13-1-0 (81169) ॥ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸಾಯ ನಮಃ॥ 13-1-0x (6718) ನಾರಾಯಣಂ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ನರಂ ಚೈವ ನರೋತ್ತಮಂ। ದೇವೀಂ ಸರಸ್ವತೀಂ ಚೈವ(ವ್ಯಾಸಂ)ತತೋ ಜಯಮುದೀರಯೇತ್॥ 13-1-1 (81170) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। `ಶರತಲ್ಪೇ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಶಯಾನಮಪರಾಜಿತಂ। ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉಪಾಗಂಯ ಪ್ರಣಿಪತ್ಯೇದಮಬ್ರವೀತ್॥' 13-1-1x (6719) ಶಮೋ ಬಹುವಿಧಾಕಾರಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಉಕ್ತಃ ಪಿತಾಮಹ। ನ ಚ ಮೇ ಹೃದಯೇ ಶಾಂತಿರಸ್ತಿ ಶ್ರುತ್ವೇದಮೀದೃಶಂ॥ 13-1-2 (81171) ಅಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಬಹುವಿಧಾ ಶಾಂತಿರುಕ್ತಾ ಪಿತಾಮಹ। ಸ್ವಕೃತಾತ್ಕಾ ನು ಶಾಂತಿ ಸ್ಯಾಚ್ಛಮಾದ್ಬಹುವಿಧಾದಪಿ॥ 13-1-3 (81172) ಶರಾಚಿತಂ ಶರೀರಂ ಹಿ ತೀವ್ರವ್ರಣಮುದೀಕ್ಷ್ಯ ತೇ। ಶಮಂ ನೋಪಲಭೇ ವೀರ ದುಷ್ಕೃತಾನ್ಯೇವ ಚಿಂತಯನ್॥ 13-1-4 (81173) ರುಧಿರೇಣಾವಸಿಕ್ತಾಂಗಂ ಪ್ರಸ್ರವಂತಂ ಯಥಾಚಲಂ। ತ್ವಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಸೀದೇ ವರ್ಷಾಸ್ವಿವಾಂಬುಜಂ॥ 13-1-5 (81174) ಅತಃ ಕಷ್ಟತರಂ ಕಿನ್ನು ಮತ್ಕೃತೇ ಯತ್ಪಿತಾಮಹಃ। ಇಮಾಮವಸ್ಥಾಂ `ಗಮಿತಃ ಪ್ರತ್ಯಮಿತ್ರೈ ರಣಾಜಿರೇ॥ 13-1-6 (81175) ತಥಾ ಚಾನ್ಯೇ ನೃಪತಯಃ ಸಹಪುತ್ರಾಃ ಸಬಾಂಧವಾಃ। ಮತ್ಕೃತೇ ನಿಧನಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಕಿನ್ನು ಕಷ್ಟತರಂ ತತಃ॥ 13-1-7 (81176) ವಯಂ ಹಿ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾಶ್ಚ ಕಾಮಮನ್ಯುವಶಂ ಗತಾಃ। ಕೃತ್ವೇದಂ ನಿಂದಿತಂ ಕರ್ಮ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಾಮಃ ಕಾಂ ಗತಿಂ ನೃಪ॥ 13-1-8 (81177) ಇದಂ ತು ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾಸ್ಯ ಶ್ರೇಯೋ ಮನ್ಯೇ ಜನಾಧಿಪ। ಇಮಾಮವಸ್ಥಾಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಂ ಯದಸೌ ತ್ವಾಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ॥ 13-1-9 (81178) ಸೋಽಹಮಾರ್ತಿಕರೋ ರಾಜನ್ಸುಹೃದ್ವಧಕರಸ್ತಥಾ। ನ ಶಾಂತಿಮಧಿಗಚ್ಛಾಮಿ ಪಶ್ಯಂಸ್ತ್ವಾಂ ದುಃಖಿತಂ ಕ್ಷಿತೌ॥ 13-1-10 (81179) ದುರ್ಯೋಧನೋ ಹಿ ಸಮರೇ ಸಹಸೈನ್ಯಃ ಸಹಾನುಜಃ। ನಿಹತಃ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮೇಽಸ್ಮಿಂದುಸತ್ಮಾ ಕುಲಪಾಂಸನಃ॥ 13-1-11 (81180) ನ ಸ ಪಶ್ಯತಿ ದುಷ್ಟಾತ್ಮಾ ತ್ವಾಮದ್ಯ ಪತಿತಂ ಕ್ಷಿತೌ। ಅತಃ ಶ್ರೇಯೋ ಮೃತಂ ಮನ್ಯೇ ನೇಹ ಜೀವಿತಮಾತ್ಮನಃ॥ 13-1-12 (81181) ಅಹಂ ಹಿ ಸಮರೇ ವೀರ ಗಮಿತಃ ಶತ್ರುಭಿಃ ಕ್ಷಯಂ। ಅಭವಿಷ್ಯಂ ಯದಿ ಪುರಾ ಸಹ ಭ್ರಾತೃಭಿರಚ್ಯುತ। ನ ತ್ವಾಮೇವಂ ಸುದುಃಖಾರ್ತಮದ್ರಾಕ್ಷಂ ಸಾಯಕಾರ್ದಿತಂ॥ 13-1-13 (81182) ನೂನಂ ಹಿ ಪಾಪಕರ್ಮಾಣೋ ಧಾತ್ರಾ ಸೃಷ್ಟಾಃ ಸ್ಮ ಹೇ ನೃಪ॥ 13-1-14 (81183) ಅನ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಪಿ ಲೋಕೇ ವೈ ಯಥಾ ಮುಚ್ಯೇಮ ಕಿಲ್ಬಿಷಾತ್। ತಥಾ ಪ್ರಶಾಧಿ ಮಾಂ ರಾಜನ್ಮಮ ಚೇದಿಚ್ಛಸಿ ಪ್ರಿಯಂ॥ 13-1-15 (81184) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-1-16x (6720) ಪರತಂತ್ರಂ ಕಥಂ ಹೇತುಮಾತ್ಮಾನಮನು ಪಶ್ಯಸಿ। ಕರ್ಮಣಾಂ ಹಿ ಮಹಾಭಾಗ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಹ್ಯೇತದತೀಂದ್ರಿಯಂ॥ 13-1-16 (81185) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಸಂವಾದಂ ಮೃತ್ಯುಗೌತಂಯೋಃ ಕಾಲಲುಬ್ಧಕಪನ್ನಗೈಃ॥ 13-1-17 (81186) ಗೌತಮೀ ನಾಮ ಕಾಽಪ್ಯಾಸೀತ್ಸ್ಥವಿರಾ ಶಮಸಂಯುತಾ। ಸರ್ಪೇಣ ದಷ್ಟಂ ಸ್ವಂ ಪುತ್ರಮಪಶ್ಯದ್ಗತಚೇತನಂ॥ 13-1-18 (81187) ಅಥ ತಂ ಸ್ನಾಯುಪಾಶೇನ ಬದ್ಧ್ವಾ ಸರ್ಪಮಮರ್ಷಿತಃ। ಲುಬ್ಧಕೋಽರ್ಜುನಕೋ ನಾಮ ನಾಮ ಗೌತಂಯಾಃ ಸಮುಪಾನಯತ್॥ 13-1-19 (81188) ತಾಂ ಚಾಬ್ರವೀದಯಂ ತೇ ಸ ಪುತ್ರಹಾ ಪನ್ನಗಾಧಮಃ। ಬ್ರಹಿ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಮಹಾಭಾಗೇ ವಧ್ಯತಾಂ ಕೇನ ಹೇತುನಾ॥ 13-1-20 (81189) ಅಗ್ನೌ ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ಯತಾಮೇಷ ಚ್ಛಿದ್ಯತಾಂ ಖಂಡಶೋಪಿ ವಾ। ನ ಹ್ಯಂ ಬಾಲಹಾ ಪಾಪಶ್ಚಿರಂ ಜೀವಿತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-1-21 (81190) ಗೌತಂಯುವಾಚ। 13-1-22x (6721) ವಿಸೃಜೈನಮಬುದ್ಧಿಸ್ತ್ವಮವಧ್ಯೋಽರ್ಜುನಕ ತ್ವಯಾ। ಕೋ ಹ್ಯಾತ್ಮಾನಂ ಗುರುಂ ಕುರ್ಯಾತ್ಪ್ರಾಪ್ತವ್ಯೇ ಸತಿ ಚಿಂತಯನ್ 13-1-22 (81191) ಪ್ಲವಂತೇ ಧರ್ಮಲಘವೋ ಲೋಕೇಽಂಭಸಿ ಯಥಾ ಪ್ಲವಾಃ। ಮಜ್ಜಂತಿ ಪಾಪಗುರವಃ ಶಸ್ತ್ರಂ ಸ್ಕನ್ನಮಿವೋದಕೇ॥ 13-1-23 (81192) ನಾಸ್ಯಾಮೃತತ್ವಂ ಭವಿತೈವಂ ಹತೇಽಸ್ಮಿ- ಂಜೀವತ್ಯಸ್ಮಿನ್ಕೋಽತ್ಯಯಃ ಸ್ಯಾದಯಂ ತೇ। ಅಸ್ಯೋತ್ಸರ್ಗೇ ಪ್ರಾಣಯುಕ್ತಸ್ಯ ಜಂತೋ- ರ್ಮೃತ್ಯುಂ ಲೋಕೇ ಕೋ ನ ಗಚ್ಛೇದನಂತೇ॥ 13-1-24 (81193) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-25x (6722) ಜಾನಾಂಯಹಂ ನೇಹ ಗುಣಾಗುಣಜ್ಞಾಃ ಸದಾಯುಕ್ತಾ ಗುರವೋ ವೈ ಭವಂತಿ। ಸ್ವರ್ಗಸ್ಯ ತೇ ಸೂಪದೇಶಾ ಭವಂತಿ ತಸ್ಮಾತ್ಕ್ಷುದ್ರಂ ಸರ್ಪಮೇನಂ ಹನಿಷ್ಯೇ॥ 13-1-25 (81194) ಶಮಮೀಪ್ಸಂತಃ ಕಾಲಯೋಗಂ ತ್ಯಜಂತಿ ಸದ್ಯಃ ಶುಚಂ ತ್ವರ್ಥವಿದಸ್ತ್ಯಜಂತಿ। ಶ್ರಿಯಃ ಕ್ಷಯಃ ಶೋಚತಾಂ ನಿತ್ಯಶೋ ಹಿ ತಸ್ಮಾಚ್ಛುಚಂ ಮುಂಚ ಹತೇ ಭುಜಂಗೇ॥ 13-1-26 (81195) ಗೌತಂಯುವಾಚ। 13-1-27x (6723) ನ ಚೈವಾರ್ತಿರ್ವಿದ್ಯತೇಽಸ್ಮದ್ವಿಧಾನಾಂ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾನಃ ಸರ್ವದಾ ಸಂಜನಾ ಹಿ। ನಿತ್ಯಾಯಸ್ತೋ ಬಾಲಜನೋ ನ ಚಾಹಂ ಧರ್ಮೋಪೈತಿ ಪ್ರಭವಾಂಯಸ್ಯ ನಾಹಂ॥ 13-1-27 (81196) ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಕೋಪೋಽಸ್ತಿ ಕುತಃ ಕೋಪಾಚ್ಚ ಯಾತನಾ। ಮಾರ್ದವಾತ್ಕ್ಷಂಯತಾಂ ಸಾಧೋ ಮುಚ್ಯತಾಮೇಷ ಪನ್ನಗಃ॥ 13-1-28 (81197) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-29x (6724) ಹತ್ವಾ ಲಾಭಃ ಶ್ರೇಯ ಏವಾವ್ಯಯಃ ಸ್ಯಾ- ತ್ಸದ್ಯೋಲಾಭಃಸ್ಯಾದ್ಬಲಿಭ್ಯಃ ಪ್ರಶಸ್ತಃ। ಕಾಲಾಲ್ಲಾಭೋ ಯಸ್ತು ಸದ್ಯೋ ಭವೇತ ಶ್ರೇಯೋಲಾಭಃ ಕುತ್ಸಿತೇ ತ್ವೀದೃಶಿ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-1-29 (81198) ಗೌತಂಯುವಾಚ। 13-1-30x (6725) ಕಾಽರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಿರ್ಗೃಹ್ಯ ಶತ್ರುಂ ನಿಹತ್ಯ ಕಾ ಕಾಮಾಪ್ತಿಃ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಶತ್ರುಂ ನ ಮುಕ್ತ್ವಾ। ಕಸ್ಮಾತ್ಸೌಂಯಾಹಂ ನ ಕ್ಷಮೇ ನೋ ಭುಜಂಗೇ ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥಂ ವಾ ಕಸ್ಯ ಹೇತೋರ್ನ ಕುರ್ಯಾಂ॥ 13-1-30 (81199) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-31x (6726) ಅಸ್ಮಾದೇಕಾದ್ಬಹವೋ ರಕ್ಷಿತವ್ಯಾ ನೈಕೋ ಬಹುಭ್ಯೋ ಗೌತಮಿ ರಕ್ಷಿತವ್ಯಃ। ಕೃತಾಗಸಂ ಧರ್ಮಹೇತೋಸ್ತ್ಯಜಂತಿ ಸರೀಸೃಪಂ ಪಾಪಮಿಮಂ ತ್ಯಜ ತ್ವಂ॥ 13-1-31 (81200) ಗೌತಂಯುವಾಯ 13-1-32x (6727) ನಾಸ್ಮಿನ್ಹತೇ ಪನ್ನಗೇ ಪುತ್ರಕೋ ಮೇ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯತೇ ಲುಬ್ಧಕ ಜೀವಿತಂ ವೈ। ಗುಣಂ ಚಾನ್ಯಂ ನಾಸ್ಯ ವಧೇ ಪ್ರಪಶ್ಯೇ ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ಪಂ ಲುಬ್ಧಕ ಮುಂಚ ಜೀವಂ॥ 13-1-32 (81201) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-33x (6728) ವೃತ್ರಂ ಹತ್ವಾ ದೇವರಾಟ್ ಶ್ರೇಷ್ಠಭಾಗ್ವೈ ಯಜ್ಞಂ ಹತ್ವಾ ಭಾಗಮವಾಪ ಚೈವ। ಶೂಲೀ ದೇವೋ ದೇವವೃತ್ತಂ ಚರ ತ್ವಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಸರ್ಪಂ ಜಹಿ ಮಾ ಭೂತ್ತೇ ವಿಶಂಕಾ॥ 13-1-33 (81202) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-1-34x (6729) ಅಸಕೃತ್ಪ್ರೋಚ್ಯಮಾನಾಽಪಿ ಗೌತಮೀ ಭುಜಗಂ ಪ್ರತಿ। ಲುಬ್ಧಕೇನ ಮಹಾಭಾಗಾ ಸಾ ಪಾಪೇ ನಾಕರೋನ್ಮತಿಂ॥ 13-1-34 (81203) ಈಷದುಚ್ಛ್ವಸಮಾನಸ್ತು ಕೃಚ್ಛ್ರಾತ್ಸಂಸ್ತಭ್ಯ ಪನ್ನಗಃ। ಉತ್ಸಸರ್ಜ ಗಿರಂ ಮಂದಾಂ ಮಾನುಷೀಂ ಪಾಶಪೀಡಿತಃ॥ 13-1-35 (81204) ಸರ್ಪ ಉವಾಚ। 13-1-36x (6730) ಕೋ ನ್ವರ್ಜುನಕ ದೋಷೋಽತ್ರ ವಿದ್ಯತೇ ಮಮ ಬಾಲಿಶ। ಅಸ್ವತಂತ್ರಂ ಹಿ ಮಾಂ ಮೃತ್ಯುರ್ವಿವಶಂ ಯದಚೂಚುದತ್॥ 13-1-36 (81205) ತಸ್ಯಾಯಂ ವಚನಾದ್ದಷ್ಟೋ ನ ಕೋಪೇನ ನ ಕಾಂಯಯಾ। ತಸ್ಯ ತತ್ಕಿಲ್ಬಿಷಂ ಲುಬ್ಧ ವಿದ್ಯತೇ ಯದಿ ಕಿಂಚನ। 13-1-37 (81206) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-38x (6731) ಯದ್ಯನ್ಯವಶಗೇನೇದಂ ಕೃತಂ ತೇ ಪನ್ನಗಾಶುಭಂ। ಕಾರಣಂ ವೈ ತ್ವಮಪ್ಯತ್ರ ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಪಿ ಕಿಲ್ಬಿಷೀ॥ 13-1-38 (81207) ಮೃತ್ಪಾತ್ರಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ಹಿ ದಂಡಚಕ್ರಾದಯೋ ಯಥಾ। ಕಾರಣತ್ವೇ ಪ್ರಕಲ್ಪ್ಯಂತೇ ತಥಾ ತ್ವಮಪಿ ಪನ್ನಗ॥ 13-1-39 (81208) ಕಿಲ್ಬಿಷೀ ಚಾಪಿ ಮೇ ವಧ್ಯಃ ಕಿಲ್ಬಿಷೀ ಚಾಸಿ ಪನ್ನಗ। ಆತ್ಮಾನಂ ಕಾರಣಂ ಹ್ಯತ್ರ ತ್ವಮಾಖ್ಯಾಸಿ ಭುಜಂಗಮ॥ 13-1-40 (81209) ಸರ್ಪ ಉವಾಚ। 13-1-41x (6732) ಸರ್ವ ಏತೇ ಹ್ಯಸ್ವವಶಾ ದಂಡಚಕ್ರಾದಯೋ ಯಥಾ। ತಥಾಹಮಪಿ ತಸ್ಮಾನ್ಮೇ ನೈಷ ದೋಷೋ ಮತಸ್ತವ॥ 13-1-41 (81210) ಅಥವಾ ಮತಮೇತತ್ತೇ ತೇಪ್ಯನ್ಯೋಽನ್ಯಪ್ರಯೋಜಕಾಃ। ಕಾರ್ಯಕಾರಣಸಂದೇಹೋ ಭವತ್ಯನ್ಯೋನ್ಯಚೋದನಾತ್॥ 13-1-42 (81211) ಏವಂ ಸತಿ ನ ದೋಷೋ ಮೇ ನಾಸ್ಮಿ ವಧ್ಯೋ ನ ಕಿಲ್ಬಿಷೀ। ಕಿಲ್ಬಿಷಂ ಸಮವಾಯೇ ಸ್ಯಾನ್ಮನ್ಯಸೇ ಯದಿ ಕಿಲ್ಬಿಷಂ॥ 13-1-43 (81212) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-44x (6733) ಕಾರಣಂ ಯದಿ ಸ್ಯಾದ್ವೈ ನ ಕರ್ತಾ ಸ್ಯಾಸ್ತ್ವಮಪ್ಯುತ। ವಿನಾಶೇ ಕಾರಣಂ ತ್ವಂ ಚ ತಸ್ಮಾದ್ವಧ್ಯೋಽಸಿ ಮೇ ಮತಃ॥ 13-1-44 (81213) ಅಸತ್ಯಪಿ ಕೃತೇ ಕಾರ್ಯೇ ನೇಹ ಪನ್ನಗ ಲಿಪ್ಯತೇ। ತಸ್ಮಾನ್ನಾತ್ರೈವ ಹೇತುಃ ಸ್ಯಾದ್ವಧ್ಯಃ ಕಿಂ ಬಹು ಭಾಷಸೇ॥ 13-1-45 (81214) ಸರ್ಪ ಉವಾಚ। 13-1-46x (6734) ಕಾರ್ಯಾಭಾವೇ ಕ್ರಿಯಾ ನ ಸ್ಯಾತ್ಸತ್ಯಸತ್ಯಪಿ ಕಾರಣೇ। ತಸ್ಮಾತ್ಸಮೇಽಸ್ಮಿನ್ಹೇತೌ ಮೇ ವಾಚ್ಯೋ ಹೇತುರ್ವಿಶೇಷತಃ॥ 13-1-46 (81215) ಯದ್ಯಹಂ ಕಾರಣತ್ವೇನ ಮತೋ ಲುಬ್ಧಕ ತತ್ತ್ವತಃ। ಅನ್ಯಃ ಪ್ರಯೋಕ್ತಾಸ್ಯಾದತ್ರ ಕಿನ್ನು ಜಂತುವಿನಾಶನೇ॥ 13-1-47 (81216) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-48x (6735) ವಧ್ಯಸ್ತ್ವಂ ಮಮ ದುರ್ಬುದ್ಧೇ ಬಾಲಘಾತೀ ನೃಶಂಸಕೃತ್। ಭಾಷಸೇ ಕಿಂ ಬಹು ಪುನರ್ವಧ್ಯಃ ಸನ್ಪನ್ನಗಾಧಮ॥ 13-1-48 (81217) ಸರ್ಪ ಉವಾಚ। 13-1-49x (6736) ಯಥಾ ಹವೀಂಷಿ ಜುಹ್ವಾನಾ ಮಖೇ ವೈ ಲುಬ್ಧಕರ್ತ್ವಿಜಃ। ನ ಫಲಂ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತ್ಯತ್ರ ಫಲಯೋಗೇ ತಥಾ ಹ್ಯಹಂ॥ 13-1-49 (81218) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-1-50x (6737) ತಥಾ ಬ್ರುವತಿ ತಸ್ಮಿಂಸ್ತು ಪನ್ನಗೇ ಮೃತ್ಯುಚೋದಿತೇ। ಆಜಗಾಮ ತತೋ ಮೃತ್ಯುಃ ಪನ್ನಗಂ ಚಾಬ್ರವೀದಿದಂ॥ 13-1-50 (81219) ಪ್ರಚೋದಿತೋಽಹಂ ಕಾಲೇನ ಪನ್ನಗ ತ್ವಾಮಚೂಚುದಂ। ವಿನಾಶಹೇತುರ್ನಾಸ್ಯ ತ್ವಮಹಂ ನ ಪ್ರಾಣಿನಃ ಶಿಶೋಃ॥ 13-1-51 (81220) ಯಥಾ ವಾಯುರ್ಜಲಧರಾನ್ವಿಕರ್ಷತಿ ತತಸ್ತತಃ। ತದ್ವಜ್ಜಲದವತ್ಸರ್ಪ ಕಾಲಸ್ಯಾಹಂ ವಶಾನುಗಃ॥ 13-1-52 (81221) ಸಾತ್ವಿಕಾ ರಾಜಸಾಶ್ಚೈವ ತಾಮಸಾ ಯೇ ಚ ಕೇಚನ। ಭಾವಾಃ ಕಾಲಾತ್ಮಕಾಃ ಸರ್ವೇ ಪ್ರವರ್ತಂತೇಹ ಜಂತುಷು॥ 13-1-53 (81222) ಜಂಗಮಾಃ ಸ್ಥಾವರಾಶ್ಚೈವ ದಿವಿ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಭುವಿ। ಸರ್ವೇ ಕಾಲಾತ್ಮಕಾಃ ಸರ್ಪ ಕಾಲಾತ್ಮಕಮಿದಂ ಜಗತ್॥ 13-1-54 (81223) ಪ್ರವೃತ್ತಯಶ್ಚ ಲೋಕೇ ಯಾ ತಥೈವ ಚ ನಿವೃತ್ತಯಃ। ತಾಸಾಂ ವಿಕೃತಯೋ ಯಾಶ್ಚ ಸರ್ವಂ ಕಾಲಾತ್ಮಕಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-1-55 (81224) ಆದಿತ್ಯಶ್ಚಂದ್ರಮಾ ವಿಷ್ಣುರಾಪೋ ವಾಯುಃ ಶತಕ್ರತುಃ। ಅಗ್ನಿಃ ಖಂ ಪೃಥಿವೀ ಮಿತ್ರಃ ಪರ್ಜನ್ಯೋ ವಸವೋಽದಿತಿಃ॥ 13-1-56 (81225) ಸರಿತಃ ಸಾಗರಾಶ್ಚೈವ ಭಾವಾಭಾವೌ ಚ ಪನ್ನಗ। ಸರ್ವೇ ಕಾಲೇನ ಸೃಜ್ಯಂತೇ ಹ್ರಿಯಂತೇ ಚ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-1-57 (81226) ಏವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಕಥಂ ಮಾಂ ಸದೋಷಂ ಸರ್ಪ ಮನ್ಯಸೇ। ಅಥ ಚೈವಂ ಗತೇ ದೋಷೇ ಮಯಿ ತ್ವಮಪಿ ದೋಷವಾನ್॥ 13-1-58 (81227) ಸರ್ಪ ಉವಾಚ। 13-1-59x (6738) ನಿರ್ದೋಷಂ ದೋಷವಂತಂ ವಾ ನ ತ್ವಾಂ ಮೃತ್ಯೋ ಬ್ರವೀಂಯಹಂ। ತ್ವಯಾಽಹಂ ಚೋದಿತ ಇತಿ ಬ್ರವೀಂಯೇತಾವದೇವ ತು॥ 13-1-59 (81228) ಯದಿ ಕಾಲೇ ತು ದೋಷೋಽಸ್ತಿ ಯದಿ ತತ್ರಾಪಿ ನೇಷ್ಯತೇ। ದೋಷೋ ನೈವ ಪರೀಕ್ಷ್ಯೋ ಮೇ ನ ಹ್ಯತ್ರಾಧಿಕೃತಾ ವಯಂ॥ 13-1-60 (81229) ನಿರ್ಮೋಕ್ಷಸ್ತ್ವಸ್ಯ ದೋಷಸ್ಯ ಮಯಾ ಕಾರ್ಯೋ ಯಥಾ ತಥಾ। ಮೃತ್ಯೋರಪಿ ನ ದೋಷಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಮೇಽತ್ರ ಪ್ರಯೋಜನಂ॥ 13-1-61 (81230) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-1-62x (6739) ಸರ್ಪೋಽಥಾರ್ಜುನಕಂ ಪ್ರಾಹ ಶ್ರುತಂ ತೇ ಮೃತ್ಯುಭಾಷಿತಂ। ನಾನಾಗಸಂ ಮಾಂ ಪಾಶೇನ ಸಂತಾಪಯಿತುಮರ್ಹಸಿ। 13-1-62 (81231) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-63x (6740) ಮೃತ್ಯೋಃ ಶ್ರುತಂ ಮೇ ವಚನಂ ತವ ಚೈವ ಭುಜಂಗಮ। ನೈವ ತಾವದದೋಷತ್ವಂ ಭವತಿ ತ್ವಯಿ ಪನ್ನಗ॥ 13-1-63 (81232) ಮೃತ್ಯುಸ್ತ್ವಂ ಚೈವ ಹೇತುರ್ಹಿ ಬಾಲಸ್ಯಾಸ್ಯ ವಿನಾಶನೇ। ಉಭಯಂ ಕಾರಣಂ ಮನ್ಯೇ ನ ಕಾರಣಮಕಾರಣಂ॥ 13-1-64 (81233) ಧಿಙ್ಭೃತ್ಯುಂ ಚ ದುರಾತ್ಮಾನಂ ಕ್ರೂರಂ ದುಃಖಕರಂ ಸತಾಂ। ತ್ವಾಂ ಚೈವಾಹಂ ವಧಿಷ್ಯಾಮಿ ಪರಪಾಪಸ್ಯ ಕಾರಣಂ॥ 13-1-65 (81234) ಮೃತ್ಯುರುವಾಚ। 13-1-66x (6741) ವಿವಶೌ ಕಾಲವಶಗಾವಾವಾಂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಕಾರಿಣೌ। ನಾವಾಂ ದೋಷೇಣ ಗಂತವ್ಯೌ ಯದಿ ಸಂಯಕ್ಪ್ರಪಶ್ಯಸಿ॥ 13-1-66 (81235) ಲುಬ್ಧಕ ಉವಾಚ। 13-1-67x (6742) ಯುವಾಮುಭೌ ಕಾಲವಶೌ ಯದಿ ಮೇ ಮೃತ್ಯುಪನ್ನಗೌ। ಹರ್ಷಕ್ರೋಧೌ ಯಥಾ ಸ್ಯಾತಾಮೇತದಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-1-67 (81236) ಮೃತ್ಯುರುವಾಚ। 13-1-68x (6743) ಯಾ ಕಾಚಿದೇವ ಚೇಷ್ಟಾ ಸ್ಯಾನ್ಸರ್ವಾ ಕಾಲಪ್ರಚೋದಿತಾ। ಪೂರ್ವಮೇವೈತದುಕ್ತಂ ಹಿ ಮಯಾ ಲುಬ್ಧಕ ತತ್ವತಃ॥ 13-1-68 (81237) ತಸ್ಮಾದುಭೌ ಕಾಲವಶಾವಾವಾಂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಕಾರಿಣೌ। ನಾವಾಂ ದೋಪೇಣ ಗಂತವ್ಯೌ ತ್ವಯಾ ಲುಬ್ಧಕ ಕರ್ಹಿಚಿತ್॥ 13-1-69 (81238) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-1-70x (6744) ಅಥೋಪಗಂಯ ಕಾಲಸ್ತು ತಸ್ಮಿಂಧರ್ಮಾರ್ಥಸಂಶಯೇ। ಅಬ್ರವೀತ್ಪನ್ನಗಂ ಮೃತ್ಯುಂ ಲುಬ್ಧಂ ಚಾರ್ಜುನಕಂ ತಥಾ॥ 13-1-70 (81239) ನ ಹ್ಯಹಂ ನಾಪ್ಯಯಂ ಮೃತ್ಯುರ್ನಾಯಂ ಲುಬ್ಧಕ ಪನ್ನಗಃ। ಕಿಲ್ಬಿಷೀ ಜಂತುಮರಣೇ ನ ವಯಂ ಹಿ ಪ್ರಯೋಜಕಾಃ॥ 13-1-71 (81240) ಅಕರೋದ್ಯದಯಂ ಕರ್ಮ ತನ್ನೋಽರ್ಜುನಕ ಚೋದಕಂ। ವಿನಾಶಹೇತುರ್ನಾನ್ಯೋಽಸ್ಯ ವಧ್ಯತೇಽಯಂ ಸ್ವಕರ್ಮಣಾ॥ 13-1-72 (81241) ಯದನೇನ ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ತೇನಾಯಂ ನಿಧನಂ ಗತಃ। ವಿನಾಶಹೇತುಃ ಕರ್ಮಾಸ್ಯ ಸರ್ವೇ ಕರ್ಮವಶಾ ವಯಂ॥ 13-1-73 (81242) ಕರ್ಮದಾಯಾದವಾಂʼಲ್ಲೋಕಃ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಲಕ್ಷಣಃ। ಕರ್ಮಾಣಿ ಚೋದಯಂತೀಹ ಯಥಾನ್ಯೋನ್ಯಂ ತಥಾವಯಂ॥ 13-1-74 (81243) ಯಥಾ ಮೃತ್ಪಿಂಡತಃ ಕರ್ತಾ ಕುರುತೇ ಯದ್ಯದಿಚ್ಛತಿ। ಏವಮಾತ್ಮಕೃತಂ ಕರ್ಮ ಮಾನವಃ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ॥ 13-1-75 (81244) ಯಥಾ ಚ್ಛಾಯಾತಪೌ ನಿತ್ಯಂ ಸುಸಂಬದ್ಧೌ ನಿರಂತರಂ। ತಥಾ ಕರ್ಮ ಚ ಕರ್ತಾ ಚ ಸಂಬದ್ಧಾವಾತ್ಮಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-1-76 (81245) ಏವಂ ನಾಹಂ ನ ವೈ ಮೃತ್ಯುರ್ನ ಸರ್ಪೋ ನ ತಥಾ ಭವ ನ್। ನ ಚೇಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ವೃದ್ಧಾ ಶಿಶುರೇವಾತ್ರ ಕಾರಣಂ॥ 13-1-77 (81246) ತಸ್ಮಿಂಸ್ತಥಾ ಬ್ರುವಾಣೇ ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಗೌತಮೀ ನೃಪ। ಸ್ವಕರ್ಮಪ್ರತ್ಯಯಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಮತ್ವಾಽರ್ಜುನಕಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-1-78 (81247) ನೈವ ಕಾಲೋ ನ ಭುಜಗೋ ನ ಮೃತ್ಯುರಿಹ ಕಾರಣಂ। ಸ್ವಕರ್ಮಭಿರಯಂ ಬಾಲಃ ಕಾಲೇನ ನಿಧಂ ಗತಃ॥ 13-1-79 (81248) ಮಯಾ ಚ ತತ್ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ಯೇನಾಯಂ ಮೇ ಮೃತಃ ಸುತಃ। ಯಾತು ಕಾಲಸ್ತಥಾ ಮೃತ್ಯುರ್ಮುಂಚಾರ್ಜುನಕ ಪನ್ನಗಂ॥ 13-1-80 (81249) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-1-81x (6745) ತತೋ ಯಥಾಗತಂ ಜಗ್ಮುರ್ಮೃತ್ಯುಃ ಕಾಲೋಽಥ ಪನ್ನಗಃ। ಅಭೂದ್ವಿಶೋಕೋಽರ್ಜುನಕೋ ವಿಶೋಕಾ ಚೈವ ಗೌತಮೀ॥ 13-1-81 (81250) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ಶಮಂ ಗಚ್ಛ ಮಾ ಭೂಃ ಶೋಕಪರೋ ನೃಪ। ಸ್ವಕರ್ಮಪ್ರತ್ಯಯಾಂʼಲ್ಲೋಕಾಂಸ್ತ್ರೀನ್ವಿದ್ಧಿ ಸಮಿತಿಂಜಯ॥ 13-1-82 (81251) ನೈವ ತ್ವಯಾ ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ನಾಪಿ ದುರ್ಯೋಧನೇನ ವೈ। ಕಾಲೇನೈತತ್ಕೃತಂ ವಿದ್ಧಿ ನಿಹತಾ ಯೇನ ಪಾರ್ಥಿವಾಃ॥ 13-1-83 (81252) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-1-84x (6746) ಇತ್ಯೇತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಬಭೂವ ವಿಗತಜ್ವರಃ। ಯುಧಿಷ್ಠರೋ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಪಪ್ರಚ್ಛೇದಂ ಚ ಧರ್ಮವಿತ್॥ ॥ 13-1-84 (81253) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 1 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-1-2 ಧರ್ಮೋ ಬಹುವಿಧಾಕಾರ ಇತಿ ಟ. ಪಾಠ॥ 7-1-5 ಸೀದೇ ಸೀದಾಮಿ ಸದಾ ವರ್ಷಮಿವಾಂಬುದಂ ಇತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-1-6 ಮತ್ಕೃತೇ ಮನ್ನಿಮಿತ್ತಂ। ಪ್ರತ್ಯಮಿತ್ರೈಃ ಅಮಿತ್ರಾಣಾಂ ಪ್ರತಿಕೂಲೈರಸ್ಮದೀಯೈರರ್ಜುನಶಿಖಂಡಿಪ್ರಭೃತಿಭಿಃ॥ 7-1-19 ಅಥ ತಂ ಸಾಧುಪಾಶೇನೇತಿ ಧ. ಪಾಠ॥ 7-1-20 ಕೇನ ಹೇತುನಾ ಕೇನೋಪಾಯೇನ॥ 7-1-21 ಹೇತುಮೇವಾಹ ಅಗ್ನಾವಿತಿ॥ 7-1-22 ಪ್ರಾಪ್ತವ್ಯಮವಿಚಿಂತಯನ್ನಿತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-1-23 ಪ್ಲವಂತೇ ದುಃಖಾರ್ಣವಂ ತರಂತಿ। ಮಜ್ಜಂತಿ ಚ ತತ್ರೈವ। ವಸ್ತ್ರಂ ಕ್ಲಿನ್ನಮಿವೋದಕೇ ಇತಿ ಟ. ಪಾಠಃ 7-1-24 ಉತ್ಸರ್ಗೇ ಪ್ರಾಣೋತ್ಸರ್ಗೇ॥ 7-1-29 ಶ್ರೇಯಃ ಪರಲೋಕಹಿತಂ ತದೇವಾಽವ್ಯಯೋ ಲಾಭಃ ಸಚ ಶತ್ರೂನ್ ಹತ್ವೈವ ಲಭ್ಯ ಇತ್ಯಧ್ಯಾಹೃತ್ಯ ಯೋಜ್ಯಂ। ಬಲಿಭ್ಯಃ ಸರ್ವೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಶಸ್ತಃ ಶ್ರೇಷ್ಠಶ್ಚ ಸ್ಯಾತ್। ಶತ್ರುವಧಾಲ್ಲೋಕತ್ರಯೇಪಿ ಮಾನ್ಯೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-1-31 ತ್ಯಜಂತಿ ನಾಶಯಂತಿ॥ 7-1-32 ಮೇ ಪುತ್ರಕೋ ಜೀವಿತಂ ನ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯತೇ। ಗುಣಂ ಪುಣ್ಯಂ। ಜೀವಂ ಜೀವಂತಂ॥ 7-1-33 ಶೂಲೀ ಯಜ್ಞಂ ಹತ್ವೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-1-35 ಸಂಸ್ತಭ್ಯ ಧೈರ್ಯಮಾಲಂಬ್ಯ॥ 7-1-36 ಅಚೂಚುದತ್ ಪ್ರೇರಿತವಾನ್॥ 7-1-37 ದಷ್ಟೋ ದಷ್ಟವಾನ್। ಕಿಲ್ಬಿಷಂ ಚೇದಸ್ತಿ ತರ್ಹಿ ಪ್ರಯೋಕ್ತುರೇವ ನ ಪ್ರಯೋಜ್ಯಸ್ಯ ಮಮ ಶರಸ್ಯೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-1-39 ಚೇತನತ್ವಾತ್ಕಿಲ್ಬಿಷೀತ್ಯವಶ್ಯಂ ವಧ್ಯೋಽಸೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-1-42 ಆಯುಧಂ ಹಿ ಅಯಸ್ಕಾಂತವತ್ಪ್ರಹರ್ತಾರಂ ಪ್ರಯೋಜಯತಿ। ತೇನಾಯುಧಕರ್ತಾಪಿ ಪ್ರಯೋಜಕಸ್ತಸ್ಯ ಚಾಯಂ ಕಾರಯಿತಾ ಪ್ರಹರ್ತುಕಾಮಃ ಪ್ರಯೋಜಕ ಇತ್ಯನ್ಯೋನ್ಯಪ್ರಯೋಜ್ಯತ್ವಾನ್ನ ಕಸ್ಯಚಿದ್ಧಂತೃತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-1-43 ಸಮವಾಯೇ ಸಮುದಾಯೇ॥ 7-1-45 ಯತಃ ಕೃತೇಽಪಿ ಅಸತಿ ದುಷ್ಟೇ ಕಾರ್ಯೇ ದೋಷೇ ಹೇತುಃ ಕರ್ತಾ ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ತವಮತೇ। ತಸ್ಮಾತ್ ಚೋರಾದಿರತ್ರೈವ ರಾಜ್ಞಾಂ ವಧ್ಯಃ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತೀ ಚ ನ ಸ್ಯಾತ್॥ 7-1-46 ಕಾರಣೇ ಕರ್ತರಿ ಸತಿ ಕುಠಾರೋದ್ಯಮನಾದಿಕಾರ್ಯೇಣ ಛಿದಿಕ್ರಿಯಾ ಜಾಯತೇ ಅಸತ್ಯಪಿ ಕರ್ತರಿ ತರುಶಾಖಾಂತನಿಘರ್ಷೇಣ ಕಾರ್ಯೇಣ ತಜ್ಜೇನಾಗ್ನಿನಾ ವನದಾಹಕ್ರಿಯಾ ಜಾಯತೇ। ತಸ್ಮಾಚ್ಛಾಖಾಯಾ ಇವ ಮಮಾಪಿ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಅಪ್ರಯೋಜಕತ್ವಾನ್ನ ದೋಷಹೇತುಃ ವಿಶೇಷಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-1-49 ಏವಮೃತ್ವಿಗಾದಿವದನ್ಯಪ್ರೇರ್ಯತ್ವಾನ್ನಾಹಂ ಕಿಲ್ಬಿಷೀ ಕಿಂತು ಮಮ ಪ್ರಯೋಜಕ ಏವೇತಿ ಭಾವಃ॥ 7-1-53 ಕಾಲಾತ್ಮಕಾಃ ಕಾಲಸ್ಯೇವಾಽಽತ್ಮಾ ಸ್ವಭಾವೋ ಯೇಷಾಂ ತೇ। ಕಾಲಾನುಸಾರಿಣ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-1-57 ಭಾವಾಭಾವಾವೈಶ್ವರ್ಯಾನೈಶ್ವರ್ಯೇ॥ 7-1-63 ಮೇ ಮಯಾ॥ 7-1-67 ಭೋ ಮೃತ್ಯುಪನ್ನಗೌ ಯದಿ ಯುವಾಂ ಕಾಲವಶೌ ತರ್ಹಿ ಮೇ ಮಮ ತಟಸ್ತಸ್ಯ ಪರೋಪಕರ್ತರಿ ಹರ್ಷಃ ಅಪಕರ್ತ್ರೋಶ್ಚ ಯುವಯೋರುಪರಿ ದ್ವೇಷೋ ವಾ ಯತಾ ಸ್ಯಾತಾಂ ತಥಾ ಬ್ರೂತಂ। ಏತದಹಂ ವೇದಿತುಮಿಚ್ಛಾಮೀತ್ಯಧ್ಯಾಹಾರಪೂರ್ವಕಂ ಯೋಜ್ಯಂ। ಏವಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪರವಶತ್ವೇ ಉಪಕರ್ತ್ರಪಕರ್ತ್ರೋಃ ಸ್ತುತಿನಿಂದೇ ನ ಸ್ಯಾತಾಮಿತಿ ಭಾವಃ 7-1-68 ಈಶ್ವರಾಧೀನೋ ಜನಃ ಸದಸದ್ವಾ ಕುರ್ವಾಣೋ ನ ಸ್ತುತ್ಯೋ ನ ವಾ ನಿಂದ್ಯ ಇತಿ ಭಾವಃ॥ 7-1-69 ದೋಷೇಣ ಯುಕ್ತಾವಿತಿ ಶೇಷಃ। ಗಂತವ್ಯೌ ಜ್ಞಾತವ್ಯೌ॥ 7-1-70 ಧರ್ಮಸ್ಯಾರ್ಥಃ ಫಲಂ ತತ್ರ ವಿಷಯೇ॥ 7-1-74 ಕರ್ಮೈವ ದಾಯಾದಃ ಪುತ್ರವತ್ತಾರಕಂ ತದ್ವಾನ್। ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಃ ಕರ್ಮಫಲಯೋಗಃ ತದೇವ ಲಕ್ಷಣಂ ಪುಣ್ಯಪಾಪವತ್ತಾಜ್ಞಾಪಕಂ ಯಸ್ಯ ತಥಾ॥ 7-1-78 ಕರ್ಮೈವ ಪ್ರತ್ಯಯಃ ಕಾರಣಂ ಯೇಷಾಂ ತಾನ್ ಲೋಕಾನ್ ಸ್ವರ್ಗನರಕಾದೀನ್॥ 7-1-80 ತತ್ಕರ್ಮ ಪುತ್ರಶೋಕಪ್ರದಂ॥

13-2-0 (81254) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-2-0x (6747) ಪಿತಾಮಹ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿಶಾರದ। ಶ್ರುತಂ ಮೇ ಮಹದಾಖ್ಯಾನಮಿದಂ ಮತಿಮತಾಂವರ॥ 13-2-1 (81255) ಭೂಯಸ್ತು ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಧರ್ಮಾರ್ಥಸಹಿತಂ ನೃಪ। ಕಥ್ಯಮಾನಂ ತ್ವಯಾ ಕಿಂಚಿತ್ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-2-2 (81256) ಕೇನ ಮೃತ್ಯುರ್ಗೃಹಸ್ಥೇನ ಧರ್ಮಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ನಿರ್ಜಿತಃ। ಇತ್ಯೇತದ್ಧರ್ಮಮಾಚಕ್ಷ್ವ ತತ್ತ್ವೇನಾಪಿ ಚ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-2-3 (81257) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-2-4x (6748) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಯಥಾ ಮೃತ್ಯರ್ಗೃಹಸ್ಥೇನ ಧರ್ಮಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ನಿರ್ಜಿತಃ॥ 13-2-4 (81258) ಮನೋಃ ಪ್ರಜಾಪತೇ ರಾಜನ್ನಿಕ್ಷ್ವಾಕುರಭವತ್ಸುತಃ। ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಶತಂ ಜಜ್ಞೇ ನೃಪತೇಃ ಸೂರ್ಯವರ್ಚಸಃ॥ 13-2-5 (81259) ದಶಮಸ್ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಸ್ತು ದಶಾಶ್ವೋ ನಾಮ ಭಾರತ। ಮಾಹಿಷ್ಮತ್ಯಾಮಭೂದ್ರಾಜಾ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಸತ್ಯವಿಕ್ರಮಃ॥ 13-2-6 (81260) ದಶಾಶ್ವಸ್ಯ ಸುತಸ್ತ್ವಾಸೀದ್ರಾಜಾ ಪರಮಧಾರ್ಮಿಕಃ। ಸತ್ಯೇ ತಪಸಿ ದಾನೇ ಚ ಯಸ್ಯ ನಿತ್ಯಂ ರತಂ ಮನಃ॥ 13-2-7 (81261) ಮದಿರಾಶ್ವ ಇತಿ ಖ್ಯಾತಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಪೃಥಿವೀಪತಿಃ। ಧನುರ್ವೇದೇ ಚ ವೇದೇ ಚ ನಿರತೋ ಯೋಽಭವತ್ಸದಾ॥ 13-2-8 (81262) ಮದಿರಾಶ್ವಸ್ಯ ಪುತ್ರಸ್ತು ದ್ಯುತಿಮಾನ್ನಾಮ ಪಾರ್ಥಿವಃ। ಮಹಾಭಾಗೋ ಮಹಾತೇಜಾ ಮಹಾಸತ್ವೋ ಮಹಾಬಲಃ॥ 13-2-9 (81263) ಪುತ್ರೋ ದ್ಯುತಿಮತಸ್ತ್ವಾಸೀದ್ರಾಜಾ ಪರಮಧಾರ್ಮಿಕಃ। ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ವಿಖ್ಯಾತಃ ಸುವೀರೋ ನಾಮ ನಾಮತಃ। ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಕೋಶವಾಂಶ್ಚಾಪಿ ದೇವರಾಜ ಇವಾಪರಃ॥ 13-2-10 (81264) ಸುವೀರಸ್ಯ ತು ಪುತ್ರೋಽಭೂತ್ಸರ್ವಸಂಗ್ರಾಮದುರ್ಜಯಃ। ದುರ್ಜಯೋ ನಾಮ ವಿಖ್ಯಾತಃ ಸರ್ವಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಂವರ॥ 13-2-11 (81265) ದುರ್ಜಯಸ್ಯೇಂದ್ರವಪುಷಃ ಪುತ್ರೋಽಗ್ನಿಸದೃಶದ್ಯುತಿಃ। ದುರ್ಯೋಧನೋ ನಾಮ ಮಹಾನ್ರಾಜಾ ರಾಜರ್ಷಿಸತ್ತಮಃ॥ 13-2-12 (81266) ತಸ್ಯೇಂದ್ರಸಮವೀರ್ಯಸ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮೇಷ್ವನಿವರ್ತಿನಃ। ವಿಷಯೇ ವಾಸವಸ್ತಸ್ಯ ಸಂಯಗೇವ ಪ್ರವರ್ಷತಿ॥ 13-2-13 (81267) ರತ್ನೈರ್ಧನೈಶ್ಚ ಪಶುಭಿಃ ಸಸ್ಯೈಶ್ಚಾಪಿ ಪೃಥಗ್ವಿಧೈಃ। ನಗರಂ ವಿಷಯಶ್ಚಾಸ್ಯ ಪ್ರತಿಪೂರ್ಣಸ್ತದಾಽಭವತ್॥ 13-2-14 (81268) ನ ತಸ್ಯ ವಿಷಯೇ ಚಾಭೂತ್ಕೃಪಣೋ ನಾಪಿ ದುರ್ಗತಃ। ವ್ಯಾಧಿತೋ ವಾ ಕೃಶೋ ವಾಽಪರಿ ತಸ್ಮಿನ್ನಾಭೂನ್ನರಃ ಕ್ವಚಿತ್॥ 13-2-15 (81269) ಸುದಕ್ಷಿಣೋ ಮಧುರವಾಗನಸೂಯುರ್ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಚಾನೃಶಂಸಶ್ಚ ವಿಕ್ರಾಂತೋಽಥಾವಿಕತ್ಥನಃ॥ 13-2-16 (81270) ಯಜ್ವಾ ಚ ದಾಂತೋ ಮೇಧಾವೀ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಃ ಸತ್ಯಸಂಗರಃ। ನ ಚಾವಮಂತಾ ದಾತಾ ಚ ವೇದವೇದಾಂಗಪಾರಗಃ॥ 13-2-17 (81271) ತಂ ನರ್ಮದಾ ದೇವನದೀ ಪುಣ್ಯಾ ಶೀತಜಲಾ ಶಿವಾ। ಚಕಮೇ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರಂ ಸ್ವೇನ ಭಾವೇನ ಭಾರತ॥ 13-2-18 (81272) ತಸ್ಯಾಂ ಜಜ್ಞೇ ತದಾ ನದ್ಯಾಂ ಕನ್ಯಾ ರಾಜೀವಲೋಚನಾ। ನಾಂನಾ ಸುದರ್ಶನಾ ರಾಜನ್ರೂಪೇಣ ಚ ಸುದರ್ಶನಾ॥ 13-2-19 (81273) ತಾದೃಗ್ರೂಪಾ ನ ನಾರೀಷು ಭೂತಪೂರ್ವಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ದುರ್ಯೋಧನಸುತಾ ಯಾದೃಗಭವದ್ವರವರ್ಣಿನೀ॥ 13-2-20 (81274) ತಾಮಗ್ನಿಶ್ಚಕಮೇ ಸಾಕ್ಷಾದ್ರಾಜಕನ್ಯಾಂ ಸುದರ್ಶನಾಂ। ಸ್ವರೂಪಂ ದೀಪ್ತಿಮತ್ಕೃತ್ವಾ ಶರದರ್ಕಸಮದ್ಯುತಿ॥ 13-2-21 (81275) ಸಾ ಚಾಗ್ನಿಶರಣೇ ರಾಜ್ಞಃ ಶುಶ್ರೂಷಾಕೃತನಿಶ್ಚಯಾ। ನಿಯುಕ್ತಾ ಪಿತೃಸಂದೇಶಾದಾರಿರಾಧಯಿಷುಃ ಶಿಖಿಂ॥ 13-2-22 (81276) ತಸ್ಯಾ ಮನೋಹರಂ ರೂಪಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ದೇವೋ ಹುತಾಶನಃ। ಮನ್ಮಥೇನ ಸಮಾದಿಷ್ಟಃ ಪತ್ನೀತ್ವೇ ಯತತೇ ಮಿಥಃ॥ 13-2-23 (81277) ಭಜ ಮಾಮನವದ್ಯಾಂಗಿ ಕಾಮಾತ್ಕಮಲಲೋಚನೇ। ರಂಭೋರು ಮೃಗಶಾವಾಕ್ಷಿ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನಿಭಾನನೇ॥ 13-2-24 (81278) ತವೇದಂ ಪದ್ಮಪತ್ರಾಕ್ಷಂ ಮುಖಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮನೋಹರಂ। ಭ್ರೂಲತಾಲಲಿತಂ ಕಾಂತಮನಂಗೋ ಬಾಧತೇ ಹಿ ಮಾಂ॥ 13-2-25 (81279) ಲಲಾಟಂ ಚಂದ್ರರೇಖಾಭಂ ಶಿರೋರುಹವಿಭೂಷಿತಂ। ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತೇ ಪತ್ರಲೇಖಾಂತಮನಂಗೋ ಬಾಧತೇ ಭೃಶಂ॥ 13-2-26 (81280) ಬಾಲಾತಪೇನ ತುಲಿತಂ ಸಸ್ವೇದಪುಲಕೋದ್ಗಮಂ। ಬಿಂಬಾಧರೋಷ್ಠವದನಂ ವಿಬುದ್ಧಮಿವ ಪಂಕಜಂ। ಅತೀವ ಚಾರುವಿಭ್ರಾಂತಂ ಮದಮಾವಹತೇ ಮಮ॥ 13-2-27 (81281) ದಂತಪ್ರಕಾಶನಿಯತಾ ವಾಣೀ ತವ ಸುರಕ್ಷಿತಾ। ತಾಂರಪಲ್ಲವಸಂಕಾಶಾ ಜಿಹ್ವೇಯಂ ಮೇ ಮನೋಹರಾ॥ 13-2-28 (81282) ಸಮಾಃ ಸ್ನಿಗ್ಧಾಃ ಸುಜಾತಾಶ್ಚ ಸಹಿತಾಶ್ಚ ದ್ವಿಜಾಸ್ತವ। ದ್ವಿಜಪ್ರಿಯೇ ಪ್ರಸೀದಸ್ವ ಭಜ ಮಾಂ ಸುಭಗಾ ಹ್ಯಸಿ॥ 13-2-29 (81283) ಮನೋಜ್ಞಂ ಸುಕೃತಾಪಾಂಗಂ ಮುಖಂ ತವ ಮನೋಹರಂ। ಸ್ತನೌ ತೇ ಸಂಹತೌ ಭೀರು ಹಾರಾಭರಣಭೂಷಿತೌ॥ 13-2-30 (81284) ಪಕ್ವಬಿಲ್ವಪ್ರತೀಕಾಶೌ ಕರ್ಕಶೌ ಸಂಗಮಕ್ಷಮೌ। ಗಂಭೀರನಾಭಿಸುಭಗೇ ಭಜ ಮಾಂ ವರವರ್ಣಿನಿ॥ 13-2-31 (81285) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-2-32x (6749) ಸೈವಮುಕ್ತಾ ವಿರಹಿತೇ ಪಾವಕೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಈಷದಾಕಂಪಹೃದಯಾ ವ್ರೀಡಿತಾ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-2-32 (81286) ನಲು ನಾಮ ಕುಲೀನಾನಾಂ ಕನ್ಯಕಾನಾಂ ವಿಶೇಷತಃ। ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಪ್ರಭವತಃ ಪ್ರದಾನೇ ಬಾಂಧವಾಶ್ಚ ಯೇ॥ 13-2-33 (81287) ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಮಂತ್ರೈಶ್ಚ ಹುತೇ ಚೈವ ವಿಭಾವಸೌ। ಸತಾಂ ಮಧ್ಯೇ ನಿವಿಷ್ಟಾಯಾಃ ಕನ್ಯಾಯಾಃ ಶರಣಂ ಪತಿಃ 13-2-34 (81288) ಸಾಽಹಂ ನಾತ್ಮವಶಾ ದೇವ ಪಿತರಂ ವರಯಸ್ವ ಮೇ। 13-2-35 (81289) ಅಥ ನಾತಿಚಿರಾದ್ರಾಜಾ ಕಾಲಾದ್ದುರ್ಯೋಧನಸ್ತದಾ। ಯಜ್ಞಸಂಭಾರನಿಪುಣಾನ್ಮಂತ್ರೀನಾಹೂಯ ಚೋಕ್ತವಾನ್। ಯಜ್ಞಂ ಯಕ್ಷ್ಯೇಽಹಮಿತಿ ವೈ ಸಂಭಾರಾನ್ಸಂಭ್ರಿಯಂತು ಮೇ॥ 13-2-36 (81290) ತತಃ ಸಮಾಹಿತೇ ತಸ್ಯ ಯಜ್ಞೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸತ್ತಮೈಃ। ವಿಪ್ರರೂಪೀ ಹುತವಹೋ ನೃಪಂ ಕನ್ಯಾಮಯಾಚತ॥ 13-2-37 (81291) ನ ತು ರಾಜಾ ಪ್ರದಾನಾಯ ತಸ್ಮೈ ಭಾವಮಕಲ್ಪಯತ್। ದರಿದ್ರಶ್ಚಾಸವರ್ಣಶ್ಚ ಮಮಾಯಮಿತಿ ಪಾರ್ಥಿವಃ। ಇತಿ ತಸ್ಮೈ ನ ವೈ ಕನ್ಯಾಂ ದಿತ್ಸಾಂ ಚಕ್ರೇ ನರಾಧಿಪಃ॥ 13-2-38 (81292) ಅಥ ದೀಕ್ಷಾಮುಪೇತಸ್ಯ ಯಜ್ಞೇ ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಆಹಿತೋ ಹವನಾರ್ಥಾಯ ವೇದ್ಯಾಮಗ್ನಿಃ ಪ್ರಣಶ್ಯತ॥ 13-2-39 (81293) ತತಃ ಸ ಭೀತೋ ನೃಪತಿರ್ಭೃಶಂ ಪ್ರವ್ಯಥಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಮಂತ್ರಿಣೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಂಶ್ಚೈವ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಕಿಮಿದಂ ಭವೇತ್। ಯಜ್ಞೇ ಸಮಿದ್ಧೋ ಭಗವಾನ್ನಷ್ಟೋ ಮೇ ಹವ್ಯವಾಹನಃ॥ 13-2-40 (81294) ಸಂಮಂತ್ರಕುಶಲೈಸ್ತೈಸ್ತೈರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈರ್ವೇದಪಾರಗೈಃ। ಋತ್ವಿಗ್ಭಿರ್ಮಂತ್ರಕುಶಲೈರ್ಯಜ್ಯತಾಂ ವಾ ಹುತಾಶನಃ॥ 13-2-41 (81295) ಅಥ ಋಕ್ಸಾಮಯಜುಷಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈರ್ವೇದಪಾರಗೈಃ। ವೇದತತ್ವಾರ್ಥಕುಶಲೈಸ್ತತಃ ಸೋಮಪುರಸ್ಕರೈಃ॥ 13-2-42 (81296) ಗುಹ್ಯೈಶ್ಚ ನಾಮಭಿಃ ಸರ್ವೈರಾಹೂತೋ ಹವ್ಯವಾಹನಃ। ಸ್ವರೂಪಂ ದೀಪ್ತಿಮತ್ಕೃತ್ವಾ ಶರದರ್ಕಸಮದ್ಯುತಿಃ॥ 13-2-43 (81297) ತತೋ ಮಹಾತ್ಮಾ ತಾನಾಹ ದಹನೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ್ಷಭಾನ್। ವರಯಾಂಯಾತ್ಮನೋಽರ್ಥಾಯ ದುರ್ಯೋಧನಸುತಾಮಿತಿ॥ 13-2-44 (81298) ತತಸ್ತೇ ಕಲ್ಯಮುತ್ಥಾಯ ತಸ್ಮೈ ರಾಜ್ಞೇ ನ್ಯವೇದಯನ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಿಸ್ಮಿತಾಃ ಸರ್ವೇ ಯದುಕ್ತಂ ಚಿತ್ರಭಾನುನಾ॥ 13-2-45 (81299) ತತಃ ಸ ರಾಜಾ ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವಚನಂ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾಂ। ಅವಾಪ್ಯ ಪರಮಂ ಹರ್ಷಂ ತಥೇತಿ ಪ್ರಾಹ ಬುದ್ಧಿಮಾನ್॥ 13-2-46 (81300) ಅಯಾಚತ ಚ ತಂ ಶುಲ್ಕಂ ಭಗವಂತಂ ವಿಭಾವಸುಂ। ನಿತ್ಯಂ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಮಿಹ ತೇ ಚಿತ್ರಭಾನೋ ಭವೇದಿತಿ॥ 13-2-47 (81301) ತಮಾಹ ಭಗವಾನಗ್ನಿರೇವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಪಾರ್ಥಿವಂ। ತತಃ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಮದ್ಯಾಪಿ ಮಾಹಿಷ್ಮತ್ಯಾಂ ವಿಭಾವಸೋಃ॥ ದೃಷ್ಟಂ ಹಿ ಸಹದೇವೇನ ದಿಶಂ ವಿಜಯತಾ ಚ ತತ್। 13-2-48 (81302) ತತಸ್ತಾಂ ಸಮಲಂಕೃತ್ಯ ಕನ್ಯಾಮಹತವಾಸಸಂ। ದದೌ ದುರ್ಯೋಧನೋ ರಾಜಾ ಪಾವಕಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ॥ 13-2-49 (81303) ಪ್ರತಿಜಗ್ರಾಹ ಚಾಗ್ನಿಸ್ತು ರಾಜಕನ್ಯಾಂ ಸುದರ್ಶನಾಂ। ವಿಧಿನಾ ವೇದದೃಷ್ಟೇನ ವಸೋರ್ಧಾರಾಮಿವಾಧ್ವರೇ॥ 13-2-50 (81304) ತಸ್ಯಾ ರೂಪೇಣ ಶೀಲೇನ ಕುಲೇನ ವಪುಷಾ ಶ್ರಿಯಾ। ಅಭವತ್ಪ್ರೀತಿಮಾನಗ್ನಿರ್ಗರ್ಭಂ ಚಾಸ್ಯಾಂ ಸಮಾದಧೇ॥ 13-2-51 (81305) ತಸ್ಯಾಃ ಸಮಭವತ್ಪುತ್ರೋ ನಾಂನಾಽಗ್ನೇಯಃ ಸುದರ್ಶನಃ॥ 13-2-52 (81306) ಸುದರ್ಶನಸ್ತು ರೂಪೇಣ ಪೂರ್ಣೇಂದುಸದೃಶೋಪಮಃ। ಶಿಶುರೇವಾಧ್ಯಗಾತ್ಸರ್ವಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸನಾತನಂ॥ 13-2-53 (81307) ಅಥೌಘವಾನ್ನಾಮ ನೃಪೋ ನೃಗಸ್ಯಾಸೀತ್ಪಿತಾಮಹಃ। ತಸ್ಯಾಪ್ಯೋಘವತೀ ಕನ್ಯಾ ಪುತ್ರಶ್ಚೌಘರಥೋಽಭವತ್॥ 13-2-54 (81308) ತಾಮೋಘವಾಂದದೌ ತಸ್ಮೈ ಸ್ವಯಮೋಘವತೀಂ ಸುತಾಂ। ಸುದರ್ಶನಾಯ ವಿದುಷೇ ಭಾರ್ಯಾರ್ಥೇ ದೇವರೂಪಿಣೀಂ॥ 13-2-55 (81309) ಸ ಗೃಹಸ್ಥಾಶ್ರಮರತಸ್ತಯಾ ಸಹ ಸುದರ್ಶನಃ। ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರೇಽವಸದ್ರಾಜನ್ನೋಘವತ್ಯಾ ಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-2-56 (81310) ಗೃಹಸ್ಥಶ್ಚಾವಜೇಷ್ಯಾಮಿ ಮೃತ್ಯುಮಿತ್ಯೇವ ಸ ಪ್ರಭೋ। ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಮಕರೋದ್ಧೀಮಾಂದೀಪ್ತತೇಜಾ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-2-57 (81311) ತಾಮೇವೌಘವತೀಂ ರಾಜನ್ಸ ಪಾವಕಸುತೋಽಬ್ರವೀತ್। ಅತಿಥೇಃ ಪ್ರತಿಕೂಲಂ ತೇ ನ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಕಥಂಚನ॥ 13-2-58 (81312) ಯೇನಯೇನ ಚ ತುಷ್ಯೇತ ನಿತ್ಯಮೇವ ತ್ವಯಾಽತಿಥಿಃ। ಅಪ್ಯಾತ್ಮನಃ ಪ್ರದಾನೇನ ನ ತೇ ಕಾರ್ಯಾ ವಿಚಾರಣಾ॥ 13-2-59 (81313) ಏತದ್ವ್ರತಂ ಮಮ ಸದಾ ಹೃದಿ ಸಂಪರಿವರ್ತತೇ। ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಚ ಸುಶ್ರೋಣಿ ನಾತಿಥೇರ್ವಿದ್ಯತೇ ಪರಂ॥ 13-2-60 (81314) ಪ್ರಮಾಣಂ ಯದಿ ವಾಮೋರು ವಚಸ್ತೇ ಮಮ ಶೋಭನೇ। ಇದಂ ವಚನಮವ್ಯಗ್ರಾ ಹೃದಿ ತ್ವಂ ಧಾರಯೇಃ ಸದಾ॥ 13-2-61 (81315) ನಿಷ್ಕ್ರಾಂತೇ ಮಯಿ ಕಲ್ಯಾಣಿ ತಥಾ ಸನ್ನಿಹಿತೇಽನಘೇ। ನಾತಿಥಿಸ್ತೇಽವಮಂತವ್ಯಃ ಪ್ರಮಾಣಂ ಯದ್ಯಹಂ ತವ॥ 13-2-62 (81316) ತಮಬ್ರವೀದೋಘವತೀ ತಥಾ ಮೂರ್ಧ್ನಿ ಕೃತಾಂಜಲಿಃ। ನ ಮೇ ತ್ವದ್ವಚನಾತ್ಕಿಂಚಿನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಕಥಂಚನ॥ 13-2-63 (81317) ಜಿಗೀಷಮಾಣಸ್ತು ಗೃಹೇ ತದಾ ಮೃತ್ಯುಃ ಸುದರ್ಶನಂ। ಪೃಷ್ಠತೋಽನ್ವಗಮದ್ರಾಜನ್ರಂಧ್ರಾನ್ವೇಷೀ ತದಾ ಸದಾ॥ 13-2-64 (81318) ಇಧ್ಮಾರ್ಥಂ ತು ಗತೇ ತಸ್ಮಿನ್ನಗ್ರಿಪುತ್ರೇ ಸುದರ್ಶನೇ। ಅತಿಧಿರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಶ್ರೀಮಾಂಸ್ತಾಮಾಹೌಘವತೀಂ ತದಾ॥ 13-2-65 (81319) ಆತಿಥ್ಯಂ ಕೃತಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತ್ವಯಾಽದ್ಯ ವರವರ್ಣಿನಿ। ಪ್ರಮಾಣಂ ಯದಿ ಧರ್ಮಸ್ತೇ ಗೃಹಸ್ಥಾಶ್ರಮಸಂಮತಃ॥ 13-2-66 (81320) ಇತ್ಯುಕ್ತಾ ತೇನ ವಿಪ್ರೇಣಿ ರಾಜಪುತ್ರೀ ಯಶಸ್ವಿನೀ। ವಿಧಿನಾ ಪ್ರತಿಜಗ್ರಾಹ ವೇದೋಕ್ತೇನ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-2-67 (81321) ಆಸನಂ ಚೈವ ಪಾದ್ಯಂ ಚ ತಸ್ಮೈ ದತ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಜಾತಯೇ। ಪ್ರೋವಾಚೌಘವತೀ ವಿಪ್ರಂ ಕೇನಾರ್ಥಃ ಕಿಂ ದದಾಮಿ ತೇ॥ 13-2-68 (81322) ತಾಮಬ್ರವೀತ್ತತೋ ವಿಪ್ರೋ ರಾಜಪುತ್ರೀಂ ಸುದರ್ಶನಾಂ। ತ್ವಯಾ ಮಮಾರ್ಥಃ ಕಲ್ಯಾಣಿ ನಿರ್ವಿಶಂಕೈತದಾಚರ॥ 13-2-69 (81323) ಯದಿ ಪ್ರಮಾಣಂ ಧರ್ಮಸ್ತೇ ಗೃಹಸ್ಥಾಶ್ರಮಸಂಮತಃ। ಪ್ರದಾನೇನಾತ್ಮನೋ ರಾಜ್ಞಿ ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ ಮೇ ಪ್ರಿಯಂ॥ 13-2-70 (81324) ಸ ತಯಾ ಛಂದ್ಯಮಾನೋಽನ್ಯೈರೀಪ್ಸಿತೈರ್ನೃಪಕನ್ಯಯಾ। ನಾನ್ಯಮಾತ್ಮಪ್ರದಾನಾತ್ಸ ತಸ್ಯಾ ವವ್ರೇ ಪರಂ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-2-71 (81325) ಸಾ ತು ರಾಜಸುತಾ ಸ್ಮೃತ್ವಾ ಭರ್ತುರ್ವಚನಮಾದಿತಃ। ತಥೇತಿ ಲಜ್ಜಮಾನಾ ಸಾ ತಮುವಾಚ ದ್ವಿಜರ್ಷಭಂ॥ 13-2-72 (81326) ತತೋ ವಿಹಸ್ಯ ವಿಪ್ರರ್ಷಿಃ ಸಾ ಚೈವೋಪವಿವೇಶ ಹ। ಸಂಸ್ಮೃತ್ಯ ಭರ್ತುರ್ವಚನಂ ಗೃಹಸ್ಥಾಶ್ರಮಕಾಂಕ್ಷಿಣಃ॥ 13-2-73 (81327) ಅಥೇಧ್ಮಾನ್ಸಮುಪಾದಾಯ ಸ ಪಾವಕಿರುಪಾಗಮತ್। ಮೃತ್ಯುನಾ ರೌದ್ರಭಾವೇನ ನಿತ್ಯಂ ಬಂಧುರಿವಾನ್ವಿತಃ॥ 13-2-74 (81328) ತತಸ್ತ್ವಾಶ್ರಮಮಾಗಂಯ ಸ ಪಾವಕಸುತಸ್ತದಾ। ತಾಂ ವ್ಯಾಜಹಾರೌಘವತೀಂ ಕ್ವಾಸಿ ಯಾತೇತಿ ಚಾಸಕೃತ್॥ 13-2-75 (81329) ತಸ್ಮೈ ಪ್ರತಿವಚಃ ಸಾ ತು ಭರ್ತ್ರೇ ನ ಪ್ರದದೌ ತದಾ। ಕರಾಭ್ಯಾಂ ತೇನ ವಿಪ್ರೇಣ ಸ್ಪೃಷ್ಟಾ ಭರ್ತೃವ್ರತಾ ಸತೀ॥ 13-2-76 (81330) ಉಚ್ಛಿಷ್ಟಾಽಸ್ಮೀತಿ ಮನ್ವಾನಾ ಲಜ್ಜಿತಾ ಭರ್ತುರೇವ ಚ। ತೂಷ್ಣೀಂಭೂತಾಽಭವತ್ಸಾಧ್ವೀ ವಿಪ್ರಕೋಪಾಚ್ಚ ಶಂಕಿತಾ॥ 13-2-77 (81331) ಅಥ ತಾಂ ಕಿನ್ವಿತಿ ಪುನಃ ಪ್ರೋವಾಚ ಸ ಸುದರ್ಶನಃ। ಕ್ವ ಸಾ ಸಾಧ್ವೀ ಕ್ವ ಸಾಯಾತಾ ಗರೀಯ ಕಿಮತೋ ಮಮ॥ 13-2-78 (81332) ಪತಿವ್ರತಾ ಸತ್ಯಶೀಲಾ ನಿತ್ಯಂ ಚೈವಾರ್ಜವೇ ರತಾ। ಕಥಂ ನ ಪ್ರತ್ಯುದೇತ್ಯದ್ಯ ಸ್ಮಯಮಾನಾ ಯಥಾಪುರಂ॥ 13-2-79 (81333) ಉಟಜಸ್ಥಸ್ತು ತಂ ವಿಪ್ರಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಸುದರ್ಶನಂ। ಅತಿಥಿಂ ವಿದ್ಧಿ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಾವಕೇ ಚ ಮಾಂ॥ 13-2-80 (81334) ಅನಯಾ ಛಂದ್ಯಮಾನೋಽಹಂ ಭಾರ್ಯಯಾ ತವ ಸತ್ತಮ। ತೈಸ್ತೈರತಿಥಿಸತ್ಕಾರೈರ್ಬ್ರಹ್ಮನ್ನೇಷಾ ವೃತಾ ಮಯಾ॥ 13-2-81 (81335) ಆತ್ಮಪ್ರದಾನವಿಧಿನಾ ಮಾಮರ್ಚತಿ ಶುಭಾನನಾ। ಅನೂರೂಪಂ ಯದತ್ರಾನ್ಯತ್ತದ್ಭವಾನ್ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-2-82 (81336) ಕೂಟಮುದ್ಗರಹಸ್ತಸ್ತು ಮೃತ್ಯುಸ್ತಂ ವೈ ಸಮನ್ವಗಾತ್। ಹೀನಪ್ರತಿಜ್ಞಮತ್ರೈವಂ ವಧಿಷ್ಯಾಮೀತಿ ಚಿಂತಯನ್॥ 13-2-83 (81337) ಸುದರ್ಶನಸ್ತು ಮನಸಾ ಕರ್ಮಣಾ ಚಕ್ಷುಷಾ ಗಿರಾ। ತ್ಯಕ್ತೇರ್ಷ್ಯಸ್ತ್ಯಕ್ತಮನ್ಯುಶ್ಚ ಸ್ಮಯಮಾನೋಽಬ್ರವೀದಿದಂ॥ 13-2-84 (81338) ಸುರತಂ ತೇಽಸ್ತು ವಿಪ್ರಾಗ್ರ್ಯ ಪ್ರೀತಿರ್ಹಿ ಪರಮಾ ಮಮ। ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯ ಹಿ ಧರ್ಮೋಽಗ್ರ್ಯಃ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾತಿಥಿಪೂಜನಂ॥ 13-2-85 (81339) ಅತಿಥಿಃ ಪೂಜಿತೋ ಯಸ್ಯ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯ ತು ಗಚ್ಛತಿ। ನಾನ್ಯಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಪರೋ ಧರ್ಮ ಇತಿ ಪ್ರಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-2-86 (81340) ಪ್ರಾಣಾಶ್ಚ ಮಮ ದಾರಾಶ್ಚ ಯಚ್ಚಾನ್ಯದ್ವಿದ್ಯತೇ ವಸು। ಅತಿಥಿಭ್ಯೋ ಮಯಾ ದೇಯಮಿತಿ ಮೇ ವ್ರತಮಾಹಿತಂ॥ 13-2-87 (81341) ನಿಃಸಂದಿಗ್ಧಂ ಯಥಾ ವಾಕ್ಯಮೇತನ್ಮೇ ಸಮುದಾಹೃತಂ। ತೇನಾಹಂ ವಿಪ್ರ ಸತ್ಯೇನ ಸ್ವಯಮಾತ್ಮಾನಮಾಲಭೇ॥ 13-2-88 (81342) ಪೃಥಿವೀ ವಾಯುರಾಕಾಶಮಾಪೋ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚ ಪಂಚಮಂ। ಬುದ್ಧಿರಾತ್ಮಾ ಮನಃ ಕಾಲೋ ದಿಶಶ್ಚೈವ ಗುಣಾ ದಶ॥ 13-2-89 (81343) ನಿತ್ಯಮೇವ ಹಿ ಪಶ್ಯಂತಿ ದೇಹಿನಾಂ ದೇಹಸಂಶ್ರಿತಾಃ। ಸುಕೃತಂ ದುಷ್ಕೃತಂ ಚಾಪಿ ಕರ್ಮ ಕರ್ಮವತಾಂವರ॥ 13-2-90 (81344) ಯಥೈಷಾ ನಾನೃತಾ ವಾಣೀ ಮಯಾಽದ್ಯ ಸಮುದೀರಿತಾ। ತೇನ ಸತ್ಯೇನ ಮಾಂ ದೇವಾಃ ಪಾಲಯಂತು ದಹಂತು ವಾ॥ 13-2-91 (81345) ತತೋ ನಾದಃ ಸಮಭವದ್ದಿಕ್ಷು ಸರ್ವಾಸು ಭಾರತ। ಅಸಕೃತ್ಸತ್ಯಮಿತ್ಯೇವಂ ನೈತನ್ಮಿಥ್ಯೇತಿ ಸರ್ವತಃ॥ 13-2-92 (81346) ಉಟಜಾತ್ತು ತತಸ್ತಸ್ಮಾನ್ನಿಶ್ಚಕ್ರಾಮ ಸ ವೈ ದ್ವಿಜಃ। ವಪುಷಾ ದ್ಯಾಂ ಚ ಭೂಮಿಂ ಚ ವ್ಯಾಪ್ಯ ವಾಯುರಿವೋದ್ಯತಃ॥ 13-2-93 (81347) ಸ್ವರೇಣ ವಿಪ್ರಃ ಶೈಕ್ಷೇಣ ತ್ರೀಂಲ್ಲೋಕಾನನುನಾದಯನ್। ಉವಾಚ ಚೈನಂ ಧರ್ಮಜ್ಞಂ ಪೂರ್ವಮಾಮಂತ್ರ್ಯ ನಾಮತಃ॥ 13-2-94 (81348) ಧರ್ಮೋಽಹಮಸ್ಮಿ ಭದ್ರಂ ತೇ ಜಿಜ್ಞಾಸಾರ್ಥಂ ತವಾನಘ। ಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸತ್ಯಂ ಚ ತೇ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪ್ರೀತಿರ್ಮೇ ಪರಮಾ ತ್ವಯಿ॥ 13-2-95 (81349) ವಿಜಿತಶ್ಚ ತ್ವಯಾ ಮೃತ್ಯುರ್ಯೋಽಯಂ ತ್ವಾಮನುಗಚ್ಛತಿ। ರಂಧ್ರಾನ್ವೇಷೀ ತವ ಸದಾ ತ್ವಯಾ ಧೃತ್ಯಾ ವಶೀಕೃತಃ॥ 13-2-96 (81350) ನ ಚಾಸ್ತಿ ಶಕ್ತಿಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇ ಕಸ್ಯ ಚಿತ್ಪುರುಷೋತ್ತಮ। ಪತಿವ್ರತಾಮಿಮಾಂ ಸಾಧ್ವೀಂ ತವೋದ್ವೀಕ್ಷಿತುಮಪ್ಯುತ॥ 13-2-97 (81351) ರಕ್ಷಿತಾ ತ್ವದ್ಗುಣೈರೇಷಾ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯಗುಣೈಸ್ತಥಾ। ಅಧೃಷ್ಯಾ ಯದಿಯಂ ಬ್ರೂಯಾತ್ತಥಾ ತನ್ನಾನ್ಯಥಾ ಭವೇತ್॥ 13-2-98 (81352) ಏಷಾ ಹಿ ತಪಸಾ ಸ್ವೇನ ಸಂಯುಕ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನೀ। ಪಾವನಾರ್ಥಂ ಚ ಲೋಕಸ್ಯ ಸರಿಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-2-99 (81353) ಅರ್ಧೇನೌಘವತೀ ನಾಮ ತ್ವಾಮರ್ಧೇನಾನುಯಾಸ್ಯತಿ। ಶರೀರೇಣ ಮಹಾಭಾಗಾ ಯೋಗೋ ಹ್ಯಸ್ಯಾ ವಶೇ ಸ್ಥಿತಃ। ಅನಯಾ ಸಹ ಲೋಕಾಂಶ್ಚ ಗಂತಾಽಸಿ ತಪಸಾರ್ಜಿತಾನ್॥ 13-2-100 (81354) ಯತ್ರ ನಾವೃತ್ತಿಮಭ್ಯೇತಿ ಶಾಶ್ವತಾಂಸ್ತಾನನುತ್ತಮಾನ್। ಅನೇನ ಚೈವ ದೇಹೇನ ಲೋಕಾಂಸ್ತ್ವಮಭಿಪತ್ಸ್ಯಸೇ॥ 13-2-101 (81355) ನಿರ್ಜಿತಶ್ಚ ತ್ವಯಾ ಮೃತ್ಯುರೈಶ್ವರ್ಯಂ ಚ ತವೋತ್ತಮಂ। ಪಂಚಭೂತಾನ್ಯತಿಕ್ರಾಂತಃ ಸ್ವವೀರ್ಯಾಚ್ಚ ಮನೋಜವಃ। 13-2-102 (81356) ಗೃಹಸ್ಥಧರ್ಮೇಣಾನೇನ ಕಾಮಕ್ರೋಧೌ ಚ ತೇ ಜಿತೌ॥ ಸ್ನೇಹೋ ರಾಗಶ್ಚ ತಂದ್ರೀ ಚ ಮೋಹೋ ದ್ರೋಹಶ್ಚ ಕೇವಲಃ। ತವ ಶುಶ್ರೂಷಯಾ ರಾಜನ್ರಾಜಪುತ್ರ್ಯಾ ಚ ನಿರ್ಜಿತಾಃ॥ 13-2-103 (81357) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-2-104x (6750) ಶುಕ್ಲಾನಾಂ ತು ಸಹಸ್ರೇಣ ವಾಜಿನಾಂ ರಥಮುತ್ತಮಂ। ಯುಕ್ತಂ ಪ್ರಗೃಹ್ಯ ಭಗವಾನ್ವಾಸವೋಪ್ಯಾಜಗಾಮ ತಂ॥ 13-2-104 (81358) ಮೃತ್ಯುರಾತ್ಮಾ ಚ ಲೋಕಾಶ್ಚ ಜಿತಾ ಭೂತಾನಿ ಪಂಚ ಚ। ಬುದ್ಧಿಃ ಕಾಲೋ ಮದೋ ಮೋಹಃ ಕಾಮಕ್ರೋಧೌ ತಥೈವ ಚ 13-2-105 (81359) ತಸ್ಮಾದ್ಗೃಹಾಶ್ರಮಸ್ಥಸ್ಯ ನಾನ್ಯದ್ದೈವತಮಸ್ತಿ ವೈ। ಋತೇಽತಿಥಿಂ ನರವ್ಯಾಘ್ರ ಮನಸೈತದ್ವಿಚಾರಯ॥ 13-2-106 (81360) ಅತಿಥಿಃ ಪೂಜಿತೋ ಯದ್ಧಿ ಧ್ಯಾಯತೇ ಮನಸಾ ಶುಭಂ। ನ ತತ್ಕ್ರತುಶತೇನಾಪಿ ತುಲ್ಯಮಾಹುರ್ಮನೀಪಿಣ॥ 13-2-107 (81361) ಸುದತ್ತಂ ಸುಕೃತಂ ವಾಽಪಿ ಕಂಪಯೇದಪ್ಯನರ್ಚಿತಃ॥ 13-2-108 (81362) ಪಾತ್ರಂ ತ್ವತಿಥಿಮಾಸಾದ್ಯ ಶೀಲಾಢ್ಯಂ ಯೋ ನ ಪೂಜಯೇತ್। ಸ ದತ್ತ್ವಾ ತುಷ್ಕೃತಂ ತಸ್ಮೈ ಪುಣ್ಯಮಾದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-2-109 (81363) ಏತತ್ತೇ ಕಥಿತಂ ಪುತ್ರ ಮಯಾಽಽಖ್ಯಾನಮನುತ್ತಮಂ। ಯಥಾ ಹಿ ವಿಜಿತೋ ಮೃತ್ಯುರ್ಗೃಹಸ್ಥೇನ ಪುರಾಽಭವತ್॥ 13-2-110 (81364) ಧನ್ಯಂ ಯಶಸ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಮಿದಮಾಖ್ಯಾನಮುತ್ತಮಂ। ಬುಭೂಷತಾಽಭಿಮಂತವ್ಯಂ ಸರ್ವದುಶ್ಚರಿತಾಪಹಂ॥ 13-2-111 (81365) ಇದಂ ಯಃ ಕಥಯೇದ್ವಿದ್ವಾನಹನ್ಯಹನಿ ಭಾರತ। ಸುದರ್ಶನಸ್ಯ ಚರಿತಂ ಪುಣ್ಯಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ ॥ 13-2-112 (81366) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 2 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-2-15 ದುರ್ಗತೋ ದರಿದ್ರಃ॥ 7-2-21 ಚಕಮೇ ಕಾಮಯಾಮಾಸ॥ 7-2-38 ಅಸವರ್ಣಃ ಅಕ್ಷತ್ರಿಯಃ। ದಿತ್ಸಾಂ ದಾತುಮಿಚ್ಛಾಂ॥ 7-2-39 ಪ್ರಣಶ್ಯತ ನಾದೃಶ್ಯತ॥ 7-2-43 ದರ್ಶಯಾಮಾಸೇತಿ ಶೇಷಃ। 7-2-45 ಕಲ್ಯಂ ಪ್ರಾತಃ॥ 7-2-49 ಅಹತಂ ನವಂ ವಾಸೋ ಯಸ್ಯಾಸ್ತಾಂ॥ 7-2-50 ವಸೋರ್ಧಾರಾಂ ಸಂತತಾಂ ಘೃತಧಾರಾಂ॥ 7-2-53 ದೃಶಾಭ್ಯಾಂ ದೃಗ್ಭ್ಯಾಂ ಸಹಿತಂ ಸದೃಶಂ ವಕ್ರಂ ತಸ್ಮಿನ್ ಪೂರ್ಣೇಂದೋರುಪಮಾ ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಯಸ್ಯ ಪೂರ್ಣೇಂದುಸದೃಶೋಪಮಃ॥ 7-2-57 ಗೃಹಸ್ಥಶ್ಚ ಗೃಹಸ್ಥ ಏವ॥ 7-2-59 ಆತ್ಮನಃ ಶರೀರಸ್ಯ॥ 7-2-62 ಪ್ರಮಾಣಂ ಹಿತಜ್ಞಾಪಕಂ॥ 7-2-63 ಕಿಂಚಿನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ನ ಅಪಿತು ಕರ್ತವ್ಯಮೇವ॥ 7-2-64 ಪೃಷ್ಠತಸ್ತಸ್ಯಾಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಗೃಹೇಽನ್ವಗಮತ್॥ 7-2-65 ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತದ್ರೂಪೀ ಮೃತ್ಯುಃ॥ 7-2-69 ಏತದ್ರತಪ್ರದಾನಂ॥ 7-2-70 ರಾಜ್ಞಿ ರಾಜಕನ್ಯೇ॥ 7-2-71 ಛಂದ್ಯಮಾನಃ ಪ್ರಲೋಭ್ಯಮಾನಃ॥ 7-2-77 ವಿಪ್ರಕಾರಾಚ್ಚ ಶಂಕಿತೇತಿ ಥ. ಪಾಠ॥ 7-2-82 ಅನುರೂಪಂ ಸ್ತ್ರೀದೂಷಣಾನುಗುಣಂ ದಂಡಂ॥ 7-2-83 ಕೂಟಮುದ್ಗರೋ ಲೋಹದಂಡಃ। ಹೀನಪ್ರತಿಜ್ಞಂ ತ್ಯಕ್ತಾತಿಥಿವ್ರತಂ॥ 7-2-89 ಗುಣಾಃ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ತದಭಿಮಾನಿನ್ಯೋ ದೇವತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-2-94 ಶೈಕ್ಷೇಣ ಉದಾತ್ತಾದಿಧರ್ಮವತಾ॥ 7-2-100 ಅರ್ಧೇನ ಓಘವತೀ ನಾಮ ನದೀ ಭವಿಷ್ಯತೀತಿ ಶೇಷಃ। ಯೋಗೋ ಹೀತಿ ಯೋಗಸಿದ್ಧೇಯಮತಃ ಶರೀರದ್ವಯಂ ಕರಿಷ್ಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-2-103 ರಾಜನ್ನಿತಿ ಋಷಿರಾಜತ್ವಾತ್ ರಾಜಜಾಮಾನೃತ್ವಾದ್ವಾ ಸಂಬೋಧನಂ॥ 7-2-105 ಬುದ್ಧಿರಿತ್ಯಾದಾವಪಿ ಜಿತೇತ್ಯಾದ್ಯನುಷಂಗಃ॥ 7-2-111 ಬುಭೂಷತಾ ಮಿಚ್ಛತಾ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪ್ರಜ್ಞಾಶ್ರುತಾಭ್ಯಾಂ ವೃತ್ತೇನ ಶೀಲೇನ ಚ ಯಥಾ ಭವಾನ್। ಗುಣೈಶ್ಚ ವಿವಿಧೈಃ ಸರ್ವೈರ್ವಯಸಾ ಚ ಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-3-1 (81367) ಭವಾನ್ವಿಶಿಷ್ಟೋ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಚ ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ತಪಸಾ ತಥಾ। `ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಜಾತಾನಾಂ ಸತಾಮೇತನ್ನ ಸಂಶಯಃ॥' 13-3-2 (81368) ತಸ್ಮಾದ್ಭವಂತಂ ಪೃಚ್ಛಾಮಿ ಧರ್ಮಂ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರ। ನಾನ್ಯಸ್ತ್ವದನ್ಯೋ ಲೋಕೇಷು ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯೋಸ್ತಿ ನರಾಧಿಪ॥ 13-3-3 (81369) ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ಯದಿ ವಾ ವೈಶ್ಯಃ ಶೂದ್ರೋ ವಾ ರಾಜಸತ್ತಮ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದ್ಯೇನ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-3-4 (81370) `ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಯದಿ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ತ್ರಿಭಿರ್ವರ್ಣೈರ್ನರಾಧಿಪ।' ತಪಸಾ ವಾ ಸುಮಹತಾ ಕರ್ಮಣಾ ವಾ ಶ್ರುತೇನ ವಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಥ ಚೇದಿಚ್ಛೇತ್ಕಥಂ ಶಕ್ಯಂ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-3-5 (81371) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-3-6x (6751) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮತಿದುಷ್ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ವರ್ಣೈಃ ಕ್ಷತ್ರಾದಿಭಿಸ್ತ್ರಿಭಿಃ। ಪರಂ ಹಿ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸ್ಥಾನಮೇತದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-3-6 (81372) ಬಹ್ವಿಸ್ತು ಸಂಸರನ್ಯೋನೀರ್ಜಾಯಮಾನಃ ಪುನಃಪನಃ। ಪರ್ಯಾಯೇ ತಾತ ಕಸ್ಮಿಂಶ್ಚಿದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಾಮ ಜಾಯತೇ॥ 13-3-7 (81373) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಮತಂಗಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಗರ್ದಭ್ಯಾಶ್ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-3-8 (81374) ದ್ವಿಜಾತೇಃ ಕಸ್ಯಚಿತ್ತಾತ ತುಲ್ಯವರ್ಣಃ ಸುತಸ್ತ್ವಭೂತ್। ಮತಂಗೋ ನಾಮ ನಾಂನಾಽಽಸೀತ್ಸರ್ವೈಃ ಸಮುದಿತೋ ಗುಣೈಃ॥ 13-3-9 (81375) ಸ ಯಜ್ಞಕಾರಃ ಕೌಂತೇಯ ಪಿತ್ರೋತ್ಸೃಷ್ಟಃ ಪರಂತಪ। ಪ್ರಾಯಾದ್ಗರ್ದಭಯುಕ್ತೇನ ರಥೇನಾಪ್ಯಾಶುಗಾಮಿನಾ॥ 13-3-10 (81376) ಸ ಬಾಲಂ ಗರ್ದಭಂ ರಾಜನ್ವಹಂತಂ ಮಾತುರಂತಿಕೇ। ನಿರವಿಧ್ಯತ್ಪ್ರತೋದೇನ ನಾಸಿಕಾಯಾಂ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-3-11 (81377) ತಂ ದೃಶ್ಯ ನಸಿ ನಿರ್ಭಿನ್ನಂ ಗರ್ದಭೀ ಪುತ್ರಗೃದ್ಧಿನೀ। ಉವಾಚ ಮಾ ಶುಚಃ ಪುತ್ರ ಚಂಡಾಲಸ್ತ್ವಾಭಿವಿಧ್ಯತಿ॥ 13-3-12 (81378) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದಾರುಣೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೈತ್ರೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉಚ್ಯತೇ। ಆಚಾರ್ಯಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಶಾಸ್ತಾ ಕಿಂ ಪ್ರಹರಿಷ್ಯತಿ॥ 13-3-13 (81379) ಅಯಂ ತು ಪಾಪಪ್ರಕೃತಿರ್ಬಾಲೇ ನ ಕುರುತೇ ದಯಾಂ। ಸ್ವಯೋನಿಂ ಮಾನಯತ್ಯೇಷ ಭಾವೋ ಭಾವಂ ನಿಯಚ್ಛತಿ॥ 13-3-14 (81380) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ಮತಂಗಸ್ತು ದಾರುಣಂ ರಾಸಭೀವಚಃ। ಅವತೀರ್ಯ ರಥಾತ್ತೂರ್ಣಂ ರಾಸಭೀಂ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ॥ 13-3-15 (81381) ಬ್ರೂಹಿ ರಾಸಭಿ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಮಾತಾ ಮೇ ಯೇನ ದೂಷಿತಾ। ಕೇನ ಮಾಂ ವೇತ್ಸಿ ಚಂಡಾಲಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಕೇನ ಮೇಽನಶತ್। ತತ್ತ್ವೇನೈತನ್ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞೇ ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಮಶೇಷತಃ॥ 13-3-16 (81382) ಗರ್ದಭ್ಯುವಾಚ। 13-3-17x (6752) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ವೃಷಲೇನ ತ್ವಂ ಮತ್ತಾಯಾಂ ನಾಪಿತೇನ ಹ। ಜಾತಸ್ತ್ವಮಸಿ ಚಂಡಾಲೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ತೇನ ತೇಽನಶತ್॥ 13-3-17 (81383) ಏವಮುಕ್ತೋ ಮತಂಗಸ್ತು ಪ್ರತಿಪ್ರಾಯಾದ್ಗೃಹಂ ಪುನಃ। ತಮಾಗತಮಭಿಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಪಿತಾ ವಾಕ್ಯಮಥಾಬ್ರವೀತ್॥ 13-3-18 (81384) ಯಸ್ತ್ವಂ ಯಜ್ಞಾರ್ಥಸಂಸಿದ್ಧೌ ನಿಯುಕ್ತೋ ಗುರುಕರ್ಮಣಿ। ಕಸ್ಮಾತ್ಪ್ರತಿನಿವೃತ್ತೋಸಿ ಕಚ್ಚಿನ್ನ ಕುಶಲಂ ತವ॥ 13-3-19 (81385) ಮತಂಗ ಉವಾಚ। 13-3-20x (6753) ಅಂತ್ಯಯೋನಿರಯೋನಿರ್ವಾ ಕಥಂ ಸ ಕುಶಲೀ ಭವೇತ್। ಕುಶಲಂ ತು ಕುತಸ್ತಸ್ಯ ಯಸ್ಯೇಯಂ ಜನನೀ ಪಿತಃ॥ 13-3-20 (81386) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ವೃಷಲಾಂಜಾತಂ ಪಿತರ್ವೇದಯತೇ ಹಿ ಮಾಂ। ಅಮಾನುಷೀ ಗರ್ದಭೀಯಂ ತಸ್ಮಾತ್ತಪ್ಸ್ಯೇ ತಪೋ ಮಹತ್॥ 13-3-21 (81387) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಪಿತರಂ ಪ್ರತಸ್ಥೇ ಕೃತನಿಶ್ಚಯಃ। ತತೋ ಗತ್ವಾ ಮಹಾರಣ್ಯಮತಪತ್ಸುಮಹತ್ತಪಃ॥ 13-3-22 (81388) ತತಃ ಸ ತಾಪಯಾಮಾಸ ವಿಬುಧಾಂಸ್ತಪಸಾಽನ್ವಿತಃ। ಮತಂಗಃ ಸುಸುಖಂ ಪ್ರೇಪ್ಸುಃ ಸ್ಥಾನಂ ಸುಚರಿತಾದಪಿ॥ 13-3-23 (81389) ತಂ ತಥಾ ತಪಸಾ ಯುಕ್ತಮುವಾಚ ಹರಿವಾಹನಃ। ಮತಂಗ ತಪ್ಸ್ಯಸೇ ಕಿಂ ತ್ವಂ ಭೋಗಾನುತ್ಸೃಜ್ಯ ಮಾನುಷಾನ್॥ 13-3-24 (81390) ವರಂ ದದಾಮಿ ತೇ ಹಂತ ವೃಣೀಷ್ವ ತ್ವಂ ಯದಿಚ್ಛಸಿ। ಯಚ್ಚಾಪ್ಯವಾಪ್ಯಂ ಹೃದಿ ತೇ ಸರ್ವಂ ತದ್ಬ್ರೂಹಿ ಮಾ ಚಿರಂ॥ 13-3-25 (81391) ಮತಂಗ ಉವಾಚ। 13-3-26x (6754) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಕಾಮಯಾನೋಽಹಮಿದಮಾರಬ್ಧವಾಂಸ್ತಪಃ। ಗಚ್ಛೇಯಂ ತದವಾಪ್ಯೇಹ ವರ ಏಷ ವೃತೋ ಮಯಾ॥ 13-3-26 (81392) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-3-27x (6755) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ತು ವಚನಂ ತಮುವಾಚ ಪುರದರಃ। ಮತಂಗ ದುರ್ಲಭಮಿದಂ ವಿಪ್ರತ್ವಂ ಪ್ರಾರ್ಥ್ಯತೇ ತ್ವಯಾ॥ 13-3-27 (81393) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಾನಸ್ತ್ವಮಪ್ರಾಪ್ಯಮಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ। ವಿನಶಿಷ್ಯಸಿ ದುರ್ಬುದ್ಧೇ ತದುಪಾರಮ ಮಾ ಚಿರಂ॥ 13-3-28 (81394) ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಯತ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ತಪೋ ಯದತಿವರ್ತತೇ। ತದಗ್ರ್ಯಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಾನಸ್ತ್ವಮಚಿರಾದ್ವಿನಶಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-3-29 (81395) ದೇವತಾಸುರಮರ್ತ್ಯೇಷು ಯತ್ಪವಿತ್ರಂ ಪರಂ ಸ್ಮೃತಂ। ಚಂಡಾಲಯೋನೌ ಜಾತೇನ ನ ತತ್ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಕಥಂಚನ॥ ॥ 13-3-30 (81396) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 3 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-3-1 ವೃತ್ತಮಾಚಾರಃ। ಶೀಲಂ ವಿನಯಃ॥ 7-3-4 ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಚೇದಿಚ್ಛೇತ್ತರ್ಹಿ ಕೇನ ಪ್ರಾಪ್ತುಯಾತ್ತದಿತಿ ಅನುಷಜ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಂ॥ 7-3-7 ಪರ್ಯಾಯೇ ಆವೃತ್ತೌ ಜನ್ಮನಾಂ॥ 7-3-9 ತುಲ್ಯವರ್ಣಃ ಅನ್ಯವರ್ಣಜೋಽಪಿ ಜಾತಕರ್ಮಾದಿಸಂಸ್ಕಾರಯೋಗಾತ್ತುಲ್ಯವರ್ಣತ್ವಂ ಗತಃ। ನಾಮ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ॥ 7-3-10 ಯಜ್ಞಕಾರಃ ಯಜ್ಞಂ ಕಾರಯನ್ ಆರ್ತ್ವಿಜ್ಯಂ ಕುರ್ವನ್ನಿತ್ಯರ್ಥಃ। ಪ್ರಾಯಾತ್ ಅಗ್ನಿಚಯನಾರ್ಥಮಿಷ್ಟಕಾ ಆನೇತುಮಿತ್ಯರ್ಥಾದ್ಗಂಯತೇ॥ 7-3-11 ಬಾಲಂ ಅಶಿಕ್ಷಿತಂ॥ 7-3-14 ಬಾಲೇ ತ್ವಯಿ। ಭಾವಃ ಜಾತಿಸ್ವಭಾವಃ। ಭಾವಂ ವುದ್ಧಿಂ ನಿಯಚ್ಛತಿ ಮಾರ್ಗಾಂತರಾದಪಕರ್ಷತಿ। ಭಾವಂ ಭಾವೋಽಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-3-15 ಕರುಣಂ ರಾಸಭೀವಚ ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-3-19 ಸಂಸಿದ್ಧೌ ಸಂಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ॥ 7-3-20 ಅಂತ್ಯಯೋನಿಶ್ಚಂಡಾಲಜಾತಿಃ। ಅಯೋನಿಸ್ತದನ್ಯಃ ಕುತ್ಸಿತಯೋನಿಃ। ತಯೋರ್ಹೀನಕರ್ಮತಯಾ ಕುಶಲಿತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-3-23 ಸುಚರಿತಾತ್ತಪಸಶ್ಚ ಹೇತೋಃ ಸ್ಥಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಸುಖೇನ ಪ್ರೇಪ್ಸುರ್ವಿಬುಧಾಂಸ್ತಾಪಯಾಮಾಸೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-3-24 ಹರಿವಾಹನ ಇಂದ್ರಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಏವಮುಕ್ತೋ ಮತಂಗಸ್ತು ಸಂಶಿತಾತ್ಮಾ ಯತವ್ರತಃ। ಅತಿಷ್ಠದೇಕಪಾದೇನ ವರ್ಷಾಣಾಂ ಶತಮಚ್ಯುತಃ॥ 13-4-1 (81397) ತಮುವಾಚ ತತಃ ಶಕ್ರಃ ಪುನರೇವ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ದುರ್ಲಭಂ ತಾತ ಪ್ರಾರ್ಥಯಾನೋ ನ ಲಪ್ಸ್ಯಸೇ॥ 13-4-2 (81398) ಮತಂಗ ಪರಮಂ ಸ್ಥಾನಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯನ್ವಿನಶಿಷ್ಯಸಿ। ಮಾ ಕೃಥಾಃ ಸಾಹಸಂ ಪುತ್ರ ನೈಷ ಧರ್ಮಪಥಸ್ತವ॥ 13-4-3 (81399) `ವಿಮಾರ್ಗತೋ ಮಾರ್ಗಮಾಣಃ ಸರ್ವಥಾ ನಭವಿಷ್ಯಸಿ'। ನ ಹಿ ಶಕ್ಯಂ ತ್ವಯಾ ಪ್ರಾಪ್ತುಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಿಹ ದುರ್ಮತೇ। ಅಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಾನೋ ಹಿ ನಚಿರಾದ್ವಿನಶಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-4-4 (81400) ಮತಂಗ ಪರಮಂ ಸ್ಥಾನಂ ವಾರ್ಯಮಾಣೋಽಸಕೃನ್ಮಯಾ। ಚಿಕೀರ್ಷಸ್ಯೇವ ತಪಸಾ ಸರ್ವಥಾ ನಭವಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-4-5 (81401) ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಿಗತಃ ಸರ್ವೋ ಮಾನುಷ್ಯಂ ಯದಿ ಗಚ್ಛತಿ। ಸ ಜಾಯತೇ ಪುಲ್ಕಸೋ ವಾ ಚಂಡಾಲೋ ವಾಽಪ್ಯಸಂಶಯಃ॥ 13-4-6 (81402) ಪುಲ್ಕಸಃ ಪಾಪಯೋನಿರ್ವಾ ಯಃ ಕಶ್ಚಿದಿಹ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ। ಸ ತಸ್ಯಾಮೇವ ಸುಚಿರಂ ಮತಂಗ ಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-4-7 (81403) ತತೋ ದಶಶತೇ ಕಾಲೇ ಲಭತೇ ಶೂದ್ರತಾಮಪಿ। ಶೂದ್ರಯೋನಾವಪಿ ತತೋ ಬಹುಶಃ ಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-4-8 (81404) ತತಸ್ತ್ರಿಂಶದ್ಗಣೇ ಕಾಲೇ ಲಭತೇ ವೈಶ್ಯತಾಮಪಿ। ವೈಶ್ಯತಾಯಾಂ ಚಿರಂ ಕಾಲಂ ತತ್ರೈವ ಪರಿವರ್ತತೇ। ತತಃ ಷಷ್ಟಿಗುಣೇ ಕಾಲೇ ರಾಜನ್ಯೋ ನಾಮ ಜಾಯತೇ॥ 13-4-9 (81405) ತತಃ ಷಷ್ಟಿಗುಣೇ ಕಾಲೇ ಲಭತೇ ಬ್ರಹ್ಮಬಂಧುತಾಂ। ಬ್ರಹ್ಮಬಂಧುಶ್ಚಿರಂ ಕಾಲಂ ತತಸ್ತು ಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-4-10 (81406) ತತಸ್ತು ದ್ವಿಶತೇ ಕಾಲೇ ಲಭತೇ ಕಾಂಡಪೃಷ್ಠತಾಂ। ಕಾಂಡಪೃಷ್ಠಶ್ಚಿರಂ ಕಾಲಂ ತತ್ರೈವ ಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-4-11 (81407) ತತಸ್ತು ತ್ರಿಶತೇ ಕಾಲೇ ಲಭತೇ ಜಪತಾಮಪಿ। ತಂ ಚ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಚಿರಂ ಕಾಲಂ ತತ್ರೈವ ಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-4-12 (81408) ತತಶ್ಚತುಃಶತೇ ಕಾಲೇ ಶ್ರೋತ್ರಿಯೋ ನಾಮ ಜಾಯತೇ। ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವೇ ಚಿರಂ ಕಾಲಂ ತತ್ರೈವ ಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-4-13 (81409) ತದೇವಂ ಶೋಕಹರ್ಷೌ ತು ಕಾಮದ್ವೇಷೌ ಚ ಪುತ್ರಕ। ಅತಿಮಾನಾತಿವಾದೌ ಚ ಪ್ರವಿಶೇತೇ ದ್ವಿಜಾಧಮಂ॥ 13-4-14 (81410) ತಾಂಶ್ಚೇಜ್ಜಯತಿ ಶತ್ರೂನ್ಸ ತದಾ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಸದ್ಗತಿಂ। ಅಥ ತೇ ವೈ ಜಯಂತ್ಯೇನಂ ತಾಲಂ ಪಕ್ವಮಿವಾಪತೇತ್॥ 13-4-15 (81411) ಮತಂಗ ಸಂಪ್ರಧಾರ್ಯೈವಂ ಯದಹಂ ತ್ವಾಮಚೂಚುದಂ। ವೃಣೀಷ್ವ ಕಾಮಮನ್ಯಂ ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಹಿ ಸುದುರ್ಲಭಂ॥ ॥ 13-4-16 (81412) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 4 ॥।

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-4-11 ಕಾಂಡಪೃಷ್ಠತಾಂ ಶಸ್ತ್ರಜೀವಿತ್ವಂ॥ 7-4-12 ಜಪತಾಂ ಗಾಯತ್ರೀಮಾತ್ರಸೇವಿನಾಂ ಕುಲೇ ಜನ್ಮೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-4-13 ಶ್ರೋತ್ರಿಯಃ ಅಧೀತವೇದಃ॥ 7-4-14 ತತ್ ತದಾ ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವಲಾಭೇಽಪಿ॥ 7-4-15 ತೇ ಶೋಕಾದಯಃ। ಏನಂ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಂ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಏವಮುಕ್ತೋ ಮತಂಗಸ್ತು ಸಂಶಿತಾತ್ಮಾ ಯತವ್ರತಃ। ಸಹಸ್ರಮೇಕಪಾದೇನ ತತೋ ಧ್ಯಾನೇ ವ್ಯತಿಷ್ಠತ॥ 13-5-1 (81413) ತಂ ಸಹಸ್ರಾವರೇ ಕಾಲೇ ಶಕ್ರೋ ದ್ರಷ್ಟುಮುಪಾಗಮತ್। ತದೇವ ಚ ಪುನರ್ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಬಲವೃತ್ರಹಾ॥ 13-5-2 (81414) ಮತಂಗ ಉವಾಚ। 13-5-3x (6756) ಇದಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಂ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಸಮಾಹಿತಃ। ಅತಿಷ್ಠಮೇಕಪಾದೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ನಾಪ್ನುಯಾಂ ಕಥಂ॥ 13-5-3 (81415) ಶಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-5-4x (6757) ಚಂಡಾಲಯೋನೋ ಜಾತೇನ ನಾವಾಪ್ಯಂ ವೈ ಕಥಂಚನ। ಅನ್ಯಂ ಕಾಮಂ ವೃಣೀಷ್ವ ತ್ವಂ ಮಾ ವೃಥಾ ತೇಽಸ್ತ್ವಯಂ ಶ್ರಮಃ॥ 13-5-4 (81416) ಏವಮುಕ್ತೋ ಮತಂಗಸ್ತು ಭೃಶಂ ಶೋಕಪರಾಯಣಃ। ಅಧ್ಯತಿಷ್ಠದ್ಗಯಾಂ ಗತ್ವಾ ಸೋಽಂಗುಷ್ಟೇನ ಶತಂ ಸಮಾಃ॥ 13-5-5 (81417) ಸುದುರ್ವಹಂ ವಹನ್ಯೋಗಂ ಕೃಶೋ ಧಮನಿಸಂತತಃ। ತ್ವಗಸ್ಥಿಭೂತೋ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಸ ತತಾಪೇತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ॥ 13-5-6 (81418) ತಂ ತಪಂತಮಭಿದ್ರುತ್ಯ ಪಾಣಿಂ ಜಗ್ರಾಹ ವಾಸವಃ। ವರಾಣಾಮೀಶ್ವರೋ ದಾತಾ ಸರ್ವಭೂತಹಿತೇ ರತಃ॥ 13-5-7 (81419) ಶಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-5-8x (6758) ಮತಂಗ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಂ ತೇ ವಿರುದ್ಧಮಿಹ ದೃಶ್ಯತೇ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ದುರ್ಲಭತರಂ ಸಂವೃತಂ ಪರಿಪಂಥಿಭಿಃ॥ 13-5-8 (81420) ಪೂಜಯನ್ಸುಖಮಾಪ್ನೋತಿ ದುಃಖಮಾಪ್ನೋತ್ಯಪೂಜಯನ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಯೋಗಕ್ಷೇಮಃ ಸಮಾಹಿತಃ॥ 13-5-9 (81421) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋಽನುತೃಪ್ಯಂತೇ ಪಿತರೋ ದೇವತಾಸ್ತಥಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಮತಂಗ ಪರ ಉಚ್ಯತೇ॥ 13-5-10 (81422) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಕುರುತೇ ತದ್ಧಿ ಯಥಾ ಯದ್ಯಚ್ಚ ವಾಂಛತಿ॥ 13-5-11 (81423) ಬಹ್ವೀಸ್ತು ಸಂಸರನ್ಯೋನೀರ್ಜಾಯಮಾನಃ ಪನುಃಪುನಃ। ಪರ್ಯಾಯೇ ತಾತ ಕಸ್ಮಿಂಶ್ಚಿದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಿಹ ವಿಂದತಿ॥ 13-5-12 (81424) ತದುತ್ಸೃಜ್ಯೇಹ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ। ಅನ್ಯಂ ವರಂ ವೃಣೀಷ್ವ ತ್ವಂ ದುರ್ಲಭೋಽಯಂ ಹಿ ತೇ ವರಃ॥ 13-5-13 (81425) ಕಿಂ ಮಾಂ ತುದಸಿ ದುಃಖಾರ್ತಂ ಮೃತಂ ಮಾರಯಸೇ ಚ ಮಾಂ। ತ್ವಾಂ ತು ಶೋಚಾಮಿ ಯೋ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ನ ಬುಭೂಷಸೇ॥ 13-5-14 (81426) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಯದಿ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ತ್ರಿಭಿರ್ವರ್ಣೈರ್ದುರಾಸದಂ। ಸುದುರ್ಲಭಂ ಸದಾವಾಪ್ಯ ನಾನುತಿಷ್ಠಂತಿ ಮಾನವಾಃ॥ 13-5-15 (81427) ಯೇ ಪಾಪೇಭ್ಯಃ ಪಾಪತಮಾಸ್ತೇಷಾಮಧಮ ಏವ ಸಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಯೋಽವಜಾನೀತೇ ಧನಂ ಲಬ್ಧ್ವೇವ ದುರ್ಲಭಂ॥ 13-5-16 (81428) ದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ಖಲು ವಿಪ್ರತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ದುರನುಪಾಲನಂ। ದುರವಾಪಮವಾಪ್ಯೈತನ್ನಾನುತಿಷ್ಠಂತಿ ಮಾನವಾಃ॥ 13-5-17 (81429) ಏಕಾರಾಮೋ ಹ್ಯಹಂ ಶಕ್ರ ನಿರ್ಂದ್ವದ್ವೋ ನಿಷ್ಪರಿಗ್ರಹಃ। ಅಹಿಂಸಾದಮಮಾಸ್ಥಾಯ ಕಥಂ ನಾರ್ಹಾಮಿ ವಿಪ್ರತಾಂ॥ 13-5-18 (81430) ದೈವಂ ತು ಕಥಮೇತದ್ವೈ ಯದಹಂ ಮಾತೃದೋಷತಃ। ಏತಾಮವಸ್ಥಾಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ಧರ್ಮಜ್ಞಃ ಸನ್ಪುರಂದರಂ॥ 13-5-19 (81431) ನೂನಂ ದೈವಂ ನ ಶಕ್ಯಂ ಹಿ ಪೌರುಷೇಣಾತಿವರ್ತಿತುಂ। ಯದರ್ಥಂ ಯತ್ನವಾನೇವ ನ ಲಭೇ ವಿಪ್ರತಾಂ ವಿಭೋ॥ 13-5-20 (81432) ಏವಂಗತೇ ತು ಧರ್ಮಜ್ಞ ದಾತುಮರ್ಹಸಿ ಮೇ ವರಂ। ಯದಿ ತೇಽಹಮನುಗ್ರಾಹ್ಯಃ ಕಿಚಿದ್ವಾ ಸುಕೃತಂ ಮಮ॥ 13-5-21 (81433) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-5-22x (6759) ವೃಣೀಷ್ವೇತಿ ತದಾ ಪ್ರಾಹ ತತಸ್ತಂ ಬಲವೃತ್ರಹಾ। ಚೋದಿತಸ್ತು ಮಹೇಂದ್ರೇಣ ಮತಂಗಃ ಪ್ರಾಬ್ರವೀದಿದಂ॥ 13-5-22 (81434) ಯಥಾ ಕಾಮವಿಹಾರೀ ಸ್ಯಾಂ ಕಾಮರೂಪೀ ವಿಹಂಗಮಃ। ಬ್ರಹ್ಮಕ್ಷತ್ರಾವಿರೋಧೇನ ಪೂಜಾಂ ಚ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಮಹಂ॥ 13-5-23 (81435) ಯಥಾ ಮಮಾಕ್ಷಯಾ ಕೀರ್ತಿರ್ಭವೇಚ್ಚಾಪಿ ಪುರಂದರ। ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ ತದ್ದೇವ ಶಿರಸಾ ತ್ವಾಂ ಪ್ರಸಾದಯೇ॥ 13-5-24 (81436) ಶಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-5-25x (6760) ಮತಂಗ ಗಂಯತಾಂ ಶೀಘ್ರಮೇವಮೇತದ್ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಸರ್ವಾಸ್ತ್ವಯಾ ಲೋಕೇ ಯಕ್ಷ್ಯಂತೇ ಭೂತಿಕರ್ಮಣಿ॥ 13-5-25 (81437) ಛಂದೋದೇವ ಇತಿ ಖ್ಯಾತಃ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಪೂಜ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ। ಕೀರ್ತಿಶ್ಚ ತೇಽತುಲಾ ವತ್ಸ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಯಾಸ್ಯತಿ॥ 13-5-26 (81438) ಏವಂ ತಸ್ಮೈ ವರಂ ದತ್ತ್ವಾ ವಾಸವೋಽಂತರಧೀಯತ। ಪ್ರಾಣಾಂಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮತಂಗೋಪಿ ಪ್ರಾಪ ತತ್ಸ್ಥಾನಮುತ್ತಮಂ॥ 13-5-27 (81439) ಏವಮೇವ ಪರಂ ಸ್ಥಾನಂ ಮರ್ತ್ಯಾನಾಂ ಭರತರ್ಷಭ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ನಾಮ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಮಿಂದ್ರೇಣೋಕ್ತಂ ಮಹಾತ್ಮನಾ॥ ॥ 13-5-28 (81440) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚಮೋಧ್ಯಾಯಃ॥ 5 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-5-1 ಸಹಸ್ರಂ ವತ್ಸರಾಂ॥ 7-5-7 ಅಭಿದ್ರುತ್ಯ ಗತ್ವಾ॥ 7-5-8 ಪರಿಪಂಥಿಭಿಃ ಕಾಮಾದ್ಯೈಶ್ಚೋರೈಃ ಸಂವೃತಮತೋ ದುಃಸಂರಕ್ಷ್ಯಮಪೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-5-9 ಅಪೂಜಯನ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-5-10 ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಸ್ತದ್ದ್ವಾರಾ ದೇವಾದಯಸ್ತೃಪ್ಯಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-5-11 ಯದ್ಯದ್ವಾಂಛತಿ ತತ್ತತ್ಕುರುತೇ॥ 7-5-15 ನಾನುತಿಷ್ಠಂತಿ ತದುಚಿತಾನ್ ಶಮದಮಾದೀನ್ನ ಸೇವಂತೇಽತಃ ಪ್ರಾಪ್ತಮಪಿ ದುಃಸಂರಕ್ಷ್ಯಮಿತಿ ಭಾವಃ॥ 7-5-16 ಅವಜಾನೀತೇ ಅವಜ್ಞಾಂ ಕರೋತಿ। ನ ರಕ್ಷತೀತಿ ಯಾವತ್॥ 7-5-19 ದೈವಂ ಪ್ರಾಕ್ಕರ್ಮ। ಯತ್ ಯತಃ ಏತಾಂ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವರೂಪಾಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಯದಿ ದುಷ್ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ತ್ರಿಭಿರ್ವರ್ಣೈರ್ನರಾಧಿಪ। ಕಥಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಮಹಾರಾಜ ಕ್ಷತ್ರಿಯೇಣ ಮಹಾತ್ಮನಾ॥ 13-6-1 (81441) ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರೇಣ ಧರ್ಮಾತ್ಮನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಂ ನರರ್ಷಭ। ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ತ್ವೇನ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-6-2 (81442) ತೇನ ಹ್ಯಮಿತವೀರ್ಯೇಣ ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಹತಂ ಪುತ್ರಶತಂ ಸದ್ಯಸ್ತಪಸಾಽಪಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-6-3 (81443) ಯಾತುಧಾನಾಶ್ಚ ಬಹವೋ ರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತಿಗ್ಮತೇಜಸಃ। ಮನ್ಯುನಾಽಽವಿಷ್ಟದೇಹೇನ ಸೃಷ್ಟಾಃ ಕಾಲಾಂತಕೋಪಮಾಃ॥ 13-6-4 (81444) ಮಹಾನ್ಕುಶಿಕವಂಶಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಶತಸಂಕುಲಃ। ಸ್ಥಾಪಿತೋ ನರಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ವಿದ್ವದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಂಕುಲಃ॥ 13-6-5 (81445) ಋತೀಕಸ್ಯಾತ್ಮಜಶ್ಚೈವ ಶುನಃಶೇಪೋ ಮಹಾತಪಾಃ। ವಿಮೋಕ್ಷಿತೋ ಮಹಾಸತ್ರಾತ್ಪಶುತಾಮಪ್ಯುಪಾಗತಃ॥ 13-6-6 (81446) ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರಕ್ರತೌ ದೇವಾಂಸ್ತೋಷಯಿತ್ವಾಽಽತ್ಮತೇಜಸಾ। ಪುತ್ರತಾಮನುಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯ ಧೀಮತಃ॥ 13-6-7 (81447) ನಾಭಿವಾದಯತೇ ಜ್ಯೇಷ್ಠಂ ದೇವರಾತಂ ನರಾಧಿಪ। ಪುತ್ರಾಃ ಪಂಚಶತಂ ಚಾಪಿ ಶಪ್ತಾಃ ಶ್ವಪಚತಾಂ ಗತಾಃ॥ 13-6-8 (81448) ತ್ರಿಶಂಕುರ್ಬಂಧುಭಿರ್ಮುಕ್ತ ಐಕ್ಷ್ವಾಕಃ ಪ್ರೀತಿಪೂರ್ವಕಂ। ಅವಾಕ್ಶಿರಾದಿವಂ ನೀತೋ ದಕ್ಷಿಣಾಮಾಶ್ರಿತೋದಿಶಂ॥ 13-6-9 (81449) ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯ ಭಗಿನೀ ನದೀ ದೇವರ್ಷಿಸೇವಿತಾ। ಕೌಶಿಕೀತಿ ಕೃತಾ ಪುಣ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸುರಸೇವಿತಾ॥ 13-6-10 (81450) ತಪೋವಿಘ್ನಕರೀ ಚೈವ ಪಂಚಚೂಡಾ ಸುಸಂಮತಾ। ರಂಭಾ ನಾಮಾಪ್ಸರಾಃ ಶಾಪಾದ್ಯಸ್ಯ ಶೈಲತ್ವಮಾಗತಾ॥ 13-6-11 (81451) ತಥೈವಾಸ್ಯ ಭಯಾದ್ಬದ್ಧ್ವಾ ವಸಿಷ್ಠಃ ಸಲಿಲೇ ಪುರಾ। ಆತ್ಮಾನಂ ಮಂಜಯಞ್ಶ್ರೀಮಾನ್ವಿಪಾಶಃ ಪುನರುತ್ಥಿತಃ॥ 13-6-12 (81452) ತದಾಪ್ರಭೃತಿ ಪುಣ್ಯಾ ಹಿ ವಿಪಾಶಾಽಭೂನ್ಮಹಾನದೀ। ವಿಖ್ಯಾತಾ ಕರ್ಮಣಾ ತೇನ ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-6-13 (81453) ವಶ್ಯಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ಯೇನ ದೇವಸೇನಾಗ್ರಗಃ ಪ್ರಭುಃ। ಸ್ತುತಃ ಪ್ರೀತಮನಾಶ್ಚಾಸೀಚ್ಛಾಪಾಚ್ಚೈನಮಮುಂಚತ॥ 13-6-14 (81454) ಧ್ರುವಸ್ಯೌತ್ತಾನಪಾದಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷೀಣಾಂ ತಥೈವ ಚ। ಮಧ್ಯೇ ಜ್ವಲತಿ ಯೋ ನಿತ್ಯಮುದೀಚೀಮಾಶ್ರಿತೋ ದಿಶಂ॥ 13-6-15 (81455) ತಸ್ಯೈತಾನಿ ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ ತಥಾಽನ್ಯಾನಿ ಚ ಕೌರವ। ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯೇತ್ಯತೋ ಜಾತಮಿದಂ ಕೌಹತೂಲಂ ಮಮ॥ 13-6-16 (81456) ಕಿಮೇತದಿತಿ ತತ್ತ್ವೇನ ಪ್ರಬ್ರೂಹಿ ಭರತರ್ಷಭ। ದೇಹಾಂತರಮನಾಸಾದ್ಯ ಕಥಂ ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಭವತ್॥ 13-6-17 (81457) ಏತತ್ತತ್ವೇನ ಮೇ ತಾತ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ। ಮತಂಗಸ್ಯ ಯಥಾತತ್ತ್ವಂ ತಥೈವೈತದ್ವದಸ್ವ ಮೇ॥ 13-6-18 (81458) ಸ್ಥಾನೇ ಮತಂಗೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ನಾಲಭದ್ಭರತರ್ಷಭ। ಚಂಡಾಲಯೋನೌಜಾತೋ ಹಿ ಕಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಮಾಪ್ತವಾನ್॥ ॥ 13-6-19 (81459) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನದರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 6 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-6-1 ಶುನಃಶೇಷೋ ದೇವಾಂಸ್ತೋಷಯಿತ್ವಾ ತೈರ್ಮೋಕ್ಷಿತಃ ಸನ್ಪುತ್ರತಾಂ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯಾನುಸಂಪ್ರಾಪ್ತ ಇತ್ಯುತ್ತರೇಣ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-6-8 ನಾಭಿವಾದಯತೇ ನ ನಮಸ್ಕುರ್ವಂತಿ। ಅನುಸ್ವಾರಲೋಷ ಆರ್ಷಃ। ದೇವರಾತಂ ದೇವೈರ್ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಾಯ ದತ್ತಂ ತೇನ ಚ ಜ್ಯೇಷ್ಠಂ ಕೃತಂ ಸಂತಂ। ಶಪ್ತಾ ಯೇನೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-6-9 ಬಂಧುಭಿರ್ಮುಕ್ತಃ। ವಸಿಷ್ಠಶಾಪೇನ ಚಂಡಾಲತಾಂ ಗತತ್ವಾತ್। ದಿವಂ ಯೇನ ನೀತಃ॥ 7-6-11 ಪಂಚ ಚೂಡಾಃ ವಲಯಭೇದಾ ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ॥ 7-6-14 ತ್ರಿಶಂಕುಂ ಯಾಜಯನ್ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರೋ ವಸಿಷ್ಟಪುತ್ರೈಃ ಶಪ್ತಃ ಶ್ವಪಚಸ್ಯ ಯಾಜಕಸ್ತ್ವಂ ಶ್ವಪಚೋ ಭವಿಷ್ಯಸೀತಿ। ತಂ ಶಾಪಮೃತಂ ಕರ್ತುಂ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಃ ಕಸ್ಯಾಂಚಿದಾಪದಿ ಶ್ವಜಾಘನೀಂ ಚೌರ್ಯೇಣಾರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಪಕ್ತುಮಾರೇಭೇ। ತಾಮಿಂದ್ರಃ ಶ್ಯೇನರೂಪೇಣ ಹೃತವಾನ್। ತಾವತೈವಾಯಂ ಶಾಪಾನ್ಮುಕ್ತೋ ವವರ್ಷ ಚೇಂದ್ರ ಇತಿ। ದೇವಸೇನಾನಾಮಗ್ರಗಃ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಇಂದ್ರಃ॥ 7-6-15 ಜ್ವಲತಿ ತಾರಾರೂಪೇಣ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಶ್ರೂಯತಾಂ ಪಾರ್ಥ ತತ್ತ್ವೇನ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರೋ ಯಥಾ ಪುರಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಂ ಗತಸ್ತಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿತ್ವಂ ತಥೈವ ಚ॥ 13-7-1 (81460) ಭರತಸ್ಯಾನ್ವವಾಯೇ ವೈ ಮಿಥಿಲೋ ನಾಮ ಪಾರ್ಥಿವಃ। ಬಭೂವ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಯಜ್ವಾ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರಃ॥ 13-7-2 (81461) ತಸ್ಯ ಪುತ್ರೋ ಮಹಾನಾಸೀಂಜಹ್ನುರ್ನಾಮ ನರೇಶ್ವರಃ। ದುಹಿತೃತ್ವಮನುಪ್ರಾಪ್ತಾ ಗಂಗಾ ಯಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-7-3 (81462) ತಸ್ಯಾತ್ಮಜಸ್ತುಲ್ಯಗುಣಃ ಸಿಂಧುದ್ವೀಪೋ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಸಿಂಧುದ್ವೀಪಾಚ್ಚ ರಾಜರ್ಷಿರ್ಬಲಾಕಾಶ್ವೋ ಮಹಾಬಲಃ॥ 13-7-4 (81463) ವಲ್ಲಭಸ್ತಸ್ಯ ತನಯಃ ಸಾಕ್ಷಾದ್ಧರ್ಮ ಇವಾಪರಃ। ಕುಶಿಕಸ್ತಸ್ಯ ತನಯಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಸಮದ್ಯುತಿಃ॥ 13-7-5 (81464) ಕುಶಿಕಸ್ಯಾತ್ಮಜಃ ಶ್ರೀಮಾನ್ಗಾಧಿರ್ನಾಮ ಜನೇಶ್ವರಃ। ಅಪುತ್ರಃ ಪ್ರಸವೇನಾರ್ಥೀ ವನವಾಸಮುಪಾವಸತ್॥ 13-7-6 (81465) ಕನ್ಯಾ ಜಜ್ಞೇ ಸುತಾತ್ತಸ್ಯ ವನೇ ನಿವಸತಃ ಸತಃ। ನಾಂನಾ ಸತ್ಯವತೀ ನಾಮ ರೂಪೇಣಾಪ್ರತಿಮಾ ಭುವಿ॥ 13-7-7 (81466) ತಾಂ ವವ್ರೇ ಭಾರ್ಗವಃ ಶ್ರೀಮಾಂಶ್ಚ್ಯವನಸ್ಯಾತ್ಮಸಂಭವಃ। ಋಚೀಕ ಇತಿ ವಿಖ್ಯಾತೋ ವಿಪುಲೇ ತಪಸಿ ಸ್ಥಿತಃ॥ 13-7-8 (81467) ಸ ತಾಂ ನ ಪ್ರದದೌ ತಸ್ಮೈ ಋಚೀಕಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ದರಿದ್ರ ಇತಿ ಮತ್ವಾ ವೈ ಗಾಧಿಃ ಶತ್ರುನಿಬರ್ಹಣಃ॥ 13-7-9 (81468) ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ಪುನರ್ಯಾಂತಮಬ್ರವೀದ್ರಾಜಸತ್ತಪ್ರಃ। ಶುಲ್ಕಂ ಪ್ರದೀಯತಾಂ ಮಹ್ಯಂ ತತೋ ವತ್ಸ್ಯಸಿ ಮೇ ಸುತಾಂ॥ 13-7-10 (81469) ಋಚೀಕ ಉವಾಚ। 13-7-11x (6761) ಕಿಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಾಮಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ತುಭ್ಯಂ ಶುಲ್ಕಮಹಂ ನೃಪ। ದುಹಿತುರ್ಬ್ರೂಹ್ಯಸಂಸಕ್ತೋ ಮಾಽಭೂತ್ತತ್ರ ವಿಚಾರಣಾ॥ 13-7-11 (81470) ಗಾಧಿರುವಾಚ। 13-7-12x (6762) ಚಂದ್ರರಶ್ಮಿಪ್ರಕಾಶಾನಾಂ ಹಯಾನಾಂ ವಾತರಹಸಾಂ। ಏಕತಃ ಶ್ಯಾಮಕರ್ಣಾನಾಂ ಸಹಸ್ರಂ ದಾಹ ಭಾರ್ಗವ॥ 13-7-12 (81471) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-7-13x (6763) ತತಃ ಸ ಭೃಗುಶಾರ್ದೂಲಶ್ಚ್ಯವನಸ್ಯಾತ್ಮಜಃ ಪ್ರಭುಃ। ಅಬ್ರವೀದ್ವರುಣಂ ದೇವಮಾದಿತ್ಯಂ ಪತಿಮಂಭಸಾಂ॥ 13-7-13 (81472) ಏಕತಃ ಶ್ಯಾಮಕರ್ಣಾನಾಂ ಹಯಾನಾಂ ಚಂದ್ರವರ್ಚಸಾಂ। ಸಹಸ್ರಂ ವಾತವೇಗಾನಾಂ ಭಿಕ್ಷೇ ತ್ವಾಂ ದೇವಸತ್ತಮ॥ 13-7-14 (81473) ತಥೇತಿ ವರುಣೋ ದೇವ ಆದಿತ್ಯೋ ಭೃಗುಸತ್ತಮಂ। ಉವಾಚ ಯತ್ರ ತೇ ಚ್ಛಂದಸ್ತತ್ರೋತ್ಥಾಸ್ಯಂತಿ ವಾಜಿನಃ॥ 13-7-15 (81474) ಧ್ಯಾತಮಾತ್ರೇ ಋಚೀಕೇನ ಹಯಾನಾಂ ಚಂದ್ರವರ್ಚಸಾಂ। ಗಂಗಾಜಲಾತ್ಸಮುತ್ತಸ್ಥೌ ಸಹಸ್ರಂ ವಿಪುಲೌಜಸಾಂ॥ 13-7-16 (81475) ಅದೂರೇ ಕಾನ್ಯಕುಬ್ಜಸ್ಯ ಗಂಗಾಯಾಸ್ತೀರಮುತ್ತಮಂ। ಅಶ್ವತೀರ್ಥಂ ತದದ್ಯಾಪಿ ಮಾನವಾಃ ಪರಿಚಕ್ಷತೇ॥ 13-7-17 (81476) ತತೋ ವೈ ಗಾಧಯೇ ತಾತ ಸಹಸ್ರಂ ವಾಜಿನಾಂ ಶುಭಂ। ಋಚೀಕಃ ಪ್ರದದೌ ಪ್ರೀತಃ ಶುಲ್ಕಾರ್ಥಂ ತಪತಾಂ ವರಃ॥ 13-7-18 (81477) ತತಃ ಸ ವಿಸ್ಮಿತೋ ರಾಜಾ ಗಾಧಿಃ ಶಾಪಭಯೇನ ಚ। ದದೌ ತಾಂ ಸಮಲಂಕೃತ್ಯ ಕನ್ಯಾಂ ಭೃಗುಸುತಾಯ ವೈ॥ 13-7-19 (81478) ಜಗ್ರಾಹ ವಿಧಿವತ್ಪಾಣಿಂ ತಸ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸತ್ತಮಃ। ಸಾ ಚ ತಂ ಪತಿಮಾಸಾದ್ಯ ಪರಂ ಹರ್ಷಮವಾಪ ಹ॥ 13-7-20 (81479) ಸ ತುತೋಷ ಚ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸ್ತಸ್ಯಾ ವೃತ್ತೇನ ಭಾರತ। ಛಂದಯಾಮಾಸ ಚೈವೈನಾಂ ವರೇಣ ವರವರ್ಣಿನೀಂ॥ 13-7-21 (81480) ಮಾತ್ರೇ ತತ್ಸರ್ವಮಾಚಖ್ಯೌ ಸಾ ಕನ್ಯಾ ರಾಜಸತ್ತಮ। ಅಥತಾಮಬ್ರವೀನ್ಮಾತಾ ಸುತಾಂ ಕಿಂಚಿದವಾಙ್ಮುಖೀಂ॥ 13-7-22 (81481) ಮಮಾಪಿ ಪುತ್ರಿ ಭರ್ತಾ ತೇ ಪ್ರಸಾದಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ। ಅಪತ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರದಾನೇನ ಸಮರ್ಥಶ್ಚ ಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-7-23 (81482) ತತಃ ಸಾ ತ್ವರಿತಂ ಗತ್ವಾ ತತ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯವೇದಯತ್। ಮಾತುಶ್ಚಿಕೀರ್ಷಿತಂ ರಾಜನ್ಋಚೀಕಸ್ತಾಮಥಾಬ್ರವೀತ್॥ 13-7-24 (81483) ಗುಣವಂತಂ ಚ ಪುತ್ರಂ ವೈ ತ್ವಂ ಚ ಸಾಽಥ ಜನಿಷ್ಯಥ। ಜನನ್ಯಾಸ್ತವ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಮಾ ಭೂದ್ವೈ ಪ್ರಣಯೋಽನ್ಯಥಾ॥ 13-7-25 (81484) ತವ ಚೈವ ಗುಣಶ್ಲಾಘೀ ಪುತ್ರ ಉತ್ಪತ್ಸ್ಯತೇ ಮಹಾನ್। ಅಸ್ಮದ್ವಂಶಕರಃ ಶ್ರೀಮಾಂಸ್ತವ ಭ್ರಾತಾ ಚ ವಂಶಕೃತ್॥ 13-7-26 (81485) ಋತುಸ್ನಾತಾ ಚ ಸಾಽಶ್ವತ್ಥಂ ತ್ವಂ ಚ ವೃಕ್ಷಮುದುಂಬರಂ। ಪರಿಷ್ವಜೇತಂ ಕಲ್ಯಾಣಿ ತತ ಇಷ್ಟಮವಾಪ್ಸ್ಯಥಃ॥ 13-7-27 (81486) ಚರುದ್ವಯಮಿದಂ ಚೈವ ಮಂತ್ರಪೂತಂ ಶುಚಿಸ್ಮಿತೇ। ತ್ವಂ ಚ ಸಾ ಚೋಪಭುಂಜೀತಂ ತತಃ ಪುತ್ರಾವವಾಪ್ಸ್ಯಥಃ॥ 13-7-28 (81487) ತತಃ ಸತ್ಯವತೀ ಹೃಷ್ಟಾ ಮಾತರಂ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ। ಯದೃಚೀಕೇನ ಕಥಿತಂ ತಚ್ಚಾಚಖ್ಯೌ ಚರುದ್ವಯಂ॥ 13-7-29 (81488) ತಾಮುವಾಚ ತತೋ ಮಾತಾ ಸುತಾಂ ಸತ್ಯವತೀಂ ತದಾ। ಪುತ್ರಿ ಪೂರ್ವೋಪಪನ್ನಾಯಾಃ ಕುರುಷ್ವ ವಚನಂ ಮಮ॥ 13-7-30 (81489) ಭರ್ತ್ರಾ ಯ ಏಷ ದತ್ತಸ್ತೇ ಚರುರ್ಮಂತ್ರಪುರಸ್ಕೃತಃ। ಏನಂ ಪ್ರಯಚ್ಛ ಮಹ್ಯಂ ತ್ವಂ ಮದೀಯಂ ತ್ವಂ ಗೃಹಾಣ ಚ॥ 13-7-31 (81490) ವ್ಯತ್ಯಾಸಂ ವೃಕ್ಷಯೋಶ್ಚಾಪಿ ಕರವಾವ ಶುಚಿಸ್ಮಿತೇ। ಯದಿ ಪ್ರಮಾಣಂ ವಚನಂ ಮಮ ಮಾತುರನಿಂದಿತೇ॥ 13-7-32 (81491) ಸ್ವಮಪತ್ಯಂ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಹಿ ಸರ್ವ ಇಚ್ಛತ್ಯನಾವಿಲಂ। ವ್ಯಕ್ತಂ ಭಗವತಾ ಚಾತ್ರ ಕೃತಮೇವಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-7-33 (81492) ತತೋ ಮೇ ತ್ವಚ್ಚರೌ ಭಾವಃ ಪಾದಪೇ ಚ ಸಮುಧ್ಯಮೇ। ಕಥಂ ವಿಶಿಷ್ಟೋ ಭ್ರಾತಾ ಮೇ ಭವೇದಿತ್ಯೇವ ಚಿಂತಯ 13-7-34 (81493) ತಥಾಚ ಕೃತವತ್ಯೌ ತೇ ಮಾತಾ ಸತ್ಯವತೀ ಚ ಸಾ। ಅಥ ಗರ್ಭಾವನುಪ್ರಾಪ್ತೇ ಉಭೇ ತೇ ವೈ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-7-35 (81494) ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗರ್ಭಮನುಪ್ರಾಪ್ತಾಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ಸ ಚ ಮಹಾನೃಷಿಃ। ಉವಾಚ ತಾಂ ಸತ್ಯವತೀಂ ದುರ್ಮನಾ ಭೃಗುಸತ್ತಮಃ॥ 13-7-36 (81495) ವ್ಯತ್ಯಾಸೇನೋಪಯುಕ್ತಸ್ತೇ ಚರುರ್ವ್ಯಕ್ತಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ವ್ಯತ್ಯಾಸಃ ಪಾದಪೇ ಚಾಪಿ ಸುವ್ಯಕ್ತಂ ತೇ ಕೃತಃ ಶುಭೇ॥ 13-7-37 (81496) ಮಯಾ ಹಿ ವಿಶ್ವಂ ಯದ್ಬ್ರಾಹ್ಮ ತ್ವಚ್ಚರೌ ಸನ್ನಿವೇಶಿತಂ। ಕ್ಷತ್ರವೀರ್ಯಂ ಚ ಸಕಲಂ ಚರೌ ತಸ್ಯಾ ನಿವೇಶಿತಂ॥ 13-7-38 (81497) ತ್ರೈಲೋಕ್ಯವಿಖ್ಯಾತಗುಣಂ ತ್ವಂ ವಿಪ್ರಂ ಜನಯಿಷ್ಯಸಿ। ಸಾ ಚ ಕ್ಷತ್ರಂ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ವೈ ತತ ಏತತ್ಕೃತಂ ಮಯಾ॥ 13-7-39 (81498) ವ್ಯತ್ಯಾಸಸ್ತು ಕೃತೋ ಯಸ್ಮಾತ್ತ್ವಯಾ ಮಾತ್ರಾ ಚ ತೇ ಶುಭೇ। ತಸ್ಮಾತ್ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಮಾತಾ ತೇ ಜನಯಿಷ್ಯತಿ॥ 13-7-40 (81499) ಕ್ಷತ್ರಿಯಂ ತೂಗ್ರಕರ್ಮಾಣಂ ತ್ವಂ ಭದ್ರೇ ಜನಯಿಷ್ಯಸಿ। ನ ಹಿ ತೇ ತತ್ಕೃತಂ ಸಾಧು ಮಾತೃಸ್ನೇಹೇನ ಭಾಮಿನಿ॥ 13-7-41 (81500) ಸಾ ಶ್ರುತ್ವಾ ಶೋಕಸಂತಪ್ತಾ ಪಪಾತ ವರವರ್ಣಿನೀ। ಭೂಮೌ ಸತ್ಯವತೀ ರಾಜಂಶ್ಛಿನ್ನೇವ ರುಚಿರಾ ಲತಾ॥ 13-7-42 (81501) ಪ್ರತಿಲಭ್ಯ ಚ ಸಾ ಸಂಜ್ಞಾಂ ಶಿರಸಾ ಪ್ರಣಿಪತ್ಯ ಚ। ಉವಾಚ ಭಾರ್ಯಾ ಭರ್ತಾರಂ ಗಾಧೇಯೀ ಭಾರ್ಗವರ್ಷಭಂ॥ 13-7-43 (81502) ಪ್ರಸಾದಯಂತ್ಯಾಂ ಭಾರ್ಯಾಯಾಂ ಮಯಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಂವರ। ಪ್ರಸಾದಂ ಕುರು ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ನ ಮೇ ಸ್ಯಾತ್ತ್ರತ್ರಿಯಃ ಸುತಃ॥ 13-7-44 (81503) ಕಾಮಂ ಮಮೋಗ್ರಕರ್ಮಾ ವೈ ಪೌತ್ರೋ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ। ನ ತು ಮೇ ಸ್ಯಾತ್ಸುತೋ ಬ್ರಹ್ಮನ್ನೇಷ ಮೇ ದೀಯತಾಂ ವರಃ॥ 13-7-45 (81504) ಏವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಹೋವಾಚ ಸ್ವಾಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ಸುಮಹಾತಪಾಃ। ತತಃ ಸಾ ಜನಯಾಮಾಸ ಜಮದಗ್ನಿಂ ಸುತಂ ಶುಭಂ॥ 13-7-46 (81505) ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಂ ಚಾಜನಯದ್ಗಾಧಿಭಾರ್ಯಾ ಯಶಸ್ವಿನೀ। ಋಷೇಃ ಪ್ರಸಾದಾದ್ರಾಜೇಂದ್ರ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಂ॥ 13-7-47 (81506) ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಾಂ ಯಾತೋ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರೋ ಮಹಾತಪಾಃ। ಕ್ಷತ್ರಿಯಃ ಸೋಽಪ್ಯಥ ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮವಂಶಸ್ಯ ಕಾರಕಃ॥ 13-7-48 (81507) ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಾ ಮಹಾತ್ಮಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮವಂಶವಿವರ್ಧನಾಃ। ತಪಸ್ವಿನೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ಗೋತ್ರಕರ್ತಾರ ಏವ ಚ॥ 13-7-49 (81508) ಮಧುಚ್ಛಂದಶ್ಚ ಭಗವಾಂದೇವರಾತಶ್ಚ ವೀರ್ಯವಾನ್। ಅಕ್ಷೀಣಶ್ಚ ಶಕುಂತಶ್ಚ ಬಭ್ರುಃ ಕಾಲಪಥಸ್ತಥಾ॥ 13-7-50 (81509) ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಶ್ಚ ವಿಖ್ಯಾತಸ್ತಥಾ ಸ್ಥೂಣೋ ಮಹಾವ್ರತಃ। ಉಲೂಕೋ ಯಮದೂತಶ್ಚ ತಥರ್ಷಿಃ ಸೈಂಧವಾಯನಃ॥ 13-7-51 (81510) ಪರ್ಣಜಂಘಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ಗಾವಲಶ್ಚ ಮಹಾನೃಷಿಃ। ಋಷಿರ್ವಜ್ರಸ್ತಥಾ ಖ್ಯಾತಃ ಸಾಲಂಕಾಯನ ಏವ ಚ॥ 13-7-52 (81511) ಲೀಲಾಢ್ಯೋ ನಾರದಶ್ಚೈವ ತಥಾ ಕೂರ್ಚಾಮುಖಃ ಸ್ಮೃತಃ। ವಾದುಲಿರ್ಮುಸಲಶ್ಚೈವ ವಕ್ಷೋಗ್ರೀವಸ್ತಥೈವ ಚ। 13-7-53 (81512) ಆಂಘ್ರಿಕೋ ನೈಕದೃಕ್ಚೈವ ಶಿಲಾಯೂಪಃ ಸಿತಃ ಶುಚಿಃ। ಚಕ್ರಕೋ ಮಾರುತಂತವ್ಯೋ ವಾತಘ್ನೋಽಥಾಶ್ವಲಾಯನಃ॥ 13-7-54 (81513) ಶ್ಯಾಮಾಯನೋಽಥ ಗಾರ್ಗ್ಯಶ್ಚ ಜಾಬಾಲಿಃ ಸುಶ್ರುತಸ್ತಥಾ। ಕಾರೀಷಿರಥ ಸಂಶ್ರುತ್ಯಃ ಪರಪೌರವತಂತವಃ॥ 13-7-55 (81514) ಮಹಾನೃಷಿಶ್ಚ ಕಪಿಲಸ್ತಥರ್ಷಿಸ್ತಾಡಕಾಯನಃ। ತಥೈವ ಚೋಪಗಹನಸ್ತಥರ್ಷಿಶ್ಚಾಸುರಾಯಣಃ॥ 13-7-56 (81515) ಮಾರ್ದಮರ್ಷಿರ್ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷೋ ಜಂಗಾರಿರ್ಬಾಭ್ರವಾಯಣಿಃ। ಭೂತಿರ್ವಿಭೂತಿಃ ಸೂತಶ್ಚ ಸುರಕೃತ್ತು ತಥೈವ ಚ॥ 13-7-57 (81516) ಅರಾಲಿರ್ನಾಚಿಕಶ್ಚೈವ ಚಾಂಪೇಯೋಜ್ಜಯನೌ ತಥಾ। ನವತಂತುರ್ಬಕನಖಃ ಸೇಯನೋ ಯತಿರೇವ ಚ॥ 13-7-58 (81517) ಅಂಭೋರುದಶ್ಚಾರುಮತ್ಸ್ಯಃ ಶಿರೀಷೀ ಚಾಥ ಗಾರ್ದಭಿಃ। ಊರ್ಜಯೋನಿರುದಾಪೇಕ್ಷೀ ನಾರದೀ ಚ ಮಹಾನೃಷಿಃ। ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಾತ್ಮಜಾಃ ಸರ್ವೇ ಮುನಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ॥ 13-7-59 (81518) ತಥೈವ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ರಾಜನ್ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರೋ ಮಹಾತಪಾಃ। ಋಚೀಕೇನಾಹಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಮೇತದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-7-60 (81519) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ತತ್ವೇನ ಭರತರ್ಷಭ। ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯ ವೈ ಜನ್ಮ ಸೋಮಸೂರ್ಯಾಗ್ನಿತೇಜಸಃ॥ 13-7-61 (81520) ಯತ್ರಯತ್ರ ಚ ಸಂದೇಹೋ ಭೂಯಸ್ತೇ ರಾಜಸತ್ತಮ। ತತ್ರತತ್ರ ಚ ಮಾಂ ಬ್ರೂಹಿ ಚ್ಛೇತ್ತಾಽಸ್ಮಿ ತವ ಸಂಶಯಾನ್॥ ॥ 13-7-62 (81521) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 7 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-7-1 ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವಪಿ ಋಷಿತ್ವಂ ಮಂತ್ರದ್ರಷ್ಟೃತ್ವಂ ಗೋತ್ರಪ್ರವರ್ತಕತ್ವಂ ವಾ॥ 7-7-2 ಭರತಸ್ಯಾನ್ವಯೇ ಚೈವಾಜಮೀಢ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-7-5 ಪಿಪ್ಪಲಸ್ತಸ್ಯ ತನಯ ಇತಿ ಯ, ಪಾಠಃ। ಪಲ್ಲವಸ್ತಸ್ಯೇತಿ ಟ. ಪಾಠಃ॥ 7-7-6 ಪ್ರಸವೇನ ಸೋಮಾಭಿಷವನಿಮಿತ್ತೇನ। ಅರ್ಥೀ ಪುತ್ರಾರ್ಥೀ॥ 7-7-7 ಸುತಾತ್ ಸೋಮಾ ಭಿಷವೋಪಲಕ್ಷಿಕತಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್॥ 7-7-8 ಭಾರ್ಗವೋ ಭೃಗೋರ್ಗೋತ್ರಾಪತ್ಯಂ॥ 7-7-10 ವತ್ಸ್ಯಸಿ ಉದ್ವಾಹೇನ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ॥ 7-7-11 ಅಸಂಸಕ್ತೋ ನಿಃಸಂಶಯಃ॥ 7-7-13 ಆದಿತ್ಯಮದಿತೇಃ ಪುತ್ರಂ॥ 7-7-15 ವರೇಣ ಪುತ್ರಂ ತೇ ದಾಸ್ಯಾಮೀತ್ಯನುಗ್ರಹೇಣ॥ 7-7-30 ಪೂರ್ವೋಪಪನ್ನಾಯಾ ಭರ್ತುಃ ಸಂಬಂಧಾತ್ಪೂರ್ವಮುಪಪನ್ನಾಯಾಃ ಗುರುತ್ವೇನ ಪ್ರಾಪ್ತಾಯಾಸ್ತವ ಭರ್ತ್ರಪೇಕ್ಷಯಾಹಂ ಗರೀಯಸೀತ್ಯರ್ಥಃ। ಪುತ್ರಿ ಪೂರ್ವಪ್ರಪನ್ನಾಯಾ ಇತಿ ಟ.ಧ ಪಾಠಃ॥ 7-7-44 ಕ್ಷತ್ರಿಯಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯವದುಗ್ರಕ್ರಮಾ॥ 7-7-53 ಊರ್ಘ್ವಲಿರ್ಮುಸಲಶ್ಚೇತಿ ಟ.ಧ.ಪಾಠ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ಮೇ ಮಹದಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್ಕುರುಕುಲೋದ್ವಹ। ಸುದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ಯದ್ಬ್ರವೀಷಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ವದತಾಂವರ॥ 13-8-1 (81522) ವಿಶ್ವಾಮಿಇತ್ರೋ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಾಂ ಗತಃ। ಕಥಿತಂ ಭವತಾ ಸರ್ವಂ ವಿಸ್ತರೇಣ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-8-2 (81523) ತಚ್ಚ ರಾಜನ್ಮಯಾ ಸರ್ವಂ ಶ್ರುತಂ ಬುದ್ಧಿಮತಾಂವರ। ಆಗಮೋ ಹಿ ಪರೋಽಸ್ಮಾಕಂ ತ್ವತ್ತಃ ಕೌರವನಂದನ॥ 13-8-3 (81524) ವೀತಹವ್ಯಶ್ಚ ನೃಪತಿಃ ಶ್ರುತೋ ಮೇ ವಿಪ್ರತಾಂ ಗತಃ। ತದೇವ ತಾವದ್ಗಾಂಗೇಯ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಂಯಹಂ ವಿಭೋ॥ 13-8-4 (81525) ಸ ಕೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ರಾಜಸತ್ತಮಃ। ವರೇಣ ತಪಸಾ ವಾಽಪಿ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-8-5 (81526) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-8-6x (6764) ಶೃಣು ರಾಜನ್ಯಥಾ ರಾಜಾ ವೀತಹವ್ಯೋ ಮಹಾಯಶಾಃ। ರಾಜರ್ಷಿರ್ದುರ್ಲಭಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಲೋಕಸತ್ಕೃತಂ॥ 13-8-6 (81527) ಮನೋರ್ಮಹಾತ್ಮನಸ್ತಾತ ಪ್ರಜಾ ಧರ್ಮೇಣ ಶಾಸತಃ। ಬಭೂವ ಪುತ್ರೋ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶರ್ಯಾತಿರಿತಿ ವಿಶ್ರುತಃ॥ 13-8-7 (81528) ತಸ್ಯಾನ್ವವಾಯೇ ದ್ವೌ ರಾಜನ್ರಾಜಾನೌ ಸಂಬಭೂವತುಃ। ಹೈಹಯಸ್ತಾಲಜಂಘಶ್ಚ ವತ್ಸೇಷು ಜಯತಾಂವರ॥ 13-8-8 (81529) ಹೈಹಯಸ್ಯ ತು ರಾಜೇಂದ್ರ ದಶಸು ಸ್ತ್ರೀಷು ಭಾರತ। ಶತಂ ಬಭೂವ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಶೂರಾಣಾಮನಿವರ್ತಿನಾಂ। ತುಲ್ಯರೂಪಪ್ರಭಾವಾನಾಂ ಬಲಿನಾಂ ಯುದ್ಧಶಾಲಿನಾಂ॥ 13-8-9 (81530) ಧನುರ್ವೇದೇ ಚ ವೇದೇ ಚ ಸರ್ವತ್ರೈವ ಕೃತಶ್ರಮಾಃ॥ 13-8-10 (81531) ಕಾಶಿಷ್ವಪಿ ನೃಪೋ ರಾಜಂದಿವೋದಾಸಪಿತಾಮಹಃ। ಹರ್ಯಶ್ವ ಇತಿ ವಿಖ್ಯಾತೋ ಬಭೂವ ಜಯತಾಂವರಃ॥ 13-8-11 (81532) ಸ ವೀತಹವ್ಯದಾಯಾದೈರಾಗತ್ಯ ಪುರುಷರ್ಷಭ। ಗಂಗಾಯಮುನಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಸಂಗ್ರಾಮೇ ವಿನಿಪಾತಿತಃ॥ 13-8-12 (81533) ತಂ ತು ಹತ್ವಾ ನರಪತಿಂ ಹೈಹಯಾಸ್ತೇ ಮಹಾರಥಾಃ। ಪ್ರತಿಜಗ್ಮುಃ ಪುರೀಂ ರಂಯಾಂ ವತ್ಸಾನಾಮಕುತೋಭಯಾಃ॥ 13-8-13 (81534) ಹರ್ಯಶ್ವಸ್ಯ ಚ ದಾಯಾದಃ ಕಾಶಿರಾಜೋಽಭ್ಯಷಿಚ್ಯತ। ಸುದೇವೋ ದೇವಸಂಕಾಶಃ ಸಾಕ್ಷಾದ್ಧರ್ಮ ಇವಾಪರಃ॥ 13-8-14 (81535) ಸ ಪಾಲಯಾಮಾಸ ಮಹೀಂ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಕಾಶಿನಂದನಃ। ತೈರ್ವೀತಹವ್ಯೈರಾಗತ್ಯ ಯುಧಿ ಸರ್ವೈರ್ವಿನಿರ್ಜಿತಃ॥ 13-8-15 (81536) ತಮಥಾಜೌ ವಿನಿರ್ಜಿತ್ಯ ಪ್ರತಿಜಗ್ಮುರ್ಯಥಾಗತಂ। ಸೌದೇವಿಸ್ತ್ವಥ ಕಾಶೀಶೋದಿವೋದಾಸೋಽಭ್ಯಷಿಚ್ಯತ॥ 13-8-16 (81537) ದಿವೋದಾಸಸ್ತು ವಿಜ್ಞಾಯ ವೀರ್ಯ ತೇಷಾಂ ಯತಾತ್ಮನಾಂ। ವಾರಾಣಸೀಂ ಮಹಾತೇಜಾ ನಿರ್ಮಮೇ ಶಕ್ರಶಾಸನಾತ್॥ 13-8-17 (81538) ವಿಪ್ರಕ್ಷತ್ರಿಯಸಂಬಾಧಾಂ ವೈಶ್ಯಶೂದ್ರಸಮಾಕುಲಾಂ। ನೈಕದ್ರವ್ಯೋಚ್ಚಯವತೀಂ ಸಮೃದ್ಧವಿಪಣಾಪಣಾಂ॥ 13-8-18 (81539) ಗಂಗಾಯಾ ಉತ್ತರೇ ಕೂಲೇ ವಪ್ರಾಂತೇ ರಾಜಸತ್ತಂ॥ ಗೋಮತ್ಯಾ ದಕ್ಷಿಣೇ ಕೂಲೇ ಶಕ್ರಸ್ಯೇವಾಮರಾವತೀಂ। 13-8-19 (81540) ತತ್ರ ತಂ ರಾಜಶಾರ್ದೂಲಂ ನಿವಸಂತಂ ಮಹೀಪತಿಂ। ಆಗತ್ಯ ಹೈಹಯಾ ಭೂಯಃ ಪರ್ಯಧಾವಂತ ಭಾರತ॥ 13-8-20 (81541) ಸ ನಿಷ್ಕ್ರಂಯ ದದೌ ಯುದ್ಧಂ ತೇಭ್ಯೋ ರಾಜಾ ಮಹಾಬಲಃ। ದೇವಾಸುರಸಮಂ ಘೋರಂ ದಿವೋದಾಸೋ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ॥ 13-8-21 (81542) ಸ ತು ಯುದ್ಧೇ ಮಹಾರಾಜ ದಿನಾನಾಂ ದಶತೀರ್ದಶ। ಹತವಾಹನಭೂಯಿಷ್ಠಸ್ತತೋ ದೈನ್ಯಮುಪಾಗಮತ್॥ 13-8-22 (81543) ಹತಯೋಧಸ್ತತೋ ರಾಜನ್ಕ್ಷೀಣಕೋಶಶ್ಚಕ ಭೂಮಿಪಃ। ದಿವೋದಾಸಃ ಪುರೀಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಪಲಾಯನಪರೋಽಭವತ್॥ 13-8-23 (81544) ಗತ್ವಾಽಽಶ್ರಮಪದಂ ರಂಯಂ ಭರದ್ವಾಜಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಜಗಾಮ ಶರಣಂ ರಾಜಾ ಕೃತಾಂಜಲಿರರಿಂದಂ॥ 13-8-24 (81545) ತಮುವಾಚ ಭರದ್ವಾಜೋ ಜ್ಯೇಷ್ಠಃ ಪುತ್ರೋ ಬೃಹಸ್ಪತೇಃ। ಪುರೋಧಾಃ ಶೀಲಸಂಪನ್ನೋ ದಿವೋದಾಸಂ ಮಹೀಪತಿಂ॥ 13-8-25 (81546) ಕಿಮಾಗಮನಕೃತ್ಯಂ ತೇ ಸರ್ವಂ ಪ್ರಬೂಹಿ ಮೇ ನೃಪ। ಯತ್ತೇ ಪ್ರಿಯಂ ತತ್ಕರಿಷ್ಯೇ ನ ಮೇಽತ್ರಾಸ್ತಿ ವಿಚಾರಣಾ॥ 13-8-26 (81547) ರಾಜೋವಾಚ। 13-8-27x (6765) ಭಗವನ್ವೈತಹವ್ಯೈರ್ಮೇ ಯುದ್ಧೇ ವಂಶಃ ಪ್ರಣಾಶಿತಃ। ಅಹಮೇಕಃ ಪರಿದ್ಯೂನೋ ಭವಂತಂ ಶರಣಂ ಗತಃ॥ 13-8-27 (81548) ಶಿಷ್ಯಸ್ನೇಹೇನ ಭಗವಂಸ್ತ್ವಂ ಮಾಂ ರಕ್ಷಿತುಮರ್ಹಸಿ। ಏಕಶೇಷಃ ಕೃತೋ ವಂಶೋ ಮಮ ತೈಃ ಪಾಪಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-8-28 (81549) ತಮುವಾಚ ಮಹಾಭಾಗೋ ಭರದ್ವಾಜಃ ಪ್ರತಾಪವಾನ್। ನ ಭೇತವ್ಯಂ ನ ಭೇತವ್ಯಂ ಸೌದೇವ ವ್ಯೇತು ತೇ ಭಯಂ॥ 13-8-29 (81550) ಅಹಮಿಷ್ಟಿಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ಪುತ್ರಾರ್ಥಂ ತೇ ವಿಶಾಂಪತೇ। ವೀತಹವ್ಯಸಹಸ್ರಾಣಿ ಯೇನ ತ್ವಂ ಪ್ರಹರಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-8-30 (81551) ತತ ಇಷ್ಟಿಂ ಚಕಾರರ್ಷಿಸ್ತಸ್ಯ ವೈ ಪುತ್ರಕಾಮಿಕೀಂ। ಅಥಾಸ್ಯ ತನಯೋ ಜಜ್ಞೇ ದೈವೋದಾಸಃ ಪ್ರತರ್ದನಃ॥ 13-8-31 (81552) ಸ ಜಾತಮಾತ್ರೋ ವವೃಧೇ ಸಮಾಃ ಸದ್ಯಸ್ತ್ರಯೋದಶ। ವೇದಂ ಚಾಪಿ ಜಗೌ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಧನುರ್ವೇದಂ ಚ ಭಾರತ॥ 13-8-32 (81553) ಯೋಗೇನ ಚ *****ವಿಷ್ಟೋ ಭರದ್ವಾಜೇನ ಧೀಮತಾ। ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಹಿ ತೇಜೋ ಯಲ್ಲೋಕೇ ತದೇತದ್ದೇಹಮಾವಿಶತ್॥ 13-8-33 (81554) ತತಃ ಸ ಕವಚೀ ಧನ್ವೀ ಸ್ತೂಯಮಾನಃ ಸುರರ್ಷಿಭಿಃ। ಬಂದಿಭಿರ್ವಂದ್ಯಮಾನಶ್ಚ ಬಭೌ ಸೂರ್ಯ ಇವೋದಿತಃ॥ 13-8-34 (81555) ಸ ರಥೀ ಬದ್ಧನಿಸ್ತ್ರಿಂಶೋ ಬಭೌ ದೀಪ್ತ ಇವಾನಲಃ। ಪ್ರಯಯೌ ಸ ಧನುರ್ಧುನ್ವನ್ವಿವರ್ಷಿಷುರಿವಾಂಬುದಃ॥ 13-8-35 (81556) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪರಮಂ ಹರ್ಷಂ ಸುದೇವತನಯೋ ಯಯೌ। ಮೇನೇ ಚ ಮನಸಾ ದಗ್ಧಾನ್ವೈತಹವ್ಯಾನ್ಸ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-8-36 (81557) ತತೋಸೌ ಯೌವರಾಜ್ಯೇ ಚ ಸ್ಥಾಪಯಿತ್ವಾ ಪ್ರತರ್ದನಂ। ಕೃತಕೃತ್ಯಂ ತದಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಸ ರಾಜಾ ಪ್ರತ್ಯಪದ್ಯತ॥ 13-8-37 (81558) ತತಸ್ತು ವೈತಹವ್ಯಾನಾಂ ವಧಾಯ ಸ ಮಹೀಪತಿಃ। ಪುತ್ರಂ ಪ್ರಸ್ಥಾಪಯಾಸಾಸ ಪ್ರತರ್ದನಮರಿಂದಮಂ॥ 13-8-38 (81559) ಸರಥಃ ಸ ತು ಸಂತೀರ್ಯ ಗಂಗಾಮಾಶು ಪರಾಕ್ರಮೀ। ಪ್ರಯಯೌ ವೀತಹವ್ಯಾನಾಂ ಪುರೀಂ ಪರಪುರಂಜಯಃ॥ 13-8-39 (81560) ವೈತಹವ್ಯಾಸ್ತು ಸಂಶ್ರುತ್ಯ ರಥಘೋಷಂ ಸಮುದ್ಧತಂ। ನಿರ್ಯಯುರ್ನಗರಾಕಾರೈ ರಥೈಃ ಪರರಥಾರುಜೈಃ॥ 13-8-40 (81561) ನಿಷ್ಕ್ರಂಯ ತೇ ನರವ್ಯಾಘ್ರಾ ದಂಶಿತಾಶ್ಚಿತ್ರಯೋಧಿನಃ। ಪ್ರತರ್ದನಂ ಸಮಾಜಗ್ಮುಃ ಶರವರ್ಷೈರುದಾಯುಧಾಃ॥ 13-8-41 (81562) ಶಸ್ತ್ರೈಶ್ಚ ವಿವಿಧಾಕಾರೈ ರಥೌಘೈಶ್ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಅಭ್ಯವರ್ಷಂತ ರಾಜಾನಂ ಹಿಮವಂತಮಿವಾಂಬುದಾಃ॥ 13-8-42 (81563) ಅಸ್ತ್ರೈರಸ್ತ್ರಾಣಿ ಸಂವಾರ್ಯ ತೇಷಾಂ ರಾಜಾ ಪ್ರತರ್ದನಃ। ಜಘಾನ ತಾನ್ಮಹಾತೇಜಾ ವಜ್ರಾನಲಸಮೈಃ ಶರೈಃ॥ 13-8-43 (81564) ಕೃತ್ತೋತ್ತಮಾಂಗಾಸ್ತೇ ರಾಜನ್ಭಲ್ಲೈಃ ಶತಸಹಸ್ರಶಃ। ಅಪತನ್ರುಧಿರಾರ್ದ್ರಾಂಗಾ ನಿಕೃತ್ತಾ ಇವ ಕಿಂಶುಕಾಃ॥ 13-8-44 (81565) ಹತೇಷು ತೇಷು ಸರ್ವೇಷು ವೀತಹವ್ಯಃ ಸುತೇಷ್ವಥ। ಪ್ರಾದ್ರವನ್ನಗರಂ ಹಿತ್ವಾ ಭೃಗೋರಾಶ್ರಮಮಪ್ಯುತ॥ 13-8-45 (81566) ಯಯೌ ಭೃಗುಂ ಚ ಶರಣಂ ವೀತಹವ್ಯೋ ನರಾಧಿಪಃ। ಅಭಯಂ ಚ ದದೌ ತಸ್ಮೈ ವೀತಹವ್ಯಾಯ ಭಾರ್ಗವಃ। ಆಸನಂ ಶಿಷ್ಯಮಧ್ಯೇ ಚ ಭೃಗುರನ್ಯತ್ಸಮಾದಿಶತ್॥ 13-8-46 (81567) ಅಥಾನುಪದಮೇವಾಶು ತತ್ರಾಗಚ್ಛತ್ಪ್ರತರ್ದನಃ। ಸ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಚಾಶ್ರಮಪದಂ ದಿವೋದಾಸಾತ್ಮಜೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-8-47 (81568) ಭೋಭೋ ಕೇಽತ್ರಾಶ್ರಮೇ ಸಂತಿ ಭೃಗೋಃ ಶಿಷ್ಯಾ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ದ್ರಷ್ಟುಮಿಚ್ಛೇ ಮುನಿಮಹಂ ತಸ್ಯಾಚಕ್ಷತ ಮಾಮಿತಿ॥ 13-8-48 (81569) ಸ ತಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತು ಭೃಗುರ್ನಿಶ್ಚಕ್ರಾಮಾಶ್ರಮಾತ್ತದಾ। ಪೂಜಯಾಮಾಸ ಚ ತತೋ ವಿಧಿನಾ ನೃಪಸತ್ತಮಂ॥ 13-8-49 (81570) ಉವಾಚ ಚೈನಂ ರಾಜೇಂದ್ರ ಕಿಂ ಕಾರ್ಯಂ ಬ್ರೂಹಿ ಪಾರ್ಥಿವ। ಸ ಚೋವಾಚ ನೃಪಸ್ತಸ್ಮೈ ಯದಾಗಮನಕಾರಣಂ॥ 13-8-50 (81571) ರಾಜೋವಾಚ। 13-8-51x (6766) ಅಯಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ನಿತೋ ರಾಜಾ ವೀತಹವ್ಯೋ ವಿಸರ್ಜ್ಯತಾಂ। ಅಸ್ಯ ಪುತ್ರೈರ್ಹಿ ಮೇ ಕೃತ್ಸ್ನೋ ಬ್ರಹ್ಮನ್ವಂಶಃ ಪ್ರಣಾಶಿತಃ॥ 13-8-51 (81572) ಉತ್ಸಾದಿತಶ್ಚ ವಿಷಯಃ ಕಾಶೀನಾಂ ರತ್ನಸಂಚಯಃ। ಏತಸ್ಯ ವೀರ್ಯದೃಪ್ತಸ್ಯ ಹತಂ ಪುತ್ರಶತಂ ಮಯಾ। ಅಸ್ಯೇದಾನೀಂ ವಧಾದದ್ಯ ಭವಿಷ್ಯಾಂಯನೃಣಃ ಪಿತುಃ॥ 13-8-52 (81573) ತಮುವಾಚ ಕೃಪಾವಿಷ್ಟೋ ಭೃಗುರ್ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರಃ। ನೇಹಾಸ್ತಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ಸರ್ವೇ ಹೀಮೇ ದ್ವಿಜಾತಯಃ॥ 13-8-53 (81574) ಏತತ್ತು ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಭೃಗೋಸ್ತಥ್ಯಂ ಪ್ರತರ್ದನಃ। ಪಾದಾವುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಶನೈಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟೋ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-8-54 (81575) ಏವಮಪ್ಯಸ್ಮಿ ಭಗವನ್ಕೃತಕೃತ್ಯೋ ನ ಸಂಶಯಃ। ಯ ಏಷ ರಾಜಾ ವೀರ್ಯೇಣ ಸ್ವಜಾತಿಂ ತ್ಯಾಜಿತೋ ಮಯಾ॥ 13-8-55 (81576) ಅನುಜಾನೀಹಿ ಮಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಂಧ್ಯಾಯಸ್ವ ಚ ಶಿವೇನ ಮಾಂ। ತ್ಯಾಜಿತೋ ಹಿ ಮಯಾ ಜಾತಿಮೇವ ರಾಜಾ ಭೃಗೂದ್ವಹ॥ 13-8-56 (81577) ತತಸ್ತೇನಾಭ್ಯನುಜ್ಞಾತೋ ಯಯೌ ರಾಜಾ ಪ್ರತರ್ದನಃ। ಯಥಾಗತಂ ಮಹಾರಾಜ ಮುಕ್ತ್ವಾ ವಿಷಮಿವೋರಗಃ॥ 13-8-57 (81578) ಭೃಗೋರ್ವಚನಮಾತ್ರೇಣ ಸ ಚ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿತಾಂ ಗತಃ। ವೀತಹವ್ಯೋ ಮಹಾರಾಜ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿತ್ವಮೇವ ಚ॥ 13-8-58 (81579) ತಸ್ಯ ಗೃತ್ಸಮದಃ ಪುತ್ರೋ ರೂಪೇಣೇಂದ್ರ ಇವಾಪರಃ। ಶಕ್ರಸ್ತ್ವಮಿತಿ ಯೋ ದೈತ್ಯೈರ್ನಿಗೃಹೀತಃ ಕಿಲಾಭವತ್॥ 13-8-59 (81580) ಋಗ್ವೇದೇ ವರ್ತತೇ ಚಾಗ್ರ್ಯಾ ಶ್ರುತಿರ್ಯಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಯತ್ರ ಗೃತ್ಸಮದೋ ರಾಜನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಃ ಸ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-8-60 (81581) ಸ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ವಿಪ್ರರ್ಷಿಃ ಶ್ರೀಮಾನ್ಗೃತ್ಸಮದೋಽಭವತ್। ಪುತ್ರೋ ಗೃತ್ಸಮದಸ್ಯಾಪಿ ವಿಪ್ರಃ ಸಾವೈನಸೋಽಭವತ್॥ 13-8-61 (81582) ಸಾವೈನಸಸ್ಯ ಪುತ್ರೋ ವೈ ವಿತಸ್ತ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ಚಾತ್ಮಜಃ। ವಿತಸ್ತ್ಯಸ್ಯ ಸುತಸ್ತಸ್ಯ ಶಿವಸ್ತಶ್ಚಾತ್ಮಜೋಽಭವತ್॥ 13-8-62 (81583) ಶ್ರವಾಸ್ತಸ್ಯ ಸುತಶ್ಚರ್ಷಿಃ ಶ್ರವಸಶ್ಚಾಭವತ್ತಮಃ। ತಮಸಶ್ಚ ಪ್ರಕಾಶೋಽಭೂತ್ತನಯೋ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮಃ॥ 13-8-63 (81584) ಪ್ರಕಾಶಸ್ಯ ಚ ವಾಗಿಂದ್ರೋ ಬಭೂವ ಜಯತಾಂವರಃ। ತಸ್ಯಾತ್ಮಜಶ್ಚ ಪ್ರಮಿತಿರ್ವೇದವೇದಾಂಗಪಾರಗಃ॥ 13-8-64 (81585) ಘೃತಾಚ್ಯಾಂ ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಸ್ತು ರುರುರ್ನಾಮೋದಪದ್ಯತ। ಪ್ರಮದ್ವರಾಯಾಂ ತು ರುರೋಃ ಪುತ್ರಃ ಸಮುದಪದ್ಯತ। ಶುನಕೋ ನಾಮ ವಿಪ್ರರ್ಷಿರ್ಯಸ್ಯ ಪುತ್ರೋಽಥ ಶೌನಕಃ॥ 13-8-65 (81586) ಏವಂ ವಿಪ್ರತ್ವಮಗಮದ್ವೀತಹವ್ಯೋ ನರಾಧಿಪಃ। ಭೃಗೋಃ ಪ್ರಸಾದಾದ್ರಾಜೇಂದ್ರ ಕ್ಷತ್ರಿಯಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯರ್ಷಭ॥ 13-8-66 (81587) ಏಷ ತೇ ಕಥಿತೋ ವಂಶೋ ರಾಜನ್ಗಾರ್ತ್ಸಮದೋ ಮಯಾ। ವಿಸ್ತರೇಣ ಮಹಾರಾಜ ಕಿಮನ್ಯದನುಪೃಚ್ಛಸಿ॥ ॥ 13-8-67 (81588) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 8 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-8-7 ಶಯ್ಯಾತಿರಿತಿ ವಿಶ್ರುತ ಇತಿ ಟ.ಘ.ಪಾಠಃ॥ 7-8-10 ತೇ ಚೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-8-12 ವೀತಹವ್ಯದಾಯಾದೈಃ। ಹೈಹಯಸ್ಯೈವ ನಾಮಾಂತರಂ ವೀತಹವ್ಯ ಇತಿ ತತ್ಪುತ್ರೈಃ॥ 7-8-13 ವತ್ಸಾನಾಂ ವತ್ಸವಂಶ್ಯಾನಾಂ ರಾಜ್ಞಾಂ॥ 7-8-19 ವಪ್ರಾಂತೇ ತಟಸಮೀಪೇ॥ 7-8-22 ದಶತೀರ್ದಶ ಸಹಸ್ರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-8-27 ಪರಿದ್ಯೂನಃ ಸರ್ವತೋನಿರಸ್ತಃ॥ 7-8-32 ಸದ್ಯೋ ವವೃಧೇ ತ್ರಯೋದಶವಾರ್ಷಿಕೋಽಭೂತ್ ಸದ್ಯಶ್ಚ ವೇದಾನ್ ಜಗೌ॥ 7-8-33 ಯೋಗೇನ ಯೋಗಬಲೇನ॥ 7-8-48 ತಸ್ಯ ತಂಪ್ರತಿ ಮಾಂ ಆಗತಂ ಆಚಕ್ಷತ ಕಥಯತ॥ 7-8-58 ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾತಾತ್ಪರ್ಥಮಾಹ ಭೃಗೋರಿತಿ॥ 7-8-60 ಯತ್ರ ಗಾರ್ತ್ಸಮದಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಃ ಸಮುದಾಹೃತಂ। ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪಿತಾಮಹ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಸರ್ವಸಾಸ್ತ್ರವಿಶಾರದ। ದೈವೇ ಪುರುಷಕಾರೇ ಚ ಕಿಂಸ್ವಿಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠತರಂ ಭವೇತ್॥ 13-9-1 (81589) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-9-2x (6767) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಶ್ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-9-2 (81590) ದೈವಮಾನುಷಯೋಃ ಕಿಂಸ್ವಿತ್ಕರ್ಮಣೋಃ ಶ್ರೇಷ್ಠಮಿತ್ಯುತ। ಪುರಾ ವಸಿಷ್ಠೋ ಭಗವಾನ್ಪಿತಾಮಹಮಪೃಚ್ಛತ॥ 13-9-3 (81591) ತತಃ ಪದ್ಮೋದ್ಭವೋ ರಾಜಂದೇವದೇವಃ ಪಿತಾಮಹಃ। ಉವಾಚ ಮಧುರಂ ವಾಕ್ಯಮರ್ಥವದ್ಧೇತುಭೂಷಿತಂ॥ 13-9-4 (81592) `ಬೀಜತೋ ಹ್ಯಂಕುರೋತ್ಪತ್ತಿರಂಕುರಾತ್ಪರ್ಣಸಂಭವಃ। ಪರ್ಣಾನ್ನಾಲಾಃ ಪ್ರಸೂಯಂತೇ ನಾಲಾತ್ಸ್ಕಂಧಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ॥ 13-9-5 (81593) ಸ್ಕಂಧಾತ್ಪ್ರವರ್ತತೇ ಪುಷ್ಪಂ ಪುಷ್ಪಾತ್ಸಂವರ್ಧತೇ ಫಲಂ। ಫಲಾನ್ನಿರ್ವರ್ತತೇ ಬೀಜಂ ಬೀಜಾತ್ಸ್ಯಾತ್ಸಂಭವಃ ಪುನಃ'॥ 13-9-6 (81594) ನಾಬೀಜಂ ಜಾಯತೇ ಕಿಂಚಿನ್ನ ಬೀಜೇನೇ ವಿನಾ ಫಲಂ। ಬೀಜಾದ್ಬೀಜಂ ಪ್ರಭವತಿ ನಾಬೀಜಂ ವಿದ್ಯತೇ ಫಲಂ॥ 13-9-7 (81595) ಯಾದೃಶಂ ವಪತೇ ಬೀಜಂ ಕ್ಷೇತ್ರಮಾಸಾದ್ಯ ವಾಪಕಃ। ಸುಕೃತೇ ದುಷ್ಕೃತೇ ವಾಽಪಿ ತಾದೃಶಂ ಲಭತೇ ಫಲಂ॥ 13-9-8 (81596) ಯಥಾ ಬೀಜಂ ವಿನಾ ಕ್ಷೇತ್ರಮುಪ್ತಂ ಭವತಿ ನಿಷ್ಫಲಂ। ತಥಾ ಪುರುಷಕಾರೇಣ ವಿನಾ ದೈವಂ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ॥ 13-9-9 (81597) ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಪುರುಷಕಾರಸ್ತು ದೈವಂ ಬೀಜಮುದಾಹೃತಂ। ಕ್ಷೇತ್ರಬೀಜಸಮಾಯೋಗಾತ್ತತಃ ಸಸ್ಯಂ ಸಮೃದ್ಧ್ಯತೇ॥ 13-9-10 (81598) ಕರ್ಮಣಃ ಫಲನಿರ್ವೃತ್ತಿಂ ಸ್ವಯಮಶ್ನಾತಿ ಕಾರಕಃ। ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ದೃಶ್ಯತೇ ಲೋಕೇ ಕೃತಸ್ಯಾಪ್ಯಕೃತಸ್ಯ ಚ॥ 13-9-11 (81599) ಶುಭೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಸೌಖ್ಯಂ ದುಃಖಂ ಪಾಪೇನ ಕರ್ಮಣಾ। ಕೃತಂ ಸರ್ವತ್ರ ಲಭತೇ ನಾಕೃತಂ ಭುಜ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್॥ 13-9-12 (81600) ಕೃತೀ ಸರ್ವತ್ರ ಲಭತೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ಭಾಗ್ಯವೀಕ್ಷಿತಃ। ಅಕೃತೀ ಲಭತೇ ಭ್ರಷ್ಟಃ ಕ್ಷತೇ ಕ್ಷಾರಾವಸೇಚನಂ॥ 13-9-13 (81601) ತಪಸಾ ರೂಪಸೌಭಾಗ್ಯಂ ರತ್ನಾನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ। ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಕರ್ಮಣಾ ಸರ್ವಂ ನ ದೈವಾದಕೃತಾತ್ಮನಾ॥ 13-9-14 (81602) ತಥಾ ಸ್ವರ್ಗಶ್ಚ ಭೋಗಶ್ಚ ನಿಷ್ಠಾ ಯಾ ಚ ಮನೀಷಿತಾ। ಸರ್ವಂ ಪುರುಷಕಾರೇಣ ಕೃತೇನೇಹೋಪಲಭ್ಯತೇ॥ 13-9-15 (81603) ಜ್ಯೋತೀಂಷಿ ತ್ರಿದಶಾ ನಾಗಾ ಯಕ್ಷಾಶ್ಚಂದ್ರಾರ್ಕಮಾರುತಾಃ। ಸರ್ವೇ ಪುರುಷಕಾರೇಣ ಮಾನುಷ್ಯಾದ್ದೇವತಾಂ ಗತಾಃ॥ 13-9-16 (81604) ಅರ್ಥೋ ವಾ ಮಿತ್ರವರ್ಗೋ ವಾ ಐಶ್ವರ್ಯಂ ವಾ ಕುಲಾನ್ವಿತಂ। ಶ್ರೀಶ್ಚಾಪಿ ದುರ್ಲಭಾ ಭೋಕ್ತುಂ ತಥೈವಾಕೃತಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-9-17 (81605) ಶೌಚೇನ ಲಭತೇ ವಿಪ್ರಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ವಿಕ್ರಮೇಣ ತು। ವೈಶ್ಯಃ ಪುರುಷಕಾರೇಣ ಶೂದ್ರಃ ಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಶ್ರಿಯಂ॥ 13-9-18 (81606) ನಾದಾತಾರಂ ಭಜಂತ್ಯರ್ಥಾ ನ ಕ್ಲೀಬಂ ನಾಪಿ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಂ। ನಾಕರ್ಮಶೀಲಂ ನಾಶೂರಂ ತಥಾ ನೈವಾತಪಸ್ವಿನಂ॥ 13-9-19 (81607) ಯೇನ ಲೋಕಾಸ್ತ್ರಯಃ ಸೃಷ್ಟಾ ದೈತ್ಯಾಃ ಸರ್ವಾಶ್ಚ ದೇವತಾಃ। ಸ ಏಷ ಭಗವಾನ್ವಿಷ್ಣುಃ ಸಮುದ್ರೇ ತಪ್ಯತೇ ತಪಃ॥ 13-9-20 (81608) ಸ್ವಂ ಚೇತ್ಕರ್ಮಫಲಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ಸರ್ವಮೇವಾಫಲಂ ಭವೇತ್। ಲೋಕೋ ದೈವಂ ಸಮಾಲಕ್ಷ್ಯ ಉದಾಸೀನೋ ಭವೇದ್ಯದಿ॥ 13-9-21 (81609) ಅಕೃತ್ವಾ ಮಾನುಷಂ ಕರ್ಮ ಯೋ ದೈವಮನುವರ್ತತೇ। ವೃಥಾ ಶ್ರಾಂಯತಿ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಪತಿಂ ಕ್ಲೀಬಮಿವಾಂಗನಾ॥ 13-9-22 (81610) ನ ತಥಾ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ಫಲಮಸ್ತಿ ಶುಭಾಶುಭೇ। ಯಥಾ ತ್ರಿದಶಲೋಕೇ ಹಿ ಫಲಮಲ್ಪೇನ ಜಾಯತೇ॥ 13-9-23 (81611) ಕೃತಃ ಪುರುಷಕಾರಸ್ತು ದೈವಮೇವಾನುವರ್ತತೇ। ನ ದೈವಮಕೃತೇ ಕಿಂಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿದ್ದಾತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-9-24 (81612) ಯಥಾ ಸ್ಥಾನಾನ್ಯನಿತ್ಯಾನಿ ದೃಶ್ಯಂತೇ ದೈವತೇಷ್ವಪಿ। ಕಥಂ ಕರ್ಮ ವಿನಾ ದೈವಂ ಸ್ಥಾಸ್ಯತಿ ಸ್ಥಾಪಯಿಷ್ಯತಃ॥ 13-9-25 (81613) ನ ದೈವತಾನಿ ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ವ್ಯಾಪಾರಂ ಯಾಂತಿ ಕಸ್ಯಚಿತ್। ವ್ಯಾಸಂಗಂ ಜನಯಂತ್ಯುಗ್ರಮಾತ್ಮಾಭಿಭವಶಂಕಯಾ॥ 13-9-26 (81614) ಋಷೀಣಾಂ ದೇವತಾನಾಂ ಚ ಸದಾ ಭವತಿ ವಿಗ್ರಹಃ। ಕಸ್ಯ ವಾಚಾ ಹ್ಯದೈವಂ ಸ್ಯಾದ್ಯತೋ ದೈವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ॥ 13-9-27 (81615) ಕಥಂ ತಸ್ಯ ಸಮುತ್ಪತ್ತಿರ್ಯತೋ ದೈವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ। ಏವಂ ತ್ರಿದಶಲೋಕೇಽಪಿ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಪರಮಂ ಸುಖಂ॥ 13-9-28 (81616) ಆತ್ಮೈವ ಹ್ಯಾತ್ಮನೋ ಬಂಧುರಾತ್ಮೈವ ರಿಪುರಾತ್ಮನಃ। ಆತ್ಮೈವ ಹ್ಯಾತ್ಮನಃ ಸಾಕ್ಷೀ ಕೃತಸ್ಯಾಪ್ಯಕೃತಸ್ಯ ಚ॥ 13-9-29 (81617) ಕೃತಂ ಚ ವಿಕೃತಂ ಕಿಂಚಿತ್ಸಿದ್ಧ್ಯತೇ ಗುರುಕರ್ಮಣಾ। ಸುಕೃತಂ ದುಷ್ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ಅಕೃತಾರ್ಥಂ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ॥ 13-9-30 (81618) ದೇವಾನಾಂ ಶರಣಂ ಪುಣ್ಯಂ ಸರ್ವಂ ಪುಣ್ಯೈರವಾಪ್ಯತೇ। ಪುಣ್ಯಹೀನಂ ನರಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕಿಂ ದೈವಂ ಪ್ರಕರಿಷ್ಯತಿ॥ 13-9-31 (81619) ಪುರಾ ಯಯಾತಿರ್ವಿಭ್ರಷ್ಟಶ್ಚ್ಯಾವಿತಃ ಪತಿತಃ ಕ್ಷಿತೌ। ಪುನರಾರೋಪಿತಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ದೌಹಿತ್ರೈಃ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-9-32 (81620) ಪುರೂರವಾಶ್ಚ ರಾಜರ್ಷಿರ್ದ್ವಿಜೈರಭಿಹಿತಃ ಪುರಾ। ಐಲ ಇತ್ಯಭಿವಿಖ್ಯಾತಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮಹೀಪತಿಃ॥ 13-9-33 (81621) ಅಶ್ವಮೇಧಾದಿಭಿರ್ಯಜ್ಞೈಃ ಸತ್ಕೃತಃ ಕೋಸಲಾಧಿಪಃ। ಮಹರ್ಷಿಶಾಪಾತ್ಸೌದಾಸಃ ಪುರುಷಾದತ್ವಮಾಗತಃ॥ 13-9-34 (81622) ಅಶ್ವತ್ಥಾಮಾ ಚ ರಾಮಶ್ಚ ಮುನಿಪುತ್ರೌ ಧನುರ್ಧರೌ। ನ ಗಚ್ಛತಃ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಂ ವೇದದೃಷ್ಟೇನ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-9-35 (81623) ವಸುರ್ಯಜ್ಞಶತೈರಿಷ್ಟ್ವಾ ದ್ವಿತೀಯ ಇವ ವಾಸವಃ। ಮಿಥ್ಯಾಭಿಧಾನೇನೈಕೇನ ರಸಾತಲತಲಂ ಗತಃ॥ 13-9-36 (81624) ಬಲಿರ್ವೈರೋಚನಿರ್ಬದ್ಧೋ ಧರ್ಮಪಾಶೇನ ದೈವತೈಃ। ವಿಷ್ಣೋಃ ಪುರುಷಕಾರೇಣ ಪಾತಾಲಸದನಃ ಕೃಪಃ॥ 13-9-37 (81625) ಶಕ್ರಸ್ಯಾಥ ರಥೋಪಸ್ಥೇ ವಿಷ್ಠಿತೋ ಜನಮೇಜಯಃ। ದ್ವಿಜಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ವಧಂ ಕೃತ್ವಾ ಕಿಂ ದೈವೇನ ನ ವಾರಿತಃ॥ 13-9-38 (81626) ಅಜ್ಞಾನಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಹತ್ವಾ ಸ್ಪೃಷ್ಟೋ ಬಾಲವಧೇನ ಚ। ವೈಶಂಪಾಯನವಿಪ್ರರ್ಷಿಃ ಕಿಂ ದೈವೇನ ನ ವಾರಿತಃ॥ 13-9-39 (81627) ಗೋಪ್ರದಾನೇನ ಮಿಥ್ಯಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋ ಮಹಾಮಖೇ। ಪುರಾ ನೃಗಶ್ಚ ರಾಜರ್ಷಿಃ ಕೃಕಲಾಸತ್ವಮಾಗತಃ॥ 13-9-40 (81628) ಧುಂಧುಮಾರಶ್ಚ ರಾಜರ್ಷಿಃ ಸತ್ರೇಷ್ವೇವ ಜರಾಂ ಗತಃ। ಪ್ರೀತಿದಾಯಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಸುಷ್ವಾಪ ಸ ಗಿರಿವ್ರಜೇ॥ 13-9-41 (81629) ಪಾಂಡವಾನಾಂ ಹೃತಂ ರಾಜ್ಯಂ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರೈರ್ಮಹಾಬಲೈಃ। ಪುನಃ ಪ್ರತ್ಯಾಹೃತಂ ಚೈವ ನ ದೈವಾದ್ಭುಜಸಂಶ್ರಯಾತ್॥ 13-9-42 (81630) ತಪೋನಿಯಮಸಂಯುಕ್ತಾ ಮುನಯಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಾಃ। ಕಿಂ ತೇ ದೈವಬಲಾಚ್ಛಾಪಮುತ್ಸೃಜಂತೇ ನ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-9-43 (81631) ಪಾಪಮುತ್ಸೃಜತೇ ಲೋಕೇ ಸರ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಸುದುರ್ಲಭಂ। ಲೋಭಮೋಹಸಮಾಪನ್ನಂ ನ ದೈವಂ ತ್ರಾಯತೇ ನರಂ॥ 13-9-44 (81632) ಯಥಾಽಽಗ್ನಿಃ ಪವನೋದ್ಭೂತಃ ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮೋಽಪಿ ಮಹಾನ್ಭವೇತ್। ತಥಾ ಕರ್ಮಸಮಾಯುಕ್ತಂ ದೈವಂ ಸಾಧು ವಿವರ್ಧತೇ॥ 13-9-45 (81633) ಯಥಾ ತೈಲಕ್ಷಯಾದ್ದೀಪಃ ಪ್ರಂಲಾನಿಮುಪಗಚ್ಛತಿ। ತಥಾ ಕರ್ಮಕ್ಷಯಾದ್ದೈವಂ ಪ್ರಂಲಾನಿಮುಪಗಚ್ಛತಿ॥ 13-9-46 (81634) ವಿಪುಲಮಪಿ ಧನೌಘಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಭೋಗಾಂತ್ರಿಯೋ ವಾ ಪುರುಷ ಇಹ ನ ಶಕ್ತಃ ಕರ್ಮಹೀನೋ ಹಿ ಭೋಕ್ತುಂ। ಸುವಿಹಿತಮಪಿ ಚಾರ್ಥಂ ದೈವತೇ ರಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಪುರುಷ ಇಹ ಮಹಾತ್ಮಾ ಪ್ರಾಪ್ನುತೇ ನಿತ್ಯಯುಕ್ತಃ॥ 13-9-47 (81635) ವ್ಯಯಗುಮಪಿ ಸಾಧುಂ ಕರ್ಮಣಾ ಸಂಶ್ರಯಂತೇ ಭವತೀ ಮನುಜಲೋಕಾದ್ದೈವಲೋಕೋ ವಿಶಿಷ್ಟಃ। ಬಹುತರಸುಸಮೃದ್ಧ್ಯಾ ಮಾನುಷಾಣಾಂ ಗೃಹಾಣಿ ಪಿತೃವನಭವನಾಭಂ ದೃಶ್ಯತೇ ಚಾಮರಾಣಾಂ॥ 13-9-48 (81636) ನ ಚ ಫಲತಿ ವಿಕರ್ಮಾ ಜೀವಲೋಕೇ ನ ದೈವಂ ವ್ಯಪನಯತಿ ವಿಮಾರ್ಗಂ ನಾಸ್ತಿ ದೈವೇ ಪ್ರಭುತ್ವಂ। ಗುರುಮಿವ ಕೃತಮಗ್ರ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಸಂಯಾತಿ ದೈವಂ ನಯತಿ ಪುರುಷಕಾರಃ ಸಂಚಿತಸ್ತತ್ರತತ್ರ॥ 13-9-49 (81637) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಮಯಾ ವೈ ಮುನಿಸತ್ತಮ। ಫಲಂ ಪುರುಷಕಾರಸ್ಯ ಸದಾ ಸಂದೃಶ್ಯ ತತ್ತ್ವತಃ॥ 13-9-50 (81638) ಅಭ್ಯುತ್ಥಾನೇನ ದೈವಸ್ಯ ಸಮಾರಬ್ಧೇನ ಕೇನಚಿತ್। ವಿಧಿನಾ ಕರ್ಮಣಾ ಚೈವ ಸ್ವರ್ಗಮಾರ್ಗಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ ॥ 13-9-51 (81639) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 9 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-9-13 ನಾಕೃತೀ ಲಭತೇಽಭೀಷ್ಟಂ ಕ್ಷಿತಿಃ ಕ್ಷೀರಾವಸೇಚನಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-9-16 ಚಂದ್ರಾರ್ಕತಾರಕಾ ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ। 7-9-18 ಲಭತೇ ಶ್ರಿಯಮಿತಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-9-24 ಅಕೃತೇ ಕರ್ಮಾಭಾವೇ ಸತಿ॥ 7-9-26 ವ್ಯಾಪಾರಂ ಪುಣ್ಯರೂಪಂ ಯಾಂತಿ ಅನುಮೋದಂತೇ। ಉಗ್ರಂ ಧರ್ಮವಿಘ್ನಕರಂ। ಏವಂ ಸಂಜನಯಂತ್ಯುಗ್ರಾ ಆತ್ಮನಿರ್ಭಯಶಂಕಯೇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-9-27 ಯದ್ಯಪ್ಯೇವಂ ಕರ್ಮಪರತ್ವಂ ದೇವರ್ಷೀಣಾಮಸ್ತಿ ತಥಾಪಿ ಅದೈವಂ ದೈವಾಭಾವೋ ನ ವಕ್ತುಂ ಶಕ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-9-28 ಯತೋ ಯಸ್ಮಾದ್ದೈವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋಽಪಿ ದೈವಂ ವಿನಾ ಕಥಮುತ್ಪತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾನ್ನ ಕಥಮಪಿ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕರ್ಮಣಾಂ ಚ ಸಮಸ್ತಾನಾಂ ಫಲಿನಾಂ ಭರತರ್ಷಭ। ಫಲಾನಿ ಮಹತಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಪ್ರಬ್ರೂಹಿ ಪರಿಪೃಚ್ಛತಃ॥ 13-10-1 (81640) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-10-2x (6768) ಹಂತ ತೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯನ್ಮಾಂ ಪೃಚ್ಛಸಿ ಭಾರತ। ರಹಸ್ಯಂ ಯದೃಷೀಣಾಂ ತು ತಚ್ಛೃಣುಷ್ವ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯಾ ಗತಿಃ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಯೇನ ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ಚಿರೇಪ್ಸಿತಾ॥ 13-10-2 (81641) ಯೇನಯೇನ ಶರೀರೇಣ ಯದ್ಯತ್ಕರ್ಮ ಕರೋತಿ ಯಃ। ತೇನತೇನ ಶರೀರೇಣ ತತ್ತತ್ಫಲಮುಪಾಶ್ನುತೇ॥ 13-10-3 (81642) ಯಸ್ಯಾಂಯಸ್ಯಾಮವಸ್ಥಾಯಾಂ ಯತ್ಕರೋತಿ ಶುಭಾಶುಭಂ। ತಸ್ಯಾಂತಸ್ಯಾಮವಸ್ಥಾಯಾಂ ಭುಂಕ್ತೇ ಜನ್ಮನಿಜನ್ಮನಿ॥ 13-10-4 (81643) ನ ನಶ್ಯತಿ ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ಚಿತ್ತಪಂಚೇಂದ್ರಿಯೈರಿಹ। ತೇ ಹ್ಯಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಿಣೋ ನಿತ್ಯಂ ಷಷ್ಠ ಆತ್ಮಾ ಶುಭಾಶುಭೇ॥ 13-10-5 (81644) ಚಕ್ಷುರ್ದದ್ಯಾನ್ಮನೋ ದದ್ಯಾದ್ವಾಚಂ ದದ್ಯಾಚ್ಚ ಸೂನೃತಾಂ। ಅನುವ್ರಜೇದುಪಾಸೀತ ಸ ಯಜ್ಞಃ ಪಂಚದಕ್ಷಿಣಃ॥ 13-10-6 (81645) ಯೋ ದದ್ಯಾದಪರಿಕ್ಲಿಷ್ಟಮನ್ನಮಧ್ವನಿ ವರ್ತತೇ। ಶ್ರಾಂತಾಯಾದೃಷ್ಟಪೂರ್ವಾಯ ತಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಫಲಂ ಮಹತ್॥ 13-10-7 (81646) ಸ್ಥಂಡಿಲೇಷು ಶಯಾನಾನಾಂ ಗೃಹಾಣಿ ಶಯನಾನಿ ಚ। ಚೀರವಲ್ಕಲಸಂವೀತೇ ವಾಸಾಂಸ್ಯಾಭರಣಾನಿ ಚ॥ 13-10-8 (81647) ವಾಹನಾನಿ ಚ ಯಾನಾನಿ ಯೋಗಾತ್ಮನಿ ತಪೋಧನೇ। ಅಗ್ನೀನುಪಶಯಾನಸ್ಯ ರಾಜ್ಞಃ ಪೌರುಷಮೇವ ಚ॥ 13-10-9 (81648) ರಸಾನಾಂ ಪ್ರತಿಸಂಹಾರೇ ಸೌಭಾಗ್ಯಮನುಗಚ್ಛತಿ। ಆಮಿಷಪ್ರತಿಸಂಹಾರೇ ಪಶೂನ್ಪುತ್ರಾಂಶ್ಚ ವಿಂದತಿ॥ 13-10-10 (81649) ಅವಾಕ್ಶಿರಾಸ್ತು ಯೋ ಲಂಬೇದುದವಾಸಂ ಚ ಯೋ ವಸೇತ್। ಮಂಡೂಕಶಾಯೀ ಚ ನರೋ ಲಭತೇ ಚೇಪ್ಸಿತಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-10-11 (81650) ಪಾದ್ಯಮಾಸನಮೇವಾಥ ದೀಪಮನ್ನಂ ಪ್ರತಿಶ್ರಯಂ। ದದ್ಯಾದತಿಥಿಪೂಜಾರ್ಥಂ ಸ ಯಜ್ಞಃ ಪಂಚದಕ್ಷಿಣಃ॥ 13-10-12 (81651) ವೀರಾಸನಂ ವೀರಶಯ್ಯಾಂ ವೀರಸ್ಥಾನಮುಪಾಸತಃ। ಅಕ್ಷಯಾಸ್ತಸ್ಯ ವೈ ಲೋಕಾಃ ಸರ್ವಕಾಮಗಮಾಸ್ತಥಾ॥ 13-10-13 (81652) ಧನಂ ಲಭೇತ ದಾನೇನ ಮೌನೇನಾಜ್ಞಾಂ ವಿಶಾಂಪತೇ। ಉಪಭೋಗಾಂಶ್ಚ ತಪಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣ ಜೀವಿತಂ॥ 13-10-14 (81653) ರೂಪಮೈಶ್ವರ್ಯಮಾರೋಗ್ಯಮಹಿಂಸಾಫಲಮಶ್ನುತೇ। ಫಲಮೂಲಾಶಿನೋ ರಾಜ್ಯಂ ಸ್ವರ್ಗಃ ಪರ್ಣಾಶಿನಾಂ ಭವೇತ್॥ 13-10-15 (81654) ಪ್ರಾಯೋಪವೇಶಿನೋ ರಾಜನ್ಸರ್ವತ್ರ ಸುಖಮುಚ್ಯತೇ। ಗವಾಢ್ಯಃ ಶಾಕದೀಕ್ಷಾಯಾಂ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮೀ ತೃಣಾಶನಃ॥ 13-10-16 (81655) ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತ್ರಿಷವಣಂ ಸ್ನಾತ್ವಾ ವಾಯುಂ ಪೀತ್ವಾ ಕ್ರತುಂ ಲಭೇತ್। ಸ್ವರ್ಗಂ ಸತ್ಯೇನ ಲಭತೇ ದೀಕ್ಷಯಾ ಕುಲಮುತ್ತಮಂ॥ 13-10-17 (81656) ಸಲಿಲಾಶೀ ಭವೇದ್ಯಸ್ತು ಸದಾಗ್ನಿಃ ಸಂಸ್ಕೃತೋ ದ್ವಿಜಃ। ಮರುತ್ಸಾಧಯತೋ ರಾಜ್ಯಂ ನಾಕಪೃಷ್ಠಮನಾಶಿನೇ॥ 13-10-18 (81657) ಉಪವಾಸಂ ಚ ದೀಕ್ಷಾಯಾಮಭಿಷೇಕಂ ಚ ಪಾರ್ಥಿವ। ಕೃತ್ವಾ ದ್ವಾದಶವರ್ಷಾಣಿ ವೀರಸ್ಥಾನಾದ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-10-19 (81658) ಅಧೀತ್ಯ ಸರ್ವವೇದಾನ್ವೈ ಸದ್ಯೋ ದುಃಖಾದ್ವಿಮುಚ್ಯತೇ। `ತತ್ಪಾಠಧಾರಣಾತ್ಸ್ವರ್ಗಮರ್ಥಜ್ಞಾನಾತ್ಪರಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-10-20 (81659) ವಿತೃಷ್ಣಾನಾಂ ವೇದಜಪಾತ್ಸ್ವರ್ಗಮೋಕ್ಷಫಲಂ ಸ್ಮೃತಂ।' ಮಾನಸಂ ಹಿ ಚರಂಧರ್ಮ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಮುಪಾಶ್ನುತೇ॥ 13-10-21 (81660) ಯಾ ದುಸ್ತ್ಯಜಾ ದುರ್ಮತಿಭಿರ್ಯಾ ನ ಜೀರ್ಯತಿ ಜೀರ್ಯತಃ। ಯೋಸೌಪ್ರಾಣಾಂತಿಕೋರೋಗಸ್ತಾಂತೃಷ್ಣಾಂ ತ್ಯಜತಃ ಸುಖಂ॥ 13-10-22 (81661) ಯಥಾ ಧೇನುಸಹಸ್ರೇಷು ವತ್ಸೋ ವಿಂದತಿ ಮಾತರಂ। ಏವಂ ಪೂರ್ವಕೃತಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತಾರಮನುಗಚ್ಛತಿ॥ 13-10-23 (81662) ಅಚೋದ್ಯಮಾನಾನಿ ಯಥಾ ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಚ ಫಲಾನಿ ಚ। ಸ್ವಕಾಲಂ ನಾತಿವರ್ತಂತೇ ತಥಾ ಕರ್ಮ ಪುರಾಕೃತಂ॥ 13-10-24 (81663) ಜೀರ್ಯಂತಿ ಜೀರ್ಯತಃ ಕೇಶಾ ದಂತಾ ಜೀರ್ಯಂತಿ ಜೀರ್ಯತಃ। ಚಕ್ಷುಃ ಶ್ರೋತ್ರೇ ಚ ಜೀರ್ಯೇತೇ ತೃಷ್ಣೈಕಾ ನ ತು ಜೀರ್ಯತೇ॥ 13-10-25 (81664) ಯೇನ ಪ್ರೀಣಂತಿ ಪಿತರಸ್ತೇನ ಪ್ರೀತಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ। ಮಾತಾ ಚ ಯೇನ ಪ್ರೀಣಾತಿ ಪೃಥಿವೀ ತೇನ ಪೂಜಿತಾ। ಯೇನ ಪ್ರೀಣಾತ್ಯುಪಾಧ್ಯಾಯಸ್ತೇನ ಸ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಪೂಜಿತಂ॥ 13-10-26 (81665) ಸರ್ವೇ ತಸ್ಯಾದೃತಾ ಧರ್ಮಾ ಯಸ್ಯೈತೇ ತ್ರಯ ಆದೃತಾಃ। ಅನಾದೃತಾಸ್ತು ಯಸ್ಯೈತೇ ಸರ್ವಾಸ್ತಸ್ಯಾಫಲಾಃ ಕ್ರಿಯಾಃ॥ 13-10-27 (81666) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-10-28x (6769) ಭೀಷ್ಮಸ್ಯೈತದ್ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ವಿಸ್ಮಿತಾಃ ಕುರುಪುಂಗವಾಃ। ಆಸನ್ಪ್ರಹೃಷ್ಟಮನಸಃ ಪ್ರೀತಿಮಂತೋಽಭವಂಸ್ತದಾ॥ 13-10-28 (81667) ಯನ್ಮಂತ್ರೇ ಭವತಿ ವೃಥೋಪಯುಜ್ಯಮಾನೇ ಯತ್ಸೋಮೇ ಭವತಿ ವೃಥಾಽಭಿಷೂಯಮಾಣೇ। ಯಚ್ಚಾಗ್ನೌ ಭವತಿ ವೃಥಾಽಭಿಹೂಯಮಾನೇ ತತ್ಸರ್ವಂ ಭವತಿ ವೃಥಾಽಭಿಧೀಯಮಾನೇ॥ 13-10-29 (81668) ಇತ್ಯೇತದೃಷಿಣಾ ಪ್ರೋಕ್ತಮುಕ್ತವಾನಸ್ಮಿ ಭಾರತ। ಶುಭಾಶುಭಫಲಪ್ರಾಪ್ತೌ ಕಿಮತಃ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥ ॥ 13-10-30 (81669) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 10 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-10-2 ಗತಿಃ ಫಲಂ। ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ। ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ಮರಣೋತ್ತರಂ ದೇಹಾಂತರಪ್ರಾಪ್ತೌ॥ 7-10-5 ಅಸ್ಯ ಕರ್ತುಃ॥ 7-10-6 ದದ್ಯಾದಭ್ಯಾಗತಾಯೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-10-8 ವಾನಪ್ರಸ್ಥಧರ್ಮಾಣಾಂ ಫಲಾನ್ಯಾಹ ಸ್ಥಂಡಿಲೇಷ್ವಿತ್ಯಾದಿನಾ॥ 7-10-9 ಯೋಗಾತ್ಮನಿ ಯೋಗಯುಕ್ತಚಿತ್ತೇ॥ 7-10-11 ಸತತಂ ಚೈಕಶಾಯೀ ಯಃ ಸ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ। ತತ್ರ ಏಕಶಾಯೀ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವಾನ್॥ 7-10-13 ವೀರಾ ಆಸತೇಽಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ವೀರಾಸನಂ ರಣದೇಶಂ ಉಪೇತ್ಯ ವೀರಶಯ್ಯಾಂ ತತ್ರ ದೀರ್ಘನಿದ್ರಾಂ ಚ ಪ್ರಾಪ್ಯ ವೀರಸ್ಥಾನಂ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಂ॥ 7-10-14 ಆಜ್ಞಾಮವಿಚ್ಛಿನ್ನಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ತಪಸಾ ಕೃಚ್ಛ್ರಾದಿನಾ ಜೀವಿತಮಾಯುಃ॥ 7-10-16 ಶಾಕದೀಕ್ಷಾಯಾಂ ಶಾಕಮಾತ್ರಾಶನನಿಯಮೇ॥ 7-10-17 ಕ್ರತುಂ ಸಂಕಲ್ಪಂ ಸತ್ಯಸಂಕಲ್ಪತ್ವಮಿತಿ ಯಾವತ್। ದೀಕ್ಷಯಾ ಯಜ್ಞೇನ॥ 7-10-18 ಸದಾಗ್ನಿಃ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಃ॥ 7-10-19 ಅಭಿಷೇಕಂ ತೀರ್ಥಾಟನಂ। ವೀರಸ್ಥಾನಾತ್ಸ್ವರ್ಗಾದಪಿ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 7-10-22 ಮಾನಸಂ ಧರ್ಮಂ ವಿವೃಣೋತಿ ಯೇತಿ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಆನೃಶಂಸ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮಜ್ಞ ಗುಣಾನ್ಭಕ್ತಜನಸ್ಯ ಚ। ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಧರ್ಮಜ್ಞ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-11-1 (81670) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-11-2x (6770) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ವಾಸವಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಶುಕಸ್ಯ ಚ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-11-2 (81671) ವಿಷಯೇ ಕಾಶಿರಾಜಸ್ಯ ಗ್ರಾಮಾನ್ನಿಷ್ಕ್ರಂಯ ಲುಬ್ಧಕಃ। ಸವಿಷಂ ಕಾಂಡಮಾದಾಯ ಮೃಗಯಾಮಾಸ ವೈ ಮೃಗಂ॥ 13-11-3 (81672) ತತ್ರ ಚಾಮಿಷಲುಬ್ಧೇನ ಲುಬ್ಧಕೇನ ಮಹಾವನೇ। ಅವಿದೂರೇ ಮೃಗಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ಬಾಣಃ ಪ್ರತಿಸಮಾಹಿತಃ॥ 13-11-4 (81673) ತೇನ ದುರ್ವಾರಿತಾಸ್ತ್ರೇಣ ನಿಮಿತ್ತಚಪಲೇಷುಣಾ। ಮಹಾನ್ವನತರುಸ್ತತ್ರ ವಿದ್ಧೋ ಮೃಗಜಿಘಾಂಸಯಾ॥ 13-11-5 (81674) ಸ ತೀಕ್ಷ್ಣವಿಷದಿಗ್ಧೇನ ಶರೇಣಾತಿಬಲಾತ್ಕ್ಷತಃ। ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಫಲಪತ್ರಾಣಿ ಪಾದಪಃ ಶೋಷಮಾಗತಃ॥ 13-11-6 (81675) ತಸ್ಮಿನ್ವೃಕ್ಷೇ ತಥಾಭೂತೇ ಕೋಟರೇಷು ಚಿರೋಷಿತಃ। ನ ಜಹಾತಿ ಶುಕೋ ವಾಸಂ ತಸ್ಯ ಭಕ್ತ್ಯಾ ವನಸ್ಪತೇಃ॥ 13-11-7 (81676) ನಿಷ್ಪ್ರಚಾರೋ ನಿರಾಹಾರೋ ಗ್ಲಾನಃ ಶಿಥಿಲವಾಗಪಿ। ಕೃತಜ್ಞಃ ಸಹ ವೃಕ್ಷೇಣ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಸೋಪ್ಯಶುಷ್ಯತ॥ 13-11-8 (81677) ತಮುದಾರಂ ಮಹಾಸತ್ವಮತಿಮಾನುಷಚೇಷ್ಟಿತಂ। ಸಮದುಃಖಸುಖಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿಸ್ಮಿತಃ ಪಾಕಶಾಸನಃ॥ 13-11-9 (81678) ತತಶ್ಚಿಂತಾಮುಪಗತಃ ಶಕ್ರಃ ಕಥಮಯಂ ದ್ವಿಜಃ। ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಾವಸಂಭಾವ್ಯಮಾನೃಶಂಸ್ಯಮವಸ್ಥಿತಃ॥ 13-11-10 (81679) ಅಥವಾ ನಾತ್ರ ಚಿತ್ರಂ ಹೀತ್ಯಭವದ್ವಾಸವಸ್ಯ ತು। ಪ್ರಾಣಿನಾಮಪಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸರ್ವಂ ಸರ್ವತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇ॥ 13-11-11 (81680) ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಷೇಣಿ ಮಾನುಷಂ ರೂಪಮಾಸ್ಥಿತಃ। ಅವತೀರ್ಯ ಮಹೀಂ ಶಕ್ರಸ್ತಂ ಪಕ್ಷಿಣಮುವಾಚ ಹ॥ 13-11-12 (81681) ಶುಕ ಭೋ ಪಕ್ಷಿಣಾಂಶ್ರೇಷ್ಠ ದಾಕ್ಷೇಯೀ ಸುಪ್ರಜಾಸ್ತ್ವಯಾ। ಪೃಚ್ಛೇ ತ್ವಾಂ ಶುಕಮೇನಂ ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ತ್ಯಜಸಿ ದ್ರುಮಂ॥ 13-11-13 (81682) ಅಥ ಪೃಷ್ಟಃ ಶುಕಃ ಪ್ರಾಹ ಮೂರ್ಧ್ನಾ ಸಮಭಿವಾದ್ಯ ತಂ। ಸ್ವಾಗತಂ ದೇವರಾಜ ತ್ವಂ ವಿಜ್ಞಾತಸ್ತಪಸಾ ಮಯಾ॥ 13-11-14 (81683) ತತೋ ದಶಶತಾಕ್ಷೇಣ ಸಾಧುಸಾಧ್ವಿತಿ ಭಾಷಿತಂ। ಅಹೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯೇವಂ ಮನಸಾ ಪೂಜಿತಸ್ತತಃ॥ 13-11-15 (81684) ತಮೇವಂ ಶುಭಕರ್ಮಾಣಂ ಶುಕಂ ಪರಮಧಾರ್ಮಿಕಂ। ಜಾನನ್ನಪಿ ಚ ತತ್ಪಾಪಂ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಬಲಸೂದನಃ॥ 13-11-16 (81685) ನಿಷ್ಪತ್ರಮಫಲಂ ಶುಷ್ಕಮಶರಣ್ಯಂ ಪತತ್ತ್ರಿಣಾಂ। ಕಿಮರ್ಥಂ ಸೇವಸೇ ವೃಕ್ಷಂ ಯದಾ ಮಹದಿದಂ ವನಂ॥ 13-11-17 (81686) ಅನ್ಯೇಽಪಿ ಬಹವೋ ವೃಕ್ಷಾಃ ಪತ್ರಸಂಛನ್ನಕೋಟರಾಃ। ಶುಭಾಃ ಪರ್ಯಾಪ್ತಸಂಚಾರಾ ವಿದ್ಯಂತೇಽಸ್ಮಿನ್ಮಹಾವನೇ॥ 13-11-18 (81687) ಗತಾಯುಷಮಸಾಮರ್ಥ್ಯಂ ಕ್ಷೀಣಸಾರಂ ಹತಶ್ರಿಯಂ। ವಿಮೃಶ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ಧೀರ ಜಹೀಮಂ ಹ್ಯಸ್ಥಿರಂ ದ್ರುಮಂ॥ 13-11-19 (81688) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-11-20x (6771) ತದುಪಶ್ರುತ್ಯ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶುಕಃ ಶಕ್ರೇಣ ಭಾಷಿತಂ। ಸುದೀರ್ಘಮತಿನಿಃಶ್ವಸ್ಯ ದೀನೋ ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಹ॥ 13-11-20 (81689) ಅನತಿಕ್ರಮಣೀಯಾನಿ ದೈವತಾನಿ ಶಚೀಪತೇ। ಯತ್ರಾಭವಂಸ್ತತ್ರ ಭವಾಂಸ್ತನ್ನಿಬೋಧ ಸುರಾಧಿಪ॥ 13-11-21 (81690) ಅಸ್ಮಿನ್ನಹಂ ದ್ರುಮೇ ಜಾತಃ ಸಾಧುಭಿಶ್ಚ ಗುಣೈರ್ಯುತೇ। ಚಾಲಭಾವೇನ ಸಂಗುಪ್ತಃ ಶತ್ರುಭಿಶ್ಚ ನ ಧರ್ಷಿತಃ॥ 13-11-22 (81691) ಕಿಮನುಕ್ರೋಶ್ಯಂ ವೈಫಲ್ಯಮುತ್ಪಾದಯಸಿ ಮೇಽನಘ। `ಅನುರಕ್ತಸ್ಯ ಭಕ್ತಸ್ಯ ಸಂಸ್ಪೃಶೇ ನ ಚ ಪಾವಕಂ।' ಆನೃಶಂಸ್ಯಾಭಿಯುಕ್ತಸ್ಯ ಭಕ್ತಸ್ಯಾನನ್ಯಗಸ್ಯ ಚ॥ 13-11-23 (81692) ಅನುಕ್ರೋಶೋ ಹಿ ಸಾಧೂನಾಂ ಮಹದ್ಧರ್ಮಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ। ಅನುಕ್ರೋಶಶ್ಚ ಸಾಧೂನಾಂ ಸದಾ ಪ್ರೀತಿಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-11-24 (81693) ತ್ವಮೇವ ದೈವತೈಃ ಸರ್ವೈಃ ಪೃಚ್ಛ್ಯಸೇ ಧರ್ಮಸಂಶಯಾತ್। ಅತಸ್ತ್ವಂ ದೇವದೇವಾನಾಮಾಧಿಪತ್ಯೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ॥ 13-11-25 (81694) ನಾರ್ಹಸೇ ಮಾಂ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ ದ್ರುಮಂ ತ್ಯಾಜಯಿತುಂ ಚಿರಾತ್। ಸಮಸ್ಥಮುಪಜೀವನ್ವೈ ವಿಷಮಸ್ಥಂ ಕಥಂ ತ್ಯಜೇತ್॥ 13-11-26 (81695) ತಸ್ಯ ವಾಕ್ಯೇನ ಸೌಂಯೇನ ಹರ್ಷಿತಃ ಪಾಕಶಾಸನಃ। ಶುಕಂ ಪ್ರೋವಾಚ ಧರ್ಮಜ್ಞಮಾನೃಶಂಸ್ಯೇನ ತೋಷಿತಃ॥ 13-11-27 (81696) ವರಂ ವೃಣೀಷ್ವೇತಿ ತದಾ ಸ ಚ ವವ್ರೇ ವರಂ ಶುಕಃ। ಆನೃಶಂಸ್ಯಪರೋ ನಿತ್ಯಂ ತಸ್ಯ ವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಸಂಭವಂ॥ 13-11-28 (81697) ವಿದಿತ್ವಾ ಚ ದೃಢಾಂ ಭಕ್ತಿಂ ತಾಂ ಶುಕೇ ಶೀಲಸಂಪದಂ। ಪ್ರೀತಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಮಥೋ ವೃಕ್ಷಮಮೃತೇನಾವಸಿಕ್ತವಾನ್॥ 13-11-29 (81698) ತತಃ ಫಲಾನಿ ಪತ್ರಾಣಿ ಶಾಖಾಶ್ಚಾಪಿ ಮನೋಹರಾಃ। ಶುಕಸ್ಯ ದೃಢಭಕ್ತಿತ್ವಾಚ್ಛ್ರೀಮತ್ತಾಂ ಪ್ರಾಪ ಸ ದ್ರುಮಃ॥ 13-11-30 (81699) ಶುಕಶ್ಚ ಕರ್ಮಣಾ ತೇನ ಆನೃಶಂಸ್ಯಕೃತೇನ ವೈ। ಆಯುಷೋಂತೇ ಮಹಾರಾಜ ಪ್ರಾಪ ಶಕ್ರಸಲೋಕತಾಂ॥ 13-11-31 (81700) ಏವಮೇವ ಮನುಷ್ಯೇಂದ್ರ ಭಕ್ತಿಮಂತಂ ಸಮಾಶ್ರಿತಃ। ಸರ್ವಾರ್ಥಸಿದ್ಧಿಂ ಲಭತೇ ಶುಕಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ದ್ರುಮಃ॥ ॥ 13-11-32 (81701) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 11 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-11-3 ವಿಷಯೇ ದೇಶೇ। ಕಾಂಡಂ ಬಾಣಂ॥ 7-11-4 ತತ್ರ ಮೃಗಯಾಯಾಂ॥ 7-11-5 ದುರ್ವಾರಿತಾಸ್ತ್ರೇಣ ದುರ್ವಾರ್ಯಶಸ್ತ್ರೇಣ। ನಿಮಿತ್ತಾಲ್ಲಕ್ಷ್ಯಾಚ್ಚಪಲಶ್ಚಲಿತ ಇಷುರ್ಯಸ್ಯ ತೇನ। ನಿಮಿತ್ತವಿಫಲೇಷುಣೇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-11-6 ದಿಗ್ಧೇನ ಲಿಪ್ತೇನ॥ 7-11-10 ದ್ವಿಜಃ ಪಕ್ಷೀ। ಆನೃಶಂಸ್ಯ ಪರದುಃಖೇನ ದುಃಖಿತ್ವಂ॥ 7-11-11 ಸರ್ವೇಷಾಂ ನೃತಿರ್ಯಗಾದೀನಾಂ। ಸರ್ವತ್ರ ಜಾತೌ। ಸರ್ವಂ ಕೃಪಾಽನೈಷ್ಟುರ್ಯಾದಿಕಂ ದೃಶ್ಯತೇ ಇತಿ ವಾಸವಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿರಭವದಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-11-13 ದಾಕ್ಷೇಯೋ ದಕ್ಷದೌಹಿತ್ರೀ ಶುಕೀನಾಮ॥ 7-11-14 ತಪಸಾ ಜ್ಞಾನದೃಷ್ಟ್ಯಾ॥ 7-11-23 ಅನುಕ್ರೋಶ್ಯ ಕೃಪಾಯಿತ್ವಾ। ವೈಫಲ್ಯಂ ಜನ್ಮನ ಇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-11-25 ಸಂಶಯಾತ್ ಸಂಶಯಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ। ಅತಃ ಸಂಶಯಚ್ಛೇತ್ತೃತ್ವಾತ್॥ 7-11-28 ಸಂಭವಂ ಸಂಯಗೌಶ್ವರ್ಯಂ ವರಂ ವವ್ರೇ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಯಥೈವ ತೇ ನಮಸ್ಕಾರ್ಯಾಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾಃ ಶಕ್ರೇಣ ಮಾನದ। ಏತನ್ಮೇ ಸರ್ವಮಾಚಕ್ಷ್ವ ಯೇಭ್ಯಃ ಸ್ಪೃಹಯಸೇ ನೃಪಃ॥ 13-12-1 (81702) ಉತ್ತಮಾಪದ್ಗತಸ್ಯಾಪಿ ಯತ್ರ ತೇ ವರ್ತತೇ ಮನಃ। ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ ಸರ್ವಸ್ಮಿನ್ಯದಮುತ್ರೇಹ ಚಾಪ್ಯುತ॥ 13-12-2 (81703) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-12-3x (6772) ಸ್ಪೃಹಯಾಮಿ ದ್ವಿಜಾತಿಭ್ಯೋ ಯೇಷಾಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಧನಂ। ಯೇಷಾಂ ಸಂಪ್ರತ್ಯಯಃ ಸ್ವರ್ಗಸ್ತಪಃಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸಾಧನಂ॥ 13-12-3 (81704) ಯೇಷಾಂ ಬಾಲಾಶ್ಚ ವೃದ್ಧಾಶ್ಚ ಪಿತೃಪೈತಾಮಹೀಂ ಧುರಂ। ಉದ್ವಹಂತಿ ನ ಸೀದಂತಿ ತೇಭ್ಯೋ ವೈ ಸ್ಪೃಹಯಾಂಯಹಂ॥ 13-12-4 (81705) ವಿದ್ಯಾಸ್ವಭಿವಿನೀತಾನಾಂ ದಾಂತಾನಾಂ ಮೃದುಭಾಷಿಣಾಂ। ಶ್ರುತವೃತ್ತೋಪಪನ್ನಾನಾಂ ಸದಾಽಕ್ಷರವಿದಾಂ ಸತಾಂ॥ 13-12-5 (81706) ಸಂಸತ್ಸು ವದತಾಂ ತಾತ ಹಂಸಾನಾಮಿವ ಸಂಘಶಃ। ಮಂಗಲ್ಯರೂಪಾ ರುಚಿರಾ ದಿವ್ಯಜೀಮೂತನಿಃಸ್ವನಾಃ॥ 13-12-6 (81707) ಸಂಯಗುಚ್ಚರಿತಾ ವಾಚಃ ಶ್ರೂಯಂತೇ ಹಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಶುಶ್ರೂಷಮಾಣೇ ನೃಪತೌ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚೇಹ ಸುಖಾವಹಾಃ॥ 13-12-7 (81708) ಯೇ ಚಾಪಿ ತೇಷಾಂ ಶ್ರೋತಾರಃ ಸದಾ ಸದಸಿ ಸಂಮತಾಃ। ವಿಜ್ಞಾನಗುಣಸಂಪನ್ನಾಸ್ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಸ್ಪೃಹಯಾಂಯಹಂ॥ 13-12-8 (81709) ಸುಸಂಸ್ಕೃತಾನಿ ಪ್ರಯತಾಃ ಶುಚೀನಿ ಗುಣವಂತಿ ಚ। ದದತ್ಯನ್ನಾನಿ ತೃಪ್ತ್ಯರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋ ಯುಧಿಷ್ಠರ। ಯೇ ಚಾಪಿ ಸತತಂ ರಾಜಂಸ್ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಸ್ಪೃಹಯಾಂಯಹಂ॥ 13-12-9 (81710) ಶಕ್ಯಂ ಹ್ಯೇವಾಹವೇ ಯೋದ್ಧುಂ ನ ದಾತುಮನಸೂಯಿತುಂ॥ 13-12-10 (81711) ಶೂರಾ ವೀರಾಶ್ಚ ಶತಶಃ ಸಂತಿ ಲೋಕೇ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ತೇಷಾಂ ಸಂಖ್ಯಾಯಮಾನಾನಾಂ ದಾನಶೂರೋ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-12-11 (81712) `ಭದ್ರಂ ತು ಜನ್ಮ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಭೂಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕೋ ಭವೇತ್। ಬಂಧುಮಧ್ಯೇ ಕುಲೇ ಜಾತಃ ಸುದುರಾಪಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥' 13-12-12 (81713) ಧನ್ಯಃ ಸ್ಯಾಂ ಯದ್ಯಹಂ ಭೂಯಃ ಸೌಂಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಕೋಪಿ ವಾ। ಕುಲೇ ಜಾತೋ ಧರ್ಮಗತಿಸ್ತಪೋವಿದ್ಯಾಪರಾಯಣಃ॥ 13-12-13 (81714) ನ ಮೇ ತ್ವತ್ತಃ ಪ್ರಿಯತರೋ ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ಪಾಂಡುನಂದನ। ತ್ವತ್ತಶ್ಚಾಪಿ ಪ್ರಿಯತರಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏವ ಭಾರತ॥ 13-12-14 (81715) ಯಥಾ ಮಮ ಪ್ರಿಯತಮಾಸ್ತ್ವತ್ತೋ ವಿಪ್ರಾಃ ಕುರೂತ್ತಮ। ತೇನ ಸತ್ಯೇನ ಗಚ್ಛೇಯಂ ಲೋಕಾನ್ಯತ್ರ ಸ ಶಂತನುಃ॥ 13-12-15 (81716) ನ ಮೇ ಪಿತಾ ಪ್ರಿಯತರೋ ಬ್ರಹ್ಮಣೇಭ್ಯಸ್ತಥಾಽಭವತ್। ನ ಮೇ ಪಿತುಃ ಪಿತಾ ವಾಽಪಿ ಯೇ ಚಾನ್ಯೇಽಪಿ ಸುಹೃಂಜನಾಃ॥ 13-12-16 (81717) ನ ಹಿ ಮೇ ವೃಜಿನಂ ಕಿಂಚಿದ್ವಿದ್ಯತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವಿಹ। ಅಣು ವಾ ಯದಿ ವಾ ಸ್ಥೂಲಂ ವಿದ್ಯತೇ ಸಾಧುಕರ್ಮಸು॥ 13-12-17 (81718) ಕರ್ಮಣಾ ಮನಸಾ ವಾಽಪಿ ವಾಚಾ ವಾಽಪಿ ಪರಂತಪ। ಯನ್ಮೇ ಕೃತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಸ್ತೇನಾದ್ಯ ನ ತಪಾಂಯಹಂ॥ 13-12-18 (81719) ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಇತಿ ಮಾಮಾಹುಸ್ತಯಾ ವಾಚಾಽಸ್ಮಿ ತೋಷಿತಃ। ಏತದೇವ ಪವಿತ್ರೇಭ್ಯಃ ಸರ್ವೇಭ್ಯಃ ಪರಮಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-12-19 (81720) ಪಶ್ಯಾಮಿ ಲೋಕಾನಮಲಾಞ್ಶುಚೀನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣತೋಷಣಾತ್। ತೇಷು ಮೇ ತಾತ ಗಂತವ್ಯಮಹ್ನಾಯ ಚ ಚಿರಾಯ ಚ॥ 13-12-20 (81721) ಯಥಾ ಭರ್ತ್ರಾಶ್ರಯೋ ಧರ್ಮಃ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಲೋಕೇ ಯುದಿಷ್ಠಿರ। ಸ ದೇವಃ ಸಾ ಗತಿರ್ನಾನ್ಯಾ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ತಥಾ ದ್ವಿಜಾಃ॥ 13-12-21 (81722) ಕ್ಷತ್ರಿಯಃ ಶತವರ್ಷೀ ಚ ದಶವರ್ಷೀ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಃ। ಪಿತಾಪುತ್ರೌ ಚ ವಿಜ್ಞೇಯೌ ತಯೋರ್ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗುರುಃ॥ 13-12-22 (81723) ನಾರೀ ತು ಪತ್ಯಭಾವೇ ವೈ ದೇವರಂ ಕುರುತೇ ಪತಿಂ। ಪೃಥಿವೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಲಾಭೇ ಕ್ಷತ್ರಿಯಂ ಕುರುತೇ ಪತಿಂ॥ 13-12-23 (81724) `ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನುಜ್ಞಯಾ ಗ್ರಾಹ್ಯಂ ರಾಜ್ಯಂ ಚ ಸಪುರೋಹಿತೈಃ। ತದ್ರಕ್ಷಣೇನ ಸ್ವರ್ಗೋಽಸ್ಯ ತತ್ಕೋಪಾನ್ನರಕೋಽಕ್ಷಯಃ॥' 13-12-24 (81725) ಪುತ್ರವಚ್ಚೈವ ತೇ ರಕ್ಷ್ಯಾ ಉಪಾಸ್ಯಾ ಗುರುವಚ್ಚ ತೇ। ಅಗ್ನಿವಚ್ಚೋಪಚಾರ್ಯಾ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಕುರುಸತ್ತಂ॥ 13-12-25 (81726) ಋಜುನ್ಸತಃ ಸತ್ಯಶೀಲಾನ್ಸರ್ವಭೂತಹಿತೇ ರತಾನ್। ಆಶೀವಿಷಾನಿವ ಕ್ರುದ್ಧಾಂದ್ವಿಜಾನ್ಪರಿಚರೇತ್ಸದಾ॥ 13-12-26 (81727) ತೇಜಸಸ್ತಪಸಶ್ಚೈವ ನಿತ್ಯಂ ಬಿಭ್ಯೇದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಉಭೇ ಚೈತೇ ಪರಿತ್ಯಾಜ್ಯೇ ತೇಜಶ್ಚೈವ ತಪಸ್ತಥಾ॥ 13-12-27 (81728) ವ್ಯವಸಾಯಸ್ತಯೋಃ ಶೀಘ್ರಮುಭಯೋರೇವ ವಿದ್ಯತೇ। ಹನ್ಯುಃ ಕ್ರುದ್ಧಾ ಮಹಾರಾಜ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಯೇ ತಪಸ್ವಿನಃ॥ 13-12-28 (81729) `ದೂರತೋ ಮಾತೃವತ್ಪೂಜ್ಯಾ ವಿಪ್ರದಾರಾಃ ಸುರಕ್ಷಯಾ। ಅಕೋಪನಾಪರಾಧೇನ ಭೂಯೋ ನರಕಮಶ್ನುತೇ॥ 13-12-29 (81730) ಭೂಯಃ ಸ್ಯಾದುಭಯಂ ದತ್ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದ್ಯದಕೋಪನಾತ್। ಕುರ್ಯಾದುಭಯತಃ ಶೇಷಂ ದತ್ತಶೇಷಂ ನ ಶೇಷಯೇತ್॥ 13-12-30 (81731) ದಂಡಪಾಣಿರ್ಯಥಾ ಗೋಷ್ಠಂ ಪಾಲೋ ನಿತ್ಯಂ ಹಿ ರಕ್ಷಯೇತ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ಸ್ಥಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಕ್ಷತ್ರಿಯಃ ಪರಿಪಾಲಯೇತ್॥ 13-12-31 (81732) ಪಿತೇವ ಪುತ್ರಾನ್ರಕ್ಷೇಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಬ್ರಹ್ಮತೇಜಸಃ। ಗೃಹೇ ಚೈಷಾಮವೇಕ್ಷೇಥಾಃ ಕಿಂಸ್ವಿದಸ್ತೀತಿ ಜೀವನಂ॥ ॥ 13-12-32 (81733) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 12 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-12-2 ಯದಮುತ್ರೇಹ ಚ ಹಿತಂ ತದ್ವದೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-12-5 ಅಕ್ಷರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತದ್ವಿದಾಂ॥ 7-12-6 ಹಂಸಸಾದೃಶ್ಯಂ ಕ್ಷೀರನೀರಯೋರಿವ ಸಾರಸಾರಯೋರ್ವಿವೇಚನಾತ್॥ 7-12-7 ನೃಪತೌ ನೃಪತೇಃ ಸಮೀಪೇ ಉಚ್ಚರಿತಾಃ॥ 7-12-8 ಯೇ ಚಾಪಿ ತೇಷಾಂ ದಾತಾರ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-12-13 ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಃ ಕುತ್ಸಿತಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಯದ್ಯಹಂ ಸ್ಯಾಂ ತರ್ಹಿ ಧನ್ಯಃ ಕಿಮುತ ಫುಲೇ ಜಾತಃ॥ 7-12-17 ಯೃಜಿನಂ ಸಂಕಟಂ। ಫಲಾಶೇಥಿಯಾವತ್। ಪೂಜ್ಯತ್ವಾದೇವ ತಾನ್ಪೂಜಯಾಮಿ ನತು ಫಲಾಯೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-12-18 ತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾರಾವನೇನ। ನ ತಪಾಮಿ ನ ವ್ಯಥಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋಮಿ॥ 7-12-19 ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಜಾತೌ ಆಸಕ್ತಃ॥ 7-12-27 ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದ್ಬಿಭ್ಯೇತ್ ನತು ತತ್ರ ತೇಜಸ್ತಪಸೀ ಸ್ವೀಯೇ ಪ್ರಕಾಶಯೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ। ತೇಜಃ ಕ್ರೋಧಬಲಂ। ತಪೋ ಯೋಗಬಲಂ॥ 7-12-28 ತಯೋಸ್ತಪಸ್ತೇಜಸೋರ್ಬ್ರಹ್ಮಣಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಥಯೋರ್ವ್ಯವಸಾಯಃ ಫಲಮಭಿಭವರೂಪಂ ಶೀಘ್ರಂ ತೀವ್ರಂ ತಥಾಪಿ ತಪಸ್ವಿನ ಏವೇತರಾನ್ ಹನ್ಯುರ್ನ ತೇಜಸ್ವಿನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-12-30 ಲ್ಯಬ್ಲೋಪೇ ಪಂಚಮೀ। ಅಕೋಪನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯದ್ಭೂಯಃ ಬಹುತರಂ ಉಭಯಂ ತಪಸ್ತೇಜಆಖ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ ತದ್ದತ್ತಂ ಖಂಡಿತಂ ಭವತೀತಿ ಶೇಷಃ। ಉಭಯತ ಉಭಯಂ ಚೇತ್ ಶೇಷಂ ಕುರ್ಯಾದ್ ದತ್ತಶೇಷಂ ಶೇಷಯೇದಿತ್ಯನ್ವಯಃ। ದ್ವಾಭ್ಯಾಂ ಅನ್ಯೋನ್ಯಸ್ಮಿನ್ಪ್ರಯುಕ್ತಂ ತೇಜಆದಿದ್ವಯಂ ನ ನಿಃಶೇಷಂ ನಶ್ಯತಿ ಕಿಂತು ಶೇಷಂ। ಕ್ಷಮಾವತಾ ಖಂಡಿತಸ್ಯ ತಸ್ಯಾವಶಿಷ್ಟಂ ತು ನ ಶೇಷಯೇನ್ನ ಶಿಷ್ಯತೇ ಅಪಿತು ನಿಃಶೇಷಮೇವ ನಶ್ಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 30 ॥ 7-12-32 ಅಭಾವೇ ತದ್ದೇಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-12-42 ದ್ವಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಚತುರ್ಣಾಮಪಿ ವೇದಾನಾಂ ಸಂವಾದಂ ಶೃಣು ಪುತ್ರಕ॥ 13-13-1 (81734) ಋಗ್ವೇದ ಉವಾಚ। 13-13-2x (6773) ಗೃಹಾನಾಶ್ರಯಮಾಣಸ್ಯ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ಚ ಜುಹ್ವತಃ। ಸರ್ವಂ ಸುಕೃತಮಾದತ್ತೇ ಯಃ ಸಾಯೇ ನುದ್ಯತೇಽತಿಥಿಃ॥ 13-13-2 (81735) ನ ಸ್ಕಂದತೇ ನ ವ್ಯಥತೇ ನಾಸ್ಯೋರ್ಧ್ವಂ ಸರ್ಪತೇ ರಜಃ। ವರಿಷ್ಠಮಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಚ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಮುಖೇ ಹುತಂ॥ 13-13-3 (81736) ಸಾಮವೇದ ಉವಾಚ। 13-13-4x (6775) ನ ಚೇದ್ಧಂತಿ ಪಿತರಂ ಮಾತರಂ ವಾ ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ನಾಪವಾದಂ ಕರೋತಿ। ಯತ್ಕಿಂಚಿದನ್ಯದ್ವೃಜಿನಂ ಕರೋತಿ। ಪ್ರೀತೋಽತಿಥಿಸ್ತದುಪಹಂತಿ ಪಾಪಂ॥ 13-13-4 (81737) ಅಥರ್ವವೇದ ಉವಾಚ। 13-13-5x (6776) ಯತ್ಕ್ರೋಧನೋ ಯಜತೇ ಯದ್ದದಾತಿ ಯದ್ವಾ ತಪಸ್ತಪ್ಯತಿ ಯಜ್ಜುಹೋತಿ। ವೈವಸ್ವತೋ ಹರತೇ ಸರ್ವಮಸ್ಯ ಮೋಘಂ ಚೇಷ್ಟಂ ಭವತಿ ಕ್ರೋಧನಸ್ಯ॥ ॥ 13-13-6 (81738) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಯೋದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 13 ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಭೂಯಸ್ತು ಶೃಣು ರಾಜೇಂದ್ರ ಧರ್ಮಾಂಧರ್ಮಭೃತಾಂವರ॥ 13-14-1 (81739) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಇಂದ್ರಾಗ್ನ್ಯೋಃ ಸೂರ್ಯಶಚ್ಯೋಶ್ಚ ತನ್ಮೇ ನಿಗದತಃ ಶೃಣು॥ 13-14-2 (81740) ಇಂದ್ರ ಉವಾಚ। 13-14-3x (6777) ರಾಜ್ಯೇ ವಿಪ್ರಾನ್ಪ್ರಪಶ್ಯಾಮಿ ಕಾಮಕ್ರೋಧವಿವರ್ಜಿತಾನ್। ಏತೇನ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯೇನ ಪಾದಃ ಕುಂಭಸ್ಯ ಪೂರ್ಯತಾಂ॥ 13-14-3 (81741) ಅಗ್ನಿರುವಾಚ। 13-14-4x (6778) ಯಥಾಽಹಂ ತತ್ರ ನಾಶ್ನಾಮಿ ಯತ್ರ ನಾಶ್ನಂತಿ ವೈ ದ್ವಿಜಾಃ ಏತೇನ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯೇನ ಪಾದಃ ಕುಂಭಸ್ಯ ಪೂರ್ಯತಾಂ॥ 13-14-4 (81742) ಸೂರ್ಯ ಉವಾಚ। 13-14-5x (6779) ಯಥಾ ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯಾರ್ಥೇ ನ ತಪಾಮಿ ಯಥಾಬಲಂ। ಏತೇನ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯೇನ ಪಾದಃ ಕುಂಭಸ್ಯ ಪೂರ್ಯತಾಂ॥ 13-14-5 (81743) ಶಚ್ಯುವಾಚ। 13-14-6x (6780) ಕರ್ಮಣಾ ಮನಸಾ ವಾಚಾ ನಾವಮನ್ಯೇ ಪುರಂದರಂ। ಏತೇನ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯೇನ ಪಾದಃ ಕುಂಭಸ್ಯ ಪೂರ್ಯತಾಂ॥ ॥ 13-14-6 (81744) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರ್ದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 14 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-14-3 ಯಥಾ ರಾಜ್ಯಂ ಪ್ರಪಾಸ್ಯಾಮಿ ಕಾಮಕೋಧವಿವರ್ಜಿತ ಇತಿ ಪಾಠಾಂತರಂ। ಪಾಸ್ಯಾಮಿ ಪಾಲಯಿಷ್ಯಾಮಿ। ಪಾ ಪಾಲನ ಇತಿ ಧಾತೋಃ। ಪಾದಃ ಕುಂಭಸ್ಯ ಪೂರ್ವತಾಮಿತಿ। ಚತುರ್ಭಾಗಾದೇಕೋ ಭಾಗಃ ಪಾದಃ। ಕುಂಭೇ ಏಕಪಾದೋನತಯೋದಕಪೂರಿತೇ ಸತಿ ಚತುರ್ಥಃ ಪಾದಃ ಸ್ವಯಮೇವ ಪೂರ್ಯತಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ। ಯಥಾ ಸತ್ಯಬಲೇನಾಗ್ನಿರನುಷ್ಣೋ ಭವತಿ ತದ್ವದಿತ್ಯರ್ಥಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಮದ್ರರಾಜಸ್ಯ ಸಂವಾದಂ ವ್ಯಾಸಸ್ಯ ಚ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-15-1 (81745) ವೈತಾನೇ ಕರ್ಮಣಿ ತತೇ ಕುಂತೀಪುತ್ರ ಯಥಾ ಪುರಾ। ಉಕ್ತಃ ಸ ಭಗವಾನ್ಯಜ್ಞೇ ತಥಾ ತತ್ರಾಶೃಣೋದ್ಭವಾನ್॥ 13-15-2 (81746) ಮದ್ರರಾಜ ಉವಾಚ। 13-15-3x (6781) ಕಾನಿ ತೀರ್ಥಾನಿ ಭಗವನ್ಫಲಾರ್ಥಾಶ್ಚೇಹ ಕೇಽಽಶ್ರಮಾಃ। ಕ ಇಜ್ಯತೇ ಕಶ್ಚ ಯಜ್ಞಃ ಕೋ ಯೂಪಃ ಕ್ರಮತೇ ಚ ಕಃ॥ 13-15-3 (81747) ಕಶ್ಚಾಧ್ವರೇ ಶಸ್ಯತೇ ಗೀತಿಶಬ್ದೈಃ ಕಶ್ಚಾಧ್ವರೇ ಗೀಯತೇ ವಲ್ಗುಭಾಷೈಃ। ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದೈಃ ಸ್ತುತಿಭಿಃ ಸ್ತೂಯತೇ ಚ ಕಸ್ಯೇಹ ವೈ ಹವಿರಧ್ವರ್ಯವಃ ಕಲ್ಪಯಂತಿ॥ 13-15-4 (81748) ವರ್ಣಾಶ್ರಮೇ ಗೋಫಲೇ ಕಶ್ಚ ಸೋಮೇ ಕಶ್ಚೋಂಕಾರಃ ಕಶ್ಚ ವೇದಾರ್ಥಮಾರ್ಗಃ। ಪೃಷ್ಟಸ್ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಂ ಮಹರ್ಷೇ ಲೋಕಜ್ಯೇಷ್ಠಂ ಕಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಾಹುಃ॥ 13-15-5 (81749) ದ್ವೈಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-15-6x (6782) ಲೋಕಜ್ಯೇಷ್ಠಂ ಯಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಾಹು ರ್ಯೋನಿಜ್ಯೇಷ್ಠಂ ಯಸ್ಯ ವದಂತಿ ಜನ್ಮ। ಪೂತಾತ್ಮಾನೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇದಮುಖ್ಯಾ ಅಸ್ಮಿನ್ಪ್ರಶ್ನೋ ದೀಯತಾಂ ಕೇಶವಾಯ॥ 13-15-6 (81750) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉವಾಚ। 13-15-7x (6783) ಬಾಲೋ ಜಾತ್ಯಾ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮಾರ್ಥಶೀಲೋ ಜಾತೋ ದೇವಕ್ಯಾಂ ಶೂರಪುತ್ರೇಣ ವೀರ। ವೇತ್ತುಂ ವೇದಾನರ್ಹತೇ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ವೈ ದಾಶಾರ್ಹಾಣಾಮುತ್ತಮಃ ಪುಷ್ಕರಾಕ್ಷಃ॥ 13-15-7 (81751) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-15-8x (6784) ಪಾರಾಶರ್ಯ ಬ್ರೂಹಿ ಯದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಪ್ರೀತಾತ್ಮಾ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮಕಲ್ಪಃ ಸುಮೇಧಾಃ। ಪೃಷ್ಟೋ ಯಜ್ಞಾರ್ಥಂ ಪಾಂಡವಸ್ಯಾತಿತೇಜಾ ಏತಚ್ಛ್ರೇಯಸ್ತಸ್ಯ ಲೋಕಸ್ಯ ಚೈವ॥ 13-15-8 (81752) ವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ। 13-15-9x (6785) ಉಕ್ತಂ ವಾಕ್ಯಂ ಯದ್ಭವಾನ್ಮಾಮವೋಚ- ತ್ಪ್ರಶ್ನಂ ಚಿತ್ರಂ ನಾಹಮತ್ರೋತ್ಸಹೇಽದ್ಯ। ಛೇತ್ತುಂ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ತಿಷ್ಠತಿ ತ್ವದ್ವಿಧೇ ವೈ ಲೋಕಜ್ಯೇಷ್ಠೇ ವಿಶ್ವರೂಪೇ ಸುನಾಭೇ॥ 13-15-9 (81753) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-15-10x (6786) ತತ್ತ್ವಂ ವಾಕ್ಯಂ ಬ್ರೂಹಿ ಯತ್ತ್ವಂ ಮಹರ್ಷೇ ಯಸ್ಮಿನ್ಕೃಷ್ಣಃ ಪ್ರೋಚ್ಯತೇ ವೈ ಯಥಾವತ್। ಪ್ರೀತಸ್ತೇಽಹಂ ಜ್ಞಾನಶಕ್ತ್ಯಾ ಯಥಾವ- ತ್ತಸ್ಮಾನ್ನಿರ್ದೇಶೇ ಕರ್ಮಣಾಂ ಬ್ರೂಹಿ ಸಿದ್ಧಿಂ॥ 13-15-10 (81754) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-15-11x (6787) ಉಕ್ತವಾಕ್ಯೇ ಸತ್ತಮೇ ಯಾದವಾನಾಂ ಕೃಷ್ಣೋ ವ್ಯಾಸಃ ಪ್ರಾಂಜಲಿರ್ವಾಸುದೇವಂ। ವಿಪ್ರೈಃ ಸಾರ್ಧಂ ಪೂಜಯಂದೇವದೇವಂ ಕೃಷ್ಣಂ ವಿಷ್ಣುಂ ವಾಸುದೇವಂ ಬಭಾಷೇ॥ 13-15-11 (81755) ವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ। 13-15-12x (6788) 13-15-12 (81756) ಆನಂತ್ಯಂ ತೇ ವಿಶ್ವಕರ್ಮಂಸ್ತವೈವಂ ರೂಪಂ ಪೌರಾಣಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಚ ಧ್ರುವಂ ಚ। ಕಸ್ತೇ ಬುದ್ಧ್ಯೇದ್ವೇದವಾದೇಷು ಚೈತ- ಲ್ಲೋಕೇ ಹ್ಯಸ್ಮಿಞ್ಶಾಸಕಸ್ತ್ವಂ ಪಿತೇವ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ದ್ವಾರಕಾಯಾಂ ಯಥಾ ಪ್ರಾಹ ಪುರಾಽಯಂ ಮುನಿಸತ್ತಮಃ। ವೇದವಿಪ್ರಮಯತ್ವಂ ತು ವಾಸುದೇವಸ್ಯ ತಚ್ಛೃಣು॥ 13-16-1 (81757) ಯೂಪಂ ವಿಷ್ಣುಂ ವಾಸುದೇವಂ ವಿಜಾನ- ನ್ಸರ್ವಾನ್ವಿಪ್ರಾನ್ಬೋಧತೇ ತತ್ವದರ್ಶಿ। ವಿಷ್ಣುಂ ಕ್ರಾಂತಂ ವಾಸುದೇವಂ ವಿಜಾನ- ನ್ವಿಪ್ರೋ ವಿಪ್ರತ್ವಂ ಗಚ್ಛತೇ ತತ್ವದರ್ಶೀ॥ 13-16-2 (81758) ವಿಷ್ಣುರ್ಯಜ್ಞಸ್ತ್ವಿಜ್ಯತೇ ಚಾಪಿ ವಿಷ್ಣುಃ ಕೃಷ್ಣೋ ವಿಷ್ಣುರ್ಯಶ್ಚ ಕೃತ್ಸ್ನಃ ಪ್ರಭುಶ್ಚ। ಕೃಷ್ಣೋ ವೇದಾಂಗಂ ವೇದವಾದಾಶ್ಚ ಕೃಷ್ಣ ಏವಂ ಜಾನನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಏತಿ॥ 13-16-3 (81759) ಸ್ಥಾನಂ ಸರ್ವಂ ವೈಷ್ಣವಂ ಯಜ್ಞಮಾರ್ಗೇ ಚಾತುರ್ಹೋತ್ರಂ ವೈಷ್ಣವಂ ತತ್ರ ಕೃಷ್ಣಃ। ಸರ್ವೈರ್ಭಾವೈರಿಜ್ಯತೇ ಸರ್ವಕಾಮೈಃ ಪುಣ್ಯಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತಿ॥ 13-16-4 (81760) ಸೋಮಂ ಸದ್ಭಾವಾದ್ಯೇ ಚ ಜಾತಂ ಪಿಬಂತಿ ದೀಪ್ತಿಂ ಕರ್ಮ ಯೇ ವಿದಾನಾಶ್ಚರಂತಿ। ಏಕಾಂತಮಿಷ್ಟಂ ಚಿಂತಯಂತೋ ದಿವಿಸ್ಥಾ- ಸ್ತೇ ವೈ ಸ್ಥಾನಂ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತಿ ವ್ರತಜ್ಞಾಃ॥ 13-16-5 (81761) ಓಮಿತ್ಯೇತದ್ಧ್ಯಾಯಮಾನೋ ನ ಗಚ್ಛೇ- ದ್ದುರ್ಗಂ ಪಂಥಾನಂ ಪಾಪಕರ್ಮಾಪಿ ವಿಪ್ರಃ। ಸರ್ವಂ ಕೃಷ್ಣಂ ವಾಸುದೇವಂ ಹಿ ವಿಗ್ರಾಃ ಕೃತ್ವಾ ಧ್ಯಾನಂ ದುರ್ಗತಿಂ ನ ಪ್ರಯಾಂತಿ॥ 13-16-6 (81762) ಆಜ್ಯಂ ಯಜ್ಞಃ ಸ್ರುಕ್ಸ್ರುವೌ ಯಜ್ಞದಾತಾ ಇಚ್ಛಾ ಪತ್ನೀ ಪತ್ನಿಶಾಲಾ ಹವೀಂಷಿ। ಇಧ್ಯಾಃ ಪುರೋಡಾಶಂ ಸರ್ವದಾ ಹೋತೃಕರ್ತಾ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ವಿಷ್ಣುಂ ಸಂವಿಜಾನಂಸ್ತಮೇತಿ॥ 13-16-7 (81763) ಯೋಗೇಯೋಗೇ ಕರ್ಮಣಾಂ ಚಾಭಿಹಾರೇ ಯುಕ್ತೇ ವೈತಾನೇ ಕರ್ಮಣಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ। ಪುಷ್ಟ್ಯರ್ಥೇಷು ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಕರ್ಮಸಿದ್ಧಿಂ ಶಾಂತ್ಯರ್ಥೇಷು ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಸರ್ವಶಾಂತಿಂಟ'॥ ॥ 13-16-8 (81764) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷೋಡಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 16 ॥

`ದ್ವೈಪಾಯನ ಉವಾಚ। ಶ್ರದ್ದಾತ್ಯಾಗಂ ನಿರ್ವೃತಿಂ ಚಾಪಿ ಪೂಜಾಂ ಸತ್ಯಂ ಧರ್ಮಂ ಯಃ ಕೃತಂ ಚಾಭ್ಯುಪೈತಿ। ಕಾಮದ್ವೇಷೌ ತ್ಯಜ್ಯ ಸರ್ವೇಷು ತುಲ್ಯಃ ಶ್ರದ್ಧಾಪೂತಃ ಸರ್ವಯಜ್ಞೇಷು ಯೋಗ್ಯಃ॥ 13-17-1 (81765) ಯಸ್ಮಿನ್ಯಜ್ಞೇ ಸರ್ವಭೂತಾಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಾಃ ಸರ್ವೇ ಚಾರಂಭಾಃ ಶಾಸ್ತ್ರದೃಷ್ಟಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ। ಧರ್ಂಯೈರರ್ಥ್ಯೈರ್ಯೇ ಯಜಂತೇ ಧ್ರುವಂ ತೇ ಪೂತಾತ್ಮಾನೋ ಧರ್ಮಮೇಕಂ ಭಜಂತೇ॥ 13-17-2 (81766) ಏಕಾಕ್ಷರಂ ದ್ವ್ಯಕ್ಷರಮೇಕಮೇವ ಸದಾ ಯಜಂತೇ ನಿಯತಾಃ ಪ್ರತೀತಾಃ। ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮನಾಗರ್ಚಯಿತ್ವಾ ಸ್ಮ ವಿಪ್ರಾಃ ಸತಾಂ ಮಾರ್ಗಂ ತಂ ಧ್ರುವಂ ಸಂಭಜಂತೇ॥ 13-17-3 (81767) ಪಾಪಾತ್ಮಾನಃ ಕ್ರೋಧರಗಾಭಿಭೂತಾಃ ಕೃಷ್ಣೇ ಭಕ್ತಾ ನಾಮ ಸಂಕೀರ್ತಯಂತಃ। ಪೂತಾತ್ಮಾನೋ ಯಜ್ಞಶೀಲಾಃ ಸುಮೇಧಾ ಯಜ್ಞಸ್ಯಾಂತೇ ಕೀರ್ತಿಲೋಕಾನ್ಭಜಂತೇ॥ 13-17-4 (81768) ಏಕೋ ವೇದೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಬಭೂವ ಚತುಷ್ಪಾದಸ್ತ್ರಿಗುಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಶೀರ್ಷಃ। ಪಾದಂಪಾದಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇದಮಾಹು- ಸ್ತ್ರೇತಾಕಾಲೇ ತಂ ಚ ತಂ ವಿದ್ಧಿ ಶೀರ್ಷಂ॥' ॥ 13-17-5 (81769) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 17 ॥

`ದ್ವೈಪಾಯನ ಉವಾಚ। ಸರ್ವೇ ವೇದಾಃ ಸರ್ವವೇದ್ಯಾಃ ಸಶಾಸ್ತ್ರಾಃ ಸರ್ವೇ ಯಜ್ಞಾಃ ಸರ್ವ ಇತ್ಯಶ್ಚ ಕೃಷ್ಣಃ। ವಿದುಃ ಕೃಷ್ಣಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತತ್ವತೋ ಯೇ ತೇಷಾಂ ರಾಜನ್ಸರ್ವಯಜ್ಞಃ ಸಮಾಪ್ತಃ॥ 13-18-1 (81770) ಜ್ಞೇಯೋ ಯೋಗೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈರ್ವೇದತತ್ವೈ- ರಾರಣ್ಯಕೈಃ ಸೈಷ ಕೃಷ್ಣಃ ಪ್ರಭುತ್ವಾತ್। ಸರ್ವಾನ್ಯಜ್ಞಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಬ್ರಹ್ಮ ಚೈವ ವ್ಯಾಪ್ಯಾತಿಷ್ಠದ್ದೇವದೇವಸ್ತ್ರಿಲೋಕೇ॥ 13-18-2 (81771) ಸ ಏಷ ದೇವಃ ಶಕ್ರಮೀಶಂ ಯಜಾನಂ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ಪ್ರಾಹ ಕ್ರತುಯಷ್ಟಾರಮಗ್ರ್ಯಂ ನ ಮಾ ಶಕ್ರೋ ವೇದವೇದಾರ್ಥತತ್ವಾ- ದ್ಭಕ್ತೋ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಶುದ್ಧಭಾವಪ್ರಧಾನಃ॥ 13-18-3 (81772) ಮಾ ಜಾನಂತೇ ಬ್ರಹ್ಮಶೀರ್ಷಂ ವರಿಷ್ಠಂ ವಿಶ್ವೇ ವಿಶ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಯೋನಿಂ ಹ್ಯಯೋನಿಂ। ಸರ್ವತ್ರಾಹಂ ಶಾಶ್ವತಃ ಶಾಶ್ವತೇಶಃ ಕೃತ್ಸ್ನೋ ವೇದೋಽಗ್ನಿರ್ನಿರ್ಗುಣೋಽನಂತತೇಜಾಃ॥ 13-18-4 (81773) ಸರ್ವೇ ದೇವಾ ವಾಸುದೇವಂ ಯಜಂತೇ ತತೋ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಮಾರ್ಗಮಾಣಾಸ್ತನೂನಾಂ। ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನ್ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತೇ ವಿಶಾಲಾಂ- ಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇಽಸ್ಮಿನ್ಕೃಷ್ಣನಾಮಾಭಿಧಾನಾತ್॥ 13-18-5 (81774) ಕೃಷ್ಣೋ ಯಜ್ಞೈರಿಜ್ಯತೇ ಯಾಯಜೂಕೈಃ ಕೃಷ್ಣೋ ವೀರ್ಯೈರಿಜ್ಯತೇ ವಿಕ್ರಮದ್ಭಿಃ। ಕೃಷ್ಣೋ ವಾಕ್ಯೈರಿಜ್ಯತೇ ಸಂಮೃಶಾನೈಃ ಕೃಷ್ಣೋ ಮುಕ್ತೈರಿಜ್ಯತೇ ವೀತಮೋಹೈಃ॥ 13-18-6 (81775) ವಿದ್ಯಾವಂತಃ ಸೋಮಪಾ ಯೇ ವಿಪಾಪಾ ಇಷ್ಟ್ವಾ ಯಜ್ಞೇರ್ಗೋಚರಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಂತೇ। 13-18-7 (81776) ಭವಗಾನುವಾಚ। ಸರ್ವಂ ಕ್ರಾಂತಂ ದೇವಲೋಕಂ ವಿಶಾಲ- ಮಂತೇ ಗತ್ವಾ ಮುಕ್ತಿಲೋಕಂ ಭಜಂತಿ॥ 13-18-7x (6789) ಏವಂ ಸರ್ವೇ ತ್ವಾಶ್ರಮಾಃ ಸುವ್ರತಾ ಯೇ ಮಾಂ ಜಾನಂತೋ ಯಾಂತಿ ಲೋಕಾನದೀನಾನ್। ಯೇ ಧ್ಯಾನದೀಕ್ಷಾಮುದ್ವಹಂತೋ ವಿಪಾಪಾ ಜ್ಯೋತಿರ್ಭೂತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಂ ಭಜಂತಿ॥ 13-18-8 (81777) ಪೂಜ್ಯಂತೇ ಮಾಂ ಪೂಜಯಂತಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಾ ಮಾಂ ಜಾನಂತಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ವಾಸುದೇವಂ। ಭಕ್ತ್ಯಾ ತುಷ್ಟೋಽಹಂ ತಸ್ಯ ಸತ್ತ್ವಂ ಪ್ರಯಚ್ಛೇ ಸತ್ವಸ್ಪೃಷ್ಟೋ ವೀತಮೋಹೋಽಯಮೇತಿ॥ 13-18-9 (81778) ದ್ವೈಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-18-10x (6790) ಜ್ಯೋತೀಂಷಿ ಶುಕ್ತಾನಿ ಚ ಯಾನಿ ಲೋಕೇ ತ್ರಯೋ ಲೋಕಾ ಲೋಕಪಾಲಾಸ್ತ್ರಯಶ್ಚ। ತ್ರಯೋಽಗ್ನಯಶ್ಚಾಹುತಯಶ್ಚ ಪಂಚ ಸರ್ವೇ ದೇವಾ ದೇವಕೀಪುತ್ರ ಏವ॥ 13-18-10 (81779) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-18-11x (6791) ವ್ಯಾಸಸ್ಯೈತದ್ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಮದ್ರರಾಜಃ ಸಹರ್ಷಿಭಿಃ। ವ್ಯಾಸಂ ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ವಿಧಿವತ್ಪ್ರೀತಾತ್ಮಾ ಪ್ರತ್ಯಪೂಜಯತ್॥ 13-18-11 (81780) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-18-12x (6792) ಕವಿಃ ಪ್ರಯಾತಸ್ತು ಮಹರ್ಷಿಪುತ್ರೋ ದ್ವೈಪಾಯನಸ್ತದ್ವಚನಂ ನಿಶಂಯ। ಜಗಾಮ ಪೃಥ್ವೀಂ ಶಿರಸಾ ಮಹಾತ್ಮಾ ನಮಶ್ಚ ಕೃಷ್ಣಾಯ ಚಕಾರ ಭೀಷ್ಮಃ॥' ॥ 13-18-12 (81781) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣೀ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 18 ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಗರುಡಃ ಪಕ್ಷಿಣಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಇತಿ ಪೂರ್ವಂ ಪಿತಾಮಹ। ಉಕ್ತಸ್ತ್ವಯಾ ಮಹಾಬಾಹೋ ಶ್ವೇತವಾಹಂ ಪ್ರಶಂಸತಾ॥ 13-19-1 (81782) ಅತ್ರ ಕೌತೂಹಲ ಇತಿ ಶ್ರವಣೇ ಜಾಯತೇ ಮತಿಃ। ಕಥಂ ಗರುತ್ಮಾನ್ಪಕ್ಷೀಣಾಂ ಶ್ರೈಷ್ಠ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ ಪರಂತಪ॥ 13-19-2 (81783) ಸುಪರ್ಣೋ ವೈನತೇಯಶ್ಚ ಕೇನ ಶತ್ರುಶ್ಚ ಭೋಗಿನಾಂ। ಕಿಂವೀರ್ಯಃ ಕಿಂಬಲಶ್ಚಾಸೌ ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ ಭಾರತ॥ 13-19-3 (81784) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-19-4x (6793) ವಾಸುದೇವ ಮಹಾಬಾಹೋ ದೇವಕೀ ಸುಪ್ರಜಾಸ್ತ್ವಯಾ। ಶ್ರುತಂ ತೇ ಧರ್ಮರಾಜಸ್ಯ ಮಮ ಹರ್ಷವಿವರ್ಧನ॥ 13-19-4 (81785) ಸುಪರ್ಣಂ ಶಂಸ ಇತ್ಯೇವ ಮಾಮಾಹ ಕುರುನಂದನಃ। ಅಸ್ಯ ಪ್ರವಕ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತ್ವಯಾಽಜ್ಞಪ್ತೋ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-19-5 (81786) ತ್ವಂ ಹಿ ಶೌರೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ಸುಪರ್ಣಃ ಪ್ರೋಚ್ಯಸೇ ಪುರಾ। ಅನಾದಿನಿಧನೇ ಕಾಲೇ ಗರುಡಶ್ಚಾಸಿ ಕೇಶವ॥ 13-19-6 (81787) ತಸ್ಮಾತ್ಪೂರ್ವಂ ಪ್ರಸಾದ್ಯ ತ್ವಾಂ ಧರ್ಮಪುತ್ರಾಯ ಧೀಮತೇ। ಗರುಡಂ ಪತತಾಂಶ್ರೇಷ್ಠಂ ವಕ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಮಾಧವ॥ 13-19-7 (81788) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-19-8x (6794) ಯಥೈವ ಮಾಂ ಭವಾನ್ವೇದ ತಥಾ ವೇದ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ। ಯಥಾ ಚ ಗರುಡೋ ಜಾತಸ್ತಥಾಽಸ್ಮೈ ಬ್ರೂಹಿ ತತ್ವತಃ'॥ ॥ 13-19-8 (81789) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 19 ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಮಹಾಬಾಹೋ ಶೃಣು ರಾಜನ್ಯಥಾತಥಂ। ಗರುಡಂ ಪಕ್ಷಿಣಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ವೈನತೇಯಂ ಮಹಾಬಲಂ॥ 13-20-1 (81790) ತಥಾ ಚ ಗರುಡೋ ರಾಜನ್ಸುಪರ್ಣಶ್ಚ ಯಥಾಽಭವತ್। ಯಥಾ ಚ ಭುಜಗಾನ್ಹಂತಿ ತಥಾ ಮೇ ಬ್ರುವತಃ ಶೃಣು॥ 13-20-2 (81791) ಪುರಾಽಹಂ ತಾತ ರಾಮೇಣಿ ಜಾಮದಗ್ನ್ಯೇನ ಧೀಮತಾ। ಕೈಲಾಸಶಿಖರೇ ರಂಯೇ ಮೃಗಾನ್ನಿಘ್ನನ್ಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-20-3 (81792) ತಮಹಂ ತಾತ ದೃಷ್ಟೈವ ಶಸ್ತ್ರಣ್ಯುತ್ಸೃಜ್ಯ ಸರ್ವಶಃ। ಅಭಿವಾದ್ಯ ಪೂರ್ವಂ ರಾಮಾಯ ವಿನಯೇನೋಪತಸ್ಥಿವಾನ್॥ 13-20-4 (81793) ತಮಹಂ ಕಥಾಂತೇ ವರದಂ ಸುಪರ್ಣಸ್ಯ ಬಲೌಜಸೀ। ಅಪೃಚ್ಛಂ ಸ ಚ ಮಾಂ ಪ್ರೀತಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-20-5 (81794) ಕದ್ರೂಶ್ಚ ವಿನತಾ ಚಾಸ್ತಾಂ ಪ್ರಜಾಪತಿಸುತೇ ಉಭೇ। ತೇ ತು ಧರ್ಮೇಣೋಪಯೇಮೇ ಮಾರೀಚಃ ಕಶ್ಯಪಃ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-20-6 (81795) ಪ್ರಾದಾತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ವರಂ ಪ್ರೀತೋ ಭಾರ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಸುಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-20-7 (81796) ತತ್ರ ಕದ್ರೂರ್ವರಂ ವವ್ರೇ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ದಶತಃ ಶತಂ। ತುಲ್ಯತೇಜಃಪ್ರಭಾವಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ತುಲ್ಯಜನ್ಮನಾಂ॥ 13-20-8 (81797) ವಿನತಾ ತು ವವ್ರೇ ದ್ವೌ ಪುತ್ರೌ ವೀರೌ ಭರತಸತ್ತಮ। ಕದ್ರೂಪುತ್ರಸಹಸ್ರೇಣ ತುಲ್ಯವೇಗಪರಾಕ್ರಮೌ॥ 13-20-9 (81798) ಸ ತು ತಾಭ್ಯಾಂ ವರಂ ಪ್ರಾದಾತ್ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಮಹಾತಪಾಃ। ಜನಯಾಮಾಸ ತಾನ್ಪುತ್ರಾಂ ಸ್ತಾಭ್ಯಾಮಾಸೀದ್ಯಥಾ ಪುರಾ॥ 13-20-10 (81799) ಕದ್ರೂಃ ಪ್ರಜಜ್ಞೇ ಹ್ಯಂಡಾನಾಂ ತಥೈವ ದಶತಃಶತಂ। ಅಂಡೇ ದ್ವೇ ವಿನತಾ ಚೈವ ದರ್ಶನೀಯತರೇ ಶುಭೇ॥ 13-20-11 (81800) ತಾನಿ ತ್ವಂಡಾನಿ ತು ತಯೋಃ ಕದ್ರೂವಿನತಯೋರ್ದ್ವಯೋಃ। ಸೋಪಸ್ವೇದೇಷು ಪಾತ್ರೇಷು ನಿದಧುಃ ಪರಿಚಾರಿಣಃ॥ 13-20-12 (81801) ನಿಸ್ಸರಂತಿ ತದಾಽಂಡೇಭ್ಯಃ ಕದ್ರೂಪುತ್ರಾ ಭುಜಂಗಮಾಃ। ಪಂಚವರ್ಷಶತೇ ಕಾಲೇ ದೃಷ್ಟ್ವಾಽಮೋಘಬಲೌಜಸಃ॥ 13-20-13 (81802) ವಿನತಾ ತೇಷು ಜಾತೇಷು ಪನ್ನಗೇಷು ಮಹಾತ್ಮಸು। ವಿಪುತ್ರಾ ಪುತ್ರಸಂತಾಪಾದ್ದಂಡಮೇಕಂ ಬಿಭೇದ ಹ॥ 13-20-14 (81803) ಕಿಮನೇನ ಕರಿಷ್ಯೇಽಹಮಿತಿ ವಾಕ್ಯಮಭಾಷತ। ನಹಿ ಪಂಚಶತೇ ಕಾಲೇ ಪುರಾ ಪುತ್ರೌ ದದರ್ಶ ಸಾ॥ 13-20-15 (81804) ಸಾಪಶ್ಯದಂಡಾನ್ನಿಷ್ಕ್ರಾಂತಂ ವಿನಾಪತ್ರಂ ಮನಸ್ವಿನಂ। ಪೂರ್ವಕಾಯೋಪಸಂಪನ್ನಂ ವಿಯುಕ್ತಮಿತರೇಣ ಹ॥ 13-20-16 (81805) ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ತಂ ತಥಾರೂಪಮಸಮಗ್ರಶರೀರಿಣಂ। ಪುತ್ರದುಃಖಾನ್ವಿತಾಽಶೋಚತ್ಸ ಚ ಪಕ್ಷೀ ತಥಾ ಗತಃ॥ 13-20-17 (81806) ಅಬ್ರವೀಚ್ಚ ಮುದಾ ಯುಕ್ತಃ ಪರ್ಯಶ್ರುನಯನಸ್ತದಾ। ಮಾತರಂ ಚ ಪಲಾಶೀ ಹ ಹತೋಽಹಮಿತಿ ಚಾಸಕೃತ್॥ 13-20-18 (81807) ನ ತ್ವಯಾ ಕಾಂಕ್ಷಿತಃ ಕಾಲೋ ಯಾವಾನೇವಾತ್ಯಗಾತ್ಪುರಾ। ಆವಾಂ ಭವಾಯ ಪುತ್ರೌ ತೇ ಶ್ವಸನಾದ್ಬಲವತ್ತರೌ॥ 13-20-19 (81808) ಈರ್ಷ್ಯಾಕ್ರೋಧಾಭಿಭೂತತ್ವಾದ್ಯೋಹಮೇವಂ ಕೃತಸ್ತ್ವಯಾ। ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಪಿ ಮೇ ಮಾತರ್ದಾಸೀಭಾವಂ ಗಮಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-20-20 (81809) ಪಂಚವರ್ಷಶತಾನಿ ತ್ವಂ ಸ್ಪರ್ಧಸೇ ವೈ ಯಯಾ ಸಹ। ದಾಸೀ ತಸ್ಯಾ ಭವಿತ್ರೀತಿ ಸಾಶ್ರುಪಾತಮುವಾಚ ಹ॥ 13-20-21 (81810) ಏಷ ಚೈವ ಮಹಾಭಾಗೇ ಬಲೀ ಬಲವತಾಂವರಃ। ಮೋಕ್ಷಯಿಷ್ಯತಿ ತೇ ಮಾತರ್ದಾಸೀಭಾವಾನ್ಮಮಾನುಜಃ॥' ॥ 13-20-22 (81811) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 20 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-20-3 ರಾಮೇಣ ಸಂಗತ ಇತಿ ಶೇಷಃ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ವಿನತಾ ಪುತ್ರಶೋಕಾರ್ತಾ ಶಾಪಾದ್ಭೀತಾ ಚ ಭಾರತ। ಪ್ರತೀಕ್ಷತೇ ಸ್ಮ ತಂ ಕಾಲಂ ಯಃ ಪುತ್ರೋಕ್ತಸ್ತದಾಽಭವತ್॥ 13-21-1 (81812) ತತೋಽಪ್ಯತೀತೇ ಪಂಚಶತೇ ವರ್ಷಾಣಾಂ ಕಾಲಸಂಯುಗೇ। ಗರುಡೋಽಥ ಮಹಾವೀರ್ಯೋ ಜಜ್ಞೇ ಭುಜಗಭುಗ್ಬಲೀ॥ 13-21-2 (81813) ಬಂಧುರಾಸ್ಯಃ ಶಿಖೀ ಪತ್ರಕೋಶಃ ಕೂರ್ಮನಖೋ ಮಹಾನ್। ರಕ್ತಾಕ್ಷಃ ಸಂಹತಗ್ರೀವೋ ಹ್ರಸ್ವಪಾದೋ ಮಹಾಶಿರಾಃ॥ 13-21-3 (81814) ಯಸ್ತ್ವಂಡಾತ್ಸ ವಿನಿರ್ಭಿನ್ನೋ ನಿಷ್ಕ್ರಾಂತೋ ಭರತರ್ಷಭ। ವಿನತಾಪೂರ್ವಜಃ ಪುತ್ರಃ ಸೋಽರುಣೋ ದೃಶ್ಯತೇ ದಿವಿ॥ 13-21-4 (81815) ಪೂರ್ವಾಂ ದಿಶಾಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಸೂರ್ಯಸ್ಯೋದಯನಂ ಪ್ರತಿ। ಅರುಣೋಽರುಣಸಂಕಾಶೋ ನಾಂನಾ ಚೈವಾರುಣಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-21-5 (81816) ಜಾತಮಾತ್ರಸ್ತು ವಿಹಗೋ ಗರುಡಃ ಪನ್ನಗಾಶನಃ। ವಿಹಾಯ ಮಾತರಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಮಗಮತ್ಸರ್ವತೋ ದಿಶಃ॥ 13-21-6 (81817) ಸ ತದಾ ವವೃಧೇಽತೀವ ಸರ್ವಕಾಮೈಃ ಕದಾಽರ್ಚಿತಃ। ಪಿತಾಮಹವಿಸೃಷ್ಟೇನ ಭೋಜನೇನ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-21-7 (81818) ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ವಿಹಗೇ ತತ್ರ ಯಥಾಕಾಮಂ ವಿವರ್ಧತಿ। ಕದ್ರೂಶ್ಚ ವಿನತಾ ಚೈವಾಗಚ್ಛತಾಂ ಸಾಗರಂ ಪ್ರತಿ॥ 13-21-8 (81819) ದದೃಶಾತೇ ತು ತೇ ಯಾಂತಮುಚ್ಚೈಶ್ಶ್ರವಸಮಂತಿಕಾತ್। ಸ್ನಾತ್ವೋಪವೃತ್ತಂ ತ್ವರಿತಂ ಪೀತವಂತಂ ಚ ವಾಜಿನಂ॥ 13-21-9 (81820) ತತಃ ಕದ್ರೂರ್ಹಸಂತ್ಯೇವ ವಿನತಾಮಿದಮಬ್ರವೀತ್। ಹಯಸ್ಯ ವರ್ಣಃ ಕೋ ನ್ವತ್ರ ಬ್ರೂಹಿ ಯಸ್ತೇ ಮತಃ ಶುಭೇ॥ 13-21-10 (81821) ವಿನತೋವಾಚ। 13-21-11x (6795) ಏಕವರ್ಣೋ ಹಯೋ ರಾಜ್ಞಿ ಸರ್ವಶ್ವೇತೋ ಮತೋ ಮಮ। ವರ್ಣಂ ವಾ ಕೀದೃಶಂ ತಸ್ಯ ಮನ್ಯತೇ ತ್ವಂ ಮನಸ್ವಿನಿ॥ 13-21-11 (81822) ಕದ್ರೂರುವಾಚ। 13-21-12x (6796) ಸರ್ವಶ್ವೇತೋ ಮತಸ್ತುಭ್ಯಂ ಯ ಏಷ ಹಯಸತ್ತಮಃ। ಬ್ರೂಹಿ ಕಲ್ಯಾಣಿ ದೀವ್ಯಾವೋ ವರ್ಣಾನ್ಯತ್ವೇನ ಭಾಮಿನಿ॥ 13-21-12 (81823) ವಿನತೋವಾಚ। 13-21-13x (6797) ಯದ್ಯಾರ್ಯೇ ದೀವ್ಯಸಿ ತ್ವಂ ಮೇ ಕಃ ಪಣೋ ನೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಸಾ ತಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪಣೇಯಂ ವೈ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ತು ವಿಪಣೇ ತ್ವಯಾ॥ 13-21-13 (81824) ಕದ್ರೂರುವಾಚ। 13-21-14x (6798) ಜಿತಾ ದಾಸೀ ಭವೇರ್ಮೇ ತ್ವಮಹಂ ಚಾಪ್ಯಸಿತೇಕ್ಷಣೇ। ನೈಕವರ್ಣೈಕವರ್ಣತ್ವೇ ವಿನತೇ ರೋಚತೇ ಚ ತೇ॥ 13-21-14 (81825) ರೋಚತೇ ಮೇ ಪಣೇ ರಾಜ್ಞಿ ದಾಸೀತ್ವೇನ ನ ಸಂಶಯಃ। ಸತ್ಯಮಾತಿಷ್ಠ ಭದ್ರಂ ತೇ ಸತ್ಯೇ ಸ್ಥಾಸ್ಯಾಮಿ ಚಾಪ್ಯಹಂ'॥ ॥ 13-21-15 (81826) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 21 ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ವಿನತಾ ತು ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಕೃತಸಂಶಯನಾ ಪಣೇ। ಕದ್ರೂರಪಿ ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಪುತ್ರಾನಿದಮುವಾಚ ಹ॥ 13-22-1 (81827) ಮಯಾ ಕೃತಃ ಪಣಃ ಪುತ್ರಾ ಮಿಥೋ ವಿನತಯಾ ಸಹ। ಉಚ್ಚೈರಶ್ರವಸಿ ಗಾಂಧರ್ವೇ ತಚ್ಛೃಣುಧ್ವಂ ಭುಜಂಗಮಾಃ॥ 13-22-2 (81828) ಅಬ್ರವಂ ನೈಕವರ್ಣಂ ತಂ ಸೈಕವರ್ಣಮಥಾಬ್ರವೀತ್। ಜಿತಾ ದಾಸೀ ಭವೇತ್ಪುತ್ರಾಃ ಸಾ ವಾಽಹಂ ವಾ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-22-3 (81829) ಏಕವರ್ಣಶ್ಚ ವಾಜೀ ಸ ಚಂದ್ರಕೋಕನದಪ್ರಭಃ। ಸಾಽಹಂ ದಾಸೀ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ಜಿತಾ ಪುತ್ರಾ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-22-4 (81830) ತೇ ಯೂಯಮಶ್ವಪ್ರವರಮಾವಿಶಧ್ವಮತಂದ್ರಿತಾಃ। ಸರ್ವಶ್ವೇತಂ ವಾಲಧಿಷು ವಾಲಾ ಭೂತ್ವಾಂಜನಪ್ರಭಾಃ॥ 13-22-5 (81831) ಸರ್ಪಾ ಊಚುಃ। 13-22-5x (6799) ನಿಕೃತ್ಯಾ ನ ಜಯಃ ಶ್ರೇಯಾನ್ಮಾತಃ ಸತ್ಯಾ ಗಿರಃ ಶೃಣು। ಆಯತ್ಯಾಂ ಚ ತದಾತ್ವೇ ಚ ನ ಚ ಧರ್ಮೋಽತ್ರ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-22-6 (81832) ಸಾ ತ್ವಂ ಧರ್ಮಾದಪೇತಂ ವೈ ಕುಲಸ್ಯೈವಾಹಿತಂ ತವ। ನಿಕೃತ್ಯಾ ವಿಜಯಂ ಮಾತರ್ಮಾ ಸ್ಮ ಕಾರ್ಷೀಃ ಕಥಂಚನಾ॥ 13-22-7 (81833) ಯದ್ಯಧರ್ಮೇಣ ವಿಜಯಂ ವಯಂ ಕಾಂಕ್ಷಾಮಹೇ ಕ್ವಚಿತ್। ತ್ವಯಾ ನಾಮ ನಿವಾರ್ಯಾಃ ಸ್ಮ ಮಾ ಕುರುಧ್ವಮಿತಿ ಧ್ರುವಂ॥ 13-22-8 (81834) ಸಾ ತ್ವಮಸ್ಮಾನಪಿ ಸತೋ ವಿಪಾಪಾನೃಜುಬುದ್ಧಿನಃ। ಕಲ್ಮಷೇಣಾಭಿಸಂಯೋಕ್ತುಂ ಕಾಂಕ್ಷಸೇ ಲೋಭಮೋಹಿತಾ॥ 13-22-9 (81835) ತೇ ವಯಂ ತ್ವಾಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ದ್ರವಿಷ್ಯಾಮ ದಿಶೋ ದಶ। ಯತ್ರ ವಾಕ್ಯಂ ನ ತೇ ಮಾತಃ ಪುನಃ ಶ್ರೋಷ್ಯಾಮ ಈದೃಶಂ॥ 13-22-10 (81836) ಗುರೋರಪ್ಯವಲಿಪ್ತಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಾಕಾರ್ಯಮಜಾನತಃ। ಉತ್ಪಥಂ ಪ್ರತಿಪನ್ನಸ್ಯ ಪರಿತ್ಯಾಗೋ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-22-11 (81837) ಕದ್ರೂರುವಾಚ। 13-22-12x (6800) ಶೃಣೋಮಿ ವಿವಿಧಾ ವಾಚೋ ಹೇತುಮತ್ಯಃ ಸಮೀರಿತಾಃ। ವಕ್ರಮಾರ್ಗನಿವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಂ ತದಹಂ ವೋ ನ ರೋಚಯೇ॥ 13-22-12 (81838) ನ ಚ ತತ್ಪಣಿತಂ ಮಂದಾಃ ಶಕ್ಯಂ ಜೇತುಮತೋಽನ್ವಥಾ। ಜಿತೇ ನಿಕೃತ್ಯಾ ಶ್ರುತ್ವೈತತ್ಕ್ಷೇಮಂ ಕುರುತ ಪುತ್ರಕಾಃ॥ 13-22-13 (81839) ಶ್ವೋಽಹಂ ಪ್ರಭಾತಸಮಯೇ ಜಿತಾ ಧರ್ಮೇಣ ಪುತ್ರಕಾಃ। ಶೈಲೂಷಿಣೀ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ವಿನತಾಯಾ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-22-14 (81840) ಇಹ ಚಾಮುತ್ರ ಚಾರ್ಥಾಯ ಪುತ್ರಾನಿಚ್ಛಂತಿ ಮಾತರಃ। ಸೇಯಮೀಹಾ ವಿಪನ್ನಾ ಮೇ ಯುಷ್ಮಾನಾಸಾದ್ಯ ಸಂಗತಾಂ॥ 13-22-15 (81841) ಇಹ ವಾ ತಾರಯೇತ್ಪುತ್ರಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ವಾ ತಾರಯೇತ್ಪಿತೄನ್। ಮಾತ್ರ ಚಿತ್ರಂ ಭವೇಕಿಂಚಿತ್ಪುನಾತೀತಿ ಚ ಪುತ್ರಕಃ॥ 13-22-16 (81842) ತೇ ಯೂಯಂ ತಾರಣಾರ್ಥಾಯ ಮಮ ಪುತ್ರಾ ಮನೋಜವಾಃ। ಆವಿಶಧ್ವಂ ಹಯಶ್ರೇಷ್ಠಂ ವಾಲಾ ಭೂತ್ವಾಽಂಜನಪ್ರಭಾಃ॥ 13-22-17 (81843) ಜಾನಾಂಯಧರ್ಮಂ ಸಕಲಂ ವಿಜಿತಾ ವಿನತಾ ಭವೇತ್। ನಿಕೃತ್ಯಾ ದಾಸಭಾವಸ್ತು ಯುಷ್ಮಾನಪ್ಯವಪೀಡಯೇತ್॥ 13-22-18 (81844) ನಿಕೃತ್ಯಾ ವಿಜಯೋ ವೇತಿ ದಾಸತ್ವಂ ವಾ ಪರಾಭವೇ। ಉಭಯಂ ನಿಶ್ಚಯಂ ಕೃತ್ವಾ ಜಯೋ ವೈ ಧಾರ್ಮಿಕೋ ವರಃ॥ 13-22-19 (81845) ಯದ್ಯಪ್ಯಧರ್ಮೋ ವಿಜಯೋ ಯುಷ್ಮಾನೇವ ಸ್ಪೃಶೇತ್ಪುನಃ। ಗುರೋರ್ವಚನಮಾಸ್ಥಾಯ ಧರ್ಮೋ ವಾ ಸಂಭವಿಷ್ಯತಿ'॥ ॥ 13-22-20 (81846) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಾವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 22 ॥

`ಭೀಷ್ಯ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತ್ವಾ ತು ವಚನಂ ಮಾತುಃ ಕ್ರುದ್ಧಾಯಾಸ್ತೇ ಭುಜಂಗಮಾಃ। ಕೃಚ್ಛ್ರೇಣೈವಾನ್ವಮೋದಂತ ಕೇಚಿದ್ಧಿತ್ವಾ ದಿಶೋ ಗತಾಃ॥ 13-23-1 (81847) ಯೇ ಪ್ರತಸ್ಥುರ್ದಿಶಸ್ತತ್ರ ಕ್ರುದ್ಧಾ ತಾನಶಪದ್ಭೃಶಂ। ಭುಜಂಗಮಾನಾಂ ಮಾತಾಽಸೌ ಕದ್ರೂರ್ವೈರಕರೀ ತದಾ॥ 13-23-2 (81848) ಉತ್ಪತ್ಸ್ಯತಿ ಹಿ ರಾಜನ್ಯಃ ಪಾಂಡವೋ ಜನಮೇಜಯಃ। ಚತುರ್ಥೋ ಧನ್ವಿನಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಾತ್ಕುಂತೀಪುತ್ರಾದ್ಧನಂಜಯಾತ್॥ 13-23-3 (81849) ಸ ಸರ್ಪಸತ್ರಮಾಹರ್ತಾ ಕ್ರುದ್ಧಃ ಕುರುಕುಲೋದ್ವಹಃ। ತಸ್ಮಿನ್ಸತ್ರೇಽಗ್ನಿನಾ ಯುಷ್ಮಾನ್ಪಂಚತ್ವಮುಪನೇಷ್ಯತಿ॥ 13-23-4 (81850) ಏವಂ ಕ್ರುದ್ಧಾಽಶಪನ್ಮಾತಾ ಪನ್ನಗಾಂಧರ್ಮಚಾರಿಣಃ। ಗುರೋಃ ಪರಿತ್ಯಾಗಕೃತಂ ನೈತದನ್ಯದ್ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-23-5 (81851) ಏವಂ ಶಪ್ತಾ ದಿಶಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪನ್ನಗಾ ಧರ್ಮಚಾರಿಣಃ। ವಿಹಾಯ ಮಾತರಂ ಕ್ರುದ್ಧಾ ಗತಾ ವೈರಕರೀಂ ತದಾ॥ 13-23-6 (81852) ತತ್ರ ಯೇ ವೃಜಿನಂ ತಸ್ಯಾ ಅನಾಪನ್ನಾ ಭುಜಂಗಮಾಃ। ತೇ ತಸ್ಯ ವಾಜಿನೋ ವಾಲಾ ಬಭೂವುರಸಿತಪ್ರಭಾಃ॥ 13-23-7 (81853) ತಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಾಲಧಿಸ್ಥಾಂಶ್ಚ ಪುತ್ರಾನ್ಕದ್ರೂರಥಾಬ್ರವೀತ್। ವಿನತಾಮಥ ಸಂಹೃಷ್ಟಾ ಹಯೋಸೌ ದೃಶ್ಯತಾಮಿತಿ॥ 13-23-8 (81854) ಏಕವರ್ಣೋ ನ ವಾ ಭದ್ರೇ ಪಣೋ ನೌ ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ। ಉತಕಾದುತ್ತರಂತಂ ತಂ ಹಯಂ ಚೈವ ಚ ಭಾಮಿನಿ॥ 13-23-9 (81855) ಸಾ ತ್ವವಕ್ರಮತಿರ್ದೇವೀ ವಿನತಾ ಜಿಹ್ಮಗಾಮಿನೀಂ। ಅಬ್ರವೀದ್ಭಗಿನೀಂ ಕಿಂಚಿದ್ವಿಹಸಂತೀವ ಭಾರತ॥ 13-23-10 (81856) ಹಂತ ಪಶ್ಯಾವ ಗಚ್ಛಾವಃ ಸುಕೃತೋ ನೌ ಪಣಃ ಶುಭೇ। ದಾಸೀ ವಾ ತೇ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ತ್ವಂ ವಾ ದಾಸೀ ಭವಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-23-11 (81857) ಏವಂ ಸ್ಥಿರಂ ಪಣಂ ಕೃತ್ವಾ ಹಯಂ ತೇ ತಂ ದದರ್ಶತುಃ। ಕೃತ್ವಾ ಸಾಕ್ಷಿಣಮಾತ್ಮಾನಂ ಭಗಿನ್ಯೌ ಕುರುಸತ್ತಮ॥ 13-23-12 (81858) ಸಾ ದೃಷ್ಟ್ವೈವ ಹಯಂ ಮಂದಂ ವಿನತಾ ಶೋಕಕರ್ಶಿತಾ। ಶ್ವೇತಂ ಚಂದ್ರಾಂಶುವಾಲಂ ತಂ ಕಾಲವಾಲಂ ಮನೋಜವಂ॥ 13-23-13 (81859) ತತ್ರ ಸಾ ವ್ರೀಲಿತಾ ವಾಕ್ಯಂ ವಿನತಾ ಸಾಶ್ರುಬಿಂದುಕಾ। ಉವಾಚ ಕಾಲವಾಲೋಽಯಂ ತುರಗೋ ವಿಜಿತಂ ತ್ವಯಾ॥ 13-23-14 (81860) ದಾಸೀ ಮಾಂ ಪ್ರೇಷಯ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಯಥಾ ಕಾಮವಶಾಂ ಶುಭೇ। ದಾಸ್ಯಶ್ಚ ಕಾಮಕಾರಾ ಹಿ ಭರ್ತೃಣಾಂ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ'॥ ॥ 13-23-15 (81861) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಯೋವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 23 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-23-9 ಹಯಮುದ್ದಿಶ್ಯ ನೌ ಪಣಃ ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಇತಿ ಶೇಷೇಣಾನ್ವಯಃ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತತಃ ಕದ್ರೂರ್ಹಸಂತೀ ಚ ವಿನತಾಂ ಧರ್ಮಚಾರಿಣೀಂ। ದಾಸೀವತ್ಪ್ರೇಷಯಾಮಾಸ ಸಾ ಚ ಸರ್ವಂ ಚಕಾರ ತತ್॥ 13-24-1 (81862) ನ ವಿವರ್ಣಾ ನ ಸಂಕ್ಷುಬ್ಧಾ ನ ಚ ಕ್ರುದ್ಧಾ ನ ದುಃಖಿತಾ। ಪ್ರೇಷ್ಯಕರ್ಮ ಚಕಾರಾಸ್ಯಾ ವಿನತಾ ಕಮಲೇಕ್ಷಣಾ॥ 13-24-2 (81863) ಇಮಾ ದಿಶಶ್ಚತಸ್ರೋಽಸ್ಯಾಃ ಪ್ರೇಷ್ಯಭಾವೇನ ವರ್ತಿತಾಃ। ಅಥ ಸ್ಮ ವೈನತೇಯಂ ವೈ ಬಲದರ್ಪೌ ಸಮೀಯತುಃ॥ 13-24-3 (81864) ತಂ ದರ್ಪವಶಮಾಪನ್ನಂ ಪರಿಧಾವಂತಮಂತಿಕಾತ್। ದದರ್ಶ ನಾರದೋ ರಾಜಂದೇವರ್ಷಿರ್ದರ್ಪಸಂಯುತಂ॥ 13-24-4 (81865) ತಮಬ್ರವೀಚ್ಚ ದೇವರ್ಷಿರ್ನಾರದಃ ಪ್ರಹಸನ್ನಿವ। ಕಿಂ ದರ್ಪವಶಮಾಪನ್ನೋ ನ ವೈ ಪಶ್ಯಸಿ ಮಾತರಂ॥ 13-24-5 (81866) ಬಲೇನ ದೃಪ್ತಃ ಸತತಮಹಂಮಾನಕೃತಃ ಸದಾ। ದಾಸೀಂ ಪನ್ನಗರಾಜಸ್ಯ ಮಾತುರಂತರ್ಗೃಹೇ ಸತೀಂ॥ 13-24-6 (81867) ತಮಬ್ರವೀದ್ವೈನತೇಯಃ ಕರ್ಮ ಕಿಂ ತನ್ಮಹಾಮತೇ। ಜನಯಿತ್ರೀ ಮಯಿ ಸುತೇ ಜಾತಾ ದಾಸೀ ತಪಸ್ವಿನೀ॥ 13-24-7 (81868) ಅಥಾಬ್ರವೀದೃಷಿರ್ವಾಕ್ಯಂ ದೀವ್ಯತೀ ವಿಜಿತಾ ಖಗ। ನಿಕೃತ್ಯಾ ಪನ್ನಗೇಂದ್ರಸ್ಯ ಮಾತ್ರಾ ಪುತ್ರೈಃ ಪುರಾ ಸಹ॥ 13-24-8 (81869) ಗರುಡ ಉವಾಚ। 13-24-9x (6801) ಕಥಂ ಜಿತಾ ನಿಕೃತ್ಯಾ ಸಾ ಭಗವಂಜನನೀ ಮಮ। ಬ್ರೂಹಿ ತನ್ಮೇ ಯಥಾವೃತ್ತಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ವೇತ್ಸ್ಯೇ ತತಃ ಪರಂ॥ 13-24-9 (81870) ತತಸ್ತಸ್ಯ ಯಥಾವೃತ್ತಂ ಸರ್ವಂ ತನ್ನಾರದಸ್ತದಾ। ಆಚಖ್ಯೌ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಯಥಾವೃತ್ತಂ ಪತತ್ರಿಣಃ॥ 13-24-10 (81871) ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವೈನತೇಯಸ್ಯ ಕೋಪೋ ಹೃದಿ ಸಮಾವಿಶತ್। ಜಗರ್ಹೇ ಪನ್ನಗಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಮಾತ್ರಾ ಸಹ ಪರಂತಪಃ॥ 13-24-11 (81872) ತತಸ್ತು ರೋಷಾದ್ದುಃಖಾಚ್ಚ ತೂರ್ಣಮುತ್ಪತ್ಯಕ ಪಕ್ಷಿರಾಟ್। ಜಗಾಮ ಯತ್ರ ಮಾತಾಽಸ್ಯ ಕೃಚ್ಛ್ರೇ ಮಹತಿ ವರ್ತತೇ॥ 13-24-12 (81873) ತತ್ರಾಪಶ್ಯತ್ತತೋ ದೀನಾಂ ಜಟಿಲಾಂ ಮಲಿನಾಂ ಕೃಶಾಂ। ತೋಯದೇನ ಪ್ರತಿಚ್ಛನ್ನಾಂ ಸೂರ್ಯಾಭಾಮಿವ ಮಾತರಂ॥ 13-24-13 (81874) ತಸ್ಯ ದುಃಖಾಚ್ಚ ರೋಷಾಚ್ಚ ನೇತ್ರಾಭ್ಯಾಮಶ್ರು ಚಾಸ್ರವತ್। ಪ್ರವೃತ್ತಿಂ ಚ ನಿವೃತ್ತಿಂ ಚ ಪೌರುಷೇ ಪ್ರತಿತಸ್ಥುಷಃ॥ 13-24-14 (81875) ಅನುಕ್ತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಕಿಂಚಿತ್ಪತತ್ರಿವರಪುಂಗವಃ। ಕದ್ರೂಮೇವ ಸ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ವಚನಂ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ॥ 13-24-15 (81876) ಯದಿ ಧರ್ಮೇಣ ಮೇ ಮಾತಾ ಜಿತಾ ಯದ್ಯಪ್ಯಧರ್ಮತಃ। ಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ತ್ವಮಸಿ ಮೇ ಮಾತಾ ಧರ್ಮಃ ಸರ್ವಃ ಸ ಮೇ ಮತಃ॥ 13-24-16 (81877) ಇಯಂ ತು ಮೇ ಸ್ಯಾತ್ಕೃಪಣಾ ಮಯಿ ಪುತ್ರೇಽಂಬ ದುಃಖಿತಾ। ಅನುಜಾನೀಹಿ ತಾಂ ಸಾಧು ಮತ್ಕೃತೇ ಧರ್ಮದರ್ಶಿನಿ॥ 13-24-17 (81878) ಕದ್ರೂಃ ಶ್ರುತ್ವಾಸ್ಯ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ವೈನತೇಯಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಉವಾಚ ವಾಕ್ಯಂ ದುಷ್ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪರೀತಾ ದುಃಖಮೂರ್ಚ್ಛಿತಾ॥ 13-24-18 (81879) ನಾಹಂ ತವ ನ ತೇ ಮಾತುರ್ವೈನತೇಯ ಕಥಂಚನ। ಕುರ್ಯಾಂ ಪ್ರಿಯಮನಿಷ್ಟಾತ್ಮಾ ಮಾಂ ಬ್ರವೀಷಿ ಖಗ ದ್ವಿಜಾ॥ 13-24-19 (81880) ತಾಂ ತದಾ ಬ್ರುವತೀಂ ವಾಕ್ಯಮನಿಷ್ಟಂ ಕ್ರೂರಭಾಷಿಣೀಂ। ದಾರುಣಾಂ ಸೂನೃತಾಭಿಸ್ತಾಮನುನೇತುಂ ಪ್ರಚಕ್ರಮೇ॥ 13-24-20 (81881) ಗರುಡ ರುವಾಚ। 13-24-21x (6802) ಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ತ್ವಮಸಿ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಮಾತುರ್ಮೇ ಭಾಮಿನಿ ಪ್ರಿಯಾ। ಸೋದರ್ಯೀ ಮಮ ಚಾಸಿ ತ್ವಂ ಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ಮಾತಾ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 7--24-22x ಕದ್ರೂರುವಾಚ। 13-24-21 (81882) ವಿಹಂಗಮ ಯಥಾಕಾಮಂ ಗಚ್ಛ ಕಾಮಗಮ ದ್ವಿಜ। ಸೂನೃತಾಭಿಸ್ತ್ವಯಾ ಮಾತಾ ನಾದಾಸೀ ಶಕ್ಯಮಂಡಜ॥ 13-24-22 (81883) ಅಮೃತಂ ಯದ್ಯಾಹರೇಸ್ತ್ವಂ ವಿಹಂಗಂ ಜನನೀಂ ತವ। ಅದಾಸೀಂ ಮಮ ಪಶ್ಯೇಮಾಂ ವೈನತೇಯ ನ ಸಂಶಯಃ॥ ॥ 13-24-23 (81884) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರ್ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 24 ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ತು ವಿಹಗಃ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ಅಮೃತಾಹರಣೇ ವಾಚಂ ತತಃ ಪಿತರಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-25-1 (81885) ಕಾಮಂ ವೈ ಸೂನೃತಾ ವಾಚೋ ವಿಸೃಜ್ಯ ಚ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ। ಯಚ್ಚಾಪ್ಯನುಜ್ಞಾಂ ಮಾತುರ್ವೈ ನ ಚ ಸಾ ಹ್ಯನುಮನ್ಯತೇ॥ 13-25-2 (81886) ಸಾ ಮಾ ಬಹುವಿಧಾ ವಾಚೋ ವಜ್ರಕಲ್ಪಾ ವಿಸೃಜ್ಯ ವೈ। ಭಗವನ್ವಿನತಾ ದಾಸೀ ಮಮ ಮಾತಾ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-25-3 (81887) ಕದ್ರೂಃ ಪ್ರೇಷಯತೇ ಚೈವ ದಾಸೀಯಮಿತಿ ಚಾಬ್ರವೀತ್। ಆಹರಾಮೃತಮಿತ್ಯೇವ ಮೋಕ್ಷ್ಯತೇ ವಿನತಾ ತತಃ॥ 13-25-4 (81888) ಸೋಹಂ ಮಾತೃವಿಮೋಕ್ಷಾರ್ಥಮಾಹರಿಷ್ಯ ಇತಿ ಬ್ರುವನ್। ಅಮೃತಂ ಪ್ರಾರ್ಥಿತಸ್ತೂರ್ಣಮಾಹರ್ತುಂ ಪ್ರತಿನಂದ್ಯ ವೈ॥ 13-25-5 (81889) ಪಿತೋವಾಚ। 13-25-6x (6803) ಅಮೃತಂ ತಾತ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ದೇವೈರಪಿ ಕುತಸ್ತ್ವಯಾ। ರಕ್ಷ್ಯತೇ ಹಿ ಭೃಶಂ ಪುತ್ರ ರಕ್ಷಿಭಿಸ್ತನ್ನಿಬೋಧ ಮೇ॥ 13-25-6 (81890) ಗುಪ್ತಮದ್ಭಿರ್ಭೃಶಂ ಸಾಧು ಸರ್ವತಃ ಪರಿವಾರಿತಂ। ಅನಂತರಮಥೋ ಗುಪ್ತಂ ಜ್ವಲತಾ ಜಾತವೇದಸಾ॥ 13-25-7 (81891) ತತಃ ಶತಸಹಸ್ರಾಣಿ ಅಯುತಾನ್ಯರ್ಬುದಾನಿ ಚ। ರಕ್ಷಂತ್ಯಮೃತಮತ್ಯಂತಂ ಕಿಂಕರಾ ನಾಮ ರಾಕ್ಷಸಾಃ॥ 13-25-8 (81892) ತೇಷಾಂ ಶಕ್ತ್ಯೃಷ್ಟಿಶೂಲಾಂಶ್ಚ ಶತಘ್ನ್ಯಃ ಪಟ್ಟಸಾಸ್ತಥಾ। ಆಯುಧಾ ರಕ್ಷಿಣಾಂ ತಾತ ವಜ್ರಕಲ್ಪಾಃ ಶಿಲಾಸ್ತಥಾ॥ 13-25-9 (81893) ತತೋ ಜಾಲೇನ ಮಹತಾ ಅವನದ್ಧಂ ಸಮಂತತಃ। ಅಯಸ್ಮಯೇನ ವೈ ತಾತ ವೃತ್ರಹಂತುಃ ಸ್ಮ ಶಾಸನಾತ್॥ 13-25-10 (81894) ತತ್ತ್ವಮೇವಂವಿಧಂ ತಾತ ಕಥಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಸೇಽಮೃತಂ। ಸುರಕ್ಷಿತಂ ವಜ್ರಭೃತಾಂ ವೈನತೇಯ ವಿಹಂಗಮ। ಇಂದ್ರೇಣ ದೇವೈರ್ನಾಗೈಶ್ಚ ಖಡ್ಗೈರ್ಗಿರಿಜಲಾದಿಭಿಃ॥ 13-25-11 (81895) ಗರುಡ ಉವಾಚ। 13-25-13x (6804) ಪುತ್ರಗೃದ್ಧ್ಯಾ ಬ್ರವೀಷ್ಯೇತಚ್ಛೃಣು ತಾತ ವಿನಿಶ್ಚಯಂ। ಬಲವಾನುಪಾಯವಾನಸ್ಮಿ ಭೂಯಃ ಕಿಂ ಕರವಾಣಿ ತೇ॥ 13-25-12 (81896) ತಮಬ್ರವೀತ್ಪಿತಾ ಹೃಷ್ಟಃ ಪ್ರಹಸನ್ವೈ ಪುನಃ ಪುನಃ। ಯದಿ ತೌ ಭಕ್ಷಯೇಸ್ತಾತ ಕ್ರೂರೌ ಕಚ್ಛಪವಾರಣೌ॥ 13-25-13 (81897) ತಥಾ ಬಲಮಮೇಯಂ ತೇ ಭವಿತಾ ತನ್ನ ಸಂಶಯಃ। ಅಮೃತಸ್ಯೈವ ಚಾಹರ್ತಾ ಭವಿಷ್ಯಸಿ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-25-14 (81898) ಗರುಡ ಉವಾಚ। 13-25-15x (6805) ಕ್ವ ತೌ ಕ್ರೂರೌ ಮಹಾಭಾಗ ವರ್ತೇತೇ ಹಸ್ತಿಕಚ್ಛಪೌ। ಭಕ್ಷಯಿಷ್ಯಾಂಯಹಂ ತಾತ ಬಲಸ್ಯಾಪ್ಯಾಯನಂ ಪ್ರತಿ॥ 13-25-15 (81899) ಕಶ್ಯಪ ಉವಾಚ। 13-25-16x (6806) ಪರ್ವತೋ ವೈ ಸಮುದ್ರಾಂತೇ ನಭಃ ಸ್ತಬ್ಧ್ವೇವ ತಿಷ್ಠತಿ। ಉರಗೋ ನಾಮ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಃ ಪುರಾ ದೇವಗಣೈರಪಿ॥ 13-25-16 (81900) ಗೋರುತಾನಿ ಸ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಃ ಪುಷ್ಪಿತದ್ರುಮಸಾನುಮಾನ್। ತತ್ರ ಪಂಥಾಃ ಕೃತಸ್ತಾತ ಕುಂಜರೇಣ ಬಲೀಯಸಾ॥ 13-25-17 (81901) ಗೋರುತಾನ್ಯುಚ್ಛ್ರಯಸ್ತಸ್ಯ ನವ ಸಪ್ತ ಚ ಪುತ್ರಕ। ಗಚ್ಛತಾಽಗಚ್ಛತಾ ಚೈವ ಕ್ಷಪಿತಃ ಸ ಮಹಾಗಿರಿಃ॥ 13-25-18 (81902) ತಾವಾನ್ಭೂಮಿಸಮಸ್ತಾತ ಕೃತಃ ಪಂಥಾಃ ಸಮುತ್ಥಿತಃ। ತೇನ ಗತ್ವಾ ಸ ಮಾತಂಗಃ ಪಿಪಾಸುರ್ಯುದ್ಧಮಿಚ್ಛತಿ॥ 13-25-19 (81903) ತಮತೀತ್ಯ ತು ಶೈಲೇಂದ್ರಂ ಹ್ರದಃ ಕೋಕನದಾಯುತಃ। ಕನಕೇತಿ ಚ ವಿಖ್ಯಾತಸ್ತತ್ರ ಕೂರ್ಮೋ ಮಹಾಬಲಃ॥ 13-25-20 (81904) ಗೋರುತಾನಿ ಸ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಃ ಕಚ್ಛಪಃ ಕುಂಜರಶ್ಚ ಸಃ। ಆಯಾಮತಶ್ಚಾಪಿ ಸಮೌ ತೇಜೋಬಲಸಮನ್ವಿತೌ॥ 13-25-21 (81905) ಪುನರಾವೃತ್ತಿಮಾಪನ್ನೌ ತಾವೇತೌ ಮಧುಕೈಟಭೌ। ಜನ್ಮಾಂತರೇ ವಿಪ್ರಮೂಢೌ ಪರಸ್ಪರವಧೈಷಿಣೌ॥ 13-25-22 (81906) ಯದಾ ಸ ನಾಗೋ ವ್ರಜತಿ ಪಿಪಾಸುಸ್ತಂ ಜಲಾಶಯಂ। ತದೈನಂ ಕಚ್ಛಪೋ ರೋಷಾತ್ಪ್ರತಿಯಾತಿ ಮಹಾಬಲಃ॥ 13-25-23 (81907) ನಖೈಶ್ಚ ದಶನೈಶ್ಚಾಪಿ ನಿಮಜ್ಯೋನ್ಮಜ್ಯ ವಾಽಸಕೃತ್। ವಿದದಾರಾಗ್ರಹಸ್ತೇನ ಕುಂಜರಂ ತಂ ಜಲೇಚರಃ॥ 13-25-24 (81908) ನಾಗರಾಡಪಿ ತೋಯಾರ್ಥೀ ಪಿಪಾಸುಶ್ಚರಣೈರಪಿ। ಅಗ್ರಹಸ್ತೇನ ದಂತಾಭ್ಯಾಂ ನಿವಾರಯತಿ ವಾರಿಜಂ॥ 13-25-25 (81909) ಸ ತು ತೋಯಾದನುತ್ತಿಷ್ಠನ್ವಾರಿಜೋ ಗಜಯೂಥಪಂ। ನಖೈಶ್ಚ ದಶನೈಶ್ಚೈವ ದ್ವಿರದಂ ಪ್ರತಿಷೇಧತಿ॥ 13-25-26 (81910) ನಿವಾರಿತೋ ಗಜಶ್ರೇಷ್ಠಃ ಪುನರ್ಗಚ್ಛತಿ ಸ್ವಂ ವನಂ। ಪಿಪಾಸುಃ ಕ್ಲಿನ್ನಹಸ್ತಾಗ್ರೋ ರುಧಿರೇಣ ಸಮುಕ್ಷಿತಃ॥ 13-25-27 (81911) ತೌ ಗಚ್ಛ ಸಹಿತೌ ಪುತ್ರ ಯದಿ ಶಕ್ನೋಷಿ ಭಕ್ಷಯ। ನ ತೌ ಪೃಥಕ್ತಯಾ ಶಕ್ಯಾವಪ್ರಮತ್ತೌ ಬಲೇ ಸ್ಥಿತೌ'॥ ॥ 13-25-28 (81912) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 25॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-25-17 ಗೋರುತಾನಿ ಗವ್ಯೂತೀಃ॥

`ಗರುಡ ಉವಾಚ। ಕಥಂ ತೌ ಭಗವಞ್ಶಕ್ಯೌ ಮಯಾ ವಾರಣಕಚ್ಛಪೌ॥ ಯುಗಪದ್ಗೃಹೀತಂ ತಂ ಮೇ ತ್ವಮುಪಾಯಂ ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-26-1 (81913) ಕಶ್ಯಯ ಉವಾಚ। 13-26-2x (6807) ಯೋದ್ಧುಕಾಮೇ ಗಜೇ ತಸ್ಮಿನ್ಮುಹೂರ್ತಂ ಸ ಜಲೇಚರಃ। ಉತ್ತಿಷ್ಠತಿ ಜಲಾತ್ತೂರ್ಣಂ ಯೋದ್ಧುಕಾಮಃ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-26-2 (81914) ಜಲಜಂ ನಿರ್ಗತಂ ತಾತ ಪ್ರಮತ್ತಂ ಚೈವ ವಾರಣಂ। ಗ್ರಹೀಷ್ಯಸಿ ಪತಂಗೇಶ ನಾನ್ಯೋ ಯೋಗೋಽತ್ರ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-26-3 (81915) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-26-4x (6808) ಇತ್ಯೇಮುಕ್ತೋ ವಿಹಗಸ್ತದ್ಗತ್ವಾ ವನಮುತ್ತಮಂ। ದದರ್ಶ ವಾರಣೇಂದ್ರಂ ತಂ ಮೇಘಾಚಲಸಮಪ್ರಭಂ॥ 13-26-4 (81916) ತಾಂ ಸ ನಾಗೋ ಗಿರೇರ್ವೀಥಿಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತ ಇವ ಭಾರತಃ। ಸ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಹಾಭಾಗಃ ಸಂಪ್ರಹೃಷ್ಟತನೂರುಹಃ॥ 13-26-5 (81917) ಬಿಭಕ್ಷಯಿಷತೋ ರಾಜಂದಾರುಣಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ ಮಾತಂಗಂ ಕಚ್ಛಪಂ ಚೈವ ಪ್ರಹರ್ಷಃ ಸುಮಹಾನಭೂತ್॥ 13-26-6 (81918) ಅಥ ವೇಗೇನ ಮಹತಾ ಖೇಚರಃ ಸ ಮಹಾಬಲಃ। ಸಂಕುಚ್ಯ ಸರ್ವಗಾತ್ರಾಣಿ ಕೃಚ್ಛ್ರೇಣೈವಾನ್ವಪದ್ಯತ॥ 13-26-7 (81919) ತಥಾ ಗತ್ವಾ ತಮಧ್ವಾನಂ ವಾರಣಪ್ರವರೋ ಬಲೀ। ನಿಶಶ್ವಾಸ ಮಹಾಶ್ವಾಸಃ ಶ್ರಮಾದ್ವಿಶ್ರಮಣಾಯ ಚ॥ 13-26-8 (81920) ತಸ್ಯ ನಿಶ್ವಾಸವಾತೇನ ಮದಗಂಧೇನ ಚೈವ ಹ। ಉದತಿಷ್ಠನ್ಮಹಾಕೂರ್ಮೋ ವಾರಣಪ್ರತಿಷೇಧಕಃ॥ 13-26-9 (81921) ತಯೋಃ ಸುತುಮುಲಂ ಯುದ್ಧಂ ದದರ್ಶ ಪತಗೇಶ್ವರಃ। ಕಚ್ಛಪೇಂದ್ರದ್ವಿರದಯೋರಿಂದ್ರಪ್ರಹ್ವಾದಯೋರಿವ॥ 13-26-10 (81922) ಸ್ಪೃಶಂತಮಗ್ರಹಸ್ತೇನ ತೋಯಂ ವಾರಣಯೂಥಪಂ। ದಂತೈರ್ನಸ್ತೈಶ್ಚ ಜಲಜೋ ವಾರಯಾಮಾಸ ಭಾರತ॥ 13-26-11 (81923) ಜಲಜಂ ವಾರಣೋಽಪ್ಯೇವಂ ಚರಣೈಃ ಪುಷ್ಕರೇಣ ಚ। ಪ್ರತ್ಯಷೇಧನ್ನಿಮಜ್ಜಂತಮುನ್ಮಜ್ಜಂತಂ ತಥೈವ ಚ॥ 13-26-12 (81924) ಮುಹೂರ್ತಮಭವದ್ಯುದ್ಧಂ ತಯೋರ್ಭೀಮಪ್ರದರ್ಶನಂ। ಅಥ ತಸ್ಮಾಜ್ಜಲಾದ್ರಾಜನ್ಕಚ್ಛಪಃ ಸ್ಥಲಮಾಸ್ಥಿತಃ॥ 13-26-13 (81925) ಸ ತು ನಾಗಃ ಪ್ರಭಗ್ರೋಽಪಿ ಪಿಪಾಸುರ್ನ ನ್ಯವರ್ತತ। ತೋಯಗೃಧ್ನುಃ ಶನೈಸ್ತರ್ಷಾದಪಾಸರ್ಪತ ಪೃಷ್ಠತಃ॥ 13-26-14 (81926) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಜಲಜಸ್ತೂರ್ಣಮಪಸರ್ಪಂತಮಾಹವಾತ್। ಅಭಿದುದ್ರಾವ ವೇಗೇನ ವಜ್ರಯಾಣಿರಿವಾಸುರಂ॥ 13-26-15 (81927) ತಂ ರೋಷಾತ್ಸ್ಥಲಮುತ್ತೀರ್ಣಮಸಂಪ್ರಾಪ್ತಂ ಗಜೋತ್ತಮಂ। ಉಭಾವೇವ ಸಮಸ್ತೌ ತು ಜಗ್ರಾಹ ವಿನತಾಸುತಃ॥ 13-26-16 (81928) ಚರಣೇನ ತು ಸವ್ಯೇನ ಜಗ್ರಾಹ ಸ ಗಜೋತ್ತಮಂ। ಪ್ರಸ್ಪಂದಮಾನಂ ಬಲವಾಂದಕ್ಷಿಣೇನ ತು ಕಚ್ಛಪಂ॥ 13-26-17 (81929) ಉತ್ಪಪಾತ ತತಸ್ತೂರ್ಣಂ ಪನ್ನಗೇಂದ್ರನಿಷೂದತಃ। ದಿವಂ ಖಂ ಚ ಸಮುತ್ಪತ್ಯ ಪಕ್ಷಾಭ್ಯಾಮಪರಾಜಿತಃ॥ 13-26-18 (81930) ತೇನ ಚೋತ್ಪತತಾ ತೂರ್ಣಂ ಸಂಗೃಹೀತೌ ನಖೈರ್ಭೃಶಂ। ವಜ್ರಗರ್ಭೈಃ ಸುನಿಶಿತೈಃ ಪ್ರಾಣಾಂಸ್ತೂರ್ಣಂ ಮುಮೋಚತುಃ॥ 13-26-19 (81931) ತೌ ಗೃಹ್ಯ ಬಲವಾಂಸ್ತೂರ್ಣಂ ಸ್ರಸ್ತಪಾದಶಿರೋಧರೌ। ವಿವಲ್ಗನ್ನಿವ ಖೇ ಕ್ರೀಡನ್ಖೇಚರೋಽಭಿಜಗಾಮ ಹ॥ 13-26-20 (81932) ಅತ್ತುಕಾಮಸ್ತತೋ ವೀರಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಪೃಥಿವೀಪತೇ। ನಿರೈಕ್ಷತ ನ ಚಾಪಶ್ಯದ್ದ್ರುಮಂ ಪರ್ಯಾಪ್ತಮಾಸಿತುಂ॥ 13-26-21 (81933) ನೈಮಿಷಂ ತ್ವಥ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ದೇವಾರಣ್ಯಂ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ಅಪಶ್ಯತ ದ್ರುಮಂ ಕಂಚಿಚ್ಛಾಖಾಸ್ಕಂಧಸಮಾವೃತಂ॥ 13-26-22 (81934) ಹಿಮವಚ್ಛಿಖರಪ್ರಖ್ಯಂ ಯೋಜನದ್ವಯಮುಚ್ಛ್ರಿತಂ। ಪರಿಣಾಹೇನ ರಾಜೇಂದ್ರ ನಲ್ವಮಾತ್ರಂ ಸಮಂತತಃ॥ 13-26-23 (81935) ತಸ್ಯ ಶಾಖಾಽಭವತ್ಕಾಚಿದಾಯತಾ ಪಂಚಯೋಜನಂ। ದೃಢಮೂಲಾ ದೃಢಸ್ಕಂಧಾ ವಜ್ರಪತ್ರಸಮಾಚಿತಾ॥ 13-26-24 (81936) ತತ್ರೋಪವಿಷ್ಟಃ ಸಹಸಾ ವೈನತೇಯೋ ನಿಗೃಹ್ಯ ತೌ। ಅತ್ತುಕಾಮಸ್ತತಃ ಶಾಖಾ ತಸ್ಯ ವೇಗಾದವಾಪತತ್॥ 13-26-25 (81937) ತಾಂ ಪತಂತೀಮಭಿಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಚರ್ಷಿಗಣಾನಧಃ। ಆಸೀನಾನ್ವಸುಭಿಃ ಸಾರ್ಧಂ ಸತ್ರೇಣ ಜಗತೀಪತೇ॥ 13-26-26 (81938) ವೈಖಾನಸಾನ್ನಾಮ ಯತೀನ್ವಾಲಖಿಲ್ಯಗಣಾನಪಿ। ತತ್ರ ಭೀರಾವಿಶತ್ತಸ್ಯ ಪತಗೇಂದ್ರಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-26-27 (81939) ತಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ ಯತೀಂಸ್ತತ್ರ ಸಮಾಸೀನಾನ್ಸುರೈಃ ಸಹ। ತುಂಡೇನ ಗೃಹ್ಯ ತಾಂ ಶಾಖಾಮುತ್ಪಪಾತ ಖಗೇಶ್ವರಃ। ತೌಚ ಪಕ್ಷೀ ಭುಜಂಗಾಶೋ ವ್ಯೋಂನಿ ಕ್ರೀಡನ್ನಿವಾವ್ರಜತ್॥ 13-26-28 (81940) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗುರುಸಂಭಾರಂ ಪ್ರಗೃಹ್ಯೋತ್ಪತಿತಂ ಖಗಂ। ಋಷಯಸ್ತೇಽಬ್ರುವನ್ಸರ್ವೇ ಗರುಡೋಽಯಮಿತಿ ಸ್ಮ ಹ। ನ ತ್ವನ್ಯಃ ಕ್ಷಮತೇ ಕಶ್ಚಿದ್ಯಥಾಽಯಂ ವೀರ್ಯವಾನ್ಖಗಃ॥ 13-26-29 (81941) ಅಸೌ ಯಚ್ಛತಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಗುರುಭಾರಸಮನ್ವಿತಃ। ಅಯಂ ಕ್ರೀಡನ್ನಿವಾಕಾಶೇ ತಸ್ಮಾದ್ಗರುಡ ಏವ ಸಃ॥ 13-26-30 (81942) ಏವಂ ತೇ ಸಮಯಂ ಸರ್ವೇ ವಸವಶ್ಚ ದಿವೌಕಸಃ। ಅಕಾರ್ಷುಃ ಪಕ್ಷಿರಾಜಸ್ಯ ಗರುಡೇತ್ಯೇವ ನಾಮ ಹ॥ 13-26-31 (81943) ಸ ಪಕ್ಷೀ ಪೃಥಿವೀಂ ಸರ್ವಾಂ ಪರಿಧಾವಂಸ್ತತಸ್ತತಃ। ಮುಮುಕ್ಷಃ ಶಾಖಿನಃ ಶಾಖಾಂ ನ ಸ್ಮ ದೇಶಮಪಶ್ಯತ॥ 13-26-32 (81944) ಸ ವಾಚಮಶೃಣೋದ್ದಿವ್ಯಾಮುಪರ್ಯುಪರಿ ಜಲ್ಪತಃ। ದೇವದೂತಸ್ಯ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಮಾಭಾಷ್ಯ ಗರುಡೇತಿ ಚ॥ 13-26-33 (81945) ವೈನತೇಯ ಕುವಿಂದೇಷು ಸಮುದ್ರಾಂತೇ ಮಹಾಬಲ। ಪಾತ್ಯತಾಂ ಶಾಖಿನಃ ಶಾಖಾ ನ ಹಿ ತೇ ಧರ್ಮನಿಶ್ಚಯಾಃ॥ 13-26-34 (81946) ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ಗರುಡಸ್ತೂರ್ಣಂ ಜಗಾಮ ಲವಣಾಂಭಸಃ। ಉದ್ದೇಶಂ ಯತ್ರ ತೇ ಮಂದಾಃ ಕುವಿಂದಾಃ ಪಾಪಕರ್ಮಿಣಃ॥ 13-26-35 (81947) ತತೋ ಗತ್ವಾ ತತಃ ಶಾಖಾಂ ಮುಮೋಚ ಪತತಾಂವರಃ। ತಯಾ ಹತಾ ********* ದಾಸ್ತದಾ ಷಡ್ವಿಂಶತೋ ನೃಪ॥ 13-26-36 (81948) ಸ ದೇಶೋ ರಾಜಶಾರ್ದೂಲ ಖ್ಯಾತಃ ಪರಮದಾರುಣಃ। ಶಾಖಾಪತಗ ಇತ್ಯೇವ ಕುವಿಂದಾನಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ॥' ॥ 13-26-37 (81949) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಡ್ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 26 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-26-36 ತುಂಡೇನ ಶಾಖಾಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ ಕಶ್ಯಪಸಮೀಪಂ ಗತೇ ಗರುಡೇ ಶಾಖಾಯಾ ಅಧೋಭಾಗಲಂಬಿನಾಮೃಷೀಣಾಂ ಕಸ್ಯಪಪ್ರಾರ್ಥನಯಾ ಶಾಖಾವಿಸರ್ಜನೇನ ಹಿಮವದ್ಗಿರಿಗಮನಮಾದಿಪರ್ವೋಕ್ತಮತ್ರಾನುಸಂಧೇಯಂ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಹತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಷಿಶಾರ್ದೂಲಃ ಕುವಿಂದಾನಾಂ ಜನಂ ವ್ರತೀ। ಉಪೋಪವಿಶ್ಯ ಶೈಲಾಗ್ರೇ ಭಕ್ಷಯಾಮಾಸ ತಾವುಭೌ। ವಾರಣಂ ಕಚ್ಛರ್ಪ ಚೈವ ಸಂಹೃಷ್ಟಃ ಸ ಪತತ್ರಿರಾಟ್॥ 13-27-1 (81950) ತಯೋಃ ಸ ರುಧಿರಂ ಪೀತ್ವಾ ಮೇದಸೀ ಚ ಪರಂತಪ। ಸಂಹೃಷ್ಟಃ ಯತತಾಂಶ್ರೇಷ್ಠೋ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಬಲಮನುತ್ತಮಂ। ಜಂಗಾಮ ದೇವರಾಜಸ್ಯ ಭವನಂ ಪನ್ನಗಾಶನಃ॥ 13-27-2 (81951) ತಂ ಪ್ರಣಂಯ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಪಾವಕಂ ವಿಸ್ಫುಲಿಂಗಿನಂ। ರಾತ್ರಿದಿವಂ ಪ್ರಜ್ವಲಿತಂ ರಕ್ಷಾರ್ಥಮಮೃತಸ್ಯ ಹ॥ 13-27-3 (81952) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿಹಗೇಂದ್ರಸ್ಯ ಭಯಂ ತೀವ್ರಮುಪಾವಿಶತ್। ನತು ತೋಯಾನ್ನ ರಕ್ಷಿಭ್ಯೋ ಭಯಮಸ್ಯೋಪಪದ್ಯತೇ॥ 13-27-4 (81953) ಪಕ್ಷಿತ್ವಮಾತ್ಮನೋ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಜ್ವಲಂತಂ ಚ ಹುತಾಶನಂ। ಪಿತಾಮಹಮಥೋ ಗತ್ವಾ ದದರ್ಶ ಭುಜಗಾಶನಃ॥ 13-27-5 (81954) ತಂ ಪ್ರಣಂಯ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಗರುಡಃ ಪ್ರಯತಾಂಜಲಿಃ। ಪ್ರೋವಾಚ ತದಸಂದಿಗ್ಧಂ ವಚನಂ ಪನ್ನಗೇಶ್ವರಃ॥ 13-27-6 (81955) ಉದ್ಯತಂ ಗುರುಕೃತ್ಯೇ ಮಾಂ ಭಗವಂಧರ್ಮನಿಶ್ಚಿತಂ। ವಿಮೋಕ್ಷಣಾರ್ಥಂ ಮಾತುರ್ಹಿ ದಾಸಭಾವಾದನಿಂದಿತಂ॥ 13-27-7 (81956) ಕದ್ರೂಸಕಾಶಮಮೃತಂ ಮಯಾಹರ್ತವ್ಯಮೀಶ್ವರ। ತದಾ ಮೇ ಜನನೀ ದೇವ ದಾಸಭಾವಾತ್ಪ್ರಮೋಕ್ಷ್ಯತೇ॥ 13-27-8 (81957) ತತ್ರಾಮೃತಂ ಪ್ರಜ್ವಲಿತೋ ನಿತ್ಯಮೀಶ್ವರ ರಕ್ಷತಿ। ಹಿರಣ್ಯರೇತಾ ಭಗವಾನ್ಪಾಕಶಾಸನಶಾಸನಾತ್॥ 13-27-9 (81958) ತತ್ರ ಮೇ ದೇವದೇವೇಶ ಭಯಂ ತೀವ್ರಮಥಾವಿಶತ್। ಜ್ವಲಂತಂ ಪಾವಕಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪಕ್ಷಿತ್ವಂ ಚಾತ್ಮನಃ ಪ್ರಭೋ॥ 13-27-10 (81959) ಸಮತಿಕ್ರಮಿತುಂ ಶಕ್ಯಃ ಕಥಂ ಸ್ಯಾತ್ಪಾವಕೋ ಮಯಾ। ತಸ್ಯಾಭ್ಯುಪಾಯಂ ವರದ ವಕ್ತುಮೀಶೋಽಸಿ ಮೇ ಪ್ರಭೋ॥ 13-27-11 (81960) ತಮಬ್ರವೀನ್ಮಹಾಭಾಗ ತಪ್ಯಮಾನಂ ವಿಹಂಗಮಂ। ಅಗ್ನೇಃ ಸಂಶಮನೋಪಾಯಮುತ್ಸಯಂತ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-27-12 (81961) ಪಯಸಾ ಶಾಂಯತೇ ವತ್ಸ ಸರ್ಪಿಷಾ ಚ ಹುತಾಶನಃ। ಶರೀರಸ್ಥೋಪಿ ಭೂತಾನಾಂ ಕಿಂ ಪುನಃ ಪ್ರಜ್ವಲನ್ಭುವಿ॥ 13-27-13 (81962) ನವನೀತಂ ಪಯೋ ವಾಽಪಿ ಪಾವಕೇ ತ್ವಂ ಸಮಾದಧೇಃ। ತತೋ ಗಚ್ಛ ಯಥಾಕಾಮಂ ನ ತ್ವಾ ಧಕ್ಷ್ಯತಿ ಪಾವಕಃ॥' ॥ 13-27-14 (81963) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 27 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-27-7 ಜಾನೀಹೀತಿ ಶೇಷಃ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಪಿತಾಮಹವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಗರುಡಃ ಪತತಾಂವರಃ। ಜಗಾಮ ಗೋಕುಲಂ ಕಿಂಚಿನ್ನವನೀತಜಿಹೀರ್ಷಯಾ॥ 13-28-1 (81964) ನವನೀತಂ ತಥಾಽಪಶ್ಯನ್ಮಥಿತಂ ಕಲಶೇ ಸ್ಥಿತಂ। ತದಾದಾಯ ತತೋಽಗಚ್ಛದ್ಯತಸ್ತದ್ರಕ್ಷ್ಯತೇಽಮೃತಂ॥ 13-28-2 (81965) ಸ ತತ್ರ ಗತ್ವಾ ಪತಗಸ್ತಿರ್ಯಕ್ತೋಯಂ ಮಹಾಬಲಃ। ಹುತಾಶನಮಪಕ್ರಂಯ ನವನೀತಮಪಾತಯತ್॥ 13-28-3 (81966) ಸೋ ರ್ಚಿಷ್ಮಾನ್ಮಂದವೇಗೋಽಭೂತ್ಸರ್ಪಿಷಾ ತೇನ ತರ್ಪಿತಃ। ಧೂಮಕೇತುರ್ನ ಜಜ್ವಾಲ ಧೂಮಮೇವ ಸಸರ್ಜ ಹ॥ 13-28-4 (81967) ತಮತೀತ್ಯಾಶು ಗರುಡೋ ಹೃಷ್ಟಾತ್ಮಾ ಜಾತವೇದಸಂ। ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಸಮತಿಕ್ರಾಮತ್ಪಕ್ಷವಾತೇನ ಪಾತಯನ್॥ 13-28-5 (81968) ತೇ ಪತಂತಿ ಶಿರೋಭಿಸ್ಚ ಜಾನುಭಿಶ್ಚರಣೈಸ್ತಥಾ। ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಾವರಣಂ ಪಕ್ಷಿಪಕ್ಷಸಮಾಹತಾಃ॥ 13-28-6 (81969) ಉತ್ಪ್ಲುತ್ಯ ಚಾವೃತಾನ್ನಾಗಾನ್ಹತ್ವಾ ಚಕ್ರಂ ವ್ಯತೀತ್ಯ ಚ। ಅರಾಂತರೇಣ ಶಿರಸಾ ಭಿತ್ತ್ವಾ ಜಾಲಂ ಸಮಾದ್ರವತ್॥ 13-28-7 (81970) ಸ ಭಿತ್ತ್ವಾ ಶಿರಸಾ ಜಾಲಂ ವಜ್ರವೇಗಸಮೋ ಬಲೀ। ಉಜ್ಜಹಾರ ತತಃ ಶೀಘ್ರಮಮೃತಂ ಭುಜಗಾಶನಃ॥ 13-28-8 (81971) ತದಾದಾಯಾದ್ರವಚ್ಛೀಘ್ರಂ ಗರುಡಃ ಶ್ವಸನೋ ಯಥಾ। ಅಥ ಸನ್ನಾಹಮಕರೋದ್ವೃತ್ರಹಾ ವಿಬುಧೈಃ ಸಹ॥ 13-28-9 (81972) ತತೋ ಮಾತಲಿಸಂಯುಕ್ತಂ ಹರಿಭಿಃ ಸ್ವರ್ಣಮಾಲಿಭಿಃ। ಆರುರೋಹ ರಥಂ ಶೀಘ್ರಂ ಸೂರ್ಯಾಗ್ನಿಸಮತೇಜಸಂ॥ 13-28-10 (81973) ಸೋಽಭ್ಯದ್ರವತ್ಪಕ್ಷಿರಾಜಂ ವೃತ್ರಹಾ ಪಾಕಶಾಸನಃ। ಉದ್ಯಂಯ ನಿಶಿತಂ ವಜ್ರಂ ವಜ್ರಹಸ್ತೋ ಮಹಾಬಲಃ॥ 13-28-11 (81974) ತಥೈವ ಗರುಡೋ ರಾಜನ್ವಜ್ರಹಸ್ತಂ ಸಮಾದ್ರವತ್। ತತೋ ವೈ ಮಾತಲಿಂ ಪ್ರಾಹ ಶೀಘ್ರಂ ವಾಹಯ ವಾಜಿನಃ॥ 13-28-12 (81975) ಅಥ ದಿವ್ಯಂ ಮಹಾಘೋರಂ ಗರುಡಾಯ ಸಸರ್ಜ ಹ। ವಜ್ರಂ ಸಹಸ್ರನಯನಸ್ತಿಗ್ಮವೇಗಪರಾಕ್ರಮಃ॥ 13-28-13 (81976) ಉತ್ಸಿಸೃಕ್ಷಂತಮಾಜ್ಞಾಯ ವಜ್ರಂ ವೈ ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರಂ। ತೂರ್ಣಂ ವೇಗಪರೋ ಭೂತ್ವಾ ಜಗಾಮ ಪತತಾಂವರಃ॥ 13-28-14 (81977) ಪಿತಾಮಹನಿಸರ್ಗೇಣ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಲಬ್ಧವರಃ ಖಗಃ। ಆಯುಧಾನಾಂ ವರಂ ವಜ್ರಮಥ ಶಕ್ರಮುವಾಚ ಹ॥ 13-28-15 (81978) ವೃತ್ರಹನ್ನೇಷ ವಜ್ರಸ್ತೇ ವರೋ ಲಬ್ಧಃ ಪಿತಾಮಹಾತ್। ಅತಃ ಸಂಮಾನಮಾಕಾಂಕ್ಷನ್ಮುಂಚಾಂಯೇಕಂ ತನೂರುಹಂ॥ 13-28-16 (81979) ಏತೇನಾಯುಧರಾಜೇನ ಯದಿ ಶಕ್ತೋಸಿ ವೃತ್ರಹನ್। ಹನ್ಯಾಸ್ತ್ವಂ ಪರಯಾ ಶಕ್ತಯಾ ಗಚ್ಛಾಂಯಹಮನಾಮಯಃ॥ 13-28-17 (81980) ತತ್ತು ತೂರ್ಣಂ ತದಾ ವಜ್ರಂ ಸ್ವೇನ ವೇಗೇನ ಭಾರತ। ಜಘಾನ ಪರಯಾ ಶಕ್ತ್ಯಾ ನ ಚೈನಮದಹದ್ಭೃಶಂ॥ 13-28-18 (81981) ತತೋ ದೇವರ್ಷಯೋ ರಾಜನ್ಗಚ್ಛಂತೋ ವೈ ವಿಹಾಯಸಾ। ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಜ್ರಂ ವಿವಕ್ತಂ ತಂ ಪಕ್ಷಇಪರ್ಣೇಽಬ್ರುವನ್ವಚಃ॥ 13-28-19 (81982) ಸುಪರ್ಣಃ ಪಕ್ಷಿಗರುಡೋ ಯಸ್ಯ ಪರ್ಣೇ ವರಾಯುಧಂ। ವಿಷಕ್ತಂ ದೇವರಾಜಸ್ಯ ವೃತ್ರಹಂತುಃ ಸನಾತನಂ॥ 13-28-20 (81983) ಏವಂ ಸುಪರ್ಣೋ ವಿಹಗೋ ವೈನತೇಯಃ ಪ್ರತಾಪವಾನ್। ಋಷಯಸ್ತಂ ವಿಜಾನಂತಿ ಚಾಗ್ನೇಯಂ ವೈಷ್ಣವಂ ಪುನಃ॥ 13-28-21 (81984) ವೇದಾಭಿಷ್ಟುತಮತ್ಯರ್ಥಂ ಸ್ವರ್ಗಮಾರ್ಗಫಲಪ್ರದಂ। ತನುಪರ್ಣಂ ಸುಪರ್ಣಸ್ಯ ಜಗೃಹುರ್ಬರ್ಹಿಣಸ್ತಥಾ॥ 13-28-22 (81985) ಮಯೂರಾವಿಸ್ಮಿತಾಃ ಸರ್ವೇ ಆದ್ರವಂತಿ ಸ್ಮ ವಜ್ರಿಣಂ॥' ॥ 13-28-23 (81986) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಾವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 28 ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತತೋ ವ್ರಜ್ರಂ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷೋ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಕ್ತಂ ವರಾಯುಧಂ। ಋಷೀಂಶ್ಚ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಹಸಾ ಸುಪರ್ಣಮಿದಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-29-1 (81987) ನ ತೇ ಸುಪರ್ಣ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಪ್ರಭಾವಂ ತೇನ ಯೋಧಯೇ। ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ನ ಮಯಾ ರಕ್ಷಾ ಶಕ್ಯಾ ಕರ್ತುಮತೋಽನ್ಯಥಾ। ಇದಂ ವಜ್ರಂ ಮಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ನಿವೃತ್ತಂ ಹಿ ಯಥಾಗತಂ॥ 13-29-2 (81988) ತತಃ ಸಹಸ್ರನಯನೇ ನಿವೃತ್ತೇ ಗರುಡಸ್ತಥಾ। ಕದ್ರೂಮಭ್ಯಗಮತ್ತೂರ್ಣಮಮೃತಂ ಗೃಹ್ಯ ಭಾರತಃ॥ 13-29-3 (81989) ಗರುಡ ಉವಾಚ। 13-29-4x (6809) ತದಾಹೃತಂ ಮಯಾ ಶೀಘ್ರಮಮೃತಂ ಜನನೀಕೃತೇ। ಅದಾಸೀ ಸಾ ಭವತ್ವದ್ಯ ವಿನತಾ ಧರ್ಮಿಚಾರಿಣೀ॥ 13-29-4 (81990) ಕದ್ರೂರುವಾಚ। 13-29-5x (6810) ಸ್ವಾಗತಂ ಸ್ವಾಹೃತಂ ಚೇದಮಮೃತಂ ವಿನತಾತ್ಮಜ। ಅದಾಸೀ ಜನನೀ ತೇಽದ್ಯ ಪುತ್ರ ಕಾಮವಶಾ ಶುಭಾ। 13-29-5 (81991) ಏವಮುಕ್ತೇ ತದಾ ಸಾ ಚ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾ ವಿನತಾ ಗೃಹಂ॥ ಉಪನೀಯ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ವಿಹಗೋ ಬಲಿನಾಂವರಃ। 13-29-6 (81992) ಸ್ಮೃತ್ವಾ ನಿಕೃತ್ಯಾ ವಿಜಯಂ ಮಾತುಃ ಸಂಪ್ರತಿಪದ್ಯ ಚ॥ ವಧಂ ಚ ಭುಜಗೇಂದ್ರಾಣಾಂ ಯೇ ವಾಲಾಸ್ತಸ್ಯ ವಾಜಿನಃ। 13-29-7 (81993) ಬಭೂವುರಸಿತಪ್ರಖ್ಯಾ ನಿಕೃತ್ಯಾ ವೈ ಜಿತಂ ತ್ವಯಾ॥ ತಾಮುವಾಚ ತತೋ ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ವಿಹಗೋ ಬಲಿನಾಂವರಃ। 13-29-8 (81994) ಉಂಜಹಾರಾಮೃತಂ ತೂರ್ಣಮುತ್ಪಪಾತ ಚ ರಂಹಸಾ॥ ತದ್ಗೃಹೀತ್ವಾಽಮೃತಂ ತೂರ್ಣಂ ಪ್ರಯಾಂತಮಪರಾಜಿತಂ। 13-29-9 (81995) ಕಿಮರ್ಥಂ ವೈನತೇಯ ತ್ವಮಾಹೃತ್ಯಾಮೃತಮುತ್ತಮಂ। ಪುನರ್ಹರತಿ ದುರ್ಬುದ್ಧೇ ಮಾ ಜಾತು ವೃಜಿತಂ ಕೃಥಾಃ॥ 13-29-10 (81996) ಸುಪರ್ಣಿ ಉವಾಚ। 13-29-11x (6811) ಅಮೃತಾಹರಣಂ ಮೇಽದ್ಯ ಯತ್ಕೃತಂ ಜನನೀಕೃತೇ। ಭವತ್ಯಾ ವಚನಾದೇತದಾಹರಾಮೃತಮಿತ್ಯುತ॥ 13-29-11 (81997) ಆಹೃತಂ ತದಿದಂ ಶೀಘ್ರಂ ಮುಕ್ತಾ ಚ ಜನನೀ ಮಮ। ಹರಾಂಯೇಷ ಪುನಸ್ತತ್ರ ಯತ ಏತನ್ಮಯಾಽಽಹೃತಂ॥ 13-29-12 (81998) ಯದಿ ಮಾಂ ಭವತೀ ಬ್ರೂಯಾದಮೃತಂ ಮೇ ಚ ದೀಯತಾಂ। ತಥಾ ಕುರ್ಯಾಂ ನ ವಾ ಕುರ್ಯಾಂ ನ ಹಿ ತ್ವಮಮೃತಕ್ಷಮಾ। ಮಯಾ ಧರ್ಮೇಣ ಸತ್ಯೇನ ವಿನತಾ ಚ ಸಮುದ್ಧೃತಾ॥ 13-29-13 (81999) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-29-14x (6812) ತತೋ ಗತ್ವಾಽಥ ಗರುಡಃ ಪುರಂದರಮುವಾಚ ಹ। ಇದಂ ಮಯಾ ವೃತ್ರಹಂತರ್ಹೃತಂ ತೇಽಮೃತಮುತ್ತಮಂ। ಮಾತ್ರರ್ಥೇ ಹಿ ತಥೈವೇದಂ ಗೃಹಾಣಾಮೃತಮಾಹೃತಂ॥ 13-29-14 (82000) ಮಾತಾ ಚ ಮಮ ದೇವೇಶ ದಾಸೀತ್ವಮುಪಜಗ್ಮುಷೀ। ಭುಜಂಗಮಾನಾಂ ಮಾತುರ್ವೈ ಸಾ ಮುಕ್ತಾಽಮೃತದರ್ಶನಾತ್॥ 13-29-15 (82001) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸುಪರ್ಣಮನುಮನ್ಯತೇ। ಉವಾಚ ಚ ಮುದಾ ಯುಕ್ತೋ ದಿಷ್ಟ್ಯಾದಿಷ್ಟ್ಯೇತಿ ವಾಸವಃ॥ 13-29-16 (82002) ಕ್ರಷಯೋ ಯೇ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಮುಪಾಸಂತಿ ಸುರೈಃ ಸಹ। ತೇ ಸರ್ವೇ ಚ ಮುದಾ ಯುಕ್ತಾ ವಿಶ್ವೇದೇವಾಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-29-17 (82003) ತತಸ್ತಮೃಷಯಃ ಸರ್ವೇ ದೇವಾಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಊಚುಃ ಪುರಂದರಂ ದೃಷ್ಟಾ ಗರುಡೋ ಲಭತಾಂ ವರಂ॥ 13-29-18 (82004) ತತಃ ಶಚೀಪತಿರ್ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಪ್ರಹಸನ್ನಿವ। ಜನಿಷ್ಯತಿ ಹೃಷೀಕೇಶಃ ಸ್ವಯಮೇವೈಷ ಪಕ್ಷಿರಾಟ್॥ 13-29-19 (82005) ಕೇಶವಃ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷಃ ಶೂರಪುತ್ರಸ್ಯ ವೇಶ್ಮನಿ। ಸ್ವಯಂ ಧರ್ಮಸ್ಯ ರಕ್ಷಾರ್ಥಂ ವಿಭಜ್ಯ ಭುಜಗಾಶನಃ॥ 13-29-20 (82006) ಏಷ ತೇ ಪಾಂಡವಶ್ರೇಷ್ಠ ಗರುಡೋಽಥ ಪತತ್ರಿರಾಟ್। ಸುಪರ್ಣೋ ವೈನತೇಯಶ್ಚ ಕೀರ್ತಿತೋ ಭದ್ರಮಸ್ತು ತೇ॥ 13-29-21 (82007) ತದೇತದ್ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಯಾಽಽಖ್ಯಾನಂ ಪ್ರಕೀರ್ತಿತಂ। ಸುಪರ್ಣಸ್ಯ ಮಹಾಬಾಹೋ ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಕಥಯಾಮಿ ತೇ॥' ॥ 13-29-22 (82008) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 29 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-29-1 ಜಿತಂ ತ್ವಯೇತಿ ತಾಂ ಕದ್ರೂಮುವಾಚೇತ್ಯುತ್ತರೇಣ ಸಂಬಂಧಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ತು ಯೇ ಲೋಕೇ ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ಪಿತಾಮಹ। ನ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಲೋಭಾತ್ತೇ ಕೇ ಭವಂತಿ ಮಹಾಮತೇ॥ 13-30-1 (82009) ಏತನ್ಮೇ ತತ್ವತೋ ಬ್ರೂಹಿ ಧರ್ಮೇ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರ। ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ದುರಾತ್ಮಾನೋ ನ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಯೇ ನರಾಃ॥ 13-30-2 (82010) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-30-3x (6813) ಯೋ ನ ದದ್ಯಾತ್ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ಸ್ವಲ್ಪಂ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಬಹು। ಆಶಾಸ್ತಸ್ಯ ಹತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಕ್ಲೀಬಸ್ಯೇವ ಪ್ರಜಾಫಲಂ॥ 13-30-3 (82011) ಯಾಂ ರಾತ್ರಿಂ ಜಾಯತೇ ಪಾಪೋ ಯಾಂ ಚ ರಾತ್ರಿಂ ವಿನಶ್ಯತಿ। ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ಯದ್ಯತ್ಸುಕೃತಂ ತಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-30-4 (82012) ಯಚ್ಚ ತಸ್ಯ ಹುತಂ ಕಿಂಚಿದ್ದತ್ತಂ ವಾ ಭರತರ್ಷಭ। ತಪಸ್ತಪ್ತಮಥೋ ವಾಽಪಿ ಸರ್ವಂ ತಸ್ಯೋಪಹನ್ಯತೇ॥ 13-30-5 (82013) ಅಥೈತದ್ವಚನಂ ಪ್ರಾಹುರ್ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರವಿದೋ ಜನಾಃ। ನಿಶಾಸ್ಯ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಪರಮಯುಕ್ತಯಾ॥ 13-30-6 (82014) ಅಪಿ ಚೋದಾಹರಂತೀಮಂ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರವಿದೋ ಜನಾಃ। ಅಶ್ವಾನಾಂ ಶ್ಯಾಮಕರ್ಣಾನಾಂ ಸಹಸ್ರೇಣ ಸ ಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-30-7 (82015) ಅತ್ರೈವೋದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಸೃಗಾಲಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ವಾನರಸ್ಯ ಚ ಭಾರತ॥ 13-30-8 (82016) ತೌ ಸಖಾಯೌ ಪುರಾ ಹ್ಯಾಸ್ತಾಂ ಮಾನುಷತ್ವೇ ಪರಂತಪ। ಅನ್ಯಾಂ ಯೋನಿಂ ಸಮಾಪನ್ನೌ ಸೃಗಾಲೀಂ ವಾನರೀಂ ತಥಾ। ಸಂಭಾಷಣಾತ್ತತಃ ಸಖ್ಯಂ ತತ್ರತತ್ರ ಪರಸ್ಪರಂ॥ 13-30-9 (82017) ತತಃ ಪರಾಸೂನ್ಖಾದಂತಂ ಸೃಗಾಲಂ ವಾನರೋಽಬ್ರವೀತ್। ಶ್ಮಶಾನಮಧ್ಯೇ ಸಂಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಪೂರ್ವಜಾತಿಮನುಸ್ಮರನ್॥ 13-30-10 (82018) ಕಿಂ ತ್ವಯಾ ಪಾಪಕಂ ಪೂರ್ವಂ ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ಸುದಾರುಣಂ। ಯಸ್ತ್ವಂ ಶ್ಮಶಾನೇ ಮೃತಕಾನ್ಪೂತಿಕಾನತ್ಸಿ ಕುತ್ಸಿತಾನ್॥ 13-30-11 (82019) ಏವಮುಕ್ತಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಸೃಗಾಲೋ ವಾನರಂ ತದಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ನ ಮಯಾ ತದುಪಾಹೃತಂ॥ 13-30-12 (82020) ತತ್ಕೃತೇ ಪಾಪಿಕಾಂ ಯೋನಿಮಾಪನ್ನೋಸ್ಮಿ ಪ್ಲವಂಗಮ। ತಸ್ಮಾದೇವಂವಿಧಂ ಭಕ್ಷ್ಯಂ ಭಕ್ಷಯಾಮಿ ಬುಭುಕ್ಷಿತಃ॥ 13-30-13 (82021) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-30-14x (6814) ಸೃಗಾಲೋ ವಾನರಂ ಪ್ರಾಹ ಪುನರೇವ ನರೋತ್ತಮ। ಕಿಂ ತ್ವಯಾ ಪಾತಕಂ ಕರ್ಮ ಕೃತಂ ಯೇನಾಸಿ ವಾನರಃ॥ 13-30-14 (82022) ವಾನರ ಉವಾಚ। 13-30-15x (6815) ಸ ಚಾಪ್ಯಾಹ ಫಲಾಹಾರೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಪ್ಲವಂಗಮಃ। ತಸ್ಮಾನ್ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಂ ತು ಹರ್ತ್ತವ್ಯಂ ವಿದುಷಾ ಸದಾ। ಸೀಮಾವಿವಾದೇ ಮೋಕ್ತವ್ಯಂ ದಾತವ್ಯಂ ಚ ಪ್ರತಿಶ್ರುತಂ॥ 13-30-15 (82023) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-30-16x (6816) ಇತ್ಯೇತದ್ಬ್ರುವತೋ ರಾಜನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಮಯಾ ಶ್ರುತಂ। ಕಥಾಂ ಕಥಯತಃ ಪುಣ್ಯಾಂ ಧರ್ಮಜ್ಞಸ್ಯ ಪುರಾತನೀಂ॥ 13-30-16 (82024) ಶ್ರುತಂ ಚಾಪಿ ಮಯಾ ಭೂಯಃ ಕೃಷ್ಣಸ್ಯಾಪಿ ವಿಶಾಂಪತೇ। ಕಥಾಂ ಕಥಯತಃ ಪೂರ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪ್ರತಿ ಪಾಂಡವ॥ 13-30-17 (82025) ನ ಹರ್ತವ್ಯಂ ವಿಪ್ರಧನಂ ಕ್ಷಂತವ್ಯಂ ತೇಷು ನಿತ್ಯಶಃ। ಬಾಲಾಶ್ಚ ನಾವಮಂತವ್ಯಾ ದರಿದ್ರಾಃ ಕೃಪಣಾ ಅಪಿ॥ 13-30-18 (82026) ಏವಮೇವ ಚ ಮಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಸಂದಿಶಂತಿ ವೈ। ಪ್ರತಿಶ್ರುತಂ ಭವೇದ್ದೇಯಂ ನಾಶಾ ಕಾರ್ಯಾ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮೇ॥ 13-30-19 (82027) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹ್ಯಾಶಯಾ ಪೂರ್ವಂ ಕೃತಯಾ ಪೃಥಿವೀಪತೇ। ಸುಸಮಿದ್ಧೋ ಯತಾ ದೀಪ್ತಃ ಪಾವಕಸ್ತದ್ವಿಧಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-30-20 (82028) ಯಂ ನಿರೀಕ್ಷೇತ ಸಂಕ್ರುದ್ಧ ಆಶಯಾ ಪೂರ್ವಜಾತಯಾ। ಪ್ರದಹೇಚ್ಚ ಹಿತಂ ರಾಜನ್ಕಕ್ಷಮಕ್ಷಯ್ಯಭುಗ್ಯಥಾ॥ 13-30-21 (82029) ಸ ಏವ ಹಿ ಯದಾ ತುಷ್ಟೋ ವಚಸಾ ಪ್ರತಿನಂದತಿ। ಭವತ್ಯಗದಸಂಕಾಶೋ ವಿಷಯೇ ತಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-30-22 (82030) ಪುತ್ರಾನ್ಪೌತ್ರಾನ್ಪಶೂಂಶ್ಚೈವ ಬಾಂಧವಾನ್ಸಚಿವಾಂಸ್ತಥಾ। ಪುರಂ ಜನಪದಂ ಚೈವ ಶಾಂತಿರಿಷ್ಟೇನ ಪೋಷಯೇತ್॥ 13-30-23 (82031) ಏತದ್ಧಿ ಪರಮಂ ತೇಜೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯೇಹ ದೃಶ್ಯತೇ। ಸಹಸ್ರಕಿರಣಸ್ಯೇವ ಸವಿತುರ್ಧರಣೀತಲೇ॥ 13-30-24 (82032) ತಸ್ಮಾದ್ದಾತವ್ಯಮೇವೇಹ ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯದೀಚ್ಛೇಚ್ಛೋಭನಾಂ ಜಾತಿಂ ಪ್ರಾಪ್ತುಂ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-30-25 (82033) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಹಿ ದತ್ತೇನ ಧ್ರುವಂ ಸ್ವರ್ಗೋ ಹ್ಯನುತ್ತಮಃ। ಶಕ್ಯಃ ಪ್ರಾಪ್ತುಂ ವಿಶೇಷೇಣ ದಾನಂ ಹಿ ಮಹತೀ ಕ್ರಿಯಾ॥ 13-30-26 (82034) ಇತೋ ದತ್ತೇನ ಜೀವಂತಿ ದೇವತಾಃ ಪಿತರಸ್ಥಾ। ತಸ್ಮಾದ್ದಾನಾನಿ ದೇಯಾನಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋ ವಿಜಾನತಾ॥ 13-30-27 (82035) ಮಹದ್ಧಿ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತೀರ್ಥಮುಚ್ಯತೇ। ವೇಲಾಯಾಂ ನ ತು ಕಸ್ಯಾಂ ಚಿದ್ಗಚ್ಛೇದ್ವಿಪ್ರೋ ಹ್ಯಪೂಜಿತಃ॥ ॥ 13-30-28 (82036) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 30 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-30-6 ನಿಶಾಂಯ ವಿಚಾರ್ಯ॥ 7-30-10 ತತಃ ಪುರಾ ಸಖಾಯಂ ತಂ ಸೃಗಾಲಮಿತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-30-16 ಬ್ರುವತೋಽಧ್ಯಾಪಕಸ್ಯ ಕಥಾಂ ಕಥಯತೋ ಮುಖಾತ್ ಶ್ರುತಂ॥ 7-30-17 ಕೃಷ್ಣಸ್ಯ ವ್ಯಾಸಸ್ಯ। ನೃಗಕಥಾಂ ಕಥಯತೋ ವಾಸುದೇವಸ್ಯ ವಾ ಮುಖಾತ್॥ 7-30-19 ಆಶಾ ವಂಧ್ಯಾಶಾ॥ 7-30-21 ಅಕ್ಷಯ್ಯಂ ಪಿತ್ರರ್ಥಮುದ್ದಿಷ್ಟಂ ದಾನಂ ಭುಂಕ್ತೇ ಇತ್ಯಕ್ಷಯ್ಯಭುಗಗ್ನಿಃ॥ 7-30-22 ಅಗದಸಂಕಾಶಃ ಚಿಕಿತ್ಸಕತುಲ್ಯಃ॥ 7-30-23 ಶಾಂತಿರಿಷ್ಟೇನ ಶಾಂತ್ಯಾಹಿತೇನ ಕ್ಷೇಮೇಣ॥ 7-30-30 ತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಮಿತ್ರಸೌಹಾರ್ದಯೋಗೇನ ಉಪದೇಶಂ ಕರೋತಿ ಯಃ। ಜಾತ್ಯಾಽಧರಸ್ಯ ರಾಜರ್ಷೇ ದೋಷಸ್ತಸ್ಯ ಭವೇನ್ನ ವಾ॥ 13-31-1 (82037) ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ತ್ವೇನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಂ ವೈ ಪಿತಾಮಹ। ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ ಗತಿರ್ಹಿ ಧರ್ಮಸ್ಯಿ ಯತ್ರ ಮುಹ್ಯಂತಿ ಮಾನವಾಃ॥ 13-31-2 (82038) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-31-3x (6817) ಅತ್ರ ತೇ ವರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಶೃಣು ರಾಜನ್ಯಥಾಕ್ರಮಂ। `ಮದುಕ್ತಂ ವಚನಂ ರಾಜನ್ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಯಥಾಗಮಂ।' ಋಷೀಣಾಂ ವದತಾಂ ಪೂರ್ವಂ ಶ್ರುತಮಾಸೀದ್ಯಥಾ ಪುರಾ॥ 13-31-3 (82039) ಉಪದೇಶೋ ನ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಜಾತಿಹೀನಸ್ಯ ಕಸ್ಯ ಚಿತ್। ಉಪದೇಶೇ ಮಹಾಂದೋಷ ಉಪಾಧ್ಯಾಯಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯತೇ॥ 13-31-4 (82040) `ನಾಧ್ಯಾಪಯೇಚ್ಛೂದ್ರಮಿಹ ತಥಾ ನೈವ ಚ ಯಾಜಯೇತ್।' ನಿದರ್ಶನಮಿದಂ ರಾಜಞ್ಶೃಣು ಮೇ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-31-5 (82041) ದುರುಕ್ತವಚನೇ ರಾಜನ್ಯಥಾಪೂರ್ವಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಬ್ರಹ್ಮಾಶ್ರಮಪದೇ ವೃತ್ತಂ ಪಾರ್ಶ್ವೇ ಹಿಮವತಃ ಶುಭೇ॥ 13-31-6 (82042) ತತ್ರಾಶ್ರಮಪದಂ ಪುಣ್ಯಂ ನಾನಾವೃಕ್ಷಗಣಾಯುತಂ। ನಾನಾಗುಲ್ಮಲತಾಕೀರ್ಣಂ ಮೃಗದ್ವಿಜನಿಷೇವಿತಂ। ಸಿದ್ಧಚಾರಣಸಂಘುಷ್ಟಂ ರಂಯಂ ಪುಷ್ಪಿತಕಾನನಂ॥ 13-31-7 (82043) ವ್ರತಿಭಿರ್ಬಹುಭಿಃ ಕೀರ್ಣಂ ತಾಪಸೈರುಪಶೋಭಿತಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಶ್ಚ ಮಹಾಭಾಗೈಃ ಸೂರ್ಯಜ್ವಲನಸನ್ನಿಭೈಃ॥ 13-31-8 (82044) ನಿಯಮವ್ರತಸಂಪನ್ನೈಃ ಸಮಾಕೀರ್ಣಂ ತಪಸ್ವಿಭಿಃ। ದೀಕ್ಷಿತೈರ್ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಯತಾಹಾರೈಃ ಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ॥ 13-31-9 (82045) ವೇದಾಧ್ಯಯನಘೋಷೈಶ್ಚ ನಾದಿತಂ ಭರತರ್ಷಭ। ವಾಲಖಿಲ್ಯೈಶ್ಚ ಬಹುಭಿರ್ಯತಿಭಿಶ್ಚ ನಿಷೇವಿತಂ॥ 13-31-10 (82046) ತತ್ರ ಕಶ್ಚಿತ್ಸಮುತ್ಸಾಹಂ ಕೃತ್ವಾ ಶೂದ್ರೋ ದಯಾನ್ವಿತಃ। ಆಗತೋ ಹ್ಯಾಶ್ರಮಪದಂ ಪೂಜಿತಶ್ಚ ತಪಸ್ವಿಭಿಃ॥ 13-31-11 (82047) ತಾಂಸ್ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮುನಿಗಣಾಂದೇವಕಲ್ಪಾನ್ಮಹೌಜಸಃ। ವಿವಿಧಾಂ ವಹತೋ ದೀಕ್ಷಾಂ ಸಂಪ್ರಾಹೃಷ್ಯತ ಭಾರತ॥ 13-31-12 (82048) ಅಥಾಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿರಭಾವತ್ತಾಪಸ್ಯೇ ಭರತರ್ಷಭ। ತತೋಽಬ್ರವೀತ್ಕುಲಪತಿಂ ಪಾದೌ ಸಂಗೃಹ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-31-13 (82049) ಭವತ್ಪ್ರಸಾದಾದಿಚ್ಛಾಮಿ ಧರ್ಮಂ ಚರ್ತುಂ ದ್ವಿಜರ್ಷಭ। ತಸ್ಮಾದಭಿಗತಂ ತ್ವಂ ಮಾಂ ಪ್ರವ್ರಾಜಯಿತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-31-14 (82050) ವರ್ಣಾವರೋಽಹಂ ಭಗವಞ್ಶೂದ್ರೋ ಜಾತ್ಯಾಽಸ್ಮಿ ಸತ್ತಮ। ಶುಶ್ರೂಷಾಂ ಕರ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಪ್ರಪನ್ನಾಯ ಪ್ರಸೀದ ಮೇ॥ 13-31-15 (82051) ಕುಲಪತಿರುವಾಚ। 13-31-16x (6818) ನ ಶಕ್ಯಮಿಹ ಶೂದ್ರೇಣ ಲಿಂಗಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಿತುಂ। ಆಸ್ಯತಾಂ ಯದಿ ತೇ ಬುದ್ಧಿಃ ಶುಶ್ರೂಷಾನಿರತೋ ಭವ॥ 13-31-16 (82052) ಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಪರಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-31-17 (82053) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-31-18x (6819) ಏವಮುಕ್ತಸ್ತು ಮುನಿನಾ ಸ ಶೂದ್ರೋಽಚಿಂತಯನ್ನೃಪ। ಕಥಮತ್ರ ಮಯಾ ಕಾರ್ಯಂ ಶ್ರುದ್ಧಾ ಧರ್ಮಪರಾ ಚ ಮೇ॥ 13-31-18 (82054) ವಿಜ್ಞಾತಮೇವಂ ಭವತು ಕರಿಷ್ಯೇ ಪ್ರಿಯಮಾತ್ಮನಃ। ಗತ್ವಾಽಽಶ್ರಮಪದಾದ್ದೂರಮುಟಜಂ ಕೃತವಾಂಸ್ತು ಸಃ॥ 13-31-19 (82055) ತತ್ರ ವೇದೀಂ ಚ ಭೂಮಿಂ ಚ ದೇವತಾಯತನಾನಿ ಚ। ನಿವೇಶ್ಯ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ನಿಯಮಸ್ಥೋಽಭವನ್ಮುನಿಃ॥ 13-31-20 (82056) ಅಭಿಷೇಕಾಂಶ್ಚ ನಿಯಮಾಂದೇವತಾಯತನೇಷು ಚ। ಬಲಿಂ ಚ ಕೃತ್ವಾ ಹುತ್ವಾ ಚ ದೇವತಾಂ ಚಾಪ್ಯಪೂಜಯತ್॥ 13-31-21 (82057) ಸಂಕಲ್ಪನಿಯಮೋಪೇತಃ ಫಲಾಹಾರೋ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ನಿತ್ಯಂ ಸನ್ನಿಹಿತಾಭಿಸ್ತು ಓಷಧೀಭಿಃ ಫಲೈಸ್ತಥಾ॥ 13-31-22 (82058) ಅತಿಥೀನ್ಪೂಜಯಾಮಾಸ ಯಥಾವತ್ಸಮುಪಾಗತಾನ್। ಏವಂ ಹಿ ಸುಮಹಾನ್ಕಾಲೋ ವ್ಯತ್ಯಕ್ರಾಮತ ತಸ್ಯ ವೈ॥ 13-31-23 (82059) ಅಥಾಸ್ಯ ಮುನಿರಾಗಚ್ಚತ್ಸಂಗತ್ಯಾ ವೈ ತಮಾಶ್ರಮಂ। ಸಂಪೂಜ್ಯ ಸ್ವಾಗತೇನರ್ಷಿಂ ವಿಧಿವತ್ಸಮತೋಷಯತ್॥ 13-31-24 (82060) ಅನೂಕೂಲಾಃ ಕಥಾಃ ಕೃತ್ವಾ ಯಥಾಗತಮಪೃಚ್ಛತ। ಋಷಿಃ ಪರಮತೇಜಸ್ವೀ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಸಂಶಿತವ್ರತಃ॥ 13-31-25 (82061) ಏವಂ ಸುಬಹುಶಸ್ತಸ್ಯ ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಭರತರ್ಷಭ। ಸೋಽಗಚ್ಛದಾಶ್ರಮಮೃಷಿಃ ಶೂದ್ರಂ ದ್ರಷ್ಟುಂ ನರರ್ಷಭಃ॥ 13-31-26 (82062) ಅಥ ತಂ ತಾಪಸಂ ಶೂದ್ರಃ ಸೋಽಬ್ರವೀದ್ಭರತರ್ಷಭ। ಪಿತೃಕಾರ್ಯಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ತತ್ರ ಮೇಽನುಗ್ರಹಂ ಕುರು॥ 13-31-27 (82063) ಬಾಢಮಿತ್ಯೇವ ತಂ ವಿಪ್ರ ಉವಾಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಶುಚಿರ್ಭೂತ್ವಾ ಸ ಶೂದ್ರಸ್ತು ತಸ್ಯರ್ಷೇಃ ಪಾದ್ಯಮಾನಯತ್॥ 13-31-28 (82064) ಅಥ ದರ್ಭಾಶ್ಚ ವನ್ಯಾಂಶ್ಚ ಓಷಧೀರ್ಭರತರ್ಷಭ। ಪವಿತ್ರಮಾಸನಂ ಚೈವ ಬೃಸೀಂ ಚಿ ಸಮುಪಾನಯತ್॥ 13-31-29 (82065) ಅಥ ದಕ್ಷಿಣಮಾವೃತ್ಯ ಬೃಸೀಂ ಚರಮಶೈರ್ಷಿಕೀಂ। ಕೃತಾಮನ್ಯಾಯತೋ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತಂ ಶೂದ್ರಮೃಷಿರಬ್ರವೀತ್॥ 13-31-30 (82066) ಕುರುಷ್ವೈತಾಂ ಪೂರ್ವಶೀರ್ಷಾಂ ಭವಾಂಶ್ಚೋದಙ್ಮುಖಃ ಶುಚಿಃ। ಸ ಚ ತತ್ಕೃತವಾಞ್ಶೂದ್ರಃ ಸರ್ವಂ ಯದೃಷಿರಬ್ರವೀತ್॥ 13-31-31 (82067) ಯಥೋಪದಿಷ್ಟಂ ಮೇಧಾವೀ ದರ್ಭಾರ್ಘಾದಿ ಯಥಾತಥಂ। ಹವ್ಯಕವ್ಯವಿಧಿಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮುಕ್ತಂ ತೇನ ತಪಸ್ವಿನಾ॥ 13-31-32 (82068) ಋಷಿಣಾ ಪಿತೃಕಾರ್ಯೇಷು ಸದಾ ಧರ್ಮಪಥೇ ಸ್ಥಿತಃ। ಪಿತೃಕಾರ್ಯೇ ಕೃತೇ ಚಾಪಿ ವಿಸೃಷ್ಟಃ ಸ ಜಗಾಮ ಹ॥ 13-31-33 (82069) ಅಥ ದೀರ್ಘಸ್ಯ ಕಾಲಸ್ಯ ಸ ತಪ್ಯಞ್ಶೂದ್ರತಾಪಸಃ। ವನೇ ಪಂಚತ್ವಮಗಮತ್ಸುಕೃತೇನ ಚ ತೇನ ವೈ। ಅಜಾಯತ ಮಹಾರಾಜ ವಂಶೇ ಸ ಚ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ॥ 13-31-34 (82070) ತಥೈವ ಸ ಋಷಿಸ್ತಾತ ಕಾಲಧರ್ಮಮವಾಪ ಹ। ಪುರೋಹಿತಕುಲೇ ವಿಪ್ರಃ ಸ ಜಾತೋಽಸ್ಯ ವಶಾನುಗಃ॥ 13-31-35 (82071) ಏವಂ ತೌ ತತ್ರ ಸಂಭೂತಾವುಭೌ ಶೂದ್ರಮುನೀ ತದಾ। ಕ್ರಮೇಣ ವರ್ಧಿತೌ ಚಾಪಿ ವಿದ್ಯಾಸು ಕುಶಲಾವುಭೌ॥ 13-31-36 (82072) ಅಥರ್ವವೇದೇ ವೇದೇ ಚ ಬಭೂವರ್ಷಿಃ ಸುನಿಷ್ಠಿತಃ। ಕಲ್ಪಪ್ರಯೋಗೇ ಚೋತ್ಪನ್ನೇ ಜ್ಯೋತಿಷೇ ಚ ಪರಂ ಗತಃ। ಸಾಂಖ್ಯೇ ಚೈವ ಪರಾ ಪ್ರೀತಿಸ್ತಸ್ಯ ಚೈವಂ ವ್ಯವರ್ಧತ॥ 13-31-37 (82073) ಪಿತರ್ಯುಪರತೇ ಚಾಪಿ ಕೃತಶೌಚಸ್ತು ಪಾರ್ಥಿವಃ। ಅಭಿಷಿಕ್ತಃ ಪ್ರಕೃತಿಭೀ ರಾಜಪುತ್ರಃ ಸ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-31-38 (82074) ಅಭಿಷಿಕ್ತೇನ ಸ ಋಷಿರಭಿಷಿಕ್ತಃ ಪುರೋಹಿತಃ॥ 13-31-39 (82075) ಸ ತಂ ಪುರೋಧಾಯ ಸುಖಮವಸದ್ಭರತರ್ಷಭಃ। ರಾಜ್ಯಂ ಶಶಾಸ ಧರ್ಮೇಣ ಪ್ರಜಾಶ್ಚ ಪರಿಪಾಲಯನ್॥ 13-31-40 (82076) ಪುಣ್ಯಾಹವಾಚನೇ ನಿತ್ಯಂ ಧರ್ಮಕಾರ್ಯೇಷು ಚಾಸಕೃತ್। ಉತ್ಸ್ಮಯನ್ಪ್ರಾಹಸಚ್ಚಾಪಿ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ರಾಜಾ ಪುರೋಹಿತಂ। ಏವಂ ಸ ಬಹುಶೋ ರಾಜನ್ಪುರೋಧಸಮುಪಾಹಸತ್॥ 13-31-41 (82077) ಲಕ್ಷಯಿತ್ವಾ ಪುರೋಧಾಸ್ತು ಬಹುಶಸ್ತಂ ನರಾಧಿಪಂ। ಉತ್ಸ್ಮಯಂತಂ ಚ ಸತತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತಂ ಮನ್ಯುಮಾನಭೂತ್॥ 13-31-42 (82078) ಅಥ ಶೂನ್ಯೇ ಪುರೋಧಾಸ್ತು ಸಹ ರಾಜ್ಞಾ ಸಮಾಗತಃ। ಕಥಾಭಿರನುಕೂಲಾಭೀ ರಾಜಾನಂ ಚಾಭ್ಯೋರಚಯತ್॥ 13-31-43 (82079) ತತೋಽಬ್ರವೀನ್ನರೇಂದ್ರಂ ಸ ಪುರೋಧಾ ಭರತರ್ಷಭ। ವರಮಿಚ್ಛಾಂಯಹಂ ತ್ವೇಕಂ ತ್ವಯಾ ದತ್ತಂ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-31-44 (82080) ರಾಜೋವಾಚ। 13-31-45x (6820) ವರಾಣಾಂ ತೇ ಶತಂ ದದ್ಯಾಂ ಕಿಂ ಬತೈಕಂ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ಸ್ನೇಹಾಚ್ಚ ಬಹುಮಾನಾಚ್ಚ ನಾಸ್ತ್ಯದೇಯಂ ಹಿ ಮೇ ತವ॥ 13-31-45 (82081) ಪುರೋಹಿತ ಉವಾಚ। 13-31-46x (6821) ಏಕಂ ವೈ ವರಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಯದಿ ತುಷ್ಟಿಸಿ ಪಾರ್ಥಿವ। ಪ್ರತಿಜಾನೀಹಿ ತಾವತ್ತ್ವಂ ಸತ್ಯಂ ಯದ್ವದ ನಾನೃತಂ॥ 13-31-46 (82082) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚಿ। 13-31-47x (6822) ಬಾಢಮಿತ್ಯೇವ ತಂ ರಾಜಾ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯದಿ ಜ್ಞಾಸ್ಯಾಮಿ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಅಜಾನನ್ನ ತು ಸಂವದೇ॥ 13-31-47 (82083) ಪುರೋಹಿತ ಉವಾಚ। 13-31-48x (6823) ಪುಣ್ಯಾಹವಾಚನೇ ನಿತ್ಯಂ ಧರ್ಮಕೃತ್ಯೇಷು ಚಾಸಕೃತ್। ಶಾಂತಿಹೋಮೇಷು ಚ ಸದಾ ಕಿಂ ತ್ವಂ ಹಸಸಿ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಮಾಂ॥ 13-31-48 (82084) ಸವ್ರೀಡಂ ವೈ ಭವತಿ ಹಿ ಮನೋ ಮೇ ಹಸತಾ ತ್ವಯಾ। ಕಾಮಯಾ ಶಾಪಿತೋ ರಾಜನ್ನಾನ್ಯಥಾವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-31-49 (82085) ಭಾವ್ಯಂ ಹಿ ಕಾರಣೇನಾತ್ರ ನ ತೇ ಹಾಸ್ಯಮಕಾರಣಂ। ಕೌತೂಹಲಂ ಮೇ ಸುಭೃಶಂ ತತ್ತ್ವೇನ ಕಥಮಸ್ವ ಮೇ॥ 13-31-50 (82086) ರಾಜೋವಾಚ। 13-31-51x (6824) ಏವಮುಕ್ತೇ ತ್ವಯಾ ವಿಪ್ರ ಯದವಾಚ್ಯಂ ಭವೇದಪಿ। ಅವಶ್ಯಮೇವ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಶೃಣುಷ್ವೈಕಮನಾ ದ್ವಿಜ॥ 13-31-51 (82087) ಪೂರ್ವದೇಹೇ ಯಥಾ ವೃತ್ತಂ ತನ್ನಿಬೋಧ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ಜಾತಿಂ ಸ್ಮರಾಂಯಹಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ನವಧಾನೇನ ಮೇ ಶೃಣು॥ 13-31-52 (82088) ಶುದ್ರೋಽಹಮಭವಂ ಪೂರ್ವಂ ತಪಸೇ ಕೃತನಿಶ್ಚಯಃ। ಋಷಿರುಗ್ರತಪಾಸ್ತ್ವಂ ಚ ತದಾಽಭೂರ್ದ್ವಿಜಸತ್ತಮ॥ 13-31-53 (82089) ಪ್ರೀಯತಾ ಹಿ ತದಾ ಬ್ರಹ್ಮನ್ಮಮಾನುಗ್ರಹಬುದ್ಧಿನಾ। ಪಿತೃಕಾರ್ಯೇ ತ್ವಯಾ ಪೂರ್ವಮುಪದೇಶಃ ಕೃತೋಽನಘ॥ 13-31-54 (82090) ವೃಸ್ಯಾಂ ದರ್ಭೇಷು ಹವ್ಯೇ ಚ ಕವ್ಯೇ ಚ ಮುನಿಸತ್ತಮ। ಏತೇನ ಕರ್ಮದೋಷೇಣ ಪುರೋಧಾಸ್ತ್ವಮಜಾಯಥಾಃ॥ 13-31-55 (82091) ಅಹಂ ರಾಜಾ ಚ ವಿಪ್ರೇಂದ್ರ ಪಶ್ಯ ಕಾಲಸ್ಯ ಪರ್ಯಯಂ। ಮತ್ಕೃತಸ್ಯೋಪದೇಶಸ್ಯ ತ್ವಯಾಽವಾಪ್ತಮಿದಂ ಫಲಂ॥ 13-31-56 (82092) ಏತಸ್ಮಾತ್ಕಾರಣಾದ್ಬ್ರಹ್ಮನ್ಪ್ರಹಸೇ ತ್ವಾಂ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ನ ತ್ವಾಂ ಪರಿಭವನ್ಬ್ರಹ್ಮನಪ್ರಹಸಾಮಿ ಗುರುರ್ಭವಾನ್॥ 13-31-57 (82093) ವಿಪರ್ಯಯೇಣ ಮೇ ಮನ್ಯುಸ್ತೇನ ಸಂತಪ್ಯತೇ ಮನಃ। ಜಾತಿಂ ಸ್ಮರಾಂಯಹಂ ತುಭ್ಯಮತಸ್ತ್ವಾಂ ಪ್ರಹಸಾಮಿ ವೈ॥ 13-31-58 (82094) ಏವಂ ತವೋಗ್ರಂ ಹಿ ತಪ ಉಪದೇಶೇನ ನಾಶಿತಂ। ಪುರೋಹಿತತ್ವಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಯತಸ್ವ ತ್ವಂ ಪುನರ್ಭವೇ॥ 13-31-59 (82095) ಇತಸ್ತ್ವಮಧಮಾಮನ್ಯಾಂ ಮಾ ಯೋನಿಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸೇ ದ್ವಿಜ। ಗೃಹ್ಯತಾಂ ದ್ರವಿಣಂ ವಿಪ್ರ ಪೂತಾತ್ಮಾ ಭವ ಸತ್ತಮ॥ 13-31-60 (82096) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-31-61x (6825) ತತೋ ವಿಸೃಷ್ಟೋ ರಾಜ್ಞಾ ತು ವಿಪ್ರೋ ದಾನಾನ್ಯನೇಕಶಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋ ದದೌ ವಿತ್ತಂ ಭೂಮಿಂ ಗ್ರಾಮಾಂಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ॥ 13-31-61 (82097) ಕೃಚ್ಛ್ರಾಣಿ ಚೀರ್ತ್ವಾ ಚ ತತೋ ಯಥೋಕ್ತಾನಿ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮೈಃ। ತೀರ್ಥಾನಿ ಚಾಪಿ ಗತ್ವಾ ವೈ ದಾನಾನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ॥ 13-31-62 (82098) ದತ್ತ್ವಾ ಗಾಶ್ಚೈವ ವಿಪ್ರೇಭ್ಯಃ ಪೂತಾತ್ಮಾಽಭವದಾತ್ಮವಾನ್। ತಮೇವ ಚಾಶ್ರಮಂ ಗತ್ವಾ ಚಚಾರ ವಿಪುಲಂ ತಪಃ॥ 13-31-63 (82099) ತತಃ ಸಿದ್ಧಿಂ ಪರಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ರಾಜಸತ್ತಮ। ಸಂಮತಸ್ಚಾಭವತ್ತೇಷಾಮಾಶ್ರಮೇ ತನ್ನಿವಾಸಿನಾಂ॥ 13-31-64 (82100) ಏವಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮಹತ್ಕೃಚ್ಛ್ರಮೃಷಿಃ ಸನ್ನೃಪಸತ್ತಮ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ನ ವಕ್ತವ್ಯಂ ತಸ್ಮಾದ್ವರ್ಣಾವರೇ ಜನೇ॥ 13-31-65 (82101) `ವರ್ಜಯೇದುಪದೇಶಂ ಚ ಸದೈವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನೃಪ। ಉಪದೇಶಂ ಹಿ ಕುರ್ವಾಣೋ ದ್ವಿಜಃ ಕೃಚ್ಛ್ರಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-31-66 (82102) ನೇಷಿತವ್ಯಂ ಸದಾ ವಾಚಾ ದ್ವಿಜೇನ ನೃಪಸತ್ತಮ। ನ ಚ ಪ್ರವಕ್ತವ್ಯಮಿಹ ಕಿಂಚಿದ್ವರ್ಣಾವರೇ ನರೇ॥' 13-31-67 (82103) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ವೈಶ್ಯಾಸ್ತ್ರಯೋ ವರ್ಣಾ ದ್ವಿಜಾತಯಃ। ಏತೇಷು ಕಥಯನ್ರಾಜನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನ ಪ್ರದುಷ್ಯತಿ॥ 13-31-68 (82104) ತಸ್ಮಾತ್ಸದ್ಭಿರ್ನ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಕಸ್ಯಚಿತ್ಕಿಂಚಿದಗ್ರತಃ। ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ ಗತಿರ್ಹಿ ಧರ್ಮಸ್ಯ ದುರ್ಜ್ಞೇಯಾ ಹ್ಯಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ॥ 13-31-69 (82105) ತಸ್ಮಾನ್ಮೌನೇನ ಮುನಯೋ ದೀಕ್ಷಾಂ ಕುರ್ವಂತಿ ಚಾದೃತಾಃ। ದುರುಕ್ತಸ್ಯ ಭಯಾದ್ರಾಜನ್ನಾಭಾಷಂತೇ ಚ ಕಿಂಚನ॥ 13-31-70 (82106) ಧಾರ್ಮಿಕಾ ಗುಣಸಂಪನ್ನಾಃ ಸತ್ಯಾರ್ಜವಸಮನ್ವಿತಾಃ। ದುರುಕ್ತವಾಚಾಭಿಹಿತೈಃ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತೀಹ ದುಷ್ಕೃತಂ॥ 13-31-71 (82107) ಉಪದೇಶೋ ನ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಹ್ಯಜ್ಞಾತ್ವಾ ಯಸ್ಯಕಸ್ಯ ಚಿತ್। ಉಪದೇಶಾದ್ಧಿ ತತ್ಪಾಪಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-31-72 (82108) ವಿಮೃಶ್ಯ ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಜ್ಞೇನ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಧರ್ಮಮಿಚ್ಛತಾ। ಸತ್ಯಾನೃತೇನ ಹಿ ಕೃತ ಉಪದೇಶೋ ಹಿನಸ್ತಿ ಹಿ॥ 13-31-73 (82109) ವಕ್ತವ್ಯಮಿಹ ಪೃಷ್ಟೇನ ವಿನಿಶ್ಚಯವಿಪರ್ಯಯಂ। ಸ ಚೋಪದೇಶಃ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಯೇನ ಧರ್ಮಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-31-74 (82110) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಮುಪದೇಶಕೃತೇ ಮಯಾ। ಮಹಾನ್ಕ್ಲೇಶೋ ಹಿ ಭವತಿ ತಸ್ಮಾನ್ನೋಪದಿಶೇದಿಹ॥ ॥ 13-31-75 (82111) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 31 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-31-1 ಮಿತ್ರಮುಪಕಾರಮಪೇಕ್ಷ್ಯೋಪಕರ್ತಾ। ಸುಹೃದುಪಕಾರಮನಪೇಕ್ಷ್ಯೋಪಕರ್ತಾ। ಲೋಭಾತ್ ಕೃಪಯಾ ವೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-31-4 ಉಪಾಧ್ಯಾಯಸ್ಯೋಪದೇಶಕರ್ತುಃ॥ 7-31-6 ದುರುಕ್ತಂ ದುಃಖಸ್ಥಂ ನೀಚಂ ಪ್ರತಿ ಉಕ್ತಂ ವಚನಂ॥ 7-31-8 ವ್ರತಿಭಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಭಿಃ। ತಾಪಸೈರ್ವಾನಪ್ರಸ್ಥೈಃ॥ 7-31-10 ಯತಿಭಿಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿಭಿಃ॥ 7-31-11 ದಯಾನ್ವಿತಃ ಸರ್ವಭೂತಾಭಯದಾನೇನ ಪ್ರವ್ರಜ್ಯಾಂ ಕೃತವಾನಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-31-12 ದೀಕ್ಷಾಂ ನಿಯಮಂ॥ 7-31-13 ಪ್ರವ್ರಾಜಯಿತುಂ ವಿಧಿವತ್ ಸ್ವೋಚಿತಂ ಕರ್ಮ ತ್ಯಾಜಯಿತುಂ॥ 7-31-14 ಪ್ರವ್ರಜಾಯಿತುಂ ವಿಧಿವತ್ ಸ್ವೋಚಿತಂ ಕರ್ಮ ತ್ಯಾಜಯಿತುಂ॥ 7-31-16 ಲಿಂಗಂ ಸಂನ್ಯಾಸಿಚಿಹ್ನಂ॥ 7-31-19 ಆತ್ಮನಃ ಪ್ರಿಯಂ ವಿಕ್ಷೇಪಕಸ್ಯ ಶುಶ್ರೂಷಾಖ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಧರ್ಮಸ್ಯ ತ್ಯಾಗಂ। ಲಿಂಗಧಾರಣಾನಧಿಕಾರೇಽಪಿ ತ್ಯಾಗಮಾತ್ರೇ ಸರ್ವಸ್ಯಾಧಿಕಾರಾತ್। ಉಟಜಂ ಪರ್ಣಸಾಲಾಂ॥ 7-31-20 ವೇದೀಂ ಪೂಜಾರ್ಥಂ। ಭೂಮಿಂ ಶಯನಾದ್ಯರ್ಥಂ॥ 7-31-21 ಅಭಿಷೇಕಾನ್ ತ್ರಿಸಂಧ್ಯಂ ಸ್ರಾನಾನಿ॥ 7-31-22 ಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯ ನಿಯಮೋ ನಿಗ್ರಹಃ। ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧ ಇತಿ ಯಾವತ್। ತೇನ ಉಪೇತಃ॥ 7-31-30 ಬೃಸೀಂ ಚರಮಶೈರ್ಷಿಕೀಂ ಆಸನಕೂರ್ಚಂ ಪಶ್ಚಿಮಾಗ್ರಂ॥ 7-31-37 ವೇದೇ ಋಗ್ವೇದಾದಿತ್ರಯೇ। ಕಲ್ಪಪ್ರಯೋಗೇ ಸೂತ್ರೋಕ್ತಯಜ್ಞಪ್ರಯೋಗೇ॥ 7-31-43 ಮತ್ಕೃತಸ್ಯ ಮಹ್ಯಂ ಕೃತಸ್ಯ॥ 7-31-58 ವಿಪರ್ಯಯೇಣ ವೈಪರೀತ್ಯೇನ ಮನ್ಯುರ್ದೈನ್ಯಂ॥ 7-31-59 ಭವೇ ಭವನಿಮಿತ್ತಂ॥ 7-31-63 ಸತ್ಯಾನೃತೇನ ವಾಣಿಜ್ಯೇನ ಧನಲೋಭೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕೀದೃಶೇ ಪುರುಷೇ ತಾತ ಸ್ತ್ರೀಷು ಭರತರ್ಷಭ। ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-32-2x (6826) ಅತ್ರ ತೇ ವರ್ಣಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಥಾವೃತ್ತಂ ಯಥಾಶ್ರುತಂ। ರುಕ್ಮಿಣೀ ದೇವಕೀಪುತ್ರಸನ್ನಿಧೌ ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛತ॥ 13-32-2 (82113) ನಾರಾಯಣಸ್ಯಾಂಕಗತಾಂ ಜ್ವಲಂತೀಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಶ್ರಿಯಂ ಪದ್ಮಸಮಾನವಕ್ತ್ರಾಂ। 13-32-3 (82114) ಕೌತೂಹಲಾದ್ವಿಸ್ಮಿತಚಾರುನೇತ್ರಾ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಮಾತಾ ಮಕರಧ್ವಜಸ್ಯಷ॥ 13-32-4 (82115) ಕಾನೀಹ ಭೂತಾನ್ಯುಪಸೇವಸೇ ತ್ವಂ ಸಂತಿಷ್ಠಸೇ ಕಾನಿ ಚ ಸೇವಸೇ ತ್ವಂ। ತಾನಿ ತ್ರಿಲೋಕೇಶ್ವರಭೂತಕಾಂತೇ ತತ್ತ್ವೇನ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಮಹರ್ಷಿಕನ್ಯೇ॥ 13-32-4 (82116) ಏವಂ ತದಾ ಶ್ರೀರಾಭಿಭಾಷ್ಯಮಾಣಾ ದೇವ್ಯಾ ಸಮಕ್ಷಂ ಗರುಡಧ್ವಜಸ್ಯ। ಉವಾಚ ವಾಕ್ಯಂ ಮಧುರಾಭಿಧಾನಂ ಮನೋಹರಂ ಚಂದ್ರಮುಖೀ ಪ್ರಸನ್ನಾ॥ 13-32-5 (82117) ಶ್ರೀರುವಾಚ। 13-32-6x (6827) ವಸಾಮಿ ನಿತ್ಯಂ ಸುಭಗೇ ಪ್ರಗಲ್ಭೇ ದಕ್ಷೇ ನರೇ ಕರ್ಮಣಿ ವರ್ತಮಾನೇ। ಅಕ್ರೋಧನೇ ದೇವಪರೇ ಕೃತಜ್ಞೇ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯೇ ನಿತ್ಯಮುದೀರ್ಣಸತ್ವೇ॥ 13-32-6 (82118) ನಾಕರ್ಮಶೀಲೇ ಪುರುಷೇ ವಸಾಮಿ ನ ನಾಸ್ತಿಕೇ ಸಾಂಕರಿಕೇ ಕೃತಘ್ನೇ। ನ ಭಿನ್ನವೃತ್ತೇ ನ ನೃಶಂಸವೃತ್ತೇ ನ ಚಾವಿನೀತೇ ನ ಗುರುಷ್ವಸೂಯಕೇ॥ 13-32-7 (82119) ಯೇ ಚಾಲ್ಪತೇಜೋಬಲಸತ್ತ್ವಮಾನಾಃ ಕ್ಲಿಶ್ಯಂತಿ ಕುಪ್ಯಂತಿ ಚ ಯತ್ರತತ್ರ। ನ ಚೈವ ತಿಷ್ಠಾಮಿ ತಥಾವಿಧೇಷು ನರೇಷು ಸಂಗುಪ್ತಮನೋರಥೇಷು॥ 13-32-8 (82120) ಯಶ್ಚಾತ್ಮನಿ ಪ್ರಾರ್ಥಯತೇ ನ ಕಿಂಚಿ- ದ್ಯಶ್ಚ ಸ್ವಭಾವೋಪಹತಾಂತರಾತ್ಮಾ। ದ್ಯಶ್ಚ ಸ್ವಭಾವೋಪಹತಾಂತರಾತ್ಮಾ। ನರೇಷು ನಾಹಂ ನಿವಸಾಮಿ ಸ್ಂಯಕ್॥ 13-32-9 (82121) ವಸಾಮಿ ಧರ್ಮಶೀಲೇಷು ಧರ್ಮಜ್ಞೇಷು ಮಹಾತ್ಮಸು। ವೃದ್ಧಸೇವಿಷು ದಾಂತೇಷು ಸತ್ವಜ್ಞೇಷು ಮಹಾತ್ಮಸು॥ 13-32-10 (82122) ಅವಂಧ್ಯಕಾಲೇಷು ಸದಾ ದಾನಶೌಚರತಷು ಚ। ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯತಪೋಜ್ಞಾನಗೋದ್ವಿಜಾತಿಪ್ರಿಯೇಷು ಚ॥ 13-32-11 (82123) ಸ್ತ್ರೀಷು ಕಾಂತಾಸು ಶಾಂತಾಸು ದೇವದ್ವಿಜಪರಾಸು ಚ। ವಿಶುದ್ಧಗೃಹಭಾಂಡಾಸು ಗೋಧಾನ್ಯಾಭಿರತಾಸು ಚ॥ 13-32-12 (82124) ಸ್ವಧರ್ಮಶೀಲೇಷು ಚ ಧರ್ಮವಿತ್ಸು ವೃದ್ಧೋಪಸೇವಾನಿರತೇ ಚ ದಾಂತೇ। ಕೃತಾತ್ಮನಿ ಕ್ಷಾಂತಿಪರೇ ಸಮರ್ಥೇ ಕ್ಷಾಂತಾಸು ದಾಂತಾಸು ತಥಾಽಬಲಾಸು। ಸತ್ಯಸ್ವಭಾವಾರ್ಜವಸಂಯುತಾಸು ವಸಾಗಿ ದೇವದ್ವಿಜಪೂಜಿಕಾಸು॥ 13-32-13 (82125) ಪ್ರಕೀರ್ಣಭಾಂಡಾಮನವೇಕ್ಷ್ಯಕಾರಿಣೀಂ ಸದಾ ಚ ಭರ್ತುಃ ಪ್ರತಿಕೂಲವಾದಿನೀಂ। 13-32-14 (82126) ಲೋಲಾಮದಕ್ಷಾಮವಲೇಪಿನೀಂ ಚ ವ್ಯಪೇತಶೌಚಾಂ ಕಲಹಪ್ರಿಯಾಂ ಚ। ನಿದ್ರಾಭಿಭೂತಾಂ ಸತತಂ ಶಯಾನಾ- ಮೇವಂವಿಧಾಂ ಸ್ತ್ರೀಂ ಪರಿವರ್ಜಯಾಮಿ॥ 13-32-15 (82127) ಸತ್ಯಾಸು ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನಾಸು ಸೌಭಾಗ್ಯಯುಕ್ತಾಸು ಗುಣಾನ್ವಿತಾಸು। ವಸಾಮಿ ನಾರೀಷು ಪತಿವ್ರತಾಸು ಕಲ್ಯಾಣಶೀಲಾಸು ವಿಭೂಷಿತಾಸು॥ 13-32-16 (82128) ಯಾನೇಷು ಕನ್ಯಾಸು ವಿಭೂಷಣೇಷು ಯಜ್ಞೇಷು ಮೇಘೇಷು ಚ ವೃಷ್ಟಿಮತ್ಸು। ವಸಾಮಿ ಫುಲ್ಲಾಸು ಚ ಪದ್ಮಿನೀಷು ನಕ್ಷತ್ರವೀಥೀಷು ಚ ಶಾರದೀಷು॥ 13-32-17 (82129) ಗಜೇಷು ಗೋಷ್ಠೇಷು ತಥಾಽಽಸನೇಷು ಸರಃಸು ಫುಲ್ಲೋತ್ಪಲಪಂಕಜೇಷು। ನದೀಷು ಹಂಸಸ್ವನನಾದಿತಾಸು ಕ್ರೌಂಚಾವಘುಷ್ಟಸ್ವರಶೋಭಿತಾಸು॥ 13-32-18 (82130) ವಿಕೀರ್ಣಕೂಲದ್ರುಮರಾಜಿತಾಸು ತಪಸ್ವಿಸಿದ್ಧದ್ವಿಜಸೇವಿತಾಸು। ವಸಾಮಿ ನಿತ್ಯಂ ಸುಬಹೂದಕಾಸು ಸಿಂಹೈರ್ಗಜೈಶ್ಚಾಕುಲಿತೋದಕಾಸು॥ 13-32-19 (82131) ಮತ್ತೇ ಗಜೇ ಗೋವೃಷಭೇ ನರೇಂದ್ರೇ ಸಿಂಹಾಸನೇ ಸತ್ಪುರುಷೇಷು ನಿತ್ಯಂ॥ 13-32-20 (82132) ಯಸ್ಮಿಂಚನೋ ಹವ್ಯಭುಜಂ ಜುಹೋತಿ ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಚಾರ್ಚತಿ ದೇವತಾಶ್ಚ ಕಾಲೇ ಚ ಪುಷ್ಪೈರ್ಬಲಯಃ ಕ್ರಿಯಂತೇ ತಸ್ಮಿನ್ಗೃಹೇ ನಿತ್ಯಮುಪೈಮಿ ವಾಸಂ॥ 13-32-21 (82133) ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯನಿತ್ಯೇಷು ಸದಾ ದ್ವಿಜೇಷು ಕ್ಷತ್ರೇ ಚ ಧರ್ಮಾಭಿರತೇ ಸದೈವ। ವೈಶ್ಯೇ ಚ ಕೃಷ್ಯಾಭಿರತೇ ವಸಾಮಿ ಶೂದ್ರೇ ಚ ಶುಶ್ರೂಷಣನಿತ್ಯಯುಕ್ತೇ॥ 13-32-22 (82134) ನಾರಾಯಣೇ ತ್ವೇಕಮನಾ ವಸಾಮಿ ಸರ್ವೇಣ ಭಾವೇನ ಶರೀರಭೂತಾ। ತಸ್ಮಿನ್ಹಿ ಧರ್ಮಃ ಸುಮಹಾನ್ನಿವಿಷ್ಟೋ ಬ್ರಹ್ಮಿಣ್ಯತಾ ಚಾತ್ರ ತಥಾ ಪ್ರಿಯತ್ವಂ॥ 13-32-23 (82135) ನಾಹಂ ಶರೀರೇಣ ವಸಾಮಿ ದೇವಿ ನೈವಂ ಮಯಾ ಶಕ್ಯಮಿಹಾಭಿಧಾತುಂ। ಭಾವೇನ ಯಸ್ಮಿನ್ನಿವಸಾಮಿ ಪುಂಸಿ ಸ ವರ್ಧತೇ ಧರ್ಮಯಶೋರ್ಥಕಾಮೈಃ॥ ॥ 13-32-24 (82136) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಾತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 32 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-32-2 ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛತ ಶ್ರಿಯಮಿತ್ಯಪಕೃಷ್ಯತೇ॥ 7-32-4 ಉಪಸೇವಸೇ ಗಜತುರಗಾದಿರೂಪೇಣ। ಸಂತಿಷ್ಠಸೇ ಶೌರ್ಯಾದಿರೂಪೇಣ ಪುರುಷೇ ವಸಸಿ॥ 7-32-5 ದೇವ್ಯಾ ರುಕ್ಮಿಣ್ಯಾ॥ 7-32-6 ಪ್ರಗಲ್ಭೇ ವಾಗ್ಮಿನಿ। ದಕ್ಷೇ ಅನರುಸೇ। ವಸಾಮಿ ಸತ್ತ್ವೇ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-32-8 ತೇಜಃ ಶೌರ್ಯಂ। ಸತ್ವಂ ಬುದ್ಧಿಃ। ಯತ್ರ ತತ್ರ ವಿಶಿಷ್ಟಪುರುಷೇ। ಸಂಗುಪ್ತಮನೋರಥೇಷು ಅನ್ಯತ್ ಘ್ಯಾಯಂತ್ಯನ್ಯದ್ದರ್ಶಯಂತಿ ತಾದೃಶೇಷು॥ 7-32-23 ಭಾವೇನ ಆದರೇಣ ಶರೀರಭೂತಾ ಶರೀರವತೀ॥ 7-32-24 ನಾರಾಯಣಾದನ್ಯತ್ರ ಧರ್ಮಾದಿವೃದ್ಧಿರೂಪೇಣೈವ ವಸಾಮಿ ನ ಶರೀರೇಣೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-32-32 ದ್ವಾತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಂ ಕೃತಘ್ನಾನಾಂ ಪ್ರತಿಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ। ಮಾತೄಃ ಪಿತೄನ್ಗುರುಂಶ್ಚೈವ ಯೇಽವಮನ್ಯಂತಿ ಮೋಹಿತಾಃ॥ 13-33-1 (82137) ಯೇ ಚಾಪ್ಯಂತೇ ಪರೇ ತಾತ ಕೃತಘ್ನಾ ನಿರಪತ್ರಪಾಃ। ತೇಷಾಂ ಗತಿಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ವತಃ॥ 13-33-2 (82138) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-33-3x (6828) ಕೃತಘ್ನಾನಾಂ ಗತಿಸ್ತಾತ ನರಕೇ ಶಾಶ್ವತೀಃ ಸಮಾಃ। ಮಾತಾಪಿತೃಗುರೂಣಾಂ ಚ ಯೇ ನ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಶಾಸನೇ। ಕ್ರಿಮಿಕೀಟಪಿಪೀಲೇಷು ಜಾಯಂತೇ ಸ್ಥಾವರೇಷು ಚ॥ 13-33-3 (82139) ದುರ್ಲಭೋ ಹಿ ಪುನಸ್ತೇಷಾಂ ಮಾನುಷ್ಯೇ ಪುನರುದ್ಭವಃ। ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ॥ 13-33-4 (82140) ವತ್ಸನಾಭೋ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಮಹರ್ಷಿಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಃ। ವಲ್ಮೀಕಭೂತೋ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸ್ತಪ್ಯತೇ ಸುಮಹತ್ತಪಃ॥ 13-33-5 (82141) ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ತಪ್ಯತಿ ತಪೋ ವಾಸವೋ ಭರತರ್ಷಭ। ವವರ್ಷ ಸಮುಹದ್ವರ್ಷಂ ಸವಿದ್ಯುತ್ಸ್ತನಯಿತ್ನುಮಾನ್॥ 13-33-6 (82142) ತತ್ರ ಸಪ್ತಾಹವರ್ಷಂ ತು ಮುಮುಚೇ ಪಾಕಶಾಸನಃ। ನಿಮೀಲಿತಾಕ್ಷಸ್ತದ್ವರ್ಷಂ ಪ್ರತ್ಯಗೃಹ್ಯತ ವೈ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-33-7 (82143) ತಸ್ಮಿನ್ಪತತಿ ವರ್ಷೇ ತು ಶೀತವಾತಸಮನ್ವಿತೇ। ವಿಶೀರ್ಣಧ್ವಸ್ತಶಿಖರೋ ವಲ್ಮೀಕೋಽಶನಿತಾಡಿತಃ॥ 13-33-8 (82144) ತಾಡ್ಯಮಾನೇ ತತಸ್ತಸ್ಮಿನ್ವತ್ಸನಾಭೇ ಮಹಾತ್ಮನಿ। ಕಾರುಣ್ಯಾತ್ತಸ್ಯ ಧರ್ಮಃ ಸ್ವಮಾನೃಶಂಸ್ಯಮಥಾಕರೋತ್॥ 13-33-9 (82145) ಚಿಂತಯಾನಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿ ತಪಂತಮತಿಧಾರ್ಮಿಕಂ। ಅನುರೂಪಾ ಮತಿಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಮುಪಜಾತಾ ಸ್ವಭಾವಜಾ॥ 13-33-10 (82146) ಸ್ವಂ ರೂಪಂ ಮಾಹಿಷಂ ಕೃತ್ವಾ ********* ಮನೋಹರಂ। ರಕ್ಷಾರ್ಥಂ ವತ್ಸನಾಮಸ್ಯ ಚತುಷ್ಪಾದುಪರಿಸ್ಥಿತಃ॥ 13-33-11 (82147) ಯದಾ ತ್ವಪಗತಂ ವರ್ಷಂ ವೃಷ್ಟಿವಾತಸಮನ್ವಿತಂ। ತತೋ ಮಹಿಷರುಪೇಣ ಧರ್ಮೋ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರ। ಶನೈರ್ವಲ್ಮೀಕಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಪ್ರಾದ್ರವದ್ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-33-12 (82148) ಸ್ಥಿತೇಽಸ್ಮಿನ್ವೃಷ್ಟಿಸಂಪಾತೇ ವೀಕ್ಷತೇ ಸ್ಮ ಮಹಾತಪಾಃ। ದಿಶಶ್ಚ ವಿಪುಲಾಸ್ತತ್ರ ಗಿರೀಣಾಂ ಶಿಖರಾಣಿ ಚ॥ 13-33-13 (82149) ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಚ ಪೃಥಿವೀಂ ಸರ್ವಾಂ ಸಲಿಲೇನ ಪರಿಪ್ಲುತಾಂ। ಜಲಾಶಯಾನ್ಸ ತಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿಪ್ರಃ ಪ್ರಮುದಿತೋಽಭವತ್॥ 13-33-14 (82150) ಅಚಿಂತಯದ್ವಿಸ್ಮಿತಶ್ಚಿ ವಿಪ್ರಃ ಪ್ರಮುದಿತೋಽಭವತ್॥ ಅಚಿಂತಯದ್ವಿಸ್ತಿತಶ್ಚ ವರ್ಷಾತ್ಕೇನಾಭಿರಕ್ಷಿತಃ। ತತೋಽಪಶ್ಯತ್ಸ ಮಹಿಷಮವಸ್ಥಿತಮದೂರತಃ॥ 13-33-15 (82151) ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಾವಪಿ ಕಥಂ ದೃಶ್ಯತೇ ಧರ್ಮವತ್ಸಲಃ॥ 13-33-16 (82152) ಅತೋ ನು ಭದ್ರಮಹಿಷಃ ಶಿಲಾಪಟ್ಟಮವಸ್ಥಿತಃ। ಪೀವರಶ್ಚೈವ ಬಲ್ಯಶ್ಚ ಬಹುಮಾಂಸೋ ಭವೇದಯಂ॥ 13-33-17 (82153) ತಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿರಿಯಂ ಜಾತಾ ಧರ್ಮಸಂಸಕ್ತಜಾ ಮುನೇಃ। ಕೃತಘ್ನಾ ನರಕಂ ಯಾಂತಿ ಯೇ ಚ ವಿಶ್ವಸ್ತಘಾತಿನಃ॥ 13-33-18 (82154) ನಿಷ್ಕೃತಿಂ ನೈವ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಕೃತಘ್ನಾನಾಂ ಕಥಂಚನ। ಕ್ರತೇ ಪ್ರಾಣಿಪರಿತ್ಯಾಗಾದ್ಧರ್ಮಜ್ಞಾನಾಂ ವಚೋ ಯಥಾ॥ 13-33-19 (82155) ಅಕೃತ್ವಾ ಭರಣಂ ಪಿತ್ರೋರದತ್ತ್ವಾ ಗುರುದಕ್ಷಿಣಾಂ। ಕೃತಘ್ನತಾಂ ಚ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಮರಣಾಂತಾ ಚ ನಿಷ್ಕೃತಿಃ॥ 13-33-20 (82156) ಆಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಮುಪೇಕ್ಷಾಯಾಂ ಚೋಪಪಾತಕಮುತ್ತಮಂ। ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಣಾನ್ಪರಿತ್ಯಕ್ಷ್ಯೇ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಾರ್ಥಮಿತ್ಯುತ॥ 13-33-21 (82157) ಸ ಮೇರುಶಿಖರಂ ಗತ್ವಾ ನಿಸ್ಯಂಕೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ। ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಂ ಕರ್ತುಕಾಮಃ ಶರೀರಂ ತ್ಯಕ್ತುಮುದ್ಯತಃ। ನಿಗೃಹೀತಶ್ಚ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಹಸ್ತೇ ಧರ್ಮೇಣ ಧರ್ಮವಿತ್॥ 13-33-22 (82158) ಧರ್ಮಿ ಉವಾಚ। 13-33-23x (6829) ವತ್ಸನಾಭ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಬಹುವರ್ಷಶತಾಯುಷ। ಪರಿತುಷ್ಟೋಸ್ಮಿ ತ್ಯಾಗೇನ ನಿಸ್ಸಂಗೇನ ತಥಾಽಽತ್ಮನಃ॥ 13-33-23 (82159) ಏವಂ ಧರ್ಮಭೃತಃ ಸರ್ವೇ ವಿಮೃಶಂತಿ ಕೃತಾಕೃತಂ। ನ ಕಶ್ಚಿದ್ವತ್ಸನಾಭಸ್ಯ ಯಸ್ಯ ನೋಪಹತಂ ಮನಃ॥ 13-33-24 (82160) ಯಶ್ಚಾನವದ್ಯಶ್ಚರತಿ ಶಕ್ತೋ ಧರ್ಮಂ ಚ ಸರ್ವಶಃ। ನಿವರ್ತಸ್ವ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ್ ಪೂತಾತ್ಮಾ ಹ್ಯಸಿ ಶಾಶ್ವತಃ'॥ ॥ 13-33-25 (82161) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಯಸ್ತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 33 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-33-17 ಬಲ್ಯಃ ಬಲಿಕರ್ಮಾರ್ಹಃ। ಪೀವರಶ್ಚೈವ ವಧ್ಯಶ್ವೇತಿ ಪಾಠಾಂತರಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಯೋಃ ಸಂಪ್ರಯೋಗೇ ಸ್ಪರ್ಶಃ ಕಸ್ಯಾಧಿಕೋ ಭವೇತ್। ಏತಸ್ಮಿನ್ಸಂಶಯೇ ರಾಜನ್ಯಥಾವದ್ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-34-1 (82162) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-34-2x (6830) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಭಂಗಾಸ್ವನೇನ ಶಕ್ರಸ್ಯ ಯಥಾ ವೈರಮಭೂತ್ಪುರಾ॥ 13-34-2 (82163) ಪುರಾ ಭಂಗಾಸ್ವನೋ ನಾಮ ರಾಜರ್ಷಿರತಿಧಾರ್ಮಿಕಃ। ಅಪುತ್ರಃ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಪುತ್ರಾರ್ಥಂ ಯಜ್ಞಮಾಹರತ್॥ 13-34-3 (82164) ಅಗ್ನಿಷ್ಟುತಂ ಸ ರಾಜರ್ಷಿರಿಂದ್ರದ್ವಿಷ್ಟಂ ಮಹಾಬಲಃ। ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತೇಷು ಮರ್ತ್ಯಾನಾಂ ಪುತ್ರಕಾಮೇಷು ಚೇಷ್ಯತೇ॥ 13-34-4 (82165) ಇಂದ್ರೋ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ತು ತಂ ಯಜ್ಞಂ ಮಹಾಭಾಗಃ ಸುರೇಶ್ವರಃ। ಅಂತರಂ ತಸ್ಯ ರಾಜರ್ಷೇರನ್ವಿಚ್ಛನ್ನಿಯತಾತ್ಮನಃ। ನ ಚೈವಾಸ್ಯಾಂತರಂ ರಾಜನ್ಸ ದದರ್ಶ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-34-5 (82166) ಕಸ್ಯ ಚಿತ್ತ್ವಥ ಕಾಲಸ್ಯ ಮೃಗಯಾಂ ಗತವಾನ್ನೃಪಃ। ಇದಮಂತರಮಿತ್ಯೇವ ಶಕ್ರೋ ನೃಪಮಮೋಹಯತ್॥ 13-34-6 (82167) ಏಕಾಶ್ವೇನ ಚ ರಾಜರ್ಷಿರ್ಭ್ರಾಂತ ಇಂದ್ರೇಣ ಮೋಹಿತಃ। ನ ದಿಶೋಽವಿಂದತ ನೃಪಃ ಕ್ಷುತ್ಪಿಪಾಸಾರ್ದಿತಸ್ತದಾ॥ 13-34-7 (82168) ಇತಶ್ಚೇತಶ್ಚ ಧಾವನ್ವೈ ಶ್ರಮತೃಷ್ಣಾರ್ದಿತೋ ನೃಪ। ಸರೋಽಪಶ್ಯತ್ಸುರುಚಿರಂ ಪೂರ್ಣಂ ಪರಮವಾರಿಣಾ॥ 13-34-8 (82169) ಸೋಽವಗಾಹ್ಯ ಸರಸ್ತಾತ ಪಾಯಯಾಮಾಸ ವಾಜಿನಂ॥ 13-34-9 (82170) ಅಥ ಪೀತೋದಕಂ ಸೋಽಶ್ವಂ ವೃಕ್ಷೇ ಬದ್ಧ್ವಾ ನೃಪೋತ್ತಮಃ। ಅವಗಾಹ್ಯ ತತಃ ಸ್ನಾತಸ್ತತ್ರ ಸ್ತ್ರೀತ್ವಮವಾಪ್ತವಾನ್॥ 13-34-10 (82171) ಆತ್ಮಾನಂ ಸ್ತ್ರೀಕೃತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವ್ರೀಡಿತೋ ನೃಪಸತ್ತಮಃ। ಚಿಂತಾನುಗತಸರ್ವಾತ್ಮಾ ವ್ಯಾಕುಲೇಂದ್ರಿಯಚೇತನಃ॥ 13-34-11 (82172) ಆರೋಹಿಷ್ಯೇ ಕಥಂ ತ್ವಶ್ವಂ ಕಥಂ ಯಾಸ್ಯಾಮಿ ವೈ ಪುರಂ। ಇಷ್ಟೇನಾಗ್ನಿಷ್ಟುತಾ ಚಾಪಿ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಶತಮೌರಸಂ॥ 13-34-12 (82173) ಜಾತಂ ಮಹಾಬಲಾನಾಂ ಮೇ ತಾನ್ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಕಿನ್ನವಹಂ। ದಾರೇಷು ಚಾತ್ಮಕೀಯೇಷು ಪೌರಜಾನಪದೇಷು ಚ॥ 13-34-13 (82174) ಮೃದುತ್ವಂ ಚ ತನುತ್ವಂ ಚ ಪರಾಧೀನತ್ವಮೇವ ಚ। `ಹಾಸಭಾವಾದಿ ಲಾವಣ್ಯಂ ಸ್ತ್ರೀಗುಣಾದ್ವಾ ಕುತೂಹಲಂ।' ಸ್ತ್ರೀಗುಣಾ ಋಷಿಭಿಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಧರ್ಮತತ್ತ್ವಾರ್ಥದರ್ಶಿಭಿಃ॥ 13-34-14 (82175) ವ್ಯಾಯಾಮಃ ಕರ್ಕಶತ್ವಂ ಚ ವೀರ್ಯಂ ಚ ಪುರುಷೇ ಗುಣಾಃ॥ 13-34-15 (82176) ಪೌರುಷಂ ವಿಪ್ರನಷ್ಟಂ ಸ್ತ್ರೀತ್ವಂ ಕೇನಾಪಿ ಮೇಽಭವತ್। ಸ್ತ್ರೀಭಾವಾತ್ಪುನರಶ್ವಂ ತಂ ಕಥಮಾರೋಢುಮುತ್ಸಹೇ॥ 13-34-16 (82177) ಮಹತಾ ತ್ವಥ ಖೇದೇನ ಆರುಹ್ಯಾಶ್ವಂ ನರಾಧಿಪಃ। ಪುನರಾಯಾತ್ಪುರಂ ತಾತ ಸ್ತ್ರೀಭೂತೋ ನೃಪಸತ್ತಮಃ। 13-34-17 (82178) ಪುತ್ರಾ ದಾರಾಶ್ಚ ಭೃತ್ಯಾಶ್ಚ ಪೌರಜಾನಪದಾಶ್ಚ ತೇ। ಕಿನ್ನ್ವಿದಂ ತ್ವಿತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ವಿಸ್ಮಯಂ ಪರಮಂ ಗತಾಃ॥ 13-34-18 (82179) ಅಥೋವಾಚ ಸ ರಾಜರ್ಷಿಃ ಸ್ತ್ರೀಭೂತೋ ವದತಾಂವರಃ। ಮೃಗಯಾಮಸ್ಮಿ ನಿರ್ಯಾತೋ ಬಲೈಃ ಪರಿವೃತೋ ದೃಢಂ। ಉದ್ಭಾಂತಃ ಪ್ರಾವಿಶಂ ಘೋರಾಮಟವೀಂ ದೈವಮೋಹಿತಃ॥ 13-34-19 (82180) ಅಟವ್ಯಾಂ ಚ ಸುಘೋಂರಾಯಾಂ ತೃಷ್ಣಾರ್ತೋ ನಷ್ಟಚೇತನಃ। ಸರಃ ಸುರುಚಿರಪ್ರಖ್ಯಮಪಶ್ಯಂ ಪಕ್ಷಿಭಿರ್ವೃತಂ॥ 13-34-20 (82181) ತತ್ರಾವಗಾಢಃ ಸ್ತ್ರೀಭೂತೋ ವ್ಯಕ್ತಂ ದೈವಾನ್ನ ಸಂಶಯಃ। `ಅತೃಪ್ತ ಏವ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ದಾರಾಣಾಂ ಚ ಧನಸ್ಯ ಚ॥' 13-34-21 (82182) ನಾಮಗೋತ್ರಾಣಿ ಚಾಭಾವ್ಯ ದಾರಾಣಾಂ ಮಂತ್ರಿಣಾಂ ತಥಾ। ಆಹ ಪುತ್ರಾಂಸ್ತತಃ ಸೋಽಥ ಸ್ತ್ರೀಭೂತಃ ಪಾರ್ತಿವೋತ್ತಮಃ। ಸಂಪ್ರೀತ್ಯಾ ಭುಜ್ಯತಾಂರಾಜ್ಯಂ ವನಂ ಯಾಸ್ಯಾಮಿ ಪುತ್ರಕಾಃ॥ 13-34-22 (82183) ಸ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಶತಂ ರಾಜಾ ಅಭಿಷಿಚ್ಯ ವನಂ ಗತಃ। ಗತ್ವಾ ಚೈವಾಶ್ರಮಂ ಸಾ ತು ತಾಪಸಂ ಪ್ರತ್ಯಪದ್ಯತ॥ 13-34-23 (82184) ತಾಪಸೇನಾಸ್ಯ ಪುತ್ರಾಣಾಮಾಶ್ರಮೇಷ್ವಭವಚ್ಛತಂ। ಅಥ ಸಾಽಽದಾಯ ತಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಪೂರ್ವಪುತ್ರಾನಭಾಷತ॥ 13-34-24 (82185) ಪುರುಷತ್ವೇ ಸುತಾ ಯೂಯಂ ಸ್ತ್ರೀತ್ವೇ ಚೇಮೇ ಶತಂ ಸುತಾಃ। ಏಕತ್ರ ಭುಜ್ಯತಾಂ ರಾಜ್ಯಂ ಭ್ರಾತೃಭಾವೇನ ಪುತ್ರಕಾಃ॥ 13-34-25 (82186) ಸಹಿತಾ ಭ್ರಾತರಸ್ತೇಽಥ ರಾಜ್ಯಂ ಬುಭುಜಿರೇ ತದಾ॥ 13-34-26 (82187) ತಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ಭಾತೃಭಾವೇನ ಭುಂಜಾನಾನ್ರಾಜ್ಯಮುತ್ತಮಂ। ಚಿಂತಯಾಮಾಸ ದೇವೇಂದ್ರೋ ಮನ್ಯುನಾಽಥ ಪರಿಪ್ಲುತಃ। ಉಪಕಾರೋಽಸ್ಯ ರಾಜರ್ಷೇಃ ಕೃತೋ ನಾಪಕೃತಂ ಮಯಾ॥ 13-34-27 (82188) ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರುಪೇಣ ದೇವರಾಜಃ ಶತಕ್ರತುಃ। ಭೇದಯಾಮಾಸ ತಾನ್ಗತ್ವಾ ನಗರಂ ವೈ ನೃಪಾತ್ಮಜಾನ್॥ 13-34-28 (82189) ಭ್ರಾತೃಣಾಂ ನಾಸ್ತಿ ಸೌಭ್ರಾತ್ರಂ ಯೇಽಪ್ಯೇಕಸ್ಯ ಪಿತಃ ಸುತಾಃ। ಕಶ್ಯಪಸ್ಯ ಸುರಾಶ್ಚೈವ ಅಸುರಾಶ್ವ ಸುತಾಸ್ತಥಾ। 13-34-29 (82190) ರಾಜ್ಯಹೇತೋರ್ವಿವದಿತಾಃ ಕಶ್ಯಪಸ್ಯ ಸುರಾಸುರಾಃ॥ ಯೂಯಂ ಭಂಗಾಸ್ವನಾಪತ್ಯಾಸ್ತಾಪಸಸ್ಯೇತರೇ ಸುತಾಃ। 13-34-30 (82191) ಯುಷ್ಮಾಕಂ ಭೇದಿತಾಸ್ತೇ ತು ಯುದ್ಧೇಽನ್ಯೋನ್ಯಮಪಾತಯನ್। ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ತಾಪಸೀ ಚಾಪಿ ಸಂತಪ್ತಾ ಪ್ರರುರೋದ ಹ॥ 13-34-31 (82192) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಚ್ಛದ್ಮನಾಽಭ್ಯೇತ್ಯ ತಾಮಿಂದ್ರೋಽಥಾನ್ವಪೃಚ್ಛತ। ಕೇನ ದುಃಖೇನ ಸಂತಪ್ತಾ ರೋದಿಷಿ ತ್ವಂ ವರಾನನೇ॥ 13-34-32 (82193) ಬ್ರಾಹ್ಂಣಂ ತಂ ತತೋ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಕರಣಮಬ್ರವೀತ್। ಪುತ್ರಾಣಾಂ ದ್ವೇ ಶತೇ ಬ್ರಹ್ಮನ್ಕಾಲೇನ ವಿನಿಪಾತಿತೇ॥ 13-34-33 (82194) ಅಹಂ ರಾಜಾಽಭವ ವಿಪ್ರ ತತ್ರ ಪೂರ್ವಂ ಶತಂ ಮಮ। ಸಮುತ್ಪನ್ನಂ ಸುರೂಪಾಣಾಂ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತ್ತಮ॥ 13-34-34 (82195) ಕದಾಚಿನ್ಮೃಗಯಾಂ ಯಾತ ಉದ್ಧಾಂತೋ ಗಹನೇ ವನೇ। ಅವಗಾಢಶ್ಚ ಸರಸಿ ಸ್ತ್ರೀಭೂತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತ್ತಮ॥ 13-34-35 (82196) ಪುತ್ರಾನ್ರಾಜ್ಯೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪ್ಯ ವನಮಸ್ಮಿ ತತೋ ಗತಃ॥ 13-34-36 (82197) ಸ್ತ್ರಿಯಾಶ್ಚ ಮೇ ಪುತ್ರಶತಂ ತಾಪಸೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಆಶ್ರಮೇ ಜನಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ನೀತಂ ತನ್ನಗರಂ ಮಯಾ॥ 13-34-37 (82198) ತೇಷಾಂ ಚ ವೈರಮುತ್ಪನ್ನಂ ಕಾಲಯೋಗೇನ ವೈ ದ್ವಿಜ। ಏತಚ್ಛೋಚಾಂಯಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಂದೈವೇನ ಸಮಭಿಪ್ಲುತಾ॥ 13-34-38 (82199) ಇಂದ್ರಸ್ತಾಂ ದುಃಶಿತಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಅಬ್ರವೀತ್ಪರುಷಂ ವಚಃ॥ 13-34-39 (82200) ಪುರಾ ಸುದುಃಸಹಂ ಭದ್ರೇ ಮಮ ದುಃಖಂ ತ್ವಯಾ ಕೃತಂ। ಇಂದ್ರದ್ವಿಷ್ಟೇನ ಯಜತಾ ಮಾಮನಾಹೂಯ ಧಿಷ್ಠಿತಂ। ಇಂದ್ರೋಽಹಮಸ್ಮಿ ದುರ್ಬುದ್ಧೇ ವೈರಂ ತೇ ಪಾತಿತಂ ಮಯಾ॥ 13-34-40 (82201) ಇಂದ್ರಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ರಾಜರ್ಷಿಃ ಪಾದಯೋಃ ಶಿರಸಾ ಗತಃ। ಪ್ರಸೀದ ತ್ರಿದಶಶ್ರೇಷ್ಠ ಪುತ್ರಕಾಮೇನ ಸ ಕ್ರತುಃ। ಇಷ್ಟಸ್ತ್ರಿದಶಶಾರ್ದೂಲ ತತ್ರ ಮೇ ಕ್ಷಂತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-34-41 (82202) ಪ್ರಣಿಪಾತೇನ ತಸ್ಯೇಂದ್ರಃ ಪರಿತುಷ್ಟೋ ವರಂ ದದೌ॥ 13-34-42 (82203) ಪುತ್ರಾಸ್ತೇ ಕತಮೇ ರಾಜಂಜೀವಂತ್ವೇತತ್ಪ್ರಚಕ್ಷ್ವ ಮೇ। ಸ್ತ್ರೀಭೂತಸ್ಯ ಹಿ ಯೇ ಜಾತಾಃ ಪುರುಷಸ್ಯಾಥ ಯೇಽಭವನ್॥ 13-34-43 (82204) ತಾಪಸೀ ತು ತತಃ ಶಕ್ರಮುವಾಚ ಪ್ರಯತಾಂಜಲಿಃ। ಸ್ತ್ರೀಭೂತಸ್ಯ ಹಿ ಯೇ ಪುತ್ರಾಸ್ತೇ ಮೇ ಜೀವಂತು ವಾಸವ॥ 13-34-44 (82205) ಇಂದ್ರಸ್ತು ವಿಸ್ಮಿತೋ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಪಪ್ರಚ್ಛ ತಾಂ ಪುನಃ। ಪುರುಷೋತ್ಪಾದಿತಾ ಯೇ ತೇ ಕಥಂ ದ್ವೇಷ್ಯಾಃ ಸುತಾಸ್ತವ॥ 13-34-45 (82206) ಸ್ತ್ರೀಭೂತಸ್ಯ ಹಿ ಯೇ ಜಾತಾಃ ಸ್ನೇಹಸ್ತೇಭ್ಯೋಽಧಿಕಃ ಕಥಂ। ಕಾರಣಂ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತನ್ಮೇ ವಕ್ತುಮಿಹಾರ್ಹಸಿ ॥ 13-34-46 (82207) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-34-47x (6831) ಸ್ತ್ರಿಯಾಸ್ತ್ವಭ್ಯಧಿಕಃ ಸ್ನೇಹೋ ನ ತತಾ ಪುರುಷಸ್ಯ ವೈ। ತಸ್ಮಾತ್ತೇ ಶಕ್ರ ಜೀವಂತು ಯೇ ಜಾತಾಃ ಸ್ತ್ರೀಕೃತಸ್ಯ ವೈ॥ 13-34-47 (82208) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-34-48x (6832) ಏವಮುಕ್ತಸ್ತತಸ್ತ್ವಿಂದ್ರಃ ಪ್ರೀತೋ ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಹ। ಸರ್ವ ಏವೇಹ ಜೀವಂತು ಪುತ್ರಾಸ್ತೇ ಸತ್ಯವಾದಿನಿ॥ 13-34-48 (82209) ವರಂ ಚ ವೃಣು ರಾಜೇಂದ್ರ ಯಂ ತ್ವಮಿಚ್ಛಸಿ ಸುವ್ರತ। ಪುರುಷತ್ವಮಥ ಸ್ತ್ರೀತ್ವಂ ಮತ್ತೋ ಯದಭಿಕಾಂಕ್ಷಸೇ॥ 13-34-49 (82210) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-34-50x (6833) ಸ್ತ್ರೀತ್ವಮೇವ ವೃಣೇ ಶಕ್ರ ಪುಂಸ್ತ್ವಂ ನೇಚ್ಛಾಮಿ ವಾಸವ। ಏವಮುಕ್ತಸ್ತು ದೇವೇಂದ್ರಸ್ತಾಂ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಹ॥ 13-34-50 (82211) ಪುರುಷತ್ವಂ ಕಥಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸ್ತ್ರೀತ್ವಂ ರೋಚಯಸೇ ವಿಭೋ। ಏವಮುಕ್ತಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಸ್ತ್ರೀಭೂತೋ ರಾಜಸತ್ತಮಃ॥ 13-34-51 (82212) ಸ್ತ್ರಿಯಾಃ ಪುರುಷಸಂಯೋಗೇ ಪ್ರೀತಿರಭ್ಯಧಿಕಾ ಸದಾ। ಏತಸ್ಮಾತ್ಕಾರಣಾಚ್ಛಕ್ರ ಸ್ತ್ರೀತ್ವಮೇವ ವೃಣೋಂಯಹಂ॥ 13-34-52 (82213) ರಮಾಭಿ ಚಾಧಿಕಂ ಸ್ತ್ರೀತ್ವೇ ಸತ್ಯಂ ವೈ ದೇವಸತ್ತಮ। ಸ್ತ್ರೀಭಾವೇನ ಹಿ ತುಷ್ಯಾಮಿ ಗಂಯತಾಂ ತ್ರಿದಶಾಧಿಪ॥ 13-34-53 (82214) ಏವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಚೋಕ್ತ್ವಾ ತಾಮಾಪೃಚ್ಛ್ಯ ತ್ರಿದಿವಂ ಗತಃ। ಏವಂ ಸ್ತ್ರಿಯಾ ಮಹಾರಾಜ ಅಧಿಕಾ ಪ್ರೀತಿರುಚ್ಯತೇ॥ ॥ 13-34-54 (82215) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುಸ್ತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 34 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-34-1 ಸ್ಪರ್ಶಃ ವೈಷಯಿಕಂ ಸುಖಂ॥ 7-34-4 ತತ್ರ ಹ್ಯಗ್ನಿದೇವ ಸ್ತೂಯತೇ। ಸಚ ಪುತ್ರಪ್ರದಃ ಕ್ರತುಃ ಸಚೇಂದ್ರದ್ವಿಷ್ಟಸ್ತತ್ರೇಂದ್ರಸ್ಯ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾಭಾವಾತ್॥ 7-34-5 ಯಜ್ಞಂ ಕೃತಮಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-34-14 ಮೃದುತ್ವಾದಯಃ ಸ್ತ್ರೀಗುಣಾ ಆಗತಾಃ॥ 7-34-15 ಕರ್ಕಶತ್ವಾದಯಃ ಪುರುಷಗುಣಾಃ ನಷ್ಟಾಃ॥ 7-34-23 ಪ್ರತ್ಯಪದ್ಯತ ಭರ್ತೃತ್ವೇನ ಸ್ವೀಕೃತವತೀ॥ 7-34-27 ಸ್ತ್ರೀತ್ವದಾನೇನ ದ್ವಿಗುಣಿತಪುತ್ರಪ್ರಾಪ್ತಿರೂಪ ಉಪಕಾರಏವ ಜಾತೋ ನ ಸ್ತ್ರೀತ್ವಕೃತೋಽಪಕಾರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-34-40 ಇಂದದ್ವಿಷ್ಟೇನ ಅಪ್ರಿಷ್ಟುತಾ ಯಜ್ಞೇನ। ಧಿಷ್ಠಿತಮಧಿಷ್ಠಿತಂ। ಕ್ರತೂನಿತಿ ಶೇಷಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕಿಂ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಮನುಷ್ಯೇಣ ಲೋಕಯಾತ್ರಾಹಿತಾರ್ಥಿನಾ। ಕಥಂ ವೈ ಲೋಕಯಾತ್ರಾಂ ತು ಕಿಂಶೀಲಶ್ಚ ಸಮಾಚರೇತ್॥ 13-35-1 (82216) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-35-2x (6834) `ದೇವೇ ನಾರಾಯಣೇ ಭಕ್ತಿಃ ಶಂಕರೇ ಸಾಧುಪೂಜಯಾ। ಧ್ಯಾನೇನಾಥ ಜಪಃ ಕಾರ್ಯಃ ಸ್ವಧರ್ಮೈಃ ಶುಚಿಚೇತಸಾ॥' 13-35-2 (82217) ಕಾಯೇನ ತ್ರಿವಿಧಂ ಕರ್ಮ ವಾಚಾ ಚಾಪಿ ಚತುರ್ವಿಧಂ। ಮನಸಾ ತ್ರಿವಿಧಂ ಚೈವ ದಶ ಕರ್ಮಪಥಾಂಸ್ತ್ಯಜೇತ್॥ 13-35-3 (82218) ಪ್ರಾಣಾತಿಪಾತಃ ಸ್ತೈನ್ಯಂ ಚ ಪರದಾರಾಭಿಮರ್ಶನಂ। ತ್ರೀಣಿ ಪಾಪಾನಿ ಕಾಯೇನ ಸರ್ವತಃ ಪರಿವರ್ಜಯೇತ್॥ 13-35-4 (82219) ಅಸತ್ಪ್ರಲಾಪಂ ಪಾರುಷ್ಯಂ ಪೈಶುನ್ಯಮನೃತಂ ತಥಾ। ಚತ್ವಾರಿ ವಾಚಾ ರಾಜೇಂದ್ರ ನ ಜಲ್ಪೇನ್ನಾನುಚಿಂತಯೇತ್॥ 13-35-5 (82220) ಅನಭಿಧ್ಯಾ ಪರಖೇಷು ಸರ್ವಸತ್ವೇಷು ಸೌಹೃದಂ। ಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲಮಸ್ತೀತಿ ತ್ರಿವಿಧಂ ಮನಸಾ ಚರೇತ್॥ 13-35-6 (82221) ತಸ್ಮಾದ್ವಾಕ್ವಾಯಮನಸಾ ನಾಚರೇದಶುಭಂ ನರಃ। ಶುಭಾನ್ಯೇವಾಚರಂʼಲ್ಲೋಕೇ ಭಕ್ತೋ ನಾರಾಯಣಸ್ಯ ಹಿ। ತಸ್ಯೈವ ತು ಪದಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಪ್ರಸಾದಾದಶ್ನುಯಾತ್ಪರಂ॥' ॥ 13-35-7 (82222) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 35 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-35-1 ಲೋಕಯಾತ್ರಾಂ ಲೋಕದ್ವಯಶ್ರೇಯಃಸಾಧನಂ॥ 7-35-3 ಸುಭಂ ಕರ್ಮಫಲಂ ಚರೇದಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-35-4 ಪ್ರಾಣಾತಿಪಾತೋ ಹಿಂಸಾ॥ 7-35-5 ಪಾರುಷ್ಯಂ ನಿಷ್ಠುರಭಾಷಣಂ। ಪೈಶುನ್ಯಂ ರಾಜದ್ವಾರಾದೌ ಪರದೋಷಸೂಚನಂ। ಅನತಂ ಮಿಥ್ಯಾವಾದಃ ಮನಸಾಪ್ಯೇವಂ ವದಿಷ್ಯಾಮಿತಿ ನಾನುಚಿಂತಯೇತ್॥ 7-35-6 ಅನಭಿಧ್ಯೇತಿ ಶ್ಲೋಕೇನ ಪರದ್ರವ್ಯೇಷ್ವಭಿಧ್ಯಾನಂ ಪರಸ್ಯಾನಿಷ್ಟಚಿಂತನಂ ವೇದಬಾದೇಷು ನಾಸ್ತಿಕ್ಯಮಿತಿ ತ್ರೀಣಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಾನಿ ಲಕ್ಷಯೇತ್। ತ್ಯಜೇದಿತ್ಯುಪಕ್ರಮಾತ್॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಚಿತ್ತಂ ಮೇ ದೂಯತೇ ತಾತ ಲೋಕೇ ಪರಮವಿಂದತಃ॥ 13-36-1 (82223) ಅಶಾಶ್ವತಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಜಗತ್ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮಂ। ಕ್ರತೇ ನಾರಾಯಣಂ ಪುಣ್ಯಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-36-2 (82224) ನಾರಾಯಣೋ ಹಿ ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ ಪುರುಷಃ ಪುಷ್ಕರೇಕ್ಷಣಃ। ತಸ್ಯಾಸ್ಯ ದೇವಕೀಸೂನೋಃ ಶ್ರುತಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ತ್ವಯಾಽನಘ॥ 13-36-3 (82225) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-36-4x (6835) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಮಯಾ ದೃಷ್ಟಂ ಚ ಸಂಗರೇ॥ 13-36-4 (82226) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-36-5x (6836) ತ್ವತ್ತ ಏವ ತು ರಾಜೇಂದ್ರ ರಾಜಧರ್ಮಾಶ್ಚ ಪುಷ್ಕಲಾಃ। ಶ್ರುತಂ ಪುರಾಣಮಖಿಲಂ ನಾರದೇನ ನಿವೇದಿತಂ। ಗುಹ್ಯಂ ನಾರಾಯಣಾಖ್ಯಾನಂ ತ್ರಿವಿಧಕ್ಲೇಶನಾಶನಂ॥ 13-36-5 (82227) ಏಕಾಂತಿಧರ್ಮನಿಯಮಾಃ ಸಮಾಸವ್ಯಾಸಕಲ್ಪಿತಾಃ। ಕಥಿತಾ ವೈ ಮಹಾಭಾಗ ತ್ವಯಾ ವೈ ಮದನುಗ್ರಹಾತ್॥ 13-36-6 (82228) ಲೋಕರಕ್ಷಣಕರ್ತೃತ್ವಂ ತಸ್ಯೈವ ಹರಿಮೇಧಸಃ। ಆತಿಥೇಯವಿಧಿಶ್ಚೈವ ತಪಾಂಸಿ ನಿಯಮಾಶ್ಚ ಯೇ॥ 13-36-7 (82229) ವೇದವಾದಪ್ರಸಿದ್ಧಾಶ್ಚ ವಾಜಪೇಯಾದಯೋ ಮಖಾಃ। ಯಜ್ಞಾ ದ್ರವಿಣನಿಷ್ಪಾದ್ಯಾ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾನುಪಾಲಿತಾಃ॥ 13-36-8 (82230) ಜಪಯಜ್ಞಾಶ್ಚ ವಿವಿಧಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ತಪಸ್ವಿನಾಂ। ಏಕಾದಶವಿಧಾಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಹವಿರ್ಯಜ್ಞಾ ದ್ವಿಜಾತಿನಾಂ॥ 13-36-9 (82231) ತೇಷಾಂ ಫಲವಿಶೇಷಾಶ್ಚ ಉಂಛಧರ್ಮಾಸ್ತಥೈವ ಚ। ಅಹನ್ಯಹನಿ ಯೇ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಮಹಾಯಜ್ಞಾ ದ್ವಿಜಾತಿನಾಂ॥ 13-36-10 (82232) ವೇದಶ್ರವಣಧರ್ಮಾಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞಫಲಂ ತಥಾ। ವೇದವ್ರತವಿಧಾನಂ ಚ ನಿಯಮಾಶ್ಚೈವ ವೈದಿಕಾಃ॥ 13-36-11 (82233) ಸ್ವಾಹಾ ಸ್ವಧಾ ಪ್ರಣೀತೇ ಚ ಇಷ್ಟಾಪೂರ್ತಫಲಂ ತಥಾ। ಉತ್ತರೋತ್ತರಸೇವಾಯಾಮಾಶ್ರಮಾಣಾಂ ಚ ಯತ್ಫಲಂ॥ 13-36-12 (82234) ಪ್ರತ್ಯೇಕಶಶ್ಚ ನಿಷ್ಠಾಯಾಮಾಶ್ರಮಾಣಾಂ ಮಹಾಮತೇ। ಮಾಸಪಕ್ಷೋಪವಾಸಾನಾಂ ಸಂಯಗುಕ್ತಫಲಂ ಚ ಯತ್॥ 13-36-13 (82235) ಅನಾಶಿತಾನಾಂ ಯೇ ಲೋಕಾ ಯೇ ಚ ಪಂಚತಪಾ ನರಾಃ। ವೀರಾಧ್ವಾನಂ ಪ್ರಪನ್ನಾನಾಂ ಯಾ ಗತಿಶ್ಚಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಿಣಾಂ॥ 13-36-14 (82236) ಗ್ರೀಷ್ಮೇ ಪಂಚತಪಾನಾಂ ಚ ಶಿಶಿರೇ ಜಲಚಾರಿಣಾಂ। ವರ್ಷೇ ಸ್ಥಂಡಿಲಶಾಯೀನಾಂ ಫಲಂ ಯತ್ಪರಿಕೀರ್ತಿತಂ॥ 13-36-15 (82237) ಲೋಕೇ ಚಕ್ರಚರಾಣಾಂ ಚ ದ್ವಿಜಾನಾಂ ಯತ್ಫಲಂ ಸ್ಮೃತಂ। ಅನ್ನಾದೀನಾಂ ಚ ದಾನಾನಾಂ ಯತ್ಫಲಂ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಂ॥ 13-36-16 (82238) ಸರ್ವತೀರ್ಥಾಭಿಷಿಕ್ತಾನಾಂ ನರಾಣಾಂ ಚ ಫಲೋದಯಃ। ರಾಜ್ಞಾಂ ಧರ್ಮಾಶ್ಚ ಯೇ ಲೋಕೇ ಸಂಯಕ್ಪಾಲಯತಾಂ ಪ್ರಜಾಃ॥ 13-36-17 (82239) ಯೇ ಚ ಸತ್ಯವ್ರತಾ ಲೋಕೇ ಯೇ ತೀರ್ಥೇ ಕೃತಶ್ರಮಾಃ। ಮಾತಾಪಿತೃಪರಾ ಯೇ ಚ ಗುರುವೃತ್ತೀಶ್ಚ ಸಂಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-36-18 (82240) ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿತ್ರಾಣೇ ರಾಷ್ಟ್ರಾತಿಕ್ರಮಣೇ ತಥಾ। ತ್ಯಜಂತ್ಯಭಿಮುಖಾಃ ಪ್ರಾಣಾನ್ನಿರ್ಭಯಾಃ ಸತ್ವಮಾಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-36-19 (82241) ಸಹಸ್ರದಕ್ಷಿಣಾನಾಂ ಚ ಯಾ ಗತಿರ್ವದನಾಂ ವರ। ಯೇ ಚ ಸಂಧ್ಯಾಮುಪಾಸಂತೇ ಸಂಯಗುಕ್ತಾ ಮಹಾವ್ರತಾಃ॥ 13-36-20 (82242) ತಥಾ ಯೋಗವಿಧಾನಂ ಚ ಯದ್ಗ್ರಂಥೇಷ್ವಭಿಶಬ್ದಿತಂ। ವೇದಾದ್ಯಾಃ ಶ್ರುತಯಶ್ಚಾಪಿ ಶ್ರುತಾ ಮೇ ಗುರುಸತ್ತಮ॥ 13-36-21 (82243) ಸಿದ್ಧಾಂತನಿರ್ಣಯಾಶ್ಚಾಪಿ ದ್ವೈಪಾಯನಮುಖೋದ್ಗತಾಃ। ಶ್ರುತಾಃ ಪಂಚ ಮಹಾಯಜ್ಞಾ ಯೇಷು ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ॥ 13-36-22 (82244) ತತ್ಪ್ರಭೇದೇಷು ಯೇ ಧರ್ಮಾಸ್ತೇಽಪಿ ವೈ ಕೃತ್ಸ್ನಶಃ ಶ್ರುತಾಃ। ನ ಚ ದೂಷಯಿತುಂ ಶಕ್ಯಾಃ ಸದ್ಭಿರುಕ್ತಾ ಹಿ ತೇ ತಥಾ॥ 13-36-23 (82245) ಏತೇಷಾಂ ಕಿಲ ಧರ್ಮಾಣಾಮುತ್ತಮೋ ವೈಷ್ಣವೋ ವಿಧಿಃ। ರಕ್ಷತೇ ಭಗವಾನ್ವಿಷ್ಣುರ್ಭಕ್ತಮಾತ್ಮಶರೀರವತ್॥ 13-36-24 (82246) ಕರ್ಮಣೋ ಹಿ ಕೃತೇಸ್ಯೇಹ ಕಾಮಿತಸ್ಯ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ಫಲಂ ಹ್ಯವಶ್ಯಂ ಭೋಕ್ತವ್ಯಮೃಷಿರ್ದ್ವೈಪಾಯನೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-36-25 (82247) ಭೋಗಾಂತೇ ಚಾಪಿ ಪತನಂ ಗತಿಃ ಪೂರ್ವಂ ಪ್ರಭಾಷಿತಾ। ನ ಮೇ ಪ್ರೀತಿಕರಾಸ್ತ್ವೇತೇ ವಿಷೋದರ್ಕಾ ಹಿ ಮೇ ಮತಾಃ॥ 13-36-26 (82248) ವಧಾತ್ಕೃಷ್ಟತರಂ ಮನ್ಯೇ ಗರ್ಭವಾಸಂ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ದಿಷ್ಟಾಂತೇ ಯಾನಿ ದುಃಖಾನಿ ಪುರುಷೋ ವಿಂದತೇ ವಿಭೋ। ತತಃ ಕಷ್ಟತರಾಣೀಹ ಗರ್ಭವಾಸೇ ಹಿ ವಿಂದತಿ॥ 13-36-27 (82249) ತತಶ್ಚಾಭ್ಯಾಧಿಕಾಂ ತೀವ್ರಾಂ ವೇದನಾಂ ಲಭತೇ ನರಃ। ಗರ್ಭಾಪಕ್ರಮಣೇ ತಾತ ಕರ್ಮಣಾಸುಪಸರ್ಪಣೇ॥ 13-36-28 (82250) ತಸ್ಮಾನ್ಮೇ ನಿಶ್ಚಯೋ ಜಾತೋ ಧರ್ಮೇಷ್ವೇತೇಷು ಭಾರತ। ತದಿಚ್ಛಾಮಿ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಹಾಮತೇ। ತಂ ಧರ್ಮಂ ಚೇಹ ವೇತ್ತುಂ ವೈ ಯೋ ಜರಾಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಹಾ॥ 13-36-29 (82251) ಯೇನೋಷ್ಣದಾ ವೈತರಣೀ ಅಸಿಪತ್ರವನಂ ಚ ತತ್। ಕುಂಡಾನಿ ಚಾಗ್ನಿತಪ್ತಾನಿ ಕ್ಷುರಧಾರಾಪಥಸ್ತಥಾ। ಶಾಲ್ಮಲೀಂ ಚ ಮಹಾಘೋರಾಮಾಯಸೀಂ ಘೋರಕಂಟಕಾಂ॥ 13-36-30 (82252) ಮಾತಾಪಿತೃಕತೇ ಚಾಪಿ ಸುಹೃನ್ಮಿತ್ರಾರ್ಥಕಾರಣಾತ್। ಆತ್ಮಹೇತೋಶ್ಚ ಪಾಪಾನಿ ಕೃತಾನೀಹ ನರೈಶ್ಚ ಯೈಃ। ತೇಷಾಂ ಫಲೋದಯಂ ಕಷ್ಟಮೃಷಿರ್ದ್ವೈಪಾಯನೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-36-31 (82253) ಕುಂಭೀಪಾಕಪ್ರದೀಪ್ತಾನಾಂ ಶೂಲಾರ್ತಾನಾಂ ಚ ಕ್ರಂದತಾಂ। ರೌರವೇ ಕ್ಷಿಪ್ಯಮಾಣಾನಾಂ ಪ್ರಹಾರೈರ್ಮಥಿತಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-36-32 (82254) ಸ್ತನತಾಮಪಕೃತ್ತಾನಾಂ ಪಿಬತಾಮಾತ್ಮಶೋಣಿತಂ। ತೇಷಾಮೇವ ಪ್ರವದತಾಂ ಕಾರುಣ್ಯಂ ನಾಸ್ತಿ ಯಂತ್ರತಃ॥ 13-36-33 (82255) ತೃಷ್ಣಾಶುಷ್ಕೋಷ್ಠಕಂಠಾನಾಂ ವಿಹ್ವಲಾನಾಮಚೇತಸಾಂ। ಸರ್ವದುಃಖಾಭಿಭೂತಾನಾಂ ರುಜಾರ್ತಾನಾಂ ಚ ಕ್ರೋಶತಾಂ॥ 13-36-34 (82256) ವೇದನಾರ್ತಾ ಹಿ ಕ್ರಂದಂತಿ ಪೂರಯಂತೋ ದಿಶೋ ದಶ॥ 13-36-35 (82257) ಏಕಃ ಕರೋತಿ ಪಾಪಾನಿ ಸಹಭೋಜ್ಯಾನಿ ಬಾಂಧವೈಃ। ತೇಷಾಮೇಕಃ ಫಲಂ ಭುಂಕ್ತೇ ಕಷ್ಟಂ ವೈವಸ್ವತೇ ಗೃಹೇ॥ 13-36-36 (82258) ಯೇನ ನೈತಾಂ ಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇನ್ನ ವಿಣ್ಮೂತ್ರಾಸ್ಥಿಪಿಚ್ಛಿಲೇ। ವಿಷ್ಠಾಮೂತ್ರಕೃಮೀಮಧ್ಯೇ ಬಹುಜಂತುನಿಷೇವಿತೇ॥ 13-36-37 (82259) ಕೋ ಗರ್ಭವಾಸಾತ್ಪರತೋ ನರಕೋಽನ್ಯೋ ವಿಧೀಯತೇ। ಯತ್ರ ವಾಸಕೃತೋ ಯೋಗಃ ಕುಕ್ಷೌ ವಾಸೋ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-36-38 (82260) ಜಾತೋ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಶೋಕಃ ಸ್ಯಾದ್ಭವೇತ ವಿಗತಜ್ವರಃ। ನ ಚೈಷ ಲಭ್ಯತೇ ಕಾಮೋ ಜಾತಮಾತ್ರಂ ಹಿ ಮಾನವಂ। ಆವಿಶಂತೀಹ ದುಃಖಾನಿ ಮನೋವಾಕ್ಕಾಯಿಕಾನಿ ತು॥ 13-36-39 (82261) ತೈರಸ್ವತಂತ್ರೋ ಭವತಿ ಪೀಡ್ಯಮಾನೋ ಭಯಾನಕೈಃ। ತೈರ್ಗರ್ಭವಾಸಂ ಗಚ್ಛತಿ ಅವಶೋ ಜಾಯತೇ ತಥಾ॥ 13-36-40 (82262) ಅವಶಶ್ಚೇಹತೇ ಜಂತುರ್ವ್ರಜತ್ಯವಶ ಏವ ಹಿ। ಜರಸಾ ರೂಪವಿಧ್ವಂಸಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತ್ಯವಶ ಏವ ತು॥ 13-36-41 (82263) ಶರೀರಭೇದಮಾಪ್ನೋತಿ ಜೀರ್ಯತೇಽವಶ ಏವ ತು। ಏವಂ ಹ್ಯನಿಯತೋ ಮೃತ್ಯುರ್ಭವತ್ಯೇವ ಸದಾ ನೃಷು॥ 13-36-42 (82264) ಗರ್ಭೇಷು ಂರಿಯತೇ ಕಶ್ಚಿಜ್ಜಾಯಮಾನಸ್ತಥಾಽಪರಃ। ಜಾತಾ ಂರಿಯಂತೇ ಬಹವೋ ಯೌವನಸ್ಥಾಸ್ತಥಾಽಪರೇ। ಮಧ್ಯಭಾವೇ ತು ನಶ್ಯಂತಿ ಸ್ಥವಿರೋ ಮೃತ ಏವ ತು॥ 13-36-43 (82265) ಕೋ ಜನ್ಮನೋ ನೋದ್ವಿಜತೇ ಸ್ವಯಂಭೂರಪಿ ಯೋ ಭವೇತ್। ಕುತಸ್ತ್ವಸ್ಮದ್ವಿಧಸ್ತಾತ ಮರಣಸ್ಯ ವಶಾನುಗಃ॥ 13-36-44 (82266) ನಿತ್ಯಾವಿಷ್ಟೋ ಭಯೇನಾಹಂ ಮನಸಾ ಕುರುಸತ್ತಮ। ಮುಹೂರ್ತಮಪ್ಯಹಂ ಶರ್ಮ ನ ವಿಂದಾಮಿ ಮಹಾಮತೇ॥ 13-36-45 (82267) ಕಾಲಾತ್ಮನಿ ತಿರೋಭೂತೋ ನಿತ್ಯಂ ತದ್ಗುಣವರ್ಜಿತಃ। ಅನ್ನೈರ್ಬಹುವಿಧೈಃ ಪುಷ್ಟಂ ವಸ್ತ್ರೈರ್ನಾನಾವಿಧೈರ್ವೃತಂ॥ 13-36-46 (82268) ಚಂದನಾಗರುದಿಗ್ಧಾಂಗಂ ಮಣಿಮುಕ್ತಾವಿಭೂಷಿತಂ। ಯಾನೈರ್ಬಹುವಿಧೈರ್ಯಾತಮೇಕಾಂತೇನೈವ ಲಾಲಿತಂ॥ 13-36-47 (82269) ಯೌವನೋದ್ಧತರೂಪಾಭಿರ್ಮಂದವಿಹ್ವಲಗಾಮಿಭಿಃ। ಇಷ್ಟಿಭಿರಭಿರಾಮಾಭಿರ್ವರಸ್ತ್ರೀಭಿರಯಂತ್ರಿತಂ॥ 13-36-48 (82270) ರಮಿತಂ ಸುಚಿರಂ ಕಾಲಂ ಶರೀರಮಮಿತಪ್ರಭಂ। ಅವಿತೃಪ್ತಾ ಗಮಿಷ್ಯಂತಿ ಹಿತ್ವಾ ಪ್ರಾಣಾಂಸ್ತಥಾಽಪರೇ॥ 13-36-49 (82271) ಸ್ವರ್ಗೇಽಪ್ಯನಿಯತಾ ಭೂತಿಸ್ತಥೈವಾಕಾಶಸಂಶ್ರಯೇ। ದೇವಾಽಪ್ಯಧಿಷ್ಠಾನವಶಾಸ್ತಸ್ಮಾದ್ದೇವಂ ನ ಕಾಮಯೇ॥ 13-36-50 (82272) ಕಾಮಾನಾಂ ನಾಸ್ತ್ಯಧಿಷ್ಠಾನಮಕಾಮಸ್ತು ನಿವರ್ತತೇ। ಲೋಕಸಂಗ್ರಹಧರ್ಮಾಸ್ತು ಸರ್ವ ಏವ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-36-51 (82273) ಡೋಲಾಸಧರ್ಮಾ ಧರ್ಮಜ್ಞ ಋಷಿರ್ದ್ವೈಪಾಯನೋಽಬ್ರವೀತ್। ಅಸ್ಮಾತ್ಕೋ ವಿಷಮಂ ದುಃಖಮಾರೋಹೇತ ವಿಚಕ್ಷಣಃ॥ 13-36-52 (82274) ವಿದ್ಯಮಾನೇ ಸಮೇ ಮಾರ್ಗೇ ಡೋಲಾಧರ್ಮವಿವರ್ಜಿತೇ। ಕೋ ಹ್ಯಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರಿಯಂ ಲೋಕೇ ಡೋಲಾಸಾಧರ್ಂಯತಾಂನಯೇತ್॥ 13-36-53 (82275) ಚರಾಚರೈಃ ಸರ್ವಭೂತೈರ್ಗಂತವ್ಯಮವಿಶಂಕಯಾ। ಅಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪರಂ ಲೋಕಮಪಾಥೇಯಮದೈಶಿಕಂ। ಘೋರಂ ತಮಃ ಪ್ರವೇಷ್ಟವ್ಯಮತ್ರಾತಾರಮಬಾಂಧವಂ॥ 13-36-54 (82276) ಯೇ ತು ತಂ ಕಿಲ ಧರ್ಮಜ್ಞಾ ಧರ್ಮಂ ನಾರಾಯಣೇರಿತಂ। ಅನನ್ಯಮನಸೋ ದಾಂತಾಃ ಸ್ಮರಂತಿ ನಿಯತವ್ರತಾಃ॥ 13-36-55 (82277) ತತಸ್ತೇನೈವ ಪಶ್ಯಂತಿ ಪ್ರಾಪ್ನುವ್ತಿ ಪರಂ ಪದಂ। ರಕ್ಷತೇ ಭಗವಾನ್ವಿಷ್ಣುರ್ಭಕ್ತಾನಾತ್ಮಶರೀರವತ್॥ 13-36-56 (82278) ಕುಲಾಲಚಕ್ರಪ್ರತಿಮೇ ಭ್ರಾಂಯಮಾಣೇಷು ಜಂತುಷು। ಮಾತಾಪಿತೃಸಹಸ್ರಾಣಿ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾನಿ ಮಯಾ ಗುರೋ॥ 13-36-57 (82279) ಸ್ನೇಹಾಪನ್ನೇನ ಪೀತಾಸ್ತು ಮಾತೄಣಾಂ ವಿವಿಧಾಃ ಸ್ತಲಾಃ॥ 13-36-58 (82280) ಪುತ್ರದಾರಸಹಸ್ರಾಣಿ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಶತಾನಿ ಚ। ಪ್ರಾಪ್ತಾನ್ಯಧಿಷ್ಠಾನವಶಾದತೀತಾನಿ ತಥೈವ ಚ। ನ ಕ್ವಚಿನ್ನ ಸುಖಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ನ ಕ್ವಚಿಚ್ಛಾಶ್ವತೀ ಸ್ಥಿತಿಃ॥ 13-36-59 (82281) ಸ್ಥಾನೈರ್ಮಹದ್ಭಿರ್ವಿಭ್ರಂಶೋ ದುಃಖಲಬ್ಧೈಃ ಪುನಃ ಪುನಃ। ಧನನಾಶಶ್ಚ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ಲಬ್ಧ್ವಾ ದುಃಖೇನ ತದ್ಧನಂ। ಅಧ್ವಗಾನಾಮಿವ ಪಥಿ ಚ್ಛಾಯಾಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಸಂಗಮಃ॥ 13-36-60 (82282) ಏವಂ ಕರ್ಮವಶೋ ಲೋಕೋ ಜ್ಞಾತೀನಾಂ ಹಿತಸಂಗಮಃ। ವಿಶ್ರಂಯ ಚ ಪುನರ್ಯಾತಿ ಕರ್ಮಭಿರ್ದರ್ಶಿತಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-36-61 (82283) ಏತದೀದೃಶಕಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಚೈವ ಸಮಾಗಮಂ। ಕೋ ನ ಬಿಭ್ಯೇತ್ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿಷ್ಠಾನ್ನಸ್ಯೇವ ಭೋಜನಾತ್॥ 13-36-62 (82284) ಬುದ್ಧಿಶ್ಚ ಮೇ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾ ವೈಷ್ಣವೇ ಧರ್ಮವಿಸ್ತರೇ। ತದೇಷ ಶಿರಸಾ ಪಾದೌ ಗತೋಽಸ್ಮಿ ಭಗವಂಸ್ತವ। ಶರಣಂ ಚ ಪ್ರಪನ್ನೋಽಸ್ಮಿ ಗಂತವ್ಯೇ ಶರಣೇ ಧ್ರುವೇ॥ 13-36-63 (82285) ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಜರಾಖಿನ್ನಸ್ತ್ರಿಭಿರ್ದುಃಖೈರ್ನಿಪೀಡಿತಃ। ಇಚ್ಛಾಮಿ ಭವತಾ ತ್ರಾತುಮೇಭ್ಯಸ್ತ್ವತ್ತೋ ಮಹಾಮತೇ। ತಸ್ಯಾದ್ಯ ಯುಗಧರ್ಮಸ್ಯ ಶ್ರವಣಾತ್ಕುರುಪುಂಗವ॥ 13-36-64 (82286) ಏತದಾದ್ಯಯುಗೋದ್ಭೂತಂ ತ್ರೇತಾಯಾಂ ತತ್ತಿರೋಹಿತಂ। ಸ ಏವ ಧರ್ಮಮಖಿಲಮೃಷಿರ್ದ್ವೈಪಾಯನೋಽಬ್ರವೀತ್॥' ॥ 13-36-65 (82287) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಟ್ತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃಠ॥ 36 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-36-3 ಪುರುಷಃ ಪುಷ್ಕರೋ ವಿಭುರಿತಿ ಟ.ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಸದೃಶಂ ರಾಜಶಾರ್ದೂಲ ವೃತ್ತಸ್ಯ ಚ ಕುಲಸ್ಯ ಚ॥ 13-37-1 (82288) ಕೋ ರಾಜ್ಯಂ ವಿಪುಲಂ ಗೃಹ್ಯ ಸ್ಫೀತಾಕಾರಂ ಪುನರ್ಮಹತ್। ನಿರ್ಜಿತಾರಾತಿಸಾಮಂತಂ ದೇವರಾಜ್ಯೋಪಮಂ ಸುಖಂ॥ 13-37-2 (82289) ರಾಜ್ಯೇ ರಾಜ್ಯಗುಣಾ ಯೇ ಚ ತಾನ್ವ್ಯುದಸ್ಯ ನರಾಧಿಪ। ದೋಷಂ ಪಶ್ಯತಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ದೇಹೇಽಸ್ಮಿನ್ಪಾಂಚಭೌತಿಕೇ॥ 13-37-3 (82290) ಅತಿಕ್ರಾಂತಾಸ್ತ್ವಯಾ ರಾಜನ್ವೃತ್ತೇನ ಪ್ರಪಿತಾಮಹಾಃ। ಧರ್ಮೋ ವಿಗ್ರಹವಾಂಧೀರೋ ವಿದುರಶ್ಚ ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-37-4 (82291) ಸಂಜಯಶ್ಚ ಮಹಾತೇಜಾ ಯೇ ಚಾನ್ಯೇ ದಿವ್ಯದರ್ಶನಾಃ। ಪ್ರವೃತ್ತಜ್ಞಾನಸಂಪನ್ನಾಸ್ತತ್ವಜ್ಞಾನವಿದೋ ನೃಪ॥ 13-37-5 (82292) ತೇಽತಿಕ್ರಾಂತಾ ಮಹಾರಾಜ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ಯಾಃ ಸಸುರಾಸುರಾಃ। ಅನಿತ್ಯಂ ದುಃಖಸಂತಪ್ತಂ ಜಗದೇತನ್ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-37-6 (82293) ಏವಮೇತಾನ್ಮಹಾಬಾಹೋ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ಯಾನ್ಸಸುರಾಸುರಾನ್। ಅನಿತ್ಯಾನ್ಸತತಂ ಪಶ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿಷು ಕಾ ಕಥಾ॥ 13-37-7 (82294) ನಿತ್ಯಾಂ ತು ಪ್ರಕೃತೀಮಾಹ ಯಾಽಸೌ ಪ್ರಸವಧರ್ಮಿಣೀ। ಅರೂಪಿಣೀಮನಿರ್ದೇಶ್ಯಾಮಕೃತಾಂ ಪುರುಷಾತಿಗಾಂ॥ 13-37-8 (82295) ತಾಮತ್ಯಂತಸುಖಾಂ ಸೌಂಯಾಂ ನಿರ್ವಾಣಮಿತಿ ಸಂಜ್ಞಿತಾಂ। ಆಹುರ್ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯೋ ಹ್ಯಾದ್ಯಾಂ ಭುವಿ ಚೈವ ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-37-9 (82296) ತಯಾ ಪುರುಷರೂಪಿಣ್ಯಾ ಧರ್ಮಪ್ರಕೃತಿಕೋಽನಘ। ಸ ಯಾತ್ಯೇವ ಹಿ ನಿರ್ವಾಣಂ ಯತ್ತತ್ಪ್ರಕೃತಿಸಂಜ್ಞಿತಂ॥ 13-37-10 (82297) ಸ ಏಷ ಪ್ರಾಕೃತೋ ಧರ್ಮೋ ಭ್ರಾಜತ್ಯಾದಿಯುಗೇ ನೃಪ। ವಿಕಾರಧರ್ಮಾಃ ಶೇಷೇಷು ಯುಗೇಷು ಭರತರ್ಷಭ। ಭ್ರಾಜಂತೇಽಭ್ಯಧಿಕಂ ವೀರ ಸಂಸಾರಪಥಗೋಚರಾಃ॥ 13-37-11 (82298) ಪ್ರಕೃತೀನಾಂ ಚ ಸರ್ವಾಸಾಮಕೃತಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಸ್ಮೃತಾ। ಏವಂ ಪ್ರಕೃತಿಧರ್ಮಾ ಹಿ ವರಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಮಾಶ್ರಿತಾ॥ 13-37-12 (82299) ಪಶ್ಯಂತಿ ಪರಮಾಂ ಲೋಕೇ ದೃಷ್ಟಾದೃಷ್ಟಾನುದರ್ಶಿನೀಂ। ಸತ್ವಾದಿಯುಗಪರ್ಯಂತೇ ತ್ರೇತಾಯುಗಸಮುದ್ಭವೇ॥ 13-37-13 (82300) ಕಾಮಂ ಕಾಮಯಮಾನೇಷು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ತಿರೋಹಿತಃ। ಕುಪಥೇಷು ತು ಧರ್ಮೇಷು ಪ್ರಾದುರ್ಭೂತೇಷು ಕೌರವ। ಜಾತೋ ಮಂದಪ್ರಚಾರೋ ಹಿ ಧರ್ಮಃ ಕಲಿಯುಗೇ ನೃಪ॥ 13-37-14 (82301) ನಿತ್ಯಸ್ತು ಪುರುಷೋ ಜ್ಞೇಯೋ ವಿಶ್ವರೂಪೋ ನಿರಂಜನಃ। ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ಯಾ ಅಪಿ ದೇವಾಶ್ಚ ಯಂ ಸದಾ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ॥ 13-37-15 (82302) ತಂ ಚ ನಾರಾಯಣಂ ವಿದ್ಧಿ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಶಾಶ್ವತಂ। ತತ್ಕರ್ಮ ಕುರು ಕಾಯೇನ ಧ್ಯಾಯಸ್ವ ಮನಸಾ ಚ ತಂ॥ 13-37-16 (82303) ಕೀರ್ತಯಸ್ವ ಚ ತನ್ನಾಮ ವಾಚಾ ಸರ್ವತ್ರ ಭೂಪತೇ। ತತ್ಪದಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಹಿ ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಚಾಪುನರ್ಭವಂ॥ 13-37-17 (82304) ಇತ್ಯೇತದ್ವಿಷ್ಣುಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಸಂಸಾರಗ್ರಹಮೋಕ್ಷಣಂ। ಕಥಿತಂ ತೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥' ॥ 13-37-18 (82305) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 37 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-37-3 ದೇಹೇಽಸ್ಮಿನ್ಪಂಚವಿಂಶಕ ಇತಿ ಟ. ಥ. ಧ. ಪಾಠಃ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕ್ಲಿಶ್ಯಮಾನೇಷು ಭೂತೇಷು ಜಾತೀಮರಣಸಾಗರೇ। ಯತ್ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕ್ಲೇಶಂ ನಾಪ್ನೋತಿ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-38-1 (82306) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-38-2x (6837) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಸನತ್ಕುಮಾರಸ್ಯ ಸತಃ ಸಂವಾದಂ ನಾರದಸ್ಯ ಚ॥ 13-38-2 (82307) ಸನತ್ಕುಮಾರೋ ಭಗವಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರೋ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಪೂರ್ವಜಾತಾಸ್ತ್ರಯಸ್ತಸ್ಯ ಕಥ್ಯಂತೇ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ॥ 13-38-3 (82308) ಸನಕಃ ಸನಂದನಶ್ಚೈವ ತೃತೀಯಶ್ಚ ಸನಾತನಃ। ಜಾತಮಾತ್ರಾಶ್ಚ ತೇ ಸರ್ವೇ ಪ್ರತಿಬುದ್ಧಾ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಃ॥ 13-38-4 (82309) ಚತುರ್ಥಶ್ಚೈವ ತೇಷಾಂ ಸ ಭಗವಾನ್ಯೋಗವಿತ್ತಮಃ। ಸನತ್ಕುಮಾರ ಇತಿ ವೈ ಕಥಯಂತಿ ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-38-5 (82310) ಹೈರಣ್ಯಗರ್ಭಃ ಸ ಮುನಿರ್ವಸಿಷ್ಠಃ ಪಂಚಮಃ ಸ್ಮೃತಃ। ಷಷ್ಠಃ ಸ್ಥಾಣುಃ ಸ ಭಗವಾನಮೇಯಾತ್ಮಾ ತ್ರಿಶೂಲಧೃತ್॥ 13-38-6 (82311) ತತೋಽಪರೇ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾಃ ಪಾವಕಾದಾರುಣೇ ಕ್ರತೌ। ಮನಸಾ ಸ್ವಯಂಭುವೋ ಹೀಮೇ ಮರೀಚಿಪ್ರಮುಖಾಸ್ತಥಾ॥ 13-38-7 (82312) ಭುಗುರ್ಮರೀಚೇರನುಜೋ ಭೃಗೋರಪ್ಯಂಗಿರಾಸ್ತಥಾ। ಅನುಜೋಂಗಿರಸೋಽಥಾತ್ರಿಃ ಪುಲಸ್ತ್ಯೋತ್ರೇಸ್ತಥಾಽನುಜಃ॥ 13-38-8 (82313) ಪುಲಸ್ತ್ಯಸ್ಯಾನುಜೋ ವಿದ್ವಾನ್ಪುಲಹೋ ನ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ಪಠ್ಯಂತೇ ಬ್ರಹ್ಮಜಾ ಹ್ಯೇತೇ ವಿದ್ವದ್ಬಿರಮಿತೌಜಸಃ॥ 13-38-9 (82314) ಸರ್ವಮೇತನ್ಮಹಾರಾಜ ಕುರ್ವನ್ನಾದಿಗುರುರ್ಮಹಾನ್। ಪ್ರಭುರ್ವಿಭುರನಂತಶ್ರೀರ್ಬ್ರಹ್ಮಾ ಲೋಕಪಿತಾಮಹಃ॥ 13-38-10 (82315) ಮೂರ್ತಿಮಂತೋಽಮೃತೀಭೂತಾಸ್ತೇಜಸಾಽತಿತಪೋನ್ವಿತಾಃ। ಸನಕಪ್ರಭೃತಯಸ್ತತ್ರ ಯೇ ಚ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪರಂ ಪದಂ। ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಕ್ಷಯಮನುಪ್ರಾಪ್ಯ ವಿಮುಕ್ತಾ ಮೂರ್ತಿಬಂಧನಾತ್॥ 13-38-11 (82316) ಸನತ್ಕುಮಾರಸ್ತು ವಿಭುರ್ಯೋಗಮಾಸ್ಥಾಯ ಯೋಗವಿತ್। ತ್ರೀಂʼಲ್ಲೋಕಾನಚರಚ್ಛಶ್ವದೈರ್ಯೇಣ ಪರೇಣ ಹಿ॥ 13-38-12 (82317) ರುದ್ರಶ್ಚಾಪ್ಯಷ್ಟಗುಣಿತಂ ಯೋಗಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಷ್ಟಗುಣಂ ರಾಜನ್ನಿತರೇ ನೃಪಸತ್ತಮ॥ 13-38-13 (82318) ಮರೀಚಿಪ್ರಮುಖಾಸ್ತಾತ ಸರ್ವೇ ಸೃಷ್ಟ್ಯರ್ಥಮೇವ ತೇ। ನಿಯುಕ್ತಾ ರಾಜಶಾರ್ದೂಲ ತೇಷಾಂ ಸೃಷ್ಟಿಂ ಶೃಣುಷ್ವ ಮೇ॥ 13-38-14 (82319) ಸಪ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತ್ಯೇತೇ ಪುರಾಣೇ ನಿಶ್ಚಯಂ ಗತಾಃ। ಸರ್ವೇ ವೇದೇಷು ಚೈವೋಕ್ತಾಃ ಖಿಲೇಷು ಚ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-38-15 (82320) ಇತಿಹಾಸಪುರಾಣೇ ಚ ಶ್ರುತಿರೇಷಾ ಸನಾತನೀ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವರದಾನೇತಾನ್ಪ್ರಾಹುರ್ವೇದಾಂತಪಾರಗಾಃ॥ 13-38-16 (82321) ಏತೇಷಾಂ ಪಿತರಸ್ತಾತ ಪುತ್ರಾ ಇತ್ಯನುಚಕ್ಷತೇ। ಗಣಾಃ ಸಪ್ತ ಮಹಾರಾಜ ಮೂರ್ತಯೋಽಮೂರ್ತಯಸ್ತಥಾ॥ 13-38-17 (82322) ಪಿತೃಣಾಂ ಚೈವ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪುತ್ರಾ ದೇವಾ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಃ। ದೇವೈರ್ವ್ಯಾಪ್ತಾ ಇಮೇ ಲೋಕಾ ಇತ್ಯೇವಮನುಶುಶ್ರುಮ॥ 13-38-18 (82323) ಕೃಷ್ಣದ್ವೈಪಾಯನಾಚ್ಚೈವ ದೇವಸ್ಥಾನಾತ್ತಥೈವ ತ। ದೇವಲಾಚ್ಚ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಾಶ್ಯಪಾಚ್ಚ ಮಯಾ ಶ್ರುತಂ॥ 13-38-19 (82324) ಗೌತಮಾದಪಿ ಕೌಂಡಿನ್ಯಾದ್ಬಾರದ್ವಾಜಾತ್ತಥೈವ ಚ। ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಾತ್ತಥೈವೈತದೃಷೇರ್ದೇವಮತಾದಪಿ॥ 13-38-20 (82325) ಪಿತ್ರಾ ಚ ಮಮ ರಾಜೇಂದ್ರ ಶ್ರಾದ್ಧಕಾಲೇ ಪ್ರಭಾಷಿತಂ। ಪರಂ ರಹಸ್ಯಂ ವೇದಾಂತಂ ಪ್ರಿಯಂ ಹಿ ಪರಮಾತ್ಮನಃ॥ 13-38-21 (82326) ಅತಃ ಪರಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಯನ್ಮಾಂ ಪೃಚ್ಛಸಿ ಭಾರತಃ। ತದಿಹೈಕಮನೋಬುದ್ಧಿಃ ಶೃಣುಷ್ವಾವಹಿತೋ ನೃಪ। ಸ್ವಾಯಂಭುವಸ್ಯ ಸಂವಾದಂ ನಾರದಸ್ಯ ಚ ಧೀಮತಃ॥ 13-38-22 (82327) ಸನತ್ಕುಮಾರೋ ಭಗವಾಂದಿವ್ಯಂ ಜಜ್ವಾಲ ತೇಜಸಾ। ಅಂಗುಷ್ಠಮಾತ್ರೋ ಭೂತ್ವಾ ವೈ ವಿಚಚಾರ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ॥ 13-38-23 (82328) ಸ ಕದಾಚಿನ್ಮಹಾಭಾಗೋ ಮೇರುಪೃಷ್ಠಂ ಸಮಾಗಮತ್। ನಾರದೇನ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಮುನಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾ॥ 13-38-24 (82329) ಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನಾವನ್ಯೋನ್ಯಂ ಸಕಾಶೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತಃ। ಬ್ರಹ್ಮ ಭಾಗವತೌ ತಾತ ಪರಮಾರ್ಥಾರ್ಥಚಿಂತಕೌ॥ 13-38-25 (82330) ಮತಿಮಾನ್ಮತಿಮಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಂ ಬುದ್ಧಿಮಾನ್ಬುದ್ಧಿಮತ್ತರಂ। ಕ್ಷೇತ್ರವಿತ್ಕ್ಷೇತ್ರವಿಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಂ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಜ್ಞಾನಮತ್ತಮಂ॥ 13-38-26 (82331) ಸನತ್ಕುಮಾರಂ ತತ್ವಜ್ಞಂ ಭಗವಂತಮರಿಂದಮ। ಲೋಕವಿಲ್ಲೋಕವಿಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಮಾತ್ಮವಿಚ್ಚಾತ್ಮವಿತ್ತಮಂ। ಸರ್ವವೇದಾರ್ಥಕುಶಲಂ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿಶಾರದಂ॥ 13-38-27 (82332) ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಂ ಚ ಯೋ ವೇದ ಪಾಣಾವಾಮಲಕಂ ಯಥಾ। ನಾರದೋಽಥ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ತಂ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ॥ 13-38-28 (82333) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-38-29x (6838) ತ್ರಯೋವಿಂಶತಿತತ್ವಸ್ಯ ಅವ್ಯಕ್ತಸ್ಯ ಮಹಾಮುನೇ। ಪ್ರಭವಂ ಚಾಪ್ಯಯಂ ಚೈವ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ವತಃ॥ 13-38-29 (82334) ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಂ ಚ ಅಧಿದೈವಂ ತಥೈವ ಚ। ಕಾಲಸಂಖ್ಯಾಶ್ಚ ಸರ್ಗಂ ಚ ಸ್ರಷ್ಟಾರಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಭುಂ। 13-38-30 (82335) ಯಂ ವಿಸ್ವಮುಪಜೀವಂತಿ ಯೇನ ಸರ್ವಮಿದಂ ತತಂ। ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ನ ನಿವರ್ತಂತೇ ತದ್ಭವಾನ್ವಕ್ತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-38-31 (82336) ಸನತ್ಕುಮಾರ ಉವಾಚ। 13-38-32x (6839) ಯಂ ವಿಶ್ವಮುಪಜೀವಂತಿ ಯಮಾಹುಃ ಪುರುಷಂ ಪರಂ। ತಂ ವೈ ಶೃಣು ಮಹಾಬುದ್ಧೇ ನಾರಾಯಣಮನಾಮಯಂ॥ 13-38-32 (82337) ಏಷ ನಾರಾಯಣೋ ನಾಮ ಯಂ ವಿಶ್ವಮುಪಜೀವತಿ। ಏಷ ಸ್ರಷ್ಟಾ ವಿಧಾತಾ ಚ ಭರ್ತಾ ಪಾಲಯಿತಾ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-38-33 (82338) ಪ್ರಾಪ್ಯೈನಂ ನ ನಿವರ್ತಂತೇ ಯತಯೋಽಧ್ಯಾತ್ಮಚಿಂತಕಾಃ। ಏತಾವದೇವ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಮಯಾ ನಾರದ ಪೃಚ್ಛತೇ॥ 13-38-34 (82339) ಪರಂ ನ ವೇದ್ಮಿ ತತ್ಸರ್ಗಂ ಯಾವಾಂಶ್ಚಾಯಂ ಯಥಾಪ್ಯಹಂ। ಶ್ರೂಯತಾಮಾನುಪೂರ್ವ್ಯೇಣ ನ ಚ ಸರ್ಗಃ ಪ್ರಯತ್ನತಃ॥ 13-38-35 (82340) ಯಥಾ ಕಾಲಪರೀಮಾಣಂ ತತ್ವಾನಾಮೃಷಿಸತ್ತಮ। ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಂ ಚ ಅಧಿದೈವಂ ತಥೈವ ಚ। ಕಾಲಸಂಖ್ಯಾಂ ಚ ಸರ್ಗಂ ಚ ಸರ್ವಮೇವ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-38-36 (82341) ತಮಸಃ ಕುರ್ವತಃ ಸರ್ಗಂ ತಾಮಸೋ ಹ್ಯಭಿಧೀಯತೇ। ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಭಿರ್ದ್ವಿಜೈರ್ನಿತ್ಯಂ ನಿತ್ಯಮಧ್ಯಾತ್ಮಚಿಂತಕೈಃ॥ 13-38-37 (82342) ಪರ್ಯಾಯನಾಮಾನ್ಯೇತಸ್ಯ ಕಥಯಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ। ತಾನಿ ತೇ ಸಂಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತದಿಹೈಕಮನಾಃ ಶೃಣು॥ 13-38-38 (82343) ಮಹಾರ್ಣವೋಽರ್ಣವಶ್ಚೈವ ಸಲಿಲಂ ಚ ಗುಣಾಸ್ತಥಾ। ವೇದಾಸ್ತಪಾಂಸಿ ಯಜ್ಞಾಶ್ಚ ಧರ್ಮಾಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ವಿಭುಃ। ಪ್ರಾಣಃ ಸಾಂವರ್ತಕೋಗ್ನಿಶ್ಚ ವ್ಯೋಮ ಕಾಲಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-38-39 (82344) ನಾಮಾನ್ಯೇತಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷೇ ಶರೀರಸ್ಯೇಶ್ವರಸ್ಯ ವೈ। ಕೀರ್ತಿತಾನಿ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾನುಸಾರತಃ॥ 13-38-40 (82345) ಚತುರ್ಯುಗಸಹಸ್ರಾಣಿ ಚತುರ್ಯುಗಮರಿಂದಮ। ಪ್ರಾಹುಃ ಕಲ್ಪಸಹಸ್ರಂ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತತ್ವದರ್ಶಿನಃ॥ 13-38-41 (82346) ದಶಕಲ್ಪಸಹಸ್ರಾಣಿ ಅವ್ಯಯಸ್ಯ ಮಹಾನಿಶಾ। ತಥೈವ ದಿವಸಂ ಪ್ರಾಹುರ್ಯೋಗಾಃ ಸಾಂಖ್ಯಾಶ್ಚ ತತ್ವತಃ॥ 13-38-42 (82347) ನಿಶಾಸುಪ್ತೋಥ ಭಗವಾನ್ಕ್ಷಪಾಂತೇ ಪ್ರತ್ಯಬುಧ್ಯತ। ಪಶ್ಚಾದ್ಬುದ್ಧ್ವಾ ಸಸರ್ಜಾಪಸ್ತಾಸು ವೀರ್ಯಮವಾಸೃಜತ್॥ 13-38-43 (82348) ತದಂಡಮಭವದ್ಧೈಮಂ ಸಹಸ್ರಾಂಶುಸಮಪ್ರಭಂ। ಅಹಂಕೃತ್ವಾ ತತಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಸಸರ್ಜ ಪ್ರಭುರೀಶ್ವರಃ॥ 13-38-44 (82349) ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಂ ವಿಸ್ವಾತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಾಂ ಜಲವನ್ಮುನಿಂ। ಭೂತಭವ್ಯಭವಿಷ್ಯಸ್ಯ ಕರ್ತಾರಮನಘಂ ವಿಭುಂ। ಮೂರ್ತಿಮಂತಂ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ವಿಶ್ವಶಭುಂ ಸ್ವಯಂಭುವಂ॥ 13-38-45 (82350) ಅಣಿಮಾ ಲಘಿಮಾ ಪ್ರಾಪ್ತಿರೀಶಾನೋ ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ನರಂ। ಚಕ್ರೇ ತಿರೋಧಾಂ ಭಗವಾನೇತ್ಕೃತ್ವಾ ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-38-46 (82351) ಏತಸ್ಯಾಪಿ ನಿಶಾಮಾಹುರ್ವೇದವೇದಾಂಗಪಾರಗಾಃ। ಪಂಚಕಲ್ಪಸಹಸ್ರಾಣಿ ಅಹರೇತಾವದೇವ ಚ॥ 13-38-47 (82352) ಸ ಸರ್ಗಂ ಕುರುತ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತಾಮಸಶ್ಚಾನುಪೂರ್ವ್ಯಶಃ। ಸೃಜತೇಽಹಂ ತ್ವಹಂಕಾರಂ ಪರಮೇಷ್ಠಿನಮವ್ಯಯಂ॥ 13-38-48 (82353) ಅಹಂಕಾರೇಣೈವ ಲೋಕಾ ವ್ಯಾಪ್ತಾಃ ಸಾಹಂಕೃತೇನ ವೈ। ಯೇನಾವಿಷ್ಟಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಮಜ್ಜಂತ್ಯವ್ಯಕ್ತಸಾಗರೇ॥ 13-38-49 (82354) ದೇವರ್ಷಿದಾನವನರಾ ಯಕ್ಷಗಂಧರ್ವಕಿನ್ನರಾಃ। ಉನ್ಮಜ್ಜಂತಿ ನಿಮಜ್ಜಂತಿ ಊರ್ಧ್ವಾಧಸ್ತಿರ್ಯಗೇವ ಚ॥ 13-38-50 (82355) ಏತಸ್ಯಾಪಿ ನಿಶಾಮಾಹುಸ್ತೃತೀಯಾಮಥ ಕುರ್ವತಃ। ತ್ರೀಣಿ ಕಲ್ಪಸಹಸ್ರಾಣಿ ಅಹರೇತಾವದೇವ ತು॥ 13-38-51 (82356) ಅಹಂಕಾರಸ್ತು ಸೃಜತಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಪಂಚ ವೈ। ಪೃಥಿವೀ ವಾಯುರಾಕಾಶಮಾಪೋ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚ ಪಂಚಮಂ॥ 13-38-52 (82357) ಏತೇಷಾಂ ಗುಣತತ್ವಾನಿ ಪಂಚ ಪ್ರಾಹುರ್ದ್ವಿಜಾತಯಃ। ಶಬ್ದೇ ಸ್ಪರ್ಶೇ ಚ ರೂಪೇ ಚ ರಸೇ ಗಂಧೇ ತಥೈವ ಚ॥ 13-38-53 (82358) ಗುಣೇಷ್ವೇತೇಷ್ವಭಿರತಾಃ ಪಂಕಲಗ್ನಾ ಇವ ದ್ವಿಪಾಃ। ನೋತ್ತಿಷ್ಠಂತ್ಯವಶೀಭೂತಾಃ ಸಕ್ತಾ ಅವ್ಯಕ್ತಸಾಗರೇ॥ 13-38-54 (82359) ಏತೇಷಾಮಿಹ ವೈ ಸರ್ವಂ ಚತುರ್ಥಮಿಹ ಕುರ್ವತಃ। ಚತುರ್ಯುಗಸಹಸ್ರೇ ವೈ ಅಹೋರಾತ್ರಾಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-38-55 (82360) ಅನಂತ ಇತಿ ವಿಖ್ಯಾತಃ ಪಂಚಮಃ ಸರ್ಗ ಉಚ್ಯತೇ। ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ದಶೈಕಂ ಚ ಯಥಾಶ್ರುತಿನಿದರ್ಶನಾತ್॥ 13-38-56 (82361) ಮನಃ ಸರ್ವಮಿದಂ ತಾತ ವಿಶ್ವಂ ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗತ್। ನ ತಥಾನ್ಯಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಬಲವಂತಿ ಯಥಾ ಮನಃ॥ 13-38-57 (82362) ಏತಸ್ಯಾಪಿ ಹ ವೈ ಸರ್ಗಂ ಷಷ್ಠಮಾಹುರ್ದ್ವಿಜಾತಯಃ। ಅಹಃ ಕಲ್ಪಸಹಸ್ರಂ ವೈ ರಾತ್ರಿರೇತಾವತೀ ತಥಾ॥ 13-38-58 (82363) ಊರ್ಧ್ವಸ್ರೋತಸ್ತು ವೈ ಸರ್ಗಂ ಸಪ್ತಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವಿದುಃ। ಅಷ್ಟಮಂ ಚಾಪ್ಯಧಃಸ್ರೋತಸ್ತಿರ್ಯಕ್ತು ನವಮಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-38-59 (82364) ಏತಾನಿ ನವ ಸರ್ಗಾಣಿ ತತ್ವಾನಿ ಚ ಮಹಾಮುನೇ। ಚತುರ್ವಿಂಶತಿತತ್ವಾನಿ ತತ್ವಸಂಖ್ಯಾನಿ ತೇಽನಘ॥ 13-38-60 (82365) ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವಃ ಪೂರ್ವಮುಕ್ತೋ ನಾರಾಯಣಃ ಪ್ರಭುಃ। ಅವ್ಯಯಃ ಪ್ರಭವಶ್ಚೈವ ಅವ್ಯಕ್ತಸ್ಯ ಮಹಾಮುನೇ। ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಂಯಪರಂ ತತ್ವಂ ಯಸ್ಯ ಯಸ್ಯೇಶ್ವರಶ್ಚ ಯಃ॥ 13-38-61 (82366) ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಂ ಚ ಅಧಿದೈವಂ ತಥೈವ ಚ। ಯಥಾಶ್ರುತಂ ಯಥಾದೃಷ್ಟಂ ತತ್ವತೋ ವೈ ನಿಬೋಧ ಮೇ॥' ॥ 13-38-62 (82367) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 38 ॥

`ಸನತ್ಕುಮಾರ ಉವಾಚ। ಅಧಃಸ್ರೋತಸಿ ಸರ್ಗೇ ಚ ತಿರ್ಯಕ್ಸ್ರೋತಸಿ ಚೈವ ಹಿ। ಏತಾಭ್ಯಾಮೀಶ್ವರಂ ವಿಂದ್ಯಾದೂರ್ಧ್ವಸ್ರೋತಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-39-1 (82368) ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಪಂಚಾನಾಮೀಶ್ವರೋ ಬುದ್ಧಿಗೋಚರಃ। ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣಾಮಪಿ ತು ಈಶ್ವರೋ ಮನ ಉಚ್ಯತೇ॥ 13-39-2 (82369) ಮನಸಃ ಪಂಚಭೂತಾನಿ ಸಗುಣಾನ್ಯಾಹುರೀಶ್ವರಂ। ಭೂತಾನಾಮೀಶ್ವರಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಾಣಂ ಪರಮೇಷ್ಠಿನಂ॥ 13-39-3 (82370) ಭವಾನ್ಹಿ ಕುಶಲಶ್ಚೈವ ಧರ್ಮೇಷ್ವೇಷು ಪರೇಷು ವೈ। ಕಾಲಾಗ್ನಿರಹ್ನಃ ಕಲ್ಪಾಂತೇ ಜಗದ್ದಹತಿ ಚಾಂಶುಭಿಃ॥ 13-39-4 (82371) ತತಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಿ ಚರಾಣಿ ಚ। ಮಹಾಭೂತಾನಿ ದಗ್ಧಾನಿ ಸ್ವಾಂ ಯೋನಿಂ ಗಮಿತಾನಿ ವೈ॥ 13-39-5 (82372) ಕೂರ್ಮಪೃಷ್ಠನಿಭಾ ಭೂಮಿರ್ನಿರ್ದಗ್ಧಕುಶಕಂಟಕಾ। ನಿರ್ವೃಕ್ಷಾ ನಿಸ್ತೃಣಾ ಚೈವ ದಗ್ಧಾ ಕಾಲಾಗ್ನಿನಾ ತದಾ॥ 13-39-6 (82373) ಜಗತ್ಪ್ರಲೀನಂ ಜಗತಿ ಜಗಚ್ಚಾಪಿ ಪ್ರಲೀಯತೇ। ನಷ್ಟಿಗಂಧಾ ತದಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ ಜಲಮೇವಾಭವತ್ತದಾ॥ 13-39-7 (82374) ತತೋ ಮಯೂಖಜಾಲೇನ ಸೂರ್ಯಸ್ತ್ವಾಪೀಯತೇ ಜಲಂ। ರಸಾತ್ಮಾ ಲೀಯತೇ ಚಾರ್ಕೇ ತಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸತ್ತಮ॥ 13-39-8 (82375) ಅಂತರಿಕ್ಷಗತಾನ್ಭೂತಾನ್ಪ್ರದಹತ್ಯನಲಸ್ತದಾ। ಅಗ್ನಿಭೂತಂ ತದಾ ವ್ಯೋಮ ಭವತೀತ್ಯಭಿಚಕ್ಷತೇ॥ 13-39-9 (82376) ತಂ ತಥಾ ವಿಸ್ಫುರದ್ವಹ್ನಿಂ ವಾಯುರ್ಜರಯತೇ ಮಹಾನ್। ಮಹತಾ ಬಲವೇಗೇನ ಆದತ್ತೇ ತಂ ಹಿ ಭಾನುಮಾನ್॥ 13-39-10 (82377) ವಾಯೋರಪಿ ಗುಣಂ ಸ್ಪರ್ಶಮಾಕಾಶಂ ಗ್ರಸತೇ ಯದಾ। ಪ್ರಶಾಂಯತಿ ತದಾ ವಾಯುಃ ಖಂ ತು ತಿಷ್ಠತಿ ನಾನದತ್॥ 13-39-11 (82378) ತಸ್ಯ ತಂ ನಿನದಂ ಶಬ್ದಮಾದತ್ತೇ ವೈ ಮನಸ್ತದಾ। ಸ ಶಬ್ದಗುಣಹೀನಾತ್ಮಾ ತಿಷ್ಠತೇ ಮೂರ್ತಿಮಾಂಸ್ತು ವೈ॥ 13-39-12 (82379) ಭುಂಕ್ತೇ ಚ ಸ ತದಾ ವ್ಯೋಮ ಮನಸ್ತಾತ ದಿಗಾತ್ಮಕಂ। ವ್ಯೋಮಾತ್ಮನಿ ವಿನಷ್ಟೇ ತು ಸಂಕಲ್ಪಾತ್ಮಾ ವಿವರ್ಧತೇ॥ 13-39-13 (82380) ಸಂಕಲ್ಪಾತ್ಮಾನಮಾದತ್ತೇ ಚಿತ್ತಂ ವೈ ಸ್ವೇನ ತೇಜಸಾ। ಚಿತ್ತಂ ಗ್ರಸತ್ಯಹಂಕಾರಸ್ತದಾ ವೈ ಮುನಿಸತ್ತಮ॥ 13-39-14 (82381) ವಿನಷ್ಟೇ ಚ ತದಾ ಚಿತ್ತೇ ಅಹಂಕಾರೋಽಭವನ್ಮಹಾನ್। ಅಹಂಕಾರಂ ತದಾದತ್ತೇ ಮಹಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಾ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 13-39-15 (82382) ಅಭಿಮಾನೇ ವಿನಷ್ಟೇ ತು ಮಹಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿರಾಜತೇ। ತಂ ತದಾ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಮೂರ್ತಿಷ್ವೇವಾಗ್ರಮೂರ್ತಿಜಂ॥ 13-39-16 (82383) ಯೇನ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ನಿರ್ಮಿತಂ ವೈ ಗುಣಾರ್ಥಿನಾ। ಮೂರ್ತಂ ಜಲೇಚರಮಪಿ ವ್ಯವಸಾಯಗುಣಾತ್ಮಕಂ। ಗ್ರಸಿಷ್ಣುರ್ಭಗವಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಾ ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತಮಸಂಶಯಂ॥ 13-39-17 (82384) ಏಷೋಽವ್ಯಯಸ್ಯ ಪ್ರಲಯೋ ಮಯಾ ತೇ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಃ। ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಂ ಚ ಅಧಿದೈವಂ ಚ ಶ್ರೂಯತಾಂ॥ 13-39-18 (82385) ಆಕಾಶಂ ಪ್ರಥಮಂ ಭೂತಂ ಶ್ರೋತ್ರಮಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಶಬ್ದೋಧಿಭೂತಂ ದಿಶೋಧಿದೈವತಂ॥ 13-39-19 (82386) ವಾಯುರ್ದ್ವಿತೀಯಂ ಭೂತಂ ತ್ವಗಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಸ್ಪರ್ಶೋಧಿಭೂತಂ ವಿದ್ಯುದಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-20 (82387) ಜ್ಯೋತಿಸ್ತೃತೀಯಂ ಭೂತಂ ಚಕ್ಷುರಧ್ಯಾತ್ಮಂ ರೂಪಮಧಿಭೂತಂ ಸೂರ್ಯೋಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-21 (82388) ಆಪಶ್ಚತುರ್ಥಂ ಭೂತಂ ಜಿಹ್ವಾಧ್ಯಾತ್ಮಂ ರಸೋಧಿಭೂತಂ ವರುಣೋಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-22 (82389) ಪೃಥಿವೀ ಪಂಚಮಂ ಭೂತಂ ಧ್ರಾಣಮಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಗಂಧೋಧಿಭೂತಂ ವಾಯುರಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-23 (82390) ಪಾಂಚಭೌತಿಕಮೇತಚ್ಚತುಷ್ಟಯಂ ವರ್ಣಿತಂ। ಅತ ಊರ್ಧ್ವಮಿಂದ್ರಿಯಮನುವರ್ಣಯಿಷ್ಯಾಮಃ॥ 13-39-24 (82391) ಪಾದಾವಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಗಂತವ್ಯಮಧಿಭೂತಂ ವಿಷ್ಣುರಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-25 (82392) ಹಸ್ತಾವಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಧಿಭೂತಮಿಂದ್ರೋಽಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-26 (82393) ಪಾಯುರಧ್ಯಾತ್ಮಂ ವಿಸರ್ಗೋಽಧಿಭೂತಂ ಮಿತ್ರೋಽಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-27 (82394) ಉಪಸ್ಥೋಽಧ್ಯಾತ್ಮಮಾನಂದೋಽಧಿಭೂತಂ ಪ್ರಜಾಪತಿರವಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್। 13-39-28 (82395) ವಾಗಧ್ಯಾತ್ಮಂ ವಕ್ತವ್ಯಮಧಿಭೂತಮಗ್ನಿರಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-29 (82396) ಮನೋಽಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಮಂತವ್ಯಮಧಿಭೂತಂ ಚಂದ್ರಮಾ ಅಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-30 (82397) ಅಹಂಕಾರೋಽಧ್ಯಾತ್ಮಮಭಿಮಾನೋಽಧಿಭೂತಂ ವಿರಿಂಚೋಽಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್। 13-39-31 (82398) ಬುದ್ಧಿರಧ್ಯಾತ್ಮಂ ವ್ಯವಸಾಯೋಽಧಿಭೂತಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಧಿದೈವತಂ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-39-32 (82399) ಏವಮವ್ಯಕ್ತೋ ಭಗವಾನ್ಸಕೃತ್ಕೃತ್ಸ್ನಾನ್ಕುರುತೇ ಸಂಹರತೇ ಚ। ಕಸ್ಮಾತ್ಕ್ರೀಡಾರ್ಥಂ॥ 13-39-33 (82400) ಯಥಾಽಽದಿತ್ಯೋಂಽಶುಜಾಲಂ ಕ್ಷಿಪತಿ ಸಂಹರತೇ ಚ ಏವಮವ್ಯಕ್ತೋ ಗುಣಾನ್ಸೃಜತಿ ಸಂಹರತೇ ಚ॥ 13-39-34 (82401) ಯಥಾಽರ್ಣವಾದೂರ್ಮಿಮಾಲಾನಿಚ ಯಶ್ಚೋರ್ಧ್ವಮುತ್ತಿಷ್ಠತೇ ಸಂಹರತೇ ಚ। ಯಥಾ ಚಾಂತರಿಕ್ಷಾದಭ್ರಮಾಕಾಶಮುತ್ತಿಷ್ಠತಿ ಸ್ತನಿತಗರ್ಜಿತೋನ್ಮಿಶ್ರಂ ತದ್ವತ್ತತ್ರೈವ ಪ್ರಾಣಶತ್। ಏವಮವ್ಯಕ್ತೋ ಗುಣಾನ್ಸೃಜತಿ ಸಂಹರತಿ ಚ॥ 13-39-35 (82402) ಯಥಾ ಕೂರ್ಮೋಽಂಗಾನಿ ಕಾಮಾತ್ಪ್ರಸಾರಯತೇ ಪುನಶ್ಚ ಪ್ರವೇಶಯತಿ ಏವಮವ್ಯಕ್ತೋ ಭಗವಾನ್ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಕಾಶಯತಿ ಪ್ರವೇಶಯತೇ ಚ॥ 13-39-36 (82403) ಏವಂ ಚೇತನಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ಪಂಚವಿಂಶಃ ಶುಚಿಸ್ತೇನಾಧಿಷ್ಠಿತಾ ಪ್ರಕೃತಿಶ್ಚೇತಯತಿ ನಿತ್ಯಂ ಸಹಧರ್ಮಾ ಚ। ಭಗವತೋಽವ್ಯಕ್ತಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾವತೋಕ್ರಿಯಾವತಶ್ಚ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಕ್ರಿಯಾವಾನಜರಾಮರಃ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞೋ ನಾರಾಯಣಾಖ್ಯಃ ಪುರುಷಃ॥ 13-39-37 (82404) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-39-38x (6840) ಇತ್ಯೇತನ್ನಾರದಾಯೋಕ್ತಂ ಕುಮಾರೇಣ ಚ ಧೀಮತಾ। ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ದ್ವಿಜೋ ರಾಜನ್ಸರ್ವಯಜ್ಞಫಲಂ ಲಭೇತ್॥' ॥ 13-39-38 (82405) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 39 ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠರ ಉವಾಚ। ಆತ್ಮನ್ಯಗ್ನೌ ಸಮಾಧ್ನಾಯ ಯ ಏತೇ ಕುರುನಂದನ। ದ್ವಿಜಾತಯೋ ವ್ರತೋಪೇತಾ ಜಪಯಜ್ಞಪರಾಯಣಾಃ॥ 13-40-1 (82406) ಯಜಂತ್ಯಾರಂಭಯಜ್ಞೈಶ್ಚ ಮಾನಸಂ ಯಜ್ಞಮಾಸ್ಥಿತಾಃ। ಅಗ್ನಿಭ್ಯಶ್ಚ ಪರಂ ನಾಸ್ತಿ ಯೇಷಾಮೇಷೋಽವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ॥ 13-40-2 (82407) ತೇಷಾಂ ಗತಿರ್ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಕೀದೃಶೀ ಕಿಂಪರಾಶ್ಚ ತೇ। ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ವೇನ ತ್ವತ್ತಃ ಶ್ರೋತುಂ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-40-3 (82408) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-40-4x (6841) ಅತ್ರ ತೇ ವರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಇತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ವೈಕುಂಠಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಸುಪರ್ಣಸ್ಯ ಚ ಭಾರತ॥ 13-40-4 (82409) ಅಮೃತಸ್ಯ ಸಮುತ್ಪತ್ತೌ ದೇವಾನಾಮಸುರೈಃ ಸಹ। ಷಷ್ಟಿವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ದೈವಾಸುರಮವರ್ತತ। 13-40-5 (82410) ತತ್ರ ದೇವಾಸ್ತು ದೈತೇಯೈರ್ವಧ್ಯಂತೇ ಭೃಶದಾರುಣೈಃ। ತ್ರಾತಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಂತಿ ವಧ್ಯಮಾನಾ ಮಹಾಸುರೈಃ॥ 13-40-6 (82411) ಆರ್ತಾಸ್ತೇ ದೇವದೇವೇಶಂ ಪ್ರಪನ್ನಾಃ ಶರಣೈಷಿಣಃ। ಪಿತಾಮಹಂ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞಂ ವಧ್ಯಮಾನಾಃ ಸುರೇತರೈಃ॥ 13-40-7 (82412) ತಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ದೇವತಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಂಭ್ರಾಂತೇಂದ್ರಿಯಮಾನಸಃ। ವೈಕುಂಠಂ ಶರಣಂ ದೇವಂ ಪ್ರತಿಪೇದೇ ಚ ತೈಃ ಸಹ॥ 13-40-8 (82413) ತತಃ ಸ ದೇವೈಃ ಸಹಿತಃ ಪದ್ಮಯೋನಿರ್ನರೇಶ್ವರ। ತುಷ್ಟಾವ ಪ್ರಾಂಜಲಿರ್ಭೂತ್ವಾ ನಾರಾಯಣಮನಾಮಯಂ॥ 13-40-9 (82414) ತ್ವದ್ರೂಪಚಿಂತನಾನ್ನಾಂನಾಂ ಸ್ಮರಣಾದರ್ಚನಾದಪಿ। ತಪೋಯೋಗಾದಿಭಿಶ್ಚೈವ ಶ್ರೇಯೋ ಯಾಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-40-10 (82415) ಭಕ್ತವತ್ಸಲ ಪದ್ಮಾಕ್ಷ ಪರಮೇಶ್ವರ ಪಾಪಹನ್। ಪರಮಾತ್ಮಾಽವಿಕಾರಾದ್ಯ ನಾರಾಯಣ ನಮೋಂಸ್ತು ತೇ॥ 13-40-11 (82416) ನಮಸ್ತೇ ಸರ್ವಲೋಕಾದೇ ಸರ್ವಾತ್ಮಾಮಿತವಿಕ್ರಮ। ಸರ್ವಭೂತಭವಿಷ್ಯೇಶ ಸರ್ವಭೂತಮಹೇಶ್ವರ 13-40-12 (82417) ದೇವಾನಾಮಪಿ ದೇವಸ್ತ್ವಂ ಸರ್ವವಿದ್ಯಾಪರಾಯಣಃ। ಜಗದ್ವೀಜಸಮಾಹಾರ ಜಗತಃ ಪರಮೋ ಹ್ಯಸಿ॥ 13-40-13 (82418) ತ್ರಾಯಸ್ವ ದೇವತಾ ವೀರ ದಾನವಾದ್ಯೈಃ ಸುಪೀಡಿತಾಃ। ಲೋಕಾಂಶ್ಚ ಲೋಕಪಾಲಾಂಶ್ಚ ಋಷೀಂಶ್ಚ ಜಯತಾಂವರ॥ 13-40-14 (82419) ವೇದಾಃ ಸಾಂಗೋಪನಿಷದಃ ಸರಹಸ್ಯಾಃ ಸಸಂಗ್ರಹಾಃ। ಸೋಂಕಾರಾಃ ಸವಷಟ್ಕಾರಾಃ ಪ್ರಾಹುಸ್ತ್ವಾಂ ಯಜ್ಞಮುತ್ತಮಂ॥ 13-40-15 (82420) ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಪವಿತ್ರಂ ಚ ಮಂಗಲಾನಾಂ ಚ ಮಂಗಲಂ। ತಪಸ್ವಿನಾಂ ತಪಶ್ಚೈವ ದೈವತಂ ದೇವತಾಸ್ವಪಿ॥ 13-40-16 (82421) ಏವಮಾದಿಪುರಸ್ಕಾರೈರ್ಋಕ್ಸಾಮಯಜುಷಾಂ ಗಣೈಃ। ವೈಕುಂಠಂ ತುಷ್ಟುವುರ್ದೇವಾಃ ಸರ್ವೇ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಭಿಃ ಸಹ॥ 13-40-17 (82422) ತತೋಽಂತರಿಕ್ಷೇ ವಾಗಾಸೀನ್ಮೇಘಗಂಭೀರನಿಸ್ವನಾ। ಜೇಷ್ಯಧ್ವಂ ದಾನವಾನ್ಯೂಯಂ ಮಯೈವ ಸಹ ಸಂಗರೇ॥ 13-40-18 (82423) ತತೋ ದೇವಗಣಾನಾಂ ಚ ದಾನವಾನಾಂ ಚ ಯುಧ್ಯತಾಂ। ಪ್ರಾದುರಾಸೀನ್ಮಹಾತೇಜಾಃ ಶಾರ್ಂಗಚಕ್ರಗದಾಧರಃ॥ 13-40-19 (82424) ಸುಪರ್ಣಪೃಷ್ಠಮಾಸ್ಥಾಯ ತೇಜಸಾ ಪ್ರದಹನ್ನಿವ। ವ್ಯಧಮದ್ದಾನವಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಬಾಹುದ್ರವಿಣತೇಜಸಾ॥ 13-40-20 (82425) ತಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಸಮರೇ ದೈತ್ಯದಾನವಪುಂಗವಾಃ। ವ್ಯನಶ್ಯಂತ ಮಹಾರಾಜ ಪತಂಗಾ ಇವ ಪಾವಕಂ॥ 13-40-21 (82426) ಸ ವಿಜಿತ್ಯಾಸುರಾನ್ಸರ್ವಾಂದಾನವಾಂಶ್ಚ ಮಹಾಮತಿಃ। ಪಶ್ಯತಾಮೇವ ದೇವಾನಾಂ ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-40-22 (82427) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾಂತರ್ಹಿತಂ ದೇವಾ ವಿಷ್ಣುಂ ದೇವಾಮಿತದ್ಯುತಿಂ। ವಿಸ್ಮಯೋತ್ಫುಲ್ಲನಯನಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಮಿದಮಬ್ರುವನ್॥ 13-40-23 (82428) ಭಗವನ್ಸರ್ವಲೋಕೇಶ ಸರ್ವಲೋಕಪಿತಾಮಹ। ಇದಮತ್ಯದ್ಭುತಂ ವೃತ್ತಂ ತನ್ನಃ ಶಂಸಿತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-40-24 (82429) ದೈವಾಸುರೇಽಸ್ಮಿನ್ಸಂಗ್ರಾಮೇ ತ್ರಾತಾ ಯೇನ ವಯಂ ವಿಭೋ। ಏತದ್ವಿಜ್ಞಾತುಮಿಚ್ಛಾಮಃ ಕುತೋಸೌ ಕಶ್ಚ ತತ್ವತಃ॥ 13-40-25 (82430) ಕೋಽಯಮಸ್ಮಾನ್ಪರಿತ್ರಾಯ ತೂಷ್ಣೀಮೇವ ಯಥಾಗತಂ। ಪ್ರತಿಪ್ರಯಾತೋ ದಿವ್ಯಾತ್ಮಾ ತಂ ನಃ ಶಂಸಿತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-40-26 (82431) ಏವಮುಕ್ತಃ ಸುರೈಃ ಸರ್ವೈರ್ವಚನಂ ವಚನಾರ್ಥವಿತ್। ಉವಾಚ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ಯ ಪೂರ್ವರೂಪಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಭೋ॥ 13-40-27 (82432) ಬ್ರಹ್ಮೋವಾಚ। 13-40-28x (6842) ನ ಹ್ಯೇನಂ ವೇದ ತತ್ವೇನ ಭುವನಂ ಭುವನೇಶ್ವರಂ। ಸಂಖ್ಯಾತುಂ ನೈವ ಚಾತ್ಮಾನಂ ನಿರ್ಗುಣಂ ಗುಣಿನಾಂ ವರಂ॥ 13-40-28 (82433) ಅತ್ರ ತೇ ವರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಇತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಸುಪರ್ಣಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಮೃಷೀಣಾಂ ಚಾಪಿ ದೇವತಾಃ॥ 13-40-29 (82434) ಪುರಾ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯಶ್ಚೈವ ಸಿದ್ದಾಶ್ಚ ಭುವನೇಶ್ವರಂ। ಆಶ್ರಿತ್ಯ ಹಿಮವತ್ಪೃಷ್ಠೇ ಚಕ್ರಿರೇ ವಿವಿಧಾಃ ಕಥಾಃ॥ 13-40-30 (82435) ತೇಷಾಂ ಕಥಯತಾಂ ತತ್ರ ಕಥಾಂತೇ ಪತತಾಂ ವರಃ। ಪ್ರಾದುರಾಸೀನ್ಮಹಾತೇಜಾ ವಾಹಶ್ಚಕ್ರಗದಾಭೃತಃ॥ 13-40-31 (82436) ಸ ತಾನೃಷೀನ್ಸಮಾಸಾದ್ಯ ವಿನಯಾವನತಾನನಃ। ಅವತೀರ್ಯ ಮಹಾವೀರ್ಯಸ್ತಾನೃಷೀನಭಿಜಗ್ಮಿವಾನ್॥ 13-40-32 (82437) ಅಭ್ಯರ್ಚಿತಃ ಸ ಋಷಿಭಿಃ ಸ್ವಾಗತೇನ ಮಹಾಬಲಃ। ಉಪಾವಿಶತ ತೇಜಸ್ವೀ ಭೂಮೌ ವೇಗವತಾಂ ವರಃ॥ 13-40-33 (82438) ತಮಾಸೀನಂ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ವೈನತೇಯಂ ಮಹಾದ್ಯುತಿಂ। ಋಷಯಃ ಪರಿಪಪ್ರಚ್ಛುರ್ಮಹಾತ್ಮಾನಸ್ತಪಸ್ವಿನಃ॥ 13-40-34 (82439) ಕೌತೂಹಲಂ ವೈನತೇಯ ಪರಂ ನೋ ಹೃದಿ ವರ್ತತೇ। ತಸ್ಯ ನಾನ್ಯೋಸ್ತಿ ವಕ್ತೇಹ ತ್ವಾಮೃತೇ ಪನ್ನಗಾಶನ॥ 13-40-35 (82440) ತದಾಖ್ಯಾತಮಿಹೇಚ್ಛಾಮೋ ಭವತಾ ಪ್ರಶ್ನಮುತ್ತಮಂ। ಏವಮುಕ್ತಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಪ್ರಾಂಜಲಿರ್ವಿನತಾಸುತಃ॥ 13-40-36 (82441) ಧನ್ಯೋಸ್ಂಯನುಗೃಹೀತೋಸ್ಮಿ ಯನ್ಮಾಂ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸತ್ತಮಾಃ। ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ ಪ್ರಷ್ಟುಮಿಚ್ಛಂತಿ ಪ್ರೀತಿಮಂತೋಽನಸೂಯಕಾಃ॥ 13-40-37 (82442) ಕಿಂ ಮಯಾ ಬ್ರೂತ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಕಾರ್ಯಂ ಚ ವದತಾಂ ವರಾಃ। ಯೂಯಂ ಹಿ ಮಾಂ ಯಥಾಯುಕ್ತಂ ಸರ್ವಂ ವೈ ಪ್ರಷ್ಟುಮರ್ಹಥ॥ 13-40-38 (82443) ನಮಸ್ಕೃತ್ವಾ ಹ್ಯನಂತಾಯ ತತಸ್ತ ಋಷಿಸತ್ತಮಾಃ। ಪ್ರಷ್ಟುಂ ಪ್ರಚಕ್ರಮುಸ್ತತ್ರ ವೈನತೇಯಂ ಮಹಾಬಲಂ॥ 13-40-39 (82444) ದೇವದೇವಂ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ನಾರಾಯಣಮನಾಮಯಂ। ಭವಾನುಪಾಸ್ತೇ ವರದಂ ಕುತೋಽಸೌ ಕಶ್ಚ ತತ್ವತಃ॥ 13-40-40 (82445) ಪ್ರಕೃತಿರ್ವಿಕೃತಿರ್ವಾಽಸ್ಯ ಕೀದೃಶೀ ಕ್ವನು ಸಂಸ್ಥಿತಿಃ। ಏತದ್ಭವಂತಂ ಪೃಚ್ಛಾಮೋ ದೇವೋಽಯಂ ಕ್ವ ಕೃತಾಲಯಃ॥ 13-40-41 (82446) ಏಥ ಭಕ್ತಪ್ರಿಯೋ ದೇವಃ ಪ್ರಿಯಭಕ್ತಸ್ತಥೈವ ಚ। ತ್ವಂ ಪ್ರಿಯಶ್ಚಾಸ್ಯ ಭಕ್ತಶ್ಚ ನಾನ್ಯಃ ಕಾಶ್ಯಪ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-40-42 (82447) ಮುಷ್ಣನ್ನಿವ ಮನಶ್ಚಕ್ಷೂಂಷ್ಯವಿಭಾವ್ಯತನುರ್ವಿಭುಃ। ಅನಾದಿಮಧ್ಯನಿಧನೋ ನ ವಿದ್ಮೈನಂ ಕುತೋ ಹ್ಯಸೌ॥ 13-40-43 (82448) ವೇದೇಷ್ವಪಿ ಚ ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ ಗೀಯತೇ ನ ಚ ವಿದ್ಮಹೇ। ತತ್ವತಸ್ತತ್ವಭೂತಾತ್ಮಾ ವಿಭುರ್ನಿತ್ಯಃ ಸನಾತನಃ॥ 13-40-44 (82449) ಪೃಥಿವೀ ವಾಯುರಾಕಾಶಮಾಪೋ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚ ಪಂಚಮಂ। ಗುಣಾಶ್ಚೈಷಾಂ ಯಥಾಸಂಖ್ಯಂ ಭಾವಾಭಾವೌ ತಥೈವ ಚ॥ 13-40-45 (82450) ತಮಃ ಸತ್ವಂ ರಜಶ್ಚೈವ ಭಾವಾಶ್ಚೈವ ತದಾತ್ಮಕಾಃ। ಮನೋ ಬುದ್ಧಿಶ್ಚ ತೇಜಶ್ಚ ಬುದ್ಧಿಗಂಯಾನಿ ತತ್ವತಃ। ಜಾಯಂತೇ ತಾತ ತಸ್ಮಾದ್ಧಿ ತಿಷ್ಠತೇ ತೇಷ್ವಸೌ ವಿಭುಃ॥ 13-40-46 (82451) ಸಂಚಿಂತ್ಯ ಬಹುಧಾ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ನಾಧ್ಯವಸ್ಯಾಮಹೇ ಪರಂ। ತಸ್ಯ ದೇವಸ್ಯ ತತ್ವೇನ ತನ್ನಃ ಶಂಸ ಯಥಾತಥಂ॥ 13-40-47 (82452) ಏತಮೇವ ಪರಂ ಪ್ರಶ್ನಂ ಕೌತೂಹಲಸಮನ್ವಿತಾಃ। ಏವಂ ಭವಂತಂ ಪೃಚ್ಛಾಮಸ್ತನ್ನಃ ಶಂಸಿತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-40-48 (82453) ಸುಪರ್ಣ ಉವಾಚ। 13-40-49x (6843) ಸ್ಥೂಲತೋ ಯಸ್ತು ಭಗವಾಂಸ್ತೇನೈವ ಸ್ವೇನ ಹೇತುನಾ। ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸ್ಯ ತು ರಕ್ಷಾರ್ಥಂ ದೃಶ್ಯತೇ ರೂಪಮಾಸ್ಥಿತಃ॥ 13-40-49 (82454) ಮಯಾ ತು ಮಹದಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಪುರಾ ದೃಷ್ಟಂ ಸನಾತನೇ। ದೇವೇ ಶ್ರೀವತ್ಸನಿಲಯೇ ತಚ್ಛೃಣುಧ್ವಮಶೇಷತಃ॥ 13-40-50 (82455) ನ ಸ್ಮ ಶಕ್ಯೋ ಮಯಾ ವೇತ್ತುಂ ನ ಭವದ್ಭಿಃ ಕಥಂಚನ। ಯಥಾ ಮಾಂ ಪ್ರಾಹ ಭಗವಾಂಸ್ತಥಾ ತಚ್ಛ್ರುಯತಾಂ ಮಮ॥ 13-40-51 (82456) ಮಯಾಽಮೃತಂ ದೇವತಾನಾಂ ಮಿಷತಾಮೃಷಿಸತ್ತಮಾಃ। ಹೃತಂ ವಿಪಾಟ್ಯ ತಂ ಯಂತ್ರಂ ವಿದ್ರಾವ್ಯಾಮೃತರಕ್ಷಿಣಃ॥ 13-40-52 (82457) ದೇವತಾ ವಿಮುಖೀಕೃತ್ಯ ಸೇಂದ್ರಾಃ ಸಮರುತೋ ಮೃಧೇ। ಉನ್ಮಥ್ಯಾಶು ಗಿರೀಂಶ್ಚೈವ ವಿಕ್ಷೋಭ್ಯ ಚ ಮಹೋದಧಿಂ॥ 13-40-53 (82458) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಮ ವಿಕ್ರಾಂತಂ ವಾಗುವಾಚಾಶರೀರಿಣೀ। ಪ್ರೀತೋಸ್ಮಿ ತೇ ವೈನತೇಯ ಕರ್ಮಣಾಽನೇನ ಸುವ್ರತ। ಅವೃಥಾ ತೇಽಸ್ತು ಮದ್ವಾಕ್ಯಂ ಬ್ರೂಹಿ ಕಿಂ ಕರವಾಣಿ ತೇ॥ 13-40-54 (82459) ತಾಮೇವಂವಾದಿನೀಂ ವಾಚಮಹಂ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತವಾಂಸ್ತದಾ। ಜ್ಞಾತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಕಸ್ತ್ವಂ ಹಿ ತತೋ ಮೇ ದಾಸ್ಯಸೇ ವರಂ। ಪ್ರಕೃತಿರ್ವಿಕೃತಿರ್ವಾ ತ್ವಂ ದೇವೋ ವಾ ದಾನವೋಪಿ ವಾ॥ 13-40-55 (82460) ತತೋ ಜಲದಗಂಭೀರಂ ಪ್ರಹಸ್ಯ ವದತಾಂವರಃ। ಉಂವಾಚ ವರದಃ ಪ್ರೀತಃ ಕಾಲೇ ತ್ವಂ ಮಾಽಭಿವೇತ್ಸ್ಯಸಿ॥ 13-40-56 (82461) ವಾಹನಂ ಭವ ಮೇ ಸಾಧೋ ವರಂ ದದ್ಮಿ ತವೋತ್ತಮಂ। ನ ತೇ ವೀರ್ಯೇಣ ಸದೃಶಃ ಕಶ್ಚಿಲ್ಲೋಕೇ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-40-57 (82462) ಪತಂಗ ಪತತಾಂಶ್ರೇಷ್ಠ ನ ದೇವೋ ನಾಪಿ ದಾನವಃ। ಮತ್ಸಖಿತ್ವಮನುಪ್ರಾಪ್ತೋ ದುರ್ಧರ್ಷಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-40-58 (82463) ತಮಬ್ರವಂ ದೇವದೇವಂ ಮಾಮೇವಂವಾದಿನಂ ಪರಂ। ಪ್ರಯತಃ ಪ್ರಾಂಜಲಿರ್ಭೂತ್ವಾ ಪ್ರಣಂಯ ಶಿರಸಾ ವಿಭುಂ॥ 13-40-59 (82464) ಏವಮೇತನ್ಮಹಾಬಾಹೋ ಸರ್ವಮೇತದ್ಭವಿಷ್ಯತಿ। ವಾಹನಂ ತೇ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಥಾ ವದತಿ ಮಾಂ ಭವಾನ್॥ 13-40-60 (82465) ಮಮ ಚಾಪಿ ಮಹಾಬುದ್ಧೇ ನಿಶ್ಚಯಂ ಶ್ರೂಯತಾಮಿತಿ। ಧ್ವಜಸ್ತೇಽಹಂ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ರಥಸ್ಥಸ್ಯ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-40-61 (82466) ತಥಾಸ್ತ್ವಿತಿ ಸ ಮಾಮುಕ್ತ್ವಾ ಭೂಯಃ ಪ್ರಾಹ ಮಹಾಮನಾಃ। ನ ತೇ ಗತಿವಿಘಾತೋಽದ್ಯ ಭವಿಷ್ಯತ್ಯಮೃತಂ ವಿನಾ॥ 13-40-62 (82467) ಏವಂ ಕೃತ್ವಾ ತು ಸಮಯಂ ದೇವದೇವಃ ಸನಾತನಃ। ಮಾಮುಕ್ತ್ವಾ ಸಾಧಯಸ್ವೇತಿ ಯಥಾಽಭಿಪ್ರಾಯತೋ ಗತಃ॥ 13-40-63 (82468) ತತೋಽಹಂ ಕೃತಸಂವಾದೋ ಯೇನ ಕೇನಾಪಿ ಸತ್ತಮಾಃ। ಕೌತೂಹಲಸಮಾವಿಷ್ಟಃ ಪಿತರಂ ಕಶ್ಯಪಂ ಗತಃ॥ 13-40-64 (82469) ಸೋಹಂ ಪಿತರಮಾಸಾದ್ಯ ಪ್ರಣಿಪತ್ಯಾಭಿವಾದ್ಯ ಚ। ಸರ್ವಮೇತದ್ಯಥಾತಥ್ಯಮುಕ್ತವಾನ್ಪಿತುರಂತಿಕೇ॥ 13-40-65 (82470) ಶ್ರುತ್ವಾ ತು ಭಗವಾನ್ಮಹ್ಯಂ ಧ್ಯಾನಮೇವಾನ್ವಪದ್ಯತ। ಸ ಮುಹೂರ್ತಮಿವ ಧ್ಯಾತ್ವಾ ಮಾಮಾಹ ವದತಾಂ ವರಃ॥ 13-40-66 (82471) ಧನ್ಯೋಸ್ಯನುಗೃಹೀತಶ್ಚ ಯತ್ತ್ವಂ ತೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಸಂವಾದಂ ಕೃತವಾಂಸ್ತಾತ ಗುಹ್ಯೇನ ಪರಮಾತ್ಮನಾ॥ 13-40-67 (82472) ಸ್ಥೂಲದೃಶ್ಯಃ ಸ ಭಗವಾಂಸ್ತೇನ ತೇನೈವ ಹೇತುನಾ। ದೃಶ್ಯತೇಽವ್ಯಕ್ತರೂಪಸ್ಥಃ ಪ್ರಧಾನಪ್ರಭವಾಪ್ಯಯಃ॥ 13-40-68 (82473) ಮಯಾ ಹಿ ಸ ಮಹಾತೇಜಾ ನಾನ್ಯಯೋಗಸಮಾಧಿನಾ। ತಪಸೋಗ್ರೇಣ ತೇಜಸ್ವೀ ತೋಷಿತಸ್ತಪಸಾಂನಿಧಿಃ॥ 13-40-69 (82474) ತತೋ ಮೇ ದರ್ಶಯಾಮಾಸ ತೋಷಯನ್ನಿವ ಪುತ್ರಕ। ಶ್ವೇತಪೀತಾರುಣನಿಭಃ ಕದ್ರೂಕಪಿಲಪಿಂಗಲಃ॥ 13-40-70 (82475) ರಕ್ತನೀಲಾಸಿತನಿಭಃ ಸಹಸ್ರೋದರಪಾಣಿಮಾನ್। ದ್ವಿಸಾಹಸ್ರಮಹಾವಕ್ತ್ರ ಏಕಾಕ್ಷಃ ಶತಲೋಚನಃ॥ 13-40-71 (82476) ಅನಿಷ್ಪಂದಾ ನಿರಾಹಾರಾಃ ಸಮಾನಾಃ ಸೂರ್ಯತೇಜಸಾ। ತಮುಪಾಸಂತಿ ಪರಮಂ ಗುಹ್ಯಮಕ್ಷರಮವ್ಯಯಂ॥ 13-40-72 (82477) ಸಮಾಸಾದ್ಯ ತು ತಂ ವಿಶ್ವಮಹಂ ಮೂರ್ಧ್ನಾ ಪ್ರಣಂಯ ಚ। ಋಗ್ಯಜುಃಸಾಮಭಿಃ ಸ್ತುತ್ವಾ ಶರಣ್ಯಂ ಶರಣಂ ಗತಃ॥ 13-40-73 (82478) ಮಹಾಮೇಘೌಘಧೀರೇಣ ಸ್ವರೇಣ ಜಯತಾಂವರಃ। ಆಭಾಷ್ಯ ಪುತ್ರಪುತ್ರೇತಿ ಇದಮಾಹ ಧೃತಂ ವಚಃ॥ 13-40-74 (82479) ತ್ವಯಾಽಭ್ಯುದಯಕಾಮೇನ ತಪಶ್ಚೀರ್ಣಂ ಮಹಾಮುನೇ। ಅಮುಕ್ತಸ್ತ್ವಂ ಸಮಾಸಂಗೈರವಿಮುಕ್ತೋಽದ್ಯ ಪಶ್ಯಸಿ॥ 13-40-75 (82480) ಯದಾ ಸಂಗೈರ್ವಿಮುಕ್ತಶ್ಚ ಗತಮೋಹೋ ಗತಸ್ಪೃಹಃ। ಭವಿಷ್ಯಸಿ ಸದಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಮಾಮನುಧ್ಯಾಸ್ಯಸೇ ದ್ವಿಜ॥ 13-40-76 (82481) ಐಕಾಂತಿಕೀಂ ಮತಿಂ ಕೃತ್ವಾ ಮದ್ಭಕ್ತೋ ಮತ್ಪರಾಯಣಃ। ಜ್ಞಾಸ್ಯಸೇ ಮಾಂ ತತೋ ಬ್ರಹ್ಮನ್ವೀತಮೋಹಶ್ಚ ತತ್ವತಃ॥ 13-40-77 (82482) ತೇನ ತ್ವಂ ಕೃತಸಂವಾದಃ ಸ್ವತಃ ಸರ್ವಹಿತೈಷಿಣಾ। ವಿಶ್ವರೂಪೇಣ ದೇವೇನ ಪುರುಷೇಣ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ತಮೇವಾರಾಧಯ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ತಮಾರಾಧ್ಯ ನ ಸೀದಸಿ॥ 13-40-78 (82483) ಸೋಹಮೇವಂ ಭಗವತಾ ಪಿತ್ರಾ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸತ್ತಮಾಃ। ಅನುನೀತೋ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಸ್ವಮೇವ ಭವನಂ ಗತಃ॥' ॥ 13-40-79 (82484) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 40 ॥

`ಸುಪರ್ಣ ಉವಾಚ। ಸೋಽಹಮಾಮಂತ್ರ್ಯ ಪಿತರಂ ತದ್ಭಾವಗತಮಾನಸಃ। ಸ್ವಮೇವಾಲಯಮಾಸಾದ್ಯ ತಮೇವಾರ್ಥಮಚಿಂತಯಂ॥ 13-41-1 (82485) ತದ್ಭಾವಗತಭಾವಾತ್ಮಾ ತದ್ಭೂತಗತಮಾನಸಃ। ಗೋವಿಂದಂ ಚಿಂತಯನ್ನಾಸೇ ಶಾಶ್ವತಂ ಪರಮವ್ಯಯಂ॥ 13-41-2 (82486) ಧೃತಂ ಬಭೂವ ಹೃದಯಂ ನಾರಾಯಣದಿದೃಕ್ಷಯಾ। ಸೋಹಂ ವೇಗಂ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ಮನೋಮಾರುತವೇಗವಾನ್। ರಂಯಾಂ ವಿಶಾಲಾಂ ಬದರೀಂ ಗತೋ ನಾರಾಯಣಾಶ್ರಮಂ॥ 13-41-3 (82487) ತತಸ್ತತ್ರ ಹರಿಂ ಜಗತಃ ಪ್ರಭವಂ ವಿಭುಂ। ಗೋವಿಂದಂ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷಂ ಪ್ರಣತಃ ಶಿರಸಾ ಹರಿಂ। ಋಗ್ಯಜುಸ್ಸಾಮಭಿಶ್ಚೈನಂ ತುಷ್ಟಾವ ಪರಯಾ ಮುದಾ॥ 13-41-4 (82488) ಅಥಾಪಶ್ಯಂ ಸುವಿಪುಲಮಶ್ವತ್ಥಂ ದೇವಸಂಶ್ರಯಂ॥ 13-41-5 (82489) ಚತುರ್ದ್ವಿಗುಣಪೀನಾಂಸಃ ಶಂಕಚಕ್ರಗದಾಧರಃ। ಪ್ರಾದುರ್ಬಭೂವ ಪುರುಷಃ ಪೀತವಾಸಾಃ ಸನಾತನಃ। ಮಧ್ಯಾಹ್ನಾರ್ಕಪ್ರತೀಕಾಶಸ್ತೇಜಸಾ ಭಾಸಯಂದಿಶಃ॥ 13-41-6 (82490) ಸಂಸ್ತುತಃ ಸಂವಿದಂ ಕೃತ್ವಾ ವ್ರಜೇತಿ ಶ್ರೇಯಸೇ ರತಃ। ಪ್ರಾಗುದೀಚೀಂ ದಿಶಂ ದೇವಃ ಪ್ರತಸ್ಥೇ ಪುರುಷೋತ್ತಮಃ। ದಿಶಶ್ಚ ವಿದಿಶಶ್ಚೈವ ಭಾಸಯನ್ಸ್ವೇನ ತೇಜಸಾ॥ 13-41-7 (82491) ತಮಹಂ ಪುರುಷಂ ದಿವ್ಯಂ ವ್ರಜಂತಮಮಿತೌಜಸಂ। ಅನುವವ್ರಾಜ ವೇಗೇನ ಶನೈರ್ಗಚ್ಛಂತಮವ್ಯಯಂ॥ 13-41-8 (82492) ಯೋಜನಾನಾಂ ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಷಷ್ಟಿಮಷ್ಟೌ ತಥಾ ಶತಂ। ತಥಾ ಶತಸಹಸ್ರಂ ಚ ಶತಂ ದ್ವಿಗುಣಮೇವ ಚ॥ 13-41-9 (82493) ಸ ಗತ್ವಾ ದೀರ್ಗಮಧ್ವಾನಮಪಶ್ಯಮಹಮದ್ಭುತಂ। ಮಹಾಂತಂ ಪಾವಕಂ ದೀಪ್ತಮರ್ಚಿಷ್ಮಂತಮನಿಂಧನಂ॥ 13-41-10 (82494) ಶತಯೋಜನವಿಸ್ತೀರ್ಣಂ ತಸ್ಮಾದ್ದ್ವಿಗುಣಮಾಯತಂ। ವಿವೇಶ ಸ ಮಹಾಯೋಗೀ ಪಾವಕಂ ಪಾವಕದ್ಯುತಿಃ॥ 13-41-11 (82495) ತತ್ರ ಶಂಭುಸ್ತಪಸ್ತೇಪೇ ಮಹಾದೇವಃ ಸಹೋಮಯಾ। ಸ ತೇನ ಸಂವಿದಂ ಕೃತ್ವಾ ಪಾವಕಂ ಸಮತಿಕ್ರಮತ್॥ 13-41-12 (82496) ಶ್ರಮಾಭಿಭೂತೇನ ಮಯಾ ಕಥಂಚಿದನುಗಂಯತೇ॥ 13-41-13 (82497) ಗತ್ವಾ ಸ ದೀರ್ಘಮಧ್ವಾನಂ ಭಾಸ್ಕರೇಣಾವಭಾಸಿತಂ। ಅಭಾಸ್ಕರಮಮರ್ಯಾದಂ ವಿವೇಶ ಸುಮಹತ್ತಮಃ॥ 13-41-14 (82498) ಅಥ ದೃಷ್ಟಿಃ ಪ್ರತಿಹತಾ ಮಮ ತತ್ರ ಬಭೂವ ಹ। ಯಥಾಸ್ವಭಾವಂ ಭೂತಾತ್ಮಾ ವಿವೇಶ ಸ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ॥ 13-41-15 (82499) ತತೋಽಹಮಭವಂ ಮೂಢೋ ಜಡಾಂಧಬಧಿರೋಪಮಃ। ದಿಶಶ್ಚ ವಿದಿಶಶ್ಚೈವ ನ ವಿಜಜ್ಞೇ ತಮೋವೃತಃ॥ 13-41-16 (82500) ಅವಿಜಾನನ್ನಹಂ ಕಿಂಚಿತ್ತಸ್ಮಿಂಸ್ತಮಸಿ ಸಂವೃತೇ। ಸಸಂಭ್ರಾಂತೇನ ಮನಸಾ ವ್ಯಥಾಂ ಪರಮಿಕಾಂ ಗತಃ॥ 13-41-17 (82501) ಸೋಽಹಂ ಪ್ರಪನ್ನಃ ಶರಣಂ ದೇವದೇವಂ ಸನಾತನಂ। ಪ್ರಾಂಚಲಿರ್ಮನಸಾ ಭೂತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಮೇತತ್ತದೋಕ್ತವಾನ್॥ 13-41-18 (82502) ಭಗವನ್ಭೂತಭವ್ಯೇಶ ಭವದ್ಭೂತಕೃದವ್ಯಯ। ಶರಣಂ ಸಂಪ್ರಪನ್ನಂ ಮಾಂ ತ್ರಾತುಮರ್ಹಸ್ಯರಿಂದಮ॥ 13-41-19 (82503) ಅಹಂ ತು ತತ್ತ್ವಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಕೋಸಿ ಕಸ್ಯಾಸಿ ಕುತ್ರ ವಾ। ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಃ ಪದವೀಂ ದೇವ ಸ ಮಾಂ ಸಂತ್ರಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-41-20 (82504) ಆವಿರ್ಭೂತಃ ಪುರಾಣಾತ್ಮಾ ಮಾಮೇಹೀತಿ ಸನಾತನಃ। ತತೋಪರಾಂತತೋ ದೇವೋ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಗತಿರಾತ್ಮವಾನ್। ಮೋಹಯಾಮಾಸ ಮಾಂ ತತ್ರ ದುರ್ವಿಭಾವ್ಯವಪುರ್ವಿಭುಃ॥ 13-41-21 (82505) ಸ್ವಭಾವಮಾತ್ಮನಸ್ತತ್ರ ದರ್ಶಯನ್ಸ್ವಯಮಾತ್ಮನಾ। ಶ್ರಮಂ ಮೇ ಜನಯಾಮಾಸ ಭಯಂ ಚಾಭಯದಃ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-41-22 (82506) ಖಿನ್ನ ಇತ್ಯೇವ ಮಾಂ ಮತ್ವಾ ಭಗವಾನವ್ಯಯೋಽಚ್ಯುತಃ। ಶಬ್ದೇನಾಶ್ವಾಸಯಾಮಾಸ ಜಗಾಹೇ ಚ ತಮೋ ಮಹತ್॥ 13-41-23 (82507) ಅಹಂ ತಮೇವಾನುಗತಃ ಶ್ರಮಾಲಸಪದಶ್ಚರನ್। ಮನಸಾ ದೇವದೇವೇಶಂ ಧ್ಯಾತುಂ ಸಮುಪಚಕ್ರಮೇ॥ 13-41-24 (82508) ತಥಾಗತಂ ತು ಮಾಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಭಗವಾನಮಿತದ್ಯುತಿಃ। ತಮಃ ಪ್ರಣಾಶಯಾಮಾಸ ಮಮಾನುಗ್ರಹಕಾಂಕ್ಷಯಾ॥ 13-41-25 (82509) ತತಃ ಪ್ರನಷ್ಟೇ ತಮಸಿ ತಮಹಂ ದೀಪ್ತತೇಜಸಂ। ಅಪಶ್ಯಂ ತೇಜಸಾ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಇವ ಭಾಸ್ಕರಂ॥ 13-41-26 (82510) ಸ್ವಯಂಪ್ರಭಾಂಶ್ಚ ಪುರುಷಾನ್ಸ್ತ್ರಿಯಶ್ಚ ಪರಮಾದ್ಭುತಾಃ। ಅಪಶ್ಯಮಹಮವ್ಯಗ್ರಸ್ತಸ್ಮಿಂದೇಶೇ ಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-41-27 (82511) ನ ತತ್ರ ದ್ಯೋತತೇ ಸೂರ್ಯೋ ನಕ್ಷತ್ರಾಣಿ ತಥೈವ ಚ। ನ ತತ್ರ ಚಂದ್ರಮಾ ಭಾತಿ ನ ವಾಯುರ್ವಾತಿ ಪಾಂಸುಲಃ॥ 13-41-28 (82512) ತತ್ರ ತೂರ್ಯಾಣ್ಯನೇಕಾನಿ ಗೀತಾನಿ ಮಧುರಾಣಿ ಚ। ಅದೃಶ್ಯಾನಿ ಮನೋಜ್ಞಾನಿ ಶ್ರೂಯಂತೇ ಸರ್ವತೋದಿಶಂ॥ 13-41-29 (82513) ಸ್ರವಂತಿ ವೈಡೂರ್ಯಲತಾಃ ಪದ್ಮೋತ್ಪಲಝಷಾಕುಲಾಃ। ಮುಕ್ತಾಸಿಕತವಪ್ರಾಶ್ಚ ಸರಿತೋ ನಿರ್ಮಲೋದಕಾಃ॥ 13-41-30 (82514) ಅಗತಿಸ್ತತ್ರ ದೇವಾನಾಮಸುರಾಣಾಂ ತಥೈವ ಚ। ಗಂಧರ್ವನಾಗಯಕ್ಷಾಣಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ತಥೈವ ಚ॥ 13-41-31 (82515) ಸ್ವಯಂಪ್ರಭಾಸ್ತತ್ರ ನರಾ ದೃಶ್ಯಂತೇಽದ್ಭುತದರ್ಶನಾಃ। ಯೇಷಾಂ ನ ದೇವತಾಸ್ತುಲ್ಯಾಃ ಪ್ರಭಾಭಿರ್ಭಾವಿತಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-41-32 (82516) ಸ ಚ ತಾನಪ್ಯತಿಕ್ರಂಯ ದೈವತೈರಪಿ ಪೂಜಿತಃ। ವಿವೇಶ ಜ್ವಲನಂ ದೀಪ್ತಮನಿಂಧನಮನೌಪಮಂ॥ 13-41-33 (82517) ಜ್ವಾಲಾಭಿರ್ಮಾಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟಂ ಚ ಜ್ವಲಂತಂ ಸರ್ವತೋದಿಶಂ। ದೈತ್ಯದಾನವರಕ್ಷೋಭಿರ್ದೈವತೈಶ್ಚಾಪಿ ದುಸ್ಸಹಂ॥ 13-41-34 (82518) ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಮಾಸಾದ್ಯ ತಮಗ್ನಿಮಹಮವ್ಯಯಂ। ಅವಿಷಹ್ಯತಮಂ ಮತ್ವಾ ಮನಸೇದಮಚಿಂತಯಂ॥ 13-41-35 (82519) ಮಯಾ ಹಿ ಸಮರೇಷ್ವಗ್ನಿರನೇಕೇಷು ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ಪ್ರವಿಷ್ಟಶ್ಚಾಪವಿದ್ಧಶ್ಚ ನ ಚ ಮಾಂ ದಗ್ಧವಾನ್ಕ್ವಚಿತ್॥ 13-41-36 (82520) ಅಯಂ ಚ ದುಸ್ಸಹಃ ಶಶ್ವತ್ತೇಜಸಾಽತಿಹುತಾಶನಃ। ಅತ್ಯಾದಿತ್ಯಪ್ರಕಾಶಾರ್ಚಿರನಲೋ ದೀಪ್ಯತೇ ಮಹಾನ್॥ 13-41-37 (82521) ಸ ತಥಾ ದಹ್ಯಮಾನೋಪಿ ತೇಜಸಾ ದೀಪ್ತವರ್ಚಸಾ। ಪ್ರಪನ್ನಃ ಶರಣಂ ದೇವಂ ಶಂಕಚಕ್ರಗದಾಧರಂ॥ 13-41-38 (82522) ಭಕ್ತಶ್ಚಾನುಗತಶ್ಚೇತಿ ತ್ರಾತುಮರ್ಹಸಿ ಮಾಂ ವಿಭೋ। ಯಥಾ ಮಾಂ ನ ದಹೇದಗ್ನಿಃ ಸದ್ಯೋ ದೇವ ತಥಾ ಕುರು॥ 13-41-39 (82523) ಏವಂ ವಿಲಪಮಾನಸ್ಯ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮೇ ವಚನಂ ಪ್ರಭುಃ। ಮಾ ಭೈರಿತಿ ವಚಃ ಪ್ರಾಹ ಮೇಘಗಂಬೀರನಿಸ್ವನಃ॥ 13-41-40 (82524) ಸ ಮಾಮಾಶ್ವಾಸ್ಯ ವಚನಂ ಪ್ರಾಹೇದಂ ಭಗವಾನ್ವಿಭುಃ। ಮಮ ತ್ವಂ ವಿದಿತಃ ಸೌಂಯ ಯಥಾವತ್ತತ್ವದರ್ಶನೇ॥ 13-41-41 (82525) ಜ್ಞಾಪಿತಶ್ಚಾಪಿ ಯತ್ಪಿತ್ರಾ ತಚ್ಚಾಪಿ ವಿದಿತಂ ಮಹತ್। ವೈನತೇಯ ಮಮಾಪ್ಯೇವಮಹಂ ವೇದ್ಯಃ ಕಥಂಚನ॥ 13-41-42 (82526) ಮಹದೇತತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಮೇ ನ ತೇ ವೇದ್ಯಂ ಕಥಂಚನ। ಮಾಂ ಹಿ ವಿಂದಂತಿ ವಿದ್ವಾಂಸೋ ಯೇ ಜ್ಞಾನೇ ಪರಿನಿಷ್ಠಿತಾಃ॥ ನಿರ್ಮಮಾ ನಿರಹಂಕಾರಾ ನಿರಾಶೀರ್ಬಂಧನಾಯುತಾಃ॥ 13-41-43 (82527) ಭವಾಂಸ್ತು ಸತತಂ ಭಕ್ತೋ ಮನ್ಮನಾಃ ಪಕ್ಷಿಸತ್ತಮ। ಸ್ಥೂಲಂಮಾಂ ವೇತ್ಸ್ಯಸೇ ತಸ್ಮಾಜ್ಜಗತಃ ಕಾರಣೇಸ್ಥಿತಂ'॥ ॥ 13-41-44 (82528) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 41 ॥

`ಸುಪರ್ಣ ಉವಾಚ। ಏವಂ ದತ್ತಾಭಯಸ್ತೇನ ತತೋಽಹಮೃಷಿಸತ್ತಮಾಃ। ನಷ್ಟಖೇದಶ್ರಮಭಯಃ ಕ್ಷಣೇನ ಹ್ಯಭವಂ ತದಾ॥ 13-42-1 (82529) ಸ ಶನೈರ್ಯಾತಿ ಭಗವಾನ್ಗತ್ಯಾ ಲಘುಪರಾಕ್ರಮಃ। ಅಹಂ ತು ಸುಮಹಾವೇಗಮಾಸ್ತಾಯಾನುವ್ರಜಾಮಿ ತಂ॥ 13-42-2 (82530) ಸ ಗತ್ವಾ ದೀರ್ಘಮಧ್ವಾನಮಾಕಾಶಮಮಿತಹ್ಯುತಿಃ। ಮನಸಾಽಪ್ಯಗಮಂ ದೇವಮಾಸಸಾದಾತ್ಮತತ್ವವಿತ್॥ 13-42-3 (82531) ಅಥ ದೇವಃ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಮನಸಃ ಸದೃಶಂ ಜವಂ। ಮೋಹಯಿತ್ವಾ ಚ ಮಾಂ ತತ್ರ ಕ್ಷಣೇನಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-42-4 (82532) ತತ್ರಾಂಬುಧರಧೀರೇಣ ಭೋಶಬ್ದೇನಾನುನಾದಿನಾ। ಅಯಂ ಭೋಽಹಮಿತಿ ಪ್ರಾಹ ವಾಕ್ಯಂ ವಾಕ್ಯವಿಶಾರದಃ॥ 13-42-5 (82533) ಶಬ್ದಾನುಸಾರೀ ತು ತತಸ್ತಂ ದೇಶಮಹಮಾವ್ರಜಂ। ತತ್ರಾಪಶ್ಯಂ ತತಶ್ಚಾಹಂ ಶ್ರೀಮದ್ಧಂಸಯುತಂ ಸರಃ॥ 13-42-6 (82534) ಸ ತತ್ಸರಃ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಭಗವಾನಾತ್ಮವಿತ್ತಮಃ। ಭೋಶಬ್ದಪ್ರತಿಸೃಷ್ಟೇನ ಸ್ವರೇಣ ಪ್ರತಿವಾದಿನಾ॥ 13-42-7 (82535) ವಿವೇಶ ದೇವಃ ಸ್ವಾಂ ಯೋನಿಂ ಮಾಮಿದಂ ಚಾಭ್ಯಭಾಷತ। ವಿಶಸ್ವ ಸಲಿಲಂ ಸೌಂಯ ಸುಖಮತ್ರ ವಸಾಮಹೇ॥ 13-42-8 (82536) ತತಶ್ಚ ಪ್ರಾವಿಶಂ ತತ್ರ ಸಹ ತೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ದೃಷ್ಟವಾನದ್ಭುತತರಂ ತಸ್ಮಿನ್ಸರಸಿ ಭಾಸ್ವತಾಂ॥ 13-42-9 (82537) ಅಗ್ನೀನಾಮಪ್ರಣೀತಾನಾಮಿದ್ಧಾನಾಮಿಂಧನೈರ್ವಿನಾ। ದೀಪ್ತಾನಾಮಾಜ್ಯಸಿಕ್ತಾನಾಂ ಸ್ಯಾನೇಷ್ವರ್ಚಿಷ್ಮತಾಂ ಸದಾ॥ 13-42-10 (82538) ದೀಪ್ತಿಸ್ತೇಷಾಮನಾಜ್ಯಾನಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಜ್ಯಾನಾಮಿವಾಭವತ್। ಅನಿದ್ಧಾನಾಮಿವ ಸತಾಮಿದ್ಧಾನಾಮಿವ ಭಾಸ್ವತಾಂ॥ 13-42-11 (82539) ಅಥಾಹಂ ವರದಂ ದೇವಂ ನಾಪಶ್ಯಂ ತತ್ರ ಸಂಗತಂ। ತತಃ ಸಂಮೋಹಮಾಪನ್ನೋ ವಿಷಾದಭಗಮಂ ಪರಂ॥ 13-42-12 (82540) ಅಪಶ್ಯಂ ಚಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಣಿ ಶತಶೋಽಥ ಸಹಸ್ರಶಃ। ವಿಧಿನಾ ಸಂಪ್ರಣೀತಾನಿ ಧಿಷ್ಣ್ಯೇಷ್ವಾಜ್ಯವತಾಂ ತದಾ॥ 13-42-13 (82541) ಅಸಂಭೃಷ್ಟತಲಾಶ್ಚೈವ ವೇದೀಃ ಕುಸುಮಸಂಸ್ತೃತಾಃ। ಕುಶಪದ್ಮೋತ್ಪಲಾಸಂಗಾಃ ಕಲಶಾಂಶ್ಚ ಹಿರಣ್ಮಯಾನ್॥ 13-42-14 (82542) ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಣಿ ಚಿತ್ರಾಣಿ ಶತಶೋಽಥ ಸಹಸ್ರಶಃ। ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಯ ಯೋಗ್ಯಾನಿ ಯಾನಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಕಾನಿಚಿತ್। ತಾನಿ ಚಾತ್ರ ಸಮೃದ್ಧಾನಿ ದೃಷ್ಟವಾನಸ್ಂಯನೇಕಶಃ॥ 13-42-15 (82543) ಮನೋಹೃದ್ಯತಮಶ್ಚಾಗ್ನಿಃ ಸುರಭಿಃ ಪುಣ್ಯಲಕ್ಷಣಃ। ಆಜ್ಯಗಂಧೋ ಮನೋಗ್ರಾಹೀ ಘ್ರಾಣಚಕ್ಷುಸ್ಸುಖಾವಹಃ॥ 13-42-16 (82544) ತೇಷಾಂ ತತ್ರಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಣಾಮೀಡಿತಾನಾಂ ಸಹಸ್ರಶಃ। ಸಮೀಪೇ ತ್ವದ್ಭುತತಮಮಪಶ್ಯಮಹಮವ್ಯಯಂ॥ 13-42-17 (82545) ಚಂದ್ರಾಂಶುಕಾಶಶುಭ್ರಾಣಾಂ ತುಷಾರೋದ್ಭೇದವರ್ಚಸಾಂ। ವಿಮಲಾದಿತ್ಯಭಾಸಾನಾಂ ಸ್ಥಂಡಿಲಾನಿ ಸಹಸ್ರಶಃ। ದೃಷ್ಟಾನ್ಯಗ್ನಿಸಮೀಪೇ ತು ಧ್ಯುತಿಮಂತಿ ಮಹಾಂತಿ ಚ॥ 13-42-18 (82546) ಏಷು ಚಾಗ್ನಿಸಮೀಪೇಷು ಶುಶ್ರಾವ ಸುಪದಾಕ್ಷರಾಃ। ಪ್ರಭಾವಾಂತರಿತಾನಾಂ ತು ಪ್ರಸ್ಪಷ್ಟಾಕ್ಷರಭಾಷಿಣಾಂ। ಋಗ್ಯಜುಃಸಾಮಗಾನಾಂ ಚ ಮಧುರಾಃ ಸುಸ್ವರಾ ಗಿರಃ॥ 13-42-19 (82547) ಸುಸಂಮೃಷ್ಟತಲೈಸ್ತೈಸ್ತು ಬೃಹದ್ಬಿರ್ದೀಪ್ತತೇಜಸೈಃ। ಪಾವಕೈಃ ಪಾವಿತಾತ್ಮಾಹಮಭವಂ ಲಘುವಿಕ್ರಮಃ॥ 13-42-20 (82548) ತತೋಽಹಂ ತೇಷು ಧಿಷ್ಣ್ಯೇಷು ಜ್ವಲಮಾನೇಷು ಯಜ್ವನಾಂ। ತಂ ದೇಶಂ ಪ್ರಣಮಿತ್ವಾಽಥ ಅನ್ವೇಷ್ಟುಮುಪಚಕ್ರಮೇ॥ 13-42-21 (82549) ತಾನ್ಯನೇಕಸಹಸ್ರಾಣಿ ಪರ್ಯಟಂಸ್ತು ಮಹಾಜವಾತ್। ಅಪಶ್ಯಮಾನಸ್ತಂ ದೇವಂ ತತೋಽಹಂ ವ್ಯಥಿತೋಽಭವಂ॥ 13-42-22 (82550) ತತಸ್ತೇಷ್ವಗ್ನಿಹೋತ್ರೇಷು ಜ್ವಲತ್ಸು ವಿಮಲಾರ್ಚಿಷು। ಭಾನುಮತ್ಸು ನ ಪಶ್ಯಾಮಿ ದೇವದೇವಂ ಸನಾತನಂ॥ 13-42-23 (82551) ತತೋಽಹಂ ತಾನಿ ದೀಪ್ತಾನಿ ಪರೀಯ ವ್ಯಸ್ಥಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ನಾಂತಂ ತೇಷಾಂ ಪ್ರಪಶ್ಯಾಮಿ ಖೇದಶ್ಚ ಸಹಸಾಭವತ್॥ 13-42-24 (82552) ವಿಸೃತ್ಯ ಸರ್ವತೋ ದೃಷ್ಟಿಂ ಭಯಮೋಹಸಮನ್ವಿತಃ। ಶ್ರಮಂ ಪರಂಮಮಾಪನ್ನಶ್ಚಿಂತಯಾನಸ್ತ್ವಚೇತನಃ॥ 13-42-25 (82553) ತಸ್ಮಿನ್ನ ಖಲು ವರ್ತೇಽಹಂ ಲೋಕೇ ಯತ್ರೈತದೀದೃಶಂ। ಋಗ್ಯಜುಸ್ಸಾಮನಿರ್ಘೋಷಃ ಶ್ರೂಯತೇ ನ ಚ ದೃಶ್ಯತೇ॥ 13-42-26 (82554) ನ ಚ ಪಶ್ಯಾಮಿ ತಂ ದೇವಂ ಯೇನಾಹಮಿಹ ಚೋದಿತಃ। ಏವಂ ಚಿಂತಾಸಭಾಪನ್ನಃ ಪ್ರಧ್ಯಾತುಮುಪಚಕ್ರಮೇ॥ 13-42-27 (82555) ತತಶ್ಚಿಂತಯತೋ ಮಹ್ಯಂ ಮೋಹೇನಾವಿಷ್ಟಚೇತಸಃ। ಮಹಾಶಬ್ದಃ ಪ್ರಾದುರಾಸೀತ್ಸುಭೃಶಂ ಮೇ ವ್ಯಥಾಕರಃ॥ 13-42-28 (82556) ಅಥಾಹಂ ಸಹಸಾ ತತ್ರ ಶೃಣೋಮಿ ವಿಪುಲಧ್ವನಿಂ। ಅಪಶ್ಯಂ ಚ ಸುಪರ್ಣಾನಾಂ ಸಹಸ್ರಾಣ್ಯಯುತಾನಿ ಚ॥ 13-42-29 (82557) ಅಭ್ಯದ್ರವಂತ ಮಾಮೇವ ವಿಪುಲದ್ಯುತಿರಂಹಸಃ। ತೇಷಾಮಹಂ ಪ್ರಭಾವೇಣ ಸರ್ವಥೈವಾವರೋಽಭವಂ॥ 13-42-30 (82558) ಸೋಽಹಂ ಸಮಂತತಃ ಸರ್ವೈಃ ಸುಪರ್ಣೈರತಿತೇಜಸೈಃ। ದೃಷ್ಟ್ವಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಪರಿಗತಂ ಸಂಭ್ರಮಂ ಪರಮಂ ಗತಃ॥ 13-42-31 (82559) ವಿನಯಾವನತೋ ಭೂತ್ವಾ ನಮಶ್ಚಕ್ರೇ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ಅನಾದಿನಿಧನಾಯೈಭಿರ್ನಾಮಭಿಃ ಪರಮಾತ್ಮನೇ॥ 13-42-32 (82560) ನಾರಾಯಣಾಯ ಶುದ್ಧಾಯ ಶಾಶ್ವತಾಯ ಧ್ರುವಾಯ ಚ। ಭೂತಭವ್ಯಭವೇಶಾಯ ಶಿವಾಯ ಶಿವಮೂರ್ತಯೇ॥ 13-42-33 (82561) ಶಿವಯೋನೇಃ ಶಿವಾದ್ಯಾಯಿ ಶಿವಪೂಜ್ಯತಮಾಯ ಚ। ಘೋರರೂಪಾಯ ಮಹತೇ ಯುಗಾಂತಕರಣಾಯ ಚ॥ 13-42-34 (82562) ವಿಶ್ವಾಯ ವಿಶ್ವದೇವಾಯ ವಿಶ್ವೇಶಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ಸಹಸ್ರೋದರಪಾದಾಯ ಸಹಸ್ರನಯನಾಯ ಚ॥ 13-42-35 (82563) ಸಹಸ್ರಬಾಹವೇ ಚೈವ ಸಹಸ್ರವದನಾಯ ಚ। ಶುಚಿಶ್ರವಾಯ ಮಹತೇ ಋತುಸಂವತ್ಸರಾಯ ಚ॥ 13-42-36 (82564) ಋಗ್ಯಜುಃಸಾಮವಕ್ತ್ರಾಯ ಅಥರ್ವಶಿರಸೇ ನಮಃ। ಹೃಷೀಕೇಶಾಯ ಕೃಷ್ಣಾಯ ದ್ರುಹಿಣೋರುಕ್ರಮಾಯ ಚ॥ 13-42-37 (82565) ಬೃಹದ್ವೇಗಾಯ ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯಾಯ ವರಾಹಾಯೈಕಶೃಂಗಿಣೇ। ಶಿಪಿವಿಷ್ಟಾಯ ಸತ್ಯಾಯ ಹರಯೇಽಥ ಶಿಖಂಡಿನೇ॥ 13-42-38 (82566) ಹುತಾಶಾಯೋರ್ಧ್ವವಕ್ತ್ರಾಯ ರೌದ್ರಾನೀಕಾಯ ಸಾಧವೇ। ಸಿಂಧವೇ ಸಿಂಧುವರ್ಷಘ್ನೇ ದೇವಾನಾಂ ಸಿಂಧವೇ ನಮಃ॥ 13-42-39 (82567) ಗರುತ್ಮತೇ ತ್ರಿನೇತ್ರಾಯ ಸುಧರ್ಮಾಯ ವೃಷಾಕೃತೇ। ಸಂಂರಾಡುಗ್ರೇ ಸಂಕೃತಯೇ ವಿರಜೇ ಸಂಭವೇ ಭವೇ॥ 13-42-40 (82568) ವೃಷಾಯ ವೃಷರೂಪಾಯ ವಿಭವೇ ಭೂರ್ಭುವಾಯ ವ। ದೀಪ್ತಸೃಷ್ಟಾಯ ಯಜ್ಞಾಯ ಸ್ಥಿರಾಯ ಸ್ಥವಿರಾಯ ಚ॥ 13-42-41 (82569) ಅಚ್ಯುತಾಯ ತುಷಾರಾಯ ವೀರಾಯ ಚ ಸಮಾಯ ಚ। ಜಿಷ್ಣವೇ ಪುರುಹೂತಾಯ ವಸಿಷ್ಠಾಯ ವರಾಯ ಚ॥ 13-42-42 (82570) ಸತ್ಯೇಶಾಯ ಸುರೇಶಾಯ ಹರಯೇಽಥ ಶಿಖಂಡಿನೇ। ಬರ್ಹಿಷಾಯ ವರೇಣ್ಯಾಯ ವಸವೇ ವಿಶ್ವವೇಧಸೇ॥ 13-42-43 (82571) ಕಿರೀಟಿನೇ ಸುಕೇಶಾಯ ವಾಸುದೇವಾಯ ಶುಷ್ಮಿಣೇ। ಬೃಹದುಕ್ಥ್ಯಸುಷೇಣಾಯ ಯುಗ್ಯೇ ದುಂದುಭಯೇ ತಥಾ॥ 13-42-44 (82572) ಭಯೇಸಖಾಯ ವಿಭವೇ ಭರದ್ವಾಜೇಽಭಯಾಯ ಚ। ಭಾಸ್ಕರಾಯ ಚ ಚಂದ್ರಾಯ ಪದ್ಮನಾಭಾಯ ಭೂರಿಣೇ॥ 13-42-45 (82573) ಪುನರ್ವಸುಭೃತತ್ವಾಯ ಜೀವಪ್ರಭವಿಷಾಯ ಚ। ವಷಟ್ಕಾರಾಯ ಸ್ವಾಹಾಯ ಸ್ವಧಾಯ ನಿಧನಾಯ ಚ॥ 13-42-46 (82574) ಋಚೇ ಚ ಯಜುಷೇ ಸಾಂನೇ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಪತಯೇ ನಮಃ। ಶ್ರೀಪದ್ಮಾಯಾತ್ಮಸದೃಶೇ ಧರಣೀಧಾರಿಣೇ ಪರೇ॥ 13-42-47 (82575) ಸೌಂಯಾಸೌಂಯಸ್ವರೂಪಾಯ ಸೌಂಯೇ ಸುಮನಸೇ ನಮಃ। ವಿಶ್ವಾಯ ಚ ಸುವಿಶ್ವಾಯ ವಿಶ್ವರೂಪಧರಾಯ ಚ॥ 13-42-48 (82576) ಕೇಶವಾಯ ಸುಕೇಶಾಯ ರಶ್ಮಿಕೇಶಾಯ ಭೂರಿಣೇ। ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾಯ ನಮಃ ಸೌಂಯಾಯ ವೃಷರೂಪಿಣೇ॥ 13-42-49 (82577) ನಾರಾಯಣಾಗ್ರ್ಯವಪುಷೇ ಪುರುಹೂತಾಯ ವಜ್ರಿಣೇ। ವರ್ಮಿಣೇ ವೃಷಸೇನಾಯ ಧರ್ಮಸೇನಾಯ ರೋಧಸೇ। ಮುನಯೇ ಜ್ವರಮುಕ್ತಾಯಿ ಜ್ವರಾಧಿಪತಯೇ ನಮಃ॥ 13-42-50 (82578) ಅನೇತ್ರಾಯ ತ್ರಿನೇತ್ರಾಯ ಪಿಂಗಲಾಯ ವಿಡೂರ್ಮಿಣೇ। ತಪೋಬ್ರಹ್ಮನಿಧಾನಾಯ ಯುಗಪರ್ಯಾಯಿಣೇ ನಮಃ॥ 13-42-51 (82579) ಶರಣಾಯ ಶರಣ್ಯಾಯ ಭಕ್ತೇಷ್ಟಶರಣಾಯ ಚ। ನಮಃ ಸರ್ವಭವೇಶಾಯ ಭೂತಭವ್ಯಭವಾಯ ಚ॥ 13-42-52 (82580) ಪಾಹಿ ಮಾಂ ದೇವದೇವೇಶ ಕೋಪ್ಯಜೋಸಿ ಸನಾತನಃ। ಏವಂ ಗತೋಸ್ಮಿ ಶರಣಂ ಶರಣ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಯೋನಿನಂ॥ 13-42-53 (82581) ಸ್ತವ್ಯಂ ಸ್ತವಂ ಸ್ತುತವತಸ್ತತ್ತಮೋ ಮೇ ಪ್ರಣಶ್ಯತ। ಭಯಂ ಚ ಮೇ ವ್ಯಪಗತಂ ಪಕ್ಷಿಣೋಽಂತರ್ಹಿತಾಽಭವನ್॥ 13-42-54 (82582) ಶೃಣೋಮಿ ಚ ಗಿರಂ ದಿವ್ಯಾಮಂತರ್ಧಾನಗತಾಂ ಶಿವಾಂ। ಮಾ ಭೈರ್ಗರುತ್ಮಂದಾಂತೋಸಿ ಪುನಃ ಸೇಂದ್ರಾಂದಿವೌಕಸಃ। ಸ್ವಂ ಚೈವ ಭವನಂ ಗತ್ವಾ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ಪುತ್ರಬಾಂಧವಾನ್॥ 13-42-55 (82583) ತತಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಕ್ಷಣೇನೈವ ಸಹಸೈವ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ಪ್ರತ್ಯದೃಶ್ಯತ ತೇಜಸ್ವೀ ಪುರಸ್ತಾತ್ಸ ಮಮಾಂತಿಕೇ॥ 13-42-56 (82584) ಸಮಾಗಂಯ ತತಸ್ತೇನ ಶಿವೇನ ಪರಮಾತ್ಮನಾ। ಅಪಶ್ಯಂ ಚಾಹಮಾಯಾಂತಂ ನರನಾರಾಯಣಾಶ್ರಮೇ। ಚತುರ್ದ್ವಿಗುಣವಿನ್ಯಾಸಂ ತಂ ಚ ದೇವಂ ಸನಾತನಂ॥ 13-42-57 (82585) ಯಜತಸ್ತಾನೃಷೀಂದೇವಾನ್ವದತೋ ಧ್ಯಾಯತೋ ಮುನೀನ್। ಯುಕ್ತಾನ್ಸಿದ್ಧಾನ್ನೈಷ್ಠಿಕಾಂಶ್ಚ ಜಪತೋ ಯಜತೋ ಗೃಹೇ॥ 13-42-58 (82586) ಪುಷ್ಪಪೂರಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಂ ಧೂಪಿತಂ ದೀಪಿತಂ ಹುತಂ। ವಂದಿತಂ ಸಿಕ್ತಸಂಮೃಷ್ಟಂ ನರನಾರಾಯಣಾಶ್ರಮಂ॥ 13-42-59 (82587) ತದದ್ಭುತಮಹಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿಸ್ಮಿತೋಸ್ಮಿ ತದಾಽನಘಾಃ। ಜಗಾಮ ಶಿರಸಾ ದೇವಂ ಪ್ರಯತೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ॥ 13-42-60 (82588) ತದತ್ಯದ್ಭುತಸಂಕಾಸಂ ಕಿಮೇತದಿತಿ ಚಿಂತಯನ್। ನಾಧ್ಯಗಚ್ಛಂ ಪರಂ ದಿವ್ಯಂ ತಸ್ಯ ಸರ್ವಭವಾತ್ಮನಃ॥ 13-42-61 (82589) ಪ್ರಣಿಪತ್ಯ ಸುದುರ್ಧರ್ಷಂ ಪುನಃ ಪುನರುದೀಕ್ಷ್ಯ ಚ। ಶಿರಸ್ಯಂಜಲಿಮಾಧಾಯ ವಿಸ್ಮಯೋತ್ಫುಲ್ಲಲೋಚನಃ। ಅವೋಚಂ ತಮದೀನಾರ್ಥಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಾನಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಮುತ್ತಮಂ॥ 13-42-62 (82590) ನಮಸ್ತೇ ಭಗವಂದೇವ ಭೂತಭವ್ಯಭವತ್ಪ್ರಭೋ। ಯದೇತದದ್ಭುತಂ ದೇವ ಮಯಾ ದೃಷ್ಟಂ ತ್ವದಾಶ್ರಯಂ॥ 13-42-63 (82591) ಅನಾದಿಮದ್ಯಪರ್ಯಂತಂ ಕಿಂ ತಚ್ಛಂಸಿತುಮರ್ಹಸಿ। ಯದಿ ಜಾನಾಸಿ ಸಾಂ ಭಕ್ತಂ ಯದಿ ವಾಽನುಗ್ರಹೋ ಮಯಿ। ಶಂಸ ಸರ್ವಮಶೇಷೇಣ ಶ್ರೋತವ್ಯಂ ಯದಿ ಚೇನ್ಮಯಾ॥ 13-42-64 (82592) ಸ್ವಭಾವಸ್ತವ ದುರ್ಜ್ಞೇಯಃ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವೋ ಭವಸ್ಯ ಚ। ಭವದ್ಭೂತಭವಿಷ್ಯೇಶ ಸರ್ವಥಾ ಗಹನಂ ಭವಾನ್॥ 13-42-65 (82593) ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಮಶೇಷೇಣ ತದಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಮಹಾಮುನೇ। ಕಿಂ ತದತ್ಯದ್ಭುತಂ ವೃತ್ತಂ ತೇಷ್ವಗ್ನಿಷು ಸಮಂತತಃ॥ 13-42-66 (82594) ಕಾನಿ ತಾನ್ಯಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಣಿ ಕೇಷಾಂ ಶಬ್ದಃ ಶ್ರುತೋ ಮಯಾ। ಶೃಣ್ವತಾಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತತಮದೃಶ್ಯಾನಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-42-67 (82595) ಏತನ್ಮೇ ಭಗವನ್ಕೃಷ್ಣ ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಮಶೇಷತಃ। ಗೃಣಂತ್ಯಗ್ನಿಸಮೀಪೇಷು ಕೇ ಚ ತೇ ಬ್ರಹ್ಮರಾಶಯಃ॥' ॥ 13-42-68 (82596) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಿಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 42 ॥

`ಭಗವಾನುವಾಚ। ಮಾಂ ನ ದೇವಾ ನ ಗಂಧರ್ವಾ ನಾಸುರಾ ನ ವ ರಾಕ್ಷಸಾಃ। ವಿದುಸ್ತತ್ವೇನ ಸತ್ವಸ್ಥಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ಮಾನಮವಸ್ಥಿತಂ॥ 13-43-1 (82597) ಚತುರ್ಧಾಽಹಂ ವಿಭಕ್ತಾತ್ಮಾ ಲೋಕಾನಾಂ ಹಿತಕಾಂಯಯಾ। ಭೂತಭವ್ಯಭವಿಷ್ಯಾದಿರನಾದಿರ್ವಿಶ್ವಕೃತ್ತಮಃ॥ 13-43-2 (82598) ಪೃಥಿವೀ ವಾಯುರಾಕಾಶಮಾಪೋ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚ ಪಂಚಮಂ। ಮನೋ ಬುದ್ಧಿಶ್ಚ ಚೇತಶ್ಚ ತಮಃ ಸತ್ವಂ ರಜಸ್ತಥಾ॥ 13-43-3 (82599) ಪ್ರಕೃತಿರ್ವಿಕೃತಿಶ್ಚೈವ ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯೇ ಶುಭಾಶುಭೇ। ಮತ್ತ ಏತಾನಿ ಜಾಯಂತೇ ನಾಹಮೇಭ್ಯಃ ಕಥಂಚನ॥ 13-43-4 (82600) ಯತ್ಕಿಂಚಿಚ್ಛ್ರೇಯಸಾ ಯುಕ್ತಂ ಶ್ರೇಯಸ್ಕರಮನುತ್ತಮಂ। ಧರ್ಮಯುಕ್ತಂ ಚ ಪುಣ್ಯಂ ಚ ಸೋಽಹಮಸ್ಮಿ ನಿರಾಮಯಃ॥ 13-43-5 (82601) ಯತ್ಸ್ವಭಾವಾತ್ಮತತ್ವಜ್ಞೈಃ ಕಾರಣೈರುಪಲಕ್ಷ್ಯತೇ। ಅನಾದಿಮಧ್ಯನಿಧನಃ ಸೋಂತರಾತ್ಮಾಽಸ್ಮಿ ಶಾಶ್ವತಃ॥ 13-43-6 (82602) ಯತ್ತು ಮೇ ಪರಮಂ ಗುಹ್ಯಂ ರೂಪಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾರ್ಥದರ್ಶಿಭಿಃ। ಗೃಹ್ಯತೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮಭಾವಜ್ಞೈಃ ಸೋಽವಿಭಾವ್ಯೋಸ್ಮಿ ಶಾಶ್ವತಃ॥ 13-43-7 (82603) ತತ್ತು ಮೇ ಪರಮಂ ಗುಹ್ಯಂ ಯೇನ ವ್ಯಾಪ್ತಮಿದಂ ಜಗತ್। ಸೋಹಂಗತಃ ಸರ್ವಸತ್ವಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವೋಽವ್ಯಯಃ॥ 13-43-8 (82604) ಮತ್ತೋ ಜಾಯಂತಿ ಭೂತಾನಿ ಮಯಾ ಧಾರ್ಯಂತ್ಯಹರ್ನಿಶಂ। ಮಯ್ಯೇವ ವಿಲಯಂ ಯಾಂತಿ ಪ್ರಲಯೇ ಪನ್ನಗಾಶನ॥ 13-43-9 (82605) ಯೋ ಮಾಂ ಯಥಾ ವೇದಯತಿ ತಥಾ ತಸ್ಯಾಸ್ಮಿ ಕಾಶ್ಯಪ। ಮನೋಬುದ್ಧಿಗತಃ ಶ್ರೇಯೋ ವಿದಧಾಮಿ ವಿಹಂಗಮ॥ 13-43-10 (82606) ಮಾಂ ತು ಜ್ಞಾತುಂ ಕೃತಾ ಬುದ್ಧಿರ್ಭವತಾ ಪಕ್ಷಿಸತ್ತಮ। ಶೃಣು ಯೋಽಹಂ ಯತಶ್ಚಾಹಂ ಯದರ್ಥಶ್ಚಾಹಮುದ್ಯತಃ॥ 13-43-11 (82607) ಯೇ ಕೇಚಿನ್ನಿಯತಾತ್ಮಾನಸ್ತ್ರೇತಾಗ್ನಿಪರಮಾರ್ಚಿತಾಃ। ಅಗ್ನಿಕಾರ್ಯಪರಾ ನಿತ್ಯಂ ಜಪಹೋಮಪರಾಯಣಾಃ॥ 13-43-12 (82608) ಆತ್ಮನ್ಯಗ್ನೀನ್ಸಮಾಧಾಯ ನಿಯತಾ ನಿಯತೇಂದ್ರಿಯಾಃ। ಅನನ್ಯಮನಸಸ್ತೇ ಮಾಂ ಸರ್ವೇ ವೈ ಸಮುಪಾಸತೇ॥ 13-43-13 (82609) ಯಜಂತೋ ಜಪಯಜ್ಞೈರ್ಮಾಂ ಮಾನಸೈಶ್ಚ ಸುಸಂಯತಾಃ। ಅಗ್ನೀನಭ್ಯುದ್ಯಯುಃ ಶಶ್ವದಗ್ನಿಷ್ವೇವಾಭಿಸಂಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-43-14 (82610) ಅನನ್ಯಕಾರ್ಯಾಃ ಶುಚಯೋ ನಿತ್ಯಮಗ್ನಿಪರಾಯಣಾಃ। ಯ ಏವಂಬುದ್ಧ್ಯೋ ಧೀರಾಸ್ತೇ ಮಾಂ ಗಚ್ಛಂತಿ ತಾದೃಶಾಃ॥ 13-43-15 (82611) ಅಕಾಮಹತಸಂಕಲ್ಪಾ ಜ್ಞಾನೇ ನಿತ್ಯಂ ಸಮಾಹಿತಾಃ। ಆತ್ಮನ್ಯಗ್ನಿಂ ಸಮಾಧಾಯ ನಿರಾಹಾರಾ ನಿರಾಶಿಷಃ॥ 13-43-16 (82612) ವಿಷಯೇಷು ನಿರಾರಂಭಾ ವಿಮುಕ್ತಾ ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುಷಃ। ಅನನ್ಯಮನಸೋ ಧೀರಾಃ ಸ್ವಭಾವನಿಯಮಾನ್ವಿತಾಃ॥ 13-43-17 (82613) ಯತ್ತದ್ವಿಯತಿ ದೃಷ್ಟಂ ತತ್ಸರಃ ಪದ್ಮೋತ್ಪಲಾಯುತಂ। ತತ್ರಾಗ್ನಯಃ ಸನ್ನಿಹಿತಾ ದೀಪ್ಯಂತೇ ಸ್ಮ ನಿರಿಂಧನಾಃ॥ 13-43-18 (82614) ಜ್ಞಾನಾಮಲಾಶಯಾಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಯೇ ಚ ಚಂದ್ರಾಂಶುನಿರ್ಮಲಾಃ। ಉಪಾಸೀನಾ ಗೃಣಂತೋಽಗ್ನಿಮಸ್ಪಷ್ಟಾಕ್ಷರಭಾಷಿಣಃ। ಆಕಾಂಕ್ಷಮಾಣಾಃ ಶುಚಯಸ್ತೇಷ್ವಗ್ರಿಷು ವಿಹಂಗಮ॥ 13-43-19 (82615) ಯೇ ಮಯಾ ಭಾವಿತಾತ್ಮಾನೋ ಮಯ್ಯೇವಾಭಿರತಾಃ ಸದಾ। ಉಪಾಸತೇ ಚ ಮಾಮೇವ ಜ್ಯೋತಿರ್ಭೂತಾ ನಿರಾಮಯಾಃ॥ 13-43-20 (82616) ತೈರ್ಹಿ ತತ್ರೈವ ವಸ್ತವ್ಯಂ ನೀರಾಗಾದಿಭಿರಚ್ಯುತೈಃ। ನಿರಾಹಾರಾ ಹ್ಯನಿಷ್ಪಂದಾಶ್ಚಂದ್ರಾಂಶುಸದೃಶಪ್ರಭಾಃ॥ 13-43-21 (82617) ನಿರ್ಮಲಾ ನಿರಹಂಕಾರಾ ನಿರಾಲಂಬಾ ನಿರಾಶಿಷಃ। ಮದ್ಭಕ್ತಾಃ ಸತತಂ ತೇವೈ ಭಕ್ತಾಂಸ್ತಾನಪಿ ಚಾಪ್ಯಹಂ॥ 13-43-22 (82618) ಚತುರ್ಧಾಽಹಂ ವಿಭಕ್ತಾತ್ಮಾ ಚರಾಮಿ ಜಗತೋ ಹಿತಃ। ಲೋಕಾನಾಂ ಧಾರಣಾರ್ಥಾಯ ವಿಧಾನಂ ವಿದಧಾಮಿ ಚ॥ 13-43-23 (82619) ಯಥಾವತ್ತದಶೇಷೇಣ ಶ್ರೋತುಮರ್ಹತಿ ಮೇ ಭವಾನ್॥ 13-43-24 (82620) ಏಕಾ ಮೂರ್ತಿರ್ನಿರ್ಗುಣಾಖ್ಯಾ ಯೋಗಂ ಪರಮಮಾಸ್ಥಿತಾ। ದ್ವಿತೀಯಾ ಸೃಜತೇ ತಾತ ಭೂತಗ್ರಾಮಂ ಚರಾಚರಂ॥ 13-43-25 (82621) ಸೃಷ್ಟಂ ಸಂಹರತೇ ಚೈಕಾ ಜಗತ್ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮಂ। ಜ್ಞಾತಾತ್ಮನಿಷ್ಠಾ ಕ್ಷಪಯನ್ಮೋಹಯಂತೀವ ಮಾಯಯಾ। ಕ್ಷಪಯಂತೀ ಮೋಹಯತಿ ಆತ್ಮನಿಷ್ಠಾ ಸ್ವಮಾಯಯಾ॥ 13-43-26 (82622) ಚತುರ್ಥೀ ಮೇ ಮಹಾಮೂರ್ತಿರ್ಜಗದ್ವೃದ್ಧಿಂ ದದಾತಿ ಸಾ। ರಕ್ಷತೇ ಚಾಪಿ ನಿಯತಾ ಸೋಹಮಸ್ಮಿ ನಭಶ್ವರಃ॥ 13-43-27 (82623) ಮಯಾ ಸರ್ವಮಿದಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಮಯಿ ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ। ಅಹಂ ಸರ್ವಜಗದ್ಬೀಜಂ ಸರ್ವತ್ರಗತಿರವ್ಯಯಃ॥ 13-43-28 (82624) ಯಾನಿ ತಾನ್ಯಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಣಿ ಯೇ ಚ ಚಂದ್ರಾಂಶುರಾಶಯಃ। ಗೃಣಂತಿ ವೇದಂ ಸತತಂ ತೇಷ್ವಗ್ನಿಷು ವಿಹಂಗಮ॥ 13-43-29 (82625) ಕ್ರಮೇಣ ಮಾಂ ಸಮಾಯಾಂತಿ ಸುಖಿನೋ ಜ್ಞಾನಸಂಯುತಾಃ। ತೇಷಾಮಹಂ ತಪೋ ದೀಪ್ತಂ ತೇಜಃ ಸಂಯಕ್ಸಮಾಹಿತಂ। ನಿತ್ಯಂ ತೇ ಮಯಿ ವರ್ತಂತೇ ತೇಷು ಚಾಹಮತಂದ್ರಿತಃ॥ 13-43-30 (82626) ಸರ್ವತೋ ಮುಕ್ತಸಂಗೇನ ಮಯ್ಯನನ್ಯಸಮಾಧಿನಾ। ಶಕ್ಯಃ ಸಮಾಸಾದಯಿತುಮಹಂ ವೈ ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುಷಾ॥ 13-43-31 (82627) ಮಾಂ ಸ್ಥೂಲದರ್ಶನಂ ವಿದ್ಧಿ ಜಗತಃ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಂ। ಮತ್ತಶ್ಚ ಸಂಪ್ರಸೂತಾನ್ವೈ ವಿದ್ಧಿ ಲೋಕಾನ್ಸದೈವತಾನ್॥ 13-43-32 (82628) ಮಯಾ ಚಾಪಿ ಚತುರ್ಧಾತ್ಮಾ ವಿಭಕ್ತಃ ಪ್ರಾಣಿಷು ಸ್ಯಿಥಃ। ಆತ್ಮಭೂತೋ ವಾಸುದೇವೋ ಹ್ಯನಿರುದ್ಧೋ ಮತೌ ಸ್ಯಿತಃ॥ 13-43-33 (82629) ಸಂಕರ್ಷಣೋಽಹಂಕಾರೇ ಚ ಪ್ರದ್ಯುಂನೋ ಮನಸಿ ಸ್ಯಿತಃ। ಅನ್ಯಥಾ ಚ ಚತುರ್ದಾ ಯತ್ಸಂಯಕ್ತ್ವಂ ಶ್ರೋತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-43-34 (82630) ಯತ್ತತ್ಪದ್ಮಮಭೂತ್ಪೂರ್ವಂ ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವ್ಯಜಾಯತ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶ್ಚಾಪಿ ಸಂಭೂತಃ ಶಿವ ಇತ್ಯವಧಾರ್ಯತಾಂ॥ 13-43-35 (82631) ಶಿವಾತ್ಸ್ಕಂದಃ ಸಂವಭೂವ ಏತತ್ಸೃಷ್ಟಿಚತುಷ್ಟಯಂ। ದೈತ್ಯದಾನವದರ್ಪಘ್ನಮೇವಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ನಿತ್ಯಶಃ॥ 13-43-36 (82632) ದೈತ್ಯದಾನವರಕ್ಷೋಭಿರ್ಯದಾ ಧರ್ಮಃ ಪ್ರಪೀಡ್ಯತೇ। ತದಾಽಹಂ ಧರ್ಮವೃದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ಮೂರ್ತಿಮಾನ್ಭವಿತಾಽಽಶುಗ॥ 13-43-37 (82633) ವೇದವ್ರತಪರಾ ಯೇ ತು ಧೀರಾ ನಿಶ್ಚಿತಬುದ್ಧ್ಯಃ। ಯೋಗಿನೋ ಯೋಗಯುಕ್ತಾಶ್ಚ ತೇ ಮಾಂ ಪಶ್ಯಂತಿ ನಾನ್ಯಥಾ॥ 13-43-38 (82634) ಪಂಚಭಿಃ ಸಂಪ್ರಯುಕ್ತೋಽಹಂ ವಿಪ್ರಯುಕ್ತಶ್ಚ ಪಂಚಭಿಃ। ವರ್ತಮಾನಶ್ಚ ತೇಷ್ವೇವಂ ನಿವೃತ್ತಶ್ಚೈವ ತೇಷ್ವಹಂ॥ 13-43-39 (82635) ಯೇ ವಿದುರ್ಜಾತಸಂಕಲ್ಪಾಸ್ತೇ ಮಾಂ ಪಶ್ಯಂತಿ ತಾದೃಶಾಃ॥ 13-43-40 (82636) ಸ್ವಂ ವಾಯುರಾಪೋ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚ ಪೃಥಿವೀ ಚೇತಿ ಪಂಚಮಂ। ತದಾತ್ಮಕೋಽಸ್ಮಿ ವಿಜ್ಞೇಯೋ ನ ಚಾನ್ಯೋಸ್ಮೀತಿ ನಿಶ್ಚಿತಂ। 13-43-41 (82637) ವರ್ತಮಾನಮತೀತಂ ಚ ಪಂಚವರ್ಗೇಷು ನಿಶ್ಚಲಂ। ಶಬ್ದಸ್ಪರ್ಶೇಷು ರೂಪೇಷು ರಸಗಂಧೇಷು ಚಾಪ್ಯಹಂ॥ 13-43-42 (82638) ರಜಸ್ತಮೋಭ್ಯಾಮಾವಿಷ್ಟಾ ಯೇಷಾಂ ಬುದ್ಧಿರನಿಶ್ಚಿತಾ। ತೇ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ಮೇ ತತ್ವಂ ತಪಸಾ ಮಹತಾ ಹ್ಯಪಿ॥ 13-43-43 (82639) ನೋಪವಾಸೈರ್ನ ನಿಯಮೈರ್ನ ವ್ರತೈರ್ವಿವಿಧೈರಪಿ। ದ್ರಷ್ಟುಂ ವಾ ವೇದಿತುಂ ವಾಽಪಿ ನ ಶಕ್ಯಾ ಪರಮಾ ಗತಿಃ॥ 13-43-44 (82640) ಮಹಾಮೋಹಾರ್ಥಪಂಕೇ ತು ನಿಮಗ್ರಾನಾಂ ಗತಿರ್ಹರಿಃ। ಏಕಾಂತಿನೋ ಧ್ಯಾನಪರಾ ಯತಿಭಾವಾದ್ಬ್ರಜಂತಿ ಮಾಂ॥ 13-43-45 (82641) ಸತ್ವಯುಕ್ತಾ ಮತಿರ್ಯೇಷಾಂ ಕೇವಲಾಽಽತ್ಮವಿನಿಶ್ಚಿತಾ। ತೇ ಪಶ್ಯಂತಿ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಪರಮಾತ್ಮಾನಮವ್ಯಯಂ॥ 13-43-46 (82642) ಅಹಿಂಸಾ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ತೇಷ್ವವಸ್ತಿತಮಾರ್ಜವಂ। ತೇಷ್ವೇವ ಚ ಸಮಾಧಾಯ ಸಂಯಗೇತಿ ಚ ಮಾಮಜಂ॥ 13-43-47 (82643) ಯದೇತತ್ಪರಮಂ ಗುಹ್ಯಮಾಖ್ಯಾನಂ ಪರಮಾದ್ಭುತಂ। ಯತ್ತೇನ ತದಶೇಷೇಣ ಯಥಾವಚ್ಛ್ರೋತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-43-48 (82644) ಯೇ ತ್ವಗ್ನಿಹೋತ್ರನಿಯತಾ ಜಪಯಜ್ಞಪರಾಯಣಾಃ। ತೇ ಮಾಮುಪಾಸತೇ ಶಶ್ವದ್ಯಾಂಸ್ತಾಂಸ್ತ್ವಂ ದೃಷ್ಟವಾನಸಿ॥ 13-43-49 (82645) ಶಾಸ್ತ್ರದೃಷ್ಟವಿಧಾನಜ್ಞಾ ಅಸಕ್ತಾಃ ಕ್ವಚಿದನ್ಯಥಾ। ಶಕ್ಯೋಽಹಂ ವೇದಿತುಂ ತೈಸ್ತು ಯನ್ಮೇ ಪರಮಮವ್ಯಯಂ॥ 13-43-50 (82646) ಯೇ ತು ಸಾಂಖ್ಯಂ ಚ ಯೋಗಂ ಚ ಜ್ಞಾತ್ವಾಽಪ್ಯಧೃತನಿಶ್ಚಯಾಃ। ನ ತೇ ಗಚ್ಛಂತಿ ಕುಶಲಾಃ ಪರಾಂ ಗತಿಮನುತ್ತಮಾಂ॥ 13-43-51 (82647) ತಸ್ಮಾಜ್ಜ್ಞಾನೇನ ಶುದ್ಧೇನ ಪ್ರಸನ್ನಾತ್ಮಾಽಽನ್ಮವಿಚ್ಛುಚಿಃ। ಆಸಾದಯತಿ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಯತ್ರ ಗತ್ವಾ ನ ಶೋಚತಿ॥ 13-43-52 (82648) ಶುದ್ಧಾಭಿಜನಸಂಪನ್ನಾಃ ಶ್ರದ್ಧಾಯುಕ್ತೇನ ಚೇತಸಾ। ಮದ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ಚ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠಾ ಗಚ್ಛಂತಿ ಪರಮಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-43-53 (82649) ಯದ್ಗಹ್ಯಂ ಪರಮಂ ಬುದ್ಧೇರಲಿಂಗಗ್ರಹಣಂ ಚ ಯತ್। ತತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಗೃಹ್ಯತೇ ವಿಪ್ರೈರ್ಯತಿಭಿಸ್ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿಭಿಃ॥ 13-43-54 (82650) ನ ವಾಯುಃ ಪವತೇ ತತ್ರ ನ ತಸ್ಮಿಂಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಗತಿಃ। ನ ಚಾಪಃ ಪೃಥಿವೀ ಚೈವ ನಾಕಾಶಂ ನ ಮನೋಗತಿಃ॥ 13-43-55 (82651) ತಸ್ಮಾಚ್ಚೈತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಪ್ರಜಾಯಂತೇ ವಿಹಂಗಮ। ಸರ್ವೇಭ್ಯಶ್ಚ ಸ ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಪ್ರಭವತ್ಯಮಲೋ ವಿಭುಃ॥ 13-43-56 (82652) ಸ್ಥೂಲದರ್ಶನಮೇತನ್ಮೇ ಯದ್ದೃಷ್ಟಂ ಭವತಾಽನಘ। ಏತತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಸ್ಯ ತದ್ದ್ವಾರಂ ಕಾರ್ಯಾಣಾಂ ಕಾರಣಂ ತ್ವಹಂ॥ 13-43-57 (82653) ದೃಷ್ಟೋ ವೈ ಭವತಾ ತಸ್ಮಾತ್ಸರಸ್ಯಮಿತವಿಕ್ರಮ। ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಯದಹೋರಾತ್ರಸಂಖ್ಯಾಭಿಜ್ಞೈರ್ವಿಭಾವ್ಯತೇ॥ 13-43-58 (82654) ಏಷ ಕಾಲಸ್ತ್ವಯಾ ತತ್ರ ಸರಸ್ಯಹಮುಪಾಗತಃ। ಮಾಂ ಯಜ್ಞಮಾಹುರ್ಯಜ್ಞಜ್ಞಾ ವೇದಂ ವೇದವಿದೋ ಜನಾಃ। ಮುನಯಶ್ಚಾಪಿ ಮಾಮೇವ ಜಪಯಜ್ಞಂ ಪ್ರಚಕ್ಷತೇ॥ 13-43-59 (82655) ವಕ್ತಾ ಮಂತಾ ರಸಯಿತಾ ಘ್ರಾತಾ ದ್ರಷ್ಟಾ ಪ್ರದರ್ಶಕಃ। ಬೋದ್ಧಾ ಬೋಧಯಿತಾ ಚಾಹಂ ಗಂತಾ ಶ್ರೋತಾ ಚಿದಾತ್ಮಕಃ॥ 13-43-60 (82656) ಮಾಮಿಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗಮಾಯಾಂತಿ ತಥಾ ಚಾಪ್ನುವತೇ ಮಹತ್। ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮಾಮೇವ ಚೈವಾಂತೇ ನಿಃಸಂಗೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ॥ 13-43-61 (82657) ಅಹಂ ತೇಜೋ ದ್ವಿಜಾತೀನಾಂ ಮಮ ತೇಜೋ ದ್ವಿಜಾತಯಃ। ಮಮ ಯಸ್ತೇಜಸೋ ದೇಹಃ ಸೋಗ್ನಿರಿತ್ಯವಗಂಯತಾಂ॥ 13-43-62 (82658) ಪ್ರಾಣಪಾಲಃ ಶರೀರೇಽಹಂ ಯೋಗಿನಾಮಹಮೀಶ್ವರಃ। ಸಾಂಖ್ಯಾನಾಮಿದಮೇವಾಗ್ರೇ ಮಯಿ ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗತ್॥ 13-43-63 (82659) ಧರ್ಮಮರ್ತಂ ಚ ಕಾಮಂ ಚ ಮೋಕ್ಷಂ ಚೈವಾರ್ಜವಂ ಜಪಂ। ತಮಃ ಸತ್ವಂ ರಜಶ್ಚೈವ ಕರ್ಮಜಂ ಚ ಭವಾಪ್ಯಯಂ॥ 13-43-64 (82660) ಸ ತದಾಽಹಂ ತಥಾರೂಪಸ್ತ್ವಯಾ ದೃಷ್ಟಃ ಸನಾತನಃ। ತತಸ್ತ್ವಹಂ ಪರತರಃ ಶಕ್ಯಃ ಕಾಲೇನ ವೇದಿತುಂ॥ 13-43-65 (82661) ಮಮ ಯತ್ಪರಮಂ ಗುಹ್ಯಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಧ್ರುವಮವ್ಯಯಂ। ತದೇವಂ ಪರಮೋ ಗುಹ್ಯೋ ದೇವೋ ನಾರಾಯಣೋ ಹರಿಃ। ನ ತಚ್ಛಕ್ಯಂ ಭುಜಂಗಾರೇ ವೇತ್ತುಮಭ್ಯುದಯಾನ್ವಿತೈಃ॥ 13-43-66 (82662) ನಿರಾರಂಭನಮಸ್ಕಾರಾ ನಿರಾಶೀರ್ಬಂಧನಾಸ್ತಥಾ। ಗಚ್ಛಂತಿ ತಂ ಮಹಾತ್ಮಾನಃ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸನಾತನಂ॥ 13-43-67 (82663) ಸ್ಥೂಲೋಽಹಮೇವಂ ವಿಹಗ ತ್ವಯಾ ದೃಷ್ಟಸ್ತಥಾಽನಘ। ಏತಚ್ಚಾಪಿ ನ ವೇತ್ತ್ಯನ್ಯಸ್ತ್ವಾಮೃತೇ ಪನ್ನಗಾಶನ॥ 13-43-68 (82664) ಮಾ ಮತಿಸ್ತವ ಗಾನ್ನಾಶಮೇಷಾ ಗತಿರನುತ್ತಮಾ। ಮದ್ಭಕ್ತೋ ಭವ ನಿತ್ಯಂ ತ್ವಂ ತತೋ ವೇತ್ಸ್ಯಸಿ ಮೇ ಪದಂ॥ 13-43-69 (82665) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ರಹಸ್ಯಂ ದಿವ್ಯಮಾನುಷಂ। ಏತಚ್ಛ್ರೇಯಃ ಪರಂ ಚೈತತ್ಪಂಥಾನಂ ವಿದ್ಧಿ ಮೋಕ್ಷಿಣಾಂ॥ 13-43-70 (82666) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಭಗವಾಂಸ್ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ। ಪಶ್ಯತೋ ಮೇ ಮಹಾಯೋಗೀ ಜಗಾಮಾತ್ಮಗತಿರ್ಗತಿಂ॥ 13-43-71 (82667) ಏತದೇವಂವಿಧಂ ತಸ್ಯ ಮಹಿಮಾನಂ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಅಚ್ಯುತಸ್ಯಾಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ದೃಷ್ಟವಾನಸ್ಮಿ ಯತ್ಪುರಾ॥ 13-43-72 (82668) ಏತದ್ವಃ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಚೇಷ್ಟಿತಂ ತಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಮಯಾಽನುಭೂತಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಚಾದ್ಭುತಕರ್ಮಣಃ॥' ॥ 13-43-73 (82669) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 43 ॥

name="anuzAsana-13-44-1x">ಋಷಯ ಊಚುಃ। ಅಹೋ ಶ್ರಾವಿತಮಾಖ್ಯಾನಂ ಭವತಾಽತ್ಯದ್ಭುತಂ ಮಹತ್। ಪುಣ್ಯಂ ಯಶಸ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಂ ಸ್ವರ್ಗ್ಯಂ ಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನಂ ಮಹತ್॥ 13-44-1 (82670) ಏತತ್ಪವಿತ್ರಂ ದೇವಾನಾಮೇತದ್ಗುಹ್ಯಂ ಪರಂತಪ। ಏತಜ್ಜ್ಞಾನವತಾ ಜ್ಞೇಯಮೇಷಾ ಗತಿರನುತ್ತಮಾ॥ 13-44-2 (82671) ಯ ಇಮಾಂ ಶ್ರಾವಯೇದ್ವಿದ್ವಾನ್ಕಥಾಂ ಪರ್ವಸುಪರ್ವಸು ಸ ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಪುಣ್ಯಾಂದೇವರ್ಷಿಭಿರಭಿಷ್ಟುತಾನ್॥ 13-44-3 (82672) ಶ್ರಾದ್ಧಕಾಲೇ ಚ ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ಯ ಇಮಾಂ ಶ್ರಾವಯೇಚ್ಛುಚಿಃ। ನ ತತ್ರ ರಕ್ಷಸಾಂ ಭಾಗೋ ನಾಸುರಾಣಾಂ ಚ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-44-4 (82673) ಅನಸೂಯುರ್ಜಿತಕ್ರೋಧಃ ಸರ್ವಸತ್ವಹಿತೇ ರತಃ। ಯಃ ಪಠೇತ್ಸತತಂ ಯುಕ್ತಃ ಸ ವ್ರಜೇತ್ತತ್ಸಲೋಕತಾಂ॥ 13-44-5 (82674) ವೇದಾನ್ಪಾರಯತೇ ವಿಪ್ರೋ ರಾಜಾ ವಿಜಯವಾನ್ಭವೇತ್। ವೈಶ್ಯಸ್ತು ಧನಧಾನ್ಯಾಢ್ಯಃ ಶೂದ್ರಃ ಸುಖಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-44-6 (82675) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-44-7x (6844) ತತಸ್ತೇ ಮುನಯಃ ಸರ್ವೇ ಸಂಪೂಜ್ಯ ವಿನತಾಸುತಂ। ಸ್ವಾನೇವ ಚಾಶ್ರಮಾಂಜಗ್ಮುರ್ಬಭೂವುಃ ಶಾಂತಿತತ್ಪರಾಃ॥ 13-44-7 (82676) ಸ್ಥೂಲದರ್ಶಿಭಿರಾಕೃಷ್ಟೋ ದುರ್ಜ್ಞೇಯೋ ಹ್ಯಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ। ಏಷಾ ಧುತಿರ್ಮಹಾರಾಜ ಧರ್ಂಯಾ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರ॥ 13-44-8 (82677) ಸುರಾಣಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ವಿಸ್ಮಿತಾನಾಂ ಪರಂತಪ। ಮಯಾಪ್ಯೇಷಾ ಕಥಾ ತಾತ ಕಥಿತಾ ಮಾತುರಂತಿಕೇ। ವಸುಭಿಃ ಸತ್ತ್ವಸಂಪನ್ನೈಸ್ತವಾಪ್ಯೇಷಾ ಮಯೋಚ್ಯತೇ॥ 13-44-9 (82678) ತದಗ್ನಿಹೋತ್ರಪರಮಾ ಜಪಯಜ್ಞಪರಾಯಣಾಃ। ನಿರಾಶೀರ್ಬಂಧನಾಃ ಸಂತಃ ಪ್ರಯಾಂತ್ಯಕ್ಷರಸಾತ್ಮತಾಂ॥ 13-44-10 (82679) ಆರಂಭಯಜ್ಞಾನುತ್ಸೃಜ್ಯ ಜಪಹೋಮಪರಾಯಣಾಃ। ಧ್ಯಾಯಂತೋ ಮನಸಾ ವಿಷ್ಣುಂ ಗಚ್ಛಂತಿ ಪರಮಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-44-11 (82680) ತದೇಷ ಪರಮೋ ಮೋಕ್ಷೋ ಮೋಕ್ಷದ್ವಾರಂ ಚ ಭಾರತ। ಯಥಾ ವಿನಿಶ್ಚಿತಾತ್ಮಾನೋ ಗಚ್ಛಂತಿ ಪರಮಾಂ ಗತಿಂ॥ ॥ 13-44-12 (82681) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುಶ್ಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 44 ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪಿತಾಮಹ ಮಹೇಶಾಯ ನಾಮಾನ್ಯಾಚಕ್ಷ್ವ ಶಂಭವೇ। ವಿದುಷೇ ವಿಶ್ವಮಾಯಾಯ ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ಚ ತತ್ವತಃ॥ 13-45-1 (82682) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-45-2x (6845) ಸುರಾಸುರಗುರೋ ದೇವ ವಿಷ್ಣೋ ತ್ವಂ ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ। ಶಿವಾಯ ಶಿವರೂಪಾಯ ಯನ್ಮಾಽಪೃಚ್ಛದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ॥ 13-45-2 (82683) ನಾಂನಾಂ ಸಹಸ್ರಂ ದೇವಸ್ಯ ತಂಡಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾ। ನಿವೇದಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಯತ್ಪುರಾಽಭವತ್॥ 13-45-3 (82684) ದ್ವೈಪಾಯನಪ್ರಭೃತಯಸ್ತಥಾ ಚೇಮೇ ತಪೋಧನಾಃ। ಋಷಯಃ ಸುವ್ರತಾ ದಾಂತಾಃ ಶೃಣ್ವಂತು ಗದತಸ್ತವ॥ 13-45-4 (82685) ಧ್ರುವಾಯ ನಂದಿನೇ ಹೋತ್ರೇ ಗೋಪ್ತ್ರೇ ವಿಶ್ವಸೃಜೇಽಗ್ನಯೇ। ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ವಿಭೋರ್ಬ್ರೂಹಿ ಮುಂಡಿನೇಽಥ ಕಪರ್ದಿನೇ॥ 13-45-5 (82686) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-45-6x (6846) ನ ಗತಿಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಶಕ್ಯಾ ವೇತ್ತುಮೀಶಸ್ಯ ತತ್ತ್ವತಃ। ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಪ್ರಮುಖಾ ದೇವಾಃ ಸೇಂದ್ರಾ ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-45-6 (82687) ನ ವಿದುರ್ಯಸ್ಯ ನಿಧನಮಾದಿಂ ವಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮದರ್ಶಿನಃ। ಸ ಕಥಂ ನಾಮಮಾತ್ರೇಣ ಶಕ್ಯೋ ಜ್ಞಾತುಂ ಸತಾಂ ಗತಿಃ॥ 13-45-7 (82688) ತಸ್ಯಾಹಮಸುರಘ್ನಸ್ಯ ಕಾಂಶ್ಚಿದ್ಭಗವತೋ ಗುಣಾನ್। ಭವತಾಂ ಕೀರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ವ್ರತೇಶಾಯ ಯಥಾತಥಂ॥ 13-45-8 (82689) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-45-9x (6847) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ತು ಭಗವಾನ್ಗುಣಾಂಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಶುಚಿರ್ಭೂತ್ವಾ ಕಥಯಾಮಾಸ ಧೀಮತಃ॥ 13-45-9 (82690) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-45-10x (6848) ಶುಶ್ರೂಷಧ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಂದ್ರಾಸ್ತ್ವಂ ಚ ತಾತ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ತ್ವಂ ಚಾಪಗೇಯ ನಾಮಾನಿ ನಿಶಾಮಯ ಜಗತ್ಪತೇಃ॥ 13-45-10 (82691) ಯದವಾಪ್ತಂ ಚ ಮೇ ಪೂರ್ವಂ ಸಾಂಬಹೇತೋಃ ಸುದುಷ್ಕರಂ। ಯಥಾವದ್ಭಗವಾಂದೃಷ್ಟೋ ಮಯಾ ಪೂರ್ವಂ ಸಮಾಧಿನಾ॥ 13-45-11 (82692) ಶಂಬರೇ ನಿಹತೇ ಪೂರ್ವಂ ರೌಕ್ಮಿಣೇಯೇನ ಧೀಮತಾ। ಅತೀತೇ ದ್ವಾದಶೇ ವರ್ಷೇ ಜಾಂಬವತ್ಯಬ್ರವೀದ್ಧಿ ಮಾಂ॥ 13-45-12 (82693) ಪ್ರದ್ಯುಂನಚಾರುದೇಷ್ಣಾದೀನ್ರುಕ್ಮಿಣ್ಯಾ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಪುತ್ರಕಾನ್। ಪುತ್ರಾರ್ಥಿನೀ ಮಾಮುಪೇತ್ಯ ವಾಕ್ಯಮಾಹ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-45-13 (82694) ಶೂರಂ ಬಲವತಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಕಾಂತರೂಪಮಕಲ್ಮಷಂ। ಆತ್ಮತುಲ್ಯಂ ಮಮ ಸುತಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಾಚ್ಯುತ ಮಾಚಿರಂ॥ 13-45-14 (82695) ನ ಹಿ ತೇಽಪ್ರಾಪ್ಯಮಸ್ತೀಹ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಕಿಂಚನ। ಲೋಕಾನ್ಸೃಜೇಸ್ತ್ವಮಪರಾನಿಚ್ಛನ್ಯದುಕುಲೋದ್ವಹ॥ 13-45-15 (82696) ತ್ವಯಾ ದ್ವಾದಶವರ್ಷಾಣಿ ವ್ರತೀಭೂತೇನ ಶುಷ್ಯತಾ। ಆರಾಧ್ಯ ಪಶುಭರ್ತಾರಂ ರುಕ್ಮಿಣ್ಯಾಂ ಜನಿತಾಃ ಸುತಾಃ॥ 13-45-16 (82697) ಚಾರುದೇಷ್ಣಃ ಸುಚಾರುಶ್ಚ ಚಾರುವೇಶೋ ಯಶೋಧರಃ। ಚಾರುಶ್ರವಾಶ್ಚಾರುಯಶಾಃ ಪ್ರದ್ಯುಂನಃ ಸಂಭುರೇವ ಚ॥ 13-45-17 (82698) ಯಥಾ ತೇ ಜನಿತಾಃ ಪುತ್ರಾ ರುಕ್ಮಿಣ್ಯಾಂ ಚಾರುವಿಕ್ರಮಾಃ। ತಥಾ ಮಮಾಪಿ ತನಯಂ ಪ್ರಯಚ್ಛ ಮಧುಸೂದನ॥ 13-45-18 (82699) ಇತ್ಯೇವಂ ಚೋದಿತೋ ದೇವ್ಯಾ ತಾಮವೋಚಂ ಸುಮಧ್ಯಮಾಂ। ಅನುಜಾನೀಹಿ ಮಾಂ ರಾಜ್ಞಿ ಕರಿಷ್ಯೇ ವಚನಂ ತವ॥ 13-45-19 (82700) ಸಾ ಚ ಮಾಮಬ್ರವೀದ್ಗಚ್ಛ ಶಿವಾಯ ವಿಜಯಾಯ ಚ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ಶಿವಃ ಕಾಶ್ಯಪಶ್ಚ ನದ್ಯೋ ದೇವಾ ಮನೋಽನುಗಾಃ। 13-45-20 (82701) ಕ್ಷೇತ್ರೌಷಧ್ಯೋ ಯಜ್ಞವಾಹಾಶ್ಛಂದಾಸ್ಯೃಷಿಗಣಾಧ್ವರಾಃ। ಸಮುದ್ರಾ ದಕ್ಷಿಣಾ ಸ್ತೋಭಾ ಋಕ್ಷಾಣಿ ಪಿತರೋ ಗ್ರಹಾಃ॥ 13-45-21 (82702) ದೇವಪತ್ನ್ಯೋ ದೇವಕನ್ಯಾ ದೇವಮಾತರ ಏವ ಚ। ಮನ್ವಂತರಾಣಿ ಗಾವಶ್ಚ ಚಂದ್ರಮಾಃ ಸವಿತಾ ಹರಿಃ॥ 13-45-22 (82703) ಸಾವಿತ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಚ ಋತವೋ ವತ್ಸರಾಸ್ತಥಾ। ಕ್ಷಣಾ ಲವಾ ಮುಹೂರ್ತಾಶ್ಚ ನಿಮೇಷಾ ಯುಗಪರ್ಯಯಾಃ॥ 13-45-23 (82704) ರಕ್ಷಂತು ಸರ್ವತ್ರ ಗತಂ ತ್ವಾಂ ಯಾದವ ಸುಖಾಯ ಚ। ಅರಿಷ್ಟಂ ಗಚ್ಛ ಪಂಥಾನಮಪ್ರಮತ್ತೋ ಭವಾನಘ॥ 13-45-24 (82705) ಏವಂ ಕೃತಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನಸ್ತಯಾಽಹಂ ತತೋಽಭ್ಯನುಜ್ಞಾಯ ನರೇಂದ್ರಪುತ್ರೀಂ। ಪಿತುಃ ಸಮೀಪಂ ನರಸತ್ತಮಸ್ಯ ಮಾತುಶ್ಚ ರಾಜ್ಞಶ್ಚ ತಥಾಽಽಹುಕಸ್ಯ॥ 13-45-25 (82706) ಗತ್ವಾ ಸಮಾವೇದ್ಯ ಯದಬ್ರವೀನ್ಮಾಂ ವಿದ್ಯಾಧರೇಂದ್ರಸ್ಯ ಸುತಾ ಭೃಶರ್ತಾ। ತಾನಭ್ಯನುಜ್ಞಾಯ ತದಾಽತಿದುಃಖಾ- ದ್ಗದಂ ತಥೈವಾತಿಬಲಂ ಚ ರಾಮಂ। ಅಥೋಚತುಃ ಪ್ರೀತಿಯುತೌ ತದಾನೀಂ ತತಃಸಮೃದ್ಧಿರ್ಭವತೋಽಸ್ತ್ವವಿಘ್ನಂ॥ 13-45-26 (82707) ಪ್ರಾಪ್ಯಾನುಜ್ಞಾಂ ಗುರುಜನಾದಹಂ ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯಮಚಿಂತಯಂ। ಸೋವಹದ್ಧಿಮವಂತಂ ಮಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಚೈನಂ ವ್ಯಸರ್ಜಯಂ॥ 13-45-27 (82708) ತತ್ರಾಹಮದ್ಬುತಾನ್ಭಾವಾನಪಶ್ಯಂ ಗಿರಿಸತ್ತಮೇ। ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಚ ತಪಸಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಪಶ್ಯಾಂಯದ್ಭುತಮುತ್ತಮಂ॥ 13-45-28 (82709) ದಿವ್ಯಂ ವೈಯಾಘ್ರಪದ್ಯಸ್ಯ ಉಪಮನ್ಯೋರ್ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಪೂಜಿತಂ ದೇವಗಂಧರ್ವೈರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಯಾ ಲಕ್ಷ್ಂಯಾ ಸಮಾವೃತಂ॥ 13-45-29 (82710) ಧವಕಕುಭಕದಂಬನಾರಿಕೇಲೈಃ ಕುರವಕಕೇತಕಜಂಬುಪಾಟಲಾಭಿಃ। ವಟವರುಣಕವತ್ಸನಾಭವಿಲ್ವೈಃ ಸರಲಕಪಿತ್ಥಪ್ರಿಯಾಲಸಾಲತಾಲೈಃ॥ 13-45-30 (82711) ಬದರೀಕುಂದಪುನ್ನಾಗರೈಶೋಕಾಂರಾತಿಮುಕ್ತಕೈಃ। ಮಧೂಕೈಃ ಕೋವಿದಾರೈಶ್ಚ ಚಂಪಕೈಃ ಪನಸೈಸ್ತಥಾ॥ 13-45-31 (82712) ವನ್ಯೈರ್ಬಹುವಿಧೈರ್ವೃಕ್ಷೈಃ ಫಲಪುಷ್ಪಪ್ರದೈರ್ಯುತಂ। ಪುಷ್ಪಗುಲ್ಮಲತಾಕೀರ್ಣಂ ಕದಲೀಷಂಡಶೋಭಿತಂ॥ 13-45-32 (82713) ನಾನಾಶಕುನಿಸಂಭೋಜ್ಯೈಃ ಫಲೈರ್ವೃಕ್ಷೈರಲಂಕೃತಂ। ಯಥಾಸ್ಥಾನವಿನಿಕ್ಷಿಪ್ತೈರ್ಭೂಷಿತಂ ಭಸ್ಮರಾಶಿಭಿಃ॥ 13-45-33 (82714) ರುರುವಾನರಶಾರ್ದೂಲಸಿಂಹದ್ವೀಪಿಸಮಾಕುಲಂ। ಕುರಂಗಬರ್ಹಿಣಾಕೀರ್ಣಂ ಮಾರ್ಜಾರಭುಜಗಾವೃತಂ। ಪೂಗೈಶ್ಚ ಮೃಗಜಾತೀನಾಂ ಮಹಿಷರ್ಕ್ಷನಿಷೇವಿತಂ॥ 13-45-34 (82715) ಸಕೃತ್ಪ್ರಭಿನ್ನೈಶ್ಚ ಗಜೈರ್ವಿಭೂಷಿತಂ ಪ್ರಹೃಷ್ಟನಾನಾವಿಧಪಕ್ಷಿಸೇವಿತಂ। ಸುಪುಷ್ಪಿತೈರಂಬುಧರಪ್ರಕಾಶೈ- ರ್ಮಹೀರುಹಾಣಾಂ ಚ ವನೈರ್ವಿಚಿತ್ರೈಃ॥ 13-45-35 (82716) ನಾನಾಪುಷ್ಪರಜೋಮಿಶ್ರೋ ಗಜದಾನಾಧಇವಾಸಿತಃ। ದಿವ್ಯಸ್ತ್ರೀಗೀತಬಹುಲೋ ಮಾರುತೋಽಭಿಮುಖೋ ವವೌ 13-45-36 (82717) ಧಾರಾನಿನಾದೈರ್ವಿಹಗಪ್ರಾಣಾದೈಃ ಶುಭೈಸ್ತಥಾ ಬೃಂಹಿತೈಃ ಕುಂಜರಾಣಾಂ। ಗೀತೈಸ್ತಥಾ ಕಿನ್ನರಾಣಾಮುದಾರೈಃ ಶುಭೈಃ ಸ್ವನೈಃ ಸಾಮಗಾನಾಂ ಚ ವೀರ॥ 13-45-37 (82718) ಅಚಿಂತ್ಯಂ ಮನಸಾಽಪ್ಯನ್ಯೈಃ ಸರೋಭಿಃ ಸಮಲಂಕೃತಂ। ವಿಶಾಲೈಶ್ಚಾಗ್ನಿಶರಣೈರ್ಭೂಷಿತಂ ಕುಸುಮಾವೃತೈಃ॥ 13-45-38 (82719) ವಿಭೂಷಿತಂ ಪುಣ್ಯಯವಿತ್ರತೋಯಯಾ ಸದಾ ಚ ಜುಷ್ಟಂ ನೃಪ ಜಹ್ನುಕನ್ಯಯಾ। ವಿಭೂಷಿತಂ ಧರ್ಮಭೃತಾಂ ವರಿಷ್ಠೈ- ರ್ಮಹಾತ್ಮಭಿರ್ವಹ್ನಿಸಮಾನಕಲ್ಪೈಃ॥ 13-45-39 (82720) ವಾಯ್ವಾಹಾರೈರಂಬುಪೈರ್ಜಪ್ಯನಿತ್ಯೈಃ ಸಂಪ್ರಕ್ಷಾಲೈರ್ಯೋಗಿಭಿರ್ಧ್ಯಾನನಿತ್ಯೈಃ। ಧೂಮಪ್ರಾಶೈರೂಷ್ಮಪೈಃ ಕ್ಷೀರಪೈಶ್ಚ ಸಂಜುಷ್ಟಂ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಂದ್ರೈಃ ಸಮಂತಾತ್॥ 13-45-40 (82721) ಗೋಚಾರಿಣೋಽರ್ಥಾಶ್ಮಕುಟ್ಟಾ ದಂತೋಲೂಖಲಿಕಾಸ್ತಥಾ। ಮರೀಚಿಪಾಃ ಫೇನಪಾಶ್ಚ ತಥೈವ ಮೃಗಚಾರಿಣಃ॥ 13-45-41 (82722) ಅಶ್ವತ್ಥಫಲಭಕ್ಷಾಶ್ಚ ತಥಾ ಹ್ಯುದಕಶಾಯಿನಃ। ಚೀಚಚರ್ಮಾಂಬರಧರಾಸ್ತಥಾ ವಲ್ಕಲಧಾರಿಣಃ॥ 13-45-42 (82723) ಸುದುಃಖಾನ್ನಿಯಮಾಂಸ್ತಾಂಸ್ತಾನ್ವಹತಃ ಸುತಪೋಧನಾನ್। ಪಶ್ಯನ್ಮುನೀನ್ಬಹುವಿಧಾನಪ್ರವೇಷ್ಟುಮುಪಚಕ್ರಮೇ॥ 13-45-43 (82724) ಸೂಪೂಜಿತಂ ದೇವಗಣೈರ್ಮಹಾತ್ಮಭಿಃ ಶಿವಾದಿಭಿರ್ಭಾರತಪುಣ್ಯಕರ್ಮಭಿಃ। ರರಾಜ ತಚ್ಚಾಶ್ರಮಮಂಡಲಂ ಸದಾ ದಿವೀವ ರಾಜಞ್ಶಶಿಮಂಡಲಂ ಯಥಾ॥ 13-45-44 (82725) ಕ್ರೀಡಂತಿ ಸರ್ಪೈರ್ನಕುಲಾ ಮೃಗೈರ್ವ್ಯಾಘ್ರಾಶ್ಚ ಮಿತ್ರವತ್। ಪ್ರಭಾವಾದ್ದೀಪ್ತತಪಸಾಂ ಸನ್ನಿಕರ್ಷಾನ್ಮಹಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-45-45 (82726) ತತ್ರಾಶ್ರಮಪದೇ ಶ್ರೇಷ್ಠೇ ಸರ್ವಭೂತಮನೋರಮ। ಸೇವಿತೇ ದ್ವಿಜಶಾರ್ದೂಲೈರ್ವೇದವೇದಾಂಗಪಾರಗೈಃ॥ 13-45-46 (82727) ನಾನಾನಿಯಮವಿಖ್ಯಾತೈರ್ಋಷಿಭಿ ಸುಮಹಾನ್ಮಭಿಃ। ಪ್ರವಿಶನ್ನೇವ ಚಾಪಶ್ಯಂ ಜಟಾಚೀರಧರಂ ಪ್ರಭುಂ॥ 13-45-47 (82728) ತೇಜಸಾ ತಪಸಾ ಚೈವ ದೀಪ್ಯಮಾನಂ ಯಥಾಽನಲಂ। ಶಿಷ್ಯೈರನುಗತಂ ಶಾಂತಂ ಯುವಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ್ವಭಂ॥ 13-45-48 (82729) ಶಿರಸಾ ವಂದಮಾನಂ ಮಾಮುಪಮನ್ಯುರಭಾಷತ॥ 13-45-49 (82730) ಸ್ವಾಗತಂ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ಸಫಲಾನಿ ತಪಾಂಸಿ ನಃ। ಯಃ ಪೂಜ್ಯಃ ಪೂಜಯಸಿ ಮಾಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯೋ ದ್ರಷ್ಟುಮಿಚ್ಛಸಿ॥ 13-45-50 (82731) `ಮನುಷ್ಯತಾನುವೃತ್ತ್ಯಾ ತ್ವಾ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ತಿಷ್ಠಾಮ ಸರ್ವಗಂ।' ತಮಹಂ ಪ್ರಾಂಜಲಿರ್ಭೂತ್ವಾ ಮೃಗಪಕ್ಷಿಷ್ವಥಾಗ್ನಿಷು। ಧರ್ಮೇ ಚ ಶಿಷ್ಯವರ್ಗೇ ಚ ಸಮಪೃಚ್ಛಮನಾಮಯಂ॥ 13-45-51 (82732) ತತೋ ಮಾಂ ಭಗವಾನಾಹ ಸಾಂನಾ ಪರಮವಲ್ಗುನಾ। ಲಪ್ಸ್ಯಸೇ ತನಯಂ ಕೃಷ್ಣಿ ಆತ್ಮತುಲ್ಯಮಸಂಶಯಂ॥ 13-45-52 (82733) ತಪಃ ಸುಮಹದಾಸ್ಥಾಯ ತೋಷಯೇಶಾನಮೀಶ್ವರಂ। ಇಹ ದೇವಃ ಸಪತ್ನೀಕಃ ಸಮಾಕ್ರೀಡತ್ಯಧೋಕ್ಷಜ॥ 13-45-53 (82734) ಇಹೈನಂ ದೈವತಶ್ರೇಷ್ಠಂ ದೇವಾಃ ಸರ್ಷಿಗಣಾಃ ಪುರಾ। ತಪಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣ ಸತ್ಯೇನ ಚ ದಮೇನ ಚ॥ 13-45-54 (82735) ತೋಷಯಿತ್ವಾ ಶುಭಾನ್ಕಾಮಾನ್ಪ್ರಾಪ್ತವಂತೋ ಜನಾರ್ದನ। ತೇಜಸಾಂ ಸಪಸಾಂ ಚೈವ ನಿಧಿಃ ಸ ಭಗವಾನಿಹ॥ 13-45-55 (82736) ಶುಭಾಶುಭಾನ್ವಿತಾನ್ಭಾವಾನ್ವಿಸೃಜನ್ಸ ಕ್ಷಿಪನ್ನಪಿ। ಆಸ್ತೇ ದೇವ್ಯಾ ಸಹಾಚಿಂತ್ಯೋ ಯಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಸಿ ಶತ್ರುಹನ್॥ 13-45-56 (82737) ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುರ್ಯೋಽಭೂದ್ದಾನವೋ ಮೇರುಕಂಪನಃ। ತೇನ ಸರ್ವಾಮರೈಶ್ವರ್ಯಂ ಶರ್ವಾತ್ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಸಮಾರ್ಬುದಂ॥ 13-45-57 (82738) ತಸ್ಯೈವ ಪುತ್ರಪ್ರವರೋ ದಮನೋ ನಾಮ ವಿಶ್ರುತಃ। ಮಹಾದೇವವರಾಚ್ಛಕ್ರಂ ವರ್ಷಾರ್ಬುದಮಯೋಧಯಂ॥ 13-45-58 (82739) ವಿಷ್ಣೋಶ್ಚಕ್ರಂ ಚ ತದ್ಧೋರಂ ವಜ್ರಮಾಖಂಡಲಸ್ಯ ಚ। ಶೀರ್ಣಂ ಪುರಾಽಭವತ್ತಾತ ಗ್ರಹಸ್ಯಾಂಗೇಷು ಕೇಶವ॥ 13-45-59 (82740) [ಯತ್ತದ್ಭಗವತಾ ಪೂರ್ವಂ ದತ್ತಂ ಚಕ್ರಂ ತವಾನಘ। ಜಲಾಂತರಚರಂ ಹತ್ವಾ ದೈತ್ಯಂ ಚ ಬಲಗರ್ವಿತಂ॥ 13-45-60 (82741) ಉತ್ಪಾದಿತಂ ವೃಷಾಂಕೇನ ದೀಪ್ತಜ್ವಲನಸನ್ನಿಭಂ। ದತ್ತಂ ಭಗವತಾ ತುಭ್ಯಂ ದುರ್ಧಷಂ ತೇಜಸಾಽದ್ಭುತಂ॥ 13-45-61 (82742) ನ ಶಕ್ಯಂ ದ್ರಷ್ಟುಮನ್ಯೇನ ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಪಿನಾಕಿನಂ। ಸುದರ್ಶನಂ ಭವತ್ಯೇವಂ ಭವೇನೋಕ್ತಂ ತದಾ ತು ತತ್॥ 13-45-62 (82743) ಸುದರ್ಶನಂ ತದಾ ತಸ್ಯ ಲೋಕೇ ನಾಮ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ। ತಜ್ಜೀರ್ಣಮಭಾವತ್ತಾತ ಗ್ರಹಸ್ಯಾಂಗೇಷು ಕೇಶವ। 13-45-63 (82744) ಗ್ರಹಸ್ಯಾತಿವಲಸ್ಯಾಂಗೇ ವರದತ್ತಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ನ ಶಸ್ತ್ರಾಣಿ ವಹಂತ್ಯಂಗೇ ಚಕ್ರವಜ್ರಶತಾನ್ಯಪಿ॥] 13-45-64 (82745) ಅರ್ದ್ಯಮಾನಾಶ್ಚ ವಿಬುಧಾ ಗ್ರಹೇಣಿ ಸುಬಲೀಯಸಾ। ಶಿವದತ್ತವರಾಂಜಘ್ನುರಸುರೇಂದ್ರಾನ್ಸುರಾ ಭೃಶಂ॥ 13-45-65 (82746) ತೃಷ್ಟೋ ವಿದ್ಯುತ್ಪ್ರಭಸ್ಯಾಪಿ ತ್ರಿಲೋಕೇಶ್ವರತಾಂ ದದೌ। ಶತಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ಸರ್ವಲೋಕೇಶ್ವರೋಽಭವತ್॥ 13-45-66 (82747) ಮಮೈವಾನುಚರೋ ನಿತ್ಯಂ ಭವಿತಾಸೀತಿ ಚಾಬ್ರವೀತ್। ತಥಾ ಪುತ್ರಸಹಸ್ರಾಣಾಮಯುತಂ ಚ ದದೌ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-45-67 (82748) ಕುಶದ್ವೀಪಂ ಚ ಸ ದದೌ ರಾಜ್ಯೇನ ಭಗವಾನಜಃ। [ತಥಾ ಶತಮುಖೋ ನಾಮ ಧಾತ್ರಾ ಸೃಷ್ಟೋ ಮಹಾಸುರಃ। 13-45-68 (82749) ಯೇನ ವರ್ಷಶತಂ ಸಾಗ್ರಮಾತ್ಮಮಾಂಸೈರ್ಹುತೋಽನಲಃ। ತಂ ಪ್ರಾಹ ಭವವಾಂಸ್ತುಷ್ಟಃ ಕಿಂಕರೋಮೀತಿ ಶಂಕರಃ॥ 13-45-69 (82750) ತಂ ವೈ ಶತಮುಖಃ ಪ್ರಾಹ ಯೋಗೋ ಭವತು ಮೇಽದ್ಭುತಃ। ಬಲಂ ಚ ದೈವತಶ್ರೇಷ್ಠ ಶಾಶ್ವತಂ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛ ಮೇ॥ 13-45-70 (82751) ತಥೇತಿ ಭಗವಾನಾಹ ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಪ್ರಭುಃ। ಸ್ವಾಯಂಭುವಃ ಕ್ರತುಶ್ಚಾಪಿ ಪುತ್ರಾರ್ಥಮಭವತ್ಪುರಾ॥ 13-45-71 (82752) ಆವಿಶ್ಯ ಯೋಗೇನಾತ್ಮಾನಂ ತ್ರೀಣಿ ವರ್ಷಶತಾನ್ಯಪಿ। ತಸ್ಯ ಚೋಪದದೌ ಪುತ್ರಾನ್ಸಹಸ್ರಂ ಕ್ರತುಸಂಮಿತಾನ್।] ಯೋಗೇಶ್ವರಂ ದೇವಗೀತಂ ವೇತ್ಥ ಕೃಷ್ಣ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-45-72 (82753) ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ ಇತಿ ಖ್ಯಾತ ಋಷಿಃ ಪರಮಧಾರ್ಮಿಕಃ। ಆರಾಧ್ಯ ಸ ಮಹಾದೇವಂ ಪ್ರಾಪ್ತವಾನತುಲಂ ಯಶಃ॥ 13-45-73 (82754) ವೇದವ್ಯಾಸಶ್ಚ ಯೋಗಾತ್ಮಾ ಪರಾಶರಸುತೋ ಮುನಿಃ। ಸೋಽಪಿ ಶಂಕರಮಾರಾಧ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತವಾನತುಲಂ ಯಶಃ॥ 13-45-74 (82755) ವಾಲಖಿಲ್ಯಾ ಮಘವತಾ ಹ್ಯವಜ್ಞಾತಾಃ ಪುರಾ ಕಿಲ। ತೈಃ ಕ್ರುದ್ಧೈರ್ಭಗವಾನ್ರುದ್ರಸ್ತಪಸಾ ತೋಷಿತೋ ಹ್ಯಭೂತ್॥ 13-45-75 (82756) ತಾಂಶ್ಚಾಪಿ ದೈವತಶ್ರೇಷ್ಠಃ ಪ್ರಾಹ ಪ್ರೀತೋ ಜಗತ್ಪತಿಃ। ಸುಪರ್ಣಂ ಸೋಮಹರ್ತಾರಂ ತಪಸೋತ್ಪಾದಯಿಷ್ಯಥ॥ 13-45-76 (82757) ಮಹಾದೇವಸ್ಯ ರೋಷಾಚ್ಚ ಆಪೋ ನಷ್ಟಾಃ ಪುರಾಽಭವನ್। ತಾಶ್ಚ ಸಪ್ತಕಪಾಲೇನ ದೇವೈರನ್ಯಾಃ ಪ್ರವರ್ತಿತಾಃ॥ 13-45-77 (82758) ತತಃ ಪಾನೀಯಮಭವತ್ಪ್ರಸನ್ನೇ ತ್ರ್ಯಂಬಕೇ ಭುವಿ। ಅತ್ರಿಭಾರ್ಯಾ ಸುತಂ ದತ್ತಂ ಸೋಮಂ ದುರ್ವಾಸಸಂ ಪ್ರಭೋ॥ 13-45-78 (82759) ಅತ್ರೇರ್ಭಾರ್ಯಾಽಪಿ ಭರ್ತಾರಂ ಸಂತ್ಯಜ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನೀ। ನಾಹಂ ತವ ಮುನೇ ಭೂಯೋ ವಶಗಾ ಸ್ಯಾಂ ಕಥಂಚನ॥ 13-45-79 (82760) ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಸಾ ಮಹಾದೇವಮಗಮಚ್ಛರಣಂ ಕಿಲ। ನಿರಾಹಾಸ ಭಯಾದತ್ರೇಸ್ತ್ರೀಣಿ ವರ್ಷಶತಾನ್ಯಪಿ॥ 13-45-80 (82761) ಅಶೇತ ಮುಸಲೇಷ್ವೇವ ಪ್ರಸಾದಾರ್ಥಂ ಭವಸ್ಯ ಸಾ। ತಾಮಬ್ರವೀದ್ಧಸಂದೇವೋ ಭವಿತಾ ವೈ ಸುತಸ್ತವ॥ 13-45-81 (82762) ವಿನಾ ಭರ್ತ್ರಾ ಚರುದ್ರೇಣ ಭವಿಷ್ಯತಿ ನ ಸಂಶಯಃ। ವಂಶೇ ತವೈವ ನಾಂನಾ ತು ಖ್ಯಾತಿಂ ಯಾಸ್ಯತಿ ಚೇಪ್ಸಿತಾಂ॥ 13-45-82 (82763) ವಿಕರ್ಣಶ್ಚ ಮಹಾದೇವಂ ತಥಾ ಭಕ್ತಸುಖಾವಹಂ। ಪ್ರಸಾದ್ಯ ಭಗವಾನ್ಸಿದ್ಧಿಂ ಪ್ರಾಪ್ತವಾನ್ಮಧುಸೂದನ॥ 13-45-83 (82764) ಶಾಕಲ್ಯಃ ಸಂಶಿತಾತ್ಮಾ ವೈ ನವವರ್ಷಶತಾನ್ಯಪಿ। ಆರಾಧಯಾಮಾಸ ಭವಂ ಮನೋಯಜ್ಞೇನ ಕೇಶವ॥ 13-45-84 (82765) ತಂ ಚಾಹ ಭಗವಾಂಸ್ತುಷ್ಟೋ ಗ್ರಂಥಕಾರೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ। ವತ್ಸಾಕ್ಷಯಾ ಚ ತೇ ಕೀತಿಸ್ತ್ರೇಲೋಕ್ಯೇ ವೈ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-45-85 (82766) ಅಕ್ಷಯಂ ಚ ಕುಲಂ ತೇಽಸ್ತು ಮಹರ್ಷಿಭಿರಲಂಕೃತಂ। ಭವಿಷ್ಯತಿ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠಃ ಸೂತ್ರಕರ್ತಾ ಸುತಸ್ತವ॥ 13-45-86 (82767) ಸಾವರ್ಣಿಶ್ಚಾಪಿ ವಿಖ್ಯಾತ ಋಷಿರಾಸೀತ್ಕೃತೇ ಯುಗೇ। ಇಹ ತೇನ ತಪಸ್ತಪ್ತಂ ಷಷ್ಟಿವರ್ಷಶತಾನ್ಯಥ॥ 13-45-87 (82768) ತಮಾಹ ಭಗವಾನ್ರುದ್ರಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ತುಷ್ಟೋಸ್ಮಿ ತೇಽನಘ। ಗ್ರಂಥಕೃಲ್ಲೋಕವಿಖ್ಯಾತೋ ಭವಿತಾಸ್ಯಜರಾಮರಃ॥ 13-45-88 (82769) ಶಕ್ರೇಣಿ ತು ಪುರಾ ದೇವೋ ವಾರಾಣಸ್ಯಾಂ ಜನಾರ್ದನ। ಆರಾಧಿತೋಽಭೂದ್ಭಕ್ತೇನ ದಿಗ್ವಾಸಾ ಭಸ್ಮಗುಷ್ಠಿತಃ॥ ಆರಾಧ್ಯ ಸ ಮಹಾದೇವಂ ದೇವರಾಜ್ಯಮವಾಪ್ತವಾನ್॥ 13-45-89 (82770) ನಾರದೇನ ತು ಭಕ್ತ್ಯಾಽಸೌ ಭವ ಆರಾಧಿತಃ ಪುರಾ। ತಸ್ಯ ತುಷ್ಟೋ ಮಹಾದೇವೋ ಜಗೌ ದೇವಗುರುರ್ಗುರುಃ॥ 13-45-90 (82771) ತೇಜಸಾ ತಪಸಾ ಕೀರ್ತ್ಯಾ ತ್ವತ್ಸಮೋ ನ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಗೀತೇನ ವಾದಿತವ್ಯೇನ ನಿತ್ಯಂ ಮಾಮನುಯಾಸ್ಯಸಿ॥ 13-45-91 (82772) `ಬಾಣಃ ಸ್ಕಂದಸಮತ್ವಂ ಚ ಕಾಮೋ ದರ್ಪವಿಮೋಕ್ಷಣಂ। ಲವಣೋಽವಧ್ಯತಾಮನ್ಯೈರ್ದಶಾಸ್ಯಶ್ಚ ಪುನರ್ಬಲಂ। ಅಂತಕೋಽಂತಮನುಪ್ರಾಪ್ತಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಕೋಽನ್ಯಃ ಪರಃ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-45-92 (82773) ಮಯಾಽಪಿ ಚ ಯಥಾ ದೃಷ್ಟೋ ದೇವದೇವಃ ಪುರಾ ವಿಭೋ। ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪಶುಪತಿಸ್ತಾತ ತಚ್ಚಾಪಿ ಶೃಣು ಮಾಧವ॥ 13-45-93 (82774) ಯದರ್ಥಂ ಚ ಮಯಾ ದೇವಃ ಪ್ರಯತೇನ ತಥಾ ವಿಭೋ। ಆರಾಧಿತೋ ಮಹಾತೇಜಾಸ್ತಚ್ಚಾಪಿ ಶೃಣು ವಿಸ್ತರಾತ್॥ 13-45-94 (82775) ಯದವಾಪ್ತಂ ಚ ಮೇ ಪೂರ್ವಂ ದೇವದೇವಾನ್ಮಹೇಶ್ವರಾತ್। ತತ್ಸರ್ವಂ ನಿಖಿಲೇನಾದ್ಯ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ತೇಽನಘ 13-45-95 (82776) ಪುರಾ ಕೃತಯುಗೇ ತಾತ ಋಷಿರಾಸೀನ್ಮಹಾಯಶಾಃ। ವ್ಯಾಘ್ರಪಾದ ಇತಿ ಖ್ಯಾತೋ ವೇದವೇದಾಂಗಪಾರಗಃ। ತಸ್ಯಾಹಮಭವಂ ಪುತ್ರೋ ಧೌಂಯಶ್ಚಾಪಿ ಮಮಾನುಜಃ॥ 13-45-96 (82777) ಕಸ್ಯಚಿತ್ತ್ಥ ಕಾಲಸ್ಯ ಧೌಂಯೇನ ಸಹ ಮಾಧವ। ಆಗಚ್ಛಮಾಶ್ರಮಂ ಕ್ರೀಡನ್ಮುನೀನಾಂ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-45-97 (82778) ತತ್ರಾಪಿ ಚ ಮಯಾ ದೃಷ್ಟಾ ದುಹ್ಯಮಾನಾ ಪಯಸ್ವಿನೀ। ಲಕ್ಷಿತಂ ಚ ಮಯಾ ಕ್ಷೀರಂ ಸ್ವಾದುತೋ ಹ್ಯಮೃತೋಪಮಂ॥ 13-45-98 (82779) ತದಾಪ್ರಭೃತಿ ಚೈವಾಹಮರುದಂ ಮಧುಸೂದನ। ದೀಯತಾಂ ದೀಯತಾಂ ಕ್ಷೀರಂ ಮಮ ಮಾತರಿತೀರಿತಾ॥ 13-45-99 (82780) ಅಭಾವಾಚ್ಚೈವ ದುಗ್ಧಸ್ಯ ದುಃಖಿತಾ ಜನನೀ ತದಾ॥ 13-45-100 (82781) ತತಃ ಪಿಷ್ಟಂ ಸಮಾಲೋಡ್ಯ ತೋಯೇನ ಸಹ ಮಾಧವ। ಆವಯೋಃ ಕ್ಷೀರಮಿತ್ಯೇವ ಪಾನಾರ್ಥಂ ಸಮುಪಾನಯತ್॥ 13-45-101 (82782) ಅಥ ಗವ್ಯಂ ಪಯಸ್ತಾತ ಕದಾಚಿತ್ಪ್ರಾಶಿತಂ ಮಯಾ। 13-45-102 (82783) ಪಿತ್ರಾಽಹಂ ಯಜ್ಞಕಾಲೇ ಹಿ ನೀತೋ ಜ್ಞಾತಿಕುಲಂ ಮಹತ್। ತತ್ರ ಸಾ ಕ್ಷರತೇ ದೇವೀ ದಿವ್ಯಾ ಗೌಃ ಸುರನಂದಿನೀ॥ 13-45-103 (82784) ಯಸ್ತಾಹಂ ತತ್ಪಯಃ ಪೀತ್ವಾ ರಸೇನ ಹ್ಯಮೃತೋಪಮಂ। ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಕ್ಷೀರಗುಣಾಂಶ್ಚೈವ ಉಪಲಭ್ಯ ಹಿ ಸಂಭವಂ। ಸ ಚ ಪಿಷ್ಟರಸಸ್ತಾತ ನ ಮೇ ಪ್ರೀತಿಮುಪಾವಹತ್॥ 13-45-104 (82785) ತತೋಽಹಮಬ್ರುವಂ ಬಾಲ್ಯಾಜ್ಜನನೀಮಾತ್ಮನಸ್ತದಾ। ನೇದಂ ಕ್ಷೀರೋದನಂ ಮಾತರ್ಯತ್ತ್ವಂ ಮೇ ದತ್ತವತ್ಯಸಿ॥ 13-45-105 (82786) ತತೋ ಮಾಮಬ್ರವೀನ್ಮಾತಾ ದುಃಖಶೋಕಸಮನ್ವಿತಾ। ಪುತ್ರಸ್ನೇಹಾತ್ಪರಿಷ್ವಜ್ಯ ಮೂರ್ಧ್ನಿ ಚಾಘ್ರಾಯ ಮಾಧವ॥ 13-45-106 (82787) ಕುತಃ ಕ್ಷೀರೋದನಂ ವತ್ಸ ಮುನೀನಾಂ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಂ। ವನೇ ನಿವಸತಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಕಂದಮೂಲಫಲಾಶಿನಾಂ॥ 13-45-107 (82788) ಆಸ್ಥಿತಾನಾಂ ನದೀಂ ದಿವ್ಯಾಂ ವಾಲಖಿಲ್ಯೈರ್ನಿಷೇವಿತಾಂ ಕುತ ಕ್ಷೀರಂ ವನಸ್ಥಾನಾಂ ಮುನೀನಾಂ ಗಿರಿವಾಸಿನಾಂ॥ 13-45-108 (82789) ಪಾವನಾನಾಂ ವನಾಶಾನಾಂ ವನಾಶ್ರಮನಿವಾಸಿನಾಂ। ಗ್ರಾಂಯಾಹಾರನಿವೃತ್ತಾನಾಮಾರಣ್ಯಫಲಭೋಜಿನಾಂ। ನಾಸ್ತಿ ಪುತ್ರ ಪಯೋಽರಣ್ಯೇ ಸುರಭೀಗೋತ್ರವರ್ಜಿತೇ॥ 13-45-109 (82790) ನದೀಗಹ್ವರಶೈಲೇಷು ತೀರ್ಥೇಷು ವಿವಿಧೇಷು ಚ। ತಪಸಾ ಜಪ್ಯನಿತ್ಯಾನಾಂ ಶಿವೋ ನಃ ಪರಮಾ ಗತಿಃ॥ 13-45-110 (82791) ಅಪ್ರಸಾದ್ಯ ವಿರೂಪಾಕ್ಷಂ ವರದಂ ಸ್ಥಾಣುಮವ್ಯಯಂ। ಕುತಃ ಕ್ಷೀರೋದನಂ ವತ್ಸ ಸುಖಾನಿ ವಸನಾನಿ ಚ॥ 13-45-111 (82792) ತಂ ಪ್ರಪದ್ಯ ಸದಾ ವತ್ಸ ಸರ್ವಭಾವೇನ ಶಂಕರಂ। ತತ್ಪ್ರಸಾದಾಚ್ಚ ಕಾಮೇಭ್ಯಃ ಫಲಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಪುತ್ರಕ॥ 13-45-112 (82793) ಜನನ್ಯಾಸ್ತದ್ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ತದಾಪ್ರಭೃತಿ ಶತ್ರುಹನ್। [ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ಪ್ರಣತೋ ಭೂತ್ವಾ ಇದಮಂಬಾಮವೋಚಯಂ॥ 13-45-113 (82794) ಕೋಽಯಮಂಬ ಮಹಾದೇವಃ ಸ ಕಥಂ ಚ ಪ್ರಸೀದತಿ। ಕುತ್ರ ವಾ ವಸತೇ ದೇವೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯೋ ವಾ ಕಥಂಚನ॥ 13-45-114 (82795) ತುಷ್ಯತೇ ವಾ ಕಥಂ ಶರ್ವೋ ರೂಪಂ ತಸ್ಯ ಚ ಕೀದೃಶಂ। ಕಥಂ ಜ್ಞೇಯಃ ಪ್ರಸನ್ನೋ ವಾ ದರ್ಶಯೇಜ್ಜನನೀ ಮಮ॥ 13-45-115 (82796) ಏವಮುಕ್ತಾ ತದಾ ಕೃಷ್ಣ ಮಾತಾ ಮೇ ಸುತವತ್ಸಲಾ। ಮೂರ್ಘನ್ಯಾಧ್ರಾಯ ಗೋವಿಂದ ಸಬಾಷ್ಪಾಕುಲಲೋಚನಾ॥ 13-45-116 (82797) ಪ್ರಮಾರ್ಜಂತೀ ಚ ಗಾತ್ರಾಣಿ ಮಮ ವೈ ಮಧುಸೂದನ॥ ದೈನ್ಯಮಾಲಂಬ್ಯ ಜನನೀ ಇದಮಾಹ ಸುರೋತ್ತಮ॥ 13-45-117 (82798) ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯೋ ಮಹಾದೇವೋ ದುರಾಧಾರೋ ದುರಂತಕಃ। ದುರಾಬಾಧಶ್ಚ ದುರ್ಗ್ರಾಹ್ಯೋ ದುರ್ದ್ದಶ್ಯೋ ಹ್ಯಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ॥ 13-45-118 (82799) ಯಸ್ಯ ರೂಪಾಣ್ಯನೇಕಾನಿ ಪ್ರವದಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ। ಸ್ಥಾನಾನಿ ಚ ವಿಚಿತ್ರಾಣಿ ಪ್ರಾಸಾದಾಶ್ಚಾಪ್ಯನೇಕಶಃ॥ 13-45-119 (82800) ಕೋ ಹಿ ತತ್ತ್ವೇನ ತದ್ವೇದ ಈಶಸ್ಯ ಚರಿತಂ ಶುಭಂ। ಕೃತವಾನ್ಯಾನಿ ರೂಪಾಣಿ ದೇವದೇವಃ ಪುರಾ ಕಿಲ। ಕ್ರೀಡತೇ ಚ ತಥಾ ಶರ್ವಃ ಪ್ರಸೀದತಿ ಯಥಾಚ ವೈ॥ 13-45-120 (82801) ಹೃದಿಸ್ಥಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ವಿಶ್ವರೂಪೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ। ಭಕ್ತಾನಾಮನುಕಂಪಾರ್ಥಂ ದರ್ಶನಂ ಚ ಯಥಾಶ್ರುತಂ। ಮುನೀನಾಂ ಬ್ರುವತಾಂ ದಿವ್ಯಮೀಶಾನಚರಿತಂ ಶುಭಂ॥ 13-45-121 (82802) ಕೃತವಾನ್ಯಾನಿ ರೂಪಾಣಿ ಕಥಿತಾನಿ ದಿವೌಕಸೈಃ। ಅನುಗ್ರಹಾರ್ಥಂ ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ಶೃಣು ವತ್ಸ ಸಮಾಸತಃ॥ 13-45-122 (82803) ತಾನಿ ತೇ ಕೀರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯನ್ಮಾಂ ತ್ವಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛಸಿ॥ 13-45-123 (82804) ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಣುಸುರೇಂದ್ರಾಣಾಂ ರುದ್ರಾದಿತ್ಯಾಶ್ವಿನಾಮಪಿ। ವಿಶ್ವೇಷಾಮಪಿ ದೇವಾನಾಂ ವಪುರ್ಧಾರಯತೇ ಭವಃ॥ 13-45-124 (82805) ನರಾಣಾಂ ದೇವನಾರೀಣಾಂ ತಥಾ ಪ್ರೇತಪಿಶಾಚಯೋಃ। ಕಿರಾತಶಬರಾಣಾಂ ಚ ಜಲಜಾನಾಮನೇಕಶಃ॥ 13-45-125 (82806) ಕರೋತಿ ಭಗವಾನ್ರೂಪಮಾಟವ್ಯಶಬರಾಣ್ಯಪಿ। ಕೂರ್ಮೋ ಮತ್ಸ್ಯಸ್ತಥಾ ಶಂಖಃ ಪ್ರವಾಲಾಂಕುರಭೂಷಣಃ॥ 13-45-126 (82807) ಯಕ್ಷರಾಕ್ಷಸಸರ್ಪಾಣಾಂ ದೈತ್ಯದಾನವಯೋರಪಿ। ವಪುರ್ಧಾರಯತೇ ದೇವೋ ಭೂಯಶ್ಚ ಬಿಲವಾಸಿನಾಂ॥ 13-45-127 (82808) ವ್ಯಾಘ್ರಸಿಂಹಮೃಗಾಣಾಂ ಚ ತರಕ್ಷ್ವೃಕ್ಷಪತತ್ತ್ರಿಣಾಂ। ಉಲೂಕಶ್ವಶೃಗಾಲಾನಾಂ ರೂಪಾಣಿ ಕುರುತೇಽಪಿ ಚ॥ 13-45-128 (82809) ಹಂಸಕಾಕಮಯೂರಾಣಾಂ ಕೃಕಲಾಸಕಸಾರಸಾಂ। ರೂಪಾಣಿ ಚ ಬಲಾಕಾನಾಂ ಗೃಧ್ರಚಕ್ರಾಂಗಯೋರಪಿ॥ 13-45-129 (82810) ಕರೋತಿ ವಾ ಸ ರೂಪಾಣಿ ಧಾರಯತ್ಯಪಿ ಪರ್ವತಂ। ಗೋರೂಪಂ ಚ ಮಹಾದೇವೋ ಹಸ್ತ್ಯಶ್ವೋಷ್ಟ್ರಖರಾಕೃತಿಃ॥ 13-45-130 (82811) ಛಾಗಶಾರ್ದೂಲರೂಪಶ್ಚ ಅನೇಕಮೃಗರೂಪಧೃಕ್। ಅಂಡಜಾನಾಂ ಚ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ವಪುರ್ಧಾರಯತೇ ಭವಃ॥ 13-45-131 (82812) ದಂಡೀ ಛತ್ರೀ ಚ ಕುಂಡೀ ಚ ದ್ವಿಜಾನಾಂ ವಾರಣಸ್ತಥಾ। ಷಣ್ಮುಖೋ ವೈ ಬಹುಮುಖಸ್ತ್ರಿನೇತ್ರೋ ಬಹುಶೀರ್ಷಕಃ॥ 13-45-132 (82813) ಅನೇಕಕಟಿಪಾದಶ್ಚ ಅನೇಕೋದರವಕ್ತ್ರಧೃತ್। ಅನೇಕಪಾಣಿಪಾರ್ಶ್ವಶ್ಚ ಅನೇಕಗಪಸಂವೃತಃ॥ 13-45-133 (82814) ಋಷಿಗಂಧರ್ವರೂಪಶ್ಚ ಸಿದ್ಧಚಾರಣರೂಪಧೃತ್। ಭಸ್ಪಪಾಂಡುರಗಾತ್ರಶ್ಚ ಚಂದ್ರಾರ್ಧಕೃತಭೂಷಣಃ॥ 13-45-134 (82815) ಅನೇಕರಾವಸಂಘುಷ್ಟಶ್ಚಾನೇಕಸ್ತುತಿಸಂಸ್ಕೃತಃ। ಸರ್ವಭೂತಾಂತಕಃ ಸರ್ವಃ ಸರ್ವಲೋಕಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ॥ 13-45-135 (82816) ಸರ್ವಲೋಕಾಂತರಾತ್ಮಾ ಚ ಸರ್ವಗಃ ಸರ್ವವಾದ್ಯಪಿ। ಸರ್ವತ್ರ ಭಗವಾನ್ಜ್ಞೇಯೋ ಹೃದಿಸ್ಥಃ ಸರ್ವದೇಹಿನಾಂ॥ 13-45-136 (82817) ಯೋ ಹಿ ಯಂ ಕಾಮಯೇತ್ಕಾಮಂ ಯಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥಽರ್ಚ್ಯತೇ ಪುನಃ। ತತ್ಸರ್ವಂ ವೇತ್ತಿ ದೇವೇಶಸ್ತಂ ಪ್ರಪದ್ಯ ಯದೀಚ್ಛಸಿ॥ 13-45-137 (82818) ನಂದತೇ ಕುಪ್ಯತೇ ಚಾಪಿ ತಥಾ ಹುಂಕಾರಯತ್ಯಪಿ। ಚಕ್ರೀ ಶೂಲೀ ಗದಾಪಾಣಿರ್ಮುಸಲೀ ಖಡ್ಗಪಟ್ಟಸೀ॥ 13-45-138 (82819) ಭೂಧರೋ ನಾಗಮೌಂಜೀ ಚ ನಾಗಕುಂಡಲಕುಂಡಲೀ। ನಾಗಯಜ್ಞೋಪವೀತೀ ಯ ನಾಗಚರ್ಮೋತ್ತರಚ್ಛದಃ॥ 13-45-139 (82820) ಹಸತೇ ಗಾಯತೇ ಚೈವ ನೃತ್ಯತೇ ಚ ಮನೋಹರಂ। ವಾದಯತ್ಯಪಿ ವಾದ್ಯಾನಿ ವಿಚಿತ್ರಾಣಿ ಗಣೈರ್ಯುತಃ॥ 13-45-140 (82821) ವಲ್ಗತೇ ಜೃಂಬತೇ ಚೈವ ರುದತೇ ರೋದಯತ್ಯಪಿ। ಉನ್ಮತ್ತಮತ್ತರೂಪಂ ಚ ಭಾಷತೇ ಚಾಪಿ ಸುಸ್ವರಃ॥ 13-45-141 (82822) ಅತೀವ ಹಸತೇ ರೌದ್ರಸ್ತ್ರಾಸಯನ್ನಯನೈರ್ಜನಂ। ಜಾಗರ್ತಿ ಚೈವ ಸ್ವಪಿತಿ ಜೃಂಭತೇ ಚ ಯಥಾಸುವಂ॥ 13-45-142 (82823) ಜಪತೇ ಜಪ್ಯತೇ ಚೈವ ತಪತೇ ತಪ್ಯತೇ ಪುನಃ। ದದಾತಿ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತಿ ಯುಂಜತೇ ಧ್ಯಾಯತೇಽಪಿ ಚ॥ 13-45-143 (82824) ವೇದೀಮಧ್ಯೇ ತಥಾ ಯೂಪೇ ಗೋಷ್ಠಮಧ್ಯೇ ಹುತಾಶನೇ। ದೃಶ್ಯತೇ ದೃಶ್ಯತೇ ಚಾಪಿ ಬಾಲೋ ವೃದ್ಧೋ ಯುವಾ ತಥಾ॥ 13-45-144 (82825) ಕ್ರೀಡತೇ ಋಷಿಕನ್ಯಾಭಿರ್ಋಷಿಪತ್ನೀಭಿರೇವ ಚ। ಊರ್ಧ್ವಕೇಶೋ ಮಹಾಶೇಫೋ ನಗ್ನೋ ವಿಕೃತಲೋಚನಃ॥ 13-45-145 (82826) ಗೌರಃ ಶ್ಯಾಮಸ್ತಥಾ ಕೃಷ್ಣಃ ಪಾಂಡುರೋ ಧೂಮಲೋಹಿತಃ। ವಿಕೃತಾಕ್ಷೋ ವಿಶಾಲಾಕ್ಷೋ ದಿಗ್ವಾಸಾಃ ಸರ್ವವಾಸಕಃ॥ 13-45-146 (82827) ಅರೂಪಸ್ಯಾದ್ಯರೂಪಸ್ಯ ಅತಿರೂಪಾದ್ಯರೂಪಿಣಃ। ಅನಾದ್ಯಂತಮಜಸ್ಯಾಂತಂ ವೇತ್ಸ್ಯತೇ ಕೋಸ್ಯ ತತ್ತ್ವತಃ॥ 13-45-147 (82828) ಹೃದಿ ಪ್ರಾಣೋ ಮನೋ ಜೀವೋ ಯೋಗಾತ್ಮಾ ಯೋಗಸಂಜ್ಞಿತಃ। ಧ್ಯಾನಂ ತತ್ಪರಮಾತ್ಮಾ ಚ ಭಾವಗ್ರಾಹ್ಯೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ॥ 13-45-148 (82829) ವಾದಕೋ ಗಾಯನಶ್ಚೈವ ಸಹಸ್ರಶತಲೋಚನಃ। ಏಕವಕ್ತ್ರೋ ದ್ವಿವಕ್ತ್ರಶ್ಚ ತ್ರಿವಕ್ತ್ರೋಽನೇಕವಕ್ತ್ರಕಃ॥ 13-45-149 (82830) ತದ್ಭಕ್ತಸ್ತದ್ಗತೋ ನಿತ್ಯಂ ತನ್ನಿಷ್ಠಸ್ತತ್ಪರಾಯಣಃ। ಭಜ ಪುತ್ರ ಮಹಾದೇವಂ ತತಃ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಚೇಪ್ಸಿತಂ॥ 13-45-150 (82831) ಜನನ್ಯಾಸ್ತದ್ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ತದಾಪ್ರಭೃತಿ ಶತ್ರುಹನ್।] ಮಮ ಭಕ್ತಿರ್ಮಹಾದೇವೇ ನೈಷ್ಠಿಕೀ ಸಮಪದ್ಯತ॥ 13-45-151 (82832) ತತೋಽಹಂ ತಪ ಆಸ್ಥಾಯ ತೋಪಯಾಮಾಸ ಶಂಕರಂ। ದಿವ್ಯಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಂ ತು ವಾಮಾಂಗುಷ್ಠಾಗ್ರವಿಷ್ಠಿತಃ॥ 13-45-152 (82833) ಏಕಂ ವರ್ಷಶತಂ ಚೈವ ಫಲಾಹಾರಸ್ತತೋಽಭವಂ। ದ್ವಿತೀಯಂ ಶೀರ್ಣಪರ್ಣಾಶೀ ತೃತೀಯಂ ಚಾಂಬುಭೋಜನಃ॥ 13-45-153 (82834) ಶತಾನಿ ಸಪ್ತ ಚೈವಾಹಂ ವಾಯುಭಕ್ಷಸ್ತದಾಽಭವಂ। ಏಕಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಂ ತು ದಿವ್ಯಮಾರಾಧಿತೋ ಮಯಾ॥ 13-45-154 (82835) ತತಸ್ತುಷ್ಟೋ ಮಹಾದೇವಃ ಸರ್ವಲೋಕೇಶ್ವರಃ ಪ್ರಭುಃ। ಏಕಭಕ್ತ ಇತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಜಿಜ್ಞಾಸಾಂ ಕುರುತೇ ತದಾ॥ 13-45-155 (82836) ಶಕ್ರರೂಪಂ ಸ ಕೃತ್ವಾ ತು ಸರ್ವೈರ್ದೇವಗಣೈರ್ವೃತಃ। ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಸ್ತದಾ ಭೂತ್ವಾ ವಜ್ರಪಾಣಿರ್ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-45-156 (82837) ಸುಧಾವದಾತಂ ರಕ್ತಾಕ್ಷಂ ಸ್ತಬ್ಧಕರ್ಣಂ ಮದೋತ್ಕಟಂ। ಆವೇಷ್ಟತಕರಂ ಘೋರಂ ಚತುರ್ದಷ್ಟ್ರಂ ಮಹಾಗಜಂ॥ 13-45-157 (82838) ಸಮಾಸ್ಥಿತಃ ಸ ಭಗವಾಂದೀಪ್ಯಮಾನಃ ಸ್ವತೇಜಸಾ। ಆಜಗಾಮ ಕಿರೀಟೀ ತು ಹಾರಕೇಯೂರಭೂಷಿತಃ॥ 13-45-158 (82839) ಪಾಂಡುರೇಣಾತಪತ್ರೇಣ ಧ್ರಿಯಮಾಣೇನ ಮೂರ್ಧನಿ। ಸೇವ್ಯಭಾನೋಪ್ಸರೋಭಿಶ್ಚ ದಿವ್ಯಗಂಧರ್ವನಾದಿತೈಃ॥ 13-45-159 (82840) ತತೋ ಮಾಮಾಹ ದೇವೇಂದ್ರಸ್ತುಷ್ಟಸ್ತೇಽಹಂ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ವರಂ ವೃಣೀಷ್ವ ಮತ್ತಸ್ತ್ವಂ ಯತ್ತೇ ಮನಸಿ ವರ್ತತೇ॥ 13-45-160 (82841) ಶಕ್ರಸ್ಯ ತು ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ನಾಹಂ ಪ್ರೀತಮನಾಽಭವಂ। ಅಬ್ರವಂ ಚ ತದಾ ಕೃಷ್ಣ ದೇವರಾಜಮಿದಂ ವಚಃ॥ 13-45-161 (82842) ನಾಹಂ ತ್ವತ್ತೋ ವರಂ ಕಾಂಕ್ಷೇ ನಾನ್ಯಸ್ಮಾದಪಿ ದೈವತಾತ್। ಮಹಾದೇವಾದೃತೇ ಸೌಂಯ ಸತ್ಯಮೇತದ್ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ॥ 13-45-162 (82843) ಸತ್ಯಂಸತ್ಯಂ ಹಿ ನಃ ಶಕ್ರ ವಾಕ್ಯಮೇತತ್ಸುನಿಶ್ಚಿತಂ। ನ ಯನ್ಮಿಹೇಶ್ವರಂ ಮುಕ್ತ್ವಾ ಕಥಾಽನ್ಯಾ ಮಮ ರೋಚತೇ॥ 13-45-163 (82844) ಪಶುಪತಿವಚನಾದ್ಭವಾಮಿ ಸದ್ಯಃ ಕೃಮಿರಥವಾ ತರುರಪ್ಯನೇಕಶಾಖಃ। ಅಪಶುಪತಿವರಪ್ರಸಾದಜಾ ಮೇ ತ್ರಿಭುವನರಾಜ್ಯವಿಭೂತಿರಪ್ಯನಿಷ್ಟಾ॥ 13-45-164 (82845) [ಜನ್ಮಶ್ವಪಾಕಮಧ್ಯೇಽ- ಪಿ ಮೇಽಸ್ತು ಹರಚರಣವಂದನರತಸ್ಯ। ಮಾ ವಾಽನೀಶ್ವರಭಕ್ತೋ ಭವಾನಿ ಭವನೇಽಪಿ ಶಕ್ರಸ್ಯ॥ 13-45-165 (82846) ವಾಯ್ವಂಬುಭುಜೋಽಪಿ ಸತೋ। ನರಸ್ಯ ದುಃಖಕ್ಷಯಃ ಕುತಸ್ತಸ್ಯ। ಭವತಿ ಹಿ ಸುರಾಸುರಗುರೌ ಯಸ್ಯ ನ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರೇ ಭಕ್ತಿಃ॥ 13-45-166 (82847) ಅಲಮನ್ಯಾಭಿಸ್ತೇಷಾಂ ಕಥಾಭಿರಪ್ಯನ್ಯಧರ್ಮಯುಕ್ತಾಭಿಃ। ಯೇಷಾಂ ನ ಕ್ಷಣಮಪಿ ರುಚಿತೋ ಹರಚರಣಸ್ಮರಣವಿಚ್ಛೇದಃ॥ 13-45-167 (82848) ಹರಚರಣನಿರತಮತಿನಾ ಭವಿತವ್ಯಮನಾರ್ಜವಂ ಯುಗಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ। ಸಂಸಾರಭಯಂ ನ ಭವತಿ ಹರಭಕ್ತಿರಸಾಯನಂ ಪೀತ್ವಾ॥ 13-45-168 (82849) ದಿವಸಂ ದಿವಸಾರ್ಧಂ ವಾ ಮುಹೂರ್ತಂ ವಾ ಕ್ಷಣಂ ಲವಂ। ನ ಹ್ಯಲಬ್ಧಪ್ರಸಾದಸ್ಯ ಭಕ್ತಿರ್ಭವತಿ ಶಂಕರೇ॥] 13-45-169 (82850) ಅಪಿ ಕೀಟಃ ಪತಂಗೋ ವಾ ಭವೇಯಂ ಶಂಕರಾಜ್ಞಯಾ। ನ ತು ಶಕ್ರ ತ್ವಯಾ ದತ್ತಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಮಪಿ ಕಾಮಯೇ॥ 13-45-170 (82851) [ಶ್ವಾಽಪಿ ಮಹೇಶ್ವರವಚನಾ- ದ್ಭವಾಮಿ ಸ ಹಿ ನಃ ಪರಃ ಕಾಮಃ। ತ್ರಿದಶಗಣರಾಜ್ಯಮಪಿ ಖಲು ನೇಚ್ಛಾಂಯಮಹೇಶ್ವರಾಜ್ಞಪ್ತಂ॥ 13-45-171 (82852) ನ ನಾಕಪೃಷ್ಠಂ ನ ಚ ದೇವರಾಜ್ಯಂ ನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ನ ಚ ನಿಷ್ಕಲತ್ವಂ। ನ ಸರ್ವಕಾಮಾನಖಿಲಾನ್ವೃಣೋಮಿ ಹರಸ್ಯ ದಾಸತ್ವಮಹಂ ವೃಣೋಮಿ॥] 13-45-172 (82853) ಯಾವಚ್ಛಶಾಂಕಧವಲಾಮಲಬದ್ಧಮೌಲಿ- ರ್ನ ಪ್ರೀಯತೇ ಪಶುಪತಿರ್ಭಗವಾನ್ಮಮೇಶಃ। ತಾವಜ್ಜರಾಮರಣಜನ್ಮಶತಾಭಿಘಾತೈ- ರ್ದುಃಖಾನಿ ದೇಹವಿಹಿತಾನಿ ಸಮುದ್ವಹಾಮಿ॥ 13-45-173 (82854) ದಿವಸಕರಶಶಾಂಕವಹ್ನಿದೀಪ್ತಂ ತ್ರಿಭುವನಸಾರಮಸಾರಮಾದ್ಯಮೇಕಂ। ಅಜರಮಮರಮಪ್ರಸಾದ್ಯ ರುದ್ರಂ ಜಗತಿ ಪುಮಾನಿಹ ಕೋ ಲಭೇತ ಶಾಂತಿಂ॥ 13-45-174 (82855) `ಧಿಕ್ತೇಷಾಂ ಧಿಕ್ತೇಷಾಂ ಪುನರಪಿ ಚ ಧಿಗಸ್ತು ಧಿಕ್ತೇಷಾಂ। ಯೇಷಾಂ ನ ವಸತಿ ಹೃದಯೇ ಕುಪಥಗತಿವಿಮೋಕ್ಷಕೋ ರುದ್ರಃ'॥ 13-45-175 (82856) ಯದಿ ನಾಮ ಜನ್ಮ ಭೂಯೋ ಭವತಿ ಮದೀಯೈಃ ಪುನರ್ದೋಷೈಃ। ತಸ್ಮಿಂಸ್ತಸ್ಮಿಂಜನ್ಮನಿ ಭವೇ ಭವೇನ್ಮೇಽಕ್ಷಯಾ ಭಕ್ತಿಃ॥ 13-45-176 (82857) ಶಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-45-177x (6849) ಕಃ ಪುನರ್ಭವನೇ ಹೇತುರೀಶೇ ಕಾರಣಕಾರಣೇ। ಯೇನ ಶರ್ವಾದೃತೇಽನ್ಯಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಸಾದಂ ನಾಭಿಕಾಂಕ್ಷಸಿ॥ 13-45-177 (82858) [ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। 13-45-178x (6850) ಸದಸದ್ವ್ಯಕ್ತಮವ್ಯಕ್ತಂ ಯಮಾಹುರ್ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ। ನಿತ್ಯಮೇಕಮನೇಕಂ ಚ ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-178 (82859) ಅನಾದಿಮಧ್ಯಪರ್ಯಂತಂ ಜ್ಞಾನೈಶ್ವರ್ಯಮಚಿಂತಿತಂ। ಆತ್ಮಾನಂ ಪರಮಂ ಯಸ್ಮಾದ್ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-179 (82860) ಐಶ್ವರ್ಯಂ ಸಕಲಂ ಯಸ್ಮಾದನುತ್ಪಾದಿತಮವ್ಯಯಂ। ಅಬೀಜಾದ್ಬೀಜಸಂಭೂತಂ ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-180 (82861) ತಮಸಃ ಪರಮಂ ಜ್ಯೋತಿಸ್ತಪಸ್ತದ್ವೃತ್ತಿನಾಂ ಪರಂ। ಯಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ನಾನುಶೋಚಂತಿ ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-181 (82862) ಭೂತಭಾವನಭಾವಜ್ಞಂ ಸರ್ವಭೂತಾಭಿಭಾವನಂ। ಸರ್ವಗಂ ಸರ್ವದಂ ದೇವಂ ಪೂಜಯಾಮಿ ಪುರಂದರ॥ 13-45-182 (82863) ಹೇತುವಾದೈರ್ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಂ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಾರ್ಥದಂ ಪರಂ। ಯಮುಪಾಸಂತಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾ ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-183 (82864) ಮಘವನ್ಮಘವಾತ್ಮಾನಂ ಯಂ ವದಂತಿ ಸುರೇಶ್ವರಂ। ಸರ್ವಭೂತಗುರುಂ ದೇವಂ ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-184 (82865) ಯತ್ಪೂರ್ವಮಸೃಜದ್ದೇವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಂ ಲೋಕಭಾವನಂ। ಅಂಡಮಾಕಾಶಮಾಪೂರ್ಯ ವರಂ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಣೀಮಹೇ॥ 13-45-185 (82866) ಅಗ್ನಿರಾಪೋಽನಿಲಃ ಪೃಥ್ವೀ ಖಂ ಬುದ್ಧಿಶ್ಚ ಮನೋ ಮಹಾನ್। ಸ್ರಷ್ಟಾ ಚೈಷಾಂ ಭವೇದ್ಯೋಽನ್ಯೋ ಬ್ರೂಹಿ ಕಃ ಪರಮೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-45-186 (82867) ಮನೋ ಮತಿರಹಂಕಾರಸ್ತನ್ಮಾತ್ರಾಣೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ। ಬ್ರೂಹಿ ಚೈಷಾಂ ಭವೇಚ್ಛಕ್ರ ಕೋಽನ್ಯೋಸ್ತಿ ಪರಮಂ ಶಿವಾತ್॥ 13-45-187 (82868) ಸ್ರಷ್ಟಾರಂ ಭುವನಸ್ಯೇಹ ವದಂತೀಹ ಪಿತಾಮಹಂ। ಆರಾಧ್ಯ ಸ ತು ದೇವೇಶಮಶ್ನುತೇ ಮಹತೀಂ ಕ್ಷಿಯಂ॥ 13-45-188 (82869) ಭಗವತ್ಯುತ್ತಮೈಶ್ವರ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಣುಪುರೋಗಮಂ। ವಿದ್ಯತೇ ವೈ ಮಹಾದೇವಾದ್ಬ್ರೂಹಿ ಕಃ ಪರಮೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-45-189 (82870) ದೈತ್ಯದಾನವಮುಖ್ಯಾನಾಮಾಧಿಪತ್ಯಾರಿಮರ್ದನಾತ್। ಕೋಽನ್ಯಃ ಶಕ್ರೋತಿ ದೇವೇಶಾದ್ದಿತೇಃ ಸಂಪಾದಿತುಂ ಸುತಾನ್॥ 13-45-190 (82871) ದಿಕ್ಕಾಲಸೂರ್ಯತೇಜಾಂಸಿ ಗ್ರಹವಾಯ್ವಿಂದುತಾರಕಾಃ। ವಿದ್ಧಿ ತ್ವೇತೇ ಮಹಾದೇವಾದ್ಬ್ರೂಹಿ ಕಃ ಪರಮೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-45-191 (82872) ಅಥೋತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶೇ ವಾ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ತ್ರಿಪುರಸ್ಯ ವಾ। ದೈತ್ಯದಾನವಮುಖ್ಯಾನಾಮಾಧಿಪತ್ಯಾರಿಮರ್ದನಃ॥ 13-45-192 (82873) ಕಿಂ ಚಾತ್ರ ಬಹುಭಿಃ ಸೂಕ್ತೈರ್ಹೇತುವಾದೈಃ ಪುರಂದರ। ಸಹಸ್ರನಯನಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತ್ವಾಮೇವ ಸುರಸತ್ತಮ॥ 13-45-193 (82874) ಪೂಜಿತಂ ಸಿದ್ಧಗಂಧರ್ವೈರ್ದೇವೈಶ್ಚ ಋಷಿಭಿಸ್ತಥಾ। ದೇವದೇವಪ್ರಸಾದೇನ ತತ್ಸರ್ವಂ ಕುಶಿಕೋತ್ತಮ॥ 13-45-194 (82875) ಅವ್ಯಕ್ತಮುಕ್ತಕೇಶಾಯ ಸರ್ವಗಸ್ಯೇದಮಾತ್ಮಕಂ। ಚೇತನಾಚೇತನಾದ್ಯೇಷು ಶಕ್ರ ವಿದ್ಧಿ ಮಹೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-45-195 (82876) ಭುವಾದ್ಯೇಷು ಮಹಾಂತೇಷು ಲೋಕಾಲೋಕಾಂತರೇಷು ಚ। ದ್ವೀಪಸ್ಥಾನೇಷು ಮೇರೋಶ್ಚ ವಿಭವೇಷ್ವಂತರೇಷು ಚ। 13-45-196 (82877) ಭಗವನ್ಮಘವಂದೇವಂ ವದಂತೇ ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿನಃ॥ ಯದಿ ದೇವಾಃ ಸುರಾಃ ಶಕ್ರ ಪಶ್ಯಂತ್ಯನ್ಯಾಂ ಭವಾಕೃತಿಂ। 13-45-197 (82878) ಕಿಂ ನ ಗಚ್ಛಂತಿ ಶರಣಂ ಮರ್ದಿತಾಶ್ಚಾಸುರೈಃ ಸುರಾಃ॥ ಅಭಿಘಾತೇಷು ದೇವಾನಾಂ ಸಯಕ್ಷೋರಗರಕ್ಷಸಾಂ। 13-45-198 (82879) ಪರಸ್ಪರವಿನಾಶೀಷು ಸ್ವಸ್ಥಾನೈಶ್ವರ್ಯದೋ ಭವಃ॥ ಅಂಧಕಸ್ಯಾಥ ಶುಕ್ರಸ್ಯ ದುಂದುಭೇರ್ಮಹಿಷಸ್ಯ ಚ। ಯಕ್ಷೇಂದ್ರಬಲರಕ್ಷಃಸು ನಿವಾತಕವಚೇಷು ಚ। ವರದಾನಾವಘಾತಾಯ ಬ್ರೂಹಿ ಕೋಽನ್ಯೋ ಮಹೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-45-199 (82880) ಸುರಾಸುರಗುರೋರ್ವಕ್ತ್ರೇ ಕಸ್ಯ ರೇತಃ ಪುರಾ ಹುತಂ। ಕಸ್ಯ ವಾಽನ್ಯಸ್ಯ ರೇತಸ್ತದ್ಯೇನ ಹೈಮೋ ಗಿರಿಃ ಕೃತಃ॥ 13-45-200 (82881) ದಿಗ್ವಾಸಾಃ ಕೀರ್ತ್ಯತೇ ಕೋಽನ್ಯೋ ಲೋಕೇ ಕಶ್ಚೋರ್ಧ್ವರೇತಸಃ। ಕಸ್ಯ ಚಾರ್ಧೇ ಸ್ಥಿತಾ ಕಾಂತಾ ಅನಂಗಃ ಕೇನ ನಿರ್ಜಿತಃ॥ 13-45-201 (82882) ಬ್ರೂಹೀಂದ್ರ ಪರಮಂ ಸ್ಥಾನಂ ಕಸ್ಯ ದೇವೈಃ ಪ್ರಶಸ್ಯತೇ। ಶ್ಮಶಾನೇ ಕಸ್ಯ ಕ್ರೀಡಾರ್ಥಂ ನೃತ್ತೇ ವಾ ಕೋಽಭಿಭಾಷ್ಯತೇ॥ 13-45-202 (82883) ಕಸ್ಯೈಶ್ವರ್ಯಂ ಸಮಾನಂ ಚ ಭೂತೈಃ ಕೋ ವಾಽಪಿ ಕ್ರೀಡತೇ। ಕಸ್ಯ ತುಲ್ಯಬಲಾ ದೇವಗಣಾಶ್ಚೈಶ್ವರ್ಯದರ್ಪಿತಾಃ॥ 13-45-203 (82884) ಘುಷ್ಯತೇ ಹ್ಯಚಲಂ ಸ್ಥಾನಂ ಕಸ್ಯ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಪೂಜಿತಂ। ವರ್ಷತೇ ತಪತೇ ಕೋಽನ್ಯೋ ಜ್ವಲತೇ ತೇಜಸಾ ಚ ಕಃ॥ 13-45-204 (82885) ಕಸ್ಮಾದೋಷಧಿಸಂಪತ್ತಿಃ ಕೋ ವಾ ಧಾರಯತೇ ವಸು। ಪ್ರಕಾಮಂ ಕ್ರೀಡತೇ ಕೋ ವಾ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇ ಸಚರಾಚರೇ॥ 13-45-205 (82886) ಜ್ಞಾನಸಿದ್ಧಿಕ್ರಿಯಾಯೋಗೈಃ ಸೇವ್ಯಮಾನಶ್ಚ ಯೋಗಿಭಿಃ। ಋಷಿಗಂಧರ್ವಸಿದ್ಧೈಶ್ಚ ವಿಹಿತಂ ಕಾರಣಂ ಪರಂ॥ 13-45-206 (82887) ಕರ್ಮಯಜ್ಞಕ್ರಿಯಾಯೋಗೈಃ ಸೇವ್ಯಮಾನಃ ಸುರಾಸುರೈಃ। ನಿತ್ಯಂ ಕರ್ಮಫಲೈರ್ಹೀನಂ ತಮಹಂ ಕಾರಣಂ ವದೇ॥ 13-45-207 (82888) ಸ್ಥೂಲಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಮನೌಪಂಯಮಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಗುಣಗೋಚರಂ। ಗುಣಹೀನಂ ಗುಣಾಧ್ಯಕ್ಷಂ ಪರಂ ಮಾಹೇಶ್ವರಂ ಪದಂ॥ 13-45-208 (82889) ವಿಶ್ವೇಶಂ ಕಾರಣಗುರುಂ ಲೋಕಕಾಲೋಕಾಂತಕಾರಣಂ। ಭೂತಾಭೂತಭವಿಷ್ಯಚ್ಚ ಜನಕಂ ಸರ್ವಕಾರಣಂ। 13-45-209 (82890) ಅಕ್ಷರಾಕ್ಷರಮವ್ಯಕ್ತಂ ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯೇ ಕೃತಾಕೃತೇ। ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಯತಃ ಶಕ್ರ ತಮಹಂ ಕಾರಣಂ ಬ್ರುವೇ॥ 13-45-210 (82891) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿಹ ದೇವೇಂದ್ರ ಪಶ್ಯ ಲಿಂಗಂ ಭಗಾಂಕಿತಂ। ದೇವದೇವೇನ ರುದ್ರೇಣ ಸೃಷ್ಟಿಸಂಹಾರಹೇತುನಾ॥ 13-45-211 (82892) ಮಾತ್ರಾ ಪೂರ್ವಂ ಮಮಾಖ್ಯಾತಂ ಕಾರಣಂ ಲೋಕಲಕ್ಷಣಂ। ನಾಸ್ತಿ ಚೇಶಾತ್ಪರಂ ಶಕ್ರ ತಂ ಪ್ರಪದ್ಯ ಯದೀಚ್ಛಸಿ॥ 13-45-212 (82893) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ನನು ತೇ ಸುರೇಶ ವಿದಿತಂ ಸಂಯೋಗಲಿಂಗೋದ್ಭವಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಸವಿಕಾರನಿರ್ಗುಣಗಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿರೇತೋದ್ಭವಂ। ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮೇಂದ್ರಹುತಾಶವಿಷ್ಣುಸಹಿತಾ ದೇವಾಶ್ಚ ದೈತ್ಯೇಶ್ವರಾ ನಾನ್ಯತ್ಕಾಮಸಹಸ್ರಕಲ್ಪಿತಧಿಯಃ ಶಂಸಂತಿ ಈಶಾತ್ಪರಂ॥ 13-45-213 (82894) ತಂ ದೇವಂ ಸಚರಾಚರಸ್ಯ ಜಗತೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತವೇದ್ಯೋತ್ತಮಂ ಕಾಮಾರ್ಥೀ ವರಯಾಮಿ ಸಂಯತಮನಾ ಮೋಕ್ಷಾಯ ಸದ್ಯಃ ಶಿವಂ ಹೇತುಭಿರ್ವಾ ಕಿಮನ್ಯೈಸ್ತೈರೀಶಃ ಕಾರಣಕಾರಣಂ। ನ ಶುಶ್ರುಮ ಯದನ್ಯಸ್ಯ ಲಿಂಗಮಭ್ಯರ್ಚಿತಂ ಸುರೈಃ॥ 13-45-214 (82895) ಕಸ್ಯಾನ್ಯಸ್ಯ ಸುರೈಃ ಸರ್ವೈರ್ಲಿಂಗಂ ಮುಕ್ತ್ವಾ ಮಹೇಶ್ವರಂ। ಅರ್ಚ್ಯತೇಽರ್ಚಿತಪೂರ್ವಂ ವಾ ಬ್ರೂಹಿ ಯದ್ಯಸ್ತಿ ತೇ ಶ್ರುತಿಃ॥ 13-45-215 (82896) ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮ ಚ ವಿಷ್ಣುಶ್ಚ ತ್ವಂ ಚಾಪಿ ಸಹದೈವತೈಃ। ಅರ್ಚಯಧ್ವಂ ಸದಾ ಲಿಂಗಂ ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠತಮೋ ಹಿ ಸಃ॥ 13-45-216 (82897) ನ ಪದ್ಮಾಂಗಾ ನ ಚಕ್ರಾಂಕಾ ನ ವಜ್ರಾಂಕಾ ಯತಃ ಪ್ರಜಾಃ। ಲಿಂಗಾಂಕಾ ಚ ಭಗಾಂಕಾ ಚ ತಸ್ಮಾನ್ಮಾಹೇಶ್ವರೀ ಪ್ರಜಾ॥ 13-45-217 (82898) ದೇವ್ಯಾಃಕರಣರೂಪಭಾವಜನಿತಾಃಸರ್ವಾಭಗಾಂಕಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಲಿಂಗೇನಾಪಿ ಹರಸ್ಯ ಸರ್ವಪುರುಷಾಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಚಿಹ್ನೀಕೃತಾಃ। ಯೋಽನ್ಯತ್ಕಾರಣಮೀಶ್ವರಾತ್ಪ್ರವದತೇ ದೇವ್ಯಾ ಚ ಯನ್ನಾಂಕಿತಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇ ಸಚರಾಚರೇ ಸ ತು ಪುಮಾನ್ಬಾಹ್ಯೋ ಭವೇದ್ದುರ್ಮತಿಃ॥ 13-45-218 (82899) ಪುಲ್ಲಿಂಗಂ ಸರ್ವಮೀಶಾನಂ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಂ ವಿದ್ಧಿ ಚಾಪ್ಯಮಾಂ। ದ್ವಾಭ್ಯಾಂ ತನುಭ್ಯಾಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಹಿ ಚರಾಚರಮಿದಂ ಜಗತ್॥] 13-45-219 (82900) ತಸ್ಮಾದ್ವರಮಹಂ ಕಾಂಕ್ಷೇ ನಿಧನಂ ವಾಽಪಿ ಕೌಶಿಕ। ಗಚ್ಛ ವಾ ತಿಷ್ಠ ವಾ ಶಕ್ರ ಯಥೇಷ್ಟಂ ಬಲಸೂದನ॥ 13-45-220 (82901) ಕಾಮಮೇಷ ವರೋ ಮೇಸ್ತು ಶಾಪೋ ವಾಽಥ ಮಹೇಶ್ವರಾತ್। ನ ಚಾನ್ಯಾಂ ದೇವತಾಂ ಕಾಂಕ್ಷೇ ಸರ್ವಕಾಮಫಲಾಮಪಿ॥ 13-45-221 (82902) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ತು ದೇವೇಂದ್ರಂ ದುಃಖಾದಾಕುಲಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ನ ಪ್ರಸೀದತಿ ಮೇ ದೇವಃ ಕಿಮೇತದಿತಿ ಚಿಂತಯನ್॥ 13-45-222 (82903) ಅಥಾಪಶ್ಯಂ ಕ್ಷಣೇನೈವ ತಮೇವೈರಾವತಂ ಪುನಃ। ಹಂಸಕುಂದೇಂದುಸದೃಶಂ ಮೃಣಾಲರಜತಪ್ರಭಂ॥ 13-45-223 (82904) ವೃಷರೂಪಧರಂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕ್ಷೀರೋದಮಿವ ಸಾಗರಂ। ಕೃಷ್ಣಪುಚ್ಛಂ ಮಹಾಕಾಯಂ ಮಧುಪಿಂಗಲಲೋಚನಂ॥ 13-45-224 (82905) ವಜ್ರಸಾರಮಯೈಃ ಶೃಂಗೈರ್ನಿಷ್ಟಪ್ತಕನಕಪ್ರಭೈಃ। ಸುತೀಕ್ಷ್ಣೈರ್ಮೃದುರಕ್ತಾಗ್ರೈರುತ್ಕಿರಂತಮಿವಾವನಿಂ॥ 13-45-225 (82906) ಜಾಂಬೂನದೇನ ದಾಂನಾ ಚ ಸರ್ವತಃ ಸಮಲಂಕೃತಂ। ಸುವಕ್ತ್ರಖುರನಾಸಂ ಚ ಸುಕರ್ಣಂ ಸುಕಟೀತಟಂ। ಸುಪಾರ್ಶ್ವಂ ವಿಪುಲಸ್ಕಂಧಂ ಸುರೂಪಂ ಚಾರುದರ್ಶನಂ॥ 13-45-226 (82907) ಕಕುದಂ ತಸ್ಯ ಚಾಭಾತಿ ಸ್ಕಂಧಮಾಪೂರ್ಯ ಧಿಷ್ಠಿತಂ। ತುಷಾರಗಿರಿಕೂಟಾಭಂ ಸಿತಾಭ್ರಶಿಖರೋಪಮಂ॥ 13-45-227 (82908) ತಭಾಸ್ಥಿತಶ್ಚ ಭಗವಾಂದೇವದೇವಃ ಸಹೋಮಯಾ। ಅಶೋಭತ ಮಹಾದೇವಃ ಪೌರ್ಣಮಾಸ್ಯಾಮಿವೋಡುರಾಟ್॥ 13-45-228 (82909) `ಕಿರೀಟಂ ಚ ಜಟಾಭಾರಃ ಸರ್ಪಾದ್ಯಾಭರಣಾನಿ ಚ। ವಜ್ರಾದಿಶೂಲಮಾತಂಗಗಂಭೀರಸ್ಮಿತಮಾಗತಂ॥' 13-45-229 (82910) ತಸ್ಯ ತೇಜೋಭವೋ ವಹ್ನಿಃ ಸಮೇಘಃ ಸ್ತನಯಿತ್ನುಮಾನ್। ಸಹಸ್ರಮಿವ ಸೂರ್ಯಾಣಾಂ ಸರ್ವಮಾಪೂರ್ಯ ಧಿಷ್ಠಿತಃ॥ 13-45-230 (82911) ಈಶ್ವರಃ ಸುಮಹಾತೇಜಾಃ ಸಂವರ್ತಕ ಇವಾನಲಃ। ಯುಗಾಂತೇ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ದಿಧಕ್ಷುರಿವ ಚೋದ್ಯತಃ॥ 13-45-231 (82912) ತೇಜಸಾ ತು ತದಾ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ದುರ್ನಿರೀಕ್ಷ್ಯಂ ಸಮಂತತಃ। ಪುನರುದ್ವಿಗ್ನಹೃದಯ ಕಿಮೇತದಿತಿ ಚಿಂತಯಂ॥ 13-45-232 (82913) ಮುಹೂರ್ತಮಿವ ತತ್ತೇಜೋ ವ್ಯಾಪ್ಯ ಸರ್ವಾ ದಿಶೋ ದಶ। ಪ್ರಶಾಂತಂ ಚ ಕ್ಷಣೇನೈವ ದೇವದೇವಸ್ಯ ಮಾಯಯಾ॥ 13-45-233 (82914) ಅಥಾಪಶ್ಯಂ ಸ್ಥಿತಂ ಸ್ಥಾಣುಂ ಭಗವಂತಂ ಮಹೇಶ್ವರಂ। `ಸೌರಭೇಯಗತಂ ಸೌಂಯಂ ವಿಧೂಮಮಿವ ಪಾವಕಂ॥ 13-45-234 (82915) ಪ್ರಶಾಂತಮನಸಂ ದೇವಂ ತ್ರಿನೇತ್ರಮಪರಾಜಿತಂ। ಸಹಿತಂ ಚಾರುಸರ್ವಾಂಗ್ಯಾ ಪಾರ್ವತ್ಯಾ ಪರಮೇಶ್ವರಂ॥' 13-45-235 (82916) ನೀಲಕಂಠಂ ಮಹಾತ್ಮನಮಸಕ್ತಂ ತೇಜಸಾಂ ನಿಧಿಂ। ಅಷ್ಟಾದಶಭುಜಂ ಸ್ಥಾಣುಂ ಸರ್ವಾಭರಣಭೂಷಿತಂ॥ 13-45-236 (82917) ಶುಕ್ಲಾಂಬರಧರಂ ದೇವಂ ಶುಕ್ಲಮಾಲ್ಯಾನುಲೇಪನಂ। ಶುಕ್ಲಧ್ವಜಮನಾಧೃಷ್ಯಂ ಶುಕ್ಲಯಜ್ಞೋಪವೀತಿನಂ॥ 13-45-237 (82918) ಗಾಯದ್ಭಿರ್ನೃತ್ಯಮಾನೈಶ್ಚ ವಾದಯದ್ಭಿಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ। ವೃತಂ ಪಾರ್ಶ್ವಚರೈರ್ದಿವ್ಯೈರಾತ್ಮತುಲ್ಯಪರಾಕ್ರಮೈಃ॥ 13-45-238 (82919) ಬಾಲೇಂದುಮುಕುಟಂ ಪಾಂಡುಂ ಶರಚ್ಚಂದ್ರಮಿವೋದಿತಂ। ತ್ರಿಭಿರ್ನೇತ್ರೈಃ ಕೃತೋದ್ಯೋತಂ ತ್ರಿಭಿಃ ಸೂರ್ಯೈರಿವೋದಿತೈಃ॥ 13-45-239 (82920) `ಸರ್ವವಿದ್ಯಾಧಿಪಂ ದೇವಂ ಶರಚ್ಚಂದ್ರಸಮಪ್ರಭಂ। ನಯನಾಹ್ಲಾದಸೌಂಯೋಽಹಮಪಶ್ಯಂ ಪರಮೇಶ್ವರಂ॥' 13-45-240 (82921) ಅಶೋಭತಾಸ್ಯ ದೇವಸ್ಯ ಮಾಲಾ ಗಾತ್ರೇ ಸಿತಪ್ರಭೇ। ಜಾತರೂಪಮಯೈಃ ಪದ್ಮೈರ್ಗ್ರಥಿತಾ ರತ್ನಭೂಷಿತಾ॥ 13-45-241 (82922) ಮೂರ್ತಿಮಂತಿ ತಥಾಽಸ್ತ್ರಾಣಿ ಸರ್ವತೇಜೋಮಯಾನಿ ಚ। ಮಯಾ ದೃಷ್ಟಾನಿ ಗೋವಿಂದ ಭವಸ್ಯಾಮಿತತೇಜಸಃ॥ 13-45-242 (82923) ಇಂದ್ರಾಯುಧಸಹಸ್ರಾಭಂ ಧನುಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಪಿನಾಕಮಿತಿ ವಿಖ್ಯಾತಂ ಸ ಚ ವೈ ಪನ್ನಗೋ ಮಹಾನ್॥ 13-45-243 (82924) ಸಪ್ತಶೀರ್ಷೋ ಮಹಾಕಾಯಸ್ತೀಕ್ಷ್ಣದಂಷ್ಟ್ರೋ ವಿಷೋಲ್ವಣಃ। ಜ್ಯಾವೇಷ್ಟಿತಮಹಾಗ್ರೀವಃ ಸ್ಥಿತಃ ಪುರುಷವಿಗ್ರಹಃ॥ 13-45-244 (82925) ಶರಶ್ಚ ಸೂರ್ಯಸಂಕಾಶೋ ದೃಷ್ಟಃ ಪಾಶುಪತಾಹ್ವಯಃ। `ಸಹಸ್ರಭುಜಜಿಹ್ವಾಸ್ಯೋ ಭೀಷಣೋ ನಾಗವಿಂಗ್ರಹ॥ 13-45-245 (82926) ಶಂಖಶೂಲಾಸಿಭಿಶ್ಚೈವ ಪಟ್ಟಸೈ ರೂಪವಾನ್ಸ್ಥಿತಃ। ಯೇನ ಚ ತ್ರಿಪುರಂ ದಗ್ಧಂ ಸರ್ವದೇವಮಯಃ ****** 13-45-246 (82927) ಅದ್ವಿತೀಯಮನಿರ್ದೇಶ್ಯಂ ಸರ್ವಭೂತಭಯಾವಹಂ। ಸಸ್ಫುಲಿಂಗಂ ಮಹಾಕಾಯಂ ವಿಸೃಜಂತಮಿವಾನಲಂ॥ 13-45-247 (82928) ಏಕಪಾದಂ ಮಹಾದಂಷ್ಟ್ರಂ ಸಹಸ್ರಶಿರಸೋದರಂ। ಸಹಸ್ರಭುಜಜಿಹ್ವಾಕ್ಷಮುದ್ಗಿರಂತಮಿವಾನಲಂ॥ 13-45-248 (82929) ಬ್ರಾಹ್ಮಾನ್ನಾರಾಯಣಾಚ್ಚೈಂದ್ರಾದಾಗ್ನೇಯಾದಪಿ ವಾರುಣಾತ್। ಯದ್ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಸರ್ವಶಸ್ತ್ರವಿಘಾತನಂ॥ 13-45-249 (82930) ಯೇನ ತತ್ತ್ರಿಪುರಂ ದಗ್ಧ್ವಾ ಕ್ಷಣಾದ್ಭಸ್ಮೀಕೃತಂ ಪುರಾ। ಶರೇಣೈಕೇನ ಗೋವಿಂದ ಮಹಾದೇವೇನ ಲೀಲಯಾ॥ 13-45-250 (82931) ನಿರ್ದಹೇತ ಚ ಯತ್ಕೃತ್ಸ್ನಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಸಚರಾಚರಂ। ಮಹೇಶ್ವರಭುಜೋತ್ಸೃಷ್ಟಂ ನಿಮೇಷಾರ್ಧಾನ್ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-45-251 (82932) ನಾವಧ್ಯೋ ಯಸ್ಯ ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಣುಸುರೇಷ್ವಪಿ। ತದಹಂ ದೃಷ್ಟವಾಂಸ್ತತ್ರ ಆಶ್ಚರ್ಯಮಿದಮುತ್ತಮಂ॥ 13-45-252 (82933) ಗುಹ್ಯಮಸ್ತ್ರವರಂ ನಾನ್ಯತ್ತತ್ತುಲ್ಯಮಧಿಕಂ ಹಿ ವಾ। ಯತ್ತಚ್ಛೂಲಮಿತಿ ಖ್ಯಾತಂ ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ಶೂಲಿನಃ 13-45-253 (82934) ದಾರಯೇದ್ದ್ಯಾಂ ಮಹೀ ಕೃತ್ಸ್ನಾಂ ಶೋಷಯೇದ್ವಾ ಮಹೋದಧಿಂ। ಸಂಹರೇದ್ವಾ ಜಗತ್ಕೃತ್ಸ್ನಂ ವಿಸೃಷ್ಟಂ ಶೂಲಪಾಣಿನಾ॥ 13-45-254 (82935) ಯೌವನಾಶ್ವೋ ಹತೋ ಯೇನ ಮಾಂಧಾತಾ ಸಬಲಃ ಪುರಾ। ಚಕ್ರವರ್ತೀ ಮಹಾತೇಜಾಸ್ತ್ರಿಲೋಕವಿಜಯೀ ನೃಪಃ॥ 13-45-255 (82936) ಮಹಾಬಲೋ ಮಹಾವೀರ್ಯಃ ಶಕ್ರತುಲ್ಯಪರಾಕ್ರಮಃ। ಕರಸ್ಥೇನೈವ ಗೋವಿಂದ ಲವಣಸ್ಯೇಹ ರಕ್ಷಸಃ॥ 13-45-256 (82937) ತಚ್ಛೂಲಮತಿತೀಕ್ಷ್ಣಾಗ್ರಂ ಸುಭೀಮಂ ರೋಮಹರ್ಷಣಂ। ತ್ರಿಶಿಖಾಂ ಭ್ರುಕುಟಿಂ ಕೃತ್ವಾ ತರ್ಜಮಾನಮಿವ ಸ್ಥಿತಂ॥ 13-45-257 (82938) ವಿಧೂಮಂ ಸಾರ್ಚಿಷಂ ಕೃಷ್ಣಂ ಕಾಲಸೂರ್ಯಮಿವೋದಿತಂ। ಸರ್ಪಹಸ್ತಮನಿರ್ದೇಶ್ಯಂ ಪಾಶಹಸ್ತಾಮಿವಾಂತಕಂ॥ 13-45-258 (82939) ದೃಷ್ಟವಾನಸ್ಮಿ ಗೋವಿಂದ ತದಸ್ತ್ರಂ ರುದ್ರಸನ್ನಿಧೌ। ಪರಶುಸ್ತೀಕ್ಷ್ಣಧಾರಶ್ಚ ದತ್ತೋ ರಾಮಸ್ಯ ಯಃ ಪುರಾಃ॥ 13-45-259 (82940) ಮಹಾದೇವೇನ ತುಷ್ಟೇನ ದತ್ತಂ ಭೃಗುಸುತಾಯ ಚ। ಕಾರ್ತವೀರ್ಯೋ ಹತೋ ಯೇನ ಚಕ್ರವರ್ತೀ ಮಹಾಮೃಧೇ॥ 13-45-260 (82941) ತ್ರಿಃಸಪ್ತಕೃತ್ವಃ ಪೃಥಿವೀ ಯೇನ ನಿಃಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಕೃತಾ। ಜಾಮದಗ್ನ್ಯೇನ ಗೋವಿಂದ ರಾಮೇಣಾಕ್ಲಿಷ್ಟಕರ್ಮಣಾ॥ 13-45-261 (82942) ದೀಪ್ತಧಾರಃ ಸುರೌದ್ರಾಸ್ಯಃ ಸರ್ಪಕಂಠಾಗ್ರಧಿಷ್ಠಿತಃ॥ ಅಭವಚ್ಛೂಲಿನೋಽಭ್ಯಾಶೇ ದೀಪ್ತವಹ್ನಿಶತೋಪಮಃ। 13-45-262 (82943) ಅಸಂಖ್ಯೇಯಾನಿ ಚಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ತಸ್ಯ ದಿವ್ಯಾನಿ ಧೀಮತಃ। ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೋ ಮಯೈತಾನಿ ಕೀರ್ತಿತಾನಿ ತವಾನಘ॥ 13-45-263 (82944) ಸವ್ಯದೇಶೇ ತು ದೇವಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಲೋಕಪಿತಾಮಹಃ। ದಿವ್ಯಂ ವಿಮಾನಮಾಸ್ಥಾಯ ಹಂಸಯುಕ್ತಂ ಮನೋಜವಂ॥ 13-45-264 (82945) ವಾಮಪಾರ್ಶ್ವಗತಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ನಾರಾಯಣಃ ಸ್ಥಿತಃ। ವೈನತೇಯಂ ಸಮಾರುಹ್ಯ ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಧರಃ॥ 13-45-265 (82946) ಸ್ಕಂದೋ ಮಯೂರಮಾಸ್ಥಾಯ ಸ್ಥಿತೋ ದೇವ್ಯಾಃ ಸಮೀಪತಃ। ಶಕ್ತಿಘಂಟೇ ಸಮಾದಾಯ ದ್ವಿತೀಯ ಇವ ಪಾವಕಃ॥ 13-45-266 (82947) ಪುರಸ್ತಾಚ್ಚೈವ ದೇವಸ್ಯ ನಂದಿಂ ಪಶ್ಯಾಂಯವಸ್ಥಿತಂ। ಶೂಲಂ ವಿಷ್ಟಭ್ಯ ತಿಷ್ಠಂತಂ ದ್ವಿತೀಯಮಿವ ಶಂಕರಂ॥ 13-45-267 (82948) ಸ್ವಾಯಂಭುವಾದ್ಯಾ ಮನವೋ ಭೃಗ್ವಾದ್ಯಾ ಋಷಯಸ್ತಥಾ। ಶಕ್ರಾದ್ಯಾ ದೇವತಾಶ್ಚೈವ ಸರ್ವ ಏವ ಸಮಭ್ಯಯುಃ॥ 13-45-268 (82949) ಸರ್ವಭೂತಗಣಾಶ್ಚೈವ ಮಾತರೋ ವಿವಿಧಾಃ ಸ್ಥಿತಾಃ। ತೇಽಭಿವಾದ್ಯ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಪರಿವಾರ್ಯ ಸಮಂತತಃ॥ 13-45-269 (82950) ಅಸ್ತುವನ್ವಿವಿಧೈಃ ಸತೋತ್ರೈರ್ಮಹಾದೇವಂ ಸುರಾಸ್ತದಾ। `ಜಗನ್ಮೂರ್ತಿ ಮಹಾಲಿಂಗಂ ತನ್ಮಧ್ಯೇ ಸ್ಫೂತರೂಪಿಣಂ॥ 13-45-270 (82951) ಬ್ರಹ್ಮಾ ಭವಂ ತದಾಽಸ್ತೌವೀದ್ರಥಂತರಮುದೀರಯನ್। ಜ್ಯೇಷ್ಠಸಾಂನಾ ಚ ದೇವೇಶಂ ಜಗೌ ನಾರಾಯಣಸ್ತದಾ॥ 13-45-271 (82952) ಗೃಣನ್ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಶಕ್ರಃ ಶತರುದ್ರಿಯಮುತ್ತಮಂ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ನಾರಾಯಣಶ್ಚೈವ ದೇವರಾಜಶ್ಚ ಕೌಶಿಕಃ। ಅಶೋಭಂತ ಮಹಾತ್ಮಾನಸ್ತ್ರಯಸ್ತ್ರಯ ಇವಾಗ್ನಯಃ॥ 13-45-272 (82953) ತೇಷಾಂ ಮಧ್ಯಗತೋ ದೇವೋ ರರಾಜ ಭಗವಾಂಛಿವಃ। ಶರದಭ್ರವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಪರಿಧಿಸ್ಥ ಇವಾಂಶುಮಾನ್॥ 13-45-273 (82954) ಅಯುತಾನಿ ಚ ಚಂದ್ರಾರ್ಕಾನಪಶ್ಯಂ ದಿವಿ ಕೇಶವ। ತತೋಽಹಮಸ್ತುವಂ ದೇವಂ ಸ್ತವೇನಾನೇನ ಸುವ್ರತ॥ 13-45-274 (82955) ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। 13-45-275x (6851) ನಮೋ ದೇವಾಧಿದೇವಾಯ ಮಹಾದೇವಾಯ ತೇ ನಮಃ। ಶಕ್ರರೂಪಾಯ ಶಕ್ರಾಯ ಶಕ್ರವೇಷಧರಾಯ ಚ॥ 13-45-275 (82956) ನಮಸ್ತೇ ವಜ್ರಹಸ್ತಾಯ ಪಿಂಗಲಾಯಾರುಣಾಯ ಚ। ಪಿನಾಕಪಾಣಯೇ ನಿತ್ಯಂ ಶಂಖಶೂಲಧರಾಯ ಚ॥। 13-45-276 (82957) ನಮಸ್ತೇ ಕೃಷ್ಣವಾಸಾಯ ಕೃಷ್ಣಕುಂಚಿತಮೂರ್ಧಜ। ಕೃಷ್ಣಾಜಿನೋತ್ತರೀಯಾಯ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟಮಿರತಾಯ ಚ॥ 13-45-277 (82958) ಶುಕ್ಲವರ್ಣಾಯ ಶುಕ್ಲಾಯ ಶುಕ್ಲಾಂಬರಧರಾಯ ಚ। ಶುಕ್ಲಭಸ್ಮಾವಲಿಪ್ತಾಯ ಶುಕ್ಲಕರ್ಮರತಾಯ ಚ॥ 13-45-278 (82959) ನಮೋಸ್ತು ರಕ್ತವರ್ಣಾಯ ರಕ್ತಾಂಬರಧರಾಯ ಚ। ರಕ್ತಧ್ವಜಪತಾಕಾಯ ರಕ್ತಸ್ರಗನುಲೇಪಿನೇ॥ 13-45-279 (82960) ನಮೋಸ್ತು ಪೀತವರ್ಣಾಯ ಪೀತಾಂಬರಧರಾಯ ಚ॥ 13-45-280 (82961) ನಮೋಸ್ತೂಚ್ಛ್ರಿತಚ್ಛತ್ರಾಯ ಕಿರೀಟವರಧಾರಿಣೇ। ಅರ್ಧಹಾರಾರ್ದಕೇಯೂರ ಅರ್ಧಕುಂಡಲಕರ್ಣಿನೇ॥ 13-45-281 (82962) ನಮಃ ಪವನವೇಗಾಯ ನಮೋ ದೇವಾಯ ವೈ ನಮಃ। ಸುರೇಂದ್ರಾಯ ಮುನೀಂದ್ರಾಯ ಮಹೇಂದ್ರಾಯ ನಮೋಸ್ತು ತೇ॥ 13-45-282 (82963) ನಮಃ ಪದ್ಮಾರ್ಧಮಾಲಾಯ ಉತ್ಪಲೈರ್ಮಿಶ್ರಿತಾಯ ಚ। ಅರ್ಧಚಂದನಲಿಪ್ತಾಯ ಅರ್ಧಸ್ರಗನುಲೇಪಿನೇ॥ 13-45-283 (82964) ನಮ ಆದಿತ್ಯವಕ್ತ್ರಾಯ ಆದಿತ್ಯನಯನಾಯ ಚ। ನಮ ಆದಿತ್ಯವರ್ಣಾಯ ಆದಿತ್ಯಪ್ರತಿಮಾಯ ಚ॥ 13-45-284 (82965) ನಮಃ ಸೋಮಾಯ ಸೌಂಯಾಯ ಸೌಂಯವಕ್ತ್ರಧರಾಯ ಚ। ಸೌಂಯರೂಪಾಯ ಮುಖ್ಯಾಯ ಸೌಂಯದಂಷ್ಟ್ರಾವಿಭೂಷಿಣೇ॥ 13-45-285 (82966) ನಮಃ ಶ್ಯಾಮಾಯ ಗೌರಾಯ ಅರ್ಧಪೀತಾರ್ಧಪಾಂಡವೇ। ನಾರೀನರಶರೀರಾಯ ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಾಯ ನಮೋಸ್ತು ತೇ॥ 13-45-286 (82967) ನಮೋ ವೃಷಭವಾಹಾಯ ಗಜೇಂದ್ರಗಮನಾಯ ಚ। ದುರ್ಗಮಾಯ ನಮಸ್ತುಭ್ಯಮಗಂಯಾಗಮನಾಯ ಚ॥ 13-45-287 (82968) ನಮೋಸ್ತು ಗಣನೀತಾಯ ಗಣವೃಂದರತಾಯ ಚ। ಗುಣಾನುಯಾತಮಾರ್ಗಾಯ ಗಣನಿತ್ಯವ್ರತಾಯ ಚ॥ 13-45-288 (82969) ನಮಃ ಶ್ವೇತಾಭ್ರವರ್ಣಾಯ ಸಂಧ್ಯಾರಾಗಪ್ರಭಾಚ ಯ। ಅನುದ್ದಿಷ್ಟಾಮಭಿಧಾನಾಯ ಸ್ವರೂಪಾಯ ನಮೋಸ್ತು ತೇ॥ 13-45-289 (82970) ನಮೋ ರಕ್ತಾಗ್ರವಾಸಾಯ ರಕ್ತಸೂತ್ರಧರಾಯ ಚ। ರಕ್ತಮಾಲಾವಿಚಿತ್ರಾಯ ರಕ್ತಾಂಬರಧರಾಯ ಚ॥ 13-45-290 (82971) ಮಣಿಭೂಷಿತಮೂರ್ಧಾಯ ನಮಶ್ಚಂದ್ರಾರ್ಧಭೂಷಿಣೇ। ವಿಚಿತ್ರಮಣಿಮೂರ್ಧಾಯ ಕುಸುಮಾಷ್ಟಧರಾಯ ಚ॥ 13-45-291 (82972) ನಮೋಽಗ್ನಿಮುಖನೇತ್ರಾಯ ಸಹಸ್ರಶಶಿಲೋಚನೇ। ಅಗ್ನಿರೂಪಾಯ ಕಾಂತಾಯ ನಮೋಸ್ತು ಗಹನಾಯ ಚ॥ 13-45-292 (82973) ಖಚರಾಯ ನಮಸ್ತುಭ್ಯಂ ಗೋಚರಾಭಿರತಾಯ ಚ। ಭೂಚರಾಯ ಭುವನಾಯ ಅನಂತಾಯ ಶಿವಾಯ ಚ॥ 13-45-293 (82974) ನಮೋ ದಿಗ್ವಾಸಸೇ ನಿತ್ಯಮಧಿವಾಸಸುವಾಸಸೇ। ನಮೋ ಜಗನ್ನಿವಾಸಾಯ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿಸುಖಾಯ ಚ॥ 13-45-294 (82975) ನಿತ್ಯಮುದ್ಬದ್ಧಮುಕುಟೇ ಮಹಾಕೇಯೂರಧಾರಿಣೇ। ಸರ್ಪಕಂಠೋಪಹಾರಾಯ ವಿಚಿತ್ರಾಭರಣಾಯ ಚ॥ 13-45-295 (82976) ನಮಸ್ತ್ರಿನೇತ್ರನೇತ್ರಾಯ ಸಹಸ್ರಶತಲೋಚನೇ। ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಾಯ ನಪುಂಸಾಯ ನಮಃ ಸಾಂಖ್ಯಾಯ ಯೋಗಿನೇ॥ 13-45-296 (82977) ಶಂಯೋರಭಿಸ್ರವಂತಾಯ ಅಥರ್ವಾಯ ನಮೋನಮಃ। ನಮಃ ಸರ್ವಾರ್ತಿನಾಶಾಯ ನಮಃ ಶೋಕಹರಾಯ ಚ॥ 13-45-297 (82978) ನಮೋ ಮೇಘನಿನಾದಾಯ ಬಹುಮಾಯಾಧರಾಯ ಚ। ಬೀಜಕ್ಷೇತ್ರಾಭಿಪಾಲಾಯ ಸ್ರಷ್ಟಾರಾಯ ನಮೋನಮಃ॥ 13-45-298 (82979) ನಮಃ ಸುರಾಸುರೇಶಾಯ ವಿಶ್ವೇಶಾಯ ನಮೋನಮಃ। ಮನಃ ಪವನವೇಗಾಯ ನಮಃ ಪವನರೂಪಿಣೇ॥ 13-45-299 (82980) ನಮಃ ಕಾಂಚನಮಾಲಾಯ ಗಿರಿಮಾಲಾಯ ವೈ ನಮಃ। ನಮಃ ಸುರಾರಿಮಾಲಾಯ ಚಂಡವೇಗಾಯ ವೈ ನಮಃ॥ 13-45-300 (82981) ಬ್ರಹ್ಮಶಿರೋಪಹರ್ತಾಯ ಮಹಿಷಘ್ನಾಯ ವೈ ನಮಃ। ನಮಃ ಸ್ತ್ರೀರೂಪಧಾರಾಯ ಯಜ್ಞವಿಧ್ವಂಸನಾಯ ಚ॥ 13-45-301 (82982) ನಮಸ್ತ್ರಿಪುರಹರ್ತಾಯ ಯಜ್ಞವಿಧ್ವಂಸನಾಯ ಚ। ನಮಃ ಕಾಮಾಂಗನಾಶಾಯ ಕಾಲದಂಡಧರಾಯ ಚ॥ 13-45-302 (82983) ನಮಃ ಸ್ಕಂದವಿಶಾಖಾಯ ಬ್ರಹ್ಮದಂಡಾಯ ವೈ ನಮಃ। ನಮೋ ಭವಾಯ ಶರ್ವಾಯ ವಿಶ್ವರೂಪಾಯ ವೈ ನಮಃ॥ 13-45-303 (82984) ಈಶಾನಾಯ ಭವಘ್ನಾಯ ನಮೋಸ್ತ್ವಂಧಕಘಾತಿನೇ। ನಮೋ ವಿಶ್ವಾಯ ಮಾಯಾಯಚಿಂತ್ಯಾಚಿಂತ್ಯಾಯ ವೈ ನಮಃ॥ 13-45-304 (82985) ತ್ವಂ ನೋ ಗತಿಶ್ಚ ಶ್ರೇಷ್ಠಶ್ಚ ತ್ವಮೇವ ಹೃದಯಂ ತಥಾ।] ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸರ್ವದೇವಾನಾಂ ರುದ್ರಾಣಾಂ ನೀಲಲೋಹಿತಃ॥ 13-45-305 (82986) ಆತ್ಮಾ ಚ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸಾಂಖ್ಯೇ ಪುರುಷ ಉಚ್ಯತೇ। ಋಷಭಸ್ತ್ವಂ ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಯೋಗಿನಾಂ ನಿಷ್ಕಲಃ ಶಿವಃ॥ 13-45-306 (82987) ಗೃಹಸ್ಥಸ್ತ್ವಮಾಶ್ರಗಿಣಾಮೀಶ್ವರಾಣಾಂ ಮಹೇಶ್ವರಃ। ಕುಬೇರಃ ಸರ್ವಯಕ್ಷಾಣಾಂ ಕ್ರತೂನಾಂ ವಿಷ್ಣುರುಚ್ಯತೇ॥ 13-45-307 (82988) ಪರ್ವತಾನಾಂ ಭವಾನ್ಮೇರುರ್ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಂ ಚ ಚಂದ್ರಮಾಃ। ವಸಿಷ್ಠಸ್ತ್ವಮೃಷೀಣಾಂ ಚ ಗ್ರಹಾಣಾಂ ಸೂರ್ಯ ಉಚ್ಯತೇ॥ 13-45-308 (82989) ಆರಣ್ಯಾನಾಂ ಪಶೂನಾಂ ಚ ಸಿಂಹಸ್ತ್ವಂ ಪರಮೇಶ್ವರಃ। ಗ್ರಾಂಯಾಣಾಂ ಗೋವೃಷಶ್ಚಾಸಿ ಭವಾಂʼಲ್ಲೋಕ್ಪ್ರಪೂಜಿತಃ॥ 13-45-309 (82990) ಆದಿತ್ಯಾನಾಂ ಭವಾನ್ವಿಷ್ಣುರ್ವಸೂನಾಂ ಚೈವ ಪಾವಕಃ। ಪಕ್ಷಿಣಾಂ ವೈನತೇಯಸ್ತ್ವಮನಂತೋ ಭ್ರುಜಗೇಷು ಚ॥ 13-45-310 (82991) ಸಾಮವೇದಶ್ಚ ವೇದಾನಾಂ ಯಜುಷಾಂ ಶತರುದ್ರಿಯಂ। ಸನತ್ಕುಮಾರೋ ಯೋಗಾನಾಂ ಸಾಂಖ್ಯಾನಾಂ ಕಪಿಲೋ ಹ್ಯಸಿ॥ 13-45-311 (82992) ಶಕ್ರೋಸಿ ಮರುತಾಂ ದೇವ ಪಿತೄಣಾಂ ಹವ್ಯವಾಡಸಿ॥ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಶ್ಚ ಲೋಕಾನಾಂ ಗತೀನಾಂ ಮೋಕ್ಷ ಉಚ್ಯಸೇ॥ 13-45-312 (82993) ಕ್ಷೀರೋದಃ ಸಾಗರಾಣಾಂ ಚ ಶೈಲಾನಾಂ ಹಿಮವಾನ್ಗಿರಿಃ। ವರ್ಣಾನಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶ್ಚಾಸಿ ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ದೀಕ್ಷಿತೋ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-45-313 (82994) ಆದಿಸ್ತ್ವಮಸಿ ಲೋಕಾನಾಂ ಸಂಹರ್ತಾ ಕಾಲ ಏವ ಚ ಯಚ್ಚಾನ್ಯದಪಿ ಲೋಕೇ ವೈ ಸರ್ವತೇಜೋಧಿಕಂ ಸ್ಮೃತಂ। ತತ್ಸರ್ವಂ ಭಗವಾನೇವ ಇತಿ ಮೇ ನಿಶ್ಚಿತಾ ಮತಿಃ॥ 13-45-314 (82995) ನಮಸ್ತೇ ಭಗವಂದೇವ ನಮಸ್ತೇ ಭಕ್ತವತ್ಸಲಃ। ಯೋಗೇಶ್ವರ ನಮಸ್ತೇಽಸ್ತು ನಮಸ್ತೇ ವಿಸ್ವಸಂಭವ॥ 13-45-315 (82996) ಪ್ರಸೀದ ಮಮ ಭಕ್ತಸ್ಯ ದೀನಸ್ಯ ಕೃಪಣಸ್ಯ ಚ। ಅನೈಶ್ವರ್ಯೇಣಿ ಯುಕ್ತಸ್ಯ ಗತಿರ್ಭವ ಸನಾತನ॥ 13-45-316 (82997) ಯಚ್ಚಾಪರಾಧಂ ಕೃತವಾನಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪರಮೇಶ್ವರ। ಮದ್ಭಕ್ತ ಇತಿ ದೇವೇಶ ತತ್ಸರ್ವಂ ಕ್ಷಂತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-45-317 (82998) ಮೋಹಿತಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ದೇವೇಶ ತ್ವಯಾ ರೂಪವಿಪರ್ಯಯಾತ್। ನಾರ್ಘ್ಯಂ ತೇನ ಮಯಾ ದತ್ತಂ ಪಾದ್ಯಂ ಚಾಪಿ ಮಹೇಶ್ವರ॥ 13-45-318 (82999) ಏವಂ ಸ್ತುತ್ವಾಽಹಮೀಶಾನಂ ಪಾದ್ಯಮರ್ಘ್ಯಂ ಚ ಭಕ್ತಿತಃ। ಕೃತಾಂಜಲಿಪುಟೋ ಭೂತ್ವಾ ಸರ್ವಂ ತಸ್ಮೈ ನ್ಯವೇದಯಂ॥ 13-45-319 (83000) ತತಃ ಶೀತಾಂಬುಸಂಯುಕ್ತಾ ದಿವ್ಯಗಂಧಸಮನ್ವಿತಾ। ಪುಷ್ಪವೃಷ್ಟಿಃ ಶುಭಾ ತಾತ ಪಪಾತ ಮಮ ಮೂರ್ಧನಿ॥ 13-45-320 (83001) ದುಂದುಭಿಶ್ಚ ತದಾ ದಿವ್ಯಸ್ತಾಡಿತೋ ದೇವಕಿಂಕರೈಃ। ವವೌ ಚ ಮಾರುತಃ ಪುಣ್ಯಃ ಶುಚಿಗಂಧಃ ಸುಖಾವಹಃ॥ 13-45-321 (83002) ತತಃ ಪ್ರೀತೋ ಮಹಾದೇವಃ ಸಪತ್ನೀಕೋ ವೃಷಧ್ವಜಃ। ಅಬ್ರವೀತ್ತ್ರಿದಶಾಂಸ್ತತ್ರ ಹರ್ಷಯನ್ನಿವ ಮಾಂ ತದಾ॥ 13-45-322 (83003) ಪಶ್ಯಧ್ವಂ ತ್ರಿದಶಾಃ ಸರ್ವೇ ಉಪಮನ್ಯೋರ್ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಮಯಿ ಭಕ್ತಿಂ ಪರಾಂ ನಿತ್ಯಮೇಕಭಾವಾದವಸ್ಥಿತಾಂ॥ 13-45-323 (83004) ಏವಮುಕ್ತಾಸ್ತದಾ ಕೃಷ್ಣ ಸುರಾಸ್ತೇ ಶೂಲಪಾಣಿನಾ। ಊಚುಃ ಪ್ರಾಂಜಲಯಃ ಸರ್ವೇ ನಮಸ್ಕೃತ್ವಾ ವೃಷಧ್ವಜಂ॥ 13-45-324 (83005) ಭಗವಂದೇವದೇವೇಶ ಲೋಕನಾಥ ಜಗತ್ಪತೇ। ಲಭತಾಂ ಸರ್ವಕಾಮೇಭ್ಯಃ ಫಲಂ ತ್ವತ್ತೋ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಃ॥ 13-45-325 (83006) ಏವಮುಕ್ತಸ್ತತಃ ಶರ್ವಃ ಸುರೈರ್ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಭಿಸ್ತಥಾ। ಆಹ ಮಾಂ ಭಗವಾನೀಶಃ ಪ್ರಹಸನ್ನಿವ ಶಂಕರಃ॥ 13-45-326 (83007) ಭಗವಾನುವಾಚ। 13-45-327x (6852) ವತ್ಸೋಪಮನ್ಯೋ ತೃಷ್ಟೋಸ್ಮಿ ಪಶ್ಯ ಮಾಂ ಮುನಿಪುಂಗವ। ದೃಢಭಕ್ತೋಸಿ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಮಯಾ ಜಿಜ್ಞಾಸಿತೋ ಹ್ಯಸಿ॥ 13-45-327 (83008) ಅನಯಾ ಚೈವ ಭಕ್ತ್ಯಾ ತೇ ಅತ್ಯರ್ಥಂ ಪ್ರೀತಿಮಾನಹಂ। ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಾಂದದಾಂಯದ್ಯ ಕಾಮಾಂಸ್ತವ ಯಥೋಪ್ಸಿತಾನ್॥ 13-45-328 (83009) ಏವಮುಕ್ತಸ್ಯ ಚೈವಾಥ ಮಹಾದೇವೇನ ಧೀಮತಾ। ಹರ್ಷಾದಶ್ರೂಣ್ಯವರ್ತಂತ ರೋಮಹರ್ಷಸ್ತ್ವಜಾಯತ॥ 13-45-329 (83010) ಅಬ್ರವಂ ಚ ತದಾ ದೇವ ಹರ್ಷಗದ್ಗದಯಾ ಗಿರಾ। ಜಾನುಭ್ಯಾಮವನೀಂ ಗತ್ವಾ ಪ್ರಣಂಯ ಚ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-45-330 (83011) ಅದ್ಯ ಜಾತೋ ಹ್ಯಹಂ ದೇವ ಸಫಲಂ ಜನ್ಮ ಚಾದ್ಯ ಮೇ। ಯನ್ಮೇ ಸಾಕ್ಷಾನ್ಮಹಾದೇವಃ ಪ್ರಸನ್ನಸ್ತಿಷ್ಠತೇಽಗ್ರತಃ॥ 13-45-331 (83012) ಯಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ಚೈವಾದ್ಧಾ ದೇವಾ ಹ್ಯಮಿತವಿಕ್ರಮಂ। ತಮಹಂ ದೃಷ್ಟವಾಂದೇವಂ ಕೋಽನ್ಯೋ ಧನ್ಯತರೋ ಮಯಾ॥ 13-45-332 (83013) ಏವಂ ಧ್ಯಾಯಂತಿ ವಿದ್ವಾಂಸಃ ಪರಂ ತತ್ತ್ವಂ ಸನಾತನಂ। ತದ್ವಿಶೇಷಮತಿಖ್ಯಾತಂ ಯದಜಂ ಜ್ಞಾನಮಕ್ಷರಂ॥ 13-45-333 (83014) ಸ ಏಷ ಭಗವಾಂದೇವಃ ಸರ್ವಸತ್ತ್ವಾದಿರವ್ಯಯಃ। ಸರ್ವತತ್ತ್ವವಿಧಾನಜ್ಞಃ ಪ್ರಧಾನಪುರುಷಃ ಪರಃ॥ 13-45-334 (83015) ಯೋಽಸೃಜದ್ದಕ್ಷಿಣಾದಂಗಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಾಣಾಂ ಲೋಕಸಂಭವಂ। ವಾಮಪಾರ್ಶ್ವಾತ್ತಥಾ ವಿಷ್ಣುಂ ಲೋಕರಕ್ಷಾರ್ಥಮೀಶ್ವರಃ॥ 13-45-335 (83016) ಯುಗಾಂತೇ ಚೈವ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೇ ರುದ್ರಮೀಶೋಽಸೃಜತ್ಪ್ರಭುಃ। ಸ ರುದ್ರಃ ಸಂಹರನ್ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮಂ॥ 13-45-336 (83017) ಕಾಲೋ ಭೂತ್ವಾ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಯಾತಿ ಸಂವರ್ತಕಾನಲಃ। ಯುಗಾಂತೇ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಗ್ರಸನ್ನಿವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ॥ 13-45-337 (83018) ಏಷ ದೇವೋ ಮಹಾದೇವೋ ಜಗತ್ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಚರಾಚರಂ। ಕಲ್ಪಾಂತೇ ಚೈವ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ಮೃತಿಮಾಕ್ಷಿಪ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ॥ 13-45-338 (83019) ಸರ್ವಗಃ ಸರ್ವಭೂತಾತ್ಮಾ ಸರ್ವಭೂತಭವೋದ್ಭವಃ। ಆಸ್ತೇ ಸರ್ವಗತೋ ನಿತ್ಯಮದೃಶ್ಯಃ ಸರ್ವದೈವತೈಃ॥ 13-45-339 (83020) ಯದಿ ದೇಯೋ ವರೋ ಮಹ್ಯಂ ಯದಿ ತುಷ್ಟೋಽಸಿ ಮೇ ಪ್ರಭೋ। ಭಕ್ತಿರ್ಭಕ್ತು ಮೇ ನಿತ್ಯಂ ತ್ವಯಿ ದೇವ ಸುರೇಶ್ವರ॥ 13-45-340 (83021) ಅತೀತಾನಾಗತಂ ಚೈವ ವರ್ತಮಾನಂ ಚ ಯದ್ವಿಭೋ। ಜಾನೀಯಾಮಿತಿ ಮೇ ಬುದ್ಧಿಃ ಪ್ರಸಾದಾತ್ಸುರಸತ್ತಮ॥ 13-45-341 (83022) ಕ್ಷೀರೋದನಂ ಚ ಭುಂಜೀಯಾಮಕ್ಷಯಂ ಸಹ ಬಾಂಧವೈಃ। ಆಶ್ರಮೇ ಚ ಸದಾಽಸ್ಮಾಕಂ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಂ ಪರಮಸ್ತು ತೇ॥ 13-45-342 (83023) ಏವಮುಕ್ತಃ ಸ ಮಾಂ ಪ್ರಾಹ ಭಗವಾಂʼಲ್ಲೋಕಪೂಜಿತಃ। ಮಹೇಶ್ವರೋ ಮಹಾತೇಜಾಶ್ವರಾಚರಗುರುಃ ಶಿವಃ॥ 13-45-343 (83024) ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ। 13-45-344x (6853) ಅಜರಶ್ಚಾಮರಶ್ಚೈವ ಭವ ತ್ವಂ ದುಃಖವರ್ಜಿತಃ। ಯಶಸ್ವೀ ತೇಜಸಾ ಯುಕ್ತೋ ದಿವ್ಯಜ್ಞಾನಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-45-344 (83025) ಋಷೀಣಾಮಭಿಗಂಯಶ್ಚ ಮತ್ಪ್ರಸಾದಾಧ್ಭವಿಷ್ಯಸಿ। ಶೀಲವಾನ್ಗುಣಸಂಪನ್ನಃ ಸರ್ವಜ್ಞಃ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನಃ॥ 13-45-345 (83026) ಅಕ್ಷಯಂ ಯೌವನಂ ತೇಽಸ್ತು ತೇಜಶ್ಚೈವಾನಲೋಪಮಂ। ಕ್ಷೀರೋದಃ ಸಾಗರಶ್ಚೈವ ಯತ್ರಯತ್ರೇಚ್ಛಸಿ ಪ್ರಿಯಂ॥ 13-45-346 (83027) ತತ್ರ ತೇ ಭವಿತಾ ಕಾಮಂ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಂ ಪಯಸೋನಿಧೇಃ। ಕ್ಷೀರೋದನಂ ಚ ಭುಂಖ ತ್ವಮಮೃತೇನ ಸಮನ್ವಿತಂ॥ 13-45-347 (83028) ಬಂಧುಭಿಃ ಸಹಿತಃ ಕಲ್ಪಂ ತತೋ ಮಾಮುಪಯಾಸ್ಯಸಿ। ಅಕ್ಷಯಾ ಬಾಂಧವಾಶ್ಚೈವ ಕುಲಂ ಗೋತ್ರಂ ಚ ತೇ ಸದಾ॥ 13-45-348 (83029) ಭವಿಷ್ಯತಿ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಯಿ ಭಕ್ತಿಶ್ಚ ಶಾಶ್ವತೀ। ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಂ ಚಾಶ್ರಮೇ ನಿತ್ಯಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ॥ 13-45-349 (83030) ತಿಷ್ಠ ವತ್ಸ ಯಥಾಕಾಮಂ ನೋತ್ಕಂಠಾಂ ಚ ಕರಿಷ್ಯತಿ। ಸ್ಮೃತಸ್ತ್ವಯಾ ಪುನರ್ವಿಪ್ರ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ಚ ದರ್ಶನಂ॥ 13-45-350 (83031) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಭಗವಾನ್ಸೂರ್ಯಕೋಟಿಸಮಪ್ರಭಃ। ಈಶಾನಃ ಸ ವರಾಂದತ್ತ್ವಾ ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-45-351 (83032) ಏವಂ ದೃಷ್ಟೋ ಮಯಾ ಕೃಷ್ಣ ದೇವದೇವಃ ಸಮಾಧಿನಾ। ತದವಾಪ್ತಂ ಚ ಮೇ ಸರ್ವಂ ಯದುಕ್ತಂ ತೇನ ಧೀಮತಾ॥ 13-45-352 (83033) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಚೈವ ತೇ ಕೃಷ್ಣ ಪಶ್ಯ ಸಿದ್ಧಾನ್ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾನ್। ಋಷೀನ್ವಿದ್ಯಾಧರಾನ್ಯಕ್ಷಾನ್ಗಂಧರ್ವಾಪ್ಸರಸಸ್ತಥಾ॥ 13-45-353 (83034) ಪಶ್ಯ ವೃಕ್ಷಲತಾಗುಲ್ಮಾನ್ಸರ್ವಪುಷ್ಪಫಲಪ್ರದಾನ್। ಸರ್ವರ್ತುಕುಸುಮೈರ್ಯುಕ್ತಾನ್ಸುಖಪತ್ರಾನ್ಸುಗಂಧಿನಃ॥ 13-45-354 (83035) ಸರ್ವಮೇತನ್ಮಹಾಬಾಹೋ ದಿವ್ಯಭಾವಸಮನ್ವಿತಂ। ಪ್ರಸಾದಾದ್ದೇವದೇವಸ್ಯ ಈಶಅವರಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-45-355 (83036) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-45-356x (6854) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವಚಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿವ ದರ್ಶನಂ। ವಿಸ್ಮಯಂ ಪರಮಂ ಗತ್ವಾ ಅಬ್ರವಂ ತಂ ಮಹಾಮುನಿಂ॥ 13-45-356 (83037) ಧನ್ಯಸ್ತ್ವಮಸಿ ವಿಪ್ರೇಂದ್ರಿ ಕಸ್ತ್ವದನ್ಯೋಸ್ತಿ ಪುಣ್ಯಕೃತ್। ಯಸ್ಯ ದೇವಾಧಿದೇವಸ್ತೇ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಂ ಕುರುತೇಽಽಶ್ರಮೇ॥ 13-45-357 (83038) ಅಪಿ ತಾವನ್ಮಮಾಪ್ಯೇವಂ ದದ್ಯಾತ್ಸ ಭಗವಾಞ್ಶಿವಃ। ದರ್ಶಂ ಮುನಿಶಾರ್ದೂಲ ಪ್ರಸಾದಂ ಚಾಪಿ ಶಂಕರಃ॥ 13-45-358 (83039) ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। 13-45-359x (6855) [ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ಮಹಾದೇವಂ ನ ಸಂಶಯಃ। ಅಚಿರೇಣೈವ ಕಾಲೇನ ಯಥಾ ದೃಷ್ಟೋ ಮಯಾಽನಘ॥ 13-45-359 (83040) ಚಕ್ಷುಷಾ ಚೈವ ದಿವ್ಯೇನ ಪಶ್ಯಾಂಯಮಿತವಿಕ್ರಮಂ। ಷಷ್ಠೇ ಮಾಸಿ ಮಹಾದೇವಂ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ಪುರುಷೋತ್ತಮ॥ 13-45-360 (83041) ಷೋಡಶಾಷ್ಟೌ ವರಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ತ್ವಂ ಮಹೇಶ್ವರಾತ್। ಸಪತ್ನೀಕಾದ್ಯದುಶ್ರೇಷ್ಠ ಸತ್ಯಮೇತದ್ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ॥ 13-45-361 (83042) ಅತೀತಾನಾಗತಂ ಚೈವ ವರ್ತಮಾನಂ ಚ ನಿತ್ಯಶಃ। ವಿದಿತಂ ಮೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ಪ್ರಸಾದಾತ್ತಸ್ಯ ಧೀಮತಃ॥] 13-45-362 (83043) ಏತಾನ್ಸಹಸ್ರಶಶ್ಚಾನ್ಯಾನ್ಸಮನುಧ್ಯಾತವಾನ್ಹರಃ। ಕಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಸಾದಂ ಭಗವಾನ್ನ ಕುರ್ಯಾತ್ತವ ಮಾಧವ॥ 13-45-363 (83044) ತ್ವಾದೃಶೇನ ಹಿ ದೇವಾನಾಂ ಶ್ಲಾಘನೀಯ ಸಮಾಗಮಃ। ಬ್ರಹ್ಮಣಅಯೇನಾನೃಶಂಸೇನ ಶ್ರದ್ದಧಾನೇನ ಚಾಪ್ಯುತ। ಜಪ್ಯಂ ತು ತೇ ಪ್ರದಾಸ್ಯಾಮಿ ಯೇನ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸಿ ಶಂಕರಂ॥ 13-45-364 (83045) ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಉವಾಚ। 13-45-365x (6856) ಅಬ್ರವಂ ತಮಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಂತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಹಾಮುನೇ। ದ್ರಕ್ಷ್ಯೇ ದಿತಿಜಸಂಘಾನಾಂ ಮರ್ದನಂ ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರಂ॥ 13-45-365 (83046) ಏವಂ ಕಥಯತಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾದೇವಾಶ್ರಿತಾಂ ಕಥಾಂ। ದಿನಾನ್ಯಷ್ಟೌ ತತೋ ಜಗ್ಮುರ್ಮುಹೂರ್ತಮಿವ ಭಾರತ॥ 13-45-366 (83047) ದಿನೇಽಷ್ಟಮೇ ತು ವಿಪ್ರೇಣಿ ದೀಕ್ಷಿತೋಽಹಂ ಯಥಾವಿಧಿ। ದಂಡೀ ಮುಂಡೀ ಕುಶೀ ಚೀರಿ ಘೃತಾಕ್ತೋ ಮೇಖಲೀಕೃತಃ॥ 13-45-367 (83048) ಮಾಸಮೇಕಂ ಫಲಾಹಾರೋ ದ್ವಿತೀಯಂ ಸಲಿಲಾಶನಃ। ತೃತೀಯಂ ಚ ಚತುರ್ಥಂ ಚ ಪಂಚಮಂ ಚಾನಿಲಾಶಃ॥ 13-45-368 (83049) ಏಕಪಾದೇನ ತಿಷ್ಠಂಶ್ಚ ಊರ್ಧ್ವಬಾಹುರತಂದ್ರಿತಃ। ತೇಜಃ ಸೂರ್ಯಸಹಸ್ರಸ್ಯ ಅಪಶ್ಯಂ ದಿವಿ ಭಾರತ॥ 13-45-369 (83050) ತಸ್ಯ ಮಧ್ಯಗತಂ ಚಾಪಿ ತೇಜಸಃ ಪಾಂಡುನಂದನ। ಇಂದ್ರಾಯುಧಪಿನದ್ಧಾಂಗಂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾಲಾಗವಾಕ್ಷಕಂ। ನೀಲಸೈಲಚಯಪ್ರಖ್ಯಂ ಬಲಾಕಾಭೂಷಿತಾಂಬರಂ॥ 13-45-370 (83051) ತತ್ರ ಸ್ಥಿತಶ್ಚ ಭಗವಾಂದೇವ್ಯಾ ಸಹ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ತಪಸಾ ತೇಜಸಾ ಕಾಂತ್ಯಾ ದೀಪ್ತಯಾ ಸಹ ಭಾರ್ಯಯಾ॥ 13-45-371 (83052) ರರಾಜ ಭಗವಾಂಸ್ತತ್ರ ದೇವ್ಯಾ ಸಹ ಮಹೇಶ್ವರಃ। ಸೋಮೇನ ಸಹಿತಃ ಸೂರ್ಯೋ ಯಥಾ ಮೇಘಸ್ಥಿತಸ್ತಥಾ॥ 13-45-372 (83053) ಸಂಹೃಷ್ಟರೋಮಾ ಕೌಂತೇಯ ವಿಸ್ಮಯೋತ್ಫುಲ್ಲಲೋಚನಃ। ಅಪಶ್ಯಂ ದೇವಸಂಘಾನಾಂ ಗತಿಮಾರ್ತಿಹರಂ ಹರಂ॥ 13-45-373 (83054) ಕಿರೀಟಿನಂ ಗದಿನಂ ಶೂಲಪಾಣಿಂ ವ್ಯಾಘ್ರಾಜಿನಂ ಜಟಿಲಂ ದಂಡಪಾಣಿಂ। ಪಿನಾಕಿನಂ ವಜ್ರಿಣಂ ತೀಕ್ಷ್ಣದಂಷ್ಟ್ರಂ ಶುಭಾಂಗದಂ ವ್ಯಾಲಯಜ್ಞೋಪವೀತಂ॥ 13-45-374 (83055) ದಿವ್ಯಾಂ ಮಾಲಾಮುರಸಾಽನೇಕವರ್ಣಾಂ ಸಮುದ್ವಹಂತಂ ಗುಲ್ಫದೇಶಾವಲಂಬಾಂ। ಚಂದ್ರಂ ಯಥಾ ಪರಿವಿಷ್ಟಂ ಸಸಂಧ್ಯಂ ವರ್ಷಾತ್ಯಯೇ ತದ್ವದಪಶ್ಯಮೇನಂ॥ 13-45-375 (83056) ಪ್ರಮಥಾನಾಂ ಗಣೈಶ್ಚೈವ ಸಮಂತಾತ್ಪರಿವಾರಿತಂ। ಶರದೀವ ಸುದುಷ್ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯಂ ಪರಿವಿಷ್ಟಂ ದಿವಾಕರಂ॥ 13-45-376 (83057) ಏಕಾದಶಶತಾನ್ಯೇವಂ ರುದ್ರಾಣಾಂ ವೃಷವಾಹನಂ ಅಸ್ತುವಂ ನಿಯತಾತ್ಮಾನಂ ಕರ್ಮಭಿಃ ಶುಭಕರ್ಮಿಣಂ॥ 13-45-377 (83058) ಆದಿತ್ಯಾ ವಸವಃ ಸಾಧ್ಯಾ ವಿಶ್ವೇದೇವಾಸ್ತಥಾಽಶ್ವಿನೌ। ವಿಶ್ವಾಭಿಃ ಸ್ತುತಿಭಿರ್ದೇವಂ ವಿಶ್ವದೇವಂ ಸಮಸ್ತುವನ್॥ 13-45-378 (83059) ಶತಕ್ರತುಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ವಿಷ್ಣುಶ್ಚಾದಿತಿನಂದನೌ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ರಥಂತರಂ ಸಾಮ ಈರಯಂತಿ ಭವಾಂತಿಕೇ॥ 13-45-379 (83060) ಯೋಗೀಶ್ವರಾಃ ಸುಬಹವೋ ಯೋಗದಂ ಪಿತರಂ ಗುರುಂ। ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯಶ್ಚ ಸಸುತಾಸ್ತಥಾ ದೇವರ್ಷಯಶ್ಚ ವೈ॥ 13-45-380 (83061) ಪೃಥಿವೀಂ ಚಾಂತರಿಕ್ಷಂ ಚ ನಕ್ಷತ್ರಾಣಿ ಗ್ರಹಾಸ್ತಥಾ। ಮಾಸಾರ್ಧಮಾಸಾ ಕ್ರತವೋ ರಾತ್ರಿಃ ಸಂವತ್ಸರಾಃ ಕ್ಷಣಾಃ॥ 13-45-381 (83062) ಮುಹೂರ್ತಾಶ್ಚ ನಿಮೇಪಾಶ್ಚ ತಥೈವ ಯುಗಪರ್ಯಯಾಃ। ದಿವ್ಯಾ ರಾಜನ್ನಮಸ್ಯಂತಿ ವಿದ್ಯಾಃ ಸತ್ವವಿದಸ್ತಥಾ॥ 13-45-382 (83063) ಸನತ್ಕುಮಾರೋ ದೇವಾಶ್ಚ ಇತಿಹಾಸಾಸ್ತಥೈವ ಚ। ಮರೀಚಿರಂಗಿರಾ ಅತ್ರಿಃ ಪುಲಸ್ತ್ಯಃ ಪುಲಹಃ ಕ್ರತುಃ॥ 13-45-383 (83064) ಮನವಃ ಸಪ್ತ ಸೋಮಶ್ಚ ಅರ್ಥವಾ ಸಬೃಹಸ್ಪತಿಃ। ಭೃಗುರ್ದಕ್ಷಃ ಕಶ್ಯಪಶ್ಚ ವಸಿಷ್ಠಃ ಕಾಶ್ಯ ಏವ ಚ॥ 13-45-384 (83065) ಛಂದಾಂಸಿ ದೀಕ್ಷಾ ಯಜ್ಞಾಶ್ಚ ದಕ್ಷಿಣಾಃ ಪಾವಕೋ ಹವಿಃ। ಯಜ್ಞೋಪಗಾನಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಮೂರ್ತಿಮಂತಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-45-385 (83066) ಪ್ರಜಾನಾಂ ಪಾಲಕಾಃ ಸರ್ವೇ ಸರಿತಃ ಪನ್ನಗಾ ನಗಾಃ। ದೇವಾನಾಂ ಮಾತರಃ ಸರ್ವಾದೇವಪತ್ನ್ಯ ಸಕನ್ಯಕಾಃ॥ 13-45-386 (83067) ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಮುನೀನಾಂ ಚ ಅಯುತಾನ್ಯರ್ಬುದಾನಿ ಚ। ನಮಸ್ಯಂತಿ ಪ್ರಭುಂ ಶಾಂತಂ ಪರ್ವತಾಃಸಾಗರಾ ದಿಶಃ॥ 13-45-387 (83068) ಗಂಧರ್ವಾಪ್ಸರಸಶ್ಚೈವ ಗೀತವಾದಿತ್ರಕೋವಿದಾಃ। ದಿವ್ಯತಾಲೇಷು ಗಾಯಂತಃ ಸ್ತುವಂತಿ ಭವಮದ್ಭುತಂ॥ 13-45-388 (83069) ವಿದ್ಯಾಧರಾ ದಾನವಾಶ್ಚ ಗುಹ್ಯಕಾ ರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತಥಾ। ಸರ್ವಾಣಿ ಚೈವ ಭೂತಾನಿ ಸ್ತಾವರಾಣಿ ಚರಾಣಿ ಚ। ನಮಸ್ಯಂತಿ ಮಹಾರಾಜ ವಾಙ್ಮನಃ ಕರ್ಮಭಿರ್ವಿಭುಂ॥ 13-45-389 (83070) ಪುರಸ್ತಾದ್ಧಿಷ್ಠಿತಃ ಶರ್ವೋ ಮಮಾಸೀಸ್ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರಃ॥ 13-45-390 (83071) ಪುರಸ್ತದ್ಧಿಷ್ಠಿತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಮೇಶಾನಂ ಚ ಭಾರತ। ಸಪ್ರಜಾಪತಿಶಕ್ರಾಂತಂ ಜಗನ್ಮಾಮಭ್ಯುದೈಕ್ಷತ॥ 13-45-391 (83072) ಈಕ್ಷಿತುಂ ಚ ಮಹಾದೇವಂ ನ ಮೇ ಶಕ್ತಿರಭೂತ್ತದಾ। ತತೋ ಮಾಮಬ್ರವೀದ್ದೇವಃ ಪಶ್ಯ ಕೃಷ್ಣ ವದಸ್ವ ಚ॥ 13-45-392 (83073) ತ್ವಯಾ ಹ್ಯಾರಾಧಿತಶ್ಚಾಹಂ ಶತಶೋಽಥ ಸಹಸ್ರಶಃ। ತ್ವತ್ಸಮೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೇ ಕಶ್ಚಿತ್ತ್ರಿಷು ಲೋಕಷು ವೈ ಪ್ರಿಯಃ॥ 13-45-393 (83074) ಶಿರಸಾ ವಂದಿತೇ ದೇವೇ ದೇವೀ ಪ್ರೀತಾ ಹ್ಯುಮಾ ತದಾ। ತತೋಽಹಮಬ್ರುವಂ ಸ್ಥಾಣುಂ ಸ್ತುತಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಭಿಃ ಸುರೈಃ॥ 13-45-394 (83075) ಕೃಷ್ಣ ಉವಾಚ। 13-45-395x (6857) ನಮೋಸ್ತು ತೇ ಶಾಶ್ವತ ಸರ್ವಯೋನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಾಧಿಪಂ ತ್ವಾಮೃಷಯೋ ವದಂತಿ। ತಪಶ್ಚ ಸತ್ವಂ ಚ ರಜಸ್ತಮಶ್ಚ ತ್ವಾಮೇವ ಸತ್ಯಂ ಚ ವದಂತಿ ಸಂತಃ॥ 13-45-395 (83076) ತ್ವಂ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಚ ರುದ್ರಶ್ಚ ವರುಣೋಽಗ್ನಿರ್ಮನುರ್ಭವಃ। ಧಾತಾ ತ್ವಷ್ಟಾ ವಿಧಾತಾ ಚ ತ್ವಂ ಪ್ರಭುಃ ಸರ್ವತೋಮುಖಃ॥ 13-45-396 (83077) ತ್ವತ್ತೋ ಜಾತಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಿ ಚರಾಣಿ ಚ। ತ್ವಯಾ ಸೃಷ್ಟಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಸಚರಾಚರಂ॥ 13-45-397 (83078) ಯಾನೀಂದ್ರಿಯಾಣೀಹ ಮನಶ್ಚ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಯೇ ವಾಯವಃ ಸಪ್ತಿ ತಥೈವ ಚಾಗ್ನಯಃ। ಯೇ ದೇವಸಂಸ್ಥಾಸ್ತವ ದೇವತಾಶ್ಚ ತಸ್ಮಾತ್ಪರಂ ತ್ವಾಮೃಷಯೋ ವದಂತಿ॥ 13-45-398 (83079) ವೇದಾಶ್ಚ ಯಜ್ಞಾಃ ಸೋಮಶ್ಚ ದಕ್ಷಿಣಾ ಪಾವಕೋ ಹವಿಃ। ಯಜ್ಞೋಪಗಂ ಚ ಯತ್ಕಿಂಚಿದ್ಭಗವಾಂಸ್ತದಸಂಶಯಂ॥ 13-45-399 (83080) ಇಷ್ಟಂ ದತ್ತಮಧೀತಂ ವ್ರತಾನಿ ನಿಯಮಾಶ್ಚ ಯೇ। ಹ್ರೀಃ ಕೀರ್ತಿಃ ಶ್ರೀರ್ದ್ಯುತಿಸ್ತುಷ್ಟಿಃ ಸಿದ್ಧಿಶ್ಚೈವ ತದರ್ಪಣೀ॥ 13-45-400 (83081) ಕಾಮಃ ಕ್ರೋಧೋ ಭಯಂ ಲೋಭೋ ಮದಃ ಸ್ತಂಭೋಥ ಮತ್ಸರಃ। ಆಧಯೋ ವ್ಯಾಧಯಶ್ಚೈವ ಭಗವಂಸ್ತನವಸ್ತವ॥ 13-45-401 (83082) ಕೃತಿರ್ವಿಕಾರಃ ಪ್ರಣಯಃ ಪ್ರಧಾನಂ ಬೀಜಮವ್ಯಯಂ। ಮನಸಃ ಪರಮಾ ಯೋನಿಃ ಪ್ರಭಾವಶ್ಚಾಪಿ ಶಾಶ್ವತಃ॥ 13-45-402 (83083) ಅವ್ಯಕ್ತಃ ಪಾವನೋಽಚಿಂತ್ಯಃ ಸಹಸ್ರಾಂಶುರ್ಹಿರಣ್ಮಯಃ। ಆದಿರ್ಗಣಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭವಾನ್ವೈಜೀವಿತಾಶ್ರಯಃ॥ 13-45-403 (83084) ಮಹಾನಾತ್ಮಾ ಮತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಶ್ವಃ ಶಂಭುಃ ಸ್ವಯಂಭುವಃ। ಬುದ್ಧಿಃ ಪ್ರಜ್ಞೋಪಲಬ್ಧಿಶ್ಚಸಂವಿತ್ಖ್ಯಾತಿರ್ಧೃತಿಃ ಸ್ಮೃತಿಃ॥ 13-45-404 (83085) ಪರ್ಯಾಯವಾಚಕೈಃ ಶಬ್ದೈರ್ಮಹಾನಾತ್ಮಾ ವಿಭಾವ್ಯತೇ। ತ್ವಾಂ ಬುದ್ಧ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇದಾತ್ಪ್ರಮೋಹಂ ವಿನಿಯಚ್ಛತಿ॥ 13-45-405 (83086) ಹೃದಯಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಸ್ತ್ವಮೃಷಿಸ್ತುತಃ॥ 13-45-406 (83087) ಸರ್ವತಃ ಪಾಣಿಪಾದಸ್ತ್ವಂ ಸರ್ವತೋಕ್ಷಿಶಿರೋಮುಖಃ। ಸರ್ವತಃ ಶ್ರುತಿಮಾಂʼಲ್ಲೋಕೇ ಸರ್ವಮಾವೃತ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ॥ 13-45-407 (83088) ಫಲಂ ತ್ವಮಸಿ ದಿಗ್ಮಾಂಶೋರ್ನಿಮೇಷಾದಿಷು ಕರ್ಮಸು। ತ್ವಂ ವೈ ಪ್ರಬಾರ್ಚಿಃ ಪುರುಷಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ಹೃದಿ ಸಂಶ್ರಿತಃ। ಅಣಿಮಾ ಮಹಿಮಾ ಪ್ರಾಪ್ತಿರೀಶಾನೋ ಜ್ಯೋತಿರವ್ಯಯಃ॥ 13-45-408 (83089) ತ್ವಯಿ ಬುದ್ಧಿರ್ಮತಿರ್ಲೋಕಾಃ ಪ್ರಪನ್ನಾಃ ಸಂಶ್ರಿತಾಶ್ಚ ಯೇ। ಧ್ಯಾನಿನೋ ನಿತ್ಯಯೋಗಾಶ್ಚ ಸತ್ಯಸತ್ವಾ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾಃ॥ 13-45-409 (83090) ಯಸ್ತ್ವಾಂ ಧ್ರುವಂ ವೇದಯತೇ ಗುಹಾಶಯಂ ಪ್ರಭುಂ ಪುರಾಣಂ ಪುರುಷಂ ವಿಶ್ವರೂಪಂ। ಹಿರಣ್ಮಯಂ ಬುದ್ಧಿಮತಾಂ ಪರಾಂ ಗತಿಂ ಸ ಬುದ್ಧಿಮಾನ್ಬುದ್ಧಿಮತೀತ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ॥ 13-45-410 (83091) ವಿದಿತ್ವಾ ಸಪ್ತ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣಿ ಷಡಂಗಂ ತ್ವಾಂ ಚ ಮೂರ್ತಿತಃ। ಪ್ರಧಾನವಿಧಿಯೋಗಸ್ಥಸ್ತ್ವಾಮೇವ ವಿಶತೇ ಬುಧಃ॥ 13-45-411 (83092) ಏವಮುಕ್ತೇ ಮಯಾ ಪಾರ್ಥ ಭವೇ ಚಾರ್ತಿವಿನಾಶನೇ। ಚರಾಚರಂ ಜಗತ್ಸರ್ಗಂ ಸಿಂಹನಾದಂ ತದಾಽಕರೋತ್॥ 13-45-412 (83093) ತಂ ವಿಪ್ರಸಂಘಾಶ್ಚ ಸುರಾಸುರಾಶ್ಚ ನಾಗಾಃ ಪಿಶಾಚಾಃ ಪಿತರೋ ವಯಾಂಸಿ। ರಕ್ಷೋಗಣಾ ಭೂತಗಣಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇ ಮಹರ್ಷಯಶ್ಚೈವ ತದಾ ಪ್ರಣೇಮುಃ॥ 13-45-413 (83094) ಮಮ ಮೂರ್ಧ್ನಿ ಚ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ಕುಸುಮಾನಾಂ ಸುಗಂಧಿನಾಂ। ರಾಶಯೋ ನಿಪತಂತಿ ಸ್ಮ ವಾಯುಶ್ಚ ಸುಸುಖೋ ವವೌ॥ 13-45-414 (83095) ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ಭಗವಾಂದೇವೀಂ ಹ್ಯುಮಾಂ ಮಾಂ ಚ ಜಗದ್ಧಿತಃ। ಶತಕ್ರತುಂ ಚಾಭಿವೀಕ್ಷ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಮಾಮಾಹ ಶಂಕರಃ॥ 13-45-415 (83096) ವಿದ್ಮಃ ಕೃಷ್ಣ ಪರಾಂ ಭಕ್ತಿಮಸ್ಮಾಸು ತವ ಶತ್ರುಹನ್। ಕ್ರಿಯತಾಮಾತ್ಮನಃ ಶ್ರೇಯಃ ಪ್ರೀತಿರ್ಹಿತ್ವಯಿ ಮೇ ಪರಾ॥ 13-45-416 (83097) ವೃಣೀಷ್ವಾಷ್ಟೌ ವರಾನ್ಕೃಷ್ಣ ದಾತಾಽಸ್ಮಿ ತವ ಸತ್ತಮ। ಬ್ರೂಹಿ ಯಾದವಶಾರ್ದೂಲ ಯಾನಿಚ್ಛಸಿ ಸುದುರ್ಲಭಾನ್॥ ॥ 13-45-417 (83098) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 45 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಯಯಾಽಽಪಗೇಯ ನಾಮಾನಿ ಶ್ರುತಾನೀಹ ಜಗತ್ಪತೇಃ। ಪಿತಾಮಹೇಶಾಯ ವಿಭೋ ನಾಮಾನ್ಯಾಚಕ್ಷ್ಯ ಶಂಭವೇ॥ 13-45-1 (83099) ಬಭ್ರವೇ ವಿಶ್ವರೂಪಾಯ ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ಚ ತತ್ತ್ವತಃ। ಸುರಾಸುರಗುರೌ ದೇವೇ ಶಂಕರೇಽವ್ಯಕ್ತಯೋನಯೇ॥ 13-45-2 (83100) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-45-3x (6858) ಅಶಕ್ತೋಽಹಂ ಗುಣಾನ್ಯಕ್ತುಂ ಮಹಾದೇವಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಯೋ ಹಿ ಸರ್ವಗತೋ ದೇವೋ ನ ಚ ಸರ್ವತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇ॥ 13-45-3 (83101) ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಣುಸುರೇಶಾನಾಂ ಸ್ರಷ್ಟಾ ಚ ಪ್ರಭುರೇವ ಚ। ಬ್ರಹ್ಮಾದಯಃ ಪಿಶಾಚಾಂತಾ ಯಂ ಹಿ ದೇವಾ ಉಪಾಸತೇ॥ 13-45-4 (83102) ಪ್ರಕೃತೀನಾಂ ಪರತ್ವೇನ ಪುರುಷಸ್ಯ ಚ ಯಃ ಪರಃ। ಚಿಂತ್ಯತೇ ಯೋ ಯೋಗವಿದ್ಭಿರ್ಋಷಿಭಿಸ್ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿಭಿಃ। ಅಕ್ಷರಂ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಅಸಚ್ಚ ಸದಸಚ್ಚ ಯಃ॥ 13-45-5 (83103) ಪ್ರಕೃತಿಂ ಪುರುಷಂ ಚೈವ ಕ್ಷೋಭಯಿತ್ವಾ ಸ್ವತೇಜಸಾ। ಬ್ರಹ್ಮಾಣಮಸೃಜತ್ತಸ್ಮಾದ್ದೇವದೇವಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 13-45-6 (83104) ಕೋ ಹಿ ಶಕ್ತೋ ಗುಣಾನ್ವಕ್ತಂ ದೇವದೇವಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಗರ್ಭಜನ್ಮಜರಾಯುಕ್ತೋ ಮರ್ತ್ಯೋ ಮೃತ್ಯುಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-45-7 (83105) ಕೋ ಹಿ ಶಕ್ತೋ ಭವಂ ಜ್ಞಾತುಂ ಮದ್ವಿಧಃ ಪರಮೇಶ್ವರಂ। ಕ್ರತೇ ನಾರಾಯಣಾತ್ಪುತ್ರ ಶಂಕಚಕ್ರಗದಾಧರಾತ್॥ 13-45-8 (83106) ಏಷ ವಿದ್ವಾನ್ಗುಣಶ್ರೇಷ್ಠೋ ವಿಷ್ಣುಃ ಪರಮದುರ್ಜಯಃ॥ ದಿವ್ಯಚಕ್ಷುರ್ಮಹಾತೇಜಾ ವೀಕ್ಷ್ಯತೇ ಯೋಗಚಕ್ಷುಷಾ॥ 13-45-9 (83107) ರುದ್ರಭಕ್ತ್ಯಾ ತು ಕೃಷ್ಣೇನ ಜಗದ್ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ತಂ ಪ್ರಸಾದ್ಯ ತದಾ ದೇವಂ ಬದರ್ಯಾಂ ಕಿಲ ಭಾರತ॥ 13-45-10 (83108) ಅರ್ಥಾತ್ಪ್ರಿಯತರತ್ವಂ ಚ ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ವೈ ತದಾ। ಪ್ರಾಪ್ತವಾನೇವ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸುವರ್ಣಾಕ್ಷಾನ್ಮಹೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-45-11 (83109) ಪೂರ್ಣಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಂ ತು ತಪ್ತವಾನೇಷ ಮಾಧವಃ। ಪ್ರಸಾದ್ಯ ವರದಂ ದೇವಂ ಚರಾಚರಗುರುಂ ಶಿವಂ॥ 13-45-12 (83110) ಯುಗೇಯುಗೇ ತು ಕೃಷ್ಣೇನ ತೋಷಿತೋ ವೈ ಮಹೇಶ್ವರಃ। ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪರಮಯಾ ಚೈವ ಪ್ರೀತಶ್ಚೈವ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-45-13 (83111) ಐಶ್ವರ್ಯಂ ಯಾದೃಸಂ ತಸ್ಯ ಜಗದ್ಯೋನೇರ್ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ ತದಯಂ ದೃಷ್ಟವಾನ್ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪುತ್ರಾರ್ಥೇ ಹರಿರಚ್ಯುತಃ॥ 13-45-14 (83112) ಯಸ್ಮಾತ್ಪರತರಂ ಚೈವ ನಾನ್ಯಂ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಭಾರತ। ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಂ ದೇವದೇವಸ್ಯ ಶಕ್ತೋ ನಾಮಾನ್ಯಶಷತಃ॥ 13-45-15 (83113) ಏಷ ಶಕ್ತೋ ಮಹಾಬಾಹುರ್ವಕ್ತುಂ ಭಗವತೋ ಗುಣಾನ್। ವಿಭೂತಿಂ ಚೈವ ಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯೇನ ಸತ್ಯಾಂ ಮಾಹೇಶ್ವರೀಂ ನೃಪ॥ 13-45-16 (83114) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-45-17x (6859) 13-45-17 (83115) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ತದಾ ಭೀಷ್ಮೋ ವಾಸುದೇವಂ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಭವಮಾಹಾತ್ಂಯಸಂಯುಕ್ತಮಿದಮಾಹ ಪಿತಾಮಹಃ॥ 7-45-2 ಶಿವಾಯ ವಿಷ್ಣುರೂಪಾಯೇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-45-3 ತಂಡಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮಯೋನಿನೇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-45-18 ತೇ ತ್ವಯಾ॥ 7-45-21 ಯಜ್ಞವಾಹಾ ಇತಿ ಛಂದಸಾಮೇವ ವಿಶೇಷಣಂ। ಛಂದಾಂಸಿ ವೈ ದೇವೇಭ್ಯೋ ಹವ್ಯಮೂಢ್ವ್ರೇತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತ್ ತೇಷಾಂ ಯಜ್ಞವಾಹತ್ವಸಿದ್ಧಿಃ। ಸ್ತೋಭಾಃ ಸಾಮಪೂರಣಾನ್ಯಕ್ಷರಾಣಿ ಹುಂಮಾ ಇತ್ಯಾದೀನಿ॥ 7-45-25 ನರೇಂದ್ರಪುತ್ರೀಂ ಋಕ್ಷರಾಜಸ್ಯ ಜಾಂಬವತೋ ದುಹಿತರಂ॥ 7-45-26 ಅಭ್ಯನುಜ್ಞಾಯ ಸ್ಥಿತಂ ಮಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ಅಥೋಚತುರಿತ್ಯರ್ಧಃ॥ 7-45-33 ಭಸ್ಮರಾಶಿಭಿರಿತಿ ಭಸ್ಮಚ್ಛನ್ನೈರಗ್ನಿಭಇಃ॥ 7-45-40 ಸಂಪ್ರಕ್ಷಾಲೈಃ ಮೈತ್ರ್ಯಾದಿಭಿಶ್ಚಿತ್ತಶೋಧನಂ ಕುರ್ವದ್ಭಿಃ॥ 7-45-41 ಗೋಚಾರಿಣೋ ಗೋವನ್ಮುಖೇನೈವ ಚರಂತೋ ಹಸ್ತವ್ಯಾಪಾರಶೂನ್ಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ। ಮರೀಚಿಪಾಶ್ಚಂದ್ರರಶ್ಮಿ ಪಾನೇನೈವ ಜೀವಂತಃ॥ 7-45-47 ನಿಯಮಾಃ ಅಂಬುಪಾನಾದಯಸ್ತೈರೇವಾಂಪುಷೈಃ ಕ್ಷೀರಪೈರಿತ್ಯಾದಿನಾಮಭಿಃ ಖ್ಯಾತೈಃ। ಪ್ರವಿಶನ್ನೇವಾಪಶ್ಯಮುಪಮನ್ಯುಮಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-45-58 ಸಮಾನಾಂ ಸವತ್ಸರಣಾಮರ್ಬುದಂ ಸಮಾರ್ವುದಂ॥ 7-45-59 ಪ್ರಹಸ್ಯ ಮಂದಾರನಾಂನಃ॥ 7-45-60 ಭಗವತಾ ಮಹಾದೇವೇನ॥ 7-45-61 ಉತ್ಪಾದಿತಂ ತಸ್ಯೈವ ದೈತ್ಯಸ್ಯ ಹನನಾರ್ಥಂ॥ 7-45-63 ಜೀರ್ಣಂ ಜೀರ್ಣತೃಣವದ್ವ್ಯರ್ಥಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-45-64 ವರದತ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವಶಸ್ತ್ರಾವಧ್ಯಸ್ತ್ವಂ ಭವೇತಿ ದತ್ತವರಸ್ಯ॥ 7-45-77 ಸಪ್ತಕಪಾಲೇನ ತ್ರ್ಯಂಬಕದೈವತ್ಯೇನ ಹೇತುನಾ। ದೇವೈಃ ಸಪ್ತಕಪಾಲೇನ ರುದ್ರಮಿಷ್ಟ್ವಾ ಆಪೋ ನಿರ್ಮಿತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-45-78 ರುದ್ರಪ್ರಸಾದಾಜ್ಜನಯಾಮಾಸತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-45-81 ಮುಸಲೇಷ್ವಯೋಗ್ರೇಷು ಕಾಷ್ಠಕೀಲೇಷು॥ 7-45-82 ಚರುದ್ರಃ ಚರೋರ್ದ್ರವಃ ಮಂಡ ಇತಿ ಯಾವತ್। ಚರುಶಬ್ದಪೂರ್ವಾದ್ದ್ರವತೇರನ್ಯೇಭ್ಯೋಪಿ ದೃಶ್ಯತ ಇತಿ ಡಃ। ಭರ್ತಾರಂವಿನಾಪಿ ಚರುದ್ರವಪಾನಮಾತ್ರೇಣ ತವ ಪುತ್ರೋ ಭವಿಷ್ಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-45-96 ಧೂಂರಶ್ಚಾಪಿ ಮಮಾನುಜ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-45-109 ಪಾವನಾನಾಂ ಪವನಾಶಿನಾಂ। ವನಾಶಾನಾಂ ಅಬ್ಭಕ್ಷಾಣಾಂ॥ 7-45-112 ಪ್ರವದ್ಯ ಪ್ರಪನ್ನೋ ಭವ॥ 7-45-118 ದುರಾಧಾರಃ ಮನಸಿ ಧರ್ತುಮಶಕ್ಯಃ 7-45-126 ಪ್ರವಾಲಾಂಕುರಭೂಷಣೇ ವಸಂತಸ್ತೇನ ಕಾಲೋಪ್ಯಯಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ 7-45-139 ಭೂಧರಃ ಶೇಷನಾಗಃ॥ 7-45-146 ಸರ್ವವಾಸಕಃ ಸರ್ವಸ್ಯಾಚ್ಛಾದಕಃ 7-45-161 ಅಭವಂ ಸಂಧಿರಾರ್ಷಃ॥ 7-45-165 ಭಾವಾ ಮೈವ। ಭವಾನಿ ಭೂಯಾಸಂ॥ 7-45-168 ಅನಾರ್ಜವಂ ವಕ್ರಂ। ಯುಗಂ ಕಲಿಯುಗಂ॥ 7-45-174 ಅಸಾರಂ ನಾಸ್ತಿ ಸಾರೋ ಯಸ್ಮಾದನ್ಯಸ್ತಂ॥ 7-45-177 ಈಶೇ ಈಶಸ್ಯ। ಭವನೇ ಸತ್ತಾಯಾಂ। ಕೋ ಹೇತುಃ ಕಾ ಯುಕ್ತಿಃ। ಈಶಸತ್ತ್ವೇ ಪ್ರಮಾಣಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-45-271 ರಥಂತರಜ್ಯೇಷ್ಠೇ ಸಾಮನೀ॥ 7-45-278 ಶುಕ್ಲಂ ಕರ್ಮ ಹಿಂಸಾರಹಿತೋ ಧ್ಯಾನಾದಿಧರ್ಮಃ॥ 7-45-283 ಮಿಶ್ರಿತಾಯ ಮಿಶ್ರಿತಮಾಲಾಯ॥ 7-45-295 ಮುಕುಟೇ ಮುಕುಟಾಯ॥ 7-45-296 ತ್ರೀಣಿ ನೇತ್ರಾಣೀವ ನೇತ್ರಾಣಿ ಲೋಕಯಾತ್ರಾನಿರ್ವಾಹಕಾಣ್ಯಗ್ನಿಚಂದ್ರಸೂರ್ಯಾಖ್ಯಾನಿ ನೇತ್ರಾಣಿ ಯಸ್ಯ ತಸ್ಯೈ ತ್ರಿನೇತ್ರನೇತ್ರಾಯ। ಲೋಚನೇ ಲೋಚನಾಯ॥ 7-45-298 ಸ್ರಷ್ಟಾರಾಯ ಔಣಾದಿಕಃ ಸೃಜೇತ್ವಾರನ್। ಸ್ರಷ್ಟ್ರೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-45-304 ಮಾಯಾಯ ಮಾಯಾವಿನೇ॥ 7-45-325 ಕಾಮೇಭ್ಯಃ ಕಾಮಾನ್ ಕಾಂಯಮಾನಾನ್ ಅರ್ಥಾನ್॥ 7-45-333 ಷಡ್ವಿಂಶಕಮಿತಿ ಖ್ಯಾತಮಿತಿ ಟ.ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-45-336 ತಂ ತ್ವಾಂ ಪ್ರಣಂಯ ಶಇರಸಾ ಪ್ರಸಾದ್ಯ ಪ್ರಾರ್ಥಯೇ ಪ್ರಭೋ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-45-375 ಪರಿವಿಷ್ಟಂ ಪರಿವೇಷವಂತಂ॥

ಕೃಷ್ಣ ಉವಾಚ। ಮೂರ್ಧ್ನಾ ನಿಪತ್ಯ ನಿಯತಸ್ತೇಜಃಸನ್ನಿಚಯೇ ತತಃ। ಪರಮಂ ಹರ್ಷಮಾಗತ್ಯ ಭಗವಂತಮಥಾಬ್ರವಂ॥ 13-46-1 (83116) ಧರ್ಮೇ ದೃಢತ್ವಂ ಯುಧಿ ಶತ್ರುಘಾತಂ ಯಶಸ್ತಥಾಽಗ್ರ್ಯಂ ಪರಮಂ ಬಲಂ ಚ ಯೋಗಪ್ರಿಯತ್ವಂ ತವ ಸನ್ನಿಕರ್ಷಂ ವೃಣೇ ಸುತಾನಾಂ ಚ ಶತಂ ಶತಾನಿ॥ 13-46-2 (83117) ಏವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ಮಯೋಕ್ತಃ ಪ್ರಾಹ ಶಂಕರಃ॥ 13-46-3 (83118) ತತೋ ಮಾಂ ಜಗತೋ ಮಾತಾ ಧಾರಿಣೀ ಸರ್ವಪಾವನೀ। ಉವಾಚೋಮಾ ಪ್ರಣಿಹಿತಾ ಶರ್ವಾಣೀ ತಪಸಾಂ ನಿಧಿಃ। ದತ್ತೋ ಭಗವತಾ ಪುತ್ರಃ ಸಾಂಬೋ ನಾಮ ತವಾನಘ॥ 13-46-4 (83119) ಮತ್ತೋಪ್ಯಷ್ಟೌ ವರಾನಿಷ್ಟಾನ್ಗೃಹಣ ತ್ವಂ ದದಾಮಿ ತೇ। ಪ್ರಣಂಯ ಶಿರಸಾ ಸಾ ಚ ಮಯೋಕ್ತಾ ಪಾಂಡುನಂದನ॥ 13-46-5 (83120) ದ್ವಿಜೇಷ್ವಕೋಪಂ ಪಿತೃತಃ ಪ್ರಸಾದಂ ಶತಂ ಸುತಾನಾಂ ಪರಮಂ ಚ ಭೋಗಂ। ಕುಲೇ ಪ್ರೀತಿಂ ಮಾತೃತಶ್ಚ ಪ್ರಸಾದಂ- ಶಮಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಪ್ರವೃಣೇ ಚಾಪಿ ದಾಕ್ಷ್ಯಂ॥ 13-46-6 (83121) ಉಮೋವಾಚ। 13-46-7x (6860) ಏವಂ ಭವಿಷ್ಯತ್ಯಮರಪ್ರಭಾವ ನಾಹಂ ಮೃಷಾ ಜಾತು ವದೇ ಕದಾಚಿತ್। ಭಾರ್ಯಾಸಹಸ್ರಾಣಿ ಚ ಷೋಡಶೈವ ತಾಸು ಪ್ರಿಯತ್ವಂ ಚ ತಥಾಽಕ್ಷಯಂ 13-46-7 (83122) ಪ್ರೀತಿಂ ಚಾಗ್ರ್ಯಾಂ ಬಾಂಧವಾನಾಂ ಸಕಾಶಾ- ದ್ದದಾಮಿ ತೇಽಹಂ ವಪುಷಃ ಕಾಂಯತಾಂ ಚ। ಭೋಕ್ಷ್ಯಂತೇ ವೈ ಸಪ್ತತಿಂ ವೈ ಶತಾನಿ ಗೃಹೇ ತುಭ್ಯಮತಿಥೀನಾಂ ಚ ನಿತ್ಯಂ॥ 13-46-8 (83123) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-46-9x (6861) ಏವಂ ದತ್ತ್ವಾ ವರಾಂದೇವೋ ಮಮ ದೇವೀ ಚ ಭಾರತ। ಅಂತರ್ಹಿತಃ ಕ್ಷಣೇ ತಸ್ಮಿನ್ಸಗಣೋ ಭೀಮಪೂರ್ವಜ॥ 13-46-9 (83124) ಏತದತ್ಯದ್ಭುತಂ ಪೂರ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯಾತಿತೇಜಸೇ। ಉಪಮನ್ಯವೇ ಮಯಾ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ಪಾರ್ಥಿವೋತ್ತಮ। ನಮಸ್ಕೃತ್ವಾ ತು ಸ ಪ್ರಾಹ ದೇವದೇವಾಯ ಸುವ್ರತ॥ 13-46-10 (83125) ನಾಸ್ತಿ ಶರ್ವಸಮೋ ದೇವೋ ನಾಸ್ತಿ ಶರ್ವಸಮಾ ಗತಿಃ। ನಾಸ್ತಿ ಶರ್ವಸಮೋ ದಾನೇ ನಾಸ್ತಿ ಶರ್ವಸಮೋ ರಣೇ॥ ॥ 13-46-11 (83126) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಟ್ಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 46 ॥

ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। ಋಷಿರಾಸೀತ್ಕೃತೇ ತಾತ ತಂಡಿರಿತ್ಯೇವ ವಿಶ್ರುತಃ। ದಶವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ತೇನ ದೇವಃ ಸಮಾಧಿನಾ॥ 13-47-1 (83127) ಆರಾಧಿತೋಽಭೂದ್ಭಕ್ತೇನ ತಸ್ಯೋದರ್ಕಂ ನಿಶಾಮಯ। ಸ ದೃಷ್ಟವಾನ್ಮಹಾದೇವಮಸ್ತೌಷೀಚ್ಚ ಸ್ತವೈರ್ವಿಭುಂ॥ 13-47-2 (83128) [ಇತಿ ತಂಡಿಸ್ತಪೋಯೋಗಾತ್ಪರಮಾತ್ಮಾನಮವ್ಯಯಂ। ಚಿಂತಯಿತ್ವಾ ಮಹಾತ್ಮಾನಮಿದಮಾಹ ಸುವಿಸ್ಮಿತಃ॥ 13-47-3 (83129) ಯಂ ಪಠಂತಿ ಸದಾ ಸಾಂಖ್ಯಾಶ್ಚಿಂತಯಂತಿ ಚ ಯೋಗಿನಃ। ಪರಂ ಪ್ರಧಾನಂ ಪುರುಷಮಧಿಷ್ಠಾತಾರಮೀಶ್ವರಂ। 13-47-4 (83130) ಉತ್ಪತ್ತೌ ಚ ವಿನಾಶೇ ಚ ಕಾರಣಂ ಯಂ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ। ದೇವಾಸುರಮುನೀನಾಂ ಚ ಪರಂ ಯಸ್ಮಾನ್ನ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-47-5 (83131) ಅಜಂ ತಮಹಮೀಶಾನಮನಾದಿನಿಧನಂ ಪ್ರಭುಂ। ಅತ್ಯಂತಸುಖಿನಂ ದೇವಮನಘಂ ಶರಣಂ ವ್ರಜೇ॥ 13-47-6 (83132) ಏವಂ ಬ್ರುವನ್ನೇವ ತದಾ ದದರ್ಶ ತಪಸಾನ್ನಿಧಿಂ। ತಮವ್ಯಯಮನೌಪಂಯಮಚಿಂತ್ಯಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಧ್ರುವಂ॥ 13-47-7 (83133) ನಿಷ್ಕಲಂ ಸಕಲಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿರ್ಗುಣಂ ಗುಣಗೋಚರಂ। ಯೋಗಿನಾಂ ಪರಮಾನಂದಮಕ್ಷರಂ ಮೋಕ್ಷಸಂಜ್ಞಿತಂ॥ 13-47-8 (83134) ಮನೋರಿಂದ್ರಾಗ್ನಿಮರುತಾಂ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಗತಿಂ। ಅಗ್ರಾಹ್ಯಮಚಲಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಿಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಮನೋಮಯಂ॥ 13-47-9 (83135) ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯಮಸಂಖ್ಯೇ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಮಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ। ಯೋನಿ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಜಗತಸ್ತಮಸಃ ಪರತಃ ಪರಂ॥ 13-47-10 (83136) ಯಃ ಪ್ರಾಣವಂತಮಾತ್ಮಾನಂ ಜ್ಯೋತಿರ್ಜೀವಸ್ಥಿತಂ ಮನಃ। ತಂ ದೇವಂ ದರ್ಶನಾಕಾಂಕ್ಷೀ ಬಹೂನ್ವರ್ಷಗಣಾನೃಷಿಃ। ತಪಸ್ಯುಗ್ರೇ ಸ್ಥಿತೋ ಭೂತ್ವಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತುಷ್ಟಾವ ಚೇಶ್ವರಂ॥] 13-47-11 (83137) ತಂಡಿರುವಾಚ। 13-47-12x (6862) ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಪವಿತ್ರಸ್ತ್ವಂ ಗತಿರ್ಗತಿಮತಾಂವರ॥ 13-47-12 (83138) ಅತ್ಯುಗ್ರಂ ತೇಜಸಾಂ ತೇಜಸ್ತಪಸಾಂ ಪರಮಂ ತಪಃ। ವಿಶ್ವಾವಸುಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷಪುರುಹೂತನಮಸ್ತೃತ॥ 13-47-13 (83139) ಭೂರಿಕಲ್ಯಾಣದ ವಿಭೋ ಪರಂ ಸತ್ಯಂ ನಮೋಸ್ತು ತೇ। ಜಾತೀಮರಣಭೀರೂಣಾಂ ಯತೀನಾಂ ಯತತಾಂ ವಿಭೋ॥ 13-47-14 (83140) ನಿರ್ವಾಣದ ಸಹಸ್ರಾಂಶೋ ನಮಸ್ತೇಽಸ್ತು ಸುಖಾಶ್ರಯ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ಶತಕ್ರತುರ್ವಿಷ್ಣುರ್ವಿಶ್ವೇದೇವಾ ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-47-15 (83141) ನ ವಿದುಸ್ತ್ವಾಂ ತು ತತ್ತ್ವೇನ ಕುತೋ ವೇತ್ಸ್ಯಾಮಹೇ ವಯಂ। ತ್ವತ್ತಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಸರ್ವಂ ತ್ವಯಿ ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ॥ 13-47-16 (83142) ಕಾಲಾಖ್ಯಃ ಪುರುಷಾಖ್ಯಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾಖ್ಯಶ್ಚ ತ್ವಮೇವ ಹಿ। ತನವಸ್ತೇ ಸ್ಮೃತಾಸ್ತಿಸ್ರಃ ಪುರಾಣಜ್ಞೈಃ ಸುರರ್ಷಿಭಿಃ॥ 13-47-17 (83143) ಅಧಿಪೌರುಷಮಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಾಧಿದೈವತಂ। ಅಧಿಲೋಕಾಧಿವಿಜ್ಞಾನಮಧಿಯಜ್ಞಸ್ತ್ವಮೇವ ಹಿ॥ 13-47-18 (83144) ತ್ವಾಂ ವಿದಿತ್ವಾಽಽತ್ಮದೇವಸ್ಥಂ ದುರ್ವಿದಂ ದೈವತೈರಪಿ। ವಿದ್ವಾಂಸೋ ಯಾಂತಿ ನಿರ್ಮುಕ್ತಾಃ ಪರಂ ಭಾವಮನಾಮಯಂ॥ 13-47-19 (83145) ಅನಿಚ್ಛತಸ್ತವ ವಿಭೋ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುರನೇಕತಃ। ದ್ವಾರಂ ತು ಸ್ವರ್ಗಮೋಕ್ಷಾಣಾಮಾಕ್ಷೇಪ್ತಾ ತ್ವಂ ದದಾಸಿ ಚ॥ 13-47-20 (83146) ತ್ವಂ ವೈ ಸ್ವರ್ಗಶ್ಚ ಮೋಕ್ಷಶ್ಚ ಕಾಮಃ ಕ್ರೋಧಸ್ತ್ವಮೇವ ಚ। ಸತ್ವಂ ರಜಸ್ಮಮಶ್ಚೈವ ಅಧಶ್ಚೋರ್ಧ್ವಂ ತ್ವಮೇವ ಹಿ॥ 13-47-21 (83147) ಬ್ರಹ್ಮಾ ಭವಶ್ಚ ವಿಷ್ಣುಶ್ಚ ಸ್ಕಂದೇಂದ್ರೌ ಸವಿತಾ ಯಮಃ। ವರುಣೇಂದೂ ಮನುರ್ಧಾತಾ ವಿಧಾತಾ ತ್ವಂ ಧನೇಶ್ವರಃ॥ 13-47-22 (83148) ಭೂರ್ವಾಯುಃ ಸಲಿಲಾಗ್ನಿಶ್ಚ ಖಂ ವಾಗ್ಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ಥಿತಿರ್ಮತಿಃ। ಕರ್ಮ ಸತ್ಯಾನೃತೇ ಚೋಭೇ ತ್ವಮೇವಾಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚ॥ 13-47-23 (83149) ಇಂದ್ರಿಯಾಣೀಂದ್ರಿಯಾರ್ಥಾಶ್ಚ ಪ್ರಕೃತಿಭ್ಯಃ ಪರಂ ಧ್ರುವಂ। ವಿಶ್ವಾವಿಶ್ವಪರೋ ಭಾವಶ್ಚಿಂತ್ಯಾಚಿಂತ್ಯಸ್ತ್ವಮೇವ ಹಿ॥ 13-47-24 (83150) ಯಚ್ಚೈತತ್ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಯಚ್ಚ ತತ್ಪರಮಂ ಪದಂ। ಯಾ ಗತಿಃ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಾನಾಂ ಸ ಭವಾನ್ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ॥ 13-47-25 (83151) ನೂನಮದ್ಯ ಕೃತಾರ್ಥಾಃ ಸ್ಮ ನೂನಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಸತಾಂ ಗತಿಂ। ಯಾಂ ಗತಿಂ ಪ್ರಾರ್ತಯಂತೀಹ ಜ್ಞಾನನಿರ್ಮಲಬುದ್ಧಯಃ॥ 13-47-26 (83152) ಅಯೋ ಮೂಢಾಃ ಸ್ಮ ಸುಚಿರಮಿಮಂ ಕಾಲಮಚೇತಸಾ। ಯನ್ನ ವಿದ್ಮಃ ಪರಂ ದೇವಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಯಂ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ॥ 13-47-27 (83153) ಸೇಯಮಾಸಾದಿತಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ತ್ವದ್ಭಕ್ತಿರ್ಜನ್ಮಭಿರ್ಮಯಾ। ಭಕ್ತಾನುಗ್ರಹಕೃದ್ದೇವೋ ಯಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾಽಮೃತಮಶ್ನುತೇ॥ 13-47-28 (83154) ದೇವಾಸುರಮುನೀನಾಂ ತು ಯಚ್ಚ ಗುಹ್ಯಂ ಸನಾತನಂ। ಗುಹಾಯಾಂ ನಿಹಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಿ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯಂ ಮುನೇರಪಿ॥ 13-47-29 (83155) ಸ ಏಷ ಭಗವಾಂದೇವಃ ಸರ್ವಕೃತ್ಸರ್ವತೋಮುಖಃ। ಸರ್ವಾತ್ಮಾ ಸರ್ವದರ್ಶೀ ಚ ಸರ್ವಗಃ ಸರ್ವವೇದಿತಾ॥ 13-47-30 (83156) ದೇಹಕೃದ್ದೇಹಭೃದ್ದೇಹೀ ದೇಹಭುಗ್ದೇಹಿನಾಂ ಗತಿಃ। ಪ್ರಾಣಕೃತ್ಪ್ರಾಣಭೃತ್ಪ್ರಾಣೀ ಪ್ರಾಣದಃ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಗತಿಃ॥ 13-47-31 (83157) ಅಧ್ಯಾತ್ಮಗತಿರಿಷ್ಟಾನಾಂ ಧ್ಯಾಯಿನಾಮಾತ್ಮವೇದಿನಾಂ। ಅಪುನರ್ಭವಕಾಮಾನಾಂ ಯಾ ಗತಿಃ ಸೋಽಯಮೀಶ್ವರಃ॥ 13-47-32 (83158) ಅಯಂ ಚ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಶುಭಾಶುಭಗತಿಪ್ರದಃ। ಅಯಂ ಚ ಜನ್ಮಮರಣೇ ವಿದಧ್ಯಾತ್ಸರ್ವಜಂತುಷು। ಅಯಂ ಸಂಸಿದ್ಧಿಕಾಮಾನಾಂ ಯಾ ಗತಿಃ ಸೋಯಮೀಸ್ವರಃ। 13-47-33 (83159) ಭೂರಾದ್ಯಾನ್ಸರ್ವಭುವನಾನುತ್ಪಾದ್ಯ ಸದಿವೌಕಸಃ। ದಧಾತಿ ದೇವಸ್ತನುಭಿರಷ್ಟಾಭಿರ್ಯೋ ಬಿಭರ್ತಿ ಚ॥ 13-47-34 (83160) ಅತಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಸರ್ವಮಸ್ಮಿನ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ। ಅಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ಪ್ರಲಯಂ ಯಾತಿ ಅಯಮೇಕಃ ಸನಾತನಃ॥ 13-47-35 (83161) ಅಯಂ ಸ ಸತ್ಯಕಾಮಾನಾಂ ಸತ್ಯಲೋಕಃ ಪರಂ ಸತಾಂ। ಅಪವರ್ಗಶ್ಚ ಮುಕ್ತಾನಾಂ ಕೈವಲ್ಯಂ ಚಾತ್ಮವೇದಿನಾಂ॥ 13-47-36 (83162) ಅಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಭಿಃ ಸಿದ್ಧೈರ್ಗುಹಾಯಾಂ ಗೋಪಿತಃ ಪ್ರುಭುಃ। ದೇವಾಸುರಮನುಷ್ಯಾಣಾಮಪ್ರಕಾಶೋ ಭವೇದಿತಿ॥ 13-47-37 (83163) ತಂ ತ್ವಾಂ ದೇವಾಸುರನರಾಸ್ತತ್ತ್ವೇನ ನ ವಿದುರ್ಭವಂ। ಮೋಹಿತಾಃ ಖಲ್ವನೇನೈವ ಹೃದಿಸ್ಥೇನಾಪ್ರಕಾಶಿನಾ 13-47-38 (83164) ಯೇ ಚೈನಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಂತೇ ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಭಾವಿತಾಃ। ತೇಷಾಮೇವಾತ್ಮನಾತ್ಮಾನಂ ದರ್ಶಯತ್ಯೇಷ ಹೃಚ್ಛಯಃ॥ 13-47-39 (83165) ಯಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ನ ಪುನರ್ಜನ್ಮ ಮರಣಂ ಚಾಪಿ ವಿದ್ಯತೇ। ಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪರಂ ವೇದ್ಯಂ ವೇದಿತವ್ಯಂ ನ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-47-40 (83166) ಯಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಪರಮಂ ಲಾಭಂ ನಾಧಿಕಂ ಮನ್ಯತೇ ಬುಧಃ। ಯಾಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಂ ಪರಮಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ನವ್ಯಯಮಕ್ಷಯಂ॥ 13-47-41 (83167) ಯಂ ಸಾಂಖ್ಯಾ ಗುಣತತ್ತ್ವಜ್ಞಾಃ ಸಾಂಖ್ಯಶಾಸ್ತ್ರವಿಶಾರದಾಃ। ಸೂಕ್ಷ್ಮಜ್ಞಾನತರಾಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುಚ್ಯಂತಿ ಬಂಧನೈಃ 13-47-42 (83168) ಯಂ ಚ ವೇದವಿದೋ ವೇದ್ಯಂ ವೇದಾಂತೇ ಚ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ। ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಪರಾ ನಿತ್ಯಂ ಯಂ ವಿಶಂತಿ ಜಪಂತಿ ಚ॥ 13-47-43 (83169) ಓಂಕಾರರಥಮಾರುಹ್ಯ ತೇ ವಿಶಂತಿ ಮಹೇಶ್ವರಂ। ಅಯಂ ಸ ದೇವಯಾನಾನಾಮಾದಿತ್ಯೋ ದ್ವಾರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-47-44 (83170) ಅಯಂ ಚ ಪಿತೃಯಾನಾನಾಂ ಚಂದ್ರಮಾ ದ್ವಾರಮುಚ್ಯತೇ। ಏಷ ಕಾಷ್ಠಾ ದಿಶಶ್ಚೈವ ಸಂವತ್ಸರಯುಗಾದಿ ಚ॥ 13-47-45 (83171) ದಿವ್ಯಾದಿವ್ಯಃ ಪರೋ ಲಾಭ ಅಯನೇ ದಕ್ಷಿಣೋತ್ತರೇ। ಏನಂ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ ಪೂರ್ವಮಾರಾಧ್ಯ ಬಹುಭಿಃ ಸ್ತವೈಃ॥ 13-47-46 (83172) ಪ್ರಜಾರ್ಥಂ ವರಯಾಮಾಸ ನೀಲಲೋಹಿತಸಂಜ್ಞಿತಂ। ಕ್ರಗ್ಭಿರ್ಯಮನುಶಾಸಂತಿ ತತ್ತ್ವೇ ಕರ್ಮಣಿ ಬಹ್ವೃಚಾಃ॥ 13-47-47 (83173) ಯಜುರ್ಭಿರ್ಯತ್ತ್ರಿಧಾ ವೇದ್ಯಂ ಜುಹ್ವತ್ಯಧ್ವರ್ಯವೋಽಧ್ವರೇ। ಸಾಮಭಿರ್ಯಂ ಚ ಗಾಯಂತಿ ಸಾಮಗಾಃ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಯಃ॥ 13-47-48 (83174) ಋತಂ ಸತ್ಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ತುವಂತ್ಯಾಥರ್ವಣಾ ದ್ವಿಜಾಃ। ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಪರಮಾ ಯೋನಿಃ ಪರಿಶ್ಚಾಯಂ ಪರಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-47-49 (83175) ರಾತ್ರ್ಯಹಃ ಶ್ರೋತ್ರನಯನಃ ಪಕ್ಷಮಾಸಶಿರೋಭುಜಃ। ಋತುವೀರ್ಯಸ್ತಪೋಧೈರ್ಯೋ ಹ್ಯಬ್ದಗುಹ್ಯೋರುಪಾದವಾನ್॥ 13-47-50 (83176) ಮೃತ್ಯುರ್ಯಮೋ ಹುತಾಶಶ್ಚ ಕಾಲಃ ಸಂಹಾರವೇಗವಾನ್। ಕಾಲಸ್ಯ ಪರಮಾ ಯೋನಿಃ ಕಾಲಶ್ಚಾಯಂ ಸನಾತನಃ॥ 13-47-51 (83177) ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯೌ ಸನಕ್ಷತ್ರೌ ಗ್ರಹಾಶ್ಚ ಸಹ ವಾಯುನಾ। ಧ್ರುವಃ ಸಪ್ತರ್ಷಯಶ್ಚೈವ ಭುವನಾಃ ಸಪ್ತ ಏವ ಚ॥ 13-47-52 (83178) ಪ್ರಧಾನಂ ಮಹದವ್ಯಕ್ತಂ ವಿಶೇಷಾಂತಂ ಸವೈಕೃತಂ। ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತಂ ಭೂತಾದಿ ಸದಸಚ್ಚ ಯತ್॥ 13-47-53 (83179) ಅಷ್ಟೌ ಪ್ರಕೃತಯಶ್ಚೈವ ಪ್ರಕೃತಿಭ್ಯಶ್ಚ ಯಃ ಪರಃ। ಅಸ್ಯ ದೇವಸ್ಯ ಯದ್ಭಾಗಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಸಂಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-47-54 (83180) ಏತತ್ಪರಮಮಾನಂದಂ ಯತ್ತಚ್ಛಾಶ್ವತಮೇವ ಚ। ಏಷಾ ಗತಿರ್ವಿರಕ್ತಾನಾಮೇಷ ಭಾವಃ ಪರಃ ಸತಾಂ॥ 13-47-55 (83181) ಏತತ್ಪದಮನುದ್ವಿಗ್ನಮೇತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸನಾತನಂ। ಶಾಸ್ತ್ರವೇದಾಂಗವಿದುಷಾಮೇತದ್ಧ್ಯಾನಂ ಪರಂ ಪದಂ॥ 13-47-56 (83182) ಇಯಂ ಸಾ ಪರಮಾ ಕಾಷ್ಠಾ ಇಯಂ ಸಾ ಪರಮಾ ಕಲಾ। ಇಯಂ ಸಾ ಪರಮಾ ಸಿದ್ಧಿರಿಯಂ ಸಾ ಪರಮಾ ಗತಿಃ॥ 13-47-57 (83183) ಇಯಂ ಸಾ ಪರಮಾ ಶಾಂತಿರಿಯಂ ಸಾ ನಿರ್ವೃತಿಃ ಪರಾ। ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕೃತಕೃತ್ಯಾಃ ಸ್ಮ ಇತ್ಯಮನ್ಯಂತ ಯೋಗಿನಃ॥ 13-47-58 (83184) ಇಯಂ ತುಷ್ಟಿರಿಯಂ ಸಿದ್ಧಿರಿಯಂ ಶ್ರುತಿರಿಯಂ ಸ್ಮೃತಿಃ। ಅಧ್ಯಾತ್ಮಗತಿರಿಷ್ಟಾನಾಂ ವಿದುಷಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಿರವ್ಯಯಾ॥ 13-47-59 (83185) ಯಜತಾಂ ಕಾಮಯಾನಾನಾಂ ಮಖೈರ್ವಿಪುಲದಕ್ಷಿಣೈಃ। ಯಾ ಗತಿರ್ಯಜ್ಞಶೀಲಾನಾಂ ಸಾ ಗತಿಸ್ತ್ವಂ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-47-60 (83186) ಸಂಯಗ್ಯೋಗಜಪೈಃ ಶಾಂತಿರ್ನಿಯಮೈರ್ದೇಹತಾಪನೈಃ। ತಪ್ಯತಾಂ ಯಾ ಗತಿರ್ದೇವ ಪರಮಾ ಸಾ ಗತಿರ್ಭವಾನ್॥ 13-47-61 (83187) ಕರ್ಮನ್ಯಾಸಕೃತಾನಾಂ ಚ ವಿರಕ್ತಾನಾಂ ತತಸ್ತತಃ। ಯಾ ಗತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಿಸದನೇ ಸಾ ಗತಿಸ್ತ್ವಂ ಸನಾತನ॥ 13-47-62 (83188) ಅಪುನರ್ಭವಕಾಮಾನಾಂ ವೈರಾಗ್ಯೇ ವರ್ತತಾಂ ಚ ಯಾ। ಪ್ರಕೃತೀನಾಂ ಲಯಾನಾಂ ಚ ಸಾ ಗತಿಸ್ತ್ವಂ ಸನಾತನ॥ 13-47-63 (83189) ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಯುಕ್ತಾನಾಂ ನಿರುಪಾಖ್ಯಾ ನಿರಂಜನಾ। ಕೈವಲ್ಯಾ ಯಾ ಗತಿರ್ದೇವ ಪರಮಾ ಸಾ ಗತಿರ್ಭವಾನ್॥ 13-47-64 (83190) ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಪುರಾಣೋಕ್ತಾಃ ಪಂಚ ತಾ ಗತಯಃ ಸ್ಮೃತಾಃ। ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾದ್ಧಿ ಲಭ್ಯಂತೇ ನ ಲಭ್ಯಂತೇಽನ್ಯಥಾ ವಿಭೋ॥ 13-47-65 (83191) ಇತಿ ತಂಡಿಸ್ತಪೋರಾಶಿಸ್ತುಷ್ಟಾವೇಸಾನಮಾತ್ಮನಾ। ಜಗೌ ಚ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಯತ್ಪುರಾ ಲೋಕಕೃಜ್ಜಗೌ॥ 13-47-66 (83192) ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। 13-47-67x (6863) ಏವಂ ಸ್ತುತೋ ಮಹಾದೇವಸ್ತಂಡಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾ। ಉವಾಚ ಭಗವಾಂದೇವ ಉಮಯಾ ಸಹಿತಃ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-47-67 (83193) ಬ್ರಹ್ಮಾ ಶತಕ್ರತುರ್ವಿಷ್ಣುರ್ವಿಶ್ವೇದೇವಾ ಮಹರ್ಷಯಃ। ನ ವಿದುಸ್ತ್ವಾಮಿತಿ ತತಸ್ತುಷ್ಟಃ ಪ್ರೋವಾಚ ತಂ ಶಿವಃ॥ 13-47-68 (83194) ಅಕ್ಷಯಶ್ಚಾವ್ಯಯಶ್ಚೈವ ಭವಿತಾ ದುಃಖವರ್ಜಿತಃ। ಯಶಸ್ವೀ ತೇಜಸಾ ಯುಕ್ತೋ ದಿವ್ಯಜ್ಞಾನಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-47-69 (83195) ಋಷೀಣಾಮಭಿಗಂಯಶ್ಚ ಸೂತ್ರಕರ್ತಾ ಸುತಸ್ತವ। ಮತ್ಪ್ರಸಾದಾದ್ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠ ಭವಿಷ್ಯತಿ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-47-70 (83196) ಕಂ ವಾ ಕಾಮಂ ದದಾಂಯದ್ಯ ಬ್ರೂಹಿ ಯದ್ವತ್ಸ ಕಾಂಕ್ಷಸೇ। ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ಸ ಉವಾಚೇದಂ ತ್ವಯಿ ಭಕ್ತಿರ್ದೃಢಾಽಸ್ತು ಮೇ॥ 13-47-71 (83197) ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। 13-47-72x (6864) ಏತಾಂದತ್ತ್ವಾ ವರಾಂದೇವೋ ವಂದ್ಯಮಾನಃ ಸುರರ್ಷಿಭಿಃ। ಸ್ತೂಯಮಾನಶ್ಚ ವಿಬುಧೈಸ್ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-47-72 (83198) ಅಂತರ್ಹಿತೇ ಭಗವತಿ ಸಾನುಗೇ ಯಾದವೇಶ್ವರ। ಋಷಿರಾಶ್ರಮಮಾಗಂಯ ಮಮೈತತ್ಪ್ರೋಕ್ತವಾನಿಹ॥ 13-47-73 (83199) ಯಾನಿ ಚ ಪ್ರಥಿತಾನ್ಯಾದೌ ತಂಡಿರಾಖ್ಯಾತವಾನ್ಮಮ ಮಾನಾನಿ ಮಾನವಶ್ರೇಷ್ಠ ತಾನಿ ತ್ವಂ ಶೃಣು ಸಿದ್ಧಯೇ॥ 13-47-74 (83200) ದಶ ನಾಮಸಹಸ್ರಾಣಿ ದೇವೇಷ್ವಾಹ ಪಿತಾಮಹಃ। ಸರ್ವಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ತಥಾ ದಶ ನಾಮಶತಾನಿ ಚ॥ 13-47-75 (83201) ಗುಹ್ಯಾನೀಮಾನಿ ನಾಮಾನಿ ತಂಡಿರ್ಭಗವತೋಽಚ್ಯುತ। ದೇವಪ್ರಸಾದಾದ್ದೇವೇಶಃ ಪುರಾ ಪ್ರಾಹ ಮಹಾತ್ಮನೇ॥ ॥ 13-47-76 (83202) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 47 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-47-2 ಉದರ್ಕಂ ಫಲೋದಯಂ॥ 7-47-27 ಅಚೇತಸಾ ಅಜ್ಞಾನೇನ ॥ 7-47-42 ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಲಿಂಗಂ ಜ್ಞಾನೇನ ತರಂತ್ಯತಿಕಂಯ ಗಚ್ಛಂತಿ ತೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜ್ಞಾನತರಾಃ॥

ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। ತತಃ ಸ ಪ್ರಯತೋ ಭೂತ್ವಾ ಮಮ ತಾತ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ಪ್ರಾಹ ವಿಪ್ರರ್ಷಿರ್ನಾಮಸಂಗ್ರಹಮಾದಿತಃ॥ 13-48-1 (83203) ಉಪಮನ್ಯುರುವಾಚ। 13-48-2x (6865) ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರೋಕ್ತೈರ್ಋಷಿಪ್ರೋಕ್ತೈರ್ವೇದವೇದಾಂಗಸಂಭವೈ। ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ವಿಖ್ಯಾತಂ ಸ್ತುತ್ಯಂ ಸ್ತೋಷ್ಯಾಮಿ ನಾಮಭಿಃ॥ 13-48-2 (83204) ಮಹದ್ಭಿರ್ವಿಹಿತೈಃ ಸತ್ಯೈಃ ಸಿದ್ಧೈಃ ಸರ್ವಾರ್ಥಸಾಧಕೈಃ। ಋಷಿಣಾ ತಂಡಿನಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಕೃತೈರ್ವೇದಕೃತಾತ್ಮನಾ॥ 13-48-3 (83205) ಯಥೋಕ್ತೈಃ ಸಾಧುಭಿಃ ಖ್ಯಾತೈರ್ಮುನಿಭಿಸ್ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿಭಿಃ। ಪ್ರವರಂ ಪ್ರಥಮಂ ಸ್ವರ್ಗ್ಯಂ ಸರ್ವಭೂತಹಿತಂ ಶುಭಂ॥ 13-48-4 (83206) ಶ್ರುತೇಃ ಸರ್ವತ್ರ ಜಗತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾವತಾರಿತೈಃ। ಸತ್ಯೈಸ್ತತ್ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರೋಕ್ತಂ ಸನಾತನಂ। ವಕ್ಷ್ಯೇ ಯದುಕುಲಶ್ರೇಷ್ಠ ಶೃಣುಷ್ವಾವಹಿತೋ ಮಮ॥ 13-48-5 (83207) ವರಯೈನಂ ಭವಂ ದೇವಂ ಭಕ್ತಸ್ತ್ವಂ ಪರಮೇಶ್ವರಂ। ತೇನ ತೇ ಶ್ರಾವಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯತ್ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸನಾತನಂ॥ 13-48-6 (83208) ನ ಶಕ್ಯಂ ವಿಸ್ತರಾತ್ಕೃತ್ಸ್ನಂ ವಕ್ತುಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಕೇನಚಿತ್। ಯುಕ್ತೇನಾಪಿ ವಿಭೂತೀನಾಮಪಿ ವರ್ಷಶತೈರಪಿ॥ 13-48-7 (83209) ಯಸ್ಯಾದಿರ್ಮಧ್ಯಮಂತಂ ಚ ಸುರೈರಪಿ ನ ಗಂಯತೇ। ಕಸ್ತಸ್ಯ ಶಕ್ನುಯಾದ್ವಕ್ತಂ ಗುಣಾನ್ಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯೇನ ಮಾಧವ॥ 13-48-8 (83210) ಕಿಂತು ದೇವಸ್ಯ ಮಹತಃ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಾರ್ಥಪದಾಕ್ಷರಂ। ಶಕ್ತಿತಶ್ಚರಿತಂ ವಕ್ಷ್ಯೇ ಪ್ರಸಾದಾತ್ತಸ್ಯ ಧೀಮತಃ॥ 13-48-9 (83211) ಅಪ್ರಾಪ್ಯ ತು ತತೋಽನುಜ್ಞಾಂ ನ ಶಕ್ಯಃ ಸ್ತೋತುಮೀಶ್ವರಃ। ಯದಾ ತೇನಾಭ್ಯನುಜ್ಞಾತಃ ಸ್ತುತೋ ವೈ ಸ ತದಾ ಮಯಾ॥ 13-48-10 (83212) ಅನಾದಿನಿಧನಸ್ಯಾಹಂ ಜಗದ್ಯೋನೇರ್ಮಹಾತ್ಮನಃ। ನಾಂನಾಂ ಕಂಚಿತ್ಸಮುದ್ದೇಶಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಂಯವ್ಯಕ್ತಯೋನಿನಃ॥ 13-48-11 (83213) ವರದಸ್ಯ ವರೇಣ್ಯಸ್ಯ ವಿಶ್ವರೂಪಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಶೃಣು ನಾಂನಾಂ ಚಯಂ ಕೃಷ್ಣ ಯದುಕ್ತಂ ಪದ್ಮಯೋನಿನಾ॥ 13-48-12 (83214) ದಶ ನಾಮಸಹಸ್ರಾಣಿ ಯಾನ್ಯಾಹ ಪ್ರಪಿತಾಮಹಃ। ತಾನಿ ನಿರ್ಮಥ್ಯ ಮನಸಾ ದಧ್ನೋ ಘೃತಮಿವೋದ್ಧೃತಂ॥ 13-48-13 (83215) ಗಿರೇಃ ಸಾರಂ ಯಥಾ ಹೇಮ ಪುಷ್ಪಸಾರಂ ಯಥಾ ಮಧು। ಘೃತಾತ್ಸಾರಂ ಯಥಾ ಮಂಡಸ್ತಥೈತತ್ಸಾರಮುದ್ಧೃತಂ। 13-48-14 (83216) ಸರ್ವಪಾಪಾಪಹಮಿದಂ ಚತುರ್ವೇದಸಮನ್ವಿತಂ। ಪ್ರಯತ್ನೇನಾಧಿಗಂತವ್ಯಂ ಧಾರ್ಯಂ ಚ ಪ್ರಯತಾತ್ಮನಾ॥ 13-48-15 (83217) ಮಾಂಗಲ್ಯಂ ಪೌಷ್ಟಿಕಂ ಚೈವ ರಕ್ಷೋಘ್ನಂ ಪಾವನಂ ಮಹತ್॥ 13-48-16 (83218) ಇದಂ ಭಕ್ತಾಯ ದಾತವ್ಯಂ ಶ್ರದ್ದಘಾನಾಸ್ತಿಕಾಯ ಚ। ನಾಶ್ರದ್ದಧಾನರೂಪಾಯ ನಾಸ್ತಿಕಾಯಾಜಿತಾತ್ಮನೇ॥ 13-48-17 (83219) ಯಶ್ಚಾಭ್ಯಸೂಯತೇ ದೇವಂ ಕಾರಣಾತ್ಮಾನಮೀಶ್ವರಂ। ಸ ಕೃಷ್ಣ ನರಕಂ ಯಾತಿ ಸಹಪೂರ್ವೈಃ ಸಹಾತ್ಮಜೈಃ॥ 13-48-18 (83220) ಇದಂ ಧ್ಯಾನಮಿದಂ ಯೋಗಮಿದಂ ಧ್ಯೇಯಮನುತ್ತಮಮಂ। ಇದಂ ಜಪ್ಯಮಿದಂ ಜ್ಞಾನಂ ರಹಸ್ಯಮಿದಮುತ್ತಂ॥ 13-48-19 (83221) ಯಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಅಂತಕಾಲೇಽಪಿ ಗಚ್ಛೇತ ಪರಮಾಂ ಗತಿಂ। ಪವಿತ್ರಂ ಮಂಗಲಂ ಮೇಧ್ಯಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿದಮುತ್ತಮಂ॥ 13-48-20 (83222) ಇದಂ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಪುರಾ ಕೃತ್ವಾ ಸರ್ವಲೋಕಪಿತಾಮಹಃ। ಸರ್ವಸ್ತವಾನಾಂ ರಾಜತ್ವೇ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ಸಮಕಲ್ಪಯತ್॥ 13-48-21 (83223) ತದಾಪ್ರಭೃತಿ ಚೈವಾಯಮೀಶ್ವರಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಸ್ತವರಾಜ ಇತಿ ಖ್ಯಾತೋ ಜಗತ್ಯಮರಪೂಜಿತಃ॥ 13-48-22 (83224) ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾದಯಂ ಸ್ವರ್ಗೇ ಸ್ತವರಾಜೋಽವತಾರಿತಃ। ಯತಸ್ತಂಡಿಃ ಪುರಾ ಪ್ರಾಪ ತೇನ ತಂಡಿಕೃತೋಽಭವತ್॥ 13-48-23 (83225) ಸ್ವರ್ಗಾಚ್ಚೈವಾತ್ರ ಭೂರ್ಲೋಕಂ ತಂಡಿನಾ ಹ್ಯವತಾರಿತಃ। ಸರ್ವಮಂಗಲಮಾಂಗಲ್ಯಂ ಸರ್ವಪಾಪಪ್ರಣಾಶನಂ॥ 13-48-24 (83226) ನಿಗದಿಷ್ಯೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ಸ್ತವಾನಾಮುತ್ತಮಂ ಸ್ತವಂ। ಬ್ರಹ್ಮಣಾಮಪಿ ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಾಣಾಮಪಿ ಯತ್ಪರಂ॥ 13-48-25 (83227) ತೇಜಸಾಮಪಿ ಯತ್ತೇಜಸ್ತಪಸಾಮಪಿ ಯತ್ತಪಃ। ಶಾಂತೀನಾಮಪಿ ಯಾ ಶಾಂತಿರ್ದ್ಯುತೀನಾಮಪಿ ಯಾ ದ್ಯುತಿಃ॥ 13-48-26 (83228) ದಾಂತಾನಾಮಪಿ ಯೋ ದಾಂತೋ ಧೀಮತಾಮಪಿ ಯಾ ಚ ಧೀಃ। ದೇವಾನಾಮಪಿ ಯೋ ದೇವ ಋಷೀಣಾಮಪಿ ಯಸ್ತ್ವೃಷಿಃ॥ 13-48-27 (83229) ಯಜ್ಞಾನಾಮಪಿ ಯೋ ಯಜ್ಞಃ ಶಿವಾನಾಮಪಿ ಯಃ ಶಿವಃ। ರುದ್ರಾಣಾಮಪಿ ಯೋ ರುದ್ರಃ ಪ್ರಭಾ ಪ್ರಭವತಾಮಪಿ॥ 13-48-28 (83230) ಯೋಗಿನಾಮಪಿ ಯೋ ಯೋಗೀ ಕಾರಣಾನಾಂ ಚ ಕಾರಣಂ। ಯತೋ ಲೋಕಾಃ ಸಂಭವಂತಿ ನಭವಂತಿ ಯತಃ ಪುನಃ॥ 13-48-29 (83231) ಸರ್ವಭೂತಾತ್ಮಭೂತಸ್ಯ ಹರಸ್ಯಾಮಿತತೇಜಸಃ। ಅಷ್ಟೋತ್ತರಸಹಸ್ರಂ ತು ನಾಂನಾಂ ಶರ್ವಸ್ಯ ಮೇ ಶೃಣು। ಯಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ಮನುಜವ್ಯಾಘ್ರ ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ॥ 13-48-30 (83232) ಸ್ಥಿರಃ ಸ್ಥಾಣುಃ ಪ್ರಭುರ್ಭಾನುಃ, ಪ್ರವರೋ ವರದೋ ವರಃ। ಸರ್ವಾತ್ಮಾ ಸರ್ವವಿಖ್ಯಾತಃ ಸರ್ವಃ ಸರ್ವಕರೋ ಭವಃ॥ 13-48-31 (83233) ಜಟೀ ಚರ್ಮೀಂ ಶಿಖೀ ಖಂಗೀ ಸರ್ವಾಂಗಃ ಸರ್ವಭಾವನಃ। ಹರಶ್ಚ ಹರಿಣಾಕ್ಷಶ್ಚ ಸರ್ವಭೂತಹರಃ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-48-32 (83234) ಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚ ನಿವೃತ್ತಿಶ್ಚ ನಿಯತಃ ಶಾಶ್ವತೋ ಧ್ರುವಃ। ಶ್ಮಶಾನವಾಸೀ ಭಗವಾನ್ಖಚರೋ ಗೋಚರೋಽರ್ದನಃ॥ 13-48-33 (83235) ಅಭಿವಾದ್ಯೋ ಮಹಾಕರ್ಮಾ ತಪಸ್ವೀ ಭೂತಭಾವನಃ। ಉನ್ಮತ್ತವೇಷಪ್ರಚ್ಛನ್ನಃ ಸರ್ವಲೋಕಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 13-48-34 (83236) ಮಹಾರೂಪೋ ಮಹಾಕಾಯೋ ವೃಷರೂಪೋ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಮಹಾತ್ಮಾ ಸರ್ವಭೂತಾತ್ಮಾ ವಿಶ್ವರೂಪೋ ಮಹಾಹನುಃ॥ 13-48-35 (83237) ಲೋಕಪಾಲೋಽಂತರ್ಹಿತಾತ್ಮಾ ಪ್ರಸಾದೋ ಹಯಗರ್ದಭಿಃ। ಪವಿತ್ರಂ ಚ ಮಹಾಂಶ್ಚೈವ ನಿಯಮೋ ನಿಯಮಾಶ್ರಿತಃ॥ 13-48-36 (83238) ಸರ್ವಕರ್ಮಾ ಸ್ವಯಂಭೂತ ಆದಿರಾದಿಕರೋ ನಿಧಿಃ। ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷೋ ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಃ ಸೋಮೋ ನಕ್ಷತ್ರಸಾಧಕಃ॥ 13-48-37 (83239) ಚಂದ್ರಃ ಸೂರ್ಯಃ ಶನಿಃ ಕೇತುರ್ಗ್ರಹೋ ಗ್ರಹಪತಿರ್ವರಃ। ಅತ್ರಿರತ್ರ್ಯಾ ನಮಸ್ಕರ್ತಾ ಮೃಗಬಾಣಾರ್ಪಣೋಽನಘಃ॥ 13-48-38 (83240) ಮಹಾತಪಾ ಘೋರತಪಾ ಅದೀನೋ ದೀನಸಾಧಕಃ। ಸಂವತ್ಸರಕರೋ ಮಂತ್ರಃ ಪ್ರಮಾಣಂ ಪರಮಂ ತಪಃ॥ 13-48-39 (83241) ಯೋಗೀ ಯೋಜ್ಯೋ ಮಹಾಬೀಜೋ ಮಹಾರೇತಾ ಮಹಾಬಲಃ। ಸುವರ್ಣರೇತಾಃ ಸರ್ವಜ್ಞಃ ಸುಬೀಜೋ ಬೀಜವಾಹನಃ॥ 13-48-40 (83242) ದಶಬಾಹುಸ್ತ್ವನಿಮಿಷೋ ನೀಲಕಂಠ ಉಮಾಪತಿಃ। ವಿಶ್ವರೂಪಃ ಸ್ವಯಂ ಶ್ರೇಷ್ಠೋ ಬಲವೀರೋ ಬಲೋ ಗಣಃ॥ 13-48-41 (83243) ಗಣಕರ್ತಾ ಗಣಪತಿರ್ದಿಗ್ವಾಸಾಃ ಕಾಮ ಏವ ಚ। ಮಂತ್ರವಿತ್ಪರಮೋ ಮಂತ್ರಃ ಸರ್ವಭಾವಕರೋ ಹರಃ॥ 13-48-42 (83244) ಕಮಂಡಲುಧರೋ ಧನ್ವೀ ಬಾಣಹಸ್ತಃ ಕಪಾಲವಾನ್। ಅಶನೀ ಶತಘ್ನೀ ಖಂಗೀ ಪಟ್ಟಿಶೀ ಚಾಯುಧೀ ಮಹಾನ್॥ 13-48-43 (83245) ಸ್ರುವಹಸ್ತಃ ಸುರೂಪಶ್ಚ ತೇಜಸ್ತೇಜಸ್ಕರೋ ನಿಧಿಃ। ಉಷ್ಣೀಷೀ ಚ ಸುವಕ್ತ್ರಶ್ಚ ಉದಗ್ರೋ ವಿನತಸ್ತಥಾ॥ 13-48-44 (83246) ದೀರ್ಘಶ್ಚ ಹರಿಕೇಶಶ್ಚ ಸುತೀರ್ಥಃ ಕುಷ್ಣ ಏವ ಚ। ಶೃಗಾಲರೂಪಃ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥೋ ಮುಂಡಃ ಸರ್ವಶುಭಂಕರಃ॥ 13-48-45 (83247) ಅಜಶ್ಚ ಬಹುರೂಪಶ್ಚ ಗಂಧಧಾರೀ ಕಪರ್ದ್ಯಪಿ। ಊರ್ಧ್ವರೇತಾ ಊರ್ಧ್ವಲಿಂಗ ಊರ್ಧ್ವಶಾಯೀ ನಭಃಸ್ಥಲಃ॥ 13-48-46 (83248) ತ್ರಿಜಟೀ ಚೀರವಾಸಾಶ್ಚ ರುದ್ರಃ ಸೇನಾಪತಿರ್ವಿಭುಃ। ಅಹಶ್ಚರೋ ನಕ್ತಂಚರಸ್ತಿಗ್ಮಮನ್ಯುಃ ಸುವರ್ಚಸಃ॥ 13-48-47 (83249) ಗಜಹಾ ದೈತ್ಯಹಾ ಕಾಲೋ ಲೋಕಧಾತಾ ಗುಣಾಕರಃ। ಸಿಂಹಶಾರ್ದೂಲರೂಪಶ್ಚಿ ಆರ್ದ್ರಚರ್ಮಾಂಬರಾವೃತಃ॥ 13-48-48 (83250) ಕಾಲಯೋಗೀ ಮಹಾನಾದಃ ಸರ್ವಕಾಮಶ್ಚತುಷ್ಪಥಃ। ನಿಶಾಚರಃ ಪ್ರೇತಚಾರೀ ಭೂತಚಾರೀ ಮಹೇಶ್ವರಃ॥ 13-48-49 (83251) ಬಹುಭೂತೋ ಬಹುಧರಃ ಸ್ವರ್ಭಿನುರಮಿತೋ ಗತಿಃ। ನೃತ್ಯಪ್ರಿಯೋ ನಿತ್ಯನರ್ತೋ ನರ್ತಕಃ ಸರ್ವಲಾಲಸಃ॥ 13-48-50 (83252) ಘೋರೋ ಮಹಾತಪಾಃ ಪಾಶೋ ನಿತ್ಯೋ ಗಿರಿರುಹೋ ನಭಃ। ಸಹಸ್ರಹಸ್ತೋ ವಿಜಯೋ ವ್ಯವಸಾಯೋ ಹ್ಯತಂದ್ರಿತಃ॥ 13-48-51 (83253) ಅಧರ್ಷಣೋ ಧರ್ಷಣಾತ್ಮಾ ಯಜ್ಞಹಾ ಕಾಮನಾಶಕಃ। ದಕ್ಷಯಾಗಾಪಹಾರೀ ಚ ಸುಸಹೋ ಮಧ್ಯಮಸ್ತಥಾ॥ 13-48-52 (83254) ತೇಜೋಪಹಾರೀ ಬಲಹಾ ಮುದಿತೋಽರ್ಥೋಽಜಿತೋ ವರಃ। ಗಂಭೀರಘೋಷೋ ಗಂಭೀರೋ ಗಂಭೀರಬಲವಾಹನಃ॥ 13-48-53 (83255) ನ್ಯಗ್ರೋಧರೂಪೋ ನ್ಯಗ್ರೋಧೋ ವೃಕ್ಷಕರ್ಣಸ್ಥಿತಿರ್ವಿಭುಃ। ಸುತೀಕ್ಷ್ಣದಶನಶ್ಚೈವ ಮಹಾಕಾಯೋ ಮಹಾನನಃ॥ 13-48-54 (83256) ವಿಷ್ವಕ್ಸೇನೋ ಹರಿರ್ಯಜ್ಞಃ ಸಂಯುಗಾಪೀಡವಾಹನಃ। ತೀಕ್ಷ್ಣತಾಪಶ್ಚ ಹರ್ಯಶ್ವಃ ಸಹಾಯಃ ಕರ್ಮಕಾಲವಿತ್॥ 13-48-55 (83257) ವಿಷ್ಣುಪ್ರಸಾದಿತೋ ಯಜ್ಞಃ ಸಮುದ್ರೋ ವಡವಾಮುಖಃ। ಹುತಾಶನಸಹಾಯಶ್ಚ ಪ್ರಶಾಂತಾತ್ಮಾ ಹುತಾಶನಃ॥ 13-48-56 (83258) ಉಗ್ರತೇಜಾ ಮಹಾತೇಜಾ ಜನ್ಯೋ ವಿಜಯಕಾಲವಿತ್। ಜ್ಯೋತಿಷಾಮಯನಂ ಸಿದ್ಧಿಃ ಸರ್ವವಿಗ್ರಹ ಏವ ಚ॥ 13-48-57 (83259) ಶಿಂಖೀ ಮುಂಡೀ ಜಟೀ ಜ್ವಾಲೀ ಮೂರ್ತಿಜೋ ಮೂರ್ಧಗೋ ಬಲೀ। ವೇಣವೀ ಪಣವೀ ತಾಲೀ ಖಲೀ ಕಾಲಕಟಂಕಟಃ॥ 13-48-58 (83260) ನಕ್ಷತ್ರವಿಗ್ರಹಮತಿರ್ಗುಣಬುದ್ಧಿರ್ಲಯೋ ಗಮಃ। ಪ್ರಜಾಪತಿರ್ವಿಶ್ವಬಾಹುರ್ವಿಭಾಗಃ ಸರ್ವಗೋಮುಖಃ॥ 13-48-59 (83261) ವಿಮೋಚನಃ ಸುಸರಣೋ ಹಿರಣ್ಯಕವಚೋದ್ಭವಃ॥ ಮೇಢ್ರಜೋ ಬಲಚಾರೀ ಚ ಮಹೀಚಾರೀ ಸ್ರುತಸ್ತಥಾ॥ 13-48-60 (83262) ಸರ್ವತೂರ್ಯನಿನಾದೀ ಚ ಸರ್ವಾತೋದ್ಯಪರಿಗ್ರಹಃ। ವ್ಯಾಲರೂಪೋ ಗುಹಾವಾಸೀ ಗುಹೋ ಮಾಲೀ ತರಂಗವಿತ್॥ 13-48-61 (83263) ತ್ರಿದಶಸ್ತ್ರಿಕಾಲಧೃಕ್ಕರ್ಮಸರ್ವಬಂಧವಿಮೋಚನಃ। ಬಂಧನಸ್ತ್ವಸುರೇಂದ್ರಾಣಾಂ ಯುಧಿ ಶತ್ರುವಿನಾಶನಃ॥ 13-48-62 (83264) ಸಾಂಖ್ಯಪ್ರಸಾದೋ ದುರ್ವಾಸಾಃ ಸರ್ವಸಾಧುನಿಷೇವಿತಃ। ಪ್ರಸ್ಕಂದನೋ ವಿಭಾಗಜ್ಞೋ ಅತುಲ್ಯೋ ಯಜ್ಞಭಾಗವಿತ್॥ 13-48-63 (83265) ಸರ್ವವಾಸಃ ಸರ್ವಚಾರೀ ದುರ್ವಾಸಾ ವಾಸವೋಽಮರಃ। ಹೈಮೋ ಹೇಮಕರೋ ಯಜ್ಞಃ ಸರ್ವಂಧಾರೀ ಧರೋತ್ತಮಃ॥ 13-48-64 (83266) ಲೋಹಿತಾಕ್ಷೋ ಮಹಾಕ್ಷಶ್ಚ ವಿಜಯಾಕ್ಷೋ ವಿಶಾರದಃ। ಸಂಗ್ರಹೋ ನಿಗ್ರಹಃ ಕರ್ತಾ ಸರ್ಪಚೀರನಿವಾಸನಃ॥ 13-48-65 (83267) ಮುಖ್ಯೋಽಮುಖ್ಯಶ್ಚ ದೇಹಶ್ಚ ಕಾಹಲಿಃ ಸರ್ವಕಾಮದಃ। ಸರ್ವಕಾಸಪ್ರಸಾದಶ್ಚ ಸುಬಲೋ ಬಲರೂಪಧೃತ್॥ 13-48-66 (83268) ಸರ್ವಕಾಮವರಶ್ಚೈವ ಸರ್ವದಃ ಸರ್ವತೋಮುಖಃ। ಆಕಾಶನಿರ್ವಿರೂಪಶ್ಚ ನಿಪಾತೀ ಹ್ಯವಶಃ ಖಗಃ॥ 13-48-67 (83269) ರೌದ್ರರೂಪೋಂಽಶುರಾದಿತ್ಯೋ ಬಹುರಶ್ಮಿಃ ಸುವರ್ಚಸೀ। ವಸುವೇಗೋ ಮಹಾವೇಗೋ ಮನೋವೇಗೋ ನಿಶಾಚರಃ॥ 13-48-68 (83270) ಸರ್ವವಾಸೀ ಶ್ರಿಯಾವಾಸೀ ಉಪದೇಶಕರೋಽಕರಃ। ಮುನಿರಾತ್ಮನಿರಾಲೋಕಃ ಸಂಭಗ್ನಶ್ಚ ಸಹಸ್ರದಃ॥ 13-48-69 (83271) ಪಕ್ಷೀ ಚ ಪಕ್ಷರೂಪಶ್ಚ ಅತಿದೀಪ್ತೋ ವಿಶಾಂಪತಿಃ। ಉನ್ಮಾದೋ ಮದನಃ ಕಾಮೋ ಹ್ಯಶ್ವತ್ಥೋಽರ್ಥಕರೋ ಯಶಃ॥ 13-48-70 (83272) ವಾಮದೇವಶ್ಚ ವಾಮಶ್ಚ ಪ್ರಾಗ್ದಕ್ಷಿಣಶ್ಚ ವಾಮನಃ। ಸಿದ್ಧಯೋಗೀ ಮಹರ್ಷಿಶ್ಚ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಃ ಸಿದ್ಧಸಾಧಕಃ॥ 13-48-71 (83273) ಭಿಕ್ಷುಶ್ಚ ಭಿಕ್ಷುರೂಪಶ್ಚ ವಿಪಣೋ ಮೃದುರವ್ಯಯಃ। ಮಹಾಸೇನೋ ವಿಶಾಖಶ್ಚ ಷಷ್ಟಿಭಾಗೋ ಗವಾಂಪತಿಃ॥ 13-48-72 (83274) ವಜ್ರಹಸ್ತಶ್ಚ ವಿಷ್ಕಂಭೀ ಚಮೂಸ್ತಂಭನ ಏವ ಚ। ವೃತ್ತಾವೃತ್ತಕರಸ್ತಾಲೋ ಮಧುರ್ಮಧುಕಲೋಚನಃ॥ 13-48-73 (83275) ವಾಚಸ್ಪತ್ಯೋ ವಾಜಸನೋ ನಿತ್ಯಮಾಶ್ರಮಪೂಜಿತಃ। ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಲೋಕಚಾರೀ ಸರ್ವಚಾರೀ ವಿಚಾರವಿತ್॥ 13-48-74 (83276) ಈಶಾನ ಈಶ್ವರಃ ಕಾಲೋ ನಿಶಾಚಾರೀ ಪಿನಾಕವಾನ್। ನಿಮಿತ್ತಸ್ಥೋ ನಿಮಿತ್ತಂ ಚ ನಂದಿರ್ನಂದಿಕರೋ ಹರಿಃ॥ 13-48-75 (83277) ನಂದೀಶ್ವರಶ್ಚ ನಂದೀ ಚ ನಂದನೋ ನಂದಿವರ್ಧನಃ। ಭಗಹಾರೀ ನಿಹಂತಾ ಚ ಕಾಲೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಪಿತಾಮಹಃ॥ 13-48-76 (83278) ಚತುರ್ಮುಖೋ ಮಹಾಲಿಂಗಶ್ಚಾರುಲಿಂಗಸ್ತಥೈವ ಚ। ಲಿಂಗಾಧ್ಯಕ್ಷಃ ಸುರಾಧ್ಯಕ್ಷೋ ಯೋಗಾಧ್ಯಕ್ಷೋ ಯುಗಾವಹಃ॥ 13-48-77 (83279) ಬೀಜಾಧ್ಯಕ್ಷೋ ಬೀಜಕರ್ತಾ ಅವ್ಯಾತ್ಮಾಽನುಗತೋ ಬಲಃ। ಇತಿಹಾಸಃ ಸಕಲ್ಪಶ್ಚ ಗೌತಮೋಽಥ ನಿಶಾಕರಃ॥ 13-48-78 (83280) ದಂಭೋ ಹ್ಯದಂಭೋ ವೈದಂಭೋ ವಶ್ಯೋ ವಶಕರಃ ಕಲಿಃ। ಲೋಕಕರ್ತಾ ಪಶುಪತಿರ್ಮಹಾಕರ್ತಾ ಹ್ಯನೌಷಧಃ॥ 13-48-79 (83281) ಅಕ್ಷರಂ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಿ ಬಲವಚ್ಛಕ್ರ ಏವ ಚ। ನೀತಿರ್ಹ್ಯನೀತಿಃ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ಶುದ್ಧೋ ಮಾನ್ಯೋ ಗತಾಗತಃ॥ 13-48-80 (83282) ಬಹುಪ್ರಸಾದಃ ಸುಸ್ವಪ್ನೋ ದರ್ಪಣೋಽಥ ತ್ವಭಿತ್ರಜಿತ್। ವೇದಕಾರೋ ಮಂತ್ರಕಾರೋ ವಿದ್ವಾನ್ಸಮರಮರ್ದನಃ॥ 13-48-81 (83283) ಮಹಾಮೇಘನಿವಾಸೀ ಚ ಮಹಾಘೋರೋ ವಶೀಕರಃ। ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲೋ ಮಹಾಜ್ವಾಲೋ ಅತಿಧೂಂರೋ ಹುತೋ ಹಿವಃ॥ 13-48-82 (83284) ವೃಷಣಃ ಶಂಕರೋ ನಿತ್ಯಂ ವರ್ಚಸ್ವೀ ಧೂಮಕೇತನಃ। ನೀಲಸ್ತಥಾಂಗಲುಬ್ಧಶ್ಚ ಶೋಭನೋ ನಿರವಗ್ರಹಃ॥ 13-48-83 (83285) ಸ್ವಸ್ತಿದಃ ಸ್ವಸ್ತಿಭಾವಶ್ಚ ಭಾಗೀ ಭಾಗಕರೋ ಲಘುಃ। ಉತ್ಸಂಗಶ್ಚ ಮಹಾಂಗಶ್ಚಿ ಮಹಾಗರ್ಭಪರಾಯಣಃ॥ 13-48-84 (83286) ಕೃಷ್ಣವರ್ಣಃ ಸುವರ್ಣಶ್ಚ ಇಂದ್ರಿಯಂ ಸರ್ವದೇಹಿನಾಂ। ಮಹಾಪಾದೋ ಮಹಾಹಸ್ತೋ ಮಹಾಕಾಯೋ ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-48-85 (83287) ಮಹಾಮೂರ್ಧಾ ಮಹಾಭಾತ್ರೋ ಮಹಾನೇತ್ರೋ ನಿಶಾಲಯಃ। ಮಹಾಂತಕೋ ಮಹಾಕರ್ಣೋ ಮಹೋಷ್ಠಶ್ಚಿ ಮಹಾಹನುಃ॥ 13-48-86 (83288) ಮಹಾನಾಸೋ ಮಹಾಕಂಬುರ್ಮಹಾಗ್ರೀವಃ ಶ್ಮಶಾನಭಾಕ್। ಮಹಾವಕ್ಷಾ ಮಹೋರಸ್ಕೋ ಹ್ಯಂತರಾತ್ಮಾ ಮೃಗಾಲಯಃ॥ 13-48-87 (83289) ಲಂಬನೋ ಲಂಬಿತೋಷ್ಠಶ್ಚ ಮಹಾಮಾಯಃ ಪಯೋನಿಧಿಃ। ಮಹಾದಂತೋ ಮಹಾದಂಷ್ಟ್ರೋ ಮಹಾಜಿಹ್ವೋ ಮಹಾಮುಖಃ॥ 13-48-88 (83290) ಮಹಾನಖೋ ಮಹಾರೋಮಾ ಮಹಾಕೇಶೋ ಮಹಾಜಟಃ। ಪ್ರಸನ್ನಶ್ಚ ಪ್ರಸಾದಶ್ಚ ಪ್ರತ್ಯಯೋ ಗಿರಿಸಾಧನಃ॥ 13-48-89 (83291) ಸ್ನೇಹನೋಽಸ್ನೇಹನಶ್ಚೈವ ಅಜಿತಶ್ಚ ಮಹಾಮುನಿಃ। ವೃಕ್ಷಾಕಾರೋ ವೃಕ್ಷಕೇತುರನಲೋ ವಾಯುವಾಹನಃ॥ 13-48-90 (83292) ಗಂಡಲೀ ಮೇರುಧಾಮಾ ಚ ದೇವಾಧಿಪತಿರೇವ ಚ। ಅಥರ್ವಶೀರ್ಷಃ ಸಾಮಾಸ್ಯ ಋಕ್ಸಹಸ್ರಾಮಿತೇಕ್ಷಣಃ॥ 13-48-91 (83293) ಯಜುಃಪಾದಭುಜೋ ಗುಹ್ಯಃ ಪ್ರಕಾಶೋ ಜಂಗಮಸ್ತಥಾ। ಅಮೋಘಾರ್ಥಃ ಪ್ರಸಾದಶ್ಚ ಅಭಿಗಂಯಃ ಸುದರ್ಶನಃ॥ 13-48-92 (83294) ಉಪಕಾರಃ ಪ್ರಿಯಃ ಸರ್ವಃ ಕನಕಃ ಕಾಂಚನಚ್ಛವಿಃ। ನಾಭಿರ್ನಂದಿಕರೋ ಭಾವಃ ಪುಷ್ಕರಸ್ಥಪತಿಃ ಸ್ಥಿರಃ॥ 13-48-93 (83295) ದ್ವಾದಶಸ್ತ್ರಾಸನಶ್ಚಾದ್ಯೋ ಯಜ್ಞೋ ಯಜ್ಞಸಮಾಹಿತಃ। ನಕ್ತಂ ಕಲಿಶ್ಚ ಕಾಲಶ್ಚ ಮಕರಃ ಕಾಲಪೂಜಿತಃ॥ 13-48-94 (83296) ಸಗಣೋ ಗಣಕಾರಶ್ಚ ಭೂತವಾಹನಸಾರಥಿಃ। ಭಸ್ಮಶಯೋ ಭಸ್ಮಗೋಪ್ತಾ ಭಸ್ಮಭೂತಸ್ತರುರ್ಗಣಃ॥ 13-48-95 (83297) ಲೋಕಪಾಲಸ್ತಥಾ ಲೋಕೋ ಮಹಾತ್ಮಾ ಸರ್ವಪೂಜಿತಃ। ಶುಕ್ಲಸ್ತ್ರಿಶುಕ್ಲಃ ಸಂಪನ್ನಃ ಶುಚಿರ್ಭೂತನಿಷೇವಿತಃ॥ 13-48-96 (83298) ಆಶ್ರಮಸ್ಥಃ ಕ್ರಿಯಾದಸ್ಥೋ ವಿಶ್ವಕರ್ಮಮತಿರ್ವರಃ। ವಿಶಾಲಶಾಖಸ್ತಾಂರೋಷ್ಠೋ ಹ್ಯಂಬುಜಾಲಃ ಸುನಿಶ್ಚಲಃ॥ 13-48-97 (83299) ಕಪಿಲಃ ಕಪಿಶಃ ಶುಕ್ಲ ಆಯುಶ್ಚೈವಿ ಪರೋಽಪರಃ। ಗಂಧರ್ವೋ ಹ್ಯದಿತಿಸ್ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯಃ ಸುವಿಜ್ಞೇಯಃ ಸುಶಾರದಃ॥ 13-48-98 (83300) ಪರಶ್ವಧಾಯುಧೋ ದೇವ ಅನುಕಾರೀ ಸುಬಾಂಧವಃ। ತುಂಬವೀಣೋ ಮಹಾಕ್ರೋಧ ಊರ್ಧ್ವರೇತಾ ಜಲೇಶಯಃ॥ 13-48-99 (83301) ಉಗ್ರೋ ವಂಶಕರೋ ವಂಶೋ ವಂಶನಾದೋ ಹ್ಯನಿಂದಿತಃ। ಸರ್ವಾಂಗರೂಪೋ ಮಾಯಾವೀ ಸುಹೃದೋ ಹ್ಯನಿಲೋಽನಲಃ॥ 13-48-100 (83302) ಬಂಧನೋ ಬಂಧಕರ್ತಾ ಚ ಸುಬಂಧನವಿಮೋಚನಃ। ಸ ಯಜ್ಞಾರಿಃ ಸ ಕಾಮಾರಿರ್ಮಹಾದಂಷ್ಟ್ರೋ ಮಹಾಯುಧಃ॥ 13-48-101 (83303) ಬಹುಧಾ ನಿಂದಿತಃ ಶರ್ವಃ ಶಂಕರಃ ಶಂಕರೋಽಧನಃ। ಅಮರೇಶೋ ಮಹಾದೇವೀ ವಿಶ್ವದೇವಃ ಸುರಾರಿಹಾ॥ 13-48-102 (83304) ಅಹಿರ್ಬುಧ್ನ್ಯೋಽನಿಲಾಭಶ್ಚ ಚೇಕಿತಾನೋ ಹವಿಸ್ತಥಾ। ಅಜೈಕಪಾಚ್ಚ ಕಾಪಾಲೀ ತ್ರಿಶಂಕುರಜಿತಃ ಶಿವಃ॥ 13-48-103 (83305) ಧನ್ವಂತರಿರ್ಧೂಮಕೇತುಃ ಸ್ಕಂದೋ ವೈಶ್ರವಣಸ್ತಥಾ। ಧಾತಾ ಶಕ್ರಶ್ಚ ವಿಷ್ಣುಶ್ಚ ಮಿತ್ರಸ್ತ್ವಷ್ಟಾ ಧ್ರುವೋ ಧರಃ॥ 13-48-104 (83306) ಪ್ರಭಾವಃ ಸರ್ವಗೋ ವಾಯುರರ್ಯಮಾ ಸವಿತಾ ರವಿಃ। ಉಷಂಗುಶ್ಚ ವಿಧಾತಾ ಚ ಮಾಂಧಾತಾ ಭೂತಭಾವನಃ॥ 13-48-105 (83307) ವಿಭುರ್ವರ್ಣವಿಭಾವೀ ಚ ಸರ್ವಕಾಮಗುಣಾವಹಃ। ಪದ್ಮನಾಭೋ ಮಹಾಗರ್ಭಶ್ಚಂದ್ರವಕ್ತ್ರೋಽನಿಲೋಽನಲಃ॥ 13-48-106 (83308) ಬಲವಾಂಶ್ಚೋಪಶಾಂತಶ್ಚ ಪುರಾಣಃ ಪುಣ್ಯಚಂಚುರೀ। ಕುರುಕರ್ತಾ ಕುರುವಾಸೀ ಕುರುಭೂತೋ ಗುಣೌಷಧಃ॥ 13-48-107 (83309) ಸರ್ವಾಶಯೋ ದರ್ಭಚಾರೀ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಪತಿಃ। ದೇವದೇವಃ ಸುಖಾಸಕ್ತಃ ಸದಸತ್ಸರ್ವರತ್ನವಿತ್॥ 13-48-108 (83310) ಕೈಲಾಸಗಿರಿವಾಸೀ ಚ ಹಿಮವದ್ಭಿರಿಸಂಶ್ರಯಃ। ಕೂಲಹಾರೀ ಕೂಲಕರ್ತಾ ಬಹುವಿದ್ಯೋ ಬಹುಪ್ರದಃ॥ 13-48-109 (83311) ವಣಿಜೋ ವರ್ಧಕೀ ವೃಕ್ಷೋ ಬಕುಲಶ್ಚಂದನಶ್ಛದಃ। ಸಾರಗ್ರೀವೋ ಮಹಾಜತ್ರುರಲೋಲಶ್ಚ ಮಹೌಷಧಃ॥ 13-48-110 (83312) ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಕಾರೀ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಶ್ಛದೋ ವ್ಯಾಕರಣೋತ್ತರಃ। ಸಿಂಹನಾದಃ ಸಿಂಹದಂಷ್ಟ್ರಃ ಸಿಂಹಗಃ ಸಿಂಹವಾಹನಃ॥ 13-48-111 (83313) ಪ್ರಭಾವಾತ್ಮಾ ಜಗತ್ಕಾಲಸ್ಥಾಲೋ ಲೋಕಹಿತಸ್ತರುಃ। ಸಾರಂಗೋ ನವಚಕ್ರಾಂಗಃ ಕೇತುಮಾಲೀ ಸಭಾವನಃ॥ 13-48-112 (83314) ಭೂತಾಲಯೋ ಭೂತಪತಿರಹೋರಾತ್ರಮನಿಂದಿತಃ॥ 13-48-113 (83315) ವಾಹಿತಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ನಿಲಯಶ್ಚ ವಿಭುರ್ಭವಃ। ಅಮೋಘಃ ಸಂಯತೋ ಹ್ಯಶ್ವೋ ಭೋಜನಃ ಪ್ರಾಣಧಾರಣಃ॥ 13-48-114 (83316) ಧೃತಿಮಾನ್ಮತಿಮಾಂದಕ್ಷಃ ಸತ್ಕೃತಶ್ಚ ಯುಗಾಧಿಪಃ। ಗೋಪಾಲಿರ್ಗೋಪತಿರ್ಗ್ರಾಮೋ ಗೋಚರ್ಮವಸನೋ ಹರಿಃ। 13-48-115 (83317) ಹಿರಣ್ಯಬಾಹುಶ್ಚ ತತಾ ಗುಹಾಪಾಲಃ ಪ್ರವೇಶಿನಾಂ। ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾರಿರ್ಮಹಾಹರ್ಷೋ ಜಿತಕಾಮೋ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ॥ 13-48-116 (83318) ಗಾಂಧಾರಶ್ಚ ಸುವಾಸಸ್ಚ ತಪಃಸಕ್ತೋ ರತಿರ್ನರಃ। ಮಹಾಗೀತೋ ಮಹಾನೃತ್ಯೋ ಹ್ಯಪ್ಸರೋಗಣಸೇವಿತಃ॥ 13-48-117 (83319) ಮಹಾಕೇತುರ್ಮಹಾಧಾತುರ್ನೈಕಸಾನುಚರಶ್ಚಲಃ। ಆವೇದನೀಯ ಆದೇಶಃ ಸರ್ವಗಂಧಸುಖಾವಹಃ॥ 13-48-118 (83320) ತೋರಣಸ್ತಾರಣೋ ವಾತಃ ವರಿಧೀ ಪತಿಖೇಚರಃ। ಸಂಯೋಗೋ ವರ್ಧನೋ ವೃದ್ಧೋ ಅತಿವೃದ್ಧೋ ಗುಣಾಧಿಕಃ॥ 13-48-119 (83321) ನಿತ್ಯ ಆತ್ಮಸಹಾಯಶ್ಚ ದೇವಾಸುರಪತಿಃ ಪತಿಃ। ಯುಕ್ತಶ್ಚ ಯುಕ್ತಬಾಹುಶ್ಚ ದೇವೋ ದಿವಿ ಸುಪರ್ವಣಃ॥ 13-48-120 (83322) ಆಷಾಢಶ್ಚ ಸುಷಾಂಢಶ್ಚ ಧ್ರುವೋಽಥ ಹರಿಣೋ ಹರಃ। ವಪುರಾವರ್ತಮಾನೇಭ್ಯೋ ವಸುಶ್ರೇಷ್ಠೋ ಮಹಾಪಥಃ॥ 13-48-121 (83323) ಶಿರೋಹಾರೀ ವಿಮರ್ಶಶ್ಚ ಸರ್ವಲಕ್ಷಣಲಕ್ಷಿತಃ। ಅಕ್ಷಶ್ಚ ರಥಯೋಗೀ ಚ ಸರ್ವಯೋಗೀ ಮಹಾಬಲಃ॥ 13-48-122 (83324) ಸಮಾಂನಾಯೋಽಸಮಾಂನಾಯಸ್ತೀರ್ಥದೇವೋ ಮಹಾರಥಃ। ನಿರ್ಜೀವೋ ಜೀವನೋ ಮಂತ್ರಃ ಶುಭಾಕ್ಷೋ ಬಹುಕರ್ಕಶಃ॥ 13-48-123 (83325) ರತ್ನಪ್ರಭೂತೋ ರತ್ನಾಂಗೋ ಮಹಾರ್ಣವನಿಪಾನವಿತ್। ಮೂಲಂ ವಿಶಾಲೋ ಹ್ಯಮೃತೋ ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತಸ್ತಪೋನಿಧಿಃ॥ 13-48-124 (83326) ಆರೋಹಣೋಽಧಿರೋಹಶ್ಚ ಶೀಲಧಾರೀ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಸೇನಾಕಲ್ಪೋ ಮಹಾಕಲ್ಪೋ ಯೋಗೋ ಯುಗಕರೋ ಹರಿಃ॥ 13-48-125 (83327) ಯುಗರೂಪೋ ಮಹಾರೂಪೋ ಮಹಾನಾಗಹನೋ ವಧಃ। ನ್ಯಾಯನಿರ್ವಪಣಃ ಪಾದಃ ಪಂಡಿತೋ ಹ್ಯಚಲೋಪಮಃ॥ 13-48-126 (83328) ಬಹುಮಾಲೋ ಮಹಾಮಾಲಃ ಶಶೀ ಹರಸುಲೋಚನಃ। ವಿಸ್ತಾರೋ ಲವಣಃ ಕೂಪಸ್ತ್ರಿಯುಗಃ ಸಫಲೋದಯಃ॥ 13-48-127 (83329) ತ್ರಿಲೋಚನೋ ವಿಷಷ್ಣಾಂಗೋ ಮಣಿವಿದ್ಧೋ ಜಟಾಧರಃ। ಬಿಂದುರ್ವಿಸರ್ಗಃ ಸುಮುಖಃ ಶರಃ ಸರ್ವಾಯುಧಃ ಸಹಃ॥ 13-48-128 (83330) ನಿವೇದನಃ ಸುಖಾಜಾತಃ ಸುಗಂಧಾರೋ ಮಹಾಧನುಃ। ಗಂಧಪಾಲೀ ಚ ಭಗವಾನುತ್ಥಾನಃ ಸರ್ವಕರ್ಮಣಾಂ॥ 13-48-129 (83331) ಮಂಥಾನೋ ಬಹುಲೋ ವಾಯುಃ ಸಕಲಃ ಸರ್ವಲೋಚನಃ। ತಲಸ್ತಾಲಃ ಕರಸ್ಥಾಲೀ ಊರ್ಧ್ವಸಂಹನನೋ ಮಹಾನ್॥ 13-48-130 (83332) ಧತ್ರಂ ಸುಚ್ಛತ್ರೋ ವಿಖ್ಯಾತೋ ಲೋಕಃ ಸರ್ವಾಶ್ರಯಃ ಕ್ರಮಃ। ಮುಂಡೋ ವಿರೂಪೋ ವಿಕೃತೋ ದಂಡೀ ಕುಂಡೀ ವಿಕುರ್ವಣಃ। 13-48-131 (83333) ಹರ್ಯಕ್ಷಃ ಕಕುಭೋ ವಜ್ರೋ ಶತಜಿಹ್ವಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್। ಸಹಸ್ರಮೂರ್ಧಾ ದೇವೇಂದ್ರಃ ಸರ್ವದೇವಮಯೋ ಗುರುಃ॥ 13-48-132 (83334) ಸಹಸ್ರಬಾಹುಃ ಸರ್ವಾಂಗಃ ಶರಣ್ಯಃ ಸರ್ವಲೋಕಕೃತ್। ಪವಿತ್ರಂ ತ್ರಿಕಕುನ್ಮಂತ್ರಃ ಕನಿಷ್ಠಃ ಕೃಷ್ಣಪಿಂಗಲಃ। 13-48-133 (83335) ಬ್ರಹ್ಮದಂಡವಿನಿರ್ಮಾತಾ ಶತಘ್ನೀಪಾಶಶಕ್ತಿಮಾನ್। ಪದ್ಮಗರ್ಭೋ ಮಹಾಗರ್ಭೋ ಬ್ರಹ್ಮಗರ್ಭೋ ಜಲೋದ್ಭವಃ॥ 13-48-134 (83336) ಗಭಸ್ತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಕೃದ್ಬ್ರಹ್ಮೀ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗತಿಃ। ಅನಂತರುಪೋ ನೈಕಾತ್ಮಾ ತಿಗ್ಮತೇಜಾಃ ಸ್ವಯಂಭುವಃ॥ 13-48-135 (83337) ಊರ್ಧ್ವಗಾತ್ಮಾ ಪಶುಪತಿರ್ವಾತರಂಹಾ ಮನೋಜವಃ। ಚಂದನೀ ಪದ್ಮನಾಲಾಗ್ರಃ ಸುರಭ್ಯುತ್ತರಣೋ ನರಃ॥ 13-48-136 (83338) ಕರ್ಣಿಕಾರಮಹಾಸ್ರಗ್ವೀ ನೀಲಮೌಲಿಃ ಪಿನಾಕಧೃತ್। ಉಮಾಪತಿರುಮಾಕಾಂತೋ ಜಾಹ್ನವೀಧೃಗುಮಾಧವಃ॥ 13-48-137 (83339) ವರೋ ವರಾಹೋ ವರದೋ ವರೇಣ್ಯಃ ಸುಮಾಹಾಸ್ವನಃ। ಮಹಾಪ್ರಸಾದೋ ದಮನಃ ಶತ್ರುಹಾ ಶ್ವೇತಪಿಂಗಲಃ॥ 13-48-138 (83340) ಪೀತಾತ್ಮಾ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಚ ಪ್ರಯತಾತ್ಮಾ ಪ್ರಧಾನಧೃತ್। ಸರ್ವಪಾರ್ಶ್ವಮುಖಸ್ತ್ರ್ಯಕ್ಷೋ ಧರ್ಮಸಾಧಾರಣೋ ವರಃ॥ 13-48-139 (83341) ಚರಾಚರಾತ್ಮಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ಮಾ ಅಮೃತೋ ಗೋವೃಷೇಶ್ವರಃ। ಸಾಧ್ಯರ್ಷಿರ್ವಸುರಾದಿತ್ಯೋ ವಿವಸ್ವಾನ್ಸವಿತಾಽಮೃತಃ 13-48-140 (83342) ವ್ಯಾಸಃ ಸರ್ಗಃ ಸುಸಂಕ್ಷೇಪೋ ವಿಸ್ತರಃ ಪರ್ಯಯೋ ನರಃ। ಋತು ಸಂವತ್ಸರೋ ಮಾಸಃ ಪಕ್ಷಃ ಸಂಖ್ಯಾಸಮಾಪನಃ॥ 13-48-141 (83343) ಕಲಾ ಕಾಷ್ಠಾ ಲವಾ ಮಾತ್ರಾ ಮುಹೂರ್ತಾಹಃಕ್ಷಪಾಃ ಕ್ಷಣಾಃ। ವಿಶ್ವಕ್ಷೇತ್ರಂ ಪ್ರಜಾಬೀಜಂ ಲಿಂಗಮಾದ್ಯಸ್ತು ನಿರ್ಗಮಃ॥ 13-48-142 (83344) ಸದಸದ್ವ್ಯಕ್ತಮವ್ಯಕ್ತಂ ಪಿತಾ ಮಾತಾ ಪಿತಾಮಹಃ। ಸ್ವರ್ಗದ್ವಾರಂ ಪ್ರಜಾದ್ವಾರಂ ಮೋಕ್ಷದ್ವಾರಂ ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪಂ॥ 13-48-143 (83345) ನಿರ್ವಾಣಂ ಹ್ಲಾದನಶ್ಚೈವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕ ಪರಾ ಗತಿಃ। ದೇವಾಸುರವಿನಿರ್ಮಾತಾ ದೇವಾಸುರಪರಾಯಣಃ॥ 13-48-144 (83346) ದೇವಾಸುರಗುರುರ್ದೇವೋ ದೇವಾಸುರನಮಸ್ಕೃತಃ। ದೇವಾಸುರಮಹಾಮಾತ್ರೋ ದೇವಾಸುಗಣಾಶ್ರಯಃ॥ 13-48-145 (83347) ದೇವಾಸುರಗಣಾಧ್ಯಕ್ಷೋ ದೇವಾಸುರಗಣಾಗ್ರಣೀಃ। ದೇವಾತಿದೇವೋ ದೇವರ್ಷಿರ್ದೇವಾಸುರವರಪ್ರದಃ॥ 13-48-146 (83348) ದೇವಾಸುರೇಶ್ವರೋ ವಿಶ್ವೋ ದೇವಾಸುರಮಹೇಶ್ವರಃ। ಸರ್ವದೇವಮಯೋಚಿಂತ್ಯೋ ದೇವತಾತ್ಮಾಽತ್ಮಸಂಭವಃ॥ 13-48-147 (83349) ಉದ್ಭಿತ್ತ್ರಿವಿಕ್ರಮೋ ವೈದ್ಯೋ ವಿರಜೋ ನೀರಜೋಽಮರಃ॥ ಈಡ್ಯೋ ಹಸ್ತೀಶ್ವರೋ ವ್ಯಾಘ್ರೋ ದೇವಸಿಂಹೋ ನರರ್ಷಭಃ॥ 13-48-148 (83350) ವಿಬುಧೋಽಗ್ರವರಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಃ ಸರ್ವದೇವಸ್ತಪೋಮಯಃ। ಸುಯುಕ್ತಃ ಶೋಭನೋ ವಜ್ರೀ ಪ್ರಾಸಾನಾಂ ಪ್ರಭವೋಽವ್ಯಯಃ॥ 13-48-149 (83351) ಗುಹಃ ಕಾಂತೋ ನಿಜಃ ಸರ್ಗಃ ಪವಿತ್ರಂ ಸರ್ವಪಾವನಃ। ಶೃಂಗೀ ಶೃಂಗಪ್ರಿಯೋ ಬಭ್ರೂ ರಾಜರಾಜೋ ನಿರಾಮಯಃ॥ 13-48-150 (83352) ಅಭಿರಾಮಃ ಸುರಗಣೋ ವಿರಾಮಃ ಸರ್ವಸಾಧಃ। ಲಲಾಟಾಕ್ಷೋ ವಿಶ್ವದೇವೋ ಹರಿಣೋ ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಚಸಃ॥ 13-48-151 (83353) ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಪತಿಶ್ಚೈವ ನಿಯಮಂದ್ರಿಯವರ್ಧನಃ। ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಃ ಸಿದ್ಧಭೂತಾರ್ಥೋಽಚಿಂತ್ಯಃ ಸತ್ಯವ್ರತಃ ಶುಚಿಃ॥ 13-48-152 (83354) ವ್ರತಾಧಿಪಃ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಭಕ್ತಾನಾಂ ಪರಮಾ ಗತಿಃ। ವಿಮುಕ್ತೋ ಮುಕ್ತತೇಜಾಶ್ಚ ಶ್ರೀಮಾಞ್ಶ್ರೀವರ್ಧನೋ ಜಗತ್॥ 13-48-153 (83355) ಯಥಾ ಪ್ರಧಾನಂ ಭಗವಾನಿತಿ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಸ್ತುತೋ ಮಯಾ। ಯನ್ನ ಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋ ದೇವಾ ವಿದುಸ್ತತ್ತ್ವೇನ ನರ್ಷಯಃ। ಸ್ತೋತವ್ಯಮರ್ಚ್ಯಂ ವಂದ್ಯಂ ಚ ಕಃ ಸ್ತೋಷ್ಯತಿ ಜಗತ್ಪತಿಂ॥ 13-48-154 (83356) ಭಕ್ತಿಂ ತ್ವೇವಂ ಪುರಸ್ಕೃತ್ಯ ಮಯಾ ಯಜ್ಞಪತಿರ್ವಿಭುಃ। ತತೋಽಭ್ಯನುಜ್ಞಾಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಸ್ತುತೋ ಮತಿಮತಾಂ ವರಃ॥ 13-48-155 (83357) ಶಿವಮೇಭಿಃ ಸ್ತುವಂದೇವಂ ನಾಮಭಿಃ ಪುಷ್ಟಿವರ್ಧನೈಃ। ನಿತ್ಯಯುಕ್ತಃ ಶುಚಿರ್ಭಕ್ತಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತ್ಯಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮನಾ॥ 13-48-156 (83358) ಏತದ್ಧಿ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಧಿಗಚ್ಛತಿ॥ 13-48-157 (83359) ಋಷಯಶ್ಚೈವ ದೇವಾಶ್ಚ ಸ್ತುವಂತ್ಯೇತೇನ ತತ್ಪರಂ॥ 13-48-158 (83360) ಸ್ತೂಯಮಾನೋ ಮಹಾದೇವಸ್ತಷ್ಯತೇ ನಿಯತಾತ್ಮಭಿಃ। ಭಕ್ತಾನುಕಂಪೀ ಭಗವಾನಾತ್ಮಸಂಸ್ಥಾಕರೋ ವಿಭುಃ॥ 13-48-159 (83361) ತಥೈವ ಚ ಮನುಷ್ಯೇಷು ಯೇ ಮನುಷ್ಯಾಃ ಪ್ರಧಾನತಃ। ಆಸ್ತಿಕಾಃ ಶ್ರದ್ಧಧಾನಾಶ್ಚ ಬಹುಭಿರ್ಜನ್ಮಭಿಃ ಸ್ತವೈಃ॥ 13-48-160 (83362) ಭಕ್ತ್ಯಾ ಹ್ಯನನ್ಯಮೀಶಾನಂ ಪರಂ ದೇವಂ ಸನಾತನಂ। ಕರ್ಮಣಾ ಮನಸಾ ವಾಚಾ ಭಾವೇನಾಮಿತತೇಜಸಃ॥ 13-48-161 (83363) ಶಯಾನಾ ಜಾಗ್ರಮಾಣಾಶ್ಚ ವ್ರಜನ್ನುಪವಿಶಂಸ್ತಥಾ। ಉನ್ಮಿಷನ್ನಿಮಿಷಂಶ್ಚೈವ ಚಿಂತಯಂತಃ ಪುನಃಪನಃ॥ 13-48-162 (83364) ಶೃಣ್ವಂತಃ ಶ್ರಾವಯಂತಶ್ಚ ಕಥಯಂತಶ್ಚ ತೇ ಭವಂ। ಸ್ತುವಂತಃ ಸ್ತೂಯಾಮಾನಾಶ್ಚ ತುಷ್ಯಂತಿ ಚ ರಮಂತಿ ಚ॥ 13-48-163 (83365) ಜನ್ಮಕೋಟಿಸಹಸ್ರೇಷು ನಾನಾಸಂಸಾರಯೋನಿಷು। ಜಂತೋರ್ವಿಗತಪಾಪಸ್ಯ ಭವೇ ಭಕ್ತಿಃ ಪ್ರಜಾಯತೇ॥ 13-48-164 (83366) ಉತ್ಪನ್ನಾ ಚ ಭವೇ ಭಕ್ತಿರನತ್ಯಾ ಸರ್ವಭಾವತಃ। ಭಾವಿನಃ ಕಾರಣೇ ಚಾಸ್ಯ ಸರ್ವಯುಕ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವಥಾ॥ 13-48-165 (83367) ಏತದ್ದೇವೇಷು ದುಷ್ಪ್ರಾಪಂ ಮನುಷ್ಯೇಷು ನ ಲಭ್ತತೇ। ನಿರ್ವಿಘ್ರಾ ನಿಶ್ಚಲಾ ರುದ್ರೇ ಭಕ್ತಿರವ್ಯಭಿಚಾರಿಣೀ॥ 13-48-166 (83368) ತಸ್ಯೈವ ಚ ಪ್ರಸಾದೇನ ಭಕ್ತಿರುತ್ಪದ್ಯತೇ ನೃಣಾಂ। ಯೇನ ಯಾಂತಿ ಪರಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ತದ್ಭಾಗವತಚೇತಸಃ॥ 13-48-167 (83369) ಯೇ ಸರ್ವಭಾವಾನುಗತಾಃ ಪ್ರಪದ್ಯಂತೇ ಮಹೇಶ್ವರಂ। ಪ್ರಪನ್ನವತ್ಸಲೋ ದೇವಃ ಸಂಸಾರಾತ್ತಾನ್ಸಮುದ್ಧರೇತ್॥ 13-48-168 (83370) ಏವಮನ್ಯೇ ವಿಕುರ್ವಂತಿ ದೇವಾಃ ಸಂಸಾರಮೋಚನಂ। ಮನುಷ್ಯಾಣಾಮೃತೇ ದೇವಂ ನಾನ್ಯಾ ಶಕ್ತಿಸ್ತಪೋಬಲಂ॥ 13-48-169 (83371) ಇತಿ ತೇನೇಂದ್ರಕಲ್ಪೇನ ಭಗವಾನ್ಸದಸತ್ಪತಿಃ। ಕೃತ್ತಿವಾಸಾಃ ಸ್ತುತಃ ಕೃಷ್ಣ ತಂಡಿನಾ ಶುಭಬುದ್ಧಿನಾ॥ 13-48-170 (83372) ಸ್ತವಮೇತಂ ಭಗವತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸ್ವಯಮಧಾರಯತ್। ಗೀಯತೇ ಚ ಸ ಬುದ್ಧ್ಯೇತ ಬ್ರಹ್ಮ ಶಂಕರಸನ್ನಿಧೌ॥ 13-48-171 (83373) ಇದಂ ಪುಣ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಂ ಚ ಸರ್ವದಾ ಪಾಪನಾಶನಂ। ಯೋಗದಂ ಮೋಕ್ಷದಂ ಚೈವ ಸ್ವರ್ಗದಂ ತೋಷದಂ ತಥಾ॥ 13-48-172 (83374) ಏವಮೇತತ್ಪಠಂತೇ ಯ ಏಕಭಕ್ತ್ಯಾ ತು ಶಂಕರಂ। ಯಾ ಗತಿಃ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಾನಾಂ ವ್ರಜಂತ್ಯೇತಾಂ ಗತಿಂ ತದಾ॥ 13-48-173 (83375) ಸ್ತವಮೇತಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಸದಾ ರುದ್ರಸ್ಯ ಸನ್ನಿಧೌ। ಅಬ್ಧಮೇಕಂ ಚರೇದ್ಭಕ್ತಃ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದೀಪ್ಸಿತಂ ಫಲಂ॥ 13-48-174 (83376) ಏತದ್ರಹಸ್ಯಂ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಹೃದಿ ಸಂಸ್ಥಿತಂ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ಪ್ರೋವಾಚ ಶಕ್ರಾಯ ಶಕ್ರಃ ಪ್ರೋವಾಚ ಮೃತ್ಯವೇ॥ 13-48-175 (83377) ಮೃತ್ಯುಃ ಪ್ರೋವಾಚ ರುದ್ರೇಭ್ಯೋ ರುದ್ರೇಭ್ಯಸ್ತಂಡಿಮಾಗಮತ್। ಮಹತಾ ತಪಸಾ ಪ್ರಾಪ್ತಸ್ತಂಡಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮಸದ್ಮಾನಿ॥ 13-48-176 (83378) ತಂಡಿಃ ಪ್ರೋವಾಚ ಶುಕ್ರಾಯ ಗೌತಮಾಯ ಚ ಭಾರ್ಗವಃ। ವೈವಸ್ವತಾಯ ಮನವೇ ಗೌತಮಃ ಪ್ರಾಹ ಮಾಧವ॥ 13-48-177 (83379) ನಾರಾಯಣಾಯ ಸಾಧ್ಯಾಯ ಸಮಾಧಿಷ್ಠಾಯ ಧೀಮತೇ। ಯಮಾಯ ಪ್ರಾಹ ಭಗವಾನ್ಸಾಧ್ಯೋ ನಾರಾಯಣೋಚ್ಯುತಃ॥ 13-48-178 (83380) ನಾಚಿಕೇತಾಯ ಭಗವಾನಾಹ ವೈವಸ್ವತೋ ಯಮಃ। ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಾಯ ವಾರ್ಷ್ಣೇಯ ನಾಚಿಕೇತೋಽಭ್ಯಭಾಷತ॥ 13-48-179 (83381) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಾನ್ಮಯ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ನಿಯಮೇನ ಜನಾರ್ದನ। ತವಾಪ್ಯಹಮಮಿತ್ರಘ್ನ ಸ್ತವಂ ದದ್ಯಾಂ ಹ್ಯವಿಶ್ರುತಂ। 13-48-180 (83382) ಸ್ವರ್ಗ್ಯಮಾರೋಗ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಂ ಧನ್ಯಂ ವೇದೇನಿ ಸಂಮಿತಂ। ನಾಸ್ಯ ವಿಘ್ರಂ ವಿಕುರ್ವಂತಿ ದಾನವಾ ಯಕ್ಷರಾಕ್ಷಸಾಃ॥ 13-48-181 (83383) ಪಿಶಾಚಾ ಯಾತುಧಾನಾ ವಾ ಗುಹ್ಯಕಾ ಭುಜಗಾ ಅಪಿ। ಯಃ ಪಠೇತ ಶುಚಿಃ ಪಾರ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಅಭಗ್ರಯೋಗೋ ವರ್ಷಂ ತು ಸೋಽಶ್ವಮೇಧಫಲಂ ಲಭೇತ್॥ ॥ 13-48-182 (83384) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಚತ್ವಾರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 48 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-48-3 ಸತ್ಯೈರನ್ವರ್ಯೈಃ ವೇದೇ ಕೃತಾತ್ಮನಾ ದತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಕೃತೈಃ ವೇದಾತ್ಪೃಥಕ್ಕೃತೈ॥ 7-48-6 ವರಯ ಪ್ರಾರ್ಥತ॥ 7-48-20 ಪವಿತ್ರಂ ಪಾಪನಾಶಕಂ। ಮೇಧ್ಯಂ ಯಜ್ಞಾದಿಫಲಪ್ರದಂ। ಮಂಗಲಮಭ್ಯುದಯಕರಂ। ಉತ್ತಮಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಪರಮಾನಂದರೂಪಂ॥

ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। ಮಹಾಯೋಗೀ ತು ತಂ ಪ್ರಾಹ ಕೃಷ್ಣದ್ವೈಪಾಯನೋ ಮುನಿಃ। ಪಠಸ್ವ ಪುತ್ರ ಭದ್ರಂ ತೇ ಪ್ರೀಯತಾಂ ತೇ ಮಹೇಶ್ವರಃ॥ 13-49-1 (83385) ಪುರಾ ಪುತ್ರ ಮಯಾ ಮೇರೌ ತಪ್ಯತಾ ಪರಮಂ ತಪಃ। ಪುತ್ರಹೇತೋರ್ಮಹಾರಾಜ ಸ್ತವ ಏಷೋಽನುಕೀರ್ತಿತಃ॥ 13-49-2 (83386) ಲಬ್ಧವಾನೀಪ್ಸಿತಂ ಕಾಮಮಹಂ ವೈ ಪಾಂಡುನಂದನ। ತಥಾ ತ್ವಮಪಿ ಶರ್ವಾದ್ಧಿ ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ॥ 13-49-3 (83387) ಕಪಿಲಶ್ಚ ತತಃ ಪ್ರಾಹ ಸಾಂಖ್ಯರ್ಷಿರ್ದೇವಸಂಮತಃ। ಮಯಾ ಜನ್ಮಾನ್ಯನೇಕಾನಿ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಚಾರಾಧಿತೋ ಭವಃ। ಪ್ರೀತಶ್ಚ ಭಗವಾಂಜ್ಞಾನಂ ದದೌ ಮಮ ಭವಾಂತಕಂ॥ 13-49-4 (83388) ಚಾರುಶೀರ್ಷಸ್ತತಃ ಪ್ರಾಹ ಶಕ್ರಸ್ಯ ದಯಿತಃ ಸಖಾ। ಆಲಂಬಾಯನ ಇತ್ಯೇವಂ ವಿಶ್ರುತಃ ಕರುಣಾತ್ಮಕಃ॥ 13-49-5 (83389) ಮಯಾ ಗೋಕರ್ಣಮಾಸಾದ್ಯ ತಪಸ್ತಪ್ತ್ವಾ ಶತಂ ಸಮಾಃ। ಅಯೋನಿಜಾನಾಂ ದಾಂತಾನಾಂ ಧರ್ಮಜ್ಞಾನಾಂ ಸುವರ್ಚಸಾಂ॥ 13-49-6 (83390) ಅಜರಾಣಾಮದುಃಖಾನಾಂ ಶತವರ್ಷಸಹಸ್ರಿಣಾಂ। ಲಬ್ಧಂ ಪುತ್ರ ಶತಂ ಶರ್ವಾತ್ಪುರಾ ಪಾಂಡುನೃಪಾತ್ಮಜ॥ 13-49-7 (83391) ವಾಲ್ಮೀಕಿಶ್ಚಾಹ ಭಗವಾನ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರಮಿದಂ ವಚಃ। ವಿವಾದೇ ಸಾಗ್ನಿಮುನಿಭಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಘ್ನೋ ವೈ ಭವಾನಿತಿ॥ 13-49-8 (83392) ಉಕ್ತಃ ಕ್ಷಣೇನ ಚಾವಿಷ್ಟಸ್ತೇನಾಧರ್ಮೇಣ ಭಾರತ। ಸೋಽಹಮೀಶಾನಮನಘಮಮೋಘಂ ಶರಣಂ ಗತಃ॥ 13-49-9 (83393) ಮುಕ್ತಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ತತಃ ಪಾಪೈಸ್ತತೋ ದುಃಖವಿನಾಶನಃ। ಆಹ ಮಾಂ ತ್ರಿಪುರಘ್ನೋ ವೈ ಯಶಸ್ತೇಽಗ್ರ್ಯಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-49-10 (83394) ಜಾಮದಗ್ನ್ಯಶ್ಚ ಕೌಂತೇಯಮಿದಂ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರಃ। ಋಷಿಮಧ್ಯೇ ಸ್ಥಿತಃ ಪ್ರಾಹ ಜ್ವಲನ್ನಿವ ದಿವಾಕರಃ॥ 13-49-11 (83395) ಪಿತೃವಿಪ್ರವಧೇನಾಹಮಾರ್ತೋ ವೈ ಪಾಂಡವಾಗ್ರಜ। ಶುಚಿರ್ಭೂತ್ವಾ ಮಹಾದೇವಂ ಗತೋಸ್ಮಿ ಶರಣಂ ನೃಪ॥ 13-49-12 (83396) ನಾಮಭಿಶ್ಚಾಸ್ತುವಂ ದೇವಂ ತತಸ್ತುಷ್ಟೋಽಭವದ್ಭವಃ। ಪರಶುಂ ಚ ತತೋ ದೇವೋ ದಿವ್ಯಾನ್ಯಸ್ತ್ರಾಣಿ ಚೈವ ಮೇ॥ 13-49-13 (83397) ಪಾಪಂ ಚ ತೇ ನ ಭವಿತಾ ಅಜೇಯಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯಸಿ। ನ ತೇ ಪ್ರಭವಿತಾ ಮೃತ್ಯುರಜರಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-49-14 (83398) ಆಹ ಮಾಂ ಭಗವಾನೇವಂ ಶಿಖಂಡೀ ಶಿವವಿಗ್ರಹಃ। ತದವಾಪ್ತಂ ಚ ಮೇ ಸರ್ವಂ ಪ್ರಸಾದಾತ್ತಸ್ಯ ಧೀಮತಃ॥ 13-49-15 (83399) ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ತದೋವಾಚ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋಽಹಂ ತದಾಽಭವಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಹಂ ಭವಾನೀತಿ ಮಯಾ ಚಾರಾಧಿತೋ ಭವಃ। ತತ್ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಯಾ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ದುರ್ಲಭಂ ಮಹತ್॥ 13-49-16 (83400) ಅಸಿತೋ ದೇವಲಶ್ಚೈವ ಪ್ರಾಹ ಪಾಂಡುಸುತಂ ನೃಪಂ॥ 13-49-17 (83401) ಶಾಪಾಚ್ಛಕ್ರಸ್ಯ ಕೌಂತೇಯ ವಿಭೋ ಧರ್ಮೋಽನಶತ್ತದಾ। ತನ್ಮೇ ಧರ್ಮಂ ಯಶಶ್ಚಾಗ್ರ್ಯಮಾಯುಶ್ಚೈವಾದದತ್ಪ್ರಭುಃ॥ 13-49-18 (83402) ಋಷಿರ್ಗೃತ್ಸಮದೋ ನಾಮ ಶಕ್ರಸ್ಯ ದಯಿತಃ ಸಖಾ। ಪ್ರಾಹಾಜಮೀಢಂ ಭಗವಾನ್ಬೃಹಸ್ಪತಿಸಮದ್ಯುತಿಃ॥ 13-49-19 (83403) ವರಿಷ್ಠೋ ನಾಮ ಭಗವಾಂಶ್ಚಾಕ್ಷುಷಸ್ಯ ಮನೋಃ ಸುತಃ। ಶತಕ್ರತೋರಚಿಂತ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ರೇ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಿಕೇ॥ 13-49-20 (83404) ವರ್ತಮಾನೇಽಬ್ರವೀದ್ವಾಕ್ಯಂ ಸಾಂನಿ ಹ್ಯುಚ್ಚಾರಿತೇ ಮಯಾ। ರಥಂತರೇ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠ ನ ಸಂಯಗಿತಿ ವರ್ತತೇ॥ 13-49-21 (83405) ಸಮೀಕ್ಷಸ್ವ ಪುನರ್ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಪಾಪಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ಅಯಜ್ಞವಾಹಿನಂ ಪಾಪಮಕಾರ್ಷೀಸ್ತ್ವಂ ಸುದುರ್ಮತೇ॥ 13-49-22 (83406) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಮಹಾಕ್ರೋಧಃ ಪ್ರಾಹ ಶಂಭುಂ ಪುನರ್ವಚಃ। ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ರಹಿತೋ ದುಃಖೀ ನಿತ್ಯಭೀತೋ ವನೇಚರಃ॥ 13-49-23 (83407) ದಶವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ದಶಾಷ್ಟೌ ಚ ಶತಾನಿ ಚ। ನಷ್ಟಪಾನೀಯಪವನೇ ಮೃಗೈರನ್ಯೈಶ್ಚ ವರ್ಜಿತೇ॥ 13-49-24 (83408) ಅಯಜ್ಞೀಯದ್ರುಮೇ ದೇಶೇ ರುರುಸಿಂಹನಿಷೇವಿತೇ। ಭವಿತಾ ತ್ವಂ ಮೃಗಃ ಕ್ರೂರೋ ಮಹಾದುಃಖಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-49-25 (83409) ತಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ನಿಧನೇ ಪಾರ್ಥ ಜಾತೋ ಹ್ಯಹಂ ಮೃಗಃ। ತತೋ ಮಾಂ ಶರಣಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪ್ರಾಹ ಯೋಗೀ ಮಹೇಶ್ವರಃ॥ 13-49-26 (83410) ಅಜರಶ್ಚಾಮರಶ್ಚೈವ ಭವಿತಾ ದುಖವರ್ಜಿತಃ। ಸಾಂಯಂ ಮಮಾಸ್ತು ತೇ ಸೌಖ್ಯಂ ಯುವಯೋರ್ವರ್ಧತಾಂ ಕ್ರತುಃ॥ 13-49-27 (83411) ಅನುಗ್ರಹಾನೇವಮೇಷ ಕರೋತಿ ಭಗವಾನ್ವಿಭುಃ। ಅಯಂ ಧಾತಾ ವಿಧಾತಾ ಚ ಸುಖದುಃಖೇ ಚ ಸರ್ವದಾ॥ 13-49-28 (83412) ಅಚಿಂತ್ಯ ಏಷ ಭಗವಾನ್ಕರ್ಮಣಾ ಮನಸಾ ಗಿರಾ। ನ ಮೇ ತಾತ ಯುಧಿಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿದ್ಯಯಾ ಪಂಡಿತಃ ಸಮಃ॥ 13-49-29 (83413) ವಾಸುದೇವಸ್ತದೋವಾಚ ಪುನರ್ಮತಿಮತಾಂವರಃ। ಸುವರ್ಣಾಕ್ಷೋ ಮಹಾದೇವಸ್ತಪಸಾ ತೋಷಿತೋ ಮಯಾ॥ 13-49-30 (83414) ತತೋಽಥ ಭಗವಾನಾಹ ಪ್ರೀತೋ ಮಾ ವೈ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಅರ್ಥಾತ್ಪ್ರಿಯತರಃ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ಪ್ರಸಾದಾದ್ಭವಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-49-31 (83415) ಅಪರಾಜಿತಶ್ಚ ಯುದ್ಧೇಷು ತೇಜಶ್ಚೈವಾನಲೋಪಮಂ। ಏವಂ ಸಹಸ್ರಶಶ್ಚಾನ್ಯಾನ್ಮಹಾದೇವೋ ವರಂ ದದೌ॥ 13-49-32 (83416) ಮಣಿಮಂಥೇಽಥ ಶೈಲೇ ವೈ ಪುರಾ ಸಂಪೂಜಿತೋ ಮಯಾ। ವರ್ಷಾಯುತಾಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ಸಹಸ್ರಂ ಶತಮೇವ ಚ॥ 13-49-33 (83417) ತತೋ ಮಾಂ ಭಗವಾನ್ಪ್ರೀತ ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್। ವರಂ ವೃಣೀಷ್ವ ಭದ್ರಂ ತೇ ಯಸ್ತೇ ಮನಸಿ ವರ್ತತೇ॥ 13-49-34 (83418) ತತಃ ಪ್ರಣಂಯ ಶಿರಸಾ ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಂ। ಯದಿ ಪ್ರೀತೋ ಮಹಾದೇವೋ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪರಮಯಾ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-49-35 (83419) ನಿತ್ಯಕಾಲಂ ತವೇಶಾನ ಭಕ್ತಿರ್ಭವತು ಮೇ ಸ್ಥಿರಾ। ಏವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಭಗವಾಂಸ್ತತ್ರೋಕ್ತ್ವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-49-36 (83420) ಜೈಗೀಷವ್ಯ ಉವಾಚ। 13-49-37x (6866) ಮಮಾಷ್ಟಗುಣಮೈಶ್ವರ್ಯಂ ದತ್ತಂ ಭಗವತಾ ಪುರಾ। ಯತ್ನೇನಾನ್ಯೇನ ಬಲಿನಾ ವಾರಾಣಸ್ಯಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-49-37 (83421) ಗರ್ಗ ಉವಾಚ। 13-49-38x (6867) ಚತುಃಷಷ್ಟ್ಯಂಗಮದದತ್ಕಲಾಜ್ಞಾನಂ ಮಮಾದ್ಭುತಂ। ಸರಸ್ವತ್ಯಾಸ್ತಟೇ ತುಷ್ಟೋ ಮನೋಯಜ್ಞೇನ ಪಾಂಡವ॥ 13-49-38 (83422) ತುಲ್ಯಂ ಮಮ ಸಹಸ್ರಂ ತು ಸುತಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾಂ। ಆಯುಶ್ಚೈವ ಸಪುತ್ರಸ್ಯ ಸಂವತ್ಸರಶತಾಯುತಂ॥ 13-49-39 (83423) ಪರಾಶರ ಉವಾಚ। 13-49-40x (6868) ಪ್ರಸಾದ್ಯೇಹ ಪುರಾ ಶರ್ವಂ ಮನಸಾಽಚಿಂತಯಂ ನೃಪ। ಮಹಾತಪಾ ಮಹಾತೇಜಾ ಮಹಾಯೋಗೀ ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-49-40 (83424) ವೇದವ್ಯಾಸಃ ಶ್ರಿಯಾವಾಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಕರುಣಾನ್ವಿತಃ। ಅಪ್ಯಸಾವೀಪ್ಸಿತಃ ಪುತ್ರೋ ಮಮ ಸ್ಯಾದ್ವೈ ಮಹೇಶ್ವರಾತ್॥ 13-49-41 (83425) ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಹೃದಿ ಮತಂ ಪ್ರಾಹ ಮಾಂ ಸುರಸತ್ತಮಃ। ಮಯಿ ಸಂಭಾವನಾ ಯಾಸ್ಯಾಃ ಫಲಾತ್ಕೃಷ್ಣೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-49-42 (83426) ಸಾವರ್ಣಸ್ಯ ಮನೋಃ ಸರ್ಗೇ ಸಪ್ತರ್ಷಿಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ವೇದಾನಾಂ ಚ ಸ ವೈ ವಕ್ತಾ ಕುರುವಂಶಕರಸ್ತಥಾ॥ 13-49-43 (83427) ಇತಿಹಾಸಸ್ಯ ಕರ್ತಾ ಚ ಪುತ್ರಸ್ತೇ ಜಗತೋ ಹಿತಃ। ಭವಿಷ್ಯತಿ ಮಹೇಂದ್ರಸ್ಯ ದಯಿತಃ ಸ ಮಹಾಮುನಿಃ॥ 13-49-44 (83428) ಅಜರಶ್ಚಾಮರಶ್ಚೈವ ಪರಾಶರ ಸುತಸ್ತವ। ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಭಗವಾಂಸ್ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ। ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಮಹಾಯೋಗೀ ವೀರ್ಯವಾನಕ್ಷಯೋಽವ್ಯಯಃ॥ 13-49-45 (83429) ಮಾಂಡವ್ಯ ಉವಾಚ। 13-49-46x (6869) ಅಚೋರಶ್ಚೋರಶಂಕಾಯಾಂ ಶೂಲೇ ಭಿನ್ನೋ ಹ್ಯಹಂ ತದಾ॥ 13-49-46 (83430) ತತ್ರಸ್ಥೇನ ಸ್ತುತೋ ದೇವಃ ಪ್ರಾಹ ಮಾಂ ವೈ ನರೇಶ್ವರ। ಮೋಕ್ಷಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಶೂಲಾಚ್ಚ ಜೀವಿಷ್ಯಸಿ ಸಮಾರ್ಬುದಂ॥ 13-49-47 (83431) ರುಜಾ ಶೂಲಕೃತಾ ಚೈವ ನ ತೇ ವಿಪ್ರ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಆಧಿಭಿರ್ವ್ಯಾಧಿಭಿಶ್ಚೈವ ವರ್ಜಿತಸ್ತ್ವಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-49-48 (83432) ಪಾದಾಚ್ಚತುರ್ಥಾತ್ಸಂಭೂತ ಆತ್ಮಾ ಯಸ್ಮಾನ್ಮುನೇ ತವ। ತ್ವಂ ಭವಿಷ್ಯಸ್ಯನುಪಮೋ ಜನ್ಮ ವೈ ಸಫಲಂ ಕುರು॥ 13-49-49 (83433) ತೀರ್ಥಾಭಿಷೇಕಂ ಸಕಲಂ ತ್ವಮವಿಘ್ನೇನ ಚಾಪ್ಸ್ಯಸಿ। ಸ್ವರ್ಗಂ ಚೈವಾಕ್ಷಯಂ ವಿಪ್ರ ವಿದಧಾಮಿ ತವೋರ್ಜಿತಂ॥ 13-49-50 (83434) ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ತು ಭಗವಾನ್ವರೇಣ್ಯೋ ವೃಷವಾಹನಃ। ಮಹೇಶ್ವರೋ ಮಹಾರಾಜಃ ಕೃತ್ತಿವಾಸಾ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ। ಸಗಣೋ ದೈವತಶ್ರೇಷ್ಠಸ್ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-49-51 (83435) ಗಾಲವ ಉವಾಚ। 13-49-52x (6870) ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಾಭ್ಯನುಜ್ಞಾತೋ ಹ್ಯಹಂ ಪಿತರಮಾಗತಃ। ಅಬ್ರವೀನ್ಮಾಂ ತತೋ ಮಾತಾ ದುಃಖಿತಾ ರುದತೀ ಭೃಶಂ॥ 13-49-52 (83436) ಕೌಶಿಕೇನಾಭ್ಯನುಜ್ಞಾತಂ ಪುತ್ರಂ ದೇವವಿಭೂಷಿತಂ। ನ ತಾತ ತರುಣಂ ದಾಂತಂ ಪಿತಾ ತ್ವಾಂ ಪಶ್ಯತೇಽನಘ॥ 13-49-53 (83437) ಶ್ರುತ್ವಾ ಜನನ್ಯಾ ವಚನಂ ನಿರಾಶೋ ಗುರುದರ್ಶನೇ। ನಿಯತಾತ್ಮಾ ಮಹಾದೇವಮಪಶ್ಯಂ ಸೋಽಬ್ರವೀಚ್ಚ ಮಾಂ॥ 13-49-54 (83438) ಪಿತಾ ಮಾತಾ ಚ ತೇ ತ್ವಂ ಚ ಪುತ್ರ ಮೃತ್ಯುವಿವರ್ಜಿತಾಃ। ಭವಿಷ್ಯಥ ವಿಶ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ದ್ರಷ್ಟಾಸಿ ಪಿತರಂ ಕ್ಷಯೇ॥ 13-49-55 (83439) ಅನುಜ್ಞಾತೋ ಭಗವತಾ ಗೃಹಂ ಗತ್ವಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಅಪಶ್ಯಂ ಪಿತರಂ ತಾತ ಇಷ್ಟಿಂ ಕೃತ್ವಾ ವಿನಿಃಸೃತಂ। ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಗೃಹೀತ್ವೇಧ್ಮಂ ಕುಶಾಂಶ್ಚ ಶರಣಾಕುರೂನ್॥ 13-49-56 (83440) ತಾನ್ವಿಸೃಜ್ಯ ಚ ಮಾಂ ಪ್ರಾಹ ಪಿತಾ ಸಾಸ್ರಾವಿಲೇಕ್ಷಣಃ। ಪ್ರಣಮಂತಂ ಪರಿಷ್ವಜ್ಯ ಮೂರ್ಧ್ನ್ಯುಪಾಘ್ರಾಯ ಪಾಂಡವ॥ 13-49-57 (83441) ದಿಷ್ಟ್ಯಾ ದೃಷ್ಟೋಸಿ ಮೇ ಪುತ್ರ ಕೃತವಿದ್ಯ ಇಹಾಗತ॥ 13-49-58 (83442) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-49-59x (6871) ಏತಾನ್ಯತ್ಯದ್ಭುತಾನ್ಯೇವ ಕರ್ಮಾಣ್ಯಥ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಪ್ರೋಕ್ತಾನಿ ಮುನಿಭಿಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ವಿಸ್ಮಯಾಮಾಸ ಪಾಂಡವಃ॥ 13-49-59 (83443) ತತಃ ಕೃಷ್ಣೋಽಬ್ರವೀದ್ವಾಕ್ಯಂ ಪುನರ್ಮತಿಮತಾಂವರಃ। ಯುಧಿಷ್ಠಿರಂ ಧರ್ಮನಿಧಿಂ ಪುರುಹೂತಮಿವೇಶ್ವರಃ॥ 13-49-60 (83444) ಉಪಮನ್ಯುರ್ಮಯಿ ಪ್ರಾಹ ತಪನ್ನಿವ ದಿವಾಕರಃ। ಅಶುಭೈಃ ಪಾಪಕರ್ಮಾಣೋ ಯೇ ನರಾಃ ಕಲುಷೀಕೃತಾಃ॥ 13-49-61 (83445) ಈಶಾನಂ ನ ಪ್ರಪದ್ಯಂತೇ ತಮೋರಾಜಸವೃತ್ತಯಃ। 13-49-62 (83446) ಈಶ್ವರಂ ಸಂಪ್ರಪದ್ಯಂತೇ ದ್ವಿಜಾ ಭಾವಿತಭಾವನಾಃ॥ 13-49-63 (83447) ಸರ್ವಥಾ ವರ್ತಮಾನೋಪಿ ಯೋ ಭಕ್ತಃ ಪರಮೇಶ್ವರೇ। ಸದೃಶೋಽರಣ್ಯವಾಸೀನಾಂ ಮುನೀನಾಂ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-49-64 (83448) ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಂ ಕೇಶವತ್ವಂ ವಾ ಶಕ್ರತ್ವಂ ವಾ ಸುರೈಃ ಸಹ। ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸ್ಯಾಧಿಪತ್ಯಂ ವಾ ತುಷ್ಟೋ ರುದ್ರಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ 13-49-65 (83449) ಮನಸಾಽಪಿ ಶಿವಂ ತಾತ ಯೇ ಪ್ರಪದ್ಯಂತಿ ಮಾನವಾಃ। ವಿಧೂಯ ಸರ್ವಪಾಪಾನಿ ದೇವೈಃ ಸಹ ವಸಂತಿ ತೇ॥ 13-49-66 (83450) ಭಿತ್ತ್ವಾಭಿತ್ತ್ವಾ ಚ ಕೂಲಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗತ್। ಜಯೇದ್ದೇವಂ ವಿರೂಪಾಕ್ಷಂ ನ ಸ ಪಾಪೇನ ಲಿಪ್ಯತೇ॥ 13-49-67 (83451) ಸರ್ವಲಕ್ಷಣಹೀನೋಪಿ ಯುಕ್ತೋ ವಾ ಸರ್ವಪಾತಕೈಃ। ಸರ್ವಂ ತುದತಿ ತತ್ಪಾಪಂ ಭಾವಯಞ್ಶಿವಮಾತ್ಮನಾ 13-49-68 (83452) ಕೀಟಪಕ್ಷಿಪತಂಗಾನಾಂ ತಿರಶ್ಚಾಮಪಿ ಕೇಶವ। ಮಹಾದೇವಪ್ರಪನ್ನಾನಾಂ ನ ಭಯಂ ವಿದ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್॥ 13-49-69 (83453) ಏವಮೇವ ಮಹಾದೇವಂ ಭಕ್ತಾ ಯೇ ಮಾನವಾ ಭುವಿ। ನ ತೇ ಸಂಸಾರವಶಗಾ ಇತಿ ಮೇ ನಿಶ್ಚಿತಾ ಮತಿಃ। ತತಃ ಕೃಷ್ಣೋಽಬ್ರವೀದ್ವಾಕ್ಯಂ ಧರ್ಮಪುತ್ರಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಂ॥ 13-49-70 (83454) ವಿಷ್ಣುರುವಾಚ। 13-49-71x (6872) ಆದಿತ್ಯಚಂದ್ರಾವನಿಲಾನಲೌ ಚ ದ್ಯೌರ್ಭೂಮಿರಾಪೋ ವಸವೋಽಥ ವಿಶ್ವೇ। ಧಾತಾಽರ್ಯಮಾ ಶುಕ್ರಬೃಹಸ್ಪತೀ ಚ ವೇದಾ ಯಜ್ಞಾ ದಕ್ಷಿಣಾ ವೇದವಾಹಾಃ। 13-49-71 (83455) ಸೋಮೋ ಯಷ್ಟಾ ಯಚ್ಚ ಹವ್ಯಂ ಹವಿಶ್ಚ ರಕ್ಷಾ ದೀಕ್ಷಾ ಸಂಯಮಾ ಯೇ ಚ ಕೇಚಿತ್॥ 13-49-72 (83456) ಸ್ವಾಹಾ ವೌಷಟ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಸೌರಭೇಯೀ ಧರ್ಮಂ ಚಾಗ್ರ್ಯಂ ಕಾಲಚಕ್ರಂ ಬಲಂ ಚ। ಯಶೋ ದಮೋ ಬುದ್ಧಿಮತಾಂ ಸ್ಥಿತಿಶ್ಚ ಶುಭಾಶುಭಂ ಯೇ ಮುನಯಶ್ಚ ಸಪ್ತ॥ 13-49-73 (83457) ಅಗ್ರ್ಯಾ ಬುದ್ಧಿರ್ಮನಸಾ ದರ್ಶನೇ ಚ ಸ್ಪರ್ಶಶ್ಚಾಗ್ರ್ಯಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಯಾ ಚ ಸಿದ್ಧಿಃ। ಗಣಾ ದೇವಾನಾಮೂಷ್ಮಪಾಃ ಸೋಮಪಾಶ್ಚ ಲೇಖಾಃ ಸುಯಾಮಾಸ್ತುಷಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಾಃ॥ 13-49-74 (83458) ಆಭಾಸುರಾ ಗಂಧಪಾ ಧೂಮಪಾಶ್ಚ ವಾಚಾ ವಿರುದ್ಧಾಶ್ಚ ಮನೋವಿರುದ್ಧಾಃ। ಶುದ್ಧಾಶ್ಚ ನಿರ್ಮಾಣರತಾಶ್ಚ ದೇವಾಃ ಸ್ಪರ್ಶಾಶನಾ ದರ್ಶಪಾ ಆಜ್ಯಪಾಶ್ಚ॥ 13-49-75 (83459) ಚಿಂತ್ಯದ್ಯೋತಾ ಯೇ ಚ ದೇವೇಷು ಮುಖ್ಯಾ ಯೇ ಚಾಪ್ಯಂತೇ ದೇವತಾಶ್ಚಾಜಮೀಢ। ಸುಪರ್ಣಗಂಧರ್ವಪಿಶಾಚದಾನವಾ ಯಕ್ಷಾಸ್ತಥಾ ಚಾರಣಪನ್ನಗಾಶ್ಚ॥ 13-49-76 (83460) ಸ್ಥೂಲಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಮೃದು ಚಾಪ್ಯಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ದುಃಖಂ ಸುಖಂ ದುಃಖಮನಂತರಂ ಚ। ಸಾಂಖ್ಯಂ ಯೋಗಂ ತತ್ಪರಾಣಾಂ ಪರಂ ಚ ಶರ್ವಾಂಜಾತಂ ವಿದ್ಧಿ ಯ***********॥ 13-49-77 (83461) ತತ್ಸಂಭೂತಾ ಭೂತಕೃತೋ ವರೇಣ್ಯಾ ಸರ್ವೇ ದೇವಾ ಭುವನಸ್ಯಾಸ್ಯ ಗೋಪಾಃ। ಆವಿಶ್ಯೇಮಾಂ ಧರಣೀಂ ಯೇಽಭ್ಯರಕ್ಷನ್ ಪುರಾತನೀಂ ತಸ್ಯ ದೇವಸ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಂ॥ 13-49-78 (83462) ವಿಚಿನ್ವಂತಸ್ತಪಸಾ ತತ್ಸ್ಥವೀಯಃ ಕಿಂಚಿತ್ತತ್ತ್ವಂ ಪ್ರಾಣಹೇತೋರ್ನತೋಸ್ಮಿ। ದದಾತು ವೇದಃ ಸ ವರಾನಿಹೇಷ್ಟಾ- ನಭಿಷ್ಟುತೋಃ ನಃ ಪ್ರಭುರವ್ಯಯಃ ಸದಾ॥ 13-49-79 (83463) ಇಮಂ ಸ್ತವಂ ಸನ್ನಿಯತೇಂದ್ರಿಯಶ್ಚ ಭೂತ್ವಾ ಶುಚಿರ್ಯಃ ಪುರುಷಃ ಪಠೇತ। ಅಭಗ್ನಯೋಗೋ ನಿಯತೋ ಮಾಸಮೇಕಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದಶ್ವಮೇಧೇ ಫಲಂ ಯತ್॥ 13-49-80 (83464) ವೇದಾನ್ಕೃತ್ಸ್ನಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ತು ಜಯೇನ್ನೃಪಃ ಪಾರ್ಥ ಮಹೀಂ ಚ ಕೃತ್ಸ್ನಾಂ। ವೈಶ್ಯೋ ಲಾಭಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾನ್ನೈಪುಣಂ ಚ ಶೂದ್ರೋ ಗತಿಂ ಪ್ರೇತ್ಯ ತಥಾ ಸುಖಂ ಚ॥ 13-49-81 (83465) ಸ್ತವರಾಜಮಿಮಂ ಕೃತ್ವಾ ರುದ್ರಾಯ ದಧಿರೇ ಮನಃ। ಸರ್ವದೋಷಾಪಹಂ ಪುಣ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಂ ಚ ಯಶಸ್ವಿನಃ॥ 13-49-82 (83466) ಯಾವಂತ್ಯಸ್ಯ ಶರೀರೇಷು ರೋಮಕೂಪಾಣಿ ಭಾರತಃ। ತಾವಂತ್ಯಬ್ದಸಹಸ್ರಾಣಿ ಸ್ವರ್ಗೇ ವಸತಿ ಮಾನವಃ॥ ॥ 13-49-83 (83467) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 49 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-49-1 ಪಠಸ್ವ ಸ್ತವಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ಹೇ ಪುತ್ರ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 7-49-5 ಆಲಂಬಾಯನ ಆಲಂಬಗೋತ್ರಃ। ಚತುಃಶೀರ್ಷ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-49-7 ಹೇ ಪುತ್ರ ಶತಂ ಪುತ್ರಾಣಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-49-8 ವಿವಾದೇ ವೇದವಿಪರೀತವಾದೇ। ಅಗ್ನಿಸಹಿತೈರ್ಮುನಿಭಿರುಕ್ತ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-49-9 ತೇನ ವೇದವಿರೋಧಜೇನ॥ 7-49-12 ಪಿತೃತುಲ್ಯಾ ವಿಪ್ರಾ ಜ್ಯೇಷ್ಠೋ ಭ್ರಾತಾ ಪಿತುಃ ಸಮ ಇತಿಸ್ಮೃತೇರ್ಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ಭ್ರಾತರಸ್ತೇಷಾಂ ವಧೇನ। ಸ ತು ವಿಪ್ರವಧೇನೇತಿ ಟ.ಥ ಪಾಠಃ॥ 7-49-15 ಶಿಖಂಡೀ ಕಪರ್ದೀ। ಶಿವವಿಗ್ರಹಃ ಕಲ್ಯಾಣಶರೀರಃ॥ 7-49-18 ಪ್ರಭುಃ ಪ್ರಾರ್ಥಿತಃ ಸನ್ನಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-49-21 ಉಚ್ಚಾರಿತೇ ಅನ್ಯಥೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-49-22 ಪಾಪಂ ವಿತಥಾಭಿನಿವೇಶಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸಮೀಕ್ಷಸ್ವ ವಿಚಾರಯ। ಅಯಜ್ಞವಾಹಿನಂ ನ ಯಜ್ಞಂ ವಹತಿ ತಂ ಪಾಪಮವಾಕ್ಷರಪಾಠಜಮಪರಾಧಂ॥ 7-49-23 ನಿಧನೇ ಅಂದೇ ಸದ್ಯ ಏವೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-49-27 ಸಾಂಯಭವೈಷಂಯಂ। ಯುವಯೋರ್ಗೃತ್ಸಮದಶತಕ್ರತ್ವೋಃ॥ 7-49-31 ಅರ್ಥಃ ಸರ್ವಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಿಯಸ್ತತೋಽಪಿ ಪ್ರಿಯೋಽಂತರಾತ್ಮಾ ತತ್ತುಲ್ಯಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭವಿಷ್ಯಸೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-49-33 ಪೂರಾ ಪೂರ್ವಾವತಾರೇ॥ 7-49-42 ಯಾ ತವ ಮಯಿ ಸಂಭಾವನಾ ಏತಸ್ಮಾತ್ಫಲಮಹಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯೇ ಇತಿ ಅಸ್ಯಾಃ ಫಲಾತ್ ಪುಣ್ಯಾತ್ತವ ಕೃಷ್ಣೋನಾಮ ಪುತ್ರೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 7-49-49 ಪಾದಾಚ್ಚತುರ್ಥಾತ್। ತಪಃ ಶೌಚಂ ದಯಾ ಸತ್ಯಮಿತಿ ಚತ್ವಾರೋ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಪಾದಾಸ್ತೇಷಾಂ ಚತುರ್ಥಾತ್ಸತ್ಯಾದೇವ ತವಾತ್ಮಾ ಶರೀರಂ॥ 7-49-52 ಪಿತರಂ ದ್ರಕ್ಷ್ಯೇ ಇತಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಗೃಹಮಾಗತಃ। ದುಃಖಿತಾ ವೈಧವ್ಯದುಃಖೇನ॥ 7-49-55 ಕ್ಷಯೇ ಗೃಹೇ। ವಿಶ ಪ್ರವಿಶ॥ 7-49-56 ಶರಣಾಕುರೂನ್ ವಾಯ್ವಾಘಾತೇನ ವಾ ಸ್ವಯಂ ವಾ ಪಕ್ವತಯಾ ಫಲಾನಾಮಧಃ ಪತನೇನ ವಿಶರಣಂ ಶರಣಾ ತತ್ಪ್ರಧಾನಾಃ ಕುರವೋಽನ್ನಾನಿ ಶರಣಾಕುರವಸ್ತಾನ್। ಶೄ ವಿಶರಣೇಽಸ್ಮಾದ್ಭಾವೇ ಲ್ಯುಃ॥ 7-49-57 ಸಾಸ್ರತ್ವಾದಾವಿಲೇ ಈಕ್ಷಣೇ ಯಸ್ಯ॥ 7-49-60 ಈಶ್ವರೋ ವಿಷ್ಣುಃ॥ 7-49-67 ಕೂಲಾನಿ ಗೃಹತಟಾಕಾದೀನಿ॥ 7-49-68 ಆತ್ಮನಾ ಚಿತ್ತೇನ॥ 7-49-71 ಆದಿತ್ಯಚಂದ್ರಾವಿತ್ಯಾದಿಸರ್ವಂ ಸರ್ವಾಜ್ಜಾತಂ ವಿದ್ಧೀತಿ ಸಪ್ತಮಸ್ಥೇನಾನ್ವಯಃ॥ 7-49-72 ಉಪನಿಷತ್। ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾತ್ಪೃಥಕ್ಕೀರ್ತನಂ। ವೇದವಾಹಾ ವೇದಪಾಠಕಾಃ॥ 7-49-75 ವಾಚಾವಿರುದ್ಧಾಃ। ವಾಙ್ನಿಯಮನಶೀಲಾಃ। ನಿರ್ಮಾಣಂ ಅನೇಕಧಾಭವನಂ ಯೋಗೇನಾನೇಕಶರೀರಧಾರಣಂ ತತ್ರ ರತಾಃ॥ 7-49-77 ಚಿಂತ್ಯದ್ಯೋತಾಃ ಸಂಕಲ್ಪಿತಮಾತ್ರಂ ವಸ್ತು ಯೇಷಾಂ ಸದ್ಯಃ ಪುರತಃ ಪ್ರಕಾಶತೇ ತಾದೃಶಾಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಯದಿದಂ ಸಹಧರ್ಮೇತಿ ಪ್ರೋಚ್ಯತೇ ಭರತರ್ಷಭ। ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಕಾಲೇ ತು ಸ್ತ್ರೀಣಾಮೇತತ್ಕಥಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-50-1 (83468) ಆರ್ಷ ಏಷ ಭವೇದ್ಧರ್ಮಃ ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯೋಽಥವಾಽಸುರಃ। ಯದೇತತ್ಸಹಧರ್ಮೇತಿ ಪೂರ್ವಮುಕ್ತಂ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ॥ 13-50-2 (83469) ಸಂದೇಹಃ ಸುಮಹಾನೇಷ ವಿರುದ್ಧ ಇತಿ ಮೇ ಮತಿಃ। ಇಹ ಯಃ ಸಹಧರ್ಮೋ ವೈ ಪ್ರೇತ್ಯಾಯಂ ವಿಹಿತಃ ಕ್ವನು॥ 13-50-3 (83470) ಸ್ವರ್ಗೋ ಮೃತಾನಾಂ ಭವತಿ ಸಹಧರ್ಮಃ ಪಿತಾಮಹ। ಪೂರ್ವಮೇಕಸ್ತು ಂರಿಯ********ಕಸ್ತಿಷ್ಠತೇ ವದ॥ 13-50-4 (83471) ನಾನಾಧರ್ಮಫಲೋಪೇತಾ ನಾನಾಕರ್ಮನಿವಾಸಿತಾಃ। ನಾನಾನಿರಯನಿಷ್ಠಾಂತಾ ಮಾನುಪಾ ಬಹವೋ ಯದಾ॥ 13-50-5 (83472) ಅನೃತಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯ ಇತ್ಯೇವಂ ಸೂತ್ರಕಾರೋ ವ್ಯವಸ್ಯತಿ। ಯದಾಽನೃತಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತಾತ ಸಹಧರ್ಮಃ ಕುತಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-50-6 (83473) ಅನೃತಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯ ಇತ್ಯೇವಂ ವೇದೇಷ್ವಪಿ ಹಿ ಪಠ್ಯತೇ। ಧರ್ಮೋ ಯಃ ಪೂರ್ವಿಕೋ ದೃಷ್ಟ ಉಪಚಾರಃ ಕ್ರಿಯಾವಿಧಿಃ॥ 13-50-7 (83474) ಗಹರಂ ಪ್ರತಿಭಾತ್ಯೇತನ್ಮಮ ಚಿಂತಯತೋಽನಿಶಂ। ನಿಃಸಂದೇಹಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಪಿತಾಮಹ ಯಥಾಶ್ರುತಿಃ॥ 13-50-8 (83475) ಯದೈತದ್ಯಾದೃಶಂ ಚೈತದ್ಯಥಾ ಚೈತತ್ಪ್ರವರ್ತಿತಂ। ನಿಖಿಲೇನ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಭವಾನೇತದ್ಬ್ರವೀತು ಮೇ॥ 13-50-9 (83476) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-50-10x (6873) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಸ್ಯ ಸಂವಾದಂ ದಿಶಯಾ ಸಹ ಭಾರತ॥ i 13-50-10 (83477) ನಿರ್ವಿಷ್ಟುಕಾಮಸ್ತು ಪುರಾ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರೋ ಮಹಾತಪಾಃ। ಋಷೇರಥ ವದಾನ್ಯಸ್ಯ ವವ್ರೇ ಕನ್ಯಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-50-11 (83478) ಸುಪ್ರಭಾಂ ನಾಮ ವೈ ನಾಂನಾ ರೂಪೇಣಾಪ್ರತಿಮಾಂ ಭುವಿ। ಗುಣಪ್ರಭಾವಶೀಲೇನ ಚಾರಿತ್ರೇಣ ಚ ಶೋಭನಾಂ॥ 13-50-12 (83479) ಸಾ ತಸ್ಯರ್ಷೇರ್ಮನೋ ದೃಷ್ಟಾ ಜಹಾರ ಶುಭಲೋಚನಾ। ವನರಾಜೀ ಯಥಾ ಚಿತ್ರಾ ವಸಂತೇ ಕುಸುಮಾಞಚಿತಾ॥ 13-50-13 (83480) ಋಷಿಸ್ತಮಾಹ ದೇಯಾ ಮೇ ಸುತಾ ತುಭ್ಯಂ ಹಿ ತಚ್ಛೃಣು॥ 13-50-14 (83481) `ಅನನ್ಯಸ್ತ್ರೀಜನಃ ಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಹ್ಯಪ್ರವಾಸೀ ಪ್ರಿಯಂವದಃ। ಸುರೂಪಃ ಸಂಮತೋ ವೀರಃ ಶೀಲವಾನ್ಭೋಗಭುಕ್ಛುಚಿಃ॥ 13-50-15 (83482) ದಾರಾನುಮತಯಜ್ಞಶ್ಚ ಸುನಕ್ಷತ್ರಾಮಥೋದ್ವೇಹೇತ್। ಸಭೃತ್ಯಃ ಸ್ವಜನೋಪೇತ ಇಹ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚ ಮೋದತೇ॥ 13-50-16 (83483) ಗಚ್ಛ ತಾವದ್ದಿಶಂ ಪುಣ್ಯಾಮುತ್ತರಾಂ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ತತಃ॥ 13-50-17 (83484) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-50-18x (6874) ಕಿಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ ಮಯಾ ತತ್ರ ವಕ್ತುಮರ್ಹತಿ ಮೇ ಭವಾನ್। ತಥೇದಾನೀಂ ಮಯೋ ಕಾರ್ಯಂ ಯಥಾ ವಕ್ಷ್ಯತಿ ಮಾಂ ಭವಾನ್॥ 13-50-18 (83485) ವದಾನ್ಯ ಉವಾಚ। 13-50-19x (6875) ಧನದಂ ಸಮತಿಕ್ರಂಯ ಹಿಮವಂತಂ ಚ ಪರ್ವತಂ। ರುದ್ರಸ್ಯಾಯತನಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಿದ್ಧಚಾರಣಸೇವಿತಂ॥ 13-50-19 (83486) ಸಂಹೃಷ್ಟೈಃ ಪಾರ್ಷದೈರ್ಜುಷ್ಟಂ ನೃತ್ಯದ್ಭಿರ್ವಿವಿಧಾನನೈಃ। ದಿವ್ಯಾಂಗರಾಗೈಃ ಪೈಶಾಚೈರನ್ಯೈರ್ನಾನಾವಿಧೈಃ ಪ್ರಭೋಃ॥ 13-50-20 (83487) ಪಾಣಿತಾಲಸುತಾಲೈಶ್ಚ ಶಂಪಾತಾಲೈಃ ಸಮೈಸ್ತಥಾ। ಸಂಪ್ರಹೃಷ್ಟೈಃ ಪ್ರನೃತ್ಯದ್ಭಿಃ ಶರ್ವಸ್ತತ್ರ ನಿಷೇವ್ಯತೇ॥ 13-50-21 (83488) ಇಷ್ಟಂ ಕಿಲ ಗಿರೌ ಸ್ಥಾನಂ ತದ್ದಿವ್ಯಮಿತಿ ಶುಶ್ರುಮ। ನಿತ್ಯಂ ಸನ್ನಿಹಿತೋ ದೇವಸ್ತಥಾ ತೇ ಪಾರ್ಷದಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ॥ 13-50-22 (83489) ತತ್ರ ದೇವ್ಯಾ ತಪಸ್ತಪ್ತಂ ಸಂಕರಾರ್ಥಂ ಸುದುಶ್ಚರಂ। ಅತಸ್ತದಿಷ್ಟಂ ದೇವಸ್ಯ ತಥೋಮಾಯಾ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಃ॥ 13-50-23 (83490) ಪೂರ್ವೇ ತತ್ರ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವೇ ದೇವಸ್ಯೋತ್ತರತಸ್ತಥಾ॥ ಋತವಃ ಕಾಲರಾತ್ರಿಶ್ಚ ಯೇ ದಿವ್ಯಾ ಯೇ ಚ ಮಾನುಷಾಃ॥ 13-50-24 (83491) ದೇವಂ ಚೋಪಾಸತೇ ಸರ್ವೇ ರೂಪಿಣಃ ಕಿಲ ತತ್ರ ಹ। ತದತಿಕ್ರಂಯ ಭವನಂ ತ್ವಯಾ ಯಾತವ್ಯಮೇವ ಹಿ॥ 13-50-25 (83492) ತತೋ ನೀಲಂ ವನೋದ್ದೇಶಂ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ಮೇಘಸನ್ನಿಭಂ। ರಮಣೀಯಂ ಮನೋಗ್ರಾಹಿ ತತ್ರ ವೈ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ಸ್ತ್ರಿಯಂ॥ 13-50-26 (83493) ತಪಸ್ವಿನೀಂ ಮಹಾಭಾಗಾಂ ವೃದ್ಧಾಂ ದೀಕ್ಷಾಮನುಷ್ಠಿತಾಂ। ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾ ಸಾ ತ್ವಯಾ ತತ್ರ ಸಂಪೂಜ್ಯಾ ಚೈವ ಯತ್ನತಃ॥ 13-50-27 (83494) ತಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿನಿವೃತ್ತಸ್ತ್ವಂ ತತಃ ಪಾಣಿಂ ಗ್ರಹೀಷ್ಯಸಿ। ಯದ್ಯೇಷ ಸಮಯಃ ಸರ್ವಃ ಸಾಧ್ಯತಾಂ ತತ್ರ ಗಂಯತಾಂ॥ 13-50-28 (83495) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-50-29x (6876) ತಥಾಽಸ್ತು ಸಾಧಯಿಷ್ಯಾಮಿ ತತ್ರ ಯಾಸ್ಯಾಂಯಸಂಶಯಂ। ಯತ್ರ ತ್ವಂ ವದಸೇ ಸಾಧೋ ಭವಾನ್ಭವತು ಸತ್ಯವಾಕ್॥ 13-50-29 (83496) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-50-30x (6877) ತತೋಽಗಚ್ಛತ್ಸ ಭಗವಾನುತ್ತರಾಮುತ್ತರಾಂ ದಿಶಂ। ಹಿಮವಂತಂ ಗಿರಿಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಸಿದ್ಧಚಾರಣಸೇವಿತಂ॥ 13-50-30 (83497) ಸ ಗತ್ವಾ ದ್ವಿಜಶಾರ್ದೂಲೋ ಹಿಮವಂತಂ ಮಹಾಗಿರಿಂ। ಅಭ್ಯಗಚ್ಛನ್ನದೀಂ ಪುಣ್ಯಾಂ ಬಾಹುದಾಂ ಪುಣ್ಯದಾಯಿನೀಂ॥ 13-50-31 (83498) ಅಶೋಕೇ ವಿಮಲೇ ತೀರ್ಥೇ ಸ್ನಾತ್ವಾ ವೈ ತರ್ಪ್ಯ ದೇವತಾಃ। ತತ್ರ ವಾಸಾಯ ಶಯನೇ ಕೌಶೇ ಸುಖಮುವಾಸ ಹ॥ 13-50-32 (83499) ತತೋ ರಾತ್ರ್ಯಾಂ ವ್ಯತೀತಾಯಾಂ ಪ್ರಾತರುತ್ಥಾಯ ಸ ದ್ವಿಜಃ। ಸ್ನಾತ್ವಾ ಪ್ರಾದುಶ್ಚಕಾರಾಗ್ನಿಂ ಹುತ್ವಾ ಚೈವಂ ವಿಧಾನತಃ॥ 13-50-33 (83500) ರುದ್ರಾಣೀಕೂಪಮಾಸಾದ್ಯ ಹ್ರದೇ ತತ್ರ ಸಮಾಶ್ವಸತ್। ವಿಶ್ರಾಂತಶ್ಚ ಸಮುತ್ಥಾಯ ಕೈಲಾಸಮಭಿತೋ ಯಯೌ॥ 13-50-34 (83501) ಸೋಽಪಶ್ಯತ್ಕಾಂಚನದ್ವಾರಂ ದೀಪ್ಯಮಾನಮಿವ ಶ್ರಿಯಾ। ಮಂದಾಕಿನೀಂ ಚ ನಲಿನೀಂ ಧನದಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-50-35 (83502) ಅಥ ತೇ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಸರ್ವೇ ಯೇಽಭಿರಕ್ಷಂತಿ ಪದ್ಮಿನೀಂ। ಪ್ರತ್ಯುತ್ಥಿತಾ ಭಗವಂತಂ ಮಾಣಿಭದ್ರಪುರೋಗಮಾಃ॥ 13-50-36 (83503) ಸ ತಾನ್ಪ್ರತ್ಯರ್ಚಯಾಮಾಸ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ಭೀಮವಿಕ್ರಮಾನ್। ನಿವೇದಯತ ಮಾಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಧನದಾಯೇತಿ ಚಾಬ್ರವೀತ್॥ 13-50-37 (83504) ತೇ ರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತಥಾ ರಾಜನ್ಭಗವಂತಮಥಾಬ್ರುವನ್। ಅಸೌ ವೈಶ್ರವಣೋ ರಾಜಾ ಸ್ವಯಮಾಯಾತಿ ತೇಽಂತಿಕಂ॥ 13-50-38 (83505) ವಿದಿತೋ ಭಗವಾನಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಮಾಗಮನಸ್ಯ ಯತ್। ಪಶ್ಯೈನಂ ತ್ವಂ ಮಹಾಭಾಗಂ ಜ್ವಲಂತಮಿವ ತೇಜಸಾ॥ 13-50-39 (83506) ತತೋ ವೈಶ್ರವಣೋಽಭ್ಯೇತ್ಯ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಮನಿಂದಿತಂ। ವಿಧಿವತ್ಕುಶಲಂ ಪೃಷ್ಟ್ವಾ ತತೋ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-50-40 (83507) ಸುಖಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಭವಾನ್ಕಚ್ಚಿತ್ಕಿಂವಾ ಮತ್ತಶ್ಚಿಕೀರ್ಷತಿ। ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ಯನ್ಮಾಂ ವಕ್ಷ್ಯಸಿ ವೈ ದ್ವಿಜ॥ 13-50-41 (83508) ಭವನಂ ಪ್ರವಿಶ ತ್ವಂ ಮೇ ಯಥಾಕಾಮಂ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ಸತ್ಕೃತಃ ಕೃತಕಾರ್ಯಶ್ಚ ಭವಾನ್ಯಾಸ್ಯತ್ಯವಿಘ್ನತಃ॥ 13-50-42 (83509) ಪ್ರಾವಿಶದ್ಭವನಂ ಸ್ವಂ ವೈ ಗೃಹೀತ್ವಾ ತಂ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಂ। ಆಸನಂ ಸ್ವಂ ದದೌ ಚೈವ ಪಾದ್ಯಮರ್ಘ್ಯಂ ತಥೈವ ಚ॥ 13-50-43 (83510) ಅಥೋಪವಿಷ್ಟಯೋಸ್ತತ್ರ ಮಾಣಿಭದ್ರಪುರೋಗಮಾಃ। ನಿಷೇದುಸ್ತತ್ರ ಕೌಬೇರಾ ಯಕ್ಷಗಂಧರ್ವಕಿನ್ನರಾಃ॥ 13-50-44 (83511) ತತಸ್ತೇಷಾಂ ನಿಷಣ್ಣಾನಾಂ ಧನದೋ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್। ಭವಚ್ಛಂದಂ ಸಮಾಜ್ಞಾಯ ನೃತ್ಯೇರನ್ನಪ್ಸರೋಗಣಾಃ॥ 13-50-45 (83512) ಆತಿಥ್ಯಂ ಪರಮಂ ಕಾರ್ಯಂ ಶುಶ್ರೂಷಾ ಭವತಸ್ತಥಾ। ಸಂವರ್ತತಾಮಿತ್ಯುವಾಚ ಮುನಿರ್ಮಧುರಯಾ ಗಿರಾ॥ 13-50-46 (83513) ಯಥೋರ್ವರಾ ಮಿಶ್ರಕೇಶೀ ರಂಭಾ ಚೈವೋರ್ವಶೀ ತಥಾ। ಅಲಂಬುಸಾ ಘೃತಾಚೀ ಚ ಚಿತ್ರಾ ಚಿತ್ರಾಂಗದಾರುಚಿಃ॥ 13-50-47 (83514) ಮನೋಹರಾ ಸುಕೇಶೀ ಚ ಸುಮುಖೀ ಹಾಸಿನೀ ಪ್ರಭಾ। ವಿದ್ಯುತಾ ಪ್ರಶಮೀ ದಾಂತಾ ವಿದ್ಯೋತಾ ರತಿರೇವ ಚ॥ 13-50-48 (83515) ಏತಾಶ್ಚಾನ್ಯಾಶ್ಚ ವೈ ಬಹ್ವ್ಯಃ ಪ್ರನೃತ್ತಾಪ್ಸರಸಃ ಶುಭಾಃ। ಅವಾದಯಂಶ್ಚ ಗಂಧರ್ವಾ ವಾದ್ಯಾನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ॥ 13-50-49 (83516) ಅಥ ಪ್ರವೃತ್ತೇ ಗಾಂಧರ್ವೇ ದಿವ್ಯೇ ಋಷಿರುಪಾವಿಶತ್। ದಿವ್ಯಂ ಸಂವತ್ಸರಂ ತತ್ರಾರಮತೈಷ ಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-50-50 (83517) ತತೋ ವೈಶ್ರವಣೋ ರಾಜಾ ಭಗವಂತಮುವಾಚ ಹ। ಸಾಗ್ರಃ ಸಂವತ್ಸರೋ ಯಾತೋ ವಿಪ್ರೇಹ ತವ ಪಶ್ಯತಃ॥ 13-50-51 (83518) ಹಾರ್ಯೋಽಯಂ ವಿಷಯೋ ಬ್ರಹ್ಮನ್ಗಾಂಧರ್ವೋ ನಾಮ ನಾಮತಃ। ಛಂದತೋ ವರ್ತತಾಂ ವಿಪ್ರ ಯಥಾ ವದತಿ ವಾ ಭವಾನ್॥ 13-50-52 (83519) ಅತಿಥಿಃ ಪೂಜನೀಯಸ್ತ್ವಮಿದಂ ಚ ಭವತೋ ಗೃಹಂ। ಸರ್ವಮಾಜ್ಞಾಪ್ಯತಾಮಾಶು ಪರವಂತೋ ವಯಂ ತ್ವಯಿ॥ 13-50-53 (83520) ಅಥ ವೈಶ್ರವಣಂ ಪ್ರೀತೋ ಭಗವಾನ್ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ। ಅರ್ಚಿತೋಸ್ಮಿ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ಧನೇಶ್ವರ॥ 13-50-54 (83521) ಪ್ರೀತೋಸ್ಮಿ ಸದೃಶಂ ಚೈವ ತವ ಸರ್ವಂ ಧನಾಧಿಪ। ತವ ಪ್ರಸಾದಾದ್ಭಗವನ್ಮಹರ್ಷೇಶ್ಚ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ನಿಯೋಗಾದದ್ಯ ಯಾಸ್ಯಾಮಿ ವೃದ್ದಿಮಾನೃದ್ಧಿಮಾನ್ಭವ॥ 13-50-55 (83522) ಅಥ ನಿಷ್ಕ್ರಂಯ ಭಗವಾನ್ಪ್ರಯಯಾವುತ್ತರಾಮುಖಃ। `ಕೈಲಾಸೇ ಸಂಕರಾವಾಸಮಭಿವೀಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರಣಂಯ ಚ॥ 13-50-56 (83523) ಗೌರೀಶಂ ಶಂಕರಂ ದಾಂತಂ ಶರಣಾಗತವತ್ಸಲಂ। ಗಂಗಾಧರಂ ಗೋಪತಿನಂ ಗಣಾವೃತಮಕಲ್ಪಷಂ॥' 13-50-57 (83524) ಕೈಲಾಸಂ ಮಂದರಂ ಹೈಮಂ ಸರ್ವಾನನುಚಚಾರ ಹ। ತಾನತೀತ್ಯ ಮಹಾಶೈಲಾನ್ಕೈರಾತಂ ಸ್ಥಾನಮುತ್ತಮಂ॥ 13-50-58 (83525) ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಂ ತಥಾ ಚಕ್ರೇ ಪ್ರಯತಃ ಶಿರಸಾ ನತಃ। ಧರಣೀಮವತೀರ್ಯಾಥ ಪೂತಾತ್ಮಾಽಸೌ ತದಾಽಭಕವತ್॥ 13-50-59 (83526) ಸ ತಂ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಂ ಕೃತ್ವಾ ನಿರ್ಯಾತಶ್ಚೋತ್ತರಾಮುಖಃ। ಸಮೇನ ಭೂಮಿಭಾಗೇನ ಯಯೌ ಪ್ರೀತಿಪುರಸ್ಕೃತಃ॥ 13-50-60 (83527) ತತೋಽಪರಂ ವನೋದ್ದೇಶಂ ರಮಣೀಯಮಪಶ್ಯತ। ಸರ್ವರ್ತುಭಿರ್ಮೂಲಫಲೈಃ ಪಕ್ಷಿಭಿಶ್ಚ ಸಮನ್ವಿತೈಃ। ರಮಣೀಯೈರ್ವನೋದ್ದೇಶೈಸ್ತತ್ರತತ್ರ ವಿಭೂಷಿತಂ॥ 13-50-61 (83528) ತತ್ರಾಶ್ರಮಪದಂ ದಿವ್ಯಂ ದದರ್ಶ ಭಗವಾನಥ॥ 13-50-62 (83529) ಶೈಲಾಂಶ್ಚ ವಿವಿಧಾಕಾರಾನ್ಕಾಂಚನಾನ್ರತ್ನಭೂಷಿತಾನ್। ಮಣಿಭೂಮೌ ನಿವಿಷ್ಟಾಶ್ಚ ಪುಷ್ಕರಿಣ್ಯಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-50-63 (83530) ಅನ್ಯಾನ್ಯಪಿ ಸುರಂಯಾಣಿ ದದರ್ಶ ಸುಬಹೂನ್ಯಥ। ಭೃಶಂ ತಸ್ಯ ಮನೋ ರಮೇ ಮಹರ್ಷೇರ್ಭಾವಿತಾತ್ಮನಃ॥ 13-50-64 (83531) ಸ ತತ್ರ ಕಾಂಚನಂ ದಿವ್ಯಂ ಸರ್ವರತ್ನಮಯಂ ಗೃಹಂ। ದದರ್ಶಾದ್ಭುತಸಂಕಾಶಂ ಧನದಸ್ಯ ಗೃಹಾದ್ವರಂ॥ 13-50-65 (83532) ಮಹಾಂತೋ ಯತ್ರ ವಿವಿಧಾ ಮಣಿಕಾಂಚನಪರ್ವತಾಃ। ವಿಮಾನಾನಿ ಚ ರಂಯಾಣಿ ರತ್ನಾನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ॥ 13-50-66 (83533) ಮಂದಾರಪುಷ್ಪೈಃ ಸಂಕೀರ್ಣಾಂ ತಥಾ ಮಂದಾಕಿನೀಂ ನದೀಂ। ಸ್ವಯಂಪ್ರಭಾಶ್ಚ ಮಣಯೋ ವಜ್ರೈರ್ಭೂಮಿಶ್ಚ ಭೂಷಿತಾ॥ 13-50-67 (83534) ನಾನಾವಿಧೈಶ್ಚ ಭವನೈರ್ವಿಚಿತ್ರಮಣಿತೋರಣೈಃ। ಮುಕ್ತಾಜಾಲವಿನಿಕ್ಷಿಪ್ತೈರ್ಮಣಿರತ್ನವಿಭೂಷಿತೈಃ॥ 13-50-68 (83535) ಮನೋದ್ದಷ್ಟಿಹರೈ ರಂಯೈಃ ಸರ್ವತಃ ಸಂವೃತಂ ಶುಭೈಃ। ಋಷಿಭಿಶ್ಚಾವೃತಂ ತತ್ರ ಆಶ್ರಮಂ ತಂ ಮನೋಹರಂ॥ 13-50-69 (83536) ತತಸ್ತಸ್ಯಾಭವಚ್ಚಿಂತಾ ಕುತ್ರ ವಾಸೋ ಭವೇದಿತಿ। ಅಥ ದ್ವಾರಂ ಸಮಭಿತೋ ಗತ್ವಾ ಸ್ಥಿತ್ವಾ ತತೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-50-70 (83537) ಅತಿಥಿಂ ಸಮನುಪ್ರಾಪ್ತಮಭಿಜಾನಂತು ಯೇಽತ್ರ ವೈ॥ 13-50-71 (83538) ಅಥ ಕನ್ಯಾಃ ಪರಿವೃತಾ ಗೃಹಾತ್ತಸ್ಮಾದ್ವಿನಿರ್ಗತಾಃ। ನಾನಾರೂಪಾಃ ಸಪ್ತ ವಿಭೋ ಕನ್ಯಾಃ ಸರ್ವಾ ಮನೋಹರಾಃ॥ 13-50-72 (83539) ಯಾಂಯಾಮಪಶ್ಯತ್ಕನ್ಯಾಂ ವೈ ಸಾಸಾ ತಸ್ಯ ಮನೋಽಹರತ್। ನ ಚ ಶಕ್ತೋ ವಾರಯಿತುಂ ಮನೋಽಸ್ಯಾಥಾವಸೀದತಿ। ತತೋ ಧೃತಿಃ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾ ತಸ್ಯ ವಿಪ್ರಸ್ಯ ಧೀಮತಃ॥ 13-50-73 (83540) ಅಥ ತಂ ಪ್ರಮದಾಃ ಪ್ರಾಹುರ್ಭಗವಾನ್ಪ್ರವಿಶತ್ವಿತಿ। ಸ ಚ ತಾಸಾಂ ಸುರುಪೇಣ ತಸ್ಯೈವ ಭವನಸ್ಯ ಚ। ಕೌತೂಹಲಂ ಸಮಾವಿಷ್ಟಃ ಪ್ರವಿವೇಶ ಗೃಹಂ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-50-74 (83541) ತತ್ರಾಪಶ್ಯಜ್ಜರಾಯುಕ್ತಾಮರಜೋಂಬರಧಾರಿಣೀಂ। ವೃದ್ಧಾಂ ಪರ್ಯಂಕಮಾಸೀನಾಂ ಸರ್ವಾಭರಣಭೂಷಿತಾಂ॥ 13-50-75 (83542) ಸ್ವಸ್ತೀತಿ ತೇನ ಚೈವೋಕ್ತಾ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಪ್ರತ್ಯವದತ್ತದಾ। ಪ್ರತ್ಯುತ್ಥಾಯ ಚ ತಂ ವಿಪ್ರಮಾಸ್ಯತಾಮಿತ್ಯುವಾಚ ಹ॥ 13-50-76 (83543) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-50-77x (6878) ಸರ್ವಾಃ ಸ್ವಾನಾಲಯಾನ್ಯಾಂತು ಏಕಾ ಮಾಮುಪತಿಷ್ಠತು। ಪ್ರಜ್ಞಾತಾ ಯಾ ಪ್ರಶಾಂತಾ ಯಾ ಶೇಷಾ ಗಚ್ಛಂತು ಚ್ಛಂದತಃ॥ 13-50-77 (83544) ತತಃ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೀಕೃತ್ಯ ಕನ್ಯಾಸ್ತಾಸ್ತಮೃಷಿಂ ತದಾ। ನಿಶ್ಚಕ್ರಮುರ್ಗೃಹಾತ್ತಸ್ಮಾತ್ಸಾ ವೃದ್ಧಾಽಥ ವ್ಯತಿಷ್ಠತಃ। ತಯಾ ಸಂಪೂಜಿತಸ್ತತ್ರ ಶಯನೇ ಚಾಪಿ ನಿರ್ಮಲೇ॥ 13-50-78 (83545) ಅಥ ತಾಂ ಸಂವಿಶನ್ಪ್ರಾಹ ಶಯನೇ ಭಾಸ್ವರೇ ತದಾ। ತ್ವಯಾಽಪಿ ಸುಪ್ಯತಾಂ ಭದ್ರೇ ರಜನೀ ಹ್ಯತಿವರ್ತತೇ॥ 13-50-79 (83546) ಸಂಲಾಪಾತ್ತೇನ ವಿಪ್ರೇಣ ತಥಾ ಸಾ ತತ್ರ ಭಾಷಿತಾ। ದ್ವಿತೀಯೇ ಶಯನೇ ದಿವ್ಯೇ ಸಂವಿವೇಶ ಮಹಾಪ್ರಭೇ॥ 13-50-80 (83547) ಅಥ ಸಾ ವೇಪಮಾನಾಂಗೀ ನಿಮಿತ್ತಂ ಶೀತಜಂ ತದಾ। ವ್ಯಪದಿಶ್ಯ ಮಹರ್ಷೇರ್ವೈ ಶಯನಂ ವ್ಯವರೋಹತ॥ 13-50-81 (83548) ಸ್ವಾಗತೇನಾಗತಾಂ ತಾಂ ತು ಭಗವಾನಭ್ಯಭಾಷತ। ಸಾ ಜುಗೂಹ ಭುಜಾಭ್ಯಾಂ ತು ಋಷಿಂ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ನರರ್ಷಭ॥ 13-50-82 (83549) ನಿರ್ವಿಕಾರಮೃಷಿಂ ಚಾಪಿ ಕಾಷ್ಠಕುಡ್ಯೋಪಮಂ ತದಾ। ದುಖಿತಾ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಸಂಜಲ್ಪಮಕಾರ್ಷೀದೃಷಿಣಾ ಸಹ॥ 13-50-83 (83550) ಬ್ರಹ್ಮನ್ನಕಾಮಕರೋಸ್ತಿ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಪುರುಷತೋ ಧೃತಿಃ। ಕಾಮೇನ ಮೋಹಿತಾ ಚಾಹಂ ತ್ವಾಂ ಭಜಂತೀಂ ಭಜಸ್ವ ಮಾಂ॥ 13-50-84 (83551) ಪ್ರಹೃಷ್ಟೋ ಭವ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಸಮಾಗಚ್ಛ ಮಯಾ ಸಹ। ಉಪಗೂಹ ಚ ಭಾಂ ವಿಪ್ರ ಕಾಮಾರ್ತಾಽಹಂ ಭೃಶಂ ತ್ವಯಿ॥ 13-50-85 (83552) ಏತದ್ವಿ ತವ ಧರ್ಮಾತ್ಮಂಸ್ತಪಸಃ ಪೂಜ್ಯತೇ ಫಲಂ। ಪ್ರಾರ್ಥಿತಂ ದರ್ಶನಾದೇವ ಭಜಮಾನಾಂ ಭಜಸ್ವ ಮಾಂ॥ 13-50-86 (83553) ಸದ್ಮ ಚೇದಂ ಧನಂ ಸರ್ವಂ ಯಚ್ಚಾನ್ಯದಪಿ ಪಶ್ಯಸಿ। ಪ್ರಭುಸ್ತ್ವಂ ಭವ ಸರ್ವತ್ರ ಮಯಿ ಚೈವ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-50-87 (83554) ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನ್ವಿಧಾಸ್ಯಾಮಿ ರಮಸ್ವ ಸಹಿತೋ ಮಯಾ। ರಮಣೀಯೇ ವನೇ ವಿಪ್ರ ಸರ್ವಕಾಮಫಲಪ್ರದೇ॥ 13-50-88 (83555) ತ್ವದ್ವಶಾಽಹಂ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ರಂಸ್ಯಸೇ ಚ ಮಯಾ ಸಹ। ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನುಪಾಶ್ನೀಮೋ ಯೇ ದಿವ್ಯಾ ಯೇ ಚ ಮಾನುಷಾಃ॥ 13-50-89 (83556) ನಾತಃ ಪರಂ ಹಿ ನಾರೀಣಾಂ ವಿದ್ಯತೇ ಚ ಕದಾಚನ। ಯಥಾ ಪುರುಷಸಂಸರ್ಗಃ ಪರಮೇತದ್ಧಿ ನಃ ಫಲಂ॥ 13-50-90 (83557) ಆತ್ಮಚ್ಛಂದೇನ ವರ್ತಂತೇ ನಾರ್ಯೋ ಮನ್ಮಥಚೋದಿತಾಃ। ನ ಚ ದಹ್ಯಂತಿ ಗಚ್ಛಂತ್ಯಃ ಸುತಪ್ತೈರಪಿ ಪಾಂಸುಭಿಃ॥ 13-50-91 (83558) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-50-92x (6879) ಪರದಾರಾನಹಂ ಭದ್ರೇ ನ ಗಚ್ಛೇಯಂ ಕಥಂಚನ। ದೂಷಿತಂ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞೈಃ ಪರದಾರಾಭಿಮರ್ಶನಂ॥ 13-50-92 (83559) `ಶುದ್ಧಕ್ಷೇತ್ರೇ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಮಥೋಚ್ಯತೇ। ಪುನಶ್ಚ ಪಾತಕಂ ದೃಷ್ಟಂ ವಿಪ್ರಕ್ಷೇತ್ರೇ ವಿಶೇಷತಃ'॥ 13-50-93 (83560) ಭದ್ರೇ ನಿರ್ವೇಷ್ಟುಕಾಮೋಽಹಂ ತತ್ರಾವಕಿರಣಂ ಮಮ। `ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಂ ಮಹದತೋ ದಾರಗ್ರಹಣಪೂರ್ವಕಂ॥ 13-50-94 (83561) ಬೀಜಂ ನ ಶುದ್ಧ್ಯತೇ ವೋಢುರನ್ಯಥಾ ಕೃತನಿಷ್ಕೃತೇಃ। ಮಾತೃತಃ ಪಿತೃತಃ ಶುದ್ಧೋ ಜ್ಞೇಯಃ ಪುತ್ರೋ ಯಥಾರ್ಥತಃ॥' 13-50-95 (83562) ವಿಷಯೇಷ್ವನಭಿಜ್ಞೋಽಹಂ ಧರ್ಮಾರ್ಥಂ ಕಿಲ ಸಂತತಿಃ। ಏವಂ ಲೋಕಾನ್ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ಪುತ್ರೈರಿತಿ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-50-96 (83563) ಭದ್ರೇ ಧರ್ಮಂ ವಿಜಾನೀಹಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಚೋಪರಮಸ್ವ ಹ॥ 13-50-97 (83564) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-50-98x (6880) ನಾನಿಲೋಽಗ್ನಿರ್ನ ವರುಣೋ ನ ಚಾನ್ಯೇ ತ್ರಿದಶಾ ದ್ವಿಜ। ಪ್ರಿಯಾಃ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಯಥಾ ಕಾಮೋ ರತಿಶೀಲಾ ಹಿ ಯೋಷಿತಃ॥ 13-50-98 (83565) ಸಹಸ್ರೇ ಕಿಲ ನಾರೀಣಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯೇತೈಕಾ ಕದಾಚನ। ತಥಾ ಶತಸಹಸ್ರೇಷು ಯದಿ ಕಾಚಿತ್ಪತಿವ್ರತಾ॥ 13-50-99 (83566) ನೈತಾ ಜಾನಂತಿ ಪಿತರಂ ನ ಕುಲಂ ನ ಚ ಮಾತರಂ। ನ ಭ್ರಾತೄನ್ನ ಚ ಭರ್ತಾರಂ ನ ಚ ಪುತ್ರಾನ್ನ ದೇವರಾನ್॥ 13-50-100 (83567) ಲೀಲಾಯಂತ್ಯಃ ಕುಲಂ ಘ್ನಂತಿ ಕೂಲಾನೀವ ಸರಿದ್ವರಾಃ। ದೋಷಾನ್ಸರ್ವಾಶ್ಚ ಮತ್ವಾಽಽಶು ಪ್ರಜಾಪತಿರಭಾಷತ॥ 13-50-101 (83568) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-50-102x (6881) ತತಃ ಸ ಋಷಿರೇಕಾಗ್ರಸ್ತಾಂ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ। ಆಸ್ಯತಾಂರುಚಿತಶ್ಛಂದಃ ಕಿಂಚ ಕಾರ್ಯಂ ಬ್ರವೀಹಿ ಮೇ॥ 13-50-102 (83569) ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಪ್ರೋವಾಚ ಭಗವಂದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ದೇಶಕಾಲತಃ। ವಸ ತಾವನ್ಮಹಾಭಾಗ ಕೃತಕೃತ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-50-103 (83570) ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸ್ತಾಮಥೋವಾಚ ಸ ತಥೇತಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ವತ್ಸ್ಯೇಽಹಂ ಯಾವದುತ್ಸಾಹೋ ಭವತ್ಯಾ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ॥ 13-50-104 (83571) ಅಥರ್ಷಿರಭಿಸಂಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ತಾಂ ಜರಯಾಽರ್ದಿತಾಂ। ಚಿಂತಾಂ ಪರಮಿಕಾಂ ಭೇಜೇ ಸಂತಪ್ತ ಇವ ಚಾಭವತ್॥ 13-50-105 (83572) ಯದ್ಯದಂಗಂ ಹಿ ಸೋಽಪಶ್ಯತ್ತಸ್ಯಾ ವಿಪ್ರರ್ಷಭಸ್ತದಾ। ನಾರಮತ್ತತ್ರತತ್ರಾಸ್ಯ ದೃಷ್ಟೀ ರೂಪವಿರಾಗಿತಾ॥ 13-50-106 (83573) ದೇವತೇಯಂ ಗೃಹಸ್ಯಾಸ್ಯ ಶಾಪಾತ್ಕಿಂನು ವಿರೂಪಿತಾ। ಅಸ್ಯಾಶ್ಚ ಕಾರಣಂ ವೇತ್ತುಂ ನ ಯುಕ್ತಂ ಸಹಸಾ ಭಯಾ॥ 13-50-107 (83574) ಇತಿ ಚಿಂತಾವಿಷಕ್ತಸ್ಯ ತಮರ್ಥಂ ಜ್ಞಾತುಮಿಚ್ಛತಃ। ವ್ಯಗಮದ್ರಾತ್ರಿಶೇಷಃ ಸ ಮನಸಾ ವ್ಯಾಕುಲೇನ ತು॥ 13-50-108 (83575) ಅಥ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ತಥೋವಾಚ ಭಗವನ್ಪಶ್ಯ ವೈ ರವೇಃ। ರೂಪಂ ಸಂಧ್ಯಾಭ್ರಸಂರಕ್ತಂ ಕಿಮುಪಸ್ಥಾಪ್ಯತಾಂ ತವ॥ 13-50-109 (83576) ಸ ಉವಾಚ ತತಸ್ತಾಂ ಸ್ತ್ರೀಂ ಸ್ನಾನೋದಕಮಿಹಾನಯ। ಉಪಾಸಿಷ್ಯೇ ತತಃ ಸಂಧ್ಯಾಂ ವಾಗ್ಯತೋ ನಿಯತೇಂದ್ರಿಯಃ॥ ॥ 13-50-110 (83577) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 50 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-50-1 ಸಹೋಭೌ ಚರತಾಂ ಧರ್ಮಂ ಕ್ಷೌಮೇ ವಸಾನೌ ಜಾಯಾಪತೀ ಅಗ್ನಿಮಾದಧೀಯಾತಾಮಿತಿ ಧರ್ಮಪತ್ನೀಸಾಹಿತ್ಯಂ ಶಾಸ್ತ್ರೇ ದೃಶ್ಯಮಾನಮಾಕ್ಷಿಪತಿ ಯದಿದಮಿತಿ। ಪಾಣಗ್ರಹಣಾತ್ಪ್ರಾಕ್ಸಾಹಿತ್ಯಾಭಾವಾತ್ಸಹೋಭಾವಿತಿ ವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಕುಪ್ಯೇತೇತಿ ಭಾವಃ॥ 7-50-3 ಇಹೈವ ಸಾಹಿತ್ಯಂ ದಂಪತ್ಯೋರ್ದೃಶ್ಯತೇ ಪರಲೋಕೇ ತಯೋಃ ಸಾಹಿತ್ಯಂ ಕ್ವನು। ನ ಕ್ವಾಪೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-50-6 ಸೂತ್ರಕಾರೋ ಧರ್ಮಪ್ರವಕ್ತಾ। ಅನೃತಂ ಸಾಹಸಂ ಮಾಯಾ ಮೂರ್ಖತ್ವಮತಿಲೋಭತೇತಿ ಸ್ತ್ರೀಧರ್ಮಾನಾಹ॥ 7-50-8 ಗಹ್ವರಂ ಗಹನಂ ದುರ್ಬೋಧಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-50-10 ದಿಶಯಾ ದಿಗಭಿಮಾನಿದೇವತಯಾ॥ 7-50-11 ನಿರ್ವೇಷ್ಟುಕಾಮಃ ದಾರಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥೀ॥ 7-50-21 ತಾಲೈಃ ಕಾಂಸ್ಯಮಯೈರ್ವಾದ್ಯಭಾಂಡೈಃ। ಶಂಪಾತಾಲೈಃ ವಿದ್ಯುದ್ವದತಿಚಪಲೈರ್ಭ್ರಮಣಾದಿಘಟಿತೈಃ ಗೀತನೃತ್ಯಕ್ರಿಯಾಮಾನವಿಶೇಷೈಃ। ಸಮೈರ್ಭ್ರಮಣಾದಿರಹಿತೈಸ್ತೈರೇವ॥ 7-50-24 ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವೇ ಪರ್ವತೇ। ತತಃ ಕೋಪೋ ಮಹಾನ್ಪಾರ್ಶ್ವೇ ಇತಿ ಟ. ಥ. ಪಾಠಃ। ತತಃ ಕಾಲೋ ಮಹಾನ್ಪಾರ್ಶ್ವೇ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-50-30 ಉತ್ತರಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಾಂ॥ 7-50-45 ಭವಚ್ಛಂದಂ ಭವದಿಚ್ಛಾಂ॥ 7-50-52 ಹಾರ್ಯಃ ಹರತೀತಿ ಹಾರ್ಯಃ॥ 7-50-54 ಭಗವಾನ್ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಃ॥ 7-50-55 ವೃದ್ಧಿರುಪಚಯಸ್ತದ್ವಾನ್। ಋದ್ಧಿಃ ಸಂಪತ್ ತದ್ವಾನ್॥ 7-50-58 ಕೈರಾತಂ ಕಿರಾತವೇಷಧಾರಿಣೋ ಮಹಾದೇವಸ್ಯ ಸಂಬಂಧಿ॥ 7-50-59 ಧರಣೀಮವತೀರ್ಯೇತ್ಯನೇನಾಕಾಶಮಾರ್ಗೇಣಾಷ್ಟಾವಕ್ರೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಗಂಯತೇ॥ 7-50-72 ಸಪ್ತ ಇತರದಿಗ್ದೇವತಾಃ॥ 7-50-75 ಉತ್ತರಾಧಿಷ್ಠಾತ್ರೀ ತು ದೇವತಾ ಮುಖ್ಯಾಽಷ್ಟಮೀ ಸೈವ ಜರಾಯುಕ್ತಾ॥ 7-50-77 ಪ್ರಜ್ಞಾತಾ ಅತ್ಯಂತಂ ಜ್ಞಾನವತೀ। ಪ್ರಶಾಂತಾ ನಿರ್ಜಿತಚಿತಾ॥ 7-50-82 ಜುಗೂಹ ಆಲಿಂಗಿತವತೀ॥ 7-50-84 ಬ್ರಹ್ಮನ್ನಕಾಮತೋಽನ್ಯಾಸ್ತೀತಿ ಝ. ಪಾಠಃ। ತತ್ರ ಅಕಾಮತೋಽನಿಚ್ಛಾತಃ ಸ್ವಭಾವತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ। ಪುರುಷತಃ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಧೃತಿರ್ಧೈರ್ಯಮನ್ಯಾ ಪರಕೀಯಾಸ್ತಿ।ಪುಂಯೋಗೇ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಧೃತಿಃ ಸ್ವಕೀಯಾ ಸರ್ವಥಾ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-50-85 ಪ್ರಹೃಷ್ಟಃ ಕಾಮುಕೋ ಭವ। ಉಪನೃಹ ಅಲಿಂಗಸ್ವ॥ 7-50-96 ಅನಭಿಜ್ಞೋಽಪ್ರೀತಿಮಾನ್॥ 7-50-101 ಲೀಲಾಯಂತ್ಯಃ ಲೀಲಾಂ ರತಿಮಾತ್ಮನ ಇಚ್ಛಂತ್ಯಃ ದೋಷಾಂಶ್ಚ ಮಂದಾನ್ಮಂದಾಸುಃ ಪ್ರಜಾಪತಿರಭಾಷತ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-50-102 ಏಕಾಗ್ರಃ ಸ್ತ್ರೀದೋಷಾನನುಸಂದಧಾನಃ ಸ್ತ್ರಿಯಂಪ್ರತಿ ಆಸ್ಯತಾ ತೂಣ್ಣೀಂ ಸ್ಥೀಯತಾಂ। ರುಚಿತಃ ರುಚಿಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಛಂದಃ ಇಚ್ಛಾ ಭವತೀತಿ ಅಭಾಷತ। ತ್ವಂ ರುಚಿಜ್ಞಾ ಮಾಮಿಚ್ಛಸಿ ಅಹಂ ತ್ವರುಚಿಜ್ಞೋ ನ ತ್ವಾಂ ಸ್ಫುಷ್ಟುಮಿಚ್ಛಾಮೀತಿ ಭಾವಃ। ಏವಮಪಿ ಯತ್ಕಾರ್ಯಂ ಕರ್ತವ್ಯಂ ತವ ತನ್ಮೇ ಬ್ರವೀಹಿ॥ 7-50-103 ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೇ ಸ್ಪರ್ಶಸುಖಂ ಜ್ಞಾಯಸೇ॥ 7-50-106 ರೂಪೇ ವಿರಾಗಿತಾ ವೈರಾಗ್ಯವತೀ ದೃಷ್ಟಿರ್ನಾರಮತ್ ನ ರೇಮೇ॥ 7-50-108 ವ್ಯಗಚ್ಛತ್ತದಹಃಶೇಷ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಅಥ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ತಮುವಾಚ ವಿಪ್ರಮೇವಂ ಭವತ್ವಿತಿ। ತೈಲಂ ದಿವ್ಯಮುಪಾದಾಯ ಸ್ನಾನಶಾಟೀಮುಪಾನಯತ್॥ 13-51-1 (83578) ಅನುಜ್ಞಾತಾ ಚ ಮುನಿನಾ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ತೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಅಥಾಸ್ಯ ತೈಲೇನಾಂಗಾನಿ ಸರ್ವಾಣ್ಯೇವಾಭ್ಯಮೃಕ್ಷತ॥ 13-51-2 (83579) ಶನೈಶ್ಚಾಚ್ಛಾದಿತಸ್ತತ್ರ ಸ್ನಾನಶಾಲಾಮುಪಾಗಮತ್। ಭದ್ರಾಸನಂ ತತಶ್ಚಿತ್ರಮೃಷಿರನ್ವಗಮನ್ನವಂ॥ 13-51-3 (83580) ಅಥೋಪವಿಷ್ಟಶ್ಚ ಯದಾ ತಸ್ಮಿನ್ಭದ್ರಾಸನೇ ತದಾ। ಸ್ನಾಪಯಾಮಾಸ ಶನಕೈಸ್ತಮೃಷಿಂ ಸುಖಹಸ್ತವತ್। ದಿವ್ಯಂ ಚ ವಿಧಿವಚ್ಚಕ್ರೇ ಸೋಪಚಾರಂ ಮುನೇಸ್ತದಾ॥ 13-51-4 (83581) ಜಲೇನ ಸುಸುಖೋಷ್ಣೇನ ತಸ್ಯಾ ಹಸ್ತಸುಖೇನ ಚ। ವ್ಯತೀತಾಂ ರಜನೀಂ ಕೃತ್ಸ್ನಾಂ ನಾಜಾನಾತ್ಸ ಮಹಾವ್ರತಃ॥ 13-51-5 (83582) ತತ ಉತ್ಥಾಯ ಸ ಮುನಿಸ್ತದಾ ಪರಮವಿಸ್ಮಿತಃ। ಪೂರ್ವಸ್ಯಾಂ ದಿಶಿ ಸೂರ್ಯಂ ಚ ಸೋಽಪಶ್ಯದುದಿತಂ ದಿವಿ॥ 13-51-6 (83583) `ಸಂಧ್ಯೋಪಾಸನಮಿತ್ಯೇವ ಸರ್ವಪಾಪಹರಂ ನ ಮೇ।' ತಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿರಿಯಂ ಕಿಂತು ಮೋಹಸ್ತತ್ತ್ವಮಿದಂ ಭವೇತ್॥ 13-51-7 (83584) ಅಥೋಪಾಸ್ಯ ಸಹಸ್ರಾಂಶುಂ ಕಿಂ ಕೋರಮೀತ್ಯುವಾಚ ತಾಂ। ಸಾ ಚಾಮೃತರಸಪ್ರಖ್ಯಂ ಕ್ರಷೇರನ್ನಮುಪಾಹರತ್॥ 13-51-8 (83585) ತಸ್ಯ ಸ್ವಾದುತಯಾಽನ್ನಸ್ಯ ನ ಪ್ರಭೂತಂ ಚಕಾರ ಸಃ। ವ್ಯಗಮಚ್ಚಾಪ್ಯಹಃಶೇಷ ತತಃ ಸಂಧ್ಯಾಽಽಗಮತ್ಪುನಃ॥ 13-51-9 (83586) ಅಥ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಭಗವಂತಂ ಸುಪ್ಯತಾಮಿತ್ಯಚೋದಯತ್। ತತ್ರ ವೈ ಶಯನೇ ದಿವ್ಯೇ ತಸ್ಯ ತಸ್ಯಾಶ್ಚ ಕಲ್ಪಿತೇ॥ 13-51-10 (83587) [ಪೃಥಕ್ರ್ವೈವ ತಥಾ ಸುಪ್ತೌ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಸ ಚ ಮುನಿಸ್ತದಾ। ತಥಾಽರ್ಥರಾತ್ರೇ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ತು ಶಯನಂ ತದುಪಾಗಮತ್॥] 13-51-11 (83588) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-51-12x (6882) ನ ಭದ್ರೇ ಪರದಾರೇಷು ಮನೋ ಮೇ ಸಂಪ್ರಸಜ್ಜತಿ। ಉತ್ತಿಷ್ಠ ಭದ್ರೇ ಭದ್ರಂ ತೇ ಸ್ವಾಪಂ ವೈ ವಿರಮಸ್ವ ಚ॥ 13-51-12 (83589) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-51-13x (6883) ಸಾ ತದಾ ತೇನ ವಿಪ್ರೇಣ ತಥಾ ಧೃತ್ಯಾ ನಿವರ್ತಿತಾ। ಸ್ವತಂತ್ರಾಽಸ್ಮೀತ್ಯುವಾಚರ್ಷಿಂ ನ ಧರ್ಮಚ್ಛಲಮಸ್ತಿ ತೇ॥ 13-51-13 (83590) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-51-14x (6884) ನಾಸ್ತಿ ಸ್ವತಂತ್ರತಾ ಸ್ತ್ರೀಣಾಮಸ್ವತಂತ್ರಾ ಹಿ ಯೋಷಿತಃ। ಪ್ರಜಾಪತಿಮತಂ ಹ್ಯೇತನ್ನ ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಮರ್ಹತಿ॥ 13-51-14 (83591) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-51-15x (6885) ಬಾಧನೇ ಮೈಥುನಂ ವಿಪ್ರ ಮಮ ಭಕ್ತಿಂ ಚ ಪಶ್ಯ ವೈ। ಅಧರ್ಮಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸೇ ವಿಪ್ರ ಯನ್ಮಾಂ ತ್ವಂ ನಾಭಿನಂದಸಿ॥ 13-51-15 (83592) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-51-16x (6886) ಹರಂತಿ ದೋಷಜಾತಾನಿ ನರಮಿಂದ್ರಿಯಕಿಂಕರಂ। ಪ್ರಭವಾಮಿ ಸದಾ ಧೃತ್ಯಾ ಭದ್ರೇ ಸ್ವಶಯನಂ ವ್ರಜ॥ 13-51-16 (83593) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-51-17x (6887) ಶಿರಸಾ ಪ್ರಣಮೇ ವಿಪ್ರ ಪ್ರಸಾದಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ। ಭೂಮೌ ನಿಪತಮಾನಾಯಾಃ ಶರಣಂ ಭವ ಮೇಽನಘ॥ 13-51-17 (83594) ಯದಿ ವಾ ದೋಷಜಾತಂ ತ್ವಂ ಪರದಾರೇಷು ಪಶ್ಯಸಿ। ಆತ್ಮಾನಂ ಸ್ಪರ್ಶಯಾಂಯದ್ಯ ಪಾಣಿಂ ಗೃಹ್ಣೀಷ್ವ ಮೇ ದ್ವಿಜ॥ 13-51-18 (83595) ನ ದೋಷೋ ಭವಿತಾ ಚೈವ ಸತ್ಯೇನೈತದ್ಬ್ರವೀಂಯಹಂ। ಸ್ವತಂತ್ರಾಂ ಮಾಂ ವಿಜಾನೀಹಿ ಯೋ ಧರ್ಮಃ ಸೋಸ್ತು ವೈ ಮಯಿ। ತ್ವಯ್ಯಾವೇಶಿತಚಿತ್ತಾ ಚ ಸ್ವತಂತ್ರಾಽಸ್ಮಿ ಭಜಸ್ವ ಮಾಂ॥ 13-51-19 (83596) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-51-20x (6888) ಸ್ವತಂತ್ರಾ ತ್ವಂ ಕಥಂ ಭದ್ರೇ ಬ್ರೂಹಿ ಕಾರಣಮತ್ರ ವೈ। ನಾಸ್ತಿ ತ್ರಿಲೋಕೇ ಸ್ತ್ರೀ ಕಾಚಿದ್ಯಾ ವೈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಮರ್ಹತಿ॥ 13-51-20 (83597) ಪಿತಾ ರಕ್ಷತಿ ಕೌಮಾರೇ ಭರ್ತಾ ರಕ್ಷತಿ ಯೌವನೇ। ಪುತ್ರಸ್ತು ಸ್ಥಾವಿರೇ ಭಾವೇ ನ ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಮರ್ಹತಿ। `ನ ವೃದ್ಧಾಮಕ್ಷತಾಂ ಮನ್ಯೇ ಚ ಚೇಚ್ಛಾ ತ್ವಯಿ ಮೇಽನಘೇ' 13-51-21 (83598) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-51-22x (6889) ಕೌಮಾರಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಮೇ ಕನ್ಯೈವಾಸ್ಮಿ ನ ಸಂಶಯಃ। ಪತ್ನೀಂ ಕುರುಷ್ವ ಮಾಂ ವಿಪ್ರ ಶ್ರದ್ಧಾಂ ವಿಜಹಿ ಮಾ ಮಮ॥ 13-51-22 (83599) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-51-23x (6890) ಯಥಾ ಮಮ ತಥಾ ತುಭ್ಯಂ ಯಥಾ ತುಭ್ಯಂ ತಥಾ ಮಮ। ಜಿಜ್ಞಾಸೇಯಮೃಷೇಸ್ತಸ್ಯ ವಿಘ್ನಃ ಸತ್ಯಂ ನು ಕಿಂ ಭವೇತ್॥ 13-51-23 (83600) ಆಶ್ಚರ್ಯಂ ಪರಮಂ ಹೀದಂ ಕಿನ್ನು ಶ್ರೇಯೋ ಹಿ ಮೇ ಭವೇತ್। ದಿವ್ಯಾಭರಣವಸ್ತ್ರಾ ಹಿ ಕನ್ಯೇಯಂ ಮಾಮುಪಸ್ಥಿತಾ॥ 13-51-24 (83601) ಕಿಂ ತ್ವಸ್ಯಾಃ ಪರಮಂ ರೂಪಂ ಜೀರ್ಣಮಾಸೀತ್ಕಥಂ ಪುನಃ। ಕನ್ಯಾರೂಪಮಿಹಾದ್ಯೈವಂ ಕಿಮಿವಾತ್ರೋತ್ತರಂ ಭವೇತ್॥ 13-51-25 (83602) ಯಥಾ ಮೇ ಪರಮಾ ಶಕ್ತಿರ್ನ ವ್ಯುತ್ಥಾನೇ ಕಥಂಚನ। ನ ರೋಚತೇ ಹಿ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಸತ್ಯೇನಾಸಾದಯಾಂಯಹಂ॥ ॥ 13-51-26 (83603) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 51 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-51-2 ಅಭ್ಯಮೃಕ್ಷತಿ ಅಭ್ಯಂಜಿತವತೀ॥ 7-51-3 ಶನೈಶ್ಚೋತ್ಸಾದಿತ ಇತಿ ಡ.ಝ. ಪಾಠಃ। ತತ್ರ ಉತ್ಸಾದಿತಃ ಚಾಲಿತಃ॥ 7-51-5 ನಾಜಾನಾತ್ ನ ಜ್ಞಾತವಾನ್॥ 7-51-9 ನ ಪ್ರಭೂತಂ ಚಕಾರ ಪೂರ್ಣಮಿತಿ ನಾಭ್ಯವದದಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-51-12 ಸ್ವಯಂ ವೈ ವಿರಮಸ್ವ ಚೇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-51-13 ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನ್ಮಮ। ನ ತವ ಪಾರದಾರ್ಯದೋಷೋಽಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ ಧರ್ಮಚ್ಛಲಂ ಪರಪುರುಷಪ್ರಲೋಭನಂ। ನಾಧರ್ಮಫಲಮಸ್ತಿ ತ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-51-14 ನಾಸ್ತೀತಿ ಅಪ್ರದತ್ತಾ ತ್ವಾಂ ನ ಕಾಮಯೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-51-18 ಸ್ಪರ್ಶಯಾಮಿ ದದಾಮಿ॥ 7-51-19 ಸ್ವತಂತ್ರಾಮಾತ್ಮಪ್ರದಾನಂ ಇತಿ ಶೇಷಃ। ಯೋ ಧರ್ಮಃ ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಾದಿಸಂಸ್ಕಾರೋ ಮಯಿ ಮನ್ನಿಮಿತ್ತಂ ಸೋಸ್ತು॥ 7-51-22 ವಿಜಹಿ ಮಾ ಮಾ ನಾಶಯ॥ 7-51-23 ತುಭ್ಯಂ ತವ। ಸಂಗಮಶ್ರದ್ಧೇತ್ಯುಭಯತ್ರ ಶೇಷಃ। ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಮಯಾ ಕನ್ಯಾರ್ಥಿನಾ ಪ್ರಾರ್ತಿತಸ್ಯ ತತ್ಕರ್ತೃಕಾ ಇಯಂ ಜಿಜ್ಞಾಸಾ ಮಮ ಪರೀಕ್ಷಾ ಕಿಮಯಂ ಸಾಧುರಸಾಧುರ್ವೇತಿ॥ 7-51-24 ವಿಘ್ರತ್ವಮೇವಾಹ ಆಶ್ಚರ್ಯಮಿತಿ। ಪೂರ್ವಮತಿಜೀರ್ಣತ್ವೇನ ದೃಷ್ಟಾ ಪುನಃ ಕನ್ಯೇವ ದೃಶ್ಯತ ಇತಿ ಮಾಯಾರೂಪಮಾಶ್ಚರ್ಯಂ॥ 7-51-25 ಅತ್ರಾಸ್ಮಿನ್ವಿಷಯೇ ಕಿಮುತ್ತರಂ ಶ್ರೇಷ್ಠತರಂ। ಪರ್ವಪರಿಗೃಹೀತಸ್ಯಾತ್ಯಾಗಃ ಉತ ಏತಸ್ಯಾಃ ಸ್ವೀಕಾರಃ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತಿ ಭಾವಃ॥ 7-51-26 ನ ವ್ಯುತ್ಥಾಸ್ಯೇಽಸ್ಯಾಃ ಸ್ವೀಕಾರಂ ನ ಕರಿಷ್ಯೇ। ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಧರ್ಮಾತಿಕ್ರಮೋ ಮಮ ನ ರೋಚತೇ ಕಿಂತು ಸತ್ಯೇನಾಸಾದಯಾಂಬಹಂ ದಾರಾನಿತಿ ಶೇಷಃ। ಧೃತ್ಯೈನಾಂ ಸಾಧಯಾಂಯಹಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ನ ಬಿಭೇತಿ ಕಥಂ ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಶಾಪಾಚ್ಚ ಪರಮದ್ಯುತೇ। ಕಥಂ ನಿವೃತ್ತೋ ಭಗವಾಂಸ್ತದ್ಭವಾನ್ಪ್ರಬ್ರವೀತು ಮೇ॥ 13-52-1 (83604) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-52-2x (6891) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರೋಽನ್ವಪೃಚ್ಛತ್ತಾಂ ರೂಪಂ ವಿಕುರುಷೇ ಕಥಂ। ನ ಚಾನೃತಂ ತೇ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಬ್ರೂಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಂಯಯಾ॥ 13-52-2 (83605) ಸ್ತ್ರ್ಯುವಾಚ। 13-52-3x (6892) ದ್ಯಾವಾಪೃಥಿವ್ಯೋರ್ಯತ್ರೈಷಾ ಕಾಂಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸತ್ತಮ। ಶೃಣುಷ್ವಾವಹಿತಃ ಸರ್ವಂ ಯದಿದಂ ಸತ್ಯವಿಕ್ರಮ॥ 13-52-3 (83606) ಜಿಜ್ಞಾಸೇಯಂ ಪ್ರಯುಕ್ತಾ ಮೇ ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ಕರ್ತುಂ ತವಾನಘ। ಅವ್ಯುತ್ಥಾನೇನ ತೇ ಲೋಕಾ ಜಿತಾಃ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮ॥ 13-52-4 (83607) ಉತ್ತರಾಂ ಮಾಂ ದಿಶಂ ವಿದ್ಧಿ ದೃಷ್ಟಂ ಸ್ತ್ರೀಚಾಪಲಂ ಚ ತೇ। ಸ್ಥವಿರಾಣಾಮಪಿ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಬಾಧತೇ ಮೈಥುನಜ್ವರಃ॥ 13-52-5 (83608) `ಅವಿಶ್ವಾಸೋ ನ ವ್ಯಸನೀ ನಾತಿಸಕ್ತೋಽಪ್ರವಾಸಕಃ। ವಿದ್ವಾನ್ಸುಶೀಲಃ ಪುರುಷಃ ಸದಾರಃ ಸುಖಮಶ್ನುತೇ॥' 13-52-6 (83609) ತುಷ್ಟಃ ಪಿತಾಮಹಸ್ತೇಽದ್ಯ ತಥಾ ದೇವಾಃ ಸವಾಸವಾಃ॥ 13-52-7 (83610) ಸತ್ವಂ ಯೇನ ಚ ಕಾರ್ಯೇಣ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ಭಗವಾನಿಹ। ಪ್ರೇಷಿತಸ್ತೇನ ವಿಪ್ರೇಣ ಕನ್ಯಾಪಿತ್ರಾ ದ್ವಿಜರ್ಷಭಃ॥ 13-52-8 (83611) ಪ್ರೇಷಿತಶ್ಚೋಪದೇಶಾಯ ತಚ್ಚ ಸರ್ವಂ ಶ್ರುತಂ ತ್ವಯಾ॥ 13-52-9 (83612) `ನಿತಾಂತಂ ಸ್ತ್ರೀ ಭೋಗಪರಾ ಪ್ರಿಯವಾದಾಪ್ರವಾಸನಾತ್। ರಕ್ಷ್ಯತೇ ಚಾಕುಚೇಲಾದ್ಯೈರಪ್ರಸಂಗಾನುವರ್ತನೈಃ॥ 13-52-10 (83613) ಅಪರ್ವಸ್ವನಿಷಿದ್ಧಾಸು ರಾತ್ರಿಷ್ವಪ್ಯನೃತೌ ವ್ರಜೇತ್। ರಾತ್ರೌ ಚ ನಾತಿನಿಯಮೋ ನ ವೈ ಹ್ಯನಿಯಮೋ ಭವೇತ್॥'॥ 13-52-11 (83614) ಕ್ಷೇಮೈರ್ಗಮಿಷ್ಯಸಿ ಗೃಹಂ ಶ್ರಮಶ್ಚ ನ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಕನ್ಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ತಾಂ ವಿಪ್ರ ಪುತ್ರಿಣೀ ಚ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-52-12 (83615) ಕಾಂಯಯಾ ಪೃಷ್ಟವಾಂಸ್ತ್ವಂ ಮಾಂ ತತೋ ವ್ಯಾಹೃತಮುತ್ತರಂ। ಅನತಿಕ್ರಮಣೀಯಾ ಸಾಕೃತ್ಸ್ನೈರ್ಲೋಕೈಸ್ತ್ರಿಭಿಃ ಸದಾ॥ 13-52-13 (83616) ಗಚ್ಛಸ್ವ ಕೃತಕೃತ್ಯಸ್ತ್ವಂ ಕಿಂ ವಾಽನ್ಯಚ್ಛ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಸಿ। ಯಾವದ್ಬ್ರವೀಮಿ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಯಥಾತಥಂ॥ 13-52-14 (83617) ಋಷಿಣಾ ಪ್ರಸಾದಿತಾ ಚಾಸ್ಮಿ ತವ ಹೇತೋರ್ದ್ವಿಜರ್ಷಭ। ತಸ್ಯ ಸಂಮಾನನಾರ್ಥಂ ಮೇ ತ್ವಯಿ ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರಭಾಷಿತಂ॥ 13-52-15 (83618) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-52-16x (6893) ಶ್ರುತ್ವಾ ತು ವಚನಂ ತಸ್ಯಾಃ ಸ ವಿಪ್ರಃ ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ಸ್ಥಿತಃ। ಅನುಜ್ಞಾತಸ್ತಯಾ ಚಾಪಿ ಸ್ವಗೃಹಂ ಪುನರಾವ್ರಜತ್॥ 13-52-16 (83619) ಗೃಹಮಾಗತ್ಯ ವಿಶ್ರಾಂತಃ ಸ್ವಜನಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛ್ಯ ಚ। ಅಭ್ಯಾಗಚ್ಛಚ್ಚ ತಂ ವಿಪ್ರಂ ನ್ಯಾಯತಃ ಕುರುನಂದನ॥ 13-52-17 (83620) ಪೃಷ್ಟಶ್ಚ ತೇನ ವಿಪ್ರೇಣ ದೃಷ್ಟಂ ತ್ವೇತನ್ನಿದರ್ಶನಂ। ಪ್ರಾಹ ವಿಪ್ರಂ ತದಾ ವಿಪ್ರಃ ಸುಪ್ರೀತೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ॥ 13-52-18 (83621) ಭವತಾಽಹಮನುಜ್ಞಾತಃ ಪ್ರಾಸ್ಥಿತೋ ಗಂಧಮಾದನಂ। ತಸ್ಯ ಚೋತ್ತರತೋ ದೇಶೇ ದೃಷ್ಟಂ ಮೇ ದೈವತಂ ಮಹತ್॥ 13-52-19 (83622) ತಯಾ ಚಾಹಮನುಜ್ಞಾತೋ ಭವಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಪ್ರಕೀರ್ತಿತಃ। ಶ್ರಾವಿತಶ್ಚಾಪಿ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ಗೃಹಂ ಚಾಭ್ಯಾಗತಃ ಪ್ರಭೋ॥ 13-52-20 (83623) ತಮುವಾಚ ತದಾ ವಿಪ್ರಃ ಸುತಾಂ ಪ್ರತಿಗೃಹಾಣ ಮೇ। ನಕ್ಷತ್ರತಿಥಿಸಂಯೋಗೇ ಪಾತ್ರಂ ಹಿ ಪರಮಂ ಭವಾನ್॥ 13-52-21 (83624) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-52-22x (6894) ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಸ್ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯ ಚ ತಾಂ ಪ್ರಭೋ। ಕನ್ಯಾಂ ಪರಮಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಪ್ರೀತಿಮಾಂಶ್ಚಾಭವತ್ತದಾ॥ 13-52-22 (83625) ಕನ್ಯಾಂ ತಾಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯೈವ ಭಾರ್ಯಾಂ ಪರಮಶೋಭನಾಂ। ಉವಾಸ ಮುದಿತಸ್ತತ್ರ ಶ್ವಾಶ್ರಮೇ ವಿಗತಜ್ವರಃ॥ ॥ 13-52-23 (83626) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿಃ ದ್ವಿಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 52 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-52-2 ವಿಕುರುಷೇಽನ್ಯಥಾನ್ಯಥಾ ಕರೋಷಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಂಯಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾನಲಿಪ್ಸಯಾ॥ 7-52-3 ದ್ಯಾವಾಪೃಥಿವ್ಯೋಃ ದಿವಿ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಚ ಯತ್ರ ಸ್ಥೀಯತೇ ತತ್ರ ಏಷಾ ಕಾಂಯಾ ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಯೋಃ ಅನ್ಯೋನ್ಯಾಭಿಲಾಷರೂಪಾ ಇಚ್ಛಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-52-4 ಮೇ ಮಯಾ॥ 7-52-8 ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಜ್ಞಾಪಯಾಮೀತಿ ಶೇಷಃ। 7-52-13 ಸಾ ಕಾಂಯಾಽನತಿಕ್ರಮಣೀಯಾ॥ 7-52-15 ಋಷಿಣಾ ವದಾನ್ಯೇನ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ವೈಶ್ಯಯೋನ್ಯಾಂ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾಃ ಶೂದ್ರಯೋನ್ಯಾಂ ತಥೈವ ಚ। ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯ ಇತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಾಃ ಪುರಾಣಿ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮಾಃ॥ 13-53-1 (83627) ಕಥಮೇತನ್ಮಹಾರಾಜ ತತ್ತ್ವಂ ಶಂಸಿತುಮರ್ಹಸಿ। ವಿರುದ್ಧಮಿಹ ಪಶ್ಯಾಮಿ ವಿಯೋನೌ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭವೇತ್॥ 13-53-2 (83628) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-53-3x (6895) ಅಲಂ ಕೌತೂಹಲೇನಾತ್ರ ನಿಬೋಧ ತ್ವಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಶುಭೇತರಂ ಶುಭಂ ವಾಽಪಿ ನ ಚಿಂತಯಿತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-53-3 (83629) ಈಶಂತ್ಯಾತ್ಮನ ಇತ್ಯೇತೇ ಗತಿಶ್ಚೈಷಾಂ ನ ಸಂಜತೇ। ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಾಂಸ ಇತ್ಯೇವ ಋಷಯಃ ಶ್ರುತಿಚೋದಿತಾಃ॥ 13-53-4 (83630) ನಿಂದ್ಯಾ ನ ಚೈತೇ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಮಾಣಂ ಹಿ ಪ್ರಮಾಣಿನಾಂ। ಲೋಕೋಽನುಮನ್ಯತೇ ಚೈತಾನ್ಪ್ರಮಾಣಂ ಹ್ಯತ್ರ ವೈ ತಪಃ॥ 13-53-5 (83631) ಏವಂ ಮಹಾತ್ಮಭಿಸ್ತಾತ ತಪೋಜ್ಞಾನಸಮನ್ವಿತೈಃ। ಪ್ರವರ್ತಿತಾನಿ ಕಾರ್ಯಾಣಿ ಪ್ರಮಾಣಾನ್ಯೇವ ಸತ್ತಮ॥ 13-53-6 (83632) ಭಾರ್ಯಾಶ್ಚತಸ್ರೋ ರಾಜೇಂದ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಸ್ವಧರ್ಮತಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ವೈಶ್ಯಾ ಶೂದ್ರಾ ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-53-7 (83633) ರಾಜ್ಞಾಂ ತು ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ವೈಶ್ಯಾ ಶೂದ್ರಾ ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ವೈಶ್ಯಾ ವಿಹಿತಾ ಶೂದ್ರಾ ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-53-8 (83634) ಶೂದ್ರಸ್ಯೈಕಾ ಸ್ಮೃತಾ ಭಾರ್ಯಾ ಪ್ರತಿಲೋಮೇ ತು ಸಂಕರಃ। ಶೂದ್ರಾಯಾಸ್ತು ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಚತ್ವಾರಃ ಪತಯಃ ಸ್ಮೃತಾಃ॥ 13-53-9 (83635) ವರ್ಣೋತ್ತಮಾಯಾಸ್ತು ಪತಿಃ ಸವರ್ಣಸ್ತ್ವೇಕ ಏವ ಸಃ। ದ್ವೌ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾ ವಿಹಿತೌ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ತಥಾ॥ 13-53-10 (83636) ವೈಶ್ಯಾಯಾಸ್ತು ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿಹಿತಾಃ ಪತಯಸ್ತ್ರಯಃ। ಸವರ್ಣಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಶ್ಚೈವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶ್ಚ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-53-11 (83637) ಏವಂವಿಧಿಮನುಸ್ಮೃತ್ಯ ತತಸ್ತೇ ಋಷಿಭಿಃ ಪುರಾ। ಉತ್ಪಾದಿತಾ ಮಹಾತ್ಮಾನಃ ಪುತ್ರಾ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯಃ ಪುರಾ॥ 13-53-12 (83638) ಪುರಾಣಾಭ್ಯಾಮೃಷಿಭ್ಯಾಂ ತು ಮಿತ್ರೇಣ ವರುಣೇನ ಚ। ವಸಿಷ್ಠೋಽಥ ತಥಾಽಗಸ್ತ್ಯೋ ಬರ್ಹಿಷವ್ಯಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-53-13 (83639) ಕಕ್ಷೀವಾನಾರ್ಷ್ಟಿಷೇಣಶ್ಚ ಪುರುಷಃ ಕಷ ಏವ ಚ। ಮಾಮತೇಯಸ್ಯ ವೈ ಪುತ್ರಾ ಗೌತಮಶ್ಚಾತ್ಮಜಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ॥ 13-53-14 (83640) ವತ್ಸಪ್ರಿಯಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ಸ್ಥೂಲರಶ್ಮಿಸ್ತಥಾಕ್ಷಣಿಃ। ಗೌತಮಸ್ಯೈವ ತನಯಾ ಯೇ ದಾಸ್ಯಾಂ ಜನಿತಾ ಹ್ಯುತ॥ 13-53-15 (83641) ಕಪಿಂಜಲಾದೋ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಶ್ಚಾಂಡಾಲ್ಯಾಮುದಪದ್ಯತ। ವೈನತೇಯಸ್ತಥಾ ಪಕ್ಷೀ ತುರ್ಯಾಯಾಂ ಚ ವಸಿಷ್ಠತಃ॥ 13-53-16 (83642) ಪ್ರಸಾದಾಚ್ಚ ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ಶುಕ್ಲಾಭ್ಯುಪಗಮೇನ ಚ। ಅದೃಶ್ಯಂತ್ಯಾಃ ಪಿತಾ ವೈಶ್ಯೋ ನಾಂನಾ ಚಿತ್ರಮುಖಃ ಪುರಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಮನುಪ್ರಾಪ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿತ್ವಂ ಚ ಕೌರವ॥ 13-53-17 (83643) ವೈಶ್ಯಶ್ಚಿತ್ರಮುಖಃ ಕನ್ಯಾಂ ವಸಿಷ್ಠತನಯಸ್ಯ ವೈ। ಶುಭಾಂ ಪ್ರಾದಾದ್ಯತೋ ಜಾತೋ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸ್ತು ಪರಾಶರಃ॥ 13-53-18 (83644) ತಥೈವ ದಾಶಕನ್ಯಾಯಾಂ ಸತ್ಯವತ್ಯಾಂ ಮಹಾನೃಷಿಃ। ಪರಾಶರಾತ್ಪ್ರಸೂತಶ್ಚ ವ್ಯಾಸೋ ಯೋಗಮಯೋ ಮುನಿಃ॥ 13-53-19 (83645) ವಿಭಂಡಕಸ್ಯ ಮೃಗ್ಯಾಂ ಚ ತಪೋಯೋಗಾತ್ಮಕೋ ಮುನಿಃ। ಋಸ್ಯಶೃಂಗಃ ಸಮುತ್ಪನ್ನೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-53-20 (83646) ಶಾರ್ಂಗ್ಯಾಂ ಚ ಮಂದಪಾಲಸ್ಯ ಚತ್ವಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ। ಜಾತಾ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯಃ ಪುಣ್ಯಾ ಯೈಃ ಸ್ತುತೋ ಹವ್ಯವಾಹನಃ॥ 13-53-21 (83647) ದ್ರೋಣಶ್ಚ ಸ್ತಂಬಮಿತ್ರಶ್ಚ ಸಾರಿಸೃಕ್ವಶ್ಚ ಬುದ್ಧಿಮಾನ್। ಜರಿತಾರಿಶ್ಚ ವಿಖ್ಯಾತಶ್ಚತ್ವಾರಃ ಸೂರ್ಯಸನ್ನಿಭಾಃ॥ 13-53-22 (83648) ಮಹರ್ಷೇಃ ಕಾಲವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಶಕುಂತ್ಯಾಮೇವ ಜಜ್ಞಿವಾನ್। ಹಿರಣ್ಯಹಸ್ತೋ ಭಗವಾನ್ಮಹರ್ಷಿಃ ಕಾಂಚನಪ್ರಭಃ॥ 13-53-23 (83649) ಪಾವಕಾತ್ತಾತ ಸಂಭೂತಾ ಮನಸಾ ಚ ಮಹರ್ಷಯಃ। ಪಿತಾಮಹಸ್ಯ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪುರಸ್ತ್ಯಪುಲಹಾದಯಃ॥ 13-53-24 (83650) ಸಾವರ್ಣ್ಯಶ್ಚಾಪಿ ರಾಜರ್ಷಿಃ ಸವರ್ಣಾಯಾಮಜಾಯತ। ಮೃಣ್ಮಯ್ಯಾಂ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಆದಿತ್ಯೇನ ವಿವಸ್ವತಾ॥ 13-53-25 (83651) ಶಾಂಡಿಲ್ಯಶ್ಚಾಗ್ನಿತೋ ಜಾತಃ ಕಶ್ಯಪಸ್ಯಾಗ್ರಜಃ ಪ್ರಭುಃ। ಶರದ್ವತಃ ಶರಸ್ತಂಬಾತ್ಕೃಪಶ್ವ ಕೃಪಯಾ ಸಹ॥ 13-53-26 (83652) ಪದ್ಮಾಶ್ಚ ಜಜ್ಞೇ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸೋಸ್ಯಪಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ರೇಣುಶ್ಚ ರೇಣುಕಾ ಚೈವ ರಾಮಮಾತಾ ಯಶಸ್ವಿನೀ॥ 13-53-27 (83653) ಸಮುನಾಯಾಃ ಸಮುದ್ಭೂತಃ ಸೋಮಕೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಅರ್ಕದಂತೋ ಮಹಾನೃಷಿಃ ಪ್ರಥಿತಃ ಪೃಥಿವೀತಲೇ॥ 13-53-28 (83654) ಅಗ್ನೇರಾಹವನೀಯಾಚ್ಚ ದ್ರುಪದಸ್ಯೇಂದ್ರವರ್ಚಸಃ। ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಂನಶ್ಚ ಸಂಭೂತೋ ವೇದ್ಯಾಂ ಕೃಷ್ಣಾ ಚ ಭಾರತ॥ 13-53-29 (83655) ವ್ಯಾಘ್ರಯೋನ್ಯಾಂ ತತೋ ಜಾತಾ ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಏಕೋನವಿಂಶತಿಃ ಪುತ್ರಾಃ ಖ್ಯಾತಾ ವ್ಯಾಘ್ರಪದಾದಯಃ॥ 13-53-30 (83656) ಮಂಧಶ್ಚ ಬಾದಲೋಮಸ್ಚ ಜಾವಾಲಿಶ್ಚ ಮಹಾನೃಷಿಃ। ಮನ್ಯುಶ್ಚೈವೋಪಮನ್ಯುಶ್ಚ ಸೇತುಕರ್ಣಸ್ತಥೈವ ಚ। ಏತೇ ಚಾನ್ಯೇ ಚ ವಿಖ್ಯಾತಾಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಗೋತ್ರತಾಂ ಗತಾಃ॥ 13-53-31 (83657) ವಿಶ್ವಕಾಶಸ್ಯ ರಾಜರ್ಷೇರೈಕ್ಷ್ವಾಕೋಸ್ತು ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಬಾಲಾಶ್ವೋ ನಾಮ ಪುತ್ರೋಽಭೂಚ್ಛಿಖಾಂ ಭಿತ್ತ್ವಾ ವಿನಿಸ್ಸೃತಃ॥ 13-53-32 (83658) ಮಾಂಧಾತಾ ಚೈವ ರಾಜರ್ಷಿರ್ಯುವನಾಶ್ವೇನ ಧೀಮತಾ। ಸ್ವಯಂ ಧೃತೋಽಥ ಗರ್ಭೇಣ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಬಲಸಂಯುತಃ॥ 13-53-33 (83659) ಗೌರಿಕಶ್ಚಾಪಿ ರಾಜರ್ಷಿಶ್ಚಕ್ರವರ್ತೀ ಮಹಾಯಶಾಃ। ಬಾಹುದಾಯಾಂ ಸಮುತ್ಪನ್ನೋ ನದ್ಯಾಂ ರಾಜ್ಞಾ ಸುಬಾಹುನಾ॥ 13-53-34 (83660) ಭೂಮೇಶ್ಚ ಪುತ್ರೋ ನರಕಃ ಸಂವರ್ತಶ್ಚೈವ ಪುಷ್ಕಲಃ। ಅದ್ಭಿಶ್ಚೈವ ಮಹಾತೇಜಾ ಋಷಿರ್ಗಾರ್ಗ್ಯೋಽಭ್ಯಜಾಯತ॥ 13-53-35 (83661) ಏತೇ ಚಾನ್ಯೇ ಚ ಬಹವೋ ರಾಜನ್ಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತಥಾ। ಪ್ರಭಾವೇನಾಭಿಸಂಭೂತಾ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ। ನಾಸಾಧ್ಯ ತಪಸಾ ತೇಷಾಂ ವಿದ್ಯಯಾಽಽತ್ಮಗುಣೈಃ ಪರೈಃ॥ 13-53-36 (83662) ಅಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಚ ಮನುನಾ ನೀತಃ ಶ್ಲೋಕೋ ನರಾಧಿಪ। ಧರ್ಮಂ ಪ್ರಣಯತಾ ರಾಜಂಸ್ತಂ ನಿಬೋಧ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-53-37 (83663) ಋಷಿಣಾಂ ಚ ನದೀನಾಂ ಚ ಸಾಧೂನಾಂ ಚ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ। ಪ್ರಭವೋ ನಾಧಿಗಂತವ್ಯಃ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ದುಶ್ಚರಿತಸ್ಯ ಚ॥ 13-53-38 (83664) ತನ್ನಾತ್ರ ಚಿಂತಾ ಕರ್ತವ್ಯಾ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಸಮುದ್ಭವೇ। ಯಥಾ ಸರ್ವಗತೋ ಹ್ಯಗ್ನಿಸ್ತಥಾ ತೇಜೋ ಮಹಾತ್ಮಸು॥' ॥ 13-53-39 (83665) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 53 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-53-1 ಏತದಾದಿಸಪ್ತಾಧ್ಯಾಯಾ ದಾಕ್ಷಿಣಾತ್ಯಕೋಶೇಷ್ವೇವ ದೃಶ್ಯಂತೇ।

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪುತ್ರೈಃ ಕಥಂ ಮಹಾರಾಜ ಪುರುಷಸ್ತಾರಿತೋ ಭವೇತ್। ಯಾವನ್ನ ಲಬ್ಧವಾನ್ಪುತ್ರಮಫಲಃ ಪುರುಷೋ ನೃಪ॥ 13-54-1 (83666) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-54-2x (6896) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ನಾರದೇನ ಪುರಾ ಗೀತಂ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಾಯ ಪೃಚ್ಛತೇ॥ 13-54-2 (83667) ಪರ್ವತಂ ನಾರದಂ ಚೈವ ಅಸಿತಂ ದೇವಲಂ ಚ ತಂ। ಆರುಣೇಯಂ ಚ ರೈಭ್ಯಂ ಚ ಏತಾನತ್ರಾಗತಾನ್ಪುರಾ॥ 13-54-3 (83668) ಗಂಗಾಯಮುನಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಭೋಗವತ್ಯಾಃ ಸಮಾಗಮೇ। ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪೂರ್ವಂ ಸಮಾಸೀನಾನ್ಮಾರ್ಕಂಡೇಯೋಽಭ್ಯಗಚ್ಛತ॥ 13-54-4 (83669) ಋಷಯಸ್ತು ಮುನಿಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಮುತ್ಥಾಯೋನ್ಮುಖಾಃ ಸ್ಥಿತಾಃ। ಅರ್ಚಯಿತ್ವಾಽರ್ಹತೋ ವಿಪ್ರಂ ಕಿಂ ಕುರ್ಮ ಇತಿ ಚಾಬ್ರುವನ್॥ 13-54-5 (83670) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-54-6x (6897) ಅಯಂ ಸಮಾಗಮಃ ಸದ್ಭಿರ್ಯತ್ನೇನಾಸಾದಿತೋ ಮಯಾ। ಅತ್ರ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಾಮಿ ಧರ್ಮಾಣಾಮಾಚಾರಸ್ಯ ಚ ನಿಶ್ಚಯಂ॥ 13-54-6 (83671) ಋಜುಃ ಕೃತಯುಗೇ ಧರ್ಮಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಕ್ಷೀಣೇ ವಿಮುಹ್ಯತಿ। ಯುಗೇಯುಗೇ ಮಹರ್ಷಿಭ್ಯೋ ಧರ್ಮಮಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-54-7 (83672) ಋಷಿಭಿರ್ನಾರದಃ ಪ್ರೋಕ್ತೋ ಬ್ರೂಹಿ ಯತ್ರಾಸ್ಯ ಸಂಶಯಃ। ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೇಷು ತತ್ವಜ್ಞ ತ್ವಂ ಹಿ ಚ್ಛೇತ್ತಾ ಹಿ ಸಂಶಯಾನ್॥ 13-54-8 (83673) ಋಷಿಭ್ಯೋಽನುಮತಂ ವಾಕ್ಯಂ ನಿಯೋಗಾನ್ನಾರದಸ್ತದಾ। ಸರ್ವಧರ್ಮಾರ್ಥತತ್ವಜ್ಞಂ ಮಾರ್ಕಣ಼್ಡೇಯಂ ತತೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-54-9 (83674) ದೀರ್ಘಾಯೋ ತಪಸಾ ದೀಪ್ತ ವದೇವದಾಂಗತತ್ವವಿತ್। ಯತ್ರ ತೇ ಸಂಶಯೋ ಬ್ರಹ್ಮನ್ಸಮುತ್ಪನ್ನಃ ಸ ಉಚ್ಯತಾಂ॥ 13-54-10 (83675) ಧರ್ಮಂ ಲೋಕೋಪಕಾರಂ ವಾ ಯಚ್ಚಾನ್ಯಚ್ಛ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಸಿ। ತದಹಂ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಬ್ರೂಹಿ ತ್ವಂ ಸುಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-54-11 (83676) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-54-12x (6898) ಯುಗೇಯುಗೇ ವ್ಯತೀತೇಽಸ್ಮಿಂಧರ್ಮಸೇತುಃ ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ। ಕಥಂ ಧರ್ಮಚ್ಛಲೇನಾಹಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಮಿತಿ ಮೇ ಮತಿಃ॥ 13-54-12 (83677) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-54-13x (6899) ಆಸೀದ್ಧರ್ಮಃ ಪುರಾ ವಿಪ್ರ ಚತುಷ್ಪಾದಃ ಕೃತೇ ಯುಗೇ। ತತೋ ಹ್ಯಧರ್ಮಃ ಕಾಲೇನ ಪ್ರಸೂತಃ ಕಿಂಚಿದೂನತಃ॥ 13-54-13 (83678) ತತಸ್ತ್ರೇತಾಯುಗಂ ನಾಮ ಪ್ರವೃತ್ತಂ ಧರ್ಮದೂಷಣಂ॥ 13-54-14 (83679) ತಸ್ಮಿನ್ನತೀತೇ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಂ ತೃತೀಯಂ ದ್ವಾಪರಂ ಯುಗಂ। ತದಾ ಧರ್ಮಸ್ಯ ದ್ವೌ ಪಾದಾವಧರ್ಮೋ ನಾಶಯಿಷ್ಯತಿ॥ 13-54-15 (83680) ದ್ವಾಪರೇ ತು ಪರಿಕ್ಷೀಣೇ ನಂದಿಕೇ ಸಮುಪಸ್ಥಿತೇ। ಲೋಕವೃತ್ತಂ ಚ ಧರ್ಮಂ ಚ ಉಚ್ಯಮಾನಂ ನಿಬೋಧ ಮೇ॥ 13-54-16 (83681) ಚತುರ್ಥಂ ನಂದಿಕಂ ನಾಮ ಧರ್ಮಃ ಪಾದಾವಶೇಷಿತಃ। ತತಃ ಪ್ರಭೃತಿ ಜಾಯಂತೇ ಕ್ಷೀಣಪ್ರಜ್ಞಾಯುಪೋ ನರಾಃ। ಕ್ಷೀಣಪ್ರಾಣಧನಾ ಲೋಕೇ ಧರ್ಮಾಚಾರಬಹಿಷ್ಕೃತಾಃ॥ 13-54-17 (83682) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-54-18x (6900) ಏವಂ ವಿಲುಲಿತೇ ಧರ್ಮೇ ಲೋಕೇ ಚಾಧರ್ಮಸಂಯುತೇ। ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಸ್ಯ ನಿಯತಂ ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ನಿಯಚ್ಛತಿ॥ 13-54-18 (83683) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-54-19x (6901) ಮಂತ್ರಪೂತಂ ಸದಾ ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚೈವ ನ ನಶ್ಯತಿ। ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ತದ್ದೇವಾ ದಾತುರ್ನ್ಯಾಯಾತ್ಪ್ರಯಚ್ಛತಃ॥ 13-54-19 (83684) ಸತ್ವಯುಕ್ತಂ ಚ ದಾತಾ ಚ ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನವಾಪ್ನುಯಾತ್। ಅವಾಪ್ತಕಾಮಃ ಸ್ವರ್ಗೇ ಚ ಮಹೀಯೇತ ಯಥೇಪ್ಸಿತಂ॥ 13-54-20 (83685) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-54-21x (6902) ಚತ್ವಾರೋ ಹ್ಯಥ ಯೇ ವರ್ಣಾ ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಪ್ರದಾಸ್ಯತಿ। ಮಂತ್ರಹೀನಮಪನ್ಯಾಯಂ ತೇಷಾಂ ದತ್ತಂ ಕ್ವ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-54-21 (83686) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-54-22x (6903) ಅಸುರಾನ್ಗಚ್ಛತೇ ದತ್ತಂ ವಿಪ್ರೈ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯೈಃ। ವೈಶ್ಯೈಃ ಪ್ರೇತಾನಿ ವೈ ದತ್ತಂ ಶೂದ್ರೈರ್ಭೂತಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-54-22 (83687) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-54-23x (6904) ಅಥ ವರ್ಣಾವರೇ ಜಾತಾಶ್ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯೋಪದೇಶಿನಃ। ದಾಸ್ಯಂತಿ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಿ ತೇಷಾಂ ದತ್ತಂ ಕ್ವ ಗಚ್ಛತಿ 13-54-23 (83688) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-54-24x (6905) ವರ್ಣಾವರಾಣಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಹವ್ಯಕವ್ಯಪ್ರದಾತೃಣಾಂ। ನೈವ ದೇವಾ ನ ಪಿತರಃ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ತತ್ಸ್ವಯಂ॥ 13-54-24 (83689) ಯಾತುಧಾನಾಃ ಪಿಶಾಚಾಶ್ಚ ಭೂತಾ ಯೇ ಚಾಪಿ ನೈರ್ಋತಾಃ। ತೇಷಾಂ ಸಾ ವಿಹಿತಾ ವೃತ್ತಿಃ ಪಿತೃದೈವತನಿರ್ಗತಾಃ॥ 13-54-25 (83690) ತೇಷಾಂ ಸರ್ವಪ್ರದಾತೄಣಾಂ ಹವ್ಯಕವ್ಯಂ ಸಮಾಹಿತಾಃ। ಯತ್ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ವಿಧಇವತ್ತದ್ವೈ ಭುಂಜಂತಿ ದೇವತಾಃ॥' ॥ 13-54-26 (83691) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುಃಪಶ್ಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 54 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-54-16 ನಂದಿಕ ಇತಿ ಕಲಿಯುಗೇ ಪ್ರವರ್ತಮಾನಧರ್ಮೈಕಪಾದಸ್ಯ ನಾಮ॥ 16 ॥

`ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ವರ್ಣಾವರೈರ್ದತ್ತಂ ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚ ನಾರದ। ಸಂಪ್ರಯೋಗೇ ಚ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಕನ್ಯಾನಾಂ ಚ ಬ್ರವೀಹಿ ಮೇ॥ 13-55-1 (83692) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-55-2x (6906) ಕನ್ಯಾಪ್ರದಾನಂ ಪ್ರತ್ರಾಣಾಂ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಸಂಯೋಗಮೇವ ಚ। ಆನುಪೂರ್ವ್ಯಾನ್ಮಯಾ ಸಂಯಗುಚ್ಯಮಾನಂ ನಿಬೋಧ ಮೇ॥ 13-55-2 (83693) ಜಾತಮಾತ್ರಾ ತು ದಾತವ್ಯಾ ಕನ್ಯಕಾ ಸದೃಶೇ ವರೇ। ಕಾಲೇ ದತ್ತಾಸು ಕನ್ಯಾಸು ಪಿತಾ ಧರ್ಮೇಣ ಯುಜ್ಯತೇ॥ 13-55-3 (83694) ಯಸ್ತು ಪುಷ್ಪವತೀಂ ಕನ್ಯಾಂ ಬಾಂಧವೋ ನ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಮಾಸಿಮಾಸಿ ಗತೇ ಬಂಧುಸ್ತಸ್ಯಾ ಭ್ರೌಣಘ್ನ್ಯಮಾಪ್ನುತೇ॥ 13-55-4 (83695) ಯಸ್ತು ಕನ್ಯಾಂ ಗೃಹೇ ರುಂಧ್ಯಾದ್ಗ್ರಾಂಯೈರ್ಭೋಗೈರ್ವಿವರ್ಜಿತಾಂ। ಅವಧ್ಯಾತಃ ಸ ಕನ್ಯಾಯಾ ಬಂಧುಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಭ್ರೂಣಹಾಂ॥ 13-55-5 (83696) ದೂಷಿತಾ ಪಾಣಿಮಾತ್ರೇಣ ಮೃತೇ ಭರ್ತರಿ ದಾರಿಕಾ। ಸಂಸ್ಕಾರಂ ಲಭತೇ ನಾರೀ ದ್ವಿತೀಯೇ ಸಾ ಪುನಃ ಪತೌ॥ 13-55-6 (83697) ಪುನರ್ಭೂರ್ನಾಮ ಸಾ ಕನ್ಯಾ ಸಪುತ್ರಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯದಾ। ಅದೂಷ್ಯಾ ಸಾ ಪ್ರಸೂತೀಷು ಪ್ರಜಾನಾಂ ದಾರಕರ್ಮಣಿ॥ 13-55-7 (83698) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-55-8x (6907) ಯಾ ತು ಕನ್ಯಾ ಪ್ರಸೂಯೇತ ಗರ್ಭಿಣೀ ಯಾ ತು ವಾ ಭವೇತ್। ಕಥಂ ದಾರಕ್ರಿಯಾಂ ಭೂಯಃ ಸಾ ಭವೇದೃಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-55-8 (83699) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-55-9x (6908) ತತ್ವಾರ್ಥನಿಶ್ಚಿತಂ ಶಬ್ದಂ ಕನ್ಯಕಾ ನಯತೇಽಗ್ನಯೇ। ತಸ್ಮಾತ್ಕುರ್ವಂತಿ ವೈ ಭಾವಂ ಕುಮಾರ್ಯಸ್ತಾ ನ ಕನ್ಯಕಾಃ॥ 13-55-9 (83700) ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾತ್ರಿಭಾಗೇನ ಗರ್ಭಾಧಾನವಿಶೋಧಿತಃ। ಗೃಹ್ಣೀಯಾತ್ತಾಂ ಚತುರ್ಭಾಗವಿಶುದ್ಧಾಂ ಸರ್ಜನಾತ್ಪುನಃ॥ 13-55-10 (83701) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-55-11x (6909) ಕಥಂ ಕನ್ಯಾಸು ಯೇ ಜಾತಾ ಬಂಧೂನಾಂ ದೂಷಿತಾಃ ಸದಾ। ಕಸ್ಯ ತೇ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಿ ಪ್ರದಾಸ್ಯಂತಿ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-55-11 (83702) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-55-12x (6910) ಕನ್ಯಾಯಾಸ್ತು ಪಿತುಃ ಪುತ್ರಾಃ ಕಾನೀನಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯದಾಃ। ಅಂತರ್ವತ್ನಯಾಸ್ತು ಯಃ ಪಾಣಿಂ ಗೃಹ್ಣೀಯಾತ್ಸ ಸಹೋಢಜಃ॥ 13-55-12 (83703) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-55-13x (6911) ಅಥ ಯೇನಾಹಿತೋ ಗರ್ಭಃ ಕನ್ಯಾಯಾಂ ತತ್ರ ನಾರದ। ಕಥಂ ಪುತ್ರಫಲಂ ತಸ್ಯ ಭವೇದೇತತ್ಪ್ರಚಕ್ಷ್ವ ಮೇ॥ 13-55-13 (83704) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-55-14x (6912) ಧರ್ಮಾಚಾರೇಷು ತೇ ನಿತ್ಯಂ ದೂಷಕಾಃ ಕೃತಶೋಧನಾಃ। ಬೀಜಂ ಚ ನಶ್ಯತೇ ತೇಷಾಂ ಮೋಘಚೇಷ್ಟಾ ಭವಂತಿ ತೇ॥ 13-55-14 (83705) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-55-15x (6913) ಅಥ ಕಾಚಿದ್ಭವೇತ್ಕನ್ಯಾ ಕ್ರೀತಾ ದತ್ತಾ ಹೃತಾಽಪಿ ವಾ। ಕಥಂ ಪುತ್ರಕೃತಂ ತಸ್ಯಾಸ್ತದ್ಭವೇದ್ದಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-55-15 (83706) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-55-16x (6914) ಕ್ರೀತಾ ದತ್ತಾ ಹೃತಾ ಚೈವ ಯಾ ಕನ್ಯಾ ಪಾಣಿವರ್ಜಿತಾ। ಕೌಮಾರೀ ನಾಮ ಸಾ ಭಾರ್ಯಾ ಪ್ರಸವೇದೌರಸಾನ್ಸುತಾನ್। ನ ಪತ್ನ್ಯರ್ಥೇ ಶುಭಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ತತ್ಕರ್ಮಣ್ಯಪರಾಜಿತೇ॥ 13-55-16 (83707) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-55-17x (6915) ಕೇನ ಮಂಗಲಕೃತ್ಯೇಷು ವಿನಿಯುಜ್ಯಂತಿ ಕನ್ಯಕಾಃ। ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ವಿಜ್ಞಾತುಂ ತತ್ವೇನೇಹ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-55-17 (83708) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-55-18x (6916) ನಿತ್ಯಂ ನಿವಸತೇ ಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ಕನ್ಯಕಾಸು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ। ಶೋಭನಾ ಶುಭಯೋಗ್ಯಾ ಚ ಪೂಜ್ಯಾ ಮಂಗಲಕರ್ಮಸು॥ 13-55-18 (83709) ಆಕರಸ್ಥಂ ಯಥಾ ರತ್ನಂ ಸರ್ವಕಾಮಫಲೋಪಗಂ। ತಥಾ ಕನ್ಯಾ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ಸರ್ವಲೋಕಸ್ಯ ಮಂಗಲಂ॥ 13-55-19 (83710) ಏವಂ ಕನ್ಯಾ ಪರಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ರತಿಸ್ತೋಷಶ್ಚ ದೇಹಿನಾಂ। ಮಹಾಕುಲಾನಾಂ ಚಾರಿತ್ರವೃತ್ತೇನ ನಿಕಷೋಪಲಂ॥ 13-55-20 (83711) ಆನಯಿತ್ವಾ ಸ್ವಕಾದ್ವರ್ಣಾತ್ಕನ್ಯಕಾಂ ಯೋ ಭಜೇನ್ನರಃ। ದಾತಾರಂ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಾಂ ಪುತ್ರಕಂ ಯಾ ಪ್ರಸೂಯತಿ॥ 13-55-21 (83712) ಸಾಧ್ವೀ ಕುಲಂ ವರ್ಧಯತಿ ಸಾಧ್ವೀ ಪುಷ್ಟಿಗ್ರಹೇ ಪರಾ। ಸಾಧ್ವೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ರತಿಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಸಂತತಿಸ್ತಥಾ॥ ॥ 13-55-22 (83713) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 55 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-55-10 ಚತುರ್ಭಾಗವಿಶುದ್ಧಾತ್ಸ್ವಜನಾತ್ಪುನರಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

`ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ಬಹುವಿಧಂ ವೃತ್ತಂ ಕನ್ಯಕಾನಾಂ ಮಹಾಮತೇ। ಇಚ್ಛಾಮಿ ಯೋಷಿತಾಂ ಶ್ರೋತುಂ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಪರಿಗ್ರಹೇ॥ 13-56-1 (83714) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-56-2x (6917) ಅಷ್ಟೌ ಭಾರ್ಯಾಗಮಾ ಧರ್ಂಯಾ ನರಾಣಾಂ ದಾರಕರ್ಮಣಿ। ಪ್ರೇತ್ಯೇಹ ಚ ಹಿತಾ ಯಾಸ್ತು ಸಪುತ್ರಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯದಾಃ॥ 13-56-2 (83715) ಸಾಧ್ವೀ ಪಾಣಿಗೃಹೀತಾ ಯಾ ಕೌಮಾರೀ ಪಾಣಿವರ್ಜಿತಾ। ಭ್ರಾತೃಭಾರ್ಯಾ ಸ್ವಭಾರ್ಯೇತಿ ಪ್ರಸೂಯೇತ್ಪುತ್ರಮೌರಸಂ॥ 13-56-3 (83716) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-56-4x (6918) ತ್ರಯೋ ಭಾರ್ಯಾಗಮಾ ಜ್ಞೇಯಾ ಯತ್ರ ಧರ್ಮೋ ನ ನಶ್ಯತಿ। ಪಂಚಾನ್ಯಾಃ ಪಶ್ಚಿಮಾ ಬ್ರೂಹಿ ಭಾರ್ಯಾಸ್ತಾಸಾಂ ಚ ಯೇ ಸುತಾಃ॥ 13-56-4 (83717) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-56-5x (6919) ಸಗೋತ್ರಭಾರ್ಯಾ ಕ್ರೀತಾ ಚ ಪರಭಾರ್ಯಾ ಚ ಕಾರಿತಾ। ಗತಾಗತಾ ಚ ಯಾ ಭಾರ್ಯಾ ಆಶ್ರಮಾದಾಹೃತಾ ಚ ಯಾ॥ 13-56-5 (83718) ಏತಾ ಭಾರ್ಯಾಗಮಾಃ ಪಂಚ ಪುನರ್ಭಾರ್ಯಾ ಭವಂತಿ ಯಾಃ। ಏತಾ ಭಾರ್ಯಾ ನೃಣಾಂ ಗಂಯಾಸ್ತತ್ಪುತ್ರಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯದಾಃ॥' ॥ 13-56-6 (83719) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಟ್ಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 56 ॥

`ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಾ ಭಾರ್ಯಾಶ್ಚ ಪುತ್ರಾಶ್ಚ ವಿಸ್ತರೇಣ ಮಹಾಮುನೇ। ಆಶ್ರಮಸ್ಥಾಃ ಕಥಂ ನಾರ್ಯೋ ನ ದುಷ್ಯಂತೀತಿ ಬ್ರೂಹಿ ಭೋ॥ 13-57-1 (83720) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-2x (6920) ಆಶ್ರಮಸ್ಥಾಸು ನಾರೀಷು ಬಾಂಧವತ್ವಂ ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ। ನಷ್ಟವಂಶ್ಯಾ ಭವಂತ್ಯೇತಾ ಬಂಧೂನಾಮಥ ಭರ್ತೃಣಾಂ॥ 13-57-2 (83721) ಪರದಾರಾ ಮುಕ್ತದೋಷಾಸ್ತಾ ನಾರ್ಯೋಽಽಶ್ರಮಸಂಸ್ಥಿತಾಃ। ಸ್ವಯಮೀಶಾಃ ಸ್ವದೇಹಾನಾಂ ಕಾಂಯಾಸ್ತದ್ಗತಮಾನಸಾಃ॥ 13-57-3 (83722) ಏವಂ ನಾರ್ಯೋ ನ ದುಷ್ಯಂತಿ ನರಾಣಾಂ ತತ್ಪ್ರಸೂತಿಷು। ಧರ್ಮಪತ್ನ್ಯೋ ಭವಂತ್ಯೇತಾಃ ಸಪುತ್ರಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯದಾಃ॥ 13-57-4 (83723) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-5x (6921) ಪರಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ಯಾ ಪೂರ್ವಂ ಮೃತೇ ಭರ್ತರಿ ಯಾ ಪುನಃ। ಅನ್ಯಂ ಭಜತಿ ಭರ್ತಾರಂ ಸಸುತಾ ಅಸುತಾ ಕಥಂ॥ 13-57-5 (83724) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-6x (6922) ಅಸುತಾ ವಾ ಪ್ರಸೂತಾ ವಾ ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಪರಸ್ತ್ರಿಯಃ। ಪರಾಮೃಷ್ಟೇತಿ ತಾ ವರ್ಜ್ಯಾ ಧರ್ಮಾಚಾರೇಷು ದೂಷಿತಾಃ॥ 13-57-6 (83725) ನ ಚಾಸಾಂ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಿ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ದೇವತಾಃ। ಯಸ್ತಾಸು ಜನಯೇತ್ಪುತ್ರಾನ್ನ ತೈಃ ಪುತ್ರಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-57-7 (83726) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-8x (6923) ಪರಕ್ಷೇತ್ರೇಷು ಯೋ ಬೀಜಂ ಚಾಪಲಾದ್ವಿಸೃಜೇನ್ನರಃ। ಕಥಂ ಪುತ್ರಫಲಂ ತಸ್ಯ ಭವೇತ್ತದೃಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-57-8 (83727) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-9x (6924) ಅಸ್ವಾಮಿಕೇ ಪರಕ್ಷೇತ್ರೇ ಯೋ ನರೋ ಬೀಜಮುತ್ಸೃಜೇತ್। ಸ್ವಯಂವೃತೋಽಽಶ್ರಮಸ್ಥಾಯಾಂ ತದ್ಬೀಜಂ ನ ವಿನಶ್ಯತಿ॥ 13-57-9 (83728) ಪರಕ್ಷೇತ್ರೇಷು ಯೋ ಬೀಜಂ ನರೋ ದರ್ಪಾತ್ಸಮುತ್ಸೃಜೇತ್। ಕ್ಷೇತ್ರಿಕಸ್ಯೈವ ತದ್ಬೀಜಂ ನ ಬೀಜೀ ಲಭತೇ ಫಲಂ॥ 13-57-10 (83729) ನಾತಃ ಪರಮಧರ್ಂಯಂ ಚಾಪ್ಯಯಶಸ್ಯಂ ತಥೋತ್ತರಂ। ಗರ್ಭಾದೀನಾಂ ಚ ಬಹುಭಿಸ್ತಾಶ್ಚ ತ್ಯಾಜ್ಯಾಃ ಸಮೇಷ್ವಪಿ॥ 13-57-11 (83730) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-12x (6925) ಅಥ ಯೇ ಪರದಾರೇಷು ಪುತ್ರಾ ಜಾಯಂತಿ ನಾರದ। ಕಸ್ಯ ತೇ ಬಂಧುದಾಯಾದಾ ಭವಂತಿ ಪರಮದ್ಯುತೇ॥ 13-57-12 (83731) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-13x (6926) ಪರದಾರೇಷು ಜಾಯೇತೇ ದ್ವೌ ಪುತ್ರೌ ಕುಂಡಗೋಲಕೌ। ಜೀವತ್ಯಥ ಪತೌ ಕುಂಡೋ ಮೃತೇ ಭರ್ತರಿ ಗೋಲಕಃ॥ 13-57-13 (83732) ತೇ ಚ ಜಾತಾಃ ಪರಕ್ಷೇತ್ರೇ ದೇಹಿನಾಂ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚೇಹ ಚ। ದತ್ತಾನಿ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಿ ನಾಶಯಂತ್ಯಥ ದಾತೃಣಾಂ॥ 13-57-14 (83733) ಪಿತುಹಿ ನರಕಾಯೈತೇ ಗೋಲಕಸ್ತು ವಿಶೇಷತಃ। ಚಂಡಾಲತುಲ್ಯೌ ತಜ್ಜೌ ಹಿ ಪರತ್ರೇಹ ಚ ನಶ್ಯತಃ॥ 13-57-15 (83734) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-16x (6927) ಕಸ್ಯ ತೇ ಗರ್ಹಿತಾಃ ಪುತ್ರಾಃ ಪಿತೄಣಾಂ ಹವ್ಯಕವ್ಯದಾಃ। ಯಸ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ಪ್ರಸೂಯಂತೇ ಯೋ ವಾ ತಾಂಜನಯೇತ್ಸುತಾನ್॥ 13-57-16 (83735) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-17x (6928) ಕ್ಷೇತ್ರಿಕಶ್ಚೈವ ಬೀಜೀ ಚ ದ್ವಾವೇತೌ ನಿರಯಂ ಗತೌ। ನ ರಕ್ಷತಿ ಚ ಯೋ ದಾರಾನ್ಪರದಾರಾಶ್ಚ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-57-17 (83736) ಗರ್ಹಿತಾಸ್ತೇ ನರಾ ನಿತ್ಯಂ ಧರ್ಮಾಚಾರಬಹಿಷ್ಕೃತಾಃ। ಕುಂಡೋ ಭೋಕ್ತಾ ಚ ಭೋಗೀ ಚ ಕುತ್ಸಿತಾಃ ಪಿತೃದೈವತೈಃ॥ 13-57-18 (83737) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-19x (6929) ತಥೈತೇ ಗರ್ಹಿತಾಃ ಪುತ್ರಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಿ ನಾರದ। ಕಸ್ಯ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಧರ್ಮೋ ವಾ ತೇಷು ಕಿಂ ಫಲಂ॥ 13-57-19 (83738) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-20x (6930) ಯಾತುಧಾನಾಃ ಪಿಶಾಚಾಶ್ಚ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ತೈರ್ಹುತಂ। ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚ ತೈರ್ದತ್ತಂ ಯೇ ಚ ಭೂತಾ ನಿಶಾಚರಾಃ॥ 13-57-20 (83739) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-21x (6931) ಅಥ ತೇ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಪ್ರೀತಾಃ ಕಿಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ದಾತೃಣಾಂ। ಕಿಂ ವಾ ಧರ್ಮಫಲಂ ತೇಷಾಂ ಭವೇತ್ತದೃಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-57-21 (83740) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-22x (6932) ನ ದತ್ತಂ ನಶ್ಯತೇ ಕಿಂಚಿತ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ದಾತೃಣಾಂ। ಪ್ರೇತ್ಯ ಚೇಹ ಚ ತಾಂ ಪುಷ್ಟಿಮುಪಾಶ್ನಂತಿ ಪ್ರದಾಯಿನಃ॥ 13-57-22 (83741) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-57-23x (6933) ಅಥ ಗೋಲಕಕುಂಡಾಭ್ಯಾಂ ಸಂತತಿರ್ಯಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ತಯೋರ್ಯೇ ಬಾಂಧವಾಃ ಕೇಚಿತ್ಪ್ರದಾಸ್ಯಂತಿ ಕಥಂ ನು ತಂ॥ 13-57-23 (83742) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-57-24x (6934) ಸಾಧ್ವೀಜಾತಾಃ ಸುತಾಸ್ತೇಷಾಂ ತಾಂ ವೃತ್ತಿಮನುತಿಷ್ಠತಾಂ। ಪ್ರೀಣಂತಿ ಪಿತೃದೈವತ್ಯಂ ಹವ್ಯಕವ್ಯಸಮಾಹಿತಾಃ॥ 13-57-24 (83743) ಏವಂ ಗೋಲಕಕುಂಡಾಭ್ಯಾಂ ಯೇ ಚ ವರ್ಣಾಪದೇಶಿನಃ। ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚ ಶುದ್ಧಾನಾಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ದೇವತಾಃ॥' ॥ 13-57-25 (83744) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 57 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-57-3 ಪರಮಂ ಮುಕ್ತದೋಷಾಸ್ತಾ ಯಾ ನಾರ್ಯೋಽಽಶ್ರಮಸಂಸ್ಥಿತಾ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥

ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ನರಾಣಾಂ ಚಾಪಲ್ಯಂ ಪರಸ್ತ್ರೀಷು ಪ್ರಜಾಯತಾಂ। ಪ್ರಮದಾನಾಂ ತು ಚಾಪಲ್ಯೇ ದೋಷಮಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-58-1 (83745) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-58-2x (6935) ಏಕವರ್ಣೇ ವಿದೋಷಂ ತು ಗಮನಂ ಪೂರ್ವಕಾಲಿಕಂ। ಧಾತಾ ಚ ಸಮನುಜ್ಞಾತೋ ವಿಷ್ಣುನಾ ತತ್ತಥಾಽಕರೋತ್॥ 13-58-2 (83746) ಭಗಲಿಂಗೇ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಪೂರ್ವಮೇವ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ। ಸಸರ್ಜ ತಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಯೋಗಮನುಜ್ಞಾತಶ್ಚಕಾರ ಸಃ॥ 13-58-3 (83747) ಅಥ ವಿಷ್ಣುಪ್ರಸಾದೇನ ಭಗೋ ದತ್ತವರಃ ಕಿಲ। ತೇನ ಚೈವ ಪ್ರಸಾದೇನ ಸರ್ವಾಂಲ್ಲೋಕಾನುಪಾಶ್ನುತೇ॥ 13-58-4 (83748) ತಸ್ಮಾತ್ತು ಪುರುಷೇ ದೋಷೋ ಹ್ಯಧಿಕೋ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ। ವಿನಾ ಗರ್ಭಂ ಸವರ್ಣೇಷು ನ ತ್ಯಾಜ್ಯಾ ಗಮನಾತ್ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-58-5 (83749) ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಂ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ದಂಡಂ ಕುರ್ಯಾತ್ಸ ಪಂಡಿತಃ। ಶ್ವಭಿರ್ವಾ ದಂಶನಂ ಸ್ನಾನಂ ಸವನತ್ರಿತಯಂ ನಿಶಿ॥ 13-58-6 (83750) ಭೂಮೌ ಚ ಭಸ್ಮಶಯನಂ ದಾನಂ ಭೋಗವಿವರ್ಜಿತಂ। ದೋಷಗೌರವತಃ ಕಾಲೋ ದ್ರವ್ಯಗೌರವಮೇವ ಚ। ಮರ್ಯಾದಾ ಸ್ಥಾಪಿತಾ ಪೂರ್ವಮಿತಿ ತೀರ್ಥಾಂತರಂ ಗತೇ॥ 13-58-7 (83751) ತದ್ಯೋಷಿತೀಂ ತು ದೀರ್ಘಾಯೋ ನಾಸ್ತಿ ದೋಷೋ ವ್ಯತಿಕ್ರಮೇ। ಭಗತೀರ್ಥಾಂತರೇ ಶುದ್ಧೋ ವಿಷ್ಣೋಸ್ತು ವಚನಾದಿಹ॥ 13-58-8 (83752) ರಕ್ಷ್ಯಾಶ್ಚೈವಾನ್ಯಸಂವಾದೈರನ್ಯಗೇಹಾದ್ವಿಚಕ್ಷಣೈಃ। ಆಸಾಂ ಶುದ್ಧೌ ವಿಶೇಷೇಣ ಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲಮಶ್ನುತೇ॥ 13-58-9 (83753) ನೈತಾ ವಾಚ್ಯಾ ನ ವೈ ವಧ್ಯಾ ನ ಕ್ಲೇಶ್ಯಾಃ ಶುಭಮಿಚ್ಛತಾ। ವಿಷ್ಣುಪ್ರಸಾದಾದಿತ್ಯೇವ ಭಗಸ್ತೀರ್ಥಾಂತರಂ ಗತಃ। ಮಾಸಿಮಾಸಿ ಋತುಸ್ತಾಸಾಂ ದುಷ್ಕೃತಾನ್ಯಪಕರ್ಷತಿ॥ 13-58-10 (83754) ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತೋಷಕರಾ ನೄಣಾಂ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಪುಷ್ಟಿಪ್ರದಾಃ ಸದಾ। ಪುತ್ರಸೇತುಪ್ರತಿಷ್ಠಾಶ್ಚ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಲೋಕೇ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ ॥ 13-58-11 (83755) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಪಂಚಾಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 58 ॥

`ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ಬಲಂ ಪ್ರಭಾವಶ್ಚ ಯೋಷಿತಾಂ ಮುನಿಸತ್ತಮ। ಏಕಸ್ಯ ಬಹುಭಾರ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮಮಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-59-1 (83756) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-2x (6936) ಬಹುಭಾರ್ಯಾಸು ಸಕ್ತಸ್ಯ ನಾರೀಭೋಗೇಷು ಗೇಹಿನಃ। ಋತೌ ವಿಮುಂಚಮಾನಸ್ಯ ಸಾಂನಿಧ್ಯೇ ಭ್ರೂಣಹಾ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-59-2 (83757) ವೃದ್ಧಾಂ ವಂಧ್ಯಾಂ ಸುವ್ರತಾ ಚ ಮೃತಾಪತ್ಯಾಮಪುಷ್ಪಿಣೀಂ। ಕನ್ಯಾಂ ಚ ಬಹುಪುತ್ರಾಂ ಚ ವರ್ಜಯನ್ಮುಚ್ಯತೇ ಭಯಾತ್॥ 13-59-3 (83758) ವ್ಯಾಧಿತೋ ಬಂಧನಸ್ಥೋ ವಾ ಪ್ರವಾಸೇಷ್ವಥ ಪರ್ವಸು। ಋತುಕಾಲೇ ತು ನಾರೀಣಾಂ ಭ್ರೂಣಹತ್ಯಾಂ ಪ್ರಮುಂಚತಿ॥ 13-59-4 (83759) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-5x (6937) ವೈಶ್ಯನಾರೀಷು ವೈ ಜಾತಾಃ ಪರಪ್ರೇಷ್ಯಾಸು ವಾ ಸುತಾಃ। ಕಸ್ಯ ತೇ ಬಂಧುದಾಯಾದಾ ಭವಂತಿ ಹಿ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-59-5 (83760) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-6x (6938) ಪಣ್ಯಸ್ತ್ರೀಷು ಪ್ರಸೂತಾ ಯೇ ಯಸ್ಯ ಸ್ತ್ರೀ ತಸ್ಯ ತೇ ಸುತಾಃ। ಕ್ರಯಾಚ್ಚ ಕೃತ್ರಿಮಾಃ ಪುತ್ರಾ ಪ್ರದಾನಾಚ್ಚೈವ ದತ್ರಿಮಾಃ॥ 13-59-6 (83761) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-7x (6939) ಪಣ್ಯನಾರೀಷ್ವನಿಯತಃ ಪುಂಸೋಽರ್ಥೋ ವರ್ತತೇ ಧ್ರುವಂ। ಅತ್ರ ಚಾಹಿತಗರ್ಭಾಯಾಃ ಕಸ್ಯ ಪುತ್ರಂ ವದಂತಿ ತಂ॥ 13-59-7 (83762) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-8x (6940) ತೀರ್ಥಭೂತಾಸು ನಾರೀಷು ಜ್ಞಾಯತೇ ಯೋಽಭಿಗಚ್ಛತಿ। ಋತೌ ತಸ್ಯ ಭವೇದ್ಗರ್ಭೋ ಯಂ ವಾ ನಾರೀ ನ ಶಂಕತೇ॥ 13-59-8 (83763) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-9x (6941) ನರಾಣಾಂ ತ್ಯಜತಾಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ಕಾಮಕ್ರೋಧಾದ್ಗುಣಾನ್ವಿತಾಂ। ಅಪ್ರಸೂತಾಂ ಪ್ರಸೂತಾಂ ವಾ ತೇಷಾಂ ಪೃಚ್ಛಾಮಿ ನಿಷ್ಕೃತಿಂ॥ 13-59-9 (83764) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-10x (6942) ಅಪಾಪಾಂ ತ್ಯಜಮಾನಸ್ಯ ಸಾಧ್ವೀಂ ಮತ್ವಾ ಯಮಾದಿತಃ। ಆತ್ಮವಂಶಸ್ವಧರ್ಮೋ ವಾ ತ್ಯಜತೋ ನಿಷ್ಕೃತಿರ್ನ ತು॥ 13-59-10 (83765) ಯೋ ನರಸ್ತ್ಯಜತೇ ಭಾರ್ಯಾ ಪುಷ್ಪಿಣೀಮಪ್ರಸೂತಿಕಾಂ। ಸ ನಷ್ಟವಂಶಃ ಪಿತೃಭಿರ್ಯುಕ್ತಸ್ತ್ಯಜ್ಯೇತ ದೈವತೈಃ॥ 13-59-11 (83766) ಭಾರ್ಯಾಮಪತ್ಯಸಂಜಾತಾಂ ಪ್ರಸೂತಾಂ ಪುತ್ರಪೌತ್ರಿಣೀಂ। ಪುತ್ರದಾರಪರಿತ್ಯಾಗೀ ನ ಸ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ನಿಷ್ಕೃತಿಂ॥ 13-59-12 (83767) ಏವಂ ಹಿ ಭಾರ್ಯಾಂ ತ್ಯಜತಾಂ ನರಾಣಾಂ ನಾಸ್ತಿ ನಿಷ್ಕೃತಿಃ। ನಾರ್ಹಂತಿ ಪ್ರಮದಾಸ್ತ್ಯಕ್ತುಂ ಪುತ್ರಪೌತ್ರಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ॥ 13-59-13 (83768) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-14x (6943) ಕೀದೃಶೀಂ ಸಂತ್ಯಜನ್ಭಾರ್ಯಾಂ ನರೋ ದೋಷೈರ್ನ ಲಿಪ್ಯತೇ। ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ವೇನ ವಿಜ್ಞಾತುಮೃಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-59-14 (83769) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-15x (6944) ಮೋಕ್ಷಧರ್ಮಸ್ಥಿತಾನಾಂ ತು ಅನ್ಯೋನ್ಯಮನುಜಾನತಾಂ। ಭಾರ್ಯಾಪತೀನಾಂ ಮುಕ್ತಾನಾಮಧರ್ಮೋ ನ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-59-15 (83770) ಅನ್ಯಸಂಗಾಂ ಗತಾಪತ್ಯಾಂ ಶೂದ್ರಗಾಂ ಪರಗಾಮಿನೀಂ। ಪರೀಕ್ಷ್ಯ ತ್ಯಜಮಾನಾನಾಂ ನರಾಣಾಂ ನಾಸ್ತಿ ಪಾತಕಂ॥ 13-59-16 (83771) ಪಾತಕೇಽಪಿ ತು ಭರ್ತವ್ಯೌ ದ್ವೌ ತು ಮಾತಾ ಪಿತಾ ತಥಾ॥ 13-59-17 (83772) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-18x (6945) ಭಾರ್ಯಾಯಾಂ ವ್ಯಭಿಚಾರಿಣ್ಯಾಂ ನರಸ್ಯ ತ್ಯಜತೋ ರುಷಾ। ಕಥಂ ಧರ್ಮೋಽಪ್ಯಧರ್ಮೋ ವಾ ಭವತೀಹ ಮಹಾಮತೇ॥ 13-59-18 (83773) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-19x (6946) ಅನೃತೇಽಪಿ ಹಿ ಸತ್ಯೇ ವಾ ಯೋ ನಾರೀಂ ದೂಷಿತಾಂ ತ್ಯಜೇತ್। ಅರಕ್ಷಮಾಣಃ ಸ್ವಾಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ನರೋ ಭವತಿ ಭ್ರೂಣಹಾ॥ 13-59-19 (83774) ಅಪತ್ಯಹೇತೋರ್ಯಾ ನಾರೀ ಭರ್ತಾರಮತಿಲಂಘಯೇತ್। ಲೋಲೇಂದ್ರಿಯೇತಿ ಸಾ ರಕ್ಷ್ಯಾ ನ ಸಂತ್ಯಾಜ್ಯಾ ಕಥಂಚನ॥ 13-59-20 (83775) ನದ್ಯಶ್ಚ ನಾರ್ಯಶ್ಚ ಸಮಸ್ವಭಾವಾ ನೈತಾಃ ಪ್ರಮುಂಚಂತಿ ನರಾವಗಾಢಾಃ। ಸ್ರೋತಾಂಸಿ ನದ್ಯೋ ವಹತೇ ನಿಪಾತಂ ನಾರೀ ರಜೋಭಿಃ ಪುನರೇತಿ ಶೌಚಂ॥ 13-59-21 (83776) ಏವಂ ನಾರ್ಯೋ ನ ದುಷ್ಯಂತಿ ವ್ಯಭಿಚಾರೇಽಪಿ ಭರ್ತೃಣಾಂ। ಮಾಸಿಮಾಸಿ ಭವೇದ್ರಾಗಸ್ತತಃ ಶುದ್ಧಾ ಭವಂತ್ಯುತ॥ 13-59-22 (83777) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-23x (6947) ಕಾನಿ ತೀರ್ಥಾನಿ ಭಗವನ್ನೃಣಾಂ ದೇಹಾಶ್ರಿತಾನಿ ವೈ। ತಾನಿ ವೈ ಶಂಸ ಭಗವನ್ಯಾಥಾತಥ್ಯೇನ ಪೃಚ್ಛತಃ॥ 13-59-23 (83778) ಸರ್ವತೀರ್ಥೇಷು ಸರ್ವಜ್ಞ ಕಿಂ ತೀರ್ಥಂ ಪರಮಂ ನೃಣಾಂ। ಯತ್ರೋಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಪೂತೋ ಯೋ ನರೋ ಭವತಿ ನಿತ್ಯಶಃ॥ 13-59-24 (83779) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-25x (6948) ದೇವರ್ಷಿಪಿತೃತೀರ್ಥಾನಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಂ ಮಧ್ಯೇಽಥಂ ವೈಷ್ಣವಂ। ನೃಣಾಂ ತೀರ್ಥಾನಿ ಪಂಚಾಹುಃ ಪಾಣೌ ಸನ್ನಿಹಿತಾನಿ ವೈ॥ 13-59-25 (83780) ಆದ್ಯತೀರ್ಥಂ ತು ತೀರ್ಥಾನಾಂ ವೈಷ್ಣವೋ ಭಾಗ ಉಚ್ಯತೇ। ಯತ್ರೋಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ವರ್ಣಾನಾಂ ಚತುರ್ಣಾಂ ವರ್ಧತೇ ಕುಲಂ। ಪಿತೃದೈವತಕಾರ್ಯಾಣಿ ವರ್ಧಂತೇ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚೇಹ ಚ॥ 13-59-26 (83781) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-27x (6949) ನರಾಣಾಂ ಕಾಮವೃತ್ತಾನಾಂ ಯಾ ನಾರ್ಯೋ ನಿರವಗ್ರಹಾಃ। ಯಾಸಾಮಭಿಗ್ರಹೋ ನಾಸ್ತಿ ತಾ ಮೇ ಕಥಯ ನಾರದ॥ 13-59-27 (83782) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-28x (6950) ಪಾಶುರ್ವೈಶ್ಯಾ ನಟೀ ಗೋಪೀ ತಾಂತುಕೀ ತುನ್ನವಾಯಿಕೀ। ನಾರೀ ಕಿರಾತೀ ಶಬರೀ ನರ್ತಕೀ ಚಾನವಗ್ರಹಾ॥ 13-59-28 (83783) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-29x (6951) ಏತಾಸು ಜಾತಾ ನಾರೀಷು ಸರ್ವವರ್ಣೇಷು ಯೇ ಸುತಾಃ। ಕೇಷು ಕೇ ಬಂಧುದಾಯಾದಾ ಭವಂತಿ ಋಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-59-29 (83784) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-30x (6952) ಯ ಏತಾಃ ಪರಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ತೇಷಾಮೇವ ಹಿ ತೇ ಸುತಾಃ। ಸರ್ವತ್ರ ತು ಪ್ರವೃತ್ತಾಸು ಬೀಜಂ ನಶ್ಯತಿ ದೇಹಿನಾಂ॥ 13-59-30 (83785) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-31x (6953) ಸರ್ವಸ್ತ್ರೀಷು ಪ್ರವೃತ್ತಾಶ್ಚ ಸಾಧುವೇದವಿವರ್ಜಿತಾಃ। ಮಾನವಾಃ ಕಾಂಡಪೃಷ್ಠಾಶ್ಚ ವೇದಮಂತ್ರಬಹಿಷ್ಕೃತಾಃ। ನಿಯುಕ್ತಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯೇಷು ತೇಷಾಂ ದತ್ತಂ ಕಥಂ ಭವೇತ್॥ 13-59-31 (83786) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-32x (6954) ನಾರ್ಹಂತಿ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಿ ಸಾವಿತ್ರೀವರ್ಜಿತಾ ದ್ವಿಜಾಃ। ವ್ರಾತ್ಯೇಷ್ವನ್ನಪ್ರದಾನಂ ತದ್ಯಥಾ ಶೂದ್ರೇಷು ವೈ ತಥಾ॥ 13-59-32 (83787) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-33x (6955) ಧರ್ಮೇಷ್ವಧಿಕೃತಾನಾಂ ತು ನರಾಣಾಂ ಮುಹ್ಯತೇ ಮನಃ। ಕಥಂ ನ ವಿಘ್ನೋ ಭವತಿ ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-59-33 (83788) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-34x (6956) ಅರ್ಥಾಶ್ಚ ನಾರ್ಯಶ್ಚ ಸಮಾನಮೇನ- ಚ್ಛ್ರೇಯಾಂಸಿ ಪುಂಸಾಮಿಹ ಮೋಹಯಂತಿ। ರತಿಪ್ರಮೋದಾತ್ಪ್ರಮದಾ ಹರಂತಿ ಭೋಗೈರ್ಧನಂ ಚಾಪ್ಯುಪಹಂತಿ ಧರ್ಮಾನ್॥ 13-59-34 (83789) ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಸರ್ವಂ ತಚ್ಛ್ರೋತ್ರಿಯೋಽರ್ಹತಿ। ದತ್ತಂ ಹಿ ಶ್ರೋತ್ರಿಯೇ ಸಾಧೌ ಜ್ವಲಿತಾಗ್ನಾವಿವಾಹುತಿಃ॥ 13-59-35 (83790) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-36x (6957) ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಕುಲೇ ಜಾತಾ ವೇದಾರ್ಥವಿದಿತಾತ್ಮನಾಂ। ಹಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾತ್ತ್ರಯೀಂ ವಿದ್ಯಾಂ ವಾರ್ತಾಂ ವೃತ್ತಿಮುಪಾಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-59-36 (83791) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-37x (6958) ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಂ ಪುರಾ ನ್ಯಸ್ತಂ ಸುವಿದ್ವತ್ಸು ದ್ವಿಜಾತಿಷು। ತಸ್ಮಾದ್ವರ್ಣೌಃ ಸಂವಿಭಜ್ಯಾ ವೃತ್ತಿಃ ಸಂಕರವರ್ಜಿತಾ॥ 13-59-37 (83792) ಯೇ ಚಾನ್ಯೇ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾ ಜಾತಾಃ ಸಂಸ್ಕೃತಾಃ ಪುತ್ರಗೃಧ್ನುಭಿಃ। ಪೂರ್ವನಿರ್ವಾಣನಿರ್ವೃತ್ತಾಂ ಜಾತಾಂ ವೃತ್ತಿಮುಪಾಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-59-38 (83793) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-39x (6959) ಅಸಂಸ್ಕೃತಾಃ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಜಾಃ ಸಂಸ್ಕೃತಾ ಜ್ಞಾನಿಜಾಃ ಕಥಂ। 13-59-39 (83794) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-40x (6960) ಅಸಂಸ್ಕಾರೋ ವೈದಿಕಶ್ಚ ಸ ಮಾನ್ಯಃ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾತ್ಮಜಃ। ಶುದ್ಧಾನ್ವಯಃ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಸ್ತು ಸುವಿದ್ವದ್ಭಿಃ ಸಮೋಽನ್ಯಥಾ॥ 13-59-40 (83795) ಅನಧೀಯಾನಪುತ್ರಾಶ್ಚ ವೇದಸಂಸ್ಕಾರವರ್ಜಿತಾಃ। ತಸ್ಮಾತ್ತೇ ವೇದವಿಜ್ಞಾಽಪಿ ವಿಪ್ರಾಃ ಶ್ರುತಿನಿಕಾರಿಣಃ॥ 13-59-41 (83796) ಬ್ರಹ್ಮರಾಶೌ ಪುರಾ ಸೃಷ್ಟಾ ವೇದಸಂಸ್ಕಾರಸಂಸ್ಕೃತಾಃ। ತಸ್ಮಾತ್ತೇಷ್ವೇವ ತೇ ಜಾತಾಃ ಸಾಧವಃ ಕುಲಧಾರಿಣಃ॥ 13-59-42 (83797) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-43x (6961) ಸ್ವಯಂ ಕ್ರೀತಾಸು ಪ್ರೇಷ್ಯಾಸು ಪ್ರಸೂಯಂತೇ ತು ಯೇ ನರಾಃ। ಕಸ್ಯ ನಾರ್ಯಃ ಸುತಾಶ್ಚೈವ ಭವಂತಿ ಋಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-59-43 (83798) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-59-44x (6962) ಸ್ವದಾಸ್ಯಾಂ ಯೋ ನರೋ ಮೋಹಾತ್ಪ್ರಸೂಯೇತ ಸ ಪಾಪಕೃತ್। ಇಹಾಭಿನಿಂದಿತಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ಅಪತ್ಯಂ ಪ್ರೇಷ್ಯತಾಂ ನಯೇತ್॥ 13-59-44 (83799) ಸಾ ತಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ಪುತ್ರಾ ಯೇ ಹವ್ಯಕವ್ಯಪ್ರದಾಸ್ತು ತೇ। ತಸ್ಯಾ ಯೇ ಬಾಂಧವಾಃ ಕೇಚಿದ್ವಿಷಕ್ತಾಃ ಪ್ರೇಷ್ಯತಾಂ ಗತಾಃ। ಸರ್ವೇ ತಸ್ಯಾಸ್ತು ಸಂಬಂಧಾ ಮುಚ್ಯಂತೇ ಪ್ರೇಷ್ಯಕರ್ಮಸು॥ 13-59-45 (83800) ಏತತ್ತೇ ಕಥಿತಂ ಸರ್ವಂ ಯದಭಿವ್ಯಾಹೃತಂ ತ್ವಯಾ। ಅಥವಾ ಸಂಶಯಃ ಕಶ್ಚಿದ್ಭೂಯಃ ಸಂಪ್ರಷ್ಟುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-59-46 (83801) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-59-47x (6963) ಅಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನಾಲೋಕೇ ನಾರದಃ ಸರ್ವಕೋವಿದಃ। ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶೀ ಲೋಕಾನಾಂ ಸ್ವಯಂಭುರಿವ ಸತ್ತಮಃ॥ 13-59-47 (83802) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-59-48x (6964) ಇತಿ ಸಂಭಾಷ್ಯ ಋಷಿಭಿರ್ಮಾರ್ಕಂಡೇಯೋ ಮಹಾತಪಾಃ। ನಾರದಂ ಚಾಪಿ ಸತ್ಕೃತ್ಯ ತೇನ ಚೈವಾಭಿಸತ್ಕೃತಃ। ಆಮಂತ್ರಯಿತ್ವಾ ಋಷಿಭಿಃ ಪ್ರಯಯಾವಾಶ್ರಮಂ ಮುನಿಃ॥ 13-59-48 (83803) ಋಷಯಶ್ಚಾಪಿ ತೀರ್ಥಾನಾಂ ಪರಿಚರ್ಯಾಂ ಪ್ರಚಕ್ರಮುಃ॥ 13-59-49 (83804) ಸುಕ್ಷೇತ್ರಬೀಜಸಂಸ್ಕಾರವಿಶುದ್ಧೋ ಬ್ರಹ್ಮಿಚರ್ಯಯಾ। ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಾತ್ಸ್ನಾತೋ ಮನಶ್ಶುದ್ಧ್ಯಾ ಚ ಶುದ್ಧ್ಯತಿ॥' ॥ 13-59-50 (83805) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 59 ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕಿಮಾಹುರ್ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಪಾತ್ರಂ ವಿಪ್ರಾಃ ಸನಾತನಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಲಿಂಗಿನಂ ಚೈವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾಽಪ್ಯಲಿಂಗಿನಂ॥ 13-60-1 (83806) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-2x (6965) ಸ್ವವೃತ್ತಿಮಭಿಪನ್ನಾಯ ಲಿಂಗಿನೇ ಚೇತರಾಯ ಚ। ದೇಯಮಾಹುರ್ಮಹಾರಾಜ ಉಭಾವೇತೌ ತಪಸ್ವಿನೌ॥ 13-60-2 (83807) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-3x (6966) ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಪರಯಾಽಪೂತೋ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛೇದ್ದ್ವಿಜಾತಯೇ। ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ತಥಾ ದಾನಂ ಕೋ ದೋಷಃ ಸ್ಯಾತ್ಪಿತಾಮಹ॥ 13-60-3 (83808) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-4x (6967) ಶ್ರದ್ಧಾಪೂತೋ ನರಸ್ತಾತ ದುರ್ದಾಂತೋಽಪಿ ನ ಸಂಶಯಃ। ಪೂತೋ ಭವತಿ ಸರ್ವತ್ರ ಕಿಮುತ ತ್ವಂ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-60-4 (83809) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-5x (6968) ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪರಿಕ್ಷೇತ ದೈವೇಷು ಸತತಂ ನರಃ। ಕವ್ಯಪ್ರದಾನೇ ತು ಬುಧಾಃ ಪರೀಕ್ಷ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಿದುಃ॥ 13-60-5 (83810) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-6x (6969) ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸಾಧಯತೇ ಹವ್ಯಂ ದೈವಾತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯತಿ। ದೇವಪ್ರಸಾದಾದಿಜ್ಯಂತೇ ಯಜಮಾನೈರ್ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-60-6 (83811) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಸತತಂ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ। ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಃ ಪುರಾ ಪ್ರಾಹ ಇತಿ ಲೋಕೇಷು ಬುದ್ಧಿಮಾನ್। `ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಪಾತ್ರಭೂತಾಶ್ಚ ಶುದ್ಧಾ ನೈವಂ ಪಿತೃಷ್ವಿಹ॥ 13-60-7 (83812) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-8x (6970) ಅಪರ್ವೋಽಪ್ಯಥವಾ ವಿದ್ವಾನ್ಸಂಬಂಧೀ ವಾ ಯಥಾ ಭವೇತ್। ತಪಸ್ವೀ ಯಜ್ಞಶೀಲೋ ವಾ ಕಥಂ ಪಾತ್ರಂ ಭವೇತ್ತು ಸಃ॥ 13-60-8 (83813) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-9x (6971) ಕುಲೀನಃ ಕರ್ಮಕೃದ್ವೈದ್ಯಸ್ತಥೈವಾಪ್ಯನೃಶಂಸ್ಯವಾನ್। ಹ್ರೀಮಾನೃಜುಃ ಸತ್ಯವಾದೀ ಪಾತ್ರಂ ಪೂರ್ವೇ ಚ ಯೇ ತ್ರಯಃ॥ 13-60-9 (83814) ತತ್ರೇಮಂ ಶೃಣು ಮೇ ಪಾರ್ಥ ಚತುರ್ಣಾಂ ತೇಜಸಾಂ ಮತಂ। ಪೃಥಿವ್ಯಾಃ ಕಾಶ್ಯಪಸ್ಯಾಗ್ನೇರ್ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ॥ 13-60-10 (83815) ಪೃಥಿವ್ಯುವಾಚ। 13-60-11 (83816) ಯಥಾ ಮಹಾರ್ಣವೇ ಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ನೇಷ್ಟುರ್ವಿನಶ್ಯತಿ। ತಥಾ ದುಶ್ಚರಿತಂ ಸರ್ವಂ ತ್ರಯೀನಿತ್ಯೇ ನಿಮಜ್ಜತಿ॥ 13-60-11 (83817) ಕಾಶ್ಯಪ ಉವಾಚ। 13-60-12x (6972) ಸರ್ವೇ ಚ ವೇದಾಃ ಸಹ ಷಙ್ಭಿರಂಗೈಃ ಸಾಂಖ್ಯಂ ಪುರಾಣಂ ಚ ಕುಲೇ ಚ ಜನ್ಮ। ನೈತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಗತಿರ್ಭವಂತಿ ಶೀಲವ್ಯಪೇತಸ್ಯ ನೃಪ ದ್ವಿಜಸ್ಯ॥ 13-60-12 (83818) ಅಗ್ನಿರುವಾಚ। 13-60-13x (6973) ಅಧೀಯಾನಃ ಪಂಡಿತಂಮನ್ಯಮಾನೋ ಯೋ ವಿದ್ಯಯಾ ಹಂತಿ ಯಶಃ ಪರೇಷಾಂ। ಬ್ರಹ್ಮನ್ಸ ತೇನ ಲಭತೇ ಬ್ರಹ್ಮವಧ್ಯಾಂ ಲೋಕಾಸ್ತಸ್ಯ ಹ್ಯಂತವಂತೋ ಭವಂತಿ॥ 13-60-13 (83819) ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಉವಾಚ। 13-60-14x (6974) ಅಶ್ವಮೇಧಸಹಸ್ರಂ ಚ ಸತ್ಯಂ ಚ ತುಲಯಾ ಧೃತಂ। ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಯಜ್ಞಂ ತು ಸತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಧಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-60-14 (83820) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-15x (6975) ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ತೇ ಜಗ್ಮುರಾಶು ಚತ್ವಾರೋಽಮಿತತೇಜಸಃ। ಪೃಥಿವೀ ಕಾಶ್ಯಪೋಽಗ್ನಿಶ್ಚ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಯುಶ್ಚ ಭಾರ್ಗವಃ॥ 13-60-15 (83821) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-16x (6976) ಯದಿ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲೋಕೇ ವ್ರತಿನೋ ಭುಂಜತೇ ಹವಿಃ। ದತ್ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಾಮಾಯ ಕಥಂ ತತ್ಸುಕೃತಂ ಭವೇತ್॥ 13-60-16 (83822) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-17x (6977) ಆದಿಷ್ಟಿನೋ ಯೇ ರಾಜೇಂದ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇದಪಾರಗಾಃ। ಭುಂಜತೇ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಮಾಯ ವ್ರತಲುಪ್ತಾ ಭವಂತಿ ತೇ॥ 13-60-17 (83823) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-18x (6978) ಅನೇಕಾಂತಂ ಬಹುದ್ವಾರಂ ಧರ್ಮಮಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ। ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಭವೇದತ್ರ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-60-18 (83824) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-19x (6979) ಅಹಿಂಸಾ ಸತ್ಯಮಕೋಧ ಆನೃಶಂಸ್ಯಂ ದಮಸ್ತಥಾ। ಆರ್ಜವಂ ಚೈವ ರಾಜೇಂದ್ರ ನಿಶ್ಚಿತಂ ಧರ್ಮಲಕ್ಷಣಂ॥ 13-60-19 (83825) ಯೇ ತು ಧರ್ಮಂ ಪ್ರಶಂಸಂತಶ್ಚರಂತಿ ಪೃಥಿವೀಮಿಮಾಂ। ಅನಾಚರಂತಸ್ತದ್ಧರ್ಮ ಸಂಕರೇಽಭಿರತಾ ಪ್ರಭೋ॥ 13-60-20 (83826) ತೇಭ್ಯೋ ಹಿರಣ್ಯಂ ರತ್ನಂ ವಾ ಗಾಮಶ್ವಂ ವಾ ದದಾತಿ ಯಃ। ದಶವರ್ಷಾಣಿ ವಿಷ್ಠಾಂ ಸ ಭುಂಕ್ತೇ ನಿರಯಮಾಸ್ಥಿತಃ॥ 13-60-21 (83827) ಧನೇನ ಪುಲ್ಕಸಾನಾಂ ಚ ತಥೈವಾಂತೇವಸಾಯಿನಾಂ। ಕೃತಂ ಕರ್ಮಾಕೃತಂ ವಾಽಪಿ ರಾಗಮೋಹೇನ ಜಲ್ಪತಾಂ॥ 13-60-22 (83828) ವೈಶ್ವದೇವಂ ಚ ಯೇ ಮೂಢಾ ವಿಪ್ರಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣೇ। ನ ದದಂತೀಹ ರಾಜೇಂದ್ರ ತೇ ಲೋಕಾನ್ಭುಂಜತೇಽಶುಭಾನ್॥ 13-60-23 (83829) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-24x (6980) ಕಿಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಚ ಕಿಂ ಪರಂ ಧರ್ಮಲಕ್ಷಣಂ। ಕಿಂಚ ಶ್ರೇಷ್ಠತಮಂ ಶೌಚಂ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-60-24 (83830) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-25x (6981) ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಪರಂ ತಾತ ಮಧುಮಾಂಸಸ್ಯ ವರ್ಜನಂ। ಮರ್ಯಾದಾಯಾಂ ಸ್ಥಿತೋ ಧರ್ಮಃ ಶಮಃ ಶೌಚಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ॥ 13-60-25 (83831) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-26x (6982) ಕಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ಚರೇದ್ಧರ್ಮ ಕಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇಽರ್ಥಮಾಚರೇತ್। ಕಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ಸುಖೀ ಚ ಸ್ಯಾತ್ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-60-26 (83832) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-27x (6983) ಕಾಲ್ಯಮರ್ಥಂ ನಿಷೇವೇತ ತತೋ ಧರ್ಮಮನಂತರಂ। ಪಶ್ಚಾತ್ಕಾಮಂ ನಿಷೇವೇತ ನ ಚ ಗಚ್ಛೇತ್ಪ್ರಸಂಗಿತಾಂ॥ 13-60-27 (83833) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಂಶ್ಚೈವ ಮನ್ಯೇತ ಗುರೂಂಶ್ಚಾಪ್ಯಭಿಪೂಜಯೇತ್। ಸರ್ವಭೂತಾನುಲೋಮಶ್ಚ ಮೃದುಶೀಲಃ ಪ್ರಿಯಂವದಃ॥ 13-60-28 (83834) ಅಧಿಕಾರೇ ಯದನೃತಂ ಯಚ್ಚ ರಾಜಸು ಪೈಶುನಂ। ಗುರೋಶ್ಚಾಲೀಕನಿರ್ಬಂಧಃ ಸಮಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಯಾ॥ 13-60-29 (83835) ಪ್ರಹರೇನ್ನ ನರೇಂದ್ರೇಷು ನ ಹನ್ಯಾದ್ಗಾಂ ತಥೈವ ಚ। ಭ್ರೂಣಹತ್ಯಾಸಮಂ ಚೈತದುಭಯಂ ಯೇ ನಿಷೇಧತೇ॥ 13-60-30 (83836) ನಾಗ್ನಿಂ ಪರಿತ್ಯಜೇಜ್ಜಾತು ನ ಚ ವೇದಾನ್ಪರಿತ್ಯಜೇತ್। ನ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಕ್ರೋಶೇತ್ಸಮಂ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಯಾ॥ 13-60-31 (83837) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-60-32x (6984) ಕೀದೃಶಾಃ ಸಾಧವೋ ವಿಪ್ರಾಃ ಕೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ। ಕೀದೃಶಾನಾಂ ಚ ಭೋಕ್ತವ್ಯಂ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-60-32 (83838) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-60-33x (6985) ಅಕ್ರೋಧನಾ ಧರ್ಮಪರಾಃ ಸತ್ಯನಿತ್ಯಾ ದಮೇ ರತಾಃ। ತಾದೃಶಾಃ ಸಾಧವೋ ವಿಪ್ರಾಸ್ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-60-33 (83839) ಅಮಾನಿನಃ ಸರ್ವಸಹಾ ದೃಢಾರ್ಥಾ ವಿಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾಃ। ಸರ್ವಭೂತಹಿತಾ ಮೈತ್ರಾಸ್ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-60-34 (83840) ಅಲುಬ್ಧಾಃ ಶುಚಯೋ ವೈದ್ಯಾ ಹ್ರೀಮಂತಃ ಸತ್ಯವಾದಿನಃ। ಸ್ವಕರ್ಮನಿರತಾ ಯೇ ಚ ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-60-35 (83841) ಸಾಂಗಾಂಶ್ಚ ಚತುರೋ ವೇದಾನಧೀತೇ ಯೋ ದ್ವಿಜರ್ಷಭಃ। ಷಡ್ಭ್ಯಃ ಪ್ರವೃತ್ತಃ ಕರ್ಮಭ್ಯಸ್ತಂ ಪಾತ್ರಮೃಷಯೋ ವಿದುಃ॥ 13-60-36 (83842) ಯೇ ತ್ವೇವಂಗುಣಜಾತೀಯಾಸ್ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ। ಸಹಸ್ರಗುಣಮಾಪ್ನೋತಿ ಗುಣಾರ್ಹಾಯ ಪ್ರದಾಯಕಃ॥ 13-60-37 (83843) ಪ್ರಜ್ಞಾಶ್ರುತಾಭ್ಯಾಂ ವೃತ್ತೇನ ಶೀಲೇನ ಚ ಸಮನ್ವಿತಃ। ತಾರಯೇತ ಕುಲಂ ಸರ್ವಮೇಕೋಽಪೀಹ ದ್ವಿಜರ್ಷಭಃ। `ತೃಪ್ತೇ ತೃಪ್ತಾಃ ಸರ್ವದೇವಾಃ ಪಿತರೋ ಮುನಯೋಪಿ ಚ॥' 13-60-38 (83844) ಗಾಮಶ್ವಂ ವಿತ್ತಮನ್ನಂ ವಾ ತದ್ವಿಧೇ ಪ್ರತಿಪಾದಯೇತ್। ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಚಾನ್ಯಾನಿ ತಥಾ ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ನ ಶೋಚತಿ॥ 13-60-39 (83845) ತಾರಯೇತ ಕುಲಂ ಸರ್ವಮೇಕೋಪಿ ಹ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಃ। ಕಿಮಂಗ ಪುನರೇವೈತೇ ತಸ್ಮಾತ್ಪಾತ್ರಂ ಸಮಾಚರೇತ್॥ 13-60-40 (83846) ನಿಶಾಂಯ ಚ ಗುಣೋಪೇತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸಾಧುಸಂಮತಂ। ದೂರಾದಾನಾಯ್ಯ ಸತ್ಕೃತ್ಯ ಸರ್ವತಶ್ಚಾಪಿ ಪೂಜಯೇತ್॥ ॥ 13-60-41 (83847) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 60 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-60-1 ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಂ। ಲಿಂಗಿನಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಂ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಂ ಚ ದಂಡಾದಿಲಿಂಗವಂತಂ॥ 7-60-3 ಅಪೂತೋಪಿ ಪರಯಾ ಶ್ರದ್ಧಯಾಂ ಯದಿ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ತರ್ಹಿ ತಸ್ಯ ದಾತುರಪೂತತ್ವಪ್ರಯುಕ್ತಃ ಕೋ ದೋಷಃ ಸ್ಯಾತ್ತಂ ವದ॥ 7-60-4 ಶ್ರದ್ಧೈವಾಸ್ಯ ಪೂತತ್ವಂ ಕರೋತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-60-5 ಶ್ರದ್ಧೈವ ಪೂತತ್ವಕರ್ತ್ರೀ ಚೇತ್ ಕವ್ಯೇ ಪಾತ್ರಪರೀಕ್ಷಾ ನ ವಿಧೇಯಾ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಯಃ॥ 7-60-6 ಹವ್ಯಂ ದೈವಂ ಕರ್ಮ ಸಿಧ್ಯತಿ ಫಲದಂ ಭವತಿ ನತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗುಣಾದಿತಿ ಭಾವಃ। ಇಜ್ಯಂತೇ ದೇವಾ ಇತಿ ಶೇಷಃ। ದೈವಂ ಕರ್ಮ ದೇವಾನುಗ್ರಹಾದೇವ ಪೂರ್ಣಂ ಭವತಿ। ಶ್ರದ್ಧಾಮಾತ್ರಪ್ರಿಯತ್ವಾದ್ದೇವಾನಾಮಿತಿ ಭಾವಃ॥ 7-60-7 ಪಿತ್ರ್ಯಂ ತು ಕರ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನುಗ್ರಹಾದೇವ ಪೂರ್ಣಂ ಭವತೀತಿ ತತ್ರಾನುಗ್ರಹಕರ್ತರಿ ತಪೋಬಲಮಾವಶ್ಯಕಮಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಿತಿ॥ 7-60-9 ತ್ರಯಃ ಅಪೂರ್ವಸಂಬಂಧಿತಪಸ್ವಿನಃ ಕುಲೀನತ್ವಾದಿಗುಣಸಪ್ತಕಯುಕ್ತಾ ಏವ ಪಾತ್ರತ್ವಂ ಭಜಂತೇ ಪರಿಶೇಷಾತ್॥ 7-60-10 ತೇಜಸಾಂ ತೇಜಸ್ವಿನಾಂ ಸರ್ವಜ್ಞಾನಾಮಿತಿ ಯಾವತ್॥ 7-60-11 ನೇಷ್ಟುಃ ಪಾಂಸುಪಿಂಡಃ ಲೋಷ್ಠೋ ವಿನಶ್ಯತೀತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-60-15 ಭಾರ್ಗವಃ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಃ॥ 7-60-16 ವ್ರತಿನಃ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ। ತದೀಯವ್ರತನಾಶಾತ್ಸ್ವೀಯಂ ಶ್ರಾದ್ಧಂ ದುಷ್ಯತಿ ನವೇತಿ ಪ್ರಶ್ನಃ॥ 7-60-17 ಆದಿಷ್ಟಂ ದ್ವಾದಶವರ್ಷಾಣಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಚರೇತಿ ಗುರ್ವಾದೇಶಸ್ತದ್ವಂತಃ। ಭೋಕ್ತುರೇವ ವ್ರತಂ ಲುಪ್ಯತೇ। ನತು ದಾತಾ ಪ್ರತ್ಯವೈತಿ॥ 7-60-18 ಅಂತೋ ನಿಷ್ಠಾ। ಅನೇಕಾಂತಂ ಅನೇಕಫಲಾಕಾರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ। ಪಾತ್ರಗುಣಾನಾಮನಂತತ್ವಾತ್ಕೇ ಗುಣಾ ನಿಯಮೇನ ಪಾತ್ರತಾಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ತಾನೇವ ಸಂಕ್ಷೇಪೇಣ ಬ್ರೂಹೀತಿ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಃ॥ 7-60-22 ಮೇದಾನಾಂ ಪುಲ್ಕಸಾಂ ಚೇತಿ ಝ. ಪಾಠಃ। ತತ್ರ ಮೇದಾದೀನಾಂ ಸ ವಿಷ್ಠಾಂ ಭುಂಕ್ತೇ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ। ಮೇದಾ ಗೋಮಹಿಷ್ಯಾದೀನಾಂ ಮೃತಾನಾಂ ಮಾಂಸಮಶ್ನಂತಃ। ಪುಲ್ಕಸಾ ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀನಪಿ ಸ್ವಭಾವಾದೇವ ಹಿಂಸಂತಿ। ಅಂತೇವಸಾಯಿನಶ್ಚರ್ಮಕಾರಾದಯಃ। ಕೃತಮಕೃತಂ ವಾ ಪರಕೀಯಂ ಪಾಪಂ ಕರ್ಮ॥ 7-60-24 ಪರಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ॥ 7-60-27 ಕಾಲ್ಯಂ ಪೂರ್ವಾಹ್ಣೇ॥ 7-60-39 ನ ಶೋಚತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯನ್॥ 7-60-40 ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಃ ನಿರ್ದೋಷಃ। ಏತೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾ ಗುಣಾಶ್ಚ ತತ್ರ ಯದಿ ಲಭ್ಯಂತೇ ತರ್ಹಿ ತಾರಯೇತೇತಿ ಕಿಮು॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಶ್ರಾದ್ಧಕಾಲೇ ಚ ದೈವೇ ಚ ಪಿತ್ರ್ಯೇಽಪಿ ಚ ಪಿತಾಮಹ। ಇಚ್ಛಾಮೀಹ ತ್ವಯಾಽಽಖ್ಯಾತಂ ವಿಹಿತಂ ಯತ್ಸುರರ್ಷಿಭಿಃ॥ 13-61-1 (83848) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-61-2x (6986) ದೈವಂ ಪೌರ್ವಾಹ್ಣಿಕೇ ಕುರ್ಯಾದಪರಾಹ್ಣೇ ತು ಪೈತೃಕಂ। ಮಂಗಲಾಚಾರಸಂಪನ್ನಃ ಕೃತಶೌಚಃ ಪ್ರಯತ್ನವಾನ್॥ 13-61-2 (83849) ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ತು ಮಧ್ಯಾಹ್ನೇ ಪ್ರದದ್ಯಾದುಪಪತ್ತಿಭಿಃ। ಕಾಲಹೀನಂ ತು ಯದ್ದಾನಂ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-3 (83850) ಲಂಘಿತಂ ಚಾವಲೀಢಂ ಚ ಲಾಕಪೂರ್ವಂ ಚ ಯತ್ಕೃತಂ। ರಜಸ್ವಲಾಭಿದೃಷ್ಟಂ ಚ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-4 (83851) ಅವಘುಷ್ಟಂ ಚ ಯದ್ಭುಕ್ತಮವ್ರತೇನ ಚ ಭಾರತ। ಪರಾಮೃಷ್ಟಂ ಶುನಾ ಚೈವ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-5 (83852) ಕೇಶಕೀಟಾವಪತಿತಂ ಕ್ಷುತಂ ಶ್ವಭಿರವೇಕ್ಷಿತಂ। ರುದಿತಂ ಚಾವಧೂತಂ ಚ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-6 (83853) ನಿರೋಂಕಾರೇಣ ಯದ್ಭುಕ್ತಂ ಸಶಸ್ತ್ರೇಣ ಚ ಭಾರತ। ದುರಾತ್ಮನಾ ಚ ಯದ್ಭುಕ್ತಂ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-7 (83854) ಪರೋಚ್ಛಿಷ್ಟಂ ಚ ಯದ್ಭುಕ್ತಂ ಪರಿಭುಕ್ತಂ ಚ ಯದ್ಭವೇತ್। ದೈವೇ ಪಿತ್ರ್ಯೇ ಚ ಸತತಂ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-8 (83855) ಮಂತ್ರಹೀನಂ ಕ್ರಿಯಾಹೀನಂ ಯಚ್ಛ್ರಾದ್ಧಂ ಪರಿವಿಷ್ಯತೇ। ತ್ರಿಭಿರ್ವರ್ಣೈರ್ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-9 (83856) ಆಜ್ಯಾಹುತಿಂ ವಿನಾ ಚೈವ ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಪರಿವಿಷ್ಯತೇ। ದುರಾಚಾರೈಶ್ಚ ಯದ್ಭುಕ್ತಂ ತಂ ಭಾಗಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಿದುಃ॥ 13-61-10 (83857) ಯೇ ಭಾಗಾ ರಕ್ಷಸಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಸ್ತ ಉಕ್ತಾ ಭರತರ್ಷಭ। ಅತ ಊರ್ಧ್ವಂ ವಿಸರ್ಗಸ್ಯ ಪರೀಕ್ಷಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಶೃಣು॥ 13-61-11 (83858) ಯಾವಂತಃ ಪತಿತಾ ವಿಪ್ರಾ ಜಡೋನ್ಮತ್ತಾಸ್ತಥೈವ ಚ। ದೈವೇ ವಾಽಪ್ಯಥ ಪಿತ್ರ್ಯೇ ವಾ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-12 (83859) ಶ್ವಿತ್ರೀ ಕ್ಲೀಬಶ್ಚ ಕುಷ್ಠೀ ಚ ತತಾ ಯಕ್ಷ್ಮಹತಶ್ಚ ಯಃ। ಅಪಸ್ಮಾರೀ ಚ ಯಶ್ಚಾಂಧೋ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-13 (83860) ಚಿಕಿತ್ಸಕಾ ದೇವಲಕಾ ವೃಥಾ ನಿಯಮಧಾರಿಣಃ। ಸೋಮವಿಕ್ರಯಿಣಶ್ಚೈವ ಶ್ರಾದ್ಧೇ ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-14 (83861) ಗಾಯನಾ ನರ್ತಕಾಶ್ಚೈವ ಪ್ಲವಕಾ ವಾದಕಾಸ್ತಥಾ। ಕಥಕಾ ಯೋಧಕಾಶ್ಚೈವ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-15 (83862) ಹೋತಾರೋ ವೃಷಲಾನಾಂ ಚ ವೃಷಲಾಧ್ಯಾಪಕಾಸ್ತಥಾ। ತಥಾ ವೃಷಲಶಿಷ್ಯಾಶ್ಚ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-16 (83863) ಅನುಯೋಕ್ತಾ ಚ ಯೋ ವಿಪ್ರೋ ಅನುಯುಕ್ತಶ್ಚ ಭಾರತ। ನಾರ್ಹತಸ್ತಾವಪಿ ಶ್ರಾದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಕ್ರಯಿಣೌ ಹಿ ತೌ॥ 13-61-17 (83864) ಅಗ್ರಣೀರ್ಯಃ ಕೃತಃ ಪೂರ್ವಂ ವರ್ಣಾವರಪರಿಗ್ರಹಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವವಿದ್ಯೋಽಪಿ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-18 (83865) ಅನಗ್ನಯಶ್ಚ ಯೇ ವಿಪ್ರಾ ಮೃತನಿರ್ಯಾತಕಾಶ್ಚ ಯೇ। ಸ್ತೇನಾಶ್ಚ ಪತಿತಾಶ್ಚೈವ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-19 (83866) ಅಪರಿಜ್ಞಾತಪೂರ್ವಾಶ್ಚ ಗಣಪೂರ್ವಾಶ್ಚ ಭಾರತ। ಪುತ್ರಿಕಾಪೂರ್ವಪುತ್ರಾಶ್ಚ ಶ್ರಾದ್ಧೇ ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-20 (83867) ಋಣಕರ್ತಾ ಚ ಯೋ ರಾಜನ್ಯಶ್ಚ ವಾರ್ಧುಷಿಕೋ ನರಃ। ಪ್ರಾಣಿವಿಕ್ರಯವೃತ್ತಿಶ್ಚ ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-21 (83868) ಸ್ತ್ರೀಪೂರ್ವಾಃ ಕಾಂಡಪೃಷ್ಠಾಶ್ಚ ಯಾವಂತೋ ಭರತರ್ಷಭ। ಆಜಪಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಶ್ಚೈವ ಶ್ರಾದ್ಧೇ ನಾರ್ಹಂತಿ ಕೇತನಂ॥ 13-61-22 (83869) ಶ್ರಾದ್ಧೇ ದೈವೇ ಚ ನಿರ್ದಿಷ್ಟೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭರತರ್ಷಭ। ದಾತುಃ ಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತುಶ್ಚ ಶೃಣುಷ್ವಾನುಗ್ರಹಂ ಪುನಃ॥ 13-61-23 (83870) ಚೀರ್ಣವ್ರತಾ ಗುಣೈರ್ಯುಕ್ತಾ ಭವೇಯುರ್ಯೇಽಪಿ ಕರ್ಷಕಾಃ। ಸಾವಿತ್ರೀಜ್ಞಾಃ ಕ್ರಿಯಾವಂತಸ್ತೇ ರಾಜನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಾಃ॥ 13-61-24 (83871) ಕ್ಷಾತ್ರಧರ್ಮಿಣಮಪ್ಯಾಜೌ ಕೇತಯೇತ್ಕುಲಜಂ ದ್ವಿಜಂ। ನ ತ್ವೇವ ವಣಿಜಂ ತಾತ ಶ್ರಾದ್ಧೇ ಚ ಪರಿಕಲ್ಪಯೇತ್॥ 13-61-25 (83872) ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರೀ ಚ ಯೋ ವಿಪ್ರೋ ಗ್ರಾಮವಾಸೀ ಚ ಯೋ ಭವೇತ್। ಅಸ್ತೇನಶ್ಚಾತಿಥಿಜ್ಞಶ್ಚ ಸ ರಾಜನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಃ॥ 13-61-26 (83873) ಸಾವಿತ್ರೀಂ ಜಪತೇ ಯಸ್ತು ತ್ರಿಕಾಲಂ ಭರತರ್ಷಭ। ಭಿಕ್ಷಾವೃತ್ತಿಃ ಕ್ರಿಯಾವಾಂಶ್ಚ ಸ ರಾಜನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಃ॥ 13-61-27 (83874) ಉದಿತಾಸ್ತಮಿತೋ ಯಶ್ಚ ತಥೈವಾಸ್ತಮಿತೋದಿತಃ। ಅಹಿಂಸ್ರಶ್ಚಾಲ್ಪದೋಷಶ್ಚ ಸ ರಾಜನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಃ॥ 13-61-28 (83875) ಅಕಲ್ಕಕೋ ಹ್ಯತರ್ಕಶ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭರತರ್ಷಭ। ಸಂಸರ್ಗ ಭೈಕ್ಷ್ಯವೃತ್ತಿಶ್ಚ ಸ ರಾಜನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಃ॥ 13-61-29 (83876) ಅವ್ರತೀ ಕಿತವಃ ಸ್ತೇನಃ ಪ್ರಾಣಿವಿಕ್ರಯಿಕೋ ವಣಿಕ್। ಸನಿಷ್ಕೃತಿಃ ಪುನಃ ಸೋಮಂ ಪೀತವಾನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಃ॥ 13-61-30 (83877) ಅರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಧನಂ ಪೂರ್ವಂ ದಾರುಣೈರಪಿ ಕರ್ಮಭಿಃ। ಭವೇತ್ಸರ್ವಾತಿಥಿಃ ಪಶ್ಚಾತ್ಸ ರಾಜನ್ಕೇತನಕ್ಷಮಃ॥ 13-61-31 (83878) ಬ್ರಹ್ಮವಿಕ್ರಯನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ಸ್ತ್ರಿಯಾ ಯಚ್ಚಾರ್ಜಿತಂ ಧನಂ। ಅದೇಯಂ ಪಿತೃವಿಪ್ರೇಭ್ಯೋ ಯಚ್ಚ ಕ್ಲೈಬ್ಯಾದುಪಾರ್ಜಿತಂ॥ 13-61-32 (83879) ಕ್ರಿಯಮಾಣೇಽಪವರ್ಗೇ ಚ ಯೋ ದ್ವಿಜೋ ಭರತರ್ಷಭ। ನ ವ್ಯಾಹರತಿ ಯದ್ಯುಕ್ತಂ ತಸ್ಯಾಧರ್ಮೋ ಗವಾನೃತಂ॥ 13-61-33 (83880) ಶ್ರಾದ್ಧಸ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಕಾಲಃ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ದಧಿ ಘೃತಂ ತಥಾ। ಸೋಮಕ್ಷಯಶ್ಚ ಮಾಂಸಂ ಚ ಯದಾರಣ್ಯಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-61-34 (83881) `ಮುಹೂರ್ತಾನಾಂ ತ್ರಯಂ ಪೂರ್ವಮಹ್ನಃ ಪ್ರಾತರಿತಿ ಸ್ಮೃತಂ। ಜಪಧ್ಯಾನಾದಿಭಿಸ್ತಸ್ಮಿನ್ವಿಪ್ರೈಃ ಕಾರ್ಯಂ ಶುಭವ್ರತಂ॥ 13-61-35 (83882) ಸಂಗವಾಖ್ಯಂ ತ್ರಿಭಾಗಂ ತು ಮಧ್ಯಾಹ್ನಸ್ತ್ರಿಮುಹೂರ್ತಕಃ। ಲೌಕಿಕಂ ಸಂಗವೇಽರ್ಧಂ ಚ ಸ್ನಾನಾದಿ ಹ್ಯಥ ಮಧ್ಯಮೇ॥ 13-61-36 (83883) ಚತುರ್ಥಮಪರಾಹ್ಣಂ ತು ತ್ರಿಮುಹೂರ್ತಂ ತು ಪಿತ್ರ್ಯಕಂ। ಸಾಯಾಹ್ನಸ್ತ್ರಿಮುಹೂರ್ತಂ ಚ ಮಧ್ಯಮಂ ಕವಿಭಿಃ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-61-37 (83884) ಚತುರ್ಥ ತ್ವಪರಾಹ್ಣಾಖ್ಯೇ ಶ್ರಾದ್ಧಂ ಕುರ್ಯಾತ್ಸದಾ ನೃಪ॥ 13-61-38 (83885) ಪ್ರಾಗುದೀಚೀಮುಖಾ ವಿಪ್ರಾಃ ವಿಶ್ವೇದೇವೇ ಚ ದಕ್ಷಿಣಾಃ। ಶ್ರಾವಿತೇಷು ಸುತೃಪ್ತೇಷು ಪಿಂಡಂ ದದ್ಯಾತ್ಸದಕ್ಷಿಣಂ॥' 13-61-39 (83886) ಶ್ರಾದ್ಧಾಪವರ್ಗೇ ವಿಪ್ರಸ್ಯ ದಾತಾರೋ ವೋಸ್ತ್ವಿತೀರಯೇತ್। ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯಾಪಿ ಯೋ ಬ್ರೂಯಾತ್ಪ್ರೀಯಂತಾಂ ಪಿತರಸ್ತ್ವಿತಿ॥ 13-61-40 (83887) ಅಪವರ್ಗೇ ತು ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮಣಿ ಭಾರತ। ಅಕ್ಷಯ್ಯಮಭಿಧಾತವ್ಯಂ ಸ್ವಸ್ತಿ ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-61-41 (83888) ಪುಣ್ಯಾಹವಾಚನಂ ದೈವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ವಿಧೀಯತೇ। ಏತದೇವ ನಿರೋಂಕಾರಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-61-42 (83889) ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ದೈವೇ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಪ್ರೀಯಂತಾಂ ದೇವತಾ ಇತಿ। `ಗೋರ್ಹಿಸಾಯಾಂ ಚತುರ್ಭಾಗಂ ಪೂರ್ವಂ ವಿಪ್ರಾತಿಕೇತಿನಃ॥ 13-61-43 (83890) ವರ್ಣಾವರೇಷು ಭುಂಜಾನಂ ಕ್ರಮಾಚ್ಛೂದ್ರೇ ಚತುರ್ಗುಣಂ। ನಾನ್ಯತ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರೂಯಾತ್ಪೂರ್ವಂ ವಿಪ್ರೇಣ ಕೇತಿತಃ॥ 13-61-44 (83891) ಅಭೋಜನೇ ಚ ದೋಷಃ ಸ್ಯಾದ್ವರ್ಜಯೇಚ್ಛೂದ್ರಕೇತನಂ। ಶೂದ್ರಾನ್ನರಸಪುಷ್ಟಾಂಗೋ ದ್ವಿಜೋ ನೋರ್ಧ್ವಾಂ ಗತಿಂ ಲಭೇತ್॥ 13-61-45 (83892) ಅಶುಚಿರ್ನೈವ ಚಾಶ್ನೀಯಾನ್ನಾಸ್ತಿಕೋ ಮಾನವರ್ಜಿತಃ। ನ ಪೂರ್ವಂ ಲಂಘಯೇಲ್ಲೋಭಾದೇಕವರ್ಣೋಽಪಿ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-61-46 (83893) ವಿಪ್ರಾಃ ಸ್ಮೃತಾ ಭೂಮಿದೇವಾ ಉಪಕುರ್ವಾಣವರ್ಜಿತಾಃ।' ಕರ್ಮಣಾಮಾನುಪೂರ್ವ್ಯೇಣ ವಿದಿಪೂರ್ವಂ ಕೃತಂ ಶೃಣು॥ 13-61-47 (83894) ಜಾತಕರ್ಮಾದಿಕಾಃ ಸರ್ವಾಸ್ತ್ರಿಷು ವರ್ಣೇಷು ಭಾರತ। ಬ್ರಹ್ಮಕ್ಷತ್ರೇ ಹಿ ಮಂತ್ರೋಕ್ತಾ ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-61-48 (83895) ವಿಪ್ರಸ್ಯ ರಶನಾ ಮೌಂಜೀ ಮೌರ್ವೀ ರಾಜನ್ಯಗಾಮಿನೀ। ಬಾಲ್ವಜೀ ಹ್ಯೇವ ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮ ಏಷ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-61-49 (83896) `ಪಾಲಾಶೋ ದ್ವಿಜದಂಡಃ ಸ್ಯಾದಶ್ವತ್ಥಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ತು। ಔದುಂಬರಶ್ಚ ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮ ಏಷ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥' 13-61-50 (83897) ದಾತುಃ ಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತುಶ್ಚ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಿಮೌ ಶೃಣು। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯಾನೃತೇಽಧರ್ಮಃ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ಪಾತಕಸಂಜ್ಞಿತಃ। ಚತುರ್ಗುಣಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ವೈಶ್ಯಸ್ಯಾಷ್ಟಗುಣಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-61-51 (83898) ನಾನ್ಯತ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಶ್ನೀಯಾತ್ಪೂರ್ವಂ ವಿಪ್ರೇಣ ಕೇತಿತಃ। [ಯವೀಯಾನ್ಪಶುಹಿಂಸಾಯಾಂ ತುಲ್ಯಧರ್ಮಾ ಭವೇತ್ಸ ಹಿ॥ 13-61-52 (83899) ತಥಾ ರಾಜನ್ಯವೈಶ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಯದ್ಯಶ್ನೀಯಾತ್ತು ಕೇತಿತಃ। ಯವೀಯಾನ್ಪಶುಹಿಂಸಾಯಾಂ ಭಾಗಾರ್ಧಂ ಸಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-61-53 (83900) ದೈವಂ ವಾಽ************** ಪಿತ್ರ್ಯಂ ಯೋಽಶ್ನೀಯಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಷು।] ಅಸ್ನಾತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ರಾಜಂಸ್ತಸ್ಯಾಧರ್ಮೋಽನೃತಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-61-54 (83901) ಆಶೌಚೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ರಾಜನ್ಯೋಽಶ್ನೀಯಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಷು। ಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಮಥೋ ಲೋಭಾತ್ತಸ್ಯಾಧರ್ಮೋ ಗವಾನೃತಂ॥ 13-61-55 (83902) ಅರ್ಥೇನಾನ್ಯೇನ ಯೋ ಲಿಪ್ಸೇತ್ಕರ್ಮಾರ್ಥಂ ಚೈವ ಭಾರತ। ಆಮಂತ್ರಯತಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ತಸ್ಯಾಧರ್ಮೋಽನೃತಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-61-56 (83903) ಅವೇದವ್ರತಚಾರಿತ್ರಾಸ್ತ್ರಿಭಿರ್ವರ್ಣೈರ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಮಂತ್ರವತ್ಪರಿವಿಷ್ಯಂತೇ ತಸ್ಯಾಧರ್ಮೋ ಗವಾನೃತಂ॥ ॥ 13-61-57 (83904) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 61 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-61-1 ಕಾಲಾದೌ ವಿಹಿತಂ ವಿಶೇಷಮಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-61-3 ಉಪಪತ್ತಿಭಿಃ ಆದರಾದಿಭಿರ್ಯುಕ್ತಃ ಸನ್॥ 7-61-4 ಕಲಿಪೂರ್ವಂ ಚೇತಿ ಝ. ಪಾಠಃ॥ 7-61-6 ಕ್ಷುತಂ ಕ್ಷುತೇನ ದೂಷಿತಂ॥ 7-61-7 ನಿರೋಂಕಾರೇಣ ಅನನುಜ್ಞಾತೇನ ಶೂದ್ರೇಣ ವಾ॥ 7-61-8 ಪರಿಭುಕ್ತಂ ದೇವಾತಿಥಿಪಿತೃಬಾಲಕಾದೀನ್ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಭುಕ್ತಂ ಸ್ವೇನ್ನೈವ॥ 7-61-10 ಆಜ್ಯಾಹುತಿಂ ಪಾತ್ರಾಭಿಘಾರಣಂ ವಿನಾ॥ 7-61-11 ವಿಸರ್ಗಸ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ದಾನಸ್ಯ ಪಾತ್ರಭೂತೇ॥ 7-61-12 ಪತಿತಾಃ ಮಹಾಪಾತಕೇನ ಜಾತಿಬಹಿರ್ಭೂತಾಃ। ಕೇತನಂ ನಿಮಂತ್ರಣಂ॥ 7-61-13 ಶ್ವಿತ್ರೀ ಶ್ವೇತಕುಷ್ಠೀ। ಕುಷ್ಠೀ ಮಂಡಲಕುಷ್ಠೀ। ಯಕ್ಷ್ಮಹತೋ ಮಹಾರೋಗೀ। ಅಪಸ್ಮಾರೀ ಗ್ರಹಗ್ರಸ್ತಃ॥ 7-61-14 ದೇವಲಕಾ ದೇವಾರ್ಚನವೃತ್ತಿಜೀವಿನಃ। 7-61-15 ಪ್ಲವಕಾಃ ಕ್ರೀಡಾಪರಾಃ। ಕಥಕಾ ವೃಥಾಲಾಪಿನಃ। ಯೋಧಕಾ ಮಲ್ಲಾಃ॥ 7-61-16 ವೃಷಲಾನಾಂ ಶೂದ್ರಾಣಾಂ ಹೋತಾರೋ ಯಾಜಕಾಃ॥ 7-61-17 ಅನುಯೋಕ್ತಾ ಭೃತಕಾಧ್ಯಾಪಕಃ। ಅನುಯುಕ್ತೋ ಭೃತಕಾಧ್ಯೇತಾ॥ 7-61-18 ವರ್ಣಾವರಪರಿಗ್ರಹಃ ಶೂದ್ರಾಪತಿಃ॥ 7-61-20 ಗಣಪೂರ್ವಾ ಗ್ರಾಮಣ್ಯಃ। ಪುತ್ರಿಕಾಪೂರ್ವಪುತ್ರಾಃ। ಅಸ್ಯಾಮುತ್ಪನ್ನಃ ಪುತ್ರೋ ಮದೀಯ ಇತಿ ನಿಯಮೇನ ಯಾ ದೀಯತೇ ತಸ್ಯಾಂ ಚ ಯೋ ಜಾತಃ ಸ ಪುತ್ರಿಕಾಪೂರ್ವಪುತ್ರಃ॥ 7-61-21 ಋಣಕರ್ತಾ ವೃದ್ಧ್ಯಾರ್ಥಂ ಧನಪ್ರಯೋಕ್ತಾ॥ 7-61-22 ಸ್ತ್ರೀಪೂರ್ವಾಃ ಸ್ತ್ರೀಜಿತಾಃ ಸ್ತ್ರೀಪಣ್ಯೋಪಜೀವಿನೋ ವಾ। ಕಾಂಡಪೃಷ್ಠೋ ವೇಶ್ಯಾಪತಿಃ। ಅಜಪಾಃ ಸಂಧ್ಯಾವಂದನಹೀನಾಃ॥ 7-61-23 ಅನುಗ್ರಹಂ ನಿಷಿದ್ಧಾನಾಮಪಿ ಕೇನಚಿದ್ಗುಣೇನಾಭ್ಯನುಜ್ಞಾನಂ॥ 7-61-25 ವಣಿಜಂ ವಣಿಗ್ವೃತ್ತಿಂ॥ 7-61-28 ಉದಿತ ಆಢ್ಯಃ। ಅಸ್ತಮಿತೋ ದರಿದ್ರಃ ಪೂರ್ವಂ ಆಢ್ಯಃ ಸದ್ಯೋ ದರಿದ್ರಃ॥ 7-61-29 ಅಕಲ್ಕಕೋಽದಾಂಭಿಕಃ ಅಪಾಪೋ ವಾ। ಅತರ್ಕೋಽಹೈತುಕಃ ಸಂಸರ್ಗೇ ಸಂಗತ್ಯರ್ಹೇ ಗೃಹೇ ಜ್ಞಾತೇ ಭೈಕ್ಷ್ಯವೃತ್ತಿಃ॥ 7-61-30 ಕಿತವೋ ಧೂರ್ತಃ॥ 7-61-31 ಸರ್ವಂ ದೇವತಾದಿಕಂ ಅತಿಥಿರೇವ ಯಸ್ಯ ಸ ಸರ್ವಾತಿಥಿಃ॥ 7-61-32 ಬ್ರಹ್ಮ ವೇದಃ। ಕ್ಲೈಬ್ಯಾತ್ ದೀನಭಾಷಣೇನ ಮಿಧ್ಯಾಶಪಥಾದಿನಾ ವಾ॥ 7-61-33 ಅಪವರ್ಗೇ ಶ್ರಾದ್ಧಸಮಾಪ್ತೌ ಯುಕ್ತಂ ಅಸ್ತುಸ್ವಧೇತ್ಯಾದಿವಚನಂ ಗವಾನೃತಂ ಅನೃತಗೋಶಪಥಸ್ಯ ಪಾಪಂ॥ 7-61-34 ಸೋಮಕ್ಷಯೋ ದರ್ಶಃ। ಆರಣ್ಯಂ ಮೃಗಾದಿಮಾಂಸಂ ಚ ಯದಾ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ತದೈವ ಶ್ರಾದ್ಧಸ್ಯ ಕಾಲಃ॥ 7-61-40 ಸ್ವಧಾ ವೈ ಮುದಿತಾ ಭವೇದಿತಿ ಝ.ಪಾಠಃ। ಸ್ವಧೋಚ್ಯತಾಮಿತಿ ಪ್ರದಾತ್ರಾ ಉಕ್ತೇ ಅಸ್ತುಸ್ವಧೇತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವದೇತ್। ಏವಮುತ್ತರತ್ರ ಮುದಿತಾ ಪ್ರೀತಿಕರೀ ಪಿತೄಣಾಮಿತ್ಯರ್ಥಾತ್॥ 7-61-42 ಪುಣ್ಯಾಹಂ ಭವಂತೋ ಬ್ರುವಂತ್ವಿತಿ ಯಜಮಾನೇನ ಪ್ರೋಕ್ತೇ ಓಂ ಪುಣ್ಯಾಹಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಬ್ರೂಯುಃ। ದೈವಂ ಸೋಂಕಾರಂ॥ 7-61-43 ದೈವೇ ಓಂಕಾರಸ್ಥಾನೇ ಪ್ರೀಯಂತಾಂ ದೇವತಾಃ ಪುಣ್ಯಾಹಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಪ್ರತಿವದೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-61-49 ರಶನಾ ಭೇಖಲಾ। ಮೌಂಜೀ ಮುಂಜಮಯೀ। ಮೌರ್ವೀ ಧನುರ್ಜ್ಯಾ। ಬಾಲ್ಬಜೀ ಬಲ್ಬಜಸ್ತೃಣವಿಸೇಷಸ್ತನ್ಮಯೀ॥ 7-61-51 ಧರ್ಮೋ ದಾತುಃ। ಅಧರ್ಮಃ ಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತುಃ॥ 7-61-53 ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಕೇತಿತಃ ಸನ್ ಯದಿ ಯವೀಯಾನ್ ಭವೇತ್ತರ್ಹಿ ವೃಥಾ ಪಶುಹಿಂಸಾಯಾಃ ಪೂರ್ಣಂ ಪಾಪಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್। ಕ್ಷತ್ರಿಯಾದಿನಾ ಕೇತಿತಃ ಸನ್ ಯದಿ ಯವೀಯಾನ್ಸ್ಯಾತ್ತರ್ಹಿ ವೃಥಾಪಶುಹಿಂಸಾಯಾ ಅರ್ಧಂ ಪಾಪಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಟಿತಿ ಶ್ಲೋಕದ್ವಯಾರ್ಥಃ॥ 7-61-55 ಆಶೌಚಃ ಜನನಮರಣಾಶೌಚವಾನ್॥ 7-61-56 ಅರ್ಥೇನ ಪ್ರಯೋಜನೇನ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾವ್ಯಪದೇಶೇನ ಜೀವಿಕಾದ್ಯರ್ಥೀ ಯೋ ಧನಂ ಲಿಪ್ತೇತ್ ಯೋ ವಾ ಕರ್ಮಾರ್ಥಂ ಮೇ ಭಿಕ್ಷಾಂ ದೇಹೀತ್ಯಾಮಂತ್ರಯತಿ ದಾತಾರಮಮಿಮುಖೀಕರೋತಿ ತಸ್ಯಾಪಿ ಅನೃತಂ ಗವಾನೃತಮೇವ ಸ್ಮೃತಂ॥ 7-61-57 ವೇದವ್ರತಂ ಚಾರಿತ್ರಂ ಚ ಯೇಷಾಂ ನಾಸ್ತಿ ತೇ। ಯೇನ ಮಂತ್ರವತ್ ಮಂತ್ರಯುಕ್ತಂ ಯಥಾ ಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ಶ್ರಾದ್ಧೇ ಪರಿವಿಷ್ಯಂತೇ ತಸ್ಯ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪಿತ್ರ್ಯಂ ವಾಽಪ್ಯಥವಾ ದೈವಂ ದೀಯತೇ ಯತ್ಪಿತಾಮಹ। ಏತದಿಚ್ಛಾಂಯಹಂ ಜ್ಞಾತುಂ ದತ್ತಂ ಕೇಷು ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-1 (83905) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-62-2x (6987) ಯೇಷಾಂ ದಾರಾಃ ಪ್ರತೀಕ್ಷಂತೇ ಸುವೃಷ್ಟಿಮಿವ ಕರ್ಷಕಾಃ। ಉಚ್ಛೇಷಪರಿಶೇಷಂ ಹಿ ತಾನ್ಭೋಜಯ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-62-2 (83906) ಚಾರಿತ್ರನಿರತಾ ರಾಜನ್ಯೇ ಕೃಶಾಃ ಕೃಶವೃತ್ತಯಃ॥ ಅರ್ಥಿನಶ್ಚೋಪಗಚ್ಛಂತಿ ತೇಷು ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-3 (83907) ತದ್ಭಕ್ತಾಸ್ತದ್ಗೃಹಾ ರಾಜಂಸ್ತದ್ಬಲಾಸ್ತದಪಾಶ್ರಯಾಃ। ಅರ್ಥಿನಶ್ಚ ಭವಂತ್ಯರ್ಥೇ ತೇಷು ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-4 (83908) ತಸ್ಕರೇಭ್ಯಃ ಪರೇಭ್ಯೋ ವಾ ಹೃತಸ್ವಾ ಭಯದುಃಖಿತಾಃ। ಅರ್ಥಿನೋ ಭೋಕ್ತುಮಿಚ್ಛಂತಿ ತೇಷು ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-5 (83909) ಅಕಲ್ಕಕಸ್ಯ ವಿಪ್ರಸ್ಯ ರೌಕ್ಷ್ಯಾತ್ಕರಕೃತಾತ್ಮನಃ। ವಟವೋ ಯಸ್ಯ ಭಿಕ್ಷಂತಿ ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-6 (83910) ಹೃತಸ್ವಾ ಹೃತದಾರಾಶ್ಚ ಯೇ ವಿಪ್ರಾ ದೇಶಸಂಪ್ಲವೇ। ಅರ್ಥಾರ್ಥಮಭಿಗಚ್ಛಂತಿ ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-7 (83911) ವ್ರತೋನೋ ನಿಯಮಸ್ಥಾಶ್ಚ ಯೇ ವಿಪ್ರಾಃ ಶ್ರುತಸಂಮತಾಃ। ತಸ್ಮಪಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಮಿಚ್ಛಂತಿ ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-8 (83912) ಅತ್ಯುತ್ಕ್ರಾಂತಾಶ್ಚ ಧರ್ಮೇಷು ಪಾಷಂಡಸ್ರಮಯೇಷು ಚ। ಕೃಶಪ್ರಾಣಾಃ ಕೃಶಘನಾಸ್ತೇಭ್ಯೋ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-9 (83913) ಕೃತಸರ್ವಸ್ವಹರಣಾ ನಿರ್ದೋಷಾಃ ಪ್ರಭವಿಷ್ಣುಭಿಃ। ಸ್ಪೃಹಯಂತಿ ಚ ಭುಕ್ತ್ವಾಽನ್ನಂ ತೇಷುದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-10 (83914) ತಪಸ್ವಿನಸ್ತಪೋನಿಷ್ಠಾಸ್ತೇಷಾಂ ಭೈಕ್ಷಚರಾಶ್ಚ ಯೇ। ಅರ್ಥಿನಃ ಕಿಂಚಿದಿಚ್ಛಂತಿ ತೇಷು ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-11 (83915) ಮಹಾಫಲವಿಧಿರ್ದಾನೇ ಶ್ರುತಸ್ತೇ ಭರತರ್ಷಭ। ನಿರಯಂ ಯೇನ ಗಚ್ಛಂತಿ ಸ್ವರ್ಗಂ ಚೈವ ಹಿ ತತ್ಛೃಣು॥ 13-62-12 (83916) `ವ್ರತಾನಾಂ ಪಾರಣಾರ್ಥಾಯ ಗುರ್ವರ್ಥೇ ಯಜ್ಞದಕ್ಷಿಣಾಂ। ನಿರ್ವೇಶಾರ್ಥಂ ಚ ವಿದ್ವಾಂಸಸ್ತೇಷಾಂ ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-13 (83917) ಪಿತ್ರೋಶ್ಚ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥಾಯ ಪುತ್ರದಾರಾರ್ಥಮೇವ ವಾ। ಮಹಾವ್ಯಾಧಿವಿಮೋಕ್ಷಾರ್ಥಂ ತೇಷು ದತ್ತಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-62-14 (83918) ಬಾಲಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಶ್ಚ ವಾಂಛಂತಿ ಸುಭಕ್ತಂ ಚಾಪ್ಯಸಾಧನಾಃ। ಸ್ವರ್ಗಮಾಯಾಂತಿ ದತ್ತ್ವೈಷಾಂ ನಿರಯಾನ್ನೋಪಯಾಂತಿ ತೇ॥'॥ 13-62-15 (83919) ಗುರ್ವರ್ಥಮಭಯಾರ್ಥಂ ವಾ ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯೇಽನೃತಂ ಕಥಯಂತಿ ಸ್ಮ ತೇ ವಾ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-16 (83920) ಪರದಾರಾಭಿಹರ್ತಾರಃ ಪರದಾರಾಭಿಮರ್ಶಿನಃ। ಪರದಾರಪ್ರಯೋಕ್ತಾಸ್ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-17 (83921) ಯೇ ಪರಸ್ವಾಪಹರ್ತಾರಃ ಪರಸ್ವಾನಾಂ ಚ ನಾಶಕಾಃ। ಸೂಚಕಾಶ್ಚ ಪರೇಷಾಂ ಯೇ ತೇ ವಾ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-18 (83922) ಪ್ರಪಾಣಾಂ ಚ ಸಭಾನಾಂ ಚ ಸಂಕ್ರಮಾಣಾಂ ಚ ಭಾರತ। ಅಗಾರಾಣಾಂ ಚ ಭೇತ್ತಾರೋ ನರಾ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-19 (83923) ಅನಾಥಾಂ ಪ್ರಮದಾಂ ಬಾಲಾಂ ವೃದ್ಧಾಂ ಭೀತಾಂ ತಪಸ್ವಿನೀಂ। ವಂಚಯಂತಿ ನರಾ ಯೇ ಚ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-20 (83924) ವೃತ್ತಿಚ್ಛೇದಂ ಗೃಹಚ್ಛೇದಂ ದಾರಚ್ಛೇದಂ ಚ ಭಾರತ। ಮಿತ್ರಚ್ಛೇದಂ ತಥಾಽಽಶಾಯಾಸ್ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-21 (83925) ಸೂಚಕಾಃ ಸೇತುಭೇತ್ತಾರಃ ಪರವೃತ್ತ್ಯುಪಜೀವಕಾಃ। ಅಕೃತಜ್ಞಾಶ್ಚ ಮಿತ್ರಾಣಾಂ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-22 (83926) ಪಾಷಂಡಾ ದೂಷಕಾಶ್ಚೈವ ಸಮಯಾನಾಂ ಚ ದೂಷಕಾಃ। ಯೇ ಪ್ರತ್ಯವಸಿತಾಶ್ಚೈವ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-23 (83927) ವಿಷಮವ್ಯವಹಾರಾಶ್ಚ ವಿಷಮಾಶ್ಚೈವ ವೃದ್ಧಿಷು। ಲಾಭೇಷು ವಿಷಮಾಶ್ಚೈವ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-24 (83928) ದೂತಸಂವ್ಯವಹಾರಾಶ್ಚ ನಿಷ್ಪರೀಕ್ಷಾಶ್ಚ ಮಾನವಾಃ। ಪ್ರಾಣಿಹಿಂಸಾಪ್ರವೃತ್ತಾಶ್ಚಿ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-25 (83929) ಕೃತಾಶಂ ಕೃತನಿರ್ದೇಶಂ ಕೃತಭಕ್ತಂ ಕೃತಶ್ರಮಂ। ಭೇದೈರ್ಯೇ ವ್ಯಪಕರ್ಷಂತಿ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-26 (83930) ಪರ್ಯಶ್ನಂತಿ ಚ ಯೇ ದಾರಾನಗ್ನಿಭೃತ್ಯಾತಿಥೀಂಸ್ತಥಾ। ಉತ್ಸನ್ನಪಿತೃದೇವೇಜ್ಯಾಸ್ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-27 (83931) ವೇದವಿಕ್ರಯಿಣಶ್ಚೈವ ವೇದಾನಾಂ ಚೈವ ದೂಷಕಾಃ। ವೇದಾನಾಂ ಲೇಖಕಾಶ್ಚೈವ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-28 (83932) ಚಾತುರಾಶ್ರಂಯಬಾಹ್ಯಾಶ್ಚ ಶ್ರುತಿಬಾಹ್ಯಾಶ್ಚ ಯೇ ನರಾಃ। ವಿಕರ್ಮಭಿಶ್ಚ ಜೀವಂತಿ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-29 (83933) ಕೇಶವಿಕ್ರಯಿಕಾ ರಾಜನ್ವಿಷವಿಕ್ರಯಿಕಾಶ್ಚ ಯೇ। ಕ್ಷೀರವಿಕ್ರಯಿಕಾಶ್ಚೈವ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-30 (83934) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಗವಾಂ ಚೈವ ಕನ್ಯಾನಾಂ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯೇಽಂತರಾಯಾಂತಿ ಕಾರ್ಯೇಷು ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-31 (83935) ಶಸ್ತ್ರವಿಕ್ರಯಿಕಾಶ್ಚೈವ ಕರ್ತಾರಶ್ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಶಲ್ಯಾನಾಂ ಧನುಷಾಂ ಚೈವ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-32 (83936) ಶಿಲಾಭಿಃ ಶಂಕುಭಿರ್ವಾಽಪಿ ಶ್ವರ್ಭ್ರೈರ್ವಾ ಭರತರ್ಷಭ। ಯೇ ಮಾರ್ಗಮನುರುಂಧಂತಿ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-33 (83937) ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾಂಶ್ಚ ಭೃತ್ಯಾಂಶ್ಚ ಭಕ್ತಾಂಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಯೇ ತ್ಯಜಂತ್ಯವಿಕಾರಾಂಸ್ತ್ರೀಂಸ್ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-34 (83938) ಅಪ್ರಾಪ್ತದಮಕಾಶ್ಚೈವ ನಾಸಾನಾಂ ವೇಧಕಾಶ್ಚ ಯೇ। ಬಂಧಕಾಶ್ಚ ಪಶೂನಾಂ ಯೇ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-35 (83939) ಅಗೋಪ್ತಾರಶ್ಚ ರಾಜಾನೋ ಬಲಿಷಡ್ಭಾಗತಸ್ಕರಾಃ। ಸಮರ್ಥಾಶ್ಚಾಪ್ಯದಾತಾರಸ್ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-36 (83940) ಕ್ಷಾಂತಾಂದಾಂತಾಂಸ್ತಥಾ ಪ್ರಾಜ್ಞಾಂದೀರ್ಘಕಾಲಂ ಸಹೋಷಿತಾನ್। ತ್ಯಜಂತಿ ಕೃತಕೃತ್ಯಾ ಯೇ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-37 (83941) ಬಾಲಾನಾಮಥ ವೃದ್ಧಾನಾಂ ದಾಸಾನಾಂ ಚೈವ ಯೇ ನರಾಃ। ಅದತ್ತ್ವಾ ಭಕ್ಷಯಂತ್ಯಗ್ರೇ ತೇ ವೈ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-38 (83942) ಏತೇ ಪೂರ್ವಂ ವಿನಿರ್ದಿಷ್ಟಾಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ನಿರಯಗಾಮಿನಃ। ಭಾಗಿನಃ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಸ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-62-39 (83943) ಸರ್ವೇಷ್ವೇವ ತು ಕಾರ್ಯೇಷು ದೈವಪೂರ್ವೇಷು ಭಾರತ। ಹಂತಿ ಪುತ್ರಾನ್ಪಶೂನ್ಕೃತ್ಸ್ನಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿಕ್ರಮಃ ಕೃತಃ॥ 13-62-40 (83944) ದಾನೇನ ತಪಸಾ ಚೈವ ಸತ್ಯೇನ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯೇ ಧರ್ಮಮನುವರ್ತಂತೇ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-41 (83945) ಶುಶ್ರೂಷಾಭಿಸ್ತಪೋಭಿಶ್ಚ ವಿದ್ಯಾಮಾದಾಯ ಭಾರತ। ಯೇ ಪ್ರತಿಗ್ರಹನಿಃಸ್ನೇಹಾಸ್ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-42 (83946) ಭಯಾತ್ಪಾಷಾತ್ತಥಾ ಬಾಧಾದ್ದಾರಿದ್ರ್ಯಾದ್ವ್ಯಾಧಿಧರ್ಷಣಾತ್। ತತ್ಕೃತೇ ಧನಮೀಪ್ಸಂತೇ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-43 (83947) ಕ್ಷಮಾವಂತಶ್ಚ ಧೀರಾಶ್ಚ ಧರ್ಮಕಾರ್ಯೇಷು ಚೋತ್ಥಿತಾಃ। ಮಂಗಲಾಚಾರಸಂಪನ್ನಾಃ ಪುರುಷಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-44 (83948) ನಿವೃತ್ತಾ ಮಧುಮಾಂಸೇಭ್ಯಃ ಪರದಾರೇಭ್ಯ ಏವ ಚ। ನಿವೃತ್ತಾಶ್ಚೈವ ಮದ್ಯೇಭ್ಯಸ್ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-45 (83949) ಆಶ್ರಮಾಣಾಂ ಚ ಕರ್ತಾರಃ ಕುಲಾನಾಂ ಚೈವ ಭಾರತ। ದೇಶಾನಾಂ ನಗರಾಣಾಂ ಚ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-46 (83950) ವಸ್ತ್ರಾಭರಣದಾತಾರೋ ಭಕ್ಷ್ಯಪಾನಾನ್ನದಾಸ್ತಥಾ। ಕುಟುಂಬಾನಾಂ ಚ ಭರ್ತಾರಃ ಪುರುಷಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-47 (83951) ಸರ್ವಹಿಂಸಾನಿವೃತ್ತಾಶ್ಚ ನರಾಃ ಸರ್ವಸಹಾಶ್ಚ ಯೇ। ಸರ್ವಸ್ಯಾಶ್ರಯಭೂತಾಶ್ಚ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-48 (83952) ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಚೈವ ಶುಶ್ರುಷಂತಿ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾಃ। ಭ್ರಾತೄಣಾಂ ಚೈವ ಸಸ್ನೇಹಾಸ್ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-49 (83953) ಆಢ್ಯಾಶ್ಚ ಬಲವಂತಶ್ಚ ಯೌವನಸ್ಥಾಶ್ಚ ಭಾರತ। ಯೇ ವೈ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾ ಧೀರಾಸ್ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-50 (83954) ಅಪರಾಧಿಷು ಸಸ್ನೇಹಾ ಮೃದವೋ ಮೃದುವತ್ಸಲಾಃ। ಆರಾಧನಸುಖಾಶ್ಚಾಪಿ ಪುರುಷಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-51 (83955) ಸಹಸ್ರಪರಿವೇಷ್ಟಾರಸ್ತಥೈವ ಚ ಸಹಸ್ರದಾಃ। ತ್ರಾತಾರಶ್ಚ ಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-52 (83956) ಸುವರ್ಣಸ್ಯ ಚ ದಾತಾರೋ ಗವಾಂ ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಯಾನಾನಾಂ ವಾಹನಾನಾಂ ಚ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-53 (83957) ವೈವಾಹಿಕಾನಾಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪ್ರೇಷ್ಯಾಣಾಂ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ದಾತಾರೋ ವಾಸಸಾಂ ಚೈವ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-54 (83958) ವಿಹಾರಾವಸಥೋದ್ಯಾನಕೂಪಾರಾಮಸಭಾಪ್ರಪಾ। ವಪ್ರಾಣಾಂ ಚೈವ ಕರ್ತಾರಸ್ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-55 (83959) ನಿವೇಶನಾನಾಂ ಕ್ಷೇತ್ರಾಣಾಂ ವಸತೀನಾಂ ಚ ಭಾರತ। ದಾತಾರಃ ಪ್ರಾರ್ಥಿತಾನಾಂ ಚ ತೇ ನರಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-56 (83960) ರಸಾನಾಂ ಚಾಥ ಬೀಜಾನಾಂ ಧಾನ್ಯಾನಾಂ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಸ್ವಯಮುತ್ಪಾದ್ಯ ದಾತಾರಃ ಪುರುಷಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-57 (83961) ಯಸ್ಮಿಂಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಕುಲೇ ಜಾತಾ ಬಹುಪುತ್ರಾಃ ಶತಾಯುಷಃ। ಸಾನುಕ್ರೋಶಾ ಜಿತಕ್ರೋಧಾಃ ಪುರುಷಾಃ ಸ್ವರ್ಗಗಾಮಿನಃ॥ 13-62-58 (83962) ಏತದುಕ್ತಮಮುತ್ರಾರ್ಥಂ ದೈವಂ ಪಿತ್ರ್ಯಂ ಚ ಭಾರತ। ದಾನಧರ್ಮಂ ಚ ದಾನಸ್ಯ ಯತ್ಪೂರ್ವಮೃಷಿತಿಃ ಕೃತಂ॥ ॥ 13-62-59 (83963) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಿಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 62 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-62-2 ಭೋಜನಪಾತ್ರೇಽವಶಿಷ್ಟಮುಚ್ಛೇಷಃ ತೇನ ಸಹಿತಂ ಪರಿಶೇಷಂ ಸ್ಥಾಲ್ಯಾಮವಶಿಷ್ಟಂ ಪ್ರತೀಕ್ಷಂತೇ। ಯೇಷಾಂ ಪಾಕಪರ್ಯಾಪ್ತಮೇವ ಧಾನ್ಯಾದಿಕಮಸ್ತಿ ನ ಕುಸೂಲಾದೌ ತಾನ್ ಭೋಜಯ॥ 7-62-4 ತದ್ಭಕ್ತಾಃ ಚಾರಿತ್ರಮೇವ ಭಕ್ತೋಽನ್ನಂ ತದ್ವಜ್ಜೀವನಂ ಯೇಷಾಂ ತೇ। ತದ್ಗೃಹಾಃ ತದೇವ ಗೃಹೇ ಸ್ತ್ರ್ಯಾದೌ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಅರ್ಥೇ ಪ್ರಯೋಜನೇ ಸತ್ಯೇವಾರ್ಥಿನೋ ಭವಂತಿ ನ ಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥಂ॥ 7-62-6 ರೌಕ್ಷ್ಯಾತ್ ದಾರಿದ್ರ್ಯಾತ್। ಕರೇ ಕೃತಃ ಆತ್ಮೇವಾತ್ಮಾ ಜೀವನಮನ್ನಂ। ಹಸ್ತೇ ಗೃಹೀತಾನ್ನಸ್ಯ ವಟವಃ ಕ್ಷುಧಾರ್ತಾಃ ಮಹ್ಯ ದೇಹಿ ಮಹ್ಯಂ ದೇವೀತಿ ಯಾಚಂತೇ ತೇಭ್ಯೋಽತಿದರಿದ್ರೇಭ್ಯಃ॥ 7-62-9 ಪಾಷಂಡಾನಾಂ ಸಮಯೋ ಮರ್ಯಾದಾ ಯೇಷು ಧರ್ಮೇಷು ತತ್ರ ಅತ್ಯುತ್ಕ್ರಾಂತಾಃ ಅತ್ಯಂತಂ ತತೋ ದೂರೇ ಸ್ಥಿತಾಃ॥ 7-62-10 ಭುವತ್ವಾನ್ನಮೇವ ಸ್ಪೃಹಯಂತಿ ನ ಸ್ವಾದು। ಅತಏವ ನ ಚತುರ್ಥೀ॥ 7-62-16 ಅಸಯಾರ್ಥಂ, ಭಯನಿವೃತ್ತಿರೂಪಂ ಪ್ರಯೋಜನಂ॥ 7-62-17 ಅಭಿಮರ್ಶಿತೋ ಜಾರಾಃ। ಪ್ರಯೋಕ್ತಾರಃ ಹರ್ತ್ರಭಿಮರ್ಶಿನೋರ್ದೂತಾಃ॥ 7-62-18 ಪರೇಷಾಂ ದೋಷಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-62-21 ಆಶಾಯಾಶ್ಛೇದಮಿತ್ಯೇಕದೇಶಾನುಷಂಗಃ। ಕುರ್ವಂತೀತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-62-22 ಸೂಚಕಾಃ ರಾಜಗಾಮಿಪೈಶುನ್ಯವಾದಿನಃ। ಸೇತುಃ ಆರ್ಯಮರ್ಯಾದಾ॥ 7-62-23 ಪಾಷಂಡಾಃ ವೇದವಿರೋಧಿನಃ ಶಾಕ್ಯಾದಯಃ ದೂಷಕಾಃ ಸತಾಂ ನಿಂದಕಾಃ। ಸಮಯಾನಾಂ ಧರ್ಮಸಂಕೇತಾನಾಂ। ಪ್ರತ್ಯವಸಿತಾಃ ಆರೂಢಪತಿತಾಃ॥ 7-62-26 ಕೃತಾಶಂ ದಾಸಮರ್ಥಿನ ವಾ। ಕೃತನಿರ್ದೇಶಂ ನಿರ್ದೇಶಃ ತುಭ್ಯಮಿದಂ ದಾಸ್ಯಾಮೀತಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಸಾ ಕೃತಾಯಸ್ಮೈ ತಂ। ಭಕ್ತಂ ವೇತನಂ। ವ್ಯಪಕರ್ಷಂತಿ ಷತ್ಯುಃ ಸಕಾಶಾದ್ದೂರೀಕುರ್ವಂತಿ॥ 7-62-27 ಪರ್ಯಶ್ನಂತಿ। ಪರಿತ್ಯಜ್ಯಾಶ್ನಂತಿ॥ 7-62-29 ವಿಕರ್ಮಭಇಃ ಸ್ವಸ್ಯ ನಿಷಿದ್ಧೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ॥ 7-62-30 ಕೇಶಾಶ್ಚಾಮರಕಂಬಲಾದಯಃ॥ 7-62-32 ಕರ್ತಾರಃ ಶಸ್ತ್ರಶಲ್ಯಾದೀನಾಂ॥ 7-62-35 ಅಪ್ರಾಪ್ತಾನಾಮದಾಂತಾನಾಂ ಪಶೂನಾಂ। ಅಂಡಮರ್ದನೇನ ಬಲವೀರ್ಯಯೋರ್ನಾಶಕಾ ಅಪ್ರಾಪ್ತದಮಕಾಃ॥ 7-62-40 ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿಕ್ರಮಂ ನ ಕುರ್ವಂತಿ ತೇ ಸ್ವರ್ಗಾಗಾಮಿನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-62-43 ಕರ್ತಾರಃ ಪಾಲನಕರ್ತಾರಃ॥ 7-62-51 ಆರಾಧನೇನಿ ಇತರಾನ್ ಸುಖಯನತಿ ತೇ ತಥಾ॥ 7-62-57 ದಾನಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯರ್ಪಣಸ್ಯ। ದಾನಂ ಚ ತದ್ಧರ್ಮ ಯೇತಿ ಶೋಧಕೋ ಧರ್ಮಃ ದೈಷ್ ಶೋಧನ ಇತಿ ಧಾತುಃ ಅಮುತ್ರಾರ್ಥಂ ಪರಲೋಕಫಲಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಇದಂ ಮೇ ತತ್ತ್ವತೋ ರಾಜನ್ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ ಭಾರತ। ಅಹಿಂಸಯಿತ್ವಾಽಪಿ ಕಥಂ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-63-1 (83964) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-63-2x (6988) ವ್ಯಾಸಮಾಮಂತ್ರ್ಯ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪುರಾ ಯತ್ಪೃಷ್ಟವಾನಹಂ। ತತ್ತೇಽಹಂ ಸಂಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತದಿಹೈಕಮನಾಃ ಶೃಣು॥ 13-63-2 (83965) ಚತುರ್ಥಸ್ತ್ವಂ ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ತತ್ತ್ವಮಾಖ್ಯಾಹಿ ಮೇ ಮುನೇ। ಅಹಿಂಸಯಿತ್ವಾ ಕೇನೇಹ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-63-3 (83966) ಇತಿ ಪೃಷ್ಟೋ ಮಯಾ ರಾಜನ್ಪರಾಶರಶರೀರಜಃ। ಅಬ್ರವೀನ್ನಿಪುಣೋ ಧರ್ಮೇ ನಿಃಸಂಶಯಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-63-4 (83967) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸ್ವಯಮಾಹೂಯ ಭಿಕ್ಷಾರ್ಥೇ ಕೃಶವೃತ್ತಿನಂ। ಬ್ರೂಯಾನ್ನಾಸ್ತೀತಿ ಯಃ ಪಶ್ಚಾತ್ತಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಘಾತಿನಂ॥ 13-63-5 (83968) ಮಧ್ಯಸ್ಥಸ್ಯೇಹ ವಿಪ್ರಸ್ಯ ಯೋಽನೂಚಾನಸ್ಯ ಭಾರತ। ವೃತ್ತಿಂ ಹರತಿ ದುರ್ಬುದ್ಧಿಸ್ತಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಘಾತಿನಂ॥ 13-63-6 (83969) ಗೋಕುಲಸ್ಯ ತೃಷಾರ್ತಸ್ಯ ಜಲಾರ್ಥಮಭಿಧಾವತಃ। ಉತ್ಪಾದಯತಿ ಯೋ ವಿಘ್ನಂ ತಂ ವಿದ್ಯಾ** ಹ್ಮಘಾತಿನಂ॥ 13-63-7 (83970) ಯಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾಂ ಶ್ರುತಿಂ ಸಂಯಕೂ ಶಾಸ್ತ್ರ ವಾ ಮುನಿಭಿಃ ಕೃತಂ। ದೂಷಯತ್ಯನಭಿಜ್ಞಾಯ ತಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಘಾತಿನಂ॥ 13-63-8 (83971) ಆತ್ಮಜಾಂ ರೂಪಸಂಪನ್ನಾಂ ಮಹತೀಂ ಸದೃಶೇ ವರೇ। ನ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ಯಃ ಕನ್ಯಾಂ ತಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಧಾತಿನಂ॥ 13-63-9 (83972) ಅಧರ್ಮನಿರತೋ ಮೂಢೋ ಮಿಥ್ಯಾ ಯೋ ವೈ ದ್ವಿಜಾತಿಷು। ದದ್ಯಾನ್ಮರ್ಮಾತಿಗಂ ಶೋಕಂ ತಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಘಾತಿನಂ॥ 13-63-10 (83973) ಚಕ್ಷುಷಾ ವಿಪ್ರಹೀಣಸ್ಯ ಪಂಗುಲಸ್ಯ ಜಡಸ್ಯ ವಾ। ಹರೇತ ಯೋ ವೈ ಸರ್ವಸ್ವಂ ತಂ ವಿದ್ಯಾ *** ಘಾತಿನಂ॥ 13-63-11 (83974) ಆಶ್ರಮೇ ವಾ ವನೇ ವಾಽಪಿ ಗ್ರಾಮೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಪುರೇ। ಅಗ್ನಿಂ ಸಮುತ್ಸೃಜೇನ್ಮೋಹಾತ್ತಂ ವಿದ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಘಾತಿನಂ॥ ॥ 13-63-12 (83975) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 63 ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ತೀರ್ಥಾನಾಂ ದರ್ಶನಂ ಶ್ರೇಯಃ ಸ್ನಾನಂ ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಶ್ರವಣಂ ಚ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ತ್ವತಃ। 13-64-1 (83976) ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಯಾನಿ ತೀರ್ಥಾನಿ ಪುಣ್ಯಾನಿ ಭರತರ್ಷಭ। ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ ಮೇ ತಾನಿ ಶ್ರೋತಾಽಸ್ಮಿ ನಿಯತಂ ಪ್ರಭೋ॥ 13-64-2 (83977) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-64-3x (6989) ಇಮಮಂಗಿರಸಾ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ತೀರ್ಥವಂಶಂ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಶ್ರೋತುಮರ್ಹಸಿ ಭದ್ರಂ ತೇ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸೇ ಧರ್ಮಮುತ್ತಮಂ॥ 13-64-3 (83978) ತಪೋವನಗತಂ ವಿಪ್ರಮಭಿಗಂಯ ಮಹಾಮುನಿಂ। ಪಪ್ರಚ್ಛಾಂಗಿರಸಂ ಧೀರಂ ಗೌತಮಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಃ। 13-64-4 (83979) ಅಸ್ತಿ ಮೇ ಭಗವನ್ಕಶ್ಚಿತ್ತೀರ್ಥೇಭ್ಯೋ ಧರ್ಮಸಂಶಯಃ। ತತ್ಸರ್ವಂ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತನ್ಮೇ ಶಂಸ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-64-5 (83980) ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಫಲಂ ಕಿಂ ಸ್ಯಾತ್ತೇಷು ತೀರ್ಥೇಷು ವೈ ಮುನೇ। ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ತದ್ಯಥಾಽಸ್ತಿ ತಥಾ ವದ॥ 13-64-6 (83981) ಅಂಗಿರಾ ಉವಾಚ। 13-64-7x (6990) ಸಪ್ತಾಹಂ ಚಂದ್ರಭಾಗಾಂ ವೈ ವಿತಸ್ತಾಮೂರ್ಮಿಮಾಲಿನೀಂ। ವಿಗಾಹ್ಯ ವೈ ನಿರಾಹಾರೋ ನಿರ್ಮಲೋ ಮುನಿವದ್ಭವೇತ್॥ 13-64-7 (83982) ಕಾಶ್ಮೀರಮಂಡಲೇ ನದ್ಯೋ ಯಾಃ ಪತಂತಿ ಮಹಾಸ್ವನಂ। ತಾ ನದೀಃ ಸಿಂಧುಮಾಸಾದ್ಯ ಶೀಲವಾನ್ಸ್ವರ್ಗಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-64-8 (83983) ಪುಷ್ಕರಂ ಚ ಪ್ರಭಾಸಂ ಚ ನೈಮಿಷಂ ಸಾಗರೋದಕಂ। ದೇವಿಕಾಮಿಂದ್ರಮಾರ್ಗಂ ಚ ಸ್ವರ್ಣಬಿಂದುಂ ವಿಗಾಹ್ಯ ಚ॥ 13-64-9 (83984) ವಿಬೋಧ್ಯತೇ ವಿಮಾನಸ್ಥಃ ಸೋಽಪ್ಸರೋಭಿರಭಿಷ್ಟುತಃ। ಹಿರಣ್ಯಬಿಂದುಮಾಲಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರಯತಶ್ಚಾಭಿವಾದ್ಯ ಚ॥ 13-64-10 (83985) ಕುಶೇಶಯೇ ಚ ದೇವತ್ವಂ ಧೂಯತೇ ತಸ್ಯ ಕಿಲ್ಬಿಷಂ। ಇಂದ್ರತೋಯಾಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಗಂಧಮಾದನಸನ್ನಿಧೌ॥ 13-64-11 (83986) ಕರತೋಯಾಂ ಕುರುಂಗೇ ಚ ತ್ರಿರಾತ್ರೋಪೋಷಿತೋ ನರಃ। ಅಶ್ವಮೇಧಮವಾಪ್ನೋತಿ ವಿಗಾಹ್ಯ ಪ್ರಯತಃ ಶುಚಿಃ॥ 13-64-12 (83987) ಗಂಗಾದ್ವಾರೇ ಕುಶಾವರ್ತೇ ಬಿಲ್ವಕೇ ನೀಲಪರ್ವತೇ। ತಥಾ ಕನಖಲೇ ಸ್ನಾತ್ವಾ ಧೂತಪಾಪ್ಮಾ ದಿವಂ ವ್ರಜೇತ್॥ 13-64-13 (83988) ಅಪಾಂ ಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ವಾಜಿಮೇಧಫಲಂ ಲಭೇತ್। ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಜಿತಕ್ರೋಧಃ ಸತ್ಯಸಂಧಸ್ತ್ವಹಿಂಸಕಃ॥ 13-64-14 (83989) ಯತ್ರ ಭಾಗೀರಥೀ ಗಂಗಾ ವಹತೇ ದಿಶಮುತ್ತರಂ। ಮಹೇಶ್ವರಸ್ಯ ತ್ರಿಸ್ಥಾನೇ ಯೋ ನರಸ್ತ್ವಭಿಷಿಚ್ಯತೇ॥ 13-64-15 (83990) ಏಕಮಾಸಂ ನಿರಾಹಾರಃ ಸ ಪಶ್ಯತಿ ಹಿ ದೇವತಾಃ। ಸಪ್ತಗಂಗೇ ತ್ರಿಗಂಗೇ ಚ ಇಂದ್ರಮಾರ್ಗೇ ಚ ತರ್ಪಯನ್॥ 13-64-16 (83991) ಅರ್ಥಾನ್ವೈ ಲಭತೇ ಭೋಕ್ತುಂ ಯೋ ನರೋ ಜಾಯತೇ ಪುನಃ। ಮಹಾಶ್ರಮ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಯೋಽಗ್ನಿಹೋತ್ರಪರಃ ಶುಚಿಃ॥ 13-64-17 (83992) ಏಕಮಾಸಂ ನಿರಾಹಾರಃ ಸಿದ್ಧಿಂ ಮಾಸೇನ ಸ ವ್ರಜೇತ್। ಮಹಾಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಭೃಗುತುಂಗೇ ತ್ವಲೋಲುಪಃ॥ 13-64-18 (83993) ತ್ರಿರಾತ್ರೋಪೋಷಿತೋ ಭೂತ್ವಾ ಮುಚ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಯಾ। ಕನ್ಯಾಕೂಪ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಬಲಾಕಾಯಾಂ ಕೃತೋದಕಃ॥ 13-64-19 (83994) ದೇವೇಷು ಲಭತೇ ಕೀರ್ತಿಂ ಯಶಸಾ ಚ ವಿರಾಜತೇ॥ 13-64-20 (83995) ದೇವಿಕಾಯಾಮುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ತಥಾ ಸುಂದರಿಕಾಹ್ರದೇ। ಅಶ್ವಿನ್ಯಾಂ ರೂಪವರ್ಚಸ್ಕಂ ಪ್ರೇತ್ಯ ವೈ ಲಭತೇ ನರಃ॥ 13-64-21 (83996) ಮಹಾಗಂಗಾಮುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಕೃತ್ತಿಕಾಂಗಾರಕೇ ತಥಾ। ಪಕ್ಷಮೇಕಂ ನಿರಾಹಾರಃ ಸ್ವರ್ಗಮಾಪ್ನೋತಿ ನಿರ್ಮಲಃ॥ 13-64-22 (83997) ವೈಮಾನಿಕ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಕಿಂಕಿಣೀಕಾಶ್ರಮೇ ತಥಾ। ನಿವಾಸೇಽಪ್ಸರಸಾಂ ದಿವ್ಯೇ ಕಾಮಚಾರೀ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-64-23 (83998) ಕಾಲಿಕಾಶ್ರಮಮಾಸಾದ್ಯ ವಿಪಾಶಾಯಾಂ ಕೃತೋದಕಃ। ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಜಿತಕ್ರೋಧಸ್ತ್ರಿರಾತ್ರಂ ಮುಚ್ಯತೇ ಭವಾತ್॥ 13-64-24 (83999) ಆಶ್ರಮೇ ಕೃತ್ತಿಕಾನಾಂ ತು ಸ್ನಾತ್ವಾ ಯಸ್ತರ್ಪಯೇತ್ಪಿತೄನ್। ತೋಷಯಿತ್ವಾ ಮಹಾದೇವಂ ನಿರ್ಮಲಃ ಸ್ವರ್ಗಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-64-25 (84000) ಮಹಾಕೂಪಮುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ತ್ರಿರಾತ್ರೋಪೋಷಿತಃ ಶುಚಿಃ। ತ್ರಸಾನಾಂ ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಚ ದ್ವಿಪದಾನಾಂ ಭಯಂ ತ್ಯಜೇತ್॥ 13-64-26 (84001) ದೇವದಾರುವನೇ ಸ್ನಾತ್ವಾ ಧೂತಪಾಪ್ಮಾ ಕೃತೋದಕಃ। ದೇವಶಬ್ದಮವಾಪ್ನೋತಿ ಸಪ್ತರಾತ್ರೋಷಿತಃ ಶುಚಿಃ॥ 13-64-27 (84002) ಶರಸ್ತಂಬೇ ಕುಶಸ್ತಂಬೇ ದ್ರೋಣಶರ್ಮಪದೇ ತಥಾ। ಅಪಾಂಪ್ರಪತನಾಸೇವೀ ಸೇವ್ಯತೇ ಸೋಪ್ಸರೋಗಣೈಃ॥ 13-64-28 (84003) ಚಿತ್ರಕೂಟೇ ಜನಸ್ಥಾನೇ ತಥಾ ಮಂದಾಕಿನೀಜಲೇ। ವಿಗಾಹ್ಯ ವೈ ನಿರಾಹಾರೋ ರಾಜಲಕ್ಷ್ಂಯಾ ನಿಷೇವ್ಯತೇ॥ 13-64-29 (84004) ಶ್ಯಾಮಾಯಾಸ್ತ್ವಾಶ್ರಮಂ ಗತ್ವಾ ಉಷಿತ್ವಾ ಚಾಭಿಷಿಚ್ಯ ಚ। ಏಕಪಕ್ಷಂ ನಿರಾಹಾರಸ್ತ್ವಂತರ್ಧಾನಫಲಂ ಲಭೇತ್॥ 13-64-30 (84005) ಕೌಶಿಕೀಂ ತು ಸಮಾಸಾದ್ಯ ವಾಯುಭಕ್ಷಸ್ತ್ವಲೋಲುಪಃ। ಏಕವಿಂಶತಿರಾತ್ರೇಣ ಸ್ವರ್ಗಮಾರೋಹತೇ ನರಃ॥ 13-64-31 (84006) ಮತಂಗವಾಪ್ಯಾಂ ಯಃ ಸ್ನಾಯಾದೇಕರಾತ್ರೇಣ ಸಿಧ್ಯತಿ। ವಿಗಾಹತಿ ಹ್ಯನಾಲಂಬಮಂಧಕಂ ವೈ ಸನಾತನಂ॥ 13-64-32 (84007) ನೈಮಿಷೇ ಸ್ವರ್ಗತೀರ್ಥೇ ಚ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಫಲಂ ಪುರುಷಮೇಧಸ್ಯ ಲಭೇನ್ಮಾಸಂ ಕೃತೋದಕಃ॥ 13-64-33 (84008) ಗಂಗಾಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಸ್ಯ ತಥಾ ಚೈವೋತ್ಪಲಾವನೇ। ಅಶ್ವಮೇಘಮವಾಪ್ನೋತಿ ತತ್ರ ಮಾಸಂ ಕೃತೋದಕಃ॥ 13-64-34 (84009) ಗಂಗಾಯಮುನಯೋಸ್ತೀರ್ಥೇ ತಥಾ ಕಾಲಂಜರೇ ಗಿರೌ। ದಶಾಶ್ವಮೇಧಾನಾಪ್ನೋತಿ ತತ್ರ ಮಾಸಂ ಕೃತೋದಕಃ॥ 13-64-35 (84010) ಯಷ್ಟಿಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಚಾನ್ನದಾನಾದ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-64-36 (84011) ದಶತೀರ್ಥಸಹಸ್ರಾಣಿ ತಿಸ್ರಃ ಕೋಟ್ಯಸ್ತಥಾಽಪರಾಃ। ಸಮಾಗಚ್ಛಂತಿ ಮಾಘ್ಯಾಂ ತು ಪ್ರಯಾಗೇ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-64-37 (84012) ಮಾಘಮಾಸಂ ಪ್ರಯಾಗೇ ತು ನಿಯತಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಃ। ಸ್ನಾತ್ವಾ ತು ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ನಿರ್ಮಲಃ ಸ್ವರ್ಗಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-64-38 (84013) ಮರುದ್ಗಣ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಪಿತೄಣಾಮಾಶ್ರಮೇ ಶುಚಿಃ। ವೈವಸ್ವತಸ್ಯ ತೀರ್ಥೇ ಚ ತೀರ್ಥಭೂತೋ ಭವೇನ್ನರಃ॥ 13-64-39 (84014) ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಸರೋ ಗತ್ವಾ ಭಾಗೀರಥ್ಯಾಂ ಕೃತೋದಕಃ। ಏಕಮಾಸಂ ನಿರಾಹಾರಃ ಸೋಮಲೋಕಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-64-40 (84015) ಉತ್ಪಾತಕೇ ನರಃ ಸ್ನಾತ್ವಾ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರೇ ಕೃತೋದಕಃ। ದ್ವಾದಶಾಹಂ ನಿರಾಹಾರೋ ನರಮೇಧಫಲಂ ಲಭೇತ್॥ 13-64-41 (84016) ಅಶ್ಮಪೃಷ್ಠೇ ಗಯಾಯಾಂ ಚ ನಿರವಿಂದೇ ಚ ಪರ್ವತೇ। ತೃತೀಯಾಂ ಕ್ರೌಂಚಪದ್ಯಾಂ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾಂ ವಿಶುಧ್ಯತೇ 13-64-42 (84017) ಕಲವಿಂಕ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ವಿದ್ಯಾಚ್ಚ ಬಹುಶೋ ಜಲಂ। ಅಗ್ನೇಃ ಪುರೇ ನರಃ ಸ್ನಾತ್ವಾ ಅಗ್ನಿಕನ್ಯಾಪುರೇ ವಸೇತ್॥ 13-64-43 (84018) ಕರವೀರಪುರೇ ಸ್ನಾತ್ವಾ ವಿಶಾಲಾಯಾಂ ಕೃತೋದಕಃ। ದೇವಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋ ವಿರಾಜತೇ॥ 13-64-44 (84019) ಪುನರಾವರ್ತನಂದಾಂ ಚ ಮಹಾನಂದಾಂ ಚ ಸೇವ್ಯ ವೈ। ನಂದನೇ ಸೇವ್ಯತೇ ದಾಂತಸ್ತ್ವಪ್ಸರೋಭಿರಹಿಂಸಕಃ॥ 13-64-45 (84020) ಉರ್ವಶೀಂ ಕೃತ್ತಿಕಾಯೋಗೇ ಗತ್ವಾ ಚೈವ ಸಮಾಹಿತಃ। ಲೌಹಿತ್ಯೇ ವಿಧಿವತ್ಸ್ನಾತ್ವಾ ಪುಂಡರೀಕಫಲಂ ಲಭೇತ್॥ 13-64-46 (84021) ರಾಮಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ವಿಪಾಶಾಯಾಂ ಕೃತೋದಕಃ। ದ್ವಾದಶಾಹಂ ನಿರಾಹಾರಃ ಕಲ್ಮಷಾದ್ವಿಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-64-47 (84022) ಮಹಾಹ್ರದ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಶುದ್ಧೇನ ಮನಸಾ ನರಃ। ಏಕಮಾಸಂ ನಿರಾಹಾರೋ ಜಮದಗ್ನಿಗತಿಂ ಲಭೇತ್॥ 13-64-48 (84023) ವಿಂಧ್ಯೇ ಸಂತಾಪ್ಯ ಚಾತ್ಮಾನಂ ಸತ್ಯಸಂಧಸ್ತ್ವಹಿಂಸಕಃ। ವಿನಯಾತ್ತಪ ಆಸ್ಥಾಯ ಮಾಸೇನೈಕೇನ ಸಿಧ್ಯತಿ॥ 13-64-49 (84024) `ಮುಂಡೇ ಬ್ರಹ್ಮಗವಾ ಚೈವ ನಿರಿಚಿಂ ದೇವಪರ್ವತಂ। ದೇವಹ್ರದಮುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋ ವಿರಾಜತೇ। ಕುಮಾರಪದಮಾಸ್ಥಾಯ ಮಾಸೇನೈಕೇನ ಶುಧ್ಯತಿ॥' 13-64-50 (84025) ನರ್ಮದಾಯಾಮುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ತತಾ ಶೂರ್ಪಾರಕೋದಕೇ। ಏಕಪಕ್ಷಂ ನಿರಾಹಾರೋ ರಾಜಪುತ್ರೋ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-64-51 (84026) ಜಂಬೂಮಾರ್ಗೇ ತ್ರಿಭಿರ್ಮಾಸೈಃ ಸಂಯತಃ ಸುಸಮಾಹಿತಃ। ಅಹೋರಾತ್ರೇಣ ಚೈಕೇನ ಸಿದ್ಧಿಂ ಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ॥ 13-64-52 (84027) ಕೋಕಾಮುಖೇ ವಿಗಾಹ್ಯಾಥ ಗತ್ವಾ ಚಾಂಜಲಿಕಾಶ್ರಮಂ। ಶಾಕಭಕ್ಷಶ್ಚೀರವಾಸಾಃ ಕುಮಾರೀರ್ವಿಂದತೇ ದಶ॥ 13-64-53 (84028) ವೈವಸ್ವತಸ್ಯ ಸದನಂ ನ ಸ ಗಚ್ಛೇತ್ಕದಾಚನ। ಯಸ್ಯ ಕನ್ಯಾಹ್ರದ ವಾಸೋ ದೇವಲೋಕಂ ಸ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-64-54 (84029) ಪ್ರಭಾಸೇ ತ್ವೇಕರಾತ್ರೇಣ ಅಮಾವಾಸ್ಯಾಂ ಮಮಾಹಿತಃ। ಸಿದ್ಧ್ಯತೇ ತು ಮಹಾಬಾಹೋ ಯೋ ನರೋ ಜಾಯತೇಽಮರಃ॥ 13-64-55 (84030) ಉಜ್ಜಾನಕ ಉಪಸ್ಪೃಸ್ಯ ಆರ್ಷ್ಟಿಷೇಣಸ್ಯ ಚಾಶ್ರಮೇ। ಪಿಂಗಾಯಾಶ್ಚಾಶ್ರಮೇ ಸ್ನಾತ್ವಾ ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-64-56 (84031) ಕುಲ್ಯಾಯಾಂ ಸಮುಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಜಪ್ತ್ವಾ ಚೈವಾಘಮರ್ಷಣಂ। ಅಶ್ವಮೇಧಮವಾಪ್ನೋತಿ ತ್ರಿರಾತ್ರೋಪೋಷಿತೋ ನರಃ॥ 13-64-57 (84032) ಪಿಂಡಾರಕ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ಏಕರಾತ್ರೋಷಿತೋ ನರಃ। ಅಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಮವಾಪ್ನೋತಿ ಪ್ರಭಾತಾಂ ಶರ್ವರೀಂ ಶುಚಿಃ॥ 13-64-58 (84033) ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಸರೋ ಗತ್ವಾ ಧರ್ಮಾರಣ್ಯೋಪಶೋಭಿತಂ। ಪುಂಡರೀಕಮವಾಪ್ನೋತಿ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ನರಃ ಶುಚಿಃ॥ 13-64-59 (84034) ಮೈನಾಕೇ ಪರ್ವತೇ ಸ್ನಾತ್ವಾ ತಥಾ ಸಂಧ್ಯಾಮುಪಾಸ್ಯ ಚ। ಕಾಮಂ ಜಿತ್ವಾ ಚ ವೈ ಮಾಸಂ ಸರ್ವಯಜ್ಞಫಲಂ ಲಭೇತ್॥ 13-64-60 (84035) ಕಾಲೋದಕಂ ನಂದಿಕುಂಡಂ ತಥಾ ಚೋತ್ತರಮಾನಸಂ। ಅಭ್ಯೇತ್ಯ ಯೋಜನಶತಾದ್ಭೂಣಹಾ ವಿಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-64-61 (84036) ನಂದೀಶ್ವರಸ್ಯ ಮೂರ್ತಿ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮುಚ್ಯೇತ ಕಿಲ್ಬಿಷೈಃ। ಸ್ವರ್ಗಮಾರ್ಗೇ ನರಃ ಸ್ನಾತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಸ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-64-62 (84037) ವಿಖ್ಯಾತೋ ಹಿಮವಾನ್ಪುಣ್ಯಃ ಶಂಕರಶ್ವಶುರೋ ಗಿರಿಃ। ಆಕರಃ ಸರ್ವರತ್ನಾನಾಂ ಸಿದ್ಧಚಾರಣಸೇವಿತಃ॥ 13-64-63 (84038) `ದರ್ಶನಾದ್ಗಮನಾತ್ಪೂತೋ ಭವೇದನಶನಾದಪಿ।' ಶರೀರಮುತ್ಸೃಜೇತ್ತತ್ರ ವಿಧಿಪೂರ್ವಮನಾಶಕೇ॥ 13-64-64 (84039) ಅಧ್ರುವಂ ಜೀವಿತಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಯೋ ವೈ ವೇದಾಂತಗೋ ದ್ವಿಜಃ। ಅಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ದೇವತಾಸ್ತತ್ರ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಮುನೀಂಸ್ತಥಾ। 13-64-65 (84040) ತತಃ ಕ್ರೋಧಂ ಚ ಲೋಭಂ ಚ ಯೋ ಜಿತ್ವಾ ತೀರ್ಥಮಾವಸೇತ್। ನ ತೇನ ಕಿಂಚಿನ್ನ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ತೀರ್ಥಾಭಿಗಮನಾದ್ಭವೇತ್॥ 13-64-66 (84041) ಯಾನ್ಯಗಂಯಾನಿ ತೀರ್ಥಾನಿ ದುರ್ಗಾಣಿ ವಿಷಮಾಣಿ ಚ। ಮನಸಾ ತಾನಿ ಗಂಯಾನಿ ಸರ್ವತೀರ್ಥಸಮೀಕ್ಷಯಾ॥ 13-64-67 (84042) ಇದಂ ಮೇಧ್ಯಮಿದಂ ಪುಣ್ಯಮಿದಂ ಸ್ವರ್ಗ್ಯಮನುತ್ತಮಂ। ಇದಂ ರಹಸ್ಯಂ ವೇದಾನಾಮಾಪ್ಲಾವ್ಯಂ ಪಾವನಂ ತಥಾ॥ 13-64-68 (84043) ಇದಂ ದದ್ಯಾದ್ದ್ವಿಜಾತೀನಾಂ ಸಾಧೋರಾತ್ಮಹಿತಸ್ಯ ಚ। ಸುಹೃದಾಂ ಚ ಜಪೇತ್ಕರ್ಣೇ ಶಿಷ್ಯಸ್ಯಾನುಗತಸ್ಯ ಚ। 13-64-69 (84044) ದತ್ತವಾನ್ಗೌತಮಸ್ಯೈತದಂಗಿರಾ ವೈ ಮಹಾತಪಾಃ। ಅಂಗಿರಾಃ ಸಮನುಜ್ಞಾತಃ ಕಾಶ್ಯಪೇನ ಚ ಧೀಮತಾ॥ 13-64-70 (84045) ಮಹರ್ಷೀಣಾಮಿದಂ ಜಪ್ಯಂ ಪಾವನಾನಾಂ ತಥೋತ್ತಮಂ। ಜಪಂಶ್ಚಾಭ್ಯುತ್ಥಿತಃ ಶಶ್ವನ್ನಿರ್ಮಲಃ ಸ್ವರ್ಗಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-64-71 (84046) ಇದಂ ಯಶ್ಚಾಪಿ ಶೃಣುಯಾದ್ರಹಸ್ಯಂ ತ್ವಂಗಿರೋಮತಂ। ಉತ್ತಮೇ ಚ ಕುಲೇ ಜನ್ಮ ಲಭೇಂಜಾತೀಶ್ಚ ಸಂಸ್ಮರೇತ್॥ ॥ 13-64-72 (84047) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಸಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುಃಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 64 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-64-3 ತೀರ್ಥವಂಶಂ ತೀರ್ಥಸಂಘಂ॥ 7-64-5 ತೀರ್ಥೇಭ್ಯಃ ತೀರ್ಥಾನ್ಯುದ್ದಿಶ್ಯ॥ 7-64-6 ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ಜನ್ಮಾಂತರೇ॥ 7-64-7 ಮುನಿವದ್ಭವೇತ್ ಮುನೀನಾಂ ಗತಿಂ ಲಭೇತೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-64-8 ಸಿಂಧುಂ ಸಮುದ್ರಂ ಪತಂತೀತ್ಯನ್ವಯಃ॥ 7-64-9 ಸ್ವರ್ಗಬಿಂದುಂ ವಿಗಾಹ್ಯೇತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-64-21 ರೂಪವರ್ಚಸೋಃ ಸಮಾಹಾರಃ ರೂಪವರ್ಚಸ್ಕಂ। ವರ್ಚಸ್ತೇಜಃ॥ 7-64-26 ತ್ರಸಾನಾಂ ಜಂಗಮಾನಾಂ॥ 7-64-30 ಅಂತರ್ಧಾನಫಲಂ ಗಂಧರ್ವಾದಿಭೋಗಂ॥ 7-64-35 ಕಾಲಾಂಜನೇ ಗಿರಾವಿತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-64-37 ಸಮಾಗಚ್ಛಂತ್ಯಗಾವಾಸ್ಯಾಮಿತಿ ಥ.ಪಾಠ॥ 7-64-43 ಉರ್ವಶೀಂ ಉರ್ವಶೀತೀರ್ಥಂ। ಕೃತ್ತಿಕಾಯೋಗೇ ಕಾರ್ತಿಕ್ಯಾಂ ಪೌರ್ಣಮಾಸ್ಯಾಂ॥ 7-64-68 ಇದಂ ತೀರ್ಥಸೇವನಂ। ಮೇಧ್ಯಂ ಯಜ್ಞಫಲಪ್ರದಂ। ಪುಣ್ಯಂ ಪಾಪಘ್ನಂ॥ 7-64-70 ಸಮನುಜ್ಞಾತಃ ಪ್ರಾರ್ಥಿತಃ। ಕಾಶ್ಯಪೇನ ಏತದ್ವಿಜ್ಞಾತುಕಾಮೇನೇತಿ ಶೇಷಃ॥

ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। ಬೃಹಸ್ಪತಿಸಮಂ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಕ್ಷಮಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಮಂ। ಪರಾಕ್ರಮೇ ಶಕ್ರಸಮಮಾದಿತ್ಯಸಮತೇಜಸಂ॥ 13-65-1 (84048) ಗಾಂಗೇಯಮರ್ಜುನೇನಾಜೌ ನಿಹತಂ ಭೂರಿತೇಜಸಂ। ಭ್ರಾತೃಭಿಃ ಸಹಿತೋಽನ್ಯೈಶ್ಚ ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ॥ 13-65-2 (84049) ಶಯಾನಂ ವೀರಶಯನೇ ಕಾಲಾಕಾಂಕ್ಷಿಣಮಚ್ಯುತಂ। ಆಜಗ್ಮುರ್ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠಂ ದ್ರಷ್ಟುಕಾಮಾ ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-65-3 (84050) ಅತ್ರಿರ್ವಸಿಷ್ಠೋಽಥ ಭೃಗುಃ ಪುಲಸ್ತ್ಯಃ ಪುಲಹಃ ಕ್ರತುಃ। ಅಂಗಿರಾ ಗೌತಮೋಽಗಸ್ತ್ಯಃ ಸುಮತಿಃ ಸುಯತಾತ್ಮವಾನ್॥ 13-65-4 (84051) ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಃ ಸ್ಥೂಲಗಿರಾಃ ಸಂವರ್ತಃ ಪ್ರಮತಿರ್ದಮಃ। ಬೃಹಸ್ಪತ್ಯುಶನೋವ್ಯಾಸಶ್ಚ್ಯವನಃ ಫಾಶ್ಯಪೋ ಧ್ರುವಃ॥ 13-65-5 (84052) ದುರ್ವಾಸಾ ಜಮದಗ್ನಿಶ್ಚ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯೋಽಥ ಗಾಲವಃ। ಭರದ್ವಾಜೋಽಥ ರೈಭ್ಯಶ್ಚಕ ಯವಕ್ರೀತಸ್ತ್ರಿತಸ್ತಥಾ॥ 13-65-6 (84053) ಸ್ಥೂಲಾಕ್ಷಃ ಶಬಲಾಕ್ಷಶ್ಚ ಕಣ್ವೋ ಮೇಧಾತಿಥಿಃ ಕೃಶಃ। ನಾರದಃ ಪರ್ವತಶ್ಚೈವ ಸುಧನ್ವಾಽಥೈಕತೋ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-65-7 (84054) ನಿತಂಭೂರ್ಭುವನೋ ಧೌಂಯಃ ಶತಾನಂದೋಽಕೃತವ್ರಣಃ। ಜಾಮದಗ್ರ್ಯಸ್ತಥಾ ರಾಮಃ ಕಚಶ್ಚೇತ್ಯೇವಮಾದಯಃ। ಸಮಾಗತಾ ಮಹಾತ್ಮಾನೋ ಭೀಷ್ಮಂ ದ್ರಷ್ಟುಂ ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-65-8 (84055) ತೇಷಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ ಪೂಜಾಮಾಗತಾನಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ। ಭ್ರಾತೃಭಿಃ ಸಹಿತಶ್ಚಕ್ರೇ ಯತಾವದನುಪೂರ್ವಶಃ॥ 13-65-9 (84056) ತೇ ಪೂಜಿತಾಃ ಸುಖಾಸೀನಾಃ ಕಥಾಶ್ರಕ್ರುರ್ಮಹರ್ಷಯಃ। ಭೀಷ್ಮಾಶ್ರಿತಾಃ ಸುಮಧುರಾಃ ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಮನೋಹರಾಃ॥ 13-65-10 (84057) ಭೀಷ್ಮಸ್ತೇಷಾಂ ಕಥಾಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಋಷೀಣಾಂ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಾಂ। ಮೇನೇ ದಿವಿಷ್ಠಮಾತ್ಮಾನಂ ತುಷ್ಟ್ಯಾ ಪರಮಯಾ ಯುತಃ॥ 13-65-11 (84058) ತತಸ್ತೇ ಭೀಷ್ಮಮಾಮಂತ್ರ್ಯ ಪಾಂಡವಾಂಶ್ಚ ಮಹರ್ಷಯಃ। ಅಂತರ್ಧಾನಂ ಗತಾಃ ಸರ್ವೇ ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಪಶ್ಯತಾಂ॥ 13-65-12 (84059) ತಾನೃಷೀನ್ಸುಮಹಾಭಾಗಾನಂತರ್ಧಾನಗತಾನಪಿ। ಪಾಂಡವಾಸ್ತುಷ್ಟುವುಃ ಸರ್ವೇ ಪ್ರಣೇಮುಶ್ಚ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ॥ 13-65-13 (84060) ಪ್ರಸನ್ನಮನಸಃ ಸರ್ವೇ ಗಾಂಗೇಯಂ ಕುರುಸತ್ತಮಂ। ಉಪತಸ್ಥುರ್ಯಥೋದ್ಯಂತಮಾದಿತ್ಯಂ ಮಂತ್ರಕೋವಿದಾಃ॥ 13-65-14 (84061) ಪ್ರಭಾವಂ ತಪಸಸ್ತೇಷಾಮೃಷೀಣಾಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಪಾಂಡವಾಃ। ಪ್ರಕಾಶಂತೋ ದಿಶಃ ಸರ್ವಾ ವಿಸ್ಮಯಂ ಪರಮಂ ಯಯುಃ॥ 13-65-15 (84062) ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ಪರಂ ತೇಷಾಮೃಷೀಣಾಮನುಚಿಂತ್ಯ ತೇ। ಪಾಂಡವಾಃ ಸಹ ಭೀಷ್ಮೇಣ ಕಥಾಶ್ಚಕ್ರುಸ್ತದಾಶ್ರಯಾಃ॥ 13-65-16 (84063) ಕಥಾಂತೇ ಶಿರಸಾ ಪಾದೌ ಸ್ಪೃಷ್ಟ್ವಾ ಭೀಷ್ಮಸ್ಯ ಪಾಂಡವಃ। ಧರ್ಂಯಂ ಧರ್ಮಸುತಃ ಪ್ರಶ್ನಂ ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ॥ 13-65-17 (84064) ಕೇ ದೇಶಾಃ ಕೇ ಜನಪದಾ ಆಶ್ರಮಾಃ ಕೇ ಚ ಪರ್ವತಾಃ। ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಃ ಪುಣ್ಯತಃ ಕಾಶ್ಚ ಜ್ಞೇಯಾ ನದ್ಯಃ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-65-18 (84065) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-65-19x (6991) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಶಿಲೋಚ್ಛವೃತ್ತೇಃ ಸಂವಾದಂ ಸಿದ್ಧಸ್ಯ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-65-19 (84066) ಇಮಾಂ ಕಶ್ಚಿತ್ಪರಿಕ್ರಂಯ ಪೃಥಿವೀಂ ಶೈಲಭೂಷಣಾಂ। ಅಸಕೃದ್ದ್ವಿಪದಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಃ ಶ್ರೇಷ್ಠಸ್ಯ ಗೃಹಮೇಧಿನಃ॥ 13-65-20 (84067) ಶಿಲವೃತ್ತೇರ್ಗೃಹಂ ಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸ ತೇನ ವಿಧಿನಾಽರ್ಚಿತಃ। ಉವಾಸ ರಜನೀಂ ತತ್ರ ಸುಮುಖಃ ಸುಖಭಾಗೃಷಿಃ॥ 13-65-21 (84068) ಶಿಲವೃತ್ತಿಸ್ತು ಯತ್ಕೃತ್ಯಂ ಪ್ರಾತಸ್ತತ್ಕೃತವಾಞ್ಶುಚಿಃ। ಕೃತಕೃತ್ಯಮುಪಾತಿಷ್ಠತ್ಸಿದ್ಧಂ ತಮತಿಥಿಂ ತದಾ॥ 13-65-22 (84069) ತೌ ಸಮೇತ್ಯ ಮಹಾತ್ಮಾನೌ ಸುಖಾಸೀನೌ ಕಥಾಃ ಶುಭಾಃ। ಚಕ್ರತುರ್ವೇದಸಂಬದ್ಧಾಸ್ತಚ್ಛೇಷಕೃತಲಕ್ಷಣಾಃ॥ 13-65-23 (84070) ಶಿಲವೃತ್ತಿಃ ಕಥಾಂತೇ ತು ಸಿದ್ಧಮಾಮಂತ್ರ್ಯ ಯತ್ನತಃ। ಪ್ರಶ್ನಂ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಮೇಧಾವೀ ಯನ್ಮಾಂ ತ್ವಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛಸಿ॥ 13-65-24 (84071) ಶಿಲವೃತ್ತಿರುವಾಚ। 13-65-25x (6992) ಕೇದೇಶಾಃ ಕೇ ಜನಪದಾಃ ಕೇಽಽಶ್ರಮಾಃ ಕೇ ಚ ಪರ್ವತಾಃ। ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಃ ಪುಣ್ಯತಃ ಕಾಶ್ಚ ಜ್ಞೇಯಾ ನದ್ಯಸ್ತದುಚ್ಯತಾಂ॥ 13-65-25 (84072) ಸಿದ್ಧ ಉವಾಚ। 13-65-26x (6993) ತೇ ದೇಶಾಸ್ತೇ ಜನಪದಾಸ್ತೇಽಽಶ್ರಮಾಸ್ತೇ ಚ ಪರ್ವತಾಃ। ಯೇಷಾಂ ಭಾಗೀರಥೀ ಗಂಗಾ ಮಧ್ಯೇನೈತಿ ರಾರಿದ್ವರಾ॥ 13-65-26 (84073) ತಪಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣ ಯಜ್ಞೈಸ್ತ್ಯಾಗೇನ ವಾ ಪುನಃ। ಗತಿಂ ತಾಂ ನ ಲಭೇಜ್ಜಂತುರ್ಗಂಗಾಂ ಸಂಸೇವ್ಯ ಯಾಂ ಲಭೇತ್॥ 13-65-27 (84074) ಸ್ಪಷ್ಟಾನಿ ಯೇಷಾಂ ಗಾಂಗೇಯೈಸ್ತೋಯೈರ್ಗಾತ್ರಾಣಿ ದೇಹಿನಾಂ। ನ್ಯಸ್ತಾನಿ ನ ಪುನಸ್ತೇಷಾಂ ತ್ಯಾಗಃ ಸ್ವರ್ಗಾದ್ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-65-28 (84075) ಸರ್ವಾಣಿ ಯೇಷಾಂ ಗಾಂಗೇಯೈಸ್ತೋಯೈಃ ಕಾರ್ಯಾಣಿ ದೇಹಿನಾಂ। ಗಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮಾನವಾ ವಿಪ್ರ ದಿವಿ ತಿಷ್ಠಂತಿ ತೇ ಜನಾಃ॥ 13-65-29 (84076) ಪೂರ್ವೇ ವಯಸಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕೃತ್ವಾ ಪಾಪಾನಿ ಯೇ ನರಾಃ। ಪಶ್ಚಾದ್ಗಂಗಾಂ ನಿಷೇವಂತೇ ತೇಽಪಿ ಯಾಂತ್ಯುತ್ತಮಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-65-30 (84077) `ಯುಕ್ತಾಶ್ಚ ಪಾತಕೈಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ದೇಹಂ ಶುದ್ಧಾ ಭವಂತಿ ತೇ। ಮುಚ್ಯಂತೇ ದೇಹಸಂತ್ಯಾಗಾದ್ಗಂಗಾಯಮುನಸಂಗಮೇ॥' 13-65-31 (84078) ಸ್ನಾತಾನಾಂ ಶುಚಿಭಿಸ್ತೋಯೈರ್ಗಾಂಗೇಯೈಃ ಪ್ರಯತಾತ್ಮನಾಂ। ವ್ಯುಷ್ಟಿರ್ಭವತಿ ಯಾ ಪುಂಸಾಂ ನ ಸಾ ಕ್ರತುಶತೈರಪಿ॥ 13-65-32 (84079) ಯಾವದಸ್ಥಿ ಮನುಷ್ಯಸ್ಯ ಗಂಗಾತೋಯೇಷು ತಿಷ್ಠತಿ। ತಾವದ್ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-65-33 (84080) ಅಪಹತ್ಯ ತಮಸ್ತೀವ್ರಂ ಯಥಾ ಭಾತ್ಯುದಯೇ ರವಿಃ। ತಥಾಽಪಹತ್ಯ ಪಾಪ್ಮಾನಂ ಭಾತಿ ಗಂಗಾಜಲೋಕ್ಷಿತಃ॥ 13-65-34 (84081) ವಿಸೋಮಾ ಇವ ಶರ್ವರ್ಯೋ ವಿಪುಷ್ಪಾಸ್ತರವೋ ಯಥಾ। ತದ್ವದ್ದೇಶಾ ದಿಶಶ್ಚೈವ ಹೀನಾ ಗಂಗಾಜಲೈಃ ಶಿವೈಃ॥ 13-65-35 (84082) ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾ ಯಥಾ ಸರ್ವೇ ಧರ್ಮಜ್ಞಾನವಿವರ್ಜಿತಾಃ। ಕ್ರತವಶ್ಚ ಯಥಾಽಸೋಮಾಸ್ತಥಾ ಗಂಗಾಂ ವಿನಾ ಜಗತ್॥ 13-65-36 (84083) ಯಥಾ ಹೀನಂ ನಭೋಽರ್ಕೇಣ ಭೂಃ ಶೈಲೈಃ ಖಂ ಚ ವಾಯುನಾ। ತಥಾ ದೇಶಾ ದಿಶಶ್ಚೈವ ಗಂಗಾಹೀನಾ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-65-37 (84084) ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಯೇ ಕೇಚಿತ್ಪ್ರಾಣಿನಃ ಸರ್ವ ಏವ ತೇ। ತರ್ಪ್ಯಮಾಣಾಃ ಪರಾಂ ತೃಪ್ತಿಂ ಯಾಂತಿ ಗಂಗಾಜಲೈಃ ಶುಭೈಃ॥ 13-65-38 (84085) `ಅನ್ಯೇ ಚ ದೇವಾ ಮುನಯಃ ಪ್ರೇತಾನಿ ಪಿತೃಭಿಃ ಸಹ। ತರ್ಪಿತಾಸ್ತೃಪ್ತಿಮಾಯಾಂತಿ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಸರ್ವಶಃ॥' 13-65-39 (84086) ಯಸ್ತು ಸೂರ್ಯೇಣ ನಿಷ್ಟಪ್ತಂ ಗಾಂಗೇಯಂ ಪಿಬತೇ ಜಲಂ। ಗವಾಂ ನಿರ್ಹರನಿರ್ಮುಕ್ತಾದ್ಯಾವಕಾತ್ತದ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-65-40 (84087) ಇಂದ್ರವ್ರತಸಹಸ್ರಂ ತು ಯಶ್ಚೋರತ್ಕಾಯಶೋಧನಂ। ಪಿವೇದ್ಯಶ್ಚಾಪಿ ಗಂಗಾಂಯಃ ಸಮೌ ಸ್ಯಾತಾಂ ನ ವಾ ಸಮೌ॥ 13-65-41 (84088) ತಿಷ್ಠೇದ್ಯುಗಸಹಸ್ರಂ ತು ಪದೇನೈಕೇನ ಯಃ ಪುಮಾನ್। ಮಾಸಮೇಕಂ ತು ಗಂಗಾಯಾಂ ಸಮೌ ಸ್ಯಾತಾಂ ನ ವಾ ಸಭೌ॥ 13-65-42 (84089) ಲಂಬತೇಽವಾಕ್ಶಿರಾ ಯಸ್ತು ಯುಗಾನಾಮಯುತಂ ಪುಮಾನ್। ತಿಷ್ಠೇದ್ಯಥೇಷ್ಟಂ ಯಶ್ಚಾಪಿ ಗಂಗಾಯಾಂ ಸ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-65-43 (84090) ಅಗ್ನೌ ಪ್ರಾಸ್ತಂ ಪ್ರಧೂಯೇತ ಯಥಾ ತೂಲಂ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ತಥಾ ಗಂಗಾವಗಾಢಸ್ಯ ಸರ್ವಪಾಪಂ ಪ್ರಧೂಯತೇ॥ 13-65-44 (84091) ಭೂತಾನಾಮಿಹ ಸರ್ವೇಷಾಂ ದುಃಖೋಪಹತಚೇತಸಾಂ। ಗತಿಮನ್ವೇಷಮಾಣಾನಾಂ ನ ಗಂಗಾಸದೃಶೀ ಗತಿಃ॥ 13-65-45 (84092) ಭವಂತಿ ನಿರ್ವಿಷಾಃ ಸರ್ಪಾ ಯಥಾ ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯಸ್ಯ ದರ್ಶನಾತ್। ಗಂಗಾಯಾ ದರ್ಶನಾತದ್ವತ್ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-65-46 (84093) ಅಪ್ರತಿಷ್ಠಾಶ್ಚ ಯೇ ಕೇಚಿದಧರ್ಮಶರಣಾಶ್ಚ ಯೇ। ಯೇಷಾಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಗಂಗೇಹ ಶರಣಂ ಶರ್ಮ ವರ್ಮ ಚ। 13-65-47 (84094) ಪ್ರಕೃಷ್ಟೈರಶುಭೈರ್ಗ್ರಸ್ತಾನನೇಕೈಃ ಪುರುಷಾಧಮಾನ್। ಪತತೋ ನರಕೇ ಗಂಗಾ ಸಂಶ್ರಿತಾನ್ಪ್ರೇತ್ಯ ತಾರಯೇತ್॥ 13-65-48 (84095) ತೇ ಸಂವಿಭಕ್ತಾ ಮುನಿಭಿರ್ನೂನಂ ದೇವೈಃ ಸವಾಸವೈಃ। ಯೇಽಭಿಗಚ್ಛಂತಿ ಸತತಂ ಗಂಗಾಂ ಮತಿಮತಾಂವರ॥ 13-65-49 (84096) ವಿನಯಾಚಾರಹೀನಾಶ್ಚ ಅಶಿವಾಶ್ಚ ನರಾಧಮಾಃ। ತೇ ಭವಂತಿ ಶಿವಾ ವಿಪ್ರ ಯೇ ವೈ ಗಂಗಾಮುಪಾಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-65-50 (84097) ಯಥಾ ಸುರಾಣಾಮಭೃತಂ ಪಿತೄಣಾಂ ಚ ಯಥಾ ಸ್ವಧಾ। ಸುಧಾ ಯಥಾ ಚ ನಾಗಾನಾಂ ತಥಾ ಗಂಗಾಜಲಂ ನೃಣಾಂ॥ 13-65-51 (84098) ಉಪಾಸತೇ ಯಥಾ ಬಾಲಾ ಮಾತರಂ ಕ್ಷುಧಯಾಽರ್ದಿತಾಃ। ಶ್ರೇಯಸ್ಕಾಮಾಸ್ತಥಾ ಗಂಗಾಮುಪಾಸಂತೀಹ ದೇಹಿನಃ॥ 13-65-52 (84099) ಸ್ವಾಯಂಭುವಂ ಯಥಾ ಸ್ಥಾನಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಮುಚ್ಯತೇ। ಸ್ಥಾನಾನಾಂ ಸರಿತಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಾ ಗಂಗಾ ತದ್ವದಿಹೋಚ್ಯತೇ॥ 13-65-53 (84100) `ಉಪಜೀವ್ಯಾ ಯಥಾ ಧೇನುರ್ಲೋಕಾನಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಮೇವ ವಾ। ಹವಿಷಾಂ ತು ಯಥಾ ಸೋಮಸ್ತರಣೇಷು ತಥಾ ತ್ವಿಯಂ॥ 13-65-54 (84101) ಯಥೋಪಜೀವಿನಾಂ ಧೇನುರ್ದೇವಾದೀನಾಂ ಪರಾ ಸ್ಮೃತಾ। ತಥೋಪಜೀವಿನಾಂ ಗಂಗಾ ಸರ್ವಪ್ರಾಣಭೃತಾಮಿಹ॥ 13-65-55 (84102) ದೇವಾಃ ಸೋಮಾರ್ಕಸಂಸ್ಥಾನಿ ಯತಾ ಸತ್ರಾದಿಭಿರ್ಮಖೈಃ। ಅಮೃತಾನ್ಯುಪಜೀವಂತಿ ತಥಾ ಗಂಗಾಜಲಂ ನರಾಃ॥ 13-65-56 (84103) ಜಾಹ್ನವೀಪುಲಿನೋತ್ಥಾಭಿಃ ಸಿಕತಾಭಿಃ ಸಮುಕ್ಷಿತಂ। ಆತ್ಮಾನಂ ಮನ್ಯತೇ ಲೋಕೋ ದಿವಿಷ್ಠಮಿವ ಶೋಭಿತಂ॥ 13-65-57 (84104) ಜಾಹ್ನವೀತೀರಸಂಭೂತಾಂ ಮೃದಂ ಮೂರ್ಧ್ನಾ ಬಿಭರ್ತಿ ಯಃ। ಬಿಭರ್ತಿ ರೂಪಂ ಸೋಽರ್ಕಸ್ಯ ತಮೋನಾಶಾಯ ನಿರ್ಮಲಂ॥ 13-65-58 (84105) ಗಂಗೋರ್ಮಿಭಿರಥೋ ದಿಗ್ಧಃ ಪುರುಷಂ ಪವನೋ ಯದಾ। ಸ್ಪೃಶ್ಯತೇ ಸೋಽಸ್ಯ ಪಾಪ್ಮಾನಂ ಸದ್ಯ ಏವಾಪಕರ್ಷತಿ॥ 13-65-59 (84106) ವ್ಯಸನೈರಭಿತಪ್ತಸ್ಯ ನರಸ್ಯ ವಿನಶಿಷ್ಯತಃ। ಗಂಗಾದರ್ಶನಜಾ ಪ್ರೀತಿರ್ವ್ಯಸನಾನ್ಯಪಕರ್ಷತಿ॥ 13-65-60 (84107) ಹಂಸಾರಾವೈಃ ಕೋಕರವೈ ರವೈರನ್ಯೈಶ್ಚ ಪಕ್ಷಿಣಾಂ। ಪಸ್ಪರ್ಧ ಗಂಗಾ ಗಂಧರ್ವಾನ್ಪುಲಿನೈಶ್ಚ ಶಿಲೋಚ್ಚಯಾನ್॥ 13-65-61 (84108) ಹಂಸಾದಿಭಿಃ ಸುಬಹುಭಿರ್ವಿವಿಧೈಃ ಪಕ್ಷಿಭಿರ್ವೃತಾಂ। ಗಂಗಾಂ ಗೋಕುಲಸಂಬಾದಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗೋಽಪಿ ವಿಸ್ಮೃತಃ॥ 13-65-62 (84109) ನ ಸಾ ಪ್ರೀತಿರ್ದಿವಿಷ್ಠಸ್ಯ ಸರ್ವಕಾಮಾನುಪಾಶ್ನತಃ। ಸಂಭವೇದ್ಯಾ ಪರಾ ಪ್ರೀತಿರ್ಗಂಗಾಯಾಃ ಪುಲಿನೇ ನೃಣಾಂ॥ 13-65-63 (84110) ವಾಙ್ಮನ ಕರ್ಮಜೈರ್ಗ್ರಸ್ತಃ ಪಾಪೈರಪಿ ಪುಮಾನಿಹ। ವೀಕ್ಷ್ಯ ಗಂಗಾಂ ಭವೇನ್ಮೂತೋ ಅತ್ರ ಮೇ ನಾಸ್ತಿ ಸಂಶಯಃ॥ 13-65-64 (84111) ಸಪ್ತಾವರಾನ್ಸಪ್ತ ಪರಾನ್ಪಿತೄಂಸ್ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಯೇ ಪರೇ। ಪುಮಾಂಸ್ತಾರಯತೇ ಗಂಗಾಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಸ್ಪೃಷ್ಟ್ವಾಽವಗಾಹ್ಯ ಚ॥ 13-65-65 (84112) ಶ್ರುತಾಭಿಲಷಿತಾ ಪೀತಾ ಸ್ಪೃಷ್ಟಾ ದೃಷ್ಟಾಽವಗಾಹಿತಾ। ಗಂಗಾ ತಾರಯತೇ ನೄಣಾಮುಭೌ ವಂಶೌ ವಿಶೇಷತಃ॥ 13-65-66 (84113) `ತತ್ತೀರಗಾನಾಂ ತಪಸಾ ಶ್ರಾದ್ಧಪಾರಾಯಣಾದಿಭಿಃ। ಗಂಗಾದ್ವಾರಪ್ರಭೃತಿಭಿಸ್ತತ್ತೀರ್ಥೈರ್ನ ಪರಂ ನೃಣಾಂ॥ 13-65-67 (84114) ಸಾಯಂ ಪ್ರಾತಃ ಸ್ಮರೇದ್ಗಂಗಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಸ್ನಾನೇ ತು ಕೀರ್ತಯೇತ್। ತರ್ಪಣೇ ಪಿತೃಪೂಜಾಸು ಮರಣೇ ಚಾಪಿ ಸಂಸ್ಮರೇತ್॥' 13-65-68 (84115) ದರ್ಶನಾತ್ಸ್ಪರ್ಶನಾತ್ಪಾನಾತ್ತಥಾ ಗಂಗೇತಿ ಕೀರ್ತನಾತ್। ಪುನಾತ್ಯುಪುಣ್ಯಾನ್ಪುರುಷಾಞ್ಶತಶೋಽಥ ಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-65-69 (84116) ಯ ಇಚ್ಛೇತ್ಸಫಲಂ ಜನ್ಮ ಜೀವಿತಂ ಶ್ರುತಮೇವ ಚ। ಸ ಪಿತೄಂಸ್ತರ್ಪಯೇದ್ಗಂಗಾಮಭಿಗಂಯ ಸುರಾಂಸ್ತಥಾ॥ 13-65-70 (84117) ನ ಶ್ರುತೈರ್ನ ಚ ವಿತ್ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ನ ಚ ತತ್ಫಲಂ। ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಪುರುಷೋಽತ್ಯಂತಂ ಗಂಗಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯದಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-65-71 (84118) ಜಾತ್ಯಂಧೈರಿಹ ತುಲ್ಯಾಸ್ತೇ ಮೃತೈಃ ಪಂಗುಭಿರೇವ ಚ। ಸಮರ್ಥಾ ಯೇ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ಗಂಗಾಂ ಪುಣ್ಯಜಲಾಂ ಶಿವಾಂ॥ 13-65-72 (84119) ಭೂತಭವ್ಯಭವಿಷ್ಯಜ್ಞೈರ್ಮಹರ್ಷಿಭಿರುಪಸ್ಥಿತಾಂ। ದೇವೈಃ ಸೇಂದ್ರೈಶ್ಚ ಕೋ ಗಂಗಾಂ ನೋಪಸೇವೇತ ಮಾನವಃ॥ 13-65-73 (84120) ವಾನಪ್ರಸ್ಥೈರ್ಗೃಹಸ್ಥೈಶ್ಚ ಯತಿಭಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಭಿಃ। ವಿದ್ಯಾವದ್ಭಿಃ ಶ್ರಿತಾಂ ಗಂಗಾಂ ಪುಮಾನ್ಕೋ ನಾಮ ನಾಶ್ರಯೇತ್॥ 13-65-74 (84121) ಉತ್ಕಾಮದ್ಬಿಶ್ಚ ಯಃ ಪ್ರಾಣೈಃ ಪ್ರಯತಃ ಶಿಷ್ಟಸಂಮತಃ। ಚಿಂತಯೇನ್ಮನಸಾ ಗಂಗಾಂ ಸ ಗತಿಂ ಪರಮಾಂಲಭೇತ್॥ 13-65-75 (84122) ನ ಭಯೇಭ್ಯೋ ಭಯಂ ತಸ್ಯ ನ ಪಾಪೇಭ್ಯೋ ನ ರಾಜತಃ। ಆದೇಹಪತನಾದ್ಗಂಗಾಮುಪಾಸ್ತೇ ಯಃ ಪುಮಾನಿಹ॥ 13-65-76 (84123) ಗಗನಾದ್ಗಾಂ ಪತಂತೀಂ ವೈ ಮಹಾಪುಣ್ಯಾಂ ಮಹೇಶ್ವರಃ। ದಧಾರ ಶಿರಸಾ ಗಂಗಾಂ ತಾಮೇವ ದಿವಿ ಸೇವತೇ॥ 13-65-77 (84124) ಅಲಂಕೃತಾಸ್ತ್ರಯೋ ಲೋಕಾಃ ಪಥಿಭಿರ್ವಿಮಲೈಸ್ತ್ರಿಭಿಃ। ಯಸ್ತು ತಸ್ಯಾ ಜಲಂ ಸೇವೇತ್ಕ್ರತಕೃತ್ಯಃ ಪುಮಾನ್ಭವೇತ್। 13-65-78 (84125) ದಿವಿ ಜ್ಯೋತಿರ್ಯಥಾಽಽದಿತ್ಯಃ ಪಿತೄಣಾಂ ಚೈವ ಚಂದ್ರಮಾಃ। ದೇವೇಶ ಯಥಾ ನೃಣಾಂ ಗಂಗಾ ಚ ಸರಿತಾಂ ತಥಾ॥ 13-65-79 (84126) ಮಾತ್ರಾ ಪಿತ್ರಾ ಸುತೈರ್ದಾರೈರ್ವಿಮುಕ್ತಸ್ಯ ಧನೇನ ವಾ। ನ ಭವೇದ್ಧಿ ತಥಾ ದುಃಖಂ ಯಥಾ ಗಂಗಾ ವಿಯೋಗಜಂ॥ 13-65-80 (84127) ನಾರಣ್ಯೈರ್ನೇಷ್ಟವಿಷಯೈರ್ನ ಸುತೈರ್ನ ಧನಾಗಮೈಃ। ತಥಾ ಪ್ರಸಾದೋ ಭವತಿ ಗಂಗಾಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಯಥಾ ಭವೇತ್॥ 13-65-81 (84128) ಪೂರ್ಣಮಿಂದುಂ ಯಥಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನೃಣಾಂ ದೃಷ್ಟಿಃ ಪ್ರಸೀದತಿ। ತಥಾ ತ್ರಿಪಥಗಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನೃಣಾಂ ದೃಷ್ಟಿಃ ಪ್ರಸೀದತಿ॥ 13-65-82 (84129) ತದ್ಭಾವಸ್ತದ್ಗತಮನಾಸ್ತನ್ನಿಷ್ಠಸ್ತತ್ಪರಾಯಣಃ। ಗಂಗಾಂಯೋಽನುಗತೋ ಭಕ್ತ್ಯಾಸ ತಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಿಯತಾಂ ವ್ರಜೇತ್॥ 13-65-83 (84130) ಭೂಸ್ಥೈಃ ಖಸ್ಥೈರ್ದಿವಿಷ್ಠೈಶ್ಚ ಭೂತೈರುಚ್ಚಾವಚೈರಪಿ। ಗಂಗಾ ವಿಗಾಹ್ಯಾ ಸತತಮೇತತ್ಕಾರ್ಯತಮಂ ಸತಾಂ॥ 13-65-84 (84131) ವಿಶ್ವಲೋಕೇಷು ಪುಣ್ಯತ್ವಾದ್ಗಂಗಾಯಾಃ ಪ್ರಥಿತಂ ಯಶಃ। `ದುರ್ಮೃತಾನನಪತ್ಯಾಂಶ್ಚ ಸಾ ಮೃತಾನನಯದ್ದಿವಂ।' ಯತ್ಪುತ್ರಾನ್ಸಗರಸ್ಯೇತೋ ಭಸ್ಮಾಖ್ಯಾನನಯದ್ದಿವಂ॥ 13-65-85 (84132) ವಾಯ್ವೀರಿತಾಭಿಃ ಸುಮನೋಹರಾಭಿ- ರ್ದ್ರುತಾಭಿರತ್ಯರ್ಥಸಮುತ್ಥಿತಾಭಿಃ। ಗಂಗೋರ್ಮಿಭಿರ್ಭಾನುಮತೀಭಿರಿದ್ಧಾಃ ಸಹಸ್ರರಶ್ಮಿಪ್ರತಿಮಾ ಭವಂತಿ॥ 13-65-86 (84133) ಪಯಸ್ವಿನೀಂ ಘೃತಿನೀಮತ್ಯುದಾರಾಂ ಸಮೃದ್ಧಿನೀಂ ವೇಗಿನೀಂ ದುರ್ವಿಗಾಹ್ಯಾಂ। ಗಂಗಾಂ ಗತ್ವಾ ಯೈಃ ಶರೀರಂ ವಿಸೃಷ್ಟಂ ಗತಾ ಧೀರಸ್ತೇ ವಿಬುಧೈಃ ಸಮತ್ವಂ॥ 13-65-87 (84134) ಅಂಧಾಂಚಡಾಂದ್ರವ್ಯಹೀನಾಂಶ್ಚ ಗಂಗಾ ಯಶಸ್ವಿನೀ ಬೃಹತೀ ವಿಶ್ವರೂಪಾ। ದೇವೈಃ ಸೇಂದ್ರೈರ್ಮುನಿಭಿರ್ಮಾನವೈಶ್ಚ ನಿಷೇವಿತಾ ಸರ್ವಕಾಮೈರ್ಯುನಕ್ತಿ॥ 13-65-88 (84135) ಊರ್ಜಸ್ವತೀಂ ಮಧುಮತೀಂ ಮಹಾಪುಣ್ಯಾಂ ತ್ರಿವರ್ತ್ಮಗಾಂ। ತ್ರಿಲೋಕಗೋಪ್ತ್ರೀಂ ಯೇ ಗಂಗಾಂ ಸಂಶ್ರಿತಾಸ್ತೇ ದಿವಂ ಗತಾಃ॥ 13-65-89 (84136) ಯೋ ವತ್ಸ್ಯತಿ ದ್ರಕ್ಷ್ಯತಿ ವಾಽಪಿ ಮರ್ತ್ಯ- ಸ್ಮಸ್ಮೈ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಸುಖಾನಿ ದೇವಾಃ। ತದ್ಭಾವಿತಾಃ ಸ್ಪರ್ಶನದರ್ಶನೇನ ಇಷ್ಟಾಂ ಗತಿಂ ತಸ್ಯ ಸುರಾ ದಿಶಂತಿ॥ 13-65-90 (84137) ದಕ್ಷಾಂ ಪೃಶ್ನಿಂ ಬೃಹತೀಂ ವಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಂ ಶಿವಾಮೃದ್ಧಾಂ ಭಾಗಿನೀಂ ಸುಪ್ರಸನ್ನಾಂ। ವಿಭಾವರೀಂ ಸರ್ವಭೂತಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ಗಂಗಾಂ ಗತಾ ಯೇ ತ್ರಿದಿವಂ ಗತಾಸ್ತೇ॥ 13-65-91 (84138) ಖ್ಯಾತಿರ್ಯಸ್ಯಾಃ ಖಂ ದಿವಂ ಗಾಂ ಚ ನಿತ್ಯಾ- ಮೂರ್ಧ್ವಂ ದಿಶೋ ವಿದಿಶಶ್ಚಾವತಸ್ಥೇ। ತಸ್ಯಾ ಜಲಂ ಸೇವ್ಯ ಸರಿದ್ವರಾಯಾ ಮರ್ತ್ಯಾಃ ಸರ್ವೇ ಕುತಕೃತ್ಯಾ ಭವಂತಿ॥ 13-65-92 (84139) ಇಯಂ ಗಂಗೇತಿ ನಿಯತಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಗುಹಸ್ಯ ಸ್ಕ್ಮಸ್ಯ ಚ ಗರ್ಭಯೋಷಾ। ಪ್ರಾತಸ್ತ್ರಿವರ್ಗಾ ಘೃತವಹಾ ವಿಪಾಪ್ಮಾ ಗಂಗಾಽವತೀರ್ಣಾ ವಿಯತೋ ವಿಶ್ವತೋಯಾ॥ 13-65-93 (84140) `ನಾರಾಯಣಾದಕ್ಷಯಾತ್ಪೂರ್ವಜಾತಾ ವಿಷ್ಣೋಃ ಪಾದಾಚ್ಛಿಂಶುಮಾರಾದ್ಧ್ರುವಾಚ್ಚ। ಸೋಮಾತ್ಸೂರ್ಯಾನ್ಮೇರುರೂಪಾಚ್ಚ ವಿಷ್ಣೋಃ ಸಮಾಗತಾ ಶಿವಮೂರ್ಧ್ನೋ ಹಿಮಾದ್ರಿಂ। ಸತ್ಯಾವತೀ ದ್ರವ್ಯಪರಸ್ಯ ವರ್ಯಾ ದಿವೋ ಭುವಶ್ಚಾಪಿ ವೀಕ್ಷ್ಯಾನುರೂಪಾ॥' 13-65-94 (84141) ಸುತಾಽವನೀಧ್ರಸ್ಯ ಹರಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ದಿವೋ ಭುವಶ್ಚಾಪಿ ಕೃತಾನುರೂಪಾ। ಭವ್ಯಾ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಭಾಗಿನೀ ಚಾಪಿ ರಾಜ- ನ್ಗಂಗಾ ಲೋಕಾನಾಂ ಪೃಣ್ಯದಾ ವೈ ತ್ರಯಾಣಾಂ॥ 13-65-95 (84142) ಮಧುಸ್ರವಾ ಘೃತಧಾರಾ ಘೃತಾರ್ಚಿ- ರ್ಮಹೋರ್ಮಿಭಿಃ ಶೋಭಿತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಶ್ಚ। ದಿವಶ್ಚ್ಯುತಾ ಶಿರಸಾಽಽಪ್ತಾ ಶಿವೇನ ಗಂಗಾಽವನೀಧ್ರಾತ್ತ್ರಿದಿವಸ್ಯ ಮಾತಾ॥ 13-65-96 (84143) ಯೋನಿರ್ವರಿಷ್ಠಾ ವಿರಜಾ ವಿತನ್ವೀ ಶಯ್ಯಾಽಚಿರಾ ವಾರಿವಹಾ ಯಶೋದಾ। ವಿಶ್ವಾವತೀ ಚಾಕೃತಿರಿಷ್ಟಸಿದ್ಧಾ ಗಂಗೋಕ್ಷಿತಾನಾಂ ಭುವನಸ್ಯ ಪಂಥಾಃ॥ 13-65-97 (84144) ಕ್ಷಾಂತ್ಯಾ ಮಹ್ಯಾ ಗೋಪನೇ ಧಾರಣೇ ಚ ದೀಪ್ತ್ಯ, ಕೃಶಾನೋಸ್ತಪನಸ್ಯ ಚೈವ। ತುಲ್ಯಾ ಗಂಗಾ ಸಂಮತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಗೃಹಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯತಯಾ ಚ ನಿತ್ಯಂ॥ 13-65-98 (84145) ಋಷಿಷ್ಟುತಾಂ ವಿಷ್ಣುಪದೀಂ ಪುರಾಣಾಂ ಸುಪುಣ್ಯತೋಯಾಂ ಮನಸಾಽಪಿ ಲೋಕೇ। ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಜಾಹ್ನವೀಂ ಯೇ ಪ್ರವನ್ನಾ ಸ್ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸದನಂ ಸಂಪ್ರಯಾತಾಃ॥ 13-65-99 (84146) ಲೋಕಾನಿಮಾನ್ನಯತಿ ಯಾ ಜನನೀವ ಪುತ್ರಾ- ನ್ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಸರ್ವಗುಣೋಪಪನ್ನಾ। ತತ್ಸ್ಥಾನಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಮಭೀಪ್ಸಮಾನೈ- ರ್ಗಂಗಾ ಸದೈವಾತ್ಮವಶೈರುಪಾಸ್ಯಾ॥ 13-65-100 (84147) `ನ ತೈರ್ಜುಷ್ಟಾಂ ಸ್ಪೃಶತೀಂ ವಿಶ್ವತೋಯಾ- ಮಿರಾವಜ್ಞಾಂ ರವೇತೀಂ ಭೂಧರಾಣಾಂ।' ಉಸಾಂ ಪೃಷ್ಟಾಂ ಮಿಷತೀಂ ವಿಶ್ವಭೋಜ್ಯಾ- ಮಿರಾವತೀಂ ಧಾರಿಣೀಂ ಭೂಧರಾಣಾಂ। ಶಿಷ್ಟಾಶ್ರಯಾಮಮೃತಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಂತಾಂ ಗಂಂಗಾಂ ಶ್ರಯೇದಾತ್ಮವಾನ್ಸಿದ್ಧಿಕಾಮಃ॥ 13-65-101 (84148) ಪ್ರಸಾದ್ಯ ದೇವಾನ್ಸವಿಭೂನ್ಸಮಸ್ತಾ- ನ್ಭಗೀರಥಸ್ತಪಸೋಗ್ರೇಣ ಗಂಗಾಂ। ಗಾಮಾನಯತ್ತಾಮಭಿಗಂಯ ಶಶ್ವ- ತ್ಪುಂಸಾಂ ಭಯಂ ನೇಹ ಚಾಮುತ್ರ ವಿದ್ಯಾತ್॥ 13-65-102 (84149) ಉದಾಹೃತಃ ಸರ್ವಥಾ ತೇ ಗುಣಾನಾಂ ಮಯೈಕದೇಶಃ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಬೃದ್ಧ್ಯಾ। ಶಕ್ತಿರ್ನ ಸೇ ಕಾಚಿದಿಹಾಸ್ತಿ ವಕ್ತುಂ ಗುಣಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಪರಿಮಾತುಂ ತಥೈವ॥ 13-65-103 (84150) ಮೇರೋಃ ಸಮುದ್ರಸ್ಯ ಚ ಸರ್ವಯತ್ನೈಃ ಸಂಖ್ಯೋಪಲಾನಾಮುದಕಸ್ಯ ವಾಽಪಿ। ಶಕ್ಯಂ ವಕ್ತುಂ ನೇಹ ಗಂಗಾಜಲಾನಾಂ ಗುಣಾಖ್ಯಾನಂ ಪರಿಮಾತುಂ ತಥೈವ॥ 13-65-104 (84151) ತಸ್ಮಾದೇತಾನ್ಪರಯಾ ಶ್ರದ್ಧಯೋಕ್ತಾ- ನ್ಗುಣಾನ್ಸರ್ವಾಂಜಾಹ್ನವೀಯಾನ್ಸದೈವ। ಭವೇದ್ವಾಚಾ ಮನಸಾ ಕರ್ಮಣಾ ಚ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಯುಕ್ತಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಶ್ರದ್ದಧಾನಃ॥ 13-65-105 (84152) ಲೋಕಾನಿಮಾಂಸ್ತ್ರೀನ್ಯಶಸಾ ವಿತತ್ಯ ಸಿದ್ಧಿಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮಹತೀಂ ತಾಂ ದುರಾಪಾಂ। ಗಂಗಾಕೃತಾನಚಿರೇಣೈವ ಲೋಕಾ- ನ್ಯಥೇಷ್ಟಮಿಷ್ಟಾನ್ವಿಹರಿಷ್ಯಸಿ ತ್ವಂ॥ 13-65-106 (84153) ತವ ಮಮ ಚ ಗುಣೈರ್ಮಹಾನುಭಾವಾ ಜುಷತು ಭತಿಂ ಸತತಂ ಸ್ವಧರ್ಮಯುಕ್ತೈಃ। ಅಭಿಮತಜನವತ್ಸಲಾ ಹಿ ಗಂಗಾ ಜಗತಿ ಯುನಕ್ತಿ ಸುಖೈಶ್ಚ ಭಕ್ತಿಮಂತಂ॥ 13-65-107 (84154) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-65-108x (6994) ಇತಿ ಪರಮಮತಿರ್ಗುಣಾನಶೇಷಾ- ಞ್ಶಿಲರತಯೇ ತ್ರಿಪಥಾನುಯೋಗರೂಪಾನ್। ಬಹುವಿಧಮನುಶಾಸ್ಯ ತಥ್ಯರೂಪಾ- ನ್ಗಗನತಲಂ ದ್ಯುತಿಮಾನ್ವಿವೇಶ ಸಿದ್ಧಃ॥ 13-65-108 (84155) ಶಿಲವೃತ್ತಿಸ್ತು ಸಿದ್ಧಸ್ಯ ವಾಕ್ಯೈಃ ಸಂಬೋಧಿತಸ್ತದಾ। ಗಂಗಾಮುಪಾಸ್ಯ ವಿಧಿವತ್ಸಿದ್ಧಿಂ ಪ್ರಾಪ ಸುದುರ್ಲಭಾಂ॥ 13-65-109 (84156) ತಥಾ ತ್ವಮಪಿ ಕೌಂತೇಯ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪರಮಯಾ ಯುತಃ। ಗಂಗಾಮಭ್ಯೇಹಿ ಸತತಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸೇ ಸಿದ್ಧಿಮುತ್ತಮಾಂ॥ 13-65-110 (84157) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-65-111x (6995) ಶ್ರುತ್ವೇತಿಹಾಸಂ ಭೀಷ್ಮೋಕ್ತಂ ಗಂಗಾಯಾಃ ಸ್ತವಸಂಯುತಂ। ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ ಪರಾಂ ಪ್ರೀತಿಮಗಚ್ಛದ್ಧಾತೃಭಿಃ ಸಹ॥ ॥ 13-65-111 (84158) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 65 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-65-2 ಯದಾಽಪೃಚ್ಛತ್ತದೈವಾಜಗ್ಮುರಿತಿ ದ್ವಿತೀಯೇನ ಯತ್ತದೋರಧ್ಯಾಹಾರೇಣ ನ್ವಯಃ॥ 7-65-16 ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ಯೋಗೈಶ್ವರ್ಯಂ ಖೇಚರತ್ವಾಂತರ್ಧಾನಶಕ್ತ್ಯಾದಿಸಿದ್ಧಿಮತ್ತ್ವಂ॥ 7-65-18 ದೇಶಾಃ ಭೂಮಿಭಾಗಾಃ। ಜನಪದಾಃ ಮಹಾಜನನಿವಾಸಸ್ಥಾನಾನಿ। ಆಶ್ರಮಾಃ ಋಷಿಸ್ಥಾನಾನಿ॥ 7-65-26 ತೇ ದೇಶಾ ಇತಿ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಃ ಪುಣ್ಯತ ಇತ್ಯನುಷಂಗಃ॥ 7-65-28 ಗಾತ್ರಾಣ್ಯಸ್ಥೀನಿ। ನ್ಯಸ್ತಾನಿ ಗಂಗಾಯಾಂ। ತ್ಯಕ್ತಾನಿ ಯಾನಿ ವೈ ತೇಷಾಂ ತ್ಯಾಗಾತ್ಸ್ವರ್ಗೋ ವಿಧೀಯತೇ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-65-32 ವ್ಯುಷ್ಟಿಃ ಪುಣ್ಯವೃದ್ಧಿಃ॥ 7-65-33 ಯಾವದಸ್ಥಿ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಮಿತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-65-40 ಗವಾಂ ನಿರ್ಹಾರ ಆಹಾರನಿರ್ಗಮನಾಮಾರ್ಗಸ್ತತೋ ನಿರ್ಮುಕ್ತಂ ಯಾವಕಂ ಯವವಿಕಾರಸ್ತಸ್ಮಾತ್। ಗಾಂ ಯವಾನಾದಯಿತ್ವಾ ತಚ್ಛಕೃದಂತರ್ಗತಾನ್ ಯವಾನ್ ಪಕ್ತ್ವಾ ಭುಂಜಾನೋ ಯಾವಕವ್ರತೀತ್ಯುಚ್ಯತೇ॥ 7-65-41 ಇಂದುವ್ರತಂ ಚಾಂದ್ರಾಯಣಂ॥ 7-65-44 ಧೂಯತೇ ದೂರೇ ಜಾಯತೇ ಭಸ್ಮೀಭೂಯಾಪಿ ನ ಶಿವ್ಯತೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-65-63 ಕಾಮಾನ್ ಭೋಗಾನ್॥ 7-65-81 ಉಪಸ್ಥಿತಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಸೇವಿತಾಂ॥ ಇಷ್ಟಂ ಯಾಗಾದಿ ತತ್ಪ್ರಾಪ್ಯೈರಿಷ್ಟವಿಷಯೈಃ ಸ್ವರ್ಗ್ಯೈಃ॥ 7-65-83 ಇದ್ಧಾಃ ನಿರ್ದೋಷತ್ವೇನ ದೀಪ್ತಾಃ॥ 7-65-87 ಪಯೋಘೃತೇ ಯಾಗೀಯೇ ಹವಿಷೀ ಸಮೃದ್ಧಿರ್ಯಾಗಫಲಂ ತದ್ವತೀಂ। ಯಾಗಾದಿಜಂ ಪುಣ್ಯಂ ತತ್ಫಲಂ ಸ್ವರ್ಗಾದಿ ಚ ಗಂಗಾಪ್ರಾಪ್ತ್ಯೈವ ಲಭ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-65-89 ಊರ್ಕ ಅನ್ನಪಶ್ವಾದಿಃ ತತ್ಪ್ರದಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ। ಮಧು ಕರ್ಮಫಲಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಾ ತತ್ಪ್ರದಾಂ ಮಧುಮತೀಂ॥ 7-65-90 ಯೋಗಂ ಗಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ತಥಾ ಗಂಗಯಾ ಭಾವಿತಾಃ ಮಹತ್ತ್ವಂ ಗತಾಃ ದೇವಾಃ। ಸ್ಪರ್ಶನದರ್ಶನೇನ ಗಂಗಾಯಾ ಏವ॥ 7-65-91 ದಕ್ಷಾಂ ತಾರಣಸಮರ್ಥಾಂ। ಪೃಶ್ನಿಂ ವಿಷ್ಣುಮಾತರಂ। ಬೃಹತೀಂ ವಾಚಂ। ವಾಗ್ವೈ ಬೃಹತೀತಿಶ್ರುತೇಃ। ಭಾಗಿನೀಂ ಭನಾನಾಮೈಶ್ವರ್ಯಾದೀನಾಂ ಷಣ್ಣಾಂ ಸಮೂಹೋ ಭಾಗಂ ತದ್ವತೀಂ। ವಿಭಾವರೀಂ ಪ್ರಕಾಶಿಕಾಂ॥ 7-65-93 ಗಂಗಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಇಯಂ ಗಂಗೇತಿ ಅನ್ಯಾನ್ ಗಂಗಾಂ ದರ್ಶಯತಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ನಿಯತಂ ನಿಯಮೇನ ಗಂಗೈವ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಸಂಸಾರಾವಸಾನಹೇತುರ್ಭವತಿ। ಗುಹಸ್ಯ ಕಾರ್ತಿಕೇಯಸ್ಯ ರುಕ್ಮಸ್ಯ ಸ್ವರ್ಣಸ್ಯ ಚ ಗರ್ಭಯೋಷಾ ಗರ್ಭಧಾರಿಣೀ ಸ್ತ್ರೀ। ವಿಯತಃ ಸಕಾಶಾತ್ಪ್ರಾತರವತೀರ್ಣಾ ತ್ರಿವರ್ಗಾ ಧರ್ಪ್ರಾರ್ಥಕಾಮದಾ। ಧೃತವಹಾ ಜಲವಾಹಿನೀ। ವಿಶ್ವತೋಯಾ ವಿಶ್ವಪ್ರಿಯತೋಯಾ॥ 7-65-95 ಅವನೀಧ್ರಸ್ಯ ಮೇರೋಃ ಹಿಮವತೋ ವಾ ಪರ್ವತಸ್ಯ। ಕೃತಂ ಅನುರೂಪಂ ಅಲಂಕಾರೋ ಯಯಾ ಸಾ ಕೃತಾನುರೂಪಾ॥ 7-65-96 ಮಧುಸ್ರವಾ ಧರ್ಮದ್ರವಾ। ಘೃತಧಾರಾ ತೇಜೋಧಾರಾ ಘೃತಾರ್ಚಿಃ ಆಜ್ಯಸ್ಯೇವ ಅರ್ಚಿರ್ವಾ ಯಸ್ಯಾಃ। ಸಾ ಅವನೀಧ್ರಾತ್ ಪೃಥಿವೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-65-97 ವರಿಷ್ಠಾ ಯೋನಿಃ ಪರಮಕಾರಣಂ। ವಿ ಜಾ ನಿರ್ಮಲಾ। ವಿತನ್ವೀ ವಿಶೇಷೇಣ ತನ್ವೀ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ। ಶಯ್ಯಾ ದೀರ್ಘನಿದ್ರಾ ತಲ್ಪಃ। ಮರಣಂ ಜಾಹ್ನವೀತಟ ಇತಿ ವಚನಾತ್। ಅಚಿರಾ ಶೀಘ್ರಾ। ವಿಶ್ವಾವತೀ ವಿಶ್ವಂ ಅವಂತೀ ಪಾಲಯಂತೀ। ನುಮಭಾವ ಆರ್ಷಃ। ಇಷ್ಟಸಿದ್ಧಾ ಇಷ್ಟಾಃಕ ಸಿದ್ಧಾ ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ, ಸಿದ್ಧಾನಾಮಿಷ್ಟಾ ಇತಿ ವಾ। ಅಕ್ಷೇತಾನಾಂ ಸ್ನಾತಾನಾಂ। ಭುವನಸ್ಯ ಸ್ವರ್ಗಸ್ಯ। ಪುಷ್ಪಾವಿಲಾ ಪರಿವಾಹಾ ಯಶೋದೇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-65-98 ಕ್ಷಾಂತ್ಯಾದಿತ್ರಯೇ ಮಹ್ಯಾ ತುಲ್ಯೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ। ಗುಹಸ್ಯ ಕುಮಾರಸ್ಯ ಸಂಮತಾ। ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯತಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತ್ಯನುಗ್ರಾಹಕತಯಃ॥ 7-65-99 ಮನಸಾಪಿ ಪ್ರಪನ್ನಾಃ ಕಿಮುತ ಸಾಕ್ಷಾತ್॥ 7-65-101 ಉಸ್ರಂ ಧೇನುಮಮೃತದುಘಾಮಿತಿ ಯಾವತ್। ಮಿಷತೀಂ ಪಶ್ಯಂತೀಂ ಸರ್ವಜ್ಞಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ। ಹರಾವತೀಮನ್ನವತೀಂ। ಬ್ರಹ್ಮಣೋಪಿ ಕಾಂತೋ ಚೇತೋಹರಾಂ॥ 7-65-102 ಸವಿಭೂನ್ ಸೇಕ್ಷರಾನ್। ಗಾಂ ಪೃಥ್ವೀಂ॥ 7-65-103 ಮದುಕ್ತಾನ್ ಗಂಗಾಗುಣಾನ್ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಾಗಾದಿಮಿಃ ಸ್ತೋತ್ರಧ್ಯಾನಸ್ನಾನಾದಿಷು ಶ್ರದ್ದದಾನೋ ಭವೇದಿತೀ ಸಂಬಂಧಃ। ಗಂಗಾಕೃತಾನ್ ಗಂಗಾಸೇವನಪ್ರಾಪ್ತಾನ್। ಇಷ್ಟಾನ್ ಸಂಕಲ್ಪಸಿದ್ಧಾನ್। 7-65-107 ಮಹಾನುಭಾವಾ ಗಂಗಾ ಮತಿಂ ಜುಷತು ಪ್ರೀಣಾತು। ಗಂಗಾದರ್ಶನಾದಿನಾ ಮತಿಃ ಪ್ರಸೀದತ್ವಿತ್ಯರ್ಥಃ। ಅಭಿಮತಃ ಶ್ರದ್ಧಾಲುಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕೇ ಪೂಜ್ಯಾ ವೈ ತ್ರಿಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ಮಾನವಾ ಭರತರ್ಪಭ। ವಿಸ್ತರೇಣ ತದಾಚಕ್ಷ್ವ ನ ಹಿ ತೃಪ್ಯಾಮಿ ಕಥ್ಯತಃ॥ 13-66-1 (84159) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-66-2x (6996) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ನಾರದಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ವಾಸುದೇವಸ್ಯ ಚೋಭಯೋಃ॥ 13-66-2 (84160) ನಾರದಂ ಪ್ರಾಂಜಲಿಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪೂಜಯಾನಂ ದ್ವಿಜರ್ಷಭಾನ್। ಕೇಶವಃ ಪರಿಪಪ್ರಚ್ಛ ಭಗವನ್ಕ್ರಾನ್ನಮಸ್ಯಮಿ॥ 13-66-3 (84161) ಬಹುಮಾನಪರಸ್ತೇಷು ಭಗವನ್ಯಾನ್ನಮಸ್ಯಸಿ। ಶಕ್ಯಂ ಚೇಚ್ಛ್ರೋತುಮಸ್ಮಾಭಿರ್ಬ್ರೂಹ್ಯೇತದ್ಧರ್ಮವಿತ್ತಮ॥ 13-66-4 (84162) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-66-5x (6997) ಶೃಣು ಗೋವಿಂದ ಯಾನೇತಾನ್ಪೂಜಯಾಂಯರಿಮರ್ದನ। ತ್ವತ್ತೋಽನ್ಯಃ ಕಃ ಪುಮಾಂʼಲ್ಲೋಕೇ ಶ್ರೋತುಮೇತದಿಹಾರ್ಹತಿ॥ 13-66-5 (84163) ವರುಣಂ ವಾಯುಮಾದಿತ್ಯಂ ಪರ್ಜನ್ಯಂ ಜಾತವೇದಸಂ। ಸ್ಥಾಣು ಸ್ಕಂದಂ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀಂ ವಿಷ್ಣುಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಮೇವ ಚ॥ 13-66-6 (84164) ವಾಚಸ್ಪತಿಂ ಚಂದ್ರಮಸಮಪಃ ಪೃಥ್ವೀಂ ಸರಸ್ವತೀಂ। ಸತತಂ ಯೇ ನಮಸ್ಯಂತಿ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಂಯಹಂ ವಿಭೋ॥ 13-66-7 (84165) ತಪೋಧನಾನ್ವೇದವಿದೋ ನಿತ್ಯಂ ವೇದಪರಾಯಣಾನ್। ಮಹಾರ್ಹಾನ್ವೃಷ್ಣಿಶಾರ್ದೂಲ ಸದಾ ಸಂಪೂಜಯಾಂಯಹಂ॥ 13-66-8 (84166) ಅಭುಕ್ತ್ವಾ ದೇವಕಾರ್ಯಾಣಿ ಕುರ್ವತೇ ಯೇಽವಿಕತ್ಥನಾಃ। ಸಂತುಷ್ಟಾಶ್ಚ ಕ್ಷಮಾಯುಕ್ತಾಸ್ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಂಯಹಂ ವಿಭೋ॥ 13-66-9 (84167) ಸಂಯಗ್ಯಜಂತಿ ಯೇ ಚೇಷ್ಟೀಃ ಕ್ಷಾಂತಾ ದಾಂತಾ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾಃ। ಸತ್ಯಂ ಧರ್ಮಂ ಕ್ಷಿತಿಂ ಗಾಶ್ಚ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-10 (84168) ಯೇ ವೈ ತಪಸಿ ವರ್ತಂತೇ ವನೇ ಮೂಲಫಲಾಶನಾಃ। ಅಸಂಚಯಾಃ ಕ್ರಿಯಾವಂತಸ್ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-11 (84169) ಯೇ ಭೃತ್ಯಭರಣೇ ಶಕ್ತಾಃ ಸತತಂ ಚಾತಿಥಿವ್ರತಾಃ। ಭುಂಜತೇ ದೇವಶೇಷಾಣಿ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-12 (84170) ಯೇ ವೇದ ಪ್ರಾಪ್ಯ ದುರ್ಧರ್ಷಾ ವಾಗ್ಮಿನೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ। ಯಾಜನಾಧ್ಯಾಪನೇ ಯುಕ್ತಾ ನಿತ್ಯಂ ತಾನ್ಪೂಜಯಾಂಯಹಂ॥ 13-66-13 (84171) ಪ್ರಸನ್ನಹೃದಯಾಶ್ಚೈವ ಸರ್ವಸತ್ವೇಷು ನಿತ್ಯಶಃ। ಅಪೃಷ್ಠತಾಪಾನ್ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇ ಯುಕ್ತಾಸ್ತಾನ್ಪೂಜಯಾಂಯಹಂ॥ 13-66-14 (84172) ಗುರುಪ್ರಸಾದೇ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇ ಯತಂತೋ ಯೇ ಸ್ಥಿರವ್ರತಾಃ। ಶುಶ್ರೂಷವೋಽನಸೂಯಂತಸ್ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-15 (84173) ಸುವ್ರತಾ ಮುನಯೋ ಯೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಸತ್ಯಸಂಗರಾಃ। ವೋಢಾರೋ ಹವ್ಯಕವ್ಯಾನಾಂ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-16 (84174) ಭೈಕ್ಷಚರ್ಯಾಸು ನಿರತಾಃ ಕೃಶಾ ಗುರುಕುಲಾಶ್ರಯಾಃ। ನಿಃಸುಖಾ ನಿರ್ಧನಾ ಯೇ ತು ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-17 (84175) ನಿರ್ಮಮಾ ನಿಷ್ಪ್ರತಿದ್ವಂದ್ವಾ ನಿಷ್ಠಿತಾ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜನಾಃ। ಯೇ ವೇದಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ದುರ್ಧರ್ಷಾ ವಾಗ್ಮಿನೋ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ॥ 13-66-18 (84176) ಅಹಿಂಸಾನಿರತಾ ಯೇ ಚ ಯೇ ಚ ಸತ್ಯವ್ರತಾ ನರಾಃ। ದಾಂತಾಃ ಶಮಪರಾಶ್ಚೈವ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಕೇಶವ॥ 13-66-19 (84177) ದೇವತಾತಿಥಿಪೂಜಾಯಾಂ ಯುಕ್ತಾ ಯೇ ಗೃಹಮೇಧಿನಃ। ಕಪೋತವೃತ್ತಯೋ ನಿತ್ಯಂ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಯಾದವ॥ 13-66-20 (84178) ಯೇಷಾಂ ತ್ರಿವರ್ಗಃ ಕೃತ್ಯೇಷು ವರ್ತತೇ ನೋಪಹೀಯತೇ। ಶಿಷ್ಟಾಚಾರಪ್ರವೃತ್ತಾಶ್ಚ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಂಯಹಂ ಸದಾ॥ 13-66-21 (84179) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಶ್ರುತಸಂಪನ್ನಾ ಯೇ ತ್ರಿವರ್ಗಮನುಷ್ಠಿತಾಃ। ಅಲೋಲುಪಾಃ ಪುಣ್ಯಶೀಲಾಸ್ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಕೇಶವ॥ 13-66-22 (84180) `ಅವಂಧ್ಯಕಾಲಾ ಯೇಽಲುಬ್ಧಾಸ್ತ್ರಿವರ್ಗೇ ಸಾಧನೇಷು ಚ। ವಿಶಿಷ್ಟಾಚಾರಯುಕ್ತಾಶ್ಚ ನಾರಾಯಣ ನಮಾಮಿ ತಾನ್॥' 13-66-23 (84181) ಅಬ್ಭಕ್ಷಾ ವಾಯುಭಕ್ಷಾಶ್ಚಕ ಸುಧಾಭಕ್ಷಾಶ್ಚ ಯೇ ಸದಾ। ವ್ರತೈಶ್ಚ ವಿವಿಧೈರ್ಯುಕ್ತಾಸ್ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಮಾಧವ॥ 13-66-24 (84182) ಅಯೋನೀನಗ್ನಿಯೋನೀಂಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಯೋನೀಂಸ್ತಥೈವ ಚ। ಸರ್ವಭೂತಾತ್ಮಯೋನೀಂಶ್ಚ ತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಂಯಹಂ ಸದಾ॥ 13-66-25 (84183) ನಿತ್ಯಮೇತಾನ್ನಮಸ್ಯಾಮಿ ಕೃಷ್ಣ ಲೋಕಕರಾನೃಷೀನ್। ಲೋಕಜ್ಯೇಷ್ಠಾನ್ಕುಲಜ್ಯೇಷ್ಠಾಂಸ್ತಮೋಘ್ನಂʼಲ್ಲೋಕಭಾಸ್ಕರಾನ್॥ 13-66-26 (84184) ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಪಿ ವಾರ್ಷ್ಣೇಯ ದ್ವಿಜಾನ್ಪೂಜಯ ನಿತ್ಯದಾ। ಪೂಜಿತಾಃ ಪೂಜನಾರ್ಹಾ ಹಿ ಸುಖಂ ದಾಸ್ಯಂತಿ ತೇಽನಘ॥ 13-66-27 (84185) ಅಸ್ಮಿಂʼಲ್ಲೋಕೇ ಸದಾ ಹ್ಯೇತೇ ಪರತ್ರ ಚ ಸುಖಪ್ರದಾಃ। ಚರಂತೇ ಮಾನ್ಯಮಾನಾ ವೈ ಪ್ರದಾಸ್ಯಂತಿ ಸುಖಂ ತವ॥ 13-66-28 (84186) ಯೇ ಸರ್ವಾತಿಥಯೋ ನಿತ್ಯಂ ಗೋಷು ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ಚ। ನಿತ್ಯಂ ಸತ್ಯೇ ಚಾಭಿರತಾ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-29 (84187) ನಿತ್ಯಂ ಶಮಪರಾ ಯೇ ಚ ತಥಾ ಯೇ ಚಾನಸೂಯಕಾಃ। ನಿತ್ಯಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಿನೋ ಯೇ ಚ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-30 (84188) ಸರ್ವಾಂದೇವಾನ್ನಮಸ್ಯಂತಿ ಯ ಚೈಕಂ ವೇದಮಾಶ್ರಿತಾಃ। ಶ್ರದ್ದಧಾನಾಶ್ಚ ದಾಂತಾಶ್ಚ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-31 (84189) ತಥೈವ ವಿಪ್ರಪ್ರವರಾನ್ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಯತವ್ರತಾಃ। ಭವಂತಿ ಯೇ ದಾನರತಾ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-32 (84190) ತಪಸ್ವಿನಶ್ಚ ಯೇ ನಿತ್ಯಂ ಕೌಮಾರಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ। ತಪಸಾ ಭಾವಿತಾತ್ಮಾನೋ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-33 (84191) ದೇವತಾತಿಥಿಭೃತ್ಯಾನಾಂ ಪಿತೄಣಾಂ ಚಾರ್ಚನೇ ರತಾಃ। ಶಿಷ್ಟಾನ್ನಭೋಜಿನೋ ಯೇ ಚ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-34 (84192) ಅಗ್ನಿಮಾಧಾಯ ವಿಧಿವತ್ಪ್ರಣತಾ ಧಾರಯಂತಿ ಯೇ। ಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸೋಮಾಹುತಿಂ ಚೈವ ದುರ್ಗಾಣ್ಯತಿತರಂತಿ ತೇ॥ 13-66-35 (84193) ಮಾತಾಪಿತ್ರೋರ್ಗುರುಷು ಚ ಸಂಯಗ್ವರ್ತಂತಿ ಯೇ ಸದಾ। ಯಥಾ ತ್ವಂ ವೃಷ್ಣಿಶಾರ್ದೂಲೇತ್ಯುಕ್ತ್ವೈವಂ ವಿರರಾಮ ಸಃ॥ 13-66-36 (84194) ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಪಿ ಕೌಂತೇಯ ಪಿತೃದೇವದ್ವಿಜಾತಿಥೀನ್। ಸಂಯಕ್ಪೂಜಯಸೇ ನಿತ್ಯಂ ಗತಿಮಿಷ್ಟಾಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ॥ ॥ 13-66-37 (84195) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಟ್ಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 66 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-66-1 ಮಾನವೈರ್ಭರತರ್ಷಭೇತಿ ಝ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-66-4 ತೇಷು ಮಾನವೇಷು ಬಹುಮಾನಪರಃ ಸನ್ ಕಾನ್ನಮಸ್ಯಪ್ತೀತಿ ಯೋಜ್ಯಂ॥ 7-66-8 ಮಹಾರ್ಹಾನ್ ಮಹಾನ್ ಅರ್ಹಃ ಪೂಜಾ ಯೇಷಾಂ, ಅತಿಪೂಜ್ಯಾನಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-66-9 ಅವಿಕತ್ಥನಾಃ ಶ್ಲಾಘಾಹೀನಾಃ॥ 7-66-10 ಸತ್ಯಂ ಧರ್ಮಂ ಚ ಯಜಂತಿ ಪೂಜಯಂತಿ। ಕ್ಷಿತಿಂ ಗಾಶ್ಚ ಯಜಂತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ। ಯಜ ದೇವಪೂಜಾಸಂಗತಿಕರಣದಾನೇಷು। ಸಸ್ಯಂ ಧನಂ ಕ್ಷಿತಿಮಿತಿ ಥ.ಧ ಪಾಠಃ॥ 7-66-14 ಆಪೃಷ್ಠತಾಪಾನ್ ಯಾವನ್ಮಧ್ಯಾಹ್ನಂ॥ 7-66-15 ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞೇ ಮಂತ್ರಜಪೇ ವಾ॥ 7-66-18 ನಿರ್ಹ್ರೀಕಾ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜನಾಃ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ। ನಿರ್ಹ್ರೀಕಾಃ ದಿಗ್ಂಬರಾಃ॥ 7-66-20 ಕಪೋತವೃತ್ತಯಃ ಕಣಶ ಆದಾಯ ಯೇ ಸಂಗ್ರಹಂ ನ ಕುರ್ವಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-66-21 ತ್ರಿವರ್ಗೋ ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಾಃ। ಕೃತ್ಯೇಷು ಕರ್ತುಂ ಯೋಗ್ಯೇಷು ಕರ್ಮಸು ವರ್ತತೇ ಉತ್ತಮಮಧ್ಯಮಾಧಮಭಾವೇನ ವರ್ತತೇ ನತು ಹೀಯತೇ ಅಧಮಮಧ್ಯಮೋತ್ತಮಭಾವೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-66-24 ಸುಧಾ ವೈಶ್ವದೇವಶೇಷಃ॥ 7-66-25 ಅಯೋನೀನ್ ಅಕೃತದಾರಾನ್। ಅಗ್ನಿಯೋನೀನ್ ದಾರಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಯುತಾನ್। ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವೇದಸ್ಯ ಯೋನೀನ್ ಆಶ್ರಯಭೂತಾನ್। ಅಬ್ಯೋನೀನಗ್ನಿಯೋನೀಂಶ್ಚೇತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-66-26 ಲೋಕಜ್ಯೇಷ್ಠಾಂಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾನಿತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-66-31 ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇ ಸರ್ವೇ ಯಜ್ಞಾ ಅಂತರ್ಭವಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪಿತಾಮಹ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿಶಾರದ। ತ್ವತ್ತೋಽಹಂ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಧರ್ಮಂ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-67-1 (84196) ಶರಣಾಗತಂ ಯೇ ರಕ್ಷಂತಿ ಭೂತಗ್ರಾಮಂ ಚತುರ್ವಿಧಂ। ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಭರತಶ್ರೇಷ್ಠ ಫಲಂ ಭವತಿ ತತ್ತ್ವತಃ॥ 13-67-2 (84197) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-67-3x (6998) ಇದಂ ಶೃಣು ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಧರ್ಮಪುತ್ರ ಮಹಾಯಶಃ। ಇತಿಹಾಸಂ ಪುರಾವೃತ್ತಂ ಶರಣಾರ್ಥಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-67-3 (84198) ಪ್ರಪಾತ್ಯಮಾನಃ ಶ್ಯೇನೇನ ಕಪೋತಃ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನಃ। ವೃಷದರ್ಭಂ ಮಹಾಭಾಗಂ ನರೇಂದ್ರಂ ಶರಣಂ ಗತಃ॥ 13-67-4 (84199) ಸ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ತ್ರಾಸಾದಂಕಮುಪಾಗತಂ। ಆಶ್ವಾಸ್ಯಾಶ್ವಸಿಹೀತ್ಯಾಹ ನ ತೇಽಸ್ತಿ ಭಯಮಂಡಜ॥ 13-67-5 (84200) ಭಯಂ ತೇ ಸುಮಹತ್ಕಸ್ಮಾತ್ಕುತ್ರ ಕಿಂ ವಾ ಕೃತಂ ತ್ವಯಾ। ಯೇನ ತ್ವಮಿಹ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ವಿಸಂಜ್ಞೋ ಭ್ರಾಂತಚೇತನಃ॥ 13-67-6 (84201) ನವನೀಲೋತ್ಪಲಾಪೀಡ ಚಾರುವರ್ಣ ಸುದರ್ಶನ। ದಾಡಿಮಾಶೋಕಪುಷ್ಪಾಕ್ಷ ಮಾ ತ್ರಸಸ್ವಾಭಯಂ ತವ॥ 13-67-7 (84202) ಮತ್ಸಕಾಶಮನುಪ್ರಾಪ್ತಂ ನ ತ್ವಾಂ ಕಶ್ಚಿತ್ಸಮುತ್ಸಹೇತ್। ಮನಸಾ ಗ್ರಹಣಂ ಕರ್ತುಂ ರಕ್ಷಾಧ್ಯಕ್ಷಪುರಸ್ಕೃತಂ॥ 13-67-8 (84203) ಕಾಶಿರಾಜ್ಯಂ ತದದ್ಯೈವ ತ್ವದರ್ತಂ ಜೀವಿತಂ ತಥಾ। ತ್ಯಜೇಯಂ ಭವ ವಿಸ್ರಬ್ಧಃ ಕಪೋತ ಭಯಂ ತವ॥ 13-67-9 (84204) ಶ್ಯೇನ ಉವಾಚ। 13-67-10x (6999) ಮಮೈತದ್ವಿಹಿತಂ ಭಕ್ಷ್ಯಂ ನ ರಾಜಂಸ್ತ್ರಾತುಮರ್ಹಸಿ। ಅತಿಕ್ರಾಂತಂ ಚ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಚ ಪ್ರಯತ್ನಾಚ್ಚೋಪಪಾದಿತಂ॥ 13-67-10 (84205) ಮಾಂಸಂ ಚ ರುಧಇರಂ ಚಾಸ್ಯ ಮಜ್ಜಾ ಮೇದಶ್ಚ ಮೇ ಹಿತಂ। ಪರಿತೋಷಕರೋ ಹ್ಯೇಷ ಮಮ ಮಾಽಸ್ಯಾಗ್ರತೋ ಭವ॥ 13-67-11 (84206) ತೃಷ್ಣಾ ಮೇ ಬಾಧತೇಽತ್ಯುಗ್ರಾ ಕ್ಷುಧಾ ನಿರ್ದಹತೀವ ಮಾಂ। ಮುಂಚೈನಂ ನಹಿ ಶಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ರಾಜನ್ಮಂದಯಿತುಂ ಕ್ಷುಧಾಂ॥ 13-67-12 (84207) ಮಯಾ ಹ್ಯನುಸೃತೋ ಹ್ಯೇಷ ಮತ್ಪಕ್ಷನಖವಿಕ್ಷತಃ। ಕಿಂಚಿದುಚ್ಛ್ವಾಸನಿಃಶ್ವಾಸಂ ನ ರಾಜನ್ಗೋಪ್ತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-67-13 (84208) ಯದಿ ಸ್ವವಿಷಯೇ ರಾಜನ್ಪ್ರಭುಸ್ತ್ವಂ ರಕ್ಷಣೇ ನೃಣಾಂ। ಖೇಚರಸ್ಯ ತೃಷಾರ್ತಸ್ಯ ನ ತ್ವಂ ಪ್ರಭುರಥೋತ್ತಮ॥ 13-67-14 (84209) ಯದಿ ವೈರಿಷು ಭೃತ್ಯೇಷು ಸ್ವಜನವ್ಯವಹಾರಯೋಃ। ವಿಷಯೇಷ್ವಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ಆಕಾಶೇ ಮಾ ಪರಾಕ್ರಮ॥ 13-67-15 (84210) ಪ್ರಭುತ್ವಂ ಹಿ ಪರಾಕ್ರಂಯ ಸಂಯಕ್ ಪಕ್ಷಹರೇಷು ತೇ। ಯದಿ ತ್ವಮಿಹ ಧರ್ಮಾರ್ಥೀ ಮಾಮಪಿ ದ್ರಷ್ಟುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-67-16 (84211) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-67-17x (7000) ಶ್ರುತ್ವಾ ಶ್ಯೇನಸ್ಯ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ರಾಜರ್ಷಿರ್ವಿಸ್ಮಯಂ ಗತಃ। ಸಂಭಾವ್ಯ ಚೈನಂ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ತದರ್ಥೀ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ॥ 13-67-17 (84212) ರಾಜೋವಾಚ। 13-67-18x (7001) ಗೋವೃಷೋ ವಾ ವರಾಹೋ ವಾ ಮೃಗೋ ವಾ ಮಹಿಷೋಪಿ ವಾ। ತ್ವದಥರ್ಮದ್ಯ ಕ್ರಿಯತಾಂ ಕ್ಷುಧಾಪ್ರಶಮನಾಯ ತೇ॥ 13-67-18 (84213) ಶರಣಾಗತಂ ನ ತ್ಯಜೇಯಮಿತಿ ಮೇ ವ್ರತಮಾಹಿತಂ। ನ ಮುಂಚತಿ ಮಮಾಂಗಾನಿ ದ್ವಿಜೋಽಯಂ ಪಶ್ಯ ವೈ ದ್ವಿಜ॥ 13-67-19 (84214) ಶ್ಯೇನ ಉವಾಚ। 13-67-20x (7002) ನ ವರಾಹಂ ನ ಚೋಕ್ಷಾಣಂ ನ ಚಾನ್ಯಾನ್ವಿವಿಧಾಂದ್ವಿಜಾನ್ ಭಕ್ಷಯಾಮಿ ಮಹಾರಾಜ ಕಿಮನ್ನಾದ್ಯೇನ ತೇನ ಮೇ॥ 13-67-20 (84215) ಯಸ್ತು ಮೇ ವಿಹಿತೋ ಭಕ್ಷ್ಯಃ ಸ್ವಯಂ ದೇವೈಃ ಸನಾತನಃ। ಶ್ಯೇನಾಃ ಕಪೋತಾನ್ಖಾದಂತಿ ಸ್ತಿತಿರೇಷಾ ಸನಾತನೀ॥ 13-67-21 (84216) ಉಶೀನರ ಕಪೋತೇ ತು ಯದಿ ಸ್ನೇಹಸ್ತವಾನಘ। ತತಸ್ತ್ವಂ ಮೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಾದ್ಯ ಸ್ವಮಾಂಸಂ ತುಲಯಾ ಧೃತಂ॥ 13-67-22 (84217) ರಾಜೋವಾಚ। 13-67-23x (7003) ಮಹಾನನುಗ್ರಹೋ ಮೇಽದ್ಯ ಯಸ್ತ್ವಮೇವಮಿಹಾತ್ಥ ಮಾಂ। ಬಾಢಮೇವ ಕರಿಷ್ಯಾಮೀತ್ಯುಕ್ತ್ವಾಽಸೌ ರಾಜಸತ್ತಮಃ॥ 13-67-23 (84218) ಉತ್ಕೃತ್ಯೋತ್ಕೃತ್ಯ ಮಾಂಸಾನಿ ತುಲಯಾ ಸಮತೋಲಯತ್। ಅಂತಃಪುರೇ ತತಸ್ತಸ್ಯ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ರತ್ನವಿಭೂಷಿತಾಃ॥ 13-67-24 (84219) ಹಾಹಾಭೂತಾ ವಿನಿಷ್ಕ್ರಾಂತಾಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪರಮದುಃಖಿತಾಃ। ತಾಸಾಂ ರುದಿತಶಬ್ದೇನ ಮಂತ್ರಿಭೃತ್ಯಜನಸ್ಯ ಚ॥ 13-67-25 (84220) ಬಭೂವ ಸುಮಹಾನ್ನಾದೋ ಮೇಘಗಂಭೀರನಿಃಸ್ವನಃ। ನಿರುದ್ಧಂ ಗಗನಂ ಸರ್ವಂ ವ್ಯಭ್ರಂ ಮೇಘೈಃ ಸಮಂತತಃ॥ 13-67-26 (84221) ಮಹೀ ಪ್ರಚಲಿತಾ ಚಾಸೀತ್ತಸ್ಯ ಸತ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-67-27 (84222) ಸ ರಾಜಾ ಪಾರ್ಶ್ವತಶ್ಚೈವ ಬಾಹುಭ್ಯಾಮೂರುತಶ್ಚ ಯತ್। ತಾನಿ ಮಾಂಸಾನಿ ಸಂಛಿದ್ಯ ತುಲಾಂ ಪೂರಯತೇಽಶನೈಃ। ತಥಾಪಿ ನ ಸಮಸ್ತೇನ ಕಪೋತೇನ ಬಭೂವ ಹ॥ 13-67-28 (84223) ಅಸ್ಥಿಭೂತೋ ಯದಾ ರಾಜಾ ನಿರ್ಮಾಂಸೋ ರುಧಿರಸ್ರವಃ। ತುಲಾಂ ತತಃ ಸಮಾರೂಢಃ ಸ್ವಂ ಮಾಂಸಕ್ಷಯಮುತ್ಸೃಜನ್॥ 13-67-29 (84224) ತತಃ ಸೇಂದ್ರಾಸ್ತ್ರಯೋ ಲೋಕಾಸ್ತಂ ನರೇಂದ್ರಮುಪಸ್ಥಿತಾಃ। ರ್ಭರ್ಯಶ್ಚಾಕಾಶಗೈಸ್ತತ್ರ ವಾದಿತಾ ದೇವದುಂದುಭಿಃ॥ 13-67-30 (84225) ಅಮೃತೇನಾವಸಿಕ್ತಶ್ಚ ವೃಷದರ್ಭೋ ನರೇಶ್ವರಃ। ದಿವ್ಯೈಶ್ಚ ಸುಸುಖೈರ್ಮಾಲ್ಯೈರಭಿವೃಷ್ಟಃ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-67-31 (84226) ದೇವಗಂಧರ್ವಸನ್ಘಾತೈರಪ್ಸರೋಭಿಶ್ಚ ಸರ್ವತಃ। ನೃತ್ತಶ್ಚೈವೋಪಗೀತಶ್ಚ ಪಿತಾಮಹ ಇವ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-67-32 (84227) ಹೇಮಪ್ರಾಸಾದಸಂಬಾಧಂ ಮಣಿಕಾಂಚನತೋರಣಂ। ಸವೈಡೂರ್ಯಮಣಿಸ್ತಂಭಂ ವಿಮಾನಂ ಸಮಧಿಷ್ಠಿತಃ॥ 13-67-33 (84228) ಸ ರಾಜರ್ಷಿರ್ಗತಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಕರ್ಮಣಾ ತೇನ ಶಾಶ್ವತಂ। ಶರಣಾಗತೇಷು ಚೈವಂ ತ್ವಂ ಕುರು ಸರ್ವಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-67-34 (84229) ಭಕ್ತಾನಾಮನುರಕ್ತಾನಾಮಾಶ್ರಿತಾನಾಂ ಚ ರಕ್ಷಿತಾ। ದಯಾವಾನ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಪರತ್ರ ಸುಖಮೇಧತೇ॥ 13-67-35 (84230) ಸಾಧುವೃತ್ತೋ ಹಿ ಯೋ ರಾಜಾ ಸದ್ವೃತ್ತಮನುತಿಷ್ಠತಿ। ಕಿಂ ನ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಭವೇತ್ತೇನಿ ಸ್ವವ್ಯಾಜೇನೇಹ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-67-36 (84231) ಸ ರಾಜರ್ಷಿರ್ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ಧೀರಃ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮಃ। ಕಾಶೀನಾಮೀಶ್ವರಃ ಖ್ಯಾತಸ್ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-67-37 (84232) ಯೋಽಪ್ಯನ್ಯಃ ಕಾರೇಯದೇವಂ ಶರಣಾಗತರಕ್ಷಣಂ। ಸೋಪಿ ಗಚ್ಛೇತ ತಾಮೇವ ಗತಿಂ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-67-38 (84233) ಇದಂ ವೃತ್ತಂ ಹಿ ರಾಜರ್ಷೇ ವೃಷದರ್ಭಸ್ಯ ಕೀರ್ತಯನ್। ಪೂತಾತ್ಮಾ ವೈ ಭವೇಲ್ಲೋಕೇ ಶೃಣುಯಾದ್ಯಶ್ಚ ನಿತ್ಯಶಃ॥ ॥ 13-67-39 (84234) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 67 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-67-4 ಪ್ರಾತ್ಯಮಾನ ಆಕಶಾದಿತಿ ಶೇಷಃ। ವೃಷದರ್ಭಮೌಶೀನರಂ ಶಿಬಿಂ॥ 7-67-7 ನವಂ ನೀಲಂ ಚ ಯದುತ್ಪಲಂ ಲಸ್ಯಾಽಽಪೀಡ ಇವಾಲಂಕಾರಭೂತ॥ 7-67-10 ಅತಿಕ್ರಾಂತಂ ಗತ್ಪ್ರಾಯಜವಿತಂ॥ 7-67-15 ಯದಿ ವೈರ್ಯಾದಿಷು ಪರಾಕ್ರಮಸೇ ತದ್ಯುಕ್ತಂ ನ ತ್ವಾಕಾಶೇ ಆಕಾಶಚಾರಿಷು॥ 7-67-16 ಪಕ್ಷಹರೇಷ್ವಾಜ್ಞಾಭಂಗಿಷು ಶತ್ರುಷು॥ 7-67-17 ತದಥೀಂ ಕಪೋತಾರ್ಥೀ॥ 7-67-19 ದ್ವಿಜಃ ಪಕ್ಷೀ॥ 7-67-28 ಅಶನೈಃ ಶೀಘ್ರಂ॥ 7-67-29 ಮಾಂಸಕ್ಷಯಂ ಮಾಂಸಾಲಯಂ ಶರೀರಂ॥ 7-67-32 ನೃತ್ತಃ ನೃತ್ಯೇನ ತೋಪಿತಃ। ಏವಮುಪಗೀತಃ॥ 7-67-36 ಸಾಧುವೃತ್ತಃ ಸುಶೀಲಃ। ಸದ್ವೃತ್ತಂ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರಂ। ಸ್ವವ್ಯಾಜೇನ ಸುತರಾಂ ನಷ್ಕಪಟೇನ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕಿಂ ರಾಜ್ಞಃ ಸರ್ವಕೃತ್ಯಾನಾಂ ಗರೀಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಪಿತಾಮಹ। ಕುರ್ವನ್ಕಿಂ ಕರ್ಮ ನೃಪತಿರುಭೌ ಲೋಕೌ ಸಮಶ್ರುತೇ 13-68-1 (84235) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-68-2x (7004) ಏತದ್ರಾಜ್ಞಃ ಕೃತ್ಯತಮಮಭಿಷಿಕ್ತಸ್ಯ ಭಾರತ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ರಕ್ಷಣಂ ಚ ಪೂಜಾ ಚ ಸುಖಮಿಚ್ಛತಃ॥ 13-68-2 (84236) ಕರ್ತವ್ಯಂ ಪಾರ್ಥಿವೇಂದ್ರೇಣ ತಥೈವ ಭರತರ್ಷಭ। ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ವೃದ್ಧಾನ್ನಿತ್ಯಮೇವಾಭಿಪೂಜಯೇತ್॥ 13-68-3 (84237) ಪೌರಜಾನಪದಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಂಶ್ಚ ಬಹುಶ್ರುತಾನ್। ಸಾಂತ್ವೇನ ಭೋಗದಾನೇನ ನಮಸ್ಕಾರೈಃ ಸದಾಽರ್ಚಯೇತ್॥ 13-68-4 (84238) ಏತತ್ಕೃತ್ಯತಮಂ ರಾಜ್ಞೋ ನಿತ್ಯಮೇವೋಪಲಕ್ಷಯೇತ್। ಯಥಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಯಥಾ ಪುತ್ರಾಂಸ್ತಥೈತಾನ್ಪ್ರತಿಪಾಲಯೇತ್॥ 13-68-5 (84239) ಯೇ ಚಾಪ್ಯೇಷಾಂ ಪೂಜ್ಯತಮಾಸ್ತಾಂದೃಢಂ ಪ್ರತಿಪೂಜಯೇತ್। ತೇಷು ಶಾಂತೇಷು ತದ್ರಾಷ್ಟ್ರಂ ಸರ್ವಮೇವ ವಿರಾಜತೇ॥ 13-68-6 (84240) ತೇ ಪೂಜ್ಯಾಸ್ತೇ ನಮಸ್ಕಾರ್ಯಾ ಮಾನ್ಯಾಸ್ತೇ ಪಿತರೋ ಯಥಾ। ತೇಷ್ವೇವ ಯಾತ್ರಾ ಲೋಕಾನಾಂ ಭೂತಾನಾಮಿವ ವಾಸವೇ॥ 13-68-7 (84241) ಅಭಿಚಾರೈರುಪಾಯೈಶ್ಚ ದಹೇಯುರಪಿ ಚೇತಸಾ। ನಿಃಶೇಪಂ ಕುಪಿತಾಃ ಕುರ್ಯುರುಗ್ರಾಃ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮಾಃ। 13-68-8 (84242) ನಾಂತಮೇಷಾಂ ಪ್ರಪಶ್ಯಾಮಿ ನ ದಿಶಶ್ಚಾಪ್ಯಪಾವೃತಾಃ। ಕುಪಿತಾಃ ಸಮುದೀಕ್ಷಂತೇ ದಾವೇಷಅವಗ್ನಿಶಿಖಾ ಇವ॥ 13-68-9 (84243) `ಮಾನ್ಯಾಸ್ತೇಷಾಂ ಸಾಧವೋ ಯೇ ನ ನಿಂದ್ಯಾಶ್ಚಾಪ್ಯಸಾಧವಃ'। ಬಿಭ್ಯತ್ಯೇಷಾಂ ಸಾಹಸಿಕಾ ಗುಣಾಸ್ತೇಷಾಮತೀವ ಹಿ। ಕೂಪಾ ಇವ ತೃಣಚ್ಛನ್ನಾ ವಿಶುದ್ಧಾ ದ್ಯೌರಿವಾಪರೇ॥ 13-68-10 (84244) ಪ್ರಸಹ್ಯಕಾರಿಣಃ ಕೇಚಿತ್ಕಾರ್ಪಾಸಮೃದವೋಽಪರೇ। ಸಂತಿ ಚೈಷಾಮತಿಶಠಾಸ್ತಥೈವಾನ್ಯೇ ತಪಸ್ವಿನಃ॥ 13-68-11 (84245) ಕೃಷಿಗೋರಕ್ಷ್ಯಮಪ್ಯೇಕೇ ಭೈಕ್ಷ್ಯಮನ್ಯೇಽಪ್ಯನುಷ್ಠಿತಾಃ। ಚೋರಾಶ್ಚಾನ್ಯೇಽನೃತಾಶ್ಚಾನ್ಯೇ ತಥಾಽನ್ಯೇ ನಟನರ್ತಕಾಃ॥ 13-68-12 (84246) ಸರ್ವಕರ್ಮಸಹಾಶ್ಚಾನ್ಯೇ ಪಾರ್ಥಿವೇಷ್ವಿತರೇಷು ಚ। ವಿವಿಧಾಚಾರಯುಕ್ತಾಶ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-68-13 (84247) ನಾನಾಕರ್ಮಸು ರಕ್ತಾನಾಂ ಬಹುಕರ್ಮೋಪಜೀವಿನಾಂ। ಧರ್ಮಜ್ಞಾನಾಂ ಸತಾಂ ತೇಷಾಂ ನಿತ್ಯಮವೋನುಕೀರ್ತಯೇತ್ 13-68-14 (84248) ಪಿತೄಣಾಂ ದೇವತಾನಂ ಚ ಮನುಷ್ಯೋರಗರಕ್ಷಸಾಂ। ಪುರಾಽಪ್ಯೇತೇ ಮಹಾಭಾಗಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೈ ಜನಾಧಿಪ॥ 13-68-15 (84249) ನೈತೇ ದೇವೈರ್ನ ಪಿತೃಭಿರ್ನ ಗಂಧರ್ವೈರ್ನ ರಾಕ್ಷಸೈಃ। ನಾಸುರೈರ್ನ ಪಿಶಾಚೈಶ್ಚ ಶಕ್ಯಾ ಜೇತುಂ ದ್ವಿಜಾತಯಃ॥ 13-68-16 (84250) ಅದೈವಂ ದೈವತಂ ಕುರ್ಯುರ್ದೈವತಂ ಚಾಪ್ಯದೈವತಂ। ಯಮಿಚ್ಛೇಯುಃ ಸ ರಾಜಾ ಸ್ಯಾದ್ಯಂ ದ್ವಿಷ್ಯುಃ ಸ ಪರಾಭವೇತ್॥ 13-68-17 (84251) ಪರಿವಾದಂ ಚ ಯೇ ಕುರ್ಯುರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮಚೇತಸಃ। ಸತ್ಯಂ ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ ರಾಜನ್ವಿನಶ್ಯೇಯುರ್ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-68-18 (84252) ನಿಂದಾಪ್ರಶಂಸಾಕುಶಲಾಃ ಕೀರ್ತ್ಯಕೀರ್ತಿಪರಾಯಣಾಃ। ಪರಿಕುಪ್ಯಂತಿ ತೇ ರಾಜನ್ಸತತಂ ದ್ವಿಷತಾಂ ದ್ವಿಜಾಃ॥ 13-68-19 (84253) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಯಂ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಪುರುಷಃ ಸ ಪ್ರವರ್ಧತೇ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈರ್ಯಃ ಪರಾಕೃಷ್ಟಃ ಪರಾಭೂಯಾತ್ಕ್ಷಣಾದ್ಧಿ ಸಃ॥ 13-68-20 (84254) ಶಕಾ ಯವನಕಾಂಭೋಜಾಸ್ತಾಸ್ತಾಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಜಾತಯಃ। ವೃಷಲತ್ವಂ ಪರಿಗತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮದರ್ಶನಾತ್॥ 13-68-21 (84255) ದ್ರಾವಿಡಾಶ್ಚ ಕಲಿಂಗಾಶ್ಚ ಪುಲಿಂದಾಶ್ಚಾಪ್ಯುಶೀನರಾಃ। ಕೋಲಿಸರ್ಪಾ ಮಹಿಪಕಾಸ್ತಾಸ್ತಾಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಜಾತಯಃ॥ 13-68-22 (84256) ವೃಪಲತ್ವಂ ಪರಿಗತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮದರ್ಶನಾತ್। ಶ್ರೇಯಾನ್ಪರಾಜಯಸ್ತೇಭ್ಯೋ ನ ಜಯೋ ಜಯತಾಂವರ॥ 13-68-23 (84257) ಯಸ್ತು ಸರ್ವಮಿದಂ ಹನ್ಯಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಚ ನ ತತ್ಸಮಂ। ಬ್ರಹ್ಮವಧ್ಯಾ ಮಹಾಂದೋಷ ಇತ್ಯಾಹುಃ ಪರಮರ್ಷಯಃ॥ 13-68-24 (84258) ಪರಿವಾದೋ ದ್ವಿಜಾತೀನಾಂ ನ ಶ್ರೋತವ್ಯಃ ಕಥಂಚನ। ಆಸೀತಾಧೋಮುಖಸ್ತೂಷ್ಣೀಂ ಸಮುತ್ಥಾಯ ವ್ರಜೇತ ವಾ॥ 13-68-25 (84259) ನ ಸ ಜಾತೋ ಜನಿಷ್ಯೋ ವಾ ಪೃಥಿವ್ಯಾಮಿಹ ಕಶ್ಚನ। ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಿರೋಧೇನ ಸುಖಂ ಜೀವಿತುಮುತ್ಸಹೇತ್॥ 13-68-26 (84260) ದುರ್ಗ್ರಾಹ್ಯೋ ಮುಷ್ಟಿನಾ ವಾಯುರ್ದುಃಸ್ಪರ್ಶಃ ಪಾಣಿನಾ ಶಶೀ। ದುರ್ಧರಾ ಪೃಥಿವೀ ಮೂರ್ಧ್ನಾ ದುರ್ಜಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭುವಿ॥ ॥ 13-68-27 (84261) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಷಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 68 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-68-6 ಏಷಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಮಧ್ಯೇ॥ 7-68-7 ವಾಸವೇ ಪರ್ಜನ್ಯೇ॥ 7-68-8 ಅಭಿಚಾರೈಃ ಶ್ಯೇನಯಾಗಾದಿಭಿಃ। ಉಣಯೈಃ ಕೌಲಿಕಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರಸಿದ್ಧೈಃ। ಚೇತಸಾ ಸಂಕಲ್ಪಮಾತ್ರೇಣ॥ 7-68-10 ಏಷಾಂ ಏಭ್ಯಃ ಸಾಹಸಿಕಾ ಅಕಾರ್ಯಕಾರಿಣೋಽಣಿ ಬಿಭ್ಯತಿ ಕಿಮುನ ವಿವೇಕಿನಃ॥ 7-68-15 ಏತೇ ಪೂಜ್ಯಾ ಇತಿ ಶೇಷಃ। ಯತೋ ಮಹಾಭಾಗಾಃ॥ 7-68-19 ಪರಾಯಣಾಃ ಹೇತವಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನೇವ ಸತತಂ ಭೃಶಂ ಸಂಪರಿಪೂಜಯೇತ್। ಏತೇ ಹಿ ಸೋಮರಾಜಾನ ಈಶ್ವರಃ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ॥ 13-69-1 (84262) ಏತೇ ಭೋಗೈರಲಂಕಾರೈರನ್ಯೈಶ್ಚೈವ ಕಿಮಿಚ್ಛಕೈಃ। ಸದಾ ಪೂಜ್ಯಾ ನಮಸ್ಕಾರೈ ರಕ್ಷ್ಯಾಶ್ಚ ಪಿತೃವನ್ನೃಪೈಃ। ತತೋ ರಾಷ್ಟ್ರಾಯ ಶಾಂತಿರ್ಹಿ ಭೂತಾನಾಮಿವ ವಾಸವಾತ್॥ 13-69-2 (84263) ಜ್ಞಾನವಾನ್ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಚಸ್ವೀ ರಾಷ್ಟ್ರೇ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಶುಚಿಃ। ಮಹಾರಥಶ್ಚ ರಾಜನ್ಯ ಏಷ್ಟವ್ಯಃ ಶತ್ರುತಾಪನಃ॥ 13-69-3 (84264) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಜಾತಿಸಂಪನ್ನಂ ಧರ್ಮಜ್ಞಂ ಸಂಶಿತವ್ರತಂ। ಬೋಜಯೀತ ಗೃಹೇ ರಾಜನ್ನ ತಸ್ಮಾತ್ಪರಮಸ್ತಿ ವೈ॥ 13-69-4 (84265) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋ ಹವಿರ್ದತ್ತಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ದೇವತಾಃ। ಪಿತರಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ನೈತೇಭ್ಯೋ ವಿದ್ಯತೇ ಪರಂ॥ 13-69-5 (84266) ಆದಿತ್ಯಶ್ಚಂದ್ರಮಾ ವಿಷ್ಣುಃ ಸಂಕರೋಽಗ್ನಿಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ। ಸರ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾವಿಶ್ಯ ಸದಾಽನ್ನಮುಪಭುಂಜತೇ॥ 13-69-6 (84267) ನ ತಸ್ಯಾಶ್ನಂತಿ ಪಿತರೋ ಯಸ್ಯ ವಿಪ್ರಾ ನ ಭುಂಜತೇ। ದೇವಾಶ್ಚಾಪ್ಯಸ್ಯ ನಾಶ್ನಂತಿ ಪಾಪಸ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣದ್ವಿಷಃ॥ 13-69-7 (84268) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ತು ತುಷ್ಟೇಷು ಪ್ರೀಯಂತೇ ಪಿತರಃ ಸದಾ। ತಥೈವ ದೇವತಾ ರಾಜನ್ನಾತ್ರ ಕಾರ್ಯಾ ವಿಚಾರಣಾ॥ 13-69-8 (84269) ತಥೈವ ತೇಽಪಿ ಪ್ರೀಯಂತೇ ಯೇಷಾಂ ಭವತಿ ತದ್ಧವಿಃ। ನ ಚ ಪ್ರೇತ್ಯ ವಿನಶ್ಯಂತಿ ಗಚ್ಛಂತಿ ಚ ಪರಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-69-9 (84270) ಯೇನಯೇನೈವ ಪ್ರೀಯಂತೇ ಪಿತರೋ ದೇವತಾಸ್ತಥಾ॥ ತೇನತೇನೈವ ಪ್ರೀಯಂತೇ ಪಿತರೋ ದೇವತಾಸ್ತಥಾ॥ 13-69-10 (84271) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೇವ ತದ್ಭೂತಂ ಪ್ರಭವಂತಿ ಯತಃ ಪ್ರಜಾಃ। ಯತಶ್ಚಾಯಂ ಪ್ರಭವತಿ ಪ್ರೇತ್ಯ ಯತ್ರ ಚ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-69-11 (84272) ವೇದೈಷ ಮಾರ್ಗಂ ಸ್ವರ್ಗಸ್ಯ ತಥೈವ ನರಕಸ್ಯ ಚ। ಆಗತಾನಾಗತೇ ಚೋಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದ್ವಿಪದಾಂವರಃ॥ 13-69-12 (84273) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದ್ವಿಪದಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಃ ಸ್ವಧರ್ಮಂ ಚೈವ ವೇದ ಯಃ। ಯೇ ಚೈನಮನುವರ್ತಂತೇ ತೇ ನ ಯಾಂತಿ ಪರಾಭವಂ। ನ ತೇ ಪ್ರೇತ್ಯ ವಿನಶ್ಯಂತಿ ಗಚ್ಛಂತಿ ನ ಪರಾಭವಂ॥ 13-69-13 (84274) ಯದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮುಖಾತ್ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ವೈ ವಚಃ। ಕೃತಾತ್ಮಾನೋ ಮಹಾತ್ಮಾನಸ್ತೇ ನ ಯಾಂತಿ ಪರಾಭವಂ॥ 13-69-14 (84275) ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಪ್ರತಪತಾಂ ತೇಜಸಾ ಚ ಬಲೇನ ಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವೇವ ಶಾಂಯಂತಿ ತೇಜಾಂಸಿ ಚ ಬಲಾನಿ ಚ॥ 13-69-15 (84276) ಭೃಗವಸ್ತಾಲಜಂಘಾಂಶ್ಚ ನೀಪಾನಾಂಗಿರಸೋಽಜಯನ್। ಭರದ್ವಾಜೋ ವೈತಹವ್ಯಾನೈಲಾಂಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-69-16 (84277) ಚಿತ್ರಾಯುಧಾಂಶ್ಚಾಪ್ಯಜಯನ್ನೇತೇ ಕೃಷ್ಣಾಜಿನಧ್ವಜಾಃ। ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ಯಾಥ ಚ ಕುಂಭಾನ್ವೈ ಪಾರಗಾಮಿನಮಾರಭೇತ್॥ 13-69-17 (84278) ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಕಥ್ಯತೇ ಲೋಕೇ ಶ್ರೂಯತೇ ಪಠ್ಯತೇಽಪಿ ವಾ। ಸರ್ವಂ ತದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವೇವ ಗೂಢೋಽಗ್ನಿರಿವ ದಾರುಷು॥ 13-69-18 (84279) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಸಂವಾದಂ ವಾಸುದೇವಸ್ಯ ಪೃಥ್ವ್ಯಾಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-69-19 (84280) ವಾಸುದೇವ ಉವಾಚ। 13-69-20x (7005) ಮಾತರಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಪೃಚ್ಛೇ ತ್ವಾಂ ಸಂಶಯಂ ಶುಭೇ। ಕೇನಸ್ವಿತ್ಕರ್ಮಣಾ ಪಾಪಂ ವ್ಯಪೋಹತಿ ನರೋ ಗೃಹೀ॥ 13-69-20 (84281) ಪೃಥಿವ್ಯುವಾಚ। 13-69-21x (7006) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನೇವ ಸೇವೇತ ಪವಿತ್ರಂ ಹ್ಯೇತದುತ್ತಮಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಸೇವಮಾನಸ್ಯ ರಜಃ ಸರ್ವಂ ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ। ಭೂತೋ ಭೂತಿರತಃ ಕೀರ್ತಿರತೋ ಬುದ್ಧಿಃ ಪ್ರಜಾಯತೇ॥ 13-69-21 (84282) ಮಹಾರಥಶ್ಚ ರಾಜನ್ಯ ಏಷ್ಟವ್ಯಃ ಶತ್ರುತಾಪನಃ। ಇತಿ ಮಾಂ ನಾರದಃ ಪ್ರಾಹ ಸತತಂ ಸರ್ವಭೂತಯೇ॥ 13-69-22 (84283) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಜಾತಿಸಂಪನ್ನಂ ಧರ್ಮಜ್ಞಂ ಸಂಶಿತಂ ಶುಚಿಂ। ಅಪರೇಷಾಂ ಪರೇಷಾಂ ಚ ಪರೇಭ್ಯಶ್ಚೈವ ಯೇ ಪರೇ॥ 13-69-23 (84284) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಯಂ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಸ ಮನುಷ್ಯಃ ಪ್ರವರ್ಧತೇ। ಅಥ ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಕ್ರುಷ್ಟಃ ಪರಾಭವತಿ ಸೋಚಿರಾತ್॥ 13-69-24 (84285) ಯಥಾ ಮಹಾರ್ಣವೇ ಕ್ಷಿಪ್ತ ಆಮಲೋಷ್ಟೋ ವಿನಶ್ಯತಿ। ತಥಾ ದುಶ್ಚರಿತಂ ವಿಪ್ರೇ ಪರಾಭಾವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ॥ 13-69-25 (84286) ಪಶ್ಯ ಚಂದ್ರೇ ಕೃತಂ ಲಕ್ಷ್ಮ ಸಮುದ್ರೇ ಲವಣೋದಕಂ। ತಥಾ ಭಗಸಹಸ್ರೇಣ ಮಹೇಂದ್ರಃ ಪರಿಚಿಹ್ನಿತಃ॥ 13-69-26 (84287) ತೇಷಾಮೇವ ಪ್ರಭಾವೇನ ಸಹಸ್ರನಯನೋ ಹ್ಯಸೌ। ಶತಕ್ರತುಃ ಸಮಭವತ್ಪಶ್ಯ ಮಾಧವ ಯಾದೃಶಂ॥ 13-69-27 (84288) ಇಚ್ಛನ್ಕೀರ್ತಿಂ ಚ ಭೂತಿಂ ಚ ಲೋಕಾಂಶ್ಚ ಮಧುಸೂದನ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನುಮತೇ ತಿಷ್ಠೇತ್ಪುರುಷಃ ಶುಚಿರಾತ್ಮವಾನ್॥ 13-69-28 (84289) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-69-29x (7007) ಇತ್ಯೇತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಮೇದಿನ್ಯಾ ಮಧೂಸೂದನಃ। ಸಾಧುಸಾಧ್ವಿತಿ ಕೌರವ್ಯ ಮೇದಿನೀಂ ಪ್ರತ್ಯಪೂಜಯತ್॥ 13-69-29 (84290) ಏತಾಂ ಶ್ರುತ್ವೋಪಮಾಂ ಪಾರ್ಥ ಪ್ರಯತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ್ಷಭಾನ್। ಸತತಂ ಪೂಜಯೇಥಾಸ್ತ್ವಂ ತತಃ ಶ್ರೇಯೋಽಭಿಪತ್ಸ್ಯಸೇ॥ ॥ 13-69-30 (84291) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 69 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-69-1 ಸೋಮೋ ರಾಜಾ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಸೋಮರಾಜಾನಃ॥ 7-69-2 ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ಯತ್ತದಿಷ್ಟಂ ದೀಯತೇ ತತ್ಕಿಮಿಚ್ಛಕಂ॥ 7-69-6 ಚಂದ್ರಮಾ ವಾಯುರಾಪೋ ಭೂರಂಬರಂ ದಿಶಃ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-69-9 ತೇಪಿ ದಾತಾರೋಪಿ। ತತ್ ಪ್ರದೇಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ॥ 7-69-11 ತದ್ಯಜ್ಞಾದಿಕಂ। ಭೂತಮುತ್ಪನ್ನಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇದ ತದ್ಭೂತಮಿತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-69-17 ಕುಂ ಪೃಥಿವೀಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ಯ ದತ್ತ್ವಾ ಪಾರಗಾಮಿನಂ ಪರಲೋಕಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಆರಭೇದಾಚರೇತ್। ಭಾನೂ ದೀಪ್ತಿಂ ಕುರ್ವನ್ನುಭಯಲೋಕೇ ಇತಿ ಶೇಷಃ। ಪುರಗಾಮಿನಮಾಹರನ್ನಿತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-69-23 ಅಪರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸರ್ವಭೂತಯೇ ಇಚ್ಛೇದಿತ್ಯಾಹುರಿತಿ ವಿಪರಿಣಾಮೇನಾನಷಂಗಃ॥ 7-69-24 ಕ್ರುಷ್ಟಃ ಕ್ರೋಶತಿ। ಕರ್ತರಿ ಕ್ತಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಜನ್ಮನೈವ ಮಹಾಭಾಗೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಾಮ ಜಾಯತೇ। ನಮಸ್ಯಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಮತಿಥಿಃ ಪ್ರಶ್ರಿತಾಗ್ರಭುಕ್॥ 13-70-1 (84292) ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸುಹೃದಸ್ತಾತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಸುಮನೋಮುಕಾಃ। `ಸರ್ವಾನೇತೇ ಹನಿಷ್ಯಂತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಜಾತಮನ್ಯವಃ।' ಗೀರ್ಭಿರ್ಮಂಗಲಯುಕ್ತಾಭಿರನುಧ್ಯಾಯಂತಿ ಪೂಜಿತಾಃ॥ 13-70-2 (84293) ಸರ್ವಾನ್ನೋ ದ್ವಿಷತಸ್ತಾತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಜಾತಮನ್ಯವಃ। ಗೀರ್ಭಿರ್ದಾರುಣಯುಕ್ತಾಭಿರ್ಹನ್ಯುಶ್ಚೈತೇ ಹ್ಯಪೂಜಿತಾಃ॥ 13-70-3 (84294) ಅತ್ರ ಗಾಥಾಃ ಪುರಾ ಗೀತಾಃ ಕೀರ್ತಯಂತಿ ಪುರಾವಿದಃ। ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ದ್ವಿಜಾತೀಂಧಾತಾ ಹಿ ಯಥಾಪೂರ್ವಂ ಸಮಾದಧತ್॥ 13-70-4 (84295) ನ ವೋಽನ್ಯದಿಹ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಕಿಂಚಿದೂರ್ಧ್ವಾಯನಂ ವಿಧಿ। ಗುಪ್ತೋ ಗೋಪಾಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಶ್ರೇಯೋ ವಸ್ತೇನ ಶೋಭನಂ॥ 13-70-5 (84296) ಸ್ವಮೇವ ಕುರ್ವತಾಂ ಕರ್ಮ ಶ್ರೀರ್ವೋ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಪ್ರಮಾಣಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಪ್ರಗ್ರಹಾಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯಥ॥ 13-70-6 (84297) ನ ಶೌದ್ರಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಿಪಶ್ಚಿತಾ। ಶೌದ್ರಂ ಹಿ ಕುರ್ವತಃ ಕರ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಶ್ರೀರುಪರುಧ್ಯತೇ॥ 13-70-7 (84298) ಶ್ರೀಶ್ಚ ಬುದ್ಧಿಶ್ಚ ತೇಜಶ್ಚ ವಿಭೂತಿಶ್ಚ ಪ್ರತಾಪಿನೀ। ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇನೈವ ಮಹಾತ್ಂಯಂ ವಿಪುಲಂ ಪ್ರತಿಪತ್ಸ್ಯಥ॥ 13-70-8 (84299) ಹುತ್ವಾ ಚಾಹವನೀಯಸ್ಥಂ ಮಹಾಭಾಗ್ಯೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ। ಅಗ್ರಭೋಜ್ಯಾಃ ಪ್ರಸೂತೀನಾಂ ಶ್ರಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಯಾಽನುಕಲ್ಪಿತಾಃ 13-70-9 (84300) ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಪರಯಾ ಯುಕ್ತಾ ಹ್ಯನಭಿದ್ರೋಹಲಬ್ಧಯಾ। ದಮಸ್ವಾಧ್ಯಾಯನಿರತಾಃ ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನವಾಪ್ಸ್ಯಥ॥ 13-70-10 (84301) ಯಚ್ಚೈವ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ಯಚ್ಚ ದೇವೇಷು ಕಿಂಚನ। ಸರ್ವಂ ವಸ್ತಪಸಾ ಸಾಧ್ಯಂ ಜ್ಞಾನೇನ ನಿಯಮೇನ ಚ॥ 13-70-11 (84302) `ಯುಷ್ಮತ್ಸಂಮಾನನಾಂ ಪ್ರೀತಿಂ ಪಾವನೈಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಭೃಶಂ।' ಅಮುತ್ರೇಹ ಸಮಾಯಾಂತಿ ವೈಶ್ಯಶೂದ್ರಾಧಿಕಾಸ್ತಥಾ॥ 13-70-12 (84303) ಅರಕ್ಷಿತಾಶ್ಚ ಯುಷ್ಮಾಭಿರ್ವಿರುದ್ಧಾ ಯಾಂತಿ ವಿಪ್ರವಂ। ಯುಷ್ಮತ್ತೇಜೋಧೃತಾ ಲೋಕಾಸ್ತದ್ರಕ್ಷ್ಯಥ ಜಗತ್ತ್ರಯಂ॥' 13-70-13 (84304) ಇತ್ಯೇವಂ ಬ್ರಹ್ಮಗೀತಾಸ್ತೇ ಸಮಾಖ್ಯಾತಾ ಮಯಾಽನಘ। ವಿಪ್ರಾನುಕಂಪಾರ್ಥಮಿದಂ ತೇನ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಹಿ ಧೀಮತಾ॥ 13-70-14 (84305) ಭೂಯಸ್ತೇಷಾಂ ಬಲಂ ಮನ್ಯೇ ಯಥಾ ರಾಜ್ಞಸ್ತಪಸ್ವಿನಃ। ದುರಾಸದಾಶ್ಚ ಚಂಡಾಶ್ಚ ತಪಸಾ ಕ್ಷಿಪ್ರಕಾರಿಣಃ॥ 13-70-15 (84306) ಸಂತ್ಯೇಷಾಂ ಸಿಂಹಸತ್ವಾಶ್ಚ ವ್ಯಾಘ್ರಸತ್ವಾಸ್ತಥಾಽಪರೇ। ವರಾಹಮೃಗಸತ್ವಾಶ್ಚ ಗಜಸತ್ವಾಸ್ತಥಾಽಪರೇ॥ 13-70-16 (84307) ಸರ್ಪಸ್ಪರ್ಶಸಮಾಃ ಕೇಚಿತ್ತಥಾಽನ್ಯೇ ಮಕರಸ್ಪೃಶಃ। ವಿಭಾಷ್ಯ ಘಾತಿನಃ ಕೇಚಿತ್ತಥಾ ಚಕ್ಷುರ್ಹಣೋಽಪರೇ॥ 13-70-17 (84308) ಸಂತಿ ಚಾಶೀವಿಷಸಮಾಃ ಸಂತಿ ಮಂದಾಸ್ತಥಾಽಪರೇ। ವಿವಿಧಾನೀಹ ವೃತ್ತಾನಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-70-18 (84309) ಮೇಕಲಾ ದ್ರಾವಿಡಾ ಲಾಟಾಃ ಪೌಂಡ್ರಾಃ ಕಾನ್ವಶಿರಾಸ್ತಥಾ। ಶೌಂಡಿಕಾ ದರದಾ ದಾರ್ವಾಶ್ಚೋರಾಃ ಶಬರಬರ್ಬರಾಃ॥ 13-70-19 (84310) ಕಿರಾತಾ ಯವನಾಶ್ಚೈವ ತಾಸ್ತಾಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಜಾತಯಃ। ವೃಷತ್ವಮನುಪ್ರಾಪ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮದರ್ಶನಾತ್॥ 13-70-20 (84311) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಪರಿಭವಾದಸುರಾಃ ಸಲಿಲೇಶಯಾಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಪ್ರಸಾದಾಚ್ಚ ದೇವಾಃ ಸ್ವರ್ಗನಿವಾಸಿನಃ॥ 13-70-21 (84312) ಅಶಕ್ಯಂ ಸ್ಪ್ರಷ್ಟುಮಾಕಾಶಮಚಾಲ್ಯೋ ಹಿಮವಾನ್ಗಿರಿಃ। ಅವಾರ್ಯಾ ಸೇತುನಾ ಗಂಗಾ ದುರ್ಜಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಮಾ ಭುವಿ॥ 13-70-22 (84313) ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಿರೋಧೇನ ಶಕ್ಯಾ ಶಾಸ್ತುಂ ವಸುಂಧರಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಹಿ ಮಹಾತ್ಮಾನೋ ದೇವಾನಾಮಪಿ ದೇವತಾಃ॥ 13-70-23 (84314) ತಾನ್ಪೂಜಯಸ್ವ ಸತತಂ ದಾನೇನ ಪರಿಚರ್ಯಯಾ। ಯದೀಚ್ಛಸಿ ಮಹೀಂ ಭೋಕ್ತಮಿಮಾಂ ಸಾಗರಮೇಖಲಾಂ॥ 13-70-24 (84315) ಪ್ರತಿಗ್ರಹೇಣ ತೇಜೋ ಹಿ ವಿಪ್ರಾಣಾ ಶಾಂಯತೇಽನಘ। ಪ್ರತಿಗ್ರಹಂ ಯೇ ನೇಚ್ಛೇಯುಸ್ತೇಽಪಿ ರಕ್ಷ್ಯಾಸ್ತ್ವಯಾ ನೃಪ॥ ॥ 13-70-25 (84316) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 70 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-70-1 ಜನ್ಮನೈವ ಸಂಸ್ಕಾರಾದ್ಯಭಾವೇಽಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಮಸ್ಯ ಏವ। ಪ್ರಶ್ರಿತಂ ಪಕ್ವಮನ್ನಂ ತತ್ಸ್ವಾಗ್ರೇ ಭೋಕ್ತುಮರ್ಹಃ ಪ್ರಶ್ರಿತಾಗ್ರಭುಕ್॥ 7-70-2 ಸುಮನಸಾಂ ದೇವಾನಾಂ ಮುಖಮಿವ ಭೂತಾಃ ಸುಮನೋಮುಖಾಃ॥ 7-70-3 ನೋಽಸ್ಮಾಕಂ ದ್ವಿಷತಃ ಶತ್ರೂನ್। ತೈರಪೂಜಿತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಹನ್ಯುರಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-70-4 ಸಮಾದಧತ್ ಸಮಾಧಿಂ ನಿಯಮಂ ಕೃತವಾನ್॥ 7-70-5 ಬ್ರಹ್ಮಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ। ವಃ ಶೋಭನಂ ಶ್ರೇಯಸ್ತೇನೈವ॥ 7-70-6 ಪ್ರಗ್ರಹಾಃ ದಮನಕ್ಷಭಾ ರಜ್ಜ್ವ ಇವ॥ 7-70-7 ಶೌದ್ರಂ ಕರ್ಮ ಸೇವಾ॥ 7-70-8 ಶ್ರೀಶ್ಚೇತ್ಯಾದೇಃ ಶ್ರಿಯಮಿತ್ಯಾದಿರರ್ಥಃ॥ 7-70-9 ಆಹೃವನೀಯಸ್ಥಂ ದೇವತಾಗಣಂ ಪ್ರಸೂತೀನಾಂ ಶಿಶುಭ್ಯೋಽಪ್ಯಗ್ರೇ ಭೋಜ್ಯಂ ಯೇಷಾಂ ತೇ। ಬ್ರಾಹ್ಂಯಾ ಶ್ರಿಯಾ ವಿದ್ಯಯಾಽನುಕಲ್ಪಿತಾಃ ಪಾತ್ರೀಭೂತಾಃ॥ 7-70-15 ಚಂಡತ್ವಾದಿದೋಷವಂತೋಪಿ ಪೂಜ್ಯಾ ಏವೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-70-17 ಕಾರ್ಪಾಸಮೃದವಃ ಕೇಚಿದಿತಿ ಥ. ಪಾಠಃ॥ 7-70-20 ಅದರ್ಶನಾತ್ ಅನನುಗ್ರಹಾತ್॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಶಕ್ರಶಂಬರಸಂವಾದಂ ತನ್ನಿವೋಧ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-71-1 (84317) ಶಕ್ರೋ ಹ್ಯಜ್ಞಾತರೂಪೇಣ ಜಟೀ ಭೂತ್ವಾ ಸುವಾರುಣಃ। ವಿಪ್ರರೂಪಂ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ಪ್ರಶ್ನಂ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಶಂಬರಂ॥ 13-71-2 (84318) ಕೇನ ಶಂಬರ ವೃತ್ತೇನ ಸ್ವಜಾತ್ಯಾನಧಿತಿಷ್ಠಸಿ। ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ತ್ವಾಂ ಕೇನ ಮನ್ಯಂತೇ ತದ್ವೈ ಪ್ರಬ್ರೂಹಿ ತತ್ತ್ವತಃ॥ 13-71-3 (84319) ಶಂಬರ ಉವಾಚ। 13-71-4x (7008) ನಾಸೂಯಾಮಿ ಸದಾ ವಿಪ್ರಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಮೇವ ಚ ಮೇ ಮತಂ। ಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ವದತೋ ವಿಪ್ರಾನ್ಸಂಮನ್ಯಾಮಿ ಯಥಾಸುಖಂ॥ 13-71-4 (84320) ಶ್ರುತ್ವಾ ಚ ನಾವಜಾನಾಮಿ ನಾಪರಾಧ್ಯಾಮಿ ಕರ್ಹಿಚಿತ್। ಅಭ್ಯರ್ಚ್ಯಾಭ್ಯನುಪೃಚ್ಛಾಮಿ ಪಾದೌ ಗೃಹ್ಣಾಮಿ ಧೀಮತಾಂ॥ 13-71-5 (84321) ತೇ ವಿಸ್ರಬ್ಧಾಃ ಪ್ರಭಾಷಂತೇ ಸಂಯಚ್ಛಂತಿ ಚ ಮಾಂ ಸದಾ। ಪ್ರಮತ್ತೇಷ್ವಪ್ರಮತ್ತೋಽಸ್ಮಿ ಸದಾ ಸುಪ್ತೇಷು ಜಾಗೃಮಿ॥ 13-71-6 (84322) ತೇ ಮಾಂ ಶಾಸ್ತ್ರಪಥೇ ಯುಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಮನಸೂಯಕಂ। ಸಮಾಸಿಂಚತಿ ಶಾಸ್ತಾರಃ ಕ್ಷೌದ್ರಂ ಮಧ್ವಿವ ಮಕ್ಷಿಕಾಃ॥ 13-71-7 (84323) ಯಚ್ಚ ಭಾಷಂತಿ ಸಂತುಷ್ಟಾಸ್ತಚ್ಚ ಗೃಹ್ಣಾಂಯಮಾಯಯಾ। ಸಮಾಧಿಮಾತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯಮನುಲೋಮಮಚಿಂತಯಂ॥ 13-71-8 (84324) ಸೋಹಂ ವಾಗಗ್ರಮೃಷ್ಟಾನಾಂ ರಸಾನಾಮವಲೇಹಕಃ। ಸ್ವಜಾತ್ಯಾನಧಿತಿಷ್ಠಾಮಿ ನಕ್ಷತ್ರಾಣೀವ ಚಂದ್ರಮಾಃ॥ 13-71-9 (84325) ಏತತ್ಪೃಥಿವ್ಯಾಮಮೃತಮೇತಚ್ಚಕ್ಷುರನುತ್ತಮಂ। ಯದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮುಖಾಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಮಿಹ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪ್ರವರ್ತತೇ॥ 13-71-10 (84326) ಏತತ್ಕಾರಣಮಾಜ್ಞಾಯ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ದೇವಾಸುರಂ ಪುರಾ। ಯುದ್ಧಂ ಪಿತಾ ಮೇ ಹೃಷ್ಟಾತ್ಮಾ ವಿಸ್ಮಿತಃ ಸಮಪದ್ಯತ॥ 13-71-11 (84327) ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ತು ಮಹಿಮಾನಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ। ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛತ್ಕಥಮಮೀ ಸಿದ್ಧಾ ಇತಿ ನಿಶಾಕರಂ॥ 13-71-12 (84328) ಸೋಮ ಉವಾಚ। 13-71-13x (7009) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತಪಸಾ ಸರ್ವೇ ಸಿಧ್ಯಂತೇ ವಾಗ್ಬಲಾಃ ಸದಾ। ಭುಜವೀರ್ಯಾಶ್ಚ ರಾಜಾನೋ ವಾಗಸ್ತ್ರಾಶ್ಚ ದ್ವಿಜಾತಯಃ॥ 13-71-13 (84329) ಪ್ರವಸನ್ವಾಪ್ಯಧೀಯೀತ ಬ್ರಾಹ್ಮೀರ್ದುರ್ವಸತೀರ್ವಸನ್। ನಿರ್ಮನ್ಯುರಪಿ ನಿರ್ವಾಣೋ ಯತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ಸಮದರ್ಶನಃ॥ 13-71-14 (84330) ಅಪಿ ಚ ಜ್ಞಾನಸಂಪನ್ನಃ ಸರ್ವಾನ್ವೇದಾನ್ಪಿತುರ್ಗೃಹೇ। ಶ್ಲಾಘಮಾನ ಇವಾಧೀಯಾದ್ಗ್ರಾಂಯ ಇತ್ಯೇವ ತಂ ವಿದುಃ॥ 13-71-15 (84331) ಭೂಮಿರೇತೌ ನಿಗಿರತಿ ಸರ್ಪೋ ಬಿಲಶಯಾನಿವ। ರಾಜಾನಂ ಚಾಪ್ಯಯೋದ್ಧಾರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಚಾಪ್ರವಾಸಿನಂ॥ 13-71-16 (84332) ಅಭಿಮಾನಃ ಶ್ರಿಯಂ ಹಂತಿ ಪುರುಷಸ್ಯಾಲ್ಪಮೇಧಸಃ। ಗರ್ಭೇಣ ದುಷ್ಯತೇ ಕನ್ಯಾ ಗೃಹವಾಸೇನ ಚ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-71-17 (84333) `ವಿದ್ಯಾವಿದೋ ಲೋಕವಿದಸ್ತಪೋದಮಸಮನ್ವಿತಾಃ। ನಿತ್ಯಪೂಜ್ಯಾಶ್ಚ ವಂದ್ಯಾಶ್ಚ ದ್ವಿಜಾ ಲೋಕದ್ವಯೇಚ್ಛುಭಿಃ॥ 13-71-18 (84334) ಇತ್ಯೇತನ್ಮೇ ಪಿತಾ ಶ್ರುತ್ವಾ ಸೋಮಾದದ್ಭುತದರ್ಶನಾತ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಪೂಜಯಾಮಾಸ ತಥೈವಾಹಂ ಮಹಾವ್ರತಾನ್॥ 13-71-19 (84335) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-71-20x (7010) ಶ್ರುತ್ವೈತದ್ವಚನಂ ಶಕ್ರೋ ದಾನವೇಂದ್ರಮುಖಾಚ್ಚ್ಯುತಂ। ದ್ವಿಜಾನ್ಸಂಂಪೂಜಯಾಮಾಸ ಮಹೇಂದ್ರತ್ವಮವಾಪ ಚ॥ ॥ 13-71-20 (84336) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 71 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-71-7 ಮಾಂ ಮಯಿ। ಮಧು ಅಮೃತತುಲ್ಯಾಂ ವಿದ್ಯಾಂ ಸಮಾಸಿಚ್ಚಂತಿ ಕ್ಷೌದ್ರಂ ಮಧುಪಟಲಂ ಮಕ್ಷಿಕಾ ಮಧ್ವಿವೇತ್ಯಾವೃತ್ತ್ಯಾ ಯೋಜ್ಯಂ॥ 7-71-8 ಸಮಾಧಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ನಿಷ್ಠಾಂ॥ 7-71-9 ವಾಗಗ್ರೇ ಜಿಹ್ವಾಗ್ರೇ ಮೃಷ್ಟಂ ವಿದ್ಯಾಮೃತಂ ಯೇಷಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ। ರಸಾನಾಮುಕ್ತಿಸುಧಾನಾಂ॥ 7-71-14 ಬ್ರಾಹ್ಮರ್ವೇದಾರ್ಥಾಃ ದುರ್ವಸತೀಃ ಗುರುಕುಲವಾಸಕ್ಲೇಶಾತ್। ಅಪಿ ಅಪಿವಾ। ಸತಿ ವೈರಾಗ್ಯೇ ಯತಿಃ ಸ್ಯಾತ್॥ 7-71-15 ಪಿತುರ್ಗೃಹೇ ವೇದಾಧ್ಯಯನಂ ನಿಂದತಿ ಅಪೀತಿ॥ 7-71-16 ಅಪ್ರವಾಸಿನಂ ವೇದಾರ್ಥಂ ಗ್ರಾಮಾಂತರೇ ವಾ ಸಮಕುರ್ವಾಣಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಅಪೂರ್ವಂ ವಾ ಭವೇತ್ಪಾತ್ರಮಥವಾಽಪಿ ಚಿರೋಷಿತಂ। ದೂರಾದಭ್ಯಾಗತಂ ವಾಽಪಿ ಕಿಂ ಪಾತ್ರಂ ಸ್ಯಾತ್ಪಿತಾಮಹ॥ 13-72-1 (84337) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-72-2x (7011) ಕ್ರಿಯಾ ಭವತಿ ಕೇಷಾಂಚಿದುಪಾಂಶುವ್ರತಮುತ್ತಮಂ। ಯೋ ನೋ ಯಾಚೇತ ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಸರ್ವಂ ದದ್ಯಾಮ ಇತ್ಯಪಿ॥ 13-72-2 (84338) ಅಪೀಡಯನ್ಭೃತ್ಯವರ್ಗಮಿತ್ಯೇವಮನುಶುಶ್ರುಮ। ಪೀಡಯನ್ಭೃತ್ಯವರ್ಗಂ ಹಿ ಆತ್ಮಾನಮಪಕರ್ಷತಿ॥ 13-72-3 (84339) ಅಪೂರ್ವಂ ಚಾಪಿ ಯತ್ಪಾತ್ರಂ ಯಚ್ಚಾಪಿ ಸ್ಯಾಚ್ಚಿರೋಷಿತಂ। ದೂರಾದಭ್ಯಾಗತಂ ಚಾಪಿ ತತ್ಪಾತ್ರಂ ನ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ॥ 13-72-4 (84340) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-72-5x (7012) ಅಪೀಡಯಾ ಚ ಭೂತಾನಾಂ ಧರ್ಮಸ್ಯಾಹಿಂಸಯಾ ತಥಾ। ಪಾತ್ರಂ ವಿದ್ಯಾಮತತ್ತ್ವೇನ ಯಸ್ಮೈ ದತ್ತಂ ನ ಸಂತಪೇತ್॥ 13-72-5 (84341) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-72-6x (7013) ಋತ್ವಿಕ್ಪುರೋಹಿತಾಚಾರ್ಯಾಃ ಶಿಷ್ಯಸಂಬಂಧಿಬಾಂಧವಾಃ। ಸರ್ವೇ ಪೂಜ್ಯಾಶ್ಚ ಮಾನ್ಯಾಶ್ಚ ಶ್ರುತವಂತೋಽನಸೂಯಕಾಃ॥ 13-72-6 (84342) ಅತೋಽನ್ಯಥಾ ವರ್ತಮಾನಾಃ ಸರ್ವೇ ನಾರ್ಹಂತಿ ಸತ್ಕ್ರಿಯಾಂ। ತಸ್ಮಾದ್ಗುಣೈಃ ಪರೀಕ್ಷೇತ ಪುರುಷಾನ್ಪ್ರಣಿಧಾಯ ವೈ॥ 13-72-7 (84343) ಅಕ್ರೋಧಃ ಸತ್ಯವಚನಮಹಿಂಸಾ ದಮ ಆರ್ಜವಂ। ಅದ್ರೋಹೋಽನಭಿಮಾನಶ್ಚ ಹ್ರೀಸ್ತಿತಿಕ್ಷಾ ದಮಃ ಶಮಃ॥ 13-72-8 (84344) ಯಸ್ಮಿನ್ನೋತಾನಿ ದೃಶ್ಯಂತೇ ನ ಚಾಕಾರ್ಯಾಣಿ ಭಾರತ। ಸ್ವಭಾವತೋ ನಿವಿಷ್ಟಾನಿ ತತ್ಪಾತ್ರಂ ಮಾನಮರ್ಹತಿ॥ 13-72-9 (84345) ತಥಾ ಚಿರೋಷಿತಂ ಚಾಪಿ ಸಂಪ್ರತ್ಯಾಗತಮೇವ ಚ। ಅಪೂರ್ವಂ ಚೈವ ಪೂರ್ವಂ ಚ ತತ್ಪಾತ್ರಂ ಮಾನಮರ್ಹತಿ॥ 13-72-10 (84346) ಅಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಚ ವೇದಾನಾಂ ಶಾಸ್ತ್ರಾಣಾಂ ಚಾಭಿಲಂಘನಂ। ಅವ್ಯವಸ್ಥಾ ಚ ಸರ್ವತ್ರ ಏತನ್ನಾಶನಮಾತ್ಮನಃ॥ 13-72-11 (84347) ಭವೇತ್ಪಂಡಿತಮಾನೀ ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇದನಿಂದಕಃ। ಆನ್ವೀಕ್ಷಿಕೀಂ ತರ್ಕವಿದ್ಯಾಮನುರಕ್ತೋ ನಿರರ್ಥಿಕಾಂ॥ 13-72-12 (84348) ಹೇತುವಾದಾನ್ಬುವನ್ಸತ್ಸು ವಿಜೇತಾಽಹೇತುವಾದಕಃ। ಆಕ್ರೋಷ್ಟಾ ಚಾತಿವಕ್ತಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಸದೈವಹಿ॥ 13-72-13 (84349) ಸರ್ವಾಭಿಶಂಕೀ ಮೂಢಶ್ಚ ಬಾಲಃ ಕಟುಕವಾಗಪಿ। ಬೋದ್ಧವ್ಯಸ್ತಾದೃಶಸ್ತಾತ ನರಂ ಶ್ವಾನಂ ಹಿ ತಂ ವಿದುಃ॥ 13-72-14 (84350) ಯಥಾ ಶ್ವಾ ಭಷಿತುಂ ಚೈವ ಹಂತು ಚೈವಾವಸಜ್ಜತೇ। ಏವಂ ಸಂಭಾಷಣಾರ್ಥಾಯ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಧಾಯ ಚ। `ಅಲ್ಪಶ್ರುತಾಃ ಕುತರ್ಕಾಶ್ಚ ದೃಷ್ಟಾಃ ಸೃಷ್ಟಾಃ ಕುಪಂಡಿತಾಃ॥ 13-72-15 (84351) ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀ ಚೇತಿಹಾಸಪುರಾಣಾರಣ್ಯವೇದಿನಃ। ಅನುರುಂಧ್ಯಾದ್ಬಹುಜ್ಞಾಂಶ್ಚ ಸಾರಜ್ಞಾಶ್ಚೈವ ಪಂಡಿತಾಃ॥' 13-72-16 (84352) ಲೋಕಯಾತ್ರಾ ಚ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾ ಧರ್ಮಶ್ಚಾತ್ಮಹಿತಾನಿ ಚ। ಏವಂ ನರೋ ವರ್ತಮಾನಃ ಶಾಶ್ವತೀರ್ವರ್ಧತೇ ಸಮಾಃ॥ 13-72-17 (84353) ಋಣಮುನ್ಮುಚ್ಯ ದೇವಾನಾಮೃಷೀಣಾಂ ಚ ತಥೈವ ಚ। ಪಿತೄಣಾಮಥ ವಿಪ್ರಾಣಾಮತಿಥೀನಾಂ ಚ ಪಂಚಮಂ॥ 13-72-18 (84354) ಪರ್ಯಾಯೇಣ ವಿಮುಕ್ತೋ ಯಃ ಸುನಿರ್ಣಿಕ್ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ। ಏವಂ ಗೃಹಸ್ಥಃ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ವಂಧರ್ಮಾನನ ಹೀಯತೇ॥ ॥ 13-72-19 (84355) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಿಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 72 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-72-2 ಕಶ್ಚಿದ್ಯಜ್ಞಾರ್ಥಂ ಕಶ್ಚಿತ್ ಗುರುದಕ್ಷಿಣಾರ್ಥಂ ಕಶ್ಚಿತ್ಕುಟುಂಬಭರಣಾರ್ಥಮಿತಿ ಏವಂರೂಪಾ ಕ್ರಿಯಾ ಕೇಷಾಂಚಿತ್ಪಾತ್ರತ್ವೇ ಪ್ರಧಾನಂ ಭವತಿ ಕೇಷಾಂಚಿದುಷಾಂಶುವ್ರತಂ ಮೌನಂ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಮಿತಿ। ದದ್ಯಾಮಃ ದದಾಮ ಇತ್ಯೇವ ವಕ್ತವ್ಯಂ ನತ್ವೇತೇಷು ಕಂಚಿತ್ಪ್ರತ್ಯಾಚಕ್ಷೀತೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-72-5 ದತ್ತಂ ಪ್ರದೇಯವಸ್ತ್ವಭಿಮಾನಿನೀ ದೇವತಾ ನ ಸಂತಪೇತ್। ವಿಪ್ರೇ ವೇದವಿವರ್ಜಿತೇ। ದೀಯಮಾನಂ ರುದತ್ಯನ್ನಮಿತಿ ಸ್ಮೃತೇಃ। ಅತಃ ಕಸ್ತಾದೃಶ ಇತಿ ಪ್ರಶ್ನಃ॥ 7-72-6 ಮುಖ್ಯಂ ಪಾತ್ರಂ ವಿಶೇಷೇಣ ಶ್ರುತವಂತೋಽನಸೂಯಕಾ ಇತಿ॥ 7-72-10 ತಥಾ ಅಕ್ರೋಧಾದಿಗುಣವಿಶಿಷ್ಟಂ॥ 7-72-11 ಅಪಾತ್ರತಾವೀಜಮಾಹ ಅಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಿತಿ। ಆತ್ಮನಃ ಪಾತ್ರತಾಯಾ ಇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-72-12 ನಿರರ್ಥಿಕಾಂ ಶ್ರುತಿವಿರೋಧಿತ್ವೇನ ಮೋಕ್ಷಾನುಪಯೋಗಿನೀಂ॥ 7-72-13 ಅಹೇತುವಾದಕಃ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತಹೇತುವಾದವಿರೋಧಾತ್॥ 7-72-14 ಬೋದ್ಧವ್ಯಃ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತ್ವೇನೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-72-17 ಧರ್ಮಶ್ಚಾತ್ಮಹಿತಾಯ ಚೇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-72-18 ದೇವಾನಾಮೃಣಂ ಯಜ್ಞೇನ ಋಷೀಣಾಂ ವೇದಾಧಿಗಮೇನ ಪಿತೄಣಾಂ ಪ್ರಜೋತ್ಪಾದನೇನ ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ದಾನಮಾನೇನಾಽತಿಥೀನಾಂ ಸಂಯಗಾತಿಥ್ಯೇನ ಚೋನ್ಮುಚ್ಯಾಽಪಾಕೃತ್ಯ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ಯನ್ನಿತ್ಯುತ್ತರೇಣಾನ್ವಯಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಸ್ವಭಾವಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಶ್ರೋತುಂ ಭರತಸತ್ತಮ। ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಹಿ ಮೂಲಂ ದೋಷಾಣಾಂ ಲಘುಚಿತ್ತಾ ಹಿ ತಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ? 13-73-1 (84356) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-73-2x (7014) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ನಾರದಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಪುಂಶ್ಚಲ್ಯಾ ಪಂಚಚೂಡಾಯಾ॥ 13-73-2 (84357) ಲೋಕಾನನುಚರನ್ಸರ್ವಾಂದೇವರ್ಷಿರ್ನಾರದಃ ಪುರಾ। ದದರ್ಶಾಪ್ಸರಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮೀಂ ಪಂಚಚೂಡಾಮನಿಂದಿತಾಂ॥ 13-73-3 (84358) ತಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಚಾರುಸರ್ವಾಂಗೀಂ ಪಪ್ರಚ್ಚಾಪ್ಸರಸಂ ಮುನಿಃ। ಸಂಶಯೋ ಹೃದಿ ಕಶ್ಚಿನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ತನ್ಮೇ ಸುಮಧ್ಯಮೇ॥ 13-73-4 (84359) ಏವಮುಕ್ತಾಽಥ ಸಾ ವಿಪ್ರಂ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚಾಥ ನಾರದಂ। ವಿಷಯೇ ಸತಿ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸಮರ್ಥಾಂ ಮನ್ಯಸೇ ಚ ಮಾಂ॥ 13-73-5 (84360) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-73-6x (7015) ನ ತ್ವಾಮವಿಷಯೇ ಭದ್ರೇ ನಿಯೋಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಕಥಂಚನ। ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಸ್ವಭಾವಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತ್ವತ್ತಃ ಶ್ರೋತುಂ ವರಾನನೇ॥ 13-73-6 (84361) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವಚಸ್ತಸ್ಯ ದೇವರ್ಷೇರಪ್ಸರೋತ್ತಮಾ। ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ನ ಶಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸ್ತ್ರೀ ಸತೀ ನಿಂದಿತುಂ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-73-7 (84362) ವಿದಿತಾಸ್ತೇ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಯಾಶ್ಚ ಯಾದೃಶಾಶ್ಚ ಸ್ವಭಾವತಃ। ನ ಮಾಮರ್ಹಸಿ ದೇವರ್ಷೇ ನಿಯೋಕ್ತುಂ ಕಾರ್ಯ ಈದೃಶೇ॥ 13-73-8 (84363) ತಾಮುವಾಚ ಸ ದೇವರ್ಷಿಃ ಸತ್ಯಂ ವದ ಸುಮಧ್ಯಮೇ। ಮೃಷಾವಾದೇ ಭವೇದ್ದೋಷಃ ಸತ್ಯೇ ದೋಷೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-73-9 (84364) ಇತ್ಯುಕ್ತಾ ಸಾ ಕೃತಮತಿರಭವಚ್ಚಾರುಹಾಸಿನೀ। ಸ್ತ್ರೀದೋಷಾಞ್ಶಾಶ್ವತಾನ್ಸತ್ಯಾನ್ಭಾಷಿತುಂ ಸಂಪ್ರಚಕ್ರಮೇ॥ 13-73-10 (84365) ಕುಲೀನಾ ರೂಪವತ್ಯಶ್ಚ ನಾಥವತ್ಯಶ್ಚ ಯೋಷಿತಃ। ಮರ್ಯಾದಾಸು ನ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಸ ದೋಷಃ ಸ್ತ್ರೀಷು ನಾರದ 13-73-11 (84366) ನ ಸ್ತ್ರೀಭ್ಯಃ ಕಿಂಚಿದನ್ಯದ್ವೈ ಪಾಪೀಯಸ್ತರಮಸ್ತಿ ವೈ। ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಹಿ ಮೂಲಂ ದೋಷಾಣಾಂ ತಥಾ ತ್ವಮಪಿ ವೇತ್ಥ ಹ॥ 13-73-12 (84367) ಸಮಾಜ್ಞಾತಾನೃದ್ಧಿಮತಃ ಪ್ರತಿರೂಪಾನ್ವಶೇ ಸ್ಥಿತಾನ್। ಪತೀನಂತರಮಾಸಾದ್ಯ ನಾಲಂ ನಾರ್ಯಃ ಪರೀಕ್ಷಿತುಂ॥ 13-73-13 (84368) ಅಸದ್ಧರ್ಮಸ್ತ್ವಯಂ ಸ್ತ್ರೀಣಾಮಸ್ಮಾಕಂ ಭವತಿ ಪ್ರಭೋ। ಪಾಪೀಯಸೋ ನರಾನ್ಯದ್ವೈ ಲಜ್ಜಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಭಜಾಮಹೇ॥ 13-73-14 (84369) ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಹಿ ಯಃ ಪ್ರಾರ್ಥಯತೇ ಸನ್ನಿಕರ್ಷಂ ಚ ಗಚ್ಛತಿ। ಈಷಚ್ಚ ಕುರುತೇ ಸೇವಾಂ ತಮೇವೇಚ್ಛಂತಿ ಯೋಷಿತಃ॥ 13-73-15 (84370) ಅನರ್ಥಿತ್ವಾನ್ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಭಯಾತ್ಪರಿಜನಸ್ಯ ಚ। ಮರ್ಯಾದಾಯಾಮಮರ್ಯಾದಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ಭರ್ತೃಷು॥ 13-73-16 (84371) ನಾಸಾಂ ಕಶ್ಚಿದಗಂಯೋಸ್ತಿ ನಾಸಾಂ ವಯಸಿ ನಿಶ್ಚಯಃ॥ ವಿರೂಪಂ ರೂಪವಂತಂ ವಾ ಪುಮಾನಿತ್ಯೇವ ಭುಂಜತೇ॥ 13-73-17 (84372) ನ ಭಯಾನ್ನಾಪ್ಯನುಕ್ರೋಶಾನ್ನಾರ್ಥಹೇತೋಃ ಕಥಂಚನ। ನ ಜ್ಞಾತಿಕುಲಸಂಬಂಧಾತ್ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ಭರ್ತೃಷು॥ 13-73-18 (84373) ಯೌವನೇ ವರ್ತಮಾನಾನಾಂ ಮೃಷ್ಟಾಭರಣವಾಸಸಾಂ। ನಾರೀಣಾಂ ಖೈರವೃತ್ತೀನಾಂ ಸ್ಪೃಹಯಂತಿ ಕುಲಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-73-19 (84374) ಯಾಶ್ಚ ಶಶ್ವದ್ಬಹುಮತಾ ರಕ್ಷ್ಯಂತೇ ದಯಿತಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ। ಅಪಿ ತಾಃ ಸಂಪ್ರಸಜ್ಜಂತೇ ಕುಬ್ಜಾಂಧಜಡವಾಮನೈಃ॥ 13-73-20 (84375) ಪಂಗುಷ್ವಥ ಚ ದೇವರ್ಷೇ ಯೇ ಚಾನ್ಯೇ ಕುತ್ಸಿತಾ ನರಾಃ। ಸ್ತ್ರೀಣಾಮಗಂಯೋ ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿನ್ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-73-21 (84376) ಯದಿ ಪುಂಸಾಂ ಗತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮನ್ಕಥಂಚಿನ್ನೋಪಪದ್ಯತೇ। ಅಪ್ಯನ್ಯೋನ್ಯಂ ಪ್ರವರ್ತಂತೇ ನ ಹಿ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಭರ್ತೃಷು॥ 13-73-22 (84377) `ದುಷ್ಟಾಚಾರಾಃ ಪಾಪರತಾ ಅಸತ್ಯಾ ಮಾಯಯಾ ವೃತಾಃ। ಅದೃಷ್ಟಬುದ್ಧಿಬಹುಲಾಃ ಪ್ರಾಯೇಣೇತ್ಯವಗಂಯತಾಂ॥ 13-73-23 (84378) ಅಲಾಭಾತ್ಪುರುಷಾಣಾಂ ಹಿ ಭಯಾತ್ಪರಿಜನಸ್ಯ ಚ। ವಧಬಂಧಭಯಾಚ್ಚಾಪಿ ಸ್ವಯಂ ಗುಪ್ತಾ ಭವಂತಿ ತಾಃ॥ 13-73-24 (84379) ಚಲಸ್ವಭಾವಾ ದುಃಸೇವ್ಯಾ ದುರ್ಗ್ರಾಹ್ಯಾ ಭಾವತಸ್ತಥಾ। ಪ್ರಾಜ್ಞಸ್ಯ ಪುರುಷಸ್ಯೇಹ ಯಥಾಭಾವಾಸ್ತಥಾ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-73-25 (84380) ನಾಗ್ನಿಸ್ತೃಪ್ಯತಿ ಕಾಷ್ಠಾನಾಂ ನಾಪಗಾನಾಂ ಮಹೋದಧಿಃ। ನಾಂತಕಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ನ ಪುಂಸಾಂ ವಾಮಲೋಚನಾಃ॥ 13-73-26 (84381) ಇದಮನ್ಯಚ್ಚ ದೇವರ್ಷೇ ರಹಸ್ಯಂ ಸರ್ವಯೋಷಿತಾಂ। ದೃಷ್ಟ್ವೈವ ಪುರುಷಂ ಹ್ಯನ್ಯಂ ಯೋನಿಃ ಪ್ರಕ್ಲಿದ್ಯತೇ ಸ್ತ್ರಿಯಾಃ॥ 13-73-27 (84382) ಕಾಮಾನಾಮಪಿ ದಾತಾರಂ ಕರ್ತಾರಂ ಮಾನಸಾಂತ್ವಯೋಃ। ರಕ್ಷಿತಾರಂ ನ ಮೃಷ್ಯಂತಿ ಸ್ವಭರ್ತಾರಮಸತ್ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-73-28 (84383) ನ ಕಾಮಭೋಗಾನ್ವಿಪುಲಾನ್ನಾಲಂಕಾರಾರ್ಥಸಂಚಯಾನ್। ತಥೈವ ಬಹುಮನ್ವಂತೇ ಯಥಾ ರತ್ಯಾಮನುಗ್ರಹಂ॥ 13-73-29 (84384) ಅಂತಕಃ ಶಮನೋ ಮೃತ್ಯುಃ ಪಾತಾಲಂ ಬಡಬಾಮುಖಂ। ಕ್ಷುರಧಾರಾ ವಿಷಂ ಸರ್ಪೋ ವಹ್ನಿರಿತ್ಯೇಕತಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-73-30 (84385) ಯತಶ್ಚ ಭೂತಾನಿ ಮಹಾಂತಿ ಪಂಚ ಯತಶ್ಚ ಲೋಕಾ ವಿಹಿತಾ ವಿಧಾತ್ರಾ। ಯತಃ ಪುಮಾಂಸಃ ಪ್ರಮದಾಶ್ಚ ನಿರ್ಮಿತಾ- ಸ್ತತಶ್ಚ ದೋಷಾಃ ಪ್ರಮದಾಸು ನಾರದ॥ ॥ 13-73-31 (84386) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 73 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-73-1 ಲಘುಚಿತ್ತಾಃ ವಾಯುವತ್ ಚಲಚಿತ್ತಾಃ॥ 7-73-3 ಬ್ರಾಹ್ಮೀಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಥಾಂ॥ 7-73-5 ವಿಷಯೇ ವಕ್ತುಂ ಯೋಗ್ಯತ್ವೇ॥ 7-73-8 ನಿಯೋಕ್ತುಂ ಪ್ರಶ್ನ ಈದೃಶೇ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-73-10 ಕೃತಮತಿಃ ವಕ್ಷ್ಯಾಮೀತಿ ಕೃತನಿಶ್ಚಯಾಽಭವತ್॥ 7-73-22 ಗತಿಃ ಪ್ರಾಪ್ತಿಃ। ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಕೃತ್ರಿಮಲಿಂಗಧಾರಿಣ್ಯೋ ಭೂತ್ವಾ ಮೈಥುನಾರ್ಥಂ ಪ್ರವರ್ತಂತೇ। ಏತಚ್ಚ ಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧಂ। ಭರ್ತೃಷು ದೂರಸ್ಥೇಷು ಇತಿ ಶೇಷಃ। ನಹಿ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಧೈರ್ಯೇ ಇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-73-24 ಭಯಾತ್ಪರಿಭವಸ್ಯ ಚೇತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-73-26 ಕಾಷ್ಠಾನಾಂ ಕಾಷ್ಠೈಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಇಮೇ ವೈ ಮಾನವಾ ಲೋಕೇ ಸ್ತ್ರೀಷು ಸಜ್ಜಂತ್ಯಭೀಕ್ಷ್ಣಶಃ। ಮೋಹೇನ ಪರಮಾವಿಷ್ಟಾ ದೇವದೃಷ್ಟೇನ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-74-1 (84387) ಸ್ತ್ರಿಯಶ್ಚ ಪುರುಷೇಷ್ವೇವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಲೋಕಸಾಕ್ಷಿಕಂ। ಅತ್ರ ಮೇ ಸಂಶಯಸ್ತೀವ್ರೋ ಹೃದಿ ಸಂಪರಿವರ್ತತೇ॥ 13-74-2 (84388) ಕಥಮಾಸಾಂ ನರಾಃ ಸಂಗಂ ಕುರ್ವತೇ ಕುರುನಂದನಃ। ಸ್ತ್ರಿಯೋ ವಾತೇಷು ರಜ್ಯಂತೇ ವಿರಜ್ಯಂತೇ ಚ ತಾಃ ಪುನಃ॥ 13-74-3 (84389) ಇತಿ ತಾಃ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಕಥಂ ಶಕ್ಯಾಸ್ತು ರಕ್ಷಿತುಂ। ಪ್ರಮದಾಃ ಪುರುಷೇಣೇಹ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-74-4 (84390) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-74-5x (7016) ಏತ್ವಾ ಹಿ ಸ್ವೀಯಮಾಯಾಭಿರ್ವಂಚಯಂತೀಹ ಮಾನವಾನ್। ನ ಚಾಸಾಂ ಮುಚ್ಯತೇ ಕಶ್ಚಿತ್ಪುರುಷೋ ಹಸ್ತಮಾಗತಃ॥ 13-74-5 (84391) ಗಾವೋ ನವತೃಣಾನೀವ ಗೃಹ್ಣಂತ್ಯೇತಾ ನವನ್ನವಂ॥ 13-74-6 (84392) ಶಂಬರಸ್ಯ ಚ ಯಾ ಮಾಯಾ ಮಾಯಾ ಯಾ ನಮುಚೇರಪಿ। ಬಲೇಃ ಕುಂಭೀನಸೇಶ್ಚೈವ ಸರ್ವಾಸ್ತಾಂ ಯೋಷಿತೋ ವಿದುಃ॥ 13-74-7 (84393) ಹಸಂತಂ ಪ್ರಹಸಂತ್ಯೇತಾ ರುದ್ರಂತಂ ಪ್ರರುದಂತಿ ಚ। ಅಪ್ರಿಯಂ ಪ್ರಿಯವಾಕ್ಯೈಶ್ಚ ಗೃಹ್ಣತೇ ಕಾಲಯೋಗತಃ॥ 13-74-8 (84394) `ಯದಿ ಜಿಹ್ವಾಸಹಸ್ರಂ ಸ್ಯಾಜ್ಜೀವೇಚ್ಚ ಶರದಾಂ ಶತಂ। ಅನನ್ಯಕರ್ಮಾ ಸ್ತ್ರೀದೋಷಾನನುಕ್ತ್ವಾ ನಿಧನಂ ವ್ರಜೇತ್॥' 13-74-9 (84395) ಉಶನಾ ವೇದ ಯಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಂ ಯಚ್ಚ ವೇದ ಬೃಹಸ್ಪತಿಃ। ಸ್ತ್ರೀ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ನ ವಿಶಿಷ್ಯೇತ ತಾಸ್ತು ರಕ್ಷ್ಯಾಃ ಕಥಂ ನರೈಃ॥ 13-74-10 (84396) ಅನೃತಂ ಸತ್ಯಮಿತ್ಯಾಹುಃ ಸತ್ಯಂ ಚಾಪಿ ತಥಾಽನೃತಂ। ಇತಿ ಯಾಸ್ತಾಃ ಕಥಂ ವೀರ ಸಂರಕ್ಷ್ಯಾಃ ಪುರುಷೈರಿಹ। `ದೋಷಾಸ್ಪದೇಽಶುಚೌ ದೇಹೇ ಹ್ಯಾಸಾಂ ಸಕ್ತಾಸ್ತ್ವಹೋ ನರಾಃ'॥ 13-74-11 (84397) ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಬುದ್ಧ್ಯರ್ಥನಿಷ್ಕರ್ಷಾದರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ಶತ್ರುಹನ್। ಬೃಹಸ್ಪತಿಪ್ರಭೃತಿಭಿರ್ಮನ್ಯೇ ಸದ್ಭಿಃ ಕೃತಾನಿ ವೈ॥ 13-74-12 (84398) ಸಂಪೂಜ್ಯಮಾನಾಃ ಪುರುಷೈರ್ವಿಕುರ್ವಂತಿ ಮನೋ ನೃಷು। ಅಪಾಸ್ತಾಶ್ಚ ತಥಾ ರಾಜನ್ವಿಕುರ್ವಂತಿ ಮನಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-74-13 (84399) ಇಮಾಃ ಪ್ರಜಾ ಮಹಾಪಾಹೋ ಧಾರ್ಮಿಕ್ಯ ಇತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ॥ 13-74-14 (84400) ಸತ್ಕೃತಾಸತ್ಕೃತಾಶ್ಚಾಪಿ ವಿಕುರ್ವಂತಿ ಮನಃ ಸದಾ। ಕಸ್ತಾಃ ಶಕ್ತೋ ರಕ್ಷಿತುಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಮೇ ಸಂಶಯೋ ಮಹಾನ್॥ 13-74-15 (84401) ತಥಾ ಬ್ರೂಹಿ ಮಹಾಭಾಗ ಕುರೂಣಾಂ ವಂಶವರ್ಧನ। ಯದಿ ಶಕ್ಯಾ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ರಕ್ಷಾ ತಾಸಾಂ ಕದಾಚನ। 13-74-16 (84402) ಕರ್ತುಂ ವಾ ಕೃತಪೂರ್ವಂ ವಾ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ ॥ 13-74-17 (84403) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುಃಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 74 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-74-7 ಕುಹಕಾನಿ ಚ ವಾರ್ಷ್ಣೇಯ ಸರ್ವಾಸ್ತಾ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-74-13 ಏತಾಃ ಪೂಜಿತಾ ದಿಕ್ಕೃತಾ ವಾ ತುಲ್ಯವದ್ವಿಕಾರಂ ಜನಯಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-74-14 ಇಮಾಃ ಸ್ತ್ರೀರೂಪಾಃ ಧಾರ್ಮಿಕ್ಯ ಇತಿ ಶ್ರುತಂ ಸಾವಿತ್ರ್ಯಾದಿಷು ದೃಷ್ಟಂ ಚ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಏವಮೇತನ್ಮಹಾಬಾಹೋ ನಾತ್ರ ಮಿಥ್ಯಾಽಸ್ತಿ ಕಿಂಚನ। ಯಥಾ ಬ್ರವೀಷಿ ಕೌರವ್ಯ ನಾರೀಂ ಪ್ರತಿ ಜನಾಧಿಪ॥ 13-75-1 (84404) ಅತ್ರ ತೇ ವರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಇತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಯಥಾ ರಕ್ಷಾ ಕೃತಾ ಪೂರ್ವಂ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ॥ 13-75-2 (84405) ಪ್ರಮದಾಶ್ಚ ಯಥಾ ಸೃಷ್ಟಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಭರತರ್ಷಭ॥ ಯದರ್ಥಂ ತಚ್ಚ ತೇ ತಾತ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ನರಾಧಿಪ॥ 13-75-3 (84406) ನ ಹಿ ಸ್ತ್ರೀಭ್ಯಃ ಪರಂ ಪುತ್ರ ಪಾಪೀಯಃ ಕಿಂಚಿದಸ್ತಿ ವೈ। ಅಗ್ನಿರ್ಹಿಃ ಪ್ರಮದಾ ದೀಪ್ತೋ ಮಾಯಾಶ್ಚ ಮಯಜಾ ವಿಭೋ। ಕ್ಷುರಧಾರಾ ವಿಷಂ ಸರ್ಪೋ ಮೃತ್ಯುರಿತ್ಯೇಕತಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-75-4 (84407) ಪ್ರಜಾ ಇಮಾ ಮಹಾಬಾಹೋ ಧಾರ್ಮಿಕ್ಯ ಇತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ। ಸ್ವಯಂ ಗಚ್ಛಂತಿ ದೇವತ್ವಂ ತತೋ ದೇವಾನಿಯಾದ್ಭಯಂ॥ 13-75-5 (84408) ಅಥಾಭ್ಯಾಗಚ್ಛಂದೇವಾಸ್ತೇ ಪಿತಾಮಹಮರಿಂದಮ। ನಿವೇದ್ಯ ಮಾನಸಂ ಚಾಪಿ ತೂಷ್ಣೀಮಾಸನ್ನಧೋಮುಖಾಃ॥ 13-75-6 (84409) ತೇಷಾಮಂತರ್ಗತಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ದೇವಾನಾಂ ಸ ಪಿತಾಮಹಃ। ಮಾನವಾನಾಂ ಪ್ರಮೋಹಾರ್ಥಂ ಕೃತ್ಯಾ ನಾರ್ಯೋಽಸೃಜತ್ಪ್ರಭುಃ॥ 13-75-7 (84410) ಪೂರ್ವಸರ್ಗೇ ತು ಕೌಂತೇಯ ಸಾಧ್ವ್ಯೋ ನಾರ್ಯ ಇಹಾಭವನ್। ಅಸಾಧ್ವ್ಯಸ್ತು ಸಮುತ್ಪನ್ನಾಃ ಕೃತ್ಯಾಃ ಸರ್ಗಾತ್ಪ್ರಜಾಪತೇಃ 13-75-8 (84411) ತಾಭ್ಯಃ ಕಾಮಾನ್ಯಥಾಕಾಮಂ ಪ್ರಾದಾದ್ಧಿ ಸ ಪಿತಾಮಹಃ। ತಾಃ ಕಾಮಲುಬ್ಧಾಃ ಪ್ರಮದಾಃ ಪ್ರಾಮಥ್ನಂತ ನರಾನ್ಸದಾ॥ 13-75-9 (84412) ಕ್ರೋಧಂ ಕಾಮಸ್ಯ ದೇವೇಶಃ ಸಹಾಯಂ ಚಾಸೃಜತ್ಪ್ರಭುಃ। ಅಸಜ್ಜಂತ ಪ್ರಜಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಕಾಮಕ್ರೋಧವಶಂಗತಾಃ॥ 13-75-10 (84413) `ದ್ವಿಜಾನಾಂ ಚ ಗುರೂಣಾಂ ಚ ಮಹಾಗುರುನೃಪಾದಿನಾಂ। ಕ್ಷಣಸ್ತ್ರೀಸಂಗಕಾಮೋತ್ಥಾ ಯಾತನಾಹೋ ನಿರಂತರಾ॥ 13-75-11 (84414) ಅರಕ್ತಮನಸಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾಮಲಾತ್ಮನಾಂ। ತಪೋದಮಾರ್ಚನಾಧ್ಯಾನಯುಕ್ತಾನಾಂ ಶುದ್ಧಿರುತ್ತಮಾ॥' 13-75-12 (84415) ನ ಚ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಕ್ರಿಯಾಃ ಕಾಶ್ಚಿದಿತಿ ಧರ್ಮೋ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ। ನಿರಿಂದ್ರಿಯಾ ಹ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಾಶ್ಚ ಸ್ತ್ರಿಯೋಽನೃತಮಿತಿ ಶ್ರುತಿಃ॥ 13-75-13 (84416) ಶಯ್ಯಾಸನಮಲಂಕಾರಮನ್ನಪಾನಮನಾರ್ಯತಾಂ। ದುರ್ವಾಗ್ಭಾವಂ ರತಿಂ ಚೈವ ದದೌ ಸ್ತ್ರೀಭ್ಯಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 13-75-14 (84417) ನ ತಾಸಾಂ ರಕ್ಷಣಂ ಶಕ್ಯಂ ಕರ್ತುಂ ಪುಂಸಾಂ ಕಥಂಚನ। ಅಪಿ ವಿಸ್ವಕೃತಾ ತಾತ ಕುತಸ್ತು ಪುರುಷೈರಿಹ॥ 13-75-15 (84418) ವಾಚಾ ಚ ವಧಬಂಧೈರ್ವಾ ಕ್ಲೇಶೈರ್ವಾ ವಿವಿಧೈಸ್ತಥಾ। ನ ಶಕ್ಯಾ ರಕ್ಷಿತುಂ ನಾರ್ಯಸ್ತಾ ಹಿ ನಿತ್ಯಮಸಂಯತಾಃ॥ 13-75-16 (84419) ಇದಂ ತು ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಪುರಸ್ತಾಚ್ಛ್ರುತವಾನಹಂ। ಯಥಾ ರಕ್ಷಾ ಕೃತಾ ಪೂರ್ವಂ ವಿಪುಲೇನ ಗುರುಸ್ತ್ರಿಯಾಃ॥ 13-75-17 (84420) ಋಷಿರಾಸೀನ್ಮಹಾಭಾಗೋ ದೇವಶರ್ಮೇತಿ ವಿಶ್ರುತಃ। ತಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ರುಚಿರ್ನಾಮ ರೂಪೇಣಾಸದೃಶೀ ಭುವಿ॥ 13-75-18 (84421) ತಸ್ಯಾ ರೂಪೇಣ ಸಂಮತ್ತಾ ದೇವಗಂಧರ್ವದಾನವಾಃ। ವಿಶೇಷೇಣ ತು ರಾಜೇಂದ್ರ ವೃತ್ರಹಾ ಪಾಕಶಾಸನಃ॥ 13-75-19 (84422) ನಾರೀಣಾಂ ಚರಿತಜ್ಞಶ್ಚ ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾಮತಿಃ। ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಯಥೋಸ್ಸಾಹಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ತಾಮಭ್ಯರಕ್ಷತ॥ 13-75-20 (84423) ಪುರಂದರಂ ಚ ಜಾನಂಶ್ಚ ಪರಸ್ತ್ರೀಕಾಮಚಾರಿಣಂ। ತಸ್ಮಾದ್ಯತ್ನೇನ ಭಾರ್ಯಾಯಾ ರಕ್ಷಣಂ ಸ ಚಕಾರ ಹ॥ 13-75-21 (84424) ಸ ಕದಾಚಿದೃಷಿಸ್ತಾತ ಯಜ್ಞಂ ಕರ್ತುಮನಾಸ್ತದಾ। ಭಾರ್ಯಾಸಂರಕ್ಷಣಂ ಕಾರ್ಯಂ ಕಥಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಚಿಂತಯತ್॥ 13-75-22 (84425) ರಕ್ಷಾವಿಧಾನಂ ಮನಸಾ ಸ ಸಂಚಿಂತ್ಯ ಮಹಾತಪಾಃ। ಆಹೂಯ ದಯಿತಂ ಶಿಷ್ಯಂ ವಿಪುಲಂ ಪ್ರಾಹ ಭಾರ್ಗವಂ॥ 13-75-23 (84426) ಯಜ್ಞಕಾರೋ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ರುಚಿಂ ಚೇಮಾಂ ಸುರೇಶ್ವರಃ। ಯತಃ ಪ್ರಾರ್ಥಯತೇ ನಿತ್ಯಂ ತಾಂ ರಕ್ಷಸ್ವ ಯಥಾಬಲಂ॥ 13-75-24 (84427) ಅಪ್ರಮತ್ತೇನ ತೇ ಭಾವ್ಯಂ ಸದಾ ಪ್ರತಿ ಪುರಂದರಂ। ಸ ಹಿ ರೂಪಾಣಿ ಕುರುತೇ ವಿವಿಧಾನಿ ಭೃಗೂತ್ತಮ॥ 13-75-25 (84428) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-75-26x (7017) ಇತ್ಯುಕ್ತೋ ವಿಪುಲಸ್ತೇನ ತಪಸ್ವೀ ನಿಯತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಸದೈವೋಗ್ರತಪಾ ರಾಜನ್ನಗ್ರ್ಯರ್ಕಸದೃಶದ್ಯುತಿಃ॥ 13-75-26 (84429) ಧರ್ಮಜ್ಞಃ ಸತ್ಯವಾದೀ ಚ ತಥೇತಿ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ। ಪುನಶ್ಚೇದಂ ಮಹಾರಾಜ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಪ್ರಸ್ಥಿತಂ ಗುರುಂ॥ 13-75-27 (84430) ಕಾನಿ ರೂಪಾಣಿ ಶಕ್ರಸ್ಯ ಭವಂತ್ಯಾಗಚ್ಛತೋ ಮುನೇ। ವಪುಸ್ತೇಜಶ್ಚ ಕೀದೃಗ್ವೈ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-75-28 (84431) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-75-29x (7018) ತತಃ ಸ ಭಗವಾಂಸ್ತಸ್ಮೈ ವಿಪುಲಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ಆಚಚಕ್ಷೇ ಯಥಾತತ್ತ್ವಂ ಮಾಯಾಂ ಶಕ್ರಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-75-29 (84432) ಬಹುಮಾಯಃ ಸ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಬಲಹಾ ಪಾಕಶಾಸನಃ। ತಾಂಸ್ತಾನ್ವಿಕುರುತೇ ಭಾವಾನ್ಬಹೂನಥ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ॥ 13-75-30 (84433) ಕಿರೀಟೀ ವಜ್ರಧೃಗ್ಧನ್ವೀ ಮುಕುಟೀ ಬದ್ಧಕುಂಡಲಃ। ಭವತ್ಯಥ ಮುಹೂರ್ತೇನಿ ಚಂಡಾಲಸಮದರ್ಶನಃ॥ 13-75-31 (84434) ಶಿಖೀ ಜಟೀ ಚೀರವಾಸಾಃ ಪುನರ್ಭವತಿ ಪುತ್ರಕ। ಬೃಹಚ್ಛರೀರಶ್ಚ ಪನಶ್ಚೀರವಾಸಾಃ ಪುನಃ ಕೃಶಃ॥ 13-75-32 (84435) ಗೌರಂ ಶ್ಯಾಮಂ ಚ ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ವರ್ಣಂ ವಿಕುರುತೇ ಪುನಃ। ವಿರೂಪೋ ರೂಪವಾಂಶ್ಚೈವ ಯುವಾ ವೃದ್ಧಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-75-33 (84436) `ಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಜಡಶ್ಚ ಮೂಕಶ್ಚ ಹ್ರಸ್ವೋ ದೀರ್ಘಸ್ತಥೈವ ಚ।' ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಶ್ಚೈವ ವೈಶ್ಯಃ ಶೂದ್ರಸ್ತಥೈವ ಚ॥ 13-75-34 (84437) ಪ್ರತಿಲೋಮೋಽನುಲೋಮಶ್ಚ ಭವತ್ಯಥ ಶತಕ್ರತುಃ। ಶುಕವಾಯಸರೂಪೀ ಚ ಹಂಸಕೋಕಿಲರೂಪವಾನ್॥ 13-75-35 (84438) ಸಿಂಹವ್ಯಾಘ್ರಗಜಾನಾಂ ಚ ರೂಪಂ ಧಾರಯತೇ ಪುನಃ। ದೈವಂ ದೈತ್ಯಮಥೋ ರಾಜ್ಞಾಂ ವಪುರ್ಧಾರಯತೇಽಪಿ ಚ॥ 13-75-36 (84439) ಅಕೃಶೋ ಮಾಯುಭಗ್ರಾಂಗಃ ಶಕುನಿರ್ವಿಕೃತಸ್ತಥಾ। ಚತುಷ್ಪಾದ್ಬಹುರೂಪಶ್ಚ ಪುನರ್ಭವತಿ ಬಾಲಿಶಃ॥ 13-75-37 (84440) ಮಕ್ಷಿಕಾಮಶಕಾದೀನಾಂ ವಪುರ್ಧಾರಯತೇಽಪಿ ಚ। ನ ಶಕ್ಯಮಸ್ಯ ಗ್ರಹಣಂ ಕರ್ತುಂ ವಿಪುಲ ಕೇನಚಿತ್॥ 13-75-38 (84441) ಅಪಿ ವಿಶ್ವಕೃತಾ ತಾತ ಯೇನ ಸೃಷ್ಟಮಿದಂ ಜಗತ್। ಪುನರಂತರ್ಹಿತಃ ಶಕ್ರೋ ದೃಶ್ಯತೇ ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುಷಾ॥ 13-75-39 (84442) ವಾಯುಭೂತಶ್ಚ ಸ ಪುನರ್ದೇವರಾಜೋ ಭವತ್ಯುತಃ। ಏವಂರೂಪಾಣಿ ಸತತಂ ಕುರುತೇ ಪಾಕಶಾಸನಃ। ತಸ್ಮಾದ್ವಿಪುಲ ಯತ್ನೇನ ರಕ್ಷೇಮಾಂ ತನುಮಧ್ಯಮಾಂ॥ 13-75-40 (84443) ಯಥಾ ರುಚಿಂ ನವಲಿಹೇದ್ದೇವೇಂದ್ರೋ ಭೃಗುಸತ್ತಮ। ಕ್ರತಾವುಪಹಿತೇ ನ್ಯಸ್ತಂ ಹವಿಃ ಶ್ವೇವ ದುರಾತ್ಮವಾನ್॥ 13-75-41 (84444) ಏವಮಾಖ್ಯಾಯ ಸ ಮುನಿರ್ಯಜ್ಞಕಾರೋಽಗಮತ್ತದಾ। ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾಭಾಗಸ್ತತೋ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-75-42 (84445) ವಿಪುಲಸ್ತು ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಗುರೋಶ್ಚಿಂತಾಮುಪೇಯಿವಾನ್। ರಕ್ಷಾಂ ಚ ಪರಮಾಂ ಚಕ್ರೇ ದೇವರಾಜಾನ್ಮಹಾಬಲಾತ್॥ 13-75-43 (84446) ಕಿನ್ನು ಶಕ್ಯಂ ಮಯಾ ಕರ್ತುಂ ಗುರುದಾರಾಭಿರಕ್ಷಣೇ। ಮಾಯಾವೀ ಹಿ ಸುರೇಂದ್ರೋಸೌ ದುರ್ಧರ್ಷಶ್ಚಾಪಿ ವೀರ್ಯವಾನ್॥ 13-75-44 (84447) ನೀಪಿಧಾಯಾಶ್ರಮಂ ಶಕ್ಯೋ ರಕ್ಷಿತುಂ ಪಾಕಶಾಸನಃ। ಉಟಜಂ ವಾ ತಥಾ ಹ್ಯಸ್ಯ ನಾನಾವಿಧಸರೂಪತಾ॥ 13-75-45 (84448) ವಾಯುರೂಪೇಣ ವಾ ಶಕ್ರೋ ಗುರುಪತ್ನೀಂ ಪ್ರಧರ್ಷಯೇತ್। ತಸ್ಮಾದಿಮಾಂ ಸಂಪ್ರವಿಶ್ಯ ರುಚಿಂ ಸ್ಥಾಸ್ಯೇಹಮದ್ಯ ವೈ॥ 13-75-46 (84449) ಅಥವಾ ಪೌರುಷೇಣೇಯಂ ನ ಶಕ್ಯಾ ರಕ್ಷಿತುಂ ಮಯಾ। ಬಹುರೂಪೋ ಹಿ ಭಗವಾಂಛ್ರೂಯತೇ ಪಾಕಶಾಸನಃ॥ 13-75-47 (84450) ಸೋಹಂ ಯೋಗಬಲಾದೇನಾಂ ರಕ್ಷಿಷ್ಯೇ ಪಾಕಶಾಸನಾತ್। ಗಾತ್ರಾಣಿ ಗಾತ್ರೈರಸ್ಯಾಹಂ ಸಂಪ್ರವೇಕ್ಷ್ಯೇ ಹಿ ರಕ್ಷಿತುಂ॥ 13-75-48 (84451) ಯದ್ಯುಚ್ಛಿಷ್ಟಾಮಿಮಾಂ ಪತ್ನೀಮದ್ಯ ಪಶ್ಯತಿ ಮೇ ಗುರುಃ। ಶಪ್ಸ್ಯತ್ಯಸಂಶಯಂ ಕೋಪಾದ್ದಿವ್ಯಜ್ಞಾನೋ ಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-75-49 (84452) ನ ಚೇಯಂ ರಕ್ಷಿತುಂ ಶಕ್ಯಾ ಯಥಾಽನ್ಯಾ ಪ್ರಮದಾ ನೃಭಿಃ। ಮಾಯಾವೀ ಹಿ ಸುರೇಂದ್ರೋಸಾವಹೋ ಪ್ರಾಪ್ತೋಸ್ಮಿ ಸಂಶಯಂ॥ 13-75-50 (84453) ಅವಶ್ಯಂ ಕರಣೀಯಂ ಹಿ ಗುರೋರಿಹ ಹಿ ಶಾಸನಂ। ಯದಿ ತ್ವೇತದಹಂ ಕುರ್ಯಾಮಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ಕೃತಂ ಮಯಾ॥ 13-75-51 (84454) ಯೋಗೇನಾಥ ಪ್ರವಿಶ್ಯೇದಂ ಗುರುಪತ್ನ್ಯಾಃ ಕಲೇವರಂ। ಅಸಕ್ತಃ ಪದ್ಮಪತ್ರಸ್ಥೋ ಜಲಬಿಂದುರ್ಯಥಾ ಚಲಃ॥ 13-75-52 (84455) ಏವಮೇವ ಶರೀರೇ ಽಸ್ಯಾ ನಿವತ್ಸ್ಯಾಮಿ ಸಮಾಹಿತಃ। ನಿರ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ರಜೋರೂಪಾನ್ನಾಪರಾಧೋ ಭವೇನ್ಮಮ॥ 13-75-53 (84456) ಯಥಾಹಿ ಶೂನ್ಯಾಂ ಪಥಿಕಃ ಸಭಾಮಧ್ಯಾವಸೇತ್ಯಥಿ। ತಥಾಽದ್ಯಾವಾಸಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಗುರುಪತ್ನ್ಯಾಃ ಕಲೇವರಂ। ಏವಮೇವ ಶರೀರೇ ಽಸ್ಯ ನಿವತ್ಸ್ಯಾಮಿ ಸಮಾಹಿತಃ॥ 13-75-54 (84457) ಇತ್ಯೇವಂ ಧರ್ಮಮಾಲೋಕ್ಯ ವೇದವೇದಾಂಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ। ತಪಶ್ಚ ವಿಪುಲಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗುರೋರಾತ್ಮನ ಏವ ಚ॥ 13-75-55 (84458) ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಮನಸಾ ರಕ್ಷಾಂ ಪ್ರತಿ ಸ ಭಾರ್ಗವಃ। ಅನ್ವತಿಷ್ಠತ್ಪರಂ ಯತ್ನಂ ಯಥಾ ತಚ್ಛೃಣು ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-75-56 (84459) ಗುರುಪತ್ನೀಂ ಸಮಾಸೀನೋ ವಿಪುಲಃ ಸ ಮಹಾತಪಾಃ। ಉಪಾಸೀನಾಮನಿಂದ್ಯಾಂಗೀ ಕಥಾರ್ಥೈಃ ಸಮಲೋಭಯತ್॥ 13-75-57 (84460) ನೇತ್ರಾಭ್ಯಾಂ ನೇತ್ರಯೋರಸ್ಯಾ ರಶ್ಮಿಂ ಸಂಯೋಜ್ಯ ರಶ್ಮಿಭಿಃ। ವಿವೇಶ ವಿಪುಲಃ ಕಾಯಮಾಕಾಶಂ ಪವನೋ ಯಥಾ॥ 13-75-58 (84461) ಲಕ್ಷಣಂ ಲಕ್ಷಣೇನೈವ ವದನಂ ವದನೇನ ಚ। ಅವಿಚೇಷ್ಟನ್ನತಿಷ್ಠದ್ವೈ ಛಾಯೇವಾಂತರ್ಗತೋ ಮುನಿಃ॥ 13-75-59 (84462) ತತೋ ವಿಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಪುಲೋ ಗುರುಪತ್ನ್ಯಾಃ ಕಲೇವರಂ। ಉವಾಸ ರಕ್ಷಣೇ ಯುಕ್ತೋ ನ ಚ ಸಾ ತಮಬುಧ್ಯತ॥ 13-75-60 (84463) 13-75-61 (84464) ಯಂ ಕಾಲಂ ನಾಗತೋ ರಾಜನ್ಗುರುಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಕ್ರತುಂ ಸಮಾಪ್ಯ ಸ್ವಗೃಹಂ ತಂ ಕಾಲಂ ಸೋಽಭ್ಯರಕ್ಷತ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-75-4 ಅಸ್ತಿ ಹಿ ಪ್ರಮದಾ ದೀಪ್ತೇತಿ ಟ.ಥ. ಪಾಠಃ॥ 7-75-13 ದರಿದ್ರಾಶ್ಚ ಹ್ಯಮಂತ್ರಶ್ಚ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ನಿತ್ಯಮಿತಿ ಶ್ರುತಿರಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-75-51 ಅಶಕ್ಯಕರಣೀಯಂ ಹೀತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತತಃ ಕದಾಚಿದ್ದೇವೇಂದ್ರೋ ದಿವ್ಯರೂಪವಪುರ್ಧರಃ। ಇದಮಂತರಮಿತ್ಯೇವಮಭ್ಯಗಾತ್ತಮಥಾಶ್ರಮಂ॥ 13-76-1 (84465) ರೂಪಮಪ್ರತಿಮಂ ಕೃತ್ವಾ ಲೋಭನೀಯಂ ಜನಾಧಿಪಃ। ದರ್ಶನೀಯತಮೋ ಭೂತ್ವಾ ಪ್ರವಿವೇಶ ತಮಾಶ್ರಮಂ॥ 13-76-2 (84466) ಸ ದದರ್ಶ ತಮಾಸೀನಂ ವಿಪುಲಸ್ಯ ಕಲೇಬರಂ। ನಿಶ್ಚೇಷ್ಟಂ ಸ್ತಬ್ಧನಯನಂ ಯತಾಽಽಲೇಖ್ಯಗತಂ ತಥಾ॥ 13-76-3 (84467) ರುಚಿಂ ಚ ರುಚಿರಾಪಾಂಗೀಂ ಪೀನಶ್ರೋಣಿಪಯೋಧರಾಂ। ಪದ್ಮಪತ್ರವಿಶಾಲಾಕ್ಷೀಂ ಸಂಪೂರ್ಣೇಂದುನಿಭಾನನಾಂ॥ 13-76-4 (84468) ಸಾ ತಮಾಲೋಕ್ಯ ಸಹಸಾ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತಾತುಮಿಯೇಷ ಹ। ರೂಪೇಣ ವಿಸ್ಮಿತಾ ಕೋಽಸೀತ್ಯಥ ವಕ್ತುಮಿವೇಚ್ಛತೀ॥ 13-76-5 (84469) ಉತ್ಥಾತುಕಾಮಾ ತು ಸತೀ ವಿಷ್ಟವ್ಧಾ ವಿಪುಲೇನ ಸಾ। ನಿಗೃಹೀತಾ ಮನುಷ್ಯೇಂದ್ರ ನ ಶಶಾಕ ವಿಚೇಷ್ಟಿತುಂ॥ 13-76-6 (84470) ತಾಮಾಬಭಾಷೇ ದೇವೇಂದ್ರಃ ಸಾಂನಾ ಪರಮವಲ್*******। ತ್ವದರ್ಥಮಾಗತಂ ವಿದ್ಧಿ ದೇವೇಂದ್ರ ಮಾಂ ಶುಚಿಸ್ಮಿತೇ॥ 13-76-7 (84471) ಕ್ಲಿಶ್ಯಮಾನಮನಂಗೇನ ತ್ವತ್ಸಂಕಲ್ಪಭವೇನ ಹ। ತತ್ಪರ್ಯಾಪ್ನುಹಿ ಮಾಂ ಸುಭ್ರು ಪುರಾ ಕಾಲೋಽತಿವರ್ತತೇ॥ 13-76-8 (84472) ತಮೇವಂವಾದಿನಂ ಶಕ್ರಂ ಶುಶ್ರಾವ ವಿಪುಲೋ ಮುನಿಃ। ಗುರುಪತ್ನಯಾಃ ಶರೀರಸ್ಥೋ ದದರ್ಶ ತ್ರಿದಸಾಧಿಪಂ॥ 13-76-9 (84473) ನ ಶಶಾಕ ಚ ಸಾ ರಾಜನ್ಪ್ರತ್ಯುತ್ಥಾತುಮನಿಂದಿತಾ। ವಕ್ತುಂ ಚ ನಾಶಕದ್ರಾಜನ್ವಿಷ್ಟಬ್ದಾ ವಿಪುಲೇನ ಸಾ॥ 13-76-10 (84474) ಆಕಾರಂ ಗುರುಪತ್ನ್ಯಾಸ್ತು ಸ ವಿಜ್ಞಾಯ ಭೃಗೂದ್ವಹಃ। ನಿಜಯ್ನಾಹ ಮಹಾತೇಜಾ ಯೋಗೇನ ಬಲವತ್ಪ್ರಭೋ। ಬಬಂಧ ಯೋಗಬಂಧೈಶ್ಚ ತಸ್ಯಾಃ ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಸಃ॥ 13-76-11 (84475) ತಾಂ ನಿರ್ವಿಕಾರಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ಪುನರೇವ ಶಚೀಪತಿಃ। ಉವಾಚ ವ್ರೀಹಿತೋ ರಾಜಂಸ್ತಾಂ ಯೋಗಬಲಮೋಹಿತಾಂ॥ 13-76-12 (84476) ಏಹ್ಯೇಹೀತಿ ತತಃ ಸಾ ತು ಪ್ರತಿವಕ್ತುಮಿಯೇಷ ತಂ। ಸ ತಾಂ ವಾಚ್ಯಂ ಗುರೋಃ ಪತ್ನ್ಯಾ ವಿಪುಲಃ ಪರ್ಯವರ್ತಯತ್॥ 13-76-13 (84477) ಭೋಃ ಕಿಮಾಗಮನೇ ಕೃತ್ಯಮಿತಿ ತಸ್ಯಾಸ್ತು ನಿಃಸೃತಾ। ವಕ್ತ್ರಾಚ್ಛಶಾಂಕಸದೃಶಾದ್ವಾಣೀ ಸಂಸ್ಕಾರಭೂಷಣಾ॥ 13-76-14 (84478) ವೀಡಿತಾ ಸಾ ತು ತದ್ವಾಕ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾ ಪರವಶಾ ತದಾ। ಪುರಂದರಶ್ಚ ಸಂತ್ರಸ್ತೋ ಬಭೂವ ವಿಮನಾ ಭೃಶಂ॥ 13-76-15 (84479) ಸ ತದ್ವೈಕೃತಮಾಲಕ್ಷ್ಯ ದೇವರಾಜೋ ವಿಶಾಂಪತೇ। ಅವೈಕ್ಷತ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಸ್ತದಾ ದಿವ್ಯೇನ ಚಕ್ಷುಷಾ॥ 13-76-16 (84480) ಸ ದದರ್ಶ ಮುನಿಂ ತಸ್ಯಾಃ ಶರೀರಾಂತರಗೋಚರಂ। ಪ್ರತಿಬಿಂಬಮಿವಾದರ್ಶೇ ಗುರುಪತ್ನ್ಯಾಃ ಶರೀರಗಂ॥ 13-76-17 (84481) ಸ ತಂ ಘೋರೇಣ ತಪಸಾ ಯುಕ್ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪುರಂದರಃ। ಪ್ರಾವೇಪತ ಸುಸಂತ್ರಸ್ತೋ ವ್ರೀಡಿತಶ್ಚ ತದಾ ವಿಭೋ॥ 13-76-18 (84482) ವಿಮುಚ್ಯ ಗುರುಪತ್ನೀಂ ತು ವಿಪುಲಃ ಸುಮಹಾತಪಾಃ। ಸ್ವಕಲೇಬರಮಾವಿಶ್ಯ ಶಕ್ರಂ ಭೀತಮಥಾಬ್ರವೀತ್॥ 13-76-19 (84483) ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯ ದುರ್ಬುದ್ಧೇ ಪಾಪಾತ್ಮಕ ಪುರಂದರ। ನ ಚಿರಂ ಪೂಜಯಿಷ್ಯಂತಿ ದೇವಾಸ್ತ್ವಾಂ ಮಾನುಷಾಸ್ತಥಾ॥ 13-76-20 (84484) ಕಿನ್ನು ತದ್ವಿಸ್ಮೃತಂ ಶಕ್ರ ನ ತನ್ಮನಸಿ ತೇ ಸ್ಥಿತಂ। ಗೌತಮೇನಾಸಿ ಯನ್ಮುಕ್ತೋ ಭಗಾಂಕಪರಿಚಿಹ್ನಿತಃ॥ 13-76-21 (84485) ಜಾನೇ ತ್ವಾಂ ಬಾಲಿಶಮತಿಮಕೃತಾತ್ಮಾನಮಸ್ಥಿರಂ। ಮಯೇಯಂ ರಕ್ಷ್ಯತೇ ಮೂಢ ಗಚ್ಛ ಪಾಪ ಯಥಾಗತಂ॥ 13-76-22 (84486) ನಾಹಂ ತ್ವಾಮದ್ಯ ಮೂಢಾತ್ಮಂದಹೇಯಂ ಹಿ ಸ್ವತೇಜಸಾ। ಕೃಪಾಯಮಾನಸ್ತು ನ ತೇ ದಗ್ಧುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ವಾಸವ॥ 13-76-23 (84487) ಸ ಚ ಘೋರತಮೋ ಧೀಮಾನ್ಗುರುರ್ಮೇ ಪಾಪಚೇತಸಂ। ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತ್ವಾಂ ನಿರ್ದಹೇದದ್ಯ ಕ್ರೋಧದೀಪ್ತೇನ ಚಕ್ಷುಷಾ॥ 13-76-24 (84488) ನೈವಂ ತು ಶಕ್ರ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಪುನರ್ಮಾನ್ಯಾಶ್ಚ ತೇ ದ್ವಿಜಾಃ। ಮಾ ಗಮಃ ಸಸುತಾಮಾತ್ಯಃ ಕ್ಷಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಬಲಾರ್ದಿತಃ॥ 13-76-25 (84489) ಅಮರೋಸ್ಮೀತಿ ಯದ್ಬುದ್ಧಿಂ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ಪ್ರವರ್ತತೇ। ಮಾವಮಂಸ್ಥಾ ನ ತಪಸಾ ನ ಸಾಧ್ಯಂ ನಾಮ ಕಿಂಚನ॥ 13-76-26 (84490) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-76-27x (7019) ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವಚನಂ ಶಕ್ರೋ ವಿಪುಲಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ನ ಕಿಂಚಿದುಕ್ತ್ವಾ ವ್ರೀಡಾರ್ತಸ್ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-76-27 (84491) ಮುಹೂರ್ತಯಾತೇ ತಸ್ಮಿಂಸ್ತು ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾತಪಾಃ। ಕೃತ್ವಾ ಯಜ್ಞಂ ಯಥಾಕಾಮಮಾಜಗಾಮ ಸ್ವಮಾಶ್ರಮಂ॥ 13-76-28 (84492) ಆಗತೇಽಥ ಗುರೌ ರಾಜನ್ವಿಪುಲಃ ಪ್ರಿಯಕರ್ಮಕೃತ್। ರಕ್ಷಿತಾಂ ಗುರೇವ ಭಾರ್ಯಾಂ ನ್ಯವೇದಯದನಿಂದಿತಾಂ॥ 13-76-29 (84493) ಅಭಿವಾದ್ಯ ಚ ಶಾಂತಾತ್ಮಾ ಸ ಗುರುಂ ಗುರುವತ್ಸಲಃ। ವಿಪುಲಃ ಪರ್ಯುಪಾತಿಷ್ಠದ್ಯಥಾಪೂರ್ವಮಶಂಕಿತಃ॥ 13-76-30 (84494) ವಿಶ್ರಾಂತಾಯ ತತಸ್ತಸ್ಮೈ ಸಹಾಸೀನಾಯ ಭಾರ್ಯಯಾ। ನಿವೇದಯಾಮಾಸ ತದಾ ವಿಪುಲಃ ಶಕ್ರಕರ್ಮ ತತ್॥ 13-76-31 (84495) ತಚ್ಛುತ್ವಾ ಸ ಮುನಿಸ್ತುಷ್ಟೋಂ ವಿಪುಲಸ್ಯ ಪ್ರತಾಪವಾನ್। ಬಭೂವ ಶೀಲವೃತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ತಪಸಾ ನಿಯಮೇನ ಚ॥ 13-76-32 (84496) ವಿಪುಲಸ್ಯ ಗುರೌ ವೃತ್ತಿಂ ಭಕ್ತಿಮಾತ್ಮನಿ ತತ್ಪ್ರಭುಃ। ಧರ್ಮೇ ಚ ಸ್ಥಿರತಾಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಾಧುಸಾಧ್ವಿತ್ಯಭಾಷತ॥ 13-76-33 (84497) ಪ್ರತಿನಂದ್ಯ ಚ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶಿಷ್ಯಂ ಧರ್ಮಪರಾಯಣಂ। ವರೇಣ ಚ್ಛಂದಯಾಮಾಸ ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾಮತಿಃ॥ 13-76-34 (84498) ಸ್ಥಿತಿಂ ಚ ಧರ್ಮೇ ಜಗ್ರಾಹ ಸ ತಸ್ಮಾದ್ಗುರುವತ್ಸಲಃ। ಅನುಜ್ಞಾತಶ್ಚ ಗುರುಣಾ ಚಚಾರಾನುತ್ತಮಂ ತಪಃ॥ 13-76-35 (84499) ತಥೈವ ದೇವಶರ್ಮಾಪಿ ಸಭಾರ್ಯಃ ಸ ಮಹಾತಪಾಃ। ನಿರ್ಭಯೋ ಬಲವೃತ್ರಘ್ನಾಚ್ಚಚಾರ ವಿಜನೇ ವನೇ॥ ॥ 13-76-36 (84500) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಟ್ಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 76 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-76-20 ಕಾಮಾತ್ಮಕ ಪುರಂದರೇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ವಿಪುಲಸ್ತ್ವಕರೋತ್ತೀವ್ರಂ ತಪಃ ಕೃತ್ವಾ ಗುರೋರ್ವಚಃ। ತಪೋಯುಕ್ತಮಥಾತ್ಮಾನಮಮನ್ಯತ ಸ ವೀರ್ಯವಾನ್॥ 13-77-1 (84501) ಸ ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಸ್ವರ್ಗಂ ಪೃಥಿವೀಂ ಪೃಥಿವೀಪತೇ। ಚಚಾರ ಗತಭೀಃ ಪ್ರೀತೋ ಲಬ್ಧಕೀರ್ತಿವರೋ ನೃಪ॥ 13-77-2 (84502) ಉಭೌ ಲೋಕೌ ಜಿತೌ ಚಾಪಿ ತಥೈವಾಮನ್ಯತ ಪ್ರಭುಃ। ಕರ್ಮಣಾ ತೇನ ಕೌರವ್ಯ ತಪಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಚ॥ 13-77-3 (84503) ಅಥ ಕಾಲೇ ವ್ಯತಿಕ್ರಾಂತೇ ಕಸ್ಮಿಂಶ್ಚಿತ್ಕುರುನಂದನ। ರುಚ್ಯಾ ಭಗಿನ್ಯಾ ಆದಾನಂ ಪ್ರಭೂತದನಧಾನ್ಯವತ್॥ 13-77-4 (84504) ಏತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕಾಲೇ ತು ದಿವ್ಯಾ ಕಾಚಿದ್ವರಾಂಗನಾ। ಬಿಭ್ರತೀ ಪರಮಂ ರೂಪಂ ಜಗಾಮಾಥ ವಿಹಾಯಸಾ॥ 13-77-5 (84505) ತಸ್ಯಾಃ ಶರೀರಾತ್ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಪತಿತಾನಿ ಮಹೀತಲೇ। ತಸ್ಯಾಶ್ರಮಸ್ಯಾವಿದೂರೇ ದಿವ್ಯಗಂಧಾನಿ ಭಾರತ॥ 13-77-6 (84506) ತಾನ್ಯಗೃಹ್ಣಾತ್ತತೋ ರಾಜನ್ರುಚಿರ್ಲಲಿತಲೋಚನಾ। ತದಾ ನಿಮಂತ್ರಕಸ್ತಸ್ಯಾ ಅಂಗೇಭ್ಯಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಮಾಗಮತ್॥ 13-77-7 (84507) ತಸ್ಯಾ ಹಿ ಭಗಿನೀ ತಾತ ಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ನಾಂನಾ ಪ್ರಭಾವತೀ। ಭಾರ್ಯಾ ಚಿತ್ರರಥಸ್ಯಾಥ ಬಭೂವಾಂಗೇಶ್ವರಸ್ಯ ವೈ॥ 13-77-8 (84508) ಪಿನಹ್ಯ ತಾನಿ ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಕೇಶೇಷು ವರವರ್ಣಿನೀ। ಆಮಂತ್ರಿತಾ ತತೋಽಗಚ್ಛದ್ರುಚಿರಂಗಪತೇರ್ಗೃಹಂ॥ 13-77-9 (84509) ಪುಷ್ಪಾಣಿ ತಾನಿ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ತದಾಂಗೇಂದ್ರವರಾಂಗನಾ। ಭಗಿನೀಂ ಚೋದಯಾಮಾಸ ಪುಷ್ಪಾರ್ಥೇ ಚಾರುಲೋಚನಾ॥ 13-77-10 (84510) ಸಾ ಭರ್ತ್ರೇ ಸರ್ವಮಾಚಷ್ಟ ರುಚಿಃ ಸುರುಚಿರಾನನಾ। ಭಗಿನ್ಯಾ ಭಾಷಿತಂ ಸರ್ವಮೃಷಿಸ್ತಚ್ಚಾಭ್ಯನಂದತ॥ 13-77-11 (84511) ತತೋ ವಿಪುಲಮಾನಾಯ್ಯ ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾತಪಾಃ। ಪುಷ್ಪಾರ್ಥೇ ಚೋದಯಾಮಾಸ ಗಚ್ಛಗಚ್ಛೇತಿ ಭಾರತ॥ 13-77-12 (84512) ವಿಪುಲಸ್ತು ಗುರೋರ್ವಾಕ್ಯಮವಿಚಾರ್ಯ ಮಹಾತಪಾಃ। ಸ ತಥೇತ್ಯಬ್ರವೀದ್ರಾಜಂಸ್ತಂ ಚ ದೇಶಂ ಜಗಾಮ ಹ॥ 13-77-13 (84513) ಯಸ್ಮಿಂದೇಶೇ ತು ತಾನ್ಯಾಸನ್ಪತಿತಾನಿ ನಭಸ್ತಲಾತ್। ಅಂಲಾನಾನ್ಯಪಿ ತತ್ರಾಸನ್ಕುಸುಮಾನ್ಯಪರಾಣ್ಯಪಿ॥ 13-77-14 (84514) ಸ ತತಸ್ತಾನಿ ಜಗ್ರಾಹ ದಿವ್ಯಾನಿ ರುಚಿರಾಣಿ ಚ। ಪ್ರಾಪ್ತಾನಿ ಸ್ವೇನ ತಪಸಾ ದಿವ್ಯಗಂಧಾನಿ ಭಾರತ॥ 13-77-15 (84515) ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ತಾನಿ ಪ್ರೀತಾತ್ಮಾ ಗುರೋರ್ವಚನಕಾರಕಃ। ತದಾ ಜಗಾಮ ತೂರ್ಣಂ ಚ ಚಂಪಾಂ ಚಂಪಕಮಾಲಿನೀಂ॥ 13-77-16 (84516) ಸ ವನೇ ನಿರ್ಜನೇ ತಾತ ದದರ್ಶ ಮಿಥುನಂ ನೃಣಾಂ। ಚಕ್ರವತ್ಪರಿವರ್ತಂತಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ ಪಾಣಿನಾ ಕರಂ॥ 13-77-17 (84517) ತತ್ರೈಕಸ್ತೂರ್ಣಮಗಮತ್ತತ್ಪದೇ ಚ ವಿವರ್ತಯನ್। ಏಕಸ್ತು ನ ತದಾ ರಾಜಂಶ್ಚಕ್ರತುಃ ಕಲಹಂ ತತಃ॥ 13-77-18 (84518) ತ್ವಂ ಶೀಘ್ರಂ ಗಚ್ಛಸೀತ್ಯೇಕೋಽಬ್ರವೀನ್ನೇತಿ ತಥಾಽಪರಃ। ಪತಿತೇತಿ ಚ ತೌ ರಾಜನ್ಪರಸ್ಪರಮಥೋಚತುಃ॥ 13-77-19 (84519) ತಯೋರ್ವಿಸ್ಪರ್ಧತೋರೇವಂ ಶಪಥೋಽಯಮಭೂತ್ತದಾ। ಸಹಸೋದ್ದಿಶ್ಯ ವಿಪುಲಂ ತತೋ ವಾಕ್ಯಮಥೋಚತುಃ॥ 13-77-20 (84520) ಆವಯೋರನೃತಂ ಪ್ರಾಹ ಯಸ್ತಸ್ಯಾಭೂದ್ದ್ವಿಜಸ್ಯ ವೈ। ವಿಪುಲಸ್ಯ ಪರೇ ಲೋಕೇ ಯಾ ಗತಿಃ ಸಾ ಭವೇದಿತಿ॥ 13-77-21 (84521) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ತು ವಿಪುಲೋ ವಿಷಣ್ಣವದನೋಽಭವತ್। ಏವಂ ತೀವ್ರತಪಾಶ್ಚಾಹಂ ಕಷ್ಟಶ್ಚಾಯಂ ಪರಿಶ್ರಮಃ॥ 13-77-22 (84522) ಮಿಥುನಸ್ಯಾಸ್ಯ ಕಿಂ ಮೇ ಸ್ಯಾತ್ಕೃತಂ ಪಾಪಂ ಯಥಾ ಗತಿಃ। ಅನಿಷ್ಟಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಕೀರ್ತಿತಾಽನೇನ ಮೇಽದ್ಯ ವೈ॥ 13-77-23 (84523) ಏವಂ ಸಂಚಿಂತಯನ್ನೇವ ವಿಪುಲೋ ರಾಜಸತ್ತಮ। ಅವಾಙ್ಮುಖೋ ದೀನಮನಾ ದಧ್ಯೌ ದುಷ್ಕೃತಮಾತ್ಮನಃ॥ 13-77-24 (84524) ತತಃ ಷಡನ್ಯಾನ್ಪುರುಷಾನಕ್ಷೈಃ ಕಾಂಚನರಾಜತೈಃ। ಅಪಶ್ಯದ್ದೀವ್ಯಮಾನಾನ್ವೈ ಲೋಭಾಮರ್ಷಾನ್ವಿತಾಂಸ್ತಥಾ॥ 13-77-25 (84525) ಕುರ್ವತಃ ಶಪಥಂ ತೇನ ಯಃ ಕೃತೋ ಮಿಥುನೇನ ತು। ವಿಪುಲಂ ವೈ ಸಮುದ್ದಿಶ್ಯ ತೇಪಿ ವಾಕ್ಯಮಥಾಬ್ರುವನ್॥ 13-77-26 (84526) ಲೋಭಮಾಸ್ಥಾಯ ಯೋಽಸ್ಮಾಕಂ ವಿಷಮಂ ಕರ್ತುಮುತ್ಸಹೇತ್। ವಿಪುಲಸ್ಯ ಪರೇ ಲೋಕೇ ಯಾ ಗತಿಸ್ತಾಮವಾಪ್ನುಯಾತ್। 13-77-27 (84527) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ತು ವಿಪುಲೋ ನಾಪಶ್ಯದ್ಧರ್ಮಸಂಕರಂ॥ ಜನ್ಮಪ್ರಭೃತಿ ಕೌರವ್ಯ ಕೃತಪೂರ್ವಮಥಾತ್ಮನಃ॥ 13-77-28 (84528) ಸ ಪ್ರದಧ್ಯೌ ತಥಾ ರಾಜನ್ನಗ್ನಾವಗ್ನಿರಿವಾಹಿತಃ। ದಹ್ಯಮಾನೇನ ಮನಸಾ ಶಾಪಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ತಥಾವಿಧಂ॥ 13-77-29 (84529) ತಸ್ಯ ಚಿಂತಯತಸ್ತಾತ ಬಹ್ವೀರ್ವಾಚೋ ನಿಶಂಯ ತು। ಇದಮಾಸೀನ್ಮನಸಿ ಚ ರುಚ್ಯಾ ರಕ್ಷಣಕಾರಿತಂ॥ 13-77-30 (84530) ಲಕ್ಷಣಂ ಲಕ್ಷಣೇನೈವ ವದನಂ ವದನೇನ ಚ। ವಿಧಾಯ ನ ಮಯಾ ಚೋಕ್ತಂ ಸತ್ಯಮೇತದ್ಗುರೋಸ್ತಥಾ॥ 13-77-31 (84531) ಏತದಾತ್ಮನಿ ಕೌರವ್ಯ ದುಷ್ಕೃತಂ ವಿಪುಲಸ್ತದಾ। ಅಮನ್ಯತ ಮಹಾಭಾಗ ತಥಾ ತಚ್ಚ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-77-32 (84532) ಸ ಚಂಪಾಂ ನಗರೀಮೇತ್ಯ ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಗುರವೇ ದದೌ। ಪೂಜಯಾಮಾಸ ಚ ಗುರುಂ ವಿಧಿವತ್ಸ ಗುರುಪ್ರಿಯಃ॥ ॥ 13-77-33 (84533) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 77 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-77-4 ಆದೀಯತೇಽಸ್ಮಿನ್ಬಾಂಧವೈರ್ದತ್ತಂ ಉಪಾಯನಾದಿಕಂ ಸ ಆದಾನಂ ******ದ್ಯುತ್ಸವಃ। ಪ್ರಭೂತಂ ಬಹುಧನಾದಿಕಂ ಯತ್ರ॥ 7-77-7 ನಿಮಂತ್ರಕಃ ಆಕಾರಣಾರ್ಥಂ ದೂತಃ॥ 7-77-18 ತತ್ಪದೇ ಇತರಸ್ಯ ಪದೇ ಪಾಂಸುಷು ವ್ಯಕ್ತೇ ಆಕರ್ಷಣೇನ ವಿವರ್ತಯನ್ ವಿಷಮತಾಂ ನಯನ್॥ 7-77-21 ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ತಥಾವಿಧಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-77-30 ರುಚ್ಯಾಃ ಗುರುಭಾರ್ಯಾಯಾಃ॥ 7-77-31 ಲಕ್ಷಣಂ ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಯೋರಸಾಧಾರಣಂ ಚಿಹ್ನಂ ವಿಧಾಯ ಏಕೀಕೃತ್ಯ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತಮಾಗತಮಭಿಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಶಿಷ್ಯಂ ವಾಕ್ಯಮಥಾಬ್ರವೀತ್। ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾತೇಜಾ ಯತ್ತಚ್ಛೃಣು ಜನಾಧಿಪ॥ 13-78-1 (84534) ದೇವಶರ್ಮೋವಾಚ। 13-78-2x (7020) ಕಿಂ ತ್ವಯಾ ಮಿಥುನಂ ದೃಷ್ಟಂ ತಸ್ಮಿಞ್ಶಿಷ್ಯ ಮಹಾವನೇ। ತೇ ತ್ವಾಂ ಜಾನಂತಿ ನಿಪುಣಾ ಆತ್ಮಾ ಚ ರುಚಿರೇವ ಚ॥ 13-78-2 (84535) ವಿಪುಲ ಉವಾಚ। 13-78-3x (7021) ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷೇ ಮಿಥುನಂ ಕಿಂತತ್ಕೇ ಚ ಷಟ್ಪುರುಷಾ ವಿಭೋ। ಯೇ ಮಾಂ ಜಾನಂತಿ ತತ್ತ್ವೇನ ಯನ್ಮಾಂ ತ್ವಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛಸಿ॥ 13-78-3 (84536) ದೇವಶರ್ಮೋವಾಚ। 13-78-4x (7022) ಯದ್ವೈ ತನ್ಮಿಥುನಂ ಬ್ರಹ್ಮಿನ್ನಹೋರಾತ್ರಂ ಹಿ ವಿದ್ಧಿ ತತ್। ಚಕ್ರವತ್ಪರಿವರ್ತೇತ ತತ್ತೇ ಜಾನಾತಿ ದುಷ್ಕೃತಂ॥ 13-78-4 (84537) ಯೇ ಚ ತೇ ಪುರುಷಾ ವಿಪ್ರ ಅಕ್ಷೈರ್ದೀವ್ಯಂತಿ ಹೃಷ್ಟವತ್। ಋತೂಂಸ್ತಾನಭಿಜಾನೀಹಿ ತೇ ತೇ ಜಾನಂತಿ ದುಷ್ಕೃತಂ॥ 13-78-5 (84538) ನ ಮಾಂ ಕಶ್ಚಿದ್ವಿಜಾನೀತ ಇತಿ ಕೃತ್ವಾ ನ ವಿಶ್ವಸೇತ್। ನರೋ ರಹಸಿ ಪಾಪಾತ್ಮಾ ಪಾಪಕಂ ಕರ್ಮ ವೈ ದ್ವಿಜ॥ 13-78-6 (84539) ಕುರ್ವಾಣಂ ಹಿ ನರಂ ಕರ್ಮ ಪಾಪಂ ರಹಸಿ ಸರ್ವದಾ। ಪಶ್ಯಂತಿ ಋತವಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ದಿನನಿಶೇಽಪ್ಯುತ॥ 13-78-7 (84540) ತಥೈವ ಹಿ ಭವೇಯುಸ್ತೇ ಲೋಕಾಃ ಪಾಪಕೃತೋ ಯಥಾ। ಕೃತ್ವಾಽನಾಚಕ್ಷತಃ ಕರ್ಮ ಮಮ ತಚ್ಚ ಯಥಾ ಕೃತಂ॥ 13-78-8 (84541) ತೇ ತ್ವಾಂ ಹರ್ಷಸ್ಮಿತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗುರೋಃ ಕರ್ಮಾನಿವೇದಕಂ। ಸ್ಮಾರಯಂತಸ್ತಥಾ ಪ್ರಾಹುಸ್ತೇ ಯಥಾ ಶ್ರಉತವಾನ್ಭವಾನ್॥ 13-78-9 (84542) ಅಹೋರಾತ್ರಂ ವಿಜಾನಾತಿ ಋತವಶ್ಚಾಪಿ ನಿತ್ಯಶಃ। ಪುರುಷೇ ಪಾಪಕಂ ಕರ್ಮ ಶುಭಂ ವಾಽಶುಭಕರ್ಮಿಣಃ॥ 13-78-10 (84543) ತತ್ತ್ವಯಾ ಮಮ ಯತ್ಕರ್ಮ ವ್ಯಭಿಚಾರಾದ್ಭಯಾತ್ಮಕಂ। ನಾಖ್ಯಾತಮಿತಿ ಜಾನಂತಸ್ತೇ ತ್ವಾಮಾಹುಸ್ತಥಾ ದ್ವಿಜ॥ 13-78-11 (84544) ತೇನೈವ ಹಿ ಭವೇಯುಸ್ತೇ ಲೋಕಾಃ ಪಾಪಕೃತೋ ಯಥಾ। ಕೃತ್ವಾ ನಾಚಕ್ಷತಃ ಕರ್ಮ ಮಮ ಯಚ್ಚ ತ್ವಯಾ ಕೃತಂ॥ 13-78-12 (84545) ತಥಾಽಶಕ್ಯಾಶ್ಚ ದುರ್ವೃತ್ತಾ ರಕ್ಷಿತುಂ ಪ್ರಮದಾ ದ್ವಿಜ। ನ ಚ ತ್ವಂ ಕೃತವಾನ್ಕಿಂಚಿದಾಗಃ ಪ್ರೀತೋಸ್ಮಿ ತೇನ ತೇ॥ 13-78-13 (84546) `ಮನೋದೋಷವಿಹೀನಾನಾಂ ನ ದೋಷಃ ಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ತವ। ಅನ್ಯಥಾಽಽಲಿಂಗ್ಯತೇ ಕಾಂತಾ ಸ್ನೇಹೇನ ದುಹಿತಾಽನ್ಯಥಾ॥ 13-78-14 (84547) ಯತೇಶ್ಚ ಕಾಮುಕಾನಾಂ ಚ ಯೋಷಿದ್ರೂಪೇಽನ್ಯಥಾ ಮತಿಃ। ಅಶಿಕ್ಷಯೈವ ಮನಸಃ ಪ್ರಾಯೋ ಲೋಕಸ್ತು ವಂಚ್ಯತೇ॥ 13-78-15 (84548) ಲಾಲೇತ್ಯುದ್ವಿಜತೇ ಲೋಕೋ ವಕ್ತ್ರಾಸವ ಇತಿ ಸ್ಪಹಾ। ಅಬಂಧಾಯೋಗ್ಯಮನಸಾಮಿತಿ ಮಂತ್ರಾತ್ಮದೈವಕಂ॥ 13-78-16 (84549) ನ ರಾಗಸ್ನೇಹಲೋಭಾಂಧಂ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ತನ್ಮಹಾಫಲಂ। ನಿಷ್ಕಷಾಯೋ ವಿಶುದ್ಧಸ್ತ್ವಂ ರುಚ್ಯಾವೇಶಾನ್ನ ದೂಷಿತಃ॥ 13-78-17 (84550) ಯದಿ ತ್ವಹಂ ತ್ವಾಂ ದುರ್ವೃತ್ತಮದ್ರಾಕ್ಷಂ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮ। ಶಪೇಯಂ ತ್ವಾಮಹಂ ಕ್ರೋಧಾನ್ನ ಮೇಽತ್ರಾಸ್ತಿ ವಿಚಾರಣಾ॥ 13-78-18 (84551) ಸಂಜಂತಿ ಪುರುಷೇ ನಾರ್ಯಃ ಪುಂಸಾಂ ಸೋಽರ್ಥಶ್ಚ ಪುಷ್ಕಲಃ। ಅನ್ಯಥಾ ರಕ್ಷತಃ ಶಾಪೋಽಭವಿಷ್ಯತ್ತೇ ಮತಿಶ್ಚ ಮೇ॥ 13-78-19 (84552) ರಕ್ಷಿತಾ ಚ ತ್ವಯಾ ಪುತ್ರ ಮಮ ಚಾಪಿ ನಿವೇದಿತಾ। ಅಹಂ ತೇ ಪ್ರೀತಿಮಾಂಸ್ತಾತ ಸ್ವಸ್ಥಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಗಮಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-78-20 (84553) ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ವಿಪುಲಂ ಪ್ರೀತೋ ದೇವಶರ್ಮಾ ಮಹಾನೃಷಿಃ। ಮುಮೋದ ಸ್ವರ್ಗಮಾಸ್ಥಾಯ ಸಹಭಾರ್ಯಃ ಸಶಿಷ್ಯಕಃ॥ 13-78-21 (84554) ಇದಮಾಖ್ಯಾತವಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಮಮಾಖ್ಯಾನಂ ಮಹಾಮುನಿಃ। ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಃ ಪುರಾ ರಾಜನ್ಗಂಗಾಕೂಲೇ ಕಥಾಂತರೇ॥ 13-78-22 (84555) ತಸ್ಮಾದ್ಬ್ರವೀಮಿ ಪಾರ್ಥ ತ್ವಾಂ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ರಕ್ಷ್ಯಾಃ ಸದೈವ ಚ। ಉಭಯಂ ದೃಶ್ಯತೇ ತಾಸು ಸತತಂ ಸಾಧ್ವಸಾಧು ಚ॥ 13-78-23 (84556) ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಸಾಧ್ವ್ಯೋ ಮಹಾಭಾಗಾಃ ಸಂಮತಾ ಲೋಕಮಾತರಃ। ಧಾರಯಂತಿ ಮಹೀಂ ರಾಜನ್ನಿಮಾಂ ಸವನಕಾನನಾಂ॥ 13-78-24 (84557) ಅಸಾಧ್ವ್ಯಶ್ಚಾಪಿ ದುರ್ವೃತ್ತಾಃ ಕುಲಘ್ನಾಃ ಪಾಪನಿಶ್ಚಯಾಃ। ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಲಕ್ಷಣೈರ್ದುಷ್ಟೈಃ ಸ್ವಗಾತ್ರಸಹಜೈರ್ನೃಪ॥ 13-78-25 (84558) ಏವಮೇತಾಸು ರಕ್ಷಾ ವೈ ಶಕ್ಯಾ ಕರ್ತುಂ ಮಹಾತ್ಮಭಿಃ। ಅನ್ಯಥಾ ರಾಜಶಾರ್ದೂಲ ನ ಶಕ್ಯಾ ರಕ್ಷಿತುಂ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-78-26 (84559) ಏತಾ ಹಿ ಮನುಜವ್ಯಾಘ್ರ ತೀಕ್ಷ್ಣಾಸ್ತೀಕ್ಷ್ಣಪರಾಕ್ರಮಾಃ। ನಾಸಾಮಸ್ತಿ ಪ್ರಿಯೋ ನಾಮ ಮೈಥುನೇ ಸಂಗಮೇತಿ ಯಃ॥ 13-78-27 (84560) ಏತಾಃ ಕೃತ್ಯಾಶ್ಚ ಕಷ್ಟಾಶ್ಚ ಕೃತಘ್ನಾ ಭರತರ್ಷಭ। ನ ಚೈಕಸ್ಮಿನ್ನಮಂತ್ಯೇತಾಃ ಪುರುಷೇ ಪಾಂಡುನಂದನ॥ 13-78-28 (84561) ನಾಸು ಸ್ನೇಹೋ ನರೈಃ ಕಾರ್ಯಸ್ತಥೈವೇರ್ಷ್ಯಾ ಜನೇಶ್ವರ। ಖೇದಮಾಸ್ಥಾಯ ಭುಂಜೀತ ಧರ್ಮಮಾಸ್ಥಾಯ ಚೈವ ಹ। `ಅನೃತಾವಿಹ ಪರ್ವಾದಿದೋಷವರ್ಜಂ ನರಾಧಿಪ॥' 13-78-29 (84562) ವಿಹನ್ಯೇತಾನ್ಯಥಾ ಕುರ್ವನ್ನರಃ ಕೌರವನಂದನ। ಸರ್ವಥಾ ರಾಜಶಾರ್ದೂಲ ಯುಕ್ತಃ ಸರ್ವತ್ರ ಯುಜ್ಯತೇ॥ 13-78-30 (84563) ತೇನೈಕೇನ ತು ರಕ್ಷಾ ವೈ ವಿಪುಲೇನ ಕೃತಾ ಸ್ತ್ರಿಯಾಃ। ನಾನ್ಯಃ ಶಕ್ತಸ್ತ್ರಿಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ರಕ್ಷಿತುಂ ನೃಪ ಯೋಷಿತಃ॥ ॥ 13-78-31 (84564) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಸಪ್ತತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 78 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-78-9 ಹರ್ಷಸ್ಮಿತಂ ಹರ್ಷೇಣ ಗರ್ವಿತಂ॥ 7-78-12 ತೇನೈವ ಅನಾಖ್ಯಾನೇನೈವ॥ 7-78-16 ಲಾಲಾ ವದನಾತ್ಸ್ವತೋ ಗಲಜ್ಜಲಧಾರಾ॥ 7-78-25 ಸಹಜೈಃ ಪೀಣಿಪಾದರೇಖಾದಿಭಿಃ॥ 7-78-28 ಕೃತ್ಯಾಃ ಪ್ರಾಣಗ್ರಾಹಿದೇವತಾರೂಪಾಃ॥ 7-78-29 ಖೇದಮಾಸ್ತಾಯಾಽಪ್ರೀತ್ಯಾ ವಿಷ್ಟಿಗೃಹೀತವತ್ ಭುಂಜೀತ ನತು ಪ್ರೀತ್ಯಾ। ಧರ್ಮಂ ಋತುಕಾಲಾನುರೋಧಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಯನ್ಮೂಲಂ ಸರ್ವಧರ್ಮಾಣಾಂ ಪ್ರಜನಸ್ಯ ಗೃಹಸ್ಯ ಚ। ಪಿತೃದೇವಾತಿಥೀನಾಂ ಚ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-79-1 (84565) ಅಯಂ ಹಿ ಸರ್ವಧರ್ಮಾಣಾಂ ಧರ್ಮಶ್ಚಿಂತ್ಯತಮೋ ಮತಃ। ಕೀದೃಶಾಯ ಪ್ರದೇಯಾ ಸ್ಯಾತ್ಕನ್ಯೇತಿ ವಸುಧಾಧಿಪ॥ 13-79-2 (84566) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-79-3x (7023) ಶೀಲವೃತ್ತೇ ಸಮಾಜ್ಞಾಯ ವಿದ್ಯಾಂ ಯೋನಿಂ ಚ ಕರ್ಮ ಚ। ಅದ್ಭಿರೇವ ಪ್ರದಾತವ್ಯಾ ಕನ್ಯಾ ಗುಣವತೇ ಭವೇತ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಸತಾಮೇಷ ನಿತ್ಯಂ ಧರ್ಮೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-79-3 (84567) ಆವಾಹ್ಯಮಾವಹೇದೇವಂ ಯೋ ದದ್ಯಾದನುಕೂಲತಃ। ಶಿಷ್ಟಾನಾಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ಧರ್ಮ ಏಷ ಸನಾತನಃ॥ 13-79-4 (84568) ಆತ್ಮಾಭಿಪ್ರೇತಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಕನ್ಯಾಭಿಪ್ರೇತ ಏಷ ಯಃ। ಅಭಿಪ್ರೇತಾ ಚ ಯಾ ಯಸ್ಯ ತಸ್ಮೈ ದೇಯಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಗಾಂಧರ್ವಮಿತಿ ತಂ ಧರ್ಮಂ ಪ್ರಾಹುರ್ವೇದವಿದೋ ಜನಾಃ॥ 13-79-5 (84569) ಧನೇನ ಬಹುಧಾ ಕ್ರೀತ್ವಾ ಸಂಪ್ರಲೋಭ್ಯ ಚ ಬಾಂಧವಾನ್। ಅಸುರಾಣಾಂ ನೃಪೈತಂ ವೈ ಧರ್ಮಮಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-79-6 (84570) ಹತ್ವಾ ಛಿತ್ತ್ವಾ ಚ ಶೀರ್ಷಾಣಿ ರುದತಾಂ ರುದತೀಂ ಗೃಹಾತ್। ಪ್ರಸಹ್ಯ ಹರಣಂ ತಾತ ರಾಕ್ಷಸೋ ವಿಧಿರುಚ್ಯತೇ॥ 13-79-7 (84571) `ಸುಸಾಂ ಮತ್ತಾಂ ಪ್ರಮತ್ತಾಂ ವಾ ರಹೋ ರಾತ್ರೌ ಚ ಗಚ್ಛತಿ। ಸ ಪಾಪಿಷ್ಠೋ ವಿವಾಹಾನಾಂ ಪೈಶಾಚಃ ಕಥಿತೋಽಧಮಃ॥ 13-79-8 (84572) ಪಂಚಾನಾಂ ತು ತ್ರಯೋ ಧರ್ಂಯಾ ದ್ವಾವಧರ್ಂಯೌ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಪೈಶಾಚಶ್ಚಾಸುರಶ್ಚೈವ ನ ಕರ್ತವ್ಯೌ ಕಥಂಚನ॥ 13-79-9 (84573) ಬ್ರಾಹ್ಮಃ ಕ್ಷಾತ್ರೋಽಥ ಗಾಂಧರ್ವ ಏತೇ ಧರ್ಂಯಾ ನರರ್ಷಭ। ಪೃಥಗ್ವಾ ಯದಿ ವಾ ಮಿಶ್ರಾಃ ಕರ್ತವ್ಯಾ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ॥ 13-79-10 (84574) ತಿಸ್ತ್ರೋ ಭಾರ್ಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ದ್ವೇ ಭಾರ್ಯೇ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ತು। ವೈಶ್ಯಃ ಸ್ವಜಾತ್ಯಾಂ ವಿಂದೇತ ತಾಸ್ವಪತ್ಯಂ ಹಿತಾಯ ಹಿ॥ 13-79-11 (84575) ದ್ವಿಜಸ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಂಣೀ ಶ್ರೇಷ್ಠಾ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ತು। ರತ್ಯರ್ಥಮಪಿ ಶೂದ್ರಾ ಸ್ಯಾನ್ನೇತ್ಯಾಹುರಪರೇ ಜನಾಃ॥ 13-79-12 (84576) ಅಪತ್ಯಜನ್ಮ ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ನ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಸಾಧವಃ। ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ಜನಯವಿನ್ಪ್ರಃ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತೀ ವಿಧೀಯತೇ॥ 13-79-13 (84577) `ನಾತಿಬಾಲಾಂ ವಹಂತ್ಯಂತೇ ಅನಿತ್ಯತ್ವಾತ್ಪ್ರಜಾರ್ಥಿನಃ। ವಹಂತಿ ಕರ್ಮಿಣಸ್ತಸ್ಯಾಮಂತಃ ಶುದ್ಧಿವ್ಯಪೇಕ್ಷಯಾ॥ 13-79-14 (84578) ಅಪರಾನ್ವಯಸಂಭೂತಾಂ ಸಂಸ್ವಪ್ನಾದಿವಿವರ್ಜಿತಾಂ। ಕಾಮೋ ಯಸ್ಯಾಂ ನಿಷಿದ್ಧಶ್ಚ ಕೇಚಿದಿಚ್ಛಂತಿ ಚಾಪದಿ॥ 13-79-15 (84579) ತ್ರಿಂಶದ್ವರ್ಷೋ ದಶವರ್ಷಾಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ವಿಂದೇತ ನಗ್ನಿಕಾಂ। ಏಕವಿಂಶತಿವರ್ಷೋ ವಾ ಸಪ್ತವರ್ಷಾಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-79-16 (84580) ಯಸ್ಯಾಸ್ತು ನ ಭವೇದ್ಭಾತಾ ಪಿತಾ ವಾ ಭರತರ್ಷಭ। ನೋಪಯಚ್ಛೇತ ತಾಂ ಜಾತು ಪುತ್ರಿಕಾಧರ್ಮಿಣೀ ಹಿ ಸಾ॥ 13-79-17 (84581) ತ್ರೀಣಿ ವರ್ಷಾಣ್ಯುದೀಕ್ಷೇತ ಕನ್ಯಾ ಋತುಮತೀ ಸತೀ। ಚತುರ್ಥೇಽತ್ವಥ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೇ ಸ್ವಯಂ ಭರ್ತಾರಮರ್ಜಯೇತ್॥ 13-79-18 (84582) ಪ್ರಜಾ ನ ಹೀಯತೇ ತಸ್ಯಾ ರತಿಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಅತೋಽನ್ಯಥಾ ವರ್ತಮಾನಾ ಭವೇದ್ವಾಚ್ಯಾ ಪ್ರಜಾಪತೇಃ॥ 13-79-19 (84583) ಅಸಪಿಂಡಾ ಚ ಯಾ ಮಾತುರಸಗೋತ್ರಾ ಚ ಯಾ ಪಿತುಃ। ಇತ್ಯೇತಾಮುಪಯಚ್ಛೇತ ತಂ ಧರ್ಮಂ ಮನುರಬ್ರವೀತ್॥ 13-79-20 (84584) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-79-21x (7024) ಶುಲ್ಕಮನ್ಯೇನ ದತ್ತಂ ಸ್ಯಾದ್ದದಾನೀತ್ಯಾಹ ಚಾಪರಃ। ಬಲಾದನ್ಯಃ ಪ್ರಭಾಷೇತ ಧನಮನ್ಯಃ ಪ್ರದರ್ಶಯೇತ್॥ 13-79-21 (84585) ಪಾಣಿಗ್ರಹೀತ್ತಾ ಚಾನ್ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಕಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ಪಿತಾಮಹ। ತತ್ತ್ವಂ ಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನಾನಾಂ ಚಕ್ಷುರ್ಭವತು ನೋ ಭವಾನ್॥ 13-79-22 (84586) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-79-23x (7025) ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಕರ್ಮ ಮಾನುಷ್ಯಂ ಸಂಸ್ಥಾನಾಯ ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ। ಮಂತ್ರವನ್ಮಂತ್ರಿತಂ ತಸ್ಯ ಮೃಷಾವಾದಸ್ತು ಪಾತಕಃ॥ 13-79-23 (84587) ಭಾರ್ಯಾಪತ್ಯೃತ್ವಿಗಾಚಾರ್ಯಾಃ ಶಿಷ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯ ಏವ ಚ। ಮೃಷೋಕ್ತೇ ದಂಡಮರ್ಹಂತಿ ನೇತ್ಯಾಹುರಪರೇ ಜನಾಃ॥ 13-79-24 (84588) ನಹ್ಯಕಾಮೇನ ಸಂವಾದಂ ಮನುರೇವಂ ಪ್ರಶಂಸತಿ। ಅಯಶಸ್ಯಮಧರ್ಂಯಂ ಚ ಯನ್ಮೃಷಾ ಧರ್ಮಗೋಪನಂ॥ 13-79-25 (84589) ನೈಕಾಂತೋ ದೋಷ ಏಕಸ್ಮಿಂಸ್ತದಾ ಕೇನೋಪಪದ್ಯತೇ। ಧರ್ಮತೋ ಯಾಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಯಾಂ ಚ ಕ್ರೀಣಂತಿ ಭಾರತ॥ 13-79-26 (84590) ಬಂಧುಭಿಃ ಸಮನುಜ್ಞಾತೇ ಮಂತ್ರಹೋಮೌ ಪ್ರಯೋಜಯೇತ್। ತಥಾ ಸಿಧ್ಯಂತಿ ತೇ ಮಂತ್ರಾ ನಾದತ್ತಾಯಾಃ ಕಥಂಚನ॥ 13-79-27 (84591) ಯಸ್ತ್ವತ್ರ ಮನ್ಇತ್ರಸಮಯೋ ಭಾರ್ಯಾಪತ್ಯೋರ್ಮಿಥಃ ಕೃತಃ। ತಮೇವಾಹುರ್ಗರೀಯಾಂಸಂ ಯಶ್ಚಾಸೌ ಜ್ಞಾತಿಭಿಃ ಕೃತಃ॥ 13-79-28 (84592) ದೇವದತ್ತಾಂ ಪತಿರ್ಭಾರ್ಯಾಂ ವೇತ್ತಿ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಶಾಸನಾತ್। ಸ ದೈವೀಂ ಮಾನುಷೀಂ ವಾಚಮನೃತಾಂ ಪರ್ಯುದಸ್ಯತಿ॥ 13-79-29 (84593) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-79-30x (7026) ಕನ್ಯಾಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಸುಲ್ಕಾಯಾಂ ಜ್ಯಾಯಾಂಶ್ಚೇದಾವ್ರಜೇದ್ವರಃ। ಧರ್ಮಕಾಮಾರ್ಥಸಂಪನ್ನೋ ವಾಚ್ಯಮತ್ರಾನೃತಂ ನ ವಾ॥ 13-79-30 (84594) ತಸ್ಮಿನ್ನುಭಯತೋ ದೋಷೇ ಕುರ್ವಞ್ಶ್ರೇಯಃ ಸಮಾಚರೇತ್। ಅಯಂ ನಃ ಸರ್ವಧರ್ಮಾಣಾಂ ಧರ್ಮಶ್ಚಿಂತ್ಯತಮೋ ಮತಃ॥ 13-79-31 (84595) ತತ್ತ್ವಂ ಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನಾನಾಂ ಚಕ್ಷುರ್ಭವತು ನೋ ಭವಾನ್। ತದೇತತ್ಸರ್ವಮಾಚಕ್ಷ್ವ ನ ಹಿ ತೃಪ್ಯಾಮಿ ಕಥ್ಯತಾಂ॥ 13-79-32 (84596) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-79-33x (7027) ನೈವ ನಿಷ್ಠಾಕರಂ ಶುಲ್ಕಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾಽಽಸೀತ್ತೇನ ನಾನೃತಂ। ನ ಹಿ ಶುಲ್ಕಪರಾಃ ಸಂತಃ ಕನ್ಯಾಂ ದದತಿ ಕರ್ಹಿಚಿತ್। ಅನ್ಯೈರ್ಗುಣೈರುಪೇತಂ ತು ಶುಲ್ಕಂ ಯಾಚಂತಿ ಬಾಂಧವಾಃ॥ 13-79-33 (84597) ಅಲಂಕೃತ್ವಾ ವಹಸ್ವೇತಿ ಯೋ ದದ್ಯಾದನುಕೂಲತಃ। ಯಚ್ಚ ತಾಂ ಚ ದದತ್ಯೇವಂ ನ ಶುಲ್ಕಂ ವಿಕ್ರಯೋ ನ ಸಃ। ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯ ಭವೇದ್ದೇಮೇವ ಧರ್ಮಃ ಸನಾತನಃ॥ 13-79-34 (84598) ದಾಸ್ಯಾಮಿ ಭವತೇ ಕನ್ಯಾಮಿತಿ ಪೂರ್ವಂ ನಭಾಷಿತಂ। ಯೇ ಚಾಹುರ್ಯೇ ಚ ನಾಹುರ್ಯೇ ಯೇ ಚಾವಶ್ಯಂ ವದಂತ್ಯುತ॥ 13-79-35 (84599) ತಸ್ಮಾದಾಗ್ರಹಣಾತ್ಪಾಣೇರ್ಯಾಚಯಂತಿ ಪರಸ್ಪರಂ। ಕನ್ಯಾವರಃ ಪುರಾ ದತ್ತೋ ಮರುದ್ಭಿರಿತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ॥ 13-79-36 (84600) ನಾನಿಷ್ಟಾಯ ಪ್ರದಾತವ್ಯಾ ಕನ್ಯಾ ಇತ್ಯೃಷಿಚೋದಿತಂ। ತನ್ಮೂಲಂ ಕಾಮಮೂಲಸ್ಯ ಪ್ರಜನಸ್ಯೇತಿ ಮೇ ಮತಿಃ॥ 13-79-37 (84601) ಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಚ ಬಹೂಂದೋಷಾನ್ಸಂವಾಸಾದ್ವಿದ್ಧಿ ಪಾಣಯೋಃ। ಯಥಾ ನಿಷ್ಠಾಕರಂ ಶುಲ್ಕಂ ನ ಜಾತ್ವಾಸೀತ್ತಥಾ ಶೃಣು॥ 13-79-38 (84602) ಅಹಂ ವಿಚಿತ್ರವೀರ್ಯಸ್ಯ ದ್ವೇ ಕನ್ಯೇ ಸಮುದಾವಹಂ। ಜಿತ್ವಾಽಂಗಮಾಗಧಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಕಾಶೀನಥ ಚ ಕೋಸಲಾನ್॥ 13-79-39 (84603) ಗೃಹೀತಪಾಣಿರೇಕಾಽಽಸೀತ್ಪ್ರಾಪ್ತಶುಲ್ಕಾಽಪರಾಽಭವತ್। ಕನ್ಯಾಽಗೃಹೀತಾ ತತ್ರೈವ ವಿಸರ್ಜ್ಯಾ ಇತಿ ಮೇ ಪಿತಾ। ಅಬ್ರವೀದಿತರಾಂ ಕನ್ಯಾಮಾವಹೇತಿ ಸ ಕೌರವಃ॥ 13-79-40 (84604) ಅಪ್ಯನ್ಯಾನನುಪಪ್ರಚ್ಛ ಶಂಕಮಾನಃ ಪಿತುರ್ವಚಃ। ಅತೀವ ಹ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮೇಚ್ಛಾ ಪಿತುರ್ಮೇಽಭ್ಯಧಿಕಾಽಭವತ್॥ 13-79-41 (84605) ತತೋಹಮಬ್ರವಂ ರಾಜನ್ನಾಚಾರೇಪ್ಸುರಿದಂ ವಚಃ। ಆಚಾರಂ ತತ್ತ್ವತೋ ವೇತ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಚ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-79-42 (84606) ತತೋ ಮಯೈವಮುಕ್ತೇ ತು ವಾಕ್ಯೇ ಧರ್ಮಭೃತಾವರಃ॥ ಪಿತಾ ಮಮ ಮಹಾರಾಜ ಬೀಹ್ಲೀಕೋ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-79-43 (84607) ಯದಿ ವ ಶುಲ್ಕತೋ ನಿಷ್ಠಾ ನ ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಾತ್ತಥಾ। ಲಾಜಾಂತರಮುಪಾಸೀತ ಪ್ರಾಪ್ತಶುಲ್ಕ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಿಃ॥ 13-79-44 (84608) ನ ಹಿ ಧರ್ಮವಿದಃ ಪ್ರಾಹುಃ ಪ್ರಮಾಣಂ ವಾಕ್ಯತಃ ಸ್ಮೃತಂ। ಯೇಷಾಂ ವೈ ಶುಲ್ಕತೋ ನಿಷ್ಠಾ ನ ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಾತ್ತಥಾ॥ 13-79-45 (84609) ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಭಾಷಿತಂ ದಾನೇ ನೈಷಾಂ ಪ್ರತ್ಯಾಯಕಂ ಪುನಃ। ಯೇ ಮನ್ಯಂತೇ ಕ್ರಯಂ ಶುಲ್ಕಂ ನ ತೇ ಧರ್ಮವಿದೋ ನರಾಃ॥ 13-79-46 (84610) ನ ಚೈತೇಭ್ಯಃ ಪ್ರದಾತವ್ಯಾ ನ ವೋಢವ್ಯಾ ತಥಾವಿಧಾ। ನ ಹ್ಯೇವ ಭಾರ್ಯಾ ಕ್ರೇತವ್ಯಾ ನ ವಿಕ್ರಯ್ಯಾಂ ಕಥಂಚನ॥ 13-79-47 (84611) ಯೇ ಚ ಕ್ರೀಣಂತಿ ದಾಸೀವದ್ವಿಕ್ರೀಣಂತಿ ತಥೈವ ಚ। ಭವೇತ್ತೇಷಾಂ ತಥಾ ನಿಷ್ಠಾ ಲುಬ್ಧಾನಾಂ ಪಾಪಚೇತಸಾಂ॥ 13-79-48 (84612) ಅಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಸತ್ಯವಂತಂ ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛಂತ ವೈ ಜನಾಃ। ಕನ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರಾಪ್ತಶುಲ್ಕಾಯಾಃ ಶುಲ್ಕದಃ ಪ್ರಶಮಂ ಗತಃ॥ 13-79-49 (84613) ಪಾಣಿಗ್ರಹೀತಾ ವಾಽನ್ಯಃ ಸ್ಯಾದತ್ರ ನೋ ಧರ್ಮಸಂಶಯಃ। ತನ್ನಶ್ಛಿಂಧಿ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ತ್ವಂ ಹಿ ವೈ ಪ್ರಾಜ್ಞಸಂಮತಃ॥ 13-79-50 (84614) ತತ್ತ್ವಂ ಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನಾನಾಂ ಚಕ್ಷುರ್ಭವತು ನೋ ಭವಾನ್। ತಾನೇವಂ ಬ್ರುವತಃ ಸರ್ವಾನ್ಸತ್ಯವಾನ್ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್॥ 13-79-51 (84615) ಯತ್ರೇಷ್ಟಂ ತತ್ರ ದೇಯಾ ಸ್ಯಾನ್ನಾತ್ರ ಕಾರ್ಯಾ ವಿಚಾರಣಾ। ಕುರ್ವತೇ ಜೀವತೋಪ್ಯೇವಂ ಮೃತೇ ನೈವಾಸ್ತಿ ಸಂಶಯಃ॥ 13-79-52 (84616) ದೇವರಂ ಪ್ರವಿಶೇತ್ಕನ್ಯಾ ತಪ್ಯೇದ್ವಾಽಪಿ ತಪಃ ಪುನಃ। ತಮೇವಾನುಗತಾ ಭೂತ್ವಾ ಪಾಣಿಗ್ರಾಹಸ್ಯ ನಾಮ ಸಾ॥ 13-79-53 (84617) ಲಿಖಂತ್ಯೇವ ತು ಕೇಷಾಂಚಿದಪರೇಷಾಂ ಶನೈರಪಿ। ಇತಿ ಯೇ ಸಂವದಂತ್ಯತ್ರ ತ ಏತಂ ನಿಶ್ಚಯಂ ವಿದುಃ॥ 13-79-54 (84618) ತತ್ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಾತ್ಪೂರ್ವಮಂತರಂ ಯತ್ರ ವರ್ತತೇ। ಸರ್ವಮಂಗಲಮಂತ್ರಂ ವೈ ಮೃಷಾವಾದಸ್ತು ಪಾತಕಃ॥ 13-79-55 (84619) ಪಾಣಿಗ್ರಹಣಮಂತ್ರಾಣಾಂ ನಿಷ್ಠಾ ಸ್ಯಾತ್ಸಪ್ತಮೇ ಪದೇ। ಪಾಣಿಗ್ರಹಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ಸ್ಯಾದ್ಯಸ್ಯ ಚಾದ್ಭಿಃ ಪ್ರದೀಯತೇ॥ 13-79-56 (84620) ಇತಿ ದೇಯಂ ವದಂತ್ಯತ್ರ ತ ಏತಂ ನಿಶ್ಚಯಂ ವಿದುಃ। ಅನುಕೂಲಾಮನುವಶಾಂ ಭ್ರಾತ್ರಾ ದತ್ತಾಮುಪಾಗ್ನಿಕಾಂ। ಪರಿಕ್ರಂಯ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ವಿಂದೇದ್ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಃ॥ ॥ 13-79-57 (84621) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನಾಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-79-3 ಯೋನಿ ಮಾತೃತಃ ಪಿತೃತಶ್ಚ ಶುದ್ಧಿಂ। ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಾಃ ಪ್ರಥಮೋ ವಿವಾಹಃ॥ 7-79-4 ಏವಂ ಉಕ್ತಗುಣವಂತಂ ಆವಾಹ್ಯಂ ವಿವಾಹಯೋಗ್ಯಂ ಆವಹೇತ್ ಆಕಾರಯೇತ್। ತತಶ್ಚ ಅನುಕೂಲತೋ ಧನದಾನಾದಿನಾ ಅಭಿಮುಖೀಕೃತಾಯ ದದ್ಯಾತ್। ಅಯಂ ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯೋ ನಾಮ ದ್ವಿತೀಯೋ ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ಪ್ರಶಸ್ತತರಃ॥ 7-79-6 ಆಸುರಂ ಚತುರ್ಥಮಾಹ ಧನೇನೇತಿ॥ 7-79-7 ಹತ್ವೇತಿ ರಾಕ್ಷಸಃ ಪಂಚಮಃ। ಅತ್ರೈವ ಪ್ರಮತ್ತಾನಾಂ ಬಂಧೂನಾಂ ಕನ್ಯಾಹರಣಾತ್ ಪೈಶಾಚೋ ಹರಣಸಾಮಾನ್ಯಾದಂತರ್ಭವತಿ॥ 7-79-13 ನಗ್ನಿಕಾಂ ಏಕವಾಸಸಂ। ಅಜಾತಸ್ತ್ರೀವ್ಯಂಜನಾಮಿತಿ ಯಾವತ್॥ 7-79-17 ಪುತ್ರಿಕಾಧರ್ಮಿಣೀ ಯಸ್ಯಾಃ ಪಿತಾ ಇಯಮೇವ ದುಹಿತಾ ಮಮ ಪುತ್ರಸ್ಥಾನೇ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯವಾನ್ನ ವೇತಿ ನ ಜ್ಞಾಯತೇ ಸಾ॥ 7-79-19 ವಾಚ್ಯಾ ನಿದ್ಯಾ। ಪ್ರಜನೋ ಹೀಯತೇ ಇತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-79-23 ಸಂಸ್ಥಾನಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾರ್ಥಂ ಮಂತ್ರವನ್ಮಂತ್ರಿತಂ ವಿಚಾರವದ್ಭಿಃ ಸರ್ವೈರೇಕೀಭೂಯ ಮಂತ್ರಿತಮಿಯಮಸ್ಮೈ ದೇಯೇತಿ ವಿಚಾರಿತಂ। ತಸ್ಯ ಗೃಷಾಕರಣಂ ಪಾತಕಃ ಪಾತಯಿತುಂ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ। ಮೃಷಾವಾದಸ್ತ್ವಪಾತಕಮಿತಿ ಥ. ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-79-25 ತತ್ರ ನೇತಿ ಪಕ್ಷಂ ನಿಂದತಿ ನಹೀತಿ॥ 7-79-28 ಯದ್ಯಪಿ ಜ್ಞಾತಿಭಿಃ ಕೃತಃ ಸಮಯೋ ಗುರುಸ್ತಥಾಪಿ ಮಂತ್ರಪೂರ್ವಕಃ ಸಮಯೋ ಗುರುತರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-79-29 ದೇವಃ ಪ್ರಾಕ್ಕರ್ಮ ಈಶ್ವರೋ ವಾ। ವೇತ್ತಿ ಲಭತೇ॥ 7-79-31 ದೋಷೇ ಸತಿ ಕುರ್ವನ್ ಕರ್ತಾ ಶ್ರೇಯಃ ಪ್ರಶಸ್ತತರಂ ಕಿಂ ಸಮಾಚರೇದಿತ್ಯಧ್ಯಾಹೃತ್ಯ ಯೋಜ್ಯಂ ॥ 7-79-32 ಕಥ್ಯತಾಮಿತ್ಯಾದರಸೂಚನಾರ್ಥಾ ಪುನರುಕ್ತಿಃ॥ 7-79-33 ಗುಣೈರ್ವಯೋಧಿಕತ್ವಾದಿಭಿಃ॥ 7-79-34 ಕನ್ಯಾರ್ತಾಲಂಕಾರಗ್ರಹಣೇ ನ ದೋಷೋಽಸ್ತೀತ್ಯಾಹ ಅಲಂಕೃತ್ವೇತಿ॥ 7-79-35 ನಭಾಷಿತಮಿತ್ಯೇಕಪದಂ। ಯೇ ಪೂರ್ವಂ ದಾಸ್ಯಾಮೀತ್ಯಾಹುರ್ಯೇ ಚ ನದಾಸ್ಯಾಮೀತ್ಯಾಹುರ್ಯೇ ಚ ಅವಶ್ಯಂ ದಾಸ್ಯಾಮೀತಿ ವದಂತಿ ತತ್ಸರ್ವಂ ನಭಾಷಿತಂ ಅನುಕ್ತವದೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-79-36 ಯಸ್ಮಾದೇವಂ ತಸ್ಮಾತ್ ಆಪಾಣಿಗ್ರಹಣಾತ್ಕನ್ಯಾಂ ಯಾಚೇತೇತಿ ಮರುತಾಂ ವರಸ್ತೇನ ತತಃ ಪೂರ್ವಂ ವಿಶಿಷ್ಟವರಾರ್ಥಮಪಹಾರೇಪಿ ನ ದೋಷ ಇತಿ ಭಾವಃ॥ 7-79-37 ತತ್ಕನ್ಯಾ ಕಾಮೋ ಮೂಲಂ ಯಸ್ಯ। ತಸ್ಮಾದುತ್ತಮದೌಹಿತ್ರಾರ್ಥಿನಾ ಶ್ರೇಯಸೇ ಏವ ಕನ್ಯಾ ಪ್ರದೇಯೇತಿ ಭಾವಃ॥ 7-79-38 ಸಂವಾಸಾಚ್ಚಿರಪರಿಚಯಾತ್। ಪಾಣಯೋಃ ಕ್ರಯವಿಕ್ರಯಯೋಃ ಸಂವಾದೇ ವಿದ್ವಿಷಾಣಯೋರಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-79-39 ವೀರ್ಯಮಪಿ ಶುಲ್ಕಂ ಭವತೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯೇಣಾಹ ಅಹಮಿತಿ। ಅಂಬಿಕಾಂಬಾಲಿಕಯೋರೇಕತ್ವವಿವಕ್ಷಯಾಂ ದ್ವೇ ಇತ್ಯುಕ್ತಂ॥ 7-79-40 ಪ್ರಾಪ್ತಶುಲ್ಕಾ ವೀರ್ಯೇಣ ನಿರ್ಜಿತಾಪಿ ಕನ್ಯಾ ಅಗೃಹೀತಾ ಅಪ್ರಾಪ್ತಪಾಣಿಗ್ರಹೇಯಂ ಅಂಬಾ ವಿಸರ್ಜ್ಯಾ ಉತ್ಸ್ರಷ್ಟಂ ಯೋಗ್ಯಾ ಇತಿ ಪಿತಾ ಪಿತೃವ್ಯೋ ಬಾಹ್ಲೀಕೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 7-79-41 ಅನುಪಪ್ರಚ್ಛ ಅನುಪೃಷ್ಟವಾನಹಂ॥ 7-79-44 ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಶುಲ್ಕಂ ಯೇನ। ಪಾಠಾಂತರೇ ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ। ಕನ್ಯಾಪಿತಾ ಕನ್ಯಾ ವಾ ಲಾಜಾಂತರಂ ವರಾಂತರಮುಪಾಸೀತ ಇತಿ ಯಾ ಸ್ಮೃತಿಸ್ತರ್ಹಿ ಬಾಧ್ಯೇತೇತ್ಯಧ್ಯಾಹೃತ್ಯ ಯೋಜನಾ। ಲಾಜಾ ವಿದ್ಯಂತೇ ಹ್ಯೌಂಯದ್ರವ್ಯಮಸ್ಯ ಸ ಇತಿ ಲಾಜಶಬ್ದೋಽರ್ಶಆದ್ಯಚ್ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಃ। ಲಾಜೋಪ್ತಾರಮುಪಾಸೀತೇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-79-45 ಯೇಷಾಂ ಶುಲ್ಕತೋ ನಿಷ್ಠಾ ತೇಷಾಂ ವಾಕ್ಯತೋ ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣಂ ಸ್ಮೃತಮಿತಿ ಧರ್ಮವಿದೋ ನಹ್ಯಾಹುರಿತ್ಯನ್ವಯಃ 7-79-46 ಲೋಕವಿರೋಧಮಪ್ಯಾಹಾರ್ಧೇನ। ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಕನ್ಯಾಯಾ ದಾನಮಿತ್ಯೇವೋಚ್ಯತೇ ನತು ಕ್ರಯೋ ಜಯೋ ವೇತಿ। ಏಷಾಂ ಶುಲ್ಕವಾದಿನಾಂ ಪ್ರತ್ಯಾಯಕಂ ಭಾರ್ಯಾತ್ವಜ್ಞಾಪಕಂ ಕಿಮಪಿ ನಾಸ್ತಿ। ಪರಿಣಯನಾದೇವ ಭಾರ್ಯಾ ಭವತಿ ನ ಶುಲ್ಕಮಾತ್ರಾದಿತಿ ಲೋಕವ್ಯವಹಾರಸ್ಯ ಸ್ಪಷ್ಟತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-79-52 ಜೀವತ ಇತ್ಯನಾದರೇ ಷಷ್ಠೀ। ಜೀವಂತಮಪಿ ಶುಲ್ಕದಮನಾದೃತ್ಯ ಶಿಷ್ಟಾ ಏವಂ ಯಥೇಷ್ಟದಾನಂ ಕುರ್ವತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-79-53 ದೇವರಮಿತಿ ಯುಗಾಂತರಧರ್ಮಃ॥ 7-79-54 ಕೇಷಾಂಚಿನ್ಮತೇ ದೇವರಾದಯಃ ಅಲಿಖಿತಾಂ ಭ್ರಾತೃಭಾರ್ಯಾ ಲಿಖಂತ್ಯೇವ ಸುರತೇನ ಯೋಜಯಂತ್ಯೇವ। ಅಪರೇಷಾಂ ಮತೇ ಶನೈಕ್ಮಂಥರಾ ಇಯಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ। ಐಚ್ಛಿಕೀ ನತು ವೈಧೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-79-55 ಸಂಕಲ್ಪಪೂರ್ವಕಂ ದತ್ತಾಯಾ ಅಪಿ ಕನ್ಯಾಯಾ ಯೋಽಪಹಾರಸ್ತಜ್ಜನ್ಯೋ ಮೃಷಾವಾದಃ ಪಾತಕೋ ಭವತಿ ದಾತುರ್ನತು ತಾವನ್ಮಾತ್ರೇಣ ತಸ್ಯಾಂ ಭಾರ್ಯಾತ್ವಮುತ್ಪನ್ನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ ಕನ್ಯಾಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಶುಲ್ಕಾಯಾಂ ಪತಿಶ್ಚೇನ್ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚನ। ತತ್ರ ಕಾ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-80-1 (84622) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-80-2x (7028) ಯಾ ಪುತ್ರಕಸ್ಯ ಋದ್ಧಸ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾಲ್ಯಾ ತದಾ ಭವೇತ್। ಅಥವಾ ಸಾ ಹರೇಚ್ಛುಲ್ಕಂ ಕ್ರೀತಾ ಶುಲ್ಕಪ್ರದಸ್ಯ ಸಾ॥ 13-80-2 (84623) ತಸ್ಯಾರ್ಥೇಽಪತ್ಯಮೀಹೇವ ಯೇನ ನ್ಯಾಯೇನ ಶಕ್ನುಯಾತ್। ನ ತಸ್ಮಾನ್ಮಂತ್ರವತ್ಕಾರ್ಯಂ ಕಶ್ಚಿತ್ಕುರ್ವೀತ ಕಿಂಚನ॥ 13-80-3 (84624) ಸ್ವಯಂವೃತೇನ ಸಾಜ್ಞಪ್ತಾ ಪಿತ್ರಾ ವೈ ಪ್ರತ್ಯಪದ್ಯತ। ತತ್ತಸ್ಯಾನ್ಯೇ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಧರ್ಮಜ್ಞಾ ನೇತರೇ ಜನಾಃ॥ 13-80-4 (84625) ಏತತ್ತು ನಾಪರೇ ಚಕ್ರುರಪರೇ ಜಾತು ಸಾಧವಃ। ಸಾಧೂನಾಂ ಪುನರಾಚಾರೋ ಗರೀಯಾಂಧರ್ಮಲಕ್ಷಣಃ॥ 13-80-5 (84626) ಅಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಪ್ರಕಾರೇ ತುಸುಕ್ರತುರ್ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್। ನಪ್ತಾ ವಿದೇಹರಾಜಸ್ಯ ಜನಕಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-80-6 (84627) ಅಸದಾಚರಿತೇ ಮಾರ್ಗೇ ಕಥಂ ಸ್ಯಾದನುಕೀರ್ತನಂ। ಅನುಪ್ರಶ್ನಃ ಸಂಶಯೋ ವಾ ಸತಾಮೇವಮುಪಾಲಭೇತ್॥ 13-80-7 (84628) ಅಸದೇವ ಹಿ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಪ್ರದಾನಂ ಧರ್ಮ ಆಸುರಃ। ನಾನುಶುಶ್ರುಮ ಜಾತ್ವೇನಾಮಿಮಾಂ ಪೂರ್ವೇಷು ಕರ್ಮಸು॥ 13-80-8 (84629) ಭಾರ್ಯಾಪತ್ಯೋರ್ಹಿ ಸಂಬಂಧಃ ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸೋಸ್ತುಲ್ಯ ಏವ ತು। ರತಿಃ ಸಾಧಾರಣೋ ಧರ್ಮ ಇತಿ ಚಾಹ ಸ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-80-9 (84630) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-80-10x (7029) ಅಥ ಕೇನ ಪ್ರಮಾಣೇನ ಪುಂಸಾಮಾದೀಯತೇ ಧನಂ। ಪುತ್ರವದ್ಧಿ ಪಿತುಸ್ತಸ್ಯ ಕನ್ಯಾ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-80-10 (84631) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-80-11x (7030) ಯಥೈವಾತ್ಮಾ ತಥಾ ಪುತ್ರಃ ಪುತ್ರೇಣ ದುಹಿತಾ ಸಮಾ। ತಸ್ಯಾಮಾತ್ಮನಿ ತಿಷ್ಠಂತ್ಯಾಂ ಕಥಮನ್ಯೋ ಧನಂ ಹರೇತ್॥ 13-80-11 (84632) ಮಾತುಶ್ಚ ಯೌತಕಂ ಯತ್ಸ್ಯಾತ್ಕುಮಾರೀಭಾಗ ಏವ ಸಃ। ದೌಹಿತ್ರ ಏವ ತದ್ರಿಕ್ಥಮಪುತ್ರಸ್ಯ ಪಿತುರ್ಹರೇತ್॥ 13-80-12 (84633) ದದಾತಿ ಹಿ ಸ ಪಿಂಡಾನ್ವೈ ಪಿತುರ್ಮಾತಾಮಹಸ್ಯ ಚ। ಪುತ್ರದೌಹಿತ್ರಯೋರೇವ ವಿಶೇಷೋ ನಾಸ್ತಿ ಧರ್ಮತಃ॥ 13-80-13 (84634) ಅನ್ಯತ್ರ ಜಾಮಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಪ್ರಜಾನಾಂ ಪುತ್ರ ಈಹತೇ। ದುಹಿತಾಽನ್ಯತ್ರ ಜಾತೇನ ಪುತ್ರೇಣಾಪಿ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-80-14 (84635) ದೌಹಿತ್ರಕೇಣ ಧರ್ಮೇಣ ತತ್ರ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಕಾರಣಂ। ವಿಕ್ರೀತಾಸು ಹಿ ಯೇ ಪುತ್ರಾ ಭವಂತಿ ಪಿತುರೇವ ತೇ॥ 13-80-15 (84636) ಅಸೂಯವಸ್ತ್ವಧರ್ಮಿಷ್ಠಾಃ ಪರಸ್ವಾದಾಯಿನಃ ಶಠಾಃ। ಆಸುರಾದಧಿಸಂಭೂತಾ ಧರ್ಮಾದ್ವಿಷಮವೃತ್ತಯಃ॥ 13-80-16 (84637) ಅತ್ರ ಗಾಥಾ ಯಮೋದ್ಗೀತಾಃ ಕೀರ್ತಯಂತಿ ಪುರಾವಿದಃ। ಧರ್ಮಜ್ಞಾ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ನಿಬದ್ಧಾ ಧರ್ಮಸೇತುಷು॥ 13-80-17 (84638) ಯೋ ಮನುಷ್ಯಃ ಸ್ವಕಂ ಪುತ್ರಂ ವಿಕ್ರೀಯ ಧನಮಿಚ್ಛತಿ। ಕನ್ಯಾಂ ವಾ ಜೀವಿತಾರ್ಥಾಯ ಯಃ ಶುಲ್ಕೇನ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-80-18 (84639) ಸಪ್ತಾವರೇ ಮಹಾಘೋರೇ ನಿರಯೇ ಕಾಲಸಾಹ್ವಯೇ। ಸ್ವೇದಂ ಮೂತ್ರಂ ಪುರೀಷಂ ಚ ತಸ್ಮಿನ್ಮೂಢಃ ಸಮಶ್ನುತೇ॥ 13-80-19 (84640) ಆರ್ಷೇ ಗೋಮಿಥುನಂ ಶುಲ್ಕಂ ಕೇಚಿದಾಹುರ್ಮೃಷೈವ ತತ್। ಅಲ್ಪೋ ವಾ ಬಹು ವಾ ರಾಜನ್ವಿಕ್ರಯಸ್ತಾವದೇವ ಸಃ॥ 13-80-20 (84641) ಯದ್ಯಪ್ಯಾಚರಿತಃ ಕೈಶ್ಚಿನ್ನೈಷ ಧರ್ಮಃ ಸನಾತನಃ। ಅನ್ಯೇಷಾಮಪಿ ದೃಶ್ಯಂತೇ ಲೋಭತಃ ಸಂಪ್ರವೃತ್ತಯಃ॥ 13-80-21 (84642) ವಶ್ಯಾಂ ಕುಮಾರೀಂ ಬಲತೋ ಯೇ ತಾಂ ಸಮುಪಭುಂಜತೇ। ಏತೇ ಪಾಪಸ್ಯ ಕರ್ತಾರಸ್ತಮಸ್ಯಂಧೇ ಚ ಶೇರತೇ॥ 13-80-22 (84643) ಅನ್ಯೋಪ್ಯಥ ನ ವಿಕ್ರೇಯೋ ಮನುಷ್ಯಃ ಕಿಂ ಪುನಃ ಪ್ರಜಾಃ। ಅಧರ್ಮಮೂಲೈರ್ಹಿ ಧನೈಸ್ತೈರ್ನ ಧರ್ಮೋಽಥ ಕಶ್ಚನ॥ ॥ 13-80-23 (84644) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 80॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-80-1 ಶುಲ್ಕದಶ್ಚೇತ್ಪ್ರೋಷಿತಸ್ತದ್ಭಯಾದನ್ಯಶ್ಚ ನ ವೃಣುತೇ ತದಾ ತತ್ಪಿತ್ರಾ ಕಿಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಃ॥ 7-80-2 ಯಾ ಕನ್ಯಾಃ ಪಿತುಃ ಪ್ರತಿಪಾಲ್ಯಾ ಪಿತಾ ಚ ಯದಿ ತತ್ ಶುಲ್ಕಂ ಪರಪಕ್ಷೀಯೇಭ್ಯಃ ಪರಾವೃತ್ಯ ನ ದದ್ಯಾತ್ತರ್ಹಿ ಸಾ ಕನ್ಯಾ ಶುಲ್ಕಪ್ರದಸ್ಯೈವ ಜ್ಞೇಯಾ॥ 7-80-4 ಸ್ವಯಂವೃತೇತಿ ಸಾವಿತ್ರೀತಿ ಧರ್ಮಜ್ಞಾನಪರಾ ಜನಾ ಇತಿ ಚ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-80-8 ಧರ್ಮಸ್ಯ ಸ್ಇತ್ರೀಣಾಮಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಪ್ರದಾನಂ ಖಂಡನಂ ಯತ್ಸ ಆಸುರೋ ಧರ್ಮಃ ಏತಾಂ ಪದ್ಧತಿಂ। ಪೂರ್ವೇಷು ವೃದ್ಧೇಷು। ಕರ್ಮಸು ವಿವಾಹೇಷು। ಜಾತ್ವೇವ ತದಿದಂ ಪೂರ್ವಜನ್ಂಸವಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-80-14 ಜಾಮಯಾ ಕನ್ಯಯಾಪಿ ತಾಮಪೇಕ್ಷ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ। ಅನ್ಯತ್ರ ಜಾಯತೇ ಸೋಪಿ ಪ್ರಜಯಾ ಪುತ್ರ ಈಯತೇ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-80-19 ಕಾಲಸಾಹ್ನಯೇ ಕಾಲಸೂತ್ರಾಖ್ಯೇ॥ 7-80-22 ಬಲತೋ ವಶ್ಯಾಂ ನತು ಸ್ವಚ್ಛಂದತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-80-23 ಅನ್ಯೋಪಿ ಪಶುರಪಿ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಪ್ರಾಚೇತಸಸ್ಯ ವಚನಂ ಕೀರ್ತಯಂತಿ ಪುರಾವಿದಃ। ಯಸ್ಯಾಃ ಕಿಂಚಿನ್ನಾದದತೇ ಜ್ಞಾತಯೋ ನ ಸ ವಿಕ್ರಯಃ॥ 13-81-1 (84645) ಅರ್ಹಣಂ ತತ್ಕುಮಾರೀಣಾಮಾನೃಶಂಸ್ಯಂ ವ್ರತಂ ಚ ತತ್। ಸರ್ವಂ ಚ ಪ್ರತಿದೇಯಂ ಸ್ಯಾತ್ಕನ್ಯಾಯೈ ತದಶೇಷತಃ॥ 13-81-2 (84646) ಪಿತೃಭಿರ್ಭ್ರಾತೃಭಿಶ್ಚಾಪಿ ಶ್ವಶುರೈರಥ ದೇವರೈಃ। ಪೂಜ್ಯಾ ಲಾಲಯಿತವ್ಯಾಶ್ಚ ಬಹುಕಲ್ಯಾಣಮೀಪ್ಸುಭಿಃ॥ 13-81-3 (84647) ಯದಿ ವೈ ಸ್ತ್ರೀ ನ ರೋಚೇತ ಪುಮಾಂಸಂ ನ ಪ್ರಮೋದಯೇತ್। ಅಪ್ರಮೋದಾತ್ಪುನಃ ಪುಂಸಃ ಪ್ರಜನೋ ನ ಪ್ರವರ್ಧತೇ॥ 13-81-4 (84648) ಪೂಜ್ಯಾ ಲಾಲಯಿತವ್ಯಾಶ್ಚ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ನಿತ್ಯಂ ಜನಾಧಿಪ। ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಯತ್ರ ಚ ಪೂಜ್ಯಂತೇ ರಮಂತೇ ತತ್ರ ದೇವತಾಃ॥ 13-81-5 (84649) ಅಪೂಜಿತಾಶ್ಚ ಯತ್ರೈತಾಃ ಸರ್ವಾಸ್ತತ್ರಾಫಲಾಃ ಕ್ರಿಯಾಃ। ತದಾ ಚೈತತ್ಕುಲಂ ನಾಸ್ತಿ ಯದಾ ಶೋಚಂತಿ ಜಾಮಯಃ॥ 13-81-6 (84650) ಜಾಮೀಶಪ್ತಾನಿ ಗೇಹಾನಿ ನಿಕೃತ್ತಾನೀವ ಕೃತ್ಯಯಾ। ನೈವ ಭಾಂತಿ ನ ವರ್ಧಂತೇ ಶ್ರಿಯಾ ಹೀನಾನಿ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-81-7 (84651) ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಪುಂಸಾಂ ಪರಿದದೌ ಮನುರ್ಜಿಗಮಿಷುರ್ದಿವಂ। ಅಬಲಾಃ ಸ್ವಲ್ಪಕೌಪೀನಾಃ ಸುಹೃದ ಸತ್ಯಜಿಷ್ಣವಃ॥ 13-81-8 (84652) ಈರ್ಷವೋ ಮಾನಕಾಮಾಶ್ಚ ಚಂಡಾಶ್ಚ ಸುಹೃದೋಽಬುಧಾಃ। ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತು ಮಾನಮರ್ಹಂತಿ ತಾ ಮಾನಯತ ಮಾನವಾಃ॥ 13-81-9 (84653) ಸ್ತ್ರೀಪ್ರತ್ಯಯೋ ಹಿ ವೈ ಧರ್ಮೋ ರತಿಭೋಗಾಶ್ಚ ಕೇವಲಾಃ। ಪರಿಚರ್ಯಾ ನಮಸ್ಕಾರಾಸ್ತದಾಯತ್ತಾ ಭವಂತು ವಃ॥ 13-81-10 (84654) ಉತ್ಪಾದನಮಪತ್ಯಸ್ಯ ಜಾತಸ್ಯ ಪರಿಪಾಲನಂ। ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥಂ ಲೋಕಯಾತ್ರಾಯಾಃ ಪಶ್ಯತ ಸ್ತ್ರೀನಿಬಂಧನಂ॥ 13-81-11 (84655) ಸಂಮಾನ್ಯಮಾನಾಶ್ಚೈತಾ ಹಿ ಸರ್ವಕಾರ್ಯಾಷ್ಯವಾಪ್ಸ್ಯಥ। ವಿದೇಹರಾಜದುಹಿತಾ ಚಾತ್ರ ಶ್ಲೋಕಮಗಾಯತ॥ 13-81-12 (84656) ನಾಸ್ತಿ ಯಜ್ಞಃ ಸ್ತ್ರಿಯಾಃ ಕಶ್ಚಿನ್ನ ಶ್ರಾದ್ಧಂ ನೋಪ್ರವಾಸಕಂ। ಧರ್ಮಃ ಸ್ವಭರ್ತೃಶುಶ್ರೂಷಾ ತಯಾ ಸ್ವರ್ಗಂ ಜಯಂತ್ಯುತ॥ 13-81-13 (84657) ಪಿತಾ ರಕ್ಷತಿ ಕೌಮಾರೇ ಭರ್ತಾ ರಕ್ಷತಿ ಯೌವನೇ। ಪುತ್ರಾಶ್ಚ ಸ್ಥಾವಿರೇ ಭಾವೇ ನ ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಮರ್ಹತಿ॥ 13-81-14 (84658) ಶ್ರಿಯ ಏತಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ನಾಮ ಸತ್ಕಾರ್ಯಾ ಭೂತಿಮಿಚ್ಛತಾ। ಲಾಲಿತಾಽನುಗೃಹೀತಾ ಚ ಶ್ರೀಃ ಸ್ತ್ರೀ ಭವತಿ ಭಾರತಃ॥ ॥ 13-81-15 (84659) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಾಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 81 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-81-1 ಪ್ರಾಚೇತಸಸ್ಯ ದಕ್ಷಸ್ಯ। ಜ್ಞಾತಯಃ ಕನ್ಯಾಪಕ್ಷೀಯಾಃ। ಸ್ವಯಂ ನಾದದತೇಽಥ ಚ ಕನ್ಯಾಲಂಕಾರರ್ಥಮಿಚ್ಛಂತಿ ಸ ವಿಕ್ರಯೋ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥ॥ 7-81-4 ನ ರೋಚೇತ ನ ಕಾಮಯೇತ। ನ ಪ್ರಮೋದಯೇತ್ಕಾಮುಕಂ ನ ಕುರ್ಯಾತ್। ಪ್ರಜನಃ ಸಂತತಿಃ॥ 7-81-8 ಸ್ವಲ್ಪ ಈಷದಾಯಾಸೇನ ಅಪನೇಯಃ ಕೌಪೀನೋ ಗುಹ್ಯಾಚ್ಛಾದನಪಟೋ ಯಾಸಾಂ। ಸದ್ಯೋಹಾರ್ಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ। ಸುಹೃದಃ ಸೌಹಾರ್ದಯುಕ್ತಾಃ॥ 7-81-9 ಬುಧ್ಯಂತ ಇತ್ಯಬುಧಾಃ॥ 7-81-10 ಸ್ತ್ರೀಪ್ರತ್ಯಯಃ ಸ್ತ್ರೀಹೇತುಕಃ॥ 7-81-12 ಅತ್ರ ಸ್ತ್ರೀಧರ್ಮವಿಷಯೇ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿಧಾನಜ್ಞ ರಾಜಧರ್ಮವಿದುತ್ತಮ। ಅತೀವ ಸಂಶಯಚ್ಛೇತ್ತಾ ಭವಾನ್ವೈ ಪ್ರಥಿತಃ ಕ್ಷಿತೌ॥ 13-82-1 (84660) ಕಶ್ಚಿತ್ತು ಸಂಶಯೋ ಮೇಽಸ್ತಿ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ। `ಅಸ್ಯಾಮಾಪದಿ ಕಷ್ಟಾಯಾಮನ್ಯಂ ಪೃಚ್ಛಾಮ ಕಂ ವಯಂ'॥ ಜಾತೇಽಸ್ಮಿನ್ಸಂಶಯೇ ರಾಜನ್ನಾನ್ಯಂ ಪೃಚ್ಛೇಮ ಕಂಚನ॥ 13-82-2 (84661) ಯಥಾ ನರೇಣ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಧರ್ಮಮಾರ್ಗಾನುವರ್ತಿನಾ। ಏತತ್ಸರ್ವಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಭವಾನ್ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-82-3 (84662) ಚತಸ್ರೋ ವಿಹಿತಾ ಭಾರ್ಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಪಿತಾಮಹ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ವೈಶ್ಯಾ ಶೂದ್ರಾ ಚ ರತಿಮಿಚ್ಛತಃ॥ 13-82-4 (84663) ತತ್ರ ಜಾತೇಷು ಪುತ್ರೇಷು ಸರ್ವಾಸಾಂ ಕುರುಸತ್ತಮ। ಆನುಪೂರ್ವ್ಯೇಣ ಕಸ್ತೇಷಾಂ ಪಿತ್ರ್ಯಂ ದಾಯಾದ್ಯಮರ್ಹತಿ॥ 13-82-5 (84664) ಕೇನ ವಾ ಕಿಂ ತತೋ ಹಾರ್ಯಂ ಪಿತೃವಿತ್ತಾತ್ಪಿತಾಮಹ। ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ಕಥಿತಂ ವಿಭಾಗಸ್ತೇಷು ಕಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-82-6 (84665) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-82-7x (7031) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ವೈಶ್ಯಸ್ತ್ರಯೋ ವರ್ಣಾ ದ್ವಿಜಾತಯಃ। ಏತೇಷು ವಿಹಿತೋ ಧರ್ಮೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-82-7 (84666) ವೈಷಂಯಾದಥವಾ ಲೋಭಾತ್ಕಾಮಾದ್ವಾಽಪಿ ಪರಂತಪ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಭವೇಚ್ಛೂದ್ರಾ ನ ತು ದೃಷ್ಟಾ ನ ತು ಸ್ಮೃತಾ॥ 13-82-8 (84667) ಶೂದ್ರಾಂ ಶಯನಮಾರೋಪ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿ ಯಾತ್ಯಧೋಗತಿಂ। ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತೀಯತೇ ಚಾಪಿ ವಿಧಿದೃಷ್ಟೇನ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-82-9 (84668) ತತ್ರ ಜಾತೇಷ್ವಪತ್ಯೇಷು ದ್ವಿಗುಣಂ ಸ್ವಾದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಅತಸ್ತೇ ನಿಯಮಂ ವಿತ್ತೇ ಸಂಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಭಾರತ॥ 13-82-10 (84669) ಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ಗೋವೃಷೋ ಯಾನಂ ಯತ್ಪ್ರಧಾನತಮಂ ಭವೇತ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಸ್ತದ್ಧರೇತ್ಪುತ್ರ ಏಕಾಂಶಂ ವೈ ಪಿತುರ್ಧನಾತ್॥ 13-82-11 (84670) ಏಷಂ ತು ದಶಧಾ ಕಾರ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ತತ್ರ ತೇನೈವ ಹರ್ತವ್ಯಾಶ್ಚತ್ವಾರೋಂಶಾಃ ಪಿತುರ್ಧನಾತ್॥ 13-82-12 (84671) ತ್ರಿಯಾಯಾಸ್ತು ಯಃ ಪುತ್ರೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸೋಪ್ಯಸಂಶಯಃ। ಸ ತು ಮಾತುರ್ವಿಶೇಷೇಣ ತ್ರೀನಂಶಾನ್ಹರ್ತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-82-13 (84672) ವರ್ಣೇ ತೃತೀಯೇ ಜಾತಸ್ತು ವೈಶ್ಯಾಯಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಪಿ। ದ್ವಿರಂಶಸ್ತೇನ ಹರ್ತವ್ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಾದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-82-14 (84673) ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಜ್ಜಾತೋ ನಿತ್ಯಾದೇಯಧನಃ ಸ್ಮೃತಃ। ಅಲ್ಪಂ ಚಾಪಿ ಪ್ರದಾತವ್ಯಂ ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಾಯ ಭಾರತ॥ 13-82-15 (84674) ದಶಧಾ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಸ್ಯ ಧನಸ್ಯೈವ ಭವೇತ್ಕ್ರಮಃ। ಸವರ್ಣಾಸು ತು ಜಾತಾನಾಂ ಸಮಾನ್ಭಾಗಾನ್ಪ್ರಕಲ್ಪಯೇತ್॥ 13-82-16 (84675) ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ತು ಮನ್ಯಂತೇ ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಮನೈಪುಣಾತ್। ತ್ರಿಷು ವರ್ಣೇಷು ಜಾತೋ ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭವೇತ್॥ 13-82-17 (84676) ಸ್ಮೃತಾಶ್ಚ ವರ್ಣಾಶ್ಚತ್ವಾರಃ ಪಂಚಮೋ ನಾಧಿಗಂಯತೇ। ಹರೇಚ್ಚ ದಶಮಂ ಭಾಗಂ ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಃ ಪಿತುರ್ಧನಾತ್॥ 13-82-18 (84677) ತತ್ತು ದತ್ತಂ ಹರೇತ್ಪಿತ್ರಾ ನಾದತ್ತಂ ಹರ್ತುಮರ್ಹತಿ। ಅವಶ್ಯಂ ಹಿ ಧನಂ ದೇಯಂ ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಾಯ ಭಾರತ॥ 13-82-19 (84678) ಆನೃಶಂಸ್ಯಂ ಪರೋ ಧರ್ಮ ಇತಿ ತಸ್ಮೈ ಪ್ರದೀಯತೇ। ಯತ್ರತತ್ರ ಸಮುತ್ಪನ್ನಂ ಗುಣಾಯೈವೋಪಪದ್ಯತೇ॥ 13-82-20 (84679) ಯದ್ಯಪ್ಯೇಷ ಸುಪುತ್ರಃ ಸ್ಯಾದಪುತ್ರೋ ಯದಿ ವಾ ಭವೇತ್। ನಾಧಿಕಂ ದಶಮಾದ್ದದ್ಯಾಚ್ಛೂದ್ರಾಪುತ್ರಾಯ ಭಾರತ॥ 13-82-21 (84680) `ಸ್ಮೃತ ಏಕಶ್ಚತುರ್ಭಾಗಃ ಕನ್ಯಾಭಾಗಸ್ತು ಧರ್ಮತಃ। ಅಭ್ರಾತೃಕಾ ಸಮಗ್ರಾಹಾ ಚಾರ್ಧಾಸ್ಯೇತ್ಯಪರೇ ವಿದುಃ॥' 13-82-22 (84681) ತ್ರೈವಾರ್ವಿಕಾದ್ಯದಾ ಭಕ್ತಾದಧಿಕಂ ಸ್ಯಾದ್ದ್ವಿಜಸ್ಯ ತು। ಯಜೇತ ತೇನ ದ್ರವ್ಯೇಣ ನ ವೃಥಾ ಸಾಧಯೇದ್ಧನಂ॥ 13-82-23 (84682) ತ್ರಿಸಹಸ್ರಪರೋ ದಾಯಃ ಸ್ತ್ರಿಯೈ ದೇಯೋ ಧನಸ್ಯ ವೈ। ಭರ್ತ್ರಾ ತಚ್ಚ ಧನಂ ದತ್ತಂ ಯಥಾರ್ಹಂ ಭೋಕ್ತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-82-24 (84683) ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ತು ಪತಿದಾಯಾದ್ಯಮುಪಭೋಗಫಲಂ ಸ್ಮೃತಂ। ನಾಪಹಾರಂ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಕುರ್ಯುಃ ಪಿತೃವಿತ್ತಾತ್ಕಥಂಚನ॥ 13-82-25 (84684) ಸ್ತ್ರಿಯಾಸ್ತು ಯದ್ಭವೇದ್ವಿತ್ತಂ ಪಿತ್ರಾ ದತ್ತಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಸ್ತದ್ಧರೇತ್ಕನ್ಯಾ ಯಥಾ ಪುತ್ರಸ್ತಥಾಽಸ್ಯ ಸಾ॥ 13-82-26 (84685) ಸಾ ಹಿ ಪುತ್ರಸಮಾ ರಾಜನ್ವಿಹಿತಾ ಕುರುನಂದನ। ಏವಮೇವ ಸಮುದ್ದಿಷ್ಟೋ ಧರ್ಮೋ ವೈ ಭರತರ್ಷಭ। ಏವಂ ಧರ್ಮಮನುಸ್ಮೃತ್ಯ ನ ವೃಥಾ ಸಾಧಯೇದ್ಧನಂ॥ 13-82-27 (84686) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-82-28x (7032) ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಜ್ಜಾತೋ ಯದ್ಯದೇಯಧನಃ ಸ್ಮೃತಃ। ಕೇನ ಪ್ರತಿವಿಶೇಷೇಣ ದಶಮೋಽಪ್ಯಸ್ಯ ದೀಯತೇ॥ 13-82-28 (84687) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಜ್ಜಾತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸ್ಯಾನ್ನ ಸಂಶಯಃ। ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾಂ ತಥೈವ ಸ್ಯಾದ್ವೈಶ್ಯಾಯಾಮಪಿ ಚೈವ ಹಿ॥ 13-82-29 (84688) ಕಸ್ಮಾತ್ತು ವಿಷಮಂ ಭಾಗಂ ಭಜೇರನ್ನೃಪಸತ್ತಮ। ಯದಾ ಸರ್ವೇ ತ್ರಯೋ ವರ್ಣಾಸ್ತ್ವಯೋಕ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಇತಿ॥ 13-82-30 (84689) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-82-31x (7033) ದಾರಾ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಲೋಕೇ ನಾಂನೈಕೇನ ಪರಂತಪ। ಪ್ರೋಕ್ತೇನಿ ಚೈವ ನಾಂನಾಽಯಂ ವಿಶೇಷಃ ಸುಮಹಾನ್ಭವೇತ್॥ 13-82-31 (84690) ತಿಸ್ರಃ ಕೃತ್ವಾ ಪುರೋ ಭಾರ್ಯಾಃ ಪಶ್ಚಾದ್ವಿಂದೇತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀಂ। ಸಾ ಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ಸಾ ಚ ಪೂಜ್ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ಸಾ ಚ ತಾಭ್ಯೋ ಗರೀಯಸೀ 13-82-32 (84691) ಸ್ನಾನಂ ಪ್ರಸಾಧನಂ ಭರ್ತುರ್ದಂತಧಾವನಮುಂಜನಂ। ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚ ಯಚ್ಚಾನ್ಯದ್ಧರ್ಮಯುಕ್ತಂ ಗೃಹೇ ಭವೇತ್॥ 13-82-33 (84692) ನ ತಸ್ಯಾಂ ಜಾತು ತಿಷ್ಠಂತ್ಯಾಮನ್ಯಾ ತತ್ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀತ್ವೇವ ಕುರ್ಯಾದ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-82-34 (84693) ಅನ್ನಂ ಪಾನಂ ಚ ಮಾಲ್ಯಂ ಚ ವಾಸಾಂಸ್ಯಾಭರಣಾನಿ ಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯೈತಾನಿ ದೇಯಾನಿ ಭರ್ತುಃ ಸಾ ಹಿ ಗರೀಯಸೀ॥ 13-82-35 (84694) ಮನುನಾಽಭಿಹಿತಂ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಯಚ್ಚಾಪಿ ಕುರುನಂದನ। ತತ್ರಾಪ್ಯೇಷ ಮಹಾರಾಜ ದೃಷ್ಟೋ ಧರ್ಮಃ ಸನಾತನಃ॥ 13-82-36 (84695) ಅಥ ಚೇದನ್ಯಥಾ ಕುರ್ಯಾದ್ಯದಿ ಕಾಮಾದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಚಾಂಡಾಲಃ ಪೂರ್ವದೃಷ್ಟಸ್ತಥೈವ ಸಃ॥ 13-82-37 (84696) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಃ ಸದೃಶಃ ಪುತ್ರಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾಶ್ಚ ಯೋ ಭವೇತ್। ರಾಜನ್ವಿಶೇಷೋ ಯಸ್ತ್ವತ್ರ ವರ್ಣಯೋರುಭಯೋರಪಿ॥ 13-82-38 (84697) ನ ತು ಜಾತ್ಯಾ ಸಮಾ ಲೋಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಭವೇತ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಃ ಪ್ರಥಮಃ ಪುತ್ರೋ ಭೂಯಾನ್ಸ್ಯಾದ್ರಾಜಸತ್ತಮ॥ 13-82-39 (84698) ಭೂಯೋಭೂಯೋಪಿ ಸಂಹಾರ್ಯಃ ಪಿತೃವಿತ್ತಾದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯಥಾ ನ ಸದೃಶೀ ಜಾತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಭವೇತ್॥ 13-82-40 (84699) ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾಸ್ತಥಾ ವೈಶ್ಯಾ ನ ಜಾತು ಸದೃಶೀ ಭವೇತ್। ಶ್ರೀಶ್ಚ ರಾಜ್ಯಂ ಚ ಕೋಶಶ್ಚ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-82-41 (84700) ವಿಹಿತಂ ದೃಶ್ಯತೇ ರಾಜನ್ಸಾಗರಾಂತಾಂ ಚ ಮೇದಿನೀಂ। ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ಹಿ ಸ್ವಧರ್ಮೇಣ ಶ್ರಿಯಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಭೂಯಸೀಂ। ರಾಜಾ ದಂಡಧರೋ ರಾಜನ್ರಕ್ಷಾ ನಾನ್ಯತ್ರ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾತ್॥ 13-82-42 (84701) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಹಿ ಮಹಾಭಾಗ ದೇವಾನಾಮಪಿ ದೇವತಾಃ। ತೇಷು ರಾಜಾ ಪ್ರವರ್ತೇತ ಪೂಜಯಾ ವಿಧಿಪೂರ್ವಕಂ॥ 13-82-43 (84702) ಪ್ರಣೀತಮೃಷಿಭಿರ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಧರ್ಮಂ ಶಾಶ್ವತಮವ್ಯಯಂ। ಲುಪ್ಯಮಾನಂ ಸ್ವಧರ್ಮೇಣ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ರಕ್ಷತಿ ಪ್ರಜಾಃ॥ 13-82-44 (84703) ದಸ್ಯುಭಿರ್ಹ್ರಿಯಮಾಣಂ ಚ ಧನಂ ದಾರಾಂಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ। ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ವರ್ಣಾನಾಂ ತ್ರಾತಾ ಭವತಿ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-82-45 (84704) ಭೂಯಾನ್ಸ್ಯಾತ್ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಪುತ್ರೋ ವೈಶ್ಯಾಪುತ್ರಾನ್ನ ಸಂಶಯಃ। ಭೂಯಸ್ತೇನಾಪಿ ಹರ್ತವ್ಯಂ ಪಿತೃವಿತ್ತಾದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-82-46 (84705) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-82-47x (7034) ಉಕ್ತಂ ತೇ ವಿಧಿವದ್ರಾಜನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಪಿತಾಮಹ। ಇತರೇಷಾಂ ತು ವರ್ಣಾನಾಂ ಕಥಂ ವೈ ನಿಯಮೋ ಭವೇತ್॥ 13-82-47 (84706) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-82-48x (7035) ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯಾಪಿ ಭಾರ್ಯೇ ದ್ವೇ ವಿಹಿತೇ ಕುರುನಂದನ। ತೃತೀಯಾ ಚ ಭವೇಚ್ಛೂದ್ರಾ ನ ತು ದೃಷ್ಟಾ ನ ತು ಸ್ಮೂತಾ॥ 13-82-48 (84707) ಏಷ ಏವ ಕ್ರಮೋ ಹಿ ಸ್ಯಾತ್ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಅಷ್ಟಧಾ ತು ಭವೇತ್ಕಾರ್ಯಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ವಂ ಜನಾಧಿಪ॥ 13-82-49 (84708) ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾ ಹರೇತ್ಪುತ್ರಶ್ಚತುರೋಂಶಾನ್ಪಿತುರ್ಧನಾತ್। ಯುದ್ಧಾವಹಾರಿಕಂ ಯಚ್ಚ ಪಿತುಃ ಸ್ವಾತ್ಸ ಹರೇತ್ತು ತತ್॥ 13-82-50 (84709) ವೈಶ್ಯಾಪುತ್ರಸ್ತು ಭಾಗಾಂಸ್ತ್ರೀಞ್ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಸ್ತಥಾಷ್ಟಮಂ। ಏಕೈವ ಹಿ ಭವೇದ್ಭಾರ್ಯಾ ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ಕುರುನಂದನ। 13-82-51 (84710) ದ್ವಿತೀಯಾ ತು ಭವೇಚ್ಛೂದ್ರಾ ನ ತು ದೃಷ್ಟಾ ನ ತು ಸ್ಮೃತಾ॥ ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ವರ್ತಮಾನಸ್ಯ ವೈಶ್ಯಾಯಾಂ ಭರತರ್ಷಭ। 13-82-52 (84711) ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ಚಾಪಿ ಕೌಂತೇಯ ತಯೋರ್ವಿನಿಯಮಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ ಪಂಚಧಾ ತು ಭವೇತ್ಕಾರ್ಯಂ ವೈಶ್ಯಸ್ವಂ ಭರತರ್ಷಭ। 13-82-53 (84712) ತಯೋರಪತ್ಯೇ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ವಿಭಾಗಂ ಚ ಜನಾಧಿಪ॥ ವೈಶ್ಯಾಪುತ್ರೇಣ ಹರ್ತವ್ಯಾಶ್ಚತ್ವಾರೋಂಶಾಃ ಪಿತುರ್ಧನಾತ್। 13-82-54 (84713) ಪಂಚಮಸ್ತು ಸ್ಮೃತೋಃ ಭಾಗಃ ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಾಯ ಭಾರತ॥ ಸೋಪಿ ದತ್ತಂ ಹರೇತ್ಪಿತ್ರಾ ನಾದತ್ತಂ ಹರ್ತುಮರ್ಹತಿ। 13-82-55 (84714) ತ್ರಿಮಿರ್ವರ್ಣೈಃ ಸದಾ ಜಾತಃ ಶೂದ್ರೋ ದೇಯಧನೋ ಭವೇತ್॥ 13-82-56 (84715) ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಸ್ಯಾತ್ಸವರ್ಣೈವ ಭಾರ್ಯಾ ನಾನ್ಯಾ ಕಥಂಚನ। ಸಮಭಾಗಾಶ್ಚ ಪುತ್ರಾಃ ಸ್ಯುರ್ಯದಿ ಪುತ್ರಶತಂ ಭವೇತ್॥ 13-82-57 (84716) ಜಾತಾನಾಂ ಸಮವರ್ಣಾಯಾಃ ಪುತ್ರಾಣಾಮವಿಶೇಷತಃ। ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ವರ್ಣಾನಾಂ ಸಮಭಾಗೋ ಧನಾತ್ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-82-58 (84717) ಜ್ಯೇಷ್ಠಸ್ಯ ಭಾಗೋ ಜ್ಯೇಷ್ಠಃ ಸ್ಯಾದೇಕಾಂಶೋ ಯಃ ಪ್ರಧಾನತಃ। ಏಷ ದಾಯವಿಧಿಃ ಪಾರ್ಥ ಪೂರ್ವಮುಕ್ತಃ ಸ್ವಯಂಭುವಾ॥ 13-82-59 (84718) ಸಮವರ್ಣಾಸು ಜಾತಾನಾಂ ವಿಶೇಷೋಽಸ್ತ್ಯಪರೋ ನೃಪ। ವಿವಾಹವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಕೃತಃ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವೋ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-82-60 (84719) ಹರೇಜ್ಜ್ಯೇಷ್ಠಃ ಪ್ರಧಾನಾಂಶಮೇಕಭಾರ್ಯಾಸುತೇಷ್ವಪಿ। ಮಧ್ಯಮೋ ಮಧ್ಯಮಂ ಚೈವ ಕನೀಯಾಂಸ್ತು ಕನೀಯಸಂ॥ 13-82-61 (84720) ಏವಂ ಜಾತಿಷು ಸರ್ವಾಸು ಸವರ್ಣಃ ಶ್ರೇಷ್ಠತಾಂ ಗತಃ। ಮಹರ್ಷಿರಪಿ ಚೈತದ್ವೈ ಮಾರೀಚಃ ಕಾಶ್ಯಪೋಽಬ್ರವೀತ್॥ ॥ 13-82-62 (84721) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವ್ಯಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥। 82 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-82-3 ಏವಮೃತ್ವಿಗಾತ್ಮಸ್ತ್ರೀಶುದ್ಧಿಮುಕ್ತ್ವಾ ಧನಶುದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ದಾಯವಿಭಾಗಂ ಪ್ರಸ್ತೌತಿ॥ 7-82-4 ರತಿಮಿಚ್ಛತ ಏವ ವಿಹಿತಾ ನತು ಧರ್ಮಂ॥ 7-82-6 ಕಿಂ ಕಿಯತ್ಪ್ರಮಾಣಂ॥ 7-82-9 ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಮಾತ್ಮನ ಇಚ್ಛತಿ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತೀಯತೇ॥ 7-82-10 ದ್ವಿಗುಣಂ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಂ॥ 7-82-11 ಏಕಾಂಶಂ ಮುಖ್ಯಾಂಶಂ॥ 7-82-12 ತೇನೈವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀಪುತ್ರೇಣೈವ॥ 7-82-20 ಸಮುತ್ಪನ್ನಂ ಆನೃಶಂಸ್ಯಂ॥ 7-82-23 ವೃಥಾ ಯಜ್ಞಾದಿಪ್ರಯೋಜನಂವಿನಾ ನ ಸಾಧಯೇತ್॥ 7-82-24 ಸ್ತ್ರಿಯೋಽಧಿಕೋ ದಾಯೋ ನ ದೇಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ। ತಚ್ಚತುರ್ಧಾ ಧನಂ ದತ್ತಂ ನಾದತ್ತಂಭೋಕ್ತುಮರ್ಹತೀತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-82-25 ಕುರ್ಯುಃ ಪುತ್ರಾ ಇತಿ ಶೇಷಃ। ಪತಿವಿತ್ತಾತ್ಕಥಂ ಚನೇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ। ಪತಿವಿತಾತ್ಪತ್ಯಾ ದತ್ತಾದ್ವಿತ್ತಾತ್॥ 7-82-27 ಧರ್ಮೋ ವಿಭಾಗಪ್ರಕಾರಃ। ವೃಥಾ ಅನ್ಯಾಯೇನ॥ 7-82-31 ಆದ್ರಿಯಂತೇ ತ್ರಿಧರ್ಗಾರ್ತಿಮಿರಿತಿ ದಾರಪದಪ್ರವೃತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಮಾದರಃ। ಯತಶ್ಚ ಭರ್ಷಾ ಆದರಸ್ತಾಸು ವರ್ಣಕ್ರಮೇಣ ಯಥಾಯೋಗ್ಯಂ ತಾರತಂಯಕ್ರಮೇಣ ಕ್ರಿಯತ ಇತಿ ತಾತ್ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಭಾಗವೈಷಂಯಂ ಚಾಸ್ತೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ॥ 7-82-40 ಭೂಯೋಭೂಯೋಪಿ ಅಧಿಕಮಧಿಕಂ॥ 7-82-47 ಉಕ್ತಂ ದಾಯವಿಭಾಗಾದಿ॥ 7-82-50 ಯುದ್ಧೇಽವಹಿಯತೇ ತದ್ರಥಗಜಾಯುಧಕವಚಾದಿಕಂ ಯುದ್ಧಾವಹಾರಿಕಂ॥ 7-82-53 ಸವರ್ಣಾಜ್ಯೇಷ್ಠತಾಂ ಗತೇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಅರ್ಥಾಶ್ರಯಾದ್ವಾ ಕಾಮಾದ್ವಾ ವರ್ಣಾನಾಂ ಚಾಪ್ಯನಿಶ್ಚಯಾತ್। ಅಜ್ಞಾನಾದ್ವಾಪಿ ವರ್ಣಾನಾಂ ಜಾಯತೇ ವರ್ಣಸಂಕರಃ॥ 13-83-1 (84722) ತೇಷಾಮೇತೇನ ವಿಧಿನಾ ಜಾತಾನಾಂ ವರ್ಣಸಂಕರೇ। ಕೋ ಧರ್ಮಃ ಕಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-83-2 (84723) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-83-3x (7036) ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಸ್ಯ ಕರ್ಮಾಣಿ ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಂ ಚ ಕೇವಲಂ। ಅಸೃಜತ್ಸ ಹಿ ಯಜ್ಞಾರ್ಥೇ ಪೂರ್ವಮೇವ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 13-83-3 (84724) ಭಾರ್ಯಾಶ್ಚತಸ್ನೋ ವಿಪ್ರಸ್ಯ ದ್ವಯೋರಾತ್ಮಾ ಪ್ರಜಾಯತೇ। ಆನುಪೂರ್ವ್ಯಾದ್ದ್ವಯೋರ್ಹೀನೌ ಮಾತೃಜಾತ್ಯೌ ಪ್ರಸೂಯತಃ॥ 13-83-4 (84725) ಪರಂ ಶವಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯೈವ ಪುತ್ರಃ ಶೂದ್ರಾಪುತ್ರಂ ಪಾರಶವಂ ತಮಾಹುಃ। ಶುಶ್ರೂಷಕಃ ಸ್ವಸ್ಯ ಕುಲಸ್ಯ ಸ ಸ್ಯಾ- ತ್ಸ್ವಚಾರಿತ್ರಂ ನಿತ್ಯಮಥೋ ನ ಜಹ್ಯಾತ್॥ 13-83-5 (84726) ಸರ್ವಾನುಪಾಯಾನಥ ಸಂಪ್ರಧಾರ್ಯ ಸಮುದ್ಧರೇತ್ಸ್ವಸ್ಯ ಕುಲಸ್ಯ ತಂತ್ರಂ। ಜ್ಯೇಷ್ಠೋ ಯವೀಯಾನಪಿ ಯೋ ದ್ವಿಜಸ್ಯ ಶುಶ್ರೂಷಯಾ ದಾನಪರಾಯಣಃ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-83-6 (84727) ತಿಸ್ರಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸಂಬಂಧಾದ್ದ್ವಯೋರಾತ್ಮಾಽಸ್ಯ ಜಾಯತೇ। ಹೀನವರ್ಣಾಸ್ತೃತೀಯಾಯಾಂ ಶೂದ್ರಾ ಉಗ್ರಾ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಿಃ॥ 13-83-7 (84728) ದ್ವೇ ಚಾಪಿ ಭಾರ್ಯೇ ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ದ್ವಯೋರಾತ್ಮಾಽಸ್ವ ಜಾಯತೇ। ಶೂದ್ರಾ ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಚಾಪ್ಯೇಕಾ ಶೂದ್ರಮೇವ ಪ್ರಜಾಯತೇ॥ 13-83-8 (84729) ಅತೋಽವಿಶಿಷ್ಟಸ್ತ್ವಧಮೋ ಗುರುದಾರಪ್ರಧರ್ಷಕಃ। ಬ್ರಾಹ್ಯಂ ವರ್ಣಂ ಜನಯತಿ ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯವಿಗರ್ಹಿತಂ॥ 13-83-9 (84730) ಅಯಾಜ್ಯಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ವ್ರಾತ್ಯಂಕ ಸೂತಂ ಸ್ತೋತ್ರಕ್ರಿಯಾಪರಂ। ವೈಶ್ಯೋ ವೈದೇಹಕಂ ಚಾಪಿ ಮೌದ್ಗಲ್ಯಮಪವರ್ಜಿತಂ॥ 13-83-10 (84731) ಶೂದ್ರಶ್ಚಂಡಾಲಮತ್ಯುಗ್ರಂ ವಧ್ಯಘ್ನಂ ಬಾಹ್ಯವಾಸಿನಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ಸಂಪ್ರಜಾಯಂತ ಇತ್ಯೇತೇ ಕುಲಪಾಂಸನಾಃ। ಏತೇ ಮತಿಮತಾಂಶ್ರೇಷ್ಠ ವರ್ಣಸಂಕರಜಾಃ ಪ್ರಭೋ॥ 13-83-11 (84732) ಬಂದೀ ತು ಜಾಯತೇ ವೈಶ್ಯಾನ್ಮಾಗಧೋ ವಾಕ್ಯಜೀವನಃ। ಶೂದ್ರಾನ್ನಿಷಾದೋ ಮತ್ಸ್ಯಘ್ನಃ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾಂ ವ್ಯತಿಕ್ರಮಾತ್॥ 13-83-12 (84733) ಶೂದ್ರಾದಾಯೋಗವಶ್ಚಾಪಿ ವೈಶ್ಯಾಯಾಂ ಗ್ರಾಂಯಧರ್ಮಿಣಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈರಪ್ರತಿಗ್ರಾಹ್ಯಸ್ತಕ್ಷಾ ಸ್ವಧನಜೀವನಃ॥ 13-83-13 (84734) ಏತೇಽಪಿ ಸದೃಶಾನ್ವರ್ಣಾಂಜನಯಂತಿ ಸ್ವಯೋನಿಷು। ಮಾತೃಜಾತ್ಯಾ ಪ್ರಸೂಯಂತೇ ಹ್ಯವರಾ ಹೀನಯೋನಿಷು॥ 13-83-14 (84735) ಯಥಾ ಚತುರ್ಷು ವರ್ಣೇಷು ದ್ವಯೋರಾತ್ಮಾಽಸ್ಯ ಜಾಯತೇ। ಆನಂತರ್ಯಾತ್ಪ್ರಜಾಯಂತೇ ಯಥಾ ಬಾಹ್ಯಾ ಪ್ರಧಾನತಃ॥ 13-83-15 (84736) ತೇ ಚಾಪಿ ಸದೃಶಂ ವರ್ಣಂ ಜನಯಂತಿ ಸ್ವಯೋನಿಷು। ಪರಸ್ಪರಸ್ಯ ದಾರೇಷು ಜನಯಂತಿ ವಿಗರ್ಹಿತಾನ್॥ 13-83-16 (84737) ಯಥಾ ಶೂದ್ರೋಽಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ಜಂತುಂ ಬಾಹ್ಯಂ ಪ್ರಸೂಯತೇ। ಏವಂ ಬಾಹ್ಯತರಾದ್ಬಾಹ್ಯಶ್ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಾತ್ಪ್ರಜಾಯತೇ॥ 13-83-17 (84738) ಪ್ರತಿಲೋಮಂ ತು ವರ್ಧಂತೇ ಬಾಹ್ಯೋದ್ಬಾಹ್ಯತರಾತ್ಪುನಃ। ಹೀನಾದ್ಧೀನಾಃ ಪ್ರಸೂಯಂತೇ ವರ್ಣಾಃ ಪಂಚದಶೈವ ತು॥ 13-83-18 (84739) ಅಗಂಯಾಗಮನಾಚ್ಚೈವ ಜಾಯತೇ ವರ್ಣಸಂಕರಃ। ಬಾಹ್ಯಾನಾಮನುಜಾಯಂತೇ ಸೈರಂಧ್ರ್ಯಾಂ ಮಾಗಧೇಷು ಚ। ಪ್ರಸಾಧನೋಪಚಾರಜ್ಞಮದಾಸಂ ದಾಸಜೀವನಂ॥ 13-83-19 (84740) ಕ್ಷತ್ರಾ ಹ್ಯಾಯೋಗವಂ ಸೂತೇ ವಾಗುರಾಬಂಧಜೀವನಂ। ಮೈರೇಯಕಂ ಚ ವೈದೇಹಃ ಸಂಪ್ರಸೂತೇಽಥ ಮಾಧುಕಂ॥ 13-83-20 (84741) ನಿಷಾದೋ ಮದ್ಗುರಂ ಸೂತೇ ದಾಸಂ ನಾವೋಪಜೀವಿನಂ। ಮೃತಪಂ ಚಾಪಿ ಚಾಂಡಾಲಃ ಶ್ವಪಾಕಮಿತಿ ವಿಶ್ರುತಂ 13-83-21 (84742) ಚತುರೋ ಮಾಗಧೀ ಸೂತೇ ಕ್ರೂರಾನ್ಮಾಯೋಪಜೀವಿನಃ। ಮಾಂಸಂ ಸ್ವಾದುಕರಂ ಕ್ಷೌದ್ರಂ ಸೌಗಂಧಮಿತಿ ವಿಶ್ರುತಂ॥ 13-83-22 (84743) ವೈದೇಹಕಾಚ್ಚ ಪಾಪಿಷ್ಠಾ ಕ್ರೂರಂ ಮಾಯೋಪಜೀವಿನಂ। ನಿಷಾದಾನ್ಮದ್ರನಾಭಂ ಚ ಖರಯಾನಪ್ರಯಾಯಿನಂ॥ 13-83-23 (84744) ಚಂಡಾಲಾತ್ಪುಲ್ಕಸಂ ಚಾಪಿ ಖರಾಶ್ವಗಜಭೋಜಿನಂ। ಭೃತಚೈಲಪ್ರತಿಚ್ಛನ್ನಂ ಭಿನ್ನಭಾಜನಭೋಜಿನಂ॥ 13-83-24 (84745) ಆಯೋಗವೀಷು ಜಾಯಂತೇ ಹೀನವರ್ಣಾಸ್ತು ತೇ ತ್ರಯಃ। ಕ್ಷುದ್ರೋ ವೈದೇಹಕಾದಂಧೋ ಬಹಿರ್ಗ್ರಾಮಪ್ರತಿಶ್ರಯಃ॥ 13-83-25 (84746) ಕಾರಾವರೋ ನಿಷಾದ್ಯಾಂ ತು ಚರ್ಮಕಾರಃ ಪ್ರಸೂಯತೇ। ಚಾಂಡಾಲಾತ್ಪಾಂಡುಸೌಪಾಕಸ್ತ್ವಕ್ಸಾರವ್ಯವಹಾರವಾನ್॥ 13-83-26 (84747) ಆಹಿಣ್ಕೋಂ ನಿಷಾದೇನ ವೈದೇಹ್ಯಾಂ ಸಂಪ್ರಸೂಯತೇ। ಚಂಡಾಲೇನ ತು ಸೌಪಾಕಶ್ಚಂಡಾಲಸಮವೃತ್ತಿಮಾನ್॥ 13-83-27 (84748) ನಿಷಾದೀ ಚಾಪಿ ಚಂಡಾಲಾತ್ಪುತ್ರಮಂತೇವಸಾಯಿನಂ। ಶ್ಮಶಾನಗೋಚರಂ ಸೂತೇ ಬಾಹ್ಯೈರಪಿ ಬಹಿಷ್ಕೃತಂ॥ 13-83-28 (84749) ಇತ್ಯೇತೇ ಸಂಕರೇ ಜಾತಾಃ ಪಿತೃಮಾತೃವ್ಯತಿಕ್ರಮಾತ್। ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಾನ್ವಾ ಪ್ರಕಾಶಾ ವಾ ವೇದಿತವ್ಯಾಃ ಸ್ವಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-83-29 (84750) ಚತುರ್ಣಾಮೇವ ವರ್ಣಾನಾಂ ಧರ್ಮೋ ನಾನ್ಯಸ್ಯ ವಿದ್ಯತೇ। ವರ್ಣಾನಾಂ ಧರ್ಮಹೀನೇಷು ಸಂಖ್ಯಾ ನಾಸ್ತೀಹ ಕಸ್ಯಚಿತ್॥ 13-83-30 (84751) ಯದೃಚ್ಛಯೋಪಸಂಪನ್ನೈರ್ಯಜ್ಞಸಾಧುಬಹಿಷ್ಕೃತೈಃ। ಬಾಹ್ಯಾ ಬಾಹ್ಯೈಶ್ಚ ಜಾಯಂತೇ ಯಥಾವೃತ್ತಿ ಯಥಾಶ್ರಯಂ॥ 13-83-31 (84752) ಚತುಷ್ಪಥಶ್ಮಶಾನಾನಿ ಶೈಲಾಂಶ್ಚಾನ್ಯಾನ್ವನಸ್ಪತೀನ್। ಕಾರ್ಷ್ಣಾಯಸಮಲಂಕಾರಂ ಪರಿಗೃಹ್ಯ ಚ ನಿತ್ಯಶಃ। ವಸೇಯುರೇತೇ ವಿಜ್ಞಾತಾ ವರ್ತಯಂತಃ ಸ್ವಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-83-32 (84753) ಯುಂಜಂತೋ ವಾಽಪ್ಯಲಂಕಾರಾಂಸ್ತಥೋಪಕರಣಾನಿ ಚ। ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಸಾಹಯ್ಯಂ ಕುರ್ವಾಣಾ ವೈ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-83-33 (84754) ಆನೃಶಂಸ್ಯಮನುಕ್ರೋಶಃ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯಂ ತಥಾ ಕ್ಷಮಾ। ಸ್ವಶರೀರೈರಪಿ ತ್ರಾಣಂ ಬಾಹ್ಯಾನಾಂ ಸಿದ್ಧಿಕಾರಣಂ। ಭವಂತಿ ಮನುಜವ್ಯಾಘ್ರ ತತ್ರ ಮೇ ನಾಸ್ತಿ ಸಂಶಯಃ॥ 13-83-34 (84755) ಯಥೋಪದೇಶಂ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಾಸು ನರಃ ಪ್ರಜಾಯೇತ ವಿಚಾರ್ಯ ಬುದ್ಧಿಮಾನ್। ನಿಹೀನಯೋನಿರ್ಹಿ ಸುತೋಽವಸಾದಯೇ- ತ್ತಿತೀರ್ಷಮಾಣಂ ಹಿ ಯಥೋಪಲೋ ಜಲೇ॥ 13-83-35 (84756) ಅವಿದ್ವಾಂಸಮಲಂ ಲೋಕೇ ವಿದ್ವಾಂಸಮಪಿ ವಾ ಪುನಃ। ನಯಂತಿ ಹ್ಯಪಥಂ ನಾರ್ಯಃ ಕಾಮಕ್ರೋಧವಶಾನುಗಂ॥ 13-83-36 (84757) ಸ್ವಭಾವಶ್ಚೈವ ನಾರೀಣಾಂ ನರಾಣಾಮಿಹ ದೂಷಣಂ। ಅತ್ಯರ್ಥಂ ನ ಪ್ರಸಜ್ಜಂತೇ ಪ್ರಮದಾಸು ವಿಪಶ್ಚಿತಃ॥ 13-83-37 (84758) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-83-38x (7037) ವರ್ಣಾಪೇತಮವಿಜ್ಞಾಯ ನರಂ ಕಲುಷಯೋನಿಜಂ। ಆರ್ಯರೂಪಮಿವಾನಾರ್ಯಂ ಕಥಂ ವಿದ್ಯಾಮಹೇ ವಯಂ॥ 13-83-38 (84759) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-83-39x (7038) ಯೋನಿಸಂಕಲುಷೇ ಜಾತಂ ನಾನಾಭಾವಸಮನ್ವಿತಂ। ಕರ್ಮಭಿಃ ಸಜ್ಜನಾಚೀರ್ಣೈರ್ವಿಜ್ಞೇಯಾಃ ಶುದ್ಧಯೋನಿಕಾಃ॥ 13-83-39 (84760) ಅನಾರ್ಯತ್ವಮನಾಚಾರಃ ಕ್ರೂರತ್ವಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಾತ್ಮತಾ। ಪುರುಷಂ ವ್ಯಂಜಯಂತೀಹ ಲೋಕೇ ಕಲುಷಯೋನಿಜಂ॥ 13-83-40 (84761) ಪಿತ್ರ್ಯಂ ವಾ ಭಜತೇ ಶೀಲಂ ಮಾತೃಜಂ ವಾ ತಥೋಭಯಂ। ನ ಕಥಂಚ ಸಂಕೀರ್ಣಃ ಪ್ರವೃತಿಂ ಸ್ವಾಂ ನಿಯಚ್ಛತಿ॥ 13-83-41 (84762) ಯಥೈವ ಸದೃಸೋ ರೂಪೇ ಮಾತಾವಿತ್ರೋರ್ಹಿ ಜಾಯತೇ। ವ್ಯಾಘ್ರಬಿಂದೋಸ್ತಥಾ ಯೋನಿಂ ಪುರುಷಃ ಸ್ವಾಂ ನಿಯಚ್ಛತಿ॥ 13-83-42 (84763) ಕುಲೇ ಸ್ರೋತಸಿ ಸಂಚ್ಛನ್ನೇ ಯಸ್ಯ ಸ್ಯಾದ್ಯೋನಿಸಂಕರಃ। ಸಂಶ್ರಯತ್ಯೇವ ತಚ್ಛೀಲಂ ನರೋಽಲ್ಪಮಥವಾ ಬಹು॥ 13-83-43 (84764) ಆರ್ಯರೂಪಸಮಾಚಾರಂ ಚರಂತಂ ಕೃತಕೇ ಪಥಿ। ಸವರ್ಣಮನ್ಯವರ್ಣಂ ವಾ ಸ್ವಶೀಲಂ ಸಾಸ್ತಿ ನಿಶ್ಚಯೇ॥ 13-83-44 (84765) ನಾನಾವೃತ್ತೇಷು ಭೂತೇಷು ನಾನಾಕ್ರಮರತೇಷು ಚ। ಜನ್ಮವೃತ್ತಸಮಂ ಲೋಕೇ ಸುಶ್ಲಿಷ್ಟಂ ನ ವಿರಜ್ಯತೇ॥ 13-83-45 (84766) ಶರೀರಮಿಹ ಸತ್ವೇನ ನ ತಸ್ಯ ಪರಿಕೃಷ್ಯತೇ। ಜ್ಯೇಷ್ಠಮಧ್ಯಾವರಂ ಸತ್ವಂ ತುಲ್ಯಸತ್ವಂ ಪ್ರಮೋದತೇ॥ 13-83-46 (84767) ಜ್ಯಾಯಾಂಸಮಪಿ ಶೀಲೇನ ವಿಹೀನಂ ನೈವ ಪೂಜಯೇತ್। ಅಪಿ ಶೂದ್ರಂ ಚ ಧರ್ಮಜ್ಞಂ ಸದ್ವೃತ್ತಮಭಿಪೂಜಯೇತ್॥ 13-83-47 (84768) ಆತ್ಮಾನಮಾಖ್ಯಾತಿ ಹಿ ಕರ್ಮಭಿರ್ನರಃ ಸುಶೀಲಚಾರಿತ್ರಕುಲೈಃ ಶುಭಾಶುಭೈಃ। ಪ್ರನಷ್ಟಮಪ್ಯಾತ್ಮಕುಲಂ ತಥಾ ನರಃ ಪುನಃ ಪ್ರಕಾಶಂ ಕುರುತೇ ಸ್ವಕರ್ಮತಃ॥ 13-83-48 (84769) ಯೋನಿಷ್ವೇತಾಸು ಸರ್ವಾಸು ಸಂಕೀರ್ಣಾಸ್ವಿತರಾಸು ಚ। ಯತ್ರಾತ್ಮಾನಂ ನ ಜನಯೇದ್ಬುಧಸ್ತಾಂ ಪರಿವರ್ಜಯೇತ್॥ ॥ 13-83-49 (84770) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರ್ಯಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 83 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-83-2 ಏತೇನ ಉಕ್ತೇನ। ವಿಧಿನಾ ಪ್ರಕಾರೇಣ॥ 7-83-3 ಶೂದ್ರಾಣಾಂ ಸೇವಾದ್ವಾರಾ ಯಜ್ಞಾರ್ಥತ್ವಂ ನತು ಸಾಕ್ಷಾತ್॥ 7-83-4 ಮಾತೃಜಾತ್ಯೌ ವೈಶ್ಯಾಯಾಂ ವೈಶ್ಯೋಽಂಬಷ್ಠೋ ನಾಮ। ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ಶೂದ್ರೋ ನಿಷಾದೋ ನಾಮ ಪಾರಶವಾಖ್ಯೋ ಭವತಿ॥ 7-83-5 ಶವಸ್ಥಾನತುಲ್ಯಾಚ್ಛೂದ್ರಾತ್ಪರಮುತ್ಕೃಷ್ಟಂ। ಪರೋಂಶಭಾಗ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯೈವ ಪುತ್ರ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-83-6 ತಂತ್ರಮುಪಕರಣಂ। ವಯಸಾ ಜ್ಯೇಷ್ಠೋಽಪಿ ಪಾರಶವೋ ದ್ವಿಜಸ್ಯ ತ್ರಿವರ್ಣಜಸ್ಯ ಯವೀಯಾನ್ ಕನೀಯಾನೇವೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-83-9 ಅತಃ ಸ್ವಪಿತುರವಿಶಿಷ್ಠೋ ನಾಧಿಕಃ ಸನ್ನಧಮಃ ಶೂದ್ರೋ ಗುರೂಣಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀನಾಂ ದಾರಪ್ರಧರ್ಷಕಶ್ಚೇತ್ ಬಾಹ್ಯಂ ಚಾಂಡಾಲಾದಿಂ॥ 7-83-10 ವಿಪ್ರಾಯಾಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ಬಾಹ್ಯಂ ಸೂತಂ ಸ್ತೋಮಕ್ರಿಯಾಪರಮಿತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-83-11 ವಧ್ಯಾನಾಂ ಚೋರಾದೀನಾಂ ಶಿರಶ್ಛೇದಾದಿಕಾರ್ಯಕಾರಿಣಂ ವದ್ಯಘ್ನಂ॥ 7-83-30 ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಸ್ಯೈವ ಧರ್ಮಾಃ *****ನ್ನೇ ದಿಹಿತಾಃ ಇತರೇಷಾಂ ಇತರೇಷಾಂ ತು ಜಾತಿಭೇದಾನಾಂ ಧರ್ಮನಿಯಮ ಇಯತಾ ಚ ನಾಸ್ತಿ॥ 7-83-35 ನಿಹೀನ*** ರೇತಃಸೇಕ ನ ಕುರ್ಯಾದಿತಿ ಭಾವಃ॥ 7-83-38 ಕಲುಷಯೋನಿಜಂ ಸಂಕರಯೋನಿಜಂ॥ 7-83-39 ನಾನಾಭಾವೈರಾರ್ಯೇಭ್ಯಃ ಪೃಥಗ್ಭೂತಾಭಿಶ್ಚೇಷ್ಟಾಭಿಃ ಸಮನ್ವಿತಂ ನರಂ ಸಂಕರಯೋನಿಜಂ ಜಾನೀಯಾತ್॥ 7-83-41 ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯೋನಿಂ। ನಿಯಚ್ಛತಿ ಗೂಹಿತುಂ ನ ಶಕ್ನೋತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-83-42 ಯಥಾ ತಿರ್ಯಕ್ಸ್ಥಾರಾದಿಕಂ ಬೀಜಗುಣಂ ನ ತ್ಯಜತ್ಯೇವಂ ಮನುಷ್ಯೋಽಪೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-83-43 ಸಂಚನ್ನೇ ಸುಗುಪ್ತೇಽಪಿ ಯಸ್ಯ ಜನ್ಮನೀತಿ ಶೇಷಃ। ಸಃ ತಚ್ಛೀಲಂ ಸಂಕರಕರ್ತುಃ ಸ್ವಭಾವಂ॥ 7-83-46 ತಸ್ಯ ಸಂಕರಜಸ್ಯ ಶರೀರಂ ಸತ್ವೇನ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯಬುದ್ಧ್ಯಾ ನ ಪರಿಕೃಷ್ಯತೇ ನ ನೀಚಮಾರ್ಗಾದಪಕೃಷ್ಯತೇ। ಬೀಜಗುಣಸ್ಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಾತ್॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಬ್ರೂಹಿ ತಾತ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ವರ್ಣಾನಾಂ ತ್ವಂ ಪೃಥಕ್ ಪೃಥಕ್। ಕೀದೃಶ್ಯಾಂ ಕೀದೃಶಾಶ್ಚಾಪಿ ಪುತ್ರಾಃ ಕಸ್ಯ ಚ ಕೇ ಚ ತೇ॥ 13-84-1 (84771) ವಿಪ್ರವಾದಾಃ ಸುಬಹವಃ ಶ್ರೂಯಂತೇ ಪುತ್ರಕಾರಿಣಾಂ। ಅತ್ರ ನೋ ಮುಹ್ಯತಾಂ ರಾಜನ್ಸಂಶಯಂ ಛೇತ್ತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-84-2 (84772) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-84-3x (7039) `ಆತ್ಮಾ ಪುತ್ರಸ್ತು ವಿಜ್ಞೇಯಃ ಪ್ರಥಮೋ ಬಹುಧಾ ಪರೇ॥ 13-84-3 (84773) ಸ್ವೇ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ಸಂಸ್ಕೃತೇ ಯಸ್ತು ಪುತ್ರಮುತ್ಪಾದಯೇತ್ಸ್ವಯಂ। ತಮೌರಸಂ ವಿಜಾನೀಯಾತ್ಪುತ್ರಂ ಪ್ರಥಮಕಲ್ಪಿತಂ॥ 13-84-4 (84774) ಅಗ್ನಿಂ ಪ್ರಜಾಪತಿಂ ಚೇಷ್ಟ್ವಾ ವರಾಯ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಾ। ಪುತ್ರಿಕಾ ಸ್ಯಾದ್ದುಹಿತರಿ ಸಂಕಲ್ಪೇ ವಾಽಪಿ ವಾ ಸುತಃ॥ 13-84-5 (84775) ತಲ್ಪೇ ಜಾತಃ ಪ್ರಮೀತಸ್ಯ ಕ್ಲೀಬಸ್ಯ ಪತಿತಸ್ಯ ವಾ। ಸ್ವಧರ್ಮೇಣ ನಿಯುಕ್ತೋ ಯಃ ಸ ಪುತ್ರಃ ಕ್ಷೇತ್ರಜಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-84-6 (84776) ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಚ ದದ್ಯಾತಾಂ ಯಮದ್ಭಿಃ ಪುತ್ರಮಾಪದಿ। ಸದೃಶಪ್ರೀತಿಸಂಯುಕ್ತೋ ವಿಜ್ಞೇಯೋ ದತ್ರಿಮಃ ಸುತಃ॥ 13-84-7 (84777) ಸದೃಶಂ ತು ಪ್ರಕುರ್ಯಾದ್ಯಂ ಗುಣದೋಷವಿಚಕ್ಷಣಂ। ಪುತ್ರಂ ಪುತ್ರಗುಣೈರ್ಯುಕ್ತಂ ವಿಜ್ಞೇಯಃ ಸ ತು ಕೃತ್ರಿಮಃ॥ 13-84-8 (84778) ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ಯಸ್ಯ ಗೂಢಂ ನ ಚ ಜ್ಞಾಯೇತ ಕಸ್ಯಚಿತ್। ಸ ಭವೇದ್ಗೂಢಜೋ ನಾಮ ತಸ್ಯ ಸ್ಯಾದ್ಯಸ್ಯ ತಲ್ಪತಃ॥ 13-84-9 (84779) ಮಾತಾಪಿತೃಭ್ಯಾಮುತ್ಸೃಷ್ಟಸ್ತಯೋರನ್ಯತರೇಣ ವಾ। ಯಂ ಪುತ್ರಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀಯಾದಪವಿದ್ಧಃ ಸ ಉಚ್ಯತೇ॥ 13-84-10 (84780) ಪಿತೃವೇಶ್ಮನಿ ಕನ್ಯಾ ತು ಯಂ ಪುತ್ರಂ ಜನಯೇದ್ರಹಃ। ತಂ ಕಾನೀನಂ ವದನ್ನಾಂನಾ ವೋಢುಃ ಕನ್ಯಾಸಮುದ್ಭವೇ॥ 13-84-11 (84781) ಯಾ ಗರ್ಭಿಣೀ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯತೇ ಜ್ಞಾತಾಽಜ್ಞಾತಾಪಿ ವಾ ಸತೀ। ವೋಢುಃ ಸ ಗರ್ಭೋ ಭವತಿ ಸಹೋಢ ಇತಿ ಉಚ್ಯತೇ॥ 13-84-12 (84782) ಕ್ರೀಣೀಯಾದ್ಯಸ್ತ್ವಪರ್ಯಾರ್ಥಂ ಮಾತಾಪಿತ್ರೋರ್ಯಮಂತಿಕಾತ್। ಸ ಕ್ರೀತಕಃ ಸುತಸ್ತಸ್ಯ ಸದೃಶೋಽಸದೃಶೋಪಿ ವಾ॥ 13-84-13 (84783) ಯಾ ಪತ್ಯಾ ವಾ ಪರಿತ್ಯಕ್ತಾ ವಿಧವಾ ವಾ ಸ್ವಕೇಚ್ಛಯಾ। ಉತ್ಪಾದಯತಿ ಪುನರ್ಭೂತ್ವಾ ಸ ಪೌನರ್ಭವ ಉಚ್ಯತೇ॥ 13-84-14 (84784) ಸಾ ಚೇದಕ್ಷತಯೋನಿಃ ಸ್ಯಾದ್ಗತಪ್ರತ್ಯಾಂಗತಾಽಪಿ ವಾ। ಪೌನರ್ಭವೇನ ಭರ್ತ್ರಾ ಸಾ ಪುನಸಂಸ್ಕಾರಮರ್ಹತಿ॥ 13-84-15 (84785) ಮಾತಾಪಿತೃಹನೋ ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ತ್ಯಕ್ತೋ ವಾ ಸ್ಯಾದಕಾರಣಂ। ಆತ್ಮಾನಂ ಸ್ಪರ್ಶಯೇದ್ಯಸ್ತು ಸ್ವಯಂದತ್ತಸ್ತು ಸ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-84-16 (84786) ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತು ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ಕಾಮಾದುತ್ಪಾದಯೇತ್ಸುತಂ। ಸ ಪಾವಯನ್ನೇವ ಶವಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಪಾರಶವಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-84-17 (84787) ದಾಸ್ಯಾಂ ವಾ ದಾಸದಾಸ್ಯಾಂ ವಾ ಯಃ ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಸುತೋ ಭವೇತ್। ಸೋಽನುಜ್ಞಾತೋ ಹರೇದಂಶಮಿತಿ ಧರ್ಮೋ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ॥ 13-84-18 (84788) ಕ್ಷೇತ್ರಜಾದೀನ್ಸುತಾನೇತಾನೇಕಾದಶ ಯಥೋದಿತಾನ್। ಪುತ್ರಪ್ರತಿನಿಧೀನಾಹುಃ ಕ್ರಿಯಾಲೋಪಾನ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-84-19 (84789) ಪ್ರಾತೄಣಾಮೇಕಜಾತಾನಾಮೇಕಶ್ಚೇತ್ಪುತ್ರವಾನ್ಭವೇತ್। ಸರ್ವಾಂಸ್ತಾಂಸ್ತೇನ ಪುತ್ರೇಣ ಪುತ್ರಿಣೋ ಮನುರಬ್ರವೀತ್॥ 13-84-20 (84790) ಸರ್ವಾಸಾಮೇಕಪತ್ನೀನಾಮೇಕಾ ಚೇತ್ಪುತ್ರಿಣೀ ಭವೇತ್। ಸರ್ವಾಸ್ತಾಸ್ತೇನ ಪುತ್ರೇಣ ಪ್ರಾಹ ಪುತ್ರವತೀರ್ಮನುಃ॥ 13-84-21 (84791) ಆತ್ಮಾ ಪುತ್ರಶ್ಚ ವಿಜ್ಞೇಯಸ್ತಸ್ಯಾನಂತರಜಶ್ಚ ಯಃ। ನಿರುಕ್ತಜಶ್ಚ ವಿಜ್ಞೇಯಃ ಸುತಃ ಪ್ರಸೃತಜಸ್ತಥಾ॥ 13-84-22 (84792) ಪತಿತಸ್ಯ ತು ಭಾರ್ಯಾಯಾ ಭರ್ತ್ರಾ ಸುಸಮವೇತಯಾ। ತಥಾ ದತ್ತಕೃತೌ ಪುತ್ರಾವಧ್ಯೂಢಶ್ಚ ತಥಾಽಪರಃ॥ 13-84-23 (84793) ಷಡಪಧ್ವಂಸಜಾಶ್ಚಾಪಿ ಕಾನೀನಾಪಸದಾಸ್ತಥಾ। ಇತ್ಯೇತೇ ವೈ ಸಮಾಖ್ಯಾತಾಸ್ತಾನ್ವಿಜಾನೀಹಿ ಭಾರತ॥ 13-84-24 (84794) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-84-25x (7040) ಷಡಪಧ್ವಂಸಜಾಃ ಕೇ ಸ್ಯುಃ ಕೇ ವಾಽಪ್ಯಪಸದಾಸ್ತಥಾ। ಏತತ್ಸರ್ವಂ ಯಥಾತತ್ತ್ವಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಂ ಮೇ ತ್ವಮರ್ಹಸಿ॥ 13-84-25 (84795) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-84-26x (7041) ತ್ರಿಷು ವರ್ಣೇಷು ಯೇ ಪುತ್ರಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ವರ್ಣಯೋಶ್ಚ ದ್ವಯೋಃ ಸ್ಯಾತಾಂ ಯೌ ರಾಜನ್ಯಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-84-26 (84796) ಏಕೋ ದ್ವಿವರ್ಣ ಏವಾಥ ತಥಾಽತ್ರೈವೋಪಲಕ್ಷಿತಃ। ಷಡಪಧ್ವಂಸಜಾಸ್ತೇ ಹಿ ತಥೈವಾಪಸದಾಞ್ಶೃಣು॥ 13-84-27 (84797) ಚಾಂಡಾಲೋ ವ್ರಾತ್ಯವರ್ಣೌ ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಸು ಚ। ವೈಶ್ಯಾಯಾಂ ಚೈವ ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯಾಸ್ತೇಽಪಸದಾಸ್ತ್ರಯಃ॥ 13-84-28 (84798) ಮಾಗಧೋ ವಾಮಕಶ್ಚೈವ ದ್ವೌ ವೈಶ್ಯಸ್ಯೋಪಲಕ್ಷಿತೌ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಯಾಂ ಚ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯೈಕ ಏವ ತು॥ 13-84-29 (84799) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಸೂತ ಇತ್ಯೇತೇಽಪಸದಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ। ಪುತ್ರಾ ಹ್ಯೇತೇ ನ ಶಕ್ಯಂತೇ ಮಿಥ್ಯಾ ಕರ್ತುಂ ನರಾಧಿಪ॥ 13-84-30 (84800) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-84-31x (7042) ಕ್ಷೇತ್ರಜಂ ಕೇಚಿದೇವಾಹುಃ ಸುತಂ ಕೇಚಿತ್ತು ಶುಕ್ರಜಂ। ತುಲ್ಯಾವೇತೌ ಸುತೌ ಕಸ್ಯ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-84-31 (84801) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-84-32x (7043) ರೇತಜೋ ವಾ ಭವೇತ್ಪುತ್ರಃ ಪುತ್ರೋ ವಾ ಕ್ಷತ್ರೇಜೋ ಭವೇತ್। ಅಧ್ಯೂಢಃ ಸಮಯಂ ಭಿತ್ತ್ವೇತ್ಯೇತದೇವ ನಿಬೋಧ ಮೇ॥ 13-84-32 (84802) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-84-33x (7044) ರೇತಜಂ ವಿದ್ಮ ವೈ ಪುತ್ರಂ ಕ್ಷತ್ರೇಜಸ್ಯಾಗಮಃ ಕಥಂ। ಅಧ್ಯೂಢಂ ವಿದ್ಮ ವೈ ಪುತ್ರಂ ಭಿತ್ತ್ವಾ ತು ಸಮಯಂ ಕಥಂ॥ 13-84-33 (84803) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-84-34x (7045) ಆತ್ಮಜಂ ಪುತ್ರಮುತ್ಪಾದ್ಯ ಯಸ್ತ್ಯಜೇತ್ಕಾರಣಾಂತರೇ। ನ ತತ್ರ ಕಾರಣಂ ರೇತಃ ಸ ಕ್ಷೇತ್ರಸ್ವಾಮಿನೋ ಭವೇತ್॥ 13-84-34 (84804) ಪುತ್ರಕಾಮೋ ಹಿ ಪುತ್ರಾರ್ಥೇ ಯಾಂ ವೃಣೀತೇ ವಿಶಾಂಪತೇ। ತತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಪ್ರಮಾಣಂ ಸ್ಯಾನ್ನ ವೈ ತತ್ರಾತ್ಮಜಃ ಸುತಃ॥ 13-84-35 (84805) ಅನ್ಯತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರಜಃ ಪುತ್ರೋ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಭರತರ್ಷಭ। ನ ಹ್ಯಾತ್ಮಾ ಶಕ್ಯತೇ ಹಂತುಂ ದೃಷ್ಟಾಂತೋಪಗತೋ ಹ್ಯಸೌ॥ 13-84-36 (84806) ಕ್ವಚಿಚ್ಚ ಕುತಕಃ ಪುತ್ರಃ ಸಂಗ್ರಹಾದೇವ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ। ನ ತತ್ರ ರೇತಃ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ವಾ ಪ್ರಮಾಣಂ ಸ್ಯಾದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-84-37 (84807) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-84-38x (7046) ಕೀದೃಶಃ ಕೃತಕಃ ಪುತ್ರಃ ಸಂಗ್ರಹಾದೇವ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ। ಶುಕ್ರಂ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಪ್ರಮಾಣಂ ವಾ ಯತ್ರ ಲಕ್ಷ್ಯಂ ನ ಭಾರತ॥ 13-84-38 (84808) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-84-39x (7047) ಮಾತಾಪಿತೃಭ್ಯಾಂ ಯಸ್ತ್ಯಕ್ತಃ ಪಥಿ ಯಸ್ತಂ ಪ್ರಕಲ್ಪಯೇತ್। ನ ಚಾಸ್ಯ ಮಾತಾಪಿತರೌ ಜ್ಞಾಯೇತಾಂ ಸ ಹಿ ಕೃತ್ರಿಮಃ॥ 13-84-39 (84809) ಅಸ್ವಾಮಿಕಸ್ಯ ಸ್ವಾಮಿತ್ವಂ ಯಸ್ಮಿನ್ಸಂಪ್ರತಿಲಕ್ಷ್ಯತೇ। ಯೋ ವರ್ಣಃ ಪೋಷಯೇತ್ತಂ ಚ ತದ್ವರ್ಣಸ್ತಸ್ಯ ಜಾಯತೇ॥ 13-84-40 (84810) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-84-41x (7048) ಕಥಮಸ್ಯ ಪ್ರಯೋಕ್ತವ್ಯಃ ಸಂಸ್ಕಾರಃ ಕಸ್ಯ ವಾ ಕಥಂ। ದೇಯಾ ಕನ್ಯಾ ಕಥಂ ಚೇತಿ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-84-41 (84811) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-84-42x (7049) ಆತ್ಮವತ್ತಸ್ಯ ಕುರ್ವೀತ ಸಂಸ್ಕಾರಂ ಸ್ವಾಮಿವತ್ತಥಾ। ತ್ಯಕ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತೃಭ್ಯಾಂ ಯಃ ಸವರ್ಣಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ॥ 13-84-42 (84812) ತದ್ಗೋತ್ರಬಂಧುಜಂ ತಸ್ಯ ಕುರ್ಯಾತ್ಸಂಸ್ಕಾರಮಚ್ಯುತ। ಅಥ ದೇಯಾ ತು ಕನ್ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ತದ್ವರ್ಣಸ್ಯ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-84-43 (84813) ಸಂಸ್ಕರ್ತುಂ ವರ್ಣಗೋತ್ರಂ ಚ ಮಾತೃವರ್ಣವಿನಿಶ್ಚಯೇ। ಕಾನೀನಾಧ್ಯೂಢಜೌ ವಾಽಪಿ ವಿಜ್ಞೇಯೌ ಪುತ್ರಕಿಲ್ಬಿಷೌ॥ 13-84-44 (84814) ಕಾನೀನಾಧ್ಯೂಢಜೌ ವಾಽಪಿ ವಿಜ್ಞೇಯೌ ಪುತ್ರಕಿಲ್ಬಿಷೌ॥ ತಾವಪಿ ಸ್ವಾವಿವ ಸುತೌ ಸಂಸ್ಕಾರ್ಯಾವಿತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ। 13-84-45 (84815) ಕ್ಷೇತ್ರಜೋ ವಾಽಪ್ಯಪಸದೋ ಯೇಽಧ್ಯೂಢಾಸ್ತೇಷು ಚಾಪ್ಯುತ॥ ಆತ್ಮವದ್ವೈ ಪ್ರಯುಂಜೀರನ್ಸಂಸ್ಕಾರಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯಃ। 13-84-46 (84816) `ಸ್ವಂ ಜನ್ಮೇ ಮಾತೃಗೋತ್ರೇಣ ಸಂಸ್ಕಾರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯಃ॥' ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ವರ್ಣಾನಾಂ ನಿಶ್ಚಯೋಽಯಂ ಪದೃಶ್ಯತೇ। 13-84-47 (84817) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥ ॥ 13-84-48 (84818) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 84 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-84-2 ವಿಪ್ರವಾದಾಃ ವಿವಿಧಾಃ ಪ್ರವಾದಃ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾ ಏವ॥ 7-84-6 ತಲ್ಪೇ ಕಲತ್ರೇ॥ 7-84-22 ಅನಂತರಜಃ ಔರಸಃ ನಿರುಕ್ತಜಃ ಸ್ವಕ್ಷೇತ್ರೇಽನ್ಯೋ ರೇತಃಸೇಕಾರ್ಥಮುಕ್ತಸ್ತಜ್ಜಃ। ಪ್ರಸೃತೋಽನಿರುಕ್ತೋಽಪಿ ಯೋ ಲೌಲ್ಯಾತ್ಪರಕ್ಷೇತ್ರೇ ರೇತಃ ಸಿಂಚತಿ ತಜ್ಜಃ ಪ್ರಸೃತಜಃ॥ 7-84-23 ತಥಾ ಪತಿತಾತ್ಸ್ವಭಾರ್ಯಾಯಾಮೇವ ಜಾತಃ। ಭಾರ್ಯಾಯಾಃ ತೃತೀಯಾರ್ಥೇ ಷಷ್ಠೀ। ದತ್ತಃ ಪಂಚಮಃ। ಕೃತಃ ಕ್ರೀತಃ ಸ್ವಯಮುಪಾಯಗಂಯೋ ವಾ ಷಷ್ಠಃ। ಅಧ್ಯೂಢಃ ಯಸ್ಯ ಮಾತಾ ಗರ್ಭವತ್ಯೇವ ಊಢಾ ತಾದೃಶಃ ಸಪ್ತಮಃ॥ 7-84-24 ಷಡಪಧ್ವಂಸಜಾ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾಃ। ಕಾನೀನಃ ಕನ್ಯಾಯಾಂ ವಿವಾಹಾತ್ ಪ್ರಾಗುತ್ಪನ್ನಶ್ಚತುರ್ದಶಃ। ಅಪಸದಾ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾಃ ಷಟ್। ಏತೇ ವಿಂಶತಿಃ। ತಾನ್ಸರ್ವಾನ್ ಪುತ್ರಾನಿತಿ ವಿಜಾನೀಹಿ॥ 7-84-34 ಕಾರಣಾಂತರೇ ಲೋಕಾಪವಾದಾದಿಭಯೇ ಸತಿ॥ 7-84-35 ಯಾಂ ಗರ್ಭವತೀ ಕನ್ಯಾಂ ವೃಣೀತೇ ತತ್ರ ಸ ಪುತ್ರೋ ವೋದುರೇವ ಕ್ಷೇತ್ರಜೋ ನತು ಸೇಕ್ತುರಾತ್ಮಜ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ದರ್ಶನೇ ಕೀದೃಶಃ ಸ್ನೇಹಃ ಸಂವಾಸೇ ಚ ಪಿತಾಮಹ। ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ಗವಾಂ ಚೈವ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-85-1 (84819) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-85-2x (7050) ಹಂತ ತೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಪುರಾವೃತ್ತಂ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ನಹುಷಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಮಹರ್ಷೇಶ್ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಚ॥ 13-85-2 (84820) ಪುರಾ ಮಹರ್ಷಿಶ್ಚ್ಯವನೋ ಭಾರ್ಗವೋ ಭರತರ್ಷಭ। ಉದವಾಸಕೃತಾರಂಭೋ ಬಭೂವ ಸ ಮಹಾವ್ರತಃ॥ 13-85-3 (84821) ನಿಹತ್ಯ ಮಾನಂ ಕ್ರೋಧಂ ಚ ಪ್ರಹರ್ಷಂ ಶೋಕಮೇವ ಚ। ವರ್ಷಾಣಿ ದ್ವಾದಶ ಮುನಿರ್ಜಲವಾಸೇ ಧೃತವ್ರತಃ॥ 13-85-4 (84822) ಆದಧತ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ವಿಸ್ರಂಯಂ ಪರಮಂ ಶುಭಂ। ಜಲೇಚರೇಷು ಸರ್ವೇಷು ಶೀತರಶ್ಮಿರಿವ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-85-5 (84823) ಸ್ಥಾಣುಭೂತಃ ಶುಚಿರ್ಭೂತ್ವಾ ದೈವತೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಣಂಯ ಚ। ಗಂಗಾಯಮುನಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಜಲಂ ಸಂಪ್ರವಿವೇಶ ಹ॥ 13-85-6 (84824) ಗಂಗಾಯಮುನಯೋರ್ವೇಗಂ ಸುಭೀಮಂ ಭೀಮನಿಃಸ್ವನಂ। ಪ್ರತಿಜಗ್ರಾಹ ಶಿರಸಾ ವಾತವೇಗಸಮಂ ಜವೇ॥ 13-85-7 (84825) ಗಂಗಾ ಚ ಯಮುನಾ ಚೈವ ಸರಿತಶ್ಚ ಸರಾಂಸಿ ಚ। ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಮೃಷಿಂ ಚಕ್ರುರ್ನ ಚೈನಂ ಪರ್ಯಪೀಡಯನ್॥ 13-85-8 (84826) ಅಂತರ್ಜಲೇಷು ಸುಷ್ವಾಪ ಕಾಷ್ಠಭೂತೋ ಮಹಾಮುನಿಃ। ತತಶ್ಚೋರ್ಧ್ವಸ್ಥಿತೋ ಧೀಮಾನಭವದ್ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-85-9 (84827) ಜಲೌಕಸಾಂ ಸಸತ್ವಾನಾಂ ಬಭೂವ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನಃ। ಉಪಾಜಿಘ್ನಂತ ಚ ತದಾ ಮತ್ಸ್ಯಾಸ್ತಂ ಹೃಷ್ಟಮಾನಸಾಃ। ತತ್ರ ತಸ್ಯಾಸತಃ ಕಾಲಃ ಸಮತೀತೋಽಭವನ್ಮಹಾನ್॥ 13-85-10 (84828) ತತಃ ಕದಾಚಿತ್ಸಮಯೇ ಕಸ್ಮಿಂಶ್ಚಿನ್ಮತ್ಸ್ಯಜೀವಿನಃ। ತಂ ದೇಶಂ ಸಮುಪಾಜಗ್ಮುರ್ಜಾಲಹಸ್ತಾ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-85-11 (84829) ನಿಷಾದಾ ಬಹವಸ್ತತ್ರ ಮತ್ಸ್ಯೋದ್ಧರಣನಿಶ್ಚಯಾಃ। ವ್ಯಾಯತಾ ಬಲಿನಃ ಶೂರಾಃ ಸಲಿಲೇಷ್ವನುವರ್ತಿನಃ। ಅಭ್ಯಾಯಯುಶ್ಚ ತಂ ದೇಶಂ ನಿಶ್ಚಿತಾ ಜಾಲಕರ್ಂಣಿ॥ 13-85-12 (84830) ಜಾಲಂ ತೇ ಯೋಜಯಾಮಾಸುರ್ನವಸೂತ್ರಕೃತಂ ದೃಢಂ। ಮತ್ಸ್ಯೋದ್ಧರಣಮಾಕರ್ಷಸ್ತದಾ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-85-13 (84831) ತತಸ್ತೇ ಬಹುಭಿರ್ಯೋಗೈಃ ಕೈವರ್ತಾ ಮತ್ಸ್ಯಕಾಂಕ್ಷಿಣಃ। ಗಂಗಾಯಮುನಯೋರ್ವಾರಿ ಜಾಲೇನಾವಕಿರಂತಿ ತೇ॥ 13-85-14 (84832) ಜಾಲಂ ಸುವಿತತಂ ತೇಷಾಂ ನವಸೂತ್ರಕೃತಂ ತಥಾ। ವಿಸ್ತಾರಾಯಾಮಸಂಪನ್ನಂ ಯತ್ತತ್ರ ಸಲಿಲೇ ಕ್ಷಮಂ॥ 13-85-15 (84833) ತತಸ್ತೇ ಸುಮಹಚ್ಚೈವ ಬಲವಚ್ಚ ಸುವರ್ತಿತಂ। ಅವತೀರ್ಯ ತತಃ ಸರ್ವೇ ಜಾಲಂ ಚಕೃಷಿರೇ ತದಾ॥ 13-85-16 (84834) ಅಭೀತರೂಪಾಃ ಸಂಹೃಷ್ಟಾ ಅನ್ಯೋನ್ಯವಶವರ್ತಿನಃ। ಬಬಂಧುಸ್ತತ್ರ ಮತ್ಸ್ಯಾಂಶ್ಚ ತಥಾಽನ್ಯಾಂಜಲಚಾರಿಣಃ॥ 13-85-17 (84835) ತಥಾ ಮತ್ಸ್ಯೈಃ ಪರಿವೃತಂ ಚ್ಯವನಂ ಭೃಗುನಂದನಂ। ಆಕರ್ಷಯನ್ಮಹಾರಾಜ ಜಾಲೇನಾಥ ಯದೃಚ್ಛಯಾ॥ 13-85-18 (84836) ನದೀಶೈವಲದಿಗ್ಧಾಂಗಂ ಹರಿಶ್ಮಶ್ರುಜಟಾಧರಂ। ಲಗ್ನೈಃ ಶಂಖನಖೈರ್ಗಾತ್ರೇ ಕ್ರೋಡೈಶ್ಚಿತ್ರೈರಿವಾರ್ಪಿತಂ। 13-85-19 (84837) ತಂ ಜಾಲೇನೋದ್ಧೃತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತೇ ತದಾ ವೇದಪಾರಗಂ। ಸರ್ವೇ ಪ್ರಾಂಜಲಯೋ ದಾಶಾಃ ಶಿರೋಭಿಃ ಪ್ರಾಪತನ್ಭುವಿ॥ 13-85-20 (84838) ಪರಿಖೇದಪರಿತ್ರಾಸಾಜ್ಜಾಲಸ್ಯಾಕರ್ಷಣೇನ ಚ। ಮತ್ಸ್ಯಾ ಬಭೂವುರ್ವ್ಯಾಪನ್ನಾಃ ಸ್ಥಲಸಂಸ್ಪರ್ಶನೇನ ಚ॥ 13-85-21 (84839) ಸ ಮುನಿಸ್ತತ್ತದಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮತ್ಸ್ಯಾನಾಂ ಕದನಂ ಕೃತಂ। ಬಭೂವ ಕೃಪಯಾವಿಷ್ಟೋ ನಿಃಶ್ವಸಂಶ್ಚ ಪುನಃಪನಃ॥ 13-85-22 (84840) ನಿಷಾದಾ ಊಚುಃ। 13-85-23x (7051) ಅಜ್ಞಾನಾದ್ಯತ್ಕೃತಂ ಪಾಪಂ ಪ್ರಸಾದಂ ತತ್ರ ನಃ ಕುರು। ಕರವಾಮ ಪ್ರಿಯ ಕಿಂ ತೇ ತನ್ನೋ ಬ್ರೂಹಿ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-85-23 (84841) ಇತ್ಯುಕ್ತೋ ಮತ್ಸ್ಯಮಧ್ಯಸ್ಥಶ್ಚ್ಯವನೋ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್। ಯೋ ಮೇಽದ್ಯ ಪರಮಃ ಕಾಮಸ್ತಂ ಶೃಣುಧ್ವಂ ಮಸಾಹಿತಾಃ॥ 13-85-24 (84842) ಪ್ರಾಣೋತ್ಸರ್ಗಂ ವಿಸರ್ಗಂ ವಾ ಮತ್ಸ್ಯೈರ್ಯಾಸ್ಯಾಂಯಹಂ ಸಹ। ಸಂವಾಸಾನ್ನೋತ್ಸಹೇ ತ್ಯಕ್ತುಂ ಸಲಿಲೇಽಧ್ಯುಪಿತಾನಹಂ॥ 13-85-25 (84843) ಇತ್ಯುಕ್ತಾಸ್ತೇ ನಿಷಾದಾಸ್ತು ಸುಭೃಶಂ ಭಯಕಂಪಿತಾಃ। ಸರ್ವೇ ವಿವರ್ಣವದನಾ ನಹುಷಾಯ ನ್ಯವೇದಯನ್॥ ॥ 13-85-26 (84844) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಶ್ಚಾಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 85 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-85-1 ಪರಪೀಡಾದರ್ಶನೇ ಪರೈಃ ಸಹ ಸಂವಾಸೇ ಚ ಕೀದೃಶಃ ಸ್ನೇಹ ಆತೃಶಂಸ್ಯಂ ಚ ಕರ್ತವ್ಯಂ। ಗವಾಂ ಮಾಹಾತ್ಂಯಂ ಚ ಬ್ರೂಹೀತಿ ಪ್ರಶ್ನದೂಯಂ॥ 7-85-8 ಸರಿತಶ್ಚ ತಥಾನುಗಾ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-85-9 ಊರ್ಧ್ವಸ್ಥಿತಃ ಉಪವಿಷ್ಟಃ॥ 7-85-10 ಆಸತಃ ಆಸೀನಸ್ಯ॥ 7-85-19 ಶಂಖಾನಾಂ ಜಲಜಂತುವಿಶೇಷಾಣಾಂ ನಖಾನಿ ತೈಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ನಹುಷಸ್ತು ತತಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಚ್ಯವನಂ ತಂ ತಥಾಽಽಗತಂ। ತ್ವರಿತಃ ಪ್ರಯಯೌ ತತ್ರಿ ಸಹಾಮಾತ್ಯಪುರೋಹಿತಃ॥ 13-86-1 (84845) ಶೌಚಂ ಕೃತ್ವಾ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ಪ್ರಯತೋ ನೃಪಃ। ಆತ್ಮಾನಮಾಚಚಕ್ಷೇ ಚ ಚ್ಯವನಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ॥ 13-86-2 (84846) ಅರ್ಚಯಾಮಾಸ ತಂ ಚಾಪಿ ತಸ್ಯ ರಾಜ್ಞಃ ಪುರೋಹಿತಃ। ಸತ್ಯವ್ರತಂ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ದೇವಕಲ್ಪಂ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-86-3 (84847) ನಹುಷ ಉವಾಚ। 13-86-4x (7052) ಕರವಾಣಿ ಪ್ರಿಯಂ ಕಿಂ ತೇ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ। ಸರ್ವಂ ಕರ್ತಾಽಸ್ಮಿ ಭಗವನ್ಯದ್ಯಪಿ ಸ್ಯಾತ್ಸುದುಷ್ಕರಂ॥ 13-86-4 (84848) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-5x (7053) ಶ್ರಮೇಣಿ ಮಹತಾ ಯುಕ್ತಾಃ ಕೈವರ್ತಾ ಮತ್ಸ್ಯಜೀವಿನಃ। ಮಮ ಮೂಲ್ಯಂ ಪ್ರಯಚ್ಛೈಭ್ಯೋ ಮತ್ಸ್ಯಾನಾಂ ವಿಕ್ರಯೈಃ ಸಹ॥ 13-86-5 (84849) ನಹುಷ ಉವಾಚ। 13-86-6x (7054) ಸಹಸ್ರಂ ದೀಯತಾಂ ಮೂಲ್ಯಂ ನಿಷಾದೇಭ್ಯಃ ಪುರೋಹಿತ। ನಿಷ್ಕ್ರಯಾರ್ಥೇ ಭಗವತೋ ಯಥಾಽಽಹ ಭೃಗುನಂದನಃ॥ 13-86-6 (84850) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-7x (7055) ಆತ್ಮಮೂಲ್ಯಂ ಚ ವಕ್ತವ್ಯಂ ನ ತಲ್ಲೋಕಃ ಪ್ರಶಂಸತಿ। ತಸ್ಮಾದಹಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ನ ಚಾತ್ಮಸ್ತುತಿಂಮವೃತಃ॥ 13-86-7 (84851) ಸಹಸ್ರಂ ನಾಹಮರ್ಹಾಮಿ ಕಿಂ ವಾ ತ್ವಂ ಮನ್ಯಸೇ ನೃಪ। ಸದೃಶಂ ದೀಯತಾಂ ಮೂಲ್ಯಂ ಸ್ವಬುದ್ಧ್ಯಾ ನಿಶ್ಚಯಂ ಕುರು॥ 13-86-8 (84852) ನಹುಷ ಉವಾಚ। 13-86-9x (7056) ಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ಶತಂ ವಿಪ್ರ ನಿಷೋದೇಭ್ಯಃ ಪ್ರದೀಯತಾಂ। ಸ್ಯಾದಿದಂ ಭಗವನ್ಮೂಲ್ಯಂ ಕಿಂ ವಾಽನ್ಯನ್ಮನ್ಯತೇ ಭವಾನ್॥ 13-86-9 (84853) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-10x (7057) ನಾಹಂ ಶತಸಹಸ್ರೇಣ ನಿಮೇಯಃ ಪಾರ್ಥಿವರ್ಷಭ। ದೀಯತಾಂ ಸದೃಶಂ ಮೂಲ್ಯಮಮಾತ್ಯೈಃ ಸಹ ಚಿಂತಯ॥ 13-86-10 (84854) ನಹುಷ ಉವಾಚ। 13-86-11x (7058) ಕೋಟಿಃ ಪ್ರದೀಯತಾಂ ಮೂಲ್ಯಂ ನಿಷಾದೇಭ್ಯಃ ಪುರೋಹಿತ। ಯದೇತದಪಿ ನೋ ಮೂಲ್ಯಮತೋ ಭೂಯಃ ಪ್ರದೀಯತಾಂ॥ 13-86-11 (84855) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-12x (7059) ರಾಜನ್ನಾರ್ಹಾಂಯಹಂ ಕೋಟಿಂ ಭೂಯೋ ವಾಽಪಿ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಸದೃಶಂ ದೀಯತಾಂ ಮೂಲ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಃ ಸಹ ಚಿಂತಯ॥ 13-86-12 (84856) ನಹುಷ ಉವಾಚ। 13-86-13x (7060) ಅರ್ದಂ ರಾಜ್ಯಂ ಸಮಗ್ರಂ ವಾ ನಿಷಾದೇಭ್ಯಃ ಪ್ರದೀಯತಾಂ। ಏತತ್ತುಲ್ಯಮಹಂ ಮನ್ಯೇ ಕಿಂ ವಾಽನ್ಯನ್ಮನ್ಯಸೇ ದ್ವಿಜ॥ 13-86-13 (84857) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-14x (7061) ಅರ್ಧಂ ರಾಜ್ಯಂ ಸಮಗ್ರಂ ಚ ಮೂಲ್ಯಂ ನಾರ್ಹಾಮಿ ಪಾರ್ಥಿವ। ಸದೃಶಂ ದೀಯತಾಂ ಮೂಲ್ಯಮೃಷಿಭಿಃ ಸಹ ಚಿಂತ್ಯತಾಂ॥ 13-86-14 (84858) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-86-15x (7062) ಮಹರ್ಷೇರ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ನಹುಷೋ ದುಃಖಕರ್ಶಿತಃ। ಸ ಚಿಂತಯಾಮಾಸ ತದಾ ಸಹಾಮಾತ್ಯಪುರೋಹಿತಃ॥ 13-86-15 (84859) ತತ್ರ ತ್ವನ್ಯೋ ವನಚರಃ ಕಶ್ಚಿನ್ಮೂಲಫಲಾಶನಃ। ನಹುಷಸ್ಯ ಸಮೀಪಸ್ಥೋ ಗವಿಜಾತೋಽಭವನ್ಮುನಿಃ॥ 13-86-16 (84860) ಸ ತಮಾಭಾಷ್ಯ ರಾಜಾನಮಬ್ರವೀದ್ದ್ವಿಜಸತ್ತಮಃ। ತೋಷಯಿಷ್ಯಾಂಯಹಂ ಕ್ಷಿಪ್ತಂ ಯಥಾ ತುಷ್ಟೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-86-17 (84861) ನಾಹಂ ಮಿಥ್ಯಾವಚೋ ಬ್ರೂಯಾಂ ಖೈರೇಷ್ವಪಿ ಕುತೋಽನ್ಯಥಾ। ಭವತೋ ಯದಹಂ ಬ್ರಯಾಂ ತತ್ಕಾರ್ಯಮವಿಶಂಕಯಾ॥ 13-86-18 (84862) ನಹುಷ ಉವಾಚ। 13-86-19x (7063) ವ್ರವೀತು ಭಗವಾನ್ಮೂಲ್ಯಂ ಮಹರ್ಷೇಃ ಸದೃಶಂ ಭೃಗೋಃ। ಪರಿತ್ರಾಯಸ್ವ ಮಾಮಸ್ಮದ್ವಿಷಯಂ ಚ ಕುಲಂ ಚ ಮೇ॥ 13-86-19 (84863) ಹನ್ಯಾದ್ಧಿ ಭಗವಾನ್ಕ್ರುದ್ಧಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಮಪಿ ಕೇವಲಂ। ಕಿಂ ಪುನರ್ಮಾಂ ತಪೋಹೀನಂ ಬಾಹುವೀರ್ಯಪರಾಯಣಂ। 13-86-20 (84864) ಅಗಾಧಾಂಭಸಿ ಮಗ್ನಸ್ಯ ಸಾಮಾತ್ಯಸ್ಯ ಸಋತ್ವಿಜಃ। ಪ್ಲವೋ ಭವ ಮಹರ್ಷೇ ತ್ವಂ ಕುರು ಮೂಲ್ಯವಿನಿಶ್ಚಯಂ॥ 13-86-21 (84865) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-86-22x (7064) ನಹುಷಸ್ಯ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಗವಿಜಾತಃ ಪ್ರತಾಪವಾನ್। ಉವಾಚ ಹರ್ಷಯನ್ಸರ್ವಾನಮಾತ್ಯಾನ್ಪಾರ್ಥಿವಂ ಚ ತಂ॥ 13-86-22 (84866) `ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಗವಾಂ ಚೈವ ಕುಲಮೇಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಕೃತಂ। ಏಕತ್ರ ಮಂತ್ರಾಸ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ಹವಿರನ್ಯತ್ರ ತಿಷ್ಠತಿ॥' 13-86-23 (84867) ಅನರ್ಘೇಯಾ ಮಹಾರಾಜ ದ್ವಿಜಾ ವರ್ಣೇಷು ಚೋತ್ತಮಾಃ। ಗಾವಶ್ಚ ಪುರುಷವ್ಯಾಗ್ರ ಗೌರ್ಮೂಲ್ಯಂ ಪರಿಕಲ್ಪ್ಯತಾಂ॥ 13-86-24 (84868) ನಹುಷಸ್ತು ತತಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಮಹರ್ಷೇರ್ವಚನಂ ನೃಪ। ಹರ್ಷೇಣ ಮಹತಾ ಯುಕ್ತಃ ಸಹಾಮಾತ್ಯಪುರೋಹಿತಃ॥ 13-86-25 (84869) ಅಭಿಗಂಯ ಭೃಗೋಃ ಪುತ್ರಂ ಚ್ಯವನಂ ಸಂಶಿತವ್ರತಂ। ಇದಂ ಪ್ರೋವಾಚ ನೃಪತೇ ವಾಚಾ ಸಂತರ್ಪಯನ್ನಿವ॥ 13-86-26 (84870) ಉತ್ತಿಷ್ಠೋತ್ತಿಷ್ಠ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಗವಾ ಕ್ರೀತೋಸಿ ಭಾರ್ಗವ। ಏತನ್ಮೂಲ್ಯಮಹಂ ಮನ್ಯೇ ತವ ಧರ್ಮಭೃತಾಂವರ॥ 13-86-27 (84871) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-28x (7065) ಉತ್ತಿಷ್ಠಾಂಯೇಷ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಂಯಕ್ ಕ್ರೀತೋಸ್ಮಿ ತೇಽನಘ। ಗೋಭಿಸ್ತುಲ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಧನಂ ಕಿಂಚಿದಿಹಾಚ್ಯುತ॥ 13-86-28 (84872) ಕೀರ್ತನಂ ಶ್ರವಣಂ ದಾನಂ ದರ್ಶನಂ ಚಾಪಿ ಪಾರ್ಥಿವ। ಗವಾಂ ಪ್ರಶಸ್ಯತೇ ವೀರ ಸರ್ವಪಾಪಹರಂ ಶಿವಂ॥ 13-86-29 (84873) ಗಾವೋ ಲಕ್ಷ್ಂಯಾಃ ಸದಾ ಮೂಲಂ ಗೋಷು ಪಾಪ್ಮಾ ನ ವಿದ್ಯತೇ। ಅನ್ನಮೇವ ಸದಾ ಗಾವೋ ದೇವಾನಾಂ ಪರಮಂ ಹವಿಃ॥ 13-86-30 (84874) ಸ್ವಾಹಾಕಾರವಷಟ್ಕಾರೌ ಗೋಷು ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತೌ। ಗಾವೋ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ನೇತ್ರ್ಯೋ ವೈ ತಥಾ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ತಾ ಮುಖಂ॥ 13-86-31 (84875) ಅಮೃತಂ ಹ್ಯವ್ಯಯಂ ದಿವ್ಯಂ ಕ್ಷರಂತಿ ಚ ವಹಂತಿ ಚ। ಅಮೃತಾಯತನಂ ಚೈತಾಃ ಸರ್ವಲೋಕನಮಸ್ಕೃತಾಃ॥ 13-86-32 (84876) ತೇಜಸಾ ವಪುಷಾ ಚೈವ ಗಾವೋ ವಹ್ನಿಸಮಾ ಭುವಿ। ಗಾವೋ ಹಿ ಸುಮಹತ್ತೇಜಃ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಚ ಸುಖಪ್ರದಾಃ॥ 13-86-33 (84877) ನಿವಿಷ್ಟಂ ಗೋಕುಲಂ ಯತ್ರ ಶ್ವಾಸಂ ಮುಂಚತಿ ನಿರ್ಭಯಂ। ವಿರಾಜಯತಿ ತಂ ದೇಶಂ ಪಾಪಂ ಚಾಸ್ಯಾಪಕರ್ಷತಿ॥ 13-86-34 (84878) ಗಾವಃ ಸ್ವರ್ಗಸ್ಯ ಸೋಪಾನಂ ಗಾವಃ ಸ್ವರ್ಗೇಽಪಿ ಪೂಜಿತಾಃ। ಗಾವಃ ಕಾಮದುಹೋದೇವ್ಯೋ ನಾನ್ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಪರಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-86-35 (84879) ಇತ್ಯೇತದ್ಗೋಷು ಮೇ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಮಹಾತ್ಂಯಂ ಭರತರ್ಷಭ। ಗುಣೈಕದೇಶವಚನಂ ಶಕ್ಯಂ ಪಾರಾಯಣಂ ನ ತು॥ 13-86-36 (84880) ನಿಷಾದಾ ಊಚುಃ। 13-86-37x (7066) ದರ್ಶನಂ ಕಥನಂ ಚೈವ ಸಹಾಸ್ಮಾಭಿಃ ಕೃತಂ ಮುನೇ। ಸತಾಂ ಸಾಪ್ತಪದಂ ಮೈತ್ರಂ ಪ್ರಸಾದಂ ನ ಕುರು ಪ್ರಭೋ॥ 13-86-37 (84881) ಹವೀಂಷಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಯಥಾ ಹ್ಯುಪಭುಂಕ್ತೇ ಹುತಾಶನಃ। ಏವಂ ತ್ವಮಪಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮನ್ಪುರುಷಾಗ್ನಿಃ ಪ್ರತಾಪವಾನ್॥ 13-86-38 (84882) ಪ್ರಸಾದಯಾಮಹೇ ವಿದ್ವನ್ಭವಂತಂ ಪ್ರಣತಾ ವಯಂ। ಅನುಗ್ರಹಾರ್ಥಮಸ್ಮಾಕಮಿಯಂ ಗೌಃ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯತಾಂ॥ 13-86-39 (84883) `ಅತ್ಯಂತಾಪದಿ ಶಕ್ತಾನಾಂ ಪರಿತ್ರಾಣಂ ಹಿ ಕುರ್ವತಾಂ। ಯಾ ಗತಿರ್ವಿದಿತಾ ತ್ವದ್ಯ ನರಕೇ ಶರಣಂ ಭವಾನ್॥ 13-86-40 (84884) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-86-40x (7067) ಕೃಪಣಸ್ಯ ಚ ಯಚ್ಚಕ್ಷುರ್ಮುನೇರಾಶೀವಿಷಸ್ಯ ಚ। ನರಂ ಸಮೂಲಂ ದಹತಿ ಕಕ್ಷಮಗ್ನಿರಿವ ಜ್ವಲನ್॥ 13-86-41 (84885) ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾಮಿ ವೋ ಧೇನುಂ ಕೈವರ್ತಾ ಮುಕ್ತಕಿಲ್ಬಿಷಾಃ। ದಿವಂ ಗಚ್ಛತ ವೈ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಮತ್ಸ್ಯೈರ್ಜಾಲೋದ್ಧೃತೈಃ ಸಹ॥ 13-86-42 (84886) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-86-43x (7068) ತತಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಭಾವಾತ್ತೇ ಮಹರ್ಷೇರ್ಭಾವಿತಾತ್ಮನಃ। ನಿಷಾದಾಸ್ತೇನ ವಾಕ್ಯೇನ ಸಹ ಮತ್ಸ್ಯೈರ್ದಿವಂ ಯಯುಃ॥ 13-86-43 (84887) ತತಃ ಸ ರಾಜಾ ನಹುಷೋ ವಿಸ್ಮಿತಃ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಧೀವರಾನ್। ಆರೋಹಮಾಣಾಂಸ್ತ್ರಿದಿವಂ ಮತ್ಸ್ಯಾಂಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-86-44 (84888) ತತಸ್ತೌ ಗವಿಜಶ್ಚೈವ ಚ್ಯವನಶ್ಚ ಭೃಗೂದ್ವಹಃ। ವರಾಭ್ಯಾಮನುರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಛಂದಯಾಮಾಸತುರ್ನೃಪಂ॥ 13-86-45 (84889) ತತೋ ರಾಜಾ ಮಹಾವೀರ್ಯೋ ನಹುಷಃ ಪೃಥಿವೀಪತಿಃ। ಪರಮಿತ್ಯಬ್ರವೀತ್ಪ್ರೀತಸ್ತದಾ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-86-46 (84890) ತತೋ ಜಗ್ರಾಹ ಧರ್ಮೇ ಸ ಸ್ಥಿತಿಮಿಂದ್ರನಿಭೋ ನೃಪಃ। ತಥೇತಿ ಚೋದಿತಃ ಪ್ರೀತಸ್ತಾವೃಷೀ ಪ್ರತ್ಯಪೂಜಯತ್॥ 13-86-47 (84891) ಸಮಾಪ್ತದೀಕ್ಷಶ್ಚ್ಯವನಸ್ತತೋಽಗಚ್ಛತ್ಸ್ವಮಾಶ್ರಮಂ। ಗವಿಜಶ್ಚ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಸ್ವಮಾಶ್ರಮಪದಂ ಯಯೌ॥ 13-86-48 (84892) ನಿಷಾದಾಶ್ಚ ದಿವಂ ಜಗ್ಮುಸ್ತೇ ಚ ಮತ್ಸ್ಯಾ ಜನಾಧಿಪ। ನಹುಷೋಪಿ ವರಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಪ್ರವಿವೇಶ ಸ್ವಕಂ ಪುರಂ॥ 13-86-49 (84893) ಏತತ್ತೇ ಕಥಿತಂ ತಾತ ಯನ್ಮಾಂ ತ್ವಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛಸಿ। ದರ್ಶನೇ ಯಾದೃಶಃ ಸ್ನೇಹಃ ಸಂವಾಸೇ ವಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-86-50 (84894) ಮಹಾಭಾಗ್ಯಂ ಗವಾಂ ಚೈವ ತತಾ ಧರ್ಮವಿನಿಶ್ಚಯಂ। ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಕಥ್ಯತಾಂ ವೀರ ಕಿಂ ತೇ ಹೃದಿ ವಿವಕ್ಷಿತಂ॥ ॥ 13-86-51 (84895) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಡಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 86 ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸಂಶಯೋ ಮೇ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಸುಮಹಾನ್ಸಾಗರೋಪಮ। ತಂ ಮೇ ಶೃಣು ಮಹಾಬಾಹೋ ಶ್ರುತ್ವಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-87-1 (84896) ಕೌತೂಹಲಂ ಮೇ ಸುಮಹಜ್ಜಾಮದಗ್ನ್ಯಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಭೋ। ರಾಮಂ ಧರ್ಮಭೃತಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-87-2 (84897) `ಬ್ರಾಹ್ಮೇ ಬಲೇ ಸುಪೂರ್ಣಾನಾಮೇತೇಷಾಂ ಚ್ಯವನಾದಿನಾಂ।' ಕಥಮೇಷ ಸಮುತ್ಪನ್ನೋ ರಾಮಃ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮಃ। ಕಥಂ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿವಂಶೋಽಯಂ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮಾ ವ್ಯಜಾಯತ॥ 13-87-3 (84898) ತದಸ್ಯ ಸಂಭವಂ ರಾಜನ್ನಿಖಿಲೇನಾನುಕೀರ್ತಯ। ಕೌಶಿಕಶ್ಚ ಕಥಂ ವಂಶಾತ್ಕ್ಷಾತ್ರಾದ್ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಭವತ್॥ 13-87-4 (84899) ಅಹೋ ಪ್ರಭಾವಃ ಸುಮಹಾನಾಸೀದ್ವೈ ಸುಮಹಾತ್ಮನೋಃ। ರಾಮಸ್ಯ ಚ ನರವ್ಯಾಘ್ರ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ॥ 13-87-5 (84900) ಕಥಂ ಪುತ್ರಾನತಿಕ್ರಂಯ ತೇಷಾಂ ನಪ್ತೃಷ್ವಥಾಭವತ್। ಏಷ ದೋಷೋ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ತತ್ತ್ವಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-87-6 (84901) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-87-7x (7069) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಕುಶಿಕಸ್ಯ ಚ ಭಾರತ॥ 13-87-7 (84902) ಏತಂ ದೋಷಂ ಪುರಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಭಾರ್ಗವಶ್ಚ್ಯವನಸ್ತದಾ। ಆಗಾಮಿನಂ ಮಹಾಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ವವಂಶೇ ಮುನಿಸತ್ತಮಃ॥ 13-87-8 (84903) ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಮನಸಾ ಸರ್ವಂ ಗುಣದೋಷಬಲಾಬಲಂ। ದಗ್ಧುಕಾಮಃ ಕುಲಂ ಸರ್ವಂ ಕುಶಿಕಾನಾಂ ತಪೋಧನಃ॥ 13-87-9 (84904) ಚ್ಯವನಸ್ತಮನುಪ್ರಾಪ್ಯ ಕುಶಿಕಂ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್। ವಸ್ತುಮಿಚ್ಛಾ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾ ತ್ವಯಾ ಸಹ ಮಮಾನಘ॥ 13-87-10 (84905) ಕುಶಿಕ ಉವಾಚ। 13-87-11x (7070) ಭಗವನ್ಸಹಧರ್ಮೋಽಯಂ ಪಂಡಿತೈರಿಹ ಚರ್ಯತೇ। ಪ್ರದಾನಕಾಲೇ ಕನ್ಯಾನಾಮುಚ್ಯತೇ ಚ ಸದಾ ಬುಧೈಃ॥ 13-87-11 (84906) ಯತ್ತು ತಾವದತಿಕ್ರಾಂತಂ ಧರ್ಮದ್ವಾರಂ ತಪೋಧನ। ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಪ್ರಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ತದನುಜ್ಞಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-87-12 (84907) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-87-13x (7071) ಅಥಾಸನಮುಪಾದಾಯ ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಮಹಾಮುನೇಃ। ಕುಶಿಕೋ ಭಾರ್ಯಯಾ ಸಾರ್ಧಮಾಜಗಾಮ ಯತೋ ಮುನಿಃ॥ 13-87-13 (84908) ಪ್ರಗೃಹ್ಯ ರಾಜಾ ಭೃಂಗಾರಂ ಪಾದ್ಯಮಸ್ಮೈ ನ್ಯವೇದಯತ್। ಕಾರಯಾಮಾಸ ಸರ್ವಾಶ್ಚ ಕ್ರಿಯಾಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-87-14 (84909) ತತಃ ಸ ರಾಜಾ ಚ್ಯವನಂ ಮಧುಪರ್ಕಂ ಯಥಾವಿಧಿ। ಗ್ರಾಹಯಾಮಾಸ ಚಾವ್ಯಗ್ರೋ ಮಹಾತ್ಮಾ ನಿಯತವ್ರತಃ॥ 13-87-15 (84910) ಸತ್ಕೃತ್ಯ ತಂ ತಥಾ ವಿಪ್ರಮಿದಂ ಪುನರಥಾಬ್ರವೀತ್। ಭಗವನ್ಪರವಂತೌ ಸ್ವೋ ಬ್ರೂಹಿ ಕಿಂ ಕರವಾವಹೇ॥ 13-87-16 (84911) ಯದಿ ರಾಜ್ಯಂ ಯದಿ ಧನಂ ಯದಿ ಗಾಃ ಸಂಶಿತವ್ರತ। ಯಜ್ಞದಾನಾನಿ ಚ ತಥಾ ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಂ ದದಾಮಿ ತೇ॥ 13-87-17 (84912) ಇದಂ ಗೃಹಮಿದಂ ರಾಜ್ಯಮಿದಂ ಧರ್ಮಾಸನಂ ಚ ತೇ। ರಾಜಾ ತ್ವಮಸಿ ಶಾಧ್ಯುರ್ವೀಂ ಭೃತ್ಯೋಽಹಂ ಪರವಾನ್ಸ್ತ್ರಿಯಾ॥ 13-87-18 (84913) ಏವಮುಕ್ತೇ ತತೋ ವಾಕ್ಯೇ ಚ್ಯವನೋ ಭಾರ್ಗವಸ್ತದಾ। ಕುಶಿಕಂ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚೇದಂ ಮುದಾ ಪರಮಯಾ ಯುತಃ॥ 13-87-19 (84914) ನ ರಾಜ್ಯಂ ಕಾಮಯೇ ರಾಜನ್ನ ಧನಂ ನ ಚ ಯೋಷಿತಃ। ನ ಚ ಗಾ ನ ಚ ವೈ ದೇಶಾನ್ನ ಯಜ್ಞಂ ಶ್ರೂಯತಾಮಿದಂ॥ 13-87-20 (84915) ನಿಯಮಂ ಕಿಂಚಿದಾರಪ್ಸ್ಯೇ ಯುವಯೋರ್ಯದಿ ರೋಚತೇ। ಪರಿಚರ್ಯೋಸ್ಮಿ ಯತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ಯುವಾಭ್ಯಾಮವಿಶಂಕಯಾ॥ 13-87-21 (84916) ಏವಮುಕ್ತೇ ತದಾ ತೇನ ದಂಪತೀ ತೌ ಜಹರ್ಷತುಃ। ಪ್ರತ್ಯಬ್ರೂತಾಂ ಚ ತಮೃಷಿಮೇವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಭಾರತ॥ 13-87-22 (84917) ಅಥ ತಂ ಕುಶಿಕೋ ಹೃಷ್ಟಃ ಪ್ರಾವೇಶಯದನುತ್ತಮಂ। ಗೃಹೋದ್ದೇಶಂ ತತಸ್ತಸ್ಯ ದರ್ಶನೀಯಮದರ್ಶಯತ್॥ 13-87-23 (84918) ಇಯಂ ಶಯ್ಯಾ ಭಗವತೋ ಯಥಾಕಾಮಮಿಹೋಷ್ಯತಾಂ। ಪ್ರಯತಿಷ್ಯಾವಹೇ ಪ್ರೀತಿಮಾಹರ್ತುಂ ತೇ ತಪೋಧನ॥ 13-87-24 (84919) ಅಥ ಸೂರ್ಯೋತಿಚಕ್ರಾಮ ತೇಷಾಂ ಸಂವದತಾಂ ತಥಾ। ಅಥರ್ಷಿಶ್ಚೋದಯಾಮಾಸ ಪಾನಮನ್ನಂ ತಥೈವ ಚ॥ 13-87-25 (84920) ತಮಪೃಚ್ಛತ್ತತೋ ರಾಜಾ ಕುಶಿಕಃ ಪ್ರಣತಸ್ತದಾ। ಕಿಮನ್ನಜಾತಮಿಷ್ಟಂ ತೇ ಕಿಮುಪಸ್ಥಾಪಯಾಂಯಹಂ॥ 13-87-26 (84921) ತತಃ ಸ ಪರಯಾ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ನರಾಧಿಪಂ। ಔಪಪತ್ತಿಕಮಾಹಾರಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಸ್ವೇತಿ ಭಾರತ॥ 13-87-27 (84922) ತದ್ವಚಃ ಪೂಜಯಿತ್ವಾ ತು ತಥೇತ್ಯಾಹ ಸ ಪಾರ್ಥಿವಃ। ಯಥೋಪಪನ್ನಮಾಹಾರಂ ತಸ್ಮೈ ಪ್ರಾದಾಜ್ಜನಾಧಿಪ॥ 13-87-28 (84923) ತತಃ ಸ ಭುಕ್ತ್ವಾ ಭಗವಂದಂಪತೀ ಪ್ರಾಹ ಧರ್ಮವಿತ್। ಸ್ವಪ್ತುಮಿಚ್ಛಾಂಯಹಂ ನಿದ್ರಾ ಬಾಧತೇ ಮಾಮಿತಿ ಪ್ರಭೋ॥ 13-87-29 (84924) ತತಃ ಶಯ್ಯಾಗೃಹಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಭಗವಾನೃಷಿಸತ್ತಮಃ। ಸಂವಿವೇಶ ನರೇಶಸ್ತು ಸಪತ್ನೀಕಃ ಸ್ಥಿತೋಽಭವತ್॥ 13-87-30 (84925) ನ ಪ್ರಬೋಧ್ಯೋಸ್ಮಿ ಸಂಸುಪ್ತ ಇತ್ಯುವಾಚಾಥ ಭಾರ್ಗವಃ। ಸಂವಾಹಿತವ್ಯೌ ಮೇ ಪಾದೌ ಜಾಗರ್ತವ್ಯಂ ಚ ವಾಂ ನಿಶಿ॥ 13-87-31 (84926) ಅವಿಶಂಕಸ್ತು ಕುಶಿಕಸ್ತಥೇತ್ಯೇವಾಹ ಧರ್ಮವಿತ್। ನ ಪ್ರಾಬೋಧಯತಾಂ ತೌ ಚ ದಂಪತೀ ರಜನೀಕ್ಷಯೇ॥ 13-87-32 (84927) ಯಥಾದೇಶಂ ಮಹರ್ಷೇಸ್ತು ಶುಶ್ರೂಷಾಪರಮೌ ತದಾ। ಬಭೂವತುರ್ಮಹಾರಾಜ ಪ್ರಯತಾವಥ ದಂಪತೀ॥ 13-87-33 (84928) ತತಃ ಸ ಭಗವಾನ್ವಿಪ್ರಃ ಸಮಾದಿಶ್ಯ ನರಾಧಿಪಂ। ಸುಷ್ವಾಪೈಕೇನ ಪಾರ್ಶ್ವೇನ ದಿವಸಾನೇಕವಿಂಶತಿಂ॥ 13-87-34 (84929) ಸ ತು ರಾಜಾ ನಿರಾಹಾರಃ ಸಭಾರ್ಯಃ ಕುರುನಂದನ। ಪರ್ಯುಪಾಸತ ತಂ ಹೃಷ್ಟಶ್ಚ್ಯವನಾರಾಧನೇ ರತಃ॥ 13-87-35 (84930) ಭಾರ್ಗವಸ್ತು ಸಮುತ್ತಸ್ಥೌ ಸ್ವಯಮೇವ ತಪೋಧನಃ। ಅಕಿಂಚಿದುಕ್ತ್ವಾ ತು ಗೃಹಾನ್ನಿಶ್ಚಕ್ರಾಮ ಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-87-36 (84931) ತಮನ್ವಗಚ್ಛತಾಂ ತೌ ಚ ಕ್ಷುಧಿತೌ ಶ್ರಮಕರ್ಶಿತೌ। ಭಾರ್ಯಾಪತೀ ಮುನಿಶ್ರೇಷ್ಠಸ್ತಾವೇತೌ ನಾವಲೋಕಯತ್॥ 13-87-37 (84932) ತಯೋಸ್ತು ಪ್ರೇಕ್ಷತೋಽರೇವ ಭಾರ್ಗವಾಣಾಂ ಕುಲೋದ್ವಹಃ। ಅಂತರ್ಹಿತೋಭೂದ್ರಾಜೇಂದ್ರ ತತೋ ರಾಜಾಽಪತತ್ಕ್ಷಿತೌ॥ 13-87-38 (84933) ತತೋ ಮುಹೂರ್ತಾದಾಶ್ವಸ್ಯ ಸಹ ದೇವ್ಯಾ ಮಹಾಮುನೇಃ। ಪುನರನ್ವೇಷಣೇ ಯತ್ನಮಕರೋತ್ಸ ಮಹೀಪತಿಃ॥ ॥ 13-87-39 (84934) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಾಶೀತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 87 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-87-11 ಅತಿಥಿಸೇವಾಧರ್ಮ ಏವ ಸಹಧರ್ಮಃ ಸ್ತ್ರೀಸಹಿತಧರ್ಮಃ॥ 7-87-37 ಮುನಿಶ್ರೇಷ್ಠೋ ನಚ ತಾವಭ್ಯವಾರಯದಿತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ತಸ್ಮಿನ್ನಂತರ್ಹಿತೇ ವಿಪ್ರೇ ರಾಜಾ ಕಿಮಕರೋತ್ತದಾ। ಭಾರ್ಯಾ ಚಾಸ್ಯ ಮಹಾಭಾಗಾ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-88-1 (84935) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-88-2x (7072) ಅದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ ಮಹೀಪಾಲಸ್ತಮೃಷಿಂ ಸಹ ಭಾರ್ಯಯಾ। ಪರಿಶ್ರಾಂತೋ ನಿವವೃತೇ ವ್ರೀಡಿತೋ ನಷ್ಟಚೇತನಃ॥ 13-88-2 (84936) ಸ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಪುರೀಂ ದೀನೋ ನಾಭ್ಯಭಾಷತ ಕಿಂಚನ। ತದೇವ ಚಿಂತಯಾಮಾಸ ಚ್ಯವನಸ್ಯ ವಿಚೇಷ್ಟಿತಂ॥ 13-88-3 (84937) ಅಥ ಶೂನ್ಯೇನ ಮನಸಾ ಪ್ರವಿವೇಶ ಗೃಹಂ ನೃಪಃ। ದದರ್ಶ ಶಯನೇ ತಸ್ಮಿಞ್ಶಯಾನಂ ಭೃಗುನಂದನಂ॥ 13-88-4 (84938) ವಿಸ್ಮಿತೌ ತಮೃಷಿಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತದಾಶ್ಚರ್ಯಂ ವಿಚಿಂತ್ಯ ಚ। ದರ್ಶನಾತ್ತಸ್ಯ ತು ತದಾ ವಿಶ್ರಾಂತೌ ಸಂಬಭೂವತುಃ॥ 13-88-5 (84939) ಯಥಾಸ್ಥಾನಂ ತತೋ ಗತ್ವಾ ತತ್ಪಾದೌ ಸಂವವಾಹತುಃ। ಅಥಾಪರೇಣ ಪಾರ್ಶ್ವೇನ ಸುಷ್ವಾಪ ಸ ಮಹಾಮುನಿಃ॥ 13-88-6 (84940) ತೇನೈವ ಚ ಸ ಕಾಲೇನ ಪ್ರತ್ಯಬುದ್ಧ್ಯತ ವೀರ್ಯವಾನ್। ನ ಚ ತೌ ಚಕ್ರತುಃ ಕಿಂಚಿದ್ವಿಕಾರಂ ಭಯಶಂಕಿತೌ॥ 13-88-7 (84941) ಪ್ರತಿಬುದ್ಧಸ್ತು ಸ ಮುನಿಸ್ತೌ ಪ್ರೋವಾಚ ವಿಶಾಂಪತೇ। ತೈಲಾಭ್ಯಂಗೋ ದೀಯತಾಂ ಮೇ ಸ್ನಾಸ್ಯೇಽಹಮಿತಿ ಭಾರತ॥ 13-88-8 (84942) ತೌ ತಥೇತಿ ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ಕ್ಷುಧಿತೌ ಶ್ರಮಕರ್ಶಿತೌ। ಶತಪಾಕೇನ ತೈಲೇನ ಮಹಾರ್ಹೇಣೋಪತಸ್ಥತುಃ॥ 13-88-9 (84943) ತತಃ ಸುಖಾಸೀನಮೃಷಿಂ ವಾಗ್ಯತೌ ಸಂವವಾಹತುಃ। ನ ಚ ಪರ್ಯಾಪ್ತಮಿತ್ಯಾಹ ಭಾರ್ಗವಃ ಸುಮಹಾತಪಾಃ॥ 13-88-10 (84944) ಯದಾ ತೌ ನಿರ್ವಿಕಾರೌ ತು ಲಕ್ಷಮಾಯಾಸ ಭಾರ್ಗವಃ। ತತ ಉತ್ಥಾಯ ಸಹಸಾ ಸ್ನಾನಶಾಲಾಂ ವಿವೇಶ ಹ॥ 13-88-11 (84945) ಕ್ಲೃಪ್ತಮೇವ ತು ತತ್ರಾಸೀತ್ಸ್ನಾನೀಯಂ ಪಾರ್ಥಿವೋಚಿತಂ। ಅಸತ್ಕೃತ್ಯ ಚ ತತ್ಸರ್ವಂ ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-88-12 (84946) ಸ ಮುನಿಃ ಪುನರೇವಾಥ ನೃಪತೇಃ ಪಶ್ಯತಸ್ತದಾ। ನಾಸೂಯಾಂ ಚಕ್ರತುಸ್ತೌ ಚ ದಂಪತೀ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-88-13 (84947) ಅಥ ಸ್ನಾತಃ ಸ ಭಗವಾನ್ಸಿಂಹಾಸನಗತಃ ಪ್ರಭುಃ। ದರ್ಶಯಾಮಾಸ ಕುಶಿಕಂ ಸಭಾರ್ಯಂ ಕುರುನಂದನ॥ 13-88-14 (84948) ಸಂಹೃಷ್ಟವದನೋ ರಾಜಾ ಸಭಾರ್ಯಃ ಕುಶಿಕೋ ಮುನಿಂ। ಸಿದ್ಧಮನ್ನಮಿತಿ ಪ್ರಹ್ವೋ ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ನ್ಯವೇದಯತ್॥ 13-88-15 (84949) ಆನೀಯತಾಮಿತಿ ಮುನಿಸ್ತಂ ಚೋವಾಚ ನರಾಧಿಪಂ। ಸ ರಾಜಾ ಸಮುಪಾಜಹ್ರೇ ತದನ್ನಂ ಸಹ ಭಾರ್ಯಯಾ॥ 13-88-16 (84950) ಮಾಂಸಪ್ರಕಾರಾನ್ವಿವಿಧಾಞ್ಶಾಕಾನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ। ಲೇಹ್ಯಪಿಷ್ಟವಿಕಾರಾಂಶ್ಚ ಪಾನಕಾನಿ ಲಘೂನಿ ಚ॥ 13-88-17 (84951) ರಸಾಲಾಪೂಪಕಾಂಶ್ಚಿತ್ರಾನ್ಮೋದಕಾನಥ ಷಡ್ರಸಾನ್। ರಸಾನ್ನಾನಾಪ್ರಕಾರಾಂಶ್ಚ ವನ್ಯಂ ಚ ಮುನಿಭೋಜನಂ॥ 13-88-18 (84952) ಫಲಾನಿ ಚ ವಿಚಿತ್ರಾಣಿ ರಾಜಭೋಜ್ಯಾನಿ ಭೂರಿಶಃ। ಬದರೇಂಗುದಕಾಶ್ಮರ್ಯಭಲ್ಲಾತಕಫಲಾನಿ ಚ॥ 13-88-19 (84953) ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಚ ಯದ್ಭೋಜ್ಯಂ ಯಚ್ಚಾಪಿ ವನವಾಸಿನಾಂ। ಸರ್ವಮಾಹಾರಯಾಮಾಸ ರಾಜಾ ಶಾಪಭಯಾನ್ಮುನೇಃ॥ 13-88-20 (84954) ಅಥ ಸರ್ವಮುಪನ್ಯಸ್ತಮಗ್ರತಶ್ಚ್ಯವನಸ್ಯ ತತ್। ತತಃ ಸರ್ವಂ ಸಮಾನೀಯ ತಚ್ಚ ಶಯ್ಯಾಸನಂ ಮುನಿಃ॥ 13-88-21 (84955) ವಸ್ತ್ರೈಃ ಶುಭೈರವಚ್ಛಾದ್ಯ ಭೋಜನೋಪಸ್ಕರೈಃ ಸಹ। ಸರ್ವಮಾದೀಪಯಾಮಾಸ ಚ್ಯವನೋ ಭೃಗುನಂದನಃ॥ 13-88-22 (84956) ನ ಚ ತೌ ಚಕ್ರತುಃ ಕ್ರೋಧಂ ದಂಪತೀ ಸುಮಹಾವ್ರತೌ। ತಯೋಃ ಸಂಪ್ರೇಕ್ಷತೋರೇವ ಪುನರಂತರ್ಹಿತೋಽಭವತ್॥ 13-88-23 (84957) ತಥೈವ ಚ ಸ ರಾಜರ್ಷಿಸ್ತಸ್ಥೌ ತಾಂ ರಜನೀಂ ತದಾ। ಸಭಾರ್ಯೋ ವಾಗ್ಯತಃ ಶ್ರೀಮಾನ್ನ ಚಕೋಪಂ ಸಮಾವಿಶತ್॥ 13-88-24 (84958) ನಿತ್ಯಸಂಸ್ಕೃತಮನ್ನಂ ತು ವಿವಿಧಂ ರಾಜವೇಶ್ಮನಿ॥ ಶಯನಾನಿ ಚ ಮುಖ್ಯಾನಿ ಪರಿಷೇಕಾಶ್ಚ ಪುಷ್ಕಲಾಃ॥ 13-88-25 (84959) ವಸ್ತ್ರಂ ಚ ವಿವಿಧಾಕಾರಮಭವತ್ಸಮುಪಾರ್ಜಿತಂ। ನ ಶಶಾಕ ತತೋ ದ್ರಷ್ಟಮಂತರಂ ಚ್ಯವನಸ್ತದಾ॥ 13-88-26 (84960) ಪುನರೇವ ಚ ವಿಪ್ರರ್ಷಿಃ ಪ್ರೋವಾಚ ಕುಶಿಕಂ ನೃಪಂ। ಸಭಾರ್ಯೋ ಮಾಂ ರಥೇನಾಶು ವಹ ಯತ್ರ ಬ್ರವೀಂಯಹಂ॥ 13-88-27 (84961) ತಥೇತಿ ಚ ಪ್ರಾಹ ನೃಪೋ ನಿರ್ವಿಶಂಕಸ್ತಪೋಧನಂ। ಕ್ರೀಡಾರಥೋಸ್ತು ಭಗವನ್ನುತ ಸಾಂಗ್ರಾಮಿಕೋ ರಥಃ॥ 13-88-28 (84962) ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸ ಮುನೀ ರಾಜ್ಞಾ ತೇನ ಹೃಷ್ಟೇನ ತದ್ವಚಃ। ಚ್ಯವನಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚೇದಂ ಹೃಷ್ಟಃ ಪರಪುರಂಜಯಂ॥ 13-88-29 (84963) ಸಜ್ಜೀಕುರು ರಥಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಯಸ್ತೇ ಸಾಂಗ್ರಾಮಿಕೋ ಮತಃ। ಸಾಯುಧಃ ಸಪತಾಕಶ್ಚ ಶಕ್ತೀಕನಕಯಷ್ಟಿಮಾನ್॥ 13-88-30 (84964) ಕಿಂಕಿಣೀಸ್ವನನಿರ್ಘೋಷೋ ಯುಕ್ತಸ್ತೋರಣಕಲ್ಪನೈಃ। ಗದಾಸ್ವಂಗನಿಬದ್ಧಶ್ಚ ಪರಮೇಷುಶತಾನ್ವಿತಃ॥ 13-88-31 (84965) ತತಃ ಸ ತಂ ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಕಲ್ಪಯಿತ್ವಾ ಮಹಾರಥಂ। ಭಾರ್ಯಾಂ ವಾಮೇ ಧುರಿ ತದಾ ಚಾತ್ಮಾನಂ ದಕ್ಷಿಣೇ ತಥಾ॥ 13-88-32 (84966) ತ್ರಿದಂಡಂ ವಜ್ರಸೂಚ್ಯಗ್ರಂ ಪ್ರತೋದಂ ತತ್ರ ಚಾದಧತ್। ಸರ್ವಮೇತತ್ತಥಾ ದತ್ತ್ವಾ ನೃಪೋ ವಾಕ್ಯಮಽಥಾಬ್ರವೀತ್॥ 13-88-33 (84967) ಭಗವನ್ಕ್ವ ರಥೋ ಯಾತು ಬ್ರವೀತು ಭೃಗುನಂದನ। ಯತ್ರ ವಕ್ಷ್ಯಸಿ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ತತ್ರ ಯಾಸ್ಯತಿ ತೇ ರಥಃ॥ 13-88-34 (84968) ಏವಮುಕ್ತಸ್ತು ಭಗವಾನ್ಪ್ರತ್ಯುವಾಚಾಥ ತಂ ನೃಪಂ। ಇತಃ ಪ್ರಭೃತಿ ಯಾತವ್ಯಂ ಪದಕಂಪದಕಂ ಶನೈಃ॥ 13-88-35 (84969) ಶ್ರಮೋ ಮಮ ಯಥಾ ನ ಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ಮಚ್ಛಂದಚಾರಿಣೌ। ಸುಸುಖಂ ಚೈವ ವೋಢವ್ಯೋ ಜನಃ ಸರ್ವಶ್ಚ ಪಶ್ಯತು॥ 13-88-36 (84970) ನೋತ್ಸಾರ್ಯಾಃ ಪಥಿಕಾಃ ಕೇಚಿತ್ತೇಭ್ಯೋದಾಸ್ಯೇ ವಸು ಹ್ಯಹಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಶ್ಚ ಯೇ ಕಾಮಾನರ್ಥಯಿಷ್ಯಂತಿಮಾಂ ಪಥಿ॥ 13-88-37 (84971) ಸರ್ವಾಂದಾಸ್ಯಾಂಯಶೇಷೇಣ ಧನಂ ರತ್ನಾನಿ ಚೈವ ಹಿ। ಕ್ರಿಯತಾಂ ನಿಖಿಲೇನೈತನ್ಮಾ ವಿಚಾರಯ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-88-38 (84972) ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಭೃತ್ಯಾಂಸ್ತಥಾಽಬ್ರವೀತ್। ಯದ್ಯದ್ಬ್ರೂಯಾನ್ಮುನಿಸ್ತತ್ತತ್ಸರ್ವಂ ದೇಯಮಶಂಕಿತೈಃ॥ 13-88-39 (84973) ತತೋ ರತ್ನಾನ್ಯನೇಕಾನಿ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಯುಗ್ಯಮಜಾವಿಕಂ। ಕೃತಾಕೃತಂ ಚ ಕನಕಂ ಗಜೇಂದ್ರಾಶ್ಚಾಚಲೋಪಮಾಃ॥ 13-88-40 (84974) ಅನ್ವಗಚ್ಛಂತ ತಮೃಷಿಂ ರಾಜಾಮಾತ್ಯಾಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ। ಹಾಹಾಭೂತಂ ಚ ತತ್ಸರ್ವಮಾಸೀನ್ನಗರಮಾರ್ತವತ್॥ 13-88-41 (84975) ತೌ ತೀಕ್ಷ್ಣಾಗ್ರೇಣ ಸಹಸಾ ಪ್ರತೋದೇನ ಪ್ರತೋದಿತೌ। ಪೃಷ್ಠೇ ವಿದ್ಧೌ ಕಟೇ ಚೈವ ನಿರ್ವಿಕಾರೌ ತಮೂಹತುಃ॥ 13-88-42 (84976) ವೇಪಮಾನೌ ನಿರಾಹಾರೌ ಪಂಚಾಶದ್ರಾತ್ರಕರ್ಶಿತೌ। ಕಥಂಚಿದೂಹತುರ್ಧೈರ್ಯಾದ್ದಂಪತೀ ತಂ ರಥೋತ್ತಮಂ॥ 13-88-43 (84977) ಬಹುಶೋ ಭೃಶವಿದ್ಧೌ ತೌ ಕ್ಷರಮಾಣೌ ಕ್ಷತೋದ್ಭವಂ। ದದೃಶಾತೇ ಮಹಾರಾಜ ಪುಷ್ಪಿತಾವಿವ ಕಿಂಶುಕೌ॥ 13-88-44 (84978) ತೌ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪೌರವರ್ಗಸ್ತು ಭೃಶಂ ಶೋಕಸಮಾಕುಲಃ। ಅಭಿಶಾಪಭಯತ್ರಸ್ತೋ ನ ತಂ ಕಿಂಚಿದುವಾಚ ಹ॥ 13-88-45 (84979) ದ್ವಂದ್ವಶಶ್ಚಾಬ್ರುವನ್ಸರ್ವೇ ಪಶ್ಯಧ್ವಂ ತಪಸೋ ಬಲಂ। ಕ್ರುದ್ಧಾ ಅಪಿ ಮುನಿಶ್ರೇಷ್ಠಂ ವೀಕ್ಷಿತುಂ ನೇಹ ಶುಕ್ನುಮಃ॥ 13-88-46 (84980) ಅಹೋ ಭಗವತೋ ವೀರ್ಯಂ ಮಹರ್ಷೇರ್ಭಾವಿತಾತ್ಮನಃ। ರಾಜ್ಞಶ್ಚಾಪಿ ಸಭಾರ್ಯಸ್ಯ ಧೈರ್ಯಂ ಪಶ್ಯತ ಯಾದೃಶಂ॥ 13-88-47 (84981) ಶ್ರಾಂತಾವಪಿ ಹಿ ಕಚ್ಛ್ರೇಣ ರಥಮೇನಂ ಸಮೂಹತುಃ। ನ ಚೈತಯೋರ್ವಿಕಾರಂ ವೈ ದದರ್ಶಂ ಭೃಗುನಂದನಃ॥ 13-88-48 (84982) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-88-49x (7073) ತತಃ ಸ ನಿರ್ವಿಕಾರೌ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಭೃಗುಕುಲೋದ್ವಹಃ। ವಸು ವಿಶ್ರಾಣಯಾಮಾಸ ಯಥಾ ವೈಶ್ರವಣಸ್ತಥಾ॥ 13-88-49 (84983) ತತ್ರಾಪಿ ರಾಜಾ ಪ್ರೀತಾತ್ಮಾ ಯಥಾದಿಷ್ಟಮಥಾಕರೋತ್। ತತೋಽಸ್ಯ ಭಗವಾನ್ಪ್ರೀತೋ ಬಭೂವ ಮುನಿಸತ್ತಮಃ॥ 13-88-50 (84984) ಅವತೀರ್ಯ ರಥಶ್ರೇಷ್ಠಾದ್ದಂಪತೀ ತೌ ಮುಮೋಚ ಹ। ವಿಮೋಚ್ಯ ಚೈತೌ ವಿಧಿವತ್ತತೋ ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಹ॥ 13-88-51 (84985) ಸ್ನಿಗ್ಧಗಂಭೀರಯಾ ವಾಚಾ ಭಾರ್ಗವಃ ಸುಪ್ರಸನ್ನಯಾ। ದದಾಮಿ ವಾಂ ವರಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ತಂ ಬ್ರೂತಾಮಿತಿ ಭಾರತ॥ 13-88-52 (84986) ಸುಕುಮಾರೌ ಚ ತೌ ವಿದ್ಧೌ ಕರಾಭ್ಯಾಂ ಮುನಿಸತ್ತಮಃ। ಪಸ್ಪರ್ಶಾಮೃತಕಲ್ಪಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ನೇಹಾದ್ಭರತಸತಮ॥ 13-88-53 (84987) ಅಥಾಬ್ರವೀನ್ನೃಪೋ ವಾಕ್ಯಂ ಶ್ರಮೋ ನಾಸ್ತ್ಯಾವಯೋರಿಹ। ವಿಶ್ರಾಂತೌ ಸ್ವಃ ಪ್ರಭಾವಾತ್ತೇ ಧ್ಯಾನೇನೈವೇಹ ಭಾರ್ಗವ॥ 13-88-54 (84988) ಅಥ ತೌ ಭಗವಾನ್ಪ್ರಾಹ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಶ್ಚ್ಯನಸ್ತದಾ। ನ ವೃಥಾ ವ್ಯಾಹೃತಂ ಪೂರ್ವಂ ಯನ್ಮಯಾ ತದ್ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-88-55 (84989) ರಮಣೀಯಃ ಸಮುದ್ದೇಶೋ ಗಂಗಾತೀರಮಿದಂ ಶುಭಂ। ಕಿಂಚಿತ್ಕಾಲಂ ವ್ರತಪರೋ ನಿವತ್ಸ್ಯಾಮೀಹ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-88-56 (84990) ಗಂಯತಾಂ ಸ್ವಪುರಂ ಪುತ್ರ ವಿಶ್ರಾಂತಃ ಪುನರೇಷ್ಯಸಿ। ಇಹಸ್ಥಂ ಮಾಂ ಸಭಾರ್ಯಸ್ತ್ವಂ ದ್ರಷ್ಟಾಸಿ ಶ್ವೋ ನರಾಧಿಪ॥ 13-88-57 (84991) ನ ಚ ಮನ್ಯುಸ್ತ್ವಯಾ ಕಾರ್ಯಃ ಶ್ರೇಯಸ್ತ್ವಾಂ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಂ। ಯತ್ಕಾಂಕ್ಷಿತಂ ಹೃದಿಸ್ಥಂ ತೇ ತತ್ಸರ್ವಂ ಹಿ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-88-58 (84992) ಇತ್ಯೇವಮುಕ್ತಃ ಕುಶಿಕಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ। ಪ್ರೋವಾಚ ಮುನಿಶಾರ್ದೂಲಮಿದಂ ವಚನಮರ್ಥವತ್॥ 13-88-59 (84993) ನ ಮೇ ಮನ್ಯುರ್ಮಹಾಭಾಗ ಪೂತೌ ಸ್ವೋ ಭಗವಂಸ್ತ್ವಯಾ। ಸಂವೃತೌ ಯೌವನಸ್ಥೌ ಸ್ವೋ ವಪುಷ್ಮಂತೌ ಬಲಾನ್ವಿತೌ॥ 13-88-60 (84994) ಪ್ರತೋದೇನ ವ್ರಣಾ ಯೇ ಮೇ ಸಭಾರ್ಯಸ್ಯ ತ್ವಯಾ ಕೃತಾಃ। ತಾನ್ನ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಗಾತ್ರೇಷು ಸ್ವಸ್ಥೋಸ್ಮಿ ಸಹ ಭಾರ್ಯಯಾ॥ 13-88-61 (84995) ಇಮಾಂ ಚ ದೇವೀಂ ಪಶ್ಯಾಮಿ ವಪುಷಾಽಪ್ಸರಸೋಪಮಾಂ। ಶ್ರಿಯಾ ಪರಮಯಾ ಯುಕ್ತಾ ತಥಾ ದೃಷ್ಟಾ ಪುರಾ ಮಯಾ॥ 13-88-62 (84996) ತವ ಪ್ರಸಾದಸಂವೃತ್ತಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಮಹಾಮುನೇ। ನೈತಚ್ಚಿತ್ರಂ ತು ಭಗವಂಸ್ತ್ವಯಿ ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮ॥ 13-88-63 (84997) ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚೈನಂ ಕುಶಿಕಂ ಚ್ಯವನಸ್ತದಾ। ಆಗಚ್ಛೇಥಾಃ ಸಭಾರ್ಯಶ್ಚ ತ್ವಮಿಹೇತಿ ನರಾಧಿಪ॥ 13-88-64 (84998) ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸಮನುಜ್ಞಾತೋ ರಾಜರ್ಷಿರಭಿವಾದ್ಯ ತಂ। ಪ್ರಯಯೌ ವಪುಷಾ ಯುಕ್ತೋ ನಗರಂ ದೇವರಾಜವತ್॥ 13-88-65 (84999) ತತ ಏನಮುಪಾಜಗ್ಮುರಮಾತ್ಯಾಃ ಸಪುರೋಹಿತಾಃ। ಬಲಸ್ಥಾ ಗಣಿಕಾಯುಕ್ತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಪ್ರಕೃತಯಸ್ತಥಾ॥ 13-88-66 (85000) ತೈರ್ವೃತಃ ಕುಶಿಕೋ ರಾಜಾ ಶ್ರಿಯಾ ಪರಮಯಾ ಜ್ವಲನ್। ಪ್ರವಿವೇಶ ಪುರಂ ಹೃಷ್ಟಃ ಪೂಜ್ಯಮಾನೋಽಥ ಬಂದಿಭಿಃ॥ 13-88-67 (85001) ತತಃ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ನಗರಂ ಕೃತ್ವಾ ಪೌರ್ವಾಹ್ಣಿಕೀಃ ಕ್ರಿಯಾಃ। ಭುಕ್ತ್ವಾ ಸಭಾರ್ಯೋ ರಜನೀಮುವಾಸ ಸ ಮಹಾದ್ಯುತಿಃ॥ 13-88-68 (85002) ತತಸ್ತು ತೌ ನವಮಭಿವೀಕ್ಷ್ಯ ಯೌವನಂ ಪರಸ್ಪರಂ ವಿಗತಜರಾವಿವಾಮರೌ। ನನಂದತುಃ ಶಯನಗತೌ ವಪುರ್ಧರೌ ಶ್ರಿಯಾ ಯುತೌ ದ್ವಿಜವರದತ್ತಯಾ ತದಾ॥ 13-88-69 (85003) ಅಥಾಪ್ಯುಷಿರ್ಭೃಗುಕುಲಕೀರ್ತಿವರ್ಧನ- ಸ್ತಪೋಧನೋ ವನಮಭಿರಾಮಮೃದ್ಧಿಮತ್। ಮನೀಷಯಾ ಬಹುವಿಧರತ್ನಭೂಷಿತಂ ಸಸರ್ಜ ಯನ್ನ ಪುರಿ ಶತಕ್ರತೋರಪಿ॥ ॥ 13-88-70 (85004) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಾಶೀಷ್ಟಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 88 ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತತಃ ಸ ರಾಜಾ ರಾತ್ರ್ಯಂತೇ ಪ್ರತಿಬುದ್ಧೋ ಮಹಾಮನಾಃ। ಕೃತಪೂರ್ವಾಹ್ಣಿಕಃ ಪ್ರಾಯಾತ್ಸಭಾರ್ಯಸ್ತದ್ವನಂ ಪ್ರತಿ॥ 13-89-1 (85005) ತತೋ ದದರ್ಶ ನೃಪತಿಃ ಪ್ರಾಸಾದಂ ಸರ್ವಕಾಂಚನಂ। ಮಣಿಸ್ತಂಭಸಹಸ್ರಾಢ್ಯಂ ಗಂಧರ್ವನಗರೋಪಮಂ। ತತ್ರ ದಿವ್ಯಾನಭಿಪ್ರಾಯಾಂದದರ್ಶ ಕುಶಿಕಸ್ತದಾ॥ 13-89-2 (85006) ಪರ್ವತಾನ್ರೂಪ್ಯಸಾನೂಂಶ್ಚ ನಲಿನೀಶ್ಚ ಸಪಂಕಜಾಃ। ಚಿತ್ರಶಾಲಾಶ್ಚ ವಿವಿಧಾಸ್ತೋರಣಾನಿ ಚ ಭಾರತ। ಶಾದ್ವಲೋಪಚಿತಾಂ ಭೂಮಿಂ ತಥಾ ಕಾಂಚನಕುಟ್ಟಿಮಾಂ॥ 13-89-3 (85007) ಸಹಕಾರಾನ್ಪ್ರಫುಲ್ಲಾಂಶ್ಚ ಕೇತಕೋದ್ದಾಲಕಾನ್ವರಾನ್। ಅಶೋಕಾನ್ಸಹಕುಂದಾಂಶ್ಚ ಫುಲ್ಲಾಂಶ್ಚೈವಾತಿಮುಕ್ತಕಾನ್॥ 13-89-4 (85008) ಚಂಪಕಾಂಸ್ತಿಲಕಾನ್ಭವ್ಯಾನ್ಪನಸಾನ್ವಂಜುಲಾನಪಿ। ಪುಷ್ಪಿತಾನ್ಕರ್ಣಿಕಾರಾಂಶ್ಚ ತತ್ರತತ್ರ ದದರ್ಶ ಹ॥ 13-89-5 (85009) ಶ್ಯಾಮಾನ್ವಾರಣಪುಷ್ಪಾಂಶ್ಚ ತಥಾಽಷ್ಟಪದಿಕಾ ಲತಾಃ। ತತ್ರತತ್ರ ಪರಿಕ್ಲೃಪ್ತಾ ದದರ್ಶ ಸ ಮಹೀಪತಿಃ॥ 13-89-6 (85010) ರಂಯಾನ್ಪದ್ಮೋತ್ಪಲಧರಾನ್ಸರ್ವರ್ತುಕುಸುಮಾಂಸ್ತಥಾ। ವಿಮಾನಪ್ರತಿಮಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಪ್ರಾಸಾದಾಞ್ಶೈಲಸನ್ನಿಭಾನ್॥ 13-89-7 (85011) ಶೀತಲಾನಿ ಚ ತೋಯಾನಿ ಕ್ವಚಿದುಷ್ಣಾನಿ ಭಾರತ। ಆಸನಾನಿ ವಿಚಿತ್ರಾಣಿ ಶಯನಪ್ರವರಾಣಿ ಚ॥ 13-89-8 (85012) ಪರ್ಯಂಕಾನ್ರತ್ನಸೌವರ್ಣಾನ್ಪರಾರ್ಧ್ಯಾಸ್ತರಣಾಸ್ತೃತಾನ್। ಭಕ್ಷ್ಯಂ ಭೋಜ್ಯಮನಂತಂ ಚ ತತ್ರತತ್ರೋಪಕಲ್ಪಿತಂ॥ 13-89-9 (85013) ವಾಣೀವಾದಾಂಛುಕಾಂಶ್ಚೈವ ಶಾರಿಕಾ ಭೃಂಗರಾಜಕಾನ್। ಕೋಕಿಲಾಂಛತಪತ್ರಾಂಶ್ಚ ಸಕೋಯಷ್ಟಿಕಕುಕ್ಕುಭಾನ್॥ 13-89-10 (85014) ಮಯೂರಾನ್ಕುಕ್ಕುಟಾಂಶ್ಚಾಪಿ ದಾತ್ಯೂಹಾಂಜೀವಜೀವಕಾನ್। ಚಕೋರಾನ್ವಾನರಾನ್ಹಂಸಾನ್ಸಾರಸಾಂಶ್ಚಕ್ರಸಾಹ್ವಯಾನ್॥ 13-89-11 (85015) ಸಮಂತತಃ ಪ್ರಣದತೋ ದದರ್ಶ ಸುಮನೋಹರಾನ್। ಕ್ವಚಿದಪ್ಸರಸಾಂ ಸಂಘಾನ್ಗಂಧರ್ವಾಣಾಂ ಚ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-89-12 (85016) ಕಾಂತಾಭಿರಪರಾಂಸ್ತತ್ರ ಪರಿಷ್ವಕ್ರಾಂದದರ್ಶ ಹ। ನ ದದರ್ಶ ಚ ತಾನ್ಭೂಯೋ ದದರ್ಶ ಚ ಪುನರ್ನೃಪಃ॥ 13-89-13 (85017) ಗೀತಧ್ವನಿಂ ಸುಮಧುರಂ ತಥೈವಾಧ್ಯಯನಧ್ವನಿಂ। ಹಂಸಾನಸುಮಧುರಾಂಶ್ಚಾಪಿ ತತ್ರ ಶುಶ್ರಾವ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-89-14 (85018) ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾಽತ್ಯದ್ಭುತಂ ರಾಜಾ ಮನಸಾಽಚಿಂತಯತ್ತದಾ। ಸ್ವಪ್ನೋಽಯಂ ಚಿತ್ತವಿಭ್ರಂಶ ಉತಾಹೋ ಸತ್ಯಮೇವ ತು॥ 13-89-15 (85019) ಅಹೋ ಸಹ ಶರೀರೇಣ ಪ್ರಾಪ್ತೋಸ್ಮಿ ಪರಮಾಂ ಗತಿಂ। ಉತ್ತರಾನ್ವಾ ಕುರೂನ್ಪುಣ್ಯಾನಥವಾಽಪ್ಯಮರಾವತೀಂ॥ 13-89-16 (85020) ಕಿಂಚೇದಂ ಮಹದಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಸಂಪಶ್ಯಾಮೀತ್ಯಚಿಂತಯತ್। ಏವಂ ಸಂಚಿಂತಯನ್ನೇವ ದದರ್ಶ ಮುನಿಪುಂಗವಂ॥ 13-89-17 (85021) ತಸ್ಮಿನ್ವಿಮಾನೇ ಸೌವರ್ಣೇ ಮಣಿಸ್ತಂಭಸಮಾಕುಲೇ। ಮಹಾರ್ಹೇ ಶಯನೇ ದಿವ್ಯೇ ಶಯಾನಂ ಭೃಗುನಂದನಂ॥ 13-89-18 (85022) ತಮಭ್ಯಯಾತ್ಪ್ರಹರ್ಷೇಣ ನರೇಂದ್ರಃ ಸಹ ಭಾರ್ಯಯಾ। ಅಂತರ್ಹಿತಸ್ತತೋ ಭೂಯಶ್ಚ್ಯವನಃ ಶಯನಂ ವ ತತ್॥ 13-89-19 (85023) ತತೋಽನ್ಯಸ್ಮಿನ್ವನೋದ್ದೇಶೇ ಪುನರೇವ ದದರ್ಶ ತಂ। ಕೌಶ್ಯಾಂ ಬೃಸ್ಯಾಂ ಸಮಾಸೀನಂ ಜಪಮಾನಂ ಮಹಾವ್ರತಂ॥ 13-89-20 (85024) ಏವಂ ಯೋಗಬಲಾದ್ವಿಪ್ರೋ ಮೋಹಯಾಮಾಸ ಪಾರ್ಥಿವಂ॥ 13-89-21 (85025) ಕ್ಷಣೇನ ತದ್ವನಂ ಚೈವ ತೇ ಚೈವಾಪ್ಸರಸಾಂ ಗಣಾಃ। ಗಂಧರ್ವಾಃ ಪಾದಪಾಶ್ಚೈವ ಸರ್ವಮಂತರಧೀಯತ॥ 13-89-22 (85026) ನಿಃಶಬ್ದಮಭವಚ್ಚಾಪಿ ಗಂಗಾಕೂಲಂ ಪುನರ್ನೃಪ। ಕುಶವಲ್ಮೀಕಭೂಯಿಷ್ಠಂ ಬಭೂವ ಚ ಯಥಾ ಪುರಾ॥ 13-89-23 (85027) ತತಃ ಸ ರಾಜಾ ಕುಶಿಕಃ ಸಭಾರ್ಯಸ್ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ। ವಿಸ್ಮಯಂ ಪರಮಂ ಪ್ರಾಪ್ತಸ್ತದ್ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಹದದ್ಭುತಂ॥ 13-89-24 (85028) ತತಃ ಪ್ರೋವಾಚ ಕುಶಿಕೋ ಭಾರ್ಯಾ ಹರ್ಷಸಮನ್ವಿತಃ। ಪಶ್ಯ ಭದ್ರೇ ಯಥಾಭಾವಾಶ್ಚಿತ್ರಾ ದೃಷ್ಟಾಃ ಸುದುರ್ಲಭಾಃ। ಪ್ರಸಾದಾದ್ಭೃಗುಮುಖ್ಯಸ್ಯ ಕಿಮನ್ಯತ್ರ ತಪೋಬಲಾತ್॥ 13-89-25 (85029) ತಪಸಾ ತದವಾಪ್ಯಂ ಹಿ ಯನ್ನ ಶಕ್ಯಂ ಮನೋರಥೈಃ। ತ್ರೈಲೋಕ್ಯರಾಜ್ಯಾದಪಿ ಹಿ ತಪ ಏವ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-89-26 (85030) ತಪಸಾ ಹಿ ಸುತಪ್ತೇನಿ ಕ್ರೀಡತ್ಯೇಷ ತಪೋಧನಃ। ಅಹೋ ಪ್ರಭಾವೋ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷೇಶ್ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-89-27 (85031) ಇಚ್ಛಯೈಷ ತಪೋವೀರ್ಯಾದನ್ಯಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಸೃಜೇದಪಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏವ ಜಾಯೇರನ್ಪುಣ್ಯವಾಗ್ಬುದ್ಧಿಕರ್ಮಣಾ॥ 13-89-28 (85032) ಉತ್ಸಹೇದಿಹ ಕೃತ್ವೈವ ಕೋಽನ್ಯೋ ವೈ ಚ್ಯವನಾದೃತೇ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ದುರ್ಲಭಂ ಲೋಕೇ ರಾಜ್ಯಂ ಹಿ ಸುಲಭಂ ನರೈಃ॥ 13-89-29 (85033) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಭಾವಾದ್ಧಿ ರಥೇ ಯುಕ್ತೌ ಸ್ವಧುರ್ಯವತ್। ಇತ್ಯೇವಂ ಚಿಂತಯಾನಃ ಸ ವಿದಿತಶ್ಚ್ಯವನಸ್ಯ ವೈ॥ 13-89-30 (85034) ಸಂಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯೋವಾಚ ನೃಪತಿಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಮಾಗಂಯತಾಮಿತಿ। ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸಹಭಾರ್ಯಸ್ತು ಸೋಭ್ಯಗಚ್ಛನ್ಮಹಾಮುನಿಂ॥ 13-89-31 (85035) ಶಿರಸಾ ವಂದನೀಯಂ ತಮವಂದತ ಚ ಪಾರ್ಥಿವಃ। ತಸ್ಯಾಶಿಷಃ ಪ್ರಯುಜ್ಯಾಥ ಸ ಮುನಿಸ್ತಂ ನರಾಧಿಪಂ। ನಿಷೀದೇತ್ಯಬ್ರವೀದ್ಧೀಮಾನ್ಸಾಂತ್ವಯನ್ಪುರುಷರ್ಷಭಃ॥ 13-89-32 (85036) ತತಃ ಪ್ರಕೃತಿಮಾಪನ್ನೋ ಭಾರ್ಗವೋ ನೃಪತೇ ನೃಪಂ। ಉವಾಚ ಶ್ಲಕ್ಷ್ಣಯಾ ವಾಚಾ ತರ್ಪಯನ್ನಿವ ಭಾರತ॥ 13-89-33 (85037) ರಾಜನ್ಸಂಯಗ್ಜಿತಾನೀಹ ಪಂಚಪಂಚ ಸ್ವಯಂ ತ್ವಯಾ। ಮನಃಷಷ್ಠಾನೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಕೃಚ್ಛ್ರಾನ್ಮುಕ್ತೋಸಿ ತೇನ ವೈ॥ 13-89-34 (85038) ಸಂಯಗಾರಾಧಿತಃ ಪುತ್ರ ತ್ವಯಾಽಹಂ ವದತಾಂವರ। ನ ಹಿ ತೇ ವೃಜಿತಂ ಕಿಂಚಿತ್ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮಮಪಿ ದೃಶ್ಯತೇ॥ 13-89-35 (85039) ಅನುಜಾನೀಹಿ ಮಾಂ ರಾಜನ್ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಥಾಗತಂ। ಪ್ರೀತೋಸ್ಮಿ ತವ ರಾಜೇಂದ್ರ ವರಶ್ಚ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯತಾಂ॥ 13-89-36 (85040) ಕುಶಿಕ ಉವಾಚ। 13-89-37x (7074) ಅಗ್ನಿಮಧ್ಯೇ ಗತೇನೇವ ಭಗವನ್ಸನ್ನಿಧೌ ಮಯಾ। ವರ್ತಿತಂ ಭೃಗುಶಾರ್ದೂಲ ಯನ್ನ ದಗ್ಧೋಸ್ಮಿ ತದ್ಬಹು॥ 13-89-37 (85041) ಏಷ ಏವ ವರೋ ಮುಖ್ಯಃ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮೇ ಭೃಗುನಂದನ। ಯತ್ಪ್ರೀತೋಸಿ ಮಮಾಚಾರೈಃ ಕುಲಂ ತ್ರಾತಂ ಚ ಮೇಽನಘ॥ 13-89-38 (85042) ಏಥ ಮೇಽಂದ್ರಗ್ರಹೋ ವಿಪ್ರ ಜೀವಿತೇ ಚ ಪ್ರಯೋಜನಂ। ಏತದ್ರಾಜ್ಯಫಲಂ ಚೈವ ತಪಸಶ್ಚ ಫಲಂ ಮಮ॥ 13-89-39 (85043) ಯದಿ ತ್ವಂ ಪ್ರೀತಿಮಾನ್ವಿಪ್ರ ಮಯಿ ವೈ ಭೃಗುನಂದನ। ಅಸ್ತಿ ಮೇ ಸಂಶಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ ॥ 13-89-40 (85044) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 89॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-89-29 ಉತ್ಸಾಹಮಿಹ ಕೃತ್ವೇದಂ ಕೋಽನ್ಯೋ ವೈ ಚ್ಯವನಾದೃತೇ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ದುರ್ಲಭಂ ಲೋಕೇ ತಲ್ಲವ್ಧ್ವಾ ದುರ್ಲಭಂ ತಪಃ। ಸಿದ್ಧಿಸ್ತತ್ರಾಪಿ ದುಷ್ಪ್ರಾಪಾ ಸಿದ್ಧೇರಪಿ ಪರಾ ಗತಿಃ ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। ವರಶ್ಚ ಗೃಹ್ಯತಾಂ ಮತ್ತೋ ಯಶ್ಚ ತೇ ಸಂಶಯೋ ಹೃದಿ। ತಂ ಪ್ರಬ್ರೂದಿ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಸರ್ವಂ ಸಂಪಾದಯಾಮಿ ತೇ॥ 13-90-1 (85045) ಕುಶಿಕ ಉವಾಚ। 13-90-2x (7075) ಯದಿ ಪ್ರೀತೋಸಿ ಭಗವಂಸ್ತತೋ ಮೇ ವದ ಭಾರ್ಗವ। ಕಾರಣಂ ಶ್ರೋತುಸಿಚ್ಛಮಿ ಮದ್ಗೃಹೇ ವಾಸಕಾರಿತಂ॥ 13-90-2 (85046) ಶಯನಂ ಚೈಕಪಾರ್ಶ್ವೇನ ದಿವಸಾನೇಕವಿಂಶತಿಂ। ನ ಕಿಂಚಿದುಕ್ತ್ವಾ ಗಮನಂ ಬಹಿಶ್ಚ ಮುನಿಪುಂಗವಃ॥ 13-90-3 (85047) ಅಂತರ್ಧಾನಮಕಸ್ಮಾಚ್ಚ ಪುನರೇವ ಚ ದರ್ಶನಂ। ಪುನಶ್ಚ ಶಯನಂ ವಿಪ್ರ ದಿವಸಾನೇಕವಿಂಶತಿಂ॥ 13-90-4 (85048) ತೈಲಾಭ್ಯಕ್ತಸ್ಯ ಗಮನಂ ಭೋಜನಂ ಚ ಗೃಹೇ ಮಮ। ಸಮುಪಾನೀಯ ವಿವಿಧಂ ಯದ್ದಗ್ಧಂ ಜಾತವೇದಸಾ॥ 13-90-5 (85049) ನಿರ್ಯಾಣಾಂ ಚ ರಥೇನಾಶು ಸಹಸಾ ಯತ್ಕೃತಂ ತ್ವಯಾ। ಧನಾನಾಂ ಚ ವಿಸರ್ಗಶ್ಚ ವನಸ್ಯಾಪಿ ಚ ದರ್ಶನಂ॥ 13-90-6 (85050) ಪ್ರಾಸಾದಾನಾಂ ಬಹೂನಾಂ ಚ ಕಾಂಚನಾನಾಂ ಮಹಾಮುನೇ। ಮಣಿವಿದ್ರುಮಪಾದಾನಾಂ ಪರ್ಯಂಕಾಣಾಂ ಚ ದರ್ಶನಂ॥ 13-90-7 (85051) ಪುನಶ್ಚಾದರ್ಶನಂ ತಸ್ಯ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಕಾರಣಂ। ಅತೀವ ಹ್ಯತ್ರ ಮುಹ್ಯಾಮಿ ಚಿಂತಯಾನೋ ಭೃಗೂದ್ವಹ॥ 13-90-8 (85052) ನ ಚೈವಾತ್ರಾಧಿಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರ್ವಸ್ಯಾಸ್ಯ ವಿನಿಶ್ಚಯಂ। ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯೇನ ಸತ್ಯಂ ಶ್ರೋತುಂ ತಪೋಧನ॥ 13-90-9 (85053) ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। 13-90-10x (7076) ಶೃಣು ಸರ್ವಮಶೇಷೇಣಿ ಯದಿದಂ ಯೇನ ಹೇತುನಾ। ನ ಹಿ ಶಕ್ಯಮನಾಖ್ಯಾತುಮೇವಂ ಪೃಷ್ಟೇನ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-90-10 (85054) ಪಿತಾಮಹಸ್ಯ ವದತಃ ಪುರಾ ದೇವಸಮಾಗಮೇ। ಶ್ರುತವಾನಸ್ಮಿ ಯದ್ರಾಜಂಸ್ತನ್ಮೇ ನಿಗದತಃ ಶೃಣು। 13-90-11 (85055) ಬ್ರಹ್ಮಕ್ಷತ್ರವಿರೋಧೇನ ಭವಿತಾ ಕುಲಸಂಕರಃ। ಪೌತ್ರಸ್ತೇ ಭವಿತಾ ರಾಜಂಸ್ತೇಜೋವೀರ್ಯಸಮನ್ವಿತಃ॥ 13-90-12 (85056) ತತಃ ಸ್ವಕುಲರಕ್ಷಾರ್ಥಮಹಂ ತ್ವಾಂ ಸಮುಪಾಗತಃ। ಚಿಕೀರ್ಷನ್ಕುಶಿಕೋಚ್ಛೇದಂ ಸಂದಿಧಕ್ಷುಃ ಕುಲಂ ತವ॥ 13-90-13 (85057) ತತೋಽಹಮಾಗಂಯ ಪುರೇ ತ್ವಾಮವೋಚಂ ಮಹೀಪತೇ। ನಿಯಮಂ ಕಂಚಿದಾರಪ್ಸಯೇ ಶುಶ್ರೂಷಾ ಕ್ರಿಯತಾಮಿತಿ॥ 13-90-14 (85058) ನ ಚ ತೇ ದುಷ್ಕೃತಂ ಕಿಂಚಿದಹಮಾಸಾದಯಂ ಗೃಹೇ। ತೇನ ಜೀವಸಿ ರಾಜರ್ಷೇ ನ ಭವೇಥಾಸ್ತ್ವಮನ್ಯಥಾ॥ 13-90-15 (85059) ಏವಂ ಬುದ್ಧಿಂ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ದಿವಸಾನೇಕವಿಂಶತಿಂ। ಸುಪ್ತೋಸ್ಮಿ ಯದಿ ಮಾಂ ಕಶ್ಚಿದ್ಬೋಧಯೇದಿತಿ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-90-16 (85060) ಯದಾ ತ್ವಯಾ ಸಭಾರ್ಯೇಣ ಸಂಸುಪ್ತೋ ನ ಪ್ರಬೋಧಿತಃ। ಅಹಂ ತದೈವ ತೇ ಪ್ರೀತೋ ಮನಸಾ ರಾಜಸತ್ತಮ॥ 13-90-17 (85061) ಉತ್ಥಾಯ ಚಾಸ್ಮಿ ನಿಷ್ಕ್ರಾಂತೋ ಯದಿ ಮಾಂ ತ್ವಂ ಮಹೀಪತೇ। ಪೃಚ್ಛೇಃ ಕ್ವ ಯಾಸ್ಯಸೀತ್ಯೇವಂ ಶಪೇಯಂ ತ್ವಾಮಿತಿ ಪ್ರಭೋ॥ 13-90-18 (85062) ಅಂತರ್ಹಿತಃ ಪುನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಪುನರೇವ ಚ ತೇ ಗೃಹೇ। ಯೋಗಮಾಸ್ಥಾಯ ಸಂಸುಪ್ತೋ ದಿವಸಾನೇಕವಿಂಶತಿಂ॥ 13-90-19 (85063) ಕ್ಷುಧಿತೌ ಮಾಮಸೂಯೇಥಾಂ ಶ್ರಮಾದ್ವೇತಿ ನರಾಧಿಪ। ಏತಾಂ ಬುದ್ಧಿಂ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ಕರ್ಶಿತೌ ವಾಂ ಕ್ಷುಧಾ ಮಯಾ॥ 13-90-20 (85064) ನ ಚ ತೇಽಭೂತ್ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮೋಪಿ ಮನ್ಯುರ್ಮನಸಿ ಪಾರ್ಥಿವ। ಸಭಾರ್ಯಸ್ಯ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ತೇನ ತೇ ಪ್ರೀತಿಮಾನಹಂ॥ 13-90-21 (85065) ಭೋಜನಂ ಚ ಸಮಾನಾಯ್ಯ ಯತ್ತದಾದೀಪಿತಂ ಮಯಾ। ಕ್ರುಧ್ಯೇಥಾ ಯದಿ ಮಾತ್ಸರ್ಯಾದಿತಿ ತನ್ಮರ್ಷಿತಂ ಚ ಮೇ॥ 13-90-22 (85066) ತತೋಽಹಂ ರಥಮಾರುಹ್ಯ ತ್ವಾಮವೋಚಂ ನರಾಧಿಪ। ಸಭಾರ್ಯೋ ಮಾಂ ವಹಸ್ವೇತಿ ತಚ್ಚ ತ್ವಂ ಕೃತವಾಂಸ್ತಥಾ॥ 13-90-23 (85067) ಅವಿಶಂಕೋ ನರಪತೇ ಪ್ರೀತೋಽಹಂ ಚಾಪಿ ತೇನ ಹ। ಧನೋತ್ಸರ್ಗೇಽಪಿ ಚ ಕೃತೇ ನ ತ್ವಾಂ ಕ್ರೋಧೋಪ್ಯಧರ್ಷಯತ್॥ 13-90-24 (85068) ತತಃ ಪ್ರೀತೇನ ತೇ ರಾಜನ್ಪುನರೇತತ್ಕೃತಂ ತವ। ಸಭಾರ್ಯಸ್ಯ ವನಂ ಭೂಯಸ್ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಮನುಜಾಧಿಪ॥ 13-90-25 (85069) ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥಂ ತವ ಚೈತನ್ಮೇ ಸ್ವರ್ಗಸಂದರ್ಶನಂ ಕೃತಂ। ಯತ್ತೇ ವನೇಽಸ್ಮಿನ್ನೃಪತೇ ದೃಷ್ಟಂ ದಿವ್ಯಂ ಸುದರ್ಶನಂ॥ 13-90-26 (85070) ಸ್ವರ್ಗೋದ್ದೇಶಸ್ತ್ವಯಾ ರಾಜನ್ಸಶರೀರೇಣ ಪಾರ್ಥಿವ। ಮುಹೂರ್ತಮನುಭೂತೋಽಸೌ ಸಭಾರ್ಯೇಣ ನೃಪೋತ್ತಮ॥ 13-90-27 (85071) ನಿದರ್ಶನಾರ್ಥಂ ತಪಸೋ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಚ ನರಾಧಿಪ। ತತ್ರ ನಾಸೀತ್ಸ್ಪೃಹಾ ರಾಜಂಸ್ತಚ್ಚಾಪಿ ವಿದಿತಂ ಮಯಾ॥ 13-90-28 (85072) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಕಾಂಕ್ಷಸೇ ಹಿ ತ್ವಂ ತಪಶ್ಚ ಪೃಥಿವೀಪತೇ। ಅವಮತ್ಯ ನರೇಂದ್ರತ್ವಂ ದೇವೇಂದ್ರತ್ವಂ ಚ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-90-29 (85073) ಏವಮೇತದ್ಯಥಾತತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ತಾತ ದುರ್ಲಭಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯೇ ಸತಿ ಚರ್ಷಿತ್ವಮೃಷಿತ್ವೇ ಚ ತಪಸ್ವಿತಾ॥ 13-90-30 (85074) ಭವಿಷ್ಯತ್ಯೇಷ ತೇ ಕಾಮಃ ಕುಶಿಕಾತ್ಕೌಶಿಕೋ ದ್ವಿಜಃ॥ 13-90-31 (85075) ತೃತೀಯಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಂ ಗಮಿಷ್ಯತಿ। ವಂಶಸ್ತೇ ಪಾರ್ಥಿವಶ್ರೇಷ್ಠ ಭೃಗೂಣಾಮೇವ ತೇಜಸಾ॥ 13-90-32 (85076) ಪೌತ್ರಸ್ತೇ ಭವಿತಾ ವಿಪ್ರಸ್ತಪಸ್ವೀ ಪಾವಕದ್ಯುತಿಃ। `ಜಮದಗ್ನೌ ಮಹಾಭಾಗ ತಪಸಾ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಿ॥' 13-90-33 (85077) ಯಃ ಸ ದೇವಮನುಷ್ಯಾಣಆಂ ಭಯಮುತ್ಪಾದಯಿಷ್ಯತಿ। ತ್ರಯಾಣಾಮೇವ ಲೋಕಾನಾಂ ಸತ್ಯಮೇತದ್ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ॥ 13-90-34 (85078) ವರಂ ಗೃಹಾಣ ರಾಜರ್ಷೇ ಯಸ್ತೇ ಮನಸಿ ವರ್ತತೇ। ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾಂ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ಪುರಾ ಕಾಲೋಽತಿವರ್ತತೇ॥ 13-90-35 (85079) ಕುಶಿಕ ಉವಾಚ। 13-90-36x (7077) ಏಷ ಏವ ವರೋ ಮೇಽದ್ಯ ಯತ್ತ್ವಂ ಪ್ರೀತೋ ಮಹಾಮುನೇ। ಭವತ್ವೇತದ್ಯಥಾರ್ಥತ್ವಂ ಭವೇತ್ಪೌತ್ರೋ ಮಮಾನಘ॥ 13-90-36 (85080) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ಮೇ ಕುಲಸ್ಯಾಸ್ತು ಭಗವನ್ನೇಷ ಮೇ ವರಃ। ಪುನಶ್ಚಾಖ್ಯಾತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಭಗವನ್ವಿಸ್ತರೇಣ ವೈ॥ 13-90-37 (85081) ಕಥಮೇಷ್ಯತಿ ವಿಪ್ರತ್ವಂ ಕುಲಂ ಮೇ ಭೃಗುನಂದನ। ಕಶ್ಚಾಸೌ ಭವಿತಾ ಬಂಧುರ್ಮಮ ಕಶ್ಚಾಪಿ ಸಂಮತಃ॥ ॥ 13-90-38 (85082) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 90 ॥

ಚ್ಯವನ ಉವಾಚ। ಅವಶ್ಯಂ ಕಥನೀಯಂ ಮೇ ತವೈತನ್ನರಪುಂಗವ। ಯದರ್ಥಂ ತ್ವಾಹಮುಚ್ಛೇತ್ತುಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮನುಜಾಧಿಪ॥ 13-91-1 (85083) ಭೂಗೂಣಾಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಯಾಜ್ಯಾ ನಿತ್ಯಮೇತಜ್ಜನಾಧಿಪ। ತೇ ಚ ಭೇದಂ ಗಮಿಷ್ಯಂತಿ ದೈವಯುಕ್ತೇನ ಹೇತುನಾ॥ 13-91-2 (85084) ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಶ್ಚ ಭೃಗೂನ್ಸರ್ವಾನ್ವಧಿಷ್ಯಂತಿ ನರಾಧಿಪ। ಆಗರ್ಭಾದನುಕೃಂತಂತೋ ದೈತದಂಡನಿಪೀಡಿತಾಃ॥ 13-91-3 (85085) ತತ ಉತ್ಪತ್ಸ್ಯತೇಽಸ್ಮಾಕಂ ಕುಲೇ ಗೋತ್ರವಿವರ್ಧನಃ। ಔರ್ವೋ ನಾಮ ಮಹಾತೇಜಾ ಜ್ವಲಿತಾರ್ಕಸಮದ್ಯುತಿಃ॥ 13-91-4 (85086) ಸ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯವಿನಾಶಾಯ ಕೋಪಾಗ್ನಿಂ ಜನಯಿಷ್ಯತಿ। ಮಹೀಂ ಸಪರ್ವತವನಾಂ ಯಃ ಕರಿಷ್ಯತಿ ಭಸ್ಮಸಾತ್। 13-91-5 (85087) ಕಂಚಿತ್ಕಾಲಂ ತು ವಹ್ನಿಂ ಚ ಸ ಏವ ಶಮಯಿಷ್ಯತಿ। ಸಮುದ್ರೇ ವಡವಾವಕ್ತ್ರೇ ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ಯ ಮುನಿಸತ್ತಮಃ। 13-91-6 (85088) ಪುತ್ರಂ ತಸ್ಯ ಮಹಾರಾಜ ಋಚೀಕಂ ಭೃಗುನಂದನಂ। ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕೃತ್ಸ್ನೋ ಧನುರ್ವೇದಃ ಸಮುಪಸ್ಥಾಸ್ಯತೇಽನಘ॥ 13-91-7 (85089) ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಮಭಾವಾಯ ದೈವಯುಕ್ತೇನು ಹೇತುನಾ। ಸ ತು ತಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯೈವ ಪುತ್ರೇ ಸಂಕ್ರಾಮಯಿಷ್ಯತಿ॥ 13-91-8 (85090) ಜಮದಗ್ನೌ ಮಹಾಭಾಗೇ ತಪಸಾ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಿ। ಸ ಚಾಪಿ ಭೃಗುಶಾರ್ದೂಲಸ್ತಂ ವೇದಂ ಧಾರಯಿಷ್ಯತಿ॥ 13-91-9 (85091) ಕುಲಾತ್ತು ತವ ಧರ್ಮಾತ್ಮನ್ಕನ್ಯಾಂ ಸೋಽಧಿಗಮಿಷ್ಯತಿ। ಉದ್ಭಾವನಾರ್ಥಂ ಭವತೋ ವಂಶಸ್ಯ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-91-10 (85092) `ಕ್ಷತ್ರಹಂತಾ ಭವೇದ್ಧಿಂಸ್ರ ಇತಿ ದೈವಂ ಸನಾತನಂ। ನಾರಾಯಣಮುಪಾಸ್ಯಾಸ್ಯ ವರಾತ್ತಂ ಪುತ್ರಮೃಚ್ಛತಿ॥' 13-91-11 (85093) ಗಾಧೇರ್ದುಹಿತರಂ ಪ್ರಾಪ್ಯಿ ಪೌತ್ರೀಂ ತವ ಮಹಾತಪಾಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮಾಣಂ ಪುತ್ರಮುತ್ಪಾದಯಿಷ್ಯತಿ॥ 13-91-12 (85094) ಕ್ಷತ್ರಿಯಂ ವಿಪ್ರಧರ್ಮಾಣಂ ಬೃಹಸ್ಪತಿಮಿವೌಜಸಾ। ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಂ ತವ ಕುಲೇ ಗಾಧೇಃ ಪುತ್ರಂ ಸುಧಾರ್ಮಿಕಂ। ತಪಸಾ ಮಹತಾ ಯುಕ್ತಂ ಪ್ರದಾಸ್ಯತಿ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-91-13 (85095) ಸ್ತ್ರಿಯೌ ತು ಕಾರಣಂ ತತ್ರ ಪರಿವರ್ತೇ ಭವಿಷ್ಯತಃ। ಪಿತಾಮಹನಿಯೋಗಾದ್ವೈ ನಾನ್ಯಥೈತದ್ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-91-14 (85096) ತೃತೀಯೇ ಪುರುಷೇ ತುಭ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಮುಪೈಷ್ಯತಿ। ಭವಿತಾ ತ್ವಂ ಚ ಸಂಬಂಧೀ ಭೃಗೂಣಾಂ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-91-15 (85097) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-91-16x (7078) ಕುಶಿಕಸ್ತು ಮುನೇರ್ವಾಕ್ಯಂ ಚ್ಯವನಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಶ್ರುತ್ವಾ ಹೃಷ್ಟೋಽಭವದ್ರಾಜಾ ವಾಕ್ಯಂ ಚೇದಮುವಾಚ ಹ। ಏವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ತದಾ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-91-16 (85098) ಚ್ಯವನಸ್ತು ಮಹಾತೇಜಾಃ ಪುನರೇವ ನರಾಧಿಪಂ। ವರಾರ್ಥಂ ಚೋದಯಾಮಾಸ ತಮುವಾಚ ಸ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-91-17 (85099) ಬಾಢಮೇವಂ ಗ್ರಹೀಷ್ಯಾಮಿ ಕಾಮಾಂಸ್ತ್ವತ್ತೋ ಮಹಾಮುನೇ। ಬ್ರಹ್ಮಭೂತಂ ಕುಲಂ ಮೇಽಸ್ತು ಧರ್ಮೇ ಚಾಸ್ಯ ಮನೋ ಭವೇತ್॥ 13-91-18 (85100) ಏವಮುಕ್ತಸ್ತಥೇತ್ಯೇವಂ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಚ್ಯವನೋ ಮುನಿಃ। ಅಭ್ಯನುಜ್ಞಾಯ ನೃಪತಿಂ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾಂ ಯಯೌ ತದಾ॥ 13-91-19 (85101) ಏತತ್ತೇ ಕಥಿತಂ ಸರ್ವಮಶೇಷೇಣ ಮಯಾ ನೃಪ। ಭೃಗೂಣಾಂ ಕುಶಿಕಾನಾಂ ಚ ಅಭಿಸಂಬಂಧಕಾರಣಂ॥ 13-91-20 (85102) ಯಥೋಕ್ತಮೃಷಿಣಾ ಚಾಪಿ ತದಾ ತದಭವನ್ನೃಪ। ಜನ್ಮ ರಾಮಸ್ಯ ಚ ಮುನೇರ್ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ॥ ॥ 13-91-21 (85103) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 91 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-91-15 ತುಭ್ಯಂ ತವ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಂ ಕರ್ತೃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಮುಹ್ಯಾಮೀತಿ ನಿಶಂಯಾದ್ಯ ಚಿಂತಯಾನಃ ಪುನಃಪುನಃ। ಹೀನಾಂ ಪಾರ್ಥಿವಸಿಂಹೈಸ್ತೈಃ ಶ್ರೀಮದ್ಭಿಃ ಪೃಥಿವೀಮಿಮಾಂ॥ 13-92-1 (85104) ಪ್ರಾಪ್ಯ ರಾಜ್ಯಾನಿ ಶತಶೋ ಮಹೀಂ ಜಿತ್ವಾಽಪಿ ಭಾರತ। ಕೋಟಿಶಃ ಪುರುಷಾನ್ಹತ್ವಾ ಪರಿತಪ್ಯೇ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-92-2 (85105) ಕಾ ನು ತಾಸಾಂ ವರಸ್ತ್ರೀಣಾಮವಸ್ಥಾಽದ್ಯ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಯಾ ಹೀನಾಃ ಪತಿಭಿಃ ಪುತ್ರೈರ್ಮಾತುಲೈರ್ಭ್ರಾತೃಭಿಸ್ತಥಾ॥ 13-92-3 (85106) ವಯಂ ಹಿ ತಾನ್ಕುರುನ್ಹತ್ವಾ ಜ್ಞಾತೀಂಶ್ಚ ಸುಹೃದೋಽಪಿ ಚ। ಅವಾಕ್ಶೀರ್ಷಾಃ ಪತಿಷ್ಯಾಮೋ ನರಕೇ ನಾತ್ರಂ ಸಂಶಯಃ॥ 13-92-4 (85107) ಶರೀರಂ ಯೋಕ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತಪಸೋಗ್ರೇಣ ಭಾರತ। ಉಪದಿಷ್ಟಮಿಹೇಚ್ಛಾಮಿ ತತ್ತ್ವತೋಽಹಂ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-92-5 (85108) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-92-6x (7079) ಯುಧಿಷ್ಠಿರಸ್ಯ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಭೀಷ್ಮೋ ಮಹಾಮನಾಃ। ಪರೀಕ್ಷ್ಯ ನಿಪುಣಂ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಮಭಾಷತ॥ 13-92-6 (85109) ರಹಸ್ಯಮದ್ಭುತಂ ಚೈವ ಶೃಣು ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಭಾರತ। ಯಾ ಗತಿಃ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ವೇನ ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-92-7 (85110) ತಪಸಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಸ್ವರ್ಗಸ್ತಪಸಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಯಶಃ। ಆಯುಃಪ್ರಕರ್ಷೋ ಭೋಗಾಶ್ಚ ಲಭ್ಯಂತೇ ತಪಸಾ ವಿಭೋ॥ 13-92-8 (85111) ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಾರೋಗ್ಯಂ ರೂಪಂ ಸಂಪತ್ತಥೈವ ಚ। ಸೌಭಾಗ್ಯಂ ಚೈವ ತಪಸಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-92-9 (85112) ಧಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ತಪಸಾ ಮೌನಂ ಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಉಪಭೋಗಾಂಸ್ತು ದಾನೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣ ಜೀವಿತಂ॥ 13-92-10 (85113) ಅಹಿಂಸಾಯಾಃ ಫಲಂ ರೂಪಂ ದೀಕ್ಷಾಯಾ ಜನ್ಮ ವೈ ಕುಲೇ। ಫಲಮೂಲಾಶನಾದ್ರಾಜ್ಯಂ ಸ್ವರ್ಗಃ ಪರ್ಣಶನಾದ್ಭವೇತ್॥ 13-92-11 (85114) ಪಯೋಭಕ್ಷೋ ದಿವಂ ಯಾತಿ ದಾನೇನ ದ್ರವಿಣಾಧಿಕಃ। ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಯಾ ವಿದ್ಯಾ ನಿತ್ಯಶ್ರಾದ್ಧೇನ ಸಂತತಿಃ॥ 13-92-12 (85115) ಗವಾಢ್ಯಃ ಶಾಕದೀಕ್ಷಾಭಿಃ ಸ್ವರ್ಗಮಾಹುಸ್ತೃಣಾಶನಾತ್। ಸ್ತ್ರಿಯಸ್ತ್ರಿಷವಣ್ಸನಾನಾದ್ವಾಯುಂ ಪೀತ್ವಾ ಕ್ರತುಂ ಲಭೇತ್॥ 13-92-13 (85116) ನಿತ್ಯಸ್ನಾಯೀ ದೀರ್ಘಜೀವೀ ಸಂಧ್ಯೇ ತು ದ್ವೇ ಜಪಂದ್ವಿಜಃ। ಮಂತ್ರಂ ಸಾಧಯತೋ ರಾಜನ್ನಾಕಪೃಷ್ಠಮನಾಶನೇ॥ 13-92-14 (85117) ಸ್ಥಂಡಿಲೇಷು ಶಯಾನಾನಾಂ ಗೃಹಾಣಿ ಶಯನಾನಿ ಚ। ಚೀರವಲ್ಕಲವಾಸೋಭಿರ್ವಾಸಾಂಸ್ಯಾಭಾಣಾನಿ ಚ॥ 13-92-15 (85118) ಶಯ್ಯಾಸನಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಗಯುಕ್ತೇ ತಪೋಧನೇ। ಅಗ್ನಿಪ್ರವೇಶೇ ನಿಯತಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-92-16 (85119) ರಸಾನಾಂ ಪ್ರತಿಸಂಹಾರಾತ್ಸೌಭಾಗ್ಯಮಿಹ ವಿಂದತಿ। ಆಮಿಷಪ್ರತಿಸಂಹಾರಾತ್ಪ್ರಜಾ ಹ್ಯಾಯುಷ್ಮತೀ ಭವೇತ್॥ 13-92-17 (85120) ಉದವಾಸಂ ವಸೇದ್ಯಸ್ತು ಸ ನರಾಧಿಪತಿರ್ಭವೇತ್। ಸತ್ಯವಾದೀ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ದೈವತೈಃ ಸಹ ಮೋದತೇ॥ 13-92-18 (85121) ಕೀರ್ತಿರ್ಭವತಿ ದಾನೇನ ತಥಾಽಽರೋಗ್ಯಮಹಿಂಸಯಾ। ದ್ವಿಜಶುಶ್ರೂಷಯಾ ರಾಜ್ಯಂ ದ್ವಿಜತ್ವಂ ಚಾಪಿ ಪುಷ್ಕಲಂ॥ 13-92-19 (85122) ಪಾನೀಯಸ್ಯ ಪ್ರದಾನೇನ ಕೀರ್ತಿರ್ಭವತಿ ಶಾಶ್ವತೀ। ಅನ್ನಸ್ಯ ತು ಪ್ರದಾನೇನ ತೃಪ್ಯಂತೇ ಕಾಮಭೋಗತಃ॥ 13-92-20 (85123) ಸಾಂತ್ವದಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸರ್ವಶೋಕೈರ್ವಿಮುಚ್ಯತೇ। ದೇವಶುಶ್ರೂಷಯಾ ರಾಜ್ಯಂ ದಿವ್ಯಂ ರೂಪಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ॥ 13-92-21 (85124) ದೀಪಾಲೋಕಪ್ರದಾನೇನ ಚಕ್ಷುಷ್ಮಾನ್ಬುದ್ಧಿಮಾನ್ಭವೇತ್। ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯಪ್ರದಾನೇನ ಸ್ಮೃತಿಂ ಮೇಧಾಂ ಚ ವಿಂದತಿ॥ 13-92-22 (85125) ಗಂಧಮಾಲ್ಯಪ್ರದಾನೇನ ಕೀರ್ತಿರ್ಭವತಿ ಪುಷ್ಕಲಾ। ಕೇಶಶ್ಮಶ್ರೂ ಧಾರಂಯತಾಮಗ್ರ್ಯಾ ಭವತಿ ಸಂತತಿಃ॥ 13-92-23 (85126) ಉಪವಾಸಂ ಚ ದೀಕ್ಷಾಂ ಚ ಅಭಿಷೇಕಂ ಚ ಪಾರ್ಥಿವ। ಕೃತ್ವಾ ದ್ವಾದಶವರ್ಷಾಣಿ ವೀರಸ್ಥಾನಾದ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-92-24 (85127) ದಾಸೀದಾಸಮಲಂಕಾರಾನ್ಕ್ಷೇತ್ರಾಣಿ ಚ ಗೃಹಾಣಿ ಚ। ಬ್ರಹ್ಮದೇಯಾಂ ಸುತಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮನುಜರ್ಷಭ॥ 13-92-25 (85128) ಕ್ರತುಭಿಶ್ಚೋಪವಾಸೈಶ್ಚ ತ್ರಿದಿವಂ ಯಾತಿ ಭಾರತ। ಲಭತೇ ಚ ಶಿವಂ ಜ್ಞಾನಂ ಫಲಪುಷ್ಪಪ್ರದೋ ನರಃ॥ 13-92-26 (85129) ಸುವರ್ಣಶೃಂಗೈಸ್ತು ವಿರಾಜಿತಾನಾಂ ಗವಾಂ ಸಹಸ್ರಸ್ಯ ನರಃ ಪ್ರದಾನಾತ್। ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಪುಣ್ಯಂ ದಿವಿ ದೇವಲೋಕ- ಮಿತ್ಯೇವಮಾಹುರ್ದಿವಿ ವೇದಸಂಘಾಃ॥ 13-92-27 (85130) ಪ್ರಯಚ್ಛತೇ ಯಃ ಕಪಿಲಾಂ ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯೋಪದೋಹಾಂ ಕನಕಾಗ್ರಶೃಂಗೀಂ। ತೈಸ್ತೈರ್ಗುಣೈಃ ಕಾಮದುಘಾಽಸ್ಯ ಭೂತ್ವಾ ನರಂ ಪ್ರದಾತಾರಮುಪೈತಿ ಸಾ ಗೌಃ॥ 13-92-28 (85131) ಯಾವಂತಿ ರೋಮಾಣಿ ಭವಂತಿ ಧೇನ್ವಾ- ಸ್ತಾವತ್ಫಲಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಸ ಗೋಪ್ರದಾನಾತ್। ಪುತ್ರಾಂಶ್ಚ ಪೌತ್ರಾಂಶ್ಚ ಕುಲಂ ಚ ಸರ್ವ- ಮಾಸಪ್ತಮಂ ತಾರಯತೇ ಪರತ್ರ॥ 13-92-29 (85132) ಸದಕ್ಷಿಣಾಂ ಕಾಂಚನಚಾರುಶೃಂಗೀಂ ಕಾಂಸ್ಯೋಪದೋಹಾಂ ದ್ರವಿಣೋತ್ತರೀಯಾಂ। ಧೇನುಂ ತಿಲಾನಾಂ ದದತೋ ದ್ವಿಜಾಯ ಲೋಕಾ ವಸೂನಾಂ ಸುಲಭಾ ಭವಂತಿ॥ 13-92-30 (85133) ಸ್ವಕರ್ಮಭಿರ್ಮಾನವಂ ಸಂನಿರುದ್ಧಂ ತೀವ್ರಾಂಧಕಾರೇ ನರಕೇ ಪತಂತಂ। ಮಂಹಾರ್ಣವೇ ನೌರಿವ ವಾಯುಯುಕ್ತಾ ದಾನಂ ಗವಾಂ ತಾರಯತೇ ಪರತ್ರ॥ 13-92-31 (85134) ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮದೇಯಾಂ ತು ದದಾತಿ ಕನ್ಯಾಂ ಭೂಮಿಪ್ರದಾನಂ ಚ ಕರೋತಿ ವಿಪ್ರೇ। ದದಾತಿ ಚಾನ್ನಂ ವಿಧಿವಚ್ಚ ಯಶ್ಚ ಸ ಲೋಕಮಾಪ್ನೋತಿ ಪುರಂದರಸ್ಯ॥ 13-92-32 (85135) ನೈವೇಶಿಕಂ ಸರ್ವಗುಣೋಪಪನ್ನಂ ದದಾತಿ ವೈ ಯಸ್ತು ನರೋ ದ್ವಿಜಾಯ। ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಚಾರಿತ್ರ್ಯಗುಣಾನ್ವಿತಾಯ ತಸ್ಯಾಪಿ ಲೋಕಾಃ ಕುರುಷೂತ್ತರೇಷು॥ 13-92-33 (85136) ಧುರ್ಯಪ್ರದಾನೇನ ಗವಾಂ ತಥಾ ವೈ ಲೋಕಾನವಾಪ್ನೋತಿ ನರೋ ವಸೂನಾಂ। ಸ್ವರ್ಗಾಯ ಚಾಹುಸ್ತು ಹಿರಣ್ಯದಾನಂ ತತೋ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಕನಕಪ್ರದಾನಂ॥ 13-92-34 (85137) ಛತ್ರಪ್ರದಾನೇನ ಗೃಹಂ ವರಿಷ್ಠಂ ಯಾನಂ ತಥೋಪಾನಹಸಂಪ್ರದಾನೇ। ವಸ್ರಪ್ರದಾನೇನ ಫಲಂ ಸುರೂಪಂ ಗಂಧಪ್ರದಾನಾತ್ಸುರಭಿರ್ನರಃ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-92-35 (85138) ಪುಷ್ಪೋಪಗಂ ವಾಽಥ ಫಲೋಪಗಂ ವಾ ಯಃ ಪಾದಪಂ ಸ್ಪರ್ಶಯತೇ ದ್ವಿಜಾಯ। ಸಶ್ರೀಕಮೃದ್ಧಂ ಬಹುರತ್ನಪೂರ್ಣಂ ಲಭತ್ಯಯತ್ನೋಪಗತಂ ಗೃಹಂ ವೈ॥ 13-92-36 (85139) ಭಕ್ಷ್ಯಾನ್ನಪಾನೀಯರಸಪ್ರದಾತಾ ಸರ್ವಾನ್ಸಮಾಪ್ನೋತಿ ರಸಾನ್ಪ್ರಕಾಮಂ। ಪ್ರತಿಶ್ರಯಾಚ್ಛಾನಸಂಪ್ರದಾತಾ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ತಾನ್ಯೇವ ನ ಸಂಶಯೋಽತ್ರ॥ 13-92-37 (85140) ಸ್ರಗ್ಧೂಪಗಂಧಾನನುಲೇಪನಾನಿ ಸ್ನಾನಾನಿ ಮಾಲ್ಯಾನಿ ಚ ಮಾನವೋ ಯಃ। ದದ್ಯಾದ್ದ್ವಿಜೇಭ್ಯಃ ಸ ಭವೇದರೋಗ- ಸ್ತಥಾಽಭಿರೂಪಶ್ಚ ನರೇಂದ್ರಲೋಕೇ॥ 13-92-38 (85141) ಬೀಜೈರಶೂನ್ಯಂ ಶಯನೈರುಪೇತಂ ದದ್ಯಾದ್ಗೃಹಂ ಯಃ ಪುರುಷೋ ದ್ವಿಜಾಯ। ಪುಣ್ಯಾಭಿರಾಮಂ ಬಹುರತ್ನಪೂರ್ಣಂ ಲಭತ್ಯಧಿಷ್ಠಾನವರಂ ಸ ರಾಜನ್॥ 13-92-39 (85142) ಸುಗಂಧಚಿತ್ರಾಸ್ತರಣೋಪಧಾನಂ ದದ್ಯಾನ್ನರೋ ಯಃ ಶಯನಂ ದ್ವಿಜಾಯ। ರೂಪಾನ್ವಿತಾಂ ಪಕ್ಷವತೀಂ ಮನೋಜ್ಞಾಂ ಭಾರ್ಯಾಮಯತ್ನೋಪಗತಾಂ ಲಭೇತ್ಸಃ॥ 13-92-40 (85143) ಪಿತಾಮಹಸ್ಯಾನವರೋ ವೀರಶಾಯೀ ಭವೇನ್ನರಃ। ನಾಧಿಕಂ ವಿದ್ಯತೇ ಯಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾಹುಃ ಪರಮರ್ಷಯಃ॥ 13-92-41 (85144) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-92-42x (7080) ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪ್ರೀತಾತ್ಮಾ ಕುರುನಂದನಃ। ನಾಶ್ರಮೇಽರೋಚಯದ್ವಾಸಂ ವೀರಮಾರ್ಗಾಭಿಕಾಂಕ್ಷಯಾ॥ 13-92-42 (85145) ತತೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ ಪ್ರಾಹ ಪಾಂಡವಾನ್ಪುರುಷರ್ಷಭ। ಪಿತಾಮಹಸ್ಯ ಯದ್ವಾಕ್ಯಂ ತದ್ವೋ ರೋಚತ್ವಿತಿ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-92-43 (85146) ತತಸ್ತು ಪಾಂಡವಾಃ ಸರ್ವೇ ದ್ರೌಪದೀ ಚ ಯಶಸ್ವಿನೀ। ಯುಧಿಷ್ಠಿರಸ್ಯ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ಬಾಢಮಿತ್ಯಭ್ಯಪೂಜಯನ್॥ ॥ 13-92-44 (85147) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಿನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 92 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-92-7 ಯಾ ಗತಿಃ ಫಲಂ, ಯೇನ ಸಾಧನೇನ, ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವೇ ಮರಣಾನಂತರಂ॥ 7-92-10 ಜೀವಿತಂ ಆಯುಃ॥ 7-92-13 ಕ್ರತುಂ ಪ್ರಜಾಪತಿಂ। ಪ್ರಣಾಯಾಮೈಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಲೋಕಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-92-14 ಅನಾಶನಂ ಅನಾಹಾರಃ। ನಿತ್ಯಸ್ನಾಯೀ ಭವೇದ್ದಕ್ಷ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-92-17 ಪ್ರತಿಸಂಹಾರಾತ್ಯಾಗಾತ॥ 7-92-24 ಉಪವಾರ್ಸಃ ಸರ್ವಭೋಗತ್ಯಾಗಃ। ದೀಕ್ಷಾ ಜಪಾದಿನಿಯಮಖೀಕಾರಃ। ಅಭಿಷೇಕಸ್ತ್ರಿಷವಣಂ ಸ್ನಾನಂ॥ 7-92-33 ನೈವೇಶಿಕಂ ಗೃಹೋಪಸ್ಕರಂ ಶಯ್ಯಾದಿ॥ 7-92-40 ಪಕ್ಷವತೀಂ ಮಹಾಕುಲೋದ್ಭವಾಂ॥ 7-92-41 ಅನವರಃ ರಾಮಾನಃ। ಯಸ್ಮಾತ್ ಪಿತಾಮಹಾತ್॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಆರಾಮಾಣಾಂ ತಟಾಕಾನಾಂ ಯತ್ಫಲಂ ಕುರುಪುಂಗವ। ತದಹಂ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತ್ವತ್ತೋಽದ್ಯ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-93-1 (85148) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-93-2x (7081) ಸುಪ್ರದರ್ಶಾ ಬಲವತೀ ಚಿತ್ರಾ ಧಾತುವಿಭೂಷಿತಾ। ಉಪೇತಾ ಸರ್ವಭೂತೈಶ್ಚ ಶ್ರೇಷ್ಠಾ ಭೂಮಿರಿಹೋಚ್ಯತೇ॥ 13-93-2 (85149) ತಸ್ಯಾಃ ಕ್ಷೇತ್ರವಿಶೇಷಾಶ್ಚ ತಟಾಕಾನಾಂ ಚ ಬಂಧನಂ। ಔದಕಾನಿ ಚ ಸರ್ವಾಣಿ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಂಯನುಪೂರ್ವಶಃ॥ 13-93-3 (85150) ತಟಾಕಾನಾಂ ಚ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಕೃತಾನಾಂ ಚಾಪಿ ಯೇ ಗುಣಾಃ। ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಸರ್ವತ್ರ ಪೂಜನೀಯಸ್ತಟಾಕವಾನ್॥ 13-93-4 (85151) ಅಥವಾ ಮಿತ್ರಸದನಂ ಮೈತ್ರಂ ಮಿತ್ರವಿವರ್ಧನಂ। ಕೀರ್ತಿಸಂಜನನಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ತಟಾಕಾನಾಂ ನಿವೇಶನಂ॥ 13-93-5 (85152) ಧರ್ಮಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ಕಾಮಸ್ಯ ಫಲಮಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ। ತಟಾಕಸುಕೃತಂ ದೇಶೇ ಕ್ಷೇತ್ರಮೇಕಂ ಮಹಾಶ್ರಯಂ॥ 13-93-6 (85153) ಚತುರ್ವಿಧಾನಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ತಟಾಕಮುಪಲಕ್ಷಯೇತ್। ತಟಾಕಾನಿ ಚ ಸರ್ವಾಣಿ ದಿಶಂತಿ ಶ್ರಿಯಮುತ್ತಮಾಂ॥ 13-93-7 (85154) ದೇವಾ ಮನುಷ್ಯಗಂಧರ್ವಾಃ ಪಿತರೋರಗರಾಕ್ಷಸಾಃ। ಸ್ಥಾವರಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಸಂಶ್ರಯಂತಿ ಜಲಾಶಯಂ॥ 13-93-8 (85155) ತಸ್ಮಾತ್ತಾಂಸ್ತೇ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತಟಾಕೇ ಯೇ ಗುಣಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ। ಯಾ ಚ ತತ್ರ ಫಲಾವಾಪ್ತಿರ್ಋಷಿಭಿಃ ಸಮುದಾಹೃತಾಃ॥ 13-93-9 (85156) ವರ್ಷಾಕಾಲೇ ತಟಾಕೇ ತು ಸಲಿಲಂ ಯಸ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ। ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಫಲಂ ತಸ್ಯ ಫಲಮಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-93-10 (85157) ಶರತ್ಕಾಲೇ ತು ಸಲಿಲಂ ತಟಾಕೇ ಯಸ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ। ಗೋಸಹಸ್ರಸ್ಯ ಸ ಪ್ರೇತ್ಯ ಲಭತೇ ಫಲಮುತ್ತಮಂ॥ 13-93-11 (85158) ಹೇಮಂತಕಾಲೇ ಸಲಿಲಂ ತಟಾಕೇ ಯಸ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ। ಸ ವೈ ಬಹುಸುವರ್ಣಸ್ಯ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಲಭತೇ ಫಲಂ॥ 13-93-12 (85159) ಯಸ್ಯ ವೈ ಶೈಶಿರೇ ಕಾಲೇ ತಟಾಕೇ ಸಲಿಲಂ ಭವೇತ್। ತಸ್ಯಾಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಯಜ್ಞಸ್ಯ ಫಲಮಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-93-13 (85160) ತಟಾಕಂ ಸುಕೃತಂ ಯಸ್ಯ ವಸಂತೇ ತು ಮಹಾಶ್ರಯಂ। ಅತಿರಾತ್ರಸ್ಯ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಫಲಂ ಸ ಸಮುಪಾಶ್ನುತೇ॥ 13-93-14 (85161) ನಿದಾಘಕಾಲೇ ಪಾನೀಯಂ ತಟಾಕೇ ಯಸ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ। ವಾಜಿಮೇಧಫಲಂ ತಸ್ಯ ಫಲಂ ವೈ ಮುನಯೋ ವಿದುಃ॥ 13-93-15 (85162) ಸ ಕುಲಂ ತಾರಯೇತ್ಸರ್ವಂ ಯಸ್ಯ ಖಾತೇ ಜಲಾಶಯೇ। ಗಾವಃ ಪಿಬಂತಿ ಸಲಿಲಂ ಸಾಧವಶ್ಚ ನರಾಃ ಸದಾ॥ 13-93-16 (85163) ತಟಾಕೇ ಯಸ್ಯ ಗಾವಸ್ತು ಪಿಬಂತಿ ತೃಷಿತಾ ಜಲಂ। ಮೃಗಪಕ್ಷಿಮನುಷ್ಯಾಶ್ಚ ಸೋಽಶ್ವಮೇಧಫಲಂ ಲಭೇತ॥ 13-93-17 (85164) ಯತ್ಪಿಬಂತಿ ಜಲಂ ತತ್ರ ಸ್ನಾಯಂತೇ ವಿಶ್ರಮಂತಿ ಚ। ತಟಾಕೇ ಯಸ್ಯ ತತ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರೇತ್ಯಾನಂತ್ಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ॥ 13-93-18 (85165) ದುರ್ಲಭಂ ಸಲಿಲಂ ತಾತ ವಿಶೇಷೇಣ ಪರತ್ರ ವೈ। ಪಾನೀಯಸ್ಯ ಪ್ರದಾನೇನ ಪ್ರೀತಿರ್ಭವತಿ ಶಾಶ್ವತೀ॥ 13-93-19 (85166) ತಿಲಾಂದದತ ಪಾನೀಯಂ ದೀಪಾಂದದತ ಜಾಗೃತ। ಜ್ಞಾತಿಭಿಃ ಸಹ ಮೋದಧ್ವಮೇತತ್ಪ್ರೇತ್ಯ ಸುದುರ್ಲಭಂ॥ 13-93-20 (85167) ಸರ್ವದಾನೈರ್ಗುರುತರಂ ಸರ್ವದಾನೈರ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ। ಪಾನೀಯಂ ನರಶಾರ್ದೂಲ ತಸ್ಮಾದ್ದಾತವ್ಯಮೇವ ಹಿ॥ 13-93-21 (85168) ಏವಮೇತತ್ತಟಾಕಸ್ಯ ಕೀರ್ತಿತಂ ಫಲಮುತ್ತಮಂ। ಅತ ಊರ್ಧ್ವಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ವೃಕ್ಷಾಣಾಮವರೋಪಣಂ॥ 13-93-22 (85169) ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಚ ಭೂತಾನಾಂ ಜಾತಯಃ ಷಟ್ ಪ್ರಕೀರ್ತಿತಾಃ। ವೃಕ್ಷಗುಲ್ಮಲತಾವಲ್ಲ್ಯಸ್ತ್ವಕ್ಸಾರಾಸ್ತೃಣಜಾತಯಃ॥ 13-93-23 (85170) ಏತಾ ಜಾತ್ಯಸ್ತು ವೃಕ್ಷಾಣಾಂ ತೇಷಾಂ ರೋಪೇ ಗುಣಾಸ್ತ್ವಿಮೇ। ಕೀರ್ತಿಶ್ಚ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚೈವ ಫಲಂ ಶುಭಂ॥ 13-93-24 (85171) ಲಭತೇ ನಾಮ ಲೋಕೇ ಚ ಪಿತೃಭಿಶ್ಚ ಮಹೀಯತೇ। ದೇವಲೋಕೇ ಗತಸ್ಯಾಪಿ ನಾಮ ತಸ್ಯ ನ ನಶ್ಯತಿ॥ 13-93-25 (85172) ಅತೀತಾನಾಗತೇ ಚೋಭೇ ಪಿತೃವಂಶಂ ಚ ಭಾರತ। ತಾರಯೇದ್ವೃಕ್ಷರೋಪೀ ಚ ತಸ್ಮಾದ್ವೃಕ್ಷಾಂಶ್ಚ ರೋಪಯೇತ್॥ 13-93-26 (85173) ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಾ ಭವಂತ್ಯೇತೇ ಪಾದಪಾ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ। ಪರಲೋಕಗತಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಲೋಕಾಂಶ್ಚಾಪ್ನೋತಿ ಸೋಽವ್ಯಯಾನ್॥ 13-93-27 (85174) ಪುಷ್ಣೈಃ ಸುರಗಣಾನ್ವೃಕ್ಷಾಃ ಫಲೈಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ಪಿತೄನ್। ಧಾಯಯಾ ಚಾತಿಥಿಂ ತಾತ ಪೂಜಯಂತಿ ಮಹೀರುಹಃ॥ 13-93-28 (85175) ಕಿನ್ನರೋರಗರಕ್ಷಾಂಸಿ ದೇವಗಂಧರ್ವಮಾನವಾಃ। ತಥಾ ಋಷಿಗಣಾಶ್ಚೈವ ಸಂಶ್ರಯಂತಿ ಮಹೀರುಹಾನ್॥ 13-93-29 (85176) ಪುಷ್ಪಿತಾಃ ಫಲವಂತಶ್ಚ ತರ್ಪಯಂತೀಹ ಮಾನವಾನ್। ವೃಕ್ಷದಂ ಪುತ್ರವದ್ವೃಕ್ಷಾಸ್ತಾರಯಂತಿ ಪರತ್ರ ತು॥ 13-93-30 (85177) ತಸ್ಮಾತ್ತಟಾಕೇ ಸದ್ವೃಕ್ಷಾ ರೋಪ್ಯಾಃ ಶ್ರೇಯೋರ್ಥಿನಾ ಸದಾ। ಪುತ್ರವತ್ಪರಿಪಾಲ್ಯಾಶ್ಚ ಪುತ್ರಾಸ್ತೇ ಧರ್ಮತಃ ಸ್ಮೃತಾಃ॥ 13-93-31 (85178) ತಟಾಕಕೃದ್ವೃಕ್ಷರೋಪೀ ಇಷ್ಟಯಜ್ಞಶ್ಚ ಯೋ ದ್ವಿಜಃ। ಏತೇ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯಂತೇ ಯೇ ಚಾನ್ಯೇ ಸತ್ಯವಾದಿನಃ॥ 13-93-32 (85179) ತಸ್ಮಾತ್ತಟಾಕಂ ಕುರ್ವೀತ ಆರಾಮಾಂಶ್ಚೈವ ರೋಪಯೇತ್। ಯಜೇಚ್ಚ ವಿವಿಧೈರ್ಯಜ್ಞೈಃ ಸತ್ಯಂ ಚ ಸತತಂ ವದೇತ್॥ ॥ 13-93-33 (85180) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 93 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-93-2 ಬಲವತೀ ಬಹುಸಸ್ಯೋತ್ಪಾದಿಕಾ॥ 7-93-4 ಔದಕಾನಿ ಖಾತಾನಿ ತಟಾಕಾನಿ॥ 7-93-4 ತಟಾಕವಾನ್ ತಟಾಕಕೃತ್॥ 7-93-5 ಮಿತ್ರಾಣಾಂ ಸದನಮಿವೋಪಕಾರಕಂ ಸಸ್ಯೋತ್ಪಾದನಾದಿನಾ। ಮೈತ್ರಂ ಮಿತ್ರಸ್ಯ ಸೂರ್ಯಸ್ಯೇದಂ ಪ್ರೀತಿಕರಂ। ಮಿತ್ರಾಣಾಂ ದೇವಾನಾಂ ವಿವರ್ಧನಂ ಪೋಷಕಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಯಾನೀಮಾನಿ ಬಹಿರ್ವೇದ್ಯಾಂ ದಾನಾನಿ ಪರಿಚಕ್ಷತೇ। ತೇಭ್ಯೋ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಕಿಂ ದಾನಂ ಮತಂ ತೇ ಕುರುಪುಂಗವ॥ 13-94-1 (85181) ಕೌತೂಹಲಂ ಹಿ ಪರಮಂ ತತ್ರ ಮೇ ವಿದ್ಯತೇ ಪ್ರಭೋ। ದಾತಾರಂ ದತ್ತಮನ್ವೇತಿ ಯದ್ದಾನಂ ತತ್ಪ್ರಚಕ್ಷ್ವ ಮೇ॥ 13-94-2 (85182) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-94-3x (7082) ಅಭಯಂ ಸರ್ವಭೂತೇಭ್ಯೋ ವ್ಯಸನೇ ಚಾಪ್ಯನುಗ್ರಹಃ। ಯಚ್ಚಾಭಿಲಷಿತಂ ದದ್ಯಾತ್ತೃಷಿತಾಯಾಭಿಯಾಚತೇ॥ 13-94-3 (85183) ಭರಣೇ ಪುತ್ರದಾರಾಣಾಂ ತದ್ದಾನಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಮುಚ್ಯತೇ। ದತ್ತಂ ದಾತಾರಮನ್ವೇತಿ ತದ್ದಾನಂ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-94-4 (85184) ಹಿರಣ್ಯದಾನಂ ಗೋದಾನಂ ಪೃಥಿವೀದಾನಮೇವ ಚ। ಏತಾನಿ ವೈ ಪವಿತ್ರಾಣಿ ತಾರಯಂತ್ಯಪಿ ದುಷ್ಕೃತಾತ್॥ 13-94-5 (85185) ಏತಾನಿ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಸಾಧುಭ್ಯೋ ದೇಹಿ ನಿತ್ಯದಾ। ದಾನಾನಿ ಹಿ ನರಂ ಪಾಪಾನ್ಮೋಕ್ಷಯಂತಿ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-94-6 (85186) ಯದ್ಯದಿಷ್ಟತಮಂ ಲೋಕೇ ಯಚ್ಚಾಸ್ಯ ದಯಿತಂ ಗೃಹೇ। ತತ್ತದ್ಗುಣವತೇ ದೇಯಂ ತದೇವಾಕ್ಷಯಮಿಚ್ಛತಾ॥ 13-94-7 (85187) ಪ್ರಿಯಾಣಿ ಲಭತೇ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಿಯದಃ ಪ್ರಿಯಕೃತ್ತಥಾ। ಪ್ರಿಯೋ ಭವತಿ ಭೂತಾನಾಮಿಹ ಚೈವ ಪರತ್ರ ಚ॥ 13-94-8 (85188) ಯಾಚಮಾನಮಭೀಮಾನಾದನಾಸಕ್ತಮಕಿಂಚನಂ। ಯೋ ನಾರ್ಚತಿ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಸ ನೃಶಂಸೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-94-9 (85189) ಅಮಿತ್ರಮಪಿ ಚೇದ್ದೀನಂ ಶರಣೈಷಿಣಮಾಗತಂ। ವ್ಯಸನೇ ಯೋಽನುಗೃಹ್ಣಾತಿ ಸ ವೈ ಪುರುಷಸತ್ತಮಃ॥ 13-94-10 (85190) ಕೃಶಾಯ ಕೃತವಿದ್ಯಾಯ ವೃತ್ತಿಕ್ಷೀಣಾಯ ಸೀದತೇ। ಅಪಹನ್ಯಾತ್ಕ್ಷುಧಾಂ ಯಸ್ತು ನ ತೇನ ಪುರುಷಃ ಸಮಃ॥ 13-94-11 (85191) ಕ್ರಿಯಾನಿಯಮಿತಾನ್ಸಾಧುನ್ಪುತ್ರದಾರೈಶ್ಚ ಕರ್ಶಿತಾನ್। ಅಯಾಚಮಾನಾನ್ಕೌಂತೇಯ ಸರ್ವೋಪಾಯೈರ್ನಿಮಂತ್ರಯೇತ್॥ 13-94-12 (85192) ಆಶಿಷಂ ಯೇ ನ ದೇವೇಷು ನ ಚ ಮರ್ತ್ಯೇಷು ಕುರ್ವತೇ। ಅರ್ಹಂತೋ ನಿತ್ಯಸತ್ವಸ್ಥಾ ಯಥಾಲಬ್ಧೋಪಜೀವಿನಃ॥ 13-94-13 (85193) ಆಶೀವಿಷಸಮೇಭ್ಯಶ್ಚ ತೇಭ್ಯೋ ರಕ್ಷಸ್ವ ಭಾರತ। ತಾನ್ಯುಕ್ತೈರುಪಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯ ಭೋಗೈರ್ನಿರ್ವಪ ರಕ್ಷ ಚ॥ 13-94-14 (85194) ಕೃತೈರಾವಸಥೈರ್ನಿತ್ಯಂ ಸಪ್ರೇಷ್ಯೈಃ ಸಪರಿಚ್ಛದೈಃ। ನಿಮಂತ್ರಯೇಥಾಃ ಕೌರವ್ಯ ಸರ್ವಭೂತಸುಖಾವಹೈಃ॥ 13-94-15 (85195) ಯದಿ ತೇ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀಯುಃ ಶ್ರದ್ಧಾಪೂತಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಕಾರ್ಯಮಿತ್ಯೇವ ಮನ್ವಾನಾ ಧಾರ್ಮಿಕಾಃ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಿಣಃ॥ 13-94-16 (85196) ವಿದ್ಯಾಸ್ನಾತಾ ವ್ರತಸ್ನಾತಾ ಧರ್ಮಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಜೀವಿನಃ। ಗೂಢಸ್ವಾಧ್ಯಾಯತಪಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಂಣಾಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಾಃ॥ 13-94-17 (85197) ತೇಷು ಶುದ್ಧೇಷು ದಾಂತೇಷು ಸ್ವದಾರನಿರತೇಷು ಚ। ಯತ್ಕರಿಷ್ಯಸಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ತತ್ತೇ ಲೋಕೇ ಯುಧಾಂಪತೇ॥ 13-94-18 (85198) ಯಥಾಽಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ಸುಹುತಂ ಸಾಯಂಪ್ರಾತರ್ದ್ವಿಜಾತಿನಾ। ತಥಾ ಭವತಿ ದತ್ತಂ ವೈ ವಿದ್ವದ್ಭ್ಯೋ ಯತ್ಕೃತಾತ್ಮನಾ॥ 13-94-19 (85199) ಏಷ ತೇ ವಿತತೋ ಯಜ್ಞಃ ಶ್ರದ್ಧಾಪೂತಃ ಸದಕ್ಷಿಣಃ। ವಿಶಿಷ್ಟಃ ಸರ್ವಯಜ್ಞೇಭ್ಯೋ ದದತಸ್ತಾತ ವರ್ತತಾಂ॥ 13-94-20 (85200) ನಿವಾಪೋ ದಾನಸದೃಶಃ ಸದೃಶೇಷು ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ನಿವೇದಯನ್ಪೂಜಯನ್ವೈ ತೇಷ್ವಾನೃಣ್ಯಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ॥ 13-94-21 (85201) ಯ ಏವಂ ನೈವ ಕುಪ್ಯಂತೇ ನ ಲುಭ್ಯಂತಿ ತೃಣೇಷ್ವಪಿ। ತ ಏವ ನಃ ಪೂಜ್ಯತಮಾ ಯೇ ಚಾಪಿ ಪ್ರಿಯವಾದಿನಃ॥ 13-94-22 (85202) ಯೇ ನೋ ನ ಬಹುಮನ್ಯಂತೇ ನ ಪ್ರವರ್ತಂತಿ ಯಾಚನೇ। ಪುತ್ರವತ್ಪರಿಪಾಲ್ಯಾಸ್ತೇ ನಮಸ್ತೇಭ್ಯಸ್ತಥಾಽಭಯಂ॥ 13-94-23 (85203) ಋತ್ವಿಕ್ಪುರೋಹಿತಾಚಾರ್ಯಾ ಮೃದುಧರ್ಮಪರಾ ಹಿ ಯೇ। ಕ್ಷಾತ್ರೇಣಾಪಿ ಹಿ ಸಂಸೃಷ್ಟಂ ತೇಜಃ ಶಾಂಯತಿ ತೇಷ್ವಪಿ॥ 13-94-24 (85204) ಈಶ್ವರೋ ಬಲವಾನಸ್ಮಿ ರಾಜಾಽಸ್ಮೀತಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಮಾಸ್ಮ ಪರ್ಯಾಸೀರ್ವಾಸೋಭಿರಶನೇನ ಚ॥ 13-94-25 (85205) ಯಚ್ಛೋಭಾರ್ಥಂ ಬಲಾರ್ತಂ ವಾ ವಿತ್ತಮಸ್ತಿ ತವಾನಘ। ತೇನ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಪೂಜ್ಯಾಃ ಸ್ವಧರ್ಮಮನುತಿಷ್ಠತಾ॥ 13-94-26 (85206) ನಮಸ್ಕಾರ್ಯಾಸ್ತಥಾ ವಿಪ್ರಾ ವರ್ತಮಾನಾ ಯಥಾತಥಂ। ಯಥಾಸುಖಂ ಯಥೋತ್ಸಾಹಂ ಲಲಂತು ತ್ವಯಿ ಪುತ್ರವತ್॥ 13-94-27 (85207) ಕೋ ಹ್ಯಕ್ಷಯಪ್ರಸಾದಾನಾಂ ಸುಹೃದಾಮಲ್ಪತೋಷಿಣಾಂ। ವೃತ್ತಿಮರ್ಹತ್ಯುಪಕ್ಷೇಪ್ತುಂ ತ್ವದನ್ಯಃ ಕುರುಸತ್ತಮ॥ 13-94-28 (85208) ಯಥಾಽಪತ್ಯಾಶ್ರಯೋ ಧರ್ಮಃ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಲೋಕೇ ಸನಾತನಃ। ಸದೈವ ಸಾ ಗತಿರ್ನಾನ್ಯಾ ತಥಾಽಸ್ಮಾಕಂ ದ್ವಿಜಾತಯಃ॥ 13-94-29 (85209) ಯದಿ ನೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತಾತ ಸಂತ್ಯಜೇಯುರಪೂಜಿತಾಃ। ಪಶ್ಯಂತೋ ದಾರುಣಂ ಕರ್ಮ ಸತತಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯೇ ಸ್ಥಿತಂ॥ 13-94-30 (85210) ಅವೇದಾನಾಮಕೀರ್ತೀನಾಮಲೋಕಾನಾಮಯಜ್ವಿನಾಂ। ಕೋನು ಸ್ಯಾಜ್ಜೀವಿತೇನಾರ್ಥಸ್ತದ್ಧಿನೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಶ್ರಯಂ॥ 13-94-31 (85211) ಅತ್ರ ತೇ ವರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಥಾ ಧರ್ಮಂ ಸನಾತನಂ। ರಾಜನ್ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ರಾಜನ್ಪುರಾ ಪರಿಚಚಾರ ಹ। ವೈಶ್ಯೋ ರಾಜನ್ಯಮಿತ್ಯೇವ ಶೂದ್ರೋ ವೈಶ್ಯಮಿತಿ ಶ್ರುತಿಃ॥ 13-94-32 (85212) ದೂರಾಚ್ಛೂದ್ರೇಣೋಪಚರ್ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಗ್ನಿರಿವ ಜ್ವಲನ್। ಸಂಸ್ಪರ್ಶಪರಿಚರ್ಯಸಲ್ತು ವೈಶ್ಯೇನ ಕ್ಷತ್ರಿಯೇಣ ಚ॥ 13-94-33 (85213) ಮೃದುಭಾವಾನ್ಸತ್ಯಶೀಲಾನ್ಸತ್ಯಧರ್ಮಾನುಪಾಲಕಾನ್। ಆಶೀವಿಷಾನಿವ ಕ್ರುದ್ಧಾಂಸ್ತಾನುಪಾಚರತ ದ್ವಿಜಾನ್॥ 13-94-34 (85214) ಅಪರೇಷಾಂ ಪರೇಷಾಂ ಚ ಪರೇಭ್ಯಶ್ಚಾಪಿ ಯೇ ಪರೇ। ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಪ್ರತಪತಾಂ ತೇಜಸಾ ಚ ಬಲೇನ ಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವೇವ ಶಾಂಯಂತಿ ತೇಜಾಂಸಿ ಚ ತಪಾಂಸಿ ಚ॥ 13-94-35 (85215) ನ ಮೇ ಪಿತಾ ಪ್ರಿಯತರೋ ನ ತ್ವಂ ತಾತ ತಥಾ ಪ್ರಿಯಃ। ನ ಮೇ ಪಿತುಃ ಪಿತಾ ರಾಜನ್ನ ಚಾತ್ಮಾ ನ ಚ ಜೀವಿತಂ॥ 13-94-36 (85216) ತ್ವತ್ತಶ್ಚ ಮೇ ಪ್ರಿಯತರಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚನ। ತ್ವತ್ತೋಽಪಿ ಮೇ ಪ್ರಿಯತರಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-94-37 (85217) ಬ್ರವೀಮಿ ಸತ್ಯಮೇತಚ್ಚ ಯಥಾಽಹಂ ಪಾಂಡುನಂದನ। ತೇನ ಸತ್ಯೇನ ಗಚ್ಛೇಯಂ ಲೋಕಾನ್ಯತ್ರ ಸ ಶಾಂತನುಃ॥ 13-94-38 (85218) ಪಶ್ಯೇಯಂ ಚ ಸತಾಂ ಲೋಕಾಂಛುಚೀನ್ಬ್ರಹ್ಮಪುರಸ್ಕೃತಾನ್। ತತ್ರ ಮೇ ತಾತ ಗಂತವ್ಯಮಹ್ನಾಯ ಚ ಚಿರಾಯ ಚ॥ 13-94-39 (85219) ಸೋಹಮೇತಾದೃಶಾನ್ಲೋಕಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ಭರತಸತ್ತಮ। ಯನ್ಮೇ ಕೃತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ನ ತಪ್ಯೇ ತೇನ ಪಾರ್ಥಿವ॥ ॥ 13-94-40 (85220) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರ್ನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 94 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-94-9 ಅಭೀಮಾನಾದತಿಸಮರ್ಥೋಽಯಮಿತ್ಯಭಿಮಾನಂ ಸ್ವಮನಸ್ಯೇವ ಕೃತ್ವಾ ಯಾಚಮಾನಂ। ಯಾಚಮಾನಾವಮಾನಾಚ್ಚ ಆಶಾವಂತಮಕಿಂಚನಮಿತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-94-11 ಕೃಶಾಯೇತ್ಯಾದಿಚತುರ್ಥೀ ಷಷ್ಠ್ಯರ್ಥ। ಕೃಶಾಯ ಹ್ರೀಮತೇ ತಾತೇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-94-12 ಕ್ರಿಯಾನಿಯಮಿತಾನ್ ಸ್ವಧರ್ಮಯಂತ್ರಿತಾನ್। ಹ್ರಿಯಾ ತು ನಿಯತಾನಿತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠ॥ 7-94-16 ಧರ್ಮಾರ್ಥಮೇವ ಧರ್ಮಂ ಕುರ್ವಂತಿ ನತು ಫಲಾಂತರಾರ್ಥಮಿತಿ ಭಾವಃ॥ 7-94-20 ದದತಃ ದಾತುಸ್ತವ ವರ್ತತಾಂ ಸರ್ವದಾಸ್ತು॥ 7-94-21 ನಿವಾಪಃ ಪಿತೃತರ್ಪಣಂ। ದಾನಸದೃಶಃ ಇತ್ಯತ್ರ ದಾನಂ ಮಹಾದಾನಂ॥ 7-94-26 ತೇ ತ್ವಯಾ॥ 7-94-27 ಲಲಂತು ರಮಂತಾಂ॥ 7-94-28 ಉಪಕ್ಷೇಪ್ತಂ ಸಮರ್ಪಿತುಂ॥ 7-94-31 ಅವೇದಾನಾಮಿತಿ। ತರ್ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈರಸ್ಮತ್ತ್ಯಾಗೇ ತತ ಏವ ಅವೇದಾದೀನಾಮಸ್ಮಾಕಂ ಜೀವಿತೇನ ಕೋರ್ಥಃ। ತತ್ ಜೀವಿತಂ॥ 7-94-35 ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಾಂ ಪ್ರಭಾವಂ ಚ ತೇಜಾಂಸಿ ಚ ತಪಾಂಸಿ ಚ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವೇವ ಮನ್ಯಂತೇ ಶ್ರೀರಯುರ್ಬಲಮೇವ ಚೇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಯೌ ಚ ಸ್ಯಾತಾಂ ಚರಣೇನೋಪಪನ್ನೌ ಯೌ ವಿದ್ಯಯಾ ಸದೃಶೌ ಜನ್ಮನಾ ಚ। ತಾಭ್ಯಾಂ ದಾನಂ ಕತರಸ್ಮೈ ವಿಶಿಷ್ಟ- ಮಯಾಚಮಾನಾಯ ಚ ಯಾಚತೇ ಚ॥ 13-95-1 (85221) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-95-2x (7083) ಶ್ರೇಯೋ ವೈ ಯಾಚತಃ ಪಾರ್ಥ ದಾನಮಾಹುರಯಾಚತೇ। ಅರ್ಹತ್ತಮೋ ವೈ ಧೃತಿಮಾನ್ಕೃಪಣಾದಕೃತಾತ್ಮನಃ॥ 13-95-2 (85222) ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ರಕ್ಷಣಧೃತಿರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽನರ್ಥನಾಧೃತಿಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಧೃತಿಮಾನ್ವಿದ್ವಾಂದೇವಾನ್ಪ್ರೀಣಾತಿ ತುಷ್ಟಿಮಾನ್॥ 13-95-3 (85223) ಯಾಚ್ಯಮಾಹುರನೀಶಸ್ಯ ಅತಿಹಾರಂ ಚ ಭಾರತ। ಉದ್ವೇಜಯಂತಿ ಯಾಚಂತಿ ಯದಾ ಭೂತಾನಿ ದಸ್ಯುವತ್॥ 13-95-4 (85224) ಂರಿಯತೇ ಯಾಚಮಾನೋ ವೈ ತಮನು ಂರಿಯತೇಽದದತ್। ದದತ್ಸಂಜೀವಯತ್ಯೇನಮಾತ್ಮಾನಂ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-95-5 (85225) ಆನೃಶಂಸ್ಯಂ ಪರೋ ಧರ್ಮೋ ಯಾಚತೇ ಯತ್ಪ್ರದೀಯತೇ। ಅಯಾಚತಃ ಸೀದಮಾನಾನ್ಸರ್ವೋಪಾಯೈರ್ನಿಮಂತ್ರಯೇತ್॥ 13-95-6 (85226) ಯದಿ ವೈ ತಾದೃಶಾ ರಾಷ್ಟ್ರೇ ವಸೇಯುಸ್ತೇ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಾಃ। ಭಸ್ಮಚ್ಛನ್ನಾನಿವಾಗ್ನೀಂಸ್ತಾನ್ಬುಧ್ಯೇಥಾಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಯತ್ನತಃ॥ 13-95-7 (85227) ತಪಸಾ ದೀಪ್ಯಮಾನಾಸ್ತೇ ದಹೇಯುಃ ಪೃಥಿವೀಮಪಿ। ಅಪೂಜ್ಯಮಾನಾಃ ಕೌರವ್ಯ ಪೂಜಾರ್ಹಾಸ್ತು ತಥಾವಿಧಾಃ॥ 13-95-8 (85228) ಪೂಜ್ಯಾ ಹಿ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನತಪೋಯೋಗಸಮನ್ವಿತಾಃ। ತೇಭ್ಯಃ ಪೂಜಾಂ ಪ್ರಯುಂಜೀಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಪರಂತಪಃ 13-95-9 (85229) ದದದ್ಬಹುವಿಧಾಂದೇಯಾನುಪಚ್ಛಂದಯತೇ ಚ ತಾನ್॥ 13-95-10 (85230) ಯದಗ್ನಿಹೋತ್ರೇ ಸುಹುತೇ ಸಾಯಂಪ್ರಾತರ್ಭವೇತ್ಫಲಂ। ವಿದ್ಯಾವೇದವ್ರತವತಿ ತದ್ದಾನಫಲಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-95-11 (85231) ವಿದ್ಯಾವೇದವ್ರತಸ್ನಾತಾ ನ ವ್ಯಾಪಾಶ್ರಯಜೀವಿನಃ। ಗೂಢಸ್ವಾಧ್ಯಾಯತಪಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಸಂಶಿತವ್ರತಾನ್॥ 13-95-12 (85232) ಕೃತೈರಾವಸಥೈರ್ಹೃದ್ಯೈಃ ಸಪ್ರೇಷ್ಯೈಃ ಸಪರಿಚ್ಛದೈಃ। ನಿಮಂತ್ರಯೇಥಾಃ ಕೌರವ್ಯ ಕಾಮೈಶ್ಚಾನ್ಯೈರ್ದ್ವಿಜೋತ್ತಮಾನ್॥ 13-95-13 (85233) ಅಪಿ ತೇ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀಯುಃ ಶ್ರದ್ಧೋಪೇತಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಕಾರ್ಯಮಿತ್ಯೇವ ಮನ್ವಾನಾ ಧರ್ಮಜ್ಞಾಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮದರ್ಶಿನಃ॥ 13-95-14 (85234) ಅಪಿ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭುಕ್ತ್ವಾ ಗತಾಃ ಸೋದ್ಧರಣಾನ್ಗೃಹಾನ್। ಯೇಷಾಂ ದಾರಾಃ ಪ್ರತೀಕ್ಷಂತೇ ಪರ್ಜನ್ಯಮಿವ ಕರ್ಷಕಾಃ॥ 13-95-15 (85235) ಅನ್ನಾನಿ ಪ್ರಾತಃಸವನೇ ನಿಯತಾ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತಾತ ಭುಂಜಾನಾಸ್ತ್ರೇತಾಗ್ನಿಂ ಪ್ರೀಣಯಂತ್ಯುತ॥ 13-95-16 (85236) ಮಾಧ್ಯಂದಿನಂ ತೇ ಸವನಂ ದದತಸ್ತಾತ ವರ್ತತಾಂ। ಗೋಹಿರಣ್ಯಾನಿ ವಾಸಾಂಸಿ ತೇನೇಂದ್ರಃ ಪ್ರೀಯತಾಂ ತವ॥ 13-95-17 (85237) ತೃತೀಯಂ ಸವನಂ ತೇ ವೈ ವೈಶ್ವದೇವಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯದ್ದೇವೇಭ್ಯಃ ಪಿತೃಭ್ಯಶ್ಚ ವಿಪ್ರೇಭ್ಯಶ್ಚ ಪ್ರಯಚ್ಛಸಿ॥ 13-95-18 (85238) ಅಹಿಂಸಾ ಸರ್ವಭೂತೇಭ್ಯಃ ಸಂವಿಭಾಗಶ್ಚ ಸರ್ವಶಃ। ದಮಸ್ತ್ಯಾಗೋ ಧೃತಿಃ ಸತ್ಯಂ ಭವತ್ಯವಭೃಥಾಯ ತೇ॥ 13-95-19 (85239) ಏಥ ತೇ ಚಿತತೋ ಯಜ್ಞಃ ಶ್ರದ್ಧಾಪೂತಃ ಸದಕ್ಷಿಣಃ। ವಿಶಿಷ್ಟಃ ಸರ್ವಯಜ್ಞಾನಾಂ ನಿತ್ಯಂ ತಾತ ಪ್ರವರ್ತತಾಂ॥ ॥ 13-95-20 (85240) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 95 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-95-1 ಚರಣೇನಾಚರಣೇನ॥ 7-95-2 ಯಾಚತಃ ಯಾಚಕಾತ್ ತದ್ದಾನಾದಿಸ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-95-3 ಅನರ್ಥನಾ ಅಯಾಚ್ಚಾ। 7-95-4 ಯಾಚ್ಯಂ ಯಾಚನಾರೂಪಂ ಕರ್ಮ। ಅನೀಶಸ್ಯ ದರಿದ್ರಸ್ಯಾತಿಹಾರಂ ತಿರಸ್ಕಾರಮಾಹುಃ। ಯದಾ ಯತಃ ಯಾಚಂತಿ ಯಾಚಮಾನಾನಿ ಭೂತಾನಿ ದಸ್ಯುವಲ್ಲೋಕಾನುದ್ವೇಜಯಂತಿ॥ 7-95-10 ಉಪಚ್ಛಂದಯತೇ ಉಪಚ್ಛಂದಯೇತ। ದದದ್ಬಹುವಿಧಾಂದಾಯಾನುಪಾಗಚ್ಛನ್ನಯಾಚತಾಮಿತಿ ಝ.ಪಾಠಃ। ಅಯಾಚತಾಂ ಅಯಾಚಮಾನಾನಾಂ। ಉಪಾಗಚ್ಛನ್ಸಮೀಪಮುಪಸರ್ಪನ್ ದಾಯಾಂಧನಾದೀಂದದತ್ ದಾತಾ ಭವೇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-95-15 ಸೋದ್ಧರಣಾನ್ಸ್ವಾಮಿನ್ಯಾಗತೇ ದಾಸ್ಯಾಮೀತಿ ಯಾಚಮಾನೇಭ್ಯೋ ಬಾಲಕೇಭ್ಯ ಆಶಾಪ್ರದರ್ಶನಮುದ್ಧರಣಂ ತತ್ಸಹಿತಾನ್॥

ಯುಧಿಷ್ಠರ ಉವಾಚ। ದಾನಂ ಯಜ್ಞಃ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇಹ ಕಿಂಸ್ವಿತ್ಪ್ರೇತ್ಯ ಮಹಾಫಲಂ। ಕಸ್ಯ ಜ್ಯಾಯಃ ಫಲಂ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಕೀದೃಶೇಭ್ಯಃ ಕಥಂ ಕದಾ॥ 13-96-1 (85241) ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ವಿಜ್ಞಾತುಂ ಯಾಥಾತಥ್ಯೇನಿ ಭಾರತ। ವಿದ್ವಂಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನಾಯ ದಾನಧರ್ಮಾನ್ಪ್ರಚಕ್ಷ್ವ ಮೇ॥ 13-96-2 (85242) ಅಂತರ್ವೇದ್ಯಾಂ ಚ ಯದ್ದತ್ತಂ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಚಾನೃಶಂಸ್ಯತಃ। ಕಿಂಸ್ವಿನ್ನೈಃಶ್ರೇಯಸಂ ತಾತ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-96-3 (85243) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-96-4x (7084) ರೌದ್ರಂ ಕರ್ಮ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ಸತತಂ ತಾತ ವರ್ತತೇ। ನಾಸ್ಯ ವೈತಾನಿಕಫಲಂ ವಿನಾ ದಾನಂ ಸುಪಾವನಂ॥ 13-96-4 (85244) ನ ತು ಪಾಪಕೃತಾಂ ರಾಜ್ಞಾಂ ಯಾಜಕಾ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮಾಃ॥ ಧನೇ ಸತ್ಯಪ್ರದಾತೄಣಾಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ಸಾಧವಃ॥ 13-96-5 (85245) ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ನ ತು ಚೇದ್ಯದ್ರೋಷಾದಾಪ್ತದಕ್ಷಿಣೈಃ। ಏತಸ್ಮಾತ್ಕಾರಣಾದ್ಯಜ್ಞೈರ್ಯಜೇದ್ರಾಜಾಽಽಪ್ತದಕ್ಷಿಣೈಃ॥ 13-96-6 (85246) ಅಥ ಚೇತ್ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀಯುರ್ದದ್ಯಾದಹರಹರ್ನೃಪಃ। ಶ್ರದ್ಧಾಮಾಸ್ಥಾಯ ಪರಮಾಂ ಪಾವನಂ ಹ್ಯೇತುದುತ್ತಮಂ॥ 13-96-7 (85247) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಂಸ್ತರ್ಪಯಂದ್ರವ್ಯೈಃ ಸ ವೈ ಯಜ್ಞೋಽನುಪದ್ರವಃ। ಮೈತ್ರಾನ್ಸಾಧೂನ್ವೇದವಿದಃ ಶೀಲವೃತ್ತತಪೋರ್ಜಿತಾನ್॥ 13-96-8 (85248) ಯತ್ತೇ ತೇ ನ ಕರಿಷ್ಯಂತಿ ಕೃತಂ ತೇ ನ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಯಜ್ಞಾನ್ಸಾಧಯ ಸಾಧುಭ್ಯಃ ಸ್ವಾದ್ವನ್ನಾಂದಕ್ಷಿಣಾವತಃ॥ 13-96-9 (85249) ಇಷ್ಟಂ ದತ್ತಂ ಚ ಮನ್ಯೇಥಾ ಆತ್ಮಾನಂ ದಾನಕರ್ಮಣಾ। ಪೂಜಯೇಥಾ ಯಾಯಜೂಕಾಂಸ್ತವಾಪ್ಯಂಶೋ ಭವೇದ್ಯಥಾ॥ 13-96-10 (85250) `ವಿದ್ವದ್ಭ್ಯಃ ಸಂಪ್ರದಾನೇನ ತತ್ರಾಪ್ಯಂಶೋಽಸ್ಯ ಪೂಜಯಾ। ಯಜ್ವಭ್ಯಶ್ಚಾಥ ವಿದ್ವದ್ಭ್ಯೋ ದತ್ತ್ವಾ ಲೋಕಂ ಪ್ರದಾಪಯೇತ್। ಪ್ರದದ್ಯಾಜ್ಜ್ಞಾನದಾತೄಣಾಂ ಜ್ಞಾನದಾನಾಂಶಭಾಗ್ಯಭವೇತ್॥' 13-96-11 (85251) ಪ್ರಜಾವತೋ ಭರೇಥಾಶ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಬಹುಭಾರಿಣಃ। ಪ್ರಜಾವಾಂಸ್ತೇನ ಭವತಿ ಯಥಾ ಜನಯಿತಾ ತಥಾ॥ 13-96-12 (85252) ಯಾವತಃ ಸಾಧುಧರ್ಮಾನ್ವೈ ಸಂತಃ ಸಂವರ್ಧಯಂತ್ಯುತ। ಸರ್ವಸ್ವೈಶ್ಚಾಪಿ ಭರ್ತವ್ಯಾ ನರಾ ಯೇ ಬಹುಕಾರಿಣಃ॥ 13-96-13 (85253) ಸಮೃದ್ಧಃ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛ ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಂಣೇಭ್ಯೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಧೇನೂರನಡುಹೋಽನ್ನಾನಿ ಚ್ಛತ್ರಂ ವಾಸಾಂಸ್ಯುಪಾನಹೌ॥ 13-96-14 (85254) ಆಜ್ಯಾನಿ ಯಜಮಾನೇಭ್ಯಸ್ತಥಾಽನ್ನಾನಿ ಚ ಭಾರತ। ಅಶ್ವವಂತಿ ಚ ಯಾನಾನಿ ವೇಶ್ಮಾನಿ ಶಯನಾನಿ ಚ॥ 13-96-15 (85255) ಏತೇ ದೇಯಾಃ ಪುಷ್ಟಿಮದ್ಭಿರ್ಲಘೂಪಾಯಾಶ್ಚ ಭಾರತ। ಅಜುಗುಪ್ಸಾಂಶ್ಚ ವಿಜ್ಞಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ವೃತ್ತಿಕರ್ಶಿತಾನ್॥ 13-96-16 (85256) ಉಪಚ್ಛನ್ನಂ ಪ್ರಕಾಶಂ ವಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ತಾನ್ಪ್ರತಿಪಾಲಯ। ರಾಜಸೂಯಾಶ್ವಮೇಧಾಭ್ಯಾಂ ಶ್ರೇಯಸ್ತತ್ಕ್ಷತ್ರಿಯಾನ್ಪ್ರತಿ॥ 13-96-17 (85257) ಏವಂ ಪಾಪೈರ್ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಸ್ತ್ವಂ ಪೂತಃ ಸ್ವರ್ಗಮಾಪ್ಸ್ಯಸಿ। ಸಂಚಯಿತ್ವಾ ಪುನಃ ಕೋಶಂ ಯದ್ರಾಷ್ಟ್ರಂ ಪಾಲಯಿಷ್ಯಸಿ॥ 13-96-18 (85258) ತೇನ ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯತ್ವಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಧನಾನಿ ಚ। ಆತ್ಮನಶ್ಚ ಪರೇಷಾಂ ಚ ವೃತ್ತಿಂ ಸಂರಕ್ಷ ಭಾರತ॥ 13-96-19 (85259) ಪುತ್ರವಚ್ಚಾಪಿ ಭೃತ್ಯಾನ್ಸ್ವಾನ್ಪ್ರಜಾಶ್ಚ ಪರಿಪಾಲಯ। [ಯೋಗಃ ಕ್ಷೇಮಶ್ಚ ತೇ ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವಸ್ತು ಭಾರತ॥ 13-96-20 (85260) ತದರ್ಥಂ ಜೀವಿತಂ ತೇಽಸ್ತು ಮಾ ತೇಭ್ಯೋಽಪ್ರತಿಪಾಲನಂ। ಅನರ್ಥೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯೈಷ ಯದ್ವಿತ್ತನಿಚಯೋ ಮಹಾನ್॥ 13-96-21 (85261) ಕ್ಷಿಯಾ ಹ್ಯಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಸಂವಾಸೋ ದರ್ಪಯೇತ್ಸಂಪ್ರಮೋಹಯೇತ್। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ಪ್ರಮೂಢೇಷು ಧರ್ಮೋ ವಿಪ್ರಣಶೇದ್ಧುವಂ। ಧರ್ಮಪ್ರಣಾಶೇ ಭೂತಾನಾಮಭಾವಃ ಸ್ಯಾನ್ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-96-22 (85262) ಯೋ ರಕ್ಷಿಭ್ಯಃ ಸಂಪ್ರದಾಯ ರಾಜಾ ರಾಷ್ಟ್ರಂ ವಿಲುಂಪತಿ। ಯಜ್ಞೇ ರಾಷ್ಟ್ರಾದ್ಧನಂ ತಸ್ಮಾದಾನಯಧ್ವಮಿತಿ ಬ್ರುವನ್॥ 13-96-23 (85263) ಯಚ್ಚಾದಾಯ ತದಾಜ್ಞಪ್ತಂ ಭೀತಂ ದತ್ತಂ ಸುದಾರುಣಂ। ಯಜೇದ್ರಾಜಾ ನ ತಂ ಯಜ್ಞಂ ಪ್ರಶಂಸಂತ್ಯಸ್ಯ ಸಾಧವಃ॥ 13-96-24 (85264) ಅಪೀಡಿತಾಃ ಸುಸಂವೃದ್ಧಾ ಯೇ ದದತ್ಯನುಕೂಲತಃ। ತಾದೃಶೇನಾಪ್ಯುಪಾಯೇನ ಯಷ್ಟವ್ಯಂ ನೋದ್ಯಮಾಹೃತೈಃ॥ 13-96-25 (85265) ಯದಾ ಪರಿನಿಷಿಚ್ಯೇತ ನಿಹಿತೋ ವೈ ಯಥಾವಿಧಿ। ತದಾ ರಾಜಾ ಮಹಾಯಜ್ಞೈರ್ಯಜೇತ ಬಹುದಕ್ಷಿಣೈಃ॥ 13-96-26 (85266) ವೃದ್ಧಬಾಲಧನಂ ರಕ್ಷ್ಯಮಂಧಸ್ಯ ಕೃಪಣಸ್ಯ ಚ। ನ ಖಾತಪೂರ್ವಂ ಕುರ್ವೀತ ನ ರುದಂತೀಧನಂ ಹರೇತ್॥ 13-96-27 (85267) ಹೃತಂ ಕೃಪಣವಿತ್ತಂ ಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಂ ಹಂತಿ ನೃಪ ಶ್ರಿಯಂ। ದದ್ಯಾಚ್ಚ ಮಹತೋ ಭೋಗಾನ್ಕ್ಷುದ್ಭಯಂ ಪ್ರಣುದೇತ್ಸತಾಂ॥ 13-96-28 (85268) ಯೇಷಾಂ ಸ್ವಾದೂನಿ ಭೋಜ್ಯಾನಿ ಸಮವೇಕ್ಷ್ಯಂತಿ ಬಾಲಕಾಃ। ನಾಶ್ನಂತಿ ವಿಧಿವತ್ತಾನಿ ಕಿನ್ನು ಪಾಪತರಂ ತತಃ॥ 13-96-29 (85269) ಯದಿ ತೇ ತಾದೃಶೋ ರಾಷ್ಟ್ರೇ ವಿದ್ವಾಂತ್ಸೀದೇತ್ಕ್ಷುಧಾ ದ್ವಿಜಃ। ಭ್ರೂಣಹತ್ಯಾಂ ಚ ಗಚ್ಛೇಥಾಃ ಕೃತ್ವಾ ಪಾಪಮಿವೋತ್ತಮಂ॥ 13-96-30 (85270) ಧಿಕ್ತಸ್ಯ ಜೀವಿತಂ ರಾಜ್ಞೋ ರಾಷ್ಟ್ರೇ ಯಸ್ಯಾವಸೀದತಿ। ದ್ವಿಜೋಽನ್ಯೋ ವಾ ಮನುಷ್ಯೋಪಿ ಶಿಬಿರಾಹ ವಚೋ ಯಥಾ॥ 13-96-31 (85271) ಯಸ್ಯ ಸ್ಮ ವಿಷಯೇ ರಾಜ್ಞಃ ಸ್ನಾತಕಃ ಸೀದತಿ ಕ್ಷುಧಾ। ಅವೃದ್ಧಿಮೇತಿ ತದ್ರಾಷ್ಟ್ರಂ ವಿಂದತೇ ಸಹ ರಾಜಕಂ॥ 13-96-32 (85272) ಕ್ರೋಶಂತ್ಯೋ ಯಸ್ಯ ವೈ ರಾಷ್ಟ್ರಾದ್ಧ್ರಿಯಂತೇ ತರಸಾ ಸ್ತ್ರಿಯಃ। ಕ್ರೋಶತಾಂ ಪತಿಪುತ್ರಾಣಾಂ ಮೃತೋಽಸೌ ನ ಚ ಜೀವತಿ]॥ 13-96-33 (85273) ಅರಕ್ಷಿತಾರಂ ಹರ್ತಾರಂ ವಿಲೋಪ್ತಾರಮನಾಯಕಂ। ತಂ ವೈ ರಾಜಕಲಿಂ ಹನ್ಯುಃ ಪ್ರಜಾಃ ಸನ್ನಹ್ಯ ನಿರ್ಘೃಣಂ॥ 13-96-34 (85274) ಅಹಂ ವೋ ರಕ್ಷಿತೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಯೋ ನ ರಕ್ಷತಿ ಭೂಮಿಪಃ। ಸ ಸಂಹತ್ಯ ನಿಹಂತವ್ಯಃ ಶ್ವೇವ ಸೋನ್ಮಾದ ಆತುರಃ॥ 13-96-35 (85275) ಪಾಪಂ ಕುರ್ವಂತಿ ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಪ್ರಜಾ ರಾಜ್ಞಾ ಹ್ಯರಕ್ಷಿತಾಃ। ಚತುರ್ಥಂ ತಸ್ಯ ಪಾಪಸ್ಯ ರಾಜಾ ವಿಂದತಿ ಭಾರತ॥ 13-96-36 (85276) ಅಥಾಹುಃ ಸರ್ವಮೇವೈತಿ ಭೂಯೋಽರ್ಧಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ। ಚತುರ್ಥಂ ಮತಮಸ್ಮಾಕಂ ಮನೋಃ ಶ್ರುತ್ವಾನುಶಾಸನಂ॥ 13-96-37 (85277) ಶುಭಂ ವಾ ಯಚ್ಚ ಕುರ್ವಂತಿ ಪ್ರಜಾ ರಾಜ್ಞಾ ಸುರಕ್ಷಿತಾಃ। ಚತುರ್ಥಂ ತಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಸ್ಯ ರಾಜಾ ಚಾಪ್ನೋತಿ ಭಾರತ॥ 13-96-38 (85278) ಜೀವಂತಂ ತ್ವಾನುಜೀವಂತು ಪ್ರಜಾಃ ಸರ್ವಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಪರ್ಜನ್ಯಮಿವ ಭೂತಾನಿ ಮಹಾದ್ರುಮಮಿವಾಂಡಜಾಃ॥ 13-96-39 (85279) ಕುಬೇರಮಿವ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಶತಕ್ರತುಮಿವಾಮರಾಃ। ಜ್ಞಾತಯಸ್ತ್ವಾಽನುಜೀವಂತು ಸುಹೃದಶ್ಚ ಪರಂತಪ॥ ॥ 13-96-40 (85280) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಣ್ಣವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 96 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-96-1 ಯಜ್ಞಃ ಕ್ರಿಯಾ ಯಜ್ಞರೂಪಾಕ್ರಿಯೇತ್ಯರ್ಥಃ। ಕೀದೃಶೇಭ್ಯೋ ದಾನಂ ಕಥಂ ಯಜ್ಞಕ್ರಿಯೇತಿ। ಕದೇತ್ಯುಭಯತ್ರ ಸಂಬಂಧಃ॥ 7-96-7 ಏತದ್ದಾನಂ॥ 7-96-9 ಯದ್ಯದಿ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತೇ ತವ ನ ಕರಿಷ್ಯಂತಿ ಪ್ರತಿಗ್ರಹಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ತರ್ಹಿ ಕೃತಂ ಸುಕೃತಂ ತೇ ತವ ನ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ತದಾ ಸುಕೃತೋತ್ಪತ್ತ್ಯರ್ಥಂ ಯಜ್ಞಾನ್ಸಾಧಯ॥ 7-96-10 ದಾನೇ ಯಜ್ಞಾದಿಕಮಂತರ್ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-96-12 ಜನಯಿತಾ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 7-96-13 ತಸ್ಯ ರಾಜ್ಞಸ್ತೇ ಸಂತೋ ಬಹುಕಾರಿಣೋಽತ್ಯಂತಮುಪಕರ್ತಾರೋ ಭವಂತಿ। ನರಾ ಯೇ ಬಹುಭಾಷಿಣ ಇತಿ ತ.ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-96-19 ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಭೂಯಂ ಭಾವೋಽಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಸ್ತಸ್ಯ ಭಾವೋ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಂ॥ 7-96-23 ಯೋ ರಾಜಾ ರಕ್ಷಿಭ್ಯಃ ಸಂಗ್ರಹಪರೇಭ್ಯೋ ಧನಂ ದತ್ತ್ವಾ ಯಜ್ಞೇ ಯಜ್ಞಾರ್ಥಂ ಧನಮಾನಯಧ್ವಮಿತಿ ಬ್ರುವನ್ ಯಜೇತ್ ತರ್ಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಂ ವಿಲುಂಪತಿ॥ 7-96-24 ಯಚ್ಚಾಸೌ ತದ್ಧನಿಭಿರ್ಭಾತಂ ಭಯಯುಕ್ತಂ ಯಥಾಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ದತ್ತಂ ಪ್ರಜಾಭ್ಯ ಆದಾಯ ಸುದಾರುಣಂ ಯಥಾಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ಯಜೇತ್ತಂ ಯಜ್ಞಂ ನ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ॥ 7-96-25 ಉದ್ಯಮಃ ಪ್ರಜಾಪೀಡನಾತ್ಮಕೋಽತಿಯತ್ನಃ॥ 7-96-26 ನಿಹಿತಃ ಪ್ರಜಾನಾಂ ನಿತರಾಂ ಹಿತೋ ರಾಜಾ ಯದಾ ಪ್ರಜಾಭಿರ್ನಿಷಿಚ್ಯೇತ ಧನೈರಭಿಷಿಚ್ಯೇತ॥ 7-96-27 ಸ್ವಾತಪೂರ್ವಂ ಧನಂ ನ ಕುರ್ವೀತ ಸ್ವಾಧೀನಂ ನ ಕುರ್ವೀತೇತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-96-29 ಸಮವೇಕ್ಷ್ಯಂತ್ಯೇವ ನತು ಲಭಂತೇ॥ 7-96-32 ಸಹಯುಗಪತ್। ರಾಜಕಂ ರಾಜಸಮೂಹಂ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತಂ ವಿಂದತೇ॥ 7-96-37 ಸರ್ವಂ ಪಾಪಂ ಏತಿ ರಾಜಾನಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಇದಂ ದೇಯಮಿದಂ ದೇಯಮಿತೀಯಂ ಶ್ರುತಿಚೋದನಾತ್। ಬಹುದೇಯಾಶ್ಚ ರಾಜಾನಃ ಕಿಂಸ್ವಿದ್ದೇಯಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-97-1 (85281) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-97-2x (7085) ಅತಿ ದಾನಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಪೃಥಿವೀದಾನಮುಚ್ಯತೇ। ಅಚಲಾ ಹ್ಯಕ್ಷಯಾ ಭೂಮಿರ್ದೋಗ್ಧ್ರೀ ಕಾಮಾನಿಹೋತ್ತಮಾನ್॥ 13-97-2 (85282) ದೋಗ್ಧ್ರೀ ವಾಸಾಂಸಿ ರತ್ನಾನಿ ಪಶೂನ್ವ್ರೀಹಿಯವಾಂಸ್ತಥಾ। ಭೂಮಿದಃ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಶಾಶ್ವತೀರೇಧತೇ ಸಮಾಃ॥ 13-97-3 (85283) ಯಾವದ್ಭೂಮೇರಾಯುರಿಹ ತಾವದ್ಭೂಮಿದ ಏಧತೇ। ನ ಭೂಮಿದಾನಾದಸ್ತೀಹ ಪರಂ ಕಿಂಚಿದ್ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-97-4 (85284) ಅಪ್ಯಲ್ಪಂ ಪ್ರದದುಃ ಸರ್ವೇ ಪೃಥಿವ್ಯಾ ಇತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ। ಭೂಮಿಮೇವ ದದುಃ ಸರ್ವೇ ಭೂಮಿಂ ತೇ ಭುಂಜತೇ ಜನಾಃ॥ 13-97-5 (85285) ಸ್ವಕರ್ಮೈವೋಪಜೀವಂತಿ ನರಾ ಇಹ ಪರತ್ರ ಚ। ಭೂಮಿಃ ಪತಿಂ ಮಹಾದೇವೀ ದಾತಾರಂ ಕುರುತೇ ಪ್ರಿಯಂ॥ 13-97-6 (85286) ಯ ಏತಾಂ ದಕ್ಷಿಣಾಂ ದದ್ಯಾದಕ್ಷಯಾಂ ರಾಜಸತ್ತಮ। ಪುನರ್ನರತ್ವಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಭವೇತ್ಸ ಪೃಥಿವೀಪತಿಃ॥ 13-97-7 (85287) ಯಥಾ ದಾನಂ ತಥಾ ಭೋಗ ಇತಿ ಧರ್ಮೇಷು ನಿಶ್ಚಯಃ। ಸಂಗ್ರಾಮೇ ವಾ ತನುಂ ಜಹ್ಯಾದ್ದದ್ಯಾಚ್ಚ ಪೃಥಿವೀಮಿಮಾಂಂ॥ 13-97-8 (85288) ಇತ್ಯೇತತ್ಕ್ಷತ್ರಬಂಧೂನಾಂ ವದಂತಿ ಪರಮಾಶಿಷಃ। ಪುನಾತಿ ದತ್ತಾ ಪೃಥಿವೀ ದಾತಾರಮಿತಿ ಶುಶ್ರುಮ॥ 13-97-9 (85289) ಅಪಿ ಪಾಪಸಮಾಚಾರಂ ಬ್ರಹ್ಮಘ್ನಮಪಿ ಚಾನೃತಂ। ಸೈವ ಪಾಪಂ ಪ್ಲಾವಯತಿ ಸೈವ ಪಾಪಾತ್ಪ್ರಮೋಚಯೇತ್॥ 13-97-10 (85290) ಅಪಿ ಪಾಪಕೃತಾಂ ರಾಜ್ಞಾಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಂತಿ ಸಾಧವಃ। ಪೃಥಿವೀಂ ನಾನ್ಯದಿಚ್ಛಂತಿ ಪಾವನಂ ಜಗತೀ ಯತಃ॥ 13-97-11 (85291) ನಾಮಾಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಿಯದತ್ತೇತಿ ಗುಹ್ಯಂ ದೇವ್ಯಾಃ ಸನಾತನಂ। ದಾನಂ ವಾಽಪ್ಯಥವಾಽದಾನಂ ನಾಮಾಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಥಮಪ್ರಿಯಂ॥ 13-97-12 (85292) ಯ ಏತಾಂ ವಿದುಷೇ ದದ್ಯಾತ್ಪೃಥಿವೀಂ ಪೃಥಿವೀಪತಿಃ। ಪೃಥಿವ್ಯಾಮೇತದಿಷ್ಟಂ ಸ ರಾಜಾ ರಾಜ್ಯಮಿತೋ ವ್ರಜೇತ್॥ 13-97-13 (85293) ಪುನಶ್ಚಾಸೌ ಜನಿಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ರಾಜವತ್ಸ್ಯಾನ್ನ ಸಂಶಯಃ। ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಪ್ಯೈವ ಪೃಥಿವೀಂ ದದ್ಯಾದ್ವಿಪ್ರಾಯ ಪಾರ್ಥಿವಃ॥ 13-97-14 (85294) ನಾಭೂಮಿಪತಿನಾ ಭೂಮಿರಧಿಷ್ಠೇಯಾ ಕಥಂಚನ। ನ ಚ ವಸ್ತ್ರೇಣಿ ವಾ ಗೂಹೇದಂತರ್ಧಾನೇನ ವಾ ಚರೇತ್॥ 13-97-15 (85295) ಯೇ ಚಾನ್ಯೇ ಭೂಮಿಮಿಚ್ಛೇಯುಃ ಕುರ್ಯುರೇವಂ ನ ಸಂಶಯಃ। ಯಃ ಸಾಧೋರ್ಭೂಮಿಮಾದತ್ತೇ ನ ಭೂಮಿಂ ವಿಂದತೇ ತು ಸಃ॥ 13-97-16 (85296) ಭೂಮಿಂ ದತ್ತ್ವಾ ತು ಸಾಧುಭ್ಯೋ ವಿಂದತೇ ಭೂಮಿಮುತ್ತಮಾಂ। ಪ್ರೇತ್ಯ ಚೇಹ ಚ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಸಂಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮಹದ್ಯಶಃ॥ 13-97-17 (85297) `ಏಕಾಹಾರಕರೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ಷಷ್ಠಿಸಾಹಸ್ರಮೂರ್ಧ್ವಗಃ। ತಾವತ್ಯಾ ಹರಣೇ ಪೃಥ್ವ್ಯಾ ನರಕಂ ದ್ವಿಗುಣೋತ್ತರಂ॥' 13-97-18 (85298) ಯಸ್ಯ ವಿಪ್ರಾಸ್ತು ಶಂಸಂತಿ ಸಾಧೋರ್ಭೂಮಿಂ ಸದೈವ ಹಿ। ನ ತಸ್ಯ ಶತ್ರವೋ ರಾಜನ್ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ವಸುಂಧರಾಂ॥ 13-97-19 (85299) ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಪುರುಷಃ ಪಾಪಂ ಕುರುತೇ ವೃತ್ತಿಕರ್ಶಿತಃ। ಅಪಿ ಗೋಚರ್ಮಮಾತ್ರೇಣ ಭೂಮಿದಾನೇನ ಪೂಯತೇ॥ 13-97-20 (85300) ಯೇಽಪಿ ಸಂಗೀರ್ಣಾಕರ್ಮಾಣೋ ರಾಜಾನೋ ರೌದ್ರಕರ್ಮಿಣಃ। ತೇಭ್ಯಃ ಪವಿತ್ರಮಾಖ್ಯೇಯಂ ಭೂಮಿದಾನಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-97-21 (85301) ಅಲ್ಪಾಂತರಮಿದಂ ಶಶ್ವತ್ಪುರಾಣಾ ಮೇನಿರೇ ಜನಾಃ। ಯೋ ಯಜೇತಾಶ್ವಮೇಧೇನ ದದ್ಯಾದ್ವಾ ಸಾಧವೇ ಮಹೀಂ॥ 13-97-22 (85302) ಅಪಿ ಚೇತ್ಸುಕೃತಂ ಕೃತ್ವಾ ಶಂಕೇರನ್ನಪಿ ಪಂಡಿತಾಃ। ಅಶಂಕ್ಯಮೇಕಮೇವೈತದ್ಭೂಮಿದಾನಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-97-23 (85303) ಸುವರ್ಣಂ ರಜತಂ ವಸ್ತ್ರಂ ಮಣಿಮುಕ್ತಾವಸೂನಿ ಚ। ಸರ್ವಮೇತನ್ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞೋ ದದಾತಿ ವಸುಧಾಂ ದದತ್॥ 13-97-24 (85304) ತಪೋ ಯಜ್ಞಃ ಶ್ರುತಂ ಶೀಲಮಲೋಭಃ ಸತ್ಯಸಂಧತಾ। ಗುರುದೈವತಪೂಜಾ ಚ ಏತಾ ವರ್ತಂತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-25 (85305) ಭರ್ತುನಿಃಶ್ರೇಯಸೇ ಯುಕ್ತಾಸ್ತ್ಯಕ್ತಾತ್ಮಾನೋ ರಣೇ ಹತಾಃ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗತಾಃ ಸಿದ್ಧಾ ನಾತಿಕ್ರಾಮಂತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-26 (85306) ಯಥಾ ಜನಿತ್ರೀ ಸ್ವಂ ಪುತ್ರಂ ಕ್ಷೀರೇಣ ಭರತೇ ಸದಾ। ಅನುಗೃಹ್ಣಾತಿ ದಾತಾರಂ ತಥಾ ಸರ್ವರಸೈರ್ಮಹೀ॥ 13-97-27 (85307) ಮೃತ್ಯುರ್ವೈಕಿಂಕರೋ ದಂಡಸ್ತಾಪೋ ವಹ್ನೇಃ ಸುದಾರುಣಃ। ಘೋರಾಶ್ಚ ವಾರುಣಾಃ ಪಾಶಾ ನೋಪಸರ್ಪಂತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-28 (85308) ಪಿತೄಂಶ್ಚ ಪಿತೃಲೋಕಸ್ಥಾಂದೇವಲೋಕೇ ಚ ದೇವತಾಃ। ಸಂತರ್ಪಯತಿ ಶಾಂತಾತ್ಮಾ ಯೋ ದದಾತಿ ವಸುಂಧರಾಂ॥ 13-97-29 (85309) ಕೃಶಾಯ ಂರಿಯಮಾಣಾಯ ವೃತ್ತಿಗ್ಲಾನಾಯ ಸೀದತೇ। ಭೂಮಿಂ ವೃತ್ತಿಕರೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ಸತ್ರೀ ಭವತಿ ಮಾನವಃ॥ 13-97-30 (85310) ಯಥಾ ಧಾವತಿ ಗೌರ್ವತ್ಸಂ ಸ್ರವಂತೀ ವತ್ಸಲಾ ಪಯಃ। ಏವಮೇವ ಮಹಾಭಾಗ ಭೂಮಿರ್ಭರತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-31 (85311) ಹಲಕೃಷ್ಟಾಂ ಮಹೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ಸಬೀಜಾಂ ಸಫಲಾಮಪಿ। ಸೋದಕಂ ವಾಽಪಿ ಶರಣಂ ತಥಾ ಭವತಿ ಕಾಮದಃ॥ 13-97-32 (85312) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವೃತ್ತಸಂಪನ್ನಮಾಹಿತಾಗ್ನಿಂ ಶುಚಿವ್ರತಂ। ನರಃ ಪ್ರತಿಗ್ರಾಹ್ಯ ಮಹೀಂ ನ ಯಾತಿ ಯಮಸಾದನಂ॥ 13-97-33 (85313) ಯಥಾ ಚಂದ್ರಮಸೋ ವೃದ್ಧಿರಹನ್ಯಹನಿ ಜಾಯತೇ। ತಥಾ ಭೂಮಿಕೃತಂ ದಾನಂ ಸಸ್ಯೇಸಸ್ಯೇ ವಿವರ್ಧತೇ॥ 13-97-34 (85314) ಅತ್ರ ಗಾಥಾ ಭೂಮಿಗೀತಾಃ ಕೀರ್ತಯಂತಿ ಪುರಾವಿದಃ। ಯಾಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಜಾಮದಗ್ನ್ಯೇನ ದತ್ತಾ ಭೂಃ ಕಾಶ್ಯಪಾಯ ವೈ॥ 13-97-35 (85315) ಮಾಮೇವಾದತ್ತ ಮಾಂ ದತ್ತ ಮಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಮಾಮವಾಪ್ಸ್ಯಥ। ಅಸ್ಮಿಂʼಲ್ಲೋಕೇ ಪರೇ ಚೈವ ತದ್ದತ್ತಂ ಜಾಯತೇ ಪುನಃ॥ 13-97-36 (85316) ಯ ಇಮಾಂ ವ್ಯಾಹೃತಿಂ ವೇದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇದಸಂಮಿತಾಂ। ಶ್ರಾದ್ಧಸ್ಯ ಹೂಯಮಾನಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಂ ಸ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-97-37 (85317) ಕೃತ್ಯಾನಾಮಭಿಶಪ್ತಾನಾಮರಿಷ್ಟಶಮನಂ ಮಹತ್। ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಂ ಮಹೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪುನಾತ್ಯುಭಯತೋ ದಶ॥ 13-97-38 (85318) ಪುನಾತಿ ಯ ಇದಂ ವೇದ ವೇದವಾದಂ ತಥೈವ ಚ। ಪ್ರಕೃತಿಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಭೂಮಿರ್ವೈ ಶಾಶ್ವತೀ ಮತಾ॥ 13-97-39 (85319) ಅಭಿಷಿಚ್ಯೈವ ನೃಪತಿಂ ಶ್ರಾವಯೇದಿಮಮಾಗಮಂ। ಯಥಾ ಶ್ರುತ್ವಾ ಮಹೀಂ ದದ್ಯಾನ್ನಾದದ್ಯಾತ್ಸಾಧುತಶ್ಚ ತಾಂ॥ 13-97-40 (85320) ಸೋಽಯಂ ಕೃತ್ಸ್ನೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾರ್ಥೋ ರಾಜಾರ್ಥಶ್ಚಾಪ್ಯಸಂಶಯಃ। ರಾಜಾ ಹಿ ಧರ್ಮಕುಶಲಃ ಪ್ರಥಮಂ ಭೂತಿಲಕ್ಷಣಂ॥ 13-97-41 (85321) ಅಥ ಯೇಷಾಮಧರ್ಮಜ್ಞೋ ರಾಜಾ ಭವತಿ ನಾಸ್ತಿಕಃ। ನ ತೇ ಸುಖಂ ಪ್ರಬುಧ್ಯಂತಿ ನ ಸುಖಂ ಪ್ರಸ್ವಪಂತಿ ಚ॥ 13-97-42 (85322) ಸದಾ ಭವಂತಿ ಚೋದ್ವಿಗ್ನಾಸ್ತಸ್ಯ ದುಶ್ಚರಿತೈರ್ನರಾಃ। ಯೋಗಕ್ಷೇಮಾ ಹಿ ಬಹವೋ ರಾಷ್ಟ್ರಂ ನಾಸ್ಯಾವಿಶಂತಿ ತತ್॥ 13-97-43 (85323) ಅಥ ಯೇಷಾಂ ಪುನಃ ಪ್ರಾಜ್ಞೋ ರಾಜಾ ಭವತಿ ಧಾರ್ಮಿಕಃ। ಸುಖಂ ತೇ ಪ್ರತಿಬುಧ್ಯಂತೇ ಸುಸುಖಂ ಪ್ರಸ್ವಪಂತಿ ಚ॥ 13-97-44 (85324) ತಸ್ಯ ರಾಜ್ಞಃ ಶುಭೇ ರಾಜ್ಯೇ ಕರ್ಮಭಿರ್ನಿರ್ವೃತಾ ನರಾಃ। ಯೋಗಕ್ಷೇಮೇಣ ವೃಷ್ಟ್ಯಾ ಚ ವಿವರ್ಧಂತೇ ಸ್ವಕರ್ಮಭಿಃ॥ 13-97-45 (85325) ಸ ಕುಲೀನಃ ಸ ಪುರುಷಃ ಸ ಬಂಧುಃ ಸ ಚ ಪುಣ್ಯಕೃತ್। ಸ ದಾತಾ ಸ ಚ ವಿಕ್ರಾಂತೋ ಯೋ ದದಾತಿ ವಸುಂಧರಾಂ॥ 13-97-46 (85326) ಆದಿತ್ಯಾ ಇವ ದೀಪ್ಯಂತೇ ತೇಜಸಾ ಭುವಿ ಮಾನವಾಃ। ದದಂತಿ ವಸುಧಾಂ ಸ್ಫೀತಾಂ ಯೇ ವೇದವಿದುಷಿ ದ್ವಿಜೇ॥ 13-97-47 (85327) ಯಥಾ ಸಸ್ಯಾನಿ ರೋಹಂತಿ ಪ್ರಕೀರ್ಣಾನಿ ಮಹೀತಲೇ। ತಥಾ ಕಾಮಾಃ ಪ್ರರೋಹಂತಿ ಭೂಮಿದಾನಸಮಾರ್ಜಿತಾಃ॥ 13-97-48 (85328) ಆದಿತ್ಯೋ ವರುಣೋ ವಿಷ್ಣುರ್ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೋಮೋ ಹುತಾಶನಃ। ಶೂಲಿಪಾಣಿಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ಪ್ರತಿನಂದಂತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-49 (85329) ಭೂಮೌ ಜಾಯಂತಿ ಪುರುಷಾ ಭೂಮೌ ನಿಷ್ಠಾಂ ವ್ರಜಂತಿ ಚ। ಚತುರ್ವಿಧೋ ಹಿ ಲೋಕೋಽಯಂ ಯೋಽಯಂ ಭೂಮಿಗುಣಾತ್ಮಕಃ॥ 13-97-50 (85330) ಏಷಾ ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಚೈವ ಜಗತಃ ಪೃಥಿವೀಪತೇ। ನಾನಯಾ ಸದೃಶಂ ಭೂತಂ ಕಿಂಚಿದಸ್ತಿ ಜನಾಧಿಪ॥ 13-97-51 (85331) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಬೃಹಸ್ಪತೇಶ್ಚ ಸಂವಾದಮಿಂದ್ರಸ್ಯ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-97-52 (85332) ಇಷ್ಟ್ವಾ ಕ್ರತುಶತೇನಾಥ ಮಹತಾ ದಕ್ಷಿಣಾವತಾ। ಮಘವಾ ವಾಗ್ವಿದಾಂಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಪಪ್ರಚ್ಛೇದಂ ಬೃಹಸ್ಪತಿಂ॥ 13-97-53 (85333) ಭಗವನ್ಕೇನ ದಾನೇನ ಸ್ವರ್ಗತಃ ಸುಖಮೇಧತೇ। ಯದಕ್ಷಯಮಹಾರ್ಯಂ ಚ ತದ್ಬ್ರೂಹಿ ವದತಾಂವರ॥ 13-97-54 (85334) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-97-55x (7086) ಇತ್ಯುಕ್ತೃಃ ಸ ಸುರೇಂದ್ರೇಣ ತತೋ ದೇವಪುಲೋಹಿತಃ। ಬೃಹಸ್ಪತಿರ್ಬೃಹತ್ತೇಜಾಃ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಶತಕ್ರತುಂ॥ 13-97-55 (85335) ಸುವರ್ಣದಾನಂ ಗೋದಾನಂ ಭೂಮಿದಾನಂ ಚ ವೃತ್ರಹನ್। `ವಿದ್ಯಾದಾನಂ ಚ ಕನ್ಯಾನಾಂ ದಾನಂ ಪಾಪಹರಂ ಪರಂ।' ದದದೇತಾನ್ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞಃ ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-97-56 (85336) ನ ಭೂಮಿದಾನಾದ್ದೇವೇಂದ್ರ ಪರಂ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ಪ್ರಭೋ। ವಿಶಿಷ್ಟಮಿತಿ ಮನ್ಯೇಽಹಂ ಯತಾ ಪ್ರಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-97-57 (85337) `ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾರ್ಥೇ ಗವಾರ್ಥೇ ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರಘಾತೇಽಥ ಸ್ವಾಮಿನಃ। ಕುಲಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಪರಿಭವೇ ಮೃತಾಸ್ತೇ ಭೂಮಿಪೈಃ ಸಮಾಃ'॥ 13-97-58 (85338) ಯೇ ಶೂರಾ ನಿಹತಾ ಯುದ್ಧೇ ಸ್ವರ್ಯಾತಾ ರಣಗೃದ್ಧಿನಃ। ಸರ್ವೇ ತೇ ವಿಬುಧಶ್ರೇಷ್ಠ ನಾತಿಕ್ರಾಮಂತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-59 (85339) ಭರ್ತುರ್ನಿಃಶ್ರೇಯಸೇ ಯುಕ್ತಾಸ್ತ್ಯಕ್ತಾತ್ಮಾನೋ ರಣೇ ಹತಾಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಲೋಕಗತಾ ಯುಕ್ತಾ ನಾತಿಕ್ರಾಮಂತಿ ಭೂಮಿದಂ॥ 13-97-60 (85340) ಪಂಚ ಪೂರ್ವಾ ಹಿ ಪುರುಷಾಃ ಷಡನ್ಯೇ ವಸುಧಾಂ ಗತಾಃ। ಏಕಾದಶ ದದದ್ಭೂಮಿಂ ಪರಿತ್ರಾತೀಹ ಮಾನವಃ॥ 13-97-61 (85341) ರತ್ನೋಪಕೀರ್ಣಾಂ ವಸುಧಾಂ ಯೋ ದದಾತಿ ಪುರಂದರ। ಸ ಮುಕ್ತಃ ಸರ್ವಕಲುಷೈಃ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-97-62 (85342) ಮಹೀಂ ಸ್ಫೀತಾಂ ದದದ್ರಾಜನ್ಸರ್ವಕಾಮಗುಣಾನ್ವಿತಾಂ। ರಾಜಾಧಿರಾಜೋ ಭವತಿ ತದ್ಧಿ ದಾನಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-97-63 (85343) ಸರ್ವಕಾಮಸಮಾಯುಕ್ತಾಂ ಕಾಶ್ಯಪೀಂ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಮನ್ಯಂತೇ ಮಾಂ ದದಾತೀತಿ ವಾಸವ॥ 13-97-64 (85344) ಸರ್ವಕಾಮದುಘಾಂ ಧೇನುಂ ಸರ್ವಕಾಮಗುಣಾನ್ವಿತಾಂ। ದದಾತಿ ಯಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ ಸ್ವರ್ಗಂ ಯಾತಿ ಸ ಮಾನವಃ॥ 13-97-65 (85345) ಮಧುಸರ್ಪಿಃಪ್ರವಾಹಿಣ್ಯಃ ಪಯೋದಧಿವಹಾಸ್ತಥಾ। ಸರಿತಸ್ತಪರ್ಯಂತೀಹ ಸುರೇಂದ್ರ ವಸುಧಾಪ್ರದಂ॥ 13-97-66 (85346) ಭೂಮಿಪ್ರದಾನಾನ್ನೃಪತಿರ್ಮುಚ್ಯತೇ ಸರ್ವಕಿಲ್ಬಿಷಾತ್। ನ ಹಿ ಭೂಮಿಪ್ರದಾನೇನ ದಾನಮನ್ಯದ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-97-67 (85347) ದದಾತಿ ಯಃ ಸಮುಂದ್ರಾಂತಾಂ ಪೃಥಿವೀಂ ಶಸ್ತ್ರನಿರ್ಜಿತಾಂ। ತಂ ಜನಾಃ ಕಥಯಂತೀಹ ಯಾವದ್ಧರತಿ ಗೌರಿಯಂ॥ 13-97-68 (85348) ಪುಣ್ಯಾಮೃದ್ಧಿರಸಾಂ ಭೂಮಿಂ ಯೋ ದದಾತಿ ಪುರಂದರ। ನ ತಸ್ಯ ಲೋಕಾಃ ಕ್ಷೀಯಂತೇ ಭೂಮಿದಾನಗುಣಾನ್ವಿತಾಃ॥ 13-97-69 (85349) ಸರ್ವದಾ ಪಾರ್ಥಿವೇನೇಹ ಸತತಂ ಭೂತಿಮಿಚ್ಛತಾ। ಭೂರ್ದೇಯಾ ವಿಧಿವಚ್ಛಕ್ರ ಪಾತ್ರೇ ಸುಖಮಭೀಪ್ಸುನಾಂ॥ 13-97-70 (85350) ಅಪಿ ಕೃತ್ವಾ ನರಃ ಪಾಪಂ ಭೂಮಿಂ ದತ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಜಾತಯೇ। ಸಮುತ್ಸೃಜತಿ ತತ್ಪಾಪಂ ಜೀರ್ಣಾಂ ತ್ವಚಮಿವೋರಗಃ॥ 13-97-71 (85351) ಸಾಗರಾನ್ಸರಿತಃ ಶೈಲಾನ್ಕಾನನಾನಿ ಚ ಸರ್ವಶಃ। ಸರ್ವಮೇತನ್ನರಃ ಶಕ್ರ ದದಾತಿ ವಸುಧಾಂ ದದತ್॥ 13-97-72 (85352) ತಟಾಕಾನ್ಯುದಪಾನಾನಿ ಸ್ರೋತಾಂಸಿ ಚ ಸರಾಂಸಿ ಚ। ಸ್ನೇಹಾನ್ಸರ್ವರಸಾಂಶ್ಚೈವ ದದಾತಿ ವಸುಧಾಂ ದದತ್॥ 13-97-73 (85353) ಓಷಧೀರ್ವೀರ್ಯಸಂಪನ್ನಾನಗಾನ್ಪುಷ್ಪಫಲಾನ್ವಿತಾನ್। ಕಾನನೋಪಲಶೈಲಾಂಶ್ಚ ದದಾತಿ ವಸುಧಾಂ ದದತ್॥ 13-97-74 (85354) ಅಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಪ್ರಭೃತಿಭಿರಿಷ್ಟ್ವಾ ಚ ಸ್ವಾಪ್ತದಕ್ಷಿಣೈಃ। ನ ತತ್ಫಲಮವಾಪ್ನೋತಿ ಭೂಮಿದಾನಾದ್ಯದಶ್ನುತೇ॥ 13-97-75 (85355) ದಾತಾ ದಶಾನುಗೃಹ್ಣಾತಿ ದಶ ಹಂತಿ ತಥಾ ಕ್ಷಿಪನ್। ಪೂರ್ವದತ್ತಾಂ ಹರನ್ಭೂಮಿಂ ನರಕಾಯೋಪಗಚ್ಛತಿ॥ 13-97-76 (85356) ನ ದದಾತಿ ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ಯ ದತ್ತ್ವಾಽಪಿ ಚ ಹರೇತ್ತು ಯಃ। ಸ ಬದ್ಧೋ ವಾರುಣೈಃ ಪಾಶೈಸ್ತಪ್ಯತೇ ಮೃತ್ಯುಸಾಸನಾತ್॥ 13-97-77 (85357) ಆಹಿತಾಗ್ನಿಂ ಸದಾಯಜ್ಞಂ ಕೃಶವೃತ್ತಿಂ ಪ್ರಿಯಾತಿಥಿಂ। ಯೇ ಭರಂತಿ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠಂ ನೋಪಸರ್ಪಂತಿ ತೇ ಯಮಂ॥ 13-97-78 (85358) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವನೃಣೀಭೂತಃ ಪಾರ್ಥಿವಃ ಸ್ಯಾತ್ಪುರಂದರ। ಇತರೇಷಾಂ ತು ವರ್ಣಾನಾಂ ತಾರಯೇತ್ಕೃಶದುರ್ಬಲಾನ್॥ 13-97-79 (85359) ನಾಚ್ಛಿಂದ್ಯಾತ್ಸ್ಪರ್ಶಿತಾಂ ಭೂಮಿಂ ಪರೇಣ ತ್ರಿದಶಾಧಿಪ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಸುರಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃಶವೃತ್ತೇಃ ಕದಾಚನ॥ 13-97-80 (85360) ಯಥಾಶ್ರು ಪತಿತಂ ತೇಷಾಂ ದೀನಾನಾಮಥ ಸೀದತಾಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಹೃತೇ ಕ್ಷೇತ್ರೇ ಹನ್ಯಾತ್ತ್ರಿಪುರುಷಂ ಕುಲಂ॥ 13-97-81 (85361) ಭೂಮಿಪಾಲಂ ಚ್ಯುತಂ ರಾಷ್ಟ್ರಾದ್ಯಸ್ತು ಸಂಸ್ಥಾಪಯೇತ್ಪುನಃ। ತಸ್ಯ ವಾಸಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ ನಾಕಪೃಷ್ಠೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-97-82 (85362) `ಸುನಿರ್ಮಿತಾಂ ಸುವಿಕ್ರೀತಾಂ ಸುಭೃತಾಂ ಸ್ಥಾಪಯೇನ್ನೃಪ।' ಇಕ್ಷುಭಿಃ ಸಂತತಾಂ ಭೂಮಿಂ ಯವಗೋಧೂಮಸಾಲಿನೀಂ॥ 13-97-83 (85363) ಗೋಶ್ವವಾಹನಪೂರ್ಣಾಂ ವಾ ಯೋ ದದಾತಿ ವಸುಂಧರಾಂ। ವಿಮುಕ್ತಃ ಸರ್ವಪಾಪೇಭ್ಯಃ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥' 13-97-84 (85364) ನಿಧಿಗರ್ಭಾಂ ದದದ್ಭೂಮಿಂ ಸರ್ವರತ್ನಪರಿಚ್ಛದಾಂ। ಅಕ್ಷಯಾಂʼಲ್ಲಭತೇ ಲೋಕಾನ್ಭೂಮಿಸತ್ರಂ ಹಿ ತಸ್ಯ ತತ॥ 13-97-85 (85365) ವಿಧೂಯ ಕಲುಷಂ ಸರ್ವಂ ವಿರಜಾಃ ಸಂಮತಃ ಸತಾಂ। ಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ ಸದ್ಭಿರ್ಯೋ ದದಾತಿ ವಸುಂಧರಾಂ॥ 13-97-86 (85366) ಯಥಾಽಪ್ಸು ಪತಿತಃ ಶಕ್ರ ತೈಲಬಿಂದುರ್ವಿಸರ್ಪತಿ। ತಥಾ ಭೂಮಿಕೃತಂ ದಾನಂ ಸಸ್ಯೇಸಸ್ಯೇ ವಿವರ್ಧತೇ॥ 13-97-87 (85367) ಯೇ ರಣಾಗ್ರೇ ಮಹೀಪಾಲಾಃ ಶೂರಾಃ ಸಮಿತಿಶೋಭನಾಃ। ವಧ್ಯಂತೇಽಭಿಮುಖಾಃ ಶಕ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ವ್ರಜಂತಿ ತೇ॥ 13-97-88 (85368) ನೃತ್ತಗೀತಪರಾ ನಾರ್ಯೋ ದಿವ್ಯಮಾಲ್ಯವಿಭೂಷಿತಾಃ। ಉಪತಿಷ್ಠಂತಿ ದೇವೇಂದ್ರ ಯಥಾ ಭೂಮಿಪ್ರದಂ ದಿವಿ॥ 13-97-89 (85369) ಮೋದತೇ ಚ ಸುಖಂ ಸ್ವರ್ಗೇ ದೇವಗಂಧರ್ವಪೂಜಿತಃ। ಯೋ ದದಾತಿ ಮಹೀಂ ಸಂಯಗ್ವಿಧಿನೇಹ ದ್ವಿಜಾತಯೇ॥ 13-97-90 (85370) ಶತಮಪ್ಸರಸಶ್ಚೈವ ದಿವ್ಯಮಾಲ್ಯವಿಭೂಷಿತಾಃ। ಉಪತಿಷ್ಠಂತಿ ದೇವೇಂದ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಧರಾಪ್ರದಂ॥ 13-97-91 (85371) ಉಪತಿಷ್ಠಂತಿ ಪುಣ್ಯಾನಿ ಸದಾ ಭೂಮಿಪ್ರದಂ ನರಂ। ಶಂಖಂ ಭದ್ರಾಸನಂ ಛತ್ರಂ ವರಾಶ್ವಾ ವರವಾಹನಂ॥ 13-97-92 (85372) ಭೂಮಿಪ್ರದಾನಾತ್ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಹಿರಣ್ಯನಿಚಯಾಸ್ತಥಾ। ಆಜ್ಞಾ ಸದಾಽಪ್ರತಿಹತಾ ಜಯಶಬ್ದಾ ವಸೂನಿ ಚ॥ 13-97-93 (85373) ಭೂಮಿದಾನಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಾನಿ ಫಲಂ ಸ್ವರ್ಗಃ ಪುರಂದರ। ಹಿರಣ್ಯಪುಷ್ಪಾಶ್ಚೌಷಧ್ಯಃ ಕುಶಕಾಂಚನಶಾದ್ವಲಾಃ॥ 13-97-94 (85374) ಅಮೃತಪ್ರಸವಾಂ ಭೂಮಿಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಪುರುಷೋ ದದತ್॥ 13-97-95 (85375) ನಾಸ್ತಿ ಭೂಮಿಸಮಂ ದಾನಂ ನಾಸ್ತಿ ಮಾತೃಸಮೋ ಗುರುಃ। ನಾಸ್ತಿ ಸತ್ಯಸಮೋ ಧರ್ಮೋ ನಾಸ್ತಿ ದಾನಸಮೋ ನಿಧಿಃ॥ 13-97-96 (85376) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-97-97x (7087) ಏತದಾಂಗಿರಸಾಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವಾಸವೋ ವಸುಧಾಮಿಮಾಂ। ವಸುರತ್ನಸಮಾಕೀರ್ಣಾಂ ದದಾವಾಂಗಿರಸೇ ತದಾ॥ 13-97-97 (85377) ಯ ಇದಂ ಶ್ರಾವಯೇಚ್ಛ್ರಾದ್ಧೇ ಭೂಮಿದಾನಸ್ಯ ಸಂಸ್ತವಂ। ನ ತಸ್ಯ ರಕ್ಷಸಾಂ ಭಾಗೋ ನಾಸುರಾಣಾಂ ಭವತ್ಯುತ॥ 13-97-98 (85378) ಅಕ್ಷಯಂ ಚ ಭವೇದ್ದತ್ತಂ ಪಿತೃಭ್ಯಸ್ತನ್ನ ಸಂಶಯಃ। ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರಾದ್ಧೇಷ್ವಿದಂ ವಿದ್ವಾನ್ಭುಂಜತಃ ಶ್ರಾವಯೇದ್ದ್ವಿಜಾನ್॥ 13-97-99 (85379) ಇತ್ಯೇತತ್ಸರ್ವದಾನಾನಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಮುಕ್ತಂ ತವಾನಘ। ಮಯಾ ಭರತಶಾರ್ದೂಲ ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥ ॥ 13-97-100 (85380) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 97 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-97-6 ಪ್ರಿಯಂ ಸ್ವಪತಿಂ॥ 7-97-12 ಪ್ರಿಯೇಣ ಪ್ರಿಯಾಯ ವಾ ದತ್ತೇತಿ ಯೋಗಾತ್ತಸ್ಯಾ ದಾನಮಾದಾನಂ ವಾ ಕುರ್ವನ್ ಪ್ರಿಯದತ್ತಾಯಾ ಅಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಿಯೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ। ದಾನಂ ವಾಪ್ಯಥ ವಾ ಜ್ಞಾನಂ ನಾಮಾಸ್ಯಾಃ ಪರಮಪ್ರಿಯಂ ಇತಿ ಟ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-97-19 ಶಂಸಂತ್ಯಮುಕದತ್ತೇ ಗೃಹೇ ತಿಷ್ಠಾಮ ಇತಿ ಕಥಯಂತಿ॥ 7-97-23 ಅರ್ಪಿತದಾನಾಂತರವದ್ಭೂಮಿದಾನೇ ಪುಣ್ಯೋತ್ಪತ್ತೌ ಶಂಕೈವ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-97-25 ಏತಾ ಏತಾನಿ। ಸುಪೋ ಡಾದೇಶಃ। ವರ್ತಂತ್ಯನುಸರಂತಿ। ನಾತಿಕ್ರಾಮಂತಿ ಭೂಮಿದಮಿತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-97-28 ವೈಕಿಂಕರಃ ವಿಪರೀತಂ ಕುತ್ಸಿತಂ ಚ ಕರೋತೀತಿ ವಿಕಿಂಕರಃ ಕಾಲಸ್ತತ್ಸಂಬಂಧೀ ಕಾಲಮೃತ್ಯುರಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-97-30 ಸತ್ರೀ ಸತ್ರಕೃತ್॥ 7-97-31 ಉದೀರ್ಣಂ ಇತಿ ಪಾಠೇ ಮಹತ್। ಶರಣಂ ಗೃಹಂ॥ 7-97-36 ತತಶ್ಚ ಜನನೇ ಪುನರಿತಿ ಥ.ಪಾಠ.॥ 7-97-37 ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಂ ಬೃಹತ್ತ್ವಂ ಫಲಮಿತಿ ಯಾವತ್। ಗಚ್ಛತಿ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಸಂಶ್ರಿತ ಇತಿ ಟ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-97-38 ಕೃತ್ಯಾನಾಂ ಮಂತ್ರಮಯೀನಾಂ ಮಾರಣಾರ್ಥಶಕ್ತೀನಾಂ ಸಂಬಂಧಿ ಯದರಿಷ್ಟಂ ತಚ್ಛಮನಂ॥ 7-97-39 ಇದಂ ಭೂಮಿದಾನಂ ಯೋ ವೇದ। ವಾದಂ ಭೂಮಿವಾಕ್ಯಂ ಯೋ ವೇದ। ಸೋಽಪಿ ಪುನಾತಿ ದಶಪುರುಷಾನಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-97-41 ಭೂತಿಲಕ್ಷಣಂ ಐಶ್ವರ್ಯಸೂಚಕಂ॥ 7-97-76 ಕ್ಷಿಪನ್ ಹರನ್॥ 7-97-80 ಸ್ಪರ್ಶಿತಾಂ ದತ್ತಾಂ॥ 7-97-92 ವರಾಶ್ವಾ ವರವಾರಣಾ ಇತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕಾನಿ ದಾನಾನಿ ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿಂದಾತುಕಾಮೋ ಮಹೀಪತಿಃ। ಗುಣಾಧಿಕೇಭ್ಯೋ ವಿಪ್ರೇಭ್ಯೋ ದದ್ಯಾದ್ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-98-1 (85381) ಕೇನ ತುಷ್ಯಂತಿ ತೇ ಸದ್ಯಃ ಕಿಂ ತುಷ್ಟಾಃ ಪ್ರದಿಶಂತಿ ಚ। ಶಂಸ ಮೇ ತನ್ಮಹಾಬಾಹೋ ಫಲಂ ಪುಣ್ಯಕೃತಂ ಮಹತ್॥ 13-98-2 (85382) ದತ್ತಂ ಕಿಂ ಫಲವದ್ರಾಜನ್ನಿಹ ಲೋಕೇಂ ಪರತ್ರ ಚ। ಭವತಃ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ತನ್ಮೇ ವಿಸ್ತರತೋ ವದ॥ 13-98-3 (85383) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-98-4x (7088) ಇಮಮರ್ಥಂ ಪುರಾ ಪೃಷ್ಟೋ ನಾರದೋ ದೇವದರ್ಶನಃ। ಯದುಕ್ತವಾನಸೌ ವಾಕ್ಯಂ ತನ್ಮೇ ನಿಗದತಃ ಶೃಣು॥ 13-98-4 (85384) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-98-5x (7089) ಅನ್ನಮೇವ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ದೇವಾ ಋಷಿಗಣಾಸ್ತಥಾ। ಲೋಕತಂತ್ರಂ ಹಿ ಯಜ್ಞಾಶ್ಚ ಸರ್ವಮನ್ನೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ॥ 13-98-5 (85385) ಅನ್ನೇನ ಸದೃಶಂ ದಾನಂ ನ ಭೂತಂ ನ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ತಸ್ಮಾದನ್ನಂ ವಿಶೇಷೇಣಿ ದಾತುಮಿಚ್ಛಂತಿ ಮಾನವಾಃ॥ 13-98-6 (85386) ಅನ್ನಮೂರ್ಜಸ್ಕರಂ ಲೋಕೇ ಪ್ರಾಣಾಶ್ಚಾನ್ನೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ। ಅನ್ನೇನ ಧಾರ್ಯತೇ ಸರ್ವಂ ವಿಶ್ವಂ ಜಗದಿದಂ ಪ್ರಭೋ॥ 13-98-7 (85387) ಅನ್ನಾದ್ಗೃಹಸ್ಥಾ ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿನ್ಭಿಕ್ಷವಸ್ತಾಪಸಾಸ್ತಥಾ॥ ಅನ್ನಾದ್ಭವಂತಿ ವೈ ಪ್ರಾಣಾಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ॥ 13-98-8 (85388) ಕಟುಂಬಿನೇ ಸೀದತೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ದಾತವ್ಯಂ ಭಿಕ್ಷವೇ ಚಾನ್ನಮಾತ್ಮನೋ ಭೂತಿಮಿಚ್ಛತಾ॥ 13-98-9 (85389) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯಾಭಿರೂಪಾಯ ಯೋ ದದ್ಯಾದನ್ನಮರ್ಥಿನೇ। ನಿದಧಾತಿ ನಿಧಿಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಪಾರಲೌಕಿಕಮಾತ್ಮನಃ॥ 13-98-10 (85390) ಶ್ರಾಂತಮಧ್ವನಿ ವರ್ತಂತಂ ವೃದ್ಧಮರ್ಹಮುಪಸ್ಥಿತಂ। ಅರ್ಯಯೇದ್ಭೂತಿಮನ್ವಿಚ್ಛನ್ಗೃಹಸ್ಥೋ ಗೃಹಮಾಗತಂ॥ 13-98-11 (85391) ಕ್ರೋಧಮುತ್ಪತಿತಂ ಹಿತ್ವಾ ಸುಶೀಲೋ ವೀತಮತ್ಸರಃ। ಅನ್ನದಃ ಪ್ರಾಪ್ನುತೇ ರಾಜಂದಿವಿ ಚೇಹ ಚ ಯತ್ಸುಖಂ॥ 13-98-12 (85392) ನಾವಮನ್ಯೇದಭಿಗತಂ ನ ಪ್ರಣುದ್ಯಾತ್ಕದಾಚನ। ಅಪಿ ಶ್ವಪಾಕೇ ಶುನಿ ವಾ ನಾನ್ನದಾನಂ ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ॥ 13-98-13 (85393) ಯೋ ದದ್ಯಾದಪರಿಕ್ಲಿಷ್ಟಮನ್ನಮಧ್ವನಿ ವರ್ತತೇ। ಆರ್ತಾಯಾದೃಷ್ಟಪೂರ್ವಾಯ ಸ ಮಹದ್ಧರ್ಮಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-98-14 (85394) ಪಿತೄಂದೇವಾನೃಪೀನ್ವಿಪ್ರಾನತಿಥೀಂಶ್ಚ ಜನಾಧಿಪ। ಯೋ ನರಃ ಪ್ರೀಣಯತ್ಯನ್ನೈಸ್ತಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಫಲಂ ಮಹತ್॥ 13-98-15 (85395) ಕೃತ್ವಾಽತಿಪಾತಕಂ ಕರ್ಮ ಯೋ ದದ್ಯಾದನ್ನಮರ್ಥಿನೇ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ವಿಶೇಷೇಣ ನ ಸ ಪಾಪೇನ ಮುಹ್ಯತೇ॥ 13-98-16 (85396) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವಕ್ಷಯಂ ದಾನಮನ್ನಂ ಶೂದ್ರೇ ಮಹಾಫಲಂ। ಅನ್ನದಾನಂ ಹಿ ಶೂದ್ರೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಚ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-98-17 (85397) ನ ಪೃಚ್ಛೇದ್ಗೋತ್ರಚರಣಂ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಂ ದೇಶಮೇವ ಚ। ಭಿಕ್ಷಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನಾನ್ನಂ ದದ್ಯಾದೇವಾವಿಚಾರತಃ॥ 13-98-18 (85398) ಅನ್ನದಸ್ಯಾನ್ನದಾ ವೃಕ್ಷಾಃ ಸರ್ವಕಾಮಫಲಪ್ರದಾಃ। ಭವಂತಿ ಚೇಹ ಚಾಮುತ್ರ ನೃಪತೇ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ॥ 13-98-19 (85399) ಆಶಂಸಂತೇ ಹಿ ಪಿತರಃ ಸುವೃಷ್ಟಿಮಿವ ಕರ್ಷಕಾಃ। ಅಸ್ಮಾಕಮಪಿ ಪುತ್ರೋ ವಾ ಪೌತ್ರೋ ವಾಽನ್ನಂ ಪ್ರದಾಸ್ಯತಿ॥ 13-98-20 (85400) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹಿ ಮಹದ್ಭೂತಂ ಸ್ವಯಂ ದೇಹೀತಿ ಯಾಚತೇ। ಅಕಾಮೋ ವಾ ಸಕಾಮೋ ವಾ ದತ್ತ್ವಾ ಪುಣ್ಯಮವಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-98-21 (85401) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಮತಿಥಿಃ ಪ್ರಸೃತಾಗ್ರಭುಕ್। ವಿಪ್ರಾ ಯದಧಿಗಚ್ಛಂತಿ ಭಿಕ್ಷಮಾಣಾ ಗೃಹಂ ಸದಾ॥ 13-98-22 (85402) ಸತ್ಕತಾಶ್ಚ ನಿವರ್ತಂತೇ ತದತೀವ ಪ್ರವರ್ಧತೇ। ಮಹಾಭಾಗೇ ಕುಲೇ ಪ್ರೇತ್ಯ ಜನ್ಮ ಚಾಪ್ನೋತಿ ಭಾರತ॥ 13-98-23 (85403) ದತ್ತ್ವಾ ತ್ವನ್ನಂ ನರೋ ಲೋಕೇ ತಥಾ ಸ್ಥಾನಮನುತ್ತಮಂ। ಸ್ವಿಷ್ಟಮೃಷ್ಟಾನ್ನದಾಯೀ ತು ಸ್ವರ್ಗೇ ವಸತಿ ಸತ್ಕೃತಃ॥ 13-98-24 (85404) ಅನ್ನಂ ಪ್ರಾಣಾ ನರಾಣಾಂ ಹಿ ಸರ್ವಮನ್ನೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿಂ। ಅನ್ನದಃ ಪಶುಮಾನ್ಪುತ್ರೀ ಧನವಾನ್ಭೋಗವಾನಪಿ॥ 13-98-25 (85405) ಪ್ರಾಣವಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಭವತಿ ರೂಪವಾಂಶ್ಚ ತಥಾ ನೃಪ। ಅನ್ನದಃ ಪ್ರಾಣದೋ ಲೋಕೇ ಸರ್ವದಃ ಪ್ರೋಚ್ಯತೇ ತು ಸಃ॥ 13-98-26 (85406) ಅನ್ನಂ ಹಿ ದತ್ತ್ವಾಽತಿಥಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಯಥಾವಿಧಿ। ಪ್ರದಾತಾ ಸುಖಮಾಪ್ನೋತಿ ದೈವತೈಶ್ಚಾಪಿ ಪೂಜ್ಯತೇ॥ 13-98-27 (85407) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹಿ ಮಹದ್ಭೂತಂ ಕ್ಷೇತ್ರಭೂತಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಉಪ್ಯತೇ ತತ್ರಿ ಯದ್ಬೀಜಂ ತದ್ಧಿ ಪುಣ್ಯಫಲಂ ಮಹತ್॥ 13-98-28 (85408) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರೀತಿಜನನಂ ಭೋಕ್ತುರ್ದಾತುರ್ಭವತ್ಯುತ। ಸರ್ವಾಣ್ಯನ್ಯಾನಿ ದಾನಾನಿ ಪರೋಕ್ಷಫಲವಂತ್ಯುತ॥ 13-98-29 (85409) ಅನ್ನಾದ್ಧಿ ಪ್ರಸವಂ ಯಾಂತಿ ರತಿರನ್ನಾದ್ಧಿ ಭಾರತ। ಧರ್ಮಾರ್ಥಾವನ್ನತೋ ವಿದ್ಧಿ ರೋಗನಾಶಂ ತಥಾಽನ್ನತಃ॥ 13-98-30 (85410) ಅನ್ನಂ ಹ್ಯಮೃತಮಿತ್ಯಾಹ ಪುರಾ ಕಲ್ಪೇ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ। 7-98-3ab ಅನ್ನಂ ಭುವಂ ದಿವಂ ಖಂ ಚ ಸರ್ವಮನ್ನೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ॥ 13-98-31 (85411) ಅನ್ನಪ್ರಣಾಶೇ ಭಿದ್ಯಂತೇ ಶರೀರೇ ಪಂಚ ಧಾತವಃ। ಬಲಂ ಬಲವತೋಪೀಹ ಪ್ರಣಶ್ಯತ್ಯನ್ನಹಾನಿತಃ॥ 13-98-32 (85412) ಆವಾಹಾಶ್ಚ ವಿವಾಹಾಶ್ಚ ಯಜ್ಞಾಶ್ಚಾನ್ನಮೃತೇ ತಥಾ। ನಿವರ್ತಂತೇ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಬ್ರಹ್ಮ ಚಾತ್ರ ಪ್ರಲೀಯತೇ॥ 13-98-33 (85413) ಅನ್ನತಃ ಸರ್ವಮೇತದ್ಧಿ ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಸ್ಥಾಣು ಜಂಗಮಂ। ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಧರ್ಮಾರ್ಥಮನ್ನಂ ದೇಯಮತೋ ಬುಧೈಃ॥ 13-98-34 (85414) ಅನ್ನದಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯಸ್ಯ ಬಲಮೋಜೋ ಯಶಾಂಸಿ ಚ। ಕೀರ್ತಿಶ್ಚ ವರ್ಧತೇ ಶಶ್ವತ್ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-98-35 (85415) ಮೇಘೇಷೂರ್ಧ್ವಂ ಸನ್ನಿಧತ್ತೇ ಪ್ರಾಣಾನಾಂ ಪವನಃ ಪತಿಃ। ತಚ್ಚ ಮೇಘಗತಂ ವಾರಿ ಶಕ್ರೋ ವರ್ಷತಿ ಭಾರತ॥ 13-98-36 (85416) ಆದತ್ತೇ ಚ ರಸಾನ್ಭೌನಾನಾದಿತ್ಯಃ ಸ್ವಗಭಸ್ತಿಭಿಃ। ವಾಯುರಾದಿತ್ಯತಸ್ತಾಂಶ್ಚ ರಸಾಂದೇವಃ ಪ್ರವರ್ಷತಿ॥ 13-98-37 (85417) ತದ್ಯದಾ ಮೇಘತೋ ವಾರಿ ಪತಿತಂ ಭವತಿ ಕ್ಷಿತೌ। ತದಾ ವಸುಮತೀ ದೇವೀ ಸ್ನಿಗ್ಧಾ ಭವತಿ ಭಾರತ॥ 13-98-38 (85418) ತತಃ ಸಸ್ಯಾನಿ ರೋಹಂತಿ ಯೇನ ವರ್ತಯತೇ ಜಗತ್। ಮಾಂಸಮೇದೋಸ್ಥಿಶುಕ್ರಾಣಾಂ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಸ್ತತಃ ಪುನಃ॥ 13-98-39 (85419) ಸಂಭವಂತಿ ತತಃ ಶುಕ್ರಾತ್ಪ್ರಾಣಿನಃ ಪೃಥಿವೀಪತೇ। ಅಗ್ನೀಷೋಮೌ ಹಿ ತಚ್ಛುಕ್ರಂ ಸೃಜತಃ ಪುಷ್ಯತಶ್ಚ ಹ॥ 13-98-40 (85420) ಏವಮನ್ನಾದ್ಧಿ ಸೂರ್ಯಶ್ಚ ಪವನಃ ಶಕ್ರಮೇವ ಚ। ಏಕ ಏವ ಸ್ಮೃತೋ ರಾಶಿಸ್ತತೋ ಭೂತಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ॥ 13-98-41 (85421) ಪ್ರಾಣಾಂದದಾತಿ ಭೂತಾನಾಂ ತೇಜಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ। ಗೃಹಮಭ್ಯಾಗತಾಯಾಥ ಯೋ ದದ್ಯಾದನ್ನಮರ್ಥಿನೇ॥ 13-98-42 (85422) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-98-43x (7090) ನಾರದೇನೈವಮುಕ್ತೋಽಹಮನ್ನದಾನಂ ಸದಾ ನೃಪ। ಅನಸೂಯುಸ್ತ್ವಮಪ್ಯನ್ನಂ ತಸ್ಮಾದ್ದೇಹಿ ಗತಜ್ವರಃ॥ 13-98-43 (85423) ದತ್ತ್ವಾಽನ್ನಂ ವಿಧಿವದ್ರಾಜನ್ವಿಪ್ರೇಭ್ಯಸ್ತ್ವಮಪಿ ಪ್ರಭೋ। ಯಥಾವದನುರೂಪೇಭ್ಯಸ್ತತಃ ಸ್ವರ್ಗಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ॥ 13-98-44 (85424) ಅನ್ನದಾನಾಂ ಹಿ ಯೇ ಲೋಕಾಸ್ತಾಂಸ್ತ್ವಂ ಶೃಣು ಜನಾಧಿಪ। ಭವನಾನಿ ಪ್ರಕಾಶಂತೇ ದಿವಿ ತೇಷಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-98-45 (85425) ನಾನಾಸಂಸ್ಥಾನಿ ರೂಪಾಣಿ ನಾನಾಸ್ತಂಭಾನ್ವಿತಾನಿ ಚ। ಚಂದ್ರಮಂಡಲಶುಭ್ರಾಣಿ ಕಿಂಕಿಣೀಜಾಲವಂತಿ ಚ॥ 13-98-46 (85426) ತರುಣಾದಿತ್ಯವರ್ಣಾನಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಿ ಚರಾಣಿ ಚ। ಅನೇಕಶತಭೌಮಾನಿ ಸಾಂತರ್ಜಲಚರಾಣಿ ಚ॥ 13-98-47 (85427) ವೈದೂರ್ಯಾರ್ಕಪ್ರಕಾಶಾನಿ ರೌಪ್ಯರುಕ್ಮಮಯಾನಿ ಚ। ಸರ್ವಕಾಮಫಲಾಶ್ಚಾಪಿ ವೃಕ್ಷಾ ಭವನಸಂಸ್ಥಿತಾಃ॥ 13-98-48 (85428) ವಾಪ್ಯೋ ವೀಥ್ಯಃ ಸಭಾಃ ಕೂಪಾ ದೀರ್ಘಿಕಾಶ್ಚೈವ ಸರ್ವಶಃ। ಘೋಷವಂತಿ ಚ ಯಾನಾನಿ ಯುಕ್ತಾನ್ಯಥ ಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-98-49 (85429) ಭಕ್ಷ್ಯಭೋಜ್ಯಮಯಾಃ ಶೈಲಾ ವಾಸಾಂಸ್ಯಾಭರಣಾನಿ ಚ। ಕ್ಷೀರಂ ಸ್ರವಂತಿ ಸರಿತಸ್ತಥಾ ಚೈವಾನ್ನಪರ್ವತಾಃ॥ 13-98-50 (85430) ಪ್ರಾಸಾದಾಃ ಪಾಂಡುರಾಭ್ರಾಭಾಃ ಶಯ್ಯಾಶ್ಚ ಕನಕೋಂಜ್ವಲಾಃ। ತಾನ್ಯನ್ನದಾಃ ಪ್ರಪದ್ಯಂತೇ ತಸ್ಮಾದನ್ನಪ್ರದೋ ಭವ॥ 13-98-51 (85431) ಏತೇ ಲೋಕಾಃ ಪುಣ್ಯಕೃತಾ ಅನ್ನದಾನಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ। ತಸ್ಮಾದನ್ನಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ದಾತವ್ಯಂ ಮಾನವೈರ್ಭುವಿ॥ ॥ 13-98-52 (85432) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟನವತಿತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 98 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-98-9 ಕುಟುಂಬಂ ಪೀಡಯಿತ್ವಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯೇತಿ ಟ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-98-19 ಅನ್ನದಸ್ಯಾನ್ನವೃಕ್ಷಾಶ್ಚೇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-98-28 ಕ್ಷೇತ್ರ ಚರತಿ ಪಾದವತ್ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-98-33 ಬ್ರಹ್ಮ ವೇದಃ॥ 7-98-36 ಮೇಘೇಷೂದಕಮಾದತ್ತೇ ಪ್ರಾಣಾನಾಂ ಪವನಃ ಶಿವ ಇತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ಮೇ ಭವತೋ ವಾಕ್ಯಮನ್ನದಾನಸ್ಯ ಯೋ ವಿಧಿಃ। ನಕ್ಷತ್ರಯೋಗಸ್ಯೇದಾನೀಂ ದಾನಕಲ್ಪಂ ಬ್ರವೀಹಿ ಮೇ॥ 13-99-1 (85433) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-99-2x (7091) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾನಂ। ದೇವಕ್ಯಾಶ್ಚೈವ ಸಂವಾದಂ ಸಮರ್ಷೇರ್ನಾರದಸ್ಯ ಚ॥ 13-99-2 (85434) ದ್ವಾರಕಾಮನುಸಂಪ್ರಾಪ್ತಂ ನಾರದಂ ದೇವದರ್ಶನಂ। ಪಪ್ರಚ್ಛೇದಂ ವಚಃ ಪ್ರಶ್ನಂ ದೇವಕೀ ಧರ್ಮದರ್ಶಿನೀ॥ 13-99-3 (85435) ತಸ್ಯಾಃ ಸಂಪೃಚ್ಛಮಾನಾಯಾ ದೇವರ್ಷಿರ್ನಾರದಸ್ತತಃ। ಆಚಷ್ಟ ವಿಧಇವತ್ಸರ್ವಂ ತಚ್ಛೃಣುಷ್ವ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-99-4 (85436) ನಾರದ ಉವಾಚ। 13-99-5x (7092) ಕೃತ್ತಿಕಾಸು ಮಹಾಭಾಗೇ ಪಾಯಸೇನ ಸಸರ್ಪಿಷಾ। ಸಂತರ್ಪ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ಸಾಧೂಂʼಲ್ಲೋಕಾನಾಪ್ನೋತ್ಯನುತ್ತಮಾನ್॥ 13-99-5 (85437) ರೋಹಿಣ್ಯಾಂ ಪ್ರಸೃತೈರ್ಮಾರ್ಗೈರ್ಮಾಂಸೈರನ್ನೇನ ಸರ್ಪಿಷಾ। ಪಯೋಽನ್ನಪಾನಂ ದಾತವ್ಯಮನೃಣಾರ್ಥಂ ದ್ವಿಜಾತಯೇ॥ 13-99-6 (85438) ದೋಗ್ಧ್ರೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ಸವತ್ಸಾಂ ತು ನಕ್ಷತ್ರೇ ಸೋಮದೈವತೇ। ಗಚ್ಛಂತಿ ಮಾನುಪಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-99-7 (85439) ಆರ್ದ್ರಾಯಾಂ ಕೃಸರಂ ದತ್ತ್ವಾ ತಿಲಭಿಶ್ರಮುಪೋಷಿತಃ। ನರಸ್ತರತಿ ದುರ್ಗಾಣಿ ಕ್ಷುರಧಾರಾಂಶ್ಚ ಪರ್ವತಾನ್॥ 13-99-8 (85440) ಪೂಪಾನ್ಪುನರ್ವಸೌ ದತ್ತ್ವಾ ತಥೈವಾನ್ನಾನಿ ಶೋಭನೇ। ಯಶಸ್ವೀ ರೂಪಸಂಪನ್ನೋ ಬಹ್ವನ್ನೋ ಜಾಯತೇ ಕುಲೇ॥ 13-99-9 (85441) ಪುಣ್ಯೇಣ ಕನಕಂ ದತ್ತ್ವಾ ಕೃತಂ ವಾಽಕೃತಮೇವ ಚ। ಅನಾಲೋಕೇಷು ಲೋಕೇಷು ಸೋಮವತ್ಸ ವಿರಾಜತೇ॥ 13-99-10 (85442) ಆಶ್ಲೇಷಾಯಾಂ ತು ಯೋ ರೂಪ್ಯಮೃಷಭಂ ವಾ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಸ ಸರ್ಪಭಯನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸಂಭವಾನಧಿತಿಷ್ಠತಿ॥ 13-99-11 (85443) ಮಘಾಸು ತಿಲಪೂರ್ಣಾನಿ ವರ್ಧಮಾನಾನಿ ಮಾನವಃ। ಪ್ರದಾಯ ಪುತ್ರಪಶುಮಾನಿಹ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚ ಮೋದತೇ॥ 13-99-12 (85444) ಫಲ್ಗುನೀಪೂರ್ವಸಮಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮುಪೋಷಿತಃ। ಭಕ್ಷ್ಯಾನ್ಫಾಣಿತಸಂಯುಕ್ತಾಂದತ್ತ್ವಾ ಸೌಭಾಗ್ಯಮೃಚ್ಛತಿ॥ 13-99-13 (85445) ಘೃತಕ್ಷೀರಸಮಾಯುಕ್ತಂ ವಿಧಿವತ್ಷಷ್ಟಿಕೌದನಂ। ಉತ್ತರಾವಿಷಯೇ ದತ್ತ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-99-14 (85446) ಯದ್ಯತ್ಪ್ರದೀಯತೇ ದಾನಮುತ್ತರಾವಿಷಯೇ ನರೈಃ। ಮಹಾಫಲಮನಂತಂ ತದ್ಭವತೀತಿ ವಿನಿಶ್ಚಯಃ॥ 13-99-15 (85447) ಹಸ್ತೇ ಹಸ್ತಿರಥಂ ದತ್ತ್ವಾ ಚತುರ್ಯುಕ್ತಮುಪೋಷಿತಃ। ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಪರಮಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಪುಣ್ಯಕಾಮಸಮನ್ವಿತಾನ್॥ 13-99-16 (85448) ಚಿತ್ರಾಯಾಂ ವೃಷಭಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪುಣ್ಯಗಂಧಾಂಶ್ಚ ಭಾರತ। ಚರಂತ್ಯಪ್ಸರಸಾಂ ಲೋಕೇ ರಮಂತೇ ನಂದನೇ ತಥಾ॥ 13-99-17 (85449) ಸ್ವಾತ್ಯಾಮಥ ಧನಂ ದತ್ತ್ವಾ ಯದಿಷ್ಟತಮಮಾತ್ಮನಃ।i ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಲೋಕಾನ್ಸ ಶುಭಾನಿಹ ಚೈವ ಮಹದ್ಯಶಃ॥ 13-99-18 (85450) ವಿಶಾಖಾಯಾಮನಡ್ವಾಹಂ ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಚ ದುಗ್ಧದಾಂ। ಸಪ್ರಾಸಂಗಂ ಚ ಶಕಟಂ ಸಧಾನ್ಯಂ ವಸ್ತ್ರಸಂಯುತಂ। 13-99-19 (85451) ಪಿತೄಂದೇವಾಂಶ್ಚ ಪ್ರೀಣಾತಿ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚಾನಂತ್ಯಮಶ್ನುತೇ। ನ ಚ ದುರ್ಗಾಣ್ಯವಾಪ್ನೋತಿ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಂ ಚ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-99-20 (85452) ದತ್ತ್ವಾ ಯಥೋಕ್ತಂ ವಿಪ್ರೇಭ್ಯೋ ವೃತ್ತಿಮಿಷ್ಟಾಂ ಸ ವಿಂದತಿ। ನರಕಾದೀಂಶ್ಚ ಸಂಕ್ಲೇಶಾನ್ನಾಪ್ನೋತೀತಿ ವಿನಿಶ್ಚಯಃ॥ 13-99-21 (85453) ಅನುರಾಧಾಸು ಪ್ರಾವರಂ ವರಾನ್ನಂ ಸಮುಪೋಷಿತಃ। ದತ್ತ್ವಾ ಯುಗಶತಂ ಚಾಪಿ ನರಃ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-99-22 (85454) ಕಾಲಶಾಕಂ ತು ವಿಪ್ರೇಭ್ಯೋ ದತ್ತ್ವಾ ಮರ್ತ್ಯಃ ಸಮೂಲಕಂ। ಜ್ಯೇಷ್ಠಾಯಾಮೃದ್ಧಿಮಿಷ್ಟಾಂ ವೈ ಗತಿಮಿಷ್ಟಾಂ ಸ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-99-23 (85455) ಮೂಲೇ ಮೂಲಫಲಂ ದತ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಸಮಾಹಿತಃ। ಪಿತೄನ್ಪ್ರೀಣಯತೇ ಚಾಪಿ ಗತಿಮಿಷ್ಟಾಂ ಚ ಗಚ್ಛತಿ। 13-99-24 (85456) ಅಥ ಪೂರ್ವಾಸ್ವಷಾಢಾಸು ದಧಿಪಾತ್ರಾಣ್ಯುಪೋಷಿತಃ। ಕುಲವೃತ್ತೋಪಸಂಪನ್ನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ವೇದಪಾರಗೇ॥ 13-99-25 (85457) ಪ್ರದಾಯ ಜಾಯತೇ ಪ್ರೇತ್ಯ ಕುಲೇ ಸುಬಹುಗೋಧನೇ। ಉದಮಂಥಂ ಸಸರ್ಪಿಷ್ಕಂ ಪ್ರಭೂತಮಧುಫಾಣಿತಂ॥ 13-99-26 (85458) ದತ್ತ್ವೋತ್ತರಾಸ್ವಷಾಢಾಸು ಸರ್ವಕಾಮಾನವಾಪ್ನುಯಾತ್। ದುಗ್ಧಂ ತ್ವಭಿಜಿತೇ ಯೋಗೇ ದತ್ತ್ವಾ ಮಧುಘೃತಪ್ಲುತಂ। ಧರ್ಮನಿತ್ಯೋ ಮನೀಷಿಭ್ಯಃ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-99-27 (85459) ಶ್ರವಣೇ ಕಂಬಲಂ ದತ್ತ್ವಾ ವಸ್ತ್ರಾಂತರಿತಮೇವ ವಾ। ಶ್ವೇತೇನ ಯಾತಿ ಯಾನೇನ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಾನಸಂವೃತಾನ್॥ 13-99-28 (85460) ಗೋಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಧನಿಷ್ಠಾಸು ಯಾನಂ ದತ್ತ್ವಾ ಸಮಾಹಿತಃ। ವಸ್ತ್ರರಾಶಿಧನಂ ಸದ್ಯಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ರಾಜ್ಯಂ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ॥ 13-99-29 (85461) ಗಂಧಾಞ್ಶತಭಿಷಗ್ಯೋಗೇ ದತ್ತ್ವಾ ಸಾಗರುಚಂದನಾನ್। ಪ್ರಾಪ್ನೋತ್ಯಪ್ಸರಸಾಂ ಸಂಘಾನ್ಪ್ರೇತ್ಯ ಗಂಧಾಂಶ್ಚ ಶಾಶ್ವತಾನ್ 13-99-30 (85462) ಪೂರ್ವಪ್ರೋಷ್ಠಪದಾಯೋಗೇ ರಾಜಮಾಷಾನ್ಪ್ರದಾಯ ತು। ಸರ್ವಭಕ್ಷಫಲೋಪೇತಃ ಸ ವೈ ಪ್ರೇತ್ಯ ಸುಖೀ ಭವೇತ್॥ 13-99-31 (85463) ಔರಭ್ರಮುತ್ತರಾಯೋಗೇ ಯಸ್ತು ಮಾಂಸಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಸ ಪಿತೄನ್ಪ್ರೀಣಯತಿ ವೈ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚಾನಂತ್ಯಮಶ್ನುತೇ॥ 13-99-32 (85464) ಕಾಂಸ್ಯೋಪದೋಹನಾಂ ಧೇನು ರೇವತ್ಯಾಂ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಸಾ ಪ್ರೇತ್ಯ ಕಾಮಾನಾದಾಯ ದಾತಾರಮುಪತಿಷ್ಠತಿ॥ 13-99-33 (85465) ರಥಮಶ್ವಸಮಾಯುಕ್ತಂ ದತ್ತ್ವಾಽಶ್ವಿನ್ಯಾಂ ನರೋತ್ತಮಃ। ಹಸ್ತ್ಯಶ್ವರಥಸಂಪನ್ನೇ ವರ್ಚಸ್ವೀ ಜಾಯತೇ ಕುಲೇ॥ 13-99-34 (85466) ಭರಣೀಷು ದ್ವಿಜಾತಿಭ್ಯಸ್ತಿಲಧೇನುಂ ಪ್ರದಾಯ ವೈ। ಗಾಃ ಸುಪ್ರಭೂತಾಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ನರಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ಯಶಸ್ತಥಾ॥ 13-99-35 (85467) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-99-36x (7093) ಇತ್ಯೇಷ ಲಕ್ಷಣೋದ್ದೇಶಃ ಪ್ರೋಕ್ತೋ ನಕ್ಷತ್ರಯೋಗತಃ। ದೇವಕ್ಯಾ ನಾರದೇನೇಹ ಸಾ ಸ್ನುಷಾಭ್ಯೋಽಬ್ರವೀದಿದಂ॥ ॥ 13-99-36 (85468) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 99॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-99-6 ಮಾರ್ಗೈರ್ಮೃಗಸಂಬಂಧಿಭಿಃ॥ 7-99-7 ಸೌಂಯನಕ್ಷತ್ರೇ ಮೃಗಶಿರಸಿ॥ 7-99-9 ಪೂಪಾನ್ ಪಿಷ್ಟಮಯಾನ್ ಘೃತಪಾಚಿತಪಿಂಡಾನ್॥ 7-99-10 ಅನಾಲೋಕೇಷ ಆಲೋಕಾಂತರವರ್ಜಿತೇಷು ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶೇಷ್ವಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-99-13 ಫಾಣಿತಂ ಗೋರಸವಿಕಾರಃ॥ 7-99-19 ಪ್ರಾಸಂಗೋ ಧಾನ್ಯಾದಿಪಿಧಾನಯೋಗ್ಯಂ ಚತುರಶ್ರಂ॥ 7-99-23 ಉದಮಂಧಂ ಉದಕುಂಭಯುಕ್ತಂ ಸಕ್ತುವಿಕಾರಂ॥ 7-99-31 ಪೂರ್ವಪ್ರೋಷ್ಟಪದಾಯೋಗೇ ಛಾಗಮಾಂಸಮಿತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-99-32 ಉರಭ್ರಃ ಪಶುವಿಶೇಷ ಅಜೋ ವಾ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನ್ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಯೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಕಾಂಚನಂ। ಇತ್ಯೇವಂ ಭಗವಾನತ್ರಿಃ ಪಿತಾಮಹಸುತೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-100-1 (85469) ಪವಿತ್ರಂ ಶುಚ್ಯಥಾಯುಷ್ಯಂ ಪಿತೃಣಾಮಕ್ಷ್ಯಂ ಚ ತತ್। ಸುವರ್ಣಂ ಮನುಜೇಂದ್ರೇಣ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರೇಣ ಕೀರ್ತಿತಂ॥ 13-100-2 (85470) ಪಾನೀಯಪರಮಂ ದಾನಂ ದಾನಾನಾಂ ಮನುರಬ್ರವೀತ್। ತಸ್ಮಾತ್ಕೂಪಾಂಶ್ಚ ವಾಪೀಶ್ಚ ತಟಾಕಾನಿ ಚ ಸ್ವಾನಯೇತ್॥ 13-100-3 (85471) ಸರ್ವಂ ವಿನಾಶಯೇತ್ಪಾಪಂ ಪುರುಷಸ್ಯೇಹ ಕರ್ಮಣಃ। ಕೂಪಃ ಪ್ರವೃತ್ತಪಾನೀಯಃ ಸುಪ್ರವೃತ್ತಶ್ಚ ನಿತ್ಯಶಃ॥ 13-100-4 (85472) ಸರ್ವಂ ತಾರಯತೇ ವಂಶಂ ಯಸ್ಯ ಖಾತೇ ಜಲಾಶಯೇ। ಗಾವಃ ಪಿಬಂತಿ ವಿಪ್ರಾಶ್ಚ ಸಾಧವಶ್ಚ ನರಾಃ ಸದಾ॥ 13-100-5 (85473) ನಿದಾಘಕಾಲೇ ಪಾನೀಯಂ ಯಸ್ಯ ತಿಷ್ಠತ್ಯವಾರಿತಂ। ಸ ದುರ್ಗಂ ವಿಷಮಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ನ ಕದಾಚಿದವಾಪ್ನುತೇ॥ 13-100-6 (85474) ಬೃಹಸ್ಪತೇರ್ಭಗವತಃ ಪೂಷ್ಣಶ್ಚೈವ ಭಗಸ್ಯ ಚ। ಅಶ್ವಿನೋಶ್ಚೈವ ವಹ್ನೇಶ್ಚ ಪ್ರೀತಿರ್ಭವತಿ ಸರ್ಪಿಷಾ॥ 13-100-7 (85475) ಪರಮಂ ಭೇಷಜಂ ಹ್ಯೇತದ್ಯಜ್ಞಾನಾಮೇತದುತ್ತಮಂ। ರಸಾನಾಮುತ್ತಮಂ ಚೈತತ್ಫಲಾನಾಂ ಚೈತದುತ್ತಮಂ॥ 13-100-8 (85476) ಫಲಕಾಮೋ ಯಶಸ್ಕಾಮಃ ಪುಷ್ಟಿಕಾಮಶ್ಚ ನಿತ್ಯದಾ। ಘೃತಂ ದದ್ಯಾದ್ದ್ವಿಜಾತಿಭ್ಯಃ ಪುರುಷಃ ಶುಚಿರಾತ್ಮವಾನ್॥ 13-100-9 (85477) ಘೃತಂ ಮಾಸೇ ಆಶ್ವಯುಜಿ ವಿಪ್ರಭ್ಯೋ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮೈ ಪ್ರಯಚ್ಛತೋ ರೂಪಂ ಪ್ರೀತೌ ದೇವಾವಿಹಾಶ್ವಿನೌ॥ 13-100-10 (85478) ಪಾಯಸಂ ಸರ್ಪಿಷಾ ಮಿಶ್ರಂ ದ್ವಿಜೇಭ್ಯೋ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಗೃಹಂ ತಸ್ಯ ನ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಧರ್ಷಯಂತಿ ಕದಾಚನ॥ 13-100-11 (85479) ಪಿಪಾಸಯಾ ನ ಂರಿಯತೇ ಸೋಪಚ್ಛಂದಶ್ಚ ಜಾಯತೇ। ನ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಚ್ಚ ವ್ಯಸನಂ ಕರಕಾನ್ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-100-12 (85480) ಪ್ರಯತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಗ್ರೇ ಯಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಪರಯಾ ಯುತಃ। ಉಪಸ್ಪರ್ಶನಷಡ್ಭಾಗಂ ಲಭತೇ ಪುರುಷಃ ಸದಾ॥ 13-100-13 (85481) ಯಃ ಸಾಧನಾರ್ಥಂ ಕಾಷ್ಠಾನಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಪ್ರತಾಪನಾರ್ಥಂ ರಾಜೇಂದ್ರ ವೃತ್ತವದ್ಭ್ಯಃ ಸದಾ ನರಃ॥ 13-100-14 (85482) ಸಿದ್ಧ್ಯಂತ್ಯರ್ಥಾಃ ಸದಾ ತಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಾಣಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ। ಉಪರ್ಯುಪರಿ ಶತ್ರೂಣಾಂ ವಪುಷಾ ದೀಪ್ಯತೇ ಚ ಸಃ॥ 13-100-15 (85483) ಭಗವಾಂಶ್ಚಾಪಿ ಸಂಪ್ರತೋ ವಹ್ನಿರ್ಭವತಿ ನಿತ್ಯಶಃ। ನ ತಂ ತ್ಯಜಂತಿ ಪಶವಃ ಸಂಗ್ರಾಮೇ ಚ ಜಯತ್ಯಪಿ॥ 13-100-16 (85484) ಪುತ್ರಾಞ್ಶ್ರಿಯಂ ಚ ಲಭತೇ ಯಶ್ಛತ್ರಂ ಸಂಪ್ರಚ್ಛತಿ। ನ ಚಕ್ಷುರ್ವ್ಯಾಧಿಂ ಲಭತೇ ಯಜ್ಞಭಾಗಮಥಾಶ್ನುತೇ॥ 13-100-17 (85485) ನಿದಾಘಕಾಲೇ ವರ್ಷೇ ವಾ ಯಶ್ಛತ್ರಂ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ನಾಸ್ಯ ಕಶ್ಚಿನ್ಮನೋದಾಹಃ ಕದಾಚಿದಪಿ ಜಾಯತೇ। ಕೃಚ್ಛ್ರಾತ್ಸ ವಿಷಮಾಚ್ಚೈವ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಮೋಕ್ಷಮವಾಪ್ನುತೇ॥ 13-100-18 (85486) ಪ್ರದಾನಂ ಸರ್ವದಾನಾನಾಂ ಶಕಟಸ್ಯ ವಿಶಾಂಪತೇ। ಏವಮಾಹ ಮಹಾಭಾಗಃ ಶಾಂಡಿಲ್ಯೋ ಭಗವಾನೃಷಿಃ॥ ॥ 13-100-19 (85487) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 100 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-100-12 ಸೋಪಚ್ಛಂದಃ ಸೋಪಕರಣಃ। ಕರಕಾನ್ಪಾತ್ರವಿಶೇಷಾನ್॥ 7-100-13 ಅಗ್ರಂ ವೃತ್ತಿಕ್ಷೇತ್ರಾದಿ ತದರ್ಥಂ। ಉತ್ಕೋಚಂ ವಿನಾ। ಉಪಸ್ಪರ್ಶನಂ ದಾನಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ದಹ್ಯಮಾನಾಯ ವಿಪ್ರಾಯ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತ್ಯುಪಾನಹೌ। ಯತ್ಫಲಂ ತಸ್ಯ ಭವತಿ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-101-1 (85488) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-101-2x (7094) ಉಪಾನಹೌ ಪ್ರಯಚ್ಛೇದ್ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಸಮಾಹಿತಃ। ಮರ್ದತೇ ಕಂಟಕಾನ್ಸರ್ವಾನ್ವಿಷಮಾನ್ನಿಸ್ತರತ್ಯಪಿ॥ 13-101-2 (85489) ಸ ಶತ್ರೂಣಾಮುಪರಿ ಚ ಸಂತಿಷ್ಠತಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಯಾನಂ ಚಾಶ್ವತರೀಯುಕ್ತಂ ತಸ್ಯ ಶುಭ್ರಂ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-101-3 (85490) ಉಪತಿಷ್ಠತಿ ಕೌಂತೇಯ ರೌಪ್ಯಕಾಂಚನಭೂಷಿತಂ। ಶಕಟಂ ದಂಯಸಂಯುಕ್ತಂ ದತ್ತಂ ಭವತಿ ಚೈವ ಹಿ॥ 13-101-4 (85491) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-101-5x (7095) ಯತ್ಫಲಂ ತಿಲದಾನೇ ಚ ಭೂಮಿದಾನೇ ಚ ಕೀರ್ತಿತಂ। ಗೋದಾನೇ ಚಾನ್ನದಾನೇ ಚ ಭೂಯಸ್ತದ್ಬ್ರೂಹಿ ಕೌರವ॥ 13-101-5 (85492) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-101-6x (7096) ಶೃಣುಷ್ವ ಮಮ ಕೌಂತೈಯ ತಿಲದಾನಸ್ಯ ಯತ್ಫಲಂ। ನಿಶಂಯ ಚ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಪ್ರಯಚ್ಛ ಕುರುಸತ್ತಮ॥ 13-101-6 (85493) ಪಿತೄಣಾಂ ಪ್ರಥಮಂ ಭೋಜ್ಯಂ ತಿಲಾಃ ಸೃಷ್ಟಾಃ ಸ್ವಯಂಭುವಾ। ತಿಲದಾನೇನ ವೈ ತಸ್ಮಾತ್ಪಿತೃಪಕ್ಷಃ ಪ್ರಮೋದತೇ॥ 13-101-7 (85494) ಮಾಘಮಾಸೇ ತಿಲಾನ್ಯಸ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಸರ್ವಸತ್ವಸಮಾಕೀರ್ಣಂ ನರಕಂ ಸ ನ ಪಶ್ಯತಿ॥ 13-101-8 (85495) ಸರ್ವಸತ್ರೈಶ್ಚ ಯಜತೇ ಯಸ್ತಿಲೈರ್ಯಜತೇ ಪಿತೄನ್। ನ ಚಾಕಾಮೇನ ದಾತವ್ಯಂ ತಿಲೈಃ ಶ್ರಾದ್ಧಂ ಕದಾಚನ॥ 13-101-9 (85496) ಮಹರ್ಷೇಃ ಕಶ್ಯಪಸ್ಯೈತೇ ಗಾತ್ರೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಸೃತಾಸ್ತಿಲಾಃ। ತತೋ ದಿವ್ಯಂ ಗತಾ ಭಾವಂ ಪ್ರದಾನೇಷು ತಿಲಾಃ ಪ್ರಭೋ 13-101-10 (85497) ಪೌಷ್ಟಿಕಾ ರೂಪದಾಶ್ಚೈವ ತಥಾ ಪಾಪವಿನಾಶನಾಃ। ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಪ್ರದಾನೇಭ್ಯಸ್ತಿಲದಾನಂ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-101-11 (85498) ಆಪಸ್ತಂಬಶ್ಚ ಮೇಧಾವೀ ಶಂಖಶ್ಚ ಲಿಖಿತಸ್ತಥಾ। ಮಹರ್ಷಿರ್ಗೌತಮಶ್ಚಾಪಿ ತಿಲದಾನೈರ್ದಿವಂ ಗತಾಃ॥ 13-101-12 (85499) ತಿಲಹೋಮರತಾ ವಿಪ್ರಾಃ ಸರ್ವೇ ಸಂಯತಮೈಥುನಾಃ। ಸಮಾ ಗವ್ಯೇನ ಹವಿಷಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಷು ಚ ಸಂಸ್ಥಿತಾಃ॥ 13-101-13 (85500) ಸರ್ವೇಷಾಮಿತಿ ದಾನಾನಾಂ ತಿಲದಾನಂ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ। ಅಕ್ಷಯಂ ಸರ್ವದಾನಾನಾಂ ತಿಲದಾನಮಿಹೋಚ್ಯತೇ॥ 13-101-14 (85501) ಉಚ್ಛಿನ್ನೇ ತು ಪುರಾ ಹವ್ಯೇ ಕುಶಿಕರ್ಷಿಃ ಪರಂತಪಃ। ತಿಲೈರಗ್ನಿತ್ರಯಂ ಹುತ್ವಾ ಪ್ರಾಪ್ತವಾನ್ಗತಿಮುತ್ತಮಾಂ॥ 13-101-15 (85502) ಇತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ತಿಲದಾನಮನುತ್ತಮಂ। ವಿಧಾನಂ ಯೇನ ವಿಧಿನಾ ತಿಲಾನಾಮಿಹ ಶಸ್ಯತೇ॥ 13-101-16 (85503) ಅತ ಊರ್ಧ್ವಂ ನಿಬೋಧೇದಂ ದೇವಾನಾಂ ಯಷ್ಟುಮಿಚ್ಛತಾಂ। ಸಮಾಗಮೇ ಮಹಾರಾಜ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ವೈ ಸ್ವಯಂಭುವಾ॥ 13-101-17 (85504) ದೇವಾಃ ಸಮೇತ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಯಿಯಶ್ರವಃ। ಶುಭಂ ದೇಶಮಯಾಚಂತ ಯಜೇಮ ಇತಿ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-101-18 (85505) ದೇವಾ ಊಚುಃ। 13-101-19x (7097) ಭಗವಂಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಭುರ್ಭೂಮೇಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ತ್ರಿದಿವಸ್ಯ ಚ। ಯಜೇಮ ಹಿ ಮಹಾಭಾಗ ಯಜ್ಞಂ ಭವದನುಜ್ಞಯಾ॥ 13-101-19 (85506) ನಾನನುಜ್ಞಾತಭೂಮಿರ್ಹಿ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಫಲಮಶ್ನುತೇ। ತ್ವಂ ಹಿ ಸರ್ವಸ್ಯ ಜಗತಃ ಸ್ಥಾವರಸ್ಯ ಚರಸ್ಯ ಚ। ಪ್ರಭುರ್ಭವಸಿ ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಂ ಸಮನುಜ್ಞಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-101-20 (85507) ಬ್ರಹ್ಮೋವಾಚ। 13-101-21x (7098) ದದಾನಿ ಮೇದಿನೀಭಾಗಂ ಭವದ್ಭ್ಯೋಽಹಂ ಸುರರ್ಷಭಾಃ। ಯಸ್ಮಿಂದೇಶೇ ಕರಿಷ್ಯಧ್ವಂ ಯಜ್ಞಾನ್ಕಾಶ್ಯಪನಂದನಾಃ॥ 13-101-21 (85508) ದೈವಾ ಊಚುಃ। 13-101-22x (7099) ಭಗವನ್ಕೃತಕಾಮಾಃ ಸ್ಮ ಯಕ್ಷ್ಮಹೇ ಸ್ವಾಪ್ತದಕ್ಷಿಣೈಃ। ಇಮಂ ತು ದೇಶಂ ಮುನಯಃ ಪರ್ಯುಪಾಸಂತಿ ನಿತ್ಯದಾ॥ 13-101-22 (85509) ತತೋಽಗಸ್ತ್ಯಶ್ಚ ಕಣ್ವಶ್ಚ ಭೃಗುರತ್ರಿರ್ವೃಷಾಕಪಿಃ। ಅಸಿತೋ ದೇವಲಶ್ಚೈವ ದೇವಯಜ್ಞಮುಪಾಗಮನ್॥ 13-101-23 (85510) ತತೋ ದೇವಾ ಮಹಾತ್ಮಾನ ಈಜಿರೇ ಯಜ್ಞಮಚ್ಯುತಂ। ತಥಾ ಸಮಾಪಯಾಮಾಸುರ್ಯಥಾಕಾಲಂ ಸುರರ್ಷಭಾಃ॥ 13-101-24 (85511) ತ ಇಷ್ಟಯಜ್ಞಾಸ್ತ್ರಿದಶಾ ಹಿಮವತ್ಯಚಲೋತ್ತಮೇ। ಷಷ್ಠಮಂಶಂ ಕ್ರತೋಸ್ತಸ್ಯ ಭೂಮಿದಾನಂ ಪ್ರಚಕ್ರಿರೇ। 13-101-25 (85512) ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರಂ ಭೂಮೇಸ್ತು ಯೋ ದದ್ಯಾದನುಪಸ್ಕೃತಂ। ನ ಸೀದತಿ ಸ ಕೃಚ್ಛ್ರೇಷು ನ ಚ ದುರ್ಗಾಣ್ಯವಾಪ್ನುತೇ॥ 13-101-26 (85513) ಶೀತವಾತಾತಪಸಹಾಂ ಯಾಗಭೂಮಿಂ ಸುಸಂಸ್ಕೃತಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ಸುರಲೋಕಸ್ಥಃ ಪುಣ್ಯಾಂತೇಽಪಿ ನ ಚಾಲ್ಯತೇ॥ 13-101-27 (85514) ಮುದಿತೋ ವಸತಿ ಪ್ರಾಜ್ಞಃ ಶಕ್ರೇಣ ಸಹ ಪಾರ್ಥಿವ। ಪತಿಶ್ರಯಪ್ರದಾನಾಚ್ಚ ಸೋಽಪಿ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-101-28 (85515) ಅಧ್ಯಾಪಕಕುಲೇ ಜಾತಃ ಶ್ರೋತ್ರಿಯೋ ನಿಯತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಗೃಹೇ ಯಸ್ಯ ವಸೇತ್ತುಷ್ಟಃ ಪ್ರಧಾನಂ ಲೋಕಮಶ್ನುತೇ॥ 13-101-29 (85516) ತಥಾ ಗವಾರ್ಥೇ ಶರಣಂ ಶೀತವರ್ಷಸಹಂ ದೃಢಂ। ಆಸಪ್ತಮಂ ತಾರಯತಿ ಕುಲಂ ಭರತಸತ್ತಮ॥ 13-101-30 (85517) ಕ್ಷೇತ್ರಭೂಮಿಂ ದದಲ್ಲೋಕೇ ಶುಭಾಂ ಶ್ರಿಯಮವಾಪ್ನುಯಾತ್। ರತ್ನಭೂಮಿಂ ಪ್ರದದ್ಯಾತ್ತು ಕುಲವಂಶಂ ಪ್ರವರ್ಧಯೇತ್॥ 13-101-31 (85518) ನ ಚೋಷರಾಂ ನ ನಿರ್ದಗ್ಧಾಂ ಮಹೀಂ ದದ್ಯಾತ್ಕಥಂಚನ। ನ ಶ್ಮಶಾನಪರೀತಾಂ ಚ ನ ಚ ಪಾಪನಿಷೇವಿತಾಂ॥ 13-101-32 (85519) ಪಾರಕ್ಯೇ ಭೂಮಿದೇಶೇ ತು ಪಿತೄಣಾಂ ನಿರ್ವಪೇತ್ತು ಯಃ। ತದ್ಭೂಮಿಂ ವಾಽಪಿ ಪಿತೃಭಿಃ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮ ವಿಹನ್ಯತೇ॥ 13-101-33 (85520) ತಸ್ಮಾತ್ಕ್ರೀತ್ವಾ ಮಹೀಂ ದದ್ಯಾತ್ಸ್ವಲ್ಪಾಮಪಿ ವಿಚಕ್ಷಣಃ। ಪಿಂಡಃ ಪಿತೃಭ್ಯೋ ದತ್ತೋ ವೈ ತಸ್ಯಾಂ ಭವತಿ ಶಾಶ್ವತಃ॥ 13-101-34 (85521) ಅಟವೀ ಪರ್ವತಾಶ್ಚೈವ ನದ್ಯಸ್ತೀರ್ಥಾನಿ ಯಾನಿ ಚ। ಸರ್ವಾಣ್ಯಸ್ವಾಮಿಕಾನ್ಯಾದ್ದುರ್ನ ಹಿ ತತ್ರ ಪರಿಗ್ರಹಃ॥ 13-101-35 (85522) ಇತ್ಯೇತದ್ಭೂಮಿದಾನಸ್ಯ ಫಲಮುಕ್ತಂ ವಿಶಾಂಪತೇ। ಅತಃ ಪರಂ ತು ಗೋದಾನಂ ಕೀರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ತೇಽನಘ॥ 13-101-36 (85523) ಗಾವೋಽಧಿಕಾಸ್ತಪಸ್ವಿಭ್ಯೋ ಯಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವೇಭ್ಯ ಏವ ಚ। ತಸ್ಮಾನ್ಮಹೇಶ್ವರೋ ದೇವಸ್ತಪಸ್ತಾಭಿಃ ಸಹಾಸ್ಥಿತಃ॥ 13-101-37 (85524) ಬ್ರಾಹ್ಮೇ ಲೋಕೇ ವಸಂತ್ಯೇತಾಃ ಸೋಮೇನ ಸಹ ಭಾರತ। ಯಾಂ ತಾಂ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಯಃ ಸಿದ್ಧಾಃ ಪ್ರಾರ್ಥಯಂತಿ ಪರಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-101-38 (85525) ಪಯಸಾ ಹವಿಷಾ ದಧ್ನಾ ಶಕೃತಾ ಚಾಥ ಚರ್ಮಣಾ। ಅಸ್ಥಿಭಿಶ್ಚೋಪಕುರ್ವಂತಿ ಶೃಂಗೈರ್ವಾಲೈಶ್ಚ ಭಾರತ॥ 13-101-39 (85526) ನಾಸಾಂ ಶೀತಾತಪೌ ಸ್ಯಾತಾಂ ಸದೈತಾಃ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವತೇ। ನ ವರ್ಷವಿಷಯಂ ವಾಽಪಿ ದುಃಖಮಾಸಾಂ ಭವತ್ಯುತ॥ 13-101-40 (85527) ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಃ ಸಹಿತಾ ಯಾಂತಿ ತಸ್ಮಾತ್ಪಾರಮಕಂ ಪದಂ। ಏಕಂ ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರವದಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-101-41 (85528) ರಂತಿದೇವಸ್ಯ ಯಜ್ಞೇ ತಾಃ ಪಶುತ್ವೇನೋಪಕಲ್ಪಿತಾಃ। ಅತಶ್ಚರ್ಮಣ್ವತೀ ರಾಜನ್ಗೋಚರ್ಮಭ್ಯಃ ಪ್ರವರ್ತಿತಾ। ಪಶುತ್ವಾಚ್ಚ ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಾಃ ಪ್ರದಾನಾಯೋಪಕಲ್ಪಿತಾಃ॥ 13-101-42 (85529) ತಾ ಇಮಾ ವಿಪ್ರಮುಖ್ಯೇಭ್ಯೋ ಯೋ ದದಾತಿ ಮಹೀಪತೇ। ನಿಸ್ತರೇದಾಪದಂ ಕೃಚ್ಛ್ರಾಂ ವಿಷಮಸ್ಥೋಽಪಿ ಪಾರ್ಥಿವ॥ 13-101-43 (85530) ಗವಾಂ ಸಹಸ್ರದಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ನರಕಂ ನ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ। ಸರ್ವತ್ರ ವಿಜಯಂ ಚಾಪಿ ಲಭತೇ ಮನುಜಾಧಿಪ॥ 13-101-44 (85531) ಅಮೃತಂ ವೈ ಗವಾಂ ಕ್ಷೀರಮಿತ್ಯಾಹ ತ್ರಿದಶಾಧಿಪಃ। ತಸ್ಮಾದ್ದದಾತಿ ಯೋ ಧೇನುಮಮೃತಂ ಸ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-101-45 (85532) ಅಗ್ನೀನಾಮವ್ಯಯಂ ಹ್ಯೇತದ್ಧೌಂಯಂ ವೇದವಿದೋ ವಿದುಃ। ತಸ್ಮಾದ್ದದಾತಿ ಯೋ ಧೇನುಂ ಸ ಹೌಂಯಂ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-101-46 (85533) ಸ್ವರ್ಗೋ ವೈ ಮೂರ್ತಿಮಾನೇಷ ವೃಷಭಂ ಯೋ ಗವಾಂ ಪತಿಂ। ವಿಪ್ರೇ ಗುಣಯುತೇ ದದ್ಯಾತ್ಸ ವೈ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-101-47 (85534) ಪ್ರಾಣಾ ವೈ ಪ್ರಾಣಿನಾಮೇತೇ ಪ್ರೋಚ್ಯಂತೇ ಭರತರ್ಷಭ। ತಸ್ಮಾದ್ದದಾತಿ ಯೋ ಧೇನುಂ ಪ್ರಾಣಾನೇಷ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-101-48 (85535) ಗಾವಃ ಶರಣ್ಯಾ ಭೂತಾನಾಮಿತಿ ವೇದವಿದೋ ವಿದುಃ। ತಸ್ಮಾದ್ದದಾತಿ ಯೋ ಧೇನುಂ ಶರಣಂ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-101-49 (85536) ನ ವಧಾರ್ಥಂ ಪ್ರದಾತವ್ಯಾ ನ ಕೀನಾಶೇ ನ ನಾಸ್ತಿಕೇ। ಗೋಜೀವಿನೇ ನ ದಾತವ್ಯಾ ತಥಾ ಗೌರ್ಭರತರ್ಷಭ। `ಗೋರಸಾನಾಂ ನ ವಿಕ್ರೇತೂ ರಸಂ ಚ ಯಜನಸ್ಯ ಚ॥' 13-101-50 (85537) ದದತ್ಸ ತಾದೃಶಾನಾಂ ವೈ ನರೋ ಗಾಂ ಪಾಪಕರ್ಮಣಾಂ। ಅಕ್ಷಯಂ ನರಕಂ ಯಾತೀತ್ಯೇವಮಾಹುರ್ಮಹರ್ಷಯಃ॥ 13-101-51 (85538) ನ ಕೃಶಾಂ ನಾಪವತ್ಸಾಂ ವಾ ವಂಧ್ಯಾಂ ರೋಗಾನ್ವಿತಾಂ ತಥಾ। ನ ವ್ಯಂಗಾಂ ನ ಪರಿಶ್ರಾಂತಾಂ ದದ್ಯಾದ್ಗಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ವೈ॥ 13-101-52 (85539) ದಶಗೋಸಹಸ್ರದಃ ಸಂಯಕ್ ಶಕ್ರೇಣ ಸಹ ಮೋದತೇ। ಅಕ್ಷಯಾಂʼಲ್ಲಭತೇ ಲೋಕಾನ್ನರಃ ಶತಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-101-53 (85540) ಇತ್ಯೇತದ್ಗೋಪ್ರದಾನಂ ಚ ತಿಲದಾನಂ ಚ ಕೀರ್ತಿತಂ। ತಥಾ ಭೂಮಿಪ್ರದಾನಂ ಚ ಶೃಣುಷ್ವಾನ್ನೇ ಚ ಭಾರತ॥ 13-101-54 (85541) ಅನ್ನದಾನಂ ಪ್ರಧಾನಂ ಹಿ ಕೌಂತೇಯ ಪರಿಚಕ್ಷತೇ। ಅನ್ನಸ್ಯ ಹಿ ಪ್ರದಾನೇನ ರಂತಿದೇವೋ ದಿವಂ ಗತಃ॥ 13-101-55 (85542) ಶ್ರಾಂತಾಯ ಕ್ಷುಧಿತಾಯಾನ್ನಂ ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ಭೂಮಿಪ। ಸ್ವಾಯಂಭುವಂ ಮಹಾತ್ಸ್ಥಾನಂ ಸ ಗಚ್ಛತಿ ನರಾಧಿಪ॥ 13-101-56 (85543) ನ ಹಿರಣ್ಯೈರ್ನ ವಾಸೋಭಿರ್ನಾನ್ಯದಾನೇನ ಭಾರತ। ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತಿ ನರಾಃ ಶ್ರೇಯೋ ಯಥಾ ಹ್ಯನ್ನಪ್ರದಾಃ ಪ್ರಭೋ॥ 13-101-57 (85544) ಅನ್ನಂ ವೈ ಪ್ರಥಮಂ ದ್ರವ್ಯಮನ್ನಂ ಶ್ರೀಶ್ಚ ಪರಾ ಮತಾ। ಅನ್ನಾತ್ಪ್ರಾಣಃ ಪ್ರಭವತಿ ತೇಜೋ ವೀರ್ಯಂ ಬಲಂ ತಥಾ॥ 13-101-58 (85545) ಸದ್ಯೋ ದದಾತಿ ಯಶ್ಚಾನ್ನಂ ಸದೈಕಾಗ್ರಮನಾ ನರಃ। ನ ಸ ದುರ್ಗಾಣ್ಯವಾಪ್ನೋತೀತ್ಯೇವಮಾಹ ಪರಾಶರಃ॥ 13-101-59 (85546) ಅರ್ಚಯಿತ್ವಾ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ದೇವೇಭ್ಯೋಽನ್ನಂ ನಿವೇದಯೇತ್। ಯದನ್ನಾ ಹಿ ನರಾ ರಾಜಂಸ್ತದನ್ನಾಸ್ತಸ್ಯ ದೇವತಃ॥ 13-101-60 (85547) ಕೌಮುದ್ಯಾಂ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷೇ ತು ಯೋಽನ್ನದಾನಂ ಕರೋತ್ಯುತ। ಸ ಸಂತರತಿ ದುರ್ಗಾಣಿ ಪ್ರೇತ್ಯ ಚಾನಂತ್ಯಮಶ್ನುತೇ॥ 13-101-61 (85548) ಅಭುಕ್ತ್ವಾಽತಿಥೇಯೇ ಚಾನ್ನಂ ಪ್ರಯಚ್ಛೇದ್ಯಃ ಸಮಾಹಿತಃ। ಸ ವೈ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಂ ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದ್ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-101-62 (85549) ಸುಕೃಚ್ಛ್ರಾಮಾಪದಂ ಪ್ರಾಪ್ತಶ್ಚಾನ್ನದಃ ಪುರುಷಸ್ತರೇತ್। ಪಾಪಂ ತರತಿ ಚೈವೇಹ ದುಷ್ಕೃತಂ ಚಾಪಕರ್ಷತಿ॥ 13-101-63 (85550) ಇತ್ಯೇತದನ್ನದಾನಸ್ಯ ತಿಲದಾನಸ್ಯ ಚೈವ ಹ। ಭೂಮಿದಾನಸ್ಯ ಚ ಫಲಂ ಗೋದಾನಸ್ಯ ಚ ಕೀರ್ತಿತಂ॥ ॥ 13-101-64 (85551) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 101 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-101-7 ವೈ ಪುಣ್ಯಂ ಪಿತೃಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-101-9 ಸರ್ವಕಾಮೈಶ್ಚ ಜಯತಿ ಯಸ್ತಿಲೈರಿತಿ ನಚ ಕಾಮೇನ ದಾತವ್ಯಮಿತಿ ಚ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-101-22 ಇಮಂ ಹಿಮವತ್ಸನ್ನಿಹಿತಂ॥ 7-101-27 ಪ್ರತಿಶ್ರಯೋ ವಾಸಾರ್ಥಂ ಸ್ಥಲಂ॥ 7-101-33 ತದ್ಭೂಮಿಂ ಪರಕೀಯಾಂ ಭೂಮಿಂ ವಾ ಯೋ ನಿರ್ವಪೇತ್ ಪಿತೃಭಿಃ ಪಿತೃಭ್ಯೋ ದದ್ಯಾತ್ತರ್ಹಿ ತಚ್ಛ್ರಾದ್ಧಂ ತದ್ಭೂಮಿದಾನಾಖ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಚೋಭಯಂ ವಿಹನ್ಯತೇ ವೃಥಾ ಭವತಿ॥ 7-101-34 ತಸ್ಯಾಂ ಕ್ರೀತಾಯಾಂ॥ 7-101-46 ಆಕುಂಚಿತಮಪಿ ಹ್ಯೇತದ್ಧವ್ಯಂ ವೇದವಿದೋ ವಿದುರಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-101-56 ಸ್ವಯಂಭುವಂ ಮಹಾಭಾಗಂ ಸ ಪಶ್ಯತಿ ನರಾಧಿಪೇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-101-58 ಅನ್ನಂ ವೈ ಪರಮಂ ದೈವಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಶ್ರುತಂ ದಾನಫಲಂ ತಾತ ಯತ್ತ್ವಯಾ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಂ। ಅನ್ನದಾನಂ ವಿಶೇಷೇಣ ಪ್ರಶಸ್ತಮಿಹ ಭಾರತ॥ 13-102-1 (85552) ಪಾನೀಯದಾನಮೇವೈತತ್ಕಥಂ ಚೇಹ ಮಹಾಫಲಂ। ಇತ್ಯೇತಚ್ಛ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ವಿಸ್ತರೇಣ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-102-2 (85553) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-102-3x (7100) ಹಂತ ತೇ ವರ್ತಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಥಾವದ್ಭರತರ್ಷಭ। ಗದತಸ್ತನ್ಮಮಾದ್ಯೇಹ ಶೃಣು ಸತ್ಯಪರಾಕ್ರಮ। ಪಾನೀಯದಾನಾತ್ಪ್ರಭೃತಿ ಸರ್ವಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತೇಽನಘ॥ 13-102-3 (85554) ಯದನ್ನಂ ಯಚ್ಚ ಪಾನೀಯಂ ಸಂಪ್ರದಾಯಾಶ್ನುತೇ ಫಲಂ। ನ ತಾಭ್ಯಾಂ ಪರಮಂ ದಾನಂ ಕಿಂಚಿದಸ್ತೀತಿ ಮೇ ಮನಃ॥ 13-102-4 (85555) ಅನ್ನಾತ್ಪ್ರಾಣಭೃತಸ್ತಾತ ಪ್ರವರ್ತಂತೇ ಹಿ ಸರ್ವಶಃ। ತಸ್ಮಾದನ್ನಂ ಪರಂ ಲೋಕೇ ಸರ್ವದಾನೇಷು ಕಥ್ಯತೇ॥ 13-102-5 (85556) ಅನ್ನಾದ್ಬಲಂ ಚ ತೇಜಶ್ಚ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ವರ್ಧತೇ ಸದಾ। ಅನ್ನಾದಾನಮತಸ್ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಮಾಹ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ॥ 13-102-6 (85557) ಸಾವಿತ್ರ್ಯಾ ಹ್ಯಪಿ ಕೌಂತೇಯ ಶ್ರೂಯತೇ ವಚನಂ ಶುಭಂ। ಯಚ್ಚೇದಂ ನಾನ್ಯಥಾ ಚೈತದ್ದೇವ ಸತ್ರೇ ಮಹಾಮಖೇ॥ 13-102-7 (85558) ಅನ್ನೇ ದತ್ತೇ ನರೇಣೇಹ ಪ್ರಾಣಾ ದತ್ತಾ ಭವಂತ್ಯುತ। ಪ್ರಾಣದಾನಾದ್ಧಿ ಪರಮಂ ನ ದಾನಮಿಹ ವಿದ್ಯತೇ॥ 13-102-8 (85559) ಶ್ರುತಂ ಹಿ ತೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ಲೋಮಶಸ್ಯಾಪಿ ತದ್ವಚಃ। ಪ್ರಾಣಾಂದತ್ತ್ವಾ ಕಪೋತಾಯ ಯತ್ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಶಿಬಿನಾ ಪುರಾ॥ 13-102-9 (85560) ಯಾಂ ಗತಿಂ ಲಭತೇ ದತ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಜಸ್ಯಾನ್ನ ವಿಶಾಂಪತೇ। ತತೋ ವಿಶಿಷ್ಟಾಂ ಗಚ್ಛಂತಿ ಪ್ರಾಣದಾ ಇತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ॥ 13-102-10 (85561) ಅನ್ನಂ ಚಾಪಿ ಪ್ರಭವತಿ ಪಾನೀಯಾತ್ಕುರುಸತ್ತಮ। ನೀರಜಾತೇನ ಹಿ ವಿನಾ ನ ಕಿಂಚಿತ್ಸಂಪ್ರವರ್ತತೇ॥ 13-102-11 (85562) ನೀರಜಾತಶ್ಚ ಭಗವಾನ್ಸೋಮೋ ಗ್ರಹಗಣೇಶ್ವರಃ। ಅಮೃತಂ ಚ ಸುಧಾ ಚೈವ ಸುಧಾ ಚೈವಾಮೃತಂ ತಥಾ॥ 13-102-12 (85563) ಅನ್ನೌಷಧ್ಯೋ ಮಹಾರಾಜ ವೀರುಧಶ್ಚ ಜಲೋದ್ಭವಾಃ। ಯತಃ ಪ್ರಾಣಭೃತಾಂ ಪ್ರಾಣಾಃ ಸಂಭವಂತಿ ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-102-13 (85564) ದೇವಾನಾಮಮೃತಂ ಹ್ಯನ್ನಂ ನಾಗಾನಾಂ ಚ ಸುಧಾ ತಥಾ। ಪಿತೄಣಾಂ ಚ ಸ್ವಧಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಪಶೂನಾಂ ಚಾಪಿ ವೀರುಧಃ॥ 13-102-14 (85565) ಅನ್ನಮೇವ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಪ್ರಾಣಾನಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ। ತಚ್ಚ ಸರ್ವಂ ನರವ್ಯಾಘ್ರ ಪಾನೀಯಾತ್ಸಂಪ್ರವರ್ತತೇ॥ 13-102-15 (85566) ತಸ್ಮಾತ್ಪಾನೀಯದಾನಾದ್ವೈ ನ ಪರಂ ವಿದ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್। ತಚ್ಚ ದದ್ಯಾನ್ನರೋ ನಿತ್ಯಂ ಯದೀಚ್ಛೇದ್ಭೂತಿಮಾತ್ಮನಃ॥ 13-102-16 (85567) ಧನ್ಯಂ ಯಶಸ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಂ ಜಲದಾನಮಿಹೋಚ್ಯತೇ। ಶತ್ರೂಂಶ್ಚಾಪ್ಯಧಿ ಕೌಂತೇಯ ಸದಾ ತಿಷ್ಠತಿ ತೋಯದಃ॥ 13-102-17 (85568) ಸರ್ವಕಾಮಾನವಾಪ್ನೋತಿ ಕೀರ್ತಿಂ ಚೈವ ಹಿ ಶಾಶ್ವತೀಂ। ಪ್ರೇತ್ಯ ಚಾನಂತ್ಯಮಶ್ನಾತಿ ಪಾಪೇಭ್ಯಶ್ಚ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-102-18 (85569) ತೋಯದೋ ಮನುಜವ್ಯಾಘ್ರ ಸ್ವರ್ಗಂ ಗತ್ವಾ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಅಕ್ಷಯಾನ್ಸಮವಾಪ್ನೋತಿ ಲೋಕಾನಿತ್ಯಬ್ರವೀನ್ಮನುಃ॥ ॥ 13-102-19 (85570) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 102 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-102-11 ನೀರಜಾತೇನ ಜಲೋದ್ಭವೇನ ಧಾನ್ಯಾದಿನಾ॥ 7-102-12 ಸ್ವಧಾ ಚೈವ ಸುರಾ ತಥೇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ತಿಲಾನಾಂ ಕೀದೃಶಂ ದಾನಮಥ ದೀಪಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ। ಅನ್ನಾನಾಂ ವಾಸಸಾ ಚೈವ ಭೂಯ ಏವ ಬ್ರವೀಹಿ ಮೇ॥ 13-103-1 (85571) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-103-2x (7101) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಚ ಸಂವಾದಂ ಯಮಸ್ಯ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-103-2 (85572) ಮಧ್ಯದೇಶೇ ಮಹಾನ್ಗ್ರಾಮೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಬಭೂವ ಹ। ಗಂಗಾಯಮುನಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಯಾಮುನಸ್ಯ ಗಿರೇರಧಃ॥ 13-103-3 (85573) ಪರ್ಣಶಾಲೇತಿ ವಿಖ್ಯಾತೋ ರಮಣೀಯೋ ನರಾಧಿಪ। ವಿದ್ವಾಂಶಸ್ತತ್ರ ಭೂಯಿಷ್ಠಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಶ್ಚಾವಸಂಸ್ತಥಾ॥ 13-103-4 (85574) ಅಥ ಪ್ರಾಹ ಯಮಃ ಕಂಚಿತ್ಪುರುಷಂ ಕೃಷ್ಣವಾಸಸಂ। ರಕ್ತಾಕ್ಷಮೂರ್ಧ್ವರೋಮಾಣಂ ಕಾಕಜಂಘಾಕ್ಷಿನಾಸಿಕಂ॥ 13-103-5 (85575) ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗ್ರಾಮಂ ತತೋ ಗತ್ವಾ ತಮಾನಯ। ಅಗಸ್ತ್ಯಂ ಗೋತ್ರತಶ್ಚಾಪಿ ನಾಮತಶ್ಚಾಪಿ ಶರ್ಮಿಣಂ॥ 13-103-6 (85576) ಶಮೇ ನಿವಿಷ್ಟಂ ವಿದ್ವಾಂಸಮಧ್ಯಾಪಕಮನಾವೃತಂ। ಮಾ ಚಾನ್ಯಮಾನಯೇಥಾಸ್ತ್ವಂ ಸಗೋತ್ರಂ ತಸ್ಯ ಪಾರ್ಶ್ವತಃ॥ 13-103-7 (85577) ಸ ಹಿ ತಾದೃಗ್ಗುಣಸ್ತೇನ ತುಲ್ಯೋಽಧ್ಯಯನಜನ್ಮನಾ। ಅಪತ್ಯೇಷು ತಥಾ ವೃತ್ತೇ ಸಮಸ್ತೇನೈವ ಧೀಮತಾ। ತಮಾನಯ ಯಥೋದ್ದಿಷ್ಟಂ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯಾ ಹಿ ತಸ್ಯ ಮೇ॥ 13-103-8 (85578) ಸ ಗತ್ವಾ ಪ್ರತಿಕೂಲಂ ತಚ್ಚಕಾರ ಯಮಶಾಸನಂ। ತಮಾಕ್ರಂಯಾನಯಾಮಾಸ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧೋ ಯಮೇನ ಯಃ॥ 13-103-9 (85579) ತಸ್ಮೈ ಯಮಃ ಸಮುತ್ಥಾಯ ಪೂಜಾ ಕೃತ್ವಾ ಚ ವೀರ್ಯವಾನ್। ಪ್ರೋವಾಚ ನೀಯತಾಮೇಷ ಸೋಽನ್ಯ ಆನೀಯತಾಮಿತಿ॥ 13-103-10 (85580) ಏವಮುಕ್ತೇ ತು ವಚನೇ ಧರ್ಮರಾಜೇನ ಸ ದ್ವಿಜಃ। ಉವಾಚ ಧರ್ಮರಾಜಾನಂ ನಿರ್ವಿಣ್ಣೋಽಧ್ಯಯನೇನ ವೈ। ಯೋ ಮೇ ಕಾಲೋ ಭವೇಚ್ಛೇಷಸ್ತಂ ವಸೇಯಮಿಹಾಚ್ಯುತ॥ 13-103-11 (85581) ಯಮ ಉವಾಚ। 13-103-12x (7102) ನಾಹಂ ಕಾಲಸ್ಯ ವಿಹಿತಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋಮೀಹ ಕಥಂಚನ। ಯೋ ಹಿ ಧರ್ಮಂ ಚರತಿ ವೈ ತಂ ತು ಜಾನಾಮಿ ಕೇವಲಂ॥ 13-103-12 (85582) ಗಚ್ಛ ವಿಪ್ರ ತ್ವಮದ್ಯೈವ ಆಲಯಂ ಸ್ವಂ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಬ್ರೂಹಿ ಸರ್ವಂ ಯಥಾ ಸ್ವೈರಂ ಕರವಾಣಿ ಕಿಮಚ್ಯುತ॥ 13-103-13 (85583) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉವಾಚ। 13-103-14x (7103) ಶುದ್ಧದಾನಂ ಚ ಸುಮಹತ್ಪುಣ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ತದ್ಬ್ರವೀಹಿ ಮೇ। ಸರ್ವಸ್ಯ ಹಿ ಪ್ರಮಾಣಂ ತ್ವಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಸತ್ತಮ॥ 13-103-14 (85584) ಯಮ ಉವಾಚ। 13-103-15x (7104) ಶೃಣು ತತ್ತ್ವೇನ ವಿಪ್ರರ್ಪೇ ಪ್ರದಾನವಿಧಿಮುತ್ತಮಂ। ತಿಲಾಃ ಪರಮಕಂ ದಾನಂ ಪುಣ್ಯಂ ಚೈವೇಹ ಶಾಶ್ವತಂ॥ 13-103-15 (85585) ತಿಲಾಶ್ಚ ಸಂಪ್ರದಾತವ್ಯಾ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ದ್ವಿಜರ್ಷಭ। ನಿತ್ಯದಾನಾತ್ಸರ್ವಕಾಮಾಂಸ್ತಿಲಾ ನಿರ್ವರ್ತಯಂತ್ಯುತ॥ 13-103-16 (85586) ತಿಲಾಞ್ಶ್ರಾದ್ಧೇ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ದಾನಮೇತದ್ಧ್ಯನುತ್ತಮಂ। ತಾನ್ಪ್ರಯಚ್ಛಸ್ವ ವಿಪ್ರೇಭಅಯೋ ವಿಧಿದೃಷ್ಟೇನ ಕರ್ಮಣಾಃ॥ 13-103-17 (85587) ವೈಶಾಖ್ಯಾಂ ಪೌರ್ಣಮಾಸ್ಯಾಂ ತು ತಿಲಾಂದದ್ಯಾದ್ದ್ವಿಜಾತಿಷು। ತಿಲಾ ಭಕ್ಷಯಿತವ್ಯಾಶ್ಚ ಸದಾ ತ್ವಾಲಂಭಂ ಚ ತೈಃ 13-103-18 (85588) ಕಾರ್ಯಂ ಸತತಮಿಚ್ಛದ್ಭಿಃ ಶ್ರೇಯಃ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಗೃಹೇ। ತಥಾಽಽಪಃ ಸರ್ವದಾ ದೇಯಾಃ ಪೇಯಾಶ್ಚೈವ ನ ಸಂಶಯಃ॥ 13-103-19 (85589) ಪುಷ್ಕರಿಣ್ಯಸ್ತಟಾಕಾನಿ ಕೂಪಾಂಶ್ಚೈವಾತ್ರ ಖಾನಯೇತ್। ಏತತ್ಸುದುರ್ಲಭತರಮಿಹ ಲೋಕೇ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ॥ 13-103-20 (85590) ಆಪೋ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರದೇಯಾಸ್ತೇ ಪುಣ್ಯಂ ಹ್ಯೇತದನುತ್ತಮಂ। ಪ್ರಪಾಶ್ಚ ಕಾರ್ಯಾ ದಾನಾರ್ಥಂ ನಿತ್ಯಂ ತೇ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮ। ಭುಕ್ತೇಽಪ್ಯಥ ಪ್ರದೇಯಂ ತು ಪಾನೀಯಂ ವೈ ವಿಶೇಷತಃ॥ 13-103-21 (85591) `ಪಾನೀಯಾಭ್ಯರ್ಥಿನಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ದತ್ತ್ವಾ ತ್ವರಾನ್ವಿತಃ। ವಸ್ತ್ರೇ ತಂತುಪ್ರಮಾಣೇನ ದೀಪೇ ನಿಮಿಷವತ್ಸರಂ॥ 13-103-22 (85592) ಗವಾಂ ರೋಮಪ್ರಮಾಣೇನ ಸ್ವರ್ಗಭೋಗಮುಪಾಶ್ನುತೇ। ಜಲಬಿಂದುಪ್ರಮಾಣೇನ ತದೇತಾನ್ಯುಪವರ್ತಯ॥'॥ 13-103-23 (85593) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-103-24x (7105) ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ಸ ತದಾ ತೇನ ಯಮದೂತೇನ ವೈ ಗೃಹಾನ್। ನೀತಶ್ಚ ಕಾರಯಾಮಾಸ ಸರ್ವಂ ತದ್ಯಮಶಾಸನಂ॥ 13-103-24 (85594) ನೀತ್ವಾ ತಂ ಯಮದೂತೋಽಪಿ ಗೃಹೀತ್ವಾ ಶರ್ಮಿಣಂ ತದಾ। ಯಯೌ ಸ ಧರ್ಮರಾಜಾಯ ನ್ಯವೇದಯತ ಚಾಪಿ ತಂ॥ 13-103-25 (85595) ತಂ ಧರ್ಮರಾಜೋ ಧರ್ಮಜ್ಞಂ ಪೂಜಯಿತ್ವಾ ಪ್ರತಾಪವಾನ್। ಕೃತ್ವಾ ಚ ಸಂವಿದಂ ತೇನ ವಿಸಸರ್ಜ ಯಥಾಗತಂ॥ 13-103-26 (85596) ತಸ್ಯಾಪಿ ಚ ಯಮಃ ಸರ್ವಮುಪದೇಶಂ ಚಕಾರ ಹ। ಪ್ರೇತ್ಯೈತ್ಯ ಚ ತತಃ ಸರ್ವಂ ಚಕಾರೋಕ್ತಂ ಯಮೇನ ತತ್॥ 13-103-27 (85597) ತಥಾ ಪ್ರಶಂಸನೇ ದೀಪಾನ್ಯಮಃ ಪಿತೃಹಿತೇಪ್ಸಯಾ। ತಸ್ಮಾದ್ದೀಪಪ್ರದೋ ನಿತ್ಯಂ ಸಂತಾರತಿ ವೈ ಪಿತೄನ್॥ 13-103-28 (85598) ದಾತವ್ಯಾಃ ಸತತಂ ದೀಪಾಸ್ತಸ್ಮಾದ್ಭರತಸತ್ತಮ। ದೇವತಾನಾಂ ಪಿತೄಣಾಂ ಚ ಚಕ್ಷುಷ್ಯಂ ಚಾತ್ಮನಾಂ ವಿಭೋ॥ 13-103-29 (85599) ರತ್ನದಾನಂ ಚ ಸುಮಹತ್ಪುಣ್ಯಮುಕ್ತಂ ಜನಾಧಿಪ। ಯಸ್ತಾನ್ವಿಕ್ರೀಯ ಯಜತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹ್ಯಭಯಂಕರಂ॥ 13-103-30 (85600) ಯದ್ವೈ ದದಾತಿ ವಿಪ್ರೇಭ್ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯ ವೈ। ಉಭಯೋಃ ಸ್ಯಾತ್ತದಕ್ಷಯ್ಯಂ ದಾತುರಾದಾತುರೇವ ಚ॥ 13-103-31 (85601) ಯೋ ದದಾತಿ ಸ್ಥಿತಃ ಸ್ಥಿತ್ಯಾಂ ತಾದೃಶಾಯ ಪ್ರತಿಗ್ರಹಂ। ಉಭಯೋರಕ್ಷಯಂ ಧರ್ಮಂ ತಂ ಮನುಃ ಪ್ರಾಹ ಧರ್ಮವಿತ್॥ 13-103-32 (85602) ವಾಸಸಾಂ ಸಂಪ್ರದಾನೇನಿ ಸ್ವದಾರನಿರತೋ ನರಃ। ಸುವಸ್ತ್ರಶ್ಚ ಸುವೇಷಶ್ಚ ಭವತೀತ್ಯನುಶುಶ್ರುಮ॥ 13-103-33 (85603) ಗಾವಃ ಸುವರ್ಣಂ ಚ ತಥಾ ತಿಲಾಶ್ಚೈವಾನುವರ್ಣಿತಾಃ। ಬಹುಶಃ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ವೇದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯದರ್ಶನಾತ್॥ 13-103-34 (85604) ವಿವಾಹಾಂಶ್ಚೈವ ಕುರ್ವೀತ ಪುತ್ರಾನುತ್ಪಾದಯೇತ ಚ। ಪುತ್ರಲಾಭೋ ಹಿ ಕೌರವ್ಯ ಸರ್ವಲಾಭಾದ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ ॥ 13-103-35 (85605) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 103 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-103-7 ಅಧ್ಯಾಪಕಮನಾನೃತಮಿತಿ ಥ.ಪಾಠಃ। ಅಧ್ಯಾಪಕಮನಾರತಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-103-9 ಚಕಾರಚಯಮಾಶ್ರಯ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-103-11 ಇಹ ಯಮಲೋಕೇ॥ 7-103-13 ಕಾಲಸ್ಯ ವಿಹಿತಂ ಆಯುಃಪ್ರಮಾಣಂ ನ ಪ್ರಾಪ್ನೋಮಿ ನ ಜಾನಾಮಿ। ಕಾಲೇನಾಪ್ರವರ್ತಿತಂ ತ್ವಾಮಿಹ ಸ್ಥಾಪಯಿತುಂ ನ ಶಕ್ನೋಮೀತ್ಯರ್ಥಃ। ವಿಹಿತಂ ಪ್ರಾಪಯಾಮೀಹ ಕಂಚನೇತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-103-14 ಬೃಹಿ ಪೃಚ್ಛ॥ 7-103-17 ನಿರ್ಘರ್ತಯಂತಿ ಸಾಧಯಂತಿ॥ 7-103-18 ಆಲಂಭನಂ ಸರ್ವತಃ ಸ್ಪರ್ಶನಂ ಉದ್ವರ್ತನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-103-32 ಏತದ್ದಿ ತಸ್ಯಾಽಭಯಂಕರಂ ಪ್ರತಿಗ್ರಹವಿಕ್ರಯಜದೋಷಘ್ನಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಭೂಯ ಏವ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ದಾನಾನಾಂ ವಿಧಿಮುತ್ತಮಂ। ಕಥಯಸ್ವ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಭೂಮಿದಾನಂ ವಿಶೇಷತಃ॥ 13-104-1 (85606) ಪೃಥಿವೀಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ದದ್ಯಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯೇಷ್ಟಿಕರ್ಮಿಣೇ। ವಿಧಿವತ್ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀಯಾನ್ನ ತ್ವನ್ಯೋ ದಾತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-104-2 (85607) ಸರ್ವವರ್ಣೈಸ್ತು ಯಚ್ಛಕ್ಯಂ ಪ್ರದಾತುಂ ಫಲಕಾಂಕ್ಷಿಭಿಃ। ವೇದೇ ವಾ ಯತ್ಸಮಾಖ್ಯಾತಂ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-104-3 (85608) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-104-4x (7106) ತುಲ್ಯನಾಮಾನಿ ದೇಯಾನಿ ತ್ರೀಣಿ ತುಲ್ಯಫಲಾನಿ ಚ। ಸರ್ವಕಾಮಫಲಾನೀಹ ಗಾವಃ ಪೃಥ್ವೀ ಸರಸ್ವತೀ॥ 13-104-4 (85609) ಯೋ ಬ್ರೂಯಾಚ್ಚಾಪಿ ಶಿಷ್ಯಾಯ ಧರ್ಂಯಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮೀಂ ಸರಸ್ವತೀಂ। ಪೃಥಿವೀಗೋಪ್ರದಾನಾಭ್ಯಾಂ ತುಲ್ಯಂ ಸ ಫಲಮಶ್ನುತೇ॥ 13-104-5 (85610) ತಥೈವ ಗಾಃ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ನ ತು ದೇಯಂ ತತಃ ಪರಂ। ಸನ್ನಿಕೃಷ್ಟಫಲಾಸ್ತಾ ಹಿ ಲಘ್ವರ್ಥಾಶ್ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-104-6 (85611) ಮಾತರಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಗಾವಃ ಸರ್ವಸುಖಪ್ರದಾಃ। ವೃದ್ಧಿಮಾಕಾಂಕ್ಷತಾ ನಿತ್ಯಂ ಗಾವಃ ಕಾರ್ಯಾಃ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಃ 13-104-7 (85612) ಸಂತಾಡ್ಯಾ ನ ತು ಪಾದೇನ ಗವಾಂ ಮಧ್ಯೇ ನ ಚ ವ್ರಜೇತ್। ಮಂಗಲಾಯತನಂ ದೇವ್ಯಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಪೂಜ್ಯಾಃ ಸದೈವ ಗಾಃ॥ 13-104-8 (85613) ಪ್ರಚೋದನಂ ದೇವಕೃತಂ ಗವಾಂ ಕರ್ಮಸು ವರ್ತತಾಂ। ಪೂರ್ವಮೇವಾಕ್ಷರಂ ಚಾನ್ಯದಭಿಧೇಯಂ ತತಃ ಪರಂ॥ 13-104-9 (85614) ಪ್ರಚಾರೇ ವಾ ನಿವಾತೇ ವಾ ಬುಧೋ ನೋದ್ವೇಜಯೇತ ಗಾಃ। ತೃಷಿತಾ ಹ್ಯಭಿವೀಕ್ಷಂತ್ಯೋ ನರಂ ಹನ್ಯುಃ ಸಬಾಂಧವಂ॥ 13-104-10 (85615) ಪಿತೃಸದ್ಮಾನಿ ಸತತಂ ದೇವತಾಯತನಾನಿ ಚ। ಪೂಯಂತೇ ಶಕೃತಾ ಯಾಸಾಂ ಪೂತಂ ಕಿಮಧಿಕಂ ತತಃ॥ 13-104-11 (85616) ಘಾಸಮುಷ್ಟಿಂ ಪರಗವೇ ದದ್ಯಾತ್ಸಂವತ್ಸರಂ ತು ಯಃ। ಅಕೃತ್ವಾ ಸ್ವಯಮಾಹಾರಂ ವ್ರತಂ ತತ್ಸಾರ್ವಕಾಮಿಕಂ॥ 13-104-12 (85617) ಸ ಹಿ ಪುತ್ರಾನ್ಯಶೋಽರ್ಥಂ ಚ ಶ್ರಿಯಂ ಚಾಪ್ಯಧಿಗಚ್ಛತಿ। ನಾಶಯತ್ಯಶುಭಂ ಚೈವ ದುಃಸ್ವಪ್ನಂ ಚಾಪ್ಯಪೋಹತಿ॥ 13-104-13 (85618) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-104-14x (7107) ದೇಯಾಃ ಕಿಂಲಕ್ಷಣಾ ಗಾವಃ ಕಾಶ್ಚಾಪಿ ಪರಿವರ್ಜಯೇತ್। ಕೀದೃಶಾಯ ಪ್ರದಾತವ್ಯಾ ನ ದೇಯಾಃ ಕೀದೃಶಾಯ ಚ॥ 13-104-14 (85619) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-104-15x (7108) ಅಸದ್ವೃತ್ತಾಯ ಪಾಪಾಯ ಲುಬ್ಧಾಯಾನೃತವಾದಿನೇ। ಹವ್ಯಕವ್ಯವ್ಯಪೇತಾಯ ನ ದೇಯಾ ಗೌಃ ಕಥಂಚನ॥ 13-104-15 (85620) ಭಿಕ್ಷವೇ ಬಹುಪುತ್ರಾಯ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾಯಾಹಿತಾಗ್ನಯೇ। ದತ್ತ್ವಾ ದಶಗವಾಂ ದಾತಾ ಲೋಕಾನಾಪ್ನೋತ್ಯನುತ್ತಮಾನ್॥ 13-104-16 (85621) `ಜುಹೋತಿ ಯದ್ಭೋಜಯತಿ ಯದ್ದದಾತಿ ಗವಾಂ ರಸೈಃ। ಸರ್ವಸ್ಯೈವಾಂಶಭಾಗ್ದಾತಾ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಂ ಪ್ರವರ್ತಿತಃ॥' 13-104-17 (85622) ಯಶ್ಚೈವ ಧರ್ಮಂ ಕುರುತೇ ತಸ್ಯ ಧರ್ಮಫಲಂ ಚ ಯತ್। ಸರ್ವಸ್ಯೈವಾಂಶಭಾಗ್ದಾತಾ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಂ ಪ್ರವೃತ್ತಯಃ॥ 13-104-18 (85623) ಯಶ್ಚೈನಮುತ್ಪಾದಯತೇ ಯಶ್ಚೈನಂ ತ್ರಾಯತೇ ಭಯಾತ್। ಯಶ್ಚಾಸ್ಯ ಕುರುತೇ ವೃತ್ತಿಂ ಸರ್ವೇ ತೇ ಪಿತರಸ್ತ್ರಯಃ॥ 13-104-19 (85624) ಕಲ್ಮಷಂ ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಾ ಹಂತಿ ಮಾನೋ ಮಹದ್ಯಶಃ। ಅಪುತ್ರತಾಂ ತ್ರಯಃ ಪುತ್ರಾ ಅವೃತ್ತಿಂ ದಶ ಧೇನವಃ॥ 13-104-20 (85625) ವೇದಾಂತನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಬಹುಶ್ರುತಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞಾನತೃಪ್ತಸ್ಯ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ। ಶಿಷ್ಟಸ್ಯ ದಾಂತಸ್ಯ ಯತಸ್ಯ ಚೈವ ಭೂತೇಷು ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಿಯವಾದಿನಶ್ಚ॥ 13-104-21 (85626) ಯಃ ಕ್ಷುದ್ಭಯಾದ್ವೈ ನ ವಿಕರ್ಮ ಕುರ್ಯಾ- ನ್ಮೃದುಶ್ಚ ಶಾಂತೌ ಹ್ಯತಿಥಿಪ್ರಿಯಶ್ಚ। ಶುಭೇ ಪಾತ್ರೇ ಯೇ ಗುಣಾ ಗೋಪ್ರದಾನೇ ತಾವಾಂದೋಷೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಾಪಹಾರೇ। 13-104-22 (85627) ಸರ್ವಾವಸ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಾಪಹಾರೇ ದಾರಾಶ್ಚೈಷಾಂ ದೂರತೋ ವರ್ಜನೀಯಾಃ॥ 13-104-23 (85628) `ವಿಪ್ರದಾರೇ ಪರಿಹೃತೇ ತದ್ಧನೇಽಪಹೃತೇ ಚ ತು। ಪರಿತ್ರಾಯಂತಿ ಶಕ್ತಾಸ್ತು ನಮಸ್ತೇಭ್ಯೋ ಮೃತಾಶ್ಚ ಯೇ॥ 13-104-24 (85629) ನ ಪಾಲಯಂತಿ ನಿಹತಾನ್ಯೇ ತಾನ್ವೈವಸ್ವತೋ ಯಮಃ। ದಂಡಯನ್ಭರ್ಸಯನ್ನಿತ್ಯಂ ನಿರಯೇಭ್ಯೋ ನ ಮುಂಚತಿ॥ 13-104-25 (85630) ತಥಾ ಗವಾಂ ಪರಿತ್ರಾಣೇ ಪೀಡನೇ ಚ ಶುಭಾಶುಭಂ। ವಿಪ್ರಗೋಷು ವಿಶೇಷೇಣ ರಕ್ಷಿತೇಷು ಗೃಹೇಷು ವಾ॥' ॥ 13-104-26 (85631) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 104 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-104-2 ಇಷ್ಟಿಕರ್ಮಿಣೇ ಯಾಜ್ಞಿಕಾಯ॥ 7-104-4 ತುಲ್ಯನಾಮಾನಿ ಗೋಪದವಾಚ್ಯಾನಿ॥ 7-104-6 ದೇಯಂ ದಾನಯೋಗ್ಯಂ। ಪರಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ॥ 7-104-9 ಗವಾಂ ಬಲೀವರ್ದಾನಾಂ ಕರ್ಮಸು ಯಜ್ಞಾದ್ಯರ್ಥೇಷು ಕೃಷ್ಯಾದ್ಯರ್ಥೇಷು ಕರ್ಷಣಾದಿಷು ವರ್ತತಾಂ ಪ್ರಚೋದನಂ ಪ್ರತೋದೇನ ಪ್ರೇರಣಂ ದೇವೈಃ ಕೃತಮಿತಿ ನ ತತ್ರ ದೋಷ ಇತಿ ಭಾವಃ। ತಥಾಪಿ ಪೂರ್ವಂ ಯಜ್ಞಾರ್ಥಮೇವ ಚೋದನಮಕ್ಷರಂ ಶ್ರೇಯಸ್ಕರಂ। ಅನ್ಯತ್ಕೃಷ್ಯಾದ್ಯರ್ಥಂ ತು ತತಃ ಪರಂ ವೈದಿಕಕರ್ಷಣಮನುಪ್ರವೃತ್ತಮಭಿಧೇಯಂ ವಾಚ್ಯಂ ನಿಂದ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-104-10 ನಿವಾತೇ ಕಠಿನೋಪವೇಶನೇ। ಅಭಿವೀಕ್ಷಂತ್ಯೋ ಜಲಮಲಭಮಾನಾಃ॥ 7-104-12 ಆಹಾರಂ ತದೀಯತಕ್ರಾದ್ಯಾಹರಣಮಕೃತ್ವಾ॥ 7-104-21 ವೇದಾಂತನಿಷ್ಠಸ್ಯ ವೃತ್ತಿಂ ಅತಿಸೃಜೇತೇತ್ಯುತ್ತರೇಣಾನ್ವಯಃ। ಚತುರ್ಧ್ಯರ್ಥೇ ಷಷ್ಠೀ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಅತ್ರೈವ ಕೀರ್ತ್ಯತೇ ಸದ್ಭಿರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಾಭಿಮರ್ಶನೇ। ನೃಗೇಣ ಸುಮಹತ್ಕೃಚ್ಛ್ರುಂ ಯದವಾಪ್ತಂ ಕುರೂದ್ವಹ॥ 13-105-1 (85632) ನಿವಿಶಂತ್ಯಾಂ ಪುರಾ ಪಾರ್ಥ ದ್ವಾರವತ್ಯಾಮಿತಿ ಶ್ರುತಿಃ। ಅದೃಶ್ಯತ ಮಹಾಕೂಪಸ್ತೃಣವೀರುತ್ಸಮಾವೃತಃ। 13-105-2 (85633) ಪ್ರಯತ್ನಂ ತತ್ರ ಕುರ್ವಾಣಾಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಕೂಪಾಜ್ಜಲಾರ್ಥಿನಃ। ಶ್ರಮೇಣ ಮಹತಾ ಯುಕ್ತಾಸ್ತಸ್ಮಿಂಸ್ತೋಯೇ ಸುಸಂವೃತೇ॥ 13-105-3 (85634) ದದೃಶುಸ್ತೇ ಮಹಾಕಾಯಂ ಕೃಕಲಾಸಮವಸ್ಥಿತಂ। ತಸ್ಯ ಚೋದ್ಧರಣೇ ಯತ್ನಮಕುರ್ವಂಸ್ತೇ ಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-105-4 (85635) ಪ್ರಗ್ರಹೈಶ್ಚರ್ಮಪಟ್ಟೈಶ್ಚ ತಂ ಬದ್ಧ್ವಾ ಪರ್ವತೋಪಮಂ। ನಾಶಕ್ನುವನ್ಸಮುದ್ಧರ್ತುಂ ತತೋ ಜಗ್ಮುರ್ಜನಾರ್ದನಂ॥ 13-105-5 (85636) ಖಮಾವೃತ್ಯೋದಪಾನಸ್ಯ ಕೃಕಲಾಸಃ ಸ್ಥಿತೋ ಮಹಾನ್। ತಸ್ಯ ನಾಸ್ತಿ ಸಮುದ್ಧರ್ತೇತ್ಯೇತತ್ಕೃಷ್ಣೇ ನ್ಯವೇದಯನ್॥ 13-105-6 (85637) ಸ ವಾಸುದೇವೇನ ಸಮುದ್ಧೃತಶ್ಚ ಪೃಷ್ಟಶ್ಚ ಕಾಮಾನ್ನಿಜಗಾದ ರಾಜಾ। ನೃಗಸ್ತದಾಽಽತ್ಮಾನಮಥೋ ನ್ಯವೇದಯ- ತ್ಪುರಾತನಂ ಯಜ್ಞಸಹಸ್ರಯಾಜಿನಂ॥ 13-105-7 (85638) ತಥಾ ಬ್ರುವಾಣಂ ತು ತಮಾಹ ಮಾಧವಃ ಶುಭಂ ತ್ವಯಾ ಕರ್ಮ ಕೃತಂ ನ ಪಾಪಕಂ। ಕಥಂ ಭವಾಂದುರ್ಗತಿಮೀದೃಶೀಂ ಗತೋ ನರೇಂದ್ರ ತದ್ಬ್ರೂಹಿ ಕಿಮೇತದೀದೃಶಂ॥ 13-105-8 (85639) ಶತಂ ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಗವಾಂ ಶತಂ ಪುನಃ ಪುನಃ ಶತಾನ್ಯಷ್ಟಶತಾಯುತಾನಿ। ನೃಪ ದ್ವಿಜೇಭ್ಯಃ ಕ್ವ ನು ತದ್ಗತಂ ತವ॥ 13-105-9 (85640) ನೃಗಸ್ತತೋಽಬ್ರವೀತ್ಕೃಷ್ಣಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಿಣಃ। ಪ್ರೋಷಿತಸ್ಯ ಪರಿಭ್ರಷ್ಟಾ ಗೌರೇಕಾ ಮಮ ಗೋಧನೇ*****॥ 13-105-10 (85641) ಗವಾಂ ಸಹಸ್ರೇ ಸಂಖ್ಯಾತಾ ತದಾ ಸಾ ಪಶುಪೈರ್ಮಮ। ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಮೇ ದತ್ತಾ ಪ್ರೇತ್ಯಾರ್ಥಮಭಿಕಾಂಕ್ಷತಾ॥ 13-105-11 (85642) ಅಪಶ್ಯತ್ಪರಿಮಾರ್ಗಂಶ್ಚ ತಾಂ ಗಾಂ ಪರಗೃಹೇ ದ್ವಿಜಃ। ಮಮೇಯಮಿತಿ ಚೋವಾಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಯಸ್ಯ ಸಾಽಭವತ್॥ 13-105-12 (85643) ತಾವುಭೌ ಸಮನುಪ್ರಾಪ್ತೌ ವಿವದಂತೌ ಭೃಶಜ್ವರೌ। ಭವಾಂದಾತಾ ಭವಾನ್ಹರ್ತೇತ್ಯಥ ತೌ ಮಾಮವೋಚತಾಂ॥ 13-105-13 (85644) ಶತೇನ ಶತಸಂಖ್ಯೇನ ಗವಾಂ ವಿನಿಮಯೇನ ವೈ। ಯಾಚೇ ಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತಾರಂ ಸ ತು ಮಾಮಬ್ರವೀದಿದಂ॥ 13-105-14 (85645) ದೇಶಕಾಲೋಪಸಂಪನ್ನಾ ದೋಗ್ಧ್ರೀ ಶಾಂತಾಽತಿವತ್ಸಲಾ। ಸ್ವಾದುಕ್ಷೀರಪ್ರದಾ ಧನ್ಯಾ ಮಮ ನಿತ್ಯಂ ನಿವೇಶನೇ॥ 13-105-15 (85646) ಕೃಶಂ ಚ ಭರತೇ ಸಾ ಗೌರ್ಮಮ ಪುತ್ರಮಪಸ್ತನಂ। ನ ಸಾ ಶಕ್ಯಾ ಮಯಾ ದಾತುಮಿತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಜಗಾಮ ಹ॥ 13-105-16 (85647) ತತಸ್ತಮಪರಂ ವಿಪ್ರಂ ಯಾಚೇ ವಿನಿಮಯೇನ ವೈ। ಗವಾಂ ಶತಸಹಸ್ರಂ ಹಿ ತತ್ಕೃತೇ ಗೃಹ್ಯತಾಮಿತಿ॥ 13-105-17 (85648) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉವಾಚ। 13-105-18x (7109) ನ ರಾಜ್ಞಾಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾಮಿ ಶಕ್ತೋಽಹಂ ಸ್ವಸ್ಯ ಮಾರ್ಗಣೇ। ಸೈವ ಗೌರ್ದೀಯತಾಂ ಶೀಘ್ರಂ ಮಮೇತಿ ಮಧುಸೂದನ॥ 13-105-18 (85649) ರುಕ್ಮಮಶ್ವಾಂಶ್ಚ ದದತೋ ರಜತಸ್ಯಂದನಾಂಸ್ತಥಾ। ನ ಜಗ್ರಾಹ ಯಯೌ ಚಾಪಿ ತದಾ ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ್ಷಭಃ॥ 13-105-19 (85650) ಏತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕಾಲೇ ತು ಚೋದಿತಃ ಕಾಲಧರ್ಮಣಾ। ಪಿತೃಲೋಕಮಹಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಧರ್ಮರಾಜಮುಪಾಗಮಂ॥ 13-105-20 (85651) ಯಮಸ್ತು ಪೂಜಯಿತ್ವಾ ಮಾಂ ತತೋ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್। ನಾಂತಃ ಸಂಖ್ಯಾಯತೇ ರಾಜಂಸ್ತವ ಪುಣ್ಯಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ॥ 13-105-21 (85652) ಅಸ್ತಿ ಚೈವ ಕೃತಂ ಪಾಪಮಜ್ಞಾನಾತ್ತದಪಿ ತ್ವಯಾ। ಚರಸ್ವ ಪಾಪಂ ಪಶ್ಚಾದ್ವಾ ಪೂರ್ವಂ ವಾ ತ್ವಂ ಯಥೇಚ್ಛಸಿ॥ 13-105-22 (85653) ರಕ್ಷಿತಾಸ್ಮೀತಿ ಚೋಕ್ತಂ ತೇ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಚಾನೃತಾ ತವ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಸ್ಯ ಚಾದಾನಂ ದ್ವಿವಿಧಸ್ತೇ ವ್ಯತಿಕ್ರಮಃ॥ 13-105-23 (85654) ಪೂರ್ವಂ ಕೃಚ್ಛಂ ಚರಿಷ್ಯೇಽಹಂ ಪಶ್ಚಾಚ್ಛುಭಮಿತಿ ಪ್ರಭೋ। ಧರ್ಮರಾಜಂ ಬ್ರುವನ್ನೇವಂ ಪತಿತೋಸ್ಮಿ ಮಹೀತಲೇ॥ 13-105-24 (85655) ಅಶ್ರೌಷಂ ಪತಿತಶ್ಚಾಹಂ ಯಮಸ್ಯೋಚ್ಚೈಃ ಪ್ರಭಾಷತಃ। ವಾಸುದೇವಃ ಸಮುದ್ಧರ್ತಾ ಭವಿತಾ ತೇ ಜನಾರ್ದನಃ॥ 13-105-25 (85656) ಪೂರ್ಣೇ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಂತೇ ಕ್ಷೀಣೇ ಕರ್ಮಣಿ ದುಷ್ಕೃತೇ। ಪ್ರಾಪ್ಲಸ್ಯಸೇ ಶಾಶ್ವತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾಂಜಿತಾನ್ಸ್ವೇನೈವ ಕರ್ಮಣಾ॥ 13-105-26 (85657) ಕೂಪೇಽಽತ್ಮಾನಮಧಃಶೀರ್ಷಮಪಶ್ಯಂ ಪತಿತಂ ಚ ಹ। ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಿಮನುಪ್ರಾಪ್ತಂ ನ ಚ ಮಾಮಜಹಾತ್ಸ್ಮೃತಿಃ॥ 13-105-27 (85658) ತ್ವಯಾ ತು ತಾರಿತೋಽಸ್ಂಯದ್ಯ ಕಿಮನ್ಯತ್ರ ತಪೋಬಲಾತ್। ಅನುಜಾನೀಹಿ ಮಾಂ ಕೃಷ್ಣ ಗಚ್ಛೇಯಂ ದಿವಮದ್ಯ ವೈ॥ 13-105-28 (85659) ಅನುಜ್ಞಾತಃ ಸ ಕೃಷ್ಣೇನ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಜನಾರ್ದನಂ। ವಿಮಾನಂ ದಿವ್ಯಮಾಸ್ಥಾಯ ಯಯೌ ದಿವಮರಿಂದಮಃ॥ 13-105-29 (85660) ತತಸ್ತಸ್ಮಿಂದಿವಂ ಯಾತೇ ನೃಗೇ ಭರತಸತ್ತಮ। ವಾಸುದೇವ ಇಮಾಞ್ಶ್ಲೋಕಾಂಜಗಾದ ಕುರುನಂದನ॥ 13-105-30 (85661) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಂ ನ ಹರ್ತವ್ಯಂ ಪುರುಷೇಣ ವಿಜಾನತಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ವಂ ಹೃತಂ ಹಂತಿ ನೃಗಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗೌರಿವ॥ 13-105-31 (85662) ಸತಾಂ ಸಮಾಗಮಃ ಸದ್ಭಿರ್ನಾಫಲಃ ಪಾರ್ಥ ವಿದ್ಯತೇ। ವಿಮುಕ್ತಂ ನರಕಾತ್ಪಶ್ಯ ನೃಗಂ ಸಾಧುಸಮಾಗಮಾತ್॥ 13-105-32 (85663) ಪ್ರದಾನಂ ಫಲವತ್ತತ್ರ ದ್ರೋಹಸ್ತತ್ರ ತಥಾಽಫಲಃ। ಅಪಹಾರಂ ಗವಾಂ ತಸ್ಮಾದ್ವರ್ಜಯೇತ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ ॥ 13-105-33 (85664) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 105 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-105-23 ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಚ ಕೃತಾ ತ್ವಯೇತಿ, ತ್ರಿವಿಧಸ್ತೇ ವ್ಯತಿಕ್ರಮ ಇತಿ ಚ.ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-105-24 ಕೃಚ್ಛ್ರಂ ಚರಿಷ್ಯೇ ಪಾಪಫಲಂ ಭೋಕ್ಷ್ಯೇ॥ 7-105-31 ನ ಹರ್ತವ್ಯಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯೇಣ ವಿಶೇಷತ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ದತ್ತಾನಾಂ ಫಲಸಂಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಗವಾಂ ಪ್ರಬ್ರೂಹಿ ಮೇಽನಘ। ವಿಸ್ತರೇಣ ಮಹಾಬಾಹೋ ನ ಹಿ ತೃಪ್ಯಾಮಿ ಕಥ್ಯತಾಂ॥ 13-106-1 (85665) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-106-2x (7110) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಋಷೇರೌದ್ದಾಲಕೇರ್ವಾಕ್ಯಂ ನಾಚಿಕೇತಸ್ಯ ಚೋಭಯೋಃ॥ 13-106-2 (85666) ಋಷಿರೌದ್ದಾಲಕಿರ್ದೀಕ್ಷಾಮುಪಗಂಯ ತತಃ ಸುತಂ। ತ್ವಂ ಮಾಮುಪಚರಸ್ವೇತಿ ನಾಚಿಕೇತಮಭಾಷತ॥ 13-106-3 (85667) ಸಮಾಪ್ತೇ ನಿಯಮೇ ತಸ್ಮಿನ್ಮಹರ್ಷಿಃ ಪುತ್ರಮಬ್ರವೀತ್। ಉಪಸ್ಪರ್ಶನಸಕ್ತಸ್ಯ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಾಭಿರತಸ್ಯ ಚ॥ 13-106-4 (85668) ಇಧ್ಮಾ ದರ್ಭಾಃ ಸುಮನಸಃ ಕಲಶಶ್ಚಾಭಿತೋ ಜಲಂ। ವಿಸ್ಮೃತಂ ಮೇ ತದಾದಾಯ ನದೀತೀರಾದಿಹಾವ್ರಜ॥ 13-106-5 (85669) ಗತ್ವಾನವಾಪ್ಯ ತತ್ಸರ್ವಂ ನದೀವೇಗಸಮಾಪ್ಲುತಂ। ನ ಪಶ್ಯಾಮಿ ತದಿತ್ಯೇವಂ ಪಿತರಂ ಸೋಽಬ್ರವೀನ್ಮುನಿಃ॥ 13-106-6 (85670) ಕ್ಷುತ್ಪಿಪಾಸಾಶ್ರಮಾವಿಷ್ಟೋ ಮುನಿರೌದ್ದಾಲಕಿಸ್ತದಾ। ಯಮಂ ಪಶ್ಯೇತಿ ತಂ ಪುತ್ರಮಶಪತ್ಕ್ರೋಧಮೂರ್ಚ್ಛಿತಃ॥ 13-106-7 (85671) ತಥಾ ಸ ಪಿತ್ರಾಽಭಿಹತೋ ವಾಗ್ವಜ್ರೇಣ ಕೃತಾಂಜಲಿಃ। ಪ್ರಸೀದೇತಿ ಬ್ರುವನ್ನೇವ ಗತಸತ್ವೋಽಪತದ್ಭುವಿ॥ 13-106-8 (85672) ನಾಚಿಕೇತಂ ಪ್ರಿತಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪತಿತಂ ದುಃಖಮೂರ್ಚ್ಛಿತಃ। ಕಿಂ ಮಯಾ ಕೃತಮಿತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ನಿಪಪಾತ ಮಹೀತಲೇ॥ 13-106-9 (85673) ತಸ್ಯ ದುಃಖಪರೀತಸ್ಯ ಸ್ವಂ ಪುತ್ರಮನುಶೋಚತಃ। ವ್ಯತೀತಂ ತದಹಃಶೇಷಂ ಸಾ ಚೋಗ್ರಾ ತತ್ರ ಶರ್ವರೀ॥ 13-106-10 (85674) ಪಿತ್ರ್ಯೇಣಾಶ್ರುಪ್ರಪಾತೇನ ನಾಚಿಕೇತಃ ಕುರೂದ್ವಹ। ಪ್ರಾಸ್ಯಂದಚ್ಛಯನೇ ಕೌಶ್ಯೇ ವೃಷ್ಟ್ಯಾ ಸಸ್ಯಮಿವಾಪ್ಲುತಂ॥ 13-106-11 (85675) ಸ ಪರ್ಯಪೃಚ್ಛತ್ತಂ ಪುತ್ರಂ ಶ್ಲಾಘ್ಯಂ ಪರ್ಯಾಗತಂ ಪುನಃ। ದಿವ್ಯೈರ್ಗಂಧೈಃ ಸಮಾದಿಗ್ಧಂ ಕ್ಷೀಣಸ್ವಪ್ನಮಿವೋತ್ಥಿತಂ॥ 13-106-12 (85676) ಅಪಿ ಪುತ್ರ ಜಿತಾ ಲೋಕಾಃ ಶುಭಾಸ್ತೇ ಸ್ವೇನ ಕರ್ಮಣಾ। ದಿಷ್ಟ್ಯಾ ಚಾಸಿ ಪುನಃ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ನ ಹಿ ತೇ ಮಾನುಷಂ ವಪುಃ॥ 13-106-13 (85677) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದಾರ್ಶೀ ಸರ್ವಸ್ಯ ವಿತ್ರಾ ಪೃಷ್ಟೋ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಅಭ್ಯುತ್ಥಾಯ ಪಿತುರ್ಮಧ್ಯೇ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ನ್ಯವೇದಯತ್॥ 13-106-14 (85678) ಕುರ್ವನ್ಮವಚ್ಛಾಸನಮಾಶು ಯಾತೋ ಹ್ಯಹಂ ವಿಶಾಲಾಂ ರುಚಿರಪ್ರಭಾಸಾಂ। ವೈವಸ್ವತೀಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಸಭಾಮವಶ್ಯಂ ಸಹಸ್ರಶೋ ಯೋಜನಹೈಮಭೌಮಾಂ॥ 13-106-15 (85679) ದೃಷ್ಟೈವ ಮಾಮಭಿಮುಖಮಾಪತಂತಂ ಗೃಹಂ ನಿವೇದ್ಯಾಸನಮಾದಿದೇಶ। ವೈವಸ್ವತೋಽರ್ಘ್ಯಾದಿಭಿರರ್ಹಣೈಶ್ಚ ಭವತ್ಕೃತೇ ಪೂಜಯಾಮಾಸ ಮಾಂ ಸಾಃ॥ 13-106-16 (85680) ತತಸ್ತ್ವಹಂ ತಂ ಶನಕೈರವೋಚಂ ವೃತಃ ಸದಸ್ಯೈರಭಿಪೂಜ್ಯಮಾನಃ। ಪ್ರಾಪ್ತೋಽಸ್ಮಿ ತೇ ವಿಷಯಂ ಧರ್ಮರಾಜ ಲೋಕಾನರ್ಹೋ ಯಾನಹಂ ತಾನ್ವಿಧತ್ಸ್ವ॥ 13-106-17 (85681) ಯಮೋಽಬ್ರವೀನ್ಮಾಂ ನ ಮೃತೋಸಿ ಸೌಂಯ ಯಮಂ ಪಶ್ಯೇತ್ಯಾಹ ಸ ತ್ವಾಂ ತಪಸ್ವೀ। ಪಿತಾ ಪ್ರದೀಪ್ತಾಗ್ನಿಸಮಾನತೇಜಾ ನ ತತ್ಛಕ್ಯಮನೃತಂ ವಿಪ್ರ ಕರ್ತುಂ॥ 13-106-18 (85682) ದೃಷ್ಟಸ್ತೇಽಹಂ ಪ್ರತಿಗಚ್ಛಸ್ವ ತಾತ ಶೋಚತ್ಯಸೌ ತವ ದೇಹಸ್ಯ ಕರ್ತಾ। ದದಾನಿ ಕಿಂಚಾಪಿ ಮನಃಪ್ರಣೀತಂ ಪ್ರಿಯಾತಿಥೇಸ್ತವ ಕಾಮಾನ್ವೃಣೀಷ್ವ॥ 13-106-19 (85683) ತೇನೈವಮುಕ್ತಸ್ತಮಹಂ ಪ್ರತ್ಯವೋಚಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋಸ್ಮಿ ತೇ ವಿಷಯಂ ದುರ್ನಿವರ್ತ್ಯಂ। ಇಚ್ಛಾಂಯಹಂ ಪುಣ್ಯಕೃತಾಂ ಸಮೃದ್ಧಾಂʼ- ಲ್ಲೋಕಾಂದ್ರಷ್ಟುಂ ಯದಿ ತೇಽಹಂ ವರಾರ್ಹಃ॥ 13-106-20 (85684) ಯಾನಂ ಸಮಾರೋಪ್ಯ ತು ಮಾಂ ಸ ದೇವೋ ವಾಹೈರ್ಯುಕ್ತಂ ಸುಪ್ರಭಂ ಭಾನುಮತ್ತಂ। ಸಂದರ್ಶಯಾಮಾಸ ತದಾಽಽತ್ಮಲೋಕಾ- ನ್ಸರ್ವಾಸ್ತಥಾ ಪುಣ್ಯಕೃತಾಂ ದ್ವಿಜೇಂದ್ರ॥ 13-106-21 (85685) ಅಪಶ್ಯಂ ತತ್ರ ವೇಶ್ಮಾನಿ ತೈಜಸಾನಿ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ। ನಾನಾಸಂಸ್ಥಾನರೂಪಾಣಿ ಸರ್ವರತ್ನಮಯಾನಿ ಚ॥ 13-106-22 (85686) ಚಂದ್ರಮಂಡಲಶುಭ್ರಾಣಿ ಕಿಂಕಿಣೀಜಾಲವಂತಿ ಚ। ಅನೇಕಶತಭೌಮಾನಿ ಸಾಂತರ್ಜಲವನಾನಿ ಚ॥ 13-106-23 (85687) ವೈಡೂರ್ಯಾರ್ಕಪ್ರಕಾಶಾನಿ ರೂಪ್ಯರುಕ್ಮಮಯಾನಿ ಚ। ತರುಣಾದಿತ್ಯವರ್ಣಾನಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಿ ಚರಾಣಿ ಚ॥ 13-106-24 (85688) ಭಕ್ಷ್ಯಭೋಜ್ಯಮಯಾಞ್ಶೈಲಾನ್ವಾಸಾಂಸಿ ಶಯನಾನಿ ಚ। ಸರ್ವಕಾಮಫಲಾಂಶ್ಚೈವ ವೃಕ್ಷಾನ್ಭವನಸಂಸ್ಥಿತಾನ್॥ 13-106-25 (85689) ನದ್ಯೋ ವೀಥ್ಯಃ ಸಭಾ ವಾಪ್ಯೋ ದೀರ್ಘಿಕಾಶ್ಚೈವ ಸರ್ವಶಃ। ಘೋಷವಂತಿ ಚ ಯಾನಾನಿ ಯುಕ್ತಾಂಧಥ ಸಹಸ್ರಶಃ॥ 13-106-26 (85690) ಕ್ಷೀರಸ್ರವಾ ವೈ ಸರಿತೋ ಗಿರೀಂಶ್ಚ ಸರ್ಪಿಸ್ತಥಾ ವಿಮಲಂ ಚಾಪಿ ತೋಯಂ। ವೈವಸ್ವತಸ್ಯಾನುಮತಾಂಶ್ಚ ದೇಶಾ- ನದೃಷ್ಟಪೂರ್ವಾನ್ಸುಬಹೂನಪಶ್ಯಂ॥ 13-106-27 (85691) ಸರ್ವಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ತದಹಂ ಧರ್ಮರಾಜ- ಮವೋಚಂ ವೈ ಸರ್ವದೇವಂ ಸಹಿಷ್ಣುಂ। ಕ್ಷೀರಸ್ಯೈತಾಃ ಸರ್ಪಿಷಶ್ಚೈವ ನದ್ಯಃ ಶಶ್ವತ್ಸ್ರೋತಾಃ ಕಸ್ಯ ಭೋಜ್ಯಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ॥ 13-106-28 (85692) ಯಮೋಽಬ್ರವೀದ್ವಿದ್ಧಿ ಭೋಜ್ಯಾಂಸ್ತ್ವಮೇತಾ- ನ್ಯೇ ದಾತಾರಃ ಸಾಧವೋ ಗೋರಸಾನಾಂ। ಅನ್ಯೇ ಲೋಕಾಃ ಶಾಶ್ವತಾ ವೀತಶೋಕೈಃ ಸಮಾಕೀರ್ಣಾ ಗೋಪ್ರದಾನೇ ರತಾನಾಂ॥ 13-106-29 (85693) ನ ತ್ವೇತಾಸಾಂ ದಾನಮಾತ್ರಂ ಪ್ರಶಸ್ತಂ ಪಾತ್ರಂ ಕಾಲೋ ಗೋವಿಶೇಷೋ ವಿಧಿಶ್ಚ। ಜ್ಞಾತ್ವಾ ದೇಯಂ ವಿಪ್ರ ಗವಾಂತರಂ ಹಿ ದುಃಖಂ ಜ್ಞಾತುಂ ಪಾವಕಾದಿತ್ಯಭೂತಂ॥ 13-106-30 (85694) ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯವಾನ್ಯೋಽತಿಮಾತ್ರಂ ತಪಸ್ವೀ ವೈತಾನಸ್ಥೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಪಾತ್ರಮಾಸಾಂ। ಗೋಷು ಕ್ಷಾಂತಂ ಗೋಶರಣ್ಯಂ ಕೃತಜ್ಞಂ ವೃತ್ತಿಗ್ಲಾನಂ ತಾದೃಶಂ ಪಾತ್ರಮಾಹುಃ॥ 13-106-31 (85695) ಕೃಚ್ಛ್ರೋತ್ಸೃಷ್ಟಾಃ ಪೋಷ್ಣಾಭ್ಯಾಗತಾಶ್ಚ ದ್ವಾರೈರೇತೈರ್ಗೋವಿಶೇಷಾಃ ಪ್ರಶಸ್ತಾಃ। ಅಂತರ್ಜಾತಾಃ ಸುಕ್ರಯಜ್ಞಾನಲಬ್ಧಾಃ ಪ್ರಾಣಕ್ರೀತಾಃ ಸೋದಕಾಃ ಸೋದ್ವಹಾಶ್ಚ॥ 13-106-32 (85696) ತಿಸ್ರೋ ರಾತ್ರ್ಯಸ್ತ್ವದ್ಭಿರುಪೋಷ್ಯ ಭೂಮೌ ತೃಪ್ತಾ ಗಾವಸ್ತರ್ಪಿತೇಭ್ಯಃ ಪ್ರದೇಯಾಃ। ವತ್ಸೈಃ ಪ್ರೀತಾಃ ಸುಪ್ರಜಾಃ ಸೋಪಚಾರಾ- ಸ್ತ್ರ್ಯಹಂ ದತ್ತ್ವಾ ಗೋರಸೈರ್ವರ್ತಿತವ್ಯಂ॥ 13-106-33 (85697) ದತ್ತ್ವಾ ಧೇನುಂ ಸುವ್ರತಾಂ ಸಾಧುದೋಹಾಂ ಕಲ್ಯಾಣವತ್ಸಾಮಪಲಾಯಿನೀಂ ಚ। ಯಾವಂತಿ ರೋಮಾಣಿ ಭವಂತಿ ತಸ್ಯಾ- ಸ್ತಾವದ್ವರ್ಷಾಣ್ಯಶ್ನುತೇ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಂ॥ 13-106-34 (85698) ತಥಾಽನಡ್ವಾಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಪ್ರದಾಯ ದಾಂತಂ ಧುರ್ಯಂ ಬಲವಂತಂ ಯುವಾನಂ। ಕುಲಾನುಜೀವ್ಯಂ ವೀರ್ಯವಂತಂ ಬೃಹಂತಂ ಭುಂಕ್ತೇ ಲೋಕಾನ್ಸಂಮಿತಾಂಧೇನುದಸ್ಯ॥ 13-106-35 (85699) ವೃದ್ಧೇ ಗ್ಲಾನೇ ಸಂಭ್ರಮೇ ವಾ ಮಹಾರ್ಥೇ ಕೃಷ್ಯರ್ಥಂ ವಾ ಹೌಂಯಹೇತೋಃ ಪ್ರಮೂತ್ಯಾಂ। ಗುರ್ವರ್ಥಂ ವಾ ಯಜ್ಞಸಮಾಪ್ತಯೇ ವಾ ಗಾಂ ವೈ ದಾತುಂ ದೇಶಕಾಲೋಽವಿಶಿಷ್ಟಃ॥ 13-106-36 (85700) ನಾಚಿಕೇತ ಉವಾಚ। 13-106-37x (7111) ಶ್ರುತ್ವಾ ವೈವಸ್ವತವಚಸ್ತಮಹಂ ಪುನರಬ್ರವಂ। ಅಗೋಮೀ ಗೋಪ್ರದಾತೄಣಾಂ ಕಥಂ ಲೋಕಾನ್ಹಿ ಗಚ್ಛತಿ॥ 13-106-37 (85701) ತತೋಽಬ್ರವೀದ್ಯಮೋ ಧೀಮಾನ್ಗೋಪ್ರದಾನಂ ತತೋ ಗತಿಂ। ಗೋಪ್ರದಾನಾನುಕಲ್ಪಾತ್ತು ಗಾಮೃತೇ ಸಂತು ಗೋಪ್ರದಾಃ॥ 13-106-38 (85702) ಅಲಾಭೇ ಯೋ ಗವಾಂ ದದ್ಯಾದ್ಧೃತಧೇನುಂ ಯತವ್ರತಃ। ತಸ್ಯೈತಾ ಘೃತವಾಹಿನ್ಯಃ ಕ್ಷರಂತೇ ವತ್ಸಲಾ ಇವ॥ 13-106-39 (85703) ಘೃತಾಲಾಭೇ ತು ಯೋ ದದ್ಯಾತ್ತಿಲಧೇನುಂ ಯತವ್ರತಃ। ಸ ದುರ್ಗಾತ್ತಾರಿತೋ ಧೇನ್ವಾ ಕ್ಷೀರನದ್ಯಾಂ ಪ್ರಮೋದತೇ॥ 13-106-40 (85704) ತಿಲಾಲಾಭೇ ತು ಯೋ ದದ್ಯಾಜ್ಜಲಧೇನುಂ ಯತವ್ರತಃ। ಸ ಕಾಮಪ್ರವಹಾಂ ಶೀತೀಂ ನದೀಮೇತಾಮುಪಾಶ್ನುತೇ॥ 13-106-41 (85705) ಏವಮೇತಾನಿ ಮೇ ತತ್ರ ಧರ್ಮರಾಜೋ ನ್ಯದರ್ಶಯತ್। ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಚ ಪರಮಂ ಹರ್ಷಮವಾಪಮಹಮಚ್ಯುತ॥ 13-106-42 (85706) ನಿವೇದಯೇ ಚಾಹಮಿಮಂ ಪ್ರಿಯಂ ತೇ ಕ್ರತುರ್ಮಹಾನಲ್ಪಧನಪ್ರಚಾರಃ। ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮಯಾ ತಾತ ಸ ಮತ್ಪ್ರಸೂತಃ ಪ್ರಪತ್ಸ್ಯತೇ ವೇದವಿಧಿಪ್ರವೃತ್ತಃ॥ 13-106-43 (85707) ಶಾಪೋ ಹ್ಯಯಂ ಭವತೋಽನುಗ್ರಹಾಯ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಮಯಾ ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟೋ ಯಮೋ ವೈ। ದಾನವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ತತ್ರ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಹಾತ್ಮ- ನ್ನಿಃಸಂದಿಗ್ಧಾಂದಾನಧರ್ಮಾಂಶ್ಚರಿಷ್ಯೇ॥ 13-106-44 (85708) ಇದಂ ಚ ಮಾಮಬ್ರವೀದ್ಧರ್ಮರಾಜಃ ಪುನಃ ಪುನಃ ಸಂಪ್ರಹೃಷ್ಟೋ ಮಹರ್ಷೇ। ದಾನೇನ ಯಃ ಪ್ರಯತೋಽಭೂತ್ಸದೈವ ವಿಶೇಷತೋ ಗೋಪ್ರದಾನಂ ಚ ಕುರ್ಯಾಂ॥ 13-106-45 (85709) ಶುದ್ಧೋ ಹ್ಯರ್ಥೋ ನಾವಮನ್ಯಸ್ವ ಧರ್ಮಾ- ನ್ಪಾತ್ರೇ ದೇಯಂ ದೇಶಕಾಲೋಪಪನ್ನೇ। ತಸ್ಮಾದ್ಗಾವಸ್ತೇ ನಿತ್ಯಮೇವ ಪ್ರದೇಯಾ ಮಾಭೂಚ್ಚ ತೇ ಸಂಶಯಃ ಕಶ್ಚಿದತ್ರ॥ 13-106-46 (85710) ಏತಾಃ ಪುರಾ ಹ್ಯದದನ್ನಿತ್ಯಮೇವ ಸಾಂತಾತ್ಮಾನೋ ದಾನಪಥೇ ನಿವಿಷ್ಟಾಃ। ತಪಾಂಸ್ಯುಗ್ರಾಣ್ಯಪ್ರತಿಶಂಕಮಾನಾ- ಸ್ತೇ ವೈ ದಾನಂ ಪ್ರದದುಶ್ಚೈವ ಶಕ್ತ್ಯಾ॥ 13-106-47 (85711) ಕಾಲೇ ಚ ಶಕ್ತ್ಯಾ ಮತ್ಸರಂ ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾನಃ ಶ್ರದ್ಧಿನಃ ಪುಣ್ಯಶೀಲಾಃ। ದತ್ತ್ವಾ ಗಾ ವೈ ಲೋಕಮಮುಂ ಪ್ರಪನ್ನಾ ದೇದೀಪ್ಯಂತೇ ಪುಣ್ಯಶೀಲಾಸ್ತು ನಾಕೇ॥ 13-106-48 (85712) ಏತದ್ದಾನಂ ನ್ಯಾಯಲಬ್ಧಂ ದ್ವಿಜೇಭ್ಯಃ ಪಾತ್ರೇ ದತ್ತಂ ಪ್ರಾಪಣೀಯಂ ಪರೀಕ್ಷ್ಯ। ಕಾಂಯಾಷ್ಟಂಯಾಂ ವರ್ತಿತವ್ಯಂ ದಶಾಹಂ ರಸೈರ್ಗವಾಂ ಶಕೃತಾ ಪ್ರಸ್ನವೈರ್ವಾ॥ 13-106-49 (85713) ದೇವವ್ರತೀ ಸ್ಯಾದ್ವೃಷಭಪ್ರದಾನೈ- ರ್ವೇದಾವಾಪ್ತಿರ್ಗೋಯುಗಸ್ಯ ಪ್ರದಾನೇ। ತೀರ್ಥಾವಾಪ್ತಿರ್ಗೋಪ್ರಯುಕ್ತಪ್ರದಾನೇ ಪಾಪೋತ್ಸರ್ಗಃ ಕಪಿಲಾಯಾಃ ಪ್ರದಾನೇ॥ 13-106-50 (85714) ಗಾಮಪ್ಯೇಕಾಂ ಕಪಿಲಾಂ ಸಂಪ್ರದಾಯ ನ್ಯಾಯೋಪೇತಾಂ ಕಲುಷಾದ್ವಿಪ್ರಮುಚ್ಯೇತ್। ಗವಾಂ ರಸಾತ್ಪರಮಂ ನಾಸ್ತಿ ಕಿಂಚಿ- ದ್ಗವಾಂ ಪ್ರದಾನಂ ಸುಮಹದ್ವದಂತಿ॥ 13-106-51 (85715) ಗಾವೋ ಲೋಕಾಂಸ್ತಾರಯಂತಿ ಕ್ಷರಂತ್ಯೋ ಗಾವಶ್ಚಾನ್ನಂ ಸಂಜನಯಂತಿ ಲೋಕೇ। ಯಸ್ತಂ ಜಾನನ್ನ ಗವಾಂ ಹಾರ್ದಮೇತಿ ಸ ವೈ ಗಂತಾ ನಿರಯಂ ಪಾಪಚೇತಾಃ॥ 13-106-52 (85716) ಯೈಸ್ತದ್ದತ್ತಂ ಗೋಸಹಸ್ರಂ ಶತಂ ವಾ ದಶಾರ್ಧಂ ವಾ ದಶ ವಾ ಸಾಧುವತ್ಸಂ। ಅಪ್ಯೇಕಾ ವೈ ಸಾಧವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಸಾಸ್ಯಾಮುಷ್ಮಿನ್ಪುಣ್ಯತೀರ್ಥಾ ನದೀ ವೈ॥ 13-106-53 (85717) ಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಾ ಪುಷ್ಟ್ಯಾ ಲೋಕಸಂರಕ್ಷಣೇನ ಗಾವಸ್ತುಲ್ಯಾಃ ಸೂರ್ಯಪಾದೈಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ। ಶಬ್ದಶ್ಚೈಕಃ ಸಂನತಿಶ್ಚೋಪಭೋಗಾ- ಸ್ತಸ್ಮಾದ್ಗೋದಃ ಸೂರ್ಯ ಇವಾವಭಾತಿ॥ 13-106-54 (85718) ಗುರುಂ ಶಿಷ್ಯೋ ವರಯೇದ್ಗೋಪ್ರದಾನೇ ಸ ವೈ ಗಂತಾ ನಿಯತಂ ಸ್ವರ್ಗಮೇವ। ವಿಧಿಜ್ಞಾನಾಂ ಸುಮಹಾಂಧರ್ಮ ಏಷ ವಿಧಿಂ ಹ್ಯಾದ್ಯಂ ವಿಧಯಃ ಸಂವಿಶಂತಿ॥ 13-106-55 (85719) ಇದಂ ದಾನಂ ನ್ಯಾಯಲಬ್ಧಂ ದ್ವಿಜೇಭ್ಯಃ ಪಾತ್ರೇ ದತ್ತ್ವಾ ಪ್ರಾಪಯೇಥಾಃ ಪರೀಕ್ಷ್ಯ। ತ್ವಯ್ಯಾಶಂಸಂತ್ಯಮರಾ ದಾನವಾಶ್ಚ ವಯಂ ಚಾಪಿ ಪ್ರಸೃತೇ ಪುಣ್ಯಶೀಲೇ॥ 13-106-56 (85720) ಇತ್ಯುಕ್ತೋಽಹಂ ಧರ್ಮರಾಜಂ ದ್ವಿಜರ್ಷೇ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾನಂ ಶಿರಸಾಽಭಿಪ್ರಣಂಯ। ಅನುಜ್ಞಾತಸ್ತೇನ ವೈವಸ್ವತೇನ ಪ್ರತ್ಯಾಗಮಂ ಭಗವತ್ಪಾದಮೂಲಂ॥ ॥ 13-106-57 (85721) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಡಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 106 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-106-5 ಕಲಶಶ್ಚಾತಿಭೋಜನಂ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠ.। ತತ್ರ ಅತಿಭೋಜನಂ ಭೋಜನಸಾಮಗ್ರಿಕಂ ಶಾಕಾದಿ॥ 7-106-8 ಗತಸತ್ವೋ ಮೃತಃ॥ 7-106-11 ಸಸ್ಯಂ ಶುಷ್ಯಮಾಣಂ॥ 7-106-15 ಯೋಜನೇತಿ ಲುಪ್ತತೃತೀಯಾಂತಂ ಪದಂ। ಯೋಜನೈಃ ಸಹಸ್ರಶಃ ಸಂಮಿತಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-106-23 ಅನೇಕಶತಾನಿ ಭೌಮಾನಿ ಉಪರ್ಯುಪರಿ ಭೂಮಿಸಮೂಹಾ ಯೇಷು ತಾನಿ ಪ್ರಾಸಾದಮಂಡಲಾನಿ॥ 7-106-30 ಗವಾಮಂತರಮನ್ಯೋನ್ಯತಾರತಂಯಂ। ಅವಙ್॥ 7-106-31 ಕೃಚ್ಛ್ರೋತ್ಸೃಷ್ಟಾಃ ಸಂಕಟಾತ್ ನಿರೋಧಾತ್ ಮುಕ್ತಾಃ। ಪೋಷಣಾರ್ಥಂ ದರಿದ್ರಾಗಾರಾದಾಗತಾಃ। ತಾದೃಶೀನಾಂ ಪಾಲನಂ ಪ್ರಶಸ್ತತರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-106-33 ತ್ರ್ಯಹಮಂಮಾತ್ರಾಹಾರೋ ಭೂಮಿಶಾಯೀ ಭೂತ್ವಾ ಚತುರ್ಥಂ ದಿನಮಾರಭ್ಯ ತ್ರ್ಯಹಮೇಕೈಕಾಂ ಗಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಗೋರಸೈರ್ವೃತ್ತಿಂ ಕುರ್ಯಾತ್। ಏವಂ ವ್ರತಪೂರ್ವಕಂ ಗೋತ್ರಯಂ ದದತ ಉಕ್ತಂ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಚ ಫಲಂ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-106-36 ವೃದ್ಧೇ ಗ್ಲಾನೇ ರೋಗಿಣಿ ಪಥ್ಯಾಶನಾರ್ಥಂ ಸಂಭ್ರಮೇ ದುರ್ಭಿಕ್ಷೇ। ಮಹಾರ್ಥೇ ಯಜ್ಞಾದ್ಯರ್ಥೇ ಚ। ಪ್ರಸೂತ್ಯಾಂ ಪುತ್ರಜನ್ಮನಿ॥ 7-106-43 ಕ್ರತುಃ ಗೋದಾನರೂಪಃ॥ 7-106-49 ಪ್ರಾಪಣೀಯಂ ಗೋಃ ಆಹಾರಾದಿ। ಕಾಮೇ ಇಚ್ಛಾಪೂರಣೇ ಸಾಧುಃ ಕಾಂಯಾ ಯಾ ಅಷ್ಟಮೀ ಶುಕ್ಲಕೃಷ್ಣಾನ್ಯತರಾ ತಸ್ಯಾಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಉಕ್ತಂ ತೇ ಗೋಪ್ರದಾನಂ ವೈ ನಾಚಿಕೇತಮೃಷಿಂ ಪ್ರತಿ। ಮಾಹಾತ್ಂಯಮಪಿ ಚೈವೋಕ್ತಮುದ್ದೇಶೇನ ಗವಾಂ ಪ್ರಭೋ॥ 13-107-1 (85722) ನೃಗೇಣ ಚ ಮಹದ್ದುಃಖಮನುಭೂತಂ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಏಕಾಪರಾಧಾದಜ್ಞಾನಾತ್ಪಿತಾಮಹ ಮಹಾಮತೇ॥ 13-107-2 (85723) ದ್ವಾರವತ್ಯಾಂ ಯಥಾ ಚಾಸೌ ನಿವಿಶಂತ್ಯಾಂ ಸಮುದ್ಧೃತಃ। ಮೋಕ್ಷಹೇತುರಭೂತ್ಕೃಷ್ಣಸ್ತದಪ್ಯವಧೃತಂ ಮಯಾ॥ 13-107-3 (85724) ಕಿಂ ತ್ವಸ್ತಿ ಮಮ ಸಂದೇಹೋ ಗವಾಂ ಲೋಕಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಭೋ। ತತ್ತ್ವತಃ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಗೋದಾ ಯತ್ರ ವಸಂತ್ಯುತ॥ 13-107-4 (85725) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-107-5x (7112) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಯಥಾಽಪೃಚ್ಛತ್ಪದ್ಮಯೋನಿಮೇತದೇವ ಶತಕ್ರತುಃ॥ 13-107-5 (85726) ಶಕ್ರ ಉವಾಚ। 13-107-6x (7113) ಸ್ವರ್ಲೋಕವಾಸಿನಾಂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಮಭಿಭೂಯ ಸ್ವಯಾಽರ್ಚಿಷಾ। ಗೋಲೋಕವಾಸಿನಃ ಪಶ್ಯೇ ವದತಾಂ ಸಂಶಯೋಽತ್ರ ಮೇ॥ 13-107-6 (85727) ಕೀದೃಶಾ ಭಗವಂʼಲ್ಲೋಕಾ ಗವಾಂ ತದ್ಬೂಹಿ ಮೇಽನಘ। ಯಾನಾವಸಂತಿ ದಾತಾರ ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-107-7 (85728) ಕೀದೃಶಾಃ ಕಿಂಫಲಾಃ ಕಿಂಸ್ವಿತ್ಪರಮಸ್ತತ್ರ ಕೋ ಗುಣಃ। ಕಥಂ ಚ ಪುರುಷಾಸ್ತತ್ರ ಗಚ್ಛಂತಿ ವಿಗತಜ್ವರಾಃ॥ 13-107-8 (85729) ಕಿಯತ್ಕಾಲಂ ಪ್ರದಾನಸ್ಯ ದಾತಾ ಚ ಫಲಮಶ್ನುತೇ। ಕಥಂ ಬಹುವಿಧಂ ದಾನಂ ಸ್ಯಾದಲ್ಪಮಪಿ ವಾ ಕಥಂ॥ 13-107-9 (85730) ಬಹ್ವೀನಾಂ ಕೀದೃಶಂ ದಾನಮಲ್ಪಾನಾಂ ವಾಽಪಿ ದೀದೃಶಂ। ಅದತ್ತ್ವಾ ಗೋಪ್ರದಾಃ ಸಂತಿ ಕೇನ ವಾ ತಚ್ಚ ಶಂಸ ಮೇ 13-107-10 (85731) ಕಥಂ ವಾ ಬಹುದಾತಾ ಸ್ಯಾದಲ್ಪದಾತ್ರಾ ಸಮಃ ಪ್ರಭೋ। ಅಲ್ಪಪ್ರದಾತಾ ಬಹುದಃ ಕಥಂ ಸ್ವಿತ್ಸ್ಯಾದಿಹೇಶ್ವರ॥ 13-107-11 (85732) ಕೀದೃಶೀ ದಕ್ಷಿಣಾ ಚೈವ ಗೋಪ್ರದಾನೇ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ। ಏತತ್ತಥ್ಯೇನ ಭಗವನ್ಮಮ ಶಂಸಿತುಮರ್ಹಸಿ॥ ॥ 13-107-12 (85733) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 107 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-107-2 ಏಕಾಪರಾಧಾದಜ್ಞಾನಾನ್ನೃಗಸ್ತಾಂ ದುರ್ಗತಿಂ ಗತಃ। ಇತಿ ಟ. ಧ. ಪಾಠಃ॥

ಪಿತಾಮಹ ಉವಾಚ। ಯೋಽಯಂ ಪ್ರಶ್ನಸ್ತ್ವಯಾ ಪೃಷ್ಟೋ ಗೋಪ್ರದಾನಾದಿಕಾರಿತಃ। ನಾನ್ಯಃ ಪ್ರಷ್ಟಾಸ್ತಿ ಲೋಕೇಸ್ಮಿಂಸ್ತ್ವತ್ತೋನ್ಯೋ ಹಿ ಶತಕ್ರತೋ? 13-108-1 (85734) ಸಂತಿ ನಾನಾವಿಧಾ ಲೋಕಾ ಯಾಂಸ್ತ್ವಂ ಶಕ್ರ ನ ಪಶ್ಯಸಿ। ಪಶ್ಯಾಮಿ ಯಾನಹಂ ಲೋಕಾನೇಕಪತ್ನ್ಯಶ್ಚ ಯಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ॥ 13-108-2 (85735) ಕರ್ಮಭಿಶ್ಚಾಪಿ ಸುಶುಭೈಃ ಸುವ್ರತಾ ಋಷಯಸ್ತಥಾ। ಸಶರೀರಾ ಹಿ ತಾನ್ಯಾಂತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಶುಭಬುದ್ಧಯಃ॥ 13-108-3 (85736) ಶರೀರನ್ಯಾಸಮೋಕ್ಷೇಣ ಮನಸಾ ನಿರ್ಮಲೇನ ಚ। ಸ್ವಪ್ನಭೂತಾಂಶ್ಚ ತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಪಶ್ಯಂತೀಹಾಪಿ ಸುವ್ರತಾಃ॥ 13-108-4 (85737) ತೇ ತು ಲೋಕಾಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ ಶೃಣು ಯಾದೃಗ್ಗುಣಾನ್ವಿತಾಃ। ನ ತತ್ರ ಕ್ರಮತೇ ಕಾಲೋ ನ ಜರಾ ನ ಚ ಪಾವಕಃ॥ 13-108-5 (85738) ತಥಾ ನಾಸ್ತ್ಯಶುಭಂ ಕಿಂಚಿನ್ನ ವ್ಯಾಧಿಸ್ತತ್ರ ನ ಕ್ಲಮಃ। ಯದ್ಯಚ್ಚ ಗಾವೋ ಮನಸಾ ತಸ್ಮಿನ್ವಾಂಛಂತಿ ವಾಸವ॥ 13-108-6 (85739) ತತ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರಾಪಯಂತಿ ಸ್ಮ ಮಮ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶನಾತ್। ಕಾಮಗಾಃ ಕಾಮಚಾರಿಣ್ಯಃ ಕಾಮಾತ್ಕಾಮಾಂಶ್ಚ ಭುಂಜತೇ॥ 13-108-7 (85740) ವಾಪ್ಯಃ ಸರಾಂಸಿ ಸರಿತೋ ವಿವಿಧಾನಿ ವನಾನಿ ಚ। ಗೃಹಾಣಿ ಪರ್ವತಾಶ್ಚೈವ ಯಾವದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಚ ಕಿಂಚನ॥ 13-108-8 (85741) ಮನೋಜ್ಞಂ ಸರ್ವಭೂತೇಭ್ಯಸ್ತದ್ವನಂ ತತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇ। ಈದೃಶಾನ್ವಿದ್ದಿ ತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ನಾಸ್ತಿ ಲೋಕಸ್ತಥಾವಿಧಃ॥ 13-108-9 (85742) ತತ್ರ ಸರ್ವಸಹಾಃ ಕ್ಷಾಂತಾ ವತ್ಸಲಾ ಗುರುವರ್ತಿನಃ। ಅಹಂಕಾರೈರ್ವಿರಹಿತಾ ಯಾಂತಿ ಶಕ್ರ ನರೋತ್ತಮಾಃ॥ 13-108-10 (85743) ಯಃ ಸರ್ವಮಾಂಸಾನಿ ನ ಭಕ್ಷಯೀತ ಪುಮಾನ್ಸದಾ ಭಾವಿತೋ ಧರ್ಮಯುಕ್ತಃ। ಮಾತಾಪಿತ್ರೋರರ್ಚಿತಾ ಸತ್ಯಯುಕ್ತಃ ಶುಶ್ರುಷಿತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಮನಿಂದ್ಯಃ॥ 13-108-11 (85744) ಅಕ್ರೋಧನೋ ಗೋಷು ತಥಾ ದ್ವಿಜೇಷು ಧರ್ಮೇ ರತೋ ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಕಶ್ಚ। ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ಸತ್ಯವೃತ್ತೇ ರತಶ್ಚ ದಾನೇ ರತೋ ಯಃ ಕ್ಷಮೀ ಚಾಪರಾಧೇ॥ 13-108-12 (85745) ಮೃದುರ್ದಾಂತೋ ದೇವಪರಾಯಣಶ್ಚ ಸರ್ವಾತಿಥಿಶ್ಚಾಪಿ ಯಥಾ ದಯಾವಾನ್। ಈದೃಗ್ಗುಣೋ ಮಾನವಸ್ತಂ ಪ್ರಯಾತಿ ಲೋಕಂ ಗವಾಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಚಾವ್ಯಯಂ ಚ॥ 13-108-13 (85746) ನ ಪಾರದಾರೀ ಪಶ್ಯತಿ ಲೋಕಮೇತಂ ನ ವೈ ಗುರುಘ್ನೋ ನ ಮೃಷಾ ಸಂಪ್ರಲಾಪೀ। ಸದಾಪವಾದೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷ್ವಾತ್ತವೈರೋ ದೋಷೈರನ್ಯೈರ್ಯಶ್ಚ ಯುಕ್ತೋ ದುರಾತ್ಮಾ॥ 13-108-14 (85747) ನ ಮಿತ್ರಧ್ರುಙ್ನೈಕೃತಿಕಃ ಕೃತಘ್ನಃ ಶಠೋಽನುಜುರ್ಧರ್ಮವಿದ್ವೇಷಕಶ್ಚ। ನ ಬ್ರಹ್ಮಹಾ ಮನಸಾಽಪಿ ಪ್ರಪಶ್ಯೇ- ದ್ಗವಾಂ ಲೋಕಂ ಪುಣ್ಯಕೃತಾಂ ನಿವಾಸಂ॥ 13-108-15 (85748) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ನೈಪುಣ್ಯೇನ ಸುರೇಶ್ವರ। ಗೋಪ್ರದಾನರತಾನಾಂ ತು ಫಲಂ ಶೃಣು ಶತಕ್ರತೋ॥ 13-108-16 (85749) ದಾಯಾದ್ಯಲಬ್ಧೈರರ್ಥೈರ್ಯೋ ಗಾಃ ಕ್ರೀತ್ವಾ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಧರ್ಮಾರ್ಜಿತಾಂಧೈಃ ಕ್ರೀತಾನ್ಸ ಲೋಕಾನಾಪ್ನುತೇಽಕ್ಷಯಾನ್॥ 13-108-17 (85750) ಯೋ ವೈ ದ್ಯೂತೇ ಧನಂ ಜಿತ್ವಾ ಗಾಃ ಕ್ರೀತ್ವಾ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಸ ದಿವ್ಯಮಯುತಂ ಶಕ್ರ ವರ್ಷಾಣಾಂ ಫಲಮಶ್ನುತೇ॥ 13-108-18 (85751) ದಾಯಾದ್ಯಾದ್ಯಾಃ ಸ್ಮ ವೈ ಗಾವೋ ನ್ಯಾಯಪೂರ್ವೈರುಪಾರ್ಜಿತಾಃ। ಪ್ರದದ್ಯಾತ್ತಾಃ ಪ್ರದಾತೄಣಾಂ ಸಂಭವಂತ್ಯಪಿ ಚ ಧ್ರುವಾಃ॥ 13-108-19 (85752) ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯ ತು ಯೋ ದದ್ಯಾದ್ಗಾಃ ಸಂಶುದ್ಧೇನಿ ಚೇತಸಾ। ತಸ್ಯಾಪೀಹಾಕ್ಷಯಾಂʼಲ್ಲೋಕಾಂಧ್ರುವಾನ್ವಿದ್ಧಿ ಶಚೀಪತೇ॥ 13-108-20 (85753) ಜನ್ಮಪ್ರಭೃತಿ ಸತ್ಯಂ ಚ ಯೋ ಬ್ರೂಯಾನ್ನಿಯತೇಂದ್ರಿಯಃ। ಗುರುದ್ವಿಜಸಹಃ ಕ್ಷಾಂತಸ್ತಸ್ಯ ಗೋಭಿಃ ಸಮಾ ಗತಿಃ॥ 13-108-21 (85754) ನ ಜಾತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾಚ್ಯೋ ಯದವಾಚ್ಯಂ ಶಚೀಪತೇ। ಮನಸಾ ಗೋಷು ನ ದ್ರುಹ್ಯೇದ್ಗೋವೃತ್ತಿರ್ಗೋನುಕಂಪಕಃ॥ 13-108-22 (85755) ಸತ್ಯೇ ಧರ್ಮೇ ಚ ನಿರತಸ್ತಸ್ಯ ಶಕ್ರ ಫಲಂ ಶೃಣು। ಗೋಸಹಸ್ರೇಣ ಸಮಿತಾ ತಸ್ಯ ಧೇನುರ್ಭವತ್ಯುತ॥ 13-108-23 (85756) ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ಗುಣೈರತೈರನ್ವಿತಸ್ಯ ಫಲಂ ಶೃಣು। ಸಪ್ತಾರ್ಧಶತತುಲ್ಯಾ ಗೌರ್ಭವತೀತಿ ವಿನಿಶ್ಚಯಃ॥ 13-108-24 (85757) ವೈಶ್ಯಸ್ಯೈತೇ ಯದಿ ಗುಣಾಸ್ತಸ್ಯ ಪಂಚಶತಂ ಭವೇತ್। ಶೂದ್ರಸ್ಯಾಪಿ ವಿನೀತಸ್ಯ ಚತುರ್ಭಾಗಫಲಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-108-25 (85758) ಏತಚ್ಚೈನಂ ಯೋಽನುತಿಷ್ಠೇತ ಯುಕ್ತಃ ಸತ್ಯೇ ರತೋ ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಚ। ದಕ್ಷಃ ಕ್ಷಾಂತೋ ದೇವತಾರ್ಥೀ ಪ್ರಶಾಂತಃ ಶುಚಿರ್ಬುದ್ಧೋ ಧರ್ಮಶೀಲೋಽನಹಂವಾಕ್॥ 13-108-26 (85759) ಮಹತ್ಫಲಂ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಸದ್ದ್ವಿಜಾಯ ದತ್ತ್ವಾ ದೋಗ್ಧ್ರೀಂ ವಿಧಿನಾಽನೇನ ಧೇನುಂ। ನಿತ್ಯಂ ದದ್ಯಾದೇಕಭಕ್ತಃ ಸದಾ ಚ ಸತ್ಯೇ ಸ್ಥಿತೋ ಗುರುಶುಶ್ರುಷಿತಾ ಚ॥ 13-108-27 (85760) ವೇದಾಧ್ಯಾಯೀ ಗೋಷು ಯೋ ಭಕ್ತಿಮಾಂಶ್ಚ ನಿತ್ಯಂ ದತ್ತ್ವಾ ಯೋಽಭಿನಂದೇತ ಗಾಶ್ಚ। ಆಜಾತಿತೋ ಯಶ್ಚ ಗವಾಂ ನಮೇತ ಇದಂ ಫಲಂ ಶಕ್ರ ನಿಬೋಧ ತಸ್ಯ॥ 13-108-28 (85761) ಯತ್ಸ್ಯಾದಿಷ್ಟ್ವಾ ರಾಜಮೂಯೇ ಫಲಂ ತು ಯತ್ಸ್ಯಾದಿಷ್ಟ್ವಾ ಬಹುನಾ ಕಾಂಚನೇನ। ಏತತುಲ್ಯಂ ಫಲಮಪ್ಯಾಹುರಗ್ರ್ಯಂ ಸರ್ವೇ ಸಂಂತಸ್ತ್ವಷಯೋ ಯೇ ಚ ಸಿದ್ಧಾಃ॥ 13-108-29 (85762) ಯೋಽಗ್ರಂ ಭಕ್ತಂ ಕಿಂಚಿದಪ್ರಾಶ್ಯ ದದ್ಯಾ- ದ್ಗೋಭ್ಯೋ ನಿತ್ಯಂ ಗೋವ್ರತೀ ಸತ್ಯವಾದೀ। ಶಾಂತೋಽಲುಬ್ಧೋ ಗೋಸಹಸ್ರಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಂ ಸಂವತ್ಸರೇಣಾಪ್ನುಯಾತ್ಸತ್ಯಶೀಲಃ॥ 13-108-30 (85763) ಯದಕೇಭಕ್ತಮಶ್ನೀಯಾದ್ದದ್ಯಾದೇಕಂ ಗವಾಂ ಚ ಯತ್। ದಶವರ್ಷಾಣ್ಯನಂತಾನಿ ಗೋವ್ರತೀ ಗೋನುಕಂಪಕಃ॥ 13-108-31 (85764) ಏಕೇನೈವ ಚ ಭಕ್ತೇನ ಯಃ ಕ್ರೀತ್ವಾ ಗಾಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಯಾವಂತಿ ತಸ್ಯಾ ರೋಮಾಣಿ ಸಂಭವಂತಿ ಶತಕ್ರತೋ॥ 13-108-32 (85765) ತಾವಚ್ಛತಾನಾಂ ಸ ಗವಾಂ ಫಲಮಾಪ್ನೋತಿ ಶಾಶ್ವತಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಫಲಂ ಹೀದಂ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ತು ವೈ ಶೃಣು॥ 13-108-33 (85766) ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕಮೇವಂ ತು ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ಫಲಂ ಸ್ಮೃತಂ। ತತೋಽರ್ಧೇನ ತು ವೈಶ್ಯಸ್ಯ ಶೂದ್ರೋ ವೈಶ್ಯಾರ್ಧತಃ ಸ್ಮೃತಃ॥ 13-108-34 (85767) ಯಶ್ಚಾತ್ಮಾವೇಕ್ರಯಂ ಕೃತ್ವಾ ಗಾಃ ಕ್ರೀತ್ವಾ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಯಾವತ್ಸಂದರ್ಶಯೇದ್ಗಾಂ ವೈ ಸ ತಾವತ್ಫಲಮಶ್ನುತೇ॥ 13-108-35 (85768) ರೋಂಣಿ ರೋಂಣಿ ಮಹಾಭಾಗ ಲೋಕಾಶ್ಚಾಸ್ಯಾಕ್ಷಯಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ ಸಂಗ್ರಾಮೇಷ್ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ತು ಯೋ ವೈ ಗಾಃ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಆತ್ಮವಿಕ್ರಯತುಲ್ಯಾಸ್ತಾಃ ಶಾಶ್ವತಾ ವಿದ್ಧಿ ಕೌಶಿಕ॥ 13-108-36 (85769) ಅಭಾವೇ ಯೋ ಗವಾಂ ದದ್ಯಾತ್ತಿಲಧೇನುಂ ಯತವ್ರತಃ। ದುರ್ಗಾತ್ಸ ತಾರಿತೋ ಧೇನ್ವಾ ಕ್ಷೀರನದ್ಯಾಂ ಪ್ರಮೋದತ್ತೇ॥ 13-108-37 (85770) ನ ತ್ವೇವಾಸಾಂ ದಾನಮಾತ್ರಂ ಪ್ರಶಸ್ತಂ ಪಾತ್ರಂ ಕಾಲೋ ಗೋವಿಶೇಷೋ ವಿಧಿಶ್ಚ। ಕಾಲಜ್ಞಾನಂ ವಿಪ್ರಗವಾಂತರಂ ಹಿ ದುಃಖಂ ಜ್ಞಾತುಂ ಪಾವಕಾದಿತ್ಯಭೂತಂ॥ 13-108-38 (85771) ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಾಢ್ಯಂ ಶುದ್ಧಯೋನಿಂ ಪ್ರಶಾಂತಂ ವೈತಾನಸ್ಥಂ ಪಾಪಭೀರುಂ ಬಹುಜ್ಞಂ। ಗೋಷು ಕ್ಷಾಂತಂ ನಾತಿತೀಕ್ಷ್ಣಂ ಶರಣ್ಯಂ ವೃತ್ತಿಗ್ಲಾನಂ ತಾದೃಶಂ ಪಾತ್ರಮಾಹುಃ। 13-108-39 (85772) ವೃತ್ತಿಗ್ಲಾನೇ ಸೀದತಿ ಚಾತಿಮಾತ್ರಂ ತುಷ್ಟ್ಯರ್ಥಂ ವಾ ಹೋಂಯಹೇತೋಃ ಪ್ರಸೂತೇಃ। ಗುರ್ವರ್ಥಂ ವಾ ಬಾಲಸಂವೃದ್ಧಯೇ ವಾ ಧೇನುಂ ದದ್ಯಾದ್ದೇಶಕಾಲೇ ವಿಶಿಷ್ಟೇ॥ 13-108-40 (85773) ಅಂತರ್ಜ್ಞಾತಾಃ ಸಕ್ರಯಜ್ಞಾನಲಬ್ಧಾಃ ಪ್ರಾಣೈಃ ಕ್ರೀತಾಸ್ತೇಜಸಾ ಯೌತಕಾಶ್ಚ। ಕೃಚ್ಛ್ರೋತ್ಸೃಷ್ಟಾಃ ಪೋಷಣಾಭ್ಯಾಗತಾಶ್ಚ ದ್ವಾರೈರೇತೈರ್ಗೋವಿಶೇಷಾಃ ಪ್ರಶಸ್ತಾಃ॥ 13-108-41 (85774) ಬಲಾನ್ವಿತಾಃ ಶೀಲವಯೋಪಪನ್ನಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಸುಗಂಧವತ್ಯಃ ಯಥಾ ಹಿ ಗಂಗಾ ಸರಿತಾಂ ವರಿಷ್ಠಾ ತಥಾಽರ್ಜುನೀನಾಂ ಕಪಿಲಾ ವರಿಷ್ಠಾ॥ 13-108-42 (85775) ತಿಸ್ರೋ ರಾತ್ರೀಸ್ತ್ವದ್ಭಿರುಪೋಷ್ಯ ಭೂಮೌ ತೃಪ್ತಾ ಗಾವಸ್ತರ್ಪಿತೇಭ್ಯಃ ಪ್ರದೇಯಾಃ। ವತ್ಸೈಃ ಪುಷ್ಟೈಃ ಕ್ಷೀರಪೈಃ ಸುಪ್ರಚಾರಾ- ಸ್ತ್ರ್ಯಹಂ ದತ್ತ್ವಾ ಗೋರಸೈರ್ವರ್ತಿತವ್ಯಂ॥ 13-108-43 (85776) ದತ್ತ್ವಾ ಧೇನುಂ ಸುವ್ರತಾಂ ಸಾಧುದೋಹಾಂ ಕಲ್ಯಾಣವತ್ಸಾಮಪಲಾಯಿನೀಂ ಚ। ಯಾವಂತಿ ರೋಮಾಣಿ ಭವಂತಿ ತಸ್ಯಾ- ಸ್ತಾವಂತಿ ವರ್ಷಾಮಿ ಭವಂತ್ಯಮುತ್ರ॥ 13-108-44 (85777) ತಥಾಽನಡ್ವಾಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಪ್ರದಾಯ ಧುರ್ಯಂ ಯುವಾನಂ ಬಲಿನಂ ವಿನೀತಂ। ಹಲಸ್ಯ ವೋಢಾರಮನಂತವೀರ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಲೋಕಾಂದಶಧೇನುದಸ್ಯ॥ 13-108-45 (85778) ಕಾಂತಾರಾದ್ಬ್ರಾಹ್ಂಣಾನ್ಗಾಶ್ಚ ಯಃ ಪರಿತ್ರಾತಿ ಕೌಶಿಕ। ಕ್ಷೇಮೇಣ ಸ ವಿಮುಚ್ಯೇತ ತಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಫಲಂ ಶೃಣು॥ 13-108-46 (85779) ಅಶ್ವಮೇಧಕ್ರತೋಸ್ತುಲ್ಯಂ ಫಲಂ ಭವತಿ ಶಾಶ್ವತಂ। ಮೃತ್ಯುಕಾಲೇ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ ಯಾಂ ವೃತ್ತಿಮನುಕಾಂಕ್ಷತೇ॥ 13-108-47 (85780) ಲೋಕಾನ್ಬಹುವಿಧಾಂದಿವ್ಯಾನ್ಯಚ್ಚಾಸ್ಯ ಹೃದಿ ವರ್ತತೇ। ತತ್ಸರ್ವಂ ಸಮವಾಪ್ನೋತಿ ಕರ್ಮಣೈತೇನ ಮಾನವಃ॥ 13-108-48 (85781) ಗೋಭಿಶ್ಚ ಸಮನುಜ್ಞಾತಃ ಸರ್ವತ್ರ ಚ ಮಹೀಯತೇ। ಯಸ್ತ್ವೇತೇನೈವ ಕಲ್ಪೇನ ಗಾಂ ವನೇಷ್ವನುಗಚ್ಛತಿ॥ 13-108-49 (85782) ತೃಣಗೋಮಯಪರ್ಣಾಶೀ ನಿಸ್ಪೃಹೋ ನಿಯತಃ ಶುಚಿಃ। ಅಕಾಮಂ ತೇನ ವಸ್ತವ್ಯಂ ಮುದಿತೇನ ಶತಕ್ರತೋ॥ 13-108-50 (85783) ಮಮ ಲೋಕೇ ವಸತಿ ಸ ಲೋಕೇ ವಾ ಯತ್ರ ಚೇಚ್ಛತಿ॥ ॥ 13-108-51 (85784) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 108 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-108-4 ಶರೀರಸ್ಯ ನ್ಯಾಸಃ ಸಮಾಧಿಕಾಲೇ। ಮೋಕ್ಷಃ ಮರಣೇ॥ 7-108-15 ನೈಕೃತಿಕೋ ವಂಚಕಃ। ಶಠಃ ಸಮರ್ಥೋಽಪಿ ದಾರಿದ್ರ್ಯಭಾಷೀ॥ 7-108-21 ಗುರೂಣಾಂ ದ್ವಿಜಾನಾಂ ವಾಪರಾಧಂ ಸಹತೇ ಇತಿ ಗುರುದ್ವಿಜಸಹಃ॥ 7-108-22 ಗೋವೃತ್ತಿರಸಂಗ್ರಹಪರಃ॥ 7-108-24 ಸಪ್ತಾರ್ಧಶತಂ ಪಂಚಾಶದಧಿಕಸಪ್ತಶತಂ॥ 7-108-31 ದಶವರ್ಷಾಣಿಚ ಫಲಂ ವಾಜಪೇಯಸ್ಯ ವಿಂದತೀತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-108-32 ಯಾವಂತಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರೋಕ್ತಾನಿ ದಿವಸಾನಿ ಶತಕ್ರತೋ ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-108-35 ಸಂದರ್ಶಯೇತ್ಪಶ್ಯೇತ್। ಯಾವದ್ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡೇ ಗೋಜಾತೀಯಮಸ್ತಿ ತಾವತತ್ರ ವಸೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ॥ 7-108-37 ಅಲಾಭೇ ಯೋ ಗವಾಮಿತಿ ಧ. ಪಾಠಃ॥ 7-108-41 ಅಂತರ್ಜಾತಾಃ ಸುಕ್ರಯಜ್ಞಾನಲಬ್ಧಾಃ ಪ್ರಾಣಕ್ರೀತಾಃ ಸೋದಕಾಃ ಸೋದ್ವಹಾಶ್ಚೇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-108-42 ಅರ್ಜುನೀನಾಂ ಗವಾಂ॥ 7-108-45 ಕುಲಸ್ಯ ಕರ್ತಾರಮನಂತವೀರ್ಯಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಇಂದ್ರ ಉವಾಚ। ಜಾನ್ಯೋ ಗಾಮಪಹರೇದ್ವಿಕ್ರೀಯಾಚ್ಚಾರ್ಥಕಾರಣಾತ್। ಏತದ್ವಿಜ್ಞಾತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಕಾನು ತಸ್ಯ ಗತಿರ್ಭವೇತ್॥ 13-109-1 (85785) ಪಿತಾಮಹ ಉವಾಚ। 13-109-2x (7114) ಭಕ್ತಾರ್ಥಂ ವಿಕ್ರಯಾರ್ಥಂ ವಾ ಯೇಽಪಹಾರಂ ಹಿ ಕುರ್ವತೇ। ದಾನಾರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾರ್ಥಾಯ ತತ್ರೇದಂ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಫಲಂ॥ 13-109-2 (85786) ವಿಕ್ರಯಾರ್ಥಂ ಹಿ ಯೋ ಹಿಂಸ್ಯಾದ್ಭಕ್ಷಯೇದ್ವಾ ನಿರಂಕುಶಃ। ಘಾತಯಾನಂ ಹಿ ಪುರುಷಂ ಯೇಽನುಮನ್ಯೇಯುರರ್ಥಿನಃ॥ 13-109-3 (85787) ಘಾತಕಃ ಖಾದಕೋ ವಾಽಪಿ ತಥಾ ಯಶ್ಚಾನುಮನ್ಯತೇ। ಯಾವಂತಿ ತಸ್ಯಾ ರೋಮಾಣಿ ತಾವದ್ವರ್ಷಾಣಿ ಮಜ್ಜತಿ॥ 13-109-4 (85788) ಯೇ ದೋಷಾ ಯಾದೃಶಾಶ್ಚೈವ ದ್ವಿಜಯಜ್ಞೋಪಘಾತಕೇ। ವಿಕ್ರಯೇ ಚಾಪಹಾರೇ ಚ ತೇ ದೋಷಾ ವೈ ಸ್ಮೃತಾ ಗವಾಂ॥ 13-109-5 (85789) ಅಪಹೃತ್ಯ ತು ಯೋ ಗಾಂ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಯಾವದ್ದಾನೇ ತು ಯೋ ಗಾಂ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಯ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। 13-109-6 (85790) ಸುವರ್ಣಂ ದಕ್ಷಿಣಾಮಾಹುರ್ಗೋಪ್ರದಾನೇ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಸುವರ್ಣಂ ಪರಮಿತ್ಯುಕ್ತಂ ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಥಮಸಂಶಯಂ॥ 13-109-7 (85791) ಗೋಪ್ರದಾನಾತ್ತಾರಯತೇ ಸಪ್ತ ಪೂರ್ವಾಂಸ್ತಥಾಽಪರಾನ್। ಸುವರ್ಣಂ ದಕ್ಷಿಣಾಂ ಕೃತ್ವಾ ತಾವದ್ದ್ವಿಗುಣಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-109-8 (85792) ಸುವರ್ಣಂ ಪರಮಂ ದಾನಂ ಸುವರ್ಣಂ ದಕ್ಷಿಣಾ ಪರಾ। ಸುವರ್ಣಂ ಪಾವನಂ ಶಕ್ರ ಪಾವನಾನಾಂ ಪರಂ ಸ್ಮೃತಂ॥ 13-109-9 (85793) ಕುಲಾನಾಂ ಪಾವನಂ ಪ್ರಾಹುರ್ಜಾತರೂಪಂ ಶತಕ್ರತೋ। ಏಷಾ ಮೇ ದಕ್ಷಿಣಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಸಮಾಸೇನ ಮಹಾದ್ಯುತೇ॥ 13-109-10 (85794) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-109-11x (7115) ಏತತ್ಪಿತಾಮಹೇನೋಕ್ತಮಿಂದ್ರಾಯ ಭರತರ್ಷಭ। ಇಂದ್ರೋ ದಶರಥಾಯಾಹ ರಾಮಾಯಾಹ ಪಿತಾ ತಥಾ॥ 13-109-11 (85795) ರಾಘವೋಪಿ ಪ್ರಿಯಭ್ರಾತ್ರೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಯ ಯಶಸ್ವಿನೇ। ಋಷಿಭ್ಯೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣೇನೋಕ್ತಮರಣ್ಯೇ ವಸತಾ ಪ್ರಭೋ॥ 13-109-12 (85796) ಪಾರಂಪರ್ಯಾಗತಂ ಚೇದಮೃಷಯಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಾಃ। ದುರ್ಧರಂ ದಾರಯಾಮಾಸೂ ರಾಜಾನಶ್ಚೈವ ಧಾರ್ಮಿಕಾಃ॥ 13-109-13 (85797) ಉಪಾಧ್ಯಾಯೇನ ಗದಿತಂ ಮಮ ಚೇದಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-109-14 (85798) ಯ ಇದಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಿತ್ಯಂ ವದೇದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಂಸದಿ। ಯಜ್ಞೇಷು ಗೋಪ್ರದಾನೇಷು ದ್ವಯೋರಪಿ ಸಮಾಗಮೇ॥ 13-109-15 (85799) ತಸ್ಯ ಲೋಕಾಃ ಕಿಲಾಕ್ಷಯ್ಯಾ ದೈವತೈಃ ಸಹ ನಿತ್ಯದಾ। ಇತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸ ಭಗವಾನುವಾಚ ಪರಮೇಶ್ವರಃ॥ ॥ 13-109-16 (85800) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ನವಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 109 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-109-3 ವಿಕ್ರಯಾರ್ಥಂ ಯೋ ನಿಯುಂಕ್ತೇ ಇತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-109-10 ಸುವರ್ಣಂ ಪ್ರಾಹುರಿತ್ಯಜ್ಞಾಜಾತರೂಪಮಿತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ವಿಸ್ರಂಭಿತೋಽಹಂ ಭವತಾ ಧರ್ಮಾನ್ಪ್ರವದತಾ ವಿಭೋ। ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತು ಸಂದೇಹಂ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-110-1 (85801) ವ್ರತಾನಾಂ ಕಿಂ ಫಲಂ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಕೀದೃಶಂ ವಾ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ನಿಯಮಾನಾಂ ಫಲಂ ಕಿಂ ಚ ಸ್ವಧೀತಸ್ಯ ಚ ಕಿಂ ಫಲಂ॥ 13-110-2 (85802) ದಮಸ್ಯೇಹ ಫಲಂ ಕಿಂ ಚ ವೇದಾನಾಂ ಧಾರಣೇ ಚ ಕಿಂ। ಅಧ್ಯಾಪನೇ ಫಲಂ ಕಿಂ ಚ ಸರ್ವಮಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-110-3 (85803) ಅಪ್ರತಿಗ್ರಾಹಕೇ ಕಿಂ ಚ ಫಲಂ ಲೋಕೇ ಪಿತಾಮಹ। ತಸ್ಯ ಕಿಂಚ ಫಲಂ ದೃಷ್ಟಂ ಶ್ರುತಂ ಯಸ್ತು ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ॥ 13-110-4 (85804) ಸ್ವಕರ್ಮನಿರತಾನಾಂ ಚ ಶೂರಾಣಾಂ ಚಾಪಿ ಕಿಂ ಫಲಂ। ಸತ್ಯೇ ಚ ಕಿಂ ಫಲಂ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇ ಚ ಕಿಂ ಫಲಂ। 13-110-5 (85805) ಪಿತೃಶುಶ್ರೂಷಣೇ ಕಿಂಚ ಮಾತೃಶುಶ್ರೂಷಣೇ ತಥಾ। ಆಚಾರ್ಯಗುರುಶುಶ್ರೂಷಾ ಸ್ವನುಕ್ರೋಶಾನುಕಂಪನೇ॥ 13-110-6 (85806) ಏತತ್ಸರ್ವಮಶೇಷೇಣ ಪಿತಾಮಹ ಯಥಾತಥಂ। ವೇತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಧರ್ಮಜ್ಞ ಪರಂ ಕೌತೂಹಲಂ ಹಿ ಮೇ॥ 13-110-7 (85807) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-110-8x (7116) ಯೋ ವ್ರತಂ ವೈ ಯಥೋದ್ದಿಷ್ಟಂ ತಥಾ ಸಂಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ। ಅಖಂಡಂ ಸಂಯಗಾರಭ್ಯ ತಸ್ಯ ಲೋಕಾಃ ಸನಾತನಾಃ॥ 13-110-8 (85808) ನಿಯಮಾನಾಂ ಫಲಂ ರಾಜನ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿಹ ದೃಶ್ಯತೇ। ನಿಯಮಾನಾಂ ಕ್ರತೂನಾಂ ಚ ತ್ವಯಾಽವಾಪ್ತಮಿದಂ ಫಲಂ॥ 13-110-9 (85809) ಸ್ವಧೀತಸ್ಯಾಪಿ ಚ ಫಲಂ ದೃಶ್ಯತೇಽಮುತ್ರ ಚೇಹ ಚ। ಇಹ ಲೋಕೇಽರ್ಥವಾನ್ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಚ ಮೋದತೇ॥ 13-110-10 (85810) ದಮಸ್ಯ ತು ಫಲಂ ರಾಜಞ್ಶೃಣು ತ್ವಂ ವಿಸ್ತರೇಣ ಮೇ। ದಾಂತಾಃ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಖಿನೋ ದಾಂತಾಃ ಸರ್ವತ್ರ ನಿರ್ವೃತಾಃ। ಯತ್ರೇಚ್ಛಾಗಾಮಿನೋ ದಾಂತಾಃ ಸರ್ವಶತ್ರುನಿಷೂದನಾಃ॥ 13-110-11 (85811) ಪ್ರಾರ್ಥಯಂತಿ ಚ ಯದ್ದಾಂತಾ ಲಭಂತೇ ತನ್ನ ಸಂಶಯಃ। ಯುಜ್ಯಂತೇ ಸರ್ವಕಾಮೈರ್ಹಿ ದಾಂತಾಃ ಸರ್ವತ್ರ ಪಾಂಡವ॥ 13-110-12 (85812) ಸ್ವರ್ಗೇ ಯಥಾ ಪ್ರಮೋದಂತೇ ತಪಸಾ ವಿಕ್ರಮೇಣ ಚ। ದಾನೈರ್ಯಜ್ಞೈಶ್ಚ ವಿವಿಧೈಸ್ತಥಾ ದಾಂತಾಃ ಕ್ಷಮಾನ್ವಿತಾಃ॥ 13-110-13 (85813) ದಾನಾದ್ದಮೋ ವಿಶಿಷ್ಟೋ ಹಿ ದದತ್ಕಿಂಚಿದ್ದ್ವಿಜಾತಯೇ। ದಾತಾ ಕುಪ್ಯತಿ ನೋ ದಾಂತಸ್ತಸ್ಮಾದ್ದಾನಾತ್ಪರಂದಮಃ॥ ಯಸ್ತು ದದ್ಯಾದಕುಪ್ಯನ್ಹಿ ತಸ್ಯ ಲೋಕಾಃ ಸನಾತನಾಃ। ಕ್ರೋಧೋ ಹಂತಿ ಹಿ ಯದ್ದಾನಂ ತಸ್ಮಾದ್ದಾನಾದ್ವರೋ ದಮಃ॥ 13-110-14 (85814) ಅದೃಶ್ಯಾನಿ ಮಹಾರಾಜ ಸ್ಥಾನಾನ್ಯಯುತಶೋ ದಿವಿ। ಋಷೀಣಾಂ ಸರ್ವಲೋಕಷು ಯಾನಿ ತೇ ಯಾಂತಿ ದೇವತಾಃ॥ 13-110-16 (85815) ದಮೇನ ಯಾನಿ ನೃಪತೇ ಗಚ್ಛಂತಿ ಪರಮರ್ಷಯಃ। ಕಾಮಯಾನಾ ಮಹತ್ಸ್ಥಾನಂ ತಸ್ಮಾದ್ದಾನಾತ್ಪರಂ ದಮಃ॥ 13-110-17 (85816) `ವಿದ್ಯಾದಾನಾದ್ವರಂ ನಾಸ್ತಿ ವೇದವಿದ್ಯಾ ಮಹಾಫಲಾಃ।' ಅಧ್ಯಾಪಕಃ ಪರಿಕ್ಲೇಶಾದಕ್ಷಯಂ ಫಲಮಶ್ನುತೇ॥ 13-110-18 (85817) ವಿಧಿವತ್ಪಾವಕಂ ಹುತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನರಾಧಿಪ। ಅಧೀತ್ಯಾಪಿ ಹಿ ಯೋ ವೇದಾನ್ನ್ಯಾಯವಿದ್ಭ್ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ। ಗುರುಕರ್ಮಪ್ರಶಂಸೀ ತು ಸೋಪಿ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-110-19 (85818) ಕ್ಷತ್ರಿಯೋಽಧ್ಯಯನೇ ಯುಕ್ತೋ ಯಜನೇ ದಾನಕರ್ಮಣಿ। ಯುದ್ಧೇ ಯಶ್ಚ ಪರಿತ್ರಾತಾ ಸೋಪಿ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-110-20 (85819) ವೈಶ್ಯಃ ಸ್ವಕರ್ಮನಿರತಃ ಪ್ರದಾನಾಲ್ಲಭತೇ ಮಹತ್। ಶೂದ್ರಃ ಸ್ವಕರ್ಮನಿರತಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಶುಶ್ರೂಷಯಾಽಽರ್ಚ್ಛತಿ॥ 13-110-21 (85820) ಶೂರಾ ಬಹುವಿಧಾಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾಸ್ತೇಷಾಮರ್ಥಾಸ್ತು ಮೇ ಶೃಣು। ಶೂರಾನ್ವಯಾನಾಂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ಫಲಂ ಶೂರಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ॥ 13-110-22 (85821) ಯಜ್ಞಶೂರಾ ದಮೇ ಶೂರಾಃ ಸತ್ಯಶೂರಾಸ್ತಥಾ ಪರೇ। ಯುದ್ಧಶೂರಾಸ್ತಥೈವೋಕ್ತಾ ದಾನಶೂರಾಶ್ಚ ಮಾನವಾಃ॥ 13-110-23 (85822) `ಬುದ್ಧಿಶೂರಾಸ್ತಥೈವಾನ್ಯೇ ಕ್ಷಮಾಶೂರಾಸ್ತಥಾ ಪರೇ।' ಸಾಂಖ್ಯಶೂರಾಶ್ಚ ಬಹವೋ ಯೋಗಶೂರಾಸ್ತಥಾ ಪರೇ। ಅರಣ್ಯೇ ಗೃಹವಾಸೇ ಚ ತ್ಯಾಗೇ ಶೂರಾಸ್ತಥಾ ಪರೇ॥ 13-110-24 (85823) ಆರ್ಜವೇ ಚ ತಥಾ ಶೂರಾಃ ಶಮೇ ವರ್ತಂತಿ ಮಾನವಾಃ। ತೈಸ್ತೈಶ್ಚ ನಿಯಮೈಃ ಶೂರಾ ಬಹವಃ ಸಂತಿ ಚಾಪರೇ। ವೇದಾಧ್ಯಯನಶೂರಾಶ್ಚ ಶೂರಾಶ್ಚಾಧ್ಯಾಪನೇ ರತಾಃ॥ 13-110-25 (85824) ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಶೂರಾಃ ಪಿತೃಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಪರೇ। ಮಾತೃಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಶೂರಾ ಭೈಕ್ಷ್ಯಶೂರಾಸ್ತಥಾ ಪರೇ॥ 13-110-26 (85825) ಅರಣ್ಯೇ ಗೃಹವಾಸೇ ಚ ಶೂರಾಶ್ಚಾತಿಥಿಪೂಜನೇ। ಸರ್ವೇ ಯಾಂತಿ ಪರಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಸ್ವಕರ್ಮಫಲನಿರ್ಜಿತಾನ್॥ 13-110-27 (85826) ಧಾರಣಂ ಸರ್ವವೇದಾನಾಂ ಸರ್ವತೀರ್ಥಾವಗಾಹನಂ। ಸತ್ಯಂ ಚ ಬ್ರುವತೋ ನಿತ್ಯಂ ಸಮಂ ವಾ ಸ್ಯಾನ್ನವಾ ಸಮಂ॥ 13-110-28 (85827) ಅಶ್ವಮೇಧಸಹಸ್ರಂ ಚ ಸತ್ಯಂ ಚ ತುಲಯಾ ಧೃತಂ। ಅಶ್ವಮೇಧಸಹಸ್ರಾದ್ಧಿ ಸತ್ಯಮೇವ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-110-29 (85828) ಸತ್ಯೇನ ಸೂರ್ಯಸ್ತಪತಿ ಸತ್ಯೇನಾಗ್ನಿಃ ಪ್ರದೀಪ್ಯತೇ। ಸತ್ಯೇನ ಮರುತೋ ವಾಂತಿ ಸರ್ವಂ ಸತ್ಯೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ॥ 13-110-30 (85829) ಸತ್ಯೇನ ದೇವಾಃ ಪ್ರೀಯಂತೇ ಪಿತರೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತಥಾ। ಸತ್ಯಮಾಹುಃ ಪರೋ ಧರ್ಮಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಸತ್ಯಂ ನ ಲೋಪಯೇತ್॥ 13-110-31 (85830) ಮುನಯಃ ಸತ್ಯನಿರತಾ ಮುನಯಃ ಸತ್ಯವಿಕ್ರಮಾಃ। ಮುನಯಃ ಸತ್ಯಶಪಥಾಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಸತ್ಯಂ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ॥ 13-110-32 (85831) ಸತ್ಯವಂತಃ ಸತ್ಯಲೋಕೇ ಮೋದಂತೇ ಭರತರ್ಷಭ। ದಮಃ ಸತ್ಯಫಲಾವಾಪ್ತಿರುಕ್ತಾ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಮಯಾ॥ 13-110-33 (85832) ಅಸಂಶಯಂ ವಿನೀತಾತ್ಮಾ ಸ ವೈ ಸ್ವರ್ಗೇ ಮಹೀಯತೇ। ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಸ್ಯ ಚ ಗುಣಂ ಶೃಣು ತ್ವಂ ವಸುಧಾಧಿಪ॥ 13-110-34 (85833) ಆಜನ್ಮಮರಣಾದ್ಯಸ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಭವೇದಿಹ। ನ ತಸ್ಯ ಕಿಂಚಿದಪ್ರಾಪ್ಯಮಿತಿ ವಿದ್ಧಿ ನರಾಧಿಪ॥ 13-110-35 (85834) ಬಹ್ವ್ಯಃ ಕೋಟ್ಯಸ್ತ್ವಷೀಣಾಂ ತು ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ವಸಂತ್ಯುತ ಸತ್ಯೇ ರತಾನಾಂ ಸತತಂ ದಾಂತಾನಾಮೂರ್ಧ್ವರೇತಸಾಂ॥ 13-110-36 (85835) ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ದಹೇದ್ರಾಜನ್ಸರ್ವಪಾಪಾನ್ಯುಪಾಸಿತಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಿಶೇಷೇಣ ಬ್ರಾಹ್ಮಮೋ ಹ್ಯಗ್ನಿರುಚ್ಯತೇ॥ 13-110-37 (85836) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಹಿ ತಥಾ ಹ್ಯೇತದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಷು ತಪಸ್ವಿಷು। ಬಿಭೇತಿ ಹಿ ಯಥಾ ಶಕ್ರೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪ್ರಧರ್ಷಿತಃ॥ 13-110-38 (85837) ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಸ್ಯ ಫಲಮೃಷೀಣಾಮಿಹ ದೃಶ್ಯತೇ। ಮಾತಾಪಿತ್ರೋಃ ಪೂಜನೇ ಯೋ ಧರ್ಮಸ್ತಮಪಿ ಮೇ ಶೃಣು॥ 13-110-39 (85838) ಶುಶ್ರೂಷತೇ ಯಃ ಪಿತರಂ ನ ಚಾಸೂಯೇತ್ಕದಾಚನ। ಮಾತರಂ ಭ್ರಾತರಂ ವಾಽಪಿ ಗುರುಮಾಚಾರ್ಯಮೇವ ಚ॥ 13-110-40 (85839) ತಸ್ಯ ರಾಜನ್ಫಲಂ ವಿದ್ಧಿ ಸ್ವರ್ಲೋಕೇ ಸ್ಥಾನಮರ್ಚಿತಂ। ನ ಚ ಪಶ್ಯೇತ ನರಕಂ ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಯಾಽಽತ್ಮವಾನ್॥ ॥ 13-110-41 (85840) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 110 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-110-6 ಅನುಕ್ರೋಶಃ ಪರದುಃಖೇನ ದುಃಖಿತತ್ವಂ। ಅನುಕಂಪಾ ತತ್ಪ್ರತೀಕಾರಕರಣಂ॥ 7-110-9 ಫಲಮೈಶ್ವರ್ಯಮೇವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ವಿಧಿಂ ಗವಾಂ ಪರಂ ಶ್ರೋತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ನೃಪ ತತ್ತ್ವತಃ। ಯೇನ ತಾಞ್ಶಾಶ್ವತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನರ್ಥಿನಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದಿಹ॥ 13-111-1 (85841) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-111-2x (7117) ನ ಗೋದಾನಾತ್ಪರಂ ಕಿಂಚಿದ್ವಿದ್ಯತೇ ವಸುಧಾಧಿಪ। ಗೌರ್ಹಿ ನ್ಯಾಯಾಗತಾ ದತ್ತಾ ಸದ್ಯಸ್ತಾರಯತೇ ಕುಲಂ॥ 13-111-2 (85842) ಸತಾಮರ್ಥೇ ಸಂಯಗುತ್ಪಾದಿತೋ ಯಃ ಸ ವೈ ಕ್ಲೃಪ್ತಃ ಸಂಯಗಾಭ್ಯಃ ಪ್ರಜಾಭ್ಯಃ। ತಸ್ಮಾತ್ಪೂರ್ವಂ ಹ್ಯಾದಿಕಾಲಪ್ರವೃತ್ತಂ ಗೋದಾನಾರ್ಥಂ ಶೃಣು ರಾಜನ್ವಿಧಿಂ ಮೇ॥ 13-111-3 (85843) ಪುರಾ ಗೋಷ್ಠೇ ನಿಲೀನಾಸು ಗೋಷು ಸಂದಿಗ್ಧದರ್ಶಿನಾ। ಮಾಂಧಾತ್ರಾ ಪ್ರಕೃತಂ ಪ್ರಶ್ನಂ ಬೃಹಸ್ಪತಿರಭಾಷತ॥ 13-111-4 (85844) ದ್ವಿಜಾನಾಮಂತ್ರ್ಯ ಸತ್ಕೃತ್ಯ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಕಾಲಮುಪೋಷ್ಯ ಚ। ಗೋದಾನಾರ್ಥೇ ಪ್ರಯುಂಜೀತ ರೋಹಿಣೀಂ ನಿಯತವ್ರತಃ॥ 13-111-5 (85845) ಆಹ್ವಾನಂ ಚ ಪ್ರಯುಂಜೀತ ಸಮಂಗೇ ಬಹುಲೇತಿ ಚ। ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಚ ಗವಾಂ ಮಧ್ಯಮಿಮಾಂ ಶ್ರುತಿಮುದಾಹರೇತ್॥ 13-111-6 (85846) ಗೌರ್ಮೇ ಮಾತಾ ವೃಷಭಃ ಪಿತಾ ಮೇ ದಿವಂ ಗರ್ಭಂ ಜಗತೀ ಮೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ। ಪ್ರಪದ್ಯೈವಂ ಶರ್ವರೀಮುಷ್ಯ ಗೋಷು ಪುನರ್ವಾಣೀಮುತ್ಸೃಜೇದ್ಗೋಪ್ರದಾನೇ॥ 13-111-7 (85847) ಸ ತಾಮೇಕಾಂ ನಿಶಾಂ ಗೋಭಿಃ ಸಮಸಖ್ಯಃ ಸಮವ್ರತಃ। ಐಕಾತ್ಂಯಗಮನಾತ್ಸದ್ಯಃ ಕಲುಷಾದ್ವಿಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-111-8 (85848) ಉತ್ಸೃಷ್ಟವೃಷವತ್ಸಾ ಹಿ ಪ್ರದೇಯಾ ಸೂರ್ಯದರ್ಶನೇ। ತ್ರಿದಿವಂ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಮರ್ಥವಾದಾಶಿಷಸ್ತವ॥ 13-111-9 (85849) ಊರ್ಜಸ್ವಿನ್ಯ ಊರ್ಜಮೇಧಾಶ್ಚ ಯಜ್ಞೇ ಗರ್ಭೋಽಮೃತಸ್ಯ ಜಗತಶ್ಚ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ। ಕ್ಷಿತೇ ರೋಹಃ ಪ್ರವಹಃ ಶಶ್ವದೇವ। ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಾಃ ಸರ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥವಾದಾಃ॥ 13-111-10 (85850) ಗಾವೋ ಮಮೈನಃ ಪ್ರಣುದಂತು ಸೌರ್ಯಾ- ಸ್ತಥಾ ಸೌಂಯಾಃ ಸ್ವರ್ಗಯಾನಾಯ ಸಂತು। ಆತ್ಮಾನಂ ಮೇ ಮಾತೃವಚ್ಚಾಶ್ರಯಂತು ತಥಾಽನುಕ್ತಾಃ ಸಂತು ಸರ್ವಾಶಿಷೋ ಮೇ॥ 13-111-11 (85851) ಶೋಷೋತ್ಸರ್ಗೇ ಕರ್ಮಭಿರ್ದೇಹಮೋಕ್ಷೇ ಸರಸ್ವತ್ಯಃ ಶ್ರೇಯಸೇ ಸಂಪ್ರವೃತ್ತಾಃ। ಯೂಯಂ ನಿತ್ಯಂ ಸರ್ವಪುಣ್ಯೋಪವಾಹ್ಯಾಂ ದಿಶಧ್ವಂ ಮೇ ಗತಿಮಿಷ್ಟಾಂ ಪ್ರಸನ್ನಾಃ॥ 13-111-12 (85852) ಯಾ ವೈ ಯೂಯಂ ಸೋಽಹಮದ್ಯೈವ ಭಾವೋ ಯುಷ್ಮಾಂದತ್ತ್ವಾ ಚಾಹಮಾತ್ಮಪ್ರದಾತಾ। ಮನಶ್ಚ್ಯುತಾ ಮನ ಏವೋಪಪನ್ನಾಃ ಸಂಧುಕ್ಷಧ್ವಂ ಸೌಂಯರೂಪಾಗ್ರ್ಯದೇಹಾಃ॥ 13-111-13 (85853) ದಾನಸ್ಯಾಗ್ರೇ ಪೂರ್ವಮೇತದ್ವದೇತ ಗವಾಂ ದಾತಾ ವಿಧಿವತ್ಪರ್ವದೃಷ್ಟಂ। ಪ್ರತಿಬ್ರೂಯಾಚ್ಛೇಷಮರ್ಧಂದ್ವಿಜಾತಿಃ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣನ್ವೈ ಗೋಪ್ರದಾನೇ ವಿಧಿಜ್ಞಃ॥ 13-111-14 (85854) ಗಾಂ ದದಾನೀತಿ ವಕ್ತವ್ಯಮರ್ಘ್ಯಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಸುವ್ರತಃ। ಊಢವ್ಯಾ ಭರಿತವ್ಯಾ ಚ ವೈಷ್ಣವೀತಿ ಚ ಚೋದಯೇತ್॥ 13-111-15 (85855) ನಾಮ ಸಂಕೀರ್ತಯೇತ್ತಸ್ಯಾ ಯಥಾಸಂಖ್ಯೋತ್ತರಂ ಸ ವೈ। ಫಲಂ ಷಟ್ತ್ರಿಂಶದಷ್ಟೌ ಚ ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಚ ವಿಂಶತಿಃ॥ 13-111-16 (85856) ಏವಮೇತಾನ್ಗುಣಾನ್ವಿದ್ಯಾದ್ಗವಾದೀನಾಂ ಯಥಾಕ್ರಮಂ। ಗೋಪ್ರದಾತಾ ಸಮಾಪ್ನೋತಿ ಸಮಸ್ತಾನಷ್ಟಮೇ ಕ್ರಮೇ॥ 13-111-17 (85857) ಗೋದಃ ಶೀಲೀ ನಿರ್ಭಯಶ್ಚಾರ್ಘದಾತಾ ನ ಸ್ಯಾದ್ದುಃಖೀ ವಸುದಾತಾ ಚ ಕಾಮಂ। ಉಪಸ್ಯೋಢಾ ಭಾರತೇ ಯಶ್ಚ ವಿದ್ವಾ- ನ್ವಿಖ್ಯಾತಾಸ್ತೇ ವೈಷ್ಣವಾಶ್ಚಂದ್ರಲೋಕಾಃ॥ 13-111-18 (85858) ಗಾ ವೈ ದತ್ತ್ವಾ ಗೋವ್ರತೀ ಸ್ಯಾತ್ತ್ರಿರಾತ್ರಂ ನಿಶಾಂ ಚೈಕಾಂ ಸಂವಸೇತೇಹ ತಾಭಿಃ। ಕಾಂಯಾಷ್ಟಭ್ಯಾಂ ವರ್ತಿತವ್ಯಂ ತ್ರಿರಾತ್ರಂ ರಸೈರ್ವಾ ಗೋಃ ಶಕೃತಾ ಪ್ರಶ್ನವೈರ್ವಾ॥ 13-111-19 (85859) ದೇವವ್ರತೀ ಸ್ಯಾದ್ವೃಷಭಪ್ರದಾನೇ ವೇದಾವಾಪ್ತಿರ್ಗೋಯುಗಸ್ಯ ಪ್ರದಾನೇ। ತಥಾ ಗವಾಂ ವಿಧಿಮಾಸಾದ್ಯ ಯಜ್ವಾ ಲೋಕಾನಗ್ರ್ಯಾನ್ವಿಂದತೇ ಗೋವಿಧಿಜ್ಞಃ॥ 13-111-20 (85860) ಕಾಮಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಪಾರ್ಥಿವಾನೇಕಸಂಸ್ಥಾ- ನ್ಯೋ ವೈ ದದ್ಯಾತ್ಕಾಮದುಘಾಂ ಚ ಧೇನುಂ। ಸಂಯಕ್ತಾಃ ಸ್ಯುರ್ಹವ್ಯಕವ್ಯೌಘವತ್ಯ ಸ್ತಾಸಾಮುಕ್ಷ್ಣಾಂ ಜ್ಯಾಯಸಾಂ ಸಂಪ್ರದಾನಂ॥ 13-111-21 (85861) ನ ಚಾಶಿಷ್ಯಾಯಾವ್ರತಾಯೋಪಕುರ್ಯಾ- ನ್ನಾಶ್ರದ್ದಧಾನಾಯ ನ ವಕ್ರಬುದ್ಧಯೇ। ಗುಹ್ಯೋ ಹ್ಯಯಂ ಸರ್ವಲೋಕಸ್ಯ ಧರ್ಮೋ ನೇಮಂ ಧರ್ಮಂ ಯತ್ರ ತತ್ರ ಪ್ರಜಲ್ಪೇತ್॥ 13-111-22 (85862) ಸಂತಿ ಲೋಕೇ ಶ್ರದ್ದಧಾನಾ ಮನುಷ್ಯಾಃ ಸಂತಿ ಕ್ಷುದ್ರಾ ರಾಕ್ಷಸಮಾನುಷೇಷು। ಏಷಾಮೇತದ್ದೀಯಮಾನಂ ಹ್ಯನಿಷ್ಟಂ ಯೇ ನಾಸ್ತಿಕ್ಯಂ ಚಾಶ್ರಯಂತೇಽಲ್ಪಪುಣ್ಯಾಃ॥ 13-111-23 (85863) ಬಾರ್ಹಸ್ಪತ್ಯಂ ವಾಕ್ಯಮೇತನ್ನಿಶಂಯ ಯೇ ರಾಜಾನೋ ಗೋಪ್ರದಾನಾನಿ ದತ್ತ್ವಾ। ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪುಣ್ಯಶೀಲಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾ- ಸ್ತಾನ್ಮೇ ರಾಜನ್ಕೀರ್ತ್ಯಮಾನಾನ್ನಿಬೋಧ॥ 13-111-24 (85864) ಉಶೀನರೋ ವಿಶ್ವಗಶ್ವೋ ನೃಗಶ್ಚ ಭಗೀರಥೋ ವಿಶ್ರುತೋ ಯೌವನಾಶ್ವಃ। ಮಾಂಧಾತಾ ವೈ ಮುಚುಕುಂದಶ್ಚ ರಾಜಾ ಭೂರಿದ್ಯುಂನೋ ನೈಷಧಃ ಸೋಮಕಶ್ಚ॥ 13-111-25 (85865) ಪುರೂರವಾ ಭರತಶ್ಚಕ್ರವರ್ತೀ ಯಸ್ಯಾನ್ವವಾಯೇ ಭರತಾಃ ಸರ್ವ ಏವ। ತಥಾ ವೀರೋ ದಾಶರಥಿಶ್ಚ ರಾಮೋ ಯೇ ಚಾಪ್ಯನ್ಯೇ ವಿಶ್ರುತಾಃ ಕೀರ್ತಿಮಂತಃ॥ 13-111-26 (85866) ತಥಾ ರಾಜಾ ಪೃಥುಕರ್ಮಾ ದಿಲೀಪೋ ದಿವಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಗೋಪ್ರದಾನೈರ್ವಿಧಿಜ್ಞಃ। ಯಜ್ಞೈರ್ದಾನೈಸ್ತಪಸಾ ರಾಜಧರ್ಮೈ- ರ್ಮಾಂಧಾತಾಽಭೂದ್ಗೋಪ್ರದಾನೈಶ್ಚ ಯುಕ್ತಃ॥ 13-111-27 (85867) ತಸ್ಮಾತ್ಪಾರ್ಥ ತ್ವಮಪೀಮಾಂ ಮಯೋಕ್ತಾಂ ಬಾರ್ಹಸ್ಪತೀಂ ಭಾರತೀಂ ಧಾರಯಸ್ವ। ದ್ವಿಜಾಗ್ರ್ಯೇಭ್ಯಃ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛಸ್ವ ಪ್ರೀತೋ ಗಾಃ ಪುಣ್ಯಾ ವೈ ಪ್ರಾಪ್ಯ ರಾಜ್ಯಂ ಕುರೂಣಾಂ॥ 13-111-28 (85868) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-111-29x (7118) ತಥಾ ಸರ್ವಂ ಕೃತವಾಂಧರ್ಮರಾಜೋ ಭೀಷ್ಮೇಣೋಕ್ತೋ ವಿಧಿವದ್ಗೋಪ್ರದಾನೇ ಸ ಮಾಂಧಾತುರ್ವೇದ ದೇವೋಪದಿಷ್ಟಂ ಸಂಯಗ್ಧರ್ಮಂ ಧಾರಯಾಮಾಸ ರಾಜಾ॥ 13-111-29 (85869) ಇತಿ ನೃಪ ಸತತಂ ಗವಾಂ ಪ್ರದಾನೇ ಯವಶಕಲಾನ್ಸಹ ಗೋಮಯೈಃ ಪಿಬಾನಃ। ಕ್ಷಿತಿತಲಶಯನಃ ಶಿಖೀ ಯತಾತ್ಮಾ ವೃಷ ಇವ ರಾಜವೃಷಸ್ತದಾ ಬಭೂವ॥ 13-111-30 (85870) ನರಪತಿರಭವತ್ಸದೈವ ತಾಭ್ಯಃ ಪ್ರಯತಮನಾಸ್ತ್ವಭಿಸಂಸ್ತುವಂಶ್ಚ ಗಾ ವೈ। ನೃಪತಿಧುರಿ ಚ ಗಾಮಯುಕ್ತ ಭೂಪ- ಸ್ತುರಗವರೈರಗಮಚ್ಚ ಯತ್ರ ತತ್ರ॥ ॥ 13-111-31 (85871) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕಾದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 111 ॥।

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-111-3 ಯೋ ವಿಧಿರುತ್ಪಾದಿತಃ। ಸಂಯಗಿಜ್ಯಾಃ ಪ್ರಜಾಭ್ಯ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-111-5 ದ್ವಿಜಾತಿಮತಿಸತ್ಕೃತ್ಯ ಶ್ವಃ ಕಾಲಮಭಿವೇದ್ಯ ಚೇತಿ ಝ. ಪಾಠಃ। ರೋಹಿಣೀಂ ಲೋಹಿತವರ್ಣಾಂ॥ 7-111-8 ಸಮಸಂಖ್ಯೋ ಗಾ ಅನಿವಾರಯನ್। ಸಮವ್ರತಃ ಭೂತಲಶಾಯಿತ್ವದಂಶಾದ್ಯನಿವಾರಕತ್ವಾದಿಗುಣಯುಕ್ತಃ॥ 7-111-9 ಉತ್ಸೃಷ್ಟಃ ವೃಷವತ್ಸೋ ಯಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಸಾ ಉತ್ಸೃಷ್ಟವೃಷವತ್ಸಾ। ತ್ವಯಾ ಪ್ರದೇಯಾ ತ್ರಿದಿವಂ ಚ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಂ ಗಂತವ್ಯಂ। ಅರ್ಥವಾದಮಂತ್ರೋಕ್ತಾ ಆಶಿಷಶ್ಚ ತವ ಭವಿಷ್ಯಂತೀತಿ ಯೋಜ್ಯಂ॥ 7-111-10 ಆಶಿಷಮೇವಾಹ ಊರ್ಜಸ್ವಿನ್ಯ ಇತಿ। ಬಲವತ್ಯ ಉತ್ಸಾಹವತ್ಯೋ ವಾ ಊರ್ಜಸ್ವಿನ್ಯಃ। ಊರ್ಜಮೇಧಾ ಉಪಗತಪ್ರಜ್ಞಾಃ। ಯಜ್ಞೇ ಅಮೃ-ತಸ್ಯ ತತ್ಸಾಧನಸ್ಯ ಹವಿಷೋ ಗರ್ಭ ಇವ ಗರ್ಭಃ ಕ್ಷೇತ್ರಭೂತಾಃ। ಕ್ಷಿತೇಃ ಐಶ್ವರ್ಯಸ್ಯ ರೋಹಃ। ಶಶ್ವತ್ ಶಾಶ್ವತಃ ಕ್ಷಿತೇಃ ಪ್ರಹವಃ ಪ್ರವಾಹರೂಪಾಶ್ಚ। ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಃ ಸರ್ವವದ್ಯಾಪ್ರವಾದ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-111-11 ಅನುಕ್ತಾಃ ಮಂತ್ರದ್ವಯೇನ ಉಕ್ತಾ ಆಶಿಷೋ ಮೇ ಸಂತು। ಆಂನಾತಾಯಾಮನಧೀತಾಃ ಶ್ರಯಂತು ಇತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-111-12 ಶೋಷೋತ್ಸರ್ಗೇ ಕ್ಷಯರೋಗೋಪತಾಪಾಪನಯೇ ಕ್ಷಯರೋಗಾದಿನಿವೃತ್ತೌ ದೇಹಮೋಕ್ಷೇ ಚ ಕರ್ಮಭಿಃ ಪಂಚಗವ್ಯಾದಿಭಿಃ ಸೇವಿತಾಃ ಸತ್ಯಃ ಸರಸ್ವತ್ಯೋ ನದ್ಯ ಇವ ಶ್ರೇಯಸೇ ಸಂಪ್ರವೃತ್ತಾಃ॥ 7-111-13 ಮನಶ್ಚ್ಯುತಾಃ ದಾತುರ್ಮಮತ್ವಾಭಿಮಾನಾಚ್ಚ್ಯುತಾಃ। ಮನಏವ ಉಪಪನ್ನಾಃ ಮದೀಯಮಮತಾಸ್ಪದೀಭೂತಾಃ। ಸಂಧುಧ್ವಂ ದಾತಾರಂ ಮಾಂ ಚ ಇಷ್ಟೈರ್ಭೋಗೈಃ ಪ್ರಕಾಶಯಧ್ವಂ॥ 7-111-18 ಗವಾದೀನಾಂ ಗೋಪ್ರತಿನಿಧೀನಾಂ ಏವ ತತ್ಫಲಂ। ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಗೋದಾನೇ ಗೋಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತುರ್ಗೃಹಂ ಗಚ್ಛಂತ್ಯಾ ಅಷ್ಟಮೇ ಪದೇ ಭವಂತಿ ಕಿಮು ತದ್ಗೃಹಗಮನಾದಿಷ್ವಿತಿ ಭಾವಃ। ಗುಣಾನ್ವೃದ್ಧಾನ್ಭಾವನೀಯಂ ಯಥಾಕ್ರಮಮಿತಿ ಥ.ಧ. ಪಾಠಃ। ಶೀಲೀ ಶೀಲವಾನ್ ಅರ್ಘದಾತಾ ನಿರ್ಭಯ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ। ಉಷಸ್ಯಂ ಪ್ರಾತಃ ಸ್ನಾನಾದಿಕರ್ಮ ಊಢಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಯೈಃ। ಭಾರತೇ ವಿದ್ವಾನ್ ಭಾರತವೇತ್ತಾ। ವೈಷ್ಣವಾಃ ವಿಷ್ಣುಭಕ್ತಾಃ। ಚಂದ್ರವತ್ ಲೋಕ ಆಲೋಕೋ ಯೇಷಾಂ ಏವ ವಿಖ್ಯಾತಾಃ ಕಥಿತಾಃ॥ 7-111-21 ಏಕಸಂಸ್ಥಾನ್ ಏಕೀಕೃತಾನ್। ತಾಸಾಂ ತಾಭ್ಯೋಽಧಿಕಮಿತಿ ಶೇಷಃ। ಉಕ್ಷ್ಣಾಂ ವೃಷಭಾಣಾಂ॥ 7-111-22 ಉಪಕುರ್ಯಾತ್ ಏತತ್ಕಥನೇನ॥

ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। ತತೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರೇ ರಾಜಾ ಭೂಯಃ ಶಾಂತನವಂ ನೃಪಂ। ಗೋದಾನವಿಸ್ತರಂ ಧೀಮಾನ್ಪಪ್ರಚ್ಛ ವಿನಯಾನ್ವಿತಃ॥ 13-112-1 (85872) ಗೋಪ್ರದಾನಗುಣಾನ್ಸಂಯಕ್ ಪುನರ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಭಾರತ। ನ ಹಿ ತೃಪ್ಯಾಂಯಹಂ ವೀರ ಶೃಣ್ವಾನೋಽಮೃತಮೀದೃಶಂ॥ 13-112-2 (85873) ಇತ್ಯುಕ್ತೋ ಧರ್ಮರಾಜೇನ ತದಾ ಶಾಂತನವೋ ನೃಪಃ। ಸಂಯಗಾಹ ಗುಣಾಂಸ್ತಸ್ಮೈ ಗೋಪ್ರದಾನಸ್ಯ ಕೇವಲಾನ್॥ 13-112-3 (85874) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-112-4x (7119) ವತ್ಸಲಾಂ ಗುಣಸಂಪ್ರನ್ನಾ ತರುಣೀಂ ವಸ್ತ್ರಸಂಯುತಾಂ। ದತ್ತ್ವೇದೃಶೀಂ ಗಾಂ ವಿಪ್ರಾಯ ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-112-4 (85875) ಅಸುರ್ಯಾ ನಾಮ ತೇ ಲೋಕಾ ಗಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ತಾನ್ನ ಗಚ್ಛತಿ। 13-112-5 (85876) ಪೀತೋದಕಾಂ ಜಗ್ಧತೃಣಾಂ ನಷ್ಟಕ್ಷೀರಾಂ ನಿರಿಂದ್ರಿಯಾಂ। ಜರಾರೋಗೋಪಸಂಪನ್ನಾಂ ಜೀರ್ಣಾಂ ವಾಪೀಮಿವಾಜಲಾಂ। ದತ್ತ್ವಾ ತಮಃ ಪ್ರವಿಶತಿ ದ್ವಿಜಂ ಕ್ಲೇಶೇನ ಯೋಜಯೇತ್॥ 13-112-6 (85877) ರುಷ್ಟಾ ದುಷ್ಟಾ ವ್ಯಾಧಿತಾ ದುರ್ಬಲಾ ವಾ ನೋ ದಾತವ್ಯಾ ಯಾಶ್ಚ ಮೂಲ್ಯೈರದತ್ತೈಃ। ಕ್ಲೇಶೈರ್ವಿಪ್ರಂ ಯೋಽಫಲೈಃ ಸಂಯುನಕ್ತಿ ತಸ್ಯಾಽವೀರ್ಯಾಶ್ಚಾಫಲಾಶ್ಚೈವ ಲೋಕಾಃ॥ 13-112-7 (85878) ಬಲಾನ್ವಿತಾಃ ಶೀಲವೀರ್ಯೋಪಪನ್ನಾಃ ಸರ್ವೇ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಸುಗಂಧವತ್ಯಃ। ಯಥಾ ಹಿ ಗಂಗಾ ಸರಿತಾಂ ವರಿಷ್ಠಾ ತಥಾಽರ್ಜುನೀನಾಂ ಕಪಿಲಾ ವರಿಷ್ಠಾ॥ 13-112-8 (85879) ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। 13-112-9x (7120) ಕಸ್ಮಾತ್ಸಮಾನೇ ಬಹುಲಾಪ್ರದಾನೇ ಸದ್ಭಿಃ ಪ್ರಶಸ್ತಂ ಕಪಿಲಾಪ್ರದಾನಂ। ವಿಶೇಷಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಮಹಾಪ್ರಭಾವಂ ಶ್ರೋತುಂ ಸಮರ್ಥೋಸ್ಮಿ ಭವಾನ್ಪ್ರವಕ್ತುಂ॥ 13-112-9 (85880) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-112-10x (7121) ವೃದ್ಧಾನಾಂ ಬ್ರುವತಾಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಕಪಿಲಾನಾಮಥೋದ್ಭವಂ। ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತದಶೇಷೇಣ ರೋಹಿಣ್ಯೋ ನಿರ್ಮಿತಾ ಯಥಾ॥ 13-112-10 (85881) ಪ್ರಜಾಃ ಸೃಜೇತಿ ಚಾದಿಷ್ಟಃ ಪೂರ್ವಂ ದಕ್ಷಃ ಸ್ವಯಂಭುವಾ। ನಾಸೃಜದ್ವೃತ್ತಿಮೇವಾಗ್ರೇ ಪ್ರಜಾನಾಂ ಹಿತಕಾಂಯಯಾ॥ 13-112-11 (85882) ಯಥಾ ಹ್ಯಮೃತಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಯಂತಿ ದಿವೌಕಸಃ। ತಥಾ ವೃತ್ತಿಂ ಸಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಯಂತಿ ಪ್ರಜಾ ವಿಭೋ॥ 13-112-12 (85883) ಅಚರೇಭ್ಯಶ್ಚ ಭೂತೇಭ್ಯಶ್ಚರಾಃ ಶ್ರೇಷ್ಠಾಸ್ತತೋ ನರಾಃ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಶ್ಚ ತತಃ ಶ್ರೇಷ್ಠಾಸ್ತಷು ಯಜ್ಞಾಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ॥ 13-112-13 (85884) ಯಜ್ಞೈರಾಪ್ಯಾಯತೇ ಸೋಮಃ ಸ ಚ ಗೋಷು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ। ತಾಭ್ಯೋ ದೇವಾಃ ಪ್ರಮೋದಂತೇ ಪ್ರಜಾನಾಂ ವೃತ್ತಿರಾಸು ಚ॥ 13-112-14 (85885) ತತಃ ಪ್ರಜಾಸು ಸೃಷ್ಟಾಸು ದಕ್ಷಾದ್ಯೈಃ ಕ್ಷುಧಿತಾಃ ಪ್ರಜಾಃ। ಪ್ರಜಾಪತಿಮುಪಾಧಾವನ್ವಿನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಚತುರ್ಮಖಂ॥ 13-112-15 (85886) ಪ್ರಜಾತಾನ್ಯೇವ ಭೂತಾನಿ ಪ್ರಾಕ್ರೋಶನ್ವೃತ್ತಿಕಾಂಕ್ಷಯಾ। ವೃತ್ತಿದಂ ಚಾನ್ವಪದ್ಯಂತ ತೃಷಿತಾಃ ಪಿತೃಮಾತೃವತ್॥ 13-112-16 (85887) ಇತೀದಂ ಮನಸಾ ಗತ್ವಾ ಪ್ರಜಾಸರ್ಗಾರ್ಥಮಾತ್ಮನಃ। ಪ್ರಜಾಪತಿರ್ಬಲಾಧಾನಮಮೃತಂ ಪ್ರಾಪಿಬತ್ತದಾ। ಶಂಸತಸ್ತಸ್ಯ ತೃಪ್ತಿಂ ತು ಗಂಧಾತ್ಸುರಭಿರುತ್ಥಿತಾ॥ 13-112-17 (85888) ಮುಖಜಾ ಸಾಽಸೃಜದ್ಧಾತುಃ ಸುರಭಿರ್ಲೋಕಮಾತರಂ। ದರ್ಶನೀಯರಸಂ ವೃತ್ತಿಂ ಸುರಭಿಂ ಮುಖಜಾಂ ಸುತಾಂ॥ 13-112-18 (85889) ಸಾಽಸೃಜತ್ಸೌರಭೇಯೀಸ್ತು ಸುರಭಿರ್ಲೋಕಮಾತೃಕಾಃ। ಸುವರ್ಣವರ್ಣಾಃ ಕಪಿಲಾಃ ಪ್ರಜಾನಾಂ ವೃತ್ತಿಧೇನವಃ॥ 13-112-19 (85890) ತಾಸಾಮಮೃತವೃತ್ತೀನಾಂ ಕ್ಷರಂತೀನಾಂ ಸಮಂತತಃ। ಬಭೂವಾಮೃತಜಃ ಫೇನಃ ಸ್ರವಂತೀನಾಮಿವೋರ್ಮಿಜಃ॥ 13-112-20 (85891) ಸ ವತ್ಸಮುಖವಿಭ್ರಷ್ಟೋ ಭವಸ್ಯ ಭುವಿ ತಿಷ್ಠತಃ। ಶಿರಸ್ಯವಾಪತತ್ಕ್ರುದ್ಧಃ ಸ ತದೈಕ್ಷತ ಚ ಪ್ರಭುಃ। ಲಲಾಟಪ್ರಭವೇಣಾಕ್ಷ್ಣಾ ರೋಹಿಣೀಂ ಪ್ರದಹನ್ನಿವ॥ 13-112-21 (85892) ತತ್ತೇಜಸ್ತು ತತೋ ರೌದ್ರಂ ಕಪಿಲಾಂ ಗಾಂ ವಿಶಾಂಪತೇ। ನಾನಾವರ್ಣತ್ವಮನಯನ್ಮೇಘಾನಿವ ದಿವಾಕರಃ॥ 13-112-22 (85893) ಯಾಸ್ತು ತಸ್ಮಾದಪಕ್ರಂಯ ಸೋಮಮೇವಾಭಿಸಂಶ್ರಿತಾಃ। ಯಥೋತ್ಪನ್ನಾಃ ಸ್ವವರ್ಣಸ್ಥಾ ನ ನೀತಾಶ್ಚಾನ್ಯವರ್ಣತಾಂ॥ 13-112-23 (85894) ಅಥ ಕ್ರುದ್ಧಂ ಮಹಾದೇವಂ ಪ್ರಜಾಪತಿರಭಾಷತ। ಅಮೃತೇನಾವಸಿಕ್ತಸ್ತ್ವಂ ನೋಚ್ಛಿಷ್ಟಂ ವಿದ್ಯತೇ ಗವಾಂ॥ 13-112-24 (85895) ಯಥಾ ಹ್ಯಮೃತಮಾದಾಯ ಸೋಮೋ ವಿಷ್ಯಂದತೇ ಪುನಃ। ತಥಾ ಕ್ಷೀರಂ ಕ್ಷರಂತ್ಯೇತಾ ರೋಹಿಣ್ಯೋಽಮೃತಸಂಭವಾಃ॥ 13-112-25 (85896) ನ ದುಷ್ಯತ್ಯನಿಲೋ ನಾಗ್ನಿರ್ನ ಸುವರ್ಣಂ ನ ಚೋದಧಿಃ। ನಾಮೃತೇನಾಮೃತಂ ಪೀತಂ ನ ವತ್ಸೈರ್ದುಷ್ಯತೇ ಪಯಃ॥ 13-112-26 (85897) ಇಮಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಭರಿಷ್ಯಂತಿ ಹವಿಷಾ ಪ್ರಸ್ರವೇಣ ಚ। ಆಸಾಮೈಶ್ವರ್ಯಮಿಚ್ಛಂತಿ ಸರ್ವೇಽಮೃತಮಯಂ ಶುಭಂ॥ 13-112-27 (85898) ವೃಷಭಂ ಚ ದದೌ ತಸ್ಮೈ ಭಗವಾಂʼಲ್ಲೋಕಭಾವನಃ। ಪ್ರಸಾದಯಾಮಾಸ ಮನಸ್ತೇನ ರುದ್ರಸ್ಯ ಭಾರತ॥ 13-112-28 (85899) ಪ್ರೀತಶ್ಚಾಪಿ ಮಹಾದೇವಶ್ಚಕಾರ ವೃಷಭಂ ತದಾ। ಧ್ವಜಂ ಚ ವಾಹನಂ ಚೈವ ತಸ್ಮಾತ್ಸ ವೃಷಭಧ್ವಜಃ॥ 13-112-29 (85900) ತತೋ ದೇವೈರ್ಮಹಾದೇವಸ್ತದಾ ಪಶುಪತಿಃ ಕೃತಃ। ಈಶ್ವರಃ ಸ ಗವಾಂ ಮಧ್ಯೇ ವೃಷಭಾಂಕಃ ಪ್ರಕೀರ್ತಿತಃ॥ 13-112-30 (85901) ಏವಮವ್ಯಗ್ರವರ್ಣಾನಾಂ ಕಪಿಲಾನಾಂ ಮಹೌಜಸಾಂ। ಪ್ರದಾನೇ ಪ್ರಥಮಃ ಕಲ್ಪಃ ಸರ್ವಾಸಾಮೇವ ಕೀರ್ತಿತಃ॥ 13-112-31 (85902) ಲೋಕಜ್ಯೇಷ್ಠಾ ಲೋಕವೃತ್ತಿಪ್ರವೃತ್ತಾ ರುದ್ರೋದ್ಭೂತಾಃ ಸೋಮವಿಷ್ಯಂದಭೂತಾಃ। ಸೌಂಯಾಃ ಪುಣ್ಯಾಃ ಕಾಮದಾಃ ಪ್ರಾಣದಾಶ್ಚ ಗಾ ವೈ ದತ್ತ್ವಾ ಸರ್ವಕಾಮಪ್ರದಃ ಸ್ಯಾತ್॥ 13-112-32 (85903) ಇದಂ ಗವಾಂ ಪ್ರಭವವಿಧಾನಮುತ್ತಮಂ ಪಠನ್ಸದಾ ಶುಚಿರಪಿ ಮಂಗಲಪ್ರಿಯಃ। ವಿಮುಚ್ಯತೇ ಕಲಿಕಲುಷೇಣ ಮಾನವಃ ಪ್ರಿಯಾನ್ಸುತಾಂಧನಪಶುಮಾಪ್ನುಯಾತ್ಸದಾ॥ 13-112-33 (85904) ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ತರ್ಪಣಂ ಶಾಂತಿಕರ್ಮ ಯಾನಂ ವಾಸೋ ವೃದ್ಧಬಾಲಸ್ಯ ತುಷ್ಟಿಃ। ಏತಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಗೋಪ್ರದಾನೇ ಗುಣಾನ್ವೈ ದಾತಾ ರಾಜನ್ನಾಪ್ನುಯಾದ್ವೈ ಸದೈವ॥ 13-112-34 (85905) ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। 13-112-35x (7122) ಪಿತಾಮಹಸ್ಯಾಥ ನಿಶಂಯ ವಾಕ್ಯಂ ರಾಜಾ ಸಹ ಭ್ರಾತೃಭಿರಾಜಮೀಢಃ। ಸುವರ್ಣವರ್ಣಾನಡುಹಸ್ತಥಾ ಗಾಃ ಪಾರ್ಥೋ ದದೌ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸತ್ತಮೇಭ್ಯಃ॥ 13-112-35 (85906) ತಥೈವ ತೇಭ್ಯೋಪಿ ದದೌ ದ್ವಿಜೇಭ್ಯೋ ಗವಾಂ ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಶತಾನಿ ಚೈವ। ಯಜ್ಞಾನ್ಸಮುದ್ಧಿಶ್ಯ ಚ ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಥೇ ಲೋಕಾನ್ವಿಜೇತುಂ ಪರಮಾಂ ಚ ಕೀರ್ತಿಂ॥ ॥ 13-112-36 (85907) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಾದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 112 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-112-6 ಅನಂತಾ ನಾಮ ತೇ ಲೋಕಾ ಗಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಯತ್ರ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-112-11 ಪೀತೋದಕಾಂ ತ್ಯಕ್ತತೃಣಾಮಿತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-112-20 ಅಸೃಜದ್ವೃತ್ತಿಮೇವಾಗ್ರ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-112-23 ಸ್ರವಂತೀನಾಂ ನದೀನಾಂ॥ 7-112-26 ತಾ ಹ್ಯೇತಾ ನಾನ್ಯವರ್ಣಗಾ ಇತಿ ಟ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-112-35 ನ ಸುವರ್ಣಂ ಘೃತಂ ದಧೀತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥

ವೈಶಂಪಾಯನ ಉವಾಚ। ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ತತೋ ಭೀಷ್ಮಃ ಪುನರ್ಧರ್ಮಸುತಂ ನೃಪಂ। ಜನಮೇಜಯಭೂಪಾಲ ಉವಾಚೇದಂ ಸಹೇತುಕಂ॥ 13-113-1 (85908) ಏತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕಾಲೇ ತು ವಸಿಷ್ಠಮೃಷಿಸತ್ತಮಂ। ಇಕ್ಷ್ವಾಕುವಂಶಜೋ ರಾಜಾ ಸೌದಾಸೋ ವದತಾಂ ವರಃ॥ 13-113-2 (85909) ಸರ್ವಲೋಕಚರಂ ಸಿದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಶಂ ಸನಾತನಂ। ಪುರೋಹಿತಮಭಿಪ್ರಷ್ಟುಮಭಿವಾದ್ಯೋಪಚಕ್ರಮೇ॥ 13-113-3 (85910) ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇ ಭಗವನ್ಕಿಂಸ್ವಿತ್ಪವಿಇತ್ರಂ ಕಥ್ಯತೇಽನಘ। ಯತ್ಕೀರ್ತಯನ್ಸದಾ ಮರ್ತ್ಯಃ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಪುಣ್ಯಮುತ್ತಮಂ॥ 13-113-4 (85911) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-113-5x (7123) ತಸ್ಮೈ ಪ್ರೋವಾಚ ವಚನಂ ಪ್ರಣತಾಯ ಹಿತಂ ತದಾ। ಗವಾಮುಪನಿಷದ್ವಿದ್ಯಾಂ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಗವಾಂ ಶುಚಿಃ॥ 13-113-5 (85912) ಗಾವಃ ಸುರಭಿಗಂಧಿನ್ಯಸ್ತಥಾ ಗುಗ್ಗುಲುಗಂಧಯಃ। ಗಾವಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಭೂತಾನಾಂ ಗಾವಃ ಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನಂ ಮಹತ್॥ 13-113-6 (85913) ಗಾವೋ ಭೂತಂ ಚ ಭವ್ಯಂ ಚ ಗಾವಃ ಪುಷ್ಟಿಃ ಸನಾತನೀ। ಗಾವೋ ಲಕ್ಷ್ಂಯಾಸ್ತಥಾ ಮೂಲಂ ಗೋಷು ದತ್ತಂ ನ ನಶ್ಯತಿ॥ 13-113-7 (85914) ಅನ್ನಂ ಹಿ ಪರಮಂ ಗಾವೋ ದೇವಾನಾಂ ಪರಮಂ ಹವಿಃ। ಸ್ವಾಹಾಕಾರವಷಟ್ಕಾರೌ ಗೋಷು ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತೌ॥ 13-113-8 (85915) ಗಾವೋ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಹಿ ಫಲಂ ಗೋಷು ಯಜ್ಞಾಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ। ಗಾವೋ ಭವಿಷ್ಯಂ ಭೂತಂ ಚ ಗೋಷು ಯಜ್ಞಾಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ॥ 13-113-9 (85916) ಸಾಯಂ ಪ್ರಾತಶ್ಚ ಸತತಂ ಹೋಮಕಾಲೇ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಗಾವೋ ದದತಿ ವೈ ಹೌಂಯಮೃಷಿಭ್ಯಃ ಪುರುಷರ್ಷಭ॥ 13-113-10 (85917) ಯಾನಿ ಕಾನಿ ಚ ದುರ್ಗಾಣಿ ದುಷ್ಕೃತಾನಿ ಕೃತಾನಿ ಚ। ತರಂತಿ ಚೈವ ಪಾಪ್ಮಾನಂ ಧೇನುಂ ಯೇ ದದತಿ ಪ್ರಭೋ॥ 13-113-11 (85918) ಏಕಾಂ ಚ ದಶಗುರ್ದದ್ಯಾದ್ದಶ ದದ್ಯಾಚ್ಚ ಗೋಶತೀ। ಶತಂ ಸಹಸ್ರಗುರ್ದದ್ಯಾತ್ಸರ್ವೇ ತುಲ್ಯಫಲಾ ಹಿ ತೇ॥ 13-113-12 (85919) ಅನಾಹಿತಾಗ್ನಿಃ ಶತಗುರಯಜ್ವಾ ಚ ಸಹಸ್ರಗುಃ। ಸಮೃದ್ಧೋ ಯಶ್ಚ ಕೀನಾಶೋ ನಾರ್ಘಮರ್ಹಂತಿ ತೇ ತ್ರಯಃ॥ 13-113-13 (85920) ಕಪಿಲಾಂ ಯೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯದೋಹನಾಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಮುಭೌ ಲೋಕೌ ಜಯಂತಿ ತೇ॥ 13-113-14 (85921) ಯುವಾನಮಿಂದ್ರಿಯೋಪೇತಂ ಶತೇನ ಸಹಯೂಥಪಂ। ಗವೇಂದ್ರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಂದ್ರಾಯ ಭೂರಿಶೃಂಗಮಲಂಕೃತಂ॥ 13-113-15 (85922) ವೃಷಬಂ ಯೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾಯ ಪರಂತಪ। ಐಶ್ವರ್ಯಂ ತೇಽಧಿಗಚ್ಛಂತಿ ಜಾಯಮಾನಾಃ ಪುನಃಪುನಃ॥ 13-113-16 (85923) ನಾಕೀರ್ತಯಿತ್ವಾ ಗಾಃಕ ಸುಪ್ಯಾತ್ತಾಸಾಂ ಸಂಸ್ಮೃತ್ಯ ಚೋತ್ಪತೇತ್। ಸಾಯಂ ಪ್ರಾತರ್ನಮಸ್ಯೇಚ್ಚ ಗಾಸ್ತತಃ ಪುಷ್ಟಿಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-113-17 (85924) ಗವಾಂ ಮೂತ್ರಪುರೀಷಸ್ಯ ನೋದ್ವಿಜೇತ ಕಥಂಚನ। ನ ಚಾಸಾಂ ಮಾಂಸಮಶ್ನೀಯಾದ್ಗವಾಂ ಪುಷ್ಟಿಂ ತಥಾಽಽಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-113-18 (85925) ಗಾಶ್ಚ ಸಂಕೀರ್ತಯನ್ನಿತ್ಯಂ ನಾವಮನ್ಯೇತ ತಾಸ್ತಥಾ। ಅನಿಷ್ಟಂ ಸ್ವಪ್ನಮಾಲಕ್ಷ್ಯ ಗಾಂ ನರಃ ಸಂಪ್ರಕೀರ್ತಯೇತ್॥ 13-113-19 (85926) ಗೋಮಯೇನ ಸದಾ ಸ್ನಾಯಾದ್ಗೋಕರೀಷೇ ಚ ಸಂವಿಶೇತ್। ಶ್ಲೋಷ್ಮಮೂತ್ರಪುರೀಷಾಣಿ ಪ್ರತಿಘಾತಂ ಚ ವರ್ಜಯೇತ್॥ 13-113-20 (85927) ಸಾರ್ದ್ರೇ ಚರ್ಮಣಿ ಭುಂಜೀತ ನಿರೀಕ್ಷೇದ್ವಾರುಣೀಂ ದಿಶಂ। ವಾಗ್ಯತಃ ಸರ್ಪಿಷಾ ಭೂಮೌ ಗವಾಂ ವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ಸದಾಽಽಶ್ನುತೇ॥ 13-113-21 (85928) ಘೃತೇನ ಜುಹುಯಾದಗ್ನಿಂ ಘೃತೇನ ಸ್ವಸ್ತಿ ವಾಚಯೇತ್। ಘೃತಂ ದದ್ಯಾದ್ಧೃತಂ ಪ್ರಾಶೇದ್ಗವಾಂ ವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ಸದಾಽಽಶ್ನುತೇ॥ 13-113-22 (85929) ಗೋಮತ್ಯಾ ವಿದ್ಯಯಾ ಧೇನುಂ ತಿಲಾನಾಮಭಿಮಂತ್ರ್ಯ ಯಃ। ಸರ್ವರತ್ನಮಯೀಂ ದದ್ಯಾನ್ನ ಸ ಶೋಚೇತ್ಕೃತಾಕೃತೇ॥ 13-113-23 (85930) ಗಾವೋ ಮಾಮುಪತಿಷ್ಠಂತು ಹೇಮಶೃಂಗ್ಯಃ ಪಯೋಮುಚಃ। ಸುರಭ್ಯಃ ಸೌರಭೇಯ್ಯಶ್ಚ ಸರಿತಃ ಸಾಗರಂ ಯಥಾ॥ 13-113-24 (85931) ಗಾ ವೈ ಪಶ್ಯಾಂಯಹಂ ನಿತ್ಯಂ ಗಾವಃ ಪಶ್ಯಂತು ಮಾಂ ಸದಾ। ಗಾವೋಸ್ಮಾಕಂ ವಯಂ ತಾಸಾಂ ಯತೋ ಗಾವಸ್ತತೋ ವಯಂ॥ 13-113-25 (85932) ಏವಂ ರಾತ್ರೌ ದಿವಾ ಚಾಪಿ ಸಮೇಷು ವಿಷಮೇಷು ಚ। ಮಹಾಭಯೇಷು ಚ ನರಃ ಕೀರ್ತಯನ್ಮುಚ್ಯತೇ ಭವಾತ್॥ ॥ 13-113-26 (85933) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಯೋದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 113 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-113-13 ಕೀನಾಶಃ ಕರ್ಷಕಃ ಕೃಪಣೋ ವಾ। ಅರ್ಘಂ ಪೂಜಾಂ॥ 7-113-21 ಸೌಂಯೇ ಚರ್ಮಣೀತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-113-23 ಗೋಮಾಂʼ ಅಗ್ನೇವಿಮಾಂʼ ಅಶ್ವೀತಿ ಮಂತ್ರೋ ಗೋಮತೀ॥

ವಸಿಷ್ಠ ಉವಾಚ। ಶತಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ತಪಸ್ತಪ್ತಂ ಸುದುಷ್ಕರಂ। ಗೋಭಿಃ ಪೂರ್ವಂ ವಿಸೃಷ್ಟಾಭಿರ್ಗಚ್ಛೇಮ ಶ್ರೇಷ್ಠತಾಮಿತಿ॥ 13-114-1 (85934) ಲೋಕೇಽಸ್ಮಿಂದಕ್ಷಿಣಾನಾಂ ಚ ಸರ್ವಾಸಾಂ ವಯಮುತ್ತಮಾಃ। ಭವೇಮ ನ ಚ ಲೋಪ್ಯೇಮ ದೋಷೇಣೇತಿ ಪರಂತಪ॥ 13-114-2 (85935) ಅಸ್ಮತ್ಪುರೀಷಸ್ನಾನೇನ ಜನಃ ಪುಯೇತ ಸರ್ವದಾ। ಶಕೃತಾ ಚ ಪವಿತ್ರಾರ್ಥಂ ಕುರ್ವೀರಂದೇವಮಾನುಷಾಃಠ॥ 13-114-3 (85936) ತಥಾ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಿ ಚರಾಣಿ ಚ। ಪ್ರದಾತಾರಶ್ಚ ಲೋಕಾನ್ನೋ ಗಚ್ಛೇಯುರಿತಿ ಮಾನದ॥ 13-114-4 (85937) ತಾಭ್ಯೋ ವರಂ ದದೌ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತಪಸೋಽಂತೇ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಭುಃ। ಏವಂ ಭವನ್ವಿತಿ ವಿಭುರ್ಲೋಕಾಂಸ್ತಾರಯತೇತಿ ಚ॥ 13-114-5 (85938) ಉತ್ತಸ್ಥುಃ ಸಿದ್ಧಕಾಮಾಸ್ತಾ ಭೂತಭವ್ಯಸ್ಯ ಮಾತರಃ। ತಪಸೋಽಂತೇ ಮಹಾರಾಜ ಗಾವೋ ಲೋಕಪರಾಯಣಾಃ॥ 13-114-6 (85939) ತಸ್ಮಾದ್ಗಾವೋ ಮಹಾಭಾಗಾಃ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮುಚ್ಯತೇ। ತಥೈವ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸಮತಿಷ್ಠಂತ ಮೂರ್ಧನಿ॥ 13-114-7 (85940) ಸಂಮನವತ್ಸಾಂ ಕಪಿಲಾಂ ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ॥ ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-8 (85941) ಲೋಹಿತಾಂ ತುಲ್ಯವತ್ಸಾಂ ತು ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ಸೂರ್ಯಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-9 (85942) ಸಮಾನವತ್ಸಾಂ ಶಬಲಾಂ ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತೀಂ ಸೋಮಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-10 (85943) ಸಮಾನವತ್ಸಾಂ ಶ್ವೇತಾಂ ತು ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಮಿಂದ್ರಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-11 (85944) ಸಮಾನವತ್ಸಾಂ ಕೃಷ್ಣಾಂ ತು ಧೇನು ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಮಗ್ನಿಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-12 (85945) ಸಮಾನವತ್ಸಾಂ ಧೂಂರಾಂ ತು ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ಯಾಂಯಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-13 (85946) ಅಪಾಂ ಫೇನಸವರ್ಣಾಂ ತು ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯದೋಹನಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ವಾರುಣಂ ಲೋಕಮಾಪ್ನುತೇ॥ 13-114-14 (85947) ವಾತರೇಣುಸವರ್ಣಾಂ ತು ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯದೋಹನಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ವಾಯುಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-15 (85948) ಹಿರಣ್ಯವರ್ಣಾಂ ಪಿಂಗಾಕ್ಷೀಂ ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯದೋಹನಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ಕೌಬೇರಂ ಲೋಕಮಶ್ನುತೇ॥ 13-114-16 (85949) ಪಲಾಲಧೂಂರವರ್ಣಾಂ ತು ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯದೋಹನಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ಪಿತೃಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-114-17 (85950) ಸವತ್ಸಾಂ ಪೀವರೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ದೃತಿಕಂಠಾಮಲಂಕೃತಾಂ। ವೈಶ್ವದೇವಮಸಂಬಾಧಂ ಸ್ಥಾನಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ॥ 13-114-18 (85951) ಸಮಾನವತ್ಸಾಂ ಗೌರೀಂ ತು ಧೇನುಂ ದತ್ತ್ವಾ ಪಯಸ್ವಿನೀಂ। ಸುವ್ರತಾಂ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ವಸೂನಾಂ ಲೋಕಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-114-19 (85952) ಪಾಂಡುಕಂಬಲವರ್ಣಾಭಾಂ ಸವತ್ಸಾಂ ಕಾಂಸ್ಯಕದೋಹನಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ವಸ್ತ್ರಸಂವೀತಾಂ ಸಾಧ್ಯಾನಾಂ ಲೋಕಮಾಪ್ನುತೇ॥ 13-114-20 (85953) ವೈರಾಟಪೃಷ್ಠಮುಕ್ಷಾಣಂ ಸರ್ವರತ್ನೈರಲಂಕೃತಂ। ಪ್ರದದನ್ಮರುತಾಂ ಲೋಕಾನ್ಸ ರಾಜನ್ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ॥ 13-114-21 (85954) ವತ್ಸೋಪಪನ್ನಾಂ ನೀಲಾಂ ಗಾಂ ಸರ್ವರತ್ನಸಮನ್ವಿತಾಂ। ಗಂಧರ್ವಾಪ್ಸರಸಾಂ ಲೋಕಾಂದತ್ತ್ವಾ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮಾನವಃ॥ 13-114-22 (85955) ದೃತಿಕಂಠಮನಡ್ವಾಹಂ ಸರ್ವರತ್ನೈರಲಂಕೃತಂ। ದತ್ತ್ವಾ ಪ್ರಜಾಪತೇರ್ಲೋಕಾನ್ವಿಶೋಕಃ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ॥ 13-114-23 (85956) ಗೋಪ್ರದಾನರತೋ ಯಾತಿ ಭಿತ್ತ್ವಾ ಜಲದಸಂಚಯಾನ್। ವಿಮಾನೇನಾರ್ಕವರ್ಣೇನ ದಿವಿ ರಾಜನ್ವಿರಾಜತಾ॥ 13-114-24 (85957) ತಂ ಚೋರುವೇಷಾಃ ಸುಶ್ರೋಣ್ಯಃ ಸಹಸ್ರಂ ವಾರಯೋಪಿತಃ। ರಮಯಂತಿ ನರಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಗೋಪ್ರದಾನರತಂ ನರಂ॥ 13-114-25 (85958) ವೀಣಾನಾಂ ವಲ್ಲಕೀನಾಂ ಚ ನೂ ಪುರಾಣಾಂ ಚ ಶಿಂಜಿತೈಃ। ಹಾಸೈಶ್ಚ ಹರಿಣಾಕ್ಷೀಣಾಂ ಸುಪ್ತಃ ಸುಪ್ರತಿಬೋಧ್ಯತೇ॥ 13-114-26 (85959) ಯಾವಂತಿ ರೋಮಾಣಿ ಭವಂತಿ ಧೇನ್ವಾ- ಸ್ತಾವಂತಿ ವರ್ಷಾಣಿ ಮಹೀಯತೇ ಸಃ। ಸ್ವರ್ಗಚ್ಯುತಶ್ಚಾಪಿ ತತೋ ನೃಲೋಕೇ ಕುಲೇ ಪ್ರಸೂತೋ ವಿಪುಲೇ ವಿಶೋಕಃ॥ ॥ 13-114-27 (85960) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರ್ದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 112 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-114-1 ಗಚ್ಛಾಮಃ ಶೃಂಗಿತಾಮಿತೀತಿ ಕ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-114-18 ಪ್ರಲಂಬಗಲಕಂಬಲಾಂ। ಶಿತಿಕಂಠಾಮಲಂಕೃತಾಮಿತಿ ಕ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-114-21 ವೈರಾಟಂ ವೃದ್ಧಂ ಪೃಷ್ಟಂ ಯಸ್ಯ। ವೈತಾನಸ್ಥಿತಮುಕ್ಷಾಣಮಿತಿ ಕ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ವಸಿಷ್ಠ ಉವಾಚ। ಘೃತಕ್ಷೀರಪ್ರದಾ ಗಾವೋ ಘೃತಯೋನ್ಯೋ ಘೃತೋದ್ಭವಾಃ। ಘೃತನದ್ಯೋ ಘೃತಾವರ್ತಾಸ್ತಾ ಮೇ ಸಂತು ಸದಾ ಗೃಹೇ॥ 13-115-1 (85961) ಘೃತಂ ಮೇ ಹೃದಯೇ ನಿತ್ಯಂ ಘೃತಂ ನಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ। ಘೃತಂ ಸರ್ವೇಷು ಗಾತ್ರೇಷು ಘೃತಂ ಮೇ ಮನಸಿ ಸ್ಥಿತಂ॥ 13-115-2 (85962) ಗಾವೋ ಮಮಾಗ್ರತೋ ನಿತ್ಯಂ ಗಾವಃ ಪೃಷ್ಠತ ಏವ ಚ। ಗಾವೋ ಮೇ ಸರ್ವತಶ್ಚೈವ ಗವಾಂ ಮಧ್ಯೇ ವಸಾಂಯಹಂ॥ 13-115-3 (85963) ಇತ್ಯಾಚಂಯ ಜಪೇತ್ಸಾಯಂ ಪ್ರಾತಶ್ಚ ಪುರುಷಃ ಸದಾ। ಯದಹ್ನಾ ಕುರುತೇ ಪಾಪಂ ತಸ್ಮಾತ್ಸ ಪರಿಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-115-4 (85964) ಪ್ರಾಸಾದಾ ಯತ್ರ ಸೌವರ್ಣಾ ವಸೋರ್ಧಾರಾಶ್ಚ ಕಾಮದಾಃ। ಗಂಧರ್ವಾಪ್ಸರಸೋ ಯತ್ರ ತತ್ರ ಯಾಂತಿ ಸಹಸ್ರದಾಃ॥ 13-115-5 (85965) ನವನೀತಪಂಕಾಃ ಕ್ಷೀರೋದಾ ದಧಿಶೈವಲಸಂಕುಲಾಃ। ವಹಂತಿ ಯತ್ರ ವೈ ನದ್ಯಸ್ತತ್ರ ಯಾಂತಿ ಸಹಸ್ರದಾಃ॥ 13-115-6 (85966) ಗವಾಂ ಶತಸಹಸ್ರಂ ತು ಯಃ ಪ್ರಚ್ಛೇದ್ಯಥಾವಿಧಿ। ಪರಾಂ ವೃದ್ಧಿಮವಾಪ್ಯಾಥ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಮಹೀಯತೇ॥ 13-115-7 (85967) ದಶ ಚೋಭಯತಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ಮಾತಾಪಿತ್ರೋಃ ಪಿತಾಮಹಾನ್। ದಧಾತಿ ಸುಕೃತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಪುನಾತಿ ಚ ಕುಲಂ ನರಃ॥ 13-115-8 (85968) ಧೇನ್ವಾಃ ಪ್ರಮಾಣೇನ ಸಮಪ್ರಮಾಣಾಂ ಧೇನುಂ ತಿಲಾನಾಮಪಿ ಚ ಪ್ರದಾಯ। ಪಾನೀಯವಾಪೀಃ ಸ ಯಮಸ್ಯ ಲೋಕೇ ನ ಯಾತನಾಂ ಕಾಂಚಿದುಪೈತಿ ತತ್ರ॥ 13-115-9 (85969) ಪವಿತ್ರಮಗ್ರ್ಯಂ ಜಗತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ದಿವೌಕಸಾಂ ಮಾತರೋಽಥಾಪ್ರಮೇಯಾಃ। ಅನ್ವಾಲಭೇದ್ದಕ್ಷಿಣತೋ ವ್ರಜೇಚ್ಚ ದದ್ಯಾಚ್ಚ ಪಾತ್ರೇ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಕಾಲಂ॥ 13-115-10 (85970) ಧೇನುಂ ಸವತ್ಸಾಂ ಕಪಿಲಾಂ ಭೂರಿಶೃಂಗೀಂ ಕಾಂಸ್ಯೋಪದೋಹಾಂ ವಸನೋತ್ತರೀಯಾಂ। ಪ್ರದಾಯ ತಾಂ ಗಾಹತಿ ದುರ್ವಿಗಾಹ್ಯಾಂ ಯಾಂಯಾಂ ಸಭಾಂ ವೀತಭಯೋ ಮನುಷ್ಯಃ॥ 13-115-11 (85971) ಸುರೂಪಾ ಬಹುರೂಪಾಶ್ಚಿ ವಿಶ್ವರೂಪಾಶ್ಚ ಮಾತರಃ। ಗಾವೋ ಮಾಮುಪತಿಷ್ಠಂತಾಮಿತಿ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಕೀರ್ತಯೇತ್॥ 13-115-12 (85972) ನಾತಃ ಪುಣ್ಯತರಂ ದಾನಂ ನಾತಃ ಪುಣ್ಯತರಂ ಫಲಂ। ನಾತೋ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಲೋಕೇಷು ಭೂತಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ॥ 13-115-13 (85973) ತ್ವಚಾ ಲೋಂನಾಽಥ ಶೃಂಗೈರ್ವಾ ವಾಲೈಃ ಕ್ಷೀರೇಣ ಮೇದಸಾ। ಯಜ್ಞಂ ವಹತಿ ಸಂಭೂಯ ಕಿಮಸ್ತ್ಯಭ್ಯಧಿಕಂ ತತಃ॥ 13-115-14 (85974) ಯಯಾ ಸರ್ವಮಿದಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಜಗತ್ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮಂ। ತಾಂ ಧೇನುಂ ಶಿರಸಾ ವಂದೇ ಭೂತಭವ್ಯಸ್ಯ ಮಾತರಂ॥ 13-115-15 (85975) ಗುಣವಚನಸಮುಚ್ಚಯೈಕದೇಶೋ ನೃವರ ಮಯೈಷ ಗವಾಂ ಪ್ರಕೀರ್ತಿತಸ್ತೇ। ನ ಚ ಪರಮಿಹ ದಾನಮಸ್ತಿ ಗೋಭ್ಯೋ ಭವತಿ ನ ಚಾಪಿ ಪರಾಯಣಂ ತತೋಽನ್ಯಂ॥ 13-115-16 (85976) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-115-17x (7124) ವರಮಿದಮಿತಿ ಭೂಮಿಪೋ ವಿಚಿಂತ್ಯ ಪ್ರವರಮೃಷೇರ್ವಚನಂ ತತೋ ಮಹಾತ್ಮಾ। ವ್ಯಸೃಜತ ನಿಯತಾತ್ಮವಾಂದ್ವಿಜೇಭ್ಯಃ ಸುಬಹು ಚ ಗೋಧನಮಾಪ್ತವಾಂಶ್ಚ ಲೋಕಾನ್॥ ॥ 13-115-17 (85977) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 115 ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಪವಿತ್ರಂ ಯಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಂ ಲೋಕೇ ಚ ಯದ್ಭವೇತ್। ಪಾವನಂ ಪರಮಂ ಚೈವ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-116-1 (85978) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-116-2x (7125) ಗಾವೋ ಮಹಾರ್ಥಾಃ ಪುಣ್ಯಾಶ್ಚ ತಾರಯಂತಿ ಚ ಮಾನವಾನ್। ಧಾರಯಂತಿ ಪ್ರಜಾಶ್ಚೇಮಾ ಹವಿಷಾ ಪಯಸಾ ತಥಾ॥ 13-116-2 (85979) ನ ಹಿ ಪುಣ್ಯತಮಂ ಕಿಂಚಿದ್ಗೋಭ್ಯೋ ಭರತಸತ್ತಮ। ಏತಾಃ ಪುಣ್ಯಾಃ ಪವಿತ್ರಾಶ್ಚ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ಸತ್ತಮಾಃ॥ 13-116-3 (85980) ದೇವಾನಾಮುಪರಿಷ್ಟಾಚ್ಚ ಗಾವಃ ಪ್ರತಿವಸಂತಿ ವೈ। ದತ್ತ್ವಾ ಚೈತಾಸ್ತಾರಯತೇ ಯಾಂತಿ ಸ್ವರ್ಗಂ ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-116-4 (85981) ಮಾಂಧಾತಾ ಯೌವನಾಶ್ವಶ್ಚ ಯಯಾತಿರ್ನಹುಷಸ್ತಥಾ। ಗಾ ವೈ ದದಂತಃ ಸತತಂ ಸಹಸ್ರಶತಸಂಮಿತಾಃ॥ 13-116-5 (85982) ಗತಾಃ ಪರಮಕಂ ಸ್ಥಾನಂ ದೇವೈರಪಿ ಸುದುರ್ಲಭಂ। ಅಪಿ ಚಾತ್ರ ಪುರಾವೃತ್ತಂ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ತೇಽನಘ॥ 13-116-6 (85983) ಋಷೀಣಾಮುತ್ತಮಂ ಧೀಮಾನ್ಕೃಷ್ಣದ್ವೈಪಾಯನಂ ಶುಕಃ। ಅಭಿವಾದ್ಯಾಹ್ನಿಕಂ ಕೃತ್ವಾ ಶುಚಿಃ ಪ್ರಯತಮಾನಸಃ॥ 13-116-7 (85984) ಪಿತರಂ ಪರಿಪಪ್ರಚ್ಛ ದೃಷ್ಟಲೋಕಪರಾವರಂ। ಕೋ ಯಜ್ಞಃ ಸರ್ವಯಜ್ಞಾನಾಂ ವರಿಷ್ಠೋಽಭ್ಯುಪಲಕ್ಷ್ಯತೇ॥ 13-116-8 (85985) ಕಿಂಚ ಕೃತ್ವಾ ಪರಂ ಸ್ಥಾನಂ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ। ಕೇನ ದೇವಾಃ ಪವಿತ್ರೇಣ ಸ್ವರ್ಗಮಶ್ನಂತಿ ವಾ ವಿಭೋ॥ 13-116-9 (85986) ಕಿಂಚ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಯಜ್ಞತ್ವಂ ಕ್ವ ಚ ಯಜ್ಞಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ। ದಾನಾನಾಮುತ್ತಮಂ ಕಿಂಚ ಕಿಂಚ ಸತ್ರಮಿತಃ ಪರಂ। ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಪವಿತ್ರಂ ಚ ಯತ್ತದ್ಬ್ರೂಹಿ ಮಹಾಮುನೇ॥ 13-116-10 (85987) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ತು ವಚನಂ ವ್ಯಾಸಃ ಪರಮಧರ್ಮವಿತ್। ಪುತ್ರಾಯಾಕಥಯತ್ಸರ್ವಂ ತತ್ತ್ವೇನ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-116-11 (85988) ಗಾವಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಭೂತಾನಾಂ ತಥಾ ಗಾವಃ ಪರಾಯಣಂ। ಗಾವಃ ಪುಣ್ಯಾಃ ಪವಿತ್ರಾಶ್ಚ ಗೋಧನಂ ಪಾವನಂ ತಥಾ॥ 13-116-12 (85989) ಪೂರ್ವಮಾಸನ್ನಂಶೃಂಗಾ ವೈ ಗಾವ ಇತ್ಯನುಶಶ್ರುಮ। ಶೃಂಗಾರ್ಥೇ ಸಮುಪಾಸಂತ ತಾಃ ಕಿಲ ಪ್ರಭುಮವ್ಯಯಂ॥ 13-116-13 (85990) ತತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತು ಗಾಃ ಸತ್ರಮುಪವಿಷ್ಟಾಃ ಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಹ। ಈಪ್ಸಿತಂ ಪ್ರದದೌ ತಾಭ್ಯೋ ಗೋಭ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯೇಕಶಃ ಪ್ರಭುಃ॥ 13-116-14 (85991) ತಾಸಾಂ ಶೃಂಗಾಣ್ಯಜಾಯಂತ ತಸ್ಯಾ ಯಾದೃಙ್ಭನೋಗತಂ। ನಾನಾವರ್ಣಾಃ ಶೃಂಗವಂತ್ಯಸ್ತಾ ವ್ಯರೋಚಂತ ಪುತ್ರಕ॥ 13-116-15 (85992) ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ವರದತ್ತಾಸ್ತಾ ಹವ್ಯಕವ್ಯಪ್ರದಾಃ ಶುಭಾಃ। ಪುಣ್ಯಾಃ ಪವಿತ್ರಾಃ ಸುಭಗಾ ದಿವ್ಯಸಂಸ್ಥಾನಲಕ್ಷಣಾಃ॥ 13-116-16 (85993) ಗಾವಸ್ತೇಜೋ ಮಹದ್ದಿವ್ಯಂ ಗವಾಂ ದಾನಂ ಪ್ರಶಸ್ಯತೇ। ಯೇ ಚೈತಾಃ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಸಾಧವೋ ವೀತಮತ್ಸರಾಃ॥ 13-116-17 (85994) ತೇ ವೈ ಸುಕೃತಿನಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾಃ ಸರ್ವದಾನಪ್ರದಾಶ್ಚ ತೇ। ಗವಾಂ ಲೋಕಂ ತಥಾ ಪುಣ್ಯಮಾಪ್ನುವಂತಿ ಚ ತೇಽನಘ॥ 13-116-18 (85995) ಯತ್ರ ವೃಕ್ಷಾ ಮಧುಫಲಾ ದಿವ್ಯಪುಷ್ಪಫಲೋಪಗಾಃ। ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಚ ಸುಗಂಧೀನಿ ದಿವ್ಯಾನಿ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮ॥ 13-116-19 (85996) ಸರ್ವಾ ಮಣಿಭಯೀ ಭೂಮಿಃ ಸರ್ವಕಾಂಚನವಾಲುಕಾಃ। ಸರ್ವರ್ತುಸುಖಸಂಸ್ಪರ್ಶಾ ನಿಷ್ಪಂಕಾ ನಿರಜಾಃ ಶುಭಾಃ॥ 13-116-20 (85997) ರಕ್ತೋತ್ಪಲವನೈಶ್ಚೈವ ಮಣಿಖಂಡೈರ್ಹಿರಣ್ಮಯೈಃ। ತರುಣಾದಿತ್ಯಸಂಕಾಶೈರ್ಭಾಂತಿ ತತ್ರ ಜಲಾಶಯಾಃ॥ 13-116-21 (85998) ಮಹಾರ್ಹಮಣಿಪತ್ರೈಶ್ಚ ಕಾಂಚನಪ್ರಭಕೇಸರೈಃ। ನೀಲೋತ್ಪಲವಿಮಿಶ್ರೈಶ್ಚ ಸರೋಭಿರ್ಬಹುಪಂಕಜೈಃ॥ 13-116-22 (85999) ಕರವೀರವನೈಃ ಫುಲ್ಲೈಃ ಸಹಸ್ರಾವರ್ತಸಂವೃತೈಃ। ಸಂತಾನಕವನೈಃ ಫುಲ್ಲೈರ್ವೃಕ್ಷೇಶ್ಚ ಸಮಲಂಕೃತಾಃ॥ 13-116-23 (86000) ನಿರ್ಮಿಲಾಭಿಶ್ಚ ಮುಕ್ತಾಭಿರ್ಮಣಿಭಿಶ್ಚ ಮಹಾಪ್ರಭೈಃ। ಉದ್ಭೂತಪುಲಿನಾಸ್ತತ್ರ ಜಾತರೂಪೈಶ್ಚಿ ನಿಂನಗಾಃ॥ 13-116-24 (86001) ಸರ್ವರತ್ನಮಯೈಶ್ಚಿತ್ರೈರವಗಾಢಾ ದ್ರುಮೋತ್ತಮೈಃ। ಜಾತರೂಪಮಯೈಶ್ಚಾನ್ಯೈರ್ಹುತಾಶನಸಮಪ್ರಭೈಃ॥ 13-116-25 (86002) ಸೌವರ್ಣಿ ಗಿರಯಸ್ತತ್ರ ಮಣಿರತ್ನಶಿಲೋಚ್ಚಯಾಃ। ಸರ್ವರತ್ನಮಯೈರ್ಭಾಂತಿ ಶೃಂಗೈಶ್ಚಾರುಭಿರುಚ್ಛ್ರಿತೈಃ॥ 13-116-26 (86003) ನಿತ್ಯಪುಷ್ಪಫಲಾಸ್ತತ್ರ ನಗಾಃ ಪತ್ರರಥಾಕುಲಾಃ। ದಿವ್ಯಗಂಧರಸೈಃ ಪುಷ್ಪೈಃ ಫಲೈಶ್ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-116-27 (86004) ರಮಂತೇ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಾಣಸ್ತತ್ರ ನಿತ್ಯಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ। ಸರ್ವಕಾಮಸಮೃದ್ಧಾರ್ಥಾ ನಿಃಶೋಕಾ ಗತಮನ್ಯವಃ॥ 13-116-28 (86005) ವಿಮಾನೇಷು ವಿಚಿತ್ರೇಷು ರಮಣೀಯೇಷು ಭಾರತ। ಮೋದಂತೇ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಾಣೋ ವಿರಹಂತೋ ಯಶಸ್ವಿನಃ॥ 13-116-29 (86006) ಉಪಕ್ರೀಡಂತಿ ತಾನ್ರಾಜಞ್ಶುಭಾಶ್ಚಾಪ್ಸರಸಾಂ ಗಣಾಃ। ಏತಾನ್ಲೋಕಾನವಾಪ್ನೋತಿ ಗಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ವೈ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-116-30 (86007) ಯಾಸಾಮಧಿಪತಿಃ ಪೂಷಾ ಮಾರುತೋ ಬಲವಾನ್ಬಲೇ। ಐಶ್ವರ್ಯೇ ವರುಣೋ ರಾಜಾ ತಾ ಮಾಂ ಪಾಂತು ಯುಗಂಧರಾಃ॥ 13-116-31 (86008) ಸುರೂಪಾ ಬಹುರೂಪಾಶ್ಚ ವಿಶ್ವರೂಪಾಶ್ಚ ಮಾತರಃ। ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಾ ಇತಿ ಬ್ರಹ್ಮಂಜಪೇನ್ನಿತ್ಯಂ ಯತವ್ರತಃ॥ 13-116-32 (86009) ಗಾಶ್ಚ ಶುಶ್ರೂಷತೇ ಯಶ್ಚ ಸಮನ್ವೇತಿ ಚ ಸರ್ವಶಃ। ತಸ್ಮೈ ತುಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ವರಾನಪಿ ಸುದುರ್ಲಭಾನ್॥ 13-116-33 (86010) ದ್ರುಹ್ಯೇನ ಮನಸಾ ವಾಽಪಿ ಗೋಷು ತಾ ಹಿ ಸುಖಪ್ರದಾಃ। ಅರ್ಚಯೇತ ಸದಾ ಚೈವ ನಮಸ್ಕಾರೈಶ್ಚ ಪೂಜಯೇತ್॥ 13-116-34 (86011) ದಾಂತಃ ಪ್ರೀತಮನಾ ನಿತ್ಯಂ ಗವಾಂ ವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ತಥಾಽಶ್ನುತೇ। ತ್ರ್ಯಹಮುಷ್ಣಂ ಪಿಬೇನ್ಮೂತ್ರಂ ತ್ರ್ಯಹಮುಷ್ಣಂ ಪಿಬೇತ್ಪಯಃ॥ 13-116-35 (86012) ಗವಾಮುಷ್ಣಂ ಪಯಃ ಪೀತ್ವಾ ತ್ರ್ಯಹಮುಷ್ಣಂ ಘೃತಂ ವಿಬೇತ್। ತ್ರ್ಯಹಮುಷ್ಣಂ ಘೃತಂ ಪೀತ್ವಾ ವಾಯುಭಕ್ಷೋ ಭವೇತ್ರ್ಯಹಂ॥ 13-116-36 (86013) ಯೋನ ದೇವಾಃ ಪವಿತ್ರೇಣಿ ಭುಂಜತೇ ಲೋಕಮುತ್ತಮಂ। ಯತ್ಪವಿತ್ರಂ ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ತದ್ಧೃತಂ ಶಿರಸಾ ವಹೇತ್॥ 13-116-37 (86014) ಘೃತೇನ ಜುಹುಯಾದಗ್ನಿಂ ಘೃತೇನ ಸ್ವಸ್ತಿ ವಾಚಯೇತ್। ಘೃತಂ ಪ್ರಾಶೇದ್ಧೃತಂ ದದ್ಯಾದ್ಗವಾಂ ಪುಷ್ಟಿಂ ತಥಾಽಶ್ನುತೇ॥ 13-116-38 (86015) ನಿರ್ಹೃತೈಶ್ಚ ಯವೈರ್ಗೋಭಿರ್ಮಾಸಂ ಪ್ರಶ್ರಿತಯಾವಕಃ। ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾಸಮಂ ಪಾಪಂ ಸರ್ವಮೇತೇನ ಶುಧ್ಯತೇ॥ 13-116-39 (86016) ಪರಾಭವಾರ್ಥಂ ದೈತ್ಯಾನಾಂ ದೇವೈಃ ಶೌಚಮಿದಂ ಕೃತಂ॥ ತೇ ದೇವತ್ವಮಪಿ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಸಂಸಿದ್ಧಾಶ್ಚ ಮಹಾಬಲಾಃ॥ 13-116-40 (86017) ಗಾವಃ ಪವಿತ್ರಾಃ ಪುಣ್ಯಾಶ್ಚ ಪಾವನಂ ಪರಮಂ ಮಹತ್। ತಾಶ್ಚ ದತ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಜಾತಿಭ್ಯೋ ನರಃ ಸ್ವರ್ಗಮುಪಾಶ್ನುತೇ॥ 13-116-41 (86018) ಗವಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಶುಚಿರ್ಭೂತ್ವಾ ಗೋಮತೀಂ ಮನಸಾ ಜಪೇತ್। ಪೂತಾಭಿರದ್ಭಿರಾಚಂಯಿ ಶುಚಿರ್ಭವತಿ ನಿರ್ಮಲಃ॥ 13-116-42 (86019) ಅಗ್ನಿಮಧ್ಯೇ ಗವಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಾಂ ಚ ಸಂಸದಿ। ವಿದ್ಯಾವೇದಪ್ರತಸ್ನಾತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಿಣಃ॥ 13-116-43 (86020) ಅಧ್ಯಾಪಯೇರಞ್ಶಿಷ್ಯಾನ್ವೈ ಗೋಮತೀಂ ಯಜ್ಞಸಂಮಿತಾಂ। ತ್ರಿರಾತ್ರೋಪೋಷಿತೋ ಭೂತ್ವಾ ಗೋಮತೀಂ ಲಭತೇ ವರಂ॥ 13-116-44 (86021) ಪುತ್ರಿಕಾಮಶ್ಚ ಲಭತೇ ಪುತ್ರಂ ಧನಮಥಾಪಿ ವಾ॥ ಪತಿಕಾಮಾ ಚ ಭರ್ತಾರಂ ಸರ್ವಕಾಮಾಂಶ್ಚ ಮಾನವಃ॥ 13-116-45 (86022) ಗಾವಸ್ತುಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಸೇವಿತಾ ವೈ ನ ಸಂಶಯಃ। ಏವಮೇತಾಂ ಮಹಾಭಾಗಾ ಯಜ್ಞಿಯಾಃ ಸರ್ವಕಾಮದಾಃ। ರೋಹಿಣ್ಯ ಇತಿ ಜಾನೀಹಿ ನೈತಾಭ್ಯೋ ವಿದ್ಯತೇ ಪರಂ॥ 13-116-46 (86023) ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಶುಕಃ ಪಿತ್ರಾ ಮಹಾತ್ಮನಾ। ಪೂಜಯಾಮಾಸ ತಾಂ ನಿತ್ಯಂ ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಪಿ ಪೂಜಯ॥ ॥ 13-116-47 (86024) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷೋಡಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 116 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-116-13 ಅಶೃಂಕಾ ಇತ್ಯಖುರಾ ಇತ್ಯಸ್ಯಾಪ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಂ॥ 7-116-14 ಗಾಃ ಪ್ರಾಯಮುಪವಿಷ್ಟಾ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥ 7-116-27 ಗನಾಃ ವೃಕ್ಷಾಃ। ಪತ್ರರಥಾಃ ಪಕ್ಷಿಣಃ॥ 7-116-39 ನಿರ್ಹೃತೈಃ ಗೋಮಯನಿರ್ಗತೈಃ॥ 7-116-44 ಗೋಮತೀಂ ಗೋಮತ್ಯಾ ಋಚಾ ಪ್ರಕಾಶಿತಮರ್ಥಂ ವರಂ ಲಭತೇ॥

`*ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸುರಾಣಾಮಸುರಾಣಾಂ ಚ ಭೂತಾನಾಂ ಚ ಪಿತಾಮಹ। ಪ್ರಭುಃ ಸ್ರಷ್ಟಾ ಚ ಭಗವಾನ್ಮುನಿಭಿಃ ಸ್ತೂಯತೇ ಭುವಿ॥ 13-117-1 (86025) ತಸ್ಯೋಪರಿ ಕಥಂ ಹ್ಯೇಷ ಗೋಲೋಕಃ ಸ್ಥಾನತಾಂ ಗತಃ। ಸಂಶಯೋ ಮೇ ಮಹಾನೇಷ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-117-2 (86026) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-117-3x (7126) ಮನೋವಾಗ್ಬುದ್ಧಯಸ್ತಾವದೇಕಸ್ಥಾಃ ಕುರುಸತ್ತಮ। ತತೋ ಮೇ ಶೃಣು ಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯೇನ ಗೋಮಹಾಭಾಗ್ಯಮುತ್ತಮಂ॥ 13-117-3 (86027) ಪುಣ್ಯಂ ಯಶಸ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಂ ತಥಾ ಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನಂ ಮಹತ್। ಕೀರ್ತಿರ್ವಿಹರತಾ ಲೋಕೇ ಗವಾಂ ಯೋ ಗೋಷು ಭಕ್ತಿಮಾನ್॥ 13-117-4 (86028) ಶ್ರೂಯತೇ ಹಿ ಪುರಾಣೇಷು ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ। ಸಂಸ್ಥಾನೇ ಸರ್ವಲೋಕಾನಾಂ ದೇವಾನಾಂ ಚಾಪಿ ಸಂಭವೇ॥ 13-117-5 (86029) ದೇವತಾರ್ಥೇಽಮೃತಾರ್ಥೇ ಚ ಯಜ್ಞಾರ್ಥೇ ಚೈವ ಭಾರತ। ಸುರಭಿರ್ನಾಮ ವಿಖ್ಯಾತಾ ರೋಹಿಣೀ ಕಾಮರೂಪಿಣೀ॥ 13-117-6 (86030) ಸಂಕಲ್ಪ್ಯ ಮನಸಾ ಪೂರ್ವಂ ರೋಹಿಣೀ ಹ್ಯಮೃತಾತ್ಮನಾ। ಘೋರಂ ತಪಃ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ನಿರ್ಮಿತೀ ವಿಸ್ವಕರ್ಮಣಾ॥ 13-117-7 (86031) ಪುರುಷಂ ಚಾಸೃಜದ್ಭೂಸ್ತೇಜಸಾ ತಪಸಾ ಚ ಹ। ದೇದೀಪ್ಯಮಾನಂ ವಪುಷಾ ಸಮಿದ್ಧಮಿವ ಪಾವಕಂ॥ 13-117-8 (86032) ಸೋಽಪಶ್ಯದಿಷ್ಟರೂಪಾಂ ತಾಂ ಸುರಭಿಂ ರೋಹಿಣೀಂ ತದಾ। ದೃಷ್ಟ್ವೈವ ಚಾತಿವಿಮನಾಃ ಸೋಽಭವತ್ಕಾಮಮೋಹಿತಃ॥ 13-117-9 (86033) ತಂ ಕಾಮಾರ್ತಮಥೋ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸ್ವಯಂಭೂರ್ಲೋಕಭಾವನಃ। ಮಾಽಽರ್ತೋ ಭವ ತಥಾ ಚೈಷ ಭಗವಾನಭ್ಯಭಾಷತ॥ 13-117-10 (86034) ತತಃ ಸ ಭಗವಾಂಸ್ತತ್ರ ಮಾರ್ತಾಂಡ ಇತಿ ವಿಶ್ರುತಃ। ಚಕಾರ ನಾಮ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತಸ್ಯಾರ್ತೀಭಾವಮುತ್ತಮಂ॥ 13-117-11 (86035) ಸೋಽದದಾದ್ಭಗವಾಂಸ್ತಸ್ಮೈ ಮಾರ್ತಾಂಡಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ಸುರೂಪಾಂ ಸುರಭಿಂ ಕನ್ಯಾಂ ತಪಸ್ತೇಜೋಮಯೀಂ ಶುಭಾಂ॥ 13-117-12 (86036) ಯಥಾ ಮಯೈಷ ಚೋದ್ಭೂತಸ್ತ್ವಂ ಚೈವಷಾ ಚ ರೋಹಿಣೀ। ಮೈಥುನಂ ಗತವಂತೌ ಚ ತಥಾ ಚೋತ್ಪತ್ಸ್ಯತಿ ಪ್ರಜಾ॥ 13-117-13 (86037) ಪ್ರಜಾ ಭವಿಷ್ಯತೇ ಪುಣ್ಯಾ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಚ ವಾಂ। ನ ಚಾಪ್ಯಗಂಯಾಗಮನಾದ್ದೋಷಂ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ಕರ್ಹಿಚಿತ್॥ 13-117-14 (86038) ತ್ವತ್ಪ್ರಜಾಸಂಭವಂ ಕ್ಷೀರಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಪರಂ ಹವಿಃ। ಯಜ್ಞೇಷು ಚಾಜ್ಯಭಾಗಾನಾಂ ತ್ವತ್ಪ್ರಜಾಮೂಲಜೋ ವಿಧಿಃ॥ 13-117-15 (86039) ಪ್ರಜಾಶುಶ್ರೂಷವಶ್ಚೈವ ಯೇ ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ರೋಹಿಣಿ। ತವ ತೇನೈವ ಪುಣ್ಯೇನಿ ಗೋಲೋಕಂ ಯಾಂತು ಮಾನವಾಃ॥ 13-117-16 (86040) ಇದಂ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಮೃಷಭಂ ನಾಮ ಕರ್ಹಿಚಿತ್। ಯದ್ವೈ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ದ್ವಿಜಾ ಲೋಕೇ ಮೋಕ್ಷ್ಯಂತೇ ಯೋನಿಸಂಕರಾತ್॥ 13-117-17 (86041) ಏತತ್ಕ್ರಿಯಾಃ ಪ್ರವರ್ತಂತೇ ಮಂತ್ರಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಂಸ್ಕೃತಾಃ। ದೇವತಾನಾಂ ವಿತೄಣಾಂ ಚ ಹವ್ಯಕವ್ಯಪುರೋಗಮಾಃ॥ 13-117-18 (86042) ತತ ಏತೇನ ಪುಣ್ಯೇನ ಪ್ರಜಾಸ್ತವ ತು ರೋಹಿಣಿ। ಊರ್ಧ್ವಂ ಮಮಾಪಿ ಲೋಕಸ್ಯ ವತ್ಸ್ಯಂತೇ ನಿರುಪದ್ರವಾಃ॥ 13-117-19 (86043) ಭದ್ರಂ ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಭದ್ರಂ ತೇ ಯೇ ಪ್ರಜಾಸು ಭವಂತಿ ವೈ। ಯುಗಂಧರಾಶ್ಚ ತೇ ಪುತ್ರಾಃ ಸಂತು ಲೋಕಸ್ಯ ಧಾರಣೇ॥ 13-117-20 (86044) ಯಾನ್ಯಾನ್ಕಾಮಯಸೇ ಲೋಕಾಂಸ್ತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನನುಯಾಸ್ಯಸಿ। ಸರ್ವದೇವಗಣಶ್ಚೈವ ತವ ಯಾಸ್ಯಂತಿ ಪುತ್ರತಾಂ। ತವ ಸ್ತನಸಮುದ್ಭೂತಂ ಪಿಬಂತೋಽಮೃತಮುತ್ತಮಂ॥ 13-117-21 (86045) ಏವಮೇತಾನ್ವರಾನ್ಸರ್ವಾನಗೃಹ್ಣಾತ್ಸುರಭಿಸ್ತದಾ। ಬ್ರುವತಃ ಸರ್ವಲೋಕೇಶಾನ್ನಿರ್ವೃತಿಂ ಚಾಗಮತ್ಪರಾಂ॥ 13-117-22 (86046) ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಪ್ರಜಾಶ್ಚ ವಿಪುಲಾ ಲೋಕಸಂಧಾರಣಾಯ ವೈ। ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಮನುಜ್ಞಾತಾ ಸುರಭಿರ್ಲೋಕಮಾವಿಶತ್॥ 13-117-23 (86047) ಏವಂ ವರಪ್ರದಾನೇನ ಸ್ವಯಂಭೋರೇವ ಭಾರತ। ಉಪರಿಷ್ಟಾದ್ಗವಾಂ ಲೋಕಃ ಪ್ರೋಕ್ತಸ್ತೇ ಸರ್ವಮಾದಿತಃ॥' ॥ 13-117-24 (86048) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 117 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

* ಏತದಾದ್ಯೇಕಾದಶಾಧ್ಯಾಯಾ ದಾಕ್ಷಿಣಾತ್ಯಕೋಶೇಷ್ವೇವ ದೃಶ್ಯಂತೇ। 7-117-3 ಮನೋವಾಗ್ಬುದ್ಧಯಃ ಮನೋವಾಗ್ಬುದ್ಧೀರೇಕಸ್ಥಾಃ ಕುರು॥ 7-117-10 ಆರ್ತೋ ಮಾ ಭವೇತ್ಯಭ್ಯಭಾಷತ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸುರಭೇಃ ಕಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ಪೂರ್ವಂ ಮಾರ್ತಾಂಡಾದಭವನ್ಪುರಾ। ಏತನ್ಮೇ ಶಂಸ ತತ್ವೇನಿ ಗೋಷು ಮೇ ಪ್ರೀಯತೇ ಮನಃ॥ 13-118-1 (86049) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-118-2x (7127) ಶೃಣು ನಾಮಾನಿ ದಿವ್ಯಾನಿ ಗೋಮಾತೄಣಾಂ ವಿಶೇಷತಃ। ಯಾಭಿರ್ವ್ಯಾಪ್ತಾಸ್ತ್ರಯೋ ಲೋಕಾಃ ಕಲ್ಯಾಣೀಭಿರ್ಜನಾಧಿಪ॥ 13-118-2 (86050) ಸುರಭ್ಯಃ ಪ್ರಥಮೋದ್ಭೂತಾ ಯಾಶ್ಚ ಸ್ಯುಃ ಪ್ರಥಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ। ಮಯೋಚ್ಯಮಾನಾಃ ಶೃಣು ತಾಃ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸೇ ವಿಪುಲಂ ಯಶಃ॥ 13-118-3 (86051) ತಪ್ತ್ವಾ ತಪೋ ಘೋರತಪಾಃ ಸುರಭಿರ್ದಿಪ್ತತೇಜಸಃ। ಸುಷಾವೈಕಾದಶ ಸುತಾನ್ರುದ್ರಾ ಯೇ ಚ್ಛಂದಸಿ ಸ್ತುತಾಃ॥ 13-118-4 (86052) ಅಜೈಕಪಾದಹಿರ್ಬುಧ್ನ್ಯಸ್ತ್ರ್ಯಂಬಕಶ್ಚ ಮಹಾಯಶಾಃ। ವೃಷಾಕಪಿಶ್ಚ ಶಂಭುಶ್ಚ ಕಪಾಲೀ ರೈವತಸ್ತಥಾ॥ 13-118-5 (86053) ಹರಶ್ಚ ಬಹುರೂಪಶ್ಚ ಉಗ್ರ ಉಗ್ರೋಽಥ ವೀರ್ಯವಾನ್। ತಸ್ಯ ಚೈವಾತ್ಮಜಃ ಶ್ರೀಮಾನ್ವಿಶ್ವರೂಪೋ ಮಹಾಯಶಾಃ॥ 13-118-6 (86054) ಏಕಾದಶೈತೇ ಕಥಿತಾ ರುದ್ರಾಸ್ತೇ ನಾಮ ನಾಮತಃ। ಮಹಾತ್ಮಾನೋ ಮಹಾಯೋಗಾಸ್ತೇಜೋಯುಕ್ತಾ ಮಹಾಬಲಾಃ॥ 13-118-7 (86055) ಏತೇ ವರಿಷ್ಠಜನ್ಮಾನೋ ದೇವಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾಂ। ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ಪ್ರಕೃತಿರ್ಲೋಕೇ ಏತ ಏವ ಹಿ ವಿಶ್ರುತಾಃ॥ 13-118-8 (86056) ಏತ ಏಕಾದಶ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ರುದ್ರಾಸ್ತ್ರಿಭುವನೇಶ್ವರಾಃ। ಶತಂ ತ್ವೇತತ್ಸಮಾಖ್ಯಾತಂ ಶತರುದ್ರಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ॥ 13-118-9 (86057) ಸುಷುವೇ ಪ್ರಥಮಾಂ ಕನ್ಯಾಂ ಸುರಭಿಃ ಪೃಥಿವೀಂ ತದಾ। ವಿಶ್ವಕಾಮದುಘಾ ಧೇನುರ್ಯಾ ಧಾರಯತಿ ದೇಹಿನಃ॥ 13-118-10 (86058) ಸುತಂ ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ರಾಜನ್ನೇಕಮಿತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ। ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಜನನೀ ಸುರಭಿಃ ಪರಿಕೀರ್ತ್ಯತೇ॥ 13-118-11 (86059) ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ಪ್ರಥಮಂ ರುದ್ರಾನ್ವರದಾನ್ರುದ್ರಸಂಭವಾನ್। ಪಶ್ಚಾತ್ಪ್ರಭುಂ ಗ್ರಹಪತಿಂ ಸುಷುವೇ ಲೋಕಸಂಮತಂ॥ 13-118-12 (86060) ಸೋಮರಾಜಾನಮಮೃತಂ ಯಜ್ಞಸರ್ವಸ್ವಮುತ್ತಮಂ। ಓಷಧೀನಾಂ ರಸಾನಾಂ ಚ ದೇವಾನಾಂ ಜೀವಿತಸ್ಯ ಚ॥ 13-118-13 (86061) ತತಃ ಶ್ರಿಯಂ ಚ ಮೇಧಾಂ ಚ ಕೀರ್ತಿಂ ದೇವೀಂ ಸರಸ್ವತೀಂ। ಚತಸ್ರಃ ಸುಷುವೇ ಕನ್ಯಾ ಯೋಗೇಷು ನಿಯತಾಃ ಸ್ತಿತಾಃ॥ 13-118-14 (86062) ಏತಾಃ ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಪ್ರಜಾ ಏಷಾ ಸುರಭಿಃ ಕಾಮರೂಪಿಣೀ। ಸುಷುವೇ ಪರಮಂ ಭೂಯೋ ದಿವ್ಯಾ ಗೋಮಾತರಃ ಶುಭಾಃ॥ 13-118-15 (86063) ಪುಣ್ಯಾಂ ಮಾಯಾಂ ಮಧುಶ್ಚ್ಯೋತಾಂ ಶಿವಾಂ ಶೀಘ್ರಾಂ ಸರಿದ್ವರಾಂ। ಹಿರಣ್ಯವರ್ಣಾಂ ಸುಭಗಾಂ ಗವ್ಯಾಂ ಪೃಶ್ನೀಂ ಕುಥಾವತೀಂ॥ 13-118-16 (86064) ಅಂಗಾವತೀಂ ಘೃತವತೀಂ ದಧಿಕ್ಷೀರಪಯೋವತೀಂ। ಅಮೋಘಾಂ ಸುರಮಾಂ ಸತ್ಯಾಂ ರೇವತೀಂ ಮಾರುತೀಂ ರಸಾಂ॥ 13-118-17 (86065) ಅಜಾಂ ಚ ಸಿಕತಾಂ ಚೈವ ಶುದ್ಧಧೂಮಾಮಧಾರಿಣೀಂ। ಜೀವಾಂ ಪ್ರಾಣವತೀಂ ಧನ್ಯಾಂ ಶುದ್ಧಾಂ ಧೇನುಂ ಧನಾವಹಾಂ॥ 13-118-18 (86066) ಇಂದ್ರಾಮೃದ್ಧಿಂ ಚ ಶಾಂತಿ ಚ ಶಾಂತಪಾಪಾಂ ಸರಿದ್ವರಾಂ। ಚತ್ವಾರಿಂಶತಿಮೇಕಾಂ ಚ ಧನ್ಯಾಸ್ತಾ ದಿವಿ ಪೂಜಿತಾಃ॥ 13-118-19 (86067) ಭೂಯೋ ಜಜ್ಞೇ ಸುರಭ್ಯಾಶ್ಚ ಶ್ರೀಮಾಂಶ್ಚಂದ್ರಾಂಶುಸಪ್ರಭಃ। ವೃಪೋ ದಕ್ಷ ಇತಿ ಖ್ಯಾತಃ ಕಂಢೇ ಮಣಿತಲಪ್ರಭಃ। 13-118-20 (86068) ಸ್ರಗ್ವೀ ಕಕುದ್ಮಾಂದ್ಯುತಿಮಾನ್ಮೃಣಾಲಸದೃಶಪ್ರಭಃ। ಸುರಭ್ಯನುಮತೇ ದತ್ತೋ ಧ್ವಜೋ ಮಾಹೇಶಅವರಸ್ತು ಸಃ॥ 13-118-21 (86069) ಸುರಭ್ಯಃ ಕಾಮರೂಪಿಣ್ಯೋ ಗಾವಃ ಪುಣ್ಯಾರ್ಥಮುತ್ಕಟಾಃ। ಆದಿತ್ಯೇಭ್ಯೋ ವಸುಭ್ಯಶ್ಚ ವಿಶ್ವೇಭ್ಯಶ್ಚ ದದೌ ವರಾನ್॥ 13-118-22 (86070) ಸುರಭಿಸ್ತು ತಪಸ್ತಪ್ತ್ವಾ ಸುಷುವೇ ಗಾಸ್ತತಃ ಪುನಃ। ಯಾ ದತ್ತಾ ಲೋಕಪಾಲಾನಾಮಿಂದ್ರಾದೀನಾಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-118-23 (86071) ಸುಷ್ಟುನಾಂ ಕಪಿಲಾಂ ಚೈವ ರೋಹಿಣೀಂ ಚ ಯಶಸ್ವಿನೀಂ। ಸರ್ವಕಾಮದುಘಾಂ ಚೈವ ಮರುತಾಂ ಕಾಮರೂಪಿಣೀಂ॥ 13-118-24 (86072) ಗಾವೋ ಮೃಷ್ಟದುಘಾ ಹ್ಯೇತಾಸ್ತಾಶ್ಚತಸ್ರೋಽತ್ರ ಸಂಸ್ತುತಾಃ। ಯಾಸಾಂ ಭೂತ್ವಾ ಪುರಾ ವತ್ಸಾಃ ಪಿಬಂತ್ಯಮೃತಮುತ್ತಮಂ॥ 13-118-25 (86073) ಸುಷ್ಟುತಾಂ ದೇವರಾಜಾಯ ವಾಸವಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ। ಕಪಿಲಾಂ ಧರ್ಮರಾಜಾಯ ವರುಣಾಯ ಚ ರೋಹಿಣೀಂ॥ 13-118-26 (86074) ಸರ್ವಕಾಮದುಘಾಂ ಧೇನುಂ ರಾಜ್ಞೇ ವೈಶ್ರವಣಾಯ ಚ। ಇತ್ಯೇತಾ ಲೋಕಮಹಿತಾ ವಿಶ್ರುತಾಃ ಸುರಭೇಃ ಪ್ರಜಾಃ॥ 13-118-27 (86075) ಏತಾಸಾಂ ಪ್ರಜಯಾ ಪೂರ್ಣಾ ಪೃಥಿವೀ ಮುನಿಪುಂಗವಃ। ಗೋಭ್ಯಃ ಪ್ರಭವತೇ ಸರ್ವಂ ಯತ್ಕಿಂಚಿದಿಹ ಶೋಭನಂ॥ 13-118-28 (86076) ಸುರಭ್ಯಪತ್ಯಮಿತ್ಯೇತನ್ನಾಮತಸ್ತೇಽನುಪೂರ್ವಶಃ। ಕೀರ್ತಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಕಥಯಾಮಿ ತೇ'॥ ॥ 13-118-29 (86077) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟಾದಶಾಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 118 ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಸುರಭ್ಯಾಸ್ತು ತದಾ ದೇವ್ಯಾಃ ಕೀರ್ತಿರ್ಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ಸರಸ್ವತೀ। ಮೇಧಾ ಚ ಪ್ರವರಾ ದೇವೀ ಯಾಶ್ಚತಸ್ರೋಽಭಿವಿಶ್ರುತಾಃ॥ 13-119-1 (86078) ಪೃಥಗ್ಗೋಭ್ಯಃ ಕಿಮೇತಾಃ ಸ್ಯುರುತಾಹೋ ಗೋಷು ಸಂಶ್ರಿತಾಃ। ದೇವಾಃ ಕೇ ವಾಽಽಶ್ರಿತಾ ಗೋಷು ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-119-2 (86079) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-119-3x (7128) ಯಂ ದೇವಂ ಸಂಶ್ರಿತಾ ಗಾವಸ್ತಂ ದೇವಂ ದೇವಸಂಜ್ಞಿತಂ। ಯದ್ಯದ್ದೇವಾಶ್ರಿತಂ ದೈವಂ ತತ್ತದ್ದೈವಂ ದ್ವಿಜಾ ವಿದುಃ॥ 13-119-3 (86080) ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ದೇವಾನಾಂ ಪೂರ್ವಂ ಕಿಲ ಸಮುದ್ಭವೇ। ಅಮೃತಾರ್ಥೇ ಸುರಪತಿಃ ಸುರಭಿಂ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಃ॥ 13-119-4 (86081) ಇಂದ್ರ ಉವಾಚ। 13-119-5x (7129) ಇಚ್ಛೇಯಮಮೃತಂ ದತ್ತಂ ತ್ವಯಾ ದೇವಿ ರಸಾಧಿಕಂ। ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾಚ್ಛಿವಂ ಮಹ್ಯಮಮರತ್ವಂ ಭವೇದಿತಿ॥ 13-119-5 (86082) ಸುರಭಿರುವಾಚ। 13-119-6x (7130) ವತ್ಸೋ ಭೂತ್ವಾ ಸುಪರತೇ ಪಿಬಸ್ವ ಪ್ರಸ್ರವಂ ಮಮ। ತತೋಽಮರತ್ವಮಪಿ ತಸ್ಥಾನಮೈಂದ್ರಮವಾಪ್ಸ್ಯಸಿ॥ 13-119-6 (86083) ನ ಚ ತೇ ವೃತ್ರಹನ್ಯುದ್ಧೇ ವ್ಯಥಾಽರಿಭ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ। ಬಲಾರ್ಥಮಾತ್ಮನಃ ಶಕ್ರ ಪ್ರಸ್ರವಂ ಪಿಬ ಮೇ ವಿಭೋ॥ 13-119-7 (86084) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-119-8x (7131) ತತೋಽಪಿಬತ್ಸ್ನಂ ತಸ್ಯಾಃ ಸುರಭ್ಯಾಃ ಸುರಸತ್ತಮಃ। ಅಮರತ್ವಂ ಸುರೂಪತ್ವಂ ಬಲಂ ಚಾಪದನುತ್ತಮಂ॥ 13-119-8 (86085) ಪುರಂದರೋಽಮೃತಂ ಪೀತ್ವಾ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಃ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಃ। ಪುತ್ರೋಽಹಂ ತವ ಭದ್ರಂ ತೇ ಬ್ರೂಹಿ ಕಿಂ ಕರವಾಣಿ ತೇ॥ 13-119-9 (86086) ಸುರಭಿರುವಾಚ। 13-119-10x (7132) ಕೃತಂ ಪುತ್ರ ತ್ವಯಾ ಸರ್ವಮುಪಯಾಹಿ ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪಂ। ಪಾಲಯಸ್ವ ಸುರಾನ್ಸರ್ವಾಂಜಹಿ ಯೇ ಸುರಶತ್ರವಃ॥ 13-119-10 (86087) ನ ಚ ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಽವಜ್ಞಾ ಕಾರ್ಯಾ ತೇ ಶಾಂತಿಮಿಚ್ಛತಾ। ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ನಿಶ್ವಾಸಃ ಶೋಷಯೇದಪಿ ದೇವತಾಃ॥ 13-119-11 (86088) ಗೋಬ್ರಾಹ್ಮಣಪ್ರಿಯೋ ನಿತ್ಯಂ ಸ್ವಸ್ತಿಶಬ್ದಮುದಾಹರನ್। ಪೃಥಿವ್ಯಾಮಂತರಿಕ್ಷೇ ಚ ನಾಕಪೃಷ್ಠೇ ಚ ವಿಕ್ರಮೇತ್॥ 13-119-12 (86089) ಯಚ್ಚ ತೇಽನ್ಯದ್ಭವೇತ್ಕೃತ್ಯಂ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಯಾಃ ಸಮಾಸತಃ। ತತ್ತೇ ಸರ್ವಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ಸತ್ಯೇನೈತದ್ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ॥ 13-119-13 (86090) ಇಂದ್ರ ಉವಾಚ। 13-119-14x (7133) ಇಚ್ಛೇಯಂ ಗೋಷು ನಿಯತಂ ವಸ್ತುಂ ದೇವಿ ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ। ಏಭಿಃ ಸುರಗಣೈಃ ಸಾರ್ಧಂ ಮಮಾನುಗ್ರಹಮಾಚರ॥ 13-119-14 (86091) ಸುರಭಿರುವಾಚ। 13-119-15x (7134) ಗವಾಂ ಶರೀರಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮೇತತ್ಕೌಶಿಕ ಲಕ್ಷ್ಯೇ। ಯೋ ಯತ್ರೋತ್ಸಹತೇ ವಸ್ತುಂ ಸ ತತ್ರ ವಸತಾಂ ಸುರಃ॥ 13-119-15 (86092) ಸರ್ವಂ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಗವಾಂ ಗಾತ್ರಂ ಸುಪೂಜಿತಂ। ತಥಾ ಕುರುಷ್ವ ಭದ್ರಂ ತೇ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಶಕ್ರ ಮನ್ಯಸೇ॥ 13-119-16 (86093) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-119-17x (7135) ತಸ್ಯಾಸ್ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಸುರಭ್ಯಾಃ ಸುರಸತ್ತಮಃ। ಸಹ ಸರ್ವೈಃ ಸುರಗಣೈರಭಜತ್ಸೌರಭೀಂ ಪ್ರಜಾಂ॥ 13-119-17 (86094) ಶೃಂಗೇ ವಕ್ತ್ರೇ ಚ ಜಿಹ್ವಾಯಾಂ ದೇವರಾಜಃ ಸಮಾವಿಶತ್। ಸರ್ವಚ್ಛಿದ್ರೇಷು ಪವನಃ ಪಾದೇಷು ಮರುತಾಂ ಗಣಾಃ॥ 13-119-18 (86095) ಕಕುದಂ ಸರ್ವಗೋ ರುದ್ರಃ ಕುಕ್ಷೌ ಚೈವ ಹುತಾಶನಃ। ಸರಸ್ವತೀ ಸ್ತನೇಷ್ವಗ್ರ್ಯಾ ಶ್ರೀಃ ಪುರೀಷೇ ಜಗತ್ಪ್ರಿಯಾ॥ 13-119-19 (86096) ಮೂತ್ರೇ ಕೀರ್ತಿಶ್ಚ ಗಂಗಾ ಚ ಮೇಧಾ ಪಯಸಿ ಶಾಶ್ವತೀ। ವಕ್ತ್ರೇ ಸೋಮಶ್ಚ ವೈ ದೇವೋ ಹೃದಯೇ ಭಗವಾನ್ಯಮಃ॥ 13-119-20 (86097) ಧರ್ಮಃ ಪುಚ್ಛೇ ಕ್ರಿಯಾ ಲೋಂನಿ ಭಾಸ್ಕರಶ್ಚಕ್ಷುಷೀ ಶ್ರಿತಃ। ಸಿದ್ಧಾಃ ಸಂಧಿಷು ಸಿದ್ಧಿಶ್ಚ ತಪಸ್ತೇಜಶ್ಚ ಚೇಷ್ಟನೇ॥ 13-119-21 (86098) ಏವಂ ಸರ್ವೇ ಸುರಗಣಾ ನಿಯತಾ ಗಾತ್ರವರ್ತ್ಮಸು। ಮಹತೀ ದೇವತಾ ಗಾವೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೈಃ ಪರಿಸಂಸ್ಕೃತಾಃ॥ 13-119-22 (86099) ಗಾಮಾಶ್ರಯಂತಿ ಸಹಿತಾ ದೇವಾ ಹಿ ಪ್ರಭವಿಷ್ಣವಃ। ಕಿಮಾಸಾಂ ಸರ್ವಭಾವೇನ ವಿದಧ್ಯಾದ್ಭಗವಾನ್ಪ್ರಿಯಂ॥ 13-119-23 (86100) ಭವಾಂಶ್ಚ ಪರಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪೂಜಯಸ್ವ ನರೇಶ್ವರ। ಗಾವಸ್ತು ಪರಮಂ ಲೋಕೇ ಪವಿತ್ರಂ ಪಾವನಂ ಹವಿಃ॥ 13-119-24 (86101) ನಿಪಾತ್ಯ ಭಕ್ಷಿತಃ ಸ್ವರ್ಗಾದ್ಭಾರ್ಗವಃ ಫೇನಪಃ ಕಿಲ। ಸ ಚ ಪ್ರಾಣಾನ್ಪುನರ್ಲಬ್ಧ್ವಾ ತತೋ ಗೋಲೋಕಮಾಶ್ರಿತಃ॥' ॥ 13-119-25 (86102) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 119 ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಕಃ ಫೇನಪೇತಿ ನಾಂನಾಽಸೌ ಕಥಂ ವಾ ಭಕ್ಷಿತಃ ಪುರಾ। ಮೃತ ಉಜ್ಜೀವಿತಃ ಕಸ್ಮಾತ್ಕಥಂ ಗೋಲೋಕಮಾಶ್ರಿತಃ॥ 13-120-1 (86103) ವಿರುದ್ವೇ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ತಥಾ ಸಮಯವರ್ತ್ಮಸು। ಕ್ರತೇ ದೈವಂ ಹಿ ದುಷ್ಪ್ರಪಂ ಮಾನುಷೇಷು ವಿಶೇಷತಃ। ಸಂಶಯೋ ಮೇ ಮಹಾನತ್ರ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಸಿ॥ ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-120-2 (86104) ಶ್ರೂಯತೇ ಭಾರ್ಗವೇ ವಂಶೇ ಸುಮಿತ್ರೋ ನಾಮ ಭಾರತ। ವೇದಾಧ್ಯಯನಸಂಪನ್ನೋ ವಿಪುಲೇ ತಪಸಿ ಸ್ಥಿತಃ॥ 13-120-3 (86105) ವಾನಪ್ರಸ್ಥಾಶ್ರಮೇ ಯುಕ್ತಃ ಸ್ವಕರ್ಮನಿರತಃ ಸದಾ। ವಿನಯಾಚಾರತತ್ವಜ್ಞಃ ಸರ್ವಧರ್ಮಾರ್ಥಕೋವಿದಃ॥ 13-120-4 (86106) ಯತ್ನಾತ್ತ್ರಿಷವಣಸ್ನಾಯೀ ಸಂಧ್ಯೋಪಾಸನತತ್ಪರಃ। ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರರತಃ ಕ್ಷಾಂತೋ ಜಪಂಜುಹ್ವಚ್ಚ ನಿತ್ಯದಾಃ॥ 13-120-5 (86107) ಪಿತೃದೇವಾಂಶ್ಚ ನಿಯತಮತಿರ್ಥೀಂಶ್ಚ ಸ ಪೂಜಯನ್। ಪ್ರಾಣಸಂಧಾರಣಾರ್ಥಂ ಚ ಯತ್ಕಿಂಚಿದುಪಹಾರಯನ್॥ 13-120-6 (86108) ಗಿರಿಸ್ತ್ರಿಶಿಖರೋ ನಾಮ ಯತಃ ಪ್ರಭವತೇ ನದೀ। ಕುಲಜೇತಿ ಪುರಾಣೇಷು ವಿಶ್ರುತಾ ರುದ್ರನಿರ್ಮಿತಾ॥ 13-120-7 (86109) ತಸ್ಯಾಸ್ತೀರೇ ಸಮೇ ದೇಶೇ ಪುಷ್ಪಮಾಲಾಸಮಾಕುಲೇ। ವನ್ಯೌಷಧಿದ್ರುಮೋಪೇತೇ ನಾನಾಪಕ್ಷಿಮೃಗಾಯುತೇ॥ 13-120-8 (86110) ವ್ಯಪೇತದಂಶಮಶಕೇ ಧ್ವಾಂಕ್ಷಗೃಧ್ರೈರಸೇವಿತೇ। ಕೃಷ್ಣದರ್ಭತೃಣಪ್ರಾಯೇ ಸುರಂಯೇ ಜ್ಯೋತಿರಶ್ಮಿನಿ॥ 13-120-9 (86111) ಸರ್ವೋನ್ನತೈಃ ಸಮೈಃ ಶ್ಯಾಮೈರ್ಯಾಜ್ಞೀಯೈಸ್ತರುಭಿರ್ವೃತೇ। ತತ್ರಾಶ್ರಮಪದಂ ಪುಣ್ಯಂ ಭೃಗೂಣಾಮಭವತ್ಪುರಾ। 13-120-10 (86112) ಉವಾಸ ತತ್ರ ನಿಯತಃ ಸುಮಿತ್ರೋ ನಾಮ ಭಾರ್ಗವಃ। ಯಥೋದ್ದಿಷ್ಟೇನ ಪೂರ್ವೇಷಾಂ ಭೃಗೂಣಾಂ ಸಾಧುವರ್ತ್ಮನಾ॥ 13-120-11 (86113) ತಸ್ಮಾ ಆಂಗಿರಸಃ ಕಶ್ಚಿದ್ದದೌ ಗಾಂ ಶರ್ಕರೀಂ ಶುಭಾಂ। ವರ್ಷಾಸು ಪಶ್ಚಿಮೇ ಮಾಸಿ ಪೌರ್ಣಮಾಸ್ಯಾಂ ಶುಚಿವ್ರತಃ॥ 13-120-12 (86114) ಸ ತಾಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಧರ್ಮಶೀಲಶ್ಚಿಂತಯಾಮಾಸ ತತ್ಪರಃ। ಸುಮಿತ್ರಃ ಪರಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಜನನೀಮಿವ ಮಾತರಂ॥ 13-120-13 (86115) ತೇನ ಸಂಧುಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾ ಸಾ ರೋಹಿಣೀ ಕಾಮರೂಪಿಣೀ। ಪ್ರವೃದ್ಧಿಮಗಮಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಾ ಪ್ರಾಣತಶ್ಚ ಸುದರ್ಶನಾ॥ 13-120-14 (86116) ಸಿರಾವಿಮುಕ್ತಪಾರ್ಶ್ವಾಂತಾ ವಿಪುಲಾಂ ಕಾಂತಿಮುದ್ವಹತ್। ಶ್ಯಾಮಪಾರ್ಶ್ವಾಂತಪೃಷ್ಠಾ ಸಾ ಸುರಭಿರ್ಮಧುಪಿಂಗಲಾ॥ 13-120-15 (86117) ಬೃಹತೀ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೋಮಾಂತಾ ರೂಪೋದಗ್ರಾ ತನುತ್ವಚಾ। ಕೃಷ್ಣಪುಚ್ಛಾ ಶ್ವೇತವಕ್ತ್ರಾ ಸಮವೃತ್ತಪಯೋಧರಾ॥ 13-120-16 (86118) ಪೃಷ್ಠೋನ್ನತಾ ಪೂರ್ವನತಾ ಶಂಕುಕರ್ಣೀ ಸುಲೋಚನಾ। ದೀರ್ಘಜಿಹ್ವಾ ಹ್ರಸ್ವಶೃಂಗೀ ಸಂಪೂರ್ಣದಶನಾಂತರಾ॥ 13-120-17 (86119) ಮಾಂಸಾಧಿಕಗಲಾಂತಾ ಸಾ ಪ್ರಸನ್ನಾ ಶುಭದರ್ಶನಾ। ನಿತ್ಯಂ ಶಮಯುತಾ ಸ್ನಿಗ್ಧಾ ಸಂಪೂರ್ಣೋದಾತ್ತನಿಸ್ವನಾ॥ 13-120-18 (86120) ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯೈರ್ಗವಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಶಸ್ತೈರ್ಲಕ್ಷಣೈರ್ಯುತಾ। ಯೌವನಸ್ಥೇವ ವನಿತಾ ಶುಶುಭೇ ರೂಪಶೋಭಯಾ॥ 13-120-19 (86121) ವೃಷೇಣೋಪಗತಾ ಸಾ ತು ಕಲ್ಯಾ ಮಧುರದರ್ಶನಾ। ಮಿಥುನಂ ಜನಯಾಮಾಸ ತುಲ್ಯರೂಪಮಿವಾತ್ಮನಃ॥ 13-120-20 (86122) ಸಂವರ್ಧಯಾಮಾಸ ಸ ತಾಂ ಸವತ್ಸಾಂ ಭಾರ್ಗವೋ ಮುನಿಃ। ತಯೋಃ ಪ್ರಜಾಧಿಸಂಸರ್ಗಾತ್ಸಹಸ್ರಂ ಚ ಗವಾಮಭೂತ್॥ 13-120-21 (86123) ಗವಾಂ ಜಾತಿಸಹಸ್ರಾಣಿ ಸಂಭೂತಾನಿ ಪರಸ್ಪರಂ। ಋಷಭಾಣಾಂ ಚ ರಾಜೇಂದ್ರ ನೈವಾಂತಃ ಪ್ರತಿದೃಶ್ಯತೇ॥ 13-120-22 (86124) ತೈರಾಶ್ರಮಪದಂ ರಂಯಮರಣ್ಯಂ ಚೈವ ಸರ್ವಶಃ। ಸಮಾಕುಲಂ ಸಮಭವನ್ಮೇಘೈರಿವ ನಭಸ್ಥಲಂ॥ 13-120-23 (86125) ಕಾನಿ ಚಿತ್ಪದ್ಮವರ್ಣಾನಿ ಕಿಂಶುಕಾಭಾನಿ ಕಾನಿಚಿತ್। ರುಕ್ಮವರ್ಣಾನಿ ಚಾನ್ಯಾನಿ ಚಂದ್ರಾಂಶುಸದೃಶಾನಿ ಚ॥ 13-120-24 (86126) ತಥಾ ರಾಜತವರ್ಣಾನಿ ಕಾನಿಚಿಲ್ಲೋಹಿತಾನಿ ವೈ। ನೀಲಲೋಹಿತತಾಂರಾಣಿ ಕೃಷ್ಣಾನಿ ಕಪಿಲಾನಿ ಚ। ನಾನಾರಾಗವಿಚಿತ್ರಾಣಿ ಯೂಥಾನಿ ಕುಲಯೂಥಪ॥ 13-120-25 (86127) ನ ಚ ಕ್ಷೀರಂ ಸುತಸ್ನೇಹಾದ್ವತ್ಸಾನಾಮುಪಜೀವತಿ। ಭಾರ್ಗವಃ ಕೇವಲಂ ಚಾಸೀದ್ಗವಾಂ ಪ್ರಾಣಾಯನೇ ರತಃ॥ 13-120-26 (86128) ತಥಾ ಶುಶ್ರೂಷತಸ್ತಸ್ಯ ಗವಾಂ ಹಿತಮವೇಕ್ಷತಃ। ವ್ಯತೀಯಾತ್ಸುಮಾಹಾನ್ಕಾಲೋ ವತ್ಸೋಚ್ಛಿಷ್ಟೇನ ವರ್ತತಃ॥ 13-120-27 (86129) ಕ್ಷುತ್ಪಿಪಾಸಾಪರಿಶ್ರಾಂತಃ ಸತತಂ ಪ್ರಸ್ರವಂ ಗವಾಂ। ವತ್ಸೈರುಚ್ಛಿಷ್ಟಮುದಿತಂ ಬಹುಕ್ಷೀರತಯಾ ಬಹು॥ 13-120-28 (86130) ಪೀತವಾಂಸ್ತೇನ ನಾಮಾಸ್ಯ ಫೇನಪೇತ್ಯಭಿವಿಶ್ರುತಂ। ಗೌತಮಸ್ಯಾಭಿನಿಷ್ಪನ್ನಮೇವಂ ನಾಮ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ ॥ 13-120-29 (86131) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 120 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-120-7 ಕೂಲಹೇತಿ ಪುರಾಣೇಷ್ವಿತಿ ಟ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಕದಾಚಿತ್ಕಾಮರೂಪಿಣ್ಯೋ ಗಾವಃ ಸ್ತ್ರೀವೇಷಮಾಶ್ರಿತಾಃ। ಹ್ರದೇ ಕ್ರೀಡಂತಿ ಸಂಹೃಷ್ಟಾ ಗಾಯಂತ್ಯಃ ಪುಣ್ಯಲಕ್ಷಣಾಃ॥? 13-121-1 (86132) ದದೃಶುಸ್ತಸ್ಯ ಗಾವೋ ವೈ ವಿಸ್ಮಯೋತ್ಫುಲ್ಲಲೋಚನಾಃ। ಊಚುಶ್ಚ ಕಾ ಯೂಯಮಿತಿ ಸ್ತ್ರಿಯೋ ಮಾನುಷಯಾ ಗಿರಾ॥ 13-121-2 (86133) ಸ್ತ್ರಿಯ ಊಚುಃ। 13-121-3x (7136) ಗಾವ ಏವ ವಯಂ ಸರ್ವಕರ್ಮಭಿಃ ಶೋಭನೈರ್ಯುತಾಃ। ಸರ್ವಾಃ ಸ್ತ್ರೀವೇಷಧಾರಿಣ್ಯೋ ಯಥಾಕಾಮಂ ಚರಾಮೇಹೇ। 13-121-3 (86134) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-121-4x (7137) ಗವಾಂ ಗಾವಃ ಪರಂ ದೈವಂ ಗವಾಂ ಗಾವಃ ಪರಾ ಗತಿಃ। ಕಥಯಧ್ವಮಿಹಾಸ್ಮಾಕಂ ಕೇನ ವಃ ಸುಕೃತಾಂ ಗತಿಃ॥ 13-121-4 (86135) ಸ್ತ್ರಿಯ ಊಚುಃ। 13-121-5x (7138) ಅಸ್ಮಾಕಂ ಹವಿಷಾ ದೇವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಸ್ತರ್ಪಿತಾಸ್ತಥಾ। ಕವ್ಯೇನ ಪಿತರಶ್ಚೈವ ಹವ್ಯೇನಾಗ್ನಿಶ್ಚ ತರ್ಪಿತಃ॥ 13-121-5 (86136) ಪ್ರಜಯಾ ಚ ತಥಾಽಸ್ಮಾಕಂ ಕೃಷಿರಭ್ಯುದ್ಧೃತಾ ಸದಾ। ಶಕಟೈಶ್ಚಾಪಿ ಸಂಯುಕ್ತಾ ದಶವಾಹಶತೇನ ವೈ॥ 13-121-6 (86137) ತದೇತೈಃ ಸುಕೃತೈಃ ಸ್ಫೀತೈರ್ವಯಂ ಯಾಶ್ಚೈವ ನಃ ಪ್ರಜಾಃ। ಗೋಲೋಕಮನುಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾ ಯಃ ಪರಂ ಕಾಮಗೋಚರಃ॥ 13-121-7 (86138) ಯೂಯಂ ತು ಸರ್ವಾ ರೋಹಿಣ್ಯಃ ಸಪ್ರಜಾಃ ಸಹಪುಂಗವಾಃ। ಅಧೋಗಾಮಿನ್ಯ ಇತ್ಯೇವ ಪಶ್ಯಾಮೋ ದಿವ್ಯಚಕ್ಷುಷಾ॥ 13-121-8 (86139) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-121-9x (7139) ಏವಂ ಗವಾಂ ಪರಂ ದೈವಂ ಗಾವ ಏವ ಪರಾಯಣಂ। ಸ್ವಪಕ್ಷ್ಯಾಸ್ತಾರಣೀಯಾ ವಃ ಶರಣಾಯ ಗತಾ ವಯಂ॥ 13-121-9 (86140) ಕಿಮಸ್ಮಾಭಿಃ ಕರಣೀಯಂ ವರ್ತಿತವ್ಯಂ ಕಥಂಚನ। ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಮ ಚ ಗೋಲೋಕಂ ಭವಾಮ ನ ಚ ಗರ್ಹಿತಾಃ॥ 13-121-10 (86141) ಸ್ತ್ರಿಯ ಊಚುಃ। 13-121-11x (7140) ವರ್ತತೇ ರಂತಿದೇವಸ್ಯ ಸತ್ರಂ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಕಂ। ತತ್ರ ತಸ್ಯ ನೃಪಸ್ಯಾಶು ಪಶುತ್ವಮುಪಗಚ್ಛತಃ॥ 13-121-11 (86142) ತತಸ್ತಸ್ಯೋಪಯೋಗೇನ ಪಶುತ್ವೇ ಯಜ್ಞಸಂಸ್ಕೃತಾಃ। ಗೋಲೋಕಾನ್ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಥ ಶುಭಾಂಸ್ತೇನ ಪುಣ್ಯೇನ ಸಂಯುತಾಃ॥ 13-121-12 (86143) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-121-13x (7141) ಏತತ್ತಾಸಾಂ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಗವಾಂ ಸಂಹೃಷ್ಟಮಾನಸಾಃ। ಗಮನಾಯ ಮನಶ್ಚಕ್ರುರೌತ್ಸುಕ್ಯಂ ಚಾಗಮನ್ಪರಂ॥ 13-121-13 (86144) ನ ಹಿ ನೋ ಭಾರ್ಗವೋ ದಾತಾ ಪಶುತ್ವೇನೋಪಯೋಜನಂ। ಯಜ್ಞಸ್ತಸ್ಯ ನರೇಂದ್ರಸ್ಯ ವರ್ತತೇ ಧರ್ಮತಸ್ತಥಾ॥ 13-121-14 (86145) ವಯಂ ನ ಚಾನನುಜ್ಞಾತಾಃ ಶಕ್ತಾ ಗಂತುಂ ಕಥಂಚನ। ಅವೋಚನ್ನಥ ತತ್ರತ್ಯಾ ಭಾರ್ಗವೋ ವಧ್ಯತಾಮಯಂ॥ 13-121-15 (86146) ಏತತ್ಸರ್ವಾ ರೋಚಯತ ನ ಹಿ ಶಕ್ಯಮತೋಽನ್ಯಥಾ। ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಾಪ್ತುಂ ಸಹಾಸ್ಮಾಭಿರ್ನಿಶ್ಚಯಃ ಕ್ರಿಯತಾಮಯಂ॥ 13-121-16 (86147) ನ ತು ತಾಸಾಂ ಸಮೇತಾನಾಂ ಕಾಚಿದ್ಧೋರೇಣ ಚಕ್ಷುಷಾ। ಶಕ್ನೋತಿ ಭಾರ್ಗವಂ ದ್ರಷ್ಟುಂ ಸತ್ಕೃತೇನೋಪಸಂಯುತಾ॥ 13-121-17 (86148) ಅಥ ಪದ್ಮಸವರ್ಣಾಭಾ ಭಾಸ್ಕರಾಂಶುಸಮಪ್ರಭಾಃ। ಜಪಾಲೋಹಿತತಾಂರಾಕ್ಷ್ಯೋ ನಿರ್ಮಾಂಸಕಠಿನಾನನಾಃ॥ 13-121-18 (86149) ರೋಹಿಣ್ಯಃ ಕಪಿಲಾಃ ಪ್ರಾಹುಃ ಸರ್ವಾಸಾಂ ವೈ ಸಮಕ್ಷತಃ। ಮೇಘಸ್ತನಿತನಿರ್ಘೋಷಾಸ್ತೇಜೋಭಿರಭಿರಂಚಿತಾಃ॥ 13-121-19 (86150) ವಯಂ ಹಿ ತಂ ವಧಿಷ್ಯಾಮಃ ಸುಮಿತ್ರಂ ನಾತ್ರಂ ಸಂಶಯಃ। ಸುಕೃತಂ ಪೃಷ್ಠತಃ ಕೃತ್ವಾ ಕಿಂ ನಃ ಶ್ರೇಯೋ ವಿಧಾಸ್ಯಥ॥ 13-121-20 (86151) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-121-21x (7142) ಕಪಿಲಾಃ ಸರ್ವವರ್ಣೇಷು ಪ್ರಧಾನತ್ವಮವಾಪ್ಸ್ಯಥ। ಗವಾಂ ಶತಫಲಾ ಚೈಕಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಫಲಮವಾಪ್ಸ್ಯತಿ॥ 13-121-21 (86152) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-121-22x (7143) ಏತದ್ಗವಾಂ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಕಪಿಲಾ ಹೃಷ್ಟಮಾನಸಾಃ। ಚಕ್ರುಃ ಸರ್ವಾ ಭಾರ್ಗವಸ್ಯ ಸುಮಿತ್ರಸ್ಯ ವಧೇ ಮತಿಂ॥' ॥ 13-121-22 (86153) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 121 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-121-2 ತಸ್ಯ ಫೇನಪಸ್ಯ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಪ್ರತಿ॥ 7-121-4 ಸುಕೃತಾಂ ಪುಣ್ಯಕೃತಾಂ॥ 7-121-6 ಶಕ್ತಾಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ಯುಕ್ತಾ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಯಾಸ್ತು ಗೋಮಾತರಸ್ತಸ್ಯ ಕಾಮಚಾರಿಣ್ಯ ಆಗತಾಃ। ಸಮೀಪಂ ಹಿ ಸುಮಿತ್ರಸ್ಯ ಕೃತಜ್ಞಾಃ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಾಃ॥ 13-122-1 (86154) ಅಭಿಪ್ರಶಸ್ಯ ಚೈವಾಹುಸ್ತಮೃಷಿಂ ಪುಣ್ಯದರ್ಶನಾಃ। ಗೋಲೋಕಾದಾಗತಾ ವೇದ ವೃಷಗೋಮಾತರೋ ವಯಂ॥ 13-122-2 (86155) ಸುಪ್ರೀತಾಃ ಸ್ಮ ವರಂ ಗೃಹ್ಣ ಯಮಿಚ್ಛಸಿ ಮಹಾಮುನೇ। ಯದ್ಭಿ ಗೋಷು ಪರಾಂ ಬುದ್ಧಿಂ ಕೃತವಾನಸಿ ನಿತ್ಯದಾ॥ 13-122-3 (86156) ಸುಮಿತ್ರ ಉವಾಚ। 13-122-4x (7144) ಪ್ರೀತೋಸ್ಂಯನುಗೃಹೀತೋಸ್ಮಿ ಯನ್ಮಾಂ ಗೋಮಾತರಃ ಶುಭಾಃ। ಸುಪ್ರೀತಮನಸಃ ಸರ್ವಾಸ್ತಿಷ್ಠಂತೇ ಚ ವರಪ್ರದಾಃ॥ 13-122-4 (86157) ಭವೇದ್ಗೋಷ್ವೇವ ಮೇ ಭಕ್ತಿರ್ಯಥೈವಾದ್ಯ ತಥಾ ಸದಾ। ಗೋಘ್ನಾಶ್ಚೈವಾವಸೀದಂತು ನರಾ ಬ್ರಹ್ಮದ್ವಿಷಶ್ಚ ಯೇ॥ 13-122-5 (86158) ಗೋಮಾತರ ಊಚುಃ। 13-122-6x (7145) ಏವಮೇತದೃಷಿಶ್ರೇಷ್ಠ ಹಿತಂ ವದಸಿ ನಃ ಪ್ರಿಯಂ। ಏಹಿ ಗಚ್ಛ ಸಹಾಽಸ್ಮಾಭಿರ್ಗೋಲೋಕಮೃಷಿಸತ್ತಮ॥ 13-122-6 (86159) ಸುಮಿತ್ರ ಉವಾಚ। 13-122-7x (7146) ಯೂಯಮಿಷ್ಟಾಂ ಗತಿಂ ಯಾಂತು ನ ಹ್ಯಹಂ ಗಂತುಮುತ್ಸಹೇ। ಇಮಾ ಗಾವಃ ಸಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ತಪಸ್ವಿನ್ಯೋ ಮಮ ಪ್ರಿಯಾಃ॥ 13-122-7 (86160) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-122-8x (7147) ತಾಸ್ತು ತಸ್ಯ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಕಪಿಲಾನಾಂ ಸುದಾರುಣಂ। ನಿತ್ಯುಸ್ತಮೃಷಿಮುತ್ಕ್ಷಿಪ್ಯ ಭಾರ್ಗವಂ ನಭ ಉದ್ವಹನ್॥ 13-122-8 (86161) ಕಲೇವರಂ ತು ತತ್ರೈವ ತಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಸ್ಯ ಮಾತರಃ। ನಿಷ್ಕೃಷ್ಯ ಕರಣಂ ಯೋಗಾದಾನಯನ್ಭಾರ್ಗವಸ್ಯ ವೈ॥ 13-122-9 (86162) ಸರ್ವಂ ಚಾಸ್ಯ ತದಾಚಖ್ಯುಃ ಕಪಿಲಾನಾಂ ವಿಚೇಷ್ಟಿತಂ। ಯದರ್ಥಂ ಹರಣಂ ಗೋಭಿರ್ಗೋಲೋಕಂ ಲೋಕಮಾತರಃ॥ 13-122-10 (86163) ತತಸ್ತು ಕಪಿಲಾಸ್ತತ್ರ ತಸ್ಯ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕಲೇವರಂ। ತಥಾಪ್ರತಿಜ್ಞಂ ಶೃಂಗೈಶ್ಚ ಖುರೈಶ್ಚಾಪ್ಯವಚೂರ್ಣಯನ್॥ 13-122-11 (86164) ತತಃ ಸಂಛಿದ್ಯ ಬಹುಧಾ ಭಾರ್ಗವಂ ನೃಪಸತ್ತಮ। ಯುಯುರ್ಯತ್ರೇತರಾ ಗಾವಸ್ತಚ್ಚ ಸರ್ವಂ ನ್ಯವೇದಯನ್॥ 13-122-12 (86165) ಅಥ ಗೋಮಾತೃಭಿಃ ಶಪ್ತಾಸ್ತಾ ಗಾವಃ ಪೃಥಿವೀಚರಾಃ। ಅಮೇಧ್ಯವದನಾಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಭವಧ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಘಾತಕಾಃ॥ 13-122-13 (86166) ಏವಂ ಕೃತಜ್ಞಾ ಗಾವೋ ಹಿ ಯತಾ ಗೋಮಾತರೋ ನೃಪ। ಋಷಿಶ್ಚ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಂʼಲ್ಲೋಕಂ ಗಾವಶ್ಚ ಪರಿಮೋಕ್ಷಿತಾಃ॥' ॥ 13-122-14 (86167) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ದ್ವಾವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 122 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-122-2 ವೇದ ವಿದ್ಧಿ। ಋಷೇ ಗೋಮಾತರೋ ವಯಮಿತಿ ಥ.ಪಾಠಃ॥ 7-122-8 ಕಪಿಲಾನಾಂ ಸುದಾರುಣಂ ಸುಮಿತ್ರವಧಪ್ರತಿಜ್ಞಾನಂ ಚ ಶ್ರುತ್ವಾ॥

`ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ತಾ ಗಾವೋ ರಂತಿದೇವಸ್ಯ ಗತ್ವಾ ಯಜ್ಞಂ ಮನೀಷಿಣಃ। ಆತ್ಮಾನಂ ಜ್ಞಾಪಯಾಮಾಸುರ್ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಸಮಕ್ಷತಃ॥ 13-123-1 (86168) ರಂತಿದೇವಸ್ತತೋ ರಾಜಾ ಪ್ರಯತಃ ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ಶುಚಿಃ। ಉವಾಚ ಗಾವಃ ಪ್ರಣತಃ ಕಿಮಾಗಮನಮಿತ್ಯಪಿ॥ 13-123-2 (86169) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-123-3x (7148) ಇಚ್ಚಾಮಸ್ತವ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸತ್ರೇಽಸ್ಮಿನ್ವಿನಿಯೋಜನಂ। ಪಶುತ್ವಮುಪಸಂಪ್ರಾಪ್ತುಂ ಪ್ರಸಾದಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ॥ 13-123-3 (86170) ರಂತಿದೇವ ಉವಾಚ। 13-123-4x (7149) ನಾಸ್ತಿ ಶಕ್ತೋ ಗವಾಂ ಘಾತಂ ಕರ್ತುಂ ಶತಸಹಸ್ರಶಃ। ಘಾತಯಿತ್ವಾ ತ್ವಹಂ ಯುಷ್ಮಾನ್ಕಥಮಾತ್ಮಾನಮುತ್ತರೇ॥ 13-123-4 (86171) ಯಃ ಪಶುತ್ವೇನ ಸಂಯೋಜ್ಯ ಯುಷ್ಮಾನ್ಸ್ವರ್ಗಂ ನಯೇದಿಹ। ಆತ್ಮಾನಂ ಚೈವ ತಪಸಾ ಗಾವಃ ಸಮುಪಗಂಯತಾಂ॥ 13-123-5 (86172) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-123-6x (7150) ಅಸ್ಮಾಕಂ ತಾರಣೇ ಯುಕ್ತೋ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ತಪಸಿ ಸ್ಥಿತಃ। ಶ್ರುತೋಽಸ್ಮಾಭಿರ್ಭವಾನ್ರಾಜಂಸ್ತತಸ್ತು ಸ್ವಯಮಾಗತಾಃ॥ 13-123-6 (86173) ರಂತಿದೇವ ಉವಾಚ। 13-123-7x (7151) ಮಮ ಸತ್ರೇ ಪಶುತ್ವಂ ವೋ ಯದ್ಯೇವಂ ಹಿ ಮನೀಷಿತಂ। ಸಮಯೇನಾಹಮೇತೇನ ಜುಹುಯಾಂ ವೋ ಹುತಾಶನೇ॥ 13-123-7 (86174) ಕದಾಚಿದ್ಯದಿ ವಃ ಕಾಚಿದಕಾಮಾ ವಿನಿಯುಜ್ಯತೇ। ತದಾ ಸಮಾಪ್ತಿಃ ಸತ್ರಸ್ಯ ಗವಾಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ನೈಷ್ಠಿಕೀ॥ 13-123-8 (86175) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-123-9x (7152) ಏವಮಸ್ತು ಮಹಾರಾಜ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಪ್ರಬ್ರವೀಷಿ ನಃ। ಅಕಾಮಾಃ ಸ್ಯುರ್ಯದಾ ಗಾವಸ್ತದಾ ಸತ್ರಂ ಸಮಾಪ್ಯತಾಂ॥ 13-123-9 (86176) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-123-10x (7153) ತತಃ ಪ್ರವೃತ್ತೇ ಗೋಸತ್ರೇ ರಂತಿದೇವಸ್ಯ ಧೀಮತಃ। ಗೋಸಹಸ್ರಾಣ್ಯಹರಹರ್ನಿಯುಜ್ಯಂತೇ ಶಮೀತೃಭಿಃ॥ 13-123-10 (86177) ಏವಂ ಬಹನಿ ವರ್ಷಾಣಿ ವ್ಯತೀತಾನಿ ನರಾಧಿಪ। ಗವಾಂ ವೈ ವಧ್ಯಮಾನಾನಾಂ ನ ಚಾಂತಃ ಪ್ರತ್ಯದೃಶ್ಯತ॥ 13-123-11 (86178) ಗವಾಂ ಚರ್ಮಸಹಸ್ರೈಸ್ತು ರಾಶಯಃ ಪರ್ವತೋಪಮಾಃ। ಬಭೂವುಃ ಕುರುಶಾರ್ದೂಲ ಬಹುಧಾ ಮೇಘಸಂನಿಭಾಃ॥ 13-123-12 (86179) ಮೇದಃಕ್ಲೇದವಹಾ ಚೈವ ಪ್ರಾವರ್ತತ ಮಹಾನದೀ। ಅದ್ಯಾಪಿ ಭುವಿ ವಿಖ್ಯಾತಾ ನದೀ ಚರ್ಮಣ್ವತೀ ಶುಭಾ॥ 13-123-13 (86180) ತತಃ ಕದಾಚಿತ್ಸ್ವಂ ವತ್ಸಂ ಗೌರುಪಾಮಂತ್ರ್ಯ ದುಃಖಿತಾ। ಏಹಿ ವತ್ಸ ಸ್ತನಂ ಪಾಹಿ ಮಾ ತ್ವಂ ಪಶ್ಚಾತ್ಕ್ಷುದಾರ್ದಿತಃ॥ 13-123-14 (86181) ತಪ್ಸ್ಯಸೇ ವಿಮನಾ ದುಃಖಂ ಘಾತಿತಾಯಾಂ ಮಯಿ ಧ್ರುವಂ। ಏತೇ ಹ್ಯಾಯಾಂತಿ ಚಂಡಾಲಾಃ ಸಶಸ್ತ್ರಾಮಾಂ ಜಿಘಾಂಸವಃ॥ 13-123-15 (86182) ಅಥ ಶುಶ್ರಾವ ತಾಂ ವಾಣೀಂ ಮಾನುಷೀಂ ಸಮುದಾಹೃತಾಂ। ರಂತಿದೇವೋ ಮಹಾರಾಜ ತತಸ್ತಾಂ ಸಮವಾರಯತ್॥ 13-123-16 (86183) ಸ್ಥಾಪಯಾಮಾಸ ಗೋಸತ್ರಮಥ ತಂ ಪಾರ್ತಿವರ್ಷಭ। ಸತ್ರೋತ್ಸೃಷ್ಟಾಃ ಪರಿತ್ಯಕ್ತಾ ಗಾವೋಽನ್ಯಾಃ ಸಮುಪಾಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-123-17 (86184) ಯಾಸ್ತಸ್ಯ ರಾಜ್ಞೋ ನಿಹತಾ ಗಾವೋ ಯಜ್ಞೇ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ತಾ ಗೋಲೋಕಮುಪಾಜಗ್ಮುಃ ಪ್ರೇಕ್ಷಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿಭಿಃ॥ 13-123-18 (86185) ರಂತಿದೇವೋಪಿ ರಾಜರ್ಷಿರಿಷ್ಟ್ವಾ ಯಜ್ಞಂ ಯಥಾವಿಧಿ। ತತಃ ಸಖ್ಯಂ ಸುರಪತೇಸ್ತ್ರಿದಿವಂ ಚಾಕ್ಷಯಂ ಯಯೌ॥ 13-123-19 (86186) ಫೇನಪೋ ದಿವಿ ಗೋಲೋಕೇ ಮುಮುದೇ ಶಾಶ್ವತೀಃ ಸಮಾಃ। ಅವಶಿಷ್ಟಶ್ಚ ಯಾ ಗವಸ್ತಾ ಬಭೂವುರ್ವನೇಚರಾಃ॥ 13-123-20 (86187) ಫೇನಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್ತೇ ಗವಾಂ ಮಾಹಾತ್ಂಯಮೇವ ಚ। ಕಥಿತಂ ಪಾವನಂ ಪುಣ್ಯಂ ಕೃಷ್ಣದ್ವೈಪಾಯನೇರಿತಂ॥ 13-123-21 (86188) ನಾರಾಯಣೋಽಪಿ ಭಗವಾಂದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗೋಷು ಪರಂ ಯಶಃ। ಶುಶ್ರೂಷಾಂ ಪರಮಾಂ ಚಕ್ರೇ ಭಕ್ತಿಂ ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-123-22 (86189) ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಪಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಗಾ ವೈ ಪೂಜಯ ಭಾರತ। ದ್ವಿಜೇಭ್ಯಶ್ಚೈವ ಸತತಂ ಪ್ರಯಚ್ಛ ಕುರುಸತ್ತಮ॥ ॥ 13-123-23 (86190) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಯೋವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 123 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-123-8 ಕದಾಚಿತ್ ಕದಾಪಿ। ಕಾಚಿತ್ ಕಾಪಿ॥ 7-123-10 ಶಮೀತೃಭಿಃ ಶಮಿತೃಭಿಃ। ದೀರ್ಘ ಆರ್ಷಃ॥

`ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಪವಿತ್ರಂ ಯಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಂ ಲೋಕೇಷು ಪೂಜಿತಂ। ಮಹಾವ್ರತಂ ಮಹಾಭಾಗ ತನ್ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-124-1 (86191) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-124-2x (7154) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಪಿತುಃ ಪುತ್ರಸ್ಯ ಸಂವಾದಂ ವ್ಯಾಸಸ್ಯ ಚ ಶುಕಸ್ಯ ಚ॥ 13-124-2 (86192) ಋಷೀಣಾಮುತ್ತಮಂ ಕೃಷ್ಣಂ ಭಾವಿತಾತ್ಮಾನಮಚ್ಯುತಂ। ಪಾರಂಪರ್ಯವಿಶೇಷಜ್ಞಂ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಕೋವಿದಂ॥ 13-124-3 (86193) ಕೃತಶೌಚಃ ಶುಕಸ್ತತ್ರ ಕೃತಜಪ್ಯಃ ಕೃತಾಹ್ನಿಕಃ। ಪರಂ ನಿಯಮಮಾಸ್ಥಾಯ ಪರಂ ಧರ್ಮಮುಪಾಶ್ರಿತಃ॥ 13-124-4 (86194) ಪ್ರಣಂಯ ಶಿರಸಾ ವ್ಯಾಸಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮತತ್ವಾರ್ಥದರ್ಶಿನಂ। ಶುಕಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ವೈ ಪ್ರಶ್ನಂ ದಾನಧರ್ಮಕುತೂಹಲಃ॥ 13-124-5 (86195) ಬಹುಚಿತ್ರಾಣಿ ದಾನಾನಿ ಬಹುಶಃ ಶಂಸಸೇ ಮುನೇ। ಮಹಾರ್ಥಂ ಪಾವನಂ ಪುಣ್ಯಂ ಕಿಂಸ್ವಿದ್ದಾನಂ ಮಹಾಫಲಂ॥ 13-124-6 (86196) ಕೇನ ದುರ್ಗಾಣಿ ತರತಿ ಕೇನ ಲೋಕಾನವಾಪ್ನುತೇ। ಕೇನ ವಾ ಮಹದಾಪ್ನೋತಿ ಇಹ ಲೋಕೇ ಪರತ್ರ ಚ॥ 13-124-7 (86197) ಕೇ ವಾ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ವೋಢಾರಃ ಕೇಷು ಯಜ್ಞಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ। ಕಿಂಚ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಯಜ್ಞತ್ವಂ ಕಿಂಚ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಭೇಷಜಂ। ಯಜ್ಞಾನಾಮುತ್ತಮಂ ಕಿಂಚ ತದ್ಭವಾನ್ಪ್ರಬ್ರವೀತು ಮೇ॥ 13-124-8 (86198) ಸ ತಸ್ಮೈ ಭಜಮಾನಾಯ ಜಾತಕೌತೂಹಲಾಯ ಚ। ವ್ಯಾಸೋ ವ್ರತನಿಧಿಃ ಪ್ರಾಹ ಗವಾಮಿದಮನುತ್ತಮಂ॥ 13-124-9 (86199) ಧನ್ಯಂ ಯಶಸ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಂ ಲೋಕೇ ಶ್ರುತಿಸುಖಾವಹಂ। ಯತ್ಪವಿತ್ರಂ ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಮಂಗಲಾನಾಂ ಚ ಮಂಗಲಂ॥ 13-124-10 (86200) ಸರ್ವಪಾಪಪ್ರಶಮನಂ ತತ್ಸಮಾಸೇನ ಮೇ ಶೃಣು। ಯದಿದಂ ತಿಷ್ಠತೇ ಲೋಕೇ ಜಗತ್ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮಂ। ಗಾವಸ್ತತ್ಪ್ರಾಪ್ಯ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಗೋಲೋಕೇ ಪುಣ್ಯದರ್ಶನಾಃ॥ 13-124-11 (86201) ಮಾತರಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಜಗತಶ್ಚ ಹ। ರುದ್ರಾಣಾಮಿಹ ಸಾಧ್ಯಾನಾಂ ಗಾವ ಏವ ತು ಮಾತರಃ॥ 13-124-12 (86202) ರುದ್ರಾಣಾಂ ಮಾತರೋ ಹ್ಯೇತಾ ಹ್ಯಾದಿತ್ಯಾನಾಂ ಸ್ವಸಾ ಸ್ಮೃತಾಃ। ವಸೂನಾಂ ಚ ದುಹಿತ್ರಸ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಸಂತಾನಮೂಲಜಾಃ॥ 13-124-13 (86203) ಯಾಸಾಮಧಿಪತಿಃ ಪೂಷಾ ಮರುತೋ ವಾಲಬಂಧನಾಃ। ಐಶ್ವರ್ಯಂ ವರುಣೋ ರಾಜಾ ವಿಶ್ವೇದೇವಾಃ ಸಮಾಶ್ರಿತಾಃ॥ 13-124-14 (86204) ಯ ಏವಂ ವೇದ ತಾ ಗಾವೋ ಮಾತರೋ ದೇವಪೂಜಿತಾಃ। ಸ ವಿಪ್ರೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾಯ ಗವಾಂ ಲೋಕಾಯ ವಾ ಧ್ರುವಃ॥ 13-124-15 (86205) ಗಾವಸ್ತು ನಾವಮನ್ಯೇತ ಕರ್ಮಣಾ ಮನಸಾ ಗಿರಾ। ಗವಾಂ ಸ್ಥಾನಂ ಪರಂ ಲೋಕೇ ಪ್ರಾರ್ಥಯೇದ್ಯಃ ಪರಾಂ ಗತಿಂ॥ 13-124-16 (86206) ನ ಪದ್ಭ್ಯಾಂ ತಾಡಯೇದ್ಗಾ ವೈ ನ ದಂಡೇನ ನ ಮುಷ್ಟಿನಾ। ಇಮಾಂ ವಿದ್ಯಾಮುಪಾಶ್ರಿತ್ಯ ಪಾವನೀಂ ಬ್ರಹ್ಮನಿರ್ಮಿತಾಂ॥ 13-124-17 (86207) ಮಾತೄಣಾಮನ್ವವಾಯೇ ಚ ನ ಗೋಮಧ್ಯೇ ನ ಗೋವ್ರಜೇ। ನರೋ ಮೂತ್ರಪುರೀಷಸ್ಯ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕುರ್ಯಾದ್ವಿಸರ್ಜನಂ॥ 13-124-18 (86208) ಶುದ್ಧಾಶ್ಚಂದನಶೀತಾಂಗ್ಯಶ್ಚಂದ್ರರಶ್ಮಿಸಮಪ್ರಭಾಃ। ಸೌಂಯಾಃ ಸುರಭ್ಯಃ ಸುಭಗಾ ಗಾವೋ ಗುಗ್ಗುಲುಗಂಧಯಃ॥ 13-124-19 (86209) ಸರ್ವೇ ದೇವಾಽವಿಶನ್ಗಾ ವೈ ಸಮುದ್ರಮಿವ ಸಿಂಧವಃ। ದಿವಂ ಚೈವಾಂತರಿಕ್ಷಂ ಚ ಗವಾಂ ವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ಸಮಶ್ನುತೇ॥ 13-124-20 (86210) ದಧಿನಾ ಜುಹುಯಾದಗ್ನಿಂ ದಧಿನಾ ಸ್ವಸ್ತಿ ವಾಚಯೇತ್। ದಧಿ ದದ್ಯಾಚ್ಚ ಪ್ರಾಶೇತ ಗವಾಂ ವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ಸಮಶ್ನುತೇ॥ 13-124-21 (86211) ಘೃತೇನ ಜುಹುಯಾದಗ್ನಿಂ ಘೃತೇನ ಸ್ವಸ್ತಿ ವಾಚಯೇತ್। ಘೃತಮಾಲಭ್ಯ ಪ್ರಾಶ್ನೀಯಾದ್ಗವಾಂ ವ್ಯುಷ್ಟಿಂ ಸಮಶ್ನುತೇ॥ 13-124-22 (86212) ಗಾವಃ ಸಂಜೀವನಾ ಯಾಸ್ತು ಗಾವೋ ದಾನಮನುತ್ತಮಂ। ತಾಃ ಪುಣ್ಯಗೋಪಾಃ ಸುಫಲಾ ಭಜಮಾನಂ ಭಜಂತು ಮಾಂ॥ 13-124-23 (86213) ಯೇನ ದೇವಾಃ ಪವಿತ್ರೇಣ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಮಿತೋ ಗತಾಃ। ತತ್ಪವಿತ್ರಂ ಪವಿತ್ರಾಣಾಂ ಮಮ ಮೂರ್ಧ್ನಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ॥ 13-124-24 (86214) ವೀಣಾಮೃದಂಗಪಣವಾ ಗವಾಂ ಗಾತ್ರಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ। ಕ್ರೀಡಾರತಿವಿಹಾರಾರ್ಥೇ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ವರ್ತತೇ॥ 13-124-25 (86215) ನ ತತ್ರ ದೇವಾ ವರ್ತಂತೇ ನಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಾಣಿ ಜುಹ್ವತಿ। ನ ಯಜ್ಞೈರಿಜ್ಯತೇ ಚಾತ್ರ ಯತ್ರ ಗೌರ್ವೈ ನ ದೃಶ್ಯತೇ॥ 13-124-26 (86216) ಕ್ಷೀರಂ ದಧಿ ಘೃಥಂ ಯಾಸಾಂ ರಸಾನಾಮುತ್ತಮೋ ರಸಃ। ಅಮೃತಪ್ರಭವಾ ಗಾವಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಯೇನ ಜೀವತಿ॥ 13-124-27 (86217) ಇಮಾಮಾಹೂಯ ಧೇನುಂ ಚ ಸವತ್ಸಾಂ ಯಜ್ಞಮಾತರಂ। ಉಪಾಹ್ವಯಂತಿ ಯಾಂ ವಿಪ್ರಾ ಗಾವೋ ಯಜ್ಞಹವಿಷ್ಕೃತಂ॥ 13-124-28 (86218) ಯಾ ಮೇಧ್ಯಾ ಪ್ರಥಮಂ ಕರ್ಮ ಇಯಂ ಧೇನುಃ ಸರಸ್ವತೀ। ಪೌರ್ಣಮಾಸೇನ ವತ್ಸೇನ ಕಾಮಂ ಕಾಮಗುಣಾನ್ವಿತಾ॥ 13-124-29 (86219) ಯತ್ರ ಸರ್ವಮಿದಂ ಪ್ರೋತಂ ಯತ್ಕಿಂಚಿಜ್ಜಂಗಮಂ ಜಗತ್। ಸ ಗೌರ್ವೈ ಪ್ರಥಮಾ ಪುಣ್ಯಾ ಸರ್ವಭೂತಹಿತೇ ರತಾ॥ 13-124-30 (86220) ಧಾರಣಾಃ ಪಾವನಾಃ ಪುಣ್ಯಾ ಭಾವನಾ ಭೂತಭಾವನಾಃ। ಗಾವೋ ಮಾಮಭಿರಕ್ಷಂತು ಇಹ ಲೋಕೇ ಪರತ್ರ ಚ॥ 13-124-31 (86221) ಏಷ ಯಜ್ಞಃ ಸಹೋಪಾಂಗ ಏಷ ಯಜ್ಞಃ ಸನಾತನಃ। ವೇದಾಃ ಸಹೋಪನಿಷದೋ ಗವಾಂ ರೂಪಾಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾಃ॥ 13-124-32 (86222) ಏತತ್ತಾತ ಮಯಾ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಗವಾಮಿಹ ಪರಂ ಮತಂ। ಸರ್ವತಃ ಶ್ರಾವಯೇನ್ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಯತೋ ಬ್ರಹ್ಮಸಂಸದಿ॥ 13-124-33 (86223) ಶ್ರುತ್ವಾ ಲಭೇತ ತಾಂʼಲ್ಲೋಕಾನ್ಯೇ ಮಯಾ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಾಃ। ಶ್ರಾವಯಿತ್ವಾಪಿ ಪ್ರೀತಾತ್ಮಾ ಲೋಕಾಂಸ್ತಾನ್ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ 13-124-34 (86224) ಧೇನುಮೇಕಾಂ ಸಮಾದದ್ಯಾದಹನ್ಯಹನಿ ಪಾವನೀಂ। ತತ್ತಥಾ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದ್ವಿಪ್ರಃ ಪಠನ್ವೈ ಗೋಮತೀಂ ಸದಾ॥ 13-124-35 (86225) ಅಥ ಧೇನುರ್ನ ವಿದ್ಯತೇ ತಿಲಧೇನುಮನುತ್ತಮಾಂ। ದದ್ಯಾದ್ಗೋಮತಿಕಲ್ಪೇನ ತಾಂ ಧೇನುಂ ಸರ್ವಪಾವನೀಂ॥ 13-124-36 (86226) ಆಹ್ನಿಕಂ ಗೋಮತೀಂ ನಿತ್ಯಂ ಯಃ ಪಠೇತ ಸದಾ ನರಃ। ಸರ್ವಪಾಪಾತ್ಪ್ರಮುಚ್ಯೇತ ಪ್ರಯತಾತ್ಮಾ ಯ ಆಚರೇತ್॥ 13-124-37 (86227) ಘೃತಂ ವಾ ನಿತ್ಯಮಾಲಭ್ಯ ಪ್ರಾಶ್ಯ ವಾ ಗೋಮತೀಂ ಜಪೇತ್। ಸ್ನಾತ್ವಾ ವಾ ಗೋಕರೀಷೇಣ ಪಠನ್ಪಾಪಾತ್ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-124-38 (86228) ಮನಸಾ ಗೋಮತೀಂ ಜಪ್ಯೇದ್ಗೋಮತ್ಯಾ ನಿತ್ಯಮಾಹ್ನಿಕಂ। ನ ತ್ವೇನ ದಿವಸಂ ಕುರ್ಯಾದ್ವ್ಯರ್ಥಂ ಗೋಮತ್ಯಪಾಠಕಃ॥ 13-124-39 (86229) ಗೋಮತೀಂ ಜಪಮಾನಾ ಹಿ ದೇವಾ ದೇವತ್ವಮಾಪ್ನುವನ್। ಋಷಿತ್ವಮೃಷಯಶ್ಚಾಪಿ ಗೋಮತ್ಯಾ ಸರ್ವಮಾಪ್ನುವನ್॥ 13-124-40 (86230) ಬದ್ಧೋ ಬಂಧಾತ್ಪ್ರಮುಚ್ಯೇತ ಕೃಚ್ಛ್ರಾನ್ಮುಚ್ಯೇತ ಸಂಕಟಾತ್। ಗೋಮತೀಂ ಸೇವತೇ ಯಸ್ತು ಲಭತೇ ಪ್ರಿಯಸಂಗಮಂ॥ 13-124-41 (86231) ಏತತ್ಪವಿತ್ರಂ ಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯೇನ ಏತದ್ವ್ರತಮನುತ್ತಮಂ। ಏತತ್ತು ಪೃಥಿವೀಪಾಲ ಪಾವನಂ ಶೃಣ್ವತಾಂ ಸದಾ॥ 13-124-42 (86232) ಪುತ್ರಕಾಮಾಶ್ಚ ಯೇ ಕೇಚಿದ್ಧನಕಾಮಾಶ್ಚ ಮಾನವಾಃ। ಅದ್ಧಾನೇ ಚೋರವೈರಿಭ್ಯೋ ಮುಚ್ಯತೇ ಗೋಮತೀಂ ಪಠನ್॥ 13-124-43 (86233) ಪೂರ್ವವೈರಾನುಬಂಧೇಷು ರಣಏ ಚಾಪ್ಯಾತತಾಯಿನಃ। ಲಭೇತ ಜಯಮೇವಾಶು ಸದಾ ಗೋಮತಿಪಾಠಕಃ॥'॥ ॥ 13-124-44 (86234) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಚತುರ್ವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 124 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-124-1 ದೇವವ್ರತ ಮಹಾಭಾಗೇತಿ ಕ.ಪಾಠಃ॥ 7-124-18 ಮಾತೄಣಾಮನುಪಾತೇ ಚೇತಿ ಥ.ಪಾಠ.॥ 7-124-26 ಯತ್ರ ಗೌರ್ವೈ ನ ದುಹ್ಯತೇ ಇತಿ ಥ.ಪಾಠ॥

`ಶುಕ ಉವಾಚ। ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಶ್ಚೈವ ಶೂದ್ರಾಶ್ಚ ಮಂತ್ರಹೀನಾಶ್ಚ ಯೇ ದ್ವಿಜಾಃ। ಕಪಿಲಾಮುಪಜೀವಂತಿ ಕಥಮೇತತ್ಪಿತರ್ಭವೇತ್॥ 13-125-1 (86235) ಶ್ರೀವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ। 13-125-2x (7155) ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಶ್ಚೈವ ಶೂದ್ರಾಶ್ಚ ಮಂತ್ರಹೀನಾಶ್ಚ ಯೇ ದ್ವಿಜಾಃ। ಕಪಿಲಾಮುಪಜೀವಂತಿ ತೇಷಾಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ನಿರ್ಣಯಂ॥ 13-125-2 (86236) ಕಪಿಲಾಸ್ತೂತ್ತಮಾ ಲೋಕೇ ಗೋಷು ಚೈವೋತ್ತಮಾ ಮತಾಃ। ತಾಸಾಂ ದಾತಾ ಲಭೇತ್ಸ್ವರ್ಗಂ ವಿಧಿನಾ ಯಶ್ಚ ಸೇವತೇ॥ 13-125-3 (86237) ಸ್ಪೃಶೇತ ಕಪಿಲಾಂ ಯಸ್ತು ದಂಡೇನ ಚರಣೇನ ವಾ। ಸ ತೇನ ಸ್ಪರ್ಶಮಾತ್ರೇಣ ನರಕಾಯೋಪಪದ್ಯತೇ॥ 13-125-4 (86238) ಮಂತ್ರೇಣ ಯುಂಜ್ಯಾತ್ಕಪಿಲಾಂ ಮಂತ್ರೇಣೈವ ಪ್ರಮುಂಚತೇ। ಮಂತ್ರಿಹೀನಂ ತು ಯೋ ಯುಂಜಾತ್ಕೃಮಿಯೋನೌ ಪ್ರಸೂಯತೇ॥ 13-125-5 (86239) ಪ್ರಹಾರಾಹತಮರ್ಮಾಂಗಾ ದುಃಖೇನ ಚ ಜಡೀಕೃತಾ। ಪದಾನಿ ಯಾವದ್ಗಚ್ಛೇತ ತಾವಲ್ಲೋಕಾನ್ಕೃಮಿರ್ಭವೇತ್॥ 13-125-6 (86240) ಯಾವಂತೋ ಬಿಂದವಸ್ತಸ್ಯಾಃ ಶೋಣಿತಸ್ಯ ಕ್ಷಿತಿಂ ಗತಾಃ। ತಾವದ್ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ನರಕಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ॥ 13-125-7 (86241) ಮಂತ್ರೇಣ ಯುಂಜ್ಯಾತ್ಕಪಿಲಾಂ ಮಂತ್ರೇಣ ವಿನಿಯೋಜಯೇತ್। ಮಂತ್ರಹೀನೈರನುಯುತೋ ಮಂಜಯೇತ್ತಮಸಿ ಪ್ರಭೋ॥ 13-125-8 (86242) ಕಪಿಲಾಂ ಯೇಽಪಿ ಜೀವಂತಿ ಬುದ್ಧಿಮೋಹಾನ್ವಿತಾ ನರಾಃ। ತೇಽಪಿ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ಪತಂತಿ ನರಕೇ ನೃಪ॥ 13-125-9 (86243) ಅಥ ನ್ಯಾಯೇನ ಯೇ ವಿಪ್ರಾಃ ಕಪಿಲಾಮುಪಯುಂಜತೇ। ತಸ್ಮಿಂಲ್ಲೋಕೇ ಪ್ರಮೋದಂತೇ ಲೋಕಾಶ್ಚೈಷಾಮನಾಮಯಾಃ॥ 13-125-10 (86244) ವಿಧಿನಾ ಯೇ ನ ಕುರ್ವಂತಿ ಶೂದ್ರಾಸ್ತಾನುಪಧಾರಯ॥' ॥ 13-125-11 (86245) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಪಂಚವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 125 ॥

`ಶುಕ ಉವಾಚ। ನಾನಾವರ್ಣೈರುಪೇತಾನಾಂ ಗವಾಂ ಕಿಂ ಮುನಿಸತ್ತಮ। ಕಪಿಲಾಃ ಸರ್ವವರ್ಣೇಷು ವರಿಷ್ಠತ್ವಮವಾಪ್ನುವನ್॥ 13-126-1 (86246) ವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ। 13-126-2x (7156) ಶೃಣು ಪುತ್ರ ಯಥಾ ಗೋಷು ವರಿಷ್ಠಾಃ ಕಪಿಲಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ। ಕಪಿಲತ್ವಂ ಚ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪೂಜ್ಯಾಶ್ಚಿ ಸತತಂ ನೃಷು॥ 13-126-2 (86247) ಅಗ್ನಿಃ ಪುರಾಪಚಕ್ರಾಮ ದೇವೇಭ್ಯ ಇತಿ ನಃ ಶ್ರುತಂ। ದೇವೇಭ್ಯೋ ಮಾಂ ಛಾದಯತ ಶರಣ್ಯಾಃ ಶರಣಂ ಗತಂ॥ 13-126-3 (86248) ಊಚುಸ್ತಾಃ ಸಹಿತಾಸ್ತತ್ರ ಸ್ವಾಗತಂ ತವ ಪಾವಕಃ। ಇಹ ಗುಪ್ತಸ್ತ್ವಮಸ್ಮಾಭಿರ್ನ ದೇವೈರುಪಲಪ್ಸ್ಯಸೇ॥ 13-126-4 (86249) ಅಥ ದೇವಾ ವಿವಿತ್ಸಂತಃ ಪಾವಕಂ ಪರಿಚಕ್ರಮುಃ। ಗೋಷು ಗುಪ್ತಂ ಚ ವಿಜ್ಞಾಯ ತಾಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಮುಪತಸ್ಥಿರೇ॥ 13-126-5 (86250) ಯುಷ್ಮಾಸು ನಿವಸತ್ಯಗ್ನಿರಿತಿ ಗಾಃ ಸಮಚೂಚುದನ್। ಪ್ರಕಾಶ್ಯತಾಂ ಹುತವಹೋ ಲೋಕಾನ್ನ ಚ್ಛೇತ್ತುಮರ್ಹಥ॥ 13-126-6 (86251) ಏವಮಸ್ತ್ವಿತ್ಯುನುಜ್ಞಾಯ ಪಾವಕಂ ಸಮದರ್ಶಯನ್॥ 13-126-7 (86252) ಅಧಿಗಂಯ ಪಾವಕಂ ತುಷ್ಟಾಸ್ತೇ ದೇವಾಃ ಸದ್ಯ ಏವ ತು। ಅಗ್ನಿಂ ಪ್ರಚೋದಯಾಮಾಸುಃ ಕ್ರಿಯತಾಂ ಗೋಷ್ವನುಗ್ರಹಃ॥ 13-126-8 (86253) ಗವಾಂ ತು ಯಾಸಾಂ ಗಾತ್ರೇಷು ಪಾವಕಃ ಸಮವಸ್ಥಿತಃ। ಕಪಿಲತ್ವಮನುಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠತ್ವಮೇವ ಚ॥ 13-126-9 (86254) ಮಹಾಫಲತ್ವಂ ಲೋಕೇ ಚ ದದೌ ತಾಸಾಂ ಹುತಾಶನಃ। ತಸ್ಮಾದ್ಧಿ ಸರ್ವವರ್ಣಾನಾಂ ಕಪಿಲಾಂ ಗಾಂ ಪ್ರದಾಪಯ। ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾಯ ಪ್ರಶಾಂತಾಯ ಪ್ರಯತಾಯಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಿಣೇ॥ 13-126-10 (86255) ಯಾವಂತಿ ರೋಮಾಣಿ ಭಂತಿ ಧೇನ್ವಾ ಯುಗಾನಿ ತಾವಂತಿ ಪುನಾತಿ ದಾತೄನ್। ಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತೄಂಶ್ಚ ಪುನಾತಿ ದತ್ತಾ ಶಿಷ್ಟೇ ತು ಗೌರ್ವೈ ಪ್ರತಿಪಾದನೇನ॥ ॥ 13-126-11 (86256) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಷಡ್ವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 126 ॥

ಶುಕ ಉವಾಚ। ಕೇನ ವರ್ಣವಿಭಾಗೇನ ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಕಪಿಲಾ ಭವೇತ್। ಕತಿ ವಾ ಲಕ್ಷಣಾನ್ಯಸ್ಯಾ ದೃಷ್ಟಾನಿ ಮುನಿಭಿಃ ಪುರಾ॥ 13-127-1 (86257) ಶ್ರೀವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ। 13-127-2x (7157) ಶೃಣು ತಾತ ಯಥಾ ಗೋಷು ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಕಪಿಲಾ ಭವೇತ್। ನೇತ್ರಯೋಃ ಶೃಂಗಯೋಶ್ಚೈವ ಖುರೇಷು ವೃಷಣೇಷು ಚ। ಕರ್ಣತೋ ಘ್ರಾಣತಶ್ಚಾಪಿ ಷಡ್ವಿಧಾಃ ಕಪಿಲಾಃ ಸ್ಮೃತಾಃ॥ 13-127-2 (86258) ಏತೇಷಾಂ ಲಕ್ಷಣಾನಾಂ ತು ಯದ್ಯೇಕಮಪಿ ದೃಶ್ಯತೇ। ಕಪಿಲಾಂ ತಾಂ ವಿಜಾನೀಯಾದೇವಮಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ॥ 13-127-3 (86259) ಆಗ್ನೇಯೀ ನೇತ್ರಕಪಿಲಾ ಖುರೈರ್ಮಾಹೇಶ್ವರೀ ಭವೇತ್। ಗ್ರೀವಾಯಾಂ ವೈಷ್ಣವೀ ಜ್ಞೇಯಾ ಪೂಷ್ಣೋ ಘ್ರಾಣಾದಜಾಯತ॥ 13-127-4 (86260) ಕರ್ಣತಸ್ತು ವಸಂತೇನ ಸ್ವಯೋನಿಮಭಿಜಾಯತೇ। ಗಾಯತ್ರ್ಯಾಶ್ಚ ವೃಷಣಯೋರುತ್ಪತ್ತಿಃ ಷಡ್ಗುಣಾ ಸ್ಮೃತಾ॥ 13-127-5 (86261) ಏವಂ ಗಾವಶ್ಚ ವಿಪ್ರಾಶ್ಚ ಗಾಯತ್ರೀ ಸತ್ಯಮೇವ ಚ। ವಸಂತಶ್ಚ ಸುವರ್ಣಶ್ಚ ಏಕತಃ ಸಮಜಾಯತ॥ 13-127-6 (86262) ನೇತ್ರಯೋಃ ಕಪಿಲಾಂ ಯಸ್ತು ವಾಹಯೇತ ದುಹೇತ ವಾ। ಸ ಪಾಪಕರ್ಮಾ ನರಕಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ॥ 13-127-7 (86263) ನರಕಾದ್ವಿಪ್ರಮುಕ್ತಸ್ತು ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಿಂ ನಿಷೇವತೇ। ಯದಾ ಲಭೇತ ಮಾನುಷ್ಯಂ ಜಾತ್ಯಂಧೋ ಜಾಯತೇ ನರಃ॥ 13-127-8 (86264) ಶೃಂಗಯೋಃ ಕಪಿಲಾಂ ಯಸ್ತು ವಾಹಯೇತ ದುಹೇತ ವಾ। ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಿಂ ಸ ಲಭತೇ ಜಾಯಮಾನಃ ಪುನಃ ಪುನಃ॥ 13-127-9 (86265) ಖುರೇಷು ಕಪಿಲಾಂ ಯಸ್ತು ವಾಹಯೇತ ದುಹೇತ ವಾ। ತಮಸ್ಯಪಾರೇ ಮಜ್ಜೇತ ಧನಹೀನೋ ನರಾಧಮಃ॥ 13-127-10 (86266) ಕಪಿಲಾಂ ವಾಲಧಾನೇಷು ವಾಹಯೇತ ದುಹೇತ ವಾ। ನಿರಾಶ್ರಯಃ ಸದಾ ಚೈವ ಜಾಯತೇ ಯದಿ ಚೇತ್ಕೃಮಿಃ॥ 13-127-11 (86267) ಕರ್ಣೇನ ಕಪಿಲಾಂ ಯಸ್ತು ಜಾನನ್ನಪ್ಯುಪಜೀವತಿ। ಸಹಸ್ರಶಃ ಶುಚಿರ್ಭುತ್ವಾ ಮಾನುಷ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾದಥ। ಚಂಡಾಲಃ ಪಾಪಯೋನಿಶ್ಚ ಜಾಯತೇ ಸ ನರಾಧಮಃ॥ 13-127-12 (86268) ಘ್ರಾಣೇನ ಕಪಿಲಾಂ ಯಸ್ತು ಪ್ರಮಾದಾದುಪಜೀವತಿ। ಸೋಽಪಿ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ತಿರ್ಯಗ್ಯೋನೌ ಪ್ರಜಾಯತೇ॥ 13-127-13 (86269) ವ್ಯಾಧಿಗ್ರಸ್ತೋ ಜಡೋ ರೋಗೀ ಭವೇನ್ಮಾನುಷ್ಯಮಾಗತಃ॥ 13-127-14 (86270) ಮಧುಸರ್ಪಿಸ್ಸುಗಂಧಾಸ್ತು ಕಪಿಲಾಃ ಶಾಸ್ತ್ರತಃ ಸ್ಮೃತಾಃ। ಏತಾಃ ಸಮುಪಜೀವೇತ ಸೋಽಪಿ ತಿರ್ಯಕ್ಷು ಜಾಯತೇ॥ 13-127-15 (86271) ಸ್ಥಾವರತ್ವಮನುಪ್ರಾಪ್ತೋ ಯದಿ ಮಾನುಷ್ಯತಾಂ ಲಭೇತ್। ಅಲ್ಪಾಯುಃ ಸ ಭವೇಜ್ಜಾತೋ ಹೀನವರ್ಣಕುಲೋದ್ಭವಃ॥ 13-127-16 (86272) ಯೇ ತು ಪಾಪಾ ಹ್ಯಸೂಯಂತೇ ಕಪಿಲಾಂ ವಾಹಯಂತಿ ಚ। ನಿರಯೇಷು ಪ್ರತಿಷ್ಠಂತೇ ಯಾವದಾಭೂತಸಂಪ್ಲವಂ॥ ॥ 13-127-17 (86273) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಸಪ್ತವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 127 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-127-7 ವಾಹಯೇನ ದಮೇತ ವೇತಿ ಥ.ಪಾಠ.॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಮಯಾ ಗವಾಂ ಪುರೀಷಂ ವೈ ಶ್ರಿಯಾ ಜುಷ್ಟಮಿತಿ ಶ್ರುತಂ। ಏತದಿಚ್ಛಾಂಯಹಂ ಶ್ರೋತುಂ ಸಂಶಯೋಽತ್ರ ಹಿ ಮೇ ಮಹಾನ್॥ 13-128-1 (86274) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-128-2x (7158) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಗೋಭಿರ್ನೃಪೇಹಂ ಸಂವಾದಂ ಶ್ರಿಯಾ ಭಾರತಸತ್ತಮ॥ 13-128-2 (86275) ಗಾವೋಽಥ ವಿಸ್ಮಿತಾಸ್ತಸ್ಯಾ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ರೂಪಸ್ಯ ಸಂಪದಂ॥ 13-128-3 (86276) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-128-4x (7159) ಕಾಽಸಿ ದೇವಿ ಕುತೋ ವಾ ತ್ವಂ ರೂಪೇಣಾಪ್ರತಿಮಾ ಭುವಿ। ವಿಸ್ಮಿತಾಃ ಸ್ಮ ಮಹಾಭಾಗೇ ತವ ರೂಪಸ್ಯ ಸಂಪದಾ॥ 13-128-4 (86277) ಇಚ್ಛಾಮಸ್ತ್ವಾಂ ವಯಂ ಜ್ಞಾತುಂ ಕಾ ತ್ವಂ ಕ್ವ ಚ ಗಮಿಷ್ಯಸಿ। ತತ್ತ್ವೇನ ಹಿ ಸುವರ್ಣಾಭೇ ಸರ್ವಮೇತದ್ಬ್ರವೀಹಿ ನಃ॥ 13-128-5 (86278) ಶ್ರೀರುವಾಚ। 13-128-6x (7160) ಲೋಕಸ್ಯ ಕಾಂತಿರ್ಭದ್ರಂ ವಃ ಶ್ರೀರ್ನಾಮಾಹಂ ಪರಿಶ್ರುತಾ। ಮಯಾ ದೈತ್ಯಾಃ ಪರಿತ್ಯಕ್ತಾ ವಿನಷ್ಟಾಃ ಶಾಶ್ವತೀಃ ಸಮಾಃ॥ 13-128-6 (86279) ಮಯಾಽಭಿಪನ್ನಾ ದೇವಾಶ್ಚ ಮೋದಂತೇ ಶಾಶ್ವತೀಃ ಸಮಾಃ। ಇಂದ್ರೋ ವಿವಸ್ವಾನ್ಸೋಮಶ್ಚ ವಿಷ್ಣುರಾಪೋಽಗ್ನಿರೇವ ಚ॥ 13-128-7 (86280) ಮಯಾಽಭಿಪನ್ನಾ ದೀಪ್ಯಂತೇ ಋಷಯೋ ದೇವತಾಸ್ತಥಾ। ಯಾನ್ನಾವಿಶಾಂಯಹಂ ಗಾವಸ್ತೇ ವಿನಶ್ಯಂತಿ ಸರ್ವಶಃ॥ 13-128-8 (86281) ಧರ್ಮಶ್ಚಾರ್ಥಶ್ಚ ಕಾಮಶ್ಚ ಮಯಾ ಜುಷ್ಟಾಃ ಸುಖಾನ್ವಿತಾಃ। ಏವಂಪ್ರಭಾವಾಂ ಮಾಂ ಗಾವೋ ವಿಜಾನೀತ ಸುಖಪ್ರದಾಂ॥ 13-128-9 (86282) ಇಚ್ಛಾಮಿ ಚಾಪಿ ಯುಷ್ಮಾಸು ವಸ್ತುಂ ಸರ್ವಾಸು ನಿತ್ಯದಾ। ಆಗತ್ಯ ಪ್ರಾರ್ಥಯೇ ಯುಷ್ಮಾಞ್ಶ್ರೀಜುಷ್ಟಾ ಭವತಾಽನಘಾಃ॥ 13-128-10 (86283) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-128-11x (7161) ಅಧ್ರುವಾ ಚಪಲಾ ಚ ತ್ವಂ ಸಾಮಾನ್ಯಾ ಬಹುಭಿಃ ಸಹ। ನ ತ್ವಾಮಿಚ್ಛಾಮ ಭದ್ರಂ ತೇ ಗಂಯತಾಂ ಯತ್ರ ರೋಚತೇ॥ 13-128-11 (86284) ವಪುಷ್ಮಂತ್ಯೋ ವಯಂ ಸರ್ವಾಃ ಕಿಮಸ್ಮಾಕಂ ತ್ವಯಾಽದ್ಯ ವೈ। ಯಥೇಷ್ಟಂ ಗಂಯತಾಂ ತತ್ರ ಕೃತಕಾರ್ಯಾ ವಯಂ ತ್ವಯಾ॥ 13-128-12 (86285) ಶ್ರೀರುವಾಚ। 13-128-13x (7162) ಕಿಮೇತದ್ವಃ ಕ್ಷಮಂ ಗಾವೋ ಯನ್ಮಾಂ ನೇಹಾಭಿನಂದಥ। ನ ಮಾಂ ಸಂಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀಧ್ವಂ ಕಸ್ಮಾದ್ವೈ ದುರ್ಲಭಾಂ ಸತೀಂ॥ 13-128-13 (86286) ಸತ್ಯಶ್ಚ ಲೋಕವಾದೋಽಯಂ ಲೋಕೇ ಚರತಿ ಸುವ್ರತಾಃ। ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಪರಿಭವೋ ಭವತೀತಿ ವಿನಿಶ್ಚಯಃ॥ 13-128-14 (86287) ಮಹದುಗ್ರಂ ತಪಃ ಕೃತ್ವಾ ಮಾಂ ನಿಷೇವಂತಿ ಮಾನವಾಃ। ದೇವದಾನವಗಂಧರ್ವಾಃ ಪಿಶಾಚೋರಗರಾಕ್ಷಸಾಃ॥ 13-128-15 (86288) ಕ್ಷಮಮೇತದ್ಧಿ ವೋ ಗಾವಃ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣೀತ ಮಾಮಿಹ। ನಾವಮನ್ಯಾ ಹ್ಯಹಂ ಸೌಂಯಾಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇ ಸಚರಾಚರೇ॥ 13-128-16 (86289) ಗಾವ ಊಚುಃ। 13-128-17x (7163) ನಾವಮಾನ್ಯಾಮಹೇ ದೇವಿ ನ ತ್ವಾಂ ಪರಿಭವಾಮಹೇ। ಅಧ್ರುವಾ ಚಲಚಿತ್ತಾಸಿ ತತಸ್ತ್ವಾಂ ವರ್ಜಯಾಮಹೇ॥ 13-128-17 (86290) ಬಹುನಾ ಚ ಕಿಮುಕ್ತೇನ ಗಂಯತಾಂ ಯತ್ರ ವಾಂಛಸಿ। ವಪುಷ್ಮಂತ್ಯೋ ವಯಂ ಸರ್ವಾಃ ಕಿಮಸ್ಮಾಕಂ ತ್ವಯಾಽನಘೇ॥ 13-128-18 (86291) ಶ್ರೀರುವಾಚ। 13-128-19x (7164) ಅವಜ್ಞಾತಾ ಭವಿಷ್ಯಾಮಿ ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ಮಾನವೈಃ। ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತೇತಿ ಯುಷ್ಮಾಭಿಃ ಪ್ರಸಾದಃ ಕ್ರಿಯತಾಂ ಮಮ॥ 13-128-19 (86292) ಮಹಾಭಾಗಾ ಭವತ್ಯೋ ವೈ ಶರಣ್ಯಾಃ ಶರಣಾಗತಾಂ। ಪರಿತ್ರಾಯಂತು ಮಾಂ ನಿತ್ಯಂ ಭಜಮಾನಾಮನಿಂದಿತಾಂ॥ 13-128-20 (86293) ಮಾನನಾಮಹಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಭವತ್ಯಃ ಸತತಂ ಶಿವಾಃ। ಅಪ್ಯೇಕಾಂಗೇಷ್ವಧೋ ವಸ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಚ ಸುಕುತ್ಸಿತೇ॥ 13-128-21 (86294) ನ ವೋಽಸ್ತಿ ಕುತ್ಸಿತಂ ಕಿಂಚಿದಂಗೇಷ್ವಾಲಕ್ಷ್ಯತೇಽನಘಾಃ। ಪುಣ್ಯಾಃ ಪವಿತ್ರಾಃ ಸುಭಗಾ ಅವಾಗ್ದೇಶಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಥ। ವಸೇಯಂ ಯತ್ರ ವೋ ದೇಹೇ ತನ್ಮೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮರ್ಹಥ॥ 13-128-22 (86295) ಏವಮುಕ್ತಾಸ್ತು ತಾ ಗಾವಃ ಶುಭಾಃ ಕರುಣವತ್ಸಲಾಃ। ಸಂಮಾನ್ಯ ಸಹಿತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಶ್ರಿಯಮುಚುರ್ನರಾಧಿಪ॥ 13-128-23 (86296) ಅವಶ್ಯಂ ಮಾನನಾ ಕಾರ್ಯಾ ತವಾಸ್ಮಾಭಿರ್ಯಶಸ್ವಿನಿ। ಶಕೃನ್ಮೂತ್ರೇ ನಿವಸತಾಂ ಪುಣ್ಯಮೇತದ್ಧಿ ನಃ ಶುಭೇ॥ 13-128-24 (86297) ಶ್ರೀರುವಾಚ। 13-128-25x (7165) ದಿಷ್ಟ್ಯಾ ಪ್ರಸಾದೋ ಯುಷ್ಮಾಭಿಃ ಕೃತೋ ಮೇಽನುಗ್ರಹಾತ್ಮಕಃ। ಏವಂ ಭವತು ಭದ್ರಂ ವಃ ಪೂಜಿತಾಽಸ್ಮಿ ಸುಖಪ್ರದಾಃ॥ 13-128-25 (86298) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-128-26x (7166) ಏವಂ ಕೃತ್ವಾ ತು ಸಮಯಂ ಶ್ರೀರ್ಗೋಭಿಃ ಸಹ ಭಾರತ। ಪಶ್ಯಂತೀನಾಂ ತತಸ್ತಾಸಾಂ ತತ್ರೈವಾಂತರಧೀಯತ॥ 13-128-26 (86299) ಏವಂ ಗೋಶಕೃತಃ ಪುತ್ರ ಮಾಹಾತ್ಂಯಂ ತೇಽನುವರ್ಣಿತಂ। ಮಾಹಾತ್ಂಯಂ ಚ ಗವಾಂ ಭೂಯಃ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಗದತೋ ಮಮ॥ ॥ 13-128-27 (86300) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಅಷ್ಟವಿಂಶತ್ಯಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 128 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-128-3 ವಿಸ್ಮಿತಾ ಅಭವನ್ನಿತಿ ಶೇಷಃ॥ 7-128-21 ಏಕಾ ಅಹಂ। ಅಂಗೇಷು ಮಧ್ಯೇ ಕುತ್ಸಿತೇ। ಸುಪ್ರೀತಾಂಗೇಷು ವೋ ವಸ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮೀಹ ನ ಕುತ್ಸಿತೇ ಇತಿ ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-128-23 ಸಂಮಂತ್ರ್ಯ ಸಹಿತಾ ಇತಿ ಝ.ಪಾಠಃ॥

ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। ಯೇ ಚ ಗಾಃ ಸಂಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಹುತಶಿಷ್ಟಾಶಿನಶ್ಚ ಯೇ। ತೇಷಾಂ ಸತ್ರಾಣಿ ಯಜ್ಞಾಶ್ಚ ನಿತ್ಯಮೇವ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-129-1 (86301) ಋತೇ ದಧಿಘೃತೇನೇಹ ನ ಯಜ್ಞಃ ಸಂಪ್ರವರ್ತತೇ। ತೇನ ಯಜ್ಞಸ್ಯ ಯಜ್ಞತ್ವಮತೋ ಮೂಲಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ॥ 13-129-2 (86302) ದಾನಾನಾಮಪಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಗವಾಂ ದಾನಂ ಪ್ರಶಸ್ಯತೇ। ಗಾವಃ ಶ್ರೇಷ್ಠಾಃ ಪವಿತ್ರಾಶ್ಚ ಪಾವನಂ ಹ್ಯೇತದುತ್ತಮಂ॥ 13-129-3 (86303) ಪುಷ್ಟ್ಯರ್ಥಮೇತಾಃ ಸೇವೇತ ಶಾಂತ್ಯರ್ಥಮಪಿ ಚೈವ ಹ। ಪಯೋ ದಧಿ ಘೃತಂ ಚಾಸಾಂ ಸರ್ವಪಾಪಪ್ರಮೋಚನಂ॥ 13-129-4 (86304) ಗಾವಸ್ತೇಜಃ ಪರಂ ಪ್ರೋಕ್ತಮಿಹ ಲೋಕೇ ಪರತ್ರ ಚ। ನ ಗೋಭ್ಯಃ ಪರಮಂ ಕಿಂಚಿತ್ಪವಿತ್ರಂ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-129-5 (86305) ಅತ್ರಾಪ್ಯುದಾಹರಂತೀಮಮಿತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ। ಪಿತಾಮಹಸ್ಯ ಸಂವಾದಮಿಂದ್ರಸ್ಯ ಚ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-129-6 (86306) ಪರಾಭೂತೇಷು ದೈತ್ಯೇಷು ಶಕ್ರಸ್ತ್ರಿಭುವನೇಶ್ವರಃ। ಪ್ರಜಾಃ ಸಮುದಿತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಸತ್ಯಧರ್ಮಪರಾಯಣಾಃ॥ 13-129-7 (86307) ಅಥರ್ಷಯಃ ಸಗಂಧರ್ವಾಃ ಕಿನ್ನರೋರಗರಾಕ್ಷಸಾಃ। ದೇವಾಸುರಸುಪರ್ಣಾಶ್ಚ ಪ್ರಜಾನಾಂ ಪತಯಸ್ತಥಾ। ಪರ್ಯುಪಾಸತ ಕೌಂತೇಯ ಕದಾಚಿದ್ವೈ ಪಿತಾಮಹಂ॥ 13-129-8 (86308) ನಾರದಃ ಪರ್ವತಶ್ಚೈವ ವಿಶ್ವಾವಸುಹಹಾಹುಹೂಃ। ದಿವ್ಯತಾನೇಷು ಗಾಯಂತಃ ಪರ್ಯುಪಾಸತ ತಂ ಪ್ರಭುಂ॥ 13-129-9 (86309) ತತ್ರ ದಿವ್ಯಾನಿ ಪುಷ್ಪಾಣಿ ಪ್ರಾವಹತ್ಪವನಸ್ತದಾ। ಆಜಹ್ರುರ್ಋತವಶ್ಚಾಪಿ ಸುಗಂಧೀನಿ ಪೃಥಕ್ಪೃಥಕ್॥ 13-129-10 (86310) ತಸ್ಮಿಂದೇವಸಮಾವಾಯೇ ಸರ್ವಭೂತಸಮಾಗಮೇ। ದಿವ್ಯವಾದಿತ್ರಸಂಘುಷ್ಟೇ ದಿವ್ಯಸ್ತ್ರೀಚಾರಣಾವೃತೇ। ಇಂದ್ರಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ದೇವೇಶಮಭಿವಾದ್ಯ ಪ್ರಣಂಯ ಚ॥ 13-129-11 (86311) ದೇವಾನಾಂ ಭಗವನ್ಕಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕೇಶಾನಾಂ ಪಿತಾಮಹ। ಉಪರಿಷ್ಠಾದ್ಗವಾಂ ಲೋಕ ಏತದಿಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ॥ 13-129-12 (86312) ಕಿಂ ತಪೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ವಾ ಗೋಭಿಃ ಕೃತಮಿಹೇಶ್ವರ॥ ದೇವಾನಾಮುಪರಿಷ್ಟಾದ್ಯದ್ವಸಂತ್ಯರಜಸಃ ಸುಖಂ॥ 13-129-13 (86313) ತತಃ ಪ್ರೋವಾಚ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತಂ ಶಕ್ರಂ ಬಲನಿಷೂದನಂ। ಅವಜ್ಞಾತಾಸ್ತ್ವಯಾ ನಿತ್ಯಂ ಗಾವೋ ಬಲನಿಷೂದನ॥ 13-129-14 (86314) ತೇನ ತ್ವಮಾಸಾಂ ಮಾಹಾತ್ಂಯಂ ನ ವೇತ್ಸಿ ಶೃಣು ಯತ್ಪ್ರಭೋ। ಗವಾಂ ಪ್ರಭಾವಂ ಪರಮಂ ಮಾಹಾತ್ಂಯಂ ಚ ಸುರರ್ಷಭ॥ 13-129-15 (86315) ಯಜ್ಞಾಂಗಂ ಕಥಿತಾ ಗಾವೋ ಯಜ್ಞ ಏವ ಚ ವಾಸವ। ಏತಾಭಿಶ್ಚ ವಿನಾ ವಿಜ್ಞೋ ನ ವರ್ತೇತ ಕಥಂಚನ॥ 13-129-16 (86316) ಧಾರಯಂತಿ ಪ್ರಜಾಶ್ಚೈತಾಃ ಪಯಸಾ ಹವಿಷಾ ತಥಾ। ಏತಾಸಾಂ ತನಯಾಶ್ಚಾಪಿ ಕೃಷಿಯೋಗಮುಪಾಸತೇ॥ 13-129-17 (86317) ಜನಯಂತಿ ಚ ಧಾನ್ಯಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ। ತತೋ ಯಜ್ಞಾಃ ಪ್ರವರ್ತಂತೇ ಹವ್ಯಂ ಕವ್ಯಂ ಚ ಸರ್ವಶಃ॥ 13-129-18 (86318) ಪಯೋ ದಧಿ ಘೃತಂ ಚೈವ ಪುಣ್ಯಾಶ್ಚೈತಾಃ ಸುರಾಧಿಪ। ವಹಂತಿ ವಿವಿಧಾನ್ಭೋಗಾನ್ಕ್ಷುತ್ತೃಷ್ಣಾಪರಿಪೀಡಿತಾಃ॥ 13-129-19 (86319) ಮುನೀಂಶ್ಚ ಧಾರಯಂತೀಹ ಪ್ರಜಾಶ್ಚೈವಾಪಿ ಕರ್ಮಣಾ। ವಾಸವಾಽಕೂಟವಾಹಿನ್ಯಃ ಕರ್ಮಣಾ ಸುಕೃತೇನ ಚ॥ 13-129-20 (86320) ಉಪರಿಷ್ಟಾತ್ತತೋಽಸ್ಮಾಕಂ ವಸಂತ್ಯೇತಾಃ ಸದೈವ ಹಿ। ಏತತ್ತೇ ಕಾರಣಂ ಶಕ್ರ ನಿವಾಸಕೃತಮಧ್ಯ ವೈ। ಗಾವೋ ದೇವೋಪರಿಷ್ಟಾದ್ಧಿ ಸಮಾಖ್ಯಾತಾಃ ಶತಕ್ರತೋ॥ 13-129-21 (86321) ಏತಾ ಹಿ ವರದತ್ತಾಶ್ಚ ವರದಾಶ್ಚಾಪಿ ವಾಸವ। ಸುರಭ್ಯಃ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಿಣ್ಯಃ ಪಾವನಾಃ ಶುಭಲಕ್ಷಣಾಃ॥ 13-129-22 (86322) ಯದರ್ಥಂ ಗಾಂ ಗತಾಶ್ಚೈವ ಸುರಭ್ಯಃ ಸುರಸತ್ತಮ। ತಚ್ಚ ಮೇ ಶೃಣು ಕಾರ್ಸ್ನ್ಯೇನ ವದತೋ ಬಲಸೂದನ॥ 13-129-23 (86323) ಪುರಾ ದೇವಯುಗೇ ತಾತ ದೈತ್ಯೇಂದ್ರೇಷು ಮಹಾತ್ಮಸು। ತ್ರೀಂʼಲ್ಲೋಕಾನನುಶಾಸತ್ಸು ವಿಷ್ಣೌ ಗರ್ಭತ್ವಮಾಗತೇ॥ 13-129-24 (86324) ಅದಿತ್ಯಾಂ ತಪ್ಯಮಾನಾಯಾಂ ತಪೋ ಘೋರಂ ಸುದುಶ್ಚರಂ। ಪುತ್ರಾರ್ಥಮಮರಶ್ರೇಷ್ಠ ಪಾದೇನೈಕೇನ ನಿತ್ಯದಾ॥ 13-129-25 (86325) ತಾಂ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಹಾದೇವೀಂ ತಪ್ಯಮಾನಾಂ ಮಹತ್ತಪಃ। ದಕ್ಷಸ್ಯ ದುಹಿತಾ ದೇವೀ ಸುರಭಿರ್ನಾಮ ನಾಮತಃ॥ 13-129-26 (86326) ಅತಪ್ಯತ ತಪೋ ಘೋರಂ ಹೃಷ್ಟಾ ಧರ್ಮಪರಾಯಣಾ। ಕೈಲಾಸಶಿಖರೇ ರಂಯೇ ದೇವಗಂಧರ್ವಸೇವಿತೇ॥ 13-129-27 (86327) ವ್ಯತಿಷ್ಠದೇಕಪಾದೇನ ಪರಮಂ ಯೋಗಮಾಸ್ಥಿತಾ। ದಶವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ ದಶವರ್ಷಶತಾನಿ ಚ॥ 13-129-28 (86328) ಸಂತಪ್ತಾಸ್ತಪಸಾ ತಸ್ಯಾ ದೇವಾಃ ಸರ್ಷಿಮಹೋರಗಾಃ। ತತ್ರ ಗತ್ವಾ ಮಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಪರ್ಯುಪಾಸತ ತಾಂ ಶುಭಾಂ॥ 13-129-29 (86329) ಅಥಾಹಮಬ್ರವಂ ತತ್ರ ದೇವೀಂ ತಾಂ ತಪಸಾಽನ್ವಿತಾಂ। ಕಿಮರ್ಥಂ ತಪ್ಯಸೇ ದೇವಿ ತಪೋ ಘೋರಮನಿಂದಿತೇ॥ 13-129-30 (86330) ಪ್ರೀತಸ್ತೇಽಹಂ ಮಹಾಭಾಗೋ ತಪಸಾಽನೇನ ಶೋಭನೇ। ವರಯಸ್ವ ವರಂ ದೇವಿ ದಾತಾಸ್ಮೀತಿ ಪುರಂದರ॥ 13-129-31 (86331) ಸುರಭಿರುವಾಚ। 13-129-32x (7167) ವರೇಣ ಭಗವನ್ಮಹ್ಯಂ ಕೃತಂ ಲೋಕಪಿತಾಮಹ। ಏಷ ಏವ ವರೋ ಮೇಽದ್ಯ ಯತ್ಪ್ರೀತೋಸಿ ಮಮಾನಘ॥ 13-129-32 (86332) ಬ್ರಹ್ಮೋವಾಚ। 13-129-33x (7168) ತಾಮೇವ ಬ್ರುವತೀಂ ದೇವೀಂ ಸುರಭಿಂ ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರ। ಪ್ರತ್ಯಬ್ರವಂ ಯದ್ದೇವೇಂದ್ರ ತನ್ನಿಬೋಧ ಶಚೀಪತೇ॥ 13-129-33 (86333) ಅಲೋಭಕಾಂಯಯಾ ದೇವಿ ತಪಸಾ ಶುಚಿನಾ ಚ ತೇ। ಪ್ರಸನ್ನೋಽಹಂ ವರಂ ತಸ್ಮಾದಮರತ್ವಂ ದಾದಾಮಿ ತೇ॥ 13-129-34 (86334) ತ್ರಯಾಣಾಮಪಿ ಲೋಕಾನಾಮುಪರಿಷ್ಟಾನ್ನಿವತ್ಸ್ಯಸಿ। ಮತ್ಪ್ರಸಾದಾಚ್ಚ ವಿಖ್ಯಾತೋ ಗೋಲೋಕಃ ಸಂಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-129-35 (86335) ಮಾನುಷೇಷು ಚ ಕುರ್ವಾಣಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ಕರ್ಮ ಶುಭಾಸ್ತವ। ನಿವತ್ಸ್ಯಂತಿ ಮಹಾಭಾಗೋ ಸರ್ವಾ ದುಹಿತರಶ್ಚ ತೇ॥ 13-129-36 (86336) ಮನಸಾ ಚಿಂತಿತಾ ಭೋಗಾಸ್ತ್ವಯಾ ವೈ ದಿವ್ಯಮಾನುಷಾಃ। ಯಚ್ಚ ಸ್ವರ್ಗಸುಖಂ ದೇವಿ ತತ್ತೇ ಸಂಪತ್ಸ್ಯತೇ ಶುಭೇ॥ 13-129-37 (86337) ತಸ್ಯಾ ಲೋಕಾಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ ಸರ್ವಕಾಮಸಮನ್ವಿತಾಃ। ನ ತತ್ರ ಕ್ರಮತೇ ಮೃತ್ಯುರ್ನ ಜರಾ ನ ಚ ಪಾವಕಃ। ನ ದೈನ್ಯಂ ನಾಶುಭಂ ಕಿಂಚಿದ್ವಿದ್ಯತೇ ತತ್ರ ವಾಸವ॥ 13-129-38 (86338) ತತ್ರ ದಿವ್ಯಾನ್ಯರಣ್ಯಾನಿ ದಿವ್ಯಾನಿ ಭವನಾನಿ ಚ। ವಿಮಾನಾನಿ ಸುಯುಕ್ತಾನಿ ಕಾಮಗಾನಿ ಚ ವಾಸವ॥ 13-129-39 (86339) ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣ ತಪಸಾ ಸತ್ಯೇನ ಚ ದಮೇನ ಚ। ದಾನೈಶ್ಚ ವಿವಿಧೈಃ ಪುಣ್ಯೈಸ್ತಥಾ ತೀರ್ಥಾನುಸೇವನಾತ್॥ 13-129-40 (86340) ತಪಸಾ ಮಹತಾ ಚೈವ ಸುಕೃತೇನ ಚ ಕರ್ಮಣಾ। ಶಕ್ಯಃ ಸಮಾಸಾದಯಿತುಂ ಗೋಲೋಕಃ ಪುಷ್ಕರೇಕ್ಷಣ॥ 13-129-41 (86341) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಮಯಾ ಶಕ್ರಾನುಪೃಚ್ಛತೇ। ನ ತೇ ಪರಿಭವಃ ಕಾರ್ಯೋ ಗವಾಮಸುರಸೂದನ॥ 13-129-42 (86342) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-129-43x (7169) ಏತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಪೂಜಯಾಮಾಸ ನಿತ್ಯದಾ। ಗಾಶ್ಚಕ್ರೇ ಬಹುಮಾನಂ ಚ ತಾಸು ನಿತ್ಯಂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ॥ 13-129-43 (86343) ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಪಾವನಂ ಚ ಮಹಾದ್ಯುತೇ। ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಚಾಪಿ ಗವಾಂ ಮಾಹಾತ್ಂಯಮುತ್ತಮಂ। 13-129-44 (86344) ಕೀರ್ತಿತಂ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಸರ್ವಪಾಪವಿಮೋಚನಂ। ಯ ಇದಂ ಕಥಯೇನ್ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ಸಮಾಹಿತಃ॥ 13-129-45 (86345) ಹವ್ಯಕವ್ಯೇಷು ಯಜ್ಞೇಷು ಪಿತೃಕಾರ್ಯೇಷು ಚೈವ ಹ। ಸಾರ್ವಕಾಮಿಕಮಕ್ಷಯ್ಯಂ ಪಿತೄಂಸ್ತಸ್ಯೋಪತಿಷ್ಠತೇ॥ 13-129-46 (86346) ಗೋಷು ಭಕ್ತಶ್ಚ ಲಭತೇ ಯದ್ಯದಿಚ್ಛತಿ ಮಾನವಃ। ಸ್ತ್ರಿಯೋಪಿ ಭಕ್ತಾ ಯಾ ಗೋಷು ತಾಶ್ಚ ಕಾಮಮವಾಪ್ನುಯುಃ॥ 13-129-47 (86347) ಪುತ್ರಾರ್ಥೀಂ ಲಭತೇ ಪುತ್ರಂ ಕನ್ಯಾರ್ಥೀ ತಾಮವಾಪ್ನುಯಾತ್। ಧನಾರ್ಥೀ ಲಭತೇ ವಿತ್ತಂ ಧರ್ಮಾರ್ಥೀ ಧರ್ಮಮಾಪ್ನುಯಾತ್॥ 13-129-48 (86348) ವಿದ್ಯಾರ್ಥೀ ಚಾಪ್ನುಯಾದ್ವಿದ್ಯಾಂ ಸುಖಾರ್ಥೀ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ಸುಖಂ। ನ ಕಿಂಚಿದ್ದುರ್ಲಭಂ ಚೈವ ಗವಾಂ ಭಕ್ತಸ್ಯ ಭಾರತ॥ ॥ 13-129-49 (86349) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ಏಕೋನತ್ರಿಂಶದಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 128 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-129-20 ವಾಸವ ಅಕೂಟವಾಹಿನ್ಯಃ ಅಮಾಯಾವ್ಯವಹಾರಿಣ್ಯಃ॥ 7-129-21 ನಿವಾಸಾರ್ಥಂ ಕೃತಂ ನಿವಾಸಕೃತಂ॥ 7-129-48 ಕನ್ಯಾ ಪತಿಮವಾಪ್ನುಯಾದಿತಿ ಕ.ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥

ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಉವಾಚ। ಉಕ್ತಂ ಪಿತಾಮಹೇನೇದಂ ಗವಾಂ ದಾನಮನುತ್ತಮಂ। ವಿಶೇಷೇಣ ನರೇಂದ್ರಾಣಾಮಿಹ ಧರ್ಮಮವೇಕ್ಷತಾಂ॥ 13-130-1 (86350) ರಾಜ್ಯಂ ಹಿ ಸತತಂ ದುಃಖಮಾಶ್ರಮಾಶ್ಚ ಸುದುರ್ವಿದಾಃ। ಪರಿಚಾರೇಷು ವೈ ದುಃಖಂ ದುರ್ಧರಂ ಚಾಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ। ಭೂಯಿಷ್ಠಂ ಚ ನರೇಂದ್ರಾಣಾಂ ವಿದ್ಯತೇ ನ ಶುಭಾ ಗತಿಃ॥ 13-130-2 (86351) ಪೂಯಂತೇ ತತ್ರ ನಿಯತಂ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತೋ ವಸುಂಧರಾಂ। ಸರ್ವೇ ಚ ಕಥಿತಾ ಧರ್ಮಾಸ್ತ್ವಯಾ ಮೇ ಕುರುನಂದನ॥ 13-130-3 (86352) ಏವಮೇವ ಗವಾಮುಕ್ತಂ ಪ್ರದಾನಂ ತೇ ನೃಗೇಣ ಹ। ಋಷಿಣಾ ನಾಚಿಕೇತೇನ ಪೂರ್ವಮೇವ ನಿದರ್ಶಿತಂ॥ 13-130-4 (86353) ವೇದೋಪನಿಷದೇ ಚೈವ ಸರ್ವಕರ್ಮಸು ದಕ್ಷಿಣಾಃ। ಸರ್ವಕ್ರತುಷು ಚೋದ್ದಿಷ್ಟಾ ಭೂಮಿರ್ಗಾವೋಽಥ ಕಾಂಚನಂ॥ 13-130-5 (86354) ತತ್ರ ಶ್ರುತಿಸ್ತು ಪರಮಾ ಸುವರ್ಣಂ ದಕ್ಷಿಣೇತಿ ವೈ। ಏತದಿಚ್ಛಾಂಯಹಂ ಶ್ರೋತುಂ ಪಿತಾಮಹ ಯಥಾತಥಂ॥ 13-130-6 (86355) ಕಿಂ ಸುವರ್ಣಂ ಕಥಂ ಜಾತಂ ಕಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ಕಿಮಾತ್ಮಕಂ। ಕಿಂದೈವ ಕಿಂಫಲಂ ಚೈವ ಕಸ್ಮಾಚ್ಚ ಪರಮುಚ್ಯತೇ॥ 13-130-7 (86356) ಕಸ್ಮಾದ್ದಾನಂ ಸುವರ್ಣಸ್ಯ ಪೂಜಯಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ। ಕಸ್ಮಾಚ್ಚ ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಥಂ ತದ್ಯಜ್ಞಕರ್ಮಸು ಶಸ್ಯತೇ॥ 13-130-8 (86357) ಕಸ್ಮಾಚ್ಚ ಪಾವನಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಭೂಮೇರ್ಗೋಭ್ಯಶ್ಚ ಕಾಂಚನಂ। ಪರಮಂ ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಥೇ ಚ ತದ್ಬ್ರವೀಹಿ ಪಿತಾಮಹ॥ 13-130-9 (86358) ಭೀಷ್ಮ ಉವಾಚ। 13-130-10x (7170) ಶೃಣು ರಾಜನ್ನವಹಿತೋ ಬಹುಕಾರಣವಿಸ್ತರಂ। ಜಾತರೂಪಸಮುತ್ಪತ್ತಿಮನುಭೂತಂ ಚ ಯನ್ಮಯಾ॥ 13-130-10 (86359) ಪಿತಾ ಮಮ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಶ್ತನುರ್ನಿಧನಂ ಗತಃ। ತಸ್ಯ ದಿತ್ಸುರಹಂ ಶ್ರಾದ್ಧಂ ಗಂಗಾದ್ವಾರಮುಪಾಗಮಂ॥ 13-130-11 (86360) ತತ್ರಾಗಂಯ ಪಿತುಃ ಪುತ್ರ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮ ಸಮಾರಭಂ। ಮಾತೋ ಮೇ ಜಾಹ್ನವೀ ಚಾತ್ರ ಸಾಹಾಯ್ಯಮಕರೋತ್ತದಾ॥ 13-130-12 (86361) ತತ್ರಾಗತಾಂಸ್ತಪಸ್ಸಿದ್ಧಾನುಪವೇಶ್ಯ ಬಹೂನೃಷೀನ್। ತೋಯಪ್ರದಾನಾತ್ಪ್ರಭೃತಿ ಕಾರ್ಯಾಣ್ಯಹಮಥಾರಭಂ॥ 13-130-13 (86362) ತತ್ಸಮಾಪ್ಯ ಯಥೋದ್ದಿಷ್ಟಂ ಪೂರ್ವಕರ್ಮ ಸಮಾಹಿತಃ। ದಾತುಂ ನಿರ್ವಪಣಂ ಸಂಯಗ್ಯಥಾವದಹಮಾರಭಂ॥ 13-130-14 (86363) ತತಸ್ತಂ ದರ್ಭವಿನ್ಯಾಸಂ ಭಿತ್ತ್ವಾ ಸುರುಚಿರಾಂಗದಃ। ಪ್ರಲಂಬಾಭರಣೋ ಬಾಹುರುದತಿಷ್ಠದ್ವಿಶಾಂಪತೇ॥ 13-130-15 (86364) ಮುಹೂರ್ತಮಪಿ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪರಂ ವಿಸ್ಮಯಮಾಗಮಂ। ಪ್ರತಿಗ್ರಹೀತಾ ಸಾಕ್ಷಾನ್ಮೇ ಪಿತೇತಿ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-130-16 (86365) ತತೋ ಮೇ ಪುನರೇವಾಸೀತ್ಸಂಜ್ಞಾ ಸಂಚಿಂತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರತಃ। ನಾಯಂ ವೇದೇಷು ವಿಹಿತೋ ವಿಧಿರ್ಹಸ್ತ ಇತಿ ಪ್ರಭೋ। ಪಿಂಡೋ ದೇಯೋ ನರೇಣೇಹ ತತೋ ಮತಿರಭೂನ್ಮಮ॥ 13-130-17 (86366) ಸಾಕ್ಷಾನ್ನೇಹ ಮನುಷ್ಯಸ್ಯ ಪಿಂಡಂ ಹಿ ಪಿತರಃ ಕ್ವಚಿತ್। ಗೃಹ್ಣಂತಿ ವಿಹಿತಂ ಚೇತ್ಥಂ ಪಿಂಡೋ ದೇಯಃ ಕುಶೇಷ್ವಿತಿ॥ 13-130-18 (86367) ತತೋಽಹಂ ತದನಾದೃತ್ಯ ಪಿತುರ್ಹಸ್ತನಿದರ್ಶನಂ। ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ತು ವಿಧಇಂ ಪಿಂಡಸ್ಯ ಸಂಸ್ಮರನ್॥ 13-130-19 (86368) ತತೋ ದರ್ಭೇಷು ತತ್ಸರ್ವಮದದಂ ಭರತರ್ಷಭ। ಶಾಸ್ತ್ರಮಾರ್ಗಾನುಸಾರೇಣ ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಮನುಜರ್ಷಭ॥ 13-130-20 (86369) ತತಃ ಸೋಽಂತರ್ಹಿತೋ ಬಾಹುಃ ಪಿತುರ್ಮಮ ಜನಾಧಿಪ। ತತೋ ಮಾಂ ದರ್ಶಯಾಮಾಸುಃ ಸ್ವಪ್ನಾಂತೇ ಪಿತರಸ್ತಥಾ॥ 13-130-21 (86370) ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಸ್ತು ಮಾಮೂಚುಃ ಪ್ರೀತಾಃ ಸ್ಮ ಭರತರ್ಷಭ। ವಿಜ್ಞಾನೇನ ತವಾನೇನ ಯನ್ನ ಮುಹ್ಯಸಿ ಧರ್ಮತಃ॥ 13-130-22 (86371) ತ್ವಯಾ ಹಿ ಕುರ್ವತಾ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಪ್ರಮಾಣಮಿಹ ಪಾರ್ಥಿವ। ಆತ್ಮಾ ಧರ್ಮಃ ಶ್ರುತಂ ವೇದಾಃ ಪಿತರಶ್ಚರ್ಷಿಭಿಃ ಸಹ॥ 13-130-23 (86372) ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪಿತಾಮಹೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಗುರವೋಽಥ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ। ಪ್ರಮಾಣಮುಪನೀತಾ ವೈ ಸ್ಥಿತಾಶ್ಚ ನ ವಿಚಾಲಿತಾಃ॥ 13-130-24 (86373) ತದಿದಂ ಸಂಯಗಾರಬ್ಧಂ ತ್ವಯಾಽದ್ಯ ಭರತರ್ಷಭ। ಕಿಂತು ಭೂಮೇರ್ಗವಾಂ ಚಾರ್ಥೇ ಸುವರ್ಣಂ ದೀಯತಾಮಿತಿ॥ 13-130-25 (86374) ಏವಂ ವಯಂ ಚ ಧರ್ಮಶ್ಚ ಸರ್ವೇ ಚಾಸ್ಮತ್ಪಿತಾಮಹಾಃ। ಪಾವಿತಾ ವೈ ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ಪಾವನಂ ಹಿ ಪರಂ ಹಿ ತತ್॥ 13-130-26 (86375) ದಶ ಪೂರ್ವಾಂದಶೈವಾನ್ಯಾಂಸ್ತಥಾ ಸಂತಾರಯಂತಿ ತೇ। ಸುವರ್ಣಂ ಯೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಏವಂ ಮತ್ಪಿತರೋಽಬ್ರುವನ್॥ 13-130-27 (86376) ತತೋಽಹಂ ವಿಸ್ಮಿತೋ ರಾಜನ್ಪ್ರತಿಬುದ್ಧೋ ವಿಶಾಂಪತೇ। ಸುವರ್ಣದಾನೇಽಕರವಂ ಮತಿಂ ಚ ಭರತರ್ಷಭ॥ 13-130-28 (86377) ಇತಿಹಾಸಮಿಮಂ ಚಾಪಿ ಶೃಣು ರಾಜನ್ಪುರಾತನಂ। ಜಾಮದಗ್ನ್ಯಂ ಪ್ರತಿ ವಿಭೋ ಧನ್ಯಮಾಯುಷ್ಯಮೇವ ಚ॥ 13-130-29 (86378) ಜಾಮದಗ್ನ್ಯೇನ ರಾಮೇಣ ತೀವ್ರರೋಷಾನ್ವಿತೇನ ವೈ। ತ್ರಿಃಸಪ್ತಕೃತ್ವಃ ಪೃಥಿವೀ ಕೃತಾ ನಿಃಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ಪುರಾ॥ 13-130-30 (86379) ತತೋ ಜಿತ್ವಾ ಮಹೀಂ ಕೃತ್ಸ್ನಾಂ ರಾಮೋ ರಾಜೀವಲೋಚನಃ। ಆಜಹಾರ ಕ್ರತುಂ ವೀರೋ ಬ್ರಹ್ಮಕ್ಷತ್ರೇಣ ಪೂಜಿತಂ॥ 13-130-31 (86380) ವಾಜಿಮೇಧಂ ಮಹಾರಾಜ ಸರ್ವಕಾಮಸಮನ್ವಿತಂ। ಪಾವನಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತೇಜೋದ್ಯುತಿವಿವರ್ಧನಂ॥ 13-130-32 (86381) ವಿಪಾಪ್ಮಾ ಚ ಸ ತೇಜಸ್ವೀ ತೇನ ಕ್ರತುಫಲೇನ ಚ। ನೈವಾತ್ಮನೋಽಥ ಲಘುತಾಂ ಜಾಮದಗ್ನ್ಯೋಽಧ್ಯಗಚ್ಛತ॥ 13-130-33 (86382) ಸ ತು ಕ್ರತುವರೇಣೇಷ್ಟ್ವಾ ಮಹಾತ್ಮಾ ದಕ್ಷಿಣಾವತಾ। ಪಪ್ರಚ್ಛಾಗಮಸಂಪನ್ನಾನೃಷೀಂದೇವಾಂಶ್ಚ ಭಾರತ॥ 13-130-34 (86383) ಪಾವನಂ ಯತ್ಪರಂ ನೄಣಾಮುಗ್ರೇ ಕರ್ಮಣಿ ವರ್ತತಾಂ। ತದುಚ್ಯತಾಂ ಮಹಾಭಾಗಾ ಇತಿ ಜಾಗಘೃಣೋಽಬ್ರವೀತ್॥ 13-130-35 (86384) ಇತ್ಯುಕ್ತಾ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಾಸ್ತಮೂಚುಸ್ತೇ ಮಹರ್ಷಯಃ। ರಾಮ ವಿಪ್ರಾಃ ಸತ್ಕ್ರಿಯಂತಾಂ ವೇದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯದರ್ಶನಾತ್॥ 13-130-36 (86385) ಭೂಯಶ್ಚ ವಿಪ್ರರ್ಷಿಗಣಾಃ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಾಃ ಪಾವನಂ ಪ್ರತಿ। ತೇ ಯದ್ಬ್ರೂರ್ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞಾಸ್ತಚ್ಚೈವ ಸಮುದಾಚರ॥ 13-130-37 (86386) ತತೋ ವಸಿಷ್ಠಂ ದೇವರ್ಷಿಮಗಸ್ತ್ಯಮಥ ಕಾಶ್ಯಪಂ। ತಮೇವಾರ್ತಂ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಭೃಗುನಂದನಃ॥ 13-130-38 (86387) ಜಾತಾ ಮತಿರ್ಮೇ ವಿಪ್ರೇಂದ್ರಾಃ ಕಥಂ ಪೂಯೇಯಮಿತ್ಯುತ। ಕೇನ ವಾ ಕರ್ಮಯೋಗೇನ ಪ್ರದಾನೇನೇಹ ಕೇನ ವಾ॥ 13-130-39 (86388) ಯದಿ ವೋಽನುಗ್ರಹಕೃತಾ ಬುದ್ಧಿರ್ಮಾಂ ಪ್ರತಿ ಸತ್ತಮಾಃ। ಪ್ರಬೂತ ಪಾವನಂ ಕಿಂ ಮೇ ಭವೇದಿತಿ ತಪೋಧನಾಃ॥ 13-130-40 (86389) ಋಷಯ ಊಚುಃ। 13-130-41x (7171) ಗಾಶ್ಚ ಭೂಮಿಂ ಚ ವಿತ್ತಂ ಚ ದತ್ತ್ವೇಹ ಭೃಗುನಂದನ। ಪಾಪಕೃತ್ಪೂಯತೇ ಮರ್ತ್ಯ ಇತಿ ಭಾರ್ಗವ ಶುಶ್ರುಮ॥ 13-130-41 (86390) ಅನ್ಯದ್ದಾನಂ ತು ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಪಾವನಂ ಮಹತ್। ದಿವ್ಯಮತ್ಯದ್ಭುತಾಕಾರಮಪತ್ಯಂ ಜಾತವೇದಸಃ॥ 13-130-42 (86391) ದಗ್ಧ್ವಾ ಲೋಕಾನ್ಪುರಾ ವೀರ್ಯಾತ್ಸಂಭೂತಮಿಹ ಶುಶ್ರುಮ। ಸುವರ್ಣಮಿತಿ ವಿಖ್ಯಾತಂ ತದ್ದದತ್ಸಿದ್ಧಿಮೇಷ್ಯಸಿ॥ 13-130-43 (86392) ತತೋಽಬ್ರವೀದ್ವಸಿಷ್ಠಸ್ತಂ ಭಗವಾನ್ಸಂಶಿತವ್ರತಃ। ಶೃಣು ರಾಮ ಯಥೋತ್ಪನ್ನಂ ಸುವರ್ಣಮನಲಪ್ರಭಂ॥ 13-130-44 (86393) ಫಲಂ ದಾಸ್ಯತಿ ತೇ ಯತ್ತು ದಾನೇ ಪರಮಿಹೋಚ್ಯತೇ। ಸುವರ್ಣಂ ಯಚ್ಚ ಯಸ್ಮಾಚ್ಚ ಯಥಾ ಚ ಗುಣವತ್ತಮಂ॥ 13-130-45 (86394) ತನ್ನಿಬೋಧ ಮಹಾಬಾಹೋ ಸರ್ವಂ ನಿಗದತೋ ಮಮ। ಅಗ್ನಿಷೋಮಾತ್ಮಕಮಿದಂ ಸುವರ್ಣಂ ವಿದ್ದಿ ನಿಶ್ಚಯೇ॥ 13-130-46 (86395) ಅಜೋಽಗ್ನಿರ್ವರುಣೋ ಮೇಷಃ ಸೂರ್ಯೋಽಶ್ಚ ಇತಿ ದರ್ಶನಂ। ಕುಂಜರಾಶ್ಚ ಮೃಗಾ ನಾಗಾ ಮಹಿಷಾಶ್ಚಾಸುರಾ ಇತಿ॥ 13-130-47 (86396) ಕುಕ್ಕುಟಾಶ್ಚ ವರಾಹಾಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಾ ಭೃಗುನಂದನ। ಇಡಾ ಗಾವಃ ಪಯಃ ಸೋಮೋ ಭೂಮಿರಿತ್ಯೇವ ಚ ಸ್ಮೃತಿಃ॥ 13-130-48 (86397) ಜಗತ್ಸರ್ವಂ ಚ ನಿರ್ಮಥ್ಯ ತೇಜೋರಾಶಿಃ ಸಮುತ್ಥಿತಃ। ಸುವರ್ಣಮೇಭ್ಯೋ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ರತ್ನಂ ಪರಮಮುತ್ತಮಂ॥ 13-130-49 (86398) ಏತಸ್ಮಾತ್ಕಾರಣಾದ್ದೇವಾ ಗಂಧರ್ವೋರಗರಾಕ್ಷಸಾಃ। ಮನುಷ್ಯಾಶ್ಚ ಪಿಶಾಚಾಶ್ಚ ಪ್ರಯತಾ ಧಾರಯಂತಿ ತತ್॥ 13-130-50 (86399) ಮುಕುಟೈರಂಗದಯುತೈರಲಂಕಾರೈಃ ಪೃಥಗ್ವಿಧೈಃ। ಸುವರ್ಣವಿಕೃತೈಸ್ತತ್ರ ವಿರಾಜಂತೇ ಭೃಗೂತ್ತಮ॥ 13-130-51 (86400) ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಪವಿತ್ರೇಭ್ಯಃ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಸ್ಮೃತಂ। ಭೂಮೇರ್ಗೋಭ್ಯೋಽಥ ರತ್ನೇಭ್ಯಸ್ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಮನುಜರ್ಷಭ॥ 13-130-52 (86401) ಪೃಥಿವೀಂ ಗಾಶ್ಚ ದತ್ತ್ವೇಹ ಯಚ್ಚಾನ್ಯದಪಿ ಕಿಂಚನ। ವಿಶಿಷ್ಯತೇ ಸುವರ್ಣಸ್ಯ ದಾನಂ ಪರಮಕಂ ವಿಭೋ॥ 13-130-53 (86402) ಅಕ್ಷಯಂ ಪಾವನಂ ಚೈವ ಸುವರ್ಣಮಮರದ್ಯುತೇ। ಪ್ರಯಚ್ಛ ದ್ವಿಜಮುಖ್ಯೇಭ್ಯಃ ಪಾವನಂ ಹ್ಯೇತದುತ್ತಮಂ॥ 13-130-54 (86403) ಸುವರ್ಣಮೇವ ಸರ್ವಾಸು ದಕ್ಷಿಣಾಸು ವಿಧೀಯತೇ। ಸುವರ್ಣಂ ಯೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಸರ್ವದಾಸ್ತೇ ಭವಂತ್ಯುತ॥ 13-130-55 (86404) ದೇವತಾಸ್ತೇ ಪ್ರಯಚ್ಛಂತಿ ಯೇ ಸುವರ್ಣಂ ದದತ್ಯಥ। ಅಗ್ನಿರ್ಹಿ ದೇವತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಸುವರ್ಣಂ ಚ ತದಾತ್ಮಕಂ॥ 13-130-56 (86405) ತಸ್ಮಾತ್ಸುವರ್ಣಂ ದದತಾ ದತ್ತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಸ್ಮ ದೇವತಾಃ। ಭವಂತಿ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ನ ಹ್ಯತಃ ಪರಮಂ ವಿದುಃ॥ 13-130-57 (86406) ಭೂಯ ಏವ ಚ ಮಹಾತ್ಂಯಂ ಸುವರ್ಣಸ್ಯ ನಿಬೋಧ ಮೇ। ಗದತೋ ಮಮ ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಸರ್ವಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಂವರ॥ 13-130-58 (86407) ಮಯಾ ಶ್ರುತಮಿದಂ ಪೂರ್ವಂ ಪುರಾಣೇ ಭೃಗುನಂದನ। ಪ್ರಜಾಪತೇಃ ಕಥಯತೋ ಮನೋಃ ಸ್ವಾಯಂಭುವಸ್ಯ ವೈ॥ 13-130-59 (86408) ಶೂಲಪಾಣೇರ್ಭಗವತೋ ರುದ್ರಸ್ಯ ಚ ಮಹಾತ್ಮನಃ। ಗಿರೌ ಹಿಮವತಿ ಶ್ರೇಷ್ಠೇ ತದಾ ಭೃಗುಕುಲೋದ್ವಹ॥ 13-130-60 (86409) ದೇವ್ಯಾ ವಿವಾಹೇ ನಿರ್ವೃತ್ತೇ ರುದ್ರಾಣ್ಯಾ ಭೃಗುನಂದನ। ಸಮಾಗಮೇ ಭಗವತೋ ದೇವ್ಯಾ ಸಹ ಮಹಾತ್ಮನಃ॥ 13-130-61 (86410) ತತಃ ಸರ್ವೇ ಸಮುದ್ವಿಗ್ರಾ ದೇವಾ ರುದ್ರಮುಪಾಗಮನ್॥ ತೇ ಮಹಾದೇವಮಾಸೀನಂ ದೇವೀಂ ಚ ವರದಾಮುಮಾಂ। 13-130-62 (86411) ಪ್ರಸಾದ್ಯ ಶಿರಸಾ ಸರ್ವೇ ರುದ್ರಮೂಚುರ್ಭೃಗೂದ್ವಹ॥ ಅಯಂ ಸಮಾಗಮೋ ದೇವ ದೇವ್ಯಾ ಸಹ ತವಾನಘ। 13-130-63 (86412) ತಪಸ್ವಿನಸ್ತಪಸ್ವಿನ್ಯಾ ತೇಜಸ್ವಿನ್ಯಾಽತಿತೇಜಸಃ॥ ಅಮೋಘತೇಜಾಸ್ತ್ವಂ ದೇವ ದೇವೀ ಚೇಯಮುಮಾ ತಥಾ। 13-130-64 (86413) ಅಪತ್ಯಂ ಯುವಯೋರ್ದೇವ ಬಲವದ್ಭವಿತಾ ವಿಭೋ। ತನ್ನೂನಂ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ನ ಕಿಂಚಿಚ್ಛೇಷಯಿಷ್ಯತಿ॥ 13-130-65 (86414) ತದೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಣತೇಭ್ಯಸ್ತ್ವಂ ದೇವೇಭ್ಯಃ ಪೃಥುಲೋಚನ। ವರಂ ಪ್ರಯಚ್ಛ ಲೋಕೇಶ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಹಿತಕಾಂಯಯಾ॥ 13-130-66 (86415) ಅಪತ್ಯಾರ್ಥಂ ನಿಗೃಹ್ಣೀಷ್ವ ತೇಜಃ ಪರಮಕಂ ವಿಭೋ। [ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸಾರೌ ಹಿ ಯುವಾಂ ಲೋಕಂ ಸಂತಾಪಯಿಷ್ಯಥ॥ 13-130-67 (86416) ತದಪತ್ಯಂ ಹಿ ಯುವಯೋರ್ದೇವಾನಭಿಭವೇದ್ಧ್ರುವಂ। ನ ಹಿ ತೇ ಪೃಥಿವೀ ದೇವೀ ನ ಚ ದ್ಯೌರ್ನ ದಿವಂ ವಿಭೋ॥ 13-130-68 (86417) ನೇದಂ ಧಾರಯಿತುಂ ಶಕ್ತಾಃ ಸಮಸ್ತಾ ಇತಿ ಮೇ ಮತಿಃ। ತೇಜಃಪ್ರಭಾವನಿರ್ದಗ್ಧಂ ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗತ್॥ 13-130-69 (86418) ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಸಾದಂ ಭಗವನ್ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ ನಃ ಪ್ರಭೋ। ನ ದೇವ್ಯಾಂ ಸಂಭವೇತ್ಪುತ್ರೋ ಭವತಃ ಸುರಸತ್ತಮ। ಧೈರ್ಯಾದೇವ ನಿಗೃಹ್ಣೀಷ್ವ ತೇಜೋ ಜ್ವಲಿತಮುತ್ತಮಂ॥ 13-130-70 (86419) ಇತಿ ತೇಷಾಂ ಕಥಯತಾಂ ಭಗವಾನ್ವೃಷಭಧ್ವಜಃ]। ಏವಮಸ್ತ್ವಿತಿ ದೇವಾಂಸ್ತಾನ್ವಿಪ್ರರ್ಷೇ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ॥ 13-130-71 (86420) ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಚೋರ್ಧ್ವಮನಯದ್ರೇತೋ ವೃಷಭವಾಹನಃ। ಊರ್ಧ್ವರೇಷಃ ಸಮಭವತ್ತತಃ ಪ್ರಭೃತಿ ಚಾಪಿ ಸಃ॥ 13-130-72 (86421) ರುದ್ರಾಣೀತಿ ತತಃ ಕ್ರುದ್ಧಾ ಪ್ರಜೋಚ್ಛೇದ ತದಾ ಕೃತೇ। ದೇವಾನಥಾಬ್ರವೀತ್ತತ್ರ ಸ್ತ್ರೀಭಾವಾತ್ಪರುಷಂ ವಚಃ॥ 13-130-73 (86422) ಯಸ್ಮಾದಪತ್ಯಕಾಮೋ ವೈ ಭರ್ತಾ ಮೇ ವಿನಿವರ್ತಿತಃ। ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವೇ ಸುರಾ ಭೂಯಮನಪತ್ಯಾ ಭವಿಷ್ಯಥ॥ 13-130-74 (86423) ಪ್ರಜೋಚ್ಛೇದೋ ಮಮ ಕೃತೋ ಯಸ್ಮಾದ್ಯುಷ್ಮಾಭಿರದ್ಯ ವೈ। ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಜಾ ವಃ ಖಗಮಾಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ನ ಭವಿಷ್ಯತಿ॥ 13-130-75 (86424) ಪಾವಕಸ್ತು ನ ತತ್ರಾಸೀಚ್ಛಾಪಕಾಲೇ ಭೃಗೂದ್ವಹ। ದೇವಾ ದೇವ್ಯಾಸ್ತಥಾ ಶಾಪಾದನಪತ್ಯಾಸ್ತತೋಽಭವನ್॥ 13-130-76 (86425) ರುದ್ರಸ್ತು ತೇಜೋಽಪ್ರತಿಮಂ ಧಾರಯಾಮಾಸ ವೈ ತದಾ। ಪ್ರಸ್ಕನ್ನಂ ತು ತತಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಕಿಂಚಿತ್ತತ್ರಾಪತದ್ಭುವಿ॥ 13-130-77 (86426) ಉತ್ಪಪಾತ ತದಾ ವಹ್ನೌ ವವೃಧೇ ಚಾದ್ಭುತೋಪಮಂ। ತೇಜಸ್ತೇಜಸಿ ಸಂಯುಕ್ತಮೇಕಯೋನಿತ್ವಮಾಗತಂ॥ 13-130-78 (86427) ಏತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕಾಲೇ ತು ದೇವಾಃ ಶಕ್ರಪುರೋಗಮಾಃ। ಅಸುರಸ್ತಾರಕೋ ನಾಮ ತೇನ ಸಂತಾಪಿತಾ ಭೃಶಂ॥ 13-130-79 (86428) ಆದಿತ್ಯಾ ವಸವೋ ರುದ್ರಾ ಮರುತೋಽಥಾಶ್ವಿನಾವಪಿ। ಸಾಧ್ಯಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇ ಸಂತ್ರಸ್ತಾ ದೈತೇಯಸ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಾತ್॥ 13-130-80 (86429) ಸ್ಥಾನಾನಿ ದೇವತಾನಾಂ ಹಿ ವಿಮಾನಾನಿ ಪುರಾಣಿ ಚ। ಋಷೀಣಾಂ ಚಾಶ್ರಮಾಶ್ಚೈವ ಬಭೂವುರಸುರೈರ್ಹೃತಾಃ॥ 13-130-81 (86430) ತೇ ದೀನಮನಸಃ ಸರ್ವೇ ದೇವತಾ ಋಷಯಶ್ಚ ಯೇ। ಪ್ರಜಗ್ಮುಃ ಶರಣಂ ದೇವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಮಜರಂ ವಿಭುಂ॥ ॥ 13-130-82 (86431) ಇತಿ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಭಾರತೇ ಅನುಶಾಸನಪರ್ವಣಿ ದಾನಧರ್ಮಪರ್ವಣಿ ತ್ರಿಂಶದಧಿಕಶತತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ॥ 130 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-130-3 ಪೂಯಂತೇ ಶುಧ್ಯಂತಿ॥ 7-130-21 ತೃಪ್ತಾಸ್ತೇ ಪಿತರಸ್ತಥೇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-130-27 ನವಪೂರ್ವಾನಧಶ್ಚಾನ್ಯಾನ್ನವ ಸಂತಾರಯಂತಿ ತೇ ಇತಿ ಥ.ಧ.ಪಾಠಃ॥ 7-130-33 ಲಘುತಾಂ ನಿಷ್ಪಾಪತಾಂ॥