
Kumbhaghonam Edition
14. Ashvamedhikaparva
Ashvamedhikaparva - adhyAya 001
.. shrIH ..
14.1. adhyAyaH 001
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ga~NgAyAM bhIShmAyodakadAnAnantaraM bandhushokaviShaNNaM yudhiShThiraMprati dhR^itarAShTreNa samAshvAsanam.. 1 .. tathA viduravachanAnAdareNa svasyaitAdR^ishAnarthaprAptikathanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
shrIvedavyAsAya namaH.
nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam.
devIM sarasvatIM vyAsaM tato jayamudIrayet.. 14-1-1 (92367)
vaishampAyana uvAcha. 14-1-2x (7730)
kR^itodakastu rAjAnaM dhR^itarAShTraM yudhiShThiraH.
puraskR^itya mahAbAhuruttatArAkulendriyaH.. 14-1-2 (92368)
uttIrya tu mahAbAhurbAShpavyAkulalochanaH.
papAta tIre ga~NgAyA vyAdhaviddha iva dvipaH.. 14-1-3 (92369)
taM sIdamAnaM jagrAha bhImaH kR^iShNena choditaH.
maivamityabravIchchainaM kR^iShNaH parabalArdanaH.. 14-1-4 (92370)
tamArtaM patitaM bhUmau shvasantaM cha punaH punaH.
tadR^ishuH pArthivA rAjandharmaputraM yudhiShThiram.. 14-1-5 (92371)
ta dR^iShTvA dInamanasaM gatasatvaM nareshvaram.
bhUyaH shokasamAviShTAH pANDavAHka samupAvishan.. 14-1-6 (92372)
rAjA tu dhR^itarAShTrastaM tathA dIno mahAbhujam.
vAkyamAha mahAbuddhiH praj~nAchakShurnareshvaram.. 14-1-7 (92373)
uttiShTha kurushArdUla kuru kAryamanantaram.
kShatradharmeNa kaunteya jiteyamavanI tvayA.. 14-1-8 (92374)
bhu~NkSha sArdhaM bhrAtR^ibhistAM suhR^idbhishcha janeshvara.
shochitavyaM na pashyAmi tvayA dharmabhR^itAMvara.. 14-1-9 (92375)
shochitavyaM mayA chaiva gAndhAryA cha mahIpate.
yayoH putrashataM naShTaM svapnalabdhaM yathA dhanam.. 14-1-10 (92376)
ashrutvA hitakAmasya vidurasya mahAtmanaH.
vAkyAni sumahArthAni paritapyAmi durmatiH.. 14-1-11 (92377)
uktavAnviduro yanmAM dharmAtmA divyadarshanaH.
duryodhanAparAdhena kulaM te vinashiShyati.. 14-1-12 (92378)
svasti chedichChase rAjankulasya kuru me vachaH.
vadhyatAmeSha duShTAtmA mando rAjA suyodhanaH.. 14-1-13 (92379)
karNashcha shakunishchaiva nainaM pashyatu karhichit.
dyUtasa~NghAtamapyeShAmapramAdena vAraya.. 14-1-14 (92380)
abhiShechaya rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram.
sa pAlayiShyati vashI dharmeNa pR^ithivImimAm.. 14-1-15 (92381)
atha nechChasi rAjAnaM kuntIputraM yudhiShThiram.
`vinAshamupayAstanti tava putrA na saMshayaH.'
meDhIbhUtaH svayaM rAjyaM pratigR^ihNIShva pArthiva.. 14-1-16 (92382)
samaM sarveShu bhUteShu vartamAnaM narAdhipa.
anujIvantu sarve tvAM j~nAtayo j~nAtivardhaMna.. 14-1-17 (92383)
evaM bruvati kaunteya vidure dIrghadarshini.
duryodhanamahaM pApamanvavartaM vR^ithAmatiH.. 14-1-18 (92384)
ashrutvA tasya dhIrasya vAkyAni madhurANyaham.
phalaM prApya mahadduHkhaM nimagnaH shokasAgare.. 14-1-19 (92385)
vR^iddhau hi te.adya pitarau pashya nau duHkhitau nR^ipa.
na shochitavyaM bhavatA pashyAmIha janAdhipa.. .. 14-1-20 (92386)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi prathamo.adhyAyaH.. 1 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-1-1 kR^itodakaM tviti jha.pAThaH.. 7-1-2 uttatAra ga~NgAta iti sheShaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 002
.. shrIH ..
14.2. adhyAyaH 002
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa samAshvAsanepi tUShNIM tiShThanto yudhiShThirasya kR^iShNena parisAntvanam.. 1 .. punarbhIShmadroNakarNamAraNAnusmaraNa viShAdenAraNyagamanAya kR^iShNAnuj~nAnamAkA~NkShamANasya yudhiShThirasya vyAseni parisAntvanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktastu rAjA.asau dhR^itarAShTreNa dhImatA.
tUShNIMbabhUva medhAvI tamuvAchAtha keshavaH.. 14-2-1 (92387)
atIva manasA shokaH kriyamANo janAdhipa.
santapayati chaitasya pUrvapretAnpitAmahAn.. 14-2-2 (92388)
yajasva vividhairyaj~nairbahubhiH svAptadakShiNaiH.
devAMstarpaya somena svadhayA cha pitR^Inapi.. 14-2-3 (92389)
atithInannapAnena kAmairanyairaki~nchanAn.
`tvadvidhasya mahAbuddhe naitadadyopapadyate.'
viditaM veditavyaM te kartavyamapi te kR^itam.. 14-2-4 (92390)
shrutAshcha rAjadharmAste bhIShmAdbhAgIrathIsutAt.
kR^iShNadvaipAyanAchchaiva nAradAdvidurAttathA.. 14-2-5 (92391)
nemAmarhasi mUDhAnAM vR^ittiM tvamanuvartitum.
pitR^ipaitAmahaM vR^ittamAsthAya dhuramudvaha.. 14-2-6 (92392)
yuktaM hi yashasA kShAtraM svargaM prAptumasaMshayam.
nahi kashchiddhi shUraNAM nihato.atra parA~NmukhaH.. 14-2-7 (92393)
tyaja shokaM mahArAja bhavitavyaM hi tattathA.
na shakyAste punardraShTuM tvayA ye.asminraNe hatAH.. 14-2-8 (92394)
etAvaduktvA govindo dharmarAjaM yudhiShThiram.
virarAma mahAtejAstamuvAcha yudhiShThiraH.. 14-2-9 (92395)
govinda mayi yA prItistava sA viditA mama.
sauhR^idena tathA premNA sadA mayyanukampase.. 14-2-10 (92396)
priyaM tu me syAtsumahatkR^itaM chakragadAdhara.
shrImanprItena manasAka sarvaM yAdavanandana.. 14-2-11 (92397)
yadi mAmanujAnIyAdbhavAngantuM tapovanam.
`kR^itakR^ityo bhaviShyAmi iti me nishchitA matiH'.. 14-2-12 (92398)
na hi shAntiM prapashyAmi pAtayitvA pitAmaham.
`nR^ishaMsaH puruShavyAghraM guruM vIryabalAnvitam.'
karNaM cha puruShavyAghnaM sa~NgrAmeShvapalAyinam.. 14-2-13 (92399)
karmaNA yena muchyeyamasmAtkrUrAdariMdama.
karmaNA tadvidhatsveha yena shudhyati me manaH.. 14-2-14 (92400)
tamevaMvAdinaM pArthaM vyAsaH provAcha dharmavit.
sAntvayansumahAtejAH shubhaM vachanamarthavat.. 14-2-15 (92401)
sukR^itA te matistAta punarbAlyena muhyase.
kimAkAshe vayaM sarve pralapAmo muhurmuhuH.. 14-2-16 (92402)
viditAH kShatradharmAste yeShAM yuddhena jIvikA.
tathA pravR^itto nR^ipatirnAdhibandhena yujyase.. 14-2-17 (92403)
mokShadharmAshcha nikhilA yAthAtathyena te shrutAH.
`yathA vai kAmajAM mAyAM parityuktaM tvamarhasi..' 14-2-18 (92404)
asakR^ichchApi sandehAshChinnAste kAmajA mayA.
ashraddadhAno durmedhA luptasmR^itirasi dhruvam.. 14-2-19 (92405)
maivaM bhava na te yuktamidamaj~nAnamIdR^isham.. 14-2-20 (92406)
prAyashchittAni sarvANi viditAni cha te.anagha.
rAjadharmAshcha te sarve dAnadharmAshcha te shrutAH.. 14-2-21 (92407)
sa kathaM sarvadharmaj~naH sarvAgamavishAradaH.
parimuhyasi bhUyastvamaj~nAnAdiva bhArata.. .. 14-2-22 (92408)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi dvitIyo.adhyAyaH.. 2 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-2-16 punarbAhmena muhyase iti ka.Ta.pAThaH.. 16 ..Ashvamedhikaparva - adhyAya 003
.. shrIH ..
14.3. adhyAyaH 003
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vyAsena yudhiShThiraMprati puruShakarmaNAmIshvarapreraNAyattatayA doShAnApAdakatvakathanapUrvakaM tadabhyupagamenApi pApApanodAyAshvamedhAdividhAnam.. 1 .. yudhiShThireNa svasya tAvaddravyAbhAvanivedane vyAsena taMprati himavati girau vidyamAnamaruttayAgAvashiShTadravyAnayanenAshvamedhakaraNachodanA.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vyAsa uvAcha.
yudhiShThira tava praj~nA na samyagiti me matiH.
na hi kashchitsvayaM martyaH svavashaH kurute kriyAm.. 14-3-1 (92409)
IshvareNa cha yukto.ayaM sAdhvasAdhu cha mAnavaH.
karotyasukaraM karma tatrakA paridevanA.. 14-3-2 (92410)
AtmAnaM manyase chAtha pApakarmANamantataH.
shR^iNu tatra yathA pApamapakR^ityeta bhArata.. 14-3-3 (92411)
tapobhiH kratubhishchaiva dAnena cha yudhiShThira.
taranti nityaM puruShA ye sma pApAni kurvate.. 14-3-4 (92412)
yaj~nena tapasA chaiva dAnena cha narAdhipa.
pUyante narashArdUla narA duShkR^itakAriNaH.. 14-3-5 (92413)
asurAshcha surAshchaiva puNyahetormakhakriyAm.
pravartante mahAtmAnastasmAdyaj~naH parAyaNam.. 14-3-6 (92414)
yaj~naireva mahAtmAno babhUvuradhikAH surAH.
tato devAH kriyAvanto dAnavAnabhyadharShayan.. 14-3-7 (92415)
rAjasUyAshvamedhau cha sarvamedhaM cha bhArata.
naramedhaM cha nR^ipate tvamAhara yudhiShThira.. 14-3-8 (92416)
yajasva vAjimedhena vidhivaddakShiNAvatA.
bahukAmAnnavittena rAmo dAsharathiryathA.. 14-3-9 (92417)
yathA cha bharato rAjA dauShyantiH pR^ithivIpatiH.
shAkuntalo mahAvIryastava pUrvapitAmahaH.. 14-3-10 (92418)
yudhiShThira uvAcha. 14-3-11x (7731)
asaMshayaM vAjimedhaH pArayetpR^ithivImapi.
abhiprAyastu me kashchittaM tvaM shrotumihArhasi.. 14-3-11 (92419)
imaM j~nAtivadhaM kR^itvA sumahAntaM dvijottama.
`ahamArAdhayiShyAmi kathaM shokaparAyaNaH.'
dAnamalpaM na shaknomi dAtuM vittaM cha nAsti me.. 14-3-12 (92420)
na tu bAlAnimAndInAnutsahe vasu yAchitum.
tathaivAdraviNAnkR^ichChre vartamAnAnnR^ipAtmajAn.. 14-3-13 (92421)
svayaM vinAshya pR^ithivIM yaj~nArthaM dvijasattama.
karamAhArayiShyAmi kathaM shokaparAyaNaH.. 14-3-14 (92422)
duryodhanAparAdheni vasudhAyAM narAdhipAH.
pranaShTA yojayitvA.asmAnakIrtyA munisattama.. 14-3-15 (92423)
duryodhanena pR^ithivI kShapitA jayakAraNAt.
koshashchApi vishIrNosau dhArtarAShTrasya durmateH.. 14-3-16 (92424)
pR^ithivI dakShiNA chAtra vAjimedhe mahAkratau.
vidvadbhiH paridR^iShTo.ayaM shiShTo vidhiviparyayaH.. 14-3-17 (92425)
na cha pratinidhiM kartuM chikIrShAmi tapodhana.
atra me bhagavansamyaksAchivyaM kartumarhasi.. 14-3-18 (92426)
evamuktastu pArthena kR^iShNadvaipAyanastadA.
muhUrtamanusa~nchintya dharmarAjAnamabravIt.. 14-3-19 (92427)
koshashchApi vishIrNo.ayaM paripUrNo bhaviShyati.
vidyate draviNaM pArtha girau himavati sthitam.. 14-3-20 (92428)
utsR^iShTaM brAhmaNairyaj~ne maruttasya mahIpate.
tadAnayasva kaunteya paryAptaM tadbhaviShyati.. 14-3-21 (92429)
yudhiShThira uvAcha. 14-3-22x (7732)
kathaM yaj~ne maruttasya draviNaM tatsamAchitam.
kasmiMshcha kAle sa nR^ipo babhUva dadatAMvara.. 14-3-22 (92430)
vyAsa uvAcha. 14-3-23x (7733)
yadi shushrUShase pArtha shR^iNu kAraMdhamaM nR^ipam.
yasminkAle mahAvIryaH sa rAjA.a.asInmahAdhanaH.. .. 14-3-23 (92431)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH.. 3 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-3-18 pratinidhimanukalpam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 004
.. shrIH ..
14.4. adhyAyaH 004
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vyAsena yudhiShThiraMprati saMvartamaruttIyopAkhyAnakathanArambhaH.. 1 .. maruttena rAj~nA himavaduttarapArshve sauvaNaiMreva kuNDabhADAdyupakaraNairyaj~nArambhaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
shushrUShe tasya dharmaj~na rAjarSheH parikIrtanam.
dvaipAyana maruttasya kathAM prabrUhi me.anagha.. 14-4-1 (92432)
vyAsa uvAcha. 14-4-2x (7734)
AsItkR^itayuge tAta manurdaNDidharaH prabhuH.
tasya putro mahoShvAsaH prajAtirabhavannR^ipaH.. 14-4-2 (92433)
prajAterabhavatputraH kShuta ityabhivishrutaH.
kShutasya putra ikShvAkurmahIpAlo.abhavatprabhuH.. 14-4-3 (92434)
tasya putrashataM rAjannAsItparamadhArmikam.
tAMstu sarvAnmahIpAlAnikShvAkurakarotprabhuH.. 14-4-4 (92435)
teShAM jyeShThastu viMsho.abhUtpratimAnaM dhanuShmatAm.
viMshasya putraH kalyANo viviMsho nAma bhArata.. 14-4-5 (92436)
viviMshasya sutA rAjanbabhUvurdasha pa~ncha cha.
sarve dhanuShi vikrAntA brahmaNyAH satyavAdinaH.. 14-4-6 (92437)
dAnadharmaratAH shAntAH satataM priyavAdinaH.
teShAM jyeShThaH khanInetraH sa tAnsarvAnapIDayat.. 14-4-7 (92438)
khanInetrastu vikrAnto jitvA rAjyamakaNTakam.
nAshakadrakShituM rAjyaM nAnvarajyanta taM prajAH.. 14-4-8 (92439)
tamapAsya cha tadrAjye tasya putraM suvarchasam.
abhyaShi~nchanta rAjendra muditA hyabhavaMstadA.. 14-4-9 (92440)
sa piturvikriyAM dR^iShTvA rAjyAnnirasanaM cha tat.
niyato vartayAmAsa prajAhitachikIrShayA.. 14-4-10 (92441)
brahmaNyaH satyavAdI cha shuchiH shamadamAnvitaH.
prajAstaM chAnvarajyanta dharmanityaM manasvinam.. 14-4-11 (92442)
tasya dharmapravR^ittasya vyashIryatkoshavAhanam.
taM kShINakoshaM sAmantAH samantAtparyapIDayan.. 14-4-12 (92443)
sa pIDyamAno bahubhiH kShINakoshAshvavAhanaH.
ArtimArchChatparAM rAjA saha bhR^ityaiH pureNa cha.. 14-4-13 (92444)
na chainamabhihantuM te shaknuvanti balakShaye.
samyagvR^itto hi rAjA sa dharmanityo yudhiShThira.. 14-4-14 (92445)
yadA tu paramAmArtiM gato.asau sapuro nR^ipaH.
tataH pradadhmau sa karaM prAdurAsIttato balam.. 14-4-15 (92446)
tatastAnajayatsarvAnprAtisImAnnarAdhipAn.
etasmAtkAraNAdrAjanvishrutaH sa karaMdhamaH.. 14-4-16 (92447)
AvIkShittasya putro.abhUttretAyugamukhe purA.
indrAdanavaraH shrImAndevairapi sudurjayaH.. 14-4-17 (92448)
`kAraMdhama iti khyAto babhUva jagatIpatiH.'
tasya sarve mahIpAlA vartante sma vashe tadA.
sa hi samrADabhUtteShAM vR^ittena cha balena cha.. 14-4-18 (92449)
avikShinnAma dharmAtmA shauryeNendrasamo.abhavat.
yaj~nashIlo dharmaratirdhR^itimAnsaMyatendriyaH.. 14-4-19 (92450)
tejasA.a.adityasadR^ishaH kShamayA pR^ithivIsamaH.
bR^ihaspatisamo buddhyA himavAniva susthiraH.. 14-4-20 (92451)
karmaNA manasA vAchA damena prashamena cha.
manAMsyArAdhayAmAsa prajAnAM sa mahIpatiH.. 14-4-21 (92452)
ya Ije hayamedhAnAM shatena vidhivatprabhuH.
yAjayAmAsa yaM vidvAnsvayamevA~NgirAH prabhuH.. 14-4-22 (92453)
tasya putro.atichakrAma pitaraM guNavattayA.
marutto nAma dharmaj~nashchakravartI mahAyashAH.
nAgAyutasamaprANaH sAkShAdviShNurivAparaH.. 14-4-23 (92454)
sa yakShyamANo dharmAtmA shAtakumbhamayAnyuta.
kArayAmAsa shubhrANi bhAjanAni sahasrashaH.. 14-4-24 (92455)
meruM parvatamAsAdya himavatpArshva uttare.
kA~nchanaH sumahAnpAdastatra karma chakAra saH.. 14-4-25 (92456)
tataH kuNDAni pAtrIshcha piTharANyAsaMnAni cha.
chakruH suvarNakartAro yeShAM sa~NkhyA na vidyate.. 14-4-26 (92457)
tasyaiva cha samIpe tu yaj~navATo babhUva ha.
Ije tatra sa dharmAtmA vidivatpR^ithivIpatiH.
maruttaH sahitaiH sarvaiH prajApAlairnarAdhipaH.. .. 14-4-27 (92458)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi chaturthA.adhyAyaH.. 4 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-4-1 shushrUShe shrotumichChAmi.. 7-4-21 pUrvajAnAM mahIpatiriti ka.tha.pAThaH.. 7-4-25 daivaM tatra samAsAdyeti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 005
.. shrIH ..
14.5. adhyAyaH 005
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
a~NgIrasaH putreNa saMvartenAkAraNavairiNaH svAgrajanmano bR^ihaspaterupadravAsahanena sarvasvatyAgapUrvakamaraNyapraveshaH.. 1 .. indreNa svAtishAyini marutte rAjani spardhayA bR^ihaspatisAchivyena tatopyatishayalipsayA maruttapurohitasya bR^ihaspaterbhedopAyena vashIkaraNam.. 2 .. bR^ihaspatinendraMprati maruttasya svenAyAjanapratij~nAnam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
pathaMvIryaH samabhavatsa rAjA dadatAMvaraH.
kathaM cha jAtarUpeNa samayujyata vai nR^ipaH.. 14-5-1 (92459)
kva cha tatsAMprataM dravyaM bhagavannavatiShThate.
kathaM cha shakyamasmAbhistadavApnuM tachapodhana.. 14-5-2 (92460)
vyAsa uvAcha. 14-5-3x (7735)
asurAshchaiva devAshcha dakShasyAsanprajApateH.
apatyaM bahulaM tAta te.aspardhanta parasparam.. 14-5-3 (92461)
tathaivA~NgirasaH putrau pitR^itulyau babhUvatuH.
bR^ihaspatirbR^ihattejAH saMvartashcha tapodhanaH.. 14-5-4 (92462)
tAvati spardhinau rAjanpR^ithagAstAM parasparam.
bR^ihaspatiH sa saMvartaM bAdhate sma punaHpunaH.. 14-5-5 (92463)
sa bAdhyamAnaH satataM bhrAtrA jyeShThena bhArata.
arthAnutsR^ijya digvAsA vane vAsamarochayat.. 14-5-6 (92464)
vAsavo.apyasurAnsarvAnvijitya cha nipAtya cha.
indratvaM prApya lokeShu tato vavre purohitam.. 14-5-7 (92465)
putrama~Ngiraso jyeShThaM viprajyeShThaM bR^ihaspatim.
yAjyastva~NgirasaH pUrvamAsIdrAjA karaMdhamaH.. 14-5-8 (92466)
vIryeNApratimo loke vR^ittena cha balena cha.
shatakraturivaujasvI dharmAtmA saMshitavrataH. 14-5-9 (92467)
vAhanaM yasya yodhAshcha mitrANi vividhAni cha.
shayanAni cha mukhyAni mahArhANi cha sarvashaH.. 14-5-10 (92468)
dhyAnAdevAbhavadrAjanmukhavAtena sarvashaH.
sa guNaiH pArthivAnsarvAnvashe chakre narAdhipaH.. 14-5-11 (92469)
saMjIvya kAlamiShTaM cha sasharIro divaM gataH.
babhUva tasya putrastu yayAtiriva dharmavit.. 14-5-12 (92470)
avikShinnAma shatruMjitsa vashe kR^itavAnmahIm.
vikrameNa guNaishchaiva pitevAsItsa pArthivaH.. 14-5-13 (92471)
tasya vAsavatulyo.abhUnmarutto nAma vIryavAn.
putrastamanuraktA.abhUtpR^ithivI sAgarAmbarA.. 14-5-14 (92472)
spardhate sa sma satataM devarAjena nityadA.
vAsavo.api marutteni spardhate pANDunandana.. 14-5-15 (92473)
shuchiH sa guNavAnAsInmaruttaH pR^ithivIpatiH.
yatamAnopi yaM shakro na visheShayati sma ha.. 14-5-16 (92474)
so.ashaknuvanvisheShAya samAhUya bR^ihaspatim.
uvAchedaM vacho devaiH sahito harivAhanaH.. 14-5-17 (92475)
bR^ihaspate maruttasya mA sma kArShIH katha~nchana.
daivaM karmAtha pitryaM vA kartAsi mama chetpriyam.. 14-5-18 (92476)
ahaM hi triShu lokeShu surANAM cha bR^ihaspate.
indratvaM prAptavAneko maruttastu mahIpatiH.. 14-5-19 (92477)
kathaM hyamartyaM brahmaMstvaM yAjayitvA surAdhipam.
yAjayermR^ityusaMyuktaM maruttamavisha~NkayA.. 14-5-20 (92478)
mAM vA vR^iNIShva bhadraM te maruttaM vA mahIpatim.
parityajya maruttaM vA yathAjoShaM bhajasva mAm.. 14-5-21 (92479)
evamuktaH sa karakavya devarAj~nA bR^ihaspatiH.
muhUrtamiva sa~nchintya devarAjAnamabravIt.. 14-5-22 (92480)
tvaM bhUtAnAmadhipatistvayi lokAH pratiShThitAH.
namuchervishvarUpasya nihantA tvaM balasya cha.. 14-5-23 (92481)
tvamAjaharth devAnAmeko vIrashriyaM parAm.
tvaM bibharShi bhuvaM dyAM cha sadaiva balasUdana.. 14-5-24 (92482)
parohityaM kathaM kR^itvA tava devagaNeshvara.
yAjayeyamahaM martyaM maruttaM pAkashAsana.. 14-5-25 (92483)
samAshvasihi devendra nAhaM martyasya karhichit.
grahIShyAmi sruvaM yaj~ne shR^iNu chedaM vacho mama.. 14-5-26 (92484)
hiraNyaretA noShNaH syAtparivarteta medinI.
bhAsaM tu na raviH kuryAnna tu satyaM chalenmayi.. 14-5-27 (92485)
vyAsa uvAcha. 14-5-28x (7736)
bR^ihaspativachaHka shrutvA shakro vigatamatsaraH.
prashasyainaM viveshAtha svameva bhavanaM tadA.. .. 14-5-28 (92486)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH.. 5 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 006
.. shrIH ..
14.6. adhyAyaH 006
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
bR^ihaspatinA indre svena maruttasyAyAjanapratij~nAnashravaNAmarShiNA marutteni svayAjanaprArthena tatpratyAkhyAnam.. 1 .. tataH pratinivR^ittasya maruttasya madhyemArgaM nAradasamAgamaH.. 2 .. nAradachodanayA maruttena vArANasIdvAre svena sthApitakuNapAvalokanena pralAyamAnaM saMvartaM pratyanugamanam.. 3 .. saMvartena tatpratinivartanAya pAMsukadamaprakShepepyanivartamAnaM tamavalokyaM vijane nyagrodhamUle samupaveshaH.. 4 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vyAsa uvAcha.
atrApyudAharantImamamitihAsaM purAtanam.
bR^ihaspateshcha saMvAdaM maruttasya cha dhImataH.. 14-6-1 (92487)
devarAjasya samayaM kR^itamA~Ngirasena ha.
shrutvA marutto nR^ipatirmanyumAhArayatparam.. 14-6-2 (92488)
sa~Nkalpya manasA yaj~naM karaMdhamasutAtmajaH.
bR^ihaspatimupAgamya vAgmI vachanamabravIt.. 14-6-3 (92489)
bhagavanyanmayA pUrvamabhigamya tapodhana.
kR^ito.abhisandhiryaj~nasya bhavato vachanAdguro.. 14-6-4 (92490)
tamahaM yaShTumichChAmi sambhArAH sambhR^itAshcha me.
yAjyosmi bhavataH sAdho tatprApnuhi vidhatsva cha.. 14-6-5 (92491)
bR^ihaspatiruvAcha. 14-6-6x (7737)
na kAmaye yAjayituM tvAmahaM pR^ithivIpate.
vR^itosmi devarAjena pratij~nAtaM cha tasya me.. 14-6-6 (92492)
marutta uvAcha. 14-6-7x (7738)
pitryamasmi tava kShetraM bahumanye cha te bhR^isham.
tavAsmi yAjyAtAM prApto bhajamAnaM bhajasva mAm.. 14-6-7 (92493)
bR^ihaspatiruvAcha. 14-6-8x (7739)
amartyaM yAjayitvA.ahaM yAjayiShye kathaM naram.
marutta gachCha vA mA vA nivR^ittosmyadya yAjanAt.. 14-6-8 (92494)
na tvAM yAjayitAsmyadya vR^iNu yaM tvamihechChasi.
upAdhyAyaM mahAbAho yaste yaj~naM kariShyati.. 14-6-9 (92495)
vyAsa uvAcha. 14-6-10x (7740)
evamuktastu nR^ipatirmarutto vrIDito.abhavat.
pratyAgachChansusaMvigno dadarsha pathi nAradam.. 14-6-10 (92496)
devarShiNA samAgamya nAradeni sa pArthivaH.
vidhivatprA~njalistasthAvathainaM nArado.abravIt.. 14-6-11 (92497)
rAjarShe nAtihR^iShTosi kachchitkShemaM tavAnagha.
kva gatosi kutashchedamaprItisthAnamAgatam.. 14-6-12 (92498)
shrotavyaM chenmayA rAjanbrUhi me pArthivarShabha.
vyapaneShyAmi te manyuM sarvayatnairnarAdhipa.. 14-6-13 (92499)
evamukto maruttaH sa nAradena maharShiNA.
vipralambhamupAdhyAyAtsarvaj~ne taM nyavedayat.. 14-6-14 (92500)
marutta uvAcha. 14-6-15x (7741)
gatosmya~NgirasaH putraM devAchAryaM bR^ihaspatim.
yaj~nArthamR^itvijaM praShTuM sa cha mAM nAbhyanandata.. 14-6-15 (92501)
pratyAkhyAtashcha tenAhaM jIvituM nAdya kAmaye.
parityaktashcha guruNA dUShitashchAsmi nArada.. 14-6-16 (92502)
vyAsa uvAcha. 14-6-17x (7742)
evamuktastu rAj~nA sa nAradaH pratyuvAcha ha.
AvikShitaM mahArAja vAchA saMjIvayanniva.. 14-6-17 (92503)
rAjanna~NgirasaH putraH saMvarto nAma dhArmikaH.
cha~NkamIti dishaH sarvA digvAsA mohayanprajAH.. 14-6-18 (92504)
taM gachcha yadi yAjyaM tvAM na vA~nChati bR^ihaspatiH.
prasannastvAM mahAtejAH saMvarto yAjayiShyati.. 14-6-19 (92505)
marutta uvAcha. 14-6-20x (7743)
saMjIvito.ahaM bhavatA vAkyenAnena nArada.
pashyeyaM kva nu saMvartaM shaMsa me vadatAMvara.. 14-6-20 (92506)
kathaM cha tasmai varteyaM kathaM mAM na parityajet.
pratyAkhyAtashcha tenApi nAhaM jIvitumutsahe.. 14-6-21 (92507)
nArada uvAcha. 14-6-22x (7744)
unmattaveShaM bibhratsa cha~NkramIti yathAsukham.
vArANasIM tu nagarImabhIkShNamupasevate.. 14-6-22 (92508)
tasyA dvAraM samAsAdya nyasethAH kuNapaM kvachit.
taM dR^iShTvA yo nivarteta saMvartaH sa mahIpate.. 14-6-23 (92509)
taM pR^iShThato.anugachChethA yatra gachChetsa vIryavAn.
tamekAnte samAsAdya prA~njaliH sharaNaM vrajeH.. 14-6-24 (92510)
pR^ichChettvAM yadi kenAhaM tavAkhyAta iti sma ha.
brUyAstvaM nAradeneti sa kutra iti shatruhan.. 14-6-25 (92511)
sa chettvAmanuyu~njIta mamAnugamanepsayA.
shaMsethA vahnimArUDhaM mAmapi tvamasha~NkayA.. 14-6-26 (92512)
vyAsa uvAcha. 14-6-27x (7745)
sa tatheti pratishrutya pUjayitvA cha nAradam.
abhyanuj~nAya rAjarShiryayau vArANasIM purIm.. 14-6-27 (92513)
tatra gatvA yathoktaM sa puryA dvAre mahAyashAH.
kuNapaM sthApayAmAsa nAradasya vachaH smaran.. 14-6-28 (92514)
yaugapadyeni viprashcha purIdvAramathAvishat.
tataH sa kuNapaM dR^iShTvA sahasA saMnyavartata.. 14-6-29 (92515)
sa taM nivR^ittamAlakShya prA~njaliH pR^iShThato.anvagAt.
AvikShito mahIpAlaH saMvartamupashikShitum.. 14-6-30 (92516)
sa cha taM vijane dR^iShTvA pAMsubhiH kademena cha.
shleShmaNA chaiva rAjAnaM ShThIvanaishcha samAkirat.. 14-6-31 (92517)
sa tathA bAdhyamAno vai saMvartena mahIpatiH.
anvagAdeva tamR^iShiM prA~njaliH samprasAdayan.. 14-6-32 (92518)
tato nivartya saMvartaH parishrAnta upAvishat.
shItalachChAyamAsAdya nyagrodhaM bahushAkhinam.. .. 14-6-33 (92519)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi ShaShTho.adhyAyaH.. 6 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-6-13 manyuM dainyam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 007
.. shrIH ..
14.7. adhyAyaH 007
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
saMvartamaruttasaMvAdaH.. 1 .. saMvartena samayabandhanapUrvakaM maruttaMprati yAjanapratij~nAnam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
saMvarta uvAcha.
kathamasmi tvayA j~nAtaH kena vA kathitosmi te.
etadAchakShva me tattvamichChase chenmama priyam.. 14-7-1 (92520)
satyaM te bruvataH sarve sampatsyante manorathAH.
mithyA cha bruvato mUrdhA shatadhA te sphuTiShyati.. 14-7-2 (92521)
marutta uvAcha. 14-7-3x (7746)
nAradena bhavAnmahyamAkhyAto hyaTatA pathi.
guruputro mameti tvaM tato me prItiruttamA.. 14-7-3 (92522)
saMvarta uvAcha. 14-7-4x (7747)
satyametadbhavAnAha sa mAM jAnAti satriNam.
kathayasva tadetanme kvanu samprati nAradaH.. 14-7-4 (92523)
maruta uvAcha. 14-7-5x (7748)
bhavantaM kathayitvA tu mama devarShisattamaH.
tato mAmabhyanuj~nAya praviShTo havyavAhanam.. 14-7-5 (92524)
vyAsa uvAcha. 14-7-6x (7749)
shrutvA tu pArthivasyaitsaMvartaH pramudaM gataH.
etAvadahamapyevaM shaknuyAmiti so.abravIt.. 14-7-6 (92525)
tato maruttamunmatto vAchA nirbhartsayanniva.
rUkShayA brAhmaNi rAjanpunaH punarathAbravIt.. 14-7-7 (92526)
vAtapradhAnena mayA svachittavashavartinA.
evaM vikR^itarUpeNa kathaM yAjitumichChasi.. 14-7-8 (92527)
bhrAtA mama samarthashcha vAsavena cha sa~NgataH.
vartate yAjane chaiva tena karmANi kAraya.. 14-7-9 (92528)
gArhasthyaM chaiva yAjyAshcha sarvA gR^ihyAshcha devatAH.
pUrvajena mamAkShiptaM sharIraM varjitaM tvidam.. 14-7-10 (92529)
nAhaM tenAnanuj~nAtastvAmAvikShita karhichit.
yAjayeyaM kathaMchidvai sa hi pUjyatamo mama.. 14-7-11 (92530)
sa tvaM bR^ihaspatiM gachcha tamanuj~nApya chAvraja.
tato.ahaM yAjayiShye tvAM yadi yaShTumihechChasi.. 14-7-12 (92531)
marutta uvAcha. 14-7-13x (7750)
bR^ihaspatiM gataH pUrvamahaM saMvarte tachChR^iNu.
na mAM kAmayate yAjyaM munirvAsavavAritaH.. 14-7-13 (92532)
amaraM yAjyamAsAdya yAjayiShye na mAnuSham.
shakreNa pratiShiddho.ahaM maruttaM mA sma yAjaye.. 14-7-14 (92533)
spardhate hi mayA vipra sadA hi sa tu pArthivaH.
evamastviti chApyukto bhrAtrA te balasUdanaH.. 14-7-15 (92534)
sa mAmadhigataM premNA yAjyatve na bubhUShati.
devarAjaM samAshritya tadviddhi munipu~Ngava.. 14-7-16 (92535)
sohamichChAmi bhavatA sarvasvenApi yAjitum.
kAmaye samatikrAntuM vAsavaM tvatkR^itairguNaiH.. 14-7-17 (92536)
na hi me vartate buddhirgantuM brahmanbR^ihaspatim.
pratyAkhyAto hi tenAsmi tathA.anapakR^ite sati.. 14-7-18 (92537)
saMvarta uvAcha. 14-7-19x (7751)
chikIrShasi yathAkAmaM sarvametattvayi dhruvam.
yadi sarvAnabhiprAyAnkartAsi mama pArthiva.. 14-7-19 (92538)
yAjyamAnaM mayA hi tvAM bR^ihaspatipuMradarau.
dviShetAM samabhikruddhAvetadekaM samarthaye.. 14-7-20 (92539)
sthairyamatra kathaM me syAtsa tvaM niHsaMshayaM kuru.
kupitastvAM na hIdAnIM bhasma kuryA savAndhavam.. 14-7-21 (92540)
marutta uvAcha. 14-7-22x (7752)
yAvattapetsahasrAMshustiShTheraMshchApi parvatAH.
tAvallokAnna labheyaM tyajeyaM sa~NgataM yadi.. 14-7-22 (92541)
mA chApi shubhabuddhitvaM labheyamiha karhichit.
viShayaiH sa~NgataM chAstu tyajeyaM sa~NgataM yadi.. 14-7-23 (92542)
saMvarta uvAcha. 14-7-24x (7753)
AvikShita shubhA buddhirvartatAM tava karmasu.
yAjanaM hi mamApyeva vartate hR^idi pArthiva.. 14-7-24 (92543)
abhidhAste cha te rAjannakShayaM dravyamuttamam.
yena devAnsagdharvA~nshakraM chAbhibhaviShyasi.. 14-7-25 (92544)
na tu me vartate buddhirdhane yAjyeShu vA punaH.
vipriyaM tu kariShyAmi bhrAtushchendrasya chobhayo.. 14-7-26 (92545)
gamayiShyAmi shakreNa samatAmapi te dhruvam.
priyaM cha te kariShyAmi satyametadbravImi te.. .. 14-7-27 (92546)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi saptamo.adhyAyaH.. 7 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 me satyaM jIvitaM chetpriyaMtaveti ka.tha.pAThaH.. 7-7-4 satriNaM kapaTaveShachChannam.. 7-7-6 ahamapyenaM kuryAmiti tamabravIditi ka.tha.pAThaH.. 7-7-8 madhuprayogadAnena svachittaparivartineti ka.tha.pAThaH.. 7-7-23 bhogeShu samyagbhogAMshcha tyajeyamiti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 008
.. shrIH ..
14.8. adhyAyaH 008
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
saMvartena maruttaMprati himavatsaMnihite mu~njavatigirau mahAdevasya nivAsakathanapUrvakaM svoktanAmashatakena stutyA tatprasAdanena yAgAya tannatyabahusuvarNaharaNachodanA.. 1 .. saMvarteni tadAharaNena shilpibhiryAgopayogibhANDanirmApaNam.. 2 .. indreNa tachChravaNanirviNNasya bR^ihaspateH samIpaM pratyAgamanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
saMvarta uvAcha.
girerhimavataH pR^iShThe mu~njavAnnAma parvataH.
tapyate yatra bhagavAMstapo nityamupApatiH.. 14-8-1 (92547)
vanaspatInAM mUleShu shR^i~NgeShu viShameShu cha.
guhAsu shailarAjasya yathAkAmaM yathAsukham.. 14-8-2 (92548)
umAsahAyo bhagavAnyatra nityaM maheshvaraH.
Aste shUlI mahAtejA nAnAbhUtagaNAvR^itaH.. 14-8-3 (92549)
tatra rudrAshcha sAdhyAshcha vishve.atha vasavastathA.
yamashcha varuNashchaiva kuberashcha sahAnugaH.. 14-8-4 (92550)
bhUtAni cha pishAchAshcha nAsatyAvapi chAshvinau.
gandhar^vApsarasashchaiva yakShA devarShayastathA.. 14-8-5 (92551)
AdityA marutashchaiva yAtudhAnAshcha sarvashaH.
upAsante mahAtmAnaM bahurUpamupApatim.. 14-8-6 (92552)
ramate bhagavAMstatra kuberAnucharaiH saha.
vikR^itairvikR^itAkAraiH krIDadbhiH pR^ithivIpate.. 14-8-7 (92553)
shriyA jvalandR^ishyate vai bAlAdityasamadyutiH.
na rUpaM shakyate tasya saMsthAnaM vA kadAchana.
nirdeShTuM prANibhiH kaishchitprAkR^itairmAMsalochanaiH.. 14-8-8 (92554)
noShNaM na shishiraM tatra na vAyurna cha bhAskaraH.
na jArA kShutpipAse vA na mR^ityurna bhayaM nR^ipa.. 14-8-9 (92555)
tasya shailasya pArshveShu sarveShu jayatAMvara.
dhAtavo jAtarUpasya rashmayaH savituryathA.. 14-8-10 (92556)
rakShyante te kuberasya sahAyairudyatAyudhaiH.
chikIrShadbhiH priyaM rAjankuberasya mahAtmanaH.. 14-8-11 (92557)
`tatra gatvA samanvAsya mahAyogeshvaraM shivam.
kuru praNAmaM rAjarShe bhaktyA paramayA yatuH..' 14-8-12 (92558)
tasmai bhagavate kR^itvA namaH sharvAya vedhase.
`ebhistaM nAmabhirdevaM sarvavidyAdharaM stuhi..' 14-8-13 (92559)
rudrAya shitikaNThAya surUpAya suvarchase.
kapardine karAlAya haryakShNe varadAya cha.. 14-8-14 (92560)
tryakShNe pUShNo dantabhide vAmanAya shivAya cha.
yAmyAyAvyaktarUpAya sadvR^itte sha~NkarAya cha.. 14-8-15 (92561)
kShemyAya harikeshAya sthANave puruShAya cha.
harinetrAya muNDAya kruddhAyottaraNAya cha.. 14-8-16 (92562)
bhAsvarAya sutIrthAya devadevAya raMhase.
uShNIShiNe suvaktrAya sahasrAkShAya mIDhuShe.. 14-8-17 (92563)
girishAya prAshAntAya yataye chIravAsase.
bilvadaNDAya siddhAya sarvadaNDadharAya cha.. 14-8-18 (92564)
mR^igavyAdhAya mahate dhanvine.atha bhavAya cha.
varAya somavaktrAya siddhamantrAya chakShuShe.. 14-8-19 (92565)
hiraNyabAhave rAjannugrAya pataye dishAm.
lelihAnAya goShThAya siddhamantrAya vR^iShNaye.. 14-8-20 (92566)
pashUnAM pataye chaiva bhUtAnAM pataye namaH.
vR^iShAya mAtR^ibhaktAya senAnye madhyamAya cha.. 14-8-21 (92567)
`abhivaktrAya pataye sarvadevamayAya cha.'
sruvahastAya pataye dhanvine bhArgavAya cha.
ajAya kR^iShNanetrAya virUpAkShAya chaiva ha.. 14-8-22 (92568)
tIkShNadaMShTrAya tIkShNAya vaishvAnaramukhAya cha.
mahAtmane chAna~NgAya sarvAya pataye vishAm.. 14-8-23 (92569)
`tathA rudrAya pataye pR^ithave kR^ittivAsase.'
vilohitAya dIptAya dIptAkShAya mahaujase.
vasuretaHsuvapuShe pR^ithave kR^ittivAsase.. 14-8-24 (92570)
kapAlamAline chaiva suvarNamukuTAya cha.
mahAdevAya kR^iShNAya tryambakAyAnaghAya cha.. 14-8-25 (92571)
krodhanAyAnR^ishaMsAya mR^idave bAhushAline.
daNDine taptatapase tathaivAkrUrakarmaNe.. 14-8-26 (92572)
sahasrashirase chaiva sahasracharaNAya cha.
namaH svadhAsvarUpAya bahurUpAya daMShTriNe.. 14-8-27 (92573)
pinAkinaM mahAdevaM mahAbhoginamavyayam.
trishUlahastaM varadaM tryambakaM bhuvaneshvaram.. 14-8-28 (92574)
tripuraghnaM trinayanaM trilokeshaM mahaujasam.
prabhavaM sarvabhUtAnAM dAtAraM dharaNIdharam.. 14-8-29 (92575)
IshAnaM sha~NkaraM sarvaM shivaM vishveshvaraM bhavam.
umApatiM pashupatiM vishvarUpaM maheshvaram.. 14-8-30 (92576)
virUpAkShaM dashabhujaM viShyandaM govR^iShadhvajam.
ugraM sthANuM shivaM raudraM sharvaM gaurIshamIshvaram.. 14-8-31 (92577)
shitikaNThamajaM shukraM pR^ithuM pR^ithuharaM varam.
vishvarUpaM virUpAkShaM bahurUpamupApatim.. 14-8-32 (92578)
praNamya shirasA devamana~NgA~NgaharaM haram.
sharaNyaM sharaNaM yAhi mahAdevaM chaturmukham.. 14-8-33 (92579)
`virochamAnaM vapuShA divyAbharaNabhUShitam.
anAdyantamajaM shaMbhuM sarvavyApinamIshvaram.. 14-8-34 (92580)
nistraiguNyaM nirudvegaM nirmalaM nidhimojasAm.
praNamya prA~njaliH sharvaM prayAmi sharaNaM haram.. 14-8-35 (92581)
sammAnyaM nishchalaM nityamakAruNyamalepanam.
adhyAtmavedamAsAdya prayAmi sharaNaM muhuH.. 14-8-36 (92582)
yasya nityaM viduH sthAnaM mokShamadhyAtmachintakAH.
yogIshaM tatvamArgasthAH kaivalyaM padamakSharam.. 14-8-37 (92583)
yaM viduH sa~NginaM muktAH sAmAnyaM samadarshinaH.
taM prapadye jagadyonimayoniM nirguNAtmakam.. 14-8-38 (92584)
asR^ijadyastu bhUtAdInsapta lokAnsanAtanAn.
sthitaH satyopari sthANustaM prapadye sanAtanam.. 14-8-39 (92585)
bhaktAnAM sulabhaM taM hi durlabhaM dUrapAtinAm.
adUrasthamamuM devaM prakR^iteH parataH sthitam.. 14-8-40 (92586)
namAmi sarvalokasthaM vrajAmi sharaNaM shivam.'
evaM kR^itvA namastasmai mahAdevAya raMhase.
mahAtmane kShitipate tatsuvarNamavApsyasi.. 14-8-41 (92587)
`labhante gANapatyaM cha tadekAgrA hi mAnavAH.
kiM punaH svarNibhANDAni tasmAttvaM gachCha mA chiraM.. 14-8-42 (92588)
mahattaraM hi te lAbhaM hastyashvoShTrAdibhiH saha.'
suvarNamAhariShyantastatra gachChantu te narAH.. 14-8-43 (92589)
vyAsa uvAcha. 14-8-44x (7754)
ityuktaH sa vachastasya chakre kArandhamAtmajaH.
`ga~NgAdharaM namaskR^itya labdhavAndhanamuttamam.. 14-8-44 (92590)
kubera iva tatprApya mahAdevaprasAdataH.'
tato.atimAnuShaM sarvaM chakre yaj~nasya saMvidhim.. 14-8-45 (92591)
sauvarNAni cha bhANDAni saMchakrustatra shilpinaH.
`shAlAshcha sarvasambhArAMstatra saMvartashAsanAt..' 14-8-46 (92592)
bR^ihaspatistu tAM shrutvA maruttasya mahIpateH.
samR^iddhimati devebhyaH santApamakarodbhR^isham.. 14-8-47 (92593)
santapyamAno vaivarNyaM kR^ishatvaM chAgamatparam.
bhaviShyati hi me shatruH saMvarto vasumAniti.. 14-8-48 (92594)
taM shrutvA bhR^ishasaMtaptaM devarAjo bR^ihaspatim.
abhigamyAmaravR^itaH provAchedaM vachastadA.. .. 14-8-49 (92595)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi aShTamo.adhyAyaH.. 8 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 009
.. shrIH ..
14.9. adhyAyaH 009
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
bR^ihaspatinA indraMprati svAnujena saMvartena maruttasya yAjanakathanapUrvakaM tadvighaTanachodanA.. 1 .. agninA maruttametya yAjanAya bR^ihaspatisvIkaraNarUpendrasandeshakathanam.. 2 .. tathA punarindrametya maruttena svasaMdeshAparigrahaNanivedanam.. 3 .. tathA indreNa punarmarutte svasandeshanivedanachodane saMvartatapobhayAttadana~NgIkaraNam.. 4 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
indra uvAcha.
kachchitsukhaM svapiShi tvaM bR^ihaspate
kachchinmanoj~nAH parichArakAste.
kachchiddevAnAM sukhakAmosi vipra
kachchiddevAstvAM paripAlayanti.. 14-9-1 (92596)
bR^ihaspatiruvAcha. 14-9-2x (7755)
sukhaM shaye shayane devarAja
tathA manoj~nAH parichArakA me.
tathA devAnAM sukhakAmosmi nityaM
devAshcha mAM subhR^ishaM pAlayanti.. 14-9-2 (92597)
indra uvAcha. 14-9-3x (7756)
kuto duHkhaM mAnasaM dehajaM vA
pANDurvivarNashcha kutastvamadya.
AchakShva me brAhmaNa yAvadetA-
nnihanmi sarvAMstava duHkhakartR^In.. 14-9-3 (92598)
bR^ihaspatiruvAcha. 14-9-4x (7757)
maruttamAhurmaghavanyakShyamANaM
mahAyaj~nenottamadakShiNena.
saMvarto yAjayatIti me shrutaM
tadichChAmi na sa taM yAjayet.. 14-9-4 (92599)
indra uvAcha. 14-9-5x (7758)
sarvAnkAmAnanuyAtosi vipra
tvaM devAnAM mantrayase purodhAH.
ubhau cha te jarAmR^ityU vyatItau
kiM saMvartastava kartA.adya vipra.. 14-9-5 (92600)
bR^ihaspatiruvAcha. 14-9-6x (7759)
devaiH saha tvamasurAnsampraNudya
jighAMsase chApyuta sAnubandhAn.
yaMyaM samR^iddhaM pashyasi tatratatra
duHkhaM sapatneShu samR^iddhibhAvaH.. 14-9-6 (92601)
atosmi devendra vivarNarUpaH
sapatno me vardhate tannishamya.
sarvopAyairmaghavansaMniyachCha
saMvartaM vA pArthivaM vA maruttam.. 14-9-7 (92602)
indra uvAcha. 14-9-8x (7760)
ehi gachCha prahito jAtavedo
bR^ihaspatiM paridAtuM marutte.
ayaM vai tvAM yAjayitA bR^ihaspati-
stathA.amaraM chaiva kariShyatIti.. 14-9-8 (92603)
agniruvAcha. 14-9-9x (7761)
ahaM gachChAmi tava shakrAdya dUto
bR^ihaspatiM paridAtuM marutte.
vAchaM satyAM puruhUtasya kartuM
bR^ihaspateshchApachitiM chikIrShuH.. 14-9-9 (92604)
vyAsa uvAcha. 14-9-10x (7762)
tataH prAyAddhUmaketurmahAtmA
vanaspatInvIrudhashchAvamR^idgan.
kAmAddhimAnte parivartamAnaH
kAShThAtigo mAtarishveva nardan.. 14-9-10 (92605)
maruta uvAcha. 14-9-11x (7763)
Ashvaryamadya pashyAmi rUpiNaM vahnimAgatam.
AsanaM salilaM pAdyaM gAM chopAnaya vai mune.. 14-9-11 (92606)
agniruvAcha. 14-9-12x (7764)
AsanaM salilaM pAdyaM pratinandAmi te.anagha.
indreNa tu samAdiShTaM viddhi mAM dUtamAgatam.. 14-9-12 (92607)
maruta uvAcha. 14-9-13x (7765)
kachchichChrImAndevarAjaH sukhI cha
kachchichchAsmAnprIyate dhUmaketo.
kachchiddevA asya vashe yathAva-
tprabrUhi tvaM mama kArtsnyena deva.. 14-9-13 (92608)
agniruvAcha. 14-9-14x (7766)
shakro bhR^ishaM susukhI pArthivendra
prAtiM chechChatyajarAM vai tvayA saH.
devAshcha sarve vashagAstasya rAja-
nsaMdeshaM tvaM shR^iNu me devarAj~naH.. 14-9-14 (92609)
yadarthaM mAM prAhiNottvatsakAshaM
bR^ihaspatiM paridAtuM marutte.
ayaM gururyAjayatAM nR^ipa tvAM
martyaM santamamaraM tvAM karotu.. 14-9-15 (92610)
maruta uvAcha. 14-9-16x (7767)
saMvarto.ayaM yAjayitA dvijo mAM
bR^ihaspatera~njalireSha tasya.
na chaivAsau yAjayitvA mahendraM
martyaM santaM yAjayannadya shobhet.. 14-9-16 (92611)
agniruvAcha. 14-9-17x (7768)
ye vai lokA devaloke mahAntaH
samprApsyase tAndevarAjaprasAdAt.
tvAM chedasau yAjayedvai bR^ihaspati-
rnUnaM svargaM tvaM jayeH kIrtiyuktaH.. 14-9-17 (92612)
tathA lokA mAnuShA ye cha divyAH
prajApateshchApi ye vai mahAntaH.
tete jitA devarAjyaM cha kR^itsnaM
bR^ihaspatiryAjayechchennarendra.. 14-9-18 (92613)
saMvarta uvAcha. 14-9-19x (7769)
mA smaiva tvaM punarAgAH kathaMchi-
dbR^ihaspatiM paridAtuM marutte.
mA tvAM dhakShye chakShuShA dAruNena
saMkruddho.ahaM pAvaka tvaM nibodhaH.. 14-9-19 (92614)
vyAsa uvAcha. 14-9-20x (7770)
tato devAnagamaddhUmaketu-
dIhAdbhIto vyathito.ashvatthaparNavat.
taM vai dR^iShTvA prAha shakro mahAtmA
bR^ihaspateH sannidhau havyavAham.. 14-9-20 (92615)
yastvaM gataH prahito jAtavedo
bR^ihaspatiM paridAtuM marutte.
tatkiM prAha sa nR^ipo yakShyamANaH
kachchidvachaH pratigR^ihNAti tachcha. 14-9-21 (92616)
agniruvAcha. 14-9-22x (7771)
na te vAchaM rochayate marutto
bR^ihaspatera~njaliM prAhiNotsaH.
saMvarto mAM yAjayitetyuvAcha
punaH punaH sa mayA yAchyamAnaH.. 14-9-22 (92617)
uvAchedaM mAnuShA ye cha divyA.
prajApaterye cha lokA mahAntaH.
tAMshchellabheyaM saMvidaM tena kR^itvA
tathApi nechCheyamiti pratItaH.. 14-9-23 (92618)
indra uvAcha. 14-9-24x (7772)
punargatvA pArthivaM tvaM sametya
vAkyaM madIyaM prApaya svArthayuktam.
punaryadyukto na kariShyate vacha-
stvatto vajraM samprahartAsmi tasmai.. 14-9-24 (92619)
agniruvAcha. 14-9-25x (7773)
gandharvarADyAtvayaM tatra dUto
bibhemyahaM vAsava tatra gantum.
saMrabdho mAmabravIttIkShNaroShaH
saMvarto vAkyaM charitabrahmacharyaH.. 14-9-25 (92620)
yadyAgachCheH punarevaM kathaMchi-
dbR^ihaspatiM paridAtuM marutte.
daheyaM tvAM chakShuShA dAruNena
saMkruddha ityetadavaihi shakra.. 14-9-26 (92621)
shakra uvAcha. 14-9-27x (7774)
tvamevAnyAndahase jAtavedo
na hi tvadanyo vidyate bhasmakartA.
tvatsaMsparshAtsarvaloko bibheti
ashraddheyaM vadase havyavAha.. 14-9-27 (92622)
agniruvAcha. 14-9-28x (7775)
divaM devendra pR^ithivIM cha sarvAM
saMveShTayestvaM svabalenaiva shakra.
evaMvidhasyeha satastavAsau
kathaM vR^itrastridivaM prAgjahAra.. 14-9-28 (92623)
indra uvAcha. 14-9-29x (7776)
nagaNDikAkArayogaM kare.aNuM
na chArisomaM prapibAmi vahne.
na kShINashaktau prahArAmi vajraM
ko me sukhAya prahareta martyaH.. 14-9-29 (92624)
pravrajayeyaM kAlakeyAnpR^ithivyA-
mapAkarShandAnavAnantarikShAt.
divaH prahlAdamavasAnamAnayaM
ko me.asukhAya prahareta mAnavaH.. 14-9-30 (92625)
agniruvAcha. 14-9-31x (7777)
yatra sharyAtiM chyavano yAjayiShya-
nsahAshvibhyAM somamagR^ihNadekaH.
taM tvaM kruddhaH pratyaShedhIH purastA-
chCharyAtiyaj~naM sma taM mahendra.. 14-9-31 (92626)
vajraM gR^ihItvA cha purandara tvaM
samprAhArShIshchyavanasyAtighoram.
sa te vipraH saha vajreNi bAhu-
mapAgR^ihNAttapasA jAtamanyuH.. 14-9-32 (92627)
tato roShAtsarvato ghorarUpaM
sapatnaM te janayAmAsa bhUyaH.
madaM nAmnA chAsuraM vishvarUpaM
yaM tvaM dR^iShTvA chakShuShI saMnyamIlaH.. 14-9-33 (92628)
hanurekA jagatIsthA tathaikA
divaM gatA mahato dAnavasya.
sahasraM dantAnAM shatayojanAnAM
sutIkShNAnAM ghorarUpaM babhUva.. 14-9-34 (92629)
vR^ittAH sthUlA rajatastambhavarNA
daMShTrAshchatasro dve shate yojanAnAm.
sa tvAM dantAnvidashannabhyadhAva-
jjighAMsayA shUlamudyamya ghoram.. 14-9-35 (92630)
taM nApashyastvaM tadA ghorarUpaM
sarve vai tvAM dadR^ishurdarshanIyam.
yasmAdbhItaH prA~njalistvaM maharShi-
mAgachChethAH sharaNaM dAnavaghna.. 14-9-36 (92631)
kShAtrAdbalAdbrahmabalaM garIyo
na brahmataH ki~nchidanyadgarIyaH.
sohaM jAnanbrahmatejo yathAva-
nna saMvarta gantumichChAmi shakra.. .. 14-9-37 (92632)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi navamo.adhyAyaH.. 9 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-9-29 nAhaM daurbalyAdvR^itreNa jita iti vaktaM svasAmarthyamindro vahniprati vadati nagaNDikAkArayogaM kareNum. nagaM parvataM DIyate vihAyasA gachChatIti DIH pakShI alpo DIrDikA makShikAmashakAdistasyA AkAreNa yogosyAstItyevaMrUpaM aNuM sUkShmaM karekurve. kR^i~nashChAndasaM bhauvAdikatvam. kareNetipAThe karomItyadhyAhAraH. pArthodhiM kare kartumagastya ivAhaM parvatamapi mashakIkartuM samarthosmItyarthaH. kutastarhi vR^itrastvAM nArAdhitavAnityata Aha na chArisomaM prapibAmi vahne. arisomaM shatrudattaM somam. tvayaiva sa kutI na nirjita ityata Aha na kShINashaktau praharAmi vajramityAdinA na daNDakAnnArakAnno kali~NgAnna karUshAnsomaM prapibAmi vahne. na durbalAyAvasR^ijAmi vajraM ko me sukhI yaH praharenmanuShyaH iti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 010
.. shrIH ..
14.10. adhyAyaH 010
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
indraNa gandharvamukhAtsvena yAjanAya bR^ihaspativaraNaM choditenApi maruttena tadana~NgIkAre yaj~navighAtAya sATopaM yaj~navATaM pratyAgamanam.. 1 .. saMvartena maruttaprArthanayA vidyAbalenendrAdInAM saMstambhanam.. 2 .. tataH saMvartAnuvartinendreNa sabhAnirmApaNAdinA yaj~nanirvartanapUrvakaM deveH saha havirgrahaNam.. 3 .. vyAsenaiva yudhiShThiraMprati maruttayaj~napravR^ittiprakArakathanapUrvakaM tachChiShTadravyAharamaenAshvamedhakaraNavidhAnam.. 4 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
indra uvAcha.
evametadbrahmabalaM garIyo
na brAhmaNAtki~nchidanyadrarIyaH.
AvikShitasya tu balaM na mR^iShye
vajramasmai prahariShyAmi ghoram.. 14-10-1 (92633)
dhR^itarAShTra gachCha prahito maruttaM
saMvartena sa~NgataM taM vadasva
bR^ihaspatiM tvamupashikShasva rAja-
nvajraM vA te prahariShyAmi ghoram.. 14-10-2 (92634)
vyAsa uvAcha. 14-10-3x (7778)
tato gatvA dhR^itarAShTro narendraM
provAchedaM vachanaM vAsavasya.. 14-10-3 (92635)
gandharvaM mAM dhR^itarAShTraM nibodha
tvAmAgataM vaktukAmaM narendra.
aindraM vAkyaM shR^iNu me rAjasiMha
yatprAha lokAdhipatirmahAtmA.. 14-10-4 (92636)
bR^ihaspatiM yAjakaM tvaM vR^iNIShva
vajraM vA te prahariShyAmi ghoram.
vachashchedetanna kariShyase me
prAhaitadetAvadachintyakarmA.. 14-10-5 (92637)
marutta uvAcha. 14-10-6x (7779)
tvaM chaivaitadvettha purandarashcha
vishvedevA vasavashchAshvinau cha.
mitradrohe niShkR^itirnAsti loke
mahatpApaM brahmahatyAsamaM tat.. 14-10-6 (92638)
bR^ihaspatiryAjayatAM mahendraM
devashreShThaM vajrabhR^itAM variShTham.
saMvarto mAM yAjayitA.adya rAja-
nna te vAkyaM tasya vA rochayAmi.. 14-10-7 (92639)
gandharva uvAcha. 14-10-8x (7780)
ghoro nAdaH shrUyatAM vAsavasya
nabhastale garjato rAjasiMha.
vyaktaM vajraM mokShyate te mahendraH
kShemaM rAjaMshchintyatAmeSha kAlaH.. 14-10-8 (92640)
vyAsa uvAcha. 14-10-9x (7781)
ityevamukto dhR^itarAShTreNa rAja-
~nshrutvA nAdaM nadato vAsavasya.
taponityaM dharmavidAM variShThaM
saMvartaM taM j~nApayAmAsa kAryam.. 14-10-9 (92641)
marutta uvAcha. 14-10-10x (7782)
pashyAtmAnaM plavamAnaM tvamArA-
dadhvA dUraM tena na dR^ishyate.adya.
prapadye.ahaM sharma viprendra tvattaH
prayachCha tasmAdabhayaM vipramukhya.. 14-10-10 (92642)
ayamAyAti ve vajrI disho vidyotayandasa.
amAnuSheNa ghoreNi sadasyAstrAsitA hi naH.. 14-10-11 (92643)
saMvarta uvAcha. 14-10-12x (7783)
bhayaM shakrAdvyetu te rAjasiMha
praNotsye.ahaM bhayametatsughoram.
saMstambhinyA vidyayA kShiprameva
mA bhaistvamasyAbhibhavAtpratItaH.. 14-10-12 (92644)
ahaM saMstambhayiShyAmi mA bhaistvaM shakrato nR^ipa.
yarveShAmeva devAnAM kShayitAnyAyudhAni me.. 14-10-13 (92645)
disho vajraM vrajatAM vAyuretu
varShaM bhUtvA varShatAM kAnaneShu.
ApaH plavantvantarikShe vR^ithA cha
saudAmanI dR^ishyate mA.api bhaistvam.. 14-10-14 (92646)
vahnirdevastrAtu vA sarvataste
kAmAnsarvAnvarShatu vAsavo vA.
vajraM tathA sthApayatAM vadhAya
mahAghoraM puvamAnaM jalaughaiH.. 14-10-15 (92647)
marutta uvAcha. 14-10-16x (7784)
ghoraH shabdaH shrUyate vai mahAsvano
vajrasyaiSha sahito mArutena.
AtmA hi me pravyathate muhurmuhu-
rna me svAsthyaM jAyate chAdya vipra.. 14-10-16 (92648)
saMvarta uvAcha. 14-10-17x (7785)
vajrAdugrAdvyetu bhayaM tavAdya
vAto bhUtvA vrajatu narendra vajram.
bhayaM tvaktvA varamanyaM vR^iNIShva
kaM te kAmaM tapasA sAdhayAmi.. 14-10-17 (92649)
marutta uvAcha. 14-10-18x (7786)
indraH sAkShAtsahasA.abhyetu vipra
haviryaj~ne pratigR^ihNAtu chaiva.
svaMsvaM havishchaiva juShantu devA
hutaM somaM pratigR^ihNantu chaiva.. 14-10-18 (92650)
saMvarta uvAcha. 14-10-19x (7787)
ayamindro haribhirAyAti rAja-
ndevaiH sarvaistvaritaiH stUyamAnaH.
mantrAhUto yaj~namimaM mayA.adya
pashyashvainaM mantravisrastakAyam.. 14-10-19 (92651)
vyAsa uvAcha. 14-10-20x (7788)
tato devaiH sahito devarAjo
rathe yu~NktvA tAnharInvAjimukhyAn.
AyAdyaj~namatha rAj~naH pipAsu-
rAvikShitasyAprameyasya somam.. 14-10-20 (92652)
tamAyAntaM sahitaM devasa~NghaiH
pratyudyayau sapurodhA maruttaH.
chakre pUjAM devarAjAya chAgryAM
yathAshAstraM vidhivatprIyamANaH.. 14-10-21 (92653)
saMvarta uvAcha. 14-10-22x (7789)
susvAgataM te puruhUteha vidva-
nyaj~no.apyayaM sannihite tvayIndra.
shoshubhyate balavR^itraghna bhUyaH
pibasva somaM sutamudyataM mayA.. 14-10-22 (92654)
marutta uvAcha. 14-10-23x (7790)
shivena mAM pashya namashcha te.astu
prApto yaj~naH saphalaM jIvitaM me.
ayaM yaj~naM kurute me surendra
bR^ihaspateravaro janmanA cha. 14-10-23 (92655)
indra uvAcha. 14-10-24x (7791)
jAnAmi te gurumenaM tapodhanaM
bR^ihaspateranujaM tigmatejasam
yasyAhvAnAdAgato.ahaM narendra
prItirme.adya tvayi manyuH pranaShTaH.. 14-10-24 (92656)
saMvarta uvAcha. 14-10-25x (7792)
yadi prItastvamasi vai devarAja
tasmAtsvayaM shAdhi yaj~ne vidhAnam.
svayaM sarvAnkuru bhAgAnsurendra
jAnAtvayaM sarvalokashcha deva.. 14-10-25 (92657)
vyAsa uvAcha. 14-10-26x (7793)
evamuktastvA~Ngirasena shakraH
samAdidesha svayameva devAn.
sabhAH kriyantAmAvasathAshcha mukhyAH
sahasrashashchitrabhUtAH samR^iddhAH.. 14-10-26 (92658)
klR^iptAH sthUNAH kurutArohaNAni
gandharvANAmapsarasAM cha shIghram.
yatra nR^ityerannapsarasaH samastAH
svargopamaH kriyatAM yaj~navATaH.. 14-10-27 (92659)
ityuktAste chakrurAshu pratItA
divaukasaH shakravAkyAnnarendra.
tato vAkyaM prAha rAjAnamindraH
prIto rAjanpUjyamAno maruttam.. 14-10-28 (92660)
eSha tvayA.ahamiha rAjansametya
ye chApyante tava pUrve narendra.
sarvAshchAnyA devatAH prIyamANA
havistubhyaM pratigR^ihNantu rAjan.. 14-10-29 (92661)
AgneyaM vai lohitamAlabhantAM
vaishvadevaM bahurUpaM hi rAjan.
nilaM chokShANaM medyamapyAlabhantAM
chalachChishnaM sampradiShTaM dvijAgryAH.. 14-10-30 (92662)
tato yaj~no vavR^idhe tasya rAja-
nyatra devAH svayamannAni jahruH.
yasmi~nshakro brAhmaNaiH pUjyamAnaH
sadasyo.abhUddharimAndevarAjaH.. 14-10-31 (92663)
tataH saMvartashchaityagato mAhAtmA
yathA vahniH prajvalito dvitIyaH.
havIMShyuchchairAhvayandevasa~NghA-
~njuhAvAgnau mantravatsupratItaH.. 14-10-32 (92664)
tataH pItvA balabhitsomamagryaM
ye chApyante somapA devasa~NghAH.
sarve.anuj~nAtAH prayayuH pArthivena
yathAjoShaM tarpitAH prItimantaH.. 14-10-33 (92665)
tato rAjA jAtarUpasya rAshI-
npadepade kArayAmAsa hR^iShTaH.
dvijAtibhyo visR^ijanbhUri vittaM
rarAja vittesha ivArihantA.. 14-10-34 (92666)
tato vittaM vividhaM sannidhAya
yathotsAhaM kArayitvA cha kosham.
anuj~nAto guruNAM saMnivR^ittya
shashAsa gAmakhilAM sAgarAntAm.. 14-10-35 (92667)
evaMguNaH sambabhUveha rAjA
yasya kratau tatsuvarNaM prabhUtam.
tattvaM samAdAya narendra vittaM
yajasva devAMstapanIyairvidhAnaiH.. 14-10-36 (92668)
vaishampAyana uvAcha. 14-10-37x (7794)
tato rAjA pANDavo hR^iShTarUpaH
shrutvA vAkyaM satyavatyAH sutasya.
manashchakre tena vittena yaShTuM
tato.amAtyairmantrayAmAsa bhUyaH.. .. 14-10-37 (92669)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi dashamo.adhyAyaH.. 10 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-10-6 mitradrohe niShkR^itirvai yatheha nAstIti sadaivavAda iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-10-8 kShamaM rAjanniti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-10-10 vilobhyi chChittvA matpratiShThA dvinendrAH iti ka.Ta.tha...Ashvamedhikaparva - adhyAya 011
.. shrIH ..
14.11. adhyAyaH 011
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati indravR^itrAsurayuddhaprakArakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
ityukte nR^ipatau tasminvyAsenAdbhutakarmaNA.
vAsudevo mahAtejAstato vachanamAdade.. 14-11-1 (92670)
taM nR^ipaM dInamanasaM nihataj~nAtibAndhavam.
upaplutamivAdityaM sadhUmamiva pAvakam.. 14-11-2 (92671)
nirviNNamanasaM pArthaM j~nAtvA vR^iShNikulodvahaH.
AshvAsanandharmasutaM pravaktumupachakrame.. 14-11-3 (92672)
vAsudeva uvAcha. 14-11-4x (7795)
sarvaM jihmaM mR^ityupadamajihmaM brahmaNaH padam.
etAvAnj~nAnaviShayaH kiM pralApaH kariShyati.. 14-11-4 (92673)
naiva te.anuShThitaM karma naiva te shatravo jitAH.
kathaM shatruM sharIrastamAtmano nAvabudhyase.. 14-11-5 (92674)
atra te vartayiShyAmi yathAdharmaM yathAshrutam.
indrasya saha vR^itreNa yathA yuddhamavartata.. 14-11-6 (92675)
vR^itreNa pR^ithivI vyAptA purA kila narAdhipa.
dR^iShTvA sa pR^ithivIM vyAptAM gandhasya viShaye hR^ite.
dharAharaNadurgandho viShayaH samapadyata.. 14-11-7 (92676)
shatakratushchukopAtha gandhasya viShaye hR^ite.
vR^itrasya satataH kruddho ghoraM vajramavAsR^ijat.. 14-11-8 (92677)
sa vadhyamAno vajreNa subhR^ishaM bhUritejasA.
vivesha sahasA toyaM jagrAha viShayaM tataH.. 14-11-9 (92678)
apsu vR^itragR^ihItAsu rase cha viShaye hR^ite.
shatakraturatikruddhastatra vajramavAsR^ijat.. 14-11-10 (92679)
sa vadhyamAno vajreNa tasminnamitatejasA.
vivesha sahasA jyotirjagrAha viShayaM tataH.. 14-11-11 (92680)
vyApte jyotiShi vR^itreNa rUpe.atha viShaye hR^ite.
shatakraturatikruddhastatra vajramavAsR^ijat.. 14-11-12 (92681)
sa vadyamAno vajreNa tasminnamitatejasA.
vivesha sahasA vAyuM jagrAha viShayaM tataH.. 14-11-13 (92682)
vyApte vAyau tu vR^itreNa sparshe.atha viShaye hR^ite.
shatakraturatikruddhastatra vajramavAsR^ijat.. 14-11-14 (92683)
sa vadhyagAno vajreNa tasminnamitatejasA.
AkAshamabhidudrAva jagrAha viShayaM tataH.. 14-11-15 (92684)
AkAshe vR^itrabhUte.atha shabde cha viShaye hR^ite.
shatakraturabhikruddhastatra vajramavAsR^ijat.. 14-11-16 (92685)
sa vadhyamAno vajreNa tasminnamitatejasA.
vivesha sahasA shakraM jagrAha viShayaM tataH.. 14-11-17 (92686)
tasya vR^itragR^ihItasya mohaH samabhavanmahAn.
rathantareNa taM sAmnA vasiShThaH pratyabodhayat.. 14-11-18 (92687)
tato vR^itraM sharIrasthaM jaghAna bharatarShabha.
shatakraturadR^ishyena vajreNetIha naH shrutam.. 14-11-19 (92688)
idaM dharmyaM rahasyaM vai shakreNoktaM maharShiShu.
R^iShibhishcha mama proktaM tannibodha janAdhipa.. .. 14-11-20 (92689)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi ekAdasho.adhyAyaH.. 11 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-11-2 upaplutaM rAhugrastam.. 7-11-4 jihmaM kAmAdi. mR^ityupadaM saMsAraprApakam. ajihmaM shamAdi. brahmaNaH padaM mokShasya prApakam. j~nAnaviShayo heyopAdeyatayA j~nAtavyorthaH. ArjavaM brahmaNaH padamiti jha.dha.pAThaH.. 7-11-7 dharAharaNanissAra iti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 012
.. shrIH ..
14.12. adhyAyaH 012
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati shArIramAnasabhedanena vyAdherdvaividhyAbhidhAnapUrvakaM tatparihAropAyakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha.
dvivodho jAyate vyAdhiH shArIro mAnasastathA.
parasparaM tayorjanma nirdvandvaM nopapadyate.. 14-12-1 (92690)
sharIre jAyate vyAdhiH sharIraH sa nigadyate.
mAnase jAyate vyAdhirmAnasastu nigadyate.. 14-12-2 (92691)
shItoShNe chaiva vAyushcha guNA rAja~nsharIrajAH.
teShAM guNAnAM sAmyaM chettadAhuH svasthalakShaNam.. 14-12-3 (92692)
uShNena bAdhyate shItaM shItenoShNaM cha bAdhyate.. 14-12-4 (92693)
satvaM rajastamashcheti traya AtmaguNAH smR^itAH.
teShAM guNAnAM sAmyaM chettadAhuH svasthalakShaNam.. 14-12-5 (92694)
teShAmanyatamotseke vidhAnamupadishyate.
harSheNa bAdhyate shoko harShaH shokena bAdhyate.. 14-12-6 (92695)
kashchidduHkhe vartamAnaH sukhasya smartumichChati.
kashchitsukhe vartamAno duHkhasya smartumichChati.. 14-12-7 (92696)
sa tvaM na duHkhI duHkhasya na sukhI susukhasya vA.
smartumichChasi kaunteya daivaM hi balavattaram.
athavA te svabhAvo.ayaM yena pArthAvakR^iShyase.. 14-12-8 (92697)
dR^iShTvA sabhAgatAM kR^iShNAmekavastrAM rajasvalAm.
miShatAM pANDaveyAnAM na tasya smartumichChasi.. 14-12-9 (92698)
pravrAjanaM cha nagarAdajinaishcha vivAsanam.
mahAraNyanivAsashcha na tasya smartumichChasi.. 14-12-10 (92699)
jaTAsurAtparikleshashchitrasenena chAhavaH.
saindhavAchcha pariklesho na tasya smartumichChasi.. 14-12-11 (92700)
punaraj~nAtacharyAyAM kIchakena padA vadhaH.
yAj~nasenyAstathA pArtha na tasya smartumichChasi.. 14-12-12 (92701)
yachcha te droNabhIShmAbhyAM yuddhamAsIdariMdama.
manasaikena yoddhavyaM tatte yuddhamupasthitam.. 14-12-13 (92702)
tasmAdabhyupagantavyaM yuddhAya bharatarShabha.
paramavyaktarUpasya pAraM yuktyA svakarmabhiH.. 14-12-14 (92703)
yatra naiva sharaiH kAryaM na bhR^ityairna cha bandhubhiH.
Atmanaikena yoddhavyaM tatte yuddhamupasthitam.. 14-12-15 (92704)
tasminnanirjite yuddhe kAmavasthAM gamiShyasi.
etajj~nAtvA tu kaunteya kR^itakR^ityo bhaviShyasi.. 14-12-16 (92705)
ethAM buddhiM vinishchitya bhUtAnAmAgatiM gatim.
pitR^ipaitAmahe vR^itte shAdhi rAjyaM yathochitam.. .. 14-12-17 (92706)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi dvAdasho.adhyAyaH.. 12 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-12-3 shItoShNe kaphapitte vAyurvAtaH teShAM sAmye svAsthyaM vaiShamye vyAdhirbhavatItyarthaH.. 7-12-4 shItoShNayoranyatarAvikyajaM doSha mitaravardhakenauShadhAdinApanayedityarthaH.. 7-12-12 kIchakena parAbhava iti ka.pAThaH.. 7-12-15 AtmanA manasA..Ashvamedhikaparva - adhyAya 013
.. shrIH ..
14.13. adhyAyaH 013
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kAmasya shaktikathanena durjayatvakathanapUrvakaM tajjayopAyakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha.
na bAhyaM dravyamutsR^ijya siddhirbhavati bhArata.
shArIraM dravyamutsR^ijya siddhirbavati vA na vA.. 14-13-1 (92707)
bAhyadravyavimuktasya shArIreShu cha gR^ihyataH.
yo dharmo yatsukhaM chaiva dviShatAmastu tattava.. 14-13-2 (92708)
dvyakSharastu bhavenmR^ityustryakSharaM brahma shAshvatam.
mameti dvyakSharo mR^ityurnamameti cha shAshvatam.. 14-13-3 (92709)
brahmamR^ityU tato rAjannAtmanyeva vyavasthitau.
adR^ishyamAnau bhUtAni yodhayetAmasaMshayam.. 14-13-4 (92710)
avinAsho.asya tattvasya niyato yadi bhArata.
bhittvA sharIraM bhUtAnAmahiMsAM pratipadyate.. 14-13-5 (92711)
labdhvA hi pR^ithivIM kR^itsnAM sahasthAvaraja~NgamAm.
mamatvaM yasya naiva syAtkiM tayA sa kariShyati.. 14-13-6 (92712)
athavA vasataH pArtha vane vanyena jIvataH.
mamatA yasya vitteShu mR^ityorAMsye sa vartate.. 14-13-7 (92713)
brAhyAntarANAM shatrUNAM svabhAvaM pashya bhArata.
yanna pashyati tadbhUtaM muchyate sa mahAbhayAt.. 14-13-8 (92714)
kAmAtmAnaM na prashaMsanti loke
nehAkAmA kAchidasti pravR^ittiH.
sarve kAmA manaso.a~Nga prabhUtA
yAnpaNDitaH saMharate vichintya.
bhUyobhUyo janmano.abhyAsayogA-
dyogI yogaM sAramArgaM vichintya.. 14-13-9 (92715)
dAnaM cha vedAdhyayanaM tapashcha
kAmyAni karmANi cha vaidikAni.
vrataM yaj~nAnniyamAndhyAnayogA-
nkAmena yo nArabhate viditvA.
yadyachchAyaM kAmayate sa dhamo
nayo dharmo niyamastasya mUlam.. 14-13-10 (92716)
atra gAthAH kAmagItAH kIrtayanti purAvidaH.
shR^iNu sa~NkIrtyamAnAstA akhilena yudhiShThira.. 14-13-11 (92717)
kAma uvAcha. 14-13-12x (7796)
nAhaM shakyo.anupAyena hantuM bhUtena kenachit.. 14-13-12 (92718)
yo mAM prayatate hantuM j~nAtvA praharaNe balam.
tasya tasminpraharaNe punaH prAdurbhavAmyaham.. 14-13-13 (92719)
yo mAM prayatate hantuM yaj~nairvividhadakShiNaiH.
ja~NgameShviva dharmAtmA punaH prAdurbhavAmyaham.. 14-13-14 (92720)
yo mAM prayatate hantuM vedairvedAntasAdhanaiH.
sthAvareShviva bhUtAtmA tasya prAdurbhavAmyaham.. 14-13-15 (92721)
yo mAM prayatate hantuM dhR^ityA satyaparAkramaH.
bhAvo bhavAmi tasyAhaM sa cha mAM nAvabudhyate.. 14-13-16 (92722)
yo mAM prayatate hantuM tapasA saMshitavrataH.
tataspapasi tasyatha punaH prAdurbhavAmyaham.. 14-13-17 (92723)
yo mAM prayatate hantuM mokShamAsthAya paNDitaH.
tasya mokSharatisthasya nR^ityAmi cha hasAmi cha.
avadhyaH sarvabhUtAnAmahamekaH sanAtanaH.. 14-13-18 (92724)
tasmAttvamapi taM kAmaM yaj~nairvividhadakShiNaiH.
dharme kuru mahArAja tatra te sa bhaviShyati.. 14-13-19 (92725)
mA te vyathA.astu nihatAnbandhUnvIkShya punaHpunaH.
na shakyAste punardraShTraM ye.ahatAsminraNAjire.. 14-13-20 (92726)
sa tvamiShTvA mahAyaj~naiH samR^iddhairAptadakShiNaiH.
kIrtiM loke parAM prApya gatimagryAM gamiShyasi.. .. 14-13-21 (92727)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi trayodasho.adhyAyaH.. 13 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-13-1 na bAhyasya rAjyAderarthasya tyAgAttyaggI bhavati kintu sharIraM kAmAdikaM tyaktvaiva siddhirmokShaH naveti shuShkavairAgyavato vivekashUnyasya siddhyabhAvaM sUchayati. utsR^ijya siddhirbhavati bhAratetika.dha.pAThaH.. 7-13-2 gR^iddhya saktasya yo dharmaH saH adharmaeva yatsukhaM tadduHkhameva.. 7-13-3 mama tvaM saMsArahetuH tadabhAvo brahmaprAptiheturityarthaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 014
.. shrIH ..
14.14. adhyAyaH 014
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vyAsanAradakR^iShNAdibhirbandhunidhanaparishochino yudhiShThirasya samAshvAsanena tatrAntardhAnam.. 1 .. yudhiShThireNa bhIShmidInAmaurdhvadehikadAnena hAstinanagarapraveshaH.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evaM bahuvidhairvAkyairmunibhistaistapodhanaiH.
samAshvasta rAjarShirhitabandhuryudhiShThiraH.. 14-14-1 (92728)
so.anunIto bhagavatA viShTarashravasA svayam.
dvaipAyanena kR^iShNeni devasthAnena chAbhibhUH.. 14-14-2 (92729)
nAradenAtha bhImena nakulena cha pArthiva.
kR^iShNayA sahadevena vijayena cha dhImatA.. 14-14-3 (92730)
anyaishcha puruShavyAghrairbrAhmaNaiH shAstradR^iShTibhiH.
vyajahAchChokajaM duHkhaM santApaM chaiva mAnasam.. 14-14-4 (92731)
archayAmAsa devAMshcha brAhmaNAMshcha yudhiShThiraH.
kR^itvA.atha pretakAryANi sarveShAM kurunandanaH.
anvashAsachcha dharmAtmA pR^ithivIM sAgarAmbarAm.. 14-14-5 (92732)
prashAntachetAH kauravyaH svarAjyaM prApya kevalam.
vyAsaM cha nAradaM chaiva tAMshchAnyAnabravInnR^ipaH.. 14-14-6 (92733)
AshvAsito.ahaM prAgvR^iddhairbhavadbhirmunipu~NgavaiH.
na sUkShmamapi me ki~nchidvyalIkamiha vidyate.. 14-14-7 (92734)
arthashcha sumahAnprApto yena yakShyAmi devatAH.
puraskR^ityAdya bhavataH samAneShyAmahe makham.. 14-14-8 (92735)
himavantaM tvayA guptA gamiShyAmaH pitAmaha.
bahvAshcharyo hi deshaH sa shrUyate dvijasattama.. 14-14-9 (92736)
tathA bhagavatA chitraM kalyANaM bahu bhAShitam.
devarShiNA nAradena devasthAnena chaiva ha.. 14-14-10 (92737)
nAbhAgadheyaH puruShaH kashchidevaMvidhAngurUn.
labhate vyasanaM prApya suhR^idaH sAdhusammatAn.. 14-14-11 (92738)
vaishampAyana uvAcha. 14-14-12x (7797)
evamuktAstu te rAj~nA sarva eva maharShayaH.
abhyanuj~nApya rAjAnaM tathobhau kR^iShNaphalgunau.. 14-14-12 (92739)
pashyatAmeva sarveShAM tatraivAdarshanaM yayuH.
tato dharmasuto rAjA tatraivopAvishatprabhuH.. 14-14-13 (92740)
evaM nAtimahAnkAlaH sa teShAM saMnyavartata.
kurvatAM shauchakAryANi bhIShmasya nidhane tadA.
mahAdAnAni viprebhyo dadatAmaurdhvadehikam.. 14-14-14 (92741)
bhIShmakarNapurogANAM kurUNAM kurusattama.
sahito dhR^itarAShTreNa sa dadAvaurdhvadehikam.. 14-14-15 (92742)
tato dattvA bahudhanaM viprebhyaH pANDavarShabhaH.
dhR^itArAShTraM puruskR^itya vivesha gajasAhvayam.. .. 14-14-16 (92743)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi chaturdasho.adhyAyaH.. 14 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 015
.. shrIH ..
14.15. adhyAyaH 015
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vaishaMpAyena janamejayaMprati yudhiShThirasya prajApAlanakAle prajAdInAmabhyudayaprakAravarNanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
`vaishampAyana uvAcha.
sa samAshvAsya pitaraM praj~nAchakShuShamIshvaram.
anvashAsata dharmAtmA pR^ithivIM bhrAtR^ibhiH saha.. 14-15-1 (92744)
yathA manurmahArAjo rAmo dAsharathiryathA.
tathA bharatasiMho.api pAlayAmAsa medinIm.. 14-15-2 (92745)
nAdharmyamabhavattatra sarvo dharmaruchirjanaH.
babhUva narashArdUla yathA kR^itayuge tathA.. 14-15-3 (92746)
kalimAsannamAviShTaM nivArya nR^ipanandanaH.
bhrAtR^ibhiH sahito dhImAnbabhau dharmabaloddhataH.. 14-15-4 (92747)
vavarSha bhagavAndevaH kAle deshe yathepsitam.
nirAmayaM jagadabhUtkShutpipAse na ki~nchana.. 14-15-5 (92748)
AdhirnAsti manuShyANAM vyasane nAbhavanmatiH.
brAhmNapramukhA varNAste svadharmottarAH shubhAH.. 14-15-6 (92749)
dharmasatyapradhAnAshcha satyaM sadviShayAnvitam.
dharmAsanasthaH sadbhiH sa strIbAlAturavR^iddhakAn.
varNakramAnpUrNabhR^itAnsAkalyAdrakShaNodyataH.. 14-15-7 (92750)
avR^ittivR^ittidAnAdyairyaj~nAdyairvyAdhitairapi.
AmuShmikaM bhayaM nAsti laukikaM kR^itameva.. 14-15-8 (92751)
svargalokopamo lokastadA tasminprashAsati.
babhUva sukhamevAgraM tadvishiShTataraM param.. 14-15-9 (92752)
nAryaH pativratAH sarvA rUpavatyaH svalaMkR^itAH.
yathoktavR^ittAH svaguNairbabhUvuH prItihetavaH.. 14-15-10 (92753)
pumAMsaH puNyashIlADhyAH svaMsvaM dharmamanuvratAH.
sukhinaH sUkShmamapyeno na kurvanti kadAchana.. 14-15-11 (92754)
sarve narAMshcha nAryashcha satataM priyavAdinaH.
ajihmamanasaH shuklA babhUvuH shramavarjitAH.. 14-15-12 (92755)
bhUShitAH kuNDalairhAraiH kaTakaiH kaTisUtrakaiH.
suvAsasaH sugandhADhyAH prAyashaH pR^ithivItale.. 14-15-13 (92756)
sarve brahmavido viprAH sarvatra pariniShThitAH.
valIpalitahInAstu sukhino dIrghadarshinaH.. 14-15-14 (92757)
ichChA na jAyate.anyatra varNeShu na cha sa~NkaraH.
manuShyANAM mahArAja maryAdA suvyavasthitA.. 14-15-15 (92758)
tasmi~nshAsati rAjendre mR^igavyAlasarIsR^ipAH.
anyonyamapi chAnyeShu na bAdhante kadAchana.. 14-15-16 (92759)
gAvaH sukShIrabhUyiShThAH susvavAlamukhodarAH.
apIDitAH karShakAdyairhR^itavyAdhikavatsakAH.. 14-15-17 (92760)
avandhyakAlA manujAH puruShArtheShu cha kramAt.
viShayeShvaniShiddheShu vedashAstreShu chodyatAH.. 14-15-18 (92761)
suvR^ittA vR^iShabhAH puShTA rasanAbhAH sukhodayAH.. 14-15-19 (92762)
atIva madhuraH shabdaH sparshashchAtisukhaM rasam.
karUpaM dR^iShTikShamaM ramyaM manoj~naM gandhavadbabhau.. 14-15-20 (92763)
dharmArthakAmasaMyuktaM mokShAbhyudayasAdhanam.
prahlAdajananaM puNyaM sambabhUvAtha mAnasam.. 14-15-21 (92764)
sthAvarA bahupuShpADhyAH phalachChAyAvahAstathA.
susparshA viShahInAshcha supatratvakprarohiNaH.. 14-15-22 (92765)
manonukUlAH sarveShAM cheShTAbhUtApavarjitAH.
tathA babhUva rAjarShistadvR^ittamabhavadbhuvi.. 14-15-23 (92766)
sarvalakShaNasampannAH pANDavA dharmachAriNaH.
jyeShThAnuvartinaH sarve babhUvuH priyadarshanAH.. 14-15-24 (92767)
siMhoraskA jitakrodhAstejobalasamanvitAH.
AjAnubAhavaH sarve dAnashIlA jitendriyAH.. 14-15-25 (92768)
teShu shAsatsu dharaNImR^itavaH svaguNairbabhuH.
sukhodayAya vartante grahAstArAgaNaiH saha.. 14-15-26 (92769)
mahI cha sasyabahulA sarvaratnaguNodayA.
kAmadhugdhenuvadbhogAnphalanti sma sahasradhA.. 14-15-27 (92770)
manvAdibhiH kR^itAH pUrvaM maryAdA mAnaveShu yAH.
anatikramya tAH sarvAH kuleShu samayAni cha.
anvashAsata rAjAno dharmaputrapriyaMkarAH.. 14-15-28 (92771)
mahAkulAni dharmiShThA vardhayanto visheShataH.
manupraNItayA vR^ittyA te.anvashAsanasundharAm.. 14-15-29 (92772)
rAjavR^ittirhi sA shashvaddharmiShThA.abhUnmahItale.
prAyo lokamatistAna rAjavR^ittAnugAminI.. 14-15-30 (92773)
evaM bhAratavarShaM svaM rAjA svargaM surendravat.
shashAsa jiShNunA sArdhaM gotrAM gANDIvadhanvana'.. .. 14-15-31 (92774)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi pa~nchadasho.adhyAyaH.. 15 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-15-31 shashAsa viShNunA sArdhaM gupto gANDIvadhanvaneti tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 016
.. shrIH ..
14.16. adhyAyaH 016
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vaishampAyanena kuruvijayAnantaraM hAstinapure kR^iShNArjunavihAraprakAravarNanam.. 1 .. kR^iShNenArjunaMprati yudhiShThire svasya nijanagarajigamiShAnivedanachodanA.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
vijite pANDaveyaistu prashAnte cha dvijottama.
rAShTre te chatraturvIrau vAsudevadhanaMjayau.. 14-16-1 (92775)
vaishampAyana uvAcha. 14-16-2x (7798)
vijite pANDavai rAjanprashAnte cha vishAmpatau.
rAShTre babhUvaturhR^iShTau vAsudevadhanaMjayau.. 14-16-2 (92776)
vijahrAte mudA yuktau divi devashvarAviva.
tau vaneShu vichitreShu parvateShu sasAnuShuH.. 14-16-3 (92777)
tIrtheShu chaiva puNyeShu palvaleShu nadIShu cha.
chaMkramyamANau saMhR^iShTAvashvinAviva nandane.. 14-16-4 (92778)
indraprasthe mahAtmAnau remAte kR^iShNapANDavau.
pravishya tAM sabhAM ramyAM vijahrAte cha bhArata.. 14-16-5 (92779)
tatra yuddhakathAshchitrAH parikleshAMshcha pArthiva.
kathAyoge kathAyoge kathayAmAsatuH sadA.. 14-16-6 (92780)
R^iShINAM devatAnAM cha vaMshAMstAvAhatuH sadA.
prIyamANau mahAtmAnau purANAvR^iShisattamau.. 14-16-7 (92781)
madhurAstu kathAshchitrAshchitrArthapadanishchayAH.
nishchayaj~naH sa pArthAya kathayAmAsa keshavaH.. 14-16-8 (92782)
putrashokAbhisaMtaptaM j~nAtInAM cha sahasrashaH.
kathAbhiH shamayAmAsa pArtaM shaurirjanArdanaH.. 14-16-9 (92783)
sa tamAshvAsya vidhivadvidhAnaj~no mahAtapAH.
apahR^ityAtmano bhAraM vishashrAmeva sAtvataH.. 14-16-10 (92784)
tataH kathAnte govindo guDAkheshamuvAcha ha.
sAntvaya~nshlakShNayA vAchA hetuyuktamidaM vachaH.. 14-16-11 (92785)
vijiteyaM dharA kR^itsnA savyasAchinparaMtapa.
tvadbAhubalAmAshritya rAj~nA dharmasutena ha.. 14-16-12 (92786)
asapatnAM mahIM bhu~Nkte dharmarAjo yudhiShThiraH.
bhImasenAnubhAvena yamayoshcha narottama.. 14-16-13 (92787)
dharmeNi rAj~nA dharmaj~na prAptaM rAjyamakaNTakam.
dharmeNa nihataH sa~Nkhye sa cha rAjA suyodhanaH.. 14-16-14 (92788)
adharmaruchayo lubdhAH sadA chApriyavAdinaH.
dhArtarAShTrA durAtmAnaH sAnubandhA nipAtitAH.. 14-16-15 (92789)
prashAntAmakhilAM pArtha pR^ithivIM pR^ithivIpatiH.
bhu~Nkte dharmasuto rAjA tvayA guptaH kurUdvaha.. 14-16-16 (92790)
rame chAhaM tvayA sArdhamaraNyeShvapi pANDava.
kimu yatra jano.ayaM vai pR^ithA chAmitrakarmana.. 14-16-17 (92791)
yatra dharmasuto rAjA yatra yatra bhImo mahAbalaH.
yatra mAdravatIputrau ratistatra parA mama.. 14-16-18 (92792)
tathaiva svargalokeShu sabhoddesheShu kaurava.
ramaNIyeShu puShNeShu sahitasya tvayA.anadha.. 14-16-19 (92793)
kAlo mahAMstvatIto me shUrasUnumapashyataH.
baladevaM cha kauravyaM tathA.anyAnvR^iShNipu~NgavAn.. 14-16-20 (92794)
sohaM gantumabhIpsAmi purIM dvArAvatIM prati.
rochatAM gamanaM tubhyaM mamApi puruSharShabha.. 14-16-21 (92795)
ukto bahuvidhaM rAjA tatratatra yudhiShThiraH.
saha bhIShmeNa yadyuktamasmAbhiH shokarshitaH.. 14-16-22 (92796)
shiShTo yudhiShThiro.asmAbhiH shAstA sannapi pANDavaH.
tena tattu vachaH samyaggR^ihItaM sumahAtmanA.. 14-16-23 (92797)
dharmaputre hi dharmaj~ne kR^itaj~ne satyavAdini.
satyaM dharmo matishchAgryA sthitishcha satataM sthirA.. 14-16-24 (92798)
tatra gatvA mahAtmAnaM yadi te rochate.arjuna.
asmadgamanasaMyuktaM vacho brUhi janAdhipam.. 14-16-25 (92799)
na hi tasyApriyaM kuryAM prANatyoge.apyupasthite.
kuto gantuM mahAbAho purIM dvArAvatIM prati.. 14-16-26 (92800)
sarvaM tvidamahaM pArta tvatprItihitakAmyayA.
bravImi satyaM kauravya na mithyaitatkatha~nchana.. 14-16-27 (92801)
prayojanaM cha nirvR^ittamiha vAsena me.arjuna.
dhArtarAShTro hato rAjA sabalaH sapadAnugaH.. 14-16-28 (92802)
pR^ithivI cha vashe tAta dharmaputrasya dhImataH.
sthitA samudravasanA sashailavanakAnanA.. 14-16-29 (92803)
chitA ratnairbahuvidhaiH kururAjasya pANDava.
dharmeNa rAjA dharmaj~naH pAtu sarvAM vasundharAm.. 14-16-30 (92804)
upAsyamAno munibhiH siddhaishchApi mahAtmabhiH.
stUyamAnashcha satataM bandibhirbharatarShabha.. 14-16-31 (92805)
taM mayA saha gatvA.adya rAjAnaM kuruvardhanam.
ApR^ichCha kurushArdUla gamanaM dvArakAM prati.. 14-16-32 (92806)
idaM sharIraM vasu yachcha me gR^ihe
niveditaM pArtha sadA yudhiShThire.
priyashcha mAnyashcha hi me yudhiShThiraH
sadA kurUNAmadhipo mahAmatiH.. 14-16-33 (92807)
prayojanaM chApi nivAsakAraNe
na vidyate me tvadR^ite nR^ipAtmaja.
sthitA hi pR^ithvI tava pArtha shAsane
guroH suvR^ittasya yudhiShThirasya cha.. 14-16-34 (92808)
itIdamuktaH sa tadA mahAtmanA
janArdanenAmitavikramo.arjunaH.
tatheti duHkhAdiva vAkyamairaya-
jjanArdanaM sampratipUjya pArthiva.. .. 14-16-35 (92809)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi ashvamedhaparvaNi ShoDasho.adhyAyaH.. 16 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-16-4 shaileShu gahvarAraNye palvaleShviti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 017
.. shrIH ..
14.17. adhyAyaH 017
athAnugItAparva .. 2 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena kR^iShNaMprati pUrvopadiShTagItArthasya vismaraNoktyA punastadupadeshaprArthanA.. 1 .. kR^iShNenArjunaMprati svasmai brAhmaNoktasiddhakAshyapasaMvAdAnuvAdaH.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
sabhAyAM vasatostatra nihatyArInmahAtmanoH.
keshavArjunayoH kA nu kathA samabhavaddvija.. 14-17-1 (92810)
vaishampAyana uvAcha. 14-17-2x (7799)
kR^iShNena sahitaH pArthaH svaM rAjyaM prApya kevalam.
tasyAM sabhAyAM divyAyAM vijahAra mudA yutaH.. 14-17-2 (92811)
tatra ka~nchitsabhoddeshaM svargoddeshasamaM nR^ipa.
yadR^ichChayA tau muditau jagmatuH svajanAvR^itau.. 14-17-3 (92812)
tataH pratItaH kR^iShNena sahitaH pANDavo.arjunaH.
nirIkShya tAM sabhAM ramyAmidaM vachanamabravIt.. 14-17-4 (92813)
viditaM me mahAbAho sa~NgrAme samupasthite.
mahAtmyaM devakIputra tachcha te rUpamaishvaram.. 14-17-5 (92814)
yattu tadbhavatA proktaM purA keshava sauhR^idAt.
tatsarvaM puruShavyAghra naShTaM me vyagrachetasaH.. 14-17-6 (92815)
mama kautUhalaM tvasti teShvartheShu punaH punaH.
bhavAMstu dvArakAM gantA nachirAdiva mAdhava.. 14-17-7 (92816)
vaishampAyana uvAcha. 14-17-8x (7800)
evamuktastu taM kR^iShNaH phAlgunaM pratyabhAShata.
pariShvajya mahAtejA vachanaM vadatAMvaraH.. 14-17-8 (92817)
vAsudeva uvAcha. 14-17-9x (7801)
shrAvitastvaM mayA guhyaM j~nApitashcha sanAtanam.
dharmaM svarUpiNaM pArta sarvalokAMshcha shAshvatAn.. 14-17-9 (92818)
abuddhyA yanna gR^ihNItAstanme sumahadapriyam.
na cha sA.adya punarbhUyaH smR^itirme sambhaviShyati.. 14-17-10 (92819)
nUnamashraddadhAno.asi durmedhA hyasi pANDava.
na cha shakyaM punarvaktumasheSheNa dhanaMjaya.. 14-17-11 (92820)
sa hi dharmaH suparyApto brahmaNaH padavedane.
na shakyaM tanmayA bhUyastathA vaktumasheShataH.. 14-17-12 (92821)
paraM hi brahma kathitaM yogayuktena tanmayA.
itihAsaM tu vakShyAmi tasminnarthe purAtanam.. 14-17-13 (92822)
yathA tAM buddhimAsthAya gatimagryAM gamiShyasi.
shR^iNu dharmabhR^itAMshreShTha gadataH sarvameva me.. 14-17-14 (92823)
AgachChadbrAhmaNaH kashchitsvargalokAdariMdama.
brahmalokAchcha durdharShaH sosmAbhiH pUjito.abhavat.. 14-17-15 (92824)
asmAbhiH paripR^iShThashcha yadAha bharatarShabha.
divyena vidhinA pArtha tachChR^iNuShvAvichArayan.. 14-17-16 (92825)
brAhmaNa uvAcha. 14-17-17x (7802)
mokShadharmaM samAshritya kR^iShNa yanmA.anupR^ichChasi.
bhUtAnAmanukampArthaM manmohachChedanaM vibho.. 14-17-17 (92826)
tatte.ahaM sampravakShyAmi yathAvanmadhusUdana.
shR^iNuShvAvahito bhUtvA gadato mama mAdhava.. 14-17-18 (92827)
kashchidviprastapoyuktaH kAshyapo dharmavittamaH.
AsasAda dvijaM kaMchiddharmANAmAgatAgamam.. 14-17-19 (92828)
gatAgamaM subahusho j~nAnavij~nAnapAragam.
lokatattvArthakushalaM j~nAtaraM sukhaduHkhayoH.. 14-17-20 (92829)
jAtismaraNatattvaj~naM kovidaM pApapuNyayoH.
draShTAramuchchanIchAnAM karmabhirdehinAM gatim.. 14-17-21 (92830)
charantaM muktavatsiddhaM prashAntaM saMyatendriyam.
dIpyamAnaM shriyA brAhmayA kramamANaM cha sarvashaH.. 14-17-22 (92831)
antardhAnagatij~naM cha shrutvA tattvena kAshyapaH.
tathaivAntarhitaiH siddhairyAntaM chakradharaiH saha.. 14-17-23 (92832)
sambhAShamANamekAnte samAsInaM cha taiH saha.
yadR^ichChayA cha gachChantamasaktaM pavanaM yathA.. 14-17-24 (92833)
taM samAsAdya medhAvI sa tadA dvijasattamaH.
charaNau dharmakAmo vai sa tasya susamAhitaH.
pratipade yathAnyAyaM bhaktyA paramayA yutaH.. 14-17-25 (92834)
vismitashchAdbhutaM dR^iShTvA kAshyapastaM dvijottamam.
parichAreNa mahatA guruM taM paryatoShayat.. 14-17-26 (92835)
upapannaM cha tatsarvaM shrutachAritrasaMyutam.
bhaumenAtoShayachchainaM guruvR^ittiM samAsthitaH.. 14-17-27 (92836)
tasmai tuShTaH sa shiShyAya yatprasanno.abravIdguruH.
siddhiM parAmabhiprekShya shR^iNu matto janArdana.. 14-17-28 (92837)
siddha uvAcha. 14-17-29x (7803)
vividhaiH karmabhistAta puNyayogaishcha kevalaiH.
gachChantIha gatiM martyA devaloke cha vA sthitim.. 14-17-29 (92838)
na kvachitsukhamatyantaM na kvachichChAshvatI sthitiH.
sthAnAchcha mahato bhraMsho duHkhalabdAtpunaH punaH.. 14-17-30 (92839)
ashubhA gatayaH prAptAH kaShTA me pApasevanAt.
kAmamanyuparItena tR^iShNayA mohitena cha.. 14-17-31 (92840)
punaH punashcha maraNaM janma chaiva punaH punaH.
AhArA vividhA bhuktAHpItA nAnAvidhAHstanAH.. 14-17-32 (92841)
mAtaro vividhA dR^iShTAH pitarashcha pR^ithagvidhAH.
sukhAni cha vichitrANi duHkhAni cha mayA.anagha.. 14-17-33 (92842)
priyairvivAso bahushaH saMvAsashchApriyaiH saha.
dhananAshashcha samprApto labdhvA duHkhena taddhanam.. 14-17-34 (92843)
avamAnAH sukaShTAshcha parataH svajanAttathA.
shArIrA mAnasA vA.api vedanA bhR^ishadAruNAH.. 14-17-35 (92844)
prAptA vimAnanAshchogrA vadhabandhAshcha dAruNAH.
patanaM niraye chaiva yAtanAshcha yamakShaye.. 14-17-36 (92845)
jarArogAshcha satataM vyasanAni cha bhUrishaH.
loke.asminnanubhUtAni dvandvajAni bhR^ishaM mayA.. 14-17-37 (92846)
tataH kadAchinnirvedAnnikArAnnikR^itena cha.
lokatantraM parityaktaM duHkhArtena bhR^ishaM mayA.. 14-17-38 (92847)
loke.asminnanubhUyAhamimaM mArgamanuShThitaH.
tataH siddhiriyaM prAptA prasAdAdAtmano mayA.
nAhaM punarihAgantA lokAnAlokayAmyaham.. 14-17-39 (92848)
AsiddherAprajAsargAdAtmanopi gatIH shubhAH.
upalabdhA dvijashreShTha tatheyaM siddhiruttamA.. 14-17-40 (92849)
itaH paraM gamiShyAmi tataH parataraM punaH.
brahmaNaH padamavyaktaM mA te.abhUtatra saMshayaH.. 14-17-41 (92850)
nAhaM punarihAgantA martyalokaM parantapa.
prItosmi te mahAprAj~na brUhi kiM karavANi te.. 14-17-42 (92851)
yadIpsurupapannastvaM tasya kAlo.ayamAgataH.
abhijAne cha tadahaM yadarthaM mAmupAgataH.. 14-17-43 (92852)
achirAttu gamiShyAmi yenAhaM tvAmachUchudam.
bhR^ishaM prItosmi bhavatashchAritreNa vichakShaNa.. 14-17-44 (92853)
paripR^ichCha yAvadbhavato bhAShe yadyattavepsitam.. 14-17-45 (92854)
bahumanye cha te buddhiM bhR^ishaM sampUjayAmi cha.
yenAhaM bhavatA buddho medhAvI hyasi kAshyapa.. .. 14-17-46 (92855)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptadasho.adhyAyaH.. 17 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-17-19 AgatAgamaM prAptashAstrarahasyamUhApohakushalamityarthaH.. 7-17-43 bahumanye bhR^ishaM pUjaye. ahamantardhAnagato.api yatastvayA j~nAtaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 018
.. shrIH ..
14.18. adhyAyaH 018
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brAhmaNena kR^iShNaMprati prANinAM jananamaraNAdipratipAdakasiddhakashyapasaMvAdanuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha.
tatastasyopasa~NgR^ihya pAdau prashnAnsudurvachAn.
paprachCha tAMshcha dharmAnsa prAha dharmabhR^itAMvaraH.. 14-18-1 (92856)
kAshyapa uvAcha. 14-18-2x (7804)
kathaM sharIrAchchyavate kathaM chaivopapadyate.
kathaM kaShTAchcha saMsArAtsaMsaranparimuchyate.. 14-18-2 (92857)
AtmAnaM vA kathaM yuktvA tachCharIraM vimu~nchati.
sharIre cha vinirmukto kathamanyatprapadyate.. 14-18-3 (92858)
kathaM shubhAshubhe chAyaM karmaNI svakR^ite naraH.
upabhu~Nkte kva vA karma videhasyopatiShThate.. 14-18-4 (92859)
brAhmaNa uvAcha. 14-18-5x (7805)
evaM sa~nchoditaH siddhaH prashnAMstAnpratyabhAShata.
AnupUrvyeNa vArShNeya tanme nigadataH shR^iNuH.. 14-18-5 (92860)
siddha uvAcha. 14-18-6x (7806)
`asminnevAshu phaladA AyuShyAstu kriyAHsmR^itAH.
AyuHkIrtikarANIha yAni kR^ityAni sevate.
sharIragrahaNe.anyasmiMsteShu kShINeShu sarvashaH.. 14-18-6 (92861)
AyuHkShayaparItAtmA viparItAni sevate.
buddhirvyAvartate chAsya vinAshe pratyupasthite.. 14-18-7 (92862)
sattvaM balaM cha kAlaM chAviditvA chAtmanastathA.
ativelamupAshnAti svaviruddhAnyanAtmavAn.. 14-18-8 (92863)
yadA.ayamatikaShTAni sarvANyupaniShevate.
atyarthamapi vA bhu~Nkte na vA bhu~Nkte kadAchana.. 14-18-9 (92864)
duShTAnnAmiShapAnaM cha yadanyonyavirodhi cha.
guru chApyamitaM bhu~Nkte nAtijIrNe divA punaH.. 14-18-10 (92865)
vyAyAmamatimAtraM cha vyAvAya chopasevate.
satataM karmalobhAdvA prAptaM vegaM vidhArayet.. 14-18-11 (92866)
rasAbhiyuktamannaM vA divAsvapnaM cha sevate.
apakvAnAgate kAle svayaM doShAnprakopayet.. 14-18-12 (92867)
svadoShakopanAdrogaM labhate maraNAntikam.
api vodbandhanAdIni parItAni vyavasyati.. 14-18-13 (92868)
tasya taiH kAraNairjantoH sharIraM chyavate tadA.
jIvitaM prochyamAnaM tadyathAvadupadhAraya.. 14-18-14 (92869)
UShmA prakupitaH kAye tIvravAyusamIritaH.
sharIramanuparyetya sarvAnprANAnruNaddhi vai.. 14-18-15 (92870)
atyarthaM balavAnUShmA sharIre parikopitaH.
bhinatti jIvasthAnAni tAni karmaNi viddhi cha.. 14-18-16 (92871)
tataH savedanaH sadyo jIvaH prachyavate kSharan.
sharIraM tyajate jantushChidyamAneShu marmasu.
vedanAbhiH parItAtmA tadviddhi dvijasattama.. 14-18-17 (92872)
janImaraNasaMvigrAH satataM sarvajantavaH.
dR^ishyante saMtyajantashcha sharIrANi dvijarShabha..
garbhasaMkramaNe chApi garbhANApupasarpaNe.
tAdR^ishImeva labhate vedanAM mAnavaH punaH.. 14-18-18 (92873)
bhinnasaMdhiratha kledamadbhiH sa labhate naraH.. 14-18-20 (92874)
yathA pa~nchasu bhUteShu sambhUtatvaM niyachChati.
shaityAtprakupitaH kAye tIvravAyusamIritaH.. 14-18-21 (92875)
yaH sa pa~nchasu bhUteShu prANApAne vyavasthitaH.
sa gachChatyUrdhvago vAyuH kR^ichChrAnmuktvA sharIriNaH.
sharIraM cha jahAtyevaM niruchChvAsashcha dR^ishyate.. 14-18-22 (92876)
sa nirUShmA niruchChvAso niHshrIko gatachetanaH.
karmaNA samparityakto mR^ita ityuchyate naraH.. 14-18-23 (92877)
srotobhiryairvijAnAti indriyArthA~nsharIrabhR^it.
taireva na vijAnAti prANAnAhArasambhavAn.. 14-18-24 (92878)
tatraiva kurute kAye yaH sa jIvaH sanAtanaH.. 14-18-25 (92879)
tathA yadyadbhavenmuktaM sannipAte kvachitkvachit.
tattanmarma vijAnIhi shAstradR^iShTaM hi tattathA.. 14-18-26 (92880)
teShu marmasu bhinneShu tataH sa samudIrayan.
Avishya hR^idayaM jantoH sattvaM chAshu ruNaddhi vai.. 14-18-27 (92881)
tataH sachetano janturnAbhijAnAti ki~nchana.
tamasA saMvR^itaj~nAnaH saMvR^iteShveva marmasu.
sa jIvo niradiShThAnashchAlyate mAtarishvanA.. 14-18-28 (92882)
tataH sa taM mahochChvAsaM bhR^ishamuchChvasya dAruNam.
niShkramankampayatyAshu tachCharIramachetanam.. 14-18-29 (92883)
sa jIvaH prachyutaH kAyAtkarmabhiH svaiH samAvR^itaH.
a~NkitaH svaiH shubhaiH puNyaiH pApairvA.apyupapadyate.. 14-18-30 (92884)
brAhmaNA j~nAnasampannA yathAvachChrutanishchayAH.
itaraM kR^itapuNyaM vA taM vijAnanti lakShaNaiH.. 14-18-31 (92885)
yathAndhakAre khadyetaM dIpyamAnaM tatastataH.
chakShuShmantaH prapashyanti tathA cha j~nAnachakShuShaH.. 14-18-32 (92886)
pashyantyevaMvidhaM siddhA jIvaM divyena chakShuShA.
chyavantaM jAyamAnaM cha yoniM chAnupraveshitam.. 14-18-33 (92887)
tasya sthAnAni dR^iShTAni vividhAnIha shAstrataH.
karmabhUmiriyaM bhUmiryatra tiShThanti jantavaH.. 14-18-34 (92888)
tataH shubhAshubhaM kR^itvA labhante sarvadehinaH.
ihaivochchAvachAnbhogAnprApnuvanti svakarmabhiH.. 14-18-35 (92889)
ihaivAshubhakarmANaH karmabhirnirayaM gatAH.
avAggatiriyaM kaShTA yatra pachyanti mAnavAH.
tasmAtsudurlabho mokSho rakShyashchAtmA tato bhR^isham.. 14-18-36 (92890)
UrdhvaM tu jantavo gatvA yeShu sthAneShvavasthitAH.
kIrtyamAnAni tAnIha tattvataH saMnibodha me.. 14-18-37 (92891)
tachChrutvA naiShThikIM buddhiM buddhyethAH karmanishchayam.
tArArUpANi sarvANi yatraitachchandramaNDalam.. 14-18-38 (92892)
yatra vibhrAjate loke svabhAsA sUryamaNDalam.
sthAnAnyetAni jAnIhi janAnAM puNyakarmaNAm.. 14-18-39 (92893)
karmakShayAchcha te sarve chyavante vai punaH punaH.
tatrApi cha visheShosti divi nIchochchamadhyamaH.. 14-18-40 (92894)
na cha tatrApi saMtoSho dR^iShTvA dIptatarAM shriyam.
ityetA gatayaH sarvAH pR^ithakte samudIritAH.. 14-18-41 (92895)
upapattiM tu vakShyAmi garbhasyAhamataH param.
tathAvattAM nigadataH shR^iNuShvAvahito dvija.. .. 14-18-42 (92896)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTAdasho.adhyAyaH.. 18 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-18-10 duShTAnnaM viShamAnnaM vite ka.Ta.pAThaH.. 7-18-12 apakvAshaM gate kAle svayaM doShaprakopanamiti ka.Tha.tha.pAThaH.. 7-18-19 garbhasa~NkramaNe garbhasthadehapraveshe.. 7-18-21 shleShmA prakupita iti ka.tha.pAThaH.. 7-18-24 snotobhirindriyaiH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 019
.. shrIH ..
14.19. adhyAyaH 019
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brAhmaNena kR^iShNaMprati jIvasya garbhapraveshAdipratipAdakakAshyapasiddhasaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
shubhAnAmashubhAnAM cha neha nAshosti karmaNAm.
prApyaprApyAnupachyante kShetrekShetre tathAtathA.. 14-19-1 (92897)
yathA prasUyamAnastu phalI dadyAtphalaM bahu.
tathA syAdvipulaM puNyaM shuddhena manasA kR^itam.. 14-19-2 (92898)
pApaM chApi tathaiva syAtpApena manasA kR^itam.
purodhAya mano hIha karmaNyAtmA pravartate.. 14-19-3 (92899)
yathA karmasamAviShTaH kAmamanyusamAvR^itaH.
naro garbhaM pravishati tatrApi shR^iNu chottaram.. 14-19-4 (92900)
shukraM shoNitasaMsR^iShTaM striyA garbhAshayaM gatam.
kShetraM karmajamApnoti shubhaM vA yadi vA.ashubham.. 14-19-5 (92901)
saukShmyAdavyaktayAvAchcha na cha kvachana sajjati.
samprApya brAhmaNaH kAyaM tasmAttadbrahma shAshvatam.. 14-19-6 (92902)
tadbIjaM sarvabhUtAnAM tena jIvanti jantavaH.. 14-19-7 (92903)
sa jIvaH sarvabhUtAnAM garbhamAvishya bhAgashaH.
dadhAti chetanA sadyaH prANasthAneShvavasthitaH.
tataH spandayate.a~NgAni sa garbhashchetanAnvitaH.. 14-19-8 (92904)
yathA lohasya viShyando niShikto bimbavigraham.
upaiti tadvajjAnIhi garbhe jIvapraveshanam.. 14-19-9 (92905)
lohapiNDaM yathA vahniH pravishya hyatitApayet.
tathA tvamapi jAnIhi garbhe jIvopapAdanam. 14-19-10 (92906)
yathA cha dIpaH sharaNaM dIpyamAnaH prakAshayet.
evameva sharIrANi prakAshayati chetanaH.. 14-19-11 (92907)
yadyachcha kurute karma shubhaM vA yadi vA.ashubham.
pUrvadehakR^itaM sarvamavashyamupabhujyate.. 14-19-12 (92908)
tatastu kShIyate chaiva punashchAnyatprachIyate.
yAvattu mokShayogasthaM dharmaM naivAvabudhyate.. 14-19-13 (92909)
tatte dharmaM pravakShyAmi sukhI bhavati yena vai.
AvartamAno jAtIShu yathA.anyonyAsu sattama.. 14-19-14 (92910)
dAnaM vrataM brahmacharyaM yathoktavratadhAraNam.
damaH prashAntatA chaiva bhUtAnAM chAnukampanam.. 14-19-15 (92911)
saMyamashchAnR^ishaMsya cha parasvAdAnavarjanam.
vyalIkAnAmakaraNaM bhUtAnA manasA bhuvi.. 14-19-16 (92912)
mAtApitroshcha shushrUShA devatAtitipUjanam.
gurupUjA ghR^iNA shauchaM nityamindrayasaMyamaH.. 14-19-17 (92913)
pravartanaM shubhAnAM cha tatsatAM vratamuchyate.
tato dharmaH prabhavati yaH prajAH pAti shAshvatIH.. 14-19-18 (92914)
`sadbhirAcharito dharmaH sadAchAre pratiShThitaH.
ubhayArtho bhavatyeva svargArtho mokShatastathA..'.. 14-19-19 (92915)
evaM satsu sadA pashyettatraChApyeShA dhruvA sthitiH.
AchAro dharmamAchaShTe yasminsanto vyavasthitAH.. 14-19-20 (92916)
teShu tatkarma nikShiptaM yaH sa dharmaH sanAtanaH.
yastaM samabhipadyeta na sa durgatimApnuyAt.. 14-19-21 (92917)
ato niyamyate lokaH prachyavandharmavartmasu.
yashcha yogI cha muktashcha sa aitebhyo vishiShyate.. 14-19-22 (92918)
vartamAnasya dharmeNa puruShasya yathA tathA.
saMsAratAraNaM hyasya kAlena mahatA bhavet.. 14-19-23 (92919)
evaM pUrvakR^itaM karma sarvo jantuH prapadyate.
sarvaM tatkAraNaM yena nikR^ito.apyamihAgataH.. 14-19-24 (92920)
sharIragrahaNaM chAsya kena pUrvaM prakalpitam.
ityevaM saMshaye loke tachcha vakShyAmyataH param.. 14-19-25 (92921)
sharIramAtmanaH kR^itvA sarvalokapitAmahaH.
trailokyamasR^ijadbrahmA kR^itsnaM sthAvaraja~Ngamam.. 14-19-26 (92922)
tataH pradhAnamasR^ijachchetanAM tu sharIriNAm.
yayA sarvamidaM vyAptaM yAM loke paramAM viduH.. 14-19-27 (92923)
idaM tatkSharamityuktaM paraM tvamR^itamakSharam.
trayANAM mithunaM sarvamekaikasya pR^ithakpR^ithak.. 14-19-28 (92924)
asR^ijatsarvabhUtAni pUrvadR^iShTaH prajApatiH.
sthAvarANi cha bhUtAni ityeShA paurvikI shrutiH.. 14-19-29 (92925)
tasya kAlaparImANamakarotsa pitAmahaH.
bhUteShu parivR^ittiM cha panarAvR^ittimeva cha.. 14-19-30 (92926)
yathA tu kashchinmedhAvI dR^iShTAtmA pUrvajanmani.
yatpravakShyAmi tatsarvaM yathAvadupapadyate.. 14-19-31 (92927)
sukhaduHkhe yathA samyaganitye yaH prapashyati.
kAyaM chAmedhyasaMsthAnaM vinAshaM karmasaMhitam.. 14-19-32 (92928)
yachcha ki~nchitsukhaM tachcha duHkhaM dR^iShTamiti smaran.
saMsArasAgaraM ghoraM tariShyati sudustaram.. 14-19-33 (92929)
janImaraNarogaishcha samAviShTaH pradhAnavit.
chetanAvtasu chaitanyaM samaM bhUteShu pashyati.. 14-19-34 (92930)
nirvidyate tataH kashchinmArgamANaH paraM padam.
tasyopadeshaM vakShyAmi yAthAtathyena sattama.. 14-19-35 (92931)
shAshvatasyAvyayasyAth yadasya j~nAnamuttamam.
prochyamAnaM mayA vipra nibodhadamasheShataH.. .. 14-19-36 (92932)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekoviMsho.adhyAyaH.. 19 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-19-2 phalI vR^ikShaH. 7-19-8 tathApi tejasA samyakprANasthAne iti tha. pAThaH.. 7-19-9 yathA svarNadravaH svalpoti kR^itsnAM tAmrapratimAM svarNamayImiva karotyevaM garbhe jIvapraveshanaM. sharIre sUkShmasyApi chaitanyasya vyAptirityAdyasya parihAraH.. 7-19-28 kSharaM jaDam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 020
.. shrIH ..
14.20. adhyAyaH 020
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati mokShasAdhanAdipratipAdakasiddhakAshyapasaMvAdarUpAnugItopadeshaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
yaH syAdekAnta AsInastUShNIM ki~nchidachintayan.
pUrvaMpUrvaM parityajya sa nirArambhako bhavet.. 14-20-1 (92933)
sarvamitraH sarvasahaH shame rakto jitendriyaH.
vyapetabhayamanyushcha kAmahA muchyate naraH.. 14-20-2 (92934)
AtmavatsarvabhUteShu yashcharenniyataH shuchiH.
`nityameva yathAnyAyaM yashcharenniyatendriyaH.'
amAnI nirabhImAnaH sarvato mukta eva saH.. 14-20-3 (92935)
jIvitaM maraNaM chobhe sukhaduHkhe tathaiva cha.
lAbhAlAbhe priyadveShye yaH samaH sa cha muchyate.. 14-20-4 (92936)
na kasyachitspR^ihayate nAvajAnAti kichana.
nirdvandvo vItarAgAtmA sarvathA mukta eva saH.. 14-20-5 (92937)
anamitrashcha nirbandhuranapatyashcha yaH kvachit.
tyaktadharmArthakAmashcha nirArA~NkShI cha muchyate.. 14-20-6 (92938)
naiva dharmI na chAdharmI pUrvopachitahA cha yaH.
kShINadhAtuH prashAntAtmA nirdvaMdvaH sa vimuchyate.. 14-20-7 (92939)
akarmA chAvikA~NkShashcha pashyejjagadashAshvatam.
asvastamavashaM nityaM janmamR^ityujarAyutam.. 14-20-8 (92940)
vairAgyabuddhiH satataM tAvaddoShavyapekShakaH.
AtmabandhavinirmokShaM sa karotyachirAdiva.. 14-20-9 (92941)
agandhamarasasparshamashabdamaparigraham.
arUpamanabhij~neyaM dR^iShTvA.a.atmAnaM vimuchyate.. 14-20-10 (92942)
pa~nchabhUtaguNairhInamamUrtimadalepakam.
aguNaM guNabhoktAraM yaH pashyati sa muchyate.. 14-20-11 (92943)
vihAya sarvasa~NkalpAnbuddhyA shArIramAnasAn.
shanairnirvANamApnoti nirindhana ivAnalaH.. 14-20-12 (92944)
sarvasaMskAranirmukto nirdvandvo niShparigrahaH.
tapasA indriyagrAmaM yashcharenmukta eva saH.. 14-20-13 (92945)
vimuktaH sarvasaMskAraistato brahmi sanAtanam.
paramApnoti saMshAntamachalaM nityamakSharam.. 14-20-14 (92946)
ataH paraM pravakShyAmi yogashAstramanuttamam.
yajj~nAtvA siddhamAtmAnaM loke pashyanti yoginaH.. 14-20-15 (92947)
tasyopadeshaM vakShyAmi yathAvattannibodha me.
yairyogairbhAvayannityaM pashyatyAtmAnamAtmani.. 14-20-16 (92948)
indriyANi tu saMhR^itya mana Atmani dhArayet.
tIvraM taptvA tapaH pUrvaM mokShayogaM samAcharet.. 14-20-17 (92949)
tapasvI nityasa~Nkalpo dambhAha~NkAravarjitaH.
manIShI manasA vipraH pashyatyAtmAnamAtmani.. 14-20-18 (92950)
sa chechChakrotyayaM sAdhuryoktumAtmAnamAtmani.
tata ekAntashIlaH sa pashyatyAtmAnamAtmani.. 14-20-19 (92951)
saMyataH satataM yukta AtmavAnvijitendriyaH.
yathA ya AtmanA.a.atmAnaM samprayuktaH prapashyati.. 14-20-20 (92952)
yathAhi puruShaH svapne dR^iShTvA pashyatyasAviti.
tathArUpamivAtmAnaM sAdhuyuktaH prapashyati.. 14-20-21 (92953)
iShIkAM cha yathA mu~njAtkashchinniShkR^iShya darshayet.
yogI niShkR^iShya chAtmAnaM tathA pashyati dehataH.. 14-20-22 (92954)
mu~njaM sharIramityAhuriShIkAmAtmani shritAm.
etannidarshanaM proktaM yogavidbhiranuttamam.. 14-20-23 (92955)
yadA hi yuktamAtmAnaM samyak pashyati dehabhUt.
na tasyeheshvaraH kashchittrailokyasyApi yaH prabhuH.. 14-20-24 (92956)
anyAnyAshchaiva tanavo yatheShTaM pratipadyate.
vinirbhidya jarAM mR^ityuM na shochati na hR^iShyati.. 14-20-25 (92957)
devAnAmapi devatvaM yuktaH kArayate vashI.
brahma chAvyayamApnoti hitvA dehamashAshvatam.. 14-20-26 (92958)
vinashyatsu cha lokeShu na bhayaM tasya jAyate.
klishyamAneShu bhUteShu na sa klishyati kenachit.. 14-20-27 (92959)
duHkhashokamalairghoraiH sa~NgasnehasamudbhavaiH.
na vichAlyati yuktAtmA nispR^ihaH shAntamAnasaH.. 14-20-28 (92960)
nainaM shastrANi vidhyante na mR^ityushchAsya vidyate.
nAtaH sukhataraM ki~nchilloke kvachana dR^ishyate.. 14-20-29 (92961)
samyagyuktvA sa AtmAnamAtmanyeva pratiShThite.
vinivR^ittajarAduHkhaH sukhaM svapiti chApi saH.. 14-20-30 (92962)
dehAnyatheShTamabhyeti hitvemAM mAnuShIM tanum.
nirvedastu na kartavyo bhu~njAnena katha~nchana.. 14-20-31 (92963)
samyagyukto yadAtmAnamAtmanyeva prapashyati.
tadaiva na spR^ihayate sAkShAdapi shatakratoH.. 14-20-32 (92964)
yogamekAntashIlastu yathA vindati tachChR^iNu.
dR^iShTapUrvAM dishaM chintya yasminsaMnivasetpare.. 14-20-33 (92965)
purasyAbhyantare tasya manaH sthApyaM na bAhyataH.
purasyAbhyantare tiShThanyasminnAvasathe vaseta.
tasminnAvasathe dhAryaM sabAdyAbhyantaraM manaH.. 14-20-34 (92966)
prachintyAvasathe kR^itsnaM yasminkAye sa pashyati.
tasminkAye manashchAsya na cha ki~nchana bAhyataH.. 14-20-35 (92967)
sanniyamyendriyagrAmaM nirghoShaM nirjane vane.
kAyamabhyantaraM kR^itsnamekAgraH parichintayet.. 14-20-36 (92968)
intAMstAlu cha jihvAM cha galaM grIvAM tathaiva cha.
hR^idayaM chintayechchApi tathA hR^idayabandhanam.. 14-20-37 (92969)
ityuktaH sa mayA shiShyo medhAvI madhusUdana.
paprachCha punarevemaM mokShadharmaM sudurvacham.. 14-20-38 (92970)
bhuktaM bhuktamidaM koShThe kathamannaM vipachyate.
kathaM rasatvaM vrajati shoNitatvaM kathaM punaH.. 14-20-39 (92971)
tathA mAMsaM cha medashcha snAyvasthIni cha poShayet.
kathametAni sarvANi sharIrANi sharIriNAm.. 14-20-40 (92972)
vardhante vardhamAnasya vardhate cha kathaM balam.
nirAsanaM niShkasanaM malAnAM cha pR^ithak pR^ithak.. 14-20-41 (92973)
kuto vA.ayaM prashvasiti uchChvasityapi vA punaH.
kaM cha deshamadhiShThAya tiShThatyAtmA.ayamAtmani.. 14-20-42 (92974)
jIvaH kathaM vahati cha cheShTamAnaH kalevaram.
kiMvarNaM kIdR^ishaM chaiva niveshayati vai manaH.. 14-20-43 (92975)
yAthAtathyena bhagavanvaktumarhasi me.anagha.
iti samparipR^iShTo.ahaM tena vipreNi mAdhava.. 14-20-44 (92976)
pratyabravaM mahAbAho yathAshrutamariMdama.
yathA svakoShThe prakShipya bhANDaM bhANDamanA bhavet.. 14-20-45 (92977)
tathA svakAye prakShipya manodvArairanishchalaiH.
AtmAnaM tatra mArgeta pramAdaM parivarjayet.. 14-20-46 (92978)
evaM satatamudyuktaH prItAtmA nachirAdiva.
AsAdayati tadbrahma yaddR^iShTvA syAtpradhAnavit.. 14-20-47 (92979)
na tvasau chakShuShA grAhyo na cha sarvairapIndriyaiH.
manasaiva pradIpena mahAnAtmA pradR^ishyate.. 14-20-48 (92980)
sarvataH pANipAdAntaH sarvatokShishiromukhaH.
sarvataH shrutimA.Nlloke sarvamAvR^itya tiShThati.. 14-20-49 (92981)
jIvo niShkrAntamAtmAnaM sharIrAtsamprapashyati.
sa tamutsR^ijya dehaM svaM pArayedbrahma kevalam.. 14-20-50 (92982)
AtmAnamAlokayati manasA prahasanniva.
tadevamAshrayaM kR^itvA mokShaM yAti tato mayi.. 14-20-51 (92983)
idaM sarvarahasyaM te mayA proktaM dvijottama.
ApR^ichChe sAdhayiShyAmi gachCha vipra yathAsukham.. 14-20-52 (92984)
ityuktaH sa tadA kR^iShNa mayA shiShyo mahAtapAH.
agachChata yathAkAmaM brAhmaNashChinnasaMshayaH.. 14-20-53 (92985)
vAsudeva uvAcha. 14-20-54x (7807)
ityuktvA sa tadA vAkyaM mAM pArtha dvijasattamaH.
mokShadharmAshritaM samyak tatraivAntaradhIyata.. 14-20-54 (92986)
kachchidetattvayA pArtha shrutmekAgrachetasA.
tadApi hi rathasthastvaM shrutavAnetadeva hi.. 14-20-55 (92987)
naitatpArtha suvij~neyaM vyAmishreNeti me matiH.
nareNAkR^itasa~Ngena vishuddhenAntarAtmanA.. 14-20-56 (92988)
surahasyamidaM proktaM devAnAM bharatarShabha.
kachchittvidaM shrutaM pArtha manuShyeNeha karhichit.. 14-20-57 (92989)
na hyetachChrotumarho.anyo manuShyastvAmR^ite.anagha.
naitadanyeni vij~neyaM vyAmishreNAntarAtmanA.. 14-20-58 (92990)
kriyAvadbhirhi kaunteya devalokaH samAvR^itaH.
na chaitadiShTaM devAnAM martyairupari vartanam.. 14-20-59 (92991)
parA hi sA gatiH pArtha yattadbrahma sanAtanam.
yatrAmR^itatvaM prApnoti tyaktvA duHkhaM sadA sukhI.. 14-20-60 (92992)
imaM dharmaM samAsthAya ye.api syuH pApayonayaH.
striyo vaishyAstathA shUdrAste.api yAnti parAM gatim.. 14-20-61 (92993)
kiM punarbrahmaNAH pArtha kShatriyA vA bahushrutAH.
svadharmaratayo nityaM brahmalokaparAyaNaH.. 14-20-62 (92994)
hetumachchaitaduddiShTamupAyAshchAsya sAdhane.
siddhiM phalaM cha mokShashcha duHkhasya cha vinirNiyaH.. 14-20-63 (92995)
nAtaH paraM sukhaM tvanyatkiMchitsyAdbharatarShabha.
shrutavA~nshraddadhAnashcha parAkrAntashcha pANDava.. 14-20-64 (92996)
yaH parityajyate martyo lokasAramasaravat.
etairupAyaiH sa kShipraM parAM gatimavApnute.. 14-20-65 (92997)
etAvadeva vaktavyaM nAnto bhUyosti ki~nchana.
ShaNmAsAnnityayuktasya yogaH pArtha pravartate.. .. 14-20-66 (92998)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi viMsho.adhyAyaH.. 20 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-20-2 sarvamitro.adrohI. sarvasahaH kShamI.. 7-20-6 anamitraH shatruhInaH.. 7-20-11 amUrtimadahetukamiti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 021
.. shrIH ..
14.21. adhyAyaH 021
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati bhUtaprANAdisR^iShTyAdipratipAdakabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vAsudeva uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
daMpatyoH pArtha saMvAdo yo.abhakavadbharatarShabha.. 14-21-1 (92999)
brAhmaNI brAhmaNaM kaMchijj~nAnavij~nAnapAragam.
dR^iShTvA vivikta AsInaM bhAryA bhartAramabravIt.. 14-21-2 (93000)
kaM nu lokaM gamiShyAmi tvAmahaM patimAshritA.
nyastakarmANamAsInaM kInAshamavichakShaNam.. 14-21-3 (93001)
bhAryAH patikR^itA.NllokAnApnuvantIti naH shrutam.
tvAmahaM patimAsAdya kAM gamiShyAmi vai gatim.. 14-21-4 (93002)
evamuktaH sa shAntAtmA tAmuvAcha hasanniva.
subhage nAbhyasUyAmi vAkyasyAsya tavAnaghe.. 14-21-5 (93003)
grAhyaM dR^ishyaM tathA shrAvyaM yadidaM karma vidyate.
etadeva vyavasyanti karma karmeti karmiNaH.. 14-21-6 (93004)
mohameva nigachChanti karmiNo j~nAnavarjitAH.
naiShkarmya na cha loke.asminmaurtamityupalabhyate.. 14-21-7 (93005)
karmaNA manasA vAchA shubhaM vA yadi vA.ashubham.
janmAdimUrtibhedAnAM karma bhUteShu vartate.. 14-21-8 (93006)
rakShobhirvadhyamAneShu dR^ishyashrAvyeShu karmasu.
AtmasthamAtmanA tena dR^iShTamAyatanaM mayA.. 14-21-9 (93007)
yatra tadbrahma nirdvandvaM yatra somaH sahAgninA.
vyavAyaM kurute nityaM dhIro bhUtAni dhArayan.. 14-21-10 (93008)
yatri brahmAdayo yuktAstadakSharamupAsate.
vidvAMsaH suvratA yatra shAntAtmAno jitendriyAH.. 14-21-11 (93009)
ghrANena na tadAghreyaM nAsvAdyaM chaiva jihvayA.
sparshanena tadaspR^ishyaM manasA tvavagamyate.. 14-21-12 (93010)
chakShuShA na viShahyaM cha yatki~nchichChravaNAtparam.
agandhamarasasparshamarUpaM shabdavarjitam.
yataH pravartate tantraM yatra chaitatpratiShThitam.. 14-21-13 (93011)
prANo.apAnaH samAnashcha vyAnashchodAna eva cha.
tata eva pravarntate tadeva pravishanti cha.. 14-21-14 (93012)
samAnavyAnayormadhye prANApAnau vicheratuH.
tasminsupte pralIyete samAno vyAna eva cha.. 14-21-15 (93013)
apanAprANayormadhye udAno vyApya tiShThati.
tasmAchChayAnaM puruShaM prANApAnau na mu~nchataH.. 14-21-16 (93014)
prANonopahate yattu tamudAnaM prachakShate.
tasmAttapo vyavasyanti tadbhavaM brahmavAdinaH.. 14-21-17 (93015)
teShAmanyonyasaktAnAM sarveShAM dehachAriNAm.
agnirvaishvAnaro madhye saptadhA vihito.antarA.. 14-21-18 (93016)
ghrANaM jihvA cha chakShushcha tvakcha shrotraM cha pa~nchamam.
mano buddhishcha saptaitA jihvA vaishvAnarArchiShaH.. 14-21-19 (93017)
ghreyaM dR^ishyaM cha peyaM cha spR^ishyaM shrAvyaM tathaiva cha.
mantavyamavaboddhavyaM tAH sapta samidho matAH.. 14-21-20 (93018)
ghrAtA bhakShayitA draShTA spraShTA shrotA cha pa~nchamaH.
mantA boddhA cha sptaite bhavanti paramartvijaH.. 14-21-21 (93019)
ghreye peye cha dR^ishye cha spR^ishye shrAvye tathaiva cha.
mantavye.apyatha boddhavye subhage pashya sarvadA.. 14-21-22 (93020)
havIMShyAgniShu hotAraH saptadhA saptasaptasu.
samyakprakShipya vidvAMso janayanti svayoniShu.. 14-21-23 (93021)
pR^ithivI vAyurAkAshamApo jyotishcha pa~nchamam.
mano buddhishcha saptaitA yonirityeva shabditAH.. 14-21-24 (93022)
havirbhUtaguNAH sarve pravishantyagniyaM mukham.
antarvAsamuShitvA cha jAyante svAsu yoniShu.. 14-21-25 (93023)
tatraiva cha nirudhyante pralaye bhUtabhAvane.
tataH saMjAyate gandhastataH saMjAyate rasaH.. 14-21-26 (93024)
tataH saMjAyate rUpaM tataH sparsho.abhijAyate.
tataH saMjAyate shabdaH saMshayastatra jAyate.
tataH saMjAyate niShThA janmaitatsaptadhA viduH.. 14-21-27 (93025)
anenaiva prakAreNa pragR^ihItaM purAtanaiH.
pUrNAhutibhirApUrNAste pUryante hi tejasA.. .. 14-21-28 (93026)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekaviMsho.adhyAyaH.. 21 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-21-3 karma agnihotrAdikaM nyastaM chena tam. kInAshaM karkashaM mayi niranukrosham. avichakShaNaM mama ananyagatikatvamajAnantam.. 7-21-7 maukhyamityupalabhyate iti tha.da.pAThaH.. 7-21-17 tatparaM brahmavAdina iti da.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 022
.. shrIH ..
14.22. adhyAyaH 022
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati dashendriyaguNAdipratipAdakabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
nibodha dashahotR^iNAM vidhAnamiha yAdR^isham.. 14-22-1 (93027)
shrotraM tvakchakShuShI jihvA nAsikA charaNau karau.
upasthaM pAyuriti vAgghotR^iNi dasha bhAmini.. 14-22-2 (93028)
shabdasparshau rUparasau gandho vAkyaM kriyA gatiH.
retomUtrapurIShANAM tyAgo dasha havIMShi cha.. 14-22-3 (93029)
disho vAyU ravishchandraH pR^ithvyagnI viShNureva cha.
indraH prajApatirmitramagnayo dasha bhAmini.. 14-22-4 (93030)
dashendriyANi hotR^iNi havIMShi dasha bhAmini.
viShayA nAma samidho hUyante tu dashAgniShu.. 14-22-5 (93031)
chittaM sruvashcha vittaM cha pavitraM j~nAnamuttamam.
suvibhaktamidaM pUrvaM jagadAsIditi shrutam.. 14-22-6 (93032)
`tato viviktA vittAsItsA vittaM paryavekShate.'
sarvamevAtra vij~neyaM chitte j~nAnamavekShatA.
retaH sharIrabhR^itkAye vij~nAtA tu sharIrabhR^it.. 14-22-7 (93033)
sharIrabhR^idgArhapatyastasmAdagniH praNIyate.
manashchAhavanIyastu tasminprakShipyate haviH.. 14-22-8 (93034)
tato vAchaspatirjaj~ne taM manaH paryavekShate.
rUpaM bhavati vai vaktraM tadanudravate manaH.. 14-22-9 (93035)
brAhmaNyuvAcha. 14-22-10x (7808)
kasmAdvAgabhavatpUrvaM kasmAtpashchAnmano.abhavat.
manasA chintitaM pUrvaM vAkyaM samabhipadyate.. 14-22-10 (93036)
kena vij~nAnayogena matishchittaM samAsthitA.
samunnItA nAdhyagachChatko vai tAM pratibAdhate.. 14-22-11 (93037)
brAhmaNa uvAcha. 14-22-12x (7809)
tanmanasthaH patirbhUtvA tasmAtprehannivAyati.
tAM matiM manasaH prAhurmanastasmAdapekShate.. 14-22-12 (93038)
prashnaM tu vA~NmanasayoryasmAttvamanupR^ichChasi.
tasmAtte vartayiShyAmi tayoreva samAhvayam.. 14-22-13 (93039)
ubhe vA~NmanasI gatvA bhUtAtmAnamapR^ichChatAm.
AvayoH shreShThamAchakShva chChindhi nau saMshayaM vibho.. 14-22-14 (93040)
mana ityevi bhagavAMstadA prAha sarasvatIm.
ahaM vai kAmadhuktubhyamiti taM prAha vAgatha.. 14-22-15 (93041)
brAhmaNa uvAcha. 14-22-16x (7810)
sthAvaraM ja~NgamaM chaiva viddhyubhe manasI mama.
sthAvaraM matsakAshe vai ja~NgamaM viShaye tava.. 14-22-16 (93042)
yastu te viShaye gachChanmantro varNaH svaropi vA.
tanmano ja~NgamaM nAma tasmAdasi garIyasI.. 14-22-17 (93043)
tasmAdbhavitumarhAmi svayamabhyetya shobhane.
tasmAduchChvAsamAsAdya pravakShyAmi sarasvati.. 14-22-18 (93044)
prANApAnAvantare yadvAgvai nityaM sma tiShThati.
prIyamANA mahAbhAge vinA prANAMshcha mAmapi.
prajApatimupAdhAvatprasIda bhagavanniti.. 14-22-19 (93045)
tataH prANaH prAdurabhUdvAchamApyAyayanpunaH.
tasmAduchChvAsamAsAdya na vAgvadati karhichit.. 14-22-20 (93046)
ghoShiNI jAtanirghoShA nityameva pravartate.
tayorapi cha ghoShiNyA nirghorShaiva garIyasI.. 14-22-21 (93047)
gauriva prasravatyarthAnrasamuttamashAlinI.
satataM syandate hyeShA shAshvataM brahmavAdinI.. 14-22-22 (93048)
divyAdivyaprabhAvena bhAratI gauH shuchismite.
etayorantaraM pashya sUkShmayoryatamAnayoH.. 14-22-23 (93049)
brAhmaNyuvAcha. 14-22-24x (7811)
anutpanneShu vAkyeShu chodyamAnA sisR^ikShayA.
kiMnnu pUrvaM tadA devI vyAjahAra sarasvatI.. 14-22-24 (93050)
brAhmaNa uvAcha. 14-22-25x (7812)
prANena ya sambhavate sharIre
prANAdapAnaM pratipadyate cha.
udAnabhUtA cha visR^ijya dehaM
vyAnena sarvaM divamAvR^iNoti.. 14-22-25 (93051)
tataH samAne pratitiShThatIha
ityeva pUrvaM prajajalpa vAgapi.
tasmAnmanaH sthAvaratvAdvishiShTaM
tathA devI ja~NgamatvAdvishiShTAH.. .. 14-22-26 (93052)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvAviMsho.adhyAyaH.. 22 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-22-22 mAsamuttamashAlinIti ka.Ta.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 023
.. shrIH ..
14.23. adhyAyaH 023
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati pR^ithagghrANAdIndriyaguNapratipAdanapUrvakaM teShAM manasA saha vivAdapratipAdakabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
subhage saptahotR^INAM vidhAnamiha yAdR^isham.. 14-23-1 (93053)
ghrANashchakShushcha jihvA cha tvak shrotraM chaiva pa~nchamam.
mano buddhishcha saptaite hotAraH pR^ithagAshritAH.. 14-23-2 (93054)
sUkShmAkAshe samaM prApte na pashyantItaretaram.
etadvai saptahotR^itvaM svabhAvAdviddhi shobhane.. 14-23-3 (93055)
brAhmaNyuvAcha. 14-23-4x (7813)
sUkShme tu kAshe samprApte kathaM nAnyonyadarshinaH.
kathaM svabhAvAdbhagavannetadAchakShva me prabho.. 14-23-4 (93056)
brAhmaNa uvAcha. 14-23-5x (7814)
guNaj~nAneShu vij~nAnaM guNaj~nAnAmabhij~natA.
parasparaM guNAnete nAbhijAnanti karhichit.. 14-23-5 (93057)
jihvA chakShustathA shrotraM tva~Nmano buddhireva cha.
na gandhAnadhigachChanti ghrANastAnadhigachChati.. 14-23-6 (93058)
ghrANaM chakShustathA kShotraM tva~Nmano buddhireva cha.
na rasAnadhigachChanti jihvA tAnadhigachChati.. 14-23-7 (93059)
ghrANaM jihvA tathA shrotraM tva~Nmano buddhireva cha.
na rUpANyadhigachChanti chakShustAnyadhigachChati.. 14-23-8 (93060)
ghrANaM jihvA tatashchakShuH shrotraM buddhirmanastathA.
na sparshAnadhigachChanti tvakcha tAnadhigachChati.. 14-23-9 (93061)
ghrANaM jihvA cha chakShushcha tva~Nmano buddhireva cha.
na shabdAnadhigachChanti shrotraM tAnadhigachChati.. 14-23-10 (93062)
ghrANaM jihvA cha chakShushcha tvak shrotraM buddhireva cha.
sa~NkalpAnnAdhigachChanti manastAnadhigachChati.. 14-23-11 (93063)
ghrANaM jihvA cha chakShushcha tvak shrotraM mana eva cha.
na niShThAmadhigachChanti buddhistAmadhigachChati.. 14-23-12 (93064)
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
indriyANAM cha saMvAdaM manasashchaiva bhAmini.. 14-23-13 (93065)
mana uvAcha. 14-23-14x (7815)
nAghrAti mAmR^ite ghrANaM rasaM jihvA na vetti cha.
rUpaM chakShurna gR^ihNAti tvak sparsaM nAvabudhyate.. 14-23-14 (93066)
na shrotraM budhyate shabdaM mayA hInaM katha~nchana.
pravaraM sarvabUtAnAmahamasmi sanAtanam.. 14-23-15 (93067)
agArANIva shUnyAni shAntArchiSha ivAgnayaH.
indriyANi na bhAsante mayA hInAni nityashaH.. 14-23-16 (93068)
kAShThAnIvArdrashuShkANi yatamAnairapIndriyaiH.
guNArthAnnAdhigachChanti mAmR^ite sarvajantavaH.. 14-23-17 (93069)
indriyANyUchuH. 14-23-18x (7816)
evametadbhavetsatyaM yathaitanmanyate bhavAn.
R^ite.asmAnasmadarthAMstvaM bhogAnbhu~Nkte bhavAnyadi.. 14-23-18 (93070)
yadyasmAsu pralIneShu tapraNaM prANadhAraNam.
bhogAnbhu~Nkte bhavAnsatyaM yathaitanmanyate tathA.. 14-23-19 (93071)
athavA.asmAsu lIneShu tiShThatsu viShayeShu cha.
yadi sa~NkalpamAtreNa bhu~Nkte bhogAnyathArthavat.. 14-23-20 (93072)
atha chenmanyase siddhimasmadartheShu nityadA.
ghrANena rUpamAdatsva rasamAdatsva chakShuShA.. 14-23-21 (93073)
shrotreNa gandhAnAdatsva sparshAnAdatsva jihvayA.
tvachA cha shabdamAdatsva buddhyA sparshamathApi cha.. 14-23-22 (93074)
balavanto hyaniyamA niyamA durbalIyasAm.
bhogAnapUrvAnAdatsva nochChiShTaM bhoktumarhati.. 14-23-23 (93075)
yathA hi shiShyaH shAstAraM shrutyarthamabhidhAvati.
tataH shrutamupAdAya shrutArthamupatiShThati.. 14-23-24 (93076)
viShayAnevamasmAbhirdarshitAnabhimanyase.
anubhUtAnatItAMshcha svapne jAgaraNe tathA.. 14-23-25 (93077)
vaimanasyaM gatAnAM cha jantUnAmalpachetasAm.
asmadarthe kR^ite dR^ishyate prANadhAraNam.. 14-23-26 (93078)
bahUnapi hi sa~NkalpAnmatvA svapnAnupAsya cha.
bubhukShayA pIDyamAno viShayAnena dhAvati.. 14-23-27 (93079)
agAramadvAramiva pravishya
sa~NkalpabhogAnviShayAnavindan.
prANakShaye shAntimupaiti nityaM
dArukShaye.agnirjvalito yathaiva.. 14-23-28 (93080)
kAmaM tu naShTeShu guNeShu sa~NgaH
kAmaM cha nAnyonyaguNopalabdhiH.
asmAnvinA nAsti tapopalabdhi-
stAmapyR^ite tvAM na bhajetpraharShaH.. .. 14-23-29 (93081)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi trayoviMsho.adhyAyaH.. 23 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 024
.. shrIH ..
14.24. adhyAyaH 024
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati prANApAnAdInAM svasvashraiShThyaprakArakavivAdAdipratipAdakabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
subhage pa~nchahotR^INAM vidhAnamiha yAdR^isham.. 14-24-1 (93082)
prANApAnavudAnashcha samAno vyAna eva cha.
pa~nchahotR^IMstathaitAnvai paraM bhAvaM vidurbudhAH.. 14-24-2 (93083)
brAhmaNyuvAcha. 14-24-3x (7817)
svabAvAtsaptahotAra iti me pUrvikA matiH.
yathA vai pa~ncha hotAraH paro bhAvastaduchyatAm.. 14-24-3 (93084)
brAhmaNa uvAcha. 14-24-4x (7818)
prANena sambhR^ito vAyurapAno jAyate tataH.
apAne sambhR^ito vAyustato vyAnaH pravartate.. 14-24-4 (93085)
vyAnena sambhR^ito vAyustatodAnaH pravartate.
udAne sambhR^ito vAyuH samAno nAma jAyate.. 14-24-5 (93086)
te.apR^ichChanta puro gatvA pUrvajAtaM pitAmaham.
yo naH shreShThastamAchakShva sa naH shreShTho bhaviShyati.. 14-24-6 (93087)
brahmovAcha. 14-24-7x (7819)
yasminpralIne pralayaM vrajanti
sarve prANAH prANabhR^itAM sharIre.
yasminpravR^itte cha punashcharanti
sa vai shreShTho gachChata yatra kAmaH.. 14-24-7 (93088)
prANa uvAcha. 14-24-8x (7820)
mayi pralIne pralayaM vrajanti
sarve prANAH prANabhR^itAM sharIre.
mayi pravR^itte cha punashcharanti
shreShTho hyahaM pashyata mAM pralInam.. 14-24-8 (93089)
brAhmaNa uvAcha. 14-24-9x (7821)
prAmaH prAlIyata tataH punashcha prachachAra ha.
samAnashchApyudAnashcha vacho brUtAM punaH shubhe.. 14-24-9 (93090)
na tvaM sarvamidaM vyApya tiShThasIha yathA vayam.
na tvaM shreShTho hi naH prANa apAno hi vashe tava.
prachachAra punaH prANastato.apAno.abhyabhAShata.. 14-24-10 (93091)
upAna uvAcha. 14-24-11x (7822)
mayi pralIne pralayaM vrajanti
sarve prANAH prANabhR^itAM sharIre
mayi pravR^itte cha punashcharanti
shreShTho hyahaM pashyata mAM pralInam.. 14-24-11 (93092)
brAhmaNa uvAcha. 14-24-12x (7823)
vyAnashcha tamudAnashchi bhAShamANamathochatuH.
apAna na tvaM shreShThosi prANo hi vashagastava.. 14-24-12 (93093)
apAnaH prachachArAtha vyAnastaM punarabravIt.
shreShTho.ahamasmi sarveShAM shrUyatAM yena hetunA.. 14-24-13 (93094)
mayi pralIne pralayaM vrajanti
sarve prANAH prANabhR^itAM sharIre.
mayi pravR^itte cha punashcharanti
shreShTho hyahaM pashyata mAM pralInam.. 14-24-14 (93095)
brAhmaNa uvAcha. 14-24-15x (7824)
prAlIyata tato vyAnaH punashcha prachachAra ha.
prANApAnAvudAnascha samAnashcha tamabruvan.. 14-24-15 (93096)
na tvaM shreShThosi no vyAna samAnastu vashe tava.
prachachAra punarvyAnaH samAnaH punarabravIt.
shreShTho.ahamasmi sarveShAM shrUyatAM yena hetunA.. 14-24-16 (93097)
mayi pralIne pralayaM vrajanti
sarve prANAH prANabhR^itAM sharIre.
mayi pravR^itte cha punashcharanti
shreShTho hyahaM pashyata mAM pralInam.. 14-24-17 (93098)
`tataH samAnaH prAlilye punashcha prachachAra ha.
prANApAnAvudAnascha vyAnashchaiva tamabravIt.
na tvaM samAna shreShThosi vyAna eva vashe tava..' 14-24-18 (93099)
samAnaH prachachArAtha udAnastamuvAcha ha.
shreShTho.ahamasmi sarveShAM shrUyatAM yena hetunA.. 14-24-19 (93100)
mayi pralIne pralayaM vrajanti
sarve prANAH prANabhR^itAM sharIre.
mayi pravR^itte cha punashcharanti
shreShTho hyahaM pashyata mAM pralInam.. 14-24-20 (93101)
tataH prAlIyatodAnaH punashcha prachachAra ha.
prANApAnau samAnashcha vyAnashchaiva tamabruvan.
udAni na tvaM shreShThosi vyAni eva vashe tava.. 14-24-21 (93102)
brAhmaNa uvAcha. 14-24-22x (7825)
tatastAnabravItsarvAnsmayamAnaH prajApatiH.
sarve shreShThA na cha shreShThAH sarve chAnyonyakA~NkShiNaH.. 14-24-22 (93103)
sarve svaviShaye shreShThAH sarve chAnyonyadharmiNaH.
iti tAnabravItsarvAnsamavetAnprajApatiH.. 14-24-23 (93104)
ekaH sthirashcharAshchAnye visheShAtpa~ncha vAyavaH.
eka eva cha sarvAtmA bahudhA.apyupachIyate.. 14-24-24 (93105)
parasparasya suhR^ido bhAvayantaH parasparam.
svasti vrajata bhadraM vo dhArayadhvaM parasparam.. .. 14-24-25 (93106)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chaturvisho.adhyAyaH.. 24 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-24-24 bahudhApyupalIyate iti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 025
.. shrIH ..
14.25. adhyAyaH 025
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati brAhmamena brAhmaNIMpratyuktasR^iShTyAdipratipAdakanAradadevamatasaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
nAradasya cha saMvAdamR^iSherdevamatasya cha.. 14-25-1 (93107)
devamata uvAcha. 14-25-2x (7826)
jantoH saMjAyamAnasya kiMnu pUrvaM pravartate.
prANo.apAnaH samAno vA vyAno vodAna eva cha.. 14-25-2 (93108)
nArada uvAcha. 14-25-3x (7827)
yenAyaM sR^ijyate jantustato.anyaH pUrvameti tam.
prANadvandvaM hi vij~neyaM tiryagUrdhvamadhashcha yat.. 14-25-3 (93109)
devamata uvAcha. 14-25-4x (7828)
kenAyaM sR^ijyate jantuH kashchAnyaH pUrvameti tam.
prANadvandvaM cha me brUhi tiryagUrdhvamadhashcha yat.. 14-25-4 (93110)
nArada uvAcha. 14-25-5x (7829)
sa~NkalpAjjAyate harShaH shabdAdapi cha jAyate.
rasAtsaMjAyate chApi rUpAdapi cha jAyate.. 14-25-5 (93111)
`sparshAtsaMjAyate chApi gandhAdapi cha jAyate.'
shukrAchChoNitasaMsR^iShTAtpUrvaM prANaH pravartate.
prANena vikR^ite shukre tato.apAnaH pravartate.. 14-25-6 (93112)
shukrAtsaMjAyate chApi rasAdapi cha jAyate.
etadrUpamudAnasya harSho mithunamantarA.. 14-25-7 (93113)
kAmAtsaMjAyate shukraM shukrAtsaMjAyate rajaH.
samAnavyAnajanite sAmAnye shukrashoNite.. 14-25-8 (93114)
prANApAnAvidaM dvandvamavAk chordhvaM cha gachChataH.
vyAnaH samAnashchaivobhau tiryagdvandvatvamuchyate.. 14-25-9 (93115)
agnirvai devatAH sarvA iti devasya shAsanAt.
saMjAyate hi prANeShu j~nAnaM buddhisamanvitam.. 14-25-10 (93116)
tasya dhUmastamorUpaM rajo bhasma sutejasaH.
sarvaM saMjAyate tasya yatra prakShipyate haviH.. 14-25-11 (93117)
haviH samAno vyAnashcha iti yaj~navido viduH.
prANApAnAvAjyabhAgau tayormadhye hutAshanaH.. 14-25-12 (93118)
etadrUpamudAnasya paramaM brAhmaNA viduH.
nirdvandvamiti yattvetattanme nigadataH shR^iNuH.. 14-25-13 (93119)
ahorAtramidaM dvandvaM tayormadhye hutAshanaH.
etadrUpamudAnasya paramaM brAhmaNA viduH.. 14-25-14 (93120)
`ubhe satyAnR^ite dvandvaM tayormadhye hutAshanaH.
etadrUpamudAnasya paramaM brAhmaNA viduH..' 14-25-15 (93121)
sachchAsachchaiva taddvandvaM tayormadhye hutAshanaH.
etadrUpamudAnasya paramaM brAhmaNA viduH.. 14-25-16 (93122)
`ubhe shubhAshubhe dvandvaM tayormadhye hutAshanaH.
etadrUpamudAnasya paramaM brAhmaNA viduH..' 14-25-17 (93123)
UrdhvaM samAno vyAnashcha vyasyate karma tena tat.
dvitIyaM tu samAnena punareva vyavasyate.. 14-25-18 (93124)
shAntyarthaM vAmadevyaM cha shAntirbrahma sanAtanam.
etadrUpamudAnasya paramaM brAhmaNA viduH.. .. 14-25-19 (93125)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchavisho.adhyAyaH.. 25 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-25-18 pUrvaMsamAno vyAno.atha vyasyate tena karmakR^it iti ka.Ta.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 026
.. shrIH ..
14.26. adhyAyaH 026
athAnugItAparva 2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati kartR^ikarmAdipratipAdakabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
chAturhotravidhAnasya vidAnamiha yAdR^isham.. 14-26-1 (93126)
tasya sarvasya vidhivadvidhAnamupadekShyate.
shR^iNu me gadato bhadre rahasyamidamudbhutam.. 14-26-2 (93127)
karaNaM karma kartA cha mokSha ityeva bhAmini.
chatvAra ete hotAro yairidaM jagadAvR^itam.. 14-26-3 (93128)
hotR^INAM sAdhanaM chaiva shR^iNu sarvamasheShataH.
ghrANaM jihvA cha chakShushcha tvakcha shrotraM cha pa~nchamam.
mano buddhishcha saptaite j~neyAH kAraNahetavaH.. 14-26-4 (93129)
gandho rasashcha rUpaM cha shabdaH sparshashcha pa~nchamaH.
mantavyamavaboddhavyaM saptaite karmahetavaH.. 14-26-5 (93130)
ghrAtA bhakShayitA draShTA spraShTA shrotA cha pa~nchamaH.
mantA boddhA cha saptaite vij~neyAH kartR^ihetavaH.. 14-26-6 (93131)
svaguNAnbhakShayantyete guNavantaH shubhAshubhAn.
asanto nirguNAshchaite saptaite mokShahetavaH.. 14-26-7 (93132)
viduShAM budhyamAnAnAM svaMsvaM sthAnaM yathAvidhi.
guNAste devatA bhUtvA satataM bhu~njate haviH.. 14-26-8 (93133)
`adanhavIMShi chAnnAni mamatvena vihanyate.'
AtmArthe pAchayannannaM mamatvenopahanyate.. 14-26-9 (93134)
abhakShyabhakShaNaM chaiva madyapAnaM cha hanti tam.
sa chAnnaM hanti taM chAnnaM sa hatvA hanyate punaH.. 14-26-10 (93135)
hantA hyannamidaM vidvAnpunarjanayatIshvaraH.
na chAnnAjjAyate tasminsUkShmo nAma vyatikramaH.. 14-26-11 (93136)
manasA manyate yachcha yachcha vAchA nigadyate.
shrotreNa shrUyate yachcha chakShuShA yachcha dR^ishyate.. 14-26-12 (93137)
sparshena spR^ishyate yachcha ghrANena ghrAyate cha yat.
manasyetAni saMyamya havIMShyetAni sarvashaH.. 14-26-13 (93138)
guNavatpAvako mahyaM dIpyate.antaHsharIragaH.
yogayaj~naH pravR^itto me j~nAnaM brahmamayo haviH. prANastotro.apAnashastraH sarvatyAgasudakShiNaH.. 14-26-14 (93139)
kartA.anumantA brahmAtmA hotA.adhvaryuH kR^itastutiH
R^itaM prashAstA tachChastramapavargo.asya dakShiNA.. 14-26-15 (93140)
R^ichashchApyatra shaMsanti nArAyaNavido janAH.
nArAyaNAya devAyayadavindanpashUnpurA.. 14-26-16 (93141)
tatra sAmAni gAyanti tatra chAhurnidarshanam.
devaM nArAyaNaM bhIru sarvAtmAnaM nibodha tam.. .. 14-26-17 (93142)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaDiMsho.adhyAyaH.. 26 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-26-11 adyamannamadannahni punariti ka.pAThaH.. 7-26-14 dIpyate havyavAhana iti ka.Ta.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 027
.. shrIH ..
14.27. adhyAyaH 027
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati prajApatinA ekenaiva shabdena parabrahmopadeshe devarShyAdInAM svasvayogyatAnusAreNa nAnArthAvagamapratipAdakabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
ekaH shAstA na dvitIyosti shAstA
yo hR^ichChayastamahamanu bravImi.
tenaiva yuktaH pravaNAdivodakaM
yathA niyuktosmi tathA vahAmi.. 14-27-1 (93143)
eko gururnAsti tato dvitIyo
yo hR^ichChayastamahamanu bravImi.
tenAnushiShTA guruNA sadaiva
purA hatA dAnavAH sarva eva.. 14-27-2 (93144)
eko bandhurnAsti tato dvitIyo
yo hR^ichChayastamahamanu bravImi.
tenAnushiShTA bAndhavA bandhumantaH
saptarShayaH pArtha divi prabhAnti.. 14-27-3 (93145)
ekaH shrotA nAsti tato dvitIyo
yo hR^ichChayastamahamanu bravImi.
tasmingurau guruvAsaM niruShyaTa
shakro gataH sarvalokAmaratvam.. 14-27-4 (93146)
eko dveShTA nAsti tato dvitIyo
yo hR^ichChayastamahamanu bravImi.
tenAnushiShTA guruNA sadaiva
loke dviShTAH pannagAH sarva eva.. 14-27-5 (93147)
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
prajApatau pannagAnAM devarShINAM cha saMvidam.. 14-27-6 (93148)
devarShayashcha nAgAshchApyasurAshcha prajApatim.
paryapR^ichChannupAsInaM shreyoH naH prochyatAmiti.. 14-27-7 (93149)
teShAM provAcha bhagavA~nshreyaH samanupR^ichChatAm.
omityekAkSharaM brahma te shrutvA prAdravandishaH.. 14-27-8 (93150)
teShAM pradravamANAnAmupadeshaM cha shR^iNvatAm.
sarpANAM daMshane bhAvaH pravR^ittaH pUrvame tu.. 14-27-9 (93151)
asurANAM pravR^ittastu daMbhabhAvaH svabhAvajaH.
dAnaM devA vyavasitA damameva maharShayaH.. 14-27-10 (93152)
ekaM shAstAramAsAdya shabdenaikena saMskR^itAH.
nAnAvyavasitAH sarve sarpadevarShidAnavAH.. 14-27-11 (93153)
shR^iNotyayaM prochyamAnaM gR^ihNAti cha yathAtatham.
pR^ichChatastadato bhUyo gururanyo na vidyate.. 14-27-12 (93154)
tasya chAnumate karma tataH pashchAtpravartate.
gururbandhushcha shAstA cha dveShTA cha hR^idi saMshritAH.. 14-27-13 (93155)
pApena vichara.Nlloke pApachArI bhavatyayam.
shubhena vichara.Nlloke shubhachArI bhavatyuta.. 14-27-14 (93156)
kAmachArI tu kAmena ya handriyasukhe rataH.
brahmachArI sadaivaiSha ya indriyajaye rataH.. 14-27-15 (93157)
apetavratakarmA tu kevalaM brahmaNi sthitaH.
brahmabhUtashchara.Nlloke brahmachArI bhavatyayam.. 14-27-16 (93158)
brahmaiva samidhastasya brahmAgnirbrahmasaMstaraH.
Apo brahma gururbrahma sa brahmaNi samAhitaH.. 14-27-17 (93159)
etadevedR^ishaM sUkShmaM brahmacharyaM vidurbudhAH.
viditvA chAnvapadyanta kShetraj~nenAnudarshitAH.. .. 14-27-18 (93160)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptaviMsho.adhyAyaH.. 27 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-27-1 ekaH shAstA na dvitIyosti kashchidyathA niyukto.asmi tathA charAmi. hR^idyeSha tiShThanpuruShaH shAsti shAstA tenAnuyuktaH pravaNAdivodakamiti ka.Ta.da.pAThaH.. 7-27-7 devAshcha R^iShayashcheti dvandvaH.. 7-27-8 prAdravanpratipedire. disho bahUnmArgAn.. 7-27-13 gururboddhA cha shrotA cha dveShTA cha hR^idi niHsR^ita iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 028
.. shrIH ..
14.28. adhyAyaH 028
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNane yudhiShThiraMprati vidyAbrahmaNoraraNyatvarUpaNaparabrAhmaNadaMpatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
saMkalpadaMshamashakaM shokaharShahimAtapam.
mohAndhakAratimiraM lobhavyAdhisarIsR^ipam.. 14-28-1 (93161)
viShayaikAtyayAdhvAnaM kAmakrodhakirAtakam.
tadatItya mahAdurgaM praviShTosmi mahadvanam.. 14-28-2 (93162)
brAhmaNyuvAcha. 14-28-3x (7830)
kva tadvanaM mahAprAj~na ke vR^ikShAH saritashcha kAH.
kiyantaH parvatAshchaiva kiyatyadhyani tadvanam.. 14-28-3 (93163)
brAhmaNa uvAcha. 14-28-4x (7831)
naitadasti pR^ithagbhAvaH ki~nchinadyattataH sukham.
naitadastyapR^ithagbhAvaH ki~nchidduHkhataraM tataH.. 14-28-4 (93164)
tasmAddhrasvataraM nAsti na tatosti mahattaram.
nAsti tasmAdduHkhataraM nAstyanyattatsamaM sukham.. 14-28-5 (93165)
na tatrAvishyi shochanti na prahR^iShyanti cha dvijAH.
na cha bibhyati kebhyashchinnaibhyo bibhyati kechana.. 14-28-6 (93166)
tasminvane sapta mahAdrumAshcha
phalAni saptAtithayashcha sapta.
saptAshramAH sapta samAdhayashcha
dIkShAshcha saptaitadaraNyarUpam.. 14-28-7 (93167)
pa~nchavarNAni divyAni puShpANi cha phalAni cha.
sR^ijantaH pAdapAstatra vyApya tiShThanti tadvanm.. 14-28-8 (93168)
suvarNAni dvivarNAni puShpANi cha phalAni cha.
sR^ijantaH pAdapAstatra vyApya tiShThanti tadvanam.. 14-28-9 (93169)
`sha~NkarANi trivarNAni puShpANi cha phalAni cha.
sR^ijantaH pAdapAstatra vyApya tiShThanti tadvanam' 14-28-10 (93170)
surabhINi dvivarNAni puShpANi cha phalAni cha.
sR^ijantaH pAdapAstatra vyApya tiShThanti tadvanam.. 14-28-11 (93171)
surabhINyekavarNAni puShpANi cha phalAni cha.
sR^ijantaH pAdapAstatra vyApya tiShThanti tadvanam.. 14-28-12 (93172)
bahUnyavyaktavarNAni puShpANi cha phalAni cha.
visR^ijantau mahAvR^ikShau tadvanaM vyApya tiShThataH.. 14-28-13 (93173)
eko vahniH sumanA brAhmaNotra
pa~nchendriyANi samidhashchAtra santi.
tebhyo vR^ikShAHka sapta phalanti dIkShA
guNAH phalAnyatithayaH phalAshAH.. 14-28-14 (93174)
AtithyaM pratigR^ihNanti tatra sapta maharShayaH.
architeShu pralIneShu teShvanyadrochate vanam.. 14-28-15 (93175)
praj~nAvR^ikShaM mokShaphalaM shAntichChAyAsamanvitam.
j~nAnAshrayaM tR^iptitoyamantaHkShetraj~nabhAskaram.. 14-28-16 (93176)
ye.adhigachChanti tatsantasteShAM nAsti punarbhavaH.
UrdhvaM chAdhashcha tiryakcha tasya nAnto.adhigamyate.. 14-28-17 (93177)
sapta striyastatra charanti satyA-
stvavA~NmukhA bhAnumatyo janitryaH.
UrdhvaM rasAnAdadate prajAbhyaH
sarvAnyathA nityamanityatA cha.. 14-28-18 (93178)
tatraiva pratitiShThanti punastatrodayanti cha.
sapta saptarShayaH siddhA vasiShThapramukhaiH saha.. 14-28-19 (93179)
yasho varcho bhagashchaiva vijayaH siddhatejasaH.
etamevAnuvartante sapta jyotIMShi bhAskaram.. 14-28-20 (93180)
R^iShayaH parvatAshchaiva santi tatra samAsataH.
nadyashcha parito vAri vahantyo brahmisambhavam.. 14-28-21 (93181)
nadInAM sa~Ngamashchaiva vaitAne samupahare.
svAtmatR^iptA yato yAnti sAkShAdeva pitAmaham.. 14-28-22 (93182)
kR^ishAshAH suvratAH shAntAstapasA dagdhakilbiShAH.
AtmanyAtmAnamAveshya brAhmaNAstamupAsate.. 14-28-23 (93183)
shamimapyatra shaMsanti vidyAraNyavido janAH.
tadaraNyamabhipretya yathAtatvamajAyata.. 14-28-24 (93184)
etadevedR^ishaM puNyamaraNyaM brAhmaNA viduH.
viditvA chAnutiShThanti kShetraj~nenAnudarshinA.. .. 14-28-25 (93185)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTAviMsho.adhyAyaH.. 28 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-28-7 saptarShayaH sapta tathendhanAni iti ka.tha.pAThaH.. 7-28-9 chaturvarNAni divyAnIti ka.tha.pAThaH.. 7-28-13 sR^ijantaH pAdapAstatra vyApya tiShThanti tadvanamiti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-28-19 tatropayanti cheti jha.pAThaH. techa saptarShayaH siddhA iti ka.tha.pAThaH.. 7-28-20 bhagashchojo vijayaH siddhitejasI iti ka.tha.pAThaH.. 7-28-24 R^ichamapyatra pashyanti vidyAraNyeti ka.tha.pAThaH.. 7-28-25 viditvA nAnupashyanti kShetraj~nA nAnudarshanamiti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 029
.. shrIH ..
14.29. adhyAyaH 029
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati yAgIyahiMsAyA adharmyatvAbhAvapratipAdakAdhvaryuyatisaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
gandhAnna jighrAmi rAsAnna vedmi
rUpaM na pashyAmi na cha spR^ishAmi.
na chApi shabdAnvividhA~nshR^iNomi
na chApi sa~Nkalpamupaimi ka~nchit.. 14-29-1 (93186)
arthAniShTAnkAmayate svabhAvaH
sarvAndveShyAnpradviShate svabhAvaH.
kAmadveShAnudbhavataH svabhAvA-
tprANApAnau jantudehAnniveshya.. 14-29-2 (93187)
tebhyashchAnyAMsteShu nityAMshcha bhAvA-
nbhUtAtmAnaM akShaye.ahaM sharIre.
tasmiMstiShThannAsmi saktaH kathaMchi-
tkAmakrodhAbhyAM jarayA mR^ityunA cha.. 14-29-3 (93188)
akAmayAnasya cha sarvakAmA-
navidviShANasya cha sarvadoShAn.
na me svabhAveShu bhavanti lepA-
stoyasya bindoriva puShkareShu.. 14-29-4 (93189)
nityasya chaitasya bhavanti nityA
nirIkShyamANasya bahUnsvabhAvAn.
na sajjate karmasu bhogajAlaM
divIva sUryasya mayUkhajAlam.. 14-29-5 (93190)
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
adhvaryuyatisaMvAdaM taM nibodha yashasvini.. 14-29-6 (93191)
prokShyamANaM pashuM dR^iShTvA yaj~nakarmaNyathAbravIt.
yatiradhvaryumAsIno hiMsoyamiti kutsayan.. 14-29-7 (93192)
tamadhvaryuH pratyuvAcha nAyaM ChAgo vinashyati.
shreyasA yokShyate janturyaj~nAchChrutiriyaM tathA.. 14-29-8 (93193)
yo hyasya pArthivo bhAgaH pR^ithivIM sa gamiShyati.
yadasya vArijaM ki~nchidapastatsampravekShyati.. 14-29-9 (93194)
sUryaM chakShurdishaH shrotre prANo.asya divameva cha.
Agame vartamAnasya name doShosti kashchana.. 14-29-10 (93195)
yatiruvAcha. 14-29-11x (7832)
prANairviyoge chChAgasya yadi shreyaH prapashyasi.
ChAgArthe vartate yaj~no bhavataH kiM prayojanam.. 14-29-11 (93196)
anu tvAM manyate mAtA anu tvAM manyate pitA.
mantravij~nAnamunnIya parivarte visheShataH.. 14-29-12 (93197)
evamevAnumanyeraMstAnbhavAndraShTumarhati.
teShAmanumatiM shrutvA shakyA kartuM vichAraNA.. 14-29-13 (93198)
adhvaryuruvAcha. 14-29-14x (7833)
prANA apyasya chChAgasya prApitAste svayoniShu.
sharIraM kevalaM shiShTaM nishcheShTamiti me matiH.. 14-29-14 (93199)
indhanasya tu tulyena sharIreNi vichetasA.
hiMsA hi yaShTukAmAnAmindhanaM pashusaMj~nitam.. 14-29-15 (93200)
ahiMsA sarvadharmANAmiti vR^iddhAnushAsanam.
yadahiMsraM bhavetkarma tatkAryamiti vidmahe.. 14-29-16 (93201)
ahiMseti pratij~neyaM yadi vakShyAmyataH param.
shakyaM bahuvidhaM vaktuM bhavatA kAryadUShaNam.. 14-29-17 (93202)
ahiMsA sarvabhUtAnAM nityamasmAsu rochate.
pratyakShataH sAdhayAmo na parokShamupAsmahe.. 14-29-18 (93203)
adhvaryaruvAcha. 14-29-19x (7834)
bhUmergandhaguNAnbhu~NkShva pibasyApomayAnrasAn.
jyotiShAM pashyate rUpaM spR^ishasyanilajAnguNAn.. 14-29-19 (93204)
shR^iNoShyAkAshajA~nshabdAnmanasA manyase matim.
sarvANyetAni bhUtAni prANA iti cha manyase.. 14-29-20 (93205)
prANAdAne nivR^ittosi hiMsAyAM vartate bhavAn.
nAsti cheShTA vinA hiMsAM kiM vA tvaM manyase dvija.. 14-29-21 (93206)
yatiruvAcha. 14-29-22x (7835)
akSharaM cha kSharaM chaiva dvaidhIbhAvo.ayamAtmanaH.
akSharaM tatra sadbhAvaH svabhAvaH kShara uchyate.. 14-29-22 (93207)
prANo jihvA manaH sattvaM sadbhAvo rajasA saha.
bhAvairetairvimuktasya nirdvandvasya nirAshiShaH.. 14-29-23 (93208)
samasya sarvabhUteShu nirmamasya jitAtmanaH.
samantAtparimuktasya na bhayaM vidyate kvachit.. 14-29-24 (93209)
adhvaryuruvAcha. 14-29-25x (7836)
sadbhireveha saMvAdaH kAryo matimatAMvara.
bhavato hi mataM shrutvA pratibhAti matirmama.. 14-29-25 (93210)
bhagavanbhagavadbuddhyA pratibuddho bravImyaham.
vrataM mantrakR^itaM karturnAparAdhosti me dvija.. 14-29-26 (93211)
brAhmaNa uvAcha. 14-29-27x (7837)
upapattyA yatistUShNIM vartamAnastataH param.
adhvaryurapi nirmohaH prachachAra mahAmakhe.. 14-29-27 (93212)
evametAdR^ishaM mokShaM susUkShmaM brAhmaNA viduH.
viditvA chAnutiShThanti kShetraj~nenArthadarshinA.. .. 14-29-28 (93213)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedikaparvaNi anugItAparvaNi ekonatriMsho.adhyAyaH.. 29 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-29-2 sarvAnetAndveShTi chaiva svabhAva iti ka.Ta.pAThaH. jantudehAnihaityeti ka.Ta.pAThaH.. 7-29-3 nAsti shakyaH kathaMchiditi ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-29-12 atra tvAM manyatAM bhrAtA pitA mAtA sakheti cha. mantrayasvainamunnIya paravantaM visheShata iti jha.da.pAThaH.. 7-29-19 bhUmeriti nAnupahatya bhUtAni bhogaH sambhavatIti nyAyAjjIvato.aparihAryaiva hiMsetyarthaH.. 7-29-21 kiM kathaM tvaM manyase.ahiMsAmiti sheShaH.. 7-29-26 mataM mantuM kratuM kartumiti tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 030
.. shrIH ..
14.30. adhyAyaH 030
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brAhmaNena svabhAryAMprati hiMsAyA akartavyatve maharShivachasAM pramANIkaraNopayogitayA parashurAmacharitrakathanArambhaH.. 1 .. rAmeNa kArtavIrye nihate tadanuyAyibhirjamadagnerhanam.. 2 .. tataH kruddhena rAmeNa triHsaptakR^itvaH sarvakShatriyahanane tatpitR^ibhI rAmasya parisAntvaprayatanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
kArtavIryasya saMvAdaM samudrasya cha bhAmini.. 14-30-1 (93214)
kArtavIryArjuno nAma rAjA bAhusahasravAn.
yena sAgaraparyantA dhanuShA nirjitA mahI.. 14-30-2 (93215)
sa kadAchitsamudrAnte vicharanbaladarpitaH.
avIkirachCharashataiH samudramiti naH shrutam.. 14-30-3 (93216)
taM samudro namaskR^itya kR^itA~njaliruvAchaha.
mA mu~ncha vIra nArAchAnbrUhi kiM karavANi te.. 14-30-4 (93217)
madAshrayANi bhUtAni tvadvisR^iShTairmaheShubhiH.
vadhyante rAjashArdUla tebhyo dehyabhayaM vibho.. 14-30-5 (93218)
arjuna uvAcha. 14-30-6x (7838)
matsamo yadi saMgrAme sharAsanadharaH kvachit.
vidyate taM samAchakShva yaH samo me mahAmR^idhe.. 14-30-6 (93219)
samudra uvAcha. 14-30-7x (7839)
maharShirjamadagniste yadi rAjanpurA shrutaH.
tasya putrastavAtithyaM yathAvatkartumarhati.. 14-30-7 (93220)
tataH sa rAjA prayayau krodhena mahatA vR^itaH.
sa tamAshramamAgamya rAmamevAnvapadyata.. 14-30-8 (93221)
sa rAmapratikUlAni chakAra saha bandhubhiH.
AyAsaM janayAmAsa rAmasya cha mahAtmanaH.. 14-30-9 (93222)
tatastejaH prajajvAla rAmasyAmitatejasaH.
pradahanripusainyAni tadA kamalalochane.. 14-30-10 (93223)
tataH parashumAdAya sa taM bAhusahasriNam.
chinCheda sahasA rAmo bahushAkhamiva drumam.. 14-30-11 (93224)
taM hataM patitaM dR^iShTvA sametAH sarvabAndhavAH.
asInAdAya shaktIrshcha bhArgavaM paryadhAvayan.. 14-30-12 (93225)
rAmo.api dhanurAdAya rathamAruhya satvaraH.
visR^ija~nsharavarShANi vyadhamatpArthivaM balam.. 14-30-13 (93226)
tatastu kShatriyAH kechijjamadagniM nihatya cha.
vivishurgiridurgANi mR^igAH siMhArditA iva.. 14-30-14 (93227)
teShAM svavihitaM karma tadbhayAnnAnutiShThatAm.
prajA vR^iShalatAM prAptA brAhmaNAnAmadarshanAt.. 14-30-15 (93228)
evaM te draviDA.abhIrAH puNDrAshcha shabaraiH saha.
vR^iShalatvaM parigatA vyutthAnAtkShatradharmataH.. 14-30-16 (93229)
tatashcha hatavIrAsu kShatriyAsu punaH punaH.
dvijairutpAditaM kShatraM jAmadagnyo nyakR^intata.. 14-30-17 (93230)
ekaviMshatime yAte rAmaM vAgasharIriNI.
divyA provAcha madhurA sarvalokaparishrutA.. 14-30-18 (93231)
rAmarAma nivartasva kaM guNaM tAta pashyasi.
kShatrabandhUnimAnprANairviprayojya punaH punaH.. 14-30-19 (93232)
tathaiva taM mahAtmAnamR^ichIkapramukhAstadA.
pitAmahA mahAbhAga nivartasvetyathAbruvan.. 14-30-20 (93233)
piturvadhamamR^iShyaMstu rAmaH provAcha tAnR^iShIn.
nArhantIha bhavanto mAM nivArayitumityuta.. 14-30-21 (93234)
pitara UchuH. 14-30-22x (7840)
nArhase kShatrabandhUMstvaM nihantuM jayatAMvara.
neha yuktaM tvayA hantuM brAhmaNena satA nR^ipAn.. .. 14-30-22 (93235)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi triMsho.adhyAyaH.. 30 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-30-15 teShAmuparataM karmeti Ta.pAThaH.. 7-30-16 vyutthAnAtkShatradharmiNa iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 031
.. shrIH ..
14.31. adhyAyaH 031
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
parashurAmaMprati tatpitR^ibhiH kShatriyavadhAnnivartanAyAlarkopAkhyAnakathanam.. 1 .. rAmeNa tachChravaNAddhiMsAto nivartya tapashcharaNam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-31-1x">pitara UchuH.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
shrutvA cha tattathA kAryaM bhavatA dvijasattama.. 14-31-1 (93236)
alarko nAma rAjarShirabhavatsumahAtapAH.
dharmaj~naH satyavAdI cha mahAtmA sudR^iDhavrataH.. 14-31-2 (93237)
sa sAgarAntAM dhanuShA vinirjitya mahImimAm.
kR^itvA suduShkaraM karma manaH sUkShme samAdadhe.. 14-31-3 (93238)
sthitasya vR^ikShamUle.atha tasya chintA babhUva ha.
utsR^iya sumahadrAjyaM sUkShmaM prati mahAmate.. 14-31-4 (93239)
alarka uvAcha. 14-31-5x (7841)
manaso me balaM jAtaM mano jitvA dhruvo jayaH.
anyatra bANAnasyAmi shatrubhiH parivAritaH.. 14-31-5 (93240)
yadidaM chApalAtkarma sarvAnmartyAMshchikIrShati.
manaH prati sutIkShNAgrAnahaM mokShyAmi sAyakAn.. 14-31-6 (93241)
mana uvAcha. 14-31-7x (7842)
neme bANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariShyasi.. 14-31-7 (93242)
anyAnbANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyasi.
tatChrutvA sa vichintyAtha tato vachanamabravIt.. 14-31-8 (93243)
AghrAya subahUngandhAMstAneva pratigR^idhyati.
tasmAddhrANaM prati sharAnpratimokShyAmyahaM shitAn.. 14-31-9 (93244)
ghrANa uvAcha. 14-31-10x (7843)
neme bANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariShyasi.. 14-31-10 (93245)
anyAnyANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyasi.
tachChrutvA sa vichintyAtha tato vachanamabravIt.. 14-31-11 (93246)
iyaM svAdUnrasAnbhuktvA tAneva prati gR^idhyati.
tasmAjjihvAM prati sharAnpratimokShyAmyahaM shitAn.. 14-31-12 (93247)
jihvovAcha. 14-31-13x (7844)
neme vANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti tato hAsyasi jIvitam.. 14-31-13 (93248)
anyAnvANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyasi.
tachChrutvA sa vichintyAtha tato vachanamabravIt.. 14-31-14 (93249)
spR^iShTvA tvagvividhAnsparshAMstAneva pratigR^idhyati.
tasmAttvachaM pATayiShye vividhaiH ka~NkapatribhiH.. 14-31-15 (93250)
tvaguvAcha. 14-31-16x (7845)
neme bANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariShyasi.. 14-31-16 (93251)
anyAnbANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyasi.
tachChrutvA sa vichintyAtha tato vachanamabravIt.. 14-31-17 (93252)
shrutvA tu vividhA~nshabdAMstAneva pratigR^idhyati.
tasmAchChrotraM prati sharAnprati mu~nchAmyahaM shitAn.. 14-31-18 (93253)
shrotramuvAcha. 14-31-19x (7846)
neme bANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti tato hAsyati jIvitam.. 14-31-19 (93254)
anyAnbANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyasi.
tachChrutvA sa vichintyAtha tato vachanamabravIt.. 14-31-20 (93255)
dR^iShTvA rUpANi bahushastAnyeva pratigR^idhyati.
tasmAchchakShurhaniShyAmi nishitaiH sAyakairaham.. 14-31-21 (93256)
chakShuruvAcha. 14-31-22x (7847)
neme bANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariShyasi.. 14-31-22 (93257)
anyAnbANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyati
tachChrutvA sa vichintyAtha tato vachanamabravIt.. 14-31-23 (93258)
iyaM niShThA bahuvidhA praj~nayA tvadyavasyati.
tasmAdbuddhiM prati sharAnpratimokShyAmyahaM shitAn.. 14-31-24 (93259)
buddhiruvAcha. 14-31-25x (7848)
neme bANAstariShyanti mAmalarka katha~nchana.
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariShyasi.
anyAnbANAnsamIkShasva yaistvaM mAM sUdayiShyasi.. 14-31-25 (93260)
pitara UchuH. 14-31-26x (7849)
tato.alarkastapo ghoraM tatraivAsthAya duShkaram.
nAdhyagachChatparaM shaktyA bANameteShu saptasu.. 14-31-26 (93261)
susamAhitachetAstu sa tato.achintayatprabhuH.
sa vichintya chiraM kAlamalarko dvijasattama.
nAdhyagachChatparaM shreyo yogAnmatimatAMvaraH.. 14-31-27 (93262)
sa ekAgraM manaH kR^itvA nishchalo yogamAsthitaH.
indriyANi jaghAnAshu bANenaikena vIryavAn.. 14-31-28 (93263)
yogenAtmAnamAvishya siddhiM paramikAM gataH.
vismitashchApi rAjarShirimAM gAthAM jagAda ha.. 14-31-29 (93264)
aho kaShTaM yadasmAbhiH sarvaM bAhyamanuShThitam.
bhogatR^iShNAsamAyuktaiH pUrvaM rAjyamupAsitam.
iti pashchAnmayA j~nAtaM yogAnnAsti paraM sukham.. 14-31-30 (93265)
iti tvamanujAnIhi rAma mA kShatriyAnvadhIH.
taSho ghoramupAtiShTha tataH shreyo.abhipatsyase.. 14-31-31 (93266)
ityuktaH pitR^ibhiH sotha tapo ghoraM samAsthitaH.
jAmadagnyo mahAbhAge siddhiM cha paramAM gataH.. .. 14-31-32 (93267)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekatriMsho.adhyAyaH.. 31 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-31-1 atra hiMsAyA akAryatve. 1 .. 7-31-5 anyatra bAhyashatrubhya iti sheShaH. shatrubhirindriyAkhyavairibhiH.. 5 ..Ashvamedhikaparva - adhyAya 032
.. shrIH ..
14.32. adhyAyaH 032
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brAhmaNena svabhAryAMprati kAmakrodhAdiparityAgapUrvakaM bhagavadavabodhasya paramapuruShArthasAdhanatAvabodhakAmbarIShagItagAthAkathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
trayo vai ripavo loke navadhA guNataH smR^itAH.
harShaH staMbhotimAnashcha trayaste sAtvikA guNAH.. 14-32-1 (93268)
shokaH krodhAbhisaMrambho rAjasAste guNAH smR^itAH.
svapnastandrA cha mohashcha trayaste tAmasA guNAH.. 14-32-2 (93269)
etAnnikR^itya dhR^itimAnbANasa~NghairatandritaH.
jetuM parAnutsahate prashAntAtmA jitendriyaH.. 14-32-3 (93270)
atra gAthAH kIrtayanti purAkalpavido janAH.
ambarISheNa yA gItA rAj~nA rAjyaM prashAsatA.. 14-32-4 (93271)
samudIrNeShu doSheShu bAdhyamAneShu sAdhuShu.
jagrAha tarasA rAjyamambarISha iti shrutiH.. 14-32-5 (93272)
sa nigR^ihyAtmano doShAnsAdhUnsamabhipUjya cha.
jagAma mahatIM siddhiM gAthAshchemA jagAda ha.. 14-32-6 (93273)
bhUyiShThaM vijitA doShA nihatAH sarvashatravaH.
eko doSho variShThashcha vadhyaH sa na hato mayA.. 14-32-7 (93274)
yatprayukto janturayaM vaitR^iShNyaM nAdhigachChati.
tR^iShNArta iva nimnAni dhAvamAno na budhyate.. 14-32-8 (93275)
akAryamapi yeneha prayuktaH sevate naraH.
taM lobhamasibhistIkShNairnikR^itya sukhamedhate.. 14-32-9 (93276)
lobhAddhi jAyate tR^iShNA tatashchintA pravartate.
sa lipsamAno labhate bhUyiShThaM rAjasAnguNAn.
tadavAptau tu labhate bhUyiShThaM tAmasAnguNAn.. 14-32-10 (93277)
sa tairguNaiH saMhatadehabandhanaH.
punaHpanarjAyati karma chehate.
janmakShaye bhinnavikIrmadeho
mR^ityuM punargachChati janmanaiva.. 14-32-11 (93278)
tasmAdetaM samyagavekShya lobhaM
nigR^ihya dhR^ityA.a.atmani rAjyamichChet.
etadrAjyaM nAnyadastIha rAjya-
mAtmaiva rAjA vidito yathAvat.. 14-32-12 (93279)
iti rAj~nA.ambarISheNa gAthA gItA yashasvinA.
AdhirAjya puraskR^itya lobhamekaM nikR^intatA.. .. 14-32-13 (93280)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvAtriMsho.adhyAyaH.. 32 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-32-1 guNataH vR^ittibhedAt.. 7-32-2 abhisaMrambho dveShAbhiniveshaH.. 7-32-3 nikR^itya chChittvA. bANasaMghaiH shamAdibhiH.. 7-32-11 punarjAyati cheha tatphalam. phalakShaye bhinnavidIrNadehaH punarmR^ityu gachChati chaiva janmanIti ka.tha.pAThaH.. 7-32-12 nAnyadastIti vidyA yaishchaiva rAjA vijito mayaika iti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 033
.. shrIH ..
14.33. adhyAyaH 033
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brAhmaNena svabhAryAMprati mamatAvarjanasya puruShArthasAdhanatAyAM dR^iShTAntatayA brAhmaNajanakasaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNi uvAcha.
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
brAhmaNasya cha saMvAdaM janakasya cha bhAmini.. 14-33-1 (93281)
brAhmaNaM janako rAjA sannaM kasmiMshchidAgasi.
viShaye me na vastavyamiti shiShTyarthamabravIt.. 14-33-2 (93282)
ityuktaH pratyuvAchAtha brAhmaNo rAjasattamam.
AchakShva viShayaM rAjanyAvAMstava vashe sthitaH.. 14-33-3 (93283)
so.anyasya viShaye rAj~no vastumichChAmyahaM vibho.
vachaste kartumichChAmi yathAshAstraM mahIpate.. 14-33-4 (93284)
ityuktastu tadA rAjA brAhmaNena yashasvinA.
muhuruShNaM viniHsvasya na ki~nchitpratyabhAShata.. 14-33-5 (93285)
tamAsInaM dhyAyamAnaM rAjAnamamitaujasam.
kashmalaM sahasA.agachChadbhAnumantamiva grahaH.. 14-33-6 (93286)
samAshvAsya tato rAjA vigate kashyame tadA.
tato mUhUrtAdiva taM brAhmaNaM vAkyamabravIt.. 14-33-7 (93287)
pitR^ipaitAmahe rAjye vashye janapade sati.
viShayaM nAdhigachChAmi vichinvanpR^ithivImaham.. 14-33-8 (93288)
nAdhyagachChaM yadA pR^ithvyAM mithilA mArgitA mayA.
nAdhyagachChaM yadA tasyAM svaprajA mArgitA mayA.. 14-33-9 (93289)
nAdhyagachChaM yadA tasyAM tadA me kashmalo.abhavat.
tato me kashmalasyAnte matiH punarupasthitA.. 14-33-10 (93290)
tadA na viShayaM manye sarvo vA viShayo mama.
AtmA.api chAyaM na mama sarvA vA pR^ithivI mama.. 14-33-11 (93291)
yathA mama tathA.anyeShAmiti manye dvijottama.
uShyatAM yAvadutsAho bhujyatAM yAvadiShyate.. 14-33-12 (93292)
brAhmaNa uvAcha. 14-33-13x (7850)
pitR^ipaitAmahe rAjye vashye janapade sati.
brUhi kAM matimAsthAya mamatvaM varjitaM tvayA.. 14-33-13 (93293)
kAM vai buddhiM samAshritya sarvo vai viShayastava.
nAvaiShi viShayaM yena sarvo vA viShayastava.. 14-33-14 (93294)
janaka uvAcha. 14-33-15x (7851)
antavanta ihArambhA viditAH sarvakarmasu.
nAdhyagachChamahaM tasmAnmamedamiti yadbhavet.. 14-33-15 (93295)
kasyedamiti kasya svamiti vedavachastathA.
nAdhyagachChamahaM buddhyA mamedamiti yadbhavet.. 14-33-16 (93296)
etAM buddhiM samAshritya mamatvaM varjitaM mayA.
shR^iNu buddhiM cha yAM j~nAtvA sarvatra viShayo mama.. 14-33-17 (93297)
nAhamAtmArthamichChAmi gandhAnghrANagatAnapi.
tasmAnme nirjitA bhUmirvashe tiShThati nityadA.. 14-33-18 (93298)
nAhamAtmArthamichChAmi rasAnAsye.api vartataH.
Apo me nirjitAstasmAdvashe tiShThanti nityadA.. 14-33-19 (93299)
nAhamAtmArthamichChAmi rUpaM jyotishcha chakShuShaH.
tasmAnme nirjitaM jyotirvashe tiShThati nityadA.. 14-33-20 (93300)
nAhamAtmArthamichChAmi sparshAMstvachi gatAshcha ye.
tasmAnme nirjito vAyurvashe tiShThati nityadA.. 14-33-21 (93301)
nAhamAtmArthamichChAmi shabdA~nshrotragatAnapi.
AkAshaM me jitaM tasmAdvashe tiShThati nityadA.. 14-33-22 (93302)
nAhamAtmArthamichChAmi mano nityaM manontare.
mano me nirjitaM tasmAdvashe tiShThati nityadA.. 14-33-23 (93303)
devebhyashcha pitR^ibhyashcha bhUtebhyo.atithibhiH saha.
ityarthaM sarva eveti samArambhA bhavanti vai.. 14-33-24 (93304)
tataH prahasya janakaM brAhmaNaH punarabravIt.
tvajjij~nAsArthamadyeha viddhi mAM dharmamAgatam.. 14-33-25 (93305)
tvamasya brahminAbhasya durvArasyAnivartinaH.
satvaneminiruddhasya chakrasyaikaH pravartakaH.. .. 14-33-26 (93306)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi tryastriMsho.adhyAyaH.. 33 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-33-1 atra lobhe nikR^intanIye.. 7-33-2 klAntaM kasmiMshchidAgame iti da.pAThaH.. kShAntaM kasmiMshchidAgame iti ka.Tha.tha.pAThaH. shiShyArthamabravIditi pAThAntaram..Ashvamedhikaparva - adhyAya 034
.. shrIH ..
14.34. adhyAyaH 034
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brAhmaNena brAhmaNIMprati svamAhAtmyaprakAshanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
nAhaM tathA bhUru charAmi loke
yathA tvaM mAM tarjayase svabuddhyA.
viprosmiM muktosmi vanecharosmi
gR^ihasthadharmA vratavAMstathA.asmi.. 14-34-1 (93307)
nAhamasmi yatA mAM tvaM pashyase cha shubhAshubhe.
mayA vyAptamidaM sarvaM yatki~nchijjagatIgatam.. 14-34-2 (93308)
ye kechijjantavo loke ja~NgamAH sthAvarAshcha ha.
teShAM mAmantakaM viddhi dAruNAmiva pAvakam.. 14-34-3 (93309)
rAjye pR^ithivyAM sarvasyAmathavApi triviShTape.
tathA buddhiriyaM vetti buddhireva dhanaM mama.. 14-34-4 (93310)
ekaH panthA brAhmaNAnAM yena gachChanti tadvidaH.
gR^iheShu vanavAseShu guruvAseShu bhikShuShu.. 14-34-5 (93311)
li~NgairbahubhiravyagrairekA buddhirupAsyate.
nAnAli~NgAshramasthAnAM yeShAM buddhiH shamAtmikA.. 14-34-6 (93312)
te bhAvamekamAyAnti saritaH sAgaraM yathA.
buddhyA.ayaM gamyate mArgaH sharIreNi na gamyate.
Adyantavanti karmANi sharIraM karmabandhanam.. 14-34-7 (93313)
tasmAnme subhage nAsti paralokakR^itaM bhayam.
tadbhAvabhAvaniratA mamaivAtmAnameShyasi.. .. 14-34-8 (93314)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chatustriMsho.adhyAyaH.. 34 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-34-3 teShAmantargataM viddhi iti ka.dha.pAThaH.. 7-34-7 viddhyAntavanti karmANIti ka.tha.pAThaH.. 7-34-8 tasmAtte subhage iti jha.pAThaH. madbhAvabhAvaniratA mAmevaiShyasyathAtmaneti ka.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 035
.. shrIH ..
14.35. adhyAyaH 035
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati brAhmaNIbrAhmaNashabdanirdiShTayoH krameNi buddhimanastvakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brAhmaNa uvAcha.
nedamalpAtmanA shakyaM vedituM vA.akR^itAtmanA.
bahu chAlpaM cha saMkShiptaM vistR^itaM cha mataM mama.. 14-35-1 (93315)
upAyaM taM mama brUhi yenaiShA labhyate matiH.
tanmanye kAraNaM karma yata eShA pravartate.. 14-35-2 (93316)
brAhmaNa uvAcha. 14-35-3x (7852)
araNIM brAhmaNIM viddhi gururasyottarAraNiH.
tapaHshrutebhimathinI j~nAnAgnirjAyate tataH.. 14-35-3 (93317)
brAhmaNayuvAcha. 14-35-4x (7853)
yadidaM brahmaNo li~NgaM kShetraj~na iti saMj~nitam.
grahItuM yena yachChakyaM lakShaNaM tasya tadvada.. 14-35-4 (93318)
brAhmaNa uvAcha. 14-35-5x (7854)
ali~Ngo nirguNashchaiva kAraNaM nAsya vigrahe.
upAyameva vakShyAmi yena gR^ihyeta bhAvanA.. 14-35-5 (93319)
samyagapyupadiShTasya hyamR^itasyeva tR^ipyase.
karmabuddhirabuddhitvAjj~nAnali~NgAnnipAtitaH. 14-35-6 (93320)
idaM kAryamidaM neti na mokSheShUpadishyate.
pashyataH shR^iNvato buddhirAtmanaivopajAyate.. 14-35-7 (93321)
yAvanta iha shakyeraMstAvatoM.asAnprakalpayet.
avyaktAnvyaktarUpAMshcha shatasho.atha sahasrashaH.. 14-35-8 (93322)
sarvAnumAnayuktAMshcha sarvAnpratyakShahetukAn.
yataH paraM na vidyeta tato.abhyAse bhaviShyati.. 14-35-9 (93323)
shrIbhagavAnuvAcha. 14-35-10x (7855)
tatastu tasyA brAhmaNyA matiH kShetraj~nasaMshaye.
kShetraj~nAnena parataH kShetraj~no.anyaH pravartate.. 14-35-10 (93324)
arjuna uvAcha. 14-35-11x (7856)
kva nu sA brAhmaNi kR^iShNa kva chAsau brAhmaNarShabhaH.
yAbhyAM siddhiriyaM prAptA tAvubhau vada me.achyuta.. 14-35-11 (93325)
shrIbhagavAnuvAcha. 14-35-12x (7857)
mano me brAhmaNaM viddhi buddhiM me viddhi brAhmaNIm.
kShetraj~na iti yashchoktaH so.ahameva dhanaMjaya.. .. 14-35-12 (93326)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchatriMsho.adhyAyaH..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-35-6 samyagupAyo dR^iShTashcha bhramarairiva lakShyata iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 036
.. shrIH ..
14.36. adhyAyaH 036
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati parabrahmasvarUpatatprAptisAdhanAdipratipAdakagurushiShyasaMvAdAnuvAdaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
arjuna uvAcha.
brahma yatparamaM j~neyaM tanme vyAkhyAtumarhasi.
bhato hi prasAdena sUkShme me ramate matiH.. 14-36-1 (93327)
vAsudeva uvAcha. 14-36-2x (7858)
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
saMvAdaM mokShasaMyuktaM shiShyasya guruNA saha.. 14-36-2 (93328)
kashchidbrAhmaNamAsInamAchAryaM saMshitavratam.
shiShyaH paprachCha medhAvI kiMsvichChreyaH paraMtapa.. 14-36-3 (93329)
bhagavantaM prapanno.ahaM niHshreyasaparANaH.
yAche tvAM shirasA vipra yadbrUyAM brUhi tanmama.. 14-36-4 (93330)
tamevaMvAdinaM pArtha shiShyaM gururuvAcha ha.
kathayasva pravakShyAmi yatra te saMshayo dvija.. 14-36-5 (93331)
ityuktaH sa kurushreShTha guruNA guruvatsalaH.
prA~njaliH paripaprachCha yattachChR^iNu mahAmate.. 14-36-6 (93332)
shiShya uvAcha. 14-36-7x (7859)
kutashchAhaM kutashcha tvaM tatsatyaM brUhi yatparam.
kuto jAtAni bhUtAni sthAvarANi charANi cha.. 14-36-7 (93333)
kena jIvanti bhUtAni teShAmAyushcha kiM param.
kiM satyaM kiM tapo vipra ke guNAH sadbhirIritAH.. 14-36-8 (93334)
ke panthAnaH shivAshcha syuH kiM sukhaM ki cha duShkR^itam.
etAnme bhagavanprashnAnyAthAtathyena suvrata.. 14-36-9 (93335)
vaktumarhasi viprarShe yathAvadiha tattvataH.
tvadanyaH kashcha na prashnAnetAnvaktumihArhati.. 14-36-10 (93336)
brUhi dharmavidAM shreShTha paraM kautUhalaM mama.
mokShadharmArthakushalo bhavA.NllokaShu gIyate.. 14-36-11 (93337)
sarvasaMshayasaMchChettA tvadanyo na cha vidyate.
saMsArabhIravashchaiva mokShakAmAstathA vayam.. 14-36-12 (93338)
vAsudeva uvAcha. 14-36-13x (7860)
tasmai sampratipannAya yathAvatparipR^ichChate.
shiShyAya guNayuktAya shAntAya guruvartine.. 14-36-13 (93339)
ChAyAbhUtAya dAntAya yatate brahmAchAriNe.
tAnprashnAnabravItpArtha medhAvI sa dhR^itavrataH.
guruH kurukulashreShTha samyaksarvAnariMdama.. 14-36-14 (93340)
gururuvAcha. 14-36-15x (7861)
brahmaNoktamidaM dharmamR^iShipravarasevitam.
vedavidyAsamAvAptaM tattvabhUtArthabhAvanam.. 14-36-15 (93341)
j~nAnaM tveva paraM vidyaH saMnyAsaM tapa uttamam.
yastu veda nirAbAdhaM j~nAnatattvaM vinishchayAt.
sarvabUtasthamAtmAnaM sa sarvagatiriShyate.. 14-36-16 (93342)
ye vidvAnsahasaMvAsaM vivAsaM chaiva pashyati.
tathaivaikatvanAnAtve sa duHkhAtparimuchyate.. 14-36-17 (93343)
yo na kAmayate ki~nchinna ki~nchidabhimanyate.
iha lokastha evaiSha brahmabhUyAya kalpate.. 14-36-18 (93344)
pradhAnaguNatattvaj~naH sarvabhUtavidhAnavit.
nirmamo niraha~NkAro muchyate nAtra saMshayaH.. 14-36-19 (93345)
avyaktabIjaprabhavo buddhiskandhamayo mahAn.
mahAha~NkAraviTapa indriyA~NkurakoTaraH.. 14-36-20 (93346)
mahAbhUtavisheShashcha visheShapratishAkhavAn.
sadAparNaH sadApuShpaH shubhAshubhaphalodayaH.. 14-36-21 (93347)
AjIvaH sarvabhUtAnAM brahmabIjaH sanAtanaH.
etajj~nAtvA cha tattvAni j~nAnena paramAsinA.
ChittvA chAmaratAM prApya jahAti mR^ityujanmanI.. 14-36-22 (93348)
bhUtabhavyabhaviShyAdidharmakAmArthanishchayam.
siddhasa~Nghaparij~nAtaM purAkalpaM sanAtanam.. 14-36-23 (93349)
pravakShye.ahaM mahAprAj~na padamuttamamadya te.
buddhvA yadihaM saMsiddhA bhavantIha manIShiNaH.. 14-36-24 (93350)
upagamyarShayaH pUrvaM jij~nAsantaH parasparam.
prajApatibharadvAjau gautamo bhArgavastathA.. 14-36-25 (93351)
vasiShThaH kashyapashchaiva vishvAmitro.atrireva cha.
mArgAnsarvAnparikramya parishrAntaH svakarmabhiH.. 14-36-26 (93352)
R^iShimA~NgirasaM vR^iddhaM puraskR^itya tu te dvijAH.
dadR^ishurbrahmabhavane brahmANaM vItakalmaSham.. 14-36-27 (93353)
taM praNamya mahAtmAnaM sukhAsInaM maharShayaH.
paprachChurvinayopetA naiHshreyasamidaM param.. 14-36-28 (93354)
kathaM karma kR^itaM sAdhu kathaM muchyeta kilbiShAt.
ke no mArgAH shivAshcha syuH kiM satyaM kiM cha duShkR^itaM.. 14-36-29 (93355)
kau chobhau karmaNAM mArgau prApnuyurdakShiNottarau.
nirayaM chApavargaM cha bhUtAnAM prabhavApyayau.. 14-36-30 (93356)
ityuktaH sa munishreShThairyadAha prapitAmahaH.
tatte.ahaM sampravakShyAmi shR^iNu shiShya yathAgamam.. 14-36-31 (93357)
brahmovAcha. 14-36-32x (7862)
satyAdbhUtAni jAtAni sthAvarANi charANi cha.
tapasA tAni jIvanti jIvitaM taddhi suvratam.
svAM yoniM punarAgamya vartate svena karmaNA.. 14-36-32 (93358)
satyaM hi guNasaMyuktaM niyataM pa~nchalakShaNam.. 14-36-33 (93359)
brahma satyaM tapaH satyaM satyaM chaiva prajApatiH.
satyAdbhUtAni jAtAni satyaM bhUtamayaM jagat.. 14-36-34 (93360)
tasmAtsatyAshrayA viprA nityaM yogaparAyaNAH.
atIkrodhasaMtApA niyatA dharmasetavaH.. 14-36-35 (93361)
anyonyaniyatAnvaidyAndharmasetupravartakAn.
tAnahaM sampravakShyAmi shAshvatA.NllokabhAvanAn.. 14-36-36 (93362)
chAturvidyaM tathA varNAMshchAturAshramikAnpR^ithak.
dharmamekaM chatuShpAdaM nityamAhurmanIShiNaH.. 14-36-37 (93363)
panthAnaM vaH pravakShyAmi shivaM kShemakaraM dvijAH.
niyataM brahmabhAvAya yAtaM pUrvaM manIShibhiH.. 14-36-38 (93364)
gadantastu mamAdyeha panthAnaM durvidaM paraiH.
nibodhata mahAbhAgA nikhilena paraM padam.. 14-36-39 (93365)
brahmacharyamihaivAhurAshramaM prathamaM padam.
gArhasthyaM tu dvitIyaM syAdvAnaprasthamataH param.
tataH paraM tu vij~neyamadhyAtmaM paramaM padam.. 14-36-40 (93366)
jyotirAkAshamAdityo vAyurindraH prajApatiH.
nopaiti yAvadadhyAtmaM tAvadetAnna pashyati.. 14-36-41 (93367)
tasyopAyaM pravakShyAmi purastAttaM nibodhata.
phalamUlAnilabhujAM munInAM vasatAM vane.. 14-36-42 (93368)
vAnaprasthaM dvijAtInAM trayANAmupadishyate.
sarveShAmeva varNAnAM gR^ihastho.ayaM vishiShyate.. 14-36-43 (93369)
shraddhAlakShaNamityekaM dharmaM dhIrAH prachakShate.
`naiShThiko.atha yatirvA.api virakto brahmadarshanaH..' 14-36-44 (93370)
ityevaM devayAnA vaH panthAnaH parikIrtitAH.
sadbhiradhyAsitA dhIraiH karmabhirdharmasetavaH.. 14-36-45 (93371)
eteShAM pR^ithagadhyAste yo dharmaM saMshitavrataH.
kAlAtpashyati bhUtAnAM sadaiva prabhavApyayau.. 14-36-46 (93372)
atastattvAni vakShyAmi yAthAtathyena hetunA.
viShayasthAni sarvANi vartamAnAni bhAgashaH.. 14-36-47 (93373)
mahAnAtmA tathA.avyaktamahaMkArastathaiva cha.
indriyANi dashaikaM cha mahAbhUtAni pa~ncha cha.. 14-36-48 (93374)
visheShAH pa~nchabhUtAnAmityeShA vaidikI shrutiH.
chaturviMshatireShA vastatvAnAM parikIrtitA.. 14-36-49 (93375)
tatvAnAmatha yo veda sarveShAM prabhavApyayau.
sa dhIraH sarvabhUteShu na mo.ahamadhigachChati.. 14-36-50 (93376)
tattvAni yo vedayate yathAtathaM
guNAMshcha sarvAnakhilAshcha devatAH.
vidhUtapApmA pravimuchya bandhanaM
sa sarvalokAnamalAnsamashnute.. .. 14-36-51 (93377)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaTtriMsho.adhyAyaH..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-36-10 kashcha ko.api.. 7-36-29 kathaM karma kriyAtsAdyu iti jha. jha.pAThaH. kriyAtkurvIta. ke. no.asmAkam.. 7-36-43 gArhasthyaM tadvidhIyate iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 037
.. shrIH ..
14.37. adhyAyaH 037
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA kashyapAdimaharShInprati tamoguNakAryanirUpaNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
tadavyaktamanudriktaM sarvavyApi dhruvaM sthiram.
navadvAraM puraM vidyAttriguNaM pa~nchadhAtukam.. 14-37-1 (93378)
ekAdashaparikShepaM manovyAkaraNAtmakam.
buddhisvAmikamityetatparamekAdashaM bhavet.. 14-37-2 (93379)
trINi srotAMsi yAnyasminnApyAyante punaHpunaH.
pranADyastisra evaitAH pravarntate guNAtmikAH.. 14-37-3 (93380)
tamo rajastathA satvaM guNAnetAnprachakShate.
anyonyamithunAH sarve tathA.anyonyAnujIvinaH.. 14-37-4 (93381)
anyonyApAshrayAshchApi tathA.anyonyAnuvartinaH.
anyonyavyatiShaktAshcha triguNAH pa~nchadhAtavaH.. 14-37-5 (93382)
tamaso mithunaM satvaM satvasya mithunaM rajaH.
rajasashchApi satvaM syAtsatvasya mithunaM tamaH.. 14-37-6 (93383)
niyamyate tamo yatra rajastatra nivartate.
niyamyate rajo yatra satvaM tatra pravartate.. 14-37-7 (93384)
naishAtmakaM tamo vidyAttriguNaM mohasaMj~nitam.
adharmalakShaNaM chaiva niyataM pApakarmasu.
tAmasaM rUpametattu dR^ishyate chApi sa~Ngatam.. 14-37-8 (93385)
prakR^ityAtmakamevAhU rajaH paryAyakArakam.
sattve tu sarvabhUteShu dR^ishyamutpattilakShaNam.. 14-37-9 (93386)
prakAshaM sarvabhUteShu lAghavaM shraddhadhAnatA.
sAtvikaM rUpamevaM tu lAghavaM sAdhusaMmitam.. 14-37-10 (93387)
eteShAM guNatattvAni vakShyante tattvahetubhiH.
samAsavyAsayuktAni tattvatastAni bodhata.. 14-37-11 (93388)
sammoho j~nAnamatyAgaH karmaNAmavinirNayaH.
svapnaH staMbho bhayaM lobhaH shokaH sukR^itadUShaNam.. 14-37-12 (93389)
asmR^itishchAvipAkashcha nAstikyaM bhinnavR^ittitA.
nirvisheShatvamandhatvaM jaghanyaguNavR^ittitA.. 14-37-13 (93390)
akR^ite kR^itamAnitvamaj~nAne j~nAnamAnitA.
amaitrI vikR^ito bhAvo hyashraddhA mUDhabhAvanA.. 14-37-14 (93391)
anArjavamasaMj~natvaM karma pApamachetanA.
gurutvaM sannabhAvatvamavashitvamavAggatiH.. 14-37-15 (93392)
sarva ete guNA vR^ittAstAmasAH samprakIrtitAH.
ye chAnye vihitA bhAvA loke.asminbhAvasaMj~nitAH.. 14-37-16 (93393)
tatratatra niyamyante sarve te tAmasA guNAH.
parivAdakathA nityaM mevabrAhmaNavairitA.. 14-37-17 (93394)
atyAgashchAtimAnashcha moho manyustathA.akShamA.
matsarashchaiva bhUteShu tAmasaM vR^ittamiShyate.. 14-37-18 (93395)
vR^ithArambhA hi ye kechidvR^ithA dAnAni yAni cha.
vR^ithAbhakShaNamityetattAmasaM vR^ittamiShyate.. 14-37-19 (93396)
ativAdo.atitikShA cha mAtsaryamabhimAnitA.
ashraddadhAnatA chaiva tAmasaM vR^ittamiShyate.. 14-37-20 (93397)
evaMvidhAshcha ye kechilloke.asminpApakarmiNaH.
manuShyA bhinnamaryAdAste sarve tAmasAH smR^itAH.. 14-37-21 (93398)
teShAM yonIH pravakShyAmi niyatAH pApakarmiNAm.
avA~NnirayabhAvA ye tirya~NnirayagAminaH. 14-37-22 (93399)
sthAvarANi cha bhUtAni pashavo vAhanAni cha.
kravyAdA daMdashUkAshcha kR^imikITaviha~NgamAH.. 14-37-23 (93400)
abjAtA jantavashchaiva sarve chApi chatuShpadAH.
unmattA badhirA mUkA ye chAnye pAparogiNaH.. 14-37-24 (93401)
magnAstamasi durvR^ittAH svakarmakR^italakShaNAH.
avAksrotasa ityete magnAstamasi tAmasAH.. 14-37-25 (93402)
teShAmutkarShamudrekaM vakShyAmyahamataH param.
yathA te sukR^itAM lokA.Nllabhante puNyakarmiNaH.. 14-37-26 (93403)
anyathA pratipannAstu vivR^iddhA ye cha karmasu.
svakarmaniratAnAM cha brAhmaNAnAM shubhaiShiNAm.. 14-37-27 (93404)
saMskAreNordhvamAyAnti yatamAnAH salokatAm.
svarge gachChanti devAnAmityeShA vaidikI shrutiH.. 14-37-28 (93405)
anyathA pratipannAste vibuddhAH sveShu karmasu.
punarAvR^ittidharmANaste bhavantIha mAnuShAH.. 14-37-29 (93406)
pApayoniM samApannAshchaNDAlA mUkachUchukAH..
varNAnparyAyashashchApi prApnuvantyuttarottaram.. 14-37-30 (93407)
shUdrayonimatikramya ye chAnye tAmasA guNAH.
srotomadhye samAgamya vartante tAmase guNe.. 14-37-31 (93408)
abhiShva~Ngastu kAmeShu mahAmoha iti smR^itaH.
R^iShayo munayo devA muhyantyatra sukhepsavaH.. 14-37-32 (93409)
tamomoho mahAmohastAmisro hyandhasaMj~nitaH.
maraNaM tvandhatAmisrastAmisraH krodha uchyate.. 14-37-33 (93410)
varNato guNatashchaiva yonitashchaiva tattvataH.
sarvametatamo viprAH kIrtitaM vo yathAvidhi.. 14-37-34 (93411)
ko nvetadbudhyate sAdhu ko nvetatsAdhu pashyati.
atattve tattvadarshI yastamasastachcha lakShaNam.. 14-37-35 (93412)
tamoguNA bahuvidhAH prakIrtitA
yathAvaduktaM cha tamaH parAvaram.
naro hi yo veda guNAnimAnsadA
sa tAmasaiH sarvaguNaiH pramuchyate.. .. 14-37-36 (93413)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptatriMsho.adhyAyaH.. 37 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-37-24 aNDajA jantava iti jha.pAThaH.. 7-37-30 chUchukAH skhaladgiraH. puShpachUchukA iti ka.pAThaH.. 7-37-32 kAmeShu stryAdyartheShu. abhiShva~Nga AsaktiH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 038
.. shrIH ..
14.38. adhyAyaH 038
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNa maharShInprati rajoguNakAryanirUpaNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
rajo.ahaM vaH pravakShyAmi yAthAtathyena sattamAH.
nibodhata mahAbhAgA guNavR^ittaM cha rAjasam.. 14-38-1 (93414)
saMtApo rUpamAyAsaH sukhaduHkhe himAtapau.
aishvaryaM vigrahaH siddhirhetuvAdo.aratiH kShamA.. 14-38-2 (93415)
balaM shauryaM mado roSho vyAyAmakalahAvapi.
IrShyepsA paishunaM yuddhaM mamatvaM paripAlanam.. 14-38-3 (93416)
vadhabandhaparikleshAH krayo vikraya eva cha.
nikR^inta chChindhi bhindhIti paravarmAvakartanam.. 14-38-4 (93417)
ugraM dAruNamAkroshaH paravittAnurAgitA.
lokachintA.anuchintA cha matsaraH paribhAShaNam.. 14-38-5 (93418)
vR^ithAshAstraM mR^iShAvAdo vikalpaparibhAShaNam.
nindA stutiH prashaMsA cha pratApaH paridharShaNam.. 14-38-6 (93419)
paricharyA cha shushrUShA sevA tR^iShNA vyapAshrayaH..
vyUho nayaH pramAdashcha parivAdaH parigrahaH.. 14-38-7 (93420)
saMskArA ye cha lokeShu pravartante pR^ithakpR^ithak.
nR^iShu nArIShu bhUteShu dravyeShu sharaNeShu cha.. 14-38-8 (93421)
saMtApo.apratyayashchaiva vratAni niyamAshcha ye.
pradhAnamAshIryuktaM cha satataM me bhavatviti.. 14-38-9 (93422)
svAhAkAro namaskAraH svadhAkAro vaShaTkriyA.
yAjanAdhyApane chobhe yajanAdhyayane api.. 14-38-10 (93423)
dAnaM pratigrahashchaiva prAyashchittAni ma~Ngalam.
idaM me syAdidaM me syAtsneho guNasamudbhavaH.. 14-38-11 (93424)
abhidrohastathA mAyA nikR^itirmAna eva cha.
stainyaM hiMsA jugupsA cha paritApaH prajAgaraH.. 14-38-12 (93425)
dambho darpo.atha rAgashcha bhaktiH prItiH pramodanam.
dyUtaM cha janavAdashcha sambandhAH strIkR^itAshcha ye.. 14-38-13 (93426)
nR^ityavAditragItAnAM prasa~NgA ye cha kechana.
sarva ete guNA viprA rAjasAH samprakIrtitAH.. 14-38-14 (93427)
bhUtabhavyabhaviShyANAM bhAvAnAM bhuvi bhAvanAH.
trivarganiratA nityaM dharmo.arthaH kAma ityapi.. 14-38-15 (93428)
kAmavR^ittAH pramodante sarvakAmasamR^iddhibhiH.
arvAksrotasa ityete manuShyA rajasA vR^itAH.. 14-38-16 (93429)
asmi.Nloke pramodante jAyamAnAH punaHpanaH.
pretyabhAvikamIhante halaukikameva cha.
dadati pratigR^ihNanti tarpayantyatha juhvati.. 14-38-17 (93430)
rajoguNA vo bahudhAnukIrtitA
yathAvaduktaM guNavR^ittameva cha.
naropi yo veda guNAnimAnsadA
sa rAjasaiH sarvaguNairvimuchyate.. .. 14-38-18 (93431)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTatriMsho.adhyAyaH.. 38 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-38-2 saMghAto rUpamAyAsa iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-38-5 ugraM niShTuraM dAruNaM hiMsratvam.. 7-38-6 paribhAShaNaM dhikkR^itya bhAShaNam.. 7-38-7 vyUhaH vyavahArarachanAkaushalam.. 7-38-8 sharaNeShu rakShitR^iShu.. 7-38-9 apratyayaH avishvAsaH.. 7-38-12 paritApaH svajanakaivalyanimitto dAhaH. pAThAntare parivAdaH sarvanindA.. 7-38-14 prasa~NgA yena kenachiditi ka.tha.pAThaH.. 7-38-16 arvAk svargAdadhaH bhUmerupari srotaH pravAho yeShAM te tathA.. 7-38-17 pretyabhAvikaM janmAntarIyaM kushalam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 039
.. shrIH ..
14.39. adhyAyaH 039
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati satvaguNakAryanirUpaNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
ataH paraM pravakShyAmi tR^itIyaM guNamuttamam.
sarvabhUtahitaM loke satAM dharmamaninditam.. 14-39-1 (93432)
AnandaH prItirudrekaH prAkAshyaM sukhameva cha.
akArpaNyamasaMrambhaH saMtoShaH shraddadhAnatA.. 14-39-2 (93433)
kShamA dhR^itirahiMsA cha samatA satyamArjavam.
akrodhashchAnasUyA cha shauchaM dAkShyaM parAkramaH.. 14-39-3 (93434)
mudhAj~nAnaM mudhAvR^ittaM mudhAsevA mudAshramaH.
evaM yo yuktadharmaH syAtsomutrAtyantamashnute.. 14-39-4 (93435)
nirmamo niraha~NkAro nirAshIH sarvataH samaH.
akAmahata ityeva satAM dharmaH sanAtanaH.. 14-39-5 (93436)
vishraMbho hrIstitikShA cha tyAgaH shauchamatandritA.
AnR^ishaMsyamasaMmoho dayA bhUteShvapaishunam.. 14-39-6 (93437)
harShastuShTirvismayashcha vinayaH sAdhuvR^ittitA.
shAntikarmavishuddhishcha bhAvashuddhirvimochanam.. 14-39-7 (93438)
upekShA brahmacharyaM cha parityAgashcha sarvashaH.
nirmamatvamanAshIShTvamaparikShatadharmatA.. 14-39-8 (93439)
mudhAdAnaM mudhAyaj~no mudhAdhItaM mudhAvratam.
mudhApratigrahashchaiva madhAdhramo mudhAtapaH.. 14-39-9 (93440)
evaMvR^ittAstu ye kechilloke.asminsatvasaMshrayAH.
brAhmaNA brahmayonisthAste dhIrAH sAdhudarshinaH.. 14-39-10 (93441)
hitvA sarvANi pApAni niHshokA hyajarAmarAH.
divyaM prApya tu te dhIrAH kurvate vai tatastanUH.. 14-39-11 (93442)
IshitvaM cha vashitvaM cha laghutvaM chANutA tathA.
vikurvate mahAtmAno devAstridivagA iva.. 14-39-12 (93443)
Urdhvasrotasa ityete devA vaikArikAH smR^itAH.
vikurvantaH prakR^ityA vai divaM prAptAstatastataH.. 14-39-13 (93444)
yadyadichChanti tatsarvaM bhajante vibhajanti cha.
ityetatsAtvikaM vR^ittaM kathitaM vo dvijarShabhAH.
etadvij~nAya labhate vidhivadyadyadichChati.. 14-39-14 (93445)
prakIrtitAH sattvaguNA visheShato
yathAvaduktaM guNavR^ittameva cha.
narastu yo veda guNAnimAnsadA
guNAnsa bhu~Nkte na guNaiH sa yujyate.. .. 14-39-15 (93446)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekonachatvAriMsho.adhyAyaH.. 39 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-39-7 harShaH putrajanmAdijaM sukham. tuShTiralabuddhiH. shAntikarmaNi muktyupAye shuddhiH Arjavena pravR^ittiH.. 7-39-8 upekShA audAsInyam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 040
.. shrIH ..
14.40. adhyAyaH 040
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati satvAdiguNatrayanirUpaNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
naiva shakyA guNA vaktuM pR^ithaktvenaiva sarvashaH.
avichChinnAni dR^ishyante rajaH satvaM tamastathA.. 14-40-1 (93447)
anyonyamanurajyante hyanyonyenAnujIvinaH.
anyonyApAshrayAH sarve tathA.anyonyAnuvartinaH.. 14-40-2 (93448)
yAvatsatvaM rajastAvadvartate nAtra saMshayaH.
yAvattamashcha satvaM cha rajastAvadihochyate.. 14-40-3 (93449)
saMhatya kurvate yAtrAM sahitAH sa~NghachAriNaH.
sa~NghAtavR^ittayo hyete vartante hetvahetubhiH.. 14-40-4 (93450)
udrekavyatiriktAnAM teShAmanyonyavartinAm.
vakShyate tadyathA.anyUnaM vyatiriktaM cha sarvashaH.. 14-40-5 (93451)
vyatiriktaM tamo yatra tiryagbhAvagataM bhavet.
alpaM tatratha rajo j~neyaM satvamalpataraM tathA.. 14-40-6 (93452)
udriktaM cha rajo yatra madhyasrotogataM bhavet.
alpaM tatra tamo j~neyaM satvamalpataraM tathA.. 14-40-7 (93453)
udriktaM cha yadA satvamUrdhvasrotogataM bhavet.
alpaM tatra tamo j~neyaM rajashchAlpataraM tathA.. 14-40-8 (93454)
satvaM vaikArikI yonirindriyANAM prakAshikA.
na hi satvAtparo bhAvaH kashchidanyo vidhIyate.. 14-40-9 (93455)
UrdhvaM gachChanti satvasthA madhye tiShThanti rAjasAH.
jaghanyaguNasaMyuktA yAntyadhastAmasA janAH.. 14-40-10 (93456)
tamaH shUdre rajaH kShatre brAhmaNe satvamuttamam.
ityevaM triShu varNeShu vivartante guNAstrayaH.. 14-40-11 (93457)
dUrAdapi hi dR^ishyanate sahitAH sa~NghachAriNaH.
tamaH satvaM rajashchaiva pR^ithaktvenAnushushruma.. 14-40-12 (93458)
dR^iShTvA tvAdityamudyantaM kuchorANAM bhayaM bhavet.
adhvagAH paritapyeyuruShNato duHkhabhAginaH.. 14-40-13 (93459)
AdityaH satvamuddiShTaH kuchorAstu tathA tamaH.
paritApo.adhvagAnAM cha rajaso guNa uchyate.. 14-40-14 (93460)
prAkAshyaM satvamAdityaH saMtApo rajaso guNaH.
upaplavastu vij~neyastAmasastasya parvasu.. 14-40-15 (93461)
evaM jyotiShShu sarveShu pravartante guNAstrayaH..
paryAyeNa cha varntate tatratatra tathAtathA.. 14-40-16 (93462)
sthAvareShu tu bhAveShu tiryagbhAvagataM tamaH.
rAjasAstu vivartante snehabhAvastu sAtvikaiH.. 14-40-17 (93463)
ahastridhA tu vij~neyaM tridhA rAtrirvidhIyate.
mAsArdamAsavarShANi R^itavaH sandhayastathA.. 14-40-18 (93464)
tridhA dAnAni dIyante tridhA yaj~naH pravartate.
tridhA lokAstridhA devAstridhA vidyAstridhA gatiH.. 14-40-19 (93465)
bhUtaM bhavyaM bhaviShyaM cha dharmo.arthaH kAma eva cha.
prANApAnAvudAnashchApyeta eva trayo guNAH.. 14-40-20 (93466)
paryAyeNa pravartante tatratatra tathAtathA.
yatki~nchidiha loke.asminsarvamete trayo guNAH.. 14-40-21 (93467)
trayo guNAH pravartante hyavyaktA nityameva tu.
satvaM rajastamashchaiva guNasargaH sanAtanaH.. 14-40-22 (93468)
tamo.avyaktaM shivaM dhAma rajo yoniH sanAtanaH.
prakR^itirvikAraH pralayaH pradhAnaM prabhavApyayau.. 14-40-23 (93469)
anudriktamanUnaM vA.apyakampamachalaM dhruvam.
sadasachchaiva tatsarvamavyaktaM triguNaM smR^itam.
j~neyAni nAmadheyAni narairadyAtmachintakaiH.. 14-40-24 (93470)
avyaktanAmAni guNAMshcha tattvato
yo veda sarvANi gatIshcha kevalAH.
vimuktadehaH pravibhAgatattvavi-
tsa muchyate sarvaguNairnirAmayaH.. .. 14-40-25 (93471)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chatvAriMsho.adhyAyaH.. 40 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 041
.. shrIH ..
14.41. adhyAyaH 041
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati mahadaha~NkAratatvanirUpaNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
avyaktAtpUrvamutpanno mahAnAtmA mahAmatiH.
AdirguNAnAM sarveShAM prathamaH sarga uchyate.. 14-41-1 (93472)
mahAnAtmA matirviShNurjiShNuH shaMbhushcha vIryavAn.
buddhiH praj~nopalabdhishcha tatA khyAtirdhR^itiHsmR^itiH. 14-41-2 (93473)
paryAyavAchakaiH shabdairmahAnAtmA vibhAvyate.
taM jAnanbrAhmaNo vidvAnpramohaM nAdhigachChati.. 14-41-3 (93474)
sarvataHpANipAdaM cha sarvatokShishiromukham.
sarvataHshrutimalloke sarvaM vyApyavatiShThati.. 14-41-4 (93475)
mahAprabhAvaH puruShaH sarvasya hR^idi niShThitaH.
aNimA laghimA prAptirIshAno jyotiravyayaH.. 14-41-5 (93476)
tatra buddhimatAM loke sadbhAvaniratAshcha ye.
dhyAnino nityayogAshcha satyasandhA jitendriyAH.. 14-41-6 (93477)
j~nAnavantashcha ye kechidalubdhA jitamanyavaH.
prasannamanaso dhIrA nirmamA nirahaMkriyAH.. 14-41-7 (93478)
vimuktAH sarva evaite mahattvamupayAntyuta.
Atmano mahato veda yaH puNyAM gatimuttamAm.. 14-41-8 (93479)
aha~NkArAtprasUtAni mahAbhUtAni pa~ncha vai.
pR^ithivI vAyurAkAshamApo jyotishcha pa~nchamam.. 14-41-9 (93480)
teShu bhUtAni yujyante mahAbhUteShu pa~nchasu.
te shabdasparsharUpeShu rasagandhakriyAsu cha.. 14-41-10 (93481)
mahAbhUtavinAshAnte pralaye pratyupasthite.
sarvaprANabhR^itAM dhIrA mahadutpadyate bhayam.. 14-41-11 (93482)
sa dhIraH sarvalokeShu na mohamadhigachChati.
viShNurevAdisargeShu svayaMbhUrbhavati prabhuH.. 14-41-12 (93483)
evaM hi yo veda guhAshayaM prabhuM
paraM purANaM puruShaM vishvarUpam.
hiraNmayaM buddhimatAM parAM gatiM
sa buddhimAnbuddhimatItya tiShThati.. 14-41-13 (93484)
ya utpanno mahAnpUrvamaha~NkAraH sa uchyate.
ahamityeva sambhUto dvitIyaH sarga uchyate.. 14-41-14 (93485)
aha~NkArashcha bhUtAdirvaikArika iti smR^itaH.
tejasashchetanA dhAtuH prajAsargaH prajApatiH.. 14-41-15 (93486)
devAnAM prabhavo devo manasashcha trilokakR^it.
ahamityeva tatsarvamabhimAnaH sa uchyate.. 14-41-16 (93487)
adhyAtmaj~nAnatR^iptAnAM munInAM bhAvitAtmanAm.
svAdhyAyakratusiddhAnAmeSha lokaH sanAtanaH.. 14-41-17 (93488)
aha~NkAreNAharato guNAnimA-
nbhUtAdirevaM sR^ijate sa bhUtakR^it.
vaikArikaH sarvamidaM vicheShTate
svatejasA ra~njayate jagattathA.. .. 14-41-18 (93489)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekachatvAriMsho.adhyAyaH.. 41 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 042
.. shrIH ..
14.42. adhyAyaH 042
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInpratyaha~NkAratatvAdbhUtAdisR^iShTiprakArakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
aha~NkArAtprasUtAni mahAbhUtAni pa~ncha vai.
pR^ithivI vAyurAkAshamApo jyotishcha pa~nchamam.. 14-42-1 (93490)
teShu bhUtAni muhyanti mahAbhUteShu pa~nchasu.
shabdasparshanarUpeShu rasagandhakriyAsu cha.. 14-42-2 (93491)
mahAbhUtavikArAnte pralaye pratyupasthite.
sarvaprANabhUtAM dhIrA mahadutpadyate bhayam.. 14-42-3 (93492)
yadyasmAjjAyate bhUtaM tatra tatpravilIyate.
lIyante pratilomAni jAyante chottarottaram.. 14-42-4 (93493)
tataH pralIne sarvasminbhUte sthAvaraja~Ngame.
smR^itimantastadA dhIrA na lIyante kadAchana.. 14-42-5 (93494)
shabdaH sparshastathA rUpaM raso gandhashcha pa~nchamaH.
kriyAH karaNayuktAH syuranityA mohasaMj~nitAH.. 14-42-6 (93495)
lobhaprajanasambhUtA nirvisheShA hyaki~nchanAH.
mAMsashoNitasa~NghAtA anyonyasyopajIvinaH.. 14-42-7 (93496)
bahirAtmAna ityete dInAH kR^ipaNajIvinaH.
prANApAnAvudAnashcha samAno vyAna eva cha.. 14-42-8 (93497)
antarAtmani chApyete niyatAH pa~ncha vAyavaH.
vA~NmanobuddhirityebhiH sArdhamaShTAtmakaM jagat.. 14-42-9 (93498)
tvagghrANashrotrachakShUMShi rasanA vAkcha saMyatAH.
vishuddhaM cha mano yasya buddhishchAvyabhichAriNI.. 14-42-10 (93499)
aShTau yasyAgnayo hyete dahante.aha~NkriyAH sadA.
sa tadbrahma shubhaM yAti tasmAdbhUyo na vidyate.. 14-42-11 (93500)
ekAdasha cha yAnyAhurindriyANi visheShataH.
aha~NkArAtprasUtAni tAni vakShyAmi nAmataH.. 14-42-12 (93501)
shrotraM tvak chakShuShI jihvA nAsikA chaiva pa~nchamI.
pAdau pAyurupasthashcha hastau vAgdashamI bhavet.. 14-42-13 (93502)
indriyagrAma ityeSha mana ekAdashaM bhavet.
etaM grAmaM jayetpUrvaM tato brahma prakAshate.. 14-42-14 (93503)
buddhIndriyANi pa~nchAhuH pa~ncha karmendriyANi cha.
shrotrAdInyapi pa~nchAhurbuddhiyuktAni tattvataH.. 14-42-15 (93504)
avisheShANi chAnyAni karmayuktAni yAni tu.
ubhayatra mano j~neyaM buddhistu dvAdashI bhavet.. 14-42-16 (93505)
ityuktAnIndriyANyetAnyekAdasha yathAkramam.
manyante kR^itamityevaM viditvA tAni paNDitAH.. 14-42-17 (93506)
`trINi sthAnAni bhUtAnAM chaturthaM nopapadyate.'
sthalamApastathA.a.akAshaM janma chApi chaturvidham.. 14-42-18 (93507)
aNDajodbhijjasaMsvedajarAyujamathApi cha.
chaturdhA janma ityetadbhUtagrAmasya lakShyate.. 14-42-19 (93508)
aparANyatha bhUtAni khecharANi tathaiva cha.
aNDajAni vijAnIyAtsarvAMshchaiva sarIsR^ipAn.. 14-42-20 (93509)
svedajAH kR^imayaH proktA jantavashcha yathAkramam.
janmadvitIyamityetajjaghanyataramuchyate.. 14-42-21 (93510)
bhittvA tu pR^ithivIM yAni jAyante kAlaparyayAt.
udbhijjAni cha tAnyAhurbhUtAni dvijasattamAH.. 14-42-22 (93511)
dvipAdabahupAdAni tiryaggatimatIni cha.
jarAyujAni bhUtAni vikR^itAnyapi sattamAH.. 14-42-23 (93512)
dvividhA khalu vij~neyA brahmayoniH sanAtanA.
tapaH karma cha yatpuNyamityeSha viduShAM nayaH.. 14-42-24 (93513)
vividhaM karma vij~neyamijyA dAnaM cha tanmakhe.
vedasyAdhyayanaM puNyamiti vR^iddhAnushAsanam.. 14-42-25 (93514)
etadyo vetti vidhivatsa muktaH syAddvijarShabhAH.
vimuktaH sarvapApebhya iti chaiva nibodhata.. 14-42-26 (93515)
`ataH paraM pravakShyAmi sarvaM vividhamindriyam..' 14-42-27 (93516)
AkAshaM prathamaM bhUtaM shrotramadhyAtmamuchyate.
adhibhUtaM tathA shabdo dishashchAtrAdhidaivatam.. 14-42-28 (93517)
dvitIyaM mArutaM bhUtaM tvagadhyAtmaM cha vishrutam.
spraShTavyamadhibhUtaM tu vidyuttatrAdhidaivatam.. 14-42-29 (93518)
tR^itIyaM jyotirityAhushchakShuradhyAtmamiShyate.
adhibhUtaM tato rUpaM sUryastatrAdhidaivatam.. 14-42-30 (93519)
chaturthamApo vij~neyaM jihvA chAdhyAtmamiShyate.
adhibhUtaM rasashchAtra somastatrAdhidaivatam.. 14-42-31 (93520)
pR^ithivI pa~nchamaM bhUtaM ghrANashchAdhyAtmamuchyate.
adhibhUtaM tathA gandho vAyustatrAdidaivatam.. 14-42-32 (93521)
eShu pa~nchasu bhUteShu chatuShTayavidhiH smR^itaH.
ataH paraM pravakShyAmi sarvaM trividhamindriyam.. 14-42-33 (93522)
pAdAvadhyAtmamityAhurbrAhmaNAstatvadarshinaH.
adhibhUtaM tu gantavyaM viShNustatrAdhidaivatam.. 14-42-34 (93523)
avAggatirapAnashcha pAyuradhyAtmamiShyate.
adhibhUtaM visargashcha mitrastatrAdhidaivatam.. 14-42-35 (93524)
prajanaH sarvabhUtAnAmupastho.adhyAtmamuchyate.
adhibhUtaM tathA shukraM daivataM cha prajApatiH.. 14-42-36 (93525)
hastAvadhyAtmamityAhuradyAtmaviduSho janAH.
adhibhUtaM cha karmANi shakrastatrAdhidaivatam.. 14-42-37 (93526)
vaishvadevI manaHpUrvA vAgadhyAtmamihochyate.
vaktavyamadhibhUtaM cha vahnistatrAdhidaivatam.. 14-42-38 (93527)
adhyAtmaM mana ityAhuH pa~nchabhUtAtmachArakam.
adhibhUtaM cha sa~NkalpashchandramAshchAdhidaivatam.. 14-42-39 (93528)
aha~NkArastathA.adhyAtmaM sarvasaMsArakAraNam.
abhimAno.adhibhUtaM cha rudrastatrAdhidaivatam.. 14-42-40 (93529)
adhyAtmaM buddhirityAhuH ShaDindriyavichAriNI.
adhibhUtaM tu vij~neyamahastatrAdhidaivatam.. 14-42-41 (93530)
yathAvadadhyAtmavidhireSha vaH kIrtito mayA.
j~nAnamasya hi dharmaj~nAH prAptaM j~nAnavatAmiha.. 14-42-42 (93531)
indriyANIndriyArthAshcha mahAbhUtAni pa~ncha cha.
sarvANyetAni saMdhAya manasA sampradhArayet.. 14-42-43 (93532)
kShINe manasi sarvasminna janmasukhamiShyate.
j~nAnasampannasattvAnAM tatsukhaM viduShAM matam.. 14-42-44 (93533)
ataH paraM pravakShyAmi sUkShmabhAvakarIM shivAm.
nivR^ittiM sarvabhUteShu mR^idunA dAruNena vA.. 14-42-45 (93534)
guNAguNamanAsa~Ngamekacharyamanantaram.
etadbrAhmaNajaM vR^ittamAhurekapadaM sukham.. 14-42-46 (93535)
vidvAnkUrma ivA~NgAni kAmAnsaMhR^itya sarvashaH.
virajAH sarvato mukto yo naraH sa sukhI sadA.. 14-42-47 (93536)
kAmAnAtmani saMyamya kShINatR^iShNaH samAhitaH.
sarvabhUtasuhR^inmaitro brahmabhUyAya kalpate.. 14-42-48 (93537)
indriyANAM nirodhena sarveShAM viShayaiShiNAm.
munerjanapadatyAgAdadhyAtmAgniH samidhyate.. 14-42-49 (93538)
yathA.agnirindhanairiddho mahAjyotiH prakAshate.
tathendriyanirodhena mahAnAtmA prakAshatade.. 14-42-50 (93539)
yadA pashyati bhUtAni prasannAtmA.atmano hR^idi.
svayaMjyotistadAsUkShmAtsUkShmaM prApnotyanuttamam.. 14-42-51 (93540)
agnI rUpaM rasaM sroto vAyuH sparshanameva cha.
mahI gandhadharA ghrANamAkAshaH shravaNaM tathA.
`dR^ishyamAdityamevAhuradhyAtmaviduSho janAH..' 14-42-52 (93541)
rogashokasamAviShTaM pa~nchasrotaHsamAvR^itam.
pa~nchabhUtasamAyuktaM navadvAraM dvidaivatam.. 14-42-53 (93542)
rajasvalamathAdR^ishyaM triguNaM saptadhAtukam.
saMsargAbhirataM mUDhaM sharIramiti dhAraNA.. 14-42-54 (93543)
dushcharaM jIvaloke.asminsatvaM prati samAshritam.
etadeva hi loke.asminkAlachakraM pravartate.. 14-42-55 (93544)
etanmahArNavaM ghoramagAdhaM mohasaMjhitam.
visR^ijansaMkShipechchaiva mohayansvApaya~njagat.. 14-42-56 (93545)
kAmaM krodhaM bhayaM lobhamabhidrohamathAnR^itam.
indriyANAM nirodhena satastyajati dustyajAn.. 14-42-57 (93546)
yasyaite nirjitA loke triguNAH pa~nchadhAtavaH.
vyomni tasya paraM sthAnamAnantamatha lakShyate.. 14-42-58 (93547)
pa~nchendriyamahAkUlAM manaHsrotobhayAvahAm.
nadIM mohahradAM tIrtvA kAmakrodhAvubhau jayet.. 14-42-59 (93548)
sa sarvadoShanirmuktastataH pashyati tatparam.
mano manasi sandhAya pashyannAtmAnamAtmani.. 14-42-60 (93549)
sarvavitsarvabhUteShu drakShyatyAtmAnamAtmani.
ekadhA bahudhA chaiva vikurvANastatastataH.. 14-42-61 (93550)
dhruvaM pashyati rUpANi dIpAddIpashataM yathA.
sa vai viShNushcha mitrashcha varuNo.agniH prajApatiH.. 14-42-62 (93551)
sa hi dhAtA vidhAtA cha sa prabhuH sarvatomukhaH.
hR^idayaM sarvabhUtAnAM mahAnAtmA prakAshate.. 14-42-63 (93552)
taM viprasa~NghAshcha surAsurAshcha
yakShAH pishAchAH pitaro vayAMsi.
rakShogaNA bhUtagaNAshcha sarve
maharShayashchaiva sadA stuvanti.. .. 14-42-64 (93553)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvichatvAriMsho.adhyAyaH.. 42 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-42-7 lokaprajanasaMyuktA iti ka.Ta.pAThaH.. 7-42-9 ityuktA iti ka.pAThaH.. 7-42-25 jAtasyAdhyayanaM puNyamiti jha.pAThaH.. 7-42-64 pitarashcha siddhA iti ka.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 043
.. shrIH ..
14.43. adhyAyaH 043
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati manuShyeShu kShatriyANAM rajoguNakAryabalapradhAnatayA teShAM satvapradhAnabrAhmaNarakShaNasya kartavyatvakathanaprasa~Ngena tattajjAtishreShThavastukathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
manuShyANAM tu rAjyaH kShatriyo madhyamo guNaH.
ku~njaro vAhanAnAM cha siMhashchAraNyavAsinAm.. 14-43-1 (93554)
aviH pashUnAM sarveShAmahistu bilavAsinAm.
gavAM govR^iShabhashchaiva strINAM puruSha eva cha.. 14-43-2 (93555)
nyagrodho jambuvR^ikShashcha pippalaH shAlmalistathA.
shiMshapA meShashR^i~Ngashcha tathA kIchakaveNavaH.. 14-43-3 (93556)
ete drumANAM rAjAno gaNAnAM marutastathA.
himavAnpAriyAtrashcha sahyo vindhyastrikUTavAn.. 14-43-4 (93557)
shveto nIlashcha bhAsashcha rAShTravAMshchaiva parvataH.
bhR^ishaskandho mahendrashcha mAlyavAnparvatastathA.. 14-43-5 (93558)
ete parvatarAjAno gaNAnAM marutastathA.
sUryo grahANAmadhipo nakShatrANAM cha chandramAH.. 14-43-6 (93559)
yamaH pitR^INAmadhipaH saritAmatha sAgaraH.
aMbhasAM varuNo rAjA marutAmindra uchyate.. 14-43-7 (93560)
arko.adhipatiruShNAnAM jyotiShAminduruchyate.
agnirbhUtapatirnityaM brAhmaNAnAM bR^ihaspatiH.. 14-43-8 (93561)
oShadhInAM patiH somo viShNurbalavatAM varaH.
tvaShTA.adhinAM patiH somo viShNurbalavatAM varaH. 14-43-9 (93562)
dakShiNAnAM tathA yaj~no vedAnAmR^icha eva cha.
dishAmudIchI viprANAM somo rAjA pratApavAn.. 14-43-10 (93563)
kuberaH sarvaratnAnAM devatAnAM puraMdaraH.
eSha bhUtAdhipaH sargaH prajAnAM cha prajApatiH.. 14-43-11 (93564)
sarveShAmeva bhUtAnAmahaM brahmamayo mahAn.
bhUtaM parataraM matto viShNorvA.api na vidyate.. 14-43-12 (93565)
rAjAdhirAjaH sarveShAM viShNurbrahmamayo mahAn.
IshvaraM taM vijAnImaH sa vibhuH sa prajApatiH.. 14-43-13 (93566)
narakinnarayakShANAM gandharvoragarakShasAm.
devadAnavanAgAnAM sarveShAmIshvaro hi saH.. 14-43-14 (93567)
bhagadevAnuyAtAnAM sarvAsAM vAmalochanA.
mAheshvarI mahAdevI prochyate pArvatI hi sA.. 14-43-15 (93568)
umAM devIM vijAnIdhvaM nArINAmuttamAM shubhAm.
ratInAM vasumatyastu strINAmapsarasastathA.. 14-43-16 (93569)
dharmikAmAshcha rAjAno brAhmaNA dharmasetavaH.
tasmAdrAjA dvijAtInAM prayateteha rakShaNe.. 14-43-17 (93570)
rAj~nAM hi viShaye yeShAmavasIdanti sAdhavaH.
hInAste svaguNaiH sarvaiH pretyAvA~NmArgagAminaH.. 14-43-18 (93571)
rAj~nAM hi viShaye yeShAM sAdhavaH parirakShitAH.
te.asmi.Nlloke pramodante pretya chAnandameva cha.. 14-43-19 (93572)
prApnuvanti mahAtmAna iti vitta dvijarShabhAH.
ata UrdhvaM pravakShyAmi niyataM dharmalakShaNam.. 14-43-20 (93573)
ahiMsAlakShaNo dharmo hiMsA chAdharmalakShaNA.
prakAshalakShaNA devA manuShyAH karmalakShaNAH.. 14-43-21 (93574)
shabdalakShaNamAkAshaM vAyustu sparshalakShaNaH.
jyotiShAM lakShaNaM rUpamApashcha rasalakShaNAH.. 14-43-22 (93575)
dhAriNI sarvabhUtAnAM pR^ithivI gandhalakShaNA.
svaravya~njanasaMskArA bhAratI shabdalakShaNA.. 14-43-23 (93576)
manaso lakShaNaM chintA tathoktA buddhiranvayAt.
manasA chintitAnarthAnbuddhyA cheha vyavasyati.. 14-43-24 (93577)
buddhirhi vyavasAyena lakShyate nAtra saMshayaH.
lakShaNaM manaso dhyAnamavyaktaM sAdhulakShaNam.. 14-43-25 (93578)
pravR^ittilakShaNo yogo j~nAnaM saMnyAsalakShaNam.
tasmAjj~nAnaM puraskR^itya saMnyasediha buddhimAn.. 14-43-26 (93579)
saMnyAsI j~nAnasaMyuktaH prApnoti paramAM gatim.
atIto dvandvamabhyeti tamomR^ityujarAtigaH.. 14-43-27 (93580)
dharmalakShaNasaMyuktamuktaM vo vidhivanmayA.
guNAnAM grahaNaM samyagvakShyAmyahamataH param.. 14-43-28 (93581)
pArtivo yastu gandho vai ghrANena hi sa gR^ihyate.
prANasyashcha tathA vAyurgandhaj~nAne vidhIyate.. 14-43-29 (93582)
apAM dhAtU raso nityaM jihvayA sa tu gR^ihyate.
jihvAsthashcha tathA somo rasaj~nAne vidhIyate.. 14-43-30 (93583)
tejasastu guNo rUpaM chakShuShA tachcha gR^ihyate.
chakShuHsthashcha tatAdityo rUpaj~nAne vidhIyate.. 14-43-31 (93584)
vAyavyastu sadA sparshastvachA praj~nAyate cha saH.
tvaksthashchaiva sadA vAyuH sparsane sa vidhIyate.. 14-43-32 (93585)
AkAshasya guNo ghoShaH shrotreNa cha sa gR^ihyate.
shrotrasthAshcha dishaH sarvAH shabdaj~nAne prakIrtitAH.. 14-43-33 (93586)
manasashcha guNashchintA praj~nayA sa tu gR^ihyate.
hR^idisthashchetano dhAturmanoj~nAne vidhIyate.. 14-43-34 (93587)
buddhiradhyavasAyena dhyAnena cha mahAMstathA.
nishchitya grahaNAdvyaktamavyaktaM nAtra saMshayaH.. 14-43-35 (93588)
ali~NgagrahaNo nityaH kShetraj~no nirguNAtmakaH.
tasmAdali~NgaH kShetraj~naH kevalaM j~nAnalakShaNaH.. 14-43-36 (93589)
avyaktaM kShetramuddiShTaM guNAnAM prabhavApyayam.
sadA pashyAmyahaM lInaM vijAnAmi shR^iNomi cha.. 14-43-37 (93590)
puruShastadvijAnIte tasmAtkShetraj~na uchyate.
guNavR^ittaM tathA kR^itsnaM kShetraj~naH paripashyati.. 14-43-38 (93591)
AdimadyAvasAnaM tatsR^ijyamAnamachetanam.
na guNA vidurAtmAnaM sR^ijyamAnAH punaHpunaH.. 14-43-39 (93592)
na satyaM veda vai kashchitkShetraj~nastveva vindati.
guNAnAM guNabhUtAnAM yatparaM parato mahat.. 14-43-40 (93593)
tasmAdguNAMshcha tatvaM cha parityajyeha tatvavit.
kShINadoSho guNAnhitvA kShetraj~naM pravishatyatha.. 14-43-41 (93594)
nirdvandvo nirnamaskAro niHsvadhAkAra eva cha.
achalashchAniketashcha kShetraj~naH sa paro vidhiH.. .. 14-43-42 (93595)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi trichatvAriMsho.adhyAyaH.. 43 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-43-2 Akhushcha bilavAsinAmiti ka.tha.pAThaH.. 7-43-7 rAjAsattvAnAM mitra uchyata iti ka.Ta.tha... 7-43-8 uShNAnAM devAnAmindra uchyata iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-43-15 bhagadevAH kAmukAstairanuyAtAnAmanusR^itAnAM strINAM sarvAsAM madhye mAheshvarI vAmalochaneti sambandhaH.. bhadrAdevAbhijAtAnAM sarveShAM vArijekShaNeti ka.Ta.pAThaH.. 7-43-16 ratInAM prItisukhAnAm. vasumatyaH dhanavatyaH. dhanalAbhagarvitaM yatprItisukhaM tadeva mahadityarthaH.. 7-43-17 varNakramAshcha rAjAna iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-43-25 lakShaNaM mahato dhyAnamiti ka.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 044
.. shrIH ..
14.44. adhyAyaH 044
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati svasvajAtiShu shreShThavastu pratipAdanapUrvakaM j~nAnasyAvinAshitvakathanena tasyaiva shreyaHsAdhanatvoktiH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
yadAdimadhyaparyantaM grahaNopAyameva cha.
nAmalakShaNasaMyuktaM sarvaM vakShyAmi tattvataH.. 14-44-1 (93596)
ahaH pUrvaM tato rAtrirmAsAH shuklAdayaH smR^itAH.
shravaNAdIni R^ikShANi R^itavaH shishirAdayaH.. 14-44-2 (93597)
bhUmirAdistu gandhAnAM rasAnAmApa eva cha.
rUpANAmAdiragnistu sparshAdirvAyuruchyate.. 14-44-3 (93598)
shabdasyAdistathA.a.akAshameSha bhUtakR^ito guNaH.
ataH paraM pravakShyAmi bhUtAnAmAdimuttamam.. 14-44-4 (93599)
Adityo jyotiShAmAdiragnirbhUtAdiruchyate.
sAvitrI sarvavidyAnAM devatAnAM prajApatiH.. 14-44-5 (93600)
o~NkAraH sarvavedAnAM vachasAM prANa eva cha.
yadasminniyataM loke sarvaM sAvitramuchyate.. 14-44-6 (93601)
gAyatrI chChandasAmAdiH prajAnAM sarga uchyate.
gAvashchatuShpadAmAdirmanuShyANAM dvijAtayaH.. 14-44-7 (93602)
shyenaH patatriNAmAdiryaj~nAnAM hutamuttamam.
prasarpiNAM tu sarveShAM jyeShThaH sarpo dvijottamAH.. 14-44-8 (93603)
kR^itamAdiryugAnAM cha sarveShAM nAtra saMshayaH.
hiraNyaM sarvaratnAnAmoShadhInAM yavAstathA.. 14-44-9 (93604)
sarveShAM bhakShyabhojyAnAmannaM paramamuchyate.
dravANAM chaiva sarveShAM peyAnAmApa uttamAH.. 14-44-10 (93605)
sthAvarANAM tu bhUtAnAM sarveShAmavisheShataH.
brahmakShetraM sadA puNyaM plakShaH pravarajaH smR^itaH.. 14-44-11 (93606)
ahaM prajApatInAM cha sarveShAM nAtra saMshayaH.
mama viShNurachintyAtmA svayaMbhUriti saMsmR^itaH.. 14-44-12 (93607)
parvatAnAM mahAmeruH sarveShAmagrajaH smR^itaH.
dishAM cha pradishAM chordhvaM dikpUrvA prathamA tathA.. 14-44-13 (93608)
tathA tripathagA ga~NgA nadInAmagrajA smR^itA.
tathA sarodapAnanAM sarveShAM sAgaro.agrajaH.. 14-44-14 (93609)
devadAnavabhUtAnAM pishAchoragarakShasAm.
narakinnarayakShANAM sarveShAmIshvaraH prabhuH.. 14-44-15 (93610)
Adirvishvasya jagato viShNurbrahmamayo mahAn.
tataH parataraM yasmAttrailokye neha vidyate.. 14-44-16 (93611)
AshramANAM cha sarveShAM gArhasthyaM nAtra saMshayaH.
lokAnAmAdiravyaktaM sarvasyAntastadeva cha.. 14-44-17 (93612)
ahAnyastamayAntAni udayAntA cha sharvarI.
sukhasyAntaM sadA duHkhaM duHkhasyAntaM sadA sukhama.. 14-44-18 (93613)
sarve kShayAntA nichayAH patanAntAH samuchChrayAH.
saMyogAshcha viyogAntA maraNAntaM cha jIvitam.. 14-44-19 (93614)
sarvaM kR^itaM vinAshAntaM jAtasya maraNaM dhruvam.
ashAshvataM hi loke.asminsadA sthAvaraja~Ngamam.. 14-44-20 (93615)
iShTaM dattaM tapo.adhItaM vratAni niyamAshcha ye.
sarvametadvinAshAntaM j~nAnasyAnto na vidyate.. 14-44-21 (93616)
tasmAjj~nAnena shuddhena prashAntAtmA jitendriyaH.
nirmamo nirahaMkAro muchyate sarvapApmabhiH.. .. 14-44-22 (93617)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chatushchatvArisho.adhyAyaH.. 44 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-44-2 shraviShThAdIni sarvANiti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-44-3 rUpANAM jyotirAditya iti jha.pAThaH.. 7-44-8 hutaM agnau brAhmaNe vA devatoddeshena dattam.. 7-44-11 brahmavR^ikShaH sadA puNyaH iti ka.tha.pAThaH.. 7-44-14 sarodapAnanAM sarasAM kUpAdInAM cha. saMdhirArShaH. tathAchAshvo vAhanAnAM sarveShAM sAgarograja iti ka.pAThaH.. 7-44-15 IshvaraH rudraH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 045
.. shrIH ..
14.45. adhyAyaH 045
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati sharIrasya kAlachakravatsarvanAshakatvoktipUrvakaM gR^ihasthadhramAnuShThAnasya shreyaHsAdhanatvoktiH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
buddhisAraM manastambhamindriyagrAmabandhanam.
mahAbhUtAraviShkambhaM nimeShapariveShTanam.. 14-45-1 (93618)
jarAshokasamAviShTaM vyAdhivyasanasa~ncharam.
deshakAlavichArIdaM shramavyAyAmaniHsvanam.. 14-45-2 (93619)
ahorAtraparikShepaM shItoShNaparimaNDalam.
sukhaduHkhAntasaMshleShaM kShutpipAsAvakIlakam.. 14-45-3 (93620)
ChAyAtapavilekhaM cha nimeShonmeShavihvalam.
shokamohajarAkIrNaM vartamAnamachetanam.. 14-45-4 (93621)
mAsArdhamAsaguNitaM viShamaM lokasa~ncharam.
tamonichayapa~NkaM cha rajovegapravartakam.. 14-45-5 (93622)
sattvAla~NkAradIptaM cha guNasaMghAtamaNDalam.
viratigrahaNAbhIkaM shokasaMhAravartanam.. 14-45-6 (93623)
kriyAkAraNasaMyuktaM rAgavistAramAyatam.
lobhepsAparivikShobhaM viviktaj~nAnasambhavam.. 14-45-7 (93624)
bhayamohaparIvAraM bhUtasaMmohakArakam.
AnandaprItichAraM cha kAmakrodhaparigraham.. 14-45-8 (93625)
mahadAdivisheShAntamavyaktaM prabhavApyayam.
manojavanamashrAntaM kAlachakraM pravartate.. 14-45-9 (93626)
etaddvandvasamAyuktaM kAlachakramachetanam.
visR^ijetsaMkShipechchApi bodhayetsvApayejjagam.. 14-45-10 (93627)
kAlachakrapravR^ittiM cha nivR^ittiM chaiva tattvataH.
yastu veda naro nityaM na sa bhUteShu muhyati.. 14-45-11 (93628)
vimuktaH sarvasa~NkleshaiH sarvadvandvAtigo muniH.
vimuktaH sarvapApebhyaH prApnoti paramAM gatim.. 14-45-12 (93629)
gR^ihastho brahmachArI cha vAnaprastho.atha bhikShukaH.
chatvAra AshramAH proktAH sarve gArhasthyamUlakAH.. 14-45-13 (93630)
yaH kashchidiha loke.asminnAshramaH parikIrtitaH.
tasyAntagamanaM shreyaH kIrtireShA sanAtanI.. 14-45-14 (93631)
saMskAraiH saMskR^itaH pUrvaM yathAvachcharitavrataH.
jAtau guNavishiShTAyAM samAvarteta vedavit.. 14-45-15 (93632)
svadAranirato nityaM shiShTAchAro jitendriyaH.
pa~nchabhishcha mahAyaj~naiH shraddadhAno yajediha.. 14-45-16 (93633)
devatAtithishiShTAshI nirato vedakarmasu.
ijyApradAnayuktashcha yathAshakti yathAvidhi.. 14-45-17 (93634)
na pANipAdachapalo na netrachapalo muniH.
na cha vAga~Ngachapala iti shiShTasya gocharaH.. 14-45-18 (93635)
nityaM yaj~nopavItI syAchChuklavAsAH shuchivrataH.
niyato yamadAnAbhyAM sadA shiShTaishcha saMvishet.. 14-45-19 (93636)
jitashishnodaro maitraH shiShTAchArasamanvitaH.
vaiNavIM dhArayedyaShTiM sodakaM cha kamaNDalum.. 14-45-20 (93637)
`trINi dhArayate nityaM kamaNDalumatandritaH.
ekamAchamanArthAya ekaM vai pAdadhAvanam.
ekaM shauchavidhAnArthamityetattritayaM tathA..' 14-45-21 (93638)
adhItyAdhyApanaM kuryAttathA yajanayAjane.
dAnaM pratigrahaM vA.api Sha~NguNAM vR^ittimAcharet.. 14-45-22 (93639)
trINi karmANi jAnIta brAhmaNAnAM tu jIvikAH.
yAjanAdhyApane chobhe shuddhAchchApi pratigrahaH.. 14-45-23 (93640)
atha sheShANi chAnyAni trINi karmANi yAni tu.
dAnamadhyayanaM yaj~no dharmayuktAni tAni tu.. 14-45-24 (93641)
teShvapramAdaM kurvIta triShu karmasu dharmavit.
dAnto maitraH kShamAyuktaH sarvabhUtasamo muniH.. 14-45-25 (93642)
sarvametadyathAshakti vipro nirvartaya~nshuchiH.
evaM yukto jayetsvargaM gR^ihasthaH saMshitavrataH.. .. 14-45-26 (93643)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchachatvAriMsho.adhyAyaH.. 45 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-45-1 indriyagrAmavardhanamiti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-45-8 anantapratisAraM cheti Ta.pAThaH.. 7-45-10 mohayetsAmaraM jagaditi ka.Ta.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 046
.. shrIH ..
14.46. adhyAyaH 046
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati brahmachArivanasthadharmanirUpaNapUrvakaM tadanuShThAnasya shreyaHsAdhanatvoktiH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
evametena mArgeNa pUrvoktena yathAvidhi.
adhItavAnyathAshakti tathaiva brahmacharyavAn.. 14-46-1 (93644)
svadharmanirato vidvAnsarvendriyayato muniH.
guroH priyahite yuktaH satyadharmaparaH shuchiH.. 14-46-2 (93645)
guruNA samanuj~nAto bhu~njItAnnamakutsayan.
haviShyabhaikShyabhuk chApi sthAnAsanavihAravAn.. 14-46-3 (93646)
dvikAlamagniM juhvAnaH shuchirbhUtvA samAhitaH.
dhArayIta sadA daNDaM bailvaM pAlAshameva vA.. 14-46-4 (93647)
kShaumaM kArpAsikaM vA.api mR^igAjinamathApi vA.
sarvaM kAShAyaraktaM vA vAso vA.api dvijasya ha.. 14-46-5 (93648)
mekhalA cha bhavenmau~njI jaTo nityodakastathA.
yaj~nopavItI svAdhyAyI aluptaniyatavrataH.. 14-46-6 (93649)
pUtAbhishcha tathaivAdbhiH sadA daivatatarpaNam.
bhAvena niyataH kurvanbrahmachArI prashasyate.. 14-46-7 (93650)
evaM yukto jayetsvargamUrdhvaretAH samAhitaH.
na saMsarati jAtIShu paramaM sthAnamAshritaH.. 14-46-8 (93651)
saMskR^itaH sarvasaMskAraistathaiva brahmacharyavAn.
grAmAnniShkramya chAraNye muniH pravrajito vaset.. 14-46-9 (93652)
charmavalkalasaMvAsI sAyaM prAtarupaspR^ishet.
araNyagocharo nityaM na grAmaM pravishetpunaH.. 14-46-10 (93653)
archayannatithInkAle dadyAchchApi pratishrayam.
phalapatrAvarairmUlaiH shyAmAkena cha vartayan.. 14-46-11 (93654)
sa nityamudakaM vAyuM sarvaM vAneyamAshrayet.
prAshnIyAdAnupUrvyeNa yathAdIkShamatandritaH.. 14-46-12 (93655)
samUlaphalashAkAdyairarchedatithimAgatam.
yadbhakShaH syAttato dadyAdbhikShAM nityamatandritaH.. 14-46-13 (93656)
devatAtithipUrvaM cha sadA prAshnIta vAgyataH.
askanditamanAshchaiva laghvAshI devatAshrayaH.. 14-46-14 (93657)
dAnto maitraH kShamAyuktaH kashA~nshamashru cha dhArayan.
juhvansvAdhyAyashIlashcha satyadharmaparAyaNaH.. 14-46-15 (93658)
nyastadehaH sadA dakSho vananityaH samAhitaH.
evaM yukto jayetsvargaM vAnaprastho jitendriyaH.. 14-46-16 (93659)
gR^ihastho brahmachArI cha vAnaprastho.athavA punaH.
ya ichChenmokShamAsthAtumuttamAM vR^ittimAshrayet.. 14-46-17 (93660)
abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA naiShkarmyamAcharet.
sarvabhUtahito maitraH sarvendriyayato muniH.. 14-46-18 (93661)
ayAchitamasaMklR^iptamupapannaM yadR^ichChayA.
kR^itvA prAhNe charedbhaikShyaM vidhUme bhuktavajjane.. 14-46-19 (93662)
vR^itte sharAvasampAte bhaikShyaM lipseta mokShavit.
lAbhena cha na hR^iShyeta nAlAbhe vimanA bhavet.
na chAtibhikShAM bhikSheta kevalaM prANayAtrikaH.. 14-46-20 (93663)
yAtrArthI kAlamAkA~NkShaMshcharedbhaikShyaM samAhitaH.
lAbhaM sAdhAraNaM nechChenna bhu~njItAbhipUjitaH.. 14-46-21 (93664)
abhipUjitalAbhAdvi vijugupseta bhikShukaH.
bhuktAnyannAni tiktAni kaShAyakaTukAni cha.. 14-46-22 (93665)
nAsvAdayIta bhu~njAno rasAMshcha madhurAMstathA.
yAtrAmAtraM cha bhu~njIta kevalaM prANadhAraNam.. 14-46-23 (93666)
asaMrodhena bhUtAnAM vR^ittiM lipseta mokShavit.
na chAnyamannaM lipseta bhikShamANaH katha~nchana.. 14-46-24 (93667)
na sannikAshayeddharmaM vivikte chArajAshcharet.
shUnyAgAramaNyaM vA vR^ikShamUlaM nadIM tathA.. 14-46-25 (93668)
pratishrayArthaM seveta pArvatIM vA punarguhAm.
grAmaikarAtriko grIShme varShAsvekatra vA vaset.. 14-46-26 (93669)
adhvA sUryeNi nirdiShTaH kITavachcha charenmahIm.
dayArtaM chaiva bhUtAnAM samIkShya pR^ithivIM charet.. 14-46-27 (93670)
sa~nchayAMshcha na kurvIta snehavAsaM cha varjayet.
pUtAbhiradbhirnityaM vai kAryaM kurvIta mokShavit.. 14-46-28 (93671)
upaspR^isheduddR^itAbhiradbhishcha puruShaH sadA.
ahiMsA brahmacharyaM cha satyamArjavameva cha.. 14-46-29 (93672)
akrodhashchAnasUyA cha damo nityamapaishunam.
aShTasveteShu yuktaH syAdvrateShu niyatendriyaH.. 14-46-30 (93673)
apApamashaThaM vR^ittamajihmaM nityamAcharet.
joShayeta sadA bhojyaM grAsamAgatamaspR^ihaH.. 14-46-31 (93674)
yAtrAmAtraM cha bhu~njIta kevalaM prANayAtrikam.
dharmalabdhamathAshnIyAnna kAmamanuvartayet.. 14-46-32 (93675)
grAsAdAchChAdanAdanyanna gR^ihNIyAtkatha~nchana.
yAvadAhArayettAvatpratigR^ihNIta nAdhikam.. 14-46-33 (93676)
parebhyo na pratigrAhyaM na cha deyaM kadAchana.
dainyabhAvAchcha bhUtAnAM saMvibhajya sadA budhaH.. 14-46-34 (93677)
nAdadIta parasvAni na gR^ihNIyAnna yAchayet.
na ki~nchidviShayaM bhuktvA spR^ihayettasya vai punaH.. 14-46-35 (93678)
mR^idamApastathA.annAni patrapuShpaphalAni cha.
asaMvR^itAni gR^ihNIyAtpravR^ittAni cha kAryavAn.. 14-46-36 (93679)
na shilpajIvikAM jIveddvirannaM nota kAmayet.
na dveShTA nopadeShTA cha bhavechcha nirupaskR^itaH.. 14-46-37 (93680)
shraddhApUtAni bhu~njIta nimittAni cha varjayet.
mudhAvR^ittirasaktashcha sarvabhUtairasaMdhitaH.. 14-46-38 (93681)
AshIryuktAni sarvANi hiMsAyuktAni yAni cha.
lokasa~NgrahadharmaM cha naiva kuryAnna kArayet.. 14-46-39 (93682)
sarvabhAvAnatikramya laghumAtraH parivrajet.
samaH sarveShu bhUteShu sthAvareShu chareShu cha.. 14-46-40 (93683)
paraM nodvejayetka~nchinna cha kasyachidudvijet.
vishvAsyaH sarvabhUtAnAmagryo mokShaviduchyate.. 14-46-41 (93684)
anAgataM cha na dhyAyennAtItamanuchintayet.
vartamAnamupekSheta kAlAkA~NkShI samAhitaH.. 14-46-42 (93685)
na chakShuShA na manasA na vAchA dUShayetkvachit.
na pratyakShaM parokShaM vA ki~nchidduShTaM samAcharet.. 14-46-43 (93686)
indriyANyupasaMhR^itya kUrmo.a~NgAnIva sarvashaH.
kShINendriyamanobuddhirnirIhaH sarvatattvavit.. 14-46-44 (93687)
nirdvandvo nirnamaskAro niHsvAhAkAra eva cha.
nirmamo niraha~NkAro niryogakShema AtmavAn.. 14-46-45 (93688)
nirAshIrnirguNaH shAnto nirAsakto nirAshrayaH.
Atmasa~NgI cha tattvaj~no muchyate nAtra saMshayaH.. 14-46-46 (93689)
apAdapANipR^iShThaM tadashiraskamanUdaram.
abhinnaguNakarmANaM kevalaM vimalaM sthiram.. 14-46-47 (93690)
agandhamarasasparshamarUpAshabdameva cha.
anugamyamanAsaktamamAMsamapi chaiva yat.. 14-46-48 (93691)
nishaachintamavyayaM divyaM gR^ihasthamapi sarvadA.
sarvabhUtasthamAtmAnaM ye pashyanti na te mR^itAH.. 14-46-49 (93692)
na tatra kramate buddhirnendriyANi na devatAH.
vedA yaj~nAshcha lokAshcha na tapo na vratAni cha.. 14-46-50 (93693)
yatra j~nAnavatAM prAptili~NgagrahaNA smR^itA.
tasmAdali~Ngadharmaj~no dharmatattvamupAcharet.. 14-46-51 (93694)
gUDhadharmAshrito vidvAnvij~nAnacharitaM charet.
amUDho mUDharUpeNa chareddharmamadUShayan.. 14-46-52 (93695)
yathainamavamanyeranpare satatameva hi.
tathAvR^ittashcharechChAntaH satAM dharmAnakutsayan.. 14-46-53 (93696)
ya evaM vR^ittasampannaH sa muniH shreShTha uchyate.
indriyANIndriyArthAMshcha mahAbhUtAni pa~ncha cha.. 14-46-54 (93697)
mano buddhiraha~NkAramavyaktaM puruShaM tathA.
etatsarvaM prasa~NkhyAya yathAvattattvanishchayAt.. 14-46-55 (93698)
tataH svargamavApnoti vimuktaH sarvabandhanaiH.
etAvadantavelAyAM parisa~NkhyAya tattvavit.. 14-46-56 (93699)
dhyAyedekAntamAsthAya muchyate.atha nirAshrayaH.
nirmuktaH sarvasa~Ngebhyo vAyurAkAshago yathA.. 14-46-57 (93700)
kShINakosho nirAta~NkastathedaM prApnuyAtparam.. .. 14-46-58 (93701)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaTchatvAriMsho.adhyAyaH.. 46 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 047
.. shrIH ..
14.47. adhyAyaH 047
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati saMnyAsaj~nAnatapasAM paramapuruShArthasAdhanatvoktiH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
saMnyAsaM tapa ityAhurvR^iddhA nishchitavAdinaH.
brAhmaNA brahmayonisthA j~nAnaM brahma paraM viduH.. 14-47-1 (93702)
atidUrAtmakaM brahma vedavidyAvyapAshrayam.
nirdvandvaM nirguNaM nityamachintyaguNamuttamam.. 14-47-2 (93703)
j~nAnena tapasA chaiva dhIrAH pashyanti tatparam.
nirNiktamanasaH pUtA vyutkrAntarajaso.amalAH.. 14-47-3 (93704)
tapasA kShemamadhvAnaM gachChanti parameshvaram.
saMnyAsaniratA nityaM ye cha brahmavido janAH.. 14-47-4 (93705)
tapaH pradIpa ityAhurAchAro dharmasAdhakaH.
j~nAnaM vai paramaM vidyAtsaMnyAsaM tapa uttamam.. 14-47-5 (93706)
yastu veda nirAbAdhaM j~nAnaM tattvavinishchayAt.
sarvabhUtasthamAtmAnaM sa sarvavidihochyate.. 14-47-6 (93707)
yo vidvAnsahavAsaM cha vivAsaM chaiva pashyati.
tathaivekatvanAnAtve sa duHkhAtpratimuchyate.. 14-47-7 (93708)
yo na kAmayate ki~nchinna ki~nchidavamanyate.
iha lokastha evaiSha brahmabhUyAya kalpate.. 14-47-8 (93709)
pradhAnaguNatattvaj~naH sarva bhUtavidhAnavit.
nirmamo niraha~NkAro muchyate nAtra saMshayaH.. 14-47-9 (93710)
nirdvandvo nirnamaskAro niHsvadhAkAra eva cha.
nirguNaM nityamadvandvaM prashamenaiva gachChati.. 14-47-10 (93711)
hitvA guNamayaM sarvaM karma jantuH shubhAshubham.
ubhe satyAnR^ite hitvA muchyate nAtra saMshayaH.. 14-47-11 (93712)
avyaktabIjaprabhavo buddhiskandhamayo mahAn.
mahAha~NkAraviTapa indriyAntarakoTaraH.. 14-47-12 (93713)
mahAbhUtavishAkhashcha visheShapratishAkhavAn.
sadApatraH sadApuShpaH shubhAshubhaphalodayaH.. 14-47-13 (93714)
AjIvyaH sarvabhUtAnAM brahmavR^ikShaH sanAtanaH.
enaM ChittvA cha bhittvA cha tattvaj~nAnAsinA budhaH.. 14-47-14 (93715)
hitvA sa~NgamayAnpAshAnmR^ityujanmajarodayAn.
nirmamo niraha~NkAro muchyate nAtra saMshayaH.. 14-47-15 (93716)
dvAvimau pakShiNau nityau saMkShepau chApyachetanau.
etAbhyAM tu paro yonyashchetanAvAnsa uchyate.. 14-47-16 (93717)
achetanaH satvasa~NkhyAvimuktaH
sattvAtparaM chetayate.antarAtmA.
sa kShetravitsarvasa~NkhyAtabuddhi-
rguNAtigo muchyate sarvapApaiH.. .. 14-47-17 (93718)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptachatvAriMsho.adhyAyaH.. 47 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-47-15 hitvA chAmaratAM prApya jahyAdyo mR^ityujanmanIti ka.Tha.tha. pAThaH.. 7-47-16 pakShiNau jIveshvarau.. 7-47-17 achetanastatvasaMghAtayuktastatvAtparaM chetayatentarAtmA. sa kShetraj~nastatvasaMghAtabuddhirguNAtigo muchyate mR^ityupAshAditi ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 048
.. shrIH ..
14.48. adhyAyaH 048
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShInprati yoginAM chAturvidhyAdikathanapUrvakaM mumukShuvedyanAnArthakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
kechidbrahmamayaM vR^ikShaM kechidbrahmamayaM vanam.
kechitparamamavyaktaM kechitparamanAmayam.
manyante sarvamapyetadavyaktaprabhavAvyayam.. 14-48-1 (93719)
uchChvAsamAtramapi chedyo.antakAle samo bhavet.
AtmAnamupasa~Nmya somR^itatvAya kalpate.. 14-48-2 (93720)
nimeShamAtramapi chetsaMyamyAtmAnamAtmani.
gachChatyAtmaprasAdena viduShAM prAptimavyayAm.. 14-48-3 (93721)
prANAyAmairatha prANAnsaMyamya sa punaHpunaH.
dashadvAdashabhirvApi chaturviMshAtsamantataH.. 14-48-4 (93722)
evaM pUrvaM prasannAtmA labhate yadyadichChati.
avyaktAtsatvamudriktamamR^itatvAya kalpate.. 14-48-5 (93723)
satvAtparataraM nAnyatprashaMsantIha tadvidaH.
anumAnAdvijAnImaH puruShaM satvasaMshrayam.
na shakyamanyathA gantuM puruShaM dvijasattamAH.. 14-48-6 (93724)
kShamA dhR^itirahiMsA cha samatA satyamArjavam.
j~nAnaM tyAgotha saMnyAsaH sAtvikaM vR^ittamiShyate.. 14-48-7 (93725)
etenaivAnumAnena manyante vai manIShiNaH.
satvaM cha puruShashchaiva tatra nAsti vichAraNA.. 14-48-8 (93726)
Ahureke cha vidvAMso ye j~nAne supratiShThitAH.
kShetraj~nasatvayoraikyamityetannopapadyate.. 14-48-9 (93727)
pR^ithagbhUtastathA nityamityetadavichAritam.
pR^ithagbhAvashcha vij~neyaH sahajashchApi tattvataH.. 14-48-10 (93728)
tathaivaikatvanAnAtvamiShyate viduShAM nayaH.
mashakodumbare chaikyaM pR^ithaktvamapi dR^ishyate.. 14-48-11 (93729)
matsyo yathA.anyaH syAdapsu samprayogastathA tayoH.
sambandhastoyabindUnAM parNaiH kokanadasya cha.. 14-48-12 (93730)
gururuvAcha. 14-48-13x (7863)
ityuktavantaste viprAstadA lokapitAmaham.
punaH saMshayamApannAH paprachChurmunisattamAH.. .. 14-48-13 (93731)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTachatvAriMsho.adhyAyaH.. 48 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-48-2 bhoktuH kAlena vai bhavediti Ta.pAThaH.. 7-48-13 uktaM vidyate yeShu te uktavantaH uktamarthaM samyagavadhR^itavanta ityarthaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 049
.. shrIH ..
14.49. adhyAyaH 049
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
maharShibhirbrahmaNaMprati dharmaviShaye nAnAvidhavAdivipratipattipradarshanapUrvakaM tatprayuktasvIyasaMshayanivartanaprArthanA.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-49-1x">R^iShaya UchuH.
ko vA svidiha dharmANAmanuShTheyatamo mataH.
vyAhatAmiva pashyAmo dharmasya vividhAM gatim.. 14-49-1 (93732)
UrddhvaM dehAdvadantyeke naitadastIti chApare.
kechitsaMshayitaM sarvaM niHsaMshayamathApare.. 14-49-2 (93733)
anityaM nityamityeke nAstyastItyapi chApare.
tridhetyeke dvidhetyeke vyAkIrNamiti chApare.. 14-49-3 (93734)
manyante brAhmaNA eva brahmaj~nAstattvadarshinaH.
ekameke pR^ithakchAnye bahutvamiti chApare.. 14-49-4 (93735)
deshakAlAvubhau kechinnaitadastIti chApare.
jaTAjinadharAshchAnye muNDAH kechidasaMvR^itAH.. 14-49-5 (93736)
ashnAnaM kechidichChanti snAnamapyapare janAH.
manyante brAhmaNA devA brahmaj~nAstattvadarshinaH.. 14-49-6 (93737)
AhAraM kechidichChanti kechichchAnashane ratAH.
karma kechitprashaMsanti prashAnti chApare janAH.. 14-49-7 (93738)
kechinmokShaM prashaMsanti kechidbhogAnpR^ithagvidhAn.
dhanAni kechidichChanti nirdhanatvamathApare.
upAsya sAdhanaM tveke naitadastIti chApare.. 14-49-8 (93739)
ahiMsAniratAshchAnye kechiddhiMsAparAyaNAH.
puNyena yashasA chAnye naitadastIti chApare.. 14-49-9 (93740)
sadbhAvaniratAshchAnye kechitsaMshayite sthitAH.
duHkhAdanye sukhAdanye dhyAnamityapare janAH.. 14-49-10 (93741)
yaj~na ityapare viprAH pradAnamiti chApare.
tapastvanye prashaMsanti svAdhyAyamapare janAH.. 14-49-11 (93742)
j~nAnaM saMnyAsamityeke svabhAvaM bhUtachintakAH.
sarvameke prashaMsanti na sarvamiti chApare.. 14-49-12 (93743)
evaM vyutthApite dharme bahudhA viprabodhite.
nishchayaM nAdhigachChAmaH shreyaH kimiti sattama.. 14-49-13 (93744)
idaM shreya idaM shreya ityevaM vyusthito janaH.
yo hi yasminrato dharma sa taM pUjayate sadA.. 14-49-14 (93745)
tena no.avihitA praj~nA manashcha bahulIkR^itam.
etadAkhyAtamichChAmaH shreyaH kimiti sattama.. 14-49-15 (93746)
ataH paraM tu yadguhyaM tadbhavAnvaktumarhati.
satvakShetraj~nayoshchApi sambandhaH kena hetunA.. 14-49-16 (93747)
evamuktaH sa tairviprairbhagavA.NllokabhAvanaH.
tebhyaH shashaMsa dharmAtmA yAthAtathyena buddhimAn.. .. 14-49-17 (93748)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekonapa~nchasho.adhyAyaH.. 49 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-49-1 na karmaNeti kurvanneveha karmANItyubhayavidhashrutidarshanAnmuhyAmahe iti bhAvaH.. 7-49-2 UrdhvaM dehAt dehanAshAdUrdhvamapi AtmAstItyeke vadantIti sambandhaH. naitaditi lokAyatAH. sarvaM saMshayitamiti syAdvAdinaH saptabha~NgInayaj~nAH. niHsaMshayamiti prAtisvikaM sarvaM tairtikAH.. 7-49-3 anityaM sarvaM sR^iShTipralayayuktamiti tArkikAdayaH. nityaM pravAhanityamiti mImAMsakAH. nAstIti shUnyavAdinaH. asti paraMtu kShaNikamiti saugatAH.. 7-49-6 asnAnaM naiShThikabrahmacharyam. snAnaM gArhasthyam.. 7-49-8 sAdhanaM dhyAnAdikamupAsya kR^itvApi naitadastIti pashchAtsarvamapavadanti.. 7-49-9 puNyena puNyArthameva yatetetyanye. etatpuNyaM nAstyevetyanye lokAyatAH.. 7-49-10 saMshayite kR^itamasti naveti saMdigdhe pathi. duHkhAt duHkhanivR^ittyarthaM sukhAtsukhaprAptyarthaM dhyAnaM kartavyam. niShkAmamevetyapare.. 7-49-11 satyameke prashaMsanti asatyamiti chApare iti tha.pAThaH.. 7-49-12 j~nAnaM saMnyAsaM saMnyAsaikaprApyam. bhUtachintakAH vastutattvavichArakAH. svabhAvaM sAdhanapauShkalyam. sAdhanapauShkalyasvAbhAvyAdeva j~nAnamutpadyate AshramAntarepi na saMnyAsamAtreNetyAhuH.. 7-49-15 avihitA ashikShitA. AkhyAtaM tvayeti sheShaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 050
.. shrIH ..
14.50. adhyAyaH 050
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
brahmaNA maharShinprati dharmapradarshanapUrvakaM tadanuShThAnasahakR^itaj~nAnasyaiva dR^iShTAntapradarshanena paramapuruShArthasAdhanatvoktiH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
hanta vaH samprakShyAmi yanmAM pR^ichChatha sattamAH.
guruNA shiShyamAsAdya yaduktaM tannibodhata.. 14-50-1 (93749)
samastamiha tachChrutvA samyagevAvadhAryatAm.
ahiMsA sarvabhUtAnAmetatkR^ityatamaM matam.. 14-50-2 (93750)
etatpadamanudvignaM variShThaM dharmalakShaNam.
j~nAnaM niHshreya ityAhurvR^iddhA nishchitadarshinaH.
tasmAjj~nAnena shuddhena muchyate sarvakilbiShaiH.. 14-50-3 (93751)
hiMsAparAshcha ye kechidye cha nAstikavR^ittayaH.
lobhamohasamAyuktAste vai nirayagAminaH.. 14-50-4 (93752)
AshIryuktAni karmANi kurvate ye tvatandritAH.
te.asminloke pramodante jAyamAnAH punaH punaH.. 14-50-5 (93753)
kurvate ye tu karmANi shraddhadhAnA vipashchitaH.
anAshIryogasaMyuktAste dhIrAH sAdhudarshinaH.. 14-50-6 (93754)
ataH paraM pravakShyAmi satvakShetraj~nayoryathA.
saMyogo viprayogashcha tannibodhata sattamAH.. 14-50-7 (93755)
viShayo viShayitvaM cha sambandho.ayamihochyate.
viShayI puruSho nityaM satvaM cha viShayaH smR^itaH.. 14-50-8 (93756)
vyAkhyAtaM pUrvakalpeni mashakodumbaraM yathA.
bhujyamAnaM na jAnIte nityaM satvamachetanam.
yastvevaM taM vijAnIte yo bhu~Nkte yashcha bhujyate.. 14-50-9 (93757)
anityaM dvandvasaMyuktaM satvamAhurmanIShiNaH.
nirdvandvo niShkalo nityaH kShetraj~no nirguNAtmakaH.. 14-50-10 (93758)
samaH saMj~nAnugashchaiva sa sarvatra vyavasthitaH.
na sajjate sadA satvamApaH puShkaraparNavat.. 14-50-11 (93759)
sarvairapi guNairvidvAnvyatiShakto na lipyate.
jalabinduryathA lolaH padminIpatrasaMsthitaH.. 14-50-12 (93760)
evamevApyasaMyuktaH puruShaH syAnna saMshayaH.
dravyamAtramabhUtsatvaM puruShasyeti nishchayaH.. 14-50-13 (93761)
yathA dravyaM cha kartA cha saMyogo.apyanayostathA.
yathA pradIpamAdAya kashchittamasi gachChati.
tathA sattvapradIpena gachChanti paramarShayaH.. 14-50-14 (93762)
yAvaddravyaM guNastAvatpradIpaH samprakAshate.
kShINe dravye guNe jyotirantardhAnAya gachChati.. 14-50-15 (93763)
vyaktaH satvaguNastvevaM puruSho dravyamuchyate.
etadviprA vijAnIta hanta bhUyo bravImi vaH.. 14-50-16 (93764)
sahasreNApi durmedhA na buddhimadhigachChati.
chaturthenApyathAMshena buddhimAnsukhamedhate.. 14-50-17 (93765)
evaM dharmasya vij~neyaM saMsAdhanamupAyataH.
upAyaj~no hi medhAvI sukhamatyantamashnute.. 14-50-18 (93766)
yathA.adhvAnamapAtheyaH prapanno manujaH kvachit.
kleshena yAti mahatA vinashyatyantarA.api cha.. 14-50-19 (93767)
tathA karmasu vij~neyaM phalaM bhavati vA na vA.
puruShasyAtmaniHshreyaH shubhAshubhanidarshanam.. 14-50-20 (93768)
yathA cha dIrghamadhvAnaM padmyAmeva prapadyate.
adR^iShTapUrvaM sahasA tattvadarshanavarjitaH.. 14-50-21 (93769)
tameva cha yathA.adhvAnaM rathenehAshugAminA.
gachChatyashvaprayuktena tathA buddhimatAM gatiH.. 14-50-22 (93770)
UrdhvaM parvatamAruhya nAnvavekSheta bhUtalam.
rathena rathinaM pashyetklishyamAnamachetanam.. 14-50-23 (93771)
yAvadrathapathastAvadrathena sa tu gachChati.
kShINe rathapade vidvAnrathamutsR^ijya gachChati.. 14-50-24 (93772)
evaM gachChati medhAvI tattvayogavidhAnavit.
parij~nAya guNaj~nashcha uttarAduttarottaram.. 14-50-25 (93773)
yathA.arNavaM mahAghoramaplavaH sampragAhate.
bAhubhyAmeva sammohAdvadhaM vA~nChatyasaMshayam.. 14-50-26 (93774)
nAvA chApi yathA prAj~no vibhAgaj~naH svaritrayA.
ashrAntaH salilaM gahAchChIdhraM saMtarate hradam.. 14-50-27 (93775)
tIrNo gachChetparaM pAraM nAvamutsR^ijya nirmamaH.
vyAkhyAtaM pUrvakalpena yathA rathapadAtinoH.. 14-50-28 (93776)
snehAtsammohamApanno nAvi dAsho yathA tathA.
mamatvenAbhibhUtaH saMstatraiva parivartate.. 14-50-29 (93777)
nAvaM na shakyamAruhya sthale viparivartitum.
tathaiva rathamAruhya nApsu charyA vidhIyate.. 14-50-30 (93778)
evaM karma kR^itaM vitta viShayasthaM pR^ithakpR^ithak.
yathA karma kR^itaM loke tathA tadupapadyate.. 14-50-31 (93779)
yannaiva gandhi no rasyaM na rUpasparsashabdavat.
manyate na mano buddhyA tatpradhAnaM prachakShate.. 14-50-32 (93780)
tatra pradhAnamavyaktamavyaktasya guNo mahAn.
mahapradhAnabhUtasya guNo.aha~NkAra eva cha.. 14-50-33 (93781)
aha~NkArAttu sambhUto mahAbhUtakR^ito guNaH.
pR^ithaktvena hi bhUtAnAM viShayA vai guNAHsmR^itAH.. 14-50-34 (93782)
bIjadharmaM yathA.avyaktaM tathaiva prasavAtmakam.
bIjadharmA mahAnAtmA prasavashcheti naH shrutam.. 14-50-35 (93783)
bIjadharmAtsAha~NkArAtprasavashcha punaHpunaH.
bIjaprasavadharmANi mahAbhUtAni pa~ncha vai.. 14-50-36 (93784)
bIjadharmiNa ityAhuH prasavaM cha prakurvate.
visheShAH pa~nchabhUtAnAM teShAM vitta visheShaNam.. 14-50-37 (93785)
tatraikaguNamAkAshaM dviguNo vAyuruchyate.
triguNaM jyotirityAhurApashchApi chaturguNAH.. 14-50-38 (93786)
pR^ithvI pa~nchaguNA j~neyA charasthAvarasa~NkulA.
sarvabhUtakarI devI shubhAshubhanidarshinI.. 14-50-39 (93787)
shabdaH sparshastathA rUpaM raso gandhashcha pa~nchamaH.
ete pa~nchaguNA bhUmervij~neyA dvijasattamAH.. 14-50-40 (93788)
pArthivashcha sadA gandho gandhashcha bahudhA smR^itaH.
tasya gandhasya vakShyAmi vistareNa bahUnguNAn.. 14-50-41 (93789)
iShTashchAniShTagandhashcha madhuro.amlaH kaTustathA.
nirhArI saMhataH snigdho rUkSho vishada eva cha.. 14-50-42 (93790)
evaM dashavidho j~neyaH pArthivo gandha ityuta.
shabdaH sparshastathA rUpaM dravashchApAM guNAH smR^itAH.. 14-50-43 (93791)
rasaj~nAnaM tu vakShyAmi rasastu bahudhA smR^itaH.
madhuro.amlaH kaTustiktaH kaShAyo lavaNastathA.. 14-50-44 (93792)
evaM ShaDvidhavistAro raso vArimayaH smR^itaH.
shabdaH sparshastathA rUpaM triguNaM jyotiruchyate.. 14-50-45 (93793)
jyotiShashcha guNo rUpaM rUpaM cha bahudhA smR^itam.
shuklaM kR^iShNaM tathA raktaM nIlaM pItAruNaM tathA.. 14-50-46 (93794)
hrasvaM dIrghaM kR^ishaM sthUlaM chaturashrANuvR^ittakam.
evaM dvAdashavistAraM tejaso rUpamuchyate.. 14-50-47 (93795)
vij~neyaM brAhmaNairvR^iddhairdharmaj~naiH satyavAdibhiH.
shabdasparshau cha vij~neyau dviguNo vAyuruchyate.. 14-50-48 (93796)
vAyoshchApi guNaH sparshaH sparsashcha bahudhA smR^itaH.
uShNaH shItaH sukho duHkhaH snigdho vishada eva cha.. 14-50-49 (93797)
kaThinashchikvaNaH shlakShNaH pichChilo dAruNo mR^iduH.
evaM dvAdashavistAro vAyavyo guNa uchyate.. 14-50-50 (93798)
vidhivadbrAhmaNaiH siddhairmantraj~naistattvadArshibhiH.. 14-50-51 (93799)
tatraikaguNamAkAshaM shabda ityeva cha smR^itaH.
tasya shabdasyi vakShyAmi vistareNa bahUnguNAn.. 14-50-52 (93800)
ShaDjarShabhaH sagAndhAro madhyamaH pa~nchamastathA.
ataH paraM tu vij~neyo niShAdo dhaivatastathA.
iShTashchAniShTashabdashcha saMhataH pratibhAnavAn.. 14-50-53 (93801)
evaM bahuvidho j~neyaH shabda AkAshasambhavaH.
AkAshamuttamaM bhUtamaha~NkArastataH paraH.. 14-50-54 (93802)
aha~NkArAtparA buddhirbuddherAtmA tataH paraH.
tasmAttu paramavyaktamavyaktAtpuruShaH paraH.. 14-50-55 (93803)
parAvaraj~no bhUtAnAM vidhij~naH sarvakarmaNAm.
sarvabhUtAtmabhUtAtmA yaM prApyAnantyamashnute.. .. 14-50-56 (93804)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchAsho.adhyAyaH.. 50 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 051
.. shrIH ..
14.51. adhyAyaH 051
athAnugItAparva-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenArjunaMprati muktyupAyapratipAdakagurushiShyasaMvAdAnuvAdasamApanapUrvakaM svasya nijanagarajigamiShAnivedanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
brahmovAcha.
bhUtAnAmatha pa~nchAnAmatheShAmIshvaraM manaH.
niyame cha visarge cha bhUtAnAM mana eva cha.. 14-51-1 (93805)
adhiShThAtR^imano nityaM bhUtAnAM mahatAM tathA.
buddhiraishvaryamAchaShTe kShetraj~nashcha sa uchyate.. 14-51-2 (93806)
inadriyANi mano yu~Nkte sadashvAniva sArathiH.
indriyANi mano buddhiH kShetraj~ne yujyate sadA.. 14-51-3 (93807)
mahadashvasamAyuktaM buddhisaMyamanaM ratham.
samAruhya sa bhUtAtmA samantAtparidhAvati.. 14-51-4 (93808)
indriyagrAmasaMyukto manaHsArathireva cha.
buddhisaMyamano nityaM mahAnbrahmamayo rathaH.. 14-51-5 (93809)
evaM yo vetti vidvAnvai sadA brahmamayaM ratham.
sa dhIraH sarvalokeShu na mohamadhigachChati.. 14-51-6 (93810)
avyaktAdivisheShAntaM sahasthAvaraja~Ngamam..
sUryachandraprabhAlokaM grahanakShatramaNDitam.. 14-51-7 (93811)
nadIparvatajAlaishcha sarvataH paribhUShitam.
vividhAbhistathA chAdbhiH satataM samalaMkR^itam.. 14-51-8 (93812)
ajitaM sarvabhUtAnAM sarvaprANabhR^itAM gatiH.
etadbrahmavanaM nityaM tasmiMshcharati kShetravit.. 14-51-9 (93813)
loke.asminyAni satvAni trasAni sthAvarANi cha.
tAnyevAgre pralIyante pashchAdbhUtakR^itA guNAH.
guNebhyaH pa~ncha bhUtAni eSha bhUtasamuchChrayaH.. 14-51-10 (93814)
devA manuShyA gandharvAH pishAchAsurarAkShasAH.
sarve svabhAvataH sR^iShTA na kriyAbhyo na kAraNAt.. 14-51-11 (93815)
ete vishvasR^ijo viprA jAyantIha punaH punaH.
tebhyaH prasUtAsteShveva mahAbhUteShu pa~nchasu.
pralIyante yathAkAlamUrmayaH sAgare yathA.. 14-51-12 (93816)
vishvasR^igbhyastu bhUtebhyo mahAbhUtAstu sarvashaH.
bhUtebyashchApi pa~nchabhyo bhukto gachChetparAM gatim.. 14-51-13 (93817)
prajApatiridaM sarvaM manasaivAsR^ijatprabhuH.
tathaiva devAnR^iShayastapasA pratipedire.. 14-51-14 (93818)
tapasashchAnupUrvyeNa phalamUlAshinastathA.
trailokyaM tapasA siddhAH pashyantIha samAhitAH.. 14-51-15 (93819)
auShadhAnyagadAdIni nAnAvidyAshcha sarvashaH.
tapasaiva prasiddhyanti tapomUlaM hi sAdhanam.. 14-51-16 (93820)
yaddurApaM durAmnAyaM durAdharShaM duranvayam.
tatsarvaM tapasA sAdhyaM tapo hi duratikramam.. 14-51-17 (93821)
surApo brahmahA steno bhrUNahAgurutalpagaH.
tapasaiva sutaptena muchyate kilbiShAttataH.. 14-51-18 (93822)
manuShyAH pitaro devAH pashavo mR^igapakShiNaH.
yAni chAnyAni bhUtAni charANi sthAvarANi cha.. 14-51-19 (93823)
tapaHparAyaNA nityaM siddhyante tapasA sadA.
tathaiva tapasA devA mahAbhAgA divaM gatAH.. 14-51-20 (93824)
AshIryuktAni karmANi kurvate ye tvatandritAH.
aha~NkArasamAyuktAste sakAshe prajApateH.. 14-51-21 (93825)
dhyAnayogena shudvena nirmamA nirahaMkR^itAH.
Apnuvanti mahAtmAno mahAntaM lokamuttamam.. 14-51-22 (93826)
dhyAnayogamupAgamya prasannamatayaH sadA.
sukhopachayamavyaktaM pravishantyAtmavittamAH.. 14-51-23 (93827)
dhyAnayogAdupAgamya nirmamA nirahaMkR^itAH.
avyaktaM pravishantIha mahatAM lokamuttamam.. 14-51-24 (93828)
avyaktAdeva sambhUtAH samayaj~nA gatAH punaH.
tamorajobhyAM nirmuktAH satvamAsthAya kevalam.. 14-51-25 (93829)
nirmuktaH sarvapApebhyaH sarvaM tyajati niShkalaH.
kShetraj~na iti taM vidyAdyastaM veda sa vedavit.. 14-51-26 (93830)
chittaM chittAdupAgamya munirAsIta saMyataH.
yachchittastanmanA bhUtvA grAhyametatsanAtanam.. 14-51-27 (93831)
avyaktAdivisheShAntamavidyAlakShaNaM smR^itam.
nibodhata tathA j~nAnaM guNairlakShaNamityuta.. 14-51-28 (93832)
dvyakSharastu bhavenmR^ityustryakSharaM brahma shAshvatam.
mameti cha bhavenmR^ityurna mameti cha shAshvatam.. 14-51-29 (93833)
karma kechitprashaMsanti mandabuddhitayA narAH.
ye tu vR^iddhA mahAtmAno na prashaMsanti karma te.. 14-51-30 (93834)
karmaNA jAyate janturmUrtimAnShoDashAtmakaH.
puruShaM grasate vidyA tadgrAhyamamR^itAshinam.. 14-51-31 (93835)
tasmAtkarmasu niHsnehA ye kechitpAradarshinaH.
vidyAmayo.ayaM puruSho na tu karmamayaH smR^itaH.. 14-51-32 (93836)
ya evamamR^itaM nityamagrAhyaM shashvadakSharam..
vashyAtmAnamasaMshliShTaM yo veda na mR^ito bhavet.. 14-51-33 (93837)
apUrvamakR^itaM nityaM ya enamavichAriNam.
ya evaM vindedAtmAnamagrAhyamamR^itAshanam.
agrAhyo hyamR^ito bhavati sa ebhiH kAraNairdhruvaH.. 14-51-34 (93838)
Ayojya sarvasaMskArAnsaMyamyAtmAnamAtmani.
sa tadbrahma shubhaM vetti yasmAdbhUyo na vidyate.. 14-51-35 (93839)
prasAde chaiva satvasya prasAdaM samavApnuyAt.
lakShaNaM hi prasAdasya yathA syAtsvapnadarshanam.. 14-51-36 (93840)
gatireShA tu muktAnAM ye j~nAnapariniShThitAH.
pravR^ittayashcha yAH sarvAH pashyanti pariNAmajAH.. 14-51-37 (93841)
eShA gatirviraktAnAmeSha dharmaH sanAtanaH.
eShA j~nAnavatAM prAptiretadvR^ittamaninditam.. 14-51-38 (93842)
samena sarvabhUteShu nispR^iheNa nirAshiShA.
shakyA gatiriyaM gantuM sarvatra samadarshinA.. 14-51-39 (93843)
etadvaH sarvamAkhyAtaM mayA viprarShisattamAH.
evamAcharata kShipraM tataH siddhimavApsyatha.. 14-51-40 (93844)
gururuvAcha. 14-51-41x (7864)
ityuktAste tu munayo guruNA brahmaNA tathA.
kR^itavanto mahAtmAnastato lokamavApnuvan.. 14-51-41 (93845)
tvamapyetanmahAbhAga mayoktaM brahmaNo vachaH.
samyagAchara shuddhAtbhaMstataH siddhimavApsyasi.. 14-51-42 (93846)
vAsudeva uvAcha. 14-51-43x (7865)
ityuktaH sa tadA shiShyo guruNA dharmamuttamam.
chakAra sarvaM kaunteya tato mokShamavAptavAn.. 14-51-43 (93847)
kR^itakR^ityashcha sa tadA shiShyaH kurukulodvaha.
tatpadaM samanuprApto yatra gatvA na shochati.. 14-51-44 (93848)
arjuna uvAcha. 14-51-45x (7866)
ko nvasau brAhmaNaH kR^iShNa kashcha shiShyo janArdana.
shrotavyaM chenmayaitadvai tattvamAchakShva me vibho.. 14-51-45 (93849)
vAsudeva uvAcha. 14-51-46x (7867)
ahaM gururmahAbAho manaH shiShya cha viddhi me.
tvatprItyA guhyametachcha kathitaM te dhanaMjaya.. 14-51-46 (93850)
mayi chedasti te prItirnityaM kurukulodvaha.
adhyAtmametachChrutvA tvaM samyagAchara suvrata.. 14-51-47 (93851)
tatastvaM samyagAchIrNo dharme.asminnarikarshana.
sarvapApavinirmukto mokShaM prApsyasi kevalam.. 14-51-48 (93852)
pUrvamapyetadevoktaM yuddhakAla upasthite.
mayA tava mahAbAho tasmAdatra manaH kuru.. 14-51-49 (93853)
mayA tu bharatashreShTha chiradR^iShTaH pitA prabhuH.
tamahaM draShTamichChAmi sammate tava phalguna.. 14-51-50 (93854)
vaishampAyana uvAcha. 14-51-51x (7868)
ityuktavachanaM kR^iShNaM pratyuvAcha dhanaMjayaH.
`yadiShTaM kuru sarveShAmIshvaro.asmAnprapAlaya.. 14-51-51 (93855)
namaste sarvalokAtmannArAyaNa parAtpara.
manomalAttaposhakyaM karma chAvidyayA hatam.
dAnamapyarthadoSheNi nAma tasmAtkalau smaret.. 14-51-52 (93856)
yadi gantuM kR^itA buddhirvAsudeva namostu te.'
gachChAvo nagaraM kR^iShNa gajasAhvayamadya vai.. 14-51-53 (93857)
sametya tatri rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram.
samanuj~nApya rAjAnaM svAM purIM yAtumarhasi.. .. 14-51-54 (93858)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekapa~nchAsho.adhyAyaH.. 51 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-51-13 mahAbhUtAni gachChatIti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-51-31 vimamo yaH sa puruSha iti ka.pAThaH.. 7-51-35 apohya sarvAnsaMkalpAnsaMyatAtmAnamAtmanIti tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 052
.. shrIH ..
14.52. adhyAyaH 052
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
anugItopadeshAnantaraM kR^iShNArjunAbhyAM hAstinapuraMprati prasthAnam.. 1 .. tatra madhyemArgamarjunena kR^iShNaMprati stutipUrvakaM vyAsanAradAdibhyaH svasya kR^iShNayAthAtmyAvagatinivedanam.. 2 .. tataH kR^iShNena sahArjunena hAstinapurametya dhR^itarAShTrAdibhyaH pAdAbhivAdanam.. 3 .. tato yudhiShThirAdyanumatyA subhadrAmAnIya sahasAtyakinA dvArakAMprati prasthAnam.. 4 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato.abhyanodayatkR^iShNo yujyatAmiti dArukam.
muhUrtAdiva chAchaShTa yuktamityeva dArukaH.. 14-52-1 (93859)
tathaiva chAnuyAtrANi chodayAmAsa pANDavaH.
sannahyadhvaM prayAsyAmo nagara gajasAhvayam.. 14-52-2 (93860)
ityuktAH sainikAste tu sajjIbhUtA vishAmpate.
AchakhyuH sajjamityevaM pArthAyAmitatejase.. 14-52-3 (93861)
tatastau rathamAsthAya prayAtau kR^iShNapANDavau.
vikurvANau katAshchitrAH prIyamANau vishAmpate.. 14-52-4 (93862)
rathasthaM tu mahAtejA vAsudevaM dhana~njayaH.
punarevAbravIdvAkyamidaM bharatasattama.. 14-52-5 (93863)
tvatprasAdAjjyaH prApto rAj~nA vR^iShNikulodvaha.
nihatAH shatravashchApi prAptaM rAjyamakaNTakam.. 14-52-6 (93864)
nAthavantashcha bhavatA pANDavA madhusUdana.
bhavantaM plavamAsAdya tIrNAH sma kurusAgaram.
`bhaktAMstvamAshritAnasmAnpAlayAmutra cheha cha.' 14-52-7 (93865)
vishvakarmannamaste.astu vishvAtmanvishvasattama.
tathA tvAmabhijAnAmi tathA chAhaM bhavAnmataH.. 14-52-8 (93866)
tvattejaHsambhavo nityaM hutAsho madhusUdana.
ratiH krIDAmayI tubhyaM mAyA te rodasI vibho.. 14-52-9 (93867)
tvayi sarvamidaM vishvaM yadidaM sthANu ja~Ngamam.
tvaM hi sarvaM vikuruShe bhUtagrAmaM chaturvidham.. 14-52-10 (93868)
pR^ithivIM chAntarikShaM cha tathA sthAvaraja~Ngamam.
hasiMtaM te.amalA jyotsnA R^itavashchendriyANi te.. 14-52-11 (93869)
prANo vAyuH satatagaH krodho mR^ityuH sanAtanaH.
prasAde chApi padmA shrIrnityaM tvayi mahAmate.. 14-52-12 (93870)
ratistuShTirdhR^itiH kShAntirmatiH kAntishcharAcharam.
tvameveha yugAnteShu nidhanaM prochyase.anadha.. 14-52-13 (93871)
sudIrgheNApi kAlena na te shakyA guNA mayA.
AtmA cha paramo vaktuM namaste nalinekShaNa.. 14-52-14 (93872)
vidito me sudurdharSha nAradAddevalAttathA.
kR^iShNadvaipAyanAchcheva tathA kurupitAmahAt.. 14-52-15 (93873)
tvayi sarvaM samAsaktaM tvamevaiko janeshvaraH.
yachchAnugrahasaMyuktametaduktaM tvayA.anagha.. 14-52-16 (93874)
etatsarvamahaM samyagAchariShye janArdana.
idaM chAdbhutamatyantaM kR^itamasmatpriyepsayA.. 14-52-17 (93875)
yatpApo nihataH sa~Nkhye kauravyo dhR^itarAShTrajaH.
tvayA dagdhaM hi tatsainyaM mayA vijitamAhave.. 14-52-18 (93876)
bhavatA tatkR^itaM karma yenAvApto jayo mayA.
duryodhanasya sa~NgrAme tava buddhiparAkramaiH.. 14-52-19 (93877)
karNasya cha vadhopAyo yathAvatsampradarshitaH.
saindhavasya cha pApasya bhUrishravasa eva cha.. 14-52-20 (93878)
`tasmAttvameva sa~nchintya hitaM kuru yathA tathA.'
ahaM cha prIyamANena tvayA devakinandana.
yaduktastatkariShyAmi na hi me.atra vichAraNA.. 14-52-21 (93879)
rAjAnaM cha samAsAdya dharmAtmAnaM yudhiShThiram.
chodayiShyAmi dharmaj~na gamanArthaM tavAnagha.. 14-52-22 (93880)
AhR^itaM hi mamaitatte dvArakAgamanaM prabho.
achirAdeva draShTA tvaM mAtulaM me janArdana.
baladevaM cha durdharShaM tathA.anyAnvR^iShNipu~NgavAn.. 14-52-23 (93881)
evaM sambhAShamANau tau prAptau vAraNasAhvayam.
tathA vivishatushchobhau samprahR^iShTanarAkulam.. 14-52-24 (93882)
tau gatvA dhR^itarAShTrasya gR^ihaM shakragR^ihopamam. 14-52-25 (93883)
dadR^ishAte mahArAja dhR^itarAShTraM janeshvaram.. 14-52-25 (93884)
viduraM cha mahAbuddhiM rAjAnaM cha yudhiShThiram.
bhImasenaM cha durdharShaM mAdrIputrau cha pANDavau.. 14-52-26 (93885)
dhR^itarAShTramupAsInaM yuyutsuM chAparAjitam.
gAndhArIM cha mahApraj~nAM pR^ithA kR^iShNAM cha bhAminIm.. 14-52-27 (93886)
subhadrAdyAshcha tAH sarvA bharatAnAM striyastathA.
dadR^ishAte striyaH sarvA gAndhArIparichArikAH.. 14-52-28 (93887)
tataH sametya rAjAnaM dhR^itarAShTramariMdamau.
nivedya nAmadheye sve tasya pAdAvagR^ihNatAm.. 14-52-29 (93888)
gAndhAryAshcha pR^ithAyAshcha dharmarAjasya chaiva hi.
bhImasya cha mahAtmAnau tathA pAdAvagR^ihNatAm.. 14-52-30 (93889)
kShattAraM chApi sa~NgR^ihya pR^iShTvA kushalamavyayam.
`pariShvajya mahAtmAnaM veshyAputraM mahAratham.'
taiH sArdhaM nR^ipatiM vR^iddhaM tatastau paryupAsatAm.. 14-52-31 (93890)
tato nishi mahArAjo dhR^itarAShTraH kurUdvahAn.
janArdanaM cha medhAvI vyasarjayata vai gR^ihAn.. 14-52-32 (93891)
te.anuj~nAtA nR^ipatinA yayuH svaM svaM niveshanam.
dhanaMjayagR^ihAneva yayau kR^iShNastu vIryavAn.. 14-52-33 (93892)
tatrArchito yathAnyAyaM sarvakAmairupasthitaH.
kR^iShNaH suShvApa medhAvI dhanaMjayasahAyavAn.. 14-52-34 (93893)
prabhAtAyAM tu sharvaryAM kR^itvA paurvAhNikIM kriyAm.
dharmarAjasya bhanaM jagmatuH paramArchitau.
yatrAste sa sahAmAtyo dharmarAjo mahAbalaH.. 14-52-35 (93894)
tau pravishya mahAtmAnau tadgR^ihaM paramArchitam.
dharmarAjaM dadR^ishaturdevarAjamivAshvinau.. 14-52-36 (93895)
samAsAdya tu rAjAnaM vArShNeyakurupu~Ngavau.
niShIdaturanuj~nAtau prIyamANena tena tau.. 14-52-37 (93896)
tataH sa rAjA medhAvI vivakShU prekShya tAvubhau.
provAcha vadatAM shreShTho vachanaM rAjasattamaH.. 14-52-38 (93897)
vivakShU hi yuvAM manye vIrau yadukurUdvahau.
brUtaM kartAsmi sarvaM vAM nachirAnmA vichAryatAm.. 14-52-39 (93898)
ityuktaH phalgunastatra dharmarAjAnamabravIt.
vinItavadupAgamya vAkyaM vAkyavishAradaH.. 14-52-40 (93899)
ayaM chiroShito rAjanvAsudevaH pratApavAn.
bhavantaM samanuj~nApya pitaraM draShTumichChati.. 14-52-41 (93900)
sa gachChedabhyanuj~nAto bhavatA yadi manyase.
AnartanagarIM vIrastadanuj~nAtumarhasi.. 14-52-42 (93901)
yudhiShThira uvAcha. 14-52-43x (7869)
puNDarIkAkSha bhadraM te gachCha tvaM madusUdana.
purIM dvAravatImadya draShTuM shUrasutaM prabho.. 14-52-43 (93902)
rochate me mahAbAho gamanaM tava keshava.
mAtulashchiradR^iShTo me tvayA devI cha devakI.. 14-52-44 (93903)
sametyi mAtulaM gatvA baladevaM cha mAnada.
pUjayethA mahAprAj~na madvAkyena yathA.arhataH.. 14-52-45 (93904)
smarethAshchApi mAM nityaM bhImaM cha balinAM varam.
phAlgunaM sahadevaM cha nakulaM chaiva mAnada.. 14-52-46 (93905)
AnartAnavalokya tvaM pitaraM cha mahAbhujaH.
vR^iShNIMshcha punarAgachCherhayamedhe mamAnagha.. 14-52-47 (93906)
sa gachCha ratnAnyAdAya vividhAni vasUni cha.
yachchapyanyanmanoj~naM te tadapyAdatsva sAtvata.. 14-52-48 (93907)
iyaM cha vasudhA kR^itsnA prasAdAttava keshava.
asmAnupAgatA vIra nihatAshchApi shatravaH.. 14-52-49 (93908)
svargApavargaviShayaM tvadbhaktAnAM na durlabham.
saMsAragahane cheddhapApAgniprashamAmbuda..' 14-52-50 (93909)
evaM bruvati kauravye dharmarAje yudhiShThire.
vAsudevo varaH puMsAmidaM vachanamabravIt.. 14-52-51 (93910)
tavaiva ratnAni dhanaM cha kevalaM
dharA tu kR^itsnA tu mahAbhujAdya vai.
yadasti chAnyaddraviNaM gR^ihe mama
tvameva tasyeshvara nityamIshvaraH.. 14-52-52 (93911)
tathetyathoktaH pratipUjitastadA
gadAgrajo dharmasutena vIryavAn.
pitR^iShvasAraM tvavadadyathAvidhi
sampUjitashchApyagamatpradakShiNam.. 14-52-53 (93912)
tayA sa samyak pratinanditastata-
stathaiva sarvairvidurAdibhistathA.
viniryayau nAgapurAdgadAgrajo
rathena divyena chaturbhujaH svayam.. 14-52-54 (93913)
rathe subhadrAmadhiropya bhAminIM
yudhiShThirasyAnumate janArdanaH.
pitR^iShvasushchApi tathA mahAbhujo
viniryayau paurajanAbhisaMvR^itaH.. 14-52-55 (93914)
tamanvayAdvAnaravaryaketanaH
sasAtyakirmAdravatIsutAvapi.
agAdhabuddhirvidurashcha mAdhavaM
svayaM cha bhImo gajarAjavikramaH.. 14-52-56 (93915)
nivartayitvA kururAShTravardhanAM-
stataH sa sarvAnviduraM cha vIryavAn.
janArdano dArukamAha satvaraH
prachodayAshvAniti sAtyakiM tathA.. 14-52-57 (93916)
tato yayau shatrugaNapramardanaH
shinipravIrAnugato janArdanaH.
yathA nihatyArigaNaM shatakatu-
rdivaM tathA.a.anartapurIM pratApavAn.. .. 14-52-58 (93917)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvipa~nchaso.adhyAyaH.. 52 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 053
.. shrIH ..
14.53. adhyAyaH 053
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kurupurAddvArakAM gachChatA kR^iShNena madhyemArgaM dR^iShTenoda~Nkena saha saMvAdaH..1 .. tathA kauravAdivinAshe svopekShyAyA hetutvadhiyA svaMprati shApadAnodyatoda~NkaparisAntvanAya taMprati tatvakathanopakramaH.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tathA prayAntaM vArShNeyaM dvArakAM bharatarShabhAH.
pariShvajya nyavartanta sAnuyAtrAH paraMtapAH.. 14-53-1 (93918)
punaHpunashcha vArShNeyaM paryaShvajata phalgunaH.
AchakShurviShayAchchainaM sa dadarsha punaHpunaH.. 14-53-2 (93919)
kR^ichChreNaiva tu tAM pArto govinde viniveshitAm.
saMjahAra tato dR^iShTiM kR^iShNashchApyaparAjitaH.. 14-53-3 (93920)
tasya prayANe yAnyAsannimittAni mahAtmanaH.
bahUnyadbhutarUpANi tAni me gadataH shR^iNu.. 14-53-4 (93921)
vAyurvegena mahatA rathasya purato vavau.
kurvanniHsharkaraM mArgaM virajaskamakaNTakam.. 14-53-5 (93922)
vavarSha vAsavashchaiva toyaM shuchi sugandhi cha.
divyAni chaiva puShpANi purataH shA~NgadhanvanaH.. 14-53-6 (93923)
sa prayAto mahAbAhuH sameShu marudhanvasu.
dadarshAtha munishreShThamuda~Nkamamitaujasam.. 14-53-7 (93924)
`maharShiM siddhatapasaM sarvalokAntavishrutam.'
sa taM sampUjya tejasvI muniM pR^ithulalochanaH.
pUjitastena cha tadA paryapR^ichChadanAmayam.. 14-53-8 (93925)
sa pR^iShTaH kushalaM tena sampUjya madhusUdanam.
uda~Nko brAhmaNashreShThastataH paprachCha mAdhavam.. 14-53-9 (93926)
kachchichChaure tvayA gatvA kurupANDavasadma tat.
kR^itaM saubhrAtramachalaM tanme vyAkhyAtumarhasi.. 14-53-10 (93927)
api sandhAya tAnvIrAnupAvR^ittosi keshava.
sambandinaHka svadayitAnsatataM vR^iShNipu~Ngava.. 14-53-11 (93928)
kachchitpANDusutAH pa~ncha dhR^itarAShTrasya chAtmajAH.
lokeShu vihariShyanti tvayA saha paraMtapa.. 14-53-12 (93929)
svarAShTre te cha rAjAnaH kachchitprApsyanti vai sukham.
kauraveShu prashAnteShu tvayA nAthena keshava.. 14-53-13 (93930)
yA me sambhAvanA tAta tvayi nityamavartata.
api sA saphalA tAta kR^itA te bharatAnprati.. 14-53-14 (93931)
shrIbhagavAnuvAcha. 14-53-15x (7870)
kR^ito yatno mayA pUrvaM saushAmye kauravAnprati.
nAshakyanta yadA sAmye te sthApayituma~njasA. 14-53-15 (93932)
na diShTamapyatikrAntuM shakyaM buddhyA balena vA.
maharShe viditaM bhUyaH sarvametattavAnagha.. 14-53-16 (93933)
te.atyakrAmanmatiM mahyaM bhIShmasya vidurasya cha.
tato yamakShayaM jagmuH samAsAdyetaretaram.. 14-53-17 (93934)
pa~nchaiva pANDavAH shiShTA itamitrA hatAtmajAH.
dhArtarAShTrAshcha nihatAH sarve sasutabAndhavAH.. 14-53-18 (93935)
ityuktavachane kR^iShNe bhR^ishaM krodhasamanvitaH.
uda~Nka ityuvAchainaM roShAdutphullalochanaH.. 14-53-19 (93936)
yasmAchChaktena te kR^iShNa na trAtAH kurupu~NgavAH.
sambandhinaH priyAstasmAchChapsye.ahaM tvAmasaMshayam.. 14-53-20 (93937)
na cha te prasabhaM yasmAtte nigR^ihya nivAritAH.
tasmAnmanyuparItastvAM shapsyAmi madhusUdana.. 14-53-21 (93938)
tvayA shaktena hi satA mithyAchAreNi mAdhava.
te parItAH kurushreShThA nashyantaH sma hyupekShitAH.. 14-53-22 (93939)
vAsudeva uvAcha. 14-53-23x (7871)
shR^iNu me vistareNedaM yadvakShye bhR^igunandana.
gR^ihANAnunayaM chApi tapasvI hyasi bhArgavam.. 14-53-23 (93940)
shrutvA cha me tadadhyAtmaM mu~nchethAH shApamadya vai.
na cha mAM tapasA.alpena shakto.abhibhavituM pumAn.. 14-53-24 (93941)
na cha te tapaso nAshamichChAmi tapatAM vara.
tapaste sumahaddIptaM guravashchApi toShitAH.. 14-53-25 (93942)
kaumAraM brahmacharyaM te jAnAmi dvijasattama.
duHkhArjitasya tapasastasmAnnechchAmi te.avyayam.. .. 14-53-26 (93943)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi tripa~nchAsho.adhyAyaH.. 53 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-53-15 saushAmye saurasye.. 7-53-22 parItAH paritaH prAptAH.. 7-53-23 anunayaM shikShAm.. 7-53-24 me mattaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 054
.. shrIH ..
14.54. adhyAyaH 054
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenoda~NkaMprati svamAhAtmyaprakAshanapUrvakaM kurUNAM svavachanAtikramaNAdirUpasvAparAdhenaiva nidhanoktiH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
uda~Nka uvAcha.
brUhi keshava tattvena tvamadhyAtmamaninditam.
shrutvA shreyo.abhidhAsyAmi shApaM vA te janArdana.. 14-54-1 (93944)
vAsudeva uvAcha. 14-54-2x (7872)
tamo rajashcha satvaM cha viddhi bhAvAnmadAshrayAn.
`sthitisR^iShTilayAdhyakSho viShNubrahmeshasaMj~nitaH.. 14-54-2 (93945)
kadAchittamasA rudro viShNuH sattvaguNe sthitaH.
rajasyapi tathA brahmA svaguNAnyaguNAnubhau.. 14-54-3 (93946)
praNavAtmA cha shabdAdIMstriguNAtmA charAcharam.'
tathA rudrAnvasUnvA.api viddhi matprabhavAndvija.. 14-54-4 (93947)
mayi sarvANi bhUtAni sarvabhUteShu chApyaham.
sthita ityabhijAnIhi mA te bhUdatra saMshayaH.. 14-54-5 (93948)
tathA daityagaNAnsarvAnyakShagandharvarAkShasAn.
nAgAnapsarasashchaiva viddhi matprabhavAndvija.. 14-54-6 (93949)
sadasachchaiva yatprAhuravyaktaM vyaktameva cha.
akSharaM cha kSharaM chaiva sarvametanmadAtmakam.. 14-54-7 (93950)
ye chAshrameShu vai dharmAshchaturShu vihitA mune.
vaidikAni cha karmANi viddhi sarvaM madAtmakam.. 14-54-8 (93951)
asachcha sachchaiva cha yadvishvaM sadasataH param.
tataH parataraM nAsti devadevAtsanAtanAt.. 14-54-9 (93952)
oMkAraprabhavAnvedAnviddhi mAM tvaM bhR^igUdvaha.
yUpaM somaM charuM homaM tridashApyAyanaM makhe.. 14-54-10 (93953)
hotAramapi havyaM cha viddhiM mAM bhR^igunandana.
adhvaryuH kalpakR^ichchApi haviH paramasaMskR^itam.. 14-54-11 (93954)
udgAtA chApi mAM stauti gItaghoShairmahAdhvare.
prAyashchitteShu mAM brahma~nshAntima~NgalavAchakAH.. 14-54-12 (93955)
stuvanti vishvakarmANaM satataM dvijasattama.
mama viddhi sutaM dharmamagrajaM dvijasattama.. 14-54-13 (93956)
mAnasaM dayitaM vipra sarvabhUtadayAtmakam.
tatrAhaM vartamAnaishcha nivR^ittaishchaiva mAnavaiH.. 14-54-14 (93957)
bahvIH saMsaramANo vai yonIrvartAmi sattama.
lokasaraMkShaNArthAya dharmasaMsthApanAya cha.. 14-54-15 (93958)
taistairveShaishcha rUpaishcha triShu lokeShu bhArgava.
ahaM viShNurahaM brahmA shakro.atha prabhavApyayaH.. 14-54-16 (93959)
bhUtagrAmasya sarvasya sraShTA saMhAra eva cha.
adharme vartamAnAnAM sarveShAmahamachyutaH.. 14-54-17 (93960)
dharmasya setuM badhnAmi chalite chalite yuge.
tAstA yonIH pravishyAhaM prajAnAM hitakAmyayA.. 14-54-18 (93961)
yadA tvahaM devayonau vartAmi bhR^igunandana.
tadA.ahaM devavatsarvamAcharAmi na saMshayaH.. 14-54-19 (93962)
yadA gandharvayonau tu vartAmi bhR^igunandana.
tadA gandharvavachcheShTA sarvAshcheShTAmi bhArgava.. 14-54-20 (93963)
nAgayonau yadA chaiva tadA vartAmi nAgavat.
yakSharAkShasayonyostu yathAvadvicharAmyaham.. 14-54-21 (93964)
mAnuShye vartamAne tu kR^ipaNaM yAchitA mayA.
na cha te jAtasammohA vacho.agR^ihNanta mohitAH.. 14-54-22 (93965)
bhayaM cha mahaduddishya trAsitAH kuravo mayA.
kruddhena bhUtvA tu puryathAvadanudarshitAH.. 14-54-23 (93966)
te.adharmeNeha saMyuktAH parItAHka kAladharmaNA.
dharmeNa nihatA yuddhe gatAH svargaM na saMshayaH.. 14-54-24 (93967)
lokeShu pANDavAshchaiva gatAH khyAtiM dvijottama.
etatte sarvamAkhyAtaM yanmAM tvaM paripR^ichChasi.. .. 14-54-25 (93968)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chatuHpa~nchAsho.adhyAyaH.. 54 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-54-8 daivatAni cha karmANi viddhi sarvAnguNAnmameti Ta.tha.pAThaH.. 7-54-10 oMkArapramukhAniti jha.pAThaH.. 7-54-11 adhvaryuH kalpana iti Ta.tha.pAThaH.. 7-54-12 gatamokShe mahAdhvare iti Ta.tha.pAThaH.. 7-54-14 sarvabhUtaguNAtmakamiti ka.Ta.tha. pAThaH.. 7-54-19 punastvahaM devayonAviti Ta.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 055
.. shrIH ..
14.55. adhyAyaH 055
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenoda~NkAya vishvarUpapradarshanapUrvakaM pipAsAkAle jalalAbharUpavaradAnam.. 1 .. kR^iShNenoda~NkAyAmR^itadAnaM choditenendreNa kadAchidvanamadhye pipAsumuda~NkaMprati chaNDAlaveSheNa jalasvIkAraprArthane uda~Nkena chaNDAlatvabuddhyA tadadhikShepaH.. 2 .. pashchAttasya tirodhAnena paritapyantamuda~NkaMprati tatra saMnihitena kR^iShNenendrakR^itava~nchanAnivedanapUrvakaM marupradeshe jalalAbharUpavaradAnam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
uda~Nka uvAcha.
abhijAnAmi jagataH kartAraM tvAM janArdana.
nUnaM bhavatprasAdo.ayamiti me nAsti saMshayaH.. 14-55-1 (93969)
chittaM cha suprasannaM me tvadbhAvagatamachyuta.
vinivR^ittashcha me kopa iti viddhi paraMtapa.. 14-55-2 (93970)
yadi tvanugrahaM ka~nchittvatto.arhAmi janArdana.
draShTumichChAmi te rUpaM vaiShNavaM tannidarshaya.. 14-55-3 (93971)
vaishampAyana uvAcha. 14-55-4x (7873)
tataH sa tasmai prItAtmA darshayAmAsa tadvapuH.
shAshvataM vaiShNavaM dhImAndadR^ishe yaddhanaMjayaH.. 14-55-4 (93972)
sa dadarsha mahAtmAnaM vishvarUpaM mahAbhujam.
sahasrasUryapratimaM dIptimatpAvakopamam.
sarvamAkAshamAvR^itya tiShThantaM sarvatomukham.. 14-55-5 (93973)
taddR^iShTvA paramaM rUpaM viShNorvaiShNavamadbhutam.
vismayaM cha yayau viprastaM dR^iShTvA parameshvaram.. 14-55-6 (93974)
uda~Nka uvAcha. 14-55-7x (7874)
`namonamaste sarvAtmannArAyaNa parAtmaka.
paramAtmanpadmanAbha puNDarIkAkSha mAdhava.. 14-55-7 (93975)
hiraNyagarbharUpAya saMsArottAraNAya cha.
puruShAya purANAya shAntashyAmAya te namaH.. 14-55-8 (93976)
avidyAtimirAdityaM bhavavyAdhimahauShadhim.
saMsArArNavasAraM tvAM praNamAmi gatirbhava.. 14-55-9 (93977)
sarvavedaikavedyAya sarvavedamayAya cha.
vAsudevAya nityAya namo bhaktapriyAya te.. 14-55-10 (93978)
dayayA duHkhamohAnmAM sumuddhartumihArhasi.
karmabhirbahubhiH pApairbaddhaM pAhi janArdana..' 14-55-11 (93979)
vishvakarmannamaste.astu vishvAtmanvishvakasambhava.
padmyAM te pR^ithivI vyAptA shirasA chAvR^itaM nabhaH.. 14-55-12 (93980)
dyAvApR^ithivyoryanmadhyaM jaThareNa tavAvR^itam.
bhujAbhyAmAvR^itAshchAshAstvamidaM sarvamachyuta.. 14-55-13 (93981)
saMharasva punardeva rUpamakShayyamuttamam.
punastvAM svena rUpeNa draShTumichChAmi shAshvatam.. 14-55-14 (93982)
vaishampAyana uvAcha. 14-55-15x (7875)
tamuvAcha prasannAtmA govindo janamejaya.
varaM vR^iNIShveti tadA tamuda~Nko.abravIdidam. 14-55-15 (93983)
paryApta eSha evAdya varastvatto mahAdyute.
yatte rUpamidaM kR^iShNa pashyAmi prabhavApyayam.. 14-55-16 (93984)
tamabrakavItpunaH kR^iShNo mA tvamatra vichAraya. avashyametatkartavyamamoghaM darshanaM mama.. 14-55-17 (93985)
uda~Nkaka uvAcha. 14-55-18x (7876)
avashyaM karaNIyaM cha yadyetanmanyase vibho.
toyamichChAmi yatreShTaM maruShvetaddhi durlabham.. 14-55-18 (93986)
tataH saMhR^itya tattejaH provAchoda~NkamIshvaraH.
eShTavye sati chintyo.ahamityuktvA dvArakAM yayau.. 14-55-19 (93987)
tataH kadAchidbhagavAnuda~NkastoyakA~NkShayA.
tR^iShitaH parichakrAma marau sasmAra chAchyutam.. 14-55-20 (93988)
tato digvAsasaM dhImAnmAta~NgaM malapa~Nkinam.
apashyata marau tasmi~nshvayUthaparivAritam.. 14-55-21 (93989)
bhIShaNaM baddhanistriMshaM bANakArmukadhAriNam.
tasyAdhaHsrotaso.apashyadvAri bhUri dvijottamaH.. 14-55-22 (93990)
smaranneva cha taM prAha mAta~NgaH prahasanniva.
ehyuda~Nka pratIchChasva matto vAri bhR^igUdvaha.
kR^ipA hi me sumahatI tvAM dR^iShTvA tR^iTsamAshritam.. 14-55-23 (93991)
ityuktastena sa munistattoyaM nAbhyanandana.
chikShepa cha sa taM dhImAnvAgbhirugrAbhirachyutam. 14-55-24 (93992)
punaHpunashcha mAta~Nga pibasveti tamabravIt.
na chApibatsa sakrodhaH kShubhitenAntarAtmanA.. 14-55-25 (93993)
sa tathA nishchayAttena pratyAkhyAto mahAtmanA.
shvabhiH saha mahArAja tatraivAntaradhIyata.. 14-55-26 (93994)
uda~NkastaM tathA dR^iShTvA tato vrIDitamAnasaH.
mene pralabdhamAtmAnaM kR^iShNenAmitraghAtinA.. 14-55-27 (93995)
atha tenaiva mArgeNa sha~NkachakragadAdharaH.
AjagAma mahAbAhuruda~NkashchainamabravIt.. 14-55-28 (93996)
na yuktaM tAdR^ishaM dAtuM tvayA puruShasattama.
salilaM vipramukhyebhyo mAta~NgasrotasA vibho.. 14-55-29 (93997)
ityuktavachanaM taM tu mahAbuddhirjanArdanaH.
uda~NkaM shlakShNayA vAchA sAntvayannidamabravIt.. 14-55-30 (93998)
yAdR^isheneha rUpeNa yogyaM dAtuM dhR^itena vai.
tAdR^ishaM khalu te dattaM yachcha tvaM nAvabudhyathAH.. 14-55-31 (93999)
mayA tvadarthamukto vai vajrapANiH puraMdaraH.
uda~NkAyAmR^itaM dehi toyarUpamiti prabhuH.. 14-55-32 (94000)
sa mAmuvAcha devendra na martyo.amartyatAM vrajet.
anyamasmai varaM dehItyasakR^idbhR^igunandana.. 14-55-33 (94001)
amR^itaM deyamityeva mayoktaH sa shachIpatiH.
sa mAM prasAdya devendraH punarevedamabravIt.. 14-55-34 (94002)
yadi deyamavashyaM vai mAta~Ngo.ahaM mahAmate.
bhUtvA.amR^itaM pradAsyAmi bhArgavAya mahAtmane.. 14-55-35 (94003)
yadyevaM pratigR^ihNAti bhArgavo.amR^itamadya vai.
pradAtumeSha gachChAmi bhArgavasyAmR^itaM vibho.
pratyAkhyAtastvahaM tena dAsyAmi na katha~nchana.. 14-55-36 (94004)
sa tathA samayaM kR^itvA tena rUpeNa vAsavaH.
upasthitastvayA chApi pratyAkhyAto.amR^itaM dadat.
chANDAlarUpI bhagavAnsumahAMste vyatikramaH.. 14-55-37 (94005)
yattu shakyaM mayA kartuM bhUya eva tavepsitam.
toyepsAM tava durdharShAM kariShye saphalAmaham.. 14-55-38 (94006)
yeShvahaHsu cha te brahmansalilepsA bhaviShyati.
tadA marau bhaviShyanti jalapUrNAH payodharAH.. 14-55-39 (94007)
rasavachcha pradAsyanti toyaM te bhR^igunandana.
uda~NgameghA ityuktAH khyAtiM yAsyanti chApi te.. 14-55-40 (94008)
ityuktaH prItimAnvipraH kR^iShNena sa babhUva ha.
adyApyuda~NkameghAshcha marau varShanti bhArata.. .. 14-55-41 (94009)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchapashchAsho.adhyAyaH.. 55 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-55-3 te rUpamaishvaramiti jha.pAThaH.. 7-55-19 eShTavye jale.apekShite sati.. 7-55-21 mAta~NgaM chaNDAlavisheSham.. 7-55-22 adhaH pAdadeshe srotaso dR^itervArIti saMbandhaH. tataH sha~NkitamAnasa iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-55-24 chikShepa ninditavAn.. 7-55-27 pralabdhaM va~nchitam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 056
.. shrIH ..
14.56. adhyAyaH 056
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vaishampAyanena janamejayaMpratyuda~NkopAkhyAnakathanArambhaH.. 1 .. uda~NkakR^itaparicharyAvisheShatuShTena gautamena tasmai prItyatishayena chirAdapi gR^ihagamanAyAbhyananuj~nAnam.. 2 .. kadAchana gurushAsanena kAShThamAramAhR^itavatoda~Nkena kAShThalagnajarApalitanijakeshAvalokanena paridevanam.. 3 .. tatastadabodhitanijarodanahetunA guruNA tasmai nijatanayApratipAdanam.. 4 .. tatastena gurupatnInideshena kuNDalayAchanAya saudAsaMprati gamanam.. 5 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
uda~NkaH kena tapasA saMyukto vai mahAmanAH.
yaH shApaM dAtukAmo.abhUdviShNave prabhaviShvave.. 14-56-1 (94010)
vaishampAyana uvAcha. 14-56-2x (7877)
uda~Nko mahatA yuktastapasA janamejaya.
gurabhaktaH sa tejasvI nAnyatki~nchidapUjayat.. 14-56-2 (94011)
sarveShAmR^iShiputrANAmeSha AsInmanorathaH.
auda~NkIM guruvR^ittiM vai prApnuyAmeti bhArata.. 14-56-3 (94012)
gautamasya tu shiShyANAM bahUnAM janamejaya.
uda~Nke.abhyadhikA prItiH snehashchaivAbhavattadA.. 14-56-4 (94013)
sa tasya damashauchAbhyAM vikrAntena cha karmaNA.
samyakchaivopachAreNa gautamaH prItimAnabhUt.. 14-56-5 (94014)
atha shiShyasahasrANi samanuj~nAya gautamaH.
uda~NkaM parayA prItyA nAbhyanuj~nAtumaichChata.. 14-56-6 (94015)
taM krameNa jarA tAta pratipede mahAmunim.
na chAnvabudhyata tadA sa munirguruvatsalaH.. 14-56-7 (94016)
tataH kadAchidrAjendra kAShThAnyAnayituM yayau.
uda~NkaH kAShThabhAraM cha mahAntaM samupAnayat.. 14-56-8 (94017)
sa tadbhArAbhibhUtAtmA kAShThabhAramariMdama.
nichikShepa kShitau rAjanparishrAnto bubhukShitaH.. 14-56-9 (94018)
tasya kAShThe vilagnA.abhUjjaTA rUpyasamaprabhA.
tataH kAShThaiH saha tadA papAta dharaNItalam.. 14-56-10 (94019)
tataH sa bhAraniShpiShTaH kShudhAviShTashcha bhArata.
dR^iShTvA tAM vayaso.avasthAM rurodArtasvaraM tadA.. 14-56-11 (94020)
tato gurusutA tasya padmapatranibhAnanA.
jagrAhAshrUNi sushroNI kareNa pR^ithulochanA.
piturniyogAdbhAvaj~nA shirasA.avanatA tadA.. 14-56-12 (94021)
tasyA nipetaturdagdhau karau tairashrubindubhiH.
na hi tAnashrupAtAMstu shaktA dhArayituM mahI.
gautamastvabravIdvipramuda~NkaM prItamAnasaH.. 14-56-13 (94022)
kasmAttAta tavAdyeha shokottaramidaM manaH.
sa svairaM brUhi viprarShe shrotumichChAmi tattvataH.. 14-56-14 (94023)
uda~Nka uvAcha. 14-56-15x (7878)
bhavadgatena manasA bhavatpriyachikIrShayA.
bhavadbhaktigateneha bhavadbhAvAnugena cha.. 14-56-15 (94024)
jareyaM nAghabuddhA me nAbhij~nAtaM sukhaM cha me.
shatavarShoShitaM mAM hi na tvamanyanujAnithAH.. 14-56-16 (94025)
bhavatA tvabhyanuj~nAtAH shiShyAH pratyavarA mama.
upapannA dvijashreShTha shatasho.atha sahasrashaH.. 14-56-17 (94026)
gautama uvAcha. 14-56-18x (7879)
tvatprItiyuktena mayA gurushushrUShayA tava.
vyatikrAmanmahAkAlo nAvabuddho dvijarShabha.. 14-56-18 (94027)
kiM tvadya yadi te shraddhA gamanaM prati bhArgava.
anuj~nAM pratigR^ihya tvaM svagR^ihAngachCha mAchiram.. 14-56-19 (94028)
uda~Nka uvAcha. 14-56-20x (7880)
gurvartaM kaM prayachChAmi brUhi tvaM dvijasattama.
tamupAhR^itya gachCheyamanuj~nAtastvayA vibho.. 14-56-20 (94029)
gautama uvAcha. 14-56-21x (7881)
dakShiNAparitoSho vai gurUNAM sadbhiruchyate.
tavi hyAcharato dharmaM tuShTo.ahaM vai na saMshayaH.
itthaM cha parituShTaM mAM vijAnIhi bhR^igUdvaha.. 14-56-21 (94030)
yuvA ShoDashavarSho hi yadyadya bhavitA bhavAn.
dadAni patnIM kanyAM cha svAM te duhitaraM dvija.
etAmR^ite.a~NganA nAnyA tvattejo.arhati sevitum.. 14-56-22 (94031)
tatastAM pratijagrAha yuvA bhUtvA yashasvinIm.
guruNA chAbhyanuj~nAto gurupatnImathAbravIt.. 14-56-23 (94032)
kiM bhavatyai prayachChAmi gurvarthaM viniyu~NkSha mAm.
priyaM hitaM cha kA~NkShAmi prANairapi dhanairapi.. 14-56-24 (94033)
yaddurlabhaM hi loke.asminratnamatyadbhutaM mahat.
tadAnayeyaM tapasA na hi me.atrAsti saMshayaH.. 14-56-25 (94034)
ahalyovAcha. 14-56-26x (7882)
parituShTA.asmi te vipra nityaM bhaktyA tavAnagha.
paryAptametadbhadraM te gachCha tAta yathepsitam.. 14-56-26 (94035)
vaishampAyana uvAcha. 14-56-27x (7883)
uda~Nkastu mahArAja punarevAbravIdvachaH.
Aj~nApayasva mAM mAtaH kartavyaM cha tava priyam.. 14-56-27 (94036)
ahalyovAcha. 14-56-28x (7884)
saudAsapatnyA vidhR^ite divye ye maNikuNDale.
te samAnaya bhadraM te gurvarthaH sukR^ito bhavet.. 14-56-28 (94037)
vaishampAyana uvAcha. 14-56-29x (7885)
sa tatheti pratishrutya jagAma janamejaya.
gurupatnIpriyArthaM vai te samAnayituM tadA.. 14-56-29 (94038)
sa jagAma tataH shIghramuda~Nko brAhmaNarShabhaH.
saudAsaM puruShAdaM vai bhikShituM maNikuNDale.. 14-56-30 (94039)
gautamastvabravItpatnImuda~Nko nAtra dR^ishyate.
iti pR^iShTA tamAchaShTa kuNDalArthe gataM cha sA.. 14-56-31 (94040)
tataH provAcha patnIM sa na te samyagidaM kR^itam.
shaptaH sa pArthivo nUnaM brAhmaNaM taM vadhiShyati.. 14-56-32 (94041)
ahalyovAcha. 14-56-33x (7886)
ajAnantyA niyuktaH sa bhagavanbrAhmaNo mayA.
bhavatprasAdAnna bhayaM ki~nchittasya bhaviShyati.. 14-56-33 (94042)
ityuktaH prAha tAM patnImevamastviti gautamaH.
uda~Nko.api vane shUnye rAjAnaM taM dadarsha ha.. .. 14-56-34 (94043)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaTpa~nchAsho.adhyAyaH.. 56 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-56-11 niShpiShTaH chUrNIbhUta iva. kaverArtasya dhImata iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-56-16 abhyanujAnithAH abhyanvajAnIthA abhyanuj~nAtavAnasi.. 7-56-26 nityaM bhagavatA saheti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 057
.. shrIH ..
14.57. adhyAyaH 057
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
shApAdrAkShasatvaM gatena saudAsenoda~NkabhakShaNodyame uda~Nkena punaH pratyAgamanapratij~nApUrvakaM tamprati kuNDalayAchanam.. 1 .. uda~Nkena saudAsavachasA tatpatnIMprati kuNDalayAchane tayA tamprati maNikuNDalamahimAdikathanapUrvakaM rAjAbhij~nAnAnayanachodanA.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
sa taM dR^iShTvA tathAbhUtaM rAjAnaM ghoradarshanam.
dIrghashmashrudharaM nR^INAM shoNitena samukShitam.. 14-57-1 (94044)
chakAra na vyathAM vipro rAjA tvenamathAbravIt.
pratyutthAya mahAtejA bhayakartA yamopamaH.. 14-57-2 (94045)
diShTyA tvamasi kalyANa ShaShThe kAle mamAntikam.
bhakShyaM mR^igayamANasya samprApto dvijasattama.. 14-57-3 (94046)
uda~Nga uvAcha. 14-57-4x (7887)
rAjangurvarthinaM viddhi charantaM mAmihAgatam.
na cha gurvarthamudyuktaM hiMsyamAhurmanIShiNaH.. 14-57-4 (94047)
rAjovAcha. 14-57-5x (7888)
ShaShThe kAle mamAhAro vihito dvijasattama.
na shakyastvaM samutsraShTuM kShudhitena mayA.adya vai.. 14-57-5 (94048)
uda~Nka uvAcha. 14-57-6x (7889)
evamastu mahArAji samayaH kriyatAM tu me.
gurvarthamabhinirvartya punareShyAmi te vasham.. 14-57-6 (94049)
saMshrutashcha mayA yo.artho gurave rAjasattama.
tvadadhInaH sa rAjendra taM tvAM bhikShe nareshvara.. 14-57-7 (94050)
dadAsi vipramukhyebhyastvaM hi ratnAni nityadA.
dAtA cha tvaM naravyAghra pAtrabhUtaH kShitAviha.
pAtraM pratigrahe chApi viddhi mAM nR^ipasattama.. 14-57-8 (94051)
upAhR^itya gurorarthaM tvadAyattamariMdama.
samayeneha rAjendra punareShyAmi te vasham.. 14-57-9 (94052)
satyaM te pratijAnAmi nAtra mithyA katha~nchana.
anR^itaM noktapUrvaM me svaireShvapi kuto.anyathA.. 14-57-10 (94053)
saudAsa uvAcha. 14-57-11x (7890)
yadi mattastavAyatto gurvarthaH kR^ita eva saH.
yadi chAsti pratigrAhyaM sAmprataM tadvadasva me.. 14-57-11 (94054)
uda~Nka uvAcha. 14-57-12x (7891)
pratigrAhyo mato me tvaM sadaiva puruSharShabha.
sohaM tvAmanusamprApto bhikShituM maNikuNDale.. 14-57-12 (94055)
saudAsa uvAcha. 14-57-13x (7892)
patnyAste mama viprarShe uchite maNikuNDale.
varayArthaM tvamanyaM vai taM te dAsyAmi suvrata.. 14-57-13 (94056)
uda~Nga uvAcha. 14-57-14x (7893)
alaM te vyapadeshena pramANaM yadi te vayam.
prayachCha kuNDale mahyaM satyavAgbhava pArthiva.. 14-57-14 (94057)
vaishampAyana uvAcha. 14-57-15x (7894)
ityuktastvabravIdrAjA tamuda~NkaM punarvachaH.
gachCha madvachanAddevIM brUhi dehIti sattama.. 14-57-15 (94058)
saivamuktA tvayA nUnaM madvAkyena shuchivratA.
pradAsyati dvijashreShTha kuNDale te na saMshayaH.. 14-57-16 (94059)
uda~Nka uvAcha. 14-57-17x (7895)
kva patnI bhavataH shakyA mayA draShTuM nareshvara.
svayaM vA.api bhavAnpatnIM kimarthaM nopasarpati.. 14-57-17 (94060)
saudAsa uvAcha. 14-57-18x (7896)
tAM drakShyati bhavAnadya kAsmiMshchidvananirjhare.
ShaShThe kAle na hi mayA sA shakyA draShTumadya vai.. 14-57-18 (94061)
vaishampAyana uvAcha. 14-57-19x (7897)
uda~Nkastu tathoktaH sa jagAma bharatarShabha.
madayantIM cha dR^iShTvA sa j~nApayatsvaprayojanam.. 14-57-19 (94062)
saudAsavachanaM shrutvA tataH sA pR^ithulochanA.
pratyuvAcha mahAvuddhimuda~NkaM janamejaya.. 14-57-20 (94063)
evametanmahAbrahmannAnR^itaM vadase.anagha.
abhij~nAnaM tu ki~nchittvaM samAnayitumarhasi.. 14-57-21 (94064)
ime hi divye maNikuNDale me
devAshcha yakShAshcha maharShayashcha.
taistairupAyairapahartukAmA-
shChidreShu nityaM paritarkayanti.. 14-57-22 (94065)
nikShiptametadbhuvi pannagAstu
ratnaM samAsAdya parAmR^isheyuH.
yakShAstathochChiShTadhR^itaM surAshcha
nidrAvashAdvA paridharShayeyuH.. 14-57-23 (94066)
ChidreShveteShvime nityaM hriyate dvijasattama.
devarAkShasanAgAnAmapramatteni dhAryate.. 14-57-24 (94067)
ete divApi bhAsete rAtrau cha dvijasattama.
naktaM nakShatratArANAM prabhAmAkShipya vartataH.. 14-57-25 (94068)
ete hyAmuchya bhagankShutpipAsAbhayaM kutaH.
viShAgnishvApadebhyashcha bhayaM jAtu na vidyate.. 14-57-26 (94069)
hrasvena chaite Amukte bhavato hrasvake tadA.
anurUpeNa chAmukte jAyete tatpramANake.. 14-57-27 (94070)
evaMvidhe mamaite vai kuNDale paramArchite.
triShu lokeShu vij~nAte tadabhij~nAnamAnaya.. .. 14-57-28 (94071)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptapa~nchAsho.adhyAyaH.. 57 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-57-24 ChidreShveteShvime iti pUrvAnvayi. nAgAnAM nAgaiH hriyeta iti sambandhaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 058
.. shrIH ..
14.58. adhyAyaH 058
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
uda~NkenAbhij~nAnanivedaneni madayantItaH kuNDalagrahaNapUrvakaM pratinivartanam.. 1 .. madhyemArgaM kShudhAviShTena tena bilvatarumAruhya shAkhAyAM kuNDalAsa~njanapUrvakaM phalapAtanAya shAkhAchAlanam.. 2 .. tatra patatphalaghaTTanena kuNDalayoradhaHpatane kenachiduragavareNa tadapahR^itya nAgalokagamanam.. 3 .. tata indrasAhAyyAdbhUvidAraNena nAgalokaMgatenoda~Nkena tatrAshvavachasA tadapAnadeshadhamane tannirgatadhUmapaTalaniruddhaiH sarpairuda~NkAya kuNDalapratyarpaNam.. 4 .. tata uda~Nkena gurupatnyai kuNDalapradAnam.. 5 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
sa mitrasahamAsAdya abhij~nAnamayAchata.
tasmai dadAvabhij~nAnaM sa chekShvAkuvarastadA.. 14-58-1 (94072)
saudAsa uvAcha. 14-58-2x (7898)
na chaivaiShA gatiH kShemyA na chAnyA vidyate gatiH.
etanme tatvamAj~nAya prayachCha maNikuNDale.. 14-58-2 (94073)
ityuktastAmuda~Nkastu bharturvAkyamathAbravIt.
shrutvA cha sA tadA prAdAttataste maNikuNDale.. 14-58-3 (94074)
avApya kuNDale te tu rAjAnaM punarabravIt.
kimetadguhyavachanaM shrotumichChAmi pArthiva.. 14-58-4 (94075)
saudAsa uvAcha. 14-58-5x (7899)
prajAvisargAdviprAnvai kShatriyAH pUjayanti ha.
viprebhyashchApi bahavo doShAH prAdurbhavanti naH.. 14-58-5 (94076)
sohaM dvijebhyaH praNato viprAddoShamavAptavAn.
gatimanyAM na pashyAmi madayantIsahAyavAn.. 14-58-6 (94077)
na chAnyAmapi pashyAmi gatiM gatimatAMvara.
svargadvArasya gamane sthAne cheha dvijottama.. 14-58-7 (94078)
na hi rAj~nA visheSheNa viruddhena dvijAtibhiH.
shakyaM hi loke sthAtuM vai pretya vA sukhamedhitum.. 14-58-8 (94079)
tadiShTe te mayA datte ete sve maNikuNDale.
yaH kR^itaste.adya samayaH saphalaM taM kuruShya me.. 14-58-9 (94080)
uda~Nka uvAcha. 14-58-10x (7900)
rAjaMstatheha kartAsmi punareShyAmi te vasham.
prashnaM cha ka~nchitpraShTuM tvAM vyavasiShye paraMtapa.. 14-58-10 (94081)
saudAsa uvAcha. 14-58-11x (7901)
brUhi vipra yathAkAmaM prativaktAsmi te vachaH.
ChettAsmi saMshayaM te.adya na me.atrAshti vichAraNA.. 14-58-11 (94082)
uda~Nka uvAcha. 14-58-12x (7902)
prAhurvAksaMyataM vipraM dharmanaipuNadarshinaH.
mitreShu yashcha viShamaH stena ityeva taM viduH.. 14-58-12 (94083)
sa bavAnmitratAmadya samprApto mama pArthiva.
sa me buddhiM prayachChasva sammatAM puruSharShabha.. 14-58-13 (94084)
avAptArtho.ahamadyeha bhavAMshcha puruShAdakaH.
bhavatsakAshamAgantuM kShamaM mama na veti vai.. 14-58-14 (94085)
saudAsa uvAcha. 14-58-15x (7903)
kShamaM chediha vaktavyaM mayA dvijavarottama.
matsamIpaM dvijashreShTa nAgantavyaM katha~nchana.. 14-58-15 (94086)
evaM tava prapashyAmi shreyo bhR^igukulodvaha.
AgachChato hi te vipri bhavenmR^irtyuna saMshayaH.. 14-58-16 (94087)
vaishampAyana uvAcha. 14-58-17x (7904)
ityuktaH sa tadA rAjA kShamaM buddhimatA hitam.
anuj~nApya sa rAjAnamahalyAM prati jagmivAn.. 14-58-17 (94088)
gR^ihItvA kuNDale divye gurupatnyAH priyaMkaraH.
javena mahatA prAyAdgautamasyAshramaM prati.. 14-58-18 (94089)
yathA tayo rakShaNaM cha madayantyA.abhibhAShitam.
tathA te kuNDale badhvA tadA kR^iShNAjine.anayat.. 14-58-19 (94090)
sa kasmiMshchitkShudhAviShTaH phalabhArasamanvitam.
bilvaM dadarsha viprarShirAruroha cha taM tataH.. 14-58-20 (94091)
shAkhAsvAsajya tasyaiva kR^iShNAjinamariMdama.
pAtayAmAsa bilvAni tadA sa dvijapu~NgavaH.. 14-58-21 (94092)
atha pAtayamAnasya bilvApahR^itachakShuShaH.
nyapataMstAni bilvAni tasminnevAjine vibho.. 14-58-22 (94093)
yasmiMste kuNDale baddhe tadA dvijavareNa vai.
bilvaprahAraistasyAtha vyashIryadbandhanaM tataH.. 14-58-23 (94094)
sakuNDalaM tadajinaM papAta sahasA taroH.
vishIrNabandhane tasmingate kR^iShNAjine mahIm.. 14-58-24 (94095)
apashyadbhujagaH kashchitte tatra maNikuNDale.
airAvatakulodbhUtaH shIghro bhUtvA tadA hi saH.. 14-58-25 (94096)
vidashyAsyena valmIkaM viveshAtha sa kuNDale.
hriyamANe tu dR^iShTvA sa kuNDale bhujagena ha.. 14-58-26 (94097)
papAta vR^ikShAtsodvego duHkhAtparamakopanaH.
sa daNDakAShThamAdAya valmIkamakhanattadA.. 14-58-27 (94098)
[ahAni triMshadavyagraH pa~ncha chAnyAni bhArata.]
krodhAmarShAbhisaMtaptastadA brAhmaNisattamaH.. 14-58-28 (94099)
tasya vegamasahyaM tamasahantI vasundharA.
daNDakAShThAbhinunnA~NgI chachAla bhR^ishamAkulA.
tataH khanata evAtha viprarSherdharaNItalam
nAgalokasya panthAnaM kartukAmasya nishchayAt.. 14-58-29 (94100)
rathena hariyuktena taM deshamupajagmivAn.
vajrapANirmahAtejAstaM dadarsha dvijottamam.. 14-58-30 (94101)
vaishampAyana uvAcha. 14-58-31x (7905)
sa tu taM brAhmaNo bhUtvA tasya duHkhena duHkhitaH.
uda~NkamabravIdvAkyaM naitachChakyaM tvayeti vai.. 14-58-31 (94102)
ito hi nAgaloko vai yojanAni sahasrashaH.
na daNDakAShThasAdhyaM cha manye kAryamidaM tava.. 14-58-32 (94103)
uda~Nka uvAcha. 14-58-33x (7906)
nAgaloke yadi brahmanna shakye kuNDale mayA.
prAptuM prANAnvimokShyAmi pashyataste dvijottama.. 14-58-33 (94104)
vaishampAyana uvAcha. 14-58-34x (7907)
yadA sa nAshakattasya nishchayaM kartumanyathA.
vajrapANistadA daNDaM vajrAstreNa yuyoja ha.. 14-58-34 (94105)
tato vajraprahAraistairdAryamANA vasundhara.
nAgalokasya panthAnamakarojjanamejaya.. 14-58-35 (94106)
sa tena mArgeNa tadA nAgalokaM vivesha ha.
dadarsha nAgalokaM cha yojanAni sahasrashaH.. 14-58-36 (94107)
prakAranichayairdivyairmaNimuktAsvala~NkR^itaiH.
upapannaM mahAbhAga shAtakumbhamayaistathA.. 14-58-37 (94108)
vApIH sphaTikasopAnA nadIscha vimalodakAH.
dadarsha vR^ikShAMshcha bahUnnAnAdvijagaNAyutAn.. 14-58-38 (94109)
tasya lokasya cha dvAraM sa dadarsha bhR^igUdvahaH.
pa~nchayojanavistAramAyataM shatayojanam.. 14-58-39 (94110)
nAgalokamuda~Nkastu prekShya dIno.abhavattadA.
nirAshashchAbhavattatra kuNDalAharaNe punaH.. 14-58-40 (94111)
tatra provAcha turagastaM kR^iShNashvetavAladhiH.
tAmrAsyanetraH kauravyaH prajvalanniva tejasA.. 14-58-41 (94112)
dhamasvApAnametanme tatastvaM vipra lapsyase.
airAvatasutenehi tavrAnIte hi kuNDale.. 14-58-42 (94113)
mA jugupsAM kR^ithAH putra tvamatrArthe katha~nchana..
tvayaitaddhi samAchIrNaM gautamasyAshrame tadA.. 14-58-43 (94114)
uda~Nga uvAcha. 14-58-44x (7908)
kathaM bhavantaM jAnIyAmupAdhyAyAshramaM prati.
yanmayA chIrNapUrvaM hi shrotumichChAmi taddhyaham.. 14-58-44 (94115)
ashva uvAcha. 14-58-45x (7909)
gurorguru mAM jAnIhi jvalantaM jAtavedasam.
tvayA hyahaM sadA vipra gurorarthe.abhipUjitaH.. 14-58-45 (94116)
vidhivatsatataM vipra shuchinA bhR^igunandana.
tasmAchChreyo vidhAsyAmi tavaivaM kuru mAchiram.. 14-58-46 (94117)
ityuktastu tathA.akArShIduda~NkashchitrabhAnunA.
tAmrArchiH prItimAMshchApi prajajvAla didhakShayA.. 14-58-47 (94118)
tato.asya romakUpebhyo dhmAyamAnasya bhArata.
ghanaH prAdurabhUddhUmo nAgalokabhayAvahaH.. 14-58-48 (94119)
tena dhUmena mahatA vardhamAnena bhArata.
nAgaloke mahArAja na prAj~nAyata ki~nchana.. 14-58-49 (94120)
hAhAkR^itamabhUtsarvamairAvatiniveshanam.
vAsukipramukhAnAM cha nAgAnAM janamejaya.. 14-58-50 (94121)
na prAkAshanta veshmAni dhUmaruddhAni bhArata.
nIhArasaMvR^itAnIva vanAni girayastathA.. 14-58-51 (94122)
te dhUmaraktanayanA vahnitejobhitApitAH.
AjagmurnishchayaM j~nAtuM bhArgavasya mahAtmanaH.. 14-58-52 (94123)
shrutvA cha nishchayaM tasya maharSheratitejasaH.
sambhrAntanayanAH sarve pUjAM chakruryathAvidhi.. 14-58-53 (94124)
sarve prA~njalayo nAgA vR^iddhabAlapurogamAH.
shirobhiH praNipatyochuH prasIda bhagavanniti.. 14-58-54 (94125)
prasAdya brAhmaNaM te tu pAdyamarghyaM nivedya cha.
prAyachChankuNDale divye pannagAH paramArchite.. 14-58-55 (94126)
tataH sa pUjito nAgaistadoda~NkaH pratApavAn.
agniM pradakShiNaM kR^itvA jagAma gurusadma tat.. 14-58-56 (94127)
sa gatvA tvarito rAjangautamasya niveshanam.
prAyachChatkuNDale divye gurupatnyAstadA.anagha.. 14-58-57 (94128)
vAsukipramukAnAM cha nAgAnAM janamejaya.
sarvaM shashaMsa gureva yathAvaddvijasattamaH.. 14-58-58 (94129)
evaM mahAtmanA tena trIMlokA~njanamejaya.
parikramyAhR^ite divye tataste maNikuNDale.. 14-58-59 (94130)
evaMprabhAvaH sa muniruda~Nko bharatarShabha.
pareNa tapasA yukto yanmAM tvaM paripR^ichChasi. .. 14-58-60 (94131)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTapa~nchAso.adhyAyaH.. 58 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-58-1 mitrasahaH saudAsaH abhij~nAnaM shlokarUpaM j~nApakam. 7-58-2 eShA rakShoyonirUpA. anyA ito muktirUpA.. 7-58-10 tatodaMkAya vai prAdAttasmai te maNikuNDale iti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-58-12 nivR^ittismi paraM tapeti jha.pAThaH.. 7-58-16 prAptavAnsa~NgatiM mitraM dharmanaipuNyadarshanAditi ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-58-16 tatraiva tu pravakShyAmi shreyo bhR^igukulodvaheti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-58-26 Asyena kuNDale vidashya dhR^itvA valmIkaM vivesheti sambandhaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 059
.. shrIH ..
14.59. adhyAyaH 059
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
uda~NkAya varadAnAtparaM dvArakAmAgachChatA kR^iShNena madhye raivatakapraveshaH.. 1 .. raivatakotsavavarNanam.. 2 .. tataH kR^iShNena svabhavanametya mAtApitR^ibhyAmabhivAdanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
uda~Nkasya varaM dattvA govindo dvijattama.
ata UrdhvaM mahAbAhuH kiM chakAra mahAyashAH.. 14-59-1 (94132)
vaishampAyana uvAcha. 14-59-2x (7910)
uda~NkAya varaM dattvA prAyAtsAtyakinA saha.
dvArakAmeva govindaH shIghravegairmahAhayaiH.. 14-59-2 (94133)
sarAMsi saritashchaiva vanAni cha girIMstathA.
atikramyAsasAdAtha ramyAM dvAravatIM purIm.. 14-59-3 (94134)
vartamAne mahArAja mahe raivatakasya cha.
upAyAtpuNDarIkAkSho yuyudhAnAnugastadA.. 14-59-4 (94135)
ala~NkR^itastu sa girirnAnArUpairvichitritaiH.
babhau ratnamayaiH koshaiH saMvR^itaH pururSharShabha.. 14-59-5 (94136)
kA~nchanasragbhiragryAbhiH sumanobhistathaiva cha.
vAsobhishcha mahAshailaH kalpavR^ikShaistathaiva cha.. 14-59-6 (94137)
dIpavR^ikShaishcha sauvarNairabhIkShNamupashobhitaH.
guhAnirjharadesheShu divAbhUto babhUva ha.. 14-59-7 (94138)
etAkAbhirvichitrAbhiH saghaNTAbhiH samantataH.
puMbhiH strIbhishcha saMghuShTaH pragIta iva chAbhavat.
atIva prekShaNIyo.abhUnmerurmunigaNairiva.. 14-59-8 (94139)
mattAnAM hR^iShTarUpANAM strINAM puMsAM cha bhArata.
gAyatAM parvatendrasya divispR^igiva niHsvanaH.. 14-59-9 (94140)
pramattamattasammattakShveDitoddhuShTasaMkulaH.
tathA kilakilAshabdairbhUdharo.abhUnmanoharaH.. 14-59-10 (94141)
vipaNApaNavAnramyo bhakShyabhojyavihAravAn.
vastramAlyotkarayuto vINAveNumR^ida~NgavAn.. 14-59-11 (94142)
surAmaireyamishreNa bhakShyabhojyena chaiva ha.
dInAndhakR^ipaNAdibhyo dIyamAnena chAnisham.
babhau paramakalyANo mahastasya mahAgireH.. 14-59-12 (94143)
puNyAvasathavAnvIraiH puNyakR^idbhirniShevitaH.
vihAro vR^iShNivIrANAM mahe raivatasya ha.. 14-59-13 (94144)
sa nAnAveshmasaMkIrNo devaloka ivAbabhau.
tadA cha kR^iShNasAnnidhyAnmudA devagaNairyutaH.. 14-59-14 (94145)
`stuvantyantarhitA devA gandharvAshcha saharShibhiH.
sAdhakaH sarvadharmANAmasurANAM vinAshakaH.. 14-59-15 (94146)
tvaM sraShTA sR^ijyamAdhAraM kAraNaM dharmavedavit.
tvayA satkriyate deva ja jAnImo.atra mAyayA.. 14-59-16 (94147)
kevalaM tvA.abhijAnImaH sharaNaM parameshvaram.
brahmAdInAM cha govinda sAnnidhvaM sharaNaM namaH.. 14-59-17 (94148)
iti stute mAnuShaishcha pUjite devakIsute.'
shakrasadmapratIkAsho babhUva sa hi shailarAT.. 14-59-18 (94149)
tataH sampUjyamAnaH sa vivesha bhavanaM shubham.
govindaH sAtyakishchaiva jagmaturbhavanaM svakam.. 14-59-19 (94150)
vivesha cha prahR^iShTAtmA chirakAlapravAsataH.
kR^itvA nasukaraM karma dAnaveShviva vAsavaH.. 14-59-20 (94151)
upAyAntaM tu vArShNeyaM bhojavR^iShNyandhakAstathA.
abhyagachchanmahAtmAnaM devA iva shatakratum.. 14-59-21 (94152)
sa tAnabhyarchya medhAvI pR^iShTvA cha kushalaM tadA.
abhyavAdayata prItaH pitaraM mAtaraM tadA.. 14-59-22 (94153)
tAbhyAM sa sampariShvaktaH sAntvitashcha mahAbhujaH.
upopaviShTaiH sarvaistairvR^iShNibhiH parivAritaH.. 14-59-23 (94154)
sa vishrAnto mahAtejAH kR^itapAdAvanejanaH.
kathayAmAsa tatsarvaM pR^iShTaH pitrA mahAhavam.. .. 14-59-24 (94155)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekonaShaShTitamo.adhyAyaH.. 59 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-59-4 mahe utsave.. 7-59-7 dIpabhUto babhUvaheti ka.tha.pAThaH.. 7-59-10 pramattAH krIDAdyAsattayAnavahitAH. mattAH madyAdinA. sammatA hR^iShTAH.. 7-59-23 sAtyakishcha mahAbhuja iti ka.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 060
.. shrIH ..
14.60. adhyAyaH 060
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena vasudevAdInprati kurupANDavayuddhaprakArakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vasudeva uvAcha.
shrutavAnasmi vArShNeya sa~NgrAmaM paramAdbhutam.
narANAM vadatAM putra kathoddhAteShu nityashaH.. 14-60-1 (94156)
tvaM tu pratyakShadarshI cha kAryaj~nashcha mahAbhujaH.
tasmAtprabrUhi sa~NgrAmaM yAthAtathyena me.anagha.. 14-60-2 (94157)
yathA tadabhavadyuddhaM pANDavAnAM mahAtmanAm.
bhIShmakarNakR^ipadroNashalyAdibhiranuttamam.. 14-60-3 (94158)
anyeShAM kShatriyANAM cha kR^itAstrANAmanekashaH.
nAnAveShAkR^itimatAM nAnAdeshanivAsinAm.. 14-60-4 (94159)
vaishampAyana uvAcha. 14-60-5x (7911)
ityuktaH puNDarIkAkShaH pitrA mAtustadA.antike.
shashaMsa kuruvIrANAM sa~NgrAme nidhanaM yathA.. 14-60-5 (94160)
vAsudeva uvAcha. 14-60-6x (7912)
atyadbhutAni karmANi kShatriyANAM mahAtmanAm.
bahulatvAnna sa~NkhyAtuM shakyAnyabdashatairapi.. 14-60-6 (94161)
prAdhAnyatastu gadataH samAsenaiva me shR^iNu.
karmANi pR^ithivIshAnAM yathAvadamaradyute.. 14-60-7 (94162)
bhIShmaH senApatirabhUdekAdashachamUpatiH.
kauravyaH kauravendrANAM devAnAmiva pAvakiH.. 14-60-8 (94163)
shikhaNDI pANDuputrANAM netA saptachamUpatiH.
babhUva rakShito dhImA~nshrImatA savyasAchinA.. 14-60-9 (94164)
teShAM tadabhavadyuddhaM dashAhAni mahAtmanAm.
kurUNAM pANDavAnAM cha sumahadromaharShaNam.. 14-60-10 (94165)
ayudhyamAnaM gA~NgeyaM shikhaNDI taM mahAdyutim.
jaghAna bahubhirbANaiH saha gANDIvadhanvanA.. 14-60-11 (94166)
akarotsa tataH kAlaM sharatalpagato muniH.
ayanaM dakShiNaM hitvA samprApte chottarAyaNe.. 14-60-12 (94167)
tataH senApatirabhUddroNo.astraviduShAMvaraH.
pravIraH kauravendrasya kAvyo daityapateriva.. 14-60-13 (94168)
akShauhiNIbhiH shiShTAbhirnavabhirdvijasattamaH.
saMvR^itaH samarashlAghI guptaH kR^ipasutAdibhiH.. 14-60-14 (94169)
dhR^iShTadyumnastvabhUnnetA pANDavAnAM mahAstravit.
gupto bhImena medhAvI mitreNa varuNo yathA.. 14-60-15 (94170)
sa cha senAparivR^ito droNaprepsurmahAmanAH.
piturnikArAnsaMsmR^itya raNe karmAkaronmahat.. 14-60-16 (94171)
tasmiMste pR^ithivIpAlA droNapArShatasa~Ngare.
nAnAdigAgatA vIrAH prAyasho nidhanaM gatAH.. 14-60-17 (94172)
dinAni pa~ncha tadyuddhamabhUtparamadAruNam.
tato droNaH parishrAnto dhR^iShTadyumnavashaM gataH.. 14-60-18 (94173)
tataH senApatirabhUtkarNo dauryodhane bale.
akShauhiNIbhiH shiShTAbhirvR^itaH pa~nchabhirAhave.. 14-60-19 (94174)
tisrastu pANDuputrANAM chamvo bIbhatsupAlitAH.
hatapravIrabhUyiShThA babhUvuH samavasthitAH.. 14-60-20 (94175)
tataH pArthaM samAsAdya pata~Nga iva pAvakam.
pa~nchatvamagamatsautirdvitIye.ahani dAruNaH.. 14-60-21 (94176)
hate karNe tu kauravyA nirutsAhA hataujasaH.
akShauhiNIbhistisR^ibhirmadreshaM paryavArayan.. 14-60-22 (94177)
hativAhanabhUyiShThAH pANDivAstu yudhiShThiram.
akShauhiNyA nirutsAhAH shiShTayA paryavArayan.. 14-60-23 (94178)
avadhInmadrarAjAnaM kururAjo yudhiShThiraH.
tasmiMstadA.ardhadivase kR^itvA karma suduShkaram.. 14-60-24 (94179)
hate shalye tu shakuniM sahadevo mahAmanAH.
AhartAraM kalestasya jagAnAmitavikramaH.. 14-60-25 (94180)
nihate shakunau rAjA dhArtarAShTraH sudurmanAH.
apAkrAmadgadApANirhatabhUyiShThasainikaH.. 14-60-26 (94181)
tamanvadhAvatsaMkruddho bhImasenaH pratApavAn.
hrade dvaipAyane chApi salilasthaM dadarsha tam.. 14-60-27 (94182)
itashiShTena sainyena samantAtparyavArya tam.
athopavivishurhR^iShTA hradasthaM pa~ncha pANDavAH.. 14-60-28 (94183)
vigAhya salilaM tvAshu vAgbANairbhR^ishavikShataH.
utthAya sa gadApANiryuddhAya samupasthitaH.. 14-60-29 (94184)
tataH sa nihato rAjA dhArtarAShTro mahAraNe.
bhImasenena vikramya pashyatAM pR^ithivIkShitAm.. 14-60-30 (94185)
tatastatpANDavaM sainyaM prasuptaM shibire nishi.
nihataM droNaputreNa piturvadhamamR^iShyatA.. 14-60-31 (94186)
hataputrA hatabalA hatamitrA mayA saha.
yuyudhAnasahAyena pa~ncha shiShTAstu pANDavAH.. 14-60-32 (94187)
sahaiva kR^ipabhojAbhyAM drauNiryuddhAdamuchyata.
yuyutsushchApi kauravyo muktaH pANDavasaMshrayAt.. 14-60-33 (94188)
nihate kauravendre tu sAnubandhe suyodhane.
viduraH saMjayashchaiva dharmarAjamupasthitau.. 14-60-34 (94189)
evaM tadabhavadyuddamahAnyaShTAdasha prabho.
yatra te pR^ithivIpAlA nihatAH svargamAvasan.. 14-60-35 (94190)
vaishampAyana uvAcha. 14-60-36x (7913)
shR^iNvatAM tu mahArAja kathAM tAM romaharShaNIm.
duHkhashokaparikleshA vR^iShNInAmabhavaMstadA.. .. 14-60-36 (94191)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaShTitamo.adhyAyaH.. 60 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-60-11 tataH shikhaNDI gA~NgeyaM yudhyamAnaM mahAhave. iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 061
.. shrIH ..
14.61. adhyAyaH 061
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena sabhAyAM vasudevaMprati abhimanyunidhanAkathane subhadrayA taMprati tatkathanachodanApUrvakaM shokAnmohAveshena bhuvi nipatanam.. 1 .. tataH kR^iShNena vasudevaparisAntvanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
kathayanneva tu tadA vAsudevaH pratApavAn.
mahAbhAratayuddhaM tatkathAnte pituragrataH.. 14-61-1 (94192)
abhimanyorvadhaM vIraH sotyakrAmanmahAmatiH.
apriyaM vasudevasya mAbhUditi mahAmanAH.. 14-61-2 (94193)
mA dauhitravadhaM shrutvA vasudevo mahAtyayam.
duHkhashokAbhisaMtapto bhavediti mahAmatiH.. 14-61-3 (94194)
subhadrA tu tamutkrAntamAtmajasya vadhaM raNe.
AchakShva kR^iShNa saubhadravadhamityapatadbhuvi.. 14-61-4 (94195)
tAmapashyannipatitAM vasudevaH kShitau tadA.
dR^iShTvaiva cha papAtorvyAM so.api duHkhena mUrChitaH.. 14-61-5 (94196)
taShaH sa dauhitravadAdduHkhashokasamAhataH.
vasudevo mahArAja kR^iShNaM vAkyamathAbravIt.. 14-61-6 (94197)
nanu tvaM puNDarIkAkSha satyavAgbhuvi vishrutaH.
yaddauhitravadhaM me.adya na khyApayasi shatruhan.. 14-61-7 (94198)
tadbhAgineyanidhanaM tattvenAchakShva me prabho.
sadR^ishAkShastava kathaM shatrubhirnihato raNe. 14-61-8 (94199)
durbharaM bata vArShNeya kAle.aprApte nR^ibhiH saha.
yatra me hR^idayaM duHkhAchChatadhA na vidIryate.. 14-61-9 (94200)
kimabravIttvAM sa~NgrAme subhadrAM mAtaraM prati.
mAM chApi puNDarIkAkShi chapalAkShaH priyo mama.. 14-61-10 (94201)
AhavaM pR^iShThataH kR^itvA kachchinna nihataH paraiH.
kachchinmukhaM na govinda tenAjau vikR^itaM kR^itam.. 14-61-11 (94202)
sa hi kR^iShNa mahAtejAH shlAghanniva mamAgrataH.
bAlabhAvena vijayamAtmano.akathayatprabhuH. 14-61-12 (94203)
kachchinna nikR^ito bAlo droNakarNAkR^ipAdibhiH.
dharaNyAM nihataH shete tanmamAchakShvi keshava.. 14-61-13 (94204)
sa hi droNaM cha bhIShmaM cha karNaM cha balInAM varam.
spardhate sma raNe nityaM duhituH putrako mama.. 14-61-14 (94205)
evaMvidhaM bahu tadA vilapantaM suduHkhitam.
pitaraM duHkhitataraM govindo vAkyamabravIt.. 14-61-15 (94206)
na teni vikR^itaM vaktraM kR^itaM sa~NgrAmamUrdhani.
na pR^iShThataH kR^itashchApi sa~NgrAmastena dustaraH.. 14-61-16 (94207)
nihatya pR^ithivIpAlAnsahasrashatasa~NghashaH.
khedito droNakarNAbhyAM dauHshAsanivashaM gataH.. 14-61-17 (94208)
eko hyekena satataM yudhyamAno yadi prabho.
na sa shakyeta sa~NgrAme nihantumapi vajriNA.. 14-61-18 (94209)
samAhUte cha sa~NgrAme pArthe saMshaptakaistadA.
paryavAryata saMkruddhaiH sa droNAdibhirAhave.. 14-61-19 (94210)
tataH shatruvadhaM kR^itvA sumahAntaM reNe pitaH.
dauhitrastava vArShNeya dauHshAsanivashaM gataH.. 14-61-20 (94211)
nUnaM cha sa gataH svargaM jahi shokaM mahAmate.
na hi vyasanamAsAdya sIdanti kR^itabuddhayaH.. 14-61-21 (94212)
droNakarNaprabhR^itayo yena pratisamAsitAH.
raNe mahendrapratimAH sa kathaM nApnuyAddivam.. 14-61-22 (94213)
sa shokaM jahi jurdharSha mA cha manyuvashaM gamaH.
shastrapUtAM hi sa gatiM gataH parapuraMjayaH.. 14-61-23 (94214)
tasmiMstu nihate vIre subhadreyaM svasA mama.
duHkhArtA.atho sutaM prApya kurarIva nanAda ha.. 14-61-24 (94215)
draupadIM cha samAsAdya paryatapyata duHkhitA.
Arye kva dArakAH sarve draShTumichChAmi tAnaham.. 14-61-25 (94216)
asyAstu vachanaM shrutvA sarvAstAH kuruyoShitaH.
bhujAbhyAM parigR^ihyainAM chukrushuH paramArtavat.. 14-61-26 (94217)
uttarAM chAbravIdbhadre bhartA sa kva nu te gataH.
kShipramAgamanaM mahyaM tasya tvaM vedayasva ha.. 14-61-27 (94218)
nanu nAmAdya vairATi shrutvA mama giraM sadA.
bhavanAnniShpatatyAshu kasmAnnAbhyeti te patiH.. 14-61-28 (94219)
abhimanyo.anushayino mAtulAste mahArathAH.
kushalaM chAbruvansarve tvAM yuyutsumihAgatam.. 14-61-29 (94220)
AchakShva me.adya sa~NgrAmaM yathApUrvamarindama.
kasmAdevaM vilapatIM nAdyeha pratibhAShase. 14-61-30 (94221)
evamAdi tu vArShNeyyAstasyAstatparidevitam.
shrutvA pR^ithA suduHkhArtA shanairvAkyamathAbravIt.. 14-61-31 (94222)
subhadre vAsudevena tathA sAtyakinA raNe.
pitrA cha lAlito bAlaH sa hataH kAladharmaNA.. 14-61-32 (94223)
IdR^isho martyadharmo.ayaM mA shucho yadunandini.
putro hi tava durdharShaH samprAptaH paramAM gatim.. 14-61-33 (94224)
kule mahati jAtAsi kShatriyANAM mahAtmanAm.
mA shuchashchapalAkShaM tvaM padmapatranibhekShaNe.. 14-61-34 (94225)
uttarAM tvamavekShasva gurviNIM mA shuchaH shubhe.
putrameShA hi tasyAshu janayiShyati bhAminI.. 14-61-35 (94226)
evamAshvAsayitvainAM kuntI yadukulodvaha.
vihAya shokaM durdharShaM shrAddhamasya hyakalpayat.. 14-61-36 (94227)
samanuj~nApya dharmaj~naM rAjAnaM bhImameva cha.
yamau yamopamau chaiva dadau dAnAnyanekashaH.. 14-61-37 (94228)
tataH pradAya bahvIrgA brAhmaNebhyo yadUdvaha.
samAhR^iShya tu vArShNeyI vairATImabravIdidam.. 14-61-38 (94229)
vairATi neha saMtApastvayA kAryo hyanindite.
bhartAraM prati sushroNi garbhasthaM rakSha vai shishum.. 14-61-39 (94230)
evamuktvA tataH kuntI virarAma mahAdyute.
tAmanuj~nApya chaivemAM subhadrAM samupAnayam.. 14-61-40 (94231)
evaM sa nidhanaM prApto dauhitrastava mAnada.
saMtApaM tyaja durdharSha mA cha shoke manaH kR^ithAH.. .. 14-61-41 (94232)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekaShaShTitamo.adhyAyaH.. 61 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-61-11 kachchidduHkhena govindi tatrAjau vimukhIkR^itaH iti tha.pAThaH.. 7-61-19 samAhR^ite cha sa~NgrAmAditi jha.pAThaH. paryavAryata satuShTairiti tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 062
.. shrIH ..
14.62. adhyAyaH 062
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vasudevAdibhirabhimanyave shrAddhadAnam.. 1 .. vyAsena hAstinapurametya uttarAdiparisAntvapUrvakaM yudhiShThiraMpratyashvamedhasaMchodaneni punarantardhAnam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
etachChrutvA tu putrasya vachaH shUrAtmajastadA.
vihAya shokaM dharmAtmA dadau shrAddhamanuttamam.. 14-62-1 (94233)
tathaiva vAsudevashcha svastrIyasya mahAtmanaH.
dayitasyi piturnityamakarodaurdhvadehikam.. 14-62-2 (94234)
ShaShTiM shatasahasrANi brAhmaNAnAM mahaujasAm.
vidhivadbhojayAmAsa bhojyaM sarvaguNAnvitam.. 14-62-3 (94235)
AchChAdya cha mahAbAhurdhanatR^iShNAmapAnudat.
brAhmaNAnAM tadA kR^iShNastadabhUdromaharShaNam.. 14-62-4 (94236)
suvarNaM chaiva gAshchaiva shayanAchChAdanAni cha.
dIyamAnaM tadA vipraH prabhUtamiti chAbruvan.. 14-62-5 (94237)
vAsudevo.atha dAshArho baledevaH sasAtyakiH.
abhimanyostadA shrAddhamakurvansatyakastadA.
atIva duHkhasaMtaptA na shamaM chopalebhire.. 14-62-6 (94238)
tathaiva pANDavA vIrA nagare nAgasahvaye.
nopAgachChanta vai shAntimabhimanyuvinAkR^itAH.. 14-62-7 (94239)
subahUni cha rAjendra divasAni virATajA.
nAbhu~Nkta patiduHkhArtA tadabhUtkaruNaM mahat.. 14-62-8 (94240)
dhiyamANe tu tasmiMstu garbhe kukShistha eva cha.
AjagAma tato vyAso j~nAtvA divyena chakShuShA.. 14-62-9 (94241)
samAgamyAbravImAnpR^ithAM pR^ithulalochanAm.
uttarAM cha mahAtejAHi shokaH saMtyajyatAmayam.. 14-62-10 (94242)
janiShyate mahAtejAH putrastava yashasvini.
prabhAvAdvAsudevasya mama vyAharaNAdapi.
pANDavAnAmayaM chAnte pAlayiShyati medinIm.. 14-62-11 (94243)
dhana~njayaM cha samprekShya dharmarAjasya shR^iNvataH.
vyAso vAkyamuvAchedaM harShayanniva bhArata.. 14-62-12 (94244)
pautrastava mahAbhAgo janiShyati mahAmanAH.
pR^ithvIM sAgaraparyantAM pAlayiShyati dharmataH.. 14-62-13 (94245)
tasmAchChokaM kurushreShTha jahi tvamarikarshana.
vichAryamatra na hi te satyametadbhaviShyati.. 14-62-14 (94246)
yachchApi vR^iShNivIreNi kR^iShNena kurunandana.
puroktaM tattathA bhAvi mA te.atrAstu vichAraNA.. 14-62-15 (94247)
vibudhAnAM gato lokAnakShayAnAtmanirjitAn.
na sa shochyastvayA vIro na chAnyaiH kurubhistathA.. 14-62-16 (94248)
evaM pitAmahenokto dharmAtmA sa dhana~njayaH.
tyaktvA shokaM mahArAja hR^iShTarUpo.abhavattadA.. 14-62-17 (94249)
pitA.api tava dharmej~na garbhe tasminmahAmate.
avardhata yathAkAmaM shuklapakShe yathA shasI.. 14-62-18 (94250)
tataH saMchodayAmAsa vyAso dharmAtmajaM nR^ipam.
ashvamedhaM prati tadA tataH so.antarhito.abhavat.. 14-62-19 (94251)
dharmarAjopi medhAvI shrutvA vyAsasya tadvachaH.
vittopanayane tAta chakAra gamane matim.. .. 14-62-20 (94252)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dviShaShTitamo.adhyAyaH.. 62 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 063
.. shrIH ..
14.63. adhyAyaH 063
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa vyAsAj~nayA bhImAdibhiH sahAlochya yaj~nArthaM dhanAharaNAya sahabhrAtrAdibhirhimavatpArshvaprati prasthAnam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
shrutvaitadvachanaM brahmanvyAsenoktaM mahAtmanA.
ashvamedhaM prati tadA kiM bhUyaH prachakAra ha.. 14-63-1 (94253)
ratnaM cha yanmarutteni nihitaM vasudhAtale.
tadavApa kathaM cheti tanme brUhi dvijottama.. 14-63-2 (94254)
vaishampAyana uvAcha. 14-63-3x (7914)
shrutvA dvaipAyanavacho dharmirAjo yudhiShThiraH.
bhrAtR^InsarvAnsamAnAyya kAle vachanamabravIt.. 14-63-3 (94255)
arjunaM bhImasenaM cha mAdrIputrau yamAvapi.
shrutaM vo vachanaM vIrAH sauhR^idAdyanmahAtmanA.. 14-63-4 (94256)
kurUNAM hitakAmena proktaM kR^iShNena dhImatA.
tapovR^iddheni mahatA suhR^idAM bhUtimichChatA.. 14-63-5 (94257)
guruNA dharmashIlena vyAsenAdbhutakarmaNA.
bhIShmeNa cha mahAprAj~na govindeni cha dhImatA.. 14-63-6 (94258)
saMsmR^itya tadahaM samyakkartumichChAmi pANDavAH.
AyatyAM cha tadAtve cha sarveShAM taddhi no hitam.. 14-63-7 (94259)
anubandhe cha kalyANaM yadvacho brahmavAdinaH.
iyaM hi vasudhA sarvA kShINaratnA kurUdvahAH.. 14-63-8 (94260)
tachchAchaShTa tadA vyAso maruttasya dhanaM nR^ipAH.
yadyetadvo bahumataM manyadhvaM vA kShamaM yadi.
tadAnayAmahe sarve kataM vA bhIma manyase.. 14-63-9 (94261)
ityuktavAkye nR^ipatau tadA kurukulodvaha.
bhImaseno nR^ipashreShThaM prA~njalirvAkyamabravIt.. 14-63-10 (94262)
rochate me mahAbAho yadidaM bhAShitaM tvayA.
vyAsAkhyAtasya vittasya samupAnayanaM prati.. 14-63-11 (94263)
tatprApnuyAmahe dharmAdyaddhanaM kA~NkShitaM prabho.
kR^itameva mahArAja bhavediti matirmama.. 14-63-12 (94264)
te vayaM praNipAtena girIshasya mahAtmanaH.
tadAnayAmi bhadraM te samabhyarchya kapardinam.. 14-63-13 (94265)
`taM vibhuM devadeveshaM shUlapANiM trilochanam.
anAdinidhanaM shaMbhuM namasyAmi maheshvaram..' 14-63-14 (94266)
lokanAthaM gaNAdhyakShaM tasyaivAnucharAMshchi tAn.
prasAdyArthamavApsyAmo nUnaM vAgbuddhikarmabhiH.. 14-63-15 (94267)
rakShante ye cha taddravyaM kinnarA raudradarshanAH.
te cha vashyA bhaviShyanti prasanne vR^iShabhadhvaje.. 14-63-16 (94268)
`sa hi devaH prasannAtmA bhaktAnAM parameshvaraH.
dadAtyamaratAM chApi kiM punaH kA~nchanaM prabhuH.. 14-63-17 (94269)
vanasthAsya purA jiShNorastraM pAshupataM mahat.
raudraM brahmasirashchAdAtprasannaH kiM punardhanam.. 14-63-18 (94270)
vayaM sarve hi tadbhaktAH sa chAsmAkaM prasIdati.
tatprasAdAdidaM rAjyaM prAptaM kauravanandana.. 14-63-19 (94271)
abhimanyorvadhe vR^itte pratij~nAte dhana~njaye.
jayadrathavadhArthAya svapne lokagururnishi.
prasAdya labdhavAnastramarjunaH sahakeshavaH.. 14-63-20 (94272)
tatra prabhAtAM rajanIM phalgunasyAgrataH prabhuH.
jaghAna sainyaM shUlena pratyakShaM savyasAchinaH.. 14-63-21 (94273)
kastAM senAM mahArAja manasA.api pradharShayet.
droNikarNabalairyuktAM maheShvAsaiH prahAribhiH.
R^ite devAnmaheShvAsAdbahurUpAnmaheshvarAt.. 14-63-22 (94274)
tasyaiva cha prasAdeva nihatAstava shatravaH.
ashvamedhasya saMsiddhiM tava sampAdayiShyati.' 14-63-23 (94275)
shrutvaivaM vadatastasya vAkyaM bhImasya bhArata.
prIto dharmAtmajo rAjA babhUvAtIva bhArata.
arjunapramukhAshchApi tathetyevAbruvanvachaH.. 14-63-24 (94276)
kR^itvA tu pANDavAH sarve ratnAharaNanishchayam.
senAmAj~nApayAmAsurnakShatre.ahani cha dhruve.. 14-63-25 (94277)
tato yayuH pANDusutA brAhmaNAnsvasti vAchya cha.
archayitvA surashreShThaM pUrvameva maheshvaram.. 14-63-26 (94278)
modakaiH pAyasenAtha mAMsApUpaistathaiva cha.
AshAsya cha mahAtmAnaM prayayurmuditA bhR^isham.. 14-63-27 (94279)
teShAM prayAsyatAM tatra ma~NgalAni shubhAnyatha.
prAhuH prahR^iShTamanaso dvijAgryA nAgarAshcha te.. 14-63-28 (94280)
tataH pradakShiNIkR^itya shirobhiH praNipatya cha.
brAhmaNAnagnisahitAnprayayuH pANDunandanAH.. 14-63-29 (94281)
samanuj~nApya rAjAnaM putrashokasamAhatam.
dhR^itarAShTraM sabhAryaM vai pR^ithAM cha pR^ithulochanAm.. 14-63-30 (94282)
mUle nikShipya kauravyaM yuyutsuM dhR^itarAShTrajam.
sampUjyamAnAH pauraishcha brAhmaNaishcha manIShibhiH.
`prayayuH pANDavA vIrA niyamasthAH shuchivratAH' .. 14-63-31 (94283)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi triShaShTitamo.adhyAyaH.. 63 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 064
.. shrIH ..
14.64. adhyAyaH 064
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa himavadgirimetya senAniveshanam.. 1 .. tatra brAhmaNachodanayA taiH sahopavAsAdivratAcharaNapUrvakaM nishAyApanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tataste prayayurhR^iShTAH prahR^iShTanaravAhanAH.
rathaghoSheNa mahatA pUrayanto vasundharAm.. 14-64-1 (94284)
saMstUyamAnAH stutibhiH sUtamAgadhabandibhiH.
svena sainyena saMvItA yathA.a.adityAH svarashmibhiH.. 14-64-2 (94285)
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani.
babhau yudhiShThirastatra paurNamAsyAmivoDurAT.. 14-64-3 (94286)
jayAshiShaH prahR^iShTAnAM narANAM pathi pANDavaH.
pratyagR^ihNAdyathAnyAyaM yathAvatpuruSharShabhaH.. 14-64-4 (94287)
tathaiva sainikA rAjanrAjAnamanuyAnti ye.
teShAM halahalAshabdo divaM stabdhvA vyatiShThata.. 14-64-5 (94288)
sarAMsi saritashchaiva vanAnyupavanAni cha.
atyakrAmanmahArAjo giriM chApyanvapadyata.. 14-64-6 (94289)
smindeshe cha rAjendra yatra taddravyamuttamam.
chakre niveshanaM rAjA pANDavaH sahasainikaiH.
shive deshe same chaiva tadA bharatasattama.. 14-64-7 (94290)
agrato brAhmaNAnkR^itvA tapovidyAdamAnvitAn.
purohitaM cha kauravya vedavedA~NgapAragam.. 14-64-8 (94291)
AgniveshyaM cha rAjAno brAhmaNAH sapurodhasaH.
kR^itvA shAntiM yathAnyAyaM sarvashaH paryavArayan.. 14-64-9 (94292)
kR^itvA tu madhye rAjAnamamAtyAMshcha yathAvidhi.
ShaTpadaM navasa~NkhyAnaM niveshaM chakrire janAH.. 14-64-10 (94293)
mattAnAM vAraNendrANAM niveshaM cha yathAvidhi.
kArayitvA sa rAjendro brAhmaNAnidamabravIt.. 14-64-11 (94294)
asminkArye dvijashreShThA nakShatre divase shubhe.
yathA bhavanto manyante kartumarhanti tattathA.. 14-64-12 (94295)
na naH kAlAtyayo vai syAdihaiva parilambatAm.
iti nishchitya viprendrAH kriyatAM yadanantaram.. 14-64-13 (94296)
shrutvaitadva********* brAhmaNAH sapurodhasaH.
idamUchurvacho hR^iShTA dharmarAjapriyepsavaH.. 14-64-14 (94297)
adyaiva nakShatrimahashcha puNyaM
yatAmahe shreShThatamakriyAsu.
tapobhiradyeha vasAma rAja-
nnupoShyatAM chApi bhavadbhiradya.. 14-64-15 (94298)
shrutvA tu teShAM dvijasattamAnAM
kR^itopavAsA rajanIM narendrAH. 14-64-16 (94299)
UShuH pratItAH kushasaMstareShu
yathA.adhvare prajvalitA hutAshAH.. 14-64-17 (94300)
tato nishA sA vyagamanmahAtmanAM
saMshR^iNvatAM viprasamIritA giraH.
tataH prabhAte vimale dvijarShabhA
vacho.abruvandharmasutaM narAdhipam.. .. 14-64-18 (94301)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chatuHShaShTitamo.adhyAyaH.. 64 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-64-25 dhruve nakShatre rohiNyAmuttarAtraye cha. ahani vAre dhruve ravivAre.ka uttarArke.amR^itasiddhayoge ityarthaH.. 7-64-31 mUle vaMshasyAdye. kuntIdhR^itarAShTrasamIpe ityarthaH.. 7-64-63 triShaShTitamo.adhyAyaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 065
.. shrIH ..
14.65. adhyAyaH 065
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa vidhivannAnAShaliharaNAdinA saparicharamaheshvarapatitoShaNena vividhakanakabhANDAharaNena punarnagaraMpratyAgamanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-65-1x">brAhmaNA UchuH.
kriyatAmupahAro.adya tryambakasya mahAtmanaH.
dattvopahAraM nR^ipate tataH svArthaM yatAmahe.. 14-65-1 (94302)
vaishampAyana uvAcha. 14-65-2x (7915)
shrutvA tu vachanaM teShAM brAhmaNAnAM yudhiShThiraH.
girIshasya yathAnyAyamupahAramupAharat.. 14-65-2 (94303)
Ajyena tarpayitvA.agniM vidhivatsaMskR^itena cha.
mantrasiddhaM charuM kR^itvA purodhAH sa yayai tadA.. 14-65-3 (94304)
sa gR^ihItvA sumanaso mantrapUtA janAdhipa.
modakaiH pAyasenAtha mAMsaishchopAharadbaliMm.. 14-65-4 (94305)
sumanobhishcha chitrAbhirlAjairuchchAvachairapi.
sarvaM sviShTakR^itaM hutvA vidhivadvedapAragaH.
kiMkarANAM tataH pashchAchchakAra balimuttamam.. 14-65-5 (94306)
yakShendrAya kuberAya mANibhadrAya chaiva ha.
tathA.anyeShAM cha yakShANAM bhUtAnAM patayashcha ye.. 14-65-6 (94307)
kR^isareNa cha mAMsena nivApaistilasaMyutaiH.
odanaM kumbhashaH kR^itvA purodhAH samupAharat.. 14-65-7 (94308)
brAhmaNebhyaH sahasrANi gavAM datvA tu bhUmipaH.
naktaMcharANAM bhUtAnAM vyAdidesha bali tadA.. 14-65-8 (94309)
dhUpagandhaniruddhaM tatsumanobhishcha saMvR^itam.
shushubhe sthAnamatyarthaM devadevasya pArthivaH.. 14-65-9 (94310)
kR^itvA pUjAM tu rudrasya gaNAnAM chaiva sarvashaH.
yayau vyAsaM puraskR^itya nR^ipo ratnanidhiM prati.. 14-65-10 (94311)
pUjayitvA dhanAdhvakShaM praNipatyAbhivAdya cha.
sumanobhirvichitrAbhirapUpaiH kR^isareNa cha.. 14-65-11 (94312)
sha~NkhAdIMshcha nidhInsarvAnnidhipAlAMshcha sarvashaH.
archayitvA dvijAgryA svasti vAchya cha vIryavAn 14-65-12 (94313)
teShAM puNyAhaghoSheNa tejasA samavasthitaH.
prItimAnsa kurushreShThaH khAnayAmAsaM taM nidhim.. 14-65-13 (94314)
tataH pAtrI sakarakA bahurUpA manoramAH.
bhR^i~NgArANi kaTAhAni kalashAnvardhamAnakAn.. 14-65-14 (94315)
bahUni cha vichitrANi bhAjanAni sahasrashaH.
uddhArayAmAsa tadA dharmarAjo yudhiShThiraH.. 14-65-15 (94316)
teShAM rakShaNamapyAsInmahAnkarapuTastathA.
naddhaM cha bhAjanaM rAjaMstulArdhamabhavannR^ipa.. 14-65-16 (94317)
vAhanaM pANDuputrasya tatrAsIttu vishAMpate.
ShaShTiruShTrasahasrANi shatAni dviguNA hayAH.. 14-65-17 (94318)
vAraNAshcha mahArAja sahasrashatasaMmitAH.
shakaTAni rathAshchaiva tAvadeva kareNavaH.
svarANAM puruShANAM cha parisa~NkhyA na vidyate.. 14-65-18 (94319)
etadvittaM tadabhavadyaduddadhre yudhiShThiraH.
ShoDashAShTau chaturviMshatsahasraM bhAralakShaNam.. 14-65-19 (94320)
eteShvAdAya taddravyaM punarabhyarchya pANDavaH.
mahAdevaM prati yayau puraM nAgAhayaM prati.. 14-65-20 (94321)
dvaipAyanAbhyanuj~nAtaH puraskR^itya purohitam.
gorute gorute chaiva nyavasatpuruSharShabhaH.. 14-65-21 (94322)
sA purA.abhimukhA rAjannuvAha mahatI chamUH.
kR^ichChrAddraviNabhArArtA harShayantI kurUdvahAn.. .. 14-65-22 (94323)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchaShaShTitamo.adhyAyaH.. 65 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-65-14 pAtrIH mahAnti odanoddharaNapAtrANi. karakA alpaghaTAH. bhR^i~NgArANi gaDukAn. vardhamAnakAn sharAvANi.. 7-65-16 karapaTaH karasaMpuTAkAraM dvijalabhAjanaM uShTrAdivAhyam saMdUkha iti prasiddham..Ashvamedhikaparva - adhyAya 066
.. shrIH ..
14.66. adhyAyaH 066
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena balabhaddrasumadrAdibhiH saha yaj~nArthaM hAstinapuraM pratyAgamanam.. 1 .. tata uttarAyAM parikShito parikShito jananam.. 2 .. bhashvatthAmAstreNa jananakAlaeva shavabhUtasya tasyojjIvanAya kuntyAdibhiH shrIkR^iShNaMprati prArthanA.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
etasminneva kAle tu vAsudevo.api vIryavAn.
upAyAdvR^iShNibhiH sArdaM puraM vAraNasAhvayam.. 14-66-1 (94324)
samayaM vAjimedhasya viditvA puruSharShabhaH.
yathokto dharmaputreNa pravrajansvapurIM prati.. 14-66-2 (94325)
raukmiNeyena sahito yuyudhAnena chaiva ha.
chArudeShNena sAMbeni gadena kR^itavarmaNA.. 14-66-3 (94326)
sAraNena cha vIreNa nishaThenonmukhena cha.
baladevaM puraskR^itya subhadrAsahitastadA.. 14-66-4 (94327)
draupadImuttarAM chaiva pR^ithAM chApyavalokakaH.
samAshvAsayituM chApi kShatriyA nihateshvarAH.. 14-66-5 (94328)
tAnAgatAnsamIkShyaiva dhR^itarAShTro mahIpatiH.
pratyagR^ihNAdyathAnyAyaM vidurashcha mahAmanAH.. 14-66-6 (94329)
tatraiva nyavasatkR^iShNaH svarchitaH puruShottamaH.
vidureNi mahAtejAstathaiva cha yuyutsunA.. 14-66-7 (94330)
vasatsu vR^iShNivIreShu tatrAtha janamejaya.
jaj~ne tava pitA rAjanparikShitparavIrahA.. 14-66-8 (94331)
sa tu rAjA mahArAja brahmAstreNAvapIDitaH.
shavo babhUva nishcheShTo harShashokavivardhanaH.. 14-66-9 (94332)
hR^iShTAnAM siMhanAdena janAnAM tatra niHsvanaH.
Avivasha dishaHsarvAH punarevAbhyupAgamat.. 14-66-10 (94333)
tataH sotitvaraH kR^iShNo viveshAntaHpuraM tadA.
yuyudhAnadvitIyo vai vyathitendriyamAnasaH.. 14-66-11 (94334)
tatastvaritamAyAntIM dadarshaM svAM pitR^iShvasAm.
kroshantImabhidhAveti vAsudevaM punaHpunaH.. 14-66-12 (94335)
pR^iShThato draupadIM chaiva subhadrAM cha yashasvinIm.
vikroshantyashcha karuNaM pANDavAnAM striyo nR^ipa.. 14-66-13 (94336)
tataH kR^iShNaM samAsAdya kuntI bhojasutA tadA.
provAcha rAjashArdUla bAShpagadgadayA girA.. 14-66-14 (94337)
vAsudeva mahAbAho suprajA devakI tvayA.
tvaM no gatiH pratiShThA cha tvadAyattamidaM kulam.. 14-66-15 (94338)
yadupravIra yo.ayaM te svastrIyasyAtmajaH prabho.
ashvatthAmnA hato jAtastamujjIvaya keshava.. 14-66-16 (94339)
tvayA hyetatpratij~nAtamaiShIke yadunandana.
ahaM saMjIvayiShyAmi mR^itaM jAtamiti prabho.. 14-66-17 (94340)
soyaM jAto mR^itastAta pashyainaM puruSharShabha.
uttarAM cha subhadrAM cha draupadIM mAM cha mAdhava.. 14-66-18 (94341)
dharmaputraM cha bhImaM cha phalgunaM nakulaM tathA.
sahadevaM cha durdharShaM sarvAnnastrAtumarhasi.. 14-66-19 (94342)
asminprANAH samAyattAH pANDavAnAM mamaiva cha.
pANDoshcha piNDo dAshArha tathaiva shvashurasya me.. 14-66-20 (94343)
abhimanyoshcha bhadraM te priyasya sadR^ishasya cha.
priyamutpAdayAdya tvaM pretasyApi janArdana.. 14-66-21 (94344)
uttarA hi puroktaM vai kathayatyarisUdana.
abhimanyorvachaH kR^iShNa priyatvAttanna saMshayaH.. 14-66-22 (94345)
abravItkila dAshArha vairATImArjunistadA.
mAtulasya kulaM bhadre tava putro gamiShyati.. 14-66-23 (94346)
gatvA vR^iShNayandhakakulaM dhanurvedaM grahIShyati.
astrANi cha vichitrANi nitIshAstraM cha kevalaM.. 14-66-24 (94347)
ityetatpraNayAttAta saubhadraH paravIrahA.
kathayAmAsa durdharShastathA chaitanna saMshayaH.. 14-66-25 (94348)
tAstvAM vayaM praNamyeha yAchAmo madhusUdana.
kulasyAsya hitArtaM cha kuru kalyANamuttamam.. 14-66-26 (94349)
evamuktvA tu vArShNeyaM pR^ithA pR^ithulalochanA.
uddhR^itya bAhU duHkhArtA tAshchAnyAH prApatanbhuvi.. 14-66-27 (94350)
abruvaMshcha mahArAja sarvAH sAsrAvilekShaNAH.
svastrIyo vAsudevasya mR^ito jAta iti prabho.. 14-66-28 (94351)
evaM gate tataH kuntIM paryagR^ihNAjjanArdanaH.
bhUmau nipatitAM chainAM sAntvayAmAsa bhArata.. .. 14-66-29 (94352)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaTShaShTitamo.adhyAyaH.. 66 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 067
.. shrIH ..
14.67. adhyAyaH 067
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
subhadrayA shrIkR^iShNaMprati tanmahimasaMstavanapUrvakaM parikShidujjIvanaprArthanA.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
utthitAyAM pR^ithAyAM tu subhadrA bhrAtaraM tadA.
dR^iShTvA chukrosha duHkhArtA vachanaM chedamabravIt.. 14-67-1 (94353)
puNDarIkAkSha pashya tvaM pautraM pArthasya dhImataH.
parikShINeShu kuruShu parikShINAM gatAyuSham.. 14-67-2 (94354)
iShIkA droNaputreNi bhImasenArthamudyatA.
sottarAyAM nipatitA vijaye mayi chaiva ha.. 14-67-3 (94355)
seyaM jvalantI hR^idaye mayi tiShTati keshava.
yanna pashyAmi durdharSha sahaputraM tu taM prabho.. 14-67-4 (94356)
kiMnu vakShyati dharmAtmA dharmarAjo yudhiShThiraH.
bhImasenArjunau chApi mAdravatyAH sutau cha tau.. 14-67-5 (94357)
shrutvA.abhimanyostanayaM jAtaM cha mR^itameva cha.
muShitA iva vArShNeya droNaputreNa pANDavAH.. 14-67-6 (94358)
abhimanyuH priyaH kR^iShNa pitR^INAM nAtra saMshayaH.
te shrutvA kiMnu vakShyanti droNaputrAstranirjitAH.. 14-67-7 (94359)
bhavitA naH paraM duHkhaM kiMnu manye janArdana.
abhimanyoH sutaM kR^iShNa mR^itaM jAtamariMdama.. 14-67-8 (94360)
sA.ahaM prasAdaye kR^iShNa tvAmadya shirasA natA.
pR^itheyaM draupadI chaiva tAH pashya puruShottama.. 14-67-9 (94361)
yadA droNasuto garbhAnpANDUnAM hanti mAdhava.
tadA kila tvayA drauNiH kruddhenokto.arimardana.. 14-67-10 (94362)
akAmaM tvAM kariShyAmi brahmabandho narAdhama.
ahaM saMjIvayiShyAmi kirITitanayAtmajam.. 14-67-11 (94363)
ityedvachanaM shrutvA jAnAnA.ahaM balaM tava.
prasAdaye tvAM durdharSha jIvatAmabhimanyujaH.. 14-67-12 (94364)
yadyetattvaM pratishrutya na karoShi vacha shubham.
sakalaM vR^iShNishArdUla mR^itAM mAmavadhAraya.. 14-67-13 (94365)
abhimanyoH suto vIra na saMjIvati yadyayam.
jIvati tvayi durdharSha kiM kariShyAmyahaM tvayA.. 14-67-14 (94366)
saMjIvayainaM durdharSha mR^itaM tvamabhimanyujam.
sadR^ishAkShasutaM vIra sasyaM varShannivAMmbudaH.. 14-67-15 (94367)
tvaM hi keshava dharmAtmA satyavAnsatyavikramaH.
sa tAM vAchamR^itAM kartumarhasi tvamariMdama.. 14-67-16 (94368)
ichChannapi hi lokAMstrI~njIvayethA mR^itAnimAn.
kiM punardayitaM jAtaM svasrIyasyAtmajaM mR^itam.. 14-67-17 (94369)
prabhAvaj~nA.asmi te kR^iShNa tasmAttvAM yAchayAmyaham.
kuruShva pANDuputrANAmimaM paramanugraham.. 14-67-18 (94370)
svaseti vA mahAbAho hataputreti vA punaH.
prapannA mAmiyaM cheti dayAM kartumihArhasi.. .. 14-67-19 (94371)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvi saptaShaShTitamo.adhyAyaH.. 67 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-67-4 ghR^itena siktairiti sheShaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 068
.. shrIH ..
14.68. adhyAyaH 068
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena parikShitsUtikAgR^ihapraveshanam.. 1 .. tatrottarayA kR^iShNasamIpe bahudhA vilApapUrvakaM putrojjIvanaprArthanA.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktastu rAjendra keshihA duHkhamurchChitaH.
tatheti vyAjahArochchairhlAdayanniva taM janam.. 14-68-1 (94372)
vAkyenaitena hi tadA taM janaM puruSharShabhaH.
hlAdayAmAsa sa vibhurgharmArtaM salilairiva.. 14-68-2 (94373)
tataH sa prAvishattUrNaM janmaveshma pitustava.
architaM puruShavyAghra sitairmAlyairyathAvidhi.. 14-68-3 (94374)
apAM kumbhaiH supUrNaishcha vinyastaiH sarvatodisham.
ghR^itena tindukAlAtaiH sarShapaishcha mahAbhuja.. 14-68-4 (94375)
astraishcha vimalairnyastaiH pAvakaishcha samantataH.
vR^iddhAbhishchApi rAmAbhiH parivArArthamAvR^itaH.
dakShaishcha parito dhIra bhiShagbhiH kushalaistathA.. 14-68-5 (94376)
dadarsha cha sa tejasvI rakShoghrAnyapi sarvashaH.
dravyANi sthApitAni sma vidhivatkushalairjanaiH.. 14-68-6 (94377)
tathAyuktaM cha taddR^iShTvA janmaveshma pitustava.
hR^iShTo.abhavaddhR^iShIkeshaH sAdhusAdhviti chAbravIt.. 14-68-7 (94378)
tathA bruvati vArShNeye prahR^iShTavadane tadA.
draupadI tvaritA gatvA vairATIM vAkyamabravIt.. 14-68-8 (94379)
ayamAyAti te bharturmAtulo madhusUdanaH.
purANarShirachintyAtmA samIpamaparAjitaH.. 14-68-9 (94380)
sA.api bAShpakalAM vAchaM nigR^ihyAshrUpi chaiva ha.
asaMvItA.abhavaddevI devavatkR^iShNamIyuShI.. 14-68-10 (94381)
sA tathA dUyamAnena hR^idayena tapasvinI.
dR^iShTvA govindamAyAntaM kR^ipaNaM paryadevayat.. 14-68-11 (94382)
puNDarIkAkSha pashyAvAM bAlena hi vinAkR^itau.
abhimanyuM cha mAM chaiva haThAttulyaM janArdana.. 14-68-12 (94383)
vArShNeyamadhuhanvIra shirasA tvAM prasAdaye.
droNaputrAstranirdagdhaM jIvayainaM mamAtmajam.. 14-68-13 (94384)
yadi sma dharmarAj~nA vA bhImasenena vA punaH.
tvayA vA puNDarIkAkSha vAkyamuktamidaM bhavet.. 14-68-14 (94385)
ajAnatImiShIkeyaM janitrIM hantviti prabho.
ahameva vinaShTA syAM nAyamevaM gato bhavet.. 14-68-15 (94386)
garbhasthasyAsya bAlasya brahmAstreNa nipAtanam.
kR^itvA nR^ishaMsaM durbuddhirdrauNiH kiM phalamashnute.. 14-68-16 (94387)
sA tvAM prasAdya shirasA yAche shatrunibarhaNa.
prANAMstyakShyAmi govinda nAyaM saMjIvate yadi.. 14-68-17 (94388)
asminhi bahavaH sAdho ye mamAsanmanorathAH.
te droNaputreNa hatAH kiMnu jIvAmi keshava.. 14-68-18 (94389)
AsInmama matiH kR^iShNa pUrNotsa~NgA janArdana.
abhivAdayiShye hR^iShTeti tadidaM vitathIkR^itam.. 14-68-19 (94390)
chapalAkShasya dAyAde mR^ite.asminpuruSharShabha.
viphalA me kR^itAH kR^iShNa hR^idi sarve manorathAH.. 14-68-20 (94391)
chapalAkShaH kilAtIva priyaste madhusUdana.
sutaM pashya tvamasyainaM brahmAstreNa nipAtitam.. 14-68-21 (94392)
kR^itaghno.ayaM nR^ishaMso.ayaM yathA.asya janakastathA.
yaH pANDavIM shriyaM tyaktvA gato.adya yamasAdanaM.. 14-68-22 (94393)
mayA chaitatpratij~nAtaM raNamUrdhani keshava.
abhimanyau hate vIra tvAmeShyAmyachirAditi.. 14-68-23 (94394)
tachcha nAkaravaM kR^iShNa nR^ishaMsA jIvitapriyA.
idAnIM mAM gatAM tatra kiMnu vakShyati phAlguniH.. .. 14-68-24 (94395)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTaShaShTitamo.adhyAyaH.. 68 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-68-19 putrotsa~NgA janArdaneti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 069
.. shrIH ..
14.69. adhyAyaH 069
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena sashapathaM saMsparshanena parikShitaH samujjIvanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
saivaM vilapya karuNaM sonmAdeva tapasvinI.
uttarA nyapatadbhUmau kR^ipaNA putragR^iddhinI.. 14-69-1 (94396)
tAM tu dR^iShTvA nipatitAM hataputraparichChadAm.
chukrosha kuntI duHkhArtA sarvAshcha bharatAstriyaH.. 14-69-2 (94397)
muhUrtamiva rAjendra pANDavAnAM niveshanam.
aprekShaNIyamabhavadArtasvanavinAditam.. 14-69-3 (94398)
sA muhUrtaM cha rAjendra putrashokAbhipIDitA.
kashmalAbhihatA vIra vairATI tvabhavattadA.. 14-69-4 (94399)
pratilabhya tu sA saMj~nAmuttarA bharatarShabha.
a~NkamAropya taM putramidaM vachanamabravIt.. 14-69-5 (94400)
dharmaj~nasya sutaH saMstvaM na dharmamavabudhyase.
yastvaM vR^iShNipravIrasya kuruShe nAbhivAdanam.. 14-69-6 (94401)
putra gatvA mama vacho brUyAstvaM pitaraM tvidam.
durmaraM prANinAM vIra kAle prApte katha~nchana.. 14-69-7 (94402)
yA.ahaM tvayA vinA.adyeha patyA putreNa chaiva ha.
maraNaM nAbhigachChAmi hatasvastiraki~nchanA.. 14-69-8 (94403)
athavA dharmarAj~nA.ahamanuj~nAtA mahAbhujaH.
bhakShayiShye viShaM ghoraM pravekShye vA hutAshanam.. 14-69-9 (94404)
athavA durbharaM tAta yadidaM me sahasradhA.
patiputravihInAyA hR^idayaM na vidIryate.. 14-69-10 (94405)
uttiShTha putra pasyemAM duHkhitAM prapitAmahIm.
ArtAmupaplutAM dInAM nimagnAM shokasAgare.. 14-69-11 (94406)
AryAM cha pashya pA~nchAlIM sAtvatIM cha tapasvinIm.
mAM cha pashya suduHkhArtAM vyAdhaviddhAM mR^igImiva.. 14-69-12 (94407)
uttiShTha pashya vadanaM lokanAthasya dhImataH.
puNDarIkapalAshAkShaM pureva chapalekShaNaH.. 14-69-13 (94408)
evaM vipralapantIM tu dR^iShTvA nipatitAM punaH.
uttarAM tAM striyaH sarvAH punarutthApayantyuta.. 14-69-14 (94409)
utthAya cha punardhairyAttadA matsyapateH sutA.
prA~njaliH puNDarIkAkShaM bhUmAvevAbhyavAdayat.. 14-69-15 (94410)
shrutvA sa tasyA vipulaM vilApaM puruSharShabhaH.
upaspR^ishya tataH kR^iShNo brahmAstraM pratyasaMharat.. 14-69-16 (94411)
pratijaj~ne cha dAshArhastasya jIvitamachyutaH.
abravIchcha vishuddhAtmA sarvaM vishrAvayajjagat.. 14-69-17 (94412)
na bravImyuttare mithyA satyametadbhaviShyati.
eSha saMjIvayAmyenaM pashyatAM sarvadehinAm.. 14-69-18 (94413)
noktapUrvaM mayA mithyA svaireShvapi kadAchana.
na cha yuddhAtparAvR^ittastathA saMjIvatAmayam.. 14-69-19 (94414)
yathA me dayito dharmo brAhmaNashcha visheShataH.
abhimanyoH suto jAto mR^ito jIvatvayaM tathA.. 14-69-20 (94415)
yathA.ahaM nAbhijAnAmi vijaye tu kadAchana.
virodhaM tena satyena mR^ito jIvatvayaM shishuH.. 14-69-21 (94416)
yathA satyaM cha dharmashcha mayi nityaM pratiShThitau.
tathA mR^itaH shishurayaM jIvatAdabhimanyujaH.. 14-69-22 (94417)
yathA kaMsashcha keshI cha dharmeNa nihatau mayA.
tena satyena bAlo.ayaM punaH saMjIvatAmiha.. 14-69-23 (94418)
ityuktvA vAsudevo.atha taM bAlaM bharatarShabha.
`pAdena kamalAbhena brahmarudrArchitena cha.
pasparsha puNDarIkAkSha ApAdatalamastakam.. 14-69-24 (94419)
spR^iShTamAtrastu kR^iShNena sa bAlo bharatarShabha.
shanaiHshanairmahArAja prApadyata sa chetanAm..' 14-69-25 (94420)
shanaiHshanairmahArAja prAspandata sachetanaH.. .. 14-69-26 (94421)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekonasaptatitamo.adhyAyaH.. 69 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-69-6 dharmajasya suta iti ka.tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 070
.. shrIH ..
14.70. adhyAyaH 070
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNenAbhimanyusutasya padapravR^ittinimittakathanapUrvakaM nAmakaraNam.. 1 .. atrAntare yudhiShThirAdInAM svarNabhArAnayanena hastinapuraMpratyAgamanashravaNena kR^iShNAdibhistatpratyudyAnam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
brahmAstraM tu yadA rAjankR^iShNena pratisaMhR^itam.
tadA tadveshma te pitrA tejasA.abhividIpitam.. 14-70-1 (94422)
tato rakShAMsi sarvANi neshustyaktvA gR^ihaM tu tat.
antarikShe cha vAgAsItsAdhu keshava sAdhviti.. 14-70-2 (94423)
tadastraM jvalitaM chApi pitAmahamagAttadA.
tataH prANAnpunarlebhe pitA tava nareshvara.. 14-70-3 (94424)
vyacheShTata cha bAlosau yathotsAhaM yatAbalam.
babhUvurmuditA rAjaMstatastA bharatastriyaH.. 14-70-4 (94425)
brAhmaNA vAchayAmAsurgovindasyaiva shAsanAt.
tatastA muditAH sarvAH prashashaMsurjanArdanam.. 14-70-5 (94426)
striyo bharatasiMhAnAM nAvaM labdhveva pAragAH.
kuntI drupadaputrI cha subhadrA chottarA tathA.
striyashchAnyA nR^isiMhAnAM babhUvurhR^iShTamAnasAH.. 14-70-6 (94427)
tatra mallA naTAshchaiva granthikAH saukhyashAyikAH.
sUtamAgadhasa~NghAshchApyastuvaMstaM janArdanam.. 14-70-7 (94428)
kuruvaMshastavAkhyAbhirAshIrbhirbharatarShabha.
`sabhAjayata saMhR^iShTo mahArAja mahAjanaH..' 14-70-8 (94429)
utthAya tu yathAkAlamuttarA yadunandanam.
abhyavAdayata prItA saha putreNa bhArata.. 14-70-9 (94430)
tatastasyai dadau prIto bahuratnaM visheShataH.
tathaiva vR^iShNishArdUlo nAma chAsyAkarotprabhuH.
pitustava mahArAja satyasandho janArdanaH.. 14-70-10 (94431)
parikShINe kule yasmAjjAto.ayamabhimanyujaH.
parikShiditi nAmAsya bhavatvityabravIttadA.. 14-70-11 (94432)
so.avardhata yathAkAlaM pitA tava janAdhipa.
manaHprahlAdanashchAsItsarvalokasya bhArata.. 14-70-12 (94433)
mAsajAtastu te vIra pitA bhavati bhArata.
athAjagmuH subahulaM ratnamAdAya pANDavAH.. 14-70-13 (94434)
`merukUTanibhAnbhANDAnkalashAnbhAjanAni cha.
kR^itAkR^itaM mahadbhImamAdAya puruShottamAH.. 14-70-14 (94435)
bhAratairvAhanaistatra gorute gorute pathi.
nivasanto yayurdevaM smarantaH parameShThinaH.. 14-70-15 (94436)
nAsIttatra nR^ipaH kashchidabhArArto nR^ipaM vinA.
bhImAdayo.api yaj~nArthaM vahante kiM punarjanAH..' 14-70-16 (94437)
tAnsamIpagatA~nshrutvA niryayurvR^iShNipu~NgavAH.
ala~nchakrushcha mAlyaughairnagaraM nAgasAhvayam.. 14-70-17 (94438)
patAkAbhirvichitrAbhirdhvajaishcha vividhairapi.
veshmAni samala~nchakruH paurAshchApi janeshvaraH.. 14-70-18 (94439)
devatAyatanAnAM cha pUjAH suvividhAstathA.
saMdideshAtha viduraH pANDuputrapriyepsayA.. 14-70-19 (94440)
rAjamArgAshcha tatrAsansumanobhirala~NkR^itAH.
shushubhe tatpuraM chApi samudraughanibhasvanam.. 14-70-20 (94441)
nartakaishchApi nR^ityadbhirgAyakAnAM cha niHsvanaiH.
AsIdvaishravaNasyeva nivAsastatpuraM tadA.. 14-70-21 (94442)
bandibhishcha narai rAjanstrIsahAyaishcha sarvashaH.
tatratatra vivikteShu samantAdupashobhitam.. 14-70-22 (94443)
patAkA dhUyamAnAshcha samantAnmAtarishvanA.
adarshayanniva tadA kurUnvai dakShiNottarAn.. 14-70-23 (94444)
aghoShayaMstadA chApa puruShA rAjamArgataH.
sarvarAtravihAro.adya ratnAbharaNalakShaNaH.. .. 14-70-24 (94445)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptatitamo.adhyAyaH.. 70 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-70-5 vAchayAmAsuH svastIti sheShaH.. 7-70-7 gramthikAH daivaj~nAH sukhAvahaM saukhyaM shayanaM iti pR^ichChanti te saukhyashAyikAH.. 7-70-8 kuruvaMshasya stavaM AchakShate tAbhiH kuruvaMshastavAkhyAbhiH.. 7-70-9 utthAya tu yathAkAmamiti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-70-10 tasya kR^iShNo dadau hR^iShTo bahuratnaM visheShataH. tathAnye vR^iShNishArdUlA iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 071
.. shrIH ..
14.71. adhyAyaH 071
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNAdibhiH pratyudgamyamAnairyudhiShThirAdibhiH svarNabhArapuraskAreNa hAstinapurapraveshaH.. 1 .. tatastatropAgatena vyAsena yudhiShThiraMpratyashvamedhaprashaMsanapUrvakaM tatkaraNavidhAnam.. 2 .. yudhiShThireNAshvamedhe svayaM dIkShAsvIkAraM prArthitena kR^iShNena sahetukathanaM tampratyeva dIkShAsvIkAravidhAnam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tAnsamIpagatA~nshrutvA pANDavA~nshatrukarshanaH.
vAsudevaH sahAmAtyaH prayayau sasuhR^idgaNaH.
te sametya yathAnyAyaM pratyudyAtA didR^ikShayA.. 14-71-1 (94446)
te sametya tathAdharmaM pANDavA vR^iShNibhiH saha.
vivishuH sahitA rAjanpuraM vAraNasAhvayam.. 14-71-2 (94447)
vishatastasya sainyasya khuranemisvanena ha.
dyAvApR^ithivyau khaM chaiva sarvamAsItsamAvR^itam.. 14-71-3 (94448)
te koshAnagrataH kR^itvA vivishuH svaM puraM tadA.
pANDavAH prItamanasaH sAmAtyAH sasuhR^idgaNAH.. 14-71-4 (94449)
te sametya yathAnyAyaM dhR^itarAShTraM janAdhipam.
kIrtayantaH svanAmAni tasya pAdau vavandire.. 14-71-5 (94450)
dhR^itarAShTrAbhyanuj~nAtA gAndhArIM subalAtmajAm.
kuntIM cha rAjashArdUla tadA bharatasattama.. 14-71-6 (94451)
viduraM yUjayitvA cha vaishyAputraM sametya cha.
pUjyamAnAH sma te vIrA vyarochanta vishAmpate.. 14-71-7 (94452)
tatastatparamAshcharyaM vichitraM mahadadbhutam.
shushruvuste tadA vIrAH pituste janma bhArata.. 14-71-8 (94453)
tadupashrutya tatkarma vAsudevasya dhImataH.
pUjArhaM pUjayAmAsuH kR^iShNaM devakInandanam.. 14-71-9 (94454)
tataH katipayAhasya vyAsaH satyavatIsutaH.
AjagAma mahAtejA nagaraM nAgasAhvayam.. 14-71-10 (94455)
tasya sarve yathAnyAyaM pUjA chakruH kurUdvahAH.
saha vR^iShNyandhakavyAghrairupAsAMchakrire tadA.. 14-71-11 (94456)
tatra nAnAvidhAkArAH kathAH samabhikIrtya vai.
yudhiShThiro dharmasuto vyAsaM vachanamabravIt.. 14-71-12 (94457)
bhavatprasAdAdbhagavanyadidaM ratnamAhR^itam.
upayoktuM tadichChAmi vAjimedhe mahAkratau.. 14-71-13 (94458)
tamanuj~nAtumichChAmi bhavatA munisattama.
tvadadhInA vayaM sarve kR^iShNasya cha mahAtmanaH.. 14-71-14 (94459)
vyAsa uvAcha. 14-71-15x (7916)
anujAnAmi rAjaMstvAM kriyatAM yadanantaram.
yajasva vAjimedhena vidhivaddakShiNAvatA.. 14-71-15 (94460)
ashvamedho hi rAjendra pAvanaH sarvapApmanAm.
teneShTvA tvaM vipAtmA vai bhavitA nAtra saMshayaH.. 14-71-16 (94461)
ityuktaH sa tu dharmAtmA kururAjo yudhiShThiraH.
ashvamedhasya kauravya chakArAharaNe matim.. 14-71-17 (94462)
samanuj~nApya tatsarvaM kR^iShmadvaipAyanaM nR^ipaH.
vAsudevamathAbhyetya vAgmI vachanamabravIt.. 14-71-18 (94463)
devakI suprajA devI tvayA puruShasattama.
yadbrUyAM tvAM mahAbAho tatkR^ithAstvamihAchyuta.. 14-71-19 (94464)
tvatprabhAvArjitAnbhogAnashnIma yadunandana.
parAkrameNa buddhyA cha tvayeyaM nirjitA mahI.. 14-71-20 (94465)
dIkShayasva tvamAtmAnaM tvaM hi naH paramo guruH.
tvayIShTavati dAshArha vipApmA bhavitA hyaham.. 14-71-21 (94466)
tvaM hi yaj~no gurushcha tvaM dharmaj~nastvaM prajApatiH.
tvaM gatiH sarvabhUtAnAmiti me nishchitA matiH.. 14-71-22 (94467)
vAsudeva uvAcha. 14-71-23x (7917)
tvamevaitanmahAbAho kartumarhasyariMdama.
tvaM gatiH sarvabhUtAnAmiti me nishchitA matiH.. 14-71-23 (94468)
tvaM chAdyi kuruvIrANAM dharmeNa hi virAjase.
guNIbhUtAH sma te rAjaMstvaM no rAjangururmataH.
yajasva madanuj~nAtaH prApya eSha kratustvayA.. 14-71-24 (94469)
yunaktu no bhavAnkArye yatra vA~nChasi bhArata.
satyaM te pratijAnAmi sarvaM kartAsmi te.anagha.. 14-71-25 (94470)
bhImasenArjunau chaiva tathA mAdravatIsutau.
iShTavanto bhaviShyanti tvayIShTavati pArthive.. .. 14-71-26 (94471)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekasaptatitamo.adhyAyaH.. 71 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-71-7 vaishyAputraM yuyutsum.. 7-71-16 pAvanaH nAshakaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 072
.. shrIH ..
14.72. adhyAyaH 072
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vyAsena yudhiShThiraMprati pR^ithivIsaMchArAya medhyAshvotsarjanachodanA.. 1 .. tathA.ashvarakShaNe.arjunasya niyojanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktastu kR^iShNena dharmaputro yudhiShThiraH.
vyAsamAmantry medhAvI tato vAchanamabravIt.. 14-72-1 (94472)
yadA kAlaM bhavAnvetti hayamedhasya tattvataH.
dIkShayasva tadA mAM tvaM tvayyAyatto hi me krutuH.. 14-72-2 (94473)
vyAsa uvAcha. 14-72-3x (7918)
ayaM pailotha kaunteya yAj~navalkyastathaiva cha.
vidhAnaM yadyathA kAlaM tatkartArau na saMshayaH.. 14-72-3 (94474)
chaitryAM hi paurNamAsyAM tu tava dIkShA bhaviShyati.
sambhArAH sambhriyantAM cha yaj~nArthaM puruSharShabha.. 14-72-4 (94475)
ashvavidyAvidashchaiva sUtA viprAshcha tadvidaH.
medhyamashvaM parIkShantAM tava yaj~nArthasiddhaye.. 14-72-5 (94476)
tamutsR^ija yathAshAstraM pR^ithivIM sAgarAmbarAm.
saparyetu yasho nAmnA tava pArthiva vardhayan.. 14-72-6 (94477)
ityuktaH sa tathetyuktvA pANDavaH pR^ithivIpatiH.
chakAra sarvaM rAjendra yathoktaM brahmavAdinA.. 14-72-7 (94478)
sambhArashchaiva rAjendra sarve sa~NkalpitAstatA.. 14-72-8 (94479)
sa sambhArAnsamAhR^itya nR^ipo dharmasutastadA.
nyavedayadameyAtmA kR^iShNadvaipAyanAya vai.. 14-72-9 (94480)
tato.abravInmahAtejA vyAso dharmAtmajaM nR^ipam.
yathAkAlaM yathAyogaM sajjAH sma tava dIkShaNe.. 14-72-10 (94481)
sphyashcha kUrchashcha sauvarNo yachchAnyadapi kaurava.
yattu yogyaM bhavetki~nchidraukmaM tatkriyatAmiti.. 14-72-11 (94482)
ashvashchotsR^ijyatAmadya pR^ithvyAmatha yathAkramam.
suguptaM charatAM chApi yathAshAstraM yathAvidhi.. 14-72-12 (94483)
yudhiShThira uvAcha. 14-72-13x (7919)
ayamashvo yatA brahmannutsR^iShTaH pR^ithivImimAm.
chariShyati yathAkAmaM tatra vai saMvidIyatAm.. 14-72-13 (94484)
pR^ithivIM paryaTantaM hi turagaM kAmachAriNam.
kaH pAlayediti mune tadbhavAnvaktumarhati.. 14-72-14 (94485)
ityuktaH sa tu rAjendra kR^iShNadvaipAyano.abravIt.
bhImasenAdavarajaH shreShThaH sarvadhanuShmatAm.
jiShNuH sahiShNurdhR^iShNuscha sa enaM pAlayiShyati.. 14-72-15 (94486)
shaktaH sa hi mahIM jetuM nivAtakavachAntakaH.
tasminhyastrANi divyAni divyaM saMhananaM tathA.
divyaM dhanashcheShudhI cha sa enamanuyAsyati.. 14-72-16 (94487)
sa hi dharmArthakushalaH sarvavidyAvishAradaH.
yathAshAstraM nR^ipashreShTha chArayiShyati te hayam.. 14-72-17 (94488)
rAjaputro mahAbAhuH shyAmo rAjIvalochanaH.
abhimanyoH pitA vIraH sa enamanuyAsyati.. 14-72-18 (94489)
bhImasenopi tejasvI kaunteyo.amitavikramaH.
samartho rakShituM rAShTraM nakulashcha vishAmpate.. 14-72-19 (94490)
sahadevastu kauravya samAyAsyati buddhimAn.
kuTumbatantraM vidhivatsarvameva mahAyashAH.. 14-72-20 (94491)
sa tu sarvaM yathAnyAyamukta kurukulodvahaH.
chakAra phalgunaM chApi saMdidesha hayaM prati.. 14-72-21 (94492)
yudhiShThira uvAcha. 14-72-22x (7920)
ehyarjuna tvayA vIra hayo.ayaM paripAlyatAm.
tvamarho rakShituM hyenaM nAnyaH kashchana mAnavaH.. 14-72-22 (94493)
ye chApi tvAM mahAbAho pratyudyAnti narAdhipAH.
tairvigraho yathA na syAttathA kAryaM tvayA.anagha.. 14-72-23 (94494)
AkhyAtavyashcha bhatA yaj~no.ayaM mama sarvashaH.
pArthivebhyo mahAbAho samaye gamyatAmiti .. 14-72-24 (94495)
vaishampAyana uvAcha. 14-72-25x (7921)
evamuktvA sa dharmAtmA bhrAtaraM savyasAchinam.
bhImaM cha nakulaM chaiva puraguptau samAdadhat.. 14-72-25 (94496)
kuTumbatantre cha tadA sahadevaM yudhAMpatim.
anumAnya mahIpAlaM dhR^itarAShTraM yudhiShThiraH.. .. 14-72-26 (94497)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvisaptatitamo.adhyAyaH.. 72 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-72-11 sphyaH kAShThakha~NgaH sa chAtra sauvarNaH. kUrcha AsanArthaM kushamuShTiH so.apyatra sauvarNaH.. 7-72-12 suguptaM surakShitaM yathA syAttathA..Ashvamedhikaparva - adhyAya 073
.. shrIH ..
14.73. adhyAyaH 073
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena yudhiShThiraniyogAdbrAhmaNaiH kShatriyaishcha saha prathamamuttaradishyashvasa~nchAraNena rakShaNAya tadanusaraNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
dIkShAkAle tu samprApte tataste sumahartvijaH.
vidhivaddIkShayAmAsurashvamedhAya pArthivam.. 14-73-1 (94498)
kR^itvA sa pashumedhAMshcha dIkShitaH pANDunandanaH.
dharmarAjo mahAtejAH sahartvigbhirvyarochata.. 14-73-2 (94499)
hayashcha hayamedhArthaM svayaM sa brahmavAdinA.
utsR^iShTaH shAstravidhinA vyAsenAmitatejasA.. 14-73-3 (94500)
sa rAjA rAjadharmeNa dIkShito vibabhau tadA.
hemamAlI rukmakaNThaH pradIpta iva pAvakaH.. 14-73-4 (94501)
kR^iShNAjinI daNDapANiH kShaumavAsAH sa dharmajaH.
vibabhau dyutimAnbhUyaH prajApatirivAdhvare.. 14-73-5 (94502)
tathaivAsyartvijaH sarve tulyaveShA vishAMpate.
babhUvurarjunashchApi pradIpta iva pAvakaH.. 14-73-6 (94503)
shvetAshvaH kapiketushcha sasArAshvaM dhana~njayaH.
vidhivatpR^ithivIpAla dharmarAjasya shAsanAt.. 14-73-7 (94504)
**kShipangANDivaM rAjanbaddhagodhA~NgulitravAn.
tamashvaM pR^ithivIpAla mudA yuktaH sasAra cha.. 14-73-8 (94505)
anumArgaM tadA rAjannAgamattatpuraM vibho.
draShTukAmaM kurushreShThaM prayAsyanataM dhana~njayam.. 14-73-9 (94506)
teShAmanyonyasammardAdUShmeva samAjAyata.
didR^ikShUNAM hayaM taM cha taM chaiva hayasAriNam.. 14-73-10 (94507)
tataH shabdo mahArAja dishaH khaM pratipUrayan.
babhUva prekShatAM nR^ImAM kuntIputraM dhanaMjayam.. 14-73-11 (94508)
eSha gachChati kaunteyasturagashchaiva dIptimAn.
samanveti mahAbAhuH saMspR^ishandhanuruttamam.. 14-73-12 (94509)
evaM shushrAva vadatAM giro jiShNurudAradhIH.
svasti te.astu vrajAriShTaM punashchaihIti bhArata.. 14-73-13 (94510)
athApare manuShyendra puruShA vAkyamabruvan.
nainaM pashyAma sammarde dhanuretatpradR^ishyate.. 14-73-14 (94511)
etaddhi bhImanirhrAdaM vishrutaM gANDivaM dhanuH.
svasti gachChatvariShTo vai panthAnamakutobhayam.
nivR^ittamenaM drakShyAmaH punareShyati cha dhruvam.. 14-73-15 (94512)
evamAdyA manuShyANAM strINAM cha bharatarShabha.
shushrAva madhurA vAchaH punaHpunarudAradhIH.. 14-73-16 (94513)
yAj~navalkyasya shiShyashcha kushalo yaj~nakarmaNi.
prAyAtpArthena sahitaH shAntyarthaM vedapAragaH.. 14-73-17 (94514)
brAhmaNAshcha mahIpAla bahavo vedapAragAH.
anujagmurmahAtmAnaM kShatriyAshcha vishAmpate.
vidhivatpR^ithivIpAla dharmarAjasya shAsanAt.. 14-73-18 (94515)
pANDavaiH pR^ithivImashvo nirjitAmastratejasA.
chachAra sa mahArAja yathAdeshaM cha sattama.. 14-73-19 (94516)
tatra yuddhAni vR^ittAni yAnyAsanpANDavasya ha.
tAni vakShyAmi te vIra vichitrANi mahAnti cha.. 14-73-20 (94517)
sa hayaH pR^ithivIM rAjanpradakShiNamavartata.
sasArettarataH pUrvaM tannibodha mahIpate.. 14-73-21 (94518)
avamR^idransa rAShTrANi pArthivAnAM hayottamaH.
shanaistadA pariyayau shvetAshvashcha mahArathaH.. 14-73-22 (94519)
tatra sa~NgaNanA nAsti rAj~nAmayutashastadA.
ye.ayudhyanta mahArAja kShatriyA hatabAndhavAH.. 14-73-23 (94520)
kirAtA yavanA rAjanbahavo.asidhanurdharAH.
mlechChAshchAnye bahuvidhAH pUrvaM ye nikR^itA raNe.. 14-73-24 (94521)
AryAshcha pR^ithivIpAlAH prahR^iShTanaravAhanAH.
samIyuH pANDuputreNa bahavo yuddhadurmadAH.. 14-73-25 (94522)
evaM vR^ittAni yuddhAni tatratatra mahIpate.
arjunasya mahIpAlairnAnAdeshasamAgataiH.. 14-73-26 (94523)
yAnyatra hayato rAjanpravR^ittAni mahAnti cha.
tAni yuddhAni vakShyAmi kaunteyasya tavAnagha.. .. 14-73-27 (94524)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi trisaptatitamo.adhyAyaH.. 73 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-73-9 AkumAraM tadA rAjan iti jha.pAThaH.. 7-73-17 shiShyaH somashravAH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 074
.. shrIH ..
14.74. adhyAyaH 074
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena traigartAnAM parAjayaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
trigartairabhavadyuddhaM kR^itavairaiH kirITinaH.
mahArathasamAj~nAtairhatAnAM putranaptR^ibhiH.. 14-74-1 (94525)
te samAj~nAya samprAptaM yaj~niyaM turagottama*****
viShayAntaM tato vIrA daMshitAH paryavArayan.. 14-74-2 (94526)
rathino baddhatUNIrAH sadashvaiH samala~NkR^itaiH.
parivArya hayaM rAjangrahItuM samprachakramuH.. 14-74-3 (94527)
tataH kirITI sa~nchintya teShAM tatra chikIrShitam.
vArayAmAsa tAnvIrAnsAntvapUrvamariMdamaH.. 14-74-4 (94528)
tadanAdR^itya te sarve sharairabhyahanaMstadA.
tamorajobhyAM saMChannAMstAnkirITI nyavArayat.. 14-74-5 (94529)
tAnavravIttato jiShNuH prahasanniva bhArata.
nivartadhvamadharmaj~nAH shreyo jIvitameva cha.. 14-74-6 (94530)
sa hi vIraH prayAsyanvai dharmarAjena vAritaH.
hatabAndhavA na te pArta hantavyAH pArthivA iti.. 14-74-7 (94531)
sa tadA tadvachaH shrutvA dharmarAjasya dhImataH.
tAnnivartadhvamityAha na nyavartanti chApi te.. 14-74-8 (94532)
tatastrigartarAjAnaM sUryavarmANamAhave.
vinadya sharajAleni prajahAsa dhanaMjayaH.. 14-74-9 (94533)
tataste rathaghopeNa rathanemisvanena cha.
pUrayanto dishaH sarvA dhanaMjayamupAdravan.. 14-74-10 (94534)
sUryavarmA tataH pArte sharANAM nataparvaNAm.
shatAnyamu~nchadrAjendra laghvastramabhidarshayan.. 14-74-11 (94535)
tathaivAnye maheShvAsA ye cha tasyAnuyAyinaH.
mumuchuH sharavarShANi dhanaMjayavadhaiShiNaH.. 14-74-12 (94536)
sa tA~njyAmukhanirmuktairbahubhiH subahU~nsharAn.
chichCheda pANDavo rAjaMste bhUmau nyapataMstadA.. 14-74-13 (94537)
ketuvarmA tu tejasvI tasyaivAvarajo yuvA.
yuyudhe bhrAturarthAya pANDavena yashasvinA.. 14-74-14 (94538)
tamApatantaM samprekShya ketuvarmANamAhave.
abhyaghnannishitairbANairbIbhatsuH paravIrahA.. 14-74-15 (94539)
ketuvarmaNyabhihate dhR^itavarmA mahArathaH.
rathenAshu samutpatya sharairjiShNumavAkirat.. 14-74-16 (94540)
tasya tAM shIghratAmIkShya tutoShAtIva vIryavAn.
guDAkesho mahAdejA bAlasya dhR^itavarmaNaH.. 14-74-17 (94541)
na saMdadhAnaM dadR^ishe nAdadAnaM cha taM tadA.
kirantamevaM sa sharAndadR^ishe pAkashAsaniH.. 14-74-18 (94542)
sa tu taM pUjayAmAsa dhR^itavarmANamAhave.
manasA tu muhUrtaM vai raNe samabhiharShayan.. 14-74-19 (94543)
`na vivyAdha raNe kruddhaH kuntIputro hasanniva.
saubhadrasyeva tatkarma dR^iShTvA bAlasya vismitaH.. 14-74-20 (94544)
taM pannagamiva kruddhaM kuruvIraH smayanniva.
prItipUrvaM mahAbAhuH prANairna vyaparopayat.. 14-74-21 (94545)
sa tathA rakShyamANo vai pArthenAmitatejasA.
dhR^itavarmA sharaM dIptaM mumocha vijaye tadA.. 14-74-22 (94546)
sa tena vijayastUrNamAsIdviddhaH kare bhR^isham.
mumocha gANDivaM mohAttatpapAtAtha bhUtale.. 14-74-23 (94547)
dhanuShaH patatastasya savyasAchikarAdvibho.
babhUva sadR^ishaM rUpaM shakrachApasya bhArata.. 14-74-24 (94548)
tasminnipatite divye mahAdhanuShi pArthivaH.
chakAra sasvanaM hAsaM dhR^itavarmA mahAhave.. 14-74-25 (94549)
tato roShArdito jiShNuH pramR^ijya rudhiraM karAt.
dhanurAdatta taddivyaM sharavarShairvavarSha cha.. 14-74-26 (94550)
tato halahalAshabdo divaspR^igabhavattadA.
nAnAvidhAnAM bhUtAnAM tatkarmANi prashaMsatAm.. 14-74-27 (94551)
tataH samprekShya saMkruddhaM kAlAntakayamopamam.
jiShNuM traigartakA yodhAH parItAH paryavArayan.. 14-74-28 (94552)
abhisR^itya parIpsArthaM tataste dhR^itavarmaNaH.
parivavrurguDAkeshaM tatrAkruddhyaddhanaMjayaH.. 14-74-29 (94553)
tato yodhA~njaghAnAshu teShAM sa dasha chAShTa cha.
mahendravajrapratimairAyasairbahubhiH sharaiH.. 14-74-30 (94554)
tAnsamprabhagnAnsamprekShya tvaramANo dhanaMjayaH.
sharairAshIviShAkArairjaghAna svanavaddhasan.. 14-74-31 (94555)
te bhagnamanasaH sarve traigartakamahArathAH.
disho.abhidudruvU rAjandhanaMjayasharArditAH.. 14-74-32 (94556)
`hatAvashiShTA hi parAH pArthaM dR^iShTaparAkramAH.'
tamUchuH puruShavyAghraM saMshaptakaniShUdanam.. 14-74-33 (94557)
tavAsma kiMkarAH sarve sarve vai vashagAstava.
Aj~nApayasvaH naH pArtha prahvAnpreShyAnavasthitAn.
kariShyAmaH priyaM sarvaM tava kauravanandana.. 14-74-34 (94558)
etadAj~nAya vachanaM sarvAMstAnabravIttadA.
jIvitaM rakShata nR^ipAH shAsanaM pratigR^ihyatAm.. .. 14-74-35 (94559)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chatuHsaptatitamo.adhyAyaH.. 74 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 075
.. shrIH ..
14.75. adhyAyaH 075
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena prAgjyotiShapurametyAshvarakShaNAya bhagadattasutena yaj~nadattena sahAyodhanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
prAgjyotiShamathAbhyetya vyacharatsa hayottamaH.
bhagadattAtmajastatra niryayau raNakarkashaH.. 14-75-1 (94560)
sahayaM pANDuputraM tu viShayAntamupAgatam.
yuyudhe bharatashreShTha yaj~nadatto mahIpatiH.. 14-75-2 (94561)
sobhiniryAya nagarAdbhagadattasuto nR^ipaH.
ashvamAyAntamunmathya nagarAbhimukho yayau.. 14-75-3 (94562)
tamAlakShya mahAbAhuH kurUNAmR^iShabhastadA.
gANDIvaM vikShipaMstUrNaM sahasA samupAdravat.. 14-75-4 (94563)
tato gANDIvanirmuktairiShubhirmohito nR^ipaH.
hayamutsR^ijya taM vIrastataH pArthamupAdravat.. 14-75-5 (94564)
punaH pravishya nagaraM daMshitaH sa nR^ipottamaH.
Aruhya nAgapravaraM niryayau yuddhakA~NkShayA.. 14-75-6 (94565)
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani.
dodhUyatA chAmareNa shvetena cha mahArathaH.. 14-75-7 (94566)
tataH pArthaM samAsAdya pANDavAnAM mahAratham.
AhvayAmAsa bIbhatsuM bAlyAnmohAchcha saMyuge.. 14-75-8 (94567)
sa vAraNaM nagaprakhyaM prabhinnakaraTAmukham.
preShayAmAsa saMkruddhaH shvetAshvaM prati pArthivaH.. 14-75-9 (94568)
vikSharantaM mahAmeghaM paravAraNavAraNam.
shastravatkalpitaM sa~Nkhye vivashaM yuddhadurmadam.. 14-75-10 (94569)
prachodyamAnaH sa gajastena rAj~nA mahAbalaH.
tadA.a~Nkashena vibabhAvutpatiShyannivAmbaram.. 14-75-11 (94570)
tamApatantaM samprekShya kruddho rAjandhanaMjayaH.
bhUmiShTho vAraNagataM yodhayAmAsa bhArata.. 14-75-12 (94571)
yaj~nadattastataH kruddho mumochAshu dhanaMjaye.
tomarAnagnisa~NkAshA~nshalabhAniva vegitAn.. 14-75-13 (94572)
arjunastAnasamprAptAngANDIvaprabhavaiH sharaiH.
dvidhA tridhA cha chichCheda khagamAnkhagamaistadA.. 14-75-14 (94573)
sa tAndR^iShTvA tathA ChinnAMstomarAnbhagadattajaH.
iShUnasaktAMstvaritaH prAhiNotpANDavaM prati.. 14-75-15 (94574)
tato.arjunastUrNataraM rukmapu~NkhAnajihmagAn.
preShayAmAsa saMkruddho bhagadattAtmajaM prati.. 14-75-16 (94575)
sa tairviddho mahAtejA yaj~nadatto mahAmR^idhe.
bhR^ishAhataH papAtorvyAM na tvenamajahAtsmR^itiH.. 14-75-17 (94576)
tataH sa punarAruhya vAraNapravaraM raNe.
avyagraH preShayAmAsa jayArthI vijayaM prati.. 14-75-18 (94577)
tasmai bANAMstato jiShNurnirmuktAshIviShopamAn.
preShayAmAsa saMkruddho jvalitajvalanopamAn.. 14-75-19 (94578)
sa tairviddho mahAnAgo visravanrudhiraM babhau.
himavAniva shailendro bahuprasravaNastadA.. .. 14-75-20 (94579)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchasaptatitamo.adhyAyaH.. 75 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-75-2 vajradatto mahIpatiriti jha.pAThaH.. 7-75-20 gairikAktamivAmbhodrirbahuprasravaNaM tadA iti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 076
.. shrIH ..
14.76. adhyAyaH 076
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena bhagadattAtmajaparAjayaH.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
evaM trirAtramabhavattadyuddhaM bharatarShabha.
arjunasya narendreNa vR^itreNeva shatakratoH.. 14-76-1 (94580)
tatashchaturthe divase yaj~nadatto mahAbalaH.
jahAsa sasvanaM hAsaM vAkyaM chedamatAbravIt.. 14-76-2 (94581)
arjunArjuna tiShThasva na me jIvanvimokShyase.
tvAM nihatya kariShyAmi pitustoyaM yathAvidhi.. 14-76-3 (94582)
tvayA vR^iddho mama pitA bhagadattaH pituH sakhA.
hato vR^iddho.api bAdhitvA shishuM mAmadya yodhaya.. 14-76-4 (94583)
ityevamuktvA saMkruddho yaj~nadatto narAdhipaH.
preShayAmAsa kauravya vAraNaM pANDavaM prati.. 14-76-5 (94584)
sampreShyamANo nAgendro yaj~nadattena dhImatA.
utpatiShyannivAkAshamabhidudrAva pANDavam.. 14-76-6 (94585)
agrahastasumuktena shIkareNa sa nAgarAT.
samaukShati guDAkeshaM shailaM nIla ivAmbudaH.. 14-76-7 (94586)
sa tena preShito rAj~nA meghavadvinadanmuhuH.
mukhADambarasaMhrAdairabhyadravata phalgunam.. 14-76-8 (94587)
sa nR^ityanniva nAgendro yaj~nadattaprachoditaH.
AsasAda drutaM rAjankauravANAM mahAratham.. 14-76-9 (94588)
tamAyAntamathAlakShya yaj~nadattasya vAraNam.
gANDIvamAshritya balI na vyakampata shatruhA.. 14-76-10 (94589)
chukrodha balavachchApi pANDavastasya bhUpateH.
kAryavighnamanusmR^ityi pUrvavairaM cha bhArata.. 14-76-11 (94590)
tatastaM vAraNaM kruddhaH sharajAlena pANDavaH.
nivArayAmAsa tadA veleva makarAlayam.. 14-76-12 (94591)
sa nAgapravaraH shrImAnarjunena nivAritaH.
tasthau sharairvinunnA~NgaH shvAvichChalalito yathA.. 14-76-13 (94592)
nivAritaM gajaM dR^iShTvA bhagadattasuto nR^ipaH.
utsasarja shitAnbANAnarjune krodhamUrChitaH.. 14-76-14 (94593)
arjunastu mahAbAhuH sharairarinighAtibhiH.
vArayAmAsa tAnbANAMstadadbhutamivAbhavat.. 14-76-15 (94594)
tataH punarabhikruddho rAjA prAgjyotiShAdhipaH.
preShayAmAsa nAgendraM balavatparvatopamam.. 14-76-16 (94595)
tamApatantaM samprekShya balavAnpAkashAsaniH.
nArAchamagnisa~NkAshaM prAhiNodvAraNaM prati.. 14-76-17 (94596)
sa tena vAraNo rAjanmarmasvabhihato bhR^isham.
papAta sahasA bhUmau vajrarugNa ivAchalaH.. 14-76-18 (94597)
sa pata~nshushubhe nAgo dhanaMjayasharAhataH.
vishanniva mahAshailo mahIM vajraprapIDitaH.. 14-76-19 (94598)
tasminnipatite nAge yaj~nadattasya pANDavaH.
taM na bhetavyamityAha tato bhUmigataM nR^ipam.. 14-76-20 (94599)
abravIddhi mahAtejAH prasthitaM mAM yudhiShThiraH.
rAjAnaste na hantavyA dhanaMjaya katha~nchana.. 14-76-21 (94600)
sarvametannaravyAghra bhavatyetAvatA kR^itam.
yodhAshchApi na hantavyA dhanaMjaya raNe tvayA.. 14-76-22 (94601)
vaktavyAshchApi rAjAnaH sarve saha suhR^ijjanaiH.
yudhiShThirasyAshvamedho bhavadbhiranubhUyatAm.. 14-76-23 (94602)
iti bhrAtR^ivachaH shrutvA na hanmi tvAM narAdhipa.
uttiShTha na bhayaM te.asti svastimAngachCha pArthiva.. 14-76-24 (94603)
AgachChethA mahArAja parAM chaitrImupasthitAm.
tadA.ashvamedho bhavitA dharmirAjasya dhImataH.. 14-76-25 (94604)
evamuktaH sa rAjA tu bhagadattAtmajastadA.
tathetvevAbravIdvAkyaM pANDavenAbhinirjitaH.. .. 14-76-26 (94605)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaTsaptatitamo.adhyAyaH.. 76 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-76-13 shalalitaH shalAkAprotaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 077
.. shrIH ..
14.77. adhyAyaH 077
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ashvAnusaraNavashAssindhudeshaM gatenArjunena saindhavaiHsaha mahA.a.ayodhanam.. 1 .. bANagaNAvakIrNasyArjunasya karAdgANDIvasyA dhaHpatane devarShyAdibhirjapAdinA tasya tejodIpanam.. 2 .. tataH punararjunena taiH sa***yodhanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
`jitvA prasAdya rAjAnaM bhagadattasutaM tadA.
visR^ijya yAte turage saindhavAnprati bhArata..' 14-77-1 (94606)
saindhavairabhavagadyuddhaM tatastasya kirITinaH.
hatasheShairmahArAja hatAnAM cha sutairapi.. 14-77-2 (94607)
te.avatIrNamupashrutya viShayaM shvetavAhanam.
pratyudyayuramR^iShyante rAjAnaH pANDavarShabham.. 14-77-3 (94608)
ashvaM cha taM parAmR^ishya viShayAnte viShopamAt.
na bhayaM chakrire pArthAdbhImasenAdanantarAt.. 14-77-4 (94609)
te.avidUrAddhanuShpANiM yaj~niyasya hayasya cha.
bIbhatsuM pratyapadyant padAtinamavasthitam.. 14-77-5 (94610)
tataste taM mahAvIryA rAjAnaH paryavArayan.
jigIShanto naravyAghraM pUrvaM vinikR^itA yudhi.. 14-77-6 (94611)
te nAmAnyapi gotrANi karmaNi vividhAni cha.
kIrtayantastadA pArthaM sharavarShairavAkiran.. 14-77-7 (94612)
te kirantaH sharavrAtAnvAraNaprativAraNAn.
raNe jayamabhIpsantaH kaunteyaM paryavArayan.. 14-77-8 (94613)
te samIkShya cha taM kR^iShNamugrakarmANamAhave.
sarve yuyudhire vIrA rathasthAstaM padAtinam.. 14-77-9 (94614)
te tamAjaghnire vIraM nivAtakavachAntakam.
saMshaptakanihantAraM hantAraM saindhavasya cha.. 14-77-10 (94615)
tato rathasahasreNa gajAnAmayutena cha.
***ShThakIkR^itya bIbhatsuM prahR^iShTamanaso.abhavan.. 14-77-11 (94616)
** smaranto vadhaM vIrAH sindhurAjasya chAhave.
jayadrathasya kauravya samare savyasAchinA.. 14-77-12 (94617)
tataH parjanyavatsarve sharavR^iShTIravAsR^ijan.
taiH kIrNaH shushubhe pArtho ravirmeghAntare yathA.. 14-77-13 (94618)
sa sharaiH samavachChannashchakAshe pANDavarShabhaH.
pa~ncharAntarasa~nchArI shakunta iva bhArata.. 14-77-14 (94619)
tato hAhAkR^itaM sarvaM kaunteya sharapIDite.
trailokyamabhavadrAjanravirAsIdrajoruNaH.. 14-77-15 (94620)
tato vavau mahArAja mAruto romaharShaNaH.
rAhuragrasadAdityaM parvaNIva vishAmpate.. 14-77-16 (94621)
ulkAshcha jaghnire sUryaM vikIryantyaH samantataH.
vepathushchAbhavadrAjankailAsasya mahAgireH.. 14-77-17 (94622)
mumuchuH shvAsamatyuShNaM duHkhashokasamanvitAH.
saptarShayo jAtabhayAstathA devarShayopi cha.. 14-77-18 (94623)
shashaM chAshu vinirbhidya maNDalaM shashino.apatan.
viparItA dishashchApi sarvA dhUmAkulAstathA.. 14-77-19 (94624)
rAsabhAruNasa~NkAshA dhanuShmantaH savidyutaH.
AvR^itya gaganaM meghA mumuchurmAMsashoNitam.. 14-77-20 (94625)
evamAsIttadA vIre sharavarSheNa saMvR^ite.
phalgune bharatashreShTha tadadbhutamivAbhavat.. 14-77-21 (94626)
tasya tenAvakIrNasya sharajAlena sarvataH.
mohAtpapAta gANDIvamAvApashcha karAdapi.. 14-77-22 (94627)
tasminmohamanuprApte sharajAlaM mahattadA.
saindhavA mumuchustUrNaM gatasatve mahArathe.. 14-77-23 (94628)
tato mohaM samApannaM j~nAtvA pArthaM dvivaukasaH.
sarve vitrastamanasastasya shAntikR^ito.abhavan.. 14-77-24 (94629)
tato devarShayaH sarve tathA saptarShayopi cha.
brahmarShachascha vijayaM jepuH pArthasya dhImataH.. 14-77-25 (94630)
tataH pradIpite devaiH pArthatejasi pArthiva.
tasthAvachalavaddhImAnsa~NgrAme paramAstravit.. 14-77-26 (94631)
vichakarSha dhanurdivyaM tataH kauravanandanaH.
yantrasyeveha shabdo.abhUnmahAMstasya punaH punaH.. 14-77-27 (94632)
tataH sa sharavarShANi pratyamitrAnprati prabhuH.
vavarSha dhanuShA pArtho varShANIva puraMdaraH.. 14-77-28 (94633)
tataste saindhavA yodhAH sarva eva sarAjakAH.
nAdR^ishyanta sharaiH kIrNAH shalabhairiva pAdapAH.. 14-77-29 (94634)
tasya shabdena vitresurbhayArtAshcha vidudruvuH.
mumuchuschAshru shokArtAH shushuchushchApi saindhavAH.. 14-77-30 (94635)
tAMstu sarvAnnaravyAghraH saindhavAnvyacharadbalI.
alAtachakravadrAja~nsharajAlaiH samArpayat.. 14-77-31 (94636)
tadindrajAlapratimaM bANajAlamamitrahA.
visR^ijya dikShu sarvAsu mahendri iva vajrabhR^it.. 14-77-32 (94637)
meghajAlanibhaM sainyaM vidArya sharavR^iShTibhiH.
vibabhau kauravashreShThaH sharadIva divAkaraH.. .. 14-77-33 (94638)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptasaptatitamo.adhyAyaH.. 77 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-77-19 utkAH shashaM chandrasthaM vinirbhidya shashino maNDalaM prati apatanniti anuvR^ittyA sambandhaH.. 7-77-20 rAsabhAruNe varNavisheShaH.. 7-77-22 AvApo hastAvApaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 078
.. shrIH ..
14.78. adhyAyaH 078
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunasamAgamanashravaNamAtreNa jayadrathasute mR^ite dushshalayA tatsutamAnIyArjunaMpratyabhiyAnam.. 1 .. tato.arjunena dushshalAprArthanayA tasyAM bahumAnena cha yuddhAduparamaH.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato gANDIvabhR^ichChUro yuddhAya samupasthitaH.
vibabhau yudhi durdharSho himavAnachalo yathA.. 14-78-1 (94639)
tataste saindhavA yodhAH punareva vyavasthitAH.
vyamu~nchanta susaMrabdhAH sharavarShANi bhArata.. 14-78-2 (94640)
tAnprahasya mahAbAhuH punareva vyavasthitAn.
tataH provAcha kaunteyo mumUrSha~nshlakShNayA girA.. 14-78-3 (94641)
yudhyadhvaM parayA shaktyA yatadhvaM vijaye mama.
kurudhvaM sarvakAryANi mahadvo bhayamAgatam.. 14-78-4 (94642)
eSha yotsyAmi sarvAMstu nivArya sharavAgurAm.
tiShThadhvaM yuddhamanaso darpaM shamayitAsmi vaH.. 14-78-5 (94643)
etAvaduktvA kauravyo roShAdgANDIvabhR^ittadA.
tato.atha vachanaM smR^itvA bhrAturjyeShThasya bhArata.. 14-78-6 (94644)
na hantavyA raNe tAta kShatriyA vijigIShavaH.
jetavyAshcheti yatproktaM dharmarAj~nA mahAtmanA.
chintayAmAsa sa tadA phalgunaH puruSharShabhaH.. 14-78-7 (94645)
ityukto.ahaM narendreNa na hantavyA nR^ipA iti.
kathitaM na mR^iShedaM syAddharmarAjavachaH shubham.. 14-78-8 (94646)
na hanyeraMshcha rAjAno rAj~nashchAj~nA kR^itA bhavet.
iti sa~nchintya sa tadA phalgunaH puruSharShabhaH.. 14-78-9 (94647)
provAcha vAkyaM dharmaj~naH saindhavAnyuddhadurmadAn.
bAlAMstriyo vA yuShmAkaM na haniShye vyavasthitAn.. 14-78-10 (94648)
yashcha vakShyati sa~NgrAme tavAsmIti parAjitaH.
etachChrutvA vacho mahyaM kurudhvaM hitamAtmanaH.. 14-78-11 (94649)
tato.anyathA kR^ichChragatA bhaviShyatha mayA.arditAH.
evamuktvA tu tAnvIrAnyuyudhe kurupu~NgavaH.. 14-78-12 (94650)
atvarAvAnasambhrAntaH saMkruddhairvijigIShubhiH.
shataM shatasahasrANi sharANAM nataparvaNAm.. 14-78-13 (94651)
mumuchuH saindhavA rAjaMstadA gANDIvadhanvani.
sharAnApatataH krUrAnAshIviShaviShopamAn.
chichCheda nishitairbANairantarA sa dhanaMjayaH.. 14-78-14 (94652)
ChittvA tu tAnAshu chaiva ka~NkapatrA~nshilAshitAn.
ekaikameShAM samare bibheda nishitaiH sharaiH.. 14-78-15 (94653)
tataH prAsrAMshcha shaktIscha punareva dhanaMjaye.
jayadrathaM hataM smR^itvA chikShipuH saindhavA nR^ipAH.. 14-78-16 (94654)
teShAM kirITI sa~NkalpaM moghaM chakre mahAbalaH.
sarvAMstAnantarA chChittvA tadA chukrosha pANDavaH.
tathaivApatatAM teShAM yodhAnAM jayagR^iddhinAm. 14-78-17 (94655)
tathaivApatatAM teShAM yodhAnAM yajagR^iddhinAm.
shirAMsi pAtayAmAsa bhallaiH sannataparvabhiH.. 14-78-18 (94656)
teShAM pradravatAM chApi punarevAbhidhAvatAm.
nivartatAM cha shabdo.abhUtpUrNasyeva mahodadheH.. 14-78-19 (94657)
te vadhyamAnAstu tadA pArthenAmitatejasA.
yathAprANaM yathotsAhaM yodhayAmAsurarjunam.. 14-78-20 (94658)
tataste phalgunenAjau sharaiH sannataparvabhiH.
kR^itA visaMj~nA bhUyiShThA klAntavAhanasainikAH.. 14-78-21 (94659)
tAMstu sarvAnpariglAnAnviditvA dhR^itarAShTrajA.
duHshalA bAlamAdAya naptAraM prayayau tadA.. 14-78-22 (94660)
surathasya sutaM vIraM rathenAthAgamattadA.
shAntyarthaM sarvayodhAnAmabhyagachChata pANDavam.. 14-78-23 (94661)
sA dhanaMjayamAsAdya rurodArtasvaraM tadA.
dhanaMjayopi tAM dR^iShTvA dhanurvisasR^ije prabhuH.. 14-78-24 (94662)
samutsR^ijya dhanuH pArtho vidhivadbhaginI tadA.
prAha kiM karavANIti sA cha taM pratyuvAcha ha.. 14-78-25 (94663)
eSha te bharatashreShTha svastrIyasyAtmajaH shishuH.
abhivAdayate pArtha taM pashya puruSharShabha.. 14-78-26 (94664)
ityuktastasya pitaraM sa paprachChArjunastathA.
kvAsAviti tato rAjanduHshalA vAkyamabravIt.. 14-78-27 (94665)
pitR^ishokAbhisaMtapto viShAdArto.asya vai pitA.
pa~nchatvamagamadvIro yathA tanme nishAmaya.. 14-78-28 (94666)
sa pUrvaM pitaraM shrutvA hataM yuddhe tvayA.anagha.
tvAmAgataM cha saMshrutya yuddhAya hayasAriNam.
pitushcha mR^ityuduHkhArto.ajahAtprANAndhanaMjaya.. 14-78-29 (94667)
prApto bIbhatsurityeva nAma shrutvaiva te.anagha.
viShAdArtaH papAtorvyAM mamAra cha mamAtmajaH.. 14-78-30 (94668)
taM dR^iShTvA patitaM tatra tatastasyAtmajaM prabho.
gR^ihItvA samanuprAptA tvAmadya sharaNaipiNI.. 14-78-31 (94669)
ityuktvA.a.artasvaraM sA tu mumocha dhR^itarAShTrajA.
dInA dInaM sthitaM pArthamabravIchchApyadhomukham.. 14-78-32 (94670)
svasAraM samavekShasva svasrIyAtmajameva cha.
kartumarhasi dharmaj~na dayAM kurukulodvaha.
vismR^itya kururAjAnaM taM cha mandaM jayadratham.. 14-78-33 (94671)
abhimanyoryathA jAtaH parikShitparavIrahA.
tathA.ayaM surathAjjAto mama pautro mahAbhuja.. 14-78-34 (94672)
tamAdAya naravyAghra sampraptAsmi tavAntikam.
shamArthaM sarvayodhAnAM shR^iNu chedaM vacho mama.. 14-78-35 (94673)
Agato.ayaM mahAbAho tasya mandasya putrakaH.
prasAdamasya bAlasya tasmAttvaM kartumarhasi.. 14-78-36 (94674)
eSha prasAdya shirasA prashamArthamariMdama.
yAchate tvAM mahAbAho shamaM gachCha dhanaMjaya.. 14-78-37 (94675)
bAlasya hatabandhoshcha pArtha ki~nchidajAnataH.
prasAdaM kuru dharmaj~na mA manyuvashamanvagAH.. 14-78-38 (94676)
tamanArthaM nR^ishaMsaM cha vismR^ityAsya pitAmaham.
AgaskAriNamatyartaM prasAdaM kartumarhasi.. 14-78-39 (94677)
evaM bruvatyAM karuNaM duHshalAyAM dhanaMjayaH.
saMsmR^itya devIM gAndhArIM dhR^itarAShTraM cha pArthivam.
uvAcha duHkhashokArtaH kShatradharmaM vyagarhayat.. 14-78-40 (94678)
`dhiktaM duryodhanaM kShudraM rAjyalubdhaM cha mAninam.'
yatkR^ite bAndhavAH sarve mayA nItA yamakShayam.. 14-78-41 (94679)
ityuktvA bahu sAntvAdi prasAdamakarojjayaH.
pariShvajya cha tAM prIto visasarja gR^ihAnprati.. 14-78-42 (94680)
duHshalA chApi tAnyodhAnnivArya mahato raNAt.
sampUjya pArthaM prayayau gR^ihAneva shubhAnanA.. 14-78-43 (94681)
evaM nirjitya tAnvIrAnsaindhavAnsa dhanaMjayaH.
anvadhAvata dhAvantaM hayaM kAmavichAriNam.. 14-78-44 (94682)
tato mR^igamivAkAshe yathA devaH pinAkadhR^ik.
sasAra taM tathA vIro vidhivadyaj~niyaM hayam.. 14-78-45 (94683)
sa cha vAjI yatheShTena tAMstAndeshAnyathAkramam.
vichachAra yathAkAmaM karma pArthasya vardhayan.. 14-78-46 (94684)
krameNa sa hayastvevaM vicharanpuruSharShabha.
maNalUrapaterdeshamupAyAtsahapANDavaH.. .. 14-78-47 (94685)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTasaptatitamo.adhyAyaH.. 78 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-78-47 bhaNipUrapateriti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 079
.. shrIH ..
14.79. adhyAyaH 079
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena maNalUrapuraM prati gamanam.. 1 .. tathA pitR^ibhaktyA vinayenAgataM chitrA~NgadAyAM jAtaM svAtmajaM babhruvAhanaMprati kShatradharmaparityAgajaroShAdupAlambhaH.. 2 .. tamasahamAnayA ulUpyA nAgalokAdetya babhruvAhanasyArjunena saha yuddhaprotsAhanam.. 3 .. babhruvAhanena svasharAgADhAbhidhAtena nipatite pArthe pitR^imAraNashokena mohAdhigamaH.. 4 .. tatashchitrA~NgadayA raNA~NgaNametya bahudhA vilApaH.. 5 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
shrutvA tu nR^ipatiH prAptaM pitaraM babhruvAhanaH.
niryayau vinayenAtha brAhmaNAryapuraHsaraH.. 14-79-1 (94686)
maNalUreshvaraM tvevamupayAtaM dhanaMjayaH.
nAbhyanandatsa medhAvI kShatradharmamanusmaran.. 14-79-2 (94687)
uvAcha cha sa dharmAtmA samanyuH phalgunastadA.
prakriyeyaM na te yuktA bahistvaM kShatradharmataH.. 14-79-3 (94688)
saMrakShyamANaM turagaM yaudhiShThiramupAgatam.
yaj~niyaM viShayAnte mAM nAyotsIH kiMnu putraka.. 14-79-4 (94689)
dhiktvAmastu sudurbuddhiM kShatradharmAvishAradam.
yo mAM yuddhAya samprAptaM sAmnaiva pratyagR^ihNathAH.. 14-79-5 (94690)
na tvayA puruShArtho hi kashchidastIha jIvatA.
yastvaM strIvadyudhA prAptaM mAM sAmnA pratyagR^ihNathAH.. 14-79-6 (94691)
yadyahaM nyastashastrastvAmAgachCheyaM sudurmate.
prakriyeyaM bhavedyuktA tAvatava narAdhama.. 14-79-7 (94692)
tamevamuktaM bhartrA tu viditvA pannagAtmajA.
amR^iShyamANA bhittvorvImulUpI samupAgamat.. 14-79-8 (94693)
sA dadarsha tata putraM vimR^ishantamadhomukham.
saMtarjyamAnamasakR^itpitrA yuddhArthinA vibho.. 14-79-9 (94694)
tataH sA chArusarvA~NgI samupetyoragAtmajA.
ulUpI prAha vachanaM kShatradharmavishArada.. 14-79-10 (94695)
ulUpIM mAM nibodha tvaM mAtaraM pannagAtmajAm.
kuruShva vachanaM putra dharmaste bhavitA paraH.. 14-79-11 (94696)
yudhyasvainaM kurushreShThaM dhanaMjayamarindamam..
evameSha hi te prIto bhaviShyati na saMshayaH.. 14-79-12 (94697)
evamuddhArShito rAjA sa mAtrA babhruvAhanaH.
manashchakre mahAtejA yuddhAya bharatarShabha.. 14-79-13 (94698)
sannahya kA~nchanaM varma shirastrANaM cha bhAnumat.
tUNIrashatasaMbAdhamAruroha rathottamam.. 14-79-14 (94699)
sarvopakaraNopetaM yuktamashvairmanojavaiH.
sachakropaskaraM shrImAnhemabhANDapariShkR^itam.. 14-79-15 (94700)
paramArchitamuchChritya dhvajaM haMsaM hiraNmayam.
prayayau pArthamuddishya sa rAjA babhruvAhanaH.. 14-79-16 (94701)
tato.abhyotya hayaM vIro yaj~niyaM pArtharakShitam.
grAhayAmAsa puruShairhayashikShAvishAradaiH.. 14-79-17 (94702)
gR^ihItaM vAjinaM dR^iShTvA prItAtmA sa dhanaMjayaH.
putraM rathasthaM bhUmiShThaH saMnyavArayadAhave.. 14-79-18 (94703)
sa tatra rAjA taM vIraM sharasa~NghairanekashaH.
ardayAmAsa nishitairAshIviShaviShopamaiH.. 14-79-19 (94704)
tayoH samabhavadyuddhaM pituH putrasyaka chAtulam.
devAsuraraNaprakhyamubhayoH prIyamANayoH.. 14-79-20 (94705)
kirITinaM pravivyAgha shareNAnataparvaNA.
jatrudeshe naravyAghraM prahasanbabhruvAhanaH.. 14-79-21 (94706)
sobhyagAtsahapu~Nkhena valmIkamiva pannagaH.
vinirbhadya cha kaunteyaM praviveshi mahItalam.. 14-79-22 (94707)
sa gADhavedano dhImAnAlambya dhanuruttamam.
divyaM tejaH samAvishya pramIta iva sobhavat.. 14-79-23 (94708)
sa saMj~nAmupalabhyAtha prashasya puruSharShabhaH.
putraM shakrAtmajo vAkyamidamAha mahAdyutiH.. 14-79-24 (94709)
sAdhusAdhu mahAbAho vatsa chitrA~NgadAtmaja.
sadR^ishaM karma te dR^iShTvA prItimAnasmi putraka.. 14-79-25 (94710)
vimu~nchAmyeSha te bANAnputra yuddhe sthiro bhava.
ityevamuktvA nArAchairabhyavarShadamitrahA.. 14-79-26 (94711)
tAnsa gANDIvanirmuktAnvajrAshanisamaprabhAn.
nArAchAnachChinadrAja bhallaiH sarvAMstridhA dvidhA.. 14-79-27 (94712)
tasya pArthaH sharairdivyairdhvajaM hemapariShkR^itam.
suvarNatAlapratimaM kShureNApAharadrathAt.. 14-79-28 (94713)
hayAMshchAsya mahAkAyAnmahAvegAnariMdama.
chakAra rAjannirjAvAnprahasanniva pANDavaH.. 14-79-29 (94714)
sa rathAdavatIryAtha rAjA paramakopanaH.
padAtiH pitaraM kruddho yodhayAmAsa pANDavam.. 14-79-30 (94715)
samprIyamANaH pArthAnAmR^iShabhaH putravikramAt.
nAtyarthaM pIDayAmAsa putraM vajradharAtmajaH.. 14-79-31 (94716)
sa hanyamAno.abhimukhaM pitaraM babhruvAhanaH.
sharairAshIviShAkAraiH punarevArdayadbalI.. 14-79-32 (94717)
tataH sa bAlyAtpitaraM vivyAdha hR^idi patriNA.
nishetena supu~Nkhena balavadbabhruvAhanaH.. 14-79-33 (94718)
sa bANastejasA dIpto jvalanniva hutAshanaH.
vivesha pANDavaM rAjanmarma bhittvA.atiduHkhakR^it.. 14-79-34 (94719)
sa tenAtibhR^ishaM viddhaH putreNa kurunandanaH.
mahIM jagAma mohArtastato rAjandhanaMjayaH.. 14-79-35 (94720)
tasminnipatite vIre kauravANAM dhuraMdhare.
sopi mohaM jagAmAtha tatashchitrA~NgadAsutaH.Sha 14-79-36 (94721)
vyAyamya saMyuge rAjA dR^iShTvA cha pitaraM hatam.
pUrvameva sa bANaurghargADhaviddho.arjunena ha.
papAta sopi dharaNImAli~Ngya raNamUrdhani.. 14-79-37 (94722)
bhartAraM nihataM dR^iShTvA putraM cha patitaM bhuvi.
chitrA~NgadA paritrastA pravivesha raNAjire.. 14-79-38 (94723)
shokasaMtaptahR^idayA rudatI vepatI bhR^isham. 14-79-39 (94724)
maNalUrapatermAtA dadarsha nihataM patim.. .. 14-79-40 (94725)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhakaparvaNi anugItAparvaNi ekonAshItitamo.adhyAyaH.. 79 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-79-23 pramIta_iva mR^ita_iva.. 7-79-25 putraM prashasyeti saMbandhaH.. 7-79-39 patimarjunam..Ashvamedhikaparva - adhyAya 080
.. shrIH ..
14.80. adhyAyaH 080
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
chitrA~NgadayA raNA~NgaNanipatitapatiputradarshanajashokAtirekeNa mohAdhigamaH.. 1 .. tathA saMj~nopalambhe ulUpIMpratyupAlambha garbhavachanam.. 2 .. tatashchirAllubdhasaMj~nena babhruvAhanenAtmopAlambhanapUrvakaM prAyopaveshanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato bahutaraM bhIrarvilapya kamalekShaNA.
mumoha duHkhasaMtaptA papAta cha mahItale.. 14-80-1 (94726)
pratilabhya cha sA saMj~nAM devI divyavapurdharA.
ulUpIM pannagasutAM dR^iShTvedaM vAkyamabravIt.. 14-80-2 (94727)
ulUpi pashya bhartAraM shayAnaM nitaM raNe.
tvatkR^ite mama putreNa bANena samitiMjayam.. 14-80-3 (94728)
nanu tvamAryadharmaj~nA nanu chAsi pativratA.
yattvatkR^ite.ayaM patitaH patiste nihato raNe.. 14-80-4 (94729)
kiMnu mande.apakarAddho.ayaM yadi te.adya dhanaMjayaH.
kShamasva yAchyamAnA vai jIvayasva dhanaMjayam.. 14-80-5 (94730)
nanu tvamArye dharmaj~ne trailokyaviditA shubhe.
yaddhAtayitvA putreNa bhartAraM nAnushochasi.. 14-80-6 (94731)
nAhaM shochAmi tanayaM hataM pannaganandini.
patimeva tu shochAmi yasyAtithyamidaM kR^itam.. 14-80-7 (94732)
ityuktvA sA tadA devImulUpIM pannagAtmajAm.
bhartAramabhigamyedamityuvAcha yashasvinI.. 14-80-8 (94733)
uttiShTha kurumukhyasya priyamukhya mama priya.
ayamashvo mahAbAho mayo te parimokShitaH.. 14-80-9 (94734)
nanu tvayA nAma vibho dharmarAjasya yaj~niyaH.
ayamashvo.anusartavyaH sa sheShe kiM mahItale.. 14-80-10 (94735)
tvayi prANA mamAyattAH kurUNAM kurunandana.
sa kasmAtprANado.anyeShAM prANAnsaMtyaktavAnasi.. 14-80-11 (94736)
ulUpi sAdhu pashyemaM patiM nipatitaM bhuvi.
putraM chemaM samutsAdya ghAtayitvA na shochasi.. 14-80-12 (94737)
kAmaM svapitu bAlo.ayaM bhUmau mR^ityuvashaM gataH.
lohitAkSho guDAkesho vijayaH sAdhu jIvatu.. 14-80-13 (94738)
nAparAdho.asti subhage narANAM bahubhAryatA.
pramadAnAM bhavatyeSha mA te bhUdbuddhirIdR^ishI.. 14-80-14 (94739)
sakhyaM chaitatkR^itaM dhAtrA shashvadavyayameva tu.
sakhyaM samabhijAnIhi satyaM sa~Ngatamastu te.. 14-80-15 (94740)
putrema ghAtayitvainaM patiM yadi na me.adya vai.
jIvantaM darshayasyadya parityakShyAmi jIvitam.. 14-80-16 (94741)
sA.ahaM duHkhAnvitA devi patiputravinAkR^itA.
ihaiva prAyamAshiShye prekShantyAste na saMshayaH.. 14-80-17 (94742)
ityuktvA pannagasutAM sapatnI chaitravAhanI.
tataH prAyamupAsInA tUShNImAsIjjanAdhipa.. 14-80-18 (94743)
tato vilapya viratA bhartuH pAdau pragR^ihya sA.
upaviShTA bhavaddInA sochChvAsaM putramIkShatI.. 14-80-19 (94744)
tataH saMj~nAM punarlabdhvA sa rAjA babhruvAhanaH.
mAtaraM tAmathAlokya raNabhUmAvathAbravIt.. 14-80-20 (94745)
ito duHkhataraM kiMnu yanme mAtA sukhaidhitA.
bhUmau nipatitaM vIramanushete mR^itaM patim.. 14-80-21 (94746)
nihantAraM raNe.arINAM sarvashastrabhR^itAM varam.
mayA vinihataM sa~Nkhye prekShate durmaraM bata.. 14-80-22 (94747)
aho.asyA hR^idayaM devyA dR^iDhaM yanna vidIryate.
vyUDhoraskaM mahAbAhuM prekShantyA nihataM patim.. 14-80-23 (94748)
durmaraM puruSheNeha manye kAle hyanAgate.
yatra nAhaM na me mAtA na viyuktau svajIvitAt.. 14-80-24 (94749)
hAhA dhikkuruvIrasya kirITaM kA~nchanaM bhuvi.
apaviddhaM hatasyeha mayA putrema pashyata.. 14-80-25 (94750)
bhobho pashyata me vIraM pitaraM brAhmaNA bhuvi.
shayAnaM vIrashayane mayA putreNa pAtitam.. 14-80-26 (94751)
brAhmaNAH kurumukhyasya ye muktA hayasAriNaH.
kurvanti shAntiM kAmasya raNe yo.ayaM mayA hataH.. 14-80-27 (94752)
vyAdishantu cha kiM viprAH prAyashchittamihAdya me.
AnR^ishaMsasya pApasya pitR^ihantU raNAjire.. 14-80-28 (94753)
dushcharA dvAdasha samA hatvA pitaramadya vai.
mameha sunR^ishaMsasya saMvItasyAsya charmaNA.. 14-80-29 (94754)
shiraHkapAle chAsyaiva bhu~njataH pituradya me.
prAyashchittaM hi nAstyanyaddhatvA.adya pitaraM mama.. 14-80-30 (94755)
pashya nAgottamasute bhartAraM nihataM mayA.
kR^itaM priyaM mayA te.adya nihatya samare.arjunam.. 14-80-31 (94756)
so.ahamadya gamiShyAmi gatiM pitR^iniShevitAm.
na shaknomyAtmanA.a.atmAnamahaM dArayituM shubhe.. 14-80-32 (94757)
sA tvaM mayi mR^ite mAtastathA gANDIvadhanvani.
bhava prItimatI devi satyenAtmAnamAlabhe.. 14-80-33 (94758)
ityuktvA sa tato rAjA duHkhashokasamAhataH.
upaspR^ishya mahArAja duHkhAdvachanamabravIt.. 14-80-34 (94759)
shR^iNvantu sarvabhUtAni sthAvarANi charANi cha.
tvaM cha mAtaryathA satyaM bravImi bhujagottame.. 14-80-35 (94760)
yadi nottiShThati jayaH pitA me narasattamaH.
asminneva raNoddeshe shoShayiShye kalevaram.. 14-80-36 (94761)
nahi me pitaraM hatvA niShkR^itirvidyate kvachit.
narakaM pratipatsyAmi dhruvaM guruvadhArditaH.. 14-80-37 (94762)
vIraM hi kShatriyaM hatvA goshatena pramuchyate.
pitaraM tu nihatyaivaM durlabhA niShkR^itirmama.. 14-80-38 (94763)
eta eko mahAtejAH pANDuputro dhanaMjayaH.
pitA cha mama dharmAtmA tasya me niShkR^itiH kutaH.. 14-80-39 (94764)
ityevamuktvA nR^ipate dhanaMjayasuto nR^ipaH.
upaspR^ishyAbhavattUShNIM prAyopeto mahAmatiH.. .. 14-80-40 (94765)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ashItitamo.adhyAyaH.. 80 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-80-27 kAmasyati kAM asyeti chChedaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 081
.. shrIH ..
14.81. adhyAyaH 081
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
babhruvAhane prAyopaviShTe ulUpyA smaraNamAtrasaMnihitasaMjIvanamaNinArjunasya samuddhodhanam.. 1 .. tataH suptotthiteneva tena babhruvAhanaMprati chitrA~NgadAdInAM raNA~NgaNAgamane kAraNaprashne tenolUpIMprati prashnachodanA.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
prAyopaviShTe nR^ipatau maNalUreshvare tadA.
pitR^ishokasamAviShTe saha mAtrA paraMtapa.. 14-81-1 (94766)
ulUpI chintayAmAsa tadA saMjIvanaM maNim.
sa chopAtiShThata tadA pannagAnAM parAyaNam.. 14-81-2 (94767)
taM gR^ihItvA tu kauravya nAgarAjapateH sutA.
manaHprahlAdanIM vAchaM sainikAnAmathAbravIt.. 14-81-3 (94768)
uttiShTha mA shuchaH putra naiva jiShNustvayA hataH.
ajeyaH puruShaireSha tathA devaiH savAsavaiH.. 14-81-4 (94769)
mayA tu mohanI nAma mAyaiShA sampradarshitA.
priyArthaM puruShendrasya pituste.adya yashasvinaH.. 14-81-5 (94770)
jij~nAsurhyeSha putrasya balasya tava kaurava.
sa~NgrAme yuddhyato rAjannAgataH paravIrahA.. 14-81-6 (94771)
tasmAdasi mayA putra yuddhAya parichoditaH.
mA pApamAtmanaH putra sha~NkethA hyaNvapi prabho.. 14-81-7 (94772)
R^iShireSha mahAnAtmA purANaH shAshvato.akSharaH.
nainaM shakto hi sa~NgrAme jetuM shakro.api putraka.. 14-81-8 (94773)
ayaM tu me maNirdivyaH samAnIto vishAMpate.
mR^itAnmR^itAnpannagendrAnyo jIvayati nityadA.. 14-81-9 (94774)
enamasyorasi tvaM cha sthApayasva pituH prabho.
saMjIvitaM tadA pArthaM sa tvaM draShTAsi pANDavam.. 14-81-10 (94775)
ityuktaH sthApayAmAsa tasyorasi maNiM tadA.
pArthasyAmitatejAH sa pituH snehAdapApakR^it.. 14-81-11 (94776)
tasminnyaste maNau vIro jiShNurujjIvitaH prabhuH.
chirasupta havottasthau mR^iShTalohitalochanaH.. 14-81-12 (94777)
tamutthitaM mahAtmAnaM labdhasaMj~naM manasvinam.
samIkShya pitaraM svasthaM vavande babhruvAhanaH.. 14-81-13 (94778)
utthite puruShavyAghre punarlakShmIvati prabho.
divyAH sumanasaH puNyA vavR^iShe pAkashAsanaH.. 14-81-14 (94779)
anAhatA dundubhayo vinedurmaghaniHsvanAH.
sAdhusAdhviti chAkAshe babhUva sumahAnsvanaH.. 14-81-15 (94780)
utthAya cha mahAbAhuH paryAshvasto dhanaMjayaH..
babhruvAhanamAli~Ngya samAjighrata mUrdhani.. 14-81-16 (94781)
dadarsha chApi dUre.asya mAtaraM shokakarshitAm.
ulUpyA saha tiShThantIM tato.apR^ichChaddhanaMjayaH.. 14-81-17 (94782)
kimidaM lakShyate sarvaM shokavismayaharShavat.
raNAjiramamitraghna yadi jAnAsi shaMsa me.. 14-81-18 (94783)
jananI cha kimarthaM te raNabhUmimupAgatA.
nAgendraduhitA cheyamulUpI kimihAgatA.. 14-81-19 (94784)
jAnAmyahamidaM yuddhaM tvayA madvachanAtkR^itam.
strINAmAgamane hetumahamichChAmi veditum.. 14-81-20 (94785)
tamuvAcha tathA pR^iShTo maNalUrapatistadA.
prasAdya shirasA vidvAnulUpI pR^ichChyatAmiti.. .. 14-81-21 (94786)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekAshItitamo.adhyAyaH.. 81 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 082
.. shrIH ..
14.82. adhyAyaH 082
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ulUpyArjunaMprati chitrA~NgadAdInAM samarA~NgaNAgamane kAraNAbhidhAnam.. 1 .. tathA babhruvAhanena tasya parAjaye vistareNa hetukathanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
arjuna uvAcha.
kimAgamanakR^ityaM te kauravyakulanandini.
maNalUrapatermAtustathaiva cha raNAjire.. 14-82-1 (94787)
kachchitkushalakAmAsi rAj~no.asya bhujagAtmaje.
mama vA chapalApA~Ngi kachchitvaM shubhamichChasi.. 14-82-2 (94788)
kachchitte pR^ithulashroNi nApriyaM priyadarshane.
akArShamahamaj~nAnAdayaM vA babhruvAhanaH.. 14-82-3 (94789)
kachchinnu rAjapUtrI te sapatnI chaitravAhanI.
chitrA~NgadA varArohA nAparAdhyati ki~nchana.. 14-82-4 (94790)
tamuvAchoragapaterduhitA prahasantyatha.
na me tvamaparAddhosi na hi me babhruvAhanaH.
na janitrI tathA.asyeyaM mama yo preShyavatthitA.. 14-82-5 (94791)
shrUyatAM yadyathA chedaM mayA sarvaM vicheShTitam.
na me kopastvayA kAryaH shirasA tvAM prasAdaye.. 14-82-6 (94792)
tvatpriyArthaM hi kauravya kR^itametanmayA vibho.
yattachChR^iNu mahAbAho nikhilena dhanaMjaya.. 14-82-7 (94793)
mahAbhAratayuddhe yattvayA shAntanavo nR^ipaH.
adharmeNa hataH pArtha tasyaiShA niShkR^itiH kR^itA.. 14-82-8 (94794)
na hi bhIShmastvayA vIra yuddhyamAno hi pAtitaH.
shikhaNDinA tu saMyuktastamAshritya hatastvayA.. 14-82-9 (94795)
tasya shAntimakR^itvA tvaM tyajethA yadi jIvitam.
karmaNA tena pApena patethA niraye dhruvam.
eShA tu vihitA shAntiH putrAdyAM prAptavAnasi.. 14-82-10 (94796)
vasubhirvasudhApAla ga~NgayA cha mahAmate.
purA hi shrutametatte vasubhiH kathitaM mayA.. 14-82-11 (94797)
ga~NgAyAstIramAshritya hate shAntanave nR^ipa.
Aplutya devA vasavaH sametya cha mahAnadIm.
idamUchurvacho ghoraM bhAgIrathyA mate tadA.. 14-82-12 (94798)
eSha shAntanavo bhIShmo nihataH savyasAchinA.
ayuddhyamAnaH sa~NgrAme saMsakto.anyena bhAmini.. 14-82-13 (94799)
tadanenAnuSha~NgeNa vayamadya dhana~njayam.
shApena yojayAmeti tathA.astviti cha sA.abravIt.. 14-82-14 (94800)
tadahaM piturAvedya pravishya vyathitendriyA.
abhavaM sa cha tachChrutvA viShAdamagamatparam.. 14-82-15 (94801)
pitA tu me vasUngatvA tvadarthe samayAchata.
punaH punaH prasAdyaitAMsta enamidamabruvan.. 14-82-16 (94802)
putrastasya mahAbhAga maNalUreshvaro yuvA.
sa enaM raNamadhyasthaH sharaiH pAtayitA bhuvi.. 14-82-17 (94803)
evaM kR^ite sa nAgendra muktashApo bhaviShyati.
gachCheti vasubhishchokto mama chedaM shashaMsa saH.. 14-82-18 (94804)
tachChrutvA tvaM mayA tasmAchChApAdasi vimokShitaH.
na hi tvAM devarAjo.api samareShu parAjayet.. 14-82-19 (94805)
AtmA putraH smR^itastasmAttenehAsi parAjitaH.
na hi doSho mama mataH kathaM vA manyase vibho.. 14-82-20 (94806)
ityevamukto vijayaH prasannAtmA.abravIdidam.
sarvaM me supriyaM devi yadetatkR^itavatyasi.. 14-82-21 (94807)
ityuktvA so.abravItputraM maNalUrapatiM jayaH.
chitrA~NgadAyAH shR^iNvantyAH kauravyaduhitustadA.. 14-82-22 (94808)
yudhiShThirasyAshvamedhaH parichaitrIM bhaviShyati.
tatrAgachCheH sahAmAtyo mAtR^ibhyAM sahito nR^ipa.. 14-82-23 (94809)
ityevamuktaH pArthena sa rAjA babhruvAhanaH.
uvAcha pitaraM dhImAnidamasrAvilekShaNaH.. 14-82-24 (94810)
upayAsyAmi dharmaj~na bhavataH sAsanAdaham.
ashvamedhe mahAyaj~ne dvijAtipariveShakaH.. 14-82-25 (94811)
mama tvanugrahArthAya pravishasva puraM svakam.
bhAryAbhyAM saha dharmaj~na mAbhUtte.atra vichAraNA.. 14-82-26 (94812)
uShitveha nishAmekAM sukhaM svabhavane prabho.
punarashvAnugamanaM kartAsi jayatAMvara.. 14-82-27 (94813)
ityuktAH sa tu pratreNa tadA vAnaraketanaH.
smayanprovAcha kaunteyastadA chitrA~NgadAsutam.. 14-82-28 (94814)
viditaM te mahAbAho yathA dIkShAM charAmyaham.
na sa tAvatpravekShyAmi puraM te pR^ithulochana.. 14-82-29 (94815)
yathAkAmaM vrajatyeSha yaj~niyAshvo nararShabha.
svasti te.astu gamiShyAmi na sthAnaM vidyate mama.. 14-82-30 (94816)
vaishampAyana uvAcha. 14-82-31x (7922)
sa tatra vidhivattena pUjitaH pAkashAsaniH. 14-82-31 (94817)
bhAryAbhyAmabhyanuj~nAtaH prAyAdbharatasattamaH.. .. 14-82-32 (94818)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvyashItitamo.adhyAyaH.. 82 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 083
.. shrIH ..
14.83. adhyAyaH 083
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunenAsvAnusaraNavashAnmagadhadeshagamanam.. 1 .. tatra jarAsaMdhapautrasya meghasaMdheH parAjayapUrvakaM tatratatra mlechChAdiparAjayaH.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
sa tu vAjI samudrAntAM paryetya vasudhAmimAm.
nivR^itto.abhimukho rAjanyena vAraNasAhvayam.. 14-83-1 (94819)
anugachChaMshcha turagaM nivR^itto.atha kirITabhR^it.
yadR^ichChayA samApede puraM rAjagR^ihaM tadA.. 14-83-2 (94820)
tamabhyAshagataM dR^iShTvA sahadevAtmajaH prabho.
kShatradharme sthito vIraH samarAyAjuhAva ha.. 14-83-3 (94821)
tataH purAtsa niShkramya rathI dhanvI sharI talI.
meghasandhiH padAtiM taM dhanaMjayamupAdravat.. 14-83-4 (94822)
AsAdya cha mahAtejA meghasandhirdhanaMjayam.
bAlabhAvAnmahArAja provAchedaM na kaushalAt.. 14-83-5 (94823)
kimayaM chAryate vAjI sitrImadhya iva bhArata.
hayamenaM hariShyAmi prayatasva vimokShaNe.. 14-83-6 (94824)
adattAnunayo yuddhe yadi tvaM pitR^ibhirmama.
kariShyAmi tavAtithyaM prahara praharAmi cha.. 14-83-7 (94825)
ityuktaH pratyuvAchainaM prahasanniva pANDavaH.
vighnakartA mayA vArya iti me vratamAhitam.. 14-83-8 (94826)
bhrAtrA jyeShThena nR^ipate tavApi viditaM dhruvam.
praharasva yathAshakti na manyurvidyate mama.. 14-83-9 (94827)
ityuktaH prAharatpUrvaM pANDavaM magadhesvaraH.
kira~nsharasahasrANi varShANIva sahasradR^ik.. 14-83-10 (94828)
tato gANDIvabhR^ichChUro gANDIvaprahitaiH sharaiH.
chakAra moghAMstAnbANAnsayatnAnbharatarShabha.. 14-83-11 (94829)
sa moghaM tasya bANaughaM kR^itvA vAnaraketanaH.
sharAtmumocha jvalitAndIptAsyAniva pannagAn.. 14-83-12 (94830)
dhvaje patAkAdaNDeShu rathe yantre hayeShu cha.
anyeShu cha rathA~NgeShu na sharIre na sArathau.. 14-83-13 (94831)
saMrakShyamANaH pArthena sharIre savyasAchinA.
manyamAnaH svavIryaM tanmAgadhaH prAhiNochCharAn.. 14-83-14 (94832)
tato gANDIvadhanvA tu mAgadhena bhR^ishAhataH.
babhau vasantasamaye palAsaH puShpito yathA.. 14-83-15 (94833)
avadhyamAnaH so.abhyaghnanmAgadhaH pANDavarShabham.
tena tasthau sa kauravya lokavIrasya darshane.. 14-83-16 (94834)
savyasAchI tu saMkruddho vikR^iShya balavaddhanuH.
hayAMshchakAra nirjIvAnsAratheshcha shiro.aharat.. 14-83-17 (94835)
dhanushchAsya mahachchitraM kShureNa prachakarta ha.
hastAvApaM patAkAM cha dhvajaM chAsyanyapAtayat.. 14-83-18 (94836)
sa rAjA vyathito vyashvo vidhanurhatasArathiH.
gadAmAdAya kaunteyamabhidradrAva vegavAn.. 14-83-19 (94837)
tasyApatata evAshu gadAM hemapariShkR^itAm.
sharaishchakarta bahudhA bahubhirgR^idhravAjitaiH.. 14-83-20 (94838)
sA gadA shakalIbhUtA vishIrNimaNibandhanA.
vyAlI vimuchyamAnena papAta dharaNItale.. 14-83-21 (94839)
virathaM vidhanuShkaM cha gadayA parivarjitam.
`naichChattADayituM dhImAnarjunaH samarAgraNIH.. 14-83-22 (94840)
tata enaM vimanasaM kShatradharme vyavasthitam..'
sAntvapUrvamidaM vAkyamabravItkapiketanaH.. 14-83-23 (94841)
paryAptaH kShatradharmo.ayaM darshitaH putra gamyatAm.
bahvetatsamare karma tava bAlasya pArthiva.. 14-83-24 (94842)
yudhiShThirasya saMdesho na hantavyA nR^ipA iti.
tena jIvasi rAjaMstvamaparAddho.api me raNe.. 14-83-25 (94843)
iti matvA tadA.a.atmAnaM pratyAdiShTaM sma mAgadhaH.
tathyamityabhigamyainaM prA~njaliH pratyapUjayat.. 14-83-26 (94844)
parijitosmi bhadraM te nAhaM yoddhumihotsahe.
yadyatkR^ityaM mayA te.adya tadbrUhi kR^itameva tu.. 14-83-27 (94845)
tamarjunaH samAshvAsya punarevedamabravIt.
AgantavyaM parAM chaitrImashvamedhe nR^ipasya naH.. 14-83-28 (94846)
ityuktaH sa tathetyuktvA pUjayamAsa taM hayam.
phalgunaM cha yudhishreShThaM vidivatsahadevajaH.. 14-83-29 (94847)
tato yatheShTamagamatpunareva sa kauravaH.
tataH samudratIreNa va~NgAnpuNDrAnsakeralAn.. 14-83-30 (94848)
tatratatra cha bhUrINi mlechChasainyAnyanekashaH.
vijigye dhanuShA rAjangANDIvena dhanaMjayaH.. .. 14-83-31 (94849)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi tryashItitamo.adhyAyaH.. 83 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-83-7 adattAnunayaH ashikShitaH.. 7-83-20 gR^idhravAjitaiH gR^idhrapakShayutaiH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 084
.. shrIH ..
14.84. adhyAyaH 084
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
dakShiNAM dishamupAgatenArjunena chedIshituH shishupAlAtmajasya pUjAparigrahaNam.. 1 .. tathA kAshikosalAdideshAdhipatiparAjayapUrvakaM gAndhAradeshagamanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
mAgadhenArchito rAjanpANDavaH shvetavAhanaH.
dakShiNAM dishamAsthAya chArayAmAsa taM hayam.. 14-84-1 (94850)
tataH sa punarAvartya hayaH kAmacharo balI.
AsasAda purIM ramyAM chedInAM shuktisAhvayAm.. 14-84-2 (94851)
sharabheNArchitastatra shishupAlasutena saH.
yuddhapUrvaM tadA tena pUjayA cha mahAbalaH.. 14-84-3 (94852)
tato.archito yayau rAjaMstadA sa turagottamaH.
kAshIna~NgAnkosalAMshcha kirAtAnAtha ta~NgaNAt.. 14-84-4 (94853)
pUjAM tatra yathAnyAyaM pratigR^ihya dhanaMjayaH.
punarAvR^ittya kaunteyo dashArNAnagamattadA.. 14-84-5 (94854)
tatra chitrA~Ngado nAma balavAnarimardanaH.
tena yuddhamabhUttasya vijayasyAtibhairavam.. 14-84-6 (94855)
taM chApi vashamAnIya kirITI puruSharShabhaH.
niShAdarAj~no viShayamekalavyasya jagmivAn.. 14-84-7 (94856)
ekalavyasutashchainaM yuddheni jagR^ihe tadA.
tatra chakre niShAdaiH sa sagrAmaM romaharShaNam.. 14-84-8 (94857)
tatastamapi kaunteyaH samareShvaparAjitaH..
jigAya yudhi durdharSho yaj~navighnArthamAgatam.. 14-84-9 (94858)
sa taM jitvA mahArAja naiShAdiM pAkashAsaniH.
architaH prayayau bhUyo dakShiNaM salilArNavam.. 14-84-10 (94859)
tatrApi dravIDairAndhrai raudrairmAhiShakairapi.
tathA kollagireyaishcha yuddhamAsInkirITinaH.. 14-84-11 (94860)
tAMshchApi vijayo jitvA nAtitIvreNa karmaNA.
tura~NgamavashenAtha surAShTrAnabhito yayau.
gokarNamatha chAsAdya prabhAsamapi jagmivAn.. 14-84-12 (94861)
tato dvAravatIM ramyAM vR^iShNivIrAbhipAlitAm.
AsasAda hayaH shrImAnkururAjasya yaj~niyaH.. 14-84-13 (94862)
tamunmathya hayashreShThaM yAdavAnAM kumArakAH.
prayayustAMstadA rAjannugraseno nyavArayat.. 14-84-14 (94863)
tataH purAdviniShkramya vR^iShNyandhakapatistadA.
sahito vAsudevena mAtulena kirITinaH.. 14-84-15 (94864)
tau sametya kurushreShThaM vidhivatprItipUrvakam.
parayA bhAratashreShThaM pUjayA samavasthitau.
tatastAbhyAmanuj~nAto yatayau yena hayo gataH.. 14-84-16 (94865)
tataH sa pashchimaM deshaM samudrasya tadA hayaH.
krameNi vyacharatsphItaM tataH pa~nchanadaM yayau.. 14-84-17 (94866)
tasmAdapi sa kauravya gandhAraviShayaM hayaH.
vichachAra yathAkAmaM kaunteyAnugatastadA.. 14-84-18 (94867)
tato gAndhArarAjena yuddhamAsItkirITinaH.
ghoraM shakuniputreNa pUrvavairAnusAriNA.. .. 14-84-19 (94868)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi chaturashItitamo.adhyAyaH.. 84 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 085
.. shrIH ..
14.85. adhyAyaH 085
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
arjunena shakunitanayaparAjayapUrvakaM tatsenAvamardanam.. 1 .. tataH shakunibhAryayA tena svasutavadhasaMbhAvanayA raNA~NgaNametyArjunasya prasAdanam.. 2 .. arjunena gAndhArIgauravAttatsaMmAnanapUrvakaM tattanayasamAshvAsanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
shakunastanayo vIro gAndhArANAM mahArathaH.
pratyudyayau guDAkeshaM sainyena mahatA vR^itaH.
hastyashvarathayuktena patAkAdhvajamAlinA.. 14-85-1 (94869)
amR^iShyamANAste yodhA nR^ipasya shakunervadham.
abhyayuH sahitAH pArthaM pragR^ihItasharAsanAH.. 14-85-2 (94870)
sa tAnuvAcha dharmAtmA bIbhatsuraparAjitaH.
yudhiShThirasya vachanaM na cha te jagR^ihurhitam.. 14-85-3 (94871)
vAryamANAstu pArthena sAntvapUrvamamarShitAH.
parivArya hayaM jagmustatashchukrodha pANDavaH.. 14-85-4 (94872)
tataH shirAMsi dIptAgraisteShAM chichCheda pANDavaH.
kShurairgANDIvanirmuktairnAtiyatnAdivArjunaH.. 14-85-5 (94873)
te vadhyamAnAH pArtheni hayamutsR^ijya saMpramAt.
nyavartanta mahArAja sharavarShArditA bhR^isham.. 14-85-6 (94874)
vitudyamAnastaishchApi gAndhAraiH pANDunandanaH.
AdisyAdishya tejasvI parAnetAnavArayat.. 14-85-7 (94875)
vadhyamAneShu teShvAjau gAndhAreShu samantataH.
sa rAjA shakuneH putraH pANDavaM pratyavArayat.. 14-85-8 (94876)
taM yudhyamAnaM rAjAnaM kShatradharme vyavasthitam.
pArtho.abravInna me vadhyA rAjAno rAjasAsanAt.. 14-85-9 (94877)
alaM yuddhena te vIra na te.astvadya parAjayaH.
ityuktastadanAdR^itya vAkyamaj~nAnamohitaH.
sa shakrasamakarmANaM samAvAkiradAshugaiH.. 14-85-10 (94878)
tasy pArthaH shirastrANamardhachandreNa patriNA.
apAharadameyAtmA jayadrathashiro yathA.. 14-85-11 (94879)
taM dR^iShTvA vismayaM jagmurgAndhArAH sarva eva te.
ichChatA tena na hato rAjetyapi cha te viduH.. 14-85-12 (94880)
gAndhArarAjaputrastu palAyanakR^itakShaNaH.
yayau taireva sahitastrastaiH kShudramR^igairiva. 14-85-13 (94881)
teShAM tu tarasA pArthastatraiva paridAvatAm.
prajahArottamA~NgAni bhallaiH sannataparvabhiH.. 14-85-14 (94882)
uchChritAMstu bhujAnkechinnAbudhyanta sharairhR^itAn.
sharairgANDIvanirmuktaiH pR^ithubhiH pArthachoditaiH.. 14-85-15 (94883)
sambhrAntanaranAgAshvamapatadvidrutaM balam.
hatavidrutabhUyiShThamAvartata muhurmuhuH.. 14-85-16 (94884)
nAbhyadR^isyanta vIrasya kechidagre.agryakarmaNaH.
ripavaH pAtyamAnA vai ye saheranmahAsharAn.. 14-85-17 (94885)
tato gAndhArarAjasya mantrivR^iddhapuraHsarA.
jananI niryayau bhItA puraskR^ityArghyamuttamam.. 14-85-18 (94886)
sA nyavArayadavyagrA taM putraM yuddhadurmadam.
prasAdayAmAsa cha taM jiShNumakliShTakAriNam.. 14-85-19 (94887)
tAM pUjayitvA bIbhatsuH prasAdamakarotprabhuH.
shakuneshchApi tanayaM sAntvayannidamabravIt.. 14-85-20 (94888)
na me priyaM mahAbAho yatte buddhiriyaM kR^itA.
pratiyoddhumamitraghna bhrAtaiva tvaM mamAnagha.. 14-85-21 (94889)
gAndhArIM mAtaraM smR^itvA dhR^itarAShTrakR^itena cha.
tena jIvasi rAjaMstvaM nihatAstvanugAstava.. 14-85-22 (94890)
maivaM bhUH shAmyatAM vairaM mA te.abhUdbuddhirIdR^ishI
AgantavyaM parAM chaitrImashvamedhe nR^ipasya naH.. 14-85-23 (94891)
ityuktvA.anuyayau pArtho hayaM taM kAmachAriNam.
te nyavartanta gAndhArA hatashiShTAH svakaM puram.. .. 14-85-24 (94892)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchAshItitamo.adhyAyaH.. 85 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 086
.. shrIH ..
14.86. adhyAyaH 086
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
chAramukhAdarjunasya turagasaMchAraNAtpunarnagaraM pratyAgamanashravaNahR^iShTasya yudhiShThirasya nideshAdbhImena yaj~nashAlAdinirmApaNam.. 1 .. tathA nAnAdeshebhyo brAhmaNAdyAnayanapUrvakaM teShAmannadAnAdivyavasthAkaraNam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
nyavartata tato vAjI yena nAgAhvayaM puram.
taM nivR^ittaM tu shushrAva chAreNaiva yudhiShThiraH.
shrutvA.arjunaM kushalinaM sa cha hR^iShTamanA.abhavat.. 14-86-1 (94893)
vijayasya cha tatkarma gAndhAraviShaye tadA.
shrutvA chAnyeShu desheShu sa suprIto.abhavattadA.. 14-86-2 (94894)
etasminneva kAle tu dvAdashIM mAghamAsikIm.
iShTaM gR^ihItvA nakShatraM dharmarAjo yudhiShThiraH.. 14-86-3 (94895)
samAnIya mahAtejAH sarvAnbhrAtR^InmahIpatiH.
bhImaM cha nakulaM chaiva sahadevaM cha kaurava.. 14-86-4 (94896)
provAchedaM vachaH kAle tadA dharmabhR^itAMvaraH.
Amantrya vadatAM shreShTho bhImaM praharatAM varam.. 14-86-5 (94897)
AyAti bhImasenAsau sahAshvena tavAnujaH.
yathA me puruShAH prAhurye dhanaMjayasAriNaH.. 14-86-6 (94898)
upasthitashcha kAlo.ayamabhito vartate hayaH.
mAghI cha paurNamAsIyaM mAsaH sheSho vR^ikodara.. 14-86-7 (94899)
tatprasthApyantu vidvAMso brAhmaNA vedapAragAH.
vAjimedhArthasiddhyarthaM deshaM pashyantu yaj~niyam.. 14-86-8 (94900)
ityuktaH sa tu tachchakre bhImo nR^ipatishAsanam.
hR^iShTaH shrutvA guDokeshamAyAntaM puruSharShabham.. 14-86-9 (94901)
tato yayau bhImasenaH prAj~naiH sthapatibhiH saha.
brAhmaNAnagrataH kR^itvA kushalAnyaj~nakarmaNi.. 14-86-10 (94902)
taM sasAlachayaM shrImatsapratolIsughaTTitam.
mApayAmAsa kauravyo yaj~navATaM yatAvidhi.. 14-86-11 (94903)
prAsAdashatasambandhaM maNipravarakuTTimam.
`sadaH sa patnIsadanaM sAgnIdhramapi chottaram.'
kArayAmAsa vidivaddhemaratnavibhUShitam.. 14-86-12 (94904)
staMbhAnkanakachitrAMshcha toraNAni bR^ihanti cha.
yaj~nAyatanadesheshu dattvA shuddhaM cha kA~nchanam.. 14-86-13 (94905)
antaHpurANAM rAj~nAM cha nAnAdeshasamIyuShAm.
kArayAmAsa dharmAtmA tatratatra yathAvidhi.. 14-86-14 (94906)
brAhmaNAnAM na veshmAni nAnAdeshasamIyuShAm.
kArayAmAsa kaunteyo vidhivattAnyanekashaH.. 14-86-15 (94907)
tathA sampreShayAmAsa dUtAnnR^ipatishAsanAt.
bhImaseno mahAbAho rAj~nAmakliShTakarmaNAm.. 14-86-16 (94908)
te priyArthaM kurupaterAyayurnR^ipasattama.
ratnAnyanekAnyAdAya striyo.ashvAnAyudhAni cha.. 14-86-17 (94909)
teShAM nirvishatAM teShu shibireShu mahAtmanAm.
nardataH sAgarasyeva divaspR^igabhavatsvanaH.. 14-86-18 (94910)
`pratyudgamya namaskR^itya brAhmaNAMshcha nyavedayat..' 14-86-19 (94911)
teShAmabhyAgatAnAM cha sa rAjA kuruvardhanaH.
vyAdideshAnnapAnAni shayyAshchApyatimAnuShAH.. 14-86-20 (94912)
vAhanAnAM cha vividhAH shAlAH shAlIkShugorasaiH.
upetA bharatashreShTho vyAdidesha sa dharmarAT.. 14-86-21 (94913)
`varNAH pR^ithaksanniviShTA hyuttarottarapUjitAH'.
tathA tasminmahAyaj~ne dharmarAjasya dhImataH.
samAjagmurmunigaNA bahavo brahmavAdinaH.. 14-86-22 (94914)
ye cha dvijAtipravarAstatrAsanpR^ithivIpate.
samAjagmuH sashiShyAMstAnpratijagrAha kauravaH.. 14-86-23 (94915)
sarvAMshcha tAnanuyayau yAvadAvasathAnprati.
svayameva mahAtejA daMbhaM tyaktvA yudhiShThiraH.. 14-86-24 (94916)
tataH kR^itvA sthapatayaH shilpino.anye cha ye tadA.
kR^itsnaM yaj~navidhiM rAjandharmarAje nyavedayana.. 14-86-25 (94917)
tachChrutvA dharmarAjastu kR^itaM sarvamatandritaH.
hR^iShTarUpo.abhavadrAjansaha bhrAtR^ibhirAdR^itaH.. 14-86-26 (94918)
tasminyaj~ne pravR^itte tu vAgmino hetuvAdinaH.
hetuvAdAnbahUnAhuH parasparajigIShavaH.. 14-86-27 (94919)
dadR^ishustaM nR^ipatayo yaj~nasya vidhimuttamam.
devendrasyeva vihitaM bhImasenena bhArata.. 14-86-28 (94920)
dadR^ishustoraNAnyatra shAtakuMbhamayAni te.
shayyAsanavihArAMshcha subahUnratnasaMchayAn.. 14-86-29 (94921)
ghaTAnpAtrIH kaTAhAni kalashAnvardhamAnakAn.
na hi ki~nchidasauvarNamapashyanvasudhAdhipAH.. 14-86-30 (94922)
yUpAMshcha shAstrapaThitAndAravAnhemabhUShitAn.
upaklR^iptAnyathAkAlaM vidhivadbhUrivarchasaH.. 14-86-31 (94923)
sthalajAka jalajA ye cha pashavaH kechana prabho.
sarvAneva samAnItAnapashyaMstatra te nR^ipAH.. 14-86-32 (94924)
gAshchaiva mahiShIshchaiva tathA vR^iddhastriyopi cha.
audakAni cha satvAni shvApadAni vayAMsi cha.. 14-86-33 (94925)
jarAyujANDajAtAni svedajAnyudbhidAni cha.
parvatAnUpajAtAni bhUtAni dadR^ishushcha te.. 14-86-34 (94926)
evaM pramuditaM sarvaM pashugodhanadhAnyataH.
yaj~navATaM nR^ipA dR^iShTvA paraM vismayamAgatAH.. 14-86-35 (94927)
`anishaM dIyate cha sma tatra bhojyaM pR^ithagvidham..'
brAhmaNAnAM vishAM chaiva bahumR^iShTAnnamR^iddhimat.. 14-86-36 (94928)
pUrNe shatasahasre tu viprANAM tatri bhu~njatAm.
dundubhirmeghanirghoSho muhurmuhuratADyata.
vinanAdAsakR^ichchApi divasedivase gate.. 14-86-37 (94929)
evaM sa vavR^ite yaj~no dharmarAjasya dhImataH.
annasya subahUnrAjannutsargAnparvatopamAn.
dadhikulyAshaacha dadR^ishuH sarpiShashcha hradA~njanAH.. 14-86-38 (94930)
jaMbUdvIpo hi sakalo nAnajanapadAyutaH.
rAjannadR^isyataikastho rAj~nastasya mahAmakhe.. 14-86-39 (94931)
tatra jAtisahasrANi puruShANAM tatastataH.
gR^ihItvA dhamAjagmurbahUni bharatarShabha.. 14-86-40 (94932)
sragviNashtApi te sarve sumuShTamaNikuNDalAH.
paryaveShandvijAtIMstA~nshatasho.atha sahasrashaH.. 14-86-41 (94933)
vividhAnyannapAnAni puruShA ye.anuyAyinaH.
te vai nR^ipopabhojyAni brAhmaNAnAM dadushcha ha.. .. 14-86-42 (94934)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ShaDashItitamo.adhyAyaH.. 86 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-86-3 iShTaM nakShatraM puShyam.. 7-86-8 prasthApyantu prasthApayantu. svArthe Nich. pratiShThantvityarthaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 087
.. shrIH ..
14.87. adhyAyaH 087
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena balarAmAdibhiH saha yudhiShThirAshvamedhAya hAstinapuraMpratyAgamanam.. 1 .. tathA yudhiShThiraMprati nAnAdeshebhya AgamiShyatAM rAj~nAmapramAdena yathochitapUjAyA maNalUrAdAgamiShyato babhruvAhanasya saMmAnanasya cha kartavyatApratipAdakArjunasaMdeshanivedanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
samAgatAnvedavido rAj~nashcha pR^ithivIshvarAn.
dR^iShTvA yudhiShThiro rAjA bhImasenamabhAShata.. 14-87-1 (94935)
upayAtA naravyAghrA ya ete pR^ithivIshvarAH.
eteShAM kriyatAM pUjA pUjArhA hi narAdhipAH.. 14-87-2 (94936)
ityuktaH sa tathA chakre narendreNa yashasvinA.
bhImaseno mahAtejA yamAbhyAM saha pANDavaH.. 14-87-3 (94937)
athAbhyagachChadgovindo vR^iShNibhiH saha dharmajam.
baladevaM puraskR^itya sarvaprANabhUtAM varaH.. 14-87-4 (94938)
yuyudhAnena sahitaH pradyumnena gadena cha.
nishaThenAtha sAMbena tathaiva kR^itavarmaNA.. 14-87-5 (94939)
teShAmapi parAM pUjAM chakre bhImo mahArathaH.
vivishuste cha veshmAni ratnavanti cha sarvashaH.. 14-87-6 (94940)
yudhiShThirasamIpe tu kathAnte madhusUdanaH.
arjunaM kathayAmAsa bahusa~NgrAmakarshitam.. 14-87-7 (94941)
sa taM prapachCha kaunteyaH punaHpunarariMdamam.
dharmajaH shakrajaM jiShNuM samAchaShTa jagatpatiH.. 14-87-8 (94942)
AgamaddvArakAvAsI samAptaH puruSho nR^ipa.
yo.adrAkShItpANDavashreShTha bahusa~NgrAmakarshitam.. 14-87-9 (94943)
samIpe cha mahAbAhumAchaShTa cha mama prabho.
kuru kAryANi kaunteya hayamedhArthasiddhaye.. 14-87-10 (94944)
ityuktaH pratyuvAchainaM dharmarAjo yudhiShThiraH.
diShTyA sa kushalI jiShNurupAyAti cha mAdhava.. 14-87-11 (94945)
yadidaM saMdideshAsminpANDavAnAM balAgraNIH.
tadAkhyAtamihechChAmi bhavatA yadunandana.. 14-87-12 (94946)
ityukto dharmarAjena vR^iShNyandhakapatistadA.
provAchedaM vacho vAgmI dharmAtmAnaM yudhiShThiram.. 14-87-13 (94947)
idamAha mahArAja pArthavAkyaM nareshvaraH.
vAchyo yudhiShThiraH kR^iShNa kAle vAkyamidaM mama.. 14-87-14 (94948)
AgamiShyanti rAjAnaH sarve vai kauravarShabha.
prAptAnAM mahatAM pUjA kAryA hyetatkShamaM hi naH.. 14-87-15 (94949)
ityetadvachanAdrAjA vij~nApyo mama mAnada.
tathA chAtyayikaM na syAdyadarghAharaNe.abhavat.. 14-87-16 (94950)
kartumarhati tadrAjA bhavAMshchApyanumanyatAm.
rAjadveShAnna nashyeyurimA rAjanpunaH prajAH.. 14-87-17 (94951)
idamanyachcha kaunteya vachaH sa puruSho.abravIt.
dhanaMjayasya nR^ipate tanme nigadataH shR^iNu.. 14-87-18 (94952)
upayAsyati yaj~naM no maNalUrapatirnR^ipaH.
putro mama mahAtejA dayito babhruvAhanaH.. 14-87-19 (94953)
taM bhavAnmadapekShArthaM vidhivatpratipUjayet.
sa tu bhakto.anuraktashcha mama nityamiti prabho.. 14-87-20 (94954)
ityetadvachanaM shrutvA dharmarAjo yudhiShThiraH.
abhinandyAsya tadvAkyamidaM vachanamabravIt.. .. 14-87-21 (94955)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi saptAshItitamo.adhyAyaH.. 87 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-87-7 bhojarAjanyAnAM vardhanaH.. 7-87-8 jAnunoradhasthaH pashchAdbhAgIyo mAMsalaH pradeshaH piNDikA. te ubhe asyAdhike svadeshAdadhobhAgaparyantaM bahulamAlambamAne..Ashvamedhikaparva - adhyAya 088
.. shrIH ..
14.88. adhyAyaH 088
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNi pANDaveShu chaturbhyo.arjunasyaiva visheShato.adhvasaMchArAdiparikleshasUchakashArIrAlakShaNaprashne kR^iShNena taMprati tatkathanam.. 1 .. medhyAshvasya pR^ithvIsaMchAraNAya gatenArjunena sahAshvena punarnagaraM pratyAgamanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
shrutaM priyamidaM kR^iShNa yattvamarhasi bhAShitum.
tanme.amR^itarasaM puNyaM mano hlAdayati prabho.. 14-88-1 (94956)
bahUni kila yuddhAni vijayasya narAdhipaiH.
punarAsanhR^iShIkesha tatratatreti na shrutam.. 14-88-2 (94957)
kiMnimittaM sa nityaM hi pArthaH sukhavivarjitaH.
atIva vijayo dhImAniti me dUyate manaH.. 14-88-3 (94958)
saMchintayAmi kaunteyaM raho jiShNuM janArdana.
atIva duHkhabhAgI sa satataM pANDunandanaH.. 14-88-4 (94959)
kiMnu tasya sharIre.asti sarvalakShaNapUjite.
aniShTaM lakShaNaM kR^iShNa yena duHkhAnyupAshnute.. 14-88-5 (94960)
atIvAsukhabhogI sa satataM kuntinandanaH.
na hi pashyAmi bIbhatsornindyaM gAtreShu kiMchana.
shrotavyaM chenmayaitadvai tanme vyAkhyAtumarhasi.. 14-88-6 (94961)
ityuktaH sa hR^iShIkesho dhyAtvA sumahadantaram.
rAjAnaM bhojarAjanyavardhano viShNurabravIt.. 14-88-7 (94962)
na hyasya nR^ipate ki~nchidaniShTamupalakShaye.
R^ite puruShasiMhasya piNDike.asyAdhike yataH.. 14-88-8 (94963)
sa tAbhyAM puruShavyAghro nityamadhvasu vartate.
na chAnyadanupashyAmi yenAsau duHkhabhAjanam.. 14-88-9 (94964)
ityuktaH puruShashreShThastadA kR^iShNena dhImatA.
provAcha vR^iShNishArdUlamevametaditi prabho.. 14-88-10 (94965)
kR^iShNA tu draupdI kR^iShNaM tiryaksAsUyamaikShata
pratijagrAha tasyAstaM praNayaM chApi keshihA.
prakhyuH sakhA hR^iShIkeshaH sAkShAdiva dhanaMjayaH.. 14-88-11 (94966)
tatra bhImAdayaste tu karavo yAjakAshcha ye.
remuH shrutvA vichitrAM tAM dhanaMjayakathAM shubhAm.. 14-88-12 (94967)
teShAM kathayatAmeva puruSho.arjunasaMkathAH.
upAyAdvachanAddUto vijayasya mahAtmanaH.. 14-88-13 (94968)
sobhigamya kurushreShThaM namaskR^itya cha buddhimAn.
upAyAtaM naravyAghraM phalgunaM pratyavedayat.. 14-88-14 (94969)
tachChrutvA nR^ipatistasya harShabAShpAkulekShaNaH.
priyAkhyAnanimittaM vai dadau bahudhanaM tadA.. 14-88-15 (94970)
tato dvitIye divase mahA~nshabdo vyavardhata.
AgachChati naravyAghre kauravANAM dhuraMdhare.. 14-88-16 (94971)
tato reNuH samudbhuto vibabhau tasya vAjinaH.
abhito vartamAnasya yathochchaiHshravasastathA.. 14-88-17 (94972)
tatra harShakarIrvAcho narANAM shushruve.arjunaH.
diShTyA.asi pArtha kushalI dhanyo rAjA yudhiShThiraH.. 14-88-18 (94973)
konyohi pR^ithivIM kR^itsnAM jitvAhi yudhi pArthivAn
chArayitvA hayashreShThamupAgachChedR^ite.arjunAt.. 14-88-19 (94974)
ye vyatItA mahAtmAno rAjAnaH sagarAdayaH.
teShAmapIdR^ishaM karma na kadAchana shushruma.. 14-88-20 (94975)
naitadanye kariShyanti bhaviShyA vasudhAdhipAH.
yattvaM kurukulashreShTha duShkaraM kR^itavAnasi.. 14-88-21 (94976)
ityevaM vadatAM teShAM puMsAM karNasukhA giraH.
shR^iNvanvivesha dharmAtmA phalguno yaj~nasaMstaram.. 14-88-22 (94977)
tato rAjA sahAmAtyaH kR^iShNashcha yadunandanaH.
dhR^itarAShTraM puraskR^itya taM pratyudyayatustadA.. 14-88-23 (94978)
so.abhivAdya pituH pAdau dharmarAjasya dhImataH.
bhImAdIMshchApi saMpUjya paryaShvajata keshavam.. 14-88-24 (94979)
taiH sametyArchitastAMshcha pratyarchyAtha yathAvidhi.
vishashrAma mahAbAhustIraM labdhveva pAragaH.. .. 14-88-25 (94980)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi aShTAshItitamo.adhyAyaH.. 88 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 089
.. shrIH ..
14.89. adhyAyaH 089
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
babhruvAhanenolUpIchitrA~NgadAbhyAM saha yAgadidR^ikShyA hAstinapuraM pratyAgamanam.. 1 .. tataH svayaM samAgatavyAsAj~naya yudhiShThireNa R^itvigbhiH sahAshvamedhopakramaH.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
etasminneva kAle tu sa rAjA babhruvAhanaH.
mAtR^ibhyAM sahito dhImAnkurUnabhyAjagAma ha.. 14-89-1 (94981)
tatra vR^iddhAnyathAvatsa kurUnanyAMshcha pArthivAn.
abhivAdya mahAbAhustaishchApi pratinanditaH.
pravivesha pitAmahyAH kuntyA bhavanamuttamam.. 14-89-2 (94982)
sa pravishya mahAbAhuH pANDavAnAM niveshanam.
pitAmahImabhyavandatsAmnA paramavalgunA.. 14-89-3 (94983)
tathA chitrA~NgadA devI kauravasyAtmajA.api cha.
pR^ithAM kR^iShNAM cha sahite vinayenopajagmatuH.
subhadrAM cha yathAnyAyaM yAshchAnyAH kuruyoShitaH.. 14-89-4 (94984)
dadau kuntI tatastAbhyAM ratnAni vividhAni cha.
draupadI cha subhadrA cha yAshchApyanyA yadustriyaH.. 14-89-5 (94985)
UShatustatra te devyau mahAr~NashayanAsane.
supUjite svayaM kuntyA pArthasya hitakAmyayA.. 14-89-6 (94986)
sa cha rAjA mahAtejAH pUjito babhruvAhanaH.
dhUtarAShTraM mahIpAlamupatasthe yatAvidhi.. 14-89-7 (94987)
yudhiShThiraM cha rAjAnaM bhImadIMshchApi pANDavAn.
upAgamya mahAtejA vinayenAbhyavAdayat.. 14-89-8 (94988)
sa taiH premyA pariShvaktaH pUjitashcha yathAvidhi.
dhanaM chAsmai dadurbhUri prIyamANA mahArathAH.. 14-89-9 (94989)
tathaiva cha mahIpAlaH kR^iShNaM chakragadAdharam.
pradyumna iva govindaM vinayenopatasthivAn.. 14-89-10 (94990)
tasmai kR^iShNo dadau rAj~ne mahArhamatipUjitam.
rathaM hemapariShkAraM divyAshvayujamuttamam.. 14-89-11 (94991)
dharmarAjashcha bhImashcha phalgunashcha yamau tathA.
pR^ithakpR^ithak cha te chainaM mAnArthAbhyAmayojayan.. 14-89-12 (94992)
tatastR^itIye divase satyavatyAtmajo muniH.
yudhiShThiraM samabhyetya vAgmI vachanamabravIt.. 14-89-13 (94993)
adyaprabhR^iti kaunteya yaj~nasya samayo hi te.
muhUrto yaj~niyaH prAptashchodayantIha yAjakAH.. 14-89-14 (94994)
ahIno nAma rAjendra kratuste.ayaM vikalpavAn.
bahutvAtkA~nchanasyAsya khyAto bahusuvarNakaH.. 14-89-15 (94995)
evamatra mahArAja dakShiNAbhirguNIkura.
shrIstvAM vrajatu te rAjanbrAhmaNA hyatra kAraNam.. 14-89-16 (94996)
trInashvamedhAnatra tvaM samprApya bahudakShiNAn.
j~nAtivadhyAkR^itaM pApaM prahAsyati narAdhipa.. 14-89-17 (94997)
pavitraM paramaM chaitatpAvanAnAM cha pAvanam.
yadashvamedhAvabhR^ithaM prApsyase kurunandana.. 14-89-18 (94998)
ityuktaH sa tu tejasvI vyAsenAmitabuddhinA.
dIkShAM vivesha dharmAtmA vAjimedhAptaye tataH.. 14-89-19 (94999)
tato yaj~naM mahAbAhurvAjimedhaM mahAkratum.
bahvannadakShiNaM rAjA sarvakAmaguNAnvitam.. 14-89-20 (95000)
tatra vedavido rAjaMshchakruH karmANi yAjakAH.
parikrAmanti shAstraj~nA yatAvaddvijasattamAH.. 14-89-21 (95001)
na teShAM skhalitaM ki~nchidAsIdapahutaM tathA.
kramayuktaM cha yuktaM cha chakrustatra dvijarShabhAH.. 14-89-22 (95002)
kR^itvA pravargyaM dharmaj~nA yathAvaddvijasattamAH.
chakraste vidhivadrAjaMstathaivAbhiShavaM dvijAH.. 14-89-23 (95003)
abhiShUya tato rAjansomaM somapasattamAH.
savanAnyAnupUrvyeNa chakruH sAstrAnusAriNaH.. 14-89-24 (95004)
na tatra kR^ipaNaH kashchinna daridro babhUva ha.
kShudhito duHkhito vA.api prAkR^ito vA.api mAnavaH.. 14-89-25 (95005)
bhojanaM bhojanArthibhyo dApayAmAsa shatruhA.
bhImaseno mahAtejAH satataM rAjashAsanAt.. 14-89-26 (95006)
saMstare kushalAshchApi sarvakAryANi yAjakAH.
divasedivase chakruryathAshAstrAnudarshAt.. 14-89-27 (95007)
nAShaDa~NgavidatrAsItsadasyastasya dhImataH.
nAvrato nAnupAdhyAyo na cha vAdAvichakShaNaH.. 14-89-28 (95008)
tato yUpochChraye prApte ShaD bailvAnbharatarShabha.
khAdirAnbilvasamitAMstAvataH sarvavarNinaH.. 14-89-29 (95009)
devadArumayau dvau tu yUpau kurupatermakhe.
shleShmAtakamayaM chaikaM yAjakAH samakalpayan.. 14-89-30 (95010)
`sarvAnetAnyathAshAstraM yAjakAH samakArayan.'
shobhArthaM chAparAnyUpAnkA~nchanAnbharatarShabha.
sa bhImaH kArayAmAsa dharmarAjasya shAsanAt.. 14-89-31 (95011)
te vyarAjanta rAjarShe vAsobhirupashobhitAH.
mahendrAnugatA devA yathA saptarShibhirdivi.. 14-89-32 (95012)
iShTakAH kA~nchanIshchAtra chayanArtaM kR^itA vibho.
shushubhe chayanaM tachcha dakShasyeva prajApateH.. 14-89-33 (95013)
chatushchityashcha tasyAsIdaShTAdashakarAtmakaH.
sa rukmapakSho nichitastrikoNo garuDAkR^itiH.. 14-89-34 (95014)
tato niyuktAH pashavo yathAshAstraM manIShibhiH.
taM taM devaM samuddishya pakShiNaH pashavashcha ye.. 14-89-35 (95015)
R^iShabhAH shAstrapaThitAstathA jalacharAshcha ye.
sarvAMstAnabhyayu~njaMste tatrAgnichayakarmaNi.. 14-89-36 (95016)
yUpeShu niyatA chAsItpashUnAM trishatI tathA.
ashvaratnottarA yaj~ne kaunteyasya mahAtmanaH.. 14-89-37 (95017)
sa yaj~naH shushubhe tasya sAkShAddevarShisaMkulaH.
gandharvagaNasaMkIrNaH shobhito.apsarasAM gaNaiH.. 14-89-38 (95018)
sa kiMpuruShasaMkIrNaH kiMnaraishchopashobhitaH.
siddhavipranivAsaishcha samantAdabhisaMvR^itaH.. 14-89-39 (95019)
tasminsadasi nityAstu vyAsashiShyA dvijarShabhAH.
sarvashAstrapraNetAraH kushalA yaj~nakarmasu.. 14-89-40 (95020)
nAradashcha babhUvAtra tuMburushcha mahAdyutiH.
vishvAvasushchitrasenastathA.anye gItakovidAH.. 14-89-41 (95021)
gandharvA gItakushalA nR^ityeShu cha vishAradAH.
ramayanti sma tAnviprAnyaj~nakarmAntareShu vai.. .. 14-89-42 (95022)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekonanavatitamo.adhyAyaH.. 89 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-89-15 ahInaH ahnAM somayAgAnAM bahUnAM samUho.ahInaH. na hInaH dravyAdinA iti vA.. 7-89-23 abhiShava somavallyAH kaNDanam.. 7-89-24 somaM somavallIrasam. savanAni prAtaHsavanAdIni.. 7-89-27 saMstare iShTakAnAM chayanAkhye sthaNDilarachane.. 7-89-29 varNinaH palAshakAShThamayAH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 090
.. shrIH ..
14.90. adhyAyaH 090
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNAshvamedhasamApanAnantaraM rAj~nAM yathochitaM saMmAnapUrvakaM svasvadeshAnprati prasthApanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
shrapayitvA pashUnanyAnvidhivaddvijasattamAH.
taM tura~NgaM yathAshAstramAlabhanta dvijAtayaH.. 14-90-1 (95023)
tataH saMj~napya turagaMka vidhivadyAjakarShabhAH.
upasaMveshayAMchakrustatastAM drupadAtmajAm.
kalAbhistisR^ibhI rAjanyathAvidhi manasvinIm.. 14-90-2 (95024)
uddhR^itya tu vapAM tasya yathAshAstraM dvijAtayaH.
shrapayAmAsuravyagrA vidhivadbharatarShabha.. 14-90-3 (95025)
taM vapAdhUmagandhaM tu dharmarAjaH sahAnujaiH.
upAjighradyathAsAstraM sarvapApApahaM tadA.. 14-90-4 (95026)
shiShTAnya~NgAni yAnyAsaMstasyAshvasya narAdhipa.
tAnyagrau juhuvurdhIrAH samastAH ShoDashartvijaH.. 14-90-5 (95027)
saMsthApyaivaM tasya rAj~nastaM yaj~naM shakratejasaH.
vyAsaH sashiShyo bhagavAnvardhayAmAsa taM nR^ipam.. 14-90-6 (95028)
tato yudhiShThiraH prAdAtsadasyebhyo yathAvidhi.
koTIH sahasraM niShkANAM vyAsAya tu vasuMdharAm.. 14-90-7 (95029)
pratigR^ihya dharAM rAjanvyAsaH satyavatIsutaH.
abravIdbharatashreShThaM dharmarAjaM yudhiShThiram.. 14-90-8 (95030)
vasudhA bhavatastveShAM saMnyastA rAjasattama.
niShkrayo dIyatAM mahyaM brAhmaNA hi dhanArthinA.. 14-90-9 (95031)
yudhiShThirastu tAnviprAnpratyuvAcha mahAmanAH.
bhrAtR^ibhiH sahito dhImAnmadhye rAj~nAM mahAtmanAm.. 14-90-10 (95032)
ashvamedhe mahAyaj~ne pR^ithivI dakShiNA smR^itA.
arjunena jitA cheyamR^itvigbhyaH prApitA mayA.. 14-90-11 (95033)
vanaM pravekShye viprAgryA vibhajadhvaM mahImimAm.
chaturdhA pR^ithivIM kR^itvA chAturhotrapramANataH.. 14-90-12 (95034)
nAhamAdAtumichChAmi brahmasvaM dvijasattamAH..
idaM nityaM mano viprA bhrAtR^INAM chaiva me sadA.. 14-90-13 (95035)
ityuktavati tasmiMstu bhrAtaro draupadI cha sA.
evametaditi prAhustadabhUdromaharShaNam.. 14-90-14 (95036)
tato.antarikShe vAgAsItsAdhusAdhviti bhArata.
tathaiva dvijasa~NghAnAM shaMsatAM vibabhau svanaH.. 14-90-15 (95037)
dvaipAyanastathA kR^iShNaH punareva yudhiShThiram.
provAcha madhye viprANAmidaM sampUjayanmuniH.. 14-90-16 (95038)
dattaiShA bhavatA mahyaM tAM te pratidadAmyaham.
hiraNyaM dIyatAmebhyo brAhmaNebhyo dharA.astu te.. 14-90-17 (95039)
tato.abravIdvAsudevo dharmarAjaM yudhiShThiram.
yathA.a.aha bhagavAnvyAsastathA tvaM kartumarhasi.. 14-90-18 (95040)
ityuktaH sa kurushreShThaH prItAtmA bhrAtR^ibhiH saha.
koTiM koTiM gavAM prAdAddakShiNAM triguNIkR^itAm.. 14-90-19 (95041)
na kariShyati talloke kashchidanyo narAdhipaH.
yatkR^itaM kururAjena maruttasyAnukurvatA.. 14-90-20 (95042)
pratigR^ihya tu taddravyaM kR^iShNadvaipAyano muniH.
R^itvigbhyaH pradadau vidvAMshchaturdhA vyabhajaMshcha te.. 14-90-21 (95043)
dharaNyA niShkrayaM dattvA taddhiraNyaM yudhiShThiraH.
dUtapApo jitasvargo mumude bhrAtR^ibhiH saha.. 14-90-22 (95044)
R^itvijastamaparyantaM suvarNanichayaM tathA.
vyabhajanta dvijAtibhyo yathotsAhaM yathAsukham.. 14-90-23 (95045)
yaj~navATe cha yatki~nchiddhiraNyaM savi bhUShaNam.
toraNAni cha yUpAMshcha ghaTAnpAtrIstatheShTakAH.
yudhiShThirAbhyanuj~nAtAH sarvaM tadvyabhajandvijAH.. 14-90-24 (95046)
anantaraM dvijAtibhyaH kShatriyA jahrire vasu.
tathA viTshUdrasa~NghAshcha tathA.anye mlechChajAtayaH.
`kAlena mahatA jahrustatsuvarNaM tatastataH..' 14-90-25 (95047)
tataste brAhmaNAH sarve muditA jagmurAlayAn.
tarpitA vasunA tena dharmirAjena dhImitA.. 14-90-26 (95048)
svamaMshaM bhagavAnvyAsaH kuntyai pAdAbhivAditaH.
pradadau tasya mahato hiraNyasya mahAdyutiH.. 14-90-27 (95049)
shvashurAtprItidAyaM taM prApya sA prItamAnasA.
chakAra puNyakaM tena sumahatsa~NghashaH pR^ithA.. 14-90-28 (95050)
gatvA tvavabhR^ithaM rAjA vipApmA bhrAtR^ibhiH saha.
sabhAjyamAnaH shushubhe mahendrastridashairiva.. 14-90-29 (95051)
pANQDavAshcha mahIpAlaiH sametairabhisaMvR^itAH.
ashobhanta mahArAja grahastArAgaNairiva.. 14-90-30 (95052)
rAjabhyopi tataH prAdAdratnAni vividhAni cha.
gajAnashvAnala~NkArAntriyo vAsAMsi kA~nchanam.. 14-90-31 (95053)
taddhanaughamaparyantaM pArthaH pArthivamaNDale.
visR^ija~nshushubhe rAjanyathA vaishravaNastathA.. 14-90-32 (95054)
AnIya cha tathA vIraM rAjAnaM babhruvAhanam.
pradAya vipulaM vittaM gR^ihAtprAsthApayanattadA.. 14-90-33 (95055)
duHshalAyAshcha taM pautraM bAlakaM bharatarShabha.
svarAjye.atha piturdhAmAnsvasuH prItyA nvayeshayat.. 14-90-34 (95056)
nR^ipatIMshchaiva tAnsarvAnsuvibhaktAnsupUjitAn.
prasthApayAmAsa vashI kururAjo yudhiShThiraH.. 14-90-35 (95057)
govindaM cha mahAtmAnaM baladevaM mahAbalam.
tathA.anyAnvR^iShNivIrAMshcha pradyumnAdyAnsahasrashaH.. 14-90-36 (95058)
pUjayitvA mahArAja yathAvidhi mahAdyutiH.
bhrAtR^ibhiH sahito rAjA prAsthAparayadariMdamaH.. 14-90-37 (95059)
evaM babhUva yaj~naH sa dharmirAjasya dhImataH.
bahvannadhanaratnaughaH surAmaireyasAgaraH.. 14-90-38 (95060)
sarpiHpa~NkA hradA yatra babhUvushchAnnaparvatAH.
rasAlakardamA nadyo babhUvurbharatarShabha.. 14-90-39 (95061)
bhakShyakhANDavarAgANAM kriyatAM bhujyatAM tathA.
pashUnAM vadhyatAM chaiva nAntaM dadR^ishire janAH.. 14-90-40 (95062)
mattapramattamuditaM suprItayuvatIjanam.
mR^ida~Ngasha~NkhanAdaischa manoramamabhUttadA. 14-90-41 (95063)
dIyatAM bhujyatAM chApi tatra shabdo mahAnabhUt.
dIyatAM dIyatAM cheti divArAtramavAritam.. 14-90-42 (95064)
taM mahotsavasaMkAshaM hR^iShTapuShTajanAkulam.
kathayanti sma puruShA nAnAdeshanivAsinaH.. 14-90-43 (95065)
varShitvA dhanadhArAbhiH kAmai ratnai rasaistathA.
vipApmA bharatashreShThaH kR^itArthaH prAvishatpuram.. .. 14-90-44 (95066)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi navatitamo.adhyAyaH.. 90 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-90-2 saMj~napya hiMsitvA turagam. tasya samIpe tisR^ibhiH kalAbhiH kalanAbhiH mantradravyashraddAkhyAbhirupetAM draupadIM upasaMveshayAM chakruH.. 7-90-5 a~NgAni hR^idayajihvAvakShaAdInI.. 7-90-6 saMsthApya samApya.. 7-90-7 tushabdashchArthe. tena sarvebhyo vasudharAM dadAvityarthaH.. 7-90-25 anantaraM dvijAtibhyaH vipreShu gR^ihItvA nivR^itteShu shiShTAt kShatriyAdayo gahItavanta ityarthaH.. 7-90-38 maireyaM vR^ikShajaM madyam.. 7-90-40 pippalIshuNThIyukto mudgayUShaH khANDavaH sa eva sharkArayukto rAgaHAshvamedhikaparva - adhyAya 091
.. shrIH ..
14.91. adhyAyaH 091
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vaishampAyanena janamejayaMprati nakulAkhyAnakathanArambhaH.. 1 .. ashvamedhAvasAne bilAnnissR^itena kanakapArshvena kenachinnakulena sadasyAnprati u~nChavR^ittibrAhmaNasya saktuprasthadAnaprashaMsanapUrvakaM yudhiShThirAshvamedhagArhaNam.. 2 ... tathA sadasyachodanayA tatkathanopakramaH.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
pitAmahasya me yaj~ne dharmarAjasya dhImataH.
yadAshcharyamabhUtki~nchittadbhavAnvaktumarhati.. 14-91-1 (95067)
vaishampAyana uvAcha. 14-91-2x (7923)
shrUyatAM rAjashArdUla mahadAshcharyamuttamam.
ashvamedhe mahAyaj~ne nivR^itte yadabhUtprabho.. 14-91-2 (95068)
tarpiteShu dvijAgryeShu j~nAtisambandhibandhuShu.
dInAndhakR^ipaNe vA.api tadA bharatasattama.. 14-91-3 (95069)
ghuShyamANe mahAdAne dikShu sarvAsu bhArata.
patatsu puShpavarSheShu dharmarAjasya mUrdhani.. 14-91-4 (95070)
bilAnnissR^itya nakulo rukmapArshvastadA.anaghaH.
vajrAshanisamaM nAdamamu~nchadvasudhAdhipa.. 14-91-5 (95071)
sakR^idutsR^ijya tannAdaM trAsayAno mR^igadvijAn.
mAnupaM vachanaM prAha puShpoparishayo mahAn.. 14-91-6 (95072)
saktuprasthena vo nAyaM yaj~nastulyo narAdhipAH.
uchChavR^ittervadAnyasya kurukShetranivAsinaH.. 14-91-7 (95073)
tasya tadvachanaM shrutvA nakulasya vishAMpate.
vismayaM paramaM jagmuH sarve te brAhmaNarShabhAH.. 14-91-8 (95074)
tataH sametya nakulaM paryapR^ichChanta te dvijAH..
kutastvaM samanuprApto yaj~naM sAdhusamAgamam.. 14-91-9 (95075)
kiM balaM paramaM tubhyaM shrutaM kiM parAyaNam.
kathaM bhavantaM vidyAma yo no yaj~naM vigarhase.. 14-91-10 (95076)
avilupyAgamaM kR^itsnaM vividhairyaj~niyaiH kR^itam.
yathAgamaM yathAnyAyaM kartavyaM cha tathA kR^itam.. 14-91-11 (95077)
pUjArhAH pUjitAshchAtra vidhivachChAstradarshAt.
mantrAhutihutashchAgnirdattaM deyamamatsaram.. 14-91-12 (95078)
tuShTA dvijAtayashchAtra dAnairbahuvidhairapi.
kShatriyAshchi suyuddhena shrAddhaishchApi pitAmahAH.. 14-91-13 (95079)
pAlanena vishastuShTAH kAmaistuShTA varastriyaH.
anukroshaistatA shUdrA dAnasheShaiH pR^ithagjanAH.. 14-91-14 (95080)
j~nAtisambandhinastuShTAH shauchena cha nR^ipasya naH.
devA havirbhiH puNyaischa rakShaNaiH sharaNAgatAH.. 14-91-15 (95081)
yadatra tathyaM tadbrUhi satyaMsatyaM dvijAtiShu.
yathAshrutaM yathAdR^iShTaM pR^iShTo brAhmaNakAmyayA.. 14-91-16 (95082)
shraddheyavAkyaH prAj~nastvaM divyaM rUpaM bibharShi cha.
samAgatashcha vipraistvaM tadbhavAnvaktumarhati.. 14-91-17 (95083)
iti pR^iShTo dvijaistaiH sa prahasannakulo.abravIt.
naiShA mR^iShAmayA vANI proktA darpeNa vA dvijAH.. 14-91-18 (95084)
yanmayoktamidaM vAkyaM yuShmAbhishchApyupashrutam.
saktuprasthena vo nAyaM yaj~nastulyo dvijarShabhAH.. 14-91-19 (95085)
ityavashyaM mayaitadvo vaktavyaM dvijasattamAH.
shR^iNutAvyagramanasaH shaMsato me yathAtatham.. 14-91-20 (95086)
anubhUtaM cha dR^iShTaM cha yanmayA.adbhutamuttamam.
u~nChavR^ittervadAnyasya kurukShetranivAsinaH.. 14-91-21 (95087)
svargaM yena dvijAH prAptaH sabhAryaH sasutasnuShaH.
yathA chArdhaM sharIrasya mamedaM kA~nchanIkR^itam.. .. 14-91-22 (95088)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi ekanavatitamo.adhyAyaH.. 91 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-91-5 nIlAkShastatra nakula iti jha.pAThaH.. 7-91-6 dhR^iShTo bilashayo mahAn iti jha.pAThaH.. 7-91-22 mamedaM yatreti sheShaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 092
.. shrIH ..
14.92. adhyAyaH 092
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
nakulena yudhiShThirAdInprati sakuTumbasyo~nChavR^itterbrAhmaNasya dharmapuruShAya saktuprastadAnamahimavarNanapUrvakaMpunastatraivAntardhAnam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
nakula uvAcha.
hanta vaH kathayiShyAmi dAnasya phalamuttamam.
nyAyalabdhasya sUkShmasya vipradattasya yaddvijAH.. 14-92-1 (95089)
dharmakShetre kurukShetre dharmaj~nairbahubhirvR^ite.
u~nChavR^ittirdvijaH kashchitkApotirabhavatpurA.. 14-92-2 (95090)
sabhAryaH sahaputreNa sasnuShastapasi sthitaH.
babhUva shuklavR^ittaH sa dharmAtmA niyatendriyaH.. 14-92-3 (95091)
ShaShThe kAle sadA vipro bhu~Nkte taiH saha saMvR^itaH.. 14-92-4 (95092)
ShaShThe kAle kadAchittu tasyAhAro na vidyate.
bhu~Nkte.anyasminkadAchitsa ShaShThe kAle dvijottamaH.. 14-92-5 (95093)
kapotadharmiNastasya durbhikShe sati dAruNe.
nAvidyata tadA viprAH saMchayastannibodhata.. 14-92-6 (95094)
kShINAShaidisamAvApo dravyahIno.abhavattadA.
kAlekAle.asya samprApte naiva vidyeta bhojanam.. 14-92-7 (95095)
kShudhAparigatAH sarve prAtiShThanta tadA tu te.
u~nChaM tadA shuklapakShe madhyaM tapati bhAskare.. 14-92-8 (95096)
uShNArtashcha kShudhArtashcha viprastapasi saMsthitaH.
u~nChamaprAptavAneva brAhmaNaH kShuchChramAnvitaH.. 14-92-9 (95097)
sa tathaiva kShudhAviShTaH sArdhaM parijanena ha.
kShapayAmAsa taM kAlaM kR^ichChraprANo dvijottamaH.. 14-92-10 (95098)
atha ShaShThe gate kAle yavaprasthamupArjayan.
yavaprasthaM tu taM saktUnakurvanta tapasvinaH.. 14-92-11 (95099)
kR^itajapyAhnikAste tu hutvA chAgniM yathAvidhi.
kuDavaMkuDavaM sarve vyabhajanta tapasvinaH.. 14-92-12 (95100)
athAgachChaddvijaH kashchidatithirbhu~njatAM tadA.
te taM dR^iShTvA.atithiM prAptaM prahR^iShTamanaso.abhavan.. 14-92-13 (95101)
te.abhivAdya sukhaprashnaM pR^iShTvA tamatithiM tadA.
vishuddhamanaso dAntAH shraddhAdamasamanvitAH.. 14-92-14 (95102)
anasUyA gatakrodhAH sAdhavo vItamatsarAH.
tyaktamAnamadakrodhA dharmaj~nA dvijasattamAH.. 14-92-15 (95103)
sabrahyacharyaM gotraM te tasya khyAtvA parasparam.
kuTIM praveshayAmAsuH kShudhArtamatithiM tadA.. 14-92-16 (95104)
idamarghyaM cha pAdyaM cha bR^isI cheyaM tavAnagha.
shuchayaH saktavashcheme niyamopArjitAH prabho.
pratigR^ihNIShva bhadraM te mayA dattA dvijarShabha.. 14-92-17 (95105)
ityuktaH pratigR^ihyAtha saktUnAM kuDavaM dvijaH.
bhakShayAmAsa rAjendra na cha tuShTiM jagAma saH.. 14-92-18 (95106)
sa u~nChavR^ittistaM prekShya kShudhAparigataM dvijam.
AhAraM chintayAmAsa kathaM tuShTo bhavediti.. 14-92-19 (95107)
tasya bhAryA.abravIdvAkyaM madbhAgo dIyatAmiti.
gachChatveSha yathAkAmaM parituShTo dvijottamaH.. 14-92-20 (95108)
iti bruvantIM tAM sAdhvIM bhAryAM sa dvijasattamaH.
kSha_udhAparigatAM j~nAtvA tAnsaktUnnAbhyanandata.. 14-92-21 (95109)
AtmAnumAnato vidvAnsa tu viprarShabhastadA.
jAnanvR^iddhAM kShudhArtAM cha shrAntAM glAnAM tapasvinIm.
tvagasthibhUtA vepantIM tato bhAryAmuvAcha ha.. 14-92-22 (95110)
api kITapata~NgAnAM mR^igANAM chaiva shobhane.
striyo rakShyAshcha poShpAshcha na tvevaM vaktumarhasi.. 14-92-23 (95111)
anukaMpyo naraH patnyA puShTo rakShita eva cha.
prapatedyashaso dIptAtsa cha lokAnna chApnuyAt.. 14-92-24 (95112)
dharmakAmArthakAryANi shushrUShAkulasaMtatiH.
dAreShvadIno dharmascha pitR^INAmAtmanastathA.. 14-92-25 (95113)
na vetti karmato bhAryArakShaNe yo.akShamaH pumAn.
ayasho mahadApnoti nArakAMshchaiva gachChati.. 14-92-26 (95114)
ityuktA sA tataH prAha dharmArthau nau samau dvija.
saktuprasthachaturbhAgaM gR^ihANemaM prasIda me.. 14-92-27 (95115)
satyaM ratishcha dharmashcha svargashcha guNanirjitaH.
strINAM patisamAdhInaM kA~NkShitaM cha dvijarShabha.. 14-92-28 (95116)
R^iturmAtu piturbIjaM daivataM paramaM patiH.
bhartuH prasAdAnnArINAM ratiputraphalaM tathA.. 14-92-29 (95117)
pAlanAddhi patistvaM me bhartA.asi bharaNAchcha me.
putrapradAnAdvaradastasmAtsaktUnprayachCha me.. 14-92-30 (95118)
jarAparigato vR^iddhaH kShudhArto durbalo bhR^isham.
upavAsaparishrAnto yadA tvamapi karshitaH.. 14-92-31 (95119)
ityuktaH sa tayA saktUnpragR^ihyedaM vacho.abravIt.
dviji saktUnimAnbhUyaH pratigR^ihNIShva sattama.. 14-92-32 (95120)
sa tAnpragR^ihya bhuktvA cha na tuShTimagamaddvijaH.
tamu~nChavR^ittirAlakShya tatashchintAparo.abhavat.. 14-92-33 (95121)
putra uvAcha. 14-92-34x (7924)
saktUnimAnpragR^ihya tvaM dehi viprAya sattama.
ityeva sukR^itaM manye tasmAdetatkaromyaham.. 14-92-34 (95122)
bhavAnhi paripAlyo me sarvadaiva prayatnataH.
sAdhUnAM kA~NkShitaM yasmAtpiturvR^iddhasya pAlanam.. 14-92-35 (95123)
putrArtho vihito hyeSha vArdhake paripAlanam..
shrutireShA hi viprarShe triShu lokeShu shAshvatI.. 14-92-36 (95124)
prANAdhAraNamAtreNa shakyaM kartuM tapastvayA.
prANo hi paramo dharmaH sthito deheShu dehinAm.. 14-92-37 (95125)
pitovAcha. 14-92-38x (7925)
api varShasahasrI tvaM bAla eva mato mama.
utpAdya putraM hi pitA kR^itakR^ityo bhavetsutAt.. 14-92-38 (95126)
bAlAnAM kShudbalavatI jAnAmyetadahaM prabho.
vR^iddho.ahaM dhArayiShyAmi tvaM balI bhava putraka.. 14-92-39 (95127)
jIrNena vayasA putra na mAM kShudbAdhate.api cha.
dIrghakAlaM tapastaptaM na me maraNato bhayam.. 14-92-40 (95128)
putra uvAcha. 14-92-41x (7926)
apatyamasmi te puMsastrANAtputra iti smR^itaH.
AtmA putraH smR^itastasmAttrAhyAtmAnamihAtmanA.. 14-92-41 (95129)
pitovAcha. 14-92-42x (7927)
rUpeNa sadR^ishastvaM me shIlena cha damena cha.
parIkShitashcha bahudhA saktUnAdadmi te suta.. 14-92-42 (95130)
ityuktvA.a.adAya tAnsaktUnprItAtmA dvijasattamaH.
prahasanniva viprAya sa tasmai pradadau tadA.. 14-92-43 (95131)
bhuktvA tAnapi saktUnsa naiva tuShTo babhUva ha.
uchChavR^ittistu dharmAtmA vrIDAmanujagAma ha.. 14-92-44 (95132)
taM vai vadhUH sthitA sAdhvI brAhmaNipriyakAmyayA.
saktUnAdAya saMhR^iShTA shvashuraM vAkyamabravIt.. 14-92-45 (95133)
saMtAnAttava saMtAnaM mama vipra bhaviShyati.
saktUnimAnatithaye gR^ihItvA samprayachCha me.. 14-92-46 (95134)
tava prasAdAnnirvR^ittA mama lokAH kilAkShayAH.
putreNa tAnavApnoti yatra gatvA na shochati.. 14-92-47 (95135)
dharmAdyA hi yathA tretA vahnitretA tathaiva cha.
tathaiva putrapautrANAM svargastretA kilAkShayaH.. 14-92-48 (95136)
pitR^INAttArayati putra ityanushushruma.
putrapautraishcha niyataM sAdulokAnupAshnute.. 14-92-49 (95137)
shvashura uvAcha. 14-92-50x (7928)
vAtAtapavishIrNA~NgIM tvAM vivarNAM nirIkShya vai.
karshitAM suvratAchAre kShudhAvihvalachetasam.. 14-92-50 (95138)
kathaM saktUngrahIShyAmi bhUtvA dharmopaghAtakaH.
kalyANavR^itte kalyANi naiva tvaM vaktumarhasi.. 14-92-51 (95139)
ShaShThe kAle vratavatIM shauchashIlataponvitAm.
kR^ichChravR^ittiM nirAhArAM drakShyAmi tvAM kathaM shubhe.. 14-92-52 (95140)
bAlA kShudhArtA nArI cha rakShyA tvaM satataM mayA.
upavAsaparishrAntA tvaM hi bAndhavanandinI.. 14-92-53 (95141)
snuShovAcha. 14-92-54x (7929)
gurormama gurustvaM vai yato daivatadaivatam.
devAtidevastasmAttvaM saktUnAdatsva me prabho.. 14-92-54 (95142)
dehaH prANashcha dharmashcha shushrUShArthamidaM guroH.
tava vipra prasAdena lokAnprApsyAmahe shubhAn.. 14-92-55 (95143)
avekShyA iti kR^itvA.ahaM dR^iDhabhakteti vA dvija.
chintyA mameyamiti vA saktUnAdAnumarhasi.. 14-92-56 (95144)
shvashura uvAcha. 14-92-57x (7930)
anena nityaM sAdhvI tvaM shIlavR^ittena shobhase.
yA tvaM dharmavratopetA guruvR^ittimavekShase.. 14-92-57 (95145)
tasmAtsaktUngrahIShyAmi vadhu nArhasi va~nchanAm.
gaNayitvA mahAbhAge tvAM hi dharmabhR^itAM vare.. 14-92-58 (95146)
ityuktvA tAnupAdAya saktUnprAdAddvijAtaye.
tatastuShTo.abhavadviprastasya sAdhormahAtmanaH.. 14-92-59 (95147)
prItAtmA sa tu taM vAkyamidamAha dvijarShabham.
vAgmI tadA dvijashreShTo dharmaH puruShavigrahaH.. 14-92-60 (95148)
shuddheni tava dAnena nyAyopAttena dharmataH.
yathAshakti visR^iShTena prItosmi dvijasattama.. 14-92-61 (95149)
aho dAnaM ghuShyate te svarge svarganivAsibhiH.
gaganAtpuShpavarShaM cha pashyedaM patitaM bhuvi.. 14-92-62 (95150)
surarShidevagandharvA ye cha devapuraHsarAH.
stuvanto devadUtAshcha sthitA dAnena vismitAH.. 14-92-63 (95151)
brahmarShayo vimAnasthA brahmalokacharashcha ye.
kA~NkShante darshanaM tubhyaM divaM vraja dvijarShabha.. 14-92-64 (95152)
pitR^ilokagatAH sarve tAritAH pitarastvayA.
anAgatAshcha bahavaH subahUni yugAnyuta.. 14-92-65 (95153)
brahmacharyeNa dAnena yaj~neni tapasA tathA.
agahvareNa dharmeNa tasmAdgachcha divaM dvija.. 14-92-66 (95154)
shraddhayA parayA yaratvaM tapashcharasi suvrata.
tasmAddevAstavAnena prItA brAhmaNasattama.. 14-92-67 (95155)
sarvametaddhi yasmAtte dattaM shuddhena chetasA.
kR^ichChrakAle tataH svargo vijitaH karmaNA tvayA.. 14-92-68 (95156)
kShudhA nirNudati praj~nAM dharmabuddhiM vyapohati.
kShudhAparigataj~nAno dhR^itiM tyajati chaiva ha.. 14-92-69 (95157)
bubhukShAM jayate yastu sa svargaM jayate dhruvam.
yadA dAnaruchiH syAdvai tadA dharmo na sIdati.. 14-92-70 (95158)
anavekShya sutasnehaM kalatrasnehameva cha.
dharmameva guraM j~nAtvA tR^iShNA na gaNitA tvayA.. 14-92-71 (95159)
dravyAgamo nR^iNAM sUkShmaH pAtre dAnaM tataH param.
kAlaH parataro dAnAchChraddhA chaiva tataH parA.. 14-92-72 (95160)
svargadvAraM susUkShmaM hi narairmAhAnni dR^ishyate.
sa~NgargalaM lobhakIlaM rAgaguptaM durAsadam.. 14-92-73 (95161)
taM tu pashyanti puruShA jitadakrodhA jitendriyAH.
brAhmaNAstapasA yuktA yathAshakti pradAyinaH.. 14-92-74 (95162)
sahasrashaktishcha shataM shatashaktirdashApi cha.
dadyAdapashcha yaH shaktyA sarve tulyaphalAH smR^itAH.. 14-92-75 (95163)
rantidevo hi nR^ipatirapaH prAdAdakiMchanaH.
shuddhena manasA vipra nAkapR^iShThaM tato gataH.. 14-92-76 (95164)
na dharmaH prIyate tAta dAnairdattairmahAphalaiH.
nyAyalabdhairyathA sUkShmaiH shruddhApUtaiH sa tuShyati.. 14-92-77 (95165)
gopradAnasahasrANi dvijebhyo.adAnnR^igo nR^ipaH.
ekAM dattvA sa pArakyAM narakaM samapadyata.. 14-92-78 (95166)
AtmamAMsapradAnena shiboraushInaro nR^ipaH.
prApya puNyakR^itA.NllokAnmodata divi suvrataH.. 14-92-79 (95167)
vibhavena nR^iNAM puNyaM yachChattyA svArjitaM na tat.
na yaj~nairvividhairvipra yathAnyAyena saMchitaiH.. 14-92-80 (95168)
krodhAddAnaphalaM hanti lobhAtsvargaM na gachChati.
nyAyavR^ittirhi tapasA dAnavitsvargamashnute.. 14-92-81 (95169)
na rAjasUyairbahubhiriShTA vipuladakShiNaiH..
na chAshvamedhairbahubhiH phalaM samamidaM tava.. 14-92-82 (95170)
saktuprasthena vijito brahmalokastvayA.akShayaH.
virajo brahmasadanaM gachCha vipra yatAsukham.. 14-92-83 (95171)
sarveShAM vo dvijashreShTha divyaM yAnamupasthitam.
Arohata yathAkAmaM dharmosmi dvija pashya mAm.. 14-92-84 (95172)
bAdhito hi tvayA deho loke kIrtiH sthirA cha te.
sabhAryaH sahaputrashcha sasnuShashcha divaM vraja.. 14-92-85 (95173)
ityuktavAkye dharme tu yAnamArudya sa dvijaH.
sadAraH sasutashchaiva sasnuShashcha divaM gataH.. 14-92-86 (95174)
tasminvipare gate svargaM sasute sasnuShe tadA.
bhAryAchaturthe dharmaj~ne tato.ahaM niHsR^ito bilAt.. 14-92-87 (95175)
tatastu saktugandhena kledena salilasya cha.
divyapuShpavimardAchcha sAdhordAnalavaishcha taiH.. 14-92-88 (95176)
viprasya tapasA tasya shiro me kA~nchanIkR^itam.
tasya satyAbhisandhasya saktudAnena chaiva ha.. 14-92-89 (95177)
sharIrArdhaM cha me viprAH shAtakuMbhamayaM kR^itam.
pashyatemaM suvipulaM tapasA tasya dhImataH.. 14-92-90 (95178)
kathamevaMvidhaM syAdvai pArshvamanyaditi dvijAH.
tapovanAni yaj~nAMshcha hR^iShTo.abhyomi punaH punaH. 14-92-91 (95179)
yaj~naM tvahamimaM shrutvA rururAjasya dhImataH.
AshayA parayA prApto na chAhaM kA~nchanIkR^itaH.. 14-92-92 (95180)
tato mayoktaM tadvAkyaM prahasya brAhmaNarShabhAH.
saktuprasthena yaj~no.ayaM saMmito neti sarvathA.. 14-92-93 (95181)
saktuprasthalavaistairhi tadA.ahaM kA~nchanIkR^itaH.
na hi yaj~no mahAneSha sadR^ishastairmato mama.. 14-92-94 (95182)
ityuktvA nakulaH sarvAnyaj~ne dvijavarAMstadA.
jagAmAdarsanaM teShAM viprAste cha yayurgR^ihAn.. 14-92-95 (95183)
etatte sarvamAkhyAtaM mayA parapuraMjaya.
yadAshcharyamabhUttatra vAchimedhe mahAkratau.. 14-92-96 (95184)
na vismayaste nR^ipate yaj~ne kAryaH katha~nchana.
R^iShikoTisahasrANi tapobhirye divaM gatAH.. 14-92-97 (95185)
adrohaH sarvabhUteShu saMtoShaH shIlamArjavam.
tapo damashcha satyaM cha pradAnaM cheti saMmitam.. .. 14-92-98 (95186)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi dvinavatitamo.adhyAyaH.. 92 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-92-2 kapotavadekaikaM kaNamAdatte sa kApotiH.. 7-92-8 uMChaM kaNasha AdAnaM kartumiti sheShaH. shuklasya jyeShThasya pakShe.. 7-92-56 avekShyA pAlanIyA. chintyA parIkShaNIyA.. 7-92-58 he vare shreShThe mahAbhAge tvAM dharmabhR^itAM madhye gaNayitvA saktUn grahIShyAmItyanvayaH.. 7-92-84 tArito hi tvayeti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 093
.. shrIH ..
14.93. adhyAyaH 093
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
janamejayena nakulena yaj~nanindAkAraNaM pR^iShTena vaishampAyanena taMprati satyadAnatapobhireva svargAdisiddhau pashuhiMsAhetuyaj~nasya nAtiprashastataratvamiti nakulAbhiprAyavarNanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
yaj~ne saktA nR^ipatayastapaHsakA maharShayaH.
shAntivyavasthitA viprAH shame dama iti prabho.. 14-93-1 (95187)
tasmAdyaj~naphalaistulyaM na ki~nchidiha dR^ishyate.
iti me vartate buddhistathA chaitadasaMshayam.. 14-93-2 (95188)
yaj~nairiShTvA tu bahavo rAjAno dvijasattamAH.
iha kIrti parAM prApya pretya svargamito gatAH.. 14-93-3 (95189)
devarAjaH sahasrAkShaH kratubhirbhUridakShiNaiH.
devarAjyaM mahAtejAHka prAptavAnakhilaM vibhuH.. 14-93-4 (95190)
ato yudhiShThiro rAjA bhImArjunapuraHsaraH.
sadR^isho devarAjena samR^iddhyA vikrameNa cha.. 14-93-5 (95191)
atha kasmAtsa nakulo garhayAmAsa taM kratum.
ashvamedhaM mahAyaj~naM rAj~nastasya mahAtmanaH.. 14-93-6 (95192)
vaishampAyana uvAcha. 14-93-7x (7931)
yaj~nasya vidhimagryaM vai phalaM chApi narAdhipa.
gadataH shR^iNu me rAjanyathAvadiha bhArata.. 14-93-7 (95193)
purA shakrasya yajataH sarva UchurmaharShayaH.
R^itvikShu karmavyagreShu vitate yaj~nakarmaNi.. 14-93-8 (95194)
hUyamAne tathA vahnau hotrA guNasamanvite.
devaShvAhUyamAneShu sthiteShu paramarShiShu.. 14-93-9 (95195)
supratItaistathA vipraiH svAgamaiH susvarairnR^ipa.
ashrAntaishchApi laghubhiradhvaryuvR^iShabhaistathA.. 14-93-10 (95196)
Alambhasamaye tasmingR^ihIteShu pashuShvatha.
maharShayo mahArAja babhUvuH kR^ipayA.anvitAH.. 14-93-11 (95197)
tato dInAnpashUndR^iShTvA R^iShayaste tapodhanAH.
UchuH shakraM samAgamya nAyaM yaj~navidhiH shubhaH.. 14-93-12 (95198)
aparij~nAnametatte mahAntaM dharmamichChataH.
santi yaj~ne bahuguNA vidhidR^iShTAH puraMdara.. 14-93-13 (95199)
dharmopaghAtakastveSha samAraMbhastava prabho.
nAyaM dharmakR^ito yaj~no na hiMsA dharma uchyate.. 14-93-14 (95200)
Agamenaiva te yaj~naM kurvantu yadi chechChasi.
vidhidR^iShTena yaj~nena dharmaste sumahAnbhavet.. 14-93-15 (95201)
yaj~naM bIjaiH sahasrAkSha trivarShaparamoShiteH.
eSha dharmo mahA~nshakra chintayAnosi gamyate.. 14-93-16 (95202)
shatakratustu tadvAkyamR^iShibhistattvadarshibhiH.
uktaM na pratijagrAha mAnamohavashaM gataH.. 14-93-17 (95203)
teShAM vivAdaH sumahA~nshakrayaj~ne tapasvinAm.
ja~NgamaiH sthAvarairvA.api yaShTavyamiti bhArata.. 14-93-18 (95204)
te tu khinnA vivAdena R^iShayastattvadarshinaH.
abhisaMdhAya shakreNa paprachChurnR^ipatiM vasum.. 14-93-19 (95205)
dharmasaMshayamApannAnsatyaM brUhi mahAmate.
mahAbhAga kathaM yaj~neShvAgamo nR^ipasattama.
yaShTavyaM pashubhirmedhyairatho bIjairajairiti.. 14-93-20 (95206)
tachChrutvA tu vasusteShAmavichArya balAbalam.
yathopanItairyaShTavyamiti provAcha pArthivaH.. 14-93-21 (95207)
evamuktvA sa nR^ipatiH pravivesha rasAtalam.
uktveha vitathaM rAjaMshchedInAmIshvaraH prabhuH.. 14-93-22 (95208)
tasmAnni vAchyaM hyekena bahuj~nenApi saMshaye.
prajApatimapAhAya svayaMbhuvamR^ite prabhum.. 14-93-23 (95209)
tena dattAni dAnAni pApenAshuddhabuddhinA.
tAni sarvANyanAdR^itya nashyanti vipulAnyapi.. 14-93-24 (95210)
tasyAdharmapravR^ittasya hiMsakasya durAtmanaH.
dAnena kIrtirbhavati na pretyeha cha durmateH.. 14-93-25 (95211)
anyAyopagataM dravyamabhIkShNaM yo hyapaNDitaH.
dharmAbhikA~NkShI tyajati na sa dharmaphalaM labhet.. 14-93-26 (95212)
dharmavaitaMsiko yastu pApAtmA puruShAdhamaH.
dadAti dAnaM viprebhyo lokavishvAsakAraNam.. 14-93-27 (95213)
pApena karmaNA vipro dhanaM prApya nira~NkushaH.
rAgamohAnvitaH sonte kaluShAM gatimashnute.. 14-93-28 (95214)
api saMchayabuddhirhi lobhamohavashaM gataH.
yaj~naM karoti bhUtAni pApenAshuddhabuddhinA.. 14-93-29 (95215)
evaM labdhvA dhanaM mohAdyo hi dadyAdyajeta vA.
na tasya sa phalaM pretya bhuMkte pApadhanAgamAt.. 14-93-30 (95216)
u~nChaM mUlaM phalaM shAkamudapAtraM tapodhanAH.
dAnaM vibhavato dattvA narAH svaryAnti dhArmikAH.. 14-93-31 (95217)
eSha dharmo mahAyogo dAnaM bhUtadayA tathA.
brahmacharyaM tathA satyamanukrosho dhR^itiH kShamA.. 14-93-32 (95218)
sanAtanasya dharmasya phalametatsanAtanam.
shrUyante hi purAvR^ittA vishvAmitrAdayo nR^ipAH.. 14-93-33 (95219)
vishvAmitrositashchaivaM janasashcha mahIpatiH.
kakShasenArShTisenau cha sindhudvIpashcha pArthivaH.. 14-93-34 (95220)
ete chAnye cha bahavaH siddhiM paramikAM gatAH.
nR^ipAH satyaishcha dAnaishcha nyAyalabdhaistapodhanAH.. 14-93-35 (95221)
brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrA ye chAshritAstapaH.
dAnadharmAgninA shuddhAste svargaM yAnti bhArata.. 14-93-36 (95222)
.. itI shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi trinavatitamo.adhyAyaH.. 93 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-93-13 nahi yaj~ne pashugaNAH iti jha.pAThaH.. 7-93-16 trivarShaparamoShitaiH purANaiH.. 7-93-20 bIjai rasairiti jha. pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 094
.. shrIH ..
14.94. adhyAyaH 094
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vaishampAyanena janamejayaMprati pashuhiMsAM vinaiva dhyAnadAnAdibhireva yaj~naphalasaMsiddhau dR^iShTAntatayA.agastyayaj~naprakArakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
dharmAgatena tyAgena bhagavansarvamasti chet.
etanme sarvamAchakShva kushalo hyasi bhAShitum.. 14-94-1 (95223)
tasyo~nChavR^itteryadvR^ittaM saktudAne phalaM mahat.
kathitaM tu mama brahmaMstathyametadasaMshayam.. 14-94-2 (95224)
kathaM hi sarvayaj~neShu nishchayaH paramo bhavet.
etadarhasi me vaktuM nikhilena dvijarShabha.. 14-94-3 (95225)
vaishampAyana uvAcha. 14-94-4x (7932)
atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam.
agastyasya mahAyaj~ne purAvR^ittamariMdama.. 14-94-4 (95226)
purA.agastyo mahAtejA dIkShAM dvAdashavArShikIm.
pravivesha mahArAja sarvabhUtahite rataH.. 14-94-5 (95227)
tatrAgnikalpA hotAra Asansatre mahAtmanaH.
mUlAhArAH phalAhArAshchAshmakuTTA marIchipAH.. 14-94-6 (95228)
paripR^iShTikA vaighasikAH prasa~NkhyAnAstathaiva cha.
yatayo bhikShavashchAtra babhUvuH paryavasthitAH.. 14-94-7 (95229)
sarve pratyakShadharmANo jitakrodhA jitendriyAH.
dame sthitAshcha sarve te hiMsAdaMbhavivarjitAH.. 14-94-8 (95230)
vR^itte shuddhe sthitA nityamindriyaishchApyabAdhitAH.
upAtiShThanta taM yaj~naM yajantaste maharShayaH.. 14-94-9 (95231)
yathAshaktyA bhagavatA tadannaM samupArjitam.
tasminsatre tu yadvR^ittaM yadyogyaM cha tadA.abhavat.. 14-94-10 (95232)
tathA hyanekairmunibhirmahAntaH kratavaH kR^itAH.
evaMvidhe tvagastyasya vartamAne tathA.adhvare.
na vavarSha sahasrAkShastadA bharatasattama.. 14-94-11 (95233)
tataH karmAntare rAjannagastyasya mahAtmanaH.
katheyamabhinirvR^ittA munInAM bhAvitAtmanAm.. 14-94-12 (95234)
agastyo yajamAnosau dadAtyannaM vimatsaraH.
na cha varShati parjanyaH kathamannaM bhaviShyati.. 14-94-13 (95235)
satraM chedaM mahadviprA munerdvAdashavArShikam.
na varShiShyati devashcha varShANyetAni dvAdasha.. 14-94-14 (95236)
etadbhavantaH saMchintya maharSherasya dhImataH.
agastyasyAtitapasaH kartumarhantyanugraham.. 14-94-15 (95237)
ityevamukte vachane tato.agastyaH pratApavAn.
provAcha vAkyaM sa tadA prasAdya shirasA munIn.. 14-94-16 (95238)
yadi dvAdashavarShANi na varShiShyati vAsavaH.
chintAyaj~naM kariShyAmi vidhireSha sanAtanaH.. 14-94-17 (95239)
yadi dvAdashavarShANi na varShiShyati vAsavaH.
sparshayaj~naM kariShyAmi vidhireSha sanAtanaH.. 14-94-18 (95240)
yadi dvAdashavarShANi na varShiShyati vAsavaH.
vyAyAmenAhariShyAmi yaj~nAnetAnyatavrataH.. 14-94-19 (95241)
bIjayaj~no mayA.ayaM vai bahuvarShasamAchitaH.
bIjairhitaM kariShyAmi nAtra vighno bhaviShyati.. 14-94-20 (95242)
nedaM shakyaM vR^ithA kartuM mama satraM katha~nchana.
varShiShyatIha vA devo navA varShaM bhaviShyati.. 14-94-21 (95243)
athavA.abhyarthanAmindro na kariShyati kAmataH.
svayamindro bhaviShyAmi jIvayiShyAmi cha prajAH.. 14-94-22 (95244)
yo yadAhArajAtashcha sa tathaiva bhaviShyati.
visheShaM chaiva kartAsmi punaH punaratIva hi.. 14-94-23 (95245)
adyeha svarNamabhyetu yachchAnyadvasu durlabham.
triShu lokeShu yachchAsti tadihAgamyatAM svayam.. 14-94-24 (95246)
divyAshchApsarasAM sa~NghA gandharvAshcha sakinnarAH.
vishvAvasushcha ye chAnye te.apyupAsantu me makham.. 14-94-25 (95247)
uttarebhyaH kurubhyashcha yatkiMchidvasu vidyate.
sarvaM tadiha yaj~neShu svayamevopatiShThatu.. 14-94-26 (95248)
svargaH svargasadashchaivaka dharmashcha svayameva tu.
ityukte sarvamevaitadabhavattapasA muneH.
tasya dIptAgnimahasastvagastyasyAtitejasaH.. 14-94-27 (95249)
tataste munayo hR^iShTA dadR^ishustapaso balam.
vismitA vachanaM prAhuridaM sarve mahArthavat.. 14-94-28 (95250)
prItAH sma tava vAkyena na tvichChAmastapovanam.
taireva yaj~naistuShTAH sya nyAyenechChAmahe vayam.. 14-94-29 (95251)
yaj~naM dIkShAM tathA homAnyachchAnyanmR^igayAmahe.
`tayossaMdharShitairyaj~nairnAnyato mR^igayAmahe..' 14-94-30 (95252)
nyAyenopArjitAhArAH svakarmAbhiratA vayam.
vedAMshcha brahmacharyeNa nyAyataH prArthayAmahe.. 14-94-31 (95253)
nyAyenottarakAlaM cha gR^ihebhyo niHsR^itA vayam.
dharmadR^iShTairvidhidvAraistapastapsyAmahe vayam.. 14-94-32 (95254)
bhavataH samyagiShTA tu buddhirhisAvivarjitA.
etAmahiMsA yaj~neShu brUyAstvaM satataM prabho.. 14-94-33 (95255)
prItAstato bhaviShyAmo vayaM tu dvijasattama.
visarjitAH samAptau cha satrAdasmAdvrajAmahe.. 14-94-34 (95256)
tathA kathayatAM teShAM devarAjaH puraMdaraH.
vavarSha sumahAtejA dR^iShTvA tasya tapobalam.. 14-94-35 (95257)
AsamApteshcha yaj~nasya tasyAmitaparAkramaH.
nikAmavarShI parjanyo babhUva janamejaya.. 14-94-36 (95258)
prasAdayAmAsa cha tamagastyaM tridasheshvaraH.
svayamabhyetya rAjarShe puraskR^itya bR^ihaspatim.. 14-94-37 (95259)
tato yaj~nasamAptau tAnvisasarja mahAmunIn.
agastyaH paramaprItaH pUjayitvA yathAvidhi.. .. 14-94-38 (95260)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvi chaturnavatitamo.adhyAyaH.. 94 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-94-6 marIchipAshchandramarIchipAnamAtR^iptAH.. 7-94-7 paripR^iShTaM chedeva gR^ihNanti nAnyathA me paripR^iShTikAH. prasaMkhyAnAstatkAlamAtrasaMgrahAH.. 7-94-17 chintAyaj~naM mAnasaM yaj~nam. saMkalpamAtreNaiva devAnR^iShIshcha tarpayiShyAmItyartha.. 7-94-18 sparshayaj~naM upAhR^itadravyasya vyayamakR^itvA tatsparshenaiva tAMstarpayiShyAmi. evaM dR^iShTiyaj~nopi j~neyaH.. 7-94-19 vyAyAmena sharIrakleshena. dhyeyAtmanA hariShyAmi hati jha.pAThaH.. 7-94-29 na tvichChAmastapovyayamiti jha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 095
.. shrIH ..
14.95. adhyAyaH 095
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
vaishampAyanena janamejayaMprati nakulasya nijasvarUpakathanapUrvakaM tasya nakulatvaprAptivimokShakAraNAbhidhAnam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
namejaya uvAcha.
kosau nakularUpeNa shirasA kA~nchanena vai.
prAha mAnuShavadvAchametatpR^iShTo vadasva me.. 14-95-1 (95261)
vaishampAyana uvAcha. 14-95-2x (7933)
etatpUrvaM na pR^iShTo.ahaM na chAsmAbhiH prabhAShitam.
shrUyatAM nakulo yosau yathA vAktasya mAnuShI.. 14-95-2 (95262)
shrAddhaM saMkalpayAmAsa jamadagniH purA kila.
homadhenustamAgAchcha svayameva dudoha tAm.. 14-95-3 (95263)
tatpayaH sthapayAmAsa nave bhANDe dR^iDhe shuchau.
krodho nakularUpeNa piTharaM paryakarShayat.. 14-95-4 (95264)
jij~nAsustamR^iShishreShTaM kiM kuryAdvipriye kR^ite.
iti sa~nchintya durmedhA dharShayAmAsa tatpayaH.. 14-95-5 (95265)
tamAj~nAya muniH krodhaM naivAsya sa chukopa ha.
sa tu krodhastato rAjanbrAhmaNIM mUrtimAsthitaH.. 14-95-6 (95266)
jitosmIti bhR^igushreShTha bhR^igavo hyatiroShaNAH.
loke mithyApravAdoyaM yattvayA.asmi vinirjitaH.. 14-95-7 (95267)
vashe sthito.ahaM tvayyahya kShamAvati mahAtmani.
bibhemi tapasaH sAdho prasAdaM kuru me prabho.. 14-95-8 (95268)
jamadagniruvAcha. 14-95-9x (7934)
sAkShAddR^iShTosi me kradha gachCha tvaM vigatajvaraH.
na tvayApakR^itaM me.adya na cha me manyurasti vai.. 14-95-9 (95269)
yAnsamuddishya saMkalpaH payasosya kR^ito mayA.
pitaraste mahAbhAgAstebhyo buddhyasva gamyatAm.. 14-95-10 (95270)
ityukto jAtasaMtrAsastatraivAntaradhIyata.
pitR^INAmabhiSha~NgAchcha nakulatvamupAgataH.. 14-95-11 (95271)
sa tAnprasAdayAmAsa shApasyAnto bhavediti.
taishchApyuktaH kShipandharmaM sApasyAntamavApsyati.. 14-95-12 (95272)
taishchokto yaj~niyAndeshAndharmAraNyaM tathaiva cha.
jugupsamAno dhAvansa taM yaj~naM samupAsadat.. 14-95-13 (95273)
dharmaputramathAkShipya saktuprasthena tena saH.
muktaH sApAttataH krodho dharmo hyAsIdyudhiShThiraH.. 14-95-14 (95274)
evametattadA vR^ittaM yaj~ne tasya mahAtmanaH.
pashyatAM chApi nastatra nakulo.antarhitastadA. .. 14-95-15 (95275)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi anugItAparvaNi pa~nchanavatitamo.adhyAyaH.. 95 .. samAptamanugItAparva. -------
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-95-4 piTharaM pAtraM. tatpayaH pItavAnityarthaH. tachcha krodhasvarUpeNa piTharaM dharma Avishaditi jha. pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 096
.. shrIH ..
14.96. adhyAyaH 096
atha vaiShNavadharmaparva .. 3 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa kR^iShNaMprati vaiShNavadharmaprashaMsanapUrvakaM tatkathanaprArthanA.. 1 .. vasiShThAdibhistachChushrUShayA tatsamIpopasarpaNam.. 2 .. kR^iShNena yudhiShThirAdInprati vaiShNavadharmaprashaMsanapUrvakaM svamahimAnubodhanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
ashvamedhe purAvR^itte keshavaM keshisUdanam.
dharmasaMshayamuddishya kimapR^ichChatpitAmahaH.. 14-96-1 (95276)
vaishampAyana uvAcha. 14-96-2x (7935)
pashchimenAshvamedhena yadA snAto yudhiShThiraH.
tadA rAjA namaskR^itya keshavaM punarabravIt.. 14-96-2 (95277)
bhavavanvaiShNavA dharmAH kiMphalAH kiMparAyaNAH.
kiM dharmamadhikR^ityAtha bhavatotpAditAH purA.. 14-96-3 (95278)
yadi tehamanugrAhyaH priyosmi madhusUdana.
shrotavyA yadi me kR^iShNa tanme kathaya suvrata.. 14-96-4 (95279)
pavitrA kila te dharmAH sarvapApapraNAshanAH.
sarvadharmottamAH puNyA bhagavaMstvanmukhodgatAH.. 14-96-5 (95280)
yA~nshrutvA brahmahA goghno mAtR^ihA gurutalpagaH.
pAkarbhedI kR^itaghnashcha surApo brahmavikrayI.. 14-96-6 (95281)
mitravishvAsaghAtI cha vIrahA bhrUNahA tathA.
tapovikrayiNashchaiva dAnavikrayiNastathA.. 14-96-7 (95282)
AtmavikramayiNo mUDhA jIvedyashcha vikarmabhiH.
pApAH shaThA naikR^itikA DAMbhikA dUShakAstathA.. 14-96-8 (95283)
rasabhedakarA ye cha ye cha syurbrahmaghAtakAH.
shUdrapreShyakarAshchorA viprA ye cha purohitAH.. 14-96-9 (95284)
nikShepahAriNaH strIghnAstathA ye pAradArikAH.
ete chAnye cha pApA ye muchyantete.api kilbiShAt.. 14-96-10 (95285)
tAnAchakShva surashreShTha tvadbhaktasya mamAchyuta.. 14-96-11 (95286)
vaishampAyana uvAcha. 14-96-12x (7936)
ityevaM kathite deve dharmaputreNa saMsadi.
vasiShThAdyAstapoyuktA munayastatvadarshinaH.. 14-96-12 (95287)
shrotukAmAH paraM guhyaM vaiShNavaM dharmamuttamam.
tathA bhAgavatAshchaiva tatastaM paryavArayan.. 14-96-13 (95288)
yudhiShThira uvAcha. 14-96-14x (7937)
tatvatastava bhAvena pAdamUlamupAgatam.
yadi jAnAsi mAM bhaktaM snigdhaM vA bhaktavatsala.. 14-96-14 (95289)
dharmaguhyAni sarvANi vettumichChAmi tatvataH.
dharmAnkathaya me deva yadyanugrahabhAgaham.. 14-96-15 (95290)
shrutA me mAnavA dharmA vAsiShThAH kAshyapAstathA.
gArgIyA gautamIyAshcha tathA gopAlakasya cha.. 14-96-16 (95291)
parAsharakR^itAH pUrvA maitreyasya cha dhImataH.
aumA mAheshvarAshchaiva nandidharmAshcha pAvanAH.. 14-96-17 (95292)
brahmaNA kathitA ye cha kaumArAshcha shrutA mayA.
dhUmAyanakR^itA dharmAH kANDavaishvAnarA api.. 14-96-18 (95293)
bhArgavA yAj~navalkyAshcha mArkaNDeyakR^itA api.
bhAradvAjakR^itA ye cha bR^ihaspatikR^itAshcha ye.. 14-96-19 (95294)
kuNeshcha kuNibAhoshcha vishvAmitrakR^itAshcha ye.
sumantujaiminikR^itAH shAkuneyAstathaiva cha.. 14-96-20 (95295)
pulastyapulahodgItAH pAvakIyAstathaiva cha.
agastyagItA maudgalyAH shANDilyAH shalabhAyanAH.. 14-96-21 (95296)
vAlakhilyakR^itA ye cha ye cha saptarShibhistathA.
ApastaMbakR^itA dharmAH sha~Nkhasya likhitasya cha.. 14-96-22 (95297)
prAjApatyAstathA yAmyA mAhendrAshcha shrutA mayA.
vaiyAghravyAsakIyAshcha vibhaNDakakR^itAshcha ye.. 14-96-23 (95298)
nAradIyAH shrutA dharmAH kApotAshcha shrutA mayA.
tathA viduravAkyAni bhR^igora~NgirasastathA.. 14-96-24 (95299)
krau~nchA mR^ida~NgagItAshcha sauryA hArItakAshcha ye.
ye pisha~NgakR^itAshchApi kAtapAyAH suvAlakAH.. 14-96-25 (95300)
uddAlakakR^itA dharmA aushanasyAstathaiva cha.
vaishampAyanagItAshcha ye chAnye.apyevamAditaH.. 14-96-26 (95301)
etebhyaH sarvadharmebhyo deva tvanmukhanissR^itAH.
pAvanAtvAtpavitratvAdvishiShTA iti me matiH.. 14-96-27 (95302)
tasmAddhi tvAM prapannasya tvadbhaktasya cha keshava.
yuShmadIyAnvarAndharmAnpuNyAnkathaya mechyuta.. 14-96-28 (95303)
vaishampAyana uvAcha. 14-96-29x (7938)
evaM pR^iShTastu dharmaj~no dharmaputreNa keshavaH.
uvAcha dharmAnsUkShmArthAndharmaputrasya harShitaH.. 14-96-29 (95304)
evaM te yasya kaunteya yatno dharmeShu suvrata.
tasya te durlabho loke na kashchidapi vidyeta.. 14-96-30 (95305)
dharmaH shruto vA dR^iShTo vA kathito vA kR^itopi vA.
anumodito vA rAjendra nayatIndrapadaM naram.. 14-96-31 (95306)
dharmaH pitA cha mAtA cha dharmo nAthaH suhR^ittathA.
dharmo bhrAtA sakhA chaiva dharmaH svAmI paraMtapa.. 14-96-32 (95307)
dharmAdarthashcha kAmashcha dharmAdbhogAH sukhAni cha.
dharmArdaishvaryamevAgryaM dharmAtsvargagatiH parA.. 14-96-33 (95308)
dharmoyaM sevitaH shuddhastrAyate mahato bhayAt.
dharmAddvijatvaM devatvaM dharmaH pAvayate naram.. 14-96-34 (95309)
yadA cha kShIyate pApaM kAlena puruShasya tu.
tadA saMjAyate buddhirdharmaM kartuM yudhiShThira.. 14-96-35 (95310)
janmAntarasahasraistu manuShyatvaM hi durlabham.
tadgatvApIha yo dharmaM na karoti svava~nchitaH.. 14-96-36 (95311)
kutsitA ye daridrAshcha virUpA vyAdhitAstathA.
paradveShyAshcha mUrkhAshcha na tairdharmaH kR^itaH purA.. 14-96-37 (95312)
ye cha dIrghAyuShaH shUrAH paNDitA bhoginastathA..
nIrogA rUpasaMpannAstairdharmaH sukR^itaH purA.. 14-96-38 (95313)
evaM dharmaH kR^itaH shuddho nayate gatimuttamAm.
adharmaM sevate yastu tiryagyonyAM patatyasau.. 14-96-39 (95314)
idaM rahasyaM kaunteya shR^iNu dharmamanuttamam.
kathayiShye paraM dharmaM tava bhaktasya pANDava.. 14-96-40 (95315)
iShTastvamasi me.atyarthaM prapannashchApi mAM sadA.
paramArthamapi brUyAM kiM punardharmasaMhitAm.. 14-96-41 (95316)
idaM me mAnuShaM janma kR^itamAtmani mAyayA.
dharmasaMsthApanArthAya duShTAnAM nAshanAya cha.. 14-96-42 (95317)
mAnuShyaM bhAvamApannaM ye mAM gR^ihNantyavaj~nayA.
saMsArAntarhi te mUDhAstiryagyoniShvanekashaH.. 14-96-43 (95318)
ye cha mAM sarvabhUtasthaM pashyanti j~nAnachakShuShA.
madbhaktAMstAnsadA yuktAnmatsamIpaM nayAmyaham.. 14-96-44 (95319)
madbhaktA na vinashyanti madbhaktA vItakalmaShAH.
madbhAktAnAM tu mAnuShye saphala janma pANDavA.. 14-96-45 (95320)
api pApeShvabhiratA madbhaktAH pANDunandana.
muchyante pAtakaiH sarvaiH padmapatramivAMbhasA.. 14-96-46 (95321)
janmAntarasahasreShu tapasA bhAvitAtmanAm.
bhaktirutpadyate tAta manuShyANAM na saMshayaH.. 14-96-47 (95322)
yachcha rUpaM paraM guhyaM kUTastamachalaM dhruvam.
na dR^ishyate tatA devairmadbhaktairdR^ishyate yathA.. 14-96-48 (95323)
aparaM yachcha me rUpaM parrAdurbhAveShu dR^ishyate.
tadarchayanti sarvArthaiH sarvabhUtAni pANDava.. 14-96-49 (95324)
kalpakoTisahasreShu vyatIteShvAgate cha.
darshayAmIha tadrUpaM yachcha pashyanti me surAH.. 14-96-50 (95325)
stityutpattyavyayakaraM yo mAM j~nAtvA prapadyate.
anugR^ihNAmyahaM taM vai saMsArAnmochayAmi cha.. 14-96-51 (95326)
ahamAdirhi devAnAM sR^iShTA brahmAdayo mayA.
prakR^itiM svAmavaShTabhya jagatsarvaM sR^ijAmyaham.. 14-96-52 (95327)
tamomUlohamavyakto rajomadhye pratiShThitaH.
UrdhvaM sattvaM vinA lobhaM brahmAdistaMbaparyataH.. 14-96-53 (95328)
mUrdhAnaM me viddhi divaM chandrAdityau cha lochane.
gAvognirbAhmaNo vaktraM mArutaH shvasanaM cha me.. 14-96-54 (95329)
disho me bAhavashchAShTau nakShatrANi cha bhUShaNam.
antarikShamuro viddhi sarvabhUtAvakAshakam.
mArgo meghAnilAbhyAM tu yanmamodaramavyayam.. 14-96-55 (95330)
pR^ithivImaNDalaM yadvai dvIpArNavanagairyutam.
sarvasaMdhAraNopetaM pAdau mama yudhiShThira.. 14-96-56 (95331)
sthito hyekaguNaH khe.ahaM dviguNashchAsmi mArute.
triguNognau sthitohaM vai salile cha chaturguNaH.. 14-96-57 (95332)
shabdAdyA ye guNAH pa~ncha mahAbhUteShu pa~nchasu.
tanmAtrAsaMsthitaH sohaM pR^ithivyAM pa~nchadhAsthitaH.. 14-96-58 (95333)
ahaM sahasrasIrShastu sahasravadanekShaNaH.
sahasrabAhUdaradhR^iksahasroruH sahasrapAt.. 14-96-59 (95334)
dhR^itvorvIM sarvataH samyagatyatiShThaM dashAMgulam.
sarvabhUtAtmabhUtasthaH sarvavyApI tatosmyaham.. 14-96-60 (95335)
achintyohamanantohamajarohamajo hyaham.
anAdyo.ahamavadhyohamaprameyohamavyayaH.. 14-96-61 (95336)
nirguNohaM nigUDhAtmA nirdvandvo nirmamo nR^ipa.
niShkalo nirvikArohaM nidAnamamR^itasya tu.. 14-96-62 (95337)
sudhA chAhaM svadhA chAhaM svAhA chAhaM narAdhipa.
tejasA tapasA chAhaM bhUtagrAmaM chaturvidham.. 14-96-63 (95338)
snehapAshairguNabaddhvA dhArayAmyAtmamAyayA.
chAturAshramadharmehaM chAturhotraphalAshanaH.
chaturmUrtishchaturyaj~nashchaturAshramabhAvanaH.. 14-96-64 (95339)
saMhR^ityAhaM jagatsarvaM kR^itvA vai garbhamAtmanaH.
shayAmi divyayogena pralayeShu yudhiShThira.. 14-96-65 (95340)
sahasrayugaparyantAM brAhmIM rAtriM mahArNave.
sthitvA sR^ijAmi bhUtAni ja~NgamAni sthirANi cha.. 14-96-66 (95341)
kalpe kalpe cha bhUtAni saMharAmi sR^ijAmi cha.
na cha mAM tAni jAnanti mAyayA mohitAni me.. 14-96-67 (95342)
mama chaivAndhakArasya mArgitavyasya nityashaH.
prashAntasyeva dIpasya gatirnaipopalabhyate.. 14-96-68 (95343)
na tadasti kvachidrAjanyatrAhaM na pratiShThitaH.
na cha tadvidyate bhUtaM mayi yanna pratiShThitam.. 14-96-69 (95344)
yAvanmitraM bhavedbhUtaM sthUlaM sUkShmamidaM jagat.
dIvabhUto hyahaM tasmiMstAvanmAtraM pratiShThitaH.. 14-96-70 (95345)
kiMchAtra bahunoktena satyametadbravImi te.
yadbhUtaM yadbhaviShyachcha tatsarvamahameva tu.. 14-96-71 (95346)
mayA sR^iShTAni bhUtAni manmayAni cha bhArata.
mAmeva na vijAnanti mAyayA mohitAni vai.. 14-96-72 (95347)
evaM sarvaM jagadidaM sadevAsuramAnuSham.
mattaH prabhavate rAjanmayyeva pravilIyate.. .. 14-96-73 (95348)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi ShaNNavatitamo.adhyAyaH.. 96 ..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-96-1x etadArabhyAparvasamApti vidyamAnAstrayoviMshatyadhyAyA dAkShiNAtyakosheShveva dR^ishyante natvauttarAhapAThe. 7-96-2 pa~nchamenAshvamedheneti Ta.pAThaH.. 7-96-18 shUdrAyanakR^itA dharmA iti ka.pAThaH.. 7-96-23 vaibhItakakR^itAshcha ye iti Ta.pAThaH.. 7-96-31 rAjendra punAti ha naraM sadeti Ta.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 097
.. shrIH ..
14.97. adhyAyaH 097
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati chAturvarNyadharmanirUpaNam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamAtmodbhavaM sarvaM yagaduddishya keshavaH.
dharmAndharmAtmajasyAtha puNyAnakathayatprabhuH.. 14-97-1 (95349)
shR^iNu pANDava tatvena pavitraM pApanAshanam.
kathyamAnaM mayA puNyaM dharmashAstraphalaM mahat.. 14-97-2 (95350)
yaH shR^iNoti shuchirbhUtvA ekachittastapoyutaH.
svargyaM yashasyAmAyuShyaM dharmaM j~neyaM yudhiShThira.. 14-97-3 (95351)
shraddadhAnasya tasyeha yatpApaM pUrvasaMchitam.
vinashyatyAshu tatsarvaM madbhaktasya visheShataH.. 14-97-4 (95352)
vaishampAyana uvAcha. 14-97-5x (7939)
evaM shrutvA vachaH puNyaM satyaM keshavabhAShitam.
prahR^iShTamanaso bhUtvA chintayanto.adbhutaM param.. 14-97-5 (95353)
devabrahmarShayaH sarve gandharvApsarasastathA.
bhUtA yakShagrahAshchaiva guhyakA bhujagAstathA.. 14-97-6 (95354)
vAlakhilyA mahAtmAno yoginastatvadarshinaH.
tathA bhAgavatAshchApi pa~nchakAlamupAsakAH.. 14-97-7 (95355)
kautUhalasamAviShTAH prahR^iShTaindriyamAnasAH.
shrotukAmAH paraM dharmaM vaiShNavaM dharmashAsanam.
hR^idi kartuM cha tadvAkyaM praNemuH shirasA natAH.. 14-97-8 (95356)
tatastAnvAsudevena dR^iShTAndivyena chakShuShA.
vimuktapApAnAlokya praNamya shirasA harim.
paprachCha keshavaM dharmaM dharmaputraH pratApavAn.. 14-97-9 (95357)
yudhiShThira uvAcha. 14-97-10x (7940)
kIdR^ishI brAhmaNasyAtha kShatriyasyApi kIdR^ishI.
vaishyasya kIdR^ishI deva gatiH shUdrasya kIdR^ishI.. 14-97-10 (95358)
kathaM badhyeta pAshena brAhmaNastu yamAlaye.
kShatriyo vAtha vaishyo vA shUdro vA badhyate katham.
etatkarmaphalaM brUhi lokanAtha namostu te.. 14-97-11 (95359)
vaishampAyana uvAcha. 14-97-12x (7941)
pR^iShTo.atha keshavo hyevaM dharmaputreNa dhImatA.
uvAcha saMsAragatiM chAturvarNyasya karmajAm.. 14-97-12 (95360)
bhagavAnuvAcha. 14-97-13x (7942)
shR^iNu varNakrameNaiva dharmaM dharmabhR^itAM vara.
nAsti kiMchinnarashreShTha brAhmaNasya tu duShkR^itam.. 14-97-13 (95361)
shikhAMyaj~nopavItA ye sandhyAM ye chApyupAsate.
yaishcha pUrNAhutiH prAptA vidhivajjuhvate cha ye.. 14-97-14 (95362)
vaishvadevaM cha ye chakruH pUjayantyatithIMshcha ye.
nityaM svAdhyAyashIlAshcha japayaj~naparAshcha ye.. 14-97-15 (95363)
sAyaMprAtarhutAshAshcha shUdrabhojanavarjitAH.
DaMbhAnR^itavimuktAshcha svadAraniratAshcha ye.
pa~nchayaj~naparA ye cha ye.agnihotramupAsate.. 14-97-16 (95364)
dahanti duShkR^itaM yeShAM hUyamAnAstrayo.agnayaH.
naShTaduShkR^itakarmANo brahmalokaM vrajanti te.. 14-97-17 (95365)
brahmaloke punaH kAmaM gandharvairbrahmagAyakaiH.
udgIyamAnAH prayataiH pUjyamAnAH svayaMbhuvA.
brahmiloke pramodante yAvadAbhUtasaMpluvam.. 14-97-18 (95366)
kShatriyopi sthito rAjye svadharmaparipAlakaH.
samyakprajAH pAlayitA ShaDbhAganirataH sadA.. 14-97-19 (95367)
yaj~nadAnarato dhIraH svadAranirataH sadA.
shAstrAnusArI tatvaj~naH prajAkAryaparAyaNaH.. 14-97-20 (95368)
viprebhyaH kAmado nityaM bhR^ityAnAM bharaNe rataH.
satyasandhaH shuchirnityaM lobhaDaMbhavivarjitaH.
kShatriyopyuttamAM yAti gatiM devaniShevitAm.. 14-97-21 (95369)
tatra divyApsarobhistu gandharvaishcha visheShataH.
sevyamAno mahAtejAH krIDate shakrapUjitaH.. 14-97-22 (95370)
chaturthagAni vai triMshatkrIDitvA tatra devavat.
iha mAnuShyaloke tu chaturvedI dvijo bhavet.. 14-97-23 (95371)
kR^iShigopAlanirato dharmAnaveShaNatatparaH. 14-97-24 (95372)
dAnadharmepi nirato viprashushrUShakastathA.. 14-97-24 (95373)
satyasandhaH shuchirnityaM lobhaDaMbhavivarjitaH.
R^ijuH svadAranirato hiMsAdrohavivarjitaH.. 14-97-25 (95374)
vaNigdharmAnnamu~nchanvai devabrAhmaNapUjakaH.
vaishyaH svargatimApnoti pUjyamAnopsarogaNaiH.. 14-97-26 (95375)
chaturyugAni vai triMshatkrIDitvA dasha pa~ncha cha.
iha mAnuShyaloke cha rAjA bhavati vIryavAn.. 14-97-27 (95376)
suvarNakoTyaH pa~nchAshadratnAnAM cha shataM tathA.
hastyashvarashvasaMyukto mahAbhogAMshcha sevate.. 14-97-28 (95377)
trayANAmapi varNAnAM shushrUShAnirataH sadA.
visheShatastu viprANAM dAsavadyastu tiShTati.. 14-97-29 (95378)
ayAchitapradAtA cha satyashauchasamanvitaH.
gurudevArchanarataH paradAravivarjitaH.. 14-97-30 (95379)
parapIDAmakR^itvaiva bhatyavargaM bibharti yaH.
shUdropi svargamApnoti jIvAnAmabhayapradaH.. 14-97-31 (95380)
sa svargakaloke krIDitvA varShakoTiM mahAtapAH.
iha mAnuShaloke tu vaishyo dhanapatirbhavet.. 14-97-32 (95381)
evaM dharmAtparaM nAsti mahatsaMsAramokShaNam.
na cha dharmAtpara kiMchitpApakarmavyapohanam.. 14-97-33 (95382)
tasmAddharmaH sadA kAryo mAnuShyaM prApya durlabham.
na hi dharmAnuraktAnAM loke kiMchana durlabham.. 14-97-34 (95383)
svayaMbhuvihito dharmo yo yasyeha nareshvara.
sa tena kShapayetpApaM samyagAcharitena cha .. 14-97-35 (95384)
sahajaM yadbhadetkarma na tattyAjyaM hi kenachit.
sa eva tasya dharmo hi tena siddhiM sa gachChati.. 14-97-36 (95385)
viguNopi svadharmastu pApakarma vyapohati.
evameva tu dharmopi kShIyate pApavardhanAt.. 14-97-37 (95386)
yudhiShThira uvAcha. 14-97-38x (7943)
bhagavandevadevesha shrotuM kautUhalaM hi me.
shubhasyApyashubhasyApi kShayavR^iddhI yathAkramam.. 14-97-38 (95387)
bhagavAnuvAcha. 14-97-39x (7944)
shR^iNu pArthiva tatsarvaM dharmasUkShmaM sanAtanam.
durvij~neyatamaM nityaM yatra magnA mahAjanAH.. 14-97-39 (95388)
yathaiva shItamudakamuShNena bahunA vR^itam.
bhavettu tatkShaNAduShNaM shItatvaM cha vinashyati.. 14-97-40 (95389)
yathoShNaM vA bhavedalpaM shItena bahunA vR^itam.
shItalaM cha bhavetsarvamuShNatvaM cha vinashyati.. 14-97-41 (95390)
evaM cha yadbhavedbhUri sukR^itaM vA.api duShkR^itam.
tadalpaM kShapayechChIghraM nAtra kAryA vichAraNA.. 14-97-42 (95391)
samatve sati rAjendra tayoH sukR^itapApayoH.
gUhitasya bhavedvR^iddhiH kIrtitasya bhavetkShayaH.. 14-97-43 (95392)
khyApanenAnutApena prAyaH pApaM vinashyati.
tathA kR^itastu rAjendra dharmo nashyati mAnada.. 14-97-44 (95393)
tAvubhau gUhitau samyagvR^iddhiM yAto na saMshayaH.
tasmAtsarvaprayatnena na pApaM gUhayedbudhaH.. 14-97-45 (95394)
tasmAdetatprayatneni kIrtayetkShayakAraNAt.
tasmAtsaMkIrtayetpApaM nityaM dharmaM cha gUhayet.. .. 14-97-46 (95395)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi saptanavatitamo.adhyAyaH.. 97 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 098
.. shrIH ..
14.98. adhyAyaH 098
ashvamedhaparva .. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati janmadAnajIvitAnAM vaiyarthyApAdakAdharmakathanam.. 1 .. tathA dAnAnAM sAtvikatvAdikathanapUrva tattatphalAnAM traividhyAdipratipAdanam.. 2 .. tathA dAnapAtralakShaNanirUpaNam brAhmaNamahimAnuvarNanaM cha.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evaM shrutvA vachastasya dharmaputro.achyutasya tu.
paprachCha punarapyanyaM dharmaM dharmAtmajo harim.. 14-98-1 (95396)
vR^ithA cha kati janmAni vR^ithA dAnAni kAni cha.
vR^ithA cha jIvitaM keShAM narANAM puruShottama.. 14-98-2 (95397)
kIdR^ishAsu hyavasthAsu dAnaM dattaM janArdana.
iha loke.anubhavati puruShaH puruShottama.. 14-98-3 (95398)
garbhasthaH kiM samashnAti kiM bAlye vA.api keshava.
yauvanasthe.api kiM kR^iShNa vArdhake vA.api kiM bhavet.. 14-98-4 (95399)
sAtvikaM kIdR^ishaM dAnaM rAjasaM kIdR^ishaM bhavet.
tAmasaM kIdR^ishaM deva tarpayiShyati kiM prabho.. 14-98-5 (95400)
uttamaM kIdR^ishaM dAnaM teShAM vA kiM phalaM bhavet.
kiM dAnaM nayati hyUrdhvaM kiM gatiM madhyamAM nayet.
gatiM jaghanyAmathavA devadeva bravIhi me.. 14-98-6 (95401)
etadichChAmi vij~nAtuM paraM kautUhalaM hi me.
tvadIyaM vachanaM satyaM puNyaM cha madhusUdana.. 14-98-7 (95402)
vaishampAyana uvAcha. 14-98-8x (7945)
evaM dharmaM prayatnena pR^iShTaH pANDusutena vai.
uvAcha vAsudevo.atha dharmAndharmAtmajasya tu.. 14-98-8 (95403)
bhagavAnuvAcha. 14-98-9x (7946)
shR^iNu rAjanyathAnyAyaM vachanaM tathyamuttamam.
kathyamAnaM mayA puNyaM sarvapApavyapohanam.. 14-98-9 (95404)
vR^ithA cha dasha janmAni chatvAri cha narAdhipa.
vR^ithA dAnAni pa~nchAshatpa~nchaiva cha yathAkramam.. 14-98-10 (95405)
vR^ithA cha jIvitaM yeShAM te cha ShaT parikIrtitAH.
anukrameNa vakShyAmi tAni sarvANi pArthiva.. 14-98-11 (95406)
dharmaghnAnAM vR^ithA janma lubdhAnAM pApinAM tathA.
vR^ithA pAkaM cha ye.ashnanti paradAraratAshcha ye.
pAkabhedakarA ye cha ye cha syuH satyavarjitAH.. 14-98-12 (95407)
mR^iShTamashnAti yashchaikaH klisyamAnaistu bAndhavaiH.
pitaraM mAtaraM chaiva upAdhyAyaM guruM tathA.
mAtulaM mAtulAnIM cha yo nihanyAchChapeta vA.. 14-98-13 (95408)
brAhmaNashchaiva yo bhUtvA sandhyopAsanavarjitaH.
nissvAho nissvadhashchaiva shUdrANAmannabhugdvijaH.. 14-98-14 (95409)
mama vA shaMkarasyAtha brahmaNo vA yudhiShThira.
athavA brAhmaNAnAM tu ye na bhaktA narAdhamAH.
vR^ithAjanmAnyathaiteShAM pApinAM viddhi Dava.. 14-98-15 (95410)
ashraddhayA.api yaddattamavAmAnena vA.api yat.
DaMbhArthamapi yaddattaM yatpAShaNDihR^itaM nR^ipa.. 14-98-16 (95411)
shUdrAchArAya yaddattaM yaddattvA chAnukIrtitam.
roShayuktaM tu yaddattaM yaddattamanushochitam.. 14-98-17 (95412)
DaMbhArjitaM cha yaddattaM yachcha vA.apyanR^itArjitam.
brAhmaNasvaM cha yaddattaM chauryeNApyArjitaM cha yat.. 14-98-18 (95413)
abhishAstAhR^itaM yattu yaddattaM patite dvije.
nirbrahmAbhihR^itaM yattu yaddattaM sarvayAchakaiH.. 14-98-19 (95414)
vrApyaistu yaddhR^itaM dAnamArUDhapatitaishcha yat.
yaddattaM svairiNIbhartuH shvashurAnanuvartine.. 14-98-20 (95415)
yadgrAmayAchakahR^itaM yatkR^itaghnahR^itaM tathA.
upapAtakine dattaM devavikrayiNe cha yat.. 14-98-21 (95416)
strIjitAya cha yaddattaM yaddattaM rAjasevine.
gaNakAya cha yaddattaM yachcha kAraNikAya cha.. 14-98-22 (95417)
vR^iShalIpataye dattaM yaddattaM shastrajIvine.
bhR^itakAya cha yaddattaM vyAlagrAhihR^itaM cha yat.. 14-98-23 (95418)
purohitAya yaddattaM chikitsakahR^itaM cha yat.
yadvaNiMkkarmiNe dattaM kShudramantropajIvine.. 14-98-24 (95419)
yachChUdrajIvine dattaM yachcha devalakAya cha.
devadravyAshine yachcha yaddattaM chitrakarmiNe.. 14-98-25 (95420)
ra~NgopajIvine dattaM yachcha mAMsopajIvine.
sevakAya cha yaddattaM yaddattaM brAhmaNabruve.. 14-98-26 (95421)
adeshine cha yaddattaM dattaM vArdhuShikAya cha.
yadanAchAriNe dattaM yattu dattamanagraye.. 14-98-27 (95422)
asandhyopAsine dattaM yachChUdragrAmavAsine.
yanmithyAli~Ngine dattaM dattaM sarvAshine cha yat.. 14-98-28 (95423)
nAstikAyA cha yaddattaM dharmavikrayiNe cha yat.
varAkAya cha yaddattaM yaddattaM kUTasAkShiNe.. 14-98-29 (95424)
grAmakUTAya yaddattaM dAnaM pArtivapu~Ngava.
vR^ithA bhavati tatsarvaM nAtra kAryA vichAraNA.. 14-98-30 (95425)
viprANAmadharA ete lolupA brAhmaNAdhamAH.
nAtmAnaM tArayantyete na dAtAraM yudhiShThira.. 14-98-31 (95426)
etebhyo dattamAtrANi dAnAni subahUnyapi.
vR^ithA bhavanti rAjendra bhasmanyAjyAhutiryathA.. 14-98-32 (95427)
eteShu yatphalaM kiMchidbhaviShyati kathaMchana.
rAkShasAshcha pishAchAshcha tadviluMpanti harShitAH.. 14-98-33 (95428)
vR^ithA hyetAni dattAni kathitAni samAsataH.
jIvitaM tu vR^ithA yeShAM chachChR^iNuShva yudhiShThira.. 14-98-34 (95429)
ye mAM na pratipadyante sha~NkaraM vA narAdhamAH.
braihmaNAnvA mahIdevAnvR^ithA jIvanti te narAH.. 14-98-35 (95430)
hetushAstreShu ye saktAH kudR^iShTipathamAshritAH.
devAnnindantyanAchArA vR^ithA jIvanti te narAH.. 14-98-36 (95431)
kushalaiH kR^itashAstrANi paThitvA ye narAdhamAH.
viprAnnindanti yaj~nAMshcha vR^ithA jIvanti te narAH.. 14-98-37 (95432)
ye durgAM vA kumAraM vA vAyumagniM jalaM ravim.
pitaraM mAtaraM chaiva gurumindraM nishAkaram.
mUDhA nindantyanAchArA vR^ithA jIvanti te narAH.. 14-98-38 (95433)
vidyamAne dhane yastu dAnadharmavivarjitaH.
mR^iShTamashnAti yashchaiko vR^ithA jIvati sopi cha.. 14-98-39 (95434)
vR^ithA jIvitamAkhyAtaM dAnakAlaM bravImi te.. 14-98-40 (95435)
tamoniviShTachittena dattaM dAnaM tu yadbhavet.
tadasya phalamashnAti naro garbhagato nR^ipa.. 14-98-41 (95436)
IrShyAmatsarasaMyukto DaMbhArthaM chArthakAraNAt.
dadAti dAnaM yo martyo bAlabhAve tadashnute.. 14-98-42 (95437)
bhoktaM bhogamashaktastu vyAdhibhiH pIDito bhR^isham.
dadAti dAnaM yo martyo vR^iddhabhAve tadashnute.. 14-98-43 (95438)
shraddhAyuktaH shuchiH snAtaH prasannendriyamAnasaH.
dadAti dAnaM yo martyo yauvane sa tadashnute.. 14-98-44 (95439)
svayaM nItvA tu yaddAnaM bhaktyA pAtre pradIyate.
tatsArvakAlikaM viddhi dAnamAmaraNAntikam.. 14-98-45 (95440)
rAjasaM sAtvikaM chApi tAmasaM cha yudhiShThira.
dAnaM dAnaphalaM chaiva gatiM cha trividhAM shR^iNu.. 14-98-46 (95441)
dAnaM dAtavyamityeva matiM kR^itvA dvijAya vai.
upakAraviyuktAya yaddattaM taddhi sAtvikam.. 14-98-47 (95442)
shrotriyAya daridrAya bahubhR^ityAya pANDava.
dIyate yatprahR^iShTena tatsAtvikamudAhR^itam.. 14-98-48 (95443)
vedAkSharavihInAya yattu pUrvopakAriNe.
samR^iddhAya cha yaddattaM taddAnaM rAjasaM smR^itam.. 14-98-49 (95444)
saMbandhine cha yaddattaM pramattAya cha pANDava.
phalArthibhirapAtrAya taddAnaM rAjasaM smR^itam.. 14-98-50 (95445)
vaishvadevavihInAya dAnamashrotriyAya cha.
dIyate taskarAyApi taddAnaM tAmasaM smR^itam.. 14-98-51 (95446)
saroShamavadhUtaM cha kleshayuktamavaj~nayA.
sevakAya cha yaddataM tattAmasamudAhR^itam.. 14-98-52 (95447)
devAH pitR^igaNAshchaiva munayashchAgnayastathA.
sAtvikaM dAnamashnanti tuShyanti cha nareshvara.. 14-98-53 (95448)
dAnavA daityasa~NgAshcha grahA yakShAH sarAkShasAH.
rAjasaM dAnamashnanti varjitaM pitR^idaivataiH.. 14-98-54 (95449)
pishAchAH pretasa~NghAshcha kashmalA ye malImasAH.
tAmasaM dAnamashnanti gatiM cha trividhAM shR^iNu.. 14-98-55 (95450)
sAtvikAnAM tu dAnAnAmuttamaM phalamashnute.
madhyamaM rAjasAnAM tu tAmasAnAM tu pashchimam.. 14-98-56 (95451)
abhigamyopanItAnAM dAnAnAmuttamaM phalam.
madhyamaM tu samAhUya jaghanyaM yAchate phalam.. 14-98-57 (95452)
ayAchitapradAtA yaH sa yAti gatimuttamAm.
samAhUya tu yo dadyAnmadhyamAM sa gatiM vrajet.
yAchito yashcha vai dadyAjjaghanyAM sa gatiM vrajet.. 14-98-58 (95453)
uttamA daivikI j~neyA madhyamA mAnuShI gatiH.
gatirjaghanyA tiryakShu gatireShA tridhA smR^itA.. 14-98-59 (95454)
pAtrabhUteShu vipreShu saMsthiteShvAhitAgniShu.
yattu nikShipyate dAnamakShayaM saMprakIrtitam.. 14-98-60 (95455)
shrotriyANAM daridrANAM bharaNaM kuru pArthiva.
samR^iddhAnAM dvijAtInAM kuryAsteShAM tu rakShaNam.. 14-98-61 (95456)
daridrAnvittahInAMshcha pradAnaiH suShThu pUjaya.
AturasyaiShadhaiH kAryaM nIrujasya kimauShadhaiH.. 14-98-62 (95457)
pApaM pratigrahItAraM pradAturapagachChati.
pratigrahIturyatpuNyaM pradAtAramupaiti tat.
tasmAddAnaM sadA kAryaM paratra hitamichChatA.. 14-98-63 (95458)
vedavidyAvadAteShu sadA shUdrAnnavarjiShu.
prayatnena vidhAtavyo mahAdAnamayo nidhiH.. 14-98-64 (95459)
yeShAM dArAH pratIkShante sahasrasyeva lambhanam.
bhuktasheShasya bhaktasya tAnnimantraya pANDava.. 14-98-65 (95460)
Amantrya tu nirAshAni na kartavyAni bhArata.
kulAni sudaridrANi teShAmAshA hatA bhavet.. 14-98-66 (95461)
madbhaktA ye narashreShTha madgatA matparAyaNAH.
madyAjino manniyamAstAnprayatnena pUjayet.. 14-98-67 (95462)
teShAM tu pAvanAyAhaM nityameva yudhiShThira.
ubhe sandhye.adhitiShThAmi hyaskannaM tadvrataM mama.. 14-98-68 (95463)
tasmAdaShTAkSharaM mantraM madbhaktairvItakalmaShaiH.
sandhyAkAle tu japtavyaM satataM chAtmashuddhaye.. 14-98-69 (95464)
anyeShAmapi viprANAM kilbiShaM hi vinashyati.
ubhe sandhyepyupAsIta tasmAdvipro vishuddhaye. 14-98-70 (95465)
daive shrAddhepi vipraH sa niyoktavyo.ajugupsayA.
jugupsitastu yaH shrAddhaM dahatyagnirivendhanam.. 14-98-71 (95466)
bhArataM mAnavo dharmo vedAH sA~NgAshchikitsitam.
Aj~nAsiddhAni chatvAri na hantavyAni hetubhiH.. 14-98-72 (95467)
na brAhmaNAnparIkSheta daive karmaNi dharmavit.
mahAnbhavetparIvAdo brAhmaNAnAM parIkShaNe.. 14-98-73 (95468)
brAhmaNAnAM parIvAdaM yaH kuryAtsa narAdhamaH.
rAsabhAnAM shunAM yoniM gachChetpuruShadUShakaH.. 14-98-74 (95469)
shvatvaM prApnoti ninditvA parIvAdAtkharo bhavet.
kR^imirbhavatyabhibhavAtkITo bhavati matsarAt.. 14-98-75 (95470)
durvR^ittA vA suvR^ittA vA prAkR^itA vA susaMskR^itAH.
brAhmaNA nAvamantavyA bhasmachChannA ivAgnayaH.. 14-98-76 (95471)
kShatriyaM chaiva sarpaM cha brAhmaNaM cha bahushrutam.
nAvamanyeta medhAvI kR^ishAnapi kadAchana.. 14-98-77 (95472)
etattrayaM hi puruShaM nirdahedavamAnitam.
tasmAdetatprayatnena nAvamanyeta buddhimAn.. 14-98-78 (95473)
yathA sarvAsvavasthAsu pAvako daivataM mahat.
tathA sarvAsvavasthAsu brAhmaNo daivataM mahat.. 14-98-79 (95474)
vya~NgAH kANAshcha kubjAshcha vAmanA~NgAstathaiva cha.
sarve daive niyoktavyA vyAmishrA vedapAragaiH.. 14-98-80 (95475)
manyuM notpAdayetteShAM na chAriShTaM samAcharet.
manyupraharaNA viprA na viprAH shashtrapANayaH.. 14-98-81 (95476)
manyunA ghnanti te shatrUnvajreNendra ivAsurAn.
brAhmaNo hi mahaddaivaM jAtimAtreNa jAyate.. 14-98-82 (95477)
brAhmaNaH sarvabhUtAnAM dharmakoshasya guptaye.
kiM punarye cha kaunteya sandhyAM nityamupAsate.. 14-98-83 (95478)
yasyAsyena samashnanti havyAni tridivaukasaH.
kavyAni chaiva pitaraH kiM bhUtamadhikaM tataH.. 14-98-84 (95479)
utpattireva viprasya mUrtidharmasya shAshvatI.
sa hi dharmArthamutpanno brahmabhUyAya kalpate.. 14-98-85 (95480)
svameva brAhmaNo bhu~Nkte svaM vaste svaM dadAti cha.
AnR^ishaMsyAdbrAhmaNasya bhu~njate hItare janAH.
tasmAtte nAvamantavyA madbhaktA hi dvijAH sadA.. 14-98-86 (95481)
AraNyakopaniShadi ye tu pashyanti mAM dvijAH.
nigUDhaM niShkalAvasthaM tAnprayatnena pUjaya.. 14-98-87 (95482)
svagR^ihe vA pravAse vA divArAtramathApi vA.
shraddhayA brAhmaNAH pUjyA madbhaktA ye cha pANDava.. 14-98-88 (95483)
nAsti viprasamaM daivaM nAsti viprasamo guruH.
nAsti viprAtparo bandhurnAsti viprAtparo nidhiH.
nAsti viprAtparaM tIrthaM na puNyaM brAhmaNAtparam. 14-98-89 (95484)
na pavitraM paraM viprAnna dvijAtpAvanaM param.
nAsti viprAptaro dharmo nAsti viprAtparA gatiH.. 14-98-90 (95485)
pApakarmasamAkShiptaM patantaM narake naram.
trAyate pAtramapyekaM pAtrabhUte tu taddvije.. 14-98-91 (95486)
bAlAhitAgnayo ye cha shAntAH shUdrAnnavarjitAH.
mAmarchayanti tadbhaktAstebhyo dattamihAkShayam.. 14-98-92 (95487)
pradAnaiH pUjito vipro vandito vApi saMskR^itaH.
sambhAShito vA dR^iShTo vA madbhakto divamunnayet.. 14-98-93 (95488)
ye paThanti namasyanti dhyAyanti puruShAstu mAm.
sa tAnspR^iShTvA cha dR^iShTvA cha naraH pApaiH pramuchyate.. 14-98-94 (95489)
madbhaktA madgataprANA madgItA matparAyaNAH.
bIjayonivishuddhA yai shrotriyAH saMyatendriyAH.
shUdrAnnaviratA nityaM te punantIha darshanAt.. 14-98-95 (95490)
svaMya nItvA visheSheNa dAnaM teShAM gR^iheShvatha.
nivApayettu yadbhaktyA taddAnaM koTisaMmitam.. 14-98-96 (95491)
jAgrataH svapato vApi pravAseShu gR^iheShvatha.
hR^idaye na praNashyAmi yasya viprasya bhAvataH.. 14-98-97 (95492)
sa pUjito vA dR^iShTo vA spR^iShTo vApi dvijottamaH.
sambhAShito vA rAjendra punAtyeva naraM sadA.. 14-98-98 (95493)
evaM sarvAsvavasthAsu sarvadAnAni pANDava.
madbhaktebhyaH pradattAni svargamArgapradAni vai.. .. 14-98-99 (95494)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi aShTanavatitamo.adhyAyaH.. 98 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 099
.. shrIH ..
14.99. adhyAyaH 099
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati bIjayonyoH shuddhyashuddhinirUpaNam.. 1 .. tathA gAyatrImahimAnuvarNanam.. 2 .. brAhmaNamahimaprashaMsanam. brAhmaNAvamantR^INAM nArakayAtanAnuvarNanaM cha .. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
shrutvaivaM sAtvikaM dAnaM rAjasaM tAmasaM tathA.
pR^ithakpR^ithaktvena gatiM phalaM chApi pR^ithakpR^ithak.. 14-99-1 (95495)
avitR^iptaH prahR^iShTAtmA puNyaM dharmAmR^itaM punaH.
yudhiShThiro dharmarataH keshavaM punarabravIt.. 14-99-2 (95496)
bIjayonivishuddhAnAM lakShaNAni vadasva me.
bIjadoSheNa lokesha jAyante cha kathaM narAH.. 14-99-3 (95497)
AchAradoShaM deveshaM vaktugarhasyasheShataH..
brAhmaNAnAM visheShaM cha guNadoShau cha keshava.. 14-99-4 (95498)
chAturvarNyasya kutsnasya vartamAnAH pratigrahe.
kena viprA visheSheNa tarante tArayanti cha.
etAnkathaya devesha tvadbhaktasya namostu te.. 14-99-5 (95499)
bhagavAnuvAcha. 14-99-6x (7947)
shR^iNu rAjanyathAvR^ittaM bIjayoniM shubhAshubham.
yena tiShThati lokoyaM vinashyati cha pANDava.. 14-99-6 (95500)
aviplutabrahmacharyo yastu vipro yathAvidhi.
sa bIjaM nAma vij~neyaM tasya bIjaM shubhaM bhavet.. 14-99-7 (95501)
kanyA chAkShatayoniH syAtkulInA pitR^imAtR^itaH.
brAhmaNAdiShu vivAheShu pariNItA yathAvidhi.
sA prashastA varArohA tasyA yoniH prashasyate.. 14-99-8 (95502)
manasA karmaNA vAchA yA gachChetparapUruSham.
yonistasyA narashreShTha garbhAdhAnaM na chArhati.. 14-99-9 (95503)
svairiNyA yastu pApAtmA saMtAnArthamihechChati.
sa kulAnpAtayatyAshu dashapUrvAndashAparAn.. 14-99-10 (95504)
duShTayonau tu yo mohAdretaH si~nchati mUDhadhIH.
tadretasA samutpannaH ShaDa~Ngavidapi dvijaH.
sAdhubhiH sa bahiShkAryaH shvApAka iva pArthivA.. 14-99-11 (95505)
karmaNA manasA vAchA yA bhavetsvairachAriNI.
sA kulaghrIti vij~neyA tasyAM jAtaH shvapAchakaH.. 14-99-12 (95506)
daive pitrye tathA dAne bhojane sahabhAShaNe.
shayane sahasaMbandhe na yogyA dR^iShTayonijAH.. 14-99-13 (95507)
na tasmAdduShTayonyAM tu garbhamutpAdayedbudhaH.
mohena kurute yastu kulaM hanti tripUruSham.. 14-99-14 (95508)
kAnIkanashcha saho~nashcha tathobhau kuNDagolakai.
ArUDhapatitAjjAtaH paritasyApi yaH sutaH.
ShaDete viprachaNDAlA nikR^iShTAH shvapachAdapi.. 14-99-15 (95509)
yo yatra tatra vA retaH siktvA shUdrAsu vA charet.
kAmachArI sa pApAtmA bIjaM tasyAshubhaM bhavet.. 14-99-16 (95510)
ashuddhaM tadbhavedbIjaM shuddhAM yoni na chArhati.
dUShayatyapi tAM yoniM shunA lIDhaM haviryathA.. 14-99-17 (95511)
shUdrayonau patedbIjaM hAhAshabdaM dvijanmanaH.
kuryAtpurIShagarteShu patito.asmIti duHkhitaH.. 14-99-18 (95512)
mAmadhaHpAtayanneSha pApAtmA kAmamohitaH.
adhogatiM prajotkShipramiti shaptvA patettu tat.. 14-99-19 (95513)
AtmA hi shuklamuddiShTaM daivataM paramaM mahat.
tasmAtsarvaprayatnena nirundhyAchChuklamAtmanaH.. 14-99-20 (95514)
Ayustejo balaM vIryaM praj~nA shrIshcha mahadyashaH.
puNyaM cha matpriyatvaM cha labhate brahmacharyayA.. 14-99-21 (95515)
aviplutabrahmacharyairgR^ihasthashramamAshritaiH.
pa~nchayaj~naparairdharmaH sthApyate pR^ithivItale.. 14-99-22 (95516)
sAyaMprAtastu ye sandhyAM samya~NnityamupAsate.
nAvaM vedamayIM kR^itvA tarante tArayanti cha.. 14-99-23 (95517)
yo japetpAvanIM devIM gAyatrIM vedamAtaram.
na sIdetpratigR^ihNAnaH pR^ithivIM cha sasAgarAm.. 14-99-24 (95518)
ye chAsya duHsthitAH kechidgrahAH sUryAdayo divi.
te chAsya saumyA jAyante shivAH shubhakarAstathA.. 14-99-25 (95519)
yatra yatra sthitAshchaiva dAruNAH pishitAshanAH.
ghorarUpA mahAkAyA dharShayanti na taM dvijam.. 14-99-26 (95520)
punantIha pR^ithivyAM cha chIrNavedavratA narAH.
chaturNAmapi vedAnAM sA hi rAjangarIyasI.. 14-99-27 (95521)
achIrNivratavedA ye vikarmaphalamAshritAH.
brAhmamA nAmamAtreNa te.api pUjyA yudhiShThira.
kiM punaryastu sandhye dve nityamevopatiShThate.. 14-99-28 (95522)
shIlamadhyayanaM dAnaM shauchaM mArdavamArjavam.
tasmAdvedAdvishiShTAni manurAha prajApatiH.. 14-99-29 (95523)
bhUrbhuvassvariti brahma yo vedanirato dvijaH.
svadAranirato dAntaH sa vidvAnsa cha bhUsuraH.. 14-99-30 (95524)
sandhyAmupAsate ye vai nityameva dvijottamAH.
te yAnti narashArdUla brahmalokaM na saMshayaH.. 14-99-31 (95525)
sAvitrImAtrasAropi varo vipraH suyantritaH.
nAyantritashchaturvedI sarvAshI sarvavikrayI.. 14-99-32 (95526)
sAvitrIM chaiva vedAMshcha tulayA.atolayanpurA.
sadevarShigaNAshchaiva sarve brahmapurassarAH.
chaturNAmapi vedAnAM sA hi rAjangarIyasI.. 14-99-33 (95527)
yathA vikasite puShpe madhu gR^ihNanti ShaTpadAH.
evaM gR^ihItA sAvitrI sarvavede cha pANDavaH.. 14-99-34 (95528)
tasmAttu sarvavedAnAM sAvitrI prANa uchyate.
nirjIvA hItare vedA vinA sAvitriyA nR^ipaH.. 14-99-35 (95529)
nAyantritashchaturvedI shIlabhraShTaH sa kutsitaH.
shIlavR^ittasamAyuktaH sAvitrIpAThako varaH.. 14-99-36 (95530)
sahasraparamAM devIM shatamadhyAM dashAvarAm.
sAvitrIM japa kauteya sarvapApapraNAshinIm.. 14-99-37 (95531)
yudhiShThira uvAcha. 14-99-38x (7948)
trailokyanAtha he kR^iShNa sarvabhUtAtmako hyasi.
nAnAyogapara shreShTha tuShyase kena karmaNA.. 14-99-38 (95532)
bhAgavAnuvAcha. 14-99-39x (7949)
yadi bhArasahasraM tu guggulvAdi pradhUpayet.
karoti chennamaskAramupahAraM cha kArayet.. 14-99-39 (95533)
stauti yaH stutibhirmAM cha R^igyajussAmabhiH sadA.
na toShayati cheddhiprAnnAhaM tuShyAmi bhArata.. 14-99-40 (95534)
brAhmaNe pUjite nityaM pUjitosmi na saMshayaH.
AkruShTe chAhamAkruShTo bhavAmi bharatarShabha.. 14-99-41 (95535)
parA mayi gatisteShAM pUjayanti dvijaM hi ye.
yadahaM dvijarUpeNa vasAmi vasudhAtale.. 14-99-42 (95536)
yastAnpUjayati prAj~no madgatenAntarAtmanA.
tamahaM svena rUpeNa pashyAmi narapu~Ngava.. 14-99-43 (95537)
kubjAH kANA vAmanAshcha daridrA vyAdhitAstathA.
nAvamAnyA dvijAH prAj~nairmama rUpA hi te dvijAH.. 14-99-44 (95538)
ye kechitsAgarAntAyAM pR^ithivyAM dvijasattamAH.
mama rUpaM hi teShvevamarchiteShvarchito.asmyaham.. 14-99-45 (95539)
bahavastu na jAnanti narA j~nAnabahiShkR^itAH.
yadahaM dvijarUpeNa vasAmi vasudhAtale.. 14-99-46 (95540)
avamanyanti ye viprAnsvadharmAnpAtayanti te.
preShaNaiH preShayante cha shushrUShAM kArayanti cha.. 14-99-47 (95541)
mR^itAMshchAtra paratremAnyamadUtA mahAbalAH.
nikR^intanti yathAkAmaM sUtramArgeNa shilpinaH.. 14-99-48 (95542)
AkroshaparivAdAbhyAM ye ramante dvijAtiShu.
tAnmR^itAnyamalokasthAnnipAtya pR^ithivItale.. 14-99-49 (95543)
Akramyorasi pAdena krUraH saMraktalochanaH.
agnivarNaistu saMdaMshairyamo jihvAM samuddharet.. 14-99-50 (95544)
ye cha viprAnnirIkShante pApAH pApena chakShuShA.
abrahmaNyAH shruterbAhyA nityaM brahmadviSho narAH.. 14-99-51 (95545)
teShAM ghorA mahAkAyA vakratuNDA mahAbalAH.
uddharanti muhUrtena svagAshchakShuryamAj~nayA.. 14-99-52 (95546)
yaH prahAraM dvijendrAya dadyAtkuryAchcha shoNitam.
asthibha~NgaM cha yaH kuryAtprANairvA viprayojayet.
sonupUrvyeNa yAtImAnnarakAnekaviMshatim.. 14-99-53 (95547)
shUlamAropyate pashchAjjvalane paripachyate.
bahuvarShasahasrANi pachyamAnastvavAkChirAH.
nAvamuchyeta durmedA na tasya kShIyate gatiH.. 14-99-54 (95548)
brAhmaNAnvA vichAryaiva vrajantai vadhakA~NkShayA.
shatarvaShasahasrANi tAmisre paripachyate.. 14-99-55 (95549)
utpAdya shoNitaM gAtrAtsaMraMbhamatipUrvakam.
saparyayeNa yAtImAnnarakAnekaviMshatim.. 14-99-56 (95550)
tasmAnnAkushalaM brUyAnna shuShkAM gatimIrayet.
na brUyAtparuShAM vANIM na chaivainAnatikramet.. 14-99-57 (95551)
ye viprA~nshlakShNayA vAchA pUjayanti narottamAH.
architashcha stutashchaiva tairbhavAmi na saMshayaH.. 14-99-58 (95552)
tarjayanti cha ye viprAnkroshayanti cha bhArata.
AkruShTastarjitashchAhaM tairbhavAmi na saMshayaH.. 14-99-59 (95553)
yashchandanaishchAgarudhUpadIpai-
rabhyarchayetkAShThamayIM mamArchAm.
tenArchito naiva bhavAmi samya-
gviprArchanAdasmi samarchito.aham.. 14-99-60 (95554)
vipraprasAdAddharaNIdharo.ahaM
vipraprasAdAdasurA~njayAmi.
vipraprasAdAchcha sadakShiNo.ahaM
vipraprasAdAdajito.ahamasmi.. .. 14-99-61 (95555)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi ekonashatatamo.adhyAyaH.. 99 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 100
.. shrIH ..
14.100. adhyAyaH 100
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati sukR^itiduShkR^itijanaprApyavaivasvatapuramArgAdipratipAdanapUrvakaM teShAM tadgamanaprakArAnuvarNanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
devadevesha daityaghni paraM kautUhalaM hi me.
etatkathaya sarvaj~na tvadbhaktasya cha keshava.
mAnuShasya cha lokasya dharmalokasya chAntaram.. 14-100-1 (95556)
kIdR^ishaM kiMpramANaM vA kimadhiShThAnameva cha.
taranti mAnuShA deva kenopAyena mAdhava.. 14-100-2 (95557)
tvagasthimAMsanirmukte pa~nchabhUtavivarjite.
kathayasva mahAdeva sukhaduHkhamasheShataH.. 14-100-3 (95558)
jIvasya karmalokeShu karmabhistu shubhAshubhaiH.
anubaddhasya taiH pAshairnIyamAnasya dAruNaiH.. 14-100-4 (95559)
mR^ityudUtairdurAdharShairghorairghoraparakramaiH.
vadhyasyAkShipyamANasya vidrutasya yamAj~nayA.. 14-100-5 (95560)
puNyapApakR^idAtiShThetsukhaduHkhamasheShataH.
yamadUtairdrurAdharShairnIyate vA kathaM punaH.
kiM vA tatra gatA deva karma kurvanti mAnavAH.. 14-100-6 (95561)
kathaM dharmaparA yAnti devatAdvijapUjakAH.
kataM vA pApakarmANo yAnti pretapuraM narAH.. 14-100-7 (95562)
kiM rUpaM kiM pramANaM vA varNaH ko vA.asya keshava.
jIvasya gachChato nityaM yamalokaM bravIhi me.. 14-100-8 (95563)
bhagavAnuvAcha. 14-100-9x (7950)
shR^iNu rAjanyathAvR^itaM yanmAM tvaM paripR^ichChasi.
tatte.ahaM kathayiShyAmi madbhaktasya nareshvara.. 14-100-9 (95564)
ShaDashItisahasrANi yojanAnAM yudhiShThira.
mAnuShyasya cha lokasya yamalokasya chAntaram.. 14-100-10 (95565)
na tatra vR^ikShachChAyA vA na taTAkaM saropi vA.
na vApyo dIrghikA vA.api na kUpo vA yudhiShThira.. 14-100-11 (95566)
na maNTapaM sabhA vA.api na prapA na niketanam.
na parvato nadI vA.api na bhUmervivaraM kvachit.. 14-100-12 (95567)
na grAmo nAshramo vA.api nodyAnaM vA vanAni cha.
na kiMchidAshrayasthAnaM pathi tasminyudhiShThira.. 14-100-13 (95568)
jantorhi prAptakAlasya vedanArtasya vai bhR^isham.
kAraNaistyaktadehasya prANaiH kaNThagataiH punaH.. 14-100-14 (95569)
sharIrAchchAlyate jIvo hyavasho mAtarishvanA.
nirgato vAyubhUtastu ShaTkoshAttu kalevarAt.. 14-100-15 (95570)
sharIramanyattadrUpaM tadvarNaM tatpramANataH.
adR^ishyaM tatpraviShTastu sopyadR^iShTo.atha kenachit.. 14-100-16 (95571)
sontarAtmA dehavatAmaShTA~Ngo yastu saMcharet.
ChedanAdbhedanAddAhAttADanAdvA na nashyati. 14-100-17 (95572)
nAnA rUpadharairghauraiH prachaNDeshchaNDasAdhanaiH.
nIyamAno durAdharShairyamadUtairyamAj~nayA.. 14-100-18 (95573)
putradAramayaiH pAshaiH saMnirUddho.avasho balAt.
svakarmabhishchAnugataH kR^itaiH sukR^itaduShkR^itaiH.. 14-100-19 (95574)
AkrandamAnaH karuNaM bandhubhirduHkhapIDitaiH.
tyaktvA bandhujanaM sarvaM nirapekShastu gachChati.. 14-100-20 (95575)
mAtR^ibhiH pitR^ibhishchaiva bhrAtR^ibhirmAtulaistathA.
dAraiH putrairvayasyaishcha rudadbhistyajyate punaH.. 14-100-21 (95576)
adR^ishyamAnastairdInairashrupUrNamukhekShaNaiH.
svasharIraM parityajya vAyubhUtastu gachChati.. 14-100-22 (95577)
andhakAramapAraM taM mahAgheraM tamovR^itam.
duHkhAntaM duShpratAraM cha durgamaM pApakarmaNAm.. 14-100-23 (95578)
duHsahAyaM durantaM cha durnirIkShaM durAsadam.
durApamatiduHkhaM cha pApiShThAnAM narottama.. 14-100-24 (95579)
R^iShibhiH kathyamAnaM tatpAraMparyeNa pArthiva.
trAsaM janachati prAyaH shrUyamANaM kathAsvapi.. 14-100-25 (95580)
avashyaM chaiva gantavyaM tadadhvAnaM yudhiShThira.
prAptakAlena saMtyajya bandhUnbhogAndhanAni cha.. 14-100-26 (95581)
jarAyujairaNDajaishcha svedajairudbhidaistathA.
ja~NgamaiH sthirasaMj~naishcha gantavyaM yamasAdanam.. 14-100-27 (95582)
devAsurairmanuShyAdyairvaivasvatavashAnugaiH.
strIpuMnapuMsakaishchApi pR^ithivyAM jIvasaMj~nitaiH.. 14-100-28 (95583)
madhyamairyuvabhirvA.api bAlairvR^iddhaistathaiva cha.
jAtamAtraishcha garbhasthairgantavyaH sa mahApathaH.. 14-100-29 (95584)
pUrvAhNe vA.aparAhNe vA sandhyAkAle.athavA punaH.
pradoShe vA.ardharAtre vA pratyuShe vA.apyupasthite.. 14-100-30 (95585)
pravAsasthairvanasthairvA parvatasthairjale sthitaiH.
kShetrasthairvA nabhaHsthervA gR^ihamadhyagatairapi.. 14-100-31 (95586)
bhu~njadbhirvA pibadbhirvA khAdadbhirvA narottama.
AsInairvA sthitairvApi shayanIyagatairapi.
jAgradbhirvA prasuptairvA gantavyaH sa mahApathaH.. 14-100-32 (95587)
mR^ityudUtairdurAdharShaiH prachaNDaishchaNDasAsanaiH.
AkShipyamANA hyavashAH prayAnti yamasAdanam.. 14-100-33 (95588)
kvachidbhItaiH kvachinmattaiH praskhaladbhiH kvachitkvachit.
krandadbhirvedanArtaistu gantavyaM yamasAdanam.. 14-100-34 (95589)
nirbhartsyamAnairudvigrairvidhUtairbhayavihvalaiH.
tudyamAnasharIraishcha gantavyaM tarjitaistathA.. 14-100-35 (95590)
kaNTakAkIrNamArgeNa taptavAlukapAMsunA.
dahyamAnaistu gantavyaM narairdAnavivarjitaiH.. 14-100-36 (95591)
kAShThopalashilAghAtairdaNDolmukakashA~NkushaiH.
hanyamAnairyamapuraM gantavyaM dharmavarjitaiH.. 14-100-37 (95592)
medaHshoNitapUyAdyairvaktrairgAtraishcha savraNaiH.
dagdhakShatajakIrNaishcha gantavyaM jIvaghAtakaiH.. 14-100-38 (95593)
vedanArtaischa kUjadbhirvikroshadbhishcha visvaram.
vedanArtaiH patadbhishcha gantavyaM jIvaghAtakaiH.. 14-100-39 (95594)
bhagrapAdoruhasta~Ngairbhagraja~NghAshirodharaiH.
ChinnakarNoShThanAsaishcha gantavyaM jIvaghAtakaiH.. 14-100-40 (95595)
shaktibhirbhiNDipAlaishcha sha~NkutomarasAyakaiH.
tudyamAnaistu shUlAgrairgantavyaM jIvaghAtakaiH.. 14-100-41 (95596)
shvabhirvyAghrairvR^ikaiH kAkairbhakShyamANAH samantataH.
tudyamAnAshcha gachChanti rAkShasairmAMsaghAtibhiH.. 14-100-42 (95597)
mahiShaishcha mR^igaishchApi sUkaraiH pR^iShataistathA.
bhakShyamANaistadadhvAnaM gantavyaM mAMsakhAdibhiH.. 14-100-43 (95598)
sUchIsutIkShNatuNDAbhirmakShikAbhiH samantataH.
tudyamAnaishcha gantavyaM pApiShThairbAlaghAtakaiH.. 14-100-44 (95599)
visrabdhaM svAminaM mitraM striyaM vA ghranti ye narAH.
shastrairnirbhidyamAnaishcha gantavyaM yamasAdanam.. 14-100-45 (95600)
khAdayanti cha ye jIvAnduHkhamApAdayanti cha.
rAkShasaishcha shvabhishchaiva bhakShyamANA vrajanti cha.. 14-100-46 (95601)
ye haranti cha vastrANi shayyAM prAvaraNAni cha.
te yAnti vidrutA nagnAH pishAchA iva tatpathaM.. 14-100-47 (95602)
gAshcha dhAnyaM hiraNyaM vA balAtkShetraM gR^ihaM tathA.
ye haranti durAtmAnaH parasvaM pApakAriNaH.. 14-100-48 (95603)
pAShANairulmukairdaNDaiH kAShThaghAtaishcha charjharaiH.
hanyamAnaiH kShatAkIrNairnantavyaM tairyamAlayam.. 14-100-49 (95604)
brahmasvaM ye harantIha narA narakanirbhayAH.
AkroshantIha ye nityaM praharanti cha ye dvijAn.. 14-100-50 (95605)
shuShkakaNThA nibaddhAste ChinnajihvAkShinAsikAH.
pUyashoNitadurgandhA bhakShyamANAshcha jaMbukaiH.. 14-100-51 (95606)
chaNDAlairbhIShaNaishchaNDaistudyamAnAH samantataH.
kroshantaH karuNaM ghoraM gachChanti yamAsAdanam.. 14-100-52 (95607)
tatra chApi gatAH pApA viShThAkUpeShvanekashaH.
jIvanto varShakoTIstu klishyante vedanAttataH.. 14-100-53 (95608)
tatashcha muktAH kAlena loke chAsminnarAdhamAH.
viShThAkrimitvaM gachChanti janmakoTishataM nR^ipa.. 14-100-54 (95609)
vidyamAnadhanairyaistu lobhaDaMbhAnR^itAnvitaiH.
shrotriyebhyo na dattAni dAnAni kurupu~Ngava.. 14-100-55 (95610)
grIvApAshanibaddhAste hanyamAnAshcha rAkShasaiH.
kShutpipAsAshramArtAstu yAnti pretapuraM narAH.. 14-100-56 (95611)
adattadAnA gachChanti shuShkakaNThAsyatAlukAH.
annaM pAnIyasahitaM prArthayantaH punaHpunaH.. 14-100-57 (95612)
svAminbubhakShAtR^iShNArtA gantuM naivAdya shaknumaH.
mamAnnaM dIyatAM svAminpAnIyaM dIyatAM mama.
iti bruvantastairdUtaiH prApyante vai yamAlayam.. 14-100-58 (95613)
vaishampAyana uvAcha. 14-100-59x (7951)
tachChrutvA vachanaM viShNoH papAta bhuvi pANDavaH.
nissaMj~no bhayasaMtrasto mUrChayA samabhiplutaH.. 14-100-59 (95614)
tato labdhvA shanaiH saMj~nAM samAshvastochyutena saH.
netre prakShAlya toyena bhUyaH keshavamabravIt.. 14-100-60 (95615)
bhItosmyahaM mahAdeva shrutvA mArgasya vistaram.
kenopAyena taM mArgaM taranti puruShAH sukham.. 14-100-61 (95616)
bhagavAnuvAcha. 14-100-62x (7952)
iha ye dhArmikA loke jIvagAtavivarjitAH.
gurushushrUShaNe yuktA devabrAhmaNapUjakAH.. 14-100-62 (95617)
asmAnmAnuShyalokAtte samAryAH sahabAndhavAH.
yamadhvAnaM tu gachChanti yathAvattaM nibodha me.. 14-100-63 (95618)
brAhmaNebhyaH pradAnAni nAnArUpANi pANDava.
ye prayachChanti viprebhyaste sukhaM yAnti tatphalam.. 14-100-64 (95619)
annaM ye cha prayachChanti brAhmaNebhyaH susaMskR^itam.
kShotriyebhyo visheSheNa prItyA paramayA yutAH.. 14-100-65 (95620)
te vimAnairmahAtmAno yAnti chitrairyamAlayam.
sevyamAnA varastrIbhirapsarobhirmahApatham.. 14-100-66 (95621)
ye cha nityaM prabhAShante satyaM niShkalmaShaM vachaH.
te cha yAntyamalAbhrAbhairvimAnairvR^iShayojitaiH.. 14-100-67 (95622)
kapilAdyAni puNyAni gopradAnAni ye narAH.
brAhmaNebhyaH prayachChanti shrotriyebhyo visheShataH.. 14-100-68 (95623)
te yAntyamalavarNAbhairvimAnairvR^iShayojitaiH.
vaivasvatapuraM prApya hyapsarobhirniShevitAH.. 14-100-69 (95624)
upAnahau cha chChatraM cha shayanAnyAsanAni cha.
viprebhyo ye prayachChanti vastrANyAbharaNAni cha.. 14-100-70 (95625)
te yAntyashvairvR^iShairvA.api ku~njarairapyala~NkR^itAH.
dharmarAjapuraM ramyaM sauvarNachChatrashobhitAH.. 14-100-71 (95626)
ye cha bhakShyANi dAsyanti bhojyaM peyaM tathaiva cha.
snigdhAnnAnyApi viprebhyaH shraddhayA parayA yutAH.. 14-100-72 (95627)
te yAnti kA~nchanAryAnaiH sukhaM vaivasvatAlayam.
varastrIbhiryathAkAmaM sevyamAnAH sahasrashaH.. 14-100-73 (95628)
ye cha kShIraM prayachChanti ghR^itaM dadhi guDaM madhu.
brAhmaNebhyaH prayatnena shraddadhAnAH susaMskR^itAH.. 14-100-74 (95629)
chakravAkaprayuktaistu yAnai rukmamayaiH shubhaiH.
yAnti gandharvavAditraiH sevyamAnA yamAlayam.. 14-100-75 (95630)
ye phalAni prayachChanti puShpANi surabhINi cha.
haMsayuktairvimAnaistu yAnti dharmapuraM narAH.. 14-100-76 (95631)
ye prayachChanti viprebhyo vichitrAnnaM ghR^itAplutam.
te vrajanatyamalAbhrAbhairvimAnairvAyuvegibhiH.
puraM tatpretanAthasya nAnAjanasamAkulam. 14-100-77 (95632)
pAnIyaM ye prayachChanti sarvabhUtaprajIvanam.
te sutR^iptAH sukhaM yAnti bhavanairhaMsachoditaiH.. 14-100-78 (95633)
ye tilaM tiladhenuM vA dhR^itadhenumathApi cha.
shrotriyebhyaH prayachChanti saumyabhAvasamanvitAH.. 14-100-79 (95634)
sUryamaNDalasaMkAshairyAnaiste yAnti nirmalaiH.
gIyamAnaistu gandharvairvaivasvatapuraM nR^ipa.. 14-100-80 (95635)
yeShAM vApyashcha kUpAshcha taTAkAni sarAMsi cha.
dIrghikAH puShkariNyashcha sajalAshcha jalAshayAH.. 14-100-81 (95636)
yAnaiste yAnti chandrAbhairdivyaghaNTAninAditaiH.
chAmaraistAlavR^intaishcha vIjyamAnA mahAprabhAH.
nityatR^iptA mahAtmAno gachChanti yamasAdanam.. 14-100-82 (95637)
yeShAM devagR^ihANIha chitrANyAyatanAni cha.
manoharANi kAntAni darshanIyAni bhAnti cha.. 14-100-83 (95638)
te vrajantyamalAbhrAbhairvimAnairvAyuvegibhiH.
puraM tatpretanAthasya nAnAjanapadAkulam.. 14-100-84 (95639)
vaivasvataM cha pashyanti sukhachittaM sukhasthitam.
yamena pUjitA yAnti devasAlokyatAM tataH.. 14-100-85 (95640)
devAnuddishya lokeShu prapAsu karakoddhR^itam.
shItalaM salilaM ramyaM tR^iShitebhyo dishanti ye.
te tu tR^ipti parAM yAnti prApya saukhyaM mahApatham.. 14-100-86 (95641)
kAShThapAdukadA yAnti tadadhvAnaM sukhaM narAH.
sauvarNamaNipIThe tu pAdaM kR^itvA sthottame.. 14-100-87 (95642)
ArAmAnvR^ikShaShaNDAMshcha ropayanti cha ye narAH.
saMvardhayanti chAvyagraM phalapuShpopashobhitam.. 14-100-88 (95643)
vR^ikShachChAyAsu ramyAsu shItalAsu svala~NkR^itAH.
yAnti te vAhanairdivyaiH pUjyamAnA muhurmuhuH. 14-100-89 (95644)
sevyamAnAH surUpAbhiruttamAbhiH prayatnataH.
strIbhiH kanakavarNAbhiryathAkAmaM yathAsukham.. 14-100-90 (95645)
ashvayAnaM tu goyAnaM hastiyAnamathApi cha.
ye prayachChanti viprebhyo vimAnaiH kanakopamaiH.. 14-100-91 (95646)
suvarNaM rajataM vA.api vidrumaM mauktikaM tathA.
ye prayachChanti te yAnti vimAnaiH kanakojjvalaiH.
te vrajanti varastrIbhiH sevyamAnA yathAsukham.. 14-100-92 (95647)
bhUmidA yAnti taM lokaM sarvakAmaiH sutarpitAH.
uditAdityasaMkAshairvimAnairvR^iShayojitaiH.. 14-100-93 (95648)
kanyAM ye cha prayachChanti viprAya shrotriyAya cha.
divyakanyAvR^itA yAnti vimAnaiste yamAlayam.. 14-100-94 (95649)
sugandhAngandhasaMyogAnpuShpANi surabhINi cha.
prayachChanti dvijAgrebhyo bhaktayA paramayA yutAH.. 14-100-95 (95650)
sugandhAH dharmapuraM yAnairvichitrairapyala~NkR^itAH..
yAnti dharmapuraM yAnairvichitrairapyala~NkR^itAH.. 14-100-96 (95651)
dIpayA yAnti yAnaishcha dyotayanto disho dasha.
AdityasadR^ishAkArairdIpyamAnA ivAgnayaH.. 14-100-97 (95652)
gR^ihAvasathadAtAro gR^ihaiH kA~nchanavedikaiH.
vrajanti bAlasUryAbhairdharmarAjapuraM narAH.. 14-100-98 (95653)
jalabhAjanadAtAraH kuNDikAkarakapradAH.
pUjyamAnA varastrIbhiryAnti tR^iptA mahAgajaiH.. 14-100-99 (95654)
pAdAbhya~NgaM shirobhyahgaM pAnaM pAdodakaM tathA.
ye prayachChanti viprebhyaste yAntyashvairyamAlayam.. 14-100-100 (95655)
vishrAmAyanti ye viprA~nshrAntAnadhvani karshitAn.
chakravAkaprayuktena yAnti yAnena te.api cha.. 14-100-101 (95656)
svAgatena cha yo viprAnpUjayedAsanena cha.
sa gachChati tadadhvAnaM sukhaM paramanirvR^itaH.. 14-100-102 (95657)
namo brahmaNyadeveti yo mAM dR^iShTvA.abhivAdayet.
vratIvaM prayato nityaM sa sukhaM tatpadaM vrajet.. 14-100-103 (95658)
namaH sarvasahAbhyashchetyabhikhyAya dinedine.
namaskaroti nityaM gAM sa sukhaM yAti tatpathaM.. 14-100-104 (95659)
namostu priyadattAyetyevaMvAdI dinedine.
bhUmimAkramate prAtaH sayanAdutthitashcha yaH.. 14-100-105 (95660)
sarvakAmaiH sa tR^iptAtmA sarvabhUShaNabhUShitaH.
yAti yAnena divyena sukaM vaivasvatAlayam.. 14-100-106 (95661)
anattarAshino ye tu DaMbhAnR^itavivarjitAH.
te.api sArasayuktena yAnti yAnena vai sukham.. 14-100-107 (95662)
ye chApyekena bhuktena DaMbhAnR^itavivarjitAH.
haMsayuktairvimAnaistu sukhaM yAnti yamAlayam.. 14-100-108 (95663)
chaturthena cha bhuktena vartante ye jitendriyAH.
yAnti te dharmanagaraM yAnairbarhiNayojitaiH.. 14-100-109 (95664)
tR^itIyadivaseneha bhu~njate ye jitendriyAH.
te.api hastirathaM yAnti tatpathaM kanakojjvalaiH.. 14-100-110 (95665)
ShaShThAnnakAliko yastu varShamekaM tu vartate.
kAmakrodhavanirmuktaH shuchirnityaM jitendriyaH.
sa yAti ku~njarasthaistu jayashabdaravairyutaH.. 14-100-111 (95666)
pakShopavAsino yAnti yAnaiH shArdUlayojitaiH.
dharmarAjapUraM ramyaM divyastrIgaNasevitam.. 14-100-112 (95667)
ye cha mAsopavAsaM vai kurvate saMyatendriyAH.
te.api sUryAdayaprakhyairyAnti yAnairyamAlayam.. 14-100-113 (95668)
agnipraveshaM yashchApi kurute madgatAtmanA.
sa yAtyagniprakAshena vimAnena yamAlayam.. 14-100-114 (95669)
gokR^ite strIkR^ite chaiva hatvA viprakR^ite.api cha.
te yAntyamarakanyAbhiH sevyamAnA raviprabhAH.. 14-100-115 (95670)
ye cha kurvanti madbhaktAstIrthayAtrAM jitendriyAH.
te panthAnaM mahAtmAno yAnairyAnti sunirvR^itAH.. 14-100-116 (95671)
ye yajanti dvijashreShThAH kratubhirbhUridakShiNaiH.
haMsasArasasaMyuktairyAnaiste yAnti tatpatham.. 14-100-117 (95672)
parapIDAmakR^itvaiva bhR^ityAnbibhrati ye narAH.
tatpathaM sasukhaM yAnti vimAnaiH kA~nchanojjvalaiH.. 14-100-118 (95673)
ye samAH sarvabhUteShu jIvAnAmabhayapradAH.
krodhalobhavinirmuktA nigR^ihItendriyAstathA. 14-100-119 (95674)
pUrNachandrapratIkAshairvimAnaiste mahAprabhAH.
yAnti vaivasvatapuraM devagandharvasevitAH.. 14-100-120 (95675)
ye mAmekAntabhAvena devaM tryaMbakameva vA.
pUjayanti namasyanti stuvanti cha dinedine.
dharmarAjapuraM yAnti yAnaiste.arkasamaprabhaiH.. 14-100-121 (95676)
pUjitAstatra dharmeNa svayaM mAlyAdibhiH shubhaiH.
yAntyeva dharmalokaM vA rudralokamathApi vA.. .. 14-100-122 (95677)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi shatatamo.adhyAyaH.. 100 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 101
.. shrIH ..
14.101. adhyAyaH 101
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati jaladAnAnnadAnaphalaprashaMsanam.. 1 .. tathA.atithilakShaNakathanapUrvakaM tatpUjAphalakathanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
shrutvA yamapurAdhvAnaM jIvAnAM gamanaM tathA.
dharmaputraH prahR^iShTAtmA keshavaM punarabravIt.. 14-101-1 (95678)
devadevesha daityaghna R^iShisa~NghairabhiShTuta.
bhagavanbhavaha~nshrImansahasrAdityasannibha.. 14-101-2 (95679)
sarvasaMbhava dharmaj~na sarvadharamapravartaka.
sarvadAnaphalaM saumya kathayasva mamAchyuta.. 14-101-3 (95680)
dAnaM deyaM kathaM kR^iShNa kIdR^ishAya dvijAya vai.
kIdR^ishaM vA tapaH kR^itvA tatphalaM kutra bhujyate.. 14-101-4 (95681)
evamukto hR^iShIkesho dharmaputreNa dhImatA.
uvAcha dharmaputrAya puNyAndharmAnmahodayAn.. 14-101-5 (95682)
shR^iNuShvAvahito rAjanpUtaM pApaghnamuttamam.
sarvadAnaphalaM saumya na shrAvyaM pApakarmaNam.. 14-101-6 (95683)
yachChrutvA puruShaH strI vA naShTapApaH samAhitaH.
tatkShaNAtpUtatAM yAti pApakarmaratopi vA.. 14-101-7 (95684)
ekAhamapi kaunteya bhUmAvutpAditaM jalam.
sapta tArayate pUrvAnvitR^iShNA yatra gaurbhavet.. 14-101-8 (95685)
pAnIyaM paramaM loke jIvAnAM jIvanaM smR^itam.
pAnIyasya pradAnena tR^iptirbhavati pANDava.
pAnIyasya guNA divyAH paraloke guNAvahAH.. 14-101-9 (95686)
tatra puShpodakI nAma nadI paramapAvanI.
kAmAndadAti rAjendra toyadAnAM yamAlaye.. 14-101-10 (95687)
shItalaM salilaM hyatra hyakShayyamamR^itopamam.
shItatoyapradAdR^INAM bhavennityaM sukhAvaham.. 14-101-11 (95688)
ye chApyatoyadAtAraH pUyasteShAM vidhIyate. 14-101-12 (95689)
praNashyatyaMbupAnena bubhukShA cha yudhiShThira.
tR^ipIShasya na chAnnena pipAsA.api praNashyati.
tasmAttoyaM sadA deyaM tR^iShitebhyo vijAnatA. 14-101-13 (95690)
agnermUrtiH kShiteryoniramR^itasya sa saMbhavaH.
atoMbhaH sarvabhUtAnAM mUlamityuchyate budhaiH.. 14-101-14 (95691)
adbhiH sarvANi bhUtAni jIvanti prabhavanti cha.
tasmAtsarveShu dAneShu toyadAnaM vishiShyate.. 14-101-15 (95692)
sarvadAnatapoyaj~nairyatprApyaM phalamuttamam.
tatsarvaM toyadAnena prApyate nAtra saMshayaH.. 14-101-16 (95693)
ye prayachChanti viprebhyastvannadAtaM susaMskR^itam.
taistu dattAH svayaM prANA bhavanti bharatarShabha.. 14-101-17 (95694)
annAdraktaM cha shuklaM cha anne jIvaH pratiShThitaH.
indriyANi cha buddhishcha puShNantyannena nityashaH.
annahInAni sIdanti sarvabhUtAni pANDava.. 14-101-18 (95695)
tejo balaM cha rUpaM cha satvaM vIryaM dhR^itirdyutiH.
j~nAnaM medhA tathA.a.ayushcha sarvamanne pratiShThitam.. 14-101-19 (95696)
devamAnavartiryakShu sarvalokeShu sarvadA.
sarvakAlaM hi sarveShAM sarvamanne pratiShThitam.. 14-101-20 (95697)
annaM prajApate rUpamannaM prajananaM smR^itam.
sarvabhUtamayaM chAnnaM jIvashchAnnamayaH smR^itaH.. 14-101-21 (95698)
annenAdhiShThitaH prANa apAno vyAna eva cha.
udAnashcha samAnashcha dhArayanti sharIriNam.. 14-101-22 (95699)
shayanotthAnagamanagrahaNAkarShaNAni cha
sarvasatvakR^itaM krama chAnnAdeva pravartate.. 14-101-23 (95700)
chaturvidhAni bhUtAni ja~NgamAni sthirANi cha.
annAdbhavanti rAjendra sR^iShTireShA prajApateH.. 14-101-24 (95701)
vidyAsthAnAni sarvANi sarvayaj~nAshcha pAvanAH.
annAdyasmAtpravartante tasmAdannaM paraM smR^itam.. 14-101-25 (95702)
devA rudrAdayaH sarve pitaro.apyagnayastathA.
yasmAdannena tuShyanti tasmAdannaM vishiShyate.. 14-101-26 (95703)
yasmAdannAtprajAH sarvAH kalpekalpe.asR^ijatprabhuH.
tasmAdannAtparaM dAnaM na bhUtaM na bhaviShyati.. 14-101-27 (95704)
yasmAdannAtpravartante dharmArthau kAma eva cha.
tasmAdannAtparaM dAnaM nAmutreha cha pANDava.. 14-101-28 (95705)
yakSharakShograhA nAgA bhUtAnyante cha dAnavAH.
tuShyantyannena yasmAttu tasmAdannaM paraM bhavet.. 14-101-29 (95706)
parAnnamupabhu~njano yatkarma kurute shubham.
tachChubhasyaikabhAgastu karturbhavati bhArata.. 14-101-30 (95707)
annadasya trayo bhAgA bhanti puruSharShabha.
tasyAdannaM pradAtavyaM brAhmaNebhyo visheShataH.. 14-101-31 (95708)
brAhmaNAya daridrAya yo.annaM saMvatsaraM nR^ipa.
shrotriyAya prayachChedvai pAkabhedavivarjitaH.. 14-101-32 (95709)
DaMbhAnR^itavimuktastu parAM bhaktimupAgataH.
svadharmeNArjitaphalaM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-101-33 (95710)
shatavarShasahasrANi kAmagaH kAmarUpadhR^it.
modate.amaralokasthaH pUjyamAnopsarogaNaiH.
tatashchApi chyutaH kAlAnnaraloke dvijo bhavet.. 14-101-34 (95711)
agnabhikShAM cha yo dadyAddaridrAya dvijAtaye.
ShaNmAsAnvArShikaM shrAddaM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-101-35 (95712)
gosahasrapradAnena yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatpraNyaphalamApnoti naro vai nAtra saMshayaH.. 14-101-36 (95713)
atha saMvatsaraM dadyAdagrabhikShAmayAchate.
prachChadyaiva svayaM nItvA tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-101-37 (95714)
kapilAnAM sahasraistu yaddeyaM puNyamuchyate.
tatsarvamakhilaM prApya shakraloke mahIyate.. 14-101-38 (95715)
sa shakrabhavane ramye rShikoTishataM nR^ipa.
yathAkAmaM mahAtejAH krIDatyapsarasAMgaNaiH.. 14-101-39 (95716)
annaM cha yastu vai dadyAddvijAya niyatavrataH.
dashavarShAmi rAjendra tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-101-40 (95717)
kapilA shatasahasrasya vidhidattasya yatphalam.
tatpuNyaphalamAsAdya purandarapuraM vrajet.. 14-101-41 (95718)
sa shakrabhavane ramye kAmarUpI yathAsukham.
shatakoTisamA rAjankrIDate.amarapUjitaH.. 14-101-42 (95719)
shakralokAvatIrNashcha iha loke mahAdyutiH.
chaturvedI dvijaH shrImA~njAyate rAjapUjitaH.. 14-101-43 (95720)
adhvashrAntAya viprAya kShudhitAyAnnakA~NkShiNe.
deshakAlAbhiyAtAya dIyate pANDunandana.. 14-101-44 (95721)
yAchate.annaM na dadyAdyo vidyAmAne dhanAgame.
sa lubdho narakaM yAti kR^imINAM kAlasUtrakam.. 14-101-45 (95722)
tatra narake ghore lobhamohavichetanaH.
dasharavShasahasrANi klishyate vedanArditaH.. 14-101-46 (95723)
tasmAchcha narakAnmuktaH kAlena mahatA hi saH.
daridro mAnuShe loke chaNDAleShvapi jAyate. 14-101-47 (95724)
yastu pAMsulapAdashcha dUrAdhvashramakarshitaH.
kShutpipAsAshramashrAnta ArtaH khinnagatirdvijaH.. 14-101-48 (95725)
pR^ichChanvai hyannadAtAraM gR^ihamabhyetya yAchayet.
taM pUjayettu yatnena so.atithiH svargasaMkramaH.
tasmiMstuShTe narashreShTha tuShTAH syuH sarvadevatAH.. 14-101-49 (95726)
na tathA haviShA homairna puShpairnAnulepanaiH.
agnayaH pArtha tuShyanti yathA hyatithipUjanAt.. 14-101-50 (95727)
kapilAyAM tu dattAyAM vidhivajjyeShThapuShkare.
na tatphalamavApnoti yatphalaM viprabojanAn. 14-101-51 (95728)
dvijapAdodakaklinnA yAvattiShThati medinI.
tAvatpuShkarapatreNa pibanti pitaro jalam.. 14-101-52 (95729)
devamAlyApanayanaM dvijochChiShTApamArjanam.
shrAntasaMvAhanaM chaiva tathA pAdAvasechanam.. 14-101-53 (95730)
pratishrayapradAnaM cha tathA shayyAsanasya cha.
ekaikaM pANDavashreShTha gopradAnAdvishiShyate.. 14-101-54 (95731)
pAdodakaM pAdaghR^itaM dIpamannaM pratishrayam.
ye prayachChanti viprebhyo nopasarpanti te yamam.. 14-101-55 (95732)
viprAtithye kR^ite rAjanbhaktyA shushrUShite.api cha.
devAH shushrUShitAH sarve trayastriMshadarindama.. 14-101-56 (95733)
abhyAgato j~nAtapUrvo hyaj~nAto.atithiruchyate.
tayoH pUjAM dvijaH kuryAditi paurANikI shrutiH.. 14-101-57 (95734)
pAdAbhya~NgannapAnaistu yo.atirthiM pUjayennaraH.
pUjitastena rAjendra bhavAmIha na saMshayaH.. 14-101-58 (95735)
shIghraM pApAdvinirmukto mayA chAnugrahIkR^itaH.
vimAnenendukalpena mama lokaM sa gachChati.. 14-101-59 (95736)
abhyAgataM shrAntamanuvrajanti
devAshcha sarve pitaro.agnayashcha.
tasmindvije pUjite pUjitAH syu-
rgate nirAshAH pitaro vrajanti.. 14-101-60 (95737)
atirthiryasya bhagnAsho gR^ihAtpratinivartate.
pitarastasya nAshnanti dashavarShaNi pa~ncha cha.. 14-101-61 (95738)
varjitaH pitR^ibhirlubdhaH sa devairagnibhiH saha.
nirayaM rauravaM gatvA dashavarShANi pa~ncha cha.
tatashchApi chyutaH kAlAdiha chochChiShTabhugbhavet.. 14-101-62 (95739)
vaishvadevAntike prAptamatithiM yo na pUjayet.
chaNDAlatvamavApnoti sadya eva na saMshayaH.. 14-101-63 (95740)
nirvAsayati yo vipraM deshakAlagataM gR^ihAt.
patitastatkShaNAdeva jAyate nAtra saMshayaH.. 14-101-64 (95741)
narake raurave ghore varShakoTiM sa pachyate.
tatashchApi chyutaH kAlAdiha loke narAdhamaH.
shvA vai dvAdashajanmAni jAyate kShutpipAsitaH.. 14-101-65 (95742)
chaNDAlopyatithiH prApto deshakAle.annakA~NkShayAH.
abhyudgamyo gR^ihasthena pUjanIyashcha sarvadA.. 14-101-66 (95743)
anarchayitvA yo.ashnAti lobhamohavichetanaH.
sa chaNDAlatvamApanno dasha janmAni pANDava.. 14-101-67 (95744)
nirAshamatithiM kR^itvA bhu~njano yaH prahR^iShTavAn.
na jAnAti kilAtmAnaM viShThakUpe nipAtitaM.. 14-101-68 (95745)
moghaM dhruvaM prorNayati moghamasya tu pachyate.
moghamannaM sadA.ashnAti yotithiM na cha pUjayet.. 14-101-69 (95746)
sA~NgopA~NgAMstu yo vedAnpaThatIha dinedine.
na chAtithiM pUjayati vR^ithA bhavati sa dvijaH.. 14-101-70 (95747)
pAkayaj~namahAyaj~naiH somasaMsthAbhireva cha.
ye yajanti na chArchanti gR^iheShvatithimAgatam.. 14-101-71 (95748)
teShAM yashobhikAmAnAM dattamiShTaM cha yadbhavet.
vR^ithA bhavati tatsarvamAshayA hi tayA hatam.. 14-101-72 (95749)
deshaM kAlaM cha pAtraM cha svashaktiM cha nirIkShya cha.
alpaM samaM mahadvApi kuryAdAtithyamAtmavAn.. 14-101-73 (95750)
sumukhaH suprasannAtmA dhImAnatithimAgatam.
svAgatenAsanenAdbhirannAdyena cha pUjayet.. 14-101-74 (95751)
hitaH priyo vA dveShyo vA mUrkhaH paNDita eva vA.
prApto yo vaishvadevAnte sotithiH svargasaMkramaH.. 14-101-75 (95752)
kShutpipAsAshramArtAya deshakAlagatAya cha.
satkR^ityAnnaM pradAtavyaM yaj~nasya phalamichChatA.. 14-101-76 (95753)
bhojayedAtmanaH shreShThAnvidha_ivaddhavyakavyayoH.
annaM prANo manuShyaNAmannadaH prANado bhavet.
tasmAdannaM visheSheNa dAtavyaM bhUtimichChatA.. 14-101-77 (95754)
annadaH sarvakAmaistu sutR^iptaH suShTvala~NkR^itaH.
pUrNachandraprakAshena vimAnena virAjate.. 14-101-78 (95755)
sevyamAno varastrIbhirmama lokaM sa gachChati.
krIDitvA tu tatastasminvarShakoTiM yathA.amaraH.. 14-101-79 (95756)
tataschApi chyutaH kAlAdiha loke mahAyashAH.
vedashAstrArthatatvaj~no bhogavAnbrAhmaNo bhavet.. 14-101-80 (95757)
yathAshraddhaM tu yaH kuryAnmanuShyeShu prajAyate.
mahAdhanapatiH shrImAnvedavedA~NgapAragaH.
sarvashAstrArthatatvaj~no bhogavAnbrAhmaNo bhavet.. 14-101-81 (95758)
sarvAtithyaM tu yaH kuryAdvarShamekamakalmaShaH.
dharmArjitadhano bhUtvA pAkabhedavivarjitaH.. 14-101-82 (95759)
devAniva svayaM viprAnarchayitvA pitR^Inapi.
viprAnagrAshanAshI yastasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-101-83 (95760)
varSheNaikena yAvanti piNDAnyashnanti ye dvijAH.
tAvadvarShANi rAjendra mama loke mahIyate.. 14-101-84 (95761)
tatashchApi chyutaH kAlAdiha loke mahAyashAH.
vedasAstrArthatatvaj~no bhogavAnbrAhmaNo bhavet.. 14-101-85 (95762)
sarvAtithyaM tu yaH kuryAdyathAshraddhaM nareshvara.
akAlaniyamenApi satyavAdI jitendriyaH.. 14-101-86 (95763)
satyasandho chitakrodhaH shAkhAdharmavivarjitaH.
adharmabhIrurdharmiShTho mAyAmAtsaryavarjitaH.. 14-101-87 (95764)
shraddadhAnaH suchirnityaM pAkabedavivarjitaH.
sa vimAnena divyena divyarUpI mahAyashAH.. 14-101-88 (95765)
purandarapuraM yAti gIyamAnopsarogaNaiH.
manvantaraM tu tatraiva krIDitvA devapUjitaH.
mAnuShyalokamAgamya bhogavAnbrAhmaNo bhavet.. 14-101-89 (95766)
dashajanmAni vipratvamApnuyAdrAjapUjitaH.
jAtismarashcha bhavati yatrayatropajAyate.. .. 14-101-90 (95767)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi ekAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 101 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 102
.. shrIH ..
14.102. adhyAyaH 102
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati bhUgotilakanyAdAnaphalapratipAdanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
bhagavAnuvAcha.
ataH paraM pravakShyAmi bhUmidAnamanuttamam.. 14-102-1 (95768)
yaH prayachChati viprAya bhUmiM ramyAM sadakShiNAm.
shrotriyAya daridrAya sAgnihotrAya pANDava.. 14-102-2 (95769)
sa sarvakAmatR^iptAtmA sarvaratnavibhUShitaH.
sarvapApavinirmukto dIpyamAno.arkavatsadA.. 14-102-3 (95770)
bAlasUryaprakAshena vichitradhvajashobhinA.
yAti yAnena divyena mama lokaM mahAyashAH.. 14-102-4 (95771)
tatra divyA~NganAbhistu sevyamAno yathAsukham.
kAmagaH kAmarUpI cha krIDatyapsarasAMgaNaiH.. 14-102-5 (95772)
yAvadbibharti lokAnvai bhUmiH kurukulodvaha.
tAvadbhUmipradaH kAle mama loke mahIyate.. 14-102-6 (95773)
na hi bhUmipradAnAdvai dAnamanyadvishiShyate.
na chApi bhUmiharaNAtpApamAnyadvishiShyate.. 14-102-7 (95774)
dAnAnyanyAni hIyante kAlena kurupu~Ngava.
bhUmidAnasya puNyasya kShayo naivopapadyate.. 14-102-8 (95775)
brAhmaNAya daridrAya bhUmiM dattAM tu yo naraH.
na hiMsati naravyAghra tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-102-9 (95776)
saptadvIpasamudrAntA ratnasaMchayasaMkulA.
sashailavanadurgADhyA tena dattA mahI bhavet.. 14-102-10 (95777)
bhUmiM dR^iShTvA dIyamAnAM shrotriyAyAgnihotriNe.
sarvabhUtAni manyante mAM dadAtIti harShavat.. 14-102-11 (95778)
suvarNamaNiratnAni dhanAni cha vasUni cha.
sarvadAnAni vai rAjandadAti vasudhAM dadat.. 14-102-12 (95779)
sAgarAnsaritaH shailAnsamAni viShamANi cha.
sarvagandharasAMshchaiva dadAti vasudhAM dadat.. 14-102-13 (95780)
oShadhIH phalasaMpannA nAnApuShpasamanvitAH.
kamalotpalaShaNDAMshcha dadAti vasudhAM dadat.. 14-102-14 (95781)
dharmaM kAmaM tathA chArthaM vedAnyaj~nAMstathaiva cha.
svargamArgagatiM chaiva dadAti vasudhAM dadat.. 14-102-15 (95782)
agniShTomAdibhiryaj~nairye yajante sadakShiNaiH.
na tatphalaM labhante te bhUmidAnasya yatphalam.. 14-102-16 (95783)
shrotriyA mahIM dattvA yo na hiMsati pANDava.
taddAnaM kathayiShyanti yAvallokAH pratiShThitAH.
tAvatsvargopabhogAnAM bhoktAraH pANDunandana.. 14-102-17 (95784)
sasyapUrNAM mahIM yastu shrotriyAya prayachChati.
pitarastasya tR^ipyayanti yAvadAbhUtasaMpluvam.. 14-102-18 (95785)
mama rudrasya savitustridashAnAM tathaiva cha.
prItaye viddhi rAjendra bhUmirdattA dvijAya vai.. 14-102-19 (95786)
tena puNyena pUtAtmA dAtA bhUmeryudhiShThira.
mama sAlokyamApnoti nAtra kAryA vichArANA.. 14-102-20 (95787)
yatkiMchitkurute pApaM puruShe vR^ittikarshitaH.
sa cha gokarNamAtreNa bhUmidAnena shudhyati.. 14-102-21 (95788)
mAsopavAse yatpuNyaM kR^ichChre chAndrAyaNe.api cha.
bhUmigokarNamAtreNa tatpuNyaM tu vidhIyate.. 14-102-22 (95789)
sarvatIrthAbhiSheke cha yatpuNyaM samudAhR^itam.
bhUmigokarNamAtreNa tatpuNyaM tu vidhIyate.. 14-102-23 (95790)
yudhiShThira uvAcha. 14-102-24x (7953)
devadeva namaste.astadu vAsudeva sureshvara.
gokarNasya pramANaM vai vaktumarhasi tatvataH.. 14-102-24 (95791)
bhagavAnuvAcha. 14-102-25x (7954)
shR^iNu gokarNamAtrasya pramANaM pANDunandana.
triMshaddaNDapramANena pramitaM sarvato disham.. 14-102-25 (95792)
pratyakprAgapi rAjendra tattathA dakShiNottaram.
gokarNaM tadvidaH prAhuH pramANaM dharaNernR^ipa.. 14-102-26 (95793)
savR^iShaM goshataM yatra sukhaM tiShThatyayantritam.
savatsaM kurushArdUla tachcha gokarNamuchyate.. 14-102-27 (95794)
kiMkarA mR^ityudaNDAshcha kuMbhIpAkAshcha dAruNAH.
ghorAshcha vAruNAH pAshA nopasarpanti bhUmidam.. 14-102-28 (95795)
nirayA rauravAdyAshcha tathA vaitaraNI nadI.
tIvrAshcha yAtanAH kR^iShTA nopasarpanti bhUmidam.. 14-102-29 (95796)
chitraguptAH kaliH kAlaH kR^itAnto mR^ityureva cha.
yamashcha bhagavAnsAkShAtpUjayanti mahIpradam.. 14-102-30 (95797)
rudraH prajApatiH shakraH surA R^iShigaNAstathA.
ahaM cha prItimAnrAjanpUjayAmo mahIpradam.. 14-102-31 (95798)
kR^ishabhR^ityasya kR^ishagoH kR^ishAshvasya kR^itAtitheH.
bhUmirdeyA narashreShTha sa nidha_iH pAralaukikaH.. 14-102-32 (95799)
sIdamAnakuTuMbAya shrotriyAyAgnihotriNe.
vrasthAya daridrAya bhUmirdeyA narAdhipa.. 14-102-33 (95800)
yathA hi dhAtrI kShIreNa putraM vardhayati svayam.
dAtAramanugR^ihNAti dattA hyevaM vasuMdharA.. 14-102-34 (95801)
yathA bibharti gaurvatsaM sR^ijantI kShIramAtmanaH.
tathA sarvaguNopetA bhUmirvahati bhUmidam.. 14-102-35 (95802)
yathA bIjani rohanti jalasiktAni bhUpate.
tathA kAmAH prarohanti bhUmidasya dinedine.. 14-102-36 (95803)
yathA tejastu sUryasya tamaH sarvaM vyapohati.
tathA pApaM narasyeha bhUmidAnaM vyapohati.. 14-102-37 (95804)
dAtA dashAnugR^ihNAti yo hareddasha hanti cha.
atItAnyAgatAnIha kulAni kurupu~Ngava.. 14-102-38 (95805)
Ashrutya bhUmidAnaM tu dattvA yo vA harenpunaH.
sa baddho vAruNaiH pAshaiH kShipyate pUyashoNite.. 14-102-39 (95806)
svadattAM paradattAM vA yo haret vasuMdharAm.
na tasya narakAddhorAdvidyate niShkR^itiH kvachit.. 14-102-40 (95807)
brAhmNasya hR^ite kShetre hanyAddvAdasha pUrvajAn.
sa gachChetkR^imiyoniM cha na cha muchyeta jAtu saH.. 14-102-41 (95808)
dattvA bhUmiM dvijendrAya yastAmevopajIvati.
gavAM shatasahasrasya hantuH sa labhate phalam.. 14-102-42 (95809)
sodhashshirAstu pApAtmA kuMbhIpAkeShu pachyate.
divyairvarShasahasraistu kuMbhIpAkAdvijanissR^itaH.
iha loke bhavetsa shvA rAtajanmani pANDava.. 14-102-43 (95810)
dattvA bhUmi dvijendrANAM yastAmevopajIvati.
sa mUDho yAti duShTAtmA narakAnekaviMshatim.
narakebhyo vinirmuktaH shunAM yoniM sa gachChati.. 14-102-44 (95811)
halakR^iShTA mahI deyA sabIjA sasyamAlinI.
athavA sodakA deyA daridrAya dvijAtaye.. 14-102-45 (95812)
evaM dattA mahI rAjanprahR^iShTenAntarAtmanA.
sarvAnkAmAnavApnoti manasA chintitAni cha.. 14-102-46 (95813)
bahubhirvasudhA dattA dIyate cha narAdhipaiH.
yasya yasya yadA bhUmistasya tasya tadA phalam.. 14-102-47 (95814)
yaH prayachChati kanyAM vai surUpAM shrotriyAya vai.
sa brahmadeyo rAjendra tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-102-48 (95815)
balIvardasahasrANAM dattAnAM dhuryavAhinAm.
yatpuNyaM labhate rAjankanyAdAnena tatphalam.. 14-102-49 (95816)
gavAM shatasahasrasya samyagdhattastha yatphalam.
tatphalaM samavApnotiH yaH prayachChati kanyakAm.. 14-102-50 (95817)
yAvanti chaiva romANi kanyAyAH kurupu~Ngava.
tAvadvarShasahasrANi mama loke mahIyate.. 14-102-51 (95818)
tatashchApi chyutaH kAlAdiha loke sa jAyate.
ShaDa~NgavichchaturvedI sarvalokArchito dvijaH.. 14-102-52 (95819)
yaH suvarNaM daridrAya brAhmaNAya prayachChati.
shrotriyAya suvR^ittAya bahuputrAya pANDava.. 14-102-53 (95820)
sa muktaH sarvapApebhyo bAlasUryasamaprabhaH.
vimAnaM divyAmArUDhaH kAmagaH kAmabhogavAn..
varShakoTiM mahAtejA mama loke mahIyate.. 14-102-54 (95821)
tataH kAlAvatIrNashcha sosmi.Nlloke hi jAyate.
vedavedA~NgavidvipraH koTIdhanapatirbhavet.. 14-102-55 (95822)
yashcha rUpyaM prayachChedvai daridrAya dvijAtaye.
kR^ishavR^itteH kR^ishagave sa muktaH sarvakilbiShaiH.. 14-102-56 (95823)
pUrNachandraprakAshena vimAnena virAjatA.
kAmarUpi yathAkAmaM svargaloke mahIyate.. 14-102-57 (95824)
tato.avatIrNaH kAlena loke chAsminmahAyashAH.
sarvalokArchitaH shrImAnrAjA bhavati vIryavAn.. 14-102-58 (95825)
tilaparvatakaM yastu shrotriyAya prayachChati.
visheSheNa daridrAya tasyApi shR^iNu yatphalam.. 14-102-59 (95826)
puNyaM vR^iShAyutotsarge yatproktaM pANDunandana.
tatpuNyaM samanuprApya tatkShaNAdvirajA bhavet.. 14-102-60 (95827)
yathA tvachaM bhuja~Ngo vai tyaktvA shuddhatanurbhavet.
tatA tilapradAnAdvai pApaM tyaktvA visuddhyati.. 14-102-61 (95828)
tilaShaNDaM prayu~njAno jAMbUnadavibhUShitam.
vimAnaM divyamArUDhaH pitR^iloke mahIyate.. 14-102-62 (95829)
ShaShTiM varShasahasrANi kAmarUpI mahAyashAH.
tilapradAtA ramate pitR^iloke yathAsukham.. 14-102-63 (95830)
yaH prayachChati viprAya tiladhenuM narAdhipa.
shrotriyAya daridrAya shR^iNu tasyApi yatphalam.. 14-102-64 (95831)
gosahasrapradAnena yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatpuNyaphalAmApnoti tiladhenuprado naraH.. 14-102-65 (95832)
tilAnAM kuDavairyastu tiladhenuM prayachChati.
tAvatkoTisamA rAjansvargaloke mahIyate.. 14-102-66 (95833)
aShTADhakatilaiH kR^itvA tiladhenu narAdhipa.
dvAtriMshanniShkasaMyuktaM viShuve yaH prayachChati.
madbhaktyA madgatAtmA vai tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-102-67 (95834)
kanyAdAnasahasrasya vidhidattasya yatphalam.
tatpuNyaM samanuprApto mama loke mahIyate.. 14-102-68 (95835)
mama lokAvatIrNashcha sosmi.Nlloke.abhijAyate.
R^igyajussAmavedAnAM pArago brAhmaNarShabhaH.. 14-102-69 (95836)
gAM tu yastu daridrAya shrotriyAya prayachChati.
prasannAM kShIriNIM puNyAM savatsAM kAMsyadohinIM.. 14-102-70 (95837)
yatkiMchidduShkR^itaM karma tasya pUrvakR^itaM nR^ipaH.
tatsarvaM tatkShaNAdeva vinashyati na saMshayaH.. 14-102-71 (95838)
yAnaM cha vR^iShasaMyuktaM dIpyamAnaM svala~NkR^itam.
ArUDhaH kAmagaM divyaM golokamadhigachChati.. 14-102-72 (95839)
yAvanti chaiva romANi tasyA gostu narAdhipa.
tAvadvarShasahasrANi gavAM loke mahIyate.. 14-102-73 (95840)
golokAdavatIrNastu loke.asminbrAhmaNo bhavet.
satrayAjI vadanyashcha sarvarAjabhirarchitaH.. 14-102-74 (95841)
tilaM gAvaH suvarNaM chApyannaM kanyA vasuMdharA.
tArayantIha dattAni brAhmaNebhyo mahAbhuja.. 14-102-75 (95842)
brAhmaNaM vR^ittasaMpannamAhitAgnimalolupam.
tarpayedvidhivadrAjansa nidhiH pAralaukikaH.. 14-102-76 (95843)
AhitAgni daridraM cha shrotriyaM cha jitendriyam.
shUdrAnnavarjitaM chaiva dvijaM yatnena pUjayet.. 14-102-77 (95844)
AhitAgniH sadA pAtramahnihotrI cha vedavit.
pAtrANAmapi tatpAtraM shUdrAnnaM yasya nodare.. 14-102-78 (95845)
yachcha vedamayaM pAtraM yachcha pAtraM tapomayam.
asaMkIrNaM cha yatpAtraM tatpAtraM tArayiShyati.. 14-102-79 (95846)
nityasvAdhyAyaniratAstvasaMkIrNendriyAshcha ye.
pa~nchayaj~naparA nityaM pUjitAstArayanti te.. 14-102-80 (95847)
ye kShAntidAntAH shrutipUrNakarNA
jitendriyAH prANivadhai nivR^ittAH.
pratigrahe saMkuchitA gR^ihasthA-
ste brAhmaNAstArayituM samarthAH.. 14-102-81 (95848)
nityodakI nityayaj~nopavItI
nityasvAdhyAyI vR^iShalAnnavarjI.
kratau gachChanvidhivachchApi juhva-
tsa brAhmaNastArayituM samarthaH.. 14-102-82 (95849)
brAhmaNo yastu madbhakto madrAgI matparAyaNaH.
mayi saMnyastakarmA cha sa viprastArayeddhruvam.. 14-102-83 (95850)
dvAdashAkSharatatvaj~nashchaturvyUhavibhAgavit.
achChidrapa~nchakAlaj~naHka sa viprastArayiShyati.. .. 14-102-84 (95851)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi dvyadhikashatatamo.adhyAyaH.. 102 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 103
.. shrIH ..
14.103. adhyAyaH 103
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati vR^iShabhagR^ihashayyAdidAnaprashaMsanam.. 1 .. tathA gobrAhmaNarakShaNAdinAnAdharmakathanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
vAsudevena dAneShu kathiteShu yathAkramam.
avitR^iptashcha dharmeShu keshavaM punarabravIt.. 14-103-1 (95852)
deva dharmAmR^itamidaM shR^iNvatopi paraMtapa.
na vidyate surashreShTha mama tR^iptirhi mAdhava.. 14-103-2 (95853)
anaDutsaMpradAnasya yatphalaM tu vidhIyate.
tatphalaM kathayasveha tava bhaktasya me.achyuta.. 14-103-3 (95854)
yAnichAnyAnidAnAnitvayA noktAni kAnichit..
tAnyAchakShva surashreShTha teShAM chAnukramAtphalam.. 14-103-4 (95855)
bhagavAnuvAcha. 14-103-5x (7955)
pavitratvAtsupuNyatvAtpAvanatvAttathaiva cha.
shR^iNu dharmAmR^itaM shreShThaM dattasyAnaDuhaH phalam.. 14-103-5 (95856)
dashadhenusamo.anaDvAnekopi kurupu~Ngava.
medomAMsavipuShTA~Ngo nIrogaH kopavarjitaH.. 14-103-6 (95857)
yuvA bhadraH sushIlashcha sarvadoShavivarjitaH.
dhuraM dhArayati kShipraM datto viprAya pANDava.. 14-103-7 (95858)
sa tena puNyadAnena varShakoTiM yudhiShThira.
yathAkAmaM mahAdejA gavAM loke mahIyate.. 14-103-8 (95859)
yashcha dadyAdanaDuhau dvau yuktau cha dhuraMdharau.
suvR^ittAya daridrAya shrotriyAya visheShataH.
tasya yatpuNyamAkhyAtaM tachChR^iNuShva yudhiShThira.. 14-103-9 (95860)
sahasragopradAnena yatproktaM phalamuttamam..
tatpuNyaphalamApnoti yAti lokAnsa mAmakAn.. 14-103-10 (95861)
yAvanti chaiva romANi tayoranuDuhornR^ipa.
tAvadvarShasahasrANi mama loke mahIyate.. 14-103-11 (95862)
daridrAyaiva dAtavyaM na samR^iddhAya pANDava.
varShANAM hi taTAkeShu phalaM naiva payodhiShu.. 14-103-12 (95863)
yastu dadyAdanaDuhaM daridrAya dvijAtaye.
sa tena puNyadAnena putAtmA kurupu~Ngava.. 14-103-13 (95864)
vimAnaM divyamArUDho divyarUpI yathAsukham.
mama lokeShu ramate yAvadAbhUtasaMpluvam.. 14-103-14 (95865)
gR^ihaM dIpaprabhAyuktaM shayyAsanavibhUShitam.
bhAjanopaskarairyuktaM dhanadhAnyairala~NkR^itam.
dAsIgobhUmisaMyuktamanyUnaM sarvasAdhanaiH.. 14-103-15 (95866)
brAhmaNAya daridrAya shrotriyAya yudhiShThira.
dadyAtsadakShiNaM yastu tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-16 (95867)
devAH pitR^igaNAshchaiva hyagnayo R^iShayastathA.
prayachChanti prahR^iShTA vai yAnamAdityasannibham.. 14-103-17 (95868)
tena gachChechChriyA yukto brahmalokamanuttamam.
strIsahasrAvR^ite ramye bhavane tatra kA~nchane.
modate brahmalokastho yAvadAbhUtasaplavam.. 14-103-18 (95869)
shayyaM prastaraNopetAM yaH prayachChati pANDava.
archayitvA dvijaM bhaktyA vastramAlyAnulepanaiH.
bhojayitvA vichitrAnnaM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-19 (95870)
dhenudAnasya yatpuNyaM vidhidattasya pANDava.
tatpuNyaM tamanuprApya pitR^iloke mahIyate.. 14-103-20 (95871)
shilpamadhyayanaM vA.api vidyAM mantrauShadhAni cha.
yaH prayachChati viprAya tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-21 (95872)
AhitAgnisahasrasya pUjitasyaiva yatphalam.
tatpuNyaphalamApnoti yastu shayyAM prayachchati.. 14-103-22 (95873)
ChandobhiH saMprayuktena vimAnena virAjatA.
saptarShilokAnvrajati pUjyate brahmavAdibhiH.. 14-103-23 (95874)
chaturyugAni vai triMshatkrIDitvA tatra devavat.
iha mAnuShyake loke vipro bhavati vedavit.. 14-103-24 (95875)
vishrAmayati yo vipraM shrAntamadhvani karshitam.
kavinashyati tadA pApaM tasya varShakR^itaM nR^ipa.. 14-103-25 (95876)
atha prakShAlayetpAdau tasya toyena bhaktimAn.
dashavarShakR^itaM pApaM vyapohati na saMshayaH.. 14-103-26 (95877)
ghR^itena vA.atha tailena pAdau tasya tu pUjayet.
taddvAdasamArUDhaM pApamAshu vyapohati.. 14-103-27 (95878)
dhenukA~nchanadattasya yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatpuNyaphalamApnoti yastvenaM vipramarchayet.. 14-103-28 (95879)
svAgatena tu yo vipraM pUjayedAsanena cha.
pratyutthAnena vA rAjansa devAnAM priyo bhavet.. 14-103-29 (95880)
svAgatenAgnayo rAjannAsanena shatakratuH.
pratyutthAnena pitaraH prIti yAntyatithipriyAH.. 14-103-30 (95881)
agnishakrapitR^INAM cha teShAM prItyA narAdhipa.
saMvatsarakR^itaM pApaM tasya sadyo vinashyati.. 14-103-31 (95882)
yaH prayachChati viprAya AsanaM mAlyabhUShitam.
sa yAti maNichitreNa rathenendraniketanam.. 14-103-32 (95883)
purandarAsane tatra divyanArIvibhUShitaH.
ShaShTiM varShasahasrANi krIDatyapsarasAM gaNaiH.. 14-103-33 (95884)
vAhanaM yaH prayachCheta brAhmaNAya yudhiShThira.
sa yAti ratnachitreNa vAhanena surAlayam.. 14-103-34 (95885)
sa tatra kAmaM krIDitvA sevyamAnopsarogaNaiH.
iha rAjA bhavedrAjannAtra kAryA vichAraNA.. 14-103-35 (95886)
pAdapaM pallavAkIrNaM puShpatiM phalitaM tathA.
gandhamAlyairathAbhyarchya vastrAbharaNabhUShitam.. 14-103-36 (95887)
yaH prayachChati viprAya shrotriyAya sadakShiNam.
bhojayitvA yathAkAmaM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-37 (95888)
jAMbUnadavichitreNa vimAnena virAjatA.
purandarapuraM yAti jayashabdaravairyutaH.. 14-103-38 (95889)
tataH shakrapure ramye tasya kalpakapAdapaH.
dadAti chepsitaM sarvaM manasA yadyadichChati.. 14-103-39 (95890)
yAvanti tasya patrANi puShpANi cha phalAni cha.
tAvadvarShasahasrANi shakraloke mahIyate.. 14-103-40 (95891)
shakralokAvatIrNashcha mAnuShyaM lokamAgataH.
rathAshvagajasaMpUrNaM puraM rAjyaM cha vakShyati.. 14-103-41 (95892)
sthApayitvA tu madbhaktyA yo matpratikR^iti naraH.
AlayaM vidhivatkR^itvA pUjAkarma cha kArayet.
svayaM vA pUjayedbhaktyA tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-42 (95893)
ashvamedhasahasrasya yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatphalaM samavApnoti matsAlokyaM prapadyate.
na jAne nirgamaM tasya mama lokAdyudhiShThira.. 14-103-43 (95894)
devAlaye vipragR^ihe govATe chatvare.api vA.
prajvAlayati yo dIpaM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-44 (95895)
Arudya kA~nchanaM yAnaM dyotayansarvato disham.
gachChedAdityalokaM sa sevyamAnaH surottamaiH..Cha 14-103-45 (95896)
tatra prakAmaM krIDitvA varShakoTiM mahAtapAH.
iha loke bhavedvipro vedavedA~NgapAragaH.. 14-103-46 (95897)
devAlayeShu vA rAjanbrAhmaNAvasatheShu vA.
chatvare vA chatuShke vA rAtrau vA yadi vA divA.. 14-103-47 (95898)
nAnAgandharvavAdyAni dharmashrAvaNikAni cha.
yastu kArayate bhaktyA madgatenAntarAtmanA.. 14-103-48 (95899)
tasya devA narashreShTha pitarashchApi harShitAH.
suprItAH saMprayachchanti vimAnaM kAmagaM sukham.. 14-103-49 (95900)
sa cha tena pimAnena yAti devapuraM naraH.
tatra divyApsarobhistu sevyamAnaH pramodate.. 14-103-50 (95901)
devalokAvatIrNastu sosmi.Nlloke narAdhipa.
vedavedA~Ngatatvaj~no bhogavAnbrAhmaNo bhavet.. 14-103-51 (95902)
chatvare vA sabhAyAM vA vistIrNi vA sabhA~NgaNe.
kR^itvA.agnikuNDaM vipulaM sthaNDilaM vA yudhiShThira.. 14-103-52 (95903)
tatrAgniM chaturo mAsA~njvAlayedyastu bhaktimAm.
samApteShu cha mAseShu pauShyAdiShu tato dvijAn.. 14-103-53 (95904)
bhojayetpAyasaM mR^iShTaM madgatenAntarAtmanA.
dakShiNAM cha yathAshakti brAhmNebhyo nivedayat.. 14-103-54 (95905)
evamagniM tu yaH kuryAnnityamevArchayettu mAm.
tasya puNyaphalaM yadvai tannibodha yudhiShThira.. 14-103-55 (95906)
tenAhaM sha~Nkarashchaiva pitaro hyagnayastathA.
yAsyAmaH paramAM prItiM nAtra kAryAvichAraNA.. 14-103-56 (95907)
ShaShTiM varShasahasrANi ShaShTiM varShashatAni cha.
sosmatprItikaraH shrImAnmama loke mahIyate.. 14-103-57 (95908)
mama lokAvatIrNashcha asmi.Nlloke mahAyashAH.
vedavedA~Ngavidvipro jAyate rAjapUjitaH.. 14-103-58 (95909)
yaH karoti narashreShTha bharaNaM brAhmaNasya tu.
shrotriyasyAbhijAtasya daridrasya visheShataH.
tasya puNyaphalaM yadvai tannibodha yudhiShThira.. 14-103-59 (95910)
gavAM koTipradAnena yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatsarvaphalamApnoti varSheNaikena pANDava.. 14-103-60 (95911)
kA~nchanena vichitreNa vimAnenArkashobhinA.
sa yAti mAmakaM lokaM divyastrIgaNasevitaH.. 14-103-61 (95912)
gIyamAno varastrIbhirvarShANAM koTiviMshatim.
krIDitvA mAmake tatra sarvadevairabhiShTutaH.
mAnuShyamavatIrNastu vedavidbrAhmaNo bhavet.. 14-103-62 (95913)
karakAM karNikAM vA.api mahadvA jalabhAjanam.
yaH prayachChati viprAya tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-63 (95914)
brahmakUrche tu yatpIte phalaM proktaM narAdipa.
tatpuNyaphalamApnoti jalabhAjanado naraH.
sutR^iptaH sarvasaugandhaH prahR^iShTendriyamAnasaH.. 14-103-64 (95915)
haMsasArasayuktena vimAnena virAjatA.
sa yAti vAruNaM lokaM divyagandharvasevitam.. 14-103-65 (95916)
pAnIyaM yaH prayachChedvai jIvAnAM jIvanaM param.
grIShme cha triShu mAseShu tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-66 (95917)
kapilAkoTinAnasya yatpuNyaM tu vidhIyate.
tatpuNyaphalamApnoti pAnIyaM yaH prayachChati.. 14-103-67 (95918)
pUrNachandraprakAsena vimAnena virAjatA.
sa gachChechchandrabhavanaM sevyamAnopsarogaNaiH.. 14-103-68 (95919)
triMshatkoTiyugaM tatra divyagandharvasevitaH.
krIDitvA mAnuShe loke chaturvedI dvijo bhavet.. 14-103-69 (95920)
shirobhya~NgapradAnena tejasvI priyadarshanaH.
subhago rUpavA~nshUraH paNDitashcha bhaveddvijaH.. 14-103-70 (95921)
vastradAyI tu tejasvI sarvatra priyadarshanaH.
subhago bhavati shrImAnstrINAM nityaM manoramaH.. 14-103-71 (95922)
upAnahau cha chChatraM cha yo dadAti narottamaH.
sa yAti rathamukhyena kA~nchanena virAjatA.
shakralokaM mahAtejAH sevyamAnopsarogaNaiH.. 14-103-72 (95923)
kAShThapAdukadA yAnti vimAnairvR^ikShanirmitaiH.
dharmarAjapuraM ramyaM sevyamAnAH surottamaiH.. 14-103-73 (95924)
dantakAShThaprAdanena priyavAkyo bhavennaraH.
sugandhavadanaH shrImAnmedAsaubhAgyasaMyutaH.. 14-103-74 (95925)
kShIraM dadhi ghR^itaM vA.api guDaM madhurasaM tathA.
ye prayachChanti viprebhyaH parAM bhaktimupAgatAH.. 14-103-75 (95926)
te vR^iShairashvayAnaishcha shvetasragdAmabhUShitAH.
upagIyamAnA gandharvairyAntIshvarapuraM narAH.. 14-103-76 (95927)
tatra divyApsarobhistu sevyamAnA yathAsukham.
ShaShTivarShasahasrANi modante devasannibhAH.. 14-103-77 (95928)
tataH kAlAvatIrNAshcha jAyante tviha mAnavAH..
prabhUtadhanadhAnyAshcha bhogavanto narottamAH.. 14-103-78 (95929)
vaishAkhe mAsi vaishAkhe divase pANDunandana.
vaivasvataM samuddishya parAM bhaktimupAgatAH.. 14-103-79 (95930)
abhyarchya vidhivadviprAMstilAnguDasamanvitAn.
ye prayachChanti viprebhyasteShAM puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-80 (95931)
gopradAnena yatpuNyaM vidhivatpANDunandana.
tatpuNyaM samanuprApto yamaloke mahIyate.
tatashchApi chyutaH kAlAdiha rAjA bhaviShyati.. 14-103-81 (95932)
tasminneva dine viprAnbhojayitvA sudakShiNam.
toyapUrNAni divyAni bhAjanAni dishanti ye.. 14-103-82 (95933)
te yAntyAdityavarNAbhairvimAnairvaruNAlayam.
tatra divyA~NganAbhistu ramante kAmakAminaH.. 14-103-83 (95934)
tato.avatIrNAH kAlena te chAsminmAnuShe punaH.
bhogavanto dvijashreShTha bhaviShyanti na saMshayaH.. 14-103-84 (95935)
anantarAshI yashchApi vartate vratavatsadA.
satyavAkkrodharahitaH shuchiH snAnarataH sadA.
sa vimAnena divyena yAti shakrapuraM naraH.. 14-103-85 (95936)
tatra divyApsarobhistu varShakoTiM mahAtapAH.
krIDitvA mAnuShe loke jAyate vedaviddvijaH.. 14-103-86 (95937)
ekabhuktena yashchApi varShamekaM tu vartate.
brahmachArI jitakrodhaH satyashauchasamanvitaH.
sa vimAnena divyena yAti shakrapuraM naraH.. 14-103-87 (95938)
dashakoTisahasrANi krIDitvA.apsarasAM gaNaiH.
iha mAnuShyake loke vedavidbrAhmaNo bhavet.. 14-103-88 (95939)
chaturthakAle yo bhu~Nkte brahmachArI jitendriyaH.
vartate chaikavarShaM tu tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-89 (95940)
chitrabarhiNayuktena vichitradhvajashobhinA.
yAti yAnena divyena sa mahendrapuraM naraH.. 14-103-90 (95941)
akR^ishAbhirvarastrIbhiH sevyamAno yathAsukham.
tato dvAdashakoTiM sa samAH samyakpramodate.. 14-103-91 (95942)
shakralokAvatIrNastu loke chAsminnarAdhipa.
bhavedvai brAhmaNo vidvAnkShamAvAnvedapAragaH.. 14-103-92 (95943)
ShaShThakAle tu yo.ashnAti varShamekamakalmaShaH.
brahmacharyavratairyuktaH shuchi krodhavivarjitaH.
tapoyuktasya tasyAtha shR^iNuShva phalamuttamam.. 14-103-93 (95944)
atyAdityaprakAshena vimAnenArkasaMnibhaH.
sa yAti mama lokAnvai divyanArIniShevitaH.. 14-103-94 (95945)
tatra sAdhyairmarudbhistu pUjyamAno yathAsukham.
pashyanneva sadA mAM tu krIDatyapsarasAM gaNaiH.. 14-103-95 (95946)
pakShopavAsaM yashchApi kurute madgatAtmanA.
samApte tu vrate tasmiMstarpayechChrotriyAndvijAn.. 14-103-96 (95947)
sopi gachChati divyena vimAnena mahAtapAH.
dyotayanaprabhayA vyoma mama lokaM prapadyate.
sa tatra modate kAmaM kAmarUpI yathAsukham.. 14-103-97 (95948)
triMshatkoTisamA rAjankrIDitvA tatra devavat.
iha mAnuShyake loke pUjanIyo dvijo bhavet.
trayANAmapi vedAnAM sA~NgAnAM pArage bhavet.. 14-103-98 (95949)
yashcha mAsopavAsaM vai kurute madgatAtmanA.
jitendriyo jitakrodhojitadhIH snAnatatparaH.. 14-103-99 (95950)
samApte niyame tatra bhojayitvA dvijottamAn.
dakShiNAM cha tato dadyAtprahR^iShTenAntarAtmanA.. 14-103-100 (95951)
sa gachChati mahAtejA brahmalokamanu****m.
siMhayuktena yAnena divyastrIgaNasevitaH.. 14-103-101 (95952)
sa tatra brahmaNo loke divyarShigaNasevitaH.
shatakoTisamA rAjanyathAkAmaM pramodate.. 14-103-102 (95953)
tataH kAlAvatIrNashcha sosmi.Nlloke dvijo bhavet.
ShaDa~NgavichchaturvedI triMshajjanmAnyarogavAn.. 14-103-103 (95954)
yastyaktvA sarvakarmANi shuchiH krodhavivarjitaH.
mahAprastAnamekAgno yAti madgatamAnasaH.. 14-103-104 (95955)
sa gachChedindrasadanaM vimAnena mahAtapAH.
mahAmaNivichitreNa sauvarNana virAjatA.. 14-103-105 (95956)
shatakoTisamAstatra surAdhipatipUjitaH.
nAkapR^iShThe nivasati divyastrIgaNasevitaH.. 14-103-106 (95957)
shakralokAvatIrNashcha mAnuSheShUpajAyate.
rAj~nAM rAjA mahAtejAH sarvalokArchitaH prabhuH.. 14-103-107 (95958)
prAyopaveshaM yashchApi kurute madgatAtmanA.
namo brahmaNyadevAyetyuktvA mantraM samAhitaH.
antaHsvastho jitakrodhastasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-103-108 (95959)
kAmagaH kAmarUpI cha bAlasUryasamaprabhaH.
sa vimAnena divyena yAti lokAnanAmayAn.. 14-103-109 (95960)
svargatsvargaM mahAtejA gatvA chaiva yathAsukham.
mama lokeShu ramate yAvadAbhUtasaMplavam.. 14-103-110 (95961)
agnipraveshaM yashchApi kurute madgatAtmanA.
sopi yAnena divyena mama lokaM prapadyate.. 14-103-111 (95962)
tatra sarvaguNopetaH pashyanneva sa mAM sadA.
triMshatkoTisamA rAjanmodate mama saMnidhau.
tato.avatIrNaH kAlena vedavidbrAhmaNo bhavet.. 14-103-112 (95963)
karShaNaM sAdhayanyastu mAM prapannaH shuchivrataH.
namo brahmaNyadevAyetyetanmantramudAharan.. 14-103-113 (95964)
bAlasUryaprakAshena vimAnena virAjatA.
mama lokaM samAsAdya varShakoTiM pramodate.
mama lokAvatIrNashcha sosmi.Nlloke nR^ipo bhavet.. 14-103-114 (95965)
niveshayati manmUrtyAmAtmAnaM madgataH shuchiH.
rudradakShiNamUrtyAM vA chaturdashyAM visheShataH.. 14-103-115 (95966)
siddhairbrahmarShibhishchaiva devalokaishcha pUjitaH.
gandharvairbhUtasa~Nghaishcha gIyamAno mahAtapAH.. 14-103-116 (95967)
pravishetsa mahAtejA mAM vA sha~Nkarameva vA.
na syAtpunarbhavo rAjannAtra kAryA vichAraNA.. 14-103-117 (95968)
gokR^ite strIkR^ite chaiva guruviprakR^ite.api vA.
hanyante ye tu rAjendra shakralokaM vrajanti te.. 14-103-118 (95969)
tatra jAMbUnadamaye vimAne kAmagAmini.
manvantaraM pramodante divyanArIniShevitAH.. 14-103-119 (95970)
AshrutasyAprAdanena dattasya haraNena cha.
janmaprabhR^iti yaddattaM tatsarvaM tu vinashyati.. 14-103-120 (95971)
nA.agopradAstatra payaH pibanti
nAbhUmidA bhUmimathAshnuvanti.
yAnyAnkAmAnbrAhmaNebhyo dadAti
tAMstAnkAmAnsvargaloke cha bhu~Nkte.. 14-103-121 (95972)
yadyadiShTatamaM dravyaM nyAyanopArjitaM cha yat.
tattadguNavate deyaM tadevAkShayamichChatA.. 14-103-122 (95973)
anupoShya trirAtrANi tIrthAnyanabhigamya cha.
adattvA kA~nchanaM gAM daridro nAma jAyate.. 14-103-123 (95974)
dAnaM yattatphalaM naiva shrotriyAya na dIyate.
shrotriyA yatra nAshnanti na devAstatra bhu~njate.. 14-103-124 (95975)
shrotriyebhyaH paraM nAsti paramaM daivataM mahat.
nidhAnaM chApi rAjendra nAsmAchChrotriyabhojanam.. .. 14-103-125 (95976)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi tryadhikashatatamo.adhyAyaH..
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-103-64 ahorAtroShito bhUtvA paurNamAsyAM visheShataH. pa~nchagavyaM pibetprAtarbrahmakUrchavidhiH smR^itaH.. 7-103-66 grIShme chaturShu mAseShu iti tha.pAThaH..Ashvamedhikaparva - adhyAya 104
.. shrIH ..
14.104. adhyAyaH 104
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati pa~nchamahAyaj~nanirUpaNaM, snAnavidhinirUpaNaM, vaiShNavalakShaNAbhidhAnaM svapUjAyogyayogyapuShpavivechanaM cha.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
viprayoge sharIrasya sendriyasya visheShataH.
antarA vartamAnasya gatiH prANasya kIdR^ishI.. 14-104-1 (95977)
bhagavAnuvAcha. 14-104-2x (7956)
shubhAshubhakR^itaM sarvaM prApnotIha phalaM naraH.
na tu sarvasya bhUtasya pa~nchatvaM vidyate nR^ipa.. 14-104-2 (95978)
pa~nchatvaM pANDavashreShTha bhUribhUtikaraM nR^iNAm.
teShAM pa~ncha mahAyaj~nAnye kurvanti dvijottama.. 14-104-3 (95979)
pa~nchatvaM pa~nchabhirbhUtairviyogaM saMprachakShate.
na jAyate na mriyate puruShaH shAshvataH sadA.. 14-104-4 (95980)
prAyeNa maraNaM nAma pApinAmeva pANDava.
yeShAM tu na gatiH puNyA teShAM maraNamuchyate.. 14-104-5 (95981)
prAyeNAkR^itakR^ityastu mR^ityorudvijate janaH.
kR^itakR^ityAH pratIkShante mR^ityuM priyamivAtithim.. 14-104-6 (95982)
yudhiShThira uvAcha. 14-104-7x (7957)
pa~ncha yaj~nAH kathaM deva kriyante.atra dvijAtibhiH.
teShAM nAma cha devesha vaktumarhasyasheShataH.. 14-104-7 (95983)
shrIbhagavAnuvAcha. 14-104-8x (7958)
shR^iNu pa~ncha mahAyaj~nAnkIrtyamAnAnyudhiShThira.
yaireva brahmasAlokyaM labhyate gR^ihamedhinA.. 14-104-8 (95984)
R^ibhujaj~naM brahmayaj~naM bhUtayaj~naM cha pANDava.
nR^iyaj~naM pitR^iyaj~naM cha pa~ncha yaj~nAnprachakShate.. 14-104-9 (95985)
tarpaNaM R^ibhuyaj~naH syAtsvAdhyAyo brahmayaj~nakaH.
bhUtayaj~no baliryaj~no nR^iyaj~no.atithipUjanam.
pitR^Inuddishya yatkarma pitR^iyaj~naH prakIrtitaH.. 14-104-10 (95986)
hutaM chApyahutaM chaiva tathA prahutameva cha.
prAshitaM balidAnaM cha pAkayaj~nAnprachakShate.. 14-104-11 (95987)
vaishvadevAdayo homA hutamityuchyate budhaiH.
ahutaM cha bhaveddattaM prahutaM brAhmaNAshitam.. 14-104-12 (95988)
prANAgnihotrahomaM cha prAshitaM vidhivadviduH.
balikarma cha rAjendra pAkayaj~nAH prakIrtitAH.. 14-104-13 (95989)
kechitpa~ncha mahAyaj~nAnpAkayaj~nAnprachakShate.
apare brahmayaj~nAdInmahAyaj~navido viduH.. 14-104-14 (95990)
sarva ete mahAyaj~nAH sarvathA parikIrtitAH.
bubhukShitAnbrAhmaNAMstu yathAshakti na hApayet.. 14-104-15 (95991)
ahanyahani ye tvetAnakR^itvA bhu~njate svayam.
kevalaM malamashnanti te nAra na cha saMshayaH.. 14-104-16 (95992)
tasmAtsnAtvA dvijo vidvAnkuryAdetAndinedine.
ato.anyathA tu bhu~njanvai prAyashchittI bhaveddvijaH.. 14-104-17 (95993)
yudhiShThira uvAcha. 14-104-18x (7959)
devadeveshaka daityaghna tvadbhaktasya janArdana.
vaktumarhasi devesha snAnasya cha vidhiM mama.. 14-104-18 (95994)
bhagavAnuvAcha. 14-104-19x (7960)
shR^iNu pANDava tatsarva pavitraM pApanAshanam.
snAtvA yena vidhAnena muchyante kilbiShAddvijAH.. 14-104-19 (95995)
mR^idaM cha gomayaM chaiva tilaM darbhAMstathaiva cha.
puShpANyapi yathAnyAyamAdAya tu jalaM vrajet.. 14-104-20 (95996)
nadyAM snAtvA na cha snAyadanyatra dvijasattama.
sati prabhUte payasi nAlpe snAyAtkadAchana.. 14-104-21 (95997)
gatvodakasamIpaM tu shuchau deshe manorame.
tato mR^idgomayAdIni tatra vipro vinikShipet.. 14-104-22 (95998)
bahiH prakShAlya pAdau cha dvirAchamya prayatnataH.
pradakShiNaM samAvR^itya namaskuryAttu tajjalam.. 14-104-23 (95999)
na cha prakShAlayedvidvAMstIrthamadbhiH kadAchana.
na cha pAdena vA hanyAddhastenAnyena tajjalam.. 14-104-24 (96000)
sarvadevamayA hyApo manmayAH pANDunandana.
tasmAttAstu na hantavyAstvadbhiH prakShAlayetsthalaM.. 14-104-25 (96001)
kevalaM prathamaM majjennA~NgAni vimR^ishedbudhaH.
tattu tIrthaM samAsAdya kuryAdAchamanaM punaH.. 14-104-26 (96002)
gokarNAkR^itivatkR^itvA karaM triH prapibejjalam.
dvistatparimR^ijedvaktraM pAdAvabhyukShya chAtmanaH.
shIrShaNyAMstu tataH prANAnsakR^idevatu saMspR^ishena.. 14-104-27 (96003)
bAhU dvau cha tataH spR^iShTvA hR^idayaM nAbhimeva cha.
pratya~NgamudakaM spR^iShTvA mUrdhAnaM tu punaH spR^ishet.. 14-104-28 (96004)
ApaH punantvityuktvA cha punarAchamanaM charet.
so~NkAravyAhR^itIrvA.api sadasaspatimityR^icham.. 14-104-29 (96005)
Achamya mR^ittikAH pashchAttridhA kR^itvA samAlabhet.
R^ichedaM viShNuritya~NgamuttamAdhamamadhyamam.
Alabhya vAruNaiH sUktairnamaskR^itya jalaM tataH.. 14-104-30 (96006)
sravantI chetpratisrotaH pratyarkaM chAnyavAriShu.
majjedomityudAhR^itya na cha vikShobhayejjalam.. 14-104-31 (96007)
gomayaM cha tridhA kR^itvA jale pUrvaM samAlabhet.
savyAhR^itIkAM sapraNavAM gAyatrIM cha japetpunaH.. 14-104-32 (96008)
punarAchamanaM kR^itvA madgatenAntarAtmanA.
ApohiShTheti tisR^ibhirR^igbhiH pUtena vAriNA.
tathA taratsamandIbhiH si~nchechchatasR^ibhiH kramAt.. 14-104-33 (96009)
gosUktenAshvasUktena shuddhavargeNi chAtmanaH.
vaiShNavairvAruNaiH sUktaiH sAvitrairindradevataiH.. 14-104-34 (96010)
vAmadaivyena chAtmAnamanyairmanmayasAmabhiH.
sthitvA.antaHsalile sUktaM japedvAchA.aghamarShaNaM.. 14-104-35 (96011)
savyAhR^itIkAM sapraNavAM gAyatrIM vA tato japet.
AshvAsamokShAtpraNavaM japedvA mAmanusmaran.. 14-104-36 (96012)
utplutya tIrthamAsAdya dhaute shukle cha vAsasI..
shuddhe chAchChAdayetkakShe na kuryAtparipAshake.. 14-104-37 (96013)
pAshena baddhvA kakShe yatkurute karma vaidikam.
rAkShasA dAnavA daityAstadviluMpanti harShitAH.
tasmatsarvaprayatnena kakShyApAshaM na dhArayet.. 14-104-38 (96014)
tataH prakShAlya pAdau cha hastau chaiva mR^idA shanaiH.
Achamya punarAchAmetpunaH sAvitriyA dvijaH.. 14-104-39 (96015)
prA~Nmukhoda~Nmukho vA.api dhyAyanvedAnsamAhitaH.
jale jalagataH shuddhaH sthala eva sthalasthitaH.
ubhayatra sthitastasmAdAchAmedAtmashuddhaye.. 14-104-40 (96016)
darbheShu darbhapANiH sanprA~NmukhaH susamAhitaH.
prANAyAmAMstataH kuryAnmadgatenAntarAtmanA.. 14-104-41 (96017)
sahasrakR^itvaH sAvitrIM shatakR^itvastu vA japet.. 14-104-42 (96018)
samAhito japettasmAtsAvitryA chAbhimantrya cha.
mandehAnAM vinAshAya rakShasAM vikShipejjalam.. 14-104-43 (96019)
udvargosItyathA chAntaHprAyashchittajalaM kShipet.. 14-104-44 (96020)
athAdAya supuShpANi toyama~njalinA dvijaH
prakShipya pratisUryaM cha vyomamudrAM prakalpayet.. 14-104-45 (96021)
tato dvAdashakR^itvastu sUryasyekAkSharaM japet.
tataH ShaDakSharAdIni ShaTkR^itvaH parivartayet.. 14-104-46 (96022)
pradakShiNaM parAmR^ishya mudrayA svamukhAntare.
UrdhvabAhustato bhUtvA sUryamIkShetsamAhitaH.. 14-104-47 (96023)
tanmaNDalasthaM mAM dhyAyaMstojomUrtiM chaturbhujam.
udutyaM cha japenmantraM chitraM tachchakShurityapi.. 14-104-48 (96024)
sAvitrIM cha yathAshatti japtvA sUktaM cha mAmakam.
manmayAni cha sAmAni puruShavratameva cha.. 14-104-49 (96025)
tatashchAlokayedarkaM haMsaH shuchiShadityapi.
pradakShiNaM samAvR^itya namaskR^itya divAkaram.. 14-104-50 (96026)
tatastu tarpayedadbhirbrahmNAM mAM cha sha~Nkaram.
prajApatiM cha devAMshcha tathA devamunInapi.. 14-104-51 (96027)
sA~NgAnapi tathA vedAnitihAsAnkratUnapi.
purANAni cha sarvANi kulAnyapsarasAM tathA.. 14-104-52 (96028)
kratUnsaMvatsaraM chaiva kalAkAShThAtmakaM tathA.
bhUtagrAmAMshcha bhUtAni saritaH sAgarAMstathA.
shailA~nshailasthitAndevAnoShadhIH savanaspatIH.. 14-104-53 (96029)
tarpayedupavItI cha pratyekaM tR^ipyatAmiti.
anvArabhya cha savyena pANinA dakShiNena tu.. 14-104-54 (96030)
nivItI tarpayedvidvAnR^iShInmantrakR^itastathA.
marIchyAdInR^iShIMshchaiva nAradAdyAnsamAhitaH.. 14-104-55 (96031)
prAchInAvItyathaitAstu tarpayeddevatAH pitR^It.
tatastu kavyavADagniM soM vaivasvataM tathA.. 14-104-56 (96032)
tatashchAryamaNaM chApi hyagniShvAttAMstathaiva cha.
somapAMshchaiva darbheShu satilaireva vAribhiH.
tR^ipyatAmiti pashchAttu sa pitR^IMstarpayettataH.. 14-104-57 (96033)
pitR^InpitAmahAMshchaiva tathaiva prapitAmahAn.
pitAmahIstatA chApi tathaiva prapitAmahIH.. 14-104-58 (96034)
mAtaraM chAtmanashchaiva gurumAchAryameva cha.
pitR^imAtR^iShvasArau cha tathA mAtAmahImapi.. 14-104-59 (96035)
upAdhyAyAnsakhInbandhU~nshiShyartvigj~nAtibAMdhavAn.
pramItAnAnR^ishaMsyArthaM tarpayettAnamatsaraH.. 14-104-60 (96036)
tarpayitvA tathA.a.achamya snAnavastraM prapIDayet.
vR^ittiM bhR^ityajanasyAhuH snAnaM pAnaM cha tadvidaH.. 14-104-61 (96037)
atarpayitvA tAnpUrvaM snAnavastraM na pIDayet.
pIDayechchetpurA mohAddevAH sarpigaNAstathA.
pitarastu nirAshAste shaptvA yAnti yathAgataM.. 14-104-62 (96038)
prakShAlya tu mR^idA pAdAvAchamya prayataH punaH.
darbheShu darbhapANiH sansvAdhyAyaM tu samArabhet.. 14-104-63 (96039)
vedamAdau samArabhya tatoparyupari kramAt.
yadadhIte.anvahaM shaktyA tatsvAdhyAyaM prachakShate.. 14-104-64 (96040)
R^icho vA.api yajurvA.api sAmagAyamathApi cha.
itihAsapurANAni yathAshakti na hApayet.. 14-104-65 (96041)
utthAya tu namaskR^itya disho digdevatA api.
brahmaNaM cha tatashchAgniM pR^ithivImoShadhIstathA.. 14-104-66 (96042)
vAchaM vAchaspatiM chaiva mAM chaiva saritastathA.
namaskR^itya tathA.adbhistu praNavAdi cha pUrvavat.. 14-104-67 (96043)
tato namo.adbhya ityuktvA namaskuryAttu tajjalam.
ghR^iNiH sUryastathA.a.adityastaM praNamya svamUrdhani.. 14-104-68 (96044)
tatastvAlokayannarkaM praNavena samAhitaH.
tato mAmarchayetpuShpairmatpriyaireva nityashaH.. 14-104-69 (96045)
yudhiShThira uvAcha. 14-104-70x (7961)
tvatpriyANi prasUnAni tvadadhiShThAni mAdhava.
sarvANyAchakShva devesha tvadbhaktasya mamAchyuta.. 14-104-70 (96046)
bhagavAnuvAcha. 14-104-71x (7962)
shR^iNuShvAvahito rAjanpuShpANi priyakR^inti me.
kumudaM karavIraM cha chaNakaM chaMpakaM tathA.. 14-104-71 (96047)
mallikAjAtipuShpaM cha nandyAvartaM cha nandikam.
palAshapuShpapatrANi dUrvA bhR^i~Ngakameva cha.. 14-104-72 (96048)
vanamAlA cha rAjendra matpriyANi visheShataH.
sarveShAmapi puShpANAM sahasraguNamutpalam.. 14-104-73 (96049)
tasmAtpadmaM tathA rAjanpadmAttu satapatrakam.
tasmAtsahasrapatraM tu puNDarIkaM tataH param.. 14-104-74 (96050)
puNDarIkasahasrAttu tulasI guNato.adhikA.
bakapuShpaM tatastasmAtsauvarNaM tu tato.adhikam.
sauvarNAttu prasUnAchcha matpriyaM nAsti pANDava.. 14-104-75 (96051)
puShpAbhAve tulasyAstu patrairmAmarchayetpunaH.
patrAlAbhe tu shAkhAbhiH shAkAlAbhe shiphAlavaiH.
shiphAbhAve mR^idA tatra bhaktimAnarchayeta mAm.. 14-104-76 (96052)
varjanIyAni puShpANi shR^iNu rAjansamAhitaH.
ki~NkiNI munipuShpaM cha dhurdhUraM pATalaM tathA.. 14-104-77 (96053)
tathA.atimuktakaM chaiva punnAgaM naktamAlikam.
yaudhikaM kShIrikApuShpaM nirguNDI lA~NgulI japA.. 14-104-78 (96054)
karNikAraM tathA.ashokaM shalmalIpuShpameva cha.
kakubhAH kovidArAshcha vaibhItakamathApi cha.. 14-104-79 (96055)
kuraNTakaprasUnaM cha kalpakaM kAlakaM tathA.
a~NkelaM girikarNI cha nIlAnyeva cha sarvashaH.
ekaparNAni chAnyAni sarvANyeva vivarjayet.. 14-104-80 (96056)
arkapuShpANi varjyAni arkapatrastitAni cha.
vyAghR^itAH pichumandAni sarvANyeva vivarjayet.. 14-104-81 (96057)
anyaistu shuklapatraistu gandhavadbhirnarAdhipa.
avarjyaistairyathAlAbhaM madbhakto mAM samarchayet.. 14-104-82 (96058)
yudhiShThira uvAcha. 14-104-83x (7963)
kathaM tvamarchanIyosi mUrtayaH kIdR^ishAstu te.
vaikhAnasAH kathaM bruyUH kathaM vA pA~ncharAtrikAH.. 14-104-83 (96059)
bhagavAnuvAcha. 14-104-84x (7964)
shR^iNu pANDava tatsarvamarchanAkramamAtmanaH.
sthaNDile padmakaM kR^itvA chAShTapatraM sakarNikam.. 14-104-84 (96060)
aShTAkSharavidhAnena hyathavA dvAdashAkSharaiH.
vaidikairatha mantraishcha mama sUktena vA punaH.. 14-104-85 (96061)
sthApitaM mAM tatastasminnaryayitvA vichakShaNaH.
puruShaM cha tataH satyamatyutaM cha yudhiShThira.. 14-104-86 (96062)
aniruddhaM cha mAM prAhurvaikhAnasavido janAH.
anye tvevaM vijAnanti mAM rAjanpA~ncharAtrikAH. 14-104-87 (96063)
vAsudevaM cha rAjendra saMkarShaNamathApi vA.
pradyumnaM chAniruddhaM cha chaturmUrtiM prachakShate.. 14-104-88 (96064)
etAshchAnyAshcha rAjendra saMj~nAbhedena mUrtayaH.
viddhyArthAntarA evaM mAmevaM chArchayedbhudhaH.. 14-104-89 (96065)
yudhiShThira uvAcha. 14-104-90x (7965)
tvadbhaktAH kIdR^isA deva kAni teShaM vratAni cha.
etatkathaya devesha tvadbhaktasya mamAchyuta.. 14-104-90 (96066)
bhagavAnuvAcha. 14-104-91x (7966)
ananyadevatAbhaktA che madbhaktajanapriyAH.
mAmeva sharaNaM prAptA madbhaktAste prakIrtitAH.. 14-104-91 (96067)
svargyANyapi yashasyAni matpriyANi visheShataH.
madbhaktaH pANDavashreShTha vratAnImAni dhArayet.. 14-104-92 (96068)
nAnyadAchChAdayedvastraM madbhakto jalatAraNe.
svasthastu na divA svapyenmadhumAMsAni varjayet.. 14-104-93 (96069)
pradakShiNaM vrajedviprAngAmashvatthaM hutAshanam.
na dhAvetpatite varShe nAgnabhikShAM cha lopayet.. 14-104-94 (96070)
pratyakShalavaNaM nAdyatsaubhA~njanakara~njanau.
grAsamuShTiM gavape dadyAddhAnyAmlaM chaiva varjayet.. 14-104-95 (96071)
tathA paryuShitaM chApi pakvaM paragR^ihAgatam.
aniveditaM cha yaddravyaM tatprayatnena varjayet.. 14-104-96 (96072)
vibhitakakara~njAnAM ChAyAM dUre vivarjayet.
pipradevaparIvAdAnna vadetpIDitopi san.. 14-104-97 (96073)
sAtvikA rAjasAshchApi tAmasAshchApi pANDava.
mAmarchayanti madbhaktAsteShAmIdR^igvidA gatiH.. 14-104-98 (96074)
tAmasAstimiraM yAnti rAjasA raja eva tat.
sAtvikAH satvasaMpannAH satvameva prayAnti te.. 14-104-99 (96075)
ye siddhAH santi sA~Nkhyena yogasatvabalena cha.
nabhasyAdityachandrAbhyAM pashyanti padavistaram.. 14-104-100 (96076)
ekastaMbhe navadvAre tristhUNe pa~nchasAkShike.
etasmindehanagare rAjasastu sadA bhavet.. 14-104-101 (96077)
udite savitaryApya kriyAyuktasya dhImataH.
chaturvedavidashchApi dehe ShaDvR^iShalAH smR^itAH.. 14-104-102 (96078)
kShatriyAH sapta vij~neyA vaishyAstvaShTau prakIrtitAH.
niyatAH pANDavashreShTha shUdrANAmekaviMshatiH.. 14-104-103 (96079)
kAmaH krodhashcha lobhashcha mohashcha mada eva cha.
mahAmohashcha ityete dehe ShaDvR^iShalAH smR^itAH.. 14-104-104 (96080)
garvaH staMbho hyaha~NkAra IrShyA cha droha eva cha.
pAruShyaM krUratA chaiva saptaita kShatriyAH smR^itAH.. 14-104-105 (96081)
tIkShNatA nikR^itirmAyA shAThyaM DaMbho hyanArjavam.
paishunyamanR^itaM chaiva veshyAstvaShTau prakIrtitAH.. 14-104-106 (96082)
tR^iShNA bubhukShA nidrA cha hyAlasyaM chAghR^iNAdayaH.
AdhishchApi viShAdashcha pramAdo hInasatvatA.. 14-104-107 (96083)
bhayaM viklabatA jADyaM pApakaM manyureva cha.
AshA chAshraddadhAnatvamanavasthApyamantraNam.. 14-104-108 (96084)
AshauchaM malinatvaM cha shUdrA hyete prakIrtitAH.
yasminnete na dR^ishyante sa vai brAhmaNa uchyate.. 14-104-109 (96085)
yeShuyeShu hi bhAveShu yatkAlaM vartate dvijaH.
tatkAlaM vai sa vij~neyo brAhmaNo j~nAnadurbalaH.. 14-104-110 (96086)
prANAnAyamya yatkAlaM yena mAM chApi chintayet.
tatkAlo vai dvijo j~neyaH sheShakAlo hyathetaraH.. 14-104-111 (96087)
tasmAttu sAtviko bhUtvA shuchiH krodhavivarjitaH.
mAmarchayettu satataM matpriyatvaM yadIchChati.. 14-104-112 (96088)
alolajihvaH samupasthito dhR^itiM
nidhAya chakShuryugamAtrameva tata.
manashcha vAchaM cha nigR^ihya cha~nchalaM
bhayAnnivR^itto mama bhakta uchyate.. 14-104-113 (96089)
IdR^ishAdhyAtmino ye tu brAhmaNA niyatendriyAH.
teShAM shrAddheShu tR^ipyanti tena tR^iptAH pitAmahAH.. 14-104-114 (96090)
dharmo jayati nAdharmaH satyaM jayati nAnR^itam.
kShamA jayati na krodhaH kShamAvAnbrAhmaNo bhavet.. .. 14-104-115 (96091)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi chaturadhikashatatamo.adhyAyaH.. 104 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 105
.. shrIH ..
14.105. adhyAyaH 105
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati dashadhA kapilAvibhAgakathanapUrvakaM taddAnaprashaMsanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
dAnapuNyaphalaM shrutvA tapaHpuNyaphalAni cha.
dharmaputraH prahR^iShTAtmA keshavaM punarabravIt.. 14-105-1 (96092)
yA chaiShA kapilA deva pUrvamutpAditA vibho.
homadhenuH sadA puNyA chaturvaktreNa mAdhava.. 14-105-2 (96093)
sA kathaM brAhmaNebhyo hi deyA kasmindine.api vA.
kIdR^ishAya cha viprAya dAtavyA puNyalakShaNA.. 14-105-3 (96094)
kathitA kapilA proktA svayameva svayaMbhuvA.
kairvA deyAshcha tA deva shrotumichChAmi tatvataH.. 14-105-4 (96095)
vaishampAyana uvAcha. 14-105-5x (7967)
evamukto hR^iShIkesho dharmaputreNa saMsadi.
abravItkapilAsa~NkyAM tAsAM mAhAtmyameva cha.. 14-105-5 (96096)
shR^iNu pANDava tatvena pavitraM pAvanaM param.
yachChrutvA pApakarmA pi naraH pApAtpramuchyate.. 14-105-6 (96097)
agnimadyodbhavAM divyAmagnijvAlAsamaprabhAm.
agnijvAlojjvalachChR^i~NgIM pradIptA~NgAralochanAm.. 14-105-7 (96098)
agnipuchChAmagnikhurAmagniromaprabhAnvitAm.
tAmagneyImagnijihvAmagnigrIvAM jvalatprabhAm.. 14-105-8 (96099)
bhu~njate kapilAM ye tu shUdrA lobhena mohitAH.
patitAMstAnvijAnIyAchchaNDAlasadR^ishA hi te.. 14-105-9 (96100)
na teShAM brAhmamaH kashchidgR^ihe kuryAtpratigraham.
dUrAchcha parihartavyA mahApAtakinopi te.. 14-105-10 (96101)
sArvakAlaM hi te sarvairvarjitAH pitR^idaivataiH.
te sadA hyapratigrAhyA hyasaMbhAShyAshcha pApinaH.. 14-105-11 (96102)
pibanti kapilAM yAvattAvatteShAM pitAmahAH.
amedhyamupabhu~njanti bhUmyAM vai shvasR^igAlavat.. 14-105-12 (96103)
kapilAyA dadhi kShIraM ghR^itaM takramathApi vA.
ye shUdrA upabhu~njanti teShAM gatimimAM shR^iNu.. 14-105-13 (96104)
kapilopajIvI shUdrastu mR^ito gachChati rauravam.
klishyate raurave ghore varShakoTishataM vasan.. 14-105-14 (96105)
tatashchApi chyutaH kAlAchChvAnayoniM sa gachChati.
shvayonyAshcha paribhraShTo viShThAyAM jAyate krimiH.. 14-105-15 (96106)
viShThAkUpeShu pApiShTho durgandheShu sahasrashaH.
tatratatropajAyeta nottAraM tatratha vindati.. 14-105-16 (96107)
brAhmaNashchaiva yasteShAM gR^ihe kuryAtpratigraham.
tataH prabhR^iti tasyApi pitaraH syuramedhyapAH.. 14-105-17 (96108)
na tena sArdhaM sambhAShenna chApyekAsanaM vrajet.
sa nityaM varjanIyo hi dUrAttu brAhmaNAdhamaH.. 14-105-18 (96109)
yastena saha sambhAShedekashayyAM vrajet vA.
prAjApatyaM charetkR^ichChraM sa cha tena visuddhyati.. 14-105-19 (96110)
kapilopajIvinaH shUdrAdyaH karoti pratigraham.
prAyashchittaM bhavettasya viprasyaitanna saMshayaH.. 14-105-20 (96111)
brahmakUrchaM prakurvIti chAndrAyaNamathApi vA.
muchyate kilbiShAttasmAdetena brAhmaNo hi saH.. 14-105-21 (96112)
kapilA hyagnihotrArthe viprArthe vA svayaMbhuvA.
sarvaM tejaH samuddhR^itya nirmitA brahmaNA purA.. 14-105-22 (96113)
pavitraM cha pavitrANAM ma~NgalAnAM cha ma~Ngalam.
puNyAnAM paramaM puNyaM kapilA pANDunandana.. 14-105-23 (96114)
tapasA tapa evAgryaM vrAtanAmuttamaM vratam.
dAnAnAM paramaM dAnaM nidAnaM hyetadakShayam.. 14-105-24 (96115)
pR^ithivyAM yAni tIrthAni puNyAnyAyatanAni cha.
pavitrANi cha ramyANi sarvalokeShu pANDava.. 14-105-25 (96116)
ebhyastejaH samuddhR^itya brahmaNA lokakartR^iNA..
lokanistaraNAyaiva nirmitAH kapilAH svayam.. 14-105-26 (96117)
sarvatejomayI hyeShAM kapilA pANDunandana.
sadA.amR^itamayI medhyA shuchiH pAvanamuttamam.. 14-105-27 (96118)
kShIreNa kapilAyAstu dadhnA vA saghR^itena vA.
hotavyAnyagnihotrANi sAyaM prAtardvijAtibhiH.. 14-105-28 (96119)
kapilAyA ghR^itenApi dadhnA kShIreNa vA punaH.
juhvate yo.agnihotrANi brAhmaNA vidhivatprabho.. 14-105-29 (96120)
pUjayantyatithIMshchaiva parAM bhaktimupAgatAH.
shUdrAnnAdviratA nityaM DaMbhAnR^itavivarjitAH.. 14-105-30 (96121)
te yAntyAdityasa~NkAshairvimAnairdvijasattamAH.
sUryamaNDalamadhyena brahmalokamanuttamam.. 14-105-31 (96122)
brahmaNo bhavane divye kAmagAH kAmarUpiNaH.
brahmaNA pUjyamAnAstu modante kalpamakShayam.. 14-105-32 (96123)
evaM hi kapilA rAjanpuNyA mantrAmR^itAraNiH.
AdAvevAgnimadhye tu maitreyI brahmanirmitA.. 14-105-33 (96124)
shR^i~NgAgre kapilAyAstu sarvatIrthAni pANDava.
brahmaNo hi niyogena nivasanti dinedine.. 14-105-34 (96125)
prAtarutthAya yo martyaH kapilAshR^i~NgamastakAt.
yashchyutAmaMbudhArAM vai shirasA prayataH shuchiH.. 14-105-35 (96126)
sa tena puNyatIrthena sahasA hatakilviShaH.
janmatrayakR^itaM pApaM pradahatyagnivatR^iNam.. 14-105-36 (96127)
mUtreNa kapilAyAstu yashcha prANAnupaspR^ishet..
snAnena tena puNyena naShTapApaH sa mAnavaH.
triMshadvarShakR^itAtpApAnmuchyate nAtra saMshayaH.. 14-105-37 (96128)
prAtarutthAya yo bhaktayA prayachChettR^iNamuShTikam.
tasya nashyati tatpApaM triMshadrAtrakR^itaM nR^ipa.. 14-105-38 (96129)
prAtarUtthAya yadbhaktyA kuryAdyasmAtpradakShiNam.
pradakShiNIkR^itA tena pR^ithivI nAtra saMshayaH.. 14-105-39 (96130)
pradakShiNena chaikena shraddhAyuktena pANDava.
dasharAtrakR^itaM pApaM tasya tannashyati dhruvam.. 14-105-40 (96131)
kapilApa~nchagavyena yaH snAyAttu shuchirnaraH.
sa ga~NgAdyeShu tIrtheShu snAto bhavati pANDava.. 14-105-41 (96132)
tena snAnena tasyApi shraddAyuktasya pArthiva.
dasharAtrakR^itaM pApaM tatkShaNAdeva nashyati.. 14-105-42 (96133)
dR^iShTvA tu kapilAM bhaktyA shrutvA hu~NkAranisvanam.
vyapohati naraH pApamahorAtrakR^itaM nR^ipa.. 14-105-43 (96134)
yatra vA tatra vA chA~Nge kapilAM yaH spR^ishechChuchiH.
saMvatsarakR^itaM pApaM vinAshayati pANDava.. 14-105-44 (96135)
gosahasraM tu yo dadyAdekAM cha kapilAM naraH.
samaM tasya phalaM prAha brahmA lokapitAmahaH.. 14-105-45 (96136)
yastvevaM kapilAM hanyAnnaraH kashchitpramAdataH.
gosahasraM hataM tena bhavennAtra vichAraNA.. 14-105-46 (96137)
yashchaikAM kapilAM dadyAchChrotriyAyAhitAgnaye.
gavAM shatasahasraM tu dattaM bhavati pANDava.. 14-105-47 (96138)
dasha vai kapilAH proktAH svayameva svayaMbhuvA.
yo dadyAchChrotriyebhyo vai svargaM gachChati tachChR^iNu.. 14-105-48 (96139)
prathamA svarNakapilA dvitIyA gaurapi~NgalA.
tR^itIyA raktapi~NgAkShI chaturthIM galapi~NgalA.. 14-105-49 (96140)
pa~nchamI babhruvarNAbhA ShaShThI cha shvetapi~NgalA.
saptamI ra~Ngapi~NgAkShI tvaShTamI khurapi~NgalA.. 14-105-50 (96141)
navamI pATalA j~neyA dashamI puchChapi~NgalA.
dashaitAH kapilAH proktAstArayanti narAnsadA.. 14-105-51 (96142)
ma~NgalyAshcha pavitrAshcha sarvapApapraNAshanAH.
evameva hyanaDvAho dasha proktA nareshvara.. 14-105-52 (96143)
brAhmaNo vAhayettAMstu nAnyo varNaH kathaMchana.
na vAhayechcha kapilAM kShetre vA.adhvani vA dvijaH.. 14-105-53 (96144)
vAhayeddhu~NkR^itenaiva shAkhayA vA sapatrayA.
na daNDena na vA yaShTyA na pAshena na vA punaH.. 14-105-54 (96145)
na kShuttR^iShNAshramashrAntAnvAhayedvikalendriyAn.
atR^ipteShu na bhu~njIyAtpibetpIteShu chodakam.. 14-105-55 (96146)
shushrUShormAtarashchaitAH pitaraste prakIrtitAH.
ahnAM pUrvatra bhAge cha dhuryANAM vAhanaM smR^itam.. 14-105-56 (96147)
vishrAmenmadhyame bhAge bhAge chAnte yathAsukham.
yatra cha tvarayA kR^ityaM saMshayo yatra vA.adhvani. 14-105-57 (96148)
vAhayettatra dhuryAMstu na sa pApena lipyate..
bhrUNahatyAsamaM pApaM tasya syAtpANDunandana. 14-105-58 (96149)
anyathA vAhayanrAjannirayaM yAti rauravam..
rudhiraM pAtayetteShAM yastu mohAnnarAdhipa. 14-105-59 (96150)
tena pApena pApAtmA narakaM yAtyasaMshayam..
narakeShu cha sarveShu samAH sthitvA shataMshatam. 14-105-60 (96151)
iha mAnuShyake loke balIvardo bhaviShyati..
tasmAttu muktimanvichChandadyAttu kapilAM naraH.. 14-105-61 (96152)
kapilAM vAhayedyastu vR^iShalo lobhamohitaH.
tena devAstrayastriMshatpitarashchApi vAhitAH.. 14-105-62 (96153)
sa devaiH pitR^ibhirnityaM vadhyamAnastu durmatiH.
narakAnnarakaM ghoraM gachChedApralayaM nR^ipa.. 14-105-63 (96154)
brahmA rudrastathA.agnishcha kapilAnAM gatiM gatAH.
tasmAtte na nihantavyAH pUjyAshchaiva na saMshayaH.
niHshvasanti yadA shrAntAstadA hanyuscha tatkulaM.. 14-105-64 (96155)
yAvanti teShAM romANi tAvadvarShashataM nR^ipa.
narakeShUpapachyante tatra tadvAhakA narAH.. 14-105-65 (96156)
kapilA sarvayaj~neShu dakShiNArthaM vidhIyate.
tasmAttaddakShiNA deyA yaj~neShveva dvijAtibhiH.. 14-105-66 (96157)
homArtaM chAgnihotrasya yAM prayachChetprayatnataH.
shrotriyAya daridrAya shrAntAyAmitatejase.
tena dAnena pUtAtmA mama loke mahIyate.. 14-105-67 (96158)
yAvanti chaiva romANi kapilA~Nge yudhiShThira.
tAvadvarShasahasrANi svargaloke mahIyate.. 14-105-68 (96159)
suvarNakhurashR^i~NgIM cha kapilAM yaH prayachChati.
viShuve chAyane chApi so.ashvamedhaphalaM labhet.
tenAshvamedhatulyena mama lokaM sa gachChati.. 14-105-69 (96160)
svarNashR^i~NgIM rUpyakhurAM savatsAM kAMsyadohinIm.
vastrairala~NkR^itAM puShTAM gandhairmAlyaishcha shobhitAm.. 14-105-70 (96161)
pavitraM hi pavitrANAM suravNamiti me matiH.
tasmAtsuvarNAbharaNA dAtavyA sA.agnihotriNe.. 14-105-71 (96162)
evaM dattvA tu rAjendra saptapUrvAnparAnapi.
tArayiShyati rAjendra nAtra kAryA vichAraNA.. 14-105-72 (96163)
agniShTomasahasrasya vAjapeyaM cha tatsamam.
vAjapeyasahasrasya ashvamedhaM cha tatsamam.
ashvamedhasahasrasya rAjasUyaM cha tatsamam.. 14-105-73 (96164)
kapilAnAM sahasreNa vididattena pANDava.
rAjasUyaphalaM prApya mama loke mahIyate.
na tasya punarAvR^ittirvidyate kurupu~Ngava.. 14-105-74 (96165)
prayachChate yaH kapilAM savatsAM kAMsyadohinIm.
suvarNakurashR^i~NgA~NgIM sarvAla~NkArashobhitAm.. 14-105-75 (96166)
taistairguNaiH kAmadughA cha bhUtvA
naraM pradAtAramupaiti sA gauH.
svakarmabhishchApyanubadhyamAnaM
tIvrAndhakAre narake patantam.
mahArNave nauriva vAyunItA
dattA hi gaustArayate manuShyam.. 14-105-76 (96167)
putrAMshcha pautrAMshcha kulaM cha sarva-
mAsaptamaM tArayate yathAvat.
yAvanmanuShyAnpR^ithivI bibharti
tAvatpradAtAramR^itaM paratra.. 14-105-77 (96168)
yathauShadhaM mantrakR^itaM narasya
prayuktamAtraM vinihanti rogAn.
tathaiva dattA kapilA supAtre
pApaM narasyAshu nihanti sarvam.. 14-105-78 (96169)
yathaiva dR^iShTvA bhujagAH suparNaM
nashyanti dUrAdvivashA bhayArtAH.
tathaiva dR^iShTvA kapilApradAnA-
nnasyanti pApAni narasya shIghram.. 14-105-79 (96170)
yathA tvachaM vai bhujago vihAya
punarnavaM rUpamupaiti puNyam.
tathaiva muktaH puruShaH svapApai-
rvirajyate vai kapilApradAnAt.. 14-105-80 (96171)
yathA.andhakAraM bhavane vilagnaM
dIpto hi niryAtayati pradIpaH.
tathA naraH pApamapi pralInaM
niShkrAmayedvai kapilApradAnAt.. 14-105-81 (96172)
yAvanti romANi bhavanti tasyA
vatsAnvitAyAshcha sharIrajAni.
tAvatpradAtA yugavarShakoTiM
sa brahmaloke ramate manuShyaH.. 14-105-82 (96173)
yasyAhitAgneratithipriyasya
shUdrAnnadUrasya jitendriyasya.
satyavratasyAdhyayanAnvitasya
dattA hi gaustArayate paratra.. .. 14-105-83 (96174)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi pa~nchAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 105 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 106
.. shrIH ..
14.106. adhyAyaH 106
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati kapilAdAnaprashaMsanam.. 1 .. brahmaNA.agnikuNDamadhyAtkapilAsarjanam. tadhA rudrAdidevaiH kapilAyai sarvapUjyatvAdirUpavaradAnam.. 2 .. devarShyAdibha_iH svanivAsAya kapilAvayavasamAshrayaNam.. 3 .. kR^iShNena havyakavyadAnakAlakathanam. tathA shrAddhArhAnarhabrAhmaNavivechanam. tathA svarganarakaprApakasukR^itaduShkR^itakathanam.. 4 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evaM shrutvA paraM puNyaM kapilAdAnamuttamam.
dharmaputraH prahR^iShTAtmA keshavaM punarabravIt.. 14-106-1 (96175)
devadevasha kapilA yadA viprAya dIyate.
kathaM sarveShu chA~NgeShu tasyAstiShThanti devatAH.. 14-106-2 (96176)
yAshchaitAH kapilAH proktA dasha chaiva tvayA mama.
tAsAM kati surashreShTh kapilAH puNyalakShaNAH.. 14-106-3 (96177)
kathaM vA.anugR^ihItAstAH suraiH pitR^igaNairapi.
kena yuktAshcha varNena shrotuM kautUhalaM me.. 14-106-4 (96178)
vaishampAyana uvAcha. 14-106-5x (7968)
yudhiShThireNaivamuktaH keshavaH satyavAktadA.
guhyAnAM paramaM guhyaM vaktumevopachakrame.. 14-106-5 (96179)
shR^iNu rAjanpavitraM vai rahasyaM dharmamuttamam..
grahaNIyaM satyamidaM na shrAvyaM hetuvAdibhiH.. 14-106-6 (96180)
yadA vatsasya pAdau dvau prasave shirasA saha.
dR^ishyete dAnakAlaM tattamAhurmunisattamAH.. 14-106-7 (96181)
antarikShagato vatso yAvadbhUmiM na yAsyati.
gaustAvatpR^ithivI j~neyA tasmAddeyA tu tAdR^ishI.. 14-106-8 (96182)
yAvanti dhenvA romANi savatsAyA yudhiShThira.
yAvatyaH sikatAshchApi garbhodakapariplutAH.
tAvadvarShasahasrANi dAtA svarge mahIyate.. 14-106-9 (96183)
suvarNAbharaNAM kR^itvA savtasAM kapilAM tilaiH.
prachChAdya tAM tu dadyAdvai sarvaratnairala~NkR^itAm.. 14-106-10 (96184)
sasamudrA nadI tena sashailavanakAnanA.
chaturantA bhaveddattA nAtra kAryA vichAraNA.. 14-106-11 (96185)
pR^ithivIdAnatulyena tena dAnena mAnavaH.
saMsArasAgarAttIrNo yAti lokaM prajApateH.. 14-106-12 (96186)
brahmahA bhrUNahA goghno yadi vA gurutalpagaH.
mahApAtakayuktopi etaddAnena shuddhyati.. 14-106-13 (96187)
idaM paThati yaH puNyaM kapilAdAnamuttamam.
prAtarutthAya madbhaktyA tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-106-14 (96188)
manasA karmaNA vAchA matipUrvaM yudhiShThira.
pApaM rAtrikR^itaM hanyAdasyAdhyAyasya pAThakaH.. 14-106-15 (96189)
idamAvartamAnastu shrAddhe yastarpayeddvijAn.
tasyApyamR^itamashnanti pitaro.atyantaharShitAH.. 14-106-16 (96190)
yashchedaM shR^iNuyAdbhaktyA madgatenAntarAtmanA.
tasya rAtrikR^itaM sarvuM pApamAshu praNashyati.. 14-106-17 (96191)
ataH paraM visheShaM tu kapilAnAM bravImi te.
yAshchaitAH kapilAH proktA dasha rAjanmayA tava.
tAsAM chatasraH pravarAH puNyAH pApapraNAshanAH.. 14-106-18 (96192)
suvarNakapilA puNyA tathA raktAkShipi~NgalA.
pi~NgalAkShI cha yA gaushcha yA syAtpi~Ngalapi~NgalA.. 14-106-19 (96193)
etAshchatasraH pravarAH pavitrAH pApanAshanAH.
namaskR^itA vA dR^iShTA vA ghnanti pApaM narasya tu.. 14-106-20 (96194)
yasyaitAH kapilAH santi gR^ihe pApapraNAshanAH.
tatra shrIrvijayaH kIrtiH sphItA nityaM yudhiShThira.. 14-106-21 (96195)
etAsAM prItimAyAti kShIreNa tu vR^iShadhvajaH.
dadhnA cha tridashAH sarve ghR^itena tu hutAshanaH.. 14-106-22 (96196)
pitaraH pitAmahAshchaiva tathaiva prapitAmahAH.
sakR^iddettena tuShyanti varShakoTiM yudhiShThira.. 14-106-23 (96197)
kapilAyA ghR^itaM kShIraM dadhi pAyasameva vA.
shrotriyebhyaH sakR^iddatvA naraH pApaiH pramuchyate.. 14-106-24 (96198)
upavAsaM tu yaH kR^itvA.apyahorAtraM jitendriyaH.
kapilApa~nchagavyaM tu pItvA chAndrAyaNAtparam.. 14-106-25 (96199)
saumye muhUrte tatprashaya shuddhAtmA shuddhamAnasaH.
krodhAnR^itavinirmukto madgatenAntarAtmanA.. 14-106-26 (96200)
kapilApa~nchagavyena sumantreNa pR^ithakpathak.
yo matpratikR^itiM vA.api sha~NkarAkR^itimeva vA.
snApayedviShuve yastu so.ashvamedhaphalaM labhet.. 14-106-27 (96201)
sa muktapApaH shuddhAtmA yAnenAMbarashobhinA.
mama lokaM vrajenmukto rudralokamathApi vA.. 14-106-28 (96202)
brahmaNA tu purA sR^iShTA kapilA kA~nchanaprabhA.
agnikuNDAtparairmantrairhomadhenurmahAprabhA.. 14-106-29 (96203)
sR^iShTamAtrAM tu tAM dR^iShTvA devA rudrAdayo divi.
siddhA brahmarShayashchaiva vedAH sA~NgAH sahAdhvaraiH.. 14-106-30 (96204)
sAgarAH saritashchaiva parvatAH sabalAhakAH.
gandharvApsaraso yakShAH pannagAshchApyupasthitAH.. 14-106-31 (96205)
sarve vismayamApannAH shikhimadhye mahAprabhAm.
mantraishaacha vividhaistAM tu tuShTuvustAmanekashaH.. 14-106-32 (96206)
kR^itA~njalipuTAH sarve nAtishR^i~NgIM trilochanAm.
mUrdhnA praNamya tAM bhUmau savatsAmamR^itAraNim.. 14-106-33 (96207)
UchuH prA~njalayaH sarve chaturvaktraM pitAmaham.
Aj~nApaya mahAdeva kiM te kurmaH kathaM vibho.. 14-106-34 (96208)
evamuktaH suraiH sarvairbrahmA vachanamabravIt.
bhavantopyanugR^ihNantu dogdhrImenAM payasvinIm.. 14-106-35 (96209)
homadhenuriyaM j~neyA hyagnInsaMtarpayiShyati.
ato.agnistarpitaH sarvAnbhavatastarpayiShyati.. 14-106-36 (96210)
prItAH kShIrAmR^itenAsyA jAtavIryaparAkramAH.
jayiShyatha yathAkAmaM dAnavAnsarva eva tu.. 14-106-37 (96211)
jAtavIryabalairyuktAH satvavanto jitendriyAH.
asa~NkhyeyabalAH sarve pAlayiShyatha vai prajAH.. 14-106-38 (96212)
pAlitAshcha prajAH sarvA bhavadbhiriha dharmataH.
pUjayiShyanti vA nityaM yaj~nairvividhadakShiNaiH.. 14-106-39 (96213)
evamuktAH surAH sarve brahmaNA parameShThinA.
tataH saMhR^iShTavadanAH kapilAyai varaM daduH.. 14-106-40 (96214)
devatA UchuH. 14-106-41x (7969)
yasmAllokahitAyAdya brahmaNA tvaM vinirmitA.
tasmAtpUtA pavitrA cha bhava pApavyapohinI.. 14-106-41 (96215)
ye tvAM dR^iShTvA namasyanti spR^iShTvA chApi karairnarAH.
teShAM varShakR^itaM pApaM tvadbhaktAnAM praNashyati.. 14-106-42 (96216)
akAmakR^itamaj~nAnamadR^iShTaM yachcha pAtakam.
tvAM dR^iShTvA ye namasyanti narAH sarvasaheti cha.
teShAM tadvilayaM yAti tamaH sUryodaye yathA.. 14-106-43 (96217)
bhagavAnuvAcha. 14-106-44x (7970)
ityuktvA.asyai varaM dattvA prayayuste yathAgatam.
lokanistaraNArthAya sA cha lokAMshchachAra ha.. 14-106-44 (96218)
tasyAmeva samudbhUtA hyetAshcha kapilA nava.
vicharanti mahImenAM lokAnugrahakAraNAt.
tasmAttu kapilA deyA paratra hitamichChatA.. 14-106-45 (96219)
yadA cha dIyate rAjankapilA hyagnihotriNe.
tadA cha shR^i~NgayostasyA viShNurindrashcha tiShThati.. 14-106-46 (96220)
chandravajradharau chApi tiShThataH shR^i~NgamUlayoH.
shR^i~Ngamadhye tathA brahmA lalATe govR^iShadhvajaH.. 14-106-47 (96221)
karNayorashvinau devau chakShuShI shashibhAskarau.
danteShu maruto devA jihvAyAM vAksaralasvatI.. 14-106-48 (96222)
romakUpeShu munayashcharmaNyeva prajApatiH.
nishshvAseShu sthitA vedAH saShaDa~NgapadakramAH.. 14-106-49 (96223)
nAsApuTe sthitA gandhAH puShpANi surabhINi cha.
adhare vasavaH sarve mukhe chAgniH pratiShThitaH.. 14-106-50 (96224)
sAdhyA devAH sthitAH kakShe grIvAyAM pArvatI sthitA.
pR^iShThe cha nakShatragaNAH kakuddeshe nabhassthalam.. 14-106-51 (96225)
apAne sarvatIrthAni gomUtre jAhnavI svayam.
iShTatuShTamayA lakShmIrgomaye vasatI tadA.. 14-106-52 (96226)
nAsikAyAM sadA devI jyeShThA vasati bhAminI.
shroNItaTasthAH pitaro ramA lA~NgUlamAshritA.. 14-106-53 (96227)
pArshvayorubhayoH sarve vishvedevAH pratiShThitAH.
tiShThatyurasi tAsAM tu prItaH shaktidharo guhaH.. 14-106-54 (96228)
jAnaja~NghorudesheShu pa~ncha tiShThanti vAyavaH.
khuramadhyeShu gandharvAH khurAgreShu cha pannagAH.. 14-106-55 (96229)
chatvAraH sAgarAH pUrNAstasyA eva payodharAH.
ratirmedhA kShamA svAhA shraddhA shAntirdhR^itiH smR^itiH. 14-106-56 (96230)
kIrtirdIptiH kriyA kAntistuShTiH puShTischa santatiH.
dishashcha pradishashchaiva sevante kapilAM sadA.. 14-106-57 (96231)
devA pitR^igaNAshchApi gandharvApsarasAM gaNAH.
lokA dvIpArNavAshchaiva ga~NgAdyAH saritastathA.. 14-106-58 (96232)
devAH pitR^igaNAshchApi vedAH sA~NgAH sahAdhvaraiH.
vedoktairvividhairmantraiH stuvanti hR^iShitAstathA.. 14-106-59 (96233)
vidyAdharAshcha ye siddhA bhUtAstArAgaNAstathA.
puShpavR^iShTiM cha varShanti pranR^ityanti cha harShitAH.. 14-106-60 (96234)
brahmaNotpAditA devI vahnikuNDAnmahAprabhA.
namaste kapile puNye sarvadevairnamaskR^ite.. 14-106-61 (96235)
kapile.atha mahAsatve sarvatIrthamaye shubhe.
dAtAraM svajanopetaM brahmalokaM naya svayam.. 14-106-62 (96236)
aho ratnamidaM puNyaM sarvaduHkhaghnamuttamam.
aho dharmArjitaM shuddhamidamagryaM mahAdhanam.
ityAkAshasthitaste tu sarvadevA japanti cha.. 14-106-63 (96237)
tasyAH pratigrahItA cha bhu~Nkte yAvaddvijottamaH.
tAvaddevagaNAH sarve kapilAmarchayanti cha.
svarNashR^i~NgIM rUpyakhurAM gandhaiH puShpaiH supUjitAm.. 14-106-64 (96238)
vastrAbhyAmahatAbhyAM tu yAvattiShThatyala~NkR^itA.
tAvadyadichChetkapilA mantrapUtA susaMskR^itA.
bhUlokavAsinaH sarvAnbrahmalokaM nayetsvayam.. 14-106-65 (96239)
bhUrashvaH kanakaM gAvo rUpyamashvaM tilA yavAH.
dIyamAnAni viprAya prahR^iShyanti dinedine.. 14-106-66 (96240)
atha tvashrotriyebhyo vai tAni dattAni pANDava.
tathA nindantyathAtmAnamashubhaM kiMnu naH kR^itaM.. 14-106-67 (96241)
aho rakShaHpishAchaishcha lupyamAnAH samantataH.
yAsyAmo nirayaM shIghramiti shochanti tAni vai.. 14-106-68 (96242)
etAnyapi dvijebhyo vai shrotriyebhyo visheShataH.
dIyamAnAni vardhante dAtAraM tArayanti cha.. 14-106-69 (96243)
yudhiShThira uvAcha. 14-106-70x (7971)
devadevesha daityaghna kAlaH ko havyakavyayoH.
ke tatri pUjAmarhanti varjanIyAshcha ke dvijAH.. 14-106-70 (96244)
bhagavAnuvAcha. 14-106-71x (7972)
daivaM pUrvAhNikaM j~neyaM paitR^ikaM chAparAhNikam.
kAlahInaM cha yaddAnaM taddAnaM rAjasaM viduH.. 14-106-71 (96245)
avaghuShTaM cha yadbhuktamanR^itena cha bhArata.
parAmR^iShTaM shunA vA.api tadbhAgaM rAkShasaM viduH.. 14-106-72 (96246)
yAvantaH patitA viprA jaDonmattAdayopi cha.
daive cha pitrye te viprA rAjannArhanti satkriyAM.. 14-106-73 (96247)
klIbaH pla~NgI cha kR^iShThI cha rAjayakShmAnvitashcha yaH.
apasmArI cha yashchApi pitrye nArhati satkR^itim.. 14-106-74 (96248)
chikitsakA devalakA mithyAniyamadhAriNaH.
somavikrayiNashchApi shrAddhe nArhanti satkR^itim.. 14-106-75 (96249)
ekoddiShTe cha ye chAnnaM bhu~njate vidhivaddbijAH.
chAndrAyaNamakR^itvA te punarnArhanti satkR^itim.. 14-106-76 (96250)
gAyakA nartakAshchaiva plavakA vAdakAstathA.
kathakA yaudhikAshchaiva shrAddhe nArhanti satkR^itim.. 14-106-77 (96251)
anagnayashcha ye viprAH shavaniryAtakAshcha ye.
stenAshchApi vikarmasthA rAjannArhanti satkR^itim.. 14-106-78 (96252)
aparij~nAtapUrvAshcha gaNaputrAshcha ye dvijAH.
putrikAputrakAshchApi shrAddhe nArhanti satkR^itim.. 14-106-79 (96253)
raNakartA cha yo vipro yashcha vANijyako dvijaH.
prANivikrayavR^ittishcha shrAddhe nArhanti satkR^itim.. 14-106-80 (96254)
chIrNavrataguNairyuktA nityaM svAdhyAyatatparAH.
sAvitrIj~nAH kriyAvantaste shrAddhe satkR^itikShamAH.. 14-106-81 (96255)
shrAddhasya brAhmaNaH kAlaH prAptaM daghi ghR^itaM tathA.
darbhAH sumanasaH kShetraM tatkAle shrAddhado bhavet.. 14-106-82 (96256)
chAritraniratA rAjankR^ishA ye kR^ishavR^ittayaH.
arthinashchopagachChanti tebhyo dattaM mahatphalam.. 14-106-83 (96257)
tapasvinashcha ye viprAstathA bhaikShacharAshcha ye.
arthinaH kechidichChanti teShAM dattaM mahatphalam.. 14-106-84 (96258)
evaM dharmabhUtAM shreShTha j~nAtvA sarvAtmanA tadA.
rshrotriyAya daridrAya prayachChAnupakAriNe.. 14-106-85 (96259)
dAnaM yatte priyaM kiMchichChrotriyANAM cha yatpriyam.
tatprayachChasva dharmaj~na yadIchChasi tadakShayam.. 14-106-86 (96260)
nirayaM ye cha gachChanti tachChR^iNuShva yudhiShThira.. 14-106-87 (96261)
gurvarthaM vA bhayArthaM vA nochedanyatra pANDava.
vadanti ye.anR^itaM viprAste vai nirayagAminaH.. 14-106-88 (96262)
paradArApahartAraH paradArAmimarshakAH.
parAraprayoktArasteM vai nirayagAminaH.. 14-106-89 (96263)
sUchakAH saMdhibhettAraH paradravyopajIvinaH.
akR^itaj~nAshcha mitrANAM te vai nirayagAminaH.. 14-106-90 (96264)
varNAshramANAM ye bAhyAH pAShaNDAshchaiva pApinaH.
upAsate cha tAneva te sarve narakAlayAH.. 14-106-91 (96265)
vedavikrayiNashchaiva vedAnAM chaiva dUShakAH.
vedAnAM lekhakAshchaiva te vai nirayagAminaH.. 14-106-92 (96266)
rasavikrayiNo rAjanviShavikrayiNashcha ye.
kShIravikrayiNashchApi te vai nirayagAminaH.. 14-106-93 (96267)
chaNDAlebhyashcha ye kShIraM prayachChanti narAdhamAH.
arthArthamathavA snehAtte vai nirayagAminaH.. 14-106-94 (96268)
pashUnAM damaka**yaiva tathA nAsAnuvedhakAH
puMstvahiMsAkaraschaiva te vai nirayagAminaH.. 14-106-95 (96269)
adAtAraH samarthA ye dravyANAM lobhakAraNAt.
dInAnandhAnna pashyanti te vai nirayagAminaH.. 14-106-96 (96270)
kShAntAndAntAnkR^ishAnprAj~nAndIrghakAlaM sahoShitAn.
tyajanti kR^itakR^ityA ye te vA nirayagAminaH.. 14-106-97 (96271)
bAlAnAmapi vR^iddhAnAM shrAntAnAM chApi ye narAH.
adattvA.ashnAnti mR^iShTAnnaM te vai nirayagAminaH.. 14-106-98 (96272)
ete pUrvarShibhiH proktA narA nirayagAminaH.
ye svargaM samanuprAptAstA~nshR^iNuShva yudhiShThira.. 14-106-99 (96273)
dAnena tapasA chaiva satyena cha damena cha.
ye dharmamanuvartante te narAH svargagAminaH.. 14-106-100 (96274)
shushrUShayA.apyupAdhyAyAchChrutamAdAya pANDava.
ye pratigrahanissnehAste narAH svargagAminaH.. 14-106-101 (96275)
madhumAMsAsavebhyastu nivR^ittA vratavattu ye.
paradAranivR^ittA ye te narAH svargagAminaH.. 14-106-102 (96276)
mAtaraM pitaraM chaiva shushrUShanti cha ye narAH.
bhrahAtR^INAmapi sasnehAste narAH svargagAminaH.. 14-106-103 (96277)
ye tu bhojanakAle tu niryAtAshchAtithipriyAH.
dvArarodhaM na kurvanti te narAH svargagAminaH.. 14-106-104 (96278)
vaivAhikaM tu kanyAnAM daridrANAM cha ye narAH.
kArayanti cha kurvanti te narAH svargagAminaH.. 14-106-105 (96279)
rasAnAmatha bIjAnAmoShadhInAM tathaiva cha.
dAtAraH shraddhayopetAste narAH svargagAminaH.. 14-106-106 (96280)
kShemAkShemaM cha mArgeShu samAni viShamANi cha.
arthinAM ye cha vakShyanti te narAH svargagAminaH.. 14-106-107 (96281)
parvadvaye chaturdashyAmaShTamyAM saMdhyayordvayoH.
ArdrAyAM janmanakShatre viShuve shravaNe.athavA.
ye grAmyadharmaviratAste narAH svargagAptinaH.. 14-106-108 (96282)
havyakavyavidhAnaM cha narakasvargagAminau.
dharmAdharmau cha kathitau kiM bhUyaH shrotumichChasi.. .. 14-106-109 (96283)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi ShaDadhikashatatamo.adhyAyaH.. 106 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 107
.. shrIH ..
14.107. adhyAyaH 107
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati sAkShAdbrahmahatyAyA akaraNepi tattulyaphalakaduShkR^itakathanam. 1 .. tathA abhojyAnnAnAM pApinAM lakShaNakathanam.. 2 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
idaM me tatvato deva vaktumarhasyasheShataH.
hiMsAmakR^itvA yo martyo brahmahatyAmavApnuyAt.. 14-107-1 (96284)
bhagavAnuvAcha. 14-107-2x (7973)
brAhmaNaM svayamAhUya bhikShArthaM vR^ittikarshitam.
brUyAnnAstIti yaH pashchAttamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-2 (96285)
madhyasthasyeha viprasya yo.anUchAnasya bhArata.
vR^ittiM harati durbuddha_istamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-3 (96286)
Ashrame vA.a.alaye vA.api grAme vA nagare.api vA.
agniM yaH prakShipetkruddhastamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-4 (96287)
gokulasya tR^iShArtasya jalAnte vasudhAdhipa.
utpAdayati yo vighnaM tamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-5 (96288)
yaH pravR^ittAM shrutiM samyakChAstraM vA munibhiH kR^itam.
dUShayatyanabhij~nAya tamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-6 (96289)
chakShuShA vA.api hInasya pa~NgorvA.api jaDasya vA.
haredvai yastu sarvasvaM tamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-7 (96290)
guruM tvaMkR^ityaM huMkR^itya atikramya cha shAsanam.
vartate yastu mUDhAtmA tamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-8 (96291)
krodhAdvA yadi vA dveShAdAkruShTastarjitopi vA.
R^itau striyaM vA nopeyAttamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-9 (96292)
yAvatsAro bhaveddInastannAshe yasya duHsthitiH.
tatsarvasvaM haredyo vai tamAhurbrahmaghAtakam.. 14-107-10 (96293)
yudhiShThira uvAcha. 14-107-11x (7974)
sapveShAmapi dAnAnAM yattu dAnaM vishiShyate.
abhojyAnnAshcha ye viprAstAnbravIhi surottama.. 14-107-11 (96294)
bhagavAnuvAcha. 14-107-12x (7975)
annameva prashaMsanti devA brahmapurassarAH.
annena sadR^ishaM dAnaM na bhUtaM na bhaviShyati.. 14-107-12 (96295)
annamUrjaskaraM loke hyannAtprANAH pratiShThitAH.
abojyAnnAnmayA rAjanvakShyamANAnnibodha me.. 14-107-13 (96296)
dIkShitasya kadaryasya kruddhasya nikR^itasya cha.
abhishaptasya ShaNDasya pAkabhedakarasya cha.. 14-107-14 (96297)
chikitsakasya dUtasya tathA chochChiShTabhojinaH.
ugrAnnaM sUtakAnnaM cha shUdrochCheShaNameva cha.. 14-107-15 (96298)
dviShadannaM na bhoktavyaM patitAnnaM cha yachChrutam.
tathA cha pishunasyAnnaM yaj~navikrayiNastathA.. 14-107-16 (96299)
shailUShaM tantuvAyAnnaM kR^itaghnasyAnnameva cha.
aMbaShThakaniShAdAnAM ra~NgAvatarakasya cha.. 14-107-17 (96300)
suvarNakarturvaiNasyi shastravikrayiNastathA.
sUtAnA shauNDikAnAM cha vaidyasya rajakasya cha.. 14-107-18 (96301)
strIjitasya nR^ishaMsasya tathA mAhiShikasya cha.
anirdashAnAM pretAnAM gaNikAnAM tathaiva cha.. 14-107-19 (96302)
bandino dyUtakartushcha tathA dyUtavidAmapi.
parivittasya yachchAnnaM parivettustathaiva cha.. 14-107-20 (96303)
yashchAgradidhiShurvipro didhiShUpapistathA.
tayorapyubhayorannaM rAj~nAM chApi vivarjayet.. 14-107-21 (96304)
rAjAnnaM teja Adatte shUdrAnnaM brahmavarchasam.
AyuH suvarNakArAnnaM yashashchArmAvakR^intinaH.. 14-107-22 (96305)
gaNAnnaM gaNikAnnaM cha lokebhyaH parikIrtitam.
pUyaM chikitsakasyAnnaM shuklaM tu vR^iShalIpateH.. 14-107-23 (96306)
viShThA vArdhuShikasyAnnaM tasmAttatparivarjayet.
teShAM tvagasthiromANi bhu~Nkte yo.annaM tu bhakShayet.. 14-107-24 (96307)
amAtyAnnamathaiteShAM bhuktvA tu triyahaM kShipet.
matyA bhuktvA sakR^idvA.api prAjApatyaM chareddvijaH.. 14-107-25 (96308)
dAnAnAM cha phalaM yadvai shR^iNu pANDava tatvataH.
jaladastR^iptimApnoti sukhamakShayamannadaH.. 14-107-26 (96309)
tiladashcha prajAmiShTAM dIpadashchakShuruttamam.
bhUmado bhUmimApnoti dIrghamAyurhiraNyadaH.. 14-107-27 (96310)
gR^ihado.agryANi veshmAni rUpyado rUpamuttamam.
vAsodashchandrasAlokyamashvisAlokyamashvadaH.. 14-107-28 (96311)
anaDuddaH shriyaM juShTAM godo golokamashnute.
yAnashayyAprado bhAryAmaishvaryamabhayapradaH.. 14-107-29 (96312)
dhAnyadaH shAshvataM saukhyaM brahmado brahmasAmyatAm.
sarveShAmeva dAnAnAM brahmadAnaM vishiShyate.. 14-107-30 (96313)
hiraNyabhUgavAshvAjavastrashayyAsanAdiShu.
yorchitaH pratigR^ihNAti dadyAduchitameva cha.
tAvubhau gachChataH svargaM narakaM cha viparyaye.. 14-107-31 (96314)
anR^itaM na vadedvidvAMstapastaptvA na vismayet.
nArtopyabhibhavedviprAnna dattvA parikIrtayet.. 14-107-32 (96315)
yaj~no.anR^itena kSharati tapaH kSharati vismayAt.
AyurviprAvamAnena dAnaM tu parikIrtanAt.. 14-107-33 (96316)
ekaH prajAyate jantureka eva pramIyate.
ako.anubhu~Nkte sukR^itamekashchApnoti duShkR^itam.. 14-107-34 (96317)
mR^itaM sharIramutsR^ijya kAShThaloShTasamaM kShitau.
vimukhA bAndhavA yAnti dharmastamanuvartate.. 14-107-35 (96318)
anAgatAni kAryANi kartuM gaNayate manaH.
sharIrakaM samuddishya smayate nUnamantakaH.. 14-107-36 (96319)
tasmAddharmasahAsastu dharmaM saMchinuyAtsadA.
dharmeNa hi sahAyena tamastarati dustaram.. 14-107-37 (96320)
yeShAM taTAkAni bahUdakAni
sabhAshcha kUpAshcha shubhAH prapAshcha.
annapradAnaM madhurA cha vANI
yamasya te nirviShayA bhavanti.. .. 14-107-38 (96321)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi saptAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 107 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 108
.. shrIH ..
14.108. adhyAyaH 108
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati yatyagnimahimAnuvarNanam.. 1 .. dAnapAtrabrAhmaNalakShaNakathanam.. 2 .. tathA.annadAnaprashaMsanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
anekAntaM bahudvAraM dharmamAhurmanIpiNaH.
kiMlakShaNosau bhati tanme brUhi janArdana.. 14-108-1 (96322)
bhagavAnuvAcha. 14-108-2x (7976)
shR^iNu rAjansamAsena dharmashauchavidhikramam.
ahiMsA shauchamakrodhamAnR^ishaMsyaM damaH shamaH.
ArjavaM chaiva rAjendra nishchitaM dharmalakShaNam.. 14-108-2 (96323)
brahmacharyaM tapaH kShAntirmadhumAMsasya varjanam.
maryAdAyAM sthitishchaiva shamaH shauchasya lakShaNam.. 14-108-3 (96324)
bAlye vidyAM niSheveta yauvane dArasaMgraham.
vArdhake maunamAtiShThetsarvadA dharmamAcharet.. 14-108-4 (96325)
brAhmaNAnnAvamanyeta gurunparivadenna cha.
yatInAmanukUlaH syAdeSha dharmaH sanAtanaH.. 14-108-5 (96326)
yatirgururdvijAtInAM varNAnAM brAhmaNo guruH.
patireva guruH strINAM sarveShAM pArthivo guruH.. 14-108-6 (96327)
yadgR^ihastArjitaM pApaM j~nAnato.aj~nAnatopi vA.
nirdahiShyati tatsarvamekarAtroShito yatiH.. 14-108-7 (96328)
durvR^ittA vA suvR^ittA vA j~nAnino.aj~nAninopi vA.
gR^ihasthairyatayaH pUjyAH paratra hitakA~NkShibhiH.. 14-108-8 (96329)
ekadaNDI tridaNDI vA shikhI vA muNDitopi vA.
kAShAyadaNDadhAropi yatiH pUjyo na saMshayaH.. 14-108-9 (96330)
apUjito gR^ihasthairvA tathA chApyavamAnitaH.
yatirvA.apyatithirvA.api narake pAtayiShyataH.. 14-108-10 (96331)
tasmAttu yatnataH pUjyA madbhaktA matparAyaNAH.
mayi saMnyastakarmANaH paratra hitakA~NkShibhiH.. 14-108-11 (96332)
praharenna dvijAnvipro gAM na hanyAtkadAchana.
bhrUNahatyAsamaM chaiva ubhayaM yo niShevate.. 14-108-12 (96333)
nAgniM mukhenopadhamenna cha pAdau pratApayet.
nAdhaH kuryAtkadAchittu na pR^iShThaM paritApayet.. 14-108-13 (96334)
nAntarA gamanaM kuryAnna chAmedhyaM vinikShipet.
uchChiShTo na spR^ishedagnimAshauchastho na jAtuchit.. 14-108-14 (96335)
shvachaNDAlAdibhiH spR^iShTo nA~Ngamagnau pratApayet.
sarvadevamayo vahnistasmAchChuddhaH sadA spR^ishet.. 14-108-15 (96336)
prAptamUtrapurIShastu na spR^ishedvahnimAtmavAn.
yAvattu dhArayedvegaM tAvadaprayato bhavet.. 14-108-16 (96337)
pachanAgniM na gR^ihNIyAtparaveshmani jAtuchit.
tasminpakvena chAnnena yatkarma kurute shubham.. 14-108-17 (96338)
tasyaiva tachChubhasyArdhamagnidasya bhavennR^ipa.
tasmAdgR^ihagataM vahniM prakuryAdavinAshitam.. 14-108-18 (96339)
pramAdAdyadi vA.aj~nAnAttasya nAsho bhaviShyati.
gR^ihNIyAttu mathitvA vA shrotriyAgAratopi vA.. 14-108-19 (96340)
yudhiShThira uvAcha. 14-108-20x (7977)
kIdR^ishAH sAdhavo viprAstebhyo dattaM mahAphalam.
kIdR^ishebhyo hi dAtavyaM tanme brUhi janArdana.. 14-108-20 (96341)
bhagavAnuvAcha. 14-108-21x (7978)
akrodhanAH satyaparA dharmanityA jitendriyAH.
tAdR^ishAH sAdhavo viprAstebhyo dattaM mahAphalam.. 14-108-21 (96342)
amAninaH sarvasahA dR^iShTArthA vijitendriyAH.
sarvabhUtahitA maitrAstebhyo dattaM mahAphalam.. 14-108-22 (96343)
alubdhAH shuchayo vaidyA hImantaH satyavAdinaH.
svadharmaniratA ye tu tebhyo dattaM mahAphalam.. 14-108-23 (96344)
sA~NgaMshcha chaturo vedAnyo.adhIyeta dinedine.
shUdrAnnaM yasya no dehe tatpAtramR^iShayo viduH.. 14-108-24 (96345)
praj~nAshrutAbhyAM vR^ittena shIlena cha samanvitaH.
tArayettatkulaM sarvamekopIha yudhiShThira.. 14-108-25 (96346)
gAmashvamannaM vittaM vA tadvidhe pratipAdayet.
nishamya tu guNopetaM brAhmaaNaM sAdhusaMmatam.
dUrAdAhR^itya satkR^itya taM prayatnena pUjayet.. 14-108-26 (96347)
yudhiShThira uvAcha. 14-108-27x (7979)
dharmAdharmavidhistvevaM bhImaM bhIShmeNa bhAShitam.
bhIShmavAkyAtsArabhUtaM vada dharmaM sureshvara.. 14-108-27 (96348)
bhagavAnuvAcha. 14-108-28x (7980)
annena dhAryate sarvaM jagadetachcharAcharam.
annAtprabhavati prANaH pratyakShaM nAsti saMshayaH.. 14-108-28 (96349)
kalatraM pIDayitvA tu deshe kAle cha shaktitaH.
dAtavyaM bhikShave chAnnamAtmano bhUtimichChatA.. 14-108-29 (96350)
vipramadhvaparishrAntaM bAlaM vR^iddhamathApi vA.
archayedguruvatprIto gR^ihastho gR^ihamAgatam.. 14-108-30 (96351)
krodhamutpatitaM hitvA sushIlo vItamatsaraH.
archayedatithiM prItaH paratra hitabhUtaye.. 14-108-31 (96352)
atithiM nAvamanyeta nAnR^itAM giramIrayet.
na pR^ichChedgotracharaNaM nAdhItaM vA kadAchana.. 14-108-32 (96353)
chaNDAlo vA shvapAko vA kAle yaH kashchidAgataH.
annena pUjanIyaH syAtparatra hitamichChatA.. 14-108-33 (96354)
pidhAya tu gR^ihadvAraM bhukte yo.annaM prahR^iShTavAn.
svargadvArapidhAnaM vai kR^itaM tena yudhiShThira.. 14-108-34 (96355)
pitR^IndevAnR^iShInviprAnatithIMshcha nirAshrayAn.
yo naraH prINayatyannaistasya puNyaphalaM mahat.. 14-108-35 (96356)
kR^itvA tu pApaM bahusho yo dadyAdannamarthine.
brAhmaNAya visheSheNa sarvapApaiH pramuchyate.. 14-108-36 (96357)
annadaH prANado loke prANadaH sarvado bhavet.
tasmAdannaM visheSheNa dAtavyaM bhUtimichChatA.. 14-108-37 (96358)
annaM hyamR^itamityAhurannaM prajananaM smR^itam.
annapraNAsho sIdanti sharIre pa~ncha dhAtavaH.. 14-108-38 (96359)
balaM balavato nashyedannahInasya dehinaH.
tasmAdannaM visheSheNa shraddhayA.ashraddhayApi vA.. 14-108-39 (96360)
Adatte hi rasaM sarvamAdityaH svagabhastibhiH.
vAyustasmAtsamAdAya rasaM medheShu dhArayet.. 14-108-40 (96361)
tattu meghagataM bhUmau shakro varShati tAdR^isham.
tena digdhA bhaveddevI mahI prItA cha **** 14-108-41 (96362)
tasyAM sasyAni rohanti yairjIvantyakhilAH prajAH.
mAMsamedosthimajjAnAM sambhavastebhya eva hi.. 14-108-42 (96363)
evaM sUryashcha pavano meghaH shakrastathaiva cha.
eka eva sthito rAshiryato bhUtAni jaj~nire.. 14-108-43 (96364)
bhavanAni cha divyAni divi teShAM mahAtmanAm.
nAnAsaMsthAni bhUtAni nAnAbhUmigatAni cha.. 14-108-44 (96365)
chandramaNDalashubhrANi ki~NkiNIjAlavanti cha.
taruNAdityavarNAni sthAvarANi charANi cha.. 14-108-45 (96366)
anekashatasa~NkhyAni sAntarjalavanAni cha.
tatra puShpaphalopetAH kAmadAH surapAdapAH.. 14-108-46 (96367)
vApyo baddhasabhAH kUpA dIrghikAshcha sahasrashaH.
bhakShyabhojyamayAH shailA vAsAMsyAbharaNAni cha.. 14-108-47 (96368)
kShIrasravantyaH saritastathA chaivAnnaparvatAH.
ghoShavanti cha yAnAni yuktAnyatha sahasrashaH.. 14-108-48 (96369)
prAsAdapravarAH shubhrAH shayyAshcha kanakojjvalAH.
annadAstatra tiShThanti tasmAdannaprado bhavet.. .. 14-108-49 (96370)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi aShTottarashatatamo.adhyAyaH.. 108 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 109
.. shrIH ..
14.109. adhyAyaH 109
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati bhojanavidhikathanam.. 1 .. tathA gogrAsadAnaprakArakathanam.. 2 .. tathA tilaprashaMsanapUrvakaM teShAM mikShUNAM cha brAhmaNena svayaM yantre nipIDanapratiShedhanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
annadAnaphalaM shrutvA prItosmi madhusUdana.
bhojanasya vidhiM vaktuM devadeva tvamarhasi.. 14-109-1 (96371)
bhagavAnuvAcha. 14-109-2x (7981)
bojanasya dvijAtInAM vidhAnaM shR^iNu pANDava.
snAtaH shuchiH shuchau deshe nirjane hutapAvakaH.. 14-109-2 (96372)
maNDalaM kArayitvA cha chaturashraM dvijottamaH.
kShatriyashchettato vR^ittaM vaishyo.ardhendusamAkR^itim.. 14-109-3 (96373)
ArdrapAdastu bhu~njIyAtprA~NmukhashchAsane shuchau.
pAdAbhyAM dharaNIM spR^iShTvA pAdenaikena vA punaH.. 14-109-4 (96374)
naikavAsAstu bhu~njIyAnna chAntardhAya vA dvijaH.
na bhinnapAtre bhu~njIta parNapR^iShThe tathaiva cha.. 14-109-5 (96375)
annaM pUrvaM namaskuryAtprahR^iShTenAntarAtmanA.
nAnyadAlokayedannAnna jugupsena tatparaH.. 14-109-6 (96376)
jugupsitaM cha yachchAnnaM rAkShasA eva bhu~njate.
pANinA jalamuddhR^itya kuryAdannaM pradakShiNam.. 14-109-7 (96377)
apeyaM tadvijAnIyAtpItvA chAndrAyaNaM charet.
pariveShajalAdanyatpeyameva tu mantravat.. 14-109-8 (96378)
pa~ncha prANAhutIH kuryAtsamantraM tu pR^ithakpR^ithak.. 14-109-9 (96379)
yathA rasaM na jAnAti jihvA prAmAhutau nR^ipa.
tathA samAhitaH kuryAtprANAhutimatandrikataH.. 14-109-10 (96380)
viditvA.annamathAnnAdaM pa~ncha prANAMshcha pANDava.
yaH kuryAdAhutIH pa~ncha teneShTAH pa~nchavAyavaH.. 14-109-11 (96381)
ato.anyathA tu bhu~njAno brAhmaNo j~nAnadurbalaH.
tenAnnenAsurAnpretAnrAkShasAMstarpayiShyati.. 14-109-12 (96382)
vaktrapramANAnpiNDAMshcha grasedekaikashaH punaH.
vaktrAdhikaM tu yatpiNDamAtmochChiShTaM taduchyate.. 14-109-13 (96383)
piNDAvashiShTamanyachcha vaktrAnnissR^itameva cha.
abhojyaM tadvijAnIyAdbhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-109-14 (96384)
svamuchChiShTaM tu yo bhu~Nkte yo bhu~Nkte muktabhojanam.
chAndrAyaNaM charenkR^ichChraM prAjApatyamathApi vA.. 14-109-15 (96385)
strIpAtrabhu~NnaraH pApaH strINAmuchChiShTabhuktathA.
tayA saha cha yo bhu~Nkte sa bhu~Nkte madyameva hi.
na tasya niShkR^itirdR^iShTA munibhistatvadarshibhiH.. 14-109-16 (96386)
pibataH patite toye bhojane mukhanissR^ite.
abhojyaM tadvijAnIyAdbhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-109-17 (96387)
pItasheShaM tu tannAma na peyaM pANDunandana.
pibedyadi hi tanmohAddvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-109-18 (96388)
pAnIyAni pibedyate tatpAtraM dvijasattamaH.
anuchChiShTaM bhavettAvadyAvadbhUmau na nikShipet.. 14-109-19 (96389)
maunI vA.apyathavA bhUmau nAvalokya dishastathA.
bhu~njIta vidhivadvipro na chochChiShTaM pradApayet.. 14-109-20 (96390)
sadA chAtyashanaM nAdyAnnAtihInaM cha karhichit.
yathA.annena vyathA na syAttathA bhu~njIta nityashaH.. 14-109-21 (96391)
udakyAmapi chaNDAlaM shvAnaM sUkarameva vA.
bhu~njAno yadi vA pashyettadannaM cha parityajet.
bhu~njAno hyatyajanmohAddvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-109-22 (96392)
keshakITopapannaM cha mukhamArutavIjitam.
abhojyaM tadvijAnIyAdbhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-109-23 (96393)
utthAya cha punaH spR^iShTaM pAdaspR^iShTaM cha la~Nghitam.
annaM tadrAkShasaM vidyAttasmAttatparivarjayet.. 14-109-24 (96394)
rAkShasochChiShTabhugvipraH sapta pUrvAnparAnapi.
narake raurave ghora sa pitR^InpAtayiShyati.. 14-109-25 (96395)
tasminnAchamanaM kuryAdyasminpAtre sa bhuktavAn.
yadyuttiShThatyanAchAnto bhuktavAnAsanAttataH.
snAnaM sadyaH prakurvIta sonyathA.aprayato bhavet.. 14-109-26 (96396)
yudhiShThira uvAcha. 14-109-27x (7982)
tR^iNamuShTividhAnaM cha tR^iNamAhAtmyameva cha.
ikShoH somasamudbhUtiM vaktumarhasi mAnadaH.. 14-109-27 (96397)
bhagavAnuvAcha. 14-109-28x (7983)
pitaro vR^iShabhA j~neyo gAvo lokasya mAtaraH.
tAsAM tu pUjayA rAjanpUjitAH pitR^idevatAH.. 14-109-28 (96398)
sabhA prapA gR^ihAshchApi devatAyatanAni cha.
shuddhyanti shakR^itA yAsAMkiM bhUtamadhikaM tataH.. 14-109-29 (96399)
grAsamuShTiM paragave dadyAtsaMvatsaraM tu yaH.
akR^itvA svayamAhAraM prAptastatsArvakAlikam.. 14-109-30 (96400)
gAvo me mAtaraH sarvAH pitarashchaiva govR^iShAH.
grAsamuShTiM mayA dattaM pratigR^ihNIta mAtaraH.. 14-109-31 (96401)
ityuktvA.anena mantreNa gAyatryA vA samAhitaH.
abhimantrya grAsamuShTiM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-109-32 (96402)
yatkR^itaM duShkR^itaM tena j~nAnato.aj~nAnatopi vA.
tasya nashyati tatsarvaM duHkhapnaM cha vinashyati.. 14-109-33 (96403)
tilAH pivitrAH pApaghnA nArAyaNasamudbhavAH.
tilA~nshrAddhe prashaMsanati dAnametadanuttamam.. 14-109-34 (96404)
tilAndadyAttilAnbhakShyAttilAnaprAtarupaspR^ishet.
tilaMtilamiti brUyAttilAH pApaharA hi te.. 14-109-35 (96405)
krItvA pratigR^ihItvA vA na vikreyA dvijAtibhiH.
bhojanAbhya~njanAddAnAdyonyattu kurute tilaiH.
kR^imirbhUtvA shvaviShThAyAM pitR^ibhiH saha majjati.. 14-109-36 (96406)
tilAnnapIDayedvipro yantrachakre svayaM nR^ipa.
pIDayanhi dvijo mohAnnarakaM yAti rauravam.. 14-109-37 (96407)
ikShuvaMshodbhavaH somaH somavaMshodbhavA dvijAH.
ikShuM na pIDayettasmAdikShughAtyAtmaghAtakaH.. 14-109-38 (96408)
ikShudaNDasahasrANAmekaikena yudhiShThira.
brahmahatyAmavApnoti dvijashchedyantrapIDakaH.
tasmAnna pIDayedikShuM yantrachakre dvijottamaH.. .. 14-109-39 (96409)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi navAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 109 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 110
.. shrIH ..
14.110. adhyAyaH 110
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMpratyApaddharmakathanam.. 1 .. tathA prashastAprashastabrAhmaNalakShaNakathanam.. 2 .. tathA sAmAnyato nAnAdharmakathanapUrvakaM brAhmaNyasiddhiparrakArakathanam.. 3 .. tathA gurvAchAryopAdhyAyalakShaNakathanam.. 4 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
samuchchayaM cha dharmANAM bhojyAbhojyaM tathaiva cha.
shrutaM mayA tvatprasAdAdApaddharmaM bravIhi me.. 14-110-1 (96410)
bhagavAnuvAcha. 14-110-2x (7984)
durbhikShe rAShTrasaMbAdhe.apyAshauche mR^itasUtake.
dharmakAle.adhvani tathA niyamo yena lupyate.. 14-110-2 (96411)
dUrAdhvagamanAtkhinno dvijAlAbhe.atha shUdrataH.
akR^itannaM tu yatkiMchidgR^ihNIyAdAtmavR^ittaye.. 14-110-3 (96412)
Aturo duHkhito vA.api tathA.a.arto vA bubhukShitaH.
bhu~njannavidhinA vipraH prAyashchittIyate na cha.. 14-110-4 (96413)
nimantritastu yo vipro vidivaddhavyakavyayoH.
mAMsAdInyapi bhu~njAnaH prAyashchittIyate na cha.. 14-110-5 (96414)
aShTau tAnyavrataghnAni Apo mUlaM ghR^itaM payaH.
havirbrAhmaNakAmyA cha gurorvachanamauShadham.. 14-110-6 (96415)
ashakto vidhivatkartuM prAyashchittAni yo naraH.
viduShAM vachanenApi dAnenApi vishuddhyati.. 14-110-7 (96416)
anR^itAvR^itukAle vA divA rAtrau tathA.api vA.
proShitastu striyaM gachChetprAyashchittIyate na cha.. 14-110-8 (96417)
yudhiShThira uvAcha. 14-110-9x (7985)
prashasyAH kIdR^ishA viprA nindyAshchApi sureshvara.
aShTakAyAshcha kaH kAlastanme kathaya suvrata.. 14-110-9 (96418)
bhagavAnuvAcha. 14-110-10x (7986)
satyasandhaM dvijaM dR^iShTvA sthAnAdvepati bhAskaraH.
eSha me maNDalaM bhittvA yAti brahma sanAtanam.. 14-110-10 (96419)
kulInaH karmakR^idvaidyastathA chApyAnR^ishaMsyavAn.
shrImAnR^ija_uH satyavAdI pAtraM sarva ime dvijAH.. 14-110-11 (96420)
ete chAgrAsanasthAste bhu~njAnAH prathamaM dvijAH.
tasyAM pa~NktyAM tu ye vAnye tAnpunatyeva darshanAt.. 14-110-12 (96421)
madbhaktA ye dvijashreShThA madbhaktA matparAyaNAH.
tAnpa~NktipAvanAnviddhi pUjyAMshchaiva visheShataH.. 14-110-13 (96422)
nindyA~nshR^iNu dvijAnrAjannapi vA vedapAragAn.
brAhmaNachChadmanA loke charataH pApakAriNaH.. 14-110-14 (96423)
anagniranadhIyAnaH pratigraharuchistu yaH.
yatastatastu bhu~njAnastaM vidyAdbrahmadUShakam.. 14-110-15 (96424)
mR^itasUtakapuShTA~Ngo yashcha shUdrAnnabhugdvijaH.
ahaM chApi na jAnAmi gatiM tasya narAdhipa.. 14-110-16 (96425)
shUdrAnnarasapuShTA~Ngo.apyadhIyAno hi nityashaH.
japato juhvato vA.api gatirUrdhvaM na vidyate.. 14-110-17 (96426)
AhitAgnishcha yo vipraH shUdrAnnAnna nivartate.
pa~ncha tasya praNashyanti AtmA brahma trayo.agnayaH.. 14-110-18 (96427)
shUdrapreShaNakartushcha brAhmaNasya visheShataH.
bhUmAvannaM pradAtavyaM shvasR^igAlasamo hi saH.. 14-110-19 (96428)
pretabhUtaM tu yaH shUdraM brAhmamo j~nAnadurbalaH..
anugachChennIyamAnaM trirAtramashuchirbhavet.. 14-110-20 (96429)
trirAtre tu tataH pUrNe nadIM gatvA samudragAm.
prANAyAmashataM kR^itvA ghR^itaM prAshya vishuddhyati.. 14-110-21 (96430)
anAthaM brAhmaNaM pretaM ye vahanti dvijottamAH.
padepade.ashvamedhasya phalaM te prApnuvanti hi.. 14-110-22 (96431)
na teShAmashubhaM kiMchitpApaM vA shubhakarmaNAm.
jalAvagAhanAdeva sadyaH shauchaM vidhIyate.. 14-110-23 (96432)
shUdraveshmani vipreNi kShIraM vA yadi vA dadhi.
nivR^ittena na bhoktavyaM viddhi shUdrAnnameva tata.. 14-110-24 (96433)
viprANAM bhoktukAmAnAmatyantaM chAnnakA~NkShiNAm.
yo vighnaM kurute martyastato nAnyosti pApakR^it.. 14-110-25 (96434)
sarve cha vedAH sahaSha~Nbhira~NgaiH
sA~NkhyaM purANaM cha kule cha janma.
naitAni sarvANi gatirbhavanti
shIlavyapetasya nR^ipa dvijasya.. 14-110-26 (96435)
grahoparAge viShuve.ayanAnte
pitrye maghAsu svasute cha jAte.
gayeShu piNDeShu cha pANDuputra
dattaM bhavenniShkasahasratulyam.. 14-110-27 (96436)
vaishAkhamAsasya tu yA tR^itIyA.a-
navadyA.asau kArtikashuklapakShe.
nabhasyamAsasya cha kR^iShNapakShe
trayodashI pa~nchadashI na mAghe.. 14-110-28 (96437)
upaplave chandramaso raveshcha
shrAddhasya kAlo hyayanadvaye cha.
pAnIyamapyatri tilairvimishraM
dadyAtpitR^ibhyaH prayato manuShyaH.
shrAddhaM kR^itaM tena samAsahasraM
rahasyametatpitaro vadanti.. 14-110-29 (96438)
yastvekapa~NktyAM viShamaM dadAti
snehAdbhayAdvA yadi vA.arthahetoH.
krUraM durAchAramanAtmavantaM
brahmaghnamenaM kavayo vadanti.. 14-110-30 (96439)
dhanAni yeShAM vipulAni santi
nityaM ramante paralokamUDhAH.
teShAmayaM shatruvaraghnaloko
nAnyatsukhaM dehasukhe ratAnAm.. 14-110-31 (96440)
ye chaiva muktAstapasi prayuktAH
svAdhyAyashIlA jarayanti deham.
jitendriyA bhUtahite niviShTa-
steShAmasau chApi parashcha lokaH.. 14-110-32 (96441)
ye chaiva vidyAM na tapo na dAnaM
na chApi mUDhAH prajane yatante.
na chApi gachChanti sukhAni bhogAM-
steShAmayaMka chApi parashcha nAsti.. 14-110-33 (96442)
yudhiShThira uvAcha. 14-110-34x (7987)
nArAyaNa purANesha lokAvAsa namostu te.
shrotumichChAmi kArtsnyena dharmasArasamuchchayam.. 14-110-34 (96443)
bhagavAnuvAcha. 14-110-35x (7988)
dharmasAraM mahAprAj~ni manunA proktamAditaH.
pravakShyAmi manuproktaM paurANAM shrutisaMhitam.. 14-110-35 (96444)
agnichitkapilA satrI rAjA bhikShurmahodadhiH.
dR^iShTamAtrAtpunatyete tasmAtpashyeta tAnsadA.. 14-110-36 (96445)
gaurakasyaiva dAtavyA na bahUnAM yudhiShThira.
sA gaurvikrayamApannA dahatyAsaptamaM kulam.. 14-110-37 (96446)
bahUnAM na pradAtavyA gaurvastraM shayanaM striyaH.
tAdR^igbhUtaM tu taddAnaM dAtAraM nopatiShThati.. 14-110-38 (96447)
Akramya brAhmaNairbhuktamanAryANAM cha veshmani.
gobhishcha puNyaM tatteShAM rAjasUyAdvishiShyate.. 14-110-39 (96448)
mA dadAtviti yo brUyAdbrAhmaNeShu cha goShu cha.
tiryagyonishataM gatvA chaNDAleShUpajAyate.. 14-110-40 (96449)
brAhmaNasvaM cha yaddaivaM daridrasyaiva yaddhanam.
guroshchApi hR^itaM rAjansvargasthAnapi pAtayet.. 14-110-41 (96450)
dharmaM jij~nAsamAnAnAM pramANaM paramaM shrutiH.
dvitAyaM dharmashAstrANi tR^itIyaM lokasaMgrahaH.. 14-110-42 (96451)
AsamudrAchcha yatpUrvAdAsamudrAchcha pashchimAt.
himAdrivindhyayormadhyamAryAvartaM prachakShate.. 14-110-43 (96452)
sarAvatIdR^iShadvatyordevanadyoryadantaram.
taddevanirmitaM deshaM brahmavartaM prachakShate.. 14-110-44 (96453)
yasmindeshe ya AchAraH pAraMparyakramAgataH.
varNAnAM sAntarAlAnAM sa sadAchAra uchyate.. 14-110-45 (96454)
kurukShetraM cha matsyAshcha pA~nchAlAH shUrasenayaH.
ete brahmarShideshAstu brahmAvartAdanantarAH.. 14-110-46 (96455)
etaddeshaprasUtasya sakAshAdagrajanmanaH.
svaM chAritraM cha gR^ihNIyuH pR^ithivyAM sarvamAnavAH.. 14-110-47 (96456)
himavadvindhyayormadhyaM yatprAgvishasanAdapi.
pratyageva prayAgAttu madhyadeshaH prakIrtitaH.. 14-110-48 (96457)
kR^iShNasArastu charati mR^igo yatra svabhAvataH.
sa j~neyo yAj~niko desho mlechChadeshastataH param.. 14-110-49 (96458)
etAnvij~nAya deshAMstu saMshrayerandvijAtayaH.
shUdrastu yasminkasminvA nivasedvR^ittikarshitaH.. 14-110-50 (96459)
AchAraH prathamo dharmo hyahiMsA satyameva cha.
dAnaM chaiva yathAshakti niyamAshcha yamaiH saha.. 14-110-51 (96460)
vaidikaiH karmabhiH puNyairniShekAdirdvijanmanAm.
kAryaH sharIrasaMskAraH pAvanaH pretya cheha cha.. 14-110-52 (96461)
garbhahomairjAtakarmanAmachaulopanAyanaiH.
svAdhyAyaistadvrataishchaiva vivAhasnAtakavrataiH.
mahAyaj~naishcha yaj~naishcha brAhmIyaM kriyate tanuH.. 14-110-53 (96462)
dharmorthau yadi na syAtAM shushruShA vA.api tadvidhA.
vidyA tasminnavaptavyA shubhaM bIjamivoShare.. 14-110-54 (96463)
laukikaM vaidikaM vA.api tathA.a.adhyAtmikameva vA.
yasmAjj~nAnamidaM prAptaM taM pUrvamabhivAdayet.. 14-110-55 (96464)
savyena savyaM saMgR^ihya dakShiNena tu dakShiNam.
na kuryAdekahastena guroH pAdAbhivAdanam.. 14-110-56 (96465)
niShekAdIni karmANi yaH karoti yathAvidhi.
adhyApayati chaivenaM sa vipro gururuchyate.. 14-110-57 (96466)
kR^itvopanayanaM vedAnyodhyApayati nityashaH.
sakalpAnsarahasyAMshcha sa chopAdhyAya uchyate.. 14-110-58 (96467)
sA~NgAMshcha vedAnadhyApya shikShayitvA vratAni cha.
vivR^iNoti cha mantrArthAnAchAryaH sobhidhIyate.. 14-110-59 (96468)
upAdhyAyAddashAchArya AchAryANAM shataM pitA.
pituH shataguNaM mAtA gauraveNAtirichyate.. 14-110-60 (96469)
eteShAmapi sarveShAM garIyAnj~nAnado guruH.
guroH parataraM kiMchinna bhUtaM na bhaviShyati.. 14-110-61 (96470)
tasmAtteShAM vashe tiShThichChushrUShAparamo bhavet.
avamAnAddhi teShAM tu narakaM syAnna saMshayaH.. 14-110-62 (96471)
hInA~NgAnatiriktA~NgAnvidyAhInAnvayodhikAn.
rUpadraviNahInAMshcha jAtihInAMscha nAkShipet.. 14-110-63 (96472)
shapatA yatkR^itaM puNyaM shapyamAnaM tu gachChati.
shapyamAnasya yatpApaM shapantamanugachChati.. 14-110-64 (96473)
nAstikyaM vedanindAM cha devatAnAM cha kutsanam.
dveShaM DaMbhaM cha mAnaM cha krodhaM taikShNyaM vivarjayet.. .. 14-110-65 (96474)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi dashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 110 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 111
.. shrIH ..
14.111. adhyAyaH 111
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMpratyagnisR^iShTiprakArakathanam.. 1 .. AhavanIyAditvena tadvibhAgakathanapUrvakaM tattannAmanirvachanam.. 2 .. tathA yaj~nAgnihotraprashaMsanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
svabhaktasya hR^iShIkesha dharmAdharmamajAnataH.
dharmaM puNyatamaM deva pR^ichChataH kathayasva me.. 14-111-1 (96475)
bhagavAnuvAcha. 14-111-2x (7989)
yadetadagnihotraM vai sR^iShTaM varNatrayasya tu.
mantravadyaddhutaM samyagvidhinA chApyupAsitam.
AhitAgniM nayatyUrdhvaM sapatnIkaM sabAndhavam.. 14-111-2 (96476)
yudhiShThira uvAcha. 14-111-3x (7990)
kathaM tadbrAhmaNairdeva hotavyaM kShatriyaiH katham.
vaishyairvA devadevesha kathaM vA suhutaM bhavet.. 14-111-3 (96477)
kasminkAle kataM kasya Adheyo.agniH surottama.
Ahitasya kathaM vA.api samyagAcharaNaM bhavet.. 14-111-4 (96478)
katyagnayaH kimAtmAnaH sthAnaM kiM kasya vA vibho.
katarasminhute sthAne kaM vrajedAgnihotrikaH.. 14-111-5 (96479)
agnihotranimittaM cha kimutpannaM purA.anagha.
kathamevAtha hUyante prIyante cha surAH katham.. 14-111-6 (96480)
vidhivanmantravatkR^itvA pUjitAstvagnayaH katham.
kAM gatiM vadatAMshreShTha nayanti hyagnihotriNaH.. 14-111-7 (96481)
durhutAshchApi bhagavannavij~nAtAstrayo.agnayaH.
kimAhitAgneH kurvanti dushchIrNA vA.api keshava.. 14-111-8 (96482)
utsannAgnistu pApAtmA kAM yoniM deva gachChati.
etatsarvaM samAsena bhaktyA hyupagatasya me.
vaktumarhasi sarvaj~na sarvAdhikaM namostu te.. 14-111-9 (96483)
bhagavAnuvAcha. 14-111-10x (7991)
shR^iNu rAjanmahApuNyamidaM dharmAmR^itaM param.
yattu tArayate yuktAnbrAhmaNAnagnihotriNaH.. 14-111-10 (96484)
brhamitvenAsR^ijaM lokAnahamAdau mahAdyute.
sR^iShTo.agnirmukhataH pUrvaM lokAnAM hitakAmyayA.. 14-111-11 (96485)
yasmAdagre sa bhUtAnAM sarveShAM nirmito mayA.
tasmAdagnItyabhihitaH purANaj~nairmanIShibhiH.. 14-111-12 (96486)
yasmAttu sarvakR^ityeShu pUrvamasmai pradIyate.
AhutirdIpyamAnAya tasmAdagnIti kathyate.. 14-111-13 (96487)
yasmAchcha tu nayatyagrAM gatiM viprAnsupUjitaH.
yasmAchcha nayanAdrAjandeveShvagnIti kathyate.. 14-111-14 (96488)
tasmAchcha durhutaH soyamalaM bhakShayituM kShaNAt.
yajamAnaM narashreShTha kravyAdo.agnistataH smR^itaH.. 14-111-15 (96489)
sarvabhUtAtmako rAjandevAnAmeSha vai mukham.
prathamaM manmukhAtsR^iShTo lokArthe pachanaH prabhuH.. 14-111-16 (96490)
sR^iShTamAtro jagatsarvamattumaichChatpurA khalu.
tataH prashamitaH sognirUpAsyaiva mayA purA.. 14-111-17 (96491)
satatopAsanAtsoyamaupAsana iti smR^itaH.. 14-111-18 (96492)
AhutiH sarvamAkhyAti tasminvasati sonalaH.
Avasathya iti khyAtastenAsau brahmavAdibhiH.. 14-111-19 (96493)
tasmAtpa~ncha mahAyaj~nA vartante yasya dharmataH.
somamaNDalamadhyena gatistasya dvijanmanaH.. 14-111-20 (96494)
te cha saptarShayaH siddhAH saMyatendriyabuddhayaH.
gatA hyamarasAyujyaM te hyagnyarchanatatparAH.. 14-111-21 (96495)
apare chAvasathyaM cha pachanAgniM prachakShate.
tasminpa~ncha mahAyaj~nA vaishvadevashcha vartate.. 14-111-22 (96496)
sthalIpAkaM cha gArhaM cha sarve chAsminpratiShThitAH.
gR^ihyakarmavaho yasmAttasmAdgR^ihapatistu saH.. 14-111-23 (96497)
aupAsanaM chAvasathyaM sabhyaM pachanapAvakam.
AhurbrahmavidaH kechinmatametanmamApi cha.. 14-111-24 (96498)
agnihotraprakAraM cha shR^iNu rAjansamAhitaH.
trayANAM guNanAmAnAM vahnInAmuchyate mayA.. 14-111-25 (96499)
gR^ihANAM hi patitvaM hi gR^ihapatyamiti smR^itam.
gR^ihapatyaM tu yasyAsIttattasmAdgArhapatyatA.. 14-111-26 (96500)
yajamAnaM tu yasmAttu dakShiNAM tu gatiM nayet.
dakShiNAgniM tamAhuste dakShiNAyatanaM dvijAH.. 14-111-27 (96501)
AhutiH sarvamAkhyAti havyaM vai vahanaM smR^itam.
sarvahavyavaho vahnirgatashchAhavanIyatAm.. 14-111-28 (96502)
yaM chAksathyaM juhuyAnmUlAgniM vidhivaddvijaH.
AvasathyaM tu taM chAgniM pachanAgniM prachakShate.. 14-111-29 (96503)
teShAM sa bhAgato vahniH sabhya ityabhidhIyate.
Avatathyastu yo vahniH prathamaH sa prajApatiH.. 14-111-30 (96504)
brahmA cha gArhapatyo.agnistasminneva hi sobhavat.
dakShiNAgnistvayaM rudraH krodhAtmA chaNDa eva saH.. 14-111-31 (96505)
ahamAhavanIyo.agnirAhomAdyasya vai mukhe.
sabhyo.agniH pa~nchamo yastu skanda eva narAdhipa.. 14-111-32 (96506)
pR^ithivI gArhapatyo.agnirantarikShaM cha dakShiNaH.
svargamAhavanIyo.agnirevamagnitrayaM smR^itam.. 14-111-33 (96507)
vR^ittashcha gArhapatyo.agniryasmAdvR^ittA cha medinI.
ardhachandrAkR^itistaM vai dakShiNAgnistathA bhavet.. 14-111-34 (96508)
chaturashraM tataH svargaM nirmalaM tu nirAmayam.
tasmAdAhavanIyo.agnishchaturashro bhavennR^ipa.. 14-111-35 (96509)
juhuyAdgArhapatyaM yo bhuvaM jayati sa dvijaH.
juhoti dakShiNaM yastu sa jayatyantarikShakam.. 14-111-36 (96510)
pR^ithivImantarikShaM cha divaM R^iShigaNaiH saha.
jayatyAhavanIyaM yo juhuyAdbhaktimAnnaraH.. 14-111-37 (96511)
Abhimukhyena homastu yasya yaj~neShu vartate.
tenApyAhavanIyatvaM gato vahnirmahAdyutiH.. 14-111-38 (96512)
AhomAdagnihotreShu yaj~nairvA yatra sarvashaH.
yasmAttasmAtpravartante tato hyAhavanIyatA.. 14-111-39 (96513)
yastvAvasathyaM juhuyAnmUlAgniM vidhivaddvijaH.
sa tu saptarShilokeShu sapatnIkaH pramodate.. 14-111-40 (96514)
iShTo bhavati sarvAgneragnihotraM cha tadbhavet.
trANAdvai yajamAnasya hyagnihotramiti smR^itam.. 14-111-41 (96515)
hoijyeShu viShAdo vai viShAdo duHkhamuchyate.
duHkhaM tApatrayaM proktaM tApaM hi narakaM viduH.. 14-111-42 (96516)
AdhyAtmikaM chAdhidaivamAdhibhautikameva cha.
etattApatrayaM proktamAtmavidbhirnarAdhipa.. 14-111-43 (96517)
yasmAdvai trAyate duHkhAdyajamAnaM huto.analaH.
tasmAttu vidhivatproktamagnihotramiti shrutau.. 14-111-44 (96518)
tadagnihotraM sR^iShTaM vai brahmaNA lokakartR^iNA.
vedAshchApyagnihotraM tu jaj~nire svayameva tu.. 14-111-45 (96519)
agnihotraphalA dArA dattabhuktaphalaM dhanam..
ratiputraphalA dArA dattabhuktaphalaM dhanam.. 14-111-46 (96520)
trivedamantrasaMyogAdagnihotraM pravartate.
R^igyajuHsAmabhiH puNyaiH sthApyate sUtrasaMyutaiH.. 14-111-47 (96521)
vasante brAhmaNasya syAdAdheyo.agnirnarAdhipa.
vasanto brAhmaNo j~neyo vedayoniH sa uchyate.. 14-111-48 (96522)
agnyAdheyaM tu yenAtha vasante kriyate.anagha.
tasya shrIrbahmavR^iddhishcha brAhmaNasya vivardhate.. 14-111-49 (96523)
kShatriyasyAgnirAdheyo grIShme shreShThaH sa vai nR^ipa.
yenAdhAnaM tu vai grIShme kriyate tasya vardhate.
shrIH prajAHka pashavashchaiva vittaM tejo balaM yashaH.. 14-111-50 (96524)
sharadR^itau tu vaishyasya hyAdhAnIyo hutAshanaH.
sharadrAtraM svayaM vaishyo vaishyayoniH sa uchyate.. 14-111-51 (96525)
sharadyAdhAnamevaM vai kriyate yena pANDava.
tasyApi shrIH prajA.a.ayushcha pashavo.arthashcha vardhate.. 14-111-52 (96526)
pashavaH sarva evaite tribhiH sarvairala~NkR^itAH.
agnihotrA hyavartante taireva dhriyate jagat.. 14-111-53 (96527)
grAmyAraNyAshcha pashavo pR^ikShAshchaiva tR^iNAni cha.
phalAnyoShadhayashchApi agnihotrakR^ite haviH.. 14-111-54 (96528)
rasAH snehAstathA gandhA ratnAni maNayastathA.
kA~nchanAni cha lohAni hyagnihotrakR^ite.abhavan.. 14-111-55 (96529)
Ayurvedo dhanurvedo mImAMsA nyAyavistaraH.
dharmashAstraM cha tatsarvamagnihotrakR^ite kR^itam.. 14-111-56 (96530)
ChandaH shikShA cha kalpashcha tathA vyAkaraNAni cha.
shAstraM jyotirniruktaM chApyagnihotrakR^ite kR^itam.. 14-111-57 (96531)
itihAsapurANaM cha gAthAshchopaniShattathA.
AtharvaNAni karmANi chAgnihotrakR^ite kR^itam.. 14-111-58 (96532)
yachchaitasyAM pR^ithivyAM vai kiMchidasti charAcharam.
tatsarvamagnihotrasya kR^ite sR^iShTaM svayaMbhuvA.. 14-111-59 (96533)
agnihotrasya darshasya pUrNamAsasya chApyatha.
yupeShTipashubandhAnAM somapAnakriyAvatAm.. 14-111-60 (96534)
tithinakShatrayogAnAM muhUrtakaraNAtmakam.
kAlasya vedanArthaM tu jyotirj~nAnaM purA.anagha.. 14-111-61 (96535)
R^igyajuH sAmamantrANAM shlokatatvArthachintanAt.
pratyApattivikalpAnAM Chandoj~nAnaM pralpitam.. 14-111-62 (96536)
varNAkSharapadArthAnAM sandhili~NgaM prakIrtitam.
nAmadhAtuvivekArthaM purA vyAkaraNaM smR^itam.. 14-111-63 (96537)
yUpavedyadhvarArthaM tu prokShaNashravaNAya tu.
yaj~nadaivatayogArthaM shikShAj~nAnaM prakalpitam.. 14-111-64 (96538)
yaj~napAtrapavitrArthaM dravyasaMbhAraNAya cha.
sarvayaj~navikalpAya purAkalpaM prakalpitam.. 14-111-65 (96539)
nAmadhAtuvikalpAnAM tatvArthaniyamAya cha.
sarvavedaniruktAnAM niruktamR^iShibhiH kR^itam.. 14-111-66 (96540)
vedyarthaM pR^ithivI sR^iShTA saMbhArArtha tathaiva cha.
idhmArthamatha yUpArthaM brahmA chakre vanaspatim.. 14-111-67 (96541)
grAmyAraNyAshcha pashavo jAyante yaj~nakAraNAt.
mantrANAM viniyogaM cha prokShitaM shrapaNaM tathA.. 14-111-68 (96542)
anuyAjaprayAjAshcha marutAM shaMsinastathA.
audgAtraM chaiva sAmnAM vai pratiprasthAnameva cha.. 14-111-69 (96543)
viShNukramANAM kramaNaM dakShiNAvabhR^ithaM tathA.
trikAsamarchanaM chaiva syAneShUpahR^itaM tathA.. 14-111-70 (96544)
devatAgrahaNaM mokShaM haviShAM shrapaNaM tathA.
nAvabuddhyanti ye viprA nindanti cha pashorvadham.
te yAnti narakaM ghoraM rauravaM tamasA.a.avR^itam.. 14-111-71 (96545)
shatavarShasahasrANi tatra sthitvA narAdhamAH.
kR^imirbhirbhakShyamANAshcha tiShTheyuH pUyashoNite.. 14-111-72 (96546)
vR^ikShA yUpatvamichChanti pashutvaM pashavastathA.
tR^iNAnIchChanti barhiShTvamoShadhyashcha haviShyatAm.
somatvaM cha latAH sarvA veditvaM cha vasuMdhara.. 14-111-73 (96547)
yasmAtpashutvamichChanti pashavaH svargalipsayA.
tasmAtpashuvadhe hiMsA nAsti yaj~neShu pANDava.. 14-111-74 (96548)
yUpAstanmantrasaMskArairdarbhAshcha pashavastathA.
yajamAnena sahitAH svargaM yAnti nareshvara.. 14-111-75 (96549)
yAvatkAlaM hi yajvA vai svargaloke mahIyate.
tAvatkAlaM pramodante pashavo hyadhvare hatAH.. 14-111-76 (96550)
ahiMsA vaidikaM karma brahmakarmeti tatkR^itam.
vedoktaM ye na kurvanti hiMsAbuddhyA kratUndvijAH.
sadyaH shUdratvAmAyAnti pretya chaNDAlatAmapi.. 14-111-77 (96551)
gAvo yaj~nArthamutpannA dakShiNArthaM tathaiva cha.
suvarNaM rajataM chaiva pAtrakrubhArthameva cha.. 14-111-78 (96552)
darbhAH saMstaraNArtaM tu rakShasAM rakShaNAya cha.
pajanArthaM dvijAH sR^iShTAstArakA divi devatAH.. 14-111-79 (96553)
kShatriyA rakShaNArthaM tu vaishyA vArtAnimittataH.
shushrUShArthaM trayANAM vai shUdrAH sR^iShTAH svayaMbhuvA.. 14-111-80 (96554)
evametajjagatsarvamagnihotrakR^ite kR^itam.
nAvabudhyanti ye chaiva narAstu tamasA vR^itAH.. 14-111-81 (96555)
te yAnti narakaM ghoraM rauravaM nAma vishrutam.
rauravAdviprayuktAstu kR^imiyoniM vrajanti te.. 14-111-82 (96556)
yathoktamagnihotrANAM shushrUShanti cha ye dvijAH.
tairdattaM sahutaM cheShTaM dattamadhyApitaM bhavet.. 14-111-83 (96557)
evamiShTaM cha pUrtaM cha yadvipraiH kriyate nR^ipa.
tatsarvaM samyagAhR^itya chAditye sthApayAmyaham.. 14-111-84 (96558)
mayA sthApitamAditye lokasya sukR^itaM hi tat.
dhArayedyatsahasrAMshuH sukR^itaM hyagnihotriNAm.. 14-111-85 (96559)
yAvatkAlaM tu tiShThanti loke chApyagnihotriNaH.
tAvadeva hi puNyena dIpyate raviNA.ambare.. 14-111-86 (96560)
svarge svargaM gatAnAM tu vIryAdbhavati vIryavAn.
tatra te hyupabhu~njanti hyagnihotrasya tatphalam.
samAnarUpA devAnAM tiShThantyAbUtasaMplavam.. 14-111-87 (96561)
vR^ithA.agninA cha ye kechiddahyante hyagnihotriNaH.
na te.agnihotriNAM loke mAnasA.api vrajanti te.. 14-111-88 (96562)
vIraghrAstu durAchArA daridrAstu narAdhamAH.
vikalA vyAdhitAshchApi jAyante shUdrayoniShu.. 14-111-89 (96563)
tasmAdaproShitairnityamagnihotraM dvijAtibhiH.
hotavyaM vidhivadrAjannUrdhvAmichChanti ye gatim.. 14-111-90 (96564)
AtmavannAvamantavyamagnihotraM yudhiShThira.
na tyAjyaM kShaNimapyetadagnihotraM yudhiShThira.. 14-111-91 (96565)
vR^iddhatve.apyagnihotraM ye gR^ihNanti vidhivaddvijAH.
shUdrAnnAdviratA dAntAH saMyatendriyabuddhayaH.. 14-111-92 (96566)
pa~nchayaj~naparA nityaM lobhakrodhavivarjitAH.
dvikAlamatithIMshchaiva pUjayanti cha bhaktitaH.. 14-111-93 (96567)
te.api sUryodayaprakhyairvimAnairvAyuvegibhiH.
mama loke pramodante dR^iShTvA mAM cha yudhiShThira.. 14-111-94 (96568)
manvantaraM cha tatraikaM moditA dvijasattamAH.
iha mAnuShyake loke jAyante dvijasattamAH.. 14-111-95 (96569)
bAlAhitAgrayo ye cha shUdrAnnAdviratAH sadA.
krodhalobhavinirmuktAH prAtassnAnaparAyaNAH.
yathoktamagnihotraM vai juhvate vijitendriyAH.. 14-111-96 (96570)
AtitheyAH sadA saumyA dvikAlaM matparAyaNAH.
te yAntyapunarAvR^ittiM bhittvA chAdityamaNDalam.. 14-111-97 (96571)
mama lokaM sapatnIkA yAnaiH sUryodayaprabhaiH.
tatra bAlArkasa~NkAshAH kAmagAH kAmarUpiNaH.. 14-111-98 (96572)
aishvaryaguNasaMpannAH krIDanti cha yathAsukham.
ityeShAmAhitAgnInAM vibhUtiH pANDunandana.. 14-111-99 (96573)
shrutiM kechinnindamAnAH shrutiM dUShyantyabuddhayaH.
pramANaM na cha kurvanti ye yAntIhApi durgatim. 14-111-100 (96574)
pramANamitihAsaM cha vedAnkurvati ye dvijAH.
te yAntyamarasAyujyaM nityamAstikyabuddhayaH.. .. 14-111-101 (96575)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi ekAdashAdhikashatatamo.adhyAyaH..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 112
.. shrIH ..
14.112. adhyAyaH 112
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati chAndrAyaNavidhinirUpaNapUrvakaM tadAcharaNaphalakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
chakrAyudha namaste.astu devesha garuDadhvaja.
chAndrAyaNavidhiM puNyamAkhyAhi bhagavanmama.. 14-112-1 (96576)
bhagavAnuvAcha. 14-112-2x (7992)
shR^iNu pANDava tatvena sarvapApapraNAshanam.
pApino yena shuddhyanti tatte vakShyAmi sarvashaH.. 14-112-2 (96577)
brAhmaNaH kShatriyo vA.api vaishyo vA charitavrataH.
yathAvatkartukAmo vai tasyaivaM prathamA kriyA.. 14-112-3 (96578)
shodhayettu sharIraM svaM pa~nchagavyena yantritaH.
sashiraH kR^iShNapakShasya tataH kurvIta vApanam.. 14-112-4 (96579)
shuklavAsAH shuchirbhUtvA mau~njIM badhnIta mekhalAm.
pAlAshadNDamAdAya brahmachArivrate sthitaH.. 14-112-5 (96580)
kR^itopalAsaH pUrvaM tu shuklapratipadi dvijaH.
nadIsaMgamatIrtheShu shuchau deshe gR^ihe.api vA.
gomayenopalipre.atha sthaNDile.agniM nidhApayan.. 14-112-6 (96581)
AghArAvAjyabhAgau cha praNavaM vyAhR^itIstathA.
vAruNaM chaiva pa~nchaiva hutvA sarvAnyathAkramam.. 14-112-7 (96582)
satyAya viShNave cheti brahmarShibhyo.atha brahmaNe.
vishvebhyo hi cha devebhyaH saprajApataye tathA.. 14-112-8 (96583)
ShaDuktvA juhuyAtpashchAtprAyashchittAhutiM dvijaH.
ataH samApayedagniM shAntiM kR^itvA.atha pauShTikim.. 14-112-9 (96584)
praNamy chAgniM somaM cha bhasma digdhvA yathAvidhi.
nadIM gatvA vishuddhAtmA somAya varuNAya cha.
AdityAya namaskR^itvA tataH snAyAtsamAhitaH.. 14-112-10 (96585)
uttIryodakamAchamya chAsInaH pUrvatomukhaH.
prANAyAmaM tataH kR^itvA pavitrairabhiShechanam.. 14-112-11 (96586)
AchAntastvamivIkSheta UrdhvabAhurdivAkaram.
kR^itA~njalipuTaH sthitvA kuryAchchaiva pradakShiNam.. 14-112-12 (96587)
nArAyaNaM vA rudraM vA brahmaNamathavA.api cha.
vAruNaM mantramUktaM vA prAgbhojanamathApi vA.. 14-112-13 (96588)
vIraghnamR^iShabhaphaM vA.api tathA chApyaghamarShaNam.
gAyatrIM mama devIM vA sAvitrIM vA japettataH.
shataM vA.aShTashataM vA.api sahasramathavA param.. 14-112-14 (96589)
tato madhyAhnakAle vai pAyasaM yAvakaM hi vA.
pAchayitvA prayatnena prayataH susamAhitaH.. 14-112-15 (96590)
pAtraM tu susamAdAya sauvarNaM rAjataM tu vA.
tAmraM vA mR^inmayaM vApi auduMbaramathApi vA. 14-112-16 (96591)
vR^ikShANAM yAj~niyAnaM tu parNairArdrairakutsitaiH.
puTakena tu gupteni charedbhaikShaM samAhitaH.. 14-112-17 (96592)
brAhmaNAnAM gR^ihANAM tu saptAnAM nAparaM vrajet.
godohamAtraM tiShThittu vAgyataH saMyatendriyaH.. 14-112-18 (96593)
na hasenna cha vIkSheta nAbhibhASheta vA striyam.. 14-112-19 (96594)
dR^iShTvA mUtraM purIShaM vA chaNDAlaM vA rajasvalAm.
patitaM cha tathA shvAnamAdityamavalokayet.. 14-112-20 (96595)
yo hi pAdukamAruhya sarvadA prachareddvijaH.
taM dR^iShTvA pApakarmANamAdityamavalokayet.. 14-112-21 (96596)
tatastvAvasathaM prApto bhikShAM nikShipya bhUtale.
prakShAlya pAdAvAjAnvorhastAvAkUrparaM punaH.
Achamya vAriNA tena vahniM viprAMshcha pUyayet.. 14-112-22 (96597)
pa~ncha saptAthavA kuryAdbhAgAnbhaikShasya tasya vai.
teShAmanyatamaM piNDamAdityAya nivedayet.. 14-112-23 (96598)
brahmaNe chAgnaye chaiva somAya varuNAya cha.
vishvebhyashchaiva devebhyo dadyAdannaM yathAkramam.. 14-112-24 (96599)
avashiShTamathaikaM tu vaktramAtraM prakalpayet.. 14-112-25 (96600)
a~Ngulyagre sthitaM piNDaM gAyatryA chAbhimantrayet.
a~NgulIbhistribhiH piNDaM prAshnIyAtprA~NmukhaHka shuchiH. 14-112-26 (96601)
yathA cha vardhate somo hrasate cha yathA punaH.
tathA piNDAshcha vardhante hrasante cha dinedine.. 14-112-27 (96602)
trikAlaM snAnamasyoktaM dvikAlamathavA sakR^it.
brahmachArI sadA vA.api na cha vastraM prapIDayet.. 14-112-28 (96603)
sthAna na divasaM tiShThedrAtrau vIrAsanaM vrajet.
bhavetsthaNDilashAyI vA.apyathA vR^ikShamUlikaH.. 14-112-29 (96604)
valkalaM yadi vA kShaumaM shANaM kArpAsakaM tathA.
AchChAdanaM bhavettasya vastrArthaM pANDunandana.. 14-112-30 (96605)
evaM chAndrAyaNe pUrNe mAsasyAnte prayatnavAn.
brAhmaNAnbhojayedbhaktyA dadyAchchaiva cha dakShiNAm.. 14-112-31 (96606)
chAndrAyaNena chIrNena yatkR^itaM tena duShkR^itam.
tatsarvaM tatkShaNAdeva bhasmIbhavati kAShThavat.. 14-112-32 (96607)
brahmahatyA cha gohatyA suvarNastainyameva cha.
bhrUNahatyA surApAnaM gurordAravyatikramaH.. 14-112-33 (96608)
evamanyAni pApAni pAtakIyAni yAni cha.
chAndrAyaNena nashyanti vAyunA pAMsavo yathA.. 14-112-34 (96609)
anirdashAyA goH kShIramauShThramAvikameva cha.
mR^itasUtakayoshchAnnaM bhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-112-35 (96610)
upapAtakinashchAnnaM patitAnnaM tathaiva cha.
shUdrasyochCheShaNaM chaiva bhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-112-36 (96611)
AkAshasthaM tu hastasthamadhaH srastaM tathaiva cha.
parahastasthitaM chaiva bhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-112-37 (96612)
athAgredhiShorannaM didhiShUpapatestatA.
parivettustathA chAnnaM parivittAnnameva cha.. 14-112-38 (96613)
kuNDAnnaM golakAnnaM cha devalAnnaM tathaiva cha.
tathA purohitasyAnnaM bhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-112-39 (96614)
surA.a.asavaM viShaM sarpirlAkShA lavaNameva cha.
tailaM chApi cha vikrINandvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-112-40 (96615)
ekoddiShTaM tu yo bhu~Nkte janamadhyagato.api yaH.
bhinnabhANDeShu yo bhu~Nkte dvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-112-41 (96616)
yo bhu~Nkte.anupanItena yo bhu~Nkte cha striyA saha.
kanyayA saha yo bhu~Nkte dvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-112-42 (96617)
uchChiShTaM sthApayedvipro yo mohAdbhojanAntare.
dadyAdvA yadi vA mohAdvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-112-43 (96618)
tumbakoshAtakaM chaiva palANDuM gR^i~njanaM tathA.
ChatrAkaM lashunaM chaiva bhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-112-44 (96619)
dvijaH paryuShitaM chAnnaM pakvaM paragR^ihAgatam.
vipakvaM cha tathA mAMsaM bhuktvA chAndrAyaNaM charet.. 14-112-45 (96620)
udakyayA shunA vA.api chaNDAlairvA dvijottamaH.
dR^iShTamannaM tu bhu~njAno dvijashchAndrAyaNaM charet.. 14-112-46 (96621)
****tatpurA vishuddhyarthamR^iShibhishcharitaM vratam.
pAvanaM sarvabhUtAnAM puNyaM pANDavachoditam.. 14-112-47 (96622)
etena vasavo rudrAshchAdityAshcha divaM gatAH.
etadadya paraM guhyaM pavitraM pApanAshanam.. 14-112-48 (96623)
yathoktametadyaH kuryAddvijaH pApapraNAshanam..
sa divaM yAti pUtAtmA nirmalAdityasaMnibhaH.. .. 14-112-49 (96624)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi dvAdashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 112 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 113
.. shrIH ..
14.113. adhyAyaH 113
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati kArtikAdidvAdashamAseShu ekabhuktavratAcharaNaprakAranirUpaNapUrvakaM tatphalakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
keshavenaivamukte tu chAndrAyaNavidhikrame.
apR^ichChatpunaranyAMshcha dharmAndharmAtmajo nR^ipa.. 14-113-1 (96625)
yudhiShThira uvAcha. 14-113-2x (7993)
sarvabhUtapate shrImansarvabhUtanamaskR^ita.
sarvabhUtahitaM dharmaM sarvaj~na kathayasva naH.. 14-113-2 (96626)
bhagavAnuvAcha. 14-113-3x (7994)
yaddaridrajanasyApi svargyaM sukhakaraM bhavet.
sarvapApaprashamanaM tachChR^iNuShva yudhiShThira.. 14-113-3 (96627)
kArtikAdyAstu ye mAsA dvAdashaiva prakIrtitAH.
teShvekabuktanimaH sarveShAmuchyate mayA.. 14-113-4 (96628)
kArtike yastu vai mAse nandAyAM saMyatendriyaH.
ekabhuktena madbhakto mAsamekaM tu vartate.. 14-113-5 (96629)
jalaM vA na pibenmAse nAntaraM bhojanAtparam.
AdityarUpaM mAM nityamarchayansusamAhitaH.. 14-113-6 (96630)
vratAnte bhojayedviprAndakShiNAM sampradAya cha.
krodhalobhavinirmuktastasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-7 (96631)
vidhivatkapilAdAne yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatpuNyaM samanuprApya sUryakaloke mahIyate.
tatashchApi chyutaH kAlAtpuruSheShUpajAyate.. 14-113-8 (96632)
mArgashIrShaM tu yo mAsamekabhuktena vartate.
kAmaM krodhaM cha lobhaM cha parityajya yathAvidhi.. 14-113-9 (96633)
snAtvA chAdityarUpaM mAmaryayenniyatendriyaH.
japechchaiva cha gAyatrIM mAmikAM vAgyatendriyaH.. 14-113-10 (96634)
mAse parisamApte tu bhojayitvA dvijA~nshuchiH.
tAnarchayati madbhaktyA tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-11 (96635)
agnihotre kR^ite puNyamAhitAgnestu yadbhavet.
tatpuNyaM phalamAsAdya yonenAM.abarashobhinA.
saha saptarShilokeShu yathAkAmaM yathAsukham.. 14-113-12 (96636)
tatashchApi chyutaH kAlAddharivarSheShu jAyate.
tatra prakAmaM krIDitvA rAjA pashchAdbhaviShyati.. 14-113-13 (96637)
******** kShipedevamekabhuktena yo naraH.
archayanneva mAM nityaM madgatenAntarAtmanA.. 14-113-14 (96638)
ahiMsAsatyasahitaH krodhaharShavivarjitaH.
evaM yuktasya rAjendra shR^iNu yatphalamuttamam.. 14-113-15 (96639)
viprAtithyasahasreShu yatpuNyaM samudAhR^itam.
tatpuNyaM samanuprApya shakraloke mahIyate.. 14-113-16 (96640)
avatIrNastataH kAlAdilAvarSheShu jAyate.
tatra sthitvA chiraM kAlamasminvipro bhaviShyati.. 14-113-17 (96641)
mAghamAsaM sadA yastu vartate chaikabhuktataH.
madarchanaparo bhUtvA DaMbhaktodhavivarjitaH.
mAmikAmapi sAvitrIM sandhyAyAM tu japedbudhaH.. 14-113-18 (96642)
dattvA du dakShiNAmante bhojayitvA dvijAnapi.
namiskaroti tAnbhaktyA madgatenAntarAtmanA.
trikAlasnAnayuktasya tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-19 (96643)
nIlakaNThaprayuktena yonenAM.abarashobhinA.
pitR^ilokaM vrajechChrImAnsevyamAnopsaroNaiH.. 14-113-20 (96644)
tatra prakAmaM krIDitvA bhadrAshveShUpajAyate.
tatashchyutashchaturvedI vipro bhavati bhUtale.. 14-113-21 (96645)
yashcharetphAlgunaM mAsamekabhukto jitendriyaH.
namo brahmaNyadevAyetyetanmantraM japetsadA.. 14-113-22 (96646)
pAyasaM bhojayedviprAnvratAnte saMyatendriyaH.
madarchanaparo.akrodhastasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-23 (96647)
vimAnaM sArasairyuktamArUDhaH kAmagAmi cha.
nakShatraloke ramate nakShatrasadR^ishAkR^itiH.. 14-113-24 (96648)
tatashchApi chyutaH kAlAtketumAleShu jAyate.
tatra prakAmaM krIDitvA mAnuSheShu munirbhavet.. 14-113-25 (96649)
chaitramAsaM tu yo rAjannekabhuktena vartate.
brahmachArI cha madbhaktyA tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-26 (96650)
yadagnihotriNaH puNyaM yathoktaM vratachAriNaH.
tatpuNyaphakalamAsAdya chandraloke mahIyate.. 14-113-27 (96651)
tato.avatIrNo jAyeta varShe ramaNake punaH.
bhuktvA kAmAMstatastasminniha rAjA bhaviShyati.. 14-113-28 (96652)
vaishAkhe yastu mAse vai hyekabhuktena vartate.
dvijamagrAsane kR^itvA bhu~njanbhUmau cha vAgyataH.. 14-113-29 (96653)
namo brahmaNyadevAyetyarchayitvA divAkaram.
vratAnte bhojayedviprAMstasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-30 (96654)
phalaM yadvidhivatproktamagniShTomAtirAtrayoH.
tatpuNyaphalamAsAdya devaloke mahIyate.. 14-113-31 (96655)
tato haimavate varShe jAyate kAlaparyayAt.
tatra prakAmaM krIDitvA vipraH pashchAdbhaviShyati.. 14-113-32 (96656)
jyeShThamAsaM tu yo vipro hyekabhuktena vartate.
vipramagrAsane kR^itvA bhUmau bhu~njanyathAvidhi.. 14-113-33 (96657)
namo brahmaNyadevAyetyuchcharanmAM samAhitaH.
DaMbhAnR^itavinirmuktastasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-34 (96658)
chIrNe chAndrAyaNe samyagyatpuNyaM samudAhR^itam.
tatpuNyaphalamAsAdya devaloke mahIyate.. 14-113-35 (96659)
athottarakurau varShe jAyate nirgatastataH.
tatashchApi chyutaH kAlAdiha loke dvijo bhavet.. 14-113-36 (96660)
AShADhamAsaM yo rAjannekabhuktena vartate.
brahmachArI jitakrodho madarchanaparAyaNaH.. 14-113-37 (96661)
vipramagrAsane kR^itvA bhUmau bhu~nja~njitendriyaH.
kR^itvA triShavaNaM snAnamaShTAkSharavidhAnataH.. 14-113-38 (96662)
vratAnte bhojayedvidvAnpAyasena yudhiShThira.
guDodanena rAjendra tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-39 (96663)
kapilAshatadAnasya yatpuNyaM pANDunandana.
tatpuNyaphalamAsAdya devaloke mahIyate.. 14-113-40 (96664)
tato.avatIrNaH kAle tu shAkadvIpe tu jAyate.
tatashchApi chyutaH kAlAdiha vipro bhaviShyati.. 14-113-41 (96665)
shrAvaNaM yaH kShipenmAsamekabhuktena vartate.
namo brahmaNyadevAyetyuktvA mAmarchayetsadA.
vipramAgrAsane kR^itvA bhUmau bhu~njanyathAvidhi.. 14-113-42 (96666)
pAyasenArchayanviprA~njitakrodho jitendriyaH.
lobhamohavinirmuktastasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-43 (96667)
kapilAdAnasya yatpuNyaM vidhidattasya pANDava.
tatpuNyaM sama***prApya shakraloke mahIyate.. 14-113-44 (96668)
tatashchApi chyuta kAlAtkushadvIpe prajAyate.
tatri prakAmaM krIDitvA vipro bhavati mAnuShe.. 14-113-45 (96669)
yastu bhAdrapadaM mAsamekabhuktena vartate.
brahmachArI jitakrodhaH satyasandho jitendriyaH.. 14-113-46 (96670)
vipramagrAsane kR^itvA pAkabhedavivarjitaH.
namo brahmaNyadevAyetyuktvA.asya charaNau spR^ishet.. 14-113-47 (96671)
tilAnapi ghR^itaM vA.api vratAnte dakShimAM dadat.
madbhaktasya narashreShTha tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-48 (96672)
yatphalaM vidhivatproktaM rAjasUyAshvamedhayoH.
tatpuNyaphalamAsAdya shakraloke mahIyate.. 14-113-49 (96673)
tatashchApi chyutaH kAlAjjAyate dhanadAlaye.
tatra prakAmaM krIkaDitvA rAjA bhavati mAnuShe.. 14-113-50 (96674)
yashchApyAshvayujaM mAsamekabhuktena vartate.
madgAyatrIM japedbhaktyA madgatenAntarAtmanA.
dvisandhyaM vA trisandhyaM vA shatamaShTottaraM tu vA.. 14-113-51 (96675)
vipramagrAsane kR^itvA saMyatendriyamAnasaH.
vratAnte bhojayedviprAMstasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-113-52 (96676)
ashvamedhasya yatpuNyaM vidhivatpANDunandana.
tatpuNyaphalamAsAdya mama loke mahIyate.. 14-113-53 (96677)
tatashchApi chyutaH kAlAchChvetadvIpe prajAyate.
tatra bhuktvA cha bhogAMshcha tato vipravaro bhavet.. .. 14-113-54 (96678)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadhar^maparvaNi trayodashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 113 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 114
.. shrIH ..
14.114. adhyAyaH 114
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati keshavAdibhagavanmUrtyupAstipUrvakaM mArgashIrShAdidvAdashadvAdashIvratAcharaNaphalakathanam.. 1 .. yudhiShThireNa vistareNa kR^iShNastavanam.. 2 .. punaH kR^iShNena yudhiShThirAya ekAdashyupavAsapUrvakaM dvAdashyAM bhagavatpUjAyAH phalakathanam.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
evaM saMvatsaraM pUrNamekabhuktena yaH kShipet.
tasya puNyaphalaM yadvai tanmamAchakShva keshava.. 14-114-1 (96679)
bhagavAnuvAcha. 14-114-2x (7995)
shR^iNu pANDava tattvaM me vachanaM puNyamuttamam.
yadakR^itvA.athavA kR^itvA naraH pApaiH pramuchyate.. 14-114-2 (96680)
ekabhuktena varteta naraH saMvatsaraM tu yaH.
brahmachArI jitakrodho hyadhashshAyI jitendriyaH.. 14-114-3 (96681)
shuchishchi snAnato vyagraH satyavAganasUyakaH.
archanneva tu mAM nityaM madgatenAntarAtmanA.
sandhyayostu japennityaM madgAyatrIM samAhitaH.. 14-114-4 (96682)
namo brahmaNyadevAyetyasakR^inmAM praNamya cha.
vipramagrAsane kR^itvA yAvakaM bhaitrameva vA.. 14-114-5 (96683)
bhuktvA tu vAgyato bhUmAvAchAntasya dvijanmanaH.
namo.astu vAsudevAyetyuktvA tu charaNau spR^ishet.. 14-114-6 (96684)
mAsemAse samApte tu bhojayitvA dvijA~nshuchIn.
saMvatsare tataH pUrNe dadyAttu vratadakShiNAm.. 14-114-7 (96685)
navanItamayIM gAM vA tiladhenumathApi vA.
viprahastachyutaistoyaiH sahiraNyaiH samukShitaH.
tasya puNyaphalaM rAjankathyamAnaM mayA shR^iNu.. 14-114-8 (96686)
dashajanmakR^itaM pApaM j~nAnato.aj~nAnatopi vA.
tadvinashyati tasyAshu nAtra kAryA vichAraNA.. 14-114-9 (96687)
yudhiShThira uvAcha. 14-114-10x (7996)
sarveShAmupavAsAnAM yachChreyaH sumahatphalam.
yachcha niHshreyasaM loke tadbhavAnvaktumarhati.. 14-114-10 (96688)
bhagavAnuvAcha. 14-114-11x (7997)
shR^iNu rAjanyathApUrvaM mayA.abhIShTaM tu modate.
tathA te kathayiShyAmi madbhaktAya yudhiShaThira.. 14-114-11 (96689)
yastu bhaktyA shuchirbhUtvA pa~nchamyAM me narAdhipa.
upavAsavrataM kuryAttrikAlaM chArchayaMstu mAm.
sarvakratuphalaM labdhvA mama loke mahIyate.. 14-114-12 (96690)
yudhiShThira uvAcha. 14-114-13x (7998)
bhagavandevadevesha pa~nchamI nAma kA tava.
tAmahaM shrotumichChAmi kathayasva mamAnagha.. 14-114-13 (96691)
bhagavAnuvAcha. 14-114-14x (7999)
parvadvayaM cha dvAdashyAM shravaNaM cha narAdhipa.
matpa~nchamIti vikhyAtAM matpriyA cha visheShataH.. 14-114-14 (96692)
tasmAttu brAhmaNashreShThairmanniveshitabuddhibhiH.
upavAsastu kartavyo matpriyArtaM visheShataH.. 14-114-15 (96693)
dvAdashyAmeva vA kuryAdupavAsamashaknuvan.
tenAhaM paramAM prIti yAsyAmi narapu~Ngava.. 14-114-16 (96694)
ahorAtreNa dvAdashyAM mArgashIrSheNa keshavam.
upoShya pUjayedyo mAM so.asvamedhaphalaM labhet.. 14-114-17 (96695)
dvAdashyAM puShyamAse tu nAmnA nArAyaNaM tu mAm.
upoShya pUjayedyo mAM vAjimedhaphalaM labhet.. 14-114-18 (96696)
dvAdashyAM mAghamAse tu mAmupoShya tu mAdhavam.
pUjayedyaH samApnoti rAjasUyaphalaM nR^ipa.. 14-114-19 (96697)
dvAdashyAM phAlgune mAsi govindAkhyamupoShya mAm..
pUjayedyaH samApnoti hyatirAtraphalaM nR^ipa.. 14-114-20 (96698)
dvAdashyAM mAsi chaitre tu mAM viShNuM samupoShya yaH.
pUjayaMstadavApnoti pauNDarIkasya yatphalam.. 14-114-21 (96699)
dvAdashyAM mAsi vaishAkhe madhusUdanasaMj~nitam.
upoShya pUjayedyo mAM sogniShTomasya pANDava.. 14-114-22 (96700)
dvAdashyAM jyeShThamAse tu mAmupoShya trivikramam.
aryayedyaH samApnoti gavAM medhaphalaM nR^ipa.. 14-114-23 (96701)
AShADhe vAmanAkhyaM mAM dvAdashyAM samupoShya yaH.
naramedhasya sa phalaM prApnoti bharatarShabha.. 14-114-24 (96702)
dvAdashyAM shrAvaNe mAsi shrIdharAkhyamupoShya mAm.
pUjayedya samApnoti pa~nchayaj~naphalaM nR^ipa.. 14-114-25 (96703)
mAse bhAdrapade yo mAM hR^iShIkeshAkhyamarchayet.
upoShya sa samApnoti sautrAmaNiphalaM nR^ipa.. 14-114-26 (96704)
dvAdashyAmAshvayu~NmAse padmanAbhamupoShya mAm.
archayedyaH samApnoti gosahasraphalaM nR^ipa.. 14-114-27 (96705)
dvAdashyAM kArtike mAsi mAM dAmodarasaMj~nitam.
upoShya pUjayedyastu sarvakratuphalaM nR^ipa.. 14-114-28 (96706)
kevalenopavAsena dvAdashyAM pANDunandana.
yatphalaM pUrvamuddiShTaM tasyArdhaM labhate nR^ipa.. 14-114-29 (96707)
shrAvaNe.apyevamevaM mAmarchayedbhaktimAnnaraH.
mama sAlokyamApnoti nAtra kAryA vichAraNA.. 14-114-30 (96708)
mAsemAse samabhyarchya kramasho mAmatandritaH.
pUrme saMvatsare kuryAtpunaH saMvatsaraM tu mAm.. 14-114-31 (96709)
avighnamarchayAnastu yo madbhakto matparAyaNaH.
avighnamarchayAnastu mama sAyujyamApnuyAt.. 14-114-32 (96710)
archayetprItimAnyo mAM dvAdasyAM vedasaMhitAm.
sa pUrvoktaphalaM rAja.Nllabhate nAtra saMshayaH.. 14-114-33 (96711)
gandhaM puShpaM phalaM toyaM patraM vA mUlameva vA.
dvAdashyAM mama yo dadyAttatsamo nAsti matpriyaH.. 14-114-34 (96712)
etena vidhinA sarve devAH shakrapurogamAH.
madbhaktA narashArdUla svargalokaM tu bhu~njate.. 14-114-35 (96713)
vaishampAyana uvAcha. 14-114-36x (8000)
evaM vadati deveshe keshave pADunandanaH.
kR^itA~njaliH stotramidaM bhakttayA dharmAtmajo.abravIt.. 14-114-36 (96714)
sarvalokesha devesha hR^iShIkeshaka namostu te.
sahasrashirase nityaM sahasrAkSha namostu te.. 14-114-37 (96715)
trayImaya trayInAtha trayIstuta namonamaH.
yaj~nAtmanyaj~nasaMbhUta yaj~nanAtha namonamaH.. 14-114-38 (96716)
chaturmUrte chaturbAho chaturvyUha namonamaH.
lokAtma.NllokakR^innAtha lokAvAsa namonamaH.. 14-114-39 (96717)
sR^iShTisaMhArakartre tu narasiMha namonamaH.
bhaktapriya namaste.astu kR^iShNa nAtha namonamaH.. 14-114-40 (96718)
lokapriya namaste.astu bhaktavatsala te namaH.
brahmavAsa namaste.astu brahmanAtha namonamaH.. 14-114-41 (96719)
rudrarUpa namaste.astu rudrakarmiratAya te.
pa~nchayaj~na namaste.astu sarvayaj~na namonamaH.. 14-114-42 (96720)
kR^iShNapriya namaste.astu kR^iShNanAtha namonamaH.
yogipriya namaste.astu yoginAtha namonamaH.. 14-114-43 (96721)
hayavaktra namaste.astu chakrapANe namonamaH.
pa~nchabhUta namaste.astu pa~nchAyudha namonamaH.. 14-114-44 (96722)
vaishampAyana uvAcha. 14-114-45x (8001)
bhaktigadgadayA vAchA stuvatyevaM yudhiShThire.
gR^ihItvA keshavo haste prItAtmA taM nyavArayat.. 14-114-45 (96723)
nivArya cha punarvAchA bhaktinamraM yudhiShThiram.
vaktumeva narashreShaTha dharmapUtraM prachakrame.. 14-114-46 (96724)
bhagavAnuvAcha. 14-114-47x (8002)
anyavatkimidaM rAjanmAM stauShi narapu~Ngava.
tiShTha pR^ichCha yathApUrvaM dharmapUtra yudhiShThira.. 14-114-47 (96725)
yudhiShThira uvAcha. 14-114-48x (8003)
bhagavaMstvatprasAdAttu dharmaM smR^itvA punaHpunaH.
na shAntirasti me deva nR^ityatIva cha me manaH.. 14-114-48 (96726)
idaM cha dharmasaMpannaM vaktumarhasi mAdhava.
kR^iShNapakSheShu dvAdashyAmarchanIyaH kathaM bhavet.. 14-114-49 (96727)
bhagavAnuvAcha. 14-114-50x (8004)
shR^iNu rAjanyathApUrvaM tatsarvaM kathayAmi te.
paramaM kR^iShNadvAdashyAmarchanAyAM phalaM mama.. 14-114-50 (96728)
ekAdashyAmupoShyAtha dvAdashyAmarchayettu mAm.
viprAnapi yathAlAbhaM pUjayedbhaktimAnnaraH.. 14-114-51 (96729)
sa gachCheddakShiNAmUrtiM mAM vA nAtra vichAraNA.
chandrasAlokyamathavA grahanakShatrapUjitaH.. .. 14-114-52 (96730)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi chaturdashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 114 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 115
.. shrIH ..
14.115. adhyAyaH 115
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati viShuvAkhyapuNyakAlasya mahimAnuvarNanapUrvakaM tatra dAnAdiprashaMsanam.. 1 .. tathA gAyatrIjapamAhAtmyakathanam, ashvatthamAhAtmyakathanaM cha.. 2 .. tathA nAnAdharmakathanapUrvakaM shiMshumArAkR^itinirUpaNam, pa~nchagavyavidhAnakathanaM cha.. 3 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
keshavenaivamAkhyAte dharmaputraH punaHpunaH.
paprachCha dAnakAlasya visheShaM cha vidhiM nR^ipa.. 14-115-1 (96731)
yudhiShThira uvAcha. 14-115-2x (8005)
deva kiM phalamAkhyAtaM viShuveShmavareshvara.
sUryendUpaplave chaiva vastumarhati tatphalam.. 14-115-2 (96732)
bhagavAnuvAcha. 14-115-3x (8006)
shR^iNuShva rAjanviShuve somArkagrahaNeShu cha.
vyatIpAte.ayane chaiva dAnaM syAdakShayaM phalam.. 14-115-3 (96733)
rAjannayanayormadhye viShuvaM samprachakShate.
same rAtridine tatra sandhyAyAM viShuve nR^ipa.. 14-115-4 (96734)
brahmA.ahaM sha~NkarashchApi tiShThAmaH sahitAH sakR^it.
kriyAkaraNakAryANAmekIbhAvatvakAraNAt.. 14-115-5 (96735)
asmAkamekIbhUtAnAM niShkalaM paramaM padam.
tanmuhUrtaM paraM puNyaM rAjanviShuvasaMj~nitam.. 14-115-6 (96736)
tadevAdyakSharaM brahma paraM brahmeti kIrtitam.
tasminmuhUrte sarve tu chintayanti paraM padam.. 14-115-7 (96737)
devAshcha vasavo rudrAH pitarashchAshvinau tathA.
sAdhyAshcha vishve gandharvAH siddhA brahmarShayastathA.. 14-115-8 (96738)
somAdayo grahAshchaiva saritaH sAgarAstathA.
marutotsaraso nAgA yakSharAkShasaguhyakAH.. 14-115-9 (96739)
ete chAnye cha rAjendra viShuve saMyatendriyAH.
sopavAsAH prayatnena bhavanti dhyAnatatparAH.. 14-115-10 (96740)
annaM gAvastilAnbhUmiM kanyAdAnaM tathaiva cha.
gR^ihamAyatanaM dhAnyaM vAhanaM shayanaM tathA. 14-115-11 (96741)
yachchAnyachcha mayA proktaM tatprayachCha yudhiShThira.
dIyate viShuveShvevaM shrotriyebhyo visheShataH.. 14-115-12 (96742)
tasya dAnasya kaunteya kShayaM naivopapadyate.
vardhate.aharahaH puNyaM taddAnaM koTisaMmitam.. 14-115-13 (96743)
viShuve snapanaM yastu mama kuryAddharasya vA.
archanAM cha yatAnyAyaM tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-115-14 (96744)
dashajanmakR^itaM pApaM tasya sadyo vinashyati.
dashAnAmashvamedhAnAmiShTAnAM labhate phalam.. 14-115-15 (96745)
vimAnaM divyamArUDhaH kAmarUpI yathAsukham.
sa yAti mAmakaM lokaM rudralokamathApi vA.. 14-115-16 (96746)
tatrasthairdevagandharvergIyamAno yathAsukham.
divyavarShasahasrANi koTimekaM tu modate.. 14-115-17 (96747)
tatashchApi chyutaH kAlAdiha loke dvijottamaH.
chaturNAmapi vedAnAM pArago brahmividbhavet.. 14-115-18 (96748)
chandrasUryagrahe vyomni mama vA sha~Nkarasya vA.
gAyatrIM mAmikAM vA.api japedyaH sha~Nkarasya vA.. 14-115-19 (96749)
sha~NkhartUryasvanaishchaiva kAMsyaghaNTAsvanairapi.
kArayettu dhvaniM bhaktyA tasya puNyaphalaM shR^iNu.. 14-115-20 (96750)
gAndharvairhomajapyaishcha japtairutkR^iShTanAmabhiH.
durbalopi bhavedrAhuH somashcha balavAnbhavet.. 14-115-21 (96751)
sUryendUpaplave chaiva shrotriyebhyaH pradIyate.
tatsahasraguNaM bhUtvA dAMtAramupatiShThati.. 14-115-22 (96752)
mahApAtakayuktopi yadyapi syAnnarottama.
niShpApastatkShaNAdeva tena dAnena jAyate.. 14-115-23 (96753)
chandrasUryaprakAshena vimAnena virAjatA.
yAti somapuraM ramyaM sevyamAnopsarogaNaiH.. 14-115-24 (96754)
yAvadR^ikShANi tiShThanti gagane shashinA saha.
tAvatkAlaM sa rajendra somaloke mahIyate.. 14-115-25 (96755)
tatashchApi chyutaH kAlAdiha loke yudhiShThira.
vedavedA~NgavidvipraH koTIdhanapatirbhavet.. 14-115-26 (96756)
yudhiShThira uvAcha. 14-115-27x (8007)
bhagavaMstava gAyatrI japyate cha kathaM vibho.
kiM vA tasya phaLaM deva mamAchakShva sureshvara.. 14-115-27 (96757)
bhagavAnuvAcha. 14-115-28x (8008)
dvAdashyAM viShuve chaiva chandrasUryagrahe tathA.
ayane shravaNe chaiva vyatIpAte tathaiva cha.. 14-115-28 (96758)
ashvattadarshane chaiva tathA maddarshane.api cha.
japyA tu mama gAyatrI chAthavA.aShTAkSharaM nR^ipa.
ArjitaM duShkR^itaM tasya nAshayennAtra saMshayaH.. 14-115-29 (96759)
yudhiShThira uvAcha. 14-115-30x (8009)
ashvatthadarshanaM chaiva kiM tvaddarshanasaMmitam.
etatkathaya me deva paraM kautUhalaM hi me.. 14-115-30 (96760)
bhagavAnuvAcha. 14-115-31x (8010)
ahamashvattharUpeNa pAlayAmi jagattrayam.
asvattho na sthito yatra nAhaM tatra pratiShThitaH.. 14-115-31 (96761)
yatrAhaM saMsthito rAjannasvatthashchApi tiShThati.
yastvenamarchayedbhaktyA sa mAM sAkShAtsamarchati.. 14-115-32 (96762)
yastvenaM praharetkopAnmAmeva praharettu saH.
tasmAtpradakShiNaM kuryAnna chindyAdenamanvaham.. 14-115-33 (96763)
vratasya pAraNaM tIrthamArjavaM tIrthamuchyate.
devashushrUShaNaM tIrtachaM gurushushrUShaNaM tathA.. 14-115-34 (96764)
pitR^ishushrUShaNaM tIrthaM mAtR^ishushrUShaNaM tathA.
dArANAM toShaNaM tIrtaM gArhasthyaM tIrthamuchyate.. 14-115-35 (96765)
AtitheyaH paraM tIrthaM brahmatIrthaM sanAtanam.
brahmicharyaM paraM tIrtaM tretAgnistIrthamuchyate.. 14-115-36 (96766)
mUlaM dharmaM tu vij~nAya manastatrAvadhAryatAm..
gachCha tIrthAni kaunteya dharmo dharmeNa vardhate.. 14-115-37 (96767)
dvividhaM tIrthamityAhuH sthAvaraM ja~NgamaM tathA.
stAvarAjja~NgamaM tIrthaM tato j~nAnaparigrahaH.. 14-115-38 (96768)
karmNA.api vishuddhasya puruShasyeha bhArata.
hR^idaye sarvatIrthAni tIrthabhUtaH sa uchyate.. 14-115-39 (96769)
gurutIrthaM paraM j~nAnamatastIrtaM na vidyate.
j~nAnatIrtaM paraM tIrtaM brahmatIrtaM sanAtanam.. 14-115-40 (96770)
kShamA tu paramaM tIrtaM sarvatIrtheShu pANDava.
kShamAvatAmayaM lokaH parashchaiva kShamAvatAm.. 14-115-41 (96771)
mAnito.amAnito vA.api pUjito.apUjitopi vA.
AkruShTastarjito vA.api kShamAvAMstIrthamuchyate.. 14-115-42 (96772)
kShamA yashaH kShamA dAnaM kShamA yaj~naH kShamA damaH.
kShamA.ahiMsA kShamA dharmaH kShamA chendriyanigrahaH.. 14-115-43 (96773)
kShamA dayA kShamA yaj~naH kShamayaiva dhR^itaM jagat.
kShamAvAnbrAhmaNo devaH kShamAvAnbrAhmaNo varaH.. 14-115-44 (96774)
kShamAvAnApnuyAtsvargaM kShamAvAnApnuyAdyashaH.
kShamAvAnprApnuyAnmokShaM tasmAtsAdyuH sa uchyate.. 14-115-45 (96775)
AtmA nadI bhAratapuNyatIrtha-
mAtmA tIrthaM sarvatIrthapradhAnam.
AtmA yaj~naH satataM manyate vai
svargo mokShaH sarvamAtmanyadhInam.. 14-115-46 (96776)
AchAranairmalyamupAgatena
satyakShamAnistulashItalena.
j~nAnAMbunA snAti hi nityamevaM
kiM tasya bhUyaH salilena tIrtham.. 14-115-47 (96777)
yudhiShThira uvAcha. 14-115-48x (8011)
bhagavansarvapApaghnaM prAyashchittamaduShkaram.
tvadbhaktasya surashreShTha mama tvaM vaktumarhasi.. 14-115-48 (96778)
bhagavAnuvAcha. 14-115-49x (8012)
rahalasyamidamatyarthamashrAvyaM pApakarmaNAm.
adhArmikANAmashrAvyaM prAyashchittaM bravImi te.. 14-115-49 (96779)
pAvanaM brAhmamaM dR^iShTvA madgatenAntarAtmanA.
namo brahmaNyadevAyetyabhivAdanamAcharet.. 14-115-50 (96780)
pradakShiNaM cha yaH kuryAtpunaraShTAkShareNa tu.
tena tuShTena vipreNi tatpApaM kShapayAmyaham.. 14-115-51 (96781)
potrakR^iShTAM varAhasya mR^ittikAM shirasA vahan.
prANAyAmashataM kR^itvA naraH pApaiH pramuchyate.. 14-115-52 (96782)
dakShiNAvartasha~NkhAdvA kapilAshR^i~Ngatopi vA.
prAksrotasaM nadIM gatvA mamAyatanasaMnidhau.. 14-115-53 (96783)
salilena tu yaH snAyAtsakR^ideva ravigrahe.
tasya yatsaMchitaM pApaM tatkShaNAdeva nashyati.. 14-115-54 (96784)
mastakAnnissR^itaistoyaiH kapilAyA yudhiShThira.
gomUtreNApi yaH snAyAdrohiNyAM mama vA dine.
viprapAdachyutairvA.api toyaiH pApaM praNashyati.. 14-115-55 (96785)
namasyedyastu madbhaktyA shiMshumAraM prajApatim.
chaturdashA~NgasaMyuktaM tasya pApaM praNasyati.. 14-115-56 (96786)
tatashchaturdashA~NgAni shR^iNu tasya yudhiShThira.
shiro dharmo hanurbrahmA vR^iShAvuttaradakShiNau.. 14-115-57 (96787)
hR^idayaM tu bhavedviShNuraMsau syAtAM tathA.ashvinau.
atrirmadhyaM bhavedrAja.Nlli~NgaM saMvatsaraM bhavet.. 14-115-58 (96788)
mitrAvaruNakau pAdAvUrudvandvaM hutAshanaH.
tataH pashchAdbhavedindrastataH pashchAtprajApatiH.. 14-115-59 (96789)
abhayaM cha tataH pashchAtsa eva dhruvasaMj~nikaH.
etAnya~NgAni sarvANi shiMshumAraprajApateH.. 14-115-60 (96790)
vibettu pa~nchagavyaM yaH paurNamAsyAmupoShya tu.
tasya nashyati yatpApaM tatpApaM pUrvasaMchitam..
tathaiva brahmakUrcha tu samantraM tu pR^ithakpR^ithak. 14-115-61 (96791)
mAsimAsi vibedyastu tasya pApaM praNashyati..
pAtraM cha brahmakUrchaM cha shR^iNu tatra cha bhArata. 14-115-62 (96792)
pAlAshaM padmapatraM cha tAmraM vA.atha hiraNyayam.
sAdayitvA tu gR^ihNIyAttattu pAtramudAhR^itam.. 14-115-63 (96793)
gAyatryA gR^ihNate mUtraM gandhadvAreti gomayam.
ApyAyasveti cha kShIraM dadhikrANveti vai dadhi.. 14-115-64 (96794)
tejosishuklamityAjyaM devasyatveti kushodakam.
ApohiShThetyR^ichA gR^ihyi yavachUrNaM yathAvidhi.. 14-115-65 (96795)
brahmaNe cha yathA hutvA samiddhe cha hutAshane.
AloDya praNavenaiva nirmathya praNavena tu.. 14-115-66 (96796)
uddhR^itya praNavenaiva pibetu praNavena tu.
mahatA.api sa pApena tvachevAhirvimuchyate.. 14-115-67 (96797)
bhadraM na hati yaH pAdaM paThannR^iksahitAM tadA.
antarjale vA.abhyAditye tasya pApaM praNashyati.. 14-115-68 (96798)
mama sUktaM japedyastu nityaM madgatamAnasaH.
na pApena sa lipyeta padmapatramivAMbhasA.. .. 14-115-69 (96799)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaprarvaNi vaiShNavadharmaparvaNi pa~nchadashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 115 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 116
.. shrIH ..
14.116. adhyAyaH 116
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati bhakagavadbhaktisaushIlyAdyabhAve brAhmaNAnAmapi agnihotrasvAdhyAyAdhyayanAdisatkarmaNAmapi vaiphalyasya shUdrANAmapi bhaktyAdimatAM svochitakiMchitkarmaNAmapi sAphalyasya cha kathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
kIdR^ishA brAhmaNAH puNyA bhAvashuddhAH sureshvara.
yatkarma saphalaM neti kathayasya mamAnagha.. 14-116-1 (96800)
bhagavAnuvAcha. 14-116-2x (8013)
shR^iNu pANDava tatsarvaM brAhmaNAnAM yathAkramam.
saphalaM niShphalaM chaiva teShAM karma bravImi te.. 14-116-2 (96801)
tridaNDadhAraNaM maunaM jaTAdhAraNamuNDanam.
valkalAjinasaMvAso vratacharyA.abhiShechanam.. 14-116-3 (96802)
agnihotraM gR^ihe vAsaH svAdhyAyaM dArasatkriyA.
sarvANyetAni vai mithyA yadi bhAvo na nirmalaH.. 14-116-4 (96803)
agnihotraM vR^ithA rAjanvR^ithA vedAstathaiva cha.
shIlena devAstuShyanti shrutayastatra kAraNam.. 14-116-5 (96804)
kShAntaH dAntaM jitakrodhaM jitAtmAnaM jitendriyam.
tamagryaM brAhmaNaM manye sheShAH shUdrA iti smR^itAH.. 14-116-6 (96805)
agnihotravrataparAnsvAdhyAyaniratA~nshuchIn.
upavAsaratAndAntAMstAdevA brAhmaNAnviduH.. 14-116-7 (96806)
na jAtyA pujIto rAjanguNAH kalyANakAraNAH.
chaNDAlamapi vR^ittasthaM taM devA brAhmaNaM viduH.. 14-116-8 (96807)
manashshauchaM karmashauchaM kulashauchaM cha bhArata.
sharIrashauchaM vAkChauchaM shauchaM pa~nchavidhaM smR^itam.. 14-116-9 (96808)
pa~nchasveteShu shaucheShu hR^idiM shauchaM vishiShyate.
hR^idayasya cha shauchena svargaM gachChanti mAnavAH.. 14-116-10 (96809)
agnihotraparibhraShTaH prasaktaH krayavikrayaiH.
varNasa~NkarakartA cha brAhmaNo vR^iShalaiH samaH.. 14-116-11 (96810)
yasya vedashrutirnaShTA karShakashchApi yo dvijaH.
vikarmasevI kaunteya sa vai vR^iShala uchyate.. 14-116-12 (96811)
vR^iSho hi dharmo vij~neyastasya yaH kurute layam.
vR^iShalaM taM vidurdevA nikR^iShTaM shvapachAdapi.. 14-116-13 (96812)
stutibhirbrahmagItAbhiryaH shUdraM stauti mAnavaH.
na tu mAM stauti pApAtmA sa tu chaNDAlataH samaH.. 14-116-14 (96813)
shvadR^itau tu yathA kShIraM brahma vai vR^iShale tathA.
duShTatAmeti tatsarvaM shunA lIDhaM haviryathA.. 14-116-15 (96814)
a~NgAni vedAshchatvAro mImAMsAnyAyavistaraH.
dharmashAstraM purANaM cha vidyA hyetAshchaturdasha.. 14-116-16 (96815)
yAnyuktAni mayA samyagvidyAsthAnAni bhArata.
utpannAni pavitrANi bhuvanArthaM tathaiva cha.. 14-116-17 (96816)
tasmAttAni na shUdrasya spraShTavyAni yudhiShThira.
sarvaM trINyapavitrANi pa~nchAmedhyAni bhArata. 14-116-18 (96817)
shvA cha shUdraH shvapAkashcha apavitrANi pANDava..
gAyakaH kukkuTo yUpo hyudakyA vR^iShalIpatiH. 14-116-19 (96818)
pQa~nchaite syuramedhyAshcha spraShTavyA na kadAtana.
spR^iShTvaitAnaShTa vai vipraH sachelo jalamAvishet.. 14-116-20 (96819)
madbhaktA~nshUdrasAmAnyAdavamanyanti ye narAH.
narakeShveva tiShThanti varShakoTiM narAdhamAH.. 14-116-21 (96820)
chaNDAlamapi madbhaktaM nAvamanyeta buddhimAn.
avamAnAtpatantyeva narake raurave narAH.. 14-116-22 (96821)
mama bhaktasya bhakteShu prItirabhyadhikA mama.
tasmAnmadbhaktabhaktAshcha pUjanIyA visheShataH.. 14-116-23 (96822)
kITapakShimR^igANAM cha mayi saMnyastachetasAm.
UrdhvAmeva gatiM viddhi kiM punarj~nAninAM nR^iNAm.. 14-116-24 (96823)
patraM vA.apyathavA puShpaMka phalaM vA.apyapa eva vA.
dadAti mama shUdro yachChirasA dhArayAmi tat.. 14-116-25 (96824)
viprAnevArchayedbhaktyA shUdraprAyAMshcha matpriyAn.
teShAM tenaiva rUpeNa pUjAM gR^ihNAmi bhArata.. 14-116-26 (96825)
vedottenaiva mArgeNa sarvabhUtahR^idi sthitam.
mAmarchayanti ye piprA matsAyujyaM vrajanti te.. 14-116-27 (96826)
madbhaktAnAM hitAyaiva prAdurbhAvaH kR^ito mayA.
pradurbhAvakR^itA kAchidarchanIyA yudhiShThira.. 14-116-28 (96827)
AsAmanyatamAM mUrtiM yo madbhaktyA samarchati.
tenaiva parituShTo.ahaM bhaviShyAmi na saMshayaH.. 14-116-29 (96828)
mR^idA cha maNiratnaishcha tAmreNa rajatena cha.
kR^itvA pratikR^itiM kuryAdarchanAM kA~nchanena vA.
puNyaM dashaguNaM vidyAdeteShAmuttarottaram.. 14-116-30 (96829)
japakAmo bhavedrAjA vidyAkAmo dvijottamaH.
vaishyo vA dhanakAmastu shUdraH sukhaphalapriyaH.
sarvakAmAH striyo vA.api sarvAnkAmAnavApnuyuH.. .. 14-116-31 (96830)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi ShoDashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 116 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 117
.. shrIH ..
14.117. adhyAyaH 117
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMpratyashvatthagobrAhmaNamahimaprashaMsanapUrvakaM brAhmaNabhraMshakaduShkarmakathanam.. 1 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
kIdR^ishAnAM tu shUdrANAM nAnugR^ihNAsi chArchanam.
udvegastava kasmAddhi tanme brUhi sureshvara.. 14-117-1 (96831)
bhagavAnuvAcha. 14-117-2x (8014)
avratenApyabhaktena spR^iShTAM shUdreNa chArchanAm.
tAM varjayAmi rAjendra shvapAkavihitAmiva.. 14-117-2 (96832)
nanvahaM sha~NkarashchApi gAvo viprAstathaiva cha.
ashvattho.amararUpaM hi trayametadyudhiShThira.. 14-117-3 (96833)
etattrayaM hi madbhakto nAvamanyeta karhichit.
avamAnitametattu dahatyAsaptamaM kulam.. 14-117-4 (96834)
ashvattho brAhmaNA gAvo manmayAstArayanti hi.
tasmAdetatprayatnena trayaM pUjaya pANDava.. 14-117-5 (96835)
yudhiShThira uvAcha. 14-117-6x (8015)
brAhmaNenaiva dehena kathaM shUdratvamApnuyAt.
brahma vA nashyati kathaM vaktuM deva tvamarhasi.. 14-117-6 (96836)
bhagavAnuvAcha. 14-117-7x (8016)
kUpasnAnaM tu yo vipraH kuryAddvAdashavArShikam.
sa tenaiva sharIreNa shUdratvaM yAtyasaMshayam.. 14-117-7 (96837)
yastu rAjAshrayeNaiva jIveddvAdashavArShikam.
sa shUdratvaM vrajedvipro vedAnAM pAragopi san.. 14-117-8 (96838)
pattane nagare vA.api yo dvAdashasamA vaset.
sa shUdratvaM vrajedvipro nAtra kAryA vichAraNA.. 14-117-9 (96839)
utpAdayati yaH putraM shUdrAyAM kAmamohitaH.
tasya kAyagataM brahma sadya eva vinashyati.. 14-117-10 (96840)
yaH somalatikAM vipraH kevalaM bhakShayedvR^ithA.
tasya kAyagataM brahma sadya eva vinashyati.. 14-117-11 (96841)
maithunaM kurute yastu jihvAyAM brAhmaNo nR^ipa.
tasya kAyagataM brahma sadya eva vinashyati.. 14-117-12 (96842)
vipratvaM durlabhaM prApya durmargairevamAdibhiH.
vinAshayanti ye tattu tA~nshochAmi yudhiShThira.. 14-117-13 (96843)
tasmAtsarvapratnena matpriyo yo yudhiShThira.
jAtibhraMshakaraM karma na kuryAdIdR^ishaM dvijaH.. .. 14-117-14 (96844)
iti shrImanmahAbhArate AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi saptadashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 117 ..
Ashvamedhikaparva - adhyAya 118
.. shrIH ..
14.118. adhyAyaH 118
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
kR^iShNena yudhiShThiraMprati pAlAshavidhiprakArakathanam.. 1 .. tathA tIrthATanAsamarthAnAM tatpratinidhitIrthAnuvarNanam.. 2 .. tathA bhagavadbhaktalakShaNakathanapUrvakaM tatprashaMsanam.. 3 .. tatA svasya sarvottamatvakathanapUrvakaM svoktadhramashravaNasya phalakathanam.. 4 .. tato yudhiShThirAdyAmantrapUrvakaM dArukopanItarathArohaNena dvArakAMprati gamanam.. 5 ..Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
deshAntaragate vipre saMyukte kAladharmaNA.
sharIranAshe saMprApte kathaM pretatvakalpanA.. 14-118-1 (96845)
bhagavAnuvAcha. 14-118-2x (8017)
shrUyatAmAhitAgnestu tathAbhUtasya saMskriyA.
pAlAshabR^indaiH pratimA kartavyA kalpachoditA.. 14-118-2 (96846)
trINi ShaShTishatAnyAhurasthInyasya yudhiShThira.
teShAM vikalpanA kAryA yathAshAstraM vinishchitam.. 14-118-3 (96847)
ashItyardhaM shirasi cha grIvAyAM dasha eva cha.
bAhvoshchApi shataM dadyAda~NgulIShu punardasha.. 14-118-4 (96848)
urasi triMshataM dadyAjjaThare vA.api viMshatim.
vR^iShaNe dvAdashArdhaM tu shishne chAShTArdhameva cha.. 14-118-5 (96849)
dadyAttu shatamUrvostu ShaShTyarthaM jAnuja~NghayoH.
dasha dadyAchcharaNayoreShA pretasya niShkR^itiH.. 14-118-6 (96850)
yudhiShThira uvAcha. 14-118-7x (8018)
visheShatIrthaM sarveShAmashaktAnAmanugrahAt.
bhaktAnAM tAraNArtaM tu vaktumarhasi dharmataH.. 14-118-7 (96851)
bhagavAnuvAcha. 14-118-8x (8019)
pAvanaM sarvatIrthAnAM satyaM gAyanti sAmagAH.
satyasya vachanaM tIrthamahiMsA tIrthamuchyate.. 14-118-8 (96852)
tapastIrthaM dayA tIrthaM shIlaM tIrthaM yudhiShThira.
alpasaMtoShakaM tIrthaM nArI tIrthaM pativratA.. 14-118-9 (96853)
saMtuShTo brAhmaNastIrthaM j~nAnaM vA tIrthamuchyate.
madbhaktaH satataM tIrthaM sha~Nkarasya visheShataH.. 14-118-10 (96854)
yatayastIrthamityevaM vidvAMsastIrthamuchyate.
sharaNyapuruShastIrthamabhayaM tIrthamuchyate.. 14-118-11 (96855)
trailokye.asminnirudvigno na bibhemi kutashchana.
na divA yadi vA rAtrAvudvegaH shUdrala~NghanAt.. 14-118-12 (96856)
na bhayaM devadaityebhyo rakShobhyashchaiva me nR^ipa.
shUdravaktrAchchyutaM brahma bhayaM tu mama sarvadA.. 14-118-13 (96857)
tasmAtsapraNavaM shUdro mannAmApi na kIrtayet.
praNavaM hi paraM loke brahma brahmavido viduH.. 14-118-14 (96858)
dvijashushrUShaNaM dharmaH shUdrANAM bhaktito mayi.
tena gachChanti te svargaM chintayanto hi mAM sadA.. 14-118-15 (96859)
dvijashushrUShayA shUdraH paraM shreyo.adhigachChati.
dvijashushrUShaNAdanyannAsti shUdrasya niShkR^itiH.. 14-118-16 (96860)
rAgo dveShashcha mohashcha pAruShyaM chAnR^ishaMsatA.
shAThyaM cha dIrghavairitvamatimAnamanArjavam.. 14-118-17 (96861)
anR^itaM chApavAdaM cha paishunyamatilobhatA.
hiMsA steyo mR^iShAvAdo va~nchanA roShalobhatA.. 14-118-18 (96862)
abuddhitA cha nAstikyaM bhayamAlasyameva cha.
ashauchaM chAkR^itaj~natvaM DaMbhatA staMbha eva cha.
nikR^itishchApyavij~nAnaM jAtake shUdramAvishet.. 14-118-19 (96863)
sR^iShTvA pitAmahaH shUdramabhibhUtaM tu tAmasaiH.
dvijashushrUShaNaM dharmaM shUdrANAM tu prayuktavAn.
nashyanti tAmasA bhAvAH shUdrasya dvijabhaktitaH.. 14-118-20 (96864)
patraM puShpaM phalaM toyaM yo me bhaktyA prayachChati.
tadahaM bhaktyupahR^itaM mUrdhnA gR^ihNAmi shUdrataH.. 14-118-21 (96865)
agrajo vA.api yaH kashchitsarvapApasamanvitaH.
yadi mAM satataM dhyAyetsarvapApaiH pramuchyate.. 14-118-22 (96866)
vidyAvinayasaMpannA brAhmaNA vedapAragAH.
mayi bhakti na kurvanti chaNDAlasadR^ishA hi te.. 14-118-23 (96867)
vR^ithA dAnaM vR^ithA taptaM vR^ithA cheShTaM vR^ithA hutam.
vR^ithA.a.atithyaM cha tattasya yo na bhakto mama dvijaH.. 14-118-24 (96868)
yatkR^itaM cha hutaM chApi yadiShTaM dattameva cha.
abhaktimatkR^itaM sarvaM rAkShasA eva bhu~njate.. 14-118-25 (96869)
sthAvare ja~Ngame vA.api sarvabhUteShu pANDava.
samatvena yadA kuryAnmadbhakto mitrashatruShu.. 14-118-26 (96870)
AnR^ishaMsyamahiMsA cha yathA satyaM tathA.a.arjavam.
adrohashchaiva bhUtAnAM madgatAnAM vrataM nR^ipa.. 14-118-27 (96871)
nama ityeva yo brUyAnmadbhaktaM shruddhayA.anvitaH.
tasyAkShayA.abhava.NllokAH shvapAkasyApi pArthiva.. 14-118-28 (96872)
kiM punarye yajante mAM sadAraM vidhipUrvakam.
madbhaktA madgataprANAH kathayantashcha mAM sadA.. 14-118-29 (96873)
bahuvarShasahasrANi tapastapyati yo naraH.
nAsau padamavApnoti madbhaktairyadavApyate.. 14-118-30 (96874)
mAmeva tasmAdrAjendra dhyAyannityamatandritaH.
avApsyati tataH siddhiM drakShyatyeva paraM padam.. 14-118-31 (96875)
apArthakaM prabhAShantaH shUdrA bhAgavatA iti.
na shUdrA bhagavadbhaktA viprA bhAgavatAH smR^itAH.. 14-118-32 (96876)
dvAdashAkSharatatvaj~nashchaturvyUhavibhAgavit.
achChidrapa~nchakAlaj~naH sa vai bhAgavataH smR^itaH.. 14-118-33 (96877)
R^igvedenaiva hotA cha yajuShA.adhvaryureva cha.
sAmavedena chodgAtA puNyenAbhiShTuvanti mAm.. 14-118-34 (96878)
atharvashirasA chaiva nityamAtharvANA dvijAH.
stuvanti satataM ye mAM te vai bhAgavatAH smR^itAH.. 14-118-35 (96879)
vedAdhInAH sadA yaj~nA yaj~nAdhInAstu devatAH.
devatA brAhmaNAdhInAstasmAdviprAstu devatAH.. 14-118-36 (96880)
anAshrityochChrayaM nAsti mukhyamAnashrayamAshrayet.
rudraM samAshritA devA rudro brahmANamAshritaH.. 14-118-37 (96881)
brahmA mAmAshrito rAjannAhaM kaMchidupAshritaH.
mamAshrayo na kashchittu sarveShAmAshrayo hyaham.. 14-118-38 (96882)
evametanmayA proktaM rahasyamidamuttamam.
dharmapriyasya te nityaM rAjannevaM samAchara.. 14-118-39 (96883)
idaM pavitramAkhyAnaM puNyaM vedena saMmitam.
yaH paThenmAmakaM dharmamahanyahani pANDava.. 14-118-40 (96884)
dharmoti vardhate tasya buddhishchApi prasIdati.
pApakShayamupetyaivaM kalyANaM cha vivardhate.. 14-118-41 (96885)
etatpuNyaM pavitraM cha pAmanAshanamuttamam.
shrotavyaM shraddhayA yuktaiH shrotriyaishcha visheShataH.. 14-118-42 (96886)
shrAvayedyastvidaM bhaktyA prayatotha shR^iNoti vA.
sa gachChenmama sAyujyaM nAtra kAryA vichAraNA.. 14-118-43 (96887)
yashchemaM shrAvayechChrAddhe madbhakto matparAyaNaH.
pitarastasya tR^ipyanti yAvadAbhUtasaMplavam.. 14-118-44 (96888)
vaishampAyana uvAcha. 14-118-45x (8020)
shrutvA bhAgavatAndharmAnsAkShAdviShNorjagadguroH.
prahR^iShTamanaso bhUtvA chintayantodbhutAH kathAH.. 14-118-45 (96889)
R^iShaya pANDavAshchaiva praNemustaM janArdanam.
pUjayAmAsa govindaM dharmaputraH punaH punaH.. 14-118-46 (96890)
devA brahmarShayaH siddhA gandharvApsarasastathA.
R^iShayascha mahAtmAno guhyakA bhujagAstatA.. 14-118-47 (96891)
vAlakhilyA mahAtmAno yoginastatvadarshinaH.
tathA bhAgavatAshchApi pa~nchakAlamupAsakAH.. 14-118-48 (96892)
kautUhalasamAyuktA bhagavadbhaktimAgatAH.
shrutvA tu paramaM puNyaM vaiShNavaM dharmashAsanam.. 14-118-49 (96893)
vimuktapApAH pUtAste saMvR^ittAstatkShaNen tu.
praNamya shirasA viShNu pratinandya cha tAH kathAH.. 14-118-50 (96894)
draShTAro dvArakAyAM vai vayaM sarve jagadgurum.
iti prahR^iShTamanaso yayurdevagaNaiH saha.
sarve R^iShigaNA rAjanyayuH svaMsvaM niveshanam.. 14-118-51 (96895)
gateShu teShu sarveShu keshavaH keshihA hariH.
sasmAra dArukaM rAjansa cha sAtyakinA saha.
samIpastho.abhavatsUto yAhi deveti chAbravIt.. 14-118-52 (96896)
tato viShaNNavadanAH pANDavAH puruShottamam.
a~njaliM mUrdhni saMdhAya netrairashrupariplutaiH.
pibantaH satataM kR^iShNaM nochurArtatarAstadA.. 14-118-53 (96897)
kR^iShNopi bhagavAndevaH pR^ithAmAmantrya chArtavat.
dhR^itarAShTraM cha gAndhArIM vigaduraM draupadIM tathA.. 14-118-54 (96898)
kR^iShNadvaipAyanaM vyAsamR^iShInanyAMscha mantriNaH.
subhadrAmAtmajayutAmuttarAM spR^ishya pANinA.
nirgatya veshmanastasmAdAruroha tadA ratham.. 14-118-55 (96899)
vAjibhiH shaivyasugrIvameghapuShpabalAhakaiH.
yuktaM tu dhvajabhUtena patagendreNa dhImatA.. 14-118-56 (96900)
anvAruroha chApyena premyA rAjA yudhiShThiraH.
apAsya chAshu yantAraM dArukaM sUtasattamam.
abhIshUnpratijagrAha svayaM kurupatistadA.. 14-118-57 (96901)
upAruhyArjunashchApi chAmaravyajanaM shubham.
rukmadaNDaM bR^ihanmUrdhni dudhAvAbhipradakShiNam.. 14-118-58 (96902)
tathaiva bhImasenopi rathamAruhya vIryavAn.
ChatraM shatashalAkaM cha divyamAlyopashobhitam.. 14-118-59 (96903)
vaiDUryamaNidaNQDaM cha chAmIkaravibhUShitam.
dadhAra tarasA bhImashChatraM tachChAr~NgadhanvanaH.. 14-118-60 (96904)
upAruhya rathaM shIghraM chAmaravyajane site.
nakulaH sahadevashcha dhUyamAnau janArdanam.. 14-118-61 (96905)
bhImaseno.arjunashchaiva yamAvapyarisUdanau.
pR^iShThato.anuyayuH kR^iShNaM mAshabda iti harShitAH.. 14-118-62 (96906)
triyojane vyatIte tu pariShvajya cha pANDavAn.
visR^ijya kR^iShNastAnsarvAnpraNatAndvArakA yayau.. 14-118-63 (96907)
tathA praNamya govindaM tadAprabhR^iti pANDavAH.
kapilAdyAni dAnAni dadurdharmaparAyaNAH.. 14-118-64 (96908)
madhusUdanavAkyAni smR^itvAsmR^itvA punaHpunaH.
manasA pUjayAmAsurhadayasthAni pANDavAH.. 14-118-65 (96909)
yudhiShThirastu dharmAtmA hR^idi kR^itvA janArdanam.
tadbhaktastanmanA yuktastadyAjI tatparo.abhavat.. 14-118-66 (96910)
evamuktaM purAvR^ittaM vaiShNavaM dharmashAsanam.
mayA te kathitaM rAjanpivitraM pApanAshanam.. 14-118-67 (96911)
tachChR^iNuShva mahArAja viShNuproktaM kurUdvaha.
tena gachChasi nAnyena tadviShNoH paramaM padam.. .. 14-118-68 (96912)
iti shrImanmahAbhArate shatasAhasryAM saMhitAyAM vaiyAsikyAM AshvamedhikaparvaNi vaiShNavadharmaparvaNi aShTAdashAdhikashatatamo.adhyAyaH.. 118 ..
. ityAshvamedhikaparva samAptam..
--------
itaH paramAshramavAsikaparva bhaviShyati. tasyAyamAdyaH shlokaH. janamejaya uvAcha. prApya paitAmahaM rAjyaM mama pUrvapitAmahAH. kathamAsanmahArAje dhR^itarAShTre mahAtmani.. 1 .. ityAshvamedhikaparva kuMbhaghoNasyena TI.Ar.kR^iShNAchAryeNa TI.Ar.vyAsAchAryeNa cha muMbayyAM nirNayasAgaramudrAyantre mudrApitam. shakAbdAH 1832 sana 1910.

