન્યે તવ સૈનિકાઃ।
ન હિ મે સમ્ભ્રામો જાતુ શક્રાદપિ યુધિષ્ઠિર॥ 9-32-32 (62079)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-32-33x (5151)
ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠ ગાન્ધારે માં યોધય સુયોધન।
એક એકેન સઙ્ગમ્ય સંયુગે ગદયા બલી॥ 9-32-33 (62080)
પુરુષો ભવ ગાન્ધારે યુધ્યસ્વ સુસમાહિતઃ।
અદ્ય તે જીવિતં નાસ્તિ યદીન્દ્રોપિ તવાશ્રયઃ॥ 9-32-34 (62081)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-32-35x (5152)
એતત્સ નરશાર્દૂલો નામૃષ્યત તવાત્મજઃ।
સલિલાન્તર્ગતઃ શ્વભ્રે મહાનાગ ઇવ શ્વસન્॥ 9-32-35 (62082)
તથાઽસૌ વાક્પ્રતોદેન તુદ્યમાનઃ પુનઃપુનઃ।
વચો ન મમૃષે રાજન્નુત્તમાશ્વઃ કશામિવ॥ 9-32-36 (62083)
સઙ્ક્ષોભ્ય સલિલં વેગાદ્ગદામાદાય વીર્યવાન્।
અદ્રિસારમયીં ગુર્વીં કાઞ્ચનાઙ્ગદભૂષણામ્।
અન્તર્જલાત્સમુત્તસ્થૌ નાગેન્દ્ર ઇવ નિઃશ્વસન્॥ 9-32-37 (62084)
સ ભિત્ત્વા સ્તમ્ભિતં તોયં સ્કન્ધે કૃત્વાયસીં ગદામ્।
ઉદતિષ્ઠત પુત્રસ્તે પ્રતપન્રશ્મિવાનિવ॥ 9-32-38 (62085)
તતઃ શૈક્યાયસીં ગુર્વી જાતરૂપપરિષ્કૃતામ્।
ગદાં પરામૃશદ્ધીમાન્ધાર્તરાષ્ટ્રો મહાબલઃ॥ 9-32-39 (62086)
ગદાહસ્તં તુ તં દૃષ્ટ્વા સશૃઙ્ગમિવ પર્વતમ્।
પ્રજાનામિવ સઙ્ક્રુદ્ધં શૂલપાણિમિવ સ્થિતમ્॥ 9-32-40 (62087)
*સગદો ભારતો ભાતિ પ્રતપન્ભાસ્કરો યથા*॥ 9-32-41 (62088)
તમુત્તીર્ણં મહાબાહું ગદાહસ્તમરિન્દમમ્।
મેનિરે સર્વભૂતાનિ દણ્ડપાણિમિવાન્તકમ્॥ 9-32-42 (62089)
વજ્રહસ્તં યથા શક્રં શૂલહસ્તં યથા હરમ્।
દદૃશુઃ શર્વપાઞ્ચાલાઃ પુત્રં તવ જનાધિપ॥ 9-32-43 (62090)
તમુત્તીર્ણં તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય સમહૃષ્યન્ત સર્વશઃ।
પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવેયાશ્ચ તેઽન્યોન્યસ્ય તલાન્દદુઃ॥ 9-32-44 (62091)
અવહાસં તુ તં મત્વા પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ।
ઉદ્વૃત્ય નયને ક્રુદ્ધો દિધક્ષુરિવ પાણ્ડવાન્॥ 9-32-45 (62092)
ત્રિશિખાં ભ્રુકુટીં કૃત્વા સન્દષ્ટદશનચ્છદઃ।
પ્રત્યુવાચ તતસ્તાન્વૈ પાણ્ડવાન્સહ કેશવાન્॥ 9-32-46 (62093)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-32-47x (5153)
અસ્યાવહાસસ્ય ફલં પ્રતિમોક્ષ્યથ પાણ્ડવાઃ।
ગમિષ્યથ હતાઃ સદ્યઃ સપાઞ્ચાલા યમક્ષયમ્॥ 9-32-47 (62094)
ઉત્થિન્તશ્ચ જલાત્તસ્માત્પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ।
અતિષ્ઠત ગદાપાણી રુધિરેણ સમુક્ષિતઃ॥ 9-32-48 (62095)
તસ્ય શોણિતદિગ્ધસ્ય સલિલેન સમુક્ષિતમ્।
શરીરં સ્મ તદા ભાતિ સ્રવન્નિવ મહીધારઃ॥ 9-32-49 (62096)
તમુદ્યતગદં વીરં મેનિરે તત્ર પાણ્ડવાઃ।
વૈવસ્વતમિવ ક્રુદ્ધં શૂલપાણિમિવ સ્થિતમ્॥ 9-32-50 (62097)
સ મેઘનિનદો હર્ષાન્નર્દન્નિવ ચ ગોવૃષઃ।
આજુહાવ તતઃ પાર્થાન્ગદયા યુધિ વીર્યવાન્॥ 9-32-51 (62098)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-32-52x (5154)
એકૈકેન ચ માં યૂયમાસીદત યુધિષ્ઠિર।
ન હ્યેકો બહુભિર્ન્યાય્યો વીરો યોધયિતું યુધિ॥ 9-32-52 (62099)
ન્યસ્તવર્મા વિશેષેણ શ્રાન્તશ્ચાપ્સુ પરિપ્લુતઃ।
ભૃશં વિક્ષતગાત્રશ્ચ હતવાહનસૈનિકઃ॥ 9-32-53 (62100)
[અવશ્યમેવ યોદ્વવ્યં સર્વૈરેવ મયા સહ।
યુક્તં ત્વયુક્તમિત્યેતદ્વેત્સિ ત્વં ચૈવ સર્વદા]॥ 9-32-54 (62101)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-32-55x (5155)
મા ભૂદિયં તવ પ્રજ્ઞા કથમેકં સુયોધન।
યદાઽભિમન્યું બહવો જઘ્નુર્યુધિ મહારથાઃ॥ 9-32-55 (62102)
[ક્ષત્રધર્મં ભૃશં ક્રૂરં નિરપેક્ષં સુનિર્ઘૃણમ્।
અન્યથા તુ કથં હન્યુરભિમન્યું તથાગતમ્॥ 9-32-56 (62103)
સર્વે ભવન્તો ધર્મજ્ઞાઃ સર્વે શૂરાસ્તનુત્યજઃ।
ન્યાયેન યુધ્યતાં પ્રોક્તા શક્રલોકગતિઃ પરા॥ 9-32-57 (62104)
યદ્યેકસ્તુ ન હન્તવ્યો બહુભિર્ધર્મ એવ તુ।
તદાઽભિમન્યું બહવો નિજઘ્નુસ્ત્વન્મતે કથમ્॥ 9-32-58 (62105)
સર્વો વિમૃશતે જન્તુઃ કૃચ્છ્રસ્થો ધર્મદર્શનમ્।
પદસ્થઃ પિહિતં દ્વારં પરલોકસ્ય પશ્યતિ॥] 9-32-59 (62106)
આમુઞ્ચ કવચં વીર મૂર્ધજાન્યમયસ્વ ચ।
યચ્ચાન્યદપિ તે નાસ્તિ તદપ્યાદત્સ્વ ભારત॥ 9-32-60 (62107)
ઇમમેકં ચ તે કામં વીર ભૂયો દદામ્યહમ્।
પઞ્ચાનાં પાણ઼્ડવેયાનાં યેન ત્વં યોદ્ધુમિચ્છસિ॥ 9-32-61 (62108)
તં હત્વા વૈ ભવારાજા હતો વા સ્વર્ગમાપ્નુહિ।
ઋતે ચ જીવિતાદ્વીર યુદ્ધે કિં કુર્મ તે પ્રિયમ્॥ 9-32-62 (62109)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-32-63x (5156)
તતસ્તવ સુતો રાજન્વર્મ જગ્રાહ કાઞ્ચનમ્।
વિચિત્રં ચ શિરસ્ત્રાણં જામ્બૂનદપરિષ્કૃતમ્॥ 9-32-63 (62110)
સોઽવબદ્વશિરસ્ત્રાણઃ શુભકાઞ્ચનવર્મભૃત્।
રરાજ રાજન્પુત્રસ્તે કાઞ્ચનઃ શૈલરાડિવ॥ 9-32-64 (62111)
સન્નદ્ધઃ સગતો રાજન્સજ્જઃ સઙ્ગ્રામમૂર્ધનિ।
અબ્રવીત્પાણ઼્ડવાન્સર્વાન્પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ॥ 9-32-65 (62112)
ભ્રાતૄણાં ભવતામેકો યુધ્યતાં ગદયા મયા।
સહદેવેન વા યોત્સ્યે ભીમેન નકુલેન વા॥ 9-32-66 (62113)
અથવા ફલ્ગુનેનાદ્ય ત્વયા વા ભરતર્ષભ।
યોત્સ્યેઽહં સઙ્ગરં પ્રાપ્ય વિજેષ્યે ચ રણાજિરે॥ 9-32-67 (62114)
અહમદ્ય ગમિષ્યામિ વૈરસ્યાન્તં સુદુર્ગમમ્।
ગદયા પુરુષવ્યાઘ્ર હેમપટ્ટનિબદ્ધયા॥ 9-32-68 (62115)
ગદાયુદ્ધે ન મે કશ્ચિત્સદૃશોઽસ્તીતિ ચિન્તયે।
ગદયા વો હનિષ્યામિ સર્વાનેવ સમાગતાન્॥ 9-32-69 (62116)
ન મે સમર્થાઃ સર્વે વૈ યોદ્ધું ન્યાયેન કેચન।
ન યુક્તમાત્મના વક્તુમેવં ગર્વોદ્ધતં વચઃ।
અથવા સફલં હ્યેતત્કરિષ્યે ભવતાં પુરઃ॥ 9-32-70 (62117)
અસ્મિન્મહૂર્તે સત્યં વા મિથ્યા વૈ તદ્ભવિષ્યતિ।]
ગૃહ્ણાતુ ચ ગદાં યો વૈ યોત્સ્યતેઽદ્ય મયા સહ॥ ॥ 9-32-71 (62118)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 32 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-32-3 આતપત્રેણ દુર્યોધનઃ સૂર્યાદ્રક્ષિત ઇત્યેષ પ્રવાદોઽપિ યસ્ય ન સ ઇતિ ભાવઃ॥ 9-32-10 પરિદ્યૂનઃ પરિશ્રાન્તઃ॥ 9-32-27 નઃ અસ્માકં પઞ્ચાનાં મધ્યે એકમપિ હત્વા ત્વં રાજા ભવેત્યન્વયઃ॥ 9-32-34 અદ્ય તે જીવિતં નાસ્તિ યદ્યપિ ત્વં મનોજવઃ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 9-32-56 ક્ષત્રધર્મં અસ્તીતિ શેષઃ। ધર્મોઽસ્ત્રી પુણ્યઆચારે ઇતિ મેદિની॥ 9-32-32 દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 033
॥ શ્રીઃ ॥
9.33. અધ્યાયઃ 033
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ દુર્યોધનમ્પ્રતિ સ્વેષ્વન્યતમપરાજયેનાપિ તસ્ય રાજ્યપ્રાપ્તિવચને કૃષ્ણેન તમ્પ્રતિ સકોપં ભીમેનાપિ દુર્યોધનપ રાજયે સ્વસ્ય સંશયોક્તિઃ॥ 1 ॥ ભીમેન કૃષ્ણમ્પ્રતિ સ્વસામર્થ્યપ્રકથનપૂર્વકં સ્વેન દુર્યોધનવધસ્ય સુકરત્વે કથિતે કૃષ્ણાદિભિસ્તત્પ્રશંસનમ્॥ 2 ॥ ભીમદુર્યોધનયોર્વીરવાદપુર્વકં યુદ્ધોદ્યમઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-33-0 (62119)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-33-0x (5157)
એવં દુર્યોધને રાજન્ગર્જમાને મુહુર્મુહુઃ।
યુધિષ્ઠિરસ્ય સઙ્ક્રુદ્ધો વાસુદેવોઽબ્રવીદિદમ્॥ 9-33-1 (62120)
યદી નામ હ્યયં યૂદ્ધે વરયેત્ત્વાં યુધિષ્ઠિર।
અર્જુનં નકુલં ચૈવ સહદેવમથાપિ વા॥ 9-33-2 (62121)
કિમિદં સાહસં રાજંસ્ત્વયા વ્યાહૃતમીદૃશમ્।
એકમેવ નિહત્યાજૌ ભવ રાજા કુરુષ્વિતિ॥ 9-33-3 (62122)
એતેન હિ કૃતા યોગ્યા વર્ષાણીહ ત્રયોદશ।
આયસે પુરુષે રાજન્ભીમસેનજિઘાંસયા॥ 9-33-4 (62123)
કથં નામ ભવેત્કાર્યમસ્માદ્વિ ભરતર્ષભ।
સાહસં કૃતવાંસ્ત્વં તુ હ્યનુક્રોશાન્નૃપોત્તમ॥ 9-33-5 (62124)
નાન્યમસ્યાનુપશ્યામિ પ્રતિયોદ્ધારમાહવે।
ઋતે વૃકોદરાત્પાર્થાત્સ ચ નાતિકૃતશ્રમઃ॥ 9-33-6 (62125)
તદિદં દ્યૂતમારબ્ધં પુનરેવ યથા પુરા।
વિષમં શકુનેશ્ચૈવ તવ ચૈવ વિશેષતઃ॥ 9-33-7 (62126)
બલી ભીમઃ સમર્થશ્ચ કૃતી રાજા સુયોધનઃ।
બલવાન્વા કૃતી વેતિ કૃતી રાજન્વિશિષ્યતે॥ 9-33-8 (62127)
સોઽયં રાજંસ્ત્વયા શત્રુઃ સમે પથિ નિવેશિતઃ।
ન્યસ્તશ્ચાત્મા સુવિષમે કૃચ્છ્રમાપાદિતા વયમ્॥ 9-33-9 (62128)
કોઽનુ સર્વાન્વિનિર્જિત્ય શત્રૂનેકેન વૈરિણા।
[કૃચ્છ્રપ્રાપ્તેન ચ તથા હારયેદ્રાજ્યમાગતમ્।]
પાતિતશ્ચૈકબાણેન શોચયેદેવમાહવે॥ 9-33-10 (62129)
ન હિ પશ્યામિ તં લોકે યોઽદ્ય દુર્યોધનં રણે।
ગદાહસ્તં વિજેતું વૈ શક્તઃ સ્યાદમરોપિ હિ॥ 9-33-11 (62130)
ફલ્ગુનો વા ભવાન્વાથ માદ્રીપુત્રાવથાપિ વા।
ન સમર્થાનહં મન્યે ગદાહસ્તસ્ય સંયુગે॥ 9-33-12 (62131)
ન ત્વં ભીમો ન નકુલઃ સહદેવોઽથ ફલ્ગુનઃ।
જેતું ન્યાયેન શક્તો વૈ કૃતી રાજા સુયોધનઃ॥ 9-33-13 (62132)
સ કથં વદસે શત્રું યુધ્યસ્વ ગદયેતિ હિ।
એકં ચ નો નિહત્યાજૌ ભવ રાજેતિ ભારત॥ 9-33-14 (62133)
વૃકોદરં સમાસાદ્ય સંશયો વૈ જયે હિ નઃ।
ન્યાયતો યુધ્યમાનાનાં કૃતી હ્યેષ મહાબલઃ॥ 9-33-15 (62134)
[નૂનં ન રાજ્યભાગેષા પાણ્ડોઃ કુન્ત્યાશ્ચ સન્તતિઃ।
અત્યન્તવનવાસાય સૃષ્ટા ભૈક્ષ્યાય વા પુનઃ॥] 9-33-16 (62135)
ભીમસેન ઉવાચ। 9-33-17x (5158)
મધુસૂદન માકાર્ષીવિષાદં યદુનન્દન।
અદ્ય પારં ગમિષ્યામિ વૈરસ્ય ભૃશદુર્ગમમ્॥ 9-33-17 (62136)
અહં સુયોધનં સઙ્ખ્યે હનિષ્યામિ ન સંશયઃ।
વિજયો વૈ ધ્રુવઃ કૃષ્ણ ધર્મરાજસ્ય દૃશ્યતે॥ 9-33-18 (62137)
અધ્યર્ધેન ગુણેનેયં ગદા ગુરુતરી મમ।
ન તથા ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય માકાર્ષીર્માધવ વ્યથામ્॥ 9-33-19 (62138)
અનયા ગદયાનાહં સંયુગે યોદ્ધુમુત્સહે।
ભવન્તઃ પ્રેક્ષકાઃ સર્વે મમ સન્તુ જનાર્દન॥ 9-33-20 (62139)
સામરાનપિ લોકાંસ્ત્રીન્નાનાશસ્ત્રધરાન્યુધિ।
યોધયેયં રણે કૃષ્ણ કિમુતાદ્ય સુયોધનમ્॥ 9-33-21 (62140)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-33-22x (5159)
તથા સમ્ભાષમાણં તુ વાસુદેવો વૃકોદરમ્।
હૃષ્ટઃ સમ્પૂજયામાસ વચનં ચેદમબ્રવીત્॥ 9-33-22 (62141)
ત્વામાશ્રિત્ય મહાબાહો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
નિહતારિઃ સ્વકાં દીપ્તાં શ્રિયં પ્રાપ્નોત્યસંશયમ્॥ 9-33-23 (62142)
ત્વયા વિનિહતાઃ સર્વે ધૃતરાષ્ટ્રસુતા રણે।
રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ નાગાશ્ચ વિનિપાતિતાઃ॥ 9-33-24 (62143)
કલિઙ્ગા માગધાઃ પ્રાચ્યા ગાન્ધારાઃ કુરવસ્તથા।
ત્વામાસાદ્ય મહાયુદ્ધે નિહતાઃ પાણ્ડુનન્દન॥ 9-33-25 (62144)
હત્વા દુર્યોધનં ચાપિ પ્રયચ્છોર્વીં સસાગરામ્।
ધર્મરાજાય કૌન્તેય યથા વિષ્ણુઃ શચીપતેઃ॥ 9-33-26 (62145)
ત્વાં ચ પ્રાપ્ય રણે પાપો ધાર્તરાષ્ટ્રો વિનઙ્ક્ષ્યતિ।
ત્વમસ્ય સક્થિની ભંક્ત્વા પ્રતિજ્ઞાં પાલયિષ્યસિ॥ 9-33-27 (62146)
યત્નેન હ ત્વયા પાપો યોદ્ધવ્યો ધૃતરાષ્ટ્રજઃ।
કૃતી ચ બલવાંશ્ચૈવ યુદ્ધશૌણ્ડશ્ચ નિત્યદા॥ 9-33-28 (62147)
તતસ્તુ સાત્યકી રાજન્પૂજયામાસ પાણ્ડવમ્।
વિવિધાભિશ્ચ તં વાગ્ભિર્ભિમસેનં જનેશ્વર॥ 9-33-29 (62148)
પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવેયાશ્ચ ધર્મરાજપુરોગમાઃ।
તદ્વચો ભીમસેનસ્ય સર્વ એવાભ્યપૂજયન્॥ 9-33-30 (62149)
તતો ભીમબલો ભીમો યુધિષ્ઠિરમથાબ્રવીત્।
સૃઞ્જયૈઃ સહ તિષ્ઠન્તં તપન્તમિવ ભાસ્કરમ્॥ 9-33-31 (62150)
અહમેતેન સઙ્ગમ્ય સંયુગે યોદ્ધુમુત્સહે।
ન હિ શક્તો રણે જેતું મામેષ પુરુષાધમઃ॥ 9-33-32 (62151)
અદ્ય ક્રોધં વિમોક્ષ્યામિ નિહિતં હૃદયે ભૃશમ્।
સુયોધને ધાર્તરાષ્ટ્રે ખાણ્ડવેઽગ્નિમિવાર્જુનઃ॥ 9-33-33 (62152)
શલ્યમદ્યોદ્ધરિષ્યામિ તવ પાણ્ડવ હૃચ્છયમ્।
નિહતે ગદયા પાપે અદ્ય રાજન્સુખી ભવ॥ 9-33-34 (62153)
અદ્ય કીર્તિમયીં માલાં પ્રિતમોક્ષ્યે તવાનઘ।
પ્રાણાઞ્શ્રિયં ચ રાજ્યં ચ મોક્ષ્યતેઽદ્ય સુયોધનઃ॥ 9-33-35 (62154)
રાજા ચ ધૃતરાષ્ટ્રોઽદ્ય શ્રુત્વા પુત્રં મયા હતમ્।
સ્મરિષ્યત્યશુભં કર્મ યત્તચ્છકુનિબુદ્ધિજમ્॥ 9-33-36 (62155)
ઇત્યુક્ત્વા ભરતશ્રેષ્ઠો ગદામુદ્યમ્ય વીર્યવાન્।
ઉદતિષ્ઠત યુદ્ધાય શક્રો વૃત્રમિવાહ્વયન્॥ 9-33-37 (62156)
[તદાહ્વાનમમૃષ્યન્વૈ તવ પુત્રોઽતિવીર્યવાન્।
પ્રત્યુપસ્થિત એવાશુ મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 9-33-38 (62157)
ગદાહસ્તં તવ સુતં યુદ્ધાય સમુપસ્થિતમ્।
દદૃશુઃ પાણ્ડવાઃ સર્વે કૈલાસમિવ શૃઙ્ગિણમ્]॥ 9-33-39 (62158)
તમેકાકિનમાસાદ્ય ધાર્તરાષ્ટ્રં મહાબલમ્।
વિયૂથમિવ માતઙ્ગં સમહૃષ્યન્ત પાણ્ડવાઃ॥ 9-33-40 (62159)
[ન સમ્ભ્રમો ન ચ ભયં ન ચ ગ્લાનિર્ન ચ વ્યથા।
આસીદ્દુર્યોધનસ્યાપિ સ્થિતઃ સિંહ ઇવાહવે]॥ 9-33-41 (62160)
સમુદ્યતગદં દૃષ્ટ્વા કૈલાસમિવ શૃઙ્ગિયામ્।
ભીમસેનસ્તદા રાજન્દુર્યોધનમથાબ્રવીત્॥ 9-33-42 (62161)
રાજ્ઞાપિ ધૃતરાષ્ટ્રેણ ત્વયા ચાસ્માસુ યત્કૃતમ્।
સ્મર તદ્દુષ્કૃતં કર્મં યદ્ભૂતં વારણાવતે। 9-33-43 (62162)
દ્રૌપદી ચ પરામૃષ્ટા સમામધ્યે રજસ્વલા।
દ્યૂતે ચ વઞ્ચિતો રાજા શકૂનેર્બુદ્ધિલાઘવાત્॥ 9-33-44 (62163)
યાનિ ચાન્યાનિ દુષ્ટાત્મન્પાપાનિ કૃતવાનસિ।
અનાગાસુ ચ પાર્થેષુ તસ્ય પશ્ય મહત્ફલમ્॥ 9-33-45 (62164)
ત્વત્કૃતે નિહતઃ શેતે શરતલ્પે મહાયશાઃ।
યાઙ્ગેયો ભરતશ્રેષ્ઠઃ સર્વેષાં નઃ પિતામહઃ॥ 9-33-46 (62165)
હતો દ્રોણશ્ચ કર્ણશ્ચ ઇતઃ શલ્યઃ પ્રતાપવાન્।
વૈરાગ્નેરાદિકર્તા ચ શકુનિર્નિહતો રણે॥ 9-33-47 (62166)
ભ્રાતરસ્તે હતાઃ શૂરાઃ પુત્રાશ્ચ સહસૈનિકાઃ।
રાજાનશ્ચ હતાઃ શૂરાઃ સમરેષ્વનિવર્તિનઃ॥ 9-33-48 (62167)
એતે ચાન્યે ચ નિહતા બહવઃ ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
પ્રાતિકામી તથા પાપો દ્રૌપદ્યાઃ ક્લેશકૃદ્ધતઃ॥ 9-33-49 (62168)
અવશિષ્ટસ્ત્વમેવૈકઃ કુલઘ્નોઽધમપૂરુષઃ।
ત્વામપ્યદ્ય હનિષ્યામિ ગદયા નાત્ર સંશયઃ॥ 9-33-50 (62169)
અદ્ય તેઽહં રણે દર્પં સર્વં નાશયિતા નૃપ।
રાજ્યાશાં વિપુલાં ચાપિ પાણ્ડવેષુ ચ દુષ્કૃતમ્॥ 9-33-51 (62170)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-33-52x (5160)
કિં કત્થિતેન બહુના યુધ્યસ્વાદ્ય મયા સહ।
અદ્ય તેઽહં વિનેષ્યામિ યુદ્ધશ્રદ્ધાં વૃકોદર॥ 9-33-52 (62171)
કિં ન પશ્યસિ માં પાપ ગદાયુદ્ધે વ્યવસ્થિતમ્।
હિમવચ્છિખરાકારાં પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્॥ 9-33-53 (62172)
ગદિનં કોઽદ્ય માં પાપ હન્તુમુત્સહતે રિપુઃ।
ન્યાયતો યુધ્યમાનશ્ચ દેવેષ્વપિ પુરન્દરઃ॥ 9-33-54 (62173)
મા વૃથા ગર્જ કૌન્તેય શારદાભ્રમિવાજલમ્।
દર્શયસ્વ બલં યુદ્ધે યાવન્નાસૂન્નિહન્મિ તે॥ 9-33-55 (62174)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા પાણ્ડવાઃ સહસૃઞ્જયાઃ।
સર્વે સમ્પૂજયામાસુસ્તદ્વચો વિજિગીષવઃ॥ 9-33-56 (62175)
ઉન્મત્તમિવ માતઙ્ગં તલશબ્દેન માનવાઃ।
ભૂયઃ સંહર્ષયામાસૂ રાજન્દુર્યોધનં દ્વિષઃ॥ 9-33-57 (62176)
બૃંહન્તિ કુઞ્જરાસ્તત્ર હયા હેષન્તિ ચાસકૃત્।
શસ્ત્રાણિ સમ્પ્રદીપ્યન્તે પાણ્ડવાનાં જયૈષિણામ્॥ ॥ 9-33-58 (62177)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ત્રયસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 33 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-33-4 યોગ્યા અભ્યાસઃ। યોગ્યઃ પ્રવીણેત્યાદ્યુપક્રમ્ય સ્ત્ર્યભ્યાસાર્કયોષિતોરિતિ મેદિની॥ 9-33-7 શકુનેશ્ચ તવ ચ યથાપુરા તથૈવેદમિતિ સમ્બન્ધઃ॥ 9-33-10 પણિત્વા ચૈકપાણેન રોચયેદેવ માહવમ્ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-33-33 ત્રયસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 034
॥ શ્રીઃ ॥
9.34. અધ્યાયઃ 034
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
xxxxxxxxxx॥ 1 ॥ તસ્મિન્પાણ્ઢવાદિભિરર્ચિતોપવિષ્ટે પુનર્ગદાયુદ્ધારમ્ભઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (62178)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-16-0x (5161)
xxxxxxxxxxxસુસંવૃત્તે સુદારુણે।
xxxxxxxxxxx પાણ્ડવેષુ મહાત્મસુ॥ 9-16-1 (62179)
તતસ્તાલધ્વજકે રામસ્તયોર્યુદ્ધ ઉપસ્થિતે।
શ્રુત્વા તચ્છિષ્યયો રાજન્નાજગામ હલાયુધઃ॥ 9-16-2 (62180)
તં દૃષ્ટ્વા પરમપ્રીતાઃ પાણ્ડવાઃ સહકેશવાઃ।
ઉપગમ્યોપસઙ્ગૃહ્ય વિધિવત્પ્રત્યપૂજયન્॥ 9-16-3 (62181)
પૂજયિત્વા તતઃ પશ્ચાદિદં વચનમબ્રુવન્।
શિષ્યયોઃ કૌશલં યુદ્ધે પશ્ય રામેતિ પાર્થિવ॥ 9-16-4 (62182)
અબ્રવીચ્ચ તદા રામો દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણં સપાણ્ડવમ્।
દુર્યોધનં ચ કૌરવ્યં ગદાપાણિમવસ્થિતમ્॥ 9-16-5 (62183)
રામ ઉવાચ। 9-16-6x (5162)
ચત્વારિંશદહાન્યદ્ય દ્વે ચ મે નિઃસૃતસ્ય વૈ।
પુષ્યેણ સમ્પ્રયાતોઽસ્મિ શ્રવણે પુનરાગતઃ।
શિષ્યયોર્વૈ ગદાયુદ્ધં દ્રુષ્ટુકામોઽસ્મિ માધવ॥ 9-16-6 (62184)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા પરિષ્વજ્ય હલાયુધમ્।
સ્વાગતં કુશલં ચાસ્મૈ પર્યપૃચ્છદ્યથાતથમ્॥ 9-16-7 (62185)
કૃષ્ણૌ ચાપિ મહેષ્વાસાવભિવાદ્ય હલાયુધમ્।
સસ્વજાતે પરિપ્રીતૌ પ્રીયમાણૌ યશસ્વિનૌ॥ 9-16-8 (62186)
માદ્રીપુત્રૌ તથા શૂરૌ દ્રૌપદ્યાઃ પઞ્ચ ચાત્મજાઃ।
અભિવાદ્ય સ્થિતા રાજન્રૌહિણેયં મહાબલમ્॥ 9-16-9 (62187)
ભીમસેનોઽથ બલવાન્પુત્રસ્તવ જનાધિપ।
તથૈવ ચોદ્યતગદૌ પૂજયામાસતુર્બલમ્॥ 9-16-10 (62188)
સ્વાગતેન ચ તે તત્ર પ્રતિપૂજ્ય પુનઃપુનઃ।
પશ્ય યુદ્ધં મહાબાહો ઇતિ તે રામમબ્રુવન્॥ 9-16-11 (62189)
એવમુચુર્મહાત્માનં રૌહિણેયં નરાધિપાઃ॥ 9-16-12 (62190)
પરિષ્વજ્ય તદા રામઃ પાણ્ડવાન્સહ સૃઞ્જયાન્।
અપૃચ્છત્કુશલં સર્વાન્પાર્થિવાંશ્ચામિતૌજસઃ।
તથૈવ તે સમાસાદ્ય પપ્રચ્છુસ્તમનામયમ્॥ 9-16-13 (62191)
પ્રત્યભ્યર્ચ્ય હલી સર્વાન્ક્ષત્રિયાંશ્ચ મહાત્મનઃ।
કૃત્વા કુશલસમ્પ્રશ્નં સંવિદં ચ યથાવયઃ॥ 9-16-14 (62192)
જનાર્દનં સાત્યકિં ચ પ્રેમ્ણા સમ્પરિષસ્વજે।
મૂર્ધ્નિ ચૈતાવુપાઘ્રાય કુશલં પર્યપૃચ્છત॥ 9-16-15 (62193)
તૌ ચ તં વિધિવદ્રાજન્પૂજયામાસતુર્ગુરુમ્।
બ્રહ્માણામિવ દેવેશમિન્દ્રોપેન્દ્રૌ મુદાન્વિતૌ॥ 9-16-16 (62194)
તતોઽબ્રવીદ્ધર્મસુતો રૌહિણેયમરિન્દમમ્।
ઇદં ભ્રાત્રોર્મહાયુદ્ધં પશ્ય રામેતિ ભારત॥ 9-16-17 (62195)
તેષાં મધ્યે મહાબાહુઃ શ્રીમાન્કેશવપૂર્વજઃ।
ન્યવિશત્પરમપ્રીતઃ પૂજ્યમાનો મહારથૈઃ॥ 9-16-18 (62196)
સ બભૌ રાજમધ્યસ્થો નીલવાસાઃ સિતપ્રભઃ।
દિવીવ નક્ષત્રગણૈઃ પરિવીતો નિશાકરઃ॥ 9-16-19 (62197)
તતસ્તયોઃ સન્નિપાતસ્તુમુલો રોમહર્ષણઃ।
આસીદન્તકરો રાજન્વૈરસ્યાન્તં વિધિત્સતોઃ॥ ॥ 9-16-20 (62198)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવશપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ચતુસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 34 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 035
॥ શ્રીઃ ॥
9.35. અધ્યાયઃ 035
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
જનમેજયેન વૈશમ્પાયનમ્પ્રતિ બલરામસ્ય તીર્થયાત્રાપ્રકારપ્રશ્નઃ॥ 1 ॥ તેન તમ્પ્રતિ તત્કથનમુપક્રમ્ય પ્રભાસતીર્થસ્ય તત્પદવાચ્યત્વે હેતુકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-35-0 (62199)
જનમેજય ઉવાચ। 9-35-0x (5163)
પૂર્વમેવ યદા રામસ્તસ્મિન્યુદ્ધ ઉપસ્થિતે।
આમન્ત્ર્ય કેશવં યાતો વૃષ્ણિભિઃ સહિતઃ પ્રભુઃ॥ 9-35-1 (62200)
સાહાય્યં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ન ચ કર્તાઽસ્મિ કેશવ।
ન ચૈવ પાણ્ડુપુત્રાણાં ગમિષ્યામિ યથાગતમ્॥ 9-35-2 (62201)
એવમુક્ત્વા તદા રામો યાતઃ શત્રુનિબર્હણઃ।
તસ્ય ચાગમનં ભૂયો બ્રહ્મઞ્શં સિતુમર્હસિ॥ 9-35-3 (62202)
આખ્યાહિ મે વિસ્તરશઃ કથં રામ ઉપસ્થિતઃ।
કથં ચ દૃષ્ટવાન્યુદ્ધં કુશલો હ્યસિ સત્તમ॥ 9-35-4 (62203)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-35-5x (5164)
ઉપપ્લાવ્યે નિવિષ્ટેષુ પાણ્ડવેષુ મહાત્મસુ।
પ્રેષિતો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય સમીપં મધુસૂદનઃ॥ 9-35-5 (62204)
શમં પ્રતિ મહાબાહો હિતાર્થં સર્વદેહિનામ્॥
સ ગત્વા હાસ્તિનપુરં ધૃતરાષ્ટ્રં સમેત્ય ચ। 9-35-6 (62205)
ઉક્તવાન્વચનં પથ્યં હિતં ચૈવ વિશેષતઃ॥ 9-35-7 (62206)
ન ચ તત્કૃતવાન્રાજા યથાઽખ્યાતં હિ તત્પુરા॥ 9-35-8 (62207)
અનવાપ્ય શમં તત્ર કૃષ્ણઃ પુરુષસત્તમઃ।
આગચ્છત મહાબાહુરુપપ્લાવ્યં જનાધિપ॥ 9-35-9 (62208)
તતઃ પ્રત્યાગતઃ કૃષ્ણો ધાર્તરાષ્ટ્રવિસર્જિતઃ।
આજગામ નરવ્યાઘ્રઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્।
યથોક્તં ચ યથાવૃત્તં ગત્વા પાણ્ડવમબ્રવીત્॥ 9-35-10 (62209)
ન કુર્વન્તિ વચો મહ્યં કુરવઃ કાલનોદિતાઃ।
નિર્ગચ્છધ્વ પાણ્ડવેયાઃ પુષ્યેણ સહિતા મયા॥ 9-35-11 (62210)
તતો વિભજ્યમાનેષુ બલેષુ બલિનાં વરઃ।
પ્રોવાચ ભ્રાતરં કૃષ્ણં રૌહિણેયો મહામનાઃ॥ 9-35-12 (62211)
તેષામપિ મહાબાહો સાહાય્યં મધુસૂદન।
ક્રિયતામિતિ તત્કૃષ્ણો નાસ્ય ચક્રે વચસ્તદા॥ 9-35-13 (62212)
તતો મન્યુપરીતાત્મા જગામ યદુનન્દનઃ।
તીર્થયાત્રાં હલધરઃ સરસ્વત્યાં મહાયશાઃ।
મૈત્રનક્ષત્રયોગે સ્મ સહિતઃ સર્વયાદવૈઃ॥ 9-35-14 (62213)
આશ્રયામાસ ભોજસ્તુ દુર્યોધનમરિન્દમઃ।
યુયુધાનેન સહિતો વાસુદેવસ્તુ પાણ્ડવાન્॥ 9-35-15 (62214)
રૌહિણેયે ગતે શૂરે પુષ્યેણ મધુસૂદનઃ।
પાણ્ડવેયાન્પુરસ્કૃત્ય યયાવભિમુખઃ કૂરૂન્॥ 9-35-16 (62215)
ગચ્છન્નેવ પથિસ્થસ્તુ રામઃ પ્રેષ્યાનુવાચ હ।
સમ્ભારાંસ્તીર્થયાત્રાયાં સર્વોપકરણાનિ ચ॥ 9-35-17 (62216)
આનયધ્વં દ્વારકાયા અગ્નીન્વૈ યાજકાંસ્તથા।
સુવર્ણરજનં ચૈવ ધૈનૂર્વાસાંસિ વાજિનઃ॥ 9-35-18 (62217)
કુઞ્જરાંશ્ચ રથાંશ્ચૈવ ખરોષ્ટ્રં વાહનાનિ ચ।
ક્ષિપ્રમાનીયતાં સર્વં તીર્થહેતોઃ પરિચ્છદમ્॥ 9-35-19 (62218)
પ્રતિસ્રોતઃ સરસ્વત્યા ગચ્છધ્વં શીઘ્રગામિનઃ।
ઋત્વિજશ્ચાનયધ્વં વૈ શતશશ્ચ દ્વિજર્ષભાન્॥ 9-35-20 (62219)
એવં સન્દિશ્ય તુ પ્રેષ્યાન્બલદેવો મહાબલઃ।
તીર્થયાત્રાં યયૌ રાજન્કુરૂણાં વૈશસે તદા॥ 9-35-21 (62220)
સરસ્વત્યાઃ પ્રતિસ્રોતઃ સમુદ્રાદભિજગ્મિવાન।
રામો યદૂત્તમઃ શ્રીમાંસ્તીર્થયાત્રામનુસ્મરન્॥ 9-35-22 (62221)
ઋત્વિગ્ભિશ્ચ સુહૃદ્ભિશ્ચ યથાઽન્યૈર્દ્વિજસત્તમૈઃ।
રથૈર્ગજૈસ્તથાઽશ્વૈશ્ચ પ્રેષ્યૈશ્ચ ભરતર્ષભ।
ગોખરોષ્ટ્રપ્રયુક્તૈશ્ચ યાનૈશ્ચ બહુભિર્વૃતઃ॥ 9-35-23 (62222)
શ્રાન્તાનાં ક્લાન્તબપુષાં શિશૂનાં વિપુલાયુષામ્।
દેશેદેશે તુ દેયાનિ દાનાનિ વિવિધાનિ ચ॥ 9-35-24 (62223)
અર્ચાયૈ ચાર્થિનાં રાજન્ક્લૃપ્તાનિ બહુશસ્તથા।
તાનિ યાનીહ દેશેષુ પ્રતીક્ષન્તિ સ્મ ભારત॥ 9-35-25 (62224)
બુભુક્ષિતાનામર્થાય ક્લૃપ્તમન્નં સમન્તતઃ॥ 9-35-26 (62225)
યોયો યત્ર દ્વિજો ભોજ્યં ભોક્તું કામયતે તદા।
તસ્યતસ્ય તુ તત્રૈવમુપજહ્રુસ્તદા નૃષ॥ 9-35-27 (62226)
તત્રતત્ર સ્થિતા રાજન્રૌહિણેયસ્ય શાસનાત્।
ભક્ષ્યપેયસ્ય કુર્વન્તિ રાશીંસ્તત્ર સમન્તતઃ॥ 9-35-28 (62227)
વાસાંસિ ચ મહાર્હાણિ પર્યઙ્કાસ્તરણાનિ ચ।
પૂજાર્થં તત્ર ક્લૃપ્તાનિ વિપ્રાણાં સુખમિચ્છતામ્॥ 9-35-29 (62228)
યત્ર યઃ સ્વપતે વિપ્રો યો વા જાગર્તિ ભારત।
તત્રતત્રૈવ સર્વસ્ય ક્લૃપ્તં સર્વમપશ્યત॥ 9-35-30 (62229)
યથાસુખં જનઃ સર્વો યાતિ તિષ્ઠતિ વૈ તદા।
યાતુકામસ્ય યાનાનિ પાનાનિ તૃષિતસ્ય ચ॥ 9-35-31 (62230)
બુભુક્ષિતસ્ય ચાન્નાનિ સ્વાદૂનિ ભરતર્ષભ।
ઉપજહ્રુર્નરાસ્તત્ર વસ્ત્રાણ્યાભરણાનિ ચ॥ 9-35-32 (62231)
સ પન્થાઃ પ્રબભૌ રાજન્સર્વસ્યૈવ સુખાવહઃ।
સ્વર્ગોપમસ્તદા વીર નરાણાં તત્ર ગચ્છતામ્॥ 9-35-33 (62232)
નિત્યપ્રમુદિતોપેતઃ સ્વાદુભક્ષ્યો જલાન્વિતઃ।
વિપણ્યાપણપણ્યાનં નાનાજનશતૈર્વૃતઃ।
નાનાદ્રુમલતોપેતો નાનારત્નવિભૂષિતઃ॥ 9-35-34 (62233)
તતો મહાત્મા નિયતો મનસ્વિનાં
પુણ્યેષુ તીર્થેષુ વસૂનિ રાજન્।
દદૌ દ્વિજેભ્યઃ ક્રતુદક્ષિણાશ્ચ
યદુપ્રવીરો હલભૃત્પ્રતીતઃ॥ 9-35-35 (62234)
દોગ્ધ્રીશ્ચ ધેનૂશ્ચ સહસ્રશો વૈ
સુવાસસઃ કાઞ્ચનબદ્ધશૃઙ્ગીઃ।
હયાંશ્ચ નાનાવિધદેશજાતાન્
યાનાનિ દાસાંશ્ચ શુભાન્દ્વિજેભ્યઃ॥ 9-35-36 (62235)
રત્નાનિ મુક્તામણિવિદ્રુમં ચા--
પ્યગ્ર્યં સુવર્ણં રજતં સુશુન્દ્વમ્।
અયસ્મયં તામ્રમયં ચ ભાણ્ડં
દદૌ દ્વિજાતિપ્રવરેષુ રામઃ॥ 9-35-37 (62236)
એવં સ વિત્તં પ્રદદૌ મહાત્મા
સરસ્વતીતીર્થગતેષુ ભૂરિ।
યયૌ ક્રમેણાપ્રતિમપ્રભાવ--
સ્તતઃ કુરુક્ષેત્રમુદારવૃત્તઃ॥ 9-35-38 (62237)
જનમેજય ઉવાચ। 9-35-39x (5165)
સારસ્વતાનાં તીર્થાનાં ગુણોત્પત્તિં વદસ્વ મે।
ફલં ચ દ્વિપદાં શ્રેષ્ઠ કર્મ નિર્વૃત્તિમેવ ચ॥ 9-35-39 (62238)
યથાક્રમેણ ભગવંસ્તીર્થાનામનુપૂર્વશઃ।
બ્રૂહિ બ્રહ્મવિદાં શ્રેષ્ઠ પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 9-35-40 (62239)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-35-41x (5166)
તીર્થાનાં ચ ફલં રાજન્ગુણોત્પત્તિં ચં સર્વશઃ।
મયોચ્યમાનં વૈ પુણ્યં શૃણુ રાજેન્દ્ર કૃત્સ્નશઃ॥ 9-35-41 (62240)
પૂર્વં મહારાજ યદુપ્રવીર
ઋત્વિક્સુહૃદ્વિપ્રગણૈશ્ચ સાર્ધમ્।
પુણ્યં પ્રભાસં સમુપાજગામ
યત્રોડુરાઢ્યક્ષ્મણા ક્ષીયમાણઃ॥ 9-35-42 (62241)
વિમુક્તશાપઃ પુનરાપ્ય તેજઃ
સર્વં જગદ્ભાસયતે નરેન્દ્ર।
એતત્તુ તીર્થપ્રવરં પૃથિવ્યાં
પ્રભાસનાત્તસ્ય તતઃ પ્રભાસઃ॥ ॥ 9-35-43 (62242)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 35 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-35-14 મૈત્રનક્ષત્રયોગે અનુરાધાયાં॥ 9-35-15 ભોજઃ કૃતવર્મા॥ 9-35-16 પુષ્યેણ હિ પાણ્ડવેભ્યઃ પ્રયાણં અનુરાધાતસ્તીર્થયાત્રાર્થમિતિ વિવેકઃ॥ 9-35-34 વિપણિઃ પાણ્યવીથિકા। આપણા હટ્ટાઃ। પણ્યાનિ વિક્રેયદ્રવ્યાણિ॥ 9-35-35 કૃતદક્ષિણાશ્ચેતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 9-35-39 ગુણાન્ રમણીયત્વાદીન્। ઉત્પત્તિં સમ્ભવમ્। કર્મનિર્વૃત્તિં તીર્થયાત્રાવિદિસિદ્ધમ્। નિવૃત્તિમપિ કર્મણામ્ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 9-35-40 યથાકમેણ તીર્થકમાપેક્ષયા અનુપૂર્વશઃ ગુણોત્પત્ત્યાદિક્રમાપેક્ષયા॥ 9-35-43 પ્રભાસઃ પ્રભાસત્વમ્॥ 9-35-35 પઞ્ચત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 036
॥ શ્રીઃ ॥
9.36. અધ્યાયઃ 036
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ચન્દ્રે સ્વભાર્યાસ્વશ્વિન્યાદિદંક્ષપુત્રીષુ ઇતરોપેક્ષણેન રોહિણ્યામેવાસક્તે દક્ષેણ રોષાચ્ચન્દ્રે યક્ષ્મપ્રક્ષેપઃ॥ 1 ॥ દેવૈ પ્રસાદિતદક્ષવચનાચ્ચન્દ્રેણ પ્રભાસતીર્થનિમજ્જનેન ક્ષયરોગપરિહરણમ્॥ 2 ॥ બલભદ્રેણ તત્તીર્થે મજ્જનાદિ॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-36-0 (62243)
જનમેજય ઉવાચ। 9-36-0x (5167)
કિમર્થં ભગવાન્સોમો યક્ષ્મણા સમગૃહ્યત।
કથં ચ તીર્થપ્રવરે તસ્મિંશ્ચન્દ્રો ન્યમજ્જત॥ 9-36-1 (62244)
કથમાપ્લુત્ય તસ્મિંસ્તુ પુનરાપ્યાયિતઃ શશી।
એતન્મે સર્વમાચક્ષ્વ વિસ્તરેણ મહામુને॥ 9-36-2 (62245)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-36-3x (5168)
દક્ષસ્ય તનયાસ્તાત પ્રાદુરાસન્વિશામ્પતે।
સ સપ્તવિંશતિં કન્યા દક્ષ સોમાય વૈ દદૌ॥ 9-36-3 (62246)
નક્ષત્રયોગનિરતાઃ સઙ્ખ્યાનાર્થં ચ તાભવન્।
પત્ન્યો વૈ તસ્ય રાજેન્દ્ર સોમસ્ય શુભકર્મણઃ॥ 9-36-4 (62247)
તાસ્તુ સર્વા વિશાલાક્ષ્યો રૂપેણાપ્રતિમાઽભવન્।
અત્યરિચ્યત તાસાં તુ રોહિણી રુપસમ્પદા॥ 9-36-5 (62248)
તતસ્તસ્યાં સ ભગવાન્પ્રીતિં ચક્રે નિશાકરઃ।
સાઽસ્ય હૃદ્યા બભૂવાથ તસ્માત્તાં બુભુજે સદા॥ 9-36-6 (62249)
તતસ્તાઃ કુપિતાઃ સર્વા નક્ષત્રાખ્યા મહાત્મનઃ।
તા ગત્વા પિતરં પ્રાહુઃ પ્રજાપતિમતન્દ્રિતાઃ॥ 9-36-7 (62250)
સોમો વસતિ નાસ્માસુ રોહિણીં ભજતે સદા।
તા વયં સહિતાઃ સર્વાસ્ત્વત્સકાશે પ્રજેશ્વર।
વત્સ્યામો નિયતાહારાસ્તપશ્ચરણતત્પરાઃ॥ 9-36-8 (62251)
શ્રુત્વા તાસાં તુ વચનં દક્ષઃ સોમમથાબ્રવીત્।
સમં વર્તસ્વ સર્વાસુ મા ત્વાઽધર્મો મહાન્સ્પૃશેત્॥ 9-36-9 (62252)
તાસ્તુ સર્વાઽબ્રવીદ્દક્ષો ગચ્છધ્વં શશિનોન્તિકમ્।
સમં વત્સ્યતિ સર્વાસુ ચન્દ્રમા મમ શાસનાત્॥ 9-36-10 (62253)
વિસૃષ્ટાસ્તાસ્તથા જગ્મુઃ શીતાશોર્ભવનં શુભાઃ।
તથાઽપિ સોમો ભગવાન્પુનરેવ મહીપતે।
રોહિણ્યા સાર્ધમવસત્પ્રીયમાણો મુહુર્મુહુઃ॥ 9-36-11 (62254)
તતસ્તાઃ સહિતાઃ સર્વા ભૂયઃ પિતરમબ્રુવન્॥ 9-36-12 (62255)
સોમો વસતિ નાસ્માસુ નાકરોદ્વચનં તવ।
તવ શુશ્રૂષણે યુક્તા વત્સ્યામો હિ તવાન્તિકે॥ 9-36-13 (62256)
તાસાં તદ્વચનં શ્રુત્વા દક્ષઃ સોમમથાબ્રવીત્।
સમં વર્તસ્વ સર્વાસુ મા ત્વાં શપ્સ્યે વિરોચન॥ 9-36-14 (62257)
અનાદૃત્ય તુ તદ્વાક્યં દક્ષસ્ય ભગવાઞ્શશી।
રોહિણ્યા સાર્ધમવસત્તતસ્તાઃ કુપિતાઃ પુનઃ॥ 9-36-15 (62258)
ગત્વા ચ પિતરં પ્રાહુઃ પ્રણમ્ય શિરસા તદા।
સોમો વસતિ નાસ્માસુ તસ્માન્નઃ શરણં ભવ॥ 9-36-16 (62259)
રોહિણ્યામેવ ભગવાન્સદા વસતિ ચન્દ્રમાઃ।
ન ત્વદ્વચો ગણયતિ નાસ્માસુ સ્નેહમિચ્છતિ॥ 9-36-17 (62260)
તસ્માન્નસ્ત્રાહિ સર્વા વૈ યથા નઃ સોમ આવિશેત્।
તચ્છ્રુત્વા ભગવાન્ક્રુદ્ધો યક્ષ્માણં પૃથિવીપતે॥ 9-36-18 (62261)
સસર્જ રોષાત્સોમાય સ ચોડુપતિમાવિશત્।
સ યક્ષ્મણાઽભિભૂતાત્માક્ષીયતાહરહઃ શશી॥ 9-36-19 (62262)
યત્નં ચાપ્યકરોદ્રાજન્મોક્ષાર્થં તસ્ય યક્ષ્મણઃ।
ઇષ્ટ્વેષ્ટિભિર્મહારાજ વિવિધાભિર્નિશાકરઃ॥ 9-36-20 (62263)
ન ચામુચ્યત શાપાદ્વૈ ક્ષયં ચૈવાધિગચ્છતિ।
ક્ષીયમાણે તતઃ સોમે ઓષધ્યો ન પ્રજજ્ઞિરે॥ 9-36-21 (62264)
નિરાસ્વાદરસાઃ સર્વા હતવીર્યાશ્ચ સર્વશઃ।
ઓષધીનાં ક્ષયે જાતે પ્રાણિનામપિ સઙ્ક્ષયઃ॥ 9-36-22 (62265)
કૃશાશ્ચાસન્પ્રજાઃ સર્વાઃ ક્ષીયમાણે નિશાકરે।
તતો દેવાઃ સમાગમ્ય સોમમૂચુર્મહીપતે॥ 9-36-23 (62266)
કિમિદં ભવતો રૂપમીદૃશં સમ્પ્રકાશતે।
કારણં બ્રૂહિ નઃ સર્વં યેનેદં તે મહદ્ભયમ્॥ 9-36-24 (62267)
શ્રુત્વા તુ કારણં ત્વત્તો વિધાસ્યામસ્તતો વયમ્।
એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ સર્વાંસ્તાઞ્શશલક્ષણઃ॥ 9-36-25 (62268)
શાપસ્ય કારમં ચૈવ યક્ષ્માણં ચ તથાઽઽત્મનઃ।
દેવાસ્તસ્ય વચઃ શ્રુત્વા ગત્વા દક્ષમથાઽબ્રુવન્॥ 9-36-26 (62269)
પ્રસીદ ભગવન્સોમે શાપોઽયં વિનિવર્ત્યતામ્।
અસૌ હિ ચન્દ્રમાઃ ક્ષીણઃ કિઞ્ચિચ્છેષો હિ લક્ષ્યતે॥ 9-36-27 (62270)
ક્ષયાચ્ચૈવાસ્ય દેવેશ પ્રજાશ્ચૈવ ગતાઃ ક્ષયમ્।
વીરુદોષધયશ્ચૈવ બીજાનિ વિવિધાનિ ચ।
તથા નરા લોકગુરો પ્રસાદં કર્તુમર્હસિ॥ 9-36-28 (62271)
એવમુક્તસ્તતો દેવાન્પ્રાહ વાક્યં પ્રજાપતિઃ।
નૈતચ્છક્યં મમ વચો વ્યાવર્તયિતુમઞ્જસા॥ 9-36-29 (62272)
હેતુના તુ મહાભાગા નિવર્તિષ્યતિ કેનચિત્।
સમં વર્તતુ સર્વાસુ શશી ભાર્યાસુ નિત્યશઃ॥ 9-36-30 (62273)
સરસ્વત્યા વરે તીર્થે નિમજ્જઞ્શશલક્ષણઃ।
પુનર્વર્ધિષ્યતે દેવાસ્તદ્વૈ સત્યં વચો મમ॥ 9-36-31 (62274)
માસાર્ધં ચ ક્ષયં સોમો નિત્યમેવ ગમિષ્યતિ।
માસાર્ધં તુ પુનર્વૃદ્વિં સત્યમેતદ્વચો મમ॥ 9-36-32 (62275)
સમુદ્રં પશ્ચિમં ગત્વા સરસ્વત્યબ્ધિસઙ્ગમમ્।
આરાધયતુ દેવેશં તતઃ કાન્તિમવાપ્સ્યતિ॥ 9-36-33 (62276)
સરસ્વતીં તતઃ સોમઃ સ જગામર્ષિશાસનાત્।
પ્રભાસં પ્રથમં તીર્થં સરસ્વત્યા જગામ હ॥ 9-36-34 (62277)
અમાવાસ્યાં મહાતેજાસ્તત્રામજ્જન્મહાદ્યુતિઃ।
લોકાન્પ્રભાસયામાસ શીતાંશુત્વમવાપ ચ॥ 9-36-35 (62278)
દેવાસ્તુ સર્વે રાજેન્દ્ર પ્રસાદં પ્રાપ્ય પુષ્કલમ્।
સોમેન સહિતા ભૂત્વા દક્ષસ્ય પ્રમુખેઽભવન્॥ 9-36-36 (62279)
તતઃ પ્રજાપતિઃ સર્વા વિસસર્જાથ દેવતાઃ।
સોમં ચ ભગવાન્પ્રીતો ભૂયો વચનમબ્રવીત્॥ 9-36-37 (62280)
માવમંસ્થાઃ સ્ત્રિયઃ પુત્ર મા ચ વિપ્રાન્કદાચન।
ગચ્છ યુક્તઃ સદા ભૂત્વા કુરુ વૈ શાસનં મમ॥ 9-36-38 (62281)
સ વિસૃષ્ટો મહારાજ જગામાથ સ્વમાલયમ્।
પ્રજાશ્ચ મુદિતા ભૂત્વા ઈજિરે ચ યથા પુરા॥ 9-36-39 (62282)
એવં તે સર્વમાખ્યાતં યથા શપ્તો નિશાકરઃ।
પ્રભાસં ચ યથા તીર્થં તીર્થાનાં પ્રવરં મહત્॥ 9-36-40 (62283)
અમાવાસ્યાં મહારાજ નિત્યશઃ શશલક્ષણઃ।
સ્નાત્વાહ્યાપ્યાયતે શ્રીમાન્પ્રભાસે તીર્થઉત્તમે॥ 9-36-41 (62284)
અતશ્ચૈતત્પ્રજાનન્તિ પ્રભાસમિતિ ભૂમિપ।
પ્રભાં હિ પરમાં લેભે તસ્મિંશ્ચામજ્જ્ય ચન્દ્રમાઃ॥ 9-36-42 (62285)
`લોકાન્પ્રભાસયામાસ પુપોષ ચ વપુસ્તથા।
તત્ર સ્નાત્વા હલીરામો દત્વા પ્રીતોઽથ દક્ષિણાઃ'॥ 9-36-43 (62286)
તતસ્તુ ચમસોદ્ભેદમભીતસ્ત્વગમદ્બલી।
ચમસોદ્ભેદ ઇત્યેવં યં જનાઃ કથયન્ત્યુત॥ 9-36-44 (62287)
તત્ર દત્ત્વા ચ દાનાનિ વિશિષ્ટાનિ હલાયુધઃ।
ઉષિત્વા રજનીમેકાં સ્નાત્વા ચ વિધિવત્તદા॥ 9-36-45 (62288)
ઉદપાનમથાગચ્છત્ત્વરાવાન્કેશવાગ્રજઃ।
આદ્યં સ્વસ્ત્યયનં ચૈવ તત્રાવાપ્ય મહાબલઃ॥ 9-36-46 (62289)
સ્નિગ્ધત્વાદોષધીનાં ચ ભૂમેશ્ચ જનમેજય।
જાનન્તિ સિદ્ધા રાજેન્દ્ર નિગૂઢાં તાં સરસ્વતીમ્॥ ॥ 9-36-47 (62290)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટાદશદિવસયુદ્ધે ષટ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 36 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-36-9 ત્વા ત્વાં અધર્મઃ મા સ્મૃશેત્॥ 9-36-14 વિરોચન હે વિશેષેણ રોચમાન। ત્વાં માશપ્સ્યે। તવ રોચનાં શાપેન ન હરામિ તથા યતસ્વેત્યર્થઃ॥ 9-36-38 ગચ્છયતઃ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-36-36 ષટત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 037
॥ શ્રીઃ ॥
9.37. અધ્યાયઃ 037
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
એકતદ્વિતત્રિતનામકાનાં વિપ્રાણાં કથા॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-37-0 (62291)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-37-0x (5169)
તસ્માન્નદીગતં ચાપિ હ્યુદપાનં યશસ્વિનઃ।
ત્રિતસ્ય ચ મહારાજ જગામાથ હલાયુધઃ॥ 9-37-1 (62292)
તત્ર દત્ત્વા બહુદ્રવ્યં પૂજયિત્વા તથા દ્વિજાન્।
ઉપસ્પૃશ્ય ચ તત્રૈવ પ્રહૃષ્ટો મુસલાયુધઃ॥ 9-37-2 (62293)
તત્ર ધર્મપરો હ્યાસીત્ત્રિતઃ સ સુમહાતપાઃ।
કૂપે ચ વસતા તેન સોમઃ પીતો મહાત્મના॥ 9-37-3 (62294)
તત્ર ચૈનં સમુત્સૃજ્ય ભ્રાતરૌ જગ્મતુર્ગૃહાન્।
તતસ્તૌ વૈ શશાપાથ ત્રિતો બ્રાહ્મણસત્તમઃ॥ 9-37-4 (62295)
જનમેજય ઉવાચ। 9-37-5x (5170)
ઉદપાનં કથં બ્રહ્મન્કથં ચ સુમહાતપાઃ।
પતિતઃ કિં ચ સન્ત્યક્તો ભ્રાતૃભ્યાં દ્વિજસત્તમ॥ 9-37-5 (62296)
કૂપે કથં ચ હિત્વૈનં ભ્રાતરૌ જગ્મતુર્ગૃહાન્।
કથં ચ યાજયામાસ પપૌ સોમં ચ વૈ કથમ્।
એતદાચક્ષ્વ મે બ્રહ્મન્શ્રોતવ્યં યદિ મન્યસે॥ 9-37-6 (62297)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-37-7x (5171)
આસન્પૂર્વયુગે રાજન્મુનયો ભ્રાતરસ્ત્રયઃ।
એકતશ્ચ દ્વિતશ્ચૈવ ત્રિતશ્ચાદિત્યસન્નિભાઃ॥ 9-37-7 (62298)
સર્વે પ્રજાપતિસમાઃ પ્રજાવન્તસ્તથૈવ ચ।
બ્રહ્મલોકજિતાઃ સર્વે તપસા બ્રહ્મવાદિનઃ॥ 9-37-8 (62299)
તેષાં તુ તપસા પ્રીતો નિયમેન દમેન ચ।
અભવદ્ગૌતમો નિત્યં પિતા ધર્મરતઃ સદા॥ 9-37-9 (62300)
સ તુ દીર્ઘેણ કાલેન તેષાં પ્રીતિમવાપ્ય ચ।
જગામ ભગવાન્સ્થાનમનુરૂપમિવાત્મનઃ॥ 9-37-10 (62301)
રાજાનસ્તસ્ય યે હ્યાસન્યાજ્યા રાજન્મહાત્મનઃ।
તે સર્વે સ્વર્ગતે તસ્મિંસ્તસ્ય પુત્રાનપૂજયન્॥ 9-37-11 (62302)
તેષાં તુ કર્મણા રાજંસ્તથા ચાધ્યયનેન ચ।
ત્રિતઃ સ શ્રેષ્ઠતાં પ્રાપ યથૈવાસ્ય પિતા તથા॥ 9-37-12 (62303)
તથા સર્વે મહાભાગા મુનયઃ પુણ્યલક્ષણાઃ।
અપૂજયન્મહાભાગં યથાસ્ય પિતરં તથા॥ 9-37-13 (62304)
કદાચિદ્વિ તતો રાજન્ભ્રાતરાવેકતદ્વિતૌ।
યજ્ઞાર્થં ચક્રતુશ્ચિન્તાં તથા વિત્તાર્થમેવ ચ॥ 9-37-14 (62305)
તયોર્બુદ્ધિઃ સમભવત્ત્રિતં ગૃહ્ય પરન્તપ।
યાજ્યાન્સર્વાનુપાદાય પ્રતિગૃહ્ય પશૂંસ્તતઃ।
સોમં પાસ્યામહે હૃષ્ટાઃ પ્રાપ્ય યજ્ઞં મહાફલમ્॥ 9-37-15 (62306)
ચક્રુશ્ચૈવં તથા રાજન્ભ્રાતરસ્ત્રય એવ ચ।
યથા તે તુ પરિક્રમ્ય યાજ્યાન્સર્વાન્પશૂન્પ્રતિ।
યાજયિત્વા તતો યાજ્યાઁલ્લબ્ધ્વા તુ સુબહૂન્પશૂન્॥ 9-37-16 (62307)
યાજ્યેન કર્મણા તેન પ્રતિગૃહ્ય વિધાનતઃ।
પ્રાચીં દિશં મહાત્માન આજગ્મુસ્તે મહર્ષયઃ॥ 9-37-17 (62308)
ત્રિતસ્તેષાં મહારાજ પુરસ્તાદ્યાતિ હૃષ્ટવત્।
એકતશ્ચ દ્વિતશ્ચૈવ પૃષ્ઠતઃ કાલયન્પશૂન્॥ 9-37-18 (62309)
તયોશ્ચિન્તા સમભવદેકતસ્ય દ્વિતસ્ય ચ।
કથં ચ સ્યુરિમા ગાવ આવાભ્યાં હિ વિના ત્રિતમ્॥ 9-37-19 (62310)
તાવન્યોન્યં સમાભાષ્ય એકતશ્ચ દ્વિતશ્ચ હ।
યદૂચતુર્મિથઃ પાપૌ તન્નિબોધ જનેશ્વર॥ 9-37-20 (62311)
ત્રિતો યજ્ઞેષુ કુશલસ્તથા વેદેષુ નિષ્ઠિતઃ।
તતસ્ત્રિતો બહુતરં ગાવઃ સમુપલપ્સ્યતે॥ 9-37-21 (62312)
તદાવાં સહિતૌ ભૂત્વા ગાઃ પ્રકાલ્ય વ્રજાવહે।
ત્રિતોઽપિ ગચ્છતાં કામમાવાભ્યાં વૈ વિનાકૃતાઃ॥ 9-37-22 (62313)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-37-23x (5172)
તેષામાગચ્છતાં રાત્રૌ પથિસ્થાનાં વૃકોઽભવત્।
તત્ર કૂપો વિદૂરેઽભૂત્સરસ્વત્યાસ્તટે મહાન્॥ 9-37-23 (62314)
અથં ત્રિતો વૃકં દૃષ્ટ્વા પથિ તિષ્ઠન્તમગ્રતઃ।
તદ્ભ્યાદપસર્પન્વૈ તસ્મિન્કૂપે પપાત હ।
અગાધે સુમહાઘોરે સર્વભૂતભયઙ્કરે॥ 9-37-24 (62315)
ત્રિતસ્તતો મહારાજ કૂપસ્થો મુનિસત્તમઃ।
આર્તનાદં તતશ્ચક્રે તૌ તુ શુશ્રુવતુર્મુની॥ 9-37-25 (62316)
ત જ્ઞાત્વા પતિતં કૂપે ભ્રાતરાવેકતદ્વિતૌ।
વૃકત્રાસાચ્ચ લોભાચ્ચ સમુત્સૃજ્ય પ્રજગ્મતુઃ॥ 9-37-26 (62317)
ભ્રાતૃભ્યાં પશુલુબ્ધાભ્યામુત્સૃષ્ટઃ સ મહાતપાઃ।
ઉદપાને તદા રાજન્નિર્જલે પાંસુપંવૃતે॥ 9-37-27 (62318)
ત્રિત આત્માનમાલક્ષ્ય કૂપે વીરુત્તૃણાવૃતે।
નિમગ્નં ભરતશ્રેષ્ઠ નરકે દુષ્કૃતી યથા॥ 9-37-28 (62319)
તતો હ્યચિન્તયત્પ્રાજ્ઞો મૃતભૂતો હ્યસોમપઃ।
સોમઃ કથં તુ પાતવ્ય ઇહસ્થેન મયા ભવેત્॥ 9-37-29 (62320)
સ એવમભિસઞ્ચિન્ત્ય તસ્મિન્કૂપે મહાતપાઃ।
દદર્શ વીરુધં તત્ર લમ્બમાનાં યદૃચ્છયા॥ 9-37-30 (62321)
પાંસુગ્રસ્તે તતઃ કૂપે ન્યખનત્સલિલં મુનિઃ।
અગ્નીન્સઙ્કલ્પયામાસ હોતૄનાત્માનમેવ ચ॥ 9-37-31 (62322)
તતસ્તાં વીરુધં સોમં સઙ્કલ્પ સુમહાતપાઃ।
ઋચો જયૂંષિ સામાનિ મનસા ચિન્તયન્મુનિઃ॥ 9-37-32 (62323)
ગ્રાવાણઃ શર્કરાઃ કૃત્વા પ્રચક્રેઽભિષવં નૃપ।
આજ્યં ચ સલિલં ચક્રે ભાગાંશ્ચ ત્રિદિવૌકસામ્॥ 9-37-33 (62324)
સોમસ્યાભિષવસ્યાગ્રે પ્રવૃત્તસ્તુમુલો ધ્વનિઃ।
સ ચાવિશદ્દિવં રાજન્સ્વરશ્ચૈવ ત્રિતસ્ત વૈ॥ 9-37-34 (62325)
સમવાપ ચ તં યજ્ઞાં યથોક્તં બ્રહ્મવાદિભિઃ॥ 9-37-35 (62326)
વર્તમાને મહાયજ્ઞે ત્રિતસ્ય સુમહાત્મનઃ।
આવિગ્નં ત્રિદિવં સર્વં કારમં ચ ન બુધ્યતે॥ 9-37-36 (62327)
તતઃ સુતુમુલં શબ્દં શુશ્રાવાથ બૃહસ્પતિઃ।
શ્રુત્વા ચૈવાબ્રવીત્સર્વાન્દેવાન્દેવપુરોહિતઃ॥ 9-37-37 (62328)
ત્રિતસ્ય વર્તતે યજ્ઞસ્તત્ર ગચ્છામહે સુરાઃ।
સ હિ ક્રુદ્ધઃ સૃજેદન્યાન્દેવાનપિ મહાતપાઃ॥ 9-37-38 (62329)
તચ્છ્રુત્વા વચનં તસ્ય સહિતાઃ સર્વદેવતાઃ।
પ્રયયુસ્તત્ર યત્રાસ્તે ત્રિતયજ્ઞશ્ચ વર્તતે॥ 9-37-39 (62330)
તે તત્ર ગત્વા વિબુધાસ્તં કૂપં યત્ર સ ત્રિતઃ।
દદૃશુસ્તં મહાત્માનં દીક્ષિતં યજ્ઞકર્મસુ॥ 9-37-40 (62331)
દૃષ્ટ્વા ચૈનં મહાત્માનં શ્રિયા પરમયા યુતમ્।
ઊચુશ્ચૈનં મહાભાગં પ્રાપ્તા ભાગાર્થિનો વયમ્॥ 9-37-41 (62332)
અથાબ્રવીદૃષિર્દેવાન્પશ્યધ્વં માં દિવૌકસઃ।
અસ્મિન્પ્રતિભયે કૂપે નિમગ્નં નષ્ટચેતસમ્॥ 9-37-42 (62333)
તતસ્ત્રિતો મહારાજ ભાગાંસ્તેષાં યથાવિધિ।
મન્ત્રયુક્તાન્સમદદાત્તેન પ્રીતાસ્તદાઽભવન્॥ 9-37-43 (62334)
તતો યથાવિધિ પ્રાપ્તાન્ભાગાન્પ્રાપ્ય દિવૌકસઃ।
પ્રીતાત્માનો દદુસ્તસ્મૈ વરાન્યાન્મનસેચ્છતિ॥ 9-37-44 (62335)
સ તુ વવ્રે લવરં દેવાંસ્ત્રાતુમર્હથ મામિતઃ।
યશ્ચામ્ભોપસ્પૃશેત્કૂપે સ સોમપગતિં લભેત્॥ 9-37-45 (62336)
તત્ર ચોર્મિમતી રાજન્નુત્પપાત સરસ્વતી।
તયોત્ક્ષિપ્તસ્ત્રિતસ્તસ્થૌ પૂજયંસ્ત્રિદિવૌકસઃ॥ 9-37-46 (62337)
તથેતિ ચોક્ત્વા વિબુધા જગ્મૂ રાજન્યથાઽઽગતાઃ।
ત્રિતશ્ચાભ્યાગમત્પ્રીતઃ સ્વમેવ નિલયં તદા॥ 9-37-47 (62338)
ક્રુદ્ધસ્તુ સ સમાસાદ્ય તાવૃષી ભ્રાતરૌ તદા।
ઉવાચ પરુષં વાક્યં શશાપ ચ મહાતપાઃ॥ 9-37-48 (62339)
પશુલુબ્ધૌ યુવાં યસ્માન્મામુત્સૃજ્ય પ્રધાવિતૌ।
તસ્માદ્વૃકાકૃતી રૌદ્રૌ દંષ્ટ્રિણાવભિતશ્ચરૌ॥ 9-37-49 (62340)
ભવિતારૌ મયા શપ્તૌ પાપેનાનેન કર્મણા।
પ્રસવશ્ચૈવ યુવયોર્ગોલાઙ્ગૂલર્ક્ષવાનરાઃ॥ 9-37-50 (62341)
ઇત્યુક્તેન તદા તેન ક્ષણાદેવ વિશામ્પતે।
તથાભૂતાવદૃશ્યેતાં વચનાત્સત્યવાદિનઃ॥ 9-37-51 (62342)
તત્રાપ્યમિતવિક્રાન્તઃ સ્પૃષ્ટ્વા તોયં હલાયુધઃ।
દત્ત્વાચ વિવિધાન્દેયાન્પૂજયિત્વા ચ વૈ દ્વિજાન્॥ 9-37-52 (62343)
ઉદપાનં ચ તં વીક્ષ્ય પ્રશસ્ય ચ પુનઃપુનઃ।
નદીગતમદીનાત્મા પ્રાપ્તો વિનશનં તદા॥ ॥ 9-37-53 (62344)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ સપ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 37 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-37-6 યાજયામાસ સ્વાર્થે ણિચ્ યાગં કૃતવાન્॥ 9-37-8 સર્વે પ્રજાપતિસુતાઃ પ્રજાપતય એવ ચ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-37-16 પશૂન્પ્રતિપશ્વર્થમ્। દક્ષિણાર્થા ગાઃ પ્રાપ્તુમિત્યર્થઃ॥ 9-37-18 ત્રિતશ્ચાકાલયન્પશૂન્ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-37-23 પથિસ્થાને વૃકોઽભવદિતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 9-37-45 યશ્ચેહોપસ્પૃશેદિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-37-37 સપ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 038
॥ શ્રીઃ ॥
9.38. અધ્યાયઃ 038
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
બલભદ્રસ્ય સરસ્વતીતીરસ્થાનાનાતીર્થયાત્રાપ્રકારવર્ણનમ્॥ 1 ॥ તત્તત્તીર્થમહિમાનુવર્ણનં ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-38-0 (62345)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-38-0x (5173)
તતો વિનશનં રાજન્નાજગામ હલાયુધઃ।
શૂદ્રાભીરાન્પ્રતિ દ્વેષાદ્યત્ર નષ્ટા સરસ્વતી।
તસ્માત્તામૃષયો નિત્યં પ્રાહુર્વિનશનેતિ ચ॥ 9-38-1 (62346)
તત્રાપ્યુપસ્પૃશ્ય બલઃ સરસ્વત્યાં મહાબલઃ।
સુભૂમિકં તતોઽગચ્છત્સરસ્વત્યાસ્તટે વરે॥ 9-38-2 (62347)
તત્ર ચાપ્સરસઃ શુભ્રા નિત્યકાલમતન્દ્રિતાઃ।
ક્રીડાભિર્વિમલાભિશ્ચ ક્રીડન્તિ વિમલાનનાઃ॥ 9-38-3 (62348)
તત્ર દેવાઃ સગન્ધર્વા માસિમાસિ જનેશ્વર।
અભિગચ્છન્તિ તત્તીર્થં પુણ્યં બ્રાહ્મણસેવિતમ્॥ 9-38-4 (62349)
તત્ર નૃત્યન્તિ ગન્ધર્વાસ્તથૈવાપ્સરસાં ગણાઃ।
સમેત્ય સહિતા રાજન્યથાપ્રાપ્તં યથાસુખમ્॥ 9-38-5 (62350)
તત્ર મોદન્તિ દેવાશ્ચ પિતરશ્ચ સવીરુધઃ।
પુણ્યૈઃ પુષ્પૈઃ સદા દિવ્યૈઃ કીર્યમાણાઃ પુનઃ પુનઃ॥ 9-38-6 (62351)
આક્રીડભૂમિઃ સા રાજંસ્તાસામપ્સરસાં શુભા।
સુભૂમિકેતિ વિખ્યાતા સરસ્વત્યાસ્તટે વરે॥ 9-38-7 (62352)
તત્ર સ્નાત્વા ચ દત્ત્વા ચ વસુ વિપ્રેષુ માધવઃ।
શ્રુત્વા ગીતં ચ તદ્દિવ્યં વાદિત્રાણાં ચ નિઃસ્વનમ્॥ 9-38-8 (62353)
શય્યાશ્ચ વિપુલા દૃષ્ટ્વા દેવગન્ધર્વરક્ષસામ્।
ગન્ધર્વાણાં તતસ્તીર્થમાગચ્છદ્રોહિણીસુતઃ॥ 9-38-9 (62354)
વિશ્વાવસુમુખાસ્તત્ર ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણાઃ।
નૃત્તવાદિત્રગીતં ચ કુર્ન્વતિ સુમનોરમમ્॥ 9-38-10 (62355)
તત્ર દત્ત્વા હલધરો વિપ્રેભ્યો વિવિધં વસુ।
અજાવિકં ગોખરોષ્ટ્રં સુવર્ણં રજતં તથા॥ 9-38-11 (62356)
ભોજયિત્વા દ્વિજાન્કામૈઃ સન્તર્પ્ય ચ મહાધનૈઃ।
પ્રયયૌ સહિતો વિપ્રૈઃ સ્તૂયમાનશ્ચ માધવઃ॥ 9-38-12 (62357)
તસ્માદ્ગન્ધર્વતીર્થાચ્ચ મહાબાહુરરિન્દમઃ।
ગર્ગસ્રોતો મહાતીર્થમાજગામૈકકુણ્ડલી॥ 9-38-13 (62358)
તત્ર ગર્ગેણ વૃદ્ધેન તપસા ભાવિતાત્મના।
કાલજ્ઞાનગતિશ્ચૈવ જ્યોતિષાં ચ વ્યતિક્રમઃ॥ 9-38-14 (62359)
ઉત્પાતા દારુણાશ્ચૈક શુભાશ્ચ જનમેજય।
સરસ્વત્યાઃ શુભે તીર્થે વિદિતા વૈ મહાત્મના॥ 9-38-15 (62360)
તસ્ય નામ્ના ચ તત્તીર્થં ગર્ગસ્રોત ઇતિ સ્મૃતમ્॥ 9-38-16 (62361)
તત્ર ગર્ગં મહાભાગમૃષયઃ સુવ્રતા નૃપ।
ઉપાસાઞ્ચક્રિરે નિત્યં કાલજ્ઞાનં પ્રતિ પ્રભો॥ 9-38-17 (62362)
તત્ર ગત્વા મહારાજ બલઃ શ્વેતાનુલેપનઃ।
વિધિવદ્વિ ધનં દત્ત્વા મુનીનાં ભાવિતાત્મનામ્॥ 9-38-18 (62363)
ઉચ્ચાવચાંસ્તથા ભક્ષ્યાન્વિપ્રેભ્યો વિપ્રદાય સઃ।
નીલવાસાસ્તદાઽગચ્છચ્છઙ્ઘતીર્થં મહાયશાઃ॥ 9-38-19 (62364)
તત્રાપશ્યન્મહાશઙ્ખં મહામેરુમિવોચ્છ્રિતમ્।
શ્વેતપર્વતસઙ્કાશમૃષિસઙ્ઘૈર્નિષેવિતમ્।
સરસ્વત્યાસ્તટે જાતં નગં તાલધ્વજો બલી॥ 9-38-20 (62365)
યક્ષા વિદ્યાધરાશ્ચૈવ રાક્ષસાશ્ચામિતૌજસઃ।
પિશાચાશ્ચામિતબલા યત્ર સિદ્ધાઃ સહસ્રશઃ॥ 9-38-21 (62366)
તે સર્વે હ્યશનં ત્યક્ત્વા ફલં તસ્ય વનસ્પતેઃ।
વ્રતૈશ્ચ નિયમૈશ્ચૈવ કાલેકાલે સ્મ ભુઞ્જતે॥ 9-38-22 (62367)
પ્રાપ્તૈશ્ચ નિયમૈસ્તૈસ્તૈર્વિચરન્તઃ પૃથક્પૃથક્।
અદૃશ્યમાના મનુજૈર્વ્યચરન્પુરુષર્ષભ॥ 9-38-23 (62368)
એવં ખ્યાતો નરવ્યાઘ્ર લોકેઽસ્મિન્સ વનસ્પતિઃ।
તત્ર તીર્થં સરસ્વત્યાઃ પાવનં લોકવિશ્રુતમ્॥ 9-38-24 (62369)
તસ્મિંશ્ચ યદુશાર્દૂલો દત્ત્વા તીર્થે પયસ્વિનીઃ।
તામ્રાયસાનિ ભાણ્ડાનિ વસ્ત્રાણિ વિવિધાનિ ચ॥ 9-38-25 (62370)
પૂજયિત્વા દ્વિજાંશ્ચૈવ પૂજિતશ્ચ તપોધનૈઃ।
પુણ્યં નૈસર્ગિકં રાજન્નાજગામ હલાયુધઃ॥ 9-38-26 (62371)
તત્ર ગત્વા મુનીન્દૃષ્ટ્વા નાનાવેષધરાન્બલઃ।
આપ્લુત્ય સલિલે ચાપિ પૂજયામાસ વૈ દ્વિજાન્॥ 9-38-27 (62372)
તથૈવ દત્ત્વા વિપ્રેભ્યઃ પરિભોગાન્સુપુષ્કલાન્।
તતઃ પ્રાયાદ્બલો રાજન્દક્ષિણેન સરસ્વતીમ્॥ 9-38-28 (62373)
ગત્વા ચૈવં મહાબાહુર્નાતિદૂરે મહાયશાઃ।
ધર્માત્મા નાગધન્વાનં તીર્થમાગમદચ્યુતઃ॥ 9-38-29 (62374)
યત્ર પન્નગરાજસ્ય વાસુકેઃ સન્નિવેશનમ્।
મહાદ્યુતેર્મહારાજ બહુભિઃ પન્નગૈર્વૃતમ્॥ 9-38-30 (62375)
ઋષિણાં હિ સહસ્રાણિ તત્ર નિત્યં ચતુર્દશ।
યત્ર દેવાઃ સમાગમ્ય વાસુકિં પન્નગોત્તમમ્।
સર્વપન્નગરાજાનમભ્યષિઞ્ચન્યથાવિધિ॥ 9-38-31 (62376)
પન્નગેભ્યો ભયં તત્ર વિદ્યતે ન સ્મ પૌરવ॥ 9-38-32 (62377)
તત્રાપિ વિધિવદ્દત્વા વિપ્રેભ્યો રત્નસઞ્ચયાન્।
પ્રાયાત્પ્રાચીં દિશં રાજંસ્તત્ર તીર્થાન્યનેકશઃ॥ 9-38-33 (62378)
સહસ્રશતસઙ્ખ્યાનિ પ્રથિતાનિ પદેપદે।
આપ્લુત્ય તત્ર તીર્થેષુ યથોક્તં તત્ર ચર્ષિભિઃ॥ 9-38-34 (62379)
દત્ત્વા વસુ દ્વિજાગ્ર્યેભ્યો નિર્જગામ મહાબલઃ।
તત્રસ્થાનૃષિસઙ્ઘાંસ્તાનભિવાદ્ય હલાયુધઃ॥ 9-38-35 (62380)
તતો રામોઽગમત્તીર્થમૃષિભિઃ સેક્તિં મહત્।
યત્ર ભૂયો નિવવૃતે પ્રાઙ્મુખા વૈ સરસ્વતી॥ 9-38-36 (62381)
ઋષીણાં નૈમિષેયાણાવમેક્ષાર્થં મહાત્મનામ્।
નિવૃત્તાં તાં સરિચ્છ્રેષ્ઠાં તત્ર દૃષ્ટ્વા તુ લાઙ્ગલી।
વભૂવ વિસ્મિતો રાજન્બલઃ શ્વેતાનુલેપનઃ॥ 9-38-37 (62382)
જનમેજય ઉવાચ। 9-38-38x (5174)
કસ્માત્સરસ્વતી બ્રહ્મન્નિવૃત્તા કપ્રાઙ્મુખી ભવત્।
વ્યાખ્યાતમેતદિચ્છામિ સર્વમધ્વર્યુસત્તમ॥ 9-38-38 (62383)
કસ્મિંશ્ચિત્કારણે તત્ર વિસ્મિતો યદુનન્દનઃ।
નિવૃત્તા હેતુના કેન કથમેવ સરિદ્વરા॥ 9-38-39 (62384)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-38-40x (5175)
પૂર્વં કૃતયુગે રાજન્નૈમિષેયાસ્તપસ્વિનઃ।
વર્તમાને સુવિપુલે સત્રે દ્વાદશવાર્ષિકે॥ 9-38-40 (62385)
ઋષયો બહવો રાજંસ્તત્સત્રમભિપેદિરે।
ઉષિત્વા ચ મહાભાગાસ્તસ્મિન્સત્રે યથાવિધિ॥ 9-38-41 (62386)
નિવૃત્તે નૈમિષે યે વૈ સત્રે દ્વાદશવાર્ષિકે।
આજગ્મુર્ઋષયસ્તત્ર બહવસ્તીર્થકારણાત્॥ 9-38-42 (62387)
ઋષીણાં બહુલત્વાત્તુ સરસ્વત્યા વિશામ્પતે।
તીર્થાનિ નગરાયન્તે કૂલે વૈ દક્ષિણોત્તરે॥ 9-38-43 (62388)
સમન્તપઞ્ચકં યાવત્તાવત્તે દ્વિજસત્તમાઃ।
તીર્થલોભાન્નરવ્યાઘ્ર નદ્યાસ્તીરં સમાશ્રિતાઃ॥ 9-38-44 (62389)
જુહ્વતાં તત્ર તેષાં તુ મુનીનાં ભાવિતાત્મનામ્।
સ્વાધ્યાયેનાતિમહતા બભૂવુઃ પૂરિતા દિશઃ॥ 9-38-45 (62390)
અગ્નિહોત્રૈસ્તતસ્તેષાં હૂયમાનૈર્મહાત્મનામ્।
અશોભત સરિચ્છ્રેષ્ઠા દીપ્યમાનૈઃ સમન્તતઃ॥ 9-38-46 (62391)
વાલખિલ્યા મહારાજ અશ્મકુટ્ટાશ્ચ તાપસાઃ।
દન્તોલૂખલિનશ્ચાન્યે સમ્પ્રક્ષાલાસ્તથા પરે॥ 9-38-47 (62392)
વાયુભક્ષા જલાહારાઃ પર્ણભક્ષાશ્ચ તાપસાઃ।
નાનાનિયમયુક્તાશ્ચ તથા સ્થણ્ડિલશાયિનઃ॥ 9-38-48 (62393)
આસન્વૈ મુનયસ્તવત્ર સરસ્વત્યાઃ સમીપતઃ।
શોભયન્તઃ સરિચ્છ્રેષ્ઠાં ગઙ્ગામિવ દિવૌકસઃ॥ 9-38-49 (62394)
શતશશ્ચ સમાપેતુર્ઋષયઃ સત્રયાજિનઃ।
તેઽવકાશં ન દદૃશુઃ સરસ્વત્યા મહાવ્રતાઃ।
તેઽવકાશં ચ દદૃશુઃ કુરુક્ષેત્રં (ત્રે) મહાવ્રતાઃ॥ 9-38-50 (62395)
તતો યજ્ઞોપવીતૈઃ સ્વૈસ્તત્ર કૃત્વા સરસ્વતીમ્।
જુહુવુશ્ચાગ્નિહોત્રાંશ્ચ ચક્રુશ્ચ વિવિધાઃ ક્રિયાઃ॥ 9-38-51 (62396)
તતસ્તમૃપિસઙ્ઘાતં નિરાશં ચિન્તયાન્વિતમ્।
દર્શયામાસ રાજેન્દ્ર તેષામર્થે સરસ્વતી॥ 9-38-52 (62397)
તતઃ કુઞ્જાન્બહૂન્કૃત્વા સન્નિવૃત્તા સરસ્વતી।
ઋષીણાં પુણ્યતપસાં કારુણ્યાજ્જનમેજય॥ 9-38-53 (62398)
તતો નિવૃત્ત્ય રાજેન્દ્ર તેષામર્થે સરસ્વતી।
ભૂયઃ પ્રતીચ્યભિમુખી પ્રસુસ્રાવ સરિદ્વરા॥ 9-38-54 (62399)
અમોઘા ગમનં કૃત્વા તેષાં ભૂયો જગામ હ।
અત્યદ્ભુતં મહચ્ચક્રે તદા રાજન્મહાનદી॥ 9-38-55 (62400)
એવં સ કુઞ્જો રાજન્વૈ નૈમિષીય ઇતિ સ્મૃતઃ।
કુરુશ્રેષ્ઠ કુરુક્ષેત્રે કુરુષ્વ મહતીં ક્રિયામ્॥ 9-38-56 (62401)
તત્ર કુઞ્જાન્બહૂન્દૃષ્ટ્વા નિવૃત્તાં ચ સરસ્વતીમ્।
બભૂવ વિસ્મયસ્તત્ર રામસ્યાથ મહાત્મનઃ॥ 9-38-57 (62402)
ઉપસ્પૃશ્ય તુ તત્રાપિ વિધિવદ્યદુનન્દનઃ।
દત્ત્વા દેયાન્દ્વિજાતિભ્યો ભાણ્ડાનિ વિવિધાનિ ચ॥ 9-38-58 (62403)
ભક્ષ્યં ભોજ્યં કચ વિવિધં બ્રાહ્મણેભ્યઃ પ્રદાય ચ।
તતઃ પ્રાયાદ્બલો રાજન્પૂજ્યમાનો દ્વિજાતિભિઃ॥ 9-38-59 (62404)
સરસ્વતીતીર્થવરં નાનાદ્વિજગણાયુતમ્।
બદરેઙ્ગુદશ્યામાકાપ્લુક્ષાશ્વત્થબિભીતકૈઃ॥ 9-38-60 (62405)
કઙ્કોલૈશ્ચ પલાશ્ચૈશ્ચ કરીરૈઃ પીલુભિસ્તથા।
સરસ્વતીતીર્થરુહૈસ્તરુભિર્વિવિધૈસ્તથા॥ 9-38-61 (62406)
કરુષકવરૈશ્ચૈવ બિલ્વૈરામ્રાતકૈસ્તથા।
અતિમુક્તકષણ્ડૈશ્ચ પારિજાતૈશ્ચ શોભિતમ્॥ 9-38-62 (62407)
કદલીવનભૂયિષ્ઠં દૃષ્ટિકાન્તં મનોહરમ્।
વાય્વમ્બુફલપર્ણાદૈર્દન્તોલૂખલિકૈરપિ॥ 9-38-63 (62408)
તથાઽશ્મકુટ્ટૈર્વાતેયૈર્મુનિભિર્બહુભિર્વૃતમ્।
સ્વાધ્યાયઘોષસઙ્ઘુષ્ટં મૃગયૂથશતાકુલમ્॥ 9-38-64 (62409)
અહિંસ્રૈર્ધર્મપરમૈર્નૃભિરત્યર્થરોવિતમ્।
સપ્તસારસ્વતં તીર્થમાજગામ હલાયુધઃ।
યત્ર મઙ્કણકઃ સિદ્ધસ્તપસ્તેપે મહામુનિઃ॥ ॥ 9-38-65 (62410)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 38 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-38-1 શૂદ્રાભીરાન્દ્વિષ્ટમાના---ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-38-3 શુભ્રાઃ શુચયઃ॥ 9-38-9 છાયાશ્ચ વિપુલા ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 9-38-10 ગન્ધર્વાપ્સરસાન્વિંતાઃ ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 9-38-17 કાલજ્ઞાનાર્થમ્॥ 9-38-20 શઙ્ખં શઙ્ખનામાનમ્। નગં વૃક્ષમ્॥ 9-38-26 પુણ્યં દ્રૈતવનં ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-38-37 અવેક્ષાર્યમિષ્ટસિદ્ધ્યર્થમ્॥ 9-38-38 ઇચ્છામિ શ્રોતુમિતિ શેષઃ॥ 9-38-51 યજ્ઞોપવીતૈઃ યજ્ઞસૂત્રૈઃ નિરાશં સરસ્વતીજલલાભે ઇત્યર્થઃ॥ 9-38-53 કુજ્જાન્ આત્મનો વાસસ્થાનાનિ તિર્થવિશેષાનિત્યર્થઃ॥ 9-38-38 અષ્ટત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 039
॥ શ્રીઃ ॥
9.39. અધ્યાયઃ 039
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સરસ્વત્યાઃ સપ્તધાવિભાગે કારણાભિધાનમ્॥ 1 ॥ સપ્તભાગાનાં કસ્મિંશ્ચિત્તીર્થે એકીભવનાત્તત્તીર્થસ્ય સપ્તસારસ્વતનામપ્રાપ્તિઃ॥ 2 ॥ મઙ્કણમુનિચરિતપ્રતિપાદનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-39-0 (62411)
જનમેજય ઉવાચ। 9-39-0x (5176)
સપ્તસારસ્વતં કસ્માત્કશ્ચ મઙ્કણકો મુનિઃ।
કથં સિદ્ધઃ સ ભગવાન્કશ્ચાસ્ય નિયમોઽભવત્॥ 9-39-1 (62412)
કસ્ય વંશે સમુત્પન્નઃ કિં ચાધીતં દ્વિજોત્તમ।
એતન્મે સર્વમાચક્ષ્વ યથાતત્ત્વં મહામુને॥ 9-39-2 (62413)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-39-3x (5177)
સપ્તનદ્યઃ સરસ્વત્યા યાભિર્વ્યાપ્તમિદં જગત્।
આહૂતા બલવદ્ભિર્હિ તત્રતત્ર સરસ્વતી॥ 9-39-3 (62414)
સુપ્રભા કાઞ્ચનાક્ષી ચ વિશાલા ચ મનોરમા।
સરસ્વતી ચૌઘવતી સુરેણુર્વિમલોદકા॥ 9-39-4 (62415)
પિતામહસ્ય મહતો વર્તમાને મહામખે।
વિતતે યજ્ઞવાટે ચ સંસિદ્ધેષુ દ્વિજાતિષુ॥ 9-39-5 (62416)
પુણ્યાહઘોષૈર્વિમલૈર્વેદાનાં નિનદૈસ્તથા।
દેવેષુ ચૈવ વ્યગ્રેષુ તસ્મિન્યજ્ઞવિધૌ તદા॥ 9-39-6 (62417)
તત્ર ચૈવ મહારાજ દીક્ષિતે પ્રપિતામહે।
યજતસ્તસ્ય સત્રેણ સર્વકામસમૃદ્વિના॥ 9-39-7 (62418)
મનસા ચિન્તિતા હ્યર્થા ધર્માર્થકુશલૈસ્તદા।
ઉપતિષ્ઠન્તિ રાજેન્દ્ર દ્વિજાતીંસ્તત્રતત્ર હ॥ 9-39-8 (62419)
જગુશ્ચ તત્ર ગન્ધર્વા નનૃતુશ્ચાપ્સરોગણાઃ।
વાદિત્રાણિ ચ દિવ્યાનિ વાદયામાસુરઞ્જસા॥ 9-39-9 (62420)
તસ્ય યજ્ઞસ્ય સમ્પત્ત્યા તુતુષુર્દેવતાગણાઃ।
વિસ્મયં પરમં જગ્મુઃ કિમુ માનુષયોનયઃ॥ 9-39-10 (62421)
વર્તમાને યથા યજ્ઞે પુષ્કરસ્થે પિતામહે।
અબ્રુવન્નૃષયો રાજન્નાયં યજ્ઞો મહાગુણઃ॥ 9-39-11 (62422)
ન દૃશ્યતે સરિચ્છ્રેષ્ઠા યસ્માદિહ સરસ્વતી।
તચ્છ્રુત્વા ભગવાન્પ્રીતઃ સસ્મારાથ સરસ્વતીમ્॥ 9-39-12 (62423)
પિતામહેન યજતા આહૂતા પુષ્કરેષુ વૈ।
સુપ્રભા નામ રાજેન્દ્ર નામ્ના તત્ર સરસ્વતી॥ 9-39-13 (62424)
તાં દૃષ્ટ્વા મુનયસ્તુષ્ટાસ્ત્વરાયુક્તાં સરસ્વતીમ્।
પિતામહં માનયન્તીં ક્રતું તે બહુમેનિરે॥ 9-39-14 (62425)
એવમેષા સરિચ્છ્રેષ્ઠા પુષ્કરેષુ સરસ્વતી।
પિતામહાર્થં સમ્ભૂતા તુષ્ટ્યર્થં ચ મનીષિણામ્॥ 9-39-15 (62426)
નૈમિષે મુનયો રાજન્સમાગમ્ય સમાસતે।
તત્ર ચિત્રાઃ કથા હ્યાસન્વેદં પ્રતિ જનેશ્વર॥ 9-39-16 (62427)
યત્ર તે મુનયો હ્યાસન્નાનાસ્વાધ્યાયવેદિનઃ।
તે સમાગમ્ય મુનયઃ સસ્મારુર્વૈ સરસ્વતીમ્॥ 9-39-17 (62428)
સા તુ ધ્યાતા મહારાજ મુનિભિઃ સત્રયાજિભિઃ।
સમાગતાનાં રાજેન્દ્ર સાહાય્યાર્થં મહાત્મનામ્।
આજગામ મહાભાગા તત્ર પુણ્યા સરસ્વતી॥ 9-39-18 (62429)
નૈમિષે કાઞ્ચનાક્ષી તુ મુનીનાં સત્રાયાજિxxxમ્।
આગતા સરિતાં શ્રેષ્ઠા તત્ર ભારત પૂજિત॥ 9-39-19 (62430)
ગયસ્ય યજમાનસ્ય ગયેષ્વેવ મહાક્રતુમ્।
આહૂતા સરિતાં શ્રેષ્ઠા ગયયજ્ઞે સરસ્વતી॥ 9-39-20 (62431)
ગયસ્ય યજમાનસ્ય ગયેષ્વેવ મહાક્રતુમ્।
વિશાલાં તુ ગયસ્યાહુર્ઋષયઃ સંશિતવ્રતા॥ 9-39-21 (62432)
સરિત્સા હિમવત્પાર્શ્વાત્પ્રસ્રુતા શીઘ્રગામિની।
ઔદ્દાલકેસ્તથા યજ્ઞે યજતસ્તસ્ય ભારત॥ 9-39-22 (62433)
સમેતે સર્વતઃ સ્ફીતે મુનીનાં મણ્ડલે તદા।
ઉત્તરે કોસલાભાગે પુણ્યે રાજન્મહાત્મનઃ॥ 9-39-23 (62434)
ઔદ્દાલકેન યજતા પૂર્વં ધ્યાતા સરસ્વતી।
આજગામ સરિચ્છેષ્ઠા તં દેશં મુનિકારણાત્॥ 9-39-24 (62435)
પૂજ્યમાના મુનિગણૈર્વલ્કલાજિનસંવૃતૈઃ।
મનોહરેતિ વિખ્યાતા સા હિ તૈર્મનસા વૃતા॥ 9-39-25 (62436)
[સુરણુઋષભે દ્વીપે પુણ્યે રાજર્ષિસેવિતે।]
કુરોશ્ચ યજમાનસ્ય કુરુક્ષેત્રે મહાત્મનઃ।
આજગામ મહાભાગા સરિચ્છ્રેષ્ઠા સરસ્વતી॥ 9-39-26 (62437)
ઓઘવત્યપિ રાજેન્દ્ર વસિષ્ઠેન મહાત્મના।
સમાહૂતા કુરુક્ષેત્રે દિવ્યતોયા સરસ્વતી॥ 9-39-27 (62438)
દક્ષેણ યજતા ચાપિ ગઙ્ગાદ્વારે સરસ્વતી।
સુવેણિરિતિ વિખ્યાતા પ્રસ્રુતા શીઘ્રગામિની॥ 9-39-28 (62439)
વિમલોદા ભગવતી બ્રહ્મણા યજતા પુનઃ।
સમાહૂતા યયૌ તત્ર પુણ્યે હૈમવતે ગિરૌ॥ 9-39-29 (62440)
એકીભૂતાસ્તતસ્તાસ્તુ તસ્મિંસ્તીર્થે સમાગતાઃ।
સપ્તસારસ્વતં તીર્થં તતસ્તુ પ્રથિતં ભુવિ॥ 9-39-30 (62441)
ઇતિ સપ્તસરસ્વત્યો નામતઃ પરિકીર્તિતાઃ।
સપ્તસારસ્વતં ચૈવ તીર્થં પુણ્યં તથા સ્મૃતમ્॥ 9-39-31 (62442)
શૃણુ મઙ્કણકસ્યાપિ કૌમારબ્રહ્મચારિણઃ।
આપગામવગાઢસ્ય રાજન્પ્રક્રીડિતં મહત્॥ 9-39-32 (62443)
દૃષ્ટ્વા યદૃચ્છયા તત્ર સ્ત્રિયમમ્ભસિ ભારત।
સ્નાયન્તીં રુચિરાપાઙ્ગીં દિગ્વાસસમનિન્દિતામ્। 9-39-33 (62444)
સરસ્વત્યાં મહારાજ ચસ્કન્દે વીર્યમમ્ભસિ॥
તદ્રેતઃ સ તુ જગ્રાહ કલશે વૈ મહાતપાઃ। 9-39-34 (62445)
`ઋષિઃ પરમધર્માત્મા તદા પુરુષસત્તમ'॥
સપ્તધા પ્રવિભાગં તુ કલશસ્થં જગામ હ। 9-39-35 (62446)
તત્રર્ષયઃ સપ્ત જાતા જજ્ઞિરે મરુતાં ગણાઃ॥
વાયુવેગો વાયુબલો વાયુહા વાયુમણ્ડલઃ। 9-39-36 (62447)
વાયુજ્વાલો વાયુરેતા વાયુચક્રશ્ચ વીર્યવાન્।
મહર્ષેશ્ચરિતં યાદૃક્ ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતમ્॥ 9-39-37 (62448)
પુરા મઙ્કણકઃ સિદ્ભઃ કુશાગ્રેણેતિ નઃ શ્રુતમ્।
ક્ષતઃ કિલ કરે રાજંસ્તસ્ય શાકરસોઽસ્રવત્॥ 9-39-38 (62449)
સ વૈ શાકરસં દૃષ્ટ્વા હર્ષાવિષ્ટઃ પ્રનૃત્તવાન્॥ 9-39-39 (62450)
તતસ્તસ્મિન્પ્રનૃત્તે વૈ સ્થાવરં જઙ્ગમં ચ યત્।
પ્રનૃત્તમુભયં વીર સેજસા તસ્ય મોહિતમ્॥ 9-39-40 (62451)
બ્રહ્માદિભિઃ સુરૈ રાજન્નૃષિભિશ્ચ તપોધનૈઃ।
વિજ્ઞપ્તો વૈ મહાદેવ ઋષેરર્થે નરાધિપ।
નાયં નૃત્યેદ્યથા દેવ તથા ત્વં કર્તુમર્હસિ॥ 9-39-41 (62452)
તતો દેવો મુનિં દૃષ્ટ્વા હર્ષાવિષ્ટમતીવ હ।
સુગણાં હિતકામાર્થં મહાદેવોઽભ્યભાષત॥ 9-39-42 (62453)
ભોભો બ્રાહ્મણ ધર્મજ્ઞ કિમર્થં નૃત્યતે ભવાન્।
હર્ષસ્થાનં કિમર્થં ચ તવેદમધિકં મુને।
તપસ્વિનો ધર્મપથે સ્થિતસ્ય દ્વિજસત્તમ॥ 9-39-43 (62454)
ઋષિરુવાચ। 9-39-44x (5178)
કિં ન પશ્યસિ મે બ્રહ્મન્કરાચ્છાકરસં સ્રુતમ્।
યં દૃષ્ટ્વા સમ્પ્રનૃત્તો વૈ હર્ષેણ મહતા વિભો॥ 9-39-44 (62455)
તં પ્રહસ્યાબ્રવીદ્દેવો મુનિં રાગેણ મોહિતમ્।
અહં ન વિસ્મયં વિપ્ર ગચ્છામીતિ પ્રપશ્ય મામ્॥ 9-39-45 (62456)
એવમુક્ત્વા મુનિશ્રેષ્ઠં મહાદેવેન ધીમતા।
અઙ્ગુલ્યગ્રેણ રાજેન્દ્રસ્વાઙ્ગુષ્ઠસ્તાડિતોઽભવત્॥ 9-39-46 (62457)
તતો ભસ્મ ક્ષતાદ્રાજન્નિર્ગતં હિમસન્નિભમ્॥ 9-39-47 (62458)
તદ્દૃષ્ટ્વા વ્રીડિતો રાજન્સ મુનિઃ પાદયોર્ગતઃ।
મેને દેવં મહાદેવમિદં ચોવાચ વિસ્મિતઃ॥ 9-39-48 (62459)
નાન્યં દેવાદહં મન્યે રુદ્રાત્પરતરં મહત્।
સુરાસુરસ્ય જગતો ગતિસ્ત્વમસિ શૂલધૃક્॥ 9-39-49 (62460)
ત્વયા સૃષ્ટમિદં વિશ્વં વદન્તીહ મનીષિણઃ।
ત્વામેવ સર્વં વિશતિ પુનરેવ યુગક્ષયે॥ 9-39-50 (62461)
દેવૈરપિ ન શક્યસ્ત્વં પરિજ્ઞાતું કુતો મયા।
ત્વયિ સર્વે સ્મ દૃશ્યન્તે ભાવા યે જગતિ સ્થિતાઃ॥ 9-39-51 (62462)
ત્વામુપાસન્ત વરદં દેવા બ્રહ્માદયોઽનઘ।
સર્વસ્ત્વમસિ દેવાનાં કર્તા કારયિતા ચ હ॥ 9-39-52 (62463)
ત્વત્પ્રસાદાત્સુરાઃ સર્વે મોદન્તીહાકુતોભયાઃ।
`ત્વં પ્રભુઃ પરમૈશ્વર્યાદધિકં ભાસિ શઙ્કરઃ॥ 9-39-53 (62464)
ત્વયિ બ્રહ્મા ચ વિષ્ણુશ્ચ લોકાન્સન્ધાય તિષ્ઠતઃ।
ત્વન્મૂલં ચ જગત્સર્વં ભૂતસ્થાવરજઙ્ગમમ્॥ 9-39-54 (62465)
સ્વર્ગં ચ પરમં સ્થાનં નૃણામભ્યુદયાર્થિનામ્।
દદાસિ ચ પ્રસન્નસ્ત્વં ભક્તાનાં પરમેશ્વર॥ 9-39-55 (62466)
અનાવૃત્તિપદં નૄણાં નિત્યં નિશ્રેયસાર્થિનામ્।
દદાસિ કર્મિણાં કર્મ ભાવયન્ધ્યાનયોગતઃ॥ 9-39-56 (62467)
ન વૃથાઽસ્તિ મહાદેવ પ્રસાદસ્તે મહેશ્વર।
યસ્માત્ત્વયોપકરણાત્કરોમિ કમલેક્ષણ॥ 9-39-57 (62468)
પ્રપદ્યે શરણં શંભું સર્વદા સર્વતઃ સ્થિતમ્।
કર્મણા મનસા વાચા તમેવાભિભજામ્યહમ્॥ 9-39-58 (62469)
જનમેજય ઉવાચ।' 9-39-59x (5179)
એવં સ્તુત્વા મહાદેવં સ ઋષિઃ પ્રણતોઽભવત્॥ 9-39-59 (62470)
યદિદં ચાપલં દેવ કૃતમેતત્સ્મયાદિકમ્।
તતઃ પ્રસાદયમિ ત્વાં તપો મે ન ક્ષરેદિતિ॥ 9-39-60 (62471)
તતો દેવઃ પ્રીતમનાસ્તમૃષિં પુનરબ્રવીત્।
તપસ્તે વર્ધતાં વિપ્ર મત્પ્રસાદાત્સહસ્રધા॥ 9-39-61 (62472)
આશ્રમે ચેહ વત્સ્યામિ ત્વયા સાર્ધમહં સદા।
સપ્તસારસ્વતે ચાસ્મિન્યો મામર્ચિષ્યતે નરઃ॥ 9-39-62 (62473)
ન તસ્ય દુર્લભં કિઞ્ચિદ્ધવિતેહ પરત્ર વા।
સારસ્વતં ચ તે લોકં ગમિષ્યન્તિ ન સંશયઃ॥ 9-39-63 (62474)
એતન્મઙ્કણકસ્યાપિ ચરિતં ભૂરિતેજસઃ।
સ હિ પુત્રઃ સુકન્યાયામુત્પન્નો માતરિશ્વના॥ ॥ 9-39-64 (62475)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ એકોનચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 39 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-39-4 વિશાલા સુતનુસ્તથા। સરસ્વત્યોઘમાલા ચ સુવેણી નિર્મલોદકા ઇતિ ઙ.પાઠઃ। સરસ્વત્યૂર્મિમાલા ચ સુવેણી વિમલોદકા ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-39-17 સસ્મરુઃ સ્મૃતવન્તઃ॥ 9-39-20 ગયેષુ ગયદેશેષુ॥ 9-39-25 મનોરમેતિ વિખ્યાતા સા હિ તૈર્મનસા કૃતા ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-39-28 સુરેણુરિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-39-32 રાજન્પ્રજપિતં મહત્ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-39-33 સ્નાયન્તીં સ્નાન્તીમ્॥ 9-39-36 મરુતાં પ્રાણવાયૂનાં એકોનપઞ્ચાશતામ્। એતેષાં તપસા મરુતો દિત્યામુત્પન્ના ઇતિ કલ્પાન્તરવિષયોઽયમર્થઃ॥ 9-39-60 સ્મયાદિકં ગર્દાદિકમ્॥ 9-39-39 એકોનચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 040
॥ શ્રીઃ ॥
9.40. અધ્યાયઃ 040
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
બલરામસ્યૌશનસતીર્થગમનમ્॥ 1 ॥ તત્તીર્થસ્ય કપાલમોચનનામપ્રાપ્તિહેતૂક્તિઃ॥ 2 ॥ બલસ્ય ઉશંગ્વાશ્રમગમનમ્॥ 3 ॥ ઉશઙ્ગુચરિત્રકથનં બલસ્ય પૃથૂદકતીર્થે સ્નાનદાનાદિ॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-40-0 (62476)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-40-0x (5180)
ઉષિત્વા તત્ર રામસ્તુ સમ્પૂજ્યાશ્રમવાસિનઃ।
તથા મઙ્કણકે પ્રીતિં શુભાં ચક્રે હલાયુધઃ॥ 9-40-1 (62477)
દત્ત્વા દાનં દ્વિજાતિભ્યો રજનીં તામુપોષ્ય ચ।
પૂજિતો મુનિસઙ્ખૈશ્ચ પ્રાતરુત્થાય લાઙ્ગલી॥ 9-40-2 (62478)
અનુજ્ઞાપ્ય મુનીન્સર્વાન્સ્પૃષ્ટ્વા તોયં ચ ભારત।
પ્રયયૌ ત્વરિતો રામસ્તીર્થહેતોર્મહાબલઃ॥ 9-40-3 (62479)
તતસ્ત્વૌશનસં તીર્થમાજગામ હલાયુધઃ।
કપાલમોચનં નામ યત્ર મુક્તો મહામુનિઃ॥ 9-40-4 (62480)
મહતા શિરસા રાજન્ગ્રસ્તજઙ્ઘો મહોદરઃ।
રાક્ષસસ્ય મહારાજ રામક્ષિપ્તસ્ય વૈ પુરા॥ 9-40-5 (62481)
તત્ર પૂર્વં તપસ્તપ્તં કાવ્યેન સુમહાત્મના।
યત્રાસ્ય નીતિરખિલા પ્રાદુર્ભૂતા મહાત્મનઃ।
યત્રસ્થશ્ચિન્તયામાસ દૈત્યદાનવવિગ્રહમ્॥ 9-40-6 (62482)
તત્પ્રાપ્ય ચ બલો રાજંસ્તીર્થપ્રવરમુત્તમમ્।
વિધિવદ્વૈ દદૌ વિત્તં બ્રાહ્મણાનાં મહાત્મનામ્॥ 9-40-7 (62483)
જનમેજય ઉવાચ। 9-40-8x (5181)
કપાલમોચનં બ્રહ્મન્કથં યત્ર મહામુનિઃ।
મુક્તઃ કથં ચાસ્ય શિરો લગ્નં કેન ચ હેતુના॥ 9-40-8 (62484)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-40-9x (5182)
પુરા વૈ દણ્ડકારણ્યે રાઘવેણ મહાત્મના।
વસતા રાજશાર્દૂલ રાક્ષસાઞ્શમયિષ્યતા॥ 9-40-9 (62485)
જનસ્થાને શિરશ્છિન્નં રાક્ષસસ્ય દુરાત્મનઃ।
ક્ષુરેણ શિતધારેણ તત્પણાત મહાવને॥ 9-40-10 (62486)
મહોદરસ્ય તલ્લગ્નં જઙ્ઘાયાં વૈ યદૃચ્છયા।
વને વિચરતો રાજન્નસ્થિ ભિત્ત્વાઽસ્ફુરત્તદા॥ 9-40-11 (62487)
સ તેન લગ્નેન તદા દ્વિજાતિર્ન શશાક હ।
અભિગન્તું મહાપ્રાજ્ઞસ્તીર્થાન્યાયતનાનિ ચ॥ 9-40-12 (62488)
સ પૂતિના વિસ્રવતા વેદનાર્તો મહામુનિઃ।
જગામ્ સર્વતીર્થાનિ પૃથિવ્યાં ચેતિ નઃ શ્રુતમ્॥ 9-40-13 (62489)
સ ગત્વા સરિતઃ સર્વાઃ સમુદ્રાંશ્ચ મહાતપાઃ।
કથયામાસ તત્સર્વમૃષીણાં ભાવિતાત્મનામ્॥ 9-40-14 (62490)
આપ્લુત્ય સર્વતીર્થેષુ ન ચ મોક્ષમવાપ્તવાન્।
સ તુ શુશ્રાવ વિપ્રેન્દ્રો મુનીનાં વચનં મહત્॥ 9-40-15 (62491)
સરસ્વત્યાસ્તીર્થવરં ખ્યાતમૌશનસં તદા।
સર્વપાપપ્રશમનં સિદ્ધિક્ષેત્રમનુત્તમમ્॥ 9-40-16 (62492)
સ તુ ગત્વા તતસ્તત્ર તીર્થમૌશનસં દ્વિજઃ॥ 9-40-17 (62493)
તત ઔશનસે તીર્થે તસ્યોપસ્પૃશતસ્તદા।
xxx ચ્છરશ્ચરણં મુક્ત્વા પપાતાન્તર્જલે તદા॥ 9-40-18 (62494)
વિમુક્તસ્તેન શિરસા પરં સુખમવાપ હ।
સ ચાપ્યન્તર્જલે મૂર્ધા જગામાદર્શનં વિભો॥ 9-40-19 (62495)
તતઃ સ વિરુજો રાજન્પૂતાત્મા વીતકલ્મષઃ।
આજગામાશ્રમં પ્રીતઃ કૃતકૃત્યો મહોદરઃ॥ 9-40-20 (62496)
સોઽથ ગત્વાઽઽશ્રમં પુણ્યં વિપ્રમુક્તો મહાતપાઃ।
કથયામાસ તત્સર્વમૃષીણાં ભાવિતાત્મનામ્॥ 9-40-21 (62497)
તે શ્રુત્વા વચનં તસ્ય તતસ્તીર્થસ્ય માનદ।
કપાલમોચનમિતિ નામ ચક્રુઃ સમાગતાઃ॥ 9-40-22 (62498)
સ ચાપિ તીર્થપ્રવરં પુનર્ગત્વા મહાનૃષિઃ।
પીત્વા પયઃસુવિપુલં સિદ્ધિમાયાત્તદા મુનિઃ॥ 9-40-23 (62499)
તત્ર દત્ત્વા બહૂન્દેયાન્વિપ્રાન્સમ્પૂજ્ય માધવઃ।
જગામ તત્ર રાજેન્દ્ર ઉશઙ્ગોરાશ્રમં તદા॥ 9-40-24 (62500)
યત્ર તપ્તં તપો ઘોરમાર્ષ્ટિષેણેન ભારત।
બ્રાહ્મણ્યં લબ્ધવાન્યત્ર વિશ્વામિત્રો મહામુનિઃ॥ 9-40-25 (62501)
સર્વકામસમૃદ્ધં ચ તદાશ્રમપદં મહત્।
મુનિભિર્બ્રાહ્મણૈશ્ચૈવ સેવિતં સર્વદા વિભો॥ 9-40-26 (62502)
તતો હલધરઃ શ્રીમાન્બ્રાહ્મણૈઃ પરિવારિતઃ।
જગામ તત્ર રાજેન્દ્ર ઉશઙ્ગુસ્તનુમત્યજત્॥ 9-40-27 (62503)
ઉશઙ્ગુર્બ્રાહ્મણો વૃદ્ધસ્તપોનિત્યશ્ચ ભારત।
દેહન્યાસે કૃતમના વિચિન્ત્ય બહુધા તદા॥ 9-40-28 (62504)
તતઃ સર્વાનુપાદાય તનયાન્વૈ મહાતપાઃ।
ઉશઙ્ગુરબ્રવીત્તત્ર નયધ્વં માં પૃથૂદકમ્॥ 9-40-29 (62505)
વિજ્ઞાયાતીતવયસમુશઙ્ગું તે તપોધનાઃ।
તં ચ તીર્થમપાનિન્યુઃ સરસ્વત્યાસ્તપોધનમ્॥ 9-40-30 (62506)
સ તૈઃ પુત્રૈસ્તદા ધીમાનાનીતો વૈ સરસ્વતીમ્।
પુણ્યાં તીર્થશતોપેતાં વિપ્રસઙ્ઘૈર્નિષેવિતામ્॥ 9-40-31 (62507)
સ તત્ર વિધિના રાજન્નાપ્લુત્ય સુમહાતપાઃ।
જ્ઞાત્વા તીર્થગુણાંશ્ચૈવ પ્રાહેદમૃષિસત્તમઃ।
સુપ્રીતઃ પુરુષવ્યાઘ્ર સર્વાન્પુત્રાનુપાસતઃ॥ 9-40-32 (62508)
સરસ્વત્યુત્તરે તીરે યસ્ત્યજેદાત્મનસ્તનુમ્।
પૃથૂદકે જપ્યપરો નૈનં શ્વો મરણં તપેત્॥ 9-40-33 (62509)
`ઇત્યુક્ત્વા સ્વાં તનું ત્યક્ત્વા પ્રપેદે વૈષ્ણવં પદમ્'।
તત્રાપ્લુત્ય સ ધર્માત્મા ઉપસ્પૃશ્ય હલાયુધઃ।
દત્ત્વા ચૈવ બૂહૂન્દેયાન્વિપ્રાણાં વિપ્રવત્સલઃ॥ 9-40-34 (62510)
સસર્જ યત્ર ભગવાઁલ્લોકાઁલ્લોકપિતામહઃ॥ 9-40-35 (62511)
યત્રાર્ષ્ટિષેણઃ કૌરવ્ય બ્રાહ્મણ્યં સંશિતવ્રતઃ।
તપસા મહતા રાજન્પ્રાપ્તવાનૃષિસત્તમઃ॥ 9-40-36 (62512)
સિન્ધુદ્વીપશ્ચ રાજર્ષિર્દેવાપિશ્ચ મહાતપાઃ।
બ્રાહ્મણ્યં લબ્ધવાન્યત્ર વિશ્વામિત્રસ્તથા મુનિઃ॥ 9-40-37 (62513)
મહાતપસ્વીં ભગવાનુગ્રતેજા મહાતપાઃ।
તત્રાજગામ બલવાન્બલભદ્રઃ પ્રતાપવાન્॥ ॥ 9-40-38 (62514)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 40 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-40-17 તીર્થમુપાસ્પૃશદિતિ શેષઃ॥ 9-40-24 ત્રિશઙ્ખોરાશ્રમં તદા ઇતિ ક.પાઠઃ। રુશઙ્ગોરાશ્રમં તદા ઇતિ ઝં. પાઠઃ॥ 9-40-33 અક્ષયં સ્વર્ગમાપ્નોતીત્યર્થઃ॥ 9-40-36 બ્રાહ્મણં બ્રહ્મસન્ઘાતો વેદસમૂહ ઇતિ યાવત્। તતઃ સ્વાર્થે ષ્યઞ્। બ્રાહ્મણં બ્રહ્મસઙ્ઘાતે ઇતિ મેદિની॥ 9-40-40 ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 041
॥ શ્રીઃ ॥
9.41. અધ્યાયઃ 041
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
આર્ષ્ટિષેણેન પૃથૂદકતીર્થે તપશ્ચર્યવા કૃત્સ્નવેદાધિગમઃ॥ 1 ॥ વિશ્વામિત્રાદીનાં તત્તત્તીર્થે તપશ્ચર્યયા બ્રાહ્મણ્યાધિગમ॥ બલભદ્રસ્ય તત્ર સ્નાનાદિપૂર્વકં બકાશ્રમમ્પ્રતિ ગમનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-41-0 (62515)
જનમેજય ઉવાચ। 9-41-0x (5183)
આર્ષ્ટિષેણસ્તથા બ્રહ્મન્વિપુલં તપ્તવાંસ્તપઃ।
સિન્ધુદ્વીપઃ કથં ચાપિ બ્રાહ્મણ્યં લબ્ધવાંસ્તદા॥ 9-41-1 (62516)
દેવાપિશ્ચ કથં બ્રહ્મન્વિશ્વામિત્રશ્ચ સત્તમ।
તન્મમાચક્ષ્વ ભગવન્પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 9-41-2 (62517)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-41-3x (5184)
પુરા કૃતયુગે રાજન્નાર્ષ્ટિષેણો દ્વિજોત્તમઃ।
વસન્ગુરુકુલે નિત્યં નિત્યમધ્યયને રતઃ॥ 9-41-3 (62518)
તસ્ય રાજન્ગુરુકુલે વસતો નિત્યમેવ ચ।
સમાપ્તિં નાગમદ્વિદ્યા નાપિ વેદા વિશામ્પતે॥ 9-41-4 (62519)
સ નિર્વિણ્ણસ્તતો રાજંસ્તપસ્તેપે મહાતપાઃ।
તતો વૈ તપસા તેન પ્રાપ્ય વેદાનનુત્તમાન્॥ 9-41-5 (62520)
સ વિદ્વાન્વેદયુક્તશ્ચ સિદ્ધશ્ચાપ્યૃષિસત્તમઃ।
તત્ર તીર્થે વરાન્પ્રાદાત્ત્રીનેવ સુમહાતપાઃ॥ 9-41-6 (62521)
અસ્મિંસ્તીર્થે મહાનદ્યા અદ્યપ્રભૃતિ માનવઃ।
આપ્લુતો વાજિમેધસ્ય ફલં પ્રાપ્સ્યતિ પુષ્કલમ્॥ 9-41-7 (62522)
અદ્યપ્રભૃતિ નૈવાત્ર ભયં વ્યાલાદ્ભવિષ્યતિ।
અપિ ચાલ્પેન કાલેન ફલં પ્રાપ્સ્યતિ પુષ્કલમ્॥ 9-41-8 (62523)
એવમુક્ત્વા મહાતેજા જગામ ત્રિદિવં મુનિઃ।
એવં સિદ્વઃ સ ભગવાનાર્ષ્ટિષેણઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-41-9 (62524)
તસ્મિન્નેવ તદા તીર્થે સિન્ધુદ્વીપઃ પ્રતાપવાન્।
દેવાપિશ્ચ મહારાજ બ્રાહ્મણ્યં પ્રાપતુર્મહત્॥ 9-41-10 (62525)
તથાચ કૌશિકસ્તાત તપોનિત્યો જિતેન્દ્રિયઃ।
તપસા વૈ સુતપ્તેન બ્રાહ્મણત્વમવાપ્તવાન્॥ 9-41-11 (62526)
ગાધિર્નામ મહાનાસીત્ક્ષત્રિયઃ પ્રથિતો ભુવિ।
તસ્ય પુત્રોઽભવદ્રાજન્વિશ્વામિત્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-41-12 (62527)
સ રાજા કૌશિકસ્તાત મહાયોગ્યભવત્કિલ।
સ પુત્રમભિષિચ્યાથ વિશ્વામિત્રં મહાતપાઃ॥ 9-41-13 (62528)
દેહન્યાસે મનશ્ચક્રે તમૂચુઃ પ્રણતાઃ પ્રજાઃ।
ન ગન્તવ્યં મહાપ્રાજ્ઞ ત્રાહિ ચાસ્માન્મહાભયાત્॥ 9-41-14 (62529)
એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ તતો ગાધિઃ પ્રજાસ્તતઃ।
વિશ્વસ્ય જગતો ગોપ્તા ભવિષ્યતિ સુતો મમ॥ 9-41-15 (62530)
ઇત્યુક્ત્વા તુ તતો ગાધિર્વિશ્વામિત્રં નિવેશ્ય ચ।
જગામ ત્રિદિવં રાજન્વિશ્વામિત્રોઽભવન્નૃપઃ॥ 9-41-16 (62531)
ન સ શક્નોતિ પૃથિવીં યત્નવાનપિ રક્ષિતુમ્।
તતઃ શુશ્રાવ રાજા સ રાક્ષસેભ્યો મહાભયમ્॥ 9-41-17 (62532)
નિર્યયૌ નગરાચ્ચાપિ ચતુરઙ્ગબલાન્વિતઃ।
સ ગત્વા દૂરમધ્વાનં વસિષ્ઠાશ્રમમભ્યયાત્॥ 9-41-18 (62533)
તસ્ય તે સૈનિકા રાજંશ્ચક્રુસ્તત્રાનયાન્બહૂન્।
તતસ્તુ ભગવાન્વિપ્રો વસિષ્ઠો શ્રમમભ્યયાત્।
દદૃશેઽથ તતઃ સર્વં ભજ્યમાનં મહાવ્રનમ્॥ 9-41-19 (62534)
તસ્ય ક્રુદ્ધો મહારાજ વસિષ્ઠો મુનિસત્તમઃ।
સૃજસ્વ શબરાન્ઘોરાનિતિ સ્વાં ગામુવાચ હ॥ 9-41-20 (62535)
તથોક્તા સાઽસૃજદ્ધેનુઃ પુરુષાન્ઘોરદર્શનાન્।
તે તુ તદ્બલમાસાદ્ય બભઞ્જુઃ સર્વતોદિશમ્॥ 9-41-21 (62536)
તચ્છ્રુત્વા વિદ્રુતં સૈન્યં વિશ્વામિત્રસ્તુ ગાધિજઃ।
તપઃ પરં મન્યમાનસ્તપસ્યેવ મનો દધે॥ 9-41-22 (62537)
સોઽસ્મિંસ્તીર્થવરે રાજન્સરસ્વત્યાઃ સમાહિતઃ।
નિયમૈશ્ચોપવાસૈશ્ચ કર્શયન્દેહમાત્મનઃ॥ 9-41-23 (62538)
જલાહારો વાયુભક્ષઃ પર્ણાહારશ્ચ સોઽભવત્।
તથા સ્થણ્ડિલશાયી ચ યે ચાન્યે નિયમાઃપૃથક્॥ 9-41-24 (62539)
અસકૃત્તસ્ય દેવાસ્તુ વ્રતવિઘ્નં પ્રચક્રિરે।
ન ચાસ્ય નિયમાદ્બુદ્ધિરપયાતિ મહાત્મનઃ॥ 9-41-25 (62540)
તતઃ પરેણ યત્નેન તપ્ત્વા બહુવિધં તપઃ।
તેજસા ભાસ્કરાકારો ગાધિજઃ સમપદ્યત॥ 9-41-26 (62541)
તપસા તુ તથાયુક્તં વિશ્વામિત્રં પિતામહઃ।
અમન્યત મહાતેજા વરદોઽદર્શયત્તદા॥ 9-41-27 (62542)
સ તુ વવ્રે વરં રાજન્સ્યામહં બ્રાહ્મણસ્ત્વિતિ।
તથેતિ ચાબ્રવીદ્બ્રહ્મા સર્વલોકપિતામહઃ॥ 9-41-28 (62543)
સ લબ્ધ્વા તપસોગ્રેણ બ્રાહ્મણત્વં મહાયશાઃ।
વિચચાર મહીં કૃત્સ્નાં કૃતકામઃ સુરોપમઃ॥ 9-41-29 (62544)
તસ્મિંસ્તીર્થવરે રામઃ પ્રદાય વિવિધં વસુ।
પયસ્વિનીસ્તથા ધેનૂર્યાનાનિ શયનાનિ ચ॥ 9-41-30 (62545)
અથ વસ્ત્રાણ્યલઙ્કારં ભક્ષ્યં પેયં ચ શોભનમ્।
અદદન્મુદિતો રાજન્પૂજયિત્વા દ્વિજોત્તમાન્॥ 9-41-31 (62546)
યયૌ રાજંસ્તતો રામો બકસ્યાશ્રમમન્તિકાત્।
યત્ર તેપે તપસ્તીવ્રં દાલ્ભ્યો બક ઇતિ શ્રુતિઃ॥ ॥ 9-41-32 (62547)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ એકચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 41 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 042
॥ શ્રીઃ ॥
9.42. અધ્યાયઃ 042
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
બલદેવસ્યાવાકીર્ણતીર્થગમનમ્॥ 1 ॥ બકમુનિચરિત્રકથનમ્॥ 2 ॥ બલદેવસ્ય તતો વસિષ્ઠાપવાહતીર્થગમનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-42-0 (62548)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-42-0x (5185)
બ્રહ્મયોનિભિરાકીર્ણં જગામ યદ્વુનન્દનઃ।
યત્ર દાલ્ભ્યો બકો રાજન્પશ્વર્થ સુમહાતપાઃ।
જુહાવ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય રાષ્ટ્રં કોપસમન્વિતઃ॥ 9-42-1 (62549)
તપસા ઘોરરૂપેણ કર્શયન્દેહમાત્મનઃ।
ક્રોધેન મહતાઽઽવિષ્ટો ધર્માત્મા વૈ પ્રતાપવાન્॥ 9-42-2 (62550)
પુરા હિ નૈમિશીયાનાં સત્રે દ્વાદશવાર્ષિકે।
વૃત્તે વિશ્વજિતોઽન્તે વૈ પાઞ્ચાલાનૃષયોઽગમન્॥ 9-42-3 (62551)
તત્રેશ્વરમયાચન્ત દક્ષિણાર્થં મનસ્વિનઃ।
`તત્ર તે લેભિરે રાજન્પાઞ્ચાલેભ્યો મહર્ષયઃ।'
બલાન્વિતાન્વત્સતરાન્નિર્વ્યાધીન્સપ્તવિંશતિમ્॥ 9-42-4 (62552)
તાનબ્રવીદ્બલો દાલ્ભ્યો વિભજધ્વં પશૂનિતિ।
પશૂનેતાનહં ત્યક્ત્વા ભિક્ષિષ્યે રાજસત્તમમ્॥ 9-42-5 (62553)
એવમુક્ત્વા વકો રાજન્નૃષીન્સર્વાંન્પ્રતાપવાન્।
જગામ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય ભવનં બ્રાહ્મણોત્તમઃ॥ 9-42-6 (62554)
સ સમીપગતો ભૂત્વા ધૃતરાષ્ટ્રં જનેશ્વરમ્।
અયાચત પશૂન્દાલ્ભ્યઃ સ ચૈનં રુષિતોઽબ્રવીત્॥ 9-42-7 (62555)
યદૃચ્છયા મૃતા દૃષ્ટ્વા ગાસ્તદા નૃપસત્તમઃ।
એતાન્પશૂન્નય ક્ષિપ્રં બ્રહ્મબન્ધો યદીચ્છસિ॥ 9-42-8 (62556)
ઋષિસ્ત્વથ બકઃ ક્રુદ્ધશ્ચિન્તયામાસ ધર્મવિત્।
અહો વત નૃશંસં વૈ વાક્યમુક્તોઽસ્મિ સંસદિ॥ 9-42-9 (62557)
ચિન્તયિત્વા મુહૂર્તેન રોષાવિષ્ટો દ્વિજોત્તમઃ।
મતિં ચક્રે વિનાશાય ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય ભૂપતેઃ॥ 9-42-10 (62558)
સ તૂત્કૃત્ય મૃતાનાં વૈ માંસાનિ મુનિસત્તમઃ।
જુહાવ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય રાષ્ટ્રં નરપતેઃ પુરા॥ 9-42-11 (62559)
અવાકર્ણે સરસ્વત્યાસ્તીર્થે પ્રજ્વાલ્ય પાવકમ્।
xxxx દાલ્ભ્યો મહારાજ નિયમં પરમં સ્થિતઃ॥ 9-42-12 (62560)
સ તૈરેવ જુહાવાગ્નૌ રાષ્ટ્રં માંસૈર્મહાતપઃ॥ 9-42-13 (62561)
તસ્મિંસ્તુ વિધિવત્સત્રે સમ્પ્રવૃત્તે સુદારુણે।
અક્ષીયત તતો રાષ્ટ્રં ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પાર્થિવ॥ 9-42-14 (62562)
છિxxxમાનં xxxxxx પરશુના વિભો
xxxxxxxxxxxx વ્યવકીર્થમચેતનમ્॥ 9-42-15 (62563)
દૃષ્ટ્વા તથાઽવકીર્ણં તુ રાષ્ટ્રં ચ મનુજાધિપઃ।
બભૂવ દુર્મના રાજા ચિન્તયામાસ ચ પ્રભુઃ॥ 9-42-16 (62564)
xxxxxxxxxરદ્યત્રં બ્રાહ્મણૈઃ સહિતઃ પુરા।
xxxxxગચ્છત્તુ ક્ષીયતે રાષ્ટ્રમેવ ચ॥ 9-42-17 (62565)
યદા સ પાર્થિવઃ ખિન્નસ્તે ચ વિપ્રાસ્તદાઽનઘ॥ 9-42-18 (62566)
યદા ચાપિ ન શક્નોતિ રાષ્ટ્રં મોક્ષયિતું નૃપઃ।
અથ વિપ્રાદિકાંસ્તત્ર પપ્રચ્છ જનમેજય॥ 9-42-19 (62567)
તતો વિપ્રાદિકાઃ પ્રાહુઃ પશુવિપ્રકૃતસ્ત્વયા।
માંસૈરભિજુહોતીદં તવ રાષ્ટ્રં મુનિર્બકઃ॥ 9-42-20 (62568)
તેન તે હૂયમાનસ્ય રાષ્ટ્રસ્યાસ્ય ક્ષયો મહાન્।
તસ્યૈતત્તપસઃ કર્મ યેન તેઽદ્ય લયો મહાન્॥ 9-42-21 (62569)
`યદીચ્છસિ મહાબાહો શાન્તિં રાષ્ટ્રસ્ય ભૂમિપ।'
અપાં કુઞ્જે સરસ્વત્યાસ્તં પ્રસાદય પાર્થિવ॥ 9-42-22 (62570)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-42-23x (5186)
સરસ્વતીં તતો ગત્વા સ રાજા બકમબ્રવીત્।
નિપત્ય શિરસા ભૂમૌ પ્રાઞ્જલિર્ભરતર્ષભ॥ 9-42-23 (62571)
પ્રસાદયે ત્વાં ભગવન્નપરાધં ક્ષમસ્વ મે।
મમ દીનસ્ય લુબ્ધસ્ય મૌર્ખ્યેણ હતચેતસઃ।
ત્વં ગતિસ્ત્વં ચ મે નાથઃ પ્રસાદં કર્તુમર્હસિ॥ 9-42-24 (62572)
તં તથા વિલપન્તં તુ શોકોપહતચેતસમ્।
દૃષ્ટ્વા તસ્ય કૃપા જજ્ઞે રાષ્ટ્રં તસ્ય વ્યમોચયત્॥ 9-42-25 (62573)
ઋષિઃ પ્રસન્નસ્તસ્યાભૂત્સંરમ્ભં ચ વિહાય સઃ।
મોક્ષાર્થં તસ્ય રાજ્યસ્ય જુહાવ પુનરાહુતિમ્॥ 9-42-26 (62574)
મોક્ષયિત્વા તતો ર્ષ્ટ્રં પ્રતિગૃહ્ય પશૂન્બહૂન્।
હૃષ્ટાત્મા નૈમિશારણ્યં જગામ પુનરેવ સઃ॥ 9-42-27 (62575)
ધૃતરાષ્ટ્રોઽપિ ધર્માત્મા સ્વસ્થચેતા મહામનાઃ।
સ્વમેવ નગરં રાજન્પ્રતિપેદે મહર્દ્ધિમત્॥ 9-42-28 (62576)
તત્ર તીર્થે મહારાજ બૃહસ્પતિરુદારધીઃ।
અસુરાણામભાવાય ભવાય ચ દિવૌકસામ્॥ 9-42-29 (62577)
માંસૈરભિજુહાવેષ્ટિમક્ષીયન્ત તતોઽસુરાઃ।
દૈવતૈરપિ સમ્ભગ્ના જિતકાશિભિરાહવે॥ 9-42-30 (62578)
તત્રાપિ વિધિવદ્દત્ત્વા બ્રાહ્મણેભ્યો મહાયશાઃ।
વાજિનઃ કુઞ્જરાંશ્ચૈવ રથાંશ્ચશ્વતરીયુતાન્॥ 9-42-31 (62579)
રત્નાનિ ચ મહાર્હાણિ ધનં ધાન્યં ચ પુષ્કલમ્।
યયૌ તીર્થં મહાબાહુર્યાયાતં પૃથિવીપતે॥ 9-42-32 (62580)
તત્ર યજ્ઞે યયાતેશ્ચ મહારાજ સરસ્વતી।
સર્પિઃ પયશ્ચ સુસ્રાવ નાહુષસ્ય મહાત્મનઃ॥ 9-42-33 (62581)
તત્રેષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રો યયાતિઃ પૃથિવીપતિઃ।
આક્રામદૂર્ધ્વં પુદિતો લેભે લોકાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 9-42-34 (62582)
પુનસ્તત્ર ચ રાજ્ઞસ્તુ યયાતેર્યજતઃ પ્રભોઃ।
ઔદાર્યં પરમં કૃત્વા ભક્તિં ચાત્મનિ શાશ્વતીમ્।
દદૌ કામાન્બ્રાહ્મણેભ્યો વાન્યાન્યો મનસેચ્છતિ॥ 9-42-35 (62583)
યો યત્ર સ્થિત એવેહ આહૂતો યજ્ઞસંસ્તરે।
તસ્યતસ્ય સરિચ્છ્રેષ્ઠા ગૃહાદિ શયનાદિકમ્।
ષડ્રસં ભોજનં ચૈવ દાનં નાનાવિધં તથા॥ 9-42-36 (62584)
તે મન્યમાના રાજ્ઞસ્તુ સમ્પ્રદાનમનુત્તમમ્।
રાજાનં તુષ્ટુવુઃ પ્રીતા દત્ત્વા ચૈવાશિષઃ શુભાઃ॥ 9-42-37 (62585)
તત્ર દેવાઃ સગન્ધર્વાઃ પ્રીતા યજ્ઞસ્ય સમ્પદા।
વિસ્મિતા માનુષાશ્ચાસન્દૃષ્ટ્વા તાં યજ્ઞસમ્પદમ્॥ 9-42-38 (62586)
તતસ્તાલકેતુર્મહાધર્મકેતુ--
ર્મહાત્મા કૃતાત્મા મહાદાનનિત્યઃ।
વસિષ્ઠાપવાહં મહાભીમવેગં
ધૃતાત્મા જિતાત્મા સમભ્યાજગામ॥ ॥ 9-42-39 (62587)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ દ્વિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 42 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-42-1 બ્રહ્મયોનેરવાકીર્ણમિતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર બ્રહ્મયોનેઃ બ્રાહ્મણ્યોત્પાદકાત્તીર્થાદવાકીર્ણં નામ દ્વાલ્ભ્યસેવિતં તીર્થં જગામેત્યર્થઃ ॥ 9-42-3 પાઞ્ચલાન્વિશ્વજિતો મહત્માન્તે અગમન્॥ 9-42-4 ઈશ્વરં પાશ્ચાલસજમ્॥ 9-42-5 xxxxxxxxxxx ખયં તત્ર ભાગં ન ગૃહીતવાનિત્યર્થઃ॥ 9-42-19 અથ વૈ પ્રાશ્નિકાંસ્તત્રેતિ ઝ પાઠઃ॥ 9-42-42 દ્વિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 043
॥ શ્રીઃ ॥
9.43. અધ્યાયઃ 043
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
વસિષ્ઠાપવાહતીર્થસ્ય તન્નામપ્રાપ્તિપ્રકારકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-43-0 (62588)
જનમેજય ઉવાચ। 9-43-0x (5187)
વસિષ્ઠાપવાહો બ્રહ્મન્વૈ ભીમવેગઃ કથં નુ સઃ।
કિમર્થં ચ સરિચ્છ્રેષ્ઠા તમૃષિં પ્રત્યવાહયત્॥ 9-43-1 (62589)
કથમસ્યાભવદ્વૈરં કારણં કિં ચ તત્પ્રભો।
શંસ પૃષ્ટો મહાપ્રાજ્ઞ ન હિ તૃપ્યામિ કથ્યતિ॥ 9-43-2 (62590)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-43-3x (5188)
વિશ્વામિત્રસ્ય વિપ્રર્ષેર્વસિષ્ઠસ્ય ચ ભારત।
ભૃશં વૈરમભૂદ્રાજંસ્તપઃસ્પર્ધાકૃતં મહત્॥ 9-43-3 (62591)
આશ્રમો વૈ વસિષ્ઠસ્ય સ્થાણુતીર્થેઽભવન્મહાન્।
પૂર્વતઃ પાર્શ્વતશ્ચાસીદ્વિશ્વામિત્રસ્ય ધીમતઃ॥ 9-43-4 (62592)
યત્ર સ્થાણુર્મહારાજ તપ્તવાન્પરમં તપઃ।
તત્રાસ્ય કર્મ તદ્ધોરં પ્રવદન્તિ મનીષિણઃ॥ 9-43-5 (62593)
યત્રેષ્ટ્વા ભગવાન્સ્થાણુઃ પૂજયિત્વા સરસ્વતીમ્।
સ્થાપયામાસ તત્તીર્થં સ્થાણુતીર્થમિતિ પ્રભો॥ 9-43-6 (62594)
તત્ર તીર્થે સુરાઃ સ્કન્દમભ્યષિઞ્ચન્નરાધિપ।
સૈનાપત્યેન મહતા સુરારિવિનિબર્હણમ્॥ 9-43-7 (62595)
તસ્મિન્સારસ્વતે તીર્થે વિશ્વામિત્રો મહામુનિઃ।
વસિષ્ઠં ચાલયામાસ તપસોગ્રેણ તચ્છૃણુ॥ 9-43-8 (62596)
વિશ્વામિત્રવસિષ્ઠૌ તાવહન્યહનિ ભારત।
સ્પર્ધાં તપઃ કૃતાં તીવ્રાં ચક્રતુસ્તૌ વતપોધનૌ॥ 9-43-9 (62597)
તત્રાપ્યધિકસન્તપ્તો વિશ્વામિત્રો મહામુનિઃ।
દૃષ્ટ્વા તેજો વસિષ્ઠસ્ય ચિન્તામભિજગામ હ॥ 9-43-10 (62598)
તસ્ય બુદ્ધિરિયં હ્યાસીદ્ધર્મનિત્યસ્ય ભારત।
ઇદં સરસ્વતી તૂર્ણં મત્સમીપં તપોધનમ્॥ 9-43-11 (62599)
આનયિષ્યતિ વેગેન વસિષ્ઠં જપતાં વરમ્।
ઇહાગતં દ્વિજશ્રેષ્ઠં હનિષ્યામિ ન સંશયઃ॥ 9-43-12 (62600)
એવં નિશ્ચિત્ય ભગવાન્વિશ્વામિત્રો મહામુનિઃ।
સસ્માર સરિતાં શ્રેષ્ઠાં ક્રોધસંરક્તલોચનઃ॥ 9-43-13 (62601)
સા ધ્યાતા મુનિના તેન વ્યાકુલત્વં જગામ હ।
ગત્વા ચૈનં મહાવીર્યં મહાકોપં ચ ભામિની॥ 9-43-14 (62602)
તદા તં વેપમાનાઙ્ગી વિવર્ણા પ્રાઞ્જલિર્ભૃશમ્।
ઉપતસ્થે મુનિવરં વિશ્વામિત્રં સરસ્વતી॥ 9-43-15 (62603)
હતવીરા યથા નારી સાઽભવદ્દુઃખિતા ભૃશમ્।
બ્રૂહિ કિં કરવાણીતિ પ્રોવાચ મુનિસત્તમમ્॥ 9-43-16 (62604)
તામુવાચ મુનિઃ ક્રુદ્ધો વસિષ્ઠં શીઘ્રમાનય।
યાવદેનં નિહન્મ્યદ્ય તચ્છ્રુત્વા વ્યથિતા નદી॥ 9-43-17 (62605)
સાઞ્જલિં તુ તતઃ કૃત્વા પુણ્ડરીકનિભેક્ષણા।
પ્રાકમ્પત ભૃશં ભીતા વાયુનેવાહતા લતા॥ 9-43-18 (62606)
તથારૂપાં તુ તાં દૃષ્ટ્વા મુનિરાહ મહાનદીમ્।
અવિચારં વસિષ્ઠં ત્વમાનયસ્ત્વાન્તિકં મમ॥ 9-43-19 (62607)
સા તસ્ય વચનં શ્રુત્વા જ્ઞાત્વા પાપં ચિકીર્ષિતમ્।
વસિષ્ઠસ્ય પ્રભાવં ચ જાનન્ત્યપ્રતિમં ભુવિ॥ 9-43-20 (62608)
સાઽભિગમ્ય વસિષ્ઠં ચ ઇદમર્થમચોદયત્।
યદુક્તા સરિતાંશ્રેષ્ઠા વિશ્વામિત્રેણ ધીમતા॥ 9-43-21 (62609)
ઉભયોઃ શાપયોર્ભીતા વેપમાના પુનઃપુનઃ।
ચિન્તયિત્વા મહાશાપમૃષિવિપ્રાસિતા ભૃશમ્॥ 9-43-22 (62610)
તાં કૃશાં ચ વિવર્ણાં ચ દૃષ્ટ્વા ચિન્તાસમન્વિતામ્।
ઉવાચ રાજન્ધર્માત્મા વસિષ્ઠો દ્વિપદાં વરઃ॥ 9-43-23 (62611)
પાહ્યાત્માનં સરિચ્છેષ્ઠે વહ માં શીઘ્રગામિની।
વિશ્વામિત્રઃ શપેદ્વિ ત્વાં મા કૃથાસ્ત્વં વિચારણામ્॥ 9-43-24 (62612)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા કૃપાશીલસ્ય સા સરિત્।
ચિન્તયામાસ કૌરવ્ય કિં કૃત્વા સુકૃતં ભવેત્॥ 9-43-25 (62613)
તસ્યાશ્ચિન્તા સમુત્પન્ના વસિષ્ઠો મય્યતીવ હિ।
કૃતવાન્હિ દયાં નિત્યં તસ્યા કાર્યં હિતં મયા॥ 9-43-26 (62614)
અથ કૂલે સ્વકે રાજઞ્જપન્તમૃષિસત્તમમ્।
જુહ્વાનં કૌશિકં પ્રેક્ષ્ય સરસ્વત્યભ્યચિન્તયત્॥ 9-43-27 (62615)
ઇદમન્તરમિત્યેવં તતઃ સા સરિતાં વરા।
કૂલાપહારમકરોત્સ્વેન વેગેન સા સરિત્॥ 9-43-28 (62616)
તેન કૂલાપહારેણ મૈત્રાવરુણિરૌહ્યત।
ઉહ્યમાનઃ સ તુષ્ટાવ તદા રાજન્સરસ્વતીમ્॥ 9-43-29 (62617)
પિતામહસ્ય સરસઃ પ્રવૃત્તાઽસિ સરસ્વતિ।
વ્યાપ્તં ચેદં જગત્સર્વં તવૈવામ્ભોભિરુત્તમૈઃ॥ 9-43-30 (62618)
ત્વમેવાકાશગા દેવિ મેઘેષુ સૃજસે પયઃ।
સર્વાશ્ચાપસ્ત્વમેવેતિ યથા વયમધીમહિ॥ 9-43-31 (62619)
પુષ્ટિર્દ્યુતિસ્તથા કીર્તિઃ સિદ્ધિર્બુદ્ધિરમા તથા।
ત્વમેવ વાણી સ્વાહા ત્વં તવાયત્તમિદં જગત્।
ત્વમેવ સર્વભૂતેષુ વસસીહ ચતુર્વિધા॥ 9-43-32 (62620)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-43-33x (5189)
એવં સરસ્વતી રાજન્સ્તૂયમાના મહર્ષિણા।
વેગેનોવાહ તં વિપ્રં વિશ્વામિત્રાશ્રમં પ્રતિ॥ 9-43-33 (62621)
ન્યવેદયત ચાક્ષીક્ષ્ણં વિશ્વામિત્રાય તં મુનિમ્॥ 9-43-34 (62622)
તમાનીતં સરસ્વત્યા દૃષ્ટ્વા કોપસમન્વિતઃ।
અથાન્વેષત્પ્રહરણં વસિષ્ઠાન્તકરં તદા॥ 9-43-35 (62623)
તં તુ ક્રુદ્ધમભિપ્રેક્ષ્ય બ્રહ્મવધ્યાભયાન્નદી।
અપોવાહ વસિષ્ઠં તુ પ્રાચીં દિશમતન્દ્રિતા।
ઉભયોઃ કુર્વતી વાક્યં વઞ્ચયિત્વા ચ ગાધિજમ્॥ 9-43-36 (62624)
તતોપવાહિતં દૃષ્ટ્વા વસિષ્ઠમૃષિસત્તમમ્।
અબ્રવીત્ત્વથ સઙ્ક્રુદ્ધો વિશ્વામિત્રઃ સરસ્વતીમ્॥ 9-43-37 (62625)
યસ્માન્માં ત્વં સરિચ્છ્રેષ્ઠે વઞ્ચયિત્વા પુનર્ગતા।
શોણિતં વહ કલ્યાણિ રાક્ષસાનાં ચ સમ્મતમ્॥ 9-43-38 (62626)
તતઃ સરસ્વતી શપ્તા વિશ્વામિત્રેણ ધીમતા।
અવહચ્છોણિતોન્મિશ્રં તોયં સંવત્સરં તદા॥ 9-43-39 (62627)
અથર્ષયશ્ચ દેવાશ્ચ ગન્ધર્વાપ્સરસસ્તદા।
સરસ્વતીં તથા દૃષ્ટ્વા બભૂવુર્ભૃશદુઃખિતાઃ॥ 9-43-40 (62628)
એવં વસિષ્ઠાપવાહો લોકે ખ્યાતો જનાધિપ।
આગચ્છચ્ચ પુનર્માર્ગં સ્વમેવ સરિતાં વરા॥ ॥ 9-43-41 (62629)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ત્રિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 43 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 044
॥ શ્રીઃ ॥
9.44. અધ્યાયઃ 044
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
વિશ્વામિત્રશાપાદ્રુધિરજલાયાઃ સરસ્વત્યા ઋષિભિસ્વપસા શોધનમ્॥ 1 ॥ ઇન્દ્રેણ સરસ્વત્યરુણાસઙ્ગમે યજનાદિના બ્રહ્મહત્યાપરિહરણમ્॥ 2 ॥ બલરામસ્ય તત્ર સ્નાનાદિપૂર્વકં તસ્માત્સોમતીર્થગમનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-44-0 (62630)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-44-0x (5190)
સ શપ્તા તેન ક્રુદ્ધેન વિશ્વામિત્રેણ ધીમતા।
તસ્મિંસ્તીર્થવરે શુભ્રં શોણિતં સમુપાવહત્॥ 9-44-1 (62631)
અથાજગ્મુસ્તતો રાજન્રાક્ષસાસ્તત્ર ભારત।
તત્ર તે શોણિતં સર્વે પિબન્તઃ સુખમાસતે॥ 9-44-2 (62632)
તૃપ્તાશ્ચ સુભૃશં તેન સુખિતા વિગતજ્વરાઃ।
નૃત્યન્તશ્ચ હસન્તશ્ચ યથા સ્વર્ગજિતસ્તથા॥ 9-44-3 (62633)
કસ્યચિત્ત્વથ કાલસ્ય ઋષયઃ સુતપોધનાઃ।
તીર્થયાત્રાં સમાજગ્મુઃ સરસ્વત્યાં મહીપતે॥ 9-44-4 (62634)
તેષુ સર્વેષુ તીર્થેષુ સ્વાપ્લુત્ય મુનિપુઙ્ગવાઃ।
પ્રાપ્ય પ્રીતિં પરાં ચાપિ તપોલુપ્ધા વિશારદાઃ॥ 9-44-5 (62635)
પ્રયયુર્હિ તતો રાજન્યેન તીર્થમસૃગ્વહમ્।
અથાગમ્ય મહાભાગાસ્તત્તીર્થં દારુણં તદા॥ 9-44-6 (62636)
દૃષ્ટ્વા તોયં સરસ્વત્યાઃ શોણિતેન પરિપ્લુતમ્।
પીયમાનં ચ રક્ષોભિર્બહુભિર્નૃપસત્તમ॥ 9-44-7 (62637)
તાન્દૃષ્ટ્વા રાક્ષસાન્રાજન્મુનયઃ સંશિતવ્રતાઃ।
પરિત્રાણે સરસ્વત્યાઃ પરં યત્નં પ્રચક્રિરે॥ 9-44-8 (62638)
તે તુ સર્વે મહાભાગાઃ સમાગમ્ય મહાવ્રતાઃ।
આહૂય સરિતાં શ્રેષ્ઠામિદં વચનમબ્રુવન્॥ 9-44-9 (62639)
કારણં બ્રૂહિ કલ્યાણિ કિમર્થં તે હૃદો હ્યયમ્।
એવમગ્રાહ્યતાં યાતઃ શ્રુત્વાઽધ્યાસ્યામહે વયમ્॥ 9-44-10 (62640)
તતઃ સા સર્વમાચષ્ટ યથાવૃત્તં પ્રવેપતી।
દુઃખિતામથ તાં દૃષ્ટ્વા ઊચુસ્તે વૈ તપોધનાઃ॥ 9-44-11 (62641)
કારણં શ્રુતમસ્માભિઃ શાપશ્ચૈવ શ્રુતોઽનઘે।
કરિષ્યન્તિ તુ યત્પ્રાપ્તં સર્વ એવ તપોધનાઃ॥ 9-44-12 (62642)
એવમુક્ત્વા સરિચ્છ્રેષ્ઠામૂચુસ્તેઽથ પરસ્પરમ્।
વિમોચયામહે સર્વે શાપાદેતાં સરસ્વતીમ્॥ 9-44-13 (62643)
તે સર્વે બ્રાહ્મણા રાજંસ્તપોભિર્નિયમૈસ્તથા।
ઉપવાસૈશ્ચ વિવિધૈર્યમૈઃ કષ્ટવ્રતૈસ્તથા॥ 9-44-14 (62644)
આરાધ્ય પશુભર્તારં મહાદેવં જગત્પતિમ્।
મોક્ષયામાસુસ્તાં દેવીં સરિચ્છ્રેષ્ઠાં સરસ્વતીમ્॥ 9-44-15 (62645)
તેષાં તુ સા પ્રભાવેણ પ્રકૃતિસ્થા સરસ્વતી।
પ્રસન્નસલિલા જજ્ઞે યથા પૂર્વં તથૈવ હિ।
નિર્મુક્તા ચ સરિચ્છ્રેષ્ઠા વિબભૌ સા યથા પુરા॥ 9-44-16 (62646)
દૃષ્ટ્વા તોયં સરસ્વત્યા મુનિભિસ્તૈસ્તથા કૃતમ્।
તાનેવ શરણં જગ્મૂ રાક્ષસાઃ ક્ષુધિતાસ્તથા॥ 9-44-17 (62647)
કૃત્વાઞ્જલિં તતો રાજન્રાક્ષસાઃ ક્ષુધયાઽર્દિતાઃ।
ઊચુસ્તાન્વૈ મુનીન્સર્વાન્કૃપાયુક્તાન્પુનઃપુનઃ॥ 9-44-18 (62648)
વયં ચ ક્ષુધિતાશ્ચૈવ ધર્માદ્ધીનાશ્ચ શાશ્વતાત્।
ન ચ નઃ કામકારોઽયં યદ્વયં પાપકારિણા॥ 9-44-19 (62649)
યુષ્માકં ચાપ્રસાદેન દુષ્કૃતેન ચ કર્મણા।
પક્ષોઽયં વર્ધતેઽસ્માકં યતઃ સ્મો બ્રહ્મરાક્ષસાઃ।
યોષિતાં ચૈવ પાપેન યોનિદોષકૃતેન ચ॥ 9-44-20 (62650)
એવં હિ વૈશ્યશૂદ્રાણાં ક્ષત્રિયાણાં તથૈવ ચ।
યે બ્રાહ્મણાન્પ્રદ્વિષન્તિ તે ભવન્તીહ રાક્ષસાઃ॥ 9-44-21 (62651)
`શક્તિમન્તોઽપિ યે કેચિદાશ્રિતાનાં ચ રક્ષણમ્।
ન કુર્વન્તિ મનુષ્યાસ્તે સમ્ભવન્તીહ રાક્ષસાઃ'॥ 9-44-22 (62652)
આચાર્યમૃત્વિજં ચૈવ ગુરું વૃદ્વજનં તથા।
પ્રણિનો યેઽવમન્યન્તે તે ભવન્તીહ રાક્ષસાઃ॥ 9-44-23 (62653)
તત્કુરુધ્વમિહાસ્માકં તારણં દ્વિજસત્તમાઃ।
શક્તા ભવન્તઃ સર્વેષાં લોકાનામપિ તારણે॥ 9-44-24 (62654)
તેષાં તુ વચનં શ્રુત્વા તુષ્ટુવુસ્તાં મહાનદીમ્।
મોક્ષાર્થં રક્ષસાં તેષામૂચુઃ પ્રયતમાનસાઃ॥ 9-44-25 (62655)
ઋષય ઊચુઃ। 9-44-26x (5191)
ક્ષુતં કીટાવપન્નં ચ યચ્ચોચ્છિષ્ટાચિતં ભવેત્।
સકેશમવધૂતં ચ રુદિતોપહતં ચ યત્॥ 9-44-26 (62656)
શ્વભિઃ સંસૃષ્ટમન્નં ચ ભાગોઽસૌ રક્ષસામિહ।
તસ્માજ્જ્ઞાત્વા સદા વિદ્વાનેતાન્યત્નાદ્વિવર્જયેત્।
રાક્ષસાન્નમસૌ ભુઙ્ક્તે યો ભુઙ્ક્તે હ્યન્નમીદૃશમ્॥ 9-44-27 (62657)
શોધયિત્વા તતસ્તીર્થમૃષયસ્તે તપોધનાઃ।
મોક્ષાર્થં રાક્ષસાનાં ચ નદીં તાં પ્રત્યચોદયન્॥ 9-44-28 (62658)
મહર્ષીણાં મતં જ્ઞાત્વા તતઃ સા સરિતાં વરા।
અરુણામાનયામાસ સ્વાં તનું પુરુષર્ષભ॥ 9-44-29 (62659)
તસ્યાન્તેરાક્ષસાઃ સ્નાત્વા તનૂસ્ત્યક્ત્વા દિવં ગતાઃ।
અરુણાયાં મહારાજ બ્રહ્મવધ્યાપહા હિ સા॥ 9-44-30 (62660)
એતમર્થમભિજ્ઞાય દેવરાજઃ શતક્રતુઃ।
તસ્મિંસ્તીર્થે વરે સ્નાત્વા વિમુક્તઃ પાપ્મના કિલ॥ 9-44-31 (62661)
જનમેજય ઉવાચ। 9-44-32x (5192)
કિમર્થં ભગવાઞ્શક્રો બ્રહ્મવધ્યામવાપ્તવાન્।
કથમસ્મિંશ્ચ તીર્થે વૈ આપ્લુત્યાકલ્મષોઽભવત્॥ 9-44-32 (62662)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-44-33x (5193)
શૃણુષ્વૈતદુપાખ્યાનં યથાવૃત્તં જનેશ્વર।
યથા બિભેદ સમયં નમુચેર્વાસવઃ પુરા॥ 9-44-33 (62663)
જમુચિર્વાસવાદ્ભીતઃ સૂર્યરશ્મિં સમાવિશત્।
તેનેન્દ્રઃ સખ્યમકરોત્સમયં ચેદમબ્રવીત્॥ 9-44-34 (62664)
ન ચાર્દ્રેણ ન શુષ્કેણ ન રાત્રૌ નાપિ ચાહનિ।
વધિષ્યામ્યસુરશ્રેષ્ઠ સખે સત્યેન તે શપે॥ 9-44-35 (62665)
એવં સ કૃત્વા સમયં દૃષ્ટ્વા નીહાસ્મીશ્વરઃ।
ચિચ્છેદાસ્ય શિરો રાજન્નપાં ફેનેન વાસવઃ॥ 9-44-36 (62666)
તચ્છિરો નમુચેશ્છિન્નં પૃષ્ઠતઃ શક્રમન્વિયાત્।
ભોભો મિત્રહ પાપેતિ બ્રુવાણં શક્રમન્તિકાત્॥ 9-44-37 (62667)
એવં સ શિરસા તેન ચોદ્યમાનઃ પુનઃ પુનઃ।
પિતામહાય સન્તપ્ત એતમર્થં ન્યવેદયત્॥ 9-44-38 (62668)
તમબ્રવીલ્લોકગુરુરરુણાયાં યથાવિધિ।
ઇષ્ટ્વોપસ્પૃશ દેવેન્દ્ર તીર્થે પાપભયાપહે॥ 9-44-39 (62669)
[એષા પુણ્યજલા શક્ર કૃતા મુનિભિરેવ તુ।
નિગૂઢમસ્યાગમનમિહાસીત્પૂર્વમેવ તુ॥ 9-44-40 (62670)
તતોઽભ્યેત્યારુણાં દેવીં પ્લાવયામાસ વારિણા।
સરસ્વત્યારુણાયાશ્ચ પુણ્યોઽયં સઙ્ગમો મહાન્॥ 9-44-41 (62671)
ઇહ ત્વં યજ દેવેન્દ્ર દદ દાનાન્યનેકશઃ।
અત્રાપ્લુત્ય સુઘોરાત્ત્વં પાતકાદ્વિપ્રમોક્ષ્યસે॥] 9-44-42 (62672)
ઇત્યુક્તઃ સ સરસ્વત્યાઃ કુઞ્જે વૈ જનમેજય।
ઇષ્ટ્વા યથાવદ્બલભિદરુણાયામુપાસ્પૃશત્॥ 9-44-43 (62673)
સ મુક્તઃ પાપ્મના તેન બ્રહ્મવધ્યાકૃતેન ચ।
જગામ સંહૃષ્ટમનાસ્ત્રિદિવં ત્રિદશેશ્વરઃ॥ 9-44-44 (62674)
શિરસ્તચ્ચાપિ નમુચેસ્તત્રૈવાપ્લુત્ય ભારત।
લોકાન્કામદુધાત્પ્રાપ્તમક્ષયાન્રાજસત્તમ॥ 9-44-45 (62675)
વૈશપાયન ઉવાચ। 9-44-46x (5194)
તત્રાપ્યુપસ્પૃશ્ય બલો મહાત્મા
દત્ત્વા ચ દાનાનિ પૃથગ્વિધાનિ।
અવાપ્ય ધર્મં પરમાર્યકર્મા
જગામ સોમસ્ય મહત્સુતીર્થમ્॥ 9-44-46 (62676)
યત્રાયજદ્રાજસૂયેન સોમઃ
સાક્ષાત્પુરા વિધિવત્પાર્થિવેન્દ્ર।
અત્રિર્ધીમાન્બ્રહ્મપુત્રો બભૂવ
હોતા યસ્મિન્ક્રતુમુખ્યે મહાત્મા॥ 9-44-47 (62677)
યસ્યાન્તેઽભૂત્સુમહદ્દાનવાનાં
દૈતેયાનાં રાક્ષસાનાં ચ દેવૈઃ।
સઙ્ગ્રામો વૈ તારકાખ્યઃ સુતીવ્રો
યત્ર સ્કન્દસ્તારકાખ્યં જઘાન॥ 9-44-48 (62678)
સૈનાપત્યં લબ્ધવાન્દૈવતાનાં
મહાસેનો યત્ર દૈત્યાન્તકર્તા।
સાક્ષાચ્ચૈવં ન્યવસત્કાર્તિકેયઃ
સદા કુમારો યત્ર સ પ્લુક્ષરાજઃ॥ ॥ 9-44-49 (62679)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ચતુશ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 44 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-44-10 અધ્યાસ્યામહે અધ્યવસાયં કરિષ્યામહે॥ 9-44-49 સદા કુમારો યત્ર નક્ષત્રધર્મા ઇતિ ક.પાઠઃ। યત્ર નક્ષત્રકામઃ ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 9-44-44 ચતુશ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 045
॥ શ્રીઃ ॥
9.45. અધ્યાયઃ 045
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
કુમારોત્પત્તિવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-45-0 (62680)
જનમેજય ઉવાચ। 9-45-0x (5195)
સરસ્વત્યાઃ પ્રભાવોઽયમુક્તસ્તે દ્વિજસત્તમ।
કુમારસ્યાભિષેકં તુ બ્રહ્મન્નાખ્યાતુમર્હસિ॥ 9-45-1 (62681)
યસ્મિન્દેશે ચ કાલે ચ યથા ચ વદતાં વર।
યૈશ્ચાભિષિક્તો ભગવાન્વિધિના યેન ચ પ્રભુઃ॥ 9-45-2 (62682)
સ્કન્દો યથા ચ દૈત્યાનામકરોત્કદનં મહત્।
તથા મે સર્વમાચક્ષ્વ પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 9-45-3 (62683)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-45-4x (5196)
કુરુવંશસ્ય સદૃશં કૌતૂહલમિદં તવ।
હર્ષમુત્પાદયત્વેવ વચો મે જનમેજય॥ 9-45-4 (62684)
હન્ત તે કથયિષ્યામિ શૃણ્વાનસ્ય નરાધિપ।
અભિષેકં કુમારસ્ય પ્રભાવં ચ મહાત્મનઃ॥ 9-45-5 (62685)
તેજો માહેશ્વરં સ્કન્નમગ્નૌ પ્રપતિતં પુરા।
તત્સર્વં ભગવાનગ્નિર્નાશકદ્ધર્તુમક્ષયમ્॥ 9-45-6 (62686)
તેન સીદતિ તેજસ્વી દીપ્તિમાન્હવ્યવાહનઃ।
ન ચૈવં ધારયામાસ બ્રહ્મણે ઉક્તવાન્પ્રભુઃ॥ 9-45-7 (62687)
સ ગઙ્ગામુપસગમ્ય નિયોગાદ્બ્રહ્મણઃ પ્રભુઃ।
ગર્ભમાહિતવાન્દિવ્યં ભાસ્કરોપમતેજસમ્॥ 9-45-8 (62688)
અથ ગઙ્ગાપિ તં ગર્ભમસહન્તી વિધારણે
ઉત્સસર્જ ગિરૌ રમ્યે હિમવત્યમરાર્ચિતે॥ 9-45-9 (62689)
સ તત્ર વવૃધે લોકાનાવૃત્ય જ્વલનાત્મજઃ।
દદૃશુર્જ્વલનાકારં તં ગર્ભમથ કૃત્તિકાઃ॥ 9-45-10 (62690)
શરસ્તમ્બે મહાત્માનમનલાત્મજમીશ્વરમ્।
મમાયમિતિ તાઃ સર્વાઃ પુત્રાર્થિન્યોઽભિચુક્રુશુઃ॥ 9-45-11 (62691)
તાસાં વિદિત્વા ભાવં તં માતૄણાં ભગવાન્પ્રભુઃ।
પ્રસ્નુતાનાં પયઃ ષડ્ભિર્વદનૈરપિબત્તદા॥ 9-45-12 (62692)
તં પ્રભાવં સમાલક્ષ્ય તસ્ય બાલસ્ય કૃત્તિકાઃ।
પરં વિસ્મયમાપન્ના દેવ્યો દિવ્યવપુર્ધરાઃ॥ 9-45-13 (62693)
યત્રોત્સૃષ્ટશ્ચ ગર્ભઃ સ ગઙ્ગયા નિરિમૂર્ધનિ।
સ શૈલઃ કાઞ્ચનઃ સર્વઃ સમ્બભૌ મેરુવત્તદા॥ 9-45-14 (62694)
વર્ધતા ચૈવ ગર્ભેણ પૃથિવી તેન રઞ્જિતા।
અતશ્ચ સર્વે સંવૃત્તા ગિરયઃ કાઞ્ચનાત્મકાઃ॥ 9-45-15 (62695)
કુમારઃ સુમહાવીર્યઃ કાર્તિકેય ઇતિ સ્મૃતઃ।
ગાઙ્ગેયઃ પૂર્વમભવન્મહાકાયો બલાન્વિતઃ॥ 9-45-16 (62696)
શમેન તપસા ચૈવ વીર્યેણ ચ સમન્વિતઃ।
વવૃધેઽતીવ રાજેન્દ્ર ચન્દ્રવત્પ્રિયદર્શનઃ। 9-45-17 (62697)
સ તસ્મિન્કાઞ્ચને દિવ્યે શરસ્તમ્બે શ્રિયા વૃતઃ।
સ્તયમાનઃ સદા શેતે ગન્ધર્વૈર્મુનિભિસ્તથા॥ 9-45-18 (62698)
તથૈનમન્વનૃત્યન્ત દેવકન્યાઃ સહસ્રશઃ।
દિવ્યવાદિત્રનૃત્યજ્ઞાઃ સ્તુવન્ત્યશ્ચારુદર્શનાઃ॥ 9-45-19 (62699)
અન્વયુશ્ચાગ્નયઃ સર્વે ગઙ્ગા ચ સરિતાં વરા।
દધાર પૃથિવી ચૈનં બિભ્રતી રૂપમુત્તમમ્। 9-45-20 (62700)
જાતકર્માદિકાસ્તસ્ય ક્રિયાશ્ચક્રે બૃહસ્પતિઃ।
વેદશ્ચૈનં ચતુર્મૂર્તિરપતસ્થે કૃતાઞ્જલિઃ॥ 9-45-21 (62701)
ધનુર્વેદશ્ચતુષ્પાદઃ સાસ્ત્રગ્રામઃ સસઙ્ગ્રહઃ।
તત્રૈનં સમુપાતિષ્ઠત્સાક્ષાદ્વાણી ચ કેવલા॥ 9-45-22 (62702)
સ દદર્શ મહાત્માનં દેવદેવમુમાપતિઃ।
શૈલપુત્ર્યા સમાગમ્યભૂતસઙ્ઘશતૈર્વૃતઃ॥ 9-45-23 (62703)
નિકાયા ભૂતસઙ્ઘાનાં પરમાદ્ભુતદર્શનાઃ।
વિકૃતા વિકૃતાકારા વિકૃતાભરણધ્વજાઃ॥ 9-45-24 (62704)
વ્યાઘ્રસિંહર્ક્ષવદના બિડાલમકરાનનાઃ।
વૃષદંશમુખાશ્ચાન્યે ગજોષ્ટ્રવદનાસ્તથા॥ 9-45-25 (62705)
ઉલૂકવદનાઃ કેચિદ્ગૃધ્રગોમાયુદર્શનાઃ।
ક્રૌઞ્ચપારાવતનિભૈર્વદનૈ રાઙ્કવૈરપિ॥ 9-45-26 (62706)
શ્વાવિચ્છલ્યકગોધાનામજૈડકગવાં તથા।
સદૃશાનિ વપૂંષ્યન્યે તત્રતત્ર વ્યધારયન્॥ 9-45-27 (62707)
કેચિચ્છેલામ્બુદપ્રખ્યાશ્ચક્રાલાતગદાયુધાઃ।
કેચિદઞ્જનપુઞ્જાભાઃ કેચિચ્છ્વેતાચલપ્રભાઃ॥ 9-45-28 (62708)
સપ્તમાતૃગણાશ્ચૈવ સમાજગ્મુર્વિશામ્પતે।
સાધ્યા વિશ્વેઽથ મરુતો વસવઃ પિતરસ્તથા॥ 9-45-29 (62709)
રુદ્રાદિત્યાસ્તથા સિદ્ધા ભુજગા દાનવાઃ ખગાઃ।
બ્રહ્મા સ્વયમ્ભૂર્ભગવાન્સપુત્રઃ સહવિષ્ણુના॥ 9-45-30 (62710)
શક્રસ્તથાઽભ્યયાદ્દ્રષ્ટું કુમારમમિતપ્રભમ્।
નારદપ્રમુખાશ્ચાપિ દેવગન્ધર્વસત્તમાઃ॥ 9-45-31 (62711)
દેવર્ષયશ્ચ સિદ્ધાશ્ચ બૃહસ્પતિપુરોગમાઃ।
પિતરો જગતઃ શ્રેષ્ઠા દેવાનામપિ દેવતાઃ।
તેઽપિ તત્ર સમાજગ્મુર્યામા ધામાશ્ચ સર્વશઃ॥ 9-45-32 (62712)
સ તુ બાલોઽપિ બલવાન્મહાયોગબલાન્વિતઃ।
અભ્યાજગામ દેવેશં શૂલહસ્તં પિનાકિનમ્॥ 9-45-33 (62713)
તમાવ્રજન્તમાલક્ષ્ય શિવસ્યાસીન્મનોગતમ્।
યુગપચ્છૈલપુત્ર્યાશ્ચ ગઙ્ગાયાઃ પાવકસ્ય ચ॥ 9-45-34 (62714)
કં નુ પૂર્વમયં બાલો ગૌરવાદભ્યુપૈષ્યતિ।
અપિ મામિતિ સર્વેષાં તેષામાસીન્મનોગતમ્॥ 9-45-35 (62715)
તેષામેતમભિપ્રાયં ચતુર્ણામુપલક્ષ્ય સઃ।
યુગપદ્યોગમાસ્થાય સસર્જ વિવિધાસ્તનૂઃ॥ 9-45-36 (62716)
તતોઽભવચ્ચતુર્મૂર્તિઃ ક્ષણેન ભગવાન્પ્રભુઃ।
તસ્ય શાખો વિશાખશ્ચ નૈગમેયશ્ચ પૃષ્ઠતઃ॥ 9-45-37 (62717)
એવં સ કૃત્વા હ્યાત્માનં ચતુર્ધા ભગવાન્પ્રભુઃ।
યતો રુદ્રસ્તતઃ સ્કન્દો જગામાદ્ભુતદર્શનઃ॥ 9-45-38 (62718)
વિશાખસ્તુ યયૌ દેવીં તતો ગિરિવરાત્મજામ્।
શાખો યયૌ સ ભગવાન્દિવ્યમૂર્તિર્વિભાવસુમ્॥ 9-45-39 (62719)
નૈગમેયોઽગમદ્ગઙ્ગાં કુમારઃ પાવકપ્રભઃ॥ 9-45-40 (62720)
સર્વે ભાસુરદેહાસ્તે ચત્વારઃ સમરૂપિણઃ।
તાન્સમભ્યયુરવ્યગ્રાસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 9-45-41 (62721)
હાહાકારો મહાનાસીદ્દેવદાનવરક્ષસામ્।
તદ્દૃષ્ટ્વા મહદાશ્ચર્યમદ્ભુતં રોમહર્ષણમ્॥ 9-45-42 (62722)
તતો રુદ્રશ્ચ દેવી ચ પાવકશ્ચ પિતામહમ્।
ગઙ્ગયા સહિતાઃ સર્વે પ્રણિપેતુર્જગત્પતિમ્॥ 9-45-43 (62723)
પ્રણિપત્ય તતસ્તે તુ વિધિવદ્રાજપુઙ્ગવ।
ઇદમૂચુર્વચો રાજન્કાર્તિકેયપ્રિયેપ્સયા॥ 9-45-44 (62724)
અસ્ય બાલસ્ય ભગવન્નાધિપત્ય યથેપ્સિતમ્।
અસ્મત્પ્રિયાર્થં દેવેશ સદૃશં દાતુમર્હસિ॥ 9-45-45 (62725)
તતઃ સ ભગવાન્ધીમાન્સર્વલોકપિતામહઃ।
મનસા ચિન્તયામાસ કિમયં લભતામિતિ॥ 9-45-46 (62726)
ઐશ્વર્યાણિ ચ સર્વાણિ દેવગન્ધર્વરક્ષસામ્।
ભૂતયક્ષવિહઙ્ગાનાં પન્નગાનાં ચ સર્વશઃ॥ 9-45-47 (62727)
સર્વમેવાદિદેશાસૌ કૌરવેય મહાત્મનઃ।
સમર્થં ચ તમૈશ્વર્યે મહામતિરમન્યત॥ 9-45-48 (62728)
તતો મુહૂર્તં સ ધ્યાત્વા દેવાનાં સ્રેયસિ સ્થિતઃ।
સૈનાપત્યં દદૌ તસ્મૈ સર્વ ભૂતેષુ ભારત॥ 9-45-49 (62729)
સર્વદેવનિકાયાનાં યે રાજાનઃ પરિશ્રુતાઃ।
તાન્સર્વાન્વ્યાદિદેશાસ્મૈ સર્વભૂતપિતામહઃ॥ 9-45-50 (62730)
તતઃ કુમારમાદાય દેવા બ્રહ્મપુરોગમાઃ।
અભિષેકાર્થમાજગ્મુઃ શૈલેન્દ્રં સહિતાસ્તતઃ॥ 9-45-51 (62731)
પુણ્યાં હૈમવતીં દેવીં સરિચ્છ્રેષ્ઠાં સરસ્વતીમ્।
સમન્તપઞ્ચકે યા વૈ ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતા॥ 9-45-52 (62732)
તત્ર તીરે સરસ્વત્યાઃ પુણ્યે સર્વગુણાન્વિતે।
નિષેદુર્દેવગન્ધર્વાઃ સર્વે સમ્પૂર્ણમાનસાઃ॥ ॥ 9-45-53 (62733)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ પઞ્ચચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 45 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-45-6 તત્સર્વભક્ષો ભગવાન્નાશકદ્દગ્ધુમક્ષયમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-45-7 તેનાસીદતિ તેજસ્વી ઇતિ ઝ.ઙ.પાઠઃ॥ 9-45-25 બિડાલવૃષદંશૌ માર્જારજાતિભેદૌ તત્સદૃશાનનૌ॥ 9-45-27 શ્વાનશલ્યકગોધાનામિતિ ક.પાઠઃ॥ 9-45-37 તસ્ય સ્કન્દસ્ય પૃષ્ઠતઃ પશ્ચાત્ શાખવિશાખનૈગમેયાઃ આસન્। તે સ્કન્દેન સહ ચત્વારઃ॥ 9-45-39 વાયુમૂર્તિર્વિભાવસુમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-45-42 અદ્ભુતમદૃષ્ટપૂવમ્॥ 9-45-45 પઞ્ચચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 046
॥ શ્રીઃ ॥
9.46. અધ્યાયઃ 046
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
બૃહસ્પત્યાદિભિઃ સ્કન્દસ્ય સૈનાપત્યેઽભિષેચનમ્॥ 1 ॥ બ્રહ્માદિભિઃ સ્કન્દાય સ્વસ્વપારિષદાનાં દાનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-46-0 (62734)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-46-0x (5197)
તતોઽભિષેકસમ્ભારાન્સર્વાન્સમ્ભૃત્ય શાસ્ત્રતઃ।
બૃહસ્પતિઃ સમિદ્ધેઽગ્નૌ જુહાવાગ્નિં યથાવિધિ॥ 9-46-1 (62735)
તતો હિમવતા દત્તે મણિપ્રવરશોભિતે।
દિવ્યરત્નાચિતે પુણ્યે નિષણ્ણં પરમાસને॥ 9-46-2 (62736)
સર્વમઙ્ગલસમ્ભારૈર્વિધિમન્ત્રપુરસ્કૃતમ્।
આભિષેચનિકં દ્રવ્યં ગૃહીત્વા દેવતાગણાઃ॥ 9-46-3 (62737)
ઇન્દ્રાવિષ્ણૂ મહાવીર્યૌ સૂર્યોચન્દ્રમસૌ તથા।
ધાતા ચૈવ વિધાતા ચ તથા ચૈવાનિલાનલૌ॥ 9-46-4 (62738)
પૂષ્ણા ભગેનાર્યમ્ણા ચ અંશેન ચ વિવસ્વતાં।
રુદ્રશ્ચ સહિતો ધીમાન્મિત્રેણ વરુણેન ચ॥ 9-46-5 (62739)
રુદ્રૈર્વસુભિરાદિત્યૈરશ્વિભ્યાં ચ વૃતઃ પ્રભુઃ।
વિશ્વૈર્દેવૈર્મરુદ્ભિશ્ચ સાધ્યૈશ્ચ પિતૃભિઃ સહ॥ 9-46-6 (62740)
ગન્ધર્વૈરપ્સરોભિશ્ચ યક્ષરાક્ષસપન્નગૈઃ।
દેવર્ષિભિરસઙ્ખ્યાતૈસ્તથા બ્રહ્મર્ષિભિસ્તથા॥ 9-46-7 (62741)
વૈખાનસૈર્વાલખિલ્યૈર્વાય્વાહારૈર્મરીચિપૈઃ।
ભૃગુભિશ્ચાઙ્ગિરોભિશ્ચ યતિભિશ્ચ મહાત્મભિઃ॥ 9-46-8 (62742)
સર્વૈર્વિદ્યાધરૈઃ પુણ્યૈર્યોગસિદ્ધૈસ્તથા વૃતઃ।
પિતામહઃ પુલસ્ત્યશ્ચ પુલહશ્ચ મહાતપાઃ॥ 9-46-9 (62743)
અઙ્ગિરાઃ કશ્યપોઽત્રિશ્ચ મરીચિર્ભૃગુરેવ ચ।
ક્રતુર્હરિઃ પ્રચેતાશ્ચ મનુર્દક્ષસ્તથૈવ ચ॥ 9-46-10 (62744)
ઋતવશ્ચ ગ્રહાશ્ચૈવ જ્યોતીંષિ ચ વિશામ્પતે।
મૂર્તિમત્યશ્ચ સરિતો વેદાશ્ચૈવ સનાતનાઃ॥ 9-46-11 (62745)
સમુદ્રાશ્ચ હદાશ્ચૈવ તીર્થાનિ વિવિધાનિ ચ।
પૃથિવી દ્યૌર્દિશશ્ચૈવ પાદપાશ્ચ જનાધિપ॥ 9-46-12 (62746)
અદિતિર્દેવમાતા ચ હીઃ શ્રીઃ સ્વાહા સરસ્વતી।
ઉમા શચી સિનીવાલી તથૈવાનુમતિઃ કુહૂઃ॥ 9-46-13 (62747)
રાકા ચ ધિષણા ચૈવ પત્ન્યશ્ચાન્યા દિવૌકસામ્।
હિમવાંશ્ચૈવ વિન્ધ્યશ્ચ મેરુશ્ચાનેકશૃઙ્ગવાન્॥ 9-46-14 (62748)
ઐરાવતઃ સાનુચરઃ કલાઃ કાષ્ઠાસ્તથૈવ ચ।
માસાર્ધમાસા ઋતવસ્તથા રાત્ર્યહની નૃપ॥ 9-46-15 (62749)
ઉચ્ચૈઃ શ્રવા હયશ્રેષ્ઠો નાગરાજશ્ચ વાસુકિઃ।
અરુણો ગરુડશ્ચૈવ વૃક્ષાશ્ચૌષધિભિઃ સહ॥ 9-46-16 (62750)
ધર્મશ્ચ ભગવાન્દેવઃ સમાજગ્મુર્હિ સઙ્ગતાઃ।
કાલો યમશ્ચ મૃત્યુશ્ચ યમસ્યાનુચરાશ્ચ યે॥ 9-46-17 (62751)
બહુલત્વાચ્ચ નોક્તા યે વિવિધા દેવતાગણાઃ।
તે કુમારાભિષેકાર્ષં સમાજગ્મુસ્તતસ્તતઃ॥ 9-46-18 (62752)
જગૃહુસ્તે તદા રાજન્સર્વં એવ દિવૌકસઃ।
આભિષેચનિકં ભાણ્ડં મઙ્ગલાનિ ચ સર્વશઃ॥ 9-46-19 (62753)
દિવ્યસમ્ભારસંયુક્તૈઃ કલશૈઃ કાઞ્ચનૈર્નૃપ।
સારસ્વતાભિઃ પુણ્યાભિરદ્ભિસ્તાભિરલઙ્કૃતમ્॥ 9-46-20 (62754)
અભ્યષિઞ્ચન્કુમારં વૈ સમ્પ્રહૃષ્ટા દિવૌકસઃ।
સૈનાપત્યે મહાત્માનમસુરાણાં ભયઙ્કરમ્॥ 9-46-21 (62755)
પુરા યથા મહારાજ વરુણં વૈ જલેશ્વરમ્।
તથાઽભ્યષિઞ્ચદ્ભગવાન્સર્વલોકપિતામહઃ॥ 9-46-22 (62756)
કશ્યપશ્ચ મહાતેજા યે ચાન્યે સોકકીર્તિતાઃ।
તસ્મૈ બ્રહ્મા દદૌ પ્રીતો બલિનો વાતરંહસઃ॥ 9-46-23 (62757)
કામવીર્યધરાન્સિદ્ધાન્મહાપારિષદાન્પ્રભુઃ।
નન્દિસેનં લોહિતાક્ષં ઘણ્ટાકાર્ણં ચ સમ્મતમ્॥ 9-46-24 (62758)
ચતુર્થમસ્યાનુચરં ખ્યાતં કુમુદમાલિનમ્।
તત્ર સ્થાણુર્મહાતેજા મહાપારિષદં પ્રભુઃ॥ 9-46-25 (62759)
માયાશતધરં કામં કામવીર્યબલાન્વિતમ્।
દદૌ સ્કન્દાય રાજેન્દ્ર સુરારિવિનિબર્હણમ્॥ 9-46-26 (62760)
સહિ દેવાસુરે યુદ્ધે દૈત્યાનાં ભીમકર્મણામ્।
જઘાન દોર્ભ્યાં સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રયુતાનિ ચતુર્દશ॥ 9-46-27 (62761)
તથા દેવા દદુસ્તસ્મૈ સેનાં નૈર્ઋતસઙ્કુલામ્।
દેવશત્રુક્ષયકરીમજય્યાં વિશ્વરૂપિણીમ્॥ 9-46-28 (62762)
જયશબ્દં તથા ચક્રુર્દેવાઃ સર્વે સવાસવાઃ।
ગન્ધર્વા યક્ષરક્ષાંસિ મુનયઃ પિતરસ્તથા॥ 9-46-29 (62763)
તતઃ પ્રાદાદનુચરૌ યમઃ કાલોપમાવુભૌ।
ઉન્માથં ચ પ્રમાથં ચ મહાવીર્યૌ મહાદ્યુતી॥ 9-46-30 (62764)
સુભ્રાજો ભાસ્વરશ્ચૈવ યૌ તૌ સૂર્યાનુયાયિનૌ।
તૌ સૂર્યઃ કાર્તિકેયાય દદૌ પ્રીતઃ પ્રતાપવાન્॥ 9-46-31 (62765)
કૈલાસશૃઙ્ગસઙ્કાશૌ શ્વેતમાલ્યાનુલેપનૌ।
સોમોઽપ્યનુચરૌ પ્રાદાન્મણિં સુમણિમેવ ચ॥ 9-46-32 (62766)
જ્વાલાજિહ્વં તથા જ્યોતિરાત્મજાય હુતાશનઃ।
દદાવનુચરૌ શૂરૌ પરસૈન્યપ્રમાથિનૌ॥ 9-46-33 (62767)
પરિધં ચ વટં ચૈવ ભીમં ચ સુમહાબલમ્।
દહતિં દહનં ચૈવ પ્રચણ્ડૌ વીર્યસમ્મતૌ॥ 9-46-34 (62768)
અંશોઽપ્યનુચરાન્પઞ્ચ દદૌ સ્કન્દાય ધીમતે।
ઉત્ક્રોશં સત્કરં ચૈવ વજ્રદણ્ડધરાવુભૌ॥ 9-46-35 (62769)
દદાવનલપુત્રાય વાસવઃ પરવીરહા।
તૌ હિ શત્રૂન્મહેન્દ્રાસ્ય જઘ્નતુઃ સમરે બહૂન્॥ 9-46-36 (62770)
ચક્રં વિક્રમકં ચૈવ સઙ્ક્રમં ચ મહાબલમ્।
સ્કન્દાય ત્રીનનુચરાન્દદૌ વિષ્ણુર્મહાયશાઃ॥ 9-46-37 (62771)
વર્ધનં નન્દનં ચૈવ સર્વવિદ્યાવિશારદૌ।
સ્કન્દાય દદતુઃ પ્રીતાવશ્વિનૌ ભિષજાં વરૌ॥ 9-46-38 (62772)
કિન્દું ચ કુસુમં ચૈવ કુમુદં ચ મહાયશાઃ।
ડમ્બરાડમ્બરૌ ચૈવ દદૌ ધાતા મહાત્મને॥ 9-46-39 (62773)
વક્રાનુવક્રૌ બલિનૌ મેષવક્ત્રૌ બલોત્કટૌ।
દદૌ ત્વષ્ટા મહામાયૌ સ્કન્દાયાનુચરાવુભૌ॥ 9-46-40 (62774)
સુવ્રતં સત્યસન્ધં ચ દદૌ મિત્રો મહાત્મને।
કુમારાય મહાત્માનૌ તપોવિદ્યાધરૌ પ્રભુઃ॥ 9-46-41 (62775)
સુદર્શનીયૌ વરદૌ ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતૌ।
સુવ્રતં ચ મહાત્માનં શુભકર્માણમેવ ચ॥ 9-46-42 (62776)
કાર્તિકેયાય સમ્પ્રાદાદ્વિધાતા લોકવિશ્રુતૌ।
પાણીતકં કાલિકં ચ મહામાયાવિનાવુભૌ॥ 9-46-43 (62777)
પૂષા ચ પાર્ષદૌ પ્રાદાત્કાર્તિકેયાય ભારત।
બલં ચાતિબલં ચૈવ મહાવક્ત્રૌ મહાબલૌ॥ 9-46-44 (62778)
પ્રદદૌ કાર્તિકેયાય વાયુર્ભરતસત્તમ।
યમં ચાતિયમં ચૈવ તિમિવક્ત્રૌ મહાબલૌ॥ 9-46-45 (62779)
પ્રદદૌ કાર્તિકેયાય વરુણઃ સત્યસઙ્ગરઃ।
સુવર્ચસં મહાત્માનં તથૈવાપ્યતિવર્ચસમ્॥ 9-46-46 (62780)
હિમવાન્પ્રદદૌ રાજન્હુતાશનસુતાય વૈ।
કાઞ્ચનં ચ મહાત્માનં મેઘમાલિનમેવ ચ॥ 9-46-47 (62781)
દદાવનુચરૌ મેરુરગ્નિપુત્રાય ભારત।
સ્થિરં ચાતિસ્થિરં ચૈવ મેરુરેવાપરૌ દદૌ॥ 9-46-48 (62782)
મહાત્મા ત્વગ્નિપુત્રાય મહાબલપરાક્રમૌ।
ઉચ્છૃઙ્ગં ચાતિશૃઙ્ગં ચ મહાપાષાણયોધિનૌ॥ 9-46-49 (62783)
પ્રદદાવગ્નિપુત્રાય વિન્ધ્યઃ પારિષદાવુભૌ।
સઙ્ગ્રહં વિગ્રહં ચૈવ સમુદ્રોઽમિ ગદાધરૌ॥ 9-46-50 (62784)
પ્રદદાવગ્નિપુત્રાય મહાપારિષદાવુભૌ।
ઉન્માદં શઙ્કુકર્ણં ચ પુષ્પદન્તં તથૈવ ચ॥ 9-46-51 (62785)
પ્રદદાવગ્નિપુત્રાય પાર્વતી શુભદર્શના।
જયં મહાજયં ચૈવ ગઙ્ગા જ્વલનસૂનવે॥ 9-46-52 (62786)
પ્રદદૌ પુરુષવ્યાઘ્ર વાસુકિઃ પન્નગેશ્વરઃ।
એવં સાધ્યાશ્ચ રુદ્રાશ્ચ વસવઃ પિતરસ્તથા॥ 9-46-53 (62787)
સાગરાઃ સરિતશ્ચૈવ ગિરયશ્ચ મહાબલાઃ।
દદુઃ સેનાગણાધ્યક્ષાઞ્શૂલપટ્ટસધારિણઃ॥ 9-46-54 (62788)
દિવ્યપ્રહરણોપેતાન્નાનાવેષવિભૂષિતાન્।
શૃણુ નામાનિ ચાપ્યેષાં યેઽન્યે સ્કન્દસ્ય સૈનિકાઃ॥ 9-46-55 (62789)
વિવિધાયુધસમ્પન્નાશ્ચિત્રાભરણભૂષિતાઃ।
શઙ્કુકર્ણો નિકુમ્ભશ્ચ પદ્મઃ કુમુદ એવ ચ॥ 9-46-56 (62790)
અનન્તો દ્વાદશભુજસ્તથા કૃષ્ણોપકૃષ્ણકૌ।
ઘ્રાણશ્રવાઃ કપિસ્કન્ધઃ કાઞ્ચનાક્ષો જલન્ધમઃ॥ 9-46-57 (62791)
અક્ષઃ સન્તર્જનો રાજન્કુનદીકસ્તમોન્તકૃત્।
એકાક્ષો દ્વાશાક્ષશ્ચ તથૈવૈકજટઃ પ્રભુઃ॥ 9-46-58 (62792)
સહસ્રબાહુર્વિકટો વ્યાઘ્રાક્ષઃ ક્ષિતિકમ્પનઃ।
પુણ્યનામા સુનામા ચ સુચક્રઃ પ્રિયદર્શનઃ॥ 9-46-59 (62793)
પરિશ્રુતઃ કોકનદઃ પ્રિયમાલ્યાનુલેપનઃ।
અજોદરો ગજશિરાઃ સ્કન્ધાક્ષઃ શતલોચનઃ॥ 9-46-60 (62794)
જ્વાલાજિહ્વઃ કરાલાક્ષઃ શિતિકેશો જટી હરિઃ।
પરિશ્રુતઃ કોકનદઃ કૃષ્ણકેશો જટાધરઃ॥ 9-46-61 (62795)
ચતુર્દંષ્ટ્રોઽષ્ટજિહ્વશ્ચ મેઘનાદઃ પૃથુશ્રવાઃ।
વિદ્યુતાક્ષો ધનુર્વક્ત્રો જાઠરો મારુતાશનઃ॥ 9-46-62 (62796)
ઉદારાક્ષો રથાક્ષશ્ચ વજ્રનાભો વસુપ્રભઃ।
સમુદ્રવેગો રાજેન્દ્ર શૈલકમ્પી તથૈવ ચ॥ 9-46-63 (62797)
વૃષો મેષઃ પ્રવાહશ્ચ તથા નન્દોપનન્દકૌ।
ધૂમ્રઃ શ્વેતઃ કલિઙ્ગશ્ચ સિદ્ધાર્થો વરદસ્તથા॥ 9-46-64 (62798)
પ્રિયકશ્ચૈવ નન્દશ્ચ ગોનન્દશ્ચ પ્રતપવાન્।
આનન્દશ્ચ પ્રમોદશ્ચ સ્વસ્તિકો ધ્રુવકસ્તથા॥ 9-46-65 (62799)
ક્ષેમવાહઃ સુવાહશ્ચ સિદ્ધપાત્રશ્ચ ભારત।
ગોવ્રજઃ કનકાપીડો મહાપારિષદેશ્વરઃ॥ 9-46-66 (62800)
ગાયનો હસનશ્ચૈવ બાણઃ ખઙ્ગશ્ચ વીર્યવાન્।
વૈતાલી ગતિતાલી ચ તથા કથકવાતિકૌ॥ 9-46-67 (62801)
હંસજઃ પઙ્કદિગ્ધાઙ્ગઃ સમુદ્રોન્માદનશ્ચ હ।
રણોત્કટઃ પ્રહાસશ્ચ શ્વેતસિદ્ધશ્ચ નન્દનઃ॥ 9-46-68 (62802)
કાલકણ્ઠઃ પ્રભાસશ્ચ તથા કુમ્ભાણ્ડકોદરઃ।
કાલકક્ષઃ સિતશ્ચૈવ ભૂતાનાં મથનસ્તથા॥ 9-46-69 (62803)
યજ્ઞવાહઃ સુવાહશ્ચ દેવયાજી ચ સોમપઃ।
મજ્જાનશ્ચ મહાતેજાઃ ક્રથક્રાથૌ ચ ભારત॥ 9-46-70 (62804)
તુહરશ્ચ તુહારશ્ચ ચિત્રદેવશ્ચ વીર્યવાન્।
મધુરઃ સુપ્રસાદશ્ચ કિરીટી ચ મહાબલઃ॥ 9-46-71 (62805)
વત્સલો મધુવર્ણશ્ચ કલશોદર એવ ચ।
ધર્મદો મન્મથકરઃ સૂચીવક્ત્રશ્ચ વીર્યવાન્॥ 9-46-72 (62806)
શ્વેતવક્ત્રઃ સુવક્ત્રશ્ચ ચારુવક્ત્રશ્ચ પાણ્ડુરઃ।
દણ્ડબાહુઃ સુબાહુશ્ચ રજઃ કોકિલકસ્તથા॥ 9-46-73 (62807)
અચલઃ કનકાક્ષશ્ચ બાલાનામપિ યઃ પ્રભુઃ।
સઞ્ચારકઃ કોકનદો ગૃધ્રપત્રશ્ચ જમ્બુકઃ॥ 9-46-74 (62808)
લોહાજવક્ત્રો જવનઃ કુમ્ભવક્ત્રશ્ચ કુમ્ભકઃ।
સ્વર્ણગ્રીવશ્ચ કૃષ્ણૌજા હંસવક્ત્રશ્ચ ચન્દ્રભઃ॥ 9-46-75 (62809)
પાણિકૂર્ચાશ્ચ શમ્બૂકઃ પઞ્ચવક્ત્રશ્ચ શિક્ષકઃ।
ચાષવક્ત્રક્ષ જમ્બૂકઃ શાકવક્ત્રશ્ચ કુઞ્જલઃ॥ 9-46-76 (62810)
યોગયોક્તા મહાત્માનઃ સતતં બ્રાહ્મણપ્રિયાઃ।
પૈતામહા મહાત્માનો મહાપારિષદાશ્ચ યે॥ 9-46-77 (62811)
યૌવનસ્થાશ્ચ બાલાશ્ચ વૃદ્ધાશ્ચ જનમેજય।
સહસ્રશઃ પારિષદાઃ કુમારમુપતસ્થિરે॥ 9-46-78 (62812)
વક્ત્રૈર્નાનાવિધૈર્યે તુ શૃણુ તાઞ્ચનમેજય।
કૂર્મકુક્કુટવક્ત્રાશ્ચ શશોલૂકમુખાસ્તથા॥ 9-46-79 (62813)
ખરોષ્ટ્રવદનાશ્ચાન્યે વરાહવદનાસ્તથા।
માર્જારશશવક્તાશ્ચ દીર્ઘવક્ત્રાશ્ચ ભારત॥ 9-46-80 (62814)
નકુલોલૂકવક્ત્રાશ્ચ કાકવક્ત્રાસ્તથા પરે।
આખુબભ્રુકવક્ત્રાશ્ચ મયૂરવદનાસ્તથા॥ 9-46-81 (62815)
મત્સ્યમેષાનનાશ્ચાન્યે અજાવિમહિષાનનાઃ।
ઋક્ષશાર્દૂલવક્ત્રાશ્ચ દ્વીતિસિંહાનનાસ્તથા॥ 9-46-82 (62816)
ભીમા ગજાનનાશ્ચૈવ તથા નક્રમુખાશ્ચ યે।
ગરુડાનનાઃ કઙ્કુમુખા વૃકકાકમુખાસ્તથા॥ 9-46-83 (62817)
ગોખરોષ્ટ્રમુખાશ્ચાન્યે વૃષદંશમુખાસ્તથા।
મહાજઠરપાદાઙ્ગાસ્તારકાક્ષાશ્ચ ભારત॥ 9-46-84 (62818)
પારાવતમુખાશ્ચાન્યે તથા વૃષમુખાઃ પરે।
કોકિલાભાનનાશ્ચાન્યે શ્યેનતિત્તિરિકાનનાઃ॥ 9-46-85 (62819)
કૃકલાસમુખાશ્ચૈવ વિરજોમ્બરધારિણઃ।
વ્યાલવક્ત્રાઃ શૂલમુખાશ્ચણ્ડવક્ત્રાઃ શુભાનનાઃ॥ 9-46-86 (62820)
આશીવિષાશ્ચીરધરા ગોનાસાવદનાસ્તથા।
સ્થૂલોદરાઃ કૃશાઙ્ગાશ્ચ સ્થૂલાઙ્ગાશ્ચ કૃશોદરાઃ॥ 9-46-87 (62821)
હસ્વગ્રીવા મહાકર્ણા નાનાવ્યાલવિભૂષણાઃ।
ગજેન્દ્રચર્મવસનાસ્તથા કૃષ્ણાજિનામ્બરાઃ॥ 9-46-88 (62822)
સ્કન્ધેમુખા મહારાજ તથાપ્યુદરતોમુખાઃ।
પૃષ્ઠેમુખા હનુમુખાસ્તથા જઙ્ઘામુખા અપિ॥ 9-46-89 (62823)
પાર્શ્વાનનાશ્ચ બહવો નાનાદેશમુખાસ્તથા।
તથા કીટપતઙ્ગાનાં સદૃશાસ્યા ગણેશ્વરાઃ॥ 9-46-90 (62824)
નાનાવ્યાલમુખાશ્ચાન્યે બહુબાહુશિરોધરાઃ।
નાનાવૃક્ષભુજાઃ કેચિત્કટિશીર્ષાસ્તથા પરે॥ 9-46-91 (62825)
ભુજઙ્ગભોગવદના નાનાગુલ્મનિવાસિનઃ।
ચીરસંવૃતગાત્રાશ્ચ નાનાકનકવાસસઃ॥ 9-46-92 (62826)
નાનાવેષધરાશ્ચૈવ નાનામાલ્યાનુલેપનાઃ।
નાનાવસ્ત્રધરાશ્ચૈવ ચર્મવાસસ એવ ચ॥ 9-46-93 (62827)
ઉષ્ણીષિણો મુકુટિનઃ સુગ્રીવાશ્ચ સુવર્ચસઃ।
કિરીટિનઃ પઞ્ચશિખાસ્તથા કાઞ્ચનમૂર્ધજાઃ॥ 9-46-94 (62828)
ત્રિશિખા દ્વિશિખાશ્ચૈવ તથા સપ્તશિખાઃ પરે।
શિખણ્ડિનો મુકુટિનો મુણ્ડાશ્ચ જટિલાસ્તથા॥ 9-46-95 (62829)
ચિત્રમાલાધરાઃ કેચિત્કેચિદ્રોમાનનાસ્તથા।
વિગ્રહૈકરસા નિત્યમજેતાઃ સુરસત્તમૈઃ॥ 9-46-96 (62830)
કૃષ્ણા નિર્માંસવક્ત્રાશ્ચ દીર્ઘપૃષ્ઠાસ્તનૂદરાઃ।
સ્થૂલપૃષ્ઠા હસ્વપૃષ્ઠાઃ પ્રલમ્બોદરમેહનાઃ॥ 9-46-97 (62831)
મહાભુજા હસ્વભુજા હસ્વગાત્રાશ્ચ વામનાઃ।
કુબ્જાશ્ચ હસ્વજઙ્ઘાશ્ચ હસ્તિકર્ણશિરોધરાઃ॥ 9-46-98 (62832)
હસ્તિનાસાઃ કૂર્મનાસા વૃકનાસાસ્તથા પરે।
દીર્ઘોચ્છ્વાસા દીર્ઘજઙ્ઘા વિકરાલા હ્યધોમુખાઃ॥ 9-46-99 (62833)
મહાદંષ્ટ્રા હસ્વદંષ્ટ્રાશ્ચતુર્દંષ્ટ્રાસ્તથા પરે।
વારમેન્દ્રનિભાશ્ચાન્યે ભીમા રાજન્સહસ્રશઃ॥ 9-46-100 (62834)
સુવિભક્તશરીરાશ્ચ દીપ્તિમન્તઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ।
પિઙ્ગાક્ષાઃ શઙ્કુકર્ણાશ્ચ રક્તનાસાશ્ચ ભારત॥ 9-46-101 (62835)
પૃથુદંષ્ટ્રા મહાદંષ્ટ્રાઃ સ્થૂલૌષ્ઠા હરિમૂર્ધજાઃ।
નાનાપાદૌષ્ઠદંષ્ટ્રાશ્ચ નાનાહસ્તશિરોધરાઃ॥ 9-46-102 (62836)
નાનાચર્મભિરાચ્છન્ના નાનાભાષાશ્ચ ભારત।
કુશલા દેશભાષાસુ જલ્પન્તોઽન્યોન્યમીશ્વરાઃ॥ 9-46-103 (62837)
હૃષ્ટાઃ પરિપતન્તિ સ્મ મહાપારિષદાસ્તથા।
દીર્ઘગ્રીવા દીર્ઘનખા દીર્ઘપાદશિરોભુજાઃ॥ 9-46-104 (62838)
પિઙ્ગાક્ષા નીલકણ્ઠાશ્ચ લમ્બકર્ણાશ્ચ ભારત।
વૃકોદરનિભાશ્ચૈવ કેચિદઞ્જનસન્નિભાઃ॥ 9-46-105 (62839)
શ્વેતાક્ષા લોહિતગ્રીવાઃ પિઙ્ગાક્ષાશ્ચ તથા પરે।
કલ્માષા બહવો રાજંશ્ચિત્રવર્ણાશ્ચ ભારત॥ 9-46-106 (62840)
ચામરાપીડકનિભાઃ શ્વેતલોહિતરાજયઃ।
નાનાવર્ણાઃ સવર્ણાશ્ચ મયૂરસદૃશપ્રભાઃ॥ 9-46-107 (62841)
પુનઃ પ્રહરણાન્યેષાં કીર્ત્યમાનાનિ મે શૃણુ।
શેષૈઃ કૃતઃ પારિષદૈરાયુધાનાં પરિગ્રહઃ॥ 9-46-108 (62842)
પાશોદ્યતકરાઃ કેચિદ્વ્યાદિતાસ્યાઃ ખરાનનાઃ।
પૃષ્ઠાક્ષા નીલકણ્ઠાશ્ચ તથા પરિઘબાહવઃ॥ 9-46-109 (62843)
શતઘ્નીચક્રહસ્તાશ્ચ તથા મુસલપાણયઃ।
અસિમુદ્ગ્રરહસ્તાશ્ચ દણ્ડહસ્તાશ્ચ ભારત॥ 9-46-110 (62844)
ગદાભુશુણ્ડિહસ્તાશ્ચ તથા તોમરપાણયઃ।
આયુધૈર્વિવિધૈર્ઘોરૈર્મહાત્માનો મહાજવાઃ॥ 9-46-111 (62845)
મહાબલા મહાવેગા મહાપારિષદાસ્તથા।
અભિષેકં કુમારસ્ય દૃષ્ટ્વા હૃષ્ટા રણપ્રિયાઃ॥ 9-46-112 (62846)
ઘણ્ટાજાલપિનદ્ધાઙ્ગા નનૃતુસ્તે મહૌજસઃ।
એતે ચાન્યે ચ બહવો મહાપારિષદા નૃપ॥ 9-46-113 (62847)
ઉપતસ્થુર્મહાત્માનં કાર્તિકેયં યશસ્વિનમ્।
દિવ્યાશ્ચાપ્યાન્તરિક્ષાશ્ચ પાર્થિવાશ્ચાનિલોપમાઃ॥ 9-46-114 (62848)
વ્યાદિષ્ટા દૈવતૈઃ શૂરાઃ સ્કન્દસ્યાનુચરાઽભવન્।
તાદૃશાનાં સહસ્રાણિ પ્રયુતાન્યર્બુદાનિ ચ।
અભિષિક્તં મહાત્માનં પરિવાર્યોપતસ્થિરે॥ ॥ 9-46-115 (62849)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ષટ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 46 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-46-13 નાગરાજશ્ચ વામન ઇતિ ખ.પાઠઃ॥ 9-46-45 ઘસં ત્વાતિઘસં ચૈવેતિ ખ.પાઠઃ॥ 9-46-46 ષટ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 047
॥ શ્રીઃ ॥
9.47. અધ્યાયઃ 047
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
કુમારમાતૃગણસ્ય નામકીર્તનમ્॥ 1 ॥ કુમારેણ તારકાસુરવધઃ ક્રૌઞ્ચપર્વતભેદનં ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-47-0 (62850)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-47-0x (5198)
શૃણુ માતૃગણાન્રાજન્કુમારાનુચરાનિમાન્।
કીર્ત્યમાનાન્મયા વીર સપત્નગણસૂદનાન્॥ 9-47-1 (62851)
યશસ્વિનીનાં માતૄણાં શૃણુ નામાનિ ભારત
યાભિર્વાયપ્તાસ્ત્રયોલોકાઃ કલ્યાણીભિશ્ચ ભાગશઃ॥ 9-47-2 (62852)
પ્રભાવતી વિશાલાક્ષી પાલિતા ગોસ્તાની તથા।
શ્રીમતી બહુલા ચૈવ તથૈવ બહુપુત્રિકા॥ 9-47-3 (62853)
અપ્સુજાતા ચ ગોપાલી બૃહદમ્બાલિકા તથા।
જયાવતી માલતિકા ધ્રુવરત્ના ભયઙ્કરી॥ 9-47-4 (62854)
વસુદામા ચ દામા ચ વિશોકા નન્દિની તથા।
એકચૂડા મહાચૂડા ચક્રનેમિશ્ચ ભારત॥ 9-47-5 (62855)
ઉત્તેજની જયત્સેના કમલાક્ષ્યથ શોભના।
શત્રુઞ્જયા તથા ચૈવ ક્રોધના શલભી ખરી॥ 9-47-6 (62856)
માધવી શુભવક્ત્રા ચ તીર્થસેનિશ્ચ ભારત।
ગીતપ્રિયા ચ કલ્યાણી રુદ્રરોમાઽમિતાશના॥ 9-47-7 (62857)
મેઘસ્વના ભોગવતી સુભ્રૂશ્ચ કનકાવતી।
અલાતાક્ષી વીર્યવતી વિદ્યુજ્જિહ્વા ચ ભારત॥ 9-47-8 (62858)
પુન્નાવતી સુનક્ષત્રા કન્દરા બહુયોજના।
સન્તાનિકા ચ કૌરવ્ય કમલા ચ મહાબલા॥ 9-47-9 (62859)
સુદામા બહુદામા ચ સુપ્રભા ચ યશસ્વિની।
નૃત્યપ્રિયા ચ રાજેન્દ્ર શતોલૂખલમેખલા॥ 9-47-10 (62860)
શતઘણ્ટા શતાનન્દા ભગનન્દા ચ ભાવિની।
વપુષ્મતી ચન્દ્રશીતા ભદ્રકાલી ચ ભારત॥ 9-47-11 (62861)
ઋક્ષામ્બિકા નિષ્કુટિકા વામા ચત્વરવાસિની।
સુમઙ્ગલા સ્વસ્તિમતી બુદ્ધિકામા જયપ્રિયા॥ 9-47-12 (62862)
ધનદા સુપ્રસાદા ચ ભવદા ચ જલેશ્વરી।
એડી ભેડી સમેડી ચ વેતાલજનની તથા॥ 9-47-13 (62863)
કણ્ડૂતિઃ કાલિકા ચૈવ દેવમિત્રા ચ ભારત।
વસુશ્રીઃ કોટરા ચૈવ ચિત્રસેના તથાઽચલા॥ 9-47-14 (62864)
કુક્કુટિકા શઙ્ખલિકા તથા શકુનિકા નૃપ।
કુણ્ડારિકા કૌકુલિકા કુમ્ભિકાઽથ શતોદરી॥ 9-47-15 (62865)
ઉત્ક્રાથિની જલેલા ચ મહાવેગા ચ કઙ્કણા।
મનોજવા કણ્ટકિની પ્રઘસા પૂતના તથા॥ 9-47-16 (62866)
કેશયન્ત્રી ત્રુટિર્વામા ક્રોશનાઽથ તડિત્પ્રભા।
મન્દોદરી ચ મુણ્ડી ચ કોટરા મેઘવાહિની॥ 9-47-17 (62867)
સુભગા લમ્બિની લમ્બા તામ્રચૂડા વિકાશિની।
ઊર્ધ્વવેણીધરા ચૈવ પિઙ્ગાક્ષી લોહમેખલા॥ 9-47-18 (62868)
પૃથુવસ્ત્રા મધુલિકા મધુકુમ્ભા તથૈવ ચ।
પક્ષાલિકા મત્કુલિકા જરાયુર્જર્જરાનના॥ 9-47-19 (62869)
ખ્યાતા દહદહા ચૈવ તથા ધમધમા નૃપ।
ખણ્ડખણ્ડા ચ રાજેન્દ્ર પૂષણા મણિકુટ્ટિકા॥ 9-47-20 (62870)
અમોઘા ચૈવ કૌરવ્ય તથા લમ્બપયોધરા।
વેણુવીણાધરા ચૈવ પિઙ્ગાક્ષી લોહમેખલા॥ 9-47-21 (62871)
શશોકૂલમુખી કૃષ્ણા ખરજઙ્ઘા મહાજવા।
શિશુમારમુખી શ્વેતા લોહિતાક્ષી વિભીષણા॥ 9-47-22 (62872)
જટાલિકા કામચરી દીર્ઘજિહ્વા બલોત્કટા।
કાલેહિકા વામનિકા મુકુટા ચૈવ ભારત॥ 9-47-23 (62873)
લોહિતાક્ષી મહાકાયા હરિપિણ્ડા ચ ભૂમિપ।
એકત્વચા સુકુસુમા કૃષ્ણકર્ણી ચ ભારત॥ 9-47-24 (62874)
ક્ષુરકર્ણી ચતુષ્કર્ણી કર્ણપ્રાવરણા તથા।
ચતુષ્પથનિકેતા ચ ગોકર્ણી મહિષાનના॥ 9-47-25 (62875)
ખરકર્ણી મહાકર્ણી ભેરીસ્વનમહાસ્વના।
શઙ્ખકુમ્ભશ્રવાશ્ચૈવ ભગદા ચ મહાબલા॥ 9-47-26 (62876)
ગણા ચ સુગણા ચૈવ તથા ભીત્યથ કામદા।
ચતુષ્પથરતા ચૈવ ભૂતિતીર્થાન્યગોચરી॥ 9-47-27 (62877)
પશુદા વિત્તદા ચૈવ સુખદા ચ મહાયશાઃ।
પયોદા ગોમહિષદા સવિશાલા ચ ભારત॥ 9-47-28 (62878)
પ્રતિષ્ઠા સુપ્રતિષ્ઠા ચ રોચમાના સુરોચના।
નૌકર્ણી મુખકર્ણી ચ વિશિરા મન્થિની તથા॥ 9-47-29 (62879)
એકચન્દ્રા મેઘકર્ણા મેઘમાલા વિરોચના।
એતાશ્ચાન્યાશ્ચ બહવો માતરો ભરતર્ષભ॥ 9-47-30 (62880)
કાર્તિકેયાનુયાયિન્યો નાનારૂપાઃ સહસ્રશઃ।
દીર્ઘનખ્યો દીર્ઘદન્ત્યો દીર્ઘતુણ્ડ્શ્ચ ભારત॥ 9-47-31 (62881)
સબલા મધુરાશ્ચૈવ યૌવનસ્થાઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ।
માહાત્મ્યેન ચ સંયુક્તાઃ કામરૂપધરાસ્તથા॥ 9-47-32 (62882)
નિર્માસગાત્ર્યઃ શ્વેતાશ્ચ તથા કાઞ્ચનસન્નિભાઃ।
કૃષ્ણમેઘનિભાશ્ચાન્યા ધૂમ્નાશ્ચ ભરતર્ષભ॥ 9-47-33 (62883)
અરુણાભા મહાભોગા દીર્ઘકેશ્યઃ સિતામ્બરાઃ।
ઊર્ધ્વવેણીધરાશ્ચૈવ પિઙ્ગાક્ષ્યો લમ્બમેખલાઃ॥ 9-47-34 (62884)
લમ્બોદર્યો લમ્બકર્ણાસ્તથા લમ્બપયોધરાઃ।
તામ્રાક્ષ્યસ્તામ્રવર્ણાશ્ચ હર્યક્ષ્યશ્ચ તથાઽપરાઃ॥ 9-47-35 (62885)
વરદાઃ કામચારિણ્યો નિત્યં પ્રમુદિતાસ્તથા।
યામ્યા રૌદ્રાસ્તથા સૌમ્યાઃ કૌબેર્યોઽથ મહાબલાઃ॥ 9-47-36 (62886)
વારુણ્યોઽથ ચ માહેન્દ્યસ્તથાઽઽગ્નેય્યઃ પરન્તપ।
વાયવ્યશ્ચાથ કૌમાર્યો બ્રાહ્મશ્ચ ભરતર્ષભ॥ 9-47-37 (62887)
વૈષ્ણવ્યશ્ચ તથા સૌર્યો વારાહ્યશ્ચ મહાબલાઃ।
રૂપેણાપ્સરસાં તુલ્યા મનોહાર્યો મનોરમાઃ॥ 9-47-38 (62888)
પરપુષ્ટોપમા વાક્યે તથર્દ્ધ્યા ધનદોપમાઃ।
શક્રવીર્યોપમા યુદ્ધે દીપ્તા વહ્નિસમાસ્તથા॥ 9-47-39 (62889)
શત્રુણાં વિગ્રહે નિત્યં ભયદાસ્તા ભવન્ત્યુત।
કામરૂપધરાશ્ચૈવ જવે વાયુસમાસ્તથા॥ 9-47-40 (62890)
અચિન્ત્યબલવીર્યાશ્ચ તથાઽચિન્ત્યપરાક્રમાઃ।
વૃક્ષચત્વરવાસિન્યશ્ચતુષ્પથનિકેતનાઃ॥ 9-47-41 (62891)
ગુહાશ્મશાનવાસિન્યઃ શૈલપ્રસ્રવણાલયાઃ।
નાનાભરણધારિણ્યો નાનામાલ્યામ્બરાસ્તથા॥ 9-47-42 (62892)
નાનાવિચિત્રવેષાશ્ચ નાનાભાષાસ્તથૈવ ચ।
એતે ચાન્યે ચ માતૄણાં ગણાઃ શત્રુભયઙ્કરાઃ॥ 9-47-43 (62893)
અનુજગ્મુર્મહાત્માનં ત્રિદશેન્દ્રસ્ય સમ્મતે।
તતઃ શક્ત્યસ્ત્રમદદદ્ભગવાન્પાકશાસનઃ॥ 9-47-44 (62894)
ગુહાય રાજશાર્દૂલ વિનાશાય સુરદ્વિષામ્।
મહાસ્વનાં મહાઘણ્ટાં દ્યોતમાનાં સિતપ્રભામ્॥ 9-47-45 (62895)
અરુણાદિત્યવર્ણાં ચ પતાકાં ભરતર્ષભ।
દદૌ પશુપતિસ્તસ્મૈ સર્વભૂતમહાચમૂમ્॥ 9-47-46 (62896)
ઉગ્રાં નાનાપ્રહરણાં તપોવીર્યબલાન્વિતામ્।
અજેયાં સ્વગણૈર્યુક્તાં નામ્ના સેનાં ધનઞ્જયામ્॥ 9-47-47 (62897)
રુદ્રતુલ્યબલૈર્યુક્તાં યોધાનામયુતૈસ્ત્રિભિઃ।
ન સા વિજાનાતિ રણાત્કદાચિદ્વિનિવર્તિતુમ્॥ 9-47-48 (62898)
વિષ્ણુર્દદૌ વૈજયન્તીં માલાં બલવિવર્ધિનીમ્।
ઉમા દદૌ વિરજસી વાસસી રવિસપ્રભે॥ 9-47-49 (62899)
ગઙ્ગા કમણ્ડલું દિવ્યમમૃતોદ્ભવમુત્તમમ્।
દદૌ પ્રીત્યા કુમારાય દણ્ડં ચૈવ બૃહસ્પતિઃ॥ 9-47-50 (62900)
ગરુડો દયિતં પુત્રં મયરં ચિત્રબર્હિણમ્।
અરુણસ્તામ્રચૂડં ચ પ્રદદૌ ચરણાયુધમ્॥ 9-47-51 (62901)
છાગં તુ વરુણો રાજા બલવીર્યસમન્વિતમ્।
કૃષ્ણાજિનં તતો બ્રહ્મા બ્રહ્મણ્યાય દદૌ પ્રભુઃ।
સમરેષુ જયં ચૈવ પ્રદદૌ લોકભાવનઃ॥ 9-47-52 (62902)
સૈનાપત્યમનુપ્રાપ્ય સ્કન્દો દેવગણસ્ય હ।
શુશુભે જ્વલિતોર્ચિષ્માન્દ્વિતીય ઇવ પાવકઃ॥ 9-47-53 (62903)
તતઃ પારિષદૈશ્ચૈવ માતૃભિશ્ચ સમન્વિતઃ।
યયૌ દેત્યવિનાશાય હ્લાદયન્સુરપુઙ્ગવાન્॥ 9-47-54 (62904)
સા સેના નૈર્ઋતી ભીમા સઘણ્ટોચ્છ્રિતકેતના।
સભેરીશઙ્ખમુરજા સાયુધા સપતાકિની॥ 9-47-55 (62905)
શારદી દ્યૌરિવાભાતિ જ્યોતિર્ભિરિવ શોભિતા॥ 9-47-56 (62906)
તતો દેવનિકાયાસ્તે નાનાભૂતગણાસ્તથા।
વાદયામાસુરવ્યાગ્રા ભેરીઃ શઙ્ખાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 9-47-57 (62907)
પટહાન્ઝર્ઝરાંશ્ચૈવ ક્રકચાન્ગોવિષાણિકાન્।
આડમ્બરાન્ગોમુખાંશ્ચ ડિણ્ડિમાંશ્ચ મહાસ્વનાન્॥ 9-47-58 (62908)
તુષ્ટુવુસ્તે કુમારં તુ સર્વે દેવાઃ સવાસવાઃ।
જગુશ્ચ દેવગન્ધર્વા નનૃતુશ્ચાપ્સરોગણાઃ॥ 9-47-59 (62909)
તતઃ પ્રીતો મહાસેનસ્ત્રિદશેભ્યો વરં દદૌ।
રિપૂન્દન્તાઽસ્મિ સમરે યે વો વધચિકીર્ષવઃ॥ 9-47-60 (62910)
પ્રતિગૃહ્ય વરં દેવાસ્તસ્માદ્વિબુધસત્તમાત્।
પ્રીતાત્માનો મહાત્માનો મેનિરે નિહતાન્રિપૂન્॥ 9-47-61 (62911)
સર્વેષાં ભૂતસઙ્ઘાનાં હર્ષાન્નાદઃ સમુત્થિતઃ।
અપૂરયત લોકાંસ્ત્રીન્વરે દત્તે મહાત્મના॥ 9-47-62 (62912)
સ નિર્યયૌ મહાસેનો મહત્યા સેનયા વૃતઃ।
વધાય યુધિ દૈત્યાનાં રક્ષાર્થં ચ દિવોકસામ્॥ 9-47-63 (62913)
વ્યવસાયો જયો ધર્મઃ સિદ્ધિર્લક્ષ્મીર્ધૃતિઃ સ્મૃતિઃ।
મહાસેનસ્ય સૈન્યાનામગ્રે જગ્મુર્નરાધિપ॥ 9-47-64 (62914)
સ તયા ભીમયા દેવઃ શુલમુદ્ગરહસ્તયા।
જ્વલિતાલાતધારિણ્યા ચિત્રાભરણવર્મયા॥ 9-47-65 (62915)
ગદામુસલનારાચશક્તિતોમરહરતયા।
દૃપ્તસિંહનિનાદિન્યા વિનદ્ય પ્રયયૌ ગુહઃ॥ 9-47-66 (62916)
`તં દષ્ટ્વા સર્વદૈતેયા રાક્ષસા દાનવાસ્તથા।
વ્યદ્રવન્ત દિશઃ સર્વા ભયોદ્વિગ્નાઃ સમન્તતઃ॥ 9-47-67 (62917)
અભ્યદ્રવન્ત દેવાસ્તાન્વિવિધાયુધપાણયઃ।
દૃષ્ટ્વા ચ સ તતઃ ક્રુદ્ધઃ સ્કન્દસ્તેજોબલાન્વિતઃ॥ 9-47-68 (62918)
શક્ત્યસ્ત્રં ભગવાન્ભીમં પુનઃપુનરવાકિરત્।
આદધચ્ચાત્મનસ્તેજો હવિષેદ્ધ ઇવાનલઃ॥ 9-47-69 (62919)
અભ્યસ્યમાને શક્ત્યસ્ત્રે સ્કન્દેનામિતતેજસા।
ઉલ્કાજ્વાલા મહારાજ પપાત વસુધાતલે॥ 9-47-70 (62920)
સંહાદયન્તશ્ચ તથા નિર્ઘાતાશ્ચાપતન્ક્ષિપૌ।
યથાન્તકાલસમયે સુઘોરાઃ સ્યુસ્તથા નૃપ॥ 9-47-71 (62921)
ક્ષિપ્તા હ્યેકા યદા શક્તિઃ સુઘોરાઽનલસૂનુના।
તતઃ કોટ્યો વિનિષ્પેતુઃ શક્તીનાં ભરતર્ષભ॥ 9-47-72 (62922)
તતઃ પ્રીતો મહાસેનો જઘાન ભગવાન્પ્રભુઃ।
દૈત્યેન્દ્રં તારકં નામ મહાબલપરાક્રમમ્॥ 9-47-73 (62923)
વૃતં દૈત્યાયુતૈર્વીરૈર્બલિભિર્દશભિર્નૃપ।
મહિષં ચાષ્ટભિઃ પદ્મૈર્વૃતં સઙ્ખ્યે નિજઘ્નિવાન્॥ 9-47-74 (62924)
ત્રિપાદં ચાયુતશતૈર્જઘાન દશભિર્વૃતમ્।
હદોદરં નિખર્વૈશ્ચ વૃતં દશભિરીશ્વરઃ॥ 9-47-75 (62925)
જઘાનાનુચરૈઃ સાર્ધં વિવિધાયુધપાણિભિઃ।
તથાઽકુર્વન્ત વિપુલં નાદં વધ્યત્સુ શત્રુષુ॥ 9-47-76 (62926)
કુમારાનુચરા રાજન્પૂરયન્તો દિશો દશ।
નનૃતુશ્ચ વવલ્ગુશ્ચ જહસુશ્ચ મુદાન્વિતાઃ॥ 9-47-77 (62927)
શક્ત્યસ્ત્રસ્ય તુ રાજેન્દ્ર તતોઽર્ચિર્ભિઃ સમન્તતઃ।
ત્રૈલોક્યં ત્રાસિતં સર્વં જૃમ્ભમાણાભિરેવ ચ॥ 9-47-78 (62928)
દગ્ધાઃ સહસ્રશો દૈત્યા નાદૈઃ સ્કન્દસ્ય ચાપરે।
પતાકયાવધૂતાશ્ચ હતાઃ કેચિત્સુરદ્વિષઃ॥ 9-47-79 (62929)
કેચિદ્ધણ્ટારવત્રસ્તા નિષેદુર્વસુધાતલે।
કેચિત્પ્રહરણૈશ્છિન્ના વિનિષ્પેતુર્ગતાયુષઃ॥ 9-47-80 (62930)
એવં સુરદ્વિષોઽનેકાન્બલવાનાતતાયિનઃ।
જઘાન સમરે વીરઃ કાર્તિકેયો મહાબલઃ॥ 9-47-81 (62931)
બાણો નામાથ દૈતેયો બલેઃ પુત્રો મહાબલઃ।
ક્રૌઞ્ચં પર્વતમાશ્રિત્ય દેવસઙ્ઘાનબાધત॥ 9-47-82 (62932)
તમભ્યયાન્મહાસેનઃ સુરશત્રુમુદારધીઃ।
સ કાર્તિકેયસ્ય ભયાત્ક્રૌઞ્ચં શરણમીયિવાન્॥ 9-47-83 (62933)
તતઃ ક્રૌઞ્ચં મહામન્યુઃ ક્રૌઞ્ચનાદનિનાદિતમ્।
શક્ત્યા બિભેદ ભગવાન્કાર્તિકેયોઽગ્નિદત્તયા॥ 9-47-84 (62934)
સસાલસ્કન્ધશબલં ત્રસ્તવાનરવારણમ્।
પ્રોઙ્કીનોદ્ધાન્તવિહગં વિનિષ્પતિતપન્નગમ્॥ 9-47-85 (62935)
ગોલાઙ્ગૂલર્ક્ષસઙ્ઘૈશ્ચ દ્રવદ્ભિરનુનાદિતમ્।
કુરઙ્ગમવિનિર્ઘોષનિનાદિતવનાન્તરમ્॥ 9-47-86 (62936)
વિનિષ્પતદ્ભિઃ શરભૈઃ સિંહૈશ્ચ સહસા દ્રુતૈઃ।
શોચ્યામપિ દશાં પ્રાપ્તો રરાજેવ સપર્વતઃ॥ 9-47-87 (62937)
વિદ્યાધરાઃ સમુત્પેતુસ્તસ્ય શૃઙ્ગનિવાસિનઃ।
કિન્નરાશ્ચ સમુદ્વિગ્નાઃ શક્તિપાતરવોદ્ધતાઃ॥ 9-47-88 (62938)
તતો દૈત્યા વિનિષ્પેતુઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
પ્રદીપ્તાત્પર્વતશ્રેષ્ઠાદ્વિચિત્રાભરણસ્રજઃ॥ 9-47-89 (62939)
તાન્નિજઘ્નુરતિક્રમ્ય કુમારાજુચરા મૃધે।
સ ચૈવ ભગવાન્ક્રુદ્ધો દૈત્યેન્દ્રસ્ય સુતં તદા॥ 9-47-90 (62940)
સહાનુજં જઘાનાશુ વૃત્રં દેવપતિર્યથા।
બિભેદ ક્રૌઞ્ચં શક્ત્યા ચ પાવકિઃ પરવીરહા॥ 9-47-91 (62941)
બહુધા ચૈકધા ચૈવ કૃત્વાઽઽત્માનં મહાબલઃ।
શક્તિઃ ક્ષિપ્તા રણે તસ્ય પાણિમેતિ પુનઃ પુનઃ॥ 9-47-92 (62942)
એવમ્પ્રભાવો ભગવાંસ્તે ભૂયશ્ચ પાવકિઃ।
શૌર્યાદ્દ્વિગુણયોગેન તેજસા યશસા શ્રિયા॥ 9-47-93 (62943)
ક્રૌઞ્ચસ્તે વિનિર્ભિન્નો દૈત્યાશ્ચ શતશો હતાઃ॥ 9-47-94 (62944)
તતઃ સ ભગવાન્દેવો નિહત્ય વિબુધદ્વિષઃ।
સભાજ્યમાનો વિબુધૈઃ પરં હર્ષમવાપ હ॥ 9-47-95 (62945)
તતો દુન્દુભયો રાજન્નેદુઃ શઙ્ખાશ્ચ ભારત।
મુમુચુર્દેવયોષાશ્ચ પુષ્પવર્ષમનુત્તમમ્।
યોગિનામીશ્વરં દેવં શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-47-96 (62946)
દિવ્યગન્ધમુપાદાય વવૌ પુણ્યશ્ચ મારુતઃ।
ગન્ધર્વાસ્તુષ્ટુવુશ્ચૈનં યજ્વાનશ્ચ મહર્ષયઃ॥ 9-47-97 (62947)
કેચિદનં વ્યવસ્યાન્તિ પિતામહસુતં પ્રભુમ્।
સનત્કુમારં સર્વેષાં બ્રહ્મયોનિં તમગ્રજમ્॥ 9-47-98 (62948)
કેચિન્મહેશ્વરસુતં કેચિત્પુત્રં વિભાવસોઃ।
ઉમાયાઃ કૃત્તિકાનાં ચ ગઙ્ગાયાશ્ચ વદન્ત્યુત॥ 9-47-99 (62949)
એકધા ચ દ્વિધા ચૈવ ચતુર્ધા ચ મહાબલમ્।
યોગિનામીશ્વરં દેવં શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 9-47-100 (62950)
એતત્તે કથિતં રાજન્કાર્તિકેયાભિષેચનમ્।
શૃણુ ચૈવ સરસ્વત્યાસ્તીર્થવંશસ્ય પુણ્યતામ્॥ 9-47-1 (62951)
બભૂવ તીર્થપ્રવરં હતેષુ સુરશત્રુષુ।
કુમારેણ મહારાજ ત્રિવિષ્ટપમિવાપરમ્॥ 9-47-2 (62952)
ઐશ્વર્યાણિ ચ તત્રસ્થો દદાવીશઃ પૃથક્પૃથક્।
દદૌ નૈર્ઋતમુખ્યેભ્યસ્ત્રૈલોક્યં પાવકાત્મજઃ॥ 9-47-3 (62953)
એવં સ ભગવાંસ્તસ્મિંસ્તીર્થે દૈત્યકુલાન્તકઃ।
અભિષિક્તો મહારાજ દેવસેનાપતિઃ સુરૈઃ॥ 9-47-4 (62954)
ઔશનં નામ તત્તીર્થં યત્ર પૂર્વમપામ્પતિઃ।
અભિષિક્તઃ સુરગણૈર્વરુણો ભરતર્ષભ॥ 9-47-5 (62955)
અસ્મિંસ્તીર્થવરે સ્નાત્વા સ્કન્દં ચાભ્યર્ચ્ય લાઙ્ગલી।
બ્રાહ્મણેભ્યોદદૌ રુક્મં વાસાંસ્યાભરણાનિ ચ॥ 9-47-6 (62956)
ઉષિત્વા રજનીં તત્ર માધવઃ પરવીરહા।
પૂજ્યતીર્થવરં તચ્ચ સ્પૃષ્ટ્વા તોયં ચ લાઙ્ગલી॥ 9-47-7 (62957)
હૃષ્ટઃ પ્રીતમનાશ્ચૈવ હ્યભવન્માધવોત્તમઃ।
એતત્તે સર્વમાખ્યાતં યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ॥ 9-47-8 (62958)
યથાઽભિષિક્તો ભગવાન્સ્કન્દો દેવૈઃ સમાગતૈઃ।
`સેનાનીશ્ચ કૃતો રાજન્બાલ એવ મહાબલઃ'॥ ॥ 9-47-9 (62959)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ સપ્તચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 47 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 048
॥ શ્રીઃ ॥
9.48. અધ્યાયઃ 048
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દેવૈર્વરુણસ્ય જલાધિપત્યેઽભિષેચનમ્॥ 1 ॥ બલભદ્રસ્યાગ્નિતીર્થકૌબેરતીર્થગમનં તન્મહિમાનુવર્ણનં ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (62960)
જનમેજય ઉવાચ। 9-16-0x (5199)
અત્યદ્ભુતમિદં બ્રહ્મઞ્શ્રુતવાનસ્મિ તત્ત્વતઃ।
અભિષેકં કુમારસ્ય વિસ્તરેણ યથાવિધિ॥ 9-16-1 (62961)
યચ્છ્રુત્વા પૂતમાત્માનં વિજાનામિ તપોધન।
પ્રહૃષ્ટાનિ ચ રોમાણિ પ્રસન્નં ચ મનો મમ॥ 9-16-2 (62962)
અભિષેકં કુમારસ્ય દૈત્યાનાં ચ વધં તથા।
શ્રુત્વા મે પરમા પ્રીતિર્ભૂયઃ કૌતૂહલં હિ મે॥ 9-16-3 (62963)
અપામ્પતિઃ કથં હ્યસ્મિન્નભિષિક્તઃ પુરા સુરૈઃ।
તન્મે બ્રૂહિ મહાપ્રજ્ઞ કુશલો હ્યસિ સત્તમ॥ 9-16-4 (62964)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-16-5x (5200)
શૃણુ રાજન્નિદં ચિત્રં પૂર્વકાલે યથાઽભવત્॥ 9-16-5 (62965)
આદૌ કૃતયુગે રાજન્વર્તમાને યથાવિધિ।
વરુણં દેવતાઃ સર્વાઃ સમેત્યેદમથાબ્રુવન્॥ 9-16-6 (62966)
યથાઽસ્માન્સુરરાટ્ શક્રો ભયેભ્યઃ પાતિ સર્વદા।
તથા ત્વમપિ સર્વાસાં સરિતાં વૈ પતિર્ભવ॥ 9-16-7 (62967)
વાસશ્ચ તે સદા દેવ સાગરે મકરાલયે।
સમુદ્રોઽયં તવ વશે ભવિષ્યતિ નદીપતિઃ॥ 9-16-8 (62968)
સોમેન સાર્ધં ચ તવ હાનિવૃદ્વી ભવિષ્યતઃ।
એવમસ્ત્વિતિ તાન્દેવાન્વરુણો વાક્યમબ્રવીત્॥ 9-16-9 (62969)
સમાગમ્ય તતઃ સર્વે વરુણં સાગરાલયમ્।
અપામ્પતિં પ્રચક્રુર્હિ વિધિદૃષ્ટેન કર્મણા॥ 9-16-10 (62970)
અભિષિચ્ય તતો દેવા વરુણં યાદસામ્પતિમ્।
જગ્મુઃ સ્વાન્યેવ સ્થાનાનિ પૂજયિત્વા જલેશ્વરમ્॥ 9-16-11 (62971)
અભિષિક્તસ્તતો દેવૈર્વરુણોઽપિ મહાયશાઃ।
સરિતઃ સાગરાંશ્ચૈવ નદાંશ્ચાપિ સરાંસિ ચ।
પાલયામાસ વિધિના યથા દેવાઞ્શતક્રતુઃ॥ 9-16-12 (62972)
તતસ્ત્રત્રાપ્યુપસ્પૃશ્ય દત્ત્વા ચ વિવિધં વસુ।
અગ્નિતીર્થં મહાપ્રાજ્ઞો જગામાથ પ્રલમ્બહા।
નષ્ટો ન દૃશ્યતે યત્ર શમીગર્ભે દુતાશનઃ॥ 9-16-13 (62973)
લોકાલોકવિનાશે ચ પ્રાદુર્ભૂતે તદાઽનઘ।
ઉપતસ્થુઃ સુરા યત્ર સર્વલોકપિતામહમ્॥ 9-16-14 (62974)
અગ્નિઃ પ્રનષ્ટો ભગવાન્કારણં ચ ન વિદ્મહે।
સર્વભૂતક્ષયો રાજન્સમ્પાદય વિભોઽનલમ્॥ 9-16-15 (62975)
જનમેજય ઉવાચ। 9-16-16x (5201)
કિમર્થં ભગવાનગ્નિઃ પ્રનષ્ટો લોકભાવનાઃ।
વિજ્ઞાતશ્ચ કથં દેવૈસ્તન્મમાચક્ષ્વ તત્ત્વતઃ॥ 9-16-16 (62976)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-16-17x (5202)
ભૃગોઃ શાપાદ્ભૃશં ભીતો જાતવેદાઃ પ્રતાપવાન્।
શમીગર્ભમથાસાદ્ય નનાશ ભગવાંસ્તતઃ॥ 9-16-17 (62977)
પ્રનષ્ટે તુ તદા વહ્નૌ દેવાઃ સર્વે સવાસવાઃ।
અન્વૈષન્ત તદા નષ્ટં જ્વલનં ભૃશદુઃખિતાઃ॥ 9-16-18 (62978)
તતોઽગ્નિતીર્થમાસાદ્ય શમીગર્ભસ્થમેવ હિ।
દદૃશુર્જ્વલનં તત્ર વસમાનં યથાવિધિ॥ 9-16-19 (62979)
દેવાઃ સર્વે નરવ્યાઘ્ર બૃહસ્પતિપુરોગમાઃ।
જ્વલનં તં સમાસાદ્ય પ્રીતાઽભૂવન્સવાસવાઃ॥ 9-16-20 (62980)
પુનર્યથાગતં જગ્મુઃ સર્વભક્ષશ્ચ સોઽભવત્।
ભૃગોઃ શાપાન્મહાભાગ યદુક્તં બ્રહ્મવાદિના॥ 9-16-21 (62981)
તત્રાપ્યાપ્લુત્ય મતિમાન્બ્રહ્મશાપાન્મુમોચ હ॥ 9-16-22 (62982)
તત્રાપ્લુત્ય તતો બ્રહ્મા સહ દેવૈઃ પ્રભુઃ પુરા।
સસર્જ ચાન્નાનિ તથા દેવતાનાં યથાવિધિ॥ 9-16-23 (62983)
તત્ર સ્નાત્વા ચ દત્ત્વા ચ વસૂનિ વિવિધાનિ ચ।
કૌબેરં પ્રયયૌ તીર્થં યત્ર તપ્ત્વા મહત્તપઃ॥ 9-16-24 (62984)
ધનાધિપત્યં સમ્પ્રાપ્તો રાજન્નૈલબિલઃ પ્રભુઃ॥ 9-16-25 (62985)
તત્રસ્થમેવ તં રાજન્ધનાનિ નિધયસ્તથા।
ઉપતદ્ધતુર્નરશ્રેષ્ઠ તત્તીર્થં લાઙ્ગલી બલઃ॥ 9-16-26 (62986)
ગત્વા સ્નાત્વા ચ વિધિવદ્બ્રાહ્મણેભ્યો ધનં દદૌ।
દદૃશે તત્ર તત્સ્થાનં કૌબેરે કાનનોત્તમે॥ 9-16-27 (62987)
પુરા યત્ર તપસ્તપ્તં વિપુલં સુમહાત્મના।
યક્ષરાજ્ઞા કુબેરેણ વરા લબ્ધાશ્ચ પુષ્કલાઃ॥ 9-16-28 (62988)
ધનાધિપત્યં સખ્યં ચ રુદ્રેણામિતતેજસા।
સુરત્વં લોકપાલત્વં પુત્રં ચ નલકૂબરમ્॥ 9-16-29 (62989)
યત્ર લેભે મહાબાહો ધનાધિપતિરઞ્જસા।
અભિષિક્તશ્ચ તત્રૈવ સમાગમ્ય મરુદ્ગણૈઃ॥ 9-16-30 (62990)
વાહનં ચાસ્ય તદ્દત્તં હંસયુક્તં મનોજવમ્।
વિમાનં પુષ્પકં દિવ્યં નૈર્ઋતૈશ્વર્યમેવ ચ॥ 9-16-31 (62991)
તત્રાપ્લુત્ય બલો રાજન્દત્ત્વા દાયાંશ્ચ પુષ્કલાન્।
જગામ ત્વરિતો રામસ્તીર્થં સ્વેતાનુલેપનઃ॥ 9-16-32 (62992)
નિષેવિતં સર્વસત્વૈર્નામ્ના બદરપાચનમ્।
નાનર્તુકવનોપેતં સદા પુષ્પફલં શુભમ્॥ ॥ 9-16-33 (62993)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ અષ્ટચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 48 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-25 ઐલબિલઃ કુબેરઃ॥ 9-16-48 અષ્ટચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 049
॥ શ્રીઃ ॥
9.49. અધ્યાયઃ 049
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
બલરામસ્ય બદરપાચનતીર્થગમનમ્॥ 1 ॥ શ્રુતાવત્યરુન્ધત્યોર્મહિમાનુવર્ણનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-49-0 (62994)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-49-0x (5203)
તતસ્તીર્થવરં રામો યયૌ બદરપાચનામ્।
તપસ્વિસિદ્ધચરિતં યત્ર કન્યા ધૃતવ્રતા॥ 9-49-1 (62995)
ભરદ્વાજસ્ય દુહિતા રુપેણાપ્રતિમા ભુવિ।
શ્રુતાવતી નામ વિભો કુમારી બ્રહ્મચારિણી॥ 9-49-2 (62996)
તપશ્ચચાર સાત્યુગ્રં નિયમૈર્બહુભિર્વૃતા।
ભર્તા મે દેવરાજઃ સ્યાદિતિ નિશ્ચિત્ય ભામિની॥ 9-49-3 (62997)
સમાસ્તસ્યા વ્યતિક્રાન્તા બહ્વ્યઃ કુરુકુલોદ્વહ।
ચરન્ત્યા નિયમાંસ્તાંસ્તાંસ્ત્રીભિસ્તીવ્રાન્સુદુશ્ચરાન્॥ 9-49-4 (62998)
તસ્યાસ્તુ તેન વૃત્તેન તપસા ચ વિશામ્પતે।
ભક્ત્યા ચ ભગવાન્પ્રીતઃ પરયા પાકશાસનઃ॥ 9-49-5 (62999)
આજગામાશ્રમં તસ્યાસ્ત્રિદશાધિપતિઃ પ્રભુઃ।
આસ્થાય રૂપં વિપ્રર્ષેર્વસિષ્ઠસ્ય મહાત્મનઃ॥ 9-49-6 (63000)
સા તં દૃષ્ટ્વોગ્રતપસં વસિષ્ઠં તપતાં વરમ્।
આચારૈર્મુનિભિર્દૃષ્ટૈઃ પૂજયામાસ ભારત॥ 9-49-7 (63001)
ઉવાચ નિયમજ્ઞા ચ કલ્યાણી સા પ્રિયંવદા।
ભગવન્મુનિશાર્દૂલ કિમાજ્ઞાપયસિ પ્રભો॥ 9-49-8 (63002)
સર્વમદ્ય યથાશક્તિ તવ દાસ્યામિ સુવ્રત।
શક્ત્રભક્ત્યા ચ તે પાણિં ન દાસ્યામિ કથઞ્ચન॥ 9-49-9 (63003)
વ્રતૈશ્ચ નિયમૈશ્ચૈવ તપસા ચ તપોધન।
શક્રસ્તોષયિતવ્યો વૈ મયા ત્રિભુવનેશ્વરઃ॥ 9-49-10 (63004)
ઇત્યુક્તો ભગવાન્દેવઃ સ્મયન્નિવ નિરીક્ષ્ય તામ્।
ઉવાચ નિયમં જ્ઞાત્વા સાંત્વયન્નિવ ભારત॥ 9-49-11 (63005)
ઉગ્રં તપશ્ચરસિ વૈ વિદિતા મેઽસિ સુવ્રતે।
યદર્થમયમારમ્ભસ્તવ કલ્યાણિ હૃદ્ગતઃ॥ 9-49-12 (63006)
તચ્ચ સર્વં યથાભૂતં ભવિષ્યતિ વરાનને।
તપસા લભ્યતે સર્વં યથાભૂતં ભવિષ્યતિ॥ 9-49-13 (63007)
યથા સ્થાનાનિ દિવ્યાનિ વિબુધાનાં શુભાનને।
તપસા તાનિ પ્રાપ્યાણિ તપોમૂલં મહાત્સુખમ્॥ 9-49-14 (63008)
ઇતિ કૃત્વા તપો ઘોરં દેહં સન્ન્યસ્ય માનવાઃ।
દેવત્વં યાન્તિ કલ્યાણિ શૃણુષ્વૈકં વચો મમ॥ 9-49-15 (63009)
પ઼ઞ્ચ ચૈતાનિ સુભગે બદરાણિ શુભવ્રતે।
પચેત્યુક્ત્વા તુ ભગવાઞ્જગામ બલસૂદનઃ॥ 9-49-16 (63010)
આમન્ત્ર્ય તાં તુ કલ્યાણીં તતો જપ્યં જજાપ સઃ।
અવિદૂરે તતસ્તસ્માદાશ્રમાત્તીર્થમુત્તમમ્॥ 9-49-17 (63011)
તચ્ચ તીર્થં મહારાજ યત્ર જપ્યં જજાપ સઃ।
ઇન્દ્રતીર્થેતિવિખ્યાતં ત્રિષુ લોકેષુ માનદ॥ 9-49-18 (63012)
તસ્ય જિજ્ઞાસનાર્થં સ ભગવાન્પાકશાસનઃ।
બદરાણામપચનં ચકાર વિબુધાધિપઃ॥ 9-49-19 (63013)
તતઃ પ્રતપ્તા સા રાજન્વાગ્યતા વિગતક્લમા।
તત્પરા શુચિસંવીતા પાવકે સમધિશ્રયત્।
અપચદ્રાજશાર્દૂલ બદરાણિ મહાવ્રતા॥ 9-49-20 (63014)
તસ્યાઃ પચન્ત્યાઃ સુમહાન્કાલોઽગાત્પુરુષર્ષભ।
ન ચ સ્મ તાન્યપચ્યન્ત દિનં ચ ક્ષયમભ્યગાત્॥ 9-49-21 (63015)
હુતાશનેન દગ્ધશ્ચ યસ્તસ્યાઃ કાષ્ઠસઞ્ચયઃ।
અકાષ્ઠમગ્નિં સા દૃષ્ટ્વા સ્વશરીરમથાદહત્॥ 9-49-22 (63016)
પાદૌ પ્રક્ષિપ્ય સા પૂર્વં પાવકે ચારુદર્શના।
દગ્ધૌ દગ્ધૌ પુનઃ પાદાવુપાવર્તયતાનઘ॥ 9-49-23 (63017)
ચરણે દહ્યમાને ચ નાચિન્તયદનિન્દિતા।
દુઃખં કમલપત્રાક્ષી મહર્ષિપ્રિયકામ્યયા॥ 9-49-24 (63018)
ન વૈમનસ્યં તસ્યાસ્તુ મુખભેદોઽથવાઽભવત્।
શરીરમગ્નિના દીપ્ય જલમધ્યે યથા સ્થિતા॥ 9-49-25 (63019)
તચ્ચાસ્યાઃ પચને યત્નં ન ન્યવર્તત ભારત।
સર્વથા બદરાણ્યેવ પક્તવ્યાનીતિ કન્યકા॥ 9-49-26 (63020)
સા તન્મનસિ કૃત્વૈવ મહર્ષેર્વચનં શુભા।
અપચદ્બદરાણ્યેવ ન ચાપચ્યન્ત ભારત॥ 9-49-27 (63021)
તસ્યાસ્તુ ચરણૌ વહ્નિર્દદાહ ભગવાન્સ્વયમ્।
ન ચ તસ્યા મનોદુઃખં સ્વલ્પમપ્યભવત્તદા॥ 9-49-28 (63022)
અથ તત્કર્મ દૃષ્ટ્વાઽસ્યાઃ પ્રીતસ્ત્રિભુવનેશ્વરઃ।
તતઃ સન્દર્શયામાસ કન્યાયૈ રૂપમાત્મનઃ॥ 9-49-29 (63023)
ઉવાચ ચ સુરશ્રેષ્ઠસ્તાં કન્યાં સુદૃઢવ્રતામ્।
પ્રીતોઽસ્મિ તે શુભે ભક્ત્યા તપસા નિયમેન ચ॥ 9-49-30 (63024)
તસ્માદ્યોઽભિમતઃ કામઃ સ તે સમ્પત્સ્યતે શુભે।
દેહં ત્યક્ત્વા મહાભાગે ત્રિદિવે મયિ વત્સ્યસિ॥ 9-49-31 (63025)
ઇદં ચ તે તીર્થવરં સ્થિરં લોકે ભવિષ્યતિ।
સર્વપાપાપહં સુભ્રુ નામ્ના બદરપાચનમ્।
વિખ્યાતં ત્રિષુ લોકેષુ બ્રહ્મર્ષિભિરભિપ્લુતમ્॥ 9-49-32 (63026)
અસ્મિન્ખલુ મહાભાગે શુભે તીર્થવરેઽનઘે।
ત્યક્ત્વા સપ્તર્ષયો જગ્મુર્હિમવન્તમરુન્ધતીમ્॥ 9-49-33 (63027)
તતસ્તે વૈ મહાભાગા ગત્વા તત્ર સુસંશિતાઃ।
વૃત્ત્યર્થં ફલમૂલાનિ સમાહર્તું યયુઃ કિલ॥ 9-49-34 (63028)
તેષાં વૃત્ત્યર્થિનાં તત્ર વસતાં હિમવદ્વને।
અનાવૃષ્ટિરનુપ્રાપ્તા તદા દ્વાદશવાર્ષિકી॥ 9-49-35 (63029)
તે કૃત્વા ચાશ્રમં તત્ર ન્યવસન્ત તપસ્વિનઃ।
અરુન્ધત્યપિ કલ્યાણી તપોનિત્યાઽભવત્તદા॥ 9-49-36 (63030)
અરુન્ધતીં તતો દૃષ્ટ્વા તીવ્રં નિયમમાસ્થિતામ્।
અથાગમત્ત્રિનયનઃ સુપ્રીતો વરદસ્તદા॥ 9-49-37 (63031)
બ્રાહ્મં રૂપં તતઃ કૃત્વા મહાદેવો મહાયશાઃ।
તામભ્યેત્યાબ્રવીદ્દેવો ભિક્ષામિચ્છામ્યહં શુભે॥ 9-49-38 (63032)
પ્રત્યુવાચ તતઃ સા તં બ્રાહ્મણં ચારુદર્શના।
ક્ષીણોઽન્નસઞ્ચયો વિપ્ર બદરાણીહ ભક્ષય॥ 9-49-39 (63033)
તતોઽબ્રવીન્મહાદેવઃ પચસ્વૈતાનિ સુવ્રતે।
ઇત્યુક્તા સાઽપચત્તાનિ બ્રાહ્મણપ્રિયકામ્યયા।
અધિશ્રિત્ય સમિદ્ધેઽગ્નૌ બદરાણિ યશસ્વિની॥ 9-49-40 (63034)
દિવ્યા મનોરમાઃ પુણ્યાઃ કથાઃ શુશ્રાવ સા તદા।
અતીતા સા ત્વનાવૃષ્ટિર્ઘોરા દ્વાદશવાર્ષિકી॥ 9-49-41 (63035)
અનશ્નન્ત્યાઃ પચન્ત્યાશ્ચ શૃણ્વન્ત્યાશ્ચ કથાઃ શુભાઃ।
દિનોપમઃ સ તસ્યાથ કાલોઽતીતઃ સુદારુણઃ॥ 9-49-42 (63036)
તતસ્તુ મુનયઃ પ્રાપ્તાઃ ફલાન્યાદાય પર્વતાત્।
તતઃ સ ભગવાન્પ્રીતઃ પ્રોવાચારુન્ધતીં તતઃ॥ 9-49-43 (63037)
ઉપસર્પસ્વ ધર્મજ્ઞે યથાપૂર્વમિમાનૃષીન્।
પ્રીતોઽસ્મિ તવ ધર્મજ્ઞે તપસા નિયમેન ચ॥ 9-49-44 (63038)
તતઃ સન્દર્શયામાસ સ્વરૂપં ભગવાન્હરઃ।
તતોઽબ્રવીત્તદા તેભ્યસ્તસ્યાશ્ચ ચરિતં મહત્॥ 9-49-45 (63039)
ભવદ્ભિર્હિમવત્પૃષ્ઠે યત્તપઃ સમુપાર્જિતમ્।
અસ્યાસ્ચ યત્તપો વિપ્રા ન સમં તન્મતં મમ॥ 9-49-46 (63040)
અનયા હિ તપસ્વિન્યા તપસ્તપ્તં સુદુશ્ચરમ્।
અનશ્નન્ત્યા પચન્ત્યા ચ સમા દ્વાદશ પારિતાઃ॥ 9-49-47 (63041)
તતઃ પ્રોવાચ ભગવાંસ્તામેવારુન્ધતીં પુનઃ।
વરં વૃણીષ્વ કલ્યાણિ યત્તેઽભિલષિતં હૃદિ॥ 9-49-48 (63042)
સાઽબ્રવીત્પૃથુતામ્રાક્ષી દેવં સપ્તર્ષિસંસદિ।
ભગવાન્યદિ મે પ્રીતસ્તીર્થં સ્યાદિદમદ્ભુતમ્॥ 9-49-49 (63043)
સિદ્ધદેવર્ષિદયિતં નામ્ના બદરપાચનમ્।
તથાઽસ્મિન્દેવદેવેશ ત્રિરાત્રમુષિતઃ શુચિઃ॥ 9-49-50 (63044)
પ્રાપ્નુયાદુપવાસેન ફલં દ્વાદશવાર્ષિકમ્।
એવમસ્ત્વિતિ તાં દેવઃ પ્રત્યુવાચ તપસ્વિનીમ્॥ 9-49-51 (63045)
સપ્તર્ષિભિઃ સ્તુતો દેવસ્તતો લોકં યયૌ તદા।
ઋષયો વિસ્મયં જગ્મુસ્તાં દૃષ્ટ્વા ચાપ્યરુન્ધતીમ્।
અશ્રાન્તાં ચાવિવર્ણાં ચ ક્ષુત્પિપાસાઽસમાયુતામ્॥ 9-49-52 (63046)
એવં સિદ્ધિઃ પરા પ્રાપ્તા અરુન્ધત્યા વિશુદ્ધયા।
યથા ત્વયા મહાભાગે મદર્થે સંશિતવ્રતે॥ 9-49-53 (63047)
વિશેષો હિ ત્વયા ભદ્રે વ્રતે હ્યસ્મિન્સમર્પિતઃ।
તથા ચેદં દદામ્યદ્ય નિયમેન સુતોષિતઃ।
વિશેષં તવ કલ્યાણિ પ્રયચ્છામિ વરં વરે॥ 9-49-54 (63048)
અરુન્ધત્યા વરસ્તસ્યા યો દત્તો વૈ મહાત્મના।
તસ્ય ચાહં પ્રભાવેન તવ કલ્યાણિ તેજસા।
પ્રવક્ષ્યામિ પરં ભૂયો વરમત્ર યથાવિધિ॥ 9-49-55 (63049)
યસ્ત્વેકાં રજનીં તીર્થે વત્સ્યતે સુસમાહિતઃ।
સસ્નાત્વા પ્રાપ્સ્યતે લોકાન્દેહન્યાસાત્સુદુર્લભાન્॥ 9-49-56 (63050)
ઇત્યુક્ત્વા ભગવાન્દેવઃ સહસ્રાક્ષઃ પ્રતાપવાન્।
શ્રુતાવતીં તતઃ પુણ્યાં જગામ ત્રિદિવં પુનઃ॥ 9-49-57 (63051)
ગતે વજ્રધરે રાજંસ્તત્ર વર્ષં પપાત હ।
પુષ્પાણાં ભરતશ્રેષ્ઠ દિવ્યાનાં પુણ્યગન્ધિનામ્॥ 9-49-58 (63052)
દવદુન્દુભયશ્ચાપિ નેદુસ્તત્ર મહાસ્વનાઃ।
મારુતશ્ચ વવૌ પુણ્યઃ પુણ્યગન્ધો વિશામ્પતે॥ 9-49-59 (63053)
ઉત્સૃજ્ય તુ શુભા દેહં જગામાસ્ય ચ ભાર્યતામ્।
તપસોગ્રેણ તં લબ્ધ્વા તેન રેમે સહાચ્યુત॥ 9-49-60 (63054)
જનમેજય ઉવાચ। 9-49-61x (5204)
કા તસ્યા ભગવન્માતા ક્વ સંવૃદ્ધા ચ શોભના।
શ્રોતુમિચ્છામ્યહં વિપ્ર પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 9-49-61 (63055)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-49-62x (5205)
ભરદ્વાજસ્ય વિપ્રર્ષેઃ સ્કન્નં રેતો મહાત્મનઃ।
દૃષ્ટ્વાઽપ્સરસમાયાન્તી ઘૃતાચીં પૃથલોચનામ્॥ 9-49-62 (63056)
સ તુ જગ્રાહ તદ્રેતઃ કરેણ જપતાં વરઃ।
તદાઽપતત્પર્ણપુટે તત્ર સા સમ્ભવત્સુતા॥ 9-49-63 (63057)
તસ્યાસ્તુ જાતકર્માદિ કૃત્વા સર્વં તપોધનઃ।
નામ ચાસ્યાઃ સ કૃતવાન્ભરદ્વાજો મહામુનિઃ॥ 9-49-64 (63058)
શ્રુતાવતીતિ ધર્માત્મા દેવર્ષિગણસંસદિ।
સ્વે ચ તામાશ્રમે ન્યસ્ય જગામ હિમવદ્વનમ્॥ 9-49-65 (63059)
તત્રાપ્યુપસ્પૃશ્ય મહાનુભાવો
વસૂનિ દત્ત્વા ચ મહાદ્વિજેભ્યઃ।
જગામ તીર્થં સુસમાહિતાત્મા
શક્રસ્ય વૃષ્ણિપ્રવરસ્તદાનીમ્॥ ॥ 9-49-66 (63060)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ એકોનપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 49 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-49-23 ઉપાવર્તયત અગ્રેઽગ્રે પ્રસારિતવતી॥ 9-49-26 તચ્ચાસ્યા વચનં નિત્યમવર્તદ્વૃદિ ભારત ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-49-49 એકોનપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 050
॥ શ્રીઃ ॥
9.50. અધ્યાયઃ 050
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
બલભદ્રસ્યેરદ્રતીર્થાદિગમનમ્॥ 1 ॥ તત્તત્તીર્થમાહાત્મ્યકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-50-0 (63061)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-50-0x (5206)
ઇન્દ્રતીર્થં તતો ગત્વા યદૂનાં પ્રવરો બલી।
વિપ્રેભ્યો ધનરત્નાનિ દદૌ સ્નાત્વા યથાવિધિ॥ 9-50-1 (63062)
તત્ર હ્યમરરાજો વૈ ઈજે ક્રતુશતેન હ।
બૃહસ્પતેશ્ચ દેવેશઃ પ્રદદૌ વિપુલં ધનમ્॥ 9-50-2 (63063)
અનર્ગલાન્સજારૂથ્યાન્સર્વાન્વિવિધદક્ષિણાન્।
આજહર ક્રતૂંસ્તત્ર યથોક્તં વેદપારગૈઃ॥ 9-50-3 (63064)
તાન્ક્રતૂન્ભરતશ્રેષ્ઠ શતકૃત્વો મહાદ્યુતિઃ।
પૂરયામાસ વિધિવત્તતઃ ખ્યાતઃ શતક્રતુઃ॥ 9-50-4 (63065)
તસ્ય નામ્ના તુ તત્તીર્થં શિવં પુણ્યં સનાતનમ્।
ઇન્દ્રતીર્થમિતિ ખ્યાતં સર્વપાપપ્રમોચનમ્॥ 9-50-5 (63066)
ઉપસ્પૃશ્ય ચ તત્રાપિ વિધિવન્મુસલાયુધઃ।
બ્રાહ્મણાન્પૂજયિત્વા ચ પાનાચ્છાદુનભોજનૈઃ॥ 9-50-6 (63067)
શુભં તીર્થવરં તસ્માદ્રામતીર્થં જગામ હ।
યત્ર રામો મહાભાગો ભાર્ગવઃ સુમહાતપાઃ॥ 9-50-7 (63068)
અસકૃત્પૃથિવીં કૃત્વા હતક્ષત્રિયપુઙ્ગવામ્।
ઉપાધ્યાયં પુરસ્કૃત્ય કાશ્યપં મુનિસત્તમમ્॥ 9-50-8 (63069)
અયજદ્વાજપેયેન સોઽશ્વમેધશતેન ચ।
પ્રદદૌ દક્ષિણાર્થં ચ પૃથિવીં સાગરામ્બરામ્॥ 9-50-9 (63070)
રામો દત્ત્વા ધનં તત્ર દ્વિજેભ્યો જનમેજય।
ઉપસ્પૃશ્ય યથાન્યાયં પૂજયિત્વા તથા દ્વિજાન્॥ 9-50-10 (63071)
પુણ્યતીર્થે શુભે દેશે વસુ દત્ત્વા હલાયુધઃ।
મુનીંશ્ચૈવાભિવાદ્યાથ યમુનાતીર્થમાગમત્।
યત્રાનયામાસ તદા રાજસૂયમપામ્પતિઃ॥ 9-50-11 (63072)
દિતેઃ સુતાન્મહાભાગો વરુણો વૈ સિતપ્રભઃ।
યત્ર નિર્જિત્ય સઙ્ગ્રામે માનુષાન્દાનવાંસ્તથા।
ગન્ધર્વાન્રાક્ષસાંશ્ચૈવ વરુણઃ પરવીરહા॥ 9-50-12 (63073)
તસ્મિન્ક્રતુવરે વૃત્તે સઙ્ગ્રામઃ સમજાયત।
દેવાનાં દાનવાનાં ચ ત્રૈલોક્યસ્ય ભયાવહઃ॥ 9-50-13 (63074)
રાજસૂયે ક્રતુશ્રેષ્ઠે નિવૃત્તે જનમેજય।
જાયતે સુમહાઘોરઃ સંક્ષયઃ ક્ષત્રિયાન્પ્રતિ॥ 9-50-14 (63075)
હલાયુધસ્તદા રામસ્તસ્મિંસ્તીર્થવરે શુભે।
તત્રસ્નાત્વા ચ દત્ત્વા ચ દ્વિજેભ્યો વસુ માધવઃ॥ 9-50-15 (63076)
વનમાલી તતો હૃષ્ટઃ સ્તૂયમાનો દ્વિજાતિભિઃ।
તસ્માદાદિત્યતીર્થં ચ જગામ કમલેક્ષણઃ॥ 9-50-16 (63077)
યત્રેષ્ટ્વા ભગવાઞ્જ્યોતિર્ભાસ્કરો રાજસત્તમ।
જ્યોતિષામાધિપત્યં ચ પ્રભાવં ચાભ્યપદ્યત॥ 9-50-17 (63078)
તસ્યા નદ્યાસ્તુ તીરે વૈ સર્વે દેવાઃ સવાસવાઃ।
વિશ્વેદેવાઃ સમરુતો ગન્ધર્વાપ્સરસશ્ચ હ॥ 9-50-18 (63079)
દ્વૈપાયનઃ શુકશ્ચૈવ કૃષ્ણશ્ચ મધુસૂદનઃ।
યક્ષાશ્ચ રાક્ષસાશ્ચૈવ પિશાચાશ્ચ વિશામ્પતે॥ 9-50-19 (63080)
એતે ચાન્યે ચ બહવો યોગસિદ્ધાઃ સહસ્રશઃ।
તસ્મિંસ્તીર્થે સરસ્વત્યાઃ શિવે પુણ્યે પરન્તપ॥ 9-50-20 (63081)
તત્ર હત્વા પુરા વિષ્ણુરસુરૌ મધુકૈટભૌ।
આપ્લુત્ય ભરતશ્રેષ્ઠ તીર્થપ્રવર ઉત્તમે॥ 9-50-21 (63082)
દ્વૈપાયનશ્ચ ધર્માત્મા તત્રૈવાપ્લુત્ય ભારત।
સમ્પ્રાપ્તઃ પરમં યોગં સિદ્ધિં ચ પરમાં ગતઃ॥ 9-50-22 (63083)
અસિતો દેવલશ્ચૈવ તસ્મિન્નેવ મહાતપાઃ।
પરમં યોગમાસ્થાય ઋષિર્યોગમવાપ્તવાન્॥ ॥ 9-50-23 (63084)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ પઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 50 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-50-1 આનયામાસ મુનીનિત્યનુષજ્જ્યતે। રાજસૂયં કર્તુમિતિ શેષઃ॥ 9-50-50 પઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 051
॥ શ્રીઃ ॥
9.51. અધ્યાયઃ 051
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દેવલજૈગીષવ્યયોશ્ચરિત્રકીર્તનમ્॥ 1 ॥ બલભદ્રસ્યાદિત્યતીર્થાત્સોમતીર્થગમનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-51-0 (63085)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-51-0x (5207)
તસ્મિન્નેવ તુ ધર્માત્મા વસતિ સ્મ તપોધનઃ।
ગાર્હિસ્થ્યં ધર્મમાસ્થાય હ્યસિતો દેવલઃ પુરા॥ 9-51-1 (63086)
ધર્મનિત્યઃ શુચિર્દાન્તો યજ્ઞશીલો મહાતપાઃ।
કર્મણા મનસા વાચા સમઃ સર્વેષુ જન્તુષુ॥ 9-51-2 (63087)
અક્રોધનો મહારાજ તુલ્યનિન્દાત્મસંસ્તુતિઃ।
પ્રિયાપ્રિયે તુલ્યવૃત્તિર્યમવત્સમદર્શનઃ॥ 9-51-3 (63088)
કાઞ્ચને લોષ્ઠકે ચૈવ સમદર્શી મહાતપાઃ।
દેવાનપૂજયન્નિત્યમતિથીંશ્ચ દ્વિજૈઃ સહ।
બ્રહ્મચર્યરતો નિત્યં સદા ધર્મપરાયણઃ॥ 9-51-4 (63089)
તતોઽભ્યેત્ય મહાભાગ યોગમાસ્થાય ભિક્ષુકઃ।
જૈગીષવ્યો મુનિર્ધીમાંસ્તસ્મિંસ્તીર્થે સમાહિતઃ॥ 9-51-5 (63090)
દેવલસ્યાશ્રમે રાજન્ન્યવસત્સ મહાદ્યુતિઃ।
યોગનિત્યો મહારાજ સિદ્ધિં પ્રાપ્તો મહાતપાઃ॥ 9-51-6 (63091)
તં તત્ર વસમાનં તુ જૈગીષવ્યં મહામુનિમ્।
દેવલો દર્શયન્નેવ નૈવાયુઞ્જત ધર્મતઃ॥ 9-51-7 (63092)
એવં તયોર્મહારાજ દીર્ઘકાલો વ્યતિક્રમત્॥ 9-51-8 (63093)
જૈગીષવ્યો મુનિસ્તં તુ દદર્શાથ સ કેવલમ્।
આહારકાલે મતિમાન્પરિવ્રાડ્ જમેજય॥ 9-51-9 (63094)
ઉપાતિષ્ઠત ધર્મજ્ઞો ભૈક્ષકાલે સ દેવલમ્।
ગૌરવં પરમં ચક્રે પ્રીતિં ચ વિપુલાં તથા॥ 9-51-10 (63095)
દેવલસ્તુ યથાશક્તિ પૂજયામાસ ભારત।
ઋષિદૃષ્ટેન વિધિના સમા બહીઃ સમાહિતઃ॥ 9-51-11 (63096)
કદાચિત્તસ્ય નૃયતે દેવલસ્ય મહાત્મનઃ।
ચિન્તા સુમહતી જાતા મુનિં દૃષ્ટ્વા મહાદ્યુતિમ્॥ 9-51-12 (63097)
સમાસ્તુ સમતિક્રાન્તા બહ્વ્યઃ પૂજયતો મમ।
ન ચાયમલસો ભિક્ષુરભ્યભાષત કિઞ્ચન॥ 9-51-13 (63098)
એવં વિગણયન્નેવ સ જગામ મહોદધિમ્।
અન્તરિક્ષચરઃ શ્રીમાન્કલશં ગૃહ્ય દેવલં॥ 9-51-14 (63099)
ગચ્છન્નેવ સ ધર્માત્મા સમુદ્રં સરિતાં પરિમ્।
જૈગીષવ્યં તતોઽપશ્યદ્રતં પ્રાગેવ ભારત॥ 9-51-15 (63100)
તતઃ સવિસ્મયશ્ચિન્તાં જગામાથામિતપ્રભઃ।
કથં સિક્ષુરચં પ્રાપ્તઃ સમુદ્રે સ્નાત એવ ચ॥ 9-51-16 (63101)
ઇત્યેવં ચિન્તયામાસ મહર્ષિરસિતસ્તદા।
સ્નાત્વા સખુદ્રે વિધિવચ્છુચિર્જપ્યં જજાપ સઃ॥ 9-51-17 (63102)
કૃતજxxxxx શ્રીમાનાશ્રયં ચ જગામ હ।
xxxxxxxxxx ગૃહીત્વા જનમેજય॥ 9-51-18 (63103)
તતઃ સ પ્રવિશન્નેવ સ્વમાશ્રમપદં મુનિઃ।
xxxxxxxxx તત્ર જૈગીષવ્યમપશ્યત॥ 9-51-19 (63104)
ન વ્યાહરતિ ચૈવેનં જૈગીષવ્યઃ કથઞ્ચન।
xxxxxxxx વસતિ સ્મ મહાતપાઃ॥ 9-51-20 (63105)
તં દૃષ્ટ્વા ચાપ્લુતં તોયે સામરે સાગરોપમમ્।
પ્રવિષ્ટxxxxx ચાપિ પૂર્વમેવ દદર્શ સઃ॥ 9-51-21 (63106)
xxxxx દેવલો રાજંશ્ચિન્તયામાસ બુદ્ધિમાન્।
xxxxxxx તપસો જૈગીષવ્યાસ્વ યોગજમ્॥ 9-51-22 (63107)
ચિન્તયામાસ રાજેન્દ્ર તદા સ મુનિસત્તમઃ।
મયા દૃષ્ટઃ સમુદ્રે ચ આશ્રમે ચ કથંન્વયમ્॥ 9-51-23 (63108)
એવં વિગણયન્નેવ સ મુનિર્મન્ત્રપારગઃ।
ઉત્પપાતાશ્રમાત્તસ્માદન્તરિક્ષં વિશામ્પતે।
જિજ્ઞાસાર્થં તદા ભિક્ષોર્જૈગીષવ્યસ્ય દેવલઃ॥ 9-51-24 (63109)
સોઽન્તરિક્ષચરાન્સિદ્ધાન્સમપશ્યત્સમાહિતાન્।
જૈગીષવ્યં ચ તૈઃ સિદ્ધૈઃ પૂજ્યમાનમપશ્યત॥ 9-51-25 (63110)
તતોઽસિતઃ સુસંરબ્ધો વ્યવસાયી દૃઢવ્રતઃ।
અપશ્યદ્વૈ દિવં યાતં જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ॥ 9-51-26 (63111)
તસ્માચ્ચ પિતૃલોકં તં વ્રજન્તં સોઽન્વપશ્યત।
પિતૃલોકાચ્ચ તં યાતં યામ્યં લોકમપશ્યત॥ 9-51-27 (63112)
`તસ્માદાદિત્યલોકં ચ વ્રજન્તં સોઽન્વપશ્યત।'
તસ્માદપિ સમુત્પત્ય સોમલોકમભિષ્ટુતમ્।
વ્રજન્તમન્વપશ્યત્સ જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ॥ 9-51-28 (63113)
લોકાન્સમુત્પતન્તં તુ શુભાનેકાન્તયાજિનામ્।
તતોઽગ્નિહોત્રિણાં લોકાંસ્તતશ્ચાપ્યુત્પપાત હ॥ 9-51-29 (63114)
દર્શં ચ પૌર્ણમાસં ચ યે યજન્તિ તપોધનાઃ।
તેભ્યઃ સ દદૃશે ધીમાઁલ્લોકેભ્યઃ પશુયાજિનામ્।
વ્રજન્તં લોકમમલમપશ્યદ્દેવપૂજિતમ્॥ 9-51-30 (63115)
ચાતુર્માસ્યૈર્બહુવિધૈર્યજન્તે યે તપોધનાઃ।
તેષાં સ્થાનં તતો યતાં તથાઽગ્નિષ્ટોમયાજિનામ્॥ 9-51-31 (63116)
અગ્નિષ્ટુતેન ચ તથા યે યજન્તિ તપોધનઃ।
તત્સ્થાનમનુસમ્પ્રાપ્તમન્વપશ્યત દેવલઃ॥ 9-51-32 (63117)
વાજપેયં ક્રતુવરં તથા બહુસુવર્ણકમ્।
આહરન્તિ મહાપ્રાજ્ઞાસ્તેષાં લોકેષ્વપશ્યત॥ 9-51-33 (63118)
યજન્તે રાજસૂયેન પુણ્ડરીકેણ ચૈવ યે।
તેષાં લોકેષ્વપશ્યચ્ચ જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ॥ 9-51-34 (63119)
અશ્વમેધં ક્રતુવરં નરમેધં તથૈવ ચ।
આહરન્તિ નરશ્રેષ્ઠાસ્તેષાં લોકેષ્વપશ્યત॥ 9-51-35 (63120)
સર્વમેધં ચ દુષ્પ્રાપં તથા સૌત્રામણિં ચ યે।
તેષાં લોકેષ્વપશ્યચ્ચ જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ॥ 9-51-36 (63121)
દ્વાદશાહૈશ્ચ સત્રૈશ્ચ યજન્તે વિવિધૈર્નૃપ।
તેષાં લોકેષ્વપશ્યચ્ચ જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ॥ 9-51-37 (63122)
મૈત્રાવરુણયોર્લોકાનાદિત્યાનાં તથૈવ ચ।
સલોકતામનુપ્રાપ્તમપશ્યત તતોઽસિતઃ॥ 9-51-38 (63123)
રુદ્રાણાં ચ વસૂનાં ચ સ્થાનં યચ્ચ બૃહસ્પતેઃ।
તાનિં સર્વાણ્યતીતં ચ સમપશ્યત્તતોઽસિતઃ॥ 9-51-39 (63124)
આરુહ્ય ચ ગવાં લોકં પ્રયાન્તં બ્રહ્મસત્રિણામ્।
લોકાનપશ્યદ્ગચ્છન્તં જૈગીષવ્યં તતોઽસિતઃ॥ 9-51-40 (63125)
ત્રીલ્લોઁકાન્પ્રવરાન્વિપ્રમુત્પતન્તં સ્વતેજસા।
પતિવ્રતાનાં લોકાંશ્ચ વ્રજન્તં સોઽન્વપશ્યત॥ 9-51-41 (63126)
તતો મુનિવરં ભૂયો જૈગીષવ્યમથાસિતઃ।
નાન્વપશ્યત લોકસ્થમન્તર્હિતમરિન્દમ॥ 9-51-42 (63127)
સોઽચિન્તયન્મહાભાગો જૈગીષવ્યસ્ય દેવલઃ।
પ્રભાવં સુવ્રતત્વં ચ સિદ્ધિં યોગસ્ય ચાતુલામ્॥ 9-51-43 (63128)
અસિતોઽપૃચ્છત તદા સિદ્ધાઁલ્લોકેષુ સત્તમાન્।
પ્રયતઃ પ્રાઞ્જલિર્ભૂત્વા ધીરસ્તાન્બ્રહ્મચારિણઃ॥ 9-51-44 (63129)
જૈગીષવ્યં ન પશ્યામિ તં શંસન્તુ તપોધનાઃ।
એતદિચ્છામ્યહં શ્રોતું પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 9-51-45 (63130)
સિદ્ધા ઊચુઃ। 9-51-46x (5208)
શૃણુ દેવલ ભૂતાર્થં શંસતાં નો દૃઢવ્રત।
જૈગીષવ્યો ગતો લોકં શાશ્વતં બ્રહ્મણોક્ષયમ્॥ 9-51-46 (63131)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-51-47x (5209)
સ શ્રુત્વા વચનં તેષાં સિદ્ધાનાં બ્રહ્મચારિણામ્।
અસિતા દેવલસ્તૂર્ણમુત્પપાત પપાત ચ॥ 9-51-47 (63132)
તતઃ સિદ્ધાસ્ત ઊચુર્હિ દેવલં પુનરેવ હ।
ન દેવલગતિસ્તત્ર તવ ગન્તું તપોધન।
બ્રહ્મણઃ સદને વિપ્ર જૈગીષવ્યો યદાપ્તવાન્॥ 9-51-48 (63133)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-51-49x (5210)
તેષાં તદ્વચનં શ્રુત્વા સિદ્ધાનાં દેવલઃ પુનઃ।
આનુપૂર્વ્યેણ લોકાંસ્તાન્સર્વાનવતતાર હ॥ 9-51-49 (63134)
સ્વમાશ્રમપદં પુણ્યમાજગામ પતઙ્ગવત્।
પ્રવિશન્નેવ ચાપશ્યજ્જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ॥ 9-51-50 (63135)
તતો બુદ્ધ્યા વ્યગણયદ્દેવલો ધર્મયુક્તયા।
દૃષ્ટ્વા પ્રભાવં તપસો જૈગીષવ્યસ્ય યોગજમ્॥ 9-51-51 (63136)
તતોઽબ્રવિન્મહાત્માનં જૈગીષવ્યં સ દેવલઃ।
વિનયાવનતો રાજન્નુપસર્પ્ય મહામુનિમ્।
મોક્ષધર્મં સમાસ્થાતુમિચ્છેયં ભગવન્નહમ્॥ 9-51-52 (63137)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા ઉપદેશં ચકાર સઃ।
વિધિં યોગસ્ય પરમં કાર્યાકાર્યસ્ય શાસ્ત્રતઃ॥ 9-51-53 (63138)
સન્નાયે કૃતબુદ્ધિં તં તતો દૃષ્ટ્વા મહાતપાઃ।
સર્વાશ્ચાસ્ય ક્રિયાશ્ચક્રે વિધિદૃષ્ટેન કર્મણા॥ 9-51-54 (63139)
સન્ન્યાસે કૃતબુદ્ધિં તં ભૂતાનિ પિતૃભિઃ સહ।
તતો દૃષ્ટ્વા પ્રરુરુદુઃ કોઽસ્માન્સંવિભજિષ્યતિ॥ 9-51-55 (63140)
દેવલસ્તુ વચઃ શ્રુત્વા ભૂતાનાં કરુણં તથા।
દિશો દશ વ્યાહરતાં મોક્ષં ત્યક્તું મનો દધે॥ 9-51-56 (63141)
તતસ્તુ ફલમૂલાનિ પવિત્રાણિ ચ ભારત।
પુષ્પાણ્યોષધયશ્ચૈવ રોરૂયન્તે સહસ્રશઃ॥ 9-51-57 (63142)
પુનર્નો દેવલઃ ક્ષુદ્રો નૂનં છેત્સ્યતિ દુર્મતિઃ।
અભયં સર્વભૂતેભ્યો યો દત્ત્વા નાવબુધ્યતે॥ 9-51-58 (63143)
તતો ભૂયો વ્યગણયત્સ્વબુદ્ધ્યા મુનિસત્તમઃ।
મોક્ષે ગાર્હસ્થ્યધર્મે વા કિન્નુ શ્રેયસ્કરં ભવેત્॥ 9-51-59 (63144)
ઇતિ નિશ્ચિત્ય મનસા દેવલો રાજસત્તમ।
ત્યક્ત્વા ગાર્હસ્થ્યધર્મં સ મોક્ષધર્મમરોચયત્॥ 9-51-60 (63145)
એવમાદીનિ સઞ્ચિન્ત્ય દેવલો નિશ્ચયાન્વિતઃ।
પ્રાપ્તવાન્પરમાં સિદ્ધિં પરં યોગં ચ ભારત॥ 9-51-61 (63146)
તતો દેવાઃ સમાગમ્ય બૃહસ્પતિપુરોગમાઃ।
જૈગીષવ્યં તપશ્ચાસ્ય પ્રશંસન્તિ તપસ્વિનઃ॥ 9-51-62 (63147)
અથાબ્રવીદૃષિવરો દેવાન્વૈ નારદસ્તથા।
જૈગીષવ્યે તપો નાસ્તિ વિસ્માપયતિ યોઽસિતમ્॥ 9-51-63 (63148)
તમેવંવાદિનં ધીરં પ્રત્યૂચુસ્તે દિવૌકસઃ।
નૈવમિત્યેવ શંસન્તો જૈગીષવ્યં મહામુનિમ્॥ 9-51-64 (63149)
નાતઃ પરતરં કિઞ્ચિત્તુલ્યમસ્તિ પ્રભાવતઃ।
તેજસસ્તપસશ્ચાસ્ય યોગસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 9-51-65 (63150)
એવં પ્રભાવો ધર્માત્મા જૈગીષવ્યસ્તથાઽસિતઃ।
તયોરિદં સ્થાનવરં તીર્થં ચૈવ મહાત્મનોઃ॥ 9-51-66 (63151)
તત્રાપ્યુપસ્પૃશ્ય તતો મહાત્મા
દત્ત્વા ચ વિત્તં હલભૃદ્દ્વિજેભ્યઃ।
અવાપ્ય ધર્મં પરમાર્થકર્મા
જગામ સોમસ્ય મહાxxxxxxર્થમ્। ॥ 9-51-67 (63152)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ એકપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 51 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-51-7 નૈવાપુઞ્ચત ધર્મતઃ ઇતિ છ.પાઠઃ॥ 9-51-8 ન્યતિક્રમત્ વ્યત્યક્રામત્॥ 9-51-16 અસિતપ્રભ ઇતિ છ.પાઠઃ॥ 9-51-46 ભૂતાર્થં યથાભૂતાર્થમ્॥ 9-51-47 ઉત્પપાત બ્રહ્મલોકં ગન્તુમિતિ શેષઃ। પપાત ચ ગગનાત્॥ 9-51-54 સર્વાઃ ક્રિયા ઉત્સર્ગેષ્ઠ્યાદયઃ॥ 9-51-56 મોક્ષં સન્ન્યાસં ત્યક્તું મનો દધે। ઉત્સૃષ્ટા નામગ્નીનાં પુનરાધાનં કર્તુમૈચ્છત્॥ 9-51-66 અસિતો દેવલ॥ 9-51-51 એકપઞ્ચાશત્તતોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 052
॥ શ્રીઃ ॥
9.52. અધ્યાયઃ 052
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દધીચિસારસ્વતયોશ્ચરિતવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-52-0 (63153)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-52-0x (5211)
યત્રેજિવાનુડુપતી રાજસૂયેન ભારત।
યસ્મિન્વૃત્તે મહાનાસીત્સઙ્ગ્રામસ્તારકામયઃ॥ 9-52-1 (63154)
તત્રાપ્યુપસ્પૃશ્ય બલો દત્ત્વા દાનાનિ ચાત્મવાન્।
સારસ્વતસ્ય ધર્માત્મા મુનેસ્તીર્થં જગામ હ॥ 9-52-2 (63155)
યત્ર દ્વાદશવાર્ષિક્યામનાવૃષ્ટ્યાં દ્વિજોત્તમાન્।
વેદાનધ્યાપયામાસ પુરા સારસ્વતો મુનિઃ॥ 9-52-3 (63156)
જનમેજય ઉવાચ। 9-52-4x (5212)
કથં દ્વાદશવાર્ષિક્યામનાવૃષ્ટ્યાં દ્વિજોત્તમાન્।
વેદાનધ્યાપયામાસ પુરા સારસ્વતો મુનિઃ॥ 9-52-4 (63157)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-52-5x (5213)
આસીત્પૂર્વં મહારાજ મુનિર્ધીમાન્મહાતપાઃ।
દધીચિરિતિ વિખ્યાતો બ્રહ્મચારી જિતેન્દ્રિયઃ॥ 9-52-5 (63158)
તસ્યાતિતપસઃ શક્રો બિભેતિ સતતં વિભો।
ન સ લોભયિતું શક્યઃ ફલૈર્બહુવિધૈરપિ॥ 9-52-6 (63159)
પ્રલોભનાર્થં તસ્યાથ પ્રાહિણોત્પાકશાસનઃ।
દિવ્યામપ્સરસં પુણ્યાં દર્શનીયામલમ્બુસામ્॥ 9-52-7 (63160)
તસ્ય તર્પયતો દેવાન્સરસ્વત્યાં મહાત્મનઃ।
સમીપતો મહારાજ સોપાતિષ્ઠત ભામિની॥ 9-52-8 (63161)
તાં દિવ્યવપુષં દૃષ્ટ્વા તસ્યર્ષેર્ભાવિતાત્મનઃ।
રેતઃ સ્કન્નં સરસ્વત્યાં તસ્મા જગ્રાહ નિમ્નગા॥ 9-52-9 (63162)
કુક્ષૌ ચાપ્યદધદ્વૃષ્ટા તદ્રેતઃ પુરુષર્ષભ।
સા દધાર ચ તં ગર્ભં પુત્રહેતોર્મહાત્મનઃ॥થ 9-52-10 (63163)
સુષુવે ચાપિ સમયે પુત્રં સારસ્વતં વરમ્।
જગામ પુત્રમાદાય તમૃષિં પ્રતિ ચ પ્રભો॥ 9-52-11 (63164)
ઋષિસંસદિ તં દૃષ્ટ્વા સા નદી મુનિસત્તમમ્।
તતઃ પ્રોવાચ રાજેન્દ્ર દદતી પુત્રમસ્ય તમ્।
બ્રહ્મર્ષે તવ પુત્રોઽયં ત્વદ્ભક્ત્યા ધારિતો મયા॥ 9-52-12 (63165)
દૃષ્ટ્વા તેઽપ્સરસં રેતો યત્સ્કન્નં પ્રાગલમ્બુસામ્।
તત્કુક્ષિણાઽહં બ્રહ્મર્ષે ત્વદ્ભક્ત્યા ધૃતવત્યહમ્॥ 9-52-13 (63166)
ન વિનાશમિદં ગચ્છેત્ત્વત્તેજ ઇતિ નિશ્ચયાત્।
પ્રતિગૃહ્ણીષ્વ પુત્રં સ્વં મયા દત્તમનિન્દિતમ્॥ 9-52-14 (63167)
ઇત્યુક્તઃ પ્રતિજગ્રાહ પ્રીતિં ચાવાપ પુષ્કલામ્।
પિતૃવચ્ચોપજિઘ્રત્તં મૂર્ધ્નિ પ્રેમ્ણા દ્વિજોત્તમઃ॥ 9-52-15 (63168)
પરિષ્વજ્ય ચિરં કાલં તદા ભરતસત્તમ।
સરસ્વત્યૈ વરં પ્રાદાત્પ્રીયમાણો મહામુનિઃ॥ 9-52-16 (63169)
વિશ્વેદેવાઃ સપિતરો ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણાઃ।
તૃપ્તિં યાસ્યન્તિ સુભગે તર્પ્યમાણાસ્તવામ્ભસા॥ 9-52-17 (63170)
ઇત્યુક્ત્વા સ તુ તુષ્ટાવ વચોભિર્વૈ મહાનદીમ્।
પ્રીતઃ પરમહૃષ્ટાત્મા યથાવચ્છૃણુ પાર્થિવ॥ 9-52-18 (63171)
દધીચિરુવાચ। 9-52-19x (5214)
પ્રસ્રુતાઽસિ મહાભાગે સરસો બ્રહ્મણઃ પુરા।
જાનન્તિ ત્વાં સરિચ્છ્રેષ્ઠે મુનયઃ સંશિતવ્રતાઃ॥ 9-52-19 (63172)
મમ પ્રિયકરી ચાપિ સતતં પ્રિયદર્શને।
તસ્માત્સારસ્વતં પુત્રમદધા વરવર્ણિનિ॥ 9-52-20 (63173)
તવૈવ નામ્ના પ્રથિતઃ પુત્રસ્તે લોકભાવનઃ।
સારસ્વત ઇતિ ખ્યાતો ભવિષ્યતિ મહાતપાઃ॥ 9-52-21 (63174)
એષ દ્વાદશવાર્ષિક્યામનાવૃષ્ટ્યાં દ્વિજર્ષભાન્।
સારસ્વતો મહાભાગે વેદાનધ્યાપયિષ્યતિ॥ 9-52-22 (63175)
પુણ્યાભ્યશ્ચ સરિદ્ભ્યસ્ત્વં સદા પુણ્યતમા શુભે।
ભવિષ્યસિ મહાભાગે મત્પ્રસાદાત્સરસ્વતિ॥ 9-52-23 (63176)
એવં સ્ત સંસ્તુતા તેન વરં લબ્ધ્વા મહાનદી।
પુત્રમાદાય મુદિતા જગામ ભરતર્ષભ॥ 9-52-24 (63177)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ વિરોધે દેવદાનવૈઃ।
શક્રઃ પ્રહરણાન્વિષી લોકાંસ્ત્રીન્વિચચાર હ॥ 9-52-25 (63178)
ન ચોપલેભે ભગવાઞ્શક્રઃ પ્રહરણં તદા।
યદ્વૈ તેષાં ભવેદ્યોગ્યં વધાય વિબુધદ્વિષામ્॥ 9-52-26 (63179)
તતોઽબ્રવીત્સુરાઞ્શક્રો ન મે શક્યાઃ સુરારયઃ।
ઋતેઽસ્થિભિર્દધીચસ્ય નિહન્તું ત્રિદશદ્વિષઃ॥ 9-52-27 (63180)
તસ્માદ્યત્નાદૃષિશ્રેષ્ઠો યાચ્યતાં કાર્યસિદ્ધયે।
દધીચાસ્થીનિ દેહીતિ તૈર્વધિષ્યામહે રિપૂન્॥ 9-52-28 (63181)
સ ચ તૈર્યાચિતોઽસ્થીનિ યત્નાદૃષિવરસ્તદા।
સાહાય્યં નઃ કુરુષ્વેતિ ચકારૈવાવિચારયન્॥ 9-52-29 (63182)
સ લોકાનક્ષયાન્પ્રાપ્તો દેવપ્રિયકરસ્તદા।
તસ્યાસ્થિભિરથો શક્રઃ સમ્પ્રહૃષ્ટમનાસ્તદા॥ 9-52-30 (63183)
કારયામાસ દિવ્યાનિ નાનાપ્રહરણાન્યુત।
ગદા વજ્રાણિ ચક્રાણિ ગુરૂન્દણ્ડાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 9-52-31 (63184)
સ હિ તીવ્રેણ તપસા સમ્ભૃતઃ પરમર્ષિણા।
પ્રજાપતિસુતેનાથ ભૃગુણા લોકભાવનઃ॥ 9-52-32 (63185)
અતિકાયઃ સ તેજસ્વી લોકસારો વિનિર્મિતઃ।
જજ્ઞે શૈલગુરુઃ પ્રાંશુર્મહિમ્ના પ્રથિતઃ પ્રભુઃ॥ 9-52-33 (63186)
નિત્યમુદ્વિજતે ચાસ્ય તેજસઃ પાકશાસનઃ॥ 9-52-34 (63187)
તેન વજ્રેણ ભગવાન્મન્ત્રયુક્તેન ભારત।
ભૃશં ક્રોધવિસૃષ્ટેન બ્રહ્મતેજોદ્ભવેન ચ।
દૈત્યદાનવવીરાણાં જઘાન નવતીર્નવ॥ 9-52-35 (63188)
અથ કાલે વ્યતિક્રાન્તે મહત્યતિભયઙ્કરી।
અનાવૃષ્ટિરનુપ્રાપ્તા રાજન્દ્વાદશવાર્ષિકી॥ 9-52-36 (63189)
તસ્યાં દ્વાદશવાર્ષિક્યામનાવૃષ્ટ્યાં મહર્ષયઃ।
વૃત્ત્યર્થં પ્રાદ્રવન્રાજન્ક્ષુધાર્તાઃ સર્વતોદિશમ્॥ 9-52-37 (63190)
દિગ્ભ્યસ્તાન્પ્રદ્રુતાન્દૃષ્ટ્વા મુનિઃ સારસ્વતસ્તદા।
ગમનાય મતિં ચક્રે તં પ્રોવાચ સરસ્વતી॥ 9-52-38 (63191)
ન ગન્તવ્યમિતઃ પુત્ર તવાહારમહં સદા।
દાસ્યામિ મત્સ્યપ્રવરાનુષ્યતામિહ ભારત॥ 9-52-39 (63192)
ઇત્યુક્તસ્તર્પયામાસ સ પિતૄન્દેવતાસ્તથા।
આહારમકરોન્નિત્યં પ્રાણાન્વેદાંશ્ચ ધારયન્॥ 9-52-40 (63193)
અથ તસ્યામનાવૃષ્ટ્યામતીતાયાં મહર્ષયઃ।
અન્યોન્યં પરિપપ્રચ્છુઃ પુનઃ સ્વાધ્યાયકારણાત્॥ 9-52-41 (63194)
તેષાં ક્ષુધાપરીતાનાં નષ્ટા દેવા વિધાવતામ્।
સર્વેષામેવ રાજેન્દ્ર ન કિચિત્પ્રતિભાતિ હ॥ 9-52-42 (63195)
અથ કશ્ચિદૃષિસ્તેષાં સારસ્વતમુપેયિવાન્।
કુર્વાણં સંશિતાત્માનં સ્વાધ્યાયમૃષિસત્તમમ્॥ 9-52-43 (63196)
સ ગત્વાઽચષ્ટ તેભ્યશ્ચ સારસ્વતમૃષિં પ્રભુમ્।
સ્વાધ્યાયમમરપ્રખ્યં કુર્વાણં વિજને વને॥ 9-52-44 (63197)
તતઃ સર્વે સમાજગ્મુસ્તત્ર રાજન્મહર્ષયઃ।
સારસ્વતં મુનિશ્રેષ્ઠમિદમૂચુઃ સમાગતાઃ॥ 9-52-45 (63198)
અસ્માનધ્યાપયસ્વેતિ તાનુવાચ તતો મુનિઃ।
શિષ્યત્વમુપાગચ્છધ્વં વિધિના ચ મમેત્યુત॥ 9-52-46 (63199)
તત્રાબ્રુવન્મુનિગણા બાલસ્ત્વમસિ પુત્રક।
સ તાનાહ ન મે ધર્મો નશ્યેદિતિ પુનર્મુનીન્॥ 9-52-47 (63200)
યો હ્યધર્મેણ વૈ બ્રૂયાદ્ગૃહ્ણીયાદ્યોઽપ્યધર્મતઃ।
મ્રિયેતાં તાવુભૌ ક્ષિપ્રં સ્યાતાં વા વૈરિણાવુભૌ॥ 9-52-48 (63201)
ન હાયનૈર્ન પલિતૈર્ન વિત્તેન ન બન્ધુભિઃ।
ઋષયશ્ચક્રિરે ધર્મં યોઽનૂચાનઃ સ નો મહાન્॥ 9-52-49 (63202)
એતચ્છ્રુત્વા વચસ્તસ્ય મનુયસ્તે વિધાનતઃ।
તસ્માદ્વેદાનનુપ્રાપ્ય પુનર્ધર્મં પ્રચક્રિરે॥ 9-52-50 (63203)
ષષ્ટિર્મુનિસહસ્રાણિ શિષ્યત્વં પ્રતિપેદિરે।
સારસ્વતસ્ય વિપ્રર્ષેર્વેદસ્વાધ્યાયકારણાત્॥ 9-52-51 (63204)
મુષ્ટિં મુષ્ટિં તતઃ સર્વે દર્ભાણાં તે હ્યુપાહરન્।
તસ્યાસનાર્થં વિપ્રર્ષેર્બાલસ્યાપિ વશે સ્થિતાઃ॥ 9-52-52 (63205)
તત્રાપિ દત્ત્વા વસુ રૌહિણેયો
મહાબલઃ કેશવપૂર્વજોઽથ
જગામ તીર્થં મુદિતઃ ક્રમેણ
તં વૃદ્ધકન્યાશ્રમમે વ વીરઃ॥ ॥ 9-52-53 (63206)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ દ્વિપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 52 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-52-5 દધીચ ઇતિ ઇતિ છ.ઝ.પાઠઃ॥ 9-52-12 ઋષિસંસાદિતં દૃષ્ટ્વેતિ ક.છ.પાઠઃ। તત્ર સંસાદિતં પરિવારિતમિત્યર્થઃ॥ 9-52-28 દધીચોઽસ્થીનીતિ છ.પાઠઃ॥ 9-52-29 પ્રાણત્યાગં કુરુશ્રેષ્ઠ ચકારૈવાવિચારયષિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-52-34 અસ્ય મુનેઃ॥ 9-52-35 તેન તદસ્થિજેન વજ્રેણ નવતીર્નવ દશાધિકાં અષ્ટશતીમ॥ 9-52-52 દ્વિપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 053
॥ શ્રીઃ ॥
9.53. અધ્યાયઃ 053
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
વૃદ્ધકન્યાચરિત્રકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-53-0 (63207)
જનમેજય ઉવાચ। 9-53-0x (5215)
કથં કુમારી ભગવંસ્તપોયુક્તા હ્યભૂત્પુરા।
કિમર્થં ચ તપસ્તેપે કો વાઽસ્યા નિયમોઽભવત્॥ 9-53-1 (63208)
સુદુષ્કરમિદં બ્રહ્મંસ્ત્વત્તઃ શ્રુતમનુત્તમમ્।
આખ્યાહિ તત્ત્વમખિલં યથા તપસિ સા સ્થિતા॥ 9-53-2 (63209)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-53-3x (5216)
ઋષિરાસીન્મહાવીર્યઃ કુણિર્ગાર્ગ્યો મહાયશાઃ।
સ તપ્ત્વા વિપુલં રાજંસ્તપો વૈ તપતાં વરઃ।
તપસાઽથ સુતાં સુભ્રૂં સમુત્પાદિતવાન્વિભુઃ॥ 9-53-3 (63210)
તાં ચ દૃષ્ટ્વા મુનિઃ પ્રીતઃ કુણિર્ગાર્ગ્યો મહાયશાઃ।
જગામ ત્રિદિવં રાજન્સંત્યજ્યેહ કલેવરમ્॥ 9-53-4 (63211)
સુભ્રૂઃ સા હ્યથ કલ્યાણી પુણ્ડરીકનિભેક્ષણા।
મહતા તપસોગ્રેણ કૃત્વાશ્રમમનિન્દિતા॥ 9-53-5 (63212)
ઉપવાસૈઃ પૂજયન્તી પિતૄન્દેવાંશ્ચ સા પુરા।
તસ્યાસ્તુ તપસોગ્રેણ મહાન્કાલોઽત્યગાન્નૃપ॥ 9-53-6 (63213)
સા પિત્રા દીયમાનાપિ પતિં નૈચ્છદનિન્દિતા।
આત્મનઃ સદૃશં સા તુ ભર્તારં નાન્વપશ્યત॥ 9-53-7 (63214)
તતઃ સા તપસોગ્રેણ પીડયિત્વાઽઽત્મનસ્તનુમ્।
પિતૃદેવાર્ચનરતા બભૂવ વિજને વને॥ 9-53-8 (63215)
સાઽઽત્માનં મન્યમાના તુ કૃતકૃત્યં શ્રમાન્વિતા।
`જગામ વૃદ્ધભાવં તુ કૌમારબ્રહ્મચારિણી'॥ 9-53-9 (63216)
વાર્ધકેન ચ રાજેન્દ્ર તપસા ચૈવ કર્શિતા।
સા નાશકદ્યદા ગન્તું પદાત્પદમપિ સ્વયમ્॥ 9-53-10 (63217)
ચકાર ગમને બુદ્ધિં પરલોકાય વૈ તદા।
મોક્તુકામાં તુ તાં દૃષ્ટ્વા શરીરં નારદોઽબ્રવીત્॥ 9-53-11 (63218)
અસંસ્કૃતાયાઃ કન્યાયાઃ કુતો લોકાસ્તવાનઘે।
એવં તુ શ્રુતમસ્માભિર્દેવલોકે મહાવ્રતે॥ 9-53-12 (63219)
તપઃ પરમકં પ્રાપ્તં ન તુ લોકાસ્ત્વયા જિતાઃ।
તન્નારદવચઃ શ્રુત્વા સાઽબ્રવીદૃષિસંસદિ॥ 9-53-13 (63220)
તપસોઽર્ધં પ્રયચ્છામિ પાણિગ્રાહસ્ય સત્તમાઃ।
ઇત્યુક્તેઽસ્યાસ્તુ જગ્રાહ પાણિં ગાલવસમ્ભવઃ॥ 9-53-14 (63221)
ઋષિઃ પ્રાક્ શૃઙ્ગવાન્નામ સમયં ચેમમબ્રવીત્।
સમયેન તવાદ્યાહં પાણિં સ્પ્રક્ષ્યામિ શોભને॥ 9-53-15 (63222)
યદ્યેકરાત્રં વસ્તવ્યં ત્વયા સહ મયેતિ હ।
તથેતિ સા પ્રતિશ્રુત્ય તસ્મૈ પાણિં દદૌ તદા॥ 9-53-16 (63223)
યથાદૃષ્ટેન વિધિના હુત્વા ચાગ્નિં વિધાનતઃ।
ચક્રે ચ પાણિગ્રહણં તસ્યોદ્વાહં ચ ગાલવિઃ॥ 9-53-17 (63224)
સા રાત્રાવભવદ્રાજંસ્તરુણી વરવર્ણિની।
દિવ્યાભરણવસ્ત્રા ચ દિવ્યગન્ધાનુલેપના॥ 9-53-18 (63225)
તાં દૃષ્ટ્વા ગાલવિઃ પ્રીતો દીપયન્તીમિવ શ્રિયા।
ઉવાસ ચ ક્ષપામેકાં પ્રભાતે સાઽબ્રવીચ્ચ તમ્॥ 9-53-19 (63226)
યસ્ત્વયા સમયો વિપ્ર કૃતો મે તપતાં વર।
તેનોષિતાઽસ્મિ ભદ્રં તે સ્વસ્તિ તેઽસ્તુ વ્રજામ્યહમ્॥ 9-53-20 (63227)
સા તુ ધ્યાત્વાઽબ્રવીદ્ભૂયો યોઽસ્મિંસ્તીર્થે સમાહિતઃ।
વસતે રજનીમેકાં તર્પયિત્વા દિવૌકસઃ॥ 9-53-21 (63228)
ચત્વારિંશતમષ્ટૌ ચ દ્વૌ ચાષ્ટૌ સમ્યગાચરેત્।
યો બ્રહ્મચર્યં વર્ષાણિ ફલં તસ્ય લભેત સઃ॥ 9-53-22 (63229)
એવમુક્ત્વા તતઃ સાધ્વી દેહં ત્યક્ત્વા દિવં ગતા।
ઋષિરપ્યભવદ્દીનસ્તસ્યા રૂપં વિચિન્તયન્॥ 9-53-23 (63230)
સમયેન તપોઽર્ધં ચ કૃચ્છ્રાત્પ્રતિગૃહીતવાન્।
સાધયિત્વા તદાઽઽત્માનં તસ્યાઃ સ ગતિમાપ્તવાન્।
દુઃખિતો ભરતશ્રેષ્ઠ તસ્યા રૂપબલાત્કૃતઃ॥ 9-53-24 (63231)
એતત્તે વૃદ્વકન્યાયા વ્યાખ્યાતં ચરિતં મહત્।
તથૈવ બ્રહ્મચર્યં ચ સ્વર્ગસ્ય ચ ગતિઃ શુભા॥ 9-53-25 (63232)
તત્રસ્થશ્ચાપિ શુશ્રાવ હતં શલ્યં હલાયુધઃ॥ 9-53-26 (63233)
તત્રાપિ દત્ત્વા દાનાનિ દ્વિજાતિભ્યઃ પરન્તપઃ।
શુશોચ શલ્યં સઙ્ગ્રામે નિહતં પાણ્ડવૈસ્તદા॥ 9-53-27 (63234)
સમન્તપઞ્ચકદ્વારાત્તતો નિષ્ક્રમ્ય માધવઃ।
પપ્રચ્છર્ષિગણારામઃ કુરુક્ષેત્રસ્ય યત્ફલમ્॥ 9-53-28 (63235)
તે પૃષ્ટા યદુસિંહેન કુરુક્ષેત્રફલં વિભો
સમાચખ્યુર્મહાત્માનસ્તસ્મૈ સર્વં યથાતથમ્॥ ॥ 9-53-29 (63236)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ત્રિપઞ્ચાશતમોઽધ્યાયઃ॥ 53 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-53-3 તપસા સંયુતા સુભ્રૂઃ સમુત્પનઃ ઇતિ છ. પાઠઃ॥ 9-53-22 ચત્વારિંશતમષ્ટૌ ચેતિ। પ્રતિવેદં દ્વાદશવર્ષાણીતિ વેદચતુષ્ટયાધ્યયનાયાષ્ટાચત્વારિંશદ્વર્ષાણિ। તતો દ્વૈ વત્સરૌ સ્નાતકેન ગુરોરાનૃણ્યાર્થં સેવા કાર્યા। તતોઽષ્ટવાર્ષિકીં કન્યાં પરિણીય તસ્યા યૌવનાવધ્યષ્ટવર્ષાણીત્યષ્ટપઞ્ચાશદ્વર્ષાણિ બ્રહ્મચર્યં સર્વસ્યેષ્ટમ્॥ 9-53-24 સઙ્ગતિમન્વિયાત્ ઇતિ છ. પાઠઃ॥ 9-53-53 ત્રિપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 054
॥ શ્રીઃ ॥
9.54. અધ્યાયઃ 054
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દલભદ્રાય મહર્ષિભિઃ કુરુક્ષેત્રમહિમાનુવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-54-0 (63237)
ઋષય ઊચુઃ। 9-54-0x (5217)
પ્રજાપતેરુત્તરવેદિરુચ્યતે
સનાતનં રામ સમન્તપઞ્ચકમ્।
સમીજિરે યત્ર પુરા દિવૌકસો
વરેણ સત્રેણ મહાવરપ્રદાઃ॥ 9-54-1 (63238)
પુરા ચ રાજર્ષિવરેણ ધીમતા
બહૂનિ વર્ષાણ્યમિતેન તેજસા।
પ્રકૃષ્ટમેતત્કુરુણા મહાત્મના
તતઃ કુરુક્ષેત્રમિતીહ પપ્રથે॥ 9-54-2 (63239)
રામ ઉવાચ। 9-54-3x (5218)
કિમર્થં કુરુણા કૃષ્ટં ક્ષેત્રમેતન્મહાત્મના।
એતદિચ્છામ્યહં શ્રોતું કથ્યમાનં તપોધનાઃ॥ 9-54-3 (63240)
ઋષય ઊચુઃ। 9-54-4x (5219)
પુરા કિલ કુરું રામ કર્ષન્તં સતતોત્થિતમ્।
અભ્યેત્ય શક્રસ્ત્રિદિવાત્પર્યપૃચ્છત કારણમ્॥ 9-54-4 (63241)
ઇન્દ્ર ઉવાચ। 9-54-5x (5220)
કિમિદં વર્તતે કર્મ પ્રયત્નેન પરેણ ચ।
રાજર્ષે કિમભિપ્રેત્ય યેનેયં કૃષ્યતે ક્ષિતિઃ॥ 9-54-5 (63242)
કુરુરુવાચ। 9-54-6x (5221)
ઇહ યે પુરુષાઃ ક્ષેત્રે જનિષ્યન્તિ શતક્રતો।
તે ગમિષ્યન્તિ સુકૃતાં લોકાન્પાપવિવર્જિતાન્॥ 9-54-6 (63243)
અપહાસ્ય તુ તં શક્રો જગામ ત્રિદિવં પુનઃ।
રાજર્ષિરપ્યનિર્વિણ્ણઃ કર્ષત્યેવ વસુન્ધરામ્॥ 9-54-7 (63244)
આગમ્યાગમ્ય ચૈવૈનં ભૂયોભૂયોઽપહાસ્ય ચ।
શત્રક્રતુરનિર્વિણ્ણં પૃષ્ટ્વાપૃષ્ટ્વા જગામ હ॥ 9-54-8 (63245)
યદા તુ તપસોગ્રેણ ચકર્ષ વસુધાં નૃપઃ।
તતઃ શક્રોઽબ્રવીદ્દેવાન્રાજર્ષેર્યચ્ચિકીર્ષિતમ્॥ 9-54-9 (63246)
એતચ્છ્રુત્વાઽબ્રુવન્દેવાઃ સહસ્રાક્ષમિદં વચઃ।
વરેણ ચ્છન્દ્યતાં શક્ર રાજર્ષિર્યદિ શક્યતે॥ 9-54-10 (63247)
યદિ હ્યત્ર પ્રસૂતા વૈ સ્વર્ગં ગચ્છન્તિ માનવાઃ।
અસ્માનનિષ્ટ્વા ક્રતુભિર્ભાગો નો ન ભવિષ્યતિ॥ 9-54-11 (63248)
આગમ્ય ચ તતઃ શક્રસ્તદા રાજર્ષિમબ્રવીત્।
અલં ખેદેન ભવતઃ ક્રિયતાં વચનં મમ॥ 9-54-12 (63249)
માનવા યે નિરાહારા દેહં ત્યક્ષ્યન્ત્યતન્દ્રિતાઃ।
યુધિ વા નિહતાઃ સમ્યગપિ તિર્યગ્ગતા નૃપ॥ 9-54-13 (63250)
તે સ્વર્ગભાજો રાજેન્દ્ર ભવન્ત્વિહ હતાસ્તુ યે।
તથાસ્ત્વિતિ તતો રાજા કુરુઃ શક્રમુવાચ હ॥ 9-54-14 (63251)
તતસ્તમભ્યનુજ્ઞાપ્ય પ્રહૃષ્ટેનાન્તરાત્મના।
જગામ ત્રિદિવં ભૂયઃ ક્ષિપ્રં બલનિષૂદનઃ॥ 9-54-15 (63252)
એવમેતદ્યદુશ્રેષ્ઠ કૃષ્ટં રાજર્ષિણા પુરા।
શક્રેણ ચાભ્યનુજ્ઞાતઃ પુણ્યે પ્રાણાન્મુમોચ હ॥ 9-54-16 (63253)
[શક્રેણ ચાભ્યનુજ્ઞાતં બ્રાહ્મદ્યૈશ્ચ સુરૈસ્તથા।
નાતઃ પરતરં પુણ્યં ભૂમેઃ સ્થાનં ભવિષ્યતિ॥ 9-54-17 (63254)
ઇહ તપ્સ્યન્તિ યે કેચિત્તપઃ પરમકં નરાઃ।
દેહત્યાગેન તે સર્વે યાસ્યન્તિ બ્રહ્મણઃ ક્ષયમ્॥ 9-54-18 (63255)
યે પુનઃ પુણ્યભાજો વૈ દાનં દાસ્યન્તિ માનવાઃ।
તેષાં સહસ્રગુણિતં ભવિષ્યત્યચિરેણ વૈ॥ 9-54-19 (63256)
યે ચેહ નિત્યં મનુજા નિવત્સ્યન્તિ શુભૈષિણઃ।
યમસ્ય વિષયં તે તુ ન દ્રક્ષ્યન્તિ કદાચન॥ 9-54-20 (63257)
યક્ષ્યન્તિ યે ચ ક્રતુભિર્મહદ્ભિર્મનુજેશ્વરાઃ।
તેષાં ત્રિવિષ્ટપે વાસો યાવદ્ભૂમિર્ધરિષ્યતિ॥] 9-54-21 (63258)
અપિ ચાત્ર સ્વયં શક્રો જગૌ ગાથાં સુરાધિપઃ।
કુરુક્ષેત્રનિબદ્ધાં વૈ તાં શૃણુષ્વ હલાયુધ॥ 9-54-22 (63259)
પાંસવોઽપિ કુરુક્ષેત્રાદ્વાયુના સમુદીરિતાઃ।
અપિ દુષ્કૃતકર્માણં નયન્તિ પરમાં ગતિમ્॥ 9-54-23 (63260)
`કુરુક્ષેત્રં ગમિષ્યામિ કુરુક્ષેત્રે વસામ્યહમ્।
ઇત્યેવં નિશ્ચિતો ભૂત્વા તેન સ્વર્ગં ગમિષ્યતિ॥ 9-54-24 (63261)
કુરુક્ષેત્રં ગમિષ્યામિ કુરુક્ષેત્રે વસામ્યહમ્।
તથા સ્થાનં ચ મૌનં ચ વીરાસનમુપાસ્મહે॥ 9-54-25 (63262)
એવં પ્રલપમાનોઽપિ ચિન્તયંશ્ચ મુહુર્મુહુઃ।
દૂરસ્થો યદિ વા તિષ્ઠઁલ્લભેત્સ્વર્ગં સુનિશ્ચિતમ્'॥ 9-54-26 (63263)
સુરર્ષભા બ્રાહ્મણસત્તમાશ્ચ
તથા નૃગાદ્યા નરદેવમુખ્યાઃ।
ઇષ્ટ્વા મહાર્હૈઃ ક્રતુભિર્નૃસિંહ
સન્ત્યજ્ય દેહાન્સુગતિં પ્રપન્નાઃ॥ 9-54-27 (63264)
તંરન્તુકારન્તુકયોર્યદન્તરં
રામહદાનાં ચ મચક્રુકસ્ય ચ।
એતત્કુરુક્ષેત્રસમન્તપઞ્ચકં
પ્રજાપતેરુત્તરવેદિરુચ્યતે॥ 9-54-28 (63265)
શિવં મહાપુણ્યમિદં દિવૌકસાં
સુસમ્મતં સ્વર્ગગુણૈઃ સમન્વિતમ્।
અતશ્ચ સર્વે નિહતા નૃપા રણે
યાસ્યન્તિ પુણ્યાં ગતિમક્ષયાં સદા॥ 9-54-29 (63266)
[ઇત્યુવાચ સ્વયં શક્રઃ સહ બ્રહ્માદિભિસ્તદા।
તચ્ચાનુમોદિતં સર્વં બ્રહ્મવિષ્ણુમહેષ્વરૈઃ]॥ ॥ 9-54-30 (63267)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ ચતુઃપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 54 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-54-2 પપ્રથે પ્રસિદ્ધં બભૂવ॥ 9-54-3 પરિષ્યન્તિ શતક્રતો ઇતિ ઝ. પાઠઃ॥ 9-54-11 પ્રમીતા વૈ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-54-18 બ્રહ્મણઃ ક્ષયં નિવાસમ્॥ 9-54-28 આરુન્દુકારુન્દકયોર્યદન્તરં રામહ્રદાના ચ સમન્દુકસ્ય ઇતિ ક.પાઠઃ। પરમન્દુકસ્યેતિ ઙ.છ.પાઠઃ॥ 9-54-54 ચતુઃપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 055
॥ શ્રીઃ ॥
9.55. અધ્યાયઃ 055
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
મિત્રાવરુણાશ્રમે નારદાદ્ભીમદુર્યોધનયોર્ગદાયુદ્ધોપક્રમશ્રાવિણા બલરામેણ તદ્દિદૃક્ષયા કુરુક્ષેત્રં પ્રત્યાગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-55-0 (63268)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-55-0x (5222)
કુરુક્ષેત્રં તતો દૃષ્ટ્વા દત્ત્વા દેયાંશ્ચ સાત્વતઃ।
આશ્રમં સુમહત્પુણ્યમગમજ્જનમેજય॥ 9-55-1 (63269)
મધૂકામ્રવણોપેતં પ્લુક્ષન્યગ્રોધસઙ્કુલમ્।
ચિરબિલ્વયુતં પુણ્યં પનસાર્જુનસઙ્કુલમ્॥ 9-55-2 (63270)
તં દૃષ્ટ્વા યાદવશ્રેષ્ઠઃ પ્રવરં પુણ્યલક્ષણમ્।
પપ્રચ્છ તાનૃષીન્સર્વાન્કસ્યાશ્રમવરસ્ત્વયમ્॥ 9-55-3 (63271)
તે તુ સર્વે મહાત્માનમૂચૂ રાજન્હલાયુધમ્।
શૃણુ વિસ્તરશો રામ યસ્યાયં પૂર્વમાશ્રમઃ॥ 9-55-4 (63272)
અત્ર વિષ્ણુઃ પુરા દેવસ્તપ્તવાંસ્તપ ઉત્તમમ્।
અત્રાસ્ય વિધિવદ્યજ્ઞાઃ સર્વે વૃત્તાઃ સનાતનાઃ॥ 9-55-5 (63273)
અત્રૈવ બ્રાહ્મણી વૃદ્વા કૌમારબ્રહ્મચારિણી।
યોગયુક્તા દિવં યાતા તપોયુક્તા વિશામ્પતે॥ 9-55-6 (63274)
બભૂવ શ્રીમતી રાજઞ્શાણ્ડિલ્યસ્ય મહાત્મનઃ।
સુતા ધૃતવ્રતા સાધ્વી નિયતા બ્રહ્મચારિણી॥ 9-55-7 (63275)
સાઽપિ પ્રાપ્ય પરં યોગં ગતા સ્વર્ગમનુત્તમમ્।
ભુક્ત્વાઽશ્રમેઽશ્વમેધસ્ય ફલં ફલવતઃ શુભમ્॥ 9-55-8 (63276)
ગતા સ્વર્ગં મહારાજ પૂજિતા ચ મહાત્મભિઃ।
અભિગમ્યાશ્રમં પુણ્યં સ દૃષ્ટ્વા યદુનન્દનઃ॥ 9-55-9 (63277)
ઋષીંસ્તાનભિવાદ્યાથ પાર્શ્વે હિમવતોઽચ્યુતઃ।
સન્ધ્યાકાર્યાણિ સર્વાણિ નિર્વર્ત્યારુરુહેઽચલમ્॥ 9-55-10 (63278)
નાતિદૂરં તતો ગત્વા નગં તાલધ્વજો બલી।
પુણ્યે તીર્થવરે સ્નાત્વા વિસ્મયં પરમં ગતઃ॥ 9-55-11 (63279)
પ્રભવં ચ સરસ્વત્યાઃ પ્લક્ષપ્રસ્રવણં બલઃ।
સમ્પ્રાપ્તઃ કારપચનં તીર્થપ્રવરમુત્તમમ્॥ 9-55-12 (63280)
હલાયુધસ્તુ તત્રાપિ દત્ત્વા દાનં મહાબલઃ।
આપ્લુતઃ સલિલે પુણ્યે સુશીતે વિમલે શુચૌ।
સન્તર્પયામાસ પિતૄન્દેવાંશ્ચ રણદુર્મદઃ॥ 9-55-13 (63281)
તત્રોષ્યૈકાં તુ રજનીં યતિભિર્બ્રાહ્મણૈઃ સહ।
મિત્રાવરુણયોઃ પુણ્યં જગામાશ્રમમચ્યુતઃ॥ 9-55-14 (63282)
ઇન્દ્રોઽગ્નિરર્યમા ચૈવ યત્ર પ્રાક્ પ્રીતિમાપ્નુવમ્।
તં દેશં કારપચનાત્સ તસ્માદાજગામહ॥ 9-55-15 (63283)
સ્નાત્વા તત્ર ચ ધર્માત્મા પરાં પ્રીતિમવાપ્ય ચ।
ઋષિભિશ્ચૈવ સિદ્ધૈશ્ચ સહિતો વૈ મહાબલઃ।
ઉપવિષ્ટઃ કથાઃ શુભ્રાઃ શુશ્રાવ યદુપુઙ્ગવઃ॥ 9-55-16 (63284)
તથા તુ તિષ્ઠતાં તેષાં નારદો ભગવાનૃષિઃ।
આજગામાથ તં દેશં યત્ર રામો વ્યવસ્થિતઃ॥ 9-55-17 (63285)
જટામણ્ડલસંવીતઃ કુશચીરી મહાતપાઃ।
હેમદણ્ડધરો રાજન્કમણ્ડલુધરસ્તથા॥ 9-55-18 (63286)
મહતીં સુખશબ્દાં તાં ગૃહ્ય વીણાં મનોરમામ્।
નૃત્યે ગીતે ચ કુશલો દેવબ્રાહ્મણપૂજિતઃ॥ 9-55-19 (63287)
પ્રભવઃ કલહાનં ચ નિત્યં ચ કલહપ્રિયઃ।
તં દેશમગમદ્યત્ર શ્રીમાન્રામો વ્યવસ્થિતઃ॥ 9-55-20 (63288)
પ્રત્યુત્થાય ચ તં રામઃ પૂજયિત્વા યતવ્રતમ્।
દેવર્ષિં પર્યપૃચ્છત્સ યથાવૃત્તં કુરૂન્પ્રતિ॥ 9-55-21 (63289)
તદાઽસ્યાકથયદ્રાજન્નારદઃ સર્વવેદવિત્।
સર્વમેતદ્યથાવૃત્તમતીતં કુરુસંક્ષયમ્॥ 9-55-22 (63290)
તતોઽબ્રવીદ્રૌહિણેયો નારદં દીનયા ગિરા।
કિમવસ્થં તુ તત્ક્ષત્રં યે તુ તત્રાભવન્નૃપાઃ॥ 9-55-23 (63291)
શ્રુતમેતન્મયા પૂર્વં સર્વમેવ તપોધન।
વિસ્તરશ્રવણે જાતં કૌતૂહલમતીવ મે॥ 9-55-24 (63292)
નારદ ઉવાચ। 9-55-25x (5223)
પૂર્વમેવ હતો ભીષ્મો દ્રોણઃ સિન્ધુપતિસ્તથા।
હતો વૈકર્તનઃ કર્ણઃ પુત્રાશ્ચાસ્ય મહારથાઃ॥ 9-55-25 (63293)
ભૂરિશ્રવા રૌહિણેય મદ્રરાજશ્ચ વીર્યવાન્।
એતે ચાન્યે ચ બહવો હતાસ્તત્ર મહાબલાઃ॥ 9-55-26 (63294)
પ્રિયાન્પ્રાણાન્પરિત્યજ્ય પ્રિયાર્થં કૌરવસ્ય વૈ।
રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ સમરેષ્વનિવર્તિનઃ॥ 9-55-27 (63295)
અહતાંસ્તુ મહાબાહો શૃણુ મે તત્ર માધવ॥ 9-55-28 (63296)
ધાર્તરાષ્ટ્રબલે શેષાસ્ત્રયઃ સમિતિમર્દનાઃ।
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ દ્રોણપુત્રશ્ચ વીર્યવાન્।
તેઽપિ વૈ વિદ્રુતા રામ દિશો દશ ભયાત્તદા॥ 9-55-29 (63297)
દુર્યોધનો હતે સૈન્યે વિદ્રુતેષુ પદાતિષુ।
હદં દ્વૈપાયનં નામ વિવેશ ભૃશદુઃખિતઃ॥ 9-55-30 (63298)
શયાનં ધાર્તરાષ્ટ્રં તુ સલિલે સ્તમ્ભિતે તદા।
પાણ્ડવાઃ સહ કૃષ્ણેન વાગ્ભિરુગ્રાભિરાર્દયન્॥ 9-55-31 (63299)
સ તુદ્યમાનો બલવાન્વાગ્ભી રામ સમન્તતઃ।
ઉત્થિતઃ સ હદાદ્વીરઃ પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્॥ 9-55-32 (63300)
સ ચાપ્યુપાગતો યોદ્ધું ભીમેન સહ સામ્પ્રતમ્।
ભવિષ્યતિ તયોરદ્ય યુદ્ધં રામ સુદારુણમ્॥ 9-55-33 (63301)
યદિ કૌતૂહલં તેઽસ્તિ વ્રજ માધવ મા ચિરમ્।
પશ્ય યુદ્ધં મહાઘોરં શિષ્યયોર્યદિ મન્યસે॥ 9-55-34 (63302)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-55-35x (5224)
નારદસ્ય વચઃ શ્રુત્વા તાનભ્યર્ચ્ય દ્વિજર્ષભાન્।
સર્વાન્વિસર્જયામાસ યે તેનાભ્યાગતાઃ સહ।
ગમ્યતાં દ્વારકાં ચેતિ સોઽન્વશાદનુયાયિનઃ॥ 9-55-35 (63303)
સોઽવતીર્યાચલશ્રેષ્ઠાત્પ્લક્ષપ્રસ્રવણાચ્છુભાત્।
તતઃ પ્રીતમનાઃ રામઃ શ્રુતા તીર્થફલં મહત્।
વિપ્રાણાં સન્નિધૌ શ્લોકમગાયદિમમચ્યુતઃ॥ 9-55-36 (63304)
સરસ્વતીવાસસમા કુતો રતિઃ
સરસ્વતીવાસસમાઃ કુતો ગુણાઃ।
સરસ્વતીં પ્રાપ્ય દિવં ગતા જનાઃ
સદા સ્મરિષ્યન્તિ નદીં સરસ્વતીમ્॥ 9-55-37 (63305)
સરસ્વતી સર્વનદીષુ પુણ્યા
સરસ્વતી લોકશુભાવહા સદા।
સરસ્વતીં પ્રાપ્ય જનાઃ સુદુષ્કૃતં
સદા ન શોચન્તિ પરત્ર ચેહ ચ॥ 9-55-38 (63306)
તતો મુહુર્મુહુઃ પ્રીત્યા પ્રેક્ષમાણઃ સરસ્વતીમ્।
હયૈર્યુક્તં રથં શુભ્રમારુરોહ પરન્તપઃ॥ 9-55-39 (63307)
સ શીઘ્રગામિના તેન રથેન યદુપુઙ્ગવઃ।
દિદૃક્ષુરભિસમ્પ્રાપ્તઃ શિષ્યયુદ્વમુપસ્થિતમ્॥ 9-55-40 (63308)
એવં તદભવદ્યુદ્વં તુમુલં જનમેજયં।
યત્ર દુઃખાન્વિતો રાજા ધૃતરાષ્ટ્રોઽબ્રવીદિદમ્॥ 9-55-41 (63309)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-55-42x (5225)
રામ સન્નિહિતં શ્રુત્વા ગદાયુદ્ધ ઉપસ્થિતે।
મમ પુત્રઃ કથં ભીમં પ્રત્યયુધ્યત સઞ્જય॥ ॥ 9-55-42 (63310)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ હ્રદપ્રવેશપર્વણિ પઞ્ચપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 55 ॥ સમાપ્તં હદપ્રવેશપર્વ ॥ 2 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-55-10 સ્કન્ધાવારાણિ સર્વાણીતિ ક.ઙ.છ.પાઠઃ॥ 9-55-12 પ્લક્ષપ્રસ્રવણં વિલમિતિ ક.પાઠઃ॥ 9-55-19 કચ્છપીં સુખશબ્દાં તામિતિ ક.છ.ઝ.પાઠઃ॥ 9-55-30 દુર્યોધનો હતે શલ્યે વિદ્રુતેષુ કૃપાદિષુ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-55-38 સરસ્વતીં હીનવિદેશવાસિનઃ સદા રમરિષ્યન્તિ ઇતિ ઙ.પાઠઃ। સરસ્વતીહીનવિદેશવાસિનઃ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-55-55 પઞ્ચપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 056
॥ શ્રીઃ ॥
9.56. અધ્યાયઃ 056
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
(અથ ગદાયુદ્ધપર્વ ॥ 3 ॥) ગદાયુદ્ધાય સન્નદ્ધયોર્ભીમદુર્યોધનયોર્વર્ણનમ્॥ 1 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-56-0 (63311)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-56-0x (5226)
રામસાન્નિધ્યમાગમ્ય પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ।
યોદ્ધુકામો મહાબાહુઃ સમહૃષ્યત વીર્યવાન્॥ 9-56-1 (63312)
દૃષ્ટ્વા લાઙ્ગલિનં રાજા પ્રત્યુત્થાય ચ ભારત।
પ્રીત્યા* પરમયા યુક્તો યુધિષ્ઠિરમથાબ્રવીત્॥ 9-56-2 (63313)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-56-3x (5227)
સમન્તપઞ્ચકં પુણ્યમિતો યામ વિશામ્પતે।
પ્રથિતોત્તરવેદી સા દેવલોકે પ્રજાપતેઃ॥ 9-56-3 (63314)
તસ્મિન્મહાપુણ્યતમે ત્રૈલોક્યસ્ય સનાતને।
સઙ્ગ્રામે નિધનં પ્રાપ્ય ધ્રુવં સ્વર્ગં ગમિષ્યસિ॥ 9-56-4 (63315)
તથેત્યુક્ત્વા મહારાજ કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
સમન્તપઞ્ચકં વીરઃ પ્રાયાદભિમુખઃ પ્રભુઃ॥ 9-56-5 (63316)
તતો દુર્યોધનો રાજા પ્રગૃહ્ય મહતીં ગદામ્।
પદ્ધ્યામમર્ષી દ્યુતિમાનગચ્છત્પાણ્ડવૈઃ સહ॥ 9-56-6 (63317)
તથા યાન્તં ગદાહસ્તં વર્મણા ચાપિ દંશિતમ્।
અન્તરિક્ષચરા દેવાઃ સાધુસાધ્વિત્યપૂજયન્॥ 9-56-7 (63318)
વાદકાશ્ચ નરાસ્તત્ર દૃષ્ટ્વા તે હર્ષમાગતાઃ॥ 9-56-8 (63319)
સ પાણ્ડવૈઃ પરિવૃતઃ કુરુરાજસ્તવાત્મજઃ।
મત્તસ્યેવ ગજેન્દ્રસ્ય ગતિમાસ્થાય સોઽવ્રજત્॥ 9-56-9 (63320)
તતઃ શઙ્ખનિનાદૈશ્ચ ભેરીણાં ચ મહાસ્વનૈઃ।
સિંહનાદૈશ્ચ શૂરાણાં દિશઃ સર્વાઃ પ્રપૂરિતાઃ॥ 9-56-10 (63321)
તતસ્તે તુ કુરુક્ષેત્રં પ્રાપ્તા નરવરોત્તમાઃ।
પ્રતીચ્યભિમુખં દેશં યથોદ્દિષ્ટં સુતેન તે।
દક્ષિણેન સરસ્વત્યાઃ સ્વયનં તીર્થમુત્તમમ્॥ 9-56-11 (63322)
તસ્મિન્દેશે ત્વનિરિણે તે તુ યુદ્ધમરોચયન્॥ 9-56-12 (63323)
તતો ભીમો મહાકોટિં ગદાં ગૃહ્યાથ વર્મભૃત્।
બિભ્રદ્રૂપં મહારાજ સદૃશં હિ ગરુત્મતઃ॥ 9-56-13 (63324)
અવબદ્ધશિરસ્ત્રાણઃ શુદ્ધકાઞ્ચનવર્મભૃત્।
રરાજ રાજન્પુત્રસ્તે કાઞ્ચનઃ શૈલરાડિવ॥ 9-56-14 (63325)
તૌ તથા સઙ્ગતૌ વીરૌ ભીમદુર્યોધનાવુભૌ।
સંયુગે સમ્પ્રકાશેતે સંરબ્ધાવિવ કુઞ્જરૌ॥ 9-56-15 (63326)
રથમણ્ડલમધ્યસ્થૌ ભ્રાતરૌ તૌ નરર્ષભૌ।
અશોભેતાં મહારાજ ચન્દ્રસૂર્યાવિવોદિતૌ॥ 9-56-16 (63327)
તાવન્યોન્યં નિરીક્ષેતાં ક્રુદ્ધાવિવ મહોરગૌ।
દહન્તૌ લોચનૈ રાજન્પરસ્પરવધૈષિણૌ॥ 9-56-17 (63328)
સંપ્રહૃષ્ટમના રાજન્ગદામાદાય કૌરવઃ।
સૃક્વિણી સંલિહન્રાજન્ક્રોધરક્તેક્ષણઃ શ્વસન્॥ 9-56-18 (63329)
તતો દુર્યોધનો રાજન્ગદામાદાય વીર્યવાન્।
ભીમસેનમભિપ્રેક્ષ્ય ગજો ગજમિવાહ્વયત્॥ 9-56-19 (63330)
અદ્રિસારમયીં ભીમસ્તથૈવાદાય વીર્યવાન્।
આહ્વયામાસ નૃપતિં સિંહઃ સિંહં યથા વને॥ 9-56-20 (63331)
તાવુદ્યતગદાપાણી દુર્યોધનવૃકોદરૌ।
સંયુગે સમ્પ્રકાશેતાં ગિરી સશિખરાવિવ॥ 9-56-21 (63332)
તાવુભૌ સમતિક્રુદ્ધાવુભૌ ભીમપરાક્રમૌ।
ઉભૌ શિષ્યૌ ગદાયુદ્ધે રૌહિણેયસ્ય ધીમતઃ॥ 9-56-22 (63333)
ઉભૌ સદૃશકર્માણૌ વરુણસ્ય મહાબલૌ।
વાસુદેવસ્ય રામસ્ય તથા વૈશ્રવણસ્ય ચ॥ 9-56-23 (63334)
સદૃશૌ તૌ મહારાજ મધુકૈટભયોરપિ।
ઉભૌ સદૃશકર્માણૌ તથા સુન્દોપસુન્દયોઃ॥ 9-56-24 (63335)
[રામરાવણયોશ્ચૈવ વાલિસુગ્રીવયોસ્તથા]।
તથૈવ કાલસ્ય સમૌ મૃત્યોશ્ચૈવ પરન્તપૌ॥ 9-56-25 (63336)
અન્યોન્યમભિધાવન્તૌ મત્તાવિવ મહાદ્વિપૌ।
વાસિતાસઙ્ગમે દૃપ્તૌ શરદીવ મદોત્કટૌ॥ 9-56-26 (63337)
ઉભૌ ક્રોધવિષં દીપ્તં વમન્તાવુરગાવિવ।
અન્યોન્યમભિસંરબ્ધૌ પ્રેક્ષમાણાવરિન્દમૌ॥ 9-56-27 (63338)
ઉભૌ ભરતશાર્દૂલૌ વિક્રમેણ સમન્વિતૌ।
સિંહાવિવ દુરાધર્ષૌ ગદાયુદ્ધવિશારદૌ॥ 9-56-28 (63339)
નખદંષ્ટ્રાયુધૌ વીરૌ વ્યાઘ્રાવિવ દુરુત્સહૌ।
પ્રજાસંહરણે ક્ષુબ્ધૌ સમુદ્રાવિવ દુસ્તરૌ॥ 9-56-29 (63340)
લોહિતાઙ્ગાવિવ ક્રુદ્ધૌ પ્રતપન્તૌ મહારથૌ।
[પૂર્વપશ્ચિમજૌ મેઘૌ પ્રેક્ષમાણાવરિન્દમૌ॥ 9-56-30 (63341)
ગર્જમાનૌ સુવિષમં ક્ષરન્તૌ પ્રાવૃષીવ હિ।
રશ્મિયુક્તૌ મહાત્માનૌ દીપ્તિમન્તૌ મહાબલૌ॥ 9-56-31 (63342)
દદૃશાતે કુરુશ્રેષ્ઠૌ કાલસૂર્યાવિવોદિતૌ।
વ્યાઘ્રાવિવ સુસંરબ્ધૌ ગર્જન્તાવિવતોયદૌ॥ 9-56-32 (63343)
જહૃષાતે મહાબાહુ સિંહકેસરિણાવિવ।
ગજાવિવ સુસંરબ્ધૌ જ્વલિતાવિવ પાવકૌ॥ 9-56-33 (63344)
દદૃશાતે મહાત્માનૌ સશૃઙ્ગાવિવ પર્વતૌ।
રોષાત્પ્રસ્ફુરમાણોષ્ઠૌ નિરીક્ષન્તૌ પરસ્પરમ્॥ 9-56-34 (63345)
તૌ સમેતૌ મહાત્માનૌ ગદાહસ્તૌ નરોત્તમૌ।]
ઉભૌ પરમસંહૃષ્ટાવુભૌ પરમસમ્મતૌ॥ 9-56-35 (63346)
સદશ્વાવિવ હેષન્તૌ બૃંહન્તાવિવ કુઞ્જરૌ।
વૃષભાવિવ ગર્જન્તૌ દુર્યોધનવૃકોદરૌ।
દૈત્યાવિવ બલોન્મત્તૌ રેજતુસ્તૌ નરોત્તમૌ॥ 9-56-36 (63347)
તતો દુર્યોધનો રાજન્નિદમાહ યુધિષ્ઠિરમ્।
સૃઞ્જયૈઃ સહ તિષ્ઠન્તં તપન્તમિવ ભાસ્કરમ્॥ 9-56-37 (63348)
ઇદં વ્યવસિતં યુદ્ધં મમ ભીમસ્ય ચોભયોઃ।
ઉપોપવિષ્ટાઃ પશ્યધ્વં વિમર્દં નૃપસત્તમાઃ॥ 9-56-38 (63349)
તતઃ સમુપવિષ્ટં તત્સુમહદ્રાજમણ્ડલમ્।
વિરાજમાનં દદૃશે દિવીવાદિત્યમણ્ડલમ્॥ 9-56-39 (63350)
તેષાં મધ્યે મહાબાહુઃ શ્રીમાન્કેશવપૂર્વજઃ।
ઉપવિષ્ટો મહારાજ પૂજ્યમાનઃ સમન્તતઃ॥ 9-56-40 (63351)
શુશુભે રાજમધ્યસ્થો નીલવાસાઃ સિતપ્રભઃ।
નક્ષત્રૈરિવ સમ્પૂર્ણો વૃતો નિશિ નિશાકરઃ॥ 9-56-41 (63352)
તૌ તથા તુ મહારાજ ગદાહસ્તૌ સુદુઃસહૌ।
અન્યોન્યં વાગ્ભિરુગ્રાભિસ્તક્ષમાણૌ વ્યવસ્થિતૌ॥ 9-56-42 (63353)
અપ્રિયાણિ તતોઽન્યોન્યમુક્ત્વા તૌ કુરુસત્તમૌ।
ઉદીક્ષન્તૌ સ્થિતૌ તત્ર વૃત્રશક્રૌ યથાઽઽહવે॥ ॥ 9-56-43 (63354)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગયાદુદ્ધપર્વણિ ષટ્પઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 56 ॥ *એતચ્છ્લોકસ્ય સ્થાને ઝ.પુસ્તકે અધોલિખિતાઃ પઞ્ચ શ્લોકા વર્તન્તે। તે ચ।
પ્રીત્યા પરમયા યુક્તાઃ સમભ્યર્ચ્ય યથાવિધિ।
આસનં ચ દદૌ તસ્મૈ પર્યપૃચ્છદનામયમ્॥ 9-56-1 (63355)
તતો યુધિષ્ઠિરં રામો વાક્યમેતદુવાચ હ।
મધુરં ધર્મસંયુક્તં શૂરાણાં હિતમેવ ચ॥ 9-56-2 (63356)
મયા શ્રુતં કથયતામૃષીણાં રાજસત્તમ।
કુરુક્ષેત્રં પરં પુણ્યં પાવનં સ્વર્ગ્યમેવ ચ॥ 9-56-3 (63357)
દેવતૈર્ઋષિભિર્જુષ્ટં બ્રાહ્મણૈશ્ચ મહાત્મભિઃ।
તત્ર વૈ યોત્સ્યમાના યે દેહં ત્યક્ષ્યન્તિ માનવાઃ॥ 9-56-4 (63358)
9-56-5 (63359)
તેષાં સ્વર્ગે ધ્રુવો વાસઃ શક્રેણ સહ મારિષ।
તસ્માત્સમન્તપઞ્ચકમિતો યામ દ્રુતં નૃપ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-56-8 વાતિકાશ્ચારણા યે તુ ઇતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર વાતિકાઃ વાતેન સહ ગચ્છન્તિ તે આકાશચારિણઃ। ચારણાઃ સિદ્ધવિશેષા ઇત્યર્થઃ॥। 9-56-11 સ્વયનં સુગતિદમ્॥ 9-56-12 અનિરિણે અનૂષરે॥ 9-56-26 વાસિતાસઙ્ગમે એકકરિણીસઙ્ગમાર્થે દૃપ્તૌ મોહિતૌ॥ 9-56-30 લોહિતાઙ્ગૌ દ્વૌ કુજાવિવેત્યભૂતોપમા॥ 9-56-33 જહષાતે હર્ષં પ્રાપતુઃ॥ 9-56-56 ષટ્પઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 057
॥ શ્રીઃ ॥
9.57. અધ્યાયઃ 057
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ભીમદુર્યોધનયોર્વીરવાદઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-57-0 (63360)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-57-0x (5228)
તતો વાગ્યુદ્ધમભવત્તુમુલં જનમેજય।
યત્ર દુઃખાન્વિતો રાજા ધૃતરાષ્ટ્રોઽબ્રવીદિદમ્॥ 9-57-1 (63361)
ધિગસ્તુ ખલુ માનુષ્યં યસ્ય નિષ્ઠેયમીદૃશી।
એકાદશચમૂભર્તા યત્ર પુત્રો મમાનઘ॥ 9-57-2 (63362)
આજ્ઞાપ્ય સર્વાન્નૃપતીન્ભુક્ત્વા ચેમાં વસુન્ધરામ્।
ગદામાદાય ચૈકાકી પદાતિઃ પ્રસ્થિતો રણમ્॥ 9-57-3 (63363)
ભૂત્વા હિ જગતો નાથો હ્યનાથ ઇવ મે સુતઃ।
ગદામુદ્યમ્ય યો યાતિ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 9-57-4 (63364)
અહો દુઃખં મહત્પ્રાપ્તં પુત્રેણ મમ સ઼ઞ્જય।
એવમુક્ત્વા સ દુઃખાર્તો વિરરામ જનાધિપઃ॥ 9-57-5 (63365)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-57-6x (5229)
સ મેઘનિનદો હર્ષાન્નિનદન્નિવ ગોવૃષઃ।
આજુહાવ તદા પાર્થં યુદ્ધાય યુધિ વીર્યવાન્॥ 9-57-6 (63366)
ભીમમાહ્વયમાને તુ કુરુરાજે મહાત્મનિ।
પ્રાદુરાસન્સુઘોરાણિ રૂપાણિ વિવિધાન્યુત॥ 9-57-7 (63367)
વવુર્વાતાઃ સનિર્ઘાતાઃ પાંસુવર્ષં પપાત ચ।
બભૂવુશ્ચ દિશઃ સર્વાસ્તિમિરેણ સમાવૃતાઃ॥ 9-57-8 (63368)
મહાસ્વનાઃ સુનિર્વાતાસ્તુમુલા રોમહર્ષણાઃ।
પેતુસ્તથોલ્કાઃ શતશઃ સ્ફોટયન્ત્યો નભસ્તલાત્॥ 9-57-9 (63369)
રાહુશ્ચાગ્રસદાદિત્યમપર્વણિ વિશામ્પતે।
ચકમ્પે ચ મહાકમ્પં પૃથિવી સવનદ્રુમા॥ 9-57-10 (63370)
રૂક્ષાશ્ચ વાતાઃ પ્રવવુર્નીચૈઃ શર્કરકર્ષિણઃ।
ગિરીણાં શિખરાણ્યેવ ન્યપતન્ત મહીતલે॥ 9-57-11 (63371)
મૃગા બહુવિધાકારાઃ સમ્પતન્તિ દીશો દશ।
દીપ્તાઃ શિવાશ્ચાપ્યનદન્ઘોરરૂપાઃ સુદારુણાઃ॥ 9-57-12 (63372)
નિર્ઘાતાશ્ચ મહાઘોરા બભૂવૂ રોમહર્ષણાઃ।
દીપ્તાયાં દિશિ રાજેન્દ્ર મૃગાશ્ચાશુભવાદિનઃ॥ 9-57-13 (63373)
ઉદપાનગતાશ્ચાપો વ્યવર્ધન્ત સમન્તતઃ।
અશરીરા મહાનાદાઃ શ્રૂયન્તે સ્મ ભયાનકાઃ॥ 9-57-14 (63374)
એવમાદીનિ દૃષ્ટ્વા સ નિમિત્તાનિ વૃકોદરઃ।
ઉવાચ ભ્રાતરં જ્યેષ્ઠં ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 9-57-15 (63375)
એષ શક્યો મયા જેતું મન્દાત્મા ચ સુયોધનઃ॥ 9-57-16 (63376)
અદ્ય ક્રોધં વિમોક્ષ્યામિ નિગૂઢં હૃદયેશયમ્।
સુયોધને કૌરવેન્દ્રે ખાણ્ડવેઽગ્નિમિવાર્જુનઃ॥ 9-57-17 (63377)
શલ્યમદ્યોદ્ધરિષ્યામિ તવ પાણ્ડવ હૃચ્છયમ્।
નિહત્ય ગદયા પાપમિમં કુરુકુલાન્તકમ્॥ 9-57-18 (63378)
અદ્ય કીર્તિમયીં માલાં પ્રતિમોક્ષ્યામ્યહં ત્વયિ।
હત્વેમં પાપકર્માણં ગદયા રણમૂર્ધનિ॥ 9-57-19 (63379)
અદ્યોરુગદયા રાજન્ભેત્તાઽસ્મિ સમરેઽનયા।
નાયં પ્રવેષ્ટા નગરં પુનર્વારણસાહ્વયમ્॥ 9-57-20 (63380)
સર્પોત્સર્ગસ્ય શયને વિષદાનસ્ય ભોજને।
પ્રમાણકોટ્યાં પાતસ્ય દાહસ્ય જતુવેશ્મનિ॥ 9-57-21 (63381)
સભાયામવહાસસ્ય સર્વસ્વહરણસ્ય ચ।
વર્ષમજ્ઞાતવાસસ્ય વનવાસસ્ય ચાનઘ॥ 9-57-22 (63382)
અદ્યાન્તમેષાં દુઃખાનાં ગન્તાઽહં ભરતર્ષભ।
એકાહ્ના વિનિહત્યેમં ભવિષ્યામ્યાત્મનોઽનૃણઃ॥ 9-57-23 (63383)
અદ્યાયુર્ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય દુર્મતેરકૃતાત્મનઃ।
સમાપ્તં ભરતશ્રેષ્ઠ માતાપિત્રોશ્ચ દર્શનમ્॥ 9-57-24 (63384)
અદ્ય સૌખ્યં તુ રાજેન્દ્ર કુરુરાજસ્ય દુર્મતેઃ।
સમાપ્તં ચ મહારાજ નારીણાં દર્શનં પુનઃ॥ 9-57-25 (63385)
અદ્યાયં કુરુરાજસ્ય શન્તનોઃ કુલપાંસનઃ।
પ્રાણાઞ્શ્રિયં ચ રાજ્યં ચ ત્યક્ત્વા શેષ્યતિ ભૂતલે॥ 9-57-26 (63386)
રાજા ચ ધૃતરાષ્ટ્રોઽદ્ય શ્રુત્વા પુત્રં નિપાતિતમ્।
સ્મરિષ્યત્યશુભં કર્મ યત્તચ્છકુનિબુદ્ધિજમ્॥ 9-57-27 (63387)
ઇત્યુક્ત્વા રાજશાર્દૂલ ગદામાદાય વીર્યવાન્।
અભ્યતિષ્ઠત યુદ્ધાય શક્રો વૃત્રમિવાહ્વયન્॥ 9-57-28 (63388)
તમુદ્યતગદં દૃષ્ટ્વા કૈલાસમિવ શૃઙ્ગિણમ્।
ભીમસેનઃ પુનઃ ક્રુદ્ધો દુર્યોધનમુવાચ હ॥ 9-57-29 (63389)
રાજ્ઞશ્ચ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય તથા ત્વમપિ ચાત્મનઃ।
સ્મર તદ્દુષ્કૃતં કર્મ યદ્વૃત્તં વારણાવતે॥ 9-57-30 (63390)
દ્રૌપદી ચ પરિક્લિષ્ટા સભામધ્યે રજસ્વલા।
દ્યૂતે ચ વઞ્ચિતો રાજા યત્ત્વયા સૌબલેન ચ॥ 9-57-31 (63391)
વને દુઃખં ચ યત્પ્રાપ્તમસ્માભિસ્ત્વત્કૃતં મહત્।
વિરાટનગરે ચૈવ યોન્યન્તરગતૈરિવ।
તત્સર્વં પાતયામ્યદ્ય દિષ્ટ્યા દૃષ્ટોઽસિ દુર્મતે॥ 9-57-32 (63392)
ત્વત્કૃતેઽસૌ હતઃ શેતે શરતલ્પે પિતામહઃ।
ગાઙ્ગેયો રથિનાં શ્રેષ્ઠો રથિના યાજ્ઞસેનિના॥ 9-57-33 (63393)
હતો દ્રોણશ્ચ કર્ણશ્ચ તથા શલ્યઃ પ્રતાપવાન્।
વૈરાગ્નેરાદિકર્તાસૌ શકુનિઃ સૌબલો હતઃ॥ 9-57-34 (63394)
પ્રાતિકામી તથા પાપો દ્રૌપદ્યાઃ ક્લેશકૃદ્ધતઃ।
ભ્રાતરસ્તે હતાઃ સર્વે શૂરા વિક્રાન્તયોધિનઃ॥ 9-57-35 (63395)
એતે ચાન્યે ચ બહવો નિહતાસ્ત્વત્કૃતે નૃપાઃ।
ત્વામદ્ય નિહનિષ્યામિ ગદયા નાત્ર સંશયઃ॥ 9-57-36 (63396)
ઇત્યેવમુચ્ચૈ રાજાનં ભાષમાણં વૃકોદરમ્।
ઉવાચ ગતભી રાજન્પુત્રસ્તે સત્યવિક્રમઃ॥ 9-57-37 (63397)
કિં કત્થનેન બહુના યુધ્યસ્વેહ વૃકોદર।
અદ્ય તેઽહં વિનેષ્યામિ યુદ્ધશ્રદ્ધાં કુલાધમ॥ 9-57-38 (63398)
ઇતિ દુર્યાર્ધેનોઽક્ષુદ્રસ્ત્વયા ક્ષુદ્રબલેન વૈ।
શક્યસ્રાસયિતું વાચા ન ચાન્યઃ પ્રાકૃતો યથા॥ 9-57-39 (63399)
ચિરકાલેપ્સિતં દિષ્ટ્યા હૃદયસ્થમિદં મમ।
ત્વયા સહ ગદાયુદ્ધં ત્રિદશૈરુપપાદિતમ્॥ 9-57-40 (63400)
કિં વાચા બહુનોક્તેન કત્થિતેન ચ દુર્મતે।
વાણી સઙ્કોચ્યતામેષા કર્મણા મા ચિરં કૃથાઃ॥ 9-57-41 (63401)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા સર્વ એવાભ્યપૂજયન્।
રાજાનઃ સોમકાશ્ચૈવ યે તત્રાસન્સમાગતાઃ॥ 9-57-42 (63402)
તતઃ સમ્પૂજિતઃ સર્વૈઃ સમ્પ્રહૃષ્ટતનૂરુહઃ।
ભૂયો ધીરાં મતિં ચક્રે યુદ્ધાય કુરુનન્દનઃ॥ 9-57-43 (63403)
તં મત્તમિવ માતઙ્ગં તલશબ્દૈર્નરાધિપાઃ।
ભૂયઃ સંહર્ષયાંચક્રુર્દુર્યોધનમમર્ષણમ્॥ 9-57-44 (63404)
તં મહાત્મા મહાત્માનં ગદામુદ્યમ્ય પાણ્ડવઃ।
અભિદુદ્રાવ વેગેન ધાર્તરાષ્ટ્રં વૃકોદરઃ॥ 9-57-45 (63405)
બૃંહન્તિ કુઞ્ચરાસ્તત્ર હયા હેષન્તિ ચાસકૃત્।
શસ્ત્રાણિ ચાપ્યદીપ્યન્ત પાણ્ડવાનાં જયૈષિણાં ॥ 9-57-46 (63406)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ કદાયુદ્ધપર્વણિ સપ્તપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 57 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-57-16 નૈષ શક્તો રણે જેતું મન્દાત્મા માં સુયોધન ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-57-41 વાણી સમ્પદ્યતામિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-57-57 સપ્તપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 058
॥ શ્રીઃ ॥
9.58. અધ્યાયઃ 058
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઞ્જય ઉવાચ।Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-58-0 (63407)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-58-0x (5230)
તતો દુર્યોધનો દૃષ્ટ્વા ભીમસેનં તથાઽઽગતમ્।
પ્રત્યુદ્યયાવદીનાત્મા વેગેન મહતા નદન્॥ 9-58-1 (63408)
સમાપેતતુરન્યોન્યં શૃઙ્ગિણૌ વૃષભાવિવ।
મહાનિર્ઘાતઘોષશ્ચ પ્રહારાણામજાયત॥ 9-58-2 (63409)
અભવચ્ચ તયોર્યુદ્વં તુમુલં રોમહર્ષણમ્।
જિઘૃક્ષતોર્યથાઽન્યોન્યમિન્દ્રપ્રહ્લાદયોરિવ॥ 9-58-3 (63410)
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગૌ ગદાહસ્તૌ મનસ્વિનૌ।
દદૃશાતે મહાત્માનૌ પુષ્પિતાવિવ કિંશુકૌ॥ 9-58-4 (63411)
તથા તસ્મિન્મહાયુદ્ધે વર્તમાને સુદારુણે।
ખદ્યોતસઙ્ખૈરિવ ખં દર્શનીયં વ્યરોચત॥ 9-58-5 (63412)
તથા તસ્મિન્વર્તમાને સઙ્કુલે તુમુલે ભૃશમ્।
ઉભાવપિ પરિશ્રાન્તૌ યુધ્યમાનાવરિન્દમૌ॥ 9-58-6 (63413)
તૌ મુહૂર્તં સમાશ્વસ્ય પુનરેવ પરન્તપૌ।
સમ્પ્રહારયતાં ચિત્રે સમ્પ્રગૃહ્ય ગદે શુભે॥ 9-58-7 (63414)
તૌ તુ દૃષ્ટ્વા મહાવીર્યૌ સમાશ્વસ્તૌ નરર્ષભૌ।
બલિનૌ વારણૌ યદ્વદ્વાસિતાર્થે મદોત્કટૌ॥ 9-58-8 (63415)
સમાનવીર્યૌ સમ્પ્રેક્ષ્ય પ્રગૃહીતગદાવુભૌ।
પ્રહર્ષં પરમં જગ્મુર્દેવગન્ધર્વદાનવાઃ॥ 9-58-9 (63416)
પ્રગૃહીતગદૌ દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનવૃકોદરૌ।
સંશયઃ સર્વભૂતાનાં વિજયે સમપદ્યત॥ 9-58-10 (63417)
સમાગમ્ય તતો ભૂયો ભ્રાતરૌ બલિનાં વરૌ।
અન્યોન્યસ્યાન્તરપ્રેપ્સૂ પ્રચક્રાતેઽન્તરં પ્રતિ॥ 9-58-11 (63418)
યમદણ્ડોપમાં ગુર્વીમિન્દ્રાશનિમિવોદ્યતામ્।
દદૃશુઃ પ્રેક્ષકા રાજન્રૌદ્રીં વિશસનીં ગદામ્॥ 9-58-12 (63419)
આવિદ્ધ્યતો ગતાં તસ્ય ભીમસેનસ્ય સંયુગે।
શબ્દઃ સુતુમુલો ઘોરો મુહૂર્તં સમપદ્યત॥ 9-58-13 (63420)
આવિદ્ધ્યન્તમરિં પ્રેક્ષ્ય ધાર્તરાષ્ટ્રોઽથ પાણ્ડવમ્।
ગદામતુલવેગાં તાં વિસ્મિતઃ સમ્બભૂવ હ॥ 9-58-14 (63421)
ચરંશ્ચ વિવિધાન્માર્ગાન્મણ્ડલાનિ ચ ભારત।
અશોભત તદા વીરો ભૂય એવ વૃકોદરઃ॥ 9-58-15 (63422)
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય યત્તાવન્યોન્યસૂદને।
માર્જારાવિવ ભક્ષાર્થે તતક્ષાતે મુહુર્મુહુઃ॥ 9-58-16 (63423)
અચરદ્ભીમસેનસ્તુ માર્ગાન્બહુવિધાંસ્તથા।
મણ્ડલાનિ વિચિત્રાણિ ગતપ્રત્યાગતાનિ ચ॥ 9-58-17 (63424)
ગોમૂત્રિકાણિ ચિત્રાણિ સ્થાનાનિ વિવિધાનિ ચ।
પરિમોક્ષં પ્રહારાણાં વર્જનં પરિધાવનમ્॥ 9-58-18 (63425)
અભિદ્રવણમાક્ષેપમવસ્થાનં સવિગ્રહમ્।
મત્સ્યોદ્વૃત્તં સોરુવૃત્તમવપ્લુતમુપપ્લુતમ્॥ 9-58-19 (63426)
ઉપન્યસ્તમપન્યસ્તં ગદાયુદ્ધવિશારદૌ।
એવં તૌ વિચરન્તૌ તુ ન્યઘ્નતાં વૈ પરસ્પરમ્॥ 9-58-20 (63427)
વઞ્ચયાનૌ પુનશ્ચૈવ ચેરતુઃ કુરુસત્તમૌ।
વિક્રીડન્તૌ સુબલિનૌ મણ્ડલાનિ વિચેરતુઃ॥ 9-58-21 (63428)
[તૌ દર્શયન્તૌ સમરે યુદ્ધક્રીડાં સમન્તતઃ।
ગદાભ્યાં સહસાઽન્યોન્યમાજઘ્નતુરરિન્દમૌ॥ 9-58-22 (63429)
પરસ્પરં સમાસાદ્ય દંષ્ટ્રાભ્યાં દ્વિરદૌ યથા।
અશોભેતાં મહારાજ શોણિતેન પરિપ્લુતૌ॥ 9-58-23 (63430)
એવં તદભવદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપં પરન્તપ।
પરિવૃત્તેઽહનિ ક્રૂરં વૃત્રવાસવયોરિવ॥] 9-58-24 (63431)
ગદાહસ્તૌ તતસ્તૌ તુ મણ્ડલાવસ્થિતૌ બલી।
દક્ષિણં મણ્ડલં રાજન્ધાર્તરાષ્ટ્રોઽભ્યવર્તત।
સવ્યં તુ મણ્ડલં તત્ર ભીમસેનોઽભ્યવર્તત॥ 9-58-25 (63432)
તથા તુ ચરતસ્તસ્ય ભીમસ્ય રણમૂર્ધનિ।
દુર્યોધનો મહારાજ પાર્શ્વદેશેઽભ્યતાડયત્॥ 9-58-26 (63433)
આહતસ્તુ તતો ભીમઃ પુત્રેણ તવ ભારત।
આવિધ્યત ગદાં ગુવીં પ્રહારં તમચિન્તયન્॥ 9-58-27 (63434)
ઇન્દ્રાશનિસમાં ઘોરાં યમદણ્ડમિવોદ્યતામ્।
દદૃશુસ્તે મહારાજ ભીમસેનસ્ય તાં ગદામ્॥ 9-58-28 (63435)
આવિધ્યન્તં ગદાં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનં તવાત્મજઃ।
સમુદ્યમ્ય ગદાં ઘોરાં પ્રત્યવિધ્યત્પરન્તપઃ॥ 9-58-29 (63436)
ગદામારુતવેગેન તવ પુત્રસ્ય ભારત।
શબ્દ આસીત્સુતુમુલસ્તેજશ્ચ સમજાયત॥ 9-58-30 (63437)
સ ચરન્વિવિધાન્માર્ગાન્મણ્ડલાનિ ચ ભાગશઃ।
સમશોભત તેજસ્વી ભૂયો ભીમાત્સુયોધનઃ॥ 9-58-31 (63438)
આવિદ્ધા સર્વવેગેન ભીમેન મહતી ગદા।
સધૂમં સાર્ચિષં ચાગ્નિં મુમોચોગ્રમહાસ્વના॥ 9-58-32 (63439)
આધૂતાં ભીમસેનેન ગદાં દૃષ્ટ્વા સુયોધનઃ।
અદ્રિસારમયીં ગુર્વીમાવિધ્યન્બહ્વશોભત॥ 9-58-33 (63440)
ગદામારુતવેગં હિ દૃષ્ટ્વા તસ્ય મહાત્મનઃ।
ભયં વિવેશ પાણ્ડૂંસ્તુ સર્વાનેવ સસાત્યકીન્॥ 9-58-34 (63441)
તૌ દર્શયન્તૌ સમરે યુદ્ધક્રીડાં સમન્તતઃ।
ગદાભ્યાં સહસાઽન્યોન્યમાજઘ્નતુરરિન્દમૌ॥ 9-58-35 (63442)
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય દંષ્ટ્રાભ્યાં દ્વિરદૌ યથા।
અશોભેતાં મહારાજ શોણિતેન પરિપ્લુતૌ॥ 9-58-36 (63443)
એવં તદભવદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપમસંવૃતમ્।
પરિવૃત્તેઽહનિ ક્રૂરં વૃત્રવાસવયોરિવ॥ 9-58-37 (63444)
દૃષ્ટ્વા વ્યવસ્થિતં ભીમં તવ પુત્રો મહાબલઃ।
ચરંશ્ચિત્રતરાન્મા ર્ગાન્કૌન્તેયમભિદુદ્રુવે॥ 9-58-38 (63445)
તસ્ય ભીમો મહાવેગાં જામ્બૂનદપરિષ્કૃતામ્।
અતિક્રુદ્ધસ્ય ક્રુદ્ધસ્તુ તાડયામાસ તાં ગદામ્॥ 9-58-39 (63446)
સવિસ્ફુલિઙ્ગો નિર્હાદસ્તયોસ્તત્રાભિઘાતજઃ।
પ્રાદુરાસીન્મહારાજ ઘૃષ્ટયોર્વજ્રયોરિવ॥ 9-58-40 (63447)
વેગવત્યા તયા તત્ર ભીમસેનપ્રમુક્તયા।
નિપતન્ત્યા મહારાજ પૃથિવી સમકમ્પત॥ 9-58-41 (63448)
તાં નામૃષ્યત કૌરવ્યો ગદાં પ્રતિહતાં રણે।
મત્તો દ્વિપ ઇવ ક્રુદ્ધઃ પ્રતિકુઞ્જરદર્શનાત્॥ 9-58-42 (63449)
સ સવ્યં મણ્ડલં રાજા ઉદ્ધામ્ય કૃતનિશ્ચયઃ।
આજઘ્ને મૂર્ધ્નિ કૌન્તેયં ગદયા ભીમવેગયા॥ 9-58-43 (63450)
તયા ત્વભિહતો ભીમઃ પુત્રેણ તવ પાણ્ડવઃ।
નાકમ્પત મહારાજ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 9-58-44 (63451)
આશ્ચર્યં ચાપિ તદ્રાજન્સર્વસૈન્યાન્યપૂજયન્।
યદ્ગદાભિહતો ભીમો નાકમ્પત પદાત્પદમ્॥ 9-58-45 (63452)
તતો ગુરુતરાં દીપ્તાં ગદાં હેમપરિષ્કૃતામ્।
દુર્યોધનાય વ્યસૃજદ્ભીમો ભીમપરાક્રમઃ॥ 9-58-46 (63453)
તં પ્રહારમસમ્ભ્રાન્તો લાઘવેન મહાબલઃ।
મોઘં દુર્યોધનશ્ચક્રે તત્રાભૂદ્વિસ્મયો મહાન્॥ 9-58-47 (63454)
સા તુ મોઘા ગદા રાજન્પતન્તી ભીમચોદિતા।
ચાલયામાસ પૃથિવીં મહાનિર્ઘાતનિઃસ્વનાઃ॥ 9-58-48 (63455)
આસ્થાય કૌશિકાન્માર્ગાનુત્પતન્સ પુનઃ પુનઃ।
ગદાનિપાતં પ્રજ્ઞાય ભીમસેનં ચ વઞ્ચિતમ્॥ 9-58-49 (63456)
વઞ્ચયિત્વા તદા ભીમં ગદયા કુરુસત્તમઃ।
તાડયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધો વક્ષોદેશે મહાબલઃ॥ 9-58-50 (63457)
ગદયા નિહતો ભીમો મુહ્યમાનો મહારણે।
નાભ્યમન્યત કર્તવ્યં પુત્રેણાભ્યાહતસ્તવ॥ 9-58-51 (63458)
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને રાજન્સોમકપાણ઼્ડવાઃ।
ભૃશોપહતસઙ્કલ્પા નહૃષ્ટમનસોઽભવન્॥ 9-58-52 (63459)
સ તુ તેન પ્રહારેણ માતઙ્ગ ઇવ રોષિતઃ।
હસ્તિવદ્વસ્તિસંકાશમભિદુદ્રાવ તે સુતમ્॥ 9-58-53 (63460)
તતસ્તુ તરસા ભીમો ગદયા તનયં તવ।
અભિદુદ્રાવ વેગેન સિંહો વનગજં યથા॥ 9-58-54 (63461)
ઉપસૃત્ય તુ રાજાનં ગદામોક્ષવિશારદઃ।
આવિધ્યત ગદાં રાજન્સમુદ્દિશ્ય સુતં તવ॥ 9-58-55 (63462)
અતાડયદ્ભીમસેનઃ પાર્શ્વે દુર્યોધનં તદા।
સ વિહ્વલઃ પ્રહારેણ જાનુભ્યામગમન્મહીમ્॥ 9-58-56 (63463)
તસ્મિન્કુરુકુલશ્રેષ્ઠે જાનુભ્યામવનીં ગતે।
ઉદતિષ્ઠત્તતો નાદઃ સૃઞ્જયાનાં જગત્પતે॥ 9-58-57 (63464)
તેષાં તુ નિનદં શ્રુત્વા શૃઞ્જયાનાં નરર્ષભઃ।
અમર્ષાદ્ભરતશ્રેષ્ઠ પુત્રસ્તે સમકુપ્યત॥ 9-58-58 (63465)
ઉત્થાય તુ મહાબાહુર્મહાનાગ ઇવ શ્વસન્।
દિધક્ષન્નિવ નેત્રાભ્યાં ભીમસેનમવૈક્ષત॥ 9-58-59 (63466)
તતઃ સ ભરતશ્રેષ્ઠો ગદાપાણિરભિદ્રવન્।
પ્રમથિષ્યન્નિવ શિરો ભીમસેનસ્ય સંયુગે॥ 9-58-60 (63467)
સ મહાત્મા મહાત્માનં ભીમં ભીમપરાક્રમઃ।
અતાડયચ્છઙ્ખદેશે ન ચચાલાચલોપમઃ॥ 9-58-61 (63468)
સ ભૂયઃ શુશુભે પાર્થસ્તાડિતો ગદયા રણે।
ઉદ્ભિન્નરુધિરો રાજન્પ્રભિન્ન ઇવ કુઞ્ચરઃ॥ 9-58-62 (63469)
તતો ગદાં વીરહણીમયોમયીં
પ્રગૃહ્ય વજ્રાશનિતુલ્યનિઃસ્વનામ્।
અતાડયચ્છત્રુમમિત્રકર્શનો
બલેન વિક્રમ્ય ધનઞ્જયાગ્રજઃ॥ 9-58-63 (63470)
સ ભીમસેનાભિહતસ્તવાત્મજઃ
પપાત સઙ્કમ્પિતદેહબન્ધનઃ।
સુપુષ્પિતો મારુતવેગતાડિતો
વને મહાસાલ ઇવાવઘૂર્ણિતઃ॥ 9-58-64 (63471)
તતઃ પ્રણેદુર્જહૃષુશ્ચ પાણ્ડવાઃ
સમીક્ષ્ય પુત્રં પતિતં ક્ષિતૌ તવ।
તતઃ સુતસ્તે પ્રતિલભ્ય ચેતનાં
સમુત્પપાત દ્વિરદો યથા હદાત્॥ 9-58-65 (63472)
સ પાર્થિવો નિત્યમમર્ષિતસ્તદા
મહારથઃ શિક્ષિતવત્પરિભ્રમન્।
અતાડયત્પાણ્ડવમગ્રતઃ સ્થિતં
સ વિહ્વલાઙ્ગો જગતીમુપાસ્પૃશત્॥ 9-58-66 (63473)
સ સિંહનાદં વિનનાદ કૌરવો
નિપાત્ય ભૂમૌ યુધિ ભીમમોજસા।
બિભેદ ચૈવાશનિતુલ્યમોજસા
ગદાનિપાતેન શરીરરક્ષણમ્॥ 9-58-67 (63474)
તતોઽન્તરિક્ષે નિનદો મહાનભૂ--
દ્દિવૌકસામપ્સરસાં ચ નેદુષામ્।
પપાત ચોચ્ચૈરમરપ્રવેરિતં
વિચિત્રપુષ્પોત્કરવર્ષમુત્તમમ્॥ 9-58-68 (63475)
તતઃ પરાનાવિશદુત્તમં ભયં
સમીક્ષ્ય ભૂમૌ પતિતં નરોત્તમમ્।
અહીયમાનં ચ બલેન કૌરવં
નિશામ્ય ભેદં સુદૃઢસ્ય વર્મણઃ॥ 9-58-69 (63476)
તતો મુહૂર્તાદુપલભ્ય ચેતનાં
પ્રમૃજ્ય વક્ત્રં રુધિરાક્તમાત્મનઃ।
ધૃતિં સમાલમ્બ્ય વિવૃત્ય લોચને
બલેન સંસ્તભ્ય વૃકોદરઃ સ્થિતઃ॥ 9-58-70 (63477)
`તતો યમૌ યમસદૃશૌ પરાક્રમે
સપાર્ષતઃ શિનિતનયશ્ચ વીર્યવાન્।
સમાહ્વયન્નહમહમિત્યભિત્વરં--
સ્તવાત્મજં સમભિયયુર્વધૈષિણઃ॥ 9-58-71 (63478)
નિવર્ત્ય તાન્પુનરપિ પાણ્ડવો બલી
તવાત્મજં સ્વયમભિગમ્ય કાલવત્।
ચચાર ચાપ્યપગતખેદવેપથુઃ
સુરેશ્વરો નમુચિમિવોત્તમં રણે'॥ ॥ 9-58-72 (63479)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ અષ્ટપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 58 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-58-3 જિગીષતોર્યથેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-58-49 આસ્થાયેતિ। કૌશિકાન્ કુશ ઉન્મત્તસ્તદાચરિતાન્માર્ગાનાસ્થાય પુનઃ પુનરુત્પતનેન વઞ્ચનેન ચ ભીમમુન્મત્તીકૃત્ય ગદયા તાડયામાસેતિ દ્વયોઃ સમ્બન્ધઃ॥ 9-58-52 નહૃષ્ટમનસઃ ખિન્નચેતસઃ॥ 9-58-61 શઙ્ખદેશે લલાટપ્રાન્ત॥ 9-58-69 નેદુષાં નાદ કૃતવતીનામ્॥ 9-58-58 અષ્ટપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 059
॥ શ્રીઃ ॥
9.59. અધ્યાયઃ 059
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ભીમસેનેન દુર્યોધનસ્યોરુભેદનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-59-0 (63480)
સઞ્ચય ઉવાચ। 9-59-0x (5231)
સમુદીર્ણં તતો દૃષ્ટ્વા સઙ્ગ્રામં કુરુમુખ્યયોઃ।
અબ્રવીદર્જુનસ્તત્ર વાસુદેવં યશસ્વિનમ્॥ 9-59-1 (63481)
અનયોર્વીરયોર્યુદ્ધે કો જ્યાયાન્ભવતો મતઃ।
કસ્ય વા કો ગુણો જ્યાયાનેતદ્વદ જનાર્દન॥ 9-59-2 (63482)
વાસુદેવ ઉવાચ। 9-59-3x (5232)
ઉપદેશોઽનયોસ્તુલ્યો ભીમસ્તુ બલવત્તરઃ।
કૃતી યત્નપરસ્ત્વેષ ધાર્તરાષ્ટ્રો વૃકોદરાત્॥ 9-59-3 (63483)
ભીમસેનસ્તુ ધર્મેણ યુધ્યમાનો ન જેષ્યતિ।
અન્યાયેન તુ યુધ્યન્વૈ હન્યાદેવ સુયોધનમ્॥ 9-59-4 (63484)
માયયા નિર્જિતા દેવૈરસુરા ઇતિ નઃ શ્રુતમ્।
વિરોચનસ્તુ શક્રેણ માયયા નિર્જિતઃ સ વૈ॥ 9-59-5 (63485)
માયયા ચાક્ષિપત્તેજો વૃત્રસ્ય બલસૂદનઃ।
તસ્માન્માયામયં વીર આતિષ્ઠતુ વૃકોદરઃ॥ 9-59-6 (63486)
પ્રતિજ્ઞાતં ચ ભીમેન દ્યૂતકાલે ધનઞ્જય।
ઊરૂ ભેત્સ્યામિ તે સઙ્ખ્યે ગદયેતિ સુયોધનમ્॥ 9-59-7 (63487)
સોઽયં પ્રતિજ્ઞાં તાં ચાપિ પારયત્વરિકર્શનઃ।
માયાવિનં તુ રાજાનં માયયૈવ નિકૃન્તતુ॥ 9-59-8 (63488)
યદ્યેષ બલમાસ્થાય ન્યાયેન પ્રહરિષ્યતિ।
વિષમસ્થસ્તતો રાજા ભવિષ્યતિ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 9-59-9 (63489)
પુનરેવ તુ વક્ષ્યામિ પાણ્ડવેય નિબોધ મે।
ધર્મરાજાપરાધેન ભયં નઃ પુનરાગતમ્॥ 9-59-10 (63490)
કૃત્વા હિ સુમહત્કર્મ હત્વા ભીષ્મમુખાન્કુરૂન્।
જયઃ પ્રાપ્તો યશઃ પ્રાગ્ર્યં વૈરં ચ પ્રતિયાતિતમ્।
તદેવં વિજયઃ પ્રાપ્તઃ પુનઃ સંશયિતઃ કૃતઃ॥ 9-59-11 (63491)
અબુદ્ધિરેષાં મહતી ધર્મરાજસ્ય પાણ્ડવ।
યદેકવિજયે વીર પણિતં કૃતમીદૃશમ્॥ 9-59-12 (63492)
સુયોધનઃ કૃતી વીર એકાયનગતસ્તથા॥ 9-59-13 (63493)
અપિ ચોશનસા ગીતઃ શ્રૂયતેઽયં પુરાતનઃ।
શ્લોકસ્તત્ત્વાર્થસહિતસ્તન્મે નિગદતઃ શૃણુ॥ 9-59-14 (63494)
પુનરાવર્તમાનાનાં ભગ્નાનાં જીવિતૈષિણામ્।
ભેતવ્યમરિશેષાણામેકાયનગતા હિ તે॥ 9-59-15 (63495)
[સાહસોત્પતિતાનાં ચ નિરાશાનાં ચ જીવિતે।
ન શક્યમગ્રતઃ સ્થાતું શક્રેણાપિ ધનઞ્જય]॥ 9-59-16 (63496)
સુયોધનમિમં ભગ્નં હતસૈન્યં હદં ગતમ્।
પરાજિતં વનપ્રેપ્સું નિરાશં રાજ્યલમ્ભને।
કોઽન્વિષ્ય સંયુગે પ્રાજ્ઞઃ પુનર્દ્વન્દ્વે સમાહ્વયેત્॥ 9-59-17 (63497)
અપિ નો નિર્જિતં રાજ્યં ન હરેત સુયોધનઃ।
યસ્ત્રયોદશવર્ષાણિ ગદયા કૃતનિશ્રમઃ।
ચરત્યૂર્ધ્વં ચ તિર્યક્વ ભીમસેનિઘાંસયા॥ 9-59-18 (63498)
એનં ચેન્ન મહાબાહુરન્યાયેન હનિષ્યતિ।
એષ વઃ કૌરવો રાજા ધાર્તરાષ્ટ્રો ભવિષ્યતિ॥ 9-59-19 (63499)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-59-20x (5233)
ધનઞ્જયસ્તુ શ્રુત્વૈતત્કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
પ્રેક્ષતો ભીમસેનસ્ય સવ્યમૂરુમતાડયત્॥ 9-59-20 (63500)
ગૃહ્ય સંજ્ઞાં તતો ભીમો ગદયા વ્યચરદ્રણે।
મણ્ડલાનિ વિચિત્રાણિ યમકાનીતરાણિ ચ॥ 9-59-21 (63501)
દક્ષિણં મણ્ડલં સવ્યં ગોમૂત્રિકમથાપિ ચ।
વ્યચરત્પાણ્ડવો રાજન્નરિં સમ્મોહયન્નિવ॥ 9-59-22 (63502)
તથૈવ તવ પુત્રોઽપિ ગદામાર્ગવિશારદઃ।
વ્યચરલ્લઘુ ચિત્રં ચ ભીમસેનજિઘાંસયા॥ 9-59-23 (63503)
આધુન્વન્તૌ ગદે ઘોરે ચન્દનાગરુરૂષિતે।
વૈરસ્યાન્તં પરીપ્સન્તૌ રણે ક્રુદ્ધાવિવાન્તકૌ॥ 9-59-24 (63504)
અન્યોન્યં તૌ જિઘાંસન્તૌ પ્રવીરૌ પુરુષર્ષભૌ।
યુયુધાતે ગરુત્મન્તૌ યથા નાગામિષૈષિણૌ॥ 9-59-25 (63505)
મણ્ડલાનિ બિચિત્રાણિ ચરતોર્નૃપભીમયોઃ।
ગદાસમ્પાતજાસ્તત્ર પ્રજજ્ઞુઃ પાવકાર્ચિષઃ॥ 9-59-26 (63506)
સમં પ્રહરતોસ્તત્ર શૂરયોર્બલિનોર્મૃધે।
ક્ષુબ્ધયોર્વાયુના રાજન્દ્વયોરિવ સમુદ્રયોઃ॥ 9-59-27 (63507)
તયોઃ પ્રહરતોસ્તુલ્યં મત્તકુઞ્જરયોરિવ।
ગદાનિર્ઘાતસં હાદઃ પ્રહારાણામજાયત॥ 9-59-28 (63508)
તસ્મિંસ્તદા સમ્પ્રહારે દારુણે સઙ્કુલે ભૃશમ્।
ઉભાવપિ પરિશ્રાન્તૌ યુધ્યમાનાવરિન્દમૌ॥ 9-59-29 (63509)
તૌ મુહૂર્તે સમાશ્વસ્ય પુનરેવ પરન્તપ।
અભ્યહારયતાં ક્રુદ્ધૌ પ્રગૃહ્ય મહતી ગદે॥ 9-59-30 (63510)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપમસંવૃતમ્।
ગદાનિપાતૈ રાજેન્દ્ર તક્ષતોર્વૈ પરસ્પરમ્॥ 9-59-31 (63511)
સમરે પ્રદ્રુતૌ તૌ તુ વૃષભાક્ષૌ તરસ્વિનૌ।
અન્યોન્યં જઘ્નતુર્વીરૌ પઙ્કસ્થૌ મહિષાવિવ॥ 9-59-32 (63512)
જર્ઝરીકૃતસર્વાઙ્ગૌ રુધિરેણાભિસંપ્લુતૌ।
દદૃશાતે હિમવતિ પુષ્પિતાવિવ કિંશુકૌ॥ 9-59-33 (63513)
દુર્યોધનસ્તુ પાર્થેન વિવરે સમ્પ્રદર્શિતે।
ઈષદુત્સ્મયમાનસ્તુ સહસા પ્રસસાર હ॥ 9-59-34 (63514)
તમભ્યાશગતં પ્રાજ્ઞઃ ક્ષણે પ્રેક્ષ્ય વૃકોદરઃ।
અવાક્ષિપદ્ગદાં તસ્મિન્વેગેન મહતા બતી॥ 9-59-35 (63515)
અવક્ષેપં તુ તં દૃષ્ટ્વા પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે।
અપાસર્પત્તતઃ સ્થાનાત્સા મોઘા ન્યપતદ્ભુવિ॥ 9-59-36 (63516)
મોક્ષયિત્વા પ્રહારં તં સુતસ્તવ સુસમ્ભ્રમાત્।
ભીમસેનં ચ ગદયા પ્રાહરત્કુરુસત્તમ॥ 9-59-37 (63517)
તસ્ય વિસ્યન્દમાનેન રુધિરેણામિતૌજસઃ।
પ્રહારગુરુપાતાચ મૂર્છેવ સમજાયત॥ 9-59-38 (63518)
તન્નાવુધ્યત પુત્રસ્તે પીડિતં પાણ્ડવં રણે।
ધારયામાસ ભીમોઽપિ શરીરમતિપીડિતમ્॥ 9-59-39 (63519)
અમન્યત સ્થિતં હ્યેનં પ્રહરિષ્યન્તમાહવે।
અતો ન પ્રાહરત્તસ્મૈ પુનરેવ તવાત્મજઃ॥ 9-59-40 (63520)
તતો મુહૂર્તનાશ્વસ્ય દુર્યોધનમુપસ્થિતમ્।
દેગેનાભ્યયતદ્રાજન્ગદામાદાય પાણ્ડવઃ॥ 9-59-41 (63521)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય સંરબ્ધગમિતૌજસમ્।
મોધમસ્ય પ્રહારં તં ચિકીર્ષુર્ભરતર્ષભ॥ 9-59-42 (63522)
અવસ્યાને મતિં કૃત્વા પુત્રન્તવ મહામનાઃ।
ઇયેષોત્પતિતું રાજઞ્છલયિષ્યન્વૃકોદરમ્॥ 9-59-43 (63523)
અબુધ્યદ્ભીમસેનસ્તુ રાજ્ઞસ્તસ્ય ચિકીર્ષિતમ્।
અચાસ્ય સમમિદ્રુત્ય સમુત્પત્ય ચ સિંહવત્॥ 9-59-44 (63524)
સત્યા વઞ્ચવતો રાજન્પુનરેવોત્પતિષ્યતઃ।
ઊરુભ્યાં પ્રાહિણોદ્રાજન્ગદાં વેગેન પાણ્ડવઃ॥ 9-59-45 (63525)
સા વજ્રનિષ્પેષસમા પ્રહિતા ભીમકર્મણા।
ઊરૂ દુર્યોધનસ્યાથ બભઞ્જ પ્રિયદર્શનૌ॥ 9-59-46 (63526)
સ પપાત નરવ્યાઘ્રો વસુધામનુનાદયન્।
ભગ્નોરુર્ભીમસેનેન પુત્રસ્તવ મહીપતે॥ 9-59-47 (63527)
વવુર્વાતાઃ સનિર્ઘાતાઃ પાંસુવર્ષં પપાત ચ।
ચચાલ પૃથિવી ચાપિ સવૃક્ષક્ષુપપર્વતા॥ 9-59-48 (63528)
તસ્મિન્નિપતિતે વીરે પત્યૌ સર્વમહીક્ષિતામ્।
મહાસ્વના પુનર્દીપ્તા સનિર્ઘાતા ભયઙ્કરી।
પપાત ચોલ્કા મહતી પતિતે પૃથિવીપતૌ॥ 9-59-49 (63529)
તથા શોણિતવર્ષં ચ પાંસુવર્ષં ચ ભારત।
વવર્ષ મઘવાંસ્તત્ર તવ પુત્રે નિપાતિતે॥ 9-59-50 (63530)
યક્ષાણાં રાક્ષસાનાં ચ પિશાચાનાં તથૈવ ચ।
અન્તરિક્ષે મહાન્નાદસ્તત્ર ભારત શુશ્રુવે॥ 9-59-51 (63531)
તેન શબ્દેન ઘોરેણ મૃગાણામથ પક્ષિણામ્।
જજ્ઞે ઘોરતરઃ શબ્દો બહૂનાં સર્વતોદિશમ્॥ 9-59-52 (63532)
યે તત્ર વાજિનઃ શેષા ગજાશ્ચ મનુજૈઃ સહ।
મુમુચુસ્તે મહાનાદં તવ પુત્રે નિપાતિતે॥ 9-59-53 (63533)
બેરીશઙ્ખમૃદઙ્ગાનામભવચ્ચ સ્વનો મહાન્।
અન્તર્ભૂમિગતશ્ચૈવ તવ પુત્રે નિપાતિતે॥ 9-59-54 (63534)
[બહુપાદૈર્બહુભુજૈઃ કબન્ધૈર્ઘોરદર્શનૈઃ।
નૃત્યદ્ભિર્ભયદૈર્વ્યાપ્તા દિશસ્તત્રાભવન્નૃપ॥ 9-59-55 (63535)
ધ્વજવન્તોઽસ્ત્રવન્તશ્ચ શસ્ત્રવન્તસ્તથૈવ ચ।
પ્રાકમ્પન્ત તતો રાજંસ્તવ પુત્રે નિપાતિતે]॥ 9-59-56 (63536)
હદાઃ કૂપાશ્ચ રુધિરમુદ્વેમુર્નૃપસત્તમ।
નદ્યશ્ચ સુમહાવેગાઃ પ્રતિસ્રોતોવહાઽભવન્॥ 9-59-57 (63537)
પુલ્લિઙ્ગા ઇવ નાર્યસ્તુ સ્ત્રીલિઙ્ગાઃ પુરુષાઽભવન્।
દુર્યોધને તદા રાજન્પતિતે તનયે તવ॥ 9-59-58 (63538)
દૃષ્ટ્વા તાનદ્ભુતોત્પાતાન્પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ।
આવિગ્નમનસઃ સર્વે બભૂવુર્ભરતર્ષભ॥ 9-59-59 (63539)
યયુર્દેવા યથાકામં ગન્ધર્વાપ્સરસસ્તથા।
કથયન્તોઽદ્ભુતં યુદ્ધં સુતયોસ્તવ ભારત॥ 9-59-60 (63540)
તથૈવ સિદ્ધા રાજેન્દ્ર તથા વાતિકચારણાઃ।
નરસિંહૌ પ્રશંસન્તૌ વિપ્રજગ્મુર્યથાગતમ્॥ ॥ 9-59-61 (63541)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ એકોનષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 59 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-59-15 અરિશેષાણો પઞ્ચમ્યર્થે ષષ્ઠી॥ 9-59-34 સહસૈવાભિસારિત ઇતિ ક.છ.પાઠઃ॥ 9-59-45 ધૃત્યા વઞ્ચયત ઇતિ ક.છ.પાઠઃ॥ 9-59-48 ક્ષુપઃ ક્ષુદ્રવૃક્ષઃ॥ 9-59-59 એકોનષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 060
॥ શ્રીઃ ॥
9.60. અધ્યાયઃ 060
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ભીમસેનેન દુર્યોધનાપનયાનુસ્મારણપૂર્વકં વામપાદેન તચ્છિરસ્તાડનમ્॥ 1 ॥ યુધિષ્ઠિરેણ દુર્યોધનસમાશ્વાસનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-60-0 (63542)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-60-0x (5234)
તં પાતિતં તતો દૃષ્ટ્વા મહાસાલમિવોદ્ગતમ્।
પ્રહૃષ્ટમનસઃ સર્વે બભૂવુસ્તત્ર પાણ્ડવાઃ॥ 9-60-1 (63543)
ઉન્મત્તમિવ માતઙ્ગં સિંહેન વિનિપાતિતમ્।
દદૃશુર્હૃષ્ટરોમાણઃ સર્વે તે ચાપિ સોમકાઃ॥ 9-60-2 (63544)
તતો દુર્યોધનં હત્વા ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્।
પાતિતં કૌરવેન્દ્રં તમુપગમ્યેદમબ્રવીત્॥ 9-60-3 (63545)
ગૌર્ગૌરિતિ પુરા મન્દ દ્રૌપદીમેકવાસસમ્।
યત્સભાયાં હસન્નસ્માંસ્તદા વદસિ દુર્મતે।
તસ્યાવહાસસ્ય ફલમદ્ય ત્વં સમવાપ્નુહિ॥ 9-60-4 (63546)
એવમુક્ત્વા સ વામેન પદા મૌલિમુપાસ્પૃશત્।
શિરશ્ચ રાજસિંહસ્ય પાદેન સમલોડયત્॥ 9-60-5 (63547)
તથૈવ ક્રોધસંરક્તો ભીમઃ પરબલાર્દનઃ।
પુનરેવાબ્રવીદ્વાક્યં યત્તચ્છૃણુ નરાધિપ॥ 9-60-6 (63548)
યેઽસ્માન્પુરા પ્રનૃત્યન્તિ મૂઢા ગૌરિતિ ગૌરિતિ।
તાન્વયં પ્રતિનૃત્યામઃ પુનર્ગૌરિતિ ગૌરિતિ॥ 9-60-7 (63549)
નાસ્માકં નિકૃતિર્વહ્નિર્નાક્ષદ્યૂતં ન વઞ્ચના।
સ્વબાહુબલમાશ્રિત્ય પ્રબાધામો વયં રિપૂન્॥ 9-60-8 (63550)
સોઽવાપ્ય વૈરસ્ય ચિરસ્ય પારં
વૃકોદરઃ પ્રાહ શનૈઃ પ્રહસ્ય।
યુધિષ્ઠિરં કેશવસૃઞ્જયાંશ્ચ
ધનઞ્જયં માદ્રવતીસુતૌ ચ॥ 9-60-9 (63551)
રજસ્વલા દ્રૌપદીમાનયન્તે
યે ચાપ્યકુર્વન્ત સદસ્યવસ્ત્રામ્। 9-60-10cતાન્પશ્યધ્વં પાણ્ડવૈર્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્
રણે હતાંસ્તપસા યાજ્ઞસેન્યાઃ॥ 9-60-10 (63552)
યે નઃ પુરા ષણ્ઢતિલાનવોચન્
ક્રૂરા રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રાઃ।
તે નો હતાઃ સગણાઃ સાનુબન્ધાઃ
કામં સ્વર્ગં નરકં વા વ્રજામઃ॥ 9-60-11 (63553)
પુનશ્ચ રાજ્ઞઃ પતિતસ્ય ભૂમૌ
સ તાં ગદાં સ્કન્ધગતાં પ્રગૃહ્ય।
વામેન પાદેન શિરઃ પ્રમૃદ્ય
દુર્યોધનં નૈકૃતિકેત્યવોચત્॥ 9-60-12 (63554)
હૃષ્ટેન રાજન્કુરુપાર્થિવસ્ય
ક્ષુદ્રાત્મના ભીમસેનેન પાદમ્।
દૃષ્ટ્વા કૃતં મૂર્ધનિ નાભ્યનન્દન્
ધર્માત્માનઃ સોમકાનાં પ્રબર્હાઃ॥ 9-60-13 (63555)
તવ પુત્રં તથા હત્વા કત્થમાનં વૃકોદરમ્।
નૃત્યમાનં ચ બહુશો ધર્મરાજોઽબ્રવીદિદમ્॥ 9-60-14 (63556)
ગતોઽસિ વૈરસ્યાનૃણ્યં પ્રતિજ્ઞા પૂરિતા ત્વયા।
શુભેનાથાશુભેનૈવ કર્મણા વિરમાધુના॥ 9-60-15 (63557)
મા શિરોઽસ્ય પદાઽમર્દીર્મા ધર્મસ્તેઽતિગો ભવેત્।
રાજા જ્ઞાતિર્હતશ્ચાયં નૈતન્ન્યાય્યં તવાનઘ॥ 9-60-16 (63558)
એકાદશચમૂનાથં કુરૂણામધિપં તથા।
માસ્પ્રાક્ષીર્ભીમ પાદેન રાજાનં જ્ઞાતિમેવ ચ॥ 9-60-17 (63559)
હતબન્ધુર્હતામાત્યો ભ્રષ્ટસૈન્યો હતો મૃધે।
સર્વાકારેણ શોચ્યોઽયં નાવહાસ્યોઽયમીશ્વરઃ॥ 9-60-18 (63560)
વિધ્વસ્તોઽયં હતામાત્યો હતબન્ધુર્હતાત્મજઃ।
ઉત્સન્નપિણ્ડો ભ્રાતા ચ નૈતન્ન્યાય્યં કૃતં ત્વયા॥ 9-60-19 (63561)
ધાર્મિકો ભીમસેનોઽસાવિત્યાહુસ્ત્વાં પુરા જનાઃ।
સ કસ્માદ્ભીમસેન ત્વં રાજાનમધિતિષ્ઠસિ॥ 9-60-20 (63562)
ઇત્યુક્ત્વા ભીમસેનં તુ સાશ્રુકણ્ઠો યુધિષ્ઠિરઃ।
ઉપસૃત્યાબ્રવીદ્દીનો દુર્યોધનમરિન્દમમ્॥ 9-60-21 (63563)
તાત મન્યુર્ન તે કાર્યો નાત્મા શોચ્યસ્ત્વયા તથા।
નૂનં પૂર્વકૃતં કર્મ સુઘોરમનુભૂયતે॥ 9-60-22 (63564)
ધાત્રોપદિષ્ટં વિષમં નૂનં ફલમસંસ્કૃતમ્।
યદ્વયં ત્વાં જિઘાંસામસ્ત્વં ચાસ્માન્કુરુસત્તમ॥ 9-60-23 (63565)
આત્મનો હ્યપરાધેન મહદ્વ્યસનમીહશમ્।
પ્રાપ્તવાનસિ યલ્લોભાન્મદાદ્બાલ્યાચ્ચ ભારત॥ 9-60-24 (63566)
ઘાતયિત્વા વયસ્યાંશ્ચ ભ્રાતૄનથ પિતૄંસ્તથા।
પુત્રાન્પૌત્રાંસ્તથા ચાન્યાંસ્તતોસિ નિધનં ગતઃ॥ 9-60-25 (63567)
તવાપરાધાદસ્માભિર્ભ્રાતરસ્તે નિપાતિતાઃ।
નિહતા જ્ઞાતયશ્ચાપિ દિષ્ટં મન્યે દુરત્યયમ્॥ 9-60-26 (63568)
[આત્મા ન શોચનીયસ્તે શ્લાઘ્યો મૃત્યુસ્તવાનઘ।
વયમેવાધુના શોચ્યાઃ સર્વાવસ્થાસુ કૌરવ॥ 9-60-27 (63569)
કૃપણં વર્તયિષ્યામસ્તૈર્હીના બન્ધુભિઃ પ્રિયૈઃ।
ભ્રાતૄણાં ચૈવ પુત્રાણાં તથા વૈ શોકવિહ્વલાઃ॥ 9-60-28 (63570)
કથં દ્રક્ષ્યામિ વિધવા વધૂઃ શોકપરિપ્લુતાઃ।
ત્વમેકઃ સુસ્થિતો રાજન્સ્વર્ગે તે નિલયો ધ્રુવઃ।
વયં નરકસંજ્ઞં વૈ દુઃખં પ્રાપ્સ્યામ દારુણમ્॥] 9-60-29 (63571)
સ્નુષાશ્ચ પ્રસ્નુષાશ્ચૈવ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય વિહ્વલાઃ।
ગર્હયિષ્યન્તિ નો નૂનં વિધવાઃ શોકકર્શિતાઃ॥ 9-60-30 (63572)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-60-31x (5235)
એવમુક્ત્વા સુદુઃખાર્તો નિશશ્વાસ સ પાર્થિવઃ।
વિલલાપ ચિરં ચાપિ ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ ॥ 9-60-31 (63573)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 60 ॥
શલ્યપર્વ - અધ્યાય 061
॥ શ્રીઃ ॥
9.61. અધ્યાયઃ 061
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ભીમે અપનયબુદ્ધ્યા ક્રુદ્ધેન બલરામેણ લાઙ્ગલમુદ્યમ્ય તમ્પ્રત્યભિગમનમ્॥ 1 ॥ કૃષ્ણેન તત્સાન્ત્વનં તતો બલસ્ય દ્વારકાગમનમ્॥ 2 ॥ યુધિષ્ઠિરસ્ય કૃષ્ણેન ભીમેન ચ સંલાપઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-61-0 (63574)
ધૃતરાષ્ટ્રા ઉવાચ। 9-61-0x (5236)
અધર્મેણ હતં દૃષ્ટ્વા રાજાનં માધવોત્તમઃ।
કિમબ્રવીત્તદા સૂત બલદેવો મહાબલઃ॥ 9-61-1 (63575)
ગદાયુદ્ધવિશેષજ્ઞો ગદાયુદ્ધવિશારદઃ।
કૃતવાન્રૌહિણેયો યત્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 9-61-2 (63576)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-61-3x (5237)
શિરસ્યભિહતં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન તે સુતમ્।
રામઃ પ્રહરતાં શ્રેષ્ઠશ્ચુક્રોધ બલવદ્બલી॥ 9-61-3 (63577)
તતો મધ્યે નરેન્દ્રાણામૂર્ધ્વબાહુર્હલાયુધઃ।
કુર્વન્નાર્તસ્વરં ઘોરં ધિગ્ધિગ્ભીમેત્યુવાચ હ॥ 9-61-4 (63578)
અહો ધિગ્યદધો નાભેઃ પ્રહૃતં ધર્મવિગ્રહે।
નૈતદ્દૃષ્ટં ગદાયુદ્ધે કૃતવાન્યદ્વૃકોદરઃ॥ 9-61-5 (63579)
અધો નાભ્યા ન હન્તવ્યમિતિ શાસ્ત્રસ્ય નિશ્ચયઃ।
અયં તુ શાસ્ત્રમુત્સૃજ્ય સ્વચ્છન્દાત્સમ્પ્રવર્તતે॥ 9-61-6 (63580)
તસ્ય તત્તદ્બ્રુવાણસ્ય રોષઃ સમભવન્મહાન્।
[તતો રાજાનમાલોક્ય રોષસંરક્તલોચનઃ।
બલદેવો મહારાજ તતો વચનમબ્રવીત્॥ 9-61-7 (63581)
ન ચૈષ પતિતઃ કૃષ્ણ કેવલં મત્સમોઽસમઃ।
આશ્રિતસ્ય તુ દૌર્બલ્યાદાશ્રયઃ પરિભર્ત્સ્યતે॥] 9-61-8 (63582)
તતો લાઙ્ગલમુદ્યમ્ય ભીમમભ્યદ્રવદ્બલી॥ 9-61-9 (63583)
તસ્યોર્ધ્વબાહોઃ સદૃશં રૂપમાસીન્મહાત્મનઃ।
બહુધાતુવિચિત્રસ્ય શ્વેતસ્યેવ મહાગિરેઃ॥ 9-61-10 (63584)
`ભ્રાતૃભિઃ સહિતો વીરૈઃ સાર્જુનૈરસ્ત્રકોવિદૈઃ।
ન વિવ્યથે મહારાજ દૃષ્ટ્વા હલધરં બલી'॥ 9-61-11 (63585)
અથ રામં નિજગ્રાહ કેશવો વિનયાન્વિતઃ।
બાહુભ્યાં પીનવૃત્તાભ્યાં પ્રયત્નાદ્બલવદ્બલી॥ 9-61-12 (63586)
સિતાસિતૌ યદુવરૌ શુશુભાતેઽધિકં તદા।
`સઙ્ગતાવિવ રાજેન્દ્ર કૈલાસાઞ્જનપર્વતૌ।
નભોગતૌ યથા રાજંશ્ચન્દ્રસૂર્યૌ દિનક્ષયે॥ 9-61-13 (63587)
ઉવાચ ચૈનં સંરબ્ધં શમયન્નિવ કેશવઃ॥ 9-61-14 (63588)
આત્મવૃદ્ધિર્મિત્રવૃદ્ધિર્મિત્રમિત્રોદયસ્તથા।
વિપરીતં દ્વિષત્સ્વેતત્ષડ્વિધા વૃદ્ધિરાત્મનઃ॥ 9-61-15 (63589)
આત્મન્યપિ ચ મિત્રે ચ વિપરીતં યદા ભવેત્।
તદા વિદ્યાન્મનોગ્લાનિમાશુ શાન્તિકરો ભવેત્॥ 9-61-16 (63590)
અસ્માકં સહજં મિત્રં પાણ્ડવાઃ શુદ્ધપૌરુષાઃ।
સ્વકાઃ પિતૃષ્વસુઃ પુત્રાસ્તે પરૈર્નિકૃતા ભૃશમ્॥ 9-61-17 (63591)
પ્રતિજ્ઞાપાલનં ધર્મઃ ક્ષત્રિયસ્યેતિ વેત્થ તત્॥ 9-61-18 (63592)
સુયોધનસ્ય ગદયા ભક્તાઽસ્મ્યૂરૂ મહાહવે।
ઇતિ પૂર્વં પ્રતિજ્ઞાતં ભીમેન હિ સભાતલે॥ 9-61-19 (63593)
મૈત્રેયેણાભિશપ્તશ્ચ પૂર્વમેવ મહાર્ષિણા।
ઊરૂ તે ભેત્સ્યતે ભીમો ગદયેતિ પરન્તપ।
અતો દોષં ન પશ્યામિ મા ક્રુધ્યસ્વ પ્રલમ્બહન્॥ 9-61-20 (63594)
યૌનઃ સ્વૈઃ સુખહાર્દૈશ્ચ સમ્બન્ધઃ સહ પાણ્ડવૈઃ।
તેષાં વૃદ્ધ્યા હિ વૃદ્ધિર્નો મા ક્રુધઃ પુરુષર્ષભ॥ 9-61-21 (63595)
વાસુદેવવચઃ શ્રુત્વા સીરભૃત્પ્રાહ ધર્મવિત્॥ 9-61-22 (63596)
ધર્મશ્ચ ધારિતઃ સદ્ભિઃ સ ચ દ્વાભ્યાં નિયચ્છતિ।
અર્થશ્ચાપ્યતિલુબ્ધસ્ય કામશ્ચાતિપ્રસઙ્ગિણઃ॥ 9-61-23 (63597)
ધર્માર્થૌ ધર્મકામૌ ચ કામાર્થૌ ચાપ્યપીડયન્।
ધર્માર્થકામાન્યોઽભ્યેતિ સોત્યન્તં સુખમશ્નુતે॥ 9-61-24 (63598)
તદિદં વ્યાકુલં સર્વં કૃતં ધર્મસ્ય પીડનાત્।
ભીમસેનેન ગોવિન્દ કામં ત્વં તુ યથાઽઽત્થ મામ્॥ 9-61-25 (63599)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 9-61-26x (5238)
અરોષણો હિ ધર્માત્મા સતતં ધર્મવત્સલઃ।
ભવાન્પ્રખ્યાયતે લોકે તસ્માત્સંશામ્ય મા ક્રુધઃ॥ 9-61-26 (63600)
પ્રાપ્તં કલિયુગં વિદ્વિ પ્રતિજ્ઞાં પાણ્ડવસ્ય ચ।
આનૃણ્યં યાતુ વૈરસ્ય પ્રતિજ્ઞાયાશ્ચ પાણ્ડવઃ।
`તતઃ પુરુષશાર્દૂલો હત્વા નૈકૃતિકં રણે॥ 9-61-27 (63601)
નિકૃત્યા નિકૃતિપ્રજ્ઞં યો હન્યાદ્વૈરિણં રણે।
અધર્મો વિદ્યતે નાત્ર યદ્ભીમો હતવાન્રિપુમ્॥ 9-61-28 (63602)
યુધ્યમાનં રણે વીરં કુરુવૃષ્ણિયશસ્કરમ્।
અનેન કર્ણઃ સન્દિષ્ટઃ પૃષ્ઠતો ધનુરચ્છિનત્॥ 9-61-29 (63603)
તતઃ સઞ્છિન્નધન્વાનં વિરથં પૌરુષે સ્થિતમ્।
વ્યાયુધીકૃત્ય બહવઃ સૌભદ્રમપલાયિનમ્॥ 9-61-30 (63604)
જન્મપ્રભૃતિ લુબ્ધશ્ચ પાપાત્મા ચૈષ દુર્મતિઃ।
નિહતો ભીમસેનેન દુર્બુદ્ધિઃ કુલપાંસનઃ॥ 9-61-31 (63605)
પ્રતિજ્ઞાં ભીમસેનેન ત્રયોદશસમાર્જિતામ્।
કિમર્થં નાભિજાનાતિ યુધ્યમાનો હિ શત્રુભિઃ॥ 9-61-32 (63606)
ઊર્ધ્વમાક્રમ્ય વેગેન જિઘાંસન્તં વૃકોદરઃ।
બિભેદ ગદયા ચોરૂ ન સ્થાને ન ચ મણ્ડલે'॥ 9-61-33 (63607)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-61-34x (5239)
ધર્મચ્છલમિમં શ્રુત્વા કેશવાત્સ વિશામ્પતે।
નૈવ પ્રીતમાના રામો વચનં પ્રાહ સંસદિ॥ 9-61-34 (63608)
હત્વાઽધર્મેણ રાજાનં ધર્માત્માનં સુયોધનમ્।
જિહ્મયોધીતિ લોકેઽસ્મિન્ખ્યાતિં યાસ્યતિ પાણ્ડવઃ॥ 9-61-35 (63609)
દુર્યોધનોઽપિ ધર્માત્મા ગતિં યાસ્યતિ શાશ્વતીમ્।
ઋજુયોધી હતો રાજા ધર્મરાષ્ટ્રો નરાધિપઃ॥ 9-61-36 (63610)
યુદ્ધદીક્ષાં પ્રવિશ્યાજૌ રણયજ્ઞં વિતત્ય ચ।
હુત્વાઽઽત્માનમમિત્રાગ્નૌ પ્રાપ ચાવભૃથં યશઃ।
`સ્વર્ગં ગન્તા મહારાજઃ સસુહૃજ્જ્ઞાતિબાન્ધવઃ'॥ 9-61-37 (63611)
ઇત્યુક્ત્વા રથમાસ્થાય રૌહિણેયઃ પ્રતાપવાન્।
શ્વેતાભ્રશિખરાકારઃ પ્રયયૌ દ્વારકાં પ્રતિ॥ 9-61-38 (63612)
પાઞ્ચાલાશ્ચ સવાર્ષ્ણેયાઃ પાણ્ડવાશ્ચ વિશામ્પતે।
રામે દ્વારવતીં યાતે નાતિપ્રમનસોઽભવન્॥ 9-61-39 (63613)
તતો યુધિષ્ઠિરં દીનં ચિન્તાપરમધોમુખમ્।
શોકોપહતસઙ્કલ્પં વાસુદેવોઽબ્રવીદિદમ્॥ 9-61-40 (63614)
વાસુદેવ ઉવાચ। 9-61-41x (5240)
ધર્મરાજ કિમર્થં ત્વમધર્મમનુમન્યસે।
હતબન્ધોર્યદેતસ્ય પતિતસ્ય વિચેતસઃ॥ 9-61-41 (63615)
દુર્યોધનસ્ય ભીમેન મૃદ્યમાનં શિરઃ પદા।
ઉપપ્રેક્ષસિ કસ્માત્ત્વં ધર્મજ્ઞઃ સન્નરાધિપ॥ 9-61-42 (63616)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-61-43x (5241)
ન મમૈતત્પ્રિયં કૃષ્ણ યદ્રાજાનં વૃકોદરઃ।
પદા મૂર્ધ્ન્યસ્પૃશત્ક્રોધાન્ન ચ હૃષ્યે કુલક્ષયે॥ 9-61-43 (63617)
નિકૃત્યા નિકૃતા નિત્યં ધૃતરાષ્ટ્રસુતૈર્વયમ્।
બહૂનિ પરુષાણ્યુક્ત્વા વનં પ્રસ્થાપિતા વયમ્॥ 9-61-44 (63618)
ભીમસેનસ્ય તદ્દુઃખમતીવ હૃદિ વર્તતે।
ઇતિ સઞ્ચિન્ત્ય વાર્ષ્ણેય મયૈતત્સમુપેક્ષિતમ્॥ 9-61-45 (63619)
તસ્માદ્ધત્વાઽકૃતપ્રજ્ઞં લુબ્ધં કામવશાનુગમ્।
લભતાં પાણ઼્ડવઃ કામં ધર્મોઽધર્મોઽથવા કૃતઃ॥ 9-61-46 (63620)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-61-47x (5242)
ઇત્યુક્તવતિ કૌન્તેયે ધર્મરાજે યુધિષ્ઠિરે।
વાસુદેવો મહાબાહુર્યુધિષ્ઠિરમભાષત।
કામમસ્ત્વેતદિતિ વૈ કૃચ્છ્રાદ્યદુકુલોદ્વહઃ॥ 9-61-47 (63621)
ઇત્યુક્ત્વા વાસુદેવોઽપિ વાયુપુત્રપ્રિયેપ્સયા।
અન્વમોદત તત્સર્વં યદ્ભીમેન કૃતં યુધિ॥ 9-61-48 (63622)
`અર્જુનોઽપિ મહાબાહુરપ્રીતેનાન્તરાત્મના।
નોવાચ કિઞ્ચિદ્વચનં ભ્રાતરં સાધ્વસાધુ વા'॥ 9-61-49 (63623)
ભીમસેનોઽપિ હત્વાઽઽજૌ તવ પુત્રમમર્ષણઃ।
અભિવાદ્યાગ્રતઃ સ્થિત્વા સમ્પ્રહૃષ્ટઃ કૃતાઞ્જલિઃ॥ 9-61-50 (63624)
પ્રોવાચ સુમહાતેજા ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્।
હર્ષાદુત્ફુલ્લનયનો જિતકાશી વિશામ્પતે॥ 9-61-51 (63625)
તવાદ્ય પૃથિવી સર્વા ક્ષેમા નિહતકણ્ટકા।
તાં પ્રશાધિ મહારાજ સ્વધર્મમનુપાલય॥ 9-61-52 (63626)
યસ્તુ કર્તાઽસ્ય વૈરસ્ય નિકૃત્યા નિકૃતિપ્રિયઃ।
સોઽયં વિનિહતઃ શેતે પૃથિવ્યં પૃથિવીપતે॥ 9-61-53 (63627)
દુઃશાસનપ્રભૃતયઃ સર્વે તે ચોગ્રવાદિનઃ।
રાધેયઃ શકુનિશ્ચૈવ હતાશ્ચ તવ શત્રવઃ॥ 9-61-54 (63628)
સેયં રત્નસમાકીર્ણા મહી સવનપર્વતા।
ઉપાવૃત્તા મહારાજ ત્વામદ્ય નિહતદ્વિષમ્॥ 9-61-55 (63629)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-61-56x (5243)
ગતો વૈરસ્ય નિધનં હતો રાજા સુયોધનઃ।
કૃષ્ણસ્ય મતમાસ્થાય વિજિતેયં વસુન્ધરા॥ 9-61-56 (63630)
દિષ્ટ્યા ગતસ્ત્વમાનૃણ્યં માતુઃ કોપસ્ય ચોભયોઃ।
દિષ્ટ્યા જયસિ દુર્ધર્ષ દિષ્ટ્યા શત્રુર્નિપાતિતઃ॥ ॥ 9-61-57 (63631)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 61 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-61-15 આત્મવૃદ્ધિઃ શત્રુક્ષયઃ સ્વમિત્રસ્ય વૃદ્ધિઃ શત્રુમિત્રસ્ય ક્ષયઃ સ્વમિત્રમિત્રસ્ય વૃદ્ધિઃ શત્રુમિત્રમિત્રસ્ય ક્ષયઃ એવં ષડ્વિધા આત્મનો વૃદ્ધિઃ॥ 9-61-16 યદિ ચોદાત્મનો ગ્લાનિસ્તદા શાન્તિકર ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 9-61-19 ભક્તા ભઙ્ક્ષ્યે॥ 9-61-21 યૌનઃ યોનિનિમિત્તઃ સમ્બન્ધઃ। અસ્માકં પિતામહઃ પાણ્ડવાનાં માતામહશ્ચૈક ઇતિ યૌનસમ્બન્ધઃ॥ 9-61-22 સીરભૃત્ રામઃ॥ 9-61-23 ધર્મઇતિ। નિયચ્છતિ નિયમમેતિ અર્થકામાભ્યાં ધર્મઃ સઙ્કોચમેતીત્સર્થઃ॥ 9-61-24 ધર્માર્થૌ કામે નાપીડયન્ ધર્મકાવર્થેનાપીડયન્ કામાર્થૌ ધર્મેણ ચાપીડયન્નિત્યર્થઃ॥ 9-61-25 કામં યથેષ્ટં ત્વં માં પ્રતિ ઉક્તવાનસિ નતુ ધર્મ્યે॥ 9-61-27 કલિયુગારમ્ભે એતાવત્પાપં નાતીવ ખેદાવહમિતિ ભાવઃ॥ 9-61-41 અધર્મમનુપશ્યસીતિ ક.છ.પાઠઃ॥ 9-61-46 ધર્મોઽધર્મે ચ વા કૃતે ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-61-62 એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 062
॥ શ્રીઃ ॥
9.62. અધ્યાયઃ 062
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
પાઞ્ચાલાદિભિર્ભીમસ્તુતિઃ॥ 1 ॥ કૃષ્ણાદુર્યોધનયોઃ પરસ્પરગર્હણમ્॥ 2 ॥ દુર્યોધનેનાત્મસ્તુતૌ તન્મૂર્ધિ ગન્ધર્વૈઃ પુષ્પવર્ષણમ્॥ 3 ॥ ભીષ્માદિમરણેન દુઃખિતાનાં પાણ્ડવાનાં કૃષ્ણેન સમાશ્વાસનમ્॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-62-0 (63632)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-62-0x (5244)
હતં દુર્યોધનં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન સંયુગે।
પાણ્ડવાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ કિમકુર્વત સઞ્જય॥ 9-62-1 (63633)
સ઼ઞ્જય ઉવાચ। 9-62-2x (5245)
હતં દુર્યોધનં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન સંયુગે।
સિંહેનેવ મહારાજ મત્તં વનગજં યથા॥ 9-62-2 (63634)
પ્રહૃષ્ટમનસસ્તત્ર કૃષ્ણેન સહ પાણ્ડવાઃ।
પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ નિહતે કુરુનન્દને।
આવિધ્યન્નુત્તરીયાણિ સિંહનાદાંશ્ચ નેદિરે॥ 9-62-3 (63635)
નૈતાન્હર્ષસમાવિષ્ટાનિયં સેહે વસુન્ધરા॥ 9-62-4 (63636)
ધનૂંષ્યેકે વ્યાક્ષિપન્ત જ્યાશ્ચાપ્યન્યે તથાઽક્ષિપન્।
દધ્મુરન્યે મહાશઙ્ખાનન્યે જઘ્નુશ્ચ દુન્દુભીન્॥ 9-62-5 (63637)
ચિકીડુશ્ચ તથૈવાન્યે જહસુશ્ચ તવાહિતાઃ।
અબ્રુવંશ્ચાસકૃદ્વીરા ભીમસેનમિદં વચઃ॥ 9-62-6 (63638)
દુષ્કરં ભવતા કર્મ રણેઽદ્ય સુમહત્કૃતમ્।
કૌરવેયં રણે હત્વા ગદયાઽતિકૃતશ્રમમ્॥ 9-62-7 (63639)
ઇન્દ્રેણેવ હિ વૃત્રસ્ય વધં પરમસંયુગે।
ત્વયા કૃતમમન્યન્ત શત્રોર્વધમિમં જનાઃ॥ 9-62-8 (63640)
ચરન્તં વિવિધાન્માર્ગાન્મણ્ડલાનિ ચ સર્વશઃ।
દુર્યોધનમિમં શૂરં કોઽન્યો હન્યાદ્વૃકોદરાત્॥ 9-62-9 (63641)
વૈરસ્ય ચ ગતઃ પારં ત્વમિહાન્યૈઃ સુદુર્ગમમ્।
અશક્યમેતદન્યેન સમ્પાદયિતુમીદૃશમ્॥ 9-62-10 (63642)
કુઞ્જરેણેવ મત્તેન વીરસઙ્ગ્રામમૂર્ધનિ।
દુર્યોધપશિરો દિષ્ટ્યા પાદેન મૃદિતં ત્વયા॥ 9-62-11 (63643)
સિંહેન મહિષસ્યેવ કૃત્વા સઙ્ગરમુત્તમમ્।
દુઃશાસનસ્ય રુધિરં દિષ્ટ્યા પીતં ત્વયાઽનઘ॥ 9-62-12 (63644)
યે વિપ્રકુર્વન્રાજાનં ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્।
મૂર્ધ્નિ તેષાં કૃતઃ પાદો દિષ્ટ્યા તે સ્વેન કર્મણા॥ 9-62-13 (63645)
અમિત્રાણામધિષ્ઠાનાદ્વધાદ્દુર્યોધનસ્ય ચ।
ભીમ દિષ્ટ્યા પૃથિવ્યાં તે પ્રથિતં સુમહદ્યશઃ॥ 9-62-14 (63646)
એવં નૂનં હતે વૃત્રે શક્રં નન્દન્તિ બન્દિનઃ।
તથા ત્વાં નિહતામિત્રં વયં નન્દામ ભારત॥ 9-62-15 (63647)
દુર્યોધનવધે યાનિ રોમાણિ હૃષિતાનિ નઃ।
અદ્યાપિ ન વિકૃષ્યન્તે તાનિ તદ્વિદ્ધિ ભારત।
ઇત્યબ્રુન્ભીમસેનં વાતિકાસ્તત્ર સઙ્ગતાઃ॥ 9-62-16 (63648)
તાન્હૃષ્ટાન્પુરુષવ્યાઘ્રાન્પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડવૈઃ સહ।
બ્રુવતોઽસદૃશં તત્ર પ્રોવાચ મધુસૂદનઃ॥ 9-62-17 (63649)
ન ન્યાય્યં નિહતં શત્રું ભૂયો હન્તું નરાધિપાઃ।
અસકૃદ્વાગ્ભિરુગ્રાભિર્નિહતો હ્યેષ મન્દધીઃ॥ 9-62-18 (63650)
તદૈવૈષ હતઃ પાપો યદૈવ નિરપત્રપઃ।
લુબ્ધઃ પાપસહાયશ્ચ સુહૃદાં શાસનાતિગઃ॥ 9-62-19 (63651)
બહુશો વિદુરદ્રોણકૃપગાઙ્ગેયસૃઞ્જયૈઃ।
પાણ્ડુભ્યઃ પ્રાર્થ્યમાનોઽપિ પિત્ર્યમંશં ન દત્તવાન્॥ 9-62-20 (63652)
નૈવ તેભ્યોઽદ્ય મિત્રં વા શત્રુર્વા પુરુષાધમઃ।
કિમનેન વિતુન્નેન વાગ્ભિઃ કાષ્ઠસધર્મણા॥ 9-62-21 (63653)
રથેષ્વારોહત ક્ષિપ્રં ગચ્છામો વસુધાધિપાઃ।
દિષ્ટ્યા હતોઽયં પાપાત્મા સામાત્યજ્ઞાતિબાન્ધવઃ॥ 9-62-22 (63654)
ઇતિ શ્રુત્વા ત્વધિક્ષેપં કૃષ્ણાદ્દુર્યોધનો નૃપઃ।
અમર્ષવશમાપન્ન ઉદતિષ્ઠદ્વિશામ્પતે॥ 9-62-23 (63655)
સ્ફિગ્દેશેનોપવિષ્ટઃ સ દોર્ભ્યાં વિષ્ટભ્ય મેદિનીમ્।
દૃષ્ટિં ભ્રૂસઙ્કટાં કૃત્વા વાસુદેવે ન્યપાતયત્॥ 9-62-24 (63656)
અર્ધોન્નતશરીરસ્ય રૂપમાસીન્નૃપસ્ય તુ।
ક્રુદ્ધસ્યાશીવિષસ્યેવ ચ્છિન્નપુચ્છસ્ય ભોગિનઃ॥ 9-62-25 (63657)
પ્રાણાન્તકરિણીં ઘોરાં વેદનામપ્યચિન્તયન્।
દુર્યોધનો વાસુદેવં વાગ્ભિરુગ્રાભિરાર્દયત્॥ 9-62-26 (63658)
કંસદાસસ્ય દાયાદ ન તે લજ્જાઽસ્ત્યનેન વૈ।
અધર્મેણ ગદાયુદ્ધે યદર્હં વિનિપાતિતઃ।
ઊરૂભિન્ધીતિ ભીમસ્ય સ્મૃતિં મિથ્યાપ્રયચ્છતા॥ 9-62-27 (63659)
કિં ન વિજ્ઞાતમેતન્મે યદર્જુનમવોચથાઃ।
ઘાતયિત્વા મહીપાલાનૃજુયુદ્ધાન્સહસ્રશઃ।
જિહ્મૈરુપાયૈર્બહુભિર્ન તે લજ્જા ન તે ઘૃણા॥ 9-62-28 (63660)
અહન્યહનિ શૂરાણાં કુર્વાણઃ કદનં મહત્।
શિખણ્ડિનં પુરસ્કૃત્ય ઘાતિતસ્તે પિતામહઃ॥ 9-62-29 (63661)
અશ્વત્થામ્નઃ સનામાનં હત્વા નાગં સુદુર્મતે।
આચાર્યો ન્યાસિતઃ શસ્ત્રં કિં તન્ન વિદિતં મયા॥ 9-62-30 (63662)
સ ચાનેન નૃશંસેન ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન વીર્યવાન્।
પાત્યમાનસ્ત્વયા દૃષ્ટો ન ચૈનં ત્વમવારયઃ॥ 9-62-31 (63663)
વધાર્થં પાણ્ડુપુત્રસ્ય યાચિતાં શક્તિમેવ ચ।
ઘટોત્કચે વ્યંસયતઃ કસ્ત્વત્તઃ પાપકૃત્તમઃ॥ 9-62-32 (63664)
છિન્નહસ્તઃ પ્રાયગતસ્તથા ભૂરિશ્રવા બલી।
ત્વયાઽભિસૃષ્ટેન હતઃ શૈનેયેન દુરાત્મના॥ 9-62-33 (63665)
કુર્વાણશ્ચોત્તમં કર્મ કર્ણઃ પાર્થજિગીષયા।
વ્યંસનેનાશ્વસેનસ્ય પન્નગેન્દ્રસ્ય વૈ પુનઃ॥ 9-62-34 (63666)
પુનશ્ચ પતિતે ચક્રે વ્યસનાર્તઃ પરાજિતઃ।
પાપિતઃ સમરે કર્ણશ્ચક્રવ્યાગ્રોઽગ્રણીર્નૃણામ્॥ 9-62-35 (63667)
યદિ માં ચાપિ કર્ણં ચ ભીષ્મદ્રોણૌ ચ સંયુગે।
ઋજુના પ્રતિયુધ્યેથા ન તે સ્યાદ્વિજયો ધ્રુવમ્॥ 9-62-36 (63668)
ત્વયા પુનરનાર્યેણ જિહ્મમાર્ગેણ પાર્થિવાઃ।
સ્વધર્મમનુતિષ્ઠન્તો વયં ચાન્યે ચ ઘાતિતાઃ॥ 9-62-37 (63669)
`ત્વયા માયાવિના કૃષ્ણ માયાં કર્મપ્રમોષિણીમ્।
કૃત્વા હતઃ સિન્ધુપતિઃ કિં તન્ન વિદિતં મમ'॥ 9-62-38 (63670)
વાસુદેવ ઉવાચ। 9-62-39x (5246)
હતસ્ત્વમસિ ગાન્ધારે સભ્રાતૃસુતબાન્ધવઃ।
સગણઃ સસુહૃચ્ચૈવ પાપં માર્ગમનુષ્ઠિતઃ॥ 9-62-39 (63671)
તવૈવ દુષ્કૃતૈર્વીરૌ ભીષ્મદ્રોણૌ નિપાતિતૌ।
કર્ણશ્ચ નિહતઃ સઙ્ખ્યે તવ શીલાનુવર્તકઃ॥ 9-62-40 (63672)
યાચ્યમાનં મયા મૂઢ પિત્ર્યમંશં ન દિત્સસિ।
પાણ્ડવેભ્યઃ સ્વરાજ્યં ચ લોભાચ્છકુનિનિશ્ચયાત્॥ 9-62-41 (63673)
વિષં તે ભીમસેનાય દત્તં સર્વે ચ પાણ્ડવાઃ।
પ્રદીપિતા જતુગૃહે માત્રા સહ સુદુર્મતે॥ 9-62-42 (63674)
સભાયાં યાજ્ઞસેની ચ કૃષ્ટા દ્યૂતે રજસ્વલા।
તદૈવ તાવદ્દુષ્ટાત્મન્વધ્યસ્ત્વં નિરપત્રપ॥ 9-62-43 (63675)
અનક્ષજ્ઞં ચ ધર્મજ્ઞં સૌબલેનાક્ષવેદિના।
નિકૃત્યા યત્પરાજૈષીસ્તસ્માદસિ હતો રણે॥ 9-62-44 (63676)
જયદ્રથેન પાપેન યત્કૃષ્ણા ક્લેશિતા વને।
યાતેષુ મૃગયાં ચૈવ તૃણબિન્દોરથાશ્રમમ્॥ 9-62-45 (63677)
અભિમન્યુશ્ચ યદ્બાલ એકો બહુભિરાહવે।
ત્વદ્દોષૈર્નિહતઃ પાપ તસ્માદસિ હતો રણે॥ 9-62-46 (63678)
`કુર્વાણં કર્મ સમરે પાણ્ડવાનર્થકાઙ્ક્ષિણમ્।
યચ્છિખણ્ડ્યવધીદ્ભીષ્મં મિત્રાર્થે ન વ્યતિક્રમઃ॥ 9-62-47 (63679)
સ્વધર્મં પૃષ્ઠતઃ કૃત્વા આચાર્યસ્ત્વત્પ્રિયેપ્સયા।
પાર્ષતેન હતઃ સઙ્ખ્યે વર્તમાનોઽસતાં પથિ॥ 9-62-48 (63680)
પ્રતિજ્ઞામાત્મનઃ સત્યાં ચિકીર્ષન્સમરે નિપુમ્।
હતવાન્સાત્વતો વિદ્વાન્સૌમદત્તિં મહારથમ્॥ 9-62-49 (63681)
અર્જુનઃ સમરે રાજન્યુધ્યમાનઃ કદાચન।
નિન્દિતં પુરુષવ્યાઘ્રઃ કરોતિ ન કથઞ્ચન॥ 9-62-50 (63682)
લબ્ધ્વાઽપિ બહુધા છિદ્રં વીરવૃત્તમનુસ્મરન્।
નિજઘાન રણે કર્ણં મૈવં વોચઃ સુદુર્મતે॥ 9-62-51 (63683)
દેવાનાં મતમાજ્ઞાય તેષાં પ્રિયહિતેપ્સયા।
અર્જુનસ્ય મહાનાગં મયા વ્યંસિતમસ્ત્રજમ્॥ 9-62-52 (63684)
ત્વં ચ ભીષ્મશ્ચ કર્ણશ્ચ દ્રોણો દ્રૌણાયનિસ્તથા।
વિરાટનગરે તસ્ય હ્યાનૃશંસ્યેન જીવિતાઃ॥ 9-62-53 (63685)
સ્મર પાર્થસ્ય વિક્રાન્તં ગન્ધર્વેષુ કૃતં તથા।
અધર્મં નાત્ર ગાન્ધારે પાણ્ડવૈર્યત્કૃતં ત્વયિ॥ 9-62-54 (63686)
સ્વબાહુબલમાસ્થાય સ્વધર્મેણ પરન્તપાઃ।
જિતવન્તો રણે વીરાઃ પાપોસિ નિધનં ગતઃ'॥ 9-62-55 (63687)
[યાન્યકાર્યાણિ ચાસ્માકં કૃતાનિતિ પ્રભાષસે।
વૈગુણ્યેન તવાત્યર્થં સર્વં હિ તદનુષ્ઠિતમ્॥ 9-62-56 (63688)
બૃહસ્પતેરુશનસો નોપદેશઃ શ્રુતસ્ત્વયા।
વૃદ્ધા નોપાસિતાશ્ચૈવ હિતં વાક્યં ન તે શ્રુતભ્॥ 9-62-57 (63689)
લોભેનાતિબલેન ત્વં તૃષ્ણયા ચ વશીકૃતઃ।
કૃતવાનસ્યકાર્યાણિ વિપાકસ્તસ્ય ભુજ્યતામ્॥] 9-62-58 (63690)
દુર્યોધન ઉવાચ। 9-62-59x (5247)
અધીતં વિધિવદ્દત્તં ભૂઃ પ્રભુક્તા સસાગરા।
મૂર્ધ્નિ સ્થિમમિત્રાણાં કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-62-59 (63691)
યદિષ્ટં ક્ષત્રબન્ધૂનાં સ્વધર્મમનુપશ્યતામ્।
તદિદં નિધનં પ્રાપ્તં કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-62-60 (63692)
દેવાર્હા માનુષા ભોગાઃ પ્રાપ્તા અસુલભા નૃપૈઃ।
ઐશ્વર્યં ચોત્તમં પ્રાપ્તં કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-62-61 (63693)
સસુહૃત્સાનુબન્ધસ્ચ સ્વર્ગં ગન્તાઽહમચ્યુત।
યૂયં ગર્હિતસઙ્કલ્પાઃ શોચન્તો વર્તયિષ્યથ॥ 9-62-62 (63694)
`ન મે વિષાદો ભીમેન પાદેન શિર આહતમ્।
કાકા વા કઙ્કગૃધ્રા વા નિધાસ્યન્તિ પદં ક્ષણાત્'॥ 9-62-63 (63695)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-62-64x (5248)
અસ્ય વાક્યસ્ય નિધને કુરુરાજસ્ય ધીમતઃ।
અપતત્સુમહદ્વર્ષં પુષ્પાણાં પુણ્યગન્ધિનામ્॥ 9-62-64 (63696)
અવાદયન્ત ગન્ધર્વા વાદિત્રં સુમનોહરમ્॥ 9-62-65 (63697)
જગુશ્ચાપ્સરસો રાજ્ઞો યશઃ સમ્બદ્ધમેવ ચ।
સિદ્ધાશ્ચ મુમુચુર્વાચઃ સાધુસાધ્વિતિ પાર્થિવ॥ 9-62-66 (63698)
વવૌ ચ સુરભિર્વાયુઃ પુણ્યગન્ધો મૃદુઃસુખઃ।
વ્યરાજંશ્ચ દિશઃ સર્વા નભો વૈદૂર્યસન્નિભમ્॥ 9-62-67 (63699)
અત્યદ્ભુતાનિ તે દૃષ્ટ્વા વાસુદેવપુરોગમાઃ।
દુર્યોધનસ્ય પૂજાં તુ દૃષ્ટ્વા વ્રીડામુપાગમન્॥ 9-62-68 (63700)
હતાંશ્ચાધર્મતઃ શ્રુત્વા શોકાર્તાઃ શુશુચુર્હિ તે।
ભીષ્મં દ્રોણં તથા કર્ણં ભૂરિશ્રવસમેવ ચ॥ 9-62-69 (63701)
તાંસ્તુ ચિન્તાપરાન્દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાન્દીનચેતસઃ।
પ્રોવાચેદં વચઃ કૃષ્ણો મેઘદુન્દુભિનિસ્વનઃ॥ 9-62-70 (63702)
નૈષ શક્યોઽતિશીઘ્રાસ્ત્રસ્તે ચ સર્વે મહારથાઃ।
ઋજુયુદ્ધેન વિક્રાન્તા હન્તું યુષ્માભિરાહવે॥ 9-62-71 (63703)
ઉપાયાન્નિહતા હ્યેતે મયા તસ્માન્નરાધિપાઃ।
અન્યથા પાણ્ડવેયાનાં નાભવિષ્યજ્જયઃ ક્વચિત્॥ 9-62-72 (63704)
તે હિ સર્વે મહેષ્વાસાશ્ચત્વારોઽતિરથા મુવિ।
અશક્યા ધર્મતો હન્તું લોકપાલૈરપિ સ્વયમ્॥ 9-62-73 (63705)
તથૈવાયં ગદાપાણિર્ધાર્તરાષ્ટ્રો ગતશ્રમઃ।
અશક્યો ધર્મતો હન્તું કાલેનાપિ દિ દણ્ડિના॥ 9-62-74 (63706)
નૈતન્મનસિ કર્તવ્યં યદયં નિહતો નૃપઃ।
મિથ્યાચર્યાચ્છલોપાયૈર્બહવઃ શત્રવો હતાઃ॥ 9-62-75 (63707)
પૂર્વૈરનુગતો માર્ગો દેવૈરસુરઘાતિભિઃ।
સદ્ભિશ્ચાનુગતઃ પન્થાઃ સર્વૈરનુગમિષ્યતે॥ 9-62-76 (63708)
`એવં વિધાત્રા વિહિતં સ્વયમેષાં મહાત્મનામ્।
દૈવં પુરુષકારેણ ન શક્યમતિવર્તિતુમ્॥ 9-62-77 (63709)
ભૂતં ભવ્યં ભવિષ્યચ્ચ નિમેષાદ્યો હનિષ્યતિ।
કૃતાન્તમન્યથા કર્તું નેચ્છેત્સોઽયં ધનઞ્જય॥' 9-62-78 (63710)
કૃતકૃત્યાઃ સ્મ સાયાહ્ને નિવાસં રોચયામહે।
સાશ્વનાગરથાઃ સર્વે વિશ્રામ્યન્તુ નરાધિપાઃ॥ 9-62-79 (63711)
વાસુદેવવચઃ શ્રુત્વા તદાનીં પાણ્ડવૈઃ સહ।
પાઞ્ચાલા ભૃશસંહૃષ્ટા વિનેદુઃ સિંહસઙ્ઘવત્॥ 9-62-80 (63712)
તતઃ પ્રાધ્માપયચ્છઙ્ખં પાઞ્ચજન્યં જનાર્દનઃ।
`દેવદત્તં પ્રહૃષ્ટાત્મા શઙ્ખપ્રવરમર્જુનઃ॥ 9-62-81 (63713)
અનન્તવિજયં રાજા કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
પોણ્ડ્રં દધ્મૌ મહાશઙ્ખં ભીમકર્મા વૃકોદરઃ॥ 9-62-82 (63714)
નકુલઃ સહદેવશ્ચ સુઘોષમણિપુષ્પકૌ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તથા જૈત્રં સાત્યકિર્નન્દિવર્ધનમ્॥ 9-62-83 (63715)
તેષાં નાદેન મહતા શઙ્ખાનાં ભરતર્ષભ।
આપુપૂરે નભઃ સર્વં પૃથિવી ચ ચચાલ હ॥ 9-62-84 (63716)
તતઃ શઙ્ખાશ્ચ ભેર્યશ્ચ પણવાનકગોમુખાઃ।
પાણ્ડુસૈન્યેષ્વવાદ્યન્ત સ શબ્દસ્તુમુલોઽભવત્॥ 9-62-85 (63717)
અસ્તુવન્પાણ્ડવાનન્યે નિર્ભીશ્ચ સ્તુતિમઙ્ગલૈઃ'।
હૃષ્ટા દુર્યોધનં દૃષ્ટ્વા નિહતં પુરુષર્ષભાઃ॥ ॥ 9-62-86 (63718)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ દ્વિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 62 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-62-21 નૈષ યોગ્યોઽદ્ય મિત્રં વેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-62-62 દ્વિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 063
॥ શ્રીઃ ॥
9.63. અધ્યાયઃ 063
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
પાઞ્ચાલાદિષુ સ્વસ્વશિબિરાણ્યુપગતેષુ પાણ્ડવૈર્દુર્યોધનશિબિરમેત્ય સ્વસ્વરથેભ્યોઽવતરણમ્॥ 1 ॥ કૃષ્ણે રથાત્પ્રથમં પાર્થમવતાર્થ પશ્ચાત્સ્વયમપ્યવતીર્ણે અગ્નિના તદ્ગ્રથસ્ય ભસ્મીકરણમ્॥ 2 ॥ કૃષ્ણેનાર્જુનમ્પ્રતિ રથદાહસ્ય કારણકથનમ્॥ 3 ॥ કૃષ્ણચોદનયા પાણ્ડવૈરોઘવતીતીરે રાત્રૌ નિવસનમ્॥ 4 ॥ કૃષ્ણેન યુધિષ્ઠિરચોદનયા ગાન્ધાર્યાશ્વાસનાય હાસ્તિનપુરાગમનમ્॥ 5 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-63-0 (63719)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-63-0x (5249)
તતસ્તે પ્રયયુઃ સર્વે નિવાસાય મહીક્ષિતઃ।
શઙ્ખાન્પ્રધ્માપયન્તો વૈ હૃષ્ટાઃ પરિઘબાહવઃ॥ 9-63-1 (63720)
પાણ્ડવાન્ગચ્છતશ્ચાપિ શિબિરં નો વિશામ્પતે।
મહેષ્વાસોઽન્વગાત્પશ્ચાદ્યુયુત્સુઃ સાત્યકિસ્તથા॥ 9-63-2 (63721)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ સર્વશઃ।
સર્વે ચાન્યે મહેષ્વાસા યયુઃ સ્વશિબિરાણ્યુત॥ 9-63-3 (63722)
તતસ્તે પ્રાવિશન્પાર્થા હતત્વિટ્કં હતેશ્વરમ્।
દુર્યોધનસ્ય શિબિરં રઙ્ગવન્નિઃસૃતે જને॥ 9-63-4 (63723)
ગતોત્સવં પુરમિવ હૃતનાગમિવ હદમ્।
સ્ત્રીવર્ષવરભૂયિષ્ઠં વૃદ્ધામાત્યૈરધિષ્ઠિતમ્॥ 9-63-5 (63724)
તત્રૈતાન્પર્યુપાતિષ્ઠન્દુર્યોધન પુરઃસરાઃ।
કૃતાઞ્જલિપુટા રાજન્કાષાયમલિનામ્બરાઃ॥ 9-63-6 (63725)
શિબિરં સમનુપ્રાપ્ય કુરુરાજસ્ય પાણ્ડવાઃ।
અવતેરુર્મહારાજ રથેભ્યો રથસત્તમાઃ॥ 9-63-7 (63726)
તતો ગાણ્ડીવધન્વાનમભ્યભાષત કેશવઃ।
સ્થિતઃ પ્રિયહિતે નિત્યમતીવ ભરતર્ષભ॥ 9-63-8 (63727)
અવરોપય ગાણ્ડીવમક્ષયૌ ચ મહેષુધી।
અથાહમવરોક્ષ્યામિ પશ્ચાદ્ભરતસત્તમ।
સ્વયં ચૈવાવરોહ ત્વમેતચ્છ્રેયસ્તવાનઘ॥ 9-63-9 (63728)
તચ્ચાકરોત્તથા વીરઃ પાણ્ડુપુત્રો ધનઞ્જયઃ॥ 9-63-10 (63729)
અથ પશ્ચાત્તતઃ કૃષ્ણો રશ્મીનુત્સૃજ્ય વાજિનામ્।
અવારોહત મેધાવી રથાદ્ગાણ્ડીવધન્વનઃ॥ 9-63-11 (63730)
અથાવતીર્ણે ભૂતાનામીશ્વરે સુમહાત્મનિ।
કપિરપ્યાશ્વપાક્રામત્સહદેવૈર્ધ્વજાલયૈઃ॥ 9-63-12 (63731)
સ દગ્ધો દ્રોણકર્ણાભ્યાં દિવ્યૈરસ્ત્રૈર્મહારથઃ।
અથ દીપ્તોઽગ્નિના હ્યાશુ પ્રજજ્વાલ મહીપતે॥ 9-63-13 (63732)
સોપાસઙ્ગઃ સરશ્મિશ્ચ સાશ્વઃ સયુગબન્ધનઃ।
ભસ્મીભૂતોઽપતદ્ભૂમૌ રથો ગાણ્ડીવધન્વનઃ॥ 9-63-14 (63733)
તં તથા ભસ્મભૂતં તુ દૃષ્ટ્વા પાણ્ડુસુતાઃ પ્રભો।
અભવન્વિસ્મિતા રાજન્નર્જુનશ્ચેદમબ્રવીત્॥ 9-63-15 (63734)
કૃતાઞ્જલિઃ સપ્રણયં પ્રણિપત્યાભિવાદ્ય હ।
ગોવન્દ કસ્માદ્ભગવન્રથો દગ્ધોઽયમગ્નિના॥ 9-63-16 (63735)
કિમેતન્મહદાશ્ચર્યમભવદ્યદુનન્દન।
તન્મે બ્રૂહિ મહાબાહો શ્રોતવ્યં યદિ મન્યસે॥ 9-63-17 (63736)
વાસુદેવ ઉવાચ। 9-63-18x (5250)
દ્રોણકર્ણાસ્ત્રનિર્દગ્ધઃ પૂર્વમેવાયમર્જુન।
મદાસ્થિતત્વાત્સમરે ન વિશીર્ણઃ પરન્તપ॥ 9-63-18 (63737)
ઇદાનીં તુ વિશીર્ણોઽયં દગ્ધો બ્રહ્માસ્ત્રતેજસા।
મયા વિમુક્તઃ કૌન્તેય ત્વય્યદ્ય કૃતકર્મણિ॥ 9-63-19 (63738)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-63-20x (5251)
ઈષદુત્સ્મયમાનસ્તુ ભગવાન્કેશવોઽરિહા।
પરિષ્વજ્ય ચ રાજાનં યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 9-63-20 (63739)
દિષ્ટ્યા જયસિ કૌન્તેય દિષ્ટ્યા તે શત્રવો જિતાઃ।
દિષ્ટ્યા ગાણ્ડીવધન્વા ચ ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 9-63-21 (63740)
ત્વં ચાપિ કુશલી રાજન્માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
મુક્તા વીરક્ષયાદિસ્માત્સઙ્ગ્રામાન્નિહતદ્વિષઃ।
ક્ષિપ્રમુત્તરકાલાનિ કુરુ કાર્યાણિ ભારત॥ 9-63-22 (63741)
ઉપયાતમુપપ્લાવ્યં સહ ગાણ્ડીવધન્વના।
આનીય મધુપર્કં માં યત્પુરા ત્વમવોચથાઃ॥ 9-63-23 (63742)
એષ ભ્રાતા સખા ચૈવ તવ કૃષ્ણ ધનઞ્જયઃ।
રક્ષિતવ્યો મહાબાહો સર્વાસ્વાપત્સ્વિતિ પ્રભો॥ 9-63-24 (63743)
તવ ચૈવ બ્રુવાણસ્ય તથેત્યેવાહમબ્રુવમ્॥ 9-63-25 (63744)
સ સવ્યસાચી ગુપ્તસ્તે વિજયી ચ જનેશ્વર। 9-63-26 (63745)
ભ્રાતૃભિઃ સહ રાજેન્દ્ર શૂરઃ સત્યપરાક્રમઃ।
મુક્તો વીરક્ષયાદસ્માત્સઙ્ગ્રામાદ્રોમહર્ષણાત્॥ 9-63-26 (63746)
એવમુક્તસ્તુ કૃષ્ણેન ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
હૃષ્ટરોમા મહારાજ પ્રત્યુવાચ જનાર્દનમ્॥ 9-63-27 (63747)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 9-63-28x (5252)
પ્રમુક્તં દ્રોણકર્ણાભ્યાં બ્રહ્માસ્ત્રમરિમર્દન।
કસ્ત્વદન્યઃ સહેત્સાક્ષાદપિ વજ્રી પુરન્દરઃ॥ 9-63-28 (63748)
ભવતસ્તુ પ્રસાદેન સંગ્રામે બહવો હતાઃ।
મહારણગતઃ પાર્થો યચ્ચ નાસીત્પરાઙ્મુખઃ॥ 9-63-29 (63749)
તથા તવ મહાબાહો પર્યાયૈર્બહુભિર્મયા।
કર્મણઆમનુસન્ધાનાત્તેજસ્વી જગતિ શ્રુતા॥ 9-63-30 (63750)
ઉપપ્લાવ્યે મહર્ષિર્મે કૃષ્ણદ્વૈપાયનોઽબ્રવીત્।
યતો ધર્મસ્તતઃ કૃષ્ણો યતઃ કૃષ્ણસ્તતો જયઃ॥ 9-63-31 (63751)
`એવમુક્તસ્તતઃ કૃષ્ણઃ પ્રત્યુવાચ યુધિષ્ઠિરમ્।
ન તુલ્યાશ્ચાર્જુનસ્યેહ બલેન કુરુનન્દન॥ 9-63-32 (63752)
સ એષ સર્વાણ્યસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ પ્રાપ્ય શઙ્કરાત્।
સત્સમો વા વિશિષ્ટો વા રણે ત્વમિતિ પાણ્ડવઃ।
અનુજ્ઞાતઃ પાણ્ડુસુતઃ પુનઃ પ્રત્યાગમન્મહીમ્॥ 9-63-33 (63753)
ભૂતં ભવ્યં ભવિષ્યચ્ચ અનુજ્ઞાતસ્ત્વયા વિભો।
નિમેષાર્ધાન્નરવ્યાઘ્રો નયેદિતિ મતિર્મમ॥ 9-63-34 (63754)
દ્રોણં ભીષ્મં કૃપં કર્ણં દ્રોણપુત્રં જયદ્રથમ્।
નિહન્તું શક્નુયાત્ક્રુદ્ધો નિમેષાર્ધાદ્ધનઞ્જયઃ॥ 9-63-35 (63755)
સદેવાસુરગન્ધર્વાન્સયક્ષોરગરાક્ષસાન્।
ત્રીન્વા લોકાન્વિજેતું સ શક્તઃ કિમિહ માનુષાન્॥ 9-63-36 (63756)
વિધિના વિહિતં ચાસૌ મયા સઞ્ચોદિતોઽપિ સન્।
ન ચકાર મતિં હન્તું તતસ્તે બલવત્તરાઃ॥ 9-63-37 (63757)
અત્ર ગીતા મયા સુષ્ઠુ ગિરઃ સત્યા મહીપતે।
દર્સિતં મયિ સર્વં ચ તેનાસૌ જિતવાન્રિપૂન્॥ 9-63-38 (63758)
અર્જુનોઽપિ મહાબાહુર્મયા તુલ્યો મહીપતે।
સ મહેશ્વરલબ્ધાસ્ત્રઃ કિં ન કુર્યાદ્વિભુઃ પ્રભો॥' 9-63-39 (63759)
ઇત્યેવમુક્તે તે વીરાઃ શિબિરં તવ ભારત।
પ્રવિશ્ય પ્રત્યપદ્યન્ત કોશરત્નર્ધિસઞ્ચયાન્॥ 9-63-40 (63760)
રજતં જાતરૂપં ચ મણીનથ ચ મૌક્તિકાન્।
ભૂષણાન્યથ મુખ્યાનિ કમ્બલાન્યજિનાનિ ચ॥ 9-63-41 (63761)
`ગજાનશ્વાન્રથાંશ્ચૈવ મહાન્તિ શયનાનિ ચ'।
દાસીદાસમસંખ્યેયં રાજ્યોપકરણાનિ ચ॥ 9-63-42 (63762)
તે પ્રાપ્ય ધનમક્ષય્યં ત્વદીયં ભરતર્ષભ।
ઉદક્રોશન્મહાભાગા નરેન્દ્ર વિજિતારયઃ॥ 9-63-43 (63763)
તે તુ વીરાઃ સમાશ્વસ્ય વાહનાન્યવમુચ્ય ચ।
અતિષ્ઠન્ત મુહુઃ સર્વે પાણ્ડવા વિગતજ્વરાઃ॥ 9-63-44 (63764)
અથાબ્રવીન્મહારાજ વાસુદેવો મહાયશાઃ।
અસ્માભિર્મઙ્ગલાર્થાય વસ્તવ્યં શિબિરાદ્બહિઃ॥ 9-63-45 (63765)
તથેત્યુક્ત્વા હિ તે સર્વે પાણ્ડવાઃ સાત્યકિસ્તથા।
વાસુદેવેન સહિતા મઙ્ગલાર્થં બહિર્યયુઃ॥ 9-63-46 (63766)
તે સમાસાદ્ય સરિતં પુણ્યામોઘવતીં નૃપ।
ન્યવસન્નથ તાં રાત્રિં પાણ્ડવા હતશત્રવઃ॥ 9-63-47 (63767)
યુધિષ્ઠિરસ્તતો રાજા પ્રાપ્તકાલમચિન્તયન્॥ 9-63-48 (63768)
તત્ર તે ગમનં માપ્તં રોચતે તવ માધવ।
ગાન્ધાર્યાઃ ક્રોધદીપ્તાયાઃ પ્રશમાર્થમરિન્દમ॥ 9-63-49 (63769)
હેતુકારણયુક્તૈશ્ચ વાક્યૈઃ કાલસમીરિતૈઃ।
ક્ષિપ્રમેવ મહાભાગ ગાન્ધારીં પ્રશમિષ્યસિ।
પિતામહશ્ચ ભગવાન્વ્યાસસ્તત્ર ભવિષ્યતિ॥ 9-63-50 (63770)
તતઃ સમ્પ્રેષયામાસુર્યાદવં નાગસાહ્વયમ્॥ 9-63-51 (63771)
સ ચ પ્રાયાજ્જવેનાશુ વાસુદેવઃ પ્રતાપવાન્।
દારુકં રથમારોપ્ય યેન રાજાઽમ્બિકાસુતઃ॥ 9-63-52 (63772)
તમૂચુઃ સમ્પ્રયાસ્યન્તં શૈબ્યસુગ્રીવવાહનમ્।
પ્રત્યાશ્વાસય ગાન્ધારીં હતપુત્રાં યશસ્વિનીમ્॥ 9-63-53 (63773)
સ પ્રાયાત્પાણ્ડવૈરુક્તસ્તત્પુરં સાત્વતાં વરઃ।
આસસાદ તતઃ ક્ષિપ્રં ગાન્ધારીં નિહતાત્મજામ્॥ ॥ 9-63-54 (63774)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ ત્રિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 63 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-63-5 વર્ષવરઃ ષણ્ઢઃ॥ 9-63-6 દુર્યોધનસ્ય પુરસરાઃ દુર્યોધનપુરઃ સરાઃ॥ 9-63-30 તેજસ્વીતિ ગતિઃ શ્રુતા ઇતિ છ.પાઠઃ। તથૈવ ચ મહાબાહો મનુસન્તાનં તેજસશ્ચ ગતીઃ શુભાઃ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-63-63 ત્રિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 064
॥ શ્રીઃ ॥
9.64. અધ્યાયઃ 064
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
જનમેજયેન ગાન્ધાર્યાશ્વાસનકારણપ્રશ્ને વૈશમ્પાયનેન તત્કથનમ્॥ 1 ॥ કૃષ્ણેન ગાન્ધારીધૃતરાષ્ટ્રો સમાશ્વાસ્ય પુનઃ પાણ્ડવસમીપાગમનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-64-0 (63775)
જનમેજય ઉવાચ। 9-64-0x (5253)
કિમર્થં દ્વિજશાર્દૂલ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ગાન્ધાર્યાઃ પ્રેષયામાસ વાસુદેવં પરન્તપમ્॥ 9-64-1 (63776)
યદા પૂર્વં ગતઃ કૃષ્ણઃ શમાર્થં કૌરવાન્પ્રતિ।
ન ચ તં લબ્ધવાન્કામં તતો યુદ્ધમભૂદિદમ્॥ 9-64-2 (63777)
નિહતેષુ તુ યોધેષુ હતે દુર્યોધને તદા।
પૃથિવ્યાં પાણ્ડવેયસ્ય નિઃસપત્ને કૃતે યુધિ॥ 9-64-3 (63778)
વિદ્રુતે શિબિરે શૂન્યે પ્રાપ્તે યશસિ ચોત્તમે।
કિં તુ તત્કારણં બ્રહ્મન્યેન કૃષ્ણો ગતઃ પુનઃ॥ 9-64-4 (63779)
ન ચૈતત્કારણં બ્રહ્મન્નલ્પં વિપ્રતિભાતિ મે।
યત્રાગમદમેયાત્મા સ્વયમેવ જનાર્દનઃ॥ 9-64-5 (63780)
તત્ત્વતો વૈ સમાચક્ષ્વ સર્વમધ્વર્યુસત્તમ।
યચ્ચાત્ર કારણં બ્રહ્મન્કાર્યસ્યાસ્ય વિનિશ્ચયે॥ 9-64-6 (63781)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 9-64-7x (5254)
ત્વદ્યુક્તોઽયમનુપ્રશ્નો યન્માં પૃચ્છસિ પાર્થિવ।
તત્તેઽહં સંપ્રવક્ષ્યામિ યથાવદ્ભરતર્ષભ॥ 9-64-7 (63782)
હતં દુર્યોધનં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન સંયુગે।
વ્યુત્ક્રમ્ય સમયં રાજન્ધાર્તરાષ્ટ્રં મહાબલમ્॥ 9-64-8 (63783)
અન્યાયેન હતં દૃષ્ટ્વા ગદાયુદ્ધેન ભારત।
યુધિષ્ઠિરં મહારાજ મહદ્ભયમથાવિશત્॥ 9-64-9 (63784)
સોઽચિન્તયન્મહાભાગાં ગાન્ધારીં તપસાન્વિતામ્।
ઘોરેણ તપસા યુક્તાં ત્રૈલોક્યમપિ સા દહેત્॥ 9-64-10 (63785)
તસ્ય ચિન્તયમાનસ્ય બુદ્ધિઃ સમભવત્તદા।
ગાન્ધાર્યાઃ ક્રોધદીપ્તાયાઃ પૂર્વં પ્રશમનં ભવેત્॥ 9-64-11 (63786)
સા હિ પુત્રવધં શ્રુત્વા કૃતમસ્માભિરીદૃશમ્।
માનસેનાગ્નિના ક્રુદ્ધા ભસ્મસાન્નઃ કરિષ્યતિ॥ 9-64-12 (63787)
કથં દુઃખમિદં તીવ્રં ગાન્ધારી સમ્પ્રશક્ષ્યતિ।
શ્રુત્વા વિનિહતં પુત્રં છલેનાજિહ્મયોધિનમ્॥ 9-64-13 (63788)
એવં વિચિન્ત્ય બહુધા ભયશોકસમન્વિતઃ।
વાસુદેવમિદં વાક્યં ધર્મરાજોઽભ્યભાષત॥ 9-64-14 (63789)
તવ પ્રસાદાદ્ગોવિન્દ રાજ્યં નિહતકણ્ટકમ્।
અપ્રાપ્યં મનસાઽપીદં પ્રાપ્તમસ્માભિરચ્યુત॥ 9-64-15 (63790)
પ્રત્યક્ષં મે મહાબાહો સઙ્ગ્રામે રોમહર્ષણે।
વિમર્દઃ સુમહાન્પ્રાપ્તસ્ત્વયા યાદવનન્દન॥ 9-64-16 (63791)
ત્વયા દેવાસુરે યુદ્ધે વધાર્થમમરદ્વિષામ્।
યથા સાહ્યં પુરા દત્તં હતાશ્ચ વિબુધદ્વિષઃ॥ 9-64-17 (63792)
સાહ્યં તથા મહાબાહો દત્તમસ્માકમચ્યુત।
સારથ્યેન ચ વાર્ષ્ણેય ભવતા હિ ધૃતા વયમ્॥ 9-64-18 (63793)
યદિ ન ત્વં ભવેન્નાથઃ ફલ્ગુનસ્ય મહારણે।
કથં શક્યો રણે જેતું ભવેદેષ બલાર્ણવઃ॥ 9-64-19 (63794)
ગદાપ્રહારા વિપુલાઃ પરિઘૈશ્ચાપિ તાડનમ્।
શક્તિભિર્ભિણ્ડિપાલૈશ્ચ તોમરૈઃ સપરશ્વથૈઃ॥ 9-64-20 (63795)
અસ્મત્કૃતે ત્વયા કૃષ્ણ વાચઃ સુપરુષાઃ શ્રુતાઃ।
શસ્ત્રાણાં ચ નિપાતા વૈ વજ્રસ્પર્શોપમા રણે॥ 9-64-21 (63796)
તે ચ તે સફલા જાતા હતે દુર્યોધનેઽચ્યુત।
તત્સર્વં ન યથા નશ્યેત્પુનઃ કૃષ્ણ તથા કુરુ॥ 9-64-22 (63797)
સન્દેહડોલાં પ્રાપ્તં નશ્ચેતઃ કૃષ્ણ જયે સતિ।
ગાન્ધાર્યા હિ મહાબાહો ક્રોધં શમય માધવ॥ 9-64-23 (63798)
સા હિ નિત્યં મહાભાગા તપસોગ્રેણ કર્શિતા।
પુત્રપૌત્રવધં શ્રુત્વા ધ્રુવં નઃ સમ્પ્રધક્ષ્યતિ।
તસ્યા પ્રસાદનં વીર પ્રાપ્તકાલં મતં મમ॥ 9-64-24 (63799)
કશ્ચ તાં ક્રોધસન્દીપ્તાં પુત્રવ્યસનકર્શિતામ્।
વીક્ષિતું પુરુષઃ શક્તસ્ત્વામૃતે પુરુષોત્તમ॥ 9-64-25 (63800)
તત્ર મે ગમનં પ્રાપ્તં રોચતે તવ માધવ।
ગાન્ધાર્યાઃ ક્રોધદીપ્તાયાઃ પ્રશમાર્થમરિન્દમ॥ 9-64-26 (63801)
ત્વં હિ કર્તા વિકર્તા ચ લોકાનાં પ્રભવાવ્યયઃ।
હેતુકારણસંયુક્તૈર્વાક્યૈઃ કાલસમીરિતૈઃ॥ 9-64-27 (63802)
ક્ષિપ્રમેવ મહાબાહો ગાન્ધારીં શમયિષ્યસિ।
પિતામહશ્ચ ભગવાન્કૃષ્ણસ્તત્ર ભવિષ્યતિ॥ 9-64-28 (63803)
સર્વથા તે મહાબાહો ગાન્ધાર્યાઃ ક્રોધનાશનમ્।
કર્તવ્યં સાત્વતાં શ્રેષ્ઠ પાણ્ડવાનાં હિતાર્થિના॥ 9-64-29 (63804)
ધર્મરાજસ્ય વચનં શ્રુત્વા યદુકુલોદ્વહઃ।
આમન્ત્ર્ય દારુકં પ્રાહ રથઃ સઞ્જો વિધીયતામ્॥ 9-64-30 (63805)
કેશવસ્ય વચઃ શ્રુત્વા ત્વરમાણોઽથ દારુકઃ।
ન્યવેદયદ્રથં સજ્જં કેશવાય મહાત્મને॥ 9-64-31 (63806)
તં રથં યાદવશ્રેષ્ઠઃ સમારુહ્ય પરન્તપઃ।
જગામ હાસ્તિનપુરં ત્વરિતઃ કેશવો વિભુઃ॥ 9-64-32 (63807)
તતઃ પ્રાયાન્મહારાજ માધવો ભગવાન્રથી।
નાગસાહ્વયમાસાદ્ય પ્રવિવેશ ચ વીર્યવાન્॥ 9-64-33 (63808)
પ્રવિશ્ય નગરં વીરો રથઘોષેણ નાદયન્।
વિદિતો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય સોઽવતીર્ય રથોત્તમાત્।
અભ્યગચ્છદદીનાત્મા ધૃતરાષ્ટ્રનિવેશનમ્॥ 9-64-34 (63809)
પૂર્વં ચાભિગતં તત્ર સોઽપશ્યદૃષિસત્તમમ્॥ 9-64-35 (63810)
પાદૌ પ્રપીડ્ય કૃષ્ણસ્ય રાજ્ઞશ્ચાપિ જનાર્દનઃ।
અભ્યવાદયદવ્યગ્રો ગાન્ધારીં ચાપિ કેશવઃ॥ 9-64-36 (63811)
તતસ્તુ યાદવશ્રેષ્ઠો ધૃતરાષ્ટ્રમધોક્ષજઃ।
પાણિમાલમ્બ્ય રાજેન્દ્ર સુસ્વરં પ્રરુરોદ હ॥ 9-64-37 (63812)
સ મુહૂર્તાદિવોત્સૃજ્ય બાષ્પં શોકસમુદ્ભવમ્।
પ્રક્ષાલ્ય વારિણા નેત્રે હ્યાચમ્ય ચ યથાવિધિ।
ઉવાચ પ્રશ્રિતં વાક્યં ધૃતરાષ્ટ્રમરિન્દમઃ॥ 9-64-38 (63813)
ન તેઽસ્ત્યવિદિતં કિઞ્ચિદ્ભૂતં ભવ્યં ચ ભારત।
કાલસ્ય ચ યથાવૃત્તં તત્તે સુવિદિતં પ્રભો॥ 9-64-39 (63814)
યદિદં પાણ્ડવૈઃ સર્વૈસ્તવ ચિત્તાનુરોધિભિઃ।
કથં કુલક્ષયો ન સ્યાત્તથા ક્ષત્રસ્ય ભારત॥ 9-64-40 (63815)
ભ્રાતૃભિઃ સમયં કૃત્વા ક્ષાન્તવાન્ધર્મવત્સલઃ।
દ્યૂતચ્છલજિતૈઃ શુદ્વૈર્વનવાસો હ્યુપાગતઃ॥ 9-64-41 (63816)
અજ્ઞાતવાસચર્યા ચ નાનાવેષસમાવૃતૈઃ।
અન્યે ચ બહવઃ ક્લેશાસ્ત્વશક્તૈરિવ સર્વદા॥ 9-64-42 (63817)
મયા ચ સ્વયમાગમ્ય યુદ્ધકાલ ઉપસ્થિતે।
સર્વલોકસ્ય સાન્નિધ્યેગ્રામાંસ્ત્વં પઞ્ચયાચિતઃ॥ 9-64-43 (63818)
ત્વયા કાલોપસૃષ્ટેન લોભતો નાપવર્જિતાઃ।
તવાપરાધાન્નૃપતે સર્વં ક્ષત્રં ક્ષયં ગતમ્॥ 9-64-44 (63819)
ભીષ્મેણ સોમદત્તેન બાહ્લીકેન કૃપેણ ચ।
દ્રોણેન ચ સપુત્રેણ વિદુરેણ ચ ધીમતા।
યાચિતસ્ત્વં શમં નિત્યં ન ચ તત્કૃતવાનસિ॥ 9-64-45 (63820)
કાલોપહતચિત્તા હિ સર્વે મુહ્યન્તિ ભારત।
યથા મૂઢો ભવાન્પૂર્વમસ્મિન્નર્થે સમુદ્યતે॥ 9-64-46 (63821)
કિમન્યત્કાલયોગાદ્ધિ દ્વિષ્ટમેવ પરાયણમ્।
મા ચ દોષાન્મહાપ્રાજ્ઞ પાણ્ડવેષુ નિવેશય॥ 9-64-47 (63822)
અલ્પોપ્યતિક્રમો નાસ્તિ પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્।
ધર્મતો ન્યાયતશ્ચૈવ સ્નેહતશ્ચ પરન્તપ॥ 9-64-48 (63823)
એતત્સર્વં તુ વિજ્ઞાય હ્યાત્મદોષકૃતં ફલમ્।
તન્મન્યું પાણ્ડુપુત્રેષુ ન ભવાન્કર્તુમર્હતિ॥ 9-64-49 (63824)
કુલં વંશશ્ચ પિણ્ડાશ્ચ યચ્ચ પુત્રકૃત ફલમ્।
ગાન્ધાર્યાસ્તવ વૈ નાથ પાણ્ડવેષુ પ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 9-64-50 (63825)
ત્વં ચૈવ કુરુશાર્દૂલ ગાન્ધારી ચ યશસ્વિની।
મા શુચો નરશાર્દૂલ પાણ્ડવાન્પ્રતિકિલ્બિમ્॥ 9-64-51 (63826)
એતત્સર્વમનુધ્યાય આત્મનશ્ચ વ્યતિક્રમમ્।
શિવેન પાણ્ડવાન્ધ્યાહિ નમસ્તે ભરતર્ષભ॥ 9-64-52 (63827)
જાનાસિ ચ મહાબાહો ધર્મરાજસ્ય યા ત્વયિ।
ભક્તિર્ભરતશાર્દૂલ સ્નેહશ્ચાપિ સ્વભાવતઃ॥ 9-64-53 (63828)
એતચ્ચ કદનં કૃત્વા શત્રૂણામપકારિણામ્।
દહ્યતે સ દિવારાત્રૌ ન ચ શર્માધિગચ્છતિ॥ 9-64-54 (63829)
ત્વાં ચૈવ નરશાર્દૂલ ગાન્ધારીં ચ યશસ્વિનીમ્।
સ શોચન્નરશાર્દૂલઃ શાન્તિં નૈવાધિગચ્છતિ॥ 9-64-55 (63830)
હિયા ચ પરયાઽવિષ્ટો ભવન્તં નાધિગચ્છતિ।
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તં બુદ્ધિવ્યાકુલિતેન્દ્રિયમ્॥ 9-64-56 (63831)
એવમુક્ત્વા મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રં યદૂત્તમઃ।
ઉવાચ પરમં વાક્યં ગાન્ધારીં શોકકર્શિતામ્॥ 9-64-57 (63832)
સૌબલેયિ નિબોધ ત્વં યત્ત્વાં વક્ષ્યામિ સુવ્રતે।
ત્વત્સમા નાસ્તિ લોકેઽસ્મિન્નદ્ય સીમન્તિની શુભે॥ 9-64-58 (63833)
જાનાસિ ચ યથા રાજ્ઞિ સભાયાં મમ સન્નિધૌ।
ધર્માર્થસહિતં વાક્યમુભયોઃ પક્ષયોર્હિતમ્॥ 9-64-59 (63834)
ઉક્તવત્યસિ કલ્યાણિ ન ચ તે તનયૈઃ કૃતમ્।
દુર્યોધનસ્ત્વયા ચોક્તો જયાર્થી પરુષં વચઃ॥ 9-64-60 (63835)
શૃણુ મૂઢ વચો મહ્યં યતો ધર્મસ્તતો જયઃ।
તદિદં સમનુપ્રાપ્તં તવ વાક્યં નૃપાત્મજે॥ a6-64-61 (63836)
એવં વિદિત્વા કલ્યાણિ મા સ્મ શોકે મનઃ કૃથાઃ।
પાણ્ડવાનાં વિનાશાય મા તે બુદ્ધિઃ કદાચન॥ 9-64-62 (63837)
શક્તા ચાસિ મહાભાગે પૃથિવીં સચરાચરામ્।
ચક્ષુષા ક્રોધદીપ્તેન નિર્દગ્ધું તપસો બલાત્॥ 9-64-63 (63838)
વાસુદેવવચઃ શ્રુત્વા ગાન્ધારી વાક્યમબ્રવીત્।
એવમેતન્મહાબાહો યથા વદસિ કેશવ॥ 9-64-64 (63839)
આધિભિર્દહ્યમાનાયા મતિઃ સઞ્ચલિતા મમ।
સા મે વ્યવસ્થિતા શ્રુત્વા તવ વાક્યં જનાર્દન॥ 9-64-65 (63840)
રાજ્ઞસ્ત્વન્ધસ્ય વૃદ્ધસ્ય હતપુત્રસ્ય કેશવ।
ત્વં ગતિઃ સહિતૈર્વીરૈઃ પાણ્ડવૈર્દિપદા વર॥ 9-64-66 (63841)
એતાવદુક્ત્વા વચનં મુખં પ્રચ્છાદ્ય વાસસા।
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તા ગાન્ધારી પ્રરુરોદ હ॥ 9-64-67 (63842)
તત એનાં મહાબાહુઃ કેશ્વઃ શોકકર્શિતામ્।
હેતુકારણસંયુક્તૈર્વાક્યૈરાશ્વાસયત્પ્રભુઃ॥ 9-64-68 (63843)
સમાશ્વાસ્ય ચ ગાન્ધારીં ધૃતરાષ્ટ્રં ચ માધવઃ।
દ્રૌણિસઙ્કલ્પિતં ભાવમન્વબુધ્યત કેશવઃ॥ 9-64-69 (63844)
તતસ્ત્વરિત ઉત્થાય પાદૌ મૂર્ધ્ના પ્રણમ્ય ચ।
દ્વૈપાયનસ્ય રાજેન્દ્ર તતઃ કૌરવમબ્રવીત્॥ 9-64-70 (63845)
આપૃચ્છે ત્વાં કુરુશ્રેષ્ઠ મા ચ શોકે મનઃ કૃથાઃ।
દ્રૌણેઃ પાપોસ્ત્યભિપ્રાયસ્તેનાસ્મિ સહસોત્થિતઃ॥ 9-64-71 (63846)
પાણ્ડવાનાં વધે રાત્રૌ બુદ્ધિસ્તેન પ્રદર્શિતા॥ 9-64-72 (63847)
એતચ્છ્રુત્વા તુ વચનં ગાન્ધાર્યા સહિતોઽબ્રવીત્।
ધૃતરાષ્ટ્રો મહાબાહુઃ કેશવં કેશિસૂદનમ્॥ 9-64-73 (63848)
શીઘ્રં ગચ્છ મહાબાહો પાણ્ડવાન્પરિપાલય।
ભૂયસ્ત્વયા સમેષ્યામિ ક્ષિપ્રમેવ જનાર્દન॥ 9-64-74 (63849)
પ્રાયાત્તતસ્તુ ત્વરિતો દારુકેણ સહાચ્યુતઃ॥ 9-64-75 (63850)
વાસુદેવે ગતે રાજન્ધૃતરાષ્ટ્રં જનેશ્વરમ્।
આશ્વાસયદમેયાત્મા વ્યાસો લોકનમસ્કૃતઃ॥ 9-64-76 (63851)
વાસુદેવોઽપિ ધર્માત્મા કૃતકૃત્યો જગામ હ।
શિબિરં હાસ્તિનપુરાદ્દિદૃક્ષુઃ પાણ્ડવાન્નૃપ॥ 9-64-77 (63852)
આગમ્ય શિબિરં રાત્રૌ સોઽભ્યગચ્છત પાણ્ડવાન્।
તચ્ચ તેભ્યઃ સમાખ્યાય સહિતસ્તૈઃ સમાહિતઃ॥ ॥ 9-64-78 (63853)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ ચતુઃષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 64 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-64-27 હેતુકારણસંયુક્તૈઃ હેતવો દૃષ્ટા અપરાધાઃ। કારણાનિ અદૃષ્ટાન્યવશ્યંભાવીનિ તૈર્યુક્તાનિ તૈર્યુક્તાનિ તૈઃ॥ 9-64-33 પ્રાયાદગચ્છત્॥ 9-64-34 વિદિતં ધૃતારાષ્ટ્રસ્યેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-64-36 કૃષ્ણસ્ય વ્યાસસ્ય॥ 9-64-49 અસૂયાં પાણ્ડુપુત્રોષ્વિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-64-64 ચતુઃષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 065
॥ શ્રીઃ ॥
9.65. અધ્યાયઃ 065
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
સઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રંપ્રતિ દુર્યોધનવિલાપપ્રકારકથનમ્॥ 1 ॥ વાદિકૈરશ્વત્થામ્નિ દુર્યોધનપાતનનિવેદનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-65-0 (63854)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 9-65-0x (5255)
અધિષ્ઠિતઃ પદા મૂર્ધ્નિ ભગ્નસક્થો મહીં ગતઃ।
શૌટીર્યમાની પુત્રો મે કિમભાષત સઞ્જય॥ 9-65-1 (63855)
અત્યર્થં કોપનો રાજા જાવૈરશ્ચ પાણ્ડુષુ।
વ્યસનં પરમં પ્રાપ્તઃ કિમાહ પરમાહવે॥ 9-65-2 (63856)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-65-3x (5256)
શૃણુ રાજન્પ્રવક્ષ્યામિ યથાવૃત્તં નરાધિપ।
રાજ્ઞા યદુક્તં મગ્નેન તસ્મિન્વ્યસનસાગરે॥ 9-65-3 (63857)
ભગ્નસક્થો નૃપો રાજન્પાંસુના સોઽવકુણ્ઠિતઃ।
યમયન્મૂર્ધજાંસ્તત્ર વીક્ષ્ય ચૈવ દિશો દશ॥ 9-65-4 (63858)
કેશાન્નિયસ્ય યત્નેન નિઃશ્વસન્નુરગો યથા।
સંરમ્ભાશ્રુપરીતાબ્યાં નેત્રાભ્યામભિવીક્ષ્ય મામ્॥ 9-65-5 (63859)
બાહૂ ધરણ્યાં નિષ્પિષ્ય સુદુર્મત્ત ઇવ દ્વિપઃ।
પ્રકીર્ણાન્મૂર્ધજાન્ધુન્વન્દન્તૈર્દન્તાનુપસ્પૃશન્।
ગર્હયન્પાણ્ડવં જ્યેષ્ઠં નિઃશ્વસ્યેદમથાબ્રવીત્॥ 9-65-6 (63860)
ભીષ્મે શાન્તનવે નાથે કર્ણે શસ્ત્રભૃતાં વરે।
ગૌતમે શકુનૌ ચાપિ દ્રોણે ચાસ્ત્રભૃતાં વરે॥ 9-65-7 (63861)
અશ્વત્થામ્નિ યથા શલ્યે શૂરે ચ કૃતવર્મણિ।
અન્યેષ્વપિ ચ શૂરેષુ ન્યસ્તભારો મહાત્મસુ।
ઇમામવસ્થાં પ્રાપ્તોઽસ્મિ કાલો હિ દુરતિક્રમઃ॥ 9-65-8 (63862)
એકાદશચમૂભર્તા સોઽહમેતાં દશાં ગતઃ।
કાલં પ્રાપ્ય મહાબાહો ન કશ્ચિદતિવર્તતે॥ 9-65-9 (63863)
આખ્યાતવ્યં મદીયાનાં યેઽસ્મિઞ્જીવન્તિ સંયુગે।
યથાઽહં ભીમસેનેન વ્યુત્ક્રમ્ય સમયં હતઃ॥ 9-65-10 (63864)
બહૂનિ સુનૃશંસાનિ કૃતાનિ ખલુ પાણ્ડવૈઃ।
ભૂરિશ્રવસિ કર્ણે ચ ભીષ્મે દ્રોણે ચ ધીમતિ॥ 9-65-11 (63865)
ઇદં ચ ગર્હિતં કર્મ નૃશંસૈઃ પાણ્ડવૈઃ કૃતમ્।
યેન તે વાચ્યતાં સત્સુ ગમિષ્યન્તીતિ મે મતિઃ॥ 9-65-12 (63866)
કા પ્રીતિઃ સત્વયુક્તસ્ય કૃત્વોપાધિકૃતં જયમ્।
કો વા સમયભેત્તારં બુધઃ સમ્મન્તુમર્હતિ॥ 9-65-13 (63867)
અધર્મેણ જયં લબ્ધ્વા કો નુ હૃષ્યેત પણ્ડિતઃ।
યથા સંહૃષ્યતે પાપઃ પાણ્ડુપુત્રો વૃકોદરઃ॥ 9-65-14 (63868)
કિન્નુ ચિત્રમિતસ્ત્વદ્ય ભગ્નસક્થસ્ય યન્મમ।
ક્રુદ્ધેન ભીમસેનેન પાદેન મૃદિતં શિરઃ॥ 9-65-15 (63869)
પ્રતપન્તં શ્રિયા જુષ્ટં વર્તમાનં ચ બન્ધુષુ।
એવં કુર્યાન્નરો યો હિ સ વૈ સ઼ઞ્જય પૂરુષઃ॥ 9-65-16 (63870)
અભિજ્ઞૌ યુદ્ધધર્મસ્ય મમ માતા પિતા ચ યૌ।
તૌ હિ સઞ્જય દુઃખાર્તૌ વિજ્ઞાપ્યૌ વચનાદ્વિ મે॥ 9-65-17 (63871)
ઇષ્ટં ભૃત્યા ભૃતાઃ સમ્યગ્ભૂઃ પ્રશાસ્તા સસાગરા।
મૂર્ધ્નિ સ્થિતમમિત્રાણાં જીવતામેવ સ઼ઞ્જય॥ 9-65-18 (63872)
દત્તા દાયા યથાશક્તિ મિત્રાણાં ચ પ્રિયં કૃતમ્।
અમિત્રા બાધિતાઃ સર્વે કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-65-19 (63873)
માનિતા બાન્ધવાઃ સર્વે માન્યઃ સમ્પૂજિતો જનઃ।
ત્રિતયં સેવિતં સર્વં કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-65-20 (63874)
આજ્ઞપ્તં નૃપમુખ્યેષુ માનઃ પ્રાપ્તઃ સુદુર્લભઃ।
આજાનેયૈસ્તથા યાતં કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-65-21 (63875)
યાતાનિ પરરાષ્ટ્રાણિ નૃપા ભુક્તાશ્ચ દાસવત્।
પ્રિયેભ્યઃ પ્રકૃતં સાધુ કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-65-22 (63876)
અધીતં વિધિવદ્દત્તં પ્રાપ્તમાયુર્નિરામયમ્।
સ્વધર્મેણ જિતા લોકાઃ કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-65-23 (63877)
દિષ્ટ્યા નાહં જિતઃ સઙ્ખ્યે પરાન્પ્રેષ્યવદાશ્રિતઃ।
દિષ્ટ્યા મે વિપુલા લક્ષ્મીર્મૃતે ત્વન્યગતા વિભો॥ 9-65-24 (63878)
યદિષ્ટં ક્ષત્રબન્ધૂનાં સ્વધર્મમનુતિષ્ઠતામ્।
નિધનં તન્મયા પ્રાપ્તં કો નુ સ્વન્તતરો મયા॥ 9-65-25 (63879)
દિષ્ટ્યા નાહં પરાવૃત્તો વૈરાત્પ્રાકૃતવઞ્જિતઃ।
દિષ્ટ્યા ન વિમતિં કાઞ્ચિદ્ભજિત્વા તુ પરાજિતઃ॥ 9-65-26 (63880)
સુપ્તં વાઽથ પ્રમત્તં વા યથા હન્યાદ્વિષેણ વા।
એવં વ્યુત્ક્રાન્તધર્મેણ વ્યુત્ક્રમ્ય સમયં હતઃ॥ 9-65-27 (63881)
અશ્ચત્થામા મહાભાગઃ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
કૃપઃ શારદ્વતશ્ચૈવ વક્તવ્યા વચનાન્મમ॥ 9-65-28 (63882)
અધર્મેણ પ્રવૃત્તાનાં પાણ્ડવાનામનેકશઃ।
વિશ્વાસં સમયઘ્નાનાં ન યૂયં ગન્તુમર્હથ॥ 9-65-29 (63883)
વાર્તિકાંશ્ચાબ્રવીદ્રાજા પુત્રસ્તે સત્યવિક્રમઃ।
અધર્માદ્ભીમસેનેન નિહતોઽહં યથા રણે॥ 9-65-30 (63884)
સોઽહં દ્રોણં સ્વર્ગગતં કર્ણશલ્યાવુભૌ તથા।
વૃષસેનં મહાવીર્યં શકુનિં ચાપિ સૌબલમ્॥ 9-65-31 (63885)
જલસન્ધં મહાવીર્યં ભગદત્તં ચ પાર્થિવમ્।
સોમદત્તં મહેષ્વાસં સૈન્ધવં ચ જયદ્રથમ્॥ 9-65-32 (63886)
દુઋશાસનપુરોગાંશ્ચ ભ્રાતૄનાત્મસમાંસ્તથા।
દૌઃશાસનિં ચ વિક્રાન્તં લક્ષ્મણં ચાત્મજાવુભૌ॥ 9-65-33 (63887)
એતાંશ્ચાન્યાંશ્ચ સુબહૂન્મદીયાંશ્ચ સહસ્રશઃ।
પૃષ્ઠતોઽનુગમિષ્યામિ સાર્થહીનો યથાઽધ્વગઃ॥ 9-65-34 (63888)
કથં ભ્રાતૄન્હતાઞ્શ્રુત્વા ભર્તારં ચ સ્વસા મમ।
રોરૂયામાણા દુઃખાર્તા દુઃશલા સા ભવિષ્યતિ॥ 9-65-35 (63889)
સ્નુષાભિઃ પ્રસ્નુષાભિશ્ચ વૃદ્ધો રાજા પિતા મમ।
ગાન્ધારીસહિતશ્ચૈવ કા ગતિં પ્રતિપત્સ્યતિ॥ 9-65-36 (63890)
નૂનં લક્ષ્મણમાતાઽપિ હતપુત્રા હતેશ્વરા।
વિનાશં યાસ્યતિ ક્ષિપ્રં કલ્યાણી પૃથુલોચના॥ 9-65-37 (63891)
યદિ જાનાતિ ચાર્વાકઃ પરિવ્રાદ્વાગ્વિશારદઃ।
કરિષ્યતિ મહાભાગો ધ્રુવં ચાપચિતિં મમ॥ 9-65-38 (63892)
સમન્તપ઼ઞ્ચકે પુણ્યે ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતે।
અહં નિધનમાસાદ્ય લોકાન્પ્રાપ્સ્યામિ શાશ્વતાન્॥ 9-65-39 (63893)
તતો જનસહસ્રાણિ બાષ્પપૂર્ણાનિ દિશો દશ॥
સસાગરવના ઘોરા પૃથિવી સચરાચરા। 9-65-40 (63894)
ચચાલાથ સનિર્હાદા દિશશ્ચૈવાવિલાઽભવન્॥
તે દ્રોણપુત્રમાસાદ્ય યથાવૃત્તં ન્યવેદયન્। 9-65-41 (63895)
વ્યવહારં ગદાયુદ્ધે પાર્થિવસ્ય ચ પાતનમ્॥
તદાખ્યાય તતઃ સર્વે દ્રોણપુત્રસ્ય ભારત। 9-65-42 (63896)
`વાદિકા દુઃખસન્તપ્તાઃ શોકોપહતચેતસઃ'।
ધ્યાત્વા ચ સુચિરં કાલં જગ્મુરાર્તા યથાગતમ્॥ ॥ 9-65-43 (63897)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ પઞ્ચષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 65 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-65-1 શૌટીરઃ શૂરઃ સ એવ શૌટીર્યમાત્માનં મન્યતે શૌટીર્યમાની॥ 9-65-16 સ વૈ સઞ્જયપૂજિત ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 9-65-20 મયા મત્તઃ॥ 9-65-30 વાર્તિકાન્વાર્તાહારિણઃ॥ 9-65-38 ચાર્વાકો બ્રાહ્મણવેષધારી રાક્ષસઃ। અપચિતિં પ્રતીકારમ્॥ 9-65-65 પઞ્ચષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥શલ્યપર્વ - અધ્યાય 066
॥ શ્રીઃ ॥
9.66. અધ્યાયઃ 066
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
દ્રૌણિકૃતકૃતવર્મભિર્દુર્યોધનસ્ય ભૂપતનદર્શનેન શોચનમ્॥ 1 ॥ દ્રૌણિદુર્યોધનયોઃ સંલાપઃ॥ 2 ॥ દ્રૌણિના રાત્રૌ પાણ્ડવવધપ્રતિજ્ઞાનમ્॥ 3 ॥ દુર્યોધનવચનાત્ કૃપેણ દ્રૌણેઃ સૈનાપત્યેઽફિષેચનમ્॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-66-0 (63898)
સઞ્જય ઉવાચ। 9-66-0x (5257)
વાદિકાનાં સકાશાત્તુ શ્રુત્વા દુર્યોધનં હતમ્।
હતશિષ્ટાસ્તદા રાજન્કૌરવાણાં મહારથાઃ॥ 9-66-1 (63899)
વિનિર્ભિન્નાઃ શિતૈર્બાણૈર્ણદાતોમરશક્તિભિઃ।
અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
ત્વરિતા જવનૈરશ્વૈરાયોધનમુપાગમન્॥ 9-66-2 (63900)
તત્રાપશ્યન્મહાત્માનં ધાર્તરાષ્ટ્રં નિપાતિતમ્।
પ્રભગ્નં વાયુવેગેન મહાસાલં યથા વને॥ 9-66-3 (63901)
ભૂમૌ વિવેષ્ટમાનં તં રુધિરેણ સમુક્ષિતમ્।
મહાગર્જામેવારણ્યે વ્યાધેન વિનિપાતિતમ્॥ 9-66-4 (63902)
વિવર્તમાનં બહુશો રુધિરૌઘપરિપ્લુતમ્।
યદૃચ્છયા નિપતિતં ચન્દ્રમાદિત્યગોચરાત્॥ 9-66-5 (63903)
યુગાન્તમારુતેનેવ શોષિતં મકરાલયમ્।
પૂર્ણચન્દ્રમિવ વ્યોમ્નિ તુષારાવૃતમણ્ડલમ્॥ 9-66-6 (63904)
રેણુધ્વસ્તં દીર્ઘભુજં માતઙ્ગમિવ વિક્રમે।
વૃતં ભૂતગણૈર્ઘોરૈઃ ક્રવ્યાદૈશ્ચ સમન્તતઃ॥ 9-66-7 (63905)
યથા ધનં લિપ્સમાનૈર્ભૃત્યૈર્નૃપતિસત્તમમ્।
ભ્રુકુટીકૃતવક્ત્રાન્તં ક્રોધાદુદ્વૃત્તચક્ષુષમ્।
સામર્ષં તં નરવ્યાઘ્રં ભૌમં નિપતિતં તથા॥ 9-66-8 (63906)
તે તં દૃષ્ટ્વા મહેષ્વાસં ભૂતલે પતિતં નૃપમ્।
મોહમભ્યાગમન્સર્વે કૃપપ્રભૃતયો રથાઃ॥ 9-66-9 (63907)
અવતીર્ય રથેભ્યશ્ચ પ્રાદ્રવન્રાજસન્નિધૌ।
દુર્યોધનં ચ સમ્પ્રાપ્ય સર્વે ભૂમાવુપાવિશન્॥ 9-66-10 (63908)
તતો દ્રૌણિર્મહારાજ બાષ્પપૂર્ણેક્ષણઃ શ્વસન્।
ઉવાચ ભરતશ્રેષ્ઠં સર્વલોકેશ્વરેશ્વરમ્॥ 9-66-11 (63909)
ન નૂનં વિદ્યતે પુણ્યં માનુષે કિઞ્ચિદેવ હિ।
યત્ર ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર શેષે પાંસુષુ રૂષિતઃ॥ 9-66-12 (63910)
ભૂત્વા હિ નૃપતિઃ પૂર્વં સમાજ્ઞાપ્ય ચ મેદિનીમ્।
કથમેકોઽદ્ય રાજેન્દ્ર તિષ્ઠસે નિર્જને વને॥ 9-66-13 (63911)
દુઃશાસનં ન પશ્યામિ નાપિ કર્ણં મહારથમ્।
નાપિ તાન્સુહૃદઃ સર્વાન્કિમિદં ભરતર્ષભ॥ 9-66-14 (63912)
દુઃખં નૂનં કૃતાન્તસ્ય ગતિં જ્ઞાતું કથઞ્ચન।
લોકનાથો ભવાન્યત્ર શેષે પાંસુષુ રૂષિતઃ॥ 9-66-15 (63913)
એષ મૂર્ધાભિષિક્તાનામગ્રે ગત્વા પરન્તપઃ।
સતૃણં ગ્રસતે પાંસું પશ્ય કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 9-66-16 (63914)
ક્વ તે તદમલં છત્રં વ્યજનં ક્વ ચ પાર્થિવ।
સા ચ તે મહતી સેના ક્વ ગતા પાર્થિવોત્તમ॥ 9-66-17 (63915)
દુર્વિજ્ઞેયા ગતિર્નૂનં કાર્યાણાં કારણાન્તરે।
યો વૈ લોકગુરુર્નાથો ભવાનેતાં દશાં ગતાઃ॥ 9-66-18 (63916)
અધ્રુવા સર્વમર્ત્યેષુ ધ્રુવૈવ શ્રીર્વિચિન્ત્યતે।
ભવતો વ્યસનં દૃષ્ટ્વા શક્રવિસ્પર્ધિનો ભૃશમ્॥ 9-66-19 (63917)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા દુઃખિતસ્ય વિશેષતઃ।
ઉવાચ રાજન્પુત્રસ્તે પ્રાપ્તકાલમિદં વચઃ॥ 9-66-20 (63918)
વિમૃજ્ય નેત્રે પાણિભ્યાં શોકજં બાષ્પમુત્સૃજન્।
કૃપાદીન્સ તદા વીરાન્સર્વાનેવ નરાધિપઃ॥ 9-66-21 (63919)
ઈદૃશો લોકધર્મોઽયં ધાત્રા નિર્દિષ્ટ ઉચ્યતે।
વિનાશઃ સર્વભૂતાનાં કાલપર્યાયકારિતઃ॥ 9-66-22 (63920)
સોઽયં માં સમનુપ્રાપ્તઃ પ્રત્યક્ષો ભવતાં હિ યઃ।
પૃથિવીં પાલયિત્વાઽહમેતાં નિષ્ઠામુપાગતઃ॥ 9-66-23 (63921)
દિષ્ટ્યા નાહં પરાવૃત્તો યુદ્ધે કસ્યાંચિદાપદિ।
દિષ્ટ્યાઽહં નિહતઃ પાપૈશ્ચલેનૈવ વિશેષતઃ॥ 9-66-24 (63922)
ઉત્સાહશ્ચ કૃતો નિત્યં મયા દિષ્ટ્યા યુયુત્સતા।
દિષ્ટ્યા ચાસ્મિન્હતો યુદ્ધે નિહતજ્ઞાતિબાન્ધવઃ॥ 9-66-25 (63923)
દિષ્ટ્યા ચ વોઽહં પશ્યામિ મુક્તાનસ્માજ્જનક્ષયાત્।
સ્વસ્તિયુક્તાંશ્ચ કલ્યાણાંસ્તન્મે પ્રિયમનુત્તમમ્॥ 9-66-26 (63924)
મા ભવન્તોઽત્ર તપ્યન્તાં સૌહૃદાન્નિધનેન મે।
યદિ વેદાઃ પ્રમાણં વો જિતા લોકા મયાઽક્ષયાઃ॥ 9-66-27 (63925)
જાનમાનઃ પ્રભાવં ચ કૃષ્ણસ્યામિતતેજસઃ।
તેન ન ચ્યાવિતશ્ચાહં ક્ષત્રધર્માત્સ્વનુષ્ઠિતાત્॥ 9-66-28 (63926)
સ મયા સમનુપ્રાપ્તો નાસ્મિ શોચ્યઃ કથઞ્ચન।
કૃતં ભવદ્ભિઃ સદૃશમનુરૂપમિવાત્મનઃ।
યતિતં વિજયે શક્ત્યા દૈવં તુ દુરતિક્રમમ્॥ 9-66-29 (63927)
એતાવદુક્ત્વા વચનં બાષ્પવ્યાકુલલોચનઃ।
તૂષ્ણીબભૂવ રાજેન્દ્ર રુજાઽસૌ વિહ્વલો ભૃશમ્॥ 9-66-30 (63928)
તથા દૃષ્ટ્વા તુ રાજાનં બાષ્પશોકસમન્વિતમ્।
દ્રૌણિઃ ક્રોધેન જજ્વાલ યથા વહ્નિર્જગત્ક્ષયે॥ 9-66-31 (63929)
સ ચ ક્રોધસમાવિષ્ટઃ પાણૌ પાણિં નિપીડ્ય ચ।
બાષ્પવિહ્વલયા વાચા રાજાનમિદમબ્રવીત્॥ 9-66-32 (63930)
પિતા મે નિહતઃ ક્ષુદ્રૈઃ સુનૃશંસેન કર્મણા।
ન તથા તેન તપ્યામિ તથા રાજંસ્ત્વયાઽદ્ય વૈ॥ 9-66-33 (63931)
શૃણુ ચેદં વચો મહ્યં સત્યેન વદતઃ પ્રભો।
ઇષ્ટાપૂર્તેન દાનેન ધર્મેણ સુકૃતેન ચ॥ 9-66-34 (63932)
અદ્યાહં સર્વપાઞ્ચાલાન્વાસુદેવસ્ય પશ્યતઃ।
અદ્ય રાત્રૌ મહારાજ નિહનિષ્યામિ પાણ્ડવાન્॥ 9-66-35 (63933)
અનુજ્ઞાં તુ મહારાજ ભવાન્મે દાતુમર્હતિ॥ 9-66-36 (63934)
તચ્છ્રુત્વા વચનં દ્રૌણેર્ધૃતરાષ્ટ્ર તવાત્મજઃ।
મનસઃ પ્રીતિજનનં કૃપં વચનમબ્રવીત્। 9-66-37 (63935)
દુર્યોધન ઉવાચ।
આચાર્ય શીઘ્રં કલશં જલપૂર્ણં સમાનય॥ 9-66-37x (5258)
સ તદ્વચનમાજ્ઞાય રાજ્ઞો બ્રાહ્મણસત્તમઃ।
કલશં પૂર્ણમાદાય રાજ્ઞોઽન્તિકમુપાગમત્॥ 9-66-38 (63936)
તમબ્રવીન્મહારાજ પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે।
મમાજ્ઞયા દ્વિજશ્રેષ્ઠ દ્રોણપુત્રોઽભિષિચ્યતામ્।
સૈનાપત્યેન ભદ્રં તે મમ ચેદિચ્છસિ પ્રિયમ્॥ 9-66-39 (63937)
રાજ્ઞો નિયોગાદ્યોદ્વવ્યં બ્રાહ્મણેન વિશેષતઃ।
વર્તતા ક્ષત્રધર્મેણ હ્યેવં ધર્મવિદો વિદુઃ॥ 9-66-40 (63938)
રાજ્ઞસ્તુ વચનં શ્રુત્વા કૃપઃ શારદ્વતસ્તતઃ।
દ્રૌણિં રાજ્ઞો નિયોગેન સૈનાપત્યેઽભ્યષેચયત્॥ 9-66-41 (63939)
સોઽભિષિક્તો મહારાજ પરિષ્વજ્ય નૃપોત્તમમ્।
પ્રયયૌ સિંહનાદેન દિશઃ સર્વા વિનાદયન્॥ 9-66-42 (63940)
દુર્યોધનોઽપિ રાજેન્દ્ર શોણિતેન પરિપ્લુતઃ।
તાં નિશાં પ્રતિપેદેઽથ સર્વભૂતભયાવહામ્॥ 9-66-43 (63941)
અપક્રમ્ય તુ તે તૂર્ણં તસ્માદાયોધનાન્નૃપ।
શોકસંવિગ્નમનસશ્ચિન્તામાપેદિરે ભૃશમ્॥ ॥ 9-66-44 (63942)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શતસાહસ્ત્રિકાયાં સંહિતાયાં વૈયાસિક્યાં શલ્યપર્વણિ ગદાયુદ્ધપર્વણિ ષટ્ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 66 ॥ ॥ સમાપ્તં ગદાયુદ્ધપર્વ શલ્યપર્વ ચ॥ 9 ॥
અતઃ પરં સૌપ્તિકં પર્વ ભવિષ્યતિ। તસ્યાયમાદ્યઃ શ્લોકઃ। 9-66-1 (63943) 9-66-1x (5259) સઞ્જય ઉવાચ। તતસ્તે સહિતાઃ સર્વે પ્રયાતા દક્ષિણામુખાઃ। ઉપાસ્તમયવેલાયાં શિબિરાભ્યાશમાગતાઃ॥