11-1-0 (64780) ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ। 11-1-0x (5307) നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം। ദേവീം സരസ്വതീം വ്യാസം തതോ ജയമുദീരയേത്॥ 11-1-1 (64781) ജനമേജയ ഉവാച। 11-1-1x (5308) ഹതേ ദുര്യോധനേ ചൈവ ഹതേ സൈന്യേ ച സർവശഃ। ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാരാജ ശ്രുത്വാ കിമകരോൻമുനേ॥ 11-1-1 (64782) തഥൈവ കൌരവോ രാജാ ധർമപുത്രോ മഹാമനാഃ। കൃപപ്രഭൃതയശ്ചൈവ കിമകുർവത തേ ത്രയഃ॥ 11-1-2 (64783) അശ്വത്ഥാംനഃ കൃതം കർമ ശാപശ്ചാന്യോന്യകാരിതഃ। വൃത്താൻമുത്രം ബ്രൂഹി യദഭാഷത സഞ്ജയഃ॥ 11-1-3 (64784) വൈശംപായന ഉവാച। 11-1-4x (5309) ഹതേ പുത്രശതേ ദീനം ഛിന്നശാഖമിവ ദ്രുമം। പുത്രശോകാഭിസൻപ്തം ധൃതരാഷ്ട്രം മഹീപതിം॥ 11-1-4 (64785) ധ്യാനമൂകത്വമാപന്നം ചിന്തയാ സമഭിപ്ലുതം। സഞ്ജയോ ജയതാം ശ്രേഷ്ഠ രാജാനം വാക്യമബ്രവീത്॥ 11-1-5 (64786) കിം ശോചസി മഹാരാജ നാസ്തി ശോകേ സഹായതാ। അക്ഷൌഹിണ്യോ ഹതാശ്ചാഷ്ടൌ ദശ ചൈവ വിശാംപതേ। നിർജിതേയം വസുമതീ ശൂന്യാ സ്ഥാസ്യതി കേവലം॥ 11-1-6 (64787) നാനാദിഗ്ഭ്യഃ സമാഗംയ നാനാജാത്യാ നരാധിപാഃ। സഹിതാസ്വ പുത്രേണ സർവേ വൈ നിധനം ഗതാഃ॥ 11-1-7 (64788) പിതൄണാം പുത്രപൌത്രാണാം ജ്ഞാതീനാം സുഹൃദാം തഥാ। ഗുരൂണാം ചാനുപൂർവ്യേണ യേ ചാന്യേഽനുചരാ ഹതാഃ। പ്രേതകാര്യാണി സർവാണി കാരയസ്വ നരാധിപ॥ 11-1-8 (64789) വൈശംപായന ഉവാച। 11-1-9x (5310) തച്ഛ്രുത്വാ കരുണം പുത്രപൌത്രവധാർദിതഃ। പപാത ഭുവി ദുർധർഷോ വാതാഹത ഇവ ദ്രുമഃ॥ 11-1-9 (64790) ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-1-10x (5311) ഹതപുത്രോ ഹതാമാത്യോ ഹതസർവസുഹൃജ്ജനഃ। ദുഃഖം നൂനം ഗമിഷ്യാമി വിചരൻപൃഥിവീമിമാം॥ 11-1-10 (64791) കിന്നു ബന്ധുവിഹീനസ്യ ജീവിതേന മമാദ്യ വൈ। ലൂനപക്ഷസ്യ ഇവ മേ വൈനതേയസ്യ സഞ്ജയ॥ 11-1-11 (64792) ഹൃതരാജ്യോ ഹതസുഹൃദ്വതപുത്രശ്ച വൈ തഥാ। ന ഭ്രാജിഷ്യേ മഹാപ്രാജ്ഞ ക്ഷീണരശ്മിരിവാംശുമാൻ॥ 11-1-12 (64793) ന കൃതം സുഹൃദാം വാക്യം ജാമദ്ഗ്ന്യസ്യ ച॥ സഭാമധ്യേ തു കൃഷ്ണേന യച്ഛ്രേയോഽഭിഹിതം മമ। 11-1-13 (64794) അലം വൈരേണ തേ രാജൻപുത്രഃ സംഗൃദ്യതാമിതി। തച്ച വാക്യമകൃത്വാഽഹം ഭൃശം തപ്യാമി ദുർമതിഃ॥ 11-1-14 (64795) ന ഹി ശ്രോതാഽസ്മി ഭീഷ്മസ്യ ശർമയുക്തം പ്രഭാഷിതം॥ 11-1-15 (64796) ദുര്യോധനസ്യ ച തഥാ വൃഷഭസ്യേവ നർദതഃ। ദുഃശാസനവധം ശ്രുത്വാ കർണസ്യ ച വിപര്യയം। ദ്രോണസൂര്യോപരാഗം ച ഹൃദയം മേ വിദീര്യതേ॥ 11-1-16 (64797) ന സ്മരാംയാത്മനഃ കിഞ്ചിത്പുരാ സഞ്ജയ ദുഷ്കൃതം। യസ്യേദം ഫലമദ്യേഹ മയാ മൂഢേന ഭുജ്യതേ॥ 11-1-17 (64798) നൂനം വ്യപകൃതം കിഞ്ചിൻമയാ പൂർവേഷു ജൻമസു। യേന മാം ദുഃഖഭാഗേഷു ധാതാ കർമസു യുക്തവാൻ॥ 11-1-18 (64799) പരിണാമശ്ച വയസഃ സർവബന്ധുക്ഷയശ്ച മേ। സുഹൃൻമിത്രവിനാശശ്ച ദൈവയോഗാദുപാഗതഃ॥ 11-1-19 (64800) കോന്വസ്തി ദുഃഖിതതരോ മത്തോഽന്യോ ഹി പുമാൻഭുവി॥ 11-1-20 (64801) തൻമാമദ്യൈവ പശ്യന്തു പാണ്ഡവാഃ സംശിതവ്രതാഃ। വിവൃതം ബ്രഹ്മലോകസ്യ ദീർഘമധ്വാനമാസ്ഥിതം॥ 11-1-21 (64802) വൈശംപായന ഉവാച। 11-1-22x (5312) തസ്യ ലാലപ്യമാനസ്യ ബഹു ശോകം വിചിന്വതഃ। ശോകാപഹം നരേന്ദ്രസ്യ സഞ്ജയോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 11-1-22 (64803) ശോകം രാജന്വ്യപനുദ ശ്രുതാസ്തേ വേദനിശ്ചയാഃ। ശാസ്ത്രാഗമാശ്ച വിവിധാ വൃദ്ധേഭ്യോ നൃപസത്തമ॥ 11-1-23 (64804) സൃഞ്ജയേ പുത്രശോകാർതേ യദൂർചുർമുനയഃ പുരാ। യഥാ യൌവനജം ദർപമാസ്ഥിതേ തേ സുതേ നൃപ॥ 11-1-24 (64805) ന ത്വയാ സുഹൃദാം വാക്യം ബ്രുവതാമവധാരിതം। സ്വാർഥശ്ച ന കൃതഃ കശ്ചില്ലുബ്ധേന ഫലഗൃദ്ധിനാ॥ 11-1-25 (64806) അസിനൈവൈകധാരേണ സ്വബുദ്ധ്യാ തു വിചേഷ്ടിതം। പ്രായശോഽവൃത്തസംപന്നാഃ സതതം പര്യുപാസിതാഃ॥ 11-1-26 (64807) യസ്യ ദുഃശാസനോ മന്ത്രീ രാധേയശ്ച ദുരാത്മവാൻ। ശകുനിശ്ചൈവ ദുഷ്ടാത്മാ ചിത്രസേനശ്ച ദുർമതിഃ॥ 11-1-27 (64808) അനൽപം യേന വൈ സർവം ശല്യഭൂതം കൃതം ജഗത്। കുരുവൃദ്ധസ്യ ഭീഷ്മസ്യ ഗാന്ധാര്യാ വിദുരസ്യ ച॥ 11-1-28 (64809) ദ്രോണസ്യ ച മഹാരാജ കൃപസ്യ ച ശരദ്വതഃ। കൃഷ്ണസ്യ ച മഹാബാഹോ നാരദസ്യ ച ധീമതഃ॥ 11-1-29 (64810) ഋഷീണാം ച തഥാഽന്യേഷാം വ്യാസസ്യാമിതതേജസഃ। ന കൃതം തേന വചനം തവ പുത്രേണ ഭാരത। ക്ഷപിതാഃ ക്ഷത്രിയാഃ സർവേ ശത്രൂണാം വർധിതം യശഃ॥ 11-1-30 (64811) അധർമസംയുതം കിഞ്ചിന്നിത്യം യുദ്ധമിതി ബ്രുവൻ। മധ്യസ്ഥോ ഹി ത്വമപ്യാസീർന ക്ഷമം കിഞ്ചിദുക്തവാൻ॥ 11-1-31 (64812) ധൂർധരേണ ത്വയാ ഭാരസ്തുലയാ ന സമം ധൃതഃ॥ 11-1-32 (64813) ആദാവേവ മനുഷ്യേണ വർതിതവ്യം യഥാക്രമം। യഥാ നാതീതമർഥം വൈ പശ്ചാത്താപേന യുജ്യതേ॥ 11-1-33 (64814) പുത്രഗൃദ്ധ്യാ ത്വയാ രാജൻപ്രിയം തസ്യ ചികീർഷിതം। പശ്ചാത്താപമിമം പ്രാപ്തോ ന ത്വം ശോചിതുമർഹസി॥ 11-1-34 (64815) മധു യഃ കേവലം ദൃഷ്ട്വാ പ്രപാതം നാനുപശ്യതി। സ ഭ്രഷ്ടോമധുലോഭേന ശോചത്യേവ യഥാ ഭവാൻ॥ 11-1-35 (64816) അർഥാന്ന ശോചൻപ്രാപ്നോതി ന ശോചന്വിന്ദതേ സുഖം। ന ശോചഞ്ശ്രിയമാപ്നോതി ന ശോചന്വിന്ദതേ ജയം॥ 11-1-36 (64817) സ്വയമുത്പാദയിത്വാഽഗ്നിം പരീതസ്തേന യോഽഗ്നിനാ। ദഹ്യമാനഃ പുനസ്താപം ഭജതേ ന സ പണ്ഡിതഃ॥ 11-1-37 (64818) ത്വയൈവ സസുതേനായം വാക്യവായുസമീരിതഃ। ലോഭാജ്യേന ച സംസിക്തോ ജ്വലിതഃ പാർഥപാവകഃ॥ 11-1-38 (64819) തസ്മിൻസമിദ്ധേ പതിതാഃ ശലഭാ ഇവ തേ സുതാഃ। താൻകേശവാഗ്നിനിർദഗ്ധാന്ന ത്വം ശോചിതുമർഹസി॥ 11-1-39 (64820) യച്ചാശ്രുപാതകലിലം വദനം വഹസേ നൃപ। അശാസ്ത്രദൃഷ്ടമേതദ്ധി ന പ്രശംസന്തി പണ്ഡിതാഃ॥ 11-1-40 (64821) വിസ്ഫുലിംഗാ ഇവ ഹ്യേതാന്ദഹന്തി കില മാനവാൻ। ജഹീഹി മന്യും ബുദ്ധ്യാ വൈ ധാസ്യാത്മാനമാത്മനാ॥ 41 ॥ 11-1-41 (64822) വൈശംപായന ഉവാച। 11-1-42x (5313) ഏവമാശ്വാസിതം തേന സഞ്ജയേന മഹാത്മനാ। വിദുരോ ഭൂയ ഏവാഹ ബുദ്ധിപൂർവം പരന്തപ॥ ॥ 11-1-42 (64823) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ॥ 1 ॥

11-2-0 (64824) വൈശംപായന ഉവാച। 11-2-0x (5314) തതോഽമൃതരസൈർവാക്യൈർഹ്ലാദയൻപുരുഷർഷഭം। വൈചിത്രവീര്യം വിദുരോ യദുവാച നിബോധ തത്॥ 11-2-1 (64825) വിദുര ഉവാച। 11-2-2x (5315) ഉത്തിഷ്ഠ രാജൻകിം ശേഷേ ധാരയാത്മാനമാത്മനാ। ഏഷാ വൈ സർവസത്വാനാം ലോകേശ്വര പരാ ഗതിഃ॥ 11-2-2 (64826) സർവേ ക്ഷയാന്താ നിചയാഃ പതനാന്താഃ സമുച്ഛ്രയാഃ। സംയോഗാ വിപ്രയോഗാന്താ മരണാന്തം ച ജീവിതം॥ 11-2-3 (64827) യദാ ശൂരം ച ഭീരും ച യമഃ കർഷതി ഭാരത। തത്കിം ന യോത്സ്യന്തി ഹി തേ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ॥ 11-2-4 (64828) അയുധ്യമാനോ ംരിയതേ യുധ്യമാനശ്ച ജീവതി। കാലം പ്രാപ്യ മഹാരാജ ന കശ്ചിദതിവർതതേ॥ 11-2-5 (64829) അഭാവാദീനി ഭൂതാനി ഭാവമധ്യാനി ഭാരത। അഭാവനിധനാന്യേവ തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 11-2-6 (64830) ന ശോചൻമൃതമന്വേതി ന ശോചൻംരിയതേ നരഃ। ഏവം സാംസിദ്ധികേ ലോകേ കിമർഥമനുശോചസി॥ 11-2-7 (64831) കാലഃ കർഷതി ഭൂതാനി സർവാണി വിവിധാന്യുത। ന കാലസ്യ പ്രിയഃ കശ്ചിന്ന ദ്വേഷ്യഃ കുരുസത്തമ॥ 11-2-8 (64832) യഥാ വായുസ്തൃണാഗ്രാണി സംവർതയതി സർവശഃ। തഥാ കാലവശം യാന്തി ഭൂതാനി ഭരതർഷഭ॥ 11-2-9 (64833) ഏകസാർഥപ്രയാതാനാം സർവേഷാം തത്ര ഗാമിനാം। യസ്യ കാലഃ സ യാത്യഗ്രേ തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 11-2-10 (64834) ന ചാപ്യേതാൻഹതാന്യുദ്ധേ രാജഞ്ശോചിതുമർഹസി। പ്രമാണം യദി ശാസ്ത്രാണി ഗതാസ്തേ പരമാം ഗതിം॥ 11-2-11 (64835) സർവേ സ്വാധ്യായവന്തോ ഹി സർവേ ച ചരിതവ്രതാഃ। സർവേ ചാഭിമുഖാഃ ക്ഷീണാസ്തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 11-2-12 (64836) അദർശനാദാപതിതാഃ പുനശ്ചാദർശനം ഗതാഃ। നൈതേ തവ ന തേഷാം ത്വം തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 11-2-13 (64837) ഹതോ ഹി ലഭതേ സ്വർഗം ജിത്വാ ച ലഭതേ യശഃ। ഉഭയം നോ ബഹുഗുണം നാസ്തി നിഷ്ഫലതാ രണേ॥ 11-2-14 (64838) തേഷാം കാമദുഘാംʼല്ലോകാനിന്ദ്രഃ സങ്കൽപയിഷ്യതി। ഇന്ദ്രസ്യാതിഥയോ ഹ്യേതേ ഭവന്തി ഭരതർഷഭ॥ 11-2-15 (64839) ന യജ്ഞൈർദക്ഷിണാവദ്ഭിർന തപോഭിർന വിദ്യയാ। സ്വർഗം യാന്തി തഥാ മർത്യാ യഥാ ശൂരാ രണേ ഹതാഃ॥ 11-2-16 (64840) ശരീരാഗ്നിഷു ശൂരാണാം ജുഹുവുസ്തേ ശരാഹുതീഃ। ഹൂയമാനാഞ്ശരാംശ്ചൈവ സേഹുസ്തേജസ്വിനോ മിഥഃ॥ 11-2-17 (64841) ഏവം രാജംസ്തവാചക്ഷേ സ്വർഗ്യം പന്ഥാനമുത്തമം। ന യുദ്ധാദധികം കിഞ്ചിത്ക്ഷത്രിയസ്യേഹ വിദ്യതേ॥ 11-2-18 (64842) ക്ഷത്രിയാസ്തേ മഹാത്മാനഃ ശൂരാഃ സമിതിശോഭനാഃ। ആശിഷഃ പരമാഃ പ്രാപ്താ ന ശോച്യാഃ സർവ ഏവ ഹി॥ 11-2-19 (64843) ആത്മാനമാത്മനാഽഽശ്വാസ്യ മാ ശുചഃ പുരുഷർഷഭ। നാദ്യ ശോകാഭിഭൂതസ്ത്വം കായമുത്സ്രഷ്ടുമർഹസി॥ 11-2-20 (64844) മാതാപിതൃസഹസ്രാണി പുത്രദാരശതാനി ച। സംസാരേഷ്വനുഭൂതാനി കസ്യ തേ കസ്യ വാ വയം॥ 11-2-21 (64845) ശോകസ്ഥാനസഹസാണി ഭയസ്ഥാനശതാനി ച। ദിവസേദിവസേ മൂഢമാവിശന്തി ന പൺ·ഡിതം॥ 11-2-22 (64846) ന കാലസ്യ പ്രിയഃ കശ്ചിന്ന ദ്വേഷ്യഃ കുരുസത്തമ। ന മധ്യസ്ഥഃ ക്വചിത്കാലഃ സർവം കാലഃ പ്രകർഷതി॥ 11-2-23 (64847) കാലഃ പചതി ഭൂതാനി കാലഃ സംഹരതേ പ്രജാഃ। കാലഃ സുപ്തേഷു ജാഗർതി കാലോ ഹി ദുരതിക്രമഃ॥ 11-2-24 (64848) അനിത്യം യൌവനം രൂപം ജീവിതം ദ്രവ്യസഞ്ചയഃ। ആരോഗ്യം പ്രിയസംവാസോ ഗൃദ്ധ്യേദേഷു ന പണ്ഡിതഃ॥ 11-2-25 (64849) ന ജാനപദികം ദുഃഖമേകഃ ശോചിതുമർഹസി। അപ്യഭാവേന യുജ്യേത തച്ചാസ്യ ന നിവർതതേ॥ 11-2-26 (64850) അശോചൻപ്രതികുർവീത യദി പശ്യേത്പരാക്രമം। ഭൈഷജ്യമേതദ്ദുഃഖസ്യ യദേതന്നാനുചിന്തയേത്॥ 11-2-27 (64851) ചിന്ത്യമാനം ഹി ന വ്യേതി ഭൂയശ്ചാപി പ്രവർധതേ॥ അനിഷ്ടസംപ്രയോഗാച്ച വിപ്രയോഗാത്പ്രിയസ്യ ച। 11-2-28 (64852) മാനുഷാ മാനസൈർദുഃഖൈര്യുജ്യന്തേ യേഽൽപബുദ്ധയഃ॥ നാർഥോ ന ധർമോ ന സുഖം യദേതദനുശോചതി। 11-2-29 (64853) തച്ച നാപ്നോതി കാര്യാർഥം ത്രിവർഗാച്ചൈവ ഭ്രശ്യതേ॥ അന്യോന്യബാധനാവസ്ഥാം പ്രാപ്യ വൈഷയികീം നരാഃ। 11-2-30 (64854) അസന്തുഷ്ടാഃ പ്രമുഹ്യന്തി സന്തോഷം യാന്തി പണ്ഡിതാഃ॥ പ്രജ്ഞയാ മാനസം ദുഃഖം ഹന്യാച്ഛാരീരമൌഷധൈഃ। 11-2-31 (64855) ഏതദ്വിജ്ഞാനസാമർഥ്യം ന ബാലൈഃ സമതാമിയാത്॥ ശയാനം ചാനുശേതേ ഹി തിഷ്ഠന്തം ചാനുതിഷ്ഠതി। 11-2-32 (64856) അനുധാവതി ധാവന്തം കർമ പൂർവകൃതം നരം॥ യസ്യാംയസ്യാമവസ്ഥായാം യത്കരോതി ശുഭാശുഭം। 11-2-33 (64857) തസ്യാന്തസ്യാമവസ്ഥായാം തത്തത്ഫലമവാപ്നുതേ॥ [യേനയേന ശരീരേണ യദ്യത്കർമ കരോതി യഃ। 11-2-34 (64858) തേനതേന ശരീരേണ തത്ഫലം സമുപാശ്നുതേ॥ ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനഃ സാക്ഷീ കൃതസ്യാപകൃതസ്യ ച॥ 11-2-35 (64859) ശുഭേന കർമണാ സൌഖ്യം ദുഃഖം പാപേന കർമണാ। കൃതം ഭവതി സർവത്ര നാകൃതം വിദ്യതേ ക്വചിത്॥ 11-2-36 (64860) ന ഹി ജ്ഞാനവിരുദ്ധേഷു ബഹ്വപായേഷു കർമസു। മൂലഘാതിഷു സജ്ജന്തേ ബുദ്ധിമന്തോ ഭവദ്വിഘാഃ॥] ॥ 11-2-37 (64861) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ॥ 2 ॥

11-3-0 (64862) വൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-3-0x (5316) സുമാഷിതം മഹാപ്രാജ്ഞ ശോകോഽയം വിഗതോ മമ। ഭൂയ ഏവ തു വാക്യാനി ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ॥ 11-3-1 (64863) അനിഷ്ടാനാം ച സംസർഗാദിഷ്ടാനാം ച നിവർതനാത്। കഥം ഹി മാനസം ദുഃഖം വിപ്രയുജ്യന്തി പണ്ഡിതാഃ॥ 11-3-2 (64864) വിദുര ഉവാച। 11-3-3x (5317) വതോയതോ മനോ ദുഃഖാത്സുഖാദ്ര വിപ്രമുച്യതേ। തവത്തസഃ ശഗം ലബ്ധ്വാ സുഗതിം വിന്ദതേ ബുധഃ॥ 11-3-3 (64865) അശാധതമിദം സർവം ചിന്ത്യമാനം നരർഷഭ। കദലീസന്നിഭോ ലോകഃ സാരോ ഹ്യസ്യ ന വിദ്യതേ॥ 11-3-4 (64866) [യദാ പ്രാജ്ഞാശ്ച മൂഢാശ്ച ധനവന്തോഽഥ നിർധനാഃ। സർവേ പിതൃവനം പ്രാപ്യ സ്വപന്തി വിഗതജ്വരാഃ॥ 11-3-5 (64867) നിർമാംസൈരസ്ഥിഭൂയിഷ്ഠൈർഗാത്രൈഃ സ്നായുനിബന്ധിഭിഃ। കിം വിശേഷം പ്രപശ്യന്തി തത്ര തേഷാം പരേ ജനാഃ॥ 11-3-6 (64868) യേന പ്രത്യവഗച്ഛേയുഃ കുലരൂപവിശേഷണം। കസ്മാദന്യോന്യമിച്ഛന്തി വിപ്രലബ്ധധിയോ നരാഃ॥] 11-3-7 (64869) ഗൃഹാണ്യേവ ഹി മർത്യാനാമാഹുർദേഹാനി പണ്ഡിതാഃ। കാലേന വിനിയുജ്യന്തേ സത്വമേകം തു ശോഭനം॥ 11-3-8 (64870) യഥാ ജീർണമജീർണം വാ വസ്ത്രം ത്യക്ത്വാ തു പൂരുഷഃ। അന്യദ്രോചയതേ വസ്ത്രമേവം ദേഹാഃ ശരീരിണാം॥ 11-3-9 (64871) വൈചിത്രവീര്യ സത്യം ഹി ദുഃഖം വാ യദി വാ സുഖം। പ്രാപ്നുവന്തീഹ ഭൂതാനി സ്വകൃതേനൈവ കർമണാ॥ 11-3-10 (64872) കർമണാ പ്രാപ്യതേ സ്വർഗഃ സുഖം ദുഃഖം ച ഭാരത। തതോ വഹതി തം ഭാരമവശഃ സ്വവശോഽപി വാ॥ 11-3-11 (64873) യഥാ ച മൃൻമയം ഭാണ്ഡം ചക്രാരൂഢം വിപദ്യതേ। കിഞ്ചിത്പ്രക്രിയമാണം വാ കൃതമാത്രമഥാപി വാ॥ 11-3-12 (64874) ഹീനം വാഽപ്യവരോപ്യം വാ അവതീർണമഥാപി വാ। ആർദ്രം വാഽപ്യഥവാ ശുഷ്കം പച്യമാനമഥാപി വാ॥ 11-3-13 (64875) അവതാര്യന്തമാപാങ്കാദുദ്ധൃതം ചാപി ഭാരത। അഥവാ പരിഭുജ്ജന്തമേവം ദേഹാഃ ശരീരിണാം॥ 11-3-14 (64876) ഗർഭസ്ഥോ വാ പ്രസൂതോ വാഽപ്യഥവാ ദശരാത്രികഃ। അർധമാസഗതോ വാഽപി മാസമാത്രഗതോഽപി വാ॥ 11-3-15 (64877) സംവത്സരഗതോ വാപി ദ്വിസംവത്സര ഏവ വാ। യൌവനസ്ഥോഽഥ മധ്യസ്ഥോ വൃദ്ധോ വാപി വിപദ്യതേ॥ 11-3-16 (64878) പ്രാക്കർമഭിസ്തു ഭൂതാനി ഭവന്തി നഭവന്തി ച। ഏവം സംബർധിതേ ലോകേ കിമർഥമനുതപ്യസേ॥ 11-3-17 (64879) യഥാ തു സലിലം രാജൻക്രീഡാർഥമനുസഞ്ചരൻ। ഉൻമജ്ജേച്ച നിമജ്ജേച്ച ചേഷ്ടതേ ച നരാധിപ॥ 11-3-18 (64880) ഏവം സംസാരഗഹനേ ഉൻമജ്ജനനിമജ്ജനേ। കർമയോഗേന ബധ്യന്തേ ക്ലിശ്യന്തേ ചാൽപബുദ്ധയഃ॥ 11-3-19 (64881) യേ തു പ്രാജ്ഞാഃ സ്ഥിതാ മധ്യേ സംസാരാന്തഗതൈഷിണഃ। സമാഗമജ്ഞാ ഭൂതാനാം തേ യാന്തി പരമാം ഗതിം॥ ॥ 11-3-20 (64882) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ॥ 3 ॥

11-4-0 (64883) ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-4-0x (5318) കഥം സംസാരഗഹനം വിജ്ഞേയം വദതാം വര। ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തത്ത്വമാഖ്യാഹി പൃച്ഛതഃ॥ 11-4-1 (64884) വിദുര ഉവാച। 11-4-2x (5319) ജൻമപ്രഭൃതി ഭൂതാനാം ക്രിയാഃ സർവാസ്തു ലക്ഷയൻ। പൂർവമേവേഹ കലിലേ വസതേ കിഞ്ചിദന്തരം॥ 11-4-2 (64885) തതഃ സ പഞ്ചമേഽതീതേ മാസേ മാംസമകൽപയത്। തതഃ സർവാംഗസംപൂർണോ ഗർഭോ മാസേ തു ജായതേ॥ 11-4-3 (64886) അമേധ്യമധ്യേ വസതി മാംസശോണിതലേപനേ। തതസ്തു വായുവേഗേന ഊർധ്വപാദോ ഹ്യധോമുഖഃ॥ 11-4-4 (64887) യോനിദ്വാരമുപാഗംയ ബഹൂൻക്ലേശാൻസമൃച്ഛതി। യോനിസംപീഡനാച്ചൈവ പൂർവകർമഭിരന്വിതഃ॥ 11-4-5 (64888) തസ്മാൻമുക്തഃ സ സംസാരാദന്യാൻപശ്യത്യുപദ്രവാൻ। ഗ്രഹാസ്തമനുച്ഛന്തി സാരമേയാ ഇവാമിഷം॥ 11-4-6 (64889) തതഃ കാലാന്തരേ പ്രാപ്തേ വ്യാധയശ്ചാപി തം തഥാ। ഉപസർപന്തി ജീവന്തം ബധ്യമാനം സ്വകർമഭിഃ॥ 11-4-7 (64890) ബദ്ധമിന്ദ്രിയപാശൈസ്തം സംഗകാമുകമാതുരം। വ്യസനാന്യനുവർതന്തേ വിവിധാനി നരാധിപ॥ 11-4-8 (64891) ബാധ്യമാനശ്ച തൈർഭൂയോ നൈവ തൃപ്തിമുപൈതി സഃ। [തദാ നാവൈതി ചൈവായം പ്രകുർവൻസാധ്വസാധു വാ॥] 11-4-9 (64892) തത്രൈനം പരിപശ്യന്തി യേ ധ്യാനപരിനിഷ്ഠിതാഃ। അയം ന ബുധ്യതേ താവദ്യമലോകാദിഹാഗമേ॥ 11-4-10 (64893) യമദൂതൈർവികൃഷ്യംശ്ച മൃത്യും കാലേന ഗച്ഛതി। വാഗ്ഘീനസ്യ ച യാ മാത്രാ ഇഷ്ടാനിഷ്ടകൃതാഽസ്യ വൈ। ഭൂയ ഏവാത്മനാഽഽത്മാനം ബധ്യമാനമുപൈതി സഃ॥ 11-4-11 (64894) അഹോ വിനികൃതോ ലോകോ ലോഭേന ച വശീകൃതഃ। ലോഭക്രോധമദോൻമത്തോ നാത്മാനമവബുധ്യതേ॥ 11-4-12 (64895) കുലീനത്വേ ച രമതേ ദുഷ്കുലീനാന്വികുത്സയൻ। ധനദർപേണ ദൃപ്തശ്ച ദരിദ്രാൻപരികുത്സയൻ॥ 11-4-13 (64896) മൂർഖാനിതി പരാനാഹ നാത്മാനം സമവേക്ഷതേ। ദോഷാൻക്ഷിപതി ചാന്യേഷാം നാത്മാനം ശാസ്തുമിച്ഛതി॥ 11-4-14 (64897) യദാ പ്രാജ്ഞാശ്ച മൂർഖാശ്ച ധനവന്തശ്ച നിർധനാഃ। കുലീനാശ്ചാകുലീനാശ്ച മാനിനോഽഥാപ്യമാനിനഃ॥ 11-4-15 (64898) സർവേ പിതൃവനം പ്രാപ്താഃ സ്വപന്തി വിഗതത്വചഃ। നിർമാംസൈരസ്ഥിഭൂയിഷ്ഠൈർഗാത്രൈഃ സ്നായുനിബന്ധനൈഃ॥ 11-4-16 (64899) കിം വിശേഷം പ്രപശ്യന്തി തത്ര തേഷാം പരേ ജനാഃ। യേന പ്രത്യവഗച്ഛേയുഃ കുലരൂപവിശേഷണം॥ 11-4-17 (64900) യദാ സർവേ സമം ന്യസ്താഃ സ്വപന്തി ധരണീതലേ। കസ്മാദന്യോന്യമിച്ഛന്തി വിപ്രലബ്ധുമിഹാബുധാഃ॥ 11-4-18 (64901) പ്രത്യക്ഷം ച പരോക്ഷം ച യോ നിശംയ ശ്രുതിം ത്വിമാം। [അധ്രുവേ ജീവലോകേഽസ്മിന്യോ ധർമമനുപാലയൻ।] ജൻമപ്രഭൃതി വർതേത പ്രാപ്നുയാത്പരമാം ഗതിം॥ 11-4-19 (64902) ഏവം സർവം വിദിത്വാ വൈ യസ്തത്ത്വമനുവർതതേ। സ പ്രമോക്ഷയതേ ചൈവ പന്ഥാനം മനുജേശ്വര॥ ॥ 11-4-20 (64903) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ചതുർഥോഽധ്യായഃ॥ 4 ॥

11-5-0 (64904) ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-5-0x (5320) യദിദം ധർമഗഹനം ബുദ്ധ്യാ സമനുബുധ്യതേ। ഏതദ്വിസ്തരതഃ സർവം ബുദ്ധിമാർഗം പ്രശംസ മേ॥ 11-5-1 (64905) വിദുര ഉവാച। 11-5-2x (5321) അത്ര തേ സർവയിഷ്യാമി നമസ്കൃത്വാ സ്വയംഭുവേ। യഥാ സംസാരഗഹനം വദന്തി പരമർഷയഃ॥ 11-5-2 (64906) കശ്ചിൻമഹതി കാന്താരേ വർതമാനോ ദ്വിജഃ കില॥ മഹദ്ദുർഗമനുപ്രാപ്തോ വനം ക്രവ്യാദസങ്കുലം॥ 11-5-3 (64907) സിംഹവ്യാഘ്രഗജർക്ഷൌഘൈരതിഘോരമഹാസ്വനൈഃ। പിശിതാദൈരതിഭയൈർമഹോഗ്രാകൃതിഭിസ്തഥാ॥ 11-5-4 (64908) സമന്താത്സംപരിക്ഷിപ്തം യസ്മാദ്ദ്രഷ്ടുർമഹദ്ഭയം। തദസ്യ ദൃഷ്ട്വാ ഹൃദയമുദ്വേഗമഗമത്പരം॥ 11-5-5 (64909) അഭ്യുച്ഛ്രയന്തി രമാണി വിക്രിയാശ്ച പരന്തപ। സ തദ്വനം വ്യനുസരൻസംപ്രധാവന്നിതസ്തതഃ॥ 11-5-6 (64910) വീക്ഷമാണോ ദിശഃ സർവാഃ ശരണം ക്വ ഭവേദിതി। സ തേഷാം നാശമന്വിച്ഛൻപ്രദ്രുതോ ഭയപീഡിതഃ। ന ച നിര്യാതി വൈ ദൂരം ന വാ തൈർവിപ്രയുജ്യതേ॥ 11-5-7 (64911) അഥാപശ്യദ്വനം ഗൂഢം സമന്താദ്വാഗുരാവൃതം। ബാഹുഭ്യാം സംപരിഷ്വക്തഃ സ്ത്രിയാ പരമഘോരയാ॥ 11-5-8 (64912) പഞ്ചശീർഷധരൈർനാഗൈഃ ശൈലൈരിവ സമുന്നതൈഃ। നഭഃസ്പൃശൈർമഹാവൃക്ഷൈഃ പരിക്ഷിപ്തം മഹാവനം॥ 11-5-9 (64913) വനമധ്യേ ച തത്രാഭൂദുദപാനഃ സമാവൃതഃ। വല്ലീഭിസ്തൃണനദ്ധാഭിർഗൂഢാഭിരഭിസംവൃതഃ॥ 11-5-10 (64914) പപാത സ ദ്വിജസ്തത്ര നിഗൂഢേ സലിലാശയേ। വിലഗ്നശ്ചാഭവത്തസ്മിംʼല്ലതാസന്താനസങ്കുലേ॥ 11-5-11 (64915) പനസസ്യ യഥാ ജാതം വൃന്തബദ്ധം മഹാഫലം। സ തഥാ ലംബതേ തത്ര ഹ്യൂർധ്വപാദോ ഹ്യധഃ ശിരാഃ॥ 11-5-12 (64916) അഥ തത്രാപി ചാന്യോഽസ്യ ഭൂയോ ജാത ഉപദ്രവഃ। കൂപമധ്യേ മഹാനാഗമപശ്യത മഹാബലം॥ 11-5-13 (64917) കൂപപീനാഹവേലായാമപശ്യത് മഹാഗജം॥ 11-5-14 (64918) ഷഡ്വക്ത്രം കൃഷ്ണശബലം ദ്വിഷട്കപദചാരിണം। ക്രമേണ പരിസർപന്തം വല്ലീവൃക്ഷസമാവൃതം॥ 11-5-15 (64919) തസ്യ ശാഖാപ്രശാഖാസു വൃക്ഷശാഖാവലംബിനഃ। നാനാരൂപാ മധുകരാ ഘോരരൂപാ ഭയാവഹാഃ॥ 11-5-16 (64920) ആസതേ മധു സംവൃത്യ പൂർവമേവ നികേതജാഃ। ഭൂയോഭൂയഃ സമീഹന്തേ മധൂനി ഭരതർഷഭ॥ 11-5-17 (64921) സ്വാദനീയാനി ഭൂതാനാം യൈർബാലോ ന വിതൃപ്യതേ। തേഷാം മധൂനാം ബഹുധാ ധാരാ പ്രസ്രവതേ തദാ॥ 11-5-18 (64922) ആലംബമാനഃ സ പുമാന്ധാരാം പിബതി സർവദാ। ന ചാസ്യ തൃഷ്ണാ വിരതാ പിബമാനസ്യ സങ്കടേ॥ 11-5-19 (64923) അഭീപ്സതി ച താം നിത്യമതൃപ്തഃ സ പുനഃ പുനഃ। ന ചാസ്യ ജീവിതേ രാജന്നിർവേദഃ സമജായത॥ 11-5-20 (64924) തത്രൈവ ച മനുഷ്യസ്യ ജീവിതാശാ പ്രതിഷ്ഠിതാ। കൃഷ്ണാഃ ശ്വേതാശ്ച തം വൃക്ഷം നികൃന്തന്തി സ്മ മൂഷികാഃ॥ 11-5-21 (64925) വ്യാലൈശ്ച തദ്വനം ദുർഗം സ്ത്രിയാ ച പരമോഗ്രയാ। കൂപാധസ്താച്ച നാഗേന പീനാഹേ കുഞ്ജരേണ ച॥ 11-5-22 (64926) വൃക്ഷപ്രപാതാച്ച ഭയം മൂഷികേഭ്യശ്ച പഞ്ചമം। മധുലോഭാൻമധുകരൈഃ ഷഷ്ഠമാഹുർമഹദ്ഭയം॥ 11-5-23 (64927) ഏവം സ വസതേ തത്ര ക്ഷിപ്തഃ സംസാരസാഗരേ। ന ചൈവ ജീവിതാശായാം നിർവേദമുപഗച്ഛതി॥ ॥ 11-5-24 (64928) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി പഞ്ചമോഽധ്യായഃ॥ 5 ॥

11-8-0 (64975) വൈശംപായന ഉവാച। 11-8-0x (5326) വിദുരസ്യ തു തദ്വാക്യം നിശംയ കുരുസത്തമഃ। പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തഃ പപാത ഭുവി മൂർഛിതഃ॥ 11-8-1 (64976) തം തഥാ പതിതം ഭൂമൌ നിഃസഞ്ജ്ഞം പ്രേക്ഷ്യ ബാന്ധവാഃ। കൃഷ്ണദ്വൈപായനശ്ചൈവ ക്ഷത്താ ച വിദുരസ്തഥാ॥ 11-8-2 (64977) സഞ്ജയഃ സുഹൃദശ്ചാന്യേ ദ്വാസ്ഥാ യേ ചാസ്യ സംമതാഃ। ജലേന സുഖശീതേന താലവൃന്തൈശ്ച ഭാരത॥ 11-8-3 (64978) പസ്പർശുശ്ച കരൈർഗാത്രം വീജമാനാശ്ച യത്നതഃ। അന്വാസത ചിരം കാലം ധൃതരാഷ്ട്രം തഥാവിധം॥ 11-8-4 (64979) അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ ലബ്ധസ·ഞ്ജ്ഞോ മഹീപതിഃ। വിലലാപ ചിരം കാലം പുത്രാധിഭിരഭിപ്ലുതഃ॥ 11-8-5 (64980) ധിഗസ്തു ഖലു മാനുഷ്യം മാനുഷ്യേ ച പരിഗ്രഹം। യതോമൂലാനി ദുഃഖാനി സംഭവന്തി പുനഃപുനഃ॥ 11-8-6 (64981) മിത്രനാശേഽർഥനാശേ ച ജ്ഞാതിസംബന്ധിനാമപി। പ്രാപ്യതേ സുമഹദ്ദുഃഖം വിഷാഗ്നിപ്രതിമം വിഭോ॥ 11-8-7 (64982) യേന ദഹ്യന്തി ഗാത്രാണി യേന പ്രജ്ഞാ വിനശ്യതി। യേനാഭിഭൂതഃ പുരുഷോ മരണം പ്രതിപദ്യതേ॥ 11-8-8 (64983) തദിദം മരണം പ്രാപ്തം മയാ ഭാഗ്യവിപര്യയാത്। [തസ്യാന്തം നാധിഗച്ഛാമി ഋതേ പ്രാണവിമോക്ഷണാത്] 11-8-9 (64984) തച്ചൈവാഹം കരിഷ്യാമി അദ്യൈവ ദ്വിജസത്തമ। ഇത്യുക്ത്വാ തു മഹാത്മാനം പിതരം ബ്രഹ്മവിത്തമം॥ 11-8-10 (64985) ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭവൻമൂഢഃ സ ശോകം പരമം ഗതഃ। അഭൂച്ച തൂഷ്ണീം രാജാഽസൌ ധ്യായമാനോ മഹീപതിഃ॥ 11-8-11 (64986) തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ കൃഷ്ണദ്വൈപായനഃ പ്രഭുഃ। പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തം പുത്രം വചനമബ്രവീത്॥ 11-8-12 (64987) വ്യാസ ഉവാച। 11-8-13x (5327) ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാബാഹോ ശൃണു വക്ഷ്യാമി പുത്രക। ശ്രുതവാനസി മേധാവീ ധർമാർഥകുശലഃ പ്രഭോ॥ 11-8-13 (64988) ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിദ്വേദിതവ്യം പരന്തപ। അനിത്യതാം ഹി ഭൂതാനാം വിജാനാസി ന സംശയഃ॥ 11-8-14 (64989) അധ്രുവേ ജീവലോകേ ച സ്ഥാനേ വാ ശാശ്വതേ സതി। ജീവിതേ മരണാന്തേ ച കസ്മാച്ഛോചസി പുത്രക॥ 11-8-15 (64990) പ്രത്യക്ഷം തവ രാജേന്ദ്ര വൈരസ്യാസ്യ സമുദ്ഭവഃ। പുത്രം തേ കാരണം കൃത്വാ കാലയോഗേന നിർമിതഃ॥ 11-8-16 (64991) അവശ്യം ഭവിതവ്യേ ച കുരൂണാം സങ്ക്ഷയേ നൃപ। കസ്മാച്ഛോചസി താഞ്ശൂരാൻഗതാൻപരമികാം ഗതിം॥ 11-8-17 (64992) ജാനതാ ച മഹാബാഹോ വിദുരേണ മഹാത്മനാ। യതിതം സർവയത്നേന ശമം പ്രതി ജനേശ്വര॥ 11-8-18 (64993) ന ച ദൈവകൃതോ മാർഗഃ ശക്യോ ഭൂതേന കേനചിത്। ഘടതാഽപി ചിരം കാലം നിയന്തുമിതി മേ മതിഃ॥ 11-8-19 (64994) ദേവതാനാം ഹി യത്കാര്യം മയാ പ്രത്യക്ഷതഃ ശ്രുതം। തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി യഥാ സ്ഥൈര്യം ഭവേത്തവ॥ 11-8-20 (64995) പുരാഽഹം പരിതോ യാതഃ സഭാമൈന്ദ്രീം ജിതക്ലമഃ। അപശ്യം തത്ര ച സദാ സമവേതാന്ദിവൌകസഃ॥ 11-8-21 (64996) നാരദപ്രമുഖാംശ്ചാപി സർവാന്ദേവർഷിസത്തമാൻ। തത്ര ചാപി മയാ ദൃഷ്ടാ പൃഥിവീ പൃഥിവീപതേ॥ 11-8-22 (64997) കാര്യാർഥമുപസംപന്നാ ദേവതാനാം സമീപതഃ। ഉപഗംയ തദാ ധാത്രീ ദേവാനാഹ സമാഗതാൻ॥ 11-8-23 (64998) യത്കാര്യം മമ യുഷ്മാഭിർബ്രഹ്മണഃ സദനേ തദാ। പ്രതിജ്ഞാതം മഹാഭാഗാസ്തച്ഛീഘ്രം സംവിധീയതാം॥ 11-8-24 (64999) തസ്യാസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ വിഷ്ണുർലോകനമസ്കൃതഃ। ഉവാച വാക്യം പ്രഹസൻപ്രഭുസ്താം ദേവസംസദി॥ 11-8-25 (65000) ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാണാം യസ്തു ജ്യേഷ്ഠഃ ശതസ്യ വൈ। ദുര്യോധന ഇതി ഖ്യാതഃ സ തേ കാര്യം കരിഷ്യതി॥ 11-8-26 (65001) തം ച പ്രാപ്യ മഹീപാലം കൃതകൃത്യാ ഭവിഷ്യസി। തസ്യാർഥേ പൃഥിവീപാലാഃ കുരുക്ഷേത്രം സമാഗതാഃ॥ 11-8-27 (65002) അന്യോന്യം ഘാതയിഷ്യന്തി ദൃഢൈഃ ശസ്ത്രൈഃ പ്രഹാരിണഃ। തതസ്തേ ഭവിതാ ദേവി ഭാരസ്യ യുധി നാശനം॥ 11-8-28 (65003) ഗച്ഛ ശീഘ്രം സ്വകം സ്ഥാനം ലോകാന്ധാരയ ശോഭനേ। സ ഏഷ തേ സുതോ രാജംʼല്ലോകസംഹാരകാരണാത്॥ 11-8-29 (65004) കലേരംശഃ സമുത്പന്നോ ഗാന്ധാര്യാ ജഠരേ നൃപ। അമർഷീ ബലവാഞ്ശൂരഃ ക്രോധനോ ദുഷ്പ്രസാധനഃ॥ 11-8-30 (65005) ദൈവയോഗാത്സമുത്പന്നാ ഭ്രാതരസ്തസ്യ താദൃശാഃ। ശകുനിർമാതുലശ്ചൈവ കർണശ്ച പരമഃ സഖാ॥ 11-8-31 (65006) സമുത്പന്നാ വിനാശാർഥം പൃഥിവ്യാം സഹിതാ നൃപാഃ। [യാദൃശോ ജായതേ രാജാ താദൃശോഽസ്യ ജനോ ഭവേത്॥ 11-8-32 (65007) അധർമോ ധർമതാം യാതി സ്വാമീ ചേദ്ധാർമികോ ഭവേത്। സ്വാമിനോ ഗുണദോഷാഭ്യാം ഭൃത്യാഃ സ്യുർനാത്ര സംശയഃ॥ 11-8-33 (65008) ദുഷ്ടം രാജാനമാസാദ്യ ഗതാസ്തേ തനയാ നൃപ।] ഏതമർഥം മഹാബാഹോ നാരദോ വേദ തത്ത്വവിത്॥ 11-8-34 (65009) ആത്മാപരാധാത്പുത്രാസ്തേ വിനഷ്ടാഃ പൃഥിവീപതേ। മാ താഞ്ശോചസ്വ രാജേന്ദ്ര ന ഹി ശോകേഽസ്തി കാരണം॥ 11-8-35 (65010) ന ഹി തേ പാണ്ഡവാഃ സ്വൽപമപരാധ്യന്തി ഭാരത। പുത്രാസ്തവ ദുരാത്മാനോ യൈരിയം ഘാതിതാ മഹീ॥ 11-8-36 (65011) നാരദേന ച ഭദ്രം തേ പൂർവമേവ ന സംശയഃ। യുധിഷ്ഠിരസ്യ സമിതൌ രാജസൂയേ നിവേദിതം॥ 11-8-37 (65012) പാണ്ഡവാഃ കൌരവാഃ സർവേ സമാസാദ്യ പരസ്പരം। നഭവിഷ്യന്തി കൌന്തേയ യത്തേ കൃത്യം തദാചര॥ 11-8-38 (65013) നാരദസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ തഥാഽകുർവത പാണ്ഡവാഃ। ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം ദേവഗുഹ്യം സനാതനം॥ 11-8-39 (65014) കഥം തേ ശോകനാശഃ സ്യാത്പ്രാണേഷു ച ദയാ പ്രഭോ। സ്നേഹശ്ച പാണ്ഡുപുത്രേഷു ജ്ഞാത്വാ ദൈവകൃതം വിധിം॥ 11-8-40 (65015) ഏഷ ചാർഥോ മഹാബാഹോ പൂർവമേവ മയാ ശ്രുതഃ। കഥിതോ ധർമരാജസ്യ രാജസൂയേ കുരൂത്തമ॥ 11-8-41 (65016) യതിതം ധർമപുത്രേണ മയാ ഗുഹ്യേ നിവേദിതേ। അവിഗ്രഹേ കൌരവാണാം ദൈവം തു ബലവത്തരം॥ 11-8-42 (65017) അനതിക്രമണീയോ ഹി വിധീ രാജൻകഥഞ്ചന। കൃതാന്തസ്യ തു ഭൂതേന സ്ഥാവരേണ ചരേണ ച॥ 11-8-43 (65018) ഭവാന്ധർമപരോ യത്ര ബുദ്ധിശ്രേഷ്ഠശ്ച ഭാരത। മുഹ്യതേ പ്രാണിനാം ജ്ഞാത്വാ ഗതിം ചാഗതിമേവ ച॥ 11-8-44 (65019) ത്വാം തു ശോകേന സന്തപ്തം മുഹ്യമാനം മുഹുർമുഹുഃ। ജ്ഞാത്വാ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ പ്രാണാനപി പരിത്യജേത്॥ 11-8-45 (65020) കൃപാലുർനിത്യശോ വീരസ്തിര്യഗ്യോനിഗതേഷ്വപി। സ കഥം ത്വയി രാജേന്ദ്ര കൃപാം നൈവ കരിഷ്യതി॥ 11-8-46 (65021) മമ ചൈവ നിയോഗേന വിധേശ്ചാപ്യനിവർതനാം। പാണ്ഡവാനാം ച കാരുണ്യാത്പ്രാണാന്ധാരയ ഭാരത॥ 11-8-47 (65022) ഏവം തേ വർതമാനസ്യ ലോകേ കീർതിർഭവിഷ്യതി। ധർമാർഥഃ സുമഹാംസ്താത തപ്തം സ്യാച്ച തപശ്ചിരാത്॥ 11-8-48 (65023) പുത്രശോകം സമുത്പന്നം ഹുതാശം ജ്വലിതം യഥാ। പ്രജ്ഞാംഭസാ മഹാരാജ നിർവാപയ സദാ സതാ॥ 11-8-49 (65024) വൈശംപായന ഉവാച। 11-8-50x (5328) തച്ഛ്രുത്വാ തസ്യ വചനം വ്യാസസ്യാമിതതേജസഃ। മുഹൂർതം സമനുധ്യായന്ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭ്യഭാഷത॥ 11-8-50 (65025) മഹതാ ശോകജാലേന പ്രണുന്നോഽസ്മി ദ്വിജോത്തമ। നാത്മാനമവബുധ്യാമി മുഹ്യമാനോ മുഹുർമുഹുഃ॥ 11-8-51 (65026) ഇദം തു വചനം ശ്രുത്വാ തവ ദേവനിയോഗജം। ധാരയിഷ്യാംയഹം പ്രാണാന്യതിഷ്യേ ച ന ശോചിതും॥ 11-8-52 (65027) ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വചനം വ്യാസഃ സത്യവതീസുതഃ। ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ രാജേന്ദ്ര തത്രൈവാന്തരധീയത॥ ॥ 11-8-53 (65028) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ॥ 8 ॥*

Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text

Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes

11-8-29 കാലഃ സംഹാരകാരണാദിതി ക.ഛ.ഠ.പാഠഃ॥ 11-8-37 നാരദേന സമാഖ്യാതമിതി ക.ഛ.ഠ.പാഠഃ॥ 11-8-39 തദാഽശോചന്ത പാണ്ഡവാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 11-8-48 ധർമശ്ച സുമഹാസ്താത തപ്തസ്യ തപസശ്ചിരാദിതി ക.ഛ.ഠ.പാഠഃ॥ 11-8-8 അഷ്ടമോഽധ്യായഃ॥

11-9-0 (65053) `ജനമേജയ ഉവാച। 11-9-0x (5333) ഗതേ വ്യാസേ തു ധർമാത്മാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ। കിമചേഷ്ടത വിപ്രർഷേ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 11-9-1 (65054) വൈശംപായന ഉവാച। 11-9-2x (5334) ഏതച്ഛ്രുത്വാ നരശ്രേഷ്ഠശ്ചിരം ധ്യാത്വാ ത്വചേതനഃ। സഞ്ജയം യോജയേത്യുക്ത്വാ വിദുരം പ്രത്യഭാഷത॥ 11-9-2 (65055) ക്ഷിപ്രമാനയ ഗാന്ധാരീം സർവാശ്ച ഭരതസ്ത്രിയഃ। കുന്തീം ചൈവ തഥാ ക്ഷത്തഃ സമാനയ മമാഽന്തികം'॥ 11-9-3 (65056) ഏവമുക്ത്വാ സ ധർമാത്മാ വിദുരം ധർമവിത്തമം। ശോകവിപ്രഹതജ്ഞാനോ യാനമേവാന്വരോഹത॥ 11-9-4 (65057) ഗാന്ധാരീ പുത്രശോകാർതാ ഭർതുർവചനനോദിതാ। സഹ കുന്ത്യാ യതോ രാജാ സഹ സ്ത്രീഭിരുപാദ്രവത്॥ 11-9-5 (65058) താഃ സമാസാദ്യ രാജാനം ഭൃശം ശോകസമന്വിതാഃ। ആമന്ത്ര്യാന്യോന്യമായസ്താ ഭൃശമുച്ചുക്രുശുസ്തതഃ॥ 11-9-6 (65059) താഃ സമാശ്വാസയത്ക്ഷത്താ താഭ്യശ്ചാർതതരഃ സ്വയം। അശ്രുകണ്ഠീഃ സമാരോപ്യ തതോഽസൌ നിര്യയൌ പുരാത്॥ 11-9-7 (65060) തതഃ പ്രണാദഃ സഞ്ജജ്ഞേ സർവേഷു കുരുവേശ്മസു। ആകുമാരം പുരം സർവമഭവച്ഛോകകർശിതം॥ 11-9-8 (65061) അദൃഷ്ടപൂർവാ യാ നാര്യഃ പുരാ ദേവഗണൈരപി। പൃഥഗ്ജനേന ദൃശ്യന്തേ താസ്തദാ നിഹതേശ്വരാഃ॥ 11-9-9 (65062) പ്രകീര്യ കേശാൻസുശുഭാൻഭൂഷണാന്യവമുച്യ ച। ഏകവസ്ത്രധരാ നാര്യഃ പരിപേതുരനാഥവത്॥ 11-9-10 (65063) ശ്വതേപർവതരൂപേഭ്യോ ഗൃഹേഭ്യസ്താ നിരാക്രമൻ। ഗുഹാഭ്യ ഇവ ശൈലാനാം പൃഷത്യോ ഹതയൂഥപാഃ॥ 11-9-11 (65064) താന്യുദീർണാനി നാരീണാം തദാ വൃന്ദാന്യനേകശഃ। ശോകാർതാന്യദ്രവന്രാജൻകിശോരീണാമിവാംഗണേ॥ 11-9-12 (65065) പ്രഗൃഹ്യ ബാഹൂൻക്രോശന്ത്യഃ പുത്രാൻഭ്രാതൄൻപിതൄനപി। ദർശയന്തി ഹതാ ഹി സ്മ യുഗാന്തേ ലോകസങ്ക്ഷയം॥ 11-9-13 (65066) വിലപന്ത്യോ രുദന്ത്യശ്ച ധാവമാനാസ്തതസ്തതഃ। ശോകേനോപഹതജ്ഞാതാഃ കർതവ്യം ന പ്രജജ്ഞിരേ॥ 11-9-14 (65067) വ്രീഡാം ജഗ്മുഃ പുരാ യാഃ സ്മ സഖീനാമപി യോഷിതഃ। താ ഏകവസ്ത്രാ നിർലജ്ജാഃ ശ്വശ്രൂണാം പുരതോഽഭവൻ॥ 11-9-15 (65068) പരസ്പരം സുസൂക്ഷ്മേഷു ശോകേഷ്വാശ്വാസയന്തി യാഃ। താഃ ശോകവിഹ്വലാ രാജന്നവൈക്ഷന്ത പരസ്പരം॥ 11-9-16 (65069) താഭിഃ പരിവൃതോ രാജാ രുദതീഭിഃ സഹസ്രശഃ। നിര്യയൌ നഗരാദ്ദീനസ്തൂർണമായോധനം പ്രതി॥ 11-9-17 (65070) ശിൽപിനോ വണിജോ വൈശ്യാഃ സർവേ കർമോപജീവിനഃ। തേ പാർഥിവം പുരസ്കൃത്യ നിര്യയുർനഗരാദ്ബഹിഃ॥ 11-9-18 (65071) തേഷാം വിക്രോശമാനാനാമാർതാനാം കുരുസങ്ക്ഷയേ। പ്രാദുരാസീൻമഹാഞ്ശബ്ദോ വ്യഥയൻഭുവനാന്യുത॥ 11-9-19 (65072) യുഗാന്തകാലേ സംപ്രാപ്തേ ഭൂതാനാം ദഹ്യതാമിവ। അഭാവസ്യോദയഃ പ്രാപ്ത ഇതി ഭൂതാനി മേനിരേ॥ 11-9-20 (65073) ഭൃശമുദ്വിഗ്നമനസസ്തേ പൌരാഃ കുരുസങ്ക്ഷയേ। പ്രാക്രോശന്ത മഹാരാജ സ്വനുരക്താസ്തദാ ഭൃശം॥ ॥ 11-9-21 (65074) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി നവമോഽധ്യായഃ॥ 9 ॥

Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text

Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes

11-9-4 വിഗതാ പ്രജ്ഞാ വ്യാസദത്തം ദിവ്യജ്ഞാനം യസ്യ സ വിഗതപ്രജ്ഞഃ॥ 11-9-7 സമാരോപ്യ വാഹനേഷ്വിതി ശേഷഃ॥ 11-9-11 ശോകസ്യാതിഗാഢത്വാത്പുനർവിദുരേണോക്തം അഭാവദീനീത്യാദി॥ 11-9-15 സംവർതയതി വർതുലയതി കംപയതി വാ॥ 11-9-21 ആചക്ഷേ കഥയാമി॥ 11-9-23 കാര്യം അവശ്യകർതവ്യമുദകദാനാദി॥ 11-9-11 പൃഷത്യശ്ചിത്രഹരിണ്യഃ॥ 11-9-12 അംഗമേ നൃത്യശിക്ഷാഭൂമൌ॥ 11-9-9 നവമോഽധ്യായഃ॥

11-10-0 (65078) വൈശംപായന ഉവാച। 11-10-0x (5337) ക്രോശമാത്രം തതോ ഗത്വാ ദദൃശുസ്താൻമഹാരഥാൻ। ശാരദ്വതം കൃപം ദ്രൌണിം കൃതവർമാണമേവ ച॥ 11-10-1 (65079) തേ തു ദൃഷ്ട്വൈവ രാജാനം പ്രജ്ഞാചക്ഷുഷമീശ്വരം। അശ്രുകണ്ഠാ വിനിഃശ്വസ്യ രുദന്തമിദമബ്രുവൻ॥ 11-10-2 (65080) പുത്രസ്തവ മഹാരാജ കൃത്വാ കർമ സുദുഷ്കരം। ഗതഃ സാനുചരോ രാജഞ്ശക്രലോകം മഹീപതേ॥ 11-10-3 (65081) ദുര്യോധനബലാൻമുക്താ വയമേവ ത്രയോ രഥാഃ। സർവമന്യത്പരിക്ഷീണം സൈന്യം തേ ഭരതർഷഭ॥ 11-10-4 (65082) ഇത്യേവമുക്ത്വാ രാജാനം കൃപഃ ശാരദ്വതസ്തതഃ। ഗാന്ധാരീം പുത്രശോകാർതാമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 11-10-5 (65083) അഭീതാ യുധ്യമാനാസ്തേ ഘ്നന്തഃ ശത്രുഗണാൻബഹൂൻ। വീരകർമാണി കുർവാണാഃ പുത്രാസ്തേ നിധനം ഗതാഃ॥ 11-10-6 (65084) ധ്രവം സംപ്രാപ്യ ലോകാംസ്തേ നിർമലാഞ്ശസ്ത്രനിർജിതാൻ। ഭാസ്വരം ദേഹമാസ്ഥായ വിഹരന്ത്യമരാ ഇവ॥ 11-10-7 (65085) സർവേ ഹ്യഭിമുഖാ രാജ്ഞി യുധ്യമാനാ ഹതാ യുധി। ന ഹി കശ്ചിദ്ധി ശൂരാണാം യുധ്യമാനഃ പരാങ്മുഖഃ। ശസ്ത്രേണ നിധനം പ്രാപ്തോ ന ച കശ്ചിത്കൃതാഞ്ജലിഃ॥ 11-10-8 (65086) ഏതാം താം ക്ഷത്രിയസ്യാഹുഃ പുരാണാഃ പരമാം ഗതിം। ശസ്ത്രേണ നിധനം സംഖ്യേ താന്ന ശോചിതുമർഹസി॥ 11-10-9 (65087) ന ചാപി ശത്രവസ്തേഷാം മുച്യന്തേ രാജ്ഞി പാണ്ഡവാഃ। ശൃണു യത്കൃതമസ്മാഭിരശ്വത്ഥാമപുരോഗമൈഃ॥ 11-10-10 (65088) അധർമേണ ഹതം ശ്രുത്വാ ഭീമസേനേന തേ സുതം। സുപ്തം ശിബിരമാസാദ്യ പാണ്ഡൂനാം കദനം കൃതം॥ 11-10-11 (65089) പാഞ്ചാലാ നിഹതാഃ സർവേ ധൃഷ്ടദ്യുംനപുരോഗമാഃ। ദ്രുപദസ്യാത്മജാശ്ചൈവ ദ്രൌപദേയാശ്ച പാതിതാഃ॥ 11-10-12 (65090) തഥാ വിശസനം കൃത്വാ പുത്രശത്രുഗണസ്യ തേ। പ്രാദ്രവാമ രണേ സ്ഥാതും ന ഹി ശക്ഷ്യാമഹേ ത്രയഃ॥ 11-10-13 (65091) തേ ഹി ശൂരാ മഹേഷ്വാസാഃ ക്ഷിപ്രമേഷ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ। അമർഷവശമാപന്നാ വൈരം പ്രതിജിഹീർഷവഃ॥ 11-10-14 (65092) തേ ഹതാനാത്മജാഞ്ശ്രുത്വാ പ്രമത്താഃ പുരുഷർഷഭാഃ। അന്വിഷ്യന്തഃ പദം ശൂരാഃ ക്ഷിപ്രമേഷ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ॥ 11-10-15 (65093) തേഷാം തു കിൽബിഷം കൃത്വാ സംസ്ഥാതും നോത്സഹാമഹേ। അനുജാനീഹി നോ രാജ്ഞി മാ ച ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ॥ 11-10-16 (65094) രാജംസ്ത്വമനുജാനീഹി ധൈര്യമാതിഷ്ഠ ചോത്തമം। ദിഷ്ടാന്തം പശ്യ ചാപി ത്വം ക്ഷാത്രം ധർമം ച കേവലം॥ 11-10-17 (65095) ഇത്യേവമുക്ത്വാ രാജാനം കൃത്വാ ചാഭിപ്രദക്ഷിണം। കൃപശ്ച കൃതവർമാ ച ദ്രോമപുത്രശ്ച ഭാരത॥ 11-10-18 (65096) അവേക്ഷമാണാ രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം മനീഷിണം। ഗംഗാമനു മഹാരാജ തൂർണമശ്വാനചോദയൻ॥ 11-10-19 (65097) അപക്രംയ തു തേ രാജൻസർവ ഏവ മഹാരഥാഃ। ആമന്ത്ര്യാന്യോന്യമുദ്വിഗ്നാസ്ത്രിധാ തേ പ്രയയുസ്തദാ॥ 11-10-20 (65098) ജഗാമ ഹാസ്തിനപുരം കൃപഃ ശാരദ്വതസ്തദാ। സ്വമേവ രാഷ്ട്രം ഹാർദിക്യോ ദ്രൌണിർവ്യാസാശ്രമം യയൌ॥ 11-10-21 (65099) ഏവം തേ പ്രയയുർവീരാ വീക്ഷമാണാഃ പരസ്പരം। ഭയാർതാഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാമാഗസ്കൃത്വാ മഹാത്മനാം॥ 11-10-22 (65100) സമേത്യ വീരാ രാജാനം തദാ ത്വനുദിതേ രഷൌ। വിപ്രജഗ്മുർമഹാത്മാനോ യഥേഷ്ടകമരിന്ദമാഃ॥ 11-10-23 (65101) [സമാസാദ്യാഥ വൈ ദ്രൌണിം പാണ്ഡുപുത്രാ മഹാരഥാഃ। വ്യജയംസ്തേ രണേ രാജന്വിക്രംയ തദനന്തരം॥] ॥ 11-10-24 (65102) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ॥ 10 ॥

11-11-0 (65103) വൈശംപായന ഉവാച। 11-11-0x (5338) ഹതേഷു സർവേസൈന്യേഷു ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ। ശുശ്രുവേ പിതരം വൃദ്ധം നിര്യാന്തം ഗജസാഹ്വയാത്॥ 11-11-1 (65104) സോഽഭ്യയാത്പുത്രശോകാർതം പുത്രശോകപരിപ്ലുതഃ। ശോചമാനോ മഹാരാജ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതസ്തദാ॥ 11-11-2 (65105) അന്വീയമാനോ വീരേണ ദാശാർഹേണ മഹാത്മനാ। യുയുധാനേന ച തഥാ തഥൈവ ച യുയുത്സുനാ॥ 11-11-3 (65106) തമന്വഗാത്സുദുഃഖാർതാ ദ്രൌപദീശോകകർശിതാ। സഹ പാഞ്ചാലയോഷിദ്ഭിര്യാസ്തത്രാസൻസമാഗതാഃ॥ 11-11-4 (65107) സംഗ്രാമമനു ബൃന്ദാനി സ്ത്രീണാം ഭരതസത്തം। കുരരീണാമിവാർതാനാം ക്രോശന്തീനാം ദദർശ ഹ॥ 11-11-5 (65108) താഭിഃ പരിവൃതോ രാജാ ക്രോശന്തീഭിഃ സഹസ്രശഃ। ഊർധ്വബാഹുഭിരാർതാഭീ രുദതീഭിഃ പ്രിയാപ്രിയൈഃ॥ 11-11-6 (65109) ക നു ധർമജ്ഞതാ രാജ്ഞഃ ക്വ നു സാദ്യാനൃശംസതാ। യച്ചാവധീത്പിതൄൻഭ്രാതൄൻഗുരുപുത്രാൻസഖീനപി॥ 11-11-7 (65110) ഘാതയിത്വാ കഥം ദ്രോണം ഭീഷ്മം ചാപി പിതാമഹം। മനസ്തേഽഭൂൻമഹാബാഹോ ഹത്വാ ചാപി ജയദ്രഥം॥ 11-11-8 (65111) കിം നു രാജ്യേന തേ കാര്യം പിതൄൻഭ്രാതൄനപശ്യതഃ। അഭിമന്യും ച ദുർധർഷം ദ്രൌപദേയാംശ്ച ഭാരത॥ 11-11-9 (65112) വൈശംപായന ഉവാച। 11-11-10x (5339) അതീത്യ താ മഹാബാഹുഃ ക്രോശന്തീഃ കുരരീരിവ। വവന്ദേ പിതരം ജ്യേഷ്ഠം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 11-11-10 (65113) തതോഽഭിവാദ്യ പിതരം ക്രമേണാമിത്രകർശനാഃ। ന്യവേദയന്ത നാമാനി പാണ്ഡവാസ്തേഽപി സർവശഃ॥ 11-11-11 (65114) തമാത്മജാന്തകരണം പിതാ പുത്രവധാർദിതഃ। അപ്രീയമാണഃ ശോകാർതഃ പാണ്ഡവം പരിഷസ്വജേ॥ 11-11-12 (65115) ധർമരാജം പരിഷ്വജ്യ സാന്ത്വയിത്വാ ച ഭാരത। ദുഷ്ടാത്മാ ഭീമമന്വൈച്ഛദ്ദിധക്ഷുരിവ പാവകഃ॥ 11-11-13 (65116) സ കോപപാവകസ്തസ്യ ശോകവായുസമീരിതഃ। ഭീമസേനമയം ദാവം ദിധക്ഷുരിവ ദൃശ്യതേ॥ 11-11-14 (65117) തസ്യ സങ്കൽപമാജ്ഞായ ഭീമം പ്രത്യശുഭം ഹരിഃ। ഭീമമാക്ഷിപ്യ പാണിഭ്യാം പ്രദദൌ ഭീമമായസം॥ 11-11-15 (65118) പ്രാഗേവ തു മഹാബുദ്ധിർബുദ്ധ്വാ തസ്യേംഗിതം ഹരിഃ। സംവിധാനം മഹാപ്രാജ്ഞസ്തത്ര ചക്രേ ജനാർദനഃ॥ 11-11-16 (65119) ഉപഗുഹ്യൈവ പാണിഭ്യാം ഭീമസേനമയസ്മയം। ബഭഞ്ജ ബലവാന്രാജാ മന്യമാനോ വൃകോദരം॥ 11-11-17 (65120) നാഗായുതസമപ്രാണഃ സ രാജാ ഭീമമായസം। ഭങ്ക്തത്വാ വിമഥിതോരസ്കഃ സുസ്രാവ രുധിരം മുഖാത്॥ 11-11-18 (65121) തതഃ പപാത മേദിന്യാം തഥൈവ രുധിരോക്ഷിതഃ। പ്രപുഷ്പിതാഗ്രശിഖരഃ പാരിജാത ഇവ ദ്രുമഃ॥ 11-11-19 (65122) പ്രത്യഗൃഹ്ണാച്ച തം വിദ്വാൻസൂതോ ഗാവൽഗണിസ്തദാ। മൈവമിത്യബ്രവീച്ചൈനം ശമയൻസാന്ത്വയന്നിവ॥ 11-11-20 (65123) ഹതോ ഭീമ ഇതി ജ്ഞാത്വാ ഗതമന്യുർമഹാമനാഃ। ഹാഹാഭീമേതി ചുക്രോശ നൃപഃ ശോകസമന്വിതഃ॥ 11-11-21 (65124) തം വിദിത്വാ ഗതക്രോധം ഭീമസേനവധാർദിതം। വാസുദേവോ വരഃ പുംസാമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 11-11-22 (65125) മാ ശുചോ ധൃതരാഷ്ട്ര ത്വം നൈവ ഭീമസ്ത്വയാ ഹതഃ। ആയസീ പ്രതിമാ ഹ്യേഷാ ത്വയാ നിഷ്പാതിതാ വിഭോ॥ 11-11-23 (65126) ത്വാം ക്രോധവശമാപന്നം വിദിത്വാ ഭരതർഷഭ। മയാഽപകൃഷ്ടഃ കൌന്തേയോ മൃത്യോർദംഷ്ട്രാന്തരം ഗതഃ॥ 11-11-24 (65127) ന ഹി തേ രാജശാർദൂല ബലേ തുല്യോഽസ്തി കശ്ചന। കഃ സഹേത മഹാബാഹോ ബാഹ്വോർവിഗ്രഹണം നരഃ॥ 11-11-25 (65128) യഥാന്തകമനുപ്രാപ്യ ജീവൻകശ്ചിന്ന മുച്യതേ। ഏവം ബാഹ്വന്തരം പ്രാപ്യ തവ ജീവേന്ന കശ്ചന॥ 11-11-26 (65129) തസ്മാത്പുത്രേണ യാ തേഽസൌ പ്രതിമാ കാരിതാഽഽയസീ। ഭീമസ്യ സേയം കൌരവ്യ തവൈവോപഹൃതാ മയാ॥ 11-11-27 (65130) പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തം ധർമാദപകൃതം മനഃ। തവ രാജേന്ദ്ര തേന ത്വം ഭീമസേനം ജിഘാംസസി॥ 11-11-28 (65131) ന ത്വേതത്തേ ക്ഷമം രാജൻഹന്യാസ്ത്വം യദ്വൃകോദരം। ന ഹി പുത്രാ മഹാരാജ ജീവേയുസ്തേ കഥഞ്ചന॥ 11-11-29 (65132) തസ്മാദ്യത്കൃതമസ്മാഭിർമന്യമാനൈഃ ശമം പ്രതി। അനുമന്യസ്വ തത്സർവം മാ ച ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ॥ ॥ 11-11-30 (65133) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ॥ 11 ॥

11-12-0 (65134) വൈശംപായന ഉവാച। 11-12-0x (5340) തത ഏനമുപാതിഷ്ഠഞ്ശൌചാർഥം പരിചാരകാഃ। കൃതശൌചം പുനശ്ചൈനം ഓവാച മധുസൂദനഃ॥ 11-12-1 (65135) രാജന്നധീതാ വേദാസ്തേ ശാസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച। ശ്രുതാനി ച പുരാണാനി രാജധർമാശ്ച കേവലാഃ॥ 11-12-2 (65136) ഏവം വിദ്വാൻമഹാപ്രാജ്ഞഃ സമർഥഃ സൻബലാബലേ। ആത്മാപരാധാത്കസ്മാത്ത്വം കുരുഷേ കോപമീദൃശം॥ 11-12-3 (65137) ഉക്തവാംസ്ത്വാം തദൈവാഹം ഭീഷ്മദ്രോണൌ ച ഭാരത। വിദുരഃ സഞ്ജയശ്ചൈവ വാക്യം രാജന്ന തത്കൃഥാഃ॥ 11-12-4 (65138) സ വാര്യമാണോ നാസ്മാകമകാർഷീർവചനം തദാ। പാണ്ഡവാനധികാഞ്ചാനൻബലേ ശൌര്യേ ച കൌരവ॥ 11-12-5 (65139) രാജാ ഹി യഃ സ്ഥിരപ്രജ്ഞഃ സ്വയം ദോഷാനവേക്ഷതേ। ദേശകാലവിഭാഗം ച പരം ശ്രയേഃ സ വിന്ദതി॥ 11-12-6 (65140) ഉച്യമാനസ്തു യഃ ശ്രേയോ ഗൃഹ്ണീതേ നോ ഹിതാഹിതേ। ആപദഃ സമനുപ്രാപ്യ സോഽഭ്യേതി വിലയം കില॥ 11-12-7 (65141) തതോഽന്യവൃത്തമാത്മാനം സമവേക്ഷസ്വ ഭാരത। രാജംസ്ത്വം ഹ്യവിധേയാത്മാ ദുര്യോധനവശേ സ്ഥിതഃ॥ 11-12-8 (65142) ആത്മാപരാധാദാപന്നസ്തത്കിം ഭീമം ജിഘാംസസി। തസ്മാത്സംയച്ഛ കോപം ത്വം സ്വമനുസ്മൃത്യ ദുഷ്കൃതം॥ 11-12-9 (65143) യസ്തു താം സ്പർധയാ ക്ഷുദ്രഃ പാഞ്ചാലീമാനയത്സമാം। സ ഹതോ ഭീമസേനേന വൈരം പ്രതിജിഹീർഷതാ॥ 11-12-10 (65144) ആത്മനോഽതിക്രമം പശ്യ പുന്ത്രസ്യ ച ദുരാത്മനഃ। യദനാഗസി പാണ്ഡൂനാം പരിത്യാഗസ്ത്വയാ കൃതഃ॥ 11-12-11 (65145) വൈശംപായന ഉവാച। 11-12-12x (5341) ഏവമുക്തഃ സ കൃഷ്ണേന സർവം സത്യം ജനാധിപ। ഉവാച ദേവകീപുത്രം ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ॥ 11-12-12 (65146) ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി മാധവ। പുത്രസ്നേഹസ്തു ബലവാന്ധർമാൻമാം സമചാലയത്॥ 11-12-13 (65147) ദിഷ്ട്യാ തു പുരുഷവ്യാഘ്രോ ബലവാൻസത്യക്ത്രിമഃ। ത്വദ്ഗുപ്തോ നാഗമത്കൃഷ്ണ ഭീമോ ബാഹ്വന്തരം മമ॥ 11-12-14 (65148) ഇദാനീം ത്വഹമവ്യഗ്രോ ഗതമന്യുർഗതജ്വരഃ। മധ്യമം പാണ്ഡവം വീരം സ്പഷ്ടുമിച്ഛാമി മാധവ॥ 11-12-15 (65149) ഹതേഷു പാരഥിവേന്ദ്രേഷു പുത്രേഷു നിഹതേഷു ച। പാണ്ഡുപുത്രേഷു മേ ധർമഃ പ്രീതിശ്ചാപ്യവതിഷ്ഠതേ॥ 11-12-16 (65150) തതഃ സ ഭീമം ച ധനഞ്ജയം ച മാദ്യാശ്ച പുത്രൌ പുരുഷപ്രവീരൌ। പസ്പർശ ഗാത്രൈഃ പ്രരുദൻസുഗാത്രാ-- നാശ്വാസ്യ കല്യാണമുവാച ചൈനാൻ॥ ॥ 11-12-17 (65151) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ॥ 12 ॥

11-13-0 (65152) വൈശംപായന ഉവാച। 11-13-0x (5342) ധൃതരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞാതാസ്തതസ്തേ കുരുപുംഗവാഃ। അഭ്യയുർഭ്രാതരഃ സർവേ ഗാന്ധാരീം സഹകേശവാഃ॥ 11-13-1 (65153) തതോ ജ്ഞാത്വാ ഹതാമിത്രം ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം। ഗാന്ധാരീ പുത്രശോകാർതാ ശപ്തുമൈച്ഛദനിന്ദിതാ॥ 11-13-2 (65154) തസ്യാഃ പാപമഭിപ്രായം വിദിത്വാ പാണ്ഡവാൻപ്രതി। ഋഷിർഗന്ധവതീപുത്രഃ പ്രാഗേവ സമബുധ്യത॥ 11-13-3 (65155) സ ഗംഗായാമുപസ്പൃശ്യ ബ്രഹ്മർഷിഃ പ്രയതഃ ശുചിഃ। തം ദേശമുപസംപേദേ പാരാശര്യോ മനോജവഃ॥ 11-13-4 (65156) ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ ജ്ഞാത്വാ മനസാഽനുദ്ധതേന ച। സർവപ്രാണഭൃതാം ഭാവം സതതം സ തു ബൃധ്യതി॥ 11-13-5 (65157) സ സ്നുഷാമബ്രവീത്കാലേ കല്യാണാനി മഹാതപാഃ। ശാപകാലമവാക്ഷിപ്യ ശമകാലമുദീരയൻ॥ 11-13-6 (65158) ന കോപഃ പാണ്ഡവേ കാര്യോ ഗാന്ധാരി ശമമാപ്നുഹി। രജോ നിഗൃഹ്യതാം ചൈവ ശൃണു ചേദം വചോ മമ॥ 11-13-7 (65159) പുരോക്താ യുദ്ധകാലേ ത്വം പുത്രേണ ജയമിച്ഛതാ। ജയമാശാസ്വ മേ മാതര്യുധ്യമാനസ്യ ശത്രുഭിഃ॥ 11-13-8 (65160) സാ തഥാ യാച്യമാനാ ത്വം യുദ്ധകാലേ ജയൈഷിണാ। ഉക്തവത്യസി കല്യാണി യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ॥ 11-13-9 (65161) വാചാഽപ്യതീതേ മാ ക്രോധേ മനഃ കുരു യശസ്വിനി। സ്മരാമി ഭാഷമാണാം ഹി ത്വാമഹം സത്യവാദിനീം॥ 11-13-10 (65162) വിഗ്രഹേ തുമുലേ രാജ്ഞാം ഗത്വാ പരമസംശയം। ജിതം പാണ്ഡുസുതൈര്യുദ്ധേ നൂനം ധർമസ്തതോഽധികഃ॥ 11-13-11 (65163) ക്ഷമാശീലാ പുരാ ഭൂത്വാ സാഽദ്യ ന ക്ഷമസേ കഥം। അധർമേ ജഹി ധർമജ്ഞേ യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ॥ 11-13-12 (65164) സാ ത്വം ധർമം പരിസ്മൃത്യ വാചം ചോക്താം മനസ്വിനീ। കോപം സംയച്ഛ ഗാന്ധാരി പാണ്ഡവേഷു സുതേഷു തേ॥ 11-13-13 (65165) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-13-14x (5343) ഭഗവന്നാഭ്യസൂയാമി നൈതാനിച്ഛാമി നശ്യതഃ। പുത്രശോകേന തു ബലാൻമനോ വിഹ്വലതീവ മേ॥ 11-13-14 (65166) യഥൈവ കുന്ത്യാ കൌന്തേയാ രക്ഷിതവ്യാസ്തഥാ മയാ। തഥൈവ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രക്ഷിതവ്യാ യഥാ ത്വയാ॥ 11-13-15 (65167) ദുഃശാസനാപരാധേന ശകുനേഃ സൌബലസ്യ ച। കർണദുര്യോധനാഭ്യാം ച കൃതോഽയം കൃരുസങ്ക്ഷയഃ॥ 11-13-16 (65168) നാപരാധ്യതി ബീഭത്സുർന ച പാർഥോ വൃകോദരഃ। നകുലഃ സദേവശ്ച നൈവ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 11-13-17 (65169) യുധ്യമാനാ ഹി കൌരവ്യാഃ കൃതമാമാഃ പരസ്പരം। നിഹതാഃ സഹിതാശ്ചാന്യൈസ്തത്ര നാസ്ത്യപ്രിയം മമ॥ 11-13-18 (65170) കിം തു കർമാകരോദ്ഭീമോ വാസുദേവസ്യ പശ്യതഃ। ദുര്യോധനം സമാഹൂയ ഗദായുർദ്ധ മഹാമനാഃ॥ 11-13-19 (65171) ശിക്ഷയാഽഭ്യധികം ജ്ഞാത്വാ ചരന്തം ബഹുധാ രണേ। അധോ നാഭ്യാഃ പ്രഹൃതവാംസ്തൻമേ കോപമവർധയത്॥ 11-13-20 (65172) കഥം നു ധർമം ധർമജ്ഞാഃ സമുദ്ദിഷ്ടം മഹാത്മഭിഃ। ത്യജേയുരാഹവേ ശൂരാഃ പ്രാണഹേതോഃ കഥഞ്ചനഃ॥ ॥ 11-13-21 (65173) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ॥ 13 ॥

11-14-0 (65174) വൈശംപായന ഉവാച। 11-14-0x (5344) തച്ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യാ ഭീമസേനോഽഥ ഭീതവത്। ഗാന്ധാരീം പ്രത്യുവാചേദം വചഃ സാനുനയം തദാ॥ 11-14-1 (65175) അധർമോ യദി വാ ധർമസ്ത്രാസാത്തത്ര മയാ കൃതഃ। ആത്മാനം ത്രാതുകാമേന തൻമേ ത്വം ക്ഷന്തുമർഹസി॥ 11-14-2 (65176) ന ഹി യുദ്ധേന പുത്രസ്തേ ധർമേണ സ മഹാബലഃ। ദുഃശക്യഃ കേനചിദ്ധർതുമതോ വിഷമമാചരം॥ 11-14-3 (65177) അധർമേണ ജിതഃ പൂർവം തേന ചാപി യുധിഷ്ഠിരഃ। നികൃതാശ്ച സദൈവ സ്മ തോ വിഷമമാചരം॥ 11-14-4 (65178) സൈന്യസ്യൈകോഽവശിഷ്ടോഽയം ഗദായുദ്ധേ ച വീര്യവാൻ। ന ത്യക്ഷ്യതി ഹൃതം രാജ്യമിതി വൈ തത്കൃതം മയാ॥ 11-14-5 (65179) ഏകപത്നീം ച പാശ്ചാലീമേകവസ്ത്രാം രജസ്വലാം। ഭവത്യാ വിദിതം സർവമുക്തവാന്യത്സുതസ്തവ॥ 11-14-6 (65180) സുയോധനം ത്വസംഹൃത്യ ന ശക്യാ ഭൂഃ സസാഗരാ। കേവലാ ഭോക്തുമസ്മാഭിരതശ്ചൈതത്കൃതം മയാ॥ 11-14-7 (65181) തച്ചാപ്യപ്രിയമസ്മാകം പുത്രസ്തേ സമുപാചരത്। ദ്രൌപദ്യാ യത്സഭാമധ്യേ സവ്യമൂരുമദർശയത്॥ 11-14-8 (65182) തത്രൈവ വധ്യഃ സോഽസ്മാകം ദുരാചാരോഽപ്ബ തേ സുതഃ। ധർമരാജാജ്ഞയാ ചൈവ സ്ഥിതാഃ സ്മ സമയേ പുരാ॥ 11-14-9 (65183) വൈരമുദ്ദീപിതം രാജ്ഞി പുത്രേണ തവ യൻമഹത്। ക്ലേശിതാശ്ച വനേ നിത്യം തത ഏതത്കൃതം മയാ॥ 11-14-10 (65184) വൈരസ്യാസ്യ ഗതാഃ പാരം ഹത്വാ ദുര്യോധനം രണേ। രാജ്യം യുധിഷ്ഠിരേ പ്രാപ്തേ വയം ച ഗതമന്യവഃ॥ 11-14-11 (65185) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-14-12x (5345) ന തസ്യൈവം വധസ്താത യം പ്രശംസസി മേ സുതം। കൃതവാംശ്ചാപി തത്സർവം യദിദം ഭാഷസേ മയി॥ 11-14-12 (65186) ഹതാശ്വേ നകുലേ യത്തു വൃഷസേനേന ഭാരത। അപിബഃ ശോണിതം സംഖ്യേ ദുഃശാസനശരീരജം॥ 11-14-13 (65187) സദ്ഭിർവിഗർഹിതം ഘോരമനാര്യജനസേവിതം। ക്രൂരം കർമാകൃഥാസ്തസ്മാത്തദയുക്തം വൃകോദര॥ 11-14-14 (65188) ഭീമ ഉവാച। 11-14-15x (5346) ഹതാശ്വം നകുലം ദൃഷ്ട്വാ വൃഷസേനേന സംയുഗേ। ശത്രൂണാം തു പ്രഹൃഷ്ടാനാം ത്രാസഃ സഞ്ജനിതോ മയാ॥ 11-14-15 (65189) `സ പ്രതിജ്ഞാമകരവം പിബാംയസൃഗരേരിതി'। രുധിരം നാതിചക്രാമ ദന്തോഷ്ഠാദംബ മാ ശുചഃ॥ 11-14-16 (65190) [അന്യസ്യാപി ന പാതവ്യം രുധിരം കിംപുനഃ സ്വകം। യഥൈവാത്മാ തഥാ ഭ്രാതാ വിശേഷോ നാസ്തി കശ്ചന॥ 11-14-17 (65191) വൈവസ്തിതോ ഹി തദ്വേദ യഥാവത്കുലനന്ദിനി। മാ കൃഥാ ഹൃദി തൻമാതർന തത്പീതം മയാഽനധേ॥ 11-14-18 (65192) കേശപക്ഷപരാമർശേ ദ്രൌപദ്യാ ദ്യൂതകാരിതേ। ക്രോധാദ്യദബ്രവം ചാഹം തച്ച മേ ഹൃദി വർതതേ॥ 11-14-19 (65193) ക്ഷത്രധർമാച്ച്യുതോ രാജ്ഞി ഭവേയം ശാശ്വതീഃ സമാഃ। പ്രതിജ്ഞാം താമനിസ്തീര്യ തതസ്തത്കൃതവാനഹം॥ 11-14-20 (65194) അനിഗൃഹ്യ പുരാ പുത്രാനസ്മസ്വനപകാരിഷു। ന മമാർഹസി കല്യാണി ദോഷേണ പരിശങ്കിതും॥ 11-14-21 (65195) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-14-22x (5347) വൃദ്ധസ്യാസ്യ ശതം പുത്രാന്നിഘ്നംസ്ത്വമപരാജിതഃ। കസ്മാനാശേഷയഃ കഞ്ചിദ്യേനാൽപമപരാധിതം॥ 11-14-22 (65196) സന്താനമാവയോസ്താത വൃദ്ധയോർഹൃതരാജ്യയോഃ। നാശേഷയഃ കഥം യഷ്ടിമേകാം വൃദ്ധയുഗസ്യ വൈ॥ 11-14-23 (65197) ശേഷേ ഹ്യവസ്ഥിതേ താത പുത്രാണാമൽപകേഽപി ച। മന്ദദുഃഖം ഭവേദദ്യ യദി ത്വം ധർമമാചരേഃ॥ ॥ 11-14-24 (65198) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ॥ 14 ॥

11-15-0 (65199) വൈശംപായന ഉവാച। 11-15-0x (5348) തമേവമുക്ത്വാ ഗാന്ധാരീ യുധിഷ്ഠിരമപൃച്ഛത। ക്വ സ രാജേതി സക്രോധാ പുത്രപൌത്രവധാർദിതാ॥ 11-15-1 (65200) താമഭ്യഗച്ഛത്കൌന്തേയോ വേപമാനഃ കൃതാഞ്ജലിഃ। യുധിഷ്ഠിരസ്തു ഗാന്ധാരീം മധുരം വാക്യമബ്രവീത്॥ 11-15-2 (65201) പുത്രഹന്താ നൃശംസോഽഹം തവ ദേവി യുധിഷ്ഠിരഃ। ശാപാർഹഃ പൃഥിവീനാശേ ഹേതുഭൂതഃ ശപസ്വ മാം॥ 11-15-3 (65202) നഹി മേ ജീവിതേനാർഥോ ന രാജ്യേന സുഖേന വാ। താദൃശാൻസുഹൃദോ ഹത്വാ പ്രമൂഢസ്യ സുഹൃദ്ദ്രുഹഃ॥ 11-15-4 (65203) തമേവംവാദിനം ഭീതം സന്നികർഷാഗതം തദാ। നോവാച കിഞ്ചിദ്ഗാന്ധാരീ നിഃശ്വാസപരമാ നൃപ॥ 11-15-5 (65204) തസ്മാവനതദേഹസ്യ പാദയോർനിപതിഷ്യതഃ। യുധിഷ്ഠിരസ്യ നൃപതേർധർമജ്ഞാ ദീർഘദർശിനീ॥ 11-15-6 (65205) അംഗുല്യഗ്രാണി ദദൃശേ ദേവീ പട്ടാന്തരേണ സാ। തതഃ സ കുനഖീഭൂതോ ദർശനീയനഖോ നൃപഃ॥ 11-15-7 (65206) തം ദൃഷ്ട്വാ ചാർജുനോഽഗച്ഛദ്വാസുദേവസ്യ പൃഷ്ഠതഃ॥ 11-15-8 (65207) ഏവം സഞ്ചേഷ്ടമാനാംസ്താനിതശ്ചേതശ്ച ഭാരത। ഗാന്ധാരീ വിഗതക്രോധാ സാന്ത്വയാമാസ മാതൃവത്॥ 11-15-9 (65208) തേ പാണ്ഡവാ അനുജ്ഞാതാ മാതരം വീതമത്സരാഃ। അഭ്യഗച്ഛന്ത സഹിതാഃ പൃഥാം പൃഥുവലക്ഷസഃ॥ 11-15-10 (65209) ചിരസ്യ ദൃഷ്ട്വാ പുത്രാൻസാ പുത്രാധിഭിരഭിപ്ലുതാ। ബാഷ്പമാഹാരയദ്ദേവീ വസ്ത്രേണാവൃത്യ വൈ മുഖം॥ 11-15-11 (65210) തതോ ബാഷ്പം സമുത്സൃജ്യ സഹ പുത്രൈസ്തദാ പൃഥാ। അപശ്യദേനാഞ്ശസ്ത്രൌഘൈർബഹുധാ പരിവിക്ഷതാൻ॥ 11-15-12 (65211) സാ താനേകൈകശഃ പുത്രാൻസംസ്പൃശന്തീ പുനഃപുനഃ। അന്വശോചത ദുഃഖാർതാ ദ്രൌപദീം നിഹതാത്മജാം। രുദന്തീമഥ പാഞ്ചാലീം ദദർശ പതിതാം ഭുവി॥ 11-15-13 (65212) ദ്രൌപദ്യുവാച। 11-15-14x (5349) ആര്യേ പൌത്രാസ്തു തേ സർവേ സൌഭദ്രസഹിതാ ഗതാഃ। ന ത്വാം തേഽദ്യാഭിഗച്ഛന്തി ചിരം ദൃഷ്ട്വാ അനിന്ദിതേ। കിന്നു രാജ്യേന മേ കാര്യം വിഹീനായാഃ സുതൈർവരൈഃ॥ 11-15-14 (65213) താം സമാശ്വാസയാമാസ പൃഥാ പൃഥലലോചനാ। ഉത്ഥാപ്യാങ്കേന സുദതീം രുദതീം ശോകകർശിതാം॥ 11-15-15 (65214) തയൈവ സഹിതാ ചാപി പുത്രൈരനുഗതാ പൃഥാ। അഭ്യഗച്ഛത ഗാന്ധാരീമാർതാമാർതതരാ സ്വയം॥ 11-15-16 (65215) വൈശംപായന ഉവാച। 11-15-17x (5350) താമുവാചാഥ ഗാന്ധാരീ സഹ കുന്ത്യാ യശസ്വിനീം। മൈവം പുത്രീതി ശോകാർതാ പശ്യ മാമപി ദുഃഖിതാം॥ 11-15-17 (65216) മന്യേ ലോകവിനാശോഽയം കാലപര്യായനോദിതഃ। അവശ്യഭാവീ സംപ്രാപ്തഃ സ്വഭാവാദ്രോമഹർഷണഃ॥ 11-15-18 (65217) ഇദം തത്സമനുപ്രാപ്തം വിദുരസ്യ വചോ മഹത്। അസിദ്ധാനുനയേ കൃഷ്ണേ യദുവാച മഹാമതിഃ॥ 11-15-19 (65218) തസ്മിന്നപരിഹാര്യേഽർഥേ വ്യതീതേ ച വിശേഷതഃ। മാ ശുചോ ന ഹി ശോച്യാസ്തേ സംഗ്രാമേ നിധനം ഗതാഃ॥ 11-15-20 (65219) യഥൈവാഹം തഥൈവ ത്വം കോ വാമാശ്വാസയിഷ്യതി। മമൈവ ഹ്യപരാധേന കുലമഗ്ര്യം വിനാശിതം॥ ॥ 11-15-21 (65220) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ജലപ്രദാനികപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ॥ 15 ॥

11-16-0 (65221) വൈശംപായന ഉവാച। 11-16-0x (5351) ഏവമുക്ത്വാ തു ഗാന്ധാരീ കുരൂണാമവകർതനം। അപശ്യത്തത്ര തിഷ്ഠന്തീ സർവം തത്ര യഥാസ്ഥിതം॥ 11-16-1 (65222) പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ സമാനവ്രതചാരിണീ। ഉഗ്രേണ തപസാ യുക്താ സതതം സത്യവാദിനീ॥ 11-16-2 (65223) വരദാനേന കൃഷ്ണസ്യ മഹർഷേഃ പുണ്യകർമണഃ। ദിവ്യജ്ഞാനബലോപേതാ വിവിധം പര്യദേവയത്॥ 11-16-3 (65224) ദദർശ സാ ബുദ്ധിമതീ ദൂരാദപി യഥാഽന്തികേ। രണാജിരം തദ്വീരാണാമദ്ഭുതം രോമഹർഷണം॥ 11-16-4 (65225) അസ്ഥികേശവസാകീർണം ശോണിതൌഘപരിപ്ലുതം। ശരീരൈർബഹുസാഹസ്രൈർവിനികീർണം സമന്തതഃ॥ 11-16-5 (65226) ഗജാശ്വരഥയോധാനാമാവൃതം രുധിരാവിലൈഃ। ശരീരൈരശിരസ്കൈശ്ച വിദേഹൈശ്ച ശിരോഗണൈഃ॥ 11-16-6 (65227) ഗജാശ്വനരവീരാണാം നിഃസത്വൈരഭിസംവൃതം। സൃഗാലവലഗോമായുകങ്കകാകനിഷേവിതം॥ 11-16-7 (65228) രക്ഷസാം പുരുഷാദാനാ മോദനം കുരരാകുലം। അശിവാഭിഃ ശിവാഭിശ്ച നാദിതം ഗൃധ്രസേവിതം॥ 11-16-8 (65229) തതോ വ്യാസാഭ്യനുജ്ഞാതോ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ। പാണ്ഡുപുത്രാശ്ച തേ സർവേ യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമാഃ॥ 11-16-9 (65230) വാസുദേവം പുരസ്കൃത്യ ഹതബന്ധും ച പാർഥിവം। കുരുസ്ത്രിയഃ സമാദായ ജഗ്മുരായോധനം പ്രതി॥ 11-16-10 (65231) സമാസാദ്യ കുരുക്ഷേത്രം താഃ സ്ത്രിയോ നിഹതേശ്വരാഃ। അപശ്യന്ത ഹതാംസ്തത്ര പുത്രാൻഭ്രാതൄൻപിതൄൻപതീൻ॥ 11-16-11 (65232) ക്രവ്യാദൈർഭക്ഷ്യമാണാംശ്ച ഗോമായുവലവായസൈഃ। ഭൂതൈഃ പിശാചൈ രക്ഷോഭിർവിവിധൈശ്ച നിശാചരൈഃ॥ 11-16-12 (65233) രുദ്രാക്രീഡനിഭം ദൃഷ്ട്വാ തദാ വിശസനം സ്ത്രിയഃ। കുരര്യ ഇവ ശോകാർതാ വിക്രോശന്ത്യോ നിപേതിരേ॥ 11-16-13 (65234) അദൃഷ്ടപൂർവം പശന്ത്യോ ദുഃഖാർതാ ഭരതസ്ത്രിയഃ। ശരീരേഷു സ്ഖലന്ത്യശ്ച ന്യപതംശ്ച പരാസുവത്॥ 11-16-14 (65235) ശ്രാന്താനാം ചാപ്യനാഥാനാം ക്രന്ദന്തീനാം ഭൃശം തദാ। പാഞ്ചാലകുരുയോഷാണാം കൃപണം തദഭൂൻമഹത്॥ 11-16-15 (65236) ദുഃഖോപഹതചിത്താഭിഃ സമന്താദനുനാദിതം। ദൃഷ്ട്വാഽഽയോധനമത്യുഗ്രം ധർമജ്ഞാ സുബലാത്മജാ॥ 11-16-16 (65237) തതഃ സാ പുണ്ഡരീകാക്ഷമാമന്ത്ര്യ പുരുഷോത്തമം। കുരൂണാം വൈശമം ദൃഷ്ട്വാ ഇദം വചനമബ്രവീത്॥ 11-16-17 (65238) പശ്യൈതാഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷ സ്നുഷാ മേ നിഹതേശ്വരാഃ। പ്രകീർണകേശാഃ ക്രോശന്തീഃ കുരരീരിവ മാധവ॥ 11-16-18 (65239) അമൂസ്ത്വഭിസമാഗംയ സ്മരന്ത്യോ ഭരതർഷഭാൻ। പൃഥഗേവാനുപദ്യന്തേ പുത്രാൻഭ്രാതൄൻപിതൄൻപതീൻ॥ 11-16-19 (65240) വീരസൂഭിർമഹാബാഹോ ഹതപുത്രാഭിരാവൃതം। ക്വചിച്ച വീരപത്നീഭിർഹതവീരാഭിരാവൃതം॥ 11-16-20 (65241) ശോഭിതം പുരുഷവ്യാഘ്രൈഃ കർണഭീഷ്മാഭിമന്യുഭിഃ। ദ്രോണദ്രുപദശല്യൈശ്ച ജ്വലദ്ഭിരിവ പാവകൈഃ॥ 11-16-21 (65242) കാഞ്ചനൈഃ കവചൈർനിഷ്കൈർമണിഭിശ്ച മഹാധനൈഃ। അദ്ഭുതൈർഹസ്തകേയൂരൈഃ സ്രഗ്ഭിശ്ച സമലങ്കൃതം॥ 11-16-22 (65243) വീരബാഹുവിസൃഷ്ടാഭിഃ ശക്തിഭിഃ പരിഘൈരപി। ഖംഗൈശ്ച വിവിധൈസ്തീക്ഷ്ണൈഃ സശരൈശ്ച ശരാസനൈഃ॥ 11-16-23 (65244) ക്രവ്യാദസംഘൈർമുദിതൈസ്തിഷ്ഠദ്ഭിഃ സഹിതൈഃ ക്വചിത്। ക്വചിദാക്രീഡമാനൈശ്ച ശയാനൈശ്ചാപരൈഃ ക്വചിത്॥ 11-16-24 (65245) ഏതദേവംവിധം വീര സംപശ്യായോധനം വിഭോ। `ത്വയാ തു ശ്രാവിതം കർമ പുഷ്കരാക്ഷ മഹാദ്യുതേ'। പശ്യമാനാ ഹി ദഹ്യാമി ശോകേനാഹം ജനാർദന॥ 11-16-25 (65246) പാഞ്ചാലാനാം കുരൂണാം ച വിനാശം മധുസൂദന। പഞ്ചാനാമപി ഭൂതാനാമഹം വധമചിന്തയം॥ 11-16-26 (65247) താൻസുപർണാശ്ച ഗൃധ്രാശ്ച കർഷയന്ത്യസൃഗുക്ഷിതാൻ। വിഗൃഹ്യ ചരണൈർഗൃധ്രാ ഭക്ഷയന്തി സഹസ്രശഃ॥ 11-16-27 (65248) ജയദ്രഥസ്യ കർണസ്യ തഥൈവ ദ്രോമഭീഷ്മയോഃ। അഭിമന്യോർവിനാശം ച കശ്ചിന്തയിതുമർഹതി॥ 11-16-28 (65249) അവധ്യകൽപാന്നിഹതാൻഗതസത്വാനചേതസഃ। ഗൃധ്രകങ്കവലശ്യേനശ്വസൃഗാലസമാവൃതാൻ॥ 11-16-29 (65250) അമർഷവശമാപന്നാന്ദുര്യോധനവശേ സ്ഥിതാൻ। പശ്യേമാൻപുരുഷവ്യാഘ്രാൻസംശാന്താൻപാവകാനിവ ॥ 11-16-30 (65251) ശയനാന്യുചിതാഃ സർവേ മൃദൂനി വിമലാനി ച। വിപന്നാസ്തേഽദ്യ വസുധാം വിവൃതാമധിശേരതേ॥ 11-16-31 (65252) ബന്ദിഭിഃ സതതം കാലേ സ്തുവദ്ഭിരഭിനന്ദിതാഃ। ശിവാനാമശിവാ ഘോരാഃ ശൃണ്വന്തി വിവിധാ ഗിരഃ॥ 11-16-32 (65253) യേ പുരാ ശേരതേ വീരാഃ ശയനേഷു യശസ്വിനഃ। ചന്ദനാഗുരുദിഗ്ധാംഗാസ്തേഽദ്യ പാംസുഷു ശേരതേ॥ 11-16-33 (65254) തേഷാമാഭരണാന്യേതേ ഗൃഘ്രഗോമായുവായസാഃ। ആക്ഷിപന്തി ശിവാ ഘോരാ വിനദന്ത്യഃ പുനഃ പുനഃ॥ 11-16-34 (65255) ബാണാന്വനിനിശിതാൻപീതാന്നിസ്ത്രിംശാന്വിമലാ ഗദാഃ। യുദ്ധാഭിമാനിനഃ സർവേ ജീവന്ത ഇവ ബിഭ്രതി॥ 11-16-35 (65256) സുരൂപവർണാ ബഹവഃ ക്രവ്യാദൈരവഘട്ടിതാഃ। ഋഷഭപ്രതിരൂപാക്ഷാഃ ശേരതേ ച സഹസ്രശഃ॥ 11-16-36 (65257) അപരേ പുനരാലിംഗ്യ ഗദാഃ പരിഘബാഹവഃ। ശേരതേഽഭിമുഖാഃ ശൂരാ ദയിതാ ഇവ യോഷിതഃ॥ 11-16-37 (65258) ബിഭ്രതഃ കവചാന്യന്യേ വിമലാന്യായുധാനി ച। ന ധർഷയന്തി ക്രവ്യാദാ ജീവന്തീതി ജനാർദന॥ 11-16-38 (65259) ക്രവ്യാദൈഃ കൃഷ്യമാണാനാമപരേഷാം മഹാത്മനാം। ശാതകൌംഭ്യഃ സ്രജശ്ചിത്രാ വിപ്രകീർണാഃ സമന്തതഃ॥ 11-16-39 (65260) ഏതേ ഗോമായവോ ഭീമാ നിഹതാനാം യശസ്വിനാം। കണ്ഠാന്തരഗതാൻഹാരാനാക്ഷിപന്തി സഹസ്രശഃ॥ 11-16-40 (65261) സർവേഷ്വപരരാത്രേഷു യാനവന്ദന്ത ബന്ദിനഃ। സ്തുതിഭിശ്ച പരാർധ്യാഭിരുപചാരൈശ്ച ശിക്ഷിതാഃ॥ 11-16-41 (65262) താനദ്യ പരിദേവന്തി ദുഃഖാർതാ പരമാംഗനാഃ। കൃപണാ വൃഷ്ണിശാർദൂല ദുഃഖശോകാർദിതാ ഭൃശം॥ 11-16-42 (65263) രക്തോത്പലവനാനീവ വിഭാന്തി രുചിരാണി ച। മുഖാനി പരമസ്ത്രീണാം പരിശുഷ്കാണി കേശവ॥ 11-16-43 (65264) രുദിത്വാ വിരതാ ഹ്യേതാ ധ്യായന്ത്യഃ സപരിക്ലമാഃ। കുരുസ്ത്രിയോഽഭിഗച്ഛന്തി തേന തേനൈവ ദുഃഖിതാഃ॥ 11-16-44 (65265) ഏതാന്യാദിത്യവർണാനി തപമീയനിഭാനി ച। പശ്യ രോദനതാംരാണി വക്ത്രാണി കുരുയോഷിതാം॥ 11-16-45 (65266) ശ്യാമാനാം വരവർണാനാം ഗൌരീണാമേകവാസസാം। ദുര്യോധനവരസ്ത്രീണാം പശ്യ വൃന്ദാനി കേശവ॥ 11-16-46 (65267) ആസാമപരിപൂർണാർഥം നിശംയ പരിദേവിതം। ഇതരേരസങ്ക്രന്ദാന്ന വിജാനന്തി യോഷിതഃ॥ 11-16-47 (65268) ഏതാ ദീർഘമിവോച്ഛ്വസ്യ വിക്രുശ്യ ച വിലപ്യ ച। വിസ്പന്ദമാനാ ദുഃഖേന വീരാ ജഹതി ജീവിതം॥ 11-16-48 (65269) ബഹ്വ്യോ ദൃഷ്ട്വ ശരീരാണി ക്രോശന്തി വിലപന്തി ച। പാണിഭിശ്ചാപരാ ഘ്നന്തി ശിരാംസി മൃദുപാണയഃ॥ 11-16-49 (65270) ശിരോഭിഃ പതിതൈർഹസ്തൈഃ സർവാംഗൈഃ ഖണ്ഡശഃ കൃതൈഃ। ഇതരേതസംപൃക്തൈരാകീർണാ ഭാതി മേദിനീ॥ 11-16-50 (65271) വിശിരസ്കാനഥോ കായാന്ദൃഷ്ട്വാ ഹ്യേതാനനിന്ദിതാൻ। മുഹ്യന്ത്യനുചിതാ നാര്യോ വിദേഹാനി ശിരാംസി ച॥ 11-16-51 (65272) ശിരഃ കായേന സന്ധായ പ്രേക്ഷമാണാ വിചേതസഃ। അപശ്യന്ത്യോഽപരം തത്ര നേദമസ്യേഽതി ദുഃഖിതാഃ॥ 11-16-52 (65273) ബാഹൂരുചരണാനന്യാന്വിശിഖോൻമഥിതാൻപൃഥക്। സന്ദധത്യോഽസുഖാവിഷ്ടാ മൂർഛന്ത്യേതാഃ പുനഃപുനഃ॥ 11-16-53 (65274) ഉത്കൃത്തശിരസശ്ചാന്യാന്വിജഗ്ധാൻമൃഗപക്ഷിഭിഃ। ദൃഷ്ട്വാ കാശ്ചിന്ന ജാനന്തി ഭർതൄൻഭരതയോഷിതഃ॥ 11-16-54 (65275) പാണിഭിശ്ചാപരാ ഘ്നന്തി ശിരാംസി മധുസൂദന। പ്രേക്ഷ്യ ഭ്രാതൄൻപിതൄൻപുത്രാൻപതീംശ്ച നിഹതാൻപരൈഃ॥ 11-16-55 (65276) ബാഹുഭിശ്ച സഖംഗൈശ്ച ശിരോഭിശ്ച സകുണ്ഡലൈഃ। അഗംയകൽപാ പൃഥിവീ മാംസശോണിതകർദമാ। ബഭൂവ ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രാണിഭിർഗതജീവിതൈഃ॥ 11-16-56 (65277) ന ദുഃഖേഷൂചിതാഃ പൂർവം ദുഃഖം ഗാഹന്ത്യനിന്ദിതാഃ। ഭ്രാതൃഭിഃ പതിഭിഃ പുത്രൈരുപാകീർണാം വസുന്ധരാം॥ 11-16-57 (65278) യൂഥാനീവ കിശോരീണാം സുകേശീനാം ജനാർദന। സ്നുഷാണാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പശ്യ വൃന്ദാന്യനേകശഃ॥ 11-16-58 (65279) ഇതോ ദുഃഖതരം കിന്നു കേശവ പ്രതിഭാതി മേ। യദിമാഃ കുർവതേ സർവാ രവമുച്ചാവചം സ്ത്രിയഃ॥ 11-16-59 (65280) നൂനമാചരിതം പാപം മയാ പൂർവേഷു ജൻമസു। യാ പശ്യാമി ഹതാൻപുത്രാൻപൌത്രാൻഭ്രാതൃംശ്ച മാധവ॥ 11-16-60 (65281) ഏവമാർതാ വിലപതീ സമാഭാഷ്യ ജനാർദനം। ഗാന്ധാരീ പുത്രശോകാർതാ ദ്വദർശ നിഹതം സുതം॥ ॥ 11-16-61 (65282) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ॥ 16 ॥

11-17-0 (65283) വൈശംപായന ഉവാച। 11-17-0x (5352) ദുര്യോധനം ഹതം ദൃഷ്ട്വാ ഗാന്ധാരീ ശോകകർശിതാ। സഹസാ ന്യപതദ്ഭൂമൌ ഛിന്നേവ കദലീ വനേ॥ 11-17-1 (65284) സാ തു ലബ്ധ്വാ പുനഃ സഞ്ജ്ഞാം വിക്രുശ്യ ച വിലപ്യ ച। ദുര്യോധനമഭിപ്രേക്ഷ്യ ശയാനം രുധിരോക്ഷിതം॥ 11-17-2 (65285) പരിഷ്വജ്യാഥ ഗാന്ധാരീ കൃപണം പര്യദേവയത്। ഹാഹാപുത്രേതി ശോകാർതാ വിലലാപാകുലേന്ദ്രിയാ॥ 11-17-3 (65286) സുഗൂഢജത്രു വിപുലം ഹാരനിഷ്കവിഭൂഷിതം। വാരിണാ നേത്രജേനോരഃ സിഞ്ചന്തീ ശോകതാപിതാ॥ 11-17-4 (65287) സമീപസ്ഥം ഹൃഷീകേശമിദ വചനമബ്രവീത്। ഉപസ്ഥിതേഽസ്മിൻസംഗ്രാമേ ജ്ഞാതീനാം സങ്ക്ഷയേ വിഭോ॥ 11-17-5 (65288) മാമയം പ്രാഹ വാർഷ്ണേയ പ്രാഞ്ചലിർനൃപസത്തമഃ। അസ്മിഞ്ജ്ഞാതിസമുദ്ധർഷേ ജയമംബാ ബ്രവീതു മേ॥ 11-17-6 (65289) ഇത്യുക്തേ ജാനതീ സർവമഹം സ്വവ്യസനാഗമം। അബ്രുവം പുരുഷവ്യാഘ്ര യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ॥ 11-17-7 (65290) തഥാ തു യുവ്യമാനസ്ത്വം സംപ്രഗൃഹ്യ സുപുത്രക। ധ്രുവം ശഖജിതാംʼല്ലോകാൻപ്രാപ്സ്യസ്യമരവത്പ്രഭോ॥ 11-17-8 (65291) ഇത്യേവxxx പൂർവം നൈവം ശോചാമി വൈ പ്രഭോ। ധൃതരാഷ്ട്രം തു ശോചാമി കൃപണം ഹതബാന്ധവം॥ 11-17-9 (65292) അമർവണം യുധാം ശ്രേഷ്ഠം കൃതാസ്ത്രം യുദ്ധദുർമദം। ശയാനം വീരശയനേ പശ്യ മാധവ മേ സുതം॥ 11-17-10 (65293) ബോഽയം മൂർധാവസിക്താനായേ യാതി പരന്തപഃ। സോഽവം പാംസുഷു ശേതേഽദ്യ പഞ്ച കാലസ്യ പര്യയം॥ 11-17-11 (65294) ദുവം ദുര്യോധനോ വീരോ ഗതിം ന സുലഭാം ഗതഃ। തഥാ ഹ്യഭിxxxx ശേതേ ശയനേ വീരസേവിതേ॥ 11-17-12 (65295) യം പുരാ പര്യുപാസീനാ സമയന്തി വരസ്ത്രിയഃ। സം വീരശയനേ സുപ്തം രമയന്ത്യശിവാഃ ശിവാഃ॥ 11-17-13 (65296) യം പുരാ പര്യുപാസീനാ രമയന്തി മഹീക്ഷിതഃ। മഹീതലസ്യം നിഹതം ഗൃധ്രാസ്തം പര്യുപാസതേ॥ 11-17-14 (65297) യം പുരാ വ്യജനൈരംയൈരുപവീജന്തി യോഷിതഃ। തമദ്യ പക്ഷവ്യജനൈ രുപവീജന്തി പക്ഷിണഃ॥ 11-17-15 (65298) ഏഷ ശേതേ മഹാബാഹുർബലവാൻസത്യവിക്രമഃ। സിംഹേനേവ ദ്വിപഃ സംഖ്യേ ഭീമസേനേന പാതിതഃ॥ 11-17-16 (65299) പശ്യ ദുര്യോധനം കൃഷ്ണ ശയാനം രുധിരോക്ഷിതം। നിഹതം ഭീമസേനേന ഗദാം സംമൃജ്യ ഭാരത॥ 11-17-17 (65300) അക്ഷൌഹിണീർമഹാബാഹുർദശ ചൈകാം ച കേശവ। ആനയദ്യഃ പുരാ സംഖ്യേ സോഽനയാന്നിധനം ഗതഃ॥ 11-17-18 (65301) ഏഷ ദുര്യോധനഃ ശേതേ മഹേഷ്വാസോ മഹാബലഃ। ശാർദൂല ഇവ സിംഹേന ഭീമസേനേന പാതിതഃ॥ 11-17-19 (65302) വിദുരം ഹ്യവമത്യൈഷ പിതരം ചൈവ മന്ദഭാക്। ബാലോ വൃദ്ധാവമാനേന മന്ദോ മൃത്യുവശം ഗതഃ॥ 11-17-20 (65303) നിഃസപത്നാ മഹീ യസ്യ ത്രയോദശസമാഃ സ്ഥിതാ। സ ശേതേ നിഹതോ ഭൂമൌ പുത്രോ മേ പൃഥിവീപതിഃ॥ 11-17-21 (65304) അപശ്യം കൃഷ്ണ പൃഥിവീം ധാർതരാഷ്ട്രാനുശാസിതാം। പൂർണാം ഹസ്തിഗവാശ്വൈശ്ച വാർഷ്ണേയ ന തു തച്ചിരം॥ 11-17-22 (65305) താമേവാദ്യ മഹാബാഹോ പശ്യാംയന്യാനുശാസിതാം। ഹീനാം ഹസ്തിഗവാശ്വേന കിന്നു ജീവാമി മാധവ॥ 11-17-23 (65306) ഇദം കഷ്ടതരം പശ്യ പുത്രസ്യാപി വധാൻമമ। യാ ഇമാഃ പര്യുപാസന്തേ ഹതാഞ്ശൂരാന്രണേ സ്ത്രിയഃ॥ 11-17-24 (65307) പ്രകീർണകേശാം സുശ്രോണീം ദുര്യോധനഭൂജാങ്കഗാം। രുക്മവേദിനിഭാം പശ്യ കൃഷ്ണ ലക്ഷ്മണമാതരം॥ 11-17-25 (65308) നൂനമേഷാ പുരാ ബാലാ ജീവമാനേ മഹാഭുജേ। ഭുജാവാശ്രിത്യ രമതേ സുഭുജസ്യ മനസ്വിനീ॥ 11-17-26 (65309) കഥം തു ശതധാ നേദം ഹൃദയം മമ ദീര്യതേ। പശ്യന്ത്യാ നിഹതം പുത്രം പൌത്രേണ സഹിതം രണേ॥ 11-17-27 (65310) പുത്രം രുധിരസംസിക്തമുപജിഘ്രത്യനിന്ദിതാ। ദുര്യോധനം തു വാമോരൂഃ പാണിനാ പരിമാർജതീ॥ 11-17-28 (65311) കിന്നു ശോചതി ഭർതാരം ഹതപുത്രം മനസ്വിനീ। തഥാ ഹ്യവസ്ഥിതാ ഭാതി പുത്രം ചാപ്യഭിവീക്ഷ്യ സാ॥ 11-17-29 (65312) സ്വശിരഃ പഞ്ചശാഖാഭ്യാമഭിഹത്യായതേക്ഷണാ। പതത്യുരസി വീരസ്യ കുരുരാജസ്യ മാധവ॥ 11-17-30 (65313) പുണ്ഡരീകനിഭാ ഭാതി പുണ്ഡരീകാന്തരപ്രഭാ। മുഖം പ്രമൃജ്യ പുത്രസ്യ ഭർതുശ്ചൈവ തപസ്വിനീ॥ 11-17-31 (65314) യദി സത്യാഗമാഃ സന്തി യദി വൈ ശ്രുതയസ്തഥാ। ധ്രുവം ലോകാനവാപ്തോഽയം നൃപോ ബാഹുബലാർജിതാൻ॥ ॥ 11-17-32 (65315) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ॥ 17 ॥

11-18-0 (65316) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-18-0x (5353) പശ്യ മാധവ പുത്രാൻമേ ശതസംഖ്യാഞ്ജിതക്ലമാൻ। ഗദയാ ഭീമസേനേന ഭൂയിഷ്ഠം നിഹതാന്രണേ॥ 11-18-1 (65317) ഇദം ദുഃഖതരം മേഽദ്യ യദിമാ മുക്തമൂർധജാഃ। ഹതപുത്രാ രണേ ബാലാഃ പരിധാവന്തി മേ സ്നുഷാഃ॥ 11-18-2 (65318) പ്രാസാദതലചാരിണ്യശ്ചരമൈർഭൂഷണാന്വിതൈഃ। കായേനാദ്യ സ്പൃശന്തീമാം രുധിരാർദ്രാം വസുന്ധരാം॥ 11-18-3 (65319) കൃച്ഛ്രാദുത്സാരയന്തി സ്മ ഗൃധ്രഗോമായുവായസാൻ। ദുഃഖേനാർതാ വിഘൂർണന്ത്യോ മത്താ ഇവ ചരന്ത്യുത॥ 11-18-4 (65320) ഏഷാഽന്യാ ത്വനവദ്യാംഗീ കരസംമിതമധ്യമാ। ഘോരമായോധനം ദൃഷ്ട്വാ നിപതത്യതിദുഃഖിതാ॥ 11-18-5 (65321) ദൃഷ്ട്വാ മേ പാർഥിവസുതാമേതാം ലക്ഷ്മണമാതരം। രാജപുത്രീം മഹാബാഹോ മനോ ന ഹ്യുപശാംയതി॥ 11-18-6 (65322) ഭ്രാതൄംശ്ചാന്യാഃ പിതൄംശ്ചാന്യാഃ പുത്രാംശ്ച നിഹതാൻഭുവി। ദൃഷ്ട്വാ പരിപതന്ത്യേഷാഃ പ്രഗൃഹ്യ സുമഹാഭുജാൻ॥ 11-18-7 (65323) മധ്യമാനാം തു നാരീണാം വൃദ്ധാനാം ചാപരാജിത। ആക്രന്ദം ഹതബന്ധൂനാ ദാരുണേ വൈശസേ ശൃണു॥ 11-18-8 (65324) രഥനീഡാനി ദേഹാംശ്ച ഹതാനാം ഗജവാജിനാം। ആശ്രിത്യ ശ്രമമോഹാർതാഃ സ്ഥിതാഃ പശ്യ മഹാഭുജ॥ 11-18-9 (65325) അന്യാ ചാപഹൃതം കായാച്ചാരുകുണ്ഡലമുന്നസം। സ്വസ്യ ബന്ധോഃ ശിരഃ കൃഷ്ണ ഗൃഹീത്വാ പശ്യ തിഷ്ഠതി॥ 11-18-10 (65326) പൂർവജാതികൃതം പാപം മന്യേ നാൽപമിവാനഘ। ഏതാഭിർനിരവദ്യാഭിർമയാ ചൈവാൽപപുണ്യയാ। യദിദം ധർമരാജേന ഘാതിതം നോ ജനാർദന॥ 11-18-11 (65327) ന ഹി നാശോഽസ്തി വാർഷ്ണേയ കർമണോഃ ശുഭപാപയോഃ॥ 11-18-12 (65328) പ്രത്യഗ്രവയസഃ പശ്യ ദർശനീയകുചാനനാഃ। കുലേഷു ജാതാ ഹീമത്യഃ കൃഷ്ണപക്ഷ്മാക്ഷിമൂർധജാഃ॥ 11-18-13 (65329) ഹംസഗദ്ഗദഭാഷിണ്യോ ദുഃഖശോകപ്രമോഹിതാഃ। സാരസ്യ ഇവ വാശന്ത്യഃ പതിതാഃ പശ്യ മാധവ॥ 11-18-14 (65330) ഫുല്ലുപദ്യപ്രകാശാനി പുണ്ഡരീകാക്ഷ യോഷിതാം। അനവദ്യാനി വക്ത്രാണി താപയത്യേഷ രശ്മിവാൻ॥ 11-18-15 (65331) സേർഷ്യാണാം മമ പുത്രാണാം വാസുദേവാവരോധനം। മത്തമാതംഗദർപാണാം പശ്യന്ത്യദ്യ പൃഥഗ്ജനാഃ॥ 11-18-16 (65332) ശതചന്ദ്രാണി ചർമാണി ധ്വജാംശ്ചാദിത്യവർചസഃ। രൌക്മാണി ചൈവ വർമാണി നിഷ്കാനപി ച കാഞ്ചനാൻ॥ 11-18-17 (65333) ശിരസ്ത്രാണാനി ചൈതാനി പുത്രാണാം മേ മഹീതലേ। പശ്യ ദീപ്താനി ഗോവിന്ദ പാവകാൻസുഹുതാനിവ॥ 11-18-18 (65334) ഏഷ ദുഃശാസനഃ ശേതേ ശൂരേണാമിത്രഘാതിനാ। പീതശോണിxx സർവാംഗോ യുധി ഭീമേന പാതിതഃ॥ 11-18-19 (65335) ഗദയാ ഭീമസേനേന പശ്യ മാധവ മേ സുതം। ദ്യൂതക്ലേശാനനുസ്മൃത്യ ദ്രൌപദീചോദിതേന ച॥ 11-18-20 (65336) ഉക്താ ഹ്യനേന പാഞ്ചാലീ സഭായാം ദ്യൂതനിർജിതാ। പ്രിയം ചികീർഷതാ ഭ്രാതുഃ കർണസ്യ ച ജനാർദന॥ 11-18-21 (65337) സഹൈവ സഹദേവേന നകുലേനാർജുനേന ച। ദാസീഭൂതാഽസി പാഞ്ചാലി ക്ഷിപ്രം പ്രവിശ നോ ഗൃഹാൻ॥ 11-18-22 (65338) തതോഽഹമബ്രുവം കൃഷ്ണ തദാ ദുര്യോധനം നൃപം। മൃത്യുപാശപരിക്ഷിപ്താം ദ്രൌപദീം പുത്ര വർജയ॥ 11-18-23 (65339) നിബോധൈനം സുദുർബുദ്ധിം മാതുലം കലഹപ്രിയം। ക്ഷിപ്രമേനം പരിത്യജ്യ പുത്ര സംശാംയ പാണ്ഡവൈഃ॥ 11-18-24 (65340) ന ബുദ്ധ്യസേ ത്വം ദുർബുദ്ധേ ഭീമസേനമമർഷണം। വാംഗരാചൈസ്തുദംസ്തീക്ഷ്ണൈരുൽകാഭിരിവ കുഞ്ജരം॥ 11-18-25 (65341) താനേവം രഹസി ക്രുദ്ധോ വാക്ശല്യാനവധാരയൻ। ഉത്സസർജ വിഷം തേഷു സർപോ ഗോവൃഷഭേഷ്വിവ॥ 11-18-26 (65342) ഏഷ ദുഃശാസനഃ ശേതേ വിക്ഷിപ്യ വിപുലൌ ഭുജൌ। നിഹതോ ഭീമസേനേന സിഹേനേവ മഹാഗജഃ॥ 11-18-27 (65343) അത്യർഥമകരോദ്രൌദ്രം ഭീമസേനോഽത്യമർഷണഃ। ദുഃശാസനസ്യ യത്ക്രുദ്ധോഽപിബച്ഛോണിതമാഹവേ॥ ॥ 11-18-28 (65344) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ॥ 18 ॥

11-19-0 (65345) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-19-0x (5354) ഏഷ മാധവ പുത്രോ മേ വികർണഃ പാജ്ഞസംമതഃ। ഭൂമൌ വിനിഹതഃ ശേതേ ഭീമേന ശതധാ കൃതഃ॥ 11-19-1 (65346) ഗജമധ്യേ ഹതഃ ശേതേ വികർണോ മധുസൂദന। നീലമേഘപരിക്ഷിപ്തഃ ശരദീവ നിശാകരഃ॥ 11-19-2 (65347) അസ്യ ചാപഗ്രഹേണൈവ പാണിഃ കൃതകിണോ മഹാൻ। കഥഞ്ചിച്ഛിദ്യതേ ഗൃധ്രൈരത്തുകാമൈസ്തലത്രവാൻ॥ 11-19-3 (65348) അസ്യ ഭാര്യാഽഽമിഷപ്രേപ്സൂൻഗൃധ്രകാകാംസ്തപസ്വിനീ। വാരയത്യനിശം ബാലാ ന ച ശക്നോതി മാധവ॥ 11-19-4 (65349) യുവാ വൃന്ദാരകസമോ വികർണഃ പുരുഷർഷഭ। സുഖോഷിതഃ സുഖാർഹശ്ച ശേതേ പാംസുഷു മാധവ॥ 11-19-5 (65350) കർണിനാലീകനാരാചൈർഭിന്നമർമാണമാഹവേ। അദ്യാപി ന ജഹാത്യേനം ലക്ഷ്മീർഭരതസത്തമം॥ 11-19-6 (65351) ഏഷ സംഗ്രാമശൂരണേ പ്രതിജ്ഞാം പാലയിഷ്യതാ। ദുർമുഖോഽഭിമുഖഃ ശേതേ ഹതോഽരിഗണഹാ രണേ॥ 11-19-7 (65352) തസ്യൈതദ്വദനം കൃഷ്ണ ശ്വാപദൈരർധഭക്ഷിതം। വിഭാത്യഭ്യധികം താത സപ്തംയാമിവ ചന്ദ്രമാഃ॥ 11-19-8 (65353) ശൂരസ്യ ഹി രണേ കൃഷ്ണ പശ്യാനനമഥേദൃശം। സ കഥം നിഹതോഽമിത്രൈഃ പാംസൂൻഗ്രസതി മേ സുതഃ॥ 11-19-9 (65354) യസ്യാഹവമുഖേ സൌംയ സ്ഥാതാ നൈവോപപദ്യതേ। സ കഥം ദുർമുഖോഽമിത്രൈർഹതോ വിബുധലോകജിത്॥ 11-19-10 (65355) ചിത്രസേനം ഹതം ഭൂമൌ ശയാനം മധുസൂദന। ധാർതരാഷ്ട്രമിമം പശ്യ പ്രതിമാനം ധനുഷ്മതാം॥ 11-19-11 (65356) തം ചിത്രമാല്യാഭരണം യുവത്യഃ ശോകകർശിതാഃ। ക്രവ്യാദസംഘൈഃ സഹിതാ രുദന്ത്യഃ പര്യുപാസതേ॥ 11-19-12 (65357) സ്ത്രീണാം രുദിതനിർഘോഷഃ ശ്വാപദാനാം ച ഗർജിതം। ചിത്രരൂപമിദം കൃഷ്ണ വിമൃശ്യ പ്രതിഭാതി മേ॥ 11-19-13 (65358) യുവാ വൃന്ദാരകോ നിത്യം പ്രവരസ്ത്രീനിഷേവിതഃ। വിവിംശതിരസൌ ശേതേ ധ്വസ്തഃ പാംസുഷു മാധവ॥ 11-19-14 (65359) ശരസങ്കൃത്തവർമാണം വീരം വിശസനേ ഹതം। പരിവാര്യാസതേ ഗൃധ്രാഃ പരിവിംശം വിവിംശതിം॥ 11-19-15 (65360) പ്രവിശ്യ സമരേ ശൂരഃ പാണ്ഡവാനാമനീകിനീം। സ വീരശയനേ ശേതേ പരഃ സത്പുരുഷോചിതേ॥ 11-19-16 (65361) സ്മിതോപപന്നം സുനസം സുഭ്രു താരാധിപോപമം। അതീവ സൌംയവദനം കൃഷ്ണ പശ്യ വിവിംശതേഃ॥ 11-19-17 (65362) യം സ്മ തം പര്യുപാസന്തേ ബഹുധാ വരയോഷിതഃ। ക്രീഡന്തമിവ ഗന്ധർവം ദേവകന്യാഃ സഹസ്രശഃ॥ 11-19-18 (65363) ഹന്താരം പരസൈന്യാനാം ശൂരം സമിതിശോഭനം। നിബർഹണമമിത്രാണാം ദുഃസഹം വിഷഹേത കഃ॥ 11-19-19 (65364) ദുഃസഹസ്യൈതദാഭാതി ശരീരം സംവൃതം ശരൈഃ। ഗിരിരാത്മരുഹൈഃ ഫുല്ലൈഃ കർണികാരൈരിവാചിതഃ॥ 11-19-20 (65365) ശാതകൌംഭ്യാ സ്രജാ ഭാതി കവചേന ച ഭാസ്വതാ। അഗ്നിനേവ ഗിരിഃ ശ്വേതോ ഗതാസുരപി ദുഃസഹഃ॥ ॥ 11-19-21 (65366) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ॥ 19 ॥

11-20-0 (65367) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-20-0x (5355) അധ്യർധഗുണമാഹുര്യം ബലേ ശൌര്യേ ച കേശവ। പിത്രാ ത്വയാ ച ദാശാർഹ ദൃപ്തം സിംഹമിവോത്കടം॥ 11-20-1 (65368) യോ ബിഭേദ ചമൂമേകോ മമ പുത്രസ്യ ദുർഭിദാം। സ ഭൂത്വാ മൃത്യുരന്യേഷാം സ്വയം മൃത്യുവശം ഗതഃ॥ 11-20-2 (65369) തസ്യോപലക്ഷയേ കൃഷ്ണ കാർഷ്ണേരമിതതേജസഃ। അഭിമന്യോർഹതസ്യാപി പ്രഭാ നൈവോപശാംയതി॥ 11-20-3 (65370) ഏഷാ വിരാടദുഹിതാ സ്നുഷാ ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ। ഹതം ബാലാ പതിം വീരം ദൃഷ്ട്വാ ശോചത്യനിന്ദിതാ॥ 11-20-4 (65371) തമേഷാ ഹി സമാഗംയ ഭാര്യാ ഭർതാരമന്തികേ। വിരാടദുഹിതാ കൃഷ്ണ പാണിനാ പരിമാർജതി॥ 11-20-5 (65372) തസ്യ വക്ത്രമുപാഘ്രായ സൌഭദ്രസ്യ മനസ്വിനീ। വിബുദ്ധകമലാകാരം കംബുവൃത്തശിരോധരം॥ 11-20-6 (65373) കാമരൂപവതീ ചൈഷാ പരിഷ്വജതി ഭാമിനീ। ലജ്ജമാനാ പുരാ ചൈനം മാധ്വീകമദമൂർച്ഛിതാ॥ 11-20-7 (65374) തസ്യ ക്ഷതജസന്ദിഗ്ധം ജാതരൂപപരിഷ്കൃതം। വിമുച്യ കവചം കൃഷ്ണ ശീരമഭിവീക്ഷതേ॥ 11-20-8 (65375) അവേക്ഷമാണാ തം ബാലാ കുഷ്ണ ത്വാമഭിഭാഷതേ। അയം തേ പുണ്ഡരീകാക്ഷ കസദൃശാക്ഷോ നിപാതിതഃ॥ 11-20-9 (65376) ബലേ വീര്യേ ച സദൃശസ്തേജസാ ചൈവ തേഽനഘ। രൂപേണ ച തഥാഽത്യർഥം ശേതേ ഭുവി നിപാതിതഃ॥ 11-20-10 (65377) അത്യന്തം സുകുമാരസ്യ രാങ്കവാജിനശായിനഃ। കച്ചിദദ്യ ശരീരം തേ ഭൂമൌ ന പരിതപ്യതേ॥ 11-20-11 (65378) മാതംഗഭുജവർഷ്ണാണൌ ജ്യാക്ഷേപകഠിനത്വചൌ। കാഞ്ചനാംഗദിനൌ ശേതേ നിക്ഷിപ്യ വിപുലൌ ഭുജൌ। വ്യായംയ ബഹുധാ നൂനം സുഖസുപ്തഃ ശ്രമാദിവ॥ 11-20-12 (65379) ഏവം വിലപതീമാർതാം കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ। ന സ്മരാംയപരാധം തേ കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ॥ 11-20-13 (65380) നനു മാം ത്വം പുരാ ദൂരാദഭിവീക്ഷ്യാഭിഭാഷസേ। ന സ്മരാംയപരാധം മേ കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ॥ 11-20-14 (65381) ആര്യാമാര്യ സുഭദ്രാം തവമിമാം ശ്ച ത്രിദശോപമാൻ। പിതൄൻമാം ചൈവ ദുഃഖാർതാം വിഹായ ക്വ ഗമിഷ്യസി॥ 11-20-15 (65382) തസ്യ ശോണിതദിഗ്ധാന്വൈ കേശാനുന്നംയ പാണിനാ। ഉത്സംഗേ വക്തമാധായ ജീവന്തമിവ പൃച്ഛതി॥ 11-20-16 (65383) സ്വസ്രീയം വാസുദേവസ്യ പുത്രം ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ। കഥം ത്വാം രണമധ്യസ്ഥം ജഘ്രുരേതേ മഹാരഥാഃ॥ 11-20-17 (65384) ധിഗസ്തു ക്രൂരകർതൄംസ്താൻകൃപകർണജയദ്രഥാൻ। ദ്രോണദ്രൌണായതനീ ചോഭൌ യൈരഹം വിധവാ കൃതാ॥ 11-20-18 (65385) രഥർഷഭാണാം സർവേഷാം കഥമാസീത്തദാ മനഃ। ബാലം ത്വാം പിരവാര്യൈകമനേകേഷാം ച ജഘ്നതാം॥ 11-20-19 (65386) കഥം നു പാണ്ഡവാനാം ച പാഞ്ചാലാനാം തു പശ്യതാം। ത്വം വീര നിധനം പ്രാപ്തോ നാഥവാൻസന്നനാഥവത്॥ 11-20-20 (65387) ദൃഷ്ട്വാ ബഹുഭിരാക്രന്ദേ നിഹതം ത്വാം പിതാ തവ। വീരഃ പുരുഷശാർദൂലഃ കഥം ജീവതി പാണ്ഡവഃ॥ 11-20-21 (65388) ന രാജ്യലാഭോ വിപുലഃ ശത്രൂണാം ച പരാഭവഃ। പ്രീതിം ധാസ്യതി പാർഥാനാം ത്വാമൃതേ പുഷ്കരേക്ഷണ॥ 11-20-22 (65389) തവ ശസ്ത്രജിതാംʼല്ലോകാന്ധർമേണ ച ദമേന ച। ക്ഷിപ്രമന്വാഗമിഷ്യാമി തത്ര മാം പ്രതിപാലയ॥ 11-20-23 (65390) ദുർമരം പുനരപ്രാപ്തേ കാലേ ഭവതി കേനചിത്। യദഹം ത്വാം രണേ ദൃഷ്ട്വാ ഹതം ജീവാമി ദുർഭഗാ॥ 11-20-24 (65391) കാമിദാനീം നരവ്യാഘ്ര ശ്ലക്ഷ്ണയാ സ്മിതയാ ഗിരാ। പിതൃലോകേ സമേത്യാന്യാം മാമിവാമന്ത്രയിഷ്യസി॥ 11-20-25 (65392) നൂനമപ്സരസാം സ്വർഗേ മനാംസി പ്രമഥിഷ്യസി। പരമേണ ച രൂപേണ ഗിരാ ച സ്മിതപൂർവയാ॥ 11-20-26 (65393) പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാംʼല്ലോകാനപ്സരോഭിഃ സമേയിവാൻ। സൌഭദ്ര വിഹൻകാലേ സ്മരേഥാഃ സുകൃതാനി മേ॥ 11-20-27 (65394) ഏതാവാനിഹ സംവാസോ വിഹിതസ്തേ മയാ സഹ। ഷൺമാസാൻസപ്തമേ മാസി ത്വം വീര നിധനം ഗതഃ॥ 11-20-28 (65395) ഇത്യുക്തവചനാമേനാമപകർഷന്തി ദുഃഖിതാം। ഉത്തരാം മോഘസങ്കൽപാം മത്സ്യരാജകുലസ്ത്രിയഃ॥ 11-20-29 (65396) ഉത്തരാമപകൃഷ്യൈനാമാർതാമാർതതരാഃ സ്വയം। വിരാടം നിഹതം ദൃഷ്ട്വാ ക്രോശന്തി വിലപന്തി ച॥ 11-20-30 (65397) ദ്രോണാസ്ത്രശരസങ്കൃത്തം ശയാനം രുധിരോക്ഷിതം। വിരാടം വിതുദന്ത്യേതേ ഗൃധ്രഗോമായുവായസാഃ॥ 11-20-31 (65398) വിതുദ്യമാനം വിഹഗൈർവിരാടമസിതേക്ഷണാഃ। ന ശക്നുവന്തി വിഹഗാന്നിവാരയിതുമാതുരാഃ॥ 11-20-32 (65399) ആസാമാതപതപ്താനാമായാസേന ച യോഷിതാം। ശ്രമേണ ച വിവർണാനാം വക്ത്രാണാം വിപ്ലുതം വപുഃ॥ 11-20-33 (65400) ഉത്തരം ചാഭിമന്യും ച കാംഭോജം ച സുദക്ഷിണം। കാർഷ്ണിനാഽഭിഹതം പശ്യ ലക്ഷ്മണം പ്രിയദർശനം। 11-20-34 (65401) ആയോധനശിരോമധ്യേ ശയാനം പശ്യ മാധവ॥ ॥ 11-20-35 (65402) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ കർണപർവണി

11-21-0 (65403) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-21-0x (5356) ആവന്ത്യം ഭീമസേനേന ഭക്ഷയന്തി നിപാതിതം। ഗൃധ്രഗോമായവഃ ശൂരം ദൂരബന്ധുമബന്ധുവത്॥ 11-21-1 (65404) തം പശ്യ കദനം കൃത്വാ ശൂരണാം മധുസൂദന। ശയാനം വീരശയനേ രുധിരേണ സമുക്ഷിതം॥ 11-21-2 (65405) തം സൃഗാലാശ്ച കങ്കാശ്ച ക്രവ്യാദാശ്ച പൃഥഗ്വിധാഃ। തേനതേന വികർഷന്തി പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം॥ 11-21-3 (65406) ശയാനം വീരശയനേ ശൂരമാക്രന്ദകാരിണം। ആവന്ത്യമഭിതോ നാര്യോ രുദത്യഃ പര്യുപാസതേ॥ 11-21-4 (65407) പ്രാതിപേയം മഹേഷ്വാസം ഹത ഭീമേന ബാഹ്ലികം। പ്രസുപ്തമിവ ശാർദൂലം പശ്യ കൃഷ്ണമനസ്വിനം॥ 11-21-5 (65408) അതീവ മുഖവർണോഽസ്യ നിഹതസ്യാപി ശോഭതേ। സോമസ്യവാഭിപൂർണസ്യ പൌർണമാസ്യാം സമുദ്യതഃ॥ 11-21-6 (65409) പുത്രശോകാഭിതപ്തേന പ്രതിജ്ഞാം ചാഭിരക്ഷതാ। പാകശാസനിനാ സംഖ്യേ വാർധക്ഷത്രിർനിപാതിതഃ॥ 11-21-7 (65410) ഏകാദശചമൂർഭിത്ത്വാ രക്ഷ്യമാണം മഹാത്മഭിഃ। സത്യം ചികീർഷതാ പശ്യ ഹതമേനം ജയദ്രഥം॥ 11-21-8 (65411) സിന്ധുസൌവീരഭർതാരം ദർപപൂർണം മനസ്വിനം। ഭക്ഷയന്തി ശിവാ ഗൃധ്രാ ജനാർദന ജയദ്രഥം॥ 11-21-9 (65412) സംരക്ഷ്യമാണം ഭാര്യാഭിരനുരക്താഭിരച്യുത। ഭീഷയന്ത്യോ വികർഷന്തി ഗഹനം നിംനമന്തികാത്॥ 11-21-10 (65413) തമേതാഃ പര്യുപാസന്തേ വീക്ഷമാണാ മഹാഭുജം। സിന്ധുസൌവീരകാംഭോജഗാന്ധാരയവനസ്ത്രിയഃ॥ 11-21-11 (65414) യദാ കൃഷ്ണാമുപാദായ പ്രാദ്രവത്കേകയൈഃ സഹ। തദൈവ വധ്യഃ പാണ്ഡൂനാം ജനാർദന ജയദ്രഥഃ॥ 11-21-12 (65415) ദുഃശലാം മാനയദ്ഭിസ്തു തദാ മുക്തോ ജയദ്രഥഃ। കഥമദ്യ ന താം കൃഷ്ണ മാനയന്തി സ്മ തേ പുനഃ॥ 11-21-13 (65416) സൈന്ധവം മേ സുതാ ബാലാ പ്രസ്ഖലന്തീവ ദുഃഖിതാ। പ്രമാപയന്തീ ചാത്മാനമാക്രോശന്തീവ പാണ്ഡവാൻ॥ 11-21-14 (65417) കിന്നു ദുഃഖതരം കൃഷ്ണ പരം മമ ഭവിഷ്യതി। യത്സുതാ വിധവാ ബാലാ സ്നുഷാശ്ച നിഹതേശ്വരാഃ॥ 11-21-15 (65418) ഹാഹാ ധിഗ്ധുഃശലാം പശ്യ വീതശോകഭയാമിവ। ഭർതുഃ ശിര അപശ്യന്തീം ധാവമാനാമിതസ്തതഃ॥ 11-21-16 (65419) വാരയാമാസ യഃ സർവാൻപാണ്ഡവാൻപുത്രഗൃദ്ധിനഃ। സ ഹത്വാ വിപുലാഃ സേനാഃ സ്വയം മൃത്യുവശം ഗതഃ॥ 11-21-17 (65420) തം മത്തമിവ മാതംഗം വീരം പരമദുർജയം। പരിവാര്യ രുദന്ത്യേതാഃ സ്ത്രിയശ്ചന്ദ്രോപമാനനാഃ॥ ॥ 11-21-18 (65421) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവമി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 22 ॥

11-22-0 (65422) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-22-0x (5357) ആവനത്യം ഭീമസേനേന ഭക്ഷയന്തി നിപാതിതം। ഗൃധ്രഗോമായവഃ ശൂരം ദൂരബന്ധുമബന്ധുവത്॥ 11-22-1 (65423) തം പശ്യ കദനം കൃത്വാ ശൂരാണാം മധുസൂദന। ശയാനം വീരശയനേ രുധിരേണ സമുക്ഷിതം॥ 11-22-2 (65424) തം സൃഗാലാശ്ച കങ്കാശ്ച ക്രവ്യാദാശ്ച പൃഥഗ്വിധാഃ। തേനതേന വികർഷന്തി പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം॥ 11-22-3 (65425) ശയാനം വീരശയനേ ശൂരമാക്രന്ദകാരിണം। ആവന്ത്യമഭിതോ നാര്യോ രുദത്യഃ പര്യുപാസതേ॥ 11-22-4 (65426) പ്രാതിപേയം മഹേഷ്വാസം ഹതം ഭീമേന ബാഹ്ലികം। പ്രസുപ്തമിവ ശാർദുലം പശ്യ കൃഷ്ണമനസ്വിനം॥ 11-22-5 (65427) അതീവ മുഖവർണോഽസ്യ നിഹതസ്യാപി ശോഭതേ। സോമസ്യവാഭിപൂർണസ്യ പൌർണമാസ്യാം സമുദ്യതഃ॥ 11-22-6 (65428) പുത്രശോകാഭിതപ്തേന പ്രതിജ്ഞാം ചാഭിരക്ഷതാ। പാകശാസനിനാ സംഖ്യേ വാർധക്ഷത്രിർനിപാതിതഃ॥ 11-22-7 (65429) ഏകാദശചമൂർഭിത്ത്വാ രക്ഷ്യമാണം മഹാത്മഭിഃ। സത്യം ചികീർഷതാ പശ്യ ഹതമേനം ജയദ്രഥം॥ 11-22-8 (65430) സിന്ധുസൌവീരഭർതാരം ദർപപൂർണം മനസ്വിനം। ഭക്ഷയന്തി ശിവാ ഗൃധ്രാ ജനാർദന ജയദ്രഥം॥ 11-22-9 (65431) സംരക്ഷ്യമാണം ഭാര്യാഭിരനുരക്താഭിരച്യുത। ഭീഷയന്ത്യോ വികർഷന്തി ഗഹനം നിംനമന്തികാത്॥ 11-22-10 (65432) തമേതാഃ പര്യപാസന്തേ വീക്ഷമാണാ മഹാഭുജം। സിന്ധുസൌവീരകാംഭോജഗാന്ധാരയവനസ്ത്രിയഃ॥ 11-22-11 (65433) യദാ കൃഷ്ണാമുപാദായ പ്രാദ്രവത്കേകയൈഃ സഹ। തദൈവ വധ്യഃ പാണ്ഡൂനാം ജനാർദന ജയദ്രഥഃ॥ 11-22-12 (65434) ദുഃശലാം മാനയദ്ഭിസ്തു തദാ മുക്തോ ജയദ്രഥഃ। കഥമദ്യ ന താം കൃഷ്ണ മാനയന്തി സ്മ തേ പുനഃ॥ 11-22-13 (65435) സൈന്ധവം മേ സുതാ ബാലാ പ്രസ്സ്വലന്തീവ ദുഃഖിതാ। പ്രമാപയന്തീ ചാത്മാനമാക്രോശന്തീവ പാണ്ഡവാൻ॥ 11-22-14 (65436) കിന്നു ദുഃഖതരം കൃഷ്ണ പരം മമ ഭവിഷ്യതി। യത്സുതാ വിധവാ ബാലാ സ്നുഷാശ്ച നിഹതേശ്വരാഃ॥ 11-22-15 (65437) ഹാഹാ ധിഗ്ധുഃശലാം പശ്യ വീതശോകഭയാമിവ। ഭർതുഃ ശിര അപശ്യന്തീം ധാവമാനാമിതസ്തതഃ॥ 11-22-16 (65438) വാരയാമാസ യഃ സർവാൻപാണ്ഡവാൻപുത്രഗൃദ്വിനഃ। സ ഹത്വാ വിപുലാഃ സേനാഃ സർവയം മൃത്യുവശം ഗതഃ॥ 11-22-17 (65439) തം മത്തമിവ മാതംഗം വീരം പരമദുർജയം। പരിവാര്യ രുദന്ത്യേതാഃ സ്ത്രിയശ്ചന്ദ്രോപമാനനാഃ॥ ॥ 11-22-18 (65440) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 22 ॥

11-23-0 (65441) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-23-0x (5358) ഏഷ ശല്യോ ഹതഃ ശേതേ സാക്ഷാന്നകുലമാതുലഃ। ധർമജ്ഞേന ഹതസ്താത ധർമരാജേന സംയുഗേ॥ 11-23-1 (65442) യസ്ത്വയാ സ്പർധതേ നിത്യം സർവത്ര പുരുഷർഷഭ। സ ഏഷ നിഹതഃ ശേതേ മദ്രരാജോ മഹാബലഃ॥ 11-23-2 (65443) `ജയദ്രഥേ യദി ബ്രൂയുരുപരോധം കഥഞ്ചന। മദ്രപുത്രേ കഥം ബ്രൂയുരുപരോധം വിവക്ഷവഃ॥' 11-23-3 (65444) യേന സംഗൃഹ്ണതാ താത രഥമാധിരഥേര്യുധി। ജയാർഥം പാണ്ഡുപുത്രാണാം തദാ തേജോവധഃ കൃതഃ॥ 11-23-4 (65445) അഹോ ധിക്ഫശ്യ ശല്യസ്യ പൂർണചന്ദ്രസുദർശനം। മുഖം പ്ദ്മപലാശാക്ഷം കാകൈരാദഷ്ടമവ്രണം॥ 11-23-5 (65446) ഏഷാ ചാമീകരാഭസ്യ തപ്തകാഞ്ചനസപ്രഭാ। ആസ്യാദ്വിനിഃ സൃതാ ജിഹ്വാ ഭക്ഷ്യതേ കൃഷ്ണ പക്ഷിഭിഃ॥ 11-23-6 (65447) യുധിഷ്ഠിരേണ നിഹതം ശല്യം സമിതിശോഭനം। രുദന്ത്യഃ പര്യുപാസന്തേ മദ്രരാജം കുലാംഗനാഃ॥ 11-23-7 (65448) ഏതാഃ സുസൂക്ഷ്മവസനാ മദ്രരാജം നരർഷഭം। ക്രോശന്ത്യോഽഥ സമാസാദ്യ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭം॥ 11-23-8 (65449) ശല്യം നിപതിതം നാര്യഃ പരിവാര്യാഭിതഃ സ്ഥിതാഃ। വാസിതാ ഗൃഷ്ടയഃ പങ്കേ പരിമഗ്നമിവർഷഭം॥ 11-23-9 (65450) ശല്യം ശരണദം ശൂരം പശ്യേമം വൃഷ്ണിനന്ദന। ശയാനം വീരശയനേ ശരൈർവിശകലീകൃതം॥ 11-23-10 (65451) ഏഷ ശൈലാലയോ രാജാ ഭഗദത്തഃ പ്രതാപവാൻ। ഗജാങ്കുശധരഃ ശ്രീമാഞ്ശേതേ ഭുവി നിപാതിതഃ॥ 11-23-11 (65452) യസ്യ രുക്മമയീ മാലാ ശിരസ്യേഷാ വിരാജതേ। ശ്വാപദൈർഭക്ഷ്യമാണസ്യ ശോഭയന്തീവ മൂർധജാൻ॥ 11-23-12 (65453) ഏതേന കില പാർഥസ്യ യുദ്ധമാസീത്സുദാരുണം। രോമഹർഷണമത്യുഗ്രം ശക്രസ്യ ത്വഹിനാ യഥാ॥ 11-23-13 (65454) യോധയിത്വാ മാഹാബാഹുരേഷ പാർഥം ധനഞ്ജയം। സംശയം ഗമയിത്വാ ച കുന്തീപുത്രേണ പാതിതഃ॥ 11-23-14 (65455) യസ്യ നാസ്തി സമോ ലോകേ ശൌര്യേ വീര്യേ ച കശ്ചൻ। സ ഏഷ നിഹതഃ ശേതേ ഭീഷ്മോ ഭീഷ്മകൃദാഹവേ॥ 11-23-15 (65456) പശ്യ ശാന്തനവം കൃഷ്ണ ശയാനം സൂര്യവർചസം। യുഗാന്ത ഇവ കാലേന പാതിതം സൂര്യമംബരാത്॥ 11-23-16 (65457) ഏഷ തപ്ത്വാ രണേ ശത്രൂഞ്ശസ്ത്രതാപേന വീര്യവാൻ। നരസൂര്യോഽസ്തമഭ്യേതി സൂര്യോഽസ്തമിവ കേശവ॥ 11-23-17 (65458) ശരതൽപഗതം ഭീഷ്മമൂർധ്വരേതസമച്യുതം। ശയാനം വീരശയനേ പശ്യ ശൂരനിഷേവിതേ॥ 11-23-18 (65459) കർണിനാലീകനാരാചൈരാസ്തീര്യ ശയനോത്തമം। ആവിശ്യ ശേതേ ഭഗവാൻസ്കന്ദഃ ശരവണം യഥാ॥ 11-23-19 (65460) അതൂലപൂർണം ഗാംഗേയസ്ത്രിഭിർബാണൈഃ സമന്വിതം। ഉപധായോപധാനാഗ്ര്യം ദത്തം ഗാണ്ഡീവധന്വനാ॥ 11-23-20 (65461) പാലയാനഃ പിതുഃ ശാസ്ത്രമൂർധ്വരേതാ മഹായശാഃ। ഏഷ ശാന്തനവഃ ശേതേ മാധവാപ്രതിമോ യുധി॥ 11-23-21 (65462) ധർമാത്മാ താത സർവജ്ഞഃ പാരാവര്യേണ നിർണയേ। അമർത്യ ഇവ മർത്യഃ സന്നേഷ പ്രാണാനധാരയത്॥ 11-23-22 (65463) നാസ്തി യുദ്ധേ കൃതീ കശ്ചിന്ന വിദ്വാന്ന പരാക്രമീ। യത്ര ശാന്തനവോ ഭീഷ്മഃ ശേതേഽദ്യ നിഹതഃ പരൈഃ॥ 11-23-23 (65464) സ്വയമേതേന ശൂരേണ പൃച്ഛയമാനേന പാണ്ഡവൈഃ। ധർമജ്ഞേനാഹവേ മൃത്യുരാദിഷ്ടഃ സത്യവാദിനാ॥ 11-23-24 (65465) പ്രനഷ്ടഃ കുരുവംശശ്ച പുനര്യേന സമുദ്വൃതഃ। സ ഗതഃ കുരുഭിഃ സാർധം മഹാബുദ്ധിഃ പരാഭവം॥ 11-23-25 (65466) ധർമേണ കുരവഃ കേന പരിദ്രക്ഷ്യന്തി മാധവ। ഹതേ ദേവവ്രതേ ഭീഷ്മേ ദേവകൽപേ നരർഷഭേ॥ 11-23-26 (65467) അർജുനസ്യ വിനേതാരമാചാര്യം സാത്യകേസ്തഥാ। തം പശ്യ പതിതം ദ്രോണം കുരൂണാം ഗുരുമുത്തമം॥ 11-23-27 (65468) അസ്ത്രം ചതുർവിധം വേദ യഥൈവ ത്രിദശേശ്വരഃ। ഭാർഗവോ വാ മഹാവീര്യസ്തഥാ ദ്രോണോഽപി മാധവ॥ 11-23-28 (65469) യസ്യ പ്രസാദാദ്ബീഭത്സുഃ പാണ്ഡവഃ കർമ ദുഷ്കരം। ചകാര സ ഹതഃ ശേതേ നൈനമസ്ത്രാണ്യപാലയൻ॥ 11-23-29 (65470) യം പുരോധായ കുരവ ആഹ്വയന്തി സ്മ പാണ്ഡവാൻ। സോഽയം ശസ്ത്രഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠോ ദ്രോണഃ ശസ്ത്രപൃഥക്കൃതഃ॥ 11-23-30 (65471) യസ്യ നിർദഹതഃ സേനാം ഗതിരഗ്നരിവാഭവത്। സ ഭൂമൌ നിഹതഃ ശേതേ ശാന്താർചിരിവ പാവകഃ॥ 11-23-31 (65472) ധനുർമുഷ്ടിരശീർണശ്ച ഹസ്താവാപശ്ച മാധവ। ദ്രോണസ്യ നിഹതസ്യാപി ദൃശ്യതേ ജീവതോ യഥാ॥ 11-23-32 (65473) വേദാ യസ്മാച്ച ചത്വാരഃ സർവാണ്യസ്ത്രാണി കേശവ। അനപേതാനി വൈ ശൂരാദ്യഥൈവാദൌ പ്രജാപതേഃ॥ 11-23-33 (65474) ചന്ദനാർഹാവിമൌ തസ്യ ബന്ദിഭിർവന്ദിതൌ ശുഭൌ। ഗോമായവോ വികർഷന്തി പാദൌ ശിഷ്യശതാർചിതൌ॥ 11-23-34 (65475) ദ്രോണം ദ്രുപദപുത്രേണ നിഹതം മധുസൂദന। കൃപീ കൃപണമന്വാസ്തേ ദുഃഖോപഹതചേതനാ॥ 11-23-35 (65476) താം പശ്യ രുദതീമാർതാം മുക്തകേശീമധോമുഖീം। ഹതം പതിമുപാസന്തീം ദ്രോണം ശസ്ത്രഭൃതാം വരം॥ 11-23-36 (65477) ബാണൈർഭിന്നതനുത്രാണം ധൃഷ്ടദ്യുംനേന കേശവ। ഉപാസ്തേ വൈ മൃധേ ദ്രോണം ജടിലാ ബ്രഹ്മചാരിണീ॥ 11-23-37 (65478) പ്രേതകൃത്യേ ച യതതേ കൃപീ കൃപണമാതുരാ। ഹതസ്യ സമരേ ഭർതുഃ സുകുമാരീ യശസ്വിനീ॥ 11-23-38 (65479) അഗ്നീനാധായ വിവിധവച്ചിതാം പ്രജ്വാല്യ സർവതഃ। ദ്രോണമാധായ ഗായന്തി ത്രീണി സാമാനി സാമഗാഃ॥ 11-23-39 (65480) കുർവന്തി ച ചിതാമേതേ ജടിലാ ബ്രഹ്മചാരിണഃ। ധനുർഭിഃ ശക്തിഭിശ്ചൈവ രഥനീഡൈശ്ച മാധവ॥ 11-23-40 (65481) ശരൈശ്ച വിവിധൈരന്യൈർധക്ഷ്യന്തേ ഭൂരിതേജസം। ത ഏതേ ദ്രോണമാദായ ഗായന്തി ച രുദന്തി ച॥ 11-23-41 (65482) സാമഭിസ്ത്രിഭിരന്തസ്ഥൈരനുശംസന്തി ചാപരേ। അഗ്നാവഗ്നിം സമാധായ ദ്രോണം ഹുത്വാ ഹുതാശനേ॥ 11-23-42 (65483) ഗച്ഛന്ത്യഭിമുഖാ ഗംഗാം ദ്രോണശിഷ്യാ ദ്വിജാതയഃ। അപസവ്യാം ചിതിം കൃത്വാ പുരസ്കൃത്യ കൃപീം തഥാ॥ ॥ 11-23-43 (65484) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ॥ 23 ॥

11-24-0 (65485) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-24-0x (5359) സോമദത്തസുതം പശ്യ യുയുധാനേന പാതിതം। വിതുദ്യമാനം വിഹഗൈർബഹുഭിർമാധവാന്തികേ॥ 11-24-1 (65486) പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തഃ ശോമദത്തോ ജനാർദന। യുയുധാനം മഹേഷ്വാസം ഗർഹയന്നിവ ദൃശ്യതേ॥ 11-24-2 (65487) അസൌ ഹി ഭൂരിശ്വസോ മാതാ ശോകപരിപ്ലുതാ। ആശ്വാസയതി ഭർതാരം സോമദത്തമനിന്ദിതാ॥ 11-24-3 (65488) ദിഷ്ട്യാ നൈനം മഹാരാജ ദാരുണം ഭരതക്ഷയം। കുരുസങ്ക്രന്ദനം ഘോരം യുഗാന്തമനുപശ്യസി॥ 11-24-4 (65489) ദിഷ്ട്യാ യൂപധ്വജം പുത്രം വീരം ഭൂരിസഹസ്രദം। അനേകക്രതുയജ്വാനം നിഹതം നാനുപശ്യസി॥ 11-24-5 (65490) ദിഷ്ട്യാ സ്നുഷാണാമാക്രന്ദേ ഘോരം വിലപിതം ബഹു। ന ശൃണോഷി മഹാരാജ സാരസീനാമിവാർണവേ॥ 11-24-6 (65491) ഏകവസ്ത്രാസ്തു പഞ്ചൈതാഃ പ്രകീർണാസിതമൂർധജാഃ। സ്നുഷാസ്തേ പരിധാവന്തി ഹതാപത്യാ ഹതേശ്വരാഃ॥ 11-24-7 (65492) ശ്വാപദൈർഭക്ഷ്യമാണം ത്വമഹോ ദിഷ്ട്യാ ന പശ്യസി। ഛിന്നബാഹും നരവ്യാഘ്രമർജുനേന നിപാതിതം॥ 11-24-8 (65493) ശലം വിനിഹതം സംഖ്യേ ഭൂരിശ്രവസമേവ ച। സ്നുഷാശ്ച വിവിധാഃ സർവാ ദിഷ്ട്യാ നാദ്യേഹ പശ്യസി॥ 11-24-9 (65494) ദിഷ്ട്യാ തത്കാഞ്ചനം ഛത്രം യൂപകേതോർമഹാത്മനഃ। വിനീകീർണം രഥോപസ്ഥേ സൌമദത്തേർന പശ്യസി॥ 11-24-10 (65495) അമൂസ്തു ഭൂരിശ്രവസോ ഭാര്യാഃ സാത്യകിനാ ഹതം। പരിവാര്യാനുശോചന്തി ഭർതാരമസിതേക്ഷണാഃ॥ 11-24-11 (65496) ഏതാ വിലപ്യ കരുണം ഭർതൃശോകേന കർശിതാഃ। പതന്ത്യഭിമുഖാ ഭൂമൌ കൃപണം ബത കേശവ॥ 11-24-12 (65497) ബീഭത്സുരതിബീഭത്സം കർമേദമകരോത്കഥം। പ്രമത്തസ്യ യദച്ഛൈത്സീദ്ബാഹും ശൂരസ്യ യജ്വനഃ॥ 11-24-13 (65498) തതഃ പാപതരം കർമ കൃതവാനപി സാത്യകിഃ। യസ്മാത്പ്രായോപവിഷ്ടസ്യ പ്രാഹാർഷീത്സംശിതാത്മനഃ॥ 11-24-14 (65499) ഏകോ ദ്വാഭ്യാം ഹതഃ ശേതേ ക്ഷത്രധർമേണ ധാർമികഃ। കിന്നു വക്ഷ്യതി വൈ സത്സു ഗോഷ്ഠീഷു ച സഭാസു ച॥ 11-24-15 (65500) അപുണ്യമയശസ്യം ച കർമേദം സാത്യകിഃ സ്വയം। ഇതി യൂപധ്വജസ്യൈതാഃ സ്ത്രിയഃ ക്രോശന്തി മാധവ॥ 11-24-16 (65501) ഭാര്യാ യൂപധ്വജസ്യൈഷാ കരസംമിതമധ്യമാ। കൃത്വോത്സംഗേ ഭുജം ഭർതുഃ കൃപണം പരിദേവതി॥ 11-24-17 (65502) അയം സ ഹന്താ ശൂരാണാം മിത്രാണാമഭയപ്രദഃ। പ്രദാതാ ഗോസഹസ്രാണാം ക്ഷത്രിയാന്തകരഃ കരഃ॥ 11-24-18 (65503) അയം സ രശനോത്കർഷീ പീനസ്തനവിമർദനഃ। നാഭ്യൂരുജഘനസ്പർശീ നീവീവിസ്രംസനഃ കരഃ॥ 11-24-19 (65504) വാസുദേവസ്യ സാന്നിധ്യേ പാർഥേനാക്ലിഷ്ടകർമണാ। യുധ്യതഃ സമരേഽന്യേന പ്രമത്തസ്യ നിപാതിതഃ॥ 11-24-20 (65505) കിന്നു വക്ഷ്യസി സംസത്സു കഥാസു ച ജനാർദന। അർജുനസ്യ മഹത്കർമ സ്വയം വാ സ കിരീടഭൃത്॥ 11-24-21 (65506) ഇത്യേവം ഗർഹയിത്വൈഷാ തൂഷ്ണീമാസ്തേ വരാംഗനാ। താമേതാമനുശോചന്തി സപത്ന്യഃ സ്വാമിവ സ്നുഷാം॥ 11-24-22 (65507) ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിർബലവാൻസത്യവിക്രമഃ। നിഹതഃ സഹദേവേന ഭാഗിനേമേന മാതുലഃ॥ 11-24-23 (65508) യഃ പുരാ ഹേമദണ്ഡാഭ്യാം വ്യജനാഭ്യാം സ്മ വീജ്യതേ। സ ഏഷ പക്ഷിഭിഃ പക്ഷൈഃ ശയാന ഉപവീജ്യതേ॥ 11-24-24 (65509) യഃ സ്വരൂപാണി കുരുതേ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ। തസ്യ മായാവിനോ മായാ ദഗ്ധാഃ പാണ്ഡവതേജസാ॥ 11-24-25 (65510) മായയാ നികൃതിപ്രജ്ഞോ ജിതവാന്യോ യുധിഷ്ഠിരം। സഭായാം വിപുലം രാജ്യം സ ജഹൌ ജീവിതം കഥം॥ 11-24-26 (65511) ശകുന്താഃ ശകുനിം കൃഷ്ണ സമന്താത്പര്യുപാസതേ। കിതവം മമ പുത്രാണാം വിനാശായോപശിക്ഷിതം॥ 11-24-27 (65512) ഏതേനൈതൻമഹദ്വൈരം പ്രസക്തം പാണ്ഡവൈഃ സഹ। വധായ മമ പുത്രാണാമാത്മനഃ സഗണസ്യ ച॥ 11-24-28 (65513) യഥൈവ മമ പുത്രാണാം ലോകാഃ ശസ്ത്രജിതാഃ പ്രഭോ। ഏവമസ്യാപി ദുർബുദ്ധേർലോകാഃ ശസ്ത്രേണ വൈ ജിതാഃ॥ 11-24-29 (65514) കഥം ച നായം തത്രാപി പുത്രാൻമേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ। വിരോധയേദൃജുപ്രജ്ഞാനനൃജുർമധുസൂദന॥ ॥ 11-24-30 (65515) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി ചതുർവിംശോഽധ്യായഃ॥ 24 ॥

11-25-0 (65516) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-25-0x (5360) കാംഭോജം പശ്യ ദുർധർഷം കാംഭോജാസ്തരണോചിതം। ശയാനമൃഷഭസ്കന്ധം ഹതം പാംസുഷു മാധവ॥ 11-25-1 (65517) അസ്യ ക്ഷതജസന്ദിഗ്ധൌ ബാഹൂ ചന്ദനരൂഷിതൌ। അവേക്ഷ്യ കൃപണം ഭാര്യാ വിലപത്യതിദുഃഖിതാ॥ 11-25-2 (65518) ഇമൌ തൌ പരിഘപ്രഖ്യൌ ബാഹൂ ചന്ദനരൂഷിതൌ। യയോർവിവരമാപന്നാം ന രതിർമാം പുരാഽജഹാത്॥ 11-25-3 (65519) കാം ഗതിം തു ഗമിഷ്യാമി ത്വയാ ഹീനാ ജനേശ്വര। ദൂരബന്ധുരനാഥാ ച വേപന്തീ മധുരസ്വരാ॥ 11-25-4 (65520) ആതപേ ക്ലാംയമാനാനാം വിവിധാനാമിവ സ്രുജാം। ക്ലാന്താനാമപി നാരീണാം ജഹാതി ശ്രീർന വൈ തനൂഃ॥ 11-25-5 (65521) ശയാനമഭിതഃ ശൂരം കാലിംഗം മധുസൂദന। പശ്യ ദീപ്താംഗദയുതം പ്രതിമാനം ധനുഷ്മതാം॥ 11-25-6 (65522) മാഗധാനാമധിപതിം ജയത്സേനം ജനാർദന। പരിവാര്യ പ്രരുദിതാ മാഗധ്യഃ പശ്യ യോഷിതഃ॥ 11-25-7 (65523) ഹരിണായതനേത്രാണാം സുസ്വരാണാം ജനാർദന। മനഃ ശ്രുതിഹരോ നാദോ മനോ മോഹയതീവ മേ॥ 11-25-8 (65524) പ്രകീർണവസ്ത്രാഭരണാ രുദത്യഃ ശോകകർശിതാഃ। സ്വാസ്തീർണശയനോപേതാ മാഗധ്യഃ ശേരതേ ഭുവി॥ 11-25-9 (65525) കോസലാനാമധിപതിം രാജപുത്രം ബൃഹദ്ബലം। ഭർതാരം പരിവാര്യൈതാഃ പൃഥക്പ്രരുദിതാഃ സ്ത്രിയഃ॥ 11-25-10 (65526) അസ്യ ഗാത്രഗതാൻബാണാൻകാർഷ്ണിബാഹുബലേരിതാൻ। ഉദ്ധരന്ത്യസുഖാവിഷ്ടാ മൂർച്ഛമാനാഃ പുനഃ പുനഃ॥ 11-25-11 (65527) ആസാം സർവാനവദ്യാനാമാതപേന പരിശ്രമാത്। പ്രംലാനനലിനാഭാനി ഭാന്തി വക്ത്രാണി മാധവ॥ 11-25-12 (65528) ദ്രോണേന നിഹതാഃ ശൂരാ ശേരതേ രുചിരാംഗദാഃ। ധൃഷ്ടദ്യുംനസുതാഃ സർവേ ശിശവോ ഹേമമാലിനഃ॥ 11-25-13 (65529) രഥാഗ്ന്യഗാരം ചാപാർചിം ശരശക്തിഗദേന്ധനം। ദ്രോണമാസാദ്യ നിർദഗ്ധാഃ ശലഭാ ഇവ പാവകം॥ 11-25-14 (65530) തഥൈവ നിഹതാഃ ശൂരാഃ ശേരതേ രുചിരാംഗദാഃ। ദ്രോണേനാഭിമുഖാഃ സംഖ്യേ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച കേകയാഃ॥ 11-25-15 (65531) തപ്തകാഞ്ചനവർമാണസ്താലധ്വജസ്ഥവ്രജാഃ। ഭാസയന്തി മഹീം ഭാസാ ജ്വലിതാ ഇവ പാവകാഃ॥ 11-25-16 (65532) ദ്രോണേന ദ്രുപദം സംഖ്യേ പശ്യ മാധവ പാതിതം। മഹാദ്വിപമിവാരണ്യേ സിംഹേന മഹതാ ഹതം॥ 11-25-17 (65533) പാഞ്ചാലരാജ്ഞോ വിമലം പുണ്ഡരീകാക്ഷ പാണ്ഡുരം। ആതപത്രം സമാഭാതി ശരദീവ നിശാകരഃ॥ 11-25-18 (65534) ഏതാസ്തു ദ്രുപദം വൃദ്ധം സ്നുഷാ ഭാര്യാശ്ച ദുഃഖിതാഃ। ദഗ്ധ്വാ ഗച്ഛന്തി പാഞ്ചാലരാജാനമപസവ്യതഃ॥ 11-25-19 (65535) ധൃഷ്ടകേതും മഹാത്മാനം ചേദിപുംഗവമംഗനാഃ। ദ്രോണേന നിഹതം ശൂരം ഹരന്തി ഹൃതചേതസഃ॥ 11-25-20 (65536) ദ്രോണാസ്ത്രമഭിഹത്യൈഷ വിമർദേ മധുസൂദന। മഹേഷ്വാസോ ഹതഃ ശേതേ വജ്രാഹത ഇവ ദ്രുമഃ॥ 11-25-21 (65537) ഏഷ ചേദിപതിഃ ശൂരോ ധൃഷ്ടകേതുർമഹാരഥഃ। ശേതേ വിനിഹതഃ സംഖ്യേ ഹത്വാ ശത്രൂൻസഹസ്രശഃ॥ 11-25-22 (65538) വിതുദ്യമാനം വിഹഗൈസ്തം ഭാര്യാഃ പര്യുപാശ്രിതാഃ। ചേദിരാജം ഹൃഷീകേശ ഹതം സബലബാന്ധവം॥ 11-25-23 (65539) ദാശാർഹപുത്രജം വീരം ശയാനം സത്യവിക്രമം। ആരോപ്യാങ്കേ രുദന്ത്യേതാശ്ചേദിരാജ വരാംഗനാഃ॥ 11-25-24 (65540) അസ്യ പുത്രം ഹൃഷീകേശ സുവക്ത്രം ചാരുകുണ്ഡലം। ദ്രോണേന സമരേ പശ്യ നികൃത്തം ബഹുധാ ശരൈഃ॥ 11-25-25 (65541) പിതരം നൂനമാജിസ്ഥം യുധ്യമാനം പരൈഃ സഹ। നാജഹാത്പിതരം വീരമദ്യാപി മധുസൂദന॥ 11-25-26 (65542) ഏവം മമാപി പുത്രസ്യ പുത്രഃ പിതരമന്വഗാത്। ദുര്യോധനം മഹാബാഹോ ലക്ഷ്മണഃ പരവീരഹാ॥ 11-25-27 (65543) വിന്ദാനുവിന്ദാവാവന്ത്യൌ പതിതൌ പശ്യ മാധവ। ഹിമാന്തേ പുഷ്പിതൌ ശാലൌ മരുതാ ഗലിതാവിവ॥ 11-25-28 (65544) കാഞ്ചനാംഗദവർമാണൌ ബാണഖംഗധനുർധരൌ। ഋഷഭപ്രതിരൂപാക്ഷൌ ശയാനൌ വിമലസ്രജൌ॥ 11-25-29 (65545) അവധ്യാഃ പാണ്ഡവാഃ കൃഷ്ണ സർവ ഏവ ത്വയാ സഹ। യേ മുക്താ ദ്രോണഭീഷ്മാഭ്യാം കർണാദ്വൈകർതനാത്കൃപാത്॥ 11-25-30 (65546) ദുര്യോധനാദ്ദ്രോണസുതാത്സൈന്ധവാച്ച ജയദ്രഥാത്। സോമദത്താദ്വികർണാച്ച ശൂരാച്ച കൃതവർമണഃ॥ 11-25-31 (65547) യേ ഹന്യുഃ ശസ്ത്രവേഗേന ദേവാനപി നരർഷഭാഃ। ത ഇമേ നിഹതാഃ സംഖ്യേ പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം॥ 11-25-32 (65548) നാതിഭാരോഽസ്തി ദൈവസ്യ ധ്രുവം മാധവ കശ്ചന। യദിമേ നിഹതാഃ ശൂരാഃ ക്ഷത്രിയൈഃ ക്ഷത്രിയർഷഭാഃ। `ശൂരാശ്ച കൃതവിദ്യാശ്ച മമ പുത്രാ മനസ്വിനഃ'॥ 11-25-33 (65549) തദൈവ നിഹതാഃ കൃഷ്ണ മമ പുത്രാസ്തരസ്വിനഃ। യദൈവാകൃതകാമസ്ത്വമുപപ്ലാവ്യം ഗതഃ പുനഃ॥ 11-25-34 (65550) ശന്തനോശ്ചൈവ പുത്രേണ പ്രാജ്ഞേന വിദുരേണ ച। തദൈവോക്താസ്മി മാ സ്നേഹം കുരുഷ്വാത്മസുതേഷ്വിതി॥ 11-25-35 (65551) തയോർഹി ദർശനം നൈതൻമിഥ്യാ ഭവിതുമർഹതി। അചിരേണൈവ മേ പുത്രാ ഭസ്മീഭൂതാ ജനാർദന॥ 11-25-36 (65552) വൈശംപായന ഉവാച। 11-25-37x (5361) ഇത്യുക്ത്വാ ന്യപതദ്ഭൂമൌ ഗാന്ധാരീ ശോകമൂർച്ഛിതാ। ദുഃഖോപഹതവിജ്ഞാനാ ധൈര്യമുത്സൃജ്യ ഭാരത॥ 11-25-37 (65553) തതഃ കോപപരീതാംഗീ പുത്രശോകപരിപ്ലുതാ। ജഗാദ ശൌരിം ദോഷേണ ഗാന്ധാരീ വ്യഥിതേന്ദ്രിയാ॥ 11-25-38 (65554) ഗാന്ധാര്യുവാച। 11-25-39x (5362) പാണ്ഡവാഃ ധാർതരാഷ്ട്രാശ്ച ക്രുദ്ധാഃ കൃഷ്ണ പരസ്പരം। ഉപേക്ഷിതാ വിനശ്യന്തസ്ത്വയാ കസ്മാജ്ജനാർദന ॥ 11-25-39 (65555) ശക്തേന ബഹുഭൃത്യേന വിപുലേ തിഷ്ഠതാ ബലേ। ഉഭയത്ര സമർഥേന ശ്രുതവാക്യേന ചൈവ ഹ॥ 11-25-40 (65556) ഇച്ഛതോപേക്ഷിതോ നാശഃ കുരൂണാം മധുസൂദന। യസ്മാത്ത്വയാ മഹാബാഹോ ഫലം തസ്മാദവാപ്നുഹി॥ 11-25-41 (65557) പതിശുശ്രൂഷയാ യൻമേ തപഃ കിഞ്ചിദുപാർജിതം। തേന ത്വാം ദുരവാപേന ശപേ ചക്രഗദാധരം॥ 11-25-42 (65558) യസ്മാത്പരസ്പരം ഘ്നന്തോ ജ്ഞാതയഃ കുരുപാണ്ഡവാഃ। ഉപേക്ഷിതാസ്തേ ഗോവിന്ദ തസ്മാജ്ജ്ഞാതീന്വധിഷ്യസി॥ 11-25-43 (65559) ത്വമപ്യുപസ്ഥിതേ വർഷേ ഷട്ത്രിംശേ മധുസൂദന। ഹതജ്ഞാതിർഹതാമാത്യോ ഹതപുത്രോ വനേചരഃ॥ 11-25-44 (65560) അനാഥവദവിജ്ഞാതോ ലോകേഷ്വനഭിലക്ഷിതഃ। കുത്സിതേനാഭ്യുപായേന നിധനം സമവാപ്സ്യസി॥ 11-25-45 (65561) തവാപ്യേവം ഹതസുതാ നിഹതജ്ഞാതിബാന്ധവാഃ। സ്ത്രിയഃ പരിപതിഷ്യന്തി യഥൈതാ ഭരതസ്ത്രിയഃ॥ 11-25-46 (65562) വൈശംപയന ഉവാച। 11-25-47x (5363) തച്ഛ്രുത്വാ വചനം ഘോരം വാസുദേവോ മഹാമനാഃ। ഉവാച ദേവീം ഗാന്ധാരീമീഷദഭ്യുത്സ്മയന്നിവ॥ 11-25-47 (65563) ജാനേഽഹമേതദപ്യേവം ചീർണം ചരസി ക്ഷത്രിയേ। ദൈവാദേവ വിനശ്യന്തി വൃഷ്ണയോ നാത്ര സംശയഃ॥ 11-25-48 (65564) സംഹർതാ വൃഷ്ണിചക്രസ്യ നാന്യോ മദ്വിദ്യതേ ശുഭേ। അവധ്യാസ്തേ നരൈരന്യൈരപി വാ ദേവദാനവൈഃ॥ 11-25-49 (65565) പരസ്പരകൃതം നാശം യതഃ പ്രാപ്സ്യന്തി യാദവാഃ। ഇത്യുക്തവതി ദാശാർഹേ പാണ്ഡവാസ്ത്രസ്തചേതസഃ। ബഭൂവുർഭൃശസംവിഗ്നാ നിരാശാശ്ചാപി ജീവിതേ॥ ॥ 11-25-50 (65566) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി സ്ത്രീവിലാപപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ॥ 25 ॥

11-26-0 (65567) ശ്രീഭഗവാനുവാച। 11-26-0x (5364) ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഗാന്ധാരി മാ ച ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ। തവൈവ ഹ്യപരാധേന കുരവോ നിധനം ഗതാഃ॥ 11-26-1 (65568) യത്ത്വം പുത്രം ദുരാത്മാനമീർഷുമത്യന്തമാനിനം। ദുര്യോധനം പുരസ്കൃത്യ ദുഷ്കൃതം സാധു മന്യസേ॥ 11-26-2 (65569) നിഷ്ഠുരം വൈരപുരുഷം വൃദ്ധാനാം ശാസനാതിഗം। കഥമാത്മകൃതം ദോഷം മയ്യാധാതുമിഹേച്ഛസി॥ 11-26-3 (65570) മൃതം വാ യദി വാ നഷ്ടം യോഽതീതമനുശോചതി। ദുഃഖേന ലഭതേ ദുഃഖം ദ്വാവനർഥൌ പ്രപദ്യതേ॥ 11-26-4 (65571) തപോർഥീയം ബ്രാഹ്മണീ ധത്ത ഗർഭം ഗൌർവോഢാരം ധാവിതാരം തുരംഗീ। ശൂദ്രാ ദാസം പശുപാലം ച വൈശ്യാ വധാർഥീയം ത്വദ്വിധാ രാജപുത്രീ॥ 11-26-5 (65572) വൈശംപായന ഉവാച। 11-26-6x (5365) തച്ഛ്രുത്വാ വാസുദേവസ്യ പുനരുക്തം വചോഽപ്രിയം। തൂഷ്ണീം ബഭൂവ ഗാന്ധാരീ ശോകവ്യാകുലലോചനാ॥ 11-26-6 (65573) ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു രാജർഷിർനിഗൃഹ്യാബുദ്ധിജം തമഃ। പര്യപൃച്ഛത ധർമജ്ഞോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം॥ 11-26-7 (65574) ജീവതാം പരിമാണജ്ഞഃ സൈന്യാനാമസി പാണ്ഡവ। ഹതാനാം യദി ജാനീഷേ പരിമാണം വദസ്വം മേ॥ 11-26-8 (65575) യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 11-26-9x (5366) ദശായുതസഹസ്രാണി സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ। കോട്യഃ ഷഷ്ടിശ്ച ഷട് ചൈവ ഹ്യസ്മിന്രാജൻമൃധേ ഹതാഃ॥ 11-26-9 (65576) ആലക്ഷാണാം ച വീരാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദശ। ദശ ചാന്യാനി രാജേന്ദ്ര ശതം ഷഷ്ടിശ്ച ഭാരത॥ 11-26-10 (65577) ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-26-11x (5367) യുധിഷ്ഠിരഗതിം കാം തേ ഗതാഃ പുരുഷസത്തമ। ആചക്ഷ്വ മേ മഹാബാഹോ സർവജ്ഞോ ഹ്യസി മേ മതഃ॥ 11-26-11 (65578) യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 11-26-12x (5368) യൈർഹുതാനി ശരീരാണി ഹൃഷ്ടൈഃ പരമസംയുഗേ। ദേവരാജസമാംʼല്ലോകാൻഗതാസ്തേ സത്യവിക്രമാഃ॥ 11-26-12 (65579) യേ ത്വഹൃഷ്ടേന മനസാ മർതവ്യമിതി ഭാരത। യുധ്യമാനാ ഹതാഃ സംഖ്യേ ഗന്ധർവൈഃ സഹ സംഗതാഃ॥ 11-26-13 (65580) യേ ച സംഗ്രാമഭൂമിഷ്ഠാ യാചമാനാഃ പരാങ്മുഖാഃ। ശസ്ത്രേണ നിധനം പ്രാപ്താ ഗതാസ്തേ ഗുഹ്യകാൻപ്രതി॥ 11-26-14 (65581) പാത്യമാനാഃ പരൈര്യേ തു ഹീയമാനാ നിരായുധാഃ। ഹീനിഷേവാ മഹാത്മാനഃ പരാനഭിമുഖാ രണേ॥ 11-26-15 (65582) ഛിദ്യമാനാഃ ശിതൈഃ ശസ്ത്രൈഃ ക്ഷത്രധർമപരായണാഃ। ഹതാസ്തേ ബ്രഹ്മസദനം ഗതാ വീരാഃ സുവർചസഃ॥ 11-26-16 (65583) യേ ത്വത്ര നിഹതാ രാജന്നന്തരായോധനം പ്രതി। യഥാകഥഞ്ചിത്പുരുഷാസ്തേ ഗതാ ഹ്യുത്തരാം ഗതിം॥ 11-26-17 (65584) ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-26-18x (5369) കേന ജ്ഞാനബലേനൈവ പുത്ര പശ്യസി സിദ്ധവത്। തൻമേ വദ മഹാബാഹോ ശ്രോതവ്യം യദി വൈ മയാ॥ 11-26-18 (65585) യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 11-26-19x (5370) നിദേശാദ്ഭവതഃ പൂർവം വനേ വിചരതാ മയാ। തീർഥയാത്രാപ്രസംഗേന സംപ്രാപ്തോഽയമനുഗ്രഹഃ॥ 11-26-19 (65586) ദേവർഷിർലോമശോ ദൃഷ്ടസ്തതഃ പ്രാപ്തോഽസ്ംയനുസ്മൃതിം। ദിവ്യം ചക്ഷുരപി പ്രാപ്തം ജ്ഞാനയോഗേന വൈ പുരാ॥ 11-26-20 (65587) ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 11-26-21x (5371) യേ ത്വനാഥാ ജനാസ്താത നാഥവന്തശ്ച പാൺ·ഡവ। കച്ചിത്തേഷാം ശരീരാണി ധക്ഷ്യന്തി വിധിപൂർവകം॥ 11-26-21 (65588) യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 11-26-22x (5372) ന യേഷാം ശാന്തികർതാരോ ന ച യേഽത്രാഹിതാഗ്നയഃ। വയം ച തേഷാം കുര്യാമോ ബഹുത്വാത്താത കർമണാം॥ 11-26-22 (65589) യാൻസുപർണാശ്ച ഗുധ്രാശ്ച വികർഷന്തി തതസ്തതഃ। തേഷാം സങ്കർഷണാ ലോകാ ഭവിഷ്യന്തി ന സംശയഃ॥ 11-26-23 (65590) വൈശംപായന ഉവാച। 11-26-24x (5373) ഏവമുക്ത്വാ മഹാരാജ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ। ആദിദേശ സുധർമാണം ധൌംയം സൂതം ച സഞ്ജയം॥ 11-26-24 (65591) വിദുരം ച മഹാബുദ്ധിം യുയുത്സും ചൈവ കൌരവം। ഇന്ദ്രസേനമുഖാൻഭൃത്യാൻസൂതാംശ്ചൈവ സഹസ്രശഃ॥ 11-26-25 (65592) ഭവന്തഃ കാരയന്ത്വേഷാം പ്രേതകാര്യാണ്യശേഷതഃ। യഥാ നാഥവതാം കിഞ്ചിച്ഛരീരം ന വിനശ്യതി॥ 11-26-26 (65593) ശാസനാദ്ധർമരാജസ്യ ക്ഷത്താ സൂതശ്ച സഞ്ജയഃ। സുധർമാ ധൌംയസഹിത ഇന്ദ്രസേനാദയസ്തഥാ॥ 11-26-27 (65594) ചന്ദനാഗുരുകാഷ്ഠാനി തഥാ കാലീയകാന്യുത। ഘൃതം തൈലം ച ഗന്ധാംശ്ച ക്ഷൌമാണി വസനാനി ച॥ 11-26-28 (65595) സമാഹൃത്യ മഹാർഹാണി ദാരുണാം ചൈവ സഞ്ചയാൻ। രഥാംശ്ച മൃദിതാസ്തത്ര നാനാപ്രഹരണാനി ച॥ 11-26-29 (65596) ചിതാഃ കൃത്വാ പ്രയത്നേന യഥാമുഖ്യാന്നരാധിപാൻ। ദാഹയാമാസുരവ്യാഗ്രാഃ ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 11-26-30 (65597) ദുര്യോധനം ച രാജാനം ഭ്രാതൄംശ്ചാസ്യ കർമണാ॥ ശല്യം ശലം ച രാജാനം ഭൂരിശ്രവസമേവ ച॥ 11-26-31 (65598) ജയദ്രഥം ച രാജാനമഭിമന്യും ച ഭാരത। ദൌഃശാസനിം ലക്ഷ്മണം ച ധൃഷ്ടകേതും ച പാർഥിവം॥ 11-26-32 (65599) ബൃഹദ്വലം സോമദത്തം സൃഞ്ജയം ച മഹാരഥം। രാജാനം ക്ഷേമധന്വാനം വിരാടദ്രുപദൌ തഥാ॥ 11-26-33 (65600) ശിഖണ്ഡിനം ച പാഞ്ചാല്യം ധൃഷ്ടദ്യുംനം ച പാർഷതം। യുധാമന്യും ച വിക്രാന്തമുത്തമൌജസമേവ ച॥ 11-26-34 (65601) കൌസല്യം ദ്രൌപദേയാംശ്ച ശകുനിം ചാപി സൌബലം। അചലം വൃഷകം ചൈവ ഭഗദത്തേ ച പാർഥിവം॥ 11-26-35 (65602) കർണം വൈകർതനം ചൈവ സഹപുത്രമമർഷണം। കേകയാംശ്ച മഹേഷ്വാസാംസ്ത്രിഗർതാംശ്ച മഹാരഥാൻ॥ 11-26-36 (65603) ഘടോത്കചം രാക്ഷസേന്ദ്രം ബകഭ്രാതരമേവ ച। അലംബുസം രാക്ഷസേന്ദ്രം ജലസന്ധം ച പാർഥിവം॥ 11-26-37 (65604) ഏതാംശ്ചാന്യാംസ്ച സുബഹൂൻപാർഥിവാംശ്ച സഹസ്രശഃ। ധൃതധാരാഹുതൈർദീപ്തൈഃ പാവകൈഃ സമദാഹയൻ। 11-26-38 (65605) പിതൃമേധാശ്ച കേഷാഞ്ചിത്പ്രാവർതന്ത മഹാത്മനാം। സാമഭിശ്ചാപ്യഗായന്ത തേഽന്വശാസത ചാപരൈഃ॥ 11-26-39 (65606) സാംനാമൃചാം ച നാദേന സ്ത്രീണാം ച രുദിതസ്വനൈഃ। കശ്മലം സർവഭൂതാനാം നിശായാം സമപദ്യത॥ 11-26-40 (65607) ഹുതാശ്ച തത്പ്രദീപ്താശ്ച ദീപ്യമാനാശ്ച പാവകാഃ। നഭസീവാന്വദൃശ്യന്ത ഗ്രഹാസ്തന്വഭ്രസംവൃതാഃ॥ 11-26-41 (65608) യേ ചാപ്യനാഥാസ്തത്രാസന്നാനാദേശസമാഗതാഃ। താംശ്ച സർവാൻസമാനീയ രാശീകൃത്വാ സഹസ്രശഃ॥ 11-26-42 (65609) ചിത്വാ ദാരുഭിരവ്യഗ്രൈഃ പ്രഭൂതൈഃ സ്നേഹപാചിതൈഃ। ദാഹയാമാസ താൻസർവാന്വിദുരോ രാജശാസനാത്॥ 11-26-43 (65610) കാരയിത്വാ ക്രിയാസ്തേഷാം കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ। ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ ഗംഗാമഭിമുഖോഽഗമത്॥ ॥ 11-26-44 (65611) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സ്ത്രീപർവണി ശ്രാദ്ധപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ॥ 26 ॥

11-27-0 (65612) വൈശംപായന ഉവാച। 11-27-0x (5374) തേ സമാസാദ്യ ഗംഗാം തു ശിവാം പുണ്യജലാന്വിതാം। ഹ്ലാദിനീം ച പ്രസന്നാം ച മഹാരൂപാം മഹാവനാം॥ 11-27-1 (65613) ഭൂഷണാന്യുത്തരീയാണി വേഷ്ടനാന്യവമുച്യ ച। `കവചാനി വിചിത്രാണി ഗംഗാമവജഗാഹിരേ'॥ 11-27-2 (65614) തതഃ പിതൄണാം ഭ്രാതൄണാം പൌത്രാണാം സ്വജനസ്യ ച। പുത്രാണാമാര്യകാണാം ച പതീനാം ച കുരുസ്ത്രിയഃ॥ 11-27-3 (65615) ഉദകം ചക്രിരേ സർവാ രുദന്ത്യോ ഭൃശദുഃഖിതാഃ। സുഹൃദാം ചാപി ധർമജ്ഞാഃ പ്രചക്രുഃ സലിലക്രിയാം॥ 11-27-4 (65616) ഉദകേ ക്രിയമാണേ തു വീരാണാം വിരപത്നിഭിഃ। സൂപതീർഥാഽഭവദ്ഗംഗാ ഭൂയോ വിപ്രസസാര ച॥ 11-27-5 (65617) തൻമഹോദധിസങ്കാശം നിരാനന്ദമനുത്സവം। വീരപത്നീഭിരാകീർണം ഗംഗാതീരമശോഭത॥ 11-27-6 (65618) തതഃ കുന്തീ മഹാരാജ രുദന്തീ ശോകകർശിതാ। വ്രീഡയാ മന്ദയാ വാചാ പുത്രാന്വചനമബ്രവീത്॥ 11-27-7 (65619) യഃ സ വീരോ മഹേഷ്വാസോ രഥയൂഥപയൂഥപഃ। അർജുനേന ഹതഃ സംഖ്യേ വീരലക്ഷണലക്ഷിതഃ॥ 11-27-8 (65620) യം സൂതപുത്രം മന്യധ്വം രാധേയമിതി പാണ്ഡവാഃ। യോ വ്യരാജച്ചമൂമധ്യേ ദിവാകര ഇവ പ്രഭുഃ॥ 11-27-9 (65621) പ്രത്യയുധ്യത വഃ സർവാൻപുരാ യഃ സപദാനുഗാൻ। ദുര്യോധനബലം സർവം യഃ പ്രകർഷന്വ്യരോചത॥ 11-27-10 (65622) യസ്യ നാസ്തി സമോ വീര്യേ പൃഥിവ്യാമപി കശ്ചന। യോ വൃണീത യശഃ ശൂരഃ പ്രാണൈരപി സദാ ഭുവി॥ 11-27-11 (65623) കർണസ്യ സത്യസന്ധസ്യ സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനഃ। കുരുധ്വമുദകം തസ്യ ഭ്രാതുരക്ലിഷ്ടകർമണഃ॥ 11-27-12 (65624) സ ഹി വഃ പൂർവജോ ഭ്രാതാ ഭാസ്കരാൻമയ്യജായത। കുണ്ഡലീ കവചീ ശൂരോ ദിവാകരസമപ്രഭഃ॥ 11-27-13 (65625) ശ്രുത്വാ തു പാണ്ഡവാഃ സർവേ മാതുർവചനമപ്രിയം। കർണമേവാനുശോചന്തോ ഭൂയശ്ചാത്യാതുരാ ഭവൻ॥ 11-27-14 (65626) തതഃ സ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ രുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ। ഉവാച മാതരം വീരോ നിഃശ്വസന്നിവ പന്നഗഃ॥ 11-27-15 (65627) യഃ ശരോർമിർധ്വജാവർതോ മഹാഭുജമഹാഗ്രഹഃ। തലശബ്ദപ്രണുദിതോ മഹാരഥമഹാഗ്രഹഃ॥ 11-27-16 (65628) യസ്യേഷുപാതമാസാദ്യ കോഽന്യസ്തിഷ്ഠേദ്ധനഞ്ജയാത്। കഥം പുത്രോ ഭവത്യാഃ സ ദേവഗർഭഃ പുരാഽഭവത്। `കുണ്ഡലീ കവചീ ശൂരോ ദിവാകരസമപ്രഭഃ॥ 11-27-17 (65629) യസ്യ ബാഹുപ്രതാപേന താപിതാഃ സർവതോ വയം। തമഗ്നിമിവ വസ്ത്രേണ കഥം ഛാദിതവത്യസി॥ 11-27-18 (65630) യസ്യ ബാഹുപ്രഭാവേന വൈരമസ്മാസ്വരോചയത്। സുയോധനസ്തു തം ജ്യേഷ്ഠം കഥം നോദിതവത്യസി॥ 11-27-19 (65631) തഥാ കർണം മഹേഷ്വാസം ധാർതരാഷ്ട്രൈരുപാസിതം। ഉപാസിതം യഥാഽസ്മാഭിർബലം ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ॥ 11-27-20 (65632) ഭൂമിപാനാം ച സർവേഷാം ബലം ബലവതാം വരഃ। നാന്യഃ കുന്തീസുതാത്കർണാദഗൃഹ്ണാദ്രഥിനോ രഥീ॥ 11-27-21 (65633) സ നഃ പ്രഥമജോ ഭ്രാതാ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ। അസൂത തം ഭവത്യഗ്രേ കഥമദ്ഭുതവിക്രമം॥ 11-27-22 (65634) അഹോ ഭവത്യാ മന്ത്രസ്യ ഗൂഹനേന വയം ഹതാഃ। നിധനേന ഹി കർണസ്യ പീഡിതാസ്തു സബാന്ധവാഃ॥ 11-27-23 (65635) അഭിമന്യോർവിനാശേന ദ്രൌപദേയവധേന ച। പാഞ്ചാലാനാം വിനാശേന, കുരൂണാം ഘാതനാദപി॥ 11-27-24 (65636) തതഃ ശതഗുണം ദുഃഖമിദമാപതിതം മഹത്। കർണമേവാനുശോചാപി ദഹ്യാംയഗ്നാവിവാഹിതഃ॥ 11-27-25 (65637) നേഹ സ്മ കിഞ്ചിദപ്രാപ്യ ഭവേദപി ദിവി സ്ഥിതം। ന ചേദം വൈശസം ഘോരകം കൌരവാന്തകരം ഭവേത്॥ 11-27-26 (65638) ഏവം വിലപ്യ ബഹുലം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ। വ്യരുദച്ഛനകൈഃ രാജംശ്ചകാരാസ്യോദകം പ്രഭുഃ॥ 11-27-27 (65639) തതോ വിനേദുഃ സഹസാ സ്ത്രിയസ്താഃ ഖലു സർവശഃ। അഭിതോ യാഃ സ്ഥിതാസ്തത്ര തസ്മിന്നുദകകർമണി॥ 11-27-28 (65640) തത ആനായയാമാസ കർണസ്യ സപരിച്ഛദാഃ। സ്ത്രിയഃ കുരുപതിർധീമാൻഭ്രാതുഃ പ്രേംണാ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 11-27-29 (65641) സ താഭിഃ സഹ ധർമാത്മാ പ്രേതകൃത്യമനന്തരം। `സർവം ചകാര കർണസ്യ വിധിവദ്ഭൂരിദക്ഷിണം॥ 11-27-30 (65642) സ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച കൃത്വാ ജലമതന്ദ്രിതഃ। സമുത്തതാര ഗംഗായാ ഭാര്യയാ സഹ ഭാരത॥' 11-27-31 (65643) [പാപേനാസൌ മയാ ശ്രേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ ജ്ഞാതിർനിപാതിതഃ। അതോ മനസി യദ്ഗുഹ്യം സ്ത്രീണാം തന്ന ഭവിഷ്യതി॥ 11-27-32 (65644) ഇത്യുക്ത്വാ സ തു ഗംഗായാ ഉത്തതാരാകുലേന്ദ്രിയഃ। ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ സർവൈർഗംഗാതീരമുപേയിവാൻ॥] ॥ 11-27-33 (65645) ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്രികായാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം സ്ത്രീപർവണി ശ്രാദ്ധപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ॥ 27 ॥ അതഃ പരംശാന്തിപർവ ഭവിഷ്യതി തസ്യായമാദ്യഃ ശ്ലോകഃ। 11-27-1 (65646) 11-27-1x (5375) വൈശംപായന ഉവാച। കൃത്വോദകം തേ സുഹൃദാം സർവേഷാം പാണ്ഡുനന്ദനാഃ। വിദുരേ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച സർവാശ്ച ഭരതസ്ത്രിയഃ॥