
Kumbhaghonam Edition
16. AshramavAsikaparva
AshramavAsikaparva - adhyAya 001
.. shrIH ..
16.1. adhyAyaH 001
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa rAjyaparipAlanam.. 1 .. kuntIdraupadyAdibhirgAndhAryAM shvashrUvadvartanam.. 2 .. bhImavarjamarjunAdibhiryudhiShThirashAsanena visheShato dhR^itarAShTrAnuvartanam.. 3 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
shrIvedavyAsAya namaH.
nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam.
devIM sarasvatIM vyAsaM tato jayamudIrayet.. 16-1-1 (97215)
janamejaya uvAcha. 16-1-1x (8029)
prApya paitAmahaM rAjyaM mama pUrvapitAmahAH.
kathamAsanmahArAje dhR^itarAShTre mahAtmani.. 16-1-1 (97216)
sa tu rAjA hatAmAtyo hataputro nirAshrayaH.
kathamAsIddhataishvaryo gAndhArI cha tapasvinI.. 16-1-2 (97217)
kiyantaM chaiva kAlaM te mama pUrvapitAmahAH.
sthitA rAjye mahAtmAnastanme vyAkhyAtumarhasi.. 16-1-3 (97218)
vaishampAyana uvAcha. 16-1-4x (8030)
prApya rAjyaM mahAtmAnaH pANDavA hatashatravaH.
dhR^itarAShTraM puraskR^itya pR^ithivIM paryapAlayan.. 16-1-4 (97219)
dhR^itarAShTramupAtiShThadviduraH saMjayastathA.
vaishyAputrashcha medhAvI yuyutsuH kurusattama.. 16-1-5 (97220)
pANDavAH sarvakAryeShu paryapR^ichchanta taM nR^ipam.
chakrustenAbhyanuj~nAtA varShANi dasha pa~ncha cha.. 16-1-6 (97221)
sadA.abhigamya te vIrAH paryupAsanta taM nR^ipam.
pAdAbhivAdanaM kR^itvA dharmirAjamate sthitAH.. 16-1-7 (97222)
te mUrdhni samupAghrAtAH sarvakAryANi chakrire.
kuntibhojasutA chaiva gAndhArImanvavartata.. 16-1-8 (97223)
draupadI cha subhadrA cha yAshchAnyAH pANDavastriyaH.
samAM vR^ittimavartanta tayoH shvashrvoryathAvidhi.. 16-1-9 (97224)
shayanAni mahArhANi vAsAMsyAbharaNAni cha.
rAjArhANi cha sarvANi bhakShyabhojyAnyanekashaH.. 16-1-10 (97225)
yudhiShThiro mahArAja dhR^itarAShTre.abhyupAharat.
tathaiva kuntI gAndhAryAM guruvR^ittimavartata.. 16-1-11 (97226)
viduraH saMjayashchaiva yuyutsushchaiva kaurava.
upAsate sma taM vR^iddhaM hataputraM janAdhipam.. 16-1-12 (97227)
shyAlo droNasya yashchAsIddayito brAhmamo mahAn.
sa cha tasminmaheShvAsaH kR^ipaH samabhavattadA.. 16-1-13 (97228)
vyAsashcha bhagavAnnityamAsAMchakre nR^ipeNa ha.
kathAH kurvanpurANarShirdevarShipitR^irakShasAm.. 16-1-14 (97229)
dharmayuktAni kAryANi vyavahArAnvitAni cha.
dhR^itarAShTrAbhyanuj~nAto vidurastAnyakArayat.. 16-1-15 (97230)
sAmantebhyaH priyANyasya kAryANi subahUnyapi.
prApyante.artheH sulaghubhiH sunayAdvidurasya vai.. 16-1-16 (97231)
akarodbandhamokShaM cha vadhyAnAM mokShaNaM tathA.
na cha dharmasuto rAjA kadAchitki~nchidabravIt.. 16-1-17 (97232)
vihArayAtrAsu punaH kururAjo yudhiShThiraH.
sarvAnkAmAnupasthApya dhR^itarAShTre nyavedayat.. 16-1-18 (97233)
ArAlikAH sUpakArA rAgaShADavikAstathA.
upAtiShThanta rAjAnaM dhR^itarAShTraM yathApuram.. 16-1-19 (97234)
vAsAMsi cha mahArhANi mAlyAni vividhAni cha.
upAjahruryathAkAlaM dhR^itarAShTrasya pANDavAH.. 16-1-20 (97235)
maireyamadhumAMsAni pAnakAni laghUni cha.
chitrAnbhakShyavikArAMshcha chakrustasya yathA purA.. 16-1-21 (97236)
ye chApi pR^ithivIpAlAH samAjagmustatastataH.
upAtiShThanta te sarve kauravendraM yathApurA.. 16-1-22 (97237)
kuntI cha draupadI chaiva sAtvatI cha yashasvinI.
ulUpI nAgakanyA cha devI chitrA~NgadA tathA.. 16-1-23 (97238)
dhR^iShTaketoshcha bhaginI jarAsandhasutA tathA.
etAshchAnyAshcha bahvyo vai yoShitaH puruSharShabha.
kiMkarAH paryupAtiShThansarvAH subalajAM tathA.. 16-1-24 (97239)
yathA putraviyukto.ayaM na ki~nchidduHkhamApnuyAt.
iti tAnanvashAdbhAtR^Innityameva yudhiShThiraH.. 16-1-25 (97240)
evaM te dharmarAjasya shrutvA vachanamarthavat.
savisheShamavartanti bhImamekaM tadA vinA.. 16-1-26 (97241)
na hi tattasya vIrasya hR^idayAdapasarpati.
dhR^itarAShTrasya durbuddhyA yadvR^ittaM dyUtamaNDale.. .. 16-1-27 (97242)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi prathamo.adhyAyaH.. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-1-2 gAndhArI cha yashasvinIti jha.tha.pAThaH.. 7-1-5 upAtiShThadArAdhitavAn.. 7-1-9 satAM vR^ittimavartanteti tha.pAThaH.. 7-1-13 tasmindhR^itarAShTre samabhavattannikaTe abhavat.. 7-1-14 vAsaM chakre nR^ipeNa heti ka.tha.pAThaH.. 7-1-16 prabhAvAdvidurasya vai iti ka.tha.pAThaH.. 7-1-19 arayA shastravisheSheNa lUnaM ChinnaM shAkAdi arAlu tatsaMskurvanti te ArAlikAH shAkavisheShakartAraH rAgakhANDavikAstatheti jha.pAThaH. rAgaShADavaM pippalIshuThIsharkaropeto mudgayUShastatkartAro rAgaShADavikAH..AshramavAsikaparva - adhyAya 002
.. shrIH ..
16.2. adhyAyaH 002
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa nAgarANAM dhR^itarAShTrAnushAsanapUrvakaM sahabhrAtR^ibhirapramAdena tatparitoShaNam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evaM sampUjito rAjA pANDavairaMbikAsutaH.
vijahAra yathApUrvamR^iShibhiH paryupasthitaH.. 16-2-1 (97243)
brahmadeyAgrahArAMshcha pradadau sa kurUdvahaH.
tachcha kuntIsuto rAjA sarvamevAnvamodata.. 16-2-2 (97244)
AnR^ishaMsyaparo rAjA prIyamANo yudhiShThiraH.
uvAcha sa tadA bhrAtR^InamAtyAMshcha mahIpatiH.
mayA chaiva bhavadbhishcha mAnya eSha narAdhipaH.. 16-2-3 (97245)
nideshe dhR^itarAShTrasya yastiShThati sa me suhR^it.
viparItashcha me shatrurniyamyashcha bhavennaraH.. 16-2-4 (97246)
parivR^itteShu chAhaHsu putrANAM shrAddhakarmaNi.
dadau cha rAjA vittAni yAvadasya chikIrShitam.. 16-2-5 (97247)
tataH sa rAjA kauravyo dhR^itarAShTro mahAmanAH.
brAhmaNebhyo yathArhebhyo dadau vittAnyanekashaH.. 16-2-6 (97248)
dharmirAjashcha bhImashcha savyasAchI yamAvapi.
tatsarvamanvavartanta dhR^itarAShTravyapekShayA.. 16-2-7 (97249)
kathaM nu rAjA vR^iddhaH sa putrapautravadhArditaH.
shokamasmatkR^itaM prApyi na mriyeteti chintya te.. 16-2-8 (97250)
yAvaddhi kuruvIrasya jIvatputrasya vai sukham.
tAvatsukhamavApnoti bhogAMshchaiva vyavasthitAn.. 16-2-9 (97251)
tataste sahitAH pa~ncha bhrAtaraH pANDunandanAH.
tathAshIlAH samAtasthurdhR^itarAShTrasya shAsane.. 16-2-10 (97252)
dhR^itarAShTrashcha tAnsarvAnvinItAnniyame sthitAn.
shiShyavR^ittiM samApannAnguruvatpratyapadyata.. 16-2-11 (97253)
gAndhArI chaiva putrANAM vividhaiH shrAddhakarmabhiH.
AnR^iNyamagamatkAmAnviprebhyaH pratipAdya sA.. 16-2-12 (97254)
evaM dharmabhR^itAMshreShTho dharmarAjo yudhiShThiraH.
bhrAtR^ibhiH sahito dhImAnpUjayAmAsaM taM nR^ipam.. 16-2-13 (97255)
sa rAjA sumahAtejA vR^iddhaH kurukulodvahaH.
na dadarsha tadA ki~nchidapriyaM pANDunandane.. 16-2-14 (97256)
vartamAneShu sadvR^ittiM pANDaveShu mahAtmasu.
prItimAnabhavadrAjA dhR^itarAShTroM.abikAsutiH.. 16-2-15 (97257)
saubaleyI cha gAndhArI putrashokamapAsya tam.
sadaiva prItimatyAsIttanayeShu nijeShviva.. 16-2-16 (97258)
priyANyeva tu kauravyo nApriyANi kurUdvahaH.
vaichitravIrya nR^ipatau samAcharata sarvadA.. 16-2-17 (97259)
yadyadbrUte cha ki~nchitsa dhR^itarAShTro janAdhipaH.
guru vA laghu vA kAryaM gAndhArI cha tapasvinI.. 16-2-18 (97260)
taM sa rAjA mahArAja pANDavAnAM dhuraMdharaH.
pUjayitvA vachastattadakArShItparavIrahA.. 16-2-19 (97261)
tena tasyAbhavatprIto vR^ittena sa narAdhipaH.
anvatapyata saMsmR^itya putraM taM mandachetasam.. 16-2-20 (97262)
sadA cha prAtarutthAya kR^itajapyaH shuchirnR^ipaH.
AshAste pANDuputrANAM samareShvaparAjayam.. 16-2-21 (97263)
brAhmaNAnsvastivAchyAtha hutvA chaiva hutAshanam.
AyUMShi pANDuputrANAmAshaMsata narAdhipaH.. 16-2-22 (97264)
na tAM prItiM parAmApa putrebhyaH sa tadA purA.
yAM prItiM pANDuputrebhyaH sadA.avApa narAdhipaH. 16-2-23 (97265)
brAhmaNAnAM yathA vR^ittaH kShatriyANAM yathAvidhaH.
tathA viTshUdrasa~NghAnAmabhavatsa priyastadA.. 16-2-24 (97266)
yachcha ki~nchittadA pApaM dhR^itarAShTrasutaiH kR^itam.
akR^itvA hR^idi tatpApaM taM nR^ipaM sonvavartata.. 16-2-25 (97267)
yaH kashchidapi yatki~nchitpramAdAdaMbikAsute.
kurute dveShyatAmeti sa kaunteyasya dhImataH.. 16-2-26 (97268)
na rAj~no dhR^itarAShTrasya na cha duryodhanasya vai.
uvAcha duShkR^itaM kashchidyudhiShThirabhayAnnaraH.. 16-2-27 (97269)
dhR^ityA tuShTo narendraH sa gAndhArI vidurastathA.
ajAtashatrorvR^ittena na tu bhImasya pArthivaH.. 16-2-28 (97270)
anvavartata bhImopi nishchito dharmajaM nR^ipam.
dhR^itarAShTraM cha samprekShya sadA bhavati durmanAH.. 16-2-29 (97271)
rAjAnamanuvartanta dharmaputramamitrahA.
anvavartata saMkruddho hR^idayena parA~NmukhaH.. .. 16-2-30 (97272)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi dvitIyo.adhyAyaH... 2 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-2-4 nirasyashcha bhavennara iti ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 003
.. shrIH ..
16.3. adhyAyaH 003
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
bhImasenaparuShabhAShaNashravaNAnnirvedamupagatavatA dhR^itarAShTreNi sahagAndhAryA vanagamanAdhyavasAyaH.. 1 .. tathA sakalapaurAnayanena teShu svAdhyavasAyanivedanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
yudhiShThirasya nR^ipaterduryodhanapitustadA.
nAntaraM daddashU rAjye puruShAH praNayaM prati.. 16-3-1 (97273)
yadA tu kauravo rAjA putraM sasmAra bAlisham.
tadA bhImaM hR^idA rAjannapadhyAti sa pArthivaH.. 16-3-2 (97274)
kauravashchaiva bhImashcha hR^idA.anyonyamavartatAm.
dhyAyantau shlakShNayA vAchA tvanyonyamabhitiShTitAM 16-3-3 (97275)
aprakAshaM vyalIkAni chakArAsya vR^ikodaraH.
Aj~nAM pratyaharachchApi kR^itakaiH puruShaiH sadA.. 16-3-4 (97276)
smarandurmantritaM tasya vR^ittAnyapyasya kAnichit.
`asakR^ichchApyuvAchedaM hatAste mandachetasaH..' 16-3-5 (97277)
atha bhImaH suhR^inmadhye bAhushabdaM tathA.akarot.
saMshrave dhR^itarAShTrasya gAndhAryAshchApyamarShaNaH.. 16-3-6 (97278)
smR^itvA duryodhanaM shatruM karNaduHkhAsanAvapi.
provAchedaM susaMrabdho bhImaH saparuShaM vachaH.. 16-3-7 (97279)
andhasya nR^ipateH putrA mayA parighavAhunA.
nItA lokamamuM sarve nAnAshastrAstrayodhinaH.. 16-3-8 (97280)
imau tau parighaprakhyau bhujau mama durAsadau.
yayorantaramAsAdya dhArtarAShTrAH kShayaM gatAH.. 16-3-9 (97281)
tAvimau chandanenAkau vandanIyau cha me bhujau.
yAbhyAM duryodhano nItaH kShayaM sasutabAndhavaH.. 16-3-10 (97282)
etAschAnyAshcha vividhAH shalyabhutA narAdhipaH.
vR^ikodarasya tA vAchaH shrutvA nirvedamAgamat.. 16-3-11 (97283)
sA cha buddhimatI devI kAlaparyAyavedinI.
gAndhArI sarvadharmaj~nA tAnyalIkAni shushruve.
`kuntIM varyA tu saMvIkShya shApe nAsyAkaronmati' 16-3-12 (97284)
tataH pa~nchadashe varShe samatIte narAdhipaH.
rAjA nirvedamApede bhImavAgbANapIDitaH.. 16-3-13 (97285)
`sukhAsaktaM kR^ichChraparaM j~nAtvA chaiva yudhiShThiram.
tapoyogAttapastaptuM manashchakre mahAmatiH..' 16-3-14 (97286)
nAnvabudhyata tadrAjA kuntIputro yudhiShThiraH.
shvetAshvovA.athakuntI vA draupadI vA yashasvinI.. 16-3-15 (97287)
mAdrIputrau cha bhImasya mataM tAvanvavartatAm.
rAj~nastu chittaM rakShantau nochatuH svayamapriyam.. 16-3-16 (97288)
tataH samAnayAmAsa dhR^itarAShTraH suhR^ijjanam.
bAShpasaMdigdhamatyarthamidamAha cha tAnbhR^isham.. 16-3-17 (97289)
viditaM bhavatAmetadyathA vR^ittaH kurukShayaH.
mamAparAdhAttatsarvamiti j~neyaM tu kauravAH.. 16-3-18 (97290)
yo.ahaM duShTamatiM mando j~nAtInAM bhayavardhanam.
duryodhanaM kauravANAmAdha_ipatye.abhyaShechayam.
yachchAhaM vAsudevasya nAshrauShaM vAkyamarthavat.. 16-3-19 (97291)
vadhyatAM sAdhvayaM pApaH sAmAtya iti durmatiH.
putrasnehAbhibhUtastu hitamukto manIShibhiH.. 16-3-20 (97292)
vidureNAtha bhIShmeNa droNena cha kR^ipeNa cha.
padepade bhagavatA vyAsena cha mahAtmanA.
saMjayenAtha gAndhAryA tadidaM tapyate mayA.. 16-3-21 (97293)
yachchAhaM pANDuputreShu guNavatsu mahAtmasu.
na nyastavA~nshriyaM dIptAM pitR^ipaitAmahImimAm.. 16-3-22 (97294)
vinAshaM pashyamAno hi sarvarAj~nAM gadAgrajaH.
etachChreyastu paramamamanyata janArdanaH.. 16-3-23 (97295)
sohametAnyalIkAni durvR^ittAnyAtmanastadA.
hR^idaye shalyabhUtAni dhArayAmi sahasrashaH.. 16-3-24 (97296)
visheShatastu dahyAmi varShe pa~nchadashe.adya vai.
asya pApasya shuddhyarthaM niyatosmi sudurmatiH.. 16-3-25 (97297)
chaturthe niyate kAle kadAchidapi chAShTame.
tR^iShNAvinayanaM bhu~nje gAndhArI veda tanmama.. 16-3-26 (97298)
karotyAhAramiti mAM sarvaH parijanaH sadA.
yudhiShThirabhayAdeti bhR^ishaM tapyati pANDavaH.. 16-3-27 (97299)
bhUmau shaye japyaparo darbhaShvajinasaMvR^itaH.
niyamavyapadeshena gAndhArI cha yashasvinI.. 16-3-28 (97300)
ahaM putrashataM vIraM sa~NgrAmeShvapalAyinam.
nAnutapye hataM tatra kShatradharmaM hi taM viduH.. 16-3-29 (97301)
ityuktvA dharmarAjAnamabhyabhAShata kauravaH.
bhadraM te yAdavImAtarvachashchedaM nibodha me.. 16-3-30 (97302)
sukhamadhyuShitaH putra tvayA suparipAlitaH.
mayA dAnAni dattAni shrAddhAni cha punaHpunaH.. 16-3-31 (97303)
prakR^iShTaM cha mayA putra puNyaM chIrNaM yathAbalam.
gAndhArI hataputreyaM dhairyeNodIkShate cha mAm.. 16-3-32 (97304)
draupadyA hyapakartArastava chaishvaryahAriNaH.
samatItA nR^ishaMsAste svadharmeNa hatA yudhi.. 16-3-33 (97305)
na teShu pratikartavyaM pashyAmi kurunandana.
sarve shastrajitA.NllokAngatAste.abhimukhaM hatAH.. 16-3-34 (97306)
Atmanastu hitaM puNyaM pratikartavyamadya te.
gAndhAryAshchaiva rAjendra tadanuj~nAtumarhasi.. 16-3-35 (97307)
tvaM tu shastrabhR^itAM shreShThaH satataM dharmavatsalaH.
rAjA guruH prANabhR^itAM tasmAdetadbravImyaham.. 16-3-36 (97308)
anuj~nAtastvayA vIra saMshrayeyaM vanAnyaham.
chIravalkalabhR^idrAjangAndhAryA sahito.anayA.. 16-3-37 (97309)
tavAshiShaH prayu~njAno bhaviShyAmi vanecharaH.
uchitaM naH kule tAta sarveShAM bharatarShabha.
putreShvaishcharyamAdhAya vayasonte vanaM nR^ipa.. 16-3-38 (97310)
tatrAhaM vAyubhakSho vA nirAhAropi vA vasan.
patnyA sahAnayA vIra chariShyAmi tapaH param.. 16-3-39 (97311)
tvaM chApi phalabhAktAta tapasaH pArthivo hyasi.
phalabhAjo hi rAjAnaH kalyANasyetarasya vA.. .. 16-3-40 (97312)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH.. 3 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-3-3 tathaiva bhImaseno.api dhR^itarAShTraM janAdhipam. nAmarShayata rAjendri sadaiva duShTavaddhR^ideti jha.pAThaH.. 7-3-24 sohametAnyatItAnIti ka.pAThaH.. 7-3-26 tR^iShNavinayanaM tR^iShAmAtrApahaM maNDadi natu kShudvyAdhiharam..AshramavAsikaparva - adhyAya 004
.. shrIH ..
16.4. adhyAyaH 004
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhutarAShTreNa yudhiShThiraMprati svasya vanagamanAbhyanuj~nAnaprArthanA.. 1 .. yudhiShThireNa dhR^itarAShTrAnushochanapUrvakaM tatpratiShedhane vyAsena yudhiShThirachodanAya tatrAgamanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
na mAM prINayate rAjyaM tvayyevaM duHkhite nR^ipa.
di~NmAmastu sudurbuddhiM rAjyasaktaM pramAdinam.. 16-4-1 (97313)
gR^ihe vasantaM duHkhArtamupavAsakR^ishaM bhR^isham.
yatAhAraM kShitishayaM nAvidaM bhrAtR^ibhiH saha.. 16-4-2 (97314)
ahosmi va~nchito mUDho bhavatA gUDhabuddhinA.
visvAsayitvA pUrvaM mAM yadidaM duHkhamashnuthA.. 16-4-3 (97315)
kiM me rAjyena bhogairvA kiM yaj~naiH kiM sukhena vA.
yasya me tvaM mahIpAla dukhAnyetAnyavAptavAn.. 16-4-4 (97316)
pIDitaM chApi jAnAmi rAjyamAtmAnameva cha.
anena vachasA te.adya duHkhitasya janeshvaraH.. 16-4-5 (97317)
bhavAnpitA bhavAnmAtA bhavAnnaH paramo guruH.
bhavatA viprahINA vai kvanu tiShThAmahe vayam.. 16-4-6 (97318)
auraso bhavataH putro yuyutsurnR^ipasattama.
astu rAjA mahArAja yamanyaM manyate bhavAn.. 16-4-7 (97319)
ahaM vanaM gamiShyAmi bhavAnrAjA prashAstvidam.
namAmayashasA dagdhaM bhUyastvaM dagdhumarhasi.. 16-4-8 (97320)
nAhaM rAjA bhavAnrAjA bhavatA paravAnaham.
kathaM guruM tvAM dharmaj~namanuj~nAtumihotsahe.. 16-4-9 (97321)
na manyurhR^idi naH kashchitsuyodhanakR^ite.anagha.
bhavitavyaM tathA taddhi vayaM chAnye cha mohitAH.. 16-4-10 (97322)
vayaM putrA hi bhavota yathA duryodhanAdayaH.
gAndhArI chaiva kuntI cha nirvisheShe mate mama.. 16-4-11 (97323)
sa mAM tvaM yadi rAjendra parityajya gamiShyasi.
pR^iShThatastvanuyAsyAmi satyamAtmAnamAlabhe.. 16-4-12 (97324)
iyaM hi vasusaMpUrNA mahI sAgaramekhalA.
bhavatA viprahINasya na me prItikarI bhavet.. 16-4-13 (97325)
bhavadIyamidaM sarvaM shirasA tvAM prasAdaye.
tvadadhInAH sma rAjendra vyetu te mAnaso jvaraH.. 16-4-14 (97326)
bhavitavyamanuprApto manye tvaM vasudhAdhipa.
diShTyA shushrUShamANastvAM mokShiShye manaso jvaraM.. 16-4-15 (97327)
dhR^itarAShTra uvAcha. 16-4-16x (8031)
tApasye me manastAta vartate kurunandana.
uchitaM cha kule.asmAkamaraNyagamanaM prabho.. 16-4-16 (97328)
chiramadhyuShitaH putra chiraM shushrUShitastvayA.
vR^iddhaM mAmapyanuj~nAtumarhasi tvaM narAdhipa.. 16-4-17 (97329)
vaishampAyana uvAcha. 16-4-18x (8032)
ityuktvA dharmarAjAnaM vepamAnaM kR^itA~njalim.
uvAcha viduraM rAjA dhR^itarAShTroM.abikAsutaH.. 16-4-18 (97330)
saMjayaM cha mahAtmAnaM kR^ipaM chApi mahAratham.
anunetumihechChAmi bhavadbhirvasudhAdhipam.. 16-4-19 (97331)
mlAyate me mano hIdaM mukhaM cha parishuShyati.
vayasA cha prakR^iShTena vAgvyAyAmena chaiva ha.. 16-4-20 (97332)
ityuktvA sa tu dharmAtmA vR^iddho rAjA kurUdvahaH.
gAndhArIM shishriye dhImAnsahasaiva gatAsuvat.. 16-4-21 (97333)
taM tu dR^iShTvA samAsInaM visaMj~namiva kauravam.
ArtiM rAjA.agamattIvrAM kaunteyaH paravIrahA.. 16-4-22 (97334)
yudhiShThira uvAcha. 16-4-23x (8033)
yasya nAgasahasreNa shatasa~Nkhyena vai balam.
soyaM nArIM vyapAshritya shete rAjA gatAsuvat.. 16-4-23 (97335)
AyasI pratimA yena bhImasenasya sA purA.
chUrNIkR^itA balavatA sobalAmAshritaH striyam.. 16-4-24 (97336)
dhigastu mAmadharmaj~naM dhigbuddhiM dhikcha me shrutam.
yatkR^ite pR^ithivIpAlaH shete.ayamatathochitaH.. 16-4-25 (97337)
ahamapyupavatsyAmi yathaivAyaM gururmama.
yadi rAjA na bhu~Nkte.ayaM gAndhArI cha yashasvinI.. 16-4-26 (97338)
vaishampAyana uvAcha. 16-4-27x (8034)
tatosya pANinA rAja~njalashItena pANDavaH.
uro mukhaM cha shanakaiH paryamArjata dharmavit.. 16-4-27 (97339)
tena ratnauShadhimatA puNyena cha sugandhinA.
pANisparshena rAj~naH sa rAjA saMj~nAmavApa ha.. 16-4-28 (97340)
spR^ishantaM pANinA bhUyaH pariShyajya cha pANDavam.
`uvAcha rAjA dharmaj~no dhR^itarAShTraH shubhaM vachaH..' 16-4-29 (97341)
jIvAmIvAtisaMsparshAttava rAjIvalochana.
mUrdhAnaM cha tavAghrAtumichChAmi manujAdhipa.
pANibhyAM hi parispraShTuM prANAnAM hitamAtmani.. 16-4-30 (97342)
aShTamo hyadya kAlo.ayamAhArasya kR^itasya me.
yenAhaM kurushArdUla shaknomi na vicheShTitum.. 16-4-31 (97343)
vyAyAmashchAyamatyarthaM kR^itastvAmabhiyAchatA.
tato glAnamanAstAna naShTasaMj~na ivAbhavam.. 16-4-32 (97344)
tavAmR^itasukhasparshaM hastasparshamimaM prabho.
labdhvA saMjIvitosmIti manye kurukulodvaha.. 16-4-33 (97345)
vaishampAyana uvAcha. 16-4-34x (8035)
evamuktastu kaunteyaH pitrA jyeShThena bhArata.
pasparsha sarvagAtreShu snehArdrastaM shanaistadA.. 16-4-34 (97346)
upalabhya tataH prANAndhR^itarAShTro mahIpatiH.
bAhubhyAM sampariShvajya mUrdhnyAjighrata pANDavam.. 16-4-35 (97347)
vidurAdayashcha te sarve rurudurduHkhitA bhR^isham.
atiduHkhAttu rAjAnaM nochuH ki~nchana pANDavam.. 16-4-36 (97348)
gAndhArI tveva dharmaj~nA manasodvahatI bhR^isham.
duHkhAnyadhArayadrAjanmaivamityeva chAbravIt.. 16-4-37 (97349)
itarAstu striyaH sarvAH kuntyA saha sudaHkhitAH.
netrairAgatavikledaiH parivArya sthitA.abhavan.. 16-4-38 (97350)
athAbravItpunarvAkyaM dhR^itarAShTro yudhiShThiram.
anujAnIhi mAM rAjaMstApasye bharatarShabha.. 16-4-39 (97351)
glAyate me manastAta bhUyobhUyaH prajalpataH.
na mAmataH paraM putra parikleShTumihArhasi.. 16-4-40 (97352)
tasmiMstu kauravendre taM tathA bruvati pANDavam.
sarveShAmavarodhAnAmArtanAdo mahAnabhUt.. 16-4-41 (97353)
dR^iShTvA kR^ishaM vivarNaM cha rAjAnamatathochitam..
upavAsaparishrAntaM tvagasthiparivAritam.. 16-4-42 (97354)
dharmaputraH svapitaraM pariShvajya mahAprabhum.
shokajaM bAShpamutsR^ijyi punarvachanamabravIt.. 16-4-43 (97355)
na kAmaye narashreShTha jIvitaM pR^ithivIM tathA.
yathA tava priyaM rAjaMshchikIrShAmi paraMtapa.. 16-4-44 (97356)
yadi chAhamanugrAhyo bhavato dayito.api vA.
kriyatAM tAvadAhArastato vetsyAmyahaM param.. 16-4-45 (97357)
tato.abravInmahAtejA dhR^itarAShTro yudhiShThiram.
anuj~nAtastvayA putra bhu~njIyAmiti kAmaye.. 16-4-46 (97358)
iti bruvati rAjendre dhR^itarAShTre yudhiShThiram.
R^iShiH satyavatIputro vyAso.abhyotya vacho.abravIt.. .. 16-4-47 (97359)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramivAsaparvaNi chaturtho.adhyAyaH.. 4 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 005
.. shrIH ..
16.5. adhyAyaH 005
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
vyAsena yudhiShThiraMprati sahetUpanyAsaM dhR^itarAShTrasya dhR^itarAShTrasya vanagamanAbhyanuj~nAnachodanApUrvakaM svAshramagamanam.. 1 .. yudhiShThireNi dhR^itarAShTraMprati kR^ichChreNa tadabhyanuj~nAnA~NgIkaraNam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vyAsa uvAcha.
yudhiShThira mahAbAho ********** kurunandanaH.
dhR^itarAShTro mahAtejAstatkuruShvAvichArayan.. 16-5-1 (97360)
ayaM hi vR^iddho nR^ipatirhataputro visheShataH.
nedaM kR^ichChraM chirataraM sahediti matirmama.. 16-5-2 (97361)
gAndhArI cha mahAbhAgA prAj~nA karuNavedinI.
putrashokaM mahArAja dhairyeNodvahate bhR^isham.. 16-5-3 (97362)
ahamapyetadeva tvAM bravImi kuru me vachaH.
anuj~nAM labhatAM rAjA mAM vR^itheha mariShyati.. 16-5-4 (97363)
`svastho bhavatvayaM dhImAnvaneShu madhugandhiShu.'
rAjarShINAM purANAnAmanuyAtu gatiM nR^ipaH. rAjarShINAM hi sarveShAmante vanamupAshrayaH.. 16-5-5 (97364)
vaishampAyana uvAcha. 16-5-6x (8036)
ityuktaH sa tadA rAjA vyAsenAdbhutakarmaNA.
pratyuvAcha mahAtejA dharmarAjo mahAmunim.. 16-5-6 (97365)
bhagavAneva no mAnyo bhagavAneva no guruH.
bhagavAnasya rAjyasya kulasya cha parAyaNam.. 16-5-7 (97366)
ahaM tu putro bhagavanpitA rAjA gurushcha me.
nideshavatI cha pituH putro bhavati dharmataH.. 16-5-8 (97367)
vaishampAyana uvAcha. 16-5-9x (8037)
ityuktaH sa tu taM prAha vyAso vedavidAMvaraH.
yudhiShThiraM mahAtejAH punareva mahAkaviH.. 16-5-9 (97368)
evametanmahAbhAga yathA vadasiM bhArata.
rAjA.ayaM vR^iddhatAM prAptaH pramANe parame sthitaH.. 16-5-10 (97369)
soyaM mayA.abhyanuj~nAtastvathA cha pR^ithivIpatiH.
karotu svamabhiprAyaM mA sma vighnakaro bhava.. 16-5-11 (97370)
eSha eva paro dharmo rAjarShINAM yudhiShThira.
samare vA bhavenmR^ityurvane vA vidhipUrvakam.. 16-5-12 (97371)
pitrA tu tava rAjendra pANDunA pR^ithivIkShitA.
shiShyabhUtena rAjA.ayaM guruvatparyupAsitaH.. 16-5-13 (97372)
kratubhirdakShiNAvadbhI ratnaparvatashobhitaiH.
mahadbhiriShTaM gaurbhuktA prajAshcha paripAlitAH.. 16-5-14 (97373)
putrasaMsyaM cha vipulaM rAjyaM viproShite tvayi.
trayodashasamA bhuktaM dattaM cha vividhaM vasu.. 16-5-15 (97374)
tvayA chAyaM naravyAghra gurushushrUShayA.anagha.
ArAdhitaH sa bhR^ityena gAndhArI cha yashasvinI.. 16-5-16 (97375)
anujAnIhi pitaraM samayo.asma tapovidhau.
na manyurvidyate chAsya susUkShmo.api yudhiShThira.. 16-5-17 (97376)
vaishampAyana uvAcha. 16-5-18x (8038)
etAvaduktvA vachanamanumAnya cha pArthivam.
tathA.astviti cha tenoktaH kauteyena yayau vanam.. 16-5-18 (97377)
gate bhagavati vyAse rAjA pANDusutastadA.
provAcha pitaraM vR^iddhaM mandaMmandamivAnataH.. 16-5-19 (97378)
yadAha bhagavAnvyAso yachchApi bhavato matam.
yathA.a.aha cha maheShvAsaH kR^ipo vidura eva cha.. 16-5-20 (97379)
yuyutsuH saMjayashchaiva tatkartAsmyahama~njasA.
sarva eva hi mAnyA me kulasya hi hitaiShiNaH.. 16-5-21 (97380)
idaM tu yAche nR^ipate tvAmahaM shirasA nataH.
kriyatAM tAvadAhArastato gachChAshramaM prati.. .. 16-5-22 (97381)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH.. 5 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-5-17 tapovidhau tapaHkaraNe.. 18 ..AshramavAsikaparva - adhyAya 006
.. shrIH ..
16.6. adhyAyaH 006
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
vanaM yiyAsunA dhR^itarAShTreNa yudhiShThirAya rAjanItyupadeshaH.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato rAj~nA.abhyanuj~nAto dhR^itarAShTro mahAmanAH.
yayau svabhavanaM rAjA gAndhAryA.anugatastadA.. 16-6-1 (97382)
mandaprANagatirdhAmAnkR^ichChrAdiva samudvahan.
padAni sa mahIpAlo jIrNo gajapatiryathA.. 16-6-2 (97383)
tamanvagachChadviduro vidvAnsUtashcha saMjayaH.
sa chApi parameShvAsaH kR^ipaH sAradvatastathA.. 16-6-3 (97384)
sa pravishya gR^ihaM rAjA kR^itapUrvAhNikakriyaH.
tarpayitvA dvijashreShThAnAhAramakarottadA.. 16-6-4 (97385)
gAndhArI chaiva dharmaj~nA kuntyA saha manasvinI.
vadhUbhirupachAreNi pUjitA.abhu~Nkta bhArata.. 16-6-5 (97386)
kR^itAhAraM kR^itAhArAH sarve te vidurAdayaH.
pANDavAshcha kurushreShThamupAtiShThanta taM nR^ipam.. 16-6-6 (97387)
tato.abravInmahArAjaH kuntIputramupahvare.
niShaNNaM pANinA pR^iShThe saMspR^ishannaMbikAsutaH.. 16-6-7 (97388)
apramAdastvayA kAryaH sarvathA kurunandana.
aShTA~Nge rAjashArdUla rAjye dharmapuraskR^ite.. 16-6-8 (97389)
tattu shakyaM mahArAja rakShituM pANDunandana.
rAjyaM dharmeNa kaunteya vidvAnasi nibodha tat.. 16-6-9 (97390)
vidyAvR^iddhAnsadaiva tvamupAsIthA yudhiShThira.
shR^iNuyAste cha yadbrUyuH kuryAshchaivAvichArayan.. 16-6-10 (97391)
prAtarusthAya tAnrAjanpUjayitvA yathAvidhi.
kR^ityakAle samutpanne pR^ichChethAH kAryamAtmanaH.. 16-6-11 (97392)
te tu sammAnitA rAjaMstvayA lokahitArthinA.
pravakShyanti hitaM tAta sarvathA tava bhArata.. 16-6-12 (97393)
indriyANi cha sarvANi vAjivatparipAlaya.
hitAyaiva bhaviShyanti rakShitaM draviNaM yathA.. 16-6-13 (97394)
amAtyAnupadhAtItAnpitR^ipaitAmahA~nshuchIn.
dAntAnkarmasu sarveShu mukhyAnmukhyeShu yojayeH.. 16-6-14 (97395)
chArayethAshcha satataM chArairaviditaH paraiH.
parIkShitairbahuvidhaiH svarAShTreShu pareShu cha.. 16-6-15 (97396)
puraM cha te suguptaM syAddR^iDhaprAkAratoraNam.
aTTATTAlakasambAdhaM ShaTpadaM sarvato disham.. 16-6-16 (97397)
tasya dvArANi sarvANi paryAptAni bR^ihanti cha.
sarvataH suvibhaktAni yantrairArakShitAni cha.. 16-6-17 (97398)
puruShairalamarthaste viditaiH kulashIlataH.
AtmA cha rakShyaH satataM bhojanAdiShu bhArata.
vihArAhArakAleShu mAlyashayyAsaneShu cha.. 16-6-18 (97399)
striyashcha te suguptAH syurvR^iddhairAptairadhiShThitAH.
shIlavadbhiH kulInaishcha vidvadbhishcha yudhiShThira.. 16-6-19 (97400)
mantriNishchaiva kurvIthA dvijAnvidyAvishAradAn.
vinItAMshcha kulInAMshcha dharmArthakushalAnR^ijUn.. 16-6-20 (97401)
taiH sArdhaM mantrayethAstvaM nAtyarthaM bahubhiHka saha.
samastairapi cha vyastairvyapadeshena kenachit.. 16-6-21 (97402)
susaMvR^itaM mantragR^ihaM sthalaM chAruhya mantrayeH.
araNye niHshalAke vA na cha rAtrau katha~nchana.. 16-6-22 (97403)
vAnarAH pakShiNashchaiva ye manuShyAnukAriNaH.
sarve mantragR^ihe varjyA ye chApi jaDapa~NgavaH.. 16-6-23 (97404)
mantrabhede hi ye doShA bhanti pR^ithivIkShitAm.
na te shakyAH samAdhAtuM katha~nchiditi me matiH.. 16-6-24 (97405)
doShAMshcha mantrabhedasya brUyAstvaM mantrimaNDale.
abhede cha guNA rAjanpunaHpunarariMdama.. 16-6-25 (97406)
paurajAnapadAnAM cha shauchashauche yudhiShThira.
yathA syAdviditaM rAjaMstathA kAryaM kurUdvaha.. 16-6-26 (97407)
vyavahArashcha te rAjannityamAptairadhiShThitaH.
yojyastuShTairhitai rAjannityaM chArairanuShThitaH.. 16-6-27 (97408)
parimANaM viditvA cha daNDaM daNDyeShu bhArata.
praNayeyuryathAnyAyaM puruShAste yudhiShThira.. 16-6-28 (97409)
AdAnaruchayashchaiva paradArAbhimarshinaH.
ugradaNDipradhAnAshcha mithyAvyAhAriNastathA.. 16-6-29 (97410)
AkroShTArashcha lubdhAshcha hartAraH sAhasapriyAH.
sabhAvihArabhettAro varNAnAM cha pradUShakAH.
hiraNyadaNDyA vadhyAshcha kartavyA deshakAlataH.. 16-6-30 (97411)
`avarodhabhUmau bhR^ityaishcha pAnaM saha vivarjayet.
AkroshantyanumattAste kalatraM vA.api gR^ihNate.. 16-6-31 (97412)
jighAMsantyapi shastreNa naShTAH krIDanti chotkaTAH.
nAnAkShepA vyAharanti gamyAgamyaM na jAnate.. 16-6-32 (97413)
atipAneni rAjA.api sarvaM koshaM vinAshayet.
vitaredgAyakebhyashcha vR^ithA cha dravyasa~nchayam.. 16-6-33 (97414)
shabdamAtmani doShAMshcha pibedekashcha jAyayA.
yuktyA prakAshamayati suvIryasyi vivR^iddhaye..' 16-6-34 (97415)
prAtareva hi pashyathA ye kuryuH priyakarma te.
ala~NkAramatho bhojyamata UrdhvaM samAchareH.. 16-6-35 (97416)
pashyethAshchi tato yodhAnsadA tvaM pratiharShayan.
dUtAnAM cha charANAM cha pradoShaste sadA bhavet.. 16-6-36 (97417)
sadA chApararAtrAnte bhavetkAryArthanirNayaH.
madhyarAtre vihAraste madhyAhne cha sadA bhavet.. 16-6-37 (97418)
sarve tvaupayikAH kAlAH kAryANAM bharatarShabha.
tathaivAla~NkR^itaH kAle tiShThithA bhUridakShiNaH.. 16-6-38 (97419)
`na vidrAvya cha tiShTheta parihArya vibhUShaNam.
prayojyaM sarvadaiveha ma~NgalyaM pApanAshanam..' 16-6-39 (97420)
chakravattAta kAryANAM paryAyo dR^ishyate sadA.
koshasya nichaye yatnaM kurvIthA nyAyataH sadA.
vividhasya mahArAja viparItaM vivarjayeH.. 16-6-40 (97421)
chArairviditvA shatrUMshcha ye rAj~nAmantaraiShiNaH.
tAnAptaiH puruShairdUrAddhAtayethA narAdhipa.. 16-6-41 (97422)
karma dR^iShTvA.atha bhR^ityAMstvaM varayethAH kurUdvaha.
kArayethAshcha karmANi yuktAyuktairadhiShThitaiH.. 16-6-42 (97423)
senAprANetA cha bhavettava tAta dR^iDhavrataH.
shUraH kleshasahashchaiva hito bhaktashcha pUruShaH.. 16-6-43 (97424)
sarve janapadAshchaiva tava karmANi pANDava.
govadrAsabhavachchaiva kuryurye vyavahAriNaH.. 16-6-44 (97425)
svarandhraM pararandhraM cha sveShu chaiva pareShu cha.
upalakShayitavyaM te nityameva yudhiShThira.. 16-6-45 (97426)
deshajAshchaiva puruShA vikrAntAH sveShu karmasu.
yAtrAbhiranurUpAbhiranugrAhyA hitAstvayA.. 16-6-46 (97427)
guNArthinAM guNaH kAryo viduShA vai janAdhipa.
avichAryAshcha te te syurachalA iva nityashaH.. .. 16-6-47 (97428)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi ShaShTho.adhyAyaH.. 6 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-6-5 abhu~Nkta bhuktavatI.. 7-6-8 aShTA~Nge svAmyamAtyAdiyute.. 7-6-13 rAjyavatparipAlayeti ka.tha.pAThaH.. 7-6-16 aShTA durgoparibhAge sa~nchArasthAnAni. ShaTpadaM ShaDbhiH padaiH padanIyaiH sthAnairyuktam. tena saptaprAkAramiti gamyate. tatra saptamasyAntaHpuratvAt ShaDevAnyeShAM padanIyAni sthAnAni.. 7-6-22 niHshalAke atR^iNe. satR^iNe hyAsannaH parachAro j~nAtumashakya iti.. 7-6-29 AdAnaruchayaH utkochopajIvinaH.. 7-6-36 pradoSho rajanImukhaM dUtAdInAM darshanakAlaH. pradeyaste sadA bhavediti ka.tha.pAThaH.. 7-6-44 gavAdivat AhAramAtravetanAH. vyavahAriNaH kArushilpiprabhR^itayaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 007
.. shrIH ..
16.7. adhyAyaH 007
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa yudhiShThiraMprati rAjanItikathanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
dhR^itarAShTra uvAcha.
maNDalAni cha budhyethAH pareShAmAtmanastathA.
udAsInaguNAnAM cha madhyasthAnAM cha bhArata.. 16-7-1 (97429)
chaturNAM shatrujAtAnAM sarveShAmAtatAyinAm.
mitraM chAmitramitraM cha boddhavyaM te.arikarshana.. 16-7-2 (97430)
atha nAnAjanapadA durgANi vividhAni cha.
balAni cha kurushreShTha bhavatyeShAM yathechChakam.. 16-7-3 (97431)
te cha dvAdasha kaunteya rAjAno vividhAtmakAH.
mantripradhAnAshcha guNAH ShaShTirdvAdasha cha prabho.. 16-7-4 (97432)
etanmaNDalamityAhurAchAryA nItikovidAH.
atra ShADguNyamAchattaM yudhiShThira nibodha tat.. 16-7-5 (97433)
vR^iddhikShayau cha vij~neyau sthAnaM cha kurusattama.
dvisaptatyAM mahAbAho tataH ShADguNyajA guNAH.. 16-7-6 (97434)
yathA svapakSho balavAnparapakShastathA balaH.
vigR^ihya shatrUnkaunteya yAyAtkShitipatistadA.. 16-7-7 (97435)
yadA pare cha balinaH svapakShashchaiva durbalaH.
sArdhaM vidvAMstadA kShINaH paraiH sandhiM masAshrayet.. 16-7-8 (97436)
dravyANAM sa~nchayashchaiva kartavyaH sumahAMstathA.
yadA samarthA yAnAya nachireNaiva bhArata.. 16-7-9 (97437)
tadA sarvaM vidheyaM syAtsthAnena cha vichArayet.
bhUmiralpaphalA deyA viparItasya bhArata.. 16-7-10 (97438)
hiraNyarUpyabhUyiShThaM mitraM kShINamakoshabhR^it.
viparItaM nigR^ihNIyAtsvayaM sandhivishAradaH.. 16-7-11 (97439)
sandhyarthaM rAjaputraM vA lipsethA bharatarShabha.
viparItaM na tachChreyaH putra kasyAMchidApadi.. 16-7-12 (97440)
tasyAH pramokShe yatnaM cha kuryAH sopAyamantravit.
prakR^itInAM cha rAjendra rAjA dInAnvibhAvayet.. 16-7-13 (97441)
krameNi yugapadbudhvA vyasanAnAM balAbalam.
pIDanaM staMbhanaM chaiva koshabha~Ngastathaiva cha.. 16-7-14 (97442)
kAryaM yatnena shatrUNAM svarAjyaM rakShatA svayam.
na cha hiMsyo.abhyupagataH sAmanto vR^iddhimichChatA.. 16-7-15 (97443)
kaunteya taddhitaM te syAtpR^ithivIM vijigIShataH.
guNAnAM bhedane yogamIpsethAH saha mantribhiH.. 16-7-16 (97444)
sAdhusa~NgrahaNAchchaiva pApanigrahaNAttathA.
AtmasAtkaraNe nityaM pAlanAni gR^ihe tathA.
durbalAshchaiva satataM nAnveShTavyA balIyasA.. 16-7-17 (97445)
tiShThethA rAjashArdUla vaitasIM vR^ittimAsthitaH.
yadyenamabhiyAyAchcha balavAndurbala nR^ipaH. 16-7-18 (97446)
sAmAdibhirupAyaistaM krameNi vinivartayeH.
ashaknuvaMshcha yuddhAya niShpatetsaha mantribhiH.. 16-7-19 (97447)
koshena paurairdaNDena ye chAsya priyakAriNaH.
asambhave tu sarvasya yathA mukhyena niShpatet.
krameNAnena mokShaH syAchCharIraM prati kevalam.. .. 16-7-20 (97448)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi saptamo.adhyAyaH.. 7 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 maNDalAni arirmitramityAdIni.. 7-7-3 yathechChakaM parairbhedyatvamabhedyatvaM cha bhavati tasmAdavahitastiShThet. tathAmAtyA janapadA iti jha.pAThaH. bhavatyeShAM svakaM paramiti tha.pAThaH.. 7-7-4 dvAdasha chatvAraH shatrujAtAH. ShaT AtatAyinaH. mitraM amitramitraM cheti ShaShTirguNAH. kR^iShyAdInyaShTau saMdhAnakarmANi. bAlAdayo viMshatirasaMdheyA. nAstikyAdayashchaturdasha doShAH. mantrAdInyaShTAdasha tIrthAnIti. eteShu kechit hAnArthaM j~nAtavyAH kechidupAdAnArtham.. 7-7-5 tataH ShA~NguNyachAriNa iti ka.tha.pAThaH.. 7-7-6 dravyANAM sa~nchaye chaiva yatnaH kAryaH sadA bhavet iti ka.pAThaH.. 7-7-9 dInAn andhavadhirAdIn vibhAvayetpUjayet.. 7-7-13 enaM tvAmAshramavAsikaparva - adhyAya 008
.. shrIH ..
16.8. adhyAyaH 008
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa yudhiShTharaMprati rAjanItikathanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
dhR^itarAShTra uvAcha.
sandhivigrahamapyatra pashyethA rAjasattama.
dviyoniM vividhopAyaM bahukalpaM yudhiShThira.. 16-8-1 (97449)
kauravya paryupAsIthAH sthitvA dvaividhyamAtmanaH.
tuShTapuShTajanaH shatrurarthavAniti cha smaret.. 16-8-2 (97450)
paryupAsanakAle tu viparItaM vidhIyate.
AmardakAle rAjendra vyavasAyastato.aparaH.. 16-8-3 (97451)
vyasanaM bhedanaM chaiva shatrUNAM kArayettataH.
karShaNaM bhIShaNaM chaiva yuddhe chaiva bahukShayam.. 16-8-4 (97452)
prayAsyamAno nR^ipatistrividhaM parichintayet.
Atmanashchaiva shatroshcha shaktiM shAstravishAradaH.. 16-8-5 (97453)
utsAhaprabhushaktibhyAM mantrashaktyA cha bhArata.
upapanno nR^ipo yAyAdviparItaM cha varjayet.. 16-8-6 (97454)
AdadIta balaM rAjA maulaM mitrabalaM tathA.
aTavIbalaM bhR^itaM chaiva tatA shreNIbalaM prabho.. 16-8-7 (97455)
`mitrAmitrabalaM rAjannyAyAdvR^iddhyudaye dhR^itaH.'
tatra mitrabalaM rAjanmaulaM chaiva vishiShyate.
shreNIbalaM bhR^itaM chaiva tulye eveti me matiH.. 16-8-8 (97456)
tathA.a.achArabalaM chaiva parasparasamaM nR^ipa.
vij~neyaM balakAleShu rAj~nA kAla upasthite.. 16-8-9 (97457)
ApadashchApi boddhavyA bahurUpA narAdhipa.
bhavanti rAj~nA kauravya yAstAH pR^ithagataH shR^iNu.. 16-8-10 (97458)
vikalpA bahudhA rAjannApadAM pANDunandana.
sAmAdibhirupanyasya gamayettAnnR^ipaH sadA.. 16-8-11 (97459)
yAtrAM gachChedbalairyukto rAjA ShaDbhiH paraMtapa.
yuktashcha deshakAlAbhyAM balairAtmaguNaistathA.. 16-8-12 (97460)
hR^iShTapuShTabalo gachChedrAjA vR^iddhyudaye rataH.
akR^ishashchApyatho yAyAdanR^itAvapi pANDava.. 16-8-13 (97461)
tUNAshmAnaM vAjirathapravAhAM
dhvajadrumaiH saMvR^itakUlarodhasam.
padAtinAgairbahukardamAM nadIM
sapatnAnAshe nR^ipatiH prayojayet.. 16-8-14 (97462)
athopapattyA shakaTaM padmavajraM cha bhArata.
ushanA veda yachChAstraM tatraitadvihitaM vibho.. 16-8-15 (97463)
chArayitvA parabalaM kR^itvA svabaladarshanam.
svabhUmau yojayedyuddhaM parabhUmau tathaiva cha.. 16-8-16 (97464)
balaM prasAdayedrAjA nikShipedbalano narAn.
j~nAtvA svaviShayaM tatra sAmAdibhirupakramet.. 16-8-17 (97465)
sarvathaiva mahArAja sharIraM dhArayediha.
pretya cheha cha kartavyamAtmaniHshreyasaM param.. 16-8-18 (97466)
evaM kurva~nshubhA vAcho loke.asmi~nshR^iNu te nR^ipa.
pretya svargamavApnoti prajA dharmeNi pAlayan.. 16-8-19 (97467)
evaM tvayA kurushreShTha vartitavyaM prajAsu vai.
ubhayorlokayostAta prAptaye nityameva hi.. 16-8-20 (97468)
bhIShmeNa sarvamuktosi kR^iShNena vidureNa cha.
mayA.apyavashyaM vaktavyaM prItyA te nR^ipasattama.. 16-8-21 (97469)
etatsarvaM yathAnyAyaM kurvIthA bhUridakShiNa.
priyastathA prajAnAM tvaM svarge sukhamavApsyasi.. 16-8-22 (97470)
ashvamedhasahasreNa yo yajetpR^ithivIpatiH.
pAlayedvA.api dharmeNi prajAstulyaM phalaM labhet.. .. 16-8-23 (97471)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi aShTamo.adhyAyaH.. 8 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-8-1 prabalapratiyogikau durbalapratiyogikau cheti dviyonI saMdhivigrahau.. 7-8-2 sthitvA sthiro bhUtvA. dvaividhyaM balAbalaM j~nAtvA shatruM paryupAssveti bhAvaH. smarejjayopAyaM vichArayenna tvakasmAtprayAyAt. jitvA dvividhamAtmaneti ka.pAThaH.. 7-8-3 viparItamatuShTapuShTabalaM prayAyAdityarthaH.. 7-8-4 gamanaM vedanaM chaiveti tha.pAThaH.. 7-8-7 maulaM dhanabalam.. 7-8-13 anR^itau akAle.api shishirAdau.. 7-8-15 shakaTAdayo vyUhavisheShAH.. 7-8-16 sAdhayitvA parabalaM kR^itvA cha balamarShaNam iti ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 009
.. shrIH ..
16.9. adhyAyaH 009
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTeNa yudhiShThirAtsakalapaurajanAnayanena svasya vanajigamiShAnivedanapUrvakaM tAnprAta tadabhyanuj~nAnaprArthanA.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
evametatkariShyAmi yathA.a.attha pR^ithivIpate.
bhUyashchaivAnushAsyo.ahaM bhavatA pArthivarShabha.. 16-9-1 (97472)
bhIShme svargamanuprApto gate cha madhusUdane.
vidure saMjaye chaiva ko.anyo mAM vaktumarhati.. 16-9-2 (97473)
yattu mAmanushAstIha bhavAnadya hite sthitaH.
kartAsmi tanmahIpAla nirvR^ito bhava pArthiva.. 16-9-3 (97474)
vaishampAyana uvAcha. 16-9-4x (8039)
evamuktaH sa rAjarShirdharmarAjena dhImatA.
kaunteyaM samanuj~nAtumiyeSha bharatarShabha.. 16-9-4 (97475)
putra vishrAmyatAM tAvanmamApi balavA~nshramaH.
ityuktvA prAvishadrAjA gAndhAryA bhavanaM tadA.. 16-9-5 (97476)
tamAsanagataM devI gAndhArI dharmachAriNI.
uvAcha kAle kAlaj~nA prajApatisamaM patim.. 16-9-6 (97477)
anuj~nAtaH svayaM tena vyAseni tvaM maharShiNA.
yudhiShThirasyAnumate kadA.araNyaM gamiShyasi.. 16-9-7 (97478)
dhR^itarAShTra uvAcha. 16-9-8x (8040)
gAndhAryahamanuj~nAtaH svayaM pitrA mahAtmanA.
yudhiShThirasyAnumate gantAsmi nachirAdvanam.. 16-9-8 (97479)
ahaM hi tAvatsarveShAM teShAM durdyUtadevinAm.
putrANAM dAtumichChAmi pretyabhAvAnugaM vasu.
sarvaprakR^ititisAnnidhyaM kArayitvA svaveshmani.. 16-9-9 (97480)
vaishampAyana uvAcha. 16-9-10x (8041)
ityuktvA dharmarAjAya preShayAmAsa vai tadA.
sa cha tadvachanAtsarvaM samAninye mahIpatiH.. 16-9-10 (97481)
tataH pratItamanaso brAhmaNAH kurujA~NgalAH.
kShatriyAshchaiva vaishyAshcha shUdrAshchaiva samAyayuH.. 16-9-11 (97482)
tato niShkramya nR^ipatistasmAdantaHkapurAttadA.
daddashe taM janaM sarvaM sarvAshcha prakR^itIstathA.. 16-9-12 (97483)
samavetAMshcha tAnsarvAnpaurA~njAnapadAMstathA.
tAnAgatAnabhiprekShya samastaM cha suhR^i~njanam.. 16-9-13 (97484)
brAhmaNAMshcha mahIpAla nAnAdeshasamAgatAn.
uvAcha matimAnrAjA dhR^itarAShTro.ambikAsutaH.. 16-9-14 (97485)
bhavantaH kuruvashchaiva chirakAlaM sahoShitAH.
parasparasya suhR^idaH parasparahite ratAH.. 16-9-15 (97486)
yadidAnImahaM brUyAmasminkAla upasthite.
tathA bhavadbhiH kartavyamavichArya vacho mama.. 16-9-16 (97487)
araNyagamane buddhirgAndhArIsahitasya me.
vyAsasyAnumate rAj~nastathA kuntIsutasya me.. 16-9-17 (97488)
bhavantopyanujAnantu mAnyA vo.abhUdvichAraNA.. 16-9-18 (97489)
asmAkaM bhavatAM chaiva yeyaM prItirhi shAshvatI.
na cha sA.anyeShu desheShu rAj~nAmiti matirmama.. 16-9-19 (97490)
shAntosmi vayasA.anena tathA putravinAkR^itaH.
upavAsakR^ishashchAsmi gAndhArIsahito.anaghAH.. 16-9-20 (97491)
yudhiShThiragate rAjye prAptashchAsmi sukhaM mahat.
manye duryodhanaishvaryAdvishiShTaM bahubhirguNaiH.. 16-9-21 (97492)
mama chAndhasya vR^iddhasya hataputrasya kA gatiH.
R^ite vanaM mahAbhAgAstanmA.anuj~nAtumarhatha.. 16-9-22 (97493)
tasya tadvachanaM shrutvA sarve te kurujA~NgalAH.
bAppasaMdigdhayA vAchA rurudurbharatarShabha.. 16-9-23 (97494)
tAnavibruvataH ki~nchitsarvA~nshokaparAyaNAn.
punareva mahAtejA dhR^itarAShTro.abravIdidam.. .. 16-9-24 (97495)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi navamo.adhyAyaH.. 9 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 010
.. shrIH ..
16.10. adhyAyaH 010
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa paurAnprati duryodhanapakShapAtena svakR^itApanayakShamApanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
dhR^itarAShTra uvAcha.
shAntanuH pAlayAmAsa yathAvadvasudhAmimAm.
tathA vichitravIryashcha bhIShmeNa paripAlitaH.
pAlayAmAsa nastAto viditaM vo na saMshayaH.. 16-10-1 (97496)
yathA cha pANDurbhAtA me dayito bhavatAmabhUt.
sa chApi pAlayAmAsa yathAvattachcha vettha ha.. 16-10-2 (97497)
`anantaraM hi pitaramanuj~nAto yudhiShThiraH.
nAtra ki~nchinmR^iShA jAtu bhAShateti matirmama..' 16-10-3 (97498)
mayA cha bhavatAM samyak shushrUShA yA kR^itA.anaghAH.
asamyagvA mahAbhAgAstatkShantavyamatandritaiH.. 16-10-4 (97499)
yadA duryodhanenedaM bhuktaM rAjyamakaNTakam.
api tatra na vo mando durbuddhiraparAddhavAn.. 16-10-5 (97500)
tasyAparAdhAddurbuddherabhimAnAnmahIkShitAm.
vimardaH sumahAnAsIdanayAtsvakR^itAdatha.
`ghAtitAH kauraveyAshcha pR^ithivI cha vinAshitA..' 16-10-6 (97501)
tanmayA sAdhu vA.apIdaM yadi vA.asAdhu vai kR^itam.
tadvo hR^idi na kartavyaM mayA baddho.ayama~njaliH.. 16-10-7 (97502)
vR^iddho.ayaM hataputro.ayaM duHkhito.ayaM narAdhipaH.
pUrvarAj~nAM cha putro.ayamiti kR^itvA.anujAnatha.. 16-10-8 (97503)
iyaM cha kR^ipaNA vR^iddhA hataputrA tapasvinI.
gAndhArI putrashokArtA tulyaM yAchati vo mayA.. 16-10-9 (97504)
hataputrAvimau vR^iddhau viditvA duHkhitau tathA.
anujAnIta bhadraM vo vrajAva sharaNaM cha vaH.. 16-10-10 (97505)
ayaM cha kauravo rAjA kuntIputro yudhiShThiraH.
sarvairbhavadbhirdravyaH sameShu viShameShu cha.
na jAtu viShamaM chaiva gamiShyati kadAchana.. 16-10-11 (97506)
chatvAraH sachivA yasya bhrAtaro vipulaujasaH.
lokakapAlasamA hyete sarvadharmArthadarshinaH.. 16-10-12 (97507)
`chaturNAM lokapAlAnAM madhye viparivartate.'
brahmeva bhagavAneSha sarvabhUtajagatpatiH.. 16-10-13 (97508)
`evameva mahAbAhurbhImArjunayamairvR^itaH.'
yudhiShThiro mahAtejA bhavataH pAlayiShyati.. 16-10-14 (97509)
avashyameva vaktavyamiti kR^itvA bravImi vaH.
eSha nyAso mayA dattaH sarveShAM vo yudhiShThiraH.
bhavanto.asya cha vIrasya nyAsabhUtAH kR^itA mayA.. 16-10-15 (97510)
yadeva taiH kR^itaM ki~nchidvyalIkaM vaH sutairmama.
yadanyeni madIyena tadanuj~nAtumarhatha.. 16-10-16 (97511)
bhavadbhirna hi me manyuH kR^itapUrvaH katha~nchana.
atyantagurubhaktAnAmeSho.a~njaliridaM namaH.. 16-10-17 (97512)
teShAmasthirabuddhInAM lubdhAnAM kAmachAriNAm.
kR^ite yAche.adya vaH sarvAngAndhArIsahito.anaghAH.. 16-10-18 (97513)
ityuktAMstena te sarve paurajAnapadA janAH.
nochurbAShpakalAH ki~nchidvIkShAMchakruH parasparam.. .. 16-10-19 (97514)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi dashamo.adhyAyaH.. 10 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-10-7 na kartavyamanuj~nAtumihArhatheti ka.Ta.tha.pAThaH.. 7-10-16 anyena bhR^ityena. anuj~nAtuM kShantum..AshramavAsikaparva - adhyAya 011
.. shrIH ..
16.11. adhyAyaH 011
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
paurajanairbrAhmaNamukhena dhR^itarAShTraMprati samAshvAsanapUrvakaM kR^ichChreNi vanagamanAbhyanuj~nAnam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktAstu te tena paurajAnapadA janAH.
vR^iddhena rAj~nA kauravya naShTasaMj~nA ivAbhavan.. 16-11-1 (97515)
tUShNIMbhUtAMstatastAMstu vAShpakaNThAnmahIpatiH.
dhR^itarAShTro mahIpAlaH punarevAbhyabhAShata.. 16-11-2 (97516)
vR^iddhaM cha hataputraM cha dharmapatnyA sahAnayA.
vilapantaM bahuvidhaM kR^ipaNaM chaiva sattamAH.. 16-11-3 (97517)
pitrA svayamanuj~nAtaM kR^iShNadvaipAyanena vai.
vanavAsAya dharmaj~nA dharmajena nR^ipeNa ha.. 16-11-4 (97518)
sohaM punaHpunaryAche shirasA.avanato.anaghAH.
gAndhAryA sahitaM tanmAM samanuj~nAtumarhatha.. 16-11-5 (97519)
vaishampAyana uvAcha. 16-11-6x (8042)
tachChrutvA kururAjasya vAkyAni karuNAni te.
ruruduH sarvasho rAjansametAH kurujA~NgalAH.. 16-11-6 (97520)
uttarIyaiH karaishchApi saMChAdya vadanAni te.
ruruduH shokasaMtaptA muhUrtaM pitR^imAtR^ivat.. 16-11-7 (97521)
hR^idayaiH shUnyabhUtaiste dhR^itarAShTrapravAsajam.
duHkhaM saMdhArayanto hi naShTasaMj~nA havAbhavan.. 16-11-8 (97522)
te vinIya tamAyAsaM dhR^itarAShTraviyogajam.
shanaiH shanaistadA.anyonyamabruvansvamatAnyuta.. 16-11-9 (97523)
tataH sa~nchintya te sarve vAkyAnyatha samAsataH.
ekasminbrAhmaNe kAryamAvesyochurnarAdhipam.. 16-11-10 (97524)
tataH svAcharaNo vipraH sammato.arthavishAradaH.
sambhAvyo bahvR^icho rAjanvaktuM samupachakrame.. 16-11-11 (97525)
anumAnya mahArAjaM sadaH samanubhAShya cha.
vipraH pragalbho medhAvI sa rAjAnamuvAcha ha.. 16-11-12 (97526)
rAjanvAkyaM janasyAsya mayi sarvaM samarpitam.
vakShyAmi tadahaM vIra tajjuShasva napAdhipa.. 16-11-13 (97527)
yathA vadasi rAjendra sarvametattathA vibho.
nAtra mithyA vachaH ki~nchitsuhR^ittvaM naH parasparam.. 16-11-14 (97528)
na jAtvasya cha vaMshasya rAj~nAM kashchitkadAchana.
rAjA.a.asIdyaH prajApAlaH prajAnAmapriyo.abhavat.. 16-11-15 (97529)
pitR^ivanmAtR^ivachchaiva bhavantaH pAlayanti naH.
na cha duryodhanaH ki~nchidayuktaM kR^itavAnnR^ipaH.. 16-11-16 (97530)
`priyANi kurvansarveShAmanuvR^ittyarthamudyataH.'
yathA bravIti dharmAtmA muniH satyavatIsutaH.
tathA kuru mahArAja sa hi naH paramo guruH.. 16-11-17 (97531)
tyaktA vayaM tu bhavatA duHkhashokaparAyaNAH.
bhaviShyAmashchiraM rAjanbhavadguNashatairhR^itAH.. 16-11-18 (97532)
yathA shantanunA guptA rAj~nA chitrA~Ngadena cha.
bhIShmavIryopagUDhena pitrA tava cha pArthiva.
bhavadbuddhiyujA chaivi pANDunA pR^ithivIkShitA.. 16-11-19 (97533)
tathA duryodhanenApi rAj~nA suparipAlitAH.
na svalpamapi putraste vyalIkaM kR^itavAnnR^ipa. 16-11-20 (97534)
pitarIva suvishvastAstasminnapi narAdhipe.
vayasA sma yathA samyagbhavato viditaM tathA.. 16-11-21 (97535)
tathA varShasahasrANi kuntIputreNa dhImatA.
pAlyamAnA dhR^itimatA sukhaM vindAmahe nR^ipa.. 16-11-22 (97536)
rAjarShINAM purANAnAM bhavatAM puNyakarmaNAm.
kurusaMvaraNAdInAM bharatasya cha dhImataH.. 16-11-23 (97537)
vR^ittaM samanuyAtyeSha dharmAtmA bhUridakShiNaH.
nAtra vAchyaM mahArAja susUkShmamapi vidyate.. 16-11-24 (97538)
uShitAH sma sukhaM nityaM bhavatA paripAlitAH.
susUkShmaM cha vyalIkaM te saputrasya na vidyate.. 16-11-25 (97539)
yattu j~nAtivimarde.asminnAttha duryodhanaM prati.
bhantamanuneShyAmi tatrApi kurunandana.. 16-11-26 (97540)
na tadduryodhanakR^itaM na cha tadbhavatA kR^itam.
na karNasaubalAbhyAM cha kuravo yatkShayaM gatAH.. 16-11-27 (97541)
daivaM tattu vijAnImo yanna shakyaM prabAdhitum.
daivaM puruShakAreNi na shakyamapi bAdhitum.. 16-11-28 (97542)
akShauhiNyo mahArAja dashAShTau cha samAgatAH.
aShTAdashAhena hatAH kurubhiryodhapu~NgavaiH.. 16-11-29 (97543)
bhIShmadroNakR^ipAdyaishcha karNena cha mahAtmanA.
yuyudhAnena vIreNa dhR^iShTadyumnena chAhave.. 16-11-30 (97544)
chaturbhiH pANDuputraishcha bhImArjunayamaistathA.
na cha kShayo.ayaM nR^ipate krate daivabalAdabhUt.. 16-11-31 (97545)
avashyameva sa~NgrAme kShatriyeNa visheShataH.
kartavyaM nidhanaM kAle martavyaM kShatrabandhunA.. 16-11-32 (97546)
tairiyaM puruShavyAghrairvidyAbAhubalAnvitaiH.
pR^ithivI nihatA sarvA sahayA sarathadvipA.. 16-11-33 (97547)
na sa rAj~nAM vadhe sUnuH kAraNaM te mahAtmanAm.
na bhavAnna cha te bhR^ityA na karNo na cha saubalaH.. 16-11-34 (97548)
yadvishastAH kurushreShTha rAjAnashcha sahasrashaH.
sarvaM daivakR^itaM viddhi kotra kiM vaktumarhati.. 16-11-35 (97549)
gururmato bhavAnasya kR^itsnasya jagataH prabhuH.
dharmAtmAnamatastubhyamanujAnImahe sutam.. 16-11-36 (97550)
labhatAM vIralokaM sa sasahAyo narAdhipaH.
dvijAgryaiH samanuj~nAtastridive modatAM sukham. 16-11-37 (97551)
prApsyate cha bhavAnpuNyaM dharme cha satataM sthitaH.
veda dharmaM mahAbAho laukyaM vaidikameva cha.. 16-11-38 (97552)
dR^iShTApadAnAshchAsmAbhiH pANDavAH puruSharShabhAH.
samarthAstridivasyApi pAlane kiM punaH kShiteH.. 16-11-39 (97553)
anuvartsyanti vA dhImansameShu viShameShu cha.
prajAH kurukulashreShTha pANDavA~nshIlabhUShaNAn.. 16-11-40 (97554)
brahmadeyAgrahArAMshcha pAribarhAMshcha pArthivaH.
pUrvarAjAtisargAMshcha pAlayatyeva pANDavaH.. 16-11-41 (97555)
dIrghadarshIM mR^idurdAntaH sadA vaishravaNo yathA.
akShudrasachivashchAyaM kuntIputro mahAmanAH.. 16-11-42 (97556)
apyamitre dayAvAMshcha shuchishcha bharatarShabhaH.
R^iju pashyati medhAvI putravatpAti naH sadA.. 16-11-43 (97557)
vipriyaM cha janasyAsya saMsargAddharmajasya vai.
na kariShyanti rAjarShe tathA bhImArjunAdayaH.. 16-11-44 (97558)
mandA mR^iduShu kauravya tIkShNeShvAshIviShopamAH.
vIryavanto mahAtmAnaH paurANAM cha hite ratAH.. 16-11-45 (97559)
na kuntI na cha pA~nchAlI na cholUpI na sAtvatI.
asmi~njane kariShyanti pratikUlAni karhichit.. 16-11-46 (97560)
bhavatkR^itamimaM snehaM yudhiShThiravivardhitam.
na pR^iShThataH kariShyanti paurA jAnapadA janAH.. 16-11-47 (97561)
adharmiShThAnapi sataH kuntIputrA mahArathAH.
mAnavAnpAlayiShyanti bhUtvA dharmaparAyaNAH.. 16-11-48 (97562)
sa rAjanmAnasaM duHkhamapanIya yudhiShThirAt.
kuru kAryANi dharmyANi namaste puruSharShabha.. 16-11-49 (97563)
vaishampAyana uvAcha. 16-11-50x (8043)
tasya tadvachanaM dharmyamanumAnya guNottaram.
sAdhusAdhviti sarvaH sa janaH pratigR^ihItavAn.. 16-11-50 (97564)
dhR^itarAShTrAshcha tadvAkyamabhipUjya punaHpunaH.
visarjayAmAsa tadA prakR^itIstu shanaiHshanaiH.. 16-11-51 (97565)
sa taiH sampUjito rAjA shivenAvekShitastathA.
prA~njaliH pUjayAmAsa taM janaM bharatarShabha.. 16-11-52 (97566)
tato vivesha bhavanaM gAndhAryA sahito nijam.
AgatAyAM cha sharvaryAM sukhaM shete narAdhipaH.. .. 16-11-53 (97567)
iti shrImanmahAbhArate AmashravAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi ekAdasho.adhyAyaH.. 11 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 012
.. shrIH ..
16.12. adhyAyaH 012
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa bhIShmaduryodhanAdInAM shrAddhadAnAya viduramukhAdyudhiShThiraMprati dravyayAchanam.. 1 .. tachChravaNena vimanAyamAbhIme tadbhAdaj~nenArjunena tamprati dravyayAchane bhImena dhR^itarAShTrApanayAnusmAraNapUrvakaM tadana~NgIkaraNam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato rajanyAM vyuShTAyAM dhR^itarAShTroM.abikAsutaH.
viduraM preShayAmAsa yudhiShThiraniveshanam.. 16-12-1 (97568)
sa gatvA rAjavachanAduvAchAchyutamIshvaram.
yudhiShThi mahAtejAH sarvabuddhimatAMvaraH.. 16-12-2 (97569)
dhR^itarAShTro mahArAjo vanavAsAya dIkShitaH.
gamiShyati vanaM rAjannAgatAM kArtikImimAm.. 16-12-3 (97570)
sa tvAM kurukulashreShTha ki~nchirthamabhIpsati.
shrAddhamichChati dAtuM sa gA~Ngeyasya mahAtmanaH.. 16-12-4 (97571)
droNasya somadattasya bAhlIkasya cha dhImataH.
putrANAM chaiva sarveShAM ye chAnye suhR^ido hatAH.
yadi chApyanujAnIShe saindhavApashadasya cha.. 16-12-5 (97572)
etachChrutvA tu vachanaM vidurasya yudhiShThiraH.
hR^iShTaHka sampUjayAmAsa guDokeshashcha pANDavaH.. 16-12-6 (97573)
na cha bhImo ddaDhakrodhastadvacho jagR^ihe tadA.
vidurasya mahAtejA duryodhanakR^itaM smaran.. 16-12-7 (97574)
abhiprAyaM viditvA tu bhImatasenasya phalgunaH.
kirITI ki~nchidAnamya tamuvAcha nararShabham.. 16-12-8 (97575)
bhIma rAjA pitA vR^iddho vanavAsAya dIkShitaH.
dAtumichChati sarveShAM suhR^idAmaurdhvadehikam.. 16-12-9 (97576)
bhavatA nirjitaM vittaM dAtumichChati kauravaH.
bhIShmAdInAM mahAbAho tadanuj~nAtumarhasi.. 16-12-10 (97577)
diShTyA tvadya mahAbAho dhR^itarAShTraH prayAchate.
yAchito yaH purA.asmAbhiH pashya kAlasya paryayam.. 16-12-11 (97578)
yosau pR^ithivyAH kR^itsnAyA bhartA bhUtvA narAdhipaH.
parairvinihatAmAtyo vanaM gantumabhIpsati.. 16-12-12 (97579)
mA te.anyatpuruShavyAghra dAnAdbhavatu darshanam.
ayashasyamato.anyatsyAdadharmashcha mahAbhujaH.. 16-12-13 (97580)
rAjAnamupatiShThasva jyeShThaM bhrAtaramIshvaram.
arhastvamasi dAtuM vai nAdAtuM bharatarShabha.. 16-12-14 (97581)
evaM bruvANaM bIbhatsuM dharmarAjo.apyapUjayat.
bhImasenastu sakrodhamuvAcha vijayaM tadA.. 16-12-15 (97582)
vayaM bhIShmasya dAsyAmaH pretakAryaM tu phalguna.
somadattasya nR^ipaterbhUrishravasa eva cha.. 16-12-16 (97583)
bAhlIkasya cha rAjarSherdroNasya cha mahAtmanaH.
anyeShAM chaiva suhR^idAM kuntI karNAya dAsyati.. 16-12-17 (97584)
shrAddhAni puruShavyAghra mA pradAtkauravo nR^ipaH.
iti me vartate buddhirmA vo nandantu shatravaH.. 16-12-18 (97585)
kaShTAtkaShTataraM yAntu sarve duryodhanAdayaH.
yairiyaM pR^ithivI kR^itsnA ghAtitA kulapAMsanaiH.. 16-12-19 (97586)
kutastvamadya vismR^itya vairaM dvAdashavArShikam.
aj~nAtavAsagamanaM draupadIshokavardhanam.. 16-12-20 (97587)
kva tadA dhR^itarAShTrasya sneho.asmadgocharo gataH.
kR^iShNAjinopasaMvIto hR^itAbharaNabhUShaNaH.
sArdhaM pA~nchAlaputryA tvaM rAjAnamupajagmivAn.. 16-12-21 (97588)
kva tadA droNabhiShmau tau somadattopi vA.abhavat.
yatra dvAdasha varShANi vane vanyena jIvatha.
na tadA tvAM pitA jyeShThaH pitR^itvenAbhivIkShate.. 16-12-22 (97589)
kiM te tadvismR^itaM pArthaka yadeSha kulapAMsanaH.
durbuddhirviduraM prAha dyUte kiM jitamityuta.. 16-12-23 (97590)
tamevaMvAdinaM rAjA kuntIputro yudhiShThiraH.
uvAcha vachanaM dhImA~njoShamAssveti bhartsayan.. .. 16-12-24 (97591)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi dvAdasho.adhyAyaH.. 12 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-12-4 ki~nchidarthaM ki~nchitkAryaM kartuM tvAmabhIpsati draShTumiti sheShaH.. 7-12-8 ki~nchidAgamya bhImaM vachanamabravIditi ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 013
.. shrIH ..
16.13. adhyAyaH 013
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
bhIme duryodhanAdibhyaH shrAddhadAnAya dhanadAnamarochayati sati yudhiShThireNa viduraMprati dhR^itarAShTre nijagR^ihakoshAddhanadAnanivedanakathanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
arjuna uvAcha.
bhIma jyeShTho gururme tvaM nAto.anyadvamuktumutsahe.
dhR^itArAShTrastu rAjarShiH sarvathA mAnamarhati.. 16-13-1 (97592)
na smarantyaparAddhAni smaranti sukR^itAnyapi.
asaMbhinnArthamaryAdAH sAdhavaH puruShottamAH.. 16-13-2 (97593)
iti tasya vachaH shrutvA phalgunasya mahAtmanaH.
viduraM prAha dharmAtmA kuntIputro yudhiShThiraH.. 16-13-3 (97594)
idaM madvachanAtkShattaH kauravaM brUhi pArthivam.
yAvadichChati putrANAM dAtuM tAvaddadAmyaham.. 16-13-4 (97595)
bhIShmAdInAM cha sarveShAM suhR^idAmupakAriNAm.
mama koshAditi vibho mA bhUdbhImaH sudurmanAH.. 16-13-5 (97596)
vaishampAyana uvAcha. 16-13-6x (8044)
ityuktvA dharmarAjastamarjunaM pratyapUjayat.
bhImasenaH kaTAkSheNa vIkShAMchakre dhanaMjayam.. 16-13-6 (97597)
tataH sa viduraM dhImAnvAkyamAha yudhiShThiraH.
na bhImasena kopaM sa nR^ipatiH kartumarhati.. 16-13-7 (97598)
parikliShTo hi bhImastu himavR^iShTyAtapAdibhiH.
duHkhairbahuvidhairdhImAnaraNye viditaM tava.. 16-13-8 (97599)
kiMtu madvachanAdbrUhi rAjAnaM bharatarShabham..
yadyadichChasi yAvachcha gR^ihyatAM madgR^ihAditi.. 16-13-9 (97600)
yanmAtsaryamayaM bhImaH karoti bhR^ishaduHkhitaH.
na tanmanasi kartavyamiti vAchyaH sa pArthivaH.. 16-13-10 (97601)
yanmamAsti dhanaM ki~nchidarjunasya cha veshmani.
tasya svAmI mahArAja iti vAchyaH sa pArthivaH.. 16-13-11 (97602)
dadAtu rAjA viprebhyo yatheShTaM kriyatAM vyayaH.
putrANAM suhR^idAM chaiva gachChatvAnR^iNyamadya saH.. 16-13-12 (97603)
idaM chApi sharIraM me tavAyattaM janAdhipa.
dhanAni cheti viddhi tvaM kShattarnAstyatra saMshayaH.. .. 16-13-13 (97604)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi trayodasho.adhyAyaH... 13 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 014
.. shrIH ..
16.14. adhyAyaH 014
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
vidureNa dhR^itarAShTraMprati yudhiShThireNa bhIShmAdInAM shrAddhadAnAya dhanadAnA~NgIkaraNanivedanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktastu rAj~nA sa viduro buddhisattamaH.
dhR^itarAShTramupetyaiva vAkyamAha mahArthavat.. 16-14-1 (97605)
ukto yudhiShThiro rAjA bhavadvachanamAditaH.
sa cha saMshrutya vAkyaM te prashashaMsa mahAdyutiH.. 16-14-2 (97606)
bIbhatsushcha mahAtejA nivedayati te gR^ihAn.
vasu tasya gR^ihe yachcha prANAnapi cha kevalAn.. 16-14-3 (97607)
dharmarAjashcha putraste rAjyaM prANAndhanAni cha.
anujAnAti rAjarShe yachchAnyadapi ki~nchana.. 16-14-4 (97608)
bhImastu sarvaduHkhAni saMsmR^itya bahulAnyuta.
kR^ichChrAdiva mahAbAhuranujaj~ne viniHshvasan.. 16-14-5 (97609)
ra rAjandharmashIlena rAj~nA bIbhatsunA tathA.
anunIto mahAbAhuH sauhR^ide sthApitopi cha.. 16-14-6 (97610)
na cha manyustvayA kArya iti tvAM prAha dharmarAT.
saMsmR^itya bhImastadvairaM yadanyAyavadAcharat.. 16-14-7 (97611)
evaMprAyo hi dharmo.ayaM kShatriyANAM narAdhipa.
shuddhe kShatriyadharme na nirato.ayaM vR^ikodaraH.. 16-14-8 (97612)
vR^ikodarakR^ite chAhamarjunashcha punaH punaH.
prasIda yAche nR^ipate bhavAnprabhurihAsti yat.. 16-14-9 (97613)
taddadAtu bhavAnvittaM yAvadichChasi pArthivaH.
tvamIshvaro no rAjyasya prANAnAmapi bhArata.. 16-14-10 (97614)
brahmadeyAgrahArAMshcha putrANAmaurdhvadehikam.
ito ratnAni gAshchaiva dAsIdAsamajAvikam.. 16-14-11 (97615)
archayitvA kurushreShTho brAhmaNebhyaH prayachChatu.
dInAndhakR^ipaNebhyashcha tatratatra nR^ipAj~nayA.. 16-14-12 (97616)
bahvannarasapAnADhyAH sabhA vidura kAraya.
gavAM nipAnAnyanyachcha vividhaM puNyakaM kuru.. 16-14-13 (97617)
iti mAmabravIdrAjA pArthashchaiva dhanaMjayaH.
yadatrAnantaraM kAryaM tadbhavamvavaktumarhati.. 16-14-14 (97618)
ityukte vidureNAtha dhR^itarAShTro.abhinandya tAn.
manashchakre mahAdAne kArtikyAM janamejaya.. 16-14-15 (97619)
.. itI shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi chaturdasho.adhyAyaH.. 14 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 015
.. shrIH ..
16.15. adhyAyaH 015
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa bhIShmaduryodhanAdyuddeshyakashrAddhe dhanavasrAnnAdinA brAhmaNAdisaMtarpaNam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
vidureNaivamuktastu dhR^itarAShTro janAdhipaH.
prItimAnabhavadrAjanrAj~no jiShNoshcha karmaNA.. 16-15-1 (97620)
tato.abhirUpAnbhIShmAya brAhmaNAnR^iShisattamAn.
putrArthe suhR^idAM chaiva sa samIkShya sahasrashaH.. 16-15-2 (97621)
kArayitvA.annapAnAni yAnAnyAchChAdanAni cha.
suvarNamaNiratnAni dAsIdAsaparichChadAn.. 16-15-3 (97622)
kaMbalAni cha ratnAni grAmAnkShetraM tathA dhanam.
sAla~NkArAngajAnashvAnkanyAshchaiva varastriyaH.. 16-15-4 (97623)
AdishyAdishya sarvebhyo dadau sa nR^ipasattamaH.
droNaM saMkIrtya bhIShmaM cha somadattaM cha bAhlikam.. 16-15-5 (97624)
duryodhanaM cha rAjAnaM putrAMshchaiva pR^ithakpR^ithak.
jayadrathapurogAMshcha suhR^idashchApi sarvashaH.. 16-15-6 (97625)
sa shrAddhayaj~no vavR^ite bahugodhanadakShiNaH.
anekadhanaratnaugho yudhiShThiramate tadA.. 16-15-7 (97626)
anishaM yatra puruShA gaNakA lekhakAstadA.
yudhiShThirasya vachanAdapR^ichChanta sma taM nR^ipam.. 16-15-8 (97627)
Aj~nApaya kimetebhyaH pradeyaM dIyatAmiti.
tadupasthitamevAtra vachanAnte dadustadA.. 16-15-9 (97628)
shate deye dashashataM sahasraM chAyutaM tathA.
dIyate vachanAdrAj~naH kuntIputrasya dhImataH.. 16-15-10 (97629)
evaM sa vasudhArAbhirvarShamANo nR^ipAMbudaH.
taprayAmAsa viprAMstAnvarShanbhUmimivAMbudaH.. 16-15-11 (97630)
tato.antantaramevAtra sarvavarNAnmahAmate.
annapAnarasaugheNa plAvayAmAsa pArthivaH.. 16-15-12 (97631)
savastradhanaratnaugho mR^ida~NganinadasvanaH.
gavAshvamakarAvarto nAnAratnamahAkaraH.. 16-15-13 (97632)
grAmAgrahAradvIpADhyo maNihemajalArNavaH.
jagatsaMplAvayAmAsa dhR^itarAShTroDupoddhataH.. 16-15-14 (97633)
evaM sa putrapautrANAM pitR^INAmAtmanastathA.
gAndhAryAshcha mahArAja pradadAvaurdvadehikam.. 16-15-15 (97634)
parishrAnto yadAsItsa dadaddAnAnyanekashaH.
nivartayAmAsa tadA dAnayaj~naM narAdhipaH.. 16-15-16 (97635)
evaM sa rAjA kauravyashchakre dAnamahAkratum.
naTanartakalAsyADhyaM bahvannarasadakShiNam.. 16-15-17 (97636)
dashAhamevaM dAnAni dattvA rAjAM.abikAsutaH.
babhUva putrapautrANAmanR^iNo bharatarShabha.. .. 16-15-18 (97637)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi pa~nchadasho.adhyAyaH.. 15 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-15-13 savastraphenarataugha iti ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 016
.. shrIH ..
16.16. adhyAyaH 016
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa kuntIskandhAvasaktahastAyA gAndhAryA aMsAvalambanena sashokaiH paurairyudhiShThirAdibhishchAnugamyamAnena satA vanaM prati prasthAnam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tataH prabhAte rAjA sa dhR^itarAShTroM.abikAsutaH.
AnAyya pANDavAnvIrAnvanaShAse kR^itakShaNaH.. 16-16-1 (97638)
gAndhArIsahito dhImAnabhyanandadyathAvidhi.
kArtikyAM kArayitveShTiM brAhmaNairvedapAragaiH.. 16-16-2 (97639)
agnihotraM puraskR^itya valkalAjinasaMvR^itaH.
vadhUjanavR^ito rAjA niryayau bhavanAttataH.. 16-16-3 (97640)
tataH striyaH kauravapANDavAnAM
yA~nchAparAH kauravarAjavaMshyAH.
tAsAM nAdaH prAdurAsIttadAnIM
vaichitrivIrye nR^ipatau prayAte.. 16-16-4 (97641)
tato lAjaiH sumanobhishcha rAjA
vichitrAbhistadgR^ihaM pUjayitvA.
saMyojyAshvairbhR^ityavargaM cha sarvaM
tataH samutsR^ijya yayau narendraH.. 16-16-5 (97642)
tato rAjA prA~njalirvepamAno
yudhiShThiraH sasvaraM bAShpakaNThaH.
vinadyochchairgAM mahArAja sAdho
kva yAsyasItyapatattAti bhUmau.. 16-16-6 (97643)
tathA.arjunastIvraduHkhAbhitapto
muhurmuhurniH shvasanbhAratAgryaH.
yudhiShThiraM maivamityevamuktvA
nigR^ihyAtho dInataro babhUva.. 16-16-7 (97644)
vR^ikodaraH phalgunashchaiva vIrau
mAdrIputrau viduraH saMjayashcha.
vaishyAputraH sahito gautamena
dhaumyo viprAshchAnvayurbAShpakaNThAH.. 16-16-8 (97645)
kuntI gAndhArIM baddhanetrAM vrajantIM
skandhAsaktaM hastamathodvahantI.
rAjA gAndhAryAH skandhadeshe.avasajya
pANiM yayau dhR^itarAShTraH pratItaH.. 16-16-9 (97646)
tathA kR^iShNA draupadI yAdavI cha
bAlApatyA chottarA kauravI cha.
chitrA~NgadA yAshcha kAshchitstriyo.anyAH
sArdhaM rAj~nA prasthitAstA vadhUbhiH.. 16-16-10 (97647)
tAsAM nAdo rudatInAM tadA.a.asI-
drAjanduHkhAtkurarINAmivochchaiH.
tato niShpeturbrAhmaNakShatriyANAM
viTshUdrANAM chaiva bhAryAH samantAt.. 16-16-11 (97648)
tanniryANe duHkhitaH pauravargo
gajAhvaye chaiva babhUva rAjan.
yathApUrvaM gachChatAM pANDavAnAM
dyUte rAjankauravANAM sabhAyAm.. 16-16-12 (97649)
yA nApashyachchandramA naiva sUryo
rAmAH kAshchittAH sma tasminnarendre.
mahAvanaM gachChati kauravendre
shokenArtA rAjamArgaM prapeduH.. .. 16-16-13 (97650)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi ShoDasho.adhyAyaH.. 16 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-16-9 kuntI gAndhArIM anayaditi sheShaH. kiMbhUtA. arthAdgAndhAryA hastaM skandhAsaktaM udvahantI. kuntI gAndhArImanubhartR^i vrajantImiti ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 017
.. shrIH ..
16.17. adhyAyaH 017
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTrasya vanaprasthAnasamaye vidurasaMjayAbhyAmapi vanavAsAya tena saha prasthAnam.. 1 .. tathA kuntyApi yudhiShThirAdibhirbahudhA prArthanAbhiH pratiShedhanepi tatsamAshvAsanapUrvakaM gAndhAryA saha vanaMprati prasthAnam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
dhR^itarAShTrasya vanaprasthAnasamaye vidurasaMjayAbhyAmapi vanavAsAya tena saha prasthAnam .. 1 .. tathA kuntyApi yudhiShThirAdibhirbahudhA prArthanAbhiH pratiShedhanepi tatsamAshvAsanapUrvakaM gAndhAryA saha vanaMprati prasthAnam.. 2 ..
16-17-0 (97651)
vaishampAyana uvAcha. 16-17-0x (8045)
tataH prAsAdaharmyeShu vasudhAyAM cha pArthiva.
nArINAM cha narANAM cha niHsvanaH sumahAnabhUt.. 16-17-1 (97652)
sa rAjA rAjamArgeNa nR^inArIsaMkulena cha.
katha~nchinniryayau dhImAnvepamAnaH kR^itA~njaliH.. 16-17-2 (97653)
sa vardhamAnadvAreNi niryayau gajasAhvayAt.
visarjayAmAsa cha taM janaughaM sa muhurmuhuH.. 16-17-3 (97654)
vanaM gantuM cha viduro rAj~nA saha kR^itakShaNaH.
saMjayashcha mahAmAtraH sUto gAvalgaNistathA.. 16-17-4 (97655)
kakR^ipaM nivartayAmAsa yuyutsuM cha mahAratham.
dhR^itArAShTro mahIpAlaH paridApya yudhiShThire.. 16-17-5 (97656)
nivR^itte pauravarge cha rAjA sAntaHpurastadA.
dhR^itarAShTrAbhyanuj~nAto nivartitumiyeSha ha.. 16-17-6 (97657)
sobravInmAtaraM kuntImupetya bharatarShabha..
ahaM rAjAnamanviShye bhavatI vinivartatAm.. 16-17-7 (97658)
vadhUparivR^itA rAj~ni nagaraM gantumarhasi.
rAjA yAtveSha dharmAtmA tapase kR^itanishchayaH.. 16-17-8 (97659)
ityuktA dharmarAjeni bAShpavyAkulalochanA.
jagAmaiva tadA kuntI gAndhArIM parigR^ihya ha.. 16-17-9 (97660)
kuntyuvAcha. 16-17-10x (8046)
sahadeve mahArAja mA.aprasAdaM kR^ithAH kvachit.
eSha mAmanurakto hi rAjaMstvAM chaiva sarvadA.. 16-17-10 (97661)
karNaM smarethAH satataM sa~NgrAmeShvapalAyinam.
avakIrNo hi sa mayA vIro duShpraj~nayA tadA.. 16-17-11 (97662)
AyasaM hR^idayaM nUnaM mandAyA mama putraka.
yatsUryajamapashyantyAH shatadhA na vidIryate.. 16-17-12 (97663)
evaM gate tu kiM shakyaM mayA kartumariMdama.
mama doSho.ayamatyarthaM khyApito yanna sUryajaH.. 16-17-13 (97664)
tannimittaM mahAbAho dAnaM dadyAstvamuttamam.
sadaiva bhrAtR^ibhiH sArdhaM sUryajasyArimardana.. 16-17-14 (97665)
draupadyAshcha priye nityaM sthAtavyamarikarshana.
bhImaseno.arjunashchaiva nakulashcha kurUdvaha.. 16-17-15 (97666)
samAdheyAstvayA rAjaMstvayyadya kuladhUrgatA.
shvashrUshvashurayoH pAdA~nshushrUShantI vane tvaham.
gAndhArIsahitA vatsye tApasI malapa~NkinI.. 16-17-16 (97667)
vaishampAyana uvAcha. 16-17-17x (8047)
evamuktaH sa dharmAtmA bhrAtR^ibhiH sahito vashI.
viShAdamagamaddhImAnna cha ki~nchiduvAcha ha.. 16-17-17 (97668)
muhUrtamiva tu dhyAtvA dharmarAjo yudhiShThiraH.
uvAcha matAraM dInashchintAshokaparAyaNaH.. 16-17-18 (97669)
kimidaM te vyavasitaM naivaM tvaM vaktumarhasi.
na tvAmabhyanujAnAmi prasAdaM kartumarhasi.. 16-17-19 (97670)
vyachodayaH purA.asmAkamutsAhaM shubhadarshane.
vidulAyA vachobhistvaM nAsmAnsaMtyaktumarhasi.. 16-17-20 (97671)
nihatya pR^ithivIpAlAnrAjyaM prAptamidaM mayA.
tava praj~nAmupashrutya vAsudevAnnararShabhAt.. 16-17-21 (97672)
kva sA buddhiriyaM chAdya bhavatyA yA shrutA mayA.
kShatradharme sthitaM tyaktvA na prayAtumihArhasi.. 16-17-22 (97673)
asmAnutsR^ijya rAjyaM cha snuShAhInA yashasvini.
kathaM vatsyasi durgeShu vaneShvadya prasIda me.. 16-17-23 (97674)
iti bAShpakalA vAchaH kuntI putrasya shR^iNvatI.
jagAmaivAshrupUrNAkShI bhImastAmidamabravIt.. 16-17-24 (97675)
yadA rAjyamidaM kunti bhoktavyaM putranirjitam.
prAptavyA rAjadharmAshcha tadeyaM te kuto matiH.. 16-17-25 (97676)
kiM vayaM kAritAH pUrvaM bhavatyA pR^ithivIkShayam.
kasya hetoH parityajya vanaM gantumabhIpsasi.. 16-17-26 (97677)
vanAchchApi kimAnItA bhavatyA bAlakA vayam.
duHkhashokasamAviShTau mAdrIputrAvimau tathA.. 16-17-27 (97678)
prasIda mAtarmA gAstvaM vanamadya yashasvini.
shriyaM yaudhiShThirIM mAtarbhu~NkShva pArthabalArjitAm.. 16-17-28 (97679)
iti sA nishchitaivAshu vanavAsakR^itatakShaNA.
lAlapyatAM bahuvidhaM putrANAM nAkarodvachaH.. 16-17-29 (97680)
draupadI chAnvayAchChvashrUM viShaShNavadanA tadA.
vanavAsAya gachChantIM rudatI bhadrayA saha.. 16-17-30 (97681)
sA putrAnrudataH sarvAnmuhurmuhuravekShatI.
jagAmaiva mahAprAj~nA vanAya kR^itanishchayA.. 16-17-31 (97682)
anvayuH pANDavAstAM tu sabhR^ityAntaHpurAstathA.
tataH pramR^ijya sA.ashrUNi putrAnvachanamabravIt.. .. 16-17-32 (97683)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi saptadasho.adhyAyaH.. 17 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-17-10 mA pramAdaM kR^ithA iti ka.tha.pAThaH.. 7-17-16 shvashrUshvashurayoH. jyeShThatvAddhR^itarAShTraH pANDoH pitR^isamastena kuntyAH sa shvashura iti.. 7-17-22 kShatradharme sthitiM hyuktvA na pratyAkhyAtumarhasi iti tha.pAThaH. sthitiM choktvA tasyAshchyavitumichChasi iti jha.pAThaH.. 7-17-30 bhadrayA subhadrayA..AshramavAsikaparva - adhyAya 018
.. shrIH ..
16.18. adhyAyaH 018
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
kuntyA svasya vanagamanAdhyavasAyena viShIdato yudhiShThirAdInprati sahetUpanyAsaM samAshvAsanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
kuntyuvAcha.
evametanmahAbAho yathA vadasi pANDavaH.
kR^itamuddharaNaM pUrvaM mayA vaH sIdatAM nR^ipAH.. 16-18-1 (97684)
dyUtApahR^itarAjyAnAM patitAnAM sukhAdapi.
j~nAtibhiH paribhUtAnAM kR^itamuddharaNaM mayA.. 16-18-2 (97685)
kathaM pANDorna nashyeta saMtatiH puruSharShabhAH.
yashashcha vo na nashyeta iti choddharaNaM kR^itam.. 16-18-3 (97686)
yUyamindrasamAH sarve devatulyaparAkramAH.
mA pareShAM mukhaprekShAH sthetyevaM tatkR^itaM mayA.. 16-18-4 (97687)
kathaM dharmabhR^itAM shreShTho rAjA tvaM vAsavopamaH.
punarvane na duHkhI syA iti choddharaNaM kR^itam.. 16-18-5 (97688)
nAgAyutasamaprANaH khyAtavikramapauruShaH.
nAyaM bhImotyayaM gachChediti choddharaNaM kR^itam.. 16-18-6 (97689)
bhImasenAdavarajastathA.ayaM vAsavopamaH.
vijayo nAvasIdeta iti choddharaNaM kR^itam.. 16-18-7 (97690)
nakulaH sahadevashcha tathemau guruvartinau.
kShudhA kathaM na sIdetAmiti choddharaNaM kR^itam.. 16-18-8 (97691)
iyaM cha bR^ihatI shyAmA tathA.atyAyatalochanA.
vR^ithA sabhAtale kliShTA mA bhUditi cha tatkR^itaM.. 16-18-9 (97692)
apekShatAmeva vo bhIma vepantIM kadalImiva.
strIdharmiNImariShTA~NgIM tathA dyUtaparAjitAm.. 16-18-10 (97693)
duHshAsano yadA maurkhyAddAsIvatparyakarShata.
tadaiva viditaM mahyaM parAbhUtamidaM kulam.. 16-18-11 (97694)
niShaNNAH kuravashchaiva tadA me shvashurAdayaH.
sA daivaM nAthamichChantI vyalapatkurarI yathA.. 16-18-12 (97695)
keshapakShe parAmR^iShTA pApen hatabuddhinA.
yadA duHshAsanenaiShA tadA muhyAmyahaM nR^ipAH.. 16-18-13 (97696)
yuShmattejovivR^iddhyartaM mayA hyuddharaNaM kR^itam.
tadAnIM vidulAvAkyairiti tadvitta putrakAH.. 16-18-14 (97697)
kathaM na rAjavaMsho.ayaM nashyetprApya sutAnmama.
pANDoriti mayA putrastasmAduddharaNaM kR^itam.. 16-18-15 (97698)
na tasya putrAH pautrA vA kShatavaMshasya pArthiva.
labhte sukR^itA.NllokAnyasmAdvaMshaH praNashyati.. 16-18-16 (97699)
bhuktaM rAjyaphalaM putrA bharturme vipulaM purA.
mahAdAnAni dattAni pItaH somo yathAvidhi.. 16-18-17 (97700)
nAhamAtmaphalArthaM vai vAsudevamachUchudam.
vidulAyAH pralApaistaiH pAlanArthaM cha tatkR^itam.. 16-18-18 (97701)
nAhaM rAjyaphalaM putrAH kAmaye putranirjitam.
patilokAnahaM puNyAnkAmaye tapasA pibho.. 16-18-19 (97702)
shvashrUshvashurayoH kR^itvA shushrUShAM vanavAsinoH.
tapasA shoShayiShyAmi yudhiShThira kalevaram.. 16-18-20 (97703)
nivartasva kurushreShTha bhImasenAdibhiH saha.
dharme te dhIyatAM buddhirmanastu mahadastu cha.. .. 16-18-21 (97704)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi aShTAdasho.adhyAyaH.. 18 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-18-10 pashyantyA me tathA bhItAM vepantImiti ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 019
.. shrIH ..
16.19. adhyAyaH 019
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
kuntyA kR^ichChreNa pratinivartitairyudhiShThirAdibhiH kR^ichChrAtpunarnagaraM pratyAgamanam.. 1 .. dhR^itAShTreNa vidurAdibhiH saha vanametya ga~NgAtIre sandhyopAstyAdinA rAtriyApanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
kuntyAstu vachanaM shrutvA pANDavA rAjasattama.
vrIDitAH saMnyavartanta pA~nchAlyA saha bhArata.. 16-19-1 (97705)
tataH shabdo mahAneva sarveShAmabhavattadA.
antaHpurANAM rudatAM dR^iShTvA kuntIM tathA gatAm.. 16-19-2 (97706)
pradakShiNamathAvR^ittya rAjAnaM pANDavAstadA.
abhivAdya nyavartanta pR^ithAM tAmanivartya vai.. 16-19-3 (97707)
tato.abravInmahAtejA dhR^itarAShTroM.abikAsutaH.
gAndhArIM viduraM chaiva samAbhAShyAvagR^ihya cha.. 16-19-4 (97708)
yudhiShThirasya jananI devI sAdhu nivartyatAm.
yathA yudhiShThiraH prAha tatsarvaM satyameva hi.. 16-19-5 (97709)
putraishvaryaM mahadidamapAsya cha mahAphalam.
kA.anugachChedvanaM durgaM putrAnutsR^ijya mUDhavat.. 16-19-6 (97710)
rAjyasthayA tapastaptuM kartuM dAnavrataM mahat.
anayA shakyamevAdya shrUyatAM cha vacho mama.. 16-19-7 (97711)
gAndhAri parituShTosmi vadhvAH shushrUShaNena vai.
tasmAttvamenAM dharmaj~ne samanuj~nAtumarhasi.. 16-19-8 (97712)
ityuktA saubaleyI tu rAj~nA kuntImuvAcha ha.
tatsarvaM rAjavachanaM svaM cha vAkyaM visheShavat.. 16-19-9 (97713)
na cha sA vanavAsAya devI kR^itamatiM tadA.
shaknotyupAvartayituM kuntIM dharmaparAM satIm.. 16-19-10 (97714)
tasyAstAM tu sthitiM j~nAtvA vyavasAyaM kurustriyaH.
nivR^ittAMshcha kurushreShThAndR^iShTvA prarurudustadA.. 16-19-11 (97715)
upAvR^itteShu pArtheShu sarvAsveva vadhUShu cha.
yayau rAjA mahAprAj~no dhR^itarAShTro vanaM tadA.. 16-19-12 (97716)
pANDavAshchAtidInAste duHkhashokaparAyaNAH.
yAnaiH strIsahitAH sarve puraM pravivishustadA.. 16-19-13 (97717)
tadahR^iShTamanAnandaM gatotsavamivAbhavat.
nagaraM hAstinapuraM sastrIvR^iddhakumArakam.. 16-19-14 (97718)
sarve chAsannirutsAhAH pANDavA jAtamanyavaH.
kuntyA hInAH suduHkhArtA vatsA iva vinAkR^itAH.. 16-19-15 (97719)
dhR^itarAShTrastu tenAhnA gatvA sumahadantaram.
tato bhAgIrathItIre nivAsamakarotprabhuH.. 16-19-16 (97720)
prAduShkR^itA yathAnyAyamagnayo vedapAragaiH.
vyarAjanta dvijashreShThaistatratatra tapovane.
prAduShkR^itAgnirabhavatsa cha vR^iddho narAdhipaH.. 16-19-17 (97721)
sa rAjA.agnInparyupAsya hutvA cha vidhivattadA.
sandhyAgataM sahasrAMshumupAtiShThata bhArata.. 16-19-18 (97722)
viduraH saMjayashchaiva rAj~naH shayyAM kushaistataH.
chakratuH kuruvIrasya gAndhAryAshchAvidUrataH.. 16-19-19 (97723)
gAndhAryAH sannikarShe tu niShasAda kushe sukham.
yudhiShThirasya jananI kuntI sAdhuvrate sthitA.. 16-19-20 (97724)
teShAM saMshravaNe chApi niShedurvidurAdayaH.
yAjakAshcha yathoddeshaM dvijA ye chAnuyAyinaH.. 16-19-21 (97725)
prAdhItadvijamukhyA sA saMprajvalitapAvakA.
babhUva teShAM rajanI brAhmIva prItivardhinI.. 16-19-22 (97726)
tato rAtryAM vyatItAyAM kR^itapUrvAhNikakriyAH.
hutvA.agniM vidhivatsarve prayayuste yathAkramam.
uda~NmukhA nirIkShanta upavAsaparAyaNAH.. 16-19-23 (97727)
sa teShAmatiduHkho.abhUnnivAsaH prathame.ahani.
shochatAM vadatAM chApi paurajAnapadairjanaiH.. .. 16-19-24 (97728)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikarvaNi AshramavAsaparvaNi ekonaviMsho.adhyAyaH.. 19 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 020
.. shrIH ..
16.20. adhyAyaH 020
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa vidurAdibhiH saha ga~NgAtIrAtkurukShetrametya tatra shatayUpAshrame vyAsAj~nayA tadupadiShTavidhinA tIvratapashcharaNam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato bhAgIrathItIre medhye puNyajanochite.
nivAsamakarodrAjA vidurasya mate sthitaH.. 16-20-1 (97729)
tatrainaM paryupAtiShThanbrAhmaNA vanavAsinaH.
kShatraviTshUdrasa~NkhAshcha bahavo bharatarShabha.. 16-20-2 (97730)
sa taiH parivR^ito rAjA kathAbhiH parinandya tAn.
anujaj~ne sa shiShyAnvai vidhivatpratipUjya cha.. 16-20-3 (97731)
sAyAhne sa mahIpAlastato ga~NgAmupetya cha.
chakAra vidhivachChauchaM gAndhArI cha yashasvinI.. 16-20-4 (97732)
te chaivAnye pR^ithak sarve tIrtheShvAplutya bhArata.
chakruH sarvAH kriyAstatra puruShA vidurAdayaH.. 16-20-5 (97733)
kR^itashauchaM tato vR^iddhaM shvashuraM kuntibhojajA.
gAndhArIM cha pR^ithA rAjanga~NgAtIrthamupAnayat.. 16-20-6 (97734)
rAj~nastu yAjakaistatra kR^ito vedIparistaraH.
juhAva tatra vahniM sa nR^ipatiH satyasa~NgaraH.. 16-20-7 (97735)
tato bhAgIrathItIrAtkurukShetraM jagAma saH.
sAnugo nR^ipatirvR^iddho niyataH saMyatendriyaH.. 16-20-8 (97736)
tatrAshramapadaM dhImAnabhigamya sa pArthivaH.
AsasAdAtha rAjarShiM shatayUpaM manIShiNam.. 16-20-9 (97737)
sa hi rAjA mahAnAsItkekayeShu paraMpataH.
svaputraM manujaishvarye niveshya vanamAvishat.. 16-20-10 (97738)
tenAsau sahito rAjA yayau vyAsAshramaM prati.
tatrainaM vidhivadrAjanpratyagR^ihNAtkurUdvaham.. 16-20-11 (97739)
sa dIkShAM tatra saMprApya rAjA kauravanandanaH.
shatayUpAshrame tasminnivAsamakarottadA.. 16-20-12 (97740)
tasmai sarvaM vidhiM rAj~ne rAjA.a.achakhyau mahAmatiH.
AraNyakaM mahArAja vyAsasyAnumate tadA.. 16-20-13 (97741)
evaM cha tapasA rAjandhR^itarAShTro mahAmanAH.
yojayAmAsa chAtmAnaM tAMshchApyanucharAMstadA.. 16-20-14 (97742)
tathaiva devI gAndhArI valkalAjinadhAriNI.
kuntyA saha mahArAji samAnavratachAriNI.. 16-20-15 (97743)
karmaNA manasA vAchA chakShuShA chaiva te nR^ipa.
sanniyamyendriyagrAmamAsthitAH paramaM tapaH.. 16-20-16 (97744)
tvagasthibhUtaH parishuShkamAMso
jaTAjinI valkalasaMvR^itA~NgaH.
sa pArtivastatra tapashchachAra
maharShivattIvramapetamohaH.. 16-20-17 (97745)
kShattA cha dharmArthavidagryabuddhiH
sasaMjayastaM nR^ipatiM sadAram.
upAcharaddhorataporjitAtmA
tadA kR^isho valkalachIravAsAH.. .. 16-20-18 (97746)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi viMsho.adhyAyaH.. 20 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 021
.. shrIH ..
16.21. adhyAyaH 021
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
nAraparvatAdibhirdhR^itarAShTrAdididR^ikShyA shatayUpAshramaM pratyAgamanam.. 1 .. nAradena dhR^itArAShTraMprati tattapovanasyi sahasrachi tyAdirAjarShINAM svargaprApakatvamahimoktipUrvakaM vidurAdibhiH saha tasyApi bhaviShyatsiddhipradatvakathanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tatastatra munishreShThA rAjAnaM draShTumabhyayuH.
nAradaH parvatashchaiva devalashcha mahAtapAH.. 16-21-1 (97747)
dvaipAyanaH sashiShyashcha siddhAshchAnye manIShiNaH.
shatayUpashcha rAjarShirvR^iddhaH paramadhArmikaH.. 16-21-2 (97748)
teShAM kuntI mahArAja pUjAM chakre yathAvidhi.
te chApi tutuShustasyAstApasAH paricharyayA.. 16-21-3 (97749)
tatra dharmyAH kathAstAta chakruste paramarShayaH.
ramayanto mahAtmAnaM dhR^itarAShTraM janAdhipam.. 16-21-4 (97750)
kathAntare tu kasmiMshchiddevarShirnAradastataH.
kathAmimAmakathayatsarvapratyakShadarshivAn.. 16-21-5 (97751)
nArada uvAcha. 16-21-6x (8048)
purA prajApatisamo rAjA.a.asIdakutobhayaH.
sahasrachityi ityuktaH shatayUpapitAmahaH.. 16-21-6 (97752)
sa putre rAjyamAsajjyi jyeShThe paramadhArmike.
sahasrachityo dharmAtmA pravivesha vanaM nR^ipaH.. 16-21-7 (97753)
sa gatvA tapasaH pAraM dIptasya vasudhAdhipaH.
puraMdarasya saMsthAnaM pratipede mahAdyutiH.. 16-21-8 (97754)
dR^iShTapUrvaH sa bahusho rAjansampatatA mayA.
mahendrasadane rAjA tapasA dagdhakilbiShaH.. 16-21-9 (97755)
tathA shailAlayo rAjA bhagattapitAmahaH.
tapobalenaiva nR^ipo mahendrasadanaM gataH.. 16-21-10 (97756)
tathA pR^iShadhro rAjA.a.asIdrAjanvajradharopamaH.
sa chApi tapasA lebhe nAkapR^iShThamito gataH.. 16-21-11 (97757)
asminnaraNye nR^ipate mAMdhAturapi chAtmajaH.
purukutso nR^ipaH siddhiM mahatIM samavAptavAn.. 16-21-12 (97758)
bhAryA samabhavadyasya narmadA saritAM varA.
sosminnaraNye nR^ipatistapastaptvA divaM gataH.. 16-21-13 (97759)
shashalomA cha rAjA.a.asIdrAjanparamadhArmikaH.
samyagasminvane taptvA tato divamavAptavAn.. 16-21-14 (97760)
dvaipAyanaprasAdAchcha tvamapIdaM tapovanam.
rAjannavApya duShprApAM siddhimagryAM gamiShyasi.. 16-21-15 (97761)
tvaM chApi rAjashArdUla tapasonte shriyA vR^itaH.
gAndhArIsahito gantA gatiM teShAM mahAtmanAM 16-21-16 (97762)
pANDuH smarati te nityaM balahantuH samIpagaH.
tvAM sadaiva mahArAja shreyasA sa cha yokShyati.. 16-21-17 (97763)
tava shushrUShayA chaiva gAndhAryAshcha yashasvinI.
bhartuH salokatAM kuntI gamiShyati vadhUstava.. 16-21-18 (97764)
yudhiShThirasya jananI sa hi dharmaH sanAtanaH.
vayametatprapashyAmo nR^ipate divyavakShuShAH.. 16-21-19 (97765)
pravekShyati mahAtmAnaM vidurashcha yudhiShThiram.
saMjayastadanudhyAnAditaH svargamavApsyati.. 16-21-20 (97766)
vaishampAyana uvAcha. 16-21-21x (8049)
etachChrutvA kauravendro mahAtmA
sArdhaM patnyA prItimAnsambabhUva.
vidvAnvAkyaM nAradasya prashasya
chakre pUjAM chAtulAM nAradAya.. 16-21-21 (97767)
tataH sarve nAradaM viprasa~NghAH
sampUjayAmAsuratIva rAjan.
rAj~naH prItyA dhR^itarAShTrasya te vai
punaHpunaH samprahR^iShTAstadAnIm.. .. 16-21-22 (97768)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi ekaviMsho.adhyAyaH.. 21 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-21-11 tadA pravR^iddho rAjasIditi ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 022
.. shrIH ..
16.22. adhyAyaH 022
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
shatayUpapR^iShTena nAradena taMprati dhR^itarAShTrasya varShatrayAdUrdhvaM gAndhAryA saha kuberalokaprAptikathanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
nAradasya tu tadvAkyaM shashaMsurdvijasattamAH.
shatayUpastu rAjarShirnAradaM vAkyamabravIt.. 16-22-1 (97769)
aho bhagavatA shraddhA kururAjasya vardhitA.
sarvasya cha janasyAsya mama chaiva mahAdyute.. 16-22-2 (97770)
asti kAchidvivakShA tu tAM me nigadataH shR^iNu.
dhR^itarAShTraM prati nR^ipaM devarShe lokapUjita.. 16-22-3 (97771)
sarvavR^ittAntatattvaj~no bhavAndivyena chakShuShA.
yuktaH pashyasi viprarShe gatayo vividhA nR^iNAm.. 16-22-4 (97772)
uktavAnnR^ipatInAM tvaM mahendrasya salokatAm.
na tvasya nR^ipaterlokAH kathitAste mahAmune.. 16-22-5 (97773)
sthAnamapyasya nR^ipateH shrotumichChAmyahaM vibho.
tvattaH kIdR^ikkadA cheti tanmamAkhyAhi tattvataH.. 16-22-6 (97774)
ityukto nAradastena vAkyaM sarvamanonugam.
vyAjahAra sabhAmadhye divyadarshI mahAtapAH.. 16-22-7 (97775)
nArada uvAcha. 16-22-8x (8050)
yadR^ichChayA shakrasado gatvA shakraM shachIpatim.
dR^iShTavAnasmi rAjarShe tatra pANDuM narAdhipam.. 16-22-8 (97776)
tatreyaM dhR^itarAShTrasya kathA samabhavannapa.
tapaso duShkarasyAsya yadayaM tapate nR^ipaH.. 16-22-9 (97777)
tatrAhamidamashrauShaM shakrasya vadataH svayam.
varShANi trINi shiShTAni rAj~nosya paramAyuShaH.. 16-22-10 (97778)
tataH kuberabhavanaM gAndhArIsahito nR^ipaH.
prayAtA dhR^itarAShTro.ayaM rAjarAjAbhisatkR^itaH.. 16-22-11 (97779)
kAmagena vimAnena divyAbharaNabhUShitaH.
R^iShiputro mahAbhAgastapasA dagdhakilbiShaH.. 16-22-12 (97780)
sa~nchariShyati lokAMshcha devagandharvarakShasAm.
svachChandeneti dharmAtmA vyAsasya tu tapobalAt.. 16-22-13 (97781)
devaguhyamidaM prItyA mayA vaH kathitaM mahat.
bhavanto hi shrutadhanAstapasA dagdhakilbiShAH.. 16-22-14 (97782)
vaishampAyana uvAcha. 16-22-15x (8051)
iti te tasya tachChrutvA devarShermadhuraM vachaH.
sarve sumanasaH prItA babhUvuH sa cha pArthivaH.. 16-22-15 (97783)
evaM kathAbhiranvAsya dhR^itarAShTraM manIShiNaH.
viprajagmuryathAkAmaM te siddhagatimAsthitAH.. .. 16-22-16 (97784)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi dvAviMsho.adhyAyaH.. 22 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-22-12 R^iShiputro vyAsaputraH..AshramavAsikaparva - adhyAya 023
.. shrIH ..
16.23. adhyAyaH 023
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThirAdibhiH kuntIdhR^itarAShTrAdInAM pravrajanashokenAbhimanyuprabhR^itibandhujanAnusmaraNajashokena svasvavyApAreShvapyanAdaraNam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
vanaM gate kauravendre duHkhashokasamanvitAH.
babhUvuH pANDavA rAjanmAtR^ishokeni chAnvitAH.. 16-23-1 (97785)
tathA paurajanaH sarvaH shochannAste janAdhipam.
kurvANAshcha kathAstatra brAhmaNA nR^ipatiM prati.. 16-23-2 (97786)
kathaM na rAjA vR^iddhaH sa vane vasati nirjane.
gAndhArI cha mahAbhAgA sA cha kuntI pR^ithA katham.. 16-23-3 (97787)
sukhArhaH sa hi rAjarShirasukhI tadvanaM mahat.
kimavasthaH samAsAdya praj~nAchakShurmahAmanAH.. 16-23-4 (97788)
suduShkaraM kR^itavatI kuntI putrAnapAsya sA.
rAjyashriyaM parityajya vanaM sA samarochayat.. 16-23-5 (97789)
viduraH kimavasthashcha bhrAtR^ishushrUShurAtmavAn.
sa cha gAvalgaNirdhImAnbhartR^ipiNDAnupAlakaH.. 16-23-6 (97790)
AkumAraM cha paurAste chintAshokasamAhatAH.
tatratatra kathAshchakruH samAsAdya parasparam.. 16-23-7 (97791)
pANDavAshchaiva te sarve bhR^ishaM shokaparAyaNAH.
shochanto mAtaraM vR^iddhAmUShurnAtichiraM pure.. 16-23-8 (97792)
tathaiva vR^iddhaM pitaraM hataputraM janeshvaram.
gAndhArIM cha mahAbhAgAM viduraM cha mahAmatim.. 16-23-9 (97793)
naiShAM babhUva samprItistAnvichintayatAM tadA.
na rAjye na cha nArIShu na vedAdhyayaneShu cha.. 16-23-10 (97794)
paraM nirvedamagamaMshchintayantA narAdhipam.
taM cha j~nAtivadhaM ghoraM saMsmarantaH punaHpunaH.. 16-23-11 (97795)
abhimanyoshcha bAlasya vinAshaM raNamUrdhani.
karNasya cha mahAbAhoH sa~NgrAmeShvapalAyinaH.. 16-23-12 (97796)
tathaiva draupadeyAnAmanyeShAM suhR^idAmapi.
vadhaM saMsmR^itya te vIrA nAtipramanaso.abhavan.. 16-23-13 (97797)
hatapravIrAM pR^ithivIM hR^itaratnAM cha bhArata.
sadaiva chintayantaste na shamaM chopalebhire.. 16-23-14 (97798)
draupadI hataputrA cha subhadrA chaiva bhAminI.
nAtiprItiyute devyau tadAstAmaprahR^iShTavat.. 16-23-15 (97799)
vairATyAstanayaM dR^iShTvA pitaraM te parikShitam.
dhArayanti sma te prANAMstava pUrvapitAmahAH.. .. 16-23-16 (97800)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi trayoviMsho.adhyAyaH.. 23 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 024
.. shrIH ..
16.24. adhyAyaH 024
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa vanasthakuntIdhR^itarAShTrAdididR^ikShayA draupadyAdibhiH paurairbhrAtR^ibhishcha saha vanaMprati prasthAnam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
yudhiShThireNa vanasthakuntIdhR^itarAShTrAdididR^ikShyA draupadyAdibhiH paurairbhrAtR^ibhishcha saha vanaMprati prasthAnam.. 1 ..
16-24-0 (97801)
vaishampAyana uvAcha. 16-24-0x (8052)
evaM te puruShavyAghrAH pANDavA mAtR^inandanAH.
smaranto mAtaraM vIrA babhUvurbhashaduHkhitAH.. 16-24-1 (97802)
ye rAjakAryeShu purA vyAsaktA nityasho.abhavan.
te rAjakAryANi tadA nAkArShuH sarvataH pure.. 16-24-2 (97803)
praviShTA iva shokena nAbhyanandanta ki~nchana.
sambhAShyamANA api te na ki~nchitpratyapUjayan.. 16-24-3 (97804)
te sma vIrA durAdharShA gAMbhIrye sAgaropamAH.
shokopahatavij~nAnA naShTasaMj~nA ivAbhavan.. 16-24-4 (97805)
achintayaMshcha jananIM tataste pANDunandanAH.
kathaM nu vR^iddhamithunaM vahatyatikR^ishA pR^ithA.. 16-24-5 (97806)
kathaM cha sa mahIpAlo hataputro nirAshrayaH.
patnyA saha vasatyeko vane shvApadasevite.. 16-24-6 (97807)
sA cha devI mahAbhAgA gAndhArI hatabAndhavA.
patimandhaM kathaM vR^iddhamanveti vijane vane.. 16-24-7 (97808)
evaM teShAM kathayatAmautsukyamabhavattadA.
gamane chAbhavadbuddhirdhR^itarAShTradidR^ikShayA.. 16-24-8 (97809)
sahadevastu rAjAnaM praNipatyedamabravIt.
aho me bhavato dR^iShTaM hR^idayaM gamanaM prati. 16-24-9 (97810)
na hi tvAM gauraveNAhamashakaM vaktuma~njasA.
gamanaM prati rAjendra tadidaM samupasthitam.. 16-24-10 (97811)
diShTyA drakShyAmi tAM kuntIM vartayantIM tapasvinIm.
jaTilAM tApasIM vR^iddhAM kushakAshaparikShatAm.. 16-24-11 (97812)
prAsAdaharmyasaMvR^iddhAmatyantasukhabhAginIm.
kadAnujananIM shrAntAM drakShyAmi bhR^ishaduHkhitAm.. 16-24-12 (97813)
anityAH khalu martyAnAM gatayo bharatarShabha.
kuntI rAjasutA yatra vasatyasukhitA vane.. 16-24-13 (97814)
sahadevavachaH shrutvA draupadI yoShitAM varA.
uvAcha devI rAjAnamabhipUjyAbhinandya cha. 16-24-14 (97815)
kadA drakShyAmi tAM devIM yadi jIvati sA pR^ithA.
jIvantyA hyadya me prItirbhaviShyati janAdhipa.. 16-24-15 (97816)
eShA te.astu matirnityaM dharme te ramatAM manaH.
yo.adya tvamasmAnrAjendra shreyasA yojayiShyasi.. 16-24-16 (97817)
agrapAdasthitaM chemaM viddhi rAjanvadhUjanam.
kA~NkShantaM darshanaM kuntyA gAndhAryAH shvasurascha cha.. 16-24-17 (97818)
ityuktaH sa nR^ipo devyA draupadyA bharatarShabha.
senAdhyakShAnsamAnAyya sarvAnidamuvAcha ha.. 16-24-18 (97819)
niryAtayata me senAM prabhUtarathaku~njarAm.
drakShyAmi vanasaMsthaM cha dhR^itAShTraM mahIpatim.. 16-24-19 (97820)
stryadhyakShAMshchAbravIdrAjA yAnAni vividhAni me.
sajjIkriyantAM sarvANi shibikAshcha sahasrashaH.. 16-24-20 (97821)
shakaTApaNaveshAshcha koshaH shilpina eva cha.
niryAntu koshapAlAshcha kurukShetrAshramaM prati.. 16-24-21 (97822)
yashcha paurajanaH kashchiddraShTumichChati pArthivam.
anAvR^itaH suvihitaH sa cha yAtu surakShitaH.. 16-24-22 (97823)
sUdAH paurogavAshchaiva sarvaM chaiva mahAnasam.
vividhaM bhakShyabhojyaM cha shakaTairuhyatAM mama.. 16-24-23 (97824)
prayANaM ghuShyatAM chaiva shvobhUta iti mAchiram.
kriyatAM pathi chApyadya veshmAni vividhAni cha. 16-24-24 (97825)
evamAj~nApya rAjA sa bhrAtR^ibhiH saha pANDavaH.
shvobhUte niryayau rAjansastrIvR^iddhapuraHsaraH.. 16-24-25 (97826)
sa bahirdivasAneva janaughaM paripAlayan.
nyavasannR^ipatiH pa~ncha tato.agachChadvanaM prati.. .. 16-24-26 (97827)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi chaturviMsho.adhyAyaH.. 24 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-24-17 aprapAdasthitaM prayANArthaM puraskR^itenaiva pAdena sthitam. atyantamutsukamityarthaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 025
.. shrIH ..
16.25. adhyAyaH 025
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa nAnAyAnArUDhaiH paurairbhrAtR^ibhishcha saha dhR^itarAShTrAdididR^ikShayA shatayUpAshramavanapraveshaH.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
Aj~nApayAmAsa tataH senAM bharatasattamaH.
arjunapramukhairguptAM lokapAlopamairnaraiH.. 16-25-1 (97828)
yogoyoga iti prItyA tataH shabdo mahAnabhUt.
kroshatAM sAdinAM tatra yujyatAM yujyatAmiti.. 16-25-2 (97829)
kechidyAnairnarA jagmuH kechidashvairmahAjavaiH.
kA~nchanaishcha rathaiH kechijjvalitajvalanopamaiH.. 16-25-3 (97830)
gajendraishcha tathaivAnye kechiduShTrairnarAdhipa.
padAtayastathaivAnye nakharaprAsayodhinaH.. 16-25-4 (97831)
paurajAnapadAshchaiva yAnairbahuvidhaistathA.
anvayuH kururAjAnaM dhR^itarAShTraM didakShavaH.. 16-25-5 (97832)
sa chApi rAjavachanAdAchAryo gautamaH kR^ipaH.
senAmAdAya senAnIH prayayAvAshramaM prati.. 16-25-6 (97833)
tato dvijaiH parivR^itaH kururAjo yudhiShThiraH.
saMstUyamAno bahubhiH sUtamAgadhabandibhiH.. 16-25-7 (97834)
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani.
ratAnIkena mahatA nirjagAma kurUdvahaH.. 16-25-8 (97835)
gajaishchAchalasaMkAshairbhImakarmA vR^ikodaraH.
sajjayantrAyudhopetaiH prayayau pavanAtmajaH.. 16-25-9 (97836)
mAdrIputrAvapi tathA hayArohau susaMvR^itau.
jagmatuH shIghragamanau sannaddhakavachadhvajau.. 16-25-10 (97837)
arjunashcha mahAtejA rathenAdityavarchasA.
vashI shvetairhayairyuktairdivyenAnvagamannR^ipam.. 16-25-11 (97838)
draupadIpramukhAshchApi strIsa~NghAH shibikAgatAH.
stryadhyakShaguptAH prayayurvisR^ijanto.amitaM vasu.. 16-25-12 (97839)
samR^iddharathahastyashvaM veNuvINAnunAditam.
shushubhe pANDavaM sainyaM tattadA bharatarShabha.. 16-25-13 (97840)
nadItIreShu ramyeShu saraHsu cha vishAmpate.
vAsAnkR^itvA krameNAtha jagmuste kurupu~NgavAH.. 16-25-14 (97841)
yuyutsushcha mahAtejA dhaumyashchaivi purohitaH.
yudhiShThirasya vachanAtpuraguptiM prachakratuH.. 16-25-15 (97842)
tato yudhiShThiro rAjA kurukShetramavAtarat.
kramoNottIrya yamunAM nadIM paramapAvinIm.. 16-25-16 (97843)
sa dadarshAshramaM dUrAdrAjarShestasya dhImataH.
shatayUpasya kauravya dhR^itarAShTrasya chaiva ha.. 16-25-17 (97844)
tataH pramuditaH sarvo janastadvanama~njasA.
vivesha sumahAnAdairApUrya bharatarShabha.. .. 16-25-18 (97845)
iti shrImanmahAbhArate AshramivAsikaparvaNi AshramivAsaparvaNi pa~nchaviMsho.adhyAyaH.. 25 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-25-3 yAnaimanuShyavAhyaH.. 7-25-4 nakharaprAsaH vyAghranakhavatparAchInaphalakakukShiryaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 026
.. shrIH ..
16.26. adhyAyaH 026
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThirAdibhiH shatayUpAshrame dhR^itarAShTrAdInupetya svasvanAmakIrtanapUrvakaM tatpAdAbhivAdanam.. 1 .. dhR^itarAShTreNa svAvA syAdarshanena shochatAM teShAM samAshvAsanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tataste pANDavA dUrAdavatIrya padAtayaH.
abhijagmurnarapaterAshramaM vinayAnatAH.. 16-26-1 (97846)
sa cha yodhajanaH sarvo ye cha rAShTranivAsinaH.
striyashcha kurumukhyAnAM padbhirevAnvayustadA.. 16-26-2 (97847)
AshramaM te tato jagmurdhR^itarAShTrasya pANDavAH.
shUnyaM mR^igagaNAkIrNaM kadalIvanashobhitam.. 16-26-3 (97848)
tatastatra samAjagmustApasA niyatavratAH.
pANDavAnAgatAndraShTuM kautUhalasamanvitAH.. 16-26-4 (97849)
tAnapR^ichChattato rAjA kvAsau kauravavaMshabhR^it.
pitA jyeShTho gato.asmAkamiti bAShpapariplutaH.. 16-26-5 (97850)
te tamUchustato vAkyaM yamunAmavagAhitum.
puShpANAmudakuMbhasya chArthe gata iti prabho.. 16-26-6 (97851)
tairAkhyAtena mArgeNa tataste jagmura~njasA.
dadR^ishushchAvidUre tAnsarvAnatha padAtayaH.. 16-26-7 (97852)
tataste satvarA jagmuH viturdarshanakA~NkShiNaH.
sahadevastu vegena prAdhAvadyatra sA pR^ithA.. 16-26-8 (97853)
susvaraM rurude dhImAnmAtuH pAdAvupaspR^ishan.
sA cha bAShpAkulamukhI dadarshaka dayitaM sutam.. 16-26-9 (97854)
bAhubhyAM sampariShvajya samunnAmya cha putrakam.
gAndhAryAH kathayAmAsa sahadrevamupasthitam.. 16-26-10 (97855)
anantaraM cha rAjAnaM bhImasenamathArjunam.
nakulaM cha pR^ithA dR^iShTvA tvaramANopachakrame.. 16-26-11 (97856)
sA hyagre gachChati tayordapatyorhataputrayoH.
karShantI tau tataste tAM dR^iShTvA saMnyapatanbhuvi.
`tayostu pAdayo rAjannyapatanhataputrayoH..' 16-26-12 (97857)
rAjA tAnsvarayogena sparshena cha mahAmanAH.
pratyabhij~nAya medhAvI samAshvAsayata prabhuH.. 16-26-13 (97858)
tataste bAShpamutsR^ijya gAndhArIsahitaM nR^ipam.
upatasthurmahAtmAno mAtaraM cha yathAvidhi.. 16-26-14 (97859)
sarveShAM toyakalashA~njagR^ihuste svayaM tadA.
pANDavA labdhasaMj~nAste mAtrA chAshvAsitAH punaH.. 16-26-15 (97860)
tathA nAryo nR^isiMhAnAM so.avarodhajanastadA.
paurajAnapadAshchaiva dadR^ishustaM janAdhipam.. 16-26-16 (97861)
nivedayAmAsa tadA janaM tannAmagotrataH.
yudhiShThiro narapatiH sa chainaM pratyapUjayat.. 16-26-17 (97862)
sa taiH parivR^ito mene harShabAShpAvilekShaNaH.
rAjA.a.atmAnaM gR^ihagataM purevi gajasAhvaye.. 16-26-18 (97863)
abhivAdito vadhUbhishcha kR^iShNAdyAbhiH sa pArthivaH.
gAndhAryA sahito dhImAnkuntyA cha pratyanandata.. 16-26-19 (97864)
tatashchAshramamAgachChatsiddhachAraNasevitam.
didR^ikShubhiH samAkIrNaM nabhastArAgaNairiva.. .. 16-26-20 (97865)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi ShaDviMsho.adhyAyaH.. 26 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 027
.. shrIH ..
16.27. adhyAyaH 027
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
sa~njayena tApasAnprati yudhiShThirAdInAM draupadyAdistrINAM chA~Ngulinirdeshena nAmanirdeshaH.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
sa taiH saha naravyAdhrairbhrAtR^ibhirbharatarShabha.
rAjA ruchirapadmAkShairAsAMchakre tadAshrame.. 16-27-1 (97866)
tApasaishcha mahAbhAgairnAnAdeshasamAgataiH.
draShTuM kurupateH putrAnpANDavAnpR^ithuvakShasaH.. 16-27-2 (97867)
te bruva~nj~nAtumichChAmaH katamo.atra yudhiShThiraH.
bhImArjunau yamau chaiva draupadI cha yashasvinI.. 16-27-3 (97868)
tAnAchakhyau tadA sUtasteShAM nAma pradhAnataH.
saMjayo draupadIM chaiva sarvAshchAnyA kurustriyaH.. 16-27-4 (97869)
sa~njaya uvAcha. 16-27-5x (8053)
ya eSha jAMbUnadashuddhagaura-
stanurmahAsiMha iva pravR^iddhaH.
prachaNDaghoNaH pR^ithudIrghanetra-
stAmrAyatAkShaH kururAja eShaH.. 16-27-5 (97870)
ayaM punarmattagajendragAmI
prataptachAmIkarashuddhagauraH.
pR^ithvAyatAMsaH pR^ithudIrghabAhu-
rvR^ikodaraH pashyata pashyatemam.. 16-27-6 (97871)
yastveSha pArshve.asya mahAdhanuShmA-
~nshyAmo yuvA vAraNayUthapAbhaH.
siMhonnatAMso gajakhelagAmI
padmAyatAkSho.arjuna eSha vIraH.. 16-27-7 (97872)
kuntIsamIpe puruShottamau tu
yamAvimau viShNumahendrakalpau.
manuShyaloke sakale samosti
yayorna rUpe na bale na shIle.. 16-27-8 (97873)
iyaM punaH padmadalAyatAkShI
madhyaM vayaH ki~nchidiva spashantI.
nIlotpalAbhA puradevateva
kR^iShNA sthitA mUrtimatIva lakShmIH.. 16-27-9 (97874)
asyAstu pArshve kanakopamatva-
geShA sthitA mUrtimatIva gaurI.
satye sthitA sA bhaginI dvijAgryA-
shchakrAyudhasyApratimasya tasya.. 16-27-10 (97875)
iyaM cha jAMbUnadashuddhagaurI
pArthasya bhAryA bhujagendrakanyA.
chitrA~NgadA chaiva narendrakanyA
yaiShA savarNArdramadhUkapuShpaiH.. 16-27-11 (97876)
iyaM svasA rAjachamUpateshcha
pravR^iddhanIlotpaladAmavarNA.
paspardha kR^iShNena sadA nR^ipo yo
vR^ikodarasyaiSha parigraho.agryaH.. 16-27-12 (97877)
iyaM cha rAj~no magadhAdhipasya
sutA jarAsaMdha iti shrutasya.
yavIyaso mAdravatIsutasya
bhAryA matA champakadAmagaurI.. 16-27-13 (97878)
indIvarashyAmatanuH sthitA tu
yaiShA parA.a.asannatarorlateva.
bhAryA matA mAdravatIsutasya
jyeShThasya seyaM kamalAyatAkShI.. 16-27-14 (97879)
iyaM tu niShTaptasuvarNagaurI
rAj~no virATasya sutA saputrA.
bhAryA.abhimanyornihato raNe yo
droNAdibhistairviratho rathasthaiH.. 16-27-15 (97880)
etAstu sImantashiroruhA yAH
shuklottarIyA nararAjapatnyaH.
rAj~nosya vR^iddhasya paraMshatAkhyAH
snuShA nR^ivIrAhataputranAthAH.. 16-27-16 (97881)
ekatA yathAmukhyamudAhR^itA vo
brAhmaNyabhAvAdR^ijubuddhisatvAt.
sarvA bhavadbhiH paripR^ichChyamAnA
narendrapatnyaH suvishuddhasatvAH.
`sarve bhavantopi tapobalAgryAH
kShAntAshcha dAntAshcha kulodbhavAshcha..' 16-27-17 (97882)
vaishampAyana uvAcha. 16-27-18x (8054)
evaM sa rAjA kuruvR^iddhavaryaH
samAgatastairnaradevaputraiH.
paprachCha sarvaM kushalaM tadAnIM
gateShu sarveShvatha tApaseShu.. 16-27-18 (97883)
yodheShu chApyAshramamaNDalaM ta-
nmatvA niviShTeShu vimuchya patram.
strIvR^iddhabAle cha susaMniviShTe
yathArhatastAnkushalAnyapR^ichChat.. .. 16-27-19 (97884)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi saptaviMsho.adhyAyaH.. 27 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-27-12 parigraho bhAryA.. 7-27-14 yAsau vishuddhAMbujapadmanetrA iti ka.tha.pAThaH.. 7-27-16 bhImantamAtreNa upalakShitA. natvala~NkArAdinA tAdR^ishAH shiroruhAH keshA yAsAM tAH sImantashiroruhAH. asImanteti pATho yuktaH. shuklottarIyA nararAjakanyA iti ka.tha.pAThaH.. 7-27-19 patraM vAhanam..AshramavAsikaparva - adhyAya 028
.. shrIH ..
16.28. adhyAyaH 028
athAshramavAsaparva .. 1 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTrayudhiShThirAbhyAM parasparakushalaprashnAdipUrvakaM sa.NllApaH.. 1 .. yudhiShThireNa dhR^itarAShTraMprati viduraH kveti prashne tatratyena kenachidyadR^ichChayA dhR^itarAShTramupasarpato janAvalokanena pratinivartamAnasya cha tasya pradarshanam.. 2 .. tato yudhiShThireNAnudhAvanena tatsamIpagamanam.. 3 .. tato vidure yogAtsvasharIratyAgena tachCharIrapraveshaH.. 4 .. yudhiShThireNa dhR^itarAShTrAdiShu tadadbhutanivedanam.. 5 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
dhR^itarAShTra uvAcha.
yudhiShThira mahAbAho kachchitvaM kushalI hyasi.
sahito bhrAtR^ibhiH sarvaiH paurajAnapadaistathA.. 16-28-1 (97885)
ye cha tvAmanujIvanti kachchitte.api nirAmayAH.
sachivA bhR^ityavargAshcha guravashchaiva te nR^ipa.. 16-28-2 (97886)
kachchitte.api nirAta~NkA vasanti viShaye tava.
kachchidvartasi paurANIM vR^ittiM rAjarShisevitAm.. 16-28-3 (97887)
kachchinnyAyAnanuchChidya koshaste.abhiprapUryate.
arimadhyasthamitreShu vartase chAnurUpataH.
brAhmaNAnagrahArairvA yathAvadanupashyasi.. 16-28-4 (97888)
kachchitte parituShyanti shIleni bharatarShabha.
shatravopi kutaH paurA bhR^ityA vA svajanopi vA.. 16-28-5 (97889)
kachchidyajasaki rAjendra shraddhAvAnpitR^idevatAH.
atithInannapAneni kachchidarchasi bhArata.. 16-28-6 (97890)
kachchinnayapathe viprAH svakarmaniratAstava.
kShatriyA vaishyavarNA vA shUdrA vA.api kuTumbinaH.. 16-28-7 (97891)
kachchitstrIbAlavR^iddhaM te na shochati na yAchate.
jAmayaH pUjitAH kachchittava gehe nararShabha.. 16-28-8 (97892)
kachchidrAjarShivaMsho.ayaM tvAmAsAdya mahIpatim.
yathochitaM mahArAja yashasA nAvasIdati.. 16-28-9 (97893)
vaishaNpAyana uvAcha. 16-28-10x (8055)
ityevAdinaM taM sa nyAyavitpratyabhAShata.
kushalaprashnasaMyuktaM kushalo vAkyamabravIt.. 16-28-10 (97894)
yudhiShThira uvAcha. 16-28-11x (8056)
api te vardhate rAjaMspapo mandaH shramashcha te .. 16-28-11 (97895)
api me jananI cheyaM shushrUShurvigataklamA.
athAsyAH saphalo rAjanvanavAso bhaviShyati.. 16-28-12 (97896)
iyaM cha mAtA jyeShThA me shItavAtAdhvakarshitA.
ghoreNa tapasA yuktA devI kachchinna shochati.. 16-28-13 (97897)
hatAnputrAnmahAvIryAnkShatradharmaparAyaNAn.
nApadhyAyati vA kachchidasmAnpApakR^itaH sadA.. 16-28-14 (97898)
kva chAsau viduro rAjannemaM pashyAmahe vayam.
saMjayaH kushalI chAyaM kachchinnu tapasi sthiraH.. 16-28-15 (97899)
vaishampAyana uvAcha. 16-28-16x (8057)
ityuktaH pratyuvAchainaM dhR^itarAShTro janAdhipam.
kushalI viduraH putra tapo ghoraM samAshritaH.. 16-28-16 (97900)
vAyubhakSho nirAhAraH kR^isho dhamanisaMtataH.
kajAchiddR^ishyate vipraiH shUnye.asminkAnane kvachit.. 16-28-17 (97901)
ityevaM bruvatastasya jaTI vITAmukhaH kR^ishaH.
digvAsA maladigdhA~Ngo vanareNusamukShitaH.. 16-28-18 (97902)
dUrAdAlakShitaH kShattA tatrAkhyAto mahIpateH.
`kavidurastveSha dharmAtmA janaM dR^iShTvA nivartate..' 16-28-19 (97903)
nivartamAnaM sahasA janaM dR^iShTvA.a.ashramaM prati.
tamanvadhAvannR^ipatireka eva yudhiShThiraH.
pravishantaM vanaM ghoraM lakShyAlakShyaM kvachitkvachit.. 16-28-20 (97904)
bhobho vidura rAjA.ahaM dayitaste yudhiShThiraH.
iti bruvannarapatistaM yatnAdabhyadhAvata.. 16-28-21 (97905)
tato vivikta ekAnte tasthau buddhimatAM varaH.
viduro vR^ikShamAshritya ka~nchittatra vanAntare.. 16-28-22 (97906)
taM rAjA kShINabhUyiShThamAkR^itImAtrasUchitam.
abhijaj~ne mahAbuddhiM mahAbuddhiryudhiShThiraH.. 16-28-23 (97907)
yudhiShThiro.ahamasmIti vAkyamuktvA.agrataH sthitaH.
vidurasyAshrame rAjA sa cha pratyAha saMj~nayA.. 16-28-24 (97908)
tataH so.animiSho bhUtvA rAjAnaM tamudaikShata.
saMyojya vidurastasmindR^iShTiM dR^iShTyA samAhitaH.. 16-28-25 (97909)
vivesha viduro dhImAngAtrairgAtrANi chaiva ha.
prANAnprANeShu cha dadhadindriyANIndriyeShu cha.. 16-28-26 (97910)
sa yogabalamAsthAya vivesha nR^ipatestanum.
viduro dharmarAjasya tejasA prajvalanniva.. 16-28-27 (97911)
vidurasya sharIraM tu tathaiva stabdhalochanam.
vR^ikShAshritaM tadA rAjA dadarsha gatachetanam.. 16-28-28 (97912)
balavantaM tathA.a.atmAnaM mene bahuguNaM tadA.
dharmarAjo mahAtejAstachcha sasmAra pANDavaH.. 16-28-29 (97913)
paurANamAtmanaH sarvaM bhaviShyaM cha vishAmpate.
yogadharmaM mahAtejA vyAsena kathinaM yathA.. 16-28-30 (97914)
dharmarAjashcha tatrainaM sa~nchaskArayiShustadA.
dagdhukAmo.abhavadvidvAnatha vAgabhyabhAShata.. 16-28-31 (97915)
bhobho rAjanna dagdhavyametadvidurasaMj~nakam.
kalebaramihaivaM te dharma eSha sanAtanaH.. 16-28-32 (97916)
loko vaikartano nAma bhaviShyatyasya bhArata.
yatidharmamavAptosau naiSha shochyaH paraMtapa.. 16-28-33 (97917)
ityukto dharmarAjaH sa vinivR^itya tataH punaH.
rAj~no vaichitravIryasya tatsarvaM pratyavedayat.. 16-28-34 (97918)
tataH sa rAjA dhR^itimAnsa cha sarvo janastadA.
bhImasenAdayashchaiva paraM vismiyamAgatAH.. 16-28-35 (97919)
tachChrutvA prItimAnrAjA bhUtvA dharmajamabravIt.
Apo mUlaM phalaM chaiva mamedaM pratigR^ihyatAm.. 16-28-36 (97920)
yadanno hi naro rAjaMstadanno.asyAtithiH smR^itaH.
ityuktaH sa tathetyevaM prAha dharmAtmajo nR^ipam.. 16-28-37 (97921)
phalaM mUlaM cha bubhuje rAj~nA dattaM sahAnujaH.
tataste vR^ikShamUleShu kR^itavAsaparigrahAH.
tAM rAtrimavasansarve phalamUlajalAshanAH.. .. 16-28-38 (97922)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi aShTAviMsho.adhyAyaH.. 28 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-28-4 kachchidAyAnanuchChidyeti ka.pAThaH.. 7-28-8 jAmayaH saubhAgyavatyaH.. 7-28-18 vITA pAShANakavalaH. vanadigdhA~Ngo vAnarairupalakShita iti tha.pAThaH.. 7-28-29 tachcha svasya vidurasya cha ekasyaiva dharmasyAMshAjjAtatvaM sasmAra.. 7-28-30 yogadharmaM sasmAretyanuShajyate.. 7-28-31 saMchaskArayiShuH saMskAraM lambhayitumichChuH.. 7-28-33 lokAssAntAnikAnAma bhaviShyantyasyeti jha.pAThaH. yatidharmo dAhAdyayogyatvam..AshramavAsikaparva - adhyAya 029
.. shrIH ..
16.29. adhyAyaH 029
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa dhR^irAShTrAbhyanuj~nayA bhrAtrAdibhiH saha maharShiNAmAshramadarshanam.. 1 .. shatayUpAdibhiH sashiShyeNa vyAsena cha yudhiShThirAdibhiH parivR^itasya dhR^itarAShTrasyAshramaMpratyAgamanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tatastu rAjanneteShAmAshrame puNyakarmaNAm.
shivA nakShatrasampannA sA vyatIyAya sharvarI.. 16-29-1 (97923)
tatastatra kathAshchAsaMsteShAM dharmArthalakShaNAH.
vichitrapadasa~nchArA nAnAshrutibhiranvitAH.. 16-29-2 (97924)
pANDavAstvabhito mAturdharaNyAM suShupustadA.
utsR^ijya tu mahArhANi shayanAni narAdhipa.. 16-29-3 (97925)
yadAhAro.abhakavadrAjA dhR^itarAShTro mahAmanAH.
tadAhArA nR^ivIMrAste nyavasaMstAM nishAM tadA.. 16-29-4 (97926)
vyatItAyAM tu sharvaryAM kR^itapaurvAhNikakriyaH.
bhrAtR^ibhiH sahito rAjA dadarshAshramamaNDalam.. 16-29-5 (97927)
sAntaH puraparIvAraH sabhR^ityaH sapurohitaH.
yathAsukhaM yathoddeshaM dhR^itarAShTrAbhyanuj~nayA.. 16-29-6 (97928)
dadarsha tatra vedIshcha samprajvalitapAvakAH.
kR^itAbhiShekairmunibhirhutAgnibhirupasthitAH.. 16-29-7 (97929)
vAneyapuShpanikarairAjyadhUmodgamairapi.
brAhmeNa vapuShA yuktA yuktA munigaNasya tAH.. 16-29-8 (97930)
mR^igayUthairanudvignaistatratatra samAshritaiH.
asha~NkitaiH pakShigaNaiH pragItairiva cha prabho.. 16-29-9 (97931)
kekAbhirnIlakaNThAnAM dAtyUhAnAM cha kUjitaiH.
kokilAnAM kuhuravaiH sukhaiH shrutimanoharaiH.. 16-29-10 (97932)
prAdhItadvijaghoShaishcha kvachitkvachidala~NkR^itam.
phalamUlasamAhArairmahadbhishchopashobhitam.. 16-29-11 (97933)
tataH sa rAjA pradadau tApasArthamupAhR^itAn.
kalashAnkA~nchanAnrAjaMstathaivaudumbarAnapi.. 16-29-12 (97934)
ajinAni praveNIshcha sruksruvaM cha mahIpatiH.
kamaNDalUMshchi sthAlIshcha piTharANi cha bhArata.. 16-29-13 (97935)
bhAjanAni cha lauhAni pAtrIshcha vividhA nR^ipa.
yadyadichChati yAvachcha yadanyadapi kA~NkShitam.. 16-29-14 (97936)
evaM sa rAjA dharmAtmA parItyAshramamaNDalam.
vasu vishrANya tatsarvaM punarAyAnmahIpatiH.. 16-29-15 (97937)
kR^itAhnikaM cha rAjAnaM dhR^itarAShTraM mahIpatim.
dadarshAsInamavyagraM gAndhArIsahitaM tadA.. 16-29-16 (97938)
mAtaraM chAvidUrasthAM shiShyavatpraNatAM sthitAm.
kuntIM dadarsha dharmAtmA shiShTAchArasamanvitAm.. 16-29-17 (97939)
sa tamabhyarchya rAjAnaM nAma saMshrAvya chAtmanaH.
niShIdetyabhyanuj~nAto vR^isyAmupavivesha ha.. 16-29-18 (97940)
bhImasenAdayashchaiva pANDava bharatarShabha.
abhivAdyopasa~NgR^ihya niSheduH pArthivAj~nayA.. 16-29-19 (97941)
sa taiH parivR^ito rAjA shushubhe.atIva kauravaH.
bibhradbrAhmIM shriyaM dIptAM devairiva bR^ihaspatiH.. 16-29-20 (97942)
tathA teShUpaviShTeShu samAjagmurmaharShayaH.
shatayUpaprabhR^itayaH kurukShetranivAsinaH.. 16-29-21 (97943)
vyAsashcha bhagavAnvipro devarShigaNasevitaH.
vR^itaH shiShyairmahAtejA darshayAmAsa pArthivam.. 16-29-22 (97944)
tataH sa rAjA kauravyaH kuntIputrashcha dharmarAT.
bhImasenAdayashchaiva pratyutthAyAbhyavAdayan.. 16-29-23 (97945)
samAgatastato vyAsaH shatayUpAdibhirvR^itaH.
dhR^itarAShTraM mahIpAlamAsyatAmityabhAShata.. 16-29-24 (97946)
varaM tu viShTaraM kaushyaM kR^iShNAjinakushottaram.
pratipede tadA vyAsastadarthamupakalpitam.. 16-29-25 (97947)
te cha sarve dvijashreShThA viShTareShu samantataH.
dvaipAyanAbhyanuj~nAtA niShedurvipulaujasaH.. .. 16-29-26 (97948)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi ekonatriMsho.adhyAyaH.. 29 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-29-8 munigaNasya munigaNena. tA vaidikyo laukikyashcha.. 7-29-9 mR^igayUthAdibhirala~NkR^itamAshramam.. 7-29-12 audumbarAn kalashAn.. 7-29-13 praveNIH kuthAH..AshramavAsikaparva - adhyAya 030
.. shrIH ..
16.30. adhyAyaH 030
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
vyAsana dhR^itarAShTraMprati kushalAdiprashnapUrvakaM vidurasya nijasvarUpAdipratipAdanam.. 1 .. tathA itaramaharShiduShkaratadabhIShTAshcharyakarmakaraNapratij~nAnam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tataH samupaviShTeShu pANDaveShu mahAtmasu.
vyAsaH satyavatIputraH provAchAmantrya pArthivam.. 16-30-1 (97949)
dhR^itarAShTra mahAbAho kachchitte vartate tapaH.
kachchinmanaste prINAti vanavAse narAdhipa.. 16-30-2 (97950)
kachchiddhR^idi na te shoko rAjanputravinAshajaH.
kachchijj~nAnAni sarvANi suprasannAni te.anagha.. 16-30-3 (97951)
kachchidbuddhiM dR^iDhAM kR^itvA charasyAraNyakaM vidhim.
kachchidvadhUshcha gAndhArI na shokenAbhibhUyate.. 16-30-4 (97952)
mahApraj~nA buddhimatI devI dharmArthadarshinI.
AgamApAyatattvaj~nA kachchideShA na shochati.. 16-30-5 (97953)
kachchitkuntI cha rAjaMstvAM shushrUShatyanaha~NkR^itA.
yA parityajya svaM putraM gurushushrUShaNe ratA.. 16-30-6 (97954)
kachchiddharmasuto rAjA tvayA pratyabhinanditaH.
bhImArjunayamAshchaiva kachchidete.api sAntitAH.. 16-30-7 (97955)
kachchinnandasi dR^iShTraitAnkachchite nirmalaM manaH.
kachchichcha shuddhabhAvosi jAtaj~nAno narAdhipa.. 16-30-8 (97956)
etaddhi tritayaM shreShThaM sarvabhUteShu bhArata.
nirvairatA mahArAja satyamakrodha eva cha.. 16-30-9 (97957)
kachchitte na cha mohosti vanavAsena bhArata.
svadatte vanyamannaM vA upavAsopi vA bhavet.. 16-30-10 (97958)
viditaM chApi rAjendra vidurasya mahAtmanaH.
gamanaM vidhinA.anena dharmasya sumahAtmanaH.. 16-30-11 (97959)
mANDavyashApAddhi sa vai dharmo viduratAM gataH.
mahAbuddhirmahAyogI mahAtmA sumahAmanAH.. 16-30-12 (97960)
bR^ihaspatirvA deveShu shukro vA.apyasureShu cha.
na tathA buddhisampanno yathA sa puruSharShabhaH.. 16-30-13 (97961)
tapobalavyayaM kR^itvA suchirAtsambhR^itaM tadA.
mANDavyenarShiNA dharmo hyabhibhUtaH sanAtanaH.. 16-30-14 (97962)
niyogAdbrahmaNaH pUrvaM mayA svena balena cha.
vaichitravIryake kShetre jAtaH sa sumahAmatiH.. 16-30-15 (97963)
bhrAtA tava mahArAja devadevaH sanAtanaH.
dhAraNAnmanasA dhyAnAdya dharma kavayo viduH.. 16-30-16 (97964)
satyena saMvardhayati yo damena shamena cha.
ahiMsayA cha dAnena tapasA cha sanAtanaH.. 16-30-17 (97965)
yena yogabalAjjAtaH kururAjo yudhiShThiraH.
dharma ityeSha nR^ipate prAj~nenAmitabuddhinA.. 16-30-18 (97966)
yathA vahniryathA vAyuryathA.a.apaH pR^ithivI yathA.
yathA.a.akAshaM tathA dharma iha chAmutra cha sthitaH.. 16-30-19 (97967)
sarvagashchaiva rAjendra sarvaM vyApya charAcharam.
dR^ishyate devadevaiH sa siddhairnirmuktakalmaShaiH.. 16-30-20 (97968)
yo hi dharmaH sa viduro viduro yaH sa pANDavaH.
sa eSha rAjandR^ishyaste mANDavaH preShyavatsthitaH.. 16-30-21 (97969)
praviShTaH sa mahAtmAnaM bhrAtA te buddhisammataH.
dR^iShTvA mahAtmA kaunteyaM mahAyogabalAnvitaH.. 16-30-22 (97970)
tvAM chApi shreyasA yokShye nachirAdbharatarShabha.
saMshayachChedanArthAya prAptaM mAM viddhi putraka.. 16-30-23 (97971)
na kR^itaM yaiH purA kaishchitkarma loke maharShibhiH.
AshcharyabhUtaM tapasaH phalaM taddarshayAmi vaH.. 16-30-24 (97972)
kimichChasi mahIpAla mattaH prAptumabhIpsitam.
draShTruM spraShTumatha shrotuM tatkartAsmi tavAnagha.. .. 16-30-25 (97973)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi AshramavAsaparvaNi triMsho.adhyAyaH.. 30 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-30-6 yA parityavya rAjyaM svamiti ka.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 031
.. shrIH ..
16.31. adhyAyaH 031
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTrAshrame bhrAtrAdibhiH sainyena cha saha mAsamekaM nivasati yudhiShThire kadAchana vyAsadhR^itarAShTrau parivArya nArAdAdibhirgAndhAryAdibhiH pANDavaishcha samupaveshanam.. 1 .. tatra gAndhAryA vyAsamprati dhR^itarAShTrasya putradidR^ikShAnivedane vyAsena kuntIMprati tadabhIShTanivedanachodanA.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
vanavAsaM gate vipra dhR^itarAShTre mahIpatau.
sabhArye nR^ipashArdUle vadhvA kuntyA samanvite.. 16-31-1 (97974)
vidure chApi dharmaj~ne dharmarAjaM vyapashrite.
vasatsu pANDuputreShu sarveShvAshramamaNDale.. 16-31-2 (97975)
yattadAshcharyamiti vai kariShyAmItyuvAcha ha.
vyAsaH paramatejasvI maharShistadvadasva me.. 16-31-3 (97976)
vanavAse cha kauravyAH kiyantaM kAlamachyutaH.
yudhiShThiro narapatirnyavasatsajanastadA.. 16-31-4 (97977)
kimAhArAshcha te tatra sasainyA nyavasanprabho.
sAntaHpurA mahAtmAna etadichChAmi veditum.. 16-31-5 (97978)
vaishampAyana uvAcha. 16-31-6x (8058)
`vanavAsagataM rAjandhR^itarAShTraM mahIpatim.
yudhiShThiro.abhyayAddraShTuM sasainyo bhrAtR^ibhiH saha.. 16-31-6 (97979)
prathame divase chaiShAmApo mUlaM phalaM tathA.
bhojanaM bhUmishayyA cha tatrAsIdbharatarShabha.. 16-31-7 (97980)
te.anuj~nAtAstadA rAjankururAjena pANDavAH.
vividhAnyannapAnAni shayyAshchaivAbhajanvane.. 16-31-8 (97981)
mAsamekaM vijahruste sasainyAntaHpuro vane.
atha tatrAgamadvyAso yathoktaM te mayA.anagha.. 16-31-9 (97982)
tathA cha teShAM sarveShAM kathAbhirnR^ipasannidhau.
vyAsanvAsya taM rAjannAjagmurmunayo.apare.. 16-31-10 (97983)
nAradaH parvatashchaiva devalashcha mahAtapAH.
vishvAvasustuMburushcha chitrasenashcha bhArata.. 16-31-11 (97984)
teShAmapi yathAnyAyaM pUjAM chakre mahAtapAH.
dhR^itarAShTrAbhyanuj~nAtaH kurarAjo yudhiShThiraH.. 16-31-12 (97985)
niSheduste tataH sarve pUjAM prApya yudhiShThirAt.
AsaneShu cha puNyeShu barhiNeShu vareSha_u cha.. 16-31-13 (97986)
teShu tatropaviShTeShu sa tu rAjA mahAmatiH.
pANDuputraiH parivR^ito niShasAda kurUdvaha.. 16-31-14 (97987)
gAndhArI chaiva kuntI cha draupadI sAtvatI tathA.
striyashchAnyAstathA.anyAbhiH sahopavivishustataH.. 16-31-15 (97988)
teShAM tatra kathA divyA dharmiShThAshchAbhavannR^ipa.
rAjarShINAM purANAnAM devAsuravibhishritAH.. 16-31-16 (97989)
tataH kathAnte vyAsastaM praj~nAchakShuShamIshvaram.
provAcha vadatAMshreShThaH punareva sa tadvachaH.. 16-31-17 (97990)
prIyamANo mahAtejAH sarvavedavidAMvaraH.
viditaM mama rAjendra yatte hR^idi vivakShitam.. 16-31-18 (97991)
dahyamAnasya shokena tava putrakR^itena vai.
gAndhAryAshchaiva yadduHkhaM hR^idi tiShTati nityadA.. 16-31-19 (97992)
kuntyAshcha yanmahArAja draupadyAshcha hR^idi sthitam.
yachcha dhArayate tIvraM duHkhaM putravinAshajam.
subhadrA kR^iShNabhaginI tachchApi viditaM mama.. 16-31-20 (97993)
shrutvA samAgamamimaM sarveShAM vastato nR^ipa.
saMshayachChedanArthAya prAptaH kauravanandana.. 16-31-21 (97994)
ime cha devagandharvAH sarve cheme maharShayaH.
pashyantu tapaso vIryamadya me chirasambhR^itam.. 16-31-22 (97995)
taduchyatAM mahAprAj~na kaM kAmaM pradadAmi te.
pravaNosmi varaM dAtuM pashya me tapaso balam.. 16-31-23 (97996)
evamuktaH sa rAjendro vyAsenAmitabuddhinA.
muhUrtamiva saMchintya vachanAyopachakrame.. 16-31-24 (97997)
dhanyosmyanugR^ihItashcha saphalaM jIvitaM cha me.
yanme samAgamo.adyeha bhavadbhiH saha sAdhubhiH.. 16-31-25 (97998)
adya chApyavagachChAmi gatimiShTAmihAtmanaH.
brahmakalpairbhavadbhiryatsameto.ahaM tapodhanAH.. 16-31-26 (97999)
darshanAdeva bhavatAM pUto.ahaM nAtra saMshayaH.
vidyate na bhayaM chApi paraloke mamAnaghAH.. 16-31-27 (98000)
kiMtu tasya sudurbuddhermandasyApanayairbhR^isham.
dUyate me mano nityaM smarataH putragR^iddhinaH.. 16-31-28 (98001)
apApAH pANDavA yena nikR^itAH pApabuddhinA.
ghAtitA pR^ithivI yena sahayA sanaradvipA.. 16-31-29 (98002)
rAjAnashcha mahAtmAno nAnAjanapadeshvarAH.
Agamya mama putrArthe sarve mR^ityuvashaM gatAH.. 16-31-30 (98003)
ye te pitR^IshchaM dArAMshcha prANAMshcha manasaH priyAn.
parityajya gatAH shUrAH pretarAjaniveshanam.. 16-31-31 (98004)
kA nu teShAM gatirbrahmanmitrArthe ye hatA mR^idhe.
tathaiva putrapautrANAM mama ye nihatA yudhi.. 16-31-32 (98005)
dUyate me mano.abhIkShNaM ghAtayitvA mahAbalam.
bhIShmaM shAntanavaM vR^iddhaM droNaM cha dvijasattamam.. 16-31-33 (98006)
mama putreNa mUDhena pApenAkR^itabuddhinA.
kShayaM nItaM kulaM dIptaM pR^ithivIrAjyamichChatA.. 16-31-34 (98007)
`ete madarthe putrAMshcha dArAMshcha manasaH priyAn.
bhogAMshcha vividhAMstAta iShTApurtAMstathaiva cha.
parityajya gatAH shUrAH pretarAjaniveshanam..' 16-31-35 (98008)
etatsarvamanusmR^itya dahyamAno divAnisham.
na shAntimadhigachChAmi duHkhashokasamAhataH.. 16-31-36 (98009)
iti me chintayAnasya pitaH shAntirna vidyate.. 16-31-37 (98010)
vaishampAyana uvAcha. 16-31-38x (8059)
tachChrutvA vividhaM tasya rAjarSheH paridevitam.
punarnavIkR^itaH shoko gAndhAryA janamejaya.. 16-31-38 (98011)
kuntyA drupadaputryAshcha subhadrAyAstathaiva cha.
tAsAM cha varanArINAM vadhUnAM kauravasya ha.. 16-31-39 (98012)
putrashokasamAviShTA gAndhArI tvidamabravIt.
shvashuraM baddhanayanA devI prA~njalirutthitA.. 16-31-40 (98013)
`lokAntaragatAnputrAnayaM kA~NkShati mAnada.
tachchAsya mAsaM j~nAtaM bhagavaMstapasA tvayA..' 16-31-41 (98014)
ShoDashemAni varShANi gatAni munipu~Ngava.
asya rAj~nohatAnputrA~nshochato na shamo vibho.. 16-31-42 (98015)
putrashokasamAviShTo niHshvasanhyeSha bhUmipaH.
na shete vasatIH sarvA dhR^itarAShTro mahAmune.. 16-31-43 (98016)
lokAnanyAnsamarthosi sraShTuM sarvAMstapobalAt.
kimu lokAntaragatAnrAj~no darshayituM sutAn.. 16-31-44 (98017)
iyaM cha draupadI kR^iShNA hataj~nAtisutA bhR^isham.
shochatyatIva sarvAsAM snuShANAM dayitA snuShA.. 16-31-45 (98018)
tathA kR^iShNasya bhaginI subhadrA bhadrabhAShiNI.
saubhadrakavadhasaMtaptA bhR^ishaM shochati bhAminI.. 16-31-46 (98019)
iyaM cha bhUrishravaso bhAryA paramasammatA.
bhartR^ivyasanashokArtA bhR^ishaM shochati bhAminI.. 16-31-47 (98020)
yasyAstu shvashuro dhImAnbAhlikaH sa kurUdvahaH.
nihataH somadattashcha pitrA saha mahAraNe.. 16-31-48 (98021)
shrImatosya mahAbuddheH sa~NgrAmeShvapalAyinaH.
putrasya te putrashataM nihataM yadraNAjire.. 16-31-49 (98022)
tasya bhAryAshatamidaM duHkhashokasamAhatam.
punaHpunarvardhayAnaM shokaM roj~no mamaiva cha.
hatAhAreNa mahatA mAmupAste mahAmune.. 16-31-50 (98023)
ye cha shUrA mahAtmAnaH shvashurA me mahArathAH.
somadattaprabhR^itayaH kA nu teShAM gatiH prabho.. 16-31-51 (98024)
tava prasAdAdbhagavanvishoko.ayaM mahIpatiH.
kuryAtkAlamahaM cheyaM vadhUstava mahAmune.. 16-31-52 (98025)
ityuktavatyAM gAndhAryAM kuntI vratakR^ishAnanA.
prachchannajAtaM putraM tu sasmArAdityasannibham.. 16-31-53 (98026)
tAmR^iShirvarado vyAso dUrashravaNadarshanaH.
apashyadduHkhitAM devIM mAtaraM savyasAchinaH.. 16-31-54 (98027)
tAmuvAcha tato vyAso yatte kAryaM vivakShitam.
tadbUhi tvaM mahAbhAge yatte manasi vartate.. 16-31-55 (98028)
shvashurAya tata kuntI praNamya shirasA tadA.
uvAcha vAkyaM savrIDA vivR^iNvAnA purAtanam.. .. 16-31-56 (98029)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi ekatriMsho.adhyAyaH.. 31 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-31-13 barhiNeShu pakShibarhajatUlikAmayeShu.. 7-31-50 mAmupAste bhAryAshataM rodanaM kurvat mAmeva parivArya tiShThatItyarthaHAshramavAsikaparva - adhyAya 032
.. shrIH ..
16.32. adhyAyaH 032
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
kuntyA vyAsaMprati svasmindurvAsaHprasAdena sUryAtkarNasyotpattikathanapUrvakaM svasya taddidR^ikShAnivedanam.. 1 .. vyAsena kuntIMprati hetUpanyAsena tatprayuktadoShasha~NkAnirasanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
kuntyuvAcha.
bhagava~nshvashuro me.asi daivatasyApi daivatam.
sa me devAtidevastvaM shR^iNu satyAM giraM mama.. 16-32-1 (98030)
tapasvI kopano vipro durvAsA nAma me pituH.
bhikShAmupAgato bhoktuM tamahaM paryatoShayam.. 16-32-2 (98031)
shauchane tvAgasastyAgaiH shuddhena manasA tathA.
kopasthAneShvapi mahatsvakupyanna kadAchana.. 16-32-3 (98032)
sa prIto varado me.abhUtkR^itakR^ityo mahAmuniH.
avashyaM te grahItavyamiti mAM sobravIdvachaH.. 16-32-4 (98033)
tataH shApabhayAdvipramavochaM punareva tam.
evamastviti cha prAha punareva sa me dvijaH.. 16-32-5 (98034)
dharmasya jananI bhadre bhavitrI tvaM shubhAnane.
vashe sthAsyanti te devA yAMstvamAvAhayiShyasi.. 16-32-6 (98035)
ityuktvA.antarhito viprastato.ahaM vismitA.abhavam.
na cha sarvAsvavasthAsu smR^itirme vipraNashyati.. 16-32-7 (98036)
atha harmyatalasthA.ahaM ravimudyantamIkShatI.
saMsmR^itya tadR^iShervAkyaM spR^ihayantI divAkaram.. 16-32-8 (98037)
sthitA.ahaM bAlabhAvena tatra doShamabuddhyatI.
atha devaH sahasrAMshurmatsamIpagato.abhavat.. 16-32-9 (98038)
dvidhA kR^itvA.a.atmano dehaM bhUmau cha gagane.api cha.
tatApa lokAnekena dvitIyenAgamatsa mAm.. 16-32-10 (98039)
sa mAmuvAcha vepantIM varaM matto vR^iNIShva ha.
gamyatAmiti taM chAhaM praNamya sirasA.avadam.. 16-32-11 (98040)
sa mAmuvAcha tigmAMshurvR^ithA.a.ahvAnaM na me kShamam.
dhakShyAmi tvAM cha vipraM cha yena datto varastava.. 16-32-12 (98041)
tamahaM rakShatI vipraM shApAdanapakAriNam.
putro me tvatsamo deva bhavediti tato.abravam.. 16-32-13 (98042)
tato mAM tejasA.a.avishya mohayitvA cha bhAnumAn.
uvAcha bhavitA putrastavetyabhyagamaddivam.. 16-32-14 (98043)
tato.ahamantarbhavane pitushchittAnurakShiNI.
gUDhotpannaM sutaM bAlaM jale karNamavAsR^ijam.. 16-32-15 (98044)
nUnaM tasyaiva devasya prasAdAtpunareva tu.
kanyA.ahamabhavaM vipra yathA prAha sa mAmR^iShiH.. 16-32-16 (98045)
sa mayA sUDhayA putro j~nAyamAno.apyupekShitaH.
tanmAM dahati viprarShe yathA suviditaM tava.. 16-32-17 (98046)
yadi pApamapApaM vA yadetadvivR^itaM mayA.
taM draShTumichChAmi bhagavanvyapanetuM tvamarhasi.. 16-32-18 (98047)
yachchAsya rAj~no viditaM hR^idisthaM bhavato.anagha.
taM chAyaM labhatAM kAmamadyaiva munisattama.. 16-32-19 (98048)
ityuktaH pratyuvAchedaM vyAso vedavidAMvaraH.
sAdhu sarvamidaM bhAvyamevametadyathA.a.attha mAm.. 16-32-20 (98049)
aparAdhashcha te nAsti kanyAbhAvaM gatA hyasi.
devAshchaishvaryavanto vai sharIrANyAvishanti vai.. 16-32-21 (98050)
santi devanikAyAshcha saMkalpAjjanayanti ye.
vAchA dR^iShTyA tathA sparshAtsaMgharSheNeti pa~nchadhA.. 16-32-22 (98051)
manuShyadharmo daivena dharmeNa hi na duShyati.
iti kunti vijAnIhi vyetu te mAnaso jvaraH.. 16-32-23 (98052)
sarvaM balavatAM pathyaM sarvaM balavatAM shuchi.
sarvaM balavatAM dharmaH sarvaM balavatAM svakam.. .. 16-32-24 (98053)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi dvAtriMsho.adhyAyaH.. 32 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-32-3 AgasastyAgairaparAdhatyAgaiH.. 7-32-22 sagharSheNa ratyA..AshramavAsikaparva - adhyAya 033
.. shrIH ..
16.33. adhyAyaH 033
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
vyAsena gAndhArIMprati samarahatAnAM duryodhanAdInAM sarveShAM rAtrau pradarshanapratij~nAnapUrvakaM dhR^itarAShTrAdInAM vishiShya gandharvAdyaMshatvakathanam.. 1 .. dhR^itarAShTrAdibhirvyAsavachanAdga~NgAtIrametya bandhudarshanautkaNThyena kR^ichChrAdaharyApanam. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vyAsa uvAcha.
bhadre drakShyasi gAndhAri putrAnbhrAtR^InsvakAngaNAn.
vadhUshcha patibhiH sArdhaM nishi suptosthitA iva.. 16-33-1 (98054)
karNaM drakShyati kuntI cha saubhadraM chApi yAdavI.
draupadI pa~nchaputrAMshcha pitR^InbhrAtR^IMstathaiva cha.. 16-33-2 (98055)
pUrvamevaiSha hR^idaye vyavasAyo.abhakavanmama.
yadA.asmi chodito rAj~nA bhavatyA pR^ithayaiva cha.. 16-33-3 (98056)
na te shochyA mahAtmAnaH sarva eva nararShabhAH.
kShatradharmaparAH santastathA hi nidhanaM gatAH.. 16-33-4 (98057)
bhavitavyamavashyaM tatsurakAryamanindite.
avaterustataH sarve devA bhAgairmahItalam.. 16-33-5 (98058)
gandharvApsarasashchaiva pishAchA guhyarAkShasAH.
tathA puNyajanAshchaiva siddhA devarShayopi cha.. 16-33-6 (98059)
devAshcha dAnavAshchaiva tathA devarShayo.amalAH.
te ete nidhanaM prAptAH kurukShetre raNAjire.. 16-33-7 (98060)
gandharvarAjo yo dhImAndhR^itarAShTra iti shrutaH.
sa eva mAnuShe loke dhR^itarAShTraH patistava.. 16-33-8 (98061)
pANDuM marudgaNAdviddhi vishiShTatamamachyutam.
dharmasyAMsho.abhavatkShattA rAjA chaiva yudhiShThiraH.. 16-33-9 (98062)
kaliM duryodhanaM viddhi shakuniM dvAparaM nR^ipam.
duHshAsanAdInviddhi tvaM rAkShasAnshubhadarshane.. 16-33-10 (98063)
marudgaNAdbhImasenaM balavantamariMdamam.
viddhiM tvaM tu naramR^iShimimaM pArthaM dhanaMjayam.
nArAyaNaM hR^iShIkeshamashvinau yamajau tathA.. 16-33-11 (98064)
dvidhA kR^itvA.a.atmano dehamAdityaM tapatAM varam.
lokAMshcha tApayAnaM vai karNaM viddhi pR^ithAsutam.. 16-33-12 (98065)
yaH sa vairArthamudbhUtaH saMgharShajananaskatathA.
taM karNaM viddhi kalyANi bhAskaraM shubhadarshane.. 16-33-13 (98066)
yashcha pANDavadAyAdo hataH Sha~NmirmahArathaiH.
sa soma iha saubhadro yogAdevAbhavaddvidhA.. 16-33-14 (98067)
draupadyA saha saMbhUtaM dhR^iShTadyumnaM cha pAvakAt.
agrerbhAgaM shubhaM viddhi rAkShasaM tu shikhaNDinam.. 16-33-15 (98068)
droNaM bR^ihaspaterbhAgaM viddhi drauNiM cha rudrajam.
gA~Ngeyo vasuvIryeNa devo mAnuShatAM gataH.. 16-33-16 (98069)
evamete mahApraj~ne devA mAnuShyametya hi.
tataH punargatAH svargaM kR^ite karmaNi shobhane.. 16-33-17 (98070)
yachcha vai hR^idi sarveShAM duHkhametachchiraM sthitam.
tadadya vyapaneShyAmi paralokakR^itAdbhayAt.. 16-33-18 (98071)
sarve bhavanto gachChantu nadIM bhAgIrathIM prati.
tatra drakShyatha tAnsarvAnye hatAstatra saMyuge.. 16-33-19 (98072)
vaishampAyana uvAcha. 16-33-20x (8060)
iti vyAsasya vachanaM shrutvA sarvA janastadA.
mahatA siMhanAdena ga~NgAmabhimukho yayau.. 16-33-20 (98073)
dhR^itarAShTrashcha sAmAtyaH prayayau saha pANDavaiH.
sahito munishArdUlairgandharvaishcha samAgataiH.. 16-33-21 (98074)
tato ga~NgAM samAsAdya krameNa sa janArNavaH.
nivAsamakarotsarvo yathAprIti yathAsukham.. 16-33-22 (98075)
rAjA cha pANDavaiH sArdhamiShTe deshe sahAnugaH.
nivAsamakaroddhImAnsastrIvR^iddhapuraHsaraH.. 16-33-23 (98076)
jagAma tadahaschApi teShAM varShashataM yathA.
nishAM pratIkShamANAnAM didR^ikShUNAM mR^itAnnR^ipAn.. 16-33-24 (98077)
atha puNyaM girivaramastamabhyagamadraviH.
tataH kR^itAbhiShekAste naishaM karma samAcharan.. .. 16-33-25 (98078)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi trayastriMsho.adhyAyaH.. 33 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 034
.. shrIH ..
16.34. adhyAyaH 034
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
vyAsena nishAyAM ga~NgAjalAvagAhanena samAhnAne purA samaranihataiH kurupANDavobhayapakShIyaiH sarvaiH svasvAbharaNAyudhavAhanAdibhiH saha salilAdudgamya tIrottaraNam.. 1 .. dhR^itarAShTreNa vyAsaprasAdalabdhadivyachakShuShA duryodhanAdInAM sarveShAmavalokanam.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato nishAyAM prAptAyAM kR^itasAyAhnikakriyAH.
vyAsamabhyagamansarve ye tatrAsansamAgatAH.. 16-34-1 (98079)
dhR^itarAShTrastu dharmAtmA pANDavaiH sahitastadA.
shuchirekamanAH sArdhamR^iShibhistairupAvishat.. 16-34-2 (98080)
gAndhAryA saha nAryastu sahitAH samupAvishan.
paurajAnapadashchApi janaH sarvo yathA vayaH.. 16-34-3 (98081)
tato vyAso mahAtejAH puNyaM bhAgIrathIjalam.
avatIryAjuhAvAtha sa.NrvAllokAnmahAmuniH.. 16-34-4 (98082)
pANDavAnAM cha ye yodhAH kauravANAM cha sarvashaH.
rAjAnashcha mahAbhAgA nAnAdeshanivAsinaH.
`pratIkShya tasthuste sarve teShAmAgamanaM prati..' 16-34-5 (98083)
tataH sutumulaH shabdo jalAnte janamejaya.
prAdurAsIdyathAyogaM kurupANDavasenayoH.. 16-34-6 (98084)
tataste pArthivAH sarve bhIShmadroNapurogamAH.
sasainyAH salilAttasmAtsamuttasthuH sahasrashaH.. 16-34-7 (98085)
virATadrupadau chaiva sahaputrau sasainikau.
draupadeyAshcha saubhadro rAkShasashcha ghaTotkachaH.. 16-34-8 (98086)
karNaduryodhanau chaiva shakunishcha mahArathaH.
duHshAsanAdayashchaiva dhArtarAShTrA mahAbalAH.. 16-34-9 (98087)
jArAsandhirbhagadatto jalasandhashcha vIryavAn.
bhUrishravAH shalaH shalyo vR^iShasenashcha sAnujaH.. 16-34-10 (98088)
lakShmaNo rAjaputrashcha dhR^iShTadyumnassahAtmajaH.
shikhaNDiputrAH sarve cha dhR^iShTaketushcha sAnuja.. 16-34-11 (98089)
achalo vR^iShakashchaiva rAkShasashchApyalAyudhaH.
bAhlikaH somadattashcha chekitAnashcha pArthivaH.. 16-34-12 (98090)
ete chAnye cha bahavo bahutvAdye na kIrtitAH.
sarve bhAsuradehAste samuttasthurjalAttataH.. 16-34-13 (98091)
yasy vIrasya yo veSho yo dhvajo yachcha vAhanam.
yadvarma yatpraharaNaM tena tena sa dR^ishyate.. 16-34-14 (98092)
divyAMbaradharAH sarve sarve bhrAjiShNukuNDalAH.
nirvairA niraha~NkArA vigatakrodhamatsarAH.. 16-34-15 (98093)
gandharvairupagIyantaH stUyamAnAshcha bandibhiH.
divyamAlyasrajopetAstathA divyApsarovR^itAH.. 16-34-16 (98094)
dhR^itarAShTrasya cha tadA divyaM chakShurnarAdhipa.
muniH satyavatIputraH prItaH prAdAttapobalAt.. 16-34-17 (98095)
divyaj~nAnabalopetA gAndhArI cha yashasvinI.
dadarsha putrAMstAnsarvAnye chAnye.api mR^ighe hatAH.. 16-34-18 (98096)
tadadbhutamachintyaM cha sumahadromaharShamam.
vismitaH sa janaH sarvo dadarshAnimiShekShaNaH.. 16-34-19 (98097)
tadutsavamahodagraM hR^iShTanArInarAkulam.
AshcharyabhUtaM dadR^ishe chitraM paTagataM yathA.. 16-34-20 (98098)
dhR^itarAShTrastu tAnsarvAnpashyandivyena chakShuShA.
mumude bharatashreShTha prasAdAttasya vai muneH.. .. 16-34-21 (98099)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi chatustriMsho.adhyAyaH.. 34 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 035
.. shrIH ..
16.35. adhyAyaH 035
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTradhiShThirAdibhirShyAsaprasAdojjIvitairhatapUrvabandhubhiH saha sa.NllApAdinA yAvadrAtrisukhaviharaNam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tataste puraShashreShThAH samAjagmuH parasparam.
vigatakrodhamAtsaryAH sarve vigatakalmaShAH.. 16-35-1 (98100)
vidhiM paramamAsthAya brahmarShivihitaM shubham.
saMhR^iShTamanasaH sarve devaloka ivAmarAH.. 16-35-2 (98101)
putraH pitrA cha mAtrA cha bhAryAshcha patibhiH saha.
bhrAtrA bhrAtA sakhA chaiva sakhyA rAjansamAgatAH.. 16-35-3 (98102)
pANDavAstu maheShvAsaM karNaM saubhadrameva cha.
sampraharShAtsamAjagmurdraupadeyAMshchaka sarvashaH.. 16-35-4 (98103)
tataste prIyamANA vai karNena saha pANDavAH.
sametya pR^ithivIpAla sauhR^ide cha sthitA.abhavan.. 16-35-5 (98104)
parasparaM samAgamya yodhAste bharatarShabha.
muneH prasAdAtte hyevaM kShatriyA naShTamanyavaH.. 16-35-6 (98105)
asauhR^idaM parityajya sauhR^ide paryavasthitAH.
evaM samAgatAH sarve gurubhirbAndhavaiH saha.. 16-35-7 (98106)
putraishcha puruShavyAghrAH kuravo.anye cha pArthivAH.
tAM rAtrimakilAmevaM vihR^itya prItamAnasAH.. 16-35-8 (98107)
menire paritoSheNa nR^ipAH svargasado yathA.
nAtra shoko bhayaM trAso nAratirnAyasho.abhavat.. 16-35-9 (98108)
parasparaM samAgamya yodhAnAM bharatarShabha.
samAgatAstAH pitR^ibhirbhrAtR^ibhiH patibhiH sutaiH.
mudaM paramikAM prApya nAryo duHkhamathAtyajan.. 16-35-10 (98109)
`devalokaM gatA ye cha ye cha brahmasado gatAH.
ye chApi vAruNaM lokaM ye cha golokamAshritAH.. 16-35-11 (98110)
tathA vaivasvataM lokaM ye cha yakShAnupAgatAH.
rAkShasAMshcha pishAchAMshcha kurUMshchApi tathottarAn.. 16-35-12 (98111)
vichitrAshcha gatIranye ye prAptAH karmabhirnarAH.
sarve te tadvayorUpaveShAstatra samabhyayuH..' 16-35-13 (98112)
ekAM rAtriM vihR^ityaivaM te vIrAstAshcha yoShitaH.
AmantryAnyonyamAshliShya tato jagmuryathAgataM.. 16-35-14 (98113)
tato visarjayAmAsa lokAMstAnmunipu~NgavaH.
kShaNenAntarhitAshchaiva prekShatAmeva te.abhavan.. 16-35-15 (98114)
avagAhya mahAtmAnaH puNyAM bhAgIrathIM nadIm.
sarathAH sadhvajAshchaiva svAni veshmAni bhejire.. 16-35-16 (98115)
devalokaM yayuH kechitkechidbrahmasadastathA.
kechichcha vAruNaM lokaM kechitkauberamApnuvan.. 16-35-17 (98116)
tato vaivasvataM lokaM kechichchaivApnuvannR^ipAH.
rAkShasAnAM pishAchAnAM kechichchApyuttarAnkurUn.. 16-35-18 (98117)
vichitragatayaH sarve yAnavApyAmaraiH saha.
Ajagmuste mahAtmAnaH savAhAH sapadAnugAH.. 16-35-19 (98118)
gateShu teShu sarveShu salilastho mahAmuniH.
dharmasIlo mahAtejAH kurUNAM hitakR^itadA.
tataH provAcha tAH sarvAH kShatriyA nihateshvarAH. 16-35-20 (98119)
yAyAH patikR^itA.NllokAnichChanati paramastriyaH.
tA jAhnavIjalaM kShipramavagAhantvatandritAH.. 16-35-21 (98120)
tatastasya vachaH shrutvA shraddadhAnA varA~NganAH.
shvashuraM samanuj~nApya vivishurjAhnavIjalam.. 16-35-22 (98121)
vimuktA mAnuShairdehaistatastA bhartR^ibhiH saha.
samAjagmustadA sAdhvyaH sarvA evaM vishAmpate.. 16-35-23 (98122)
evaM krameNi sarvAstAH shIlavatyaH pativratAH.
pravishya toyaM nirmuktA jagmurbhartR^isalokatAm.. 16-35-24 (98123)
divyarUpasamAyuktA divyAbharaNabhUShitAH.
divyamAlyAMbaradharA yathA.a.asAM patayastathA.. 16-35-25 (98124)
tAH shIlaguNasampannA vimAnasthA gataklumAH.
sarvAH sarvaguNopetAH svasthAnaM pratipedire.. 16-35-26 (98125)
yasya yasya tu yaH kAmastasminkAle babhUva ha.
taMtaM visR^iShTavAnvyAso varado dharmavatsalaH.. 16-35-27 (98126)
tachChrutvA naradevAnAM punarAgamanaM narAH.
jahR^iShurmuditAshchAsannAnAdeshagatA api.. 16-35-28 (98127)
`te naShTabhayasa~NkalpA narA vigatakalmaShAH.
babhUvuH pauravAHsarve taddR^iShTvA.a.ashcharyamuttamam..' 16-35-29 (98128)
priyaiH samAgamaM teShAM yaH samyak shR^iNuyAnnaraH.
priyANi labhate nityamiha cha pretya chaiva saH.
iShTabAndhavasaMyogamanAyAsamanAmayam.. 16-35-30 (98129)
yashchaitachChrAvayedvidvAnviduSho dharmavittamaH.
sa yashaH prApnuyAlloke paratra cha shubhAM gatim.. 16-35-31 (98130)
svAdhyAyayuktA manujAstapoyuktAshcha bhArata.
sAdhvAchArA damopetA dAnanirdhUtakalmaShAH.. 16-35-32 (98131)
R^ijavaH shuchayaH shAntA hiMsAnR^itavivarjitAH.
AstikAH shraddadhAnAshcha dhR^itimantashcha mAnavAH.
shrutvA.a.ashcharyamidaM parva hyavApsyanti parAM gatim.. 16-35-33 (98132)
`punaste darshanaM prAptAH punashcha parikIrtitAH.
punaHpunaH prayachChanti shR^iNvatAmabhayaM sadA..' .. 16-35-34 (98133)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi pa~nchatriMsho.adhyAyaH.. 35 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 036
.. shrIH ..
16.36. adhyAyaH 036
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
tyaktadehAnAmapi kurupANDavapakShIyANAM kathaM punarAgamanamiti janamejayaprashnasya sopapattikamuttaradAnam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
sautiruvAcha.
etachChrutvA nR^ipo vidvAnhR^iShTo.abhUjjanamejayaH.
pitAmahAnAM sarveShAM gamanAgamanaM tadA.. 16-36-1 (98134)
abravIchcha mudA yuktaH punarAgamanaM prati.
kathaM na tyaktadehAnAM punastadrUpadarshanam.. 16-36-2 (98135)
ityuktaH sa dvijashreShTho vyAsashiShyaH pratApavAn.
provAcha vadatAMshreShThastaM nR^ipaM janamejayam.. 16-36-3 (98136)
vaishampAyana uvAcha. 16-36-4x (8061)
avipraNAshaH sarveShAM karmaNAmiti nishchayaH.
karmajAni sharIrANi sharIrAkR^itayastathA.. 16-36-4 (98137)
mahAbhUtAni nityAni bhUtAdhipatisaMshrayAt.
teShAM cha nityasaMvAso na vinAsho viyujyatAm.. 16-36-5 (98138)
anAshayA kR^itaM karma tasya cheShTaH phalAgamaH.
AtmA chaibhiH samAyuktaH sukhaduHkhamupAshnute.. 16-36-6 (98139)
avinAshyastathA nityaM kShetraj~na iti nishchayaH.
bhUtAnAmAtmabhAvo yo dhruvosau saMvijAnatAm.. 16-36-7 (98140)
yAvanna kShIyate karma tAvattasya svarUpatA.
kShINakarmA naro loke rUpAnyatvamupAshnute.. 16-36-8 (98141)
nAnAbhUtAstathaikatvaM sharIraM prApya saMhatAH.
bhavanti te tathA nityAH pR^ithagbhAvaM vijAnatAm.. 16-36-9 (98142)
ashvamedhashrutishcheyamashvasaMj~napanaM prati.
lokAntaragatA nityaM prANA nityA hi vAjinaH.. 16-36-10 (98143)
ahaM hitaM vadAmyetatpriyaM chettava pArthiva.
devayAnA hi panthAnaH shrutAste yaj~nasaMstare.. 16-36-11 (98144)
sukR^ito yatra yaj~naste tatra devA hitAstava.
yadA samanvitA devAH pashUnAM gamaneshvarAH.. 16-36-12 (98145)
gamimantashcha teneShTvA nAnye nityA bhavantyuta.
nitye.asminpa~nchake varge nitye chAtmani pUruShaH.. 16-36-13 (98146)
asya nAshaM samAyogaM yaH pashyati vR^ithAmatiH.
viyoge shochate.atyarthaM sa bAla iti me matiH.. 16-36-14 (98147)
viyoge doShadarshI yaH saMyogaM sa visarjayet.
asa~Nge sa~Ngamo nAsti duHkhaM bhAvi viyogajama.. 16-36-15 (98148)
parAparaj~nastvaparo nAbhimAnAdudIkShitaH.
aparaj~naH parAM buddhiM spR^iShTvA mohAdvimuchyate.. 16-36-16 (98149)
adarshanAdApatitaH punashchAdarshanaM gataH.
nAhaM taM vedmi nAsau mAM na cha me.asti virAgatA.. 16-36-17 (98150)
yenayena sharIreNi karotyayamanIshvaraH.
tenatena sharIreNa tadavashyamupAshnute.
mAnasaM manasA.a.apnoti sharIraM cha sharIravAn.. .. 16-36-18 (98151)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi ShaTtriMsho.adhyAyaH.. 36 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-36-10 saMj~napanaM mAraNam.. 7-36-11 nAsau mAnAdaha~NkArAnna cha veti virAgatAmiti ka.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 037
.. shrIH ..
16.37. adhyAyaH 037
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
janamejayena parikShitpradarshane prArthite vyAsena parikShitaH shamIkamaharShaH shR^i~NgINashcha pradarshanam.. 1 .. janamejayenAvabhR^ithasnAnAnantaramAstikapUjanapUrvakaM vaishampAyanaMprati kathAvasheShakathanaprArthanA.. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
adR^iShTvA tu nR^ipaH putrAndarshanaM pratilabdhavAn.
R^iSheH prasAdAtputrANAM svarUpANAM kurUdvaha.. 16-37-1 (98152)
sa rAjA rAjadharmAMshcha brahmopaniShadaM tathA.
avAptavAnnarashreShTho buddhinishchayameva cha. 16-37-2 (98153)
vidurashcha mahAprAj~no yayau siddhiM tapobalAt.
dhR^itarAShTraH samAsAdya vyAsaM chaiva tapasvinam.. 16-37-3 (98154)
janamejaya uvAcha. 16-37-4x (8062)
mamApi varado vyAso darshayetpitaraM yadi.
tadrUpaveShavayasaM shraddadhyAM sarvameva tat.. 16-37-4 (98155)
priyaM me syAtkR^itArthashcha syAmahaM kR^itanishchayaH.
prasAdAdR^iShimukhyasya mama kAmaH samR^iddhyatAm.. 16-37-5 (98156)
sautiruvAcha. 16-37-6x (8063)
ityuktavachane tasminnR^ipe vyAsaH pratApavAn.
prasAdamakaroddhImAnAnayachcha parikShitam.. 16-37-6 (98157)
tatastadrUpavayasamAgataM nR^ipatiM divaH.
shrImantaM pitaraM rAjA dadarsha sa parIkShitam.. 16-37-7 (98158)
shamIkaM cha mahAtmAnaM putraM taM chAsya shR^i~NgiNam.
amAtyA ye cha nihatA rAj~nastAMshcha dadarsha ha.. 16-37-8 (98159)
tataH sovabhR^ithe rAjA mudito janamejayaH.
pitaraM snApayAmAsa svayaM sasnau cha pArthivaH.. 16-37-9 (98160)
`parIkShidapi tatraiva babhUva sa tirohitaH.'
snAtvA sa nR^ipatirvipramAstIkamidamabravIt.
yAyAvarakulotpannaM jaratkArusutaM tadA.. 16-37-10 (98161)
AstIka vividhAshcharyo yaj~ne.ayamiti me matiH.
yadadyAyaM pitA prApto mama shokapraNAshanaH.. 16-37-11 (98162)
AstIka uvAcha. 16-37-12x (8064)
R^iShirdvaipAyano yatra purANastapaso nidhiH.
yaj~ne kurukulashreShTha tasya lokAvubhau jitau.. 16-37-12 (98163)
shrutaM vichitramAkhyAnaM tvayA pANDavanandana.
sarpAshcha bhasmasAnnItA gatAshcha padavIM pituH.. 16-37-13 (98164)
kathaMchittakShako muktaH satyatvAttava pArthiva.
R^iShayaH pUjitAH sarve gatirdR^iShTA mahAtmanaH.. 16-37-14 (98165)
prAptaH suvipulo dharmaH shrutvA pApavinAshanam.
vimukto hR^idayagranthirudArajanadarshanAt.. 16-37-15 (98166)
ye cha pakShadharA dharme sadvR^ittaruchayashcha ye.
yAndR^iShTvA hIyate pApaM tebhyaH kAryA namaskriyA.. 16-37-16 (98167)
sautiruvAcha. 16-37-17x (8065)
etachChrutvA dvijashreShThAtsa rAjA janamejayaH.
pUjayAmAsa tamR^iShimanumAnya punaHpunaH.. 16-37-17 (98168)
paprachCha tamR^iShi chApi vaishampAyanamachyutam.
kathAvasheShaM dharmaj~no vanavAsasya sattama.. .. 16-37-18 (98169)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi saptatriMsho.adhyAyaH.. 37 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-37-2 sa dhR^itarAShTro rAjA vidurashcha siddhiM yayau iti dvayoH sambandhaH. tatrApi vidurastapobalAt. dhR^itarAShTro vyAsaM samAsAdyeti sambandhaH.. 7-37-15 pApavinAshaM itihAsamiti sheShaH.. 7-37-16 pakShadharAH pakShasthApakAH..AshramavAsikaparva - adhyAya 038
.. shrIH ..
16.38. adhyAyaH 038
atha putradarshanaparva .. 2 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
dhR^itarAShTreNa putradarshanAnantaraM yudhiShThirAdibhiH saha punaH svAshramaMpratyAgamanam.. 1 .. vyAsena dhR^itAShTraMprati yudhiShThirAdInAM nagaraprasthApanachodanA.. 2 .. nagaraMprati punarAgamanamanichChatApi yudhiShThireNa dhR^itarAShTrasya kuntIgAndhAryoshcha nideshanirbandhena punaH sarvaiHsaha hAstinapuraM pratyAgamanam.. 3 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
dR^iShTvA putrAMstathA pautrAnsAnubandhA~njanAdhipaH.
dhR^itarAShTraH kimakarodrAjA chaiva yudhiShThiraH.. 16-38-1 (98170)
vaishampAyana uvAcha. 16-38-2x (8066)
taddR^iShTvA mahadAshcharyaM putrANAM darshanaM punaH.
vItashokaH sa rAjarShiH punarAshramamAgamat.. 16-38-2 (98171)
itarastu janaH sarvaste chaiva paramarShayaH.
pratijagmuryathAkAmaM dhR^itArAShTrAbhyanuj~nayA.. 16-38-3 (98172)
pANDavAstu mahAtmAno laghubhUyiShThasainikAH.
anujagmurmahAtmAnaM sadArAstaM mahIpatim.. 16-38-4 (98173)
tamAshramagataM dhImAnbrahmarShirlokapUjitaH.
dvaipAyano.abhyupAgamya rAjAnamidamnabravIt.. 16-38-5 (98174)
dhR^itAShTra mahAbAho shR^iNu kauravanandana.
shrutAste j~nAnavR^iddhAnAmR^iShINAM puNyakarmaNAm.. 16-38-6 (98175)
addhAbhijanavR^iddhAnAM vedavedA~NgavedinAm.
dharmaj~nAnAM purANAnAM vadatAM vividhAH kathAH.. 16-38-7 (98176)
mA sma shoke manaH kArShIrdiShTe na vyathate budhaH.
shrutaM devarahasyaM te nAradAddevadarshanAt.. 16-38-8 (98177)
gatAste kShatradharmeNa shastrapUtAM gatiM shubhAm.
yathA dR^iShTAstvayA putrAstathA kAmavihAriNaH.. 16-38-9 (98178)
yudhiShThiraH svayaM dhImAnbhavantamanurudhyate.
sahito bhrAtR^ibhiH sarvaiHi sadAraH sasuhR^ijjanaH.. 16-38-10 (98179)
visarjayainaM yAtveSha svarAjyamanushAsatAm.
mAsaH samadhikasteShAmatIto vasatAM vane.. 16-38-11 (98180)
etaddhi nityaM yatnena padaM rakShyaM narAdhipa.
bahupratyarthikaM hyetadrAjyaM nAma kurUdvaha.. 16-38-12 (98181)
ityuktaH kauravo rAjA vyAsenAmitabuddhinA.
yudhiShThiramathAhUya vAgmI vachanamabravIt.. 16-38-13 (98182)
ajAtashatro bhadraM te shR^iNu me bhrAtR^ibhiH saha.
tvatprasAdAnmahIpAla shoko nAsmAnprabAdhate.. 16-38-14 (98183)
rame chAhaM tvayA putra pureva gajasAhaye.
nAthenAnugato vidvanpriyeShu parivartinA.. 16-38-15 (98184)
prAptaM putraphalaM tvattaH prItirme paramA tvayi.
na me manyurmahAbAho gamyatAM mA chiraM kR^ithAH.. 16-38-16 (98185)
bhavantaM cheha saMprekShya tapo me parihIyate.
upayuktaM sharIraM cha tvAM dR^iShTvA dhAritaM punaH.. 16-38-17 (98186)
mAtarau te tathaiveme shIrNaparNakR^itAshane.
mama tulyavrate putra na chiraM vartayiShyataH.. 16-38-18 (98187)
duryodhanaprabhR^itayo dR^iShTA lokAntaraM gatAH.
vyAsasya tapaso vIryAdbhavatashcha samAgamAt.. 16-38-19 (98188)
prayojanaM chiraM vR^ittaM jIvitasya mamAnagha.
ugraM tapaH samAsthAsyetvamanuj~nAtumarhasi.. 16-38-20 (98189)
tvayyadya piNDaH kIrtishcha kulaM chedaM pratiShThitam.
shvovA.adya vA mahAbAho gamyatAM mAchiraM kR^ithAH.. 16-38-21 (98190)
rAjanItiH subahushaH shrutA te bharatarShabha.
saMdeShTavyaM na pashyAmi kR^itametAvatA vibho.. 16-38-22 (98191)
vaishampAyana uvAcha. 16-38-23x (8067)
ityuktavachanaM taM tu nR^ipo rAjAnamabravIt.
na mAmarhasi dharmaj~na parityaktumanAgasam.. 16-38-23 (98192)
kAmaM gachChantu me sarve bhrAtaro.anucharAstathA.
bhavantamahamanviShye mAtarau cha yatavrataH.. 16-38-24 (98193)
tamuvAchAtha gAndhArI maivaM putra shR^iNuShva cha.
tvayyadhInaM kurukulaM piNDashcha shvashurasya me.. 16-38-25 (98194)
gamyatAM putra paryAptametAvatpUjitA vayam.
rAjA yadAha tatkAryaM tvayA putra piturvachaH.. 16-38-26 (98195)
vaishampAyana uvAcha. 16-38-27x (8068)
ityuktaH sa tu gAndhAryA kuntImidamabhAShata.
snehabAShpAkule netre parimR^ijya vinItavat.. 16-38-27 (98196)
visarjayati mAM rAjA gAndhArI cha yashasvinI.
bhavatyAM baddhachittastu kathaM yAsyAmi duHkhitaH.. 16-38-28 (98197)
na chotsahe tapovighnaM kartuM te dharmachAriNi.
tapaso hi paraM nAsti tapasA vindate mahat.. 16-38-29 (98198)
mamApi na tathA rAj~ni rAjye buddhiryathA purA.
tapasyevAnuraktaM me manaH sarvAtmanA tathA.. 16-38-30 (98199)
shUnyeyaM cha mahI kR^itsnA na me prItikarI shubhe.
bAndhavA naH parikShINA balaM no na yathA purA.. 16-38-31 (98200)
pA~nchAlAH subhR^ishaM kShINAH kanyAmAtrAvasheShitAH.
na teShAM kulakartAraM ka~nchitpashyAmyahaM shubhe.. 16-38-32 (98201)
sarve hi bhasmAsAnnItAste droNena raNAjire.
avashiShTAshcha nihatA droNaputreNa vai nishi.
chedayashchaiva matsyAshcha dR^iShTapUrvAstathaiva naH.. 16-38-33 (98202)
kevalaM vR^iShNichakraM cha vAsudevaparigrahAt.
yaddR^iShTvA sthAtumichChAmi dharmArthaM nArthahetutaH.. 16-38-34 (98203)
shivena pashya naH sarvAndurlabhaM tava darshanam.
bhaviShyatyaMba rAjA hi tIvraM chArapsyate tapaH.. 16-38-35 (98204)
etachChrutvA mahAbAhuH sahadevo yudhAMpatiH.
yudhiShThiramuvAchedaM bAShpavyAkulalochanaH.. 16-38-36 (98205)
notsahe.ahaM parityaktuM mAtaraM bharatarShabha.
pratiyAtu bhavAnkShipraM tapastapsyAmyahaM vane.. 16-38-37 (98206)
ihaiva shoShayiShyAmi tapasedaM kalevaram.
pAdashushrUShaNerakto rAj~no mAtrostathA.anayoH.. 16-38-38 (98207)
tamuvAcha tataH kuntI pariShvajya mahAbhujam.
gamyatAM putra maivaM tvaM vochaH kuru vacho mama.. 16-38-39 (98208)
AgamA vaH shivAH santu svasthA bhavata putrakAH.
uparodho bhavedevamasmAkaM tapasaH kR^ite.. 16-38-40 (98209)
tvatsnehapAshabaddhA cha hIyeyaM tapasaH parAt.
tasmAtputraka gachCha tvaM shiShTamalpaM cha naH prabho.. 16-38-41 (98210)
evaM saMstaMbhitaM vAkyaiH kuntyA bahuvidhairmanaH.
sahadevasya rAjendra rAj~nashchaiva visheShataH.. 16-38-42 (98211)
te mAtrA samanuj~nAtA rAj~nA cha kurupu~NgavAH.
abhivAdya kurushreShThamAmantrayitumArabhan.. 16-38-43 (98212)
yudhiShThira uvAcha. 16-38-44x (8069)
rAjyaM prati gamiShyAmaH shivena pratinanditaH.
anuj~nAtAstvayA rAjangamiShyAmo vikalmaShAH.. 16-38-44 (98213)
evamuktaH sa rAjarShirdharmarAj~nA mahAtmanA.
anuyaj~ne jayAshIrbhiH pUjayitvA yudhiShThiram.. 16-38-45 (98214)
bhImaM cha balinAM shreShThaM sAntvayAmAsa pArthivaH.
sa chAsya samya~NmedhAvI pratyapadyata vIryavAn.. 16-38-46 (98215)
arjunaM cha samAshliShya yaMmau cha bharatarShabhau.
anuyaj~ne sa kauravyaH pariShvajyAbhinandya cha.. 16-38-47 (98216)
gAndhAryA chAbhyanuj~nAtAH kR^itapAdAbhivAdanAH.
jananyA samupAghrAtAH pariShvaktAshcha te nR^ipam.. 16-38-48 (98217)
chakruH pradakShiNaM sarve vatsA iva nivAraNe.
punaH punarnirIkShantaH prachakruste pradakShiNam.. 16-38-49 (98218)
draupadIpramukhAshchaiva sarvAH kauravayoShitaH.
nyAyataH shvashure vR^ittiM prayujya prayayustataH.. 16-38-50 (98219)
shvashrUbhyAM samanuj~nAtAH pariShvajyAbhinanditAH..
saMdiShTAshchetikartavyaM prayayurbhartR^ibhiH saha.. 16-38-51 (98220)
tataH prajaj~ne ninadaH sUtAnAM yujyatAmiti.
uShTrANAM kroshatAM chApi hayAnAM heShatAmapi.. 16-38-52 (98221)
tato yudhiShThiro rAjA sadAraH sahasainikaH.
nagaraM hAstinapuraM punarAyAtsabAndhavaH.. .. 16-38-53 (98222)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi putradarshanaparvaNi aShTatriMsho.adhyAyaH.. 38 .. .. samAptaM chedaM putradarshanaparva .. 2 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-38-12 bahavaH pratyarthinaH prArthayAnAH shatravo yatra tat.. 7-38-15 nAthena tvayA.. 7-38-24 anviShye seviShye.. 7-38-32 kathAmAtrAvasheShitA iti jha.pAThaH.. 7-38-35 aviShahyaM cha rAjA hIti jha.pAThaH.. 7-38-41 shreyasaH parAdIti ka.Ta.pAThaH. shiShThamAyuriti sheShaH.. 7-38-49 nivAraNe stanapAnAditi sheShaH.. 7-38-50 tathaiva draupadI bhadrA pANDyajA bhujagendrajeti ka.Tha.tha.pAThaH..AshramavAsikaparva - adhyAya 039
.. shrIH ..
16.39. adhyAyaH 039
atha nAradAgamanaparva .. 3 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
kadAchana hAstinapuramupAgatena nAradena pANDavAnprati dhR^itarAShTrAdInAM svargaprAptinivedanam.. dhR^itarAShTre gAndhArIkuntIsa~njayaiH saha ga~NgAyAmAplutya svAshramamAgachChati sati madhyemArgaM dAvAgninA tatparIveShTanam.. dhR^irarAShTreNa sa~njaya pratyapnito dUrApasaraNapreraNApUrvakaM kuntIgAndhArIbhyAM saha vanhau praveshanam.. 3 .. tataH sa~njayena himavatparvataMprati gamanam.. 4 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
teShu chopanivR^itteShu pANDaveShu yadR^ichChayA.
devarShirnArado rAjannAjagAma yudhiShThiram.. 16-39-1 (98223)
tamabhyarchya mahAbAhuH kururAjo yudhiShThiraH.
AsInaM parivishvastaM provAcha vadatAMvaraH.. 16-39-2 (98224)
chirAttu nAnupashyAmi bhagavantamupasthitam.
kachchitte kushalaM vipra shubhaM vA pratyupasthitam.. 16-39-3 (98225)
ke deshAH paridR^iShTAste kiM cha kAryaM karomi te.
tadbrUhi dvijamukhyastvaM hyasmAkaM cha priyo.atithiH. 16-39-4 (98226)
nArada uvAcha. 16-39-5x (8070)
chiradR^iShTosi me.atyevamAgato.ahaM tapovanAt.
paridR^iShTAni tIrthAni ga~NgA chaiva mayA nR^ipa.. 16-39-5 (98227)
yudhiShThira uvAcha. 16-39-6x (8071)
vadanti puruShA me.adya ga~NgAtIranivAsinaH.
dhR^itarAShTraM mahAtmAnamAsthitaM paramaM tapaH.. 16-39-6 (98228)
api dR^iShTastvayA tatra kushalI sa kurUdvahaH.
gAndhArI cha pR^ithA chaiva sUtaputrashcha saMjayaH.. 16-39-7 (98229)
kathaM cha vartate chAdya pitA mama sa pArthivaH.
shrotumichChAmi bhagavanyadi dR^iShTastvayA nR^ipaH.. 16-39-8 (98230)
nArada uvAcha. 16-39-9x (8072)
sthirIbhUya mahArAja shR^iNu vR^ittaM yathAtatham.
yathAshrutaM cha dR^iShTaM cha mayA tasmiMstapovane.. 16-39-9 (98231)
vanavAsanivR^itteShu bhavatsu kurunandana.
kurukShetrAtpitA tubhya ga~NgAdvAraM yayau nR^ipa.. 16-39-10 (98232)
gAndhAryA sahito dhImAnvadhvA kuntyA samanvitaH.
saMjayena cha sUtena sAgnihotraH sayAjakaH.. 16-39-11 (98233)
Atasthe sa tapastIvraM pitA tava tapodhanaH.
agniM mukhe samAdhAya vAyubhakSho.abhavanmuniH.. 16-39-12 (98234)
vane sa munibhiH sarvaiH pUjyamAno mahAtapAH.
tvagasthimAtrasheShaH sa ShaNmAsAnabhavannR^ipaH.. 16-39-13 (98235)
gAndhArI tu jalAhArI kuntI mAsopavAsinI.
saMjayaH ShaShThabhuktena vartayAmAsa bhArata.. 16-39-14 (98236)
agnIMstu yAjakAstatra juhuvurvidhivatprabho.
dR^ishyato.adR^ishyatashchaiva vane tasminnR^ipasya vai.. 16-39-15 (98237)
aniketotha rAjA sa babhUva vanagocharaH.
te chApi sahite devyau saMjayashcha tamanvayuH.. 16-39-16 (98238)
saMjayo nR^ipaternetA sameShu viShameShu cha.
gAndhAryAshcha pR^ithA chaiva chakShurAsIdaninditA.. 16-39-17 (98239)
tataH kadAchidga~NgAyAH kachChe sa nR^ipasattamaH.
ga~NgAyAmApluto dhImAnAshramAbhimukho yayau.. 16-39-18 (98240)
atha vAyuH samudbhuto dAvAgnirabhavanmahAn.
dadAha tadvanaM sarvaM parigR^ihya samantataH.. 16-39-19 (98241)
dahyatsu mR^igayUtheShu dvijihveShu samantataH.
varAhANAM cha yUtheShu saMshrayatsu jalAshayAn.. 16-39-20 (98242)
sampradIpte vane tasminprApte vyasana uttame.
nirAhAratayA rAjA mandaprANavicheShTitaH.
asamartho.apasaraNe sukR^ishe mAtarau cha te.. 16-39-21 (98243)
tataH sa nR^ipatirdR^iShTvA vahnimAyAntamantikAt.
idamAha tataH sUtaM saMjayaM jayatAMvaraH.. 16-39-22 (98244)
gachCha saMjaya yatrAgnirna tvAM dahati karhichit.
vayamatrAgninA yuktA gamiShyAmaH parAM gatim.. 16-39-23 (98245)
tamuvAcha kilodvignaH saMjayo vadatAMvaraH.
rAjanmR^ityuraniShTo.ayaM bhavitA te vR^ithA.agninA.. 16-39-24 (98246)
na chopAyaM prapashyAmi mokShaNe jAtavedasaH.
yadatrAnantaraM kAryaM tadbhavAnvaktumarhati.. 16-39-25 (98247)
ityuktaH saMjayenedaM punarAha sa pArthivaH.
naiSha mR^ityuraniShTo no niHsR^itAnAM gR^ihAtsvayam.. 16-39-26 (98248)
jalamagnistathA vAyurathavA.api vikarShaNam.
tApasAnAM prashasyaM te gachcha saMjaya mAchiram.. 16-39-27 (98249)
ityuktvA saMjayaM rAjA samAdhAya manastathA.
prA~NmukhaH saha gAndhAryA kuntyA chopAvishattadA.. 16-39-28 (98250)
saMjayastaM tathA dR^iShTvA pradakShiNamathAkarot.
uvAcha chainaM medhAvI yu~NkShvAtmAnamiti prabho.. 16-39-29 (98251)
R^iShiputro manIShI sa rAja chakre.asya tadvachaH.
sannirudhyendriyagrAmamAsItkAShThopamastadA.. 16-39-30 (98252)
gAndhArI cha mahAbhAgA jananI cha pR^ithA tava.
dAvAgninA samAyukte sa cha rAjA pitA tava.. 16-39-31 (98253)
saMjayastu mahAprAj~nastasmAddAvAdamuchyata.
ga~NgAkUle mayA dR^iShTastApasaiH parivAritaH.. 16-39-32 (98254)
sa tAnAmantrya tejasvI nivedyaitachcha sarvashaH.
prayayau saMjayo dhImAnhimavantaM mahIdharam.. 16-39-33 (98255)
evaM sa nidhanaM prAptaH kururAjo mahAmanAH.
gAndhArI cha pR^ithA chaiva jananyau te vishAmpate.. 16-39-34 (98256)
yadR^ichChayA.anuvrajatA mayA rAj~naH kalevaram.
tayoshcha devyorubhayormayA dR^iShTAni bhArata.. 16-39-35 (98257)
tatastapovane tasminsamAjagmustapodhanAH.
shrutvA rAj~nastadA niShThAM na tvashochangatIshcha te.. 16-39-36 (98258)
tatrAshrauShamahaM sarvametatpuruShasattama.
yathA cha nR^ipatirdagdho devyau te cheti pANDava.. 16-39-37 (98259)
na shochitavyaM rAjendra svargasthaH pR^ithivIpatiH.
prAptavAnagnisaMyogaM gAndhArI jananI cha te.. 16-39-38 (98260)
vaishampAyana uvAcha. 16-39-39x (8073)
etachChrutvA cha sarveShAM pANDavAnAM mahAtmanAm.
niryANaM dhR^itarAShTrasya shokaH samabhavanmahAn.. 16-39-39 (98261)
antaHpurANAM cha tadA mahAnArtasvaro.abhavat.
paurANAM cha mahArAja shrutvA rAj~nastadA gatim.. 16-39-40 (98262)
aho dhigiti rAjA tu vikrushya bhR^ishaduHkhitaH.
UrdhvabAhuH smaranmAtuH praruroda yudhiShThiraH.. 16-39-41 (98263)
bhImasenapurogAshcha bhrAtaraH sarva eva te.
`rurudurduHkhasaMtaptA varNayantaH pR^ithAM tadA.. 16-39-42 (98264)
antaHpureShu cha tadA sumahAnruditasvanaH.
prAdurAsInmahArAja pR^ithAM shrutvA tathAgatAm.. 16-39-43 (98265)
taM cha vR^iddhaM tathA dagdhaM hataputraM narAdhipam.
anvashochanta te sarve gAndhArIM cha tapasvinIm.. 16-39-44 (98266)
tasminnuparate shabde muhUrtAdiva bhArata.
nigR^ihya bAShpaM dhairyeNa dharmarAjo.abravIdidam.. .. 16-39-45 (98267)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi nAradAgamanaparvaNi ekonachatvAriMsho.adhyAyaH.. 39 ..
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-39-1 dvivarShopanivR^itteShviti jha.pAThaH.. 7-39-5 me mayA.atichiraM dR^iShTo.asItyarthaH.. 7-39-12 mukhe piNDAnsamAdhAyeti ka.Ta.pAThaH. vITAM mukhe samAdhAyeti jha.pAThaH.. 7-39-15 dR^ishyato.adR^ishyata iti. pashyantamapashyantaM chAnAdR^ityetyarthaH. niyamena sAnnidhyA bhAvAt.. 7-39-27 vikarShaNaM anashanam.. 7-39-30 R^iShiputro vyAsaputra iti yogasamArthyaM sUchitam..AshramavAsikaparva - adhyAya 040
.. shrIH ..
16.40. adhyAyaH 040
atha nAradAgamanaparva .. 3 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
yudhiShThireNa dhR^itarAShTrAdinidhanashravaNena bhrAtR^ibhiH saha sakaruNaM paridevanapUrvakaM satisaMskR^itAgnau teShAM vR^ithAgninA dAhaM pratyanushochanam.. 1 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
yudhiShThira uvAcha.
tathA mahAtmanastasya tapasyugre cha tasthuShaH.
anAthasyeva nidhanaM tiShThatsvasmAsu bandhuShu.. 16-40-1 (98268)
durvij~neyA gatirbrahmanpuruShANAM matirmama.
yatra vaichitravIryosau dagdha evaM vanAgninA.. 16-40-2 (98269)
yasya putrashataM shrImadabhavadbAhushAlinaH.
nAgAyutabalo rAjA sa dagdho hi davAgninA.. 16-40-3 (98270)
yaM purA paryavIjanta tAlavR^intairvarastriyaH.
taM gR^idhrAH paryavIjanta dAvAgniparikAlitam.. 16-40-4 (98271)
sUtamAgadhasa~Nghaishcha shayAno yaH prabodhyate.
dharaNyAM sa nR^ipaH shete vikR^iShTo gR^idhravAyasaiH.. 16-40-5 (98272)
na cha shochAmi gAndhArIM hataputrAM yashasvinIm.
patilokamanuprAptAM tathA bhartR^ivrate sthitAm.. 16-40-6 (98273)
pR^ithAmeva cha shochAmi yA putraishvaryamR^iddhimat.
utsR^ijy sumahaddIptaM vanavAsamarochayat.. 16-40-7 (98274)
dhigrAjyamidamasmAkaM dhigbalaM dhikparAkramam.
kShatradharmaM cha dhigyasmAnmR^itA jIvAmahe vayam.. 16-40-8 (98275)
susUkShmA kila lokasya gatirdvijavarottama.
yatsamutsR^ijya rAjyaM sA vanavAsamarochayat.. 16-40-9 (98276)
yudhiShThirasya jananI bhImasya vijayasya cha.
anAthavatkathaM dagdhA iti muhyAmi chintayan.. 16-40-10 (98277)
vR^ithA saMtarpito vahniH khANDave savyasAchinA.
upakAramajAnansa kR^itaghna iti me matiH.. 16-40-11 (98278)
yatrAdahatsa bhagavAnmAtaraM savyasAchinaH.
kR^itvA yo brAhmaNachChadma bhikShArthI samupAgataH.. 16-40-12 (98279)
dhigagniM dhik cha pArthasya vishrutAM satyasandhatAm.
idaM kaShTataraM chAnyadbhagavanpratibhAti me.. 16-40-13 (98280)
vR^ithA.agninA samAyogo yadabhUtpR^ithivIpateH.
tathA tapasvinastasya rAjarSheH kauravasya ha.. 16-40-14 (98281)
kathamevaMvidho mR^ityuH prashAsya pR^ithivImimAm.. 16-40-15 (98282)
tiShThatsu mantrapUteShu tasyAgniShu mahAvane.
vR^ithA.agninA samAyukto niShThAM prAptaH pitA mama.. 16-40-16 (98283)
manye pR^ithA vepamAnA kR^ishA dhamanisaMtatA.
hA tAta dharmarAjeti mAmAkrandanmahAbhaye.. 16-40-17 (98284)
bhIma paryApnuhi bhayAditi chaivAbhivAshatI.
samantataH parikShiptA mAtA.abhUnme davAgninA.. 16-40-18 (98285)
sahadevaH priyastasyAH putrebhyodhika eva tu.
na chainAM mokShayAmAsa vIro mAdravatIsutaH.. 16-40-19 (98286)
tachChrutvA ruruduH sarve samAli~Ngya parasparam.
pANDavAHka pa~ncha duHkhArtA bhUtAnIva yugakShaye.. 16-40-20 (98287)
teShAM tu puruShendrANAM rudatAM ruditasvanaH.
prAsAdAbhogasaMruddhe anvarautsItsa rodasI.. .. 16-40-21 (98288)
iti shrImanmahAbhArate AshramavAsikaparvaNi nAradAgamanaparvaNi chatvAriMsho.adhyAyaH.. 40 ..
AshramavAsikaparva - adhyAya 041
.. shrIH ..
16.41. adhyAyaH 041
atha nAradAgamanaparva .. 3 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
nAradena yudhiShThiraMprati dR^itharAShTrAdidAhakAgnermantrapUtatvakathanam.. 1 .. yudhiShThireNa yuyutsupuraskAreNa gAndhArIdhR^itarAShTrayo rudakadAnapUrvakaM kuntyAshcha vidhivachChrAddhadAnam.. 2 .. tato nAradagamanAnantaraM prajApAlanena nijanagare bhrAtrAdibhiH saha sukhavihAraH.. 3 ..Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
nArada uvAcha.
nAsau vR^ithA.agninA dagdho yathA tatra shrutaM mayA.
vaichitravIryo nR^ipatirna te shochyo narAdhipa.. 16-41-1 (98289)
vanaM pravishatAnena vAyubhakSheNa dhImatA.
agnayaH kArayitveShTimutsR^iShTA iti naH shrutam.. 16-41-2 (98290)
yAjakAstu tatastasya tAnagnInnirjane vane.
samutsR^ijya yathAkAmaM jagmurbharatasattama.. 16-41-3 (98291)
sa vivR^iddhastadA vahnirvane tasminnabhUtkila.
tena tadvanamAdIptamiti te tApasA.abruvan.. 16-41-4 (98292)
sa rAjA jAhnavItIre yathA te kathitaM mayA.
tenAgninA samAyuktaH svenaiva bharatarShabha.. 16-41-5 (98293)
evamAvedayAmAsurmunayaste mamAnagha.
ye te bhAgIrathItIre mayA dR^iShTA yudhiShThira.. 16-41-6 (98294)
evaM svenAgninA rAjA samAyukto mahIpate.
mA shochithAstvaM nR^ipatiM gataH sa paramAM gatim.. 16-41-7 (98295)
gurushushrUShayA chaiva jananI te janAdhipa.
prAptA sumahatIM siddhimiti me nAtra saMshayaH.. 16-41-8 (98296)
kartumarhasi rAjendra teShAM tvamudakakriyAm.
bhrAtR^ibhiH sahitaH sarvairetadatra vidhIyatAm.. 16-41-9 (98297)
vaishampAyana uvAcha. 16-41-10x (8074)
tataH sa pR^ithivIpAlaH pANDavAnAM dhuraMdharaH.
niryayau sahasodaryaH sadArashcha nararShabhaH.. 16-41-10 (98298)
paurajAnapadAshchaiva rAjabhaktipuraskR^itAH.
ga~NgAM prajagmurabhito vAsasaikena saMvR^itAH.. 16-41-11 (98299)
tato.avagAhya salile sarve tu kurupu~NgavAH.
yuyutsumagrataH kR^itvA dadustoyaM mahAtmane.. 16-41-12 (98300)
gAndhAryAshcha pR^ithAyAshcha vidhivannAmagotrataH.
shAchaM nivartayantaste tatroShurnagarAdbahiH.. 16-41-13 (98301)
preShayAmAsa sa narAnvidhij~nAnAptakAriNaH.
ga~NgAdvAraM kurushreShTho yatra dagdho.abhavannR^ipaH. 16-41-14 (98302)
tatraiva teShAM tulyAni ga~NgAdvAre.anvashAttadA.
kartavyAnIti puruShAndattadeyAnmahIpatiH.. 16-41-15 (98303)
dvAdashe.ahani tebhyaH sa kR^itashaucho narAdhipaH.
dadau shrAddhAni vidhivaddakSha_iNAvanti pANDavaH.. 16-41-16 (98304)
dhR^itarAShTraM samuddishya dadau sa pR^ithivIpatiH.
suvarNaM rajataM gAshcha shayyAshcha sumahAdhanAH.. 16-41-17 (98305)
gAndhAryAshchaiva tejasvI pR^ithAyAshcha pR^ithakpR^ithak.
sa~NkIrtya nAmanI rAjA dadau dAnamanuttamam.. 16-41-18 (98306)
yo yadichChati yAvachcha tAvatsa labhate dvijaH.
shayanaM bhojanaM yAnaM maNiratnamatho dhanam.. 16-41-19 (98307)
yAnamAchChAdanaM bhogAndAsIshcha samala~NkR^itAH.
dadau rAjA samuddishya tayormAtrormahIpatiH.. 16-41-20 (98308)
tataH sa pR^ithivIpAlo dattvA shrAddhAnyanekashaH.
pravivesha punardhImAnnagaraM vAraNAhvayam.. 16-41-21 (98309)
te chApi rAjavachanAtpuruShA ye gatA.abhavan.
sa~Nkalpya teShAM kulyAni punaH pratyAgamaMstataH.. 16-41-22 (98310)
mAlyairgandhaishcha vividhairarchayitvA yathAvidhi.
kulyAni teShAM saMyojya tadAchakhyurmahIpateH.. 16-41-23 (98311)
samAshvAsya tu rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiShThiram.
nAradopyagamatprItaH paramarShiryathopsitam.. 16-41-24 (98312)
evaM varShANyatItAni dhR^itarAShTrasya dhImataH.
vanavAse tathA trINi nagare dashapa~ncha cha.. 16-41-25 (98313)
hataputrasya sa~NgrAme dAnAni dadataH sadA.
j~nAtisambandhimitrANAM bhrAtR^INAM svajanasya cha.. 16-41-26 (98314)
yudhiShThirastu nR^ipatirnAtiprItamanAstadA.
dhArayAmAsa tadrAjyaM nihataj~nAtibAndhavaH.. .. 16-41-27 (98315)