
Kumbhaghonam Edition
2. sabhAparva
sabhAparva - adhyAya 001
.. shrIH ..
2.1. adhyAyaH 001
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
mayasyArjunamprati pratyupakAraprArthanA.. 1.. kR^iShNe upakR^ite ahamupakR^ita mayamprati arjunasyoktiH.. 2.. kR^iShNAj~naya mayena sabhAnirmANArambhaH.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
2-1-0 (11255)
.. shrIvedavyAsAya namaH.. 2-1-0x (1373)
`nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam.
devIM sarasvatIM chaiva (vyAsaM)tato jayamudIrayet.. 2-1-1 (11256)
janamejaya uvAcha. 2-1-2x (1374)
arjuno jayatAM shreShTho mochayitvA mayaM tadA.
kiM chakAra mahAtejAstanme brUhi dvijottama .. 2-1-2 (11257)
vaishampAyana uvAcha. 2-1-3x (1375)
shR^iNu rAjannavahitashcharitaM pUrvakasya te.
mokShayitvA mayaM tatra pArthaH shastrabhR^itAM varaH.. 2-1-3 (11258)
gANDivaM kArmukashreShThaM tUNI chAkShayasAyakau.
divyAnyastrANi rAjendra durlabhAni nR^ipairbhuvi.. 2-1-4 (11259)
rathadhvajapatAkAshcha shvetAshvAMshcha sa vIryavAn.
etAni pAvakAtprApya mudA paramayA yutaH.
tasthau pArtho mahAvIryastadA saha mayena saH'.. 2-1-5 (11260)
tato.abravInmayaH pArthaM vAsudevasya sannidhau.
`pANDavena paritrAtastatkR^itaM pratyanusmaran'.. 2-1-6 (11261)
prA~njaliH shlakShNayA vAchA pUjayitvA punaH punaH. 2-1-7 (11262)
maya uvAcha.
asmAchcha kR^iShNAtsa~NkruddhAtpAvakAchcha didhakShataH.. 2-1-7x (1376)
tvayA trAto.asmi kaunteya brUhi kiM karavANi te.
`ahaM hi vishvakarmA vai asurANAM parantapa.. 2-1-8 (11263)
tasmAtte vismayaM ki~nchitkuryAmanyaiH suduShkaram.. 2-1-9 (11264)
vaishampAyana uvAcha. 2-1-10x (1377)
evamukto mahAvIryaH pArtho mAyAvidaM mayam.
dhyAtvA muhUrtaM kaunteyaH prahasanvAkyamabravIt'.. 2-1-10 (11265)
kR^itameva tvayA sarvaM svasti gachCha mahA.asura.
prItimAnbhava me nityaM prItimanto vayaM cha te.. 2-1-11 (11266)
propakArAdarthaM hi nAdAsyAmIti me vratam'. 2-1-12 (11267)
uvAcha.
yuktametattvayi vibho yadAttha puruSharShabha.. 2-1-12x (1378)
prItipUrvamahaM ki~nchitkartumichChAmi te.arjuna.
ahaM hi vishvakarmA vai dAnavAnAM mahAkaviH.. 2-1-13 (11268)
`so.ahaM vai tvatkR^ite ki~nchitkartumichChAmi pANDava.
`dAnavAnAM purA pArtha prAsAdA hi mayA kR^itAH.. 2-1-14 (11269)
ramyANi sukhagarbhANi bhogADhyAni sahasrashaH.
udyAnAni cha ramyANi sarAMsi vividhAni cha.. 2-1-15 (11270)
vichitrANi cha vastrANi kAmagAni rathAni cha.
nagarANi vishAlAni sATTaprAkAravanti cha.. 2-1-16 (11271)
vAhanAni cha mukhyAni vichitrANi sahasrashaH.
bilAni ramaNIyAni sukhayuktAni vai bhR^isham.
ete kR^itA mayA tasmAdichChAmi phalguna'.. 2-1-17 (11272)
arjuna uvAcha. 2-1-18x (1379)
prANakR^ichChrAdvinirmuktamAtmAnaM manyase mayA.
evaM gate na shakShyAmi ki~nchitkArayituM tvayA.. 2-1-18 (11273)
na chApi tava sa~NkalpaM moghamichChAmi dAnava.
kR^iShNasya kriyatAM ki~nchittathA pratikR^itaM mayi.. 2-1-19 (11274)
vaishampAyana uvAcha. 2-1-20x (1380)
chodito vAsudevastu mayaM prati nararShabha.
muhUrtamiva sandadhyau kimayaM chodyatAmiti.. 2-1-20 (11275)
tato vichintya manasA lokanAthaH prajApitaH.
chodayAmAsa taM kR^iShNaH sabhA vai kriyatAmiti.. 2-1-21 (11276)
yadi tvaM kartukAmo.asi priyaM shilpavatAM vara.
dharmarAjasya dayitAM yAdR^ishImiha manyase.. 2-1-22 (11277)
yAM kriyAM nAnukuryuste mAnavAH prekShya viShThitAH.
manuShyaloke sakale tAdR^ishIM kuru vai sabhAm.. 2-1-23 (11278)
yatra dvivyAnabhiprAyAnpashyema vihitAMstvayA.
AsurAnmAnupAMshchaiva tAdR^ishIM kuru vai sabhAm.. 2-1-24 (11279)
vaishampAyana uvAcha. 2-1-25x (1381)
pratigR^ihya tu tadvAkyaM samprahR^iShTo mayastadA.
vimAnapratimAM chakre pANDavasya shubhAM sabhAm.. 2-1-25 (11280)
tataH kR^iShNashcha pArthashcha dharmarAje yudhiShThire.
sarvametatsamAvedya darshayAmAsaturmayam.. 2-1-26 (11281)
tasmai yudhiShThiraH pUjAM yathArhamakarottadA.
sa tu tAM pratijagrAha mayaH satkR^itya bhArata.. 2-1-27 (11282)
sa pUrvadevacharitaM tadA tatra vishAmpate.
kathayAmAsa daiteyaH pANDuputreShu bhArata.. 2-1-28 (11283)
sa kAlaM ka~nchidAshvasya vishvakarmA vichintya tu.
sabhAM prachakame kartuM pANDavAnAM mahAtmanAm.. 2-1-29 (11284)
abhiprAyeNa pArthAnAM kR^iShNasya cha mahAtmanaH.
puNye.ahani mahAtejAH kR^itakautukama~NgalaH.. 2-1-30 (11285)
tarpayitvA dvijashreShThAnpAyasena sahasrashaH.
dhanaM bahuvidhaM dattvA tebhya eva cha vIryavAn.. 2-1-31 (11286)
sarvartuguNasampannAM divyarUpAM manoramAm.
dashakiShkusahasrAM tAM mApayAmAsa sarvataH.. .. 2-1-31 (11287)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi prathamo.adhyAyaH.. 1..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-1-1 sabhAo 2-1-28 pUrvadevo vR^iShaparvA dAnavastasya charitaM bindusarasi yaj~nakaraNAdi ..sabhAparva - adhyAya 002
.. shrIH ..
2.2. adhyAyaH 002
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dvArakAM gachChataH shrIkR^iShNasya yudhiShTharAdibhiH sAratyAdikaraNam.. 1.. ardhayojanaparyantaM gatAnAM kR^iShNapANDavAnAM parasparAnuj~nayA svasvapuragamanam..2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
uShitvA khANDavaprasthe sukhavAsaM janArdanaH.
pArthaiH prItisamAyuktaiH pUjanArho.abhipUjitaH.. 2-2-1 (11288)
gamanAya matiM chakre piturdarshanalAlasaH.
dharmarAjamathAmantrya pR^ithAM cha pR^ithulochanaH.. 2-2-2 (11289)
vavande charaNau mUrdhnA jagadvandyaH pitR^iShvasuH.
sa tayA mUrdhnyupAghrAtaH pariShvaktashcha keshavaH.. 2-2-3 (11290)
dadarshAnantaraM kR^iShNo bhaginIM svAM mahAyashAH.
tAmupetya hR^iShIkeshaH prItyA bAShpasamanvitaH.. 2-2-4 (11291)
arthyaM tathyaM hitaM vAkyaM laghu yuktamanuttaram.
uvAcha bhagavAnbhadrAM subhadrAM bhadrabhAShiNIm.. 2-2-5 (11292)
tayA svajanagAmIni shrAvito vachanAni saH.
sampUjitashchApyasakR^ichChirasA chAbhivAditaH.. 2-2-6 (11293)
tAmanuj~nAya vArShNeyaH pratinandya cha bhAminIm.
dadarshAnantaraM kR^iShNAM dhaumyaM chApi janArdanaH.. 2-2-7 (11294)
vavande cha yathAnyAyaM dhaumyaM puruShasattamaH.
draupadIM sAntvayitvA cha subhadrAM paridAya cha.. 2-2-8 (11295)
bhrAtR^inabhyagamadvidvAnpArthena sahito balI.
bhrAtR^ibhiH pa~nchabhiH kR^iShNo vR^itaH shakra ivAmaraiH.. 2-2-9 (11296)
yAtrAkAlasya yogyAni karmANi garuDadhvajaH.
kartukAmaH shuchirbhUtvA snAtavAnsamala~NkR^itaH.. 2-2-10 (11297)
archayAmAsa devAMshcha dvijAMshcha yadupu~NgavaH.
mAlyajApyanamaskArairgandhairuchchAvachairapi.. 2-2-11 (11298)
sa kR^itvA sarvakAryANi pratasthe tasthupAM varaH.
upetya sa yadushreShTho bAhyakakShAdvinirgataH.. 2-2-12 (11299)
svasti vAchyArhato viprAndadhipAtraphalAkShataiH.
vasu pradAya cha tataH pradakShiNamathAkarot.. 2-2-13 (11300)
kA~nchanaM rathamAsthAya tArkShyaketanamAshugam.
gadAchakrAsishAr~NgAdyairAyudhairAvR^itaM shubham.. 2-2-14 (11301)
sutithAvatha nakShatre muhUrte cha guNAnvite.
prayayau puNDarIkAkShaH shaibyasugrIvavAhanaH.. 2-2-15 (11302)
anvAruroha chApyenaM premNA rAjA yudhiShThiraH.
apAsya chAsya yantAraM dArukaM yantR^isattamam.. 2-2-16 (11303)
abhIShUnsamprajagrAha svayaM kurupatistadA.
upAruhyArjunashchA.api chAmaravyajanaM sitam.. 2-2-17 (11304)
rukmadaNDaM bR^ihadbAhurvidudhAva pradakShiNam.
tathaiva bhImaseno.api rathamAruhya vIryavAn.. 2-2-18 (11305)
`ChatraM shatashalAkaM cha divyamAlyopashobhitam.
vaiDUryamaNidaNDaM cha chAmIkaravibhUShitam. 2-2-19 (11306)
dadhAra tarasA bhImaH muchChatraM shAr~Ngadhanvane.
bhImasenArjunau chApi yamAvariniShUdanau'.. 2-2-20 (11307)
pR^iShThato.anuyayuH kR^iShNamR^itvikpaurajanairvR^itA.
sa tathA bhrAtR^ibhiH sarvaiH keshavaH paravIrahA.. 2-2-21 (11308)
anvIyamAnaH shushubhe shiShyairiva guruH priyaiH.
`abhimanyuM cha saubhadraM vR^iddhaiH parivR^itastathA.. 2-2-22 (11309)
rathamAropya niryAto dhaumyo brAhmaNapu~NgavaH.
indraprasthamatikramya kroshamAtraM mahAdyutiH'.
pArthamAmantrya govindaH pariShvajya supIDitam .. 2-2-23 (11310)
yudhiShTharaM pUjayitvA bhImasenaM yamau tathA.
pariShvakto bhR^ishaM taistu yamAbhyAmabhivAditaH.. 2-2-24 (11311)
yojanArdhamatho gatvA kR^iShNaH parapura~njayaH.
yudhiShThiraM samAmantrya nivartasveti bhArata.. 2-2-25 (11312)
tato.abhivAdya govindaH pAdau jagrAha dharmavit.
utthApya dharmarAjastu mUrdhnyupAghrAya keshavam.. 2-2-26 (11313)
pANDavo yAdavashreShThaM kR^iShNaM kamalalochanam.
gamyatAmityanuj~nApya dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-2-27 (11314)
tatastaiH saMvidaM kR^itvA yathAvanmadhusUdanaH.
nivartya cha tathA kR^ichChrAtpANDavAnsapadAnugAn.. 2-2-28 (11315)
svAM purIM prayayau hR^iShTo yathA shakro.amarAvatIm..
lochanairanujagmuste tamAdR^iShTipathAttadA.. 2-2-29 (11316)
manobhiranujagmuste kR^iShNaM prItisamanvayAt.
atR^iptamanasAmeva teShAM keshavadarshane.. 2-2-30 (11317)
kShipramantardadhe shaurishchakShuShAM priyadarshanaH.
akAmA eva pArthAste govindagamAnasAH.. 2-2-31 (11318)
nivR^ityopayayustUrNaM svaM puraM puruSharShabhAH.
syandanenAtha kR^iShNo.api tvaritaM dvArakAmagAt.. 2-2-32 (11319)
sAtvatena cha vIreNa pR^iShThato yAyinA tadA.
dArukeNa cha sUtena sahito devakIsutaH.
sa gato dvArakAM viShNurgarutmAniva vegavAn.. 2-2-33 (11320)
vaishampAyana uvAcha. 2-2-34x (1382)
nivR^itya dharmarAjastu saha bhrAtR^ibhirachyutaH.
suhR^itparivR^ito rAjA pravivesha purottamam.. 2-2-34 (11321)
visR^ijya suhR^idaH sarvAnbhrAtR^InputrAMshcha dharmarAT.
mumoda puruShavyAghro draupadyA sahito nR^ipa.. 2-2-35 (11322)
keshavopi mudA yuktaH pravivesha purottamam.
pUjyamAno yadushreShThairugrasenamukhaistathA.. 2-2-36 (11323)
AhukaM pitaraM vR^iddhaM mAtaraM cha yashasvinIm.
abhivAdya balaM chaiva sthitaH kamalalochanaH.. 2-2-37 (11324)
pradyumnasAmbanishaThAMshcharudeShNaM gadaM tathA.
aniruddhaM cha bhAnuM cha pariShvajya janArdanaH.. 2-2-38 (11325)
sa vR^iddhairabhyanuj~nAto rukmiNyA bhavanaM yayau.
`sa tatra bhavane divye pramumoda sukhI sukham.. 2-2-39 (11326)
etasminnantare rAjanmayo daityAdhipastadA.
vidhivatkalpayAmAsa sabhAM dharmasutAya vai.. .. 2-2-40 (11327)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi dvitIyo.adhyAyaH.. 2..
sabhAparva - adhyAya 003
.. shrIH ..
2.3. adhyAyaH 003
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
sabhAnirmANasAmagryAnayanAya bindusaraH prati mayasya gamanam..1.. gadAsha~NkhAbhyAM saha sAmagrIM gR^ihItvA mayasya khANDavaprasthAgamanam.. 2.. bhImArjunayoH gadAsha~NkhadAnaM sabhAnirmANaM cha.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
athAbravInmayaH pArthamaryunaM jayatAM varam.
ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi punareShyAmi chApyaham.. 2-3-1 (11328)
`vishrutAM triShu lokeShu pArtha divyAM sabhAM tava.
prANinAM vismayakarIM tava priyavivardhinIm.
pANDavAnAM cha sarveShAM kariShyAmi dhana~njaya'.. 2-3-2 (11329)
uttareNa tu kailAsaM mainAkaM parvataM prati.
yiyakShamANeShu purA dAnaveShu mayA kR^itam.. 2-3-3 (11330)
chitraM maNimayaM bhANDaM ramyaM bindusAraH prati.
sabhAyAM satyasandhasya yadAsIdvR^iShaparvaNaH.. 2-3-4 (11331)
AgamiShyAmi tadgR^ihya yadi tiShThati bhArata.
tataH sabhAM kariShyAmi pANDavasya yashasvinIm.. 2-3-5 (11332)
manaH prahlAdinIM chitrAM sarvaratnavibhUShitAm.
asti bindusArasyugrA gadA cha kurunandana.. 2-3-6 (11333)
nihitA yauvanAshvena rAj~nA hatvA raNe ripUn.
suvarNabindubhishchitrA gurvI bhArasahA dR^iDhA.. 2-3-7 (11334)
sA vai shatasahasrasya sammitA shatrughAtinI.
anurUpA cha bhImasya gANDIvaM bhavato yathA.. 2-3-8 (11335)
vAruNashcha mahAsha~Nkho devadattaH sughoShavAn.
sarvametatpradAsyAmi bhavate nAtra saMshayaH.. 2-3-9 (11336)
vaishampAyana uvAcha. 2-3-10x (1383)
ityuktvA so.asuraH pArthaM prAgudIchIM dishaM gataH.
athottareNa kailAsAnmainAkaM parvataM prati.. 2-3-10 (11337)
hiraNyashR^i~NgaH sumahAnmahAmaNimayo giriH.
ramyaM bindusaro nAma yatra rAjA bhagIrathaH.. 2-3-11 (11338)
druShTuM bhAgIrathIM ga~NgAmuvAsa bahulAH samAH.
yatreShTaM sarvabhUtAnAmIshvareNa mahAtmanA.. 2-3-12 (11339)
AhR^itAH kratavo mukhyAH shataM bharatasattama.
yatra yUpA maNimayAshchaityAshchApi hiraNmayAH.. 2-3-13 (11340)
shobhArthaM vihitAstatra na tu dR^iShTAntataH kR^itAH.
yatreShTvA sa gataH siddhiM sahasrAkShaH shachIpatiH.. 2-3-14 (11341)
yatra bhUtapatiH sR^iShTvA sarvA.NllokAnsanAtanaH.
apasyate tigmatejAH sthito bhUtaiH sahasrashaH.. 2-3-15 (11342)
naranArAyaNau brahmA yamaH sthANushcha pa~nchamaH.
upAsate yatra paraM sahasrayugaparyaye.. 2-3-16 (11343)
yatreShTaM vAsudevena sattrairvarShagaNAnbahUn.
shraddadhAnena satataM dharmasampratipattaye.. 2-3-17 (11344)
suvarNamAlino yUpAshchaityAshchApyatibhAsvarAH.
dadau yatra sahasrANi prayutAni cha keshavaH.. 2-3-18 (11345)
tatra gatvA sa jagrAha gadAM sha~NkhaM cha bhArata.
`tasmAdgirerupAdAya shilAH suruchirAvahAH'.
sphATikaM cha sabhAdravyaM yadAsIdvR^iShaparvaNaH.. 2-3-19 (11346)
ki~NkaraiH saha rakShobhiryadarakShanmahaddhanam.
tadagR^ihNAnmayastatra gatvA sarvaM mahA.asuraH.. 2-3-20 (11347)
tadAhR^itya cha tAM chakre so.asuro.apratimAM sabhAm.
vishrutAM triShu lokeShu divyAM maNimayIM shubhAm.. 2-3-21 (11348)
gadAM cha bhImasenAya pravarAM pradadau tadA.
devadattaM chArjunAya sha~Nkhapravaramuttamam.. 2-3-22 (11349)
yasya sha~Nkhasya nAdena bhUtAni prachakampire.
`sa kAlaM ka~nchidAshvasya vishvakarmA vichintya cha.. 2-3-23 (11350)
sabhAM prachakrame kartuM pANDavAnAM mahAtmanAm.
abhiprAyeNa pArthAnAM kR^iShNasya cha mahAtmanaH.. 2-3-24 (11351)
sarvartuguNasampannAM divyarUpAmala~NkR^itAm.
tarpayitvA dvijashreShThAnpAyasena sahasrashaH.
sabhA cha sA mahArAja shAtakumbhamayadrumA.. 2-3-25 (11352)
dashakiShkusahasrANi samantAdAyatAbhavat.
yathA vahneryathArkasya somasya cha yathA sabhA.. 2-3-26 (11353)
bhrAjamAnA tathA.atyarthaM dadhAra paramaM vapuH.
abhighnatIva prabhayA prabhAmarkasya bhAsvarAm.. 2-3-27 (11354)
prababhau jvalamAneva divyA divyena varchasA.
navameghapratIkAshA divamAkR^itya viShThitA.
AyatA vipulA ramyA vipApmA vigataklamA .. 2-3-28 (11355)
uttamadravyasampannA ratnaprAkAratoraNA.
bahuchitrA bahudhanA sukR^itA vishvakarmaNA.. 2-3-29 (11356)
na dAshArhI sudharmA vA brahmaNo vAtha tAdR^ishI.
sabhA rUpeNa sampannA yAM chakre matimAnmayaH.. 2-3-30 (11357)
tAM sma tatra mayenoktA rakShanti cha vahanti cha.
sabhAmaShTau sahasrANi ki~NkarA nAma rAkShasAH.. 2-3-31 (11358)
antarikShacharA ghorA mahAkAyA mahAbalAH.
raktAkShAH pi~NgalAkShAshcha shuktikarNAH prahAriNaH.. 2-3-32 (11359)
tasyAM sabhAyAM nalinIM chakArApratimAM mayaH.
vaidUryapatravitatAM maNinAlamayAmbujAm.. 2-3-33 (11360)
padmasaugandhikavatIM nAnAdvijagaNAyutAm.
puShpitaiH pa~NkajaishchitrAM kUrmairmatsyaishcha kA~nchanaiH.
chitrasphaTikasopAnAM niShpa~NkasalilAM shubhAm.. 2-3-34 (11361)
mandAnilasamuddhUtAM muktAbindubhirAchitAm.
mahAmaNishilApaTTabaddhaparyantavedikAm.. 2-3-35 (11362)
maNiratnachitAM tAM tu kechidabhyetya pArthivAH.
dR^iShTvApi nAbhyajAnanta te.aj~nAnAtprapatantyuta .. 2-3-36 (11363)
tAM sabhAmabhito nityaM puShpavanto mahAdrumAH.
AsannAnAvidhA lolAH shItachChAyA manoramAH.. 2-3-37 (11364)
kAnanAni sugandhIni puShkariNyashcha sarvashaH.
haMsakAraNDavopetAshchakravAkopashobhitAH.. 2-3-38 (11365)
jalajAnAM cha padmAnAM sthalajAnAM cha sarvashaH.
mAruto gandhamAdAya pANDavAnsma niShevate.. 2-3-39 (11366)
IdR^ishIM tAM sabhAM kR^itvA mAsaiH parichaturdashaiH.
niShThitAM dharmarAjAya mayo rAjannyavedayat.. .. 2-3-40 (11367)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH.. 3..
sabhAparva - adhyAya 004
.. shrIH ..
2.4. adhyAyaH 004
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
brAhmaNAnbhojayitvA yudhiShThirasya sabhApraveshaH..1.. R^iShINAM kShatriyANAM devagandharvAdInAM cha tatropaveshanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
`tAM tu kR^itvA sabhAM shreShThAM mayashchArjunamabravIt.
bhUtAnAM cha mahAvIryo dhvajAgre ki~Nkaro gaNaH.. 2-4-1 (11368)
tava viShphAraghoSheNa meghavanninadiShyati.
ayaM hi sUryasa~NkAsho jvalanasya ratho mahAn.. 2.. 2-4-2 (11369)
ime cha divijAH shvetA vIryavanto hayottamAH.
mAyAmayaH kR^ito hyeSha dhvajo vAnaralakShaNaH.. 2-4-3 (11370)
asajjamAno vR^ikSheShu dhUmaketurivochChritaH.
bahuvarNaM hi lakShyeta dhvajaM vAnaralakShaNam.. 2-4-4 (11371)
dhvajotkaTaM hyanavamaM yuddhe drakShyasi viShThitam.
eva vIraH savyasAchindhvajasyAnte bhaviShyati.. 2-4-5 (11372)
vaishampAyana uvAcha. 2-4-6x (1384)
ityuktvA.a.ali~Ngya vIbhatsuM visR^iShTaH prayayau mayaH'. 2-4-6 (11373)
tataH praveshanaM tasyAM chakre rAjA yudhiShThiraH.
ayutaM bhojayitvA tu brAhmaNAnAM narAdhipaH.. 2-4-7 (11374)
sAjyena pAyasenaiva madhunA mishritena cha.
bhakShyairmUlaiH phalaishchaiva mAMsairvArAhahAriNaiH.
kR^isareNAtha jIvantyA haviShyeNa cha sarvashaH.. 2-4-8 (11375)
mAMsaprakArairvividhaiH khAdyaishchApi tathA nR^ipa.
choShyaishcha vividhai rAjanpeyaishcha bahuvistaraiH.. 2-4-9 (11376)
ahataishchaiva vAsobhirmAlyairuchchAvachairapi.
tarpayAmAsa viprendrAnnAnAdigbhyaH samAgatAn.. 2-4-10 (11377)
dadau tebhyaH sahasrANi gavAM pratyekashaH punaH.
puNyAhaghoShastatrAsIddivaspR^igiva bhArata.. 2-4-11 (11378)
vAditrairvividhairdivyairgandhairuchchAvachairapi.
pUjayitvA kurushreShTho devatAni niveshya cha.. 2-4-12 (11379)
tatra mallA naTA jhallAH sUtA vaitAlikAstathA.
upatasthurmahAtmAnaM dharmaputraM yudhiShThiram.. 2-4-13 (11380)
tathA sa kR^itvA pUjAM tAM bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH.
tasyAM sabhAyAM ramyAyAM reme shakro yathA divi.. 2-4-14 (11381)
sabhAyAmR^iShayastasyAM pANDavaiH saha Asate.
AsA~nchakrurnarendrAshcha nAnAdeshasamAgatAH.. 2-4-15 (11382)
asito devalaH satyaH sarpirmAlI mahAshirAH.
arvA vasuH sumitrashcha maitreyaH shunako baliH.. 2-4-16 (11383)
bako dAlbhyaH sthUlashirAH kR^iShNadvaipAyanaH shukaH.
sumanturjaiminiH pailo vyAsashiShyAstathA vayam .. 2-4-17 (11384)
tittiriryAj~navalkyashcha sasuto romaharShaNaH.
apsuhomyashcha dhaumyashcha aNImANDavyakaushikau.. 2-4-18 (11385)
dAmoShNIpastraibalIshcha parNAdo ghaTajAnukaH.
mau~njAyano vAyubhakShaH pArAsharyashcha sArikaH.. 2-4-19 (11386)
balivAkaH sinIvAkaH saptapAlaH kR^itashramaH.
jAtUkarNaH shikhAvAMshcha AlambaH pArijAtakaH.. 2-4-20 (11387)
parvatashcha mahAbhAgo mArkaNDeyo mahAmuniH.
pavitrapANiH sAvarNo bhAlukirgAlavastathA.. 2-4-21 (11388)
ja~NghAbandhushcha raibhyashcha kopavegastathA bhR^iguH.
haribabhrushcha kauNDinyo babhrumAlI sanAtanaH.. 2-4-22 (11389)
kAkShIvAnaushijashchaiva nAchiketo.atha gautamaH.
pai~Ngyo varAhaH shunakaH shANDilyashcha mahAtapAH.. 2-4-23 (11390)
kukkuro veNuja~Ngho.atha kAlApaH kaTha eva cha.
munayo dharmavidvAMso dhR^itAtmAno jitendriyAH.. 2-4-24 (11391)
ete chAnye cha bahavo vedavedA~NgapAragAH.
upAsate mahAtmAnaM sabhAyAmR^iShisattamAH.. 2-4-25 (11392)
kathayantaH kathAH puNyA dharmaj~nAH shuchayo.amalAH.
tathaiva kShatriyashreShThA dharmarAjamupAsate.. 2-4-26 (11393)
shrImAnmahAtmA dharmAtmA mu~njaketurvivardhanaH.
sa~NgrAmajiddurmukhashcha ugrasenashcha vIryavAn. 2-4-27 (11394)
kakShasenaH kShitipatiH kShemakashchAparAjitaH.
kambojarAjaH kamaThaH kampanashcha mahAbalaH.. 2-4-28 (11395)
satataM kampayAmAsa yavanAneka eva yaH.
balapauruShasampannAnkR^itAstrAnamitaujasaH.
yathA.asurAnkAlakeyAndevo vajradharastathA.. 2-4-29 (11396)
jaTAsuro madrakAnAM cha rAjA
kuntiH pulindashcha kirAtarAjaH.
tathA~NgavA~Ngau sahapuNDrakeNa
pANDyoDrarAjau cha sahAndhrakeNa .. 2-4-30 (11397)
a~Ngo va~NgaH sumitrashcha shaibyashchAmitrakarshanaH.
kirAtarAjaH sumanA yavanAdhipatistathA.. 2-4-31 (11398)
chANUro devarAtashcha bhojo bhImarathashcha yaH.
shrutAyudhashcha kAli~Ngo jayasenashcha mAgadhaH.. 2-4-32 (11399)
sukarmA chekitAnashcha purushchAmitrakarshanaH.
ketumAnvasudAnashcha vaideho.atha kR^itakShaNaH.. 2-4-33 (11400)
sudharmA chAniruddhashcha shrutAyushcha mahAbalaH.
anUparAjo durdharpaH kramajichcha sudarshanaH.. 2-4-34 (11401)
shishupAlaH sahasutaH karUpAdhipatistathA.
vR^iShNInAM chaiva durdharpAH kumArA devarUpiNaH.. 2-4-35 (11402)
Ahuko vipR^ithushchaiva gadaH sAraNa eva cha.
akrUraH kR^itavarmA cha satyakashcha shineH sutaH.. 2-4-36 (11403)
bhIShmako.athAkR^itishchaiva dyumatsenashcha vIryavAn.
kekayAshcha maheShvAsA yaj~nasenashcha somakiH.. 2-4-37 (11404)
ketumAnvasumAMshchaiva kR^itAstrashcha mahAbalaH.
ete chAnye cha bahavaH kShatriyA mukhyasaMmatAH. 2-4-38 (11405)
upAsate sabhAyAM sma kuntIputraM yudhiShThiram.
arjunaM ye va saMshritya rAjaputrA mahAbalAH.. 2-4-39 (11406)
ashikShanta dhanurvedaM rauravAjinavAsasaH.
tatraiva shikShitA rAjankumArA vR^iShNinandanAH. 2-4-40 (11407)
raukmiNeyashcha sAmbashcha yuyudhAnashcha sAtyakiH.
sudharmA chAniruddhashcha shaivyashcha narapu~NgavaH.. 2-4-41 (11408)
ete chAnye cha bahavo rAjAnaH pR^ithivIpate.
dhana~njayasakhA chAtra nityamAste sma tumburuH.. 2-4-42 (11409)
upAsate mahAtmAnamAsInaM saptaviMshatiH.
chitrasenaH sahAmAtyo gandharvApsarasastathA.. 2-4-43 (11410)
gItavAditrakushalAH sAmyatAlavishAradAH.
pramANo.atha laye sthAne kinnarAH kR^itanishramAH.. 2-4-44 (11411)
sa~nchoditAstumburuNA gandharvasahitAstadA.
gAyanti divyatAnaiste yathAnyAyaM manasvinaH.. 2-4-45 (11412)
pANDuputrAnR^iShIMshchaiva ramayanta upAsate.
tasyAM sabhAyAmAsInAH suvratAH satyasa~NgarAH.. 2-4-46 (11413)
divIva devA brahmANaM yudhiShThiramupAsate.. .. 2-4-47 (11414)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi chaturtho.adhyAyaH.. 4..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-4-29 kAlakeyAH kAlakAyA apatyAnyasurAH..sabhAparva - adhyAya 005
.. shrIH ..
2.5. adhyAyaH 005
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
tatrAgatena yudhiShThirapUjitena nAradena kushalaprashnavyAjena rAjanItikathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
atha tatropaviShTeShu pANDaveShu mahAtmasu.
mahatsu chopaviShTeShu gandharveShu cha bhArata.. 2-5-1 (11415)
vedopaniShadAM vettA R^iShiH suragaNArchitaH.
itihAsapurANaj~naH kriyAkalpavisheShavit.. 2-5-2 (11416)
`stutastomagrahastobhapadakramavibhAgavit.
shikShAkSharavibhAgaj~naH purAkalpavisheShavit.. 2-5-3 (11417)
AdikalpArthavettA cha kalpasUtrArthatattvavit.
brahmacharyavratapara UhApohavishAradaH.. 2-5-4 (11418)
nR^ittagAndharvasevI cha sarvatrApratimastathA.
aShTAdashAnAM vidyAnAM koshabhUto mahAdyutiH'.. 2-5-5 (11419)
nyAyaviddharmatattvaj~naH ShaDa~NgavidanuttamaH.
aikyasaMyoganAnAtvasamavAyavishAradaH.. 2-5-6 (11420)
vaktA pragalbho medhAvI smR^itimAnnayavitkaviH.
parAparavibhAgaj~naH pramANakR^itanishchayaH.. 2-5-7 (11421)
pa~nchAvayavayuktasya vAkyasya guNadoShavit.
uttarottaravaktA cha vadatopi bR^ihaspateH.. 2-5-8 (11422)
dharmakAmArthamokSheShu yathAvatkR^itanishchayaH.
tathA bhuvanakoshasya sarvasyAsya mahAmatiH.. 2-5-9 (11423)
pratyakShadarshI lokasya tiryagUrdhvamadhastathA.
sA~NkhyayogavibhAgaj~no nirvivitsuH surAsurAn.. 2-5-10 (11424)
sandhivigrahatattvaj~nastvanumAnavibhAgavit.
ShA~NguNyavidhiyuktashcha sarvashAstravishAradaH.. 2-5-11 (11425)
yuddhagAndharvasevI cha sarvatrApratighastathA.
etaishchAnyaishcha bahubhiryukto guNagaNairmuniH.. 2-5-12 (11426)
lokAnanucharansarvAnAgamattAM sabhAM nR^ipa.
nAradaH sumahAtejA R^iShibhiH sahitastadA.. 2-5-13 (11427)
pArijAtena rAjendra parvatena cha dhImatA.
sumukhena cha saumyena devarShiramitadyutiH.. 2-5-14 (11428)
sabhAsthAnpANDavAndraShTuM prIyamANo manojavaH.
jayAshIrbhistu taM vipro dharmarAjAnamArchayat.. 2-5-15 (11429)
tamAgatamR^iShiM dR^iShTvA nAradaM sarvadharmavit.
sahasA pANDavashreShThaH pratyutthAyAnujaiH saha.. 2-5-16 (11430)
abhyavAdayata prItyA vinayAvanatastadA.
tadarhamAsanaM tasmai sampradAya yathAvidhi.. 2-5-17 (11431)
gAM chaiva madhuparkaM cha sampradAyArghyameva cha.
archayAmAsa ratnaishcha sarvakAmaishcha dharmavit.. 2-5-18 (11432)
tutoSha cha yathAvachcha pUjAM prApya yudhiShThirAt.
so.architaH pANDavaiH sarvairmaharShirvedapAragaH.
dharmakAmArthasaMyuktaM paprachChedaM yudhiShThiram.. 2-5-19 (11433)
nArada uvAcha. 2-5-20x (1385)
kachchidarthAshcha kalpante dharme cha ramate manaH.
sukhAni chAnubhUyante manashcha na vihanyate.. 2-5-20 (11434)
kachchidAcharitAM pUrvairnaradevapitAmahaiH.
vartase vR^ittimakShudrAM dharmArthasahitAM triShu.. 2-5-21 (11435)
kachchidarthena vA dharmaM dharmeNArthamathApi vA.
ubhau vA prItisAreNa na kAmena prabAdhase.. 2-5-22 (11436)
kachchidarthaM cha dharmaM cha kAmaM cha jayatAM vara.
vibhajya kAle kAlaj~naH sadA varada sevase .. 2-5-23 (11437)
kachchidrAjaguNaiH ShaDbhiH saptopAyAMstathA.anagha.
balAbalaM tathA samyakvaturdasha parIkShase.. 2-5-24 (11438)
kachchidAtsAnamarnvAkShya parAMshcha jayatAM vara.
tathA sandhAya karmANi aShTau bhArata sevase.. 2-5-25 (11439)
kachchitprakR^itayaH sapta na luptA bharatarShabha.
ADhyAstathA vyasaninaH svanuraktAshcha sarvashaH.. 2-5-26 (11440)
kachchinna kR^itakairdUtairye chApyaparisha~NkitAH.
tvatto vA tava chAmAtyairbhidyate mantritaM tathA.. 2-5-27 (11441)
mitrodAsInashatrUNAM kachchidvetsi chikIrShitam.
kachchitsandhiM yathAkAlaM vigrahaM chopasevase.. 2-5-28 (11442)
kachchidvR^ittimudAsIne madhyame chAnumanyase.
kachchidAtmasamA vR^iddhAH shuddhAH sambodhanakShamAH.. 2-5-29 (11443)
kulInAshchAnuraktAshcha kR^itAste vIramantriNaH.
vijayo mantramUlo hi rAj~no bhavati bhArata.. 2-5-30 (11444)
kachchitsaMvR^itamantraiste amAtyaiH shAstrakovidaiH.
rAShTraM surakShitaM tAta shatrubhirna vilupyate.. 2-5-31 (11445)
kachchinnidrAvashaM naiShi kachchitkAle vibuddhyase.
kachchichchApararAtreShu chintayasyarthamarthavit.. 2-5-32 (11446)
kachchinmantrayase naikaH kachchinna bahubhiH saha.
kachchitte mantrito mantro na rAShTraM paridhAvati.. 2-5-33 (11447)
kachchidarthAnvinishchitya laghumUlAnmahodayAn.
kShipramArabhase kartuM na vighnayasi tAdR^ishAn.. 2-5-34 (11448)
kachchinna srave karmAntAH parokShAste visha~NkitAH.
sarve vA punarutsR^iShTAH saMsR^iShTaM chAtra kAraNam.. 2-5-35 (11449)
AptairalubdhaiH kramikaiste cha kachchidanuShThitAH.
kachchidrAjankR^itAnyeva kR^itaprAyANi vA punaH.. 2-5-36 (11450)
viduste vIra karmANi nAnavAptAni kAnichit.
kachchitkAraNikA dharme sarvashAstreShu kovidAH.
kArayanti kumArAMshcha yodhamukhyAMshcha sarvashaH.. 2-5-37 (11451)
kachchitsahasrairmUrkhANAmekaM krINAsi paNDitam.
paNDito hyarthakR^ichChreShu kuryAnnaH shreyasaM param.. 2-5-38 (11452)
kachchiddurgANi sarvANi dhanadhAnyAyudhodakaiH.
yantraishcha paripUrNAni tathA shilpidhanurdharaiH.. 2-5-39 (11453)
ekopyamAtyo medhAvI shUro dAnto vichakShaNaH.
rAjAnaM rAjaputraM vA prApayenmahatIM shriyam.. 2-5-40 (11454)
kachchidaShTAdashAnyeShu svapakShe dasha pa~ncha cha.
tribhistribhiravij~nAtairvetsi tIrthAni chArakaiH.. 2-5-41 (11455)
kachchiddviShAmaviditaH pratipannashcha saravadA.
nityayukto ripUnsarvAnvIkShase ripusUdana.. 2-5-42 (11456)
kachchidvinayasampannaH kulaputro bahushrutaH.
anasUyuranupraShTA satkR^itaste purohitaH.. 2-5-43 (11457)
kachchidagniShu te yukto vidhij~no matimAnR^ijuH.
hutaM cha hoShyamANaM cha kAle vedayate sadA.. 2-5-44 (11458)
kachchida~NgeShu niShNAto jyotipaH pratipAdakaH.
utpAteShu cha sarveShu daivaj~naH kushalastava.. 2-5-45 (11459)
kachchinmukhyA mahatsveva madhyameShu cha madhyamAH.
jaghanyAshcha jaghanyeShu bhR^ityAH karmasu yojitAH.. 2-5-46 (11460)
amAtyAnupadhAtItAnpitR^ipaitAmahA~nshuchIn.
shreShThA~nshreShTheShu kachchittvaM niyojayasi karmasu.. 2-5-47 (11461)
kachchinnogreNa daNDena bhR^ishamudvijase prajAH.
rAShTraM tavAnushAsanti mantriNo bharatarShabha.. 2-5-48 (11462)
kachchittvAM nAvajAnanti yAjakAH patitaM yathA.
ugrapratigrahItAraM kAmayAnamiva striyaH.. 2-5-49 (11463)
kachchiddhR^iShTashcha shUrashcha matimAndhR^itimA~nshuchiH.
kulInashchAnuraktashcha dakShaH senApatistathA. 2-5-50 (11464)
kachchidbalasya te mukhyAH sarvayuddhavishAradAH.
dhR^iShTAvadAtA vikrAntAstvayA satkR^itya mAnitAH.. 2-5-51 (11465)
kachchidvalasya bhaktaM cha vetanaM cha yathochitam.
samprAptakAle dAtavyaM dadAsi na vikarShasi.. 2-5-52 (11466)
kAlAtikramaNAdete bhaktavetanayorbhR^itAH.
bhartuH kupyanti daurgatyAtso.anarthaH sumahAnsmR^itaH.. 2-5-53 (11467)
kachchitsarve.anuraktAstvAM kulaputrAH pradhAnataH.
kachchitprANAMstavArtheShu santyajanti sadA yudhi.. 2-5-54 (11468)
kachchinnaiko bahUnarthAnsarvashaH sAmparAyikAn.
anushAsti yathAkAmaM kAmAtmA shAsanAtigaH.. 2-5-55 (11469)
kachchitpuruShakAreNa puruShaH karma shobhayan.
labhate mAnamadhikaM bhUyo vA bhaktavetanam.. 2-5-56 (11470)
kachchidvidyAvinItAMshcha narA~nj~nAnavishAradAn.
yathArhaM guNatashchaiva dAnenAbhyupapadyase.. 2-5-57 (11471)
kachchiddArAnmanuShyANAM tavArthe mR^ityumIyuShAm.
vyasanaM chAbhyupetAnAM bibharShi bharatarShabha.. 2-5-58 (11472)
kachchidbhayAdupagataM kShINaM vA ripumAgatam.
yuddhe vA vijitaM pArtha putravatparirakShasi.. 2-5-59 (11473)
kachchittvameva sarvasyAH pR^ithivyAH pR^ithivIpate.
samashchAnabhisha~Nkyashcha yathA mAtA yathA pitA.. 2-5-60 (11474)
kachchidvyasaninaM shatruM nishamya bharatarShabha.
abhiyAsi javenaiva samIkShya trividhaM balam.. 2-5-61 (11475)
yAtrAmArabhase diShTyA prAptakAlamarindama.
pArShNimUlaM cha vij~nAya vyavasAyaM parAjayam.. 2-5-62 (11476)
balasya cha mahArAja dattvA vetanamagrataH.
kachchichcha balamukhyebhyaH pararAShTre parantapa.
upachChannAni ratnAni prayachChasi yathArhataH.. 2-5-63 (11477)
kachchidAtmAnamevAgre vijitya vijitendriyaH.
pAra~njigIShase pArtha pramattAnajitendriyAn.. 2-5-64 (11478)
kachchitte yAsyataH shatrUnparvaM yAnti svanuShThitAH.
sAma dAnaM cha bhedashcha daNDashcha vidhivadguNAH.. 2-5-65 (11479)
tAMshcha vikramase jetuM jitvA cha parirakShasi..
kachchidaShTA~NgasaMyuktA chaturvidhabalA chamUH. 2-5-66 (11480)
balamukhyaiH sunItA te dviShatAM prativardhinI ..
kachchillavaM cha muShTiM cha pararAShTre parantapa. 2-5-67 (11481)
avihAya mahArAja nihaMsi samare ripUn..
kachchitsvapararAShTreShu bahavo.adhikR^itAstava. 2-5-68 (11482)
arthAnsamadhitiShThanti rakShanti cha parasparam.. 2-5-69 (11483)
kachchidabhyavahAryANi gAtrasaMsparshanAni cha.
ghreyANi cha mahArAja rakShantyanumatAstava. 2-5-70 (11484)
kachchitkoshashcha koShThaM cha vAhanaM dvAramAyudham..
Ayashcha kR^itakalyANaistava bhaktairanuShThitaH.. 2-5-71 (11485)
kachchidAbhyantarebhyashcha bAhyebhyashcha vishAmpate..
rakShasyAtmAnamevAgre tAMshcha svebhyo mithashcha tAn. 2-5-72 (11486)
kachchinna pAne dyUte vA krIDAsu pramadAsu cha.
pratijAnanti pUrvAhNe vyayaM vyasanajaM tava.. 2-5-73 (11487)
kachchidAyasya chArdhena chaturbhAgena vA punaH.
pAdabhAgaistribhirvApi vyayaH saMshuddhyate tava.. 2-5-74 (11488)
kachchijj~nAtIngurUnvR^iddhA-
nvaNijaH shilpinaH shritAn.
abhIkShNamanugR^ihANisi
dhanadhAnyena durgatAn.. 2-5-75 (11489)
kachchichchAyavyaye yuktAH sarve gaNakalekhakAH.
anutiShThanti pUrvAhNe nityamAyaM vyayaM tava.. 2-5-76 (11490)
kachchidartheShu samprauDhAnhitakAmAnanupriyAn.
nApakarShasi karmabhyaH pUrvamaprApya kilbiSham.. 2-5-77 (11491)
kachchidviditvA puruShAnuttamAdhamamadhyamAn.
tvaM karmasvanurUpeShu niyojayasi bhArata.. 2-5-78 (11492)
kachchinna lubdhAshchaurA vA vairiNo vA vishAmpate.
aprAptavyavahArA vA tava karmasvanuShThitAH.. 2-5-79 (11493)
kachchinna chaurairlubdhairvA kumAraiH strIbalena vA.
tvayA vA pIDyate rAShTraM kachchittuShTAH kR^iShIvalAH 2-5-80 (11494)
kachchidrAShTre taTAkAni pUrNAni cha bR^ihanti cha.
bhAgasho viniviShTAni na kR^iShirdevamAtR^ikA.. 2-5-81 (11495)
kachchinnaM bhaktaM bIjaM cha karShakasyAvasIdati.
pratyekaM cha shataM vR^iddhyA dadAsyR^iNamanugraham.. 2-5-82 (11496)
kachchitsvanuShThitA tAta vArtA te sAdhubhirjanaiH.
vArtAyAM saMshritastAta loko.ayaM sukhamedhate.. 2-5-83 (11497)
kachchichChUrAH kR^itapraj~nAH pa~nchapa~ncha svanuShThitAH.
kShemaM kurvanti saMhatya rAja~njanapade tava.. 2-5-84 (11498)
kachchinnagaraguptyarthaM grAmA nagaravatkR^itAH.
grAmavachcha kR^itAH prAntAste cha sarve tvadarpaNAH.. 2-5-85 (11499)
kachchidbalenAnugatAH samAni viShamANi cha.
purANi chaurAnnighnantashcharanti viShaye tava.. 2-5-86 (11500)
kachchitsriyaH sAntvayasi kachchittAshcha surakShitAH.
kachchinna shraddadhAsyAsAM kachchidguhyaM na bhAShase.. 2-5-87 (11501)
kachchidAtyayikaM shrutvA tadarthamanuchintya cha.
priyANyanubhava~nsheShe na tvamantaH pure nR^ipa.. 2-5-88 (11502)
kachchiddvau prathamau yAmau rAtreH suptvA vishAmpate.
sa~nchintayasi dharmArthau yAma utthAya pashchime .. 2-5-89 (11503)
kachchiddarshayase nityaM manuShyAnsamala~NkR^itaH.
utthAya kAle kAlaj~naiH saha pANDava mantribhiH .. 2-5-90 (11504)
kachchidraktAmbaradharAH khaDgahastAH svala~NkR^itAH.
upAsate tvAmabhito rakShaNArthamarindama.. 2-5-91 (11505)
kachchiddaNDyeShu yamavatpUjyeShu cha vishAmpate.
parIkShya vartase samyagapriyeShu priyeShu cha.. 2-5-92 (11506)
kachchichChArIramAbAdhamauShadhairniyamena vA.
mAnasaM vR^iddhasevAbhiH sadA pArthApakarShasi .. 2-5-93 (11507)
kachchidvaidyAshchikitsAyAmaShTA~NgAyAM vishAradAH.
suhR^idashchAnuraktAshcha sharIre te hitAH sadA.. 2-5-94 (11508)
kachchinna lobhAnmohAdvA mAnAdvApi vishAmpate.
arthipratyarthinaH prAptAnnApAsyasi katha~nchana.. 2-5-95 (11509)
kachchinna lobhAnmohAdvA vishrambhAtpraNayena vA.
AshritAnAM manuShyANAM vR^ittiM tvaM saMruNAtsi vai.. 2-5-96 (11510)
kachchitpaurA na sahitA ye cha te rAShTravAsinaH.
tvayA saha virudhyante paraiH krItAH katha~nchana.. 2-5-97 (11511)
kachchinna durbalaH shatrurbalena paripIDitaH.
mantreNa balavAnkashchidubhAbhyAM cha katha~nchana.. 2-5-98 (11512)
kachchitsarve.anuraktAstvAM bhUmipAlAH pradhAnataH.
kachchitprANAMstvadartheShu santyajanti tvayA hR^itAH.. 2-5-99 (11513)
kachchitte sarvavidyAsu guNato.archA pravartate.
brAhmaNAnAM cha sAdhUnAM tava naiH shreyasI shubhA.
dakShiNAstvaM dadAsyeShAM nityaM svargApavargadAH .. 2-5-100 (11514)
kachchiddharme trayImUle pUrvairAcharite janaiH.
yatamAnastathA kartuM tasminkarmaNi vartase.. 2-5-101 (11515)
kachchittava gR^ihe.annAni svAdUnyashranti vai dvijAH.
guNavanti guNopetAstavAdhyakShaM sadakShiNam.. 2-5-102 (11516)
kachchitkratUnekachitto vAjapeyAMshcha sarvashaH.
pauNDarIkAMshcha kArtsnyena yatase kartumAtmavAn .. 2-5-103 (11517)
kachchijj~nAtIngurUnvR^iddhAndaivatAMstApasAnapi.
chaityAMshcha vR^ikShAnkalyANAnbrAhmaNAMshcha namasyasi .. 2-5-104 (11518)
kachchichChoko na manyurvA tvayA protpAdyate.anagha.
api ma~Ngalahastashcha janaH pArshve na tiShThati.. 2-5-105 (11519)
kachchideShA cha te buddhirvR^ittireShA cha te.anagha.
AyuShyA cha yashasyA cha dharmakAmArthadarshinI .. 2-5-106 (11520)
etayA vartamAnasya buddhyA rAShTraM na sIdati.
vijitya cha mahIM rAjA sotyantaM sukhamedhate.. 2-5-107 (11521)
kachchidAryo vishuddhAtmA kShAritashchaurakarmaNi.
adR^iShTashAstrakushalairna lobhAdvadhyate shuchi.. 2-5-108 (11522)
duShTo gR^ihItastatkAritajj~nairdR^iShTaH sakAraNaH.
kachchinna muchyate steno dravyalobhAnnararShabha.. 2-5-109 (11523)
utpannAnakachchidADhyasya daridrasya cha bhArata.
arthAnna mithyA pashyanti tavAmAtyA hR^itA dhanaiH.. 2-5-110 (11524)
nAstikyamanR^itaM krodhaM pramAdaM dIrghasUtratAm.
adarshanaM j~nAnavatAmAlasyaM pa~nchavR^ittitAm.
ekachintanamarthAnAmanarthaj~naishcha chintanam.. 2-5-111 (11525)
nishchitAnAmanArambhaM mantrasyAparirakShaNam.
ma~NgalAdyaprayogaM cha pratyutthAnaM cha sarvataH.. 2-5-112 (11526)
kachchittvaM varjayasyetAnrAjadoShAMshchaturdasha.
prAyashoyairvinashyanti kR^itamUlApi pArthivaH .. 2-5-113 (11527)
kachchitte saphalA vedAH kachchitte saphaLaM dhanam.
kachchitte saphalA dArAH kachchitte saphalaM shrutam.. 2-5-114 (11528)
yudhiShThira uvAcha . 2-5-115x (1386)
kathaM vai saphalA vedAH kathaM vai saphalaM dhanam.
kathaM vai saphalA dArAH kathaM vai saphalaM shrutam .. 2-5-115 (11529)
nArada uvAcha. 2-5-116x (1387)
agnihotraphalA vedA dattabhuktaphalaM dhanam.
ratiputraphalA dArAH shIlavR^ittaphalaM shrutam.. 2-5-116 (11530)
vaishampAyana uvAcha. 2-5-117x (1388)
etadAkhyAya sa munirnArado vai mahAtapAH.
paprachChAnantaramidaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram.. 2-5-117 (11531)
nArada uvAcha. 2-5-118x (1389)
kachchidabhyAgatA dUrAdvaNijo lAbhakAraNAt.
yathoktamavahAryante shulkaM shulkopajIvibhiH.. 2-5-118 (11532)
kachchitte puruShA rAjanpure rAShTre cha mAnitAH.
upAnayanti paNyAni upAdhAbhirava~nchitAH.. 2-5-119 (11533)
kachchichChR^iNoShi vR^iddhAnAM dharmArthasahitA giraH.
nityamarthavidAM tAta yathAdharmArthadarshinAm.. 2-5-120 (11534)
kachchitte kR^iShitantreShu goShu puShpaphaleShu cha.
dharmArthaM cha dvijAtibhyo dIyete madhusarpiShI .. 2-5-121 (11535)
dravyopakaraNaM ki~nchitsarvadA sarvashilpinAm.
chAturmAsyAvaraM samya~NniyataM samprayachChasi.. 2-5-122 (11536)
kachchitkR^itaM vijAnIShe kartAraM cha prashaMsasi.
satAM madhye mahArAja satkaroShi cha pUjayan.. 2-5-123 (11537)
kachchitsUtrANi sarvANi gR^ihNAsi bharatarShabha.
hastisUtrAshvasUtrANi rathasUtrANi vA vibho.. 2-5-124 (11538)
kachchidabhyasyate samyaggR^ihe te bharatarShabha.
dhanurvedasya sUtraM vai yantrasUtraM cha nAgaram.. 2-5-125 (11539)
kachchidastrANi sarvANi brahmadaNDashcha te.anagha.
viShayogAstathA sarve viditAH shatrunAshanAH.. 2-5-126 (11540)
kachchidagnibhayAchchaiva sarvaM vyAlabhayAttathA.
rogarakShobhayAchchaiva rAShTraM svaM parirakShashi.. 2-5-127 (11541)
kachchidandhAMshcha mUkAMshcha pa~NgUnvya~NgAnabAndhavAn.
piteva pAsi dharmaj~na tathA pravrajitAnapi.. 2-5-128 (11542)
ShaDavarthA mahArAja kachchitte pR^iShThataH kR^itAH.
nidrA.a.alasyaM bhayaM krodho mArdavaM dIrghasUtratA.. 2-5-129 (11543)
vaishampAyana uvAcha. 2-5-130x (1390)
tataH kurUNAmR^iShabho mahAtmA
shrutvA giro brAhmaNasattamasya.
praNamya pAdAvabhivAdya tuShTo
rAjA.abravInnAradaM devarUpam.. 2-5-130 (11544)
evaM kariShyAmi yathA tvayoktaM
praj~nA hi me bhUya evAbhivR^iddhA.
uktvA tathA chaiva chakAra rAjA
lebhe mahIM sAgaramekhalAM cha.. 2-5-131 (11545)
nArada uvAcha. 2-5-132x (1391)
evaM yo vartate rAjA chAturvarNyasya rakShaNe.
sa vihR^ityeha susukhI shukrasyaiti salokatAm .. .. 2-5-132 (11546)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH.. 5..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-5-24 ShaDguNAH sandhivigrahAdayaH. saptopAyAH mantrauShadhendrajAlasahitAH sAmAdayaH. sa vaparapakShabalAvalasahitA etaeva chaturdasha .. 2-5-25 aShTau karmANi- kR^iShirvaNikpato durga setuH ku~njarabandhanam. khanyAkarakarAdAnaM shUnyAnAM cha niveshanamityuktAni.. 2-5-26 saptaprakR^itayaH svAmyamAtyasuhR^itkosharAShTradurgabalAkhyAH.. 2-5-27 kachchinna tarkairdUtairvA iti kha-pAThaH.. 2-5-28 shuchayo jIvitakShamAH iti kha-pAThaH.. 2-5-35 karmAntAH kR^iShyAdayaH.. 2-5-37 kAraNikAH yuddhopakaraNayuktAH.. 2-5-41 mantrI purohitashchaiva yuvarAjashchamUpatiH. pa~nchamo dvArapAlashcha ShaShTho.antarvesha ikastathA 1, kArAgArAdhikArI cha dravyasa~nchayakR^ittathA. kR^ityAkR^ityeShu chArthAnAM navamo viniyojakaH 2, predeShTA nagarAdhyakShaH kAryAnirmANakR^ittathA. dharmAdhya kShaH sabhAdhyakSho daNDapAlastripa~nchamaH 3, ShoDasho durgapAlashcha tathA rAShTrAnta pAlakaH aTavIpAlakAntAni tIrthAnyaShTAdashaiva tu 4, chArAnvichArayettIrtheShvAta manashcha parasya cha . pAkhaNDAdInavij~nAtAnanyonyamitareShvapi 5, mantriNaM yuvarA jaM cha hitvA sveShu purohitamiti.. 2-5-67 aShTA~NgasaMyuktA-rathA nAgA hayA yodhAH pattayaH karmakArakAH. chArA daishikamukhyAsha cha dhvajinyaShTA~NgikA matA. chaturvidhabalA maulamaitramR^ityATavikairbalairyuktA. balamukhyaiH senApatibhiH prativardhinI prAtikUlyena chChedinI.. 2-5-68 lavaH sasyachChedanakAlaH. muShTiH sasyAnAM gopanakAlaH.. 2-5-71 koShThaM dhAnyasthAnam.. 2-5-73 kachchinneti pAnAdivyasanajaM vyayaM tava pUrvAhNe dharmAcharaNakAle bhR^ityA na prata ijAnanti nAvedayanti.. 2-5-76 anutiShThanti nivedayanti .. 2-5-79 aprAptavyavahArA aprauDhAH.. 2-5-84 pratigrAmaM pa~nchapa~ncheti. techa-prashAstA samAhartA saMvidhAtA lekhakaH sAkShI che ti.. 2-5-88 AtyayikamakalyANam.. 2-5-93 AbAdhaM duHkham. niyamena pathyAshanAdinA.. 2-5-94 nidAnaM pUrvali~NgAni rUpANyupashayastathA. samprAptirauShadhI rogI parichAraka evaM chetyaShTA~NgAni.. 2-5-102 tavAdhyakShaM tvatsamakShaN.. 2-5-108 kShAritaH mithyApavAdaiH pAtitaH.. 2-5-113 kR^itamUlAH apIti ChedaH.. 2-5-126 brahmadaNDaH abhichAraH..sabhAparva - adhyAya 006
.. shrIH ..
2.6. adhyAyaH 006
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
uttamasabhAlAbhagarvitena yudhiShThireNa sabhAviShayakaprashne nAradasya indrAdisabhAvarNa napratij~nAnam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishamApAyana uvAcha.
sampUjyAthAbhyanuj~nAto maharShervachanAtparam.
pratyuvAchAnupUrvyeNa dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-6-1 (11547)
bhagavatyAyyamAhaitaM yathAvaddharmanishchayam.
yathAshakti yathAnyAyaM kriyate.ayaM vidhirmayA.. 2-6-2 (11548)
rAjabhiryadyathA kAryaM, purA vai tanna saMshayaH.
yathAnyAyopanItArthaM kR^itaM hetumadarthavat.. 2-6-3 (11549)
vayaM tu satpathaM teShAM yAtumichChAmahe prabho.
na tu shakyaM tathA gantuM yathA tairniyatAtmabhiH.. 2-6-4 (11550)
vaishampAyana uvAcha. 2-6-5x (1392)
ekamuktvA sa dharmAtmA vAkyaM tadabhipUjya cha.
` taM tu vishrAntamAsInaM devarShimamitadyutim'..
muhUrtAtprAptakAlaM cha dR^iShTvA lokacharaM munim.. 2-6-5 (11551)
nAdaradaM susthamAsInamupAsIno yudhiShThiraH.
apR^ichChatpANDavastatra rAjamadhye mAhadyutiH.. 2-6-6 (11552)
bhavAtsa~ncharate lokAnsadA nAnAvidhAnbahUn.
brahmaNA nirmitAnpUrvaM prekShamANo manojavaH. 2-6-7 (11553)
IdR^ishI bhavitA kAchiddR^iShTapUrvA sabhA kvachit.
ito vA shreyasI brahmaMstanmamAchakShva pR^ichChataH.. 2-6-8 (11554)
vaishampAyana uvAcha. 2-6-9x (1393)
tachChrutvA nAradastasya dharmarAjasya bhAShitam.
pANDavaM pratyuvAchedaM smayanmadhurayA girA.. 2-6-9 (11555)
nArada uvAcha. 2-6-10x (1394)
mAnuSheShu na me tAta dR^iShTapUrvA na cha shrutA.
sabhA maNimayI rAjanyatheyaM tava bhArata.. 2-6-10 (11556)
sabhAM tu pitR^irAjasya varuNasya cha dhImataH.
kathayiShye tathendrasya kailAsanilayasya cha.. 2-6-11 (11557)
brahmaNashcha sabhAM divyAM kathayiShye gataklamAm.
divyAdivyairabhiprAyairupetAM vishvarUpiNIm.. 2-6-12 (11558)
devaiH pitR^igaNaiH sAdhyairyajvabhirniyatAtmabhiH.
juShTAM munigaNaiH shAntairvedayaj~naiH sadakShiNaiH..
yadi te shravaNe buddhirvartate bharatarShabha.. 2-6-13 (11559)
nAradenaivamuktastu dharmarAjo yudhiShThiraH.
prA~njalirbhrAtR^ibhiH sArdhaM taishcha sarvairdvijottamaiH.. 2-6-14 (11560)
nAradaM pratyavAchedaM dharmarAjo mahAmanAH.
sabhAH kathaya tAH sarvAH shrotumichChAmahe vayam.. 2-6-15 (11561)
kindravyAstAH sabhA brahmankiMvistArAH kimAyatAH.
pitAmahaM cha ke tasyAM sabhAyAM paryupAsate.. 2-6-16 (11562)
vAsavaM devarAjaM cha yamaM vaivasvataM cha ke.
varuNaM cha kuberaM cha sabhAyAM paryupAsate.. 2-6-17 (11563)
etatsarvaM yathAnyAyaM brahmarShe vadatastava.
shrotumichChAma sahitAH paraM kautUhalaM hi naH.. 2-6-18 (11564)
evamuktaH pANDavena nAradaH pratyabhAShata.
krameNa rAjandivyAstAH shrUyantAmiha naH sabhAH.. .. 2-6-19 (11565)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi ShaShTho.adhyAyaH.. 6..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-6-11 kailAsanilayasya kuberasya..sabhAparva - adhyAya 007
.. shrIH ..
2.7. adhyAyaH 007
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
indrasabhAvarNanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
nArada uvAcha..
shakrasya tu sabhA divyA bhAsvarA karmanirmitA.
svayaM shakreNa kauravya nirjitArkasamaprabhA.. 2-7-1 (11566)
vistIrNA yojanashataM shatamadhyardhamAyatA.
vaihAyasI kAmagamA pa~nchayojanamuchChritA. 2-7-2 (11567)
jarAshokaklamApetA nirAta~NkA shivA shubhA.
veshmAsanavatI ramyA divyapAdapashobhitA.. 2-7-3 (11568)
tasyAM deveshvaraH pArtha sabhAyAM paramAsane.
Aste shachyA mahendrANyA shriyA lakShmyA cha bhArata. 2-7-4 (11569)
bibhradvapuranirdeshyaM kirITI lohitA~NgadaH.
virajombarashchitramAlyo hrIkIrtidyutibhiH saha.. 2-7-5 (11570)
tasyAmupAsate nityaM mahAtmAnaM shatakratum.
marutaH sarvasho rAjansarve cha gR^ihamedhinaH.. 2-7-6 (11571)
siddhA devarShayashchaiva sAdhyA devagaNAstathA.
maruttvantashcha sahitA bhAsvanto hemamAlinaH.. 2-7-7 (11572)
ete sAnucharAH sarve divyarUpAH svala~NkR^itAH.
upAsate mahAtmAna devarAjamarindamam.. 2-7-8 (11573)
tathA devarShayaH sarve pArte shakramupAsate.
amalA dhUtapApmAno dIpyamAnA ivAgnayaH.. 2-7-9 (11574)
tejasvinaH somasuto vishokA vigatajvarAH.
parAsharaH parvatashcha tathA sAvarNigAlavau.. 2-7-10 (11575)
`ekatashcha dvitashchaiva tritashchaiva mahAmatiH'.
sha~Nkhashcha likhitashchaiva tathA gaurashirA muniH.
durvAsAH krodhanaH shyenastathA dIrghatamA muniH.. 2-7-11 (11576)
pavitrapANiH sAvarNiryAj~navalkyo.atha bhAlukiH.
uddAlakaH shvetaketustANDo bhANDAyanistathA.. 2-7-12 (11577)
haviShmAMshcha gariShThashcha harishchandrashcha pArthivaH..
hR^idyashchodarashANDilyaH pArAsharyaH kR^iShIvalaH.. 2-7-13 (11578)
vAtaskandho vishAkhashcha vidhAtA kAla eva cha.
karAladantastvaShTA cha vishvakarmA cha tumburuH.. 2-7-14 (11579)
ayonijA yonijAshcha vAyubhakShA hutAshinaH.
IshAnaM sarvalokasya vajriNaM samupAsate.. 2-7-15 (11580)
sahadevaH sunIthashcha vAlmIkishcha mahAtapAH.
samIkaH satyavAkchaiva prachetAH satyasa~NgaraH.. 2-7-16 (11581)
medhAtithirvAmadevaH pulastyaH pulahaH kratuH.
maruttashcha marIchishcha sthANushchAtra mahAtapAH.. 2-7-17 (11582)
kakShIvAngautamastArkShyastathA vaishvAnaro muniH.
muniH kAlakavR^ikShIya AshrAvyo.atha hiraNmayaH.. 2-7-18 (11583)
saMvarto devahavyashcha viShvaksenashcha vIryavAn.
divyA ApastathauShadhyaH shraddhA medhA sarasvatI.. 2-7-19 (11584)
artho dharmashcha kAmashcha vidyutashchaiva pANDava.
jalavAhAstathA meghA vAyavaH stanayitnavaH.. 2-7-20 (11585)
prAchIdigyaj~navAhAshcha pAvakAH saptaviMshatiH.
agnIShomau tathendrAgnI mitrashcha savitA.aryamA.. 2-7-21 (11586)
bhago vishve sAdhyAshcha guruH shukrastathaiva cha.
vishvAvasushchitrasenaH sumanastaruNastathA.. 2-7-22 (11587)
yaj~nAshcha dakShiNAshchaivaM grahAstobhAshcha bhArata.
yaj~navAhAshcha ye mantrAH sarve tatra samAsate.. 2-7-23 (11588)
tathaivApsaraso rAjan `rambhorvashyatha menakA.
ghR^itAchI pa~nchachUDA cha viprachittipurogamAH.. 2-7-24 (11589)
vidyAdharAshcha rAjendra' gandharvAshcha manoramAH.
nR^ityavAditragItaishcha hAsyaishcha vividhairapi.. 2-7-25 (11590)
ramayanti sma nR^ipate devarAjaM shatakratum.
stutibhirma~Ngalaishchaiva vastuvantaH karmabhistathA.. 2-7-26 (11591)
vikramaishcha mahAtmAnaM balavR^itraniShUdanam.
brahmarAjarShayashchaiva sarve devarShayastathA.. 2-7-27 (11592)
vimAnairvividhairdivyairdIpyamAnA ivAgnayaH.
sragviNo bhUShitAH sarve yAnti chAyAnti chApare.. 2-7-28 (11593)
bR^ihaspatishcha shukrashcha nityamAstAM hi tatra vai..
ete chAnye cha bahavo mahAtmAno yatavratAH.. 2-7-29 (11594)
vimAnaishchandrasa~NkAshaiH somavatpriyadarshanAH.
brahmaNo vachanAdrAjanbhR^iguH saptarShayastathA.. 2-7-30 (11595)
eShA sabhA mayA rAjandR^iShTA puShkaramAlinI.
shatakratormahAbAho yAmyAmapi sabhAM shR^iNu.. .. 2-7-31 (11596)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi saptamo.adhyAyaH.. 7..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-7-13 pArAsharyaH kapiShThala iti gha. pAThaH.. 2-7-21 brahmaNo~NgAtprasUto.agnira~NgirA iti vishrutaH. dakShiNAgnirgArhapatyA havanIyAviti trayI. nirmanthyo vaidyutaH shUraH saMvarto laukikastathA. 2-7-31 puShkaramAlinI nAmataH..sabhAparva - adhyAya 008
.. shrIH ..
2.8. adhyAyaH 008
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yamasabhAvarNamam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
nArada uvAcha.
kathayiShye sabhAM yAmyAM yudhiShThira nibodha tAm.
vaivasvatasya yAM pArtha vishvakarmA chakAra ha.. 2-8-1 (11597)
taijasI sA sabhA rAjanbabhUva shatayojanA.
vistArAyAmasampannA bhUyasI chApi pANDava.. 2-8-2 (11598)
arkaprakAshA bhrAjiShNuH sarvataH kAmarUpiNI.
nAtishItA cha chAtyuShNA manasashcha praharShiNI.. 2-8-3 (11599)
na shoko na jarA tasyAM kShutpipAse na chApriyam.
na cha dainyaM klamo vA.api pratikUlaM na chApyuta.. 2-8-4 (11600)
sarve kAmAH sthitAstasyAM ye divyA ye cha mAnuShAH.
rasavachcha prabhUtaM cha bhakShyaM bhojyamarindama.. 2-8-5 (11601)
lehyaM chopyaM cha peyaM cha hR^idyaM svAdu manoharam.
puNyagandhAH srajastasya nityaM kAmaphalA drumAH.. 2-8-6 (11602)
rasavanti cha toyAni shItAnyuShNAni chaiva hi.
tasyAM rAjarShayaH puNyAstathA brahmarShayo.amalAH.. 2-8-7 (11603)
yamaM vaivasvataM tAta prahR^iShTAH paryupAsate.
yayAtirnahuShaH pururmAndhAtA somako nugaH.. 2-8-8 (11604)
trasadasyushcha rAjarShiH kR^itavIryaH shrutashravAH.
ariShTanemiH siddhashcha kR^itavegaH kR^itirnimiH.. 2-8-9 (11605)
pratardanaH shibirmatsyaH pR^ithulAkSho bR^ihadrathaH.
vArto maruttaH kuShikaH sA~NkAshyaH sA~NkR^itirdhruvaH.. 2-8-10 (11606)
chaturashchaH sadasyormiH kArtavIryashcha pArthivaH.
bharataH surathashchaiva sunItho nishaTho.analaH.. 2-8-11 (11607)
divodAsashcha sumanA ambarISho bhagIrathaH.
vyashvaH sadashvo vAghryashvaH pR^ithuvegaH pR^ithushravAH.. 2-8-12 (11608)
pR^ipadashvo vasumanAH kShupashcha sumahAbalaH.
ruShadrurvR^iShasenashcha purukutso dhvajI rathI.. 2-8-13 (11609)
ArShTiSheNo dilIpashcha mahAtmA chApyushInaraH.
aushInariH puNDarIkaH sharyAtiH sharabhaH shuchiH.. 2-8-14 (11610)
a~Ngo riShTashcha venashcha duShyantaH sR^i~njayo jayaH.
bhA~NgAsuriH sunIthashcha niShadho.atha vahInaraH.. 2-8-15 (11611)
karandhamo bAhlikashcha sudyumno balavAnmadhuH.
ailo maruttashcha tathA balavAnpR^ithivIpatiH.. 2-8-16 (11612)
kapotaromA tR^iNakaH sahadevArjunau tathA.
vyashvaH sAshvaH kR^ishAshvashcha shashabindushcha pArthivaH.. 2-8-17 (11613)
rAmo dAsharathishchaiva lakShmaNo.atha pratardanaH.
alarkaH kakShasenashcha gayo gaurAoshva eva cha.. 2-8-18 (11614)
jAmadagnyashcha rAmashcha nAbhAgasagarau tathA.
bhUridyumno mahAshvashcha pR^ithAshaavo janakastathA.. 2-8-19 (11615)
rAjA vainyo vArisenaH purijijjanamejayaH.
brahmadattastrigartishcha rAjoparicharastathA.. 2-8-20 (11616)
indradyumno bhImajAnurgaurapR^iShTho.anagho layaH.
padmo.atha muchukundashcha bhUridyumnaH prasenajit.. 2-8-21 (11617)
ariShTanemiH sudyumnaH pR^ithulAshvo.aShTakastathA.
shataM matsyA nR^ipatayaH shataM nIpAH shataM hayAH.. 2-8-22 (11618)
dhR^itarAShTrAshchaikashatamashItirjanamejayAH.
shataM cha brahmadattAnAM vIriNAmIriNAM shatam.. 2-8-23 (11619)
bhIShNANAM dve shate.apyatra bhImAnAM tu tathA shatam.
shataM cha prativindhyAnAM shataM nAgAH shataM hayAH.. 2-8-24 (11620)
palAshAnAM shataM j~neyaM shataM kAshakushAdayaH.
shAntanushchaiva rAjendra pANDushchaiva pitA tava.. 2-8-25 (11621)
usha~NgavaH shataratho devarAjo jayadrathaH.
vR^iShadarbhashcha rAjarShirbuddhimAnsahamantribhiH.. 2-8-26 (11622)
athApare sahasrANi ye gatAH shasabindavaH.
iShTvA.ashvamedhairbahubhirmahadbhirbhUridakShiNaiH.. 2-8-27 (11623)
ete rAjarShayaH puNyAH kIrtimanto bahushrutAH.
tasyAM sabhAyAM rAjendra vaivasvatamupAsate.. 2-8-28 (11624)
agastyo.atha mata~Ngashcha kAlo mR^ityustathaiva cha.
yajvAnashchaiva siddhAshcha ye na yogasharIriNaH.. 2-8-29 (11625)
agniShvAttAshcha pitaraH phenapAshvoShmapAshcha ye.
sudhAvanto barhiShado mUrtimantastathA.apare.. 2-8-30 (11626)
kAlachakraM cha sAkShAchcha bhagavAnhavyavAhanaH.
narA duShkR^itakarmANo dakShiNAyanamR^ityavaH.. 2-8-31 (11627)
kAlasya nayane yuktA yamasya purupAshcha ye.
tasyAM shiMshupapAlAshAstathA kAshakushAdayaH.. 2-8-32 (11628)
upAsate dharmarAjaM mUrtimanto janAdhipa.
ete chAnye cha bahavaH pitR^irAjasabhAsadaH.
na shakyAH parisa~NkhyAtuM nAmabhiH karmabhistathA . 2-8-33 (11629)
asambAdhA hi sA pArtha ramyA kAmagamA sabhA.
dIrghakAlaM tapastaptvA nirmitA vishvakarmaNA. 2-8-34 (11630)
jvalantI bhAsamAnA cha tejasA svena bhArata.
tAmugratapaso yAnti suvratAH satyavAdinaH.. 2-8-35 (11631)
shAntAH sanyAsinaH shuddhAH pUtAH puNyena karmaNA.
sarve bhAsvaradehAshcha sarve cha virajombarAH.. 2-8-36 (11632)
chitrA~NgadAshchitramAlyAH sarve jvalitakuNDalAH.
sukR^itaiH karmabhiH puNyaiH pAribarhaishcha bhUShitAH.. 2-8-37 (11633)
gandharvAshcha mahAtmAnaH sa~NghashashchApsarogaNAH.
vAditraM nR^ittagItaM cha hAsyaM lAsyaM cha sarvashaH.. 2-8-38 (11634)
puNyAshcha gandhAH shabdAshcha tasyAM pArtha samantataH.
divyAni chaiva mAlyAni upatiShThanti nityashaH.. 2-8-39 (11635)
shataM shatasahasrANi dharmiNAM taM prajeshvaram.
upAsate mahAtmAnaM rUpayuktA manasvinaH.. 2-8-40 (11636)
IdR^ishI sA sabhA rAjanpitR^irAj~no mahAtmanaH.
varuNasyApi vakShyAmi sabhAM puShkaramAlinIm.. .. 2-8-41 (11637)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi aShTamo.adhyAyaH.. 8..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-8-18 rAma_iti rAmalakShmaNayorviShNusheSharUpeNa svasthAnasthayorapi rUpAntareNa upAsakAnu grahArthamatrAvasthAnam.. 2-8-23 dhR^itarAShTAshchaikashatamiti purANeShu prAyeNAdhikAriNAmeva kIrtanAtteShAM cha prati kalpaM samAnanAmarUpakarmatvAdanekakalpaM dharmasabhAvAsinAM teShAM bahutvaM yuktam. evamanyeShAmapi.. 2-8-31 duShkR^itakarmANo vidyAvihInakarmamAtraniShTAH..sabhAparva - adhyAya 009
.. shrIH ..
2.9. adhyAyaH 009
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
varuNasabhAvarNanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
nArada uvAcha..
yudhiShThira sabhA divyA varuNasyAmitaprabhA.
pramANena yathA yAmyA shubhaprAkAratoraNA.. 2-9-1 (11638)
antaH salilamAsthAya vihitA vishvakarmaNA.
divyai ratnamayairvR^ikShaiH phalapuShpapradairyutA.. 2-9-2 (11639)
nIlapItaiH sitAH shyAmaiH sitairlohitakairapi.
avatAnaistathA gulmairma~njarIjAladhAribhiH.. 2-9-3 (11640)
tathA shakunayastasyAM vichitrA madhurasvarAH.
anirdeshyA vapuShmantaH shatasho.atha sahasrashaH.. 2-9-4 (11641)
sA sabhA sukhasaMsparshA na shItA na cha dharmadA.
veshmAsanavatI ramyA sitA varuNapAlitA.. 2-9-5 (11642)
yasyAmAste sa varuNo vAruNyA cha samanvitaH.
divyaratnAmbaradharo divyAbharaNabhUShitaH.. 2-9-6 (11643)
`dvitIyena tu nAmnA vai gaurIti bhuvi vishrutA.
patnyA savaruNo devaH pramodati sukhI sukham'.. 2-9-7 (11644)
sragviNo divyagandhAshcha divyagandhAnulepanAH.
AdityAstatra varuNaM jaleshvaramupAsate.. 2-9-8 (11645)
vAsukistakShakashchaiva nAgashchairAvatastathA.
kR^iShNashcha lohitashchaiva padmashchitrashcha vIryavAn.. 2-9-9 (11646)
kambalAshvatarau nAgau dhR^itarAShTrabalAhakau.
maNimAnkuNDadhArashcha karkoTakadhana~njayau.. 2-9-10 (11647)
pANimAnkuNDadhArashcha balavAnpR^ithivIpate.
prahrAdo muShikAdashcha tathaiva janamejayaH .. 2-9-11 (11648)
patAkino maNDalinaH phaNavantashcha sarvashaH.
` artho dharmashcha kAmashcha vasuH kapila eva cha.. 2-9-12 (11649)
anantashcha mahAnAgo yaM dR^iShTvA jalajeshvaraH.
abhyarchayati satkArairAsanena cha taM vibhuH.. 2-9-13 (11650)
vAsukipramukhAshchaiva sarve prA~njalayaH sthitAH.
anuj~nAtAshcha sheSheNa yathArhamupavishya cha.. 2-9-14 (11651)
ete chAnye cha bahavaH sarpAstasyAM yudhiShThira.
`vainateyashcha garuDo ye chAsya parichAriNaH'.
upAsate mahAtmAnaM varuNaM vigataklamAH.. 2-9-15 (11652)
balirvairochano rAjA narakaH pR^ithivI~njayaH.
saMhrAdo viprachittishcha kAlakha~njAshcha dAnavAH.. 2-9-16 (11653)
suhanurdurmukhaH sha~NkhaH sumanAH sumatistataH.
ghaTodaro mahApArshvaH krathanaH piTharastathA.. 2-9-17 (11654)
vishvarUpaH svarUpashcha virUpo.atha mahAshirAH.
dashagrIvashcha vAlI cha meghavAsA dashAvaraH.. 2-9-18 (11655)
TiTTibho viTabhUtashcha saMhrAdashchendratApanaH.
daityadAnavasa~NghAshcha sarve ruchirakuNDalAH.. 2-9-19 (11656)
sragviNo maulinashchaiva tathA divyaparichChadAH.
sarve labdhavarAH shUrAH sarve vigatamR^ityavaH.. 2-9-20 (11657)
te tasyAM varuNaM devaM dharmapAshadharaM sadA.
upAsate mahAtmAnaM sarve sucharitavratAH.. 2-9-21 (11658)
tathA samudrAshchatvAro nadI bhAgIrathI cha sA.
kAlindI vidishA veNA nardamA vegavAhinI.. 2-9-22 (11659)
vipAshA cha shatadrushcha chandrabhAgA sarasvatI.
irAvatI vitastA cha sindhurdevanadI tathA.. 2-9-23 (11660)
godAvarI kR^iShNaveNI kAverI cha saridvarA.
kimpunA cha vishalyA cha tathA vaitaraNI nadI.. 2-9-24 (11661)
tR^itIyA jyeShThilA chaiva shoNashchApi mahAnadaH.
charmaNvatI tathA chaiva parNAshA cha mahAnadI.. 2-9-25 (11662)
sarayUrvAravatyA.atha lA~NgalI cha saridvarA.
karatoyA tathA.a.atreyI lauhityashcha mahAnadaH.. 2-9-26 (11663)
la~NghatI gomatI chaiva sandhyA trisrotasI tathA.
etAshchanyAshcha rAjendra sutIrthA lokavishrutAH.. 2-9-27 (11664)
saritaH sarvatashchAnyAstIrthAni cha sarAMsi cha.
kUpAshcha saprasravaNA dehavanto yudhiShThira. 2-9-28 (11665)
palvalAni taTAkAni dehavantyatha bhArata.
dishastathA mahI chaiva tathA sarve mahIdharAH.. 2-9-29 (11666)
upAsate mahAtmAnaM sarve jalacharAstathA.
gItavAditravantashcha gandharvApsarasAM gaNAH.. 2-9-30 (11667)
stuvanto varuNaM tasyAM sarva eva samAsate.
mahIdharA ratnavanto rasA ye cha pratiShThitAH.. 2-9-31 (11668)
kathayantaH sumadhurAH kathAstatra samAsate.
vAruNashcha tathA mantrI sunAbhaH paryupAsate.. 2-9-32 (11669)
putrapautraiH parivR^ito gonAmnA puShkareNa cha.
sarve vigrahavantaste tamIshvaramupAsate.. 2-9-33 (11670)
eShA mayA sampatatA vAruNI bharatarShabha.
dR^iShTapUrvA sabhA ramyA kuberasya sabhAM shR^iNu.. .. 2-9-34 (11671)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi navamo.adhyAyaH.. 9..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-9-34 sampatatA samAgachChatA..sabhAparva - adhyAya 010
.. shrIH ..
2.10. adhyAyaH 010
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kuberasabhAvarNanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
nArada uvAcha.
sabhA vaishravaNI rAja~nshatayojanamAyatA.
vistIrNA saptatishchaiva yojanAni sitaprabhA.. 2-10-1 (11672)
tapasA nirjitA rAjansvayaM vaishravaNena sA.
shashiprabhA prAvaraNA kailAsashikharopamA.. 2-10-2 (11673)
guhyakairuhyamAnA sA khe viShakteva shobhate.
divyA hemamayairuchchaiH prAsAdairupashobhitA.. 2-10-3 (11674)
mahAratnavatI chitrA divyagandhA manoramA.
sitAbhrashikharAkArA plavamAneva dR^ishyate. 2-10-4 (11675)
divyA hemamayai ra~Ngairvidyudbhiriva chitritA.
tasyAM vaishravaNo rAjA vichitrAbharaNAmbaraH.. 2-10-5 (11676)
strIsahasrairvR^itaH shrImAnAste jvalitakuNDalaH.
`saha patnyA mahArAja R^iddhyA saha virAjate. 2-10-6 (11677)
sarvAbharaNabhUShiNyA vapuShmatyA dhaneshvaraH'.
divAkaranibhe puNye divyAstaraNasaMvR^ite.
divyapAdopadhAne cha niShaNNaH paramAsane.. 2-10-7 (11678)
mandArANAmudArANAM vanAni pariloDayan.
saugandhIkavanAnAM cha gandhaM gandhavaho vahan.. 2-10-8 (11679)
nalinyAshchAlakAkhyAyA nandanasya vanasya cha.
shIto hR^idayasaMhlAdI vAyustamupasevate.. 2-10-9 (11680)
tatra devAH sagandharvA gaNairapsarasAM vR^itAH.
divyatAnairmahArAja gAyantisma sabhAgatAH.. 2-10-10 (11681)
mishrakeshI cha rambhA cha chitrasenA shuchismitA.
chArunetrA ghR^itAchI cha menakA pu~njikasthalA.. 2-10-11 (11682)
vishvAchI sahajanyA cha pramlochA urvashI .. 2-10-12 (11683)
vargA cha saurabheyI cha samIchI budbudA latA.
etAH sahasrashashchAnyA nR^ittagItavishAradAH.. 2-10-13 (11684)
upatiShThanti dhanadaM gandharvApsarasAM gaNAH.
anishaM divyavAditrairnR^ittagItaishcha sa sabhA.. 2-10-14 (11685)
ashUnyA ruchirA bhAti gandharvApsarasAM gaNaiH.
kinnarA nAma gandharvA narA nAma tathA.apare.. 2-10-15 (11686)
mANibhadro.atha dhanadaH shvetabhadrashcha guhyakaH.
kasherako gaNDakaNDUH pradyotashcha mahAbalaH.. 2-10-16 (11687)
kustambaruH pishAchashcha gajakarNo vishAlakaH.
varAhakarNastAmrauShThaH phalakakShaH phalodakaH.. 2-10-17 (11688)
haMsachUDaH sha_ikhAvarto hemanetro vibhIShaNaH.
puShpAnanaH pi~NgalakaH shoNitodaH pravAlakaH.. 2-10-18 (11689)
vR^ikShavAsyaniketashcha chIravAsAshcha bhArata.
ete chAnye cha bahavo yakShAH shatasahasrashaH.. 2-10-19 (11690)
sadA bhagavatI lakShmIstatraiva nalakUbaraH.
ahaM cha bahushastasyAM bhavantyanye cha madvidhAH.. 2-10-20 (11691)
brahmarShayo bhavantyatra tathA devarShayo.apare.
kravyAdAshcha tathaivAnye gandharvAshcha mahAbalAH.. 2-10-21 (11692)
upAsate mahAtmAnaM tasyAM dhanadamIshvaram.
bhagavAnbhUtasa~Nghaishcha vR^itaH shatasahasrashaH.. 2-10-22 (11693)
umApatiH pashupatiH shUlabhR^idbhaganetrahA.
tryambako rAjashArdUla devI cha vigataklamA.. 2-10-23 (11694)
vAmanairvikaTaiH kubjaiH kShatajAkShairmahAravaiH.
medomAMsAshanairugrairugradhanvA mahAbalaH.. 2-10-24 (11695)
nAnApraharaNairugrairvAtairiva mahAjavaiH.
vR^itaH sakhAyamanvAste sadaiva dhanadaM nR^ipa.. 2-10-25 (11696)
prahR^iShTAH shatashashchAnye bahushaH saparichChadAH.
gandharvANAM cha patayo vishvAvasurhahA huhUH.. 2-10-26 (11697)
tumburuH pravatashchaiva shailUShashcha tathA.aparaH.
chitrasenashcha gItaj~nastathA chitrarathopi cha.. 2-10-27 (11698)
ete chAnye cha gandharvA dhaneshvaramupAsate.
vidyAdharAdhipashchaiva chakradharmA sahAnujaiH.. 2-10-28 (11699)
upAcharati tatra sma dhanAnAmIshvaraM prabhum.
kinnarAH shatashastatra dhanAnAmIshvaraM prabhum.. 2-10-29 (11700)
Asate chApi rAjAno bhagadattapurogamAH.
drumaH kimpuruSheshashcha upAste dhanadeshvaram.. 2-10-30 (11701)
rAkShasAdhipatishchaiva mahendro gandhamAdanaH.
saha yakShaiH sagandharvaiH saha sarvairnishAcharaiH.. 2-10-31 (11702)
vibhIShaNashcha dharmiShTha upAste bhrAtaraM prabhum.
himavAnpAriyAtrashcha vindhyakailAsamandarAH.. 2-10-32 (11703)
malayo dardurashchaiva mahendro gandhamAdanaH.
indrakIlaH sunAbhashcha tathA divyau cha parvatau.. 2-10-33 (11704)
ete chAnye cha bahavaH sarve merupurogamAH.
upAsate mahAtmAnaM dhanAnAmIshvaraM prabhum.. 2-10-34 (11705)
ndIshvarashcha bhagavAnmahAkAlastathaiva cha.
sha~NkukarNamukhAH sarve divyAH pAriShadAstathA.. 2-10-35 (11706)
kAShThaH kuTI mukho dantI vijayashcha tapodhikaH.
shvetashcha vR^iShabhastatra nardannAste mahAbalaH.. 2-10-36 (11707)
dhanadaM rAkShasAshchAnye pishAchAshcha upAsate.
pAriShadaiH parivR^itamupAyAntaM maheshvaram.. 2-10-37 (11708)
sadA hi devadeveshaM shivaM trailokyabhAvanam.
praNamya mUrdhnA paulastyo bahurUpamumApatim.. 2-10-38 (11709)
tato.abhyanuj~nAM samprApya mahAdevAddhaneshvaraH.
Aste kadAchidbhagavAnbhavo dhanapateH sakhA.. 2-10-39 (11710)
nidhipravaramukhyau cha sha~Nkhapadmau dhaneshvarau.
sarvAnnidhInpragR^ihyAtha upAstAM vai dhaneshvaram.. 2-10-40 (11711)
sA sabhA tAdR^ishI ramyA mayA dR^iShTAntarikShagA.
pitAmahasabhAM rAjankIrtayiShye nibodha tAm.. .. 2-10-41 (11712)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi dashamo.adhyAyaH.. 10..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-10-5 ra~NgairitichChedaH.. 2-10-39 Aste ityAvR^ittyA yojanIyam. yadA bhavaH kadAchitkuberasabhAmadhyAste tadA kubero.api bhavAdanuj~nAM prApya tannikaTe Aste upavishati..sabhAparva - adhyAya 011
.. shrIH ..
2.11. adhyAyaH 011
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
brahmasabhAvarNanam..1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
nArada uvAcha..
pitAmahasabhAM tAta kathyamAnAM nibodha me.
shakyate yA na nirdeShTumevaMrUpeti bhArata.. 2-11-1 (11713)
purA devayuge rAjannAdityo bhagavAndivaH.
AgachChanmAnuShaM lokaM didR^ikShurvigataklamaH.. 2-11-2 (11714)
charanmAnuSharUpeNa sabhAM dR^iShTvA svayambhuvaH.
sa tAmakathayanmahyaM dR^iShTvA tattvena pANDava.. 2-11-3 (11715)
aprameyAM sabhAM divyAM mAnasIM bharatarShabha.
anirdeshyAM prabhAveNa sarvabhUtamanoramAm.. 2-11-4 (11716)
shrutvA guNAnahaM tasyAH sabhAyAH pANDavarShabha.
darshanepsustathA rAjannAdityamidamabruvam. 2-11-5 (11717)
bhagavandraShTumichChAmi pitAmahasabhAM shubhAm.
yena vA tapasA shakyA karmaNA vA.api gopate.. 2-11-6 (11718)
auShadhairyA tathA yuktairuttamA pApanAshinI.
tanmamAchakShva bhagavanpashyeyaM tAM sabhAM yathA.. 2-11-7 (11719)
sa tanmama vachaH shrutvA sahasrAMshurdivAkaraH.
provAcha bhAratashreShTha vrataM varShasahasrakam.. 2-11-8 (11720)
brahmavratamupAssva tvaM prayatenAntarAtmanA.
tato.ahaM himavatpR^iShThe samArabdo mahAvratam.. 2-11-9 (11721)
tataH sa bhagavAnsUryo mAmupAdAya vIryavAn.
AgachChattAM sabhAM brAhmIM vipApmA vigataklamaH ? 2-11-10 (11722)
evaMrUpeti sA shakyA na nirdeShTuM narAdhipa.
kShaNena hi bibhartyanyadanirdeshyaM vapustathA.. 2-11-11 (11723)
na veda parimANaM vA saMsthAnaM chApi bhArata.
na cha rUpaM mayA tAdR^ik dR^iShTapUrvaM kadAchana.. 2-11-12 (11724)
susukhA sA sadA rAjanna shItA na cha gharmadA.
na kShutpipAse na glAniM prApyatAM prAptuvantyuta .. 2-11-13 (11725)
nAnArUpairiva kR^itA maNibhiH sA subhAsvaraiH.
stambhairna cha dhR^itA sA tu shAshvatI na cha sA kSharA .. 2-11-14 (11726)
divyairnAnAvidhairbhAvairbhAsadbhiramitaprabhaiH.. 2-11-15 (11727)
ati chandraM cha sUryaM cha shikhinaM cha svayamprabhA.
dIpyate nAkapR^iShThasthA bhartsayanvIva bhAskaram.. 2-11-16 (11728)
tasyAM sa bhagavAnAste vidadhaddevamAyayA.
svayameko.anishaM rAjansarvalokapitAmahaH.. 2-11-17 (11729)
upatiShThanti chApyenaM prajAnAM patayaH prabhum.
dakShaH prachetAH pulaho marIchiH kashyapaH prabhuH.. 2-11-18 (11730)
bhR^iguratrirvasiShThashcha gautamo.atha tathA~NgirAH.
pulastyashcha katushchaiva prahlAdaH kardamastathA. 2-11-19 (11731)
atharvA~Ngirasashchaiva vAlakhilyA sarIchipAH.
mano.antarikShaM vidyAshcha vAyustejo jalaM mahI.. 2-11-20 (11732)
shabdasparshau tathA rUpaM raso gandhashcha bhArata.
prakR^itishcha vikArashcha yachchAnyatkAraNaM bhuvaH.. 2-11-21 (11733)
agastyashcha mahAtejA mArkaNDeyashcha vIryavAn.
jamadagnirbharadvAjaH saMvartashchyavanastathA.. 2-11-22 (11734)
durvAsAshcha mahAbhAga R^iShNashR^i~Ngashcha dhArmikaH.
sanatkumAro bhagavAnyogAchAryo mahAtapAH.. 2-11-23 (11735)
asito devalashchaiva jaigIShavyashcha tattvavit.
R^iShabho jitashatrushcha mahAvIryastathA maNiH.. 2-11-24 (11736)
AyurvedastathA.aShTA~Ngo dehavAMstatra bhArata.
chandramAH saha nakShatrairAdityashcha gabhastimAn.. 2-11-25 (11737)
vAyavaH kratavashchaiva sa~NkalpaH prANa eva cha.
mUrtimanto mahAtmAno mahAvrataparAyaNAH.. 2-11-26 (11738)
ete chAnye cha bahavo brahmANaM samupasthitAH.
artho dharmashcha kAmashcha harSho dveShastapo damaH.. 2-11-27 (11739)
AyAnti tasyAM sahitA gandharvApsarasAM gaNAH.
viMshatiH sapta chaivAnye lokapAlAshcha sarvashaH.. 2-11-28 (11740)
shukro bR^ihaspatishchaiva budho.a~NkAraka eva cha.
shanaishcharashcha rAhushcha grahAH sarve tathaiva cha.. 2-11-29 (11741)
mantro rathantaraM chaiva harimAnvasumAnapi.
AdityAH sAdhirAjAno nAmadvandvairudAhR^itAH.. 2-11-30 (11742)
maruto vishvakarmA cha vasavashchaiva bhArata.
tathA pitR^igaNAH sarve sarvANi cha havIMShyatha.. 2-11-31 (11743)
R^igvedaH sAmavedashcha yajurvedashcha pANDava.
atharvavedashcha tathA sarvashAstrANi chaiva ha.. 2-11-32 (11744)
itihAsopavedAshcha vedA~NgAni cha sarvashaH.
grahA yaj~nAshcha somashcha devatAshchApi sarvashaH.. 2-11-33 (11745)
sAvitrI durgataraNI vANI saptavidhA tathA.
medhA dhR^itiH shrutishchaiva praj~nA buddhiryashaH kShamA.. 2-11-34 (11746)
sAmAni stutishastrANi gAthAshcha vividhAstathA.
bhAShyANi tarkayuktAni dehavanti vishAmpate.. 2-11-35 (11747)
nATakA vividhAH kAvyAH kathAkhyAyikArikAH .
tatratiShThanti te puNyA ye chAnye gurupUjakAH.. 2-11-36 (11748)
kShaNA lavA muhUrtAshcha divA rAtristathaiva cha.
ardhamAsAshcha mAsAshcha R^itavaH ShaT cha bhArata.. 2-11-37 (11749)
saMvatsarAH pa~nyayugamahorAtrashchaturvidhaH.
kAlachakraM cha taddivyaM nityamakShayamavyayam.. 2-11-38 (11750)
dharmachakraM tathA chApi nityamAste yudhiShThira.
aditirditirdanushchaiva surasA vinatA irA.. 2-11-39 (11751)
kAlikA surabhI devI saramA chAtha gautamI.. 2-11-40 (11752)
prabhA kadrUshcha vai devyau devatAnAM cha mAtaraH.
rudrANI shrIshcha lakShmIshcha bhadrA ShaShThI tathA.aparA.. 2-11-41 (11753)
pR^ithivI gAM gatA devI hrIH svAhA kIrtireva cha.
surA devI shachI chaiva tathA puShTirarundhatI.. 2-11-42 (11754)
saMvR^ittirAshA niyatiH sR^iShTirdevI ratistathA.
etAshchAnyAshchavai devya upatasthuH prajApatim.. 2-11-43 (11755)
AdityA vasavo rudrA marutashchAsvinAvapi.
vishvedevAshcha sAdhyAshcha pitarashcha manojavAH.. 2-11-44 (11756)
pitR^iNAM cha gaNAnviddhi saptaiva puruSharShabha.
mUrtimanto vai chatvArastrayashchApi sharIriNaH.. 2-11-45 (11757)
vairAjashcha mahAbhAgA agniShvAttAshcha bhArata.
gArhapatyA nAkacharAH pitaro lokavishrutAH.. 2-11-46 (11758)
somapA ekashR^i~NgAshcha chaturvedAH kalAstathA.
ete chaturShu varNeShu pUjyante pitaro nR^ipa.. 2-11-47 (11759)
etairApyAyitaiH purvaM somashchApyAyyate punaH.
ta ete pitaraH sarve prajApatimupasthitAH.. 2-11-48 (11760)
upAsate cha saMhR^iShTA brahmANamamitaujasam.
rAkShasAshcha pishAchAshcha dAnavA guhyakAstathA.. 2-11-49 (11761)
nAgAH suparNAH pashavaH pitAmahamupAsate.
sthAvarA ja~NgamAshchaiva mahAbhUtAstathA.apare.. 2-11-50 (11762)
purandarashcha devendro varuNo dhanado yamaH.
mahAdevaH sahomo.atra sadA gachChati sarvashaH.. 2-11-51 (11763)
mahAsenashcha rAjendra sadopAste pitAmaham.
devo nArAyaNastasyAM tathA devarShayashcha ye.. 2-11-52 (11764)
R^iShayo vAlakhilyAshcha yonijAyonijAstathA.
yachcha ki~nchitriloke.asmindR^ishyate sthANu ja~Ngamam.
sarvaM tasyAM mayA dR^iShTamiti viddhi narAdhipa.. 2-11-53 (11765)
aShTAshItisahasrANi R^iShINAmUrdhvaretasAm.
prajAvatAM cha pa~nchAshadR^iShINAmapi pANDava.. 2-11-54 (11766)
te sma tatra yathAkAmaM dR^iShTvA sarve divaukasaH.
praNamya shirasA tasmai sarve yAnti yathAgamam.. 2-11-55 (11767)
atithInAgatAndevAndaityAnnAgAMstathA dvijAn.
yakShAnmuparNAnkAleyAngandharvApsarasastathA.. 2-11-56 (11768)
mahAbhAgAnamitadhIrbrahmA lokapitAmahaH.
dayAvAnsarvabhUteShu yathArhaM pratipadyate.. 2-11-57 (11769)
pratigR^ihya tu vishvAtmA svayaM svayambhUramitadyutiH.
sAntvamAnArthasambhogairyunakti manujAdhipa.. 2-11-58 (11770)
tathA tairupayAtaishcha pratiyadbhishcha bhArata.
AkulA sA sabhAtAta bhavati sma sukhapradA.. 2-11-59 (11771)
sarvatejomayI divyA brahmarShigaNasevitA.
brAhayA shriyA dIpyamAnA shushubhe vigataklamA.. 2-11-60 (11772)
sA sabhA tAdR^ishI dR^iShTA mayA lokeShu durlabhA.
sabheyaM rAjashArdUla manuShyeShu yathA tava.. 2-11-61 (11773)
etA mayA dR^iShTapUrvAH sabhA deveShu bhArata.
sabheyaM mAnuShe loke sarvashreShThatamA tava.. .. 2-11-62 (11774)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi ekAdasho.adhyAyaH.. 11..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-11-2 devayuge kR^itayuge.. 2-11-30 mAmadvandvairagnIShomendrAbhyAdibhiH.. 2-11-38 saMvatsarAH ShaShTiH prabhavAdayaH. techa pa~nchapa~ncha ekaikaM yugam. chaturvidho mAnuSho.a horAtraH ShaShTighaTikAbhiH. paitro mAsena. daivo vatsareNa. brAhmaH kalpeneti. kAlachakraM dvAdasharAshyAtmakam..sabhAparva - adhyAya 012
.. shrIH ..
2.12. adhyAyaH 012
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
indrasabhAsthaharishchandracharite yudhiShThireNa pR^iShTe tatkathAprasa~Ngena nAradakR^itA rAjasUyaprashaMsA.. 1.. yudhiShTharamprati pANDusandeshakathanapUrvakaM nAradasya gamanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha..
prAyasho rAjalokaste kathito vadatAM vara.
vaivasvatasabhAyAM tu yathA vadasi me prabho.. 2-12-1 (11775)
varuNasya sabhAyAM tu nAgAste kathitA vibho.
daityendrAshchApi bhUyiShThAH saritaH sAgarAstathA.. 2-12-2 (11776)
tathA dhanapateryakShA guhyakA rAkShasAstathA.
gandharvApsarasashchaiva bhagavAMshcha vR^iShadhvajaH.. 2-12-3 (11777)
pitAmahasabhAyAM tu kathitAste maharShabhaH.
sarve devanikAyAshcha sarvashAstrANi vaiva ha.. 2-12-4 (11778)
shakrasya tu sabhAyAM tu devAH sa~NkIrtitA mune.
uddeshatashcha gandharvA vividhAshcha maharShayaH.. 2-12-5 (11779)
eka eva tu rAjarShirharishchandro mahAmune.
kathitaste sabhAyAM vai devendrasya mahAtmanaH.. 2-12-6 (11780)
kiM karma tenAcharitaM tapo vA niyatavrata.
yenAsau saha shakreNa spardhade sumahAyashAH.. 2-12-7 (11781)
pitR^ilokagatashchaiva tvayA vipra pitA mama.
dR^iShTaH pANDurmahAbhAgaH kathaM vA.api samAgataH.. 2-12-8 (11782)
kimuktavAMshcha bhagavaMstanmamAchakShva suvrata.
tvattaH shrotuM sarvamidaM paraM kautUhalaM hi me.. 2-12-9 (11783)
nArada uvAcha. 2-12-10x (1395)
yanmAM pR^ichChasi rAjendra harishchandraM prati prabho.
tatte.ahaM sampravakShyAmi mAhAtmyaM tasya dhImataH.. 2-12-10 (11784)
` ikShvAkUNAM kule jAtastrisha~NkurnAma pArthivaH.
ayodhyAdhipatirvIro vishvAmitreNa saMsthitaH.. 2-12-11 (11785)
tasya satyavatI nAma patnI kekayavaMshajA.
tasyAM garbhaH samabhavaddharmeNa kurunandana.. 2-12-12 (11786)
sA cha kAle mahAbhAgA rAjanmAsaM pravishya cha.
kumAraM janayAmAsa harishchandramakalmaSham.
sa vai rAjA harishchandrastraisha~Nkava iti smR^itaH'.. 2-12-13 (11787)
sa rAjA balavAnAsItsamrAT sarvamahIkShitAm.
tasya sarve mahIpAlAH shAsanAvanatAH sthitAH.. 2-12-14 (11788)
tenaikaM rathamAsthAya jaitraM hemavibhUShitam.
shastrapratApena jitA dvIpAH sapta janeshvara.. 2-12-15 (11789)
sa nirjitya mahIM kR^itsnAM sashailavanakAnanAm.
AjahAra mahArAja rAjasUyaM mahAkratum.. 2-12-16 (11790)
tasya sarve mahIpAlA dhanAnyAjahrurAj~nayA.
dvijAnAM pariveShTArastasminyaj~ne cha te.abhavan.. 2-12-17 (11791)
`samAptayaj~no vidhivaddharishchandraH pratApavAn.
abhiShiktashcha shushubhe sAmrAjyena narAdhipaH.. 2-12-18 (11792)
rAjasUye.abhiShiktashcha samAptavaradakShiNe'.. 2-12-19 (11793)
prAdAchcha draviNaM prItyA yAchakAnAM nareshvaraH.
yathoktavantaste tasmiMstataH pa~nchaguNAdhikam.. 2-12-20 (11794)
atarpayachcha vividhairvasubhirbrAhmaNAMstadA.
prasarpakAle samprApte nAnAdigbhyaH samAgatAn.. 2-12-21 (11795)
bhakShyabhojyaishcha vividhairyathAkAmapuraskR^itaiH.
ratnaughatarpitaistuShTairdvijaishcha samudAhR^itam.
tejasvI cha yashasvI cha nR^ipebhyo.abhyadhiko.abhavat . 2-12-22 (11796)
etasmAtkAraNAdrAjanharishchandro virAjate.
tebhyo rAjasahasrebhyastadvidvi bharatarShabha.. 2-12-23 (11797)
samApya cha harishchandro mahAyaj~naM pratApavAn.
abhiShiktashcha shushubhe sAmrAjyena narAdhipa.. 2-12-24 (11798)
ye chAnye cha mahIpAlA rAjasUyaM mahAkratum.
yajante te sahendreNa modante bharatarShabha. 2-12-25 (11799)
ye chApi ni naM prAptAH sa~NgrAmeShvapalAyinaH.
te tatsadanam tAdya mondate bharatarShabha.. 2-12-26 (11800)
tapasA ye cha tIvreNa tyajantIha kalevaram.
te tatsthAnaM samAsAdya shrImanto bhAnti nityashaH.. 2-12-27 (11801)
pitA cha tvA.a.aha kaunteya pANDuH kauravanandana.
harishchandre shriyaM dR^iShTvA nR^ipatau jAtavismayaH.. 2-12-28 (11802)
vij~nAya mAnuShaM lokamAyAntaM mAM narAdhipa.
provAcha praNato bhUtvA vadethAstvaM yudhiShThiram.. 2-12-29 (11803)
samartho.asi mahIM jetuM bhrAtaraste sthitA vashe.
rAjasUyaM kratushreShThamahArasveti bhArata.. 2-12-30 (11804)
tvayIShTavati putre.ahaM harishchandravadAshu vai.
modiShye bahulAH shashvatsamAH shakrasya saMsadi.. 2-12-31 (11805)
evaM bhavatu vakShye.ahaM tava putraM narAdhipam.
bhUlokaM yadi gachCheyamiti pANDumathAbruvam.. 2-12-32 (11806)
tasya tvaM puruShavyAghra sa~NkalpaM kuru pANDava.
gantAsitvaM mahendrasya pUrvaiH saha salokatAm.. 2-12-33 (11807)
bahuvighnashcha nR^ipate kratureSha smR^ito mahAn.
ChidrANyasya vA~nChanti yaj~naghnA brahmarAkShasAH.. 2-12-34 (11808)
yuddhaM cha kShatrashamanaM pR^ithivIkShayakAraNam.
ki~nchideva nimittaM cha bhavatyatra kShayAvaham.. 2-12-35 (11809)
etatsa~nchintya rAjendra yatkShamaM tatsamAchara.
apramattotthito nityaM chAturvarNyasya rakShaNe.. 2-12-36 (11810)
bhava edhasva modasva dhanaistarpaya cha dvijAn.
etatte vistareNoktaM yanmAM tvaM paripR^ichChasi.
ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi dAshArhanagarIM prati.. 2-12-37 (11811)
vaishampAyana uvAcha. 2-12-38x (1396)
evamAkhyAya pArthebhyo nArado janamejaya.
jagAma tairvR^ito rAjannR^iShibhiryaiH samAgataH.. 2-12-38 (11812)
gate tu nArade pArtho bhrAtR^ibhiH saha kauravaH.
rAjasUyaM kratushreShThaM chintayAmAsa pArthivaH.. .. 2-12-39 (11813)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi dvAdasho.adhyAyaH.. 12..
sabhAparva - adhyAya 013
.. shrIH ..
2.13. adhyAyaH 013
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
mantribhiH saha saMmantrya kR^itarAjasUyakaraNanishchayasya yudhiShThirasya shrIkR^iShNampa rati dUtapreShaNam.. 1.. dUtena saha indraprasthamAgataM shrIkR^iShNamprati yudhiShThirokti .. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
R^iShestadvachanaM shrutvA nishashvAsa yudhiShThiraH.
chintayanrAjasUyeShTiM na lebhe sharma bhArata.. 2-13-1 (11814)
rAjarShINAM cha taM shrutvA mahimAnaM mahAtmanAm.
yajvanAM karmabhiH puNyairlokaprAptiM samIkShya cha.. 2-13-2 (11815)
harishchandraM cha rAjarShi rojamAnaM visheShataH.
yajvAnaM yaj~namAhartuM rAjasUyamiyeSha saH.. 2-13-3 (11816)
yudhiShThirastataH sarvAnarchayitvA sabhAsadaH.
pratyarchitashcha taiH sarvairyaj~nAyaiva mano dadhe.. 2-13-4 (11817)
sa rAjasUyaM rAjendra kurUNAmR^iShabhastadA.
AhartuM pravaNaM chakre manaH sa~nchintya chAsakR^it.. 2-13-5 (11818)
bhUyashchAdbhutavIryaujA dharmamevAnuchintayan.
kiM hitaM sarvalokAnAM bhavediti mano dadhe.. 2-13-6 (11819)
anugR^ihNanprajAH sarvAH sarvadharmabhR^itAM varaH.
avisheSheNa sarveShAM hitaM chakre yudhiShThiraH.. 2-13-7 (11820)
sarveShAM dIyatAM deyaM muShNankopamadAvubhau.
sAdhu dharmeti dharmeti nAnyachChrUyeta bhAShitam.. 2-13-8 (11821)
evaM gate tatastasminpitarIvAshvasa~njanAH.
na tasya vidyate dreShTA tato.asyAjAtashatrutA.. 2-13-9 (11822)
parigrahAnnarendrasya bhImasya paripAlanAt.
shatrUNAM kShapaNAchchaiva bIbhatsoH savyasAchinaH.. 2-13-10 (11823)
`balInAM samyagutthAnAnnakulasya yashasvinaH'.
dhImataH sahadevasya dharmANAmanushAsanAt.. 2-13-11 (11824)
vainatyAtsarvatashchaiva nakulasya svabhAvataH.
avigrahA vItabhayAH svakarmaniratAH sadA.. 2-13-12 (11825)
nikAmavarShAH sphItAshcha Asa~njanapadAstathA.
vArdhuShI yaj~nasatvAni gorakShaM karShaNaM vaNik .. 2-13-13 (11826)
visheShAtsarvamevaitatsa~njaj~ne rAjakarmaNA.
anukarShaM cha niShkarShaM vyAdhipAvakamUrChanam.. 2-13-14 (11827)
sarvameva na tatrAsIddharmanitye yudhiShThire.
dasyubhyo va~nchakebhyashcha rAj~naH prati parasparam.. 2-13-15 (11828)
rAjavallabhatashchaiva nAshrUyata mR^iShAkR^itam.
priyaM kartumupasthAtuM balikarma svakarmajam.. 2-13-16 (11829)
abhihartuM nR^ipAH ShaTsu pR^ithakjAtyaishcha naigamaiH.
vavR^idhe viShayastatra dharmanitye yudhiShThire.. 2-13-17 (11830)
kAmato.apyupayu~njAnai rAjasairlobhajairjanaiH.
sarvavyApI sarvaguNI sarvasAhaH sa sarvarAT.. 2-13-18 (11831)
yasminnadhikR^itaH samrAD bhrAjamAno mahAyashAH.
yatra rAjandasha dishaH pitR^ito mAtR^itastathA.
anuraktAH prajA AsannAgopAlA dvijAtayaH .. 2-13-19 (11832)
sa mantriNaH samAnAyya bhrAtR^iMshcha vadatAM varaH.
rAjasUyaM prati tadA punaH punarapR^ichChata.. 2-13-20 (11833)
te pR^ichChyamAnAH sahitA vacho.arthyaM mantriNastadA.
yudhiShThiraM mahAprAj~naM yiyakShumidamabruvan.. 2-13-21 (11834)
yenAbhiShikto nR^ipatirvAruNaM guNamR^ichChati.
tena rAjA.api taM kutsnaM samrADguNamabhIpsR^iti.. 2-13-22 (11835)
tasya samrADguNArhasya bhavataH kurunandana.
rAjasUyasya samayaM manyante suhR^idastava.. 2-13-23 (11836)
tasya yaj~nasya samayaH svAdhInaH kShatrasampadA.
sAmnA ShaDagnayo yasmiMshchIyante shaMsitavrataiH.. 2-13-24 (11837)
darvIhomAnupAdAya sarvAnyaH prApnute kratUn.
abhiShekaM cha yaj~nAnte sarvajittena chochyate.. 2-13-25 (11838)
samartho.asi mahAbAho sarve te vashagA vayam.
achirAttvaM mahArAja rAjasUyamavApsyasi.. 2-13-26 (11839)
avichArya mahArAja rAjasUye manaH kuru.
ityevaM suhR^idaH sarve pR^ithakcha saha chAbruvan.. 2-13-27 (11840)
sa dharmyaM pANDavasteShAM vachaH shrutvA vishAmpate.
dhR^iShTamiShTaM variShTaM cha jagrAha manasA.arihA.. 2-13-28 (11841)
shrutvA suhR^idvachastachcha jAnaMshchApyAtmanaH kShamam.
`sa prashastakriyArambhaH parIkShAmupachakrame.. 2-13-29 (11842)
vaishampAyana uvAcha.. 2-13-30x (1397)
chaturbhirbhImasenAdyairbhrAtR^ibhiH sahito hitam.
evamuktastathA pArtho dharma eva mano dadhe.. 2-13-30 (11843)
sa rAjasUyaM rAjendraH kurUNAmR^iShabhaH kratum.
jagAma manasA sadya AhariShyanyudhiShThiraH.. 2-13-31 (11844)
bhUyastvadbhutavIryopi dharmamevAnupAlayan '.
punaH punarmano dadhre rAjasUyAya bhArata.. 2-13-32 (11845)
sa bhrAtR^ibhiH punardhImAnR^itvignishcha mahAtmabhiH.
mantribhishchApi sahito dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-13-33 (11846)
dhaumyadvaipAyanAdyaishcha mantrayAmAsa mantravit.
`virATadrupadAbhyAM cha sAtyakena cha dhImatA.. 2-13-34 (11847)
yudhAmanyUttamaujobhyAM saubhadreNa cha dhImatA.
draupadeyaiH paraM shUrairmantrayAmAsa saMvR^itaH.. 2-13-35 (11848)
yudhiShThira uvAcha'.. 2-13-36x (1398)
bhavanto rAjasUyasya samrADarhasya sukratoH.
shraddadhAnasya vadata mamAvAptiH kathaM bhavet.. 2-13-36 (11849)
vaishampAyana uvAcha. 2-13-37x (1399)
evamuktAstu te tena rAj~nA rAjIvalochana.
idamUchurvachaH kAle dharmarAjaM yudhiShThiram.. 2-13-37 (11850)
arhastvamasi dharmaj~na rAjasUyaM mahAkratum.
athaivamukte nR^ipatAvR^itvigbhirR^iShibhistathA.. 2-13-38 (11851)
mantriNo bhrAtarashchAsya tadvachaH pratyapUjayan.
sa tu rAjA mahAprAj~naH punarevAtmanA.a.atmavAn.. 2-13-39 (11852)
bhUyo vimamR^ishe pArtho lokAnAM hitakAmyayA.
sAmarthyayogaM samprekShya deshakAlau vyayAgamau.. 2-13-40 (11853)
vimR^ishya samyak cha dhiyA kurvanprAj~no na sIdati.
nahi yaj~nasamArambhaH kevalAtmavinishchayAt.. 2-13-41 (11854)
bhavatIti samAj~nAya yatnataH kAryamudvahan.
sa nishchayArthaM kAryasya kR^iShNameva janArdanam.. 2-13-42 (11855)
sarvalokAtparaM matvA jagAma manasA harim.
aprameyaM mahAbAhuM kAmA~njAtamajaM nR^iShu.. 2-13-43 (11856)
pANDavastarkayAmAsa karmabhirdevasaMmataiH.
nAsya ki~nchidavij~nAtaM nAsya ki~nchidakarmajam.. 2-13-44 (11857)
na sa ki~nchinna viShahediti kR^iShNamamanyata.
sa tu tAM naiShThikIM buddhiM kR^itvA pArtho yudhiShThiraH .. 2-13-45 (11858)
guruvadbhUtagurave prAhiNoddUtama~njasA.
shIghragena rathenAshu sa dUtaH prApya yAdavAn.. 2-13-46 (11859)
dvArakAvAsinaM kR^iShNaM dvAravatyAM samAsadat.
` sa prabhuM prA~njalirbhUtvA vyaj~nApayata mAdhavam.. 2-13-47 (11860)
dUta uvAcha.. 2-13-48x (1400)
dharmarAjo hR^iShIkesha dhaumyavyAsAdibhiH saha.
pA~nchAlamAtsyasahitairbhrAtR^ibhishchaiva sarvashaH.. 2-13-48 (11861)
tvaddarshanaM mahAbAho kA~NkShate sa yudhiShThiraH.. 2-13-49 (11862)
vaishampAyana uvAcha.. 2-13-50x (1401)
indrasenavachaH shrutvA yAdavapravaro balI'.
darshanAkA~NkShiNaM pArthaM darshanAkA~NkShayAchyutaH.. 2-13-50 (11863)
`Amantrya rAjansuhR^ido vasudevaM cha mAdhavaH'.
indrasenena sahita indraprasthamagAttadA.
vyatItya vividhAndeshAMstvarAvAnkShipravAhanavaH.. 2-13-51 (11864)
indraprasthagataM pArthamabhyagachChajjanArdanaH.
sa gR^ihe pitR^ivaddhAtrA dharmarAjena pUjitaH.. 2-13-52 (11865)
bhImena cha tato.apashyatsvasAraM prItimAnpituH.
prItaH prItena suhR^idA reme sa sahitastadA.. 2-13-53 (11866)
arjunena yamAbhyAM cha guruvatparyupAsitaH.
taM vishrAntaM shubhe deshe kShaNinaM kalpamachyutam.
dharmarAjaH samAgamya j~nApayatsvaprayojanam.. 2-13-54 (11867)
yudhiShThira uvAcha.. 2-13-5x (1402)
prArthito rAjasUyo me na chAsau kevalepsayA.
prApyate yena tatte hi viditaM kR^iShNa sarvashaH.. 2-13-55 (11868)
yasminsarvaM sambhavati yashcha sarvatra pUjyate.
yashcha sarveshvaro rAjA rAjasUyaM sa vindati.. 2-13-56 (11869)
taM rAjasUyaM suhR^idaH kAryamAhuH sametya me.
tatra me nishchitatamaM tava kR^iShNa girA bhavet.. 2-13-57 (11870)
kechiddhi sauhR^idA deve na doShaM parichakShate.
svArthahetostathaivAnye priyameva vadantyuta.. 2-13-58 (11871)
priyameva parIpsante kechidAtmani yaddhitam.
evamprAyAshcha dR^ishyante janavAdAH prayojane.. 2-13-59 (11872)
tvaM tu hetUnatItyaitAnkAmakrodhau vyudasya cha.
paramaM yatkShamaM loke yathAvadvaktumarhasi.. .. 2-13-60 (11873)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi trayodasho.adhyAyaH.. 13..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-13-13 vArdhuShI vR^iddhyupajIvikA. yaj~nasatvAni katUnA sAmarthyAni sadyaH puShkalaphalap radatvAdiviShayANi.. 2-13-14 anukarSha dAridryAdrAjakIyadravyasyAtItavarShasya R^iNatvena dhAraNam. niShkarSha karArthaM prajApIDanam. avarShaNaM chAtivarShaM iti ka. pAThaH. mUrChanaM vR^iddhiH.. 2-13-17 naigamairvaNigbhiH saha Asanniti shevaH. itare nR^ipA viNigvadyena karadIkR^itA ityar thaH. tatra tasmin viShayodeshaH.. 2-13-18 lobhajairvimohotthairAjasarairvR^ittivisheShaistR^iShNAdibhistAdR^ishairapi vavR^idhe vR^iddha imAnabhUt.. 2-13-22 yena kAreNa vAruNaM guNaM vR^iddhiM. tena kAraNenA.. 2-13-52 bhrAtrA pitR^iShvasR^ijena.. 2-13-54 kShaNinaM sAvasaram. kalpaM samartham ..sabhAparva - adhyAya 014
.. shrIH ..
2.14. adhyAyaH 014
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
jarAsandhashauryakathanAdirUpaM shrIkR^iShNavAkyam..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
kR^iShNa uvAcha..
sarvairguNairmahArAja rAjasUyaM tvamarhasi.
jAnatastveva te sarvaM ki~nchidvakShyAmi bhArata.. 2-14-1 (11874)
jAmadagnyena rAmeNa kShatraM yadavasheShitam.
tasmAdavarajaM loke yadidaM kShatrasaMj~nitam.. 2-14-2 (11875)
kR^ito.ayaM kalusa~NkalpaH kShatriyairvasudhAdhipa.
nideshavAgbhistatteha viditaM bharatarShabha.. 2-14-3 (11876)
ailasyekShvAkuvaMshasya prakR^itiM parichakShate.
rAjAnaH shreNibaddhAshcha tathA.anye kShatriyA bhuvi.. 2-14-4 (11877)
ailavaMshyAshcha ye rAjaMstathaivekShvAkavo nR^ipAH.
tAni chaikashataM viddhi kulAni bharatarShabha.. 2-14-5 (11878)
yayAtestveva bhojAnAM vistaro guNato mahAn.
bhajate.adya mahArAja vistaraM sachaturdisham.. 2-14-6 (11879)
teShAM tathaiva tAM lakShmIM sarvakShatramupAsate.
idAnImeva vai rAja~njarAsandho mahIpatiH.. 2-14-7 (11880)
abhibhUya shriyaM teShAM kulAnAmabhiShechitaH.
sthito mUrdhni narendrANAmojasA.a.akramya sarvashaH.. 2-14-8 (11881)
so.avanIM madhyamAM bhuktvA mitho bhedamamanyata.
prabhuryastu paro rAjA yasminnekavashe jagat.. 2-14-9 (11882)
sa sAmrAjyaM mahArAja prApto bhavati yogataH.
taM sa rAjA jarAsandhaM saMshritya kila sarvashaH.. 2-14-10 (11883)
rAjansenApatirjAtaH shishupAlaH pratApavAn.
tameva cha mahArAja shiShyavatsamupasthitaH.. 2-14-11 (11884)
vakraH karUShAdhipatirmAyAyodhI mahAbalaH..
aparau cha mahAvIryau mahAtmAnau samAshritau.. 2-14-12 (11885)
jarAsandhaM mahAvIryaM tau hiMsaDimbikAvubhau.
vakradantaH karUShasya karabho meghavAhanaH.
mUrdhnA divyaM maNiM bibhradyamadbhutamaNiM viduH.. 2-14-13 (11886)
maruM cha narakaM chaiva shAsti yo yavanAdhipaH.
aparyantabalo rAjA pratIchyAM varuNo yathA.. 2-14-14 (11887)
bhagadatto mahArAja vR^iddhastava pituH sakhA.
sa vAchA praNatastasya karmaNA cha visheShataH.. 2-14-15 (11888)
snehabaddhashcha manasA pitR^ivadbhaktimAMstvayi.
pratIchyAM dakShiNaM chAntaM pR^ithivyAH prati yo nR^ipaH.. 2-14-16 (11889)
mAtulo bhavataH shUraH purujitkuntivardhanaH.
sa te sannitimAnekaH snehataH shatrusUdanaH.. 2-14-17 (11890)
jarAsandhaM gatastveva purA yo na mayA hataH.
puruShottamavij~nAto yosau chediShu durmatiH.. 2-14-18 (11891)
AtmAnaM pratijAnAti loke.asminpuruShottamam.
Adatte satataM mohAdyaH sa chihnaM cha mAmakam.. 2-14-19 (11892)
va~NgapuNDrakirAteShu rAjA balasamanvitaH.
pauNDrako vAsudeveti yosau loke.abhivishrutaH.. 2-14-20 (11893)
chaturthabhA~NmahArAja bhoja indrasakho balI.
vidyAbalAdyo vyajayatsa pANDyakrathakaishikAn.. 2-14-21 (11894)
bhrAtA tasyAkR^itiH shUro jAmadagnyasamo.abhavat.
sa bhakto mAgadhaM rAjA bhIShmakaH paravIrahA.. 2-14-22 (11895)
priyANyAcharataH prahvAnsadA sambandhinastataH.
bhajato na bhajatyasmAnapriyeShu vyavasthitaH.. 2-14-23 (11896)
na kulaM sabalaM rAjannabhyajAnAttathA.a.atmanaH.
pashyamAno yasho dIptaM jarAsandhamupasthitaH.. 2-14-24 (11897)
udIchyAshcha tathA bhojAH kulAnyaShTAdasha prabho.
jarAsandhabhayAdeva pratIchIM dishamAsthitAH.. 2-14-25 (11898)
shUrasenA bhadrakArA bodhAH shAlvAH paTachcharAH.
susthalAshcha sukuTTAshcha kulindAH kuntibhiH saha.. 2-14-26 (11899)
shAlvAyanAshcha rAjAnaH sodaryAnucharaiH saha.
dakShiNA ye cha pa~nchAlAH pUrvAH kuntiShu kosalAH.. 2-14-27 (11900)
tathottarAM dishaM chApi parityajya bhayArditAH.
matsyAH sannyastapAdAshcha dakShiNAM dishamAshritAH.. 2-14-28 (11901)
tathaiva sarvapa~nchAlA jarAsandhabhAyarditAH.
svarAjyaM samparityajya vidrutAH sarvatodisham.. 2-14-29 (11902)
` agrato hyasya pA~nchAlAstatrAnIke mahAtmanaH.
anirgate sArabale mAgadhebhyo girivrajAt.. 2-14-30 (11903)
ugrasenasutaH kaMsaH purA nirjitya bAndhavAn'.
bArhadrathasute devyAvupAgachChadvR^ithAmatiH.. 2-14-31 (11904)
astiH prAstishcha nAmnA te sahadevAnuje.abale.
balena tena svaj~nAtInabhibhUya vR^ithAmatiH.. 2-14-32 (11905)
shraiShThyaM prAptaH sa tasyAsIdatIvApanayo mahAn.
bhojarAjanyavR^iddhaishcha pIDyamAnairdurAtmanA.. 2-14-33 (11906)
j~nAtitrANamabhIpsadbhirasmatsambhAvanA kR^itA.
datvA.a.akrUrAya sutanuM tAmAhukasutAM tadA.. 2-14-34 (11907)
sa~NkarShaNadvitIyena j~nAtikAryaM mayA kR^itam.
hatau kaMsasunAmAnau mayA rAmeNa chApyuta.. 2-14-35 (11908)
`hatvA kaMsaM tathaivAdau jarAsandhasya bibhyataH.
mayA rAmeNa chAnyatra j~nAtayaH paripAlitaH'.. 2-14-36 (11909)
bhaye tu samatikrAnte jarAsandhe samudyate.
mantro.ayaM mantrito rAjankulairaShTAdashAvaraiH.. 2-14-37 (11910)
anAramanto nighnanto mahAstraiH shatrughAtibhiH.
na hanyAmo vayaM tasya tribhirvarShashatairbalam.. 2-14-38 (11911)
tasya hyamarasa~NkAshau balena balinAM varau.
nAmabhyAM haMsaDibikAvashastranidhanAvubhau.. 2-14-39 (11912)
tAvubhau sahitau vIrau jarAsandhashcha vIryavAn.
trayastrayANAM lokAnAM paryAptA iti me matiH.. 2-14-40 (11913)
na hi kevalamasmAkaM yAvanto.anye cha pArthivAH.
tathaiva teShAmAsIchcha buddhirbuddhimatAM vara.. 2-14-41 (11914)
`aShTAdasha mayA tasya sa~NgrAmA romaharShaNAH.
dattA na cha hato rAja~njarAsandho mahAbalaH'.. 2-14-42 (11915)
atha haMsa iti khyAtaH kashchidAsInmahAnnR^ipaH.
rAmeNa sa hatastatra sa~NgrAme.aShTAdashAvare.. 2-14-43 (11916)
hato haMsa iti proktasya kenApi bhArata.
tachChrutvA Dibiko rAjanyamunAmbhasyamajjata .. 2-14-44 (11917)
vinA hasena loke.asminnAhaM jIvitumutsahe.
ityetAM matimAsthAya Dibiko nidhanaM gataH.. 2-14-45 (11918)
tathA tu DibikaM shrutvA haMsaH parupura~njayaH.
prapede yamunAmeva sopi tasyAM nyamajjata.. 2-14-46 (11919)
tau sa rAjA jarAjandhaH shrutvA cha nidhanaM gatau.
puraM shUnyena manasA prayayau bharatarShabha.. 2-14-47 (11920)
tato vayamitraghna tasminpratigate nR^ipe.
punarAndinaH sarve madhurAyAM vasAmahe.. 2-14-48 (11921)
yadA tvabhyetya pitaraM sA vai rAjIvalochanA.
kaMsabhAryA jarAsandhaM duhitA mAgadhaM nR^ipam.
chodayatyeva rAjendra pativyasanaduHkhitA.. 2-14-49 (11922)
patighnaM me jahItyevaM punaH punararindama.
tato vayaM mahArAja taM mantraM pUrvamantritam.. 2-14-50 (11923)
saMsmaranto vimanaso vyapayAtA narAdhipa.
pR^ithaktvena mahArAja sa~NkShipya mahatIM shriyam.. 2-14-51 (11924)
palAyAmo bhayAttasya sasutaj~nAtibAndhavAH.
iti sa~nchintya sarve sma pratIchIM dishamAshritAH.. 2-14-52 (11925)
kushasthalIM purIM ramyAM raivatenopashobhitAm.
tato niveshaM tasyAM cha kR^itavanto vayaM nR^ipa.. 2-14-53 (11926)
tathaiva durgasaMskAraM devairapi durAsadam.
striyo.api yasyAM yudhyeyuH kimu vR^iShNimahArathAH.. 2-14-54 (11927)
tasyAM vayamamitraghna nivasAmo.akutobhayAH.
Alochya girimukhyaM taM mAgadhaM tIrNameva cha.. 2-14-55 (11928)
mAdhavAH kurushArdUla parAM mudamavApnuvan.
evaM vayaM jarAsandhAdabhitaH kR^itakilbiShAH.. 2-14-56 (11929)
sAmarthyavantaH sambandhAdgomantaM samupAshritAH.
triyojanAyataM sadma triskandhaM yojanAvadhi.. 2-14-57 (11930)
yojanAnte shatadvAraM vIravikramatoraNam.
aShTAdashAvarairnaddhaM kShatriyairyuddhadurmadaiH.. 2-14-58 (11931)
aShTAdasha sahasrANi bhrAtR^iNAM santi naH kale.
Ahukasya shataM putrA ekaikastridashAvaraH.. 2-14-59 (11932)
chArudeShNaH saha bhrAtrA chakradevo.atha sAtyakiH.
ahaM cha rohiNeyashcha sAmbaH pradyumna eva cha.. 2-14-60 (11933)
evamete rathAH sapta rAjannanyAnnibodha me.
kR^itavarmA hyanAdhR^iShTiH samIkaH samirtijayaH.. 2-14-61 (11934)
ka~NkaH sha~Nkushcha kuntishcha saptaite vai mahArathAH.
`pradyumnashchAniruddhashcha bhAnurakrUrasAraNau.. 2-14-62 (11935)
nishaThashcha gadashchaiva sapta chaite mahArathAH.
vikamo jhillibabhrU cha uddhavo.atha vidUrathaH.. 2-14-63 (11936)
vasudevograsenau cha saptaite mantripu~NgavAH.
prasenajichcha yamalo rAjarAjaguNAnvitaH.. 2-14-64 (11937)
syamantako maNiryasya rukmaM nisruvate bahu.
putrau chAndhakabhojasya vR^iddho rAjA cha te dasha.. 2-14-65 (11938)
vajrasaMhananA vIrI vIryavanto mahAbalAH.
smaranto madhyamaM deshaM vR^iShNivIrA gatajvarAH.. 2-14-66 (11939)
pANDavaishchApi satataM nAthavanto vayaM nR^ipa.
sarvasampadguNaiH siddhe tasminnevaM vyavasthite.. 2-14-67 (11940)
kShatre samrAjamAtmAnaM kartumarhasi bhArata.
duryodhanaM shAntanavaM droNaM drauNAyaniM kR^ipam.. 2-14-68 (11941)
karNaM cha shishupAlaM cha rukmiNaM cha dhanurdharam.
ekalavyaM drumaM shvetaM shaibyaM shakunimeva cha.. 2-14-69 (11942)
etAnajitvA sa~NgrAme kathaM shaknoShi taM kratum.
tathaite gauraveNaiva na yotsyanti narAdhipAH.. 2-14-70 (11943)
ekastatra balonmattaH karNo vaikartano vR^iShA.
yotsyate sa parAmarShI divyAsrabalagarvitaH'.. 2-14-71 (11944)
na tu shakyaM jarAsandhe jIvamAne mahAbala
rAjasUyastvayA.avAptumeShA rAjanmatirmama.. 2-14-72 (11945)
tena ruddhA hi rAjAnaH sarve jitvA girivraje.
kandare parvatendrasya siMheneva mahAdvipAH.. 2-14-73 (11946)
sa hi rAjA jarAsandho yiyakShurvasudhAdhipaiH.
`abhiShiktaH sa rAjanyaiH sahasrairuta chAShTabhiH'.
mahAdevaM mahAtmAnamumApatimarindama.. 2-14-74 (11947)
ArAdhya tapasogreNa nirjitAstena pArthivAH.
pratij~nAyAshcha pAraM sa gataH pArthivasattama.. 2-14-75 (11948)
sa hi nirjitya nirjitya pArthivAnpR^itanAgatAn.
puramAnIya baddhvA cha chakAra puruShavrajam.. 2-14-76 (11949)
vayaM chaiva mahArAja jarAsandhabhayAttadA.
madhurA samparityajya gatA dvAravatIM purIm.. 2-14-77 (11950)
yadi tvenaM mahArAja yaj~naM prAptumabhIpsasi.
yatasva teShAM mokShAya jarAsandhavadhAya cha.. 2-14-78 (11951)
samArambho na shakyo.ayamanyathA kurunandana.
rAjasUyasya kArtsnyena kartuM matimatAM vara.. 2-14-79 (11952)
ityeShA me matI rAjanyathA vA manyase.anagha.
evaM gate mamAchakShva svayaM nishchitya hetubhiH.. .. 2-14-80 (11953)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi chaturdasho.adhyAyaH.. 14..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-14-4 bhuvi ye shreNibaddhA rAjAnaH yechAnye kShatriyAH tAn ikShvAkuvaMshasya prakR^i ti prajAM parichakShate.. 2-14-56 mAdhavAH madhuvashyAH ..sabhAparva - adhyAya 015
.. shrIH ..
2.15. adhyAyaH 015
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
rAjasUyaviShaye shrIkR^iShNayudhiShThirabhImAnAM saMvAdaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
uktaM tvayA buddhimatA yannAnyo vaktumarhati.
saMshayAnAM hi nirmoktA tvannAnyo vidyate bhuvi.. 2-15-1 (11954)
gR^ihe gR^ihe hi rAjAnaH svasya svasya priya~NkarAH.
na cha sAmrAjyamAptAste samrAdashabdo hi kR^ichChrabhAk. 2-15-2 (11955)
kathaM parAnubhAvaj~naH svaM prashaMsitumarhati.
pareNa samavetastu yaH prashasyaH sa pUjyate.. 2-15-3 (11956)
vishAlA bahulA bhUmirbahuratnasamAchitA.
dUraM gatvA vijAnAti shreyo vR^iShNikulodvaha.. 2-15-4 (11957)
shamameva paraM manye shamAtkShemaM bhavenmama.
Arambhe pArameShThyaM tu na prApyamiti me matiH.. 2-15-5 (11958)
evamete hi jAnanti kule jAtA manasvinaH.
kashchitkadAchideteShAM bhavechChreShTho janArdana. 2-15-6 (11959)
vayaM yaiva mahAbhAga jarAsandhabhayAttadA.
sha~NkitAH sma mahAbhAga dvaurAtmyAttasya chAnagha.. 2-15-7 (11960)
ahaM hi tava durdharSha bhujavIryAshrayaH prabho.
nAtmAnaM balinaM manye tvayi tasmAdvisha~Nkite.. 2-15-8 (11961)
tvatsakAshAchcha rAmAchcha bhImasenAchcha mAdhava.
arjunAdvA mahAbAho hantuM shakyo naveti vai.
evaM jAnanhi vArShNeya vimR^ishAmi punaH punaH.. 2-15-9 (11962)
tvaM me pramANabhUto.asi sarvakAryeShu keshava.
tachChrutvA chAbravIdbhImo vAkyaM vAkyavishAradaH.. 2-15-10 (11963)
bhIma uvAcha.. 2-15-11x (1403)
anArambhaparo rAjA valmIka iva sIdati.
durbalashchAnupAyena balinaM yo.adhitiShThati.. 2-15-11 (11964)
atandritashcha prAyeNa durbalo balinaM ripum.
jayetsamyakprayogeNa nItyA.arthAnAtmano hitAn.. 2-15-12 (11965)
kR^iShNe nayo mayi balaM jayaH pArthe dhana~njaye.
mAgadhaM sAdhayiShyAma iShTiM traya ivAgrayaH.. 2-15-13 (11966)
`tvadbuddhibalamAshritya sarvaM prApsyati dharmarAda.
jayo.asmAkaM hi govinda yeShAM nAtho bhavAnsadA'.. 2-15-14 (11967)
kR^iShNa uvAcha. 2-15-15x (1404)
arthAnArabhate bAlo nAnubandhamavekShate.
tasmAdariM na mR^iShyanti bAlamarthaparAyaNam.. 2-15-15 (11968)
jitvA jayyAnyauvanAshviH pAlanAchcha bhagIrathaH.
kArtavIryastapovIryAdbalAttu bharato vibhuH.. 2-15-16 (11969)
R^iddhyA maruttastAnpashcha samrAjastvanushushruma.
`sarvAnvaMshyAnanumR^ishannaite santi yuge yuge'.. 2-15-17 (11970)
sAmrAjyamichChataste tu sarvAkAraM yudhiShThira.
nigrAhyalakShaNaM prAptirdharmArthanayalakShaNaiH.. 2-15-18 (11971)
bArhadratho narAsandhastadviddhi bharatarShabha.
na chainaM pratyatyuddhyanta kulAnyekashataM nR^ipAH.. 2-15-19 (11972)
tasmAdiha balAdeva sAmrAjyaM kurute hi saH.. 2-15-20 (11973)
ratnabhAjo hi rAjAno jarAsandhamupAsate.
na cha tuShyati tenApi bAlyAdanayamAsthitaH.. 2-15-21 (11974)
mUrdhAbhiShiktaM nR^ipatiM pradhAnapuruSho balAt.
Adatte na cha no dR^iShTo.abhAgaH puruShataH kvachit.. 2-15-22 (11975)
evaM sarvAnvashe chakre jarAsandhaH shatAvarAn.
taM durbalataro rAjA kathaM pArtha upaiShyati.. 2-15-23 (11976)
`taNDulaprasthake rAjA kapardinamupAsate'.
prokShitAnAM pramR^iShTAnAM rAj~nAM pashupatergR^ihe.
pashUnAmiva pramR^iShTAnAM rAj~nAM pashupatergR^ihe. 2-15-24 (11977)
kShatriyaH shastramaraNo yadA bhavati satkR^itaH.
tataH sma mAgadhaM sa~Nkhye pratibAdhema yadvayam.. 2-15-25 (11978)
ShaDashItiH samAnItAH sheShA rAjaMshchaturdasha.
jarAsandhena rAjAnastataH krUraM pravartsyate.. 2-15-26 (11979)
prApnuyAtsa yasho dIptaM tatra yo vighnamAcharet.
jayedyashcha jarAsandhaM sa samrANNiyataM bhavet.. .. 2-15-27 (11980)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi pa~nchadasho.adhyAyaH.. 25..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-15-18 yudhiShThira dharmArthanayalakShaNaiH sahitA prAptiH pAlanaM nigrAhyalakShaNaM sAmrA jyaM cha te.asti .. 2-15-19 bArhadrathaM jarAsandhaM taM viddhi iti ka. gha.pAThaH.. 2-15-22 balAtpradhAnapuruShaH jarAsandhaH puruShataH puruSheShu abhAgaH asvIkR^itaH..sabhAparva - adhyAya 016
.. shrIH ..
2.16. adhyAyaH 016
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThirjunayorbhAShaNam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha..
samrADguNamabhIpsanvai yuShmAnsvArthaparAyaNaH.
kathaM prahiNuyAM kR^iShNa so.ahaM kevalasAhasAt.. 2-16-1 (11981)
bhImArjunAvubhau netre mano manye janArdanam.
manashchakShurvihInasya kIdR^ishaM jIvitaM bhavet.. 2-16-2 (11982)
jarAsandhabalaM prApya duShpAraM bhImavikramam.
yamopi na vijetA.a.ajau tatra vaH kiM vicheShTitam.. 2-16-3 (11983)
asmiMstvarthAntare yuktamanarthaH pratipadyate.
tasmAnna pratipattistu kAryA yuktA matA mama.. 2-16-4 (11984)
yathA.ahaM vimR^ishAmyekastattAvachChrUyatAM mama.
saMnyAsaM rochaye sAdhu kAryasyAsya janArdana.
pratihanti mano me.adya rAjasUyo dUrAharaH.. 2-16-5 (11985)
vaishampAyana uvAcha.. 2-16-6x (1405)
pArthaH prApya dhanuH shreShThamakShayyau cha maheShudhI.
rathaM dhvajaM hayAMshchaiva yudhiShThiramabhAShata.. 2-16-6 (11986)
arjuna uvAcha. 2-16-7x (1406)
dhanuH shastraM sharA vIryaM pakSho bhUmiryasho balam.
prAptametanmaya rAjanduShprApaM yadabhIpsitam. 2-16-7 (11987)
kule janma prashaMsanti vaidyAH sAdhu suniShThitAH.
balena sadR^ishaM nAsti vIryaM tu mama rochate. 2-16-8 (11988)
kR^itavIryakule jAto nirvIryaH kiM kariShyati.
nirvIrye tu kule jAto vIryavAMstu vishiShyate.. 2-16-9 (11989)
kShatriyaH sarvasho rAjanyasya vR^ittirdviShajjaye.
sarvaiguNairvihIno.api vIryavAnhi tarendripUn.. 2-16-10 (11990)
sarvairapi guNairyukto nirvIryaH kiM kariShyati.
jayasya hetuH siddhirhi karma daivaM cha saMshritam.. 2-16-11 (11991)
saMyukto hi balaiH kashchitpramAdAnnopayujyate.. 2-16-12 (11992)
tena dvAreNa shatrubhyaH kShIyate sabalo ripuH.. 2-16-13 (11993)
dainyaM yathA balavati tathA moho balAnvite.
tAvubhau nAshakau hetU rAj~nA tyAjyau jayArthinA.. 2-16-14 (11994)
jarAsandhivinAshaM cha rAj~nAM cha parirakShaNam.
yadi kuryAm yaj~nArthaM kiM tataH paramaM bhavet.. 2-16-15 (11995)
anArambhe hi niyato bhavedaguNanishchayaH.
guNAnniH saMshayAdrAjannairguNyaM manyase katham.. 2-16-16 (11996)
kAShAyaM sulabhaM pashchAnmunInAM shamamichChatAm.
sAmrAjyaM tu bhavechChakyaM vayaM yotsyAmahe parAn.. .. 2-16-17 (11997)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi ShoDasho.adhyAyaH.. 16..
sabhAparva - adhyAya 017
.. shrIH ..
2.17. adhyAyaH 017
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa jarAsandhaprabhAvaprashne shrIkR^iShNena tadupodghAtatayA bR^ihadratharAjopA khyAnakathanArambhaH.. 1.. aputrasya bR^ihathasya patnIbhyAM saha tapovanagamanam.. 2.. tatra chaNDakaushikamuninA bR^ihadrathAya putrIyAmraphaladAnam.. 3.. pravibhaktatatphalabhojanena sa~njAtagarbhayostadbhAryayoH pR^ithagekaikasharIrakhaNDasambhavaH..4.. tatpatnIbhyAM dAsIdvArA bahistyAjitayoH khaNDayoH jarAnAmnyA rAkShasyA sa ndhAnAjarAsandhasambhavaH.. 5.. bAlakaM gR^ihItvA AgatayA jarayA saha bR^ihadrathasya saMvAdaH.. 6..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha..
jAtasya bhArate vaMshe tathA kuntyAH sutasya cha.
yA vai yuktA matiH seyamarjunena pradarshitA.. 2-17-1 (11998)
na sma mR^ityuM vayaM vidma rAtrau vA yadi vA divA.
na chApi ka~nchidamaramayuddhenAnushushruma.. 2-17-2 (11999)
etAvadeva puruShaiH kAryaM hR^idayatoShaNam.
nayena vidhidR^iShTena yadupakramate parAn.. 2-17-3 (12000)
sunayasyAnapAyasya saMyoge paramaH kramaH.
sa~NgatyA jAyate.asAmyaM sAmyaM cha na bhaveddvayoH.. 2-17-4 (12001)
anayasyAnupAyasya saMyuge paramaH kShayaTaH.
saMshayo jAyate sAmyAjjayashcha na bhaveddvayoH.. 2-17-5 (12002)
te vayaM nayamAsthAya shatrudeshasamIpagAH.
kathamantaM na gachChema vR^ikShasyeva nadIrayAH..
pararandhre parAkrAntAH svarandhrAvaraNe sthitAH.. 2-17-6 (12003)
vyUDhAnIkairatibalairna yudvyedaribhiH saha.
iti buddhimatAM nItistanmamApIha rochate.. 2-17-7 (12004)
anavadyA hyasambuddhAH praviShTAH shatrusadma tat.
shatrudeshamupAkramya taM kAmaM prApnuyAmahe.. 2-17-8 (12005)
eko hyeva shriyaM nityaM bibharti puruSharShabhaH.
antarAtmeva bhUtAnAM tatkShayaM naiva lakShaye.. 2-17-9 (12006)
athavainaM nihatyAjau sheSheNApi samAhatAH.
prApnuyAma tataH svargaM j~nAtitrANaparAyaNAH.. 2-17-10 (12007)
yudhiShThira uvAcha.. 2-17-11x (1407)
kR^iShNa ko.ayaM jarAsandhaH kiMvIryaH kimparAkramaH.
yastvAM spR^iShTvA.agnisadR^ishaM na dagdhaH shalabho yathA.. 2-17-11 (12008)
kR^iShNa uvAcha.. 2-17-12x (1408)
shR^iNu rAja~njarAsandho yadvIryo yatparAkramaH.
yathA chopekShito.asmAbhirbahushaH kR^itavipriyaH.. 2-17-12 (12009)
akShauhiNInAM tisR^iNAM patiH samaradarpitaH.
rAjA bR^ihadratho nAma magadhAdhipatirbalI.. 2-17-13 (12010)
rUpavAnvIryasampannaH shrImAnatulavikramaH.
nityaM dIkShA~NkitatanuH shatakraturivAparaH.. 2-17-14 (12011)
tejasA sUryasa~NkAshaH kShamayA pR^ithivIsamaH.
yashchAntakasamaH krodhe shriyA vaishravaNopamaH.. 2-17-15 (12012)
`svarAjyaM kArayAmAsa magadheShu girivraje'.
tasyAbhijanasaMyuktairgaNairbharatasattama.
vyApteyaM pR^ithivI sarvA sUryasyeva gabhastibhiH.. 2-17-16 (12013)
sa kAshirAjasya sute yamaje bharatarShabhaH.
upayeme mahAvIryo rUpadraviNasaMyute. 2-17-17ctayoshchakAra samayaM mithaH sa puruSharShabhaH.. 2-17-17 (12014)
nAtivartiShya ityevaM patnIbhyAM sannidhau tadA.
sa tAbhyAM shushubhe rAjA patnIbhyAM vasudhAdhipaH.. 2-17-18 (12015)
priyAmbhAmanurUpAbhyAM kareNubhyAmiva dvipaH.
tayormadhyagatashchApi rarAja vasudhAdhipaH.. 2-17-19 (12016)
ga~NgAyamunayormadhye mUrtimAniva sAgaraH.
viShayeShu nimagrasya tasya yauvanamatyagAt.. 2-17-20 (12017)
na cha vaMshakaraH putrastasyAjAyata kashchana.
ma~NgalairbabhirhomaiH putrakAmAbhiriShTibhiH.. 2-17-21 (12018)
nAsasAda nR^ipashreShThaH putraM kulavivardhanam.
sa bhAryAbhyAM cha sahito nirvedamagamaddhR^isham.. 2-17-22 (12019)
`rAjyaM chApi parityajya tapovanamathAshrayat. '
vAryamANaH prakR^itibhirnR^ipabhaktyA vishAmpate'.. 2-17-23 (12020)
atha kAkShIvataH putraM gautamasya mahAtmanaH..
shushrAva tapasi shreShThamudAraM chaNDakaushikam.. 2-17-24 (12021)
yadR^ichChayA.a.agataM taM tu vR^ikShamUlamupAshritam.
patnIbhyAM sahito rAjA sarvayatnairatoShayat.. 2-17-25 (12022)
`bR^ihadrathaM cha sa R^iShiryathAvachchAbhyanandata. '
upaviShTaH sa tenAtha anuj~nAto mahAtmanA.. 2-17-26 (12023)
tamapR^ichChattadA vipraH kimAgamanamityatha.
viprairanugatasyaiva patnIbhyAM sahitasya cha.. 2-17-27 (12024)
sa uvAcha muniM rAjA bhagavannAsti me sutaH.
aputrasya tu rAjyena vR^iddhatve kiM prayojanam.. 2-17-28 (12025)
so.ahaM tapashchariShyAmi patnIbhyAM sahito vane.
nAprajasya mune kirtiH svadhA chaivAkShayA bhavet.
evamuktaH sa rAj~nA tu muniH kAruNyamAgataH.. 2-17-29 (12026)
tamabravItsatyadhR^itiH satyavAgR^iShisattamaH.
parituShTo.asmi rAjendra varaM varaya suvrata.. 2-17-30 (12027)
tataH sabhAryaH praNatastamuvAcha bR^ihadrathaH.
putradarshananairAshyAdbAShpasandigdhayA girA.. 2-17-31 (12028)
rAjovAcha.. 2-17-32x (1409)
bhagavan rAjyamutsR^ijya prasthitasya tapovanam.
kiM vareNAlpabhAgyasya kiM rAjyenAprajasya me.. 2-17-32 (12029)
kR^iShNa uvAcha. 2-17-33x (1410)
etachChrutvA munirdhyAnamagamankShubhitendriyaH.
tasyaiva chAmravR^ikShasya ChAyAyAM samupAvishata.. 2-17-33 (12030)
tasyopaviShTasya munerutsa~Nge nipapAta ha.
avAnamashukAdaShTamekamAmraphalaM kila.. 2-17-34 (12031)
tatpragR^ihya munishreShTho hR^idayenAbhimantrya cha.
rAj~ne dadAvapratimaM putrasamprAptikAraNam.. 2-17-35 (12032)
uvAcha cha mahAprAj~nastaM rAjAnaM mahAmuniH.
gachCha rAjankR^itArtho.asi nivartasva narAdhipa.. 2-17-36 (12033)
`eSha te tanayo rAjanmA tapeha tapovane.
prajAH pAlaya dharmeNa eva dharmo mahIkShitAm.. 2-17-37 (12034)
yajasva vividhairyaj~nairindraM tarpaya chendunA.
putraM rAjye pratiShThApya tata AshramamAvraja.. 2-17-38 (12035)
aShTau varAnprayachChAmi tava putrasya pArthiva.
brahmaNyatvamajeyatvaM yuddheShu cha tathA matiH.. 2-17-39 (12036)
priyAtitheyatAM chaiva dInAnAmanvavekShaNam.
tathA balaM cha subhahalloke kIrti cha shAshvatIm.. 2-17-40 (12037)
anurAgaM prajAnAM chetyevamaShTau varAnnR^ipa.
gachCha tvaM kR^itakR^ityo.asi nivartasva janAdhipa'.. 2-17-41 (12038)
anuj~nAtaH sa R^iShiNA patnIbhyAM sahito nR^ipaH.
paurairanugatashchApi vivesha svapuraM tataH.. 2-17-42 (12039)
yathAsamayamAj~nAya tadA sa nR^ipasattamaH.
dvAbhyAmekaM phalaM prAdAtpatnIbhyAM bharatarShabha.. 2-17-43 (12040)
muneshcha bahumAnena kAlasya cha viparyayAt.
te tadAmraM dvidhA kR^itvA bhakShayAmAsatuH shubhe. 2-17-44 (12041)
tayoH samabhavadgarbhaH phalaprAshanasambhavaH.
te cha dR^iShTvA sa nR^ipatiH parAM mudamavApa ha.. 2-17-45 (12042)
atha kAle mahAprAj~na yathAsamayamAgate.
prajAyetAmubhe rAja~nsharIrashakale tadA.. 2-17-46 (12043)
ekAkShibAhucharaNe ardhodaramukhasphiche.
dR^iShTvA sharIrashakale pravepaturubhe bhR^isham.. 2-17-47 (12044)
udvigre saha saMmantrya te bhagityau tadA.abale.
sajIve prANishakale tatyajAte suduHkhite.. 2-17-48 (12045)
tayordhAtryau susaMvIte kR^itvA te garbhasamplave.
nirgamyAntaH puradvArAtsamutsR^ijyAbhijagmatuH.. 2-17-49 (12046)
`dukUlAbhyAM susa~nChanne pANDarAbhyAmubhe tadA.
aj~nAte kasyachitte tu jahatuste chatuShpathe.. 2-17-50 (12047)
tato vivishaturdhAtryau punarantaH puraM tadA.
kathayAmAsaturubhe devIbhyAM tu pR^ithakpR^ithak'.. 2-17-51 (12048)
te chatuShpathanikShipte jarA nAmAtha rAkShasI.
jagrAha manujavyAghra mAMsashoNitabhojanA.. 2-17-52 (12049)
kartukAmA sukhavahe shakale sA tu rAkShasI.
saMyojayAmAsa tadA vidhAnabalachoditA.. 2-17-53 (12050)
te samAnItamAtre tu shakale puruSharShabha.
ekamUrtidharo vIraH kumAraH samapadyata.. 2-17-54 (12051)
tataH sA rAkShasI rAjanvismayotphullalochanA.
na shashAka samudvoduM vajrasAramayaM shishum.. 2-17-55 (12052)
bAlastAmratalaM muShTiM kR^itvA chAsye nidhAya saH.
prAkroshadatisaMrabdhaH satoya iva toyadaH.. 2-17-56 (12053)
tena shabdena sambhrAntaH sahasA.antaH pure janaH.
nirjagAma naravyAghra rAj~nA saha parantapa.. 2-17-57 (12054)
te chAbale parimlAne payaH pUrNapayodhare.
nirAshe putralAbhAya sahasaivAbyagachChatAm.. 2-17-58 (12055)
te cha dR^iShTvA tathAbhUte rAjAnaM cheShTasaMtatim.
taM cha bAlaM subalinaM chintayAmAsa rAkShasI.. 2-17-59 (12056)
nArhAmi viShaye rAj~no vasantI putragR^iddhinaH.
bAlaM putramimaM hantuM dhArmikasya mahAtmanaH.. 2-17-60 (12057)
sA taM bAlamupAdAya meghalekhena bhAskaram.
kR^itvA cha mAnuShaM rUpamuvAcha vasudhAdhipam.. 2-17-61 (12058)
bR^ihadratha sutaste.ayaM mayA dattaH pragR^ihyatAm.
tava patnIdvaye jAto dvijAtivarashAsanAt.
dhAtrIjanaparityakto mayA.ayaM parirakShitaH.. 2-17-62 (12059)
kR^iShNa uvAcha. 2-17-63x (1411)
tataste bharatashreShTha kAshirAjasute shubhe.
taM bAlamabhipadyAshu prasravairabhyaShi~njatAm.. 2-17-63 (12060)
tataH sa rAjA saMhR^iShTaH sarvaM tadupalabhya cha.
apR^ichChaddhemagarbhAbhAM rAkShasIM tAmarAkShasIm.. 2-17-64 (12061)
kAtvaM kamalagarbhAbhe mama putrapradAyinI.
kAmaM mA brUhi kalyANi devatA pratibhAsi me.. .. 2-17-65 (12062)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi saptadasho.adhyAyaH.. 17..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-17-4 kramaH upakramaH.. 2-17-9 tatkShaye balakShayaH iti pAThaH.. 2-17-34 avAnamashuShkaM sarasamiti yAvat. amArutamanAviddhaM iti gha.pAThaH.. 2-17-46 prajAyetAM suShuvatuH.. 2-17-47 sphik kaTyA adhobhAgaH.. 2-17-53 sukhavahe ekIkR^itayorvahanaM hi sukhena bhavatIti prasiddham.. 2-17-54 samAnItamAtre saMyojitamAtre.. 2-17-64 arAkShasI veShataH..sabhAparva - adhyAya 018
.. shrIH ..
2.18. adhyAyaH 018
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
rAjAnamprati svasvarUpamabhidhAya jarAyA antardhAnam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
rAkShasyuvAcha..
jarA nAmAsmi bhadraM te rAkShasI kAmarUpiNI.
tava veshmani rAjendra pUjitA nyavasaM sukham.. 2-18-1 (12063)
gR^ihe gR^ihe manuShyANAM nityaM tiShThAmi rAkShasI.
gR^ihadevIti nAmnA vai purA sR^iShTA svayaMmbhuvA.. 2-18-2 (12064)
dAnavAnAM vinAshAya sthApitA divyarUpiNI.
yo mAM bhaktyA likhetkuDye saputrAM yauvanAnvitAm.. 2-18-3 (12065)
gR^ihe tasya bhavedvR^iddhiranyathA kShayamApnuyAt.
tvadgR^ihe tiShThamAnA.ahaM pUjitA.ahaM sadA vibho.. 2-18-4 (12066)
likhitA chaiva kuDyeShu putrairbahubhirAvR^itA.
gandhapuShpaistathA dhUpairbhakShyabhojyaiH supUjitA.. 2-18-5 (12067)
sA.ahaM pratyupakArArthaM chintayantyanishaM nR^ipa.
taveme putrashakale dR^iShTavatyasmi dhArmikA. 2-18-6 (12068)
saMshliShite mayA daivAtkumAraH samapadyata.
tava bhAgyAnmahArAja hetumAtramahaM tviha.. 2-18-7 (12069)
meruM vA khAdituM shaktA kiM punastava bAlakam.
gR^ihasampUjanAttuShTyA mayA pratyarpitastava.. 2-18-8 (12070)
mama nAmnA cha loke.asminkhyAta eva bhaviShyati. 2-18-9 (12071)
kR^iShNa uvAcha.
evamuktvA tu sA rAjaMstatraivAntaradhIyata.
sa sa~NgR^ihya kumAraM taM pravivesha gR^ihaM nR^ipaH.. 2-18-9x (1412)
tasya bAlasya yatkR^ityaM tachchakAra nR^ipastadA.
Aj~nApayachcha rAkShasyA magadheShu mahotsavam.. 2-18-10 (12072)
tasya nAmAkarochchaiva pitAmahasamaH pitA.
jarayA sandhito yasmAjjarAsandho bhavatvayam.. 2-18-11 (12073)
so.avardhata mahAtejA mAgadhAdhipateH sutaH.
pramANabalasampanno hutAhutirivAnalaH.. 2-18-12 (12074)
`evaM sa vavR^idhe rAjankumAraH puShkarekShaNaH.
kAlena mahatA chApi yauvanastho babhUva ha'..
mAtApitrornandakaraH shuklapakShe yathA shashI.. .. 2-18-13 (12075)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi aShTAdasho.adhyAyaH.. 18..
sabhAparva - adhyAya 019
.. shrIH ..
2.19. adhyAyaH 019
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
punaryadR^ichChAgatena chaNDakaushikena jarAsandhaparAkramAdau kathite jarAsandhaM rAjye.abha iShichya tapovanagatasya sabhAryasya bR^ihadrathasya svargagamanam.. 1.. kR^iShNena kaMsavadhAt jarAsandhasya svasminvairodayakathanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
kR^iShNa uvAcha..
kasyachittvatha kAlasya punareva mahAtapAH.
magadheShupajakrAma bhagavAMshchaNDakaushikaH.. 2-19-1 (12076)
tasyA.a.agamanasaMhR^iShTaH sAmAtyaH sapuraH saraH.
sabhAryaH saha putreNa nirjagAma bR^ihadrathaH.. 2-19-2 (12077)
pAdyArghyAchamanIyaistamarchayAmAsa bhArata.
sa nR^ipo rAjyasahitaM putraM tasmai nyavedayat.. 2-19-3 (12078)
pratigR^ihya cha tAM pUjAM pArthivAdbhagavAnR^iShiH.
uvAcha mAgadhaM rAjanprahR^iShTenAntarAtmanA.. 2-19-4 (12079)
sarvametanmayA j~nAtaM rAjandivyena chakShuShA.
putrastu shR^iNu rAjendra yAdR^isho.ayaM bhaviShyati.. 2-19-5 (12080)
asya rUpaM cha satvaM cha balamUrjitameva cha.
eSha shriyA samuditaH putrastava na saMshayaH.. 2-19-6 (12081)
prApayiShyati tatsarvaM vikrameNa samanvitaH.
asya vIryavato vIryaM nAnuyAsyanti pArthivAH.. 2-19-7 (12082)
patato vainateyasya gatimanye yathA khagAH.
vinAshamupayAsyanti ye chAsya paripanthinaH.. 2-19-8 (12083)
devairapi visR^iShTAni shastrANyasya mahIpate.
na rujaM janayiShyanti gireriva nadIrayAH.. 2-19-9 (12084)
sarvamUrdhAbhiShiktAnAmeva mUrdhni jvaliShyati.
prabhAharo.ayaM sarveShAM jyotiShAmiva bhAskaraH.. 2-19-10 (12085)
enamAsAdya rAjAnaH samR^iddhabalavAhanAH.
vinAshamupayAsyanti shalabhA iva pAvakam.. 2-19-11 (12086)
eSha shriyaH samuditAH sarvarAj~nAM grahIShyati.
varShAsvivodIrNajalA nadIrnadanadIpatiH.. 2-19-12 (12087)
eSha dhArayita samyakchAturvarNyaM mahAbalaH.
shubhAM shubhavatIM sphItAM sarvasasyadharAM dharAm.. 2-19-13 (12088)
asyAj~nAvashagAH sarve bhaviShyanti narAdhipAH.
sarvabhUtAtmabhUtasya vAyoriva sharIriNaH.. 2-19-14 (12089)
eSha rudraM mahAdevaM tripurAntakaraM haram.
sarvalokeShvatibalaH sAkShAddrakShyati mAgadhaH.. 2-19-15 (12090)
evaM bruvanneva muniH svakAryamiva chintayan.
visarjayAmAsa nR^ipaM bR^ihadrathamathArihan.. 2-19-16 (12091)
pravishya nagarIM chApi j~nAtisambandhibhirvR^itaH.
abhiShichya jarAsandhaM magadhAdhipatistadA.. 2-19-17 (12092)
bR^ihadratho narapatiH parAM nirvR^itimAyayau.
abhiShikte jarAsandhe tadA rAjA bR^ihadrathaH.
patnIdvayenAnugatastapovanacharo.abhavat.. 2-19-18 (12093)
tato vanasthe pitari mAtR^ibhyAM saha bhArata.
jarAsandhaH svavIryeNa pArthivAnakarodvashe.. 2-19-19 (12094)
atha dIrghasya kAlasya tapovanacharo nR^ipaH.
sabhAryaH svargamagamattapastaptvA bR^ihadrathaH.. 2-19-20 (12095)
jarAsandho.api nR^ipatiryathoktaM kaushikena tat.
varapradAnamakhilaM prApya rAjyamapAlayat.. 2-19-21 (12096)
hate chaiva mayA kaMse sahaMsaDibhike tadA.
jarAsandhasya duhitA rodate pArshvataH pituH.
jAto vai vairanirbandho mayAsIttatra bhArata.. 2-19-22 (12097)
bhrAmayitvA shataguNamekonaM yena bhArata.
gadA kShiptA balavatA mAgadhena girivrajAt.. 2-19-23 (12098)
tiShThato mathurAyAM vai kutsnasyAdbhutakarmaNaH.
ekonayojanashate sA papAta gadA shubhA.. 2-19-24 (12099)
dR^iShTvA pauraistadA samyaggadA chaiva niveditA.
gadAvasAnaM tatkhyAtaM mathurAyAH samIpataH.. 2-19-25 (12100)
tasyAstAM haMsaDibhikAvashastranidhanAvubhau.
mantre matimatAM shreShThau nItishAstre vishAradau.. 2-19-26 (12101)
yau tau mayA te kathitau pUrvameva mahAbalau.
trayastrayANAM lokAnAM paryAptA iti me matiH.. 2-19-27 (12102)
evameSha tadA vIra balibhiH kukurAndhakaiH.
vR^iShNibhishcha mahArAja nItihetorupekShitaH.. .. 2-19-28 (12103)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi mantraparvaNi ekonaviMsho.adhyAyaH.. 19..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-19-16 AhnikAya mahAtapAH iti gha. pAThaH..sabhAparva - adhyAya 020
.. shrIH ..
2.20. adhyAyaH 020
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNayudhiShThirasaMvAdAnantaraM bhImArjunAbhyAMsaha kR^iShNasya mAgadhapuraprasthAnam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha..
patitau haMsaDibhikau kaMsashcha sagaNo hataH.
jarAsandhasya nidhane kAlo.ayaM samupAgataH.. 2-20-1 (12104)
na shakyo.asau raNe jetuM sarvairapi surAsuraiH.
prANayuddhena jetavyaH sa ityupalabhAmahe.. 2-20-2 (12105)
mayi nItirbalaM bhIme rakShitA chAvayorjayaH.
mAgadhaM sAdhayiShyAma iShTiM traya ivAgnayaH.. 2-20-3 (12106)
tribhirAsAdito.asmAbhirvijane sa narAdhipaH.
na sandeho yathA yuddhamekenApyupayAsyati.. 2-20-4 (12107)
avamAnAchcha lobhAchcha bAhuvIryAchcha darpitaH.
bhImasenena yuddhAya dhruvamapyupayAsyati.. 2-20-5 (12108)
alaM tasya mahAbAhurbhImaseno mahAbalaH.
lokasya samudIrNasya nidhanAyAntako yathA.. 2-20-6 (12109)
yadi bhImabalaM vetsi yadi te pratyayo mayi.
bhImasenArjunau shIghraM nyAsabhUtau prayachCha me.. 2-20-7 (12110)
vaishampAyana uvAcha.. 2-20-8x (1413)
evamukto bhagavatA pratyuvAcha yudhiShThiraH.
bhImArjunau samAlokya samprahR^iShTamukhau sthitau.. 2-20-8 (12111)
yudhiShThara uvAcha. 2-20-9x (1414)
achyutAchyuta mAmaivaM vyAharAmitrakarshana.
pANDavAnAM bhavAnnAtho bhavantaM chAshritA vayam.. 2-20-9 (12112)
yathA vadasi govinda sarvaM tadupapadyate.
nahi tvamagratasteShAM yeShAM lakShmIH parA~NmukhI.. 2-20-10 (12113)
`yeShAmabhimukhI lakShmIsteShAM kR^iShNa tvamagrataH'.
nihatashcha jarAsandho mokShitAshcha mahIkShitaH. 2-2--11c rAjasUyashcha me labdho nideshe tva tiShThataH.. 2-20-11 (12114)
kShiprameva yathA tvetatkAryaM samupapadyate.
apramatto jagannAtha tathA kuru samupapadyate. 2-20-12 (12115)
tribhirbhavadbhirhi vinA nAhaM jIvitumutsahe.
dharmakAmArtharahito rogArta iva duHkhitaH.. 2-20-13 (12116)
na shauriNA vinA pArtho na shauriH pANDavaM vinA.
nAjeyostyanayo.arloke kR^iShNayoriti me matiH.. 2-20-14 (12117)
ayaM cha balinAM shreShThaH shrImAnapi vR^ikodaraH.
yuvAbhyAM sahito vIra kiM na kuryAnmahAyashAH.. 2-20-15 (12118)
supraNIto balaugho hi kurute kAryamuttamam.
andhaM balaM jaDaM prAhuH praNetavyaM vichakShaNaiH.. 2-20-16 (12119)
yato hi nimnaM bhavati nayanti hi tato jalam.
yatashChidraM tatashchApi nayante dhIvarA jalam.. 2-20-17 (12120)
tasmAnnayavidhAnaj~naM puruShaM lokavishrutam.
vayamAshritya govindaM yatAmaH kAryasiddhaye.. 2-20-18 (12121)
evaM praj~nAnayabalaM kriyopAyasamanvitam.
puraskR^irvIta kAryeShu kR^iShNakAryArthasiddhaye.. 2-20-19 (12122)
evameva yadushreShTha yAvatkAryAthisiddhaye.
arjunaH kR^iShNamanvetu bhImo.anvetu dhana~njayam.
nayo jayo balaM chaiva vikrame siddhimeShyati.. 2-20-20 (12123)
vaishampAyana uvAcha. 2-20-21x (1415)
evamuktAstataH sarve bhrAtaro vipulaujasaH.
vArShNeyaH pANDaveyau cha pratasthurmAgadhaM prati.. 2-20-21 (12124)
varchasvinAM brAhmaNAnAM snAtakAnAM parichChadaiH.
AchChAdya suhR^idAM vAkyairmanoj~nairabhinanditAH.. 2-20-22 (12125)
`mAdhavaH pANDaveyau cha pratasthurvratadhAriNaH'.
amarShAdabhitaptAnAM j~nAtyarthaM mukhyatejasAm.
ravisomAgnivapuShAM dIptamAsIttadA vapuH.. 2-20-23 (12126)
itaM mene jarAsandhaM dR^iShTvA bhImapurogamau.
ekakAryasamudyantau kR^iShNau yuddhe.aparAjitau.. 2-20-24 (12127)
Ishau hitau mahAtmAnau sarvakAryapravartinau.
dharmakAmArthalokAnAM kAryANAM cha pravartakau.. 2-20-25 (12128)
kurubhyaH prasthitAste tu madhyena kurujA~Ngalam.
ramyaM padmasaro gatvA kAlakUDamatItya cha.. 2-20-26 (12129)
gaNDakIM cha mahAshoNaM sadAnIrAM tathaiva cha.
ekaparvatake nadyaH krameNaityAvrajanta te.. 2-20-27 (12130)
uttIrya sarayUM ramyAM dR^iShTvA pUrvAMshcha kosalAn.
atItya jagmurmithilAM mAlAM charmaNvatIM nadIm.. 2-20-28 (12131)
atItya ga~NgAM shoNaM cha trayaste prA~NmukhAstadA.
kushachIrachChadA jagmurmAgadhaM kShetramachyutAH.. 2-20-29 (12132)
te shashvadgodhanAkIrNamambumantaM shubhadrumam.
gorathaM girimAsAdya dadR^ishurmAgadhaM puram.. .. 2-20-30 (12133)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi viMsho.adhyAyaH.. 20..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-20-3 jayo.arjunaH..sabhAparva - adhyAya 021
.. shrIH ..
2.21. adhyAyaH 021
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
jarAsandhasamIpaM gatAnAM shrIkR^iShNabhImArjunAnAM jarAsandhena saha vivAdaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha..
eSha pArtha mahAnbhAti pashumAnnityamambumAn.
nirAmayaH suveshmADhyo nivesho mAgadhaH shubhaH.. 2-21-1 (12134)
vaihAro vipulaH shailo vArAho vR^iShabhastathA.
tathA R^iShigiristAta shubhAshchaityakapa~nchamAH.. 2-21-2 (12135)
ete pa~nchamahAshR^i~NgAH parvatAH shItaladrumAH.
rakShantIvAbhisaMhatya saMhatA~NgA girivrajam.. 2-21-3 (12136)
puShpaveShTitashAkhAgrairgandhavadbhirmanoharaiH.
nigUDhA iva lodhrANAM vanaiH kAmijanapriyaiH.. 2-21-4 (12137)
`yatra dIrghatamA nAma R^iShiH paramantritaH'.
shUdrAyAM gautamo yatra mahAtmA saMshitavrataH.
aushInaryAmajanayatkAkShIvAdyAnsutAnmuniH.. 2-21-5 (12138)
gautamaH praNayAttasmAdyathA.asau tatra sadmani.
bhajate mAgadhaM vaMshaM sa nR^ipANAmanugrahaH. 2-21-6 (12139)
a~Ngava~NgAdayashchaiva rAjAnaH sumahAbalAH.
gautamakShayamabhyetya ramante sma purArjuna.. 2-21-7 (12140)
vanarAjIstu pashyemAH piplAnAM manoramAH.
loghrANAM cha shubhAH pArtha gautamaukaH samIpajAH.. 2-21-8 (12141)
arbudaH shakravApI cha pannagau shatrutApanau.
svastikasyAlayashchAtra maNinAgasya chottamaH.. 2-21-9 (12142)
apArihAryA meghAnAM mAgadhA manunA kR^itAH.
kaushiko maNimAMshchaiva chakrAte chApyanugraham.. 2-21-10 (12143)
`pANDare vipule chaiva tathA vArAhake.api cha.
chaityake chaja girishreShThe mAda~Nge cha shilochchaye.. 2-21-11 (12144)
eteShu parvatendreShu sarvasiddhasamAlayAH.
yatInAmAshramAshchaiva munInAM cha mahAtmanAm.. 2-21-12 (12145)
vR^iShabhasya tamAlasya mahAvIryasya vai tathA.
gandharvarakShasAM chaiva nAgAnAM cha tathA.a.alayAH.. 2-21-13 (12146)
kakShIvatastapovIryAttapodA iti vishrutAH.
puNyatIrthAshcha te sarve siddhAnAM chaiva kIrtitAH.
maNeshcha darshanAdeva bhadraM shivamavApnuyAt'.. 2-21-14 (12147)
evaM prApya puraM ramyaM durAdharpaM samantataH..
arthasiddhiM tvanupamAM jarAsandho.abhimanyate.. 2-21-15 (12148)
vayamAsAdane tasya darpamadya harema hi. 2-21-16 (12149)
vaishampAyana uvAcha.
evamuktvA tataH sarve bhrAtaro vipulaujasaH.. 2-21-16x (1416)
vArShNeyaH pANDavau chaiva pratasthurmAgadhaM puram.
hR^iShTapuShTajanopetaM chAturvarNyasamAkulam.. 2-21-17 (12150)
sphItotsavamanAdhR^iShyamAsedushcha girivrajatam.
tato dvAramanAsAdya purasya girimuchChritam.. 2-21-18 (12151)
bArhadrathaiH pUjyamAnaM tathA nagaravAsibhiH.
mAgadhAnAM tu ruchiraM chaityakAntaramAdravan.. 2-21-19 (12152)
yatra mAMsAdamR^iShabhamAsasAda bR^ihadrathaH.
taM hatvA mAsatAlAbhistisro bherIkArayat.. 2-21-20 (12153)
svapure sthApayAmAsa tena chAnahya charmaNA.
yatra tAH prANadanbheryo divyapuShpAvachUrNitAH.. 2-21-21 (12154)
bha~NktvA bherItrayaM te.api chaityaprAkAramAdravan.
dvArato.abhimukhAH sarve yayurnAnAyudhAstadhA.. 2-21-22 (12155)
mAgadhAnAM suruchiraM chaityakaM taM samAdravan.
shirasIva samAghnanto jarAsandhaM jighAMsvaH.. 2-21-23 (12156)
sthiraM suvipulaM shR^i~NgaM sumahattatpurAtanam.
architaM gandhamAlyaishcha satataM supratiShThitam.. 2-21-24 (12157)
vipulairbAhubhirvIraste.abhihatyAbhyapAtayan.
tataste mAgadhaM hR^iShTAH puraM pravivishustadA.. 2-21-25 (12158)
etasminneva kAle tu brAhmaNA vedapAragAH.
dR^iShTvA tu durnimittAni jarAsandhamadarshayan.. 2-21-26 (12159)
paryugnyakurvaMshcha nR^ipaM dviradasthaM purohitAH.
tatastachChAntaye rAjA jarAsandhaH pratApavAn.
dIkShito niyamastho.asAvupavAsaparo.abhavat.. 2-21-27 (12160)
snAtakavratinaste tu bAhushastrA nirAyudhAH.
yuyutsavaH pravivishurjarAsandhena bhArata.. 2-21-28 (12161)
bhakShyamAlyApaNAnAM cha dadR^ishuH shriyamuttamAm.
sphItAM sarvaguNopetAM sarvakAmasamR^iddhinAm.. 2-21-29 (12162)
tAM tu dR^iShTvA samR^iddhiM te vIthyAM tasyAM narottamAH.
rAjamArgeNa gachChantaH kR^iShNabhImadhana~njayAH.
balAdgR^ihItvA mAlyAni mAlAkArAnmahAbalAH.. 2-21-30 (12163)
`karpUrashR^i~NgaM koShThaM cha saphalaM chAntarApaNe.
vaishyAdbalAdgR^ihItvA te vihR^itya cha mahArathAH'.. 2-21-31 (12164)
virAgavasanAH sarve sragviNo mR^iShTakuNDalAH.
niveshanamathAjagmurjarAsandhasya dhImataH.. 2-21-32 (12165)
govAsamiva vIkShantaH siMhA haimavatA yathA.
shAlastambhanibhAsteShAM chandanAgururUShitAH.. 2-21-33 (12166)
ashobhanta mahArAja bAhavo yuddhashAlinAm.
tAndR^iShTvA dviradaprakhyA~nshAlaskandAnivodgatAn.. 2-21-34 (12167)
vyUDhoraskAnmAgadhAnAM vismayaH samapadyata.
`advAreNAbhyavaskandya vivishurmAgadhAlayam'.. 2-21-35 (12168)
te tvatItya janAkIrNAH kakShAstisro nararShabhAH.
aha~NkAreNa rAjAnamupatasthurgatavyathAH.. 2-21-36 (12169)
`bho shabdenaiva rAjAnamuchuste tu mahArathAH'.
tAnpAdyamadhuparkArhAngavArhAnsatkR^itiM gatAn.
pratyutthAya jarAsandha upatasthe yathAvidhi.. 2-21-37 (12170)
uvAcha chaitAnrAjA.asau svAgataM vostviti prabhuH.
maunamAsIttadA pArthabhImayorjanamejaya.. 2-21-38 (12171)
teShAM madhye mahAbuddhiH kR^iShNo vachanamabravIt.
vaktuM nAyAti rAjendra etayorniyamasthayoH.. 2-21-39 (12172)
arvA~NnishIthAtparatastvAyA sArdhaM vadiShyataH.
yaj~nAgAre sthApayitvA rAjA rAjagR^ihaM vadiShyataH. 2-21-40 (12173)
tato.ardharAtre samprApte yAto yatra sthitA dvijAH.
tasya hyetadvrataM rAjanbabhUva bhuvi vishrutam.. 2-21-41 (12174)
snAtakAnbrAhmaNAnprAptA~nshrutvA sa samiti~njayaH.
apyardharAtre nR^ipatiH pratyudgachChati bhArata.. 2-21-42 (12175)
tAMstvapUrveNa veSheNa dR^iShTvA sa nR^ipasattamaH.
upatasthe jarAndho vismitashchAbhavattadA.. 2-21-43 (12176)
te tu dR^iShTvaiva rAjAnaM jarAsandhaM nararShabhAH.
idamUchuramitraghnAH sarve bharatasattama.. 2-21-44 (12177)
svastyastu kushalaM rAjanniti tatra vyavasthitAH.
taM nR^ipaM nR^ipashArdUla prekShamANAH parasparam.. 2-21-45 (12178)
tAnabravI~njarAsandhastathA pANDavayAdavAn.
AsyatAmiti rAjendra brAhmaNachChadmasaMvR^itAn.. 2-21-46 (12179)
athopavivishuH sarve trayaste puruSharShabhAH.
sampradIptAstrayo lakShmyA mahAdhvara ivAgnayaH.. 2-21-47 (12180)
tAnuvAcha jarAsandhaH satyasandho narAdhipaH.
vigarhamANaH kauravya veShagrahaNavaikR^itAn..
na snAtakavratA viprA vahirmAlyAnulepanAH.. 2-21-48 (12181)
bhavantIti nR^iloke.asminviditaM mama sarvashaH.
ke yUyaM puShpavantashcha bhujairjyAkR^italakShaNaiH.. 2-21-49 (12182)
bibhrataH kShAtramojashcha brAhmaNyaM pratijAnatha.
evaM virAgavasanA bahirmAlyAnulepanAH.. 2-21-50 (12183)
` kShatriyA eva loke.asminviditA mama sarvashaH'..
satyaM vadata ke yUyaM satyaM rAjasu shobhate.. 2-21-51 (12184)
chaityakasya gireH shR^i~NgaM bhittvA kimiha sadmani.
advAreNa praviShTAH stha nirbhayA rAjakilviShAt.. 2-21-52 (12185)
vadadhvaM vAchi vIryaM cha brAhmaNasya visheShataH.
karma chaitadvili~NgasthaM kiM vo.adya prasamIkShitam.. 2-21-53 (12186)
evaM cha mAmupAsthAya kasmAchcha vidhirnAhaNAm.
praNItAM nAnugR^ihNIta kAryaM kiM vA.asmadAgame.. 2-21-54 (12187)
vaishampAyana uvAcha. 2-21-55x (1417)
evamukte tataH kR^iShNaH pratyuvAcha mahAmanAH.
snigdhagamabhIrayA vAchA vAkyaM vAkyavishAradaH.. 2-21-55 (12188)
kR^iShNa uvAcha. 2-21-56x (1418)
snAtakAnbrAhmaNAnrAjanviddhyasmAMstvaM narAdhipa.
snAtakavratino rAjanbrAhmaNAH kShatriyA vishaH.. 2-21-56 (12189)
visheShaniyamAshchaiShAmavisheShAshcha santyuta.
visheShavAMshcha satataM kShatriyaH shriyamR^ichChati.. 2-21-57 (12190)
puShpavatsu dhruvA shrIshcha puShpavantastato vayam.
kShatriyo bAhuvIryastu na tathA vAkyavIryavAn..
ampragalbhaM vachastasya tasmAdbArhadratheritam.. 2-21-58 (12191)
svavIryaM kShatriyANAM tu bAhvordhAtA nyaveshayat.
taddidR^ikShasi chedrAjandraShTAsyadya na saMshayaTaH.. 2-21-59 (12192)
advAreNa rimporgehaM dvAreNa suhR^ido gR^ihAn.
pravishanti narA dhIrA dvArANyetAni dharmataH.. 2-21-60 (12193)
kAryavanto gR^ihAnetya shatruto nArhaNAM vayam.
pratigR^ihNIm tadvidvi etannaH shAshvataM vratam.. .. 2-21-61 (12194)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi ekaviMsho.adhyAyaH.. 21..
sabhAparva - adhyAya 022
.. shrIH ..
2.22. adhyAyaH 022
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNajarAsandhayorvivAdAnantaraM jarAsandhasya yuddhodyamaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
jarAsandha uvAcha.
na smarAmi kadA vairaM kR^itaM yuShmAbhirityuta.
chintayaMshcha na pashyAmi bhavatAM prati vaikR^itam.. 2-22-1 (12195)
vaikR^ite vA sati kathaM manyadhvaM mAmanAgasam.
ariM vai brUta he viprAH satAM samaya eSha hi.. 2-22-2 (12196)
arthadharmopaghAtAddhi manaH samupatapyate.
yo.anAgasi prasajati kShatriyo hi na saMshayaTaH.. 2-22-3 (12197)
ato.anyathA chara.Nlloke dharmaj~naH sanmahArathaH.
vR^ijinAM gatimApnoti shreyaso.apyupahanti cha.. 2-22-4 (12198)
trailokye kShatradharmo hi shreyAnvai sAdhuchAriNAm.
nAnyaM dharmaM prashaMsanti ye cha dharmavido janAH.. 2-22-5 (12199)
tasya me.adya sthitasyeha svadharme niyatAtmanaH.
anAgasaM prajAnAM cha pramAdAdiva jalpatha.. 2-22-6 (12200)
kR^iShNa uvAcha. 2-22-7x (1419)
kulakAryaM mahAbAho kashchidekaH kulodvahaH.
vahate yastanniyogAdvayamabhyudyatAstvayi.. 2-22-7 (12201)
tvayA chopahR^itA rAjankShatriyA lokavAsinaH.
tadAgaH krUramutpAdya manyase kimanAgasam.. 2-22-8 (12202)
rAjA rAj~naH kathaM sAdhUnhiMsyAnnR^ipatisattama.
tadrAj~naH sannigR^ihya tvaM rudrAyopajihIrShasi.. 2-22-9 (12203)
asmAMstadenopagachChetkR^itaM bArhadratha tvayA.
vayaM hiM shaktA dharmasya rakShaNe dharmachAriNaH.. 2-22-10 (12204)
`tasmAdadyopagachChAmastava bArhadrathAntikam'.
manuShyANAM samAlambho na cha dR^iShTaH kadAchana.
sa kathaM mAnuShairdevaM yaShTumichChasi sha~Nkaram.. 2-22-11 (12205)
savarNo hi savarNAnAM pashusa~nj~nAM kariShyasi.
ko.anyaM evaM yathA hi tvaM jarAsandha vR^ithAmatiH.. 2-22-12 (12206)
yasyAM yasyAmavasthAyAM yadyatkarma karoti yaH.
tasyAM tasyAmavasthAyAM tatphalaM samavApnuyAt.. 2-22-13 (12207)
te tvAM j~nAtikShayakaraM yamamArtAnusAriNaH.
j~nAtivR^iddhinimittArthaM vinihantumihAgatAH.. 2-22-14 (12208)
nAsti loke pumAnanyaH kShatriyoShviti chaiva tat.
manyase sa cha te rAjansumahAnbuddhiviplavaH.. 2-22-15 (12209)
ko hi jAnannabhijanamAtmavAnkShatriyo nR^ipa.
nAvishetsvargamatulaM raNAnantaramavyayam.. 2-22-16 (12210)
svargaM hyeva samAsthAya raNayaj~neShu dIkShitAH.
jayanti kShatriyA lokAMstadviddhi manujarShabha.. 2-22-17 (12211)
svargayonirmahadbrahma svargayonirmahadyashaH.
svargaM yonistapo yuddhe mR^ityuH so.avyabhichAravAn.. 2-22-18 (12212)
eSha hyaindro vaijayanto guNairnityaM samAhitaH.
yenAsurAnparAjitya jagatpAti shatakratuH.. 2-22-19 (12213)
svargamArgAya kasya syAdvigraho vai yathA tava.
mAgadhairvipulaiH sainyairbAhulyabaladarpitaH.. 2-22-20 (12214)
mA.avamaMsthAH parAnrAjannAsti vIryaM nare nare.
samaM chejastvayA chaiva vishiShTaM vA nareshvara.. 2-22-21 (12215)
yAvadetadasambuddhaM tAvadeva bhavettava.
viShahyametadasmAkamato rAjanbravImi te.. 2-22-22 (12216)
jahi tvaM sadR^isheShveva mAnaM darpaM cha mAgadha.
mA gamaH sasutAmAtyaH sabalashcha yamakShayam.. 2-22-23 (12217)
dambhodbhavaH kArtavIrya uttarashcha bR^ihadrathaH.
shreyaso hyavamatyeha vineshuH sabalA nR^ipAH.. 2-22-24 (12218)
yuyukShamANAstvatto hi na vayaM brAhmaNA dhruvam.
shaurirasmi hR^iShIkesho nR^ivIrau pANDavAvimau.
anayormAtuleyaM cha kR^iShNaM mAM viddhi te ripum.. 2-22-25 (12219)
tvAmAhvayAmahe rAjansthiro yudhvasva mAgadha.
muchCha vA nR^ipatInsarvAn gachCha vA tvaM yamakShayam.. 2-22-26 (12220)
` vaishampAyana uvAcha.. 2-22-27x (1420)
etachChrutvA jarAsandhaH kruddho vachanamabravIt.. 2-22-27 (12221)
nAhaM kaMsaH pralambo vA na bANo na cha muShTikaH.
narako nendratapano na keshI na cha pUtanA.. 2-22-28 (12222)
na kAlayavano vA.api ye tvayA nihatA yudhi.
tvaM tu gopakulotpanno jAtiM vai paurvikIM smara.. 2-22-29 (12223)
yo.asmadbhayAdatikramya sAgarAnUpamAshritaH.
janmabhUmiM parityajya madhurAM prAkR^ito yathA.. 2-22-30 (12224)
so.adhunA katthase shaure sharadIva yathA ghanaH.
adyAnR^iNyaM kariShyAmi bhojarAjasya dhImataH.. 2-22-31 (12225)
jAmAturaugrasenasya tvAM nihatyAdya mAdhava.
chirakA~NkShito me sa~NgrAmastvAM hantuM samuhR^idguNam.. 2-22-32 (12226)
diShTyA me saphalo yatnaH kR^ito devaiH savAsavaiH.
klIbAvimau cha govinda bhImasenArjunAvubhau.. 2-22-33 (12227)
hiMsyAsi yudhi vikramya siMhaH kShudramR^igAviva. 2-22-34 (12228)
vaishampAyana uvAcha..
tasya roShAbhibhUtasya jarAsandhasya garjataH.. 2-22-34x (1421)
sarvabhUtAni vitremuShe tatrAsansamAgatAH. 2-22-35 (12229)
shrIbhagavAnuvAcha..
kiM garjasi jarAsandha karmaNA tatsamAchara.. 2-22-35x (1422)
mama nirdeshakartR^ibhyAM pANDavAbhyAM nR^ipAdhama.
samAtyaM sasutaM chAdya ghAtayiShyAmyahaM raNe.
na katha~nchana jIvanvai pravekShyasi purottamam'.. 2-22-36 (12230)
jarAsandha uvAcha. 2-22-37x (1423)
nAjitAnvai narapatInahamAdadmi kAshchana.
ajitaH paryavasthAtA ko.atra yo na mayA jitaH.. 2-22-37 (12231)
kShatriyasyaitadevAhurdharmyaM kR^iShNopajIvanam.
vikramya vashamAnIya kAmato yatsamAcharet.. 2-22-38 (12232)
devAtArthamupAhR^itya rAj~naH kR^iShNa kathaM bhayAt.
ahamadya vimuchyeyaM kShAtraM vratamanusmaran.. 2-22-39 (12233)
sainyaM sainyena vyUDhena eka ekena vA punaH.
dvAbhyAM tribhirvA yotsye.ahaM yugatpR^ithageva vA.. 2-22-40 (12234)
vaishampAya uvAcha. 2-22-41x (1424)
evamuktvA jarAsandhaH sahadevAbhiShechanam.
aj~nApayattadA rAjA yayutsurbhImakarmabhiH.. 2-22-41 (12235)
sa tu senApatiM rAjA sasmAra bharatarShabha.
kaushikaM chitrasenaM cha tasminyuddha upasthite.. 2-22-42 (12236)
yayoste nAmanI rAjanhaMseti Dibiketi cha.
pUrvaM sa~Nkathite pumbhirnR^iloke lokasatkR^ite.. 2-22-43 (12237)
taM tu rAjanvibhuH shaurI rAjAnaM balinAM varam.
smR^itvA puruShashArdUlaH shArdUlasamavikramam.. 2-22-44 (12238)
satyasandho jarAsandhaM bhuvi bhImaparAkramam.
bhAgamanyasya nirdiShTamavadhyaM madhurbhirmR^idheH.. 2-22-45 (12239)
nAtmanA.a.atmavatAM mukhya iyeSha madhusUdanaH.
brAhmImAj~nAM puraskR^itya hantuM haladharAnujaH.. .. 2-22-46 (12240)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi dvAviMsho.adhyAyaH.. 2..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-22-45 madhubhiryAdavaiH. ShTaM vadhya matvA tadAchyutaH iti pAThaH..sabhAparva - adhyAya 023
.. shrIH ..
2.23. adhyAyaH 023
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNajarAsandhayordveShakAraNakathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
kimarthaM vairiNAvAstAmubhau tau kR^iShNamAgadhau.
kathaM cha nirjitaH sa~Nkhye jarAsandhena mAdhavaH.. 2-23-1 (12241)
kashcha kaMso mAgadhasya yasya hetoH sa vairavAn.
etadAchakShva me sarvaM vaishampAyana tatvataH.. 2-23-2 (12242)
vaishampAyana uvAcha.. 2-23-3x (1425)
yAdavAnAmanvavAye vasudevo mahAmatiH.
udapadyata vArShNeyo hyugrasenasya mantrabhR^it.. 2-23-3 (12243)
ugrasenasya kaMsastu babhUva balavAnsutaH.
jyeShTho bahUnAM kauravya sarvashastravishAradaH.. 2-23-4 (12244)
jarAsandhasya duhitA tasya bhAryA.ativishrutA.
rAjyashuklena dattA sA jarAsandhena dhImatA.. 2-23-5 (12245)
tadarthamugrasenasya madhurAyAM sutastadA.
abhiShiktastadA.amAtyaiH sa vai tIvraparAkramaH.. 2-23-6 (12246)
aishvaryabalamattastu sa tadA balamohitaH.
nigR^ihya pitaraM bhu~Nkte tadrAjyaM mantribhiH saha.. 2-23-7 (12247)
vasudevasya tatkR^ityaM na shR^iNoti sa mandadhIH.
ta tena saha tadrAjyaM dharmataH paryapAlayat.. 2-23-8 (12248)
prItimAnsa tu daityendro vasudevasya devakIm.
uvAha bhAryA sa tadA duhitA devakasya yA.. 2-23-9 (12249)
tasyAmudvAhyamAnAyAM rathena janamejaya.
upAruroha vArShNeyaM kaMso bhUmipatistadA.. 2-23-10 (12250)
tato.antarikShe vAgAsIddevadUtasya kasyachit.
vasudevashcha shushrAva tAM vAchaM pArthivashcha saH.. 2-23-11 (12251)
yAmetAM vahamAno.adya kaMsodvahasi devakIm.
asyA yashchAShTamo garbhaH sa te mR^ityurbhaviShyati.. 2-23-12 (12252)
so.avatIrya tato rAjA khaDgamuddhR^itya nirmalam.
iyeSha tasyA mUrdhAnaM ChettuM paramadurmatiH.. 2-23-13 (12253)
sAntvayansa tadA kaMsaM hasankodhavashAnugam.
rAjannanunayAmAsa vasudevo mahAmatiH.. 2-23-14 (12254)
ahiMsyAM pramadAmAhuH sarvadharmeShu pArthiva.
akasmAdabalAM nArIM hantAsImAmanAgasIm.. 2-23-15 (12255)
yachcha te.atra bhayaM rAja~nshakyate bAdhituM tvayA.
iyaM shakyA pAlayituM samayaM chaiva rakShitum.. 2-23-16 (12256)
asyAstvamaShTamaM garbhaM jAtamAtraM mahIpate.
vidhvaMsaya tadA prAptamevaM parihR^itaM bhavet.. 2-23-17 (12257)
evaM sa rAjA kathito vasudevena bhArata.
tasya tadvachanaM chake shUrasenapatistadA.. 2-23-18 (12258)
tatastasyAM sambabhUvuH kumArAH sUryavarchasaH.
jAtA~nchAtAMstu tAnsarvA~njaghAna madhureshvaraH.. 2-23-19 (12259)
atha tasyAM samabhavadbaladevastu sattamaH.
yAmyatA mAyayA taM tu yamo rAjA vishAmpate.. 2-23-20 (12260)
devakyA garbhamatulaM rohiNyA jaThare.akShipat.
AkR^iShya karShaNAtsamyaksa~NkarShaNaM iti smR^itaH.. 2-23-21 (12261)
balashreShThatayA tasya baladeva iti smR^itaH.
punastasyAM samabhavadaShTamo madhumUdanaH.. 2-23-22 (12262)
tasya garbhasya rakShAM tu sa chakre.abhyadhikaM nR^ipaH.
tataH kAle rakShaNArthaM vasudevasya tatvataH.. 2-23-23 (12263)
ugraH prayuktaH kaMsena sachivaH krUrakarmakR^it.. 2-23-24 (12264)
jAtamAtraM vAsudevamathAkR^iShya pitA tataH.
upajahre parikrItAM sutAM gopasya kasyachit.. 2-23-25 (12265)
amR^iShyamANastaM shabdaM devadUtasya pArthivaH.
vAsudevaM mahAtmAnamarpayAmAsa gokule.. 2-23-26 (12266)
vAsudevopi gopeShu vavR^idhe.abjamivAmbhasi.
aj~nAyamAnaH kaMsena gUDho.agniriva dAruShu.. 2-23-27 (12267)
viprachake tadA sarvAnballavAnmadhureshvaraH.
vardhamAno mahAbAhustejobalasamanvitaH.. 2-23-28 (12268)
tataste klishyamAnAstu puNDarIkAkShamachyutam.
bhayena kAmAdapare gaNashaH paryavArayan.. 2-23-29 (12269)
sa tu labdhvA balaM rAjannugrasenasya saMmataH.
vasudevAtmajaH sarvairbhrAtR^ibhiH sahitaM punaH.. 2-23-30 (12270)
nirjitya yudhi bhojendraM hatvA kaMsaM mahAbalaH.
abhyaShi~nchattato rAjya ugrasenaM vishAmpate.. 2-23-31 (12271)
tataH shrutvA jarAsandho mAdhavena hataM yudhi.
shUrasenAdhipaM chakre kaMsaputraM tadA nR^ipa.. 2-23-32 (12272)
sasainyaM mahadutthApya vAsudevaM tadA nR^ipa.
abhyaShi~nchatsutaM tatra sutAyA janamejaya.. 2-23-33 (12273)
ugrasenaM cha vR^iShNIMshcha mahAbalasamanvitaH.
sa tatra viprakurute jarAsandhaH pratApavAn.. 2-23-34 (12274)
etadvairaM kauraveya jarAsandhasya mAdhave.
AshAsitArthe rAjendra saMrurodha vinirjitAn.. 2-23-35 (12275)
pArthivaistairnR^ipatibhiryakShyamANaH samR^iddhimAn.
devashreShThaM mahAdevaM kR^ittivAsaM triyambakam.. 2-23-36 (12276)
etatsarvaM yathAvR^ittaM kathitaM bharatarShabha.
yathA tu sa hato rAjA bhImasenena tachChR^iNu.. .. 2-23-37 (12277)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi trayorviMsho.adhyAyaH.. 23..
sabhAparva - adhyAya 024
.. shrIH ..
2.24. adhyAyaH 024
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhImajarAsandhayoH svastyayanapUrvakaM yuddhArambhaH.. 1.. shrIkR^iShNaprotsAhitasya bhImasya jarAsandhavadhodyamaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
tatastaM nishchitAtmAnaM yuddhAya yadunandanaH.
uvAcha vAgmI rAjAnaM jarAsandhamadhokShajaH.. 2-24-1 (12278)
trayANAM kena te rAjanyoddhumutsahate manaH.
asmadanyatameneha sajjIbhavatu ko yudhi.. 2-24-2 (12279)
evamuktaH sa nR^ipatiryuddhaM vavre mahAdyutiH.
jarAsandhastato rAjA bhImasenena mAgadhaH.. 2-24-3 (12280)
`dhArayantaM gadAM divyAM balaM shrutvA cha nirvR^itaH.
arjuna vAsudevaM cha vajaryitvA sa mAgadhaH.. 2-24-4 (12281)
matvA devaM gopa iti bAlo.arjuna iti sma ha'.
AdAya rojanAM mAlyaM ma~NgalyAnyaparANi cha.. 2-24-5 (12282)
dhArayannagadAnmukhyAnnirvR^itIrvedanAni cha.
upatasthe jarAsandhaM yuyutsuM vai purohitaH.. 2-24-6 (12283)
kR^itasvastyayano rAjA brAhmaNena yashasvinA.
samanahyajjarAsandhaH kShAtraM dharmamanusmaran.. 2-24-7 (12284)
avamuchya kirITaM sa keshAnsamanumR^ijya cha.
udatiShThajjarAsandho velAtiga ivArNavaH.. 2-24-8 (12285)
uvAcha matimAnrAjA bhImaM bhImaparAkramaH.
bhIma yotsye tvayA sArdhaM shreyasA nirjitaM varam.. 2-24-9 (12286)
evamuktvA jarAsandho bhImasenamarindamaH.
pratyudyayau mahAtejAH shakraM bala ivAsuraH.. 2-24-10 (12287)
tataH saMmantrya kR^iShNena kR^itasvastyayano balI.
bhImaseno jarAsandhamAsasAda yuyutsayA.. 2-24-11 (12288)
tatastau narashArdUlau bAhushastrau samIyatuH.
vIrau paramasaMhR^iShTAvanyonyajayakA~NkShiNau.. 2-24-12 (12289)
karagrahaNapUrvaM tu kR^itvA pAdAbhivandanam.
kakShaiH kakShAM vidhunvAnAvAsphoTaM tatra chakratuH.. 2-24-13 (12290)
skandhe dorbhyAM samAhatya nihatya cha muhurmuhuH.
a~Ngama~NgaiH samAshliShya punarAsphAlanaM cha chakratuH. 2-24-14 (12291)
chitrahastAdikaM kR^itvA sasphuli~Ngena chAshanim..
galagaNDAbhighAtena sasphuli~Ngena chAshanim.. 2-24-15 (12292)
bAhupAshAdikaM kR^itvA pAdAhatashirAvubhau.
urohastaM tatashchakre pUrNakumbhau prayujya tau.. 2-24-16 (12293)
karasampIDanaM kR^itvA garjantau vAraNAviva.
nardantau meghasa~NkAshau bAhupraharaNAvubhau.. 2-24-17 (12294)
talenAhanyamAnau tu anyonyaM kR^itavIkShaNau.
siMhAviva susaM~NkruddhAvAkR^iShyAkR^iShya yudhyatAm.. 2-24-18 (12295)
a~NgenA~NgaM samApIDya bAhubhyAmubhayorapi.
AvR^itya bAhubhishchApi udaraM cha prachakratuH.. 2-24-19 (12296)
ubhau kaTyAM supArshve tu takShavantau cha shikShitau.
adho hastaM svakaNThe tUdarasyorasi chAkShipat.. 2-24-20 (12297)
sarvAtikrAntamaryAdaM pR^iShThabha~NgaM cha chakratuH.
sampUrNamUrchChAM bAhubhyAM pUrNakumbhaM prachakratuH.. 2-24-21 (12298)
tR^iNapIDaM yathAkAmaM pUrNayogaM samuShTikam.
evamAdIni yuddhAni prakurvantau parasparam.. 2-24-22 (12299)
tayoryuddhaM tato draShTuM sametAH puravAsinAH.
brAhmaNA vaNijashchaiva kShatriyAshcha sahasrashaH.. 2-24-23 (12300)
shUdrAshcha narashArdUla striyo vR^iddhAshcha sarvashaH.
nirantaramabhUttatra janaughairabhisaMvR^itam.. 2-24-24 (12301)
tayoratha bhujAghAtAnnigrahapragrahAttathA.
AsItsubhImasampAto vajraparvatayoriva.. 2-24-25 (12302)
ubhau paramasaMhR^iShTau balena balinAM varau.
anyonyasyAntaraM prepsU parasparajayaiShiNau.. 2-24-26 (12303)
` shirobhiriva tau meShau vR^ikShairiva nishAcharau.
padairiva shubhAvashvau tuNDAbhyAM tittirI iva'.. 2-24-27 (12304)
tadbhImamutsArya janaM yuddhamAsIdupaplave.
balinoH saMyuge rAjanvR^itravAsavayoriva.. 2-24-28 (12305)
prakarShaNAkarShaNAbhyAmanukarShavikarShaNaiH.
AchakarShaturanyonyaM jAnubhishchAvajaghnatuH.. 2-24-29 (12306)
tataH shabdena mahatA bhartsayantau parasparam.
pAShANasa~NghAtanibhaiH prahArairabhijaghnatuH.. 2-24-30 (12307)
`tato bhImaM jarAsandho jaghAnorasi muShTinA.
bhImoShi taM jarAsandhaM vakShasyabhijaghAna ha'.. 2-24-31 (12308)
vyUDhoraskau dIrghabhujau niyuddhakushalAvubhau.
bAhubhiH samasajjotAmAyasaiH parighairiva.. 2-24-32 (12309)
kArtikasya tu mAsasya pravR^ittaM prathame.ahani.
tadA tadyuddhamabhavaddinAni dasha pa~ncha cha.
anAhAraM divArAtramavishrAntamavartata.. 2-24-33 (12310)
tadvR^ittaM tu trayodashyAM samavetaM mahAtmanoH.
chaturdashyAM nishAyAM tu nivR^itto mAgadhaH klamAt.. 2-24-34 (12311)
taM rAjAnaM tathA klAntaM dR^iShTvA rAja~njanArdanaH.
uvAcha bhImakarmANaM bhImaM sambodhayanniva.. 2-24-35 (12312)
klAntaH shatrurhi kaunteya shakyaH pIDayituM raNe.
pIDyamAno hi kArtsnyena jahyAjjIvitamAtmanaH.. 2-24-36 (12313)
tasmAtte.adyaiva kaunteya pIDanIyo janAdhipaH.
samametena yudhyasva bAhubhyAM bharatarShabha.. 2-24-37 (12314)
vaishampAyana uvAcha. 2-24-38x (1426)
evamuktaHsa kR^iShNena pANDavaH paravIrahA.
jarAsandasya tadrandhraM j~nAtvA chakre matiM vadhe.. 2-24-38 (12315)
tatastamajitaM jetuM jarAsandaM vR^ikodaraH.
saMrambhAdbalinAM shreShTho jagrAha kurunandanaH.. .. 2-24-39 (12316)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi chaturvisho.adhyAyaH.. 24..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-24-6 nirvR^itIrvedanAni cha duHkhamUrChayoH kAle sukhasa~nj~nAkarANi.. 2-24-13 kakShaiH dormUlaiH .. 2-24-16 grathitA~NgulibhyAM hastAbhyAM parashirasaH pIDane pUrNakumbhaH.. 2-24-20 takShavantau grAtrasa~Nkochavantau..sabhAparva - adhyAya 025
.. shrIH ..
2.25. adhyAyaH 025
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
jarAsandhavadhaH.. 1.. jarAsandhena bandhIkR^itAnAM rAj~nAM kR^iShNena mochanam..2.. mochitai rAjabhiH kR^iShNAya ratnAdidAnam ..3.. kR^iShNAnuj~nayA jarAsandhaputreNa sahadevena pituraurdhvadaihikakaraNam..4.. sahadevaM rAjye.abhiShichya shrIkR^iShNabhImArjunAnAmindraprasthagamanam.. 5.. jarAsandhavadhashravaNahR^iShTena yudhiShThireNa pUjitasya kR^iShNasya dvArakAgamanam.. 6..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
bhImasenastataH kR^iShNamuvAcha yadunandanam.
buddhimAsthAya vipulAM jarAsandhavadhopsayA.. 2-25-1 (12317)
nAyaM pApo mayA kR^iShNa yuktaH syAdanurodhitum.
prAyeNa yadushArdUla bAndhavakShayakR^ittava.. 2-25-2 (12318)
evamuktastataH kR^iShNaH pratyuvAcha vR^ikodaram.
tvarayanpuruShavyAghro jarAsandhavadhepsayA.. 2-25-3 (12319)
yatte daivaM paraM satvaM yachcha te mAtarishvanaH.
balaM bhImaM jarAsandhe darshayAshu tadadya vai.. 2-25-4 (12320)
`tavaiSha vadhyo durbuddhirjarAsandho mahArathaH.
ityantarikShe tvashrauShaM yadA vAyuravApyate.. 2-25-5 (12321)
gomante parvatashreShThe yenaiSha parimokShitaH.
baladevabalaM prApya ko.anyo jIvettu mAgadhAt.. 2-25-6 (12322)
tadasya mR^ityurvihitastvadR^ite na mahAbala.
vAyuM chintya mahAbAho jahImaM magadhAdhipam.. 2-25-7 (12323)
vaishampAyana uvAcha. 2-25-8x (1427)
evamuktastato bhImo manasA.a.achintya mArutam.
janArdanaM namaskR^itya pariShvajya cha phalgunam'.. 2-25-8 (12324)
prabha~njanabalAviShTo jarAsandhamarindamaH.
utkShipya bhrAmayAmAsa balavantaM mahAbalaH.. 2-25-9 (12325)
bhrAmayitvA shataguNaM jAnubhyAM bharatarShabha.
babha~nja pR^iShTaM sa~NkShipya niShpiShya vinanAda cha.. 2-25-10 (12326)
kare gR^ihItvA charaNaM dvidhA chakre mahAbalaH.
tasya niShpiShyamANasya pANDavasya cha garjataH.. 2-25-11 (12327)
abhavattumulo nAdaH sarvaprANibhaya~NkaraH.
vitresurmAgadhAH sarve strINAM garbhAshcha susruvuH.. 2-25-12 (12328)
bhImasenasya nAdena jarAsandhasya chaiva ha.
kiM nu syAddhimavAnbhinnaH kiMnusviddIryate mahI.. 2-25-13 (12329)
iti vai mAgadhA jaj~nurbhImasenasya nikhanAt.
`tatastu bhagavAnkR^iShNo jarAsandhajighAMsayA.. 2-25-14 (12330)
bhImasenaM samAlokya nalaM jagrAha pANinA.
dvidhA chichCheda vai tattu jarAsandhavadhaM prati.. 2-25-15 (12331)
tatastvAj~nAya tasyaiva pAdamutkShipya mArutiH.
dvidhA babha~nja tadgAtraM prAkShipadvinanAda cha.. 2-25-16 (12332)
punaH sandhAya tu tadA jarAndhaH pratApavAn.
bhImena cha samAgamya bAhuyuddhaM chakAra ha.. 2-25-17 (12333)
tayoH samabhavadyuddhaM tumulaM romaharShaNam.
sarvalokakShayakaraM sarvabhUtabhayAvaham.. 2-25-18 (12334)
punaH kR^iShNastamiriNaM dvidhA vichChidya mAdhavaH.
vyatyasya prAkShipattattu jarAsandhavadhepsayA.. 2-25-19 (12335)
bhImasenastadA j~nAtvA nirbibheda cha mAgadham.
dvidhA vyatyasya pAdena prAkShipachcha nanAda ha.. 2-25-20 (12336)
shuShkamAMsAsthimedastvagbhinnamastiShkapiNDakaTaH.
shavabhUtastadA rAjanpiNDIkR^ita ivAbabau'.. 2-25-21 (12337)
tato rAj~naH kuladvAri prasuptamiva taM nR^ipam.
rAtrau gatAsumutsR^ijya nishchakramurarindamAH.. 2-25-22 (12338)
jarAsandharathaM kR^iShNo yojayitvA patAkinam.
Aropya bhrAtarau chaiva mokShayAmAsa bAndhavAn.. 2-25-23 (12339)
te vai ratnubhujaM kR^iShNaM ratnArhaM pR^ithivIshvarAH.
rAjAnaM chakrarAsAdya mokShitA mahato bhayAt.. 2-25-24 (12340)
akShataH shastrasampanno jitAriH saha rAjabhiH.
rathamAsthAya taM divyaM nirjagAma girivrajAt.. 2-25-25 (12341)
yaH sa sodaryavAnnAma dviyodhI kR^iShNasArathiH.
abhyAsaghAtI sandR^ishyo durjayaH sarvarAjabhiH.. 2-25-26 (12342)
bhImArjunAbhyAM yodhAbhyAmAsthitaH kR^iShNasArathiH.
shushubhe rathavaryo.asau durjayaH sarvadhanvibhiH.. 2-25-27 (12343)
shakraviShNU hi sa~NgrAme cheratustArakAmaye.
rathena tena vai kR^iShNa upAruhya yayau tadA.. 2-25-28 (12344)
`evametau mahAbAhU tadA duShkarakAriNau.
kR^iShNapraNItau loke.asminnathe ko draShTumarhati.. 2-25-29 (12345)
ityavochanvrajantaM taM jarAsandhapurAlayAH.
vAsudevaM narashreShThaM yuktaM vAtajavairhayaiH'.. 2-25-30 (12346)
taptachAmIkarAbheNa ki~NkiNIjAlamAlinA.
meghanirghoShanAdena jaitreNAmitraghAtinA.. 2-25-31 (12347)
yena shakro dAnavAnAM jaghAna navatIrnava.
taM prApya samahR^iShyanta rathaM te puruSharthabhAH.. 2-25-32 (12348)
tataH kR^iShNaM mahAbAhuM bhrAtR^ibhyAM sahitaM tadA.
rathasthaM mAgadhA dR^iShTvA samapadyanta vismitAH.. 2-25-33 (12349)
hayairdivyaiH samAyukto ratho vAyusamo jave.
adhiShThitaH sa shushubhe kR^iShNenAtIva bhArata.. 2-25-34 (12350)
asa~Ngo devavihitastasminrathavare dhvajaH.
yojanAddadR^ishe shrImAnindrAyudhasamaprabhaH.. 2-25-35 (12351)
chintayAmAsa kR^iShNo.atha garutmantaM sa chAbhyayAt.
kShaNe tasminsa tenAsIchchaityavR^ikSha ivotthitaH.. 2-25-36 (12352)
vyAditAsyairmahAnAdaiH saha bhUtairdhvajAlayaiH.
tasminrathavare tasthau gurutmAnpannagAshanaH.. 2-25-37 (12353)
durnirIkShyo hi bhUtAnAM tejasA.a.abhyAdhikaM babhau.
Aditya iva madhyAhne sahasrakiraNAvR^itaH.. 2-25-38 (12354)
na sajjati vR^ikSheShu shastraishchApi na riShyate.
divyo dhvajavaro rAjandR^ishyate cheha mAnuShaiH.. 2-25-39 (12355)
tamAsthAya rathaM divyaM parjanyasamaniH svanam.
niryayau puruShavyAghraH pANDavAbhyAM sahAchyutaH.. 2-25-40 (12356)
yaM lebhe vAsavAdrAjA vasustasmAdbR^ihadrathaH.
bR^ihadrathAtkrameNaiva prApto bArhadratho ratham.. 2-25-41 (12357)
sa niryAya mahAbAhuH puNDarIkekShaNastataH.
girivrajAdbahistasthau samadeshe mahAyashAH.. 2-25-42 (12358)
tatrainaM nAgarAH sarve satkAreNAbhyayustadA.
brAhmaNapramukhA rAjanvidhidR^iShTena karmaNA.. 2-25-43 (12359)
bandhanAdvipramuktAshcha rAjAno madhusUdanam.
pUjayAmAsurUchushcha stutipUrvamidaM vachaH.. 2-25-44 (12360)
naitachchitraM mahAbAho tvayi devakinandane.
bhImArjunabalopete dharmasya pratipAlanam.. 2-25-45 (12361)
jarAsandhahrade ghore duHkhapa~Nke nimajjatAm.
rAj~nAM samabhyuddharamaM yadidaM kR^itamadya vai.. 2-25-46 (12362)
viShNo samavasannAnAM giridurge sudAruNe.
diShTyA mokShAdyasho dIptamAptaM te yadunandana.. 2-25-47 (12363)
kiM karmaH puruShavyAghra shAdhi naH praNatisthitAn.
kR^itamityeva tadvidvi nR^ipairyayadyapi duShkaram.. 2-25-48 (12364)
vaishampAyana uvAcha.. 2-25-49x (1428)
tAnuvAcha hR^impIkeshaH samAshchAsya mahAmanAH.
yidhiShThiro rAjasUyaM kratumArhatumichChati.. 2-25-49 (12365)
tasya dharmapravR^ittasya pArthivatvaM chikIrShataH.
sarvairbhavadbhirvij~nAya sAhAyyaM kriyatAmiti.. 2-25-50 (12366)
tataH suprItamanasaste nR^ipA nR^ipasattama.
tathetyevAbruvansarve pratigR^ihyAsya tAM giram.. 2-25-51 (12367)
ratnabhAjaM cha dAshArhaM chakruste pR^ithivIshvarAH.
kR^ichChrA~njagrAha govindasteShAM tadanukampayA.. 2-25-52 (12368)
jarAsandhAtmajashchaiva sahadevo mahAmanAH.
niryayau sajanAmAtyaH puraskR^itya purohitam.. 2-25-53 (12369)
sa nIchaiH praNato bhUtvA bahuratnapurogamaH.
sahadevo nR^iNAM devaM vAsudevamupasthitaH.. 2-25-54 (12370)
bhayArtAya tatastasmai kR^iShNo dattvA.abhayaM tadA.
Adade.asya mahArhANi ratnAni puruShottamaH.. 2-25-55 (12371)
`sadadeva uvAcha. 2-25-56x (1429)
yatkR^itaM puruShavyAghra mama pitrA janArdana.
tatte hR^idi mahAbAho na kAryaM puruShottama.. 2-25-56 (12372)
tvAM prapanno.asmi govinda prAsadaM kuru me prabho.
piturichChAmi saMskAraM kartuM devakinandana.. 2-25-57 (12373)
tvatto.abhyanuj~nAM samprApya bhImasenAttathArjunAt.
nirbhayo vichariShyAmi yathAkAmaM yathAsukham.. 2-25-58 (12374)
vaishampAyana uvAcha. 2-25-59x (1430)
evaM vij~nApyamAnasya sahadevasya mAriSha.
prahR^iShTo devakIputraH pANDavai cha mahArathau.. 2-25-59 (12375)
kriyatAM saMskriyA rAjanpitusta iti chAbruvan.
tachChrutvA vAsudevasya pArthayoshcha sa mAgadhaH.. 2-25-60 (12376)
pravishya nagaraM tUrNaM saha mantribhirapyuta.
chitAM chandanakAShThaishcha kAleyasaralaistathA.. 2-25-61 (12377)
kAlAgarusunagandhaishcha tailaishcha vividhairapi.
ghR^itadhArAshataishchaiva sumanobhishcha bhArata.. 2-25-62 (12378)
samantAdeva kIryanto.adahanta magadhAdhipam.
udakaM tasya chakre.atha sahadevaH sahAnujaH.. 2-25-63 (12379)
kR^itvA pituH svargagatiM niryayau yatra keshavaH.
pANDavau cha mahAbhAgau bhImasenArjunAvubhau .. 2-25-64 (12380)
sa prahvaH prA~njalirbhUtvA vyaj~nApayata mAdhavam. 2-25-65 (12381)
sahadeva uvAcha.
ime ratnAni bhUriNI gojAvimahiShAdayaH.. 2-25-65x (1431)
hastino.ashvAshcha govinda vAsAMsi vividhAni cha.
dIyatAM dharmarAjAya yathA vA manyate bhavAn.. 2-25-66 (12382)
vaishampAyana uvAcha. 2-25-67x (1432)
bhayArtAya tatastasmai kR^itvA kR^iShNo.abhayaM tadA.
abhyaShi~nchata rAjAnaM sahadevaM janArdanaH.. 2-25-67 (12383)
mAgadhAnAM mahIpAlaM jarAsandhAtmajaM tadA.
Adade cha mahArhANi ratnAni puruShottamaH.. 2-25-68 (12384)
gatvaikatvaM sa kR^iShNena pArthAbhyAM chApi satkR^itaH.
vivesha matimAntrAjA punarbArhadrathaM puram.. 2-25-69 (12385)
pArthAbhAyaM sahitaH kR^iShNaH sarvaishcha vasudhAdhipaiH.
yathAvayaH samAgamya visasarja narAdhipAn.. 2-25-70 (12386)
visR^ijya sarvAnnR^ipatInrAjasUye mahAtmabhiH.
AgantavyaM bhavadbhishcha dharmarAjapriyepsubhiH. 2-25-71 (12387)
evamuktA mAdhavena sarve te vasudhAdhipAH.
evamastviti chApyuktvA sametAH parayA mudA.. 2-25-72 (12388)
bhImArjunahR^iShIkeshaiH prahR^iShTAH prayayustadA.
ratnAnyAdAya bhUrINI jvalanto ripusUdanAH'.. 2-25-73 (12389)
kR^iShNastu saha pArthAbhyAM shriyA paramayA yutaH.
ratnAnyAdAya bhUriNI prayayau puruSharShabhaH.. 2-25-74 (12390)
indraprasthamupAgamya pANDavAbhyAM sahAchyutaH.
sametya dharmarAjAnaM prIyamANo.abhyabhAShata.. 2-25-75 (12391)
diShTyA bhImena balavA~njarAsandho nipAtitaH.
rAjAno mokShitAshcheme bandhanAnnR^ipasattama.. 2-25-76 (12392)
diShTyA kushalinau chemau bhImasenadhana~njayau.
punaH svanagaraM prAptAvakShatAviti bhArata.. 2-25-77 (12393)
tato yudhiShThiraH kR^iShNaM pUjayitvA yathArhataH.
bhImasenArjunau chaiva prahR^iShTaH pariShasvaje.. 2-25-78 (12394)
tataH kShINe jarAsandhe bhrAtR^ibhyAM vihitaM jayam.
ajAtashatrurAsAdya mumude bhrAtR^ibhiH saha.. 2-25-79 (12395)
`hR^iShTashcha dharmarADvAkyaM janArdanamabhAShata.
tvAM prApya puruShavyAghra bhImasenena pAtitaH.. 2-25-80 (12396)
mAgadho.asau balonmatto jarAsandhaH pratApavAn.
rAjasUyaM kratushreShThaM prApsyAmi vigatajvaraH.. 2-25-81 (12397)
tvadbuddhibalamAshritya yAgArho.asmi janArdana.
pItaM pR^ithivyAH kruddhena yashaste puruShottama.. 2-25-82 (12398)
jarAsandhavadhenaiva prAptAste vipulAH shriyaH.. 2-25-83 (12399)
vaishampAyana uvAcha.
evaM sambhAShya kaunteyaH prAdAdrathavaraM prabhoH.. 2-25-83x (1433)
pratigR^ihya tu govindo jarAsandhasya taM ratham.. 2-25-84 (12400)
prahR^iShTastasya mumude phalgunena janArdanaH.
prItimAnabhavadrAjandharmarAjapuraskR^itaH'.. 2-25-85 (12401)
yathAvayaH samAgamya bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH.
satkR^itya pUjayitvA cha visasarja narAdhipAn.. 2-25-86 (12402)
yudhiShThirAbhyanuj~nAtAste nR^ipA hR^iShTamAnasAH.
jagmuH svadeshAMstvaritA yAnairuchchAvachaistataH.. 2-25-87 (12403)
evaM puruShashArdUlo mahAbuddhirjanArdanaH.
pANDavairghAtayAmAsa jarAsandhamariM tadA.. 2-25-88 (12404)
ghAtayitvA jarAsandhaM buddhipUrvamarindamaH.
dharmarAjamanuj~nApya pR^ithAM kR^iShNAM cha bhArata.. 2-25-89 (12405)
subhadrAM bhImasenaM cha phAlgunaM yamajau tathA.
dhaumyamAmantrayitvA cha prayayau svAM purIM prati.. 2-25-90 (12406)
`pANDavairanudhAvadbhiryudhiShThirapurogamaiH.
harSheNa mahatA yuktaH prApya chAnuttamaM yashaH.
jagAma hR^iShTaH kR^iShNastu punardvAravatIM purIm'.. 2-25-91 (12407)
tenaiva rathamukhyena manasastulyagAminA.
dharmarAjavisR^iShTena divyenAnAdayandishaH.. 2-25-92 (12408)
tato yudhiShThiramukhAH pANDavA bharatarShabha.
pradakShiNamakurvanta kR^iShNamakliShTakAriNam.. 2-25-93 (12409)
tato gate bhagavati kR^iShNe devakinandane.
jayaM labdhvA suvipulaM rAj~nAM dattvA.abhayaM tadA.. 2-25-94 (12410)
saMvardhitaM yasho bhUyaH karmaNA tena bhArata.
draupadyAH pANDavA rAjanparAM prItimavardhayan.. 2-25-95 (12411)
tasminkAle tu yadyuktaM dharmakAmArthasaMhitam.
tadrAjA dharmatashchakre prajApAlanakIrtanam.. .. 2-25-96 (12412)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi jarAsandhavadhaparvaNi pa~nchaviMsho.adhyAyaH.. 25..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-25-5 avApyate prAptaH.. 2-25-8 evamuktastadA bhIbho jarAsandhamiti jha. pAThaH .. 2-25-15 nalaM iriNanAmakaM tR^iNavisheSham.. 2-25-22 kuladvAri gR^ihadvAri.. 2-25-35 asa~Ngo rathasparshahInaH..sabhAparva - adhyAya 026
.. shrIH ..
2.26. adhyAyaH 026
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThirAj~nayA digvijayArthaM nirgatAnAmarjunAdInAM sa~NkShepeNa digvijayaka thanam..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
`R^iShestadvachanaM smR^itvA nishashvAsa yudhiShThiraH.
dharma dharmabhR^itAM shreShThaH kartumichChanparantapaH. 2-26-1 (12413)
tasye~Ngitaj~no bIbhatsuH sarvashastrabhR^itAM varaH.
saMvivartayiShuH kAmaM pAvakAtpAkashAsaniH'.. 2-26-2 (12414)
prAptaM prApya dhanuH shreShThamakShayyau cha maheShudhI.
rathaM dhvajaM sabhAM chaiva yudhiShThiramabhAShata.. 2-26-3 (12415)
arjuna uvAcha. 2-26-4x (1434)
dhanurastraM sharA vIryaM pakSho bhUmiryasho balam.
prAptametanmayA rAjanduShprApaM yadabhIpsitam.. 2-26-4 (12416)
tasya kR^ityamahaM manye koshasya parivardhanam.
karamAhArayiShyAmi rAj~naH sarvAnnR^ipottama.. 2-26-5 (12417)
vijayAya prayAsyAmi dishaM dhanadapAlitAm.
tithAvatha muhUrte cha nakShatre chAbhipUjite.. 2-26-6 (12418)
vaishampAyana uvAcha. 2-26-7x (1435)
dhana~njayavachaH shrutvA dharmarAjo yudhiShThiraH
snigdhagambhIranAdinyAM taM girA pratyabhAShata.. 2-26-7 (12419)
svasti vAchyArhato viprAnprayAhi bharatarShabha.
durhR^idAmapraharShAya suhR^idAM nandanAya cha.. 2-26-8 (12420)
vijayaste dhruvaM pArtha priyaM kAmamavApsyasi.
ityuktaH prayayau pArthaH sainyena mahatA vR^itaH.. 2-26-9 (12421)
agnidattena divyena rathenAdbhutakarmaNA.
tathaiva bhImaseno.api yamau cha puruSharShabhau.. 2-26-10 (12422)
sasainyAH prayayuH sarve dharmarAjena pUjitAH.
dishaM dhanapateriShTAmajayatpAkashAsaniH.. 2-26-11 (12423)
bhImasenastathA prAchIM sahadevastu dakShiNAm.
pratIchIM nakulo rAjandishaM vyajayatAstravit.. 2-26-12 (12424)
khANDavaprasthamadhyastho dharmarAjo yudhiShThiraH.
AsItparamayA lakShmyA suhR^idgaNavR^itaH prabhuH.. .. 2-26-13 (12425)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ShaDviMsho.adhyAyaH.. 26..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-26-13 khANDavaprasthaM khANDavadAhena khyApitasthAnam.. 13..sabhAparva - adhyAya 027
.. shrIH ..
2.27. adhyAyaH 027
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
arjunadigvajaye bhagadattAdijayaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha..
dishAmabhijayaM brahmanvistareNAnukIrtaya.
na hi tR^ipyAmi pUrveShAM shR^iNvAnashcharitaM mahat.. 2-27-1 (12426)
vaishampAyana uvAcha. 2-27-2x (1436)
dhana~njayasya vakShyAmi vijayaM pUrvameva te.
yaugapadyena pArthairhi nirjiteyaM vasundharA.. 2-27-2 (12427)
`avApya rAjA rAjyArdhaM kuntIputro yudhiShThiraH.
mahattve rAjashabdasya manashchakre mahAmanAH.. 2-27-3 (12428)
tadA kShAtraM viditvA.asya pR^ithivIvijayaM prati.
amarShAtpArthivendrANAM taM sameyAya vArayat.. 2-27-4 (12429)
tatsametya bhuvaH kShAtraM rathanAgAshvapattimat.
abhyayAtpArthivaM jiShNuM moghaM kartuM janAdhipa.. 2-27-5 (12430)
tatpArthaH pArthivaM kShAtraM yuyutsuM paramAhave.
pratyudyayau mahAbAhustarasA pAkashAsaniH.. 2-27-6 (12431)
tadbhagraM pArthivaM kShAtraM pArthenAkliShTakarmaNA.
vAyuneva ghanAnIkaM tUlIbhUtaM yayau dishaH.. 2-27-7 (12432)
tajjitvA pArthivaM kShAtraM samare paravIrahA.
yayau tadA vashe kartumudIchIM pANDunandanaH'.. 2-27-8 (12433)
pUrvaM kuli~NgaviShaye vashe chakre mahIpatim.
dhana~njayo mahAbAhurnAtitIvreNa karmaNA.. 2-27-9 (12434)
`tenaiva sahitaH prAyAjjiShNuH sAlvapuraM prati.
sa sAlvapuramAsAdya sAlvarAjaM dhana~njayaTaH.. 2-27-10 (12435)
vikrameNogradhanvAnaM vashe chakre mahAmanAH.
taM pArthaH sahasA jitvA dyumatsenaM mahIshvaram.. 2-27-11 (12436)
kR^itvA sa sainikaM prAyAtkaTadeshamarindamaH.
tatra pArtho raNe jiShNuH sunAbhaM vasudhAdhipam.. 2-27-12 (12437)
vikrameNa vashe kR^itvA kR^itavAnanusainikam.
etena sahito rAjansavyasAchI parantapaH'.. 2-27-13 (12438)
vijigye shAkaladvIpe prativindhyaM cha pArthivam.
shAkaladvIpavAsAshcha saptadvIpeShu ye nR^ipAH.. 2-27-14 (12439)
arjunasya cha sainyasthairvigrahastumulo.abhavat.
tAnsarvAnajayatpArto dharmarAjapriyepsayA.. 2-27-15 (12440)
taireva sahitaH sarvaiH pragjyotiShamupAdravat.. 2-27-16 (12441)
tatra rAjA mahAnAsIdbhagadatto vishAmpate.
tenAsItsumahadyuddhaM pANDavasya mahAtmanaH.. 2-27-17 (12442)
sa kirAtaishcha chInaishcha vR^itaH prAgjyotiSho.abhavat.
anyaishcha bahubhiryodhaiH sAgarAnupavAsibhiH.. 2-27-18 (12443)
tataH sa divasAnaShTau yodhayitvA dhana~njayam.
prahasannabravIdrAjA sa~NgrAmavigatakramam.. 2-27-19 (12444)
upapannaM mahAbAho tvayi kauravanandana.
pAkashAsanadAyAde vIryamAhavashobhini.. 2-27-20 (12445)
ahaM sakhA mahendrasya shakrAdanavaro raNe.
na shakShyAmi cha te tAta sthAtuM pramukhato yudhi.. 2-27-21 (12446)
tvamIpsitaM pANDaveyaM brUhi kiM karavANi te.
yadvakShyasi mahAbAho tatkariShyAmi putraka.. 2-27-22 (12447)
arjuna uvAcha.. 2-27-23x (1437)
kurUNAmR^iShabho rAjA dharmaputro yudhiShThiraH.
dharmaj~naH satyasandhashcha yajvA vipuladakShiNaH.. 2-27-23 (12448)
tasya pArthivatAmIpse karastasmai pradIyatAm.
bhavAnpitR^isakhashchaiva prIyamANo mayApi cha.
tato nAj~nApayAmi tvAM prItipUrvaM pradIyatAm.. 2-27-24 (12449)
bhagadatta uvAcha. 2-27-25x (1438)
kuntImAtaryathA me tvaM tathA rAjA yudhiShThiraH.
sarvametatkariShyAmi kiM chAnyatkaravANi te.. .. 2-27-25 (12450)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi saptaviMsho.adhyAyaH.. 27..
sabhAparva - adhyAya 028
.. shrIH ..
2.28. adhyAyaH 028
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
arjunena uttaradigvijaye nAnAdeshajayaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktaH pratyuvAcha bhagadattaM dhana~njayaH.
anenaiva kR^itaM sarvaM bhaviShyatyanujAnatA.. 2-28-1 (12451)
taM vijitya mahAbAhuH kuntIputro dhana~njayaH.
prayayAvuttarAM tasmAddishaM dhanadapAlitAm.. 2-28-2 (12452)
antargiriM cha kaunteyastathaiva cha bahirgirim.
tathaivopagiraM chaiva vijigye puruSharShabhaH.. 2-28-3 (12453)
vijitya parvatAnsarvAnye cha tatra narAdhipAH.
tAnvashe sthApayitvA sa dhanAnyAdAya sarvashaH.. 2-28-4 (12454)
taireva sahitaH sarvairanurajya cha tAnnupAn.
ulUkavAsinaM rAjanbR^ihantamupajagmivAn.. 2-28-5 (12455)
mR^ida~NgavaranAdena rathanemisvanena cha.
hastinAM cha ninAdena kampayanvasudhAmimAm.. 2-28-6 (12456)
tato bR^ihantastvarito balena chatura~NgiNA.
niShkramya nagarAttasmAdyodhayAmAsa phAlgunam.. 2-28-7 (12457)
sumahAnsannipAto.abhUddhana~njayabR^ihantayoH.
na shashAka bR^ihantastu soDhuM pANDavavikramam.. 2-28-8 (12458)
so.aviShahyatamaM matvA kaunteyaM parvateshvaraH.
upAvartata durdharSho ratnAnyAdAya sarvashaH.. 2-28-9 (12459)
sa tadrAjyamavasthApya ulUkasahito yayau.
senAbindumatho rAjanrAjyAdAshu samAkShipat.. 2-28-10 (12460)
modApuraM vAmavedaM sudAmAnaM susa~Nkulam.
ulUkAnuttarAMshchaiva tAMshcha rAj~naH samAnayat.. 2-28-11 (12461)
tatrasthaH puruShaireva dharmarAjasya shAsanAt.
kirITI jitavAnrAjandeshAnpa~nchagaNAMstataH.. 2-28-12 (12462)
sa devaprasthamAsAdya senAbindoH puraM prati.
balena chatura~NgeNa niveshamakarotprabhuH.. 2-28-13 (12463)
sa taiH parivR^itaH sarvairviShvagashvaM narAdhipam..
abhyagachChanmahAtejAH pauravaM puruSharShabha.. 2-28-14 (12464)
vijitya chAhave shUrAnpArvatIyAnmahArathAn.
jigAya senayA rAjanpuraM pauravarakShitam.. 2-28-15 (12465)
pauravaM yudhi nirjitya dasyUnparvatavAsinaH.
gaNAnutsavasa~NketAnajayatsapta pANDavaH.. 2-28-16 (12466)
tataH kAshmIrakAnvIrAnkShatriyAnkShatriyarShabhaH.
vyajayallohitaM chaiva maNDalairdashabhiH saha.. 2-28-17 (12467)
tatastrigartAH kaunteyaM dArvAH kokanadAstathA.
kShatriyA bahavo rAjannupAvartanta sarvashaH.. 2-28-18 (12468)
abhisArIM tato ramyAM vijigye kurunandanaH.
uragAvAsinaM ramyaM rochamAnaM raNe.ajayat.. 2-28-19 (12469)
tataH siMhapuraM ramyaM chitrAyudhasurakShitam.
prAdhamadbalamAsthAya pAkashAsanirAhave.. 2-28-20 (12470)
tataH suhyAMshcha cholAMshcha kirITI pANDavarShabhaH.
sahitaH sarvasainyena prAmathatkurunandanaH.. 2-28-21 (12471)
tataH paramavikrAnto bAhlIkAnpAkashAsaniH.
mahatA parimardena vashe chakre durAsadAn.. 2-28-22 (12472)
gR^ihItvA tu balaM sAraM phalgunaH pANDunandanaH.
daradAnsahakAmbhojairajayatpAkashAsaniH.. 2-28-23 (12473)
prAguttaraM dishaM ye cha vasantyAshritya dasyavaH.
nivasanti vane ye cha tAnsarvAnajayatprabhuH.. 2-28-24 (12474)
lohAnparamakAmbhojAnR^iShikAnuttarAnapi.
sahitAMstAnmahArAja vyajayatpAkashAsaniH.. 2-28-25 (12475)
R^iShikeShvapi sa~NgrAme babhUvAtibhaya~NkaraH.
tArakAmayasa~NkAshaH parastvR^iShikapArthayoH.. 2-28-26 (12476)
sa vijitya tato rAjannR^iShikAnraNamUrdhani.
shukodarasamAMstatra hayAnaShTau samAnayat.. 2-28-27 (12477)
mayUrasadR^ishAnanyAnuttarAnaparAnapi.
javanAnAshugAMshchaiva karArthaM samupAnayat.. 2-28-28 (12478)
sa vinirjitya sa~NgrAme himavantaM saniShkR^iTam.
shvetaparvatamAsAdya nyavishatpuruSharShabhaH.. .. 2-28-29 (12479)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi aShTAviMshodhyAyaH.. 28..
sabhAparva - adhyAya 029
.. shrIH ..
2.29. adhyAyaH 029
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
arjunena uttaradigvijaye kimpuruShAdikhaNDajayaH.. 1.. arjunasya khANDavaprasthaM prati pratyAgamanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana ivAcha..
sa shvetaparvataM vIraH samatikramya vIryavAn.
deshaM kimpuruShAvAsaM drumaputreNa rakShitam.. 2-29-1 (12480)
mahatA sannipAtena kShatriyAntakareNa ha.
ajayatpANDavashreShThaH kare chainaM nyaveshayat.. 2-29-2 (12481)
taM jitvA hATakaM nAma deshaM guhyakarakShitam.
pAkashAsaniravyagraH sahasainyaH samAsadat.. 2-29-3 (12482)
tAMstu sAntvena nirjitya mAnasaM sara uttamam.
R^iShikulyAstathA sarvA dadarsha kurunandanaH.. 2-29-4 (12483)
saro mAnasamAsAdya hATakAnabhitaH prabhuH.
gandharvarakShitaM deshamajayatpANDavastataH.. 2-29-5 (12484)
tatra tittirikalmAShAnmaNDUkAkhyAnhayottamAn.
lebhe sa karasamatyantaM gandharvanagarAttadA.. 2-29-6 (12485)
`hemakUTamathAsAdya nyavasatphalgunastadA.
taM hemakUTaM rAjendra samatikramya pANDavaH.. 2-29-7 (12486)
harivarShaM viveshAtha sainyena mahatA vR^itaH.
tatra pArtho dadarshAtha bahUniha manoramAn.. 2-29-8 (12487)
nagarAnsavanAMshchaiva nadIshcha vimalodakAH.
puruShAndevakalpAMshcha nArIshcha priyadarshanAH.. 2-29-9 (12488)
tAnsarvAstatra dR^iShTvA.atha mudA yukto dhana~njayaTaH.
vashe chakre sa ratnAni lebhe cha subahUni cha.. 2-29-10 (12489)
tato niShadhamAsAdya giristhAnajayatprabhuH.
atha rAjannatikramya niShadhaM shailamAyatam.. 2-29-11 (12490)
vivesha madhyamaM varShaM pArtho divyamilAvR^itam.
tatra divyopamAndivyAnpuruShAndevadarshanAn.. 2-29-12 (12491)
adR^iShTapUrvAnsubhagAnsa dadarsha dhana~njayaH.
sadanAni cha shubhrANi nArIshchApsarasaMnibhAH.. 2-29-13 (12492)
dR^iShTvA tAnajayadramyAnsa taishcha dadR^ishe tadA.
jitvA cha tAnmahAbhAgAnkare cha viniveshya cha.. 2-29-14 (12493)
ratnAnyAdAya divyAni bhUShaNAnyAsanaiH saha.
udIchImatha rAjendra yayau pArtho mudA.anvitaH.. 2-29-15 (12494)
sa dadarsha tato meruM shikharINAM prabhuM mahat.
taM kA~nchanamayaM divyaM chaturvaNaM durAsadam.. 2-29-16 (12495)
unnataM shatasAhasraM yojanAnAM tu susthitam.
jvalantamachalaM meruM tejorAshimanuttamam.. 2-29-17 (12496)
AkShipantaM prabhAM bhAnoH svashR^i~NgaiH kA~nchanojjvalaiH.
kA~nchanAbharaNaM divyadevagandharvasevitam.. 2-29-18 (12497)
aprameyamanAdhR^iShyamadharmabahulairjanaiH.
vyAlairAcharitaM dhorairdivyauShadhividIpitam.. 2-29-19 (12498)
svargamAvR^itya tiShThantamuchChrAyeNa mahAgirim.
agamyaM manasApyanyairnadIvR^ikShasamanvitam.. 2-29-20 (12499)
nAnAvihagasa~Nghaishcha nAditaM sumanoharaiH.
taM dR^iShTA phalguno meruM prItimAnabhavattadA.. 2-29-21 (12500)
merorilAvR^itaM divyaM sarvataH parimaNQDitam.
merostu dakShiNe pArshve jambUrnAma vanaspatiH.. 2-29-22 (12501)
nityapuShpaphalopevaH siddhachAraNasevitaH.
AsvargamuchChritA rAjaMstasya shAkhA vanaspateH.. 2-29-23 (12502)
yasya nAmnA tvidaM dvIpaM janbUdvIpamiti smR^itam.
tAM cha jambUM dadarshAtha savyasAchI parantapaH.. 2-29-24 (12503)
tau dR^iShTvA.apratimau loke jambUM meruM cha saMsthitau.
pratImAnabhavadrAjansarvataH sa vilokayan.. 2-29-25 (12504)
tatra lebhe tato jiShNuH siddhairdivyaishcha chAraNaiH.
ratnAni bahusAhasraM dattAnyAbharaNAni cha.. 2-29-26 (12505)
vAsAMsi cha mahArhANi tatra labdhvA.arjunastadA.
AmantrayitvA tAnsarvAnyaj~namuddishya vai guroH.. 2-29-27 (12506)
athAdAya bahUnratnAngamanAyayopachakrame.
meruM pradakShiNIkR^itya pravatapravaraM prabhuH.. 2-29-28 (12507)
yayau jambUnadItIre nadIM shreShThAM vilokayan.
sa tAM manoramAM divyAM jambUsvAdurasAvahAm.. 2-29-29 (12508)
haimapakShigaNairjuShTAM sauvarNajalajAkulAm.
haimapa~NkAM haimajalAM sauvarNojjvalavAlukAm.. 2-29-30 (12509)
kvachitmupiShpitaiH pUrNAM sauvarNakusumotpalaiH.
kvachittIraruhaiH kIrNAM haimapuShpaiH supuShpitaiH.. 2-29-31 (12510)
tIrthaishcha rukmasopAnaiH sarvataH samala~NkutAm.
vimalairmaNijAlaishcha nR^ittagItaravairyutAm.. 2-29-32 (12511)
dIptairhemavitAnaishcha samantAchChobhitAM shubhAm.
tathAvidhAM nadIM dR^iShTvA pArthastAM prashashaMsa ha.. 2-29-33 (12512)
adR^iShTapUrvAM rAjendra dR^iShTvA harShamavApa cha.
darshanIyAM nadItIre puruShAnsumanoharAn.. 2-29-34 (12513)
tAnnadIsalilAhArAnsadArAnamaropamAn.
nityaM sukhamudA yuktAnsarvAla~NkArashobhitAn.. 2-29-35 (12514)
tebhyo bahUni ratnAni tadA lebhe dhana~njayaH.
divyajambUphalaM haimaM bhUShaNAni cha peshalam.. 2-29-36 (12515)
labdhvA tAndurlabhAnpArthaH pratIchIM prayayau disham.
nAgAnAM rakShitaM deshamajayashcha punastataH.. 2-29-37 (12516)
tato ganvA mahArAja vAruNIM pAkashAsaniH.
gandhamAdanamAsAdya tatastAnajayatprabhuH.. 2-29-38 (12517)
taM gandhamAdanaM rAjannatikramya tato.arjunaH.
ketumAlaM dadarshAtha varShaM ratnasamanvitam.. 2-29-39 (12518)
sevitaM devakalpaishcha nArIbhiH priyadarshanaiH.
taM jitvA chArjuno rAjankare cha viniveshya cha.. 2-29-40 (12519)
AhR^itya tatra ratnAni durlabhAni tathArjunaH.
punashcha parivR^ityAtha mAdhyaM deshamilAvR^itam.. 2-29-41 (12520)
gatvA prAchIM dishaM rAjansavyasAchI dhana~njayaH.
merumandarayormadhye shailodAmabhito nadIm.. 2-29-42 (12521)
ye te kIchakaveNUnAM ChAyAM ramyAmupAsate.
kaShAnjhaShAMshcha nadyau tAnpraghasAndIptaveNipAn.. 2-29-43 (12522)
pashupAMshcha kulindAMshcha ta~NkaNAnparata~NkaNAn.
etAnsamastA~njitvA cha kare cha viniveshya cha.. 2-29-44 (12523)
ratnAnyAdAya sarvebhyo mAlyavantaM tato yayau.
taM mAlyavantaM shailendraM samatikramya pANDavaH.. 2-29-45 (12524)
bhadrAshvaM praviveshAtha varShaM svargopamaM shuchim.
tatra devopamAndivyAnpuruShA~nshubhasaMyutAn.. 2-29-46 (12525)
jitvA tAnsvavashe kR^itvA kare cha viniveshya cha.
AhR^itya sarvato ratnAnyasa~NkhyAni tatastataH.. 2-29-47 (12526)
nIlaM nAma giriM gatvA tatrasthAnajayatprabhuH.
tato jiShNuratikramya parvataM nIlamAyatam.. 2-29-48 (12527)
vivesha ramyakaM varShaM sa~NkIrNaM mithunaiH shubhaiH.
taM deshamatha jitvA sa kare cha viniveshya cha.. 2-29-49 (12528)
ajayachchApi bIbhatsurdeshaM guhyakarakShitam.
tatra lebhe cha rAjendra sauvarNAnmR^igapakShiNaH.. 2-29-50 (12529)
agR^ihNAdyaj~nabhUtyarthaM ramaNIyAnmanoharAn.
anyAMshcha labdhvA ratnAni pANDavo.atha mahAbalaH.. 2-29-51 (12530)
gandharvarakShitaM deshamajayatsagaNaM tadA.
tatra ratnAni divyAni labdhvA rAjannathArjunaH.. 2-29-52 (12531)
varShaM hiraNvataM nAma viveshAtha mahIpate.
sa tu desheShu ramyeShu gantuM tatropachakrame.. 2-29-53 (12532)
madhye prAsAdavR^indeShu nakShatrANAM shashI yathA.
mahApatheShu rAjaindra sarvato yAntamarjunam.. 2-29-54 (12533)
prAsAdavarashR^i~NgasthAH parayA vIryashobhayA.
dadR^ishustaM sriyaH sarvAH pArthamAtmayashaskaram.. 2-29-55 (12534)
taM kalApadharaM shUraM sarathaM sadhanuH karam.
savarmaM sakirITaM vai saMnaddhaM saparichChadam.. 2-29-56 (12535)
sukumAraM mahAsatvaM tejorAshimanuttamam.
shakropamamamitraghnaM paravAraNavAraNam.. 2-29-57 (12536)
pashyantaH strIgaNAstatra shaktipANiM sma menire.
ayaM sa puruShavyAghro raNe.adbhutaparAkramaH.. 2-29-58 (12537)
asya bAhubalaM prApya na bhavantyasuhR^idgaNAH.
iti vAcho bruvantyastAH striyaH premNA dhana~njayam.. 2-29-59 (12538)
tuShTuvuH puShpavR^iShTiM cha sasR^ijustasya mUrdhani.
dR^iShTvA te tu mudA yuktAH kautUhalasamanvitaH.. 2-29-60 (12539)
ratnairvibhUShaNaishchaiva abhyavarShaMshcha pANDavam.
atha jitvA samastAMstAnkare cha viniveshya cha.. 2-29-61 (12540)
maNihemaprabAlAni shastrANyAbharaNAni cha.
etAni labdhvA pArtho.atha shR^i~NgavantaM giriM yayau.. 2-29-62 (12541)
shR^i~NgavantaM cha kauravyaH samatikramya phalgunaH.
uttaraM harivarShaM tu sa samAsAdya pANDavaH.. 2-29-63 (12542)
vidyAdharagaNAMshchaiva yakShendrAMshcha vinirjayan.
tatra lebhe mahAtmA vai vAso divyamanuttamam.. 2-29-64 (12543)
kinnaradrumapatrAMshcha tatra kR^iShNAjinAnbahUn.
yAj~nIyAMstAMstadA divyAMstatra lebhe dhana~njaya'.. 2-29-65 (12544)
uttaraM harivarShaM tu sa samAsAdya pANDavaH.
iyeSha jetuM taM deshaM pAkashAsanandanaH.. 2-29-66 (12545)
tata enaM mahAvIryaM mahAkAyA mahAbalAH.
dvArapAlAH samAsAdya hR^iShTA vachanamabruvan.. 2-29-67 (12546)
pArtha nedaM tvayA shakyaM puraM jetuM katha~njana.
upAvartasva kalyANa paryAptamidamachyuta.. 2-29-68 (12547)
idaM puraM yaH pravishedghruvaM na sa bhavennaraH.
prIyAmahe tvayA vIra paryApto vijayastavai.. 2-29-69 (12548)
na chAtra ki~nchijjetavyamarjunAtra pradR^ishyate.
uttarAH kuruvo hyete nAtra yuddhaM pravartate.. 2-29-70 (12549)
praviShTo.api hi kaunteya neha drakShyasi ki~nchana.
na hi mAnuShadehena shakyamatrAbhivIkShitum.. 2-29-71 (12550)
atheha puruShavyAghra ki~nchidanyachchikIrShasi.
tatprabrUhi kariShyAmo vachanAttava bhArata.. 2-29-72 (12551)
tatastAnabravIdrAjannarjunaH prahasanniva.
pArthivatvaM chikIrShAmi dharmarAjasya dhImataH.. 2-29-73 (12552)
na pravekShyAmi vo deshaM viruddhaM yadi mAnuShaiH.
yudhiShThirAya yatki~nchitkarapaNyaM pradIyatAm.. 2-29-74 (12553)
`no chetkR^iShNena sahito yodhayiShyAmi sAyakaiH'.
tato divyAni vastrANi divyAnyAbharaNAni cha.
kShaumAjinAni divyAni tasya te pradaduH karam.. 2-29-75 (12554)
evaM sa puruShavyAghro vijitya dishamuttarAm.
sa~NgrAmAnsubahUnkR^itvA kShatriyairdasyubhistathA.. 2-29-76 (12555)
sa vinirjitya rAj~nastAnkare cha viniveshya tu.
dhanAnyAdAya sarvebhyo ratnAni vividhAni cha.. 2-29-77 (12556)
hayAMstittirikalmAShA~nshukapatranibhAnapi.
mayUrasadR^ishAnyAnsarvAnanilaraMhasaH.. 2-29-78 (12557)
vR^itaH sumahatA rAjanbalena chatura~NgiNA.
AjagAma punarvIraH shakraprasthaM purottamam.. 2-29-79 (12558)
dharmarAjAya tatpArtho dhanaM sarvaM savAhanam.
nyavedayadanuj~nAtastena rAj~nA gR^ihAnyayau.. .. 2-29-80 (12559)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ekonatriMsho.adhyAyaH.. 29..
sabhAparva - adhyAya 030
.. shrIH ..
2.30. adhyAyaH 030
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhImena prAchIdigvijaye pA~nchAladeshagamanam..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
etasminneva kAle tu bhImaseno.api vIryavAn.
dharmarAjamanuj~nApya yayau prAchIM dishaM prati.. 5 2-30-1 (12560)
mahatA balachakreNa pararAShTrAvamardinA.
hastyashvarathapUrNena daMshitena pratApavAn. 2-30-2 (12561)
vR^ito bharatashArdUlo dviShachChokavivardhanaH.
sa gatvA narashArdUlaH pa~nchAlAnAM puraM mahat.. 2-30-3 (12562)
pa~nchAlAnvividhopAyaiH sAntvayAmAsa pANDavaH.
`ki~nchitkaraM samAdAya videhAnAM puraM yayau'..
tataH sa gaNDakA~nshUro videhAnbharatarShabhaH.. 2-30-4 (12563)
vijityAlpena kAlena dashArNAnajayatprabhuH.
tatra dAshArNako rAjA sudharmA romaharShaNam.
kR^itavAnbhImasenema mahadyuddhaM nirAyudham. 2-30-5 (12564)
bhImasenastu taddR^iShTvA tasya karma mahAtmanaH.
adhisenApatiM chakre sudharmANaM mahAbalam.. 2-30-6 (12565)
tataH prAchIM dishaM bhImo yayau bhImaparAkramaH.
sainyena mahatA rAjankampayanniva medinIm.. 2-30-7 (12566)
so.ashvamedheshvaraM rAjanrochamAnaM sahAnugam.
jigAya samare vIro balena balinAM varaH.. 2-30-8 (12567)
sa taM nirjitya kaunteyo nAtitIvreNa karmaNA.
pUrvadeshaM mahAvIryaM vijigye kuranandanaH.. 2-30-9 (12568)
tato dakShiNamAgamya pulindanagaraM mahat.
sukumAraM vashe chakre sumitraM cha narAdhipam.. 2-30-10 (12569)
tatastu dharmarAjasya shAsanAdbharatarShabhaH.
shishupAlaM mahAvIryamabhyagAjjanamejaya.. 2-30-11 (12570)
chedirAjo.api tachChrutvA pANDavasya chikIrShitam.
upaniShkamya nagarAtpratyagR^ihNAtparantapa.. 2-30-12 (12571)
tau sametya mahArAja kuruchedivR^iShau tadA.
ubhayorAtmakulayoH kaushalaM paryapR^ichChatAm.. 2-30-13 (12572)
tato nivedya tadrAShTraM chedirAjo vishAmpate.
uvAcha bhImaM prahasankimidaM kuruShe.anagha. 2-30-14 (12573)
tasya bhImastadAchakhyau dharmarAjachikIrShitam.
sa cha taM pratigR^ihyaiva tathA chakre narAdhipaH.. 2-30-15 (12574)
tato bhImastatra rAjanniShitvA tridashAH kShapAH.
satkR^itaH shishupAlena yayau sabalavAhanaH.. .. 2-30-16 (12575)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi triMsho.adhyAyaH.. 30..
sabhAparva - adhyAya 031
.. shrIH ..
2.31. adhyAyaH 031
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
prAchIM dishaM nirjitya bhImasya pratinivartanam..1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tataH kumAraviShaye shreNimantamathAjayat.
kosalAdhipatiM chaiva bR^ihadbalamarindamaH.. 2-31-1 (12576)
ayodhyAyAM tu dharmaj~naM dIrghayaj~naM mahAbalam.
ajayatNaNDavashreShTho nAtitIvreNa karmaNA.. 2-31-2 (12577)
tato gopAlakakShaM cha sottarAnapi kosalAn.
mallAnAmadhipaM chaiva pArthivaM chAjayatprabhuH.. 2-31-3 (12578)
tato himavataH pArshvaM samabhyetya jalodbhavam.
sarvamalpena kAlena deshaM chakre vashaM balI.. 2-31-4 (12579)
evaM bahuvidhAndeshAnvijigye bharatarShabhaH.
bhallATamabhito jigye shuktimantaM cha parvatam.. 2-31-5 (12580)
pANDavaH sumahAvIryo balena balinAM varaH.
sa kAshirAjaM samare subAhumanivartinam.. 2-31-6 (12581)
vashe chakre mahAbAhurbhImo bhImaparAkramaH.
tataH supArshvamabhitastathA rAjapatiM kratham.. 2-31-7 (12582)
yudhyamAnaM bAlatsa~Nkhye vijigye pANDavarShabhaH.
tato matsyAnmahAtejA maladAMshcha mahAbalAn.. 2-31-8 (12583)
anaghAnabhayAMshchaiva pashubhUmiM cha sarvashaH.
nivR^itya cha mahAbAhurmadadhAraM mahIdharam.. 2-31-9 (12584)
somadheyAMshcha nirjitya pratyayAvuttarAmukhaH.
vatsabhUmiM cha kaunteyo vijigye balavAnbalAt.. 2-31-10 (12585)
bhargANAmadhipaM chaiva niShAdAdhipatiM tathA.
vijigye bhUmipAlAMshcha mamimatpramukhAnbahUn.. 2-31-11 (12586)
tato dakShiNamallAMshcha bhogavantaM cha parvatam.
tarasaivAjayadbhImo nAtitIvreNa karmaNA.. 2-31-12 (12587)
sharmakAnvarmakAMshchaiva vyajayatsAntvapUrvakam.
vaidehakaM cha rAjAnaM janakaM jagatIpatim.. 2-31-13 (12588)
vijigye puruShavyAghro nAtitIvreNa karmaNA.
shakAMshcha barbarAshchaiva ajayachChadmapUrvakam.. 2-31-14 (12589)
vaidehasthastu kaunteya indraparvatamantikAt.
kirAtAnAmadhipatInajayatsapta pANDavaH.. 2-31-15 (12590)
tataH suhyAnprasuhyAMshcha sapakShAnativIryavAn.
vijitya yudhi kaunteyo mAgadhAnabhyadhAdbalI.. 2-31-16 (12591)
daNDaM cha daNDadhAraM cha vijitya pR^ithivIpatIn.
taireva sahitaiH sarvairgirivrajamupAdravat.. 2-31-17 (12592)
jArAsandhiM sAntvayitvA kare cha viniveshya ha.
taireva sahitaiH sarvaiH karNamabyadravadbalI.. 2-31-18 (12593)
sa kampayanniva mahIM balena chatu~NgiNA.
yuyudhe pANDavashreShThaH karNenAmitraghAtinA.. 2-31-19 (12594)
sa karNaM yudhi nirjitya vashe kR^itvA cha bhArata.
tato vijigye balavAnrAj~naH parvatavAsinaH.. 2-31-20 (12595)
atha modAgirau chaiva rAjAnaM balavattaram.
pANDavo bAhuvIryeNa nijaghAna mahAmR^idhe.. 2-31-21 (12596)
tataH puNDrAdhipaM vIraM vAsudevaM samAyayau.
`idAnIM vR^iShNivIreNa na yotsyAmIti pauNDrakaH.. 2-31-22 (12597)
kR^iShNasya bhujasaMtrAsAtkaramAshu dadau nR^ipaH'.
kaushikIkachChanilayaM rAjAnaM cha mahaujasam.. 2-31-23 (12598)
ubhau balabhR^itau vIrAvumau tIvraparAkramau.
nirjityAjau mahArAja va~NgarAjamupAdravat.. 2-31-24 (12599)
samudrasena nirjitya chandrasenaM cha pArthivam.
tAmraliptaM cha rAjAnaM karvaTAdhipatiM tathA.. 2-31-25 (12600)
suhyAnAmadhipaM chaiva ye cha sAgaravAsinaH.
sarvAnmlechChagaNAMshchaiva vijigye bharatarShabhaH.. 2-31-26 (12601)
evaM bahuvidhAndeshAnvijitya pavanAtmajaH.
vasu tebhya upAdAya lauhityamagadbalI.. 2-31-27 (12602)
sa sarvAnmlechChanR^ipatInsAgarAnUpavAsinaH.
karamAhArayAmAsa ratnAni vividhAni cha.. 2-31-28 (12603)
chandanAguruvastrANi maNimauktikakambalam.
kA~nchanaM rajataM chaiva vidrumaM cha mahAdhanam.. 2-31-29 (12604)
te koTIshatasa~Nkhyena kaunteyaM mahatA tadA.
abhyavarShanmahAtmAnaM dhanavarSheNa pANDavam.. 2-31-30 (12605)
indraprasthamupAgamya bhImo bhImaparAkramaH.
nivedayAmAsa tadA dharmarAjAya taddhanam.. .. 2-31-31 (12606)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ekatriMsho.adhyAyaH.. 32..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-31-16 suhyA rADhAH mAgadhAnabhyadhAdbalI karaM prayachChatetyuktavAn. pUrvameva parAkAn tatvAt..sabhAparva - adhyAya 032
.. shrIH ..
2.32. adhyAyaH 032
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dakShiNadigvijaye shUrasenAdI~njitavataH sahadevasya mAhiShmatyAM nIlena saha yuddham .. 1.. nolasya agnisAhAyyakaraNakAraNakathanam.. 2.. sahadevastutyA tuShTasyAgnerAj~nayA nIlenArchitasya sahadevasya vibhIShaNAtkarag rahaNArthaM ghaTotkachapreShaNam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAya uvAcha..
tathaiva sahadevo.api dharmarAjena pUjitaH.
mahatyA senayA rAjanprayayau dakShiNAM disham.. 2-32-1 (12607)
sa shUrasenAnkArtsnyena pUrvamevAjayatprabhuH.
matsyarAjaM cha kauravyo vashe chakre balAdbalI.. 2-32-2 (12608)
adhirAjAdhipaM chaiva dantavakraM mahAbalam.
jigAya karadaM chaiva kR^itvA rAjye nyaveshayat.. 2-32-3 (12609)
sukumAraM vashe chakre sumitraM cha narAdhipam.
tathaivAparamatsyAMshcha vyajayatsa paTachcharAn.. 2-32-4 (12610)
niShAdabhUmiM goshR^i~NgaM parvatapravaraM tathA.
tarasaivAjayaddhImA~nshreNimantaM cha pArthivam.. 2-32-5 (12611)
nararAShTraM cha nirjitya kuntibhojamupAdravat.
prItipUrvaM cha tasyAsau pratijagrAha shAsanam.. 2-32-6 (12612)
tatashcharmaNvatIkUle jambhakasyAtmajaM nR^ipam.
dadarsha vAsudevena sheShitaM pUrvavairiNA.. 2-32-7 (12613)
chakre tena sa sa~NgrAmaM sahadevena bhArata.
sa tamAjau vinirjitya dakShiNAbhimukho yayau.. 2-32-8 (12614)
sekAnaparasekAMshcha ratnAni vividhAni cha..
tatastenaiva sahito narmadAmabhito yayau. 2-32-10a`bhagadattaM mahAbAhuM kShatriyaM narakAtmajam.
arjunAya karaM dattaM shrutvA tatra nyavartata'.. 2-32-9 (12615)
vindAnuvindAvAvantyau sainyena mahatAvR^itau.
jigAya samare vIrAvAshvineyaH pratApavAn.. 2-32-11 (12616)
tato ratnAnyupAdAya puraM bhojakaTaM yayau.
tatra yuddhamabhUdrAjandivasadvayamachyuta.. 2-32-12 (12617)
sa vijitya durAdharShaM bhIShmakaM mAdrinandanaH.
kosalAdhipatiM chaiva tathA veNAtaTAdhipam.. 2-32-13 (12618)
kAntArakAMshcha samara tathA prAkoTakAnnR^ipAn.
nATakeyAMshcha samare tathA herambakAnyudhi.. 2-32-14 (12619)
mArudhaM cha vinirjitya ramyagrAmamatho balAt.
nAchInAnarbukAMshchaiva rAjAnashcha mahAbalaH.. 2-32-15 (12620)
tAMstAnATavikAnsarvAnajayatpANDunandanaH.
nAtAdhipaM cha nR^ipatiM vashe chakre mahAbalaH.. 2-32-16 (12621)
pulindAMshcha raNe jitvA yayau dakShiNataH puraH.
yuyudhe pANDyarAjena divasaM nakulAnujaH.. 2-32-17 (12622)
taM jitvA sa mahAbAhuH prayayau dakShiNApatham.
guhAmAsAdayAmAsa kiShkindhAM lokavishrutAm.. 2-32-18 (12623)
`purA vAnararAjena vAlinA chAbhirakShitAm.
tataH kosalarAjasya rAmasyaivAnugena cha.
sugrIveNAbhiguptAM tAM praviShTastamathAhvayat'.. 2-32-19 (12624)
tatra vAnararAjAbhyAM maindena dvividena cha.
yuyudhe divasAnsapta na cha tau vikR^itiM gatau.. 2-32-20 (12625)
tatastuShTau mahAtmAnau sahadevAya vAnarau.
Uchatushchaiva saMhR^iShTau prItipUrvamidaM vachaH.. 2-32-21 (12626)
gachCha pANDavashArdUla ratnAnyAdAya sarvashaH.
avighnamasta kAryAya dharmarAjAya dhImate.. 2-32-22 (12627)
tato ratnAnyupAdAya purIM mAhiShmatIM yayau..
tatra nIlena rAj~nA sa chakre yuddhaM nararShabhaH.. 2-32-23 (12628)
pANDavaH paravIraghnaH sahadevaH pratApavAn..
tato.asya sumahadyuddhamAsIdbhIrubhaya~Nkaram.. 2-32-24 (12629)
sainyakShayakaraM chaiva prANAnAM saMshayAvaham.
chakre tasya hi sAhAyyaM bhagavAnhavyavAhanaH.. 2-32-25 (12630)
tato rathA hayA nAgAH puruShAH kavachAni cha.
pratIptAni vyadR^ishyanta sahadevabale tadA.. 2-32-26 (12631)
tataH susaMbhrAntamanA babhUva kurunandanaH.
nottaraM prativaktuM cha shakto.abhUjjanamejaya.. 2-32-27 (12632)
janamejaya uvAcha. 2-32-28x (1439)
kimarthaM bhagavAnvahniH pratyamitro.abhavadyudhi.
sahadevasya yaj~nArthaM ghaTamAnasya vai dvija.. 2-32-28 (12633)
vaishampAyana uvAcha. 2-32-29x (1440)
tatra mAhiShmatIvAsI bhagavAnhavyavAhanaH.
shrUyate hi gR^ihIto vai purastAtpAradArikaH.. 2-32-29 (12634)
nIlasya rAj~no duhitA babhUvatAtIva shobhanA.
sA.agnihotramupAtiShThadbodhanAya pituH sadA.. 2-32-30 (12635)
vyajanairdhUyamAno.api tAvatprajvalate na saH..
yAvachchArupuTauShThena vAyunA na vidhUyate.. 2-32-31 (12636)
tataH sa bhagavAnagnishchakame tAM sudarshanAm.
nIlasya rAj~naH sarveShAmupanItashcha so.abhavat.. 2-32-32 (12637)
tato brahmaNarUpeNa ramamANo yadR^ichChayA..
chakame tAM varArohAM kanyAmutpalalochanAm..
taM tu rAjA yathAshAstramashAsaddhArmikastadA.. 2-32-33 (12638)
prajajvAla tataH kopAdbhagavAnhavyavAhanaH.
taM dR^iShTvA vismito rAjA jagAma shirasA.avanim.. 2-32-34 (12639)
tataH kAlena tAM kanyAM tathaiva hi tadA nR^ipaH.
pradadau viprarUpAya vahraye shirasA nataH.. 2-32-35 (12640)
pratigR^ihya cha tAM subhruM nIlarAj~naH sutAM tadA.
chakre prasAdaM bhagavAMstasya rAj~no vibhAvasuH.. 2-32-36 (12641)
vareNa chChandayAmAsa taM nR^ipaM sviShTakR^ittamaH.
abhayaM cha sa jagrAha svasainye vai mahIpatiH.. 2-32-37 (12642)
tataH prabhR^iti ye kechidaj~nAnAttAM purIM nR^ipAH.
jigIShanti balAdrAjaMste dahyante sma vahninA.. 2-32-38 (12643)
tasyAM puryAM tadA chaiva mAhiShmatyAM kurUdvaha.
babhUvuranatigrAhya yoShitashChandataH kila.. 2-32-39 (12644)
evamagnirvaraM prAdAtstrINAmaprativAraNe.
svairiNyastatra cha rAjAnastatpuraM bharatarShabha. 2-32-40 (12645)
varjayanti cha rAjAnastatpuraM bharatarShabha.
bhayAdagnermahArAja tadAprabhR^iti sarvadA.. 2-32-41 (12646)
sahadevastu dharmAtmA sainyaM dR^iShTvA bhayArditam.
parItamagninA rAjannAkampata yathA.achalaH.
upaspR^ishya shuchirbhUtvA so.abravItpAvakaM tataH.. 2-32-42 (12647)
sahadeva uvAcha. 2-32-43x (1441)
tvadartho.ayaM samArambhaH kR^iShNavartmannamostu te.
mukhaM tvamasi devAnAM yaj~nastvamasi pAvaka.. 2-32-43 (12648)
pAvanAtpAvakashchAsi vahanAddhavyavAhanaH.
vedAstvadarthaM jAtA vai jAtavedAstato hyasi.. 2-32-44 (12649)
chitrabhAnuH sureshashcha analastvaM vibhAvaso.
svargadvAraspR^ishashchAsi hutAsho jvalanaH shikhI.. 2-32-45 (12650)
vaishvAnarastvaM pi~NgeshaH plava~Ngo bhUritejasaH.
kumArasUstvaM bhagavAnrudragarbho hiraNyakR^it.. 2-32-46 (12651)
agnirdadAtu me tejo vAyuH prANaM dadAtu me.
pR^ithivI balamAdadhyAchChivaM chApo dishantu me.. 2-32-47 (12652)
apAM garbha mahAsatva jAtavedaH sureshvara.
devAnAM mukhamagne tvaM satyena vipunIhi mAm.. 2-32-48 (12653)
R^iShibhirbrAhmaNaishchaiva daivatairasurairapi.
nityaM suhuta yaj~neShu satyena vipunIhi mAm.. 2-32-49 (12654)
dhUmaketuH shikhI cha tvaM pApahA.anisambhavaH.
sarvaprANiShu nityasthaH satyena vipunIhi mAm.. 2-32-50 (12655)
evaM stuto.asi bhagavanprItena shichinA mayA.
tuShTiM puShTiM shrutaM chaiva prIti chAgne prayachCha me.. 2-32-51 (12656)
vaishampAyana uvAcha. 2-32-52x (1442)
ityevaM mantramAgneyaM paThanyo juhuyAdvibhum.
R^iddhimAnsatataM dAntaH sarvapApaiH pramuchyate.. 2-32-52 (12657)
sahadeva uvAcha. 2-32-53x (1443)
yaj~navighnamimaM kartuM nArhastvaM yaj~navAhana.
evamuktvA tu mAdreyaH kushairAstIrya medinIm.. 2-32-53 (12658)
vidhivatpuruShavyAghraH pAvakaM pratyupAvishat.
pramukhe tasya sainyasya bhItodvigrasya bhArata.. 2-32-54 (12659)
na chainamatyagAdvahniruvAcha mahodadhiH.
tamupetya shanairvahniruvAcha kurunandanam.. 2-32-55 (12660)
sahadevaM nR^iNAM devaM sAntvapUrvamidaM vachaH.
uttiShThottiShTha kauravya jij~nAseyaM kR^itA mayA.. 2-32-56 (12661)
vedmi sarvamabhiprAyaM tava dharmasutasya cha.
mayA tu rakShitavyA pUriyaM bharatasattama.. 2-32-57 (12662)
yAvadrAj~no hi nIlasya kule vaMshadharA iti.
IpsitaM tu kariShyAmi manasastava pANDava.. 2-32-58 (12663)
tata utthAya hR^iShTAtmA prA~njaliH shirasA nataH.
pUjayAmAsa mAdreyaTaH pAvakaM bharatarShabha.. 2-32-59 (12664)
pAvake vinivR^itte tu nIlo rAjA.abhyagAttadA.
pAvakasyAj~nayA chainamarchayAmAsa pArthivaH.. 2-32-60 (12665)
satkAreNa naravyAghraM sahadevaM yudhAM patim.
pratigR^ihya cha tAM pUjAM kare cha viniveshya cha.. 2-32-61 (12666)
mAdrIsutastataH prAyAdvijayI dakShiNAM disham.
traipuraM sa vashe kR^itvA rAjAnamamitaujasam.. 2-32-62 (12667)
nijagrAha mahAbAhustarasA pauraveshvaram.
AkR^itiM kaushikAchAryaM yatne mahatA tataH.. 2-32-63 (12668)
vashe chakre mahAbAhuH surAShTrAdhipatiM tadA.
surAShTraviShayasthashcha preShayAmAsa rukmiNe.. 2-32-64 (12669)
rAj~ne bhojakaTasthAya mahAmAtrAya dhImate.
bhIShmakAyasa dharmAtmA sAkShAdindrasakhAya vai.. 2-32-65 (12670)
cha chAsya pratijagrAha sasutaH shAsanaM tadA.
prItipUrvaM mahArAja vAsudevamavekShya cha.. 2-32-66 (12671)
tataH sa ratnAnyAdAya punaH prAyAdyudhAM patiH.
tataH shUrpArakaM chaiva tAlAkaTamathApi cha.. 2-32-67 (12672)
vashe chakre mahAtejA daNDakAMshcha mahAbalaH.
sAgaradvIpavAsAMshcha nR^ipatInmlechChayonijAn.. 2-32-68 (12673)
niShAdAnpuruShAdAMshcha karNaprAvaraNAnapi.
ye cha kAlamukhA nAma nararAkShasayonayaH.. 2-32-69 (12674)
kR^itsnaM kolagiriM chaiva surabhIpaTTanaM tathA.
dvIpaM tAmrAhvayaM chaiva parvataM rAmakaM tathA.. 2-32-70 (12675)
timi~NgilaM cha sa nR^ipaM vashe kR^itvA mahAmatiH.
ekapAdAMshcha puruShAnkeralAnvanavAsinaH.. 2-32-71 (12676)
nagarIM sa~njayantIM cha pAShaNDaM karahATakam.
dUtaireva vashe chakre karaM chainAnadApayat.. 2-32-72 (12677)
pANDyAMshcha draviDAMshchaiva sahitAMshchoDrakeralaiH.
andhrAMstAvanAMshchaiva kali~NgAnuShTrakarNikAn.. 2-32-73 (12678)
ATavIM cha purIM ramyAM yavanAnAM puraM tathA.
dUtaireva vashe chakre karaM chainAnadApayat.. 2-32-74 (12679)
`tAtraparNI tato gatvA kanyAtIrthamatItya cha.
dakShiNAM cha dishaM sarvA vijitya kurunandanaH.. 2-32-75 (12680)
uttaraM tIramAsAdya sAgarasyormimAlinaH.
chintayAmAsa kaunteyo bhrAtuH putraM ghaTotkacham.. 2-32-76 (12681)
tatashchintitamAtrastu rAkShasaH pratyadR^ishyata.
taM merushikharAkAramAgataM pANDunandanaH.. 2-32-77 (12682)
bhR^igukachChAttato dhImAnsAmnaivAmitrakarshanaH.
AgamyatAmiti prAha dharmarAjasya shasanAH.. 2-32-78 (12683)
sa rAkShasaparIvArastaM praNamyAshu saMsthitaH.
ghaTotkachaM mahAtmAnaM rAkShasaM ghoradarshanam.. 2-32-79 (12684)
tatrasthaH preShayAmAsa paulastyAya mahAtmane'.
bibhIShaNAya dharmAtmA prItipUrvamarindamaH.. 2-32-80 (12685)
sa chAsya pratijagrAha shAsanaM prItipUrvakam.
tachcha kR^iShNakR^itaM dhImAnabhyamanyata sa prabhuH.. 2-32-81 (12686)
tataH sampreShayAmAsa ratnAni vividhAni cha.
chandanAgurukAShThAni divyAnyAbharaNAni cha.. 2-32-82 (12687)
vAsAMsi cha mahArhANi maNIMshchaiva mahAdhanAn.. .. 2-32-82x (1444)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi dvAtriMsho.adhyAyaH.. 32..
sabhAparva - adhyAya 033
.. shrIH ..
2.33. adhyAyaH 033
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
janamejayaprashnAnurodhena sahadevasya drAviDapANDyadeshagamanakathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`janamejaya uvAcha..
ichChAmyAgamanaM shrotuM haiDimbasya dvijottama.
la~NkAyAM cha gatiM brahmanpaulastyasya cha darshanam.. 2-33-1 (12688)
kAverIdarshanaM chaiva AnupUrvyA vadasva me. 2-33-2 (12689)
vaishampAyana uvAcha.
shR^iNu rAjanyathA vR^ittaM sahedavasya sAhasam.. 2-33-2x (1445)
kAlanadvIpagAMshchaiva tarasA.ajitya chAhave.
dakShiNAM cha dishaM jitvA cholasya viShayaM yayau.. 2-33-3 (12690)
dadarsha puNyatoyAM vai kAverIM saritAM varAm.
nAjApakShigaNairjuShTAM tApasairupashobhitAm.. 2-33-4 (12691)
kadambaiH saptaparNaishcha kashmaryAmalakairvR^itAm.. 2-33-5 (12692)
nyagrodhaishcha mahAshAkhaiH plakShairaudumbarairapi.
shamIpalAshavR^ikShaishcha ashvatthaiH khadirairvR^itAm.. 2-33-6 (12693)
badarIbhishcha sa~nChannAmashvakarNaishcha shobhitAm.
bUtaiH puNDrakapatraishcha kadalIvanasaMvR^itAm.. 2-33-7 (12694)
chakravAkagaNaiH kIrNaM plavaishcha jalavAyasaiH.
samudrakAkaiH krau~nchaishcha nAditAM jalakukkuTaiH.. 2-33-8 (12695)
evaM khagaishcha bahubhiH sa~NghuShTAM jalavAsibhiH.
AshramairbahubhiH saktAM chaityavR^ikShaishcha shobhitAm.. 2-33-9 (12696)
shobhitAM brAhmaNaiH shubhrairvedavedA~NgapAragaiH.
kvachittIraruhairvR^ikShairmAlAbhiriva shobhitAm.. 2-33-10 (12697)
kvachitsupuShpitairvR^ikShaiH kvachitsaugandhikotpalaiH.
kahlArakumudotphullaiH kamalairupashobhitAm.. 2-33-11 (12698)
kAverIM tAdR^ishIM dR^iShTvA prItimAnpANDavastadA.
asmadrAShTre yathA ga~NgA kAverI cha tathA shubhA.. 2-33-12 (12699)
sahadevastu tAM tIrtvA nadImanucharaiH saha.
dakShiNaM tIrabhAsAdya gamanAyopachakrame.. 2-33-13 (12700)
AgataM pANDavaM tatra shrutvA viShayavAsinaH.
darshanArthaM yayuste tu kautUhalasamanvitAH.. 2-33-14 (12701)
dramiDAH puruShA rAjansriyachashcha priyadarshanAH.
gatvA pANDusutaM tatra dadR^ishuste mudA.anvitAH.. 2-33-15 (12702)
sukumAraM vishAlAkShaM vrajantaM tridashopamam.
darshanIyatamaM loke netrairanimiShairiva.. 2-33-16 (12703)
AshcharyabhUtaM dadR^ishurdramiDAste samAgatAH.
mahAsenopamaM dR^iShTvA pUjAM chakrushcha tasya vai.. 2-33-17 (12704)
ratnaishcha vividhairiShTairbhogairanyaishcha saMmataiH.
gatima~NgalayuktArbhiH stuvanto nakulAnujam.. 2-33-18 (12705)
sahadevastu tAndR^iShTvA dramilAnAgatAnmudA.
visR^ijya tAnmahAbAhuH prasthito dakShiNAM disham.. 2-33-19 (12706)
dUtena tarasA cholaM vijitya dramiDeshvaram.
tato ratnAnyupAdAya pANDasya viShayaM yayau.. 2-33-20 (12707)
darshane sahadevasya na cha tR^iptA narAH pare.
gachChantamanugachChantaH prAptAH kautUhalAnvitAH.. 2-33-21 (12708)
tato mAdrIsutoM rAjanmR^igasa~NghAnvilokayan.
gajAnvanacharAnanyAnvyAghrAnkuShNamR^igAnbahUn .. 2-33-22 (12709)
shukAnmayUrAndR^iShTvA tu gR^idhrAnAraNyakukkuTAn.
tato deshaM samAsAdya shvashurasya mahIpateH.. 2-33-23 (12710)
preShayAmAsa mAdreyo dUtAnpANDyAya vai tadA.
pratijagrAha tasyAj~nAM samprItyA malayadhvajaH.. 2-33-24 (12711)
bhAryA rUpavatI jiShNoH pANDyasya tanayA shubhA.
chitrA~Ngadeti vikhyAtA dramiDI yoShitAM varA.. 2-33-25 (12712)
AgataM sahadevaM tu sA shrutvA.antaH pure pituH.
preShayAmAsa samprItyA pUjAratnaM cha vai bahu.. 2-33-26 (12713)
pANDyo.api bahuratnAni dUtaiH saha mumocha ha.
maNimuktApravAlAni sahadevAya kIrtimAn.. 2-33-27 (12714)
tAM dR^iShTvA.apratimAM pUjAM pANDavo.api mudA nR^ipa.
bhrAtuH putre bahUnratnAndatvA vai babhrUvAhane.. 2-33-28 (12715)
pANDyaM dramiDarAjAnaM shvashuraM malayadhvajam.
sa dUtaistaM vashe kR^itvA maNalUreshvaraM tadA.. 2-33-29 (12716)
tato ratnAnyupAdAya dramiDairAvR^ito yayau.
agastyasyAlayaM divyaM devalokasamaM girim.. 2-33-30 (12717)
sa taM pradakShimaM kR^itvA malayaM bharatarShabha.
la~NghayitvA tu mAdreyastAmrapaNIM nadIM shubhAm.. 2-33-31 (12718)
prasannasalilAM divyAM sushItAM cha manoharAm.
samudratIramAsAdya nyavishatpANDunandanaH.. .. 2-33-32 (12719)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi trayastriMsho.adhyAyaH.. 33..
sabhAparva - adhyAya 034
.. shrIH ..
2.34. adhyAyaH 034
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
smR^itimAtrAgataghaTotkachala~NkApreShaNavR^ittAntasya vistareNa kathanam..1.. kR^iShNagauraveNa vibhIShaNena karadAnam.. 2.. vibhIShaNAtkaraNAhR^itavatA ghaTotkachena saha sahadevasya pratinivartanam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
sahadevastato rAjA mantribhiH saha bhArata.
sampradhArya mahAbAhuH sachivairbuddhimattaraiH.. 2-34-1 (12720)
sa vichArya tadA rAjansahadevastvarAnvitaH.
chintayAmAsa rAjendra bhrAtuH putraM ghaTotkacham.. 2-34-2 (12721)
tatashchintitamAtre tu rAkShasaH pratyadR^ishyata.
atidIrgho mahAbAhu sarvAbharaNabhUShitaH.. 2-34-3 (12722)
nIlajImUtasa~NkAshastaptakA~nchanakuNDalaH.
vichitrahArakeyUraH ki~NkiNImaNibhUShitaH.. 2-34-4 (12723)
hemamAlI mahAdaMShTraH kirITI kukShibandhanaH.
tAmrakesho harishmashrurbhImA~NgaH kaTakA~NgadaH.. 2-34-5 (12724)
raktachandanadigdhA~NgaH sUkShmAmbaradharo balI.
balena sa yayau tatra chAlayanniva medinIm.. 2-34-6 (12725)
tato dR^iShTvA janA rAjannAyAntaM parvatopamam.
bhayAddhi dudruvuH sarve siMhAtkShudramR^igA yathA.. 2-34-7 (12726)
AsasAda cha mAdreyaM pulastyaM rAvaNo yathA.
abhivAdya tato rAjansahadevaM ghaTotkachaH.. 2-34-8 (12727)
prahvaH kR^itA~njalistasthau kiM kAryamiti chAbravIt.
taM pariShvajya bAhubhyAM mUrdhnyupAghrAya pANDavaH.. 2-34-9 (12728)
taM merushikharAkAramAgataM pANDunandanaH.
pUjayitvA sahAmAtyaH prIto vAkyamuvAcha ha.. 2-34-10 (12729)
gachCha la~NkAM purIM vatsa karArthaM mama shAsanAt. ..
tatra dR^iShTvA mahAtmAnaM rAkShasendraM bibhIShaNam.. 2-34-11 (12730)
ratnAni rAjasUyArthaM vividhAni bahUni cha.
upAdAya cha sarvANi pratyAgachCha mahAbala.. 2-34-12 (12731)
vaishampAyana uvAcha. 2-34-13x (1446)
pANDavenaivamuktastu mudA yukto ghaTotkachaH.
tathetyuktvA mahArAja pratasye dakShiNAM disham.. 2-34-13 (12732)
prayayau dakShiNaM kR^itvA sahadevaM ghaTotkachaH.
la~NkAmabhimuko rAjansamudraM sa vyalokayat.. 2-34-14 (12733)
kUrmagrAhajhaShAkIrNaM mInanakraistathA.a.akulam.
shuktivrAtasamAkIrNaM sha~NkAnAM nichayAkulam.. 2-34-15 (12734)
sa dR^iShTvA rAmasetuM cha chintayanrAmavikramam..
gatvA pAraM samudrasya dakShiNaM sa ghaTotkachaH.. 2-34-16 (12735)
dadarsha la~NkAM rAjendra nAkapR^iShThopamAM shubhAm.
prAkAreNAvR^itAM ramyAM shubhadvAraishcha shobhitAm.. 2-34-17 (12736)
prAsAdairbahusAhasraiH shvetaraktaishcha sa~NkulAm.
divyadundubhinirhrAdAmudyAnavanashobhitAm.. 2-34-18 (12737)
sarvakAlaphalairvR^ikShaiH puShpitairupashobhitAm.
puShpagandhaishcha sa~NkIrNAM ramaNIyamahArathAm.. 2-34-19 (12738)
nAnAratnaishcha sampUrNAmindrasyevAmarAvatIm.
vivesha sa purIM la~NkAM rAkShasaishcha niShevitAm.. 2-34-20 (12739)
dadarsha sa purIM la~NkAM rAkShasaishcha niShevitAm..
nAnAveShadharAndakShAnnArIshcha priyadarshanAH.. 2-34-21 (12740)
divyamAlyAmbaradharA divyabhUShaNabhUShitAH.
madaraktAntanayanAH pInashroNipayodharAH.. 2-34-22 (12741)
bhaimaseniM tato dR^iShTvA hR^iShTAste vismayaM gatAH.
AsasAda gR^ihaM rAj~na indrasya sadanopamam.. 2-34-23 (12742)
sa dvArapAlamAsAdya vAkyametaduvAcha ha. 2-34-24 (12743)
ghaTotkacha uvAcha..
kurUNAmR^iShTabo rAjA pANDurnAma mahAbalaH.. 2-34-24x (1447)
kanIyAMstasya dAyAdaH sahadeva iti shrutaH.
tenAhaM preShito dUtaH karArthaM kauravasya cha.. 2-34-25 (12744)
draShTumichChAmi rAjenadraM tvaM kShipraM mAM nivedaya. 2-34-26 (12745)
vaishampAyana uvAcha..
tasya tadvachanaM shrutvA dvArapAlo mahIpate.. 2-34-26x (1448)
tathetyuktvA viveshAtha bhavanaM sa nivedakaH.
prA~njaliH sravamAchaShTa sravAM dUtagiraM tadA.. 2-34-27 (12746)
dvArapAlavachaH shrutvA rAkShasendro vibhIShaNaH.
uvAcha vAkyaM dharmAtmA samIpaM me praveshyatAm.. 2-34-28 (12747)
evamuktastu rAj~nA sa dharmaj~nena mahAtmanA.
athaniShkamya sambhrAnto dvArsthohaiDimbamabravIt.. 2-34-29 (12748)
ehi dUta nR^ipaM draShTuM kShipraM pravisha cha svayam.
dvArapAlavachaH shrutvA pravivesha ghaTotkachaH.. 2-34-30 (12749)
sa pravishya dadarshAtha rAkShasendrasya mandiram.
tataH kailAsasa~NkAshaM tatpakA~nchanatoraNam.. 2-34-31 (12750)
prAkAreNa parikShiptaM gopuraishchApi shobhitam.
harmyaprAsAdasambAdhaM nAnAratnopashobhitam.. 2-34-32 (12751)
kA~nchanaistApanIyaishcha sphATikai rAjatairapi.
vajravaiDUryajuShTaishcha stambhaishcha sumanoharaiH.. 2-34-33 (12752)
nAnAdhvajapatAkAbhiryuktaM maNivichitritam.
chitramAlyAvR^itaM ramyaM taptakA~nchanavedikam.. 2-34-34 (12753)
sa dR^iShTvA tatra sarvaM cha bhaimasenirmanoharam.
pravishanneva haiDimbaH shushrAva madhurasvaram.. 2-34-35 (12754)
tantrIgItasamAkIrNaM samatAlamitAkSharam.
divyadundubhinirhrAdaM vAditrasatataM shubham.. 2-34-36 (12755)
sa shrutvA madhuraM shabdaM prItimAnabhavattadA.
tato vigAhya haiDimbo bahukakShyAM manoramAm.. 2-34-37 (12756)
sa dadarsha mahAtmAnaM dvArsthena saha bhArata.
taM vibhIShaNamAsInaM kA~nchane paramAsane.. 2-34-38 (12757)
divi bhAskarasa~NkAshaM muktAmaNivibhUShitam.
divyAbharaNachitrA~NgaM divyarUpadharaM vibhum.. 2-34-39 (12758)
divyamAlyAmbaradharaM divyagandhokShitaM shubham.
vibhrAjamAnaM vapuShA sUryavaishvAnaraprabham.. 2-34-40 (12759)
upopaviShTaM sachivairdevairiva shatakratum.
yakShairmahAtmabhirdivyanArIbhirhR^idyakAntibhiH.. 2-34-41 (12760)
gItairma~Ngalayuktaishcha pUjyamAnaM yathA divi.
chAmare vyajane chAgrye hemadaNDe mahAdhane.. 2-34-42 (12761)
gR^ihIte varanArIbhyAM dhUyamAne cha mUrdhani.
archiShmantaM shriyA juShTaM kuberavaruNopamam.. 2-34-43 (12762)
dharme chaiva sthitaM nityamadbhutaM rAkShasesvaram.
rAmamikShvAkunAthaM vai smarantaM manasA sadA.. 2-34-44 (12763)
dR^iShTvA ghaTotkacho rAjanvavande taM kR^itA~njaliH.
prahvastasthau mahAvIryaH shakraM chitraratho yathA.. 2-34-45 (12764)
taM dUtamAgataM dR^iShTvA rAkShasendro vibhIShaNaH.
pUjayitvA yathAnyAyaM sAntvapUrvaM vacho.abravIt.. 2-34-46 (12765)
vibhIShaNa uvAcha.. 2-34-47x (1449)
kasya vaMshe sa sa~njAtaH karamichChanmahIpatiH.
tasyAnujAnsamastAMshcha puraM deshaM cha tasya vai.. 2-34-47 (12766)
tvAM cha kAryaM cha tatsarvaM shrotumichChAmi tatvataH.
vistareNa mama brUhi sarvAnetAnpR^ithakpR^ithak.. 2-34-48 (12767)
vaishampAyana uvAcha. 2-34-49x (1450)
evamuktastu haiDimbaH paulastyena mahAtmanA.
kR^itA~njaliruvAchAtha samarthamidamuttaram.. 2-34-49 (12768)
ghaTotkacha uvAcha. 2-34-50x (1451)
somavaMshodbhavo rAjA pANDurnAma mahAbalaH.
pANDoshcha putrAH pa~nchAsa~nChakratulyaparAkramAH.. 2-34-50 (12769)
teShAM jyeShThastu nAmnA vai yudhiShThira iti shrutaH.
ajAtashatrurdharmAtmA dharmo vigrahavAniva.. 2-34-51 (12770)
tato yudhiShThiro rAjA prApya rAjyamakArayat.
ga~NgAyA dakShiNe tIre nagare nAgasAhvaye.. 2-34-52 (12771)
taddatvA dhR^itarAShTrAya shakraprasthaM yayau tataH.
bhrAtR^ibhiH saha rAjendra shakraprasthe.anvamodata.. 2-34-53 (12772)
ga~NgAyamunayormadhye te ubhe nagarottame.
nityaM dharme sthito rAjA shakraprasthe prashAsti naH.. 2-34-54 (12773)
tasyAnujo mahAbAhurbhImasena iti shrutaH.
mahAtejA mahAkIrtiH shakratulyaparAkramaH.. 2-34-55 (12774)
dashanAgasahasrANAM bale tulyaH sa pANDavaH.
tasyAnujo.arjuno nAma mahAbalaparAkramaH.. 2-34-56 (12775)
sukumAro mahAsatvo loke vIryeNa vishrutaH.
kArtavIryasamo vIrye sAgarapratimo bale.. 2-34-57 (12776)
jAmadagnyasamashchAstre sa~Nkhye rAmasamo.arjunaH.
rUpe shakrasamaH pArthastejasA bhAskaropamaH.. 2-34-58 (12777)
devadAnavagandharvaiH pishAchoragarAkShasaiH.
mAnuShaishcha samastaistu ajeyaH phalguno raNe.. 2-34-59 (12778)
tena tatkhaNDavaM dAvaM tarpitaM jAtavedase.
vijitya tarasA shakraM yudhi devagaNaiH saha.. 2-34-60 (12779)
labdhAnyastrANi divyAni tarpayitvA hutAshanam.
tena labdhA mahArAja durlabhA daivatairapi.. 2-34-61 (12780)
vAsudevasya bhaginI subhadrA nAma vishrutA.
arjunasyAnujo rAjannakulashcheti vishrutaH.. 2-34-62 (12781)
darshanIyatamo loke mUrtimAniva manmathaH.
tasyAnujo mahAtejAH sahadeva iti shrutaH.. 2-34-63 (12782)
tenAhaM preShito rAjankumAreNa samo raNe.
ahaM ghaTotkacho nAma bhImasenasuto balI.. 2-34-64 (12783)
mama mAtA mahAbhAgA hiDimbA nAma rAkShasI.
pArthAnAmupakArArthaM charAmi pR^ithivImimAm.. 2-34-65 (12784)
AsItpR^ithivyAH sarvasyA mahIpAlo yudhiShThiraH.
rAjasUyaM kratushreShThamAhartumupachakrame.. 2-34-66 (12785)
sandidesha cha sa bhrAtR^inkarArthaM sarvatodisham.
vR^iShNivIreNa sahitaH sandideshAnujAnnR^ipaH.. 2-34-67 (12786)
udIchImarjunastUrNaM gatvA merorathottamaH.
gatvA shatasahasrANi yojanAni mahAbalaH.. 2-34-68 (12787)
jitvA sarvAnnR^ipAnyuddhe hatvA cha tarasA vashI.
svargadvAramupAgamya ratnAnyAdAya vai bhR^isham.. 2-34-69 (12788)
ashvAMshcha vividhAndivyAnsarvAnAdAya phalgunaH.
dhanaM bahuvidhaM rAjandharmaputrAya vai dadau.. 2-34-70 (12789)
bhImaseno hi rAjendra jitvA prAchIM dishaM balAt.
vashe kR^itvA mahIpAlAnpANDavAya dhanaM dadau.. 2-34-71 (12790)
dishaM pratIchIM nakulaH karArthaM prayayau tathA.
sahadevo dishaM yAmyAM jitvA sarvAnmahIkShitaH.. 2-34-72 (12791)
mAM sandidesha rAjendra karArthamiha satkR^itaH.
pArthAnAM charitaM tubhyaM sa~NkShepAtsamudAhR^itam.. 2-34-73 (12792)
tamavekShya mahArAja dharmarAjaM yudhiShThiram.
pAvanaM rAjasUyaM cha bhagavantaM hariM prabhum.
etAnavekShya dharmaj~na karaM dAtumihArhasi.. 2-34-74 (12793)
vaishampAyana uvAcha.. 2-34-75x (1452)
tena tadbhAShitaM shrutvA rAkShasendro bibhIShaNaH.
shAsanaM pratijagrAha dharmAtmA rAkShasaiH saha.. 2-34-75 (12794)
tachcha kR^iShNakR^itaM dhImAnityamanyata sa prabhuH.
tato dadau vichitrANi kambalAni kuthAni cha.. 2-34-76 (12795)
dAntakA~nchanaparya~NkAnmaNihemavichitritAn.
bhUShaNAni mahArhANi pravAlAni maNIMshcha saH.. 2-34-77 (12796)
kA~nchanAni cha bhANDani kalashAni ghaTAni cha.
kaTAhAni vichitrAni droNyashchaiva sahasrashaH.. 2-34-78 (12797)
rAjatAni cha bhANDAni ratnagarbhAMshcha kuNDalAn.
hemapuShpAni chAnyAni rukmamukhyAni chAparAn. 2-34-79 (12798)
sha~NkhAMshcha chandrasa~NkAshAMshchitrAvartavichitritAn.
yaj~nasya toraNe yuktAndadau tAlAMshchaturdasha.. 2-34-80 (12799)
rukmapa~NkajapuShpANi shibikA maNibhUShitAH.
mukuTAni mahArhANi ratnagarbhAMshcha ka~NkaNAn.. 2-34-81 (12800)
chandanAni cha mukhyAni vAsAMsi vividhAni cha.
sa dadau sahadevAya tadA rAjA vibhIShaNAH.. 2-34-82 (12801)
tAni sarvANi ratnAni Ajahruste nishAcharAH.
aShTAshItisahasrANi samadA raktalochanAH.. 2-34-83 (12802)
ratnAnyAdAya sarvANi pratasthe sa ghaTotkachaH.
vibhIShaNaM cha rAjAnamabhivAdya kR^itA~njaliH.. 2-34-84 (12803)
pradakShiNaM parItyaiva nirjagAma ghaTotkachaH.
tato ratnAnyupAdAya haiDimbo rAkShasaiH saha.. 2-34-85 (12804)
jagAma tUrNaM la~NkAyAH sahadevapadaM prati.
AseduH pANDavaM sarve la~NghayitvA mahodadhim.. 2-34-86 (12805)
sahadevo dadarshAtha ratnAhArAnnishAcharAn.
AgatAnbhImasa~NkAshAnhaiDimbaM cha tathA nR^ipa.. 2-34-87 (12806)
dramilA naiR^itAndR^iShTvA dudruvuste bhayArditAH.
bhaimasenistato gatvA mArdeyaM prA~njaliH sthitaH.. 2-34-88 (12807)
prItimAnabhavaddR^iShTvA ratnaudhaM taM cha pANDavaH.
taM pariShvajya pANibhyAM dR^iShTvA tAnprItimAnabhUt.. 2-34-89 (12808)
visR^ijya draviDAnsarvAngamanAyopachakrame.
nyavartama tato dhImAnsahadevo narAdhipaH.. 2-34-90 (12809)
evaM vijitya tarasA sAntvena vijayena cha.
karadAnpArthivAnkR^itvA pratyAgachChadarindamaH.. 2-34-91 (12810)
ratnasAlamupAdAya yayau sahanishAcharaH.
indraprasthaM viveshAtha kampayanniva medinIm.. 2-34-92 (12811)
dR^iShTvA yudhiShThiraM rAjansahadevaH kR^itA~njaliH.
prahvo.abhivAdya tasthau sa pUjitashchApi tena vai.. 2-34-93 (12812)
la~NkAprAptAndhanaughAMshcha dR^iShTvA tAndurlabhAnbahUn.
prItimAnabhavadrAjA vismayaM paramaM yayau.. 2-34-94 (12813)
dharmarAjAya tatsarvaM nivedya bharatarShabha.
koTIsahasramadhikaM hiraNyasya mahAtmane.. 2-34-95 (12814)
vividhAni cha ratnAni gojAvimahiShAMstathA.
kR^itakarmA sukhaM rAjannuvAsa janamejaya.. .. 2-34-96 (12815)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi chatustriMso.adhyAyaH.. 34.. ..
sabhAparva - adhyAya 035
.. shrIH ..
2.35. adhyAyaH 035
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
nakulasya pashchimadigvijayaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
nakulasya tu vakShyAmi karmANi vijayaM tathA.
vAsudevajitAmAshAM yathA.asAvajayatprabhuH.. 2-35-1 (12816)
niryAya khANDavaprasthAtpratIchImabhito disham.
uddishya matimAnprAyAnmahatyA senayA saha.. 2-35-2 (12817)
siMhanAdena mahatA yodhAnAM garjitena cha.
rathanemininAdaishcha kampayanvasudhAmimAm.. 2-35-3 (12818)
tato bahu dhanaM ramyaM gAvADhyaM dhanadhAnyavat.
kArtikeyasya dayitaM rohItakupAdravat.. 2-35-4 (12819)
tatra yuddhaM mahachchAsIchChUrairmattamayUrakaiH.
marubhUmiM sa kArtsnyena tathaiva bahudhAnyakam.. 2-35-5 (12820)
shairIShakaM mahetthaM cha vashe chakre mahAdyutiH.
AkroshaM chaiva rAjarShi tena yuddhamabhUnmahat.. 2-35-6 (12821)
tAndashArNAnsa jitvA cha pratasthe pANDunandanaH.
shibIMstrigartAnambaShThAnmAlavAnpa~ncha karpaTAn.. 2-35-7 (12822)
tathA madhyamakeyAMshcha vATadhAnAndvijAnatha.
punashcha parivR^ityAtha puShkarAraNyavAsinaH.. 2-35-8 (12823)
gaNAnutsavasa~NketAnvyajayatpuruSharShabhaH.
sindhukUlAshritA ye cha grAmaNIyA mahAbalAH.. 2-35-9 (12824)
shUdrAbhIragaNAshchaiva ye chAshritya sarasvatIm.
vartayanti cha ye matsyairye cha parvatavAsinaH.. 2-35-10 (12825)
katsnaM pa~nchanandaM chaiva tathaivAmaraparvatam.
uttarajyotiShaM chaiva tathA divyakaTaM puram.. 2-35-11 (12826)
dvArapAlaM cha tarasA vashe chakre mahAdyutiH.
rAmaThAnhArahUNAMshcha pratIchyAshchaiva ye nR^ipAH.. 2-35-12 (12827)
tAnsarvAnsa vashe chakre shAsanAdeva pANDavaH.
tatrasthaH preShayAmAsa vAsudevAya bhArata.. 2-35-13 (12828)
sa chAsya gatabhI rAjanpratijagrAha shAsanam.
tataH shAkalamabhyetya madrANAM puTabhedanam.. 2-35-14 (12829)
mAtulaM prItipUrveNa shalyaM chakre vashe balI.
sa tena satkR^ito rAj~nA satkArArho vishAmpate.. 2-35-15 (12830)
ratnAni bhUrINyAdAya sampratasthe yudhAM patiH.
tataH sAgarakukShisthAnmlechChAnparamadAruNAn.. 2-35-16 (12831)
pahlavAnvarbarAMshchaiva kirAtAnyavanA~nshakAn.
tato ratnAnyapAdAya vashe kR^itvA cha pArthivAn.
nyavartata kurushreShTho nakulashchitramArgavit.. 2-35-17 (12832)
karamANAM sahasrANi koshaM tasya mahAtmanaH.
Uhardasha mahArAja kR^ichChrAdiva mahAdhanam.. 2-35-18 (12833)
indraprasthagataM vIramabhyetya sa yudhiShThiram.
tato mAdrIsutaH shrImAndhanaM tasmai nyavedayat.. 2-35-19 (12834)
evaM vijitya nakulo dishaM varuNapAlitAm.
pratIchIM vAsudevena nirjitAM bharatarShabha.. .. 2-35-20 (12835)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi pa~nchatriMsho.adhyAyaH.. 35..
sabhAparva - adhyAya 036
.. shrIH ..
2.36. adhyAyaH 036
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dvArakAtaH Agatasya shrIkR^iShNasyAj~nayA yaj~nasAmagrIsampAdanopakramaH.. 1.. dvaipAyanena R^itvigAnayanam.. 2.. brAhmaNakShatriyAdInAmAmantraNAya dUtapreShaNam.. 3.. dhR^itarAShTrAdyamantraNAya nakulagamanam.. 4... dIkShA .. 5..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
rakShaNAddharmarAjasya satyasya paripAlanAt.
shatrUNAM kShapaNAchchaiva svakarmaniratAH prajAH.. 2-36-1 (12836)
balInAM samyagAdAnAddharmatashchAnushAsanAt.
nikAmavarShI parjanyaH sphIto janapado.abhavat.. 2-36-2 (12837)
sarvArambhAH supravR^ittA gorakShA karShaNaM vaNik.
visheShAtsarvamevaitatsa~njaj~ne rAjakarmaNaH.. 2-36-3 (12838)
dasyubhyo va~nchakebhyo vA rAjanprati parasparam.
rAjavallabhatashchaiva nAshrUyanta mR^iShAgiraH.. 2-36-4 (12839)
avarShaM chAtivarShaM cha vyAdhipAvakamUrChanam.
sarvametattadA nAsIddharmanitye yudhiShThire.. 2-36-5 (12840)
priyaM kartumupasthAtuM balikarma svabhAvajam.
abhihartuM nR^ipA jagmurnAnyaiH kAryaiH katha~nchanaH.. 2-36-6 (12841)
dharmairdhanAgamaistasya vavadhe nichayo mahAn.
kartuM yasya na shakyena kShayo varShashatairapi.. 2-36-7 (12842)
svakoShThasya parImANaM koshasya cha mahIpatiH.
vij~nAya rAjA kaunteyo yaj~nAyaiva mano dadhe.. 2-36-8 (12843)
suhR^idashchaiva ye sarve pR^ithakcha sahachAbruvan.
yaj~nakAlastava vibho kriyatAmatra sAmpratam.. 2-36-9 (12844)
athaivaM bruvatAmeva teShAmabhyAyayau hariH.
R^iShiH purANo vedAtmA dR^ishyashchaiva vijAnatAm.. 2-36-10 (12845)
jagatastasthuShAM shreShThaH prabhavashchApyayashcha ha.
bhUtabhavyabhavannAthaH keshavaH keshisUdanaH.. 2-36-11 (12846)
prAkAraH sarvavR^iShNInAmApatsvabhayado.arihA.
balAdhikAre nikShipya samyagAnakadundubhim.. 2-36-12 (12847)
uchchAvachamupAdAya dharmarAjAya mAdhavaH.
dhanaughaM puruShavyAghro balena mahatA vR^itaH.. 2-36-13 (12848)
taM dhanaughamaparyantaM ratnasAgaramakShayam.
nAdayanrathaghoSheNa pravishesha purottamam.. 2-36-14 (12849)
pUrNamApUrayaMsteShAM dviShachChokAvaho.abhavat.
asUryamiva sUryeNa nivAtamiva vAyunA.
kR^iShNena samupetena jahR^iShe bhArataM puram.. 2-36-15 (12850)
taM mudA.abhisamAgamya satkR^itya cha yathAvidhi.
sa pR^iShTvA kushalaM chaiva sukhAsInaM yudhiShThiraH.. 2-36-16 (12851)
dhaumyadvaipAyanamukhairR^itvigbhiH puruSharShabhaH.
bhImArjunayamaishchaiva sahitaH kR^iShNamabravIt.. 2-36-17 (12852)
yudhiShThira uvAcha.. 2-36-18x (1453)
tvatkR^ite pR^ithivI sarvA madvashe kR^iShNa vartate.
dhanaM cha bahu vArShNeya tvatprasAdAdupArjitam.. 2-36-18 (12853)
so.ahamichChAmi tatsarvaM vidhivaddevakIsuta.
upayoktuM dvijAgryebhyo havyavAhe cha mAdhava.. 2-36-19 (12854)
tadahaM yaShTumichChAmi dAshArha sahitastvayA.
anujaishcha mahAbAho tanmA.anuj~nAtumarhasi.. 2-36-20 (12855)
taddIkShApaya govinda tvamAtmAnaM mahAbhuja.
tvayIShTavati dAshArha vipApmA bhavitA hyaham.. 2-36-21 (12856)
mAM vApyabhyanujAnIha sahaibhiranujairvibho.
anuj~nAtastvayA kR^iShNa prApnuyAM kratumuttamam.. 2-36-22 (12857)
vaishampAyana uvAcha. 2-36-23x (1454)
taM kR^iShNaHsa pratyuvAchedaM bahUktvA guNavistaram.
tvameva rAjashArdUla ramrADarho mahAkratum.
samprApnuhi tvayA prApte kR^itakR^ityAstato vayam.. 2-36-23 (12858)
yadasvAbhIpsitaM yaj~naM mayi shreyasyavasthite.
niyu~NkShva tvaM cha mAM kR^itye sarvaM kartAsmi te vachaH.. 2-36-24 (12859)
yudhiShThira uvAcha. 2-36-25x (1455)
saphalaH kR^iShNa sa~NkalpaH siddhishcha niyatA mama.
yasyame tvaM hR^iShIkesha yathepsitamupasthitaH.. 2-36-25 (12860)
vaishampAyana uvAcha. 2-36-26x (1456)
anuj~nAtastu kR^iShNena pANDavo bhrAtR^ibhiH saha.
IjituM rAjasUyena sAdhanAnyupachakrame.. 2-36-26 (12861)
tatastvAj~nApayAmAsa pANDavo.arinibarhaNaH.
sahadevaM yudhAM shreShThaM mantriNashchaiva sarvashaH.. 2-36-27 (12862)
asminkratau yathoktAni yaj~nA~NgAni dvjAtibhiH.
yathopakaraNaM sarvaM ma~NgalAni cha sarvashaH.. 2-36-28 (12863)
adhiyaj~nAMshcha sambhArAndaumyoktAnkShiprameva hi.
samAnayantu puruShA yathAyogaM yathAkramam.. 2-36-29 (12864)
indraseno vishokashcha pUrashchArjunasArathiH.
annAdyAharaNe yuktAH santu matpriyakAmyayA.. 2-36-30 (12865)
sarvakAmAshcha kAryantAM rasagandhasamanvitAH.
manorathaprItikarA dvijAnAM kurusattama.. 2-36-31 (12866)
vaishampAyana uvAcha.. 2-36-32x (1457)
tadvAkyasamakAlaM cha kR^itaM sarvaM nyavedayat.
sahadevo yudhAM shreShTho dharmarAjo yudhiShThire.. 2-36-32 (12867)
tato dvaipAyano rAjannR^itvijaH samupAnayat.
vedAniva mahAbhAgAnsAkShAnmUrtimato dvijAn.. 2-36-33 (12868)
svayaM brahmatvamakarottasya satyavatIsutaH.
dhana~njayAnAmR^iShabhaH susAmA sAmago.abhavat.. 2-36-34 (12869)
yAj~navalkyo babhUvAtha brahmiShTho.adhvaryusattamaH.
pailo hotA vasoH putro dhaumyena sahito.abhavat.. 2-36-35 (12870)
eteShAM putravargAshcha shiShyAshcha bharatarShabha.
babhUvurhotragAH sarve vedavedA~NgapAragAH.. 2-36-36 (12871)
te vAchayitvA puNyAhamUhayitvA cha taM vidhim.
shAstroktaM pUjayAmAsustaddevayajanaM mahat.. 2-36-37 (12872)
tatra chakruranuj~nAtAH sharaNAnyuta shilpinaH.
gandhavanti vishAlAni veshmAnIva divaukasAm.. 2-36-38 (12873)
tata Aj~nApayAmAsa sa rAjA rAjasattamaH.
sahadevaM tadA sadyo mantriNaM puruSharShabhaH.. 2-36-39 (12874)
AmantraNArthaM dUtAMstvaM preShayasvAshugAndrutam.
upashrutya vacho rAj~naH sa dUtAnprAhiNottadA.. 2-36-40 (12875)
AmantrayadhvaM rAShTreShu brAhmaNAnbhUmipAnatha.
vinAshcha mAnyA~nshUdrAMshcha sarvAnAnayateti cha.. 2-36-41 (12876)
vaishampAyana uvAcha.. 2-36-42x (1458)
te sarvAnpR^ithivIpAlAnpANDaveyasya shAsanAt.
AmantrayAmbabhUvuste preShayAmAsa chAparAn.. 2-36-42 (12877)
dUtAshcha vAhanairjagbhU rAShTrANi subahUnyapi.
tato yudhiShThiro rAjA preShayAmAsa pANDavam.. 2-36-43 (12878)
nakulaM hAstinapuraM bhIShmAya bharatarShabha.
droNAya dhR^itarAShTrAya vidurAya kR^ipAya cha.
bhrAtR^iNAM chaiva sarveNAM ye.anuraktA yudhiShThire.. 2-36-44 (12879)
tataste tu yathAkAlaM kuntIputraM yudhiShThiram.
dIkShayA~nchakrire viprA rAjasUyAya bhArata.. 2-36-45 (12880)
` jyeShThAmUle amAvAsyAM mR^igAjinasamAvR^itaH.
rauravAjinasaMvIto navanItAktadehavAn'.. 2-36-46 (12881)
dIkShitaH sa tu dharmAtmA dharmarAjo yudhiShThiraH.
jagAma yaj~nAyatanaM vR^ito vipraiH sahasrashaH.. 2-36-47 (12882)
bhAtR^ibhirj~nAtibhishchaiva suhR^idbhiH sachivaiH saha.
kShatriyaishcha manuShyendrairnAnAdeshasamAgataiH.. 2-36-48 (12883)
amAtyaishcha narashreShTho dharmo vigrahavAniva.
AjagmurbrAhmaNAstatra viShayebhyastatastataH.. 2-36-49 (12884)
sarvavidyAsu niShNAtA vedavedA~NgapAragAH.
teShAmAvasathAMshchakrurdharmarAjasya shAsanAt.. 2-36-50 (12885)
bahvannAchChAdanairyuktAnsagaNAnAM pR^ithak pR^ithak.
sarvartuguNasampannA~nshilpino.atha sahasrashaH.. 2-36-51 (12886)
teShu te nyavasanrAjanbrAhmaNA nR^ipasatkR^itAH.
kathayantaH kathA bahvIH pashyanto naTanartakAn.. 2-36-52 (12887)
bhu~njatAM chaiva viprANAM vadatAM cha mahAsvanaH.
anishaM shrUyate tatra muditAnAM mahAtmanAm.. 2-36-53 (12888)
dIyatAM dIyatAmeShAM bhujyatAM bhujyatAmiti.
evamprakArAH sa~njalpAH shrUyantesmAtra nityashaH.. 2-36-54 (12889)
gavAM shatasahasrANi shayanAnAM cha bhArata.
rukmasya yoShitAM chaiva dharmarAjaH pR^ithak dadau.. 2-36-55 (12890)
prAvartataiva yaj~naH sa pANDavasya mahAtmanaH.
pR^ithivyAmekavIrasya shakrasyeva triviShTape.. .. 2-36-56 (12891)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ShaTtriMsho.adhyAyaH.. 36..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-36-5 mUrChanaM pradIpanam.. 2-36-7 nichayo bhANDAgAram.. 2-36-34 dhana~njayAnAM dhana~njayagotrANAM madhye shreShThaH susAmAnAma A~NgirasaH ..sabhAparva - adhyAya 037
.. shrIH ..
2.37. adhyAyaH 037
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
AmantritAnAM sarveShAM Agamanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tata AmantritA rAjanrAjAnaH satkR^itAstadA.
purebhyaH prayayustebhyo vimAnebhya ivAmarAH.. 2-37-1 (12892)
te vai digbhyaH samApetuH pArthivAstatra bhArata.
samAdAya mahArhANi ratnAni vividhAni cha.. 2-37-2 (12893)
tachChrutvA dharmarAjasya yaj~ne yaj~navidastadA.
rAjAnaH shatashastuShTairmanobhirmanurShabha.. 2-37-3 (12894)
bahu vittaM samAdAya vividhaM pArthivA yayuH.
draShTukAmAH sabhAM chaiva dharmarAjaM cha pANDavam.. 2-37-4 (12895)
sa gatvA hAstinapuraM nakulaH samiti~njayaH.
bhIShmamAmantrayA~nchakre dhR^itarAShTraM cha pANDavaH.. 2-37-5 (12896)
prayataH prA~njalirbhUtvA bhAratAnAnayattadA.
dhR^itarAShTraM cha bhIShmaM cha viduraM cha mahAmatim.. 2-37-6 (12897)
duryodhanamukhAMshchaiva bhrAtR^InsarvAnathAnayat.. 2-37-7 (12898)
satkR^ityAmantritAH sarve hyAchAryapramukhAstataH.
prayayuH prItamanaso yaj~naM brahmapurassarAH.. 2-37-8 (12899)
dhR^itarAShTrashcha bhIShmashcha vidurascha mahAmatiH.
duryodhanapurogAshcha bhrAtaraH sarva eva te.
gAndhArarAjaH subalaH shakunishcha mahAbalaH.. 2-37-9 (12900)
achalo vR^iShakashchaiva karNashcha rathinAM varaH.
tathA shalyashcha balavAnbAhlikashcha mahAbalaH.. 2-37-10 (12901)
somadatto.atha kauravyo bhUrirbhUrishravAH shalaH.
ashvatthAmA kR^ipo droNaH saindhavashcha jayadrathaH.. 2-37-11 (12902)
yaj~nasenaH saputrashcha sAlvashcha vasudhAdhipaH.
prAgjyotiShashcha nR^ipatirbhagadatto mahArathaH.. 2-37-12 (12903)
sa tu sarvaiH saha mlechChaiH sAgarAnUpavAsibhiH.
pArvatIyAshcha rAjAno rAjA chaiva bR^ihadbalaH.. 2-37-13 (12904)
pauNDrako vAsudevashcha va~NgaH kAli~NgakastathA.
AkarShAH kuntalAshchaiva gAlavAshchAndhrakAstathA.. 2-37-14 (12905)
drAviDAH siMhalAshchaiva rAjA kAshmIrakastathA.
kuntibhojo mahAtejAH pArthivo gauravAhanaH.. 2-37-15 (12906)
bAhlikAshchApare shUrA rAjAnaH sarva eva te.
virATaH saha putrAbhyAM mAvellashcha mahAbalaH.. 2-37-16 (12907)
rAjAno rAjaputrAshcha nAnAjanapadeshvarAH.
shishupAlo mahAvIryaH saha putreNa bhArata.. 2-37-17 (12908)
AgachChatpANDaveyasya yaj~naM samaradurmadaH.
rAmashchaivAniruddhashcha ka~Nkashcha sahasAraNaH.. 2-37-18 (12909)
gadapradyumnasAmbAshcha chArudeShNashcha vIryavAn.
ulmuko nishaThashchaiva vIrashchA~NgAvahastathA.. 2-37-19 (12910)
vR^iShNayo nikhilAshchAnye samAjagmurmahArathAH.
ete chAnye cha bahavo rAjAno madhyadeshajAH.. 2-37-20 (12911)
AjagmuH pANDuputrasya rAjasUyaM mahAkratum.
dadusteShAmAvasathAndharmarAjasya shAsanAt.. 2-37-21 (12912)
bahubhakShyAnvitAnrAjandIrghikAvR^ikShashobhitAn.
tathA dharmAtmajaH pUjAM chakre teShAM mahAtmanAm.. 2-37-22 (12913)
satkR^itAshcha yathoddiShTA~njagmurAvasathAnnR^ipAH.
kailAsashikharaprakhyAnmanoj~nAndravyabhUShitAn.. 2-37-23 (12914)
sarvataH saMvR^itAnuchchaiH prAkAraiH sukR^itaiH sitaiH.
suvarNajAlasaMvItAnmaNikuTTimabhUShitAn.. 2-37-24 (12915)
sukhArohaNasopAnAnmahAsanaparichChadAn.
snagdAmasamavachChannAnuttamAgurugandhinaH.. 2-37-25 (12916)
haMsenduvarNasadR^ishAnAyojanasudarshanAn.
asambAdhAnsamadvArAnyutAnuchchAvachairguNaiH.. 2-37-26 (12917)
bahudhAtunibaddhA~NgAnhimavachChikharAniva.
vishrAntAste tato.apashyanbhUmipA bhUridakShiNam.. 2-37-27 (12918)
vR^itaM sadasyairbahubhirdharmarAjaM yudhiShThiram.
tatsadaH pArthivaiH kIrNaM brAhmaNaishcha maharShibhiH.
bhrAjate sma tadA rAjannAkapR^iShThaM yathA.amaraiH.. .. 2-37-28 (12919)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi saptatriMsho.adhyAyaH.. 37..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-37-8 brahmapurassarAH brAhmaNapurassarAH..sabhAparva - adhyAya 038
.. shrIH ..
2.38. adhyAyaH 038
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
AgatAnbhIShNAdInsamAnya tattadadhikAreShu teShAMteShAM niyamanam.. 1.. rAjasUyayAgaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
pitAmahaM guruM chaiva pratyudgamya yudhiShThiraH.
abhivAdya tato rAjannidaM vachanamabravIt.. 2-38-1 (12920)
bhIShmaM droNaM kR^ipaM drauNiM duryodhanaviviMshatI.
asminyaj~ne bhavanto mAmanugR^ihNantu sarvashaH.. 2-38-2 (12921)
idaM vaH sumahachchaiva yadihAsti dhanaM mama.
praNayantu bhavanto mAM yatheShTamabhimantritaH.. 2-38-3 (12922)
evamuktvA sa tAnsarvAndIkShitaH pANDavAgrajaH.
yuyoja sa yathAyogamadhikAreShvanantaram.. 2-38-4 (12923)
`pa~NktyAropaNakArye cha uchChiShTApanaye punaH.
bhojanAvekShaNe chaiva yuyutsuM samayojayat'.. 2-38-5 (12924)
bhakShyabhojyAdhikAreShu duHshAsanamayojayat.
parigrahe brAhmaNAnAmashvatthAmAnamuktavAn. 2-38-6 (12925)
rAj~nAM tu pratipUjArthaM sa~njayaM nyayojayat.
kR^itAkR^itaparij~nAne bhIShNadroNau mahAmatI.. 2-38-7 (12926)
hiraNyasya suvarNasya ratnAnAM chAnvavekShaNe.
dakShiNAnAM cha vai dAne kR^ipaM rAjA nyayojayat.. 2-38-8 (12927)
tathA.a.anyAnpuruShavyAghrAMstasmiMstasminnyayojayat.
bAhliko dhR^itarAShTrashcha somadatto jayadrathaH.
nakulena samAnItAH svAmivattatra remire.. 2-38-9 (12928)
kShattA vyayakarastvAsIdviduraH sarvadharmavit.
duryodhanastvarhaNAni pratijagrAha sarvashaH.. 2-38-10 (12929)
`kuntI sAdhvI cha gAndhArI strINAM kurvanti chArchanam..
anyAH sarvAH snuShAstAsAM sandeshaM yAntu mAchiram.
tiShThetkR^iShNAntike soyamarjunaH kAryasiddhaye'.. 2-38-11 (12930)
charaNakShAlane kR^iShNo brAhmaNAnAM svayaM hyabhUt.
sarvalokasamAvR^ittaH piprIShuH phalamuttamam.. 2-38-12 (12931)
draShTukAmaH sabhAM chaiva dharmarAjaM yadhiShThiram.
na kashchidAharattatra sahasrAvaramarhaNam.. 2-38-13 (12932)
ratnaishcha bahubhistatra dharmarAjamavardhayat.
kathaM tu mama kauravyo ratnadAnaiH samApnuyAt.. 2-38-14 (12933)
yaj~namityeva rAjAnaH spardhamAnA dadurdhanam.
bhavanaiH savimAnAgraiH sodarkairbalasaMvR^itaiH.. 2-38-15 (12934)
lokarAjavimAnaishcha brAhmaNAvasathaiH saha.
kR^itairAvasathairdivyairvimAnapratimaistathA.. 2-38-16 (12935)
vichitrai ratvavadbhishcha R^iddhyA paramayA yutaiH.
rAjabhishcha samAvR^ittairatIva shrIsamR^iddhibhiH.
ashobhata sado rAjankaunteyasya mahAtmanaH.. 2-38-17 (12936)
R^iddhyA tu varuNaM devaM spardhamAno yudhiShThiraH.
ShaDagninAtha yaj~nena so.ayajaddakShiNAvatA.. 2-38-18 (12937)
sarvA~njanAnsarvakAmaiH samR^iddhaiH samatarpayat.
annavAnbahubhakShyashcha bhuktavajjanasaMvR^itaH.
ratnopahArasampanno babhUva sa samAgamaH.. 2-38-19 (12938)
iDAjyahomAhutibhirmantrashikShAvishAradaiH.
tasminhi tatR^ipurdevAstate yaj~ne maharShibhiH.. 2-38-20 (12939)
yathA devAstathA viprA dakShiNAnnamahAdhanaiH.
tatR^ipuH sarvavarNAshcha tasminyaj~ne mudA.anvitAH.. .. 2-38-21 (12940)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi aShTatriMsho.adhyAyaH.. 38 .. .. samAptaM cha rAjasUyaparva..
sabhAparva - adhyAya 039
.. shrIH ..
2.39. adhyAyaH 039
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
abhiShechanadine brAhmaNAdInAmantarvedipraveshaH.. 1.. bhUbhArakShapaNe nAradachintanam.. 2.. pUrvaM sa~NkShipyoktAyAH kR^iShNAgamanakathAyAH ki~nchidvistareNa kathanam.. 3.. sahadevena shrIkR^iShNasyAgrapUjAkaraNam.. 4.. shishupAlena shrIkR^iShNasyAgrapUjA.asahanam.. 5..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tato.abhiShechanIye.ahni brAhmaNA rAjabhiH saha.
antarvedIM pravivishuH satkArArhA maharShayaH.. 2-39-1 (12941)
nAradapramukhAstasyAmantarvedyAM mahAtmanaH.
samAsInAH shushubhire saharAjarShibhistadA.. 2-39-2 (12942)
sametA brahmabhavane devA devarShayastathA.
karmAntaramupAsanto jajalpuramitaujasaH.. 2-39-3 (12943)
evametanna chApyevamevaM chaitanna chAnyathA.
ityUchurbahavastatra vitaNDAM vai parasparam.. 2-39-4 (12944)
kR^ishAnarthAMstataH kechidakR^ishAMstatra kurvate.
akR^ishAMshcha kR^ishAMshchakrurhetubhiH shAstranishchayaiH.. 2-39-5 (12945)
tatra medhAvinaH kechidarthamanyairudIritam.
vichikShipuryathA shyenA nabhogatamivAmiSham.. 2-39-6 (12946)
kechiddharmArthakushalAH kechittatra mahAvratAH.
remire kathayantashcha sarvabhAShyavidAM varAH.. 2-39-7 (12947)
sA vedirvedasampannairdevadvijamaharShibhiH.
AbabhAse samAkIrNA nakShatrairdyaurivAyatA.. 2-39-8 (12948)
na tasyAM sannidhau shUdraH kashchidAsInna chAvratI.
antarvedyAM tadA rAjanyudhiShThiraniveshane.. 2-39-9 (12949)
tAM tu lakShmIvato lakShmIM tadA yaj~navidhAnajAm.
tutoSha nAradaH pashyandharmarAjasya dhImataH.. 2-39-10 (12950)
atha chintAM samApede sa munirmanujAdhipa.
nAradastu tadA pashyansarvakShatrasamAgamam.. 2-39-11 (12951)
sasmAra cha purAvR^ittAM kathAM tAM puruSharShabha.
aMshAvataraNe yA.asau brahmaNo bhavane.abhavat.. 2-39-12 (12952)
devAnAM sa~NgamaM taM tu vij~nAya kurunandana.
nAradaH puNDarIkAkShaM sasmAra manasA harim.. 2-39-13 (12953)
sAkShAtsa vibudhArighnaH kShatre nArAyaNo vibhuH.
pratij~nAM pAlayaMshchemAM jAtaH parapura~njayaH.. 2-39-14 (12954)
sandidesha purA yo.asau vibudhAnbhUtakR^itsvayam.
anyonyamabhinighnantaH punarlokAnavApsyatha.. 2-39-15 (12955)
iti nArAyaNaH shambhurbhagavAnbhUtabhAvanaH.
Adishya vibudhAnsarvAnajAyata yadukShaye.. 2-39-16 (12956)
kShitAvandhakavR^iShNInAM vaMshe vaMshabhR^itAM varaH.
parayA shushubhe lakShmyA nakShatrANAmivoDurAT.. 2-39-17 (12957)
yasya bAhubalaM sendrAH surAH sarva upAsate.
soyaM mAnuShavannAma harirAste.arimardanaH.. 2-39-18 (12958)
aho bata mahadbhUtaM svayambhUryadidaM svayam.
AdAsyati punaH kShatramevaM balasamanvitam.. 2-39-19 (12959)
ityetAM nAradashchintAM chintayAmAsa sarvavit.
hariM nArAyaNaM j~nAtvA yaj~nairIjyaM tamIshvaram.. 2-39-20 (12960)
tasmindharmavidAM shreShTho dharmarAjasya dhImataH.
mahAdhvare mahAbuddhistasthau sa bahumAnataH.. 2-39-21 (12961)
`tataH samuditA mukhyairguNairguNavatAM varAH.
bahavo bhAvitAtmAnaH pR^ithakpR^ithagarindamAH.. 2-39-22 (12962)
AtmakR^ityamiti j~nAtvA pA~nchAlAstatra sarvashaH.
samIyurvR^iShNayashchaiva tadA.anIkAgrahAriNaH.. 2-39-23 (12963)
sadArAH sajanAmAtyA vahanto ratnasa~nchayAn.
vikR^iShTatvAchcha deshasya gurubhAratayA cha te.. 2-39-24 (12964)
yayuH pramuditAH pashchAdbhagavantaM samanvayuH.
balasheShaM samuditaM parigR^ihya samantataH.. 2-39-25 (12965)
ajashchakrAyudhaH shauriramitragaNamardanaH.
balAdhikAre nikShipya saMmAnyAnakadundubhim.. 2-39-26 (12966)
samprAyAdyAdavashreShTho jayamAne yudhiShThire.
uchchAvachamupAdAya dharmarAjAya mAdhavaH.. 2-39-27 (12967)
dhanaughaM purataH kR^itvA khANDavaprasthamAyayau.
tatra yaj~nagatAnpashyaMshchaidyavargasamAgatAn.. 2-39-28 (12968)
bhUmipAlagaNAnsarvAnsaprabhAniva toyadAn.
meghakAyAnnivasato yUthapAniva yUthapaH.. 2-39-29 (12969)
balinaH siMhasa~NkAshAnmahImAvR^itya tiShThataH.
tato janaughasambAdhaM rAjasAgaramavyayam.. 2-39-30 (12970)
nAdayanrathaghoSheNa hyupAyAnmadhusUdanaH.
asUryamiva sUryeNa nivAtamiva vAyunA.. 2-39-31 (12971)
kR^iShNena samupetena jaharShe bhArataM puram.
brAhmaNakShatriyANAM tu pUjArthaM hyarthadharmavit.. 2-39-32 (12972)
sahadevo visheShaj~no mAdrIputraH kR^ito.abhavat.
bhagavantaM tu bhUtAnAM bhAsvantamiva tejasA.. 2-39-33 (12973)
vishantaM yaj~nabhUmiM tAM sitasyAvarajaM prabhum.
tejorAshimR^iShiM vipramadR^ishyaM vai vijAnatAm.. 2-39-34 (12974)
vayodhikAnAM vR^iddhAnAM mArgamAtmani tiShThatAm.
jagatastasthuShashchaiva prabhavApyayamachyutam.. 2-39-35 (12975)
anantamantaM shatrUNAmamitragaNamardanam.
prabhavaM sarvabhUtAnAmApatsvabhayamachyutam.. 2-39-36 (12976)
bhaviShyaM bhAvanaM bhUtaM dvAravatyAmarindamam.
sa dR^iShTvA kR^iShNamAyAntaM pratipUjyAmitaujasam.. 2-39-37 (12977)
yathArhaM keshave vR^ittiM pratyapadyata pANDavaH.
jyaiShThyakAniShThyasaMyogaM sampradhArya guNAguNaiH.. 2-39-38 (12978)
ArirAdhayiShurdharmaH pUjayitvA dvijottamAn.
mahadAdityasa~NkAshamAsanaM cha jagatpateH.
dadau nAsAditaM kaishchittasminnupavivesha saH'.. 2-39-39 (12979)
tato bhIShmo.abravIdrAjandharmarAjaM yudhiShThiram.
kriyatAmarhaNaM rAj~nAM yathArhamiti bhArata.. 2-39-40 (12980)
AchAryamR^itvijaM chaiva saMyujaM cha yudhiShThira.
snAtakaM cha priyaM prAhuH ShaDarghArhAnnR^ipaM tathA.. 2-39-41 (12981)
etAnarghyAnabhigatAnAhuH saMvatsaroShitAn.
ta ime kAlapUgasya mahato.asmAnupAgatAH.. 2-39-42 (12982)
eShAmekaikasho rAjannargha AnIyatAmiti.
atha taiShAM variShThAya samarthAyopanIyatAm.. 2-39-43 (12983)
yudhiShThira uvAcha.. 2-39-44x (1459)
kasmai bhavAnmanyate.arghamekasmai kurunandana.
upanIyamAnaM yuktaM cha tanme brUhi pitAmaha.. 2-39-44 (12984)
vaishampAyana uvAcha.. 2-39-45x (1460)
tato bhIShmaH shAntanavo buddhyA nishchitya vIryavAn.
vArShNeyaM manyate kR^iShNamarhaNIyatamaM bhuvi.. 2-39-45 (12985)
bhIShNa uvAcha.. 2-39-46x (1461)
eSha hyeShAM samastAnAM tejobalaparAkramaiH.
madhye tapannivAbhAti jyotiShAmiva bhAskaraH.. 2-39-46 (12986)
asUryamiva sUryeNa nirvAtamiva vAyunA.
bhAsitaM hlAditaM chaiva kR^iShNenedaM sado hi naH.. 2-39-47 (12987)
tasmai bhIShmAbhyanuj~nAtaH sahadevaH pratApavAn.
upajahre.atha vidhivadvArShNeyAyArghyamuttamam.. 2-39-48 (12988)
`gAmarghyaM madhuparkaM cha hyAnIyopAharattadA.
etasminnantare rAjannidamAsIttadA.adbhutam.. 2-39-49 (12989)
tAM dR^iShTvA kShatriyAH sarve pUjAM kR^iShNasya bhUyasIm.
samprekShyAnyonyamAsInA hR^idayaistAmadhArayan'.. 2-39-50 (12990)
pratijagrAha tAM kR^iShNaH shAstradR^iShTena karmaNA.
shishupAlastu tAM pUjAM vAsudeve na chakShame.. 2-39-51 (12991)
upAlabhya sa bhIShmaM cha dharmarAjaM cha saMsadi.
avAkShipadvAsudevaM chedirAjo mahAbalaH.. 2-39-52 (12992)
`teShAmAkArabhAvaj~naH sahadevo na chakShame.
mAninAM balinAM rAj~nAM puruH sandarshite pade.. 2-39-53 (12993)
puShpavR^iShTirmahatyAsItsahadevasya mUrdhani.
janmaprabhR^iti vR^iShNInA sunIthaH shatrurabravIt.. 2-39-54 (12994)
praShTA viyonijo rAjA prativaktA nadIsutaH.
pratigrahItA gopAlaH pradAtA cha viyonijaH.. 2-39-55 (12995)
sadasyA mUkavatsarve Asate.atra kimuchyate.
ityuktvA sa vihasyAshu pANDuM punarabravIt.. 2-39-56 (12996)
atipashyasi vA sarvAnna vA pashyasi pANDava.
tiShThatsvanyeShu pUjyeShu gopamarchitavAnasi.. 2-39-57 (12997)
ete chaivobhaye tAta kAryasya tu vinAshake.
atidR^iShTiradR^iShTirvA tayoH kiM tvaM samAsthitaH'.. .. 2-39-58 (12998)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi ekonachatvAriMsho.adhyAyaH..39..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-39-41 saMyujaM sambandhinaM shvashurAdim. priyaM mitram.. 2-39-52 avAkShipaddUShitavAn..sabhAparva - adhyAya 040
.. shrIH ..
2.40. adhyAyaH 040
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shishupAlena anekadhA kR^iShNopAlambhanapUrvakaM sabhAto nirgamanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
shishupAla uvAcha.
nAyamarhati vArShNeyastiShThatsviha mahAtmasu.
mahIpatiShu kauravya rAjavatpArthivArhaNam.. 2-40-1 (12999)
nAyaM yuktaH samAchAraH pANDaveShu mahAtmasu.
yatkAmAddevakIputraM pANDavArchitavAnasi.. 2-40-2 (13000)
bAlA yUyaM na jAnIdhvaM dharmaH sUkShmo hi pANDavAH.
ayaM tatrAbhyatikrAnto hyApageyo.alpadarshanaH.. 2-40-3 (13001)
tvAdR^isho dharmayukto hi kurvANaH priyakAmyayA.
bhavatyabhyadhikaM bhIShmo lokeShvavamataH satAm.. 2-40-4 (13002)
kathaM hyarAjA dAshArho madhye sarvamahIkShitAm.
arhaNAmarhati tathA yathA yuShmAbhirarchitaH.. 2-40-5 (13003)
athavA manyase kR^iShNaM sthaviraM kurupu~NgavaH.
vasudeve sthite vR^iddhe kathamarhati tatsutaH.. 2-40-6 (13004)
athavA vAsudevo.api priyakAmo.anuvR^ittavAn.
drupade tiShThati kathaM mAdhavo.arhati pUjanam.. 2-40-7 (13005)
AchAryaM manyase kR^iShNamathavA kurunandana.
droNe tiShThati vArShNeyaM kasmAdarchitavAnasi.. 2-40-8 (13006)
R^itvijaM manyase kR^iShNamathavA kurunandana.
dvaupAyane sthite vR^iddhe kathaM kR^iShNo.architastvayA.. 2-40-9 (13007)
bhIShme shAntanave rAjansthite puruShasattame.
svachChandamR^ityuke rAjankathaM kR^iShNo.architastvayA.. 2-40-10 (13008)
ashvatthAmni sthite vIre sarvashAstravishArade.
kathaM kR^iShNastvayA rAjannarchitaH kurunandana.. 2-40-11 (13009)
duryodhane cha rAjendre sthite puruShasattame.
kR^ipe cha bhAratAchArye kathaM kR^iShNastvayA.architaH.. 2-40-12 (13010)
drumaM kampuruShAchAryamatikramya tathA.architaH.
bhIShmake chaiva durdharShe pANDuvatkR^italakShaNe.. 2-40-13 (13011)
nR^ipe cha rukmiNi shreShThe ekalavye tathaiva cha.
shalye madrAdhipe chaiva kathaM kR^iShNastvayArchitaH.. 2-40-14 (13012)
ayaM cha sarvarAj~nAM vai balashlAghI mahAbalaH.
jAmadagnyasya dayitaH shiShyo viprasya bhArata.. 2-40-15 (13013)
yenAtmabalamAshritya rAjAno yudhi nirjitAH.
taM cha karNamatikramya kathaM kR^iShNastvayArchitaH.. 2-40-16 (13014)
naivartvi~Nnaiva chAchAryo na rAjA madhusUdanaH.
architashcha kurushreShTha kimanyatpriyakAmyayA.. 2-40-17 (13015)
athavA.abhyarchanIyo.ayaM yuShmAkaM madhusUdanaH.
kiM rAjabhirihAnItairavamAnAya bhArata.. 2-40-18 (13016)
vayaM tu na bhayAdasya kaunteyasya mahAtmanaH.
prayachChAmaH karAnsarve na lobhAnna cha sAntvanAt.. 2-40-19 (13017)
asya dharmapravR^ittasya pArthivatvaM chikIrShataH.
karAnasmai prayachChAmaH so.ayamasmAnna manyate.. 2-40-20 (13018)
kimanyadavamanAnAddhe yadenaM rAjasaMsadi.
aprAptalakShaNaM kR^iShNamarghyeNArchitavAnasi.. 2-40-21 (13019)
akasmAddharmaputrasya dharmAtmeti yasho gatam.
ko hi dharmachyute pUjAmevaM yuktAM niyojayet.. 2-40-22 (13020)
yoyaM vR^iShNikule jAto rAjAnaM hatavAnpurA.
jarAsandhaM mahAtmAnamanyAyena durAtmavAn.. 2-40-23 (13021)
adya dharmAtmatA chaiva vyapakR^iShTA yudhiShThirAt.
darshitaM kR^ipaNatvaM cha kR^iShNe.arghyasya nivedanAt.. 2-40-24 (13022)
yadi bhItAshcha kaunteyAH kR^ipaNAshcha tapasvinaH.
nanu tvayA.api boddhavyaM yAM pUjAM mAdhavArhasi.. 2-40-25 (13023)
athavA kR^ipaNairetAmupanItAM janArdana.
pUjAmanarhaH kasmAttvamabhyanuj~nAtavAnasi.. 2-40-26 (13024)
ayuktAmAtmanaH pUjAM tvaM punarbahumanyase.
haviShaH prApya niShyandaM prAshitA shveva nirjane.. 2-40-27 (13025)
na tvaM pArthivendrANAmapamAnaH prayujyate.
tvAmeva kuravo vyaktaM pralambhante janArdana.. 2-40-28 (13026)
klIbe dArakriyA yAdR^igandhe vA rUpadarshanam.
arAj~no rAjavatpUjA tathA te madhusUdana.. 2-40-29 (13027)
dR^iShTo yudhiShThiro rAjA dR^iShTo bhIShmashcha yAdR^ishaH.
vAsudevo.apyayaM dR^iShTaH sarvametadyathAtatham.. 2-40-30 (13028)
ityuktvA shishupAlastAnutthAya paramAsanAt.
niryayau sadasastasmAtsahito rAjabhistadA.. .. 2-40-31 (13029)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi digvijayaparvaNi chatvAriMsho.adhyAyaH.. 40..
sabhAparva - adhyAya 041
.. shrIH ..
2.41. adhyAyaH 041
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shishupAlaM sAntvayantaM yudhiShThiraM nivArya bhIShNeNa shrIkR^iShNamAhAtmyakathanam .. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato yudhiShThiro rAjA shishupAlamupAdravat.
uvAcha chainaM madhuraM sAntvapUrvamidaM vachaH.. 2-41-1 (13030)
nedaM yuktaM mahIpAla yAdR^ishaM vai tvamuktavAn.
adharmashcha paro rAjanpAruShyaM cha nirarthakam.. 2-41-2 (13031)
na hi dharmaM paraM jAtu nAvabudhyeta pArthivaH.
bhIShmaH shAntanavastvenaM mAvamaMsthAstvamanyathA.. 2-41-3 (13032)
pashya chaitAnmahIpAlAMstvatto vR^iddhatarAnbahUn.
mR^iShyante chArhaNAM kR^iShNe tadvatvaM kShantumarhasi.. 2-41-4 (13033)
veda tattvena kR^iShNaM hi bhIShNashchedipate bhR^isham.
na hyenaM tvaM tathA yathainaM veda kauravaH.. 2-41-5 (13034)
bhIShma uvAcha. 2-41-6x (1462)
nAsmai deyo hyanunayo nAyamarhati sAntvanam.
lokavR^iddhatame kR^iShNe yo.arhaNAM nAbhimanyate.. 2-41-6 (13035)
kShatriyaH kShatriyaM jitvA raNe raNakR^itAM varaH.
yo mu~nchati vashe kR^itvA gururbhavati tasya saH.. 2-41-7 (13036)
asyAM hi samitau rAj~nAmekamapyajitaM yudhi.
na pashyAmi mahIpAlaM sAtvatIputratejasA.. 2-41-8 (13037)
na hi kevalamasmAkamayamarchyatamo.achyutaH.
trayANAmapi lokAnAmarchanIyo mahAbhujaH.. 2-41-9 (13038)
kR^iShNena hi jitA yuddhe bahavaH kShatriyarShabhAH.
jagatsarvaM cha vArShNeye nikhilena pratiShThitam.. 2-41-10 (13039)
tasmAtsatsvapi vR^iddheShu kR^iShNamarchAma netarAn.
evaM vaktuM na chArhastvaM mA te.abhUdbuddhirIdR^ishI.. 2-41-11 (13040)
j~nAnavR^iddhA mayA rAjanbahavaH paryupAsitAH.
`yasya rAjanprabhAvaj~nAH purA sarve cha rakShitAH'.
teShAM kathayatAM shaurerahaM guNavato guNAn.. 2-41-12 (13041)
samAgatAnAmashrauShaM bahUnbahumatAnsatAm.
karmANyapi cha yAnyasya janmaprabhR^iti dhImataH.. 2-41-13 (13042)
bahR^ishaH kathyamAnAni narairbhUyaH shrutAni me.
na kevalaM vayaM kAmAchchedigaja janArdanam.. 2-41-14 (13043)
na sambandhaM puraskR^itya kR^itArthaM vA katha~nchana.
archAmahe.architaM sadbhirbhuvi bhUtasukhAvaham.. 2-41-15 (13044)
yashaH shauryaM jayaM chAsya vij~nAyArchAM prayu~njmahe
na cha kashchidihAsmAbhiH suvAlopyaparIkShitaH.. 2-41-16 (13045)
guNairvR^iddhAnatikramya harirarchyatamo mataH.
j~nAnavR^iddho dvijAtInAM kShatriyANAM balAdhikaH.. 2-41-17 (13046)
vaishyAnAM dhAnyadhanavA~nshUdrANAmeva janmataH.
pUjyatAyAM cha govinde hetU dvAvapi saMsthitau.. 2-41-18 (13047)
vedavedA~Ngavij~nAnaM balaM chAbhyadhikaM tathA.
nR^iNAM loke hi ko.anyosti vishiShTaH keshavAdR^ite.. 2-41-19 (13048)
dAnaM dAkShyaM shrutaM shauryaM hrIH kIrtirbuddhiruttamA.
saMnatiH shrIrdhR^itistuShTiH puShTishcha niyatA.achyute.. 2-41-20 (13049)
tamimaM lokasampannamAchAryaM pitaraM gurum.
arghyamarchitamarchAmaH sarve sa~NkShantumarhatha.. 2-41-21 (13050)
R^itviggururvivAhyashcha snAtako nR^ipatiH priyaH.
sarvametaddhR^iShIkeshastasmAdabhyarchito.achyutaH.. 2-41-22 (13051)
kR^iShNa eva hi lokAnAmutpattirapi chApyayaH.
kR^iShNasya hi kR^ite vishvamidaM bhUtaM charAcharam.. 2-41-23 (13052)
eSha prakR^itiravyaktA kartA chaiva sanAtanaH.
parashcha sarvabhUtebhyastasmAtpUjyatamo.achyutaH.. 2-41-24 (13053)
buddhirmano mahadvAyustejo.abhaH khaM mahI cha yA.
chaturvidhaM cha yadbhUtaM sarvaM kR^iShNe pratiShThitam.. 2-41-25 (13054)
AdityashchandramAshchaiva nakShatrANi grahAshcha ye.
dishashcha vidishashchaiva sarvaM kR^iShNe pratiShThitam.. 2-41-26 (13055)
` eSha rudrashcha sarvAtmA brahmA chaiva sanAtanaH.
akSharaM kShararUpeNa mAnuShatvamupAgataH'.. 2-41-27 (13056)
agnihotramukhA vedA gAyatrI chChandasAM mukham.
rAjA mukhaM manuShyANAM nadInAM sAgaro mukham.. 2-41-28 (13057)
nakShatrANAM mukhaM chandra AdityastejasAM mukham.
parvatAnAM mukhaM merurgaruDaH patatAM mukham.. 2-41-29 (13058)
UrdhvaM tiryagadhashchaiva yAvatI jagato gatiH.
sadevakeShu lokeShu bhagavAnkeshavo mukham.. 2-41-30 (13059)
ayaM tu puruSho bAlaH shishupAlo na budhyate.
sarvatra sarvadA kR^iShNaM tasmAdevaM prabhAShate.. 2-41-31 (13060)
yo hi dharmaM vichinuyAdutkR^iShTaM matimAnnaraH.
sa vai pashyedyathA dharmaM na tathA chedirADayam.. 2-41-32 (13061)
savR^iddhabAleShvathavA pArthiveShu mahAtmasu.
ko nArhaM manyate kR^iShNaM ko vApyenaM na pUjayet.. 2-41-33 (13062)
athainAM duShkR^itAM pUjAM shishupAlo vyavasyati.
duShkR^itAyAM yathAnyAyaM tathA.ayaM kartumarhati.. .. 2-41-34 (13063)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekachatvAriMsho.adhyAyaH.. 41 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-41-25 chaturvidhaM jarAyujAdi bhautikam..sabhAparva - adhyAya 042
.. shrIH ..
2.42. adhyAyaH 042
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shrIkR^iShNasyAgrapUjAmasahamAnAnAM shirasi padamAhitamiti sahadevavachanashravaNena shishupAla sya kopodayaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`vaishampAyana uvAcha..
gA~Ngeyenaivamuktastu shishupAlashchukopa tam.
kruddhaM sunIthaM dR^iShTvA.atha sahadevo.abravIttadA.. 2-42-1 (13064)
matipUrvamidaM sarvaM chedirAja mayA kR^itam.
tanme nigadatastattvaM kAraNAdatra me shR^iNu.. 2-42-2 (13065)
sa pArthivAnAM sarveShAM guruH kR^iShNo.aparo na hi.
tasmAdabhyarchito.asmAbhiH sarve saMmantumarhatha.. 2-42-3 (13066)
yo vA sahate kashchidrAj~nAM sabalavAhanaH.
kShipraM yuddhAya niryAtu tasya mUrdhnyAhitaM padam.. 2-42-4 (13067)
evamukto mayA heturuttaraM prabravItu me. 2-42-5 (13068)
vaishampAyana uvAcha..
tato na vyAjahAraiShAM kashchidbuddhimatAM satAm.. 2-42-5x (1463)
mAninAM balinAM rAj~nAM madhye sandarshite pade.
evamukte sunIthasya sahadevena keshave.. 2-42-6 (13069)
svabhAvarakte nayane kopAdraktatare kR^ite.
tasya kopaM samudbhUtaM j~nAtvA bhIShmaH pratApavAn.. 2-42-7 (13070)
AchachakShe punastasmai kR^iShNasyaivottarAnguNAn.
sa sunIthaM samAmantrya tAMshcha sarvAnmahIkShitaH.. 2-42-8 (13071)
uvAcha vadatAM shreShThaM idaM matimatAM varaH.
sahadevena rAjAno yaduktaM keshavaM prati.
tattatheti vijAnIdhvaM bhUyashchAtra vibodhata.. .. 2-42-9 (13072)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi dvichatvAriMsho.adhyAyaH.. 42 ..
sabhAparva - adhyAya 043
.. shrIH ..
2.43. adhyAyaH 043
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shrIkR^iShNamahimno vistareNa kathanAya bhIShmamprati yudhiShThiraprArthanA.. 1.. bhIShNeNa viShNorjagatsR^iShTikathAkathanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato bhIShmasya tachChrutvA vachaH kAle yudhiShThiraH.
j~nApanArthAya sarveShAM bhIShmaM punarathAbravIt.. 2-43-1 (13073)
vistareNAsya devasya karmANIchChAmi sarvashaH.
shrotuM bhagavatastAni prabravIhi pitAmaha.. 2-43-2 (13074)
karmaNAmAnupUrvA cha prAdurbhAvAshcha ye vibhoH.
yathA cha prakR^itiH kR^iShNe tanme brUhi pitAmaha.. 2-43-3 (13075)
evamuktastadA bhIShmaH provAcha bharatarShabha.
yudhiShThiramamitraghnaM tasmintrAjasamAgame.. 2-43-4 (13076)
samakShaM vAsudevasya devasyeva shatakratoH.
karmANyasukarANyanyairAchachakShe janAdhipa.. 2-43-5 (13077)
shR^iNvatAM pArthivAnAM cha dharmarAjasya chAntike.
idaM matimatAM shreShThaH kR^iShNaM prati vishAmpate.. 2-43-6 (13078)
nAmnaivAmantrya rAjendra chedirAjamarindamam.
bhImakarmA tato bhIShNo bhUyaH sa itamabravIt.. 2-43-7 (13079)
karUNAmapi rAjAnaM yudhiShThiramabhAShata. 2-43-8 (13080)
bhIShNa uvAcha.
vartamAnAmatItAM cha shR^iNu rAjanyudhiShThira.. 2-43-8x (1464)
IshvarasyottamasyainAM karmaNAM gahanAM gatim.
avyakto vyaktali~Ngastho ya eSha bhagavAnprabhuH.. 2-43-9 (13081)
purA nArAyaNo devaH svayambhUH prapitAmahaH.
sahasrashIrShaH puruSho dhravo.anantaH sanAtanaH.. 2-43-10 (13082)
sahasrAsyaH sahasrAshchaH sahasracharaNo vibhuH.
sahasravAhuH sarvaj~no devo nAmasahasravAn.. 2-43-11 (13083)
sahasramukuTo devo vishvarUpo mahAdyutiH.
anekavarNo devAdiravyaktAdvai pare sthitaH.. 2-43-12 (13084)
asR^ijatsalilaM pUrvaM sa cha nArAyaNaH prabhuH.
tatastu bhagavAMstoye brahmANamasR^ijatsvayam.. 2-43-13 (13085)
brahmA chaturmukho lokAnsarvAMstAnasR^ijatsvayam.
AdikAle purA hyevaM sarvalokasya chodbhavaH.
purA yaH pralaye prApte naShTe sthAvaraja~Ngame.. 2-43-14 (13086)
brahmAdiShu pralIneShu naShTe loke charAchare.
AbhUtasamplave prApte pralIne prakR^itau mahAn.. 2-43-15 (13087)
ekasmiShThati sarvAtmA sa tu nArAyaNaH prabhuH.
nArAyaNasya chA~NgAni sarvadaivAni bhArata.. 2-43-16 (13088)
shirastasya divaM rAjannAbhiH khaM charaNau mahI.
ashvinau karNayordevau chakShuShI shashibhAskarau.. 2-43-17 (13089)
indravaishvAnarau devau mukhaM tasya mahAtmanaH.
anyAni sarvadaivAni sarvA~NgAni mahAtmanaH.. 2-43-18 (13090)
sarvaM chApi harau saMsthaM sUtre maNigaNA iva.
AbhUtasamplavAnte.atha dR^iShTvA sarvaM tamonvitam.. 2-43-19 (13091)
nArAyaNo mahAyogI sarvaj~naH paramAtmavAn.
brahmabhUtastadAtmAnaM brahmaNamasR^ijatsvayam.. 2-43-20 (13092)
so.adhyakShaH sarvabhUtAnAM prabhUtaprabhavo.achyutaH.
sanatkumAraM rudraM cha saptarShIshcha tapodhanAt.. 2-43-21 (13093)
sarvamevAsR^ijadbrahmA tathA lokAMstathA prajAH.
te cha tadvyasR^ijaMstatra prAptakAle yudhiShThira.. 2-43-22 (13094)
tebhyo.abhavanmahAtmabhyo bahudhA brahma shAshvatam.
kalpAnAM bahukoTyashchasamatItAstu bhArata.. 2-43-23 (13095)
AbhUtasamplavAshchaiva bahudhA.addhA.apachakramuH.
manvantarayugA rAjansa~Nkalpo bhUtasamplavAH.. 2-43-24 (13096)
chakravatparivartante sarvaM viShamukhaM jagat.
sR^iShTvA chaturmukhaM devaM devo nArAyaNaH prabhuH.. 2-43-25 (13097)
sa lokAnAM hitArthAya kShIrode vasati prabhuH.
brahmA cha sarvalokAnAM lokasya cha pitAmahaH.. 2-43-26 (13098)
tato nArAyaNo devaH sarvasya prapitAmahaH. .. 2-43-27 (13099)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi trichatvAriMsho.adhyAyaH.. 43 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-43-25 viShamukhaM jalAdikam..sabhAparva - adhyAya 044
.. shrIH ..
2.44. adhyAyaH 044
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
madhukaiTabhavadhakathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha.
avyakto vyaktali~Ngastho ya eva bhagavAnprabhuH.
naranArAyaNo bhUtvA harirAsIdyudhiShThira.. 2-44-1 (13100)
brahmA cha shakraH sUryashcha dharmashchaiva sanAtanaH.
bahushaH sarvabhUtAtmA prAdurbhavati kAryataH.
prAdurbhAvAMstu vakShyAmi divyAndevagaNairyutAn. 2-44-2 (13101)
suptvA yugasahasraM sa prAdurbhavati kAryavAn.
anekabahusAhasrairdevadevo jagatpatiH.. 2-44-3 (13102)
brahmANaM kapilaM chaiva parameShThiM tathaiva cha.
devAnsaptarShibhishchaiva sha~NkaraM cha mahAyashAH.. 2-44-4 (13103)
sanatkumAraM bhagavAnmanuM chaiva prajApatim.
purA chakre cha devAdiH pradIptAgnisamaprabhaH.. 2-44-5 (13104)
yena chArNavamadhyasthau naShTesthAvaraja~Ngame.
naShTadevAsuravare pranaShToragarAkShase.. 2-44-6 (13105)
yoddhukAmau sudurdharShau bhrAtarau madhukaiThabhau.
hatau bhagavatA tena tato dattvA varaM param.. 2-44-7 (13106)
bhUmiM baddhvA kR^itau pUrvAvajeyau dvau mahA.asurau.
tau karNamalasaMbhUtau viShNostasya mahAtmanaH.. 2-44-8 (13107)
mahArNave prasvapataH shailarAjasamau sthitau.
tau vivesha svayaM vAyurbrahmaNA sAdhu choditaH.. 2-44-9 (13108)
tau divaM ChAdayitvA tu vavR^idhAte mahA.asurau.
vAyupramANau tau dR^iShTvA brahmA paryamR^ishachChanaiH.. 2-44-10 (13109)
ekaM mR^idutaraM vetti kaThinaM vetti chAparam.
nAmanI tu tayoshchake savitA salilodbhavaH.. 2-44-11 (13110)
mR^idustvayaM madhurnAma kaThinaH kaiThabhaH svayam.
tau daityau kR^itanAmAnau cheraturbalagarvitau.. 2-44-12 (13111)
tau purA.atha divaM sarvAM prAptau rAjanmahAsurau.
prachChAdyAtha divaM sarvAM cheraturmadhukaiThabhau.. 2-44-13 (13112)
sarvamekArNavaM lokaM yoddhukAmau sunirbhayau.
tau gatAvasurau dR^iShTvA brahmA lokapitAmahaH.. 2-44-14 (13113)
ekArNavAmbunichaye tatraivAntaradhIyata.
sa padmAtpadmanAbhasya nAbhideshAtsamutthitAt.. 2-44-15 (13114)
AsasAda svayaM janma tatpa~Nkajamapa~Nkajam.
pUjayAmAsa vasatiM brahmA lokapitAmahaH.. 2-44-16 (13115)
tAvubhau jalagarbhasthau nArAyaNachaturmukhau.
bahUnvarShAyutAnapsu shayAnau na cha kampitau.. 2-44-17 (13116)
atha dIrghasya kAlasya tAvubhau madhukaiThabhau.
Ajagmatustau taM deshaM yatra brahmA vyavasthitaH.. 2-44-18 (13117)
tau dR^iShTvA lokanAthastu roShAtsaMraktalochanaH.
utpapAtAtha shayanAtpadmanAbho mahAdyutiH.. 2-44-19 (13118)
tadyuddhamabhavadghoraM tayostasya cha bhArata.
ekArNave tadA ghore trailokye jalatAM gate.. 2-44-20 (13119)
tadabhUttumulaM yuddhaM varShasa~NkhyAsahasrashaH.
na cha tAvasurau yuddhe tadA shramamavApatuH.. 2-44-21 (13120)
atha dIrghasya kAlasya tau daityau yuddhadurmadau.
UchatuH prItamanasau devaM nArAyaNaM prabhum.. 2-44-22 (13121)
prItau svastava yuddhena shlAghyastvaM mR^ityurAvayoH.
AvAM jahi na yatrorvA salilena piraplutA.. 2-44-23 (13122)
hatau cha tava putratvaM prApnuyAva surottama.
yo hyAnAM yudhi nirjetA tasyAvAM vihitau sutau.. 2-44-24 (13123)
tayostu vachanaM shrutvA tadA nArAyaNaH prabhuH.
tau prahasya mR^idhe daityau dorbhyAM cha samapIDayam.. 2-44-25 (13124)
UrubhyAM nidhanaM chakre tAvubhau madhukaiThabau.
tau hatau chAplutau toye vapurbhyAmekatAM gatau.. 2-44-26 (13125)
medo mumuchaturdaityau majjamAnau jalormibhiH.
medasA tajjalaM vyAptaM tAbhyAmantardadhe tadA.. 2-44-27 (13126)
nArAyaNashcha bhagavAnasR^ijadvividhAH prajAH.
daityayormedasA ChannA sarvA rAjanvasundharA.. 2-44-28 (13127)
tadAprabhR^iti kaunteya medinIti smR^itA mahI.
prabhAvAtpadmanAbhasya shAshvatI cha kR^itA nR^iNAm.. .. 2-44-29 (13128)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi chatushchatvAriMsho.adhyAyaH.. 44..
sabhAparva - adhyAya 045
.. shrIH ..
2.45. adhyAyaH 045
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
varAhAvatArakathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
prAdurbhAvasahasrANi samatItAnyanekashaH.
yathAshakti tu vakShyAmi shR^iNu tAnkurunandana.. 2-45-1 (13129)
purA kamalanAbhasya svapataH sAgarAmbhasi.
puShkare yatra sambhUtA devA R^iShigaNaiH saha.. 2-45-2 (13130)
eSha pauShkariko nAma prAdurbhAvaH prakIrtitaH.
purANaiH kathyate yatra vedashrutisamAhitaH.. 2-45-3 (13131)
vArAhastu shrutisukhaH prAdurbhAvo mahAtmanaH.
yatra viShNuH surashreShTho vArAhaM rUpamAsthitaH.. 2-45-4 (13132)
ujjahAra mahIM toyAtsashailavanakAnanAm.
vedapAdo yUpadaMShTraH kraturdantashchitImukhaH.. 2-45-5 (13133)
agnijihvo darbharomA brahmashIrSho mahAtapAH.
ahorAtrekShaNo divyo vedA~NgaH shrutibhUShaNaH.. 2-45-6 (13134)
AjyanAsaH sruvaM tuNDaM sAmaghoShasvano mahAn.
dharmasatyamayaH shrImAnkarmavikramasatkR^itaH.. 2-45-7 (13135)
prAyashchittamukho dhIraH pashujAnurmahAvR^iShaH.
audgAtrahomali~Ngo.asau pashubIjamahauShadhiH.. 2-45-8 (13136)
bAhyantarAtmA mantrAsthivikR^itaH saumyadarshanaH.
vediskandho havirgandho havyakavyAbhivegavAn.. 2-45-9 (13137)
prAgvaMshakAyo dyutimAnnAnAdIkShAbhirUrjitaH.
dakShiNAhR^idayo yogI mahAshAstramayo mahAn.. 2-45-10 (13138)
upAkarmoShTharuchakaH prAvargyAvartabhUShaNaH.
shAlApatnIsahAyo vai maNishR^i~NgasamuchChritaH.. 2-45-11 (13139)
evaM yaj~navarAho vai bhUtvA viShNuH sanAtanaH.
mahIM sAgaraparyantAM sashailavanakAnanAm.. 2-45-12 (13140)
ekArNavajale bhraShTAmekArNavagataH prabhuH.
majjantIM salile tasminsvadevIM pR^ithivIM tadA.. 2-45-13 (13141)
ujjahAra viShANena mArgaNDeyasya pashyataH.
shR^i~NgeNa yaH samuddhR^itya lokAnAM hitakAmyayA.. 2-45-14 (13142)
sahasrashIrSho devesho nirmame jagatIM prabhuH.
evaM yaj~navarAheNa bhUtabhavyabhAtmanA.. 2-45-15 (13143)
uddhR^itA pR^ithivI devI pUjyA vai sAgarAmbarA.
nihatA dAnavAH sarve devadevena viShNunA.. 2-45-16 (13144)
vArAhaH kathito hyeSha nArasiMhamato shR^iNu.
yatra bhUtvA mR^igendreNa hiraNyakashipurhataH.. .. 2-45-17 (13145)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH.. 45 ..
sabhAparva - adhyAya 046
.. shrIH ..
2.46. adhyAyaH 046
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
hiraNyakashipunA samudre tapashraraNam.. 1.. tapaH prasannena brahmaNA tasmai varadAnam..2.. tasya varaprAptyA bhItAnAM devAnAM brahmaNA parisAntvanam.. 3.. hiraNyakasha_ipunA trailokyapIDane AtmAnaM sharaNaM gatAnAM devAnAM shrIhariNA.abhayap radAnam.. 4.. nR^isiMharUpiNA hariNA hiraNyakashipuhananam.. 5..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha.
daityendro balavAntrAjansurArirbalagarvitaH.
hiraNyakashipurnAma AsItrailokyakaNTakaH.. 2-46-1 (13146)
daityAnAmAdipuruSho vIryeNApratimo balI.
pravishya jaladhaM rAjaMshchakAra tapa uttamam.. 2-46-2 (13147)
dashavarShasahasrANi shatAni dasha pa~ncha cha.
vratopavAsatastasthau syANumaunavrato dR^iDhaH.. 2-46-3 (13148)
tataH shamadamAbhyAM cha brahmacharyeNa chAnagha.
brahmA prItamanAstasya tapasA niyamena cha.. 2-46-4 (13149)
tataH svayambhUrbhagavAnsvayamAgamya bhUpate.
vimAnenArkavarNena haMsayuktena bhAsvatA.. 2-46-5 (13150)
AdityairvasubhiH sAdhyairmarudbhirdaivataistathA.
rudrairvishvasahAyaishcha yakSharAkShasakinnaraiH.. 2-46-6 (13151)
dishAbhirvidishAbhishcha nadIbhiH sAgaraiH saha.
nakShatraishcha muhUrtaishcha khecharaishchAparairgrahaiH.. 2-46-7 (13152)
devarShibhistapoyuktaiH siddhaiH saptarShibhistadA.
rAjarShibhiH puNyatamairgandharvairapsarogaNaiH.. 2-46-8 (13153)
charAcharaguruH shrImAnvR^itaH sarvasuraistathA.
brahmA brahmavidAM shreShTho daityamAgamya chAbravIt.. 2-46-9 (13154)
prIto.asmi tava bhaktasya tapasA.anena suvrata.
varaM varaya bhadraM te yatheShTaM kAmamApnuhi.. 2-46-10 (13155)
hiraNyakashipuruvAcha. 2-46-11x (1465)
na devA na cha gandharvA na yakShoragarAkShasAH.
na mAnuShAH pishAchAshcha hanyurmAM devasattama.. 2-46-11 (13156)
R^iShayo vA na mAM shApaiH kruddhA lokapitAmaha.
shapeyustapasA yuktA vara eSha vR^ito mayA.. 2-46-12 (13157)
na shastreNa nachAstreNa giriNA pAdapena cha.
na shuShkeNa na chArdeNa syAnna vA.anyena me vadhaH.. 2-46-13 (13158)
nAkAshe nAtha bhUmau vA rAtrau vA divasepi vA.
nAntarvA na bahirvApi syAdvadho me pitAmaha.. 2-46-14 (13159)
pashubhirvA mR^igairna syAtpakShibhirvA sarIsR^ipaiH.
dadAsi chedvarAnetandevadeva vR^iNomyaham.. 2-46-15 (13160)
brahmovAcha. 2-46-16x (1466)
ete divyA varAstAta mayA dattAstavAdbhutAH.
sarvakAmavarAMstAta prApsyasi tvamasaMshayam.. 2-46-16 (13161)
evamuktvA sa bhagavA~njagAmAkAshameva hi.
rarAja brahmaloke hi brahmarShigaNasevitaH.. 2-46-17 (13162)
tato devAshcha nAgAshcha gandharvA munayastathA.
varapradAnaM shrutvaiva te brahmANamupasthitaH.. 2-46-18 (13163)
devA UchuH. 2-46-19x (1467)
vareNAne bhagavanbAdhiShyati sa no.asuraH.
tatprasIdasva bhagavanvadhopAyo.asya chintyatAm.. 2-46-19 (13164)
bhIShma uvAcha.. 2-46-20x (1468)
tato lokahitaM vAkyaM shrutvA devaH prajApatiH.
provAcha bhagavAnvAkyaM sarvadevagaNAMstadA.. 2-46-20 (13165)
avashyaM tridashAstena prAptavyaM tapasaH phalam.
tapaso.ante.asya bhagavAnvadhaM kR^iShNaH kariShyati.. 2-46-21 (13166)
etachChrutvA surAH sarve brahmaNA tasya vai vadham.
svAni sthAnAni divyAni jagmuste vai mudAnvitAH.. 2-46-22 (13167)
labdhamAtre vare chApi sarvAstA bAdhate prajAH.
hiraNyakashipurdaityo varadAnena darpitaH.. 2-46-23 (13168)
rAjyaM chakAra daityendro daityasa~NghaiH samAvR^itaH.
saptadvIpAnvashechake lokAlokAntaraM balAt.. 2-46-24 (13169)
divyabhogAnsamastAnvai loke sarvAnavApa saH.
devAMstribhuvanasthAMstu parAjitya mahAsuraH.. 2-46-25 (13170)
trailokyaM vashamAnIya svarge vasati dAnavaH.
yadA varamadonmatto nyavasaddAnavo divi.. 2-46-26 (13171)
atha lokAnsagastAMshcha vijitya sa mahAbalaH.
bhaveyamahamevendraH somo.agnirmAruto raviH.. 2-46-27 (13172)
salilaM chAntarikShaM cha nakShatrANi disho dasha.
ahaM krodhashcha kAmashcha varuNo vasavo.aryamA.. 2-46-28 (13173)
dhanadashcha dhanAdhyakSho yakShakimpuruShAdhipaH.
ete bhaveyamityuktvA svayaM bhUtvA balAtsa cha.. 2-46-29 (13174)
eShAM gR^ihItvA sthAnAni teShAM kAryANyavApa saH.
ijyashchAsInmakhavarairdevakinnarasattamaiH.. 2-46-30 (13175)
narakasthAnsamAnIya svargasthAMshcha chakAra saH.
evamAdIni karmANi kR^itvA daityapatirbalI.. 2-46-31 (13176)
AshrameShu mahAbhAgAnmunInvai shaMsitavratAn.
satyadharmaparAndAntAnpurA dharShitavAMstu saH.. 2-46-32 (13177)
yAj~nIyAnkR^itabAndaityanyAjakAMshchaiva devatAH.
yatrayatra surA jagmustatratatra vrajatyuta.. 2-46-33 (13178)
sthAnAni devatAnAM tu hR^itvA rAjyamakArayat.
pa~nchakoTyashcha varShANi ayutAnyekaShaShTi cha.. 2-46-34 (13179)
ShaShTishchaiva sahasrANAM jagmustasya durAtmanaH.
etadvarShaM sa daityendro bhogaishcharyamavApa saH.. 2-46-35 (13180)
tenAtibAdhyamAnAste daityendreNa balIyasA.
brahmalokaM surA jagmuH sharvashakrapurogamAH.. 2-46-36 (13181)
pitAmahaM samAsAdya khinnAH prA~njalayo.abruvan .. 2-46-37 (13182)
devA UchuH. 2-46-38x (1469)
bhagavanbhUtabhavyesha nastrAyasva ihAgatAn.
bhayaM ditisutAdghorAdbhavatyadya divAnisham.. 2-46-38 (13183)
bhagavansarvadaityAnAM svayambhUrAdikR^itprabhuH.
sraShTA tvaM havyakavyAnAmavyaktaH prakR^itirdhruvaH.. 2-46-39 (13184)
brahmovAcha. 2-46-40x (1470)
shrUyatAmApadevaM hi durvij~neyA mayApi cha.
nArAyaNastu puruSho vishvarUpo mahAdyutiH.. 2-46-40 (13185)
avyaktaH sarvabhUtAnAmachintyo vibhuravyayaH.
mamApi sa tu yuShmAkaM vyasane paramA gatiH.. 2-46-41 (13186)
nArAyaNaH paro.avyaktAdahamavyaktasambhavaH.
matto jaj~nuH prajA lokAH sarve devAsurAshcha te.. 2-46-42 (13187)
devA yathAhaM yuShmAkaM tathA nArAyaNo mama.
pitAmaho.ahaM sarvasya sa viShNuH prapitAmahaH.. 2-46-43 (13188)
nishchitaM viShudhA daityaM sa viShNustaM haniShyati.
tasya nAsti na shakyaM cha tasmAdvrajata mAchiram.. 2-46-44 (13189)
bhIShma uvAcha.. 2-46-45x (1471)
pitAmahavachaH shrutvA sarve te bharatarShabha.
vibudhA brahmaNA sArdhaM jagmuH kShIrodadhiM prati.. 2-46-45 (13190)
AdityA vasavaH sAdhyA vishve cha marutastathA.
rudrA maharShayashchaiva ashvinau cha surUpiNau.. 2-46-46 (13191)
anye cha divyA ye rAjaMste sarve sagaNAH surAH.
chaturmukhaM puraskR^itya shvetadvIpamupAgatAH.. 2-46-47 (13192)
devA UchuH. 2-46-48x (1472)
trAyasva no.adya devesha hiraNyakashiporvadhAt.
tvaM hi naH paramo dhAtA brahmAdInAM surottama.. 2-46-48 (13193)
utphullAmbujapatrAkSha shatrupakShabhaya~Nkara.
kShayAya ditivaMshasya sharaNaM tvaM bhaviShyasi.. 2-46-49 (13194)
bhIShNa uvAcha.. 2-46-50x (1473)
taddevAnAM vachaH shrutvA tadA viShNuH shuchishravAH.
adR^ishyaH sarvabhUtAtmA vaktumevopachakrame.. 2-46-50 (13195)
viShNuruvAcha.. 2-46-51x (1474)
bhayaM tyajadhvamamarA abhayaM vo dadAmyaham.
tadeva tridivaM devAH pratipadyata mAchiram.. 2-46-51 (13196)
eSho.ahaM sagaNaM daityaM varadAnena darpitam.
avadhyamamarendrANAM dAnavendraM nihanmyaham.. 2-46-53 brahmovAcha.. 2-46-52 (13197)
bhahavandevadevesha khinnA ete bhR^ishaM surAH.
tasmAttvaM jahi daityendraM kShipraM kAlo.asya mAchiram.
eSha tvaM sagaNaM daityaM varadAnena darpitam.. 2-46-53 (13198)
viShNuruvAcha.. 2-46-54x (1475)
kShiprameva kariShyAmi tvarayA daityanAshanam.
tasmAttvaM vibudhAshchaiva pratipadyata vai divam.. 2-46-54 (13199)
bhIShma uvAcha.. 2-46-55x (1476)
evamuktvA tu bhagavAnvisR^ijya tridiveshvarAn.
narasyArdhatanurbhUtvA siMhasyArdhatanuH punaH.. 2-46-55 (13200)
nArasiMhena vapuShA pANiM saMspR^ishya pANinA.
bhImarUpo mahAtejA vyAditAsya ivAntakaH.. 2-46-56 (13201)
hiraNyakashipuM rAja~njagAma harirIshvaraH.
daityAstamAgataM dR^iShTvA nArasiMhaM mahAbalam.. 2-46-57 (13202)
vavarShuH shastravarShaiste susa~NkruddhAstadA harim.
taiH sR^iShTasarvashastrANi bhakShayAmAsa vai hariH.. 2-46-58 (13203)
jaghAna na raNe daityAnsahasrANi bahUni cha.
tAnnihatya cha daiteyAnsarvAnkruddhAnmahAbalAn.. 2-46-59 (13204)
abhyadhAvatsusa~Nkruddho daityendraM balagarvitam.
jImUtaghanasa~NkAsho jImUtaghananisvanaH.. 2-46-60 (13205)
jImUta iva dIptaujA jImUta iva vegavAn.
daityaM so.atibalaM dR^iptaM dR^iptashArdUlavikramam.. 2-46-61 (13206)
dR^iptairdaityagaNairguptaM kharairnakhamukairuta.
tataH kR^itvA tu yuddhaM vai tena daityena vai hariH.. 2-46-62 (13207)
sandhyAkAle mahAtejA bhavanAnte tvarAnvitaH.
Urau nidhAya daityendraM nirbibheda nakhaistadA.. 2-46-63 (13208)
mahAbalaM mahAvIryaM varadAnena garvitam.
daityashreShThaM surashreShTho jaghAna tarasA hariH.. 2-46-64 (13209)
hiraNyakashipuM hatvA sarvadaityAMshcha vai tadA.
vibudhAnAM prajAnAM cha hitaM kR^itvA mahAdyutiH.. 2-46-65 (13210)
pramumoda harirdevaH prApya dharmaM tadA bhuvi.
eSha te nArasiMho.atra kathitaH pANDunandana. 2-46-66 (13211)
shR^iNu tvaM vAmanaM nAma prAdurbhAvaM mahAtmanaH.. .. 2-46-67 (13212)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH.. 46..
sabhAparva - adhyAya 047
.. shrIH ..
2.47. adhyAyaH 047
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
balinipIDitairindrAdibhiH prArdhitena hariNA adityAM vAmanatvenAvatIrya bali mprati yAchanam.. 1.. trivikramarUpiNo hareH pAdA~NguShThanakhanirbhiNNordhvANDAdga~NgAyAH prAdu rbhAvo balinigrahashcha .. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
purA tretAyuge rAjanbalirvairojano.abhavat.
daityAnAM pArthivo vIro balenApratimo balI.. 2-47-1 (13213)
tadA balirmahArAja daityasa~NghaiH samAvR^itaH.
vijetuM tarasA shakramindrasthAnamavApa saH.. 2-47-2 (13214)
tena vitrAsitA devA balinA.a.akhaNDalAdayaH.
brahmANaM tu puraskR^itya gatvA kShIrodadhiM tadA.. 2-47-3 (13215)
tuShTuvuH sahitAH sarve devaM nArAyaNaM prabhum.
sa teShAM darshanaM chakre vibudhAnAM haristadA.. 2-47-4 (13216)
prasAdajaM tasya vibhoradityAM janma uchyate.
aditerapi putratvametya yAdavanandanaH.. 2-47-5 (13217)
eSha viShNuriti khyAta indrasyAvarajo.abhavat.
tasminneva cha kAle tu daityendro balavIryavAn.. 2-47-6 (13218)
ashvamedhaM kratushreShThamAhartumupachakrame.
vartamAne tadA yaj~ne daityendrasya yudhiShThira.. 2-47-7 (13219)
sa viShNurmAnavo bhUtvA prachChanno brahmasaMvR^itaH.
muNDo yatropavItI cha kR^iShNAjinadharaH shikhI.. 2-47-8 (13220)
pAlAshadaNDaM sa~NgR^ihya vAmano.adbhutadarshanaH.
pravishya sa baleryaj~ne vartamAno cha dakShiNAm.. 2-47-9 (13221)
dehItyuvAcha daityendraM vikramAMstrInihaiva ha.
dIyatAM tripadImAtramityayAchanmahAsuram.. 2-47-10 (13222)
sa tatheti pratishrutya pradadau viShNave tadA.
tena labdhvA hirarbhUmiM jR^imbhayAmAsa vai bhR^isham.. 2-47-11 (13223)
sa shishuH sadivaM khaM cha pR^ithivIM vacha vishAmpate.
tribhirvikramaNaishchaiva sarvamAkramatAbhibhUH.. 2-47-12 (13224)
balerbalavato yaj~ne balinA viShNunA purA.
vikramaistribhirakShobhyAH kShobhitAste mahAsurAH.. 2-47-13 (13225)
viprachittimukhAH kruddhAH sarvasa~NghA mahAsurAH.
nAnAvakrA mahAkAyA nAnAveShadharA nR^ipa.. 2-47-14 (13226)
nAnApraharaNA raudrA nAnAmAlyAnulepanAH.
svAnyAyudhAni sa~NgR^ihya pradIptA iva tejasA.. 2-47-15 (13227)
kramamANaM hari tatra upAvartanta bhArata.
pramathya sarvAndaiteyAnpAdahastatalaistu tAn.. 2-47-16 (13228)
rUpaM kR^itvA mahAbhImaM jahArAshu sa medinIm.
samprApya divamAkAshamAdityasadane sthitaH.. 2-47-17 (13229)
atyarochata bhUtAtmA Adityasyaiva tejasA.
prakAshayandishaH sarvAH pradishashcha mahAyashAH.. 2-47-18 (13230)
shushubhe sa mahAbAhuH sarvalokAnprakAshayan.
tasya vikramato bhUmiM chandrAdityau stanAntare.. 2-47-19 (13231)
nabhastu kramamANasya nAbhyAM kila tadA sthitau.
paramAkramamANasya nAnubhyAM tau vyavasthitau.. 2-47-20 (13232)
viShNoramitavIryasya vadantyevaM dvijAtayaH.
athAsya pAdAkramaNAtpaphAlANDo yudhiShThiraH.. 2-47-21 (13233)
tachChidrAtsyandinI tasya pAdabhraShTA tu nimnagA.
sasAra sAgaraM sA tu pAvanI sAgaraMgamA.. 2-47-22 (13234)
jahAra medinIM sarvAM hatvA dAnavapu~NgavAn.
AsurI shriyamAhR^itya trIllokAnsa janArdana.. 2-47-23 (13235)
saputradArAnasurAnpAtAle saMnyaveshayat.
namuchiH shambarashchaiva prahlAdashcha mahAmanAH.. 2-47-24 (13236)
mahAbhUtAni bhUtAtmA savisheShAni vai hariH.
kAlaM cha sakalaM rAjangAtrabhUtAnyadarshayat.. 2-47-25 (13237)
tasya gAtre jagatsarvamAnItamadhipashyati.
na ki~nchidasti lokeShu yadanAptaM mahAtmanA.. 2-47-26 (13238)
taddhi rUpamupendrasya devadAnavamAnavAH.
dR^iShTvA saMmumuhuH sarve viShNutejo.abhipIDitAH.. 2-47-27 (13239)
balirbaddho.abhimAnI cha yaj~navATe mahAtmanA.
virochanakulaM sarvaM pAtAle viniveshitam.. 2-47-28 (13240)
evaMvidhAni karmANi kR^itvA garuDAvAhanaH.
na vismayamupAgachChatpArameShThyena tejasA.. 2-47-29 (13241)
sa sarvamasuraishvaryaM sampradAya shachIpateH.
trailokyaM cha dadau shakre viShNurdAnavasUdanaH.. 2-47-30 (13242)
eSha te vAmano nAma prAdurbhAvo mahAtmanaH.
vedavidbhirdvijairetachChrUyate vaiShNavaM yashaH.
mAnuSheShu tato viShNoH prAdurbhAvAMstathA shR^iNu.. .. 2-47-31 (13243)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi saptachatvAriMsho.adhyAyaH.. 47 ..
sabhAparva - adhyAya 048
.. shrIH ..
2.48. adhyAyaH 048
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dattAtreyanAmnA.avatIrNasya hareH kArtavIryArjunasya varadAnAdikam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha..
viShNoH punarmahAbhAgaH prAdurbhAvo mahAtmanaH.
dattAtreya iti khyAta R^iShirAsInmahAyashAH.. 2-48-1 (13244)
tena naShTeShu vedeShu kriyAsu cha makheShu cha.
chAturvarNye cha sa~NkIrNe dharme shithilatAM gate.. 2-48-2 (13245)
abhavardhati chAdharme satye naShTe sthite.anR^ite.
prajAsu kShIyamANAsu dharme chAmUlatAM pate.. 2-48-3 (13246)
sayaj~nAH sakriyA vedAH pratyAnItA hi tena vai.
chAturvarNyamasa~NkIrNaM kR^itaM tena mahAtmanA.. 2-48-4 (13247)
sa eva vai yadA prAdAddhaihayAdhipatervaram.
taM haihayAnAmadhipastvarjuno.abhiprasAdayan.. 2-48-5 (13248)
vanaM paryacharansamyakChushrUShuranusUyakaH.
nirmamo niraha~NkAro dIrghakAlamatoShayat.. 2-48-6 (13249)
ArAdhya dattAtreyaM hi agR^i~NNAtsa varAnimAn.
AptAdAptatarAnviprAdvidvAnvidvanniShevitAt.. 2-48-7 (13250)
R^ite.amaratvaM vipreNa dattAtreyeNa dhImatA.
varaishchaturbhiH pravR^ita imAnvavre varAnnR^ipaH.. 2-48-8 (13251)
shrImAnmanasvI balavAnsatyavAganasUyakaH.
sahasrabAhurbhUyAsameShu me prathamo varaH.. 2-48-9 (13252)
jarAyujANDajaM sarvaM sarvaM chaiva charAcharam.
shAstumichChAmi dharmeNa dvitIyastveSha me varaH.. 2-48-10 (13253)
pitR^indevAnR^iShInviprAnyajeyaM vipulairmakhaiH.
amitrAMshcha shitairbANaistR^itIyo vrara eSha me.. 2-48-11 (13254)
yasya nAsInna bhavitA na chAsti sadR^ishaH pumAn.
iha vA divi vA loke sa me hantA bhavediti.. 2-48-12 (13255)
so.arjunaH kR^itavIryasya varaH putro.abhavadyudhi.
sa sahasraM sahasrANAM mAhiShmatyAmavardhata.. 2-48-13 (13256)
sa bhUmimakhilAM jitvA dvIpAMshchApi samudriNaH.
nabhasIvAjvalatsUryaH puNyaiH karmabhirjunaH.. 2-48-14 (13257)
indradvIpaM kasheruM cha kAmadvIpaM gabhastitam.
gandharvavaruNadvIpaM sauhR^iShTamamitaprabhaH.. 2-48-15 (13258)
pUrvairajitapUrvAMshcha dvIpanajayadarjunaH.
idaM tu kArtavIryasya babhUvAsadR^ishaM janaiH.. 2-48-16 (13259)
na pUrve nApare tasya gamiShyanti gatiM nR^ipAH.
yadarNave prayAtasya vastraM na pariShichyate.. 2-48-17 (13260)
sauvarNaM sarvamapyAsIdvimAnavaramuttamam.
chaturdhA vyabhajadrAShTraM tadvibhajyAnvapAlayat.. 2-48-18 (13261)
ekAMshenAharatsenAmekAMshenAvasadgR^ihAn.
yastu tasya tR^itIyAMsho rAj~no.abhUjjanasa~Ngrahe.. 2-48-19 (13262)
AptaH paramakalyANastena yaj~nAnakalpayat.
ye dasyavo grAmacharA aramye cha vasanti ye.. 2-48-20 (13263)
chaturthena tu soM.ashena tAnsarvAnpratyaShedhayat.
dvArANi nApidhIyante pureShu nagareShu cha.. 2-48-21 (13264)
sa eva rAShTrapAlo.abhUtsrIpAlo.abhavadarjunaH.
sa evAsIdjApAlaH saH gopAlo vishAmpate.. 2-48-22 (13265)
shataM varShasahasrANAmanushiShyArjuno mahIm.
dattAtreyaprasAdena evaM rAjyaM chakAra saH.. 2-48-23 (13266)
evaM bahUni karmANi chakre lokahitAya saH..
dattAtreya iti khyAtaH prAdurbhAvo hyayaM hareH.
kathito bharatashreShTa shR^iNu bhUyo mahAtmanaH.. .. 2-48-24 (13267)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi aShTachatatvAriMsho.adhyAyaH.. 48 ..
sabhAparva - adhyAya 049
.. shrIH ..
2.49. adhyAyaH 049
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shrIharerjamadagnigR^ihe rAmanAmnA.avataraNam.. 1.. parashurAmeNa kArtavIryArjunahananam.. 2... trissaptakR^itvaH kShatriyAnnihatya tadraktajalaiH svapitR^INAM tarpaNam..3.. kAshyapAyAkhaNDabhUmaNDalaM dattvA sAlvenAyodhane kumArINAM vANyA taM visR^ijya shastranyAsapUrvakaM tapashcharaNam.. 4..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
tathA bhR^igukule janma yadarthaM cha mahAtmanaH.
jAmadagnya iti khyAtaH prAdurbhAvashcha vaiShNavaH.. 2-49-1 (13268)
jamadagnisuto rAjantrAmo nAma sa vIryavAn.
hehayAntakaro rAjansa rAmo balinAM varaH.. 2-49-2 (13269)
kArtAvIryo mahAvIryo balenApratimastadA.
rAmeNa jAmadagnyena hato viShamamAcharan.. 2-49-3 (13270)
taM kArtavIryaM rAjAnaM hehayAnAmarindamam.
rathasthaM pArthivaM rAmaH pAtayitvA.avadhIdraNe.. 2-49-4 (13271)
jambhasya yaj~naM hatvA sa R^itvijashchaiva saMstare.
jambhasya mUrdhni bhettA cha hantA cha shatadundubheH.. 2-49-5 (13272)
sa eSha kR^iShNo govindo jAto bhR^iguShu vIryavAn.
sahasrabAhumuddhartuM sahasrajitamAhave.. 2-49-6 (13273)
kShatriyANAM chatuShpaShTimayutAni mahAyashAH.
sarasvatyAM sametAni eSha vai dhanuShA.ajayat.. 2-49-7 (13274)
brahmadviShAM dhe tasminmahasrANi chaturdasha.
punarjaghAna shUrANAmatikrUro ratharShabhaH.. 2-49-8 (13275)
tato rAj~nAM sahasraM sa bha~NktA pUrvamarindamaH.
sahasraM musalenAhansahasramudakR^intata.. 2-49-9 (13276)
chaturdashasahasrANi kR^iNadUmamapAyayat.
shiShTAnbrahmadviSho jitvA tato.asnAyata bhArgavaH 2-49-10 (13277)
rAmarAmetyamikruShTo brAhmaNaiH kShatriyArditaiH.
nighna~nshatasahasrANi rAmaH parashunAbhibhUH.. 2-49-11 (13278)
na hyamR^iShyata tAM vAchamArtairbhR^ishamudIritAm.
bhR^igo rAmAbhidhAveti yadA.akrandandvijAtayaH.. 2-49-12 (13279)
kAshmIrAndaradAnkuntInkShudrakAnmAlavA~nChavAn.
chedikAshikarUshAMshcha R^iShikAnkrathakaishikAn.. 2-49-13 (13280)
a~NgAnva~NgAnkali~NgAMshcha mAgadhAnkAshikosalAn.
rAtrAyaNAnvItihotrAnkirAtAnkArtikAvatAn.. 2-49-14 (13281)
etAnanyAMshcha rAjanyAndeshedeshe sahasrashaH.
nikR^itya nishitairbANaiH sampradAya vivasvate.. 2-49-15 (13282)
kIrNA kShatriyakoTIbhirmerumandarabhUShaNA.
triH saptakR^itvaH pR^ithivI tena niHkShatriyA kR^itA.. 2-49-16 (13283)
kR^itvA niHkShatriyAM chaiva bhArgavaH sa mahAyashAH.
indragopakavarNasya jIva~njIvanibhasya cha.. 2-49-17 (13284)
pUrayitvA cha saritaH kShatajasya sarAMsi cha.
chakAra tarpaNaM vIraH pitR^INAM tAsu teShu cha.. 2-49-18 (13285)
sarvAnaShTAdasha dvIpAnvashamAnIya bhArgavaH.
so.ashvamedhasahasrANi naramedhashatAni cha.. 2-49-19 (13286)
iShTvA sAgaraparyantAM kAshyapAya mahIM dadau.
tasyAgreNAnuparyeti bhUmiM kR^itvA vipAMsulAm.. 2-49-20 (13287)
tataH kAlakR^itAM satyAM bhArgavAya mahAtmane.
gAdhAmapyatra gAyanti ye purANavido janAH.. 2-49-21 (13288)
vedimaShTAdashotsedhAM hiraNyasyAtipauruShIm.
rAmeNa jAmadagnyena pratijagrAha kAshyapaH.. 2-49-22 (13289)
evamiShTvA mahAbAhuH kratubhirbhUridakShiNaiH.
anyadvarShashataM rAmaH saubhe sAlvamayodhayat.. 2-49-23 (13290)
tataH sa bhR^igushArdUlastaM saubhaM yodhayanprabhuH.
subandhuraM rathaM rAjannAsthAya bharatarShabha.. 2-49-24 (13291)
nagnikAnAM kumArINAM gAyantInAmupAshR^iNot.
rAmarAma mahAbAho bhR^igUNAM kIrtivardhana.. 2-49-25 (13292)
tyaja shastrANi sarvANi na tvaM saubhaM vadhiShyasi.
sha~NkhachakragadApANirdevAnAmabhaya~NgaraH.. 2-49-26 (13293)
yudhi pradyumnasAmbAbhyAM kR^iShNaH saubhaM vadhiShyati.
tachChrutvA puruShavyAghrastata eva vanaM yayau.. 2-49-27 (13294)
nyasya sarvANi shastrANi kAlakA~NkShI mahAyashAH.
rathaM sarvAyudhaM chaiva sharAnparashumeva cha.. 2-49-28 (13295)
dhanUMShyapsu pratiShThApya rAmastepe paraM tapaH.
hriyaM praj~nAM shriyaM kIrtiM lakShmIM chAmitrakarshanaH.. 2-49-29 (13296)
pa~nchAdhiShThAya dharmAtmA taM rathaM visasarja ha.
AdikAle pravR^ittaM tu vyabhajatkaramIshvaraH.. 2-49-30 (13297)
nAghnataM shraddhayA saubhaM na hyashakto mahAyashAH.
jAmadagnya iti khyAto yastvayaM bhagavAnupiH. 2-49-31 (13298)
so.asya bhAgastapastepe bhArgavo lokavishrutaH.. .. 2-49-32 (13299)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekonapa~nchAsho.adhyAyaH.. 49..
sabhAparva - adhyAya 050
.. shrIH ..
2.50. adhyAyaH 050
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shrIviShNordasharathagR^ihe rAmatvenAvatAraH.. 1.. vishvAmitreNa svAshramaM nItena salakShmaNena rAmeNa subAhvAdihananam.. 2.. sItAmudUhya nijanagarametya pitR^inideshena sItAlakShmaNAbhyAM saha vanaM gatena rAmeNa svaradUShaNAdihananam.. 3.. sItAviyoginaH sugrIveNa sakhyametya vAlinaM saMhR^itavato rAmasya hanumadvachanena la~Nka Agamanam.. 4.. rAvaNAdInnihatya sItApramukhaiH sahAyodhyAM gatena rAmeNa lavaNAsuraM shatrughnena gha AtayitvA prajApAlanam.. 5.. sa~NgraheNa shrIkR^iShNacharitranirUpaNaM kalkyavatArakathanaM cha.. 6..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
shR^iNu rAjaMstato viShNoH prAdurbhAvaM mahAtmanaH.
aShTAviMshe yuge chApi mArkaNDeyapuraH saraH.. 2-50-1 (13300)
tithau nAvamike jaj~ne tathA dasharathAdapi.
kR^itvA.a.atmAnaM mahAbAhushchaturdhA viShNuravyayaH.. 2-50-2 (13301)
loke rAma iti khyAtastejasA bhAskaropamaH.
prasAdanArthaM lokasya viShNustatra sanAtanaH.. 2-50-3 (13302)
dharmArthameva kaunteya jaj~ne tatra mahAyashAH.
tamapyAhurmanuShyendraM sarvabhUtapatestanum.. 2-50-4 (13303)
yaj~navighnakarastatra vishvAmitrasya bhArata.
subAhurnihatastena mArIchastADito bhR^isham.. 2-50-5 (13304)
tasmai dattAni chAsrANi vishvamitreNa dhImatA.
vadhArthaM sarvashatrUNAM durvArANi surairapi.. 2-50-6 (13305)
vartamAne mahAyaj~ne janakasya mahAtmanaH.
bhagnaM mAheshvaraM chApaM krIDatA lIlayA bhR^isham.. 2-50-7 (13306)
tatastu sItAM jagrAha bhAryArthe jAnakIM vibhuH.
nagarIM punarAsAdya mumude tatra sItayA.. 2-50-8 (13307)
kasyachittvatha kAlasya pitrA tatrAbhichoditaH.
kaikeyyAH priyamanvichChanvanamabhyavapadyata.. 2-50-9 (13308)
yaH samAH sarvadharmaj~nashchaturdasha vane vasana.
lakShmaNAnucharo rAmaH sarvabhUtahite rataH.. 2-50-10 (13309)
chaturdasha vane tIrtvA tadA varShANi bhArata.
rUpiNI yasya pArshvasthA sItetyabhihitA janaiH.. 2-50-11 (13310)
pUrvochitatvAtsA lakShmIrbhartAramanushochati.
janasthAne vasankAryaM tridashAnAM chakAra saH.. 2-50-12 (13311)
mArIchaM dUShaNaM hutvA kharaM trishirasaM tathA.
chaturdasha sahasrANi rakShasAM ghorakarmaNAm.. 2-50-13 (13312)
jaghAna rAmo dharmAtmA prajAnAM hitakAmyaya.
virAdhaM cha kabandhaM cha rAkShasau ghorakarmiNau.. 2-50-14 (13313)
jaghAna cha tadA rAmo gandharvau shAShavikShatau.
sa rAvaNasya bhaginInAsAchChedamakArayat.. 2-50-15 (13314)
bhAryAviyogaM taM prApya mR^igayanvyacharadvanam.
sa tasmAdR^ishyamUkaM tu gatvA pampAmatItya cha.. 2-50-16 (13315)
sugrIvaM mArutiM dR^iShTvA chakre maitrIM tayoH sa vai.
atha gatvA sa kiShkindhAM sugrIveNa tadA saha.. 2-50-17 (13316)
nihatya vAlinaM yuddhe vAnaredraM mahAbalam.
abhyapi~nchattadA rAmaH sugrIvaM vAnareshvaram.. 2-50-18 (13317)
tataH sa vIryavAnrAjaMstvarayA vai samutsukaH.
vichitya vAyuputreNa la~NkAdeshaM niveditaH.. 2-50-19 (13318)
metuM vaddhvA samudrasya vAnaraiH sa samutsukaH.
sItAyAH padamanvichChanrAmo la~NkAM vivesha vai.. 2-50-20 (13319)
devoragagaNAnAM hi yakSharAkShasapakShiNAm.
tatrAvadyaM rAkShasendraM rAvaNaM yudhi durjayam.. 2-50-21 (13320)
yuktaM rAkShasakoTIbhirbhinnA~njanachayopamam.
durnirIkShyaM suragaNairvaradAnena darpitam.. 2-50-22 (13321)
jaghAna sachivaiH sArdhaM sAnvayaM rAvaNaM raNe.. 2-50-23 (13322)
trailokyakaNTakaM vIraM mahAkAyaM mahAbalam.
rAvamaM sagaNaM hatvA rAmo bhUtapatiH purA.. 2-50-24 (13323)
la~NkAyAM taM mahAtmAnaM rAkShasendraM vibhIShaNam.
abhiShichya tato rAma amaratvaM dadau tadA.. 2-50-25 (13324)
Aruhya puShpakaM rAmaH sItAmAdAya pANDava.
sabalaM svapuraM gatvA dharmarAjyamapAlayat.. 2-50-26 (13325)
dAnavo lavaNo nAma madhoH putro mahAbalaH.
shatrughnena hato rAjaMstadA rAmasya shAsanAt.. 2-50-27 (13326)
evaM bahUni karmANi kR^itvA lokahitAya saH.
rAjaM chakAra vidhivadrAmo dharmabhR^itAM varaH.. 2-50-28 (13327)
shatAshvamedhAnAjahre jyotirukthyAnnirargalAn.
nAshrUyantAshubhA vAcho nAtyayaH prANinAM tadA. 2-50-29 (13328)
na dasyujaM bhayaM chAsIdrAme rAjyaM prashasati.
R^iShINAM devatAnAM cha manuShyANAM tathaiva cha.. 2-50-30 (13329)
pR^ithivyAM dhArmikAH sarve rAme rAjyaM prashAsati.
nAdharmiShTho naraH kashchidbabhUva prANinAM kvachit.. 2-50-31 (13330)
prANApAnau samau hyAstAM rAme rAjyaM prashAsati.
gAdhAmapyatra gAyanti ye purANavido janAH.. 2-50-32 (13331)
shyAmo yuvA lohitAkSho mAta~NgAnAmivarShabhaH.
AjAnubAhuH sumukhaH siMhaskandho mahAbalaH.. 2-50-33 (13332)
dashavarShasahasrANi dashavarShashatAni cha.
rAjyaM bhogaM cha samprApya shashAsa pR^ithivImimAm.. 2-50-34 (13333)
rAmo rAmo rAma iti prAjAnAmabhavankathAH.
rAmabhUtaM jagadidaM rAme rAjyaM prashAsati.. 2-50-35 (13334)
R^igyajuH sAmahInAshcha na tadA.asandvijAyaH.
uShitvA daNDake kAryaM tridashAnAM chakAra saH.. 2-50-36 (13335)
pUrvApakAriNaM taM tu paulastyaM manujarShabham.
devagandharvanAgAnAmariM sa nijaghAnaha.. 2-50-37 (13336)
satvavAnguNasampanno dIpyamAnaH svatejasA.
evameva mahAbAhurikShvAkukulavardhanaH.. 2-50-38 (13337)
rAvaNaM sagaNaM hatvA divamAkramatAbhibhUH.
iti dAsharatheH khyAtaH prAdurbhAvo mahAtmanaH.. 2-50-39 (13338)
tataH kR^iShNo mahAbAhurbhItAnAmabhaya~NkaraH.
aShTAviMshe yuge rAja~njaj~ne shrIvatsalakShaNaH.. 2-50-40 (13339)
peshalashcha vadAnyashchaloke bahumato nR^iShu.
smR^itimAndeshakAlaj~naH sha~NkhachakragadAsibhR^it.. 2-50-41 (13340)
vAsudeva iti khyAto lokAnAM hitakR^itsadA.
vR^iShNInAM cha kule jAto bhUmeH priyachikIrShayA.. 2-50-42 (13341)
shatrUNAM bhayakR^iddAtA madhuheti sa vishrutaH.
shakaTArjunarAmANAM kIlasthAnAnyasUdayat.. 2-50-43 (13342)
kaMsAdInnijaghAnAjau daityAnmAnuShavigrahAn.
ayaM lokahitArthAya prAdurbhAvo mahAtmanaH.. 2-50-44 (13343)
kalkI viShNuyashA nAma bhUyashchotpatsyate hariH.
leryugAnte samprApte dharme shithilatAM gate.. 2-50-45 (13344)
pAShaNDinAM gaNAnAM hi vadhArthaM bharatarShabha.
dharmasya cha vivR^iddhyarthaM viprANAM hitakAmyayA.. 2-50-46 (13345)
ete chAnye cha bahavo viShNordevagaNairyutAH.
prAdurbhAvAH purANeShu gIyante brahmavAdibhiH.. .. 2-50-47 (13346)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi pa~nchAsho.adhyAyaH.. 50..
sabhAparva - adhyAya 051
.. shrIH ..
2.51. adhyAyaH 051
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa bhIShmamprati vistareNa kR^iShNakathAkathanaprArthanA.. 1.. devAsurayuddhe parAjitAnAM devAnAM smaraNamAtrasaMnihitena hariNA daityAnAM parA jayaH.. 2.. bhUmyA svabhArAvataraNaM prArthite.asya viShNoH bhUmAvavatAranirdhAraNam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
evamukte tu kaunteyastataH kauravanandanaH.
AbabhAShe punarbhIShNe dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-51-1 (13347)
bhUya eva manuShyendra upendrasya yashasvinaH.
janma vR^iShNiShu vij~nAtumichChAmi vadatAM vara.. 2-51-2 (13348)
yathaiva bhagavA~njAtaH kShitAviha janArdanaH.
mAdhaveShu mahAbuddhistanme brUhi pitAmaha.. 2-51-3 (13349)
vaishampAyana uvAcha. 2-51-4x (1477)
evamuktastato bhIShmaH keshavasya mahAtmanaH.
mAdhaveShu tathA janma kathayAmAsa vIryavAn.. 2-51-4 (13350)
hanta te kathayiShyAmi yudhiShThira yathAtatham.
yato nArAyaNasyeha janma vR^iShNiShu kaurava.. 2-51-5 (13351)
purA loke mahArAja vartamAne kR^ite yuge.
AsItrailokyavikhyAtaH sa~NgrAmastArakAmayaH.. 2-51-6 (13352)
virochano mayastAro varAhaH shveta eva cha.
viprachittiH pralambashcha vR^itrajambhabalAdayaH.. 2-51-7 (13353)
namuchiH kAlanemishcha prahlAda iti vishrutaH.
lambaH kishoraH svarbhAnurariShTo rAkShaseshvaraH.. 2-51-8 (13354)
ete chAnye cha bahavo daityasa~NghAH sahasrashaH.
nAnAshastradharA rAjannAnAbhUShaNavAhanAH.. 2-51-9 (13355)
devatAnAmabhimukhAstasthurdaiteyadAnavAH.
devAstu yudhyamAnAste dAnavAnabhyayU raNe.. 2-51-10 (13356)
AdityA vasavo rudrAH sAdhyA vishve marudgaNAH.
indro yamashcha varuNashchandrashchaiva dhaneshvaraH.. 2-51-11 (13357)
ashvinau cha mahAvIryau ye chAnye devatAgaNAH.
chakruryuddhaM mahAghoraM dAnavaishcha yathAkramam.. 2-51-12 (13358)
yudhyamAnAH sameyushcha devA daiteyadAnavaiH.
tadyuddhamabhavadghoraM devadAnavasa~Nkulam.. 2-51-13 (13359)
tAbhyAM balAbhyAM sa~njaj~ne tumulo vigrahastadA.
tIkShNashastraiH kiranto.atha abhyayurdevadAnavAH.. 2-51-14 (13360)
ghranti devAnsagandharvAnsayakShoragachAraNAn.
te vadhyamAnA daiteyairdevasa~NghAstadA raNe.. 2-51-15 (13361)
trAtAraM manasA jagmurdevaM nArAyamaM prabhum.
etasminnantare tatra jagAma harirIshvaraH.. 2-51-16 (13362)
dIpaya~njyotiShA bhUmiM sha~NkhachakragadAdharaH.
tamAgataM suparNasthaM viShNuM lokanamaskR^itam.. 2-51-17 (13363)
dR^iShTvA mudA yutAH sarve bhayaM tyaktvA rame surAH.
chakruryuddhaM punaH sarve devA daiteyadAnavaiH.. 2-51-18 (13364)
tadyuddhamabhavadghoramachintyaM romaharShaNam.
jaghrurdaityAntraNe ghorAH sarve shakrapurogamAH.. 2-51-19 (13365)
te bAdhyamAnA bibudhairdudruvudaityadAnavAH.. 2-51-20 (13366)
vidrutAndAnavAndR^iShTvA tadA bhArata saMyuge.
kAlanemiriti khyAto dAnavaH pratyadR^ishyatA.. 2-51-21 (13367)
shatrupraharaNe ghoraH shatabAhuH shatAnanaH.
shatashIrShaH sthitaH shrImA~nChatashR^i~NgaM ivAchalaH.. 2-51-22 (13368)
bhAskarAkAramukuTaH shi~njitAbharaNA~NgadaH.
dhUmraketurharishmashrurnirdaShToShThapuTAnanaH.. 2-51-23 (13369)
trailokyAntaravistAraM dhArayanvipulaM vapuH.
tarjayanvai raNe devA~nChAdayanvai disho dasha.. 2-51-24 (13370)
abhyadhAvatsusa~Nkruddho vyAditAsya ivAntakaH.
tatra shastrapratAnaishcha devAndharShitavAntraNe.. 2-51-25 (13371)
abhyAyayuH surAnsarvAnpunaste daityadAnavAH.
ApIDayantraNe kruddhAstato devAnyudhiShThira.. 2-51-26 (13372)
te vadhyamAnA vibudhAH samare kAlaneminA.
daityaishchaiva mahArAja dudruvuste disho dasha.. 2-51-27 (13373)
vibudhAnvidrutAndR^iShTvA kAlanemirmahA.~nasuraH.
indraM yamaM cha varuNaM vAyuM cha dhanadaM ravim.. 2-51-28 (13374)
etAMshchAnyAnbalA~njitvA teShAM kAryANyavApa saH.
tAnsarvAnsahasA jitvA kAlanemirmahAsuraH.. 2-51-29 (13375)
dadarsha gagane viShNuM suparNasthaM mahAdyutim.
taM dR^iShTvA krodhatAmrAkShastarjayannabhyayAttadA.. 2-51-30 (13376)
sa bAhushatamudyamya sarvAstragrahaNaM raNe.
roShAdbhArata daityendro viShNorurasi pAtayat.. 2-51-31 (13377)
daityAshcha dAnavAshchaiva sarve mayapurogamAH.
svAnyAyudhAni sa~NgR^ihya sarve viShNumupAdravan.. 2-51-32 (13378)
sa tADyamAno.~natibalairdaityaiH sarvAyughodyataiH.
na chachAla hariryuddhe.akampamAna ivAchalaH.. 2-51-33 (13379)
punarudyamya sa~NkruddhaH kAlanemirdR^iDhAM gadAm.
jaghAna gadayA rAjaMstaM viShNuM garuDaM cha vai.. 2-51-34 (13380)
taM dR^iShTvA guraDaM shrAntaM chakramudyasya vai hariH.
shataM shirAMsi bAhUMshcha sochChinatkAlaneminaH.. 2-51-35 (13381)
jaghAnAnyAMscha tAnsarvAnsamare daityadAnavAn.
vibudhAnAmR^iShINAM cha svAni sthAnAni vai dadau.. 2-51-36 (13382)
dattvA surANAM sugrIto yogyakarmANi bhArata.
jagAma brahmaNA sArdhaM brahmalokaM tadA hariH.. 2-51-37 (13383)
brahmalokaM pravishyAshcha prApya nArAyaNaH prabhuH.
paurANaM brahmasadanaM divyaM nArAyaNAshrayam.. 2-51-38 (13384)
sa pravishya tadA devaH stUyamAno maharShibhiH.
sahasrashIrShA bhUtvA cha shayanAyopachakrame.. 2-51-39 (13385)
AdidevaH purANAtmA nidrAvashamupAgataH.
shete sukhaM sadA viShNurmohaya~njagadavyayaH.. 2-51-40 (13386)
jagmustasyAtha varShANi shayAnasya mahAtmanaH.
ShaTtriMshachChatasAhasraM mAnuSheNeha sa~NkhyayA.. 2-51-41 (13387)
jagmuH kR^itayugatretAdvAparAnte bubodha ha.
brahmAdibhiH stUyamAnaH suraishchApi saharShibhiH.. 2-51-42 (13388)
utpatya shayanAdviShNurbrahmaNA vibudhaiH saha.
devAnAM cha hitArthAya yayau devasabhAM prati.. 2-51-43 (13389)
meroH shirasi vinyastAM jvalantIM tAM shubhAM sabhAm.
vivishuste surAH sarve brahmaNA saha bhArata.. 2-51-44 (13390)
jagmustatra niSheduste sA niHshabdA hyabhUttadA.
tatra bhUmiruvAchAtha khedAtkaruNabhAShiNI.. 2-51-45 (13391)
rAj~nAM balairbalavatAM khinnAsmi bhR^ishapIDitA.
nityaM bhAraparishrAntA duHkhaM jIvAmyahaM surAH.. 2-51-46 (13392)
pure pure cha nR^ipatiH koTisa~NkhyairbalairvR^itaH.
rAShTre rAShTre cha shatasho grAmAH kulasahasriNaH.. 2-51-47 (13393)
bhUmipAnAM sahasraishcha teShAM cha bilanAM balaiH.
grAmAyutaiH purai rAShTrairahaM nirvivarIkR^itA.. 2-51-48 (13394)
tasmAddhArayituM shaktyA na kShamAsi janAnaham.
daityaishcha bAdhyamAnAstAH prAja nityaM durAtmabhiH.. 2-51-49 (13395)
bhIShNa uvAcha. 2-51-50x (1478)
bhUmestu vachanaM shrutvA devo nArAyaNastadA.
vyAdishya tAnsurAnsarvAnkShitau vastuM mano dadhe.. .. 2-51-50 (13396)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekapa~nchAsho.adhyAyaH.. 51..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-51-42 kR^itayugatretAdvAparAH anta iti ChedaH..sabhAparva - adhyAya 052
.. shrIH ..
2.52. adhyAyaH 052
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
viShNunA devAnAM bhUmAvutpattaye Aj~nApanam.. 1.. avatIrNe kR^iShNe svargAdAgatAnAmindrAdInAM shrIkR^iShNaM stutvA punaH sva lokagamanam.. 2.. shrIkR^iShNena shakaTAsuravadhaH. arjunatarubha~njanam. bR^indAvaM gatvA vane viharaNam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha.
yachchake bhagavAnviShNurvasudevasutastadA.
tatte.ahaM sampravakShyAmi shR^iNu sravamasheShataH.. 2-52-1 (13397)
vAsudevasya mahAtmyaM charitaM cha mahAtmanaH.
hitArthaM surasartyAnAM lokAnAM cha hitAya cha.. 2-52-2 (13398)
yadA divi vibhustAta na reme bhagavAnasau.
tato vyAdishaya bhUtAni vibhurbhUmisukhAvahaH.. 2-52-3 (13399)
nigrahArthAya daityAnAM chodayAmAsa vai tadA.
murutashcha vasUMshchaiva sUryAchandramasAvubhau.. 2-52-4 (13400)
gandharvApsarasashchaiva rudrAdityAMstathA.ashvinau.
jAyadhvaM mAnuShe loke sarvalokamaheshvarAH.. 2-52-5 (13401)
ja~NgamAni vishAlAkSho hyAtmArthamasR^ijatprabhuH.
jAyantAmiti govindastiryagyonigataiH saha.. 2-52-6 (13402)
tAni sarvANi sarvaj~no vyajAyata yadoH kule.
AtmAnamAtmanA tAta kR^itvA bahuvidhaM hariH.
ratyarthamiha gAstatra rarakSha puruShottamaH. 2-52-7 (13403)
ajAtashatro jAtastu yatheShTa bhuvi bhUmipa.
kIrtyamAnaM mayA tAta nibodha bharatarShabha.. 2-52-8 (13404)
sAgarAH samakampanta mudA chelushcha parvatAH.
jajvalushchAgnayaH shAntA jAyamAne janArdane.. 2-52-9 (13405)
shivAH sampravavurvAtAH prashAntamabhavadrajaH.
jyotIMShi samprakAshanta jAyamAne janArdane.. 2-52-10 (13406)
devadundubhayashchApi sasvanurbhR^ishamambare.
abhyavarShaMstadA.a.agamya devatAH puShpavR^iShTibhiH.. 2-52-11 (13407)
gIrbhirma~NgalayuktAbhiH stuvanvai madhusadanam.
upatasthustadA prItAH prAdurbhAve maharShayaH.. 2-52-12 (13408)
tatastAnabhisamprekShya nAradapramukhAnR^iShIn.
upAnR^ityannupajagurgandharvApsarasAM gaNAH.. 2-52-13 (13409)
upatasthe cha govindaM sahasrAkShaH shachIpatiH.
abhyabhAShata tejasvI maharShInpUjayaMstadA.. 2-52-14 (13410)
kR^itvA cha devakAryANi kR^itvA devahitAni cha.
khaM lokaM lokakR^iddevaH punargachChati tejasA.. 2-52-15 (13411)
ityuktvA R^iShibhiH sArghaM jagAma tridivaM punaH.
abhyanuj~nAya tAnsarvA~nChAdayanprakR^itiM parAm.. 2-52-16 (13412)
nandagopakule kR^iShNa uvAsa bahulAH samAH.
tataH kadAchitsuptaM taM shakaTasya tvadhaH shishum.. 2-52-17 (13413)
yashodA samparityajya jagAma yamunAM nadIm.
shishulIlAM tataH kurvansvahastacharaNau kShipan.. 2-52-18 (13414)
ruroda madhuraM kR^iShNaH pAdAvUrdhvaM prasArayan.
pAdA~NguShThena shakaTaM dArayannatha keshavaH.. 2-52-19 (13415)
tatra ekena pAdena pAtayitvA tathA shishuH.
nyubjaM payodharAkA~NkShI sasAra cha ruroda cha.. 2-52-20 (13416)
pATitaM shakaTaM dR^iShTvA bhinnabhANDapuTIkaTam.
janAste shishunA tena vismayaM paramaM yayuH.. 2-52-21 (13417)
pratyakShaM shUrasenAnAM dR^ishyate mahadadbhutam.
shayAnena hataH kaMsapakShavAMstigmatejasA.. 2-52-22 (13418)
pUtanA chApi nihatA mahAkAyA mahAstanI.
tataH kAle mahArAja saMsaktau rAmakeshavau.. 2-52-23 (13419)
kR^iShNaH sa~NkarShaNashchobhau ri~NkhiNau cha babhUvatuH.
anyonyakiraNAkrAntau chandrasUryAvivAmbare.. 2-52-24 (13420)
visarpantau cha sarvatra mahAsarpabhujau tadA.
rejatuH pAMsudigdhA~Ngau rAmakR^iShNau tadA nR^ipa.. 2-52-25 (13421)
kvachichcha jAnubhiH spR^iShTau krIDamAnau kvachidvane.
pibantau dadhikulyAMshcha mathyamAne cha bhArata.. 2-52-26 (13422)
tataH sa bAlo govindo navanItaM tadA kShayam.
grAsamAnastu tatrAyaM gopIbhirdadR^ishe tathA.. 2-52-27 (13423)
dAmnA.atholUkhale kR^iShNo gopIbhishcha nibandhitaH.
tattathA shishunA tena karShatA chArjunAvR^ibhau.. 2-52-28 (13424)
samUlaviTapau bhagnau tadadbhutamivAbhavat.
tatastau bAlyamuttIrNau kR^iShNasa~NkarShaNAvubhau.. 2-52-29 (13425)
tasminneva vrajasthAne saptavarShai babhUvatuH.
nIlapItAmbaradharau pItashvetAnulepanau.. 2-52-30 (13426)
babhuvaturvatsapAlau kAkapakShadharAvubhau.
parNavAdyaM shrutisukhaM vAdayantau varAnanau.. 2-52-31 (13427)
shushubhAte vanagatau trishIrShAviva pannagau.
mayUrA~NgajakarNau tau pallavApIDadhAriNau.. 2-52-32 (13428)
vanamAlAparikShiptau sAlapotAvivodgatau.
aravindakR^itApIDau rajjuyaj~nopavItinau.. 2-52-33 (13429)
sashikyatumburukarau gopaveNupravAdakau.
kvachidvasantAvanyonyaM kraDamAnau kvachidvane.. 2-52-34 (13430)
parNashayyAsu tau suptau kvachinnidrAntaraiShiNau.
tau vatsAnpAlayantau hi shobhayantau mahadvanam.. 2-52-35 (13431)
cha~nchUryantau ramantau cha rAjannevaM tadA shubham.
tato bR^indAvanaM gatvA vasudevasutAvubhau.
gokulaM tatra kaunyeya chArayantau vijahratuH.. .. 2-52-36 (13432)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi dvipa~nchAsho.adhyAyaH.. 52..
sabhAparva - adhyAya 053
.. shrIH ..
2.53. adhyAyaH 053
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNena bAlakaiH saha vihR^itya kAliyamardanam.. 1.. balarAmeNa dhenukAsurahananam.. 2.. kR^iShNena govardhanoddharaNam.. 3.. ariShTAsurAdihananam.. 4.. madhurAyAM kaMsaM hatvA pitroH pAdAbhivandanam.. 5.Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha.
tataH kadachidgovindo jyeShThaM sa~NkarShaNaM vinA.
chachAra tadvanaM ramyaM susvarUpo varAnanaH.. 2-53-1 (13433)
kAkapakShadharaH shrImA~nChyAmaH padmanibhekShaNaH.
shrIvatsenorasA yuktaH shashA~Nka iva lakShmaNA.. 2-53-2 (13434)
rajjuyaj~nopavItI sa pItAmbaradharo yuvA.
shvetachandranaliprA~Ngo nIlaku~nchitamUrdhajaH.. 2-53-3 (13435)
rAjatA barhipatreNa mandamArutakampinA.
kvachidgAyankva~nchitkrIDankvachinnR^ityankvachiddhasan.. 2-53-4 (13436)
gopaveNuM sumadhuraM kAmaM tadapi vAdayan.
prahlAdanArthaM cha gavAM ka kvachidvanagato yuvA.. 2-53-5 (13437)
gokule meghakAle tu chachAra dyutimAnprabhuH.
bahuramyeShu desheShu vanasya vanarAjipu.. 2-53-6 (13438)
tAsu kR^iShNo mudA yuktaH krIDayanbharatarShabha.
sa kadAchidvane tasmingobhiH saha parivrajan.. 2-53-7 (13439)
bhANDIraM nAma dR^iShTvA.atha nyagrodhaM keshavo mahAn.
tachChAyAyAM matiM chakre nivAsAya tadA prabhuH.. 2-53-8 (13440)
sa tatra vayasA tulyairbatsapAlaistadA.anagha.
reme sa divasaM kR^iShNaH purA svargagato yathA.. 2-53-9 (13441)
taM krIDamAnaM gopAlAH kR^iShNaM bhANDIravAsinaH.
ramayanti sma bahavo mAnyaiH krIDanakaistadA.. 2-53-10 (13442)
anye sma parigAyanti gopA muditamAnasAH.
gopAlakR^iShNamevAnye gAyanti sma vanapriyAH.. 2-53-11 (13443)
teShAM sa~NgAyatAmeva vAdayAmAsa keshavaH.
parNavAdyAntare veNuM tumbavINAM cha tatra vai.. 2-53-12 (13444)
evaM krIDAntaraiH kR^iShNo gopAlairvijahAra saH.
tena bAlena kaunteya kR^itaM lokahitaM tadA.. 2-53-13 (13445)
pashyatAM sarvabhUtAnAM vAsudevena bhArata.
hrade nipAtatA tatra krIDitaM nAgamUrdhani.. 2-53-14 (13446)
shAsayitvA tu kAlIyaM sarvalokasya pashyataH.
vijahAra tataH kR^iShNo baledavasahAyavAn.. 2-53-15 (13447)
dhenuko dAruNo rAjandaityo rAsabhavigrahaH.
tadA tAlavane rAjanbaladevena vai hataH.. 2-53-16 (13448)
tataH kadAchitkaunteya rAmakR^iShNau vanaM gatau.
chArayantau pravR^iddhAni godhanAni shubhAnanau.. 2-53-17 (13449)
viharantau mudA yuktau vIkShamANau vanAni vai.
shvelayantau pragAyantau vichinvantau cha pAdapAn.. 2-53-18 (13450)
nAmabhirvyAharantau cha vatsAngAshcha parantapau.
cheraturlokasiddhAbhiH krIDAbhiraparAjitau.. 2-53-19 (13451)
tau devau mAnuShIM dIkShAM vahantau surapUjitau.
tajjAtiguNayuktAbhiH krIDAbhishcheraturvanam.. 2-53-20 (13452)
evaM bAlye.api gopAlaiH krIDAbhishcha vijahratuH.. 2-53-21 (13453)
tataH kR^iShNo mahAtejAstadA gatvA tu govrajam.
giriyaj~naM tamevaiSha pravR^ittaM gopadArakaiH.. 2-53-22 (13454)
bubhuje pAyasaM shaurirIshvaraH sarvabhUtakR^it.
taM dR^iShTvA gopakAH sarve kR^iShNameva samarchayan.. 2-53-23 (13455)
pUjyamAnastadA devairdivyaM vapuradhArayat.
dhR^ito govardhano nAma saptAhaM parvato dhR^itaH.. 2-53-24 (13456)
shishunA vAsudevena gavArthamarimardana.
krIDamAnastadA kR^iShNaH kR^itavAnkarma duShkaram.. 2-53-25 (13457)
tadadbhutamatIvAsItsarvalokasya bhArata.
devadevaH kShitaM gatvA kR^iShNaM natvA mudAnvitaH. 2-53-26 (13458)
govinda iti taM hyuktvA hyabhyaShi~nchatpurandaraH.
ityuktvAshliShya govindaM puruhUtobhyayAddivam.. 2-53-27 (13459)
athAriShTa iti khyAtaM daityaM vR^iShabhavigraham.
jaghAna tarasA kR^iShNaH pashUnAM hitakAmyayA.. 2-53-28 (13460)
keshinAmA tato daityo rAjaMsturagavigrahaH.
tathA vanagataM pArtha gajAyutabalaM hayam.. 2-53-29 (13461)
karAmbhoruhavajreNa jaghAna madhusUdanaH.
atha mallaM tu chANUraM nijaghAna mahA.asuram.. 2-53-30 (13462)
sudAmAnamamitraghna sarvasainyapuraskR^itam.
bAlarUpeNa govindo nijaghAna cha bhArata.. 2-53-31 (13463)
baladevena chAyatnAtsamAje muShTiko hataH.
tADitashcha sahAmAtyaH kaMsaH kR^iShNena bhArata.. 2-53-32 (13464)
hatvA kaMsamamitraghnaH sarveShAM pashyatAM tadA.
abhiShichyograsenaM taM pitroH pAdamavandata. 2-53-33 (13465)
evamAdIni karmANi kR^itavAnvai janArdanaH.. .. 2-53-34 (13466)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi tripa~nchAsho.adhyAyaH..53 ..
sabhAparva - adhyAya 054
.. shrIH ..
2.54. adhyAyaH 054
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
rAmakR^iShNayoH vidyAbhyAsArthaM sAndIrpinyAchAryasamIpagamanam.. 1.. sAndIpininA gurudakShiNAtvena mR^itaputrAnayanaM choditena kR^iShNena svenojjIvi tasya putrasya samarpaNam..2.. kaMsaparAkramAdivarNanam.. 3.. kR^iShNena jarAsandhaparAjayaH.. 4..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
tatastau jagmatustatra guruM sAndIpiniM punaH.
gurushushrUShaNAyuktau dharmaj~nau dharmachAriNau.. 2-54-1 (13467)
vratamugraM mahAtmAnau vicharantAvavantiShu.
ahorAtraishchatuShpaShTyA sA~NgAnvedAnavApatuH.. 2-54-2 (13468)
lekhyaM cha gaNitaM chobhau prApnutAM yadunandanau.
gAndharvavedaM vaidyaM cha sakalaM samAvApatuH.. 2-54-3 (13469)
hastishikShAmashvishikShAM dvAdashAhena chApnutAm.
tAvubhau jagmaturvIrau guruM sAndIpiniM punaH.. 2-54-4 (13470)
dhanurvedachikIrShArthaM dharmaj~nau dharmachAriNau.
tAviShvAsavarAchAryamabhigamya praNamya cha.. 2-54-5 (13471)
tena vai satkR^itau rAjaMshcharantau tAvavantiShu.
pa~nchAshadbhirahorAtrairdashA~NgaM supratiShThitam.. 2-54-6 (13472)
sarahasyaM dhanurvedaM sakalaM tAvavApatuH.
dR^iShTvA kR^itArtho viprendro gurvarthe tAvachodayat.. 2-54-7 (13473)
ayAchatArthaM govindaM tadA sAndIpinirvibhum.
mama putraH samudre.asmiMstiminA chApavAhitaH.. 2-54-8 (13474)
putramAnaya bhadraM te bhakShitaM timinA mama.
ArtAya gurave tatra pratishushrAva duShkaram.. 2-54-9 (13475)
ashakyaM sarvabhUteShu kartumanyena kenachit.
yashcha sAndIpineH putraM jahAra bharatarShabha.. 2-54-10 (13476)
so.asuraH samare tAbhyAM samudre vinipAtitaH.
tataH sAndIpineH putraH prasAdAdamitaujasaH.. 2-54-11 (13477)
dIrghakAlaM kR^itaH pretaH punarAsIchCharIravAn.
tadashakyamachintyaM cha dR^iShTvA sumahadadbhutam.. 2-54-12 (13478)
sarveShAmeva bhUtAnAM vismayaH samajAyata.
AsanAni cha sarvANi gavAshvaM cha dhanAdikam.. 2-54-13 (13479)
sarvaM tadupajahAte gurave rAmakeshavau.
gadAparighayuddhe cha sarvAstreShu cha keshavaH.. 2-54-14 (13480)
paramAM mukhyatAM prAptaH sarvalokeShu vishrutaH.
kashcha nArAyaNAdanyaH sarvaratnavibhUShitam.. 2-54-15 (13481)
rathamAdityasa~NkAshamAtiShTheta shachIpateH.
kasya chApratimo yantA vajrapANeH priyaH sakhA.. 2-54-16 (13482)
mAtaliH sa~NgR^ihItA syAdanyatra puruShottamAt.
bhojarAjAtmajo vApi kaMsastAta yudhiShThira.. 2-54-17 (13483)
astrajAte bale vIrye kArtavIryasamo.abhavat.
tasya bhojapateH putrAdbhojarAjanyavardhanAt.. 2-54-18 (13484)
udvijante sma rAjAnaH suparNAdiva pannagAH.
chitrakArmukanistriMshavimalaprAsayodhinaH.. 2-54-19 (13485)
shataM shatasahasrANi pAdAtAstasya bhArata.
aShTau shatasahasrANi shUrANAmanivartinAm.. 2-54-20 (13486)
abhavanbhojarAjasya jAmbUnadamayA dhvajAH.
rukmakA~nchanakakShyAstu rathAstasya yudhiShThi.. 2-54-21 (13487)
abhavanbhojaputrasya dvipAstAvaddhi tadbalam.
chitrakArmukanistriMshavimalaprAsayodhinAm.. 2-54-22 (13488)
ShoDashAshvasahasrANi kiMshukAbhAni tasya vai.
aparastu mahAvyUhaH kishoraNAM yudhiShThira.. 2-54-23 (13489)
Arohavarasampanno durdharShaH kenachidbalAn.
sa cha ShoDashasAhasraH kaMsabhrAtR^ipuraH saraH.. 2-54-24 (13490)
sunAmA sarvatastvenaM sa kaMsaM paryapAlayat.
sagaNo mishrako nAma ShaShTimasAhasra uchyate.. 2-54-25 (13491)
kaMsaroShamahAvegAM vaivasvatavashAnugAm..
mattadvipamahAgrAhAM vaivasvatavashAnugAm.. 2-54-26 (13492)
shasrajAlamahAphenAM sAdivegamahAjalAm.
gadAparighapAThInAM nAnAkavachashaivalAm.. 2-54-27 (13493)
rathanAgamahAvartAM nAnArudhirakardamAm.
chitrakArmukakallolAM rathAshvakalilahradAm.. 2-54-28 (13494)
mahAmR^idhanadIM ghorAM yodhAvartananisvanAm.
ko.anyo nArAyaNAdetya kaMsahantA yudhiShThira.. 2-54-29 (13495)
eSha shakrarathe tiShThaMstAnyanIkAni bhArata.
vyadhamadbhojaputrasya mahAbhrANIva mArutaH.. 2-54-30 (13496)
taM sabhAsthaM sahAmAtyaM hatvA kaMsaM sahAnvayam.
AnayAmAsa mAnArhAM devakIM samuhR^idgaNAm.. 2-54-31 (13497)
yashodAM rohiNIM chaiva abhivAdya punaH punaH.
ugrasenaM cha rAjAnamabhiShichya janArdanaH.. 2-54-32 (13498)
archito yadumukhyaishcha bhagavAnvAsavAnujaH.
tataH pArthivamAyAntaM sahitaM sarvarAjabhiH.
sarasvatyAM jarAsandhamajayatpuruShottamaH.. .. 2-54-33 (13499)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi chatuH pa~nchAsho.adhyAyaH.. 54..
sabhAparva - adhyAya 055
.. shrIH ..
2.55. adhyAyaH 055
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNasya madhurAM tyaktvA dvArakAgamanam..1.. narakAsurapratApavarNanam.. 2.. indreNa dvArakAmetya kR^iShNaM prati narakavadhaprArthanam.. 3.. garuDamAruhya prAgjyotichaM gatena kR^iShNena nihate dharaNyA tasmai kuNDalArpaNam .. 4..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha..
shUrasenapuraM tyaktvA tato yAdavanandanaH.
dvArakAM bhagavAnkR^iShNaH pratyapadyata bhArata.. 2-55-1 (13500)
tato mahAtmA yAnAni ratnAni vividhAni cha.
yathArhaM puNDarIkAkSho nairR^itAtpratyapadyata.. 2-55-2 (13501)
tatra vighnaM charanti sma daiteyAH sahadAnavaiH.
tA~njaghAna mahAbAhurvaramattAnmahAsurAn.. 2-55-3 (13502)
sa vighnamakarottatra narako nAma nairR^itaH.
aditiM dharShayAmAsa kuNDalArthaM yudhiShThira.. 2-55-4 (13503)
na chAsuragaNaiH sarvaiH sahitaiH karma tatpurA.
kR^itapUrvaM mahAghoraM yadakArShInmahAsuraH.. 2-55-5 (13504)
yaM mahI suShuve devI yasya prAgjyotiShaM puram.
viShayAntapAlAshchatvAro yasyAsanyuddhadurmadAH.. 2-55-6 (13505)
AdevayAnamAvR^itya panthAnaM paryavasthitAH.
trAsanAH surasa~NghAnAM virUpai rAkShasaiH saha.. 2-55-7 (13506)
hayagrIvo nikumbhashcha ghoraH pa~nchajanastadA.
muraH putrasahasraishcha varamatto mahAsuraH.. 2-55-8 (13507)
tadvadhArthaM mahAbAhureSha chakragadAsibhR^it.
jAto vR^iShNiShu devakyAM vAsudevo janArdanaH.. 2-55-9 (13508)
tasyAsya puruShendrasyalokaprathitatejasaH.
nivAso dvArakAyAM tu vidito vaH pradhAnataH.. 2-55-10 (13509)
atIva hi purI ramyA dvArakA vAsavakShayAt.
ativairAjamapyaddhA pratyakShaste yudhiShThira.. 2-55-11 (13510)
tasmindevapuraprakhye sA sabhA vR^iShNyupAshrayA.
sudharmeti cha vikhyAtA yojanAyatavistR^itA.. 2-55-12 (13511)
tatra vR^iShNyandakAH sarve rAmakR^iShNapurogamAH.
lokayAtrAmimAM kR^itsnAM parirakShanta Asate.. 2-55-13 (13512)
tatrAsIneShu sarveShu kadAchidbharatarShabha.
divyagandhA vavurvAtAH kusumAnAM cha vR^iShTayaH.. 2-55-14 (13513)
tataH sUryasahasrAbhastejorAshirmahAdbhutaH.
madhye tu tejasastasya pANDaraM gajamAsthitaH. 2-55-15 (13514)
vR^ito devagaNaiH sarvairvAsavaH pratyadR^ishyata..
rAmakR^iShNau cha rAjA cha vR^iShNyandhakagaNaiH saha. 2-55-16 (13515)
utpatya sahasA deve namaskAramakurvata..
so.avatIrya gajAttUrNaM pariShvajya janArdanam. 2-55-17 (13516)
sasvaje baladevaM cha rAjAnaM cha tamAhukam..
vAsudevoddhavau chaiva vikadruM cha mahAmatim. 2-55-18 (13517)
pradyumnasAmbanishaThAnaniruddhaM cha sAtyakim..
gadaM sAraNamakrUraM bhAnujhalliviDUrathAn. 2-55-19 (13518)
tathaiva kR^itavarNANAM chArudeShNaM mahAbalam..
devakalpAnmahArAja tAndAshArhapurogamAn. 2-55-20 (13519)
piriShvajya cha dR^iShTvA cha bhagavAnbhUtabhAvanaH..
vR^iShNyandhakamahAmAtrAnpariShvajyAtha vAsavaH. 2-55-21 (13520)
pragR^ihya pUjAM tairdattAM bhagavAnpAkashAsanaH..
so.aditervachanAttAta kuNDalArthe janArdanam. 2-55-22 (13521)
uvAcha paramaprIto jahi bhaumaM nareshva.. 2-55-23 (13522)
bhIShNa uvAcha.
nihatya narakaM bhaumamAhariShyAmi kuNDale. 2-55-23x (1479)
evamuktvA.atha govindo rAmamevAbhyabhAShata..
pradyumnamaniruddhaM cha sAmbaM chApratimaM bale. 2-55-24 (13523)
etAMshchochtkA tathA tatra vAsudevo mahAyashAH..
athAruhya suparNaM vai sha~NkhachakragadAsibhR^it. 2-55-25 (13524)
yayau tadA hR^iShIkesho devAnAM hitakAmyayA..
taM prayAntamamitraghnaM devAH sahapurandarAH. 2-55-26 (13525)
pR^iShThato.anuyayuH prItyA stuvanto viShNumachyutam.
ugrAntrakShogaNAnhatvA narakasya mahAsurAn. 2-55-27 (13526)
kShurAntAnmauravAnpAshAnShaTsahasraM dadarsha saH..
sQa~nChidya pAshAchChastreNa muraM hatvA sahAnvayam. 2-55-28 (13527)
shailasa~NghAnatikramya nishumbhaM cha vyapothayat.. 2-55-29 (13528)
yaH sahasrasahastvekaH sarvAndevAnapothayat.
taM jaghAna mahAvIryaM hayagrIvaM mahAbalam.. 2-55-30 (13529)
apAratejA durdharShaH sarvayAdavanandanaH..
madhye lohitaga~NgAyAM bhagavAndevakIsutaH.. 2-55-31 (13530)
audakAyAM virUpAkShaM jaghAna madhusUdanaH.
tataH prAgjyotiShaM nAma dIpyamAnamiva shriyA.
puramAsAdayAmAsa tatra yuddhamavartata.. 2-55-32 (13531)
tadyuddhamabhavadghoraM tena bhaumena bhArata.
kuNDalArthe sureshasya narakeNa mahAtmanA.. 2-55-33 (13532)
muhUrtaM lAlayitvA tu narakaM madhUsUdanaH.
pravR^ittachakraM chakreNa pramamAtha balAdbalI.. 2-55-34 (13533)
chakrapramathitaM tasya papAta sahasA bhuvi.
uttamA~NgaM hatA~Ngasya vR^itre vajrahate yathA.. 2-55-35 (13534)
bhUmistu patitaM dR^iShTvA prAyachChatkuNDale sutam.
pradAya cha mahAbAhumidaM vachanamabravIt.. 2-55-36 (13535)
sR^iShTastvayaiva madhuhaMstvayaiva vinipAtitaH.
yathechChasi tathA krIDA prajAstasyAnupAlaya.. 2-55-37 (13536)
shrIvAsudeva uvAcha. 2-55-38x (1480)
devAnAM cha munInAM cha pitR^INAM cha mahAtmanAm.
udvejanIyo bhUtAnAM brahmadvid puruShAdhamaH.. 2-55-38 (13537)
lokadviShTaH sutaste tu devArirlokakaNTakaH.
sarvalokanamaskAryAmaditaM bAdhayadvalI.. 2-55-39 (13538)
kuNDale hR^itavAndarpAttataste nihataH sutaH.
naiva manyustvayA kAryo yatkR^itaM mayi bhAmini .. 2-55-40 (13539)
tvatprabhAvAchcha te putro labdhavAngatimuttamAm.
tasmAdgachCha mahAbhAge bhArAvataraNaM kR^itam.. .. 2-55-41 (13540)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi pa~nchapa~nchAsho.adhyAyaH..55 ..
sabhAparva - adhyAya 056
.. shrIH ..
2.56. adhyAyaH 056
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNasya narakaM nihatya tadIyadhanaratnAdikaM shatottaraShoDashasahasrastrIsahitaM maNiparva taM cha garuDamAropya svargalokagamanam.. 1.. rAmakR^iShNayoH adityai kuNDalAdikaM dattvA aditishachIbhyAM satkR^itayA satyabhAmayA saha dvArakAM pratyAgamanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha..
nihatya narakaM bhaumaM satyabhAmAsahAyavAn.
sahito lokapAlaishcha dadarsha narakAlayam.. 2-56-1 (13541)
athAsya gR^ihamAsAdya nArakasya mahAtmanaH.
dadarsha dhanamakShayyaM ratnAni vividhAni cha. 2-56-2 (13542)
maNimuktApravAlAni vaiDUryavikR^itAni cha.
vistArAlpAMshchArkamaNInvipulAnsphATikAnapi.. 2-56-3 (13543)
jAmbUnadamayAnyeva shAtakumbhamayAni cha.
pradIptajvalanAbhAni shItarashmiprabhANi cha.. 2-56-4 (13544)
hiraNyavarNaM ruchiraM shvetamabhyantaraM gR^iham.
tadakShayyaM gR^ihe dR^iShTaM narakasya dhanaM bahu.. 2-56-5 (13545)
na hi rAj~naH kuberasya tAvaddhanasamuchChrayaH.
dR^iShTapUrvaH purA sAkShAnmahendrabhavaneShvapi.. 2-56-6 (13546)
hate bhaume nishumbhe cha vAsavaH sagaNo.abravIt.
dAshArhapatimAsInamAhR^itya maNikuNDale.. 2-56-7 (13547)
hemasUtrA mahAkakShyAstomarairvIryashAlinaH.
vimalAni patAkAni vAsAMsi vividhAni cha.. 2-56-8 (13548)
bhImarUpAshcha mAta~NgAH pravAlavikR^itAH kuthAH.
te cha viMshatisAhasrA dvAstAvatyaH kareNavaH.. 2-56-9 (13549)
aShTau shatasahasrANi deshajAshchottamA hayAH.
gobhishchAvikR^itairyAvatkAmAttava janArdana.. 2-56-10 (13550)
etatte prApayiShyANi vR^iShNyAvAsamarindama.
vasu yatriShu lokeShu dharmeNAvarjitaM tvayA.. 2-56-11 (13551)
bhIShma uvAcha. 2-56-12x (1481)
devagandharvaratnAni daiteyAsurajAni cha.
yAni santi hiraNyAni narakasya niveshane.. 2-56-12 (13552)
etattu garuDe sarvaM kShipramAropya vAsavaH.
dArshArhapatinA sArdhamupAyAnmaNiparvatam.. 2-56-13 (13553)
chitragrathitameghAbhaH prababhau maNiparvataH.
hemachitravitAnaishcha prAsAdairupashobhitaH.. 2-56-14 (13554)
harmyANi cha vishAlAni maNisopAnavanti cha.
tatrasthA varavarNinyo dadR^ishurmadhusUdanam.. 2-56-15 (13555)
gandharvasuramukhyAnAM priyA duhitarastadA.
triviShTapasame deshe tiShThantamaparAjitam.. 2-56-16 (13556)
parivavrurmahAbAhumekaveNIdharAH striyaH.
parvAH kAShAyavAsinyaH sarvAshcha niyatendriyAH.. 2-56-17 (13557)
vratasantApajaH shoke nAtra kashchidapIDayat.
arajAMsi cha vAsAMsi bibhratyaH kaushikAnyapi.. 2-56-18 (13558)
sametya yadusiMhasya chakrurasyA~njaliM striyaH.
UchushchainaM hR^iShIkeshaM sarvAstAH kamalekShaNAH.. 2-56-19 (13559)
nAradena samAkhyAtamasmAkaM puruShottama.
AgamiShyati govindaH surakAryArthasiddhaye.. 2-56-20 (13560)
so.asuraM narakaM hatvA nishumbhaM murameva cha.
bhaumaM cha saparIvAraM hayagrIvaM cha dAnavam.. 2-56-21 (13561)
tathA pa~nchajanaM chaiva prApsyate dhanamakShayam.
so.achireNaiva kAlena yuShmanmoktA bhaviShyati.. 2-56-22 (13562)
evamuktvAgamaddhIro devarShirnAradastathA.
tvAM chintayAnAH satataM tapo ghoramupAsmahe.. 2-56-23 (13563)
kAle.atIte mahAbAhuM kadA drakShyAma mAdhavam.
ityevaM hR^idi sa~NkalpaM kR^itvA puruShasattama.
tapashcharAma satataM rakShyamANA hi dAnavaiH.. 2-56-24 (13564)
tato.asmatpriyakAmArthaM bhagavAnmAruto.abravIt.
yathoktaM nAradenAtha na chirAttadbhaviShyati.. 2-56-25 (13565)
bhIShNa uvAcha.. 2-56-26x (1482)
tAsAM paramanArINAmR^iShabhAkShaM puraH sthitam.
dadR^ishurdevagandharvA gR^iShTInAmiva gopatim.. 2-56-26 (13566)
tasya chandropamaM vaktramudIkShya muditendriyAH.
samprahR^iShTA mahAbAhumidaM vachanamabruvan. 2-56-27 (13567)
satyavrata purA vAyuridamasmAnihAbravIt.
sarvabhUtahitaj~nashcha maharShirapi nAradaH.. 2-56-28 (13568)
viShNurnArAyaNo devaH sha~NkhachakragadAsibhR^it.
sa bhaumaM narakaM hatvA bhartA vo bhavitA dhruvam.. 2-56-29 (13569)
diShTyA tasyarShimukhyasya nAradasya mahAtmanaH.
vachanAdeva satyaM no bhartA bhavitumarhasi.. 2-56-30 (13570)
yatpriyaM bata pashyAma shrutaM priyamarindama.
darshanena kR^itArthAH smo vayamasya mahAtmanaH.. 2-56-31 (13571)
uvAcha hi yadushreShThaH sarvAstA jAtamanmathAH.
yathA brUta vishAlAkShyastatsarvaM vo bhaviShyati.. 2-56-32 (13572)
tatastA garuDe sarvAH saratnadhanasa~nchayAH.
kShipramAropayA~nchakre bhagavAndevakIsutaH.. 2-56-33 (13573)
sapakShigaNamAta~NgaM savyAlamR^igapannagam.
shAkhAmR^igagaNairjuShTaM saprastarashilAtalam.. 2-56-34 (13574)
nya~Nkubhishcha varAhaishcha rurubhishcha niShevitam.
saprapAtamahAsAnuM vichitrashikhisa~Nkulam.. 2-56-35 (13575)
sa mahendrAnujaH shaurishchakAra guruDopari.
pashyatAM sarvabhUtAnAmutpATya maNiparvatam.. 2-56-36 (13576)
upendraM baladevaM cha vAsavaM cha mahAbalam.
svapakShabalavikShepairmahAdrishikharopamaH.. 2-56-37 (13577)
dikShu sarvAsu saMrAvaM sa chakre garuDo vahan.
ArujanparvatAgrANi pAdapAMshcha samutkShipan.. 2-56-38 (13578)
sa~njahAra mahAbhrANi vaishvAnarapathaM gataH.
grahanakShatratArANAM saptarShINAM svatejasA.. 2-56-39 (13579)
prabhAjAlamatikramya chAshvinoshcha parantapa.
prApya puNyatamaM sthAnaM devalokamarindamaH.. 2-56-40 (13580)
shakrasadma samAsAdya chAvaruhya janArdanaH.
so.abhivAdyAditeH pAdAvarchitaH sarvadaivataiH.
brahmadakShapurogaishcha prajApatibhireva cha.. 2-56-41 (13581)
aditeH kuNDale divye dadAvatha tadA vibhuH.
ratnAna cha parArghyANi rAmeNa saha keshavaH.. 2-56-42 (13582)
pratigR^ihya cha tatsarvamaditirvAsavAnujam.
pUjayAmAsa dAshArhaM rAmaM cha vigatajvarA.. 2-56-43 (13583)
shachI mahendramahiShI kR^iShNasya mahiShIM tadA.
satyabhAmAM tu sa~NgR^ihya adityai sA nyavedayat.. 2-56-44 (13584)
sA tasyAH satyabhAmAyAH kR^iShNApriyachikIrShayA.
varaM prAdAddevamAtA satyAyai vigatajvarA.. 2-56-45 (13585)
jarAM na yAsyasi shubhe yAvatkR^iShNo.asti bhUtale.
sarvagandhaguNopetA bhaviShyasi varAnane.. 2-56-46 (13586)
visR^ijya satyabhAmA vai paulomIM cha sumadhyamA.
shachyApi samanuj~nAtA yayau kR^iShNaniveshanam.. 2-56-47 (13587)
sampUjyamAnastridashairmaharShigaNasevitaH.
dvArakAM prayayau kR^iShNo devalokAdarindamaH.. 2-56-48 (13588)
shIghrAdetya mahAbAhurdIrghamadhvAnamachyutaH.
varghamAnapuradvAramAsasAda surottamaH.. .. 2-56-49 (13589)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ShaTpa~nchAsho.adhyAyaH.. 56..
sabhAparva - adhyAya 057
.. shrIH ..
2.57. adhyAyaH 057
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dvArakAvarNanam.. 1.. rukmiNIsatyabhAmAdigR^ihavarNanam..2.. kR^iShNena svargAdAnItasva pArijAtasya pratiShThApanamudyAna varNanaM cha.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha..
tAM purI dvArakIM dR^iShTvA vibhurnArAyaNo hariH.
hR^iShTaH sarvArthasampannaH praveShTumupachakrame.. 2-57-1 (13590)
so.apashyadvR^ikShaShaNDAMshcha ramyAnnAnAjanAnvahUn.
samantato dvAravatyAM nAnApuShpaphalAnvitAn.. 2-57-2 (13591)
arkachandrapratIkAshairmerukUTanibhairgR^ihaiH.
dvArakAmAvR^itAM ramyAM sukR^itAM vishvakarmaNA.. 2-57-3 (13592)
padmaShaNDAkulAbhishcha haMsasevitavAribhiH.
ga~NgAsindhuprakAshAbhiH parighAbhirala~NkR^itAm.. 2-57-4 (13593)
prAkAreNArkavarNena pANDareNa virAjitAm.
viyanmUrdhni niviShTena dyAmivAbhraparichChadAm.. 2-57-5 (13594)
nandanapratimaishvApi mishrakapratimairvanaiH.
tatra sA vihitA sAkShAnnagarI vishvakarmaNA.. 2-57-6 (13595)
kA~nchanairmaNisopAnairupetA janaharShiNI.
gItaghoShamahAghoShaiH prasAdapravaraiH shubhA.. 2-57-7 (13596)
tasminpuravArashreShThe dAshArhANAM yashasvinAm.
neshmAni jahR^iShe dR^iShTvA bhagavAnpAkashAsanaH.. 2-57-8 (13597)
samuchChritapatAkAni pAriplavanibhAni cha.
kA~nchanAbhAni bhAkhanti merukUTanibhAni cha.. 2-57-9 (13598)
sudhApANDarashR^i~Ngaishcha shAtakumbhaparichChadaiH.
ratnasAnumahAshR^i~NgaiH sarvaratnasamanvitaiH? 2-57-10 (13599)
saharmyaiH sArdhachandraishcha saniryUhaiH sapa~njaraiH.
sayantragR^ihasaMbAdhaiH sadhAtubhirivAdribhiH.. 2-57-11
maNikA~nchanabhomeshcha sudhAmR^iShTatalaistathA.
jAmbUnadamayadvArairvaiDUryavikR^itArgalaiH.. 2-57-11 (13600)
sarvartusukhasaMsyarshairmahAdhanaparichChadaiH.
ramyasAnugR^ihaiH shR^i~Ngairvichitrairiva parvataiH.. 2-57-13 (13601)
pa~nchavarNasavarNaishcha puShpavR^iShTisamaprabhaiH.
tulyaiH parjanyanirghoShairhrAdairbhogavatI yathA.. 2-57-14 (13602)
kR^iShNadhvajopavAhyaishcha dAshArhAyudharohitaiH.
vR^iShNivIramayUraishcha strIsahasraprajAkulaiH.. 2-57-15 (13603)
vAsudevaindraparjanyairgR^ihameghairala~NkR^itA.
dadR^ishe dvArakA.atIva meghairdyairiva saMvR^itA.. 2-57-16 (13604)
sAkShAdbhagavato veshma vihitaM vishvakarmaNA.
dadR^ishurvAsudevasya chaturyojanamAyatam.. 2-57-17 (13605)
tAvadeva suvistIrNaM susampUrNaM mahAdhanaiH.
prAsAdavarasampannaM yuktaM jagati parvataiH.. 2-57-18 (13606)
yaM chakAra mahAbhAgastvaShTA vAsavachoditaH.
prAsAdaM hemanAbhasya sarvato yojanAyatam.. 2-57-19 (13607)
meroriva gireH shR^i~NgamuchChritaM kA~nchanAlayam.
rukmiNyAH pravaro vAso nirmitaH sumahAtmanA.. 2-57-20 (13608)
satyabhAmA punarveshma sadA vasati pANDaram.
vichitramaNisopAnaM yaM viduH shItavAniti.. 2-57-21 (13609)
vimalAdityavarNAbhiH patAkAbhirala~NkR^itam.
vyaktabaddhaM yathoddeshe chaturdashamahAdhvajam.. 2-57-22 (13610)
sarvaprAsAdamukhyo.atra jAmbavatyA vibhUShitaH.
prabhAyA jR^imbhaNaishchitraistrailokyamiva bhAsayan.. 2-57-23 (13611)
yastu pANDaravarNAbhastayorantaramAshritaH.
vishvakarmAkarodenaM kailAsashikharopamam.. 2-57-24 (13612)
jAmbUnadapradIptAgraH pradIptajvalanopamaH.
sAgarapratimo.atiShThanmerurityabhivishrutaH.. 2-57-25 (13613)
tasmingAndhArarAjasya duhitA kulashAlinI.
sukeshI nAma vikhyAtA keshavena niveshitA.. 2-57-26 (13614)
padmakUTa iti khyAtaH padmavarNo mahAprabhaH.
suprabhAyA mahAbAho vAsaH sa paramochChritaH.. 2-57-27 (13615)
yastu sUryaprabho nAma prAsAdavara uchyate.
lakShaNAyAH kurushreShTha sa dattaH shAr~NgadhanvanA.. 2-57-28 (13616)
vaiDUryavaravarNAbhaH prAsAdo haritaprabhaH.
shvetajAlA hi yatraiva yatraiva cha niveshitA.. 2-57-29 (13617)
yaM viduH sarvabhUtAni harirityeva bhArata.
sumitravijayAvAso devarShigaNapUjitaH.. 2-57-30 (13618)
mahiShyA vAsudevasya bhUShaNaM sarvaveshmanAm.
yastu prAsAdamukhyo.atra vihitaH sarvashilpibhiH.. 2-57-31 (13619)
mahiShyA vAsudevasya ketumAniti vishrutaH.
prasAdo virajo nAma virajasko mahAtmanaH.. 2-57-32 (13620)
upasthAnagR^ihaM tAta keshavasya mahAtmanaH.
yastu prAsAdamukhyo.atra yaM tvaShTA vyadadhAtsvayam.. 2-57-33 (13621)
yojanAyataviShkambhaM sarvaratnamayaM vibhoH.
teShAM tu vihitAH sarve rukmadaNDAH patAkinaH.. 2-57-34 (13622)
sadane vAsudevasya mArgasa~njananA dhvajAH.
ghaNTAjAlAni tatraiva sarveShAM niveshane.. 2-57-35 (13623)
AhR^itya yadusiMhena vaijayantachChalo mahAt.
haMsakUTasya yachChra~Ngamindradyumnasaro mahat.. 2-57-36 (13624)
ShaShTitAlasamutsedhamardhayojanavistR^itam.
sakinnaramahAnAdaM tadapyamitatejasaH.. 2-57-37 (13625)
pashyatAM sarvabhUtAnAM triShu lokeShu vishrutam.
AdityapathagaM yattanmeroH shikharamuttamam.. 2-57-38 (13626)
jAmbUnadamayaM divyaM triShu lokeShu vishrutam.
tadapyutpATya kuchChreNa svaM niveshanamAhR^itam.. 2-57-39 (13627)
bhrAjamAnaM purA tatra sarvauShadhividIpitam.
yamindrabhavanAchChaurirAjahAra parantapaH.. 2-57-40 (13628)
pArijAtaH sa tatraiva keshavena niveshitaH.
lepahastashatairjuShTo vimAnaishcha hiraNmayaiH.. 2-57-41 (13629)
vihitA vAsudevena tatraiva cha mahAdrumAH.
padmAkulajalopetA raktasaugandhikotpalAH.. 2-57-42 (13630)
maNimauktikavAlUkAH puShkariNyaH sarAMsi cha.
tAsAM paramakUli shobhayanti mahAdrumAH.. 2-57-43 (13631)
sAlatAlAshvakarNAshcha shatashAkhAshcha rohiNaH.
bhallAtakakapitthAshcha indravR^ikShAshcha champakAH.. 2-57-44 (13632)
khAdirA mR^itakAshchaiva samantAtpariropitAH.
ye cha haimavatA vR^ikShA ye cha nandanajAstathA.. 2-57-45 (13633)
AhR^itya yadusiMhena te.api tatra niveshitAH.
ratnapItAruNaprakhyAH sitapuShpAshcha pAdapAH.. 2-57-46 (13634)
sarvartuphalapUrNoste te cha kAnanasindhuShu.
sahasrapatrapadmAshcha mandarAshcha sahasrashaH.. 2-57-47 (13635)
ashokAH karNikArAshcha tilakA nAga mallikAH.
kurakA nAgapuShpAshcha champakAstR^iNapullikAH.. 2-57-48 (13636)
saptavarNAH kabandhAshcha nIpAH kuravakAstathA.
ketakAH kesarAshchaiva hinatAlatalatATakAH.. 2-57-49 (13637)
tAlAH pralambA vakulAH piNDikA bIjapUrakAH.
drutAmalakakharjUrA mahitA jambukAstathA.. 2-57-50 (13638)
AmrAH panasavR^ikShAshcha champakAstilatindukAH.
likuchAmR^itAshchaiva kShIrikA karNikA tathA.. 2-57-51 (13639)
nAlikere~NgudAshchaiva utkroshakavanAni cha.
kadalI jAtamallI cha pATalI kumudotpalAH.. 2-57-52 (13640)
nIlotpalakapUrNAshcha vApyaH kUpAH sahasrashaH.
phullAshAkakapitthAshcha taistIrtvA bandhujIvakAH.. 2-57-53 (13641)
priyAlAshokavAdiryAH prAchInAshchApi sarvashaH.
priya~NgubadarIbhishcha yavaiH syandanachandanaiH.. 2-57-54 (13642)
shachIpIlupalAshchaishcha palAshavadhapiplaiH.
udumbaraishcha bilvaishcha pAlAshaiH pAribhadrakaiH.. 2-57-55 (13643)
indravR^ikShArjunaishchaiva ashvatthaishchirabilvakaiH.
bhaumaga~njanavR^ikShaishcha bhallAbhairashvasAhvayaiH.. 2-57-56 (13644)
sajjaistAmbUlavallIbhirlava~NgaiH kramukaistathA.
vaMshaishcha vividhaistatra samantAtpariropitaiH.. 2-57-57 (13645)
ye cha nandanajA vR^ikShA ye cha chaitrarathe vane.
sarve te yadunAthena samantAtpariropitAH.. 2-57-58 (13646)
samAhitA mahAnadyaH pItalohitavAlukAH.
tasmingR^ihavare ramye maNishakrasavAlukAH.. 2-57-59 (13647)
mattabarhiNanAdAshcha kokilAshcha madAvahAH.
babhUvuH paramopetAH sarve jagati parvatAH.. 2-57-60 (13648)
tatraiva gajayUthAni tatra gomahiShAstathA.
nivAsAshcha kR^itAstatra varAhA mR^igapakShiNAm.. 2-57-61 (13649)
vishvakarmakR^itaH shailaH prAkArastatra veshmani.
vyaktakiShkushatodyAmaH sudhArasasamaprabhaH.. 2-57-62 (13650)
tena te cha mahAshailAH saritashcha sarAMsi cha.
parikShiptAni vai tasya vanAnyupavanAni cha.. .. 2-57-63 (13651)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNa arghAharaNaparvaNi saptapa~nchAsho.adhyAyaH.. 57..
sabhAparva - adhyAya 058
.. shrIH ..
2.58. adhyAyaH 058
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNadarshanAya vasudevAdInAmAgamanam..1.. rAmakR^iShNAbhyAM pitrAdivandanapUrvakaM bandhubhyo ratnAdivitaraNam.. 2.. indrasya kR^iShNacharitaprashaMsanapUrvakaM svalokagamanam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha.
evamAlokayA~nchakrurdvArakAmR^iShabhAstrayaH.
upendrabaladevau cha vAsavashcha mahAyashAH.. 2-58-1 (13652)
tatastaM pANDaraM shaurirmUrdhni tiShThangarutmataH.
prItaH sha~NkhamupAdhmAsIddviShatAM romaharShaNam.. 2-58-2 (13653)
tasya sha~Nkhasya shabdena sArashchukShubhe bhR^isham.
rarAsa cha nabhaH sarvaM tachchitramabhavattadA.. 2-58-3 (13654)
pA~nchajanyasya nirghoShaM nishamya kukurAndakAH.
prIyamANAH samAjagmurAlokya madhusUdanam.. 2-58-4 (13655)
vasudevaM puraskR^itya veNusha~NkharavaiH saha.
ugraseno yayau rAjA vAsudevaniveshanam.. 2-58-5 (13656)
AnandituM paryachansveShu veshmasu devakI.
rohiNI cha yayau deshamAhukasya cha yAH striyaH.. 2-58-6 (13657)
hatA brahmadviShaH sarve jayantyandhakavR^iShNayaTaH.
evamuktaH saha strIbhirakShatairmadhusUdanaH.. 2-58-7 (13658)
tataH shauriH suparNena svaM niveshanamabhyayAt.
chakArAtha yathoddeshamIshvaro maNiparvatam.. 2-58-8 (13659)
tato dhanAni ratnAni sabhAyAM madhusUdanaH.
nidhAya puNDarIkAkShaH piturdarshanalAlasaH.. 2-58-9 (13660)
tataH sAndIpiniM pUrvaM brAhmaNaM chApi bhArata.
yathAnyAyaM vAsudeva upaspR^iShTvA mahAyashAH.. 2-58-10 (13661)
vavande pR^ithutAmrAkShaH prIyamANo mahAyashAH.
tathA.ashruparipUrNAkShamAnandabhR^itachetasam.. 2-58-11 (13662)
vavande saha rAmeNa pitaraM vAsavAnujaH.
tAbhyAM cha mUrdhnyupAghrAtaH keshavaH paravIrahA.. 2-58-12 (13663)
yathAshreShThamupAgamya sAtvatAnyadunandanaH.
sarveShAM nAma jagrAha dAshArhANAmadhokShajaH.. 2-58-13 (13664)
tataH sarvANi vittAni sarvaratnamayAni cha.
vyabhajattAni tebhyo.atha sarvebhyo yadunandanaH.. 2-58-14 (13665)
sA keshavamahAmAtrairmahendrapratimaiH sabhA.
shushubhe vR^iShNishArdUlaiH siMhairiva girerguhA.. 2-58-15 (13666)
athAsanagatAnsarvAnuvAcha vibudhAdhipaH.
shubhayA harShayanvAchA mahendrastAnmahAyashAH.
kukurAndhakamukhyAMshcha taM cha rAjAnamAhukam.. 2-58-16 (13667)
indra uvAcha. 2-58-17x (1483)
yadarthaM janma kR^iShNasya mAnuSheShu mahAtmanaH.
yatkR^itaM vAsudevena tadvakShyAmi samAsataH.. 2-58-17 (13668)
ayaM shatasahasrANi dAnavAnAmarindamaH.
nihay puNDarIkAkShaH pAtAlavivaraM yayau.. 2-58-18 (13669)
yachcha nAdhigataM pUrvaiH prahlAdabalishambaraiH.
tadidaM shauriNA vittaM prApitaM bhavatAmiha.. 2-58-19 (13670)
sapAshaM muramAkramay pA~nchajanyaM cha dhImatA.
shilAsa~NghAnatikramya nishumbhaH sagaNo hataH.. 2-58-20 (13671)
hayagrIvashcha vikrAnto dAnavo nihato balI.
mathitashcha mR^idhe bhaumaH kuNDale chAhR^ite punaH.. 2-58-21 (13672)
punarbANavadhe shaurimAdityA vasubhiH saha.
manmukhA AgamiShyanti sAdhyAshcha madhusUdanam.. 2-58-22 (13673)
evamuktvA tataH sarvAnAmantrya kukurAndhakAn.
sasvaje rAmakR^iShNau cha vasudevaM cha vAsavaH.. 2-58-23 (13674)
pradyumnasAmbapramukhAnanirUddhaM cha sAraNam.
babhruM jhalliM gadaM bhAnuM chArudeShNaM cha vR^itrahA.. 2-58-24 (13675)
satkR^itya sAraNAkrUrau punarAbhAShya sAtyakim.
sasvaje vR^iShNirAjAnamAhukaM kukurAdhipam.
bhojaM cha kR^itavarNANamanyAMshchAndakavR^iShNiShu.. 2-58-25 (13676)
Amantrya devapravarairvAsavo vAsavAnujam.
tataH shvetAchalaprakhyaM gajamairAvataM prabhuH.. 2-58-26 (13677)
pashyatAM sarvabhAtAnAmAruroha shachIpatiH.
pR^ithivIM chAntarikShaM cha divaM cha varavAraNam.. 2-58-27 (13678)
mukhADambaranirghoShaiH pUrayantamivAsakR^it.
haimayantramahAkakShyaM hiraNmayaviShANinam.. 2-58-28 (13679)
manoharakuthAstIrNaM sarvaratnavibhUShitam.
nityasrutamadasrAvaM kSharantamiva toyadam.. 2-58-29 (13680)
dishAgajaM mahAmAtraM kA~nchanasrajamAsthitaH.
prababhau mandarAgrasthaH pratapanbhAnumAniva.. 2-58-30 (13681)
tato vajmayaM bhImaM pragR^ihya parAmA~Nkusham.
yayau balavatA sArdhaM pAvakena shachIpatiH.. 2-58-31 (13682)
taM kareNugajavrAtairvimAnaishcha marudgaNAH.
pR^iShThato.anuyayuH prItAH kuberavaruNagrahAH.. 2-58-32 (13683)
sa vAyupakShamAsthAya vaishvAnarapathaM gataH.
prApya sUryapathaM devastatraivAntaradhIyata.. .. 2-58-33 (13684)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi aShTapa~nchAsho.adhyAyaH.. 58..
sabhAparva - adhyAya 059
.. shrIH ..
2.59. adhyAyaH 059
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNenAhR^itavibhUtivilokanAya devakIrukmiNyAdistrINAmAgamanam..1.. sabhAmAgatAyAH yashodAsutAyAH rAmakR^iShNAbhyAM satkAraH.. 2.. sarveShAM svasvabhavanagamanam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
tataH sarvadashArhANAmAhukasya cha yAH striyaH.
nandagopasya mahiShI yashodA lokavishrutA.. 2-59-1 (13685)
revatI cha mahAbhAgA rukmiNI cha patrivratA.
satyA jAmbavatI chobhe gAndhArI shiMshumApi cha.. 2-59-2 (13686)
vishokA lakShaNA chApi sumitrA ketumA tathA.
vAsudevamahiShyo.anyAH shriyA sArdhaM yayustadA.. 2-59-3 (13687)
vibhUtiM draShTumanasaH keshavasya mahAtmanaH.
prIyamANAH sabhAM jagmurAlokayitumachyutam.. 2-59-4 (13688)
devakI sarvadevInAM rohiNI cha puraskR^itA.
dadR^ishurdevamAsInaM kR^iShNaM halabhR^itA saha.. 2-59-5 (13689)
tau tu pUrvamatikramya rohiNImabhivAdya cha.
abhyavAdayatAM devau devakIM rAmakeshavau.. 2-59-6 (13690)
sA tAbhyAmR^iShabhAkShAbhyAM putrAbhyAM shushubhe.adhikam.
devakI devamAteva mitreNa varuNena cha.. 2-59-7 (13691)
tataH prAptA yashodAyA duhitA vai kShaNena hi.
jAjvalyamAnA vapuShA prabhayA.atIva bhArata.. 2-59-8 (13692)
ekAna~Ngeti yAmAhuH kanyAM vai kAmarUpiNIm.
yatkR^ite sagaNaM kaMsaM jaghAna puruShottamaH.. 2-59-9 (13693)
tataH sa bhagavAnrAmastAmupAkramya bhAminAm.
mUrdhnyupAghrAya savyena parijagrAha pANinA.. 2-59-10 (13694)
tAM cha tatropasamprApya priyAmiva sakhImimAm.
dakShiNena karAgreNa pirajagrAha mAdhavaH.. 2-59-11 (13695)
dadR^ishustAM sabhAmadhye bhaginIM rAmakR^iShNayoH.
rukmapadmashAM padmashrImivottamanAbhayoH.. 2-59-12 (13696)
athAkShatamahAvaShTyA lAjapuShpaghR^itairapi.
vR^iShNayo.avAkiranprItAH sa~NkarShaNajanArdanau.. 2-59-13 (13697)
sabAlAH sahavR^iddhAshcha ye j~nAtikulabAndhavAH.
upopavivishuH prItA vR^iShNayo madhusUdanam.. 2-59-14 (13698)
pUjyamAno mahAbAhuH paurANAM rativardhanaH.
vivesha puruShavyAghraH svaveshma madhusUdanaH.. 2-59-15 (13699)
rukmiNyA sahito devyA pramumoda sukhI sukham.
anantaraM cha satyAyA jAmbavatyAshcha bhArata.. 2-59-16 (13700)
sarvAsAM cha yadushreShTho gehe gehe vihAravAn.
jagAma cha hR^iShIkesho rukmiNyAH sadanaM punaH.. 2-59-17 (13701)
eSha tAta mahAbAho vijayaH shAr~NgadhanvanaH.
etadarthaM cha janmAhurmAnuSheShu mahAtmanaH.. .. 2-59-18 (13702)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekonaShaShTitamo.adhyAyaH.. 59 ..
sabhAparva - adhyAya 060
.. shrIH ..
2.60. adhyAyaH 060
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
sharvavaragarvitena bANAsureNa svatanayayA uShayA saha gUDhaM ramamANasya anirudghasya kArA gR^ihaprAShaNam..1.. nAradAdviditapautravR^ittena kR^iShNena sarAmapradyumnena bANaM nirjitya uShayA saha anirudghAnayanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
dvArakAyAM tataH kR^iShNaH svadAreShu divAnisham.
sukhaM labdhvA mahArAja pramumoda mahAyashAH.. 2-60-1 (13703)
pautrasya kAraNAchchakre vibudhAnAM priyaM tadA.
sAvasavaiH suraiH sarvairduShkaraM bharatarShabha.. 2-60-2 (13704)
bANo nAmA.abhavadrAjA balerjyeShThasuto balI.
vIryavAnbharatashreShTha sa cha bAhusahasravAn.. 2-60-3 (13705)
tatastepe tapastIvraM satvena manasA nR^ipa.
rudramArAdhayAmAsa sa cha bANaH samA bahu.. 2-60-4 (13706)
tasmai bahuvarA dattAH sha~NkareNa mahAtmanA.
tAMshcha labdhvA varAnbANo durlabhAnasurairbhuvi.. 2-60-5 (13707)
sa shoNitapure rAjyaM chakArApratimo balI.
trAsitAshcha surAH sarve tena bANena pANDava.. 2-60-6 (13708)
vijitya vibudhAnsendrAnbANaH saMvatsarAnbahUn.
ashAsata mahadrAjyaM kubera iva bhArata.. 2-60-7 (13709)
tato rAjannuShA nAma bANasya duhitA yathA.
yenopAyena kaunteya aniruddho mahAdyutiH.. 2-60-8 (13710)
prAdyumnistAmuShAM prApya prachChannaH pramumoda ha.
atha bANo mahAtejAstadA tatra yudhiShThira .. 2-60-9 (13711)
taM gR^ihyanilayaM j~nAtvA prAdyumniM sutayA tadA.
gR^ihItvA kArayAmAsa vastuM kArAgR^ihe balAt.. 2-60-10 (13712)
sa kumAraH sukhArho.atha tadA duHkhasamanvitaH.
bAmena ghAtito rAjannaniruddho mumoha cha.. 2-60-11 (13713)
etasminneva kAle tu nArado munipu~NgavaH.
dvArakAM prApya kaunteya kR^iShNaM dR^iShTvA vacho.abravIt.. 2-60-12 (13714)
kR^iShNa kR^iShNa mahAbAho yadUnAM kIrtivardhana.
pautraste bAdhyamAno.atra bANenAmitatejasA.. 2-60-13 (13715)
kR^ichChraM prApto.aniruddho vai shete kArAgR^ihe sadA.
etaduktvA surarShirvai bANasyAtha puraM yayau.. 2-60-14 (13716)
nAradasya vachaH shrutvA tato rAja~njanArdanaH.
jAhUya baladevaM hi pradyumnaM cha mahAdyutim.. 2-60-15 (13717)
Aruroha garutmantaM tAbhyAM saha janArdanaH.
tataH suparNamAruhya jayAya bharatarShabha.. 2-60-16 (13718)
jagmuH krudhA mahAvIryA bANasya nagaraM prati.
athAsAdya mahArAja tatpuraM dadR^ishushcha te.. 2-60-17 (13719)
tAmraprAkArasa~NguptAM hemaprAsAdasa~NkulAm.
dR^iShTvA mudA yutAH sarve vismayaM paramaM yayuH.. 2-60-18 (13720)
tathA bANapurasyAsandvArasthA devatAH sadA.
maheshvaro guhashchaiva bhadrakAlI vinAyakaH.. 2-60-19 (13721)
atha kR^iShNo balAjjitvA dvArapAlAnyudhiShThira.
susa~Nkruddho mahAtejAH sha~NkhachakragadAsibhR^it.. 2-60-20 (13722)
AsasAdottaradvAraM sha~NkareNAbhirakShitam.
tatra tasthau mahAtejAH shUlapANirmaheshvaraH.. 2-60-21 (13723)
pinAkaM sasharaM gR^ihya bANasya hitakAmyayA.
j~nAtvA tamAgataM kR^iShNaM vyAditAsyamivAntakam.. 2-60-22 (13724)
tatastau chakraturyuddhaM vAsudevamaheshvarau.
tadyuddhamabhavadghoramachintyaM romaharShaNam.. 2-60-23 (13725)
anyonyaM tau tatakShAte anyonyajayakA~NkShiNau.
divyAnyastrANi tau devau kruddhau mumuchatustadA.. 2-60-24 (13726)
tataH kR^iShNo raNaM kR^itvA muhUrtaM shUlapANinA.
vijitya taM mahAdevaM tato yuddhe shUlapANinA.
anyAMshcha jitvA dvArasthAnpravivesha purottamam.. 2-60-25 (13727)
pravishya bANamAsAdya sa tatrAtha janArdanaH.
chakre yuddhaM mahAkruddhastena bANena bharatarShabha. 2-60-26 (13728)
bANo.api sarvashastrANi shitAni bharatarShabha.
susa~NkruddhastadA yuddhe pAtayAmAsa keshave.. 2-60-27 (13729)
punarudyamya shastrANi sahasraM sarvabAhubhiH.
mumocha bANaH sa~NkruddhaH kR^iShNaM prati raNAjire.. 2-60-28 (13730)
tataH kR^iShNastadA kR^ittvA tAni sarvANi bhArata.
kR^ittvA muhUrtaM bANena yuddhaM rAjannagokShajaH.. 2-60-29 (13731)
chakramudyamya roShAdvai divyaM shastrottamaM tataH.
sahasrabAhUMshchichCheda bANasyAmitatejasaH.. 2-60-30 (13732)
tato bANo mahArAja kR^iShNena bhR^ishapIDitaH.
bhinnabAhuH papAtAshu vishAkha iva pAdapaH.. 2-60-31 (13733)
sa pAtayitvA bANaistaM bANaM kR^iShNastvarAnvitaH.
prAdyumniM mochayAmAsa kShipraM rAjagR^ihAttadA.. 2-60-32 (13734)
mokShayitvA.atha govindaH prAdyumniM saha bhAryayA.
bANasya sarvaratnAni asa~NkhyAni jahAra saH.. 2-60-33 (13735)
godhanAni cha sarvasvaM sa bANasyAlaye balAt.
jahAra cha hR^iShIkesho yadUnAM kulavardhanaH.. 2-60-34 (13736)
tataH sa sarvaratnAni chAhR^itya madhusUdanaH.
kShipramAropayA~nchakre sarvasvaM garuDopari.. 2-60-35 (13737)
tvarayA.atha sa kaunteya baladevaM mahAbalam.
prAdumniM cha mahAvIryamaniruddhaM mahAdyutim.. 2-60-36 (13738)
uShAM cha sundarIM rAjanbhR^ityadAragaNaiH saha.
sarvAnetAnsamAropya garuDopari vIryavAn.. 2-60-37 (13739)
mudA yukto mahAtejAH pItAmbaradharo balI.
divyAbharamachitrA~NgaH sha~NkachakragadAsibhR^it. 2-60-38ca Aruroha garutmantamudayaM bhAskaro yathA.. .. 2-60-38 (13740)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ShaShTitamo.adhyAyaH.. 60..
sabhAparva - adhyAya 061
.. shrIH ..
2.61. adhyAyaH 061
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhIShmeNa narakabANAsurapramukhaduShTanigrahAdirUpAtItAnAgatakR^iShNacharitranirUpaNam.. 1...Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShNa uvAcha..
sUditA dvArapAlAshcha nishumbhanarakau hatau.
kR^itakShemaH punaH panthAH puraM prAgjyotiShaM prati.. 2-61-1 (13741)
shauriNA pR^ithivIpAlAstrAsitA bharatarShabha.
dhanuShashcha praNAdena pA~nchajanyasvanena cha.. 2-61-2 (13742)
meghaprakhyairanekaishcha dAkShiNAtyAbhisaMvR^itam.
rukmiNaM trAsayAmAsa keshavo bharatarShabha.. 2-61-3 (13743)
tataH parjanyaghoSheNa rathenAdityavarchasA.
uvAha mahiShIM bhojyAmeSha chakragadAdharaH.. 2-61-4 (13744)
jArUthya AhR^itakrodhaH shishupAlashcha nirjitaH.
vakrashcha sa hataH sa~Nkhye shatadhanvA cha kShatriyaH.. 2-61-5 (13745)
indradyumno hataH kopAdyavanashcha kasherukaH.
hataH saubhapatishchaiva sAlvashcha kR^itadhanvanA.. 2-61-6 (13746)
parvatAnAM sahasraM cha chakreNa puruShottamaH.
vibhajya puNDarIkAkSho dyumatsenamapothayat.. 2-61-7 (13747)
mahendrashikhare chaiva nimeShAntarachAriNau.
jagrAha bharatashreShTha vAnarAvabhitashcharau.. 2-61-8 (13748)
irAvatyAM mahAbhojo vahnisUryasamo bale.
gopatistAlaketushcha nihatau shAr~NgadhanvanA.. 2-61-9 (13749)
akShaprapattane rAjannavahelanatatparau.
ubhau tAvapi kR^iShNena svarAShTre vinipAtitau.. 2-61-10 (13750)
dagdhA vArANasI tAta keshavena mahAtmanA.
pANDyaM pauNDraM cha mAtsyaM cha kali~NgaM cha janArdanaH.. 2-61-11 (13751)
jaghAna sahitAnsarvAna~NgarAjaM cha mAdhavaH.. 2-61-12 (13752)
eSha chaiva shataM hatvA rathena kShatrapu~NgavAn.
gAndhArImavahatkR^iShNo mahiShIM yAdavarShabhaH.. 2-61-13 (13753)
atha gANDIvadhanvAnaM krIDArthaM madhusUdanaH.
jigAya bharatashreShTha kuntyAshcha pramukhe vibhuH.. 2-61-14 (13754)
drauNiM kR^ipaM cha karNaM cha bhImasenaM suyodhanam.
yuddhAya sahitAntrAja~njigAya bharatarShabha.. 2-61-15 (13755)
babhroshcha priyamanvichChanneSha chakragadAdharaH.
veNudArivR^itAM bhAryAM pramamAtha yudhiShThira.. 2-61-16 (13756)
paryAptAM pR^ithivIM sarvAM sAshvAM sarathaku~njarAm.
veNudArivashe yuktAM jigAya madhusUdanaH.. 2-61-17 (13757)
avApya tapasA vIryaM balamojashcha bhArata.
trAsitAH sagaNAH sarve bANena vibudhAdhipAH.. 2-61-18 (13758)
vajrAshanigadAbAmaistADayadbhiranekashaH.
tasya nAsIdraNe mR^ityurdevairapi savAsavaiH.. 2-61-19 (13759)
so.abhibhUtashcha kR^iShNena na hatashcha magAtmanA.
ChitvA bAhusahasraM tu govindena mahAtmanA.. 2-61-20 (13760)
eSho.apIDanmahAbAhuH kaMsaM cha madhusUdanaH.
avAptaM tapasA vIryaM balamojashcha bhArata.
kaiTabhaM chAtilomAni nijaghAna janArdanaH.. 2-61-21 (13761)
jambumairAvataM chaiva virUpaM cha mahAyashAH. 2-61-22bjaghAna bharatashreShTha shambaraM chArimardanam.. 2-61-22 (13762)
eSha bhogavatIM gatvA vAsukiM bharatarShabha.
nirjitya puNDarIkAkSho raukmiNeyamamochayat.. 2-61-23 (13763)
evaM bahUni karmANi shishureva janArdanaH.
kR^itavAnpuNDarIkAkShaH sa~NkarShaNasahAyavAn.. 2-61-24 (13764)
evameSho.asurANAM chasurANAmapi sarvashaH.
bhayAmayakaraH kR^iShNaH sarvalokeshvaraH prabhuH.. 2-61-25 (13765)
evameva mahAbAhuH shAstA sarvadurAtmanAm.
kR^itvA devArthamamitaM svasthAnaM prApsyate punaH.. 2-61-26 (13766)
eSha bhogavatIM puNyAM ravikAntiM mahAyashAH.
dvArakAmAtmasAtkR^itvA sAgaraM plAvayiShyati.. 2-61-27 (13767)
surAsuramanuShyeShu nAbhUnna bhavitA kvachit.
yastAmadhyavasadrAjA nAnyatra madhusUdanAt.. 2-61-28 (13768)
bhrAjamAnAstu vai sarve vR^iShNyandhakamahArathAH.
tejiShThaM pratipatsyante nAkapR^iShTaM gatAsavaH.. 2-61-29 (13769)
evameva dashArhANAM vidhAya vidhinA vidhim.
viShNurnArAyaNaH sAkShAtsvasthAnaM prApsyate dhruvam.. 2-61-30 (13770)
aprameyo.aniyojyashcha yatra kAmagamo vashI. 2-61-32ab modate bhagavAnprIto vAlaH krIDAnakairiva.. 2-61-31 (13771)
naiSha garbhatvamApede na yonyAmAvasatprabhuH.
AtmanastejasA kR^iShNaH sarveShAM kurute gatim.. 2-61-32 (13772)
yathA budbuda utthAya tatraiva pravilIyate.
charAcharANi bhUtAni tathA nArAyaNe sadA.. 2-61-33 (13773)
na pramAtuM mahAbAhuH shakyo bhArata keshavaH.
paraM hi paratastasmAdvishvarUpAnna vidyate.. .. 2-61-34 (13774)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi ekaShaShTitamo.adhyAyaH.. 61..
sabhAparva - adhyAya 062
.. shrIH ..
2.62. adhyAyaH 062
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhIShmavAkyoparame sahadevena kR^iShNapUjAviruddhabhAShiNo vadhe pratij~nAte rAj~nAM ta UShNImbhAvaH.. 1.. sahadevamUrdhni puShpavR^iShTiH. asharIravANIcha.. 2.. nAdaradena kR^iShNAnarchakasya nindanam.. 3.. sahadevena sabhyaShUjanapUrvakaM karmasamApanam.. 4.. shishupAlena yaj~navighAtAya rAj~nAM protsAhanam.. 5..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
evamuktvA tato bhIShNo virarAma mahAbalaH.
vyAjahArottaraM tatra sahadevo.arthavadvachaH.. 2-62-1 (13775)
keshavaM keshihantAramaprameyaparAkramam.
pUjyamAnaM mayA yo vaH kR^iShNaM na sahate nR^ipAH.. 2-62-2 (13776)
sarveShAM balinAM mUrdhni mayedaM nihitaM padam.
evamukte mayA samyaguttaraM prabravItu saH.. 2-62-3 (13777)
sa eva hi mayA vadhyo bhaviShyati na saMshayaH.
matimantashcha ye kechidAchAryaM pitaraM gurum.. 2-62-4 (13778)
archyamarchitamarghArhamanujAnantu te nR^ipAH.
tato na vyAjahAraiShAM kashchidbuddhimatAM satAm.. 2-62-5 (13779)
mAninAM balinAM rAj~nAM madhye vai darshite pade.
tato.apatatpuShpavR^iShTiH sahadevasya mUrdhani.. 2-62-6 (13780)
adR^ishyarUpA vAchashchApyabruvansAdhusAdhviti.
avidhyadajinaM kR^iShNaM bhaviShyadbhUtajalpanaH.. 2-62-7 (13781)
sarvasaMshayanirmoktA nAradaH sarvalokavit.
uvAchAkhilabhUtAnAM madhye spaShTataraM vachaH.. 2-62-8 (13782)
kR^iShNaM kamalapatrAkShaM nArchayiShyanti ye narAH.
jIvanmR^itAstu te j~neyA na sabhAShyAH kadAchanA.. 2-62-9 (13783)
vaishampAyana uvAcha. 2-62-10x (1484)
pUjayitvA cha pUjArhAnbrahmakShatravisheShavit.
sahadevo nR^iNAM devaH samApayata karma tat.. 2-62-10 (13784)
tasminnabhyarchite kR^iShNe sunIthaH shatrukarShaNaH.
atitAmrekShaNaH kopAduvAcha manujAdhipAn.. 2-62-11 (13785)
sthitaH senApatiryo.ahaM manvadhvaM kiM tu sAmpratam.
yudhi tiShThAma sannahya sametAnvR^iShNipANDavAn.. 2-62-12 (13786)
iti sarvAnsamutsAdya rAj~nastAMshaachedipu~NgavaH.
yaj~nopaghAtAya tataH so.amantrataya rAjabhiH.. 2-62-13 (13787)
tatrAhUtAgatAH sarve sunIthapramukhA gaNAH.
samadR^ishyanta sa~NkruddhA vivarNavadanAstathA.. 2-62-14 (13788)
yudhiShThirAbhiShekaM cha vAsudevasya chArhaNam.
na syAdyathA tathA kAryamevaM sarve tadA.abruvan.. 2-62-15 (13789)
niShkarShAnnishchayAtsarve rAjAnaH krodhamUrChitAH.
abruvaMstatra rAjAno nirvedAdAtmanishchayAt.. 2-62-16 (13790)
suhR^idbhirvAryamANAnAM teShAM hi vapurAbabhau.
AmiShAdapakR^iShTAnAM sihAnAmiva garjatAm.. 2-62-17 (13791)
taM balaughamaparyantaM rAjasAgAramakShayam.
kurvANaM samayaM kR^iShNo yuddhAya bubudhe tadA.. .. 2-62-18 (13792)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi arghAharaNaparvaNi dviShaShTitamo.adhyAyaH.. 62..
sabhAparva - adhyAya 063
.. shrIH ..
2.63. adhyAyaH 063
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
rAj~nAM raNodyamAdvibhyato yudhiShThirasya bhIShNeNa samAshvAsanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tataH sAgarasa~NkAshaM dR^iShTvA nR^ipatimaNDalam.
saMvartavAtAbhihataM bhImaM kShubdhamivArNavam. 2-63-1 (13793)
roShAtprachalitaM sarvamidamAha yudhiShThiraH.
bhIShmaM matimatAM mukhyaM vR^iddhaM kurupitAmaham.
bR^ihaspatiM bR^ihattejAH puruhUta ivArihA. 2-63-2 (13794)
asau roShAtprachalito mahAnnR^ipatisAgaraH.
atra yatpratipattavyaM tanme brUhi pitAmaha.. 2-63-3 (13795)
yaj~nasya cha na vighnaH syAtprajAnAM cha hitaM bhavet.
yathA sarvatra tatsarvaM brUhi me.adya pitAmaha.. 2-63-4 (13796)
ityuktavati dharmaj~ne dharmarAje yudhiShThire.
uvAchedaM vacho bhIShmastataH kurupitAmahaH.. 2-63-5 (13797)
mA bhaistvaM kurushArdUla shvA siMhaM hantumarhati.
shivaH panthAH sunIto.atra mayA pUrvataraM vR^itaH.. 2-63-6 (13798)
prasupte hi yathA siMhe shvAnastAta samAgatAH.
bhaSheyuH sahitAH sarve tatheme vasudhAdhipAH.. 2-63-7 (13799)
vR^iShNisiMhasya suptasya tathA.amI pramuke sthitAH.
bhaShante tAta sa~NkruddhAH shvAnaH siMhasya sannidhau.. 2-63-8 (13800)
na hi sambudhyate yAvatsuptaH siMha ivAchyutaH.
` tadidaM j~nAtapUrvaM hi tava saMstotumichChasi'.
tena siMhIkarotyetAnasiMhashchedipu~NgavaH.. 2-63-9 (13801)
pArthivAnpArthivashreShTha shishupAlo.alpachetanaH.
sarvAnsarvAtmanA tAta netukAmo yamakShayam.. 2-63-10 (13802)
nUnametatsamAdAtuM punarichChatyadhokShajaH.
yadasya shishupAlasya tejastiShThati bhArata.. 2-63-11 (13803)
viplutA chAsya bhadraM te buddhirbuddhimatAM vara.
chedirAjasya kaunteya sarveShAM cha mahIkShitam.. 2-63-12 (13804)
AdAtuM cha naravyAghro yaM yamichChatyayaM tadA.
tasya viplavate buddhirevaM chedipateryathA.. 2-63-13 (13805)
chaturvidhAnAM bhUtAnAM triShu lokeShu mAdhavaH.
prabhavashchaiva sarveShAM nidhanaM cha yudhiShThira.. 2-63-14 (13806)
vaishampAyana uvAcha. 2-63-15x (1485)
iti tasya vachaH shrutvA tatashchedipatirnR^ipaH.
bhIShmaM rUkShAkSharA vAchaH shrAvayAmAsa bhArata.. .. 2-63-15 (13807)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi triShaShTitamo.adhyAyaH.. 63..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-63-7 bhaShaNaM shvaravaH..sabhAparva - adhyAya 064
.. shrIH ..
2.64. adhyAyaH 064
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shishupAlena bhIShmastR^itakR^iShNacharitrApahasanapUrvakaM bhIShmopAlambhanam..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
shishupAla uvAcha.
bibhIShikAbhirbahvIbhirbhIShayanbhIShma pArthivAn.
na vyapatrapase kasmAdvR^iddhaH sankulapAMsanaH.. 2-64-1 (13808)
yuktametattR^itIyAyAM prakR^itau vartatA tvayA.
vaktuM dharmAdapetArthaM tvaM hi sarvakurUttamaH.. 2-64-2 (13809)
nAvi nauriva sambaddhA yathAndho vAndhamanviyAt.
tathAbhUtA hi kauravyA yeShAM bhIShma tvamagraNIH.. 2-64-3 (13810)
pUtanAghAtapUrvANi karmANyasya visheShataH.
tvayA kIrtayatA.asmAkaM bhUyaH pravyathitaM manaH.. 2-64-4 (13811)
avaliptasya mUrshasya keshavaM stotumichChataH.
kathaM bhIShma na te jihvA shatadheyaM vidIryate.. 2-64-5 (13812)
yatra kutsA prayoktavyA bhIShma bAlatarairnaraiH.
tamimaM j~nAnavR^iddhaH sangopaM saMstotumichChasi.. 2-64-6 (13813)
yadyanena hatA bAlye shakunishchitramatra kim.
tau vA.ashvavR^iShabhau bhIShNa yau na yuddhavishAradau.. 2-64-7 (13814)
chetanArahitaM kAShThaM yadyanena nipAtitam.
pAdena shakaTaM bhIShNa tatra kiM kR^itamadbhutam.. 2-64-8 (13815)
`arkapramANau tau vR^ikShau yadyanena nipAtitau. '
nAgashcha damito.anena tatra ko vismayaH kR^itaH'.. 2-64-9 (13816)
valmIkamAtraH saptAhaM yadyanena dhR^ito.achalaH.
tadA govardhano bhIShma na tachchitraM mataM mama.. 2-64-10 (13817)
bhuktametena bahvannaM krIDatA nagamUrdhani.
iti te bhIShNa shR^iNvAnAH pare vismayamAgatAH.. 2-64-11 (13818)
yasya chAnena dharmaj~na bhuktamannaM balIyasaH.
sa chAnena hataH kaMsa ityetattu balIyasaH. 2-64-12 (13819)
sa chAnena hataH kaMsa ityetattu mahAdbhutam..
na te shrutamidaM bhIShma nUnaM kathayatAM satAm. 2-64-13 (13820)
yadvakShye tvAmadharmaj~naM vAkyaM kurukulAdhama..
strIShu goShu na shastrANi pAtayedbrAhmaNeShu cha. 2-64-14 (13821)
iti santo.anushAsanti sa~njanA dharmiNaH sadA.
bhIShma loke hi tatsarvaM vitathaM tvayi dR^ishyate.. 2-64-15 (13822)
j~nAnavR^iddhaM cha vR^iddhaM cha bhUyAMsaM keshavaM mama.
ajAnata ivAkhyAsi saMstuvankauravAdhama.. 2-64-16 (13823)
goghraH strIghnashcha sanbhIShma tvadvAkyAdyadi pUjyate.
evambhUtashcha yo bhIShma kathaM saMstavamarhati.. 2-64-17 (13824)
asau matimatAM shreShTho ya eSha jagataH prabhuH.
sambhAvayati chApyevaM tvadvAkyAchcha janArdanaH.
evametatsarvamiti tatsarvaM vitathaM dhruvam.. 2-64-18 (13825)
AtmAnamAtmanA.a.adhAtuM yadi shakto janArdanaH.
akAmayantaM taM bhIShma kathaM sAdhviva pashyasi.. 2-64-19 (13826)
na gAthA gAthinaM shAsti bahuchedapi gAyati.
prakR^itiM yAnti bhUtAni kuli~NgashakuniryathA.. 2-64-20 (13827)
nUnaM prakR^itireShA te jaghanyA nAtra saMshayaTaH.
`nadIsutatvAtte chittaM cha~nchalaM na sthiraM smR^itam' .. 2-64-21 (13828)
ataH pApIyasI chaiShAM pANDavAnAmapIShyate.
yeShAmarchyatamaH kR^iShNastvaM cha yeShAM pradarshakaH.. 2-64-22 (13829)
dharmavAMstvamadharmaj~naH satAM mArgAdavaplutaH.
ko hi dharmiNamAtmAnaM jAna~nj~nAnavidAM varaH.. 2-64-23 (13830)
kuryAdyathA tvayA bhIShama kR^itaM dharmamavekShatA.
chettvaM dharmaM vijAnAsi yadi prAj~nA matistava.. 2-64-24 (13831)
anyakAmA hi dharmaj~nA kanyakA prAj~namAninA.
ambA nAmeti bhadraM te kathaM sA.apahR^itA tvayA.. 2-64-25 (13832)
tAM tvayA.apahR^itAM bhIShma kanyAM naiShitavAnnR^ipaH.
bhrAtA vichitravIryaste satAM mArgamanusmaran.. 2-64-26 (13833)
bhAryayoryasya chAnyena miShataH prAj~namAninaH.
tava jAtAnyapatyAni sajjanAcharite pathi.. 2-64-27 (13834)
ko hi dharmo.asti te bhIShama brahmacharyamidaM vR^ithA.
yaddhArayasi mohAdvA klIbatvAdvA na saMshayaH.. 2-64-28 (13835)
na tvaM tava dharmaj~na pashyAmyupacharaM kvachit.
na hi te sevitA vR^iddhA ya evaM dharmamabravIH.. 2-64-29 (13836)
iShTaM dattamadhItaM cha yaj~nAshcha bahudakShiNAH.
sarvametadapatyasya kalAM nArhanti ShoDashIm.. 2-64-30 (13837)
vratopavAsairbahubhiH kR^itaM bhavati bhIShma yat.
sarvaM tadanapatyasya moghaM bhavati nishchayAt.. 2-64-31 (13838)
so.anapatyashcha vR^iddhashcha mithyAdharmAnushAsanAt.
haMsavattvamapIdAnIM j~nAtibhyaH prApnuyA vadham.. 2-64-32 (13839)
evaM hi kathayantyanye narA j~nAnavidaH purA.
bhIShma yattadahaM samyagvakShyAmi tava shR^iNvataH.. 2-64-33 (13840)
vR^iddhaH kila samudrAnte kashchiddhaMso.abhavatpurA.
dharmavAganyathAvR^ittaH pakShiNaH so.anushAsti cha.. 2-64-34 (13841)
dharma charata mA.adharmamiti tasya vachaH kila.
pakShiNaH shushruvurbhIShma satataM dharmavAdinaH.. 2-64-35 (13842)
haMsasya tu vachaH shrutvA muditAH sarvapakShiNaH.
Uchushchaiva svagA haMsaM parivArya cha sarvashaH.. 2-64-36 (13843)
kathayasva bhavAnsarvaM pakShiNAM tu samAsataH.
ko hi nAma dvijashreShTha brUhi no dharma uttamaH.. 2-64-37 (13844)
haMsa uvAcha.. 2-64-38x (1486)
prajAsvahiMsA dharmo vai hiMsA.adharmaH khagavrajAH.
etadevAnuboddhavyaM dharmAdharmaH samAsataH.. 2-64-38 (13845)
shishupAla uvAcha.. 2-64-39x (1487)
vR^iddhahaMsavachaH shrutvA pakShiNaste susaMhitAH.
Uchushcha dharmalubdhAste smayamAnA ivANDajAH.. 2-64-39 (13846)
dharmaM yaH kurute nityaM loke dhIrataro.aNDajaH.
sa yatra gachCheddharmAtmA tanme brUhIha tattvataH.. 2-64-40 (13847)
haMsa uvAcha.. 2-64-41x (1488)
bAlA yUyaM na jAnIdhvaM dharmasUkShmaM viha~NgamAH.
dharmaM yaH kurute loke satataM shubhabuddhinA.
na chAyuSho.ante svaM dehaM tyaktvA svargaM sa gachChati.. 2-64-41 (13848)
tathA.ahamapi cha tyaktvA kAle dehamimaM dvijAH.
svargalokaM gamiShyAmi iyaM dharmasya vai gatiH.. 2-64-42 (13849)
evaM dharmakathAM chakre sa haMsaH pakShiNAM bhR^isham.
pakShiNaH shushruvurbhIShma satataM dharmameva te.. 2-64-43 (13850)
athAsya bhakShyamAjahruH samudrajalachAriNaH.
aNDajA bhIShma tasyAnye dharmArthamiti shushruma.. 2-64-44 (13851)
te cha tasya samabhyAshe nikShipyANDAni sarvashaH.
samudrAmbhasyamodanta charanto bhIShma pakShiNaH.. 2-64-45 (13852)
teShAmaNDAni sarveShAM bhakShayAmAsa pApakR^it.
sa haMsaH sampramattAnAmapramattaH svakarmaNi.. 2-64-46 (13853)
tataH prakShIyamANeShu teShu teShvaNDajo.aparaH.
asha~Nkata mahAprAj~naH sa kadAchiddadarsha ha.. 2-64-47 (13854)
tataH sa~NkathayAmAsa dR^iShTvA haMsasya kilbiSham.
teShAM paramaduHkhArtaH sa pakShI sarvapakShiNAm.. 2-64-48 (13855)
tataH pratyakShato dR^iShTvA pakShiNaste samIpagAH.
nijaghnastaM tadA haMsaM mithyAvR^ittaM kurUdvaha.. 2-64-49 (13856)
evaM tvAM haMsadharmANamapIme vasudhAdhipAH.
nihanyurbhIShma sa~NkruddhAH pakShiNastaM yathANDajam.. 2-64-50 (13857)
gAthAmapyatra gAyanti ye purANavido janAH.
bhIShma yAM tAM cha te samyakvathayiShyAmi bhArata.. 2-64-51 (13858)
antarAtmanyabhihate rauShi patrarathAshuchi.
aNDabhakShaNakarmaitattava vAchamatIyate.. .. 2-64-52 (13859)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi chatuHShaShTito.adhyAyaH.. 64 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-64-2 tR^itIyAyAM prakR^itau napuMsakatve.. 2-64-20 kuligonAma bhUshAyI pakShI mAsAhasamityanishaM vadannapi siMhadaMShTAntarasthaM mAMsamA datte svayaM sAhasamatishayitaM karoti..sabhAparva - adhyAya 065
.. shrIH ..
2.65. adhyAyaH 065
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNanindAshravaNena shishupAlajighAMsayA utpatato bhImasya bhIShmeNa vinivartanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
shishupAla uvAcha.
sa me bahumato rAjA jarAsandho mahAbalaH.
yo.anena yuddhaM neyeSha dAkSho.ayamiti saMyuge.. 2-65-1 (13860)
keshavena kR^itaM karma jarAsandhavadhe tadA.
bhImasenArjunAbhyAM cha kastatsAdhviti manyate.. 2-65-2 (13861)
udvAreNa praviShTena ChadmanA brahmavAdinA.
dR^iShTaH prabhAvaH kR^iShNena jarAsandhasya bhUpateH.. 2-65-3 (13862)
yena dharmAtmanA.a.atmAnaM brahmaNyamabhijAnatA.
preShitaM pAdyamasmai taddAtumagre dUrAtmane.. 2-65-4 (13863)
bhujyatAmiti tenoktAH kR^iShNabImadhana~njayATaH.
jarAsandhena kauravya kR^iShNena vikR^itaM kR^itam.. 2-65-5 (13864)
yadyayaM jagataH kartA yathainaM mUrkha manyase.
kasmAnna brAhmaNaM samyagAtmAnamavagachChati.. 2-65-6 (13865)
idaM tvAshcharyabhUtaM me yadibhe pANDavAstvayA.
apakR^iShTAH satAM mArgAnmanyante tachcha sAdhviti.. 2-65-7 (13866)
athavA naitadAshcharyaM yeShAM tvamasi bhArata.
strIsadharmA cha vR^iddhashcha sarvArthAnAM pradarshakaH.. 2-65-8 (13867)
vaishampAyana uvAcha.. 2-65-9x (1489)
tasya tadvachanaM shrutvA rUkShaM rUkShAkSharaM bahu.
chakopa balinAM shreShTho bhImasenaH pratApavAn.. 2-65-9 (13868)
tathA padmapratIkAshe svabhAvAyatavistR^ite.
bhUyaH krodhAbhitAmrAkShe rakte netre babhUvatuH.. 2-65-10 (13869)
trishikhAM bhrakuTIM chAsya dadR^ishuH sarvapArthivAH.
lalATasthAM trikUTasthAM ga~NgAM tripathagAmiva.. 2-65-11 (13870)
dantAnsandashatastasya kopAddadR^ishurAnanam.
yugAnte sarvabhUtAni kAlasyeva jighatsataH.. 2-65-12 (13871)
utpatantaM tu vegena jagrAhainaM manasvin.
bhIShma eva mahAbAhurmahAsenamiveshvaraH.. 2-65-13 (13872)
tasva bhImasya bhIShmeNa vAryamANasya bhArata.
guruNA vividhairvAkyaiH krodhaH prashamamAgataH.. 2-65-14 (13873)
nAtichakrAma bhIShmasya sa hi vAkyamarindamaH.
samudvR^itto ghanApAye velAmiva mahodadhiH.. 2-65-15 (13874)
shishupAlastu sa~Nkruddhe bhImasene janAdhipa.
nAkampata tadA vIraH pauruShe vyavasthitaH.. 2-65-16 (13875)
utpatantaM tu vegena punaH punararindamaH.
na sa taM chintayAmAsa siMhaH kruddho mR^igaM yathA.. 2-65-17 (13876)
prahasaMshchAbravIdvAkyaM chedirAjaH pratApavAn.
bhImasenamabhikruddhaM dR^iShTvA bhImaparAkramam.. 2-65-18 (13877)
mu~nchainaM bhIShma pashyantu yAvadenaM narAdhipaH.
matprabhAvavinirdagdhaM pata~Ngamiva vahninA.. 2-65-19 (13878)
tatashchedipatervAkyaM shrutvA tatkurusattamaH.
bhImasenamuvAchedaM bhIShme matimatAM varaH.. 2-65-20 (13879)
`naiShA chedipaterbuddhiryattvAmAhvayate.achyutam.
bhImasena mahAbAho kR^iShNasyaiva vinishchayaH'.. .. 2-65-21 (13880)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi pa~nchaShaShTitamo.adhyAyaH..65..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-65-13 mahAsena kArtikayam..sabhAparva - adhyAya 066
.. shrIH ..
2.66. adhyAyaH 066
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhIShmeNa shishupAlavR^ittAntakathanapUrvakaM svena bhImaniShedhane svAbhiprAyAviShkaraNam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
chedirAjakule jAtakhyakSha eSha chaturbhujaH.
rAsabhArAvasadR^ishaM rarAsa cha nanAda cha.. 2-66-1 (13881)
tenAsya mAtApitarau tresatustau sabAndhavau.
vaikR^itaM tasyata tau dR^iShTvA tyAgAyAkurutAM matim.. 2-66-2 (13882)
tataH sabhAryaM nR^ipatiM sAmAtyaM sapurohitam.
chintAsaMmUDhahR^idayaM vAguvAchAsharIreNI.. 2-66-3 (13883)
eSha te nR^ipate putraH shrImA~njAto balAdhikaH.
tasmAdasmAnna bhetavyamavyagraH pAhi vai shishum.. 2-66-4 (13884)
na cha vai tasya mR^ityustvaM na kAlaH pratyupasthitaH.
yashcha shastreNa hantA.asya sa chotpanno narAdhipa.. 2-66-5 (13885)
saMshrutyodAhR^itaM vAkyaM bhUtamantarhitaM tataH.
putrasnehAbhisantaptA jananI vAkyamabravIt.. 2-66-6 (13886)
yenedamIritaM vAkyaM mamaitaM tanayaM prati.
prA~njalistaM namasyAmi bravItu sa punarvachaH.. 2-66-7 (13887)
yAthAtathyena bhagavAndevo vA yadi vetaraH.
shrotumichChAmi putrasya ko.asya mR^ityurbhaviShyati.. 2-66-8 (13888)
antarbhUtaM tato bhUtamuvAchedaM punarvachaH.
yasyotsa~Nge gR^ihItasya bhujAvabhyadhikAvubhau.. 2-66-9 (13889)
patiShyataH kShititale pa~nchashIrShAvivoragau.
tR^itIyametadbAlasya lalATasthaM tu lochanam.. 2-66-10 (13890)
nimajjiShyati yaM dR^iShTvA so.asya mR^ityurbhaviShyati.
tryakShaM chaturbhujaM shrutvA tathA cha samudAhR^itam.. 2-66-11 (13891)
pR^ithivyAM pArthivAH sarve abhyAgachChandidR^ikShavaH.
tAnpUjayitvA samprAptAnyathArhaM sa mahIpatiH.. 2-66-12 (13892)
ekaikasya nR^ipasyA~Nke putramAropayattadA.
evaM rAjasahasrANA pR^ithaktvena yathAkramam.. 2-66-13 (13893)
shishura~Nke samArUDho na tatprAya nidarshanam.
etadeva tu saMshrutya dvAravatyAM mahAbalau.. 2-66-14 (13894)
tatashchedipuraM prAptau sa~NkarShaNajanArdanau.
yAdavau yAdavIM druShTuM svasAraM tau pitustadA.. 2-66-15 (13895)
abhivAdya yathAnyAyaM yathAshreShThaM nR^ipaM cha tAm.
kushalAnAmayaM pR^iShTvA niShaNNau rAmakeshavau.. 2-66-16 (13896)
sA.abhyarchya tau tadA vIrau prItyA chAbhyadhikaM tataH.
putraM dAmodarotsa~Nge devI saMnyadadhAtsvayam.. 2-66-17 (13897)
nyastamAtrasya tasyA~Nke bhujAvabhyadhikAvubhau.
petatustachcha nayanaM nyamajjata lalATajam.. 2-66-18 (13898)
taddR^iShTvA vyathitA trastA varaM kR^iShNamayAchata.
dadasva me varaM kR^iShNa bhayArtAyA mahAbhuja.. 2-66-19 (13899)
tvaM hyArtAnAM samAshvAso bhItAnAmabhayapradaH.
evamuktastataH kR^iShNaH so.abravIdyadunandanaH.. 2-66-20 (13900)
mA bhaistvaM devi dharmaj~ne na matto.asti bhayaM tava.
dadAmi kaM varaM kiM cha karavANi pitR^iShvasaH.. 2-66-21 (13901)
shakyaM vA yadi vA.ashakyaM kariShyANi vachastava.
evamuktA tataH kR^iShNamabravIdyadunandanam.. 2-66-22 (13902)
shishupAlasyAparAdhAnkShamethAstvaM mahAbala.
matkR^ite yadushArdUla viddhyenaM me varaM prabho.. 2-66-23 (13903)
kR^iShNa uvAcha. 2-66-24x (1490)
aparAdhashataM kShAmyaM mayA hyasya pitR^iShvasaH.
putrasya te vadhArhasya mA tvaM shoke manaH kR^ithAH.. 2-66-24 (13904)
bhIShma uvAcha. 2-66-25x (1491)
`sa jAnannAtmano mR^ityuM kR^iShNaM yadusukhAvaham'.
evameSha nR^ipaH pApaH shishupAH sumandadhIH.
tvAM samAhvayate vIra govindavaradarpitaH.. .. 2-66-25 (13905)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi ShaTShaShTitamo.adhyAyaH.. 66 ..
sabhAparva - adhyAya 067
.. shrIH ..
2.67. adhyAyaH 067
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shishupAlena rAj~nAM prashaMsanapUrvakaM garhitena bhIShmeNa rAj~nAM tiraskaraNAdikam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIShma uvAcha..
naiShA chedipaterbuddhiryayA tvAhvayate.achyutam.
nUnameva jagadbhartuH kR^iShNasyaiva vinishchayaH. 2-67-1 (13906)
ko hi mAM bhImasenAdya kShitAvarhati pArthivaH.
kSheptuM kAlaparItAtmA yathaiSha kulapAMsanaH.. 2-67-2 (13907)
eSha hyasya mahAbAhusterjoshashcha harerdhruvam.
tameva punarAdAtuM kurute.atra matiM hariH.. 2-67-3 (13908)
yenaiSha kurushArdUla shArdUla iva chedirAT.
garjatyatIva durbuddhiH sarvAnasmAnachintayan.. 2-67-4 (13909)
vaishampAyana uvAcha.. 2-67-5x (1492)
tato na mamR^iShe chaidyastadbhIShmavachanaM tadA.
uvAcha chaina sa~NkruddhaH punarbhIShmamathottaram.. 2-67-5 (13910)
shishupAla uvAcha.. 2-67-6x (1493)
dviShatAM no.astu bhIShmaiSha prabhAvaH keshavasya yaH.
yasya saMstavavaktA tvaM bandivatsatatotthitaH.. 2-67-6 (13911)
saMstave chamano bhIShma pareShAM ramate yadi.
tadA saMstuhi rAj~nastvamimaM hitvA janArdanam.. 2-67-7 (13912)
daradaM stuhi bAhlIkamimaM pArthivasattamam.
jAyamAnena yeneyabhavaddAritA mahI.. 2-67-8 (13913)
va~NgA~NgaviShayAdhyakShaM sahasrAkShasamaM bale.
stuhi karNamimaM bhIShma mahAchApavikarShaNam.. 2-67-9 (13914)
yasyeme kuNDale divye sahaje devanirmite.
kavachaM cha mahAbAho bAlArkasadR^ishaprabham.. 2-67-10 (13915)
vAsavapratimo yena jarAsandho.atidurjayaH.
vijito bAhuyuddhena dehabhedaM cha lambhitaH.. 2-67-11 (13916)
droNaM drauNiM cha sAdhu tvaM pitAputrau mahArathau.
stuhi stutyAvubhau bhIShma satataM dvijasattamau.. 2-67-12 (13917)
yayoranyataro bhIShma sa~NkruddhaH sacharAcharAm.
imAM vasumatIM kuryAnniH sheShAmiti me matiH.. 2-67-13 (13918)
droNasya hi samaM yuddhe na pashyAmi narAdhipam.
nAshvatthAmnaH samaM bhIShma na cha tau stotumichChasi.. 2-67-14 (13919)
pR^ithivyAM sAgarAntAyAM yo vaipratisamo bhavet.
duryodhanaM tvaM rAjendramatikramya mahAbhujam.. 2-67-15 (13920)
jayadrathaM cha rAjAnaM kR^itAstraM dR^iDhavikramam.
drumaM kimpuruShAchAryaM loke prathitavikramam.
atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsasi keshavam.. 2-67-16 (13921)
vR^iddhaM cha bharatAchAryaM tathA shAradvataM kR^ipam.
atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsasi keshavam.. 2-67-17 (13922)
dhanurdharANAM pravaraM rukmiNaM puruShottamam.
atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsasi keshavam.. 2-67-18 (13923)
bhIShmakaM cha mahAvIryaM dantavaktraM cha bhUmipam.
bhagadattaM yUpakethu jayatsenaM cha mAgadham.. 2-67-19 (13924)
virATadrupadau chobhau shakuniM cha bahadbalam.
vindAnuvindAvAvantyau pANDyaM shvetamathottamam.. 2-67-20 (13925)
sha~NkhaM cha sumahAbhAgaM vR^iShasenaM cha mAninam.
ekalavyaM cha vikrAntaM kAli~NgaM cha mahAratham.. 2-67-21 (13926)
atikramya mahAvIryaM kiM prashaMsati keshavam.
shalyAdInapi kasmAttvaM na stauShi vasudhAdhipAn.
stavAya yadi te buddhirvartate bhIShma vasudhAdhipAn. 2-67-22 (13927)
kiM hi shakyaM mayA kartuM yadvR^iddhAnAM tvayA nR^ipa.
purA kathayatAM nUnaM na shrutaM dharmavAdinAm.. 2-67-23 (13928)
AtmanindAtmapUjA cha paranindA parastavaH.
anAcharitamAryANAmiti te bhIShma na shrutam.. 2-67-24 (13929)
yadastavyamimaM shashvanmohAtsaMstauShi bhaktitaH.
keshavaM tachcha te bhIShma na kashchidanumanyate.. 2-67-25 (13930)
kathaM bhojasya puruShe vatsapAle durAtmani.
samAveshayase sarvaM jagatkevalakAmyayA.. 2-67-26 (13931)
atha chaiShA na te buddhiH prakR^itiM yAti bhArata.
mayaiva kathitaM pUrvaM kuli~NgashakuniryathA.. 2-67-27 (13932)
kuli~NgashakunirnAma pArshve himavataH pare.
bhIShma tasyAH sadA vAchaH shrUyante.arthavigarhitAH.. 2-67-28 (13933)
mA sAhasamitIdaM sA satataM vAshate kila.
sAhasaM chAtmanAtIva charantI nAvabudhyate.. 2-67-29 (13934)
sA hi mAMsArgalaM bhIShma mukhAtsiMhasya khAdataH.
dantAntaravilagnaM yattadAdatte.alpachetanA.. 2-67-30 (13935)
ichChataH sA hi siMhasya bhIShma jIvatyasaMshayam.
tadvattvamapyadharmiShTha sadA vAchaH prabhAShase.. 2-67-31 (13936)
ichChatAM bhUmipAlAnAM bhIShma jIvasyasaMshayam.
lokavidviShTakarmA hi nAnyo.asti bhavatA samaH.. 2-67-32 (13937)
vaishampAyana uvAcha.. 2-67-33x (1494)
tatashchedipateH shrutvA bhIShmaH sa kaTukaM vachaH.
uvAchedaM vacho rAjaMshchedirAjasya shR^iNvataH.. 2-67-33 (13938)
ichChatAM kila nAmAhaM jIvAmyeShAM mahIkShitAm.
so.ahaM na gaNayAmyetAMstR^iNenApi narAdhipAn.. 2-67-34 (13939)
evamukte tu bhIShmeNa tataH sa~nchukrushurnR^ipAH.
kechijjahR^iShire tatra kechidbhIShmaM jagarhire.. 2-67-35 (13940)
kechidUchurmaheShvAsAH shrutvA bhIShmasya yadvachaH.
pApo.avalipto vR^iddhashcha nAyaM bhIShmo.arhati kShamAm.. 2-67-36 (13941)
hanyatAM durmatirbhIShmaH pashuvatsAdhvayaM nR^ipAH.
sarvaiH sametya saMrabdhairdahyatAM vA kaTAgninA.. 2-67-37 (13942)
iti teShAM vachaH shrutvA tataH kurupitAmahaH.
uvAcha matimAnbhIShmastAneva vasudhAdhipAn.. 2-67-38 (13943)
uktasyoktasya nehAntamahaM samupalakShaye.
yattu vakShyAmi tatsarvaM shR^iNudhvaM vasudhAdhipAH.. 2-67-39 (13944)
pashuvadghAtanaM vA me dahanaM vA kaTAgninA.
kriyatAM mUrdhni vo nyastaM mayedaM sakalaM padam.. 2-67-40 (13945)
eSha tiShThati govindaH pUjito.asmAbhirachyutaH.
yasya vastvarate buddhirmaraNAya sa mAdhavam.. 2-67-41 (13946)
kR^iShNamAhvayatAmadya yuddhe chakragadAdharam.
yAdavasyaiva devasya dehaM vishatu pAtitaH.. .. 2-67-42 (13947)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi saptaShaShTitamo.adhyAyaH.. 67 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-67-15 vaipratisamaH vigataH pratisamo yasya sa tathA. svArthe taddhitaH. atula ityarthaH.. 2-67-27 kuli~Ngashakuniriti strIpakShivisheShaH.. 2-67-37 kaTAgninA kakShAgninA..sabhAparva - adhyAya 068
.. shrIH ..
2.68. adhyAyaH 068
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhIShmavAkyAtkupitena shashupAlena rAj~naH saj~nAhya yuyutsayA kR^iShNasyAhvAnam .. 1.. kR^iShNena svasmin shishupAlakR^itAparAdhAnvishrAvya vibhIShitAnAM rAj~nAM palAyanama .. 2.. apagateShu rAjasu shishupAlasya ekAkinaH kR^iShNaM prati yuddhAya gamanam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
vachaH shrutvaiva bhIShmasya chedirADuruvikramaH.
yuyutsurvAsudevena vAsudevamuvAcha ha.. 2-68-1 (13948)
Ahvaye tvAM raNaM gachCha mayA sArdhaM janArdana.
yAvadadya nihanmi tvAM sahitaM sarvapANDavaiH.. 2-68-2 (13949)
saha tvayA hi me vadhyAH sarvathA kR^iShNa pANDavAH.
nR^ipatInsamatikramya yairarAjA tvamarchitaH.. 2-68-3 (13950)
ye tvAM dAsamarAjAnaM bAlyAdarchanti durmatim.
anarhamarhavatkR^iShNa vadhyAsta iti me matiH.. 2-68-4 (13951)
ityuktvA rAjashArdUla `shArdUla iva nAdayan.
pashyatAM sarvabhUtAnAM shishupAlaH pratApavAn.. 2-68-5 (13952)
sa raNAyaiva sa~NkruddhaH sannaddhaH sarvarAjabhiH.
sunIthaH prayayau kShipraM pArthayaj~najighAMsayA.. 2-68-6 (13953)
tatashchakragadApANiH keshavaH keshihA hariH.
sadhvajaM rathamAsthAya dArukeNa susatkR^itam.
bhIShmeNa dattahasto.asAvAruhoha rathottamam.. 2-68-7 (13954)
tena pApasvabhAvena kopitAnsarvapArthivAn.
AsasAda raNe kR^iShNaH sajjitaikarathaH sthitaH.. 2-68-8 (13955)
tataH puShkarapatrAkShaM tArkShyadhvajarathe sthitam.
divAkaramivodyantaM dadR^ishuH sarvapArthivAH.. 2-68-9 (13956)
AropayantaM jyAM kR^iShNaM pratapantamivaujasA.
sthitaM puShparathe divye puShpaketumivAparam.. 2-68-10 (13957)
dR^iShTvA kR^iShNaM tathA yAntaM pratapantamivaujasA.
yathArhaM keshave vR^ittimavashAH pratipedire.. 2-68-11 (13958)
tAnuvAcha mahAbAhurmahA.asuranibarhaNaH.
vR^iShNivIrastadA rAjansAntvayanparavIrahA.. 2-68-12 (13959)
shrIbhagavAnuvAcha.. 2-68-13x (1495)
apeta sabalAH sarva AsvastA mama shAsanAt.
mA dR^iShTo dUShayetpApa eSha vaH sarvapArthipAH.. 2-68-13 (13960)
eSha naH shatruratyantameSha vR^iShNivimardanaH.
sAtvatAM sAtvatIputro vairaM charati shAshvatam'.. 2-68-14 (13961)
prAgjyotiShapuraM yAtAnasmA~nj~nAtvA nR^ishaMsakR^it.
adahaddvArakAmeSha svastrIyaH sannarAdhipAH.. 2-68-15 (13962)
krIDato bhojarAjasya eva raivatake girau.
hatvA badhvA cha tAnsArvAnupAyAtsvapuraM purA.. 2-68-16 (13963)
ashvamedhe hayaM medhyamutsR^iShTaM rakShibhirvR^itam.
piturme yaj~navighnArthamaharatpApanishchayaH.. 2-68-17 (13964)
sauvIrAnpratiyAtAM cha babhroreSha tapasvinaH.
bhAryAmabhyaharanmohAdakAmAM tAmito gatAm.. 2-68-18 (13965)
eSha mAyApratichChannaH kArUshArthe tapasvinIm.
jahAra bhadrAM vaishAlIM mAtulasya nR^ishaMsakR^it.. 2-68-19 (13966)
vR^iShNidArAnvilApyaiva hatvA cha kukurAndhakAn.
pApAbuddhirupAtiShThatsa pravishya sasambhramam.. 2-68-20 (13967)
vishAlarAj~no duhitAM mama pitrA vR^itAM satIm.
anena kR^itvA sandhAnaM karUshena jigIShayA.. 2-68-21 (13968)
jarAsandhaM samAshritya kR^itavAnvipriyANi me.
tAni sarvANi sa~NkhyAtuM na shaknomi narAdhipAH.. 2-68-22 (13969)
evametadaparyantameSha vR^iShNiShu kilbiShI.
asmAkamayamArambhAMshchakAra parabhAnR^ijuH.. 2-68-23 (13970)
shataM kShantavyamasmAbhirvadhArhANAM kilAgasAm.
baddho.asmi samayairghorairmAturasyaiva sa~Ngare.. 2-68-24 (13971)
tattathA shatamasmAkaM kShAntaM kShayakaraM mayA.
dvau tu me vadhakAle.asminna kShantavyau katha~nchana.. 2-68-25 (13972)
yaj~navighnakaraM hanyAM pANDavAnAM cha durhR^idam.
iti me vartate bhAvastamatIyAM kathaM nvaham.. 2-68-26 (13973)
pitR^iShvasuH kR^ite duHkhaM sumahanmarShayAmyaham.
diShTyA hIdaM sarvarAj~nAM sannidhAvadya vartate.. 2-68-27 (13974)
pashyanti hi bhavanto.adya mayyatIva vyatikramam.
kR^itAni tu parokShaM me yAni tAni nibodhata.. 2-68-28 (13975)
imaM tvasya na shakShyAmi kShantumadya vyatikramam.
avalepAdvadhArhasya samagre rAjamaNDale.. 2-68-29 (13976)
rukmiNyAmasya mUDhasya prArthanA.a.asInmumUrShataH.
na cha tAM prAptavAnmUDhaH shUdro vedashrutImiva.. 2-68-30 (13977)
vaishampAyana uvAcha.. 2-68-31x (1496)
evamAdi tataH sarve sahitAste narAdhipAH.
garhaNaM shishupAlasya vAsudevena vishrutaH.. 2-68-31 (13978)
vAsudevavachaH shrutvA chedirAjaM vyagarhayan.
rathopasthe dhanuShmantaM sharAnsandadhataM ruShA.. 2-68-32 (13979)
shrutvA.api cha vilokyAshu dudruvuH sarvapArthivAH.
vihAya paramodvignAshchedirAjaM chamUmukhe.. 2-68-33 (13980)
tasya tadvachanaM shrutvA shishupAlaH pratApavAn.
jahAsa svanavaddhAsaM vAkyaM chedamuvAcha ha.. 2-68-34 (13981)
matpUrvAM rukmiNIM kR^iShNa saMsatsu parikIrtayan.
visheShataH pArthiveShu vrIDAM na kuruShe katham.. 2-68-35 (13982)
manyamAno hi kaH satsu puruShaH parikIrtayet.
anyapUrvA striyaM jAtu tvadanyo madhUsUdana.. 2-68-36 (13983)
kShamA vA yadi te shraddhA mA vA kR^iShNa mama kShama.
kruddhAdvApi prasannAdvA kiM me tvatto bhaviShyate.. 2-68-37 (13984)
`vaishampAyana uvAcha.. 2-68-38x (1497)
sa tAMstu vidrutAnsarvAnsAshvapattirathadvipAn.
kR^iShNatejohatAnsarvAnsamIkShya vasudhAdhipAn.. 2-68-38 (13985)
shishupAlo rathenaikaH pratyupAyAtsa keshavam.
ruShA tAmrekShaNo rAja~nChalabhaH pAvakaM yathA.. .. 2-68-39 (13986)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi aShTaShaShTitamo.adhyAyaH.. 68..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-68-31 vishrutAH shrAvitAH..sabhAparva - adhyAya 069
.. shrIH ..
2.69. adhyAyaH 069
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shishupAle sannaddhe sati utpAtadarshanena yudhiShThirasya prashne nAradena tattaduta pAtAnAM vishiShya phalakathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tato yuddhAya saMnaddhaM chedirAjaM yudhiShThiraH.
dR^iShTvA matimatAM shreShTho nAradaM samuvAcha ha.. 2-69-1 (13987)
yudhiShThira uvAcha.. 2-69-2x (1498)
antarikShe cha bhUmau cha te.astyaviditaM kvachit.
yAni rAjavinAshAya bhaumAni cha khagAni cha.. 2-69-2 (13988)
nimittAnIha jAyante utpAtAshcha pR^ithagvidhAH.
etaditChAmi kArtsnyena shrotuM tvatto mahAmune.. 2-69-3 (13989)
vaishampAyana uvAcha. 2-69-4x (1499)
ityevaM mitamAnvipraH kururAjasya dhImataH.
pR^ichChataH sarvamavyagramAchachakShe mahAyashAH.. 2-69-4 (13990)
nArada uvAcha.. 2-69-5x (1500)
parAkramaM cha mArgaM cha saMnipAtaM samuchChrayam.
ArohaNaM kurushreShTha anyonyaM pratisarpaNam.. 2-69-5 (13991)
pashmInAM vyatisaMsargaM vyAyAmaM vR^ittipIDanam.
darshanAdarshanaM chaiva adR^ishyAnAM cha darshanam.. 2-69-6 (13992)
hAniM vR^iddhiM cha hrAsaM cha varNasthAnaM balAbalam.
sarvametatparIkSheta grahANAM grahakovidaH.. 2-69-7 (13993)
bhaumAH pUrvaM pravartante khecharAshcha tataH param.
utpadyante cha loke.asminnutpAtA devanirmitAH.. 2-69-8 (13994)
yadA tu sarvabhUtAnAM ChAyA na parivartate.
apareNa gate sUrye tatparAbhavalakShaNam.. 2-69-9 (13995)
achChAye vimalachChAyA pratichChAyeva dR^ishyate.
yatra chaityakavR^ikShANAM tatra vidyAnmahadbhayam.. 2-69-10 (13996)
shIrNaparNapravAlAshcha shuShkaparNAshcha chaityakAH.
apabhraShTapravAlAshcha tatrAbhAvaM vinirdishet.. 2-69-11 (13997)
snigdhaparNapravAlAshcha dR^ishyante yatra chaityakAH.
IhamAnAshcha vR^ikShAshcha bhAvastatra na saMshayaTaH.. 2-69-12 (13998)
puShpe puShpaM prajAyeta phale vA phalamAshritam.
rAjA vA rAjamAtro vA maraNAyopapadyate.. 2-69-13 (13999)
prAvR^iTCharadi hemante vasante vApi sarvashaH.
AkAlikaM puShpaphalaM rAShTrakShobhaM vinirdishet.. 2-69-14 (14000)
nadInAM strotaso.akAle dyotayanti mahAbhayam.
vanaspatiH pUjyamAnaH pUjito.apUjito.api vA.. 2-69-15 (14001)
yadA bhajyeta vAtena bhidyate namito.api vA.
agnivAyubhayaM vidyAchChreShTho vApi vinashyati.. 2-69-16 (14002)
dishaH sarvAshcha dIpyante jAyante rAjavibhramAH.
bhidyamAno yadA vR^ikSho ninadechchApi pAtitaH.
saha rAShTraM cha patitaM nataM vR^ikShaM prapAtayet.. 2-69-17 (14003)
athainaM Chedayetkashchitpratikruddho vanaspatiH.
ChettA bhettA patishchaiva kShiprameva nashiShyati.. 2-69-18 (14004)
devatAnAM cha patanaM maShTapAnAM cha pAtanam.
achalAnAM prakampashcha tatparAbhavalakShaNam.. 2-69-19 (14005)
nishi chendradhanurdR^iShTaM tatopi cha mahadbhayam.
taddraShTareva bhItiH syAnnAnyeShAM bharatarShabha.. 2-69-20 (14006)
rAtrAvindradhanurdR^iShTvA tadrAShTraM parivarjayet.. 2-69-21 (14007)
archA yatra pranR^ityanta nadanti cha hasanti cha.
unmIlanti nimIlanti rAShTrakShobhaM vinirdishet.. 2-69-22 (14008)
shilA yadi prasi~nchanti snehAMshchodakasambhavAn.
anyadvA vikR^itaM ki~nchittadbhayasya nidarshanam.. 2-69-23 (14009)
mriyante vA mahAmAtrA rAjA saparivArakaH.
purasya yA bhavedvyAdhI rAShTre deshe cha vibhramAH.. 2-69-24 (14010)
devatAnAM yadA.a.avAse rAj~nAM vA yatra veshmani.
bhANDAgArAyudhAgAre nivisheta yadA madhu.. 2-69-25 (14011)
sarvaM tadA bhavetsthAnaM hanyamAnaM balIyasA.
AgantukaM bhayaM tatra bhavedityeva nirdishet.. 2-69-26 (14012)
pAdapashchaiva yo yatra raktaM sravati shoNitam.
dantAgrAtku~njaro vApi shR^i~NgAdvA vR^iShabhastathA.. 2-69-27 (14013)
pAdapAdrAShTrivibhraMshaH ku~njarAdrAjavibhramaH.
gobrAhmaNavinAshaH syAdvR^ivabhasyeti nirdishet.. 2-69-28 (14014)
ChatraM narapateryatra nipatetpR^ithivItale.
sarAShTro nR^ipatI rAjankShiprameva vinashyati.. 2-69-29 (14015)
devAgAreShu vA yatra rAj~no vA yatra veshmani.
vikR^itaM yadi dR^ishyeta nAgAvAseShu vA punaH.. 2-69-30 (14016)
tasya deshasya pIDA syAdrAj~no janapadasya vA.
anAvR^iShTibhayaM ghoramatidurbhikShamAdishet.. 2-69-31 (14017)
archAyA bAhubha~Ngena gR^ihasthAnAM bhayaM bhavet.
bhagne praharaNe vidyAtsenApativinAshanam.. 2-69-32 (14018)
AgantukA tu pratimA sthAnaM yatra na vindati.
jabhyantareNa ShaNmAsAdrAjA tyajati tatpuram.. 2-69-33 (14019)
pradIryate mahI yatra vinadatyapi pAtyate.
mriyate tatra rAjA cha tatra rAShTraM vinashyati.. 2-69-34 (14020)
eNIpadAnvA sarpAnvA DuNDubhAnatha dIpyakAn.
maNDUko grasate yatra tatra rAjA vinashyati.. 2-69-35 (14021)
abhinnaM vApyapakvaM vA yatrAnnamupachIyate.
jIryante vA mriyante vA tadannaM nopabhu~njate.. 2-69-36 (14022)
udapAne cha yatrApo vivardhante yudhiShThira.
sthAvareShu pravartante nirgachChenna punastataH.. 2-69-37 (14023)
apAdaM vA tripAdaM vA dvishIrShaM vA chaturbhujam.
striyo yatra prasUyante brUyAttatra parAbhavam.. 2-69-38 (14024)
ajaiDakAH striyo gAvo ye chAnye cha viyonayaH.
vikR^itAni prajAyante tatra tatra parAbhavaH.. 2-69-39 (14025)
nadI yatra pratisrotA AvahetkaluShodakam.
dishashcha na prakAshante tatparAbhavalakShaNam.. 2-69-40 (14026)
etAni cha nimittAni yAni chAnyAni bhArata.
keshavAdeva jAyante bhaumAni cha khagAni cha.. 2-69-41 (14027)
chandrAdityau grahAshchaiva nakShatrANi cha bhArata.
vAyuragnistathA chApaH pR^ithivI cha janArdanAt.. 2-69-42 (14028)
yasya deshasya hAniM vA vR^iddhiM vA kartumichChati.
tasmindeshe nimittAni tAni tAni karotyayam.. 2-69-43 (14029)
sosau chedipatestAta vinAshaM samupasthitam.
nivedayati govindaH svairupAyairna saMshayaH.. 2-69-44 (14030)
iyaM prachalitA bhUmirashivA vAnti mArutAH.
rAhushchApyapatatsomamaparvaNi vishAmpate.. 2-69-45 (14031)
sanirghAtAH patantyulkAstamaH sa~njAyate bhR^isham.
chedirAjavinAshAya harireSha vijR^imbhate.. 2-69-46 (14032)
vaishampAyana uvAcha.. 2-69-47x (1501)
evamuktvA tu devarShirnArado virarAma ha.
tAbhyAM puruShasiMhAbhyAM tasminyuddha upasthite. 2-69-47 (14033)
dadR^ishurbhUmipAlAste ghorAnautpAtikAnbahUn..
tatra vai dR^ishyamAnAnAM dikShu sarvAsu bhArata. 2-69-48 (14034)
ashrUyanta tadA rAja~nChivAnAmashivA ravAH..
rarAsa cha mahI kR^itsnA savR^ikShavanaparvatA. 2-69-49 (14035)
aparvaNi cha madhyAhne mUryaM svarbhAnuragrasat..
dhvajAgre chedirAjasya sarvaratnapariShkR^ite. 2-69-50 (14036)
apatatkhAchchyuto gR^idhrastIkShNatuNDaH parantapa..
AraNyaiH sahasA hR^iShTA grAmyAshcha mR^igapakShiNaH. 2-69-51 (14037)
chukrushurbhairavaM tatra tasminyuddha upasthite..
evamAdini ghorANi bhaumAni cha svagAni cha. 2-69-52 (14038)
autpAtikAnyadR^ishyanta sa~Nkruddhe shAr~Ngadhanvani.. .. 2-69-53 (14039)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi ekonasaptatitamo.adhyAyaH.. 69 ..
sabhAparva - adhyAya 070
.. shrIH ..
2.70. adhyAyaH 070
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kR^iShNashishupAlayoryuddhavarNanam.. 1.. shishupAlavadhaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tato viShphArayanrAjA mahachchaidipatirdhanuH.
abhiyAsyanhR^iShIkeshamuvAcha madhusUdanam.. 2-70-1 (14040)
ekastvamasi me shatrustattvAM hatvA.adya mAdhava.
tataH sAgaraparyantAM pAlayiShyAmi medinIm.. 2-70-2 (14041)
dvairathaM kA~NkShitaM yadvai tadidaM paryupasthitam.
chirasya vata me diShTyA vAsudeva saha tvayA.
adya tvAM nihaniShyAmi bhIShmaM cha saha pANDavaiH.. 2-70-3 (14042)
vaishampAyana uvAcha. 2-70-4x (1502)
evamuktvA sa taM bANairnishitairattatejanaiH.
vivyAdha yudhi tIkShNAgraishchedirADyapu~Ngavam? 2-70-4 (14043)
ka~NkapatrachChadA bANAshchedirAjadhanushchyutAH.
vivishuste tadA kR^iShNaM bhuja~NgA iva parvatam? 2-70-5 (14044)
nAdadAnasya chaidyasya sharAnatyasyatopi vA.
dadhR^ishurvivaraM kechidgatiM vAyorivAmbare? 2-70-6 (14045)
chedirAjamahAmedhaH sharajAlAmbumAMstadA.
abhyavarShaddhR^iShIkeshaM payoda iva parvatam? 2-70-7 (14046)
tataH shAr~NgamamitraghnaH kR^itvA sasharamachyutaH.
AbabhAShe mahabAhuH sunIthaM paravIrahA.. 2-70-8 (14047)
ayaM tvaM bhAmakastIkShNashchedirAja mahAsharaH.
bhettumarhati vegena mahAshanirivAchalam.. 2-70-9 (14048)
vaishampAyana uvAcha. 2-70-10x (1503)
evaM bruvati govinde tatashchedipatiH punaH.
mumocha nishitAnanyAnkR^iShNaM prati sharAnbahUn.. 2-70-10 (14049)
atha bANArditaH kR^iShNaH shAr~NgamAyamya dIptimAn.
mumocha nishitAnbANA~nChatashotha sahasrashaH.. 2-70-11 (14050)
tA~nCharAMstu sa chichCheda sharavarShaistu chedirAT.
ShaDbhishchAnyairjaghAnAshu keshavaM chedipu~NgavaH.. 2-70-12 (14051)
tato.asraM sahasA kR^iShNaH pramumocha jagadguruH.
astreNa tanmahAbAhurvArayAmAsa chedirAT.. 2-70-13 (14052)
tataH shatasahasreNa sharANAM nataparvaNAm.
sarvataH samavAkIrya shauriM dAmodaraM tadA.. 2-70-14 (14053)
nanAda balavAnkruddhaH shishupAlaH pratApavAn.
idaM chovAcha saMrabdhaH keshavaM paravIrahA.. 2-70-15 (14054)
shishupAla uvAcha.. 2-70-16x (1504)
adyA~NgaM mAmakA bANA bhetsyanti tava saMyuge.
hatvA tvAM samutAmAtyaM pANDavAMshcha tarasvinaH.. 2-70-16 (14055)
anR^iNyamadyaya yAsyAmi jarAsandhasya dhImataH.
kaMsasya keshinashchaiva narakasya tathaiva ha.. 2-70-17 (14056)
vaishampAyana uvAcha.. 2-70-18x (1505)
ityuktvA krodhatAmrAkShaH shishupAlo janArdanam.
adR^ishyaM sharavarSheNa sarvataH sa chakAra ha.. 2-70-18 (14057)
tato.astreNaiva chAnyonyaM nikR^itya cha sharAnbahUn.
sharavarShaistadA chaidyamantardhAtuM prachakrame.. 2-70-19 (14058)
antardhAnagatau vIrau shushubhAte mahArathau.
tau dR^iShTvA sarvabhUtAni sAdhusAdhvityapUjayan.. 2-70-20 (14059)
na dR^iShTapUrvamasmAbhiryuddhamIdR^ishakaM purA.
tataH kR^iShNaM jaghAnAshu shushupAlastribhiH sharaiH.. 2-70-21 (14060)
kR^iShNo.api bANairvivyAdha sunIthaM pa~nchabhiryudhi.
tataH sunIthaM saptatyA nArAchairdayadbalI. 2-70-22 (14061)
tato.atividdhaH kR^iShNena sunIthaH krodhamUrChitaH.
vivyAdha nishitairbANairvAsudevaM stanAntare.. 2-70-23 (14062)
punaH kR^iShNaM tribhirviddhvA nanAdAvasare nR^ipaH.
tato.atidAruNaM yuddhaM sahasA chakratustadA.. 2-70-24 (14063)
nau nakhairiva shArdUlau dantairiva mahAgajau.
daMShTrAbhiriva pa~nchAsyau charaNairiva kukkuTau.. 2-70-25 (14064)
dArayetAM sharaistIkShNairanyonyaM yudhi tAvubhau.
tato mumuchatuH kruddhau sharavarShamanuttamam.. 2-70-26 (14065)
sharaireva sharA~nChitvA tAvubhau puruSharShabhau.
chakrAte.astramayaM yuddhaM ghoraM tadatimAnuSham.. 2-70-27 (14066)
AgneyamastraM mumuche shishupAlaH pratApavAn.
vAruNAstreNa tachChrIghraM nAshayAmAsa keshavaH.. 2-70-28 (14067)
kauberamastraM sahasA chedirAT pramumocha ha. 2-70-29 kauberaNaiva sahasA.anAshayattaM jagatprabhuH.. 2-70-29 (14068)
yAmyamastraM tataH kruddho mumuche kAlamohitaH.
yAmyenaivAstrayogena yAmyamastraM vyanAshayat.. 2-70-30 (14069)
gAndharveNa cha gAndharvaM mAnavaM mAnavena cha.
vAyavyena cha vAyavyaM raudraM raudreNa chAbhibhUH.. 2-70-31 (14070)
aindramaindreNa bhagavAnvaiShNavena cha vaiShNavam.
evamastrANi kurvANau yuyudhAte mahAbalau.. 2-70-32 (14071)
tato mAyAM vikurvANo damagoShasuto balI.
gadAmusalasaMyuktA~nChaktitomarasAyakAn.. 2-70-33 (14072)
parashvathamusaNDIshcha vavarSha yudhi keshavam.
amoghAstreNa bhagavAnnAshayAmAsa keshihA.. 2-70-34 (14073)
shilAvarShaM mahAghoraM vavarSha yudhi chedirAT.
vajrAstreNAbhisa~NkruddhashchUrNaM tadakarotprabhuH.. 2-70-35 (14074)
jalavarShaM tato ghoraM vyasQajachchedipu~NgavaH.
vAyavyAstreNa bhagavAnvyAkShipachChatasho hi tat.. 2-70-36 (14075)
nihatya sarvamAyAM vai sunItasya janArdanaH.
sa muhUrtaM chakArAshu dvandvayuddhaM mahArathaH.. 2-70-37 (14076)
sa bANayuddhaM kurvANo bhartsayAmAsa chedirAT.
damaghoShasuto dhR^iShTamuvAcha yadupu~Ngavam.. 2-70-38 (14077)
adya kR^iShNamakR^iShNaM tu kurvantu mama sAyakAH.
ityevamuktvA duShTAtmA sharavarShaM janArdane.. 2-70-39 (14078)
mumocha puruShavyAghro ghoraM vai chedipu~NgavaH.
sharasaM~NkR^ittagAtrastu kShaNena yadunandanaH.. 2-70-40 (14079)
rudhiraM parisusrAva madaM matta iva dvipaH.
na yantA na ratho vApi na chAshvAH parvatopamAH.. 2-70-41 (14080)
dR^ishyante sharasa~nChannAH keshavasya mahAtmanaH.
keshavaM tadavasthaM tu dR^iShTvA bhUtAni chakrushuH.. 2-70-42 (14081)
dArukastu tadA prAha kR^iShNaM yAdavanandanam.
nedR^isho dR^iShTapUrvo hi sa~NgrAmo vai purA mayA.. 2-70-43 (14082)
sthAtavyamiti tiShThAmi tvatprabhAveNa mAdhava.
anyathA na cha me prANA dharAyeyurjanArdana.. 2-70-44 (14083)
ataH sa~nchintya govinda kShipramasya vadhaM kuru.
evamuktastu sUtena keshavo vAkyamabravIt.. 2-70-45 (14084)
eSha hyatibalo daityo hiraNyakashipuH purA.
ripuH surANAmabhavadvaradAnena garvitaH.. 2-70-46 (14085)
tathA.a.asIdrAvaNo nAma rAkShaso hyativIryavAn.
tenaiva balavIryeNa balaM nAgaNayanmama.. 2-70-47 (14086)
ahaM mR^ityushcha bhavitA kAle kAle durAtmanaH.
na bhetavyaM tathA sUta naiSha kashchinmayi sthite.. 2-70-48 (14087)
ityevamuktvA bhagavAnnanarda garuDadhvajaH.
pA~nchajanyaM mahAsha~NkhaM pUrayAmAsa keshavaH.. 2-70-49 (14088)
saMmohayitvA bhagavAMshchakraM divyaM samAdade.
chichCheda cha sunIthasya shirashchakreNa saMyuge'.. 2-70-50 (14089)
sa papAta mahAbAhurvajrAhata ivAchalaH.
tatashchedipaterdehAttejo.agryaM dadR^ishurnR^ipAH.. 2-70-51 (14090)
utpatantaM mahArAja gaganAdiva bhAskaram.
tataH kamalapatrAkShaM kR^iShNaM lokanamaskR^itam.
vavande tattadA tejo vivesha cha narAdhipa.. 2-70-52 (14091)
tadadbhutamamanyanta dR^iShTvA sarve mahIkShitaH.
yadvivesha mahAbAhuM tattejaH puruShottamam.. 2-70-53 (14092)
anabhre pravavarSha dyauH papAta jvalitAshaniH.
kR^iShNena nihate chaidye chachAla na vasundharA.. 2-70-54 (14093)
tataH kechinmahIpAlA nAbruvaMstatra ki~nchana.
atItavAkpathe kAle prekShamANA janArdanam.. 2-70-55 (14094)
hastairhastAgramapare pratyapiMShannamarShitAH.
apare dashanairoShThAnadashankrodhamUrChitAH.. 2-70-56 (14095)
rahashcha kechidvArShNeyaM prashashaMsurnarAdhipAH.
kechideva susaMrabdhA madhyasthAstvapare.abhavan.. 2-70-57 (14096)
prahR^iShTAH keshavaM jagmuH saMstuvanto maharShayaH.
brAhmaNAshcha mahAtmAnaH pArthivAshcha mahAbalAH.
shashaMsurnirvR^itAH sarve dR^iShTvA kR^iShNasya vikramam.. 2-70-58 (14097)
`sadevagandharvagaNA rAjAno bhuvi vishrutAH.
praNAmaM hi hR^iShIkeshe prAkurvata mahAtmani.. 2-70-59 (14098)
ye tvAsuragaNAH pakShAH sambhUtAH kShatriyA iha.
te nindanti hR^iShIkeshaM durAtmAno gatAyuShaH.. 2-70-60 (14099)
prajApatigaNA ye tu madhyasthAshcha mahAtmani.
brahmarShayashcha siddhAshcha gandharvoragachAraNAH.. 2-70-61 (14100)
te vai stuvanti govindaM divyairma~NgalasaMyutaiH.
parasparaM cha nR^ityanti gItena vividhena cha.
upatiShThanti govindaM prItiyuktA mahAtmani.. 2-70-62 (14101)
prahR^iShTAH keshavaM jagmuH saMstuvanto maharShayaH.
brAhmaNAshchApi suprItAH pANDavAshcha mahAbalAH.. 2-70-63 (14102)
pANDavastvabravIdbhAtR^InsatkAreNa mahIpatim.
damaghoShAtmajaM shUraM saMskArayata mA chiram.. 2-70-64 (14103)
kururAjavachaH shrutvA bhrAtaraste tvarAnvitAH.
tathA cha kR^itavantaste bhrAturvai shAsanaM tadA.. 2-70-65 (14104)
chedInAmAdhipatye cha putraM tasyAj~nayA hareH.
abhyaShi~nchata taM pArthaH sahitairvasudhAdhipaiH.. .. 2-70-66 (14105)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi saptatitamo.adhyAyaH.. 70..
sabhAparva - adhyAya 071
.. shrIH ..
2.71. adhyAyaH 071
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
vistareNa rAjasUyavarNanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tataH pravavR^ite yaj~no dharmarAjasya dhImataH.
shAntavighnArhaNakShobho maharShigaNasa~NkulaH.. 2-71-1 (14106)
taM tu yaj~naM mahAbAhurAsamApterjanArdanaH.
rarakSha bhagavA~nChauriH shAr~NgachakragadAdharaH.. 2-71-2 (14107)
tasminyaj~ne pravR^itte tu vAgmino hetuvAdinaH.
hetuvAdAnbahUnprAhuH parapakShajigIShavaH.. 2-71-3 (14108)
dadR^ishuste nR^ipatayo yaj~nasya vidhimuttamam.
upendrasyeva vihitaM sahadevena bhArata.. 2-71-4 (14109)
tadyaj~ne nyavasanrAjanbrAhmaNA bhR^ishamutsukAH.
kathayantaH kathAH puNyAH pashyanto naTanartakAn.. 2-71-5 (14110)
dadR^ishustoraNAnyatra hematAlamayAni cha.
dIptabhAskaratulyAni pradIptAnIva tejasA.. 2-71-6 (14111)
sa yaj~nastoraNaistatra grahairdyoriva sambabhau.
shayyAsanavihArAMshcha subahUnratnasaMvR^itAn.. 2-71-7 (14112)
ghaTAnpAtrIkaTAhAni kalashAni samantataH.
na te ki~nchidasauvarNamapashyaMstatra pArthivAH.. 2-71-8 (14113)
bhu~njAnAnAM cha viprANAM svAdubhojyaiH pR^ithagvidhaiH.
anishaM shrUyate tatra muditAnAM mahAtmanAm.. 2-71-9 (14114)
dIyatAM dIyatAmeShAM bhujyatAM bhujyatAmiti.
evamprakArAH sa~njalpAH shrUyante tatra nityashaH.. 2-71-10 (14115)
odanAnAM vikArANi svAdUni cha bahUni cha.
vividhaAni cha bhakShyANi peyAni madhurANi cha.. 2-71-11 (14116)
dadurdvijAnAM satataM rAjapreShyA mahAdhvare.
pUrNe shatasahasre tu viprANAM bhu~njatAM tadA.. 2-71-12 (14117)
sthApitastatra sa~nj~nArthaM sha~Nkho.adhmAyata nityashaH.
muhurmuhuH praNAdastu tasya sha~Nkhasya bhArata.. 2-71-13 (14118)
uttamaH shrUyate shabdaH shrutvA vismayamAgaman.
evaM pravR^itte yaj~ne tu tuShTapuShTajanAyute.. 2-71-14 (14119)
annasya bahusho rAjannutsedhAH parvatopamAH.
dadhikulyAshcha dadR^ishuH sarpiShashcha hradA~njanAH.. 2-71-15 (14120)
jambUdvIpo hi sakalo nAnAjanapadAyutaH.
rAjannadR^ishyataikastho rAj~nastasminmahAkratau.. 2-71-16 (14121)
tatra rAjasahasrANi puruShANAM tatastataH.
gR^ihItvA dhanamAjagmustasya rAj~no mahAkratau.. 2-71-17 (14122)
rAjAnaH sragviNashchaiva saMmR^iShTamaNikuNDalAH.
tAnparIviviShurviprA~nChatasho.atha sahasrashaH.. 2-71-18 (14123)
vividhAnyannapAnAni lehyAni vividhAni cha.
teShAM nR^ipopabhogyAni brAhmaNebhyo daduH sma te.. 2-71-19 (14124)
nAnAvidhAni bhakShyANi svAdupuShpaphalAni cha.
gulAni svAdukShaudrANi daduste brAhmaNeShu vai.. 2-71-20 (14125)
etAni satataM bhuktvA tasminyaj~ne dvijAtayaH.
parAM prItiM yayuH sarve modamAnAstatastataH.. 2-71-21 (14126)
evaM pramuditaM sarvaM bahusho dhanadhAnyavat.
yaj~navATaM nR^ipA dR^iShTvA vismayaM paramaM yayuH.. 2-71-22 (14127)
yathAbaddhUyamAnAgniM rAjasUyaM mahAkratum.
pANDavasya yathAshAstraM juhuvuH sarvayAjakAH.. 2-71-23 (14128)
vyAsadhaumyAdayaH sarve vidhivatShoDashartvijaH.
svasvakarmANi chakruste pANDavasya mahAkratau.. 2-71-24 (14129)
nAShaDa~NgavidatrAsItsadasyo nAbahushrutaH.
nAvrato nAnupAdhyAyo na pApo nAkShamo dvijaH.. 2-71-25 (14130)
na tatra kR^ipaNaH kashchiddaridro na babhUva ha.
kShudhito duHkhito vApi prAkR^ito vApi mAnuShaH.. 2-71-26 (14131)
bhojanaM bhojanArthibhyo dApayAmAsa sarvadA.
sahadevo mahAtejAH satataM rAjashAsanAt.. 2-71-27 (14132)
saMstare kushalAshchApi sarvakarmANi yAjakAH.
divasa divase chakruryathAshAstrArthachakShuShaH.. 2-71-28 (14133)
brAhmaNA devashAstraj~naH kathAshchakrushcha sarvataH.
remire cha kathAnte tu sarve tasminmahAkratau.. 2-71-29 (14134)
sA vedirvedasampannairdevadvijamaharShibhiH.
AbabhAse tadA kIrNA nakShatrairdyaurivAmalA.. 2-71-30 (14135)
pANDityadarshanArthAya kechana dvijasattamAH.
tarkArthamAgatAH kechitkechidvidyAbhimAninaH.. 2-71-31 (14136)
kechiddidR^ikShayA kechidbhItyA rAj~naH pratApinaH.
sarve.apyavabhR^ithasnAtA yAjakAH kechana dvijAH.. 2-71-32 (14137)
tato vai hemayUpAMshcha sarvaratnasamAchitAn.
shobhArthaM kArayAmAsa sahadevo mahAdyutiH.. 2-71-33 (14138)
dadR^ishustoraNAnyatra hematAlamayAni cha.
sa yaj~nastoraNaistaishcha grahairdyoriva sambabhau.. 2-71-34 (14139)
tAlAnAM toraNairhaimairdAntairiva dishAgajaiH.
dikShu sarvAsu vinyastaistejobhirbhAskarairyathA.. 2-71-35 (14140)
sakirITairnR^ipaishchaiva shushubhe tatsadastadA.
devairdivyaishcha yakShaishcha uragairdivyamAnuShaiH.. 2-71-36 (14141)
vidyAdharagaNaiH kIrNaH pANDavasya mahAtmanaH.
sa rAjasUyaH shushubhe dharmarAjasya dhImataH.. 2-71-37 (14142)
gandharvagaNasa~NkIrNaH shobhito.apsarasAM gaNaiH.
devairmunigaNairyakShairdevaloka ivAparaH.. 2-71-38 (14143)
sa kimpuruShagItaishcha kinnarairupashobhitaH.
nAradashcha jagau tatra tumburushcha mahAdyutiH.. 2-71-39 (14144)
vishvAsushchitrasenastathA.anye gItakovidAH.
ramayanti sma tAnsarvAnyaj~nakarmAntareShvatha.. 2-71-40 (14145)
tatra chApsarasaH sarvAH sundaryaH priyadarshanAH.
nanR^itushcha jagushchAtra nityaM karmAntareShvatha.. 2-71-41 (14146)
itihAsapurANAni AkhyAnAni cha sarvashaH.
Uchurvai shabdashAstraj~nA nityaM karmAntareShvatha.. 2-71-42 (14147)
bheryashcha murajAshchaiva maDDukA gomukhAshcha ye.
shR^i~NgavaMshAmbujA vINAH shrUyante sma sahasrashaH.. 2-71-43 (14148)
loke.asminsarvaviprAshcha vaishyAH shUdrA nR^ipAdayaH.
sarve mlechChAH sarvagaNAstvAdimadhyAntajAstathA. 2-71-44 (14149)
nAnAdeshasamudbhUtairnAnAjAtibhirAgataiH.
paryApta iva loko.ayaM yudhiShThiraniveshane.. 2-71-45 (14150)
bhIShmadroNAdayaH sarve kuravaH sasuyodhanAH.
vR^iShNayashcha samagrAshcha pA~nchAlAshchApi sarvashaH.. 2-71-46 (14151)
yaj~ne.asminsarvakarmANi chakrurdAsA iva kratau.
evaM pravR^itto yaj~naH sa dharmarAjasya dhImataH.. 2-71-47 (14152)
shushubhe cha mahAbAho somasyeva kraturyathA.
vastrANi kambalAMshchaiva prAvArAMshchaiva sarvadA.. 2-71-48 (14153)
niShkahemajabhANDAni bhUShaNAni cha sarvashaH.
pradadau tatra viprANAM dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-71-49 (14154)
yAni tatra mahIpAlairlabdhavAnbharatarShabhaH.
tAni sarvANi ratnAni brAhmaNAnAM dadau tadA'.. .. 2-71-50 (14155)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi ekasaptatitamo.adhyAyaH..71 ..
sabhAparva - adhyAya 072
.. shrIH ..
2.72. adhyAyaH 072
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa vyAsAdInAM pUjanam.. 1.. rAj~nAM yudhiShThiramAmantrya svasvadeshagamanam.. 2.. shrIkR^iShNasya yudhiShThirAdInAmantrya dvArakAM prati gamanam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tataH sa kururAjasya sarvakarmasamR^iddhimAn.
yaj~naH prItikaro rAjansaMbabhau vipulotsavaH.. 2-72-1 (14156)
shAntavighnaH sukhArambhaH prabhUtadhanadhAnyavAn.
annavAnbahubhakShyashcha keshavena surakShitaH.. 2-72-2 (14157)
samApayAmAsa cha taM rAjasUyaM mahAkratum.
`koTisahasraM pradadau brAhmaNAnAM mahAtmanAm.. 2-72-3 (14158)
na kariShyati taM loke kashchidanyo mahIpatiH.
yAjakAH sarvakAmaishcha satataM tatR^ipurdhanaiH.. 2-72-4 (14159)
tatashchAvabhR^ithasnAtaH sa rAjA pANDunandanaH.
vyAsaM dhaumyaM vasiShThaM cha nAradaM cha mahAmunim.. 2-72-5 (14160)
sumantu jaiminiM pailaM vaishampAyanameva cha.
yAj~navalkyaM cha kapilaM kapAlaM kaushikaM tathA.
sarvAMshcha R^itvikpravarAnpUjayAmAsa satkR^itAn.. 2-72-6 (14161)
yudhiShThira uvAcha.. 2-72-7x (1506)
yuShmatprasAdAtprApto.ayaM rAjasUyo mahAkratuH.
janArdanaprasAdAddhi sampUrNo me manorathaH.. 2-72-7 (14162)
vaishampAyana uvAcha.. 2-72-8x (1507)
atha yaj~naM samApyAnte pUjayAmAsa mAdhavam.
baladeva cha deveshaM bhIShmAdyAMshcha kurUdvahAn'.. 2-72-8 (14163)
tatastvavabhR^ithasnAtaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram.
samastaM pArthivaM kShatramupagamyedamabravIt.. 2-72-9 (14164)
diShTyA vardhasi dharmaj~na sAmrAjyaM prAptavAnasi.
AjamIDhAjamIDhAnAM yashaH saMvardhitaM tvayA.. 2-72-10 (14165)
karmaNaitena rAjendra dharmashcha sumahAnkR^itaH.
ApR^ichChAmo naravyAghra sarvakAmaiH sUpUjitAH.. 2-72-11 (14166)
svarAShTrANi gamiShyAmastadanuj~nAtumarhasi.
shrutvA tu vachanaM rAj~nAM dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-72-12 (14167)
yathArhaM pUjya nR^ipatInbhrAtR^InsarvAnuvAcha ha.
rAjAnaH sarva evaite prItyA.asmAnptamupAgatAH.. 2-72-13 (14168)
prasthitAH svAni rAShTrANi mAmApR^ichChaya parantapAH.
anuvrajata bhadraM vo viShayAntaM nR^ipottamAn.. 2-72-14 (14169)
bhrAturvachanamAj~nAya pANDavA dharmachAriNaH.
yathArhaM nR^ipatInsarvAnekaikaM samanuvrajan.. 2-72-15 (14170)
virAyaTamanvAyAttUrNaM dhR^iShTahyumnaH pratApavAn.
dhana~njayo yaj~nasenaM mahAtmAnaM mahAratham.. 2-72-16 (14171)
bhIShmaM cha dhR^itarAShTraM cha bhImaseno mahAbalaH.
droNaM tu sasutaM vIraM sahadevo yudhAM patiH.. 2-72-17 (14172)
nakulaH subalaM rAjansahaputraM samanvayAt.
draupadeyAH sasaubhadrAH pArvatIyAnmahArathAn.. 2-72-18 (14173)
anvagachChaMstathaivAnyAnkShatriyAnkShatriyarShabhAH.
evaM supUjitAH sarve jagmurviprAH sahasrashaH.. 2-72-19 (14174)
gateShu pArthivendreShu sarveShu brAhmaNeShu cha.
yudhiShThiramuvAchedaM vAsudevaH pratApavAn.. 2-72-20 (14175)
ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi dvArakAM kurunandana.
rAjasUyaM kratushreShThaM diShTyA tvaM prAptavAnasi.. 2-72-21 (14176)
tamuvAchaivamuktastu dharmarAjo janArdanam.
tava prasAdAdgovinda prAptaH kratuvaro mayA.. 2-72-22 (14177)
kShatraM samagramapi cha tvatprasAdAdvashe sthitam.
upAdAya baliM mukhyaM mAmeva samupasthitam.. 2-72-23 (14178)
kathaM tvadgamanArthaM me vANI vitarate.anagha.. 2-72-24 (14179)
na hyahaM tvAmR^ite vIraM ratiM prApnomi karhachit.
avashyaM chaiva gantavyA bhavatA dvArakA purI.. 2-72-25 (14180)
vaishampAyana uvAcha.. 2-72-26x (1508)
evamuktaH sa dharmAtmA yudhiShThirasahAyavAn.
abhigamyAbravItprItaH pR^ithAM pR^ithuyashA hariH.. 2-72-26 (14181)
sAmrAjyaM samanuprAptAH putrAste.adya pitR^iShvasaH.
siddhArthA vasumantashcha sA tvaM prItimavApnuhi.. 2-72-27 (14182)
anuj~nAtastvayA chAhaM dvArakAM gantumutsahe.
subhadrAM draupadIM chaiva sabhAjayata keshavaH.. 2-72-28 (14183)
niShkramyAntaH purAttasmAdyudhiShThirasahAyavAn.
snAtashcha kR^itajapyashcha brAhmaNAnsvasti vAchya cha.. 2-72-29 (14184)
tato meghavapuH pragvyaM syandanaM cha sukalpitam.
yojayitvA mahAbAhurdArukaH samupasthitaH.. 2-72-30 (14185)
upasthitaM rathaM dR^iShTvA tArkShyapravaraketanam.
pradakShiNamupAvR^itya samAruhya mahAmanAH.. 2-72-31 (14186)
prayayau puNDarIkAkShastato dvAravatIM purIm.. 2-72-32 (14187)
taM padbhyAmanuvavrAja dharmarAjo yudhiShThiraH.
bhrAtR^ibhiH sahitaH shrImAnvAsudevaM mahAbalam.. 2-72-33 (14188)
tato muhUrtaM sa~NgR^ihya syandanapravaraM hariH.
abravItpuNDarIkAkShaH kuntIputraM yudhiShThiram.. 2-72-34 (14189)
apramattaH sthito nityaM prajAH pAhi vishAmpate.
parjanyamiva bhUtAni mahAdrumamiva dvijAH.. 2-72-35 (14190)
bAndhavAstvopajIvantu sahasrAkShamivAmarAH.
kR^itvA paraspareNaiva saMvAdaM kR^iShNapANDavau.. 2-72-36 (14191)
anyonyaM samanuj~nApya jagmatuH svagR^ihAnprati.
gate dvAravatIM kR^iShNe sAtvatapravare nR^ipa.. 2-72-37 (14192)
mahAduryodhano rAjA shakunishchApi saubalaH.
`sUtaputrashcha gadheyaH saha duHshAsanAdibhiH.. 2-72-38 (14193)
sarvakAmaguNopetairarchyamAnAstu bhArata'.
tasyAM sabhAyAM divyAyAmavasaMstatra pANDavaiH.. .. 2-72-39 (14194)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi shishupAlavadhaparvaNi dvisaptatitamo.adhyAyaH..72 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-72-28 sabhAjayata prINitavAn..sabhAparva - adhyAya 073
.. shrIH ..
2.73. adhyAyaH 073
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
vyAsamprati yudhiShThireNa utpAtaphalaprashne vyAsena tatkathanapUrvakaM kailAsagamanama .. 1.. vyAsoktaM bhrAtR^iShu nivedya shochato yudhiShThirasya arjunena samAshvAsanam.. 2. . yidhiShThireNa samayakaraNam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
`anusaMsArya nR^ipatInpANDavAH pANDavAgrajam.
abhijagmurmaheShvAsA dharmarAjaM yudhiShThiram.. 2-73-1 (14195)
so.anumene mahAbAhurbhAtR^IMshcha suhR^idastathA'.
shiShyaiH parivR^ito vyAsaH purastAtsamapadyata.. 2-73-2 (14196)
so.abhyayAdAsanAttUrNaM bhrAtR^ibhiH parivAritaH.
pAdyenAsanadAnena pitAmahamapUjayat.. 2-73-3 (14197)
athopavishya bhagavAnkA~nchane paramAsane.
AsyatAmiti chovAcha dharmarAjaM yudhiShThiram.. 2-73-4 (14198)
athopaviShTaM rAjAnaM bhrAtR^ibhiH parivAritam.
uvAcha bhagavAnvyAsastattadvAkyavishAradaH.. 2-73-5 (14199)
diShTyA vardhasi kaunteya sAmrAjyaM prApya durlabham.
vardhitAH kuravaH sarve tvayA kurukulodvaha.. 2-73-6 (14200)
ApR^ichChe tvAM gamiShyAmi pUjito.asmi vishAmpate.
evamuktaH sa kR^iShNena dharmarAjo yudhiShThiraH.. 2-73-7 (14201)
abhivAdyopasa~NgR^ihya pitAmahamathAbravIt.. 2-73-8 (14202)
yudhiShThira uvAcha. 2-73-8x (1509)
saMshayo dvipadAM shreShTha mamotpannaH sudurlabhaH.
tasya nAnyo.asti vaktA vai tvAmR^ite dvijapu~Ngava.. 2-73-9 (14203)
utpAtAMstrividhAnprAha nArado bhagavAnR^iShiH.
divyAMshchaivAntarikShAMshcha pArthivAMshcha pitAmaha.. 2-73-10 (14204)
`sumahachcha phalaM teShAM bhaviteti na saMshayaH'.
api chaidyasya patanAchChAntamautpAtikaM mahat.. 2-73-11 (14205)
vaishampAyana uvAcha.. 2-73-12x (1510)
rAj~nastu vachanaM shrutvA parAsharasutaH prabhuH.
kR^iShNadvaipAyano vyAsa idaM vachanamabravIt.. 2-73-12 (14206)
trayodasha samA rAjannutpAtAnAM phalaM mahat.
sarvakShatravinAshAya bhaviShyati vishAmpate.. 2-73-13 (14207)
tvAmekaM kAraNaM kR^itvA kAlena bharatarShabha.
sametaM pArthivaM kShatraM kShayaM yAsyati bhArata.
duryodhanAparAdhena bhImArjunabalena cha.. 2-73-14 (14208)
svapnaM drakShyasi rAjendra tasminkAla upasthite.
tatte.ahaM sampravakShyAmi tannibodha yudhiShThira.. 2-73-15 (14209)
yAntaM drakShyasi rAjendra kShapAnte tvaM vR^iShadhvajam.
nIlakaNThaM bhavaM sthANuM kapAliM tripurAntakam.. 2-73-16 (14210)
ugraM rudraM pashupatiM mahAdevamumApatim.
haraM sharvaM vR^iShaM shUlaM pinAkiM kR^ittivAsasam.. 2-73-17 (14211)
kailAsakUDapratime vR^iShabhe.avasthitaM shivam.
nirIkShamANaM satataM pitR^irAjAshritAM disham.. 2-73-18 (14212)
evamIdR^ishakaM svapnaM drakShyasi tvaM vishAmpate.
mA tatkR^ite hyanudhyAhi kAlo hi duratikramaH.. 2-73-19 (14213)
svasti te.astu gamiShyAmi kailAsaM parvataM prati.
apramattaH sthito dAntaH pR^ithivIM paripAlaya.. 2-73-20 (14214)
vaishampAyana uvAcha.. 2-73-21x (1511)
evamuktvA sa bhagavAnkailAsaM parvataM yayau.
kR^iShNadvaipAyano vyAsaH saha shiShyaiH sahAnugaiH.. 2-73-21 (14215)
gate pitAmahe rAjA chintAshokasamanvitaH.
niH shvasannuShNamasakR^ittamevArthaM vichintayan.. 2-73-22 (14216)
kathaM tu daivaM shakyeta pauruSheNa prabAdhitum.
avashyameva bhavitA yaduktaM paramarShiNA.. 2-73-23 (14217)
tato.abravInmahAtejAH sarvAnbhrAtR^InyudhiShThiraH.
shrutaM vai puruShavyAghrA yanmAM dvaipAyano.abravIt.. 2-73-24 (14218)
tadA tadvachanaM shrutvA maraNe nishchitA matiH.
sarvakShatrasya nidhane yadyahaM heturIpsitaH.. 2-73-25 (14219)
kAlena nirmitastAta ko mamArtho.asti jIvataH.
evaM bruvantaM rAjAnaM phAlgunaH pratyabhAShata.. 2-73-26 (14220)
mA rAjankashmalaM ghoraM pravisho buddhinAshanam.
sampradhArya mahArAja yatkShamaM tatsamAchara.. 2-73-27 (14221)
vaishampAyana uvAcha.. 2-73-28x (1512)
tato.abravItsatyadhR^itirbhrAtR^InsarvAnyudhiShThiraH.
dvaipAyanasya vachanaM tatraiva samachintayat.. 2-73-28 (14222)
adyaprabhR^iti bhadraM vaH pratij~nAM me nibodhata.
trayodasha samAstAta ko mamArtho .asti jIvataH.. 2-73-29 (14223)
na pravakShyAmi paruShaM bhrAtR^InanyAMshcha pArthivAn.
sthito nideshe j~nAtInAM yokShye tatsumudAharan.. 2-73-30 (14224)
evaM me vartamAnasya svasute.aShvitareShu cha.
bhedo na bhavitA loke bhedamUlo hi vigrahaH.. 2-73-31 (14225)
vigrahaM dUrato rakShanpriyANyeva samAcharan.
vAchyatAM na gamiShyAmi lokeShu manujarShabhAH.. 2-73-32 (14226)
bhrAtR^irjyeShThasya vachanaM pANDavAH saMnishamya tata.
tameva samavartanta dharmarAjahite ratAH.. 2-73-33 (14227)
saMsatsu samayaM kR^itvA dharmarADbhrAtR^ibhiH saha.
pitR^IMstarpya yathAnyAyaM devatAshcha vishAmpate.. 2-73-34 (14228)
kR^itama~NgalakalyAmo bhrAtR^ibhiH piravAritaH.
gateShu kShatriyendreShu sarveShu bharatarShabha.. 2-73-35 (14229)
yudhiShThiraH sahAmAtyaH pravivesha purottamam.
duryodhano mahArAja shakunishchApi saubalaH.
sabhAyAM samaNIyAyAM tatraivAste narAdhipa.. .. 2-73-36 (14230)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi trisaptatitamo.adhyAyaH.. 73 ..
sabhAparva - adhyAya 074
.. shrIH ..
2.74. adhyAyaH 074
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThirasabhAyAM duryodhane nirjaladeshe jalabhrameNa paridhAnamutkarShati sati tathA sa jaladeshe sthalabhrAntyA bhavanadhAnagamanena jale patati cha sati bhImAdibhirupahAsaH.. 1.. chintAtAntaM duryodhanaM prati shakuninA chintAhetuprashne duryodhanena tatkathana pUrvakaM dhR^itarAShTre svaduH shanivedanAya shakunimprati chodanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
vasanduryodhanastasyAM sabhAyAM puruSharShabha.
shanairdadarsha tAM sarvAM sabhAM shakuninA saha.. 2-74-1 (14231)
tasyAM divyAnabhiprAyAndadarsha kurunandanaH.
na dR^iShTapUrvA ye tena nagare nAgasAhvaye.. 2-74-2 (14232)
sa kadAchitsabhAmadhye dhArtarAShTro mahIpatiH.
sphATikaM sthalamAsAdya jalamityabhisha~NkayA.. 2-74-3 (14233)
svavastrotkarShaNaM rAjA kR^itavAnbuddhimohitaH.
durmanA vimukhashchaiva parichakrAma tAM sabhAm.. 2-74-4 (14234)
tataH sthale nipatito durmanA vrIDito nR^ipaH.
niH shvasanvimukhashchApi parichakrAma tAM sabhAm.. 2-74-5 (14235)
tataH sphATikatoyAM vai sphATikAmbujashobhitAm.
vApIM matvA sthalamiva savAsAH prApata~njale.. 2-74-6 (14236)
jale nipatitaM dR^iShTvA bhImaseno mahAbalaH.
jahAsa jahasushchaiva ki~NkarAshcha suyodhanam.. 2-74-7 (14237)
vAsAMsi cha shubhAnyasmai pradadU rAjashAsanAt.
tathAgataM tu taM dR^iShTvA bhImaseno mahAbalaH.. 2-74-8 (14238)
arjunashcha yamau chobhau sarve te prAhasaMstadA.
nAmarShayattatasteShAmavahAsamamarShaNaH.. 2-74-9 (14239)
AkAraM rakShamANastu na sa tAnsamudaikShata.
punarvasanamutkShipya pratiriShyanniva sthalam.. 2-74-10 (14240)
Aruroha tataH sarve jahasushcha punarjanAH.
dvAraM tu pihitAkAraM sphATikaM prekShya bhUmipaH.
pravishannAhato mUrdhni vyAghUrNita iva sthitaH.. 2-74-11 (14241)
tAdR^ishaM cha paraM dvAraM sphATikorukavATakam.
vighaTTayankarAbhyAM tu niShkramyAgre papAta hA.. 2-74-12 (14242)
dvAraM tu vitatAkAraM samApede punashcha saH.
tadvR^ittaM cheti manvAno dvArasthAnAdupAramat.. 2-74-13 (14243)
evaM pralambhAnvividhAnprApya tatra vishAmpate.
pANDaveyAbhyanuj~nAtastato duryodhano nR^ipaH.. 2-74-14 (14244)
apahR^iShTena manasA rAjasUye mahAkratau.
prekShya tAmadbhutAmR^iddhiM jagAma gajasAhvayam.. 2-74-15 (14245)
pANDavashrIprataptasya dhyAyamAnasya gachChataH.
duryodhanasya nR^ipateH pApA matirajAyata.. 2-74-16 (14246)
pArthAnsumanaso dR^iShTvA pArthivAMshcha vashAnugAn.
kR^itsnaM chApi hitaM lokamAkumAraM kurUdvaha.. 2-74-17 (14247)
mahimAnaM paraM chApi pANDavAnAM mahAtmanAm.
dUryodhano dhArtarAShTro vivarNaH samapadyata.. 2-74-18 (14248)
sa tu gachChannanekAgnaH sabhAmeko.anvachintayat.
shriyaM cha tAmanupamAM dharmarAjasya dhImataH.. 2-74-19 (14249)
pramatto dhR^itarAShTrasya putro duryodhanastadA.
nAbhyabhAShatsubalajaM bhAShamANaM punaH punaH.. 2-74-20 (14250)
anekAgraM tu taM dR^iShTvA shakuniH pratyabhAShata.
duryodhana kR^itomUlaM niHshvasanniva gachChasi.. 2-74-21 (14251)
duryodhana uvAcha.. 2-74-22x (1513)
dR^iShTvemAM pR^ithivIM kR^itsnAM yudhiShThiravashAnugAm.
jitAmastrapratApena shvetAshvasya mahAtmanaH.. 2-74-22 (14252)
taM cha yaj~naM tathAbhUtaM dR^iShTvA pArthasya mAtula.
yathA shakrasya deveShu tathAbhUtaM mahAdyuteH.. 2-74-23 (14253)
amarSheNa tu sampUrNo dahyamAno divAnisham.
shuchishukrAgame kAle shuShye toyamivAlpakam.. 2-74-24 (14254)
pashya sAtvatamukhyena shishupAlo nipAtitaH.
na cha tatra pumAnAsItkashchittasya padAnugaH.. 2-74-25 (14255)
dahyamAnA hi rAjAnaH pANDavotthena vahninA.
kShAntavanto.aparAdhaM te ko hi tatkShantumarhati.. 2-74-26 (14256)
vAsudevena tatkarma yathA.ayuktaM mahatkR^itam.
siddhaM cha pANDuputrANAM pratApena mahAtmanAm.. 2-74-27 (14257)
tathAhi ratnanyAdAya vividhAni nR^ipA nR^ipam.
upAtiShThanta kaunyeyaM vaishyA iva karapradAH.. 2-74-28 (14258)
shriyaM tathAgataM dR^iShTvA jvalantImiva pANDave.
amarShavashamApanno dahyAmi na tathochitaH.. 2-74-29 (14259)
vahnimeva pravekShyAmi bhakShayiShyAmi vA viSham.
apo vApi pravekShyAmina hi shakShyAmi jIvitum.. 2-74-30 (14260)
ko hi nAma pumAMlloke marShayiShyati satvavAn.
sapatnAnR^iddhyato dR^iShTvA hInamAtmAnameva cha.. 2-74-31 (14261)
so.ahaM na strI na chApyastrI na pumAnnApumAnapi.
yo.ahaM tAM marShayAmyadya tAdR^ishIM shriyamAgatAm.. 2-74-32 (14262)
IshvaratvaM pR^ithivyAshcha vasumattAM cha tAdR^ishIm.
yaj~naM cha tAdR^ishaM dR^iShTvA mAdR^ishaH ko na saM~njvaret.. 2-74-33 (14263)
ashaktashchaika evAhaM tAmAhartuM nR^ipashriyam.
sahAyAMshcha na pashyAmi tena mR^ityuM vichintaye.. 2-74-34 (14264)
daivameva paraM manye pauruShaM cha nirarthakam.
dR^iShTvA kuntIsute shuddhAM shriyaM tAmahatAM tathA.. 2-74-35 (14265)
kR^ito yatno mayA pUrvaM vinAshe tasya saubala.
tachcha sarvamatikramya saMvR^iddho.apsviva pa~Ngajam.. 2-74-36 (14266)
tena daivaM paraM manye pauruShaM cha nirarthakam.
dhArtarAShTrAshcha hIyante pArthA vardhanti nityashaH. 2-74-38c`kR^iShNastu sumanAsteShAM vivardhayati sampadaH'.. 2-74-37 (14267)
so.ahaM shriyaM cha tAM dR^iShTvA sabhAM tAM cha tathAvidhAm.
rakShibhishchAvahAsaM taM paritapye yathA.agninA.. 2-74-38 (14268)
amarShaM cha samAviShTaM dhR^itarAShTre nivedaya.. .. 2-74-39 (14269)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi chatuHsaptatitamo.adhyAyaH.. 74..
sabhAparva - adhyAya 075
.. shrIH ..
2.75. adhyAyaH 075
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shakuninA duryodhanamprati pANDavAnAM pauruSheNAjayyatvakathanapUrvakaM dyUtena jeSha yAmIti samAshvAsanAdikam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
shakuniruvAcha..
duryodhana na te.amarShaH kAryaH prati yudhiShThiram.
bhAgadheyAni hi svAni pANDavA bhu~njate sadA.. 2-75-1 (14270)
vidhAnaM vividhAkAraM paraM teShAM vidhAnataH.
anekairabhyupAyaishcha tvayA na shakitAH purA.. 2-75-2 (14271)
ArabdhA hi mahArAja punaH punararindama.
vimuktAshcha naravyAghrA bhagadheyapuraskR^itAH.
`utsAhavantaH puruShA nAvasIdanti karmasu'.. 2-75-3 (14272)
tairlabdhA draupadI bhAryA drupadashcha sutaiH saha.
sahAyAH pR^ithivIpAlA vAsudevashcha vIryavAn.. 2-75-4 (14273)
labdhashchAnabhibhUtArthaiH pitryoMshaH pR^ithivIpate.
vivR^iddhastejasA teShAM tatra kA paridevanA.. 2-75-5 (14274)
dhana~njayena gANDIvamakShayyau cha maheShudhI.
labdhAnyastrANi divyAni toShayitvA hutAshanam.. 2-75-6 (14275)
tena kArmukamukhyena bAhuvIryeNa chAtmanaH.
kR^itA vashe mahIpAlAstatra kA paridevanA.. 2-75-7 (14276)
agnidAhAnmayaM chApi mokShayitvA sa dAnavam.
sabhAM tAM kArayAmAsa savyasAchI parantapaH.. 2-75-8 (14277)
tena chaiva mayenoktAH ki~NkarA nAma rAkShasAH.
vahanti tAM sabhAM bhImAstatra kA paridevanA.. 2-75-9 (14278)
yachchAsahAyatAM rAjannuktavAnasi bhArata.
tanmithyA bhrAtaro hIme tava sarve vashAnugAH.. 2-75-10 (14279)
droNastava maheShvAsaH saha putreNa vIryavAn.
mUtaputrashcha rAdheyo dR^iDhadhanvA mahArathaH.. 2-75-11 (14280)
`sa ekaH samare sarvAnpANDavAnsahasomakAn.
vijeShyati mahAbAho kiM sahAyaiH kariShyasi.. 2-75-12 (14281)
bhIShmashcha puruShavyAghro gautamashcha mahArathaH.
jayadrathashcha balAvAnsomadattastathaiva cha'.. 2-75-13 (14282)
ahaM cha saha sodaryaiH saumadattishcha pArthivaH.
etaistvaM sahitaH sarvairjaya kR^itsnaM vasundarAm.. 2-75-14 (14283)
duryodhana uvAcha. 2-75-15x (1514)
tvayA cha sahito rAjannetaishchAnyairmahArathaiH.
etAnahaM vijeShyAmi yadi tvamanumanyase.. 2-75-15 (14284)
eteShu vijiteShvadya bhaviShyati mahI mama.
sarve cha pR^ithivIpAlAH sabhA sA cha mahAdhanA.. 2-75-16 (14285)
shakuniruvAcha.. 2-75-17x (1515)
dhana~njayo vAsudevo bhImaseno yudhiShThiraH.
nakulaH sahadevashcha drupadashcha sahAtmajaiH.. 2-75-17 (14286)
naite yudhi parAjetuM shakyA devagaNairapi.
mahArathA maheShvAsAH kR^itAstrA yuddhadurmadAH.. 2-75-18 (14287)
ahaM tu tadvijAnAmi vijetuM yena shakyate.
yudhiShThiraM svayaM rAjaMstannibodha juShasva cha.. 2-75-19 (14288)
duryodhana uvAcha.. 2-75-20x (1516)
apramAdena suhR^idAmanyeShAM cha mahAtmanAm.
yadi shakyA vijetuM te tanmamAchakShva mAtula.. 2-75-20 (14289)
shakuniruvAcha. 2-75-21x (1517)
dyUtapriyashcha kaunteyo na sa jAnAti devitum.
samAhUtashcha rAjendro na shakShyati tivartitum.. 2-75-21 (14290)
devane kushalashchAhaM na me.asti sadR^isho bhuvi.
triShu lokeShu kauravya taM tvaM dyUte samAhvaya.. 2-75-22 (14291)
tasyAkShakushalo rAjannAdAsye.ahamasaMshayam.
rAjyaM shriyaM cha tAM dIptAM tvadarthaM puruSharShabha.. 2-75-23 (14292)
idaM tu sarvaM tvaM rAj~ne duryodhana nivedaya.
anuj~nAtastu te pitrA vijeShye tAnna saMshayaH.. 2-75-24 (14293)
duryodhana uvAcha. 2-75-25x (1518)
tvameva karumukhyAya dhR^itarAShTrAya saubala.
nivedaya yathAnyAyaM nAhaM shakShye niveditum.. .. 2-75-25 (14294)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi pa~nchasaptatitamo.adhyAyaH..75 ..
sabhAparva - adhyAya 076
.. shrIH ..
2.76. adhyAyaH 076
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shakuninA duryodhanasya chintayA kArshyAdikaM bodhitena dhR^itarAShTreNa duryodhanam prati chintAkAraNaprashnaH.. 1.. duryodhanena tatkathanapurvakaM dhR^itarAShTraM prati dyUtAbhyanuj~nAnaprArthanam.. 2.. dhR^itarAShTreNa dyUtasabhAnirmANAj~nApanapUrvakaM pANDavAnayanAya viduraM prati choda nam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
anubhUya tu rAj~nastaM rAjasUyaM sudurmatiH.
`yudhiShThirasya shakunirduryodhasusaMyutaH.. 2-76-1 (14295)
vivesha hAstinapuraM duryodhanamatena saH.
vADhamityeva shakunirdR^iDhaM hR^idi chakAra ha.. 2-76-2 (14296)
asvasthatAM chatAM dR^iShTvA dhArtarAShTrasya pApakR^it.
bhAratAnAM cha duShTAtmA kShayAya hi nR^ipakShayaH'.. 2-76-3 (14297)
priyakR^inmatamAj~nAya pUrvaM duryodhanasya tat.
praj~nAchakShuShamAsInaM shakuniH saubalastadA.. 2-76-4 (14298)
duryodhanavachaH shrutvA dhR^itarAShTraM janAdhipam.
upagamya mahAprAj~naM shakunirvAkyamabravIt.. 2-76-5 (14299)
shakuniruvAcha. 2-76-6x (1519)
duryodhano mahArAja vivarNo hariNaH kR^ishaH.
dInashchintAparashchaiva taM viddhi manujAdhipa.. 2-76-6 (14300)
na vai parIkShase samyagasahyaM shatrusaMbhavam.
jyeShThaputrasya hR^ichChokaM kimarthaM nAvabudhyase.. 2-76-7 (14301)
`evamuktaH shakuninA dhR^itarAShTro janeshvaraH.
duryodhanaM samAhUyaM idaM vachanamabravIt'.. 2-76-8 (14302)
dhR^itarAShTra uvAcha. 2-76-9x (1520)
duryodhana kR^itomUlaM bhR^ishamArto.asi putraka.
shrotavyashchenmayA so.artho brUhi me kurunandana.. 2-76-9 (14303)
ayaM tvAM shakuniH prAha vivarNaM harimaM kR^isham.
chintayaMshcha na pashyAmi shokasya tava sambhavam.. 2-76-10 (14304)
aishvaryaM hi mahatputra tvayi sarvaM pratiShThitam.
bhrAtaraH suhR^idashchaiva nAcharanti tavApriyam.. 2-76-11 (14305)
AchChAdayasi prAvArAnashnAsi pishitaudanam.
AjAneyA vahantyashvAH kenAsi hariNaH kR^ishaH.. 2-76-12 (14306)
shayanAni mahArhANi yoShitashcha manoramAH.
guNavanti cha veshmAni vihArAshcha yathAsukham.. 2-76-13 (14307)
devanAmiva te sarvaM vAchi baddhaM na saMshayaH.
sa dIna iva durdharSha kasmAchChochasi putraka.. 2-76-14 (14308)
`mAtrA pitrA cha putrasya yadvai kAryaM paraM smR^itam.
prAptastvamasi tattAta nikhilAM naH kulashriyam.. 2-76-15 (14309)
upasthitaH sarvakAmaistridive vAsavo yathA.
vividhairannapAnaishcha pravaraiH kiM nu shochasi.. 2-76-16 (14310)
niruktaM nigamaM ChandaH ShaDa~NgAnyastrashAstravAn.
adhItI kR^itavidyastvaM dashavyAkaraNaiH kR^ipAt.. 2-76-17 (14311)
halAyudhAtkR^ipAddroNAdastravidyAmadhItavAn.
bhrAtAjyeShThaH sthito rAjye kimu shochasi putraka.. 2-76-18 (14312)
pR^ithagjanairalabhyaM yadashanAchChAdanaM bahu.
prabhuH sanbhu~njase putra saMstutaH sUtamAgadhaiH.. 2-76-19 (14313)
tasya te viditapraj~na shokamUlamidaM katham.
lokesmi~njyeShThabhAganyastanmamAchakShva pR^ichChataH.. 2-76-20 (14314)
vaishampAyana uvAcha.. 2-76-21x (1521)
tasya tadvachanaM shrutvA mandaH krodhavashAnugaH.
pitaraM pratyuvAchedaM svamatiM samprakAshayan '.. 2-76-21 (14315)
duryodhana uvAcha.. 2-76-22x (1522)
ashnAmyAchChAdaye chAhaM yathA kupuruShastathA.
amarShaM dhAraye chograM ninIShuH kAlaparyayam.. 2-76-22 (14316)
amarShaNaH svAH prakR^itIrabhibhUya paraM sthitaH.
kleshAnmumukShuH parajAnsa vai puruSha uchyate.. 2-76-23 (14317)
santoSho vai shriyaM hanti hyabhimAnaM cha bhArata.
anukroshabhaye chobhe yairvR^ito nAshnute mahat.. 2-76-24 (14318)
na mAM prINAti madbhuktaM shriyaM dR^iShTvA yudhiShThere.
atijvalantIM kaunteye vivarNakaraNIM mama.. 2-76-25 (14319)
sapatnAnR^idvyatotmAnaM hIyamAnaM nishAmya cha.
adR^ishyAmapi kaunteya shriyaM pashyannivodyatAm.. 2-76-26 (14320)
tasmAdahaM vivarNashcha dInashcha harimaH kR^ishaH.
aShTAshItisahasrANi snAtakA gR^ihamedhinaH.. 2-76-27 (14321)
triMshaddAsIka ekaiko yAnbibharti yudhiShThiraH.
dashAnyAni sahasrANi yatInAmUrdhvaretasAm.
bhu~njate rukmapAtrIbhiryudhiShThiraniveshane.. 2-76-28 (14322)
kadalImR^igamokAni kR^iShNashyAmAruNAni cha.
kAmbhojaH prAhiNottasmai parArdhyAnapi kambalAn.
gajayoShidgavAshvasya shatasho.atha sahasrashaH.. 2-76-29 (14323)
trishataM choShTravAmInAM shatAni vicharantyuta.
rAjanyA balimAdAya sametA hi nR^ipakShaye.. 2-76-30 (14324)
pR^ithagvidhAni ratnAna pArthivAH pR^ithivIpate.
Aharankratumukhye.asminkuntIputrAya bhUrishaH.. 2-76-31 (14325)
na kvachiddhi mayA tAdR^igdR^iShTapUrvo na cha shrutaH.
yAdR^igdhanAgamo yaj~ne pANDuputrasya dhImataH.. 2-76-32 (14326)
`asatyaM chedidaM sarvaM sa~njayaM praShTumarhasi'.
aparyantaM dhanaughaM taM dR^iShTvA shatrorahaM nR^ipa.
sharma naivAbhigachChAmi chintayAno vishAmpate.. 2-76-33 (14327)
brahmaNA vATadhAnAshcha gomantaH shatasa~NghashaH.
trikharvaM balimAdAya dvAri tiShThanti vAritAH.. 2-76-34 (14328)
kamaNDalUnupAdAya jAtarUpamayA~nshubhAn.
traikharvAH prativedyAsmai lebhire.atha praveshanam.. 2-76-35 (14329)
yathaiva madhu shakrAya dhArayantyamarastriyaTaH.
tadasmai kAMsyamAhArShIdvAruNaM kalashodadhiH.. 2-76-36 (14330)
sha~NkhapravaramAdAya vAsudevo.abhiShiktavAn.
shakyaM rukmasahasrasya bahuratnavibhUShitam.. 2-76-37 (14331)
dR^iShTvA cha mama tatsarvaM jvararUpamivAbhavat.
gR^ihItvA tattu gachChanti samudrau pUrvadakShiNau.. 2-76-38 (14332)
tathaiva pashchimaM yAnti gR^ihItvA bharatarShabha.
uttaraM tu na gachChanti vinA tAta patatriNaH.
tatra gatvA.arjuno daNDamAjahArAmitaM dhanam.. 2-76-39 (14333)
`kR^itAM baindusarai ratnairmayena sphATikachChadAm.
apashyaM nalinIM pUrNAmudakasyeva bhArata.. 2-76-40 (14334)
utkarShantaM cha vAsashcha prAhasanmAM vR^ikodaraH.
ki~NkarAshcha sabhApAlA jahasurbharatarShabha.. 2-76-41 (14335)
pitrorarthe visheSheNa prAvR^iNvaM tatra jIvitam.
tatra tma yadi shaktaH syAM ghAtayeyaM vR^ikodaram.. 2-76-42 (14336)
sapatnenApahAso hi sa mAM dahati bhArata.. 2-76-43 (14337)
tatra sphATikatoyAM hi sphATikAmbujashobhitAm.
sabhAM puShkariNIM matvA patito.asmi narAdhipa.. 2-76-44 (14338)
tatra mAmahasadbhImaH saha pArthena sasvaram.
draupadI chasaha strIbhiH pAtayantI mano mama.. 2-76-45 (14339)
klinnavastrasya cha jale ki~NkarA rAjachoditAH.
dadurvAsAMsi me.anyAni tachcha duHkhataraM mama.. 2-76-46 (14340)
astambhA iva tiShThanti stambhA iva sahasrashaH.
sohaM tatrAhato rAjansphaTikAbhyantare vibho.. 2-76-47 (14341)
advAreNa vinirgachChandvArasaMsthAnarUpiNA.
abhihatya shilAM bhUyo lalATenAsmi vikShataH.. 2-76-48 (14342)
AmR^ishanniva tAM dR^iShTvA mArgAntaramupAvisham.
idaM dvAramidaM rAjannadvAramiti mAM prati.
adbhutaM prahasanvAkyaM babhAShe sa vR^ikodaraH.. 2-76-49 (14343)
striyashcha tatra mAM dR^iShTvA jahasustAdR^ishaM nR^ipa.
sarvaM hAsakaraM teShAM sadasyAnAM nararShabha.. 2-76-50 (14344)
na shrutAni na dR^iShTAni yAni ratnAna me kvachit.
tAni me tatra dR^iShTAni tena taptosmi duHkhitaH.. 2-76-51 (14345)
hutAshanaM pravekShyAmi pravekShyAmi mahodadhim.
sambhAvitasya chAkIrtirmaraNAdatirichyate'.. 2-76-52 (14346)
idaM chAdbhutamatrAsIttanme nigadataH shR^iNu.. 2-76-53 (14347)
pUrNe shatasahasre tu viprANAM bhu~njatAM sadA.
sthApitastatra sa~nj~nArthaM sha~Nkho dhmAyati nityasaH.. 2-76-54 (14348)
muhurmuhuH praNadatastasya sha~Nkhasya bhArata.
anishaM shabdamashrauShaM tato romANi me.ahR^iShan.. 2-76-55 (14349)
pArthivairbahubhiH kIrNamupasthAnaM didR^ikShubhiH.
ashobhata mahArAja nakShatrairdyairivAmalA.. 2-76-56 (14350)
sarvaratnAnyupAdAya pArthivA vai janeshvara.
yaj~ne tasya mahArAja pANDuputrasya dhImataH.. 2-76-57 (14351)
vaishyA iva mahIpAlA dvijAtipariveShakAH.
na sA shrIrdevarAjasya yamasya varuNasya cha.
guhyakAdhipatervApi yA shrI rAjanyudhiShThire.. 2-76-58 (14352)
tAM dR^iShTvA pANDuputrasya shriyaM paramikrAmaham.
shAntiM na parigachChAmi dahyamAnena chetasA.. 2-76-59 (14353)
`aprApya pANDavaishvaryaM shamo mama na vidyate.
arInbANaiH shAyayiShye shayiShye vA hataH paraiH.. 2-76-60 (14354)
etAdR^ishasya me kiM tu jIvitena parantapa.
vardhante pANDavA rAjanvayaM hi sthitavR^iddhayaH'.. 2-76-61 (14355)
shakuniruvAcha.. 2-76-62x (1523)
yAmetAmatulAM lakShmIM dR^iShTavAnasi pANDave.
tasyATaH prAptAvupAyaM me shR^iNu satyaparAkrama.. 2-76-62 (14356)
ahamakSheShvabhij~no.asmi pR^ithivyAmapi bhArata.
hR^idayaj~naH paNaj~nashcha visheShaj~nashcha devane.. 2-76-63 (14357)
dyUtapriyashcha kaunteyo na cha jAnAti devitum.
AhUtashchaiShyati vyaktaM nityamevAhvayatsvayam.. 2-76-64 (14358)
niyataM taM vijeShyAmi kR^itvA tu kapaTaM vibho.
AnayAmi samR^iddhiM tAM divyAM chopAhvayasva tam.. 2-76-65 (14359)
vaishampAyana uvAcha.. 2-76-66x (1524)
evamuktaH shakuninA rAjA duryodhanastataH.
dhR^itarAShTramidaM vAkyamapadAntaramabravIt.. 2-76-66 (14360)
ayamutsahate rAja~nshriyamAhartumakShavit.
dyUtena pANDuputrasya tadanuj~nAtumarhasi.. 2-76-67 (14361)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-76-68x (1525)
kShattA mantrI mahAprAj~naH sthito yasyAsmi shAsane.
tena sa~Ngamya vetsyAmi kAryasyAsya vinishchayam.. 2-76-68 (14362)
sa hi dharmaM puraskR^itya dIrghadarshI paraM hitam.
ubhayoTaH pakShayoryuktaM vakShyatyarthavinishchayam.. 2-76-69 (14363)
duryodhana uvAcha. 2-76-70x (1526)
nivartayiShyati tvA.asau yadi kShattA sameShyati.
nivR^itte tvayi rAjendra mariShye.ahamasaMshayam.. 2-76-70 (14364)
sa tvaM mayi mR^ite rAjanvidureNa sukhI bhava.
bhokShyase pR^ithivIM kR^itsnAM kiM mayA tvaM kariShyasi.. 2-76-71 (14365)
vaishampAyana uvAcha.. 2-7-72x (1527)
ArtavAkyaM tu tattasya praNayoktaM nishamya saH.
dhR^itarAShTro.abravItpreShyanduryodhanamate sthitaH.. 2-76-72 (14366)
sthUNAsahasrairbR^ihatIM shatadvArAM sabhAM mama.
manoramAM darshanIyAmAshu kurvantuM shilpinaH.. 2-76-73 (14367)
tataH saMstIrya ratnaistAM takShNa AnAyya sarvashaH.
sukR^itAM supraveshAM cha nivedayata me.ashanaiH.. 2-76-74 (14368)
dUryodhanasya shAntyarthamiti nishchitya bhUmipaH.
dhR^itarAShTro mahArAja prAhiNodvidurAya vai.. 2-76-75 (14369)
apR^iShTvA viduraM svasyana nAsItkashchidvinishchayaH.
dyUte doShAMshcha jAnansa putrasnehAdakR^iShyata.. 2-76-76 (14370)
tachChrutvA viduro dhImAnkalidvAramupasthitam.
vinAshamukhamutpannaM dhR^itarAShTramupAdravat.. 2-76-77 (14371)
so.abhigamya mahAtmAnaM bhrAtA bhrAtaramagrajam.
mUrdhnA praNamya charaNAvidaM vachanamabravIt.. 2-76-78 (14372)
vidura uvAcha. 2-76-79x (1528)
nAbhinandAmi te rAjanvyavasAyamimaM prabho.
putrairbhedo yathA na sthAddyUtahetostathA kuru.. 2-76-79 (14373)
dhR^itarAShTra uvAcha. 2-76-80x (1529)
kShattaH putreShu putrairme kalaho na bhaviShyati.
yadi devAH prasAdaM naH kariShyanti na saMshayaH.. 2-76-80 (14374)
ashubhaM vA shubhaM vApi hitaM vA yadi vA.ahitam. 2-76-81 (14375)
mayi sannihite droNe bhIShme tvayi cha bhArata.
anayo daivavihito na katha~nchidbhaviShyati.. 2-76-82 (14376)
gachCha tvaM rathamAsthAya hayairvAtasamairjave.
khANDavaprasthamadyaiva samAnaya yudhiShThiram.. 2-76-83 (14377)
na vAchyo vyavasAyo me viduraitadbravImi te.
daivameva paraM manye yenaitadupapadyate.. 2-76-84 (14378)
ityukto viduro dhImAnnedamastIti chintayan.
ApageyaM mahAprAj~namabhyagachChatsuduH khitaH.. .. 2-76-85 (14379)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ShaTsaptatitamo.adhyAyaH.. 76 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-76-9 kutomUlaM kiMmulam. kuta_iti prathamArthe tasiH.. 2-76-29 kadalImR^igA hariNavisheShAsteShAM mokAnyajinAni tAnyeva kR^iShNashyAmAruNAni chitra varNAnItyarthaH.. 2-76-34 vATAH kShetrAdivR^ittayastAsAM dhAnA abhinavodbhedo yeShAM te sasyAdisampannaka ShetrAdivR^ittimanta ityarthaH.. 2-76-37 shaikyaM varatrAmayaM pAtrAdhArabhUtaM shikyaM kAvaDIti prasiddhaM tatra sthitaM pAt raM shaikyam. etena sAmudraya Apa uktAH..sabhAparva - adhyAya 077
.. shrIH ..
2.77. adhyAyaH 077
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
janamejayena vistareNa dyUtavR^ittAntakathanaprArthanam.. 1.. dhR^itarAShTreNa duryodhanamprati dyUtaniShedhanam.. 2.. duryodhanena dhR^itarAShTramprati bhImAdikR^itasvApahasanAdikathanam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha..
kathaM samabhavaddyUtaM bhrAtR^INAM tanmahAtyayam.
yatra tadvyasanaM prAptaM pANDavairme pitAmahaiH.. 2-77-1 (14380)
ke cha tatra samAstArA rAjAno brahmavittama.
ke chainamanvamodanta ke chainaM pratyaShedhayan.. 2-77-2 (14381)
vistareNaitadichChAmi kathyamAnaM tvayA dvija.
mUlaM hyetadvinAshasya pR^ithivyA dvijasattama.. 2-77-3 (14382)
sautiruvAcha. 2-77-4x (1530)
evamuktastato rAj~nA vyAsashiShyaH pratApavAn.
AchachakShe.atha yadvR^ittaM tatsarvaM vedatattvavid.. 2-77-4 (14383)
vaishampAyana uvAcha.. 2-77-5x (1531)
evamuktastato rAj~nA vyAsashiShyaH pratApavAn.
AchachakShe.atha yadvR^ittaM tatsarvaM vedatattvavit.. 2-77-5 (14384)
vidurasya matiM j~nAtvA dhR^itarAShTro.ambikAsutaH.
duryodhanamidaM vAkyamuvAcha vijane punaH.. 2-77-6 (14385)
alaM dyUtena gAndhAre viduro na prashaMsati.
na hyasau sumahAbuddhirahitaM no vadiShyati.. 2-77-7 (14386)
hitaM hi paramaM manye viduro yatprabhAShate.
kriyatAM putra tatsarvametanmanye hitaM tava.. 2-77-8 (14387)
devarShirvAsavAgururdevarAjAya dhImate.
yatprAha shAstraM bhagavAnbR^ihaspatirudAradhIH.
tadde viduraH sarvaM sarahasyaM mahAkaviH.. 2-77-9 (14388)
sthitastu vachane tasya sadA.ahamapi putraka.
viduro vApi medhAvI kurUNAM pravaro mataH.. 2-77-10 (14389)
uddhavo vA mahAbuddhirvR^iShNInAmarchito nR^ipa.
tadalaM putra dyUtena dyUte bhedo hi dR^ishyate.. 2-77-11 (14390)
bhede vinAsho rAjyasya tatputra parivarjaya.. 2-77-12 (14391)
pitrA mAtrA cha putrasya yadvai kAryaM paraM smR^itam.
prAptastvamasi tannAma pitR^ipaitAmahaM padam.. 2-77-13 (14392)
adhItavAnkR^itI shAstre lAlitaH satataM gR^ihe.
bhrAtR^ijyeShThaH sthito rAjye vindasare kiM na shobhanam.. 2-77-14 (14393)
pR^ithagjanairalabhyaM yadbhojanAchChAdanaM param.
tatprAptosi mahAbAho kasmAchChonasi putraka.. 2-77-15 (14394)
sphItaM rAShTraM mahAbAho pitR^ipaitAmahaM mahat.
nityamAj~nApayanbhAsi divi deveshvaro yathA.. 2-77-16 (14395)
`yAdR^ishaM cha tavaishvaryaM tadanyeShAM sudurlabham.
ye chopabhogAste rAjanmayA te parikIrtitAH'.. 2-77-17 (14396)
tasya te viditapraj~na shokamUlamidaM katham.
samutthitaM duHkhakaraM tanme shaMsitumarhasi.. 2-77-18 (14397)
duryodhana uvAcha.. 2-77-19x (1532)
ashnAmyAchChAdayAmIti prapashyanhInapauruShaH.
nAmarShaM kurute yastu puruShaH so.adhamaH smR^itaH.. 2-77-19 (14398)
na mAM prINAti rAjendra lakShmIH sAdhAraNI vibho.
jvalitAmeva kaunyeye shriyaM dR^iShTvA cha vivyathe.. 2-77-20 (14399)
sarvAM cha pR^ithivIM chaiva yudhiShThiravashAnugAm.
sthiro.asmi yo.ahaM jIvAmi duHkhAdetadbravImi te. 2-77-21 (14400)
AvarjitA ivAbhAnti nIpAshchitrakakaukurAH.
kAraskArA lohaja~NghA yudhiShThiraniveshane.. 2-77-22 (14401)
himavatsAgarAnupAH sarve ratnAkarAstathA.
antyAH sarve paryudastA yudhiShThiraniveshane.. 2-77-23 (14402)
jyeShTho.ayamiti mAM matvA shreShThashcheti vishAmpate.
yudhiShThireNa satkR^itya yukto ratnaparigrahe.. 2-77-24 (14403)
upasthitAnAM ratnAnAM shreShThAnAmarghahAriNAm.
nAdR^ishyata paraH pAro nAparastatra bhArata.. 2-77-25 (14404)
na me hastaH samabhavadvasu tatpratigR^ihNataH.
atiShThanta mayi shrAnte gR^igya dUrAhR^itaM vasu.. 2-77-26 (14405)
kR^itAM bindusaroratnairmayena sphATikachChadAm.
apashyaM nalinIM pUrNAmudakasyeva bhArata.. 2-77-27 (14406)
vastramutkarShati mayi prAhasatsa vR^ikodaraH.
shatrorR^iddhivisheSheNa vimUDha rattavarjitam.. 2-77-28 (14407)
tatra sma yadi shaktaH syaM pAtaye.ahaM vR^ikodaram.
yadi kuryAM samArambhaM bhImaM hantuM narAdhipa.. 2-77-29 (14408)
shishupAla ivAsmAkaM gatiH syAnnAtra saMshayaH.
sapatnenAvahAso me sa mAM dahati bhArata.. 2-77-30 (14409)
punashcha tAdR^ishImeva vApIM jalajashAlinIm.
matvA shilAsamAM toye patito.asmi narAdhipa.. 2-77-31 (14410)
tatra mAM prAhasatkR^iShNaH pArthena saha susvaram.
draupadI cha saha strIbhirvyathayantI mano mama.. 2-77-32 (14411)
klinnavastrasya tu jale ki~NkarA rAjanoditAH.
dadurvAsAMsi me.anyAni tachcha duHkhaM paraM mama.. 2-77-33 (14412)
pralambhaM cha shR^iNuShvAnyadvadato me narAdhipa.
advAreNa vinirgachChandvArasaMsthAnarUpiNA.
abhihatya shilAM bhUyo lalATenAsmi vikShataH.. 2-77-34 (14413)
tatra mAM yamajau dUrAdAlokyAbhihataM tadA.
bAhubhiH parigR^ihNItAM shochantau sahitAvubhau.. 2-77-35 (14414)
uvAcha sahadevastu tatra mAM vismayanniva.
ida dvAraM dhArtarAShTra mA gachCheti punaH punaH.. 2-77-36 (14415)
bhImasenena tatrokto dhR^itarAShTrAtmajeti cha.
sambodhya prahasitvA cha ito dvAraM narAdhipa.. 2-77-37 (14416)
nAmadheyAni ratnAnAM purastAnna shrutAni me.
yAni dR^iShTAni me tasyAM manastapati tachcha me.. .. 2-77-38 (14417)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi saptasaptatitamo.adhyAyaH.. 77 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-77-22 nIpAdayo rAjAnaH. AvarjitA dAsavadvashagAH.. 2-77-23 paryudastA dUrakShiptAH.. 2-77-26 na samabhavat samartho nAbhavat..sabhAparva - adhyAya 078
.. shrIH ..
2.78. adhyAyaH 078
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe yudhiShThirAya nAnAdeshIyarAjopAhR^itopAyanavarNanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
duryodhana uvAcha..
yanmayA pANDavoyAnAM dR^iShTaM tachChR^iNu bhArata.
AhR^itaM bhUmipAlairhi vasu mukhyaM tatastataH.. 2-78-1 (14418)
nAvidaM mUDhamAtmAnaM dR^iShTvAhaM tadarerdhanam.
phalato bhUmito vA.api pratipadyasva bhArata.. 2-78-2 (14419)
aurNAnbailAnvArShadaMshAn jAtarUpapariShkR^itAn.
prAvArAjinamukhyAMshcha kAmbhojaH pradadau bahUn.. 2-78-3 (14420)
ashvAMstittirikalmAShAMstrishataM shukanAsikAn.
aShTravAmIstrigartAshcha puShTAH pIlushamI~NgudaiH.. 2-78-4 (14421)
gopAH svIyena sahitAstadAdAya chatuShpadam.
vasAtayo.anyaddravyaM dvAri tasyAvatasthire.. 2-78-5 (14422)
kamaNDalUnupAdAya jAtarUpamaya~nChivAn.
ratnAni cha hiraNyaM cha suvarNaM chaiva kevalam. 2-78-6 (14423)
prIyamANaH prasannAtmA svayaM svajanasaMvR^itaH.
traikharvo rathamukhyeshaH pANDavAya nyavedayat.. 2-78-7 (14424)
yashcha sa dvijamukhyena rAj~naH sha~Nkho niveditaH.
prItyA dattaH kuvindena dharmarAjAya dhImate.. 2-78-8 (14425)
taM sarve bhrAtaro bhrAtre daduH sha~NkhaM kirITine.
taM pratyagR^ihNAdbIbhatsustoyajaM hemamAlinam.. 2-78-9 (14426)
chitraM niShkasahasreNa bhrAjamAnaM svatejasA.
ruchiraM darshanIyaM cha pUjitaM vishvakarmaNA.. 2-78-10 (14427)
adhArayachcha dharmashcha taM namasya punaH punaH.
yo.anAdane.api nadati sa nanAdAdhikaM tadA.. 2-78-11 (14428)
praNAdAdbhUmipAstasya peturhInAH khatejasA.
dhR^iShTadyumnaH pANDavAshcha sAtyakiH keshavo.aShTamaH.. 2-78-12 (14429)
satvena svena sampannA anyonyapriyakAriNaH.
visa~nj~nAnbhUmipAndR^iShTvA mAM cha te prAhasaMstadA.. 2-78-13 (14430)
tataH prahR^iShTo bIbhatsuradadAddhemashR^i~NgiNaH.
shatAnanaDuhAnpa~ncha dvijamukhyAya bhArata.. 2-78-14 (14431)
sumukhena balirmukhyaH preShito.ajAtashatrave.
kuvindena hiraNyaM cha vAsAMsi vividhAni cha.. 2-78-15 (14432)
kAshmIrarAjo mArdvIkaM shuddhaM cha sarasaM madhu.
baliM cha kutsnamAdAya pANDavAyAbhyuTapAgamat.. 2-78-16 (14433)
yavanA hayAnupAdAya pArvatIyAnmanojavAn.
AsanAni mahArhANi kambalAMshcha mahAdhanAn.. 2-78-17 (14434)
navAnsUkShmAMshcha hR^idyAMshcha parArthyAnsupradarshanAn.
anyachcha vividhaM ratnaM dvAri te nyavatasthire.. 2-78-18 (14435)
shrutAyurapi kAli~Ngo maNiratnamanuttamam.
a~NgaH striyo darshanIyA jAtarUpavibhUShitAH.. 2-78-19 (14436)
va~Ngo jAmbUnadamayAnparya~NgA~nChatasho nR^ipa.
dakShiNAtsAgarAbhyAshAtprAvArAMshcha parashshatam.. 2-78-20 (14437)
audakAni saratnAni baliM chAdAya bhArata.
anyebhyo bhUmipAlebhyaH pANDavAya nyavedayat.. 2-78-21 (14438)
dArduraM chandanaM mukhyaM bhAraM ShaNNavati drutam.
pANDavAya dadau pANDyaH sha~NkhAMstAvata eva cha.. 2-78-22 (14439)
chandanAgaru chAnantaM muktAvaiDUryachitritAH.
cholashcha keralashchomau dadatuH pANDavAya vai.. 2-78-23 (14440)
ashmako hemashR^i~NgIshcha dogdhrIrhemavibhUShitaH.
savatsAH kumbhadohAshcha sahasrANyadadAddasha.. 2-78-24 (14441)
saindhavAnAM sahasrANi hayAnAM pa~nchaviMshatim.
adadAtsaindhavo rAjA hemamAlyairala~NkR^itAn.. 2-78-25 (14442)
sauvIro hastibhiryuktAnrathAMshcha trishataM parAn.
jAtarUpapariShkArAnmaNiratnavibhUShitAn.. 2-78-26 (14443)
madhyandinArkapratimAMstejasA jvalitAniva.
baliM cha kR^itsnamAdAya pANDavAya nyavedayat.. 2-78-27 (14444)
avantirAjo ratnAni vividhAni sahasrashaH.
hArA~NgadAMshcha mukhyAnvai vividhaM cha vibhUShaNam.. 2-78-28 (14445)
dAsInAmayutaM chApi balimAdAya bhArata.
sabhAdvAri narashreShTha didR^ikShuravatiShThate.. 2-78-29 (14446)
dashArNashchedirAjashcha shUrasenashcha vIryavAn.
vastrANi mukhyAnyAdAya ratnAni vividhAni cha.
baliM cha kR^itsnamAdAya pANDavAya nyavedayat.. 2-78-30 (14447)
kAshirAjena hR^iShTena balI rAj~ni niveditaH.
ashItigosahasrANi shatAnyaShTau cha dantinAm.. 2-78-31 (14448)
ayutaM cha nadIjAnAM hayAnAM hemamAlinAm.
vividhAni cha ratnAni kAshirAjo baliM dadau.. 2-78-32 (14449)
kR^itakShaNashcha vaidehaH kausalashcha bR^ihadbalaH.
dadaturvAjimukhyAMshcha sahasrANi chaturdasha.. 2-78-33 (14450)
shaibyo vasAdibhiH sArdhaM trigarto mAlavaiH saha.
tebhyo ratnAni dadaturekaiko bhUmipo.amitam.. 2-78-34 (14451)
hArAnmukhyAnparArdhyAMshcha vividhaM cha vibhUShaNam.
shataM dAsIsahasrANi kArpAsikanivAsinAm.. 2-78-35 (14452)
shyAmAstanvIrdIrghakeshIrhemAbharaNabhUShitAH.
baliM cha kR^itsnamAdAya bhArukachCho nararShabha.. 2-78-36 (14453)
shuddhAnviprottamArhAMshcha kambalapravarAndadau.
te sarve pANDuputrasya dvAryatiShThandidR^ikShavaH.. 2-78-37 (14454)
upAyanaM yadA dadyustadA dvAramalabhyata.
indrakR^iShTairvardhayanti dhAnyairnadamukhaistu ye.. 2-78-38 (14455)
samudranikaTe jAtAH parisindhunivAsinaH.
te vai drumAH pAradAshcha kAshyakairAtakaiH saha.. 2-78-39 (14456)
baliM vividhamAdAya ratnAni vividhAni cha.
ajAvikaM gohiraNyaM kharoShTraM phalavanmadhu.. 2-78-40 (14457)
kambalAnvividhAMshchaiva dvAri tiShThanti vAritAH.
prAgjyotiShapatiH shUro mlechChAnAmadhipo balI.. 2-78-41 (14458)
yavanaiH sahito rAjA bhagadatto mahAbalaH.
AjAneyAnhayA~nChIghramAdAyAnilaraMhasaH.. 2-78-42 (14459)
baliM cha kR^itsnamAdAya dvAri tiShThati vAritaH.
ashvasAramayAnbhANDA~nChubhAndantatsarUnasIn.. 2-78-43 (14460)
prAgjyotiShAdhipo dattvA bhagadatto.avrajattadA.
vyakShA~NkhyakShAMllalATAkShAnnAnAdigbhyaH samAgatAn.. 2-78-44 (14461)
auShNIShaAnahayAMshchaiva bAhukAnpuruShAdakAn.
ekapAdAMshcha tatrAhamapashyaM dvAri vAritAn.. 2-78-45 (14462)
balyarthaM dadatastasya hiraNyaM rajataM vasu.
indragopakasa~NkAshA~nChukavarNAnmanojavAn.. 2-78-46 (14463)
tathaivendrAyudhanibhAnsandhyAbhrasadR^ishAnapi.
anekavarNAnAraNyAngR^ihItvAshvAMstathA bahUn.. 2-78-47 (14464)
jAtarUpamanarghyaM cha dadustasyaikapAdakAH.
siMhalashcha tadA rAjA parigR^ihya dhanaM bahu.. 2-78-48 (14465)
goshIrShaM haritashyAmaM chandanapravaraM mahat.
bhArANAM shatamekaM tu dvAri tiShThati vAritaH.. 2-78-49 (14466)
ye nagnaviShayA rAjanbarbareyAshcha vishrutAH.
shataM dAsIsahasrANAM kambalAMshcha sahasrashaH.
parigR^ihya mahArAja dvAri tiShThanti vAritAH.. 2-78-50 (14467)
pauNDrAshcha dAmaliptAshcha yathAkAmakR^ito nR^ipAH.
kAleyakaM cha rUpyaM cha parigR^ihya parichChadAn.. 2-78-51 (14468)
agarUnsphATikAMshchaiva dantA~njAtIphalAni cha.
takkolAMshcha lava~NgAshcha karpUrAMshcha mahAbala.. 2-78-52 (14469)
anyAMshcha vividhAndravyAnparigR^ihyopatasthire.
ete sarve mahAtmAno dvAri tiShThanti vAritAH.. 2-78-53 (14470)
shaileyashcha tato rAjA patrorNAnparigR^ihya saH.
dvAri tiShThanmahArAja dvArapAlairnivAritaH.. 2-78-54 (14471)
chInA hUNAH kaShAH kAchAH parvatAntaravAsinaH.
AhArShurdashasAhasrAnvinnItAndikShu viMshrutAn.. 2-78-55 (14472)
auShNIkaM kambalaM chaiva kITajaM maNijaM tathA.
pramANarAgasparshADhyaM bAhvIchInasamudbhavam.. 2-78-56 (14473)
rasAn gandhAnprashaMsantastato dvAramalabhyata.
kharvaTAstomarAshchaiva shUrA vardhanakAstathA.. 2-78-57 (14474)
chelAnbahuvidhAngR^ihya dvAri tiShThanti vAritAH.
prAkkoTA nATakeyAshcha nandInagarakAstathA.. 2-78-58 (14475)
nApitAstraipurAshchaiva pa~nchameyAH sahorujAH.
tathA chATavikAH sarve nAnAdravyaparichChadAn.. 2-78-59 (14476)
parigR^ihya mahArAja dvAri tiShThanti vAritAH.
shakAstuShArAH kauravya romakAH shR^i~NgiNoshmakAH.. 2-78-60 (14477)
balAdUrugamA rAjangaNitaM chArbudaM mayA.
kUTIkR^itaM suvarNaM cha padmaki~njalkasaMnibham.. 2-78-61 (14478)
shitAndIrghAnasInanyAnyaShTishaktiparashvathAn.
shlakShNaM vastramakArpasamAvikaM mR^idu chAjinam.. 2-78-62 (14479)
balaM mattaM samAdAya dvAri tiShThanti vAritAH.
AsanAni mahArhANi yAnAni shayanAni cha.. 2-78-63 (14480)
maNikA~nchanachitrANi gajadantamayAni cha.
rathAMshcha vividhAkArA~njAmbUnadapariShkR^itAn.. 2-78-64 (14481)
hayairvinItaiH sampannAnvaiyAghraparivAritAn.
vichitrAnsaparistomAMshchApAni vividhAni cha. 2-78-65 (14482)
nArAchAnarghanArAchA~nChastrANi vividhAni cha.
etaddravyaM mahadgR^ihya pUrvadeshAdhipo nR^ipaH.. 2-78-66 (14483)
praviShTo yaj~nasadanaM pANDavasya mahAtmanaH.
jantuchelAndvisAhasrAndukUlAnyayutAni cha.. 2-78-67 (14484)
kAMsyAni chaiva bhANDAni mahArhANi kuthAni cha.
etAnyanyAni ratnAni dadau pArthasya vai mudA.. 2-78-68 (14485)
anyAnbahuvidhAnrAjannaraH sAgaramAshritAH.
ratnAni vividhAngR^ihya daduste pANDavAya tu.. 2-78-69 (14486)
mAlavAshcha tato rAjanratnAni vividhAni cha.
godhUmAnAM cha rAjendra droNAnAM koTisaMmitam.. 2-78-70 (14487)
anyAMshcha vividhAndhAnyAnparigR^ihya mahAbalaH.
pANDavAya dadau prItyA pravivesha mahAdhvaram.. 2-78-71 (14488)
nAnAratnAnbahUngR^ihya surAShTrAdhipatirnR^ipaH.
tailakumbhAnmahArAja droNAnAmayutAni cha.. 2-78-72 (14489)
guDAnapi sa tAnsvAdUnsahasrashakaTairnR^ipaH.
etAni sarvANyAdAya dadau kuntIsutAya saH.. 2-78-73 (14490)
anye cha pArthivA rAjannAnAdeshasamAgatAH.
ratnAni vividhAngR^ihya daduste kauravAya tu.. 2-78-74 (14491)
jambUdvIpe samaste tu sarAShTravanaparvate.
karaM tu na prayachCheta nAsti pArthasya pArthivaH.. 2-78-75 (14492)
naraH saptasu varShesu tadyaj~ne nAsti nAgataH.
kraturnAnAgaNaiH kIrNo babhau shakrasado yathA.. 2-78-76 (14493)
imAMshcha dAyAnvividhAnnibodha mama pArthiva.
yaj~nApthe rAjabhirdattAnmahato dhanasa~nchayAn.. 2-78-77 (14494)
merumandarayormadhye shailodAmabhito nadIm.
ye te kIchakaveNUnAM ChAyAM ramyAmupAsate.. 2-78-78 (14495)
khaShA ekAsanAdyarhAH pradarA dIrghaveNavaH.
pAradAshcha kulindAshcha ta~NkaNAH parata~NkaNAH.. 2-78-79 (14496)
tadvai pipIlikaM nAma uddhR^itaM yatpipIlikaiH.
jAtarUpaM droNameyamahArShuH ku~njasho narAH.. 2-78-80 (14497)
kR^iShNavAlAMshcha chamarA~nChuklavAlAMstathA parAn.
himavatpuShpajaM chaiva svAdukShaudrarasaM bahu.. 2-78-81 (14498)
uttarebhyaH kurubhyashcha vyUDhamAlyairmahAtmabhiH.
uttarAdapi kailAsAdoShadhIH sumahAbalAH.. 2-78-82 (14499)
pArvatIyAshcharAjAna AhR^itya praNatAH sthitAH.
ajAtashatrave rAjandvAri tiShThanti vAritAH.. 2-78-83 (14500)
ye parArghyA himavataH sUryodayagireranu.
evaMrUpAH samudrAnte lauhityamabhitashcha ye.. 2-78-84 (14501)
phalamUlAshanA ye cha kirAtAshcharmavAsasaH.
chandnAgarumukhyAni mahArhAnkambalAni cha.. 2-78-85 (14502)
charmaratnasuvarNAni gandhAnuchchAvachAni cha.
kairAtakInAmayutaM dAsInAM cha vishaMpate .. 2-78-86 (14503)
AhR^itya ramaNIyArthAndUragAnmR^igapakShiNaH.
nichitaM parvatebhyashcha hiraNyaMbhUrivarchasam.. 2-78-87 (14504)
baliM cha kR^itstramAdAya dvAri tiShTanti vAritAH.
kApavyA daradA darvAH shUrA vai yamakAstathA.. 2-78-88 (14505)
audumbarA durvibhAgA dvAri tiShTanti vAritAH.
kAshmIrAshcha kumArAshcha gaurakA haMsakAstathA.. 2-78-89 (14506)
shibitraigartayaudheyA rAjanyA madrakaiH saha.
vasuteyAH samauleyA dAhakShudrakamAlavaiH.. 2-78-90 (14507)
chauNDikAshchaudakAshchaiva sAlvAshchaiva vishampate.
a~Nkava~NkAshcha yavanA anavadyA gayaiH saha.. 2-78-91 (14508)
sujAtayaH shreNimantaH shreyAMsaH shastradhAriNaH.
AhArShuH kShatriyA vittaM shatasho.ajAtashatravai.. 2-78-92 (14509)
va~NkAH kali~NgA magadhAstAmraliptAH sapuNDrakAH.
dukUlaM kaushikaM chaiva patrorNaM chaiva bhArata.. 2-78-93 (14510)
upAvR^ittA nR^ipAstasya daduH prItiM na chAgaman.
uchyante tatra hi dvArsthairbalimAdAya viShThitAH.. 2-78-94 (14511)
IShAdantAnhemakakShyAnpadmavarNAnkuthAvR^itAn.
shailAbhAnnityamattAMshchApyabhitaH kAmyakaM saraH.. 2-78-95 (14512)
kShamAvataH kulInAMshcha ku~njarAnsaparichChadAn.
dattvaikaiko dashashatAndvAreNa pravishantviti.. 2-78-96 (14513)
vaidehakAshcha puNDrAshcha gauleyAstAmraliptakAH.
marukAH kAshikA dardA bhaumeyA naTanATakAH.. 2-78-97 (14514)
karNATAH kAMsyakuTTAshcha padmajAlAH satInarAH.
dAkShiNAtyAH pulindAshcha shaverAsta~NkaNAH shaShAH.. 2-78-98 (14515)
barbarA yavanAshchaiva gargarAbhIrakAstathA.
pallavAH shakakArUshAstumbakAH kAshikAstadA.. 2-78-99 (14516)
ete chAnye cha bahavo nAnAdigabhyaH samAgatAH.
anyaishchopahR^itAnyatra ratnAni hi mahAtmabhiH.. 2-78-100 (14517)
samudrasAravaiDUryAnmuktAH sha~NkhAstathaiva cha.
shubhAvartA~nChubhA~nChuktIH siMhalAH samupAharan.. 2-78-101 (14518)
sambhR^itAnmaNichIraishcha shyAmAMstAmrAntalochanAn.
rAjA chitraratho nAma gandharvo vAsavAnugaH.
shatAni chatvAryadadaddhayAnAM vAtaraMhasAm.. 2-78-102 (14519)
tumburustu pramudito gandharvo vAjinAM shatam.
AmrapatrasavarNAnAmadadaddhemamAlinAm.. 2-78-103 (14520)
kR^itI rAjA cha kauravya shUkarANAM vishAmpate.
adadadgajaratnAnAM shatAni subahUnyatha.. 2-78-104 (14521)
virATena tu matsyena balyarthaM hemamAlinAm.
ku~njarANAM sahasre dve mattAnAM samupAhR^ite.. 2-78-105 (14522)
pAMsurAShTrAdvamudAno rAjA ShaDviMshatiM gajAn.
ashvAnAM chasahasre dve rAjankA~nchanamAlinAm.. 2-78-106 (14523)
javasatvopapannAnAM vayasthAnAM narAdhipa.
baliM cha kR^itsnamAdAya pANDavebhyo nyavedayat.. 2-78-107 (14524)
yaj~nasenena dAsInAM sahasrANi chaturdasha.
dAsAnAmayutaM chaiva sadArANAM vishAmpate.. 2-78-108 (14525)
gajayuktA mahArAja rathAH ShaDviMshatistathA.
rAjyaM cha kR^itsnaM pArthebhyo yaj~nArthaM vai niveditam.. 2-78-109 (14526)
vAsudevo.api vArShNeyo mAnaM kurvankirITinaH.
adadadgajamukhyAnAM sahasrANi chaturdasha.. 2-78-110 (14527)
AtmA hi kR^iShNaH pArthasya kR^iShNasyAtmA dhana~njayaH.
yadbrUyAdarjunaH kR^iShNaM sarvaM kuryAdasaMshayam.. 2-78-111 (14528)
kR^iShNo dhana~njayasyArthe svargalokamapi tyajet.
tathaiva pArthaH kR^iShNArthe prANAnapi parityajet.. 2-78-112 (14529)
surabhIMshchandanarasAnhemakumbhasamAsthitAn.
malayAddardurAchchaiva chandanAgurusa~nchayAn.. 2-78-113 (14530)
maNiratnAni bhAsvanti kA~nchanaM sUkShmavastrakam.
cholapANDyAvapi dvAraM na lebhAte hyupasthitau.. 2-78-114 (14531)
samudrasAraM vaidUryaM muktAsa~NghAMstathaiva cha.
shatashashcha kuthAMstatra siMhalAH samupAharan.. 2-78-115 (14532)
saMvR^itA maNichIraistu shyAmAstAmrAntalochanAH.
tA gR^ihItvA narAstatra dvAri tiShThanti vAritAH.. 2-78-116 (14533)
prItyarthaM brAhmaNashchaiva kShatriyAshcha vinirjitAH.
upAjahrurvishashchaiva shUdrAH shushrUShavastathA.. 2-78-117 (14534)
prItyA cha bahumAnAchchApyupAgachChanyudhiShThiram.
sarve mlechChAH sarvavarNA AdimadhyAntajAstathA.. 2-78-118 (14535)
nAnAdeshasamutthaishchana nAnAjitibhireva cha.
paryasta iva loko.ayaM yudhiShThiraniveshane.. 2-78-119 (14536)
uchchAvachAnupagrAhAnrAjabhiH prApitAnbahUn.
shatrUNAM pashyato duHkhAnmumUrShA me vyajAyata.. 2-78-120 (14537)
bhR^ityAstu ye pANDavAnAM tAMste vakShyAmi pArthiva.
yeShAmAmaM cha pakvaM cha saMvidhatte yudhiShThiraH.. 2-78-121 (14538)
ayutaM trINi padmAni gajArohAH sasAdinaH.
rathAnAmarbudaM chApi pAdAtA bahavastathA.. 2-78-122 (14539)
pramIyamANamAM cha pachyamAnaM tathaiva cha.
visR^ijyamAnaM chAnyatra puNyAhasvana eva cha.. 2-78-123 (14540)
nAbhuktavantaM nApItaM nAla~NkR^itamasatkR^itam.
apashyaM sarvavarNAnAM yudhiShThiraniveshane.. 2-78-124 (14541)
aShTAshItisahasrANi snAtakA gR^ihamedhinaH.
triMshaddAsIka ekaiko yAnbibharti yudhiShThiraH.
suprItAH paritR^iShTAshcha te hyAshaMsattyarikShayam.. 2-78-125 (14542)
dashAnyAni sahasrANi yatInAmUrdhvaretasAm.
bhu~njate rukmapAtrIbhiryudhiShThiraniveshane.. 2-78-126 (14543)
abhuktaM bhuktavadvApi sarvamAkubjavAmanam.
abhu~njAnA yAj~nasenI pratyavaikShadvishAmpate.. 2-78-127 (14544)
dvau karau na prayachChetAM kuntIputrAya bhArata.
sAmbandhikenapA~nchAlAH sakhyenAndhakavR^iShNayaH.. .. 2-78-128 (14545)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi aShTasaptatitamo.adhyAyaH..78..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-78-2 nAvidamiti sambandhaH. api tathApi mukhyato vakShyamANaM dhanaM pratipadyasvetyartha H. phalato jAtaM vastrAdi. bhUmito jAtaM hIrAdi .. 2-78-5 vastrANi dhAnyadravyaM cha gha.pAThaH .. 2-78-104sabhAparva - adhyAya 079
.. shrIH ..
2.79. adhyAyaH 079
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe rAjasUyavarNanAdi.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
duryodhana uvAcha..
AryAstu ye vai rAjAnaH satyasandhA mahAvratAH.
paryAptavidyA vaktAro vedAntAvabhR^ithaplutAH.. 2-79-1 (14546)
dhR^itimanto hrIniShevA dharmAtmAno nAshasvinaH.
mUrdhAbhiShiktAste chainaM rAjAnaH paryupAMsate.. 2-79-2 (14547)
dakShiNArthaM samAnIta rAjabhiH kAMsyadohanAH.
AraNyA bahusAhasrA apashyaMstatratatra gAH.. 2-79-3 (14548)
Ajahrastatra satkR^itya svayamudyamya bhArata.
abhiShekArthamavyagrA bhANDamuchchAvachaM nR^ipAH.. 2-79-4 (14549)
bAhlIko rathamAhArShIjjAmbUnadavibhUShitam.
sudakShiNastu yuyuje shvetaiH kAmbhojajairhayaiH.. 2-79-5 (14550)
sunIthaH prItimAMshchaiva hyanukarShaM mahAbalaH.
dhvajaM chedipatishchaivamahArShItsvayamudyatam.. 2-79-6 (14551)
dAkShiNAtyaH sannahanaM sraguShNIShe cha mAgadhaH.
vasudAno maheShvAso gajendraM ShaShTihAyanam.. 2-79-7 (14552)
matsyastvakShAnhemanaddhAnekalavya upAnahau.
AvantyastvabhiShekArthamapo bahuvidhAstathA.. 2-79-8 (14553)
chekitAna upAsa~NgaM dhanuH kAshya upAharat.
asiM cha sutsaruM shalyaH shaikyaM kA~nchanabhUShaNam.. 2-79-9 (14554)
abhyapi~nchattato dhaumyo vyAsashcha samuhAtapAH.
nAradaM cha puraskR^itya devalaM chAsitaM munim.. 2-79-10 (14555)
prItimanta upAtiShThannabhiShekaM maharShayaH.
jAmadagnyena sahitAstathAnye vedapAragAH.. 2-79-11 (14556)
abhijagmarmahAtmAno mantravadbhUridakShiNam.
mahendramiva devendraM divi saptarShayo yathA.. 2-79-12 (14557)
adhArayachChatramasya sAtyakiH satyavikramaH.
dhana~njayashcha vyajane bhImasenashcha pANDavaH.. 2-79-13 (14558)
chAmare chApi shuddhe dve yamau jagR^ihatustathA.
upAgR^ihNAdyamindrAya purAkalpe prajApatiH.. 2-79-14 (14559)
tamasmai sha~NkhamAhArShIdvAruNaM kalashodadhiH.
shaikyaM niShkasahasreNa sukR^itaM vishvakarmaNA.. 2-79-15 (14560)
tenAbhiShiktaH kR^iShNena tatra me kashmalo.abhavat.
gachChanti pUrvAdaparaM samudraM chApi dakShiNam.. 2-79-16 (14561)
uttaraM tu gachChanti vinA tAta patatrribhiH.
tatra sma dadhmuH shatashaH sha~NkhAnma~NgalakArakAn.. 2-79-17 (14562)
prANadanta samAdhmAtAstato romANi me.ahR^iShan.
prApatanbhUmipAlAshcha ye tu hInAH svatejasA.. 2-79-18 (14563)
dhR^iShTadyumnaH pANDavAshcha sAtyakiH keshavo.aShTamaH.
satvasthA vIryasampannA hyanyonyapriyadarshanAH.. 2-79-19 (14564)
visa~nj~nAnbhUmipAndR^iShTvA mAM cha te prAhasaMstadA.
tataH prahR^iShTo bIbhatsuH prAdAddhemaviShANinAm.. 2-79-20 (14565)
shatAnyanaDuhAM pa~ncha dvijamukhyeShu bhArata.
na rantidevo nAbhAgo yauvanAshvo manurna cha.. 2-79-21 (14566)
na cha rAjA pR^ithurvainyo na chApyAsIdbhagIrathaH.
yayAtirnahuSho vApi yathA rAjA yudhiShThiraH.. 2-79-22 (14567)
yathA.atimAtraM kaunteyaH shriyA paramayA yutaH.
rAjasUyamavApyaivaM harishchandra iva prabhuH.. 2-79-23 (14568)
etAM dR^iShTA shriyaM pArthe harishchandre yathA vibho.
kathaM tu jIvitaM shreyo mama pashyasi bhArata.. 2-79-24 (14569)
andheneva yugaM naddhaM viparyastaM narAdhipa.
kanIyAMso vivardhante jyeShThA hIyanta eva cha.. 2-79-25 (14570)
evaM dR^iShTvA nAbhivindAmi sharma
samIkShamANo.api kurupravIra.
tenAhamevaM kR^ishatAM gatashcha
vivarNatAM chaiva sashokatAM cha.. .. 2-79-26 (14571)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi UnAshItitamo.adhyAyaH..79 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-79-2 hIniShevA lajjAvantaH..sabhAparva - adhyAya 080
.. shrIH ..
2.80. adhyAyaH 080
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanamprati dhR^itarAShTreNa pANDaveShu dveShaniShedhanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
dhR^itarAShTra uvAcha.
tvaM vai jyeShTho jyaiShThineyaH putra mA pANDavAndviShaH.
dveShA hyasukhamAdatte yathaiva nighanaM tathA.. 2-80-1 (14572)
avyutpannaM samAnArthaM tulyamitraM yudhiShThiram.
adviShantaM kathaM dviShyAttvAdR^isho bharatarShabha.. 2-80-2 (14573)
tulyAbhijanavIryashcha kathaM bhrAtuH shriyaM nR^ipa.
putra kAmayase mohAnmaivaM bhUH shAmya mA shuchaH.. 2-80-3 (14574)
atha yaj~navibhUtiM tAM kA~NkShase bharatarShabha.
R^itvijastava tanvantu saptatantuM mahAdhvaram.. 2-80-4 (14575)
AhariShyanti rAjAnastavApi vipulaM dhanam.
prItyA cha bahumAnAchcha ratnAnyAbharaNAni cha.. 2-80-5 (14576)
anAryAcharitaM tAta parasvaspR^ihaNaM bhR^isham.
svasantuShTaH svadharmastho yaH sa vai sukhamedhate.. 2-80-6 (14577)
`mahI kAmadughA sA hi vIrapatnIti chochyate.
tathA vIrasya bhAryA shrIste ime hi kalatravat.. 2-80-7 (14578)
tavApyasti he chedvIryaM bhokShyase hi mahImimAm.. 2-80-8 (14579)
ayuktamidametattu parasvaharaNaM bhR^isham.
ubhayorlokayorduHkhaM suhR^idAM kA~NkShato.anayam.. 2-80-9 (14580)
avyApAraH parArteShu nityodyogaH svakarmasu.
rakShaNaM samupAttAnAmetadvaibhavalakShaNam.. 2-80-10 (14581)
vipattiShvavyatho dakSho nityamutthAnavAnnaraH.
apramatto vinItAtmA nityaM bhadrANi pashyati.. 2-80-11 (14582)
bAhUnivaitAnmA chChetsIH pANDuputrAstathaiva te.
bhrAtR^iNAM taddhanArthaM vai mitradrohaM cha mA kuru.. 2-80-12 (14583)
pANDoH putrAnmA dviShasveha rAjaM-
stathaiva te bhrAtR^idhanaM samagram.
mitradrohe tAta mahAnagharmaH
pitAmahA ye tava te.api teShAm.. 2-80-13 (14584)
antarvedyAM dadadvittaM kAmAnanubhavanpriyAn.
krIDanstrIbhirnirAta~NkaH prashAmya bharatarShabha.. .. 2-80-14 (14585)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ashItitamo.adhyAyaH..80 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-80-1 jyeShThAyA apatyaM jyaiShThineyaH.. 2-80-2 avyutpannaM parakapaTAnabhij~nam. samAnArthaM tulyadhanam. tulyamitraM tvanmitrA drohiNam adviShantaM cha tvAmapIti sheShaH..sabhAparva - adhyAya 081
.. shrIH ..
2.81. adhyAyaH 081
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanena dhR^itarAShTroktipratikUlabhAShaNam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
duryodhana uvAcha..
yasya nAsti nijA praj~nA kevalaM tu bahushrutaH.
na sa jAnAti shAstrArthaM darvI sUparasAniva.. 2-81-1 (14586)
jAnanvai mohayati mAM nAvi nauriva saMyatA.
svArthe kiM nAvadhAnaM te utAho dveShTi mAM bhavAn.. 2-81-2 (14587)
na santIme dhArtarAShTrA yeShAM tvamanushAsitA.
bhaviShyamarthamAkhyAsi sarvadA kR^ityamAtmanaH.. 2-81-3 (14588)
paraneyo.agraNIryasya sa mArgAnpratimuhyati.
panthAnamanugachCheyuH kathaM tasya padAnugAH.. 2-81-4 (14589)
rAjanpariNatapraj~no vR^iddhasevI jitendriyaH.
pratipannAnsvakAryeShu saMmohayasi no bhR^isham.. 2-81-5 (14590)
lokavR^ittAdrAjavR^ittamanyadAha bR^ihaspatiH.
tasmAdrAj~nA.apramattena svArthashchintyaH sadaiva hi.. 2-81-6 (14591)
kShatriyasya mahArAja jaye vR^ittiH samAhitA.
sa vai dharmastvadharmo vA svavR^ittau kA parIkShaNA.. 2-81-7 (14592)
prakAlayeddishaH sarvAH pratodeneva sArathiH.
pratyamitrashriyaM dIptAM jighR^ikShurbharatarShabha.. 2-81-8 (14593)
prachChanno vA prakAsho vA yogo yo.ariM prabAdhate.
tadvai shastraM shastravidAM na shastraM ChedanaM smR^itam.. 2-81-9 (14594)
shatrushchaiva hi mitraM cha na lekhyaM na cha mAtR^ikA.
yo vai santApayati yaM sa shatruH prochyate nR^ipa.. 2-81-10 (14595)
asantoShaH shriyo mUlaM tasmAttaM kAmayAmyaham.
samuchChraye yo yatate sa rAjanparamo nayaH.. 2-81-11 (14596)
mamatvaM hi na kartavyamaishvarye vA dhane.api vA.
pUrvAvAptaM harantyanye rAjadhramaM hi taM viduH.. 2-81-12 (14597)
adrohasamaMya kR^itvA chichCheda namucheH shiraH.
shakraH sA.abhimatA tasya ripau vR^ittiH sanAtanI.. 2-81-13 (14598)
dvAvetau grasate bhUmiH sarpo bilashayAniva.
rAjAnaM chAviroddhAraM brAhmaNaM chApravAsinam.. 2-81-14 (14599)
nAsti vai jAtitaH shatruH puruShasya vishAmpate.
yena sAdhAraNI vR^ittiH sa shatrurnetaro janaH.. 2-81-15 (14600)
shatrupakShaM samR^idhyantaM yo mohAtsamupekShate.
vyAdhirApyAyita iva tasya mUlaM Chinatti saH.. 2-81-16 (14601)
alpo.api hyariratyarthaM vardhamAnaH parAkramaiH.
valmIko mUlaja iva grasate vR^ikShamantikAt.. 2-81-17 (14602)
AjamIDha riporlakShmIrmA te rochiShTa bhArata.
eSha bhAraH satvavatAM na yaH shirasi dhiShThitaH.. 2-81-18 (14603)
janmavR^iddhimivArthAnAM yo vR^iddhimAbhikA~NkShate.
edhate j~nAtiShu sa vai sadyo vR^iddhirhi vikramaH.. 2-81-19 (14604)
nAprApya pANDavaishvaryaM saMshayo me bhaviShyati.
avApsye vA shriyaM tAM hi shayiShye vA hato yudhi.. 2-81-20 (14605)
etAdR^ishasya kiM me.adya jIvitena vishAmpate.
vardhante pANDavA nityaM vayaM svasthiravR^iddhayaH.. .. 2-81-21 (14606)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ekAshItitamo.adhyAyaH..81 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-81-3 kR^ityaM idAnIM kartavyam.. 2-81-14 apravAsinaM tIrthATanAdirahitam.. 2-81-15 sAdhAraNI tulyA vR^ittirjIvikA. ekAmiShatvamityarthaH..sabhAparva - adhyAya 082
.. shrIH ..
2.82. adhyAyaH 082
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanamprati shakuninA dyUtAya protsAhanam.. 1.. dhR^itarAShTrAj~nayA shilpibhiH sabhAnirmANam.. 2.. dhR^itarAShTreNa pANDavAnayanAya vidurapreShaNam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
shakuniruvAcha..
yAM tvametAM shriyaM pANDuputre yudhiShThire.
tapyase tAM hariShyAmi dyUtena jayatAM vara.. 2-82-1 (14607)
AhUyatAM paraM rAjankuntIputro yudhiShThiraH.
agatvA saMshayamahamayuddhvA cha chamUmukhe.. 2-82-2 (14608)
akShAnkShipannakShataH sanvidvAnaviduSho jaye.
glahAndhanUMShi me viddhi sharAnakShAMshcha bhArata.. 2-82-3 (14609)
akShANAM hR^idayaM me jyAM rathaM viddhi mamAsphuram.. 2-82-4 (14610)
duryodhana uvAcha. 2-82-5x (1533)
ayamutsahate rAjachChriyamAhartumakShavit.
dyUtena pANDuputrebhyastadanuj~nAtumarhasi.. 2-82-5 (14611)
dhR^itarAShTra uvAcha. 2-82-6x (1534)
sthito.asmi shAsane bhrAturvidurasya mahAtmanaH.
tena sa~Ngamya vetsyAmi kAryasyAsya vinishchayam.. 2-82-6 (14612)
duryodhana uvAcha.. 2-82-7x (1535)
`kR^iShNAdabhyAdhikaH so.api kShattA boddhA vishAmpate.
kevalaM dharmamevAha na tadvijayasAdhakam.. 2-82-7 (14613)
jayashcha dharmatopetastathaiva bharatarShabha.
tasmAdvinayato jetA tAvubhau cha virodhinau'.. 2-82-8 (14614)
vyapaneShyati te buddhiM viduro muktasaMshayaH.
pANDavAnAM hite yukto na tathA mama kaurava.. 2-82-9 (14615)
nArabhetAnyasAmarthyAtpuruShaH kAryamAtmanaH.
matisAmyaM dvayornAsti kAryeShu kurunandana.. 2-82-10 (14616)
bhayaM pariharanmatta AtmAnaM paripAlayan.
varShAsu klinnavaTavattiShThannaivAvasIdati.. 2-82-11 (14617)
na vyAdhayo nApi yamaH prAptuM shreyaH pratIkShate.
yAvadeva bhavetkalpastAvachChreyaH samAcharet.. 2-82-12 (14618)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-82-13x (1536)
sarvathA putra balibhirvigraho me rochate.
vairaM vikAraM sR^ijati tadvai shastramanAyasam.. 2-82-13 (14619)
anarthamarthaM manyase rAjaputra
sa~NgranthanaM kalahasyAtiyAti.
tadvai pravR^ittaM tu yathAkatha~nchit
sR^ijedasInnishitAnsAyakAMshcha.. 2-82-14 (14620)
duryodhana uvAcha.. 2-82-15x (1537)
dyUte purANairvyavahAraH praNIta-
statrAtyayo nAsti na samprahAraH.
tadrochatAM shakunervAkyamadya
sabhAM kShipraM tvamihAj~nApayasva.. 2-82-15 (14621)
svargadvAraM dIvyatAM no vishiShTaM
tadvartinAM chApi tathaiva yuktam.
bhavedevaM hyAtmanA tulyameva
durodaraM pANDavaistvaM kuruShva.. 2-82-16 (14622)
dhR^itarAShTra uvAcha. 2-82-17x (1538)
vAkyaM na me rochate yattvayoktaM
yatte priyaM tatkriyatAM narendra.
pashchAttapsyase tadupAkramya vAkyaM
na hIdR^ishaM bhAvi vacho hi dharmyam.. 2-82-17 (14623)
dR^iShTaM hyetadvidureNai sarvaM
vipashchitA buddhividyAnugena.
tadevaitadavashasyAbhyupaiti
mahadbhayaM kShatriyajIvaghAti.. 2-82-18 (14624)
vaishampAyana uvAcha.. 2-82-19x (1539)
evamuktvA dhR^itarAShTro manIShI
daivaM matvA paramaM dustaraM cha.
shashAsochchaiH puruShAnputravAkye
sthito rAjA daivasaMmUDhachetAH.. 2-82-19 (14625)
sahasrastambhAM hemavaidUryachitrAM
shatadvArAM toraNasphATikADhyAm.
sabhAmagryAM kroshamAtrAyatAM me
tadvistArAmAshu kurvantu yuktAH.. 2-82-20 (14626)
shrutvA tasya tvaritA nirvisha~NkAH
prAj~nA dakShAstAM tadA chakrurAshu.
sarvadravyANyupajahruH sabhAyAM
sahasrashaH shilpinashchaiva yuktAH.. 2-82-21 (14627)
kAlenAlpenAtha niShThAM gatAM tAM
sabhAM ramyAM bahuratnAM vichitrAm.
chitrairhaimairAsanairabhyupetA-
mAchakhyuste tasya rAj~naH pratItAH.. 2-82-22 (14628)
tato vidvAnviduraM mantrimukhya-
muvAchedaM dhR^itarAShTro narendraH.
yudhiShThiraM rAjaputraM cha gatvA
madvAkyena kShipramihAnayasva.. 2-82-23 (14629)
sabheyaM me bahuratnA vichitrA
shayyAsanairupapannA mahArhaiH.
sA dR^ishyatAM bhrAtR^ibhiH sArdhametya
muhR^iddyUtaM vartatAmatra cheti.. 2-82-24 (14630)
vaishampAyana uvAcha.. 2-82-25x (1540)
matamAj~nAya putrasya dhR^itarAShTro narAdhipaH.
matvA cha dustaraM daivametadrAjaMshchakAra ha.. 2-82-25 (14631)
anyAyena tathoktastu viduro viduShAM varaH.
nAbhyanandadvacho bhrAturvachanaM chedamabravIt.. 2-82-26 (14632)
vidura uvAcha.. 2-82-27x (1541)
nAbhinande nR^ipate praiShametaM
maivaM kR^ithAH kulanAshAdbibhemi.
putrairbhinnaH kalahaste dhruvaM syA-
detachCha~Nke dyUtakR^ite narendra.. 2-82-27 (14633)
dhR^itarAShTra uvAcha. 2-82-28x (1542)
neha kShattaH kalahastapsyate mAM
na cheddaivaM pratilomaM bhaviShyat.
ChAtrA tu diShTasya vashe kiledaM
sarvaM jagachcheShTati na svatantram.. 2-82-28 (14634)
tadadya vidura prApya rAjAnaM mama shAsanAt.
kShipramAnaya durdharShaM kuntIputraM yudhiShThiram.. .. 2-82-29 (14635)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi dvyashItitamo.adhyAyaH.. 82 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-82-3 glahAn paNAn.. 2-82-4 AsphuramakShavinyAsapAtanAdisthAnam .. 2-82-8 vinayataH anayAt.. 2-82-16 durodaraM dyUtam..sabhAparva - adhyAya 083
.. shrIH ..
2.83. adhyAyaH 083
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
vidurasya indraprasthagamanam.. 1.. pANDavAnAM dyUtasabhApraveshaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tataH prAyAdviduro.ashvairudArai-
rmahAjavairbalibhiH sAdhu dAntaiH.
balAnniyukto dhR^itarAShTreNa rAj~nA
manIShiNAM pANDavAnAM sakAshe.. 2-83-1 (14636)
so.abhipatya tadadhvAnamAsAdya nR^ipateH puram.
pravivesha mahAbuddhiH pUjyamAno dvijAtibhiH.. 2-83-2 (14637)
sa rAjagR^ihamAsAdya kuberabhavanopamam.
abhyAgachChata dharmAtmA dharmaputraM yudhiShThiram.. 2-83-3 (14638)
taM vai rAjA satyadhR^itirmahAtmA
ajAtashatrurviduraM yathAvat.
pUjApUrvaM pratigR^ihyAjamIDha-
stato.apR^ichChaddhR^itarAShTraM saputram.. 2-83-4 (14639)
yudhiShThira uvAcha.. 2-83-5x (1543)
vij~nAyate te manaso.apraharShaH
kachchitkShattaH kushalenAgato.asi.
kachchitputrAH sthavirasyAnulomA
vashAnugAshchApi visho.atha kachchit.. 2-83-5 (14640)
vidura uvAcha.. 2-83-6x (1544)
rAjA mahAtmA kushalI saputra
Aste vR^ito j~nAtibhirindrakalpaH.
prIto rAjanputraguNairvinIto
vishoka evAtmaratirmahAtmA.. 2-83-6 (14641)
idaM tu tvAM kururAjo.abhyuvAcha
pUrvaM pR^iShTvA kushalaM chAvyayaM cha.
iyaM sabhA tvatsabhAtulyarUpA
bhrAtR^INAM te dR^isyatAmetya putra.. 2-83-7 (14642)
samAgamya bhrAtR^ibhiH pArtha tasyAM
suhR^iddyUtaM kriyatAM ramyatAM cha.
prIyAmahe bhavatAM sa~Ngamena
samAgatAH kuravashchApi sarve.. 2-83-8 (14643)
durodarA vihitA ye tu tatra
mahAtmanA dhR^itarAShTreNa rAj~nA.
tAndrakShyase kitavAnsanniviShTA-
nityAgato.ahaM nR^ipate tajjuShasva.. 2-83-9 (14644)
yudhiShThara uvAcha.. 2-83-10x (1545)
dyUte kShattaH kalaho vidyate naH
ko vai rochatane budhyamAnaH.
kiM vA bhavAnmanyate yuktarUpaM
bhavadvAkye sarva eva sthitAH smaH.. 2-83-10 (14645)
vidura uvAcha.. 2-83-11x (1546)
jAnAmyahaM dyUtamanarthamUlaM
kR^itashcha yatno.asya mayA nivAraNe.
rAjA cha mAM prAhimottvatsakAshaM
shrutvA vidva~nshreya ihAcharasva.. 2-83-11 (14646)
yudhiShThira uvAcha.. 2-83-12x (1547)
ke tatrAnye kitavA dIvyamAnA
vinA rAj~no dhR^itarAShTrasya putraiH.
pR^ichChAmi tvAM vidura brUhi nastAn
yairdIvyAmaH shatashaH sannipatya.. 2-83-12 (14647)
vidura uvAcha.. 2-83-13x (1548)
gandhArarAjaH shakunirvishAmpate
rAjA.atidevI kR^itahasto matAkShaH.
viniMshatishchitrasenashcha rAjA
satyavrataH purumitro jayashcha.. 2-83-13 (14648)
yudhiShThira uvAcha.. 2-83-14x (1549)
mahAbhayAH kitavAH sanniviShTA
mAyopadhA devitAro.atra santi.
dhAtrA tu diShTasya vashe kiledaM
sarvaM jagattiShThati na svatantram.. 2-83-14 (14649)
nAhaM rAj~no dhR^itarAShTrasya shAsanA-
nna gantumichChAmi kave durodaram.
iShTo hi putrasya pitA sadaiva
tadasmi kartA vidurAttha mAM yathA.. 2-83-15 (14650)
na chAkAmaH shakuninA devitAhaM
na chenmAM jiShNurAhvayitA sabhAyAm.
AhUto.ahaM na nivarte kadAchit
tadAhitaM shAshvataM vai vrataM me.. 2-83-16 (14651)
vaishampAyana uvAcha.. 2-83-17x (1550)
evamuktvA viduraM dharmarAjaH
prAyAtrikaM sarvamAj~nApya tUrNam.
prAyAchChvobhUte sagaNaH sAnuyAtraH
saha strIbhirdaupadAmAdi kR^itvA.. 2-83-17 (14652)
daivaM hi praj~nAM muShNAti chakShusteja ivApatat.
dhAtushcha vashamanveti pAshairiva naraH sitaH.. 2-83-18 (14653)
ityuktvA prayayau rAjA saha kShatrrA yudhiShThiraH.
amR^iShyamANastasyAtha samAhvAnamarindamaH.. 2-83-19 (14654)
bAhlikena rathaM yattamAsthAya paravIrahA.
parichChanno yayau pArtho bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH.
rAjashriyA dIpyamAno yayau brahmapuraH saraH.. 2-83-20 (14655)
`sandidesha tataH preShyAnAgatAnnagaraM prati.
tataste nR^ipashArdUla chakrurvai nR^ipashAsanam.. 2-83-21 (14656)
tato rAjA mahAtejAH saMyamya saparichChadam.
brAhmaNaiH svasti vAchyAtha prayayau mandirAdbahiH 2-83-22 (14657)
brAhmaNebhyo dhanaM dattvA gatyarthaM sa yathAvidhi.
anyebhyaH sa tu dattvA cha gantumevopachakrame.. 2-83-23 (14658)
sarvalakShaNasampannaM rAjahaMsaparichChadam.
tamAruhya mahArAjo gajendraM ShaShTihAyanam.. 2-83-24 (14659)
hArI kirITI hemAbhaH sarvAbharaNabhUShitaH.
rarAja rAjanpArtho vai parayA nR^ipashobhayA.. 2-83-25 (14660)
rukmavedigataH prAjyo jvalanniva hutAshanaH.
tato jagAma rAjA sa prahR^iShTanaravAhanaH.. 2-83-26 (14661)
rathaghoSheNa mahatA pUrayanvai nabhaH sthalam.
saMstUyamAnaH stutibhiH sUtamAgadhabandibhiH.. 2-83-27 (14662)
mahAsainyena sahito yathAdityaH svarashmibhiH.
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani.. 2-83-28 (14663)
babhau yudhiShThiro rAjA paurNamAsyAmivoDurAT.
chAmarairhemadaNDaishcha dhUyamAnaH samantataH.. 2-83-29 (14664)
jayAshiShaH prahR^iShTAnAM narANAM pathi pANDavaH.
pratyagR^ihNAdyathAnyAyaM yathaAvadbharatarShabhaH.. 2-83-30 (14665)
tathaiva sainikA rAjanrAjAnamanuyAnti ye.
teShAM halahalAshabdo divaM stabdhaH pratiShThitaH.. 2-83-31 (14666)
nR^ipasyAgne yayau rAjanbhImaseno rathI balI.
ubhau pArshvagatau rAj~naH satalpau vai sukalpitau.. 2-83-32 (14667)
adhirUDhau yamau chApi jagmaturbharatarShabha.
shobhayantau mahAsainyaM tAvubhau rUpashAlinau.. 2-83-33 (14668)
pR^iShThato.anuyayau jiShNurvIraH shastrabhR^itAM varaH.
shvetAshvo gANDivaM gR^ihya agnidattaM rathaM gataH.. 2-83-34 (14669)
sainyamadhye yayau rAjankururAjo yudhiShThiraH.
draupadIpramukhA nAryaH sAnugAH saparichChadAH.. 2-83-35 (14670)
Aruhya tA vichitrA~Ngyo yAnAni vividhAni cha.
mahatyA senayA rAjannagre yAnAni vividhAni cha. 2-83-36 (14671)
samR^iddhanaranAgAshvaM sapatAkarathadhvajam.
saMnaddhavaranistriMshaM pathi nirghoShaniH svanam.. 2-83-37 (14672)
sha~NkhadundubhitAlAnAM veNuvINAnuvanAditam.
shushubhe pANDavaM sainyaM prayAsyattattadA nR^ipa.. 2-83-38 (14673)
yathA kubero la~NkAyAM purA chAtyantashobhayA.
mahatyA senayA sArdhaM gurumindraM sa gachChati.. 2-83-39 (14674)
tathA yayau sa pArtho.api asa~NkhyeyavibhUtinA.
susamR^iddhena sainyena yathA vaishravaNastathA.. 2-83-40 (14675)
sa sarAMsi nadIshchaiva vanAnyupavanAni cha.
atyakrAmanmahArAja purIM chAbhyavapadyata.. 2-83-41 (14676)
sa hAstinasamIpe tu kururAjo yudhiShThiraH.
chakre niveshanaM tatra tataH sa sahasainikAH.. 2-83-42 (14677)
shive deshe same chaiva nyavasatpANDavastadA.
tatorAjansamAhUya shokavihvalayA girA.. 2-83-43 (14678)
etadvAkyaM cha sarvasvaM dhR^itarAShTrachikIrShitam.
AchachakShe yathAvR^ittaM viduro.atha nR^ipasya ha.. 2-83-44 (14679)
tachChrutvA bhAShitaM tena dharmarAjo.abravIdidam.
na marShayAmyahaM kShattaH samAhvAnaM vrataM hi me.
svastyastu loke viprANAM prajAnAM chaiva sarvadA.. 2-83-45 (14680)
vaishampAyana uvAcha.. 2-83-46x (1551)
pravivesha tato rAjA nagaraM nAgasAhvayam.
dhR^itarAShTreNa chAhUtaH kAlasya samayena cha'.. 2-83-46 (14681)
sa hAstinapuraM gatvA dhR^itarAShTragR^ihaM yayau.
samiyAya cha dharmAtmA dhR^itarAShTreNa pANDavaH.. 2-83-47 (14682)
tathA bhIShmeNa droNena karNena cha kR^ipeNa cha.
samiyAya yathAnyAyaM drauNinA cha vibhuH saha 2-83-48 (14683)
sametya cha mahAbAhuH somadattena chaiva ha.
dUryodhanena sabhrAtrA saubalena cha vIryavAn.. 2-83-49 (14684)
ye chAnye tatra rAjAnaH pUrvameva samAgatAH.
duHshAsanena vIreNa sarvairbhrAtR^ibhireva cha.. 2-83-50 (14685)
jayadrathena cha tathA kurubhishchApi sarvashaH.
tataH sarvairmahAbAhurbhrAtR^ibhiH piravAritaH.. 2-83-51 (14686)
pravivesha gR^ihaM rAj~no dhR^itarAShTrasya dhImataH.
dadarsha tatra gAndhArIM devIM patimanuvratAm.. 2-83-52 (14687)
snuShAbhiH saMvR^itAM shashvattArAbhiriva rohiNIm.
abhivAdya sa gAndhArIM tayA cha pratinanditaH.. 2-83-53 (14688)
dadarsha pitaraM vR^iddhaM praj~nAchakShuShamIshvaram.. 2-83-54 (14689)
rAj~nA mUrdhanyupAghrAtAste cha kauravanandanAH.
chatvAraH pANDavA rAjanbhImasenapurogamAH.. 2-83-55 (14690)
tato harShaH samabhavatkauravANAM vishAmpate.
tAndR^iShTvA puruShavyAghrAnpANDavAnpriyadarshanAn.. 2-83-56 (14691)
vivishuste.abhyanuj~nAtA ratnavanti gR^ihANi cha.
dadR^ishushchopayAtAro dropadIpramukhAH striyaH.. 2-83-57 (14692)
yAj~nasenyAH parAmR^iddhiM dR^iShTvA prajvalitAmiva.
snuShAstA dhR^itarAShTrasya nAtipramanaso.abhavan.. 2-83-58 (14693)
tataste puruShavyAghrA gtavA strIbhistu saMvidam.
kR^itvA vyAyAmapUrvANi kR^ityAni pratikarma cha.. 2-83-59 (14694)
tataH kR^itAhnikAH sarve divyachandanabhUShitAH.
kalyANamanasashchaiva brAhmaNAnsvasti vAchya cha.. 2-83-60 (14695)
manoj~namashanaM bhuktvA vivishuH sharaNAnyatha.
upagIyamAnA nArIbhirasvapankurupu~NgavAH.. 2-83-61 (14696)
jagAma teShAM sA rAtriH puNyA rativihAriNAm.
stUyamAnAshcha vishrAntAH kAle nidrAmathAtyajan.. 2-83-62 (14697)
mukhoShitAste rajanIM prAtaH sarve kR^itAhnikAH.
sabhAM ramyAM pravivishuH kitavairabhinanditAH.. .. 2-83-63 (14698)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi vyashItitamo.adhyAyaH..83 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-83-2 dvijAtibhistraivarNikaiH.. 2-83-6 AtmaratiH AtmanaH svasyotkarSha eva ratiryasya natu dharmamanvIkShate iti bhAvaH.. 2-83-7 avyayaM dhanAderavinAsham.. 2-83-9 durodarA dyUtakarAH.. 2-83-17 Adi avibhaktikanirdeshaH.. 2-83-57 yAtAraH yAtaraH.. 2-83-59 saMvidaM mithaH kathAm. vyAyAmaH shramAnodanavyApAraH pUrvo yeShAM tAni. pratikara ma keshaprasAdhanAdipariShkAram..sabhAparva - adhyAya 084
.. shrIH ..
2.84. adhyAyaH 084
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
shakuniyudhiShThirayoH saMvAdaH.. 1.. dyUtanirdhAraNam..2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
pravishya tAM sabhAM pArthA yudhiShThirapurogamAH.
sametya pArthivAnsarvAnpUjArhAnabhipUjya cha.. 2-84-1 (14699)
yathAvayaH sameyAnA upaviShTA yathArhataH.
AsaneShu vichitreShu sparddhyAstaraNavatsu cha.. 2-84-2 (14700)
teShu tatropaviShTeShu sarveShvatha nR^ipeShu cha.
shakuniH saubalastatra yudhiShThiramabhAShata.. 2-84-3 (14701)
shakuniruvAcha.. 2-84-4x (1552)
upastIrNA sabhA rAjansarve tvayi kR^itakShaNAH.
akShAnuptvA devanasya samayo.astu yudhiShThira.. 2-84-4 (14702)
yudhiShThira uvAcha. 2-84-5x (1553)
nitirdevanaM pApaM na kShAtro.atra parAkramaH.
na cha nItirdhruvA rAjankiM tvaM dyUtaM prashaMsasi.. 2-84-5 (14703)
na hi mAnaM prashaMsanti nikR^itau kitavasya hi.
shakune maivaM no.ajaiShIramArgeNa nR^ishaMsavat.. 2-84-6 (14704)
shakuniruvAcha. 2-84-7x (1554)
yo vetti sa~NkhyA nikR^itau vidhij~na-
shcheShTAsvakhinnaH kitavo.akShajAsu.
mahAmatiryashcha jAnAti dyUtaM
sa vai sarvaM sahate prakriyAsu.. 2-84-7 (14705)
akShaglahaH so.abhibhavetparaM na-
stenaiva doSho bhavatIha pArtha.
dIvyAmahe pArthiva mA visha~NkAM
kuruShva pANaM cha chiraM cha mA kR^ithAH.. 2-84-8 (14706)
yudhiShThira uvAcha. 2-84-9x (1555)
evamAhAyamasito devalo munisattamaH.
imAni lokadvArANi yo vai bhrAmyati sarvadA.. 2-84-9 (14707)
idaM vai devanaM pApaM nikR^ityA kitavaiH saha.
dharmeNa tu jayo yuddhe tatparaM na tu devanam.. 2-84-10 (14708)
nAryA mlechChanti bhAShAbhirmAyayA na charantyuta.
ajihyamashaThaM yuddhametatsatpuruShavratam.. 2-84-11 (14709)
shaktito brAhmaNArthAya shikShituM prayatAmahe.
tadvai vittaM mAtidevIrmAjaiShIH shakune parAn.. 2-84-12 (14710)
nikR^ityA kAmaye nAhaM sukhAnyuta dhanAni vA.
kitavasyeha kR^itino vR^ittametanna pUjyate.. 2-84-13 (14711)
shakuniruvAcha. 2-84-14x (1556)
shrotriyaH shrotriyAneti nikR^ityaiva yudhiShThira.
vidvAnaviduSho.abhyeti nAhustAM nikR^itiM janAH.. 2-84-14 (14712)
akShairhi shikShito.abhyeti nikR^ityaiva yudhiShThira.
vidvAnaviduSho.abhyeti nAhustAM nikR^itiM janAH.. 2-84-15 (14713)
akR^itAstraM kR^itAsrashcha durbalaM balavattaraH.
evaM karmasu sarveShu nikR^ityaiva yudhiShThiraH.
vidvAnaviduShobhyeti nAhustAM nikR^itiM janAH.. 2-84-16 (14714)
evaM tvaM mAmihAbhyetya nikR^itiM yadi manyase.
devanAdvinivartasva yadi te vidyate bhayam.. 2-84-17 (14715)
yudhiShThira uvAcha.. 2-84-18x (1557)
AhUto na nivarteyamiti me vratamAhitam.
vidhishcha balavAnrAjandiShTasyAsmi vashe sthitaH.. 2-84-18 (14716)
asminsamAgame kena devanaM me bhaviShyati.
pratipANashcha ko.anyosti tato dyUtaM pravartatAm.. 2-84-19 (14717)
duryodhana uvAcha. 2-84-20x (1558)
ahaM dAtAsmi ratnAnAM dhanAnAM cha vishAmpate.
madarthe devitA chAyaM shakunirmAtulo mama.. 2-84-20 (14718)
yudhiShThira uvAcha.. 2-84-21x (1559)
anyenAnyasya vai dyUtaM viShamaM pratibhAti me.
etadvidvinnupAdatsva kAmamevaM pravartatam.. .. 2-84-21 (14719)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi chaturashItitamo.adhyAyaH..84 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-84-5 pApaM pApahetuH.. 2-84-8 pANaM paNanIyadravyam..sabhAparva - adhyAya 085
.. shrIH ..
2.85. adhyAyaH 085
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhIShamadroNAdInAM dyUtasabhApraveshaH.. 1.. dyUtIpakramaH.. 2.. yudhiShThireNa paNIkR^itAnAM sarvavastUnAM shakuninA apahAraH.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
upohyamAne dyUte tu rAjAnaH sarva eva te.
dhR^itarAShTraM puraskR^itya vivishustAM sabhAM tataH.. 2-85-1 (14720)
bhIShmo droNaH kR^ipashchaiva vidurashcha mahAmatiH.
nAtiprItena manasA te.anvavartanta bhArata.. 2-85-2 (14721)
te dvandvashaH pR^ithachkaiva siMhagrIvA mahaujasaH.
siMhAsanAni bhUriNI vichitrANi cha bhejire.. 2-85-3 (14722)
shushubhe sA sabhA rAjanrAjabhistaiH samAgataiH.
devairiva mahAbhAgaiH samavetaistriviShTapam.. 2-85-4 (14723)
sarve vedavidaH shUrAH sarve bhAsvaramUrtayaH.
pravartata mahArAja suhR^iddyUtamanantaram.. 2-85-5 (14724)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-6x (1560)
ayaM buhadhano rAjansAgarAvartasambhavaH.
maNirhArottaraH shrImAnkanakottamabhUShaNaH.. 2-85-6 (14725)
etadrAjanmama dhanaM pratipANo.asti kastava.
yena mAM tvaM mahArAja dhanena pratidIvyase.. 2-85-7 (14726)
duryodhana uvAcha.. 2-85-8x (1561)
santi me maNayashchaiva dhanAni subahUni cha.
matsarashcha na me.artheShu jayasvainaM durodaram.. 2-85-8 (14727)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-9x (1562)
tato jagrAha shakunistAnakShAnakShatattvavit.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-9 (14728)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-10x (1563)
matta kaitakenaiva yajjito.asmi durodare.
shakune hanta dIvyAmo glahamAnAH parasparam.. 2-85-10 (14729)
santi niShkasahasrasya bhANDinyo bharitAH shubhAH.
kosho hiraNyamakShayyaM jAtarUpamanekashaH.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-11 (14730)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-12x (1564)
kauravANAM kulakaraM jyeShThaM pANDavamachyutam.
ityuktaH shakuniH prAha jitamityeva taM nR^ipam.. 2-85-12 (14731)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-13x (1565)
ayaM sahasrasamito vaiyAghraH supratiShThitaH.
suchakropaskaraH shrImAnki~NkiNIjAlamaNDitaH.. 2-85-13 (14732)
saMhrAdano rAjaratho ya ihAsmAnupAvahat.
jautro rathavaraH puNyo meghasAgaraniH svanaH.. 2-85-14 (14733)
aShTau yaM kurarachChAyAH sadashvA rAShTrasaMmatAH.
vahanti naiShAM muchyeta padAdbhUmimupaspR^ishan.
etadrAjandhanaM mahyaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-15 (14734)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-16x (1566)
evaM shrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-16 (14735)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-17x (1567)
shataM dAsIsahasrANi taruNyo hemabhadrikAH.
kambukeyUradhAriNyo niShkakaNThyaH svala~NkR^itAH.. 2-85-17 (14736)
mahArhamAlyAbharaNAH suvastrAshchandanokShitAH.
maNInhema cha bibhratyashchatuHShaShTivishAradAH.. 2-85-18 (14737)
anusevAM charantImAH kushalA nR^ittasAmasu.
snAtakAnAmamAtyAnAM rAj~nAM cha mama shAsanAt.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-19 (14738)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-20x (1568)
etachChutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-20 (14739)
yudhiShThira uvAcha. 2-85-21x (1569)
etAvanti cha dAsAnAM sahasrANyuta santi me.
pradakShiNAnulomAshcha prAvAravasanAH sadA.. 2-85-21 (14740)
prAj~nA medhAvino dAntA yuvAno mR^iShTakuNDalAH.
pAtrIhastA divArAtramatithInbhojayantyuta.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-22 (14741)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-23x (1570)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThirabhAShata.. 2-85-23 (14742)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-24x (1571)
sahasrasa~NkhyA nagA me mattAstiShThanti saubala.
hemakakShAH kR^itApIDAH padmino hemamAlinaH.. 2-85-24 (14743)
sudAntA rAjavahanAH sarvashabdakShamA yudhi.
IShAdantA mahAkAyAH sarve chAShTakareNavaH.. 2-85-25 (14744)
sarve cha purabhettAro navameghanibhA gajAH.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-26 (14745)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-27x (1572)
ityevaMvAdinaM pArthaM prahasanniva saubalaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-27 (14746)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-28x (1573)
rathAstAvanta eveme hemadaNDAH patAkinaH.
hayairvinItaiH sampannA rathibhishchitrayodhibhiH.. 2-85-28 (14747)
ekaiko hyatra labhate sahasraparamAM bhR^itim.
yudhyato.ayudhyato vApi vetanaM mAsakAlikam.
etadrAjanma dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-29 (14748)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-30x (1574)
ityevamukte vachane kR^itavairo durAtmavAn.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-30 (14749)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-31x (1575)
ashvAMstittirikalmAShAngAndharvAnhemamAlinaH.
dadau chitrarathastuShTo yAMstAngANDIvadhanvane.. 2-85-31 (14750)
yuddhe jitaH parAbhUtaH prItipUrvamarindamaH.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-32 (14751)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-33x (1576)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-33 (14752)
yudhiShThira uvAcha.. 2-85-34x (1577)
rathAnAM shakaTAnAM cha shreShThAnAM chAyutAni me.
yuktAnyeva hi tiShThanti vAhairuchchAvachaistathA.. 2-85-34 (14753)
evaM varNasya varNasya samuchchIya sahasrashaH.
yathA samuditA vIrAH sarve vIraparAkramAH.. 2-85-35 (14754)
kShIraM pibantastiShThanti bhu~njAnAH shAlitaNDulAn.
ShaShTistAni sahasrANi sarve vipulavakShasaH.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-36 (14755)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-37x (1578)
etachChratvA vyavasito nikR^iti samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-85-37 (14756)
yudhiShThira uvAcha. 2-85-38x (1579)
tAmralohaiH parivR^itA nidhayo ye chatuH shatAH.
pa~nchadrauNika ekaikaH suvarNasyAhatasya vai.. 2-85-38 (14757)
jAtarUpasya mukhyasya nArgho yasya hi bhArata.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-85-39 (14758)
vaishampAyana uvAcha.. 2-85-40x (1580)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhApataH.. .. 2-85-40 (14759)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi pa~nchAshItitamo.adhyAyaH..85 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-85-8 durodaraM paNam.. 2-85-11 bhANDinyo ma~njaShAH.. 2-85-17 kambavaH sha~NkhavalayAni. niShpo vakShobhUShaNam.. 2-85-18 chatuShShaShTikalAsu vishAradAH.. 2-85-19 nR^ittasAmasu nartane gItivisheSheShu cha.. 2-85-24 kR^itapIDAH kR^itabhUShaNAH.. 2-85-25 IShA lA~NgaladaNDaH. aShTakareNavaH, aShTahastinIkAH..sabhAparva - adhyAya 086
.. shrIH ..
2.86. adhyAyaH 086
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
vidureNa dhR^itarAShTraM prati duryodhananindApUrvakaM dyUtoparamachodanam..1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
evaM pravartite dyUte ghore sarvApahAriNi.
sarvasaMshayanirmoktA viduro vAkyamabravIt.. 2-86-1 (14760)
mahArAja vijAnIhi yattvAM vakShyAmi bhArata.
mumUrShorauShadhamiva na rochetApi te shrutam.. 2-86-2 (14761)
yadvai purA jAtamAtro rurAva
gomAyuvadvisvaraM pApachetAH.
duryodhano bhAratAnAM kulaghnaH
so.ayaM yukto bhavatAM kAlahetuH.. 2-86-3 (14762)
gR^ihe vasantaM gomAyuM tvaM vai mohAnna budhyase.
duryodhanasya rUpeNa shR^iNu kAvyAM giraM mama.. 2-86-4 (14763)
madhu vai mAdhviko labdhvA prapAtaM naiva budhyate.
Aruhya taM majjati vA patanaM chAdhigachChati.. 2-86-5 (14764)
so.ayaM matto.akShadyUtena madhuvanna pIrakShate.
prapAtaM budhyate naiva vairaM kR^itvA mahArathaiH.. 2-86-6 (14765)
viditaM me mahAprAj~na bhojeShvevAsama~njasam.
putraM saMtyaktavAnpUrvaM paurANAM hitakAmyayA.. 2-86-7 (14766)
andhakA yAdavA bhojAH sametAH kaMsamatyajan.
niyogAttu hate tasminkR^iShNenAmitraghAtinA.. 2-86-8 (14767)
evaM te j~nAtayaH sarve modamAnAH shataM samAH.
tvanniyuktaH savyasAchI nigR^ihNAtu suyodhanam.. 2-86-9 (14768)
nigrahAdasya pAdasya modantAM kuravaH sukham.
kAkenemAMshchitravarhA~nshArdUlAnkroShTukena cha.
krINIShva pANDavAnrAjanmA majjIH shokasAgare.. 2-86-10 (14769)
tyajetkulArthe puruShaM grAmasyArthe kulaM tyajet.
grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pR^ithivIM tyajet.. 2-86-11 (14770)
sarvaj~naH sarvabhAvaj~naH sarvashatrubhaya~NkaraH.
iti sma bhAShate kAvyo jambhatyAge mahA.asurAn.. 2-86-12 (14771)
hiraNyaShThIvinaH kAMshchitpakShiNo vanagocharAn.
gR^ihe kila kR^itAvAsA.NllobhAdrAjA nyapIDayat.
sa chopabhogalobhAndho hiraNyArthI parantapa.. 2-86-13 (14772)
AyatiM cha tadAtvaM cha ubhe sadyo vyanAshayat.
tadarthakAmastadvattvaM mAdruhaH pANDavAnnR^ipa.. 2-86-14 (14773)
mohAtmA tapsyase pashchAtpatrihA puruSho yathA.
jAta~njAtaM pANDavebhyaH puShpamAdatsva bhArata.. 2-86-15 (14774)
mAlAkAra ivArAme snehaM kurvanpunaH punaH.
vR^ikShAna~NgArakArIva mainAdyAkShIH samUlakAn.
mA gamaH samutAmAtyaH sabalashcha yamakShayam.. 2-86-16 (14775)
samavetAnhi kaH pArthAnpratiyudhyeta bhArata.
marudbhiH sahito rAjannapi sAkShAnmarutpatiH.. 2-86-17 (14776)
dyUtaM mUlaM kalahasyAbhyupaiti
mitho bhedaM mahate dAruNAya.
tadA sthito.ayaM dhR^itarAShTrasya putro
duryodhanaH sR^ijate vairamugram.. 2-86-18 (14777)
prAtipeyAH shAntanavA bhImasenAH sabAhnikAH.
duryodhanAparAdhena kR^ichChraM prApsyanti sarvashaH.. 2-86-19 (14778)
duryodhano madenaiva kShemaM vyapohati.
viShANaM gauriva madAtsvayamArujatetmanaH.. 2-86-20 (14779)
yashchittamanveti parasya rAjan
vIraH kaviH svAmavamatya dR^iShTim.
nAvaM samudra iva bAlanetrA-
mAruhya ghore vyasane nimajjet.. 2-86-21 (14780)
duryodhano glahate pANDavena
prIyAyase tvaM jayatIti tachcha.
atinarmA jAyate saMprahAro
yato vinAshaH samupaiti puMsAm.. 2-86-22 (14781)
AkarShaste.avAkphalaH supraNIto
hR^idi prauDho mantrapadaH samAdhiH.
yudhiShThireNa kalahastavAya-
machintito.abhimataH svabandhunA.. 2-86-23 (14782)
prAtipeyAH shAntanavAH shR^iNudhvaM
kAvyAM vAchaM saMsadi kauravANAm.
vaishvAnaraM prajvalitaM sughoraM
mA yAsyadhvaM mandamanuprapannaH.. 2-86-24 (14783)
yadA manyuM pANDavo.ajAtashatru-
rna saMyachChedakShamadAbhibhUtaH.
vR^ikodaraH savyasAchI yamau cha
ko.atra dvIpaH syAttumule vastadAnIm.. 2-86-25 (14784)
mahArAja prabhavastvaM dhanAnAM
purA dyUtAnmanasA yAvadichCheH.
bahuvittAnpANDavAMshchejjayastvaM
kiM te tatsyAdvasu vindeha pArthAn.. 2-86-26 (14785)
jAnImahe devitaM saubalasya
veda dyUte nikR^itiM pArvatIyaH.
yataH prAptaH shakunistatra yAtu
mA yUyudho bhArata pANDaveyAn.. .. 2-86-27 (14786)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ShaDashItitamo.adhyAyaH.. 86..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-86-4 kAvyaM kavinA shukreNoktAM nItigiram.. 2-86-5 mAdhviko madhupaNyavAn. prapAtaM bhR^igum .. 2-86-8 niyogAddaivayogAt.. 2-86-10 chitravarhAn mayUrAn.. 2-86-14 AyatimuttarakAlam. tadAtvaM sAMpratam. tattasmAt. arthakAmo dhanakAmaH.. 2-86-15 patrihA pakShihA .. 2-86-21 bAlanetrAmavyutpannanetR^ikAm.. 2-86-22 glahate paNaM karoti. prIyAyase atishayena prIyase.. 2-86-23 AkarSho dyUtam .. 2-86-26 jayaH ajayaH..sabhAparva - adhyAya 087
.. shrIH ..
2.87. adhyAyaH 087
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanena viduropAlambhaH.. 1.. vidureNa dhR^itarAShTrasya hitopadeshaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
duryodhana uvAcha..
pareShAmeva yashasA shloghase tvaM
sadA kShattaH kutsayandhArtarAShTrAn.
jAnImahe vidura yatpriyastvaM
bAlAnivAsmAnavamanyase nityameva.. 2-87-1 (14787)
sa vij~neyaH puruSho.anyatrakAmo
nindAprashaMse hi tathA yunakti.
jihvA.a.atmano hR^idayasthaM vyanakti
jAnImahe tvanmanasaH prAtikUlyam.. 2-87-2 (14788)
utsa~Nge cha vyAla ivAhito.asi
mArjaravatpoShakaM chopahaMsi.
bhartR^ighnaM tvAM na hi pApIya Ahu-
stasmAtkShattaH kiM na bibheShi pApAt.. 2-87-3 (14789)
jitvA shatrUnphalamAptaM mahadvai
mA.asmAnkShattaH paruShAmIha vochaH.
dviShadbhistvaM samprayogAbhinandI
muhurdeShaM yAsi naH samprayogAt.. 2-87-4 (14790)
amitratAM yAti naro.akShamaM bruva-
nnigUhate guhyamamitrasaMstave.
tadAshrito.apatrapa kiM nu bAdhase
yadichChasi tvaM tadihAbhibhAShatase.. 2-87-5 (14791)
mA no.avamaMsthA vidya mAnastavedaM
shikShasva buddhiM sthavirANAM sakAshAt.
yasho rakShasva vidura sampraNItaM
mA vyApR^itaH parakAryeshu bhUstvam.. 2-87-6 (14792)
ahaM karteti vidUra mA cha maMsthA
mA no nityaM paruShANIha vochaH.
na tvAM pR^ichChAmi vidura yaddhitaM me
svasti kShattarmA titikShUn kShiN tvam.. 2-87-7 (14793)
ekaH shAstA na dvitIyo.asti shAstA
garbhe shayAnaM puruShaM shAsti shAstA.
tenAnushiShTaH pravaNAdivAmbho
yathA niyukto.asti tathA bhavAmi.. 2-87-8 (14794)
bhinatti shirasA shailamahiM bhojayate cha yaH.
dhIreva kurute tasya kAryANAmanushAsanam.
yo balAdanushAstIha so.amitraM tena vindati.. 2-87-9 (14795)
mitratAmanuvR^ittaM tu samupekShatyapaNDitaH.
dIpya yaH pradIptAgniM prAchkiraM nAbhidhAvati.
bhasmApi na sa vindeta shiShTaM kvachana bhArata.. 2-87-10 (14796)
na vAsayetpAravargyaM dviShantaM
visheShataH kShattarahitaM manupyam.
sa yatrechChasi vidura tatra gachCha
susAntvitA hyasatI strI jahAti.. 2-87-11 (14797)
vidura uvAcha.. 2-87-12x (1581)
etAvatA puruShaM ye tyajanti
teShAM sakhyamantavadbrUhi rAjan.
rAj~nAM hi chittAni pariplutAni
sAntvaM datvA musalairghAtayanti.. 2-87-12 (14798)
abAlatvaM manyase rAjaputra
bAlo.ahamityeva sumandabuddhe.
yaH sauhR^ide puruShaM sthApayitvA
pashchAdenaM dUShayate sa bAlaH.. 2-87-13 (14799)
na shreyase nIyate mandabuddhiH
strI shrotriyasyeva gR^ihe praduShTA.
dhruvaM na rochedbharatarShabhasya
patiH kumAryA iva ShaShTivarShaH.. 2-87-14 (14800)
ataH priyaM chedanukA~NkShase tvaM
sarveShu kAryeShu hitAhiteShu
striyashcha rAja~njaDapa~NgukAMshcha
pR^ichCha tvaM vai tAdR^ishAMshchaiva sarvAn.. 2-87-15 (14801)
labhyate khalu pApIyAnnaro.anu priyavAgiha.
apriyasya hi pathyasya vaktA shrotA cha durlabhaH 2-87-16 (14802)
yastu dharmaparashcha syAddhitvA bhartuH priyApriye.
apriyANyAha pathyAni tena rAjA sahAyavAn.. 2-87-17 (14803)
avyAdha_ijaM kaTujaM tIkShNamuShNaM
yashomuShaM paruShaM pUtigandhim.
satAM peyaM yanna pibantyasanto
manyuM mahArAja piba prashAmya .. 2-87-18 (14804)
vaichitravIryasya yasho dhanaM cha
vA~nChAmyahaM sahaputrasya shashvat.
yathA tathA te.astu namashchate.astu
mamApi cha svasti dishantu viprAH.. 2-87-19 (14805)
AshIviShAnnetraviShAnkopayenna cha paNDitaH.
evaM te.ahaM vadAmIdaM prayataH kurunandana.. .. 2-87-20 (14806)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi saptAshItitamo.adhyAyaH.. 87 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-87-3 pApIyaH pApIyAMsam.. 2-87-11 pAravargyaM shatrupakShajAtam..sabhAparva - adhyAya 088
.. shrIH ..
2.88. adhyAyaH 088
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
sapatnIbhrAtR^ikasya yudhiShThirasya shakuninA parAjayaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
shakuniruvAcha..
bahuvittaM parAjaiShIH pANDavAnAM yudhiShThira.
AchakShva vittaM kaunteya yadi te.astyaparAjitam.. 2-88-1 (14807)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-2x (1582)
mama vittamasa~NkhyeyaM yadahaM veda saubala.
atha tvaM shakune kasmAdvittaM samanupR^ichChasi.. 2-88-2 (14808)
ayutaM prayutaM chaiva sha~NkuM padmaM tathArbudam.
kharvaM sha~NkhaM nikharvaM cha mahApadmaM cha koTayaH.. 2-88-3 (14809)
madhyaM chaiva parArdhaM cha saparaM chAtra paNyatAm.
etanmama dhanaM rAjaMstena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-88-4 (14810)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-5x (1583)
etachChutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-5 (14811)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-6x (1584)
gavAshvaM bahudhenUkamasa~NkhyeyamajAvikam.
yatki~nchidanu parNAshAM prAk sindhorapi saubala.
etanmama dhanaM sarvaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-88-6 (14812)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-7x (1585)
etachChutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-7 (14813)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-8x (1586)
puraM janapado bhUmirabrAhmaNadhanaiH saha.
abrAhmaNAshcha puruShA rAja~nshiShTaM dhanaM mama.
etadrAjanmama dhanaM tena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-88-8 (14814)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-9x (1587)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-9 (14815)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-10x (1588)
rAjaputrA ime rAja~nChomante yairvibhUShitAH.
kumDalAni cha niShkAshcha sarvaM rAjavibhUShaNam.
etanmama dhanaM rAjaMstena dIvyAmyahaM tvayA.. 2-88-10 (14816)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-11x (1589)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-11 (14817)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-12x (1590)
shyAmo yuvA lohitAkShaH siMhaskandho mahAbhujaH.
nakulo glaha evaikI viddhyetanmama taddhanam.. 2-88-12 (14818)
shakuniruvAcha. 2-88-13x (1591)
priyaste nakulo rAjanrAjaputro yudhiShThira.
asmAkaM vashatAM prApto bhUyaH keneha dIvyase.. 2-88-13 (14819)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-14x (1592)
evamuktvA tu tAnakShA~nshakuniH pratyadIvyata.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-14 (14820)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-15x (1593)
ayaM dharmAnsahadevo.anushAsti
loke hyasminpaNDitAkhyAM gatashcha.
anarhatA rAjaputreNa tena
dIvyAmyahaM chApriyavatpriyeNa.. 2-88-15 (14821)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-16x (1594)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-16 (14822)
shakuniruvAcha.. 2-88-17x (1595)
mAdrIputrau priyau rAjaMstavemau vijitau mayA.
garIyAMsau tu manye bhImasenadhana~njayau.. 2-88-17 (14823)
yudhiShThira uvAcha. 2-88-18x (1596)
adharmaM charase nUnaM yo nAvekShasi vai nayam.
yo naH sumanasAM mUDha vibhedaM kartumichChasi.. 2-88-18 (14824)
shakuniruvAcha.. 2-88-19x (1597)
garte mattaH prapatate pramattaH sthANumR^ichChati.
jyeShTho rAjanvrariShTho.asi namaste bharatarShabha.. 2-88-19 (14825)
svapne tAni na dR^ishyante jAgrato vA yudhiShThira.
kitavA yAni dIvyantaH pralapantyutkaTA iva.. 2-88-20 (14826)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-21x (1598)
yo naH sa~Nkhye nauriva pAranetA
jetA ripUNAM rAjaputrastarasvI.
anarhatA lokavIreNa tena
dIvyAmyahaM shakune phAlgunena.. 2-88-21 (14827)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-22x (1599)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-22 (14828)
shakuniruvAcha. 2-88-23x (1600)
ayaM mayA pANDavAnAM dhanirdharaH
parAjitaH pANDavaH savyasAchI.
bhImena rAjandayitena dIvya
yatkaitavaM pANDava te.avashiShTam.. 2-88-23 (14829)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-24x (1601)
yo no netA yo yudhi naH praNetA
yathA vajrI dAnavashatrurekaH.
tiryakprekShI sannatabhrUrmahAtmA
siMhaskandho yashcha sadA.atyamarShI.. 2-88-24 (14830)
balena tulyo yasyapa pumAnna vidyate
gadAbhR^itAmagrya ihArimardanaH.
anarhatA rAjaputreNa tena
dIvyAmyahaM bhImasenena rAjan.. 2-88-25 (14831)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-26x (1602)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-26 (14832)
shakuniruvAcha. 2-88-27x (1603)
bahuvittaM parAjaiShIrbhrAtR^IMshcha sahayadvipAn.
AchakShva vittaM kaunteya yadi te.astyaparAjitam.. 2-88-27 (14833)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-28x (1604)
ahaM vishiShTaH sarveShAM bhrAtR^INAM dayitastathA.
kuryAmahaM jitaH karma svayamAtmanyupalpute.. 2-88-28 (14834)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-29x (1605)
etachChrutvA vyavasito nikR^itiM samupAshritaH.
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. 2-88-29 (14835)
shakuniruvAcha. 2-88-30x (1606)
etatpApiShThamakaroryadAtmAnaM parAjayeH.
shiShTe sati dhane rAjanpApa AtmaparAjayaH.. 2-88-30 (14836)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-31x (1607)
evamuktvA matAkShastAn glahe sarvAnavasthitAn.
parAjayallokavIrAnuktvA rAj~nAM pR^ithak pR^ithak.. 2-88-31 (14837)
shakuniruvAcha.. 2-88-32x (1608)
asti te vai priyA rAjan glaha eko.aparAjitaH.
paNasva kR^iShNAM pA~nchAlIM tayAtmAnaM punarjaya.. 2-88-32 (14838)
yudhiShThira uvAcha.. 2-88-33x (1609)
naiva hrasvA na mahatI na kR^ishA nAtirohiNI.
nIlaku~nchitakashI cha tayA dIvyAmyahaM tvayA.. 2-88-33 (14839)
shAradotpalapatrAkShyA shAradotpalagandhayA.
shAradotpalasevinyA rUpeNa shrIsamAnayA.. 2-88-34 (14840)
tathaiva syAdAnushaMsyAttatha syAdrUpasampadA.
tathA syAchChIlasampattyA yAmichChetpuruShaH striyam.. 2-88-35 (14841)
sarvairguNairhi sampannAmanukUlAM priyaMvadAm.
yAdR^ishIM dharmakAmArthasiddhimichChennaraH striyam.. 2-88-36 (14842)
charamaM saMvishati yA prathamaM pratibudhyate.
AgopAlAvipAlebhyaH sarvaM veda kR^itAkR^itam.. 2-88-37 (14843)
AbhAti padmavadvaktraM sasvedaM mallikeva cha.
vedImadhyA dIrghakeshI tAmrAsyA nAtilomashA.. 2-88-38 (14844)
tayaivaMvidhayA rAjanpA~nchAlyAhaM sumadhyamA.
glahaM dIvyAmi chArva~NgyA draupadyA hanta saubala.. 2-88-39 (14845)
vaishampAyana uvAcha.. 2-88-40x (1610)
evamukte tu vachane dharmarAjena dhImatA.
dhigdhigityeva vR^iddhAnAM sabhyAnAM niH sR^itA giraH.. 2-88-40 (14846)
chukShubhe sA sabhA rAjanrAj~nAM sa~njatrire shuchaH.
bhIShmadroNakR^ipAdInAM svedashcha samajAyata.. 2-88-41 (14847)
shiro gR^ihItvA viduro gatasatva ivAbhavat.
Aste dhyAyannadhovaktro niH shvasanniva pannagaH.. 2-88-42 (14848)
`bAhlIkaH somadattashcha prAtipeyashcha sa~njayaH.
drauNirbhUrishravAshchaiva yuyutsurdhR^itarAShTrajaH.
AsurvIkShya tvadhovaktrA nishvasanta ivoragAH'.. 2-88-43 (14849)
dhR^itarAShTrastu saMhR^iShTaH paryapR^ichChatpunaH punaH.
kiM jitaM kiM jitamiti hyAkAraM nAbhyarakShata.. 2-88-44 (14850)
jaharSha karNo.atibhR^ishaM saha duHshAsanAdibhiH.
itareShAM tu sabhyAnAM netrebhyaH prApata~njalam.. 2-88-45 (14851)
saubalastvabhighAyaiva jitakAshI madotkaTaH.
jitamityeva tAnakShAnpurarevAnvapadyata.. .. 2-88-46 (14852)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi aShTAshItitamo.adhyAyaH..88..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-88-6 parNAshA nadI.. 2-88-23 kaitava kitavebhya AhartavyaM dhanam.. 2-88-46 jitakAshI jayashobhI..sabhAparva - adhyAya 089
.. shrIH ..
2.89. adhyAyaH 089
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dushshAsanena draupadyAH sabhAM pratyAnayanam.. 1.. draupadyA sabhyAnprati prashnaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
duryodhana uvAcha..
ehi kShattardraupadImAnasva
priyAM bhAryAM saMmatAM pANDavAnAm.
saMmArjatAM veshma paraitu shIghraM
tatrAstu dAsIbhirapuNyashIlA.. 2-89-1 (14853)
vidura uvAcha.. 2-89-2x (1611)
darvibhAShaM bhAShitaM tvAdR^ishena
na manda sambuddhyasi pAshabaddhaH.
prapAte tvaM lambamAno na vetsi
vyAghrAnmR^igaH kopayase.ativelam.. 2-89-2 (14854)
AshIviShAste shirasi pUrNakopA mahAviShAH.
mA kopiShThAH sumandAtmanmA gamastvaM yamakShayam.. 2-89-3 (14855)
na hi dAsItvamApannA kR^iShNA bhavitumarhati.
janIshena hi rAj~naiShA paNe nyasteti me matiH.. 2-89-4 (14856)
ayaM datte veNurivAtmaghAtI
phalaM rAjA dhR^itarAShTrasya putraH.
dyUtaM hi vairAya mahAbhayAya
matto na budhyatyayamantakAlam.. 2-89-5 (14857)
nAruntudaH syAnna nR^ishaMsavAdI
na hInatAH paramabhyAdadIta.
yayAsya vAchA para udvijeta
na tAM vadedushatI pApalokyAm.. 2-89-6 (14858)
samuchcharantyativAdAshcha vaktrA-
dhyaurAhataH shauchati rAtryahAni.
parasya nAmarmasu te patanti
tAnpaNDito nAvasR^ijetpareShu.. 2-89-7 (14859)
ajo hi shastramagilatkilaikaH
shastre vipanne shirasAsya bhUmau.
nikR^intanaM svasya kaNThasya ghoraM
tadvadveraM mA kR^ithAH pANDuputraiH.. 2-89-8 (14860)
na ki~nchiditthaM pravadanti pArthA
vanecharaM vA gR^ihamedhinaM vA.
tapasvinaM vA paripUrNavidyaM
bhaShanti haivaM shvanarAH sadaiva.. 2-89-9 (14861)
dvAraM sughoraM narakasya jihyaM
na budhyate dhR^itarAShTrasya putraH.
tamanvetAro bahavaH kurUNAM
dyUtodaye saha duHshAsanena.. 2-89-10 (14862)
majjantyalAbUni shilAH plavante
muhyanti nAvombhasi shashvadeva.
mUDho rAjA dhR^itarAShTrasya putro
na me vAchaH pathyarUpAH shR^iNoti.. 2-89-11 (14863)
anto nUM bhavitAyaM karUNAM
sudAruNaH sarvaharo vinAshaH.
vAchaH kAvyAH suhR^idAM pathyarUpA
na shrUyante vardhate lobha eva.. 2-89-12 (14864)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-13x (1612)
dhigastu kShattAramiti bruvANo
darpeNa matto dhR^itarAShTrasya putraH.
avaikShata prAtikAmIM sabhAyA-
muvAcha chainaM paramAryamadhye.. 2-89-13 (14865)
duryodhana uvAcha.. 2-89-14x (1613)
tvaM prAtikAmindraupadImAnayasva
na te bhayaM vidyate pANDavebhyaH.
kShattA hyayaM vivadatyeva bhIto
na chAsmAkaM vR^iddhikAmaH sadaiva.. 2-89-14 (14866)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-15x (1614)
evamuktaH prAtikAmI sa sUtaH
prAyAchChIghraM rAjavacho nishamya.
pravishya cha shveva hi siMhageShThaM
samAsadanmahiShIM pANDavAnAm.. 2-89-15 (14867)
prAtikAmyuvAcha. 2-89-16x (1615)
yudhiShThiro dyUtamadena matto
duryodhano draupadi tvAmajaiShIt.
sA tvaM prapadyasva dhR^itarAShTrasya veshma
nayAmi tvAM karmaNi yAj~naseni.. 2-89-16 (14868)
draupadyuvAcha.. 2-89-17x (1616)
kathaM tvevaM vadasi prAtikAmi-
ko hi dIvyedbhAryayA rAjaputraH.
mUDo rAjA dyUtamadena matto
hyabhUnnAnyatkaitavamasya ki~nchit.. 2-89-17 (14869)
prAtikAmyuvAcha.. 2-89-18x (1617)
yadA nAbhUtkaitavamanyadasya
tadA.adevItpANDavo.ajAtashatruH.
nyastAH pUrvaM bhrAtarastena rAj~nA
svayaM chAtmA tvamatho rAjaputri.. 2-89-18 (14870)
draupadyuvAcha.. 2-89-19x (1618)
gachCha tvaM kitavaM gatvA sabhAyAM pR^ichCha sUtaja.
kiM tu pUrvaM parAjaiShIrAtmAnamathavA nu mAm.. 2-89-19 (14871)
etajj~nAtvA samAgachCha tato mAM nayaM sUtaja.
j~nAtvA chikIrShitamahaM rAj~no yAsyAmi duHkhitA.. 2-89-20 (14872)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-21x (1619)
sabhAM gatvA sa chovAcha draupadyastadvachastadA.
yudhiShThiraM narenadrANAM madhye sthitamidaM vachaH.. 2-89-21 (14873)
kasyesho naH parAjaiShIriti tvAmAha draupadI.
kiM nu pUrvaM parAjaiShIrAtmAnamathavApi mAm.. 2-89-22 (14874)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-23x (1620)
yudhiShThirastu nishchetA gatasatva ivAbhavat.
na taM sUtaM pratyuvAcha vachanaM sAdhvasAdhu vA.. 2-89-23 (14875)
duryodhana uvAcha.. 2-89-24x (1621)
ihaivAgatya pA~nchAlI prashnamenaM prabhAShatAm.
ihaiva sarve shR^iNvantu tasyAshchaitasya yadvachaH.. 2-89-24 (14876)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-25x (1622)
sa gatvA rAjabhavanaM duryodhanavashAnugaH.
uvAcha draupadIM sUtaH prAtikAmI vyathanniva.. 2-89-25 (14877)
sabhyAstvamI rAjaputryAhvayanti
manye prAptaH saMshayaH kauravANAm.
na vai samR^iddiM pAlayate laghIyAn
yastvAM sabhAM neShyati rAjaputri.. 2-89-26 (14878)
draupadyuvAcha.. 2-89-27x (1623)
evaM nUnaM vyadadhAtsaMvidhAtA
sparshAvubhau spR^ishato vR^iddhabAlau.
dharmaM tvekaM paramaM prAha loke
sa naH shamaM dhAsyati gopyamAnaH.. 2-89-27 (14879)
so.ayaM dharmo mA tyagAtkauravAnvai
sabhyAngatvA pR^ichCha dharmyaM vacho me.
te mAM brUyurnishchitaM tatkariShye
dharmAtmAno nItimanto variShThAH.. 2-89-28 (14880)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-29x (1624)
shrutvA sUtastadvacho yAj~nasenyAH
sabhAM gatvA prAha vAkyaM tadAnIm.
adhomukhAste na cha ki~nchidUchu-
rnirbandhaM taM dhArtarAShTrasya buddhvA.. 2-89-29 (14881)
yudhiShThirastu tachChrutvA duryodhanachikIrShitam.
draupadyAH saMmataM dUtaM prAhiNodbharatarShabha.. 2-89-30 (14882)
ekavastra tvadhonIvo rodamAnA rajasvalA.
sabhAmAgamya pA~nchAli shvashurasyAgrato bhava.. 2-89-31 (14883)
atha tvAmAgatAM dR^iShTvA rAjaputrIM sabhAM tadA.
sabhyAH sarve vininderanmanorbhirdhR^itarAShTrajam.. 2-89-32 (14884)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-33x (1625)
sa gatvA tvaritaM dUtaH kR^iShNAyA bhavanaM nR^ipa.
nyavedayanmataM dhImAndharmarAjasya nishchitam.. 2-89-33 (14885)
pANDavAshcha mahAtmAno dInA duHkhasamanvitAH.
satyenAtiparItA~NgA nodIkShante sma ki~nchana.. 2-89-34 (14886)
tatastveShAM mukhamAlokya rAjA
duryodhanaH sUtamuvAcha hR^iShTaH.
ihaivaitAmAnaya prAtikAmin
pratyakShamasyAH kuravo bruvantaH.. 2-89-35 (14887)
tataH sUtastasya vashAnugAmI
bhItashcha kopAddrupadAtmajAyAH.
vihAya mAnaM punareva sabhyA-
nuvAcha kR^iShNAM kimahaM bravImi.. 2-89-36 (14888)
dUryodhana uvAcha. 2-89-37x (1626)
duHshAsanaiSha mama sUtaputro
vR^ikodarAdudvijate.alpachetAH.
svayaM pragR^ihyAnaya yAj~nasenIM
kiM te kariShyantyavashAH sapatnAH.. 2-89-37 (14889)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-38x (1627)
tataH samutthAya sa rAjaputraH
shrutvA bhrAtuH shAsanaM raktadR^iShTiH.
pravishya tadveshma mahArathAnA-
mityabravIddraupadIM rAjaputrIm.. 2-89-38 (14890)
ehyehi pA~nchAli rAjaputrIm.
duryodhanaM pashya vimuktalajjA.
kurUnbhajasvAyatapatranetre
dharmeNa labdhA.asi sabhAM paraihi.. 2-89-39 (14891)
tataH samutthAya sudUrmanAH sA
vivarNamAmR^ijya mukhaM kareNa.
ArtA pradudrAva yataH striyastA
vR^iddhasya rAj~naH kurupu~Ngavasya.. 2-89-40 (14892)
tato javenAbhisasAra roShA-
dduHshAsanastAmabhigarjamAnaH.
dIrgheShu nIleShvatha chormimatsu
jagrAha kesheShu narendrapatnIm.. 2-89-41 (14893)
ye rAjasUyAvabhR^ithe jalena
mahAkratau mantrapUtena siktAH.
te pANDavAnAM paribhUya vIryaM
balAtpramR^iShTA dhR^itarAShTrajena .. 2-89-42 (14894)
sa tAM parAkR^iShya sabhAsamIpa-
mAnIya kR^iShNAmatidIrghakeshIm.
duHshAsano nAthavatImanAthava-
chchakarSha vAyuH kadalImivArtAm.. 2-89-43 (14895)
sA kR^iShNamANA namitA~NgayaShTiH
shanairuvAchAtha rajasvalA.asmi.
ekaM cha vAso mama mandabuddhe
sabhAM netuM nArhasi mAmanArya.. 2-89-44 (14896)
tato.abravIttAM prasabhaM nigR^ihya
kesheshu kR^iShNeShu tadA sa kR^iShNAm.
kR^iShNaM cha jiShNuM cha hariM naraM cha
trAyAya vikroshati yAj~naseni.. 2-89-45 (14897)
rajasvalA vA bhava yAj~naseni
ekAmbarA vApyathavA vivastrA.
dyUte jitA chAsi kR^itA.asi dAsI
dAsIShu vAsashcha yathopajoSham.. 2-89-46 (14898)
vaishampAyana uvAcha. 2-89-47x (1628)
prakIrNakeshI patitArdhavastrA
duHshAsanena vyavadhUyamAnA.
hImatyamarSheNa cha dahyamAnA
shanairidaM vAkyamuvAcha kR^iShNA.. 2-89-47 (14899)
draupadyuvAcha. 2-89-48x (1629)
ime samAyAmupanItashAstrAH
kriyAvantaH sarva evendrakalpAH.
gurusthAnA guravashchaiva sarve
teShAmagre notsahe sthAtumevam.. 2-89-48 (14900)
nashaMsakarmaMstvamanAryavR^ita
mA mA vivastrAM kuru mA vikArShIH.
na marShayeyustava rAjaputrAH
sendrApi devA yadi te sahAyAH.. 2-89-49 (14901)
dharme sthito dharmasuto mahAtmA
dharmashcha sUkShmo nipuNopalakShyaH.
vAchApi bhartuH paramANumAtra-
michChAmi doShaM na guNAnvisR^ijya.. 2-89-50 (14902)
idaM tvakAryaM kuruvIramadhye
rajasvalAM yatparikarShase mAm.
na chApi kashchitkurute.atra kutsAM
dhruvaM tavedaM matamabhyupetaH.. 2-89-51 (14903)
dhigastu naShTaH khalu bhAratAnAM
dharmastathA kShatravidAM cha vR^ittam.
yatra hyatItAM kurudharmavelAM
prekShanti sarve kuravaH sabhAyAm.. 2-89-52 (14904)
droNasya bhIShmasya cha nAsti sattvaM
kShattustathaivAsya chanAsti sattvaM
kShattustathaivAsya mahAtmanopi.
na lakShayanti kuruvR^iddhamukhyAH.. 2-89-53 (14905)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-54x (1630)
tathA bruvantI karuNaM sumadhyamA
bhartR^InkaTAkShaiH kupitAnapashyat.
sA pANDavAnkopaparItadehA-
nsandIpayAmAsa kaTAkShapAtaiH.. 2-89-54 (14906)
hR^itena rAjyena tathA dhanena
ratnaishcha mukhyairna tathA babhUva.
yathA trapAkopasamIritena
kR^iShNAkaTAkSheNa babhUva duHkham.. 2-89-55 (14907)
duHshAsanashchApi samIkShya kR^iShNA-
mavekShamANAM kR^ipaNAnpatIMstAn.
AdhUya vegena visa~nj~nakalpA-
muvAcha dAsIti hasansashabdam.. 2-89-56 (14908)
karNastu tadvAkyamatIva hR^iShTaH
sampUjayAmAsa hasansashabdam.
gAndhArarAjaH subalasya putra-
stathaiva duHshAsanamabhyanandat.. 2-89-57 (14909)
sabhyAstu ye tatra babhUvuranye
tAbhyAmR^ite dhArtarAShTreNa chaiva.
teShAmabhUdduH khamatIva kR^iShNAM
dR^iShTvA sabhAyAM parikR^iShyamANAm.. 2-89-58 (14910)
bhIShma uvAcha. 2-89-59x (1631)
na dharmasaukShmyAtsubhage vivektuM
shakromi te prashnamimaM yathAvat.
asvAmyashaktaH paNituM parasvaM
striyAshcha bharturvashatAM samIkShya.. 2-89-59 (14911)
tyajeta sarvAM pR^ithivIM samR^iddhAM
yudhiShThiro dharmamatho na jahyAt.
uktaM jito.asmIti cha pANDavena
tasmAnna shaknomi vivektumetat.. 2-89-60 (14912)
dvyUte.advitIyaH shakunirnareShu
kuntIsutastena nisR^iShTakAmaH.
na manyate tAM nikR^itiM yudhiShThira-
stasmAn te prashnamimaM bravImi.. 2-89-61 (14913)
draupadyuvAcha. 2-89-61x (1632)
AhUya rAjA kushalairanAryai-
rduShTAtmabhirnaikR^itikaiH sabhAyAm.
dyUtapriyairnAtikR^itaprayatnaH
kasmAdayaM nAma nisR^iShTakAmaH.. 2-89-62 (14914)
ashuddhabhAvairnikR^itipravR^ittai-
rabudhyamAnaH kurupANDavAgryaH.
sambhUya sarvaishcha jito.api yasmA-
tpashchAdayaM kaitavamabhyupetaH.. 2-89-63 (14915)
tiShThanti cheme kuravaH sabhAyA-
mIshAH sutAnAM cha tathA snupANAm.
samIkShya sarve mama chApi vAkyaM
vibrUta me prashnamimaM yathAvat.. 2-89-64 (14916)
na sA sabhA yatra na santi vR^iddhA
na te vR^iddhA ye na vadanti dharmam.
nAsau dharmo yatra na satyamasti
na tatsatyaM yachChalenAnuviddham.. 2-89-65 (14917)
vaishampAyana uvAcha.. 2-89-66x (1633)
tathA bruvantIM karuNaM rudantI-
mavekShamANAM kR^ipaNAnpatIMstAn.
duHshAsanaH paruShANyapriyANi
vAkyAnyuvAchAmadhurANi chaiva.. 2-89-66 (14918)
tAM kR^iShyamANAM cha rajasvalAM cha
srastottarIyAmatadarhamANAm.
vR^ikodaraH prekShya yudhiShThiraM cha
chakAra kopaM paramArtarUpaH.. .. 2-89-67 (14919)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ekonanavatitamo.adhyAyaH.. 89..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-89-17 kaitavaM kitavebhyo deyaM dhanam.. 2-89-27 sparsho sukhaduHkhe vR^iddhabAlau spR^ishataH prApnutaH . shamaM svAsthyam.. 2-89-41 Urmimatsu pravahannadIjalavannimnonnateShu .. 2-89-49 sendrapi sendrA api.. 2-89-64 vibrUta vispaShTa brUta natu bhaIShmavatsandigdhamiti bhAvaH..sabhAparva - adhyAya 090
.. shrIH ..
2.90. adhyAyaH 090
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
bhaumavachanam.. 1.. vikarNavachanam.. 2.. duHshAsanena draupadIvastrApahAraH..3.. shrIkR^iShNaprasAdAt draupadyaH vastrarAshiprAdurbhAvaH.. 4.. viduravachanam.. 5..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
bhIma uvAcha.
bhavanti gehe bandhakyaH kitavAnAM yudhiShThira.
bhavanti dIvyanti dayA chaivAsti tAvasvapi.. 2-90-1 (14920)
kAshyo yaddhanamAhArShIddravyaM yachchAnyaduttamam.
tathA.anye pR^ithivIpAlA yAni ratnAnyupAharan.. 2-90-2 (14921)
vAhanAni dhanaM chaiva kavachAnyAyudhAni cha.
rAjyamAtmA vayaM chaiva kaitavena hR^itaM paraiH.. 2-90-3 (14922)
na cha me tatra kopo.abhUtsarvasyesho hi no bhavAn.
imaM tvatikramaM manyo draupadI yatra paNyate.. 2-90-4 (14923)
eShA hyanarhatI bAlA pANDavAnprApya kauravaiH.
tvatkR^ite klishyate kShudrairnR^ishaMsairakR^itAtmabhiH.. 2-90-5 (14924)
asyAH kR^ite manyurayaM tvayi rAjannipAtyate.
bAhU te sampradhakShyAmi sahadevAgnimAnayaH.. 2-90-6 (14925)
arjuna uvAcha. 2-90-7x (1634)
na purA bhImasena tvamIdR^ishIrvaditA giraH.
paraiste nAshitaM nUnaM nR^ishaMsairdharmagauravam.. 2-90-7 (14926)
na sakAmAH paro kAryA dharmamevAcharottamam.
bhrAtaraM dhArmikaM jyeShThaM ko.ativartitumarhati.. 2-90-8 (14927)
AhUto hi parai rAjA kShAtraM vratamanusmaran.
dIvyate parakAmena tannaH kIrtikaraM mahat.. 2-90-9 (14928)
bhImasena uvAcha.. 2-90-10x (1635)
evamasminkR^itaM vidyAM yadi nAhaM dhana~njaya.
dIpte.agnau sahitau bAhU nirdaheyaM balAdiva.. 2-90-10 (14929)
vaishampAyana uvAcha.. 2-90-11x (1636)
tathA tAnduH khitAndR^iShTvA pANDavAndhR^itarAShTrajaH.
kR^iShyamANAM cha pA~nchAlIM vikarNa idamabravIt.. 2-90-11 (14930)
yAj~nasenyA yaduktaM tadvAkyaM vibrUta pArthivAH.
avivekena vAkyasya narakaH sadya eva naH.. 2-90-12 (14931)
bhIShmashcha dhR^itarAShTrashcha kuruvR^iddhatamAvubhau.
sametya nAhatuH ki~nchidvidurashcha mahAmatiH.. 2-90-13 (14932)
bhAradvAjashcha sarveShAmAchAryaH kR^ipa eva cha.
kuta etAvapi prashnaM nAhaturdvijasattamau.. 2-90-14 (14933)
ye tvanye pR^ithivIpAlAH sametAH sarvatodisham.
kAmakrodhau samutsR^ijya te bruvantu yathAmati.. 2-90-15 (14934)
yaditaM draupadI vAkyamuktavatyasakR^ichChubhA.
vimR^ishya kasya kaH pakShaH pArthivA vadatottaram.. 2-90-16 (14935)
vAshampAyana uvAcha.. 2-90-17x (1637)
evaM sa bahushaH sarvAnuktavAMstAnsabhAsadaH.
na cha te pR^ithivIpAlAstamUchuH sAdhvasAdhu vA.. 2-90-17 (14936)
uktvA.asakR^ittathA sarvAnvikarNaH pR^ithivIpatIn.
pANau pANiM viniShpiShya niHshvasannidamabravIt.. 2-90-18 (14937)
vibrUta pR^ithivIpAlA vAkyaM mA vA katha~nchani.
manye nyAyyaM yadatrAhaM tadvi vakShyAmi kauravAH.. 2-90-19 (14938)
chatvAryAhurnashreShThA vyasanAni mahIkShitAm.
mR^igayAM pAnamakShAMshcha grAmye chaivAtiraktatAm.. 2-90-20 (14939)
eteShu hi naraH sakto dharmamutsR^ijya vartate.
yathA.ayuktena cha kR^itAM kriyAM loko na manyate.. 2-90-21 (14940)
tatheyaM pANDuputreNa vyasane vartatA bhR^isham.
samAhUtena kitavairAsthito draupadIpaNaH.. 2-90-22 (14941)
sAdhAraNI cha sarveShAM pANDavAnAmaninditA.
jitena pUrvaM chAnena pANDavena kR^itaH paNaH.. 2-90-23 (14942)
iyaM cha kIrtitA kR^iShNA saubalena paNArthinA.
etatsarvaM vichAryAhaM manye na vijitAmimAm.. 2-90-24 (14943)
vaishampAyana uvAcha.. 2-90-25x (1638)
etachChrutvA mahAnnAdaH sabhyAnAmudatiShThata.
vikarNaM shaMsamAnAnAM saubalaM chApi nindatAm.. 2-90-25 (14944)
tasminnuparate shabde rAdheyaH krodhamUrChitaH.
pragR^ihya ruchiraM bAhumidaM vachanamabravIt.. 2-90-26 (14945)
karNa uvAcha.. 2-90-27x (1639)
dR^ishyante vai vikarNeha vaikR^itAni bahUnyapi.
tajjAtastadvinAshAya yathA.agniraraNiprajaH.. 2-90-27 (14946)
ete na ki~nchidapyAhushchoditA hyapi kR^iShNayA.
dharmeNa vijitAmetAM manyante drapadAtmajAm.. 2-90-28 (14947)
tvaM tu kevalabAlyena dhArtarAShTra vidIryase.
yadbravIShi sabhAmdhye bAlaH sthavirabhAShitam.. 2-90-29 (14948)
na cha dharma yathAvattvaM kR^iShNAM cha jiteti sumandadhIH.
yadbravIShi jitAM kR^iShNAM na jiteti sumandadhIH.. 2-90-30 (14949)
kathaM hyavijitAM kR^iShNAM manyase dhR^itarAShTraja.
yadA sabhAyAM sarvasvaM nyastavAnpANDavAgrajaH.. 2-90-31 (14950)
abhyantara cha sarvasve draupadI bharatarShabha.
evaM dharmajitAM kR^iShNAM manyase na jitAM katham.. 2-90-32 (14951)
kIrtitA draupadI vAchA anuj~nAtA cha pANDavaiH.
bhavatyavijitA kena hetunaiShA matA tava.. 2-90-33 (14952)
manyase vA sabhAmetAmAnItAmekavAsasam.
adharmeNeti tatrApi shR^iNu me vAkyamuttamam.. 2-90-34 (14953)
eko bhartA striyA devairvihitaH kurunandana.
iyaM tvanekavashagA bandhakIti vinishchitA.. 2-90-35 (14954)
asyAH sabhAmAnayanaM na chitramiti me matiH.
ekAmbaradharatvaM vA.apyathavA.api vivastratA.. 2-90-36 (14955)
yachchaiShAM draviNaM ki~nchidya chaiShA ye cha pANDavAH.
saubaleneha tatsarvaM dharmeNa vijitaM vasu.. 2-90-37 (14956)
duHshAsana subAlo.ayaM vikarNaH prAj~navAdikaH.
pANDavAnAM cha vAsAMsi draupadyAshchApyupAhara.. 2-90-38 (14957)
vaishampAyana uvAcha.. 2-90-39x (1640)
tachChrutvA pANDavAH sarve svAni vAsAMsi bhArata.
avakIryottarIyANi sabhAyAM samupAvishan.. 2-90-39 (14958)
tato duHshAsano rAjandraupadyA vasanaM balAt.
sabhAmadhye sabhAkShipya vyapAkraShTuM prachakrame.. 2-90-40 (14959)
`AkR^iShyamANe vasane vilalApa suduHkhitA.
j~nAtaM mayA visiShThena purA gItaM mahAtmanA.. 2-90-41 (14960)
mahatyApadi samprApte smartavyo bhagavAnhariH.
iti nishchitya manasA sharaNAgatavatsalam.
AkR^iShyamANe vasane draupadI kR^iShNamastarat.. 2-90-42 (14961)
sha~NkhachakragadApANe dvArakAnilayAchyuta.
govinda puNDarIkAkSha rakSha mAM sharaNAgatAm.. 2-90-43 (14962)
hA kR^iShNa dvArakAvAsinkvAsi yAdavandana.
imAmavasthAM samprAptAmanAthAM kimupekShase.. 2-90-44 (14963)
govinda dvArakAvAsinkR^iShNa gopIjanapriya.
kauravaiH paribhUtAM mAM kiM na jAnAsi keshava'.. 2-90-45 (14964)
he nAtha he ramAnAtha vrajanAthArtinAshana.
kauravArNavagnAM mAmuddharasva janArdana.. 2-90-46 (14965)
kR^iShNakR^iShNa mahAyoginvishvAtmanvishvbhAvana.
prapannAM pAhi govinda kuramadhye.avasIdatIm.. 2-90-47 (14966)
ityanusmR^itya kR^iShNaM sA hariM tribhuvaneshvaram.
prArudadduH khitA rAjanmukhamAchChAdya bhAminI.. 2-90-48 (14967)
tasya prasAddraupadyAH kR^iShNamANe.ambare tadA.
tadrUpamapare vastraM prAdurAsIdanekashaH.. 2-90-49 (14968)
nAnArAgavirAgANi vasanAnyatha vai prabho.
prAdurbhavanti shatasho dharmasya paripAlanAt.. 2-90-50 (14969)
tato halahalAshabdastatrAsIdghoradarshanaH.
tadadbhutatamaM loke vIkShya sarve mahIbhR^itaH.. 2-90-51 (14970)
shashaMsurdraupadIM tatra kutsanto dhR^itarAShTrajam.
`dhigdhigityashivAM vAchamutsR^ijankauravAnprati'.. 2-90-52 (14971)
yadA tu vAsasAM rAshiH sabhAmadhye samAchitaH'.
tadA duHshAsanaH shrAnto vrIDitaH samupAvishat 2-90-53 (14972)
shashApa tatra bhImastu rAjamadhye bR^ihatsvanaH.
krodhAdvisphuramANauShTho viniShpiShya kare karam.. 2-90-54 (14973)
bhIma uvAcha.. 2-90-55x (1641)
idaM me vAkyamAdadhvaM kShatriyA lokavAsinaH.
noktapUrvaM narairanyairna chAnyo yadvadiShyati.. 2-90-55 (14974)
yadyetadevamuktvA.ahaM na kuryAM pR^ithivIshvarAH.
pitAmahAnAM pUrveShAM nAhaM gatimavApnuyAm.. 2-90-56 (14975)
asya pApasya durbuddherbhAratApasadasya cha.
na pibeyaM balAdvakSho bhittvA chedrudhiraM yudhi.. 2-90-57 (14976)
vaishampAyana uvAcha.. 2-90-58x (1642)
tasya te tadvachaH shrutvA raudraM lomapraharShaNam..
prachakrurbahulAM pUjAM kusanto dhR^itarAShTrajam.. 2-90-58 (14977)
na vibruvanti kauravyAH prashnametamiti sma ha.
sujanaH kroshati smAtra dhR^itarAShTraM vigarhayan.. 2-90-59 (14978)
vidura uvAcha.
draupadI prashnamuktvaivaM roravIti tvanAthavat. 2-90-60 (14979)
vaishampAyana uvAcha.. 2-90-61x (1643)
tasya te tadvachaH shrutvA raudraM lomapraharShaNam.
na cha vibrUta taM prashnaM sabhyA dharmo.atra pIDyate.. 2-90-61 (14980)
sabhAM prapadyate prashnaH prajvalanniva havyavAd.
taM vai satyena dharmeNa sabhyAH prashamayantyuta.. 2-90-62 (14981)
dharmyaM prashnamato brUyAdAryaH satyena mAnavaH.
vibrUyustatra taM prashnaM kAmakrodhabalAtigAH.. 2-90-63 (14982)
vikarNena yathApraj~namuktaH prashno narAdhipAH.
bhavanto.api hi taM prashnaM vibruvantu yathAmati.. 2-90-64 (14983)
yo hi prashnaM na vibrUyAddharmadarshI sabhAM gataH.
anR^ite yA phalAvAptistasyAH so.ardhaM samashnute.. 2-90-65 (14984)
yaH punarvitathaM brUyAddharmadashIM sabhAM gataH.
anR^itasya phalaM kR^itsnaM sa prApnotIti nishchayaH.. 2-90-66 (14985)
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
prahlAdasya cha saMvAdaM munerA~Ngirasasya cha.. 2-90-67 (14986)
prahlAdo nAma daityendrastasya putro virochanaH.
kanyAhetorA~NgirasaM sudhanvAnamupAdravat.. 2-90-68 (14987)
ahaM jyAyAnahaM jyAyAniti kanyepsayA tadA.
tayordevanamatrAsItprANayoriti naH shrutam.. 2-90-69 (14988)
tayoH prashnavivAdo.abhUtprahlAdaM tAvapR^ichChatAm.
jyAyAnka AvayorekaH prashnaM prabrUhi mA mR^iShA.. 2-90-70 (14989)
sa vai vivadanAdbhItaH sudhanvAnaM vilokayan.
taM sudhanvAbravItkruddho brahmadamDa iva jvalan.. 2-90-71 (14990)
yadi vai vakShyasi mR^iShA prahlAdAtha na vakShyasi..
shataghA te shiro vajrI vajreNa prahariShyati.. 2-90-72 (14991)
sudhanvanA tathoktaH sanvyathito.ashvatthaparNavat.
jagAma kashyapaM daityaH paripraShTuM mahaujasam.. 2-90-73 (14992)
prahlAda uvAcha.. 2-90-74x (1644)
tvaM vai dharmasya vij~nAtA daivasyehAsurasya cha.
brAhmaNasya mahAbhAga dharmakR^ichChramidaM shR^iNu.. 2-90-74 (14993)
yo vai prashnaM na vibrUyAdvitathaM chaiva nirdishet.
ke vai tasya pare lokAstanmamAchakShva pR^ichChataH.. 2-90-75 (14994)
kashyapa uvAcha.. 2-90-76x (1645)
jAnannavibruvanprashnAnkAmAtkrodhAdbhayAttathA.
sahasraM vAruNAnpAshAnAtmani pratimu~nchati.. 2-90-76 (14995)
sAkShI vA vibruvansAkShyaM gokarNashithilashvaran.
sahasraM vAruNAnpAshAnAtmani pratimu~njati.. 2-90-77 (14996)
tasya saMvatsare pUrNe pAsha ekaH pramuchyate.
tasmAtsatyaM tu vaktavyaM jAnatA satyamu~njasA.. 2-90-78 (14997)
viddho dharmo hyadharmeNa sabhAM yatropapadyate.
na chAsya shalyaM kR^intanti viddhAstatra sabhAsadaH.. 2-90-79 (14998)
ardhaM harati vai shreShThaH pAdo bhavati kartR^iShu.
pAdashchaiva sabhAsatsu ye na nindanti ninditam.. 2-90-80 (14999)
anenA bhavati shreShTho muchyante cha sabhAsadaH.
eno gachChati kartAraM nindArho yatra nindyate.. 2-90-81 (15000)
vitathaM tu vadeyurye dharmaM prahlAda pR^ichChate.
iShTApUrtaM cha te ghnti saptasapta parAvarAn.. 2-90-82 (15001)
hR^itasvasya hi yadduHkhaM hataputrasya chaiva yat.
R^iNinaH prati yachchaiva svArthAddhaShTasya chaiva yat.. 2-90-83 (15002)
striyAH patyA vihInAyA rAj~nA grastasya chaiva yat.
aputrAyAshcha yadduHkhaM vyAghrAghrAtasya chaiva yat.. 2-90-84 (15003)
adhyUDhAyAshcha yadduHkhaM vyAghrAghrAtasya chaiva yat..
etAni vai samAnyAhurduHkhAni tridiveshvarAH.. 2-90-85 (15004)
tAni sarvANi duHkhAni prApnoti vitathaM bruvan.
samakShadarshanAtsAkShI shravaNAchcheti dhAraNAt.. 2-90-86 (15005)
tasmAtsatyaM bruvatsAkShI dharmArthAbhyAM na hIyate.
kashyapasya vachaH shrutvA prahlAdaH putramabravIt.. 2-90-87 (15006)
shreyAnsudhanvA tvatto vai mattaH shreyAMstathA~NgirAH.
mAtA sudhanvA.ayaM prANAnAmIshvarastava..
virochana sudhanvA.ayaM prANAnAmIshvarastava.. 2-90-88 (15007)
sudhanvovAcha. 2-90-89x (1646)
putrasnehaM piratyajya yastvaM dharme vyavasthitaH.
anujAnAmi te putraM jIvatveva shataM samAH.. 2-90-89 (15008)
vidura uvAcha. 2-90-90x (1647)
evaM vai paramaM dharmaM shrutvA sarve sabhAsadaH.
yathAprashnaM tu kR^iShNAyA manyadhvaM tatra kiM param.. 2-90-90 (15009)
vaishampAyana uvAcha.. 2-90-91x (1648)
vidurasya vachaH shrutvA nochuH ki~nchana pArthivAH.
karNo duHshAsanaM tvAha kR^iShNaM dAsIM gR^ihAnnaya.. 2-90-91 (15010)
tAM vepamAnAM savrIDAM pralapantIM sma pANDavAn.
duHshAsanaH sabhAmadhye vichakarSha tapasvinIm.. .. 2-90-92 (15011)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi navatitamo.adhyAyaH.. 90..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-90-20 grAmye strIbhogI.. 2-90-41 AkR^iShyamANe vasane draupadyA chintito hariH. govinda dvArakAnvAsinkR^iShNa go pIjanapriya. kauravaiH paribhUtAM mAM kiM ja jAnAsi keshava. iti jha.pAThaH.. 2-90-77 gokarNashithila ubhayakShasparshI..sabhAparva - adhyAya 091
.. shrIH ..
2.91. adhyAyaH 091
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
draupadIvachanam.. 1.. yudhiShThireNaiva draupadIprashnasyottaraM vaktavyamiti bhIShmavachanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
draupadyuvAcha..
purastAtkaraNIyaM me na kR^itaM kAryamuttaram.
vihvalA.asmi kR^itA.anena karShatA balinA balAt.. 2-91-1 (15012)
abhivAdaM karomyeShAM kurUNAM kurusaMsadi.
na me syAdaparAdho.ayaM tadidaM na kR^itaM mayA..
vaishampAyana uvAcha.. 2-91-2 (15013)
sA tena cha samAdhUtA duHkhena cha tapasvinI.
patitA vilalApedaM sabhAyAmatathochitA.. 2-91-3 (15014)
draupadyuvAcha. 2-91-4x (1649)
svayaMvare yAsmi nR^ipaidR^iShTA ra~Nge samAgataiH.
na dR^iShTapUrvA chAnyatra sA.ahamadya sabhAM gatA.. 2-91-4 (15015)
yAM na vAyurna chAdityo dR^iShTavantau purA gR^ihe.
sA.ahamadya sabhAmadhye dR^iShTAsmi janasaMsadi.. 2-91-5 (15016)
yAM na mR^iShyanti vAtena spR^ishyamAnAM gR^ihe purA.
spR^ishyamAnAM sahante.adya pANDavAstAM dUrAtmanA.. 2-91-6 (15017)
mR^iShyanti kuravashcheme manye kAlasya paryayam.
snuShAM duhitaraM chaiva klishyamAnAmanarhatIm.. 2-91-7 (15018)
kiMnvataH kR^ipaNaM bhUyo yadahaM strI satI shubhA.
sabhAmadhyaM vigAhe.adya kva nu dharmo mahIkShitAm.. 2-91-8 (15019)
dharmyaM striyaM sabhAM pUrve na nayantIti naH shrutam.
sa naShTaH kauraveyeShu pUrvo dharmaH sanAtanaH.. 2-91-9 (15020)
kathaM hi bhAryA pANDunAM pArShatasya svasA satI.
vAsudevasya cha sakhI pArthivAnAM sabhAmiyAm.. 2-91-10 (15021)
tAmimAM dharmarAjasya bhAryAM sadR^ishavarNajAm.
brUta dAsImadAsIM vA tatkariShyAmi kauravAH. 2-91-11 (15022)
ayaM mAM sudR^iDhaM kShudraH kauravANAM yashoharaH.
klishnAti nAhaM tatsoDhuM kShudraH kauravANAM yashoharaH. 2-91-12 (15023)
jitAM vA.apyajitAM vApi manyadhvaM mAM yathA nR^ipAH.
tathA pratyuktamichChAmi tatkariShyAmi kauravAH.. 2-91-13 (15024)
bhIShma uvAcha.. 2-91-14x (1650)
uktavAnasmi kalyANi dharmasya paramA gatiH.
loke na shakyate j~nAtumapi vij~nairmahAtmabhiH.. 2-91-14 (15025)
balavAMshcha yathA dharmaM loke pashyati puruShaH..
sa dharmo dharmavelAyAM bhavatyabhihataH paraH.. 2-91-15 (15026)
na vivektuM cha te prashnamimaM shaknomi nishchayAt.
sUkShmatvAdgahanatvAchcha kAryasyAsya cha gauravAt.. 2-91-16 (15027)
nUnamantaH kulasyAsya bhavitA na chirAdiva.
tathA hi kuravaH sarve lobhamohaparAyaNAH.. 2-91-17 (15028)
kuleShu jAtAH kalyANi vyasanairAhatA bhR^isham.
dharmyAnmArgAnna chyavante yeShAM nastvaM badhUH sthitA.. 2-91-18 (15029)
upapannaM cha pA~nchAli tavedaM vR^ittamIdR^isham.
yatkR^ichChramapi samprAptA dharmamevAnvavekShase.. 2-91-19 (15030)
ete droNAdayashchaiva vR^iddhA dharmavido janAH.
shUnyaiH sharIraistiShThanti gatAsava ivAnatAH.. 2-91-20 (15031)
yudhiShThirastu prashno.asminpramANamiti me matiH.
ajitAM vA jitAM veti svayaM vyAkhyAtumarhati.. .. 2-91-21 (15032)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi ekanavatitamo.adhyAyaH..91 ..
sabhAparva - adhyAya 092
.. shrIH ..
2.92. adhyAyaH 092
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanavachanam.. 1.. duryodhanena draupadIM prati nijorau pradarshite bhImena tadbhedanapratij~nA..2.. arjunAdibhiH karNAdihananapratij~nA.. 3.. draupadyA duryodhanAdInAM shApadAnasamaye antarikShAtpuShpavR^iShTiH.. 4..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tathA tu dR^iShTvA bahu tatra devIM
rorUyamANAM kurarImivArtAm.
nochurvachaH sAdhvathavA.apyasAdhu
mahIkShito dhArtarAShTrasya bhItAH.. 2-92-1 (15033)
dR^iShTvA tathA pArthivaputrapautrAM-
stUShNIMbhUtAndhR^itarAShTrasya putraH.
smayannivedaM vachanaM babhAShe
pA~nchAlarAjasya sutAM tadAnIm.. 2-92-2 (15034)
duryodhana uvAcha.. 2-92-3x (1651)
tiShThatvayaM prashna udArasatve
bhIme.arjune sahadeve tathaiva.
patyau cha te nakule yAj~naseni
vadantvete vachanaM tvatprasUtam.. 2-92-3 (15035)
anIshvaraM vibruvantvAryamadhye
yudhiShThiraM tava pA~nchAli hetoH.
kurvantu sarve chAnR^itaM dharmarAjaM
pA~nchAli tvaM mokShyase dAsabhAvAt.. 2-92-4 (15036)
dharme sthito dharmasuto mahAtmA
svayaM chedaM kathayatvindrakalpaH.
Isho vA te hyanIsho.athavaiSha
vAkyAdasya kShipramekaM bhajasva.. 2-92-5 (15037)
sarve hIme kauraveyAH sabhAyAM
duHkhAntare vartamAnAstavaiva.
na vibruvantyAryasatvA yathAva-
tpatIMshcha te samavekShyAlpabhAgyAn.. 2-92-6 (15038)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-7x (1652)
tataH sabhyAH kururAjasya tasya
vAkyaM sarve prashashaMsustathochchaiH.
chelAvedhAMshchApi chakrurnadanto
hAhetyAsIdapi chaivArtanAdaH.. 2-92-7 (15039)
shrutvA tuM tadvAkyamanoharaM ta-
ddharShashchAsItkauravANAM sabhAyAm.
sarve chAsanpArthivAH prItimantaH
kurushreShThaM dhArmikaM pUjayantaH.. 2-92-8 (15040)
yudhiShThiraM cha te sarve samudaikShanta pArthivAH.
kiM nu vakShyati dharmaj~na iti sAchIkR^itAnanAH.. 2-92-9 (15041)
kiM nu vakShyati bIbhatsurajito yudhi pANDavaH.
bhImaseno yamau chobhau bhR^ishaM kautUhalAnvitAH.. 2-92-10 (15042)
tasminnuparate shabde bhImaseno.abravIdidam.
pragR^ihya ruchiraM divyaM bhujaM chandanacharchitam.. 2-92-11 (15043)
yadyeSha gururasmAkaM dharmarAjo mahAmanAH.
na prabhuH syAtkulasyAsya na vayaM marShayemahi.. 2-92-12 (15044)
Isho naH puNyatapasAM prANAnAmapi cheshvaraH.
manyate jitamAtmAnaM yadyeSha vijitA vayam.. 2-92-13 (15045)
na hi muchyeta me jIvanpadA bhUmimupaspR^ishan.
martyadharmA parAmR^ishya pA~nchAlyA mUrdhajAnimAn.. 2-92-14 (15046)
pashyadhvaM hyAyatau vR^ittau bhujau me parighAviva.
naitayorantaraM prApya muchyetApi shatakratuH.. 2-92-15 (15047)
dharmapAshasitastvevamadhigachChAmi sa~NkaTam.
gauraveNa niruddhashcha nigrahAdarjunasya cha.. 2-92-16 (15048)
dharmarAjanisR^iShTastu siMhaH kShudramR^igAniva.
dhArtarAShTArAnimAnpApAnniShpaSheyaM talAsibhiH.. 2-92-17 (15049)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-18x (1653)
tamuvAcha tadA bhIShmo droNo vidura eva cha.
kShamyatAmidamityevaM sarvaM sambhAvyate tvayi.. 2-92-18 (15050)
karNa uvAcha.. 2-92-19x (1654)
trayaH kileme hyadhanA bhavanti.
dAsaH putrashchAsvatantrA cha nArI.
dAsasya patnI tvadhanasya bhadre
hInashvarA dAsadhanaM cha sarvam.. 2-92-19 (15051)
pravishya rAj~naH parivAraM bhajasva
tatte kAryaM shiShTamAdishyate.atra.
IshAstu sarve tava rAjaputri
bhavanti vai dhArtarAShTrA na pArthAH.. 2-92-20 (15052)
anyaM vR^iNIShva patimAshu bhAmini
yasmAddAsyaM na labhasi devanena.
avAchyA vai patiShu kAmavR^itti-
rnityaM dAsye viditaM tattavAstu.. 2-92-21 (15053)
parAjito nakulo bhImaseno
yudhiShTharaH sahadevArjunau cha.
dAsIbhUtA tvaM hi vai yAj~naseni
parAjitAste patayo naiva santi.. 2-92-22 (15054)
prayojanaM janmani kiM na manyate
parAkramaM pauruShaM chaiva pArthaTaH.
pA~nchAlyasya drupadasyAtmajAmimAM
sabhAmadhye yo vyadevIdglaheShu.. 2-92-23 (15055)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-24x (1655)
tadvai shrutvA bhImaseno.atyamarShI
bhR^ishaM nishashvAsa tadA.artarUpaH.
rAjAnugo dharmapAshAnubaddho
dahannivainaM krodhasaMraktadR^iShTiH.. 2-92-24 (15056)
bhIma uvAcha.. 2-92-25x (1656)
nAhaM kupye sUtaputrasya rAja-
nneSha satyaM dAsadharmaH pradiShTaH.
kiM vidviSho vai mAmevaM vyAhareyu-
rnAdevIstvaM yadyanayA narendra.. 2-92-25 (15057)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-26x (1657)
bhImasenavachaH shrutvA rAjA duryodhanastadA.
yudhiShThiramuvAchedaM tUShNImbhUtamachetanam.. 2-92-26 (15058)
bhImArjunau yamau chaiva sthitau te nR^ipa shAsane.
prashnaM brUhi cha kR^iShNAM tvamajitAM yadi manyase.. 2-92-27 (15059)
evamuktvA tu kaunyeyamapohya vasanaM svakam.
smayannivekShya pA~nchAlImaishvaryamadamohitaH.. 2-92-28 (15060)
kadalIdaNDasadR^ishaM sarvalakShaNasaMyutam.
gajahastapratIkAshaM vajrapratimagauravam.. 2-92-29 (15061)
abhyutsmayitvA rAdheyaM bhImamAdharShayanniva.
draupadyAH prekShamANAyAH savyamUrumadarshayat.. 2-92-30 (15062)
bhImasenastamAlokya netre utphAlya lohite.
provAcha rAjamadhye taM sabhAM vishrAvayanniva.. 2-92-31 (15063)
pitR^ibhiH saha sAlokyaM mA sma gachChedvR^ikodaraH.
yadyetamUruM gadayA na bhindyAM te mahAhave.. 2-92-32 (15064)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-33x (1658)
kruddhasya tasya sarvebhyaH srotobhyaH pAvakArchiShaH.
vR^ikShasyeva vinishveruH koTarebhyaH pradahyataH.. 2-92-33 (15065)
vidura uvAcha.. 2-92-34x (1659)
paraM bhayaM pashyata bhImasenA-
ttadbudhyadhvaM pArthivAH prAtipeyAH.
daiverito nUnamayaM purastA-
tparo.anayo bharateShUdapAdi.. 2-92-34 (15066)
atidyUtaM kR^itamidaM dhArtarAShTra
yasmAtstriyaM vivadadhvaM sabhAyAm.
yogakShemau nashyato vaH samagrau
pApAnmantrAnkuravo mantrayanti.. 2-92-35 (15067)
imaM dharmaM kuravo jAnatAshu
dhvaste dharme pariShatsampraduShyet.
imAM chetpUrvaM kitavo.aglahiShya-
dIsho.abhaviShyadaparAjitAtmA.. 2-92-36 (15068)
svapne yathaitadvijitaM dhanaM syA-
devaM manye yasya dIvyatyanIshaH.
gAndhArarAjasya vacho nishamya
dharmAdasmAtkuravo mA.apayAta.. 2-92-37 (15069)
duryodhana uvAcha.. 2-92-38x (1660)
bhImasya vAkye tadvadevArjunasya
sthito.ahaM vai yamayoshchaivameva.
yudhiShThiraM te pravadantvanIsha-
matho dAsyAnmokShase yAj~naseni.. 2-92-38 (15070)
arjuna uvAcha.. 2-92-39x (1661)
Isho rAjA pUrvamAsIdglahe naH
kuntIsuto dharmarAjo mahAtmA.
IshastvayaM kasya parAjitAtmA
tajjAnIdhvaM kuravaH sarva eva.. 2-92-39 (15071)
`karNa uvAcha.. 2-92-40x (1662)
dushshAsana nibodhedaM vachanaM vai prabhAShitam.
kimanena chiraM vIra nayasva drapadAtmajAm.
dAsIbhAvena bhu~NkShva tvaM yatheShTaM kurunandana.. 2-92-40 (15072)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-41x (1663)
tato gAndhArarAjasya putraH shakunirabravIt.
sAdhu karNa mahAbAho yatheShTaM kriyatAmiti.. 2-92-41 (15073)
tato dushshAsanastUrNaM drupadasya sutAM balAt.
praveshayitumArabdhaH sa chakarSha durAtmavAn..
tato vikroshati tadA pA~nchAlI varavarNinI.. 2-92-42 (15074)
draupadyuvAcha. 2-92-44x (1664)
paritrAyasva mAM bhIShNa droNa drauNe tathA kR^ipa.
paritrAyasva vidura dharmiShTho dharmavatsala.. 2-92-44 (15075)
dhR^itarAShTra mahArAja paritrAyasva vai snuShAm.
gAndhAri tvaM mahAbhAge sarvaj~ne sarvadarshini.
piratrAyasva mAM bhIruM suyodhanabhayArditAm.. 2-92-45 (15076)
tvamArye vIrajanani kiM mAM pashyasi yAdavIm.
klishyamAnAmanAryeNa na trAyasiva vadhUM svakAm.. 2-92-46 (15077)
yadi lAlapyamAnAM mAM na kashchitki~nchidabravIt.
hA hatA.asmi sumandAtmA suyodhanavashaM gatA.. 2-92-47 (15078)
na vai pANDurnarapatirna dharmo na cha devarAT.
na chAyurnAshvinau vA.api paritrAyanti vai snuShAm..
dhikkaShTaM yadi jIveyaM mandabhAgyA pativratA.. 2-92-48 (15079)
vidura uvAcha.. 2-92-50x (1665)
shR^iNomi vAkyaM tava rAjaputri
neme pArthAH ki~nchidapi bruvanti.
sA tvaM priyArthaM shR^iNu vAkyameta-
dyaduchyate pApamatiH kR^itaghnaH.. 2-92-50 (15080)
suyodhanaH sAnucharaH suduShTaH
sahaiva rAjA nikR^itaH sUnunA cha
yadyeSha vAchaM mahaduchyamAnAM
na shroShyate pApamatiH suduShTaH.. 2-92-51 (15081)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-52x (1666)
ityevamuktvA drupadasya putrIM
kShattA.abravIddhR^itarAShTrasya putram. 2-92-52 (15082)
mA klishyatAM vai drupadasya putrIM
mA tvaM charIM drakShyasi rAjaputra.. 2-92-53 (15083)
vidura uvAcha.. 2-92-54x (1667)
yadyevaM tvaM mahArAja sa~Nkleshayasi draupadIm.
achireNaiva kAlena putraste saha mantribhiH.
gamiShyati kShayaM pApaH pANDavakShayakAraNAt.. 2-92-54 (15084)
bhImArjunAbhyAM kruddhAbhyAM mAdrIputradvayena cha.
tasmAnnivAraya sutaM mA vinAshaM vichintaya.. 2-92-55 (15085)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-56x (1668)
etachChutvA mandabuddhirnottaraM ki~nchidabravIt.
tato duryodhanastatra daivamohabalAtkR^itaH.. 2-92-56 (15086)
achintya kShatturvachanaM harSheNAyatalochanaH.
UrU darshayate pApo draupadyA vai muhurmuhuH.. 2-92-57 (15087)
Urau sandarshyamAne tu nirIkShya tu suyodhanam.
vR^ikodarastadAlokya netre cholphAlya lohite.. 2-92-58 (15088)
etatsamIkShyAtmani chAvamAnaM
niyamya manyuM balanAnsa mAnI.
rAjAnujaH saMsadi kauravANAM
viniShkramanvAkyamuvAcha bhImaH.. 2-92-59 (15089)
ahaM duryodhanaM hantA karNaM hantA dhana~njayaH.
shakuniM chAkShakitavaM sahadevo haniShyati.. 2-92-60 (15090)
idaM cha bhUyo vakShyAmi sabhAmadhye bR^ihadvachaH.
satyaM devAH kariShyanti yanno yuddhaM bhaviShyati.. 2-92-61 (15091)
suyodhanamimaM pApaM hantA.asmi gadayA yudhi.
shiraH pAdena chAsyAhamadhiShThAsyAmi bhUtale.. 2-92-62 (15092)
vakShaH shUrasya nirvAsya paruShasya durAtmanaH.
dushshAsanasya rudhiraM pAsyAmi mR^igarADiva.. 2-92-63 (15093)
arjuna uvAcha.. 2-92-64x (1669)
bhImasena na te santi yeShAM vairaM tvayA saha.
nandA gR^iheShu na buddhyante mahadbhayam.. 2-92-64 (15094)
naiva vAchA vyavasitaM bhIma vij~nAyate satAm.
yadi sthAsyanti sa~NgrAme kShatradharmeNa vai saha.. 2-92-65 (15095)
duryodhanasya karNasya shakuneshcha durAtmanaH.
dushshAsanachaturthAnAM bhUmiH pAsyati shoNitam.. 2-92-66 (15096)
asUyitAraM vaktAraM prahR^iShTAnAM durAtmanAm.
bhImasena niyogAtte hantA.ahaM karNamAhave.. 2-92-67 (15097)
karNaM karNAnugAMshchaiva raNe hantA.asmi patribhiH.
ye chAnye viprayotsyanti buddhimohena mAM nR^ipAH.
tAnsma sarva~nChitairbANairnetA.asmi yamasAdanam.. 2-92-68 (15098)
chaledvi himavAnsthAnAnniShprabhaH syAddivAkaraH.
shaityaM somAtpraNashyeta matsatyaM vichaledyadi.. 2-92-69 (15099)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-70x (1670)
utyuktavati pArthe tu shrImAnmAdravatIsutaH.
pragR^ihya vipulaM bAhuM sahadevaH pratApavAn.. 2-92-70 (15100)
saubalasya vadhaprepsuridaM vachanamabravIt.
krodhasaMraktanayano nishvasya cha muhurmuhuH.. 2-92-71 (15101)
sahadeva uvAcha.. 2-92-72x (1671)
yAnakShAnmanyase mUDha gAndhArANAM yashohara.
naite hyakShAH shitA vANAstvayaite samare dhR^itAH.. 2-92-72 (15102)
yathA chaivoktavAnbhImastvAmuddishya sabAndhavam.
kartA.ahaM karmaNA chAsya kurukAryANi sarvashaH.
yadi sthasyAsi sa~NgrAme kShatradharmeNa saubala.. 2-92-73 (15103)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-74x (1672)
sahadevavachaH shrutvA nakulo.api vishAmpate.
darshanIyatamo nR^INAmidaM vachanamabravIt.. 2-92-74 (15104)
nakula uvAcha.. 2-92-75x (1673)
suteyaM yaj~nasenasya dyUte.asmindhR^itarAShTrajaiH.
yairvAchaH shrAvitA rUkShA dhUrtairduryodhanapriyaiH.. 2-92-75 (15105)
dhArtarAShTrAnsudurvR^ittAnmumUrShUnkAlachoditAn.
darshayiShyAmi bhUyiShThamahaM vaivasvatakShayam.. 2-92-76 (15106)
ulUkaM cha durAtmAnaM saubalasya priyaM sutam.
hantA.ahamasmi samare mama shatruM narAdhamam.. 2-92-77 (15107)
nideshAddharmarAjasya draupadyAH padavIM charan.
nardhArtarAShTAM pR^ithivIM kartAsmi nachirAdivA.. 2-92-78 (15108)
draupadyuvAcha.. 2-92-79x (1674)
yasmAchchoruM darshayase yasmAchchoruM nirIkShase.
tasmAttava hyadharmiShTha Urau mR^ityurbhaviShyati.. 2-92-79 (15109)
yasmAchchaivaM kleshayati bhrAtA te mAM durAtmavAn.
tasmAdudhiramevAsya pAsyate vai vR^ikodaraH.. 2-92-80 (15110)
imaM cha pApiShThamatiM karNaM samutabAndhavam.
sAmAtyaM saparIvAraM haniShyati dhana~njayaH.. 2-92-81 (15111)
kShudradharmaM naikR^itikaM shakuniM pApachetasam.
sahadevo raNe kruddho haniShyati sabAndhavam.. 2-92-82 (15112)
vaishampAyana uvAcha.. 2-92-83x (1675)
evamukte tu vachane draupadyA dharmashIlayA.
tato.antarikShAtsumahatpuShpavarShamavApatatam.. 2-92-83 (15113)
teShAM tu vachanaM shrutvA nochustatra sabhAsadaH.
arjunasya bhayAdrAjannabhUnnishshabdamatra vai.. .. 2-92-84 (15114)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi dvinavatitamo.adhyAyaH..92 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-92-13 draupadIpaNanAt prAgiti sheShaH. ato draupadI na dAsabhAvamApanneti bhAvaH.. 2-92-16 pashyasitaH pAshabaddhaH.. 2-92-33 srotobhyaH romakUpebhyaH..sabhAparva - adhyAya 093
.. shrIH ..
2.93. adhyAyaH 093
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
kupyato.arjunasya yudhiShThireNa parisAntvanam.. 1.. dhR^itarAShTreNa varaM varayeti draupadImprati chodanam.. 2.. tatprArthanayA dhR^itarAShTreNa yudhiShThirAdInAmadAsatvavaradAnam.. 3..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
draupadyA vachanaM shrutvA chukopAtha dhana~njayaH.
sa tadA krodhatAmrAkSha idaM vachanamabravIt.. 2-93-1 (15115)
ayaM tu mAM vArayate dharmarAjo yudhiShThiraH.
ityuktvA krodhatAmrAkSho dhanurAdAya vIryavAn.. 2-93-2 (15116)
savyasAchI samutpatya tA~nChatrUnsamudaikShata.
udyataM phalgunaM tatra dadR^ishuH sarvapArthivAH.. 2-93-3 (15117)
yugAnte sarvalokAMstu dahantamiva pAvakam.
vIkShamANaM dhanuShpAmiM hantukAmaM muhurmuhuH.. 2-93-4 (15118)
hantukAmaM pashUnkruddhaM rudraM dakShakratau yathA.
tathAbhUtaM naraM dR^iShTvA viShedustatra mAnavAH.. 2-93-5 (15119)
dhana~njayasyava vIryaj~nA nirAshA jIvite tadA.
mR^itabhUtA bhavansarve netrairanimiShairiva.. 2-93-6 (15120)
arjunaM dharmaputraM cha samudaikShanta pArthivAH.
kruddhaM tadA.arjunaM dR^iShTvA pR^ithivI cha chachAla ha.. 2-93-7 (15121)
khecharANi cha bhUtAni vitresurvai bhayArditAH.
nAdityo virarAjAtha nApi vAnti cha mArutAH. 2-93-8 (15122)
na chandro na cha nakShatraM dyaurdishona na vibhAnti ha.
sarvamAviddhamabhavajjagatsthAvaraja~Ngamam.. 2-93-9 (15123)
utpatansa vabhau pArto divAkara ivAmbare. 2-93-10 (15124)
pArthaM dR^iShTvA kruddhaM kAlAntakayamopamam.
bhImaseno mudA yukto yuddhAyaiva mano dadhe.. 2-93-11 (15125)
pA~nchAlI cha dadarshAtha susa~NkruddhaM dhana~njayam.
hantukAmaM ripUnmarvAnsuparNamiva pannagAn.. 2-93-12 (15126)
duShprekShaH so.abhavatkruddho yugAntAgniriva jvalan.
taM dR^iShTvA tejasA yuktaM vivyadhuH puravAsinaH.. 2-93-13 (15127)
utpatantaM tu vegena tato dR^iShTvA dhana~njayam.
jagrAha sa tadA rAjA puruhUto yathA harim.. 2-93-14 (15128)
uvAcha sa ghR^iNI jyeShTho dharmarAjo yudhiShThiraH.
mA pArtha sAhasaM kArShIrmA vinAshaM gamedyashaH.. 2-93-15 (15129)
ahametAnpApakR^ito dyUtaj~nAndagdhumutsahe.
kanttvasatyagatiM dR^iShTvA krodho nAshamupaiti me.. 2-93-16 (15130)
tvamimaM jagato.arthe vai kopaM saMyachCha pANDava.. 2-93-17 (15131)
vaishampAyana uvAcha.. 2-93-18x (1676)
evamuktastadA rAj~nA pANDavo.atha dhana~njayaH.
krodhaM saMshamayanpArtho dhArtarAShTraM prati sthitaH.. 2-93-18 (15132)
tasminvIre prashAnte tu pANDave phalgune punaH.
susamprahR^iShTamabhavajjagatsthAvaraja~Ngamam.. 2-93-19 (15133)
vAritaM cha tathA dR^iShTvA bhrAtrA pArthaM vR^ikodaraH.
babhUva vimanA rAjannabhUnnishshabdamatra vai.. 2-93-20 (15134)
tato rAj~no dhR^itarAShTrasya gehe
gomAyuruchchairvyAharadagnihotre.
taM rAsabhAH pratyabhAShanta rAja-
nsamantataH pakShiNashchaiva raudrAH.. 2-93-21 (15135)
taM vai shabdaM vidurastattvavedI
shushrAva ghoraM subalAtmajA cha.
bhIShmo droNo gautamashchApi vidvAn
svastisvastItyapi chaivAhuruchchaiH.. 2-93-22 (15136)
tato gAndhArI vidurashchApi vidvAM-
stamutpAtaM ghoramAlakShya rAj~ne.
nivedayAmAsaturArtavattadA
tato rAjA vAkyamidaM babhAShe.. 2-93-23 (15137)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-93-24x (1677)
hato.asi duryodhana mandabuddhe
yastvaM sabhAyAM kurupu~NgavAnAm.
striyaM samAbhAShasi durvinIta
visheShato draupadIM dharmapatnIm.. 2-93-24 (15138)
vaishampAyana uvAcha.. 2-93-25x (1678)
evamuktvA dhR^itarAShTro manIShI
hitAnveShI bAndhavAnAmapAyAt.
kR^iShNAM pA~nchAlImabravItsAntvapUrvaM 2-93-25 (15139)
vimR^ishyaitatpraj~nayA tattvabuddhiH.. 2-93-26 (15140)
dhR^itarAShTa uvAcha..
varaM vR^iNIShva pA~nchAli matto yadabhivA~nChasi. 2-93-26x (1679)
vadhUnAM hi vishiShTA me tvaM dharmaparamA satI.. 2-93-27 (15141)
draupadyuvAcha.. 2-93-27x (1680)
dadAsi chedvaraM mahyaMvR^iNomi bharatarShabha.
sarvadharmAnugaH shrImAnadAso.astu yudhiShThiraH.. 2-93-27 (15142)
manasvinamajAnanto maivaM brUyuH kumArakAH.
etaM vai dAsaputreti prativindhyaM mamAtmajam.. 2-93-28 (15143)
rAjaputraH purA bhUtvA yathA nAnyaH pumAnkvachit.
lAlito dAsaputratvaM pashyannashyeddhi bhArata.. 2-93-29 (15144)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-93-30x (1681)
evaM bhavatu kalyANi yathA tvamabhibhAShase.
dvitIyaM te varaM bhadre dadAni varayasva ha.
mano hi me vitarati naikaM tvaM varamarhasi.. 2-93-30 (15145)
draupadyuvAcha.. 2-93-31x (1682)
sarathau saghanuShkau na bhImasenadhana~njayau.
yamau cha varaye rAjannadAsAnsvavashAnaham.. 2-93-31 (15146)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-93-32x (1683)
tathA.astu te mahAbhAge yathA tvaM nandinIchChasi.
tR^itIyaM varayAsmatto nAsi dvAbhyAM susaMskR^itA. 2-93-32 (15147)
tvaM hi sarvasnuShANAM me shreyasI dharmachAriNI .. 2-93-33 (15148)
draupadyuvAcha. 2-93-33x (1684)
lobho dharmasya nAshAya bhagavannAhamutsahe.
anarhA varamAdAtuM tR^itIyaM rAjasattama.. 2-93-33 (15149)
ekAmAhurvaishyavaraM dvau tu kShatrastriyo varau.
trayastu rAj~no rAjendra brAhmaNasya shataM varAH.. 2-93-34 (15150)
pApIyAMsa ime bhUtvA santIrNAH patayo mama.
vetsyanti chaiva bhadrANi rAjanpuNyena karmaNA.. .. 2-93-35 (15151)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi trinavatitamo.adhyAyaH..93 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-93-21 agnihotre gR^ihyAgnisamIpe..sabhAparva - adhyAya 094
.. shrIH ..
2.94. adhyAyaH 094
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
karNapralapitam.. 1.. kruddhaM bhImaM nivArya yudhiShThirasya dhR^itarAShTrasamIpagamanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
karNa uvAcha..
yA naH shrutA manuShyeShu striyo rUpeNa saMmatAH.
tAsAmetAdR^ishaM karma na kasyAshchana shushruma.. 2-94-1 (15152)
krodhAviShTeShu pArtheShu dhArtarAShTreShu chApyati.
draupadI pANDuputrANAM kR^iShNA shAntirihAbhavat.. 2-94-2 (15153)
aplave.ambhasi magnAnAmapratiShThe nimajjatAm.
pA~nchAlI pANDuputrANAM naureShAM pAragA.abhavat.. 2-94-3 (15154)
vaishampAyana uvAcha.. 2-94-4x (1685)
tadvai shrutvA bhImasenaH kurumadhye.atyamarShaNaH.
strI gatiH pANDuputrANAmityuvAcha sudurmanAH.. 2-94-4 (15155)
bhIma uvAcha.. 2-94-5x (1686)
trINi jyotIMShi puruSha iti vai devalo.abravIt.
apatyaM karma vidyA cha yataH sR^iShTAH prajAstataH.. 2-94-5 (15156)
amedhye vai gataprAme shUnye j~nAtibhirujjhite.
dehe tritayamevaitatpuruShasyopayujyate.. 2-94-6 (15157)
tanno jyotirabhihataM dArANAmabhimarshanAt.
dhana~njaya kathaM svitsyAdapatyamabhimR^iShTajam.. 2-94-7 (15158)
arjuna uvAcha.. 2-94-8x (1687)
na chaivoktA na chAnuktA hInataH paruShA giraH.
bhArata pratijalpanti sadA tUttamapUruShAH.. 2-94-8 (15159)
smaranti sukR^itAnyeva na vairANi kR^itAnyapi.
santaH prativijAnanto labdhasambhAvanAH svayam.. 2-94-9 (15160)
bhIma uvAcha.. 2-94-10x (1688)
ihaivaitAnahaM sarvAnhanmi shatrUnsamAgatAn.
atha niShkramya rAjendra samUlAnhanmi bhArata.. 2-94-10 (15161)
kiM no vivaditeneha kimuktena cha bhArata.
adyaivaitAnnihanmIha prashAdhi pR^ithivImimAm.. 2-94-11 (15162)
ityuktvA bhImasenastu kaniShThairbhrAtR^ibhiH saha.
mR^igamadhye yathA siMho muhurmuhurudaikShata.. 2-94-12 (15163)
sAntvyamAno vIkShamANaH pArthenAkliShTakarmaNA.
khidyatyeva mahAbAhurantardAhena vIryavAn.. 2-94-13 (15164)
kruddhasya tasya srotobhyaH karNAdibhyo narAdhipa.
sadhUmaH sasphuli~NgArchiH pAvakaH samajAyata.. 2-94-14 (15165)
bhrukuTIkR^itaduShprekShyamabhavattasya tanmukham.
yugAntakAle samprApte kR^itAntasyeva rUpiNaH.. 2-94-15 (15166)
yudhiShThirastamAvArya bAhunA bAhushAlinam.
maivamityabravIchchainaM joShamAsveti bhArata.. 2-94-16 (15167)
nivArya cha mahAbAhuM kopasaMraktalochanam.
pitaraM samupAtiShThaddhR^itarAShTraM kR^itA~njaliH.. .. 2-94-17 (15168)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi chaturnavatitamo.adhyAyaH..94 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-94-16 joShaM tUShNIm..sabhAparva - adhyAya 095
.. shrIH ..
2.95. adhyAyaH 095
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTrAnuj~nayA sabhrAtR^ikasya yudhiShThirasya indraprasthagamanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
yudhiShThara uvAcha..
rAjankiM karavAmaste prashAdhyasmAMstvamIshvaraH.
nityaM hi sthAtumichChAmastava bhArata shAsane.. 2-95-1 (15169)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-95-2x (1689)
ajAtashatro bhadraM te ariShTaM svasti gachChata.
anuj~nAtAH sahadhanAH svarAjyamanushAsata.. 2-95-2 (15170)
idaM chaivAvaboddhavyaM vR^iddhasya mama shAsanam.
mayA nigaditaM sarvaM pathyaM niHshreyasaM param.. 2-95-3 (15171)
vettha tvaM tAta dharmANAM gatiM sUkShmAM yudhiShThira.
vinIto.asi mahAprAj~na vR^iddhAnAM paryupAsitA.. 2-95-4 (15172)
yato buddhistataH shAntiH prashamaM gachCha bhArata.
nAdAruNi patechChastraM dAruNyetannipAtyate.. 2-95-5 (15173)
na vairANyabhijAnanti guNAnpashyanti nAguNAn.
virodhaM nAdhigachChanti ye ta uttamapUruShAH.. 2-95-6 (15174)
smaranti sukR^itAnyeva na vairANi kR^itAnyapi.
santaH parArthaM kurvANA nAvekShanti pratikriyAm.. 2-95-7 (15175)
saMvAde paruShANyAhuryudhiShThira narAdhamAH.
pratyAhurmadhyamAstvete.anuktAH narAdhamAH. 2-95-8 (15176)
na choktA naiva chAnuktAstvahitAH paruShA giraH.
pratijalpanti vai dhIrAH sadA tUttamapuruShAH.. 2-95-9 (15177)
smaranti sukR^itAnyeva na vairANi kR^itAnyapi.
santaH prativijAnanto labdhvA pratyayamAtmanaH.. 2-95-10 (15178)
asambhinnAryamaryAdAH sAdhavaH priyadarshanAH.
tathA charittaMmAryeNa tvayA.asminsatsamAgame.. 2-95-11 (15179)
duryodhanasya pAruShyaM tattAta hR^idi mA kR^ithAH.
mAtaraM chaiva gAndhArIM mAM cha tvaM guNakA~NkShayA.. 2-95-12 (15180)
upasthitaM vR^iddhamandhaM pitaraM pashya bhArata.
prekShApUrvaM mayA dyUtamidamAsIdupekShitam.. 2-95-13 (15181)
mitrANi draShTukAmena putrANAM cha balAbalam.
ashochyAH kuravo rAjanyeShAM tvamanushAsitA.. 2-95-14 (15182)
mantrI cha viduro dhImAnsarvashAstravishAradaH.
tvayi dharmo.arjune dhairyaM bhImasene parAkramaH.. 2-95-15 (15183)
shuddhA cha gurushushrUShA yamayoH puruShAgryayoH.
ajAtashatro bhadraM te khANDavaprasthamAvisha.
bhrAtR^ibhiste.astu saubhrAtraM dharme te dhIyatAma manaH.. 2-95-16 (15184)
vaishampAyana uvAcha.. 2-95-17x (1690)
ityukto bharatashreShTha dharmarAjo yudhiShThiraH.
kR^itvA.a.aryasamayaM sarvaM pratasthe bhrAtR^ibhiH saha.. 2-95-17 (15185)
te rathAnmeghasa~NkAshAnAsthAya saha kR^iShNayA.
prayayurhR^iShTamanasa indraprasthaM purottamam.. .. 2-95-18 (15186)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi dyUtaparvaNi pa~nchanavatitamo.adhyAyaH..95 ..
sabhAparva - adhyAya 096
.. shrIH ..
2.96. adhyAyaH 096
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe kArtavIryArjunopAkhyAnakathanam.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha..
anuj~nAtAMstAnviditvA saratnadhanasa~njayAn.
pANDavAndhArtarAShTrANAM kathamAsInmanastadA.. 2-96-1 (15187)
vaishampAyana uvAcha.. 2-96-2x (1691)
anuj~nAtAMstAnviditvA dhR^itarAShTreNa dhImatA.
rAjanduH shAsanaH kShipraM jagAma bhrAtaraM prati.. 2-96-2 (15188)
duryodhanaM samAsAdya sAmAtyaM bharatarShabha.
duHkhArto bharatashreShTha idaM vachanamabravIt.. 2-96-3 (15189)
duHshAsana uvAcha.. 2-96-4x (1692)
duHkhenaitatsamAnItaM sthaviro nAshayatyasau.
shatrusAdgamayaddravyaM tadbudhyadhvaM mahArathAH.. 2-96-4 (15190)
atha duryodhanaH karNaH shakunishchApi saubalaH.
mithaH sa~Ngamya sahitAH pANDavAnprati mAninaH.. 2-96-5 (15191)
vaichitravIryaM rAjAnaM dhR^itarAShTraM manIShiNam.
abhigamya tvarAyuktAH shlakShNaM vachanamabruvan.. 2-96-6 (15192)
duryodhana uvAcha.. 2-96-7x (1693)
na tvayedaM shrutaM rAjanyajjagAda bR^ihaspatiH.
shakrasya nItiM pravadanvidvAndevapurohitaH.. 2-96-7 (15193)
sarvopAyairnihantavyAH shatravaH shatrusUdana.
purA yuddhAdbalAdvApi prakurvanti tavAhitam.. 2-96-8 (15194)
te vayaM pANDavadhanaiH sarvAnsampUjya pArthivAn.
yadi tAnyodhayiShyAmaH kiM vai niH parihAsyati.. 2-96-9 (15195)
ahInAshIviShAnkruddhAnnAshAya samupasthitAn.
kR^itvA kaNThe cha pR^iShThe cha kaH samutsraShTumarhati.. 2-96-10 (15196)
AttashastrA rathagatAH kupitAstAta pANDavAH.
niHsheShAnnaH kariShyanti kruddhA hyAshIviShA iva.. 2-96-11 (15197)
sannaddho hyarjuno yAti vidhR^itya parameShudhI.
gANDIvaM muhurAdatte niHshvasaMshcha nirIkShate.. 2-96-12 (15198)
gadAM gurvI samudyamya tvaritashcha vR^ikodaraH.
svarathaM yojayitvA.ashu niryAta iti naH shrutam.. 2-96-13 (15199)
nakulaH khahgamAdAya charma chApyardhachandravat.
sahadevashcha rAjA cha chakrurAkArami~NgitaiH.. 2-96-14 (15200)
te tvAsthAya rathAnsarve bahushastraparichChadAn.
abhighnAnto rathavrAtAnsenAyogAya niryayuH.. 2-96-15 (15201)
na kShaMsyante tathA.asmAbhirjAtu viprakR^itA hi te.
draupadyAshcha parikleshaM kasteShAM kShantumarhati.. 2-96-16 (15202)
` na pashyAmi raNe kraddhuM bIbhatsuM prativAraNam.
bhIShmo droNashcha karNashcha drauNishcha rathinAM varaH.. 2-96-17 (15203)
kR^ipashcha vR^iShasenashcha vikarNashcha jayadrathaH.
vAhlIkaH somadattashcha bhUrirbhUrishravAH shalaH.. 2-96-18 (15204)
shakuniH sasutashchaiva nR^ipAshchAnye cha kauravAH.
naite sarve raNodyuktAH pArthaM soDhumashaknuvan.. 2-96-19 (15205)
arjunena samo loke nAsti vIrye dhanurdharaH.
yo.arjunenArjunastulyo dvibAhurbahubAhunA.. 2-96-20 (15206)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-96-21x (1694)
kastvayoktaH pumAnvIro bIbhatsusamavikramaH.
taM ye vrUhi mahAvIryaM shrotumichChAmi putraka.. 2-96-21 (15207)
duryodhana uvAcha.. 2-96-22x (1695)
kArtavIryasya charitaM shR^iNu rAjanmahAtmanaH.
avyaktaprabhavo brahmA sarvalokapitAmahaH.. 2-96-22 (15208)
brahmaNo.atriH suto vidvAnatreH putro nishAkaraH.
somasya tadu budhaH putro budhasya tu purUravAH.. 2-96-23 (15209)
tasyApyadha suto.apyAyurAyostu nahuShaH sutaH. 2-96-24 (15210)
sa chArjuno.atha tejasvI tapaH paramadushcharam.
dattamArAdhayAmAsa so.arjuno.atrisutaM munim.. 2-96-30 (15216)
tasya datto varAnprAdAchchaturaH pArthivasya vai.
pUrvaM bAhusahasraM tu prArthitaH paramo varaH.. 2-96-31 (15217)
adharme prIyamANasya sadbhistatra nivAraNam.
dharmeNa pR^ithivIM jitvA dharmeNaiva hi ra~njanam.. 2-96-32 (15218)
sa~NgrAmAnsubahUnkR^itvA hatvA chArInsahasrashaH.
sa~NgrAme yatamAnasya vadhashchaivAdhikAdraNai.. 2-96-33 (15219)
tasya bAhusahasraM tu yudhyataH kila bhArata.
ratho dhvajashcha sa~njaj~na ityevaM me shrutaM parA.. 2-96-34 (15220)
tatheyaM pR^ithivI rAjantsaptadvIpA sapattanA.
sasamudrAkarA tAta vidhinogreNa vai jitA.. 2-96-35 (15221)
chArjuno.atha tejasvI saptadvIpeshvaro.abhavat.
cha rAjA mahAyaj~nAnAjahAra mahAbalaH.
prashashAsa mahAbAhurmahIM sa cha samA bahUH.. 2-96-36 (15222)
tato.arjunaH kadAchidvai rAjanmAhiShmatIpatiH.
narmadAM bharatashreShThaM tAM tu dArairyayau saha.. 2-96-37 (15223)
tatastAM sa nadIM gatvA pravishyantarjale tadA.
kartuM rAja~njalakrIDAM tato rAjopachakrame.. 2-96-38 (15224)
tasminneva tataH kAle rAvamo rAkShasaiH saha.
la~NkAyA IshvarastAta taM deshaM prayayau balI.. 2-96-39 (15225)
tatastamarjunaM dR^iShTvA narmadAyAM dashAnanaH.
nityaM krodhaparo dhIro varadAnena mohitaH.. 2-96-40 (15226)
abhyaghAvatsusa~Nkruddho mahendraM shambaro yathA.
arjuno.apyatha taM dR^iShTvA rAvaNaM pratyavArayat.. 2-96-41 (15227)
tatastau chakraturyuddhaM rAvaNashchArjunashcha vai.
tatastu durjayaM vIraM varadAnena darpitam.. 2-96-42 (15228)
rAkShasendraM manuShyendro jitvA badhvA raNe balAt.
badhvA dhanurjyayA rAjanviveshAtha purIM svakAm.. 2-96-43 (15229)
sa tu taM bandhitaM shrutvA pulastyo rAvaNaM tadA.
mokShayANAsa bandhAdvai pure dR^iShTvA.arjunaM tadA.. 2-96-44 (15230)
tataH kadAchittejasvI kArtavIryorjuno balI.
samudratIraM gatvAtha virachandarpamohitaH.. 2-96-45 (15231)
avAkirachChitasharaiH samudraM sa tu bhArata.
taM samudro namaskR^itya kR^itA~njalirabhAShata.. 2-96-46 (15232)
AshugAnvIra mA mu~ncha brUhi kiM karavANi te.
madAshrayANi satvAni tvadvisR^iShTairmaheShubhiH.
bAdhyante rAjashArdUla tebhyo dehyabhayaM vibho.. 2-96-47 (15233)
arjuna uvAcha.. 2-96-48x (1696)
dehi sindhupate yuddhamadyaiva tvarayA mama.
athavA pIDayAmi tvAM tasmAttvaM kuru mAchiram.. 2-96-48 (15234)
samudra uvAcha.. 2-96-49x (1697)
loke rAjanmahAvIryA bahavo nivasanti ye.
teShAmekena rAjendra kuru yuddhaM mahAbala.. 2-96-49 (15235)
arjuna uvAcha.. 2-96-50x (1698)
matsamo yadi sa~NgrAme varAyudhadharaH kvachit.
vidyate taM mamAchakShva yaH samAseta mA mR^idhe.. 2-96-50 (15236)
samudra uvAcha.. 2-96-51x (1699)
maharShirjamadagnistu yadi rAjanparishrutaH.
tasya putro raNaM dAtuM yathAvadvai tavArhati.. 2-96-51 (15237)
duryodhana uvAcha.. 2-96-52x (1700)
samudrasya vachaH shrutvA rAjA mAhiShmatIpatiH.
nAradasya cha vai pUrvaM krodhena mahatA vR^itaH.. 2-96-52 (15238)
tataH pratiyayau shIghraM krodhena saha bhArata.
sa tamAshramamAgatya kAmamevAnvapadyata.. 2-96-53 (15239)
sa kAmaM pratikUlAni chakAra saha bandhubhiH.
AyAsaM janayAmAsa rAmasya sa mahAtmanaH.. 2-96-54 (15240)
tatastejaH prajajvAla rAmasyAmitatejasaH.
pradahanniva sainyAni rashmimAniva tejasA.. 2-96-55 (15241)
atha tau chakraturyuddhaM vR^itravAsavayoriva.. 2-96-56 (15242)
tataH parashumAdAya nR^ipaM bAhusahasriNam.
chichCheda sahasA rAmo bahushAkhamiva drumam.. 2-96-57 (15243)
taM hataM patitaM dR^iShTvA sametAstasya bAndhavAH.
asInAdAya shaktIshcha rAmaM te pratyavArayan.. 2-96-58 (15244)
rAmo.api rathamAsthAya dhanurAyamya satvaraH.
visR^ijanparamAstrANi vyadhamatpArthivAnbalI.. 2-96-59 (15245)
tatastu kShatriyA rAja~njAmadagnyabhayArditAH.
vivishurgiridurgANi mR^igAH siMhabhayAdiva.. 2-96-60 (15246)
teShAM svavihitaM karma tadbhayAnnAnutiShThati.
prajA vR^iShalatAM prAptA brAhmaNAnAmadarshanAt.. 2-96-61 (15247)
tathA cha draviDAH kAchAH puNDAshcha shabaraiH saha.
vR^iShalatvaM parigatA vichChinnAH kShatradharmiNaH.. 2-96-62 (15248)
tatastu hatavIrAsu kShatriyAsu punaH punaH.
dvijairabhyuditaM kShatraM tAni rAmo nihatya cha.. 2-96-63 (15249)
tatastrismaptame yAte rAmaM vAgasharIriNI.
divyA provAcha madhurA sarvalokaparishrutA.. 2-96-64 (15250)
rAmarAma nivartasva svaguNaM nAtra pashyasi.
kShatrabandhUnimAnprAmairviprayujya punaH punaH.. 2-96-65 (15251)
tathaiva taM mahAtmAnamR^ichIkapramukhAstathA.
rAmarAma mahAvIrya nivartasvetyathAbruvan.. 2-96-66 (15252)
piturvadhamasamR^iShyaMstu rAmaH provAcha tAnR^iShIn.
nArhA hanta bhavanto mAM nivArayitumityuta.. 2-96-67 (15253)
pitara UchuH. 2-96-68x (1701)
nArhasi kShatrabandhUMstvaM nihantuM jayatAM vara.
na hi yuktaM tvayA tAta brAhmaNenasatA nR^ipAn.. 2-96-68 (15254)
duryodhana uvAcha.. 2-96-69x (1702)
pitR^INAM vachanaM shrutvA krodhaM tyaktvA sa bhArgavaH.
ashvamedhasahasrANi naramedhashatAni cha.. 2-96-69 (15255)
iShTvA sAgaraparyantAM kAshyapAya dadau mahIm.
tena rAmeNa sa~NgrAme tulyastAta daya~njayaH.. 2-96-70 (15256)
kArtavIryeNa cha raNe tulyaH pArtho na saMshayaH.
raNe vikramya rAjendra pArthaM jetuM na shakyate.. .. 2-96-71 (15257)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi ShaNNavatitamo.adhyAyaH..96 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-96-4 gamayat agamayat.. 2-96-9 parihAsyati na~NkShyati..sabhAparva - adhyAya 097
.. shrIH ..
2.97. adhyAyaH 097
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
duryodhanena dhR^itarAShTrasamIpe arjunaprabhAvavarNanam.. 1.. duryodhanadurbodhanena dhR^itarAShTrasya punardyUtAya pANDavAnayanAbhyanuj~nA.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
duryodhana uvAcha..
shR^iNu rAjanpurA.achintyAnarjunasya cha sAhasAn.
arjuno dhanvinAM shreShTho duShkaraM kR^itavAnpurA.. 2-97-1 (15258)
drupadasya pure rAjandraupadyAshcha svayaMvara..
AbAlavR^iddhasa~NkShobhe sarvakShatrasamAgame.
kShiprakArI jale matsyaM durnirIkShyaM sasarja ha.. 2-97-2 (15259)
sarvairnR^ipairasAdhyaM tatkArmukapravaraM cha vai.
kShaNena sajyamakarotsarvakShatrasya pashyataH.. 2-97-3 (15260)
tato yantramayaM vidhvA visAraM phalguno balI.
kR^iShNayA hemamAlyena skandhe sa pariveShTitaH.. 2-97-4 (15261)
tatastayA vR^itaM pArthaM dR^iShTvA sarve nR^ipAstadA.
roShAtsarvAyudhAngR^ihya kruddhA vIrA mahaujasaH.
vaikartanaM puraskR^itya sarve pArthamupAdravan.. 2-97-5 (15262)
sa sarvAnpArthivAndR^iShTvA kruddhAnpArtho mahAbalaH.
vArayitvA sharaistIkShNairajayattatra sa svayam.. 2-97-6 (15263)
jitvA tu tAnmahIpAlAnsarvAnkarNapurogamAn.
lebhe kR^iShNAM shubhAM pArtho yudhvA vIryabalAttadA.. 2-97-7 (15264)
sarvakShatrasamUheShu ambAM bhIShmo yathA purA.
tataH kadAchidbIbhatsustIryayAtrAM yayau svayam.. 2-97-8 (15265)
atholUpIM shubhAM tAta nAgarAjasatAM tadA.
nAgeShvApa varAgryeShu prArthito.atha yathA tathA.. 2-97-9 (15266)
tato godAvarIM kR^iShNAM kAverIM chAvagAhata.
tatra pANDyaM samAsAdya tasya kanyAmavApa saH.. 2-97-10 (15267)
labdhvA jiShNurmudaM tatra tato yAmyAM dishaM yayau.. 2-97-11 (15268)
sa dakShiNaM samudrAntaM gatvA chApsarasAM cha vai.
kumAratIrthamAsAdya mokShayAmAsa chArjunaH.. 2-97-12 (15269)
grAharUpAshcha tAH pa~ncha atishauryeNa vai balAt.
kanyAtIrthaM samabhyetya tato dvAravatIM yayau... 2-97-13 (15270)
tatra kR^iShNanideshAtsa subhadrAM prApya phalgunaH.
tAmAropya rathopasthe prayayau svapurIM prati.. 2-97-14 (15271)
athAdAya gate pArthe te shrutvA sarvayAdavAH.
tamabhyadhAvantsa~NkruddhAH siMhavyAghragaNA iva.. 2-97-15 (15272)
pradyumnaH kR^itavarmA cha gadaH sAraNasAtyakI.
Ahukashchaiva sAmbashcha chArudeShNo vidUrathaH.. 2-97-16 (15273)
anye cha yAdavAH sarve baladevapurogamAH.
ekameva pare kR^iShNaM gajavAjirathairyutAH.. 2-97-17 (15274)
athAsAdya vane yAntaM parivArya dhana~njayam.
chakruryuddhaM susa~NkruddhA bahukoTyashcha yAdavAH.. 2-97-18 (15275)
eka eva tu pArthastairyuddhaM chakre sudAruNam.
tena teShAM samaM yuddhaM muhUrtaM prababhUva ha.. 2-97-19 (15276)
tataH pArtho raNe sarvAnvArayitvA shitaiH sharaiH.
balAdvijitya rAjendra vIrastAnsarvayAdavAn.
tAM subhadrAmathAdAya shakraprasthaM vivesha ha.. 2-97-20 (15277)
bhUyaH shR^iNu mahArAja phalgunasya cha sAhasam.
dadau sa vahnerbibhatsuH prArthitaM khANDavaM vanam.. 2-97-21 (15278)
labdhamAtre tu tenAtha bhagavAnhavyavAhanaH.
bhakShituM khANDavaM rAjaMstatrasthAnupachakrame.. 2-97-22 (15279)
tatastaM bhakShayantaM vai savyasAchI vibhAvasum.
rathA dhanvI sharAngR^ihya sa kalApayutaH prabhuH.
pAlayAmAsa rAjendra svavIryeNa mahAbalaH.. 2-97-23 (15280)
tataH shrutvA mahenadrastu meghAMstAnsandidesha ha.
tenoktA meghasa~NghAste vavarShurativR^iShTibhiH.. 2-97-24 (15281)
tato meghagANAnpArthaH sharavrAtaiH samAntataH.
khagamairvArayAmAsa tadAshcharyamivAbhavat.. 2-97-25 (15282)
vAritAnmeghasa~NghAMshcha shrutvA kruddhaH purandaraH.
pANDaraM gajamAsthAya sarvadevagaNairvR^itaH.
yayau pArthena saMyoddhuM rakShArthaM khANDavasya cha.. 2-97-26 (15283)
rudrAshcha marutashchaiva vasavashchAshvinau tadA.
AdityAshchaiva sAdhyAshcha nishvedevAshcha bhArata.
gandharvAshchaiva sahitA anye devagaNAshcha ye.. 2-97-27 (15284)
te sarve shastrasampannA dIpyamAnAH svatejasA.
dhana~njayaM jighAMsantaH prapeturvibudhAdhipAH.. 2-97-28 (15285)
yugAnte yAni dR^ishyante nimittAni mahAntyapi.
sarvANi tatra dR^ishyante nimittAni mahIpate.. 2-97-29 (15286)
tato devagamAH sarve pArthaM samabhidudruvuH.
asambhrAntastu tAndR^iShTvA sa tAM devamayIM chamUm.. 2-97-30 (15287)
tvaritaH phalguno gR^ihya tIkShNAMstAnAshugAMstadA.
indraM devAMshcha samprekShya tasthau kAla ivAtyaye.. 2-97-31 (15288)
tato devagaNAH sarve bIbhatsuM sapurandarAH.
avAkira~nCharavrAtairmAnuShaM taM mahIpate.. 2-97-32 (15289)
tataH pArtho mahAtejA gANDivaM gR^ihya satvaraH.
vArayAmAsa devAnAM sharavrAtaiH sharAMstadA.. 2-97-33 (15290)
punaH kruddhAH surAH sarve martyaM taM subhahAbalAH.
nAnAshastrairvavarShustaM savyasAchI mahIpate.. 2-97-34 (15291)
tAnpArthaH shastravarShAnvai visR^iShTAnvibudhaistadA.
dvidhA tridhA sa chichCheda sa eva nishitaiH sharaiH.. 2-97-35 (15292)
punashcha pArthaH sa~Nkruddho maNDalIkR^itakArmukaH.
devasa~NghA~nCharaistIkShNairarpayanvai samantataH.. 2-97-36 (15293)
tato devagaNAH sarve yudhvA pArthena vai muhuH.
raNe jetumashakyaM taM j~nAtvA te bharatarShabha.. 2-97-37 (15294)
shAntAste vibudhAH sarve pArthabANAbhipIDitAH.
sadvipaM vAsavaM tyaktvA dudruvuH sarvato disham.. 2-97-38 (15295)
prAchIM rudrAH sagandharvA dakShiNAM maruto yayuH.
dishaM pratIchIM bhItAste vasavashcha tathA.ashvinau .. 2-97-39 (15296)
AdityAshchaiva vishve cha dudruvurvA uda~NmukhAH.
sAdhyAshchordhvamukhA bhItAshchintayanto.asya sAyakAn.. 2-97-40 (15297)
evaM suragaNAH sarve prAdravantsarvato disham.
muhurmuhuH prekShamANAH pArthameva sakArmukam.. 2-97-41 (15298)
vidrutAndevasa~NghAMstAnraNe dR^iShTvA purandaraH.
tataH kruddho mahAtejAH pArthaM bANairavAkirat.. 2-97-42 (15299)
pArtho.api shakraM vivyAtha mAnuSho vibudhAdhipam.. 2-97-43 (15300)
tataH so.ashmamayaM varShaM vyasR^ijadvibudhAdhipaH.
tachCharairarjuno varShaM pratijAghne.atyamarShaNaH.. 2-97-44 (15301)
atha saMvardhayAmAsa tadvarShaM devarADapi.
bhUya eva mahAvIryaM jij~nAsuH savyasAchinaH.. 2-97-45 (15302)
so.ashmavarShaM mahAvegamiShubhiH pANDavo.api cha.
vilayaM gamayAmAsa harShayanpAkashAsanam.. 2-97-46 (15303)
upAdAya tu pANibhyAma~NgadaM nAma parvatam.
sadrumaM vyasR^ijachChakro jighAMsuH shvetavAhanam.. 2-97-47 (15304)
tato.arjuno vegavadbhirjvalamAnairajihyagaiH.
bANairvidhvaMsayAmAsa girirAjaM sahasradhA.. 2-97-48 (15305)
shakraM cha pAtayAmAsa sharaiH pArtho mahAnyudhi.
tataH shakro mahArAja raNe vIraM dhana~njayam.. 2-97-49 (15306)
j~nAtvA jetumashakyaM taM tejobalasamanvitam.
parAM prIti yayau tatra putrashauryeNa vAsavaH.. 2-97-50 (15307)
tadA tatra na tasyAsti divi kashchinmahAyashAH.
samartho nirjaye rAjannapi sAkShAtprajApatiH.. 2-97-51 (15308)
tataH pArthaH sharairhatvA yakSharAkShasapannagAn.
dIpte chAgnau mahAtejAH pAtayAmAsa santatam.. 2-97-52 (15309)
pratiShedhayituM pArthaM na shekustatra kechana.
dR^iShTvA nivAritaM shakraM divi devagaNaiH saha.. 2-97-53 (15310)
yathA suparNaH somArthaM vibudhAnajayatpurA.
tathA jitvA surAnpArthastarpayAmAsa pAvakam.. 2-97-54 (15311)
tato.arjunaH svavIryeNa tarpayitvA vibhAvasum.
rathaM dhvajaM cha sahayaM divyAnastrAMshcha pANDavaH.. 2-97-55 (15312)
gANDIvaM cha dhanuH shreShThaM tUNI chAkShayasAyakau.
etAnyapi cha bIbhatsurlebhe kIrti cha bhArata.. 2-97-56 (15313)
bhUyo.api shR^iNu rAjendra pArtho gatvottarAM disham.
vijitya navavarShAMshcha sapurAMshcha saparvatAn.. 2-97-57 (15314)
jambudvIpaM vashe kR^itvA sarvaM tadbharatarShabha.
balAjjitvA nR^ipAnsarvAnkare chaviniveshya cha.. 2-97-58 (15315)
ratnAnyAdAya sarvANi gatvA chaiva punaH purIm.
tato jyeShThaM mahAtmAnaM dharmarAjaM yudhiShThiram.
rAjasUyaM kratushreShThaM kArayAmAsa bhArata.. 2-97-59 (15316)
sa tAnyanyAni karmANi kR^itavAnarjunaH purA.
arjunena samo vIrye triShu lokeShu na kvachit.. 2-97-60 (15317)
devadAnavayakShAshcha pishAchoragarAkShasAH.
bhIShmadroNAdayaH sarve kuravashcha mahArathAH.. 2-97-61 (15318)
loke sarvanR^ipAshchaiva vIrAshchAnye dhanurdharAH.
ete pArthaM raNe yuktAH pratiyoddhuM na shaknuyuH.. 2-97-62 (15319)
ahaM hi nityaM kauravya phalgunaM hR^idi saMsthitam.
apashyaM chintayitvA taM samudvigno.asmi tadbhayAt.. 2-97-63 (15320)
gR^ihe gR^ihe cha pashyAmi tAta pArthamahaM sadA.
sharagANDIvasaMyuktaM pAshahastamivAntakam.. 2-97-64 (15321)
api pArthasahasrANi bhItaH pashyAmi bhArata.
pArthabhUtamidaM sarvaM nagaraM pratibhAti me.. 2-97-65 (15322)
pArthameva hi pashyAmi rahite tAta bhArata.
dR^iShTvA svapnagataM pArthamuddhamAmi vichetanaH.. 2-97-66 (15323)
akArAdIni nAmAni arjunagrastachetasaH.
ashvAkSharAmbujAshchaiva trAsaM sa~njanayanti me.. 2-97-67 (15324)
nAsti pArthAdR^ite tAta paravIrAdbhayaM mama.
prahlAdaM vA baliM vApi hanyAddhi vijayo raNe.. 2-97-68 (15325)
tasmAttena mahArAja yuddhaM nastAta na kShamam.
ahaM tasya prabhAvaj~no nityaM duHkhaM vahAmi cha.. 2-97-69 (15326)
purA hi daNDakAraNye mArIchasya yathA bhayam.
bhavedrAme mahAvIrye tathA pArthe bhayaM mama.. 2-97-70 (15327)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-97-71x (1703)
jAnAmyeva mahadvIyaM jiShNoretaddurAsadam.
etadvIrasya pArthasya kArShIstvaM tu vipriyam.. 2-97-71 (15328)
dyUtaM vA shastrayuddhaM vA duvAkyaM vA katha~nchana.
eteShvevaM kR^ite tasya vigrahashchaiva vo bhavet.. 2-97-72 (15329)
tasmAttvaM putra pArthena nityaM snehena vartaya.
yashcha pArthena sambandho vartate chennaro bhuvi.. 2-97-73 (15330)
tasya nAsti bhayaM ki~nchitriShu lokeShu bhArata.
tasmAttvaM jiShNunA vatsa nityaM snehena vartaya.. 2-97-74 (15331)
duryodhana uvAcha.. 2-97-75x (1704)
dyUte pArthasya kauravya mAyayA nikR^itiH kR^itA.
tasmAdvi no jayastAta anyopAyena no bhavet.. 2-97-75 (15332)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-97-76x (1705)
upAyashcha na kartavyaH pANDavAnprati bhArata.
pArthAnprati purA vatsa bahUpAyAH kR^itAstvayA.. 2-97-76 (15333)
tAnupAyAnhi kaunteyA bahusho vyatichakramuH.
tasmAdvitaM jIvitAya naH kulasya janasya cha.. 2-97-77 (15334)
tvaM chikIrShasi chedvatsa samitraH sahabAndhavaH.
sabhrAtR^ikastvaM pArthena nityaM snehena vartaya.. 2-97-78 (15335)
vaishampAyana uvAcha.. 2-97-79x (1706)
dhR^itarAShTravachaH shrutvA rAjA duryodhanastadA.
chintayitvA muhUrtaM tu vidhinA chodito.abravIt'.. 2-97-79 (15336)
punardIvyAma bhadraM te vanavAsAya pANDavaiH.
evametAnvashe kartuM shakShyAmaH puruSharShabha..Sha 2-97-80 (15337)
te vA dvAdasha varShANi vayaM vA dyUtanirjitAH.
pravishema mahAraNyamajinaiH prativAsitAH.. 2-97-81 (15338)
trayodashaM cha svajanairaj~nAtAH parivatsaram.
j~nAtAshcha punaranyAni vane varShANi dvAdasha.. 2-97-82 (15339)
nivasema vayaM te vA tathA dyUtaM pravartatAm.
akShAnuptvA punardyUtamidaM kurvantu pANDavaH.. 2-97-83 (15340)
etatkR^ityatamaM rAjannasmAkaM bharatarShabha.
ayaM hi shakunirveda savidyAmakShasampadam.. 2-97-84 (15341)
dR^iDhamUlaM vayaM rAjye mitrANi parigR^ihya cha.
sAravadvipulaM sainyaM satkR^itya cha durAsadam.. 2-97-85 (15342)
te cha trayodashaM varShaM pArayiShyanti chedvratam.
jeShyAmastAnvayaM rAjatrochatAM te parantapa.. 2-97-86 (15343)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-97-87x (1707)
tUrNaM pratyAnayasvaitAnkAmaM vyadhvagatAnapi.
AgachChantu punardyUtamidaM kurvantu pANDavaH.. 2-97-87 (15344)
vaishampAyana uvAcha.. 2-97-88x (1708)
tato droNaH somadatto bAhlIkashchaiva gautamaH.
viduro droNaputrashcha vaishyAputrashcha vIryavAn.. 2-97-88 (15345)
bhUrishravAH shAntanavo vikarNashcha mahArathaH.
mA dyUtamityabhAShanta shamo.astviti cha sarvashaH.. 2-97-89 (15346)
akAmAnAM cha sarveShAM suhR^idAmarthadarshinAm.
akarotpANDavAhvAnaM dhR^itarAShTraH sutapriyaH.. 2-97-90 (15347)
athAbravInmahArAja dhR^itarAShTraM janeshvaram.
putrahArdAddharmayuktA gAndhArI shokakarshitA.. 2-97-91 (15348)
jAte duryodhane kShattA mahAmatirabhAShata.
nIyatAM paralokAya sAdhvayaM kulapAMsanaH.. 2-97-92 (15349)
vyanadajjAtamAtro hi gomAyuriva bhArata.
anto nUnaM kulasyAsya kuravastannibodhata.. 2-97-93 (15350)
mA nimajjIH svadoSheNa mahApsu tvaM hi bhArata.
mA bAlAnAmashiShTAnAmabhimaMsthA matiM prabho.. 2-97-94 (15351)
mA kulasya kShaye ghore kAraNaM tvaM bhaviShyasi.
baddhaM setuM ko nu bhindyAddhamechChAntaM cha pAvakam.. 2-97-95 (15352)
shame sthitAnko nu pArthAnkopayedbharatarShabha.
smarantaM tvAmAjamIDhaM smArayiShyAmyahaM punaH.. 2-97-96 (15353)
shAstraM na shAsti durbuddhiM shreyase chetarAya cha.
na vai vR^iddho bAlamatirbhavedrAjankatha~nchana.. 2-97-97 (15354)
tvannetrAH santu te putrA mA tvAM dIrNAH prahAsiShuH.
tasmAdayaM madvachanAttyajyatAM kulapAMsanaH.. 2-97-98 (15355)
tathA te na kR^itaM rAjanputrasnehAnnarAdhipa.
tasya prAptaM phalaM viddhi kulAntakaraNAya yat.. 2-97-99 (15356)
shamena dharmeNa nayena yuktA
yA te buddhiH sA.astu te mA pramAdIH.
pradhvaMsinI krUrasamAhitA shrI-
rmR^iduprauDhA gachChati putrapautrAn.. 2-97-100 (15357)
athAbravInmahArAjo gAndhArIM dharmadarshinIm.
antaH kAmaM kulasyAstu na shaknomi nivAritum.. 2-97-101 (15358)
yathechChanti tathaivAstu pratyAgachChantu pANDavAH.
punardyUtaM cha kurvantu mAmakAH pANDavaiH saha.. .. 2-97-102 (15359)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi saptanavatitamo.adhyAyaH..97..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-97-90 akAmAnAM dyUtamanichChatAM satAm.. 2-97-98 tvannetrAstvameva netA yeShAM te tvannetrAH. dIrNAstvatto bhinnarma yAdAH..sabhAparva - adhyAya 098
.. shrIH ..
2.98. adhyAyaH 098
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
nijanagaraM gachChato yudhiShThirasya madhyemArgaM dUtAhvAnena punarnivR^ittya dyUta sabhApraveshaH.. 1.. anudyUtepi yudhiShThirasya shakuninA parAjayaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tato vyadhvagataM pArthaM prAtikAmI yudhiShThiram.
uvAcha vachanAdrAj~no dhR^itarAShTrasya dhImataH.. 2-98-1 (15360)
upAstIrNA sabhA rAjannakShAnuptvA yudhiShThira.
ehi pANDava dIvyeti pitA tvAha narAdhipaH.. 2-98-2 (15361)
yudhiShThira uvAcha.. 2-98-3x (1709)
dhAturniyogAdbhUtAni prApnuvanti shubhAshubham.
na nivR^ittistayorasti devatavyaM punaryadi.. 2-98-3 (15362)
akShadyUte samAhvAnaM niyogAtsthavirasya cha.
jAnannapi kShayakaraM nAtikramitumutsahe.. 2-98-4 (15363)
vaishampAyana uvAcha.. 2-98-5x (1710)
asambhavo hemamayasya janto-
stathApi rAmo lulubhe mR^igAya.
prAyaH samAsannaparAbhavANAM
dhiyo viparyastatarA bhavanti.. 2-98-5 (15364)
iti bruvannivavR^ite bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH.
jAnAMshcha shakunermAyAM pArtho dyUtamiyAtpunaH.. 2-98-6 (15365)
vivishuste sabhAM tAM tu punareva mahArathAH.
vyathayanti sma chetAMsi muhR^idAM bharatarShabhAH.. 2-98-7 (15366)
yathopajoShamAsInAH punardyUtapravR^ittaye.
sarvalokavinAshAya daivenopanipIDitAH.. 2-98-8 (15367)
shakuniruvAcha.. 2-98-9x (1711)
amu~nchatsthaviro yadvo dhanaM pUjitameva tat.
mahAdhanaM glahaM tvekaM shR^iNu bho bharatarShabha.. 2-98-9 (15368)
vayaM vA dvAdashAbdAni yuShmAbhirdyUtanirjitAH.
pravishema mahAraNyaM rauravAjinavAsasaH.. 2-98-10 (15369)
trayodashaM cha svajanairaj~nAtAH parivatsaram.
j~nAtAshcha punaranyAni vane varShANi dvAdasha.. 2-98-11 (15370)
asmAbhirnirjitA yUyaM vane dvAdasha vatsarAn.
vasadhvaM kR^iShNayA sArdhamajinaiH prativAsitAH.. 2-98-12 (15371)
trayodashaM cha svajanairaj~nAtAH piravatsaram.
j~nAtAshcha punaranyAni vane varShANi dvAdasha.. 2-98-13 (15372)
trayodashe cha nirvR^itte punareva yathochitam.
svarAjyaM pratipattavyamitarairathavetaraiH.. 2-98-14 (15373)
anena vyavasAyena sahAsmAbhiryudhiShThira.
akShAnuptvA punardyUtamehi dIvyasva bhArata.. 2-98-15 (15374)
atha sabhyAH sabhAmadhye samuchChritakarAstadA.
UchurudvignamanasaH saMvegAtsarva eva hi.. 2-98-16 (15375)
sabhyA UchuH. 2-98-17x (1712)
aho dhigbAndhavA nainaM bodhayanti mahadbhayam.
buddhyA buddhyenna vA buddhyedayaM vai bharatarShabha.. 2-98-17 (15376)
vaishampAyana uvAcha.. 2-98-18x (1713)
janapravAdAnsubahU~nshR^iNvannapi narAdhipaH.
hriyA cha dharmasaMyogAtpArtho dyUtamiyAtpunaH.. 2-98-18 (15377)
jAnannApi mahAbuddhiH punardyUtamavartayat.
apyAsanno vinAshaH syAtkurUNAmitichintayan.. 2-98-19 (15378)
yudhiShThira uvAcha.. 2-98-20x (1714)
kathaM vai madvidho rAjA svadharmamanupAlayan.
AhUto vinivarteta dIvyAmi shakune tvayA.. 2-98-20 (15379)
shakuniruvAcha.. 2-98-21x (1715)
gavAshvaM bahudhenukamaparyantamajAvikam.
gajAH kosho hiraNyaM cha dAsIdAsAshcha sarvashaH.. 2-98-21 (15380)
hitvA no glaha evaiko vanavAsAya pANDavAH.
yUyaM vayaM vA vijitA vasema vanamAshritAH.. 2-98-22 (15381)
trayodashaM cha vai varNamaj~nAtAH svajanaistathA.
anena vyavasAyena dIvyAma puruSharShabhAH. 2-98-23 (15382)
samutkShepeNa chaikena vanavAsAya bhArata.. 2-98-24 (15383)
` vaishampAyana uvAcha.. 2-98-24x (1716)
evaM daivabalAviShTo dharmarAjo yudhiShThiraH.
bhIShmadroNA.a.avAryamANo vidureNa cha dhImatA.. 2-98-24 (15384)
yuyutsunA kR^ipeNAtha sa~njayena cha bhArata.
gAndhAryA pR^ithayA chaiva bhImArjunayamaistathA.. 2-98-25 (15385)
vikarNena cha vIreNa draupadyA drauNinA tathA.
somadattena cha tathA bAhlIkena cha dhImatA.. 2-98-26 (15386)
vAryamANopi satataM na cha rAjanniyachChati.
evaM saMvAryamANopi kaunteyo hitakAmyayA.. 2-98-27 (15387)
devakAryArthasiddhyarthaM muhUrtaM kalimAvishat.
aviShTaH kalinA rAja~nChakuniM pratyabhAShata.. 2-98-28 (15388)
evaM bhavatviti tadA vanavAsAya dIvyati'.
pratijagrAha taM pArtho glahaM jagrAha saubalaH..
jitamityeva shakuniryudhiShThiramabhAShata.. .. 2-98-29 (15389)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi aShTanavatitamo.adhyAyaH.. 98 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-98-16 saMvegAdatishayAt..sabhAparva - adhyAya 099
.. shrIH ..
2.99. adhyAyaH 099
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
vanAya prasthitAnpANDavAnprati dushshAsanakR^itApahAsaH..1.. pANDavAnAM bahupratij~nAkaraNapUrvakaM dhR^itarAShTrasamIpagamanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tataH parAjitAH pArthA vanAvAsAya dIkShitAH.
ajinAnyuttarIyANi jagR^ihushcha yathAkramam.. 2-99-1 (15390)
ajinaiH saMvR^itAndR^iShTvA hR^itarAjyAnarindamAn.
prasthitAnvanavAsAya tato duHshAsano.abravIt.. 2-99-2 (15391)
pravR^ittaM dhArtarAShTrasya chakraM rAj~no mahAtmanaH.
parAjitAH pANDaveyA vipattiM paramAM gatAH.. 2-99-3 (15392)
adya devAH samprayAtAH samairvartmabhirasthalaiH.
guNajyeShThAstathA shreShThAH shreyAMso yadvayaM paraiH.. 2-99-4 (15393)
narakaM pAtitAH pArthA dIrghakAlamanantakam.
mukhAchcha hInA rAjyAchcha vinaShTAH shAshvatIH samAH.. 2-99-5 (15394)
dhanena mattA ye te sma dhArtarAShTrAnprahAsiShuH.
te nirjitA hR^itadhanA vanameShyanti pANDavaH.. 2-99-6 (15395)
chitrAnsannAhAnavamu~nchantu chaiShAM
vAsAMsi divyAni cha bhAnumanti..
vivAsyantAM rurucharmANi sarve
yathA glahaM saubalasyAbhyupetAH.. 2-99-7 (15396)
na santi lokeShu pumAMsa IdR^ishA
ityeva ye bhAvitabuddhayaH sadA.
j~nAsyanti tetmAnamime.adya pANDavA
viparyaye pANDhatilA ivAphalAH.. 2-99-8 (15397)
idaM hi vAso yadi vedR^ishAnAM
manasvinAM rauravamAhaveShu..
AdIkShitAnAmajinAni yadva-
dvalIyasAM pashyata pANDavAnAm.. 2-99-9 (15398)
mahAprAj~naH saumakiryaj~nasenaH
kanyAM pA~nchAlIM pANDavebhyaH pradAya.
akArShidvai sukR^itaM neha ki~nchit
klIbAH pArthAH patayo yAj~nasenyAH.. 2-99-10 (15399)
sUkShmaprAvArAnajinottarIyAn
dR^iShTvA.araNye nirdhanAnapratiShThAn.
kAM tvaM prItiM lapsyase yAj~naseni
patiM vR^iNIShveha yamanyamichChasi.. 2-99-11 (15400)
ete hi sarve kuravaH sametAH
kShAntA dAntAH sudraviNopapannAH.
eShAM vR^iNIShvaikatamaM patitve
na tvAM nayetkAlaviparyayo.ayam.. 2-99-12 (15401)
yathA.aphalAH ShaNDhatilA yathA charmamayA mR^igAH.
tathaiva pANDavAH sarve yathA kAkayavA api.. 2-99-13 (15402)
kiM pANDavAMste patitAnupAsya
moghaH shramaH ShaNDhatilAnupAsya.
evaM nR^ishaMsaH paruShANi pArthA-
nashrAvayaddhR^itarAShTrasya putraH.. 2-99-14 (15403)
tadvai shrutvA bhImaseno.atyamarShI
nirbhartsyochchaiH sannigR^ihyaiva roShAt.
uvAcha chainaM sahasaivopagamya
siMho yathA haimavataH shR^igAlam.. 2-99-15 (15404)
bhImasena uvAcha.. 2-99-16x (1717)
krUra pApajanairjuShTamakR^itArthaM prabhAShase.
gAndhAravidyayA hi tvaM rAjamadhye vikatthase.. 2-99-16 (15405)
yathA tudasi marmANi vAkCharairiha no bhR^isham.
tathA smArayitA te.ahaM kR^intanmarmANi saMyuge.. 2-99-17 (15406)
ye cha tvAmanuvartante krodhalobhavashAnugAH.
goptAraH sAnubandhAMstAnnetA.asmi yamasAdanam.. 2-99-18 (15407)
vaishampAyana uvAcha.. 2-99-19x (1718)
evaM bruvANamajinairvivAsitaM
duHshAsanastaM parinR^ityati sma.
madhye kurUNAM dharmanibaddhamArgaM
gaurgauriti smAhvayanmuktalajjaH.. 2-99-19 (15408)
bhImasena uvAcha.. 2-99-20x (1719)
nR^ishaMsa paruShaM vaktuM duHshAsana tvayA.
nikR^ityA hi dhanaM labdhvA ko vikatthitumarhati.. 2-99-20 (15409)
maiva sma sukR^itAM lokAngachChetpArtho vR^ikodaraH.
yadi vakSho hi te bhittvA na pibechChoNitaM raNe.. 2-99-21 (15410)
dhArtarAShTrAnraNe hattvA miShatAM sarvadhanvinAm.
shamaM gantA.asmi nachirAtsatyametadbravImi te.. 2-99-22 (15411)
vaishampAyana uvAcha.. 2-99-23x (1720)
tasya rAjA siMhagateH sakhelaM
duryodhano bhImasenasya harShAt.
gatiM svagatyA.anuchakAra mando
nirgachChatAM pANDavAnAM sabhAyAH.. 2-99-23 (15412)
naitAvatA kR^itamityabravIttaM
vR^ikodaraH sannivR^ittArdhakAyaH.
shIghraM hi tvAM nihataM sAnubandhaM
saMsmAryAhaM prativakShyAmi mUDha.. 2-99-24 (15413)
evaM samIkShyAtmani chAvamAnaM
niyamya manyuM balavAnsa mAnI.
rAjAnugaH saMsadi kauravANAM
viniShkAmanvAkyamuvAcha bhImaH.. 2-99-25 (15414)
ahaM duryodhanaM hantA karNaM hantA dhana~njayaH.
shakuniM chAkShakitavaM sahadevo haniShyati.. 2-99-26 (15415)
idaM cha bhUyo vakShyAmi sabhAmadhye bR^ihadvachaH.
satyaM devAH kariShyanti yanno yuddhaM bhaviShyati.. 2-99-27 (15416)
suyodhanamimaM pApaM hantA.asmi gadayA yudhi.
shiraH pAdena chAsyAhamadhiShThAsyAmi bhUtale.. 2-99-28 (15417)
vAkyashUrasya chaivAsya paruShasya durAtmanaH.
duHshAsanasya rudhiraM pAtA.asmi mR^igarADiva.. 2-99-29 (15418)
arjuna uvAcha.. 2-99-30x (1721)
`bhImasena na te santi yeShAM vairaM tvayA tviha.
mattA mR^igeShu sukhino na buddhyante mahadbhayam'.. 2-99-30 (15419)
naivaM vAchA vyavasitaM bhIma vij~nAyate satAm.
itashchaturdashe varShe draShTAro yadbhaviShyati.. 2-99-31 (15420)
bhImasena uvAcha.. 2-99-32x (1722)
duryodhanasya karNasya shakuneshcha durAtmanaH.
duHshAsanachaturthAnAM bhUmiH pAsyati shoNitam.. 2-99-32 (15421)
arjuna uvAcha.. 2-99-33x (1723)
asUyitAraM draShTAraM pravaktAraM vikatthanam.
bhImasena niyogAtte hantAhaM karNamAhave.. 2-99-33 (15422)
arjunaH pratijAnIte bhImasya priyakAmyayA.
karNaM karNAnugAMshchaiva raNe hantA.asmi patribhiH.. 2-99-34 (15423)
ye chAnye pratiyotsyanti buddhimohena mAM nR^ipAH.
tAMshcha sarvAnahaM bANairnetA.asmi yamasAdanam.. 2-99-35 (15424)
chaledvi himavAnsthAnAnniShprabhaH syAddivAkaraH.
shaityaM somAtpraNashyeta matsatyaM vichaledyadi.. 2-99-36 (15425)
na pradAsyati chedrAjyamito varShe chaturdashe.
duryodhano.abhisatkR^itya satyametadbhaviShyati.. 2-99-37 (15426)
vaishampAyana uvAcha.. 2-99-38x (1724)
ityuktavati pArthe tu shrImAnmAdravatIsutaH.
pragR^ihya vipulaM bAhuM sahadevaH pratApavAn.. 2-99-38 (15427)
saubalasya vadhaM prepsuridaM vachanamabravIt.
krodhasaMraktanayano niH shvasanniva pannagaH.. 2-99-39 (15428)
sahadeva uvAcha.. 2-99-40x (1725)
akShAnyAnmanyase mUDha gAndhArANAM yashohara.
naite.akShA nishitA bANAstvayaite samare vR^itAH.. 2-99-40 (15429)
yathA chaivoktavAnbhImastvAmuddishya sabAndhavam.
kartAhaM karmaNastasya kuru kAryANi sarvashaH.. 2-99-41 (15430)
hantA.asmi tarasA yuddhe tvAmevahe sabAndhavam.
yadi sthAsyasi sa~NgrAme kShatradharmeNa saubala.. 2-99-42 (15431)
sahadevavachaH shrutvA nakulo.api vishAmpate.
darshanIyatamo nR^INAmidaM vachanamabravIt.. 2-99-43 (15432)
suteyaM yaj~nasenasya dyUte.asmindhR^itarAShTrajaiH.
yairvAchaH shrAvitA rUkShAH sthitairduryodhanapriye.. 2-99-44 (15433)
tAndhArtarAShTrAndurvR^ittAnmumUrShUnkAlanoditAn.
gamayiShyAmi bhUyiShThAnahaM vaivasvatakShayam.. 2-99-45 (15434)
`ulUkaM cha durAtmAnaM saubalasya sutaM priyam.
krUraM hantA.asmi samare taM vai krUraM narAdhamam'.. 2-99-46 (15435)
nideshAddharmarAjasya draupadyAH padavIM charan.
nirdhArtarAShTrAM pR^ithivIM kartA.asmi nachirAdiva.. 2-99-47 (15436)
vaishampAyana uvAcha.. 2-99-48x (1726)
evaM te puruShavyAghrAH sarve vyAyatabAhavaH.
pratij~nA bahulAH kR^itvA dhR^itarAShTramupAgaman.. .. 2-99-48 (15437)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi ekonashatatamo.adhyAyaH.. 99 ..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-99-13 kAkayavA nistaNDulaM tR^iNadhAnyam.. 2-99-17 smarayitA smArayiShyAmi ..sabhAparva - adhyAya 100
.. shrIH ..
2.100. adhyAyaH 100
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa vanagamanAya bhIShmAdyAmantraNam.. 1.. pANDavAnprati viduravachanam.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha..
AmantrayAmi bharatAMstathA vR^iddhaM pitAmaham..
rAjAnaM somadattaM cha mahArAjaM cha bAhlikam.. 2-100-1 (15438)
droNaM kR^ipaM nR^ipAMshchAnyAnashvatthAmAnameva cha.
viduraM dhR^itarAShTraM cha dhArtarAShTrAMshcha sarvashaH.. 2-100-3a`saumadattiM mahAvIryaM vikarNaM cha mahAmatim'.
yuyutsuM sa~njayaM chaiva tathaivAnyAnsabhAsadaH.. 2-100-4a`gAndhArIM cha mahAbhAgAM mAtaraM cha tathA pR^ithAm'.
sarvAnAmantrya gachChAmi draShTA.asmi punaretya vaH.. 2-100-2 (15439)
vaishampAyana uvAcha.. 2-100-5x (1727)
na cha ki~nchidathochustaM hriyA.a.asannA yudhiShThiram.
manobhireva kalyANaM dadhyuste tasya dhImataH.. 2-100-5 (15440)
vidura uvAcha.. 2-100-6x (1728)
AryA pR^ithA rAjaputrI nAraNyaM gantumarhati.
sukumArI cha vR^iddhA cha nityaM chaiva sukhochitA.. 2-100-6 (15441)
iha vatsyati kalyANI satkR^itA mama veshmani.
iti pArthA vijAnIdhvamagadaM vo.astu sarvashaH.. 2-100-7 (15442)
pANDavA UchuH. 2-100-8x (1729)
tathetyuktvA.abruvansarve yathA no vadase.anagha.
tvaM pitR^ivyaH pitR^isamo vayaM cha tvatparAyaNAH.. 2-100-8 (15443)
yathA.a.aj~nApayase vidvaMstvaM hi naH paramo guruH.
yachchAnyadapi kartavyaM tadvidhatsva mahAmate.. 2-100-9 (15444)
vidura uvAcha.. 2-100-10x (1730)
yudhiShThira vijAnIhi mamedaM bharatarShabha.
nAdharmeNa jitaH kashchidvyathate vai parAjaye.. 2-100-10 (15445)
tvaM vai dharmaM vijAnIShe yuddhe jetA dhana~njayaH.
hantA.arINAM bhImaseno nakulastvarthasa~NgrahI.. 2-100-11 (15446)
saMyantA sahadevastu dhaumyo brahmaviduttamaH.
dharmArthakushalA chaiva draupadI dharmachAriNI.. 2-100-12 (15447)
anyonyasya priyAH sarve tathaiva priyadarshanAH.
parairabhedyAH santuShTAH ko vona na spR^ihayediha.. 2-100-13 (15448)
eSha vai sarvakalyANaH samAdhistava bhArata.
nainaM shatrurviShahate shakreNApi samo.apyuta.. 2-100-14 (15449)
himavatyanushiShTo.asi merusAvarNinA purA.
dvaipAyanena kR^iShNena nagare vAraNAvate.. 2-100-15 (15450)
bhR^igutu~Nge cha rAmeNa dR^iShTadvatyAM cha shambhunA.
ashrauShIrasi tasyApi maharShera~njanaM prati.. 2-100-16 (15451)
kalmAShItIrasaMsthasya gatastvaM shiShyatAM bhR^igoH.
draShTA sadA nAradaste dhaumyaste.ayaM purohitaH.. 2-100-17 (15452)
mAhAsIH sAmparAye tvaM buddhiM tAmR^iShipUjitAm.
purUravasamailaM tvaM buddhyA jayasi pANDava.. 2-100-18 (15453)
shaktyA jayasi rAj~no.anyAnR^iShIndhargopasevayA.
aindre jaye dhR^itamanA yAmye kopavidhAraNe.. 2-100-19 (15454)
tathA visarge kaubere vAruNe kopavidhAraNe..
AtmapradAnaM saumyatvamadbhyashchaivopajIvanam.. 2-100-20 (15455)
bhUmeH kShamA cha tejashcha samagraM sUryamaNDalAt.
vAyorbalaM prApnuhi tvaM bhUtebhyashchAtmasampadam.. 2-100-21 (15456)
agadaM vo.astu bhadraM vo draShTA.asmi punarAgatAn.
ApaddharmArthakR^ichChreShu sarvakAryeShu vA punaH.. 2-100-22 (15457)
yathAvatpratipadyethAH kAle kAle yudhiShThira.
ApR^iShTo.asIha kaunteya svasti prApnuhi bhArata.. 2-100-23 (15458)
kR^itArthaM svasmimantaM tvAM drakShyAmaH punarAgatam.
na hi vo vR^ijinaM ki~nchidveda kashchitpurAkR^itam.. 2-100-24 (15459)
vaishampAyana uvAcha.. 2-100-25x (1731)
evamuktastathetyuktvA pANDavaH satyavikramaH.
bhIShmadroNau namaskR^itya prAtiShThata yudhiShThiraH.. .. 2-100-25 (15460)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyAtaparvaNi shatatamo.adhyAyaH.. 100..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-100-14 samAdhirmanaH svAsthyakaro niyamaH.. 2-100-19 vidhAraNe niyamane .. 2-100-20 visarge dAne. saMyame vashIkaraNe . upajIvanaM jIvanahetutvam..sabhAparva - adhyAya 101
.. shrIH ..
2.101. adhyAyaH 101
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
pANDavAnAM vanaprasthAnena khidyatAM paurANAM vachanAni.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tataH samprasthite tatra dharmarAje tadA nR^ipa.
janAH samantAddraShTuM taM samAruruhurAturAH.. 2-101-1 (15461)
tataH prAsAdavaryANi vimAnashikharANi cha.
gopurANi cha sarvANi vR^ikShAnanyAMshcha sarvashaH.. 2-101-2 (15462)
athAdhiruhya sastrIkA udAsInA vyalokayan.
na hi rathyAstadA shakyA gantuM tAshcha janAkulAH.. 2-101-3 (15463)
Aruhya smAnatAstatra dInAH pashyanti pANDavAn.
padAtiM varjitachChatraM chelabhUShaNavarjitam.. 2-101-4 (15464)
valkalAjinasaMvItaM pArthaM dR^iShTvA janAstadA.
UchurbahuvidhA vAcho bhR^ishopahatachetasaH.. 2-101-5 (15465)
janA UchuH. 2-101-6x (1732)
yaM yAntamanuyAti sma chatura~NgabalaM mahat.
tamekaM kR^iShNayA sArdhamanugachChanti pANDavAH.. 2-101-6 (15466)
chatvAro bhrAtarashchaiva dhaumyashchaiva purohitaH.
bhImArjunau vArayitvA nikR^ityA baddhakArmukau.. 2-101-7 (15467)
dharma evAsthito yena tyaktvA rAjyaM mahAtmanA.
yA na shakyA purA draShTuM bhUtairAkAshagairapi.. 2-101-8 (15468)
tAmadya kR^iShNAM pashyanti rAjamArgagatA janAH.
a~NgarAgochitAM kR^iShNAM raktachandanasevinIm.. 2-101-9 (15469)
varShamuShNaM cha shItaM cha neShyatyAshu vivarNatAm.
adya nUnaM pR^ithA devI satyamAvishya bhAShate.. 2-101-10 (15470)
putrAnsnuShAM cha devI tu draShTumadyAtha nArhati.
nirguNasyApi putrasya kathaM syAhuH svadarshanam.. 2-101-11 (15471)
kimpunaryasya loko.ayaM jito vR^ittena kevalam.
AnR^ishaMsyamanukrosho dhR^itiH shIlaM damaH shamaH.. 2-101-12 (15472)
pANDavaM shobhayantyete ShaDguNAH puruShottamam.
tasmAdasyopaghAtena prajAH paramapIDitAH.. 2-101-13 (15473)
audakAnIva satvAni grIShme salilasa~NkShayAt.
pIDayA pIDitaM sarvaM jagadasya jagatpateH.. 2-101-14 (15474)
mUlasyaivopaghAtena vR^ikShaH puShpaphalopagaH.
mUlaM hyeSha manuShyANAM dharmarAjo mahAdyutiH.. 2-101-15 (15475)
puShpaM phalaM cha patraM cha shAkhAstasyetare janAH.
te bhrAtara iva kShipraM saputrAH sahabAndhavAH.. 2-101-16 (15476)
gachChantamanugachChAmo yena gachChati pANDavaH.
udyAnAni parityajya kShetrANi cha gR^ihANi cha.. 2-101-17 (15477)
ekaduHkhasukhAH pArthamanuyAma sudhArmikam.
samuchChritapatAkAni paridhvastAjirANi cha.. 2-101-18 (15478)
upAttadhanadhAnyAni hR^itasArANi sarvashaH.
rajasA.apyavakIrNAni parityaktAni daivataiH.. 2-101-19 (15479)
mUShakaiH paridhAvadbhirudbalairAvR^itAni cha.
apetodakadhUmAni hInasaMmArjanAni cha.. 2-101-20 (15480)
pranaShTabalikarmejyAmantrahomajapAni cha.
duShkAleneva bhagnAni bhinnabhAjanavanti cha.. 2-101-21 (15481)
asmattyaktAni veshmAni saubalaH pratipadyatAm.
vanaM nagaramevAstu yena gachChanti pANDavAH.. 2-101-22 (15482)
asmAbhishcha parityaktaM puraM sampadyatAM vanam.
bilAni daMShTriNaH sarve vAni mR^igapakShiNaH.. 2-101-23 (15483)
tyajantvasmadbhayAdbhItA gajAH siMhA vanAnyapi.
anAkrAntaM prapadyantaH sevamAnaM tyajantu cha.. 2-101-24 (15484)
tR^iNamAMsaphalAdAnAM deshAMstyaktvA mR^igadvijAH.
vayaM pArthairvane samyaksaha vatsyAma nirvR^itAH.. 2-101-25 (15485)
ityevaM vividhA vAcho nAnAjanasamIritAH.
shushrAva pArthaH shrutvA cha na vichakre.asya mAnasam.. 2-101-26 (15486)
tataH prAsAdasaMsthAstu samantAdvai gR^ihe gR^ihe.
brAhmaNakShatriyavishAM shUdrANAM chaiva yoShitaH.. 2-101-27 (15487)
gatvA svagR^ihajAlAni utpATyAvaraNAni cha.
dadR^ishuH pANDavAndInAnvalkalAjinavAsasaH.. 2-101-28 (15488)
kR^iShNAM tvadR^iShTapUrvAM tAM vrajantIM padbhireva cha.
ekavastrAM rudantIM tAM muktakeshIM rajasvalAm.. 2-101-29 (15489)
dR^iShTvA tadA striyaH sarvA vivarNavadanA bhR^isham.
vilapya bahudhA mohAdduHkhashokena pIDitAH.
hAhA dhigdhigdhigityuktvA netrairashrUNyavartayan.. 2-101-30 (15490)
janasyAtha vajaH shrutvA sa rAjA bhrAtR^ibhiH saha.
uddishya vanAvAsAya pratasthe kR^itanishchayaH.. 2-101-31 (15491)
vaishampAyana uvAcha.. 2-101-32x (1733)
tasminsamprasthite kR^iShNA pR^ithAM prApya yashasvinIm.
apR^ichChadbhR^ishaduHkhArtA yAshchAnyAstatra yoShitaH.. 2-101-32 (15492)
tato ninAdaH sumahAnpANDavAntaH pure.abhavat.. 2-101-33 (15493)
kuntI cha bhR^ishashantaptA draupadIM prekShya gachChatIm.
shokavihvalayA vAchA kR^ichChrAdvachanamabravIt.. 2-101-34 (15494)
vatse shoko na te kAryaH prApyedaM vyasanaM mahat.
strIdharmANAmabhij~nA.asi shIlAchAravatI tathA.. 2-101-35 (15495)
na tvAM shandeShTumarhAmi bhartR^Inprati shuchismite.
sAdhvI guNasamApannA bhUShitaM te kuladvayam.. 2-101-36 (15496)
sabhAgyAH kuravashcheme ye na dagdhAstvayA.anaghe.
ariShTaM vraja panthAnaM madanudhyAnabR^iMhitA.. 2-101-37 (15497)
bhAvinyarthe hi satstrINAM vaikR^itaM nopajAyate.
gurudharmAbhiguptA cha shreyaH kShipramavapsyasi.. 2-101-38 (15498)
sahadevashcha me putraH sadA.avekShyo vane vasan.
yathedaM vyasanaM prApya nAyaM sIdenmahAmatiH.. 2-101-39 (15499)
vaishampAyana uvAcha.. 2-101-40x (1734)
tathenyuktvA tu sA devI sravannetrajalAvilA.
shoNitAktaikavasanA muktakeshI viniryayau.. 2-101-40 (15500)
tAM kroshantIM pR^ithA duHkhAdanuvavrAja gachChatIm.
athApashyansutAnsarvAnhR^itAbharaNavAsasaH.. 2-101-41 (15501)
rurucharmAvR^itatanUnhriyA ki~nchidavAhmukhAn.
paraiH parItAnsaMhR^iShTaiH suhR^idbhishchAnushochitAn.. 2-101-42 (15502)
tadavasthAnsutAnsarvAnupasR^ityAtivatsalA.
svajamAnA.avadachChekAttattadvilapatI bahu.. 2-101-43 (15503)
kuntyuvAcha. 2-101-44x (1735)
kathaM saddharmachAritrAnvR^ittasthitivibhUShitAn.
akShudrAndR^iDhabhaktAMshcha daivatejyAparAnsadA.. 2-101-44 (15504)
vyasanaM vaH samabhyAgAtko.ayaM vidhiviparyayaH.
kasyApadhyAnajaM chedamAgaH pashyAmi vo dhiyA.. 2-101-45 (15505)
syAttu madbhAgyadoSho.ayaM yA.ahaM yuShmAnajIjanam.
duHkhAyAsabhujo.atyarthaM yuktAnapyuttamairguNaiH.. 2-101-46 (15506)
kathaM vatsyatha durgeShu vane R^iddhivinAkR^itAH.
vIryasatvabalotsAhatejobhirakR^ishAH kR^ishAH.. 2-101-47 (15507)
yadyevamahamaj~nAsyaM vane vAsaM hi vo dhruvam.
shatashR^i~NgAnmR^ite pANDau nAgamiShyaM gajAhvayam.. 2-101-48 (15508)
dhanyaM vaH pitaraM manye tapomedhAnvitaM tathA.
yaH putrAdhimasamprApya svargechChAmakarotpriyAm.. 2-101-49 (15509)
dhanyAM chAtIndriyaj~nAnAmimAM prAptAM parAM gatim.
manye tu mAdrIM dharmaj~nAM kalyANIM sarvathaiva tu.. 2-101-50 (15510)
ratyA matyA cha gatyA cha yayA.ahamabhisandhitA.
jIvitapriyatAM mahyaM dhi~NmAM sa~NkleshabhAginIm.. 2-101-51 (15511)
putrakA na vihAsye vaH kR^ichChralabdhAnpriyAnsataH.
sA.ahaM yAsyAmi hi vanaM hA kR^iShNe kiM jahAsi mAm. 2-101-52 (15512)
antavatyasudharme.asmindhAtrA kiM nu pramAdataH.
mamAnto naiva vihitastenAyurna jahAti mAm.. 2-101-53 (15513)
hA kR^iShNa dvArakAvAsinkvAsi sa~NkarShaNAnuja.
kasmAnna trAyase duHkhAnmAM chemAMshcha narottamAn.. 2-101-54 (15514)
anAdinidhanaM ye tvAmanudhyAyanti vai narAH.
tAMstvaM pAsItyayaM vAdaH sa gato vyarthatAM katham.. 2-101-55 (15515)
ime saddharmamAhAtmyayashovIryAnuvartinaH.
nArhanti vyasanaM bhoktuM nanveShAM kriyatAM dayA.. 2-101-56 (15516)
seyaM nItyarthavij~neShu kathamApadupAgatA..
sthiteShu kulanAtheShu kathamApadupAgatA.. 2-101-57 (15517)
hA pANDo hA mahArAja kvAsi kiM samupekShase.
putrAnvivAsyataH sAdhUnaribhirdyUtanirjitAn.. 2-101-58 (15518)
sahadeva nivartasva nanu tvamasi me priyaH.
sharIrAdapi mAdreya mAM mA tyAkShIH kuputravat.. 2-101-59 (15519)
vrajantu brAtaraste.amI yadi satyAbhisandhinaH.
matparitrANajaM dharmamihaiva tvamavApnuhi.. 2-101-60 (15520)
vaishampAyana uvAcha.. 2-101-61x (1736)
evaM vipalatIM kuntImabhivAdya praNamya cha.
pANDavA vigatAnandA vanAyaiva pravavrajuH.. 2-101-61 (15521)
vidurashchApi tAmArtAM kuntImAshvAsya hetubhiH.
prAveshayadgR^ihaM kShattA svayamArtataraH shanaiH.. 2-101-62 (15522)
dhArtarAShTrastristAshcha nikhilenopalabhya tat.
gamanaM parikarShaM cha kR^iShNAyA dyUtamaNDale.. 2-101-63 (15523)
ruruduH susvanaM sarvA vinindantyaH kurUnbhR^isham.
dadhyushcha suchiraM kAlaM karAsaktamukhAmbujAH.. 2-101-64 (15524)
rAjA cha dhR^itarAShTrastu putrANAmanayaM tadA.
dhyAyannudvignahR^idayo na shAntimadhijagmivAn.. 2-101-65 (15525)
sa chintayannanekAgraH shokavyAkulachetanaH.
kShattuH sampreShayAmAsa shIghramAgamyatAmiti.. 2-101-66 (15526)
tato jagAma viduro dhR^itarAShTraniveshanam.
taM paryapR^ichChatsaMvigno dhR^itarAShTro janAdhipaH.. .. 2-101-67 (15527)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi ekottarashatatamo.adhyAyaH.. 101..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-101-40 shoNitAktaikavasanA rajasvalA.. 2-101-51 mahyaM mama .. 2-101-53 asudharme prANadhAraNe. antavati vinAshavati..sabhAparva - adhyAya 102
.. shrIH ..
2.102. adhyAyaH 102
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa viduramprati pANDavAnAM vanaprasthAnasamaye cheShTavisheShaprashne tata tachcheShTAvisheShakathanapUrvakaM tattadabhiprAyAviShkaraNam .. 1.. droNena duryodhanAya hitopadeshaH.. 2..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
tamAgatamatho rAjA viduraM dIrghadarshinam.
sAsha~Nka iva prapachCha dhR^itarAShTo.ambikAsutaH.. 2-102-1 (15528)
kathaM gachChati kaunteyo dharmaputro yudhiShThiraH.
bhImasenaH savyasAchI mAdrIputrI cha pANDavau.. 2-102-2 (15529)
dhaumyashchaiva kathaM kShattardraupadI cha yashasvinI.
shrotumichChAmyahaM sarvaM teShAM shaMsa vicheShTitam.. 2-102-3 (15530)
vidura uvAcha.. 2-102-4x (1737)
vastreNa saMvR^itya mukhaM kuntIputro yudhiShThiraH.
bAhU vishAlau sampashyanbhImo gachChati pANDavaH.. 2-102-4 (15531)
sikatA vapansavyasAchI rAjAnamanugachChati.
mAdrIputraH sahadevo mukhamAlipya gachChati.. 2-102-5 (15532)
pAMsUpaliptasarvA~Ngo nakulashchittavihvalaH.
darshanIyatamo loke rAjAnamanugachChati.. 2-102-6 (15533)
kR^iShNA tu keshaiH prachChAdya mukhamAyatalochanA.
darshanIyA prarudatI rAjAnamanugachChati.. 2-102-7 (15534)
dhaumyo raudrANi sAmAni yAmyAni cha vishAmpate.
gAyangachChati mArgeShu kushAnAdAya pANinA.. 2-102-8 (15535)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-102-9x (1738)
vividhAnIha rUpANi kR^itvA gachChanti pANDavAH.
tanmamAchakShva vidura kasmAdevaM vrajanti te.. 2-102-9 (15536)
vidura uvAcha.. 2-102-10x (1739)
nikR^itasyApi te putrairhR^ite rAjye dhaneShu cha.
na dharmAchchalate buddhirdharmarAjasya dhImataH.. 2-102-10 (15537)
yo.asau rAjA ghR^iNI nityaM dhArtarAShTreShu bhArata.
nikR^ityA bhraMshitaH krodhAnnonmIlayati lochane.. 2-102-11 (15538)
nAhaM janaM nirdaheyaM dR^iShTvA ghoreNa chakShuShA.
sa pidhAya mukhaM rAjA tasmAdgachChati pANDavaH.. 2-102-12 (15539)
yathA cha bhImo vrajati nigadataH shR^iNu.
bAhvorbale nAsti samo mameti bharatarShabha.. 2-102-13 (15540)
bAhU vishAlau kR^itvA.asau tena bhImopi gachChati.
bAhU vidarshayanrAjanbAhudraviNadarpitaH.. 2-102-14 (15541)
chikIrShankarma shatrubhyo bAhudravyAnurUpataH.
pradisha~nsharasampAtAnkuntIputro.arjunastadA.. 2-102-15 (15542)
sikatA vapansavyasAchI rAjAnamanugachChati.
asaktAH sikatAstasya yathA samprati bhArata.
asaktaM sharavarShANi tathA mokShyati shatruShu.. 2-102-16 (15543)
na me kashchidvijAnIyAnmukhamadyeti bhArata.
mukhamAlipya tenAsau sahadevo.api gachChati.. 2-102-17 (15544)
nAhaM manAMsyAdadeyaM mArge strINAmiti prabho.
pAMsUpaliptasarvA~Ngo nakulastena gachChati.. 2-102-18 (15545)
ekavastrA prarudatI muktakeshI rajasvalA.
shoNitenAktavasanA draupadI vAkyamabravIt.. 2-102-19 (15546)
yatkR^ite.ahamidaM prAptA teShAM varShe chaturdashe.
hatapatyo hatasutA hatabandhujanapriyAH.. 2-102-20 (15547)
bandhushoNitadigdhA~Ngyo muktakeshyo rajasvalAH.
evaM kR^itodakA bhAryAH pravekShyanti gajAhvayam.. 2-102-21 (15548)
kR^itvA tu nairR^itAndarbhAndhIro dhaumyaH purohitaH.
sAmAni gAyanyAmyAni purato yAti bhArata.. 2-102-22 (15549)
hateShu bharateShvAjau kurUNAM guravastadA.
evaM sAmAni -- ntItyuktvA dhaumyopi gachChati . 2-102-23 (15550)
`prasthApya pANDavA~nsheShAnniH sheShaste bhaviShyati.
iti dhaumyo vyavasito raudrasAmAni gAyati.. 2-102-24 (15551)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-102-25x (1740)
kimabruvannaikR^itikaH kiM vA nAgarikA janAH.
tathyena me samAchakShva kShattaH sarvamasheShataH .. 2-102-25 (15552)
vidura uvAcha.. 2-102-26x (1741)
brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrA ye.anye vadantyatha.
tachChR^iNuShva mahArAja vakShyate cha mayA tava.. 2-102-26 (15553)
prakR^itaya UchuH. 2-102-27x (1742)
hAhA gachChanti no nAthAH samavekShadhvamIdR^isham.
aho dhikkuruvR^iddhAnAM bAlAnAmiva cheShTitam.. 2-102-27 (15554)
rAShTrebhyaH pANDudAyAdA.NllobhAnnirvAsayanti ye.
anAthAH sma vayaM sarve viyuktAH pANDunandanaiH.. 2-102-28 (15555)
durvinIteShu lubdheShu kA prItiH kauraveShu naH.
iti paurAH suduH khArtAH kroshanti sma punaH punaH.. 2-102-29 (15556)
evamAkArali~Ngaiste vyavasAyaM manogatam.
kathayantashcha kaunteyA vanaM jagmurmanasvinaH.. 2-102-30 (15557)
evaM teShu narAgryeShu niryatsu gajasAhvayAt.
anabhre vidyutashchAsanbhUmishcha samakampata.. 2-102-31 (15558)
rAhuragrasadAdityamaparvaNi vishAmpate.
ulkA chApyapasavyena puraM kR^itvA vyashIryata.. 2-102-32 (15559)
pratyAharanti kravyAdA gR^idhragomAyuvAyasAH.
devAyatanachaityeShu prAkArATTAlakeShu cha.. 2-102-33 (15560)
evamete mahotpAtAH prAdurAsandurAsadAH.
bharatAnAmabhAvAya rAjandurmantrite tava.. 2-102-34 (15561)
vaishampAyana uvAcha.. 2-102-35x (1743)
evaM pravadatoreva tayostatra vishAmpate.
dhR^itarAShTrasya rAj~nashcha vidurasya cha dhImataH.. 2-102-35 (15562)
nAradashcha sabhAmadhye kurUNAmagrataH sthitaH.
maharShibhiH parivR^ito raudraM vAkyamuvAcha ha.. 2-102-36 (15563)
itashchaturdashe varShe vi~NkShyantIha kauravAH.
duryodhanAparAdhena bhImArjunabalena cha.. 2-102-37 (15564)
ityuktvA divamAkramya kShipramantaradhIyata.
brAhmIM shriyaM suvipulAM bibhraddevarShisattamaH.. 2-102-38 (15565)
tato duryodhanaH karNaH shakunishchApi saubalaH.
droNaM dvIpamamanyanta rAjyaM chAsmai nyavedayan.. 2-102-39 (15566)
athAbravIttato droNo duryodhanamamarShaNam.
duHshAsanaM cha karNaM cha sarvAneva cha bhAratAn.. 2-102-40 (15567)
avadhyAnpANDavAnprAhurdevaputrAndvijAtayaH.
ahaM chai sharaNaM prAptAnvartamAno yathAbalam.. 2-102-41 (15568)
gantA sarvAtmanA bhaktyA dhArtarAShTrAnsarAjakAn.
notsaheyaM parityaktuM daivaM hi balavattaram.. 2-102-42 (15569)
dharmataH pANDuputrA vai vanaM gachChanti nirjitAH.
te cha dvAdasha varShANi vane vatsyanti pANDavaH.. 2-102-43 (15570)
charitabrahmacharyAshcha krodhAmarShavashAnugAH.
vairaM niryAtayiShyanti mahadduHkhAya pANDavAH.. 2-102-44 (15571)
mayA cha bhraMshito rAjandrupadaH sakhivigrahe.
putrArthamayajadrAjA vadhAya mama bhArata.. 2-102-45 (15572)
yAjopayAjatapasA putraM lebhe sa pAvakAt.
dhR^iShTadyumnaM draupadIM cha vedImadhyAtsumadhyamAm.. 2-102-46 (15573)
dhR^iShTadyumnastu pArthAnAM syAlaH sambandhato mataH.
pANDavAnAM priyaratastasmAnmAM bhayamAvishat.. 2-102-47 (15574)
jvAlAvarNo devadatto dhanuShmAnkavachI sharI.
martyadharmatayA tasmAdadya me sAdhvaso mahAn.. 2-102-48 (15575)
gato hi pakShatAM teShAM pArShataH paravIrahA.
rathAtirathasa~NkhyAyAM yo.agraNIrarjuno yuvA.. 2-102-49 (15576)
sR^iShTaprANo bhR^ishataraM tena chetsa~Ngamo mama.
kimanyadduHkhamadhikaM paramaM bhuvi kauravAH.. 2-102-50 (15577)
dhR^iShTadyumno droNamR^ityuriti viprathitaM vachaH.
madvadhAyAshrito.apyeSha loke chApyativishrutaH.. 2-102-51 (15578)
so.ayaM nUnamanuprAptastvatkR^ite kAlaparyayaH.
tvaritaM kuruta shreyo naitadetAvatA kR^itam.. 2-102-52 (15579)
muhUrtaM sukhamevaitattAlachChAyeva haimanI.
jayadhvaM cha mahAyaj~nairbhogAnashnIta datta cha.. 2-102-53 (15580)
itashchaturdashe varShe mahatprApsyatha vaishasam.
duryodhana nishamyaitatpratipadya yathechChasi.. 2-102-54 (15581)
shamaM vA pANDuputreNa prayu~NkShva yadi manyase. 2-102-55 (15582)
vaishampAyana uvAcha..
droNasya --chanaM shrutvA dhR^itarAShTro.abravIdidam.. 2-102-55x (1744)
samyagAha guruH kShattarupAvartaya pANDavAn.
yadi te na nivartante satkR^itA yAntu pANDavAH. 2-102-56 (15583)
sashastrarathapAdAtA bhogavantashcha putrakAH.. .. 2-102-57 (15584)
iti shrImanmahAbhArate sabhAparvaNi anudyataparvaNi dvyadhikashatatamo.adhyAyaH.. 102..
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-102-16 asaktAH parasparamalagnAH.. 2-102-39 dvIpamAshrayam.. 2-102-48 devadatto devairdattaH.. 2-102-50 sa~NgamaH sa~NgrAme iti sheShaH.. 2-102-53 haimanI hemantasambandhinI.. 2-102-54 vaishasaM nAsham..sabhAparva - adhyAya 103
.. shrIH ..
2.103. adhyAyaH 103
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTrasa~njayayoH saMvAdaH.. 1..Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha..
vanaM gateShu pArtheShu nirjiteShu durodare.
dhR^itarAShTraM mahArAja tadA chintA samAvishat.. 2-103-1 (15585)
taM chintayAnamAsInaM dhR^itarAShTraM janeshvaram.
niH shvasantamanekAgramiti hovAcha sa~njayaH.. 2-103-2 (15586)
avApya vasusampUrNAM vasudhAM vasudhAdhipa.
pravrAjya pANDavAnrAjyAdrAjankimanushochasi.. 2-103-3 (15587)
dhR^itarAShTra uvAcha.. 2-103-4x (1745)
ashochyatvaM kutasteShAM yeShAM vairaM bhaviShyati.
pANDavairyuddhashauNDairhi balavadbhirmahArathaiH.. 2-103-4 (15588)
sa~njaya uvAcha.. 2-103-5x (1746)
tavedaM sukR^itaM rAjanmahadvairamupasthitam.
vinAsho yena lokasya sAnubandho bhaviShyati.. 2-103-5 (15589)
vAryamANo hi bhIShmeNa droNena vidureNa cha.
pANDavAnAM priyAM bhAryAM draupadIM dharmachAriNIm. 2-103-6 (15590)
prAhiNodAnayeheti putro duryodhanastava.
sUtaputraM sumandAtmA nirlajjaH prAtikAminam.. 2-103-7 (15591)
yasmai devAH prayachChanti puruShAya parAbhavam.
buddhiM tasyApakarShanti so.avAchInAni pashyati.. 2-103-8 (15592)
buddhau kaluShabhUtAyAM vinAshe samupasthite.
anayo nayasa~NkAsho hR^idayAnnApasarpati.. 2-103-9 (15593)
anarthAshchArtharUpeNa arthAshchAnartharUpiNaH.
uttiShThanti vinAshAya nUnaM tachchAsya rochate.. 2-103-10 (15594)
na kAlo daNDamudyamya shiraH kR^intati kasyachit.
kAlasya balametArvAdvaparItArthadarshanam.. 2-103-11 (15595)
AsAditamidaM ghoraM tumulaM romaharShaNam.
pA~nchAlImapakarShadbhiH sabhAmadhye tapasvinIm.. 2-103-12 (15596)
ayonijAM rUpavatIM kule jAtAM vibhAvasoH.
ko nu tAM sarvadharmaj~nAM paribhUya yashasvinIm.. 2-103-13 (15597)
paryAnayetsabhAmadhye vinA durdyUtadevinam.
strIdharmiNI varArohA shoNitena pariplutA.. 2-103-14 (15598)
ekavastrAtha pA~nchAlI pANDavAnabhyavaikShata.
hR^itasvAnhR^itarAjyAMshcha hR^itavastrAnhR^itashriyaH.. 2-103-15 (15599)
vihInAnsarvakAmebhyo dAsabhAvamupAgatAn.
dharmapAshaparikShiptAnashaktAniva vikrame.. 2-103-16 (15600)
kruddhAM chAnarhatIM kR^iShNAM duHkhitAM kurusaMsadi.
duryodhanashcha karNashcha kaTukAnyabhyabhAShatAm.. 2-103-17 (15601)
iti sarvamidaM rAjannAkulaM pratibhAti me. 2-103-18 (15602)
dhR^itarAShTra uvAcha..
tasyAH kR^ipaNachakShurbhyAM pradahyetApi medinI.. 2-103-18x (1747)
api sheShaM bhavedadya putrANAM mama sa~njaya.
bharatAnAM striyaH sarvA gAndhAryA saha sa~NgatAH.. 2-103-19 (15603)
prAkoshanbhairavaM tatra dR^iShTvA kR^iShNAM sabhAgatAm.
dharmiShTAM dharmapatnIM cha rUpayauvanashAlinIm.. 2-103-20 (15604)
prajAbhiHsaha sa~Ngamya hyanushochanti nityashaH.
agnihotrANi sAyAhne cha chAhUyanta sarvashaH.. 2-103-21 (15605)
brAhmaNAH kupitAshchAsandraupadyAH parikarShaNe.
AsInniShThAnako ghoro nirghAtashcha mahAnabhUt.. 2-103-22 (15606)
diva ulkAshchApatanta rAhushchArkamupAgrasat.
aparvaNi mahAghoraM prajAnAM jayanbhayam.. 2-103-23 (15607)
tathaiva rathashAlAsu prAdurAsIddhutAshanaH.
dhvajAshchApi vyashIryanta bharatAnAmabhUtaye.. 2-103-24 (15608)
duryodhanasyAgnihotre prAkroshanbhairavaM shivAH.
tAstadA pratyabhAShanta rAsabhAH sarvato dishaH.. 2-103-25 (15609)
prAtiShThata tato bhIShmo droNena saha sa~njaya.
kR^ipashcha somadattashcha bAhlIkashcha mahAmanAH.. 2-103-26 (15610)
tato.ahamabruvaM tatra vidureNa prachoditaH.
varaM dadAni kR^iShNAyai kA~NkShitaM yadyadichChati.. 2-103-27 (15611)
avR^iNottatra pA~nchAlI pANDavAnA --satAm.
sarathAnsadhanuShkAMshchApyanuj~nAsiShamapyaham.. 2-103-28 (15612)
athAbravInmahAprAj~no viduraH sarvadharmavit.
etadantAstu bharatA yadva-kR^iShNA sabhAM gatA.. 2-103-29 (15613)
yaiShA pA~nchAlarAjasya sutA sA shrIranuttamA.
pA~nchAlI pANDavAnetAndaivasR^iShTopasarpati.. 2-103-30 (15614)
tasyAH pArthAH parikleshaM na kShaMsyante hyamarShaNAH.
vR^iShNayo vA maheShvAsAH pA~nchAlA vA mahArathAH.. 2-103-31 (15615)
tena satyAbhisandhena vAsudevena rakShitAH.
AgamiShyati bIbhatsuH pa~nchAlaiH parivAritaH.. 2-103-32 (15616)
teShAM madhye maheShvAso bhImaseno mahAbalaH.
AgamiShyati dhunvAno gadAM daNDamivAntakaH.. 2-103-33 (15617)
tato gANDIvanirghoShaM shrutvA pArthasya dhImataH.
gadAvegaM cha bhImasya nAlaM soDhuM narAdhipAH.. 2-103-34 (15618)
tatra me rochate nityaM pArthaiH sAma na vigrahaH.
kurubhyo hi sadA manye pANDavAnbalavattarAn.. 2-103-35 (15619)
tathA hi balavAnrAjA jarAsandho mahAdyutiH.
bAhupraharaNenaiva bhImena nihato yudhi. 2-103-36 (15620)
tasya te shama evAstu pANDavairbharatarShabha.
ubhayoH pakShayoryuktaM kriyatAmavisha~NkayA.. 2-103-37 (15621)
evaM kR^ite mahArAja paraM shreyastvamApsyasi.
evaM gAvalgaNe kShattA dharmArthasahitaM vachaH.. 2-103-38 (15622)
uktavAnna gR^ihItaM vai mayA putrahitaiShiNA.. .. 2-103-39 (15623)
iti shrImanmahAbhArate shatasAhasrayAM saMhitAyAM vaiyAsikyAM sabhAparvaNi anudyUtaparvaNi vyadhikashatatamo.adhyAyaH.. 103.. .. samAptamanudyUtaparva sabhAparva cha.. itaH paraM vanaparva bhaviShyati tasyAyamAdyaH shlokaH. janamejaya uvAcha.. evaM dyUtajitAH pArthAH kopitAshcha durAtmabhiH. dhArtarAShTraiH sahAmAtyairnikR^ityA dvijasattama.. 1..