Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
13. അനുശാസനപർവ
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
13.1. അധ്യായഃ 001
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മംപ്രതി പുനഃ ശമാദികഥനപ്രാർഥനാ॥ 1॥ ഭീഷ്മാദിനിധനേ സ്വസ്യൈവ ഹേതുത്വബുദ്ധ്യാ സ്വോപാലംഭനപൂർവകം ശോചന്തം യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭീഷ്മേണ ജീവസ്യ കർമണ്യസ്വാതന്ത്രയമഭിധായ തന്നിദർശനതയാ ഗൌതമീലുബ്ധകാദിസംവാദാനുവാദഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
13-1-0 (81169)
॥ ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ॥ 13-1-0x (6718)
നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം ചൈവ(വ്യാസം)തതോ ജയമുദീരയേത്॥ 13-1-1 (81170)
വൈശംപായന ഉവാച।
`ശരതൽപേ മഹാത്മാനം ശയാനമപരാജിതം।
യുധിഷ്ഠിര ഉപാഗംയ പ്രണിപത്യേദമബ്രവീത്॥' 13-1-1x (6719)
ശമോ ബഹുവിധാകാരഃ സൂക്ഷ്മ ഉക്തഃ പിതാമഹ।
ന ച മേ ഹൃദയേ ശാന്തിരസ്തി ശ്രുത്വേദമീദൃശം॥ 13-1-2 (81171)
അസ്മിന്നർഥേ ബഹുവിധാ ശാന്തിരുക്താ പിതാമഹ।
സ്വകൃതാത്കാ നു ശാന്തി സ്യാച്ഛമാദ്ബഹുവിധാദപി॥ 13-1-3 (81172)
ശരാചിതം ശരീരം ഹി തീവ്രവ്രണമുദീക്ഷ്യ തേ।
ശമം നോപലഭേ വീര ദുഷ്കൃതാന്യേവ ചിന്തയൻ॥ 13-1-4 (81173)
രുധിരേണാവസിക്താംഗം പ്രസ്രവന്തം യഥാചലം।
ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ പുരുഷവ്യാഘ്ര സീദേ വർഷാസ്വിവാംബുജം॥ 13-1-5 (81174)
അതഃ കഷ്ടതരം കിന്നു മത്കൃതേ യത്പിതാമഹഃ।
ഇമാമവസ്ഥാം `ഗമിതഃ പ്രത്യമിത്രൈ രണാജിരേ॥ 13-1-6 (81175)
തഥാ ചാന്യേ നൃപതയഃ സഹപുത്രാഃ സബാന്ധവാഃ।
മത്കൃതേ നിധനം പ്രാപ്താഃ കിന്നു കഷ്ടതരം തതഃ॥ 13-1-7 (81176)
വയം ഹി ധാർതരാഷ്ട്രാശ്ച കാമമന്യുവശം ഗതാഃ।
കൃത്വേദം നിന്ദിതം കർമ പ്രാപ്സ്യാമഃ കാം ഗതിം നൃപ॥ 13-1-8 (81177)
ഇദം തു ധാർതരാഷ്ട്രാസ്യ ശ്രേയോ മന്യേ ജനാധിപ।
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്തം യദസൌ ത്വാം ന പശ്യതി॥ 13-1-9 (81178)
സോഽഹമാർതികരോ രാജൻസുഹൃദ്വധകരസ്തഥാ।
ന ശാന്തിമധിഗച്ഛാമി പശ്യംസ്ത്വാം ദുഃഖിതം ക്ഷിതൌ॥ 13-1-10 (81179)
ദുര്യോധനോ ഹി സമരേ സഹസൈന്യഃ സഹാനുജഃ।
നിഹതഃ ക്ഷത്രധർമേഽസ്മിന്ദുസത്മാ കുലപാംസനഃ॥ 13-1-11 (81180)
ന സ പശ്യതി ദുഷ്ടാത്മാ ത്വാമദ്യ പതിതം ക്ഷിതൌ।
അതഃ ശ്രേയോ മൃതം മന്യേ നേഹ ജീവിതമാത്മനഃ॥ 13-1-12 (81181)
അഹം ഹി സമരേ വീര ഗമിതഃ ശത്രുഭിഃ ക്ഷയം।
അഭവിഷ്യം യദി പുരാ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുത।
ന ത്വാമേവം സുദുഃഖാർതമദ്രാക്ഷം സായകാർദിതം॥ 13-1-13 (81182)
നൂനം ഹി പാപകർമാണോ ധാത്രാ സൃഷ്ടാഃ സ്മ ഹേ നൃപ॥ 13-1-14 (81183)
അന്യസ്മിന്നപി ലോകേ വൈ യഥാ മുച്യേമ കിൽബിഷാത്।
തഥാ പ്രശാധി മാം രാജൻമമ ചേദിച്ഛസി പ്രിയം॥ 13-1-15 (81184)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-1-16x (6720)
പരതന്ത്രം കഥം ഹേതുമാത്മാനമനു പശ്യസി।
കർമണാം ഹി മഹാഭാഗ സൂക്ഷ്മം ഹ്യേതദതീന്ദ്രിയം॥ 13-1-16 (81185)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സംവാദം മൃത്യുഗൌതംയോഃ കാലലുബ്ധകപന്നഗൈഃ॥ 13-1-17 (81186)
ഗൌതമീ നാമ കാഽപ്യാസീത്സ്ഥവിരാ ശമസംയുതാ।
സർപേണ ദഷ്ടം സ്വം പുത്രമപശ്യദ്ഗതചേതനം॥ 13-1-18 (81187)
അഥ തം സ്നായുപാശേന ബദ്ധ്വാ സർപമമർഷിതഃ।
ലുബ്ധകോഽർജുനകോ നാമ നാമ ഗൌതംയാഃ സമുപാനയത്॥ 13-1-19 (81188)
താം ചാബ്രവീദയം തേ സ പുത്രഹാ പന്നഗാധമഃ।
ബ്രഹി ക്ഷിപ്രം മഹാഭാഗേ വധ്യതാം കേന ഹേതുനാ॥ 13-1-20 (81189)
അഗ്നൌ പ്രക്ഷിപ്യതാമേഷ ച്ഛിദ്യതാം ഖണ്ഡശോപി വാ।
ന ഹ്യം ബാലഹാ പാപശ്ചിരം ജീവിതുമർഹതി॥ 13-1-21 (81190)
ഗൌതംയുവാച। 13-1-22x (6721)
വിസൃജൈനമബുദ്ധിസ്ത്വമവധ്യോഽർജുനക ത്വയാ।
കോ ഹ്യാത്മാനം ഗുരും കുര്യാത്പ്രാപ്തവ്യേ സതി ചിന്തയൻ 13-1-22 (81191)
പ്ലവന്തേ ധർമലഘവോ ലോകേഽംഭസി യഥാ പ്ലവാഃ।
മജ്ജന്തി പാപഗുരവഃ ശസ്ത്രം സ്കന്നമിവോദകേ॥ 13-1-23 (81192)
നാസ്യാമൃതത്വം ഭവിതൈവം ഹതേഽസ്മി-
ഞ്ജീവത്യസ്മിൻകോഽത്യയഃ സ്യാദയം തേ।
അസ്യോത്സർഗേ പ്രാണയുക്തസ്യ ജന്തോ-
ർമൃത്യും ലോകേ കോ ന ഗച്ഛേദനന്തേ॥ 13-1-24 (81193)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-25x (6722)
ജാനാംയഹം നേഹ ഗുണാഗുണജ്ഞാഃ
സദായുക്താ ഗുരവോ വൈ ഭവന്തി।
സ്വർഗസ്യ തേ സൂപദേശാ ഭവന്തി
തസ്മാത്ക്ഷുദ്രം സർപമേനം ഹനിഷ്യേ॥ 13-1-25 (81194)
ശമമീപ്സന്തഃ കാലയോഗം ത്യജന്തി
സദ്യഃ ശുചം ത്വർഥവിദസ്ത്യജന്തി।
ശ്രിയഃ ക്ഷയഃ ശോചതാം നിത്യശോ ഹി
തസ്മാച്ഛുചം മുഞ്ച ഹതേ ഭുജംഗേ॥ 13-1-26 (81195)
ഗൌതംയുവാച। 13-1-27x (6723)
ന ചൈവാർതിർവിദ്യതേഽസ്മദ്വിധാനാം
ധർമാത്മാനഃ സർവദാ സഞ്ജനാ ഹി।
നിത്യായസ്തോ ബാലജനോ ന ചാഹം
ധർമോപൈതി പ്രഭവാംയസ്യ നാഹം॥ 13-1-27 (81196)
ന ബ്രാഹ്മണാനാം കോപോഽസ്തി കുതഃ കോപാച്ച യാതനാ।
മാർദവാത്ക്ഷംയതാം സാധോ മുച്യതാമേഷ പന്നഗഃ॥ 13-1-28 (81197)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-29x (6724)
ഹത്വാ ലാഭഃ ശ്രേയ ഏവാവ്യയഃ സ്യാ-
ത്സദ്യോലാഭഃസ്യാദ്ബലിഭ്യഃ പ്രശസ്തഃ।
കാലാല്ലാഭോ യസ്തു സദ്യോ ഭവേത
ശ്രേയോലാഭഃ കുത്സിതേ ത്വീദൃശി സ്യാത്॥ 13-1-29 (81198)
ഗൌതംയുവാച। 13-1-30x (6725)
കാഽർഥപ്രാപ്തിർഗൃഹ്യ ശത്രും നിഹത്യ
കാ കാമാപ്തിഃ പ്രാപ്യ ശത്രും ന മുക്ത്വാ।
കസ്മാത്സൌംയാഹം ന ക്ഷമേ നോ ഭുജംഗേ
മോക്ഷാർഥം വാ കസ്യ ഹേതോർന കുര്യാം॥ 13-1-30 (81199)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-31x (6726)
അസ്മാദേകാദ്ബഹവോ രക്ഷിതവ്യാ
നൈകോ ബഹുഭ്യോ ഗൌതമി രക്ഷിതവ്യഃ।
കൃതാഗസം ധർമഹേതോസ്ത്യജന്തി
സരീസൃപം പാപമിമം ത്യജ ത്വം॥ 13-1-31 (81200)
ഗൌതംയുവായ 13-1-32x (6727)
നാസ്മിൻഹതേ പന്നഗേ പുത്രകോ മേ
സംപ്രാപ്സ്യതേ ലുബ്ധക ജീവിതം വൈ।
ഗുണം ചാന്യം നാസ്യ വധേ പ്രപശ്യേ
തസ്മാത്സർപം ലുബ്ധക മുഞ്ച ജീവം॥ 13-1-32 (81201)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-33x (6728)
വൃത്രം ഹത്വാ ദേവരാട് ശ്രേഷ്ഠഭാഗ്വൈ
യജ്ഞം ഹത്വാ ഭാഗമവാപ ചൈവ।
ശൂലീ ദേവോ ദേവവൃത്തം ചര ത്വം
ക്ഷിപ്രം സർപം ജഹി മാ ഭൂത്തേ വിശങ്കാ॥ 13-1-33 (81202)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-1-34x (6729)
അസകൃത്പ്രോച്യമാനാഽപി ഗൌതമീ ഭുജഗം പ്രതി।
ലുബ്ധകേന മഹാഭാഗാ സാ പാപേ നാകരോൻമതിം॥ 13-1-34 (81203)
ഈഷദുച്ഛ്വസമാനസ്തു കൃച്ഛ്രാത്സംസ്തഭ്യ പന്നഗഃ।
ഉത്സസർജ ഗിരം മന്ദാം മാനുഷീം പാശപീഡിതഃ॥ 13-1-35 (81204)
സർപ ഉവാച। 13-1-36x (6730)
കോ ന്വർജുനക ദോഷോഽത്ര വിദ്യതേ മമ ബാലിശ।
അസ്വതന്ത്രം ഹി മാം മൃത്യുർവിവശം യദചൂചുദത്॥ 13-1-36 (81205)
തസ്യായം വചനാദ്ദഷ്ടോ ന കോപേന ന കാംയയാ।
തസ്യ തത്കിൽബിഷം ലുബ്ധ വിദ്യതേ യദി കിഞ്ചന। 13-1-37 (81206)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-38x (6731)
യദ്യന്യവശഗേനേദം കൃതം തേ പന്നഗാശുഭം।
കാരണം വൈ ത്വമപ്യത്ര തസ്മാത്ത്വമപി കിൽബിഷീ॥ 13-1-38 (81207)
മൃത്പാത്രസ്യ ക്രിയായാം ഹി ദണ്ഡചക്രാദയോ യഥാ।
കാരണത്വേ പ്രകൽപ്യന്തേ തഥാ ത്വമപി പന്നഗ॥ 13-1-39 (81208)
കിൽബിഷീ ചാപി മേ വധ്യഃ കിൽബിഷീ ചാസി പന്നഗ।
ആത്മാനം കാരണം ഹ്യത്ര ത്വമാഖ്യാസി ഭുജംഗമ॥ 13-1-40 (81209)
സർപ ഉവാച। 13-1-41x (6732)
സർവ ഏതേ ഹ്യസ്വവശാ ദണ്ഡചക്രാദയോ യഥാ।
തഥാഹമപി തസ്മാൻമേ നൈഷ ദോഷോ മതസ്തവ॥ 13-1-41 (81210)
അഥവാ മതമേതത്തേ തേപ്യന്യോഽന്യപ്രയോജകാഃ।
കാര്യകാരണസന്ദേഹോ ഭവത്യന്യോന്യചോദനാത്॥ 13-1-42 (81211)
ഏവം സതി ന ദോഷോ മേ നാസ്മി വധ്യോ ന കിൽബിഷീ।
കിൽബിഷം സമവായേ സ്യാൻമന്യസേ യദി കിൽബിഷം॥ 13-1-43 (81212)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-44x (6733)
കാരണം യദി സ്യാദ്വൈ ന കർതാ സ്യാസ്ത്വമപ്യുത।
വിനാശേ കാരണം ത്വം ച തസ്മാദ്വധ്യോഽസി മേ മതഃ॥ 13-1-44 (81213)
അസത്യപി കൃതേ കാര്യേ നേഹ പന്നഗ ലിപ്യതേ।
തസ്മാന്നാത്രൈവ ഹേതുഃ സ്യാദ്വധ്യഃ കിം ബഹു ഭാഷസേ॥ 13-1-45 (81214)
സർപ ഉവാച। 13-1-46x (6734)
കാര്യാഭാവേ ക്രിയാ ന സ്യാത്സത്യസത്യപി കാരണേ।
തസ്മാത്സമേഽസ്മിൻഹേതൌ മേ വാച്യോ ഹേതുർവിശേഷതഃ॥ 13-1-46 (81215)
യദ്യഹം കാരണത്വേന മതോ ലുബ്ധക തത്ത്വതഃ।
അന്യഃ പ്രയോക്താസ്യാദത്ര കിന്നു ജന്തുവിനാശനേ॥ 13-1-47 (81216)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-48x (6735)
വധ്യസ്ത്വം മമ ദുർബുദ്ധേ ബാലഘാതീ നൃശംസകൃത്।
ഭാഷസേ കിം ബഹു പുനർവധ്യഃ സൻപന്നഗാധമ॥ 13-1-48 (81217)
സർപ ഉവാച। 13-1-49x (6736)
യഥാ ഹവീംഷി ജുഹ്വാനാ മഖേ വൈ ലുബ്ധകർത്വിജഃ।
ന ഫലം പ്രാപ്നുവന്ത്യത്ര ഫലയോഗേ തഥാ ഹ്യഹം॥ 13-1-49 (81218)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-1-50x (6737)
തഥാ ബ്രുവതി തസ്മിംസ്തു പന്നഗേ മൃത്യുചോദിതേ।
ആജഗാമ തതോ മൃത്യുഃ പന്നഗം ചാബ്രവീദിദം॥ 13-1-50 (81219)
പ്രചോദിതോഽഹം കാലേന പന്നഗ ത്വാമചൂചുദം।
വിനാശഹേതുർനാസ്യ ത്വമഹം ന പ്രാണിനഃ ശിശോഃ॥ 13-1-51 (81220)
യഥാ വായുർജലധരാന്വികർഷതി തതസ്തതഃ।
തദ്വജ്ജലദവത്സർപ കാലസ്യാഹം വശാനുഗഃ॥ 13-1-52 (81221)
സാത്വികാ രാജസാശ്ചൈവ താമസാ യേ ച കേചന।
ഭാവാഃ കാലാത്മകാഃ സർവേ പ്രവർതന്തേഹ ജന്തുഷു॥ 13-1-53 (81222)
ജംഗമാഃ സ്ഥാവരാശ്ചൈവ ദിവി വാ യദി വാ ഭുവി।
സർവേ കാലാത്മകാഃ സർപ കാലാത്മകമിദം ജഗത്॥ 13-1-54 (81223)
പ്രവൃത്തയശ്ച ലോകേ യാ തഥൈവ ച നിവൃത്തയഃ।
താസാം വികൃതയോ യാശ്ച സർവം കാലാത്മകം സ്മൃതം॥ 13-1-55 (81224)
ആദിത്യശ്ചന്ദ്രമാ വിഷ്ണുരാപോ വായുഃ ശതക്രതുഃ।
അഗ്നിഃ ഖം പൃഥിവീ മിത്രഃ പർജന്യോ വസവോഽദിതിഃ॥ 13-1-56 (81225)
സരിതഃ സാഗരാശ്ചൈവ ഭാവാഭാവൌ ച പന്നഗ।
സർവേ കാലേന സൃജ്യന്തേ ഹ്രിയന്തേ ച പുനഃപുനഃ॥ 13-1-57 (81226)
ഏവം ജ്ഞാത്വാ കഥം മാം സദോഷം സർപ മന്യസേ।
അഥ ചൈവം ഗതേ ദോഷേ മയി ത്വമപി ദോഷവാൻ॥ 13-1-58 (81227)
സർപ ഉവാച। 13-1-59x (6738)
നിർദോഷം ദോഷവന്തം വാ ന ത്വാം മൃത്യോ ബ്രവീംയഹം।
ത്വയാഽഹം ചോദിത ഇതി ബ്രവീംയേതാവദേവ തു॥ 13-1-59 (81228)
യദി കാലേ തു ദോഷോഽസ്തി യദി തത്രാപി നേഷ്യതേ।
ദോഷോ നൈവ പരീക്ഷ്യോ മേ ന ഹ്യത്രാധികൃതാ വയം॥ 13-1-60 (81229)
നിർമോക്ഷസ്ത്വസ്യ ദോഷസ്യ മയാ കാര്യോ യഥാ തഥാ।
മൃത്യോരപി ന ദോഷഃ സ്യാദിതി മേഽത്ര പ്രയോജനം॥ 13-1-61 (81230)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-1-62x (6739)
സർപോഽഥാർജുനകം പ്രാഹ ശ്രുതം തേ മൃത്യുഭാഷിതം।
നാനാഗസം മാം പാശേന സന്താപയിതുമർഹസി। 13-1-62 (81231)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-63x (6740)
മൃത്യോഃ ശ്രുതം മേ വചനം തവ ചൈവ ഭുജംഗമ।
നൈവ താവദദോഷത്വം ഭവതി ത്വയി പന്നഗ॥ 13-1-63 (81232)
മൃത്യുസ്ത്വം ചൈവ ഹേതുർഹി ബാലസ്യാസ്യ വിനാശനേ।
ഉഭയം കാരണം മന്യേ ന കാരണമകാരണം॥ 13-1-64 (81233)
ധിങ്ഭൃത്യും ച ദുരാത്മാനം ക്രൂരം ദുഃഖകരം സതാം।
ത്വാം ചൈവാഹം വധിഷ്യാമി പരപാപസ്യ കാരണം॥ 13-1-65 (81234)
മൃത്യുരുവാച। 13-1-66x (6741)
വിവശൌ കാലവശഗാവാവാം നിർദിഷ്ടകാരിണൌ।
നാവാം ദോഷേണ ഗന്തവ്യൌ യദി സംയക്പ്രപശ്യസി॥ 13-1-66 (81235)
ലുബ്ധക ഉവാച। 13-1-67x (6742)
യുവാമുഭൌ കാലവശൌ യദി മേ മൃത്യുപന്നഗൌ।
ഹർഷക്രോധൌ യഥാ സ്യാതാമേതദിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-1-67 (81236)
മൃത്യുരുവാച। 13-1-68x (6743)
യാ കാചിദേവ ചേഷ്ടാ സ്യാൻസർവാ കാലപ്രചോദിതാ।
പൂർവമേവൈതദുക്തം ഹി മയാ ലുബ്ധക തത്വതഃ॥ 13-1-68 (81237)
തസ്മാദുഭൌ കാലവശാവാവാം നിർദിഷ്ടകാരിണൌ।
നാവാം ദോപേണ ഗന്തവ്യൌ ത്വയാ ലുബ്ധക കർഹിചിത്॥ 13-1-69 (81238)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-1-70x (6744)
അഥോപഗംയ കാലസ്തു തസ്മിന്ധർമാർഥസംശയേ।
അബ്രവീത്പന്നഗം മൃത്യും ലുബ്ധം ചാർജുനകം തഥാ॥ 13-1-70 (81239)
ന ഹ്യഹം നാപ്യയം മൃത്യുർനായം ലുബ്ധക പന്നഗഃ।
കിൽബിഷീ ജന്തുമരണേ ന വയം ഹി പ്രയോജകാഃ॥ 13-1-71 (81240)
അകരോദ്യദയം കർമ തന്നോഽർജുനക ചോദകം।
വിനാശഹേതുർനാന്യോഽസ്യ വധ്യതേഽയം സ്വകർമണാ॥ 13-1-72 (81241)
യദനേന കൃതം കർമ തേനായം നിധനം ഗതഃ।
വിനാശഹേതുഃ കർമാസ്യ സർവേ കർമവശാ വയം॥ 13-1-73 (81242)
കർമദായാദവാംʼല്ലോകഃ കർമസംബന്ധലക്ഷണഃ।
കർമാണി ചോദയന്തീഹ യഥാന്യോന്യം തഥാവയം॥ 13-1-74 (81243)
യഥാ മൃത്പിണ്ഡതഃ കർതാ കുരുതേ യദ്യദിച്ഛതി।
ഏവമാത്മകൃതം കർമ മാനവഃ പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-1-75 (81244)
യഥാ ച്ഛായാതപൌ നിത്യം സുസംബദ്ധൌ നിരന്തരം।
തഥാ കർമ ച കർതാ ച സംബദ്ധാവാത്മകർമഭിഃ॥ 13-1-76 (81245)
ഏവം നാഹം ന വൈ മൃത്യുർന സർപോ ന തഥാ ഭവ ൻ।
ന ചേയം ബ്രാഹ്മണീ വൃദ്ധാ ശിശുരേവാത്ര കാരണം॥ 13-1-77 (81246)
തസ്മിംസ്തഥാ ബ്രുവാണേ തു ബ്രാഹ്മണീ ഗൌതമീ നൃപ।
സ്വകർമപ്രത്യയാംʼല്ലോകാൻമത്വാഽർജുനകമബ്രവീത്॥ 13-1-78 (81247)
നൈവ കാലോ ന ഭുജഗോ ന മൃത്യുരിഹ കാരണം।
സ്വകർമഭിരയം ബാലഃ കാലേന നിധം ഗതഃ॥ 13-1-79 (81248)
മയാ ച തത്കൃതം കർമ യേനായം മേ മൃതഃ സുതഃ।
യാതു കാലസ്തഥാ മൃത്യുർമുഞ്ചാർജുനക പന്നഗം॥ 13-1-80 (81249)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-1-81x (6745)
തതോ യഥാഗതം ജഗ്മുർമൃത്യുഃ കാലോഽഥ പന്നഗഃ।
അഭൂദ്വിശോകോഽർജുനകോ വിശോകാ ചൈവ ഗൌതമീ॥ 13-1-81 (81250)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ശമം ഗച്ഛ മാ ഭൂഃ ശോകപരോ നൃപ।
സ്വകർമപ്രത്യയാംʼല്ലോകാംസ്ത്രീന്വിദ്ധി സമിതിഞ്ജയ॥ 13-1-82 (81251)
നൈവ ത്വയാ കൃതം കർമ നാപി ദുര്യോധനേന വൈ।
കാലേനൈതത്കൃതം വിദ്ധി നിഹതാ യേന പാർഥിവാഃ॥ 13-1-83 (81252)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-1-84x (6746)
ഇത്യേതദ്വചനം ശ്രുത്വാ ബഭൂവ വിഗതജ്വരഃ।
യുധിഷ്ഠരോ മഹാതേജാഃ പപ്രച്ഛേദം ച ധർമവിത്॥ ॥ 13-1-84 (81253)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ॥ 1 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
13.2. അധ്യായഃ 002
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗാർഹസ്ഥ്യാശ്രയണേനാതിഥിസത്കാരസ്യ ശ്രേയഃസാധനതായാം സുദർശനോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
13-2-0 (81254)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-2-0x (6747)
പിതാമഹ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവശാസ്ത്രവിശാരദ।
ശ്രുതം മേ മഹദാഖ്യാനമിദം മതിമതാംവര॥ 13-2-1 (81255)
ഭൂയസ്തു ശ്രോതുമിച്ഛാമി ധർമാർഥസഹിതം നൃപ।
കഥ്യമാനം ത്വയാ കിഞ്ചിത്തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-2-2 (81256)
കേന മൃത്യുർഗൃഹസ്ഥേന ധർമമാശ്രിത്യ നിർജിതഃ।
ഇത്യേതദ്ധർമമാചക്ഷ്വ തത്ത്വേനാപി ച പാർഥിവ॥ 13-2-3 (81257)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-2-4x (6748)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
യഥാ മൃത്യർഗൃഹസ്ഥേന ധർമമാശ്രിത്യ നിർജിതഃ॥ 13-2-4 (81258)
മനോഃ പ്രജാപതേ രാജന്നിക്ഷ്വാകുരഭവത്സുതഃ।
തസ്യ പുത്രശതം ജജ്ഞേ നൃപതേഃ സൂര്യവർചസഃ॥ 13-2-5 (81259)
ദശമസ്തസ്യ പുത്രസ്തു ദശാശ്വോ നാമ ഭാരത।
മാഹിഷ്മത്യാമഭൂദ്രാജാ ധർമാത്മാ സത്യവിക്രമഃ॥ 13-2-6 (81260)
ദശാശ്വസ്യ സുതസ്ത്വാസീദ്രാജാ പരമധാർമികഃ।
സത്യേ തപസി ദാനേ ച യസ്യ നിത്യം രതം മനഃ॥ 13-2-7 (81261)
മദിരാശ്വ ഇതി ഖ്യാതഃ പൃഥിവ്യാം പൃഥിവീപതിഃ।
ധനുർവേദേ ച വേദേ ച നിരതോ യോഽഭവത്സദാ॥ 13-2-8 (81262)
മദിരാശ്വസ്യ പുത്രസ്തു ദ്യുതിമാന്നാമ പാർഥിവഃ।
മഹാഭാഗോ മഹാതേജാ മഹാസത്വോ മഹാബലഃ॥ 13-2-9 (81263)
പുത്രോ ദ്യുതിമതസ്ത്വാസീദ്രാജാ പരമധാർമികഃ।
സർവലോകേഷു വിഖ്യാതഃ സുവീരോ നാമ നാമതഃ।
ധർമാത്മാ കോശവാംശ്ചാപി ദേവരാജ ഇവാപരഃ॥ 13-2-10 (81264)
സുവീരസ്യ തു പുത്രോഽഭൂത്സർവസംഗ്രാമദുർജയഃ।
ദുർജയോ നാമ വിഖ്യാതഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവര॥ 13-2-11 (81265)
ദുർജയസ്യേന്ദ്രവപുഷഃ പുത്രോഽഗ്നിസദൃശദ്യുതിഃ।
ദുര്യോധനോ നാമ മഹാന്രാജാ രാജർഷിസത്തമഃ॥ 13-2-12 (81266)
തസ്യേന്ദ്രസമവീര്യസ്യ സംഗ്രാമേഷ്വനിവർതിനഃ।
വിഷയേ വാസവസ്തസ്യ സംയഗേവ പ്രവർഷതി॥ 13-2-13 (81267)
രത്നൈർധനൈശ്ച പശുഭിഃ സസ്യൈശ്ചാപി പൃഥഗ്വിധൈഃ।
നഗരം വിഷയശ്ചാസ്യ പ്രതിപൂർണസ്തദാഽഭവത്॥ 13-2-14 (81268)
ന തസ്യ വിഷയേ ചാഭൂത്കൃപണോ നാപി ദുർഗതഃ।
വ്യാധിതോ വാ കൃശോ വാഽപരി തസ്മിന്നാഭൂന്നരഃ ക്വചിത്॥ 13-2-15 (81269)
സുദക്ഷിണോ മധുരവാഗനസൂയുർജിതേന്ദ്രിയഃ।
ധർമാത്മാ ചാനൃശംസശ്ച വിക്രാന്തോഽഥാവികത്ഥനഃ॥ 13-2-16 (81270)
യജ്വാ ച ദാന്തോ മേധാവീ ബ്രഹ്മണ്യഃ സത്യസംഗരഃ।
ന ചാവമന്താ ദാതാ ച വേദവേദാംഗപാരഗഃ॥ 13-2-17 (81271)
തം നർമദാ ദേവനദീ പുണ്യാ ശീതജലാ ശിവാ।
ചകമേ പുരുഷവ്യാഘ്രം സ്വേന ഭാവേന ഭാരത॥ 13-2-18 (81272)
തസ്യാം ജജ്ഞേ തദാ നദ്യാം കന്യാ രാജീവലോചനാ।
നാംനാ സുദർശനാ രാജന്രൂപേണ ച സുദർശനാ॥ 13-2-19 (81273)
താദൃഗ്രൂപാ ന നാരീഷു ഭൂതപൂർവാ യുധിഷ്ഠിര।
ദുര്യോധനസുതാ യാദൃഗഭവദ്വരവർണിനീ॥ 13-2-20 (81274)
താമഗ്നിശ്ചകമേ സാക്ഷാദ്രാജകന്യാം സുദർശനാം।
സ്വരൂപം ദീപ്തിമത്കൃത്വാ ശരദർകസമദ്യുതി॥ 13-2-21 (81275)
സാ ചാഗ്നിശരണേ രാജ്ഞഃ ശുശ്രൂഷാകൃതനിശ്ചയാ।
നിയുക്താ പിതൃസന്ദേശാദാരിരാധയിഷുഃ ശിഖിം॥ 13-2-22 (81276)
തസ്യാ മനോഹരം രൂപം ദൃഷ്ട്വാ ദേവോ ഹുതാശനഃ।
മൻമഥേന സമാദിഷ്ടഃ പത്നീത്വേ യതതേ മിഥഃ॥ 13-2-23 (81277)
ഭജ മാമനവദ്യാംഗി കാമാത്കമലലോചനേ।
രംഭോരു മൃഗശാവാക്ഷി പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനേ॥ 13-2-24 (81278)
തവേദം പദ്മപത്രാക്ഷം മുഖം ദൃഷ്ട്വാ മനോഹരം।
ഭ്രൂലതാലലിതം കാന്തമനംഗോ ബാധതേ ഹി മാം॥ 13-2-25 (81279)
ലലാടം ചന്ദ്രരേഖാഭം ശിരോരുഹവിഭൂഷിതം।
ദൃഷ്ട്വാ തേ പത്രലേഖാന്തമനംഗോ ബാധതേ ഭൃശം॥ 13-2-26 (81280)
ബാലാതപേന തുലിതം സസ്വേദപുലകോദ്ഗമം।
ബിംബാധരോഷ്ഠവദനം വിബുദ്ധമിവ പങ്കജം।
അതീവ ചാരുവിഭ്രാന്തം മദമാവഹതേ മമ॥ 13-2-27 (81281)
ദന്തപ്രകാശനിയതാ വാണീ തവ സുരക്ഷിതാ।
താംരപല്ലവസങ്കാശാ ജിഹ്വേയം മേ മനോഹരാ॥ 13-2-28 (81282)
സമാഃ സ്നിഗ്ധാഃ സുജാതാശ്ച സഹിതാശ്ച ദ്വിജാസ്തവ।
ദ്വിജപ്രിയേ പ്രസീദസ്വ ഭജ മാം സുഭഗാ ഹ്യസി॥ 13-2-29 (81283)
മനോജ്ഞം സുകൃതാപാംഗം മുഖം തവ മനോഹരം।
സ്തനൌ തേ സംഹതൌ ഭീരു ഹാരാഭരണഭൂഷിതൌ॥ 13-2-30 (81284)
പക്വബിൽവപ്രതീകാശൌ കർകശൌ സംഗമക്ഷമൌ।
ഗംഭീരനാഭിസുഭഗേ ഭജ മാം വരവർണിനി॥ 13-2-31 (81285)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-2-32x (6749)
സൈവമുക്താ വിരഹിതേ പാവകേന മഹാത്മനാ।
ഈഷദാകംപഹൃദയാ വ്രീഡിതാ വാക്യമബ്രവീത്॥ 13-2-32 (81286)
നലു നാമ കുലീനാനാം കന്യകാനാം വിശേഷതഃ।
മാതാ പിതാ പ്രഭവതഃ പ്രദാനേ ബാന്ധവാശ്ച യേ॥ 13-2-33 (81287)
പാണിഗ്രഹണമന്ത്രൈശ്ച ഹുതേ ചൈവ വിഭാവസൌ।
സതാം മധ്യേ നിവിഷ്ടായാഃ കന്യായാഃ ശരണം പതിഃ 13-2-34 (81288)
സാഽഹം നാത്മവശാ ദേവ പിതരം വരയസ്വ മേ। 13-2-35 (81289)
അഥ നാതിചിരാദ്രാജാ കാലാദ്ദുര്യോധനസ്തദാ।
യജ്ഞസംഭാരനിപുണാൻമന്ത്രീനാഹൂയ ചോക്തവാൻ।
യജ്ഞം യക്ഷ്യേഽഹമിതി വൈ സംഭാരാൻസംഭ്രിയന്തു മേ॥ 13-2-36 (81290)
തതഃ സമാഹിതേ തസ്യ യജ്ഞേ ബ്രാഹ്മണസത്തമൈഃ।
വിപ്രരൂപീ ഹുതവഹോ നൃപം കന്യാമയാചത॥ 13-2-37 (81291)
ന തു രാജാ പ്രദാനായ തസ്മൈ ഭാവമകൽപയത്।
ദരിദ്രശ്ചാസവർണശ്ച മമായമിതി പാർഥിവഃ।
ഇതി തസ്മൈ ന വൈ കന്യാം ദിത്സാം ചക്രേ നരാധിപഃ॥ 13-2-38 (81292)
അഥ ദീക്ഷാമുപേതസ്യ യജ്ഞേ തസ്യ മഹാത്മനഃ।
ആഹിതോ ഹവനാർഥായ വേദ്യാമഗ്നിഃ പ്രണശ്യത॥ 13-2-39 (81293)
തതഃ സ ഭീതോ നൃപതിർഭൃശം പ്രവ്യഥിതേന്ദ്രിയഃ।
മന്ത്രിണോ ബ്രാഹ്മണാംശ്ചൈവ പപ്രച്ഛ കിമിദം ഭവേത്।
യജ്ഞേ സമിദ്ധോ ഭഗവാന്നഷ്ടോ മേ ഹവ്യവാഹനഃ॥ 13-2-40 (81294)
സംമന്ത്രകുശലൈസ്തൈസ്തൈർബ്രാഹ്മണൈർവേദപാരഗൈഃ।
ഋത്വിഗ്ഭിർമന്ത്രകുശലൈര്യജ്യതാം വാ ഹുതാശനഃ॥ 13-2-41 (81295)
അഥ ഋക്സാമയജുഷാം ബ്രാഹ്മണൈർവേദപാരഗൈഃ।
വേദതത്വാർഥകുശലൈസ്തതഃ സോമപുരസ്കരൈഃ॥ 13-2-42 (81296)
ഗുഹ്യൈശ്ച നാമഭിഃ സർവൈരാഹൂതോ ഹവ്യവാഹനഃ।
സ്വരൂപം ദീപ്തിമത്കൃത്വാ ശരദർകസമദ്യുതിഃ॥ 13-2-43 (81297)
തതോ മഹാത്മാ താനാഹ ദഹനോ ബ്രാഹ്മണർഷഭാൻ।
വരയാംയാത്മനോഽർഥായ ദുര്യോധനസുതാമിതി॥ 13-2-44 (81298)
തതസ്തേ കല്യമുത്ഥായ തസ്മൈ രാജ്ഞേ ന്യവേദയൻ।
ബ്രാഹ്മണാ വിസ്മിതാഃ സർവേ യദുക്തം ചിത്രഭാനുനാ॥ 13-2-45 (81299)
തതഃ സ രാജാ തച്ഛ്രുത്വാ വചനം ബ്രഹ്മവാദിനാം।
അവാപ്യ പരമം ഹർഷം തഥേതി പ്രാഹ ബുദ്ധിമാൻ॥ 13-2-46 (81300)
അയാചത ച തം ശുൽകം ഭഗവന്തം വിഭാവസും।
നിത്യം സാന്നിധ്യമിഹ തേ ചിത്രഭാനോ ഭവേദിതി॥ 13-2-47 (81301)
തമാഹ ഭഗവാനഗ്നിരേവമസ്ത്വിതി പാർഥിവം।
തതഃ സാന്നിധ്യമദ്യാപി മാഹിഷ്മത്യാം വിഭാവസോഃ॥
ദൃഷ്ടം ഹി സഹദേവേന ദിശം വിജയതാ ച തത്। 13-2-48 (81302)
തതസ്താം സമലങ്കൃത്യ കന്യാമഹതവാസസം।
ദദൌ ദുര്യോധനോ രാജാ പാവകായ മഹാത്മനേ॥ 13-2-49 (81303)
പ്രതിജഗ്രാഹ ചാഗ്നിസ്തു രാജകന്യാം സുദർശനാം।
വിധിനാ വേദദൃഷ്ടേന വസോർധാരാമിവാധ്വരേ॥ 13-2-50 (81304)
തസ്യാ രൂപേണ ശീലേന കുലേന വപുഷാ ശ്രിയാ।
അഭവത്പ്രീതിമാനഗ്നിർഗർഭം ചാസ്യാം സമാദധേ॥ 13-2-51 (81305)
തസ്യാഃ സമഭവത്പുത്രോ നാംനാഽഗ്നേയഃ സുദർശനഃ॥ 13-2-52 (81306)
സുദർശനസ്തു രൂപേണ പൂർണേന്ദുസദൃശോപമഃ।
ശിശുരേവാധ്യഗാത്സർവം പരം ബ്രഹ്മ സനാതനം॥ 13-2-53 (81307)
അഥൌഘവാന്നാമ നൃപോ നൃഗസ്യാസീത്പിതാമഹഃ।
തസ്യാപ്യോഘവതീ കന്യാ പുത്രശ്ചൌഘരഥോഽഭവത്॥ 13-2-54 (81308)
താമോഘവാന്ദദൌ തസ്മൈ സ്വയമോഘവതീം സുതാം।
സുദർശനായ വിദുഷേ ഭാര്യാർഥേ ദേവരൂപിണീം॥ 13-2-55 (81309)
സ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമരതസ്തയാ സഹ സുദർശനഃ।
കുരുക്ഷേത്രേഽവസദ്രാജന്നോഘവത്യാ സമന്വിതഃ॥ 13-2-56 (81310)
ഗൃഹസ്ഥശ്ചാവജേഷ്യാമി മൃത്യുമിത്യേവ സ പ്രഭോ।
പ്രതിജ്ഞാമകരോദ്ധീമാന്ദീപ്തതേജാ വിശാംപതേ॥ 13-2-57 (81311)
താമേവൌഘവതീം രാജൻസ പാവകസുതോഽബ്രവീത്।
അതിഥേഃ പ്രതികൂലം തേ ന കർതവ്യം കഥഞ്ചന॥ 13-2-58 (81312)
യേനയേന ച തുഷ്യേത നിത്യമേവ ത്വയാഽതിഥിഃ।
അപ്യാത്മനഃ പ്രദാനേന ന തേ കാര്യാ വിചാരണാ॥ 13-2-59 (81313)
ഏതദ്വ്രതം മമ സദാ ഹൃദി സംപരിവർതതേ।
ഗൃഹസ്ഥാനാം ച സുശ്രോണി നാതിഥേർവിദ്യതേ പരം॥ 13-2-60 (81314)
പ്രമാണം യദി വാമോരു വചസ്തേ മമ ശോഭനേ।
ഇദം വചനമവ്യഗ്രാ ഹൃദി ത്വം ധാരയേഃ സദാ॥ 13-2-61 (81315)
നിഷ്ക്രാന്തേ മയി കല്യാണി തഥാ സന്നിഹിതേഽനഘേ।
നാതിഥിസ്തേഽവമന്തവ്യഃ പ്രമാണം യദ്യഹം തവ॥ 13-2-62 (81316)
തമബ്രവീദോഘവതീ തഥാ മൂർധ്നി കൃതാഞ്ജലിഃ।
ന മേ ത്വദ്വചനാത്കിഞ്ചിന്ന കർതവ്യം കഥഞ്ചന॥ 13-2-63 (81317)
ജിഗീഷമാണസ്തു ഗൃഹേ തദാ മൃത്യുഃ സുദർശനം।
പൃഷ്ഠതോഽന്വഗമദ്രാജന്രന്ധ്രാന്വേഷീ തദാ സദാ॥ 13-2-64 (81318)
ഇധ്മാർഥം തു ഗതേ തസ്മിന്നഗ്രിപുത്രേ സുദർശനേ।
അതിധിർബ്രാഹ്മണഃ ശ്രീമാംസ്താമാഹൌഘവതീം തദാ॥ 13-2-65 (81319)
ആതിഥ്യം കൃതമിച്ഛാമി ത്വയാഽദ്യ വരവർണിനി।
പ്രമാണം യദി ധർമസ്തേ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമസംമതഃ॥ 13-2-66 (81320)
ഇത്യുക്താ തേന വിപ്രേണി രാജപുത്രീ യശസ്വിനീ।
വിധിനാ പ്രതിജഗ്രാഹ വേദോക്തേന വിശാംപതേ॥ 13-2-67 (81321)
ആസനം ചൈവ പാദ്യം ച തസ്മൈ ദത്ത്വാ ദ്വിജാതയേ।
പ്രോവാചൌഘവതീ വിപ്രം കേനാർഥഃ കിം ദദാമി തേ॥ 13-2-68 (81322)
താമബ്രവീത്തതോ വിപ്രോ രാജപുത്രീം സുദർശനാം।
ത്വയാ മമാർഥഃ കല്യാണി നിർവിശങ്കൈതദാചര॥ 13-2-69 (81323)
യദി പ്രമാണം ധർമസ്തേ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമസംമതഃ।
പ്രദാനേനാത്മനോ രാജ്ഞി കർതുമർഹസി മേ പ്രിയം॥ 13-2-70 (81324)
സ തയാ ഛന്ദ്യമാനോഽന്യൈരീപ്സിതൈർനൃപകന്യയാ।
നാന്യമാത്മപ്രദാനാത്സ തസ്യാ വവ്രേ പരം ദ്വിജഃ॥ 13-2-71 (81325)
സാ തു രാജസുതാ സ്മൃത്വാ ഭർതുർവചനമാദിതഃ।
തഥേതി ലജ്ജമാനാ സാ തമുവാച ദ്വിജർഷഭം॥ 13-2-72 (81326)
തതോ വിഹസ്യ വിപ്രർഷിഃ സാ ചൈവോപവിവേശ ഹ।
സംസ്മൃത്യ ഭർതുർവചനം ഗൃഹസ്ഥാശ്രമകാങ്ക്ഷിണഃ॥ 13-2-73 (81327)
അഥേധ്മാൻസമുപാദായ സ പാവകിരുപാഗമത്।
മൃത്യുനാ രൌദ്രഭാവേന നിത്യം ബന്ധുരിവാന്വിതഃ॥ 13-2-74 (81328)
തതസ്ത്വാശ്രമമാഗംയ സ പാവകസുതസ്തദാ।
താം വ്യാജഹാരൌഘവതീം ക്വാസി യാതേതി ചാസകൃത്॥ 13-2-75 (81329)
തസ്മൈ പ്രതിവചഃ സാ തു ഭർത്രേ ന പ്രദദൌ തദാ।
കരാഭ്യാം തേന വിപ്രേണ സ്പൃഷ്ടാ ഭർതൃവ്രതാ സതീ॥ 13-2-76 (81330)
ഉച്ഛിഷ്ടാഽസ്മീതി മന്വാനാ ലജ്ജിതാ ഭർതുരേവ ച।
തൂഷ്ണീംഭൂതാഽഭവത്സാധ്വീ വിപ്രകോപാച്ച ശങ്കിതാ॥ 13-2-77 (81331)
അഥ താം കിന്വിതി പുനഃ പ്രോവാച സ സുദർശനഃ।
ക്വ സാ സാധ്വീ ക്വ സായാതാ ഗരീയ കിമതോ മമ॥ 13-2-78 (81332)
പതിവ്രതാ സത്യശീലാ നിത്യം ചൈവാർജവേ രതാ।
കഥം ന പ്രത്യുദേത്യദ്യ സ്മയമാനാ യഥാപുരം॥ 13-2-79 (81333)
ഉടജസ്ഥസ്തു തം വിപ്രഃ പ്രത്യുവാച സുദർശനം।
അതിഥിം വിദ്ധി സംപ്രാപ്തം ബ്രാഹ്മണം പാവകേ ച മാം॥ 13-2-80 (81334)
അനയാ ഛന്ദ്യമാനോഽഹം ഭാര്യയാ തവ സത്തമ।
തൈസ്തൈരതിഥിസത്കാരൈർബ്രഹ്മന്നേഷാ വൃതാ മയാ॥ 13-2-81 (81335)
ആത്മപ്രദാനവിധിനാ മാമർചതി ശുഭാനനാ।
അനൂരൂപം യദത്രാന്യത്തദ്ഭവാൻകർതുമർഹതി॥ 13-2-82 (81336)
കൂടമുദ്ഗരഹസ്തസ്തു മൃത്യുസ്തം വൈ സമന്വഗാത്।
ഹീനപ്രതിജ്ഞമത്രൈവം വധിഷ്യാമീതി ചിന്തയൻ॥ 13-2-83 (81337)
സുദർശനസ്തു മനസാ കർമണാ ചക്ഷുഷാ ഗിരാ।
ത്യക്തേർഷ്യസ്ത്യക്തമന്യുശ്ച സ്മയമാനോഽബ്രവീദിദം॥ 13-2-84 (81338)
സുരതം തേഽസ്തു വിപ്രാഗ്ര്യ പ്രീതിർഹി പരമാ മമ।
ഗൃഹസ്ഥസ്യ ഹി ധർമോഽഗ്ര്യഃ സംപ്രാപ്താതിഥിപൂജനം॥ 13-2-85 (81339)
അതിഥിഃ പൂജിതോ യസ്യ ഗൃഹസ്ഥസ്യ തു ഗച്ഛതി।
നാന്യസ്തസ്മാത്പരോ ധർമ ഇതി പ്രാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-2-86 (81340)
പ്രാണാശ്ച മമ ദാരാശ്ച യച്ചാന്യദ്വിദ്യതേ വസു।
അതിഥിഭ്യോ മയാ ദേയമിതി മേ വ്രതമാഹിതം॥ 13-2-87 (81341)
നിഃസന്ദിഗ്ധം യഥാ വാക്യമേതൻമേ സമുദാഹൃതം।
തേനാഹം വിപ്ര സത്യേന സ്വയമാത്മാനമാലഭേ॥ 13-2-88 (81342)
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം।
ബുദ്ധിരാത്മാ മനഃ കാലോ ദിശശ്ചൈവ ഗുണാ ദശ॥ 13-2-89 (81343)
നിത്യമേവ ഹി പശ്യന്തി ദേഹിനാം ദേഹസംശ്രിതാഃ।
സുകൃതം ദുഷ്കൃതം ചാപി കർമ കർമവതാംവര॥ 13-2-90 (81344)
യഥൈഷാ നാനൃതാ വാണീ മയാഽദ്യ സമുദീരിതാ।
തേന സത്യേന മാം ദേവാഃ പാലയന്തു ദഹന്തു വാ॥ 13-2-91 (81345)
തതോ നാദഃ സമഭവദ്ദിക്ഷു സർവാസു ഭാരത।
അസകൃത്സത്യമിത്യേവം നൈതൻമിഥ്യേതി സർവതഃ॥ 13-2-92 (81346)
ഉടജാത്തു തതസ്തസ്മാന്നിശ്ചക്രാമ സ വൈ ദ്വിജഃ।
വപുഷാ ദ്യാം ച ഭൂമിം ച വ്യാപ്യ വായുരിവോദ്യതഃ॥ 13-2-93 (81347)
സ്വരേണ വിപ്രഃ ശൈക്ഷേണ ത്രീംല്ലോകാനനുനാദയൻ।
ഉവാച ചൈനം ധർമജ്ഞം പൂർവമാമന്ത്ര്യ നാമതഃ॥ 13-2-94 (81348)
ധർമോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ ജിജ്ഞാസാർഥം തവാനഘ।
പ്രാപ്തഃ സത്യം ച തേ ജ്ഞാത്വാ പ്രീതിർമേ പരമാ ത്വയി॥ 13-2-95 (81349)
വിജിതശ്ച ത്വയാ മൃത്യുര്യോഽയം ത്വാമനുഗച്ഛതി।
രന്ധ്രാന്വേഷീ തവ സദാ ത്വയാ ധൃത്യാ വശീകൃതഃ॥ 13-2-96 (81350)
ന ചാസ്തി ശക്തിസ്ത്രൈലോക്യേ കസ്യ ചിത്പുരുഷോത്തമ।
പതിവ്രതാമിമാം സാധ്വീം തവോദ്വീക്ഷിതുമപ്യുത॥ 13-2-97 (81351)
രക്ഷിതാ ത്വദ്ഗുണൈരേഷാ പാതിവ്രത്യഗുണൈസ്തഥാ।
അധൃഷ്യാ യദിയം ബ്രൂയാത്തഥാ തന്നാന്യഥാ ഭവേത്॥ 13-2-98 (81352)
ഏഷാ ഹി തപസാ സ്വേന സംയുക്താ ബ്രഹ്മവാദിനീ।
പാവനാർഥം ച ലോകസ്യ സരിച്ഛ്രേഷ്ഠാ ഭവിഷ്യതി॥ 13-2-99 (81353)
അർധേനൌഘവതീ നാമ ത്വാമർധേനാനുയാസ്യതി।
ശരീരേണ മഹാഭാഗാ യോഗോ ഹ്യസ്യാ വശേ സ്ഥിതഃ।
അനയാ സഹ ലോകാംശ്ച ഗന്താഽസി തപസാർജിതാൻ॥ 13-2-100 (81354)
യത്ര നാവൃത്തിമഭ്യേതി ശാശ്വതാംസ്താനനുത്തമാൻ।
അനേന ചൈവ ദേഹേന ലോകാംസ്ത്വമഭിപത്സ്യസേ॥ 13-2-101 (81355)
നിർജിതശ്ച ത്വയാ മൃത്യുരൈശ്വര്യം ച തവോത്തമം।
പഞ്ചഭൂതാന്യതിക്രാന്തഃ സ്വവീര്യാച്ച മനോജവഃ। 13-2-102 (81356)
ഗൃഹസ്ഥധർമേണാനേന കാമക്രോധൌ ച തേ ജിതൌ॥
സ്നേഹോ രാഗശ്ച തന്ദ്രീ ച മോഹോ ദ്രോഹശ്ച കേവലഃ।
തവ ശുശ്രൂഷയാ രാജന്രാജപുത്ര്യാ ച നിർജിതാഃ॥ 13-2-103 (81357)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-2-104x (6750)
ശുക്ലാനാം തു സഹസ്രേണ വാജിനാം രഥമുത്തമം।
യുക്തം പ്രഗൃഹ്യ ഭഗവാന്വാസവോപ്യാജഗാമ തം॥ 13-2-104 (81358)
മൃത്യുരാത്മാ ച ലോകാശ്ച ജിതാ ഭൂതാനി പഞ്ച ച।
ബുദ്ധിഃ കാലോ മദോ മോഹഃ കാമക്രോധൌ തഥൈവ ച 13-2-105 (81359)
തസ്മാദ്ഗൃഹാശ്രമസ്ഥസ്യ നാന്യദ്ദൈവതമസ്തി വൈ।
ഋതേഽതിഥിം നരവ്യാഘ്ര മനസൈതദ്വിചാരയ॥ 13-2-106 (81360)
അതിഥിഃ പൂജിതോ യദ്ധി ധ്യായതേ മനസാ ശുഭം।
ന തത്ക്രതുശതേനാപി തുല്യമാഹുർമനീപിണ॥ 13-2-107 (81361)
സുദത്തം സുകൃതം വാഽപി കംപയേദപ്യനർചിതഃ॥ 13-2-108 (81362)
പാത്രം ത്വതിഥിമാസാദ്യ ശീലാഢ്യം യോ ന പൂജയേത്।
സ ദത്ത്വാ തുഷ്കൃതം തസ്മൈ പുണ്യമാദായ ഗച്ഛതി॥ 13-2-109 (81363)
ഏതത്തേ കഥിതം പുത്ര മയാഽഽഖ്യാനമനുത്തമം।
യഥാ ഹി വിജിതോ മൃത്യുർഗൃഹസ്ഥേന പുരാഽഭവത്॥ 13-2-110 (81364)
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യമിദമാഖ്യാനമുത്തമം।
ബുഭൂഷതാഽഭിമന്തവ്യം സർവദുശ്ചരിതാപഹം॥ 13-2-111 (81365)
ഇദം യഃ കഥയേദ്വിദ്വാനഹന്യഹനി ഭാരത।
സുദർശനസ്യ ചരിതം പുണ്യാംʼല്ലോകാനവാപ്നുയാത്॥ ॥ 13-2-112 (81366)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ॥ 2 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-2-15 ദുർഗതോ ദരിദ്രഃ॥ 7-2-21 ചകമേ കാമയാമാസ॥ 7-2-38 അസവർണഃ അക്ഷത്രിയഃ। ദിത്സാം ദാതുമിച്ഛാം॥ 7-2-39 പ്രണശ്യത നാദൃശ്യത॥ 7-2-43 ദർശയാമാസേതി ശേഷഃ। 7-2-45 കല്യം പ്രാതഃ॥ 7-2-49 അഹതം നവം വാസോ യസ്യാസ്താം॥ 7-2-50 വസോർധാരാം സന്തതാം ഘൃതധാരാം॥ 7-2-53 ദൃശാഭ്യാം ദൃഗ്ഭ്യാം സഹിതം സദൃശം വക്രം തസ്മിൻ പൂർണേന്ദോരുപമാ സാദൃശ്യം യസ്യ പൂർണേന്ദുസദൃശോപമഃ॥ 7-2-57 ഗൃഹസ്ഥശ്ച ഗൃഹസ്ഥ ഏവ॥ 7-2-59 ആത്മനഃ ശരീരസ്യ॥ 7-2-62 പ്രമാണം ഹിതജ്ഞാപകം॥ 7-2-63 കിഞ്ചിന്ന കർതവ്യമിതി ന അപിതു കർതവ്യമേവ॥ 7-2-64 പൃഷ്ഠതസ്തസ്യാപ്രത്യക്ഷം ഗൃഹേഽന്വഗമത്॥ 7-2-65 ബ്രാഹ്മണസ്തദ്രൂപീ മൃത്യുഃ॥ 7-2-69 ഏതദ്രതപ്രദാനം॥ 7-2-70 രാജ്ഞി രാജകന്യേ॥ 7-2-71 ഛന്ദ്യമാനഃ പ്രലോഭ്യമാനഃ॥ 7-2-77 വിപ്രകാരാച്ച ശങ്കിതേതി ഥ. പാഠ॥ 7-2-82 അനുരൂപം സ്ത്രീദൂഷണാനുഗുണം ദണ്ഡം॥ 7-2-83 കൂടമുദ്ഗരോ ലോഹദണ്ഡഃ। ഹീനപ്രതിജ്ഞം ത്യക്താതിഥിവ്രതം॥ 7-2-89 ഗുണാഃ ഇന്ദ്രിയാണി തദഭിമാനിന്യോ ദേവതാ ഇത്യർഥഃ॥ 7-2-94 ശൈക്ഷേണ ഉദാത്താദിധർമവതാ॥ 7-2-100 അർധേന ഓഘവതീ നാമ നദീ ഭവിഷ്യതീതി ശേഷഃ। യോഗോ ഹീതി യോഗസിദ്ധേയമതഃ ശരീരദ്വയം കരിഷ്യതീത്യർഥഃ॥ 7-2-103 രാജന്നിതി ഋഷിരാജത്വാത് രാജജാമാനൃത്വാദ്വാ സംബോധനം॥ 7-2-105 ബുദ്ധിരിത്യാദാവപി ജിതേത്യാദ്യനുഷംഗഃ॥ 7-2-111 ബുഭൂഷതാ മിച്ഛതാ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
13.3. അധ്യായഃ 003
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണ്യസ്യ ക്ഷത്രിയാദിദൌർലഭ്യേ ദൃഷ്ടാന്തതയാ മതംഗോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ തത്രേന്ദ്രമതംഗസംവാദാനുവാദാരംഭഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പ്രജ്ഞാശ്രുതാഭ്യാം വൃത്തേന ശീലേന ച യഥാ ഭവാൻ।
ഗുണൈശ്ച വിവിധൈഃ സർവൈർവയസാ ച സമന്വിതഃ॥ 13-3-1 (81367)
ഭവാന്വിശിഷ്ടോ ബുദ്ധ്യാ ച പ്രജ്ഞയാ തപസാ തഥാ।
`സർവേഷാമേവ ജാതാനാം സതാമേതന്ന സംശയഃ॥' 13-3-2 (81368)
തസ്മാദ്ഭവന്തം പൃച്ഛാമി ധർമം ധർമഭൃതാംവര।
നാന്യസ്ത്വദന്യോ ലോകേഷു പ്രഷ്ടവ്യോസ്തി നരാധിപ॥ 13-3-3 (81369)
ക്ഷത്രിയോ യദി വാ വൈശ്യഃ ശൂദ്രോ വാ രാജസത്തമ।
ബ്രാഹ്മണ്യം പ്രാപ്നുയാദ്യേന തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-3-4 (81370)
`ബ്രാഹ്മണ്യം യദി ദുഷ്പ്രാപം ത്രിഭിർവർണൈർനരാധിപ।'
തപസാ വാ സുമഹതാ കർമണാ വാ ശ്രുതേന വാ।
ബ്രാഹ്മണ്യമഥ ചേദിച്ഛേത്കഥം ശക്യം പിതാമഹ॥ 13-3-5 (81371)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-3-6x (6751)
ബ്രാഹ്മണ്യമതിദുഷ്പ്രാപ്യം വർണൈഃ ക്ഷത്രാദിഭിസ്ത്രിഭിഃ।
പരം ഹി സർവഭൂതാനാം സ്ഥാനമേതദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-3-6 (81372)
ബഹ്വിസ്തു സംസരന്യോനീർജായമാനഃ പുനഃപനഃ।
പര്യായേ താത കസ്മിംശ്ചിദ്ബ്രാഹ്മണോ നാമ ജായതേ॥ 13-3-7 (81373)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
മതംഗസ്യ ച സംവാദം ഗർദഭ്യാശ്ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-3-8 (81374)
ദ്വിജാതേഃ കസ്യചിത്താത തുല്യവർണഃ സുതസ്ത്വഭൂത്।
മതംഗോ നാമ നാംനാഽഽസീത്സർവൈഃ സമുദിതോ ഗുണൈഃ॥ 13-3-9 (81375)
സ യജ്ഞകാരഃ കൌന്തേയ പിത്രോത്സൃഷ്ടഃ പരന്തപ।
പ്രായാദ്ഗർദഭയുക്തേന രഥേനാപ്യാശുഗാമിനാ॥ 13-3-10 (81376)
സ ബാലം ഗർദഭം രാജന്വഹന്തം മാതുരന്തികേ।
നിരവിധ്യത്പ്രതോദേന നാസികായാം പുനഃപുനഃ॥ 13-3-11 (81377)
തം ദൃശ്യ നസി നിർഭിന്നം ഗർദഭീ പുത്രഗൃദ്ധിനീ।
ഉവാച മാ ശുചഃ പുത്ര ചണ്ഡാലസ്ത്വാഭിവിധ്യതി॥ 13-3-12 (81378)
ബ്രാഹ്മണോ ദാരുണോ നാസ്തി മൈത്രോ ബ്രാഹ്മണ ഉച്യതേ।
ആചാര്യഃ സർവഭൂതാനാം ശാസ്താ കിം പ്രഹരിഷ്യതി॥ 13-3-13 (81379)
അയം തു പാപപ്രകൃതിർബാലേ ന കുരുതേ ദയാം।
സ്വയോനിം മാനയത്യേഷ ഭാവോ ഭാവം നിയച്ഛതി॥ 13-3-14 (81380)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ മതംഗസ്തു ദാരുണം രാസഭീവചഃ।
അവതീര്യ രഥാത്തൂർണം രാസഭീം പ്രത്യഭാഷത॥ 13-3-15 (81381)
ബ്രൂഹി രാസഭി കല്യാണി മാതാ മേ യേന ദൂഷിതാ।
കേന മാം വേത്സി ചണ്ഡാലം ബ്രാഹ്മണ്യം കേന മേഽനശത്।
തത്ത്വേനൈതൻമഹാപ്രാജ്ഞേ ബ്രൂഹി സർവമശേഷതഃ॥ 13-3-16 (81382)
ഗർദഭ്യുവാച। 13-3-17x (6752)
ബ്രാഹ്മണ്യാം വൃഷലേന ത്വം മത്തായാം നാപിതേന ഹ।
ജാതസ്ത്വമസി ചണ്ഡാലോ ബ്രാഹ്മണ്യം തേന തേഽനശത്॥ 13-3-17 (81383)
ഏവമുക്തോ മതംഗസ്തു പ്രതിപ്രായാദ്ഗൃഹം പുനഃ।
തമാഗതമഭിപ്രേക്ഷ്യ പിതാ വാക്യമഥാബ്രവീത്॥ 13-3-18 (81384)
യസ്ത്വം യജ്ഞാർഥസംസിദ്ധൌ നിയുക്തോ ഗുരുകർമണി।
കസ്മാത്പ്രതിനിവൃത്തോസി കച്ചിന്ന കുശലം തവ॥ 13-3-19 (81385)
മതംഗ ഉവാച। 13-3-20x (6753)
അന്ത്യയോനിരയോനിർവാ കഥം സ കുശലീ ഭവേത്।
കുശലം തു കുതസ്തസ്യ യസ്യേയം ജനനീ പിതഃ॥ 13-3-20 (81386)
ബ്രാഹ്മണ്യാം വൃഷലാഞ്ജാതം പിതർവേദയതേ ഹി മാം।
അമാനുഷീ ഗർദഭീയം തസ്മാത്തപ്സ്യേ തപോ മഹത്॥ 13-3-21 (81387)
ഏവമുക്ത്വാ സ പിതരം പ്രതസ്ഥേ കൃതനിശ്ചയഃ।
തതോ ഗത്വാ മഹാരണ്യമതപത്സുമഹത്തപഃ॥ 13-3-22 (81388)
തതഃ സ താപയാമാസ വിബുധാംസ്തപസാഽന്വിതഃ।
മതംഗഃ സുസുഖം പ്രേപ്സുഃ സ്ഥാനം സുചരിതാദപി॥ 13-3-23 (81389)
തം തഥാ തപസാ യുക്തമുവാച ഹരിവാഹനഃ।
മതംഗ തപ്സ്യസേ കിം ത്വം ഭോഗാനുത്സൃജ്യ മാനുഷാൻ॥ 13-3-24 (81390)
വരം ദദാമി തേ ഹന്ത വൃണീഷ്വ ത്വം യദിച്ഛസി।
യച്ചാപ്യവാപ്യം ഹൃദി തേ സർവം തദ്ബ്രൂഹി മാ ചിരം॥ 13-3-25 (81391)
മതംഗ ഉവാച। 13-3-26x (6754)
ബ്രാഹ്മണ്യം കാമയാനോഽഹമിദമാരബ്ധവാംസ്തപഃ।
ഗച്ഛേയം തദവാപ്യേഹ വര ഏഷ വൃതോ മയാ॥ 13-3-26 (81392)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-3-27x (6755)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വചനം തമുവാച പുരദരഃ।
മതംഗ ദുർലഭമിദം വിപ്രത്വം പ്രാർഥ്യതേ ത്വയാ॥ 13-3-27 (81393)
ബ്രാഹ്മണ്യം പ്രാർഥയാനസ്ത്വമപ്രാപ്യമകൃതാത്മഭിഃ।
വിനശിഷ്യസി ദുർബുദ്ധേ തദുപാരമ മാ ചിരം॥ 13-3-28 (81394)
ശ്രേഷ്ഠം യത്സർവഭൂതേഷു തപോ യദതിവർതതേ।
തദഗ്ര്യം പ്രാർഥയാനസ്ത്വമചിരാദ്വിനശിഷ്യസി॥ 13-3-29 (81395)
ദേവതാസുരമർത്യേഷു യത്പവിത്രം പരം സ്മൃതം।
ചണ്ഡാലയോനൌ ജാതേന ന തത്പ്രാപ്യം കഥഞ്ചന॥ ॥ 13-3-30 (81396)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ॥ 3 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-3-1 വൃത്തമാചാരഃ। ശീലം വിനയഃ॥ 7-3-4 ബ്രാഹ്മണ്യം ചേദിച്ഛേത്തർഹി കേന പ്രാപ്തുയാത്തദിതി അനുഷജ്യ വ്യാഖ്യേയം॥ 7-3-7 പര്യായേ ആവൃത്തൌ ജൻമനാം॥ 7-3-9 തുല്യവർണഃ അന്യവർണജോഽപി ജാതകർമാദിസംസ്കാരയോഗാത്തുല്യവർണത്വം ഗതഃ। നാമ പ്രസിദ്ധം॥ 7-3-10 യജ്ഞകാരഃ യജ്ഞം കാരയൻ ആർത്വിജ്യം കുർവന്നിത്യർഥഃ। പ്രായാത് അഗ്നിചയനാർഥമിഷ്ടകാ ആനേതുമിത്യർഥാദ്ഗംയതേ॥ 7-3-11 ബാലം അശിക്ഷിതം॥ 7-3-14 ബാലേ ത്വയി। ഭാവഃ ജാതിസ്വഭാവഃ। ഭാവം വുദ്ധിം നിയച്ഛതി മാർഗാന്തരാദപകർഷതി। ഭാവം ഭാവോഽധിഗച്ഛതീതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-3-15 കരുണം രാസഭീവച ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-3-19 സംസിദ്ധൌ സംസിദ്ധ്യർഥം॥ 7-3-20 അന്ത്യയോനിശ്ചണ്ഡാലജാതിഃ। അയോനിസ്തദന്യഃ കുത്സിതയോനിഃ। തയോർഹീനകർമതയാ കുശലിത്വം നാസ്തീത്യർഥഃ॥ 7-3-23 സുചരിതാത്തപസശ്ച ഹേതോഃ സ്ഥാനം ബ്രാഹ്മണ്യം സുഖേന പ്രേപ്സുർവിബുധാംസ്താപയാമാസേതി സംബന്ധഃ॥ 7-3-24 ഹരിവാഹന ഇന്ദ്രഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
13.4. അധ്യായഃ 004
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മതംഗേന ബ്രാഹ്മണ്യപ്രാപ്തയേ വർഷശതം തപശ്ചരണം॥ 1 ॥ തംപ്രതീന്ദ്രേണ പ്രാണിനാം കഥഞ്ചിൻമാനുഷത്വലാഭേപി നാനാനീചയോനിഷു പരിഭ്രമണപൂർവകം ക്രമേണ ത്രൈവർണികത്വമാത്രപ്രാപ്തികഥനേന ബ്രാഹ്മണ്യസ്യ ദുർലഭത്വോക്തിഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഏവമുക്തോ മതംഗസ്തു സംശിതാത്മാ യതവ്രതഃ।
അതിഷ്ഠദേകപാദേന വർഷാണാം ശതമച്യുതഃ॥ 13-4-1 (81397)
തമുവാച തതഃ ശക്രഃ പുനരേവ മഹായശാഃ।
ബ്രാഹ്മണ്യം ദുർലഭം താത പ്രാർഥയാനോ ന ലപ്സ്യസേ॥ 13-4-2 (81398)
മതംഗ പരമം സ്ഥാനം പ്രാർഥയന്വിനശിഷ്യസി।
മാ കൃഥാഃ സാഹസം പുത്ര നൈഷ ധർമപഥസ്തവ॥ 13-4-3 (81399)
`വിമാർഗതോ മാർഗമാണഃ സർവഥാ നഭവിഷ്യസി'।
ന ഹി ശക്യം ത്വയാ പ്രാപ്തും ബ്രാഹ്മണ്യമിഹ ദുർമതേ।
അപ്രാപ്യം പ്രാർഥയാനോ ഹി നചിരാദ്വിനശിഷ്യസി॥ 13-4-4 (81400)
മതംഗ പരമം സ്ഥാനം വാര്യമാണോഽസകൃൻമയാ।
ചികീർഷസ്യേവ തപസാ സർവഥാ നഭവിഷ്യസി॥ 13-4-5 (81401)
തിര്യഗ്യോനിഗതഃ സർവോ മാനുഷ്യം യദി ഗച്ഛതി।
സ ജായതേ പുൽകസോ വാ ചണ്ഡാലോ വാഽപ്യസംശയഃ॥ 13-4-6 (81402)
പുൽകസഃ പാപയോനിർവാ യഃ കശ്ചിദിഹ ലക്ഷ്യതേ।
സ തസ്യാമേവ സുചിരം മതംഗ പരിവർതതേ॥ 13-4-7 (81403)
തതോ ദശശതേ കാലേ ലഭതേ ശൂദ്രതാമപി।
ശൂദ്രയോനാവപി തതോ ബഹുശഃ പരിവർതതേ॥ 13-4-8 (81404)
തതസ്ത്രിംശദ്ഗണേ കാലേ ലഭതേ വൈശ്യതാമപി।
വൈശ്യതായാം ചിരം കാലം തത്രൈവ പരിവർതതേ।
തതഃ ഷഷ്ടിഗുണേ കാലേ രാജന്യോ നാമ ജായതേ॥ 13-4-9 (81405)
തതഃ ഷഷ്ടിഗുണേ കാലേ ലഭതേ ബ്രഹ്മബന്ധുതാം।
ബ്രഹ്മബന്ധുശ്ചിരം കാലം തതസ്തു പരിവർതതേ॥ 13-4-10 (81406)
തതസ്തു ദ്വിശതേ കാലേ ലഭതേ കാണ്ഡപൃഷ്ഠതാം।
കാണ്ഡപൃഷ്ഠശ്ചിരം കാലം തത്രൈവ പരിവർതതേ॥ 13-4-11 (81407)
തതസ്തു ത്രിശതേ കാലേ ലഭതേ ജപതാമപി।
തം ച പ്രാപ്യ ചിരം കാലം തത്രൈവ പരിവർതതേ॥ 13-4-12 (81408)
തതശ്ചതുഃശതേ കാലേ ശ്രോത്രിയോ നാമ ജായതേ।
ശ്രോത്രിയത്വേ ചിരം കാലം തത്രൈവ പരിവർതതേ॥ 13-4-13 (81409)
തദേവം ശോകഹർഷൌ തു കാമദ്വേഷൌ ച പുത്രക।
അതിമാനാതിവാദൌ ച പ്രവിശേതേ ദ്വിജാധമം॥ 13-4-14 (81410)
താംശ്ചേജ്ജയതി ശത്രൂൻസ തദാ പ്രാപ്നോതി സദ്ഗതിം।
അഥ തേ വൈ ജയന്ത്യേനം താലം പക്വമിവാപതേത്॥ 13-4-15 (81411)
മതംഗ സംപ്രധാര്യൈവം യദഹം ത്വാമചൂചുദം।
വൃണീഷ്വ കാമമന്യം ത്വം ബ്രാഹ്മണ്യം ഹി സുദുർലഭം॥ ॥ 13-4-16 (81412)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർഥോഽധ്യായഃ॥ 4 ॥।
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-4-11 കാണ്ഡപൃഷ്ഠതാം ശസ്ത്രജീവിത്വം॥ 7-4-12 ജപതാം ഗായത്രീമാത്രസേവിനാം കുലേ ജൻമേതി ശേഷഃ॥ 7-4-13 ശ്രോത്രിയഃ അധീതവേദഃ॥ 7-4-14 തത് തദാ ശ്രോത്രിയത്വലാഭേഽപി॥ 7-4-15 തേ ശോകാദയഃ। ഏനം ശ്രോത്രിയം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
13.5. അധ്യായഃ 005
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ പുനർബ്രാഹ്മണ്യപ്രാപ്തയേ തപസ്യതേ മതംഗായ ബ്രാഹ്മണ്യസ്യ ദുഷ്പ്രാപത്വകഥനപൂർവകമിതരാഭീഷ്ടവരദാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഏവമുക്തോ മതംഗസ്തു സംശിതാത്മാ യതവ്രതഃ।
സഹസ്രമേകപാദേന തതോ ധ്യാനേ വ്യതിഷ്ഠത॥ 13-5-1 (81413)
തം സഹസ്രാവരേ കാലേ ശക്രോ ദ്രഷ്ടുമുപാഗമത്।
തദേവ ച പുനർവാക്യമുവാച ബലവൃത്രഹാ॥ 13-5-2 (81414)
മതംഗ ഉവാച। 13-5-3x (6756)
ഇദം വർഷസഹസ്രം വൈ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
അതിഷ്ഠമേകപാദേന ബ്രാഹ്മണ്യം നാപ്നുയാം കഥം॥ 13-5-3 (81415)
ശക്ര ഉവാച। 13-5-4x (6757)
ചണ്ഡാലയോനോ ജാതേന നാവാപ്യം വൈ കഥഞ്ചന।
അന്യം കാമം വൃണീഷ്വ ത്വം മാ വൃഥാ തേഽസ്ത്വയം ശ്രമഃ॥ 13-5-4 (81416)
ഏവമുക്തോ മതംഗസ്തു ഭൃശം ശോകപരായണഃ।
അധ്യതിഷ്ഠദ്ഗയാം ഗത്വാ സോഽംഗുഷ്ടേന ശതം സമാഃ॥ 13-5-5 (81417)
സുദുർവഹം വഹന്യോഗം കൃശോ ധമനിസന്തതഃ।
ത്വഗസ്ഥിഭൂതോ ധർമാത്മാ സ തതാപേതി നഃ ശ്രുതം॥ 13-5-6 (81418)
തം തപന്തമഭിദ്രുത്യ പാണിം ജഗ്രാഹ വാസവഃ।
വരാണാമീശ്വരോ ദാതാ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ॥ 13-5-7 (81419)
ശക്ര ഉവാച। 13-5-8x (6758)
മതംഗ ബ്രാഹ്മണത്വം തേ വിരുദ്ധമിഹ ദൃശ്യതേ।
ബ്രാഹ്മണ്യം ദുർലഭതരം സംവൃതം പരിപന്ഥിഭിഃ॥ 13-5-8 (81420)
പൂജയൻസുഖമാപ്നോതി ദുഃഖമാപ്നോത്യപൂജയൻ।
ബ്രാഹ്മണേ സർവഭൂതാനാം യോഗക്ഷേമഃ സമാഹിതഃ॥ 13-5-9 (81421)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോഽനുതൃപ്യന്തേ പിതരോ ദേവതാസ്തഥാ।
ബ്രാഹ്മണഃ സർവഭൂതാനാം മതംഗ പര ഉച്യതേ॥ 13-5-10 (81422)
ബ്രാഹ്മണഃ കുരുതേ തദ്ധി യഥാ യദ്യച്ച വാഞ്ഛതി॥ 13-5-11 (81423)
ബഹ്വീസ്തു സംസരന്യോനീർജായമാനഃ പനുഃപുനഃ।
പര്യായേ താത കസ്മിംശ്ചിദ്ബ്രാഹ്മണ്യമിഹ വിന്ദതി॥ 13-5-12 (81424)
തദുത്സൃജ്യേഹ ദുഷ്പ്രാപം ബ്രാഹ്മണ്യമകൃതാത്മഭിഃ।
അന്യം വരം വൃണീഷ്വ ത്വം ദുർലഭോഽയം ഹി തേ വരഃ॥ 13-5-13 (81425)
കിം മാം തുദസി ദുഃഖാർതം മൃതം മാരയസേ ച മാം।
ത്വാം തു ശോചാമി യോ ലബ്ധ്വാ ബ്രാഹ്മണ്യം ന ബുഭൂഷസേ॥ 13-5-14 (81426)
ബ്രാഹ്മണ്യം യദി ദുഷ്പ്രാപം ത്രിഭിർവർണൈർദുരാസദം।
സുദുർലഭം സദാവാപ്യ നാനുതിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ॥ 13-5-15 (81427)
യേ പാപേഭ്യഃ പാപതമാസ്തേഷാമധമ ഏവ സഃ।
ബ്രാഹ്മണ്യം യോഽവജാനീതേ ധനം ലബ്ധ്വേവ ദുർലഭം॥ 13-5-16 (81428)
ദുഷ്പ്രാപം ഖലു വിപ്രത്വം പ്രാപ്തം ദുരനുപാലനം।
ദുരവാപമവാപ്യൈതന്നാനുതിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ॥ 13-5-17 (81429)
ഏകാരാമോ ഹ്യഹം ശക്ര നിർന്ദ്വദ്വോ നിഷ്പരിഗ്രഹഃ।
അഹിംസാദമമാസ്ഥായ കഥം നാർഹാമി വിപ്രതാം॥ 13-5-18 (81430)
ദൈവം തു കഥമേതദ്വൈ യദഹം മാതൃദോഷതഃ।
ഏതാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്തോ ധർമജ്ഞഃ സൻപുരന്ദരം॥ 13-5-19 (81431)
നൂനം ദൈവം ന ശക്യം ഹി പൌരുഷേണാതിവർതിതും।
യദർഥം യത്നവാനേവ ന ലഭേ വിപ്രതാം വിഭോ॥ 13-5-20 (81432)
ഏവംഗതേ തു ധർമജ്ഞ ദാതുമർഹസി മേ വരം।
യദി തേഽഹമനുഗ്രാഹ്യഃ കിചിദ്വാ സുകൃതം മമ॥ 13-5-21 (81433)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-5-22x (6759)
വൃണീഷ്വേതി തദാ പ്രാഹ തതസ്തം ബലവൃത്രഹാ।
ചോദിതസ്തു മഹേന്ദ്രേണ മതംഗഃ പ്രാബ്രവീദിദം॥ 13-5-22 (81434)
യഥാ കാമവിഹാരീ സ്യാം കാമരൂപീ വിഹംഗമഃ।
ബ്രഹ്മക്ഷത്രാവിരോധേന പൂജാം ച പ്രാപ്നുയാമഹം॥ 13-5-23 (81435)
യഥാ മമാക്ഷയാ കീർതിർഭവേച്ചാപി പുരന്ദര।
കർതുമർഹസി തദ്ദേവ ശിരസാ ത്വാം പ്രസാദയേ॥ 13-5-24 (81436)
ശക്ര ഉവാച। 13-5-25x (6760)
മതംഗ ഗംയതാം ശീഘ്രമേവമേതദ്ഭവിഷ്യതി।
സ്ത്രിയഃ സർവാസ്ത്വയാ ലോകേ യക്ഷ്യന്തേ ഭൂതികർമണി॥ 13-5-25 (81437)
ഛന്ദോദേവ ഇതി ഖ്യാതഃ സ്ത്രീണാം പൂജ്യോ ഭവിഷ്യസി।
കീർതിശ്ച തേഽതുലാ വത്സ ത്രിഷു ലോകേഷു യാസ്യതി॥ 13-5-26 (81438)
ഏവം തസ്മൈ വരം ദത്ത്വാ വാസവോഽന്തരധീയത।
പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാ മതംഗോപി പ്രാപ തത്സ്ഥാനമുത്തമം॥ 13-5-27 (81439)
ഏവമേവ പരം സ്ഥാനം മർത്യാനാം ഭരതർഷഭ।
ബ്രാഹ്മണ്യം നാമ ദുഷ്പ്രാപമിന്ദ്രേണോക്തം മഹാത്മനാ॥ ॥ 13-5-28 (81440)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചമോധ്യായഃ॥ 5 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-5-1 സഹസ്രം വത്സരാം॥ 7-5-7 അഭിദ്രുത്യ ഗത്വാ॥ 7-5-8 പരിപന്ഥിഭിഃ കാമാദ്യൈശ്ചോരൈഃ സംവൃതമതോ ദുഃസംരക്ഷ്യമപീത്യർഥഃ॥ 7-5-9 അപൂജയൻ ബ്രാഹ്മണ്യമിതി ശേഷഃ॥ 7-5-10 ബ്രാഹ്മണേഭ്യസ്തദ്ദ്വാരാ ദേവാദയസ്തൃപ്യന്തീത്യർഥഃ॥ 7-5-11 യദ്യദ്വാഞ്ഛതി തത്തത്കുരുതേ॥ 7-5-15 നാനുതിഷ്ഠന്തി തദുചിതാൻ ശമദമാദീന്ന സേവന്തേഽതഃ പ്രാപ്തമപി ദുഃസംരക്ഷ്യമിതി ഭാവഃ॥ 7-5-16 അവജാനീതേ അവജ്ഞാം കരോതി। ന രക്ഷതീതി യാവത്॥ 7-5-19 ദൈവം പ്രാക്കർമ। യത് യതഃ ഏതാം അബ്രാഹ്മണത്വരൂപാം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
13.6. അധ്യായഃ 006
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മംപ്രത സവിസ്തരം വിശ്വാമിത്രചരിത്രാനുവാദപൂർവകം തസ്യ ബ്രാഹ്മണ്യപ്രാപ്തിഹേതുപ്രശ്നഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രാഹ്മണ്യം യദി ദുഷ്പ്രാപ്യം ത്രിഭിർവർണൈർനരാധിപ।
കഥം പ്രാപ്തം മഹാരാജ ക്ഷത്രിയേണ മഹാത്മനാ॥ 13-6-1 (81441)
വിശ്വാമിത്രേണ ധർമാത്മൻബ്രാഹ്മണത്വം നരർഷഭ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വേന തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-6-2 (81442)
തേന ഹ്യമിതവീര്യേണ വസിഷ്ഠസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഹതം പുത്രശതം സദ്യസ്തപസാഽപി പിതാമഹ॥ 13-6-3 (81443)
യാതുധാനാശ്ച ബഹവോ രാക്ഷസാസ്തിഗ്മതേജസഃ।
മന്യുനാഽഽവിഷ്ടദേഹേന സൃഷ്ടാഃ കാലാന്തകോപമാഃ॥ 13-6-4 (81444)
മഹാൻകുശികവംശശ്ച ബ്രഹ്മർഷിശതസങ്കുലഃ।
സ്ഥാപിതോ നരലോകേഽസ്മിന്വിദ്വദ്ബ്രാഹ്മണസങ്കുലഃ॥ 13-6-5 (81445)
ഋതീകസ്യാത്മജശ്ചൈവ ശുനഃശേപോ മഹാതപാഃ।
വിമോക്ഷിതോ മഹാസത്രാത്പശുതാമപ്യുപാഗതഃ॥ 13-6-6 (81446)
ഹരിശ്ചന്ദ്രക്രതൌ ദേവാംസ്തോഷയിത്വാഽഽത്മതേജസാ।
പുത്രതാമനുസംപ്രാപ്തോ വിശ്വാമിത്രസ്യ ധീമതഃ॥ 13-6-7 (81447)
നാഭിവാദയതേ ജ്യേഷ്ഠം ദേവരാതം നരാധിപ।
പുത്രാഃ പഞ്ചശതം ചാപി ശപ്താഃ ശ്വപചതാം ഗതാഃ॥ 13-6-8 (81448)
ത്രിശങ്കുർബന്ധുഭിർമുക്ത ഐക്ഷ്വാകഃ പ്രീതിപൂർവകം।
അവാക്ശിരാദിവം നീതോ ദക്ഷിണാമാശ്രിതോദിശം॥ 13-6-9 (81449)
വിശ്വാമിത്രസ്യ ഭഗിനീ നദീ ദേവർഷിസേവിതാ।
കൌശികീതി കൃതാ പുണ്യാ ബ്രഹ്മർഷിസുരസേവിതാ॥ 13-6-10 (81450)
തപോവിഘ്നകരീ ചൈവ പഞ്ചചൂഡാ സുസംമതാ।
രംഭാ നാമാപ്സരാഃ ശാപാദ്യസ്യ ശൈലത്വമാഗതാ॥ 13-6-11 (81451)
തഥൈവാസ്യ ഭയാദ്ബദ്ധ്വാ വസിഷ്ഠഃ സലിലേ പുരാ।
ആത്മാനം മഞ്ജയഞ്ശ്രീമാന്വിപാശഃ പുനരുത്ഥിതഃ॥ 13-6-12 (81452)
തദാപ്രഭൃതി പുണ്യാ ഹി വിപാശാഽഭൂൻമഹാനദീ।
വിഖ്യാതാ കർമണാ തേന വസിഷ്ഠസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-6-13 (81453)
വശ്യശ്ച ഭഗവാന്യേന ദേവസേനാഗ്രഗഃ പ്രഭുഃ।
സ്തുതഃ പ്രീതമനാശ്ചാസീച്ഛാപാച്ചൈനമമുഞ്ചത॥ 13-6-14 (81454)
ധ്രുവസ്യൌത്താനപാദസ്യ ബ്രഹ്മർഷീണാം തഥൈവ ച।
മധ്യേ ജ്വലതി യോ നിത്യമുദീചീമാശ്രിതോ ദിശം॥ 13-6-15 (81455)
തസ്യൈതാനി ച കർമാണി തഥാഽന്യാനി ച കൌരവ।
ക്ഷത്രിയസ്യേത്യതോ ജാതമിദം കൌഹതൂലം മമ॥ 13-6-16 (81456)
കിമേതദിതി തത്ത്വേന പ്രബ്രൂഹി ഭരതർഷഭ।
ദേഹാന്തരമനാസാദ്യ കഥം സ ബ്രാഹ്മണോഽഭവത്॥ 13-6-17 (81457)
ഏതത്തത്വേന മേ താത സർവമാഖ്യാതുമർഹസി।
മതംഗസ്യ യഥാതത്ത്വം തഥൈവൈതദ്വദസ്വ മേ॥ 13-6-18 (81458)
സ്ഥാനേ മതംഗോ ബ്രാഹ്മണ്യം നാലഭദ്ഭരതർഷഭ।
ചണ്ഡാലയോനൌജാതോ ഹി കഥം ബ്രാഹ്മണ്യമാപ്തവാൻ॥ ॥ 13-6-19 (81459)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനദർമപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ॥ 6 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-6-1 ശുനഃശേഷോ ദേവാംസ്തോഷയിത്വാ തൈർമോക്ഷിതഃ സൻപുത്രതാം വിശ്വാമിത്രസ്യാനുസംപ്രാപ്ത ഇത്യുത്തരേണ സംബന്ധഃ॥ 7-6-8 നാഭിവാദയതേ ന നമസ്കുർവന്തി। അനുസ്വാരലോഷ ആർഷഃ। ദേവരാതം ദേവൈർവിശ്വാമിത്രായ ദത്തം തേന ച ജ്യേഷ്ഠം കൃതം സന്തം। ശപ്താ യേനേതി ശേഷഃ॥ 7-6-9 ബന്ധുഭിർമുക്തഃ। വസിഷ്ഠശാപേന ചണ്ഡാലതാം ഗതത്വാത്। ദിവം യേന നീതഃ॥ 7-6-11 പഞ്ച ചൂഡാഃ വലയഭേദാ യസ്യാഃ സാ॥ 7-6-14 ത്രിശങ്കും യാജയന്വിശ്വാമിത്രോ വസിഷ്ടപുത്രൈഃ ശപ്തഃ ശ്വപചസ്യ യാജകസ്ത്വം ശ്വപചോ ഭവിഷ്യസീതി। തം ശാപമൃതം കർതും വിശ്വാമിത്രഃ കസ്യാഞ്ചിദാപദി ശ്വജാഘനീം ചൌര്യേണാർജയിത്വാ പക്തുമാരേഭേ। താമിന്ദ്രഃ ശ്യേനരൂപേണ ഹൃതവാൻ। താവതൈവായം ശാപാൻമുക്തോ വവർഷ ചേന്ദ്ര ഇതി। ദേവസേനാനാമഗ്രഗഃ ശ്രേഷ്ഠ ഇന്ദ്രഃ॥ 7-6-15 ജ്വലതി താരാരൂപേണ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
13.7. അധ്യായഃ 007
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിശ്വാമിത്രസ്യോത്പത്തിപ്രകാരകഥനേനൈവ ബ്രാഹ്മണ്യപ്രാപ്തിപ്രകാരകധനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ശ്രൂയതാം പാർഥ തത്ത്വേന വിശ്വാമിത്രോ യഥാ പുരാ।
ബ്രാഹ്മണത്വം ഗതസ്താത് ബ്രഹ്മർഷിത്വം തഥൈവ ച॥ 13-7-1 (81460)
ഭരതസ്യാന്വവായേ വൈ മിഥിലോ നാമ പാർഥിവഃ।
ബഭൂവ ഭരതശ്രേഷ്ഠ യജ്വാ ധർമഭൃതാംവരഃ॥ 13-7-2 (81461)
തസ്യ പുത്രോ മഹാനാസീഞ്ജഹ്നുർനാമ നരേശ്വരഃ।
ദുഹിതൃത്വമനുപ്രാപ്താ ഗംഗാ യസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-7-3 (81462)
തസ്യാത്മജസ്തുല്യഗുണഃ സിന്ധുദ്വീപോ മഹായശാഃ।
സിന്ധുദ്വീപാച്ച രാജർഷിർബലാകാശ്വോ മഹാബലഃ॥ 13-7-4 (81463)
വല്ലഭസ്തസ്യ തനയഃ സാക്ഷാദ്ധർമ ഇവാപരഃ।
കുശികസ്തസ്യ തനയഃ സഹസ്രാക്ഷസമദ്യുതിഃ॥ 13-7-5 (81464)
കുശികസ്യാത്മജഃ ശ്രീമാൻഗാധിർനാമ ജനേശ്വരഃ।
അപുത്രഃ പ്രസവേനാർഥീ വനവാസമുപാവസത്॥ 13-7-6 (81465)
കന്യാ ജജ്ഞേ സുതാത്തസ്യ വനേ നിവസതഃ സതഃ।
നാംനാ സത്യവതീ നാമ രൂപേണാപ്രതിമാ ഭുവി॥ 13-7-7 (81466)
താം വവ്രേ ഭാർഗവഃ ശ്രീമാംശ്ച്യവനസ്യാത്മസംഭവഃ।
ഋചീക ഇതി വിഖ്യാതോ വിപുലേ തപസി സ്ഥിതഃ॥ 13-7-8 (81467)
സ താം ന പ്രദദൌ തസ്മൈ ഋചീകായ മഹാത്മനേ।
ദരിദ്ര ഇതി മത്വാ വൈ ഗാധിഃ ശത്രുനിബർഹണഃ॥ 13-7-9 (81468)
പ്രത്യാഖ്യായ പുനര്യാന്തമബ്രവീദ്രാജസത്തപ്രഃ।
ശുൽകം പ്രദീയതാം മഹ്യം തതോ വത്സ്യസി മേ സുതാം॥ 13-7-10 (81469)
ഋചീക ഉവാച। 13-7-11x (6761)
കിം പ്രയച്ഛാമി രാജേന്ദ്ര തുഭ്യം ശുൽകമഹം നൃപ।
ദുഹിതുർബ്രൂഹ്യസംസക്തോ മാഽഭൂത്തത്ര വിചാരണാ॥ 13-7-11 (81470)
ഗാധിരുവാച। 13-7-12x (6762)
ചന്ദ്രരശ്മിപ്രകാശാനാം ഹയാനാം വാതരഹസാം।
ഏകതഃ ശ്യാമകർണാനാം സഹസ്രം ദാഹ ഭാർഗവ॥ 13-7-12 (81471)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-7-13x (6763)
തതഃ സ ഭൃഗുശാർദൂലശ്ച്യവനസ്യാത്മജഃ പ്രഭുഃ।
അബ്രവീദ്വരുണം ദേവമാദിത്യം പതിമംഭസാം॥ 13-7-13 (81472)
ഏകതഃ ശ്യാമകർണാനാം ഹയാനാം ചന്ദ്രവർചസാം।
സഹസ്രം വാതവേഗാനാം ഭിക്ഷേ ത്വാം ദേവസത്തമ॥ 13-7-14 (81473)
തഥേതി വരുണോ ദേവ ആദിത്യോ ഭൃഗുസത്തമം।
ഉവാച യത്ര തേ ച്ഛന്ദസ്തത്രോത്ഥാസ്യന്തി വാജിനഃ॥ 13-7-15 (81474)
ധ്യാതമാത്രേ ഋചീകേന ഹയാനാം ചന്ദ്രവർചസാം।
ഗംഗാജലാത്സമുത്തസ്ഥൌ സഹസ്രം വിപുലൌജസാം॥ 13-7-16 (81475)
അദൂരേ കാന്യകുബ്ജസ്യ ഗംഗായാസ്തീരമുത്തമം।
അശ്വതീർഥം തദദ്യാപി മാനവാഃ പരിചക്ഷതേ॥ 13-7-17 (81476)
തതോ വൈ ഗാധയേ താത സഹസ്രം വാജിനാം ശുഭം।
ഋചീകഃ പ്രദദൌ പ്രീതഃ ശുൽകാർഥം തപതാം വരഃ॥ 13-7-18 (81477)
തതഃ സ വിസ്മിതോ രാജാ ഗാധിഃ ശാപഭയേന ച।
ദദൌ താം സമലങ്കൃത്യ കന്യാം ഭൃഗുസുതായ വൈ॥ 13-7-19 (81478)
ജഗ്രാഹ വിധിവത്പാണിം തസ്യാ ബ്രഹ്മർഷിസത്തമഃ।
സാ ച തം പതിമാസാദ്യ പരം ഹർഷമവാപ ഹ॥ 13-7-20 (81479)
സ തുതോഷ ച ബ്രഹ്മർഷിസ്തസ്യാ വൃത്തേന ഭാരത।
ഛന്ദയാമാസ ചൈവൈനാം വരേണ വരവർണിനീം॥ 13-7-21 (81480)
മാത്രേ തത്സർവമാചഖ്യൌ സാ കന്യാ രാജസത്തമ।
അഥതാമബ്രവീൻമാതാ സുതാം കിഞ്ചിദവാങ്മുഖീം॥ 13-7-22 (81481)
മമാപി പുത്രി ഭർതാ തേ പ്രസാദം കർതുമർഹതി।
അപത്യസ്യ പ്രദാനേന സമർഥശ്ച മഹാതപാഃ॥ 13-7-23 (81482)
തതഃ സാ ത്വരിതം ഗത്വാ തത്സർവം പ്രത്യവേദയത്।
മാതുശ്ചികീർഷിതം രാജൻഋചീകസ്താമഥാബ്രവീത്॥ 13-7-24 (81483)
ഗുണവന്തം ച പുത്രം വൈ ത്വം ച സാഽഥ ജനിഷ്യഥ।
ജനന്യാസ്തവ കല്യാണി മാ ഭൂദ്വൈ പ്രണയോഽന്യഥാ॥ 13-7-25 (81484)
തവ ചൈവ ഗുണശ്ലാഘീ പുത്ര ഉത്പത്സ്യതേ മഹാൻ।
അസ്മദ്വംശകരഃ ശ്രീമാംസ്തവ ഭ്രാതാ ച വംശകൃത്॥ 13-7-26 (81485)
ഋതുസ്നാതാ ച സാഽശ്വത്ഥം ത്വം ച വൃക്ഷമുദുംബരം।
പരിഷ്വജേതം കല്യാണി തത ഇഷ്ടമവാപ്സ്യഥഃ॥ 13-7-27 (81486)
ചരുദ്വയമിദം ചൈവ മന്ത്രപൂതം ശുചിസ്മിതേ।
ത്വം ച സാ ചോപഭുഞ്ജീതം തതഃ പുത്രാവവാപ്സ്യഥഃ॥ 13-7-28 (81487)
തതഃ സത്യവതീ ഹൃഷ്ടാ മാതരം പ്രത്യഭാഷത।
യദൃചീകേന കഥിതം തച്ചാചഖ്യൌ ചരുദ്വയം॥ 13-7-29 (81488)
താമുവാച തതോ മാതാ സുതാം സത്യവതീം തദാ।
പുത്രി പൂർവോപപന്നായാഃ കുരുഷ്വ വചനം മമ॥ 13-7-30 (81489)
ഭർത്രാ യ ഏഷ ദത്തസ്തേ ചരുർമന്ത്രപുരസ്കൃതഃ।
ഏനം പ്രയച്ഛ മഹ്യം ത്വം മദീയം ത്വം ഗൃഹാണ ച॥ 13-7-31 (81490)
വ്യത്യാസം വൃക്ഷയോശ്ചാപി കരവാവ ശുചിസ്മിതേ।
യദി പ്രമാണം വചനം മമ മാതുരനിന്ദിതേ॥ 13-7-32 (81491)
സ്വമപത്യം വിശിഷ്ടം ഹി സർവ ഇച്ഛത്യനാവിലം।
വ്യക്തം ഭഗവതാ ചാത്ര കൃതമേവം ഭവിഷ്യതി॥ 13-7-33 (81492)
തതോ മേ ത്വച്ചരൌ ഭാവഃ പാദപേ ച സമുധ്യമേ।
കഥം വിശിഷ്ടോ ഭ്രാതാ മേ ഭവേദിത്യേവ ചിന്തയ 13-7-34 (81493)
തഥാച കൃതവത്യൌ തേ മാതാ സത്യവതീ ച സാ।
അഥ ഗർഭാവനുപ്രാപ്തേ ഉഭേ തേ വൈ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-7-35 (81494)
ദൃഷ്ട്വാ ഗർഭമനുപ്രാപ്താം ഭാര്യാം സ ച മഹാനൃഷിഃ।
ഉവാച താം സത്യവതീം ദുർമനാ ഭൃഗുസത്തമഃ॥ 13-7-36 (81495)
വ്യത്യാസേനോപയുക്തസ്തേ ചരുർവ്യക്തം ഭവിഷ്യതി।
വ്യത്യാസഃ പാദപേ ചാപി സുവ്യക്തം തേ കൃതഃ ശുഭേ॥ 13-7-37 (81496)
മയാ ഹി വിശ്വം യദ്ബ്രാഹ്മ ത്വച്ചരൌ സന്നിവേശിതം।
ക്ഷത്രവീര്യം ച സകലം ചരൌ തസ്യാ നിവേശിതം॥ 13-7-38 (81497)
ത്രൈലോക്യവിഖ്യാതഗുണം ത്വം വിപ്രം ജനയിഷ്യസി।
സാ ച ക്ഷത്രം വിശിഷ്ടം വൈ തത ഏതത്കൃതം മയാ॥ 13-7-39 (81498)
വ്യത്യാസസ്തു കൃതോ യസ്മാത്ത്വയാ മാത്രാ ച തേ ശുഭേ।
തസ്മാത്സാ ബ്രാഹ്മണം ശ്രേഷ്ഠം മാതാ തേ ജനയിഷ്യതി॥ 13-7-40 (81499)
ക്ഷത്രിയം തൂഗ്രകർമാണം ത്വം ഭദ്രേ ജനയിഷ്യസി।
ന ഹി തേ തത്കൃതം സാധു മാതൃസ്നേഹേന ഭാമിനി॥ 13-7-41 (81500)
സാ ശ്രുത്വാ ശോകസന്തപ്താ പപാത വരവർണിനീ।
ഭൂമൌ സത്യവതീ രാജംശ്ഛിന്നേവ രുചിരാ ലതാ॥ 13-7-42 (81501)
പ്രതിലഭ്യ ച സാ സഞ്ജ്ഞാം ശിരസാ പ്രണിപത്യ ച।
ഉവാച ഭാര്യാ ഭർതാരം ഗാധേയീ ഭാർഗവർഷഭം॥ 13-7-43 (81502)
പ്രസാദയന്ത്യാം ഭാര്യായാം മയി ബ്രഹ്മവിദാംവര।
പ്രസാദം കുരു വിപ്രർഷേ ന മേ സ്യാത്ത്രത്രിയഃ സുതഃ॥ 13-7-44 (81503)
കാമം മമോഗ്രകർമാ വൈ പൌത്രോ ഭവിതുമർഹതി।
ന തു മേ സ്യാത്സുതോ ബ്രഹ്മന്നേഷ മേ ദീയതാം വരഃ॥ 13-7-45 (81504)
ഏവമസ്ത്വിതി ഹോവാച സ്വാം ഭാര്യാം സുമഹാതപാഃ।
തതഃ സാ ജനയാമാസ ജമദഗ്നിം സുതം ശുഭം॥ 13-7-46 (81505)
വിശ്വാമിത്രം ചാജനയദ്ഗാധിഭാര്യാ യശസ്വിനീ।
ഋഷേഃ പ്രസാദാദ്രാജേന്ദ്ര ബ്രഹ്മർഷി ബ്രഹ്മവാദിനം॥ 13-7-47 (81506)
തതോ ബ്രാഹ്മണതാം യാതോ വിശ്വാമിത്രോ മഹാതപാഃ।
ക്ഷത്രിയഃ സോഽപ്യഥ തഥാ ബ്രഹ്മവംശസ്യ കാരകഃ॥ 13-7-48 (81507)
തസ്യ പുത്രാ മഹാത്മാനോ ബ്രഹ്മവംശവിവർധനാഃ।
തപസ്വിനോ ബ്രഹ്മവിദോ ഗോത്രകർതാര ഏവ ച॥ 13-7-49 (81508)
മധുച്ഛന്ദശ്ച ഭഗവാന്ദേവരാതശ്ച വീര്യവാൻ।
അക്ഷീണശ്ച ശകുന്തശ്ച ബഭ്രുഃ കാലപഥസ്തഥാ॥ 13-7-50 (81509)
യാജ്ഞവൽക്യശ്ച വിഖ്യാതസ്തഥാ സ്ഥൂണോ മഹാവ്രതഃ।
ഉലൂകോ യമദൂതശ്ച തഥർഷിഃ സൈന്ധവായനഃ॥ 13-7-51 (81510)
പർണജംഘശ്ച ഭഗവാൻഗാവലശ്ച മഹാനൃഷിഃ।
ഋഷിർവജ്രസ്തഥാ ഖ്യാതഃ സാലങ്കായന ഏവ ച॥ 13-7-52 (81511)
ലീലാഢ്യോ നാരദശ്ചൈവ തഥാ കൂർചാമുഖഃ സ്മൃതഃ।
വാദുലിർമുസലശ്ചൈവ വക്ഷോഗ്രീവസ്തഥൈവ ച। 13-7-53 (81512)
ആംഘ്രികോ നൈകദൃക്ചൈവ ശിലായൂപഃ സിതഃ ശുചിഃ।
ചക്രകോ മാരുതന്തവ്യോ വാതഘ്നോഽഥാശ്വലായനഃ॥ 13-7-54 (81513)
ശ്യാമായനോഽഥ ഗാർഗ്യശ്ച ജാബാലിഃ സുശ്രുതസ്തഥാ।
കാരീഷിരഥ സംശ്രുത്യഃ പരപൌരവതന്തവഃ॥ 13-7-55 (81514)
മഹാനൃഷിശ്ച കപിലസ്തഥർഷിസ്താഡകായനഃ।
തഥൈവ ചോപഗഹനസ്തഥർഷിശ്ചാസുരായണഃ॥ 13-7-56 (81515)
മാർദമർഷിർഹിരണ്യാക്ഷോ ജംഗാരിർബാഭ്രവായണിഃ।
ഭൂതിർവിഭൂതിഃ സൂതശ്ച സുരകൃത്തു തഥൈവ ച॥ 13-7-57 (81516)
അരാലിർനാചികശ്ചൈവ ചാംപേയോജ്ജയനൌ തഥാ।
നവതന്തുർബകനഖഃ സേയനോ യതിരേവ ച॥ 13-7-58 (81517)
അംഭോരുദശ്ചാരുമത്സ്യഃ ശിരീഷീ ചാഥ ഗാർദഭിഃ।
ഊർജയോനിരുദാപേക്ഷീ നാരദീ ച മഹാനൃഷിഃ।
വിശ്വാമിത്രാത്മജാഃ സർവേ മുനയോ ബ്രഹ്മവാദിനഃ॥ 13-7-59 (81518)
തഥൈവ ക്ഷത്രിയോ രാജന്വിശ്വാമിത്രോ മഹാതപാഃ।
ഋചീകേനാഹിതം ബ്രഹ്മ പരമേതദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-7-60 (81519)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം തത്വേന ഭരതർഷഭ।
വിശ്വാമിത്രസ്യ വൈ ജൻമ സോമസൂര്യാഗ്നിതേജസഃ॥ 13-7-61 (81520)
യത്രയത്ര ച സന്ദേഹോ ഭൂയസ്തേ രാജസത്തമ।
തത്രതത്ര ച മാം ബ്രൂഹി ച്ഛേത്താഽസ്മി തവ സംശയാൻ॥ ॥ 13-7-62 (81521)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ॥ 7 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 ബ്രാഹ്മണേഷ്വപി ഋഷിത്വം മന്ത്രദ്രഷ്ടൃത്വം ഗോത്രപ്രവർതകത്വം വാ॥ 7-7-2 ഭരതസ്യാന്വയേ ചൈവാജമീഢ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-7-5 പിപ്പലസ്തസ്യ തനയ ഇതി യ, പാഠഃ। പല്ലവസ്തസ്യേതി ട. പാഠഃ॥ 7-7-6 പ്രസവേന സോമാഭിഷവനിമിത്തേന। അർഥീ പുത്രാർഥീ॥ 7-7-7 സുതാത് സോമാ ഭിഷവോപലക്ഷികതാദ്യജ്ഞാത്॥ 7-7-8 ഭാർഗവോ ഭൃഗോർഗോത്രാപത്യം॥ 7-7-10 വത്സ്യസി ഉദ്വാഹേന പ്രാപ്സ്യസി॥ 7-7-11 അസംസക്തോ നിഃസംശയഃ॥ 7-7-13 ആദിത്യമദിതേഃ പുത്രം॥ 7-7-15 വരേണ പുത്രം തേ ദാസ്യാമീത്യനുഗ്രഹേണ॥ 7-7-30 പൂർവോപപന്നായാ ഭർതുഃ സംബന്ധാത്പൂർവമുപപന്നായാഃ ഗുരുത്വേന പ്രാപ്തായാസ്തവ ഭർത്രപേക്ഷയാഹം ഗരീയസീത്യർഥഃ। പുത്രി പൂർവപ്രപന്നായാ ഇതി ട.ധ പാഠഃ॥ 7-7-44 ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രിയവദുഗ്രക്രമാ॥ 7-7-53 ഊർഘ്വലിർമുസലശ്ചേതി ട.ധ.പാഠ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
13.8. അധ്യായഃ 008
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വീതഹവ്യസ്യ ബ്രാഹ്മണ്യപ്രാപ്തിപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രുതം മേ മഹദാഖ്യാനമേതത്കുരുകുലോദ്വഹ।
സുദുഷ്പ്രാപം യദ്ബ്രവീഷി ബ്രാഹ്മണ്യം വദതാംവര॥ 13-8-1 (81522)
വിശ്വാമിഇത്രോ മഹാരാജ രാജാ ബ്രാഹ്മണതാം ഗതഃ।
കഥിതം ഭവതാ സർവം വിസ്തരേണ പിതാമഹ॥ 13-8-2 (81523)
തച്ച രാജൻമയാ സർവം ശ്രുതം ബുദ്ധിമതാംവര।
ആഗമോ ഹി പരോഽസ്മാകം ത്വത്തഃ കൌരവനന്ദന॥ 13-8-3 (81524)
വീതഹവ്യശ്ച നൃപതിഃ ശ്രുതോ മേ വിപ്രതാം ഗതഃ।
തദേവ താവദ്ഗാംഗേയ ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം വിഭോ॥ 13-8-4 (81525)
സ കേന കർമണാ പ്രാപ്തോ ബ്രാഹ്മണ്യം രാജസത്തമഃ।
വരേണ തപസാ വാഽപി തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-8-5 (81526)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-8-6x (6764)
ശൃണു രാജന്യഥാ രാജാ വീതഹവ്യോ മഹായശാഃ।
രാജർഷിർദുർലഭം പ്രാപ്തോ ബ്രാഹ്മണ്യം ലോകസത്കൃതം॥ 13-8-6 (81527)
മനോർമഹാത്മനസ്താത പ്രജാ ധർമേണ ശാസതഃ।
ബഭൂവ പുത്രോ ധർമാത്മാ ശര്യാതിരിതി വിശ്രുതഃ॥ 13-8-7 (81528)
തസ്യാന്വവായേ ദ്വൌ രാജന്രാജാനൌ സംബഭൂവതുഃ।
ഹൈഹയസ്താലജംഘശ്ച വത്സേഷു ജയതാംവര॥ 13-8-8 (81529)
ഹൈഹയസ്യ തു രാജേന്ദ്ര ദശസു സ്ത്രീഷു ഭാരത।
ശതം ബഭൂവ പുത്രാണാം ശൂരാണാമനിവർതിനാം।
തുല്യരൂപപ്രഭാവാനാം ബലിനാം യുദ്ധശാലിനാം॥ 13-8-9 (81530)
ധനുർവേദേ ച വേദേ ച സർവത്രൈവ കൃതശ്രമാഃ॥ 13-8-10 (81531)
കാശിഷ്വപി നൃപോ രാജന്ദിവോദാസപിതാമഹഃ।
ഹര്യശ്വ ഇതി വിഖ്യാതോ ബഭൂവ ജയതാംവരഃ॥ 13-8-11 (81532)
സ വീതഹവ്യദായാദൈരാഗത്യ പുരുഷർഷഭ।
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ സംഗ്രാമേ വിനിപാതിതഃ॥ 13-8-12 (81533)
തം തു ഹത്വാ നരപതിം ഹൈഹയാസ്തേ മഹാരഥാഃ।
പ്രതിജഗ്മുഃ പുരീം രംയാം വത്സാനാമകുതോഭയാഃ॥ 13-8-13 (81534)
ഹര്യശ്വസ്യ ച ദായാദഃ കാശിരാജോഽഭ്യഷിച്യത।
സുദേവോ ദേവസങ്കാശഃ സാക്ഷാദ്ധർമ ഇവാപരഃ॥ 13-8-14 (81535)
സ പാലയാമാസ മഹീം ധർമാത്മാ കാശിനന്ദനഃ।
തൈർവീതഹവ്യൈരാഗത്യ യുധി സർവൈർവിനിർജിതഃ॥ 13-8-15 (81536)
തമഥാജൌ വിനിർജിത്യ പ്രതിജഗ്മുര്യഥാഗതം।
സൌദേവിസ്ത്വഥ കാശീശോദിവോദാസോഽഭ്യഷിച്യത॥ 13-8-16 (81537)
ദിവോദാസസ്തു വിജ്ഞായ വീര്യ തേഷാം യതാത്മനാം।
വാരാണസീം മഹാതേജാ നിർമമേ ശക്രശാസനാത്॥ 13-8-17 (81538)
വിപ്രക്ഷത്രിയസംബാധാം വൈശ്യശൂദ്രസമാകുലാം।
നൈകദ്രവ്യോച്ചയവതീം സമൃദ്ധവിപണാപണാം॥ 13-8-18 (81539)
ഗംഗായാ ഉത്തരേ കൂലേ വപ്രാന്തേ രാജസത്തം॥
ഗോമത്യാ ദക്ഷിണേ കൂലേ ശക്രസ്യേവാമരാവതീം। 13-8-19 (81540)
തത്ര തം രാജശാർദൂലം നിവസന്തം മഹീപതിം।
ആഗത്യ ഹൈഹയാ ഭൂയഃ പര്യധാവന്ത ഭാരത॥ 13-8-20 (81541)
സ നിഷ്ക്രംയ ദദൌ യുദ്ധം തേഭ്യോ രാജാ മഹാബലഃ।
ദേവാസുരസമം ഘോരം ദിവോദാസോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-8-21 (81542)
സ തു യുദ്ധേ മഹാരാജ ദിനാനാം ദശതീർദശ।
ഹതവാഹനഭൂയിഷ്ഠസ്തതോ ദൈന്യമുപാഗമത്॥ 13-8-22 (81543)
ഹതയോധസ്തതോ രാജൻക്ഷീണകോശശ്ചക ഭൂമിപഃ।
ദിവോദാസഃ പുരീം ത്യക്ത്വാ പലായനപരോഽഭവത്॥ 13-8-23 (81544)
ഗത്വാഽഽശ്രമപദം രംയം ഭരദ്വാജസ്യ ധീമതഃ।
ജഗാമ ശരണം രാജാ കൃതാഞ്ജലിരരിന്ദം॥ 13-8-24 (81545)
തമുവാച ഭരദ്വാജോ ജ്യേഷ്ഠഃ പുത്രോ ബൃഹസ്പതേഃ।
പുരോധാഃ ശീലസംപന്നോ ദിവോദാസം മഹീപതിം॥ 13-8-25 (81546)
കിമാഗമനകൃത്യം തേ സർവം പ്രബൂഹി മേ നൃപ।
യത്തേ പ്രിയം തത്കരിഷ്യേ ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ॥ 13-8-26 (81547)
രാജോവാച। 13-8-27x (6765)
ഭഗവന്വൈതഹവ്യൈർമേ യുദ്ധേ വംശഃ പ്രണാശിതഃ।
അഹമേകഃ പരിദ്യൂനോ ഭവന്തം ശരണം ഗതഃ॥ 13-8-27 (81548)
ശിഷ്യസ്നേഹേന ഭഗവംസ്ത്വം മാം രക്ഷിതുമർഹസി।
ഏകശേഷഃ കൃതോ വംശോ മമ തൈഃ പാപകർമഭിഃ॥ 13-8-28 (81549)
തമുവാച മഹാഭാഗോ ഭരദ്വാജഃ പ്രതാപവാൻ।
ന ഭേതവ്യം ന ഭേതവ്യം സൌദേവ വ്യേതു തേ ഭയം॥ 13-8-29 (81550)
അഹമിഷ്ടിം കരിഷ്യാമി പുത്രാർഥം തേ വിശാംപതേ।
വീതഹവ്യസഹസ്രാണി യേന ത്വം പ്രഹരിഷ്യസി॥ 13-8-30 (81551)
തത ഇഷ്ടിം ചകാരർഷിസ്തസ്യ വൈ പുത്രകാമികീം।
അഥാസ്യ തനയോ ജജ്ഞേ ദൈവോദാസഃ പ്രതർദനഃ॥ 13-8-31 (81552)
സ ജാതമാത്രോ വവൃധേ സമാഃ സദ്യസ്ത്രയോദശ।
വേദം ചാപി ജഗൌ കൃത്സ്നം ധനുർവേദം ച ഭാരത॥ 13-8-32 (81553)
യോഗേന ച *****വിഷ്ടോ ഭരദ്വാജേന ധീമതാ।
കൃത്സ്നം ഹി തേജോ യല്ലോകേ തദേതദ്ദേഹമാവിശത്॥ 13-8-33 (81554)
തതഃ സ കവചീ ധന്വീ സ്തൂയമാനഃ സുരർഷിഭിഃ।
ബന്ദിഭിർവന്ദ്യമാനശ്ച ബഭൌ സൂര്യ ഇവോദിതഃ॥ 13-8-34 (81555)
സ രഥീ ബദ്ധനിസ്ത്രിംശോ ബഭൌ ദീപ്ത ഇവാനലഃ।
പ്രയയൌ സ ധനുർധുന്വന്വിവർഷിഷുരിവാംബുദഃ॥ 13-8-35 (81556)
തം ദൃഷ്ട്വാ പരമം ഹർഷം സുദേവതനയോ യയൌ।
മേനേ ച മനസാ ദഗ്ധാന്വൈതഹവ്യാൻസ പാർഥിവഃ॥ 13-8-36 (81557)
തതോസൌ യൌവരാജ്യേ ച സ്ഥാപയിത്വാ പ്രതർദനം।
കൃതകൃത്യം തദാഽഽത്മാനം സ രാജാ പ്രത്യപദ്യത॥ 13-8-37 (81558)
തതസ്തു വൈതഹവ്യാനാം വധായ സ മഹീപതിഃ।
പുത്രം പ്രസ്ഥാപയാസാസ പ്രതർദനമരിന്ദമം॥ 13-8-38 (81559)
സരഥഃ സ തു സന്തീര്യ ഗംഗാമാശു പരാക്രമീ।
പ്രയയൌ വീതഹവ്യാനാം പുരീം പരപുരഞ്ജയഃ॥ 13-8-39 (81560)
വൈതഹവ്യാസ്തു സംശ്രുത്യ രഥഘോഷം സമുദ്ധതം।
നിര്യയുർനഗരാകാരൈ രഥൈഃ പരരഥാരുജൈഃ॥ 13-8-40 (81561)
നിഷ്ക്രംയ തേ നരവ്യാഘ്രാ ദംശിതാശ്ചിത്രയോധിനഃ।
പ്രതർദനം സമാജഗ്മുഃ ശരവർഷൈരുദായുധാഃ॥ 13-8-41 (81562)
ശസ്ത്രൈശ്ച വിവിധാകാരൈ രഥൌഘൈശ്ച യുധിഷ്ഠിര।
അഭ്യവർഷന്ത രാജാനം ഹിമവന്തമിവാംബുദാഃ॥ 13-8-42 (81563)
അസ്ത്രൈരസ്ത്രാണി സംവാര്യ തേഷാം രാജാ പ്രതർദനഃ।
ജഘാന താൻമഹാതേജാ വജ്രാനലസമൈഃ ശരൈഃ॥ 13-8-43 (81564)
കൃത്തോത്തമാംഗാസ്തേ രാജൻഭല്ലൈഃ ശതസഹസ്രശഃ।
അപതന്രുധിരാർദ്രാംഗാ നികൃത്താ ഇവ കിംശുകാഃ॥ 13-8-44 (81565)
ഹതേഷു തേഷു സർവേഷു വീതഹവ്യഃ സുതേഷ്വഥ।
പ്രാദ്രവന്നഗരം ഹിത്വാ ഭൃഗോരാശ്രമമപ്യുത॥ 13-8-45 (81566)
യയൌ ഭൃഗും ച ശരണം വീതഹവ്യോ നരാധിപഃ।
അഭയം ച ദദൌ തസ്മൈ വീതഹവ്യായ ഭാർഗവഃ।
ആസനം ശിഷ്യമധ്യേ ച ഭൃഗുരന്യത്സമാദിശത്॥ 13-8-46 (81567)
അഥാനുപദമേവാശു തത്രാഗച്ഛത്പ്രതർദനഃ।
സ പ്രാപ്യ ചാശ്രമപദം ദിവോദാസാത്മജോഽബ്രവീത്॥ 13-8-47 (81568)
ഭോഭോ കേഽത്രാശ്രമേ സന്തി ഭൃഗോഃ ശിഷ്യാ മഹാത്മനഃ।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛേ മുനിമഹം തസ്യാചക്ഷത മാമിതി॥ 13-8-48 (81569)
സ തം വിദിത്വാ തു ഭൃഗുർനിശ്ചക്രാമാശ്രമാത്തദാ।
പൂജയാമാസ ച തതോ വിധിനാ നൃപസത്തമം॥ 13-8-49 (81570)
ഉവാച ചൈനം രാജേന്ദ്ര കിം കാര്യം ബ്രൂഹി പാർഥിവ।
സ ചോവാച നൃപസ്തസ്മൈ യദാഗമനകാരണം॥ 13-8-50 (81571)
രാജോവാച। 13-8-51x (6766)
അയം ബ്രഹ്മന്നിതോ രാജാ വീതഹവ്യോ വിസർജ്യതാം।
അസ്യ പുത്രൈർഹി മേ കൃത്സ്നോ ബ്രഹ്മന്വംശഃ പ്രണാശിതഃ॥ 13-8-51 (81572)
ഉത്സാദിതശ്ച വിഷയഃ കാശീനാം രത്നസഞ്ചയഃ।
ഏതസ്യ വീര്യദൃപ്തസ്യ ഹതം പുത്രശതം മയാ।
അസ്യേദാനീം വധാദദ്യ ഭവിഷ്യാംയനൃണഃ പിതുഃ॥ 13-8-52 (81573)
തമുവാച കൃപാവിഷ്ടോ ഭൃഗുർധർമഭൃതാംവരഃ।
നേഹാസ്തി ക്ഷത്രിയഃ കശ്ചിത്സർവേ ഹീമേ ദ്വിജാതയഃ॥ 13-8-53 (81574)
ഏതത്തു വചനം ശ്രുത്വാ ഭൃഗോസ്തഥ്യം പ്രതർദനഃ।
പാദാവുപസ്പൃശ്യ ശനൈഃ പ്രഹൃഷ്ടോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 13-8-54 (81575)
ഏവമപ്യസ്മി ഭഗവൻകൃതകൃത്യോ ന സംശയഃ।
യ ഏഷ രാജാ വീര്യേണ സ്വജാതിം ത്യാജിതോ മയാ॥ 13-8-55 (81576)
അനുജാനീഹി മാം ബ്രഹ്മന്ധ്യായസ്വ ച ശിവേന മാം।
ത്യാജിതോ ഹി മയാ ജാതിമേവ രാജാ ഭൃഗൂദ്വഹ॥ 13-8-56 (81577)
തതസ്തേനാഭ്യനുജ്ഞാതോ യയൌ രാജാ പ്രതർദനഃ।
യഥാഗതം മഹാരാജ മുക്ത്വാ വിഷമിവോരഗഃ॥ 13-8-57 (81578)
ഭൃഗോർവചനമാത്രേണ സ ച ബ്രഹ്മർഷിതാം ഗതഃ।
വീതഹവ്യോ മഹാരാജ ബ്രഹ്മവാദിത്വമേവ ച॥ 13-8-58 (81579)
തസ്യ ഗൃത്സമദഃ പുത്രോ രൂപേണേന്ദ്ര ഇവാപരഃ।
ശക്രസ്ത്വമിതി യോ ദൈത്യൈർനിഗൃഹീതഃ കിലാഭവത്॥ 13-8-59 (81580)
ഋഗ്വേദേ വർതതേ ചാഗ്ര്യാ ശ്രുതിര്യസ്യ മഹാത്മനഃ।
യത്ര ഗൃത്സമദോ രാജൻബ്രാഹ്മണൈഃ സ മഹീയതേ॥ 13-8-60 (81581)
സ ബ്രഹ്മചാരീ വിപ്രർഷിഃ ശ്രീമാൻഗൃത്സമദോഽഭവത്।
പുത്രോ ഗൃത്സമദസ്യാപി വിപ്രഃ സാവൈനസോഽഭവത്॥ 13-8-61 (81582)
സാവൈനസസ്യ പുത്രോ വൈ വിതസ്ത്യസ്തസ്യ ചാത്മജഃ।
വിതസ്ത്യസ്യ സുതസ്തസ്യ ശിവസ്തശ്ചാത്മജോഽഭവത്॥ 13-8-62 (81583)
ശ്രവാസ്തസ്യ സുതശ്ചർഷിഃ ശ്രവസശ്ചാഭവത്തമഃ।
തമസശ്ച പ്രകാശോഽഭൂത്തനയോ ദ്വിജസത്തമഃ॥ 13-8-63 (81584)
പ്രകാശസ്യ ച വാഗിന്ദ്രോ ബഭൂവ ജയതാംവരഃ।
തസ്യാത്മജശ്ച പ്രമിതിർവേദവേദാംഗപാരഗഃ॥ 13-8-64 (81585)
ഘൃതാച്യാം തസ്യ പുത്രസ്തു രുരുർനാമോദപദ്യത।
പ്രമദ്വരായാം തു രുരോഃ പുത്രഃ സമുദപദ്യത।
ശുനകോ നാമ വിപ്രർഷിര്യസ്യ പുത്രോഽഥ ശൌനകഃ॥ 13-8-65 (81586)
ഏവം വിപ്രത്വമഗമദ്വീതഹവ്യോ നരാധിപഃ।
ഭൃഗോഃ പ്രസാദാദ്രാജേന്ദ്ര ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ॥ 13-8-66 (81587)
ഏഷ തേ കഥിതോ വംശോ രാജൻഗാർത്സമദോ മയാ।
വിസ്തരേണ മഹാരാജ കിമന്യദനുപൃച്ഛസി॥ ॥ 13-8-67 (81588)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ॥ 8 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-8-7 ശയ്യാതിരിതി വിശ്രുത ഇതി ട.ഘ.പാഠഃ॥ 7-8-10 തേ ചേതി ശേഷഃ॥ 7-8-12 വീതഹവ്യദായാദൈഃ। ഹൈഹയസ്യൈവ നാമാന്തരം വീതഹവ്യ ഇതി തത്പുത്രൈഃ॥ 7-8-13 വത്സാനാം വത്സവംശ്യാനാം രാജ്ഞാം॥ 7-8-19 വപ്രാന്തേ തടസമീപേ॥ 7-8-22 ദശതീർദശ സഹസ്രമിത്യർഥഃ॥ 7-8-27 പരിദ്യൂനഃ സർവതോനിരസ്തഃ॥ 7-8-32 സദ്യോ വവൃധേ ത്രയോദശവാർഷികോഽഭൂത് സദ്യശ്ച വേദാൻ ജഗൌ॥ 7-8-33 യോഗേന യോഗബലേന॥ 7-8-48 തസ്യ തംപ്രതി മാം ആഗതം ആചക്ഷത കഥയത॥ 7-8-58 ആഖ്യായികാതാത്പർഥമാഹ ഭൃഗോരിതി॥ 7-8-60 യത്ര ഗാർത്സമദം ബ്രഹ്മ ബ്രാഹ്മണൈഃ സമുദാഹൃതം। ഇതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
13.9. അധ്യായഃ 009
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനം ദൈവാദപി പുരുഷകാരസ്യ പ്രാബല്യപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിതാമഹ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവസാസ്ത്രവിശാരദ।
ദൈവേ പുരുഷകാരേ ച കിംസ്വിച്ഛ്രേഷ്ഠതരം ഭവേത്॥ 13-9-1 (81589)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-9-2x (6767)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
വസിഷ്ഠസ്യ ച സംവാദം ബ്രഹ്മണശ്ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-9-2 (81590)
ദൈവമാനുഷയോഃ കിംസ്വിത്കർമണോഃ ശ്രേഷ്ഠമിത്യുത।
പുരാ വസിഷ്ഠോ ഭഗവാൻപിതാമഹമപൃച്ഛത॥ 13-9-3 (81591)
തതഃ പദ്മോദ്ഭവോ രാജന്ദേവദേവഃ പിതാമഹഃ।
ഉവാച മധുരം വാക്യമർഥവദ്ധേതുഭൂഷിതം॥ 13-9-4 (81592)
`ബീജതോ ഹ്യങ്കുരോത്പത്തിരങ്കുരാത്പർണസംഭവഃ।
പർണാന്നാലാഃ പ്രസൂയന്തേ നാലാത്സ്കന്ധഃ പ്രവർതതേ॥ 13-9-5 (81593)
സ്കന്ധാത്പ്രവർതതേ പുഷ്പം പുഷ്പാത്സംവർധതേ ഫലം।
ഫലാന്നിർവർതതേ ബീജം ബീജാത്സ്യാത്സംഭവഃ പുനഃ'॥ 13-9-6 (81594)
നാബീജം ജായതേ കിഞ്ചിന്ന ബീജേനേ വിനാ ഫലം।
ബീജാദ്ബീജം പ്രഭവതി നാബീജം വിദ്യതേ ഫലം॥ 13-9-7 (81595)
യാദൃശം വപതേ ബീജം ക്ഷേത്രമാസാദ്യ വാപകഃ।
സുകൃതേ ദുഷ്കൃതേ വാഽപി താദൃശം ലഭതേ ഫലം॥ 13-9-8 (81596)
യഥാ ബീജം വിനാ ക്ഷേത്രമുപ്തം ഭവതി നിഷ്ഫലം।
തഥാ പുരുഷകാരേണ വിനാ ദൈവം ന സിധ്യതി॥ 13-9-9 (81597)
ക്ഷേത്രം പുരുഷകാരസ്തു ദൈവം ബീജമുദാഹൃതം।
ക്ഷേത്രബീജസമായോഗാത്തതഃ സസ്യം സമൃദ്ധ്യതേ॥ 13-9-10 (81598)
കർമണഃ ഫലനിർവൃത്തിം സ്വയമശ്നാതി കാരകഃ।
പ്രത്യക്ഷം ദൃശ്യതേ ലോകേ കൃതസ്യാപ്യകൃതസ്യ ച॥ 13-9-11 (81599)
ശുഭേന കർമണാ സൌഖ്യം ദുഃഖം പാപേന കർമണാ।
കൃതം സർവത്ര ലഭതേ നാകൃതം ഭുജ്യതേ ക്വചിത്॥ 13-9-12 (81600)
കൃതീ സർവത്ര ലഭതേ പ്രതിഷ്ഠാം ഭാഗ്യവീക്ഷിതഃ।
അകൃതീ ലഭതേ ഭ്രഷ്ടഃ ക്ഷതേ ക്ഷാരാവസേചനം॥ 13-9-13 (81601)
തപസാ രൂപസൌഭാഗ്യം രത്നാനി വിവിധാനി ച।
പ്രാപ്യതേ കർമണാ സർവം ന ദൈവാദകൃതാത്മനാ॥ 13-9-14 (81602)
തഥാ സ്വർഗശ്ച ഭോഗശ്ച നിഷ്ഠാ യാ ച മനീഷിതാ।
സർവം പുരുഷകാരേണ കൃതേനേഹോപലഭ്യതേ॥ 13-9-15 (81603)
ജ്യോതീംഷി ത്രിദശാ നാഗാ യക്ഷാശ്ചന്ദ്രാർകമാരുതാഃ।
സർവേ പുരുഷകാരേണ മാനുഷ്യാദ്ദേവതാം ഗതാഃ॥ 13-9-16 (81604)
അർഥോ വാ മിത്രവർഗോ വാ ഐശ്വര്യം വാ കുലാന്വിതം।
ശ്രീശ്ചാപി ദുർലഭാ ഭോക്തും തഥൈവാകൃതകർമഭിഃ॥ 13-9-17 (81605)
ശൌചേന ലഭതേ വിപ്രഃ ക്ഷത്രിയോ വിക്രമേണ തു।
വൈശ്യഃ പുരുഷകാരേണ ശൂദ്രഃ ശുശ്രൂഷയാ ശ്രിയം॥ 13-9-18 (81606)
നാദാതാരം ഭജന്ത്യർഥാ ന ക്ലീബം നാപി നിഷ്ക്രിയം।
നാകർമശീലം നാശൂരം തഥാ നൈവാതപസ്വിനം॥ 13-9-19 (81607)
യേന ലോകാസ്ത്രയഃ സൃഷ്ടാ ദൈത്യാഃ സർവാശ്ച ദേവതാഃ।
സ ഏഷ ഭഗവാന്വിഷ്ണുഃ സമുദ്രേ തപ്യതേ തപഃ॥ 13-9-20 (81608)
സ്വം ചേത്കർമഫലം ന സ്യാത്സർവമേവാഫലം ഭവേത്।
ലോകോ ദൈവം സമാലക്ഷ്യ ഉദാസീനോ ഭവേദ്യദി॥ 13-9-21 (81609)
അകൃത്വാ മാനുഷം കർമ യോ ദൈവമനുവർതതേ।
വൃഥാ ശ്രാംയതി സംപ്രാപ്യ പതിം ക്ലീബമിവാംഗനാ॥ 13-9-22 (81610)
ന തഥാ മാനുഷേ ലോകേ ഫലമസ്തി ശുഭാശുഭേ।
യഥാ ത്രിദശലോകേ ഹി ഫലമൽപേന ജായതേ॥ 13-9-23 (81611)
കൃതഃ പുരുഷകാരസ്തു ദൈവമേവാനുവർതതേ।
ന ദൈവമകൃതേ കിഞ്ചിത്കസ്യചിദ്ദാതുമർഹതി॥ 13-9-24 (81612)
യഥാ സ്ഥാനാന്യനിത്യാനി ദൃശ്യന്തേ ദൈവതേഷ്വപി।
കഥം കർമ വിനാ ദൈവം സ്ഥാസ്യതി സ്ഥാപയിഷ്യതഃ॥ 13-9-25 (81613)
ന ദൈവതാനി ലോകേഽസ്മിന്വ്യാപാരം യാന്തി കസ്യചിത്।
വ്യാസംഗം ജനയന്ത്യുഗ്രമാത്മാഭിഭവശങ്കയാ॥ 13-9-26 (81614)
ഋഷീണാം ദേവതാനാം ച സദാ ഭവതി വിഗ്രഹഃ।
കസ്യ വാചാ ഹ്യദൈവം സ്യാദ്യതോ ദൈവം പ്രവർതതേ॥ 13-9-27 (81615)
കഥം തസ്യ സമുത്പത്തിര്യതോ ദൈവം പ്രവർതതേ।
ഏവം ത്രിദശലോകേഽപി പ്രാപ്യതേ പരമം സുഖം॥ 13-9-28 (81616)
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ബന്ധുരാത്മൈവ രിപുരാത്മനഃ।
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനഃ സാക്ഷീ കൃതസ്യാപ്യകൃതസ്യ ച॥ 13-9-29 (81617)
കൃതം ച വികൃതം കിഞ്ചിത്സിദ്ധ്യതേ ഗുരുകർമണാ।
സുകൃതം ദുഷ്കൃതം കർമ അകൃതാർഥം പ്രപദ്യതേ॥ 13-9-30 (81618)
ദേവാനാം ശരണം പുണ്യം സർവം പുണ്യൈരവാപ്യതേ।
പുണ്യഹീനം നരം പ്രാപ്യ കിം ദൈവം പ്രകരിഷ്യതി॥ 13-9-31 (81619)
പുരാ യയാതിർവിഭ്രഷ്ടശ്ച്യാവിതഃ പതിതഃ ക്ഷിതൌ।
പുനരാരോപിതഃ സ്വർഗം ദൌഹിത്രൈഃ പുണ്യകർമഭിഃ॥ 13-9-32 (81620)
പുരൂരവാശ്ച രാജർഷിർദ്വിജൈരഭിഹിതഃ പുരാ।
ഐല ഇത്യഭിവിഖ്യാതഃ സ്വർഗം പ്രാപ്തോ മഹീപതിഃ॥ 13-9-33 (81621)
അശ്വമേധാദിഭിര്യജ്ഞൈഃ സത്കൃതഃ കോസലാധിപഃ।
മഹർഷിശാപാത്സൌദാസഃ പുരുഷാദത്വമാഗതഃ॥ 13-9-34 (81622)
അശ്വത്ഥാമാ ച രാമശ്ച മുനിപുത്രൌ ധനുർധരൌ।
ന ഗച്ഛതഃ സ്വർഗലോകം വേദദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-9-35 (81623)
വസുര്യജ്ഞശതൈരിഷ്ട്വാ ദ്വിതീയ ഇവ വാസവഃ।
മിഥ്യാഭിധാനേനൈകേന രസാതലതലം ഗതഃ॥ 13-9-36 (81624)
ബലിർവൈരോചനിർബദ്ധോ ധർമപാശേന ദൈവതൈഃ।
വിഷ്ണോഃ പുരുഷകാരേണ പാതാലസദനഃ കൃപഃ॥ 13-9-37 (81625)
ശക്രസ്യാഥ രഥോപസ്ഥേ വിഷ്ഠിതോ ജനമേജയഃ।
ദ്വിജസ്ത്രീണാം വധം കൃത്വാ കിം ദൈവേന ന വാരിതഃ॥ 13-9-38 (81626)
അജ്ഞാനാദ്ബ്രാഹ്മണം ഹത്വാ സ്പൃഷ്ടോ ബാലവധേന ച।
വൈശംപായനവിപ്രർഷിഃ കിം ദൈവേന ന വാരിതഃ॥ 13-9-39 (81627)
ഗോപ്രദാനേന മിഥ്യാ ച ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ മഹാമഖേ।
പുരാ നൃഗശ്ച രാജർഷിഃ കൃകലാസത്വമാഗതഃ॥ 13-9-40 (81628)
ധുന്ധുമാരശ്ച രാജർഷിഃ സത്രേഷ്വേവ ജരാം ഗതഃ।
പ്രീതിദായം പരിത്യജ്യ സുഷ്വാപ സ ഗിരിവ്രജേ॥ 13-9-41 (81629)
പാണ്ഡവാനാം ഹൃതം രാജ്യം ധാർതരാഷ്ട്രൈർമഹാബലൈഃ।
പുനഃ പ്രത്യാഹൃതം ചൈവ ന ദൈവാദ്ഭുജസംശ്രയാത്॥ 13-9-42 (81630)
തപോനിയമസംയുക്താ മുനയഃ സംശിതവ്രതാഃ।
കിം തേ ദൈവബലാച്ഛാപമുത്സൃജന്തേ ന കർമണാ॥ 13-9-43 (81631)
പാപമുത്സൃജതേ ലോകേ സർവം പ്രാപ്യ സുദുർലഭം।
ലോഭമോഹസമാപന്നം ന ദൈവം ത്രായതേ നരം॥ 13-9-44 (81632)
യഥാഽഽഗ്നിഃ പവനോദ്ഭൂതഃ സുസൂക്ഷ്മോഽപി മഹാൻഭവേത്।
തഥാ കർമസമായുക്തം ദൈവം സാധു വിവർധതേ॥ 13-9-45 (81633)
യഥാ തൈലക്ഷയാദ്ദീപഃ പ്രംലാനിമുപഗച്ഛതി।
തഥാ കർമക്ഷയാദ്ദൈവം പ്രംലാനിമുപഗച്ഛതി॥ 13-9-46 (81634)
വിപുലമപി ധനൌഘം പ്രാപ്യ ഭോഗാന്ത്രിയോ വാ
പുരുഷ ഇഹ ന ശക്തഃ കർമഹീനോ ഹി ഭോക്തും।
സുവിഹിതമപി ചാർഥം ദൈവതേ രക്ഷ്യമാണം
പുരുഷ ഇഹ മഹാത്മാ പ്രാപ്നുതേ നിത്യയുക്തഃ॥ 13-9-47 (81635)
വ്യയഗുമപി സാധും കർമണാ സംശ്രയന്തേ
ഭവതീ മനുജലോകാദ്ദൈവലോകോ വിശിഷ്ടഃ।
ബഹുതരസുസമൃദ്ധ്യാ മാനുഷാണാം ഗൃഹാണി
പിതൃവനഭവനാഭം ദൃശ്യതേ ചാമരാണാം॥ 13-9-48 (81636)
ന ച ഫലതി വികർമാ ജീവലോകേ ന ദൈവം
വ്യപനയതി വിമാർഗം നാസ്തി ദൈവേ പ്രഭുത്വം।
ഗുരുമിവ കൃതമഗ്ര്യം കർമ സംയാതി ദൈവം
നയതി പുരുഷകാരഃ സഞ്ചിതസ്തത്രതത്ര॥ 13-9-49 (81637)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം മയാ വൈ മുനിസത്തമ।
ഫലം പുരുഷകാരസ്യ സദാ സന്ദൃശ്യ തത്ത്വതഃ॥ 13-9-50 (81638)
അഭ്യുത്ഥാനേന ദൈവസ്യ സമാരബ്ധേന കേനചിത്।
വിധിനാ കർമണാ ചൈവ സ്വർഗമാർഗമവാപ്നുയാത്॥ ॥ 13-9-51 (81639)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി നവമോഽധ്യായഃ॥ 9 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-9-13 നാകൃതീ ലഭതേഽഭീഷ്ടം ക്ഷിതിഃ ക്ഷീരാവസേചനമിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-9-16 ചന്ദ്രാർകതാരകാ ഇതി ധ.പാഠഃ। 7-9-18 ലഭതേ ശ്രിയമിതി സർവത്ര സംബന്ധഃ॥ 7-9-24 അകൃതേ കർമാഭാവേ സതി॥ 7-9-26 വ്യാപാരം പുണ്യരൂപം യാന്തി അനുമോദന്തേ। ഉഗ്രം ധർമവിഘ്നകരം। ഏവം സഞ്ജനയന്ത്യുഗ്രാ ആത്മനിർഭയശങ്കയേതി ധ.പാഠഃ॥ 7-9-27 യദ്യപ്യേവം കർമപരത്വം ദേവർഷീണാമസ്തി തഥാപി അദൈവം ദൈവാഭാവോ ന വക്തും ശക്യ ഇത്യർഥഃ॥ 7-9-28 യതോ യസ്മാദ്ദൈവം പ്രവർതതേ തസ്യ കർമണോഽപി ദൈവം വിനാ കഥമുത്പത്തിഃ സ്യാന്ന കഥമപി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
13.10. അധ്യായഃ 010
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശുഭാശുഭകർമഫലപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കർമണാം ച സമസ്താനാം ഫലിനാം ഭരതർഷഭ।
ഫലാനി മഹതാം ശ്രേഷ്ട പ്രബ്രൂഹി പരിപൃച്ഛതഃ॥ 13-10-1 (81640)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-10-2x (6768)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി യൻമാം പൃച്ഛസി ഭാരത।
രഹസ്യം യദൃഷീണാം തു തച്ഛൃണുഷ്വ യുധിഷ്ഠിര।
യാ ഗതിഃ പ്രാപ്യതേ യേന പ്രേത്യഭാവേ ചിരേപ്സിതാ॥ 13-10-2 (81641)
യേനയേന ശരീരേണ യദ്യത്കർമ കരോതി യഃ।
തേനതേന ശരീരേണ തത്തത്ഫലമുപാശ്നുതേ॥ 13-10-3 (81642)
യസ്യാംയസ്യാമവസ്ഥായാം യത്കരോതി ശുഭാശുഭം।
തസ്യാന്തസ്യാമവസ്ഥായാം ഭുങ്ക്തേ ജൻമനിജൻമനി॥ 13-10-4 (81643)
ന നശ്യതി കൃതം കർമ ചിത്തപഞ്ചേന്ദ്രിയൈരിഹ।
തേ ഹ്യസ്യ സാക്ഷിണോ നിത്യം ഷഷ്ഠ ആത്മാ ശുഭാശുഭേ॥ 13-10-5 (81644)
ചക്ഷുർദദ്യാൻമനോ ദദ്യാദ്വാചം ദദ്യാച്ച സൂനൃതാം।
അനുവ്രജേദുപാസീത സ യജ്ഞഃ പഞ്ചദക്ഷിണഃ॥ 13-10-6 (81645)
യോ ദദ്യാദപരിക്ലിഷ്ടമന്നമധ്വനി വർതതേ।
ശ്രാന്തായാദൃഷ്ടപൂർവായ തസ്യ പുണ്യഫലം മഹത്॥ 13-10-7 (81646)
സ്ഥണ്ഡിലേഷു ശയാനാനാം ഗൃഹാണി ശയനാനി ച।
ചീരവൽകലസംവീതേ വാസാംസ്യാഭരണാനി ച॥ 13-10-8 (81647)
വാഹനാനി ച യാനാനി യോഗാത്മനി തപോധനേ।
അഗ്നീനുപശയാനസ്യ രാജ്ഞഃ പൌരുഷമേവ ച॥ 13-10-9 (81648)
രസാനാം പ്രതിസംഹാരേ സൌഭാഗ്യമനുഗച്ഛതി।
ആമിഷപ്രതിസംഹാരേ പശൂൻപുത്രാംശ്ച വിന്ദതി॥ 13-10-10 (81649)
അവാക്ശിരാസ്തു യോ ലംബേദുദവാസം ച യോ വസേത്।
മണ്ഡൂകശായീ ച നരോ ലഭതേ ചേപ്സിതാം ഗതിം॥ 13-10-11 (81650)
പാദ്യമാസനമേവാഥ ദീപമന്നം പ്രതിശ്രയം।
ദദ്യാദതിഥിപൂജാർഥം സ യജ്ഞഃ പഞ്ചദക്ഷിണഃ॥ 13-10-12 (81651)
വീരാസനം വീരശയ്യാം വീരസ്ഥാനമുപാസതഃ।
അക്ഷയാസ്തസ്യ വൈ ലോകാഃ സർവകാമഗമാസ്തഥാ॥ 13-10-13 (81652)
ധനം ലഭേത ദാനേന മൌനേനാജ്ഞാം വിശാംപതേ।
ഉപഭോഗാംശ്ച തപസാ ബ്രഹ്മചര്യേണ ജീവിതം॥ 13-10-14 (81653)
രൂപമൈശ്വര്യമാരോഗ്യമഹിംസാഫലമശ്നുതേ।
ഫലമൂലാശിനോ രാജ്യം സ്വർഗഃ പർണാശിനാം ഭവേത്॥ 13-10-15 (81654)
പ്രായോപവേശിനോ രാജൻസർവത്ര സുഖമുച്യതേ।
ഗവാഢ്യഃ ശാകദീക്ഷായാം സ്വർഗഗാമീ തൃണാശനഃ॥ 13-10-16 (81655)
സ്ത്രിയസ്ത്രിഷവണം സ്നാത്വാ വായും പീത്വാ ക്രതും ലഭേത്।
സ്വർഗം സത്യേന ലഭതേ ദീക്ഷയാ കുലമുത്തമം॥ 13-10-17 (81656)
സലിലാശീ ഭവേദ്യസ്തു സദാഗ്നിഃ സംസ്കൃതോ ദ്വിജഃ।
മരുത്സാധയതോ രാജ്യം നാകപൃഷ്ഠമനാശിനേ॥ 13-10-18 (81657)
ഉപവാസം ച ദീക്ഷായാമഭിഷേകം ച പാർഥിവ।
കൃത്വാ ദ്വാദശവർഷാണി വീരസ്ഥാനാദ്വിശിഷ്യതേ॥ 13-10-19 (81658)
അധീത്യ സർവവേദാന്വൈ സദ്യോ ദുഃഖാദ്വിമുച്യതേ।
`തത്പാഠധാരണാത്സ്വർഗമർഥജ്ഞാനാത്പരാം ഗതിം॥ 13-10-20 (81659)
വിതൃഷ്ണാനാം വേദജപാത്സ്വർഗമോക്ഷഫലം സ്മൃതം।'
മാനസം ഹി ചരന്ധർമ സ്വർഗലോകമുപാശ്നുതേ॥ 13-10-21 (81660)
യാ ദുസ്ത്യജാ ദുർമതിഭിര്യാ ന ജീര്യതി ജീര്യതഃ।
യോസൌപ്രാണാന്തികോരോഗസ്താന്തൃഷ്ണാം ത്യജതഃ സുഖം॥ 13-10-22 (81661)
യഥാ ധേനുസഹസ്രേഷു വത്സോ വിന്ദതി മാതരം।
ഏവം പൂർവകൃതം കർമ കർതാരമനുഗച്ഛതി॥ 13-10-23 (81662)
അചോദ്യമാനാനി യഥാ പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
സ്വകാലം നാതിവർതന്തേ തഥാ കർമ പുരാകൃതം॥ 13-10-24 (81663)
ജീര്യന്തി ജീര്യതഃ കേശാ ദന്താ ജീര്യന്തി ജീര്യതഃ।
ചക്ഷുഃ ശ്രോത്രേ ച ജീര്യേതേ തൃഷ്ണൈകാ ന തു ജീര്യതേ॥ 13-10-25 (81664)
യേന പ്രീണന്തി പിതരസ്തേന പ്രീതഃ പ്രജാപതിഃ।
മാതാ ച യേന പ്രീണാതി പൃഥിവീ തേന പൂജിതാ।
യേന പ്രീണാത്യുപാധ്യായസ്തേന സ്യാദ്ബ്രഹ്മ പൂജിതം॥ 13-10-26 (81665)
സർവേ തസ്യാദൃതാ ധർമാ യസ്യൈതേ ത്രയ ആദൃതാഃ।
അനാദൃതാസ്തു യസ്യൈതേ സർവാസ്തസ്യാഫലാഃ ക്രിയാഃ॥ 13-10-27 (81666)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-10-28x (6769)
ഭീഷ്മസ്യൈതദ്വചഃ ശ്രുത്വാ വിസ്മിതാഃ കുരുപുംഗവാഃ।
ആസൻപ്രഹൃഷ്ടമനസഃ പ്രീതിമന്തോഽഭവംസ്തദാ॥ 13-10-28 (81667)
യൻമന്ത്രേ ഭവതി വൃഥോപയുജ്യമാനേ
യത്സോമേ ഭവതി വൃഥാഽഭിഷൂയമാണേ।
യച്ചാഗ്നൌ ഭവതി വൃഥാഽഭിഹൂയമാനേ
തത്സർവം ഭവതി വൃഥാഽഭിധീയമാനേ॥ 13-10-29 (81668)
ഇത്യേതദൃഷിണാ പ്രോക്തമുക്തവാനസ്മി ഭാരത।
ശുഭാശുഭഫലപ്രാപ്തൌ കിമതഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-10-30 (81669)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ॥ 10 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-10-2 ഗതിഃ ഫലം। യേന കർമണാ। പ്രേത്യഭാവേ മരണോത്തരം ദേഹാന്തരപ്രാപ്തൌ॥ 7-10-5 അസ്യ കർതുഃ॥ 7-10-6 ദദ്യാദഭ്യാഗതായേതി ശേഷഃ॥ 7-10-8 വാനപ്രസ്ഥധർമാണാം ഫലാന്യാഹ സ്ഥണ്ഡിലേഷ്വിത്യാദിനാ॥ 7-10-9 യോഗാത്മനി യോഗയുക്തചിത്തേ॥ 7-10-11 സതതം ചൈകശായീ യഃ സ ഇതി ഝ.പാഠഃ। തത്ര ഏകശായീ ബ്രഹ്മചര്യവാൻ॥ 7-10-13 വീരാ ആസതേഽസ്മിന്നിതി വീരാസനം രണദേശം ഉപേത്യ വീരശയ്യാം തത്ര ദീർഘനിദ്രാം ച പ്രാപ്യ വീരസ്ഥാനം സ്വർഗലോകം॥ 7-10-14 ആജ്ഞാമവിച്ഛിന്നാമിതി ശേഷഃ। തപസാ കൃച്ഛ്രാദിനാ ജീവിതമായുഃ॥ 7-10-16 ശാകദീക്ഷായാം ശാകമാത്രാശനനിയമേ॥ 7-10-17 ക്രതും സങ്കൽപം സത്യസങ്കൽപത്വമിതി യാവത്। ദീക്ഷയാ യജ്ഞേന॥ 7-10-18 സദാഗ്നിഃ അവിച്ഛിന്നാഗ്നിഹോത്രഃ॥ 7-10-19 അഭിഷേകം തീർഥാടനം। വീരസ്ഥാനാത്സ്വർഗാദപി വിശിഷ്യതേ॥ 7-10-22 മാനസം ധർമം വിവൃണോതി യേതി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
13.11. അധ്യായഃ 011
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശുകവാസവസംവാദാനുവാദേനാനൃശംസ്യപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ആനൃശംസ്യസ്യ ധർമജ്ഞ ഗുണാൻഭക്തജനസ്യ ച।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി ധർമജ്ഞ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-11-1 (81670)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-11-2x (6770)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
വാസവസ്യ ച സംവാദം ശുകസ്യ ച മഹാത്മനഃ॥ 13-11-2 (81671)
വിഷയേ കാശിരാജസ്യ ഗ്രാമാന്നിഷ്ക്രംയ ലുബ്ധകഃ।
സവിഷം കാണ്ഡമാദായ മൃഗയാമാസ വൈ മൃഗം॥ 13-11-3 (81672)
തത്ര ചാമിഷലുബ്ധേന ലുബ്ധകേന മഹാവനേ।
അവിദൂരേ മൃഗാന്ദൃഷ്ട്വാ ബാണഃ പ്രതിസമാഹിതഃ॥ 13-11-4 (81673)
തേന ദുർവാരിതാസ്ത്രേണ നിമിത്തചപലേഷുണാ।
മഹാന്വനതരുസ്തത്ര വിദ്ധോ മൃഗജിഘാംസയാ॥ 13-11-5 (81674)
സ തീക്ഷ്ണവിഷദിഗ്ധേന ശരേണാതിബലാത്ക്ഷതഃ।
ഉത്സൃജ്യ ഫലപത്രാണി പാദപഃ ശോഷമാഗതഃ॥ 13-11-6 (81675)
തസ്മിന്വൃക്ഷേ തഥാഭൂതേ കോടരേഷു ചിരോഷിതഃ।
ന ജഹാതി ശുകോ വാസം തസ്യ ഭക്ത്യാ വനസ്പതേഃ॥ 13-11-7 (81676)
നിഷ്പ്രചാരോ നിരാഹാരോ ഗ്ലാനഃ ശിഥിലവാഗപി।
കൃതജ്ഞഃ സഹ വൃക്ഷേണ ധർമാത്മാ സോപ്യശുഷ്യത॥ 13-11-8 (81677)
തമുദാരം മഹാസത്വമതിമാനുഷചേഷ്ടിതം।
സമദുഃഖസുഖം ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മിതഃ പാകശാസനഃ॥ 13-11-9 (81678)
തതശ്ചിന്താമുപഗതഃ ശക്രഃ കഥമയം ദ്വിജഃ।
തിര്യഗ്യോനാവസംഭാവ്യമാനൃശംസ്യമവസ്ഥിതഃ॥ 13-11-10 (81679)
അഥവാ നാത്ര ചിത്രം ഹീത്യഭവദ്വാസവസ്യ തു।
പ്രാണിനാമപി സർവേഷാം സർവം സർവത്ര ദൃശ്യതേ॥ 13-11-11 (81680)
തതോ ബ്രാഹ്മണവേഷേണി മാനുഷം രൂപമാസ്ഥിതഃ।
അവതീര്യ മഹീം ശക്രസ്തം പക്ഷിണമുവാച ഹ॥ 13-11-12 (81681)
ശുക ഭോ പക്ഷിണാംശ്രേഷ്ഠ ദാക്ഷേയീ സുപ്രജാസ്ത്വയാ।
പൃച്ഛേ ത്വാം ശുകമേനം ത്വം കസ്മാന്ന ത്യജസി ദ്രുമം॥ 13-11-13 (81682)
അഥ പൃഷ്ടഃ ശുകഃ പ്രാഹ മൂർധ്നാ സമഭിവാദ്യ തം।
സ്വാഗതം ദേവരാജ ത്വം വിജ്ഞാതസ്തപസാ മയാ॥ 13-11-14 (81683)
തതോ ദശശതാക്ഷേണ സാധുസാധ്വിതി ഭാഷിതം।
അഹോ വിജ്ഞാനമിത്യേവം മനസാ പൂജിതസ്തതഃ॥ 13-11-15 (81684)
തമേവം ശുഭകർമാണം ശുകം പരമധാർമികം।
ജാനന്നപി ച തത്പാപം പപ്രച്ഛ ബലസൂദനഃ॥ 13-11-16 (81685)
നിഷ്പത്രമഫലം ശുഷ്കമശരണ്യം പതത്ത്രിണാം।
കിമർഥം സേവസേ വൃക്ഷം യദാ മഹദിദം വനം॥ 13-11-17 (81686)
അന്യേഽപി ബഹവോ വൃക്ഷാഃ പത്രസഞ്ഛന്നകോടരാഃ।
ശുഭാഃ പര്യാപ്തസഞ്ചാരാ വിദ്യന്തേഽസ്മിൻമഹാവനേ॥ 13-11-18 (81687)
ഗതായുഷമസാമർഥ്യം ക്ഷീണസാരം ഹതശ്രിയം।
വിമൃശ്യ പ്രജ്ഞയാ ധീര ജഹീമം ഹ്യസ്ഥിരം ദ്രുമം॥ 13-11-19 (81688)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-11-20x (6771)
തദുപശ്രുത്യ ധർമാത്മാ ശുകഃ ശക്രേണ ഭാഷിതം।
സുദീർഘമതിനിഃശ്വസ്യ ദീനോ വാക്യമുവാച ഹ॥ 13-11-20 (81689)
അനതിക്രമണീയാനി ദൈവതാനി ശചീപതേ।
യത്രാഭവംസ്തത്ര ഭവാംസ്തന്നിബോധ സുരാധിപ॥ 13-11-21 (81690)
അസ്മിന്നഹം ദ്രുമേ ജാതഃ സാധുഭിശ്ച ഗുണൈര്യുതേ।
ചാലഭാവേന സംഗുപ്തഃ ശത്രുഭിശ്ച ന ധർഷിതഃ॥ 13-11-22 (81691)
കിമനുക്രോശ്യം വൈഫല്യമുത്പാദയസി മേഽനഘ।
`അനുരക്തസ്യ ഭക്തസ്യ സംസ്പൃശേ ന ച പാവകം।'
ആനൃശംസ്യാഭിയുക്തസ്യ ഭക്തസ്യാനന്യഗസ്യ ച॥ 13-11-23 (81692)
അനുക്രോശോ ഹി സാധൂനാം മഹദ്ധർമസ്യ ലക്ഷണം।
അനുക്രോശശ്ച സാധൂനാം സദാ പ്രീതിം പ്രയച്ഛതി॥ 13-11-24 (81693)
ത്വമേവ ദൈവതൈഃ സർവൈഃ പൃച്ഛ്യസേ ധർമസംശയാത്।
അതസ്ത്വം ദേവദേവാനാമാധിപത്യേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 13-11-25 (81694)
നാർഹസേ മാം സഹസ്രാക്ഷ ദ്രുമം ത്യാജയിതും ചിരാത്।
സമസ്ഥമുപജീവന്വൈ വിഷമസ്ഥം കഥം ത്യജേത്॥ 13-11-26 (81695)
തസ്യ വാക്യേന സൌംയേന ഹർഷിതഃ പാകശാസനഃ।
ശുകം പ്രോവാച ധർമജ്ഞമാനൃശംസ്യേന തോഷിതഃ॥ 13-11-27 (81696)
വരം വൃണീഷ്വേതി തദാ സ ച വവ്രേ വരം ശുകഃ।
ആനൃശംസ്യപരോ നിത്യം തസ്യ വൃക്ഷസ്യ സംഭവം॥ 13-11-28 (81697)
വിദിത്വാ ച ദൃഢാം ഭക്തിം താം ശുകേ ശീലസംപദം।
പ്രീതഃ ക്ഷിപ്രമഥോ വൃക്ഷമമൃതേനാവസിക്തവാൻ॥ 13-11-29 (81698)
തതഃ ഫലാനി പത്രാണി ശാഖാശ്ചാപി മനോഹരാഃ।
ശുകസ്യ ദൃഢഭക്തിത്വാച്ഛ്രീമത്താം പ്രാപ സ ദ്രുമഃ॥ 13-11-30 (81699)
ശുകശ്ച കർമണാ തേന ആനൃശംസ്യകൃതേന വൈ।
ആയുഷോന്തേ മഹാരാജ പ്രാപ ശക്രസലോകതാം॥ 13-11-31 (81700)
ഏവമേവ മനുഷ്യേന്ദ്ര ഭക്തിമന്തം സമാശ്രിതഃ।
സർവാർഥസിദ്ധിം ലഭതേ ശുകം പ്രാപ്യ യഥാ ദ്രുമഃ॥ ॥ 13-11-32 (81701)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ॥ 11 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-11-3 വിഷയേ ദേശേ। കാണ്ഡം ബാണം॥ 7-11-4 തത്ര മൃഗയായാം॥ 7-11-5 ദുർവാരിതാസ്ത്രേണ ദുർവാര്യശസ്ത്രേണ। നിമിത്താല്ലക്ഷ്യാച്ചപലശ്ചലിത ഇഷുര്യസ്യ തേന। നിമിത്തവിഫലേഷുണേതി ധ. പാഠഃ॥ 7-11-6 ദിഗ്ധേന ലിപ്തേന॥ 7-11-10 ദ്വിജഃ പക്ഷീ। ആനൃശംസ്യ പരദുഃഖേന ദുഃഖിത്വം॥ 7-11-11 സർവേഷാം നൃതിര്യഗാദീനാം। സർവത്ര ജാതൌ। സർവം കൃപാഽനൈഷ്ടുര്യാദികം ദൃശ്യതേ ഇതി വാസവസ്യ ബുദ്ധിരഭവദിതി സംബന്ധഃ॥ 7-11-13 ദാക്ഷേയോ ദക്ഷദൌഹിത്രീ ശുകീനാമ॥ 7-11-14 തപസാ ജ്ഞാനദൃഷ്ട്യാ॥ 7-11-23 അനുക്രോശ്യ കൃപായിത്വാ। വൈഫല്യം ജൻമന ഇതി ശേഷഃ॥ 7-11-25 സംശയാത് സംശയം പ്രാപ്യ। അതഃ സംശയച്ഛേത്തൃത്വാത്॥ 7-11-28 സംഭവം സംയഗൌശ്വര്യം വരം വവ്രേ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
13.12. അധ്യായഃ 012
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യഥൈവ തേ നമസ്കാര്യാഃ പ്രോക്താഃ ശക്രേണ മാനദ।
ഏതൻമേ സർവമാചക്ഷ്വ യേഭ്യഃ സ്പൃഹയസേ നൃപഃ॥ 13-12-1 (81702)
ഉത്തമാപദ്ഗതസ്യാപി യത്ര തേ വർതതേ മനഃ।
മനുഷ്യലോകേ സർവസ്മിന്യദമുത്രേഹ ചാപ്യുത॥ 13-12-2 (81703)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-12-3x (6772)
സ്പൃഹയാമി ദ്വിജാതിഭ്യോ യേഷാം ബ്രഹ്മ പരം ധനം।
യേഷാം സംപ്രത്യയഃ സ്വർഗസ്തപഃസ്വാധ്യായസാധനം॥ 13-12-3 (81704)
യേഷാം ബാലാശ്ച വൃദ്ധാശ്ച പിതൃപൈതാമഹീം ധുരം।
ഉദ്വഹന്തി ന സീദന്തി തേഭ്യോ വൈ സ്പൃഹയാംയഹം॥ 13-12-4 (81705)
വിദ്യാസ്വഭിവിനീതാനാം ദാന്താനാം മൃദുഭാഷിണാം।
ശ്രുതവൃത്തോപപന്നാനാം സദാഽക്ഷരവിദാം സതാം॥ 13-12-5 (81706)
സംസത്സു വദതാം താത ഹംസാനാമിവ സംഘശഃ।
മംഗല്യരൂപാ രുചിരാ ദിവ്യജീമൂതനിഃസ്വനാഃ॥ 13-12-6 (81707)
സംയഗുച്ചരിതാ വാചഃ ശ്രൂയന്തേ ഹി യുധിഷ്ഠിര।
ശുശ്രൂഷമാണേ നൃപതൌ പ്രേത്യ ചേഹ സുഖാവഹാഃ॥ 13-12-7 (81708)
യേ ചാപി തേഷാം ശ്രോതാരഃ സദാ സദസി സംമതാഃ।
വിജ്ഞാനഗുണസംപന്നാസ്തേഭ്യശ്ച സ്പൃഹയാംയഹം॥ 13-12-8 (81709)
സുസംസ്കൃതാനി പ്രയതാഃ ശുചീനി ഗുണവന്തി ച।
ദദത്യന്നാനി തൃപ്ത്യർഥം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യുധിഷ്ഠര।
യേ ചാപി സതതം രാജംസ്തേഭ്യശ്ച സ്പൃഹയാംയഹം॥ 13-12-9 (81710)
ശക്യം ഹ്യേവാഹവേ യോദ്ധും ന ദാതുമനസൂയിതും॥ 13-12-10 (81711)
ശൂരാ വീരാശ്ച ശതശഃ സന്തി ലോകേ യുധിഷ്ഠിര।
തേഷാം സംഖ്യായമാനാനാം ദാനശൂരോ വിശിഷ്യതേ॥ 13-12-11 (81712)
`ഭദ്രം തു ജൻമ സംപ്രാപ്യ ഭൂയോ ബ്രാഹ്മണകോ ഭവേത്।
ബന്ധുമധ്യേ കുലേ ജാതഃ സുദുരാപമവാപ്നുയാത്॥' 13-12-12 (81713)
ധന്യഃ സ്യാം യദ്യഹം ഭൂയഃ സൌംയബ്രാഹ്മണകോപി വാ।
കുലേ ജാതോ ധർമഗതിസ്തപോവിദ്യാപരായണഃ॥ 13-12-13 (81714)
ന മേ ത്വത്തഃ പ്രിയതരോ ലോകേഽസ്മിൻപാണ്ഡുനന്ദന।
ത്വത്തശ്ചാപി പ്രിയതരാ ബ്രാഹ്മണാ ഏവ ഭാരത॥ 13-12-14 (81715)
യഥാ മമ പ്രിയതമാസ്ത്വത്തോ വിപ്രാഃ കുരൂത്തമ।
തേന സത്യേന ഗച്ഛേയം ലോകാന്യത്ര സ ശന്തനുഃ॥ 13-12-15 (81716)
ന മേ പിതാ പ്രിയതരോ ബ്രഹ്മണേഭ്യസ്തഥാഽഭവത്।
ന മേ പിതുഃ പിതാ വാഽപി യേ ചാന്യേഽപി സുഹൃഞ്ജനാഃ॥ 13-12-16 (81717)
ന ഹി മേ വൃജിനം കിഞ്ചിദ്വിദ്യതേ ബ്രാഹ്മണേഷ്വിഹ।
അണു വാ യദി വാ സ്ഥൂലം വിദ്യതേ സാധുകർമസു॥ 13-12-17 (81718)
കർമണാ മനസാ വാഽപി വാചാ വാഽപി പരന്തപ।
യൻമേ കൃതം ബ്രാഹ്മണേഭ്യസ്തേനാദ്യ ന തപാംയഹം॥ 13-12-18 (81719)
ബ്രഹ്മണ്യ ഇതി മാമാഹുസ്തയാ വാചാഽസ്മി തോഷിതഃ।
ഏതദേവ പവിത്രേഭ്യഃ സർവേഭ്യഃ പരമം സ്മൃതം॥ 13-12-19 (81720)
പശ്യാമി ലോകാനമലാഞ്ശുചീൻബ്രാഹ്മണതോഷണാത്।
തേഷു മേ താത ഗന്തവ്യമഹ്നായ ച ചിരായ ച॥ 13-12-20 (81721)
യഥാ ഭർത്രാശ്രയോ ധർമഃ സ്ത്രീണാം ലോകേ യുദിഷ്ഠിര।
സ ദേവഃ സാ ഗതിർനാന്യാ ക്ഷത്രിയസ്യ തഥാ ദ്വിജാഃ॥ 13-12-21 (81722)
ക്ഷത്രിയഃ ശതവർഷീ ച ദശവർഷീ ദ്വിജോത്തമഃ।
പിതാപുത്രൌ ച വിജ്ഞേയൌ തയോർഹി ബ്രാഹ്മണോ ഗുരുഃ॥ 13-12-22 (81723)
നാരീ തു പത്യഭാവേ വൈ ദേവരം കുരുതേ പതിം।
പൃഥിവീ ബ്രാഹ്മണാലാഭേ ക്ഷത്രിയം കുരുതേ പതിം॥ 13-12-23 (81724)
`ബ്രാഹ്മണാനുജ്ഞയാ ഗ്രാഹ്യം രാജ്യം ച സപുരോഹിതൈഃ।
തദ്രക്ഷണേന സ്വർഗോഽസ്യ തത്കോപാന്നരകോഽക്ഷയഃ॥' 13-12-24 (81725)
പുത്രവച്ചൈവ തേ രക്ഷ്യാ ഉപാസ്യാ ഗുരുവച്ച തേ।
അഗ്നിവച്ചോപചാര്യാ വൈ ബ്രാഹ്മണാഃ കുരുസത്തം॥ 13-12-25 (81726)
ഋജുൻസതഃ സത്യശീലാൻസർവഭൂതഹിതേ രതാൻ।
ആശീവിഷാനിവ ക്രുദ്ധാന്ദ്വിജാൻപരിചരേത്സദാ॥ 13-12-26 (81727)
തേജസസ്തപസശ്ചൈവ നിത്യം ബിഭ്യേദ്യുധിഷ്ഠിര।
ഉഭേ ചൈതേ പരിത്യാജ്യേ തേജശ്ചൈവ തപസ്തഥാ॥ 13-12-27 (81728)
വ്യവസായസ്തയോഃ ശീഘ്രമുഭയോരേവ വിദ്യതേ।
ഹന്യുഃ ക്രുദ്ധാ മഹാരാജ ബ്രാഹ്മണാ യേ തപസ്വിനഃ॥ 13-12-28 (81729)
`ദൂരതോ മാതൃവത്പൂജ്യാ വിപ്രദാരാഃ സുരക്ഷയാ।
അകോപനാപരാധേന ഭൂയോ നരകമശ്നുതേ॥ 13-12-29 (81730)
ഭൂയഃ സ്യാദുഭയം ദത്തം ബ്രാഹ്മണാദ്യദകോപനാത്।
കുര്യാദുഭയതഃ ശേഷം ദത്തശേഷം ന ശേഷയേത്॥ 13-12-30 (81731)
ദണ്ഡപാണിര്യഥാ ഗോഷ്ഠം പാലോ നിത്യം ഹി രക്ഷയേത്।
ബ്രാഹ്മണേഷു സ്ഥിതം ബ്രഹ്മ ക്ഷത്രിയഃ പരിപാലയേത്॥ 13-12-31 (81732)
പിതേവ പുത്രാന്രക്ഷേഥാ ബ്രാഹ്മണാൻബ്രഹ്മതേജസഃ।
ഗൃഹേ ചൈഷാമവേക്ഷേഥാഃ കിംസ്വിദസ്തീതി ജീവനം॥ ॥ 13-12-32 (81733)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ॥ 12 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-12-2 യദമുത്രേഹ ച ഹിതം തദ്വദേതി ശേഷഃ॥ 7-12-5 അക്ഷരം ബ്രഹ്മ തദ്വിദാം॥ 7-12-6 ഹംസസാദൃശ്യം ക്ഷീരനീരയോരിവ സാരസാരയോർവിവേചനാത്॥ 7-12-7 നൃപതൌ നൃപതേഃ സമീപേ ഉച്ചരിതാഃ॥ 7-12-8 യേ ചാപി തേഷാം ദാതാര ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-12-13 ബ്രാഹ്മണകഃ കുത്സിതബ്രാഹ്മണോപി യദ്യഹം സ്യാം തർഹി ധന്യഃ കിമുത ഫുലേ ജാതഃ॥ 7-12-17 യൃജിനം സങ്കടം। ഫലാശേഥിയാവത്। പൂജ്യത്വാദേവ താൻപൂജയാമി നതു ഫലായേത്യർഥഃ॥ 7-12-18 തേന ബ്രാഹ്മണാരാവനേന। ന തപാമി ന വ്യഥാം പ്രാപ്തോമി॥ 7-12-19 ബ്രഹ്മണ്യോ ബ്രഹ്മജാതൌ ആസക്തഃ॥ 7-12-27 ബ്രാഹ്മണാദ്ബിഭ്യേത് നതു തത്ര തേജസ്തപസീ സ്വീയേ പ്രകാശയേദിത്യർഥഃ। തേജഃ ക്രോധബലം। തപോ യോഗബലം॥ 7-12-28 തയോസ്തപസ്തേജസോർബ്രഹ്മണക്ഷത്രിയസ്ഥയോർവ്യവസായഃ ഫലമഭിഭവരൂപം ശീഘ്രം തീവ്രം തഥാപി തപസ്വിന ഏവേതരാൻ ഹന്യുർന തേജസ്വിന ഇത്യർഥഃ॥ 7-12-30 ല്യബ്ലോപേ പഞ്ചമീ। അകോപനം ബ്രാഹ്മണം പ്രാപ്യ യദ്ഭൂയഃ ബഹുതരം ഉഭയം തപസ്തേജആഖ്യം സ്യാത് തദ്ദത്തം ഖണ്ഡിതം ഭവതീതി ശേഷഃ। ഉഭയത ഉഭയം ചേത് ശേഷം കുര്യാദ് ദത്തശേഷം ശേഷയേദിത്യന്വയഃ। ദ്വാഭ്യാം അന്യോന്യസ്മിൻപ്രയുക്തം തേജആദിദ്വയം ന നിഃശേഷം നശ്യതി കിന്തു ശേഷം। ക്ഷമാവതാ ഖണ്ഡിതസ്യ തസ്യാവശിഷ്ടം തു ന ശേഷയേന്ന ശിഷ്യതേ അപിതു നിഃശേഷമേവ നശ്യതീത്യർഥഃ॥ 30 ॥ 7-12-32 അഭാവേ തദ്ദേയമിത്യർഥഃ॥ 7-12-42 ദ്വാദശോഽധ്യായഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
13.13. അധ്യായഃ 013
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ക്രമേണ ക്രോധസ്യാതിഥേശ്ച നിന്ദാപ്രശംസനപരവേദചതുഷ്ടയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ചതുർണാമപി വേദാനാം സംവാദം ശൃണു പുത്രക॥ 13-13-1 (81734)
ഋഗ്വേദ ഉവാച। 13-13-2x (6773)
ഗൃഹാനാശ്രയമാണസ്യ അഗ്നിഹോത്രം ച ജുഹ്വതഃ।
സർവം സുകൃതമാദത്തേ യഃ സായേ നുദ്യതേഽതിഥിഃ॥ 13-13-2 (81735)
ന സ്കന്ദതേ ന വ്യഥതേ നാസ്യോർധ്വം സർപതേ രജഃ।
വരിഷ്ഠമഗ്നിഹോത്രാച്ച ബ്രാഹ്മണസ്യ മുഖേ ഹുതം॥ 13-13-3 (81736)
സാമവേദ ഉവാച। 13-13-4x (6775)
ന ചേദ്ധന്തി പിതരം മാതരം വാ
ന ബ്രാഹ്മണം നാപവാദം കരോതി।
യത്കിഞ്ചിദന്യദ്വൃജിനം കരോതി।
പ്രീതോഽതിഥിസ്തദുപഹന്തി പാപം॥ 13-13-4 (81737)
അഥർവവേദ ഉവാച। 13-13-5x (6776)
യത്ക്രോധനോ യജതേ യദ്ദദാതി
യദ്വാ തപസ്തപ്യതി യജ്ജുഹോതി।
വൈവസ്വതോ ഹരതേ സർവമസ്യ
മോഘം ചേഷ്ടം ഭവതി ക്രോധനസ്യ॥ ॥ 13-13-6 (81738)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ॥ 13 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
13.14. അധ്യായഃ 014
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണാനാം പതിവ്രതാനാം ച മഹിമപ്രതിപാദകേന്ദ്രാഗ്ന്യാദിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഭൂയസ്തു ശൃണു രാജേന്ദ്ര ധർമാന്ധർമഭൃതാംവര॥ 13-14-1 (81739)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഇന്ദ്രാഗ്ന്യോഃ സൂര്യശച്യോശ്ച തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 13-14-2 (81740)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-14-3x (6777)
രാജ്യേ വിപ്രാൻപ്രപശ്യാമി കാമക്രോധവിവർജിതാൻ।
ഏതേന സത്യവാക്യേന പാദഃ കുംഭസ്യ പൂര്യതാം॥ 13-14-3 (81741)
അഗ്നിരുവാച। 13-14-4x (6778)
യഥാഽഹം തത്ര നാശ്നാമി യത്ര നാശ്നന്തി വൈ ദ്വിജാഃ
ഏതേന സത്യവാക്യേന പാദഃ കുംഭസ്യ പൂര്യതാം॥ 13-14-4 (81742)
സൂര്യ ഉവാച। 13-14-5x (6779)
യഥാ ഗോബ്രാഹ്മണസ്യാർഥേ ന തപാമി യഥാബലം।
ഏതേന സത്യവാക്യേന പാദഃ കുംഭസ്യ പൂര്യതാം॥ 13-14-5 (81743)
ശച്യുവാച। 13-14-6x (6780)
കർമണാ മനസാ വാചാ നാവമന്യേ പുരന്ദരം।
ഏതേന സത്യവാക്യേന പാദഃ കുംഭസ്യ പൂര്യതാം॥ ॥ 13-14-6 (81744)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ॥ 14 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-14-3 യഥാ രാജ്യം പ്രപാസ്യാമി കാമകോധവിവർജിത ഇതി പാഠാന്തരം। പാസ്യാമി പാലയിഷ്യാമി। പാ പാലന ഇതി ധാതോഃ। പാദഃ കുംഭസ്യ പൂർവതാമിതി। ചതുർഭാഗാദേകോ ഭാഗഃ പാദഃ। കുംഭേ ഏകപാദോനതയോദകപൂരിതേ സതി ചതുർഥഃ പാദഃ സ്വയമേവ പൂര്യതാമിത്യർഥഃ। യഥാ സത്യബലേനാഗ്നിരനുഷ്ണോ ഭവതി തദ്വദിത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
13.15. അധ്യായഃ 015
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭഗവൻമഹിമപ്രതിപാദകവ്യാസവാസുദേവസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
മദ്രരാജസ്യ സംവാദം വ്യാസസ്യ ച മഹാത്മനഃ॥ 13-15-1 (81745)
വൈതാനേ കർമണി തതേ കുന്തീപുത്ര യഥാ പുരാ।
ഉക്തഃ സ ഭഗവാന്യജ്ഞേ തഥാ തത്രാശൃണോദ്ഭവാൻ॥ 13-15-2 (81746)
മദ്രരാജ ഉവാച। 13-15-3x (6781)
കാനി തീർഥാനി ഭഗവൻഫലാർഥാശ്ചേഹ കേഽഽശ്രമാഃ।
ക ഇജ്യതേ കശ്ച യജ്ഞഃ കോ യൂപഃ ക്രമതേ ച കഃ॥ 13-15-3 (81747)
കശ്ചാധ്വരേ ശസ്യതേ ഗീതിശബ്ദൈഃ
കശ്ചാധ്വരേ ഗീയതേ വൽഗുഭാഷൈഃ।
കോ ബ്രഹ്മശബ്ദൈഃ സ്തുതിഭിഃ സ്തൂയതേ ച
കസ്യേഹ വൈ ഹവിരധ്വര്യവഃ കൽപയന്തി॥ 13-15-4 (81748)
വർണാശ്രമേ ഗോഫലേ കശ്ച സോമേ
കശ്ചോങ്കാരഃ കശ്ച വേദാർഥമാർഗഃ।
പൃഷ്ടസ്തൻമേ ബ്രൂഹി സർവം മഹർഷേ
ലോകജ്യേഷ്ഠം കസ്യ വിജ്ഞാനമാഹുഃ॥ 13-15-5 (81749)
ദ്വൈപായന ഉവാച। 13-15-6x (6782)
ലോകജ്യേഷ്ഠം യസ്യ വിജ്ഞാനമാഹു
ര്യോനിജ്യേഷ്ഠം യസ്യ വദന്തി ജൻമ।
പൂതാത്മാനോ ബ്രാഹ്മണാ വേദമുഖ്യാ
അസ്മിൻപ്രശ്നോ ദീയതാം കേശവായ॥ 13-15-6 (81750)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 13-15-7x (6783)
ബാലോ ജാത്യാ ക്ഷത്രധർമാർഥശീലോ
ജാതോ ദേവക്യാം ശൂരപുത്രേണ വീര।
വേത്തും വേദാനർഹതേ ക്ഷത്രിയോ വൈ
ദാശാർഹാണാമുത്തമഃ പുഷ്കരാക്ഷഃ॥ 13-15-7 (81751)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-15-8x (6784)
പാരാശര്യ ബ്രൂഹി യദ്ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ
പ്രീതാത്മാ വൈ ബ്രഹ്മകൽപഃ സുമേധാഃ।
പൃഷ്ടോ യജ്ഞാർഥം പാണ്ഡവസ്യാതിതേജാ
ഏതച്ഛ്രേയസ്തസ്യ ലോകസ്യ ചൈവ॥ 13-15-8 (81752)
വ്യാസ ഉവാച। 13-15-9x (6785)
ഉക്തം വാക്യം യദ്ഭവാൻമാമവോച-
ത്പ്രശ്നം ചിത്രം നാഹമത്രോത്സഹേഽദ്യ।
ഛേത്തും വിസ്പഷ്ടം തിഷ്ഠതി ത്വദ്വിധേ വൈ
ലോകജ്യേഷ്ഠേ വിശ്വരൂപേ സുനാഭേ॥ 13-15-9 (81753)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-15-10x (6786)
തത്ത്വം വാക്യം ബ്രൂഹി യത്ത്വം മഹർഷേ
യസ്മിൻകൃഷ്ണഃ പ്രോച്യതേ വൈ യഥാവത്।
പ്രീതസ്തേഽഹം ജ്ഞാനശക്ത്യാ യഥാവ-
ത്തസ്മാന്നിർദേശേ കർമണാം ബ്രൂഹി സിദ്ധിം॥ 13-15-10 (81754)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-15-11x (6787)
ഉക്തവാക്യേ സത്തമേ യാദവാനാം
കൃഷ്ണോ വ്യാസഃ പ്രാഞ്ജലിർവാസുദേവം।
വിപ്രൈഃ സാർധം പൂജയന്ദേവദേവം
കൃഷ്ണം വിഷ്ണും വാസുദേവം ബഭാഷേ॥ 13-15-11 (81755)
വ്യാസ ഉവാച। 13-15-12x (6788)
13-15-12 (81756)
ആനന്ത്യം തേ വിശ്വകർമംസ്തവൈവം
രൂപം പൌരാണം ശാശ്വതം ച ധ്രുവം ച।
കസ്തേ ബുദ്ധ്യേദ്വേദവാദേഷു ചൈത-
ല്ലോകേ ഹ്യസ്മിഞ്ശാസകസ്ത്വം പിതേവ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
13.16. അധ്യായഃ 016
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭഗവൻമഹിമപ്രതിപാദകവ്യാസവചനാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
ദ്വാരകായാം യഥാ പ്രാഹ പുരാഽയം മുനിസത്തമഃ।
വേദവിപ്രമയത്വം തു വാസുദേവസ്യ തച്ഛൃണു॥ 13-16-1 (81757)
യൂപം വിഷ്ണും വാസുദേവം വിജാന-
ൻസർവാന്വിപ്രാൻബോധതേ തത്വദർശി।
വിഷ്ണും ക്രാന്തം വാസുദേവം വിജാന-
ന്വിപ്രോ വിപ്രത്വം ഗച്ഛതേ തത്വദർശീ॥ 13-16-2 (81758)
വിഷ്ണുര്യജ്ഞസ്ത്വിജ്യതേ ചാപി വിഷ്ണുഃ
കൃഷ്ണോ വിഷ്ണുര്യശ്ച കൃത്സ്നഃ പ്രഭുശ്ച।
കൃഷ്ണോ വേദാംഗം വേദവാദാശ്ച കൃഷ്ണ
ഏവം ജാനൻബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മ ഏതി॥ 13-16-3 (81759)
സ്ഥാനം സർവം വൈഷ്ണവം യജ്ഞമാർഗേ
ചാതുർഹോത്രം വൈഷ്ണവം തത്ര കൃഷ്ണഃ।
സർവൈർഭാവൈരിജ്യതേ സർവകാമൈഃ
പുണ്യാംʼല്ലോകാൻബ്രാഹ്മണാഃ പ്രാപ്നുവന്തി॥ 13-16-4 (81760)
സോമം സദ്ഭാവാദ്യേ ച ജാതം പിബന്തി
ദീപ്തിം കർമ യേ വിദാനാശ്ചരന്തി।
ഏകാന്തമിഷ്ടം ചിന്തയന്തോ ദിവിസ്ഥാ-
സ്തേ വൈ സ്ഥാനം പ്രാപ്നുവന്തി വ്രതജ്ഞാഃ॥ 13-16-5 (81761)
ഓമിത്യേതദ്ധ്യായമാനോ ന ഗച്ഛേ-
ദ്ദുർഗം പന്ഥാനം പാപകർമാപി വിപ്രഃ।
സർവം കൃഷ്ണം വാസുദേവം ഹി വിഗ്രാഃ
കൃത്വാ ധ്യാനം ദുർഗതിം ന പ്രയാന്തി॥ 13-16-6 (81762)
ആജ്യം യജ്ഞഃ സ്രുക്സ്രുവൌ യജ്ഞദാതാ
ഇച്ഛാ പത്നീ പത്നിശാലാ ഹവീംഷി।
ഇധ്യാഃ പുരോഡാശം സർവദാ ഹോതൃകർതാ
കൃത്സ്നം വിഷ്ണും സംവിജാനംസ്തമേതി॥ 13-16-7 (81763)
യോഗേയോഗേ കർമണാം ചാഭിഹാരേ
യുക്തേ വൈതാനേ കർമണി ബ്രാഹ്മണസ്യ।
പുഷ്ട്യർഥേഷു പ്രാപ്നുയാത്കർമസിദ്ധിം
ശാന്ത്യർഥേഷു പ്രാപ്നുയാത്സർവശാന്തിംട'॥ ॥ 13-16-8 (81764)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ॥ 16 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
13.17. അധ്യായഃ 017
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭക്തിശ്രദ്ധാദീനാം ഭുക്തിസാധനതാപ്രതിപാദകവ്യാസവാക്യാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ദ്വൈപായന ഉവാച।
ശ്രദ്ദാത്യാഗം നിർവൃതിം ചാപി പൂജാം
സത്യം ധർമം യഃ കൃതം ചാഭ്യുപൈതി।
കാമദ്വേഷൌ ത്യജ്യ സർവേഷു തുല്യഃ
ശ്രദ്ധാപൂതഃ സർവയജ്ഞേഷു യോഗ്യഃ॥ 13-17-1 (81765)
യസ്മിന്യജ്ഞേ സർവഭൂതാഃ പ്രഹൃഷ്ടാഃ
സർവേ ചാരംഭാഃ ശാസ്ത്രദൃഷ്ടാഃ പ്രവൃത്താഃ।
ധർംയൈരർഥ്യൈര്യേ യജന്തേ ധ്രുവം തേ
പൂതാത്മാനോ ധർമമേകം ഭജന്തേ॥ 13-17-2 (81766)
ഏകാക്ഷരം ദ്വ്യക്ഷരമേകമേവ
സദാ യജന്തേ നിയതാഃ പ്രതീതാഃ।
ദൃഷ്ട്വാ മനാഗർചയിത്വാ സ്മ വിപ്രാഃ
സതാം മാർഗം തം ധ്രുവം സംഭജന്തേ॥ 13-17-3 (81767)
പാപാത്മാനഃ ക്രോധരഗാഭിഭൂതാഃ
കൃഷ്ണേ ഭക്താ നാമ സങ്കീർതയന്തഃ।
പൂതാത്മാനോ യജ്ഞശീലാഃ സുമേധാ
യജ്ഞസ്യാന്തേ കീർതിലോകാൻഭജന്തേ॥ 13-17-4 (81768)
ഏകോ വേദോ ബ്രാഹ്മണാനാം ബഭൂവ
ചതുഷ്പാദസ്ത്രിഗുണോ ബ്രഹ്മശീർഷഃ।
പാദംപാദം ബ്രാഹ്മണാ വേദമാഹു-
സ്ത്രേതാകാലേ തം ച തം വിദ്ധി ശീർഷം॥' ॥ 13-17-5 (81769)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ॥ 17 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
13.18. അധ്യായഃ 018
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രീകൃഷ്ണമഹിമപ്രതിപാദകവ്യാസമദ്രരാജസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ദ്വൈപായന ഉവാച।
സർവേ വേദാഃ സർവവേദ്യാഃ സശാസ്ത്രാഃ
സർവേ യജ്ഞാഃ സർവ ഇത്യശ്ച കൃഷ്ണഃ।
വിദുഃ കൃഷ്ണം ബ്രാഹ്മണാസ്തത്വതോ യേ
തേഷാം രാജൻസർവയജ്ഞഃ സമാപ്തഃ॥ 13-18-1 (81770)
ജ്ഞേയോ യോഗീ ബ്രാഹ്മണൈർവേദതത്വൈ-
രാരണ്യകൈഃ സൈഷ കൃഷ്ണഃ പ്രഭുത്വാത്।
സർവാന്യജ്ഞാൻബ്രാഹ്മണാൻബ്രഹ്മ ചൈവ
വ്യാപ്യാതിഷ്ഠദ്ദേവദേവസ്ത്രിലോകേ॥ 13-18-2 (81771)
സ ഏഷ ദേവഃ ശക്രമീശം യജാനം
പ്രീത്യാ പ്രാഹ ക്രതുയഷ്ടാരമഗ്ര്യം
ന മാ ശക്രോ വേദവേദാർഥതത്വാ-
ദ്ഭക്തോ ഭക്ത്യാ ശുദ്ധഭാവപ്രധാനഃ॥ 13-18-3 (81772)
മാ ജാനന്തേ ബ്രഹ്മശീർഷം വരിഷ്ഠം
വിശ്വേ വിശ്വം ബ്രഹ്മയോനിം ഹ്യയോനിം।
സർവത്രാഹം ശാശ്വതഃ ശാശ്വതേശഃ
കൃത്സ്നോ വേദോഽഗ്നിർനിർഗുണോഽനന്തതേജാഃ॥ 13-18-4 (81773)
സർവേ ദേവാ വാസുദേവം യജന്തേ
തതോ ബുദ്ധ്യാ മാർഗമാണാസ്തനൂനാം।
സർവാൻകാമാൻപ്രാപ്നുവന്തേ വിശാലാം-
സ്ത്രൈലോക്യേഽസ്മിൻകൃഷ്ണനാമാഭിധാനാത്॥ 13-18-5 (81774)
കൃഷ്ണോ യജ്ഞൈരിജ്യതേ യായജൂകൈഃ
കൃഷ്ണോ വീര്യൈരിജ്യതേ വിക്രമദ്ഭിഃ।
കൃഷ്ണോ വാക്യൈരിജ്യതേ സംമൃശാനൈഃ
കൃഷ്ണോ മുക്തൈരിജ്യതേ വീതമോഹൈഃ॥ 13-18-6 (81775)
വിദ്യാവന്തഃ സോമപാ യേ വിപാപാ
ഇഷ്ട്വാ യജ്ഞേർഗോചരം പ്രാർഥയന്തേ। 13-18-7 (81776)
ഭവഗാനുവാച।
സർവം ക്രാന്തം ദേവലോകം വിശാല-
മന്തേ ഗത്വാ മുക്തിലോകം ഭജന്തി॥ 13-18-7x (6789)
ഏവം സർവേ ത്വാശ്രമാഃ സുവ്രതാ യേ
മാം ജാനന്തോ യാന്തി ലോകാനദീനാൻ।
യേ ധ്യാനദീക്ഷാമുദ്വഹന്തോ വിപാപാ
ജ്യോതിർഭൂത്വാ ദേവലോകം ഭജന്തി॥ 13-18-8 (81777)
പൂജ്യന്തേ മാം പൂജയന്തഃ പ്രഹൃഷ്ടാ
മാം ജാനന്തഃ ശ്രദ്ധയാ വാസുദേവം।
ഭക്ത്യാ തുഷ്ടോഽഹം തസ്യ സത്ത്വം പ്രയച്ഛേ
സത്വസ്പൃഷ്ടോ വീതമോഹോഽയമേതി॥ 13-18-9 (81778)
ദ്വൈപായന ഉവാച। 13-18-10x (6790)
ജ്യോതീംഷി ശുക്താനി ച യാനി ലോകേ
ത്രയോ ലോകാ ലോകപാലാസ്ത്രയശ്ച।
ത്രയോഽഗ്നയശ്ചാഹുതയശ്ച പഞ്ച
സർവേ ദേവാ ദേവകീപുത്ര ഏവ॥ 13-18-10 (81779)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-18-11x (6791)
വ്യാസസ്യൈതദ്വചഃ ശ്രുത്വാ മദ്രരാജഃ സഹർഷിഭിഃ।
വ്യാസം കൃഷ്ണം ച വിധിവത്പ്രീതാത്മാ പ്രത്യപൂജയത്॥ 13-18-11 (81780)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-18-12x (6792)
കവിഃ പ്രയാതസ്തു മഹർഷിപുത്രോ
ദ്വൈപായനസ്തദ്വചനം നിശംയ।
ജഗാമ പൃഥ്വീം ശിരസാ മഹാത്മാ
നമശ്ച കൃഷ്ണായ ചകാര ഭീഷ്മഃ॥' ॥ 13-18-12 (81781)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണീ ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ॥ 18 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
13.19. അധ്യായഃ 019
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ഭീഷ്മംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരായ ഗരുഡോപാഖ്യാനകഥനചോദനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഗരുഡഃ പക്ഷിണാം ശ്രേഷ്ഠ ഇതി പൂർവം പിതാമഹ।
ഉക്തസ്ത്വയാ മഹാബാഹോ ശ്വേതവാഹം പ്രശംസതാ॥ 13-19-1 (81782)
അത്ര കൌതൂഹല ഇതി ശ്രവണേ ജായതേ മതിഃ।
കഥം ഗരുത്മാൻപക്ഷീണാം ശ്രൈഷ്ഠ്യം പ്രാപ പരന്തപ॥ 13-19-2 (81783)
സുപർണോ വൈനതേയശ്ച കേന ശത്രുശ്ച ഭോഗിനാം।
കിംവീര്യഃ കിംബലശ്ചാസൌ വക്തുമർഹസി ഭാരത॥ 13-19-3 (81784)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-19-4x (6793)
വാസുദേവ മഹാബാഹോ ദേവകീ സുപ്രജാസ്ത്വയാ।
ശ്രുതം തേ ധർമരാജസ്യ മമ ഹർഷവിവർധന॥ 13-19-4 (81785)
സുപർണം ശംസ ഇത്യേവ മാമാഹ കുരുനന്ദനഃ।
അസ്യ പ്രവക്തുമിച്ഛാമി ത്വയാഽജ്ഞപ്തോ മഹാദ്യുതേ॥ 13-19-5 (81786)
ത്വം ഹി ശൌരേ മഹാബാഹോ സുപർണഃ പ്രോച്യസേ പുരാ।
അനാദിനിധനേ കാലേ ഗരുഡശ്ചാസി കേശവ॥ 13-19-6 (81787)
തസ്മാത്പൂർവം പ്രസാദ്യ ത്വാം ധർമപുത്രായ ധീമതേ।
ഗരുഡം പതതാംശ്രേഷ്ഠം വക്തുമിച്ഛാമി മാധവ॥ 13-19-7 (81788)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-19-8x (6794)
യഥൈവ മാം ഭവാന്വേദ തഥാ വേദ യുധിഷ്ഠിരഃ।
യഥാ ച ഗരുഡോ ജാതസ്തഥാഽസ്മൈ ബ്രൂഹി തത്വതഃ'॥ ॥ 13-19-8 (81789)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ॥ 19 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
13.20. അധ്യായഃ 020
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കശ്യപേന സ്വഭാര്യയോഃ കദ്രൂവിനതയോഃ ക്രമേണി പുത്രസഹസ്രതദ്ദ്വയലാഭരൂപവരദാനം॥ 1 ॥ കദ്ര്വാ അണ്ഡസഹസ്രാത്സർപസഹസ്രവിനിർഗമേ ഉത്കണ്ഠിതയാ വിനതയാ സ്വീയാണ്ഡദ്വയേ ഏകതരാണ്ഡവിഭേദനം॥ 2 ॥ അകാലേഽണ്ഡഭേദനാദസമഗ്രാംഗതയാ ജാതേനാരൂപേണ വിനതായൈ ദാസ്യപ്രാപ്തിരൂപശാപദാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ ശൃണു രാജന്യഥാതഥം।
ഗരുഡം പക്ഷിണാം ശ്രേഷ്ഠം വൈനതേയം മഹാബലം॥ 13-20-1 (81790)
തഥാ ച ഗരുഡോ രാജൻസുപർണശ്ച യഥാഽഭവത്।
യഥാ ച ഭുജഗാൻഹന്തി തഥാ മേ ബ്രുവതഃ ശൃണു॥ 13-20-2 (81791)
പുരാഽഹം താത രാമേണി ജാമദഗ്ന്യേന ധീമതാ।
കൈലാസശിഖരേ രംയേ മൃഗാന്നിഘ്നൻസഹസ്രശഃ॥ 13-20-3 (81792)
തമഹം താത ദൃഷ്ടൈവ ശസ്ത്രണ്യുത്സൃജ്യ സർവശഃ।
അഭിവാദ്യ പൂർവം രാമായ വിനയേനോപതസ്ഥിവാൻ॥ 13-20-4 (81793)
തമഹം കഥാന്തേ വരദം സുപർണസ്യ ബലൌജസീ।
അപൃച്ഛം സ ച മാം പ്രീതഃ പ്രത്യുവാച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-20-5 (81794)
കദ്രൂശ്ച വിനതാ ചാസ്താം പ്രജാപതിസുതേ ഉഭേ।
തേ തു ധർമേണോപയേമേ മാരീചഃ കശ്യപഃ പ്രഭുഃ॥ 13-20-6 (81795)
പ്രാദാത്താഭ്യാം വരം പ്രീതോ ഭാര്യാഭ്യാം സുമഹാതപാഃ॥ 13-20-7 (81796)
തത്ര കദ്രൂർവരം വവ്രേ പുത്രാണാം ദശതഃ ശതം।
തുല്യതേജഃപ്രഭാവാനാം സർവേഷാം തുല്യജൻമനാം॥ 13-20-8 (81797)
വിനതാ തു വവ്രേ ദ്വൌ പുത്രൌ വീരൌ ഭരതസത്തമ।
കദ്രൂപുത്രസഹസ്രേണ തുല്യവേഗപരാക്രമൌ॥ 13-20-9 (81798)
സ തു താഭ്യാം വരം പ്രാദാത്തഥേത്യുക്ത്വാ മഹാതപാഃ।
ജനയാമാസ താൻപുത്രാം സ്താഭ്യാമാസീദ്യഥാ പുരാ॥ 13-20-10 (81799)
കദ്രൂഃ പ്രജജ്ഞേ ഹ്യണ്ഡാനാം തഥൈവ ദശതഃശതം।
അണ്ഡേ ദ്വേ വിനതാ ചൈവ ദർശനീയതരേ ശുഭേ॥ 13-20-11 (81800)
താനി ത്വണ്ഡാനി തു തയോഃ കദ്രൂവിനതയോർദ്വയോഃ।
സോപസ്വേദേഷു പാത്രേഷു നിദധുഃ പരിചാരിണഃ॥ 13-20-12 (81801)
നിസ്സരന്തി തദാഽണ്ഡേഭ്യഃ കദ്രൂപുത്രാ ഭുജംഗമാഃ।
പഞ്ചവർഷശതേ കാലേ ദൃഷ്ട്വാഽമോഘബലൌജസഃ॥ 13-20-13 (81802)
വിനതാ തേഷു ജാതേഷു പന്നഗേഷു മഹാത്മസു।
വിപുത്രാ പുത്രസന്താപാദ്ദണ്ഡമേകം ബിഭേദ ഹ॥ 13-20-14 (81803)
കിമനേന കരിഷ്യേഽഹമിതി വാക്യമഭാഷത।
നഹി പഞ്ചശതേ കാലേ പുരാ പുത്രൌ ദദർശ സാ॥ 13-20-15 (81804)
സാപശ്യദണ്ഡാന്നിഷ്ക്രാന്തം വിനാപത്രം മനസ്വിനം।
പൂർവകായോപസംപന്നം വിയുക്തമിതരേണ ഹ॥ 13-20-16 (81805)
ദൃഷ്ട്വാ തു തം തഥാരൂപമസമഗ്രശരീരിണം।
പുത്രദുഃഖാന്വിതാഽശോചത്സ ച പക്ഷീ തഥാ ഗതഃ॥ 13-20-17 (81806)
അബ്രവീച്ച മുദാ യുക്തഃ പര്യശ്രുനയനസ്തദാ।
മാതരം ച പലാശീ ഹ ഹതോഽഹമിതി ചാസകൃത്॥ 13-20-18 (81807)
ന ത്വയാ കാങ്ക്ഷിതഃ കാലോ യാവാനേവാത്യഗാത്പുരാ।
ആവാം ഭവായ പുത്രൌ തേ ശ്വസനാദ്ബലവത്തരൌ॥ 13-20-19 (81808)
ഈർഷ്യാക്രോധാഭിഭൂതത്വാദ്യോഹമേവം കൃതസ്ത്വയാ।
തസ്മാത്ത്വമപി മേ മാതർദാസീഭാവം ഗമിഷ്യസി॥ 13-20-20 (81809)
പഞ്ചവർഷശതാനി ത്വം സ്പർധസേ വൈ യയാ സഹ।
ദാസീ തസ്യാ ഭവിത്രീതി സാശ്രുപാതമുവാച ഹ॥ 13-20-21 (81810)
ഏഷ ചൈവ മഹാഭാഗേ ബലീ ബലവതാംവരഃ।
മോക്ഷയിഷ്യതി തേ മാതർദാസീഭാവാൻമമാനുജഃ॥' ॥ 13-20-22 (81811)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ॥ 20 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-20-3 രാമേണ സംഗത ഇതി ശേഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
13.21. അധ്യായഃ 021
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വർഷസഹസ്രാന്തേ പരിണതാദണ്ഡാദ്വിനിർഗതേന ഗരുഡേന മാതൃപാർശ്വം വിഹായ ചിരാദ്ദേശാന്തരേഷ്വേവ സഞ്ചരണം॥ 1 ॥ കദാചനം കദ്രൂവിനതാക്ഷ്യാം സമുദ്രാന്തേ ഉച്ചൈരശ്രവസോ ഹയസ്യ ദർശനം॥ 2 ॥ കദ്ര്വാ ഹയസ്യ വർണം പൃഷ്ടയാ വിനതയാ സർവാംഗശ്വേതത്വകഥനം। `കദ്ര്വാ തു നീലവാലത്വകഥനം॥ 3 ॥' തഥാ വിവദമാനാഭ്യാം താഭ്യാം സ്വോക്തവ്യത്യാസേ അന്യതരയാഽന്യതരസ്യാ ദാസ്യവഹനരൂപപണബന്ധനം॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
വിനതാ പുത്രശോകാർതാ ശാപാദ്ഭീതാ ച ഭാരത।
പ്രതീക്ഷതേ സ്മ തം കാലം യഃ പുത്രോക്തസ്തദാഽഭവത്॥ 13-21-1 (81812)
തതോഽപ്യതീതേ പഞ്ചശതേ വർഷാണാം കാലസംയുഗേ।
ഗരുഡോഽഥ മഹാവീര്യോ ജജ്ഞേ ഭുജഗഭുഗ്ബലീ॥ 13-21-2 (81813)
ബന്ധുരാസ്യഃ ശിഖീ പത്രകോശഃ കൂർമനഖോ മഹാൻ।
രക്താക്ഷഃ സംഹതഗ്രീവോ ഹ്രസ്വപാദോ മഹാശിരാഃ॥ 13-21-3 (81814)
യസ്ത്വണ്ഡാത്സ വിനിർഭിന്നോ നിഷ്ക്രാന്തോ ഭരതർഷഭ।
വിനതാപൂർവജഃ പുത്രഃ സോഽരുണോ ദൃശ്യതേ ദിവി॥ 13-21-4 (81815)
പൂർവാം ദിശാമഭിപ്രേത്യ സൂര്യസ്യോദയനം പ്രതി।
അരുണോഽരുണസങ്കാശോ നാംനാ ചൈവാരുണഃ സ്മൃതഃ॥ 13-21-5 (81816)
ജാതമാത്രസ്തു വിഹഗോ ഗരുഡഃ പന്നഗാശനഃ।
വിഹായ മാതരം ക്ഷിപ്രമഗമത്സർവതോ ദിശഃ॥ 13-21-6 (81817)
സ തദാ വവൃധേഽതീവ സർവകാമൈഃ കദാഽർചിതഃ।
പിതാമഹവിസൃഷ്ടേന ഭോജനേന വിശാംപതേ॥ 13-21-7 (81818)
തസ്മിംശ്ച വിഹഗേ തത്ര യഥാകാമം വിവർധതി।
കദ്രൂശ്ച വിനതാ ചൈവാഗച്ഛതാം സാഗരം പ്രതി॥ 13-21-8 (81819)
ദദൃശാതേ തു തേ യാന്തമുച്ചൈശ്ശ്രവസമന്തികാത്।
സ്നാത്വോപവൃത്തം ത്വരിതം പീതവന്തം ച വാജിനം॥ 13-21-9 (81820)
തതഃ കദ്രൂർഹസന്ത്യേവ വിനതാമിദമബ്രവീത്।
ഹയസ്യ വർണഃ കോ ന്വത്ര ബ്രൂഹി യസ്തേ മതഃ ശുഭേ॥ 13-21-10 (81821)
വിനതോവാച। 13-21-11x (6795)
ഏകവർണോ ഹയോ രാജ്ഞി സർവശ്വേതോ മതോ മമ।
വർണം വാ കീദൃശം തസ്യ മന്യതേ ത്വം മനസ്വിനി॥ 13-21-11 (81822)
കദ്രൂരുവാച। 13-21-12x (6796)
സർവശ്വേതോ മതസ്തുഭ്യം യ ഏഷ ഹയസത്തമഃ।
ബ്രൂഹി കല്യാണി ദീവ്യാവോ വർണാന്യത്വേന ഭാമിനി॥ 13-21-12 (81823)
വിനതോവാച। 13-21-13x (6797)
യദ്യാര്യേ ദീവ്യസി ത്വം മേ കഃ പണോ നോ ഭവിഷ്യതി।
സാ തജ്ജ്ഞാത്വാ പണേയം വൈ ജ്ഞാത്വാ തു വിപണേ ത്വയാ॥ 13-21-13 (81824)
കദ്രൂരുവാച। 13-21-14x (6798)
ജിതാ ദാസീ ഭവേർമേ ത്വമഹം ചാപ്യസിതേക്ഷണേ।
നൈകവർണൈകവർണത്വേ വിനതേ രോചതേ ച തേ॥ 13-21-14 (81825)
രോചതേ മേ പണേ രാജ്ഞി ദാസീത്വേന ന സംശയഃ।
സത്യമാതിഷ്ഠ ഭദ്രം തേ സത്യേ സ്ഥാസ്യാമി ചാപ്യഹം'॥ ॥ 13-21-15 (81826)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ॥ 21 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
13.22. അധ്യായഃ 022
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കദ്ര്വാ സ്വപുത്രാൻപ്രതി വിനതയാ സഹ സ്വസ്യ പണബന്ധനനിവേദനപൂർവകമുച്ചൈരശ്രവസോ വാലേ സ്വാംഗവേഷ്ടനേന നൈല്യസംപാദനചോദനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
വിനതാ തു തഥേത്യുക്ത്വാ കൃതസംശയനാ പണേ।
കദ്രൂരപി തഥേത്യുക്ത്വാ പുത്രാനിദമുവാച ഹ॥ 13-22-1 (81827)
മയാ കൃതഃ പണഃ പുത്രാ മിഥോ വിനതയാ സഹ।
ഉച്ചൈരശ്രവസി ഗാന്ധർവേ തച്ഛൃണുധ്വം ഭുജംഗമാഃ॥ 13-22-2 (81828)
അബ്രവം നൈകവർണം തം സൈകവർണമഥാബ്രവീത്।
ജിതാ ദാസീ ഭവേത്പുത്രാഃ സാ വാഽഹം വാ ന സംശയഃ॥ 13-22-3 (81829)
ഏകവർണശ്ച വാജീ സ ചന്ദ്രകോകനദപ്രഭഃ।
സാഽഹം ദാസീ ഭവിഷ്യാമി ജിതാ പുത്രാ ന സംശയഃ॥ 13-22-4 (81830)
തേ യൂയമശ്വപ്രവരമാവിശധ്വമതന്ദ്രിതാഃ।
സർവശ്വേതം വാലധിഷു വാലാ ഭൂത്വാഞ്ജനപ്രഭാഃ॥ 13-22-5 (81831)
സർപാ ഊചുഃ। 13-22-5x (6799)
നികൃത്യാ ന ജയഃ ശ്രേയാൻമാതഃ സത്യാ ഗിരഃ ശൃണു।
ആയത്യാം ച തദാത്വേ ച ന ച ധർമോഽത്ര വിദ്യതേ॥ 13-22-6 (81832)
സാ ത്വം ധർമാദപേതം വൈ കുലസ്യൈവാഹിതം തവ।
നികൃത്യാ വിജയം മാതർമാ സ്മ കാർഷീഃ കഥഞ്ചനാ॥ 13-22-7 (81833)
യദ്യധർമേണ വിജയം വയം കാങ്ക്ഷാമഹേ ക്വചിത്।
ത്വയാ നാമ നിവാര്യാഃ സ്മ മാ കുരുധ്വമിതി ധ്രുവം॥ 13-22-8 (81834)
സാ ത്വമസ്മാനപി സതോ വിപാപാനൃജുബുദ്ധിനഃ।
കൽമഷേണാഭിസംയോക്തും കാങ്ക്ഷസേ ലോഭമോഹിതാ॥ 13-22-9 (81835)
തേ വയം ത്വാം പരിത്യജ്യ ദ്രവിഷ്യാമ ദിശോ ദശ।
യത്ര വാക്യം ന തേ മാതഃ പുനഃ ശ്രോഷ്യാമ ഈദൃശം॥ 13-22-10 (81836)
ഗുരോരപ്യവലിപ്തസ്യ കാര്യാകാര്യമജാനതഃ।
ഉത്പഥം പ്രതിപന്നസ്യ പരിത്യാഗോ വിധീയതേ॥ 13-22-11 (81837)
കദ്രൂരുവാച। 13-22-12x (6800)
ശൃണോമി വിവിധാ വാചോ ഹേതുമത്യഃ സമീരിതാഃ।
വക്രമാർഗനിവൃത്ത്യർഥം തദഹം വോ ന രോചയേ॥ 13-22-12 (81838)
ന ച തത്പണിതം മന്ദാഃ ശക്യം ജേതുമതോഽന്വഥാ।
ജിതേ നികൃത്യാ ശ്രുത്വൈതത്ക്ഷേമം കുരുത പുത്രകാഃ॥ 13-22-13 (81839)
ശ്വോഽഹം പ്രഭാതസമയേ ജിതാ ധർമേണ പുത്രകാഃ।
ശൈലൂഷിണീ ഭവിഷ്യാമി വിനതായാ ന സംശയഃ॥ 13-22-14 (81840)
ഇഹ ചാമുത്ര ചാർഥായ പുത്രാനിച്ഛന്തി മാതരഃ।
സേയമീഹാ വിപന്നാ മേ യുഷ്മാനാസാദ്യ സംഗതാം॥ 13-22-15 (81841)
ഇഹ വാ താരയേത്പുത്രഃ പ്രേത്യ വാ താരയേത്പിതൄൻ।
മാത്ര ചിത്രം ഭവേകിഞ്ചിത്പുനാതീതി ച പുത്രകഃ॥ 13-22-16 (81842)
തേ യൂയം താരണാർഥായ മമ പുത്രാ മനോജവാഃ।
ആവിശധ്വം ഹയശ്രേഷ്ഠം വാലാ ഭൂത്വാഽഞ്ജനപ്രഭാഃ॥ 13-22-17 (81843)
ജാനാംയധർമം സകലം വിജിതാ വിനതാ ഭവേത്।
നികൃത്യാ ദാസഭാവസ്തു യുഷ്മാനപ്യവപീഡയേത്॥ 13-22-18 (81844)
നികൃത്യാ വിജയോ വേതി ദാസത്വം വാ പരാഭവേ।
ഉഭയം നിശ്ചയം കൃത്വാ ജയോ വൈ ധാർമികോ വരഃ॥ 13-22-19 (81845)
യദ്യപ്യധർമോ വിജയോ യുഷ്മാനേവ സ്പൃശേത്പുനഃ।
ഗുരോർവചനമാസ്ഥായ ധർമോ വാ സംഭവിഷ്യതി'॥ ॥ 13-22-20 (81846)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 22 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
13.23. അധ്യായഃ 023
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കദ്ര്വാ സ്വവചനതിരസ്കാരിണഃ കാംശ്ചന പുത്രാൻപ്രതി ജനമേജയസർപസത്രേ നിധനരൂപശാപദാനം॥ 1 ॥ കൈശ്ചന സർപൈരുച്ചൈരശ്രവസോ വാലേ സ്വാംഗവേഷ്ടനേന നൈല്യസംപാദനം॥ 2 ॥ തതഃ കദ്രൂചോദനയാ ഹയവാലേ നൈല്യദർശിന്യാ വിനതയാ തദ്ദാസ്യാംഗീകരണം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്യ ഉവാച।
ശ്രുത്വാ തു വചനം മാതുഃ ക്രുദ്ധായാസ്തേ ഭുജംഗമാഃ।
കൃച്ഛ്രേണൈവാന്വമോദന്ത കേചിദ്ധിത്വാ ദിശോ ഗതാഃ॥ 13-23-1 (81847)
യേ പ്രതസ്ഥുർദിശസ്തത്ര ക്രുദ്ധാ താനശപദ്ഭൃശം।
ഭുജംഗമാനാം മാതാഽസൌ കദ്രൂർവൈരകരീ തദാ॥ 13-23-2 (81848)
ഉത്പത്സ്യതി ഹി രാജന്യഃ പാണ്ഡവോ ജനമേജയഃ।
ചതുർഥോ ധന്വിനാം ശ്രേഷ്ഠാത്കുന്തീപുത്രാദ്ധനഞ്ജയാത്॥ 13-23-3 (81849)
സ സർപസത്രമാഹർതാ ക്രുദ്ധഃ കുരുകുലോദ്വഹഃ।
തസ്മിൻസത്രേഽഗ്നിനാ യുഷ്മാൻപഞ്ചത്വമുപനേഷ്യതി॥ 13-23-4 (81850)
ഏവം ക്രുദ്ധാഽശപൻമാതാ പന്നഗാന്ധർമചാരിണഃ।
ഗുരോഃ പരിത്യാഗകൃതം നൈതദന്യദ്ഭവിഷ്യതി॥ 13-23-5 (81851)
ഏവം ശപ്താ ദിശഃ പ്രാപ്താഃ പന്നഗാ ധർമചാരിണഃ।
വിഹായ മാതരം ക്രുദ്ധാ ഗതാ വൈരകരീം തദാ॥ 13-23-6 (81852)
തത്ര യേ വൃജിനം തസ്യാ അനാപന്നാ ഭുജംഗമാഃ।
തേ തസ്യ വാജിനോ വാലാ ബഭൂവുരസിതപ്രഭാഃ॥ 13-23-7 (81853)
താന്ദൃഷ്ട്വാ വാലധിസ്ഥാംശ്ച പുത്രാൻകദ്രൂരഥാബ്രവീത്।
വിനതാമഥ സംഹൃഷ്ടാ ഹയോസൌ ദൃശ്യതാമിതി॥ 13-23-8 (81854)
ഏകവർണോ ന വാ ഭദ്രേ പണോ നൌ സുവ്യവസ്ഥിതഃ।
ഉതകാദുത്തരന്തം തം ഹയം ചൈവ ച ഭാമിനി॥ 13-23-9 (81855)
സാ ത്വവക്രമതിർദേവീ വിനതാ ജിഹ്മഗാമിനീം।
അബ്രവീദ്ഭഗിനീം കിഞ്ചിദ്വിഹസന്തീവ ഭാരത॥ 13-23-10 (81856)
ഹന്ത പശ്യാവ ഗച്ഛാവഃ സുകൃതോ നൌ പണഃ ശുഭേ।
ദാസീ വാ തേ ഭവിഷ്യാമി ത്വം വാ ദാസീ ഭവിഷ്യസി॥ 13-23-11 (81857)
ഏവം സ്ഥിരം പണം കൃത്വാ ഹയം തേ തം ദദർശതുഃ।
കൃത്വാ സാക്ഷിണമാത്മാനം ഭഗിന്യൌ കുരുസത്തമ॥ 13-23-12 (81858)
സാ ദൃഷ്ട്വൈവ ഹയം മന്ദം വിനതാ ശോകകർശിതാ।
ശ്വേതം ചന്ദ്രാംശുവാലം തം കാലവാലം മനോജവം॥ 13-23-13 (81859)
തത്ര സാ വ്രീലിതാ വാക്യം വിനതാ സാശ്രുബിന്ദുകാ।
ഉവാച കാലവാലോഽയം തുരഗോ വിജിതം ത്വയാ॥ 13-23-14 (81860)
ദാസീ മാം പ്രേഷയ സ്വാർഥേ യഥാ കാമവശാം ശുഭേ।
ദാസ്യശ്ച കാമകാരാ ഹി ഭർതൃണാം നാത്ര സംശയഃ'॥ ॥ 13-23-15 (81861)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ॥ 23 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-23-9 ഹയമുദ്ദിശ്യ നൌ പണഃ സുവ്യവസ്ഥിത ഇതി ശേഷേണാന്വയഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
13.24. അധ്യായഃ 024
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
നാരദേന ഗരുഡംപ്രതി വിനതായാഃ കദ്രൂദാസ്യനിവേദനം॥ 1 ॥ തച്ഛ്രവണഖിന്നേന തേന കദ്രൂംപ്രതി സ്വമാതുർദാസ്യാൻമോചനയാചനാ ॥ 2 ॥ കദ്ര്വാ ഗരുഡംപ്രത്യമൃതാനയനേ മാതുർദാസ്യാൻമോചനോക്തിഃ॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതഃ കദ്രൂർഹസന്തീ ച വിനതാം ധർമചാരിണീം।
ദാസീവത്പ്രേഷയാമാസ സാ ച സർവം ചകാര തത്॥ 13-24-1 (81862)
ന വിവർണാ ന സങ്ക്ഷുബ്ധാ ന ച ക്രുദ്ധാ ന ദുഃഖിതാ।
പ്രേഷ്യകർമ ചകാരാസ്യാ വിനതാ കമലേക്ഷണാ॥ 13-24-2 (81863)
ഇമാ ദിശശ്ചതസ്രോഽസ്യാഃ പ്രേഷ്യഭാവേന വർതിതാഃ।
അഥ സ്മ വൈനതേയം വൈ ബലദർപൌ സമീയതുഃ॥ 13-24-3 (81864)
തം ദർപവശമാപന്നം പരിധാവന്തമന്തികാത്।
ദദർശ നാരദോ രാജന്ദേവർഷിർദർപസംയുതം॥ 13-24-4 (81865)
തമബ്രവീച്ച ദേവർഷിർനാരദഃ പ്രഹസന്നിവ।
കിം ദർപവശമാപന്നോ ന വൈ പശ്യസി മാതരം॥ 13-24-5 (81866)
ബലേന ദൃപ്തഃ സതതമഹംമാനകൃതഃ സദാ।
ദാസീം പന്നഗരാജസ്യ മാതുരന്തർഗൃഹേ സതീം॥ 13-24-6 (81867)
തമബ്രവീദ്വൈനതേയഃ കർമ കിം തൻമഹാമതേ।
ജനയിത്രീ മയി സുതേ ജാതാ ദാസീ തപസ്വിനീ॥ 13-24-7 (81868)
അഥാബ്രവീദൃഷിർവാക്യം ദീവ്യതീ വിജിതാ ഖഗ।
നികൃത്യാ പന്നഗേന്ദ്രസ്യ മാത്രാ പുത്രൈഃ പുരാ സഹ॥ 13-24-8 (81869)
ഗരുഡ ഉവാച। 13-24-9x (6801)
കഥം ജിതാ നികൃത്യാ സാ ഭഗവഞ്ജനനീ മമ।
ബ്രൂഹി തൻമേ യഥാവൃത്തം ശ്രുത്വാ വേത്സ്യേ തതഃ പരം॥ 13-24-9 (81870)
തതസ്തസ്യ യഥാവൃത്തം സർവം തന്നാരദസ്തദാ।
ആചഖ്യൌ ഭരതശ്രേഷ്ഠ യഥാവൃത്തം പതത്രിണഃ॥ 13-24-10 (81871)
തച്ഛ്രുത്വാ വൈനതേയസ്യ കോപോ ഹൃദി സമാവിശത്।
ജഗർഹേ പന്നഗാൻസർവാൻമാത്രാ സഹ പരന്തപഃ॥ 13-24-11 (81872)
തതസ്തു രോഷാദ്ദുഃഖാച്ച തൂർണമുത്പത്യക പക്ഷിരാട്।
ജഗാമ യത്ര മാതാഽസ്യ കൃച്ഛ്രേ മഹതി വർതതേ॥ 13-24-12 (81873)
തത്രാപശ്യത്തതോ ദീനാം ജടിലാം മലിനാം കൃശാം।
തോയദേന പ്രതിച്ഛന്നാം സൂര്യാഭാമിവ മാതരം॥ 13-24-13 (81874)
തസ്യ ദുഃഖാച്ച രോഷാച്ച നേത്രാഭ്യാമശ്രു ചാസ്രവത്।
പ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ച പൌരുഷേ പ്രതിതസ്ഥുഷഃ॥ 13-24-14 (81875)
അനുക്ത്വാ മാതരം കിഞ്ചിത്പതത്രിവരപുംഗവഃ।
കദ്രൂമേവ സ ധർമാത്മാ വചനം പ്രത്യഭാഷത॥ 13-24-15 (81876)
യദി ധർമേണ മേ മാതാ ജിതാ യദ്യപ്യധർമതഃ।
ജ്യേഷ്ഠാ ത്വമസി മേ മാതാ ധർമഃ സർവഃ സ മേ മതഃ॥ 13-24-16 (81877)
ഇയം തു മേ സ്യാത്കൃപണാ മയി പുത്രേഽംബ ദുഃഖിതാ।
അനുജാനീഹി താം സാധു മത്കൃതേ ധർമദർശിനി॥ 13-24-17 (81878)
കദ്രൂഃ ശ്രുത്വാസ്യ തദ്വാക്യം വൈനതേയസ്യ ധീമതഃ।
ഉവാച വാക്യം ദുഷ്പ്രജ്ഞാ പരീതാ ദുഃഖമൂർച്ഛിതാ॥ 13-24-18 (81879)
നാഹം തവ ന തേ മാതുർവൈനതേയ കഥഞ്ചന।
കുര്യാം പ്രിയമനിഷ്ടാത്മാ മാം ബ്രവീഷി ഖഗ ദ്വിജാ॥ 13-24-19 (81880)
താം തദാ ബ്രുവതീം വാക്യമനിഷ്ടം ക്രൂരഭാഷിണീം।
ദാരുണാം സൂനൃതാഭിസ്താമനുനേതും പ്രചക്രമേ॥ 13-24-20 (81881)
ഗരുഡ രുവാച। 13-24-21x (6802)
ജ്യേഷ്ഠാ ത്വമസി കല്യാണി മാതുർമേ ഭാമിനി പ്രിയാ।
സോദര്യീ മമ ചാസി ത്വം ജ്യേഷ്ഠാ മാതാ ന സംശയഃ॥ 7--24-22x കദ്രൂരുവാച। 13-24-21 (81882)
വിഹംഗമ യഥാകാമം ഗച്ഛ കാമഗമ ദ്വിജ।
സൂനൃതാഭിസ്ത്വയാ മാതാ നാദാസീ ശക്യമണ്ഡജ॥ 13-24-22 (81883)
അമൃതം യദ്യാഹരേസ്ത്വം വിഹംഗം ജനനീം തവ।
അദാസീം മമ പശ്യേമാം വൈനതേയ ന സംശയഃ॥ ॥ 13-24-23 (81884)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർവിംശോഽധ്യായഃ॥ 24 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
13.25. അധ്യായഃ 025
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കദ്ര്വാഽമൃതാഹരണം ചോദിതേന ഗരുഡേന സ്വപിതരി കശ്യപേ തന്നിവേദനം॥ 1 ॥ തേന തസ്യ ദുഷ്കരത്വകഥനേ ഗരുഡേന സ്വേന തസ്യ സുകരത്വോക്തിഃ॥ 2 ॥ കശ്യപേന ഗരുഡംപ്രതി ഗജകച്ഛപവൃത്താന്തകഥനപൂർവകം തയോർഭക്ഷണാദ്ബലാപ്യായനസംപാദനേനാമൃതാഹരണചോദനാ॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
തഥേത്യുക്ത്വാ തു വിഹഗഃ പ്രതിജ്ഞായ മഹാദ്യുതിഃ।
അമൃതാഹരണേ വാചം തതഃ പിതരമബ്രവീത്॥ 13-25-1 (81885)
കാമം വൈ സൂനൃതാ വാചോ വിസൃജ്യ ച മുഹുർമുഹുഃ।
യച്ചാപ്യനുജ്ഞാം മാതുർവൈ ന ച സാ ഹ്യനുമന്യതേ॥ 13-25-2 (81886)
സാ മാ ബഹുവിധാ വാചോ വജ്രകൽപാ വിസൃജ്യ വൈ।
ഭഗവന്വിനതാ ദാസീ മമ മാതാ മഹാദ്യുതേ॥ 13-25-3 (81887)
കദ്രൂഃ പ്രേഷയതേ ചൈവ ദാസീയമിതി ചാബ്രവീത്।
ആഹരാമൃതമിത്യേവ മോക്ഷ്യതേ വിനതാ തതഃ॥ 13-25-4 (81888)
സോഹം മാതൃവിമോക്ഷാർഥമാഹരിഷ്യ ഇതി ബ്രുവൻ।
അമൃതം പ്രാർഥിതസ്തൂർണമാഹർതും പ്രതിനന്ദ്യ വൈ॥ 13-25-5 (81889)
പിതോവാച। 13-25-6x (6803)
അമൃതം താത ദുഷ്പ്രാപം ദേവൈരപി കുതസ്ത്വയാ।
രക്ഷ്യതേ ഹി ഭൃശം പുത്ര രക്ഷിഭിസ്തന്നിബോധ മേ॥ 13-25-6 (81890)
ഗുപ്തമദ്ഭിർഭൃശം സാധു സർവതഃ പരിവാരിതം।
അനന്തരമഥോ ഗുപ്തം ജ്വലതാ ജാതവേദസാ॥ 13-25-7 (81891)
തതഃ ശതസഹസ്രാണി അയുതാന്യർബുദാനി ച।
രക്ഷന്ത്യമൃതമത്യന്തം കിങ്കരാ നാമ രാക്ഷസാഃ॥ 13-25-8 (81892)
തേഷാം ശക്ത്യൃഷ്ടിശൂലാംശ്ച ശതഘ്ന്യഃ പട്ടസാസ്തഥാ।
ആയുധാ രക്ഷിണാം താത വജ്രകൽപാഃ ശിലാസ്തഥാ॥ 13-25-9 (81893)
തതോ ജാലേന മഹതാ അവനദ്ധം സമന്തതഃ।
അയസ്മയേന വൈ താത വൃത്രഹന്തുഃ സ്മ ശാസനാത്॥ 13-25-10 (81894)
തത്ത്വമേവംവിധം താത കഥം പ്രാർഥയസേഽമൃതം।
സുരക്ഷിതം വജ്രഭൃതാം വൈനതേയ വിഹംഗമ।
ഇന്ദ്രേണ ദേവൈർനാഗൈശ്ച ഖഡ്ഗൈർഗിരിജലാദിഭിഃ॥ 13-25-11 (81895)
ഗരുഡ ഉവാച। 13-25-13x (6804)
പുത്രഗൃദ്ധ്യാ ബ്രവീഷ്യേതച്ഛൃണു താത വിനിശ്ചയം।
ബലവാനുപായവാനസ്മി ഭൂയഃ കിം കരവാണി തേ॥ 13-25-12 (81896)
തമബ്രവീത്പിതാ ഹൃഷ്ടഃ പ്രഹസന്വൈ പുനഃ പുനഃ।
യദി തൌ ഭക്ഷയേസ്താത ക്രൂരൌ കച്ഛപവാരണൌ॥ 13-25-13 (81897)
തഥാ ബലമമേയം തേ ഭവിതാ തന്ന സംശയഃ।
അമൃതസ്യൈവ ചാഹർതാ ഭവിഷ്യസി ന സംശയഃ॥ 13-25-14 (81898)
ഗരുഡ ഉവാച। 13-25-15x (6805)
ക്വ തൌ ക്രൂരൌ മഹാഭാഗ വർതേതേ ഹസ്തികച്ഛപൌ।
ഭക്ഷയിഷ്യാംയഹം താത ബലസ്യാപ്യായനം പ്രതി॥ 13-25-15 (81899)
കശ്യപ ഉവാച। 13-25-16x (6806)
പർവതോ വൈ സമുദ്രാന്തേ നഭഃ സ്തബ്ധ്വേവ തിഷ്ഠതി।
ഉരഗോ നാമ ദുഷ്പ്രാപഃ പുരാ ദേവഗണൈരപി॥ 13-25-16 (81900)
ഗോരുതാനി സ വിസ്തീർണഃ പുഷ്പിതദ്രുമസാനുമാൻ।
തത്ര പന്ഥാഃ കൃതസ്താത കുഞ്ജരേണ ബലീയസാ॥ 13-25-17 (81901)
ഗോരുതാന്യുച്ഛ്രയസ്തസ്യ നവ സപ്ത ച പുത്രക।
ഗച്ഛതാഽഗച്ഛതാ ചൈവ ക്ഷപിതഃ സ മഹാഗിരിഃ॥ 13-25-18 (81902)
താവാൻഭൂമിസമസ്താത കൃതഃ പന്ഥാഃ സമുത്ഥിതഃ।
തേന ഗത്വാ സ മാതംഗഃ പിപാസുര്യുദ്ധമിച്ഛതി॥ 13-25-19 (81903)
തമതീത്യ തു ശൈലേന്ദ്രം ഹ്രദഃ കോകനദായുതഃ।
കനകേതി ച വിഖ്യാതസ്തത്ര കൂർമോ മഹാബലഃ॥ 13-25-20 (81904)
ഗോരുതാനി സ വിസ്തീർണഃ കച്ഛപഃ കുഞ്ജരശ്ച സഃ।
ആയാമതശ്ചാപി സമൌ തേജോബലസമന്വിതൌ॥ 13-25-21 (81905)
പുനരാവൃത്തിമാപന്നൌ താവേതൌ മധുകൈടഭൌ।
ജൻമാന്തരേ വിപ്രമൂഢൌ പരസ്പരവധൈഷിണൌ॥ 13-25-22 (81906)
യദാ സ നാഗോ വ്രജതി പിപാസുസ്തം ജലാശയം।
തദൈനം കച്ഛപോ രോഷാത്പ്രതിയാതി മഹാബലഃ॥ 13-25-23 (81907)
നഖൈശ്ച ദശനൈശ്ചാപി നിമജ്യോൻമജ്യ വാഽസകൃത്।
വിദദാരാഗ്രഹസ്തേന കുഞ്ജരം തം ജലേചരഃ॥ 13-25-24 (81908)
നാഗരാഡപി തോയാർഥീ പിപാസുശ്ചരണൈരപി।
അഗ്രഹസ്തേന ദന്താഭ്യാം നിവാരയതി വാരിജം॥ 13-25-25 (81909)
സ തു തോയാദനുത്തിഷ്ഠന്വാരിജോ ഗജയൂഥപം।
നഖൈശ്ച ദശനൈശ്ചൈവ ദ്വിരദം പ്രതിഷേധതി॥ 13-25-26 (81910)
നിവാരിതോ ഗജശ്രേഷ്ഠഃ പുനർഗച്ഛതി സ്വം വനം।
പിപാസുഃ ക്ലിന്നഹസ്താഗ്രോ രുധിരേണ സമുക്ഷിതഃ॥ 13-25-27 (81911)
തൌ ഗച്ഛ സഹിതൌ പുത്ര യദി ശക്നോഷി ഭക്ഷയ।
ന തൌ പൃഥക്തയാ ശക്യാവപ്രമത്തൌ ബലേ സ്ഥിതൌ'॥ ॥ 13-25-28 (81912)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ॥ 25॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-25-17 ഗോരുതാനി ഗവ്യൂതീഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
13.26. അധ്യായഃ 026
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഗരുഢേന ഗജകച്ഛപാവാസമേത്യ ചരണാഭ്യാം തയോർഗ്രഹണം॥ 1 ॥ തഥാ തയോർഭക്ഷണായ നൈമിഷാരണ്യസ്ഥമഹാതരുശാഖായാം വേഗാന്നിപതനം॥ 2 ॥ തഥാ സ്വനിപതനമാത്രേണ ഭജ്യമാനശാഖായാ അധോഭാഗേ ലംബമാനമുനിഗണാവലോകനാത്തുണ്ഡേന തച്ഛാഖാഗ്രഹണപൂർവകം പുനരുത്പതനം॥ 3 ॥ തഥാ ദേവദൂതവചനാത്സമുദ്രാന്തേ ശാഖാവിസർജനേന തന്നിവാസിനാം കുവിന്ദാനാം ഹനനം॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഗരുഡ ഉവാച।
കഥം തൌ ഭഗവഞ്ശക്യൌ മയാ വാരണകച്ഛപൌ॥
യുഗപദ്ഗൃഹീതം തം മേ ത്വമുപായം വക്തുമർഹസി॥ 13-26-1 (81913)
കശ്യയ ഉവാച। 13-26-2x (6807)
യോദ്ധുകാമേ ഗജേ തസ്മിൻമുഹൂർതം സ ജലേചരഃ।
ഉത്തിഷ്ഠതി ജലാത്തൂർണം യോദ്ധുകാമഃ പുനഃപുനഃ॥ 13-26-2 (81914)
ജലജം നിർഗതം താത പ്രമത്തം ചൈവ വാരണം।
ഗ്രഹീഷ്യസി പതംഗേശ നാന്യോ യോഗോഽത്ര വിദ്യതേ॥ 13-26-3 (81915)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-26-4x (6808)
ഇത്യേമുക്തോ വിഹഗസ്തദ്ഗത്വാ വനമുത്തമം।
ദദർശ വാരണേന്ദ്രം തം മേഘാചലസമപ്രഭം॥ 13-26-4 (81916)
താം സ നാഗോ ഗിരേർവീഥിം സംപ്രാപ്ത ഇവ ഭാരതഃ।
സ തം ദൃഷ്ട്വാ മഹാഭാഗഃ സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ॥ 13-26-5 (81917)
ബിഭക്ഷയിഷതോ രാജന്ദാരുണസ്യ മഹാത്മനഃ॥
മാതംഗം കച്ഛപം ചൈവ പ്രഹർഷഃ സുമഹാനഭൂത്॥ 13-26-6 (81918)
അഥ വേഗേന മഹതാ ഖേചരഃ സ മഹാബലഃ।
സങ്കുച്യ സർവഗാത്രാണി കൃച്ഛ്രേണൈവാന്വപദ്യത॥ 13-26-7 (81919)
തഥാ ഗത്വാ തമധ്വാനം വാരണപ്രവരോ ബലീ।
നിശശ്വാസ മഹാശ്വാസഃ ശ്രമാദ്വിശ്രമണായ ച॥ 13-26-8 (81920)
തസ്യ നിശ്വാസവാതേന മദഗന്ധേന ചൈവ ഹ।
ഉദതിഷ്ഠൻമഹാകൂർമോ വാരണപ്രതിഷേധകഃ॥ 13-26-9 (81921)
തയോഃ സുതുമുലം യുദ്ധം ദദർശ പതഗേശ്വരഃ।
കച്ഛപേന്ദ്രദ്വിരദയോരിന്ദ്രപ്രഹ്വാദയോരിവ॥ 13-26-10 (81922)
സ്പൃശന്തമഗ്രഹസ്തേന തോയം വാരണയൂഥപം।
ദന്തൈർനസ്തൈശ്ച ജലജോ വാരയാമാസ ഭാരത॥ 13-26-11 (81923)
ജലജം വാരണോഽപ്യേവം ചരണൈഃ പുഷ്കരേണ ച।
പ്രത്യഷേധന്നിമജ്ജന്തമുൻമജ്ജന്തം തഥൈവ ച॥ 13-26-12 (81924)
മുഹൂർതമഭവദ്യുദ്ധം തയോർഭീമപ്രദർശനം।
അഥ തസ്മാജ്ജലാദ്രാജൻകച്ഛപഃ സ്ഥലമാസ്ഥിതഃ॥ 13-26-13 (81925)
സ തു നാഗഃ പ്രഭഗ്രോഽപി പിപാസുർന ന്യവർതത।
തോയഗൃധ്നുഃ ശനൈസ്തർഷാദപാസർപത പൃഷ്ഠതഃ॥ 13-26-14 (81926)
തം ദൃഷ്ട്വാ ജലജസ്തൂർണമപസർപന്തമാഹവാത്।
അഭിദുദ്രാവ വേഗേന വജ്രയാണിരിവാസുരം॥ 13-26-15 (81927)
തം രോഷാത്സ്ഥലമുത്തീർണമസംപ്രാപ്തം ഗജോത്തമം।
ഉഭാവേവ സമസ്തൌ തു ജഗ്രാഹ വിനതാസുതഃ॥ 13-26-16 (81928)
ചരണേന തു സവ്യേന ജഗ്രാഹ സ ഗജോത്തമം।
പ്രസ്പന്ദമാനം ബലവാന്ദക്ഷിണേന തു കച്ഛപം॥ 13-26-17 (81929)
ഉത്പപാത തതസ്തൂർണം പന്നഗേന്ദ്രനിഷൂദതഃ।
ദിവം ഖം ച സമുത്പത്യ പക്ഷാഭ്യാമപരാജിതഃ॥ 13-26-18 (81930)
തേന ചോത്പതതാ തൂർണം സംഗൃഹീതൌ നഖൈർഭൃശം।
വജ്രഗർഭൈഃ സുനിശിതൈഃ പ്രാണാംസ്തൂർണം മുമോചതുഃ॥ 13-26-19 (81931)
തൌ ഗൃഹ്യ ബലവാംസ്തൂർണം സ്രസ്തപാദശിരോധരൌ।
വിവൽഗന്നിവ ഖേ ക്രീഡൻഖേചരോഽഭിജഗാമ ഹ॥ 13-26-20 (81932)
അത്തുകാമസ്തതോ വീരഃ പൃഥിവ്യാം പൃഥിവീപതേ।
നിരൈക്ഷത ന ചാപശ്യദ്ദ്രുമം പര്യാപ്തമാസിതും॥ 13-26-21 (81933)
നൈമിഷം ത്വഥ സംപ്രാപ്യ ദേവാരണ്യം മഹാദ്യുതിഃ।
അപശ്യത ദ്രുമം കഞ്ചിച്ഛാഖാസ്കന്ധസമാവൃതം॥ 13-26-22 (81934)
ഹിമവച്ഛിഖരപ്രഖ്യം യോജനദ്വയമുച്ഛ്രിതം।
പരിണാഹേന രാജേന്ദ്ര നൽവമാത്രം സമന്തതഃ॥ 13-26-23 (81935)
തസ്യ ശാഖാഽഭവത്കാചിദായതാ പഞ്ചയോജനം।
ദൃഢമൂലാ ദൃഢസ്കന്ധാ വജ്രപത്രസമാചിതാ॥ 13-26-24 (81936)
തത്രോപവിഷ്ടഃ സഹസാ വൈനതേയോ നിഗൃഹ്യ തൌ।
അത്തുകാമസ്തതഃ ശാഖാ തസ്യ വേഗാദവാപതത്॥ 13-26-25 (81937)
താം പതന്തീമഭിപ്രേക്ഷ്യ പ്രേക്ഷ്യ ചർഷിഗണാനധഃ।
ആസീനാന്വസുഭിഃ സാർധം സത്രേണ ജഗതീപതേ॥ 13-26-26 (81938)
വൈഖാനസാന്നാമ യതീന്വാലഖില്യഗണാനപി।
തത്ര ഭീരാവിശത്തസ്യ പതഗേന്ദ്രസ്യ ഭാരത॥ 13-26-27 (81939)
താന്ദൃഷ്ട്വാ സ യതീംസ്തത്ര സമാസീനാൻസുരൈഃ സഹ।
തുണ്ഡേന ഗൃഹ്യ താം ശാഖാമുത്പപാത ഖഗേശ്വരഃ।
തൌച പക്ഷീ ഭുജംഗാശോ വ്യോംനി ക്രീഡന്നിവാവ്രജത്॥ 13-26-28 (81940)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഗുരുസംഭാരം പ്രഗൃഹ്യോത്പതിതം ഖഗം।
ഋഷയസ്തേഽബ്രുവൻസർവേ ഗരുഡോഽയമിതി സ്മ ഹ।
ന ത്വന്യഃ ക്ഷമതേ കശ്ചിദ്യഥാഽയം വീര്യവാൻഖഗഃ॥ 13-26-29 (81941)
അസൌ യച്ഛതി ധർമാത്മാ ഗുരുഭാരസമന്വിതഃ।
അയം ക്രീഡന്നിവാകാശേ തസ്മാദ്ഗരുഡ ഏവ സഃ॥ 13-26-30 (81942)
ഏവം തേ സമയം സർവേ വസവശ്ച ദിവൌകസഃ।
അകാർഷുഃ പക്ഷിരാജസ്യ ഗരുഡേത്യേവ നാമ ഹ॥ 13-26-31 (81943)
സ പക്ഷീ പൃഥിവീം സർവാം പരിധാവംസ്തതസ്തതഃ।
മുമുക്ഷഃ ശാഖിനഃ ശാഖാം ന സ്മ ദേശമപശ്യത॥ 13-26-32 (81944)
സ വാചമശൃണോദ്ദിവ്യാമുപര്യുപരി ജൽപതഃ।
ദേവദൂതസ്യ വിസ്പഷ്ടമാഭാഷ്യ ഗരുഡേതി ച॥ 13-26-33 (81945)
വൈനതേയ കുവിന്ദേഷു സമുദ്രാന്തേ മഹാബല।
പാത്യതാം ശാഖിനഃ ശാഖാ ന ഹി തേ ധർമനിശ്ചയാഃ॥ 13-26-34 (81946)
തച്ഛ്രുത്വാ ഗരുഡസ്തൂർണം ജഗാമ ലവണാംഭസഃ।
ഉദ്ദേശം യത്ര തേ മന്ദാഃ കുവിന്ദാഃ പാപകർമിണഃ॥ 13-26-35 (81947)
തതോ ഗത്വാ തതഃ ശാഖാം മുമോച പതതാംവരഃ।
തയാ ഹതാ ********* ദാസ്തദാ ഷഡ്വിംശതോ നൃപ॥ 13-26-36 (81948)
സ ദേശോ രാജശാർദൂല ഖ്യാതഃ പരമദാരുണഃ।
ശാഖാപതഗ ഇത്യേവ കുവിന്ദാനാം മഹാത്മനാം॥' ॥ 13-26-37 (81949)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ॥ 26 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-26-36 തുണ്ഡേന ശാഖാം ഗൃഹീത്വാ കശ്യപസമീപം ഗതേ ഗരുഡേ ശാഖായാ അധോഭാഗലംബിനാമൃഷീണാം കസ്യപപ്രാർഥനയാ ശാഖാവിസർജനേന ഹിമവദ്ഗിരിഗമനമാദിപർവോക്തമത്രാനുസന്ധേയം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
13.27. അധ്യായഃ 027
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഗരുഡേന ശൈലാഗ്രേ ഉപവിശ്യ ഗജകച്ഛപയോർഭക്ഷണം॥ 1 ॥ തതഃ സ്വർഗേഽമൃതസമീപം ഗതേന തേന തത്ര പരിതോ ജ്വലദഗ്നിദർശനഭയാ********* പ്രതി തച്ഛമനോപായപ്രശ്നഃ॥ 2 ॥ ബ്രഹ്മണാ തംപ്രതി നവനീതപ്രക്ഷേപേണാഗ്നിസംശാമനചേദനാ॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഹത്വാ തം പക്ഷിശാർദൂലഃ കുവിന്ദാനാം ജനം വ്രതീ।
ഉപോപവിശ്യ ശൈലാഗ്രേ ഭക്ഷയാമാസ താവുഭൌ।
വാരണം കച്ഛർപ ചൈവ സംഹൃഷ്ടഃ സ പതത്രിരാട്॥ 13-27-1 (81950)
തയോഃ സ രുധിരം പീത്വാ മേദസീ ച പരന്തപ।
സംഹൃഷ്ടഃ യതതാംശ്രേഷ്ഠോ ലബ്ധ്വാ ബലമനുത്തമം।
ജംഗാമ ദേവരാജസ്യ ഭവനം പന്നഗാശനഃ॥ 13-27-2 (81951)
തം പ്രണംയ മഹാത്മാനം പാവകം വിസ്ഫുലിംഗിനം।
രാത്രിദിവം പ്രജ്വലിതം രക്ഷാർഥമമൃതസ്യ ഹ॥ 13-27-3 (81952)
തം ദൃഷ്ട്വാ വിഹഗേന്ദ്രസ്യ ഭയം തീവ്രമുപാവിശത്।
നതു തോയാന്ന രക്ഷിഭ്യോ ഭയമസ്യോപപദ്യതേ॥ 13-27-4 (81953)
പക്ഷിത്വമാത്മനോ ദൃഷ്ട്വാ ജ്വലന്തം ച ഹുതാശനം।
പിതാമഹമഥോ ഗത്വാ ദദർശ ഭുജഗാശനഃ॥ 13-27-5 (81954)
തം പ്രണംയ മഹാത്മാനം ഗരുഡഃ പ്രയതാഞ്ജലിഃ।
പ്രോവാച തദസന്ദിഗ്ധം വചനം പന്നഗേശ്വരഃ॥ 13-27-6 (81955)
ഉദ്യതം ഗുരുകൃത്യേ മാം ഭഗവന്ധർമനിശ്ചിതം।
വിമോക്ഷണാർഥം മാതുർഹി ദാസഭാവാദനിന്ദിതം॥ 13-27-7 (81956)
കദ്രൂസകാശമമൃതം മയാഹർതവ്യമീശ്വര।
തദാ മേ ജനനീ ദേവ ദാസഭാവാത്പ്രമോക്ഷ്യതേ॥ 13-27-8 (81957)
തത്രാമൃതം പ്രജ്വലിതോ നിത്യമീശ്വര രക്ഷതി।
ഹിരണ്യരേതാ ഭഗവാൻപാകശാസനശാസനാത്॥ 13-27-9 (81958)
തത്ര മേ ദേവദേവേശ ഭയം തീവ്രമഥാവിശത്।
ജ്വലന്തം പാവകം ദൃഷ്ട്വാ പക്ഷിത്വം ചാത്മനഃ പ്രഭോ॥ 13-27-10 (81959)
സമതിക്രമിതും ശക്യഃ കഥം സ്യാത്പാവകോ മയാ।
തസ്യാഭ്യുപായം വരദ വക്തുമീശോഽസി മേ പ്രഭോ॥ 13-27-11 (81960)
തമബ്രവീൻമഹാഭാഗ തപ്യമാനം വിഹംഗമം।
അഗ്നേഃ സംശമനോപായമുത്സയന്ത പുനഃപുനഃ॥ 13-27-12 (81961)
പയസാ ശാംയതേ വത്സ സർപിഷാ ച ഹുതാശനഃ।
ശരീരസ്ഥോപി ഭൂതാനാം കിം പുനഃ പ്രജ്വലൻഭുവി॥ 13-27-13 (81962)
നവനീതം പയോ വാഽപി പാവകേ ത്വം സമാദധേഃ।
തതോ ഗച്ഛ യഥാകാമം ന ത്വാ ധക്ഷ്യതി പാവകഃ॥' ॥ 13-27-14 (81963)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ॥ 27 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-27-7 ജാനീഹീതി ശേഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
13.28. അധ്യായഃ 028
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഗരുഡേന നവനീതപ്രക്ഷേപേണ മന്ദീഭൂതാഭ്യുല്ലംഘനപൂർവകമമൃതരക്ഷിണാം പക്ഷപ്രഹാരേണ നിരാകരണം॥ 1 ॥ തഥാഽമൃതമാഹൃത്യ വിമതി സമുത്പതനം॥ 2 ॥ തഥാ സ്വസ്യോപരി ഇന്ദ്രേണ വജ്രേ വിസൃഷ്ടേ തത്സൻമാനനായൈകതനൂരുഹവിസ്രംസനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
പിതാമഹവചഃ ശ്രുത്വാ ഗരുഡഃ പതതാംവരഃ।
ജഗാമ ഗോകുലം കിഞ്ചിന്നവനീതജിഹീർഷയാ॥ 13-28-1 (81964)
നവനീതം തഥാഽപശ്യൻമഥിതം കലശേ സ്ഥിതം।
തദാദായ തതോഽഗച്ഛദ്യതസ്തദ്രക്ഷ്യതേഽമൃതം॥ 13-28-2 (81965)
സ തത്ര ഗത്വാ പതഗസ്തിര്യക്തോയം മഹാബലഃ।
ഹുതാശനമപക്രംയ നവനീതമപാതയത്॥ 13-28-3 (81966)
സോ ർചിഷ്മാൻമന്ദവേഗോഽഭൂത്സർപിഷാ തേന തർപിതഃ।
ധൂമകേതുർന ജജ്വാല ധൂമമേവ സസർജ ഹ॥ 13-28-4 (81967)
തമതീത്യാശു ഗരുഡോ ഹൃഷ്ടാത്മാ ജാതവേദസം।
രക്ഷാംസി സമതിക്രാമത്പക്ഷവാതേന പാതയൻ॥ 13-28-5 (81968)
തേ പതന്തി ശിരോഭിസ്ച ജാനുഭിശ്ചരണൈസ്തഥാ।
ഉത്സൃജ്യ ശസ്ത്രാവരണം പക്ഷിപക്ഷസമാഹതാഃ॥ 13-28-6 (81969)
ഉത്പ്ലുത്യ ചാവൃതാന്നാഗാൻഹത്വാ ചക്രം വ്യതീത്യ ച।
അരാന്തരേണ ശിരസാ ഭിത്ത്വാ ജാലം സമാദ്രവത്॥ 13-28-7 (81970)
സ ഭിത്ത്വാ ശിരസാ ജാലം വജ്രവേഗസമോ ബലീ।
ഉജ്ജഹാര തതഃ ശീഘ്രമമൃതം ഭുജഗാശനഃ॥ 13-28-8 (81971)
തദാദായാദ്രവച്ഛീഘ്രം ഗരുഡഃ ശ്വസനോ യഥാ।
അഥ സന്നാഹമകരോദ്വൃത്രഹാ വിബുധൈഃ സഹ॥ 13-28-9 (81972)
തതോ മാതലിസംയുക്തം ഹരിഭിഃ സ്വർണമാലിഭിഃ।
ആരുരോഹ രഥം ശീഘ്രം സൂര്യാഗ്നിസമതേജസം॥ 13-28-10 (81973)
സോഽഭ്യദ്രവത്പക്ഷിരാജം വൃത്രഹാ പാകശാസനഃ।
ഉദ്യംയ നിശിതം വജ്രം വജ്രഹസ്തോ മഹാബലഃ॥ 13-28-11 (81974)
തഥൈവ ഗരുഡോ രാജന്വജ്രഹസ്തം സമാദ്രവത്।
തതോ വൈ മാതലിം പ്രാഹ ശീഘ്രം വാഹയ വാജിനഃ॥ 13-28-12 (81975)
അഥ ദിവ്യം മഹാഘോരം ഗരുഡായ സസർജ ഹ।
വജ്രം സഹസ്രനയനസ്തിഗ്മവേഗപരാക്രമഃ॥ 13-28-13 (81976)
ഉത്സിസൃക്ഷന്തമാജ്ഞായ വജ്രം വൈ ത്രിദശേശ്വരം।
തൂർണം വേഗപരോ ഭൂത്വാ ജഗാമ പതതാംവരഃ॥ 13-28-14 (81977)
പിതാമഹനിസർഗേണ ജ്ഞാത്വാ ലബ്ധവരഃ ഖഗഃ।
ആയുധാനാം വരം വജ്രമഥ ശക്രമുവാച ഹ॥ 13-28-15 (81978)
വൃത്രഹന്നേഷ വജ്രസ്തേ വരോ ലബ്ധഃ പിതാമഹാത്।
അതഃ സംമാനമാകാങ്ക്ഷൻമുഞ്ചാംയേകം തനൂരുഹം॥ 13-28-16 (81979)
ഏതേനായുധരാജേന യദി ശക്തോസി വൃത്രഹൻ।
ഹന്യാസ്ത്വം പരയാ ശക്തയാ ഗച്ഛാംയഹമനാമയഃ॥ 13-28-17 (81980)
തത്തു തൂർണം തദാ വജ്രം സ്വേന വേഗേന ഭാരത।
ജഘാന പരയാ ശക്ത്യാ ന ചൈനമദഹദ്ഭൃശം॥ 13-28-18 (81981)
തതോ ദേവർഷയോ രാജൻഗച്ഛന്തോ വൈ വിഹായസാ।
ദൃഷ്ട്വാ വജ്രം വിവക്തം തം പക്ഷഇപർണേഽബ്രുവന്വചഃ॥ 13-28-19 (81982)
സുപർണഃ പക്ഷിഗരുഡോ യസ്യ പർണേ വരായുധം।
വിഷക്തം ദേവരാജസ്യ വൃത്രഹന്തുഃ സനാതനം॥ 13-28-20 (81983)
ഏവം സുപർണോ വിഹഗോ വൈനതേയഃ പ്രതാപവാൻ।
ഋഷയസ്തം വിജാനന്തി ചാഗ്നേയം വൈഷ്ണവം പുനഃ॥ 13-28-21 (81984)
വേദാഭിഷ്ടുതമത്യർഥം സ്വർഗമാർഗഫലപ്രദം।
തനുപർണം സുപർണസ്യ ജഗൃഹുർബർഹിണസ്തഥാ॥ 13-28-22 (81985)
മയൂരാവിസ്മിതാഃ സർവേ ആദ്രവന്തി സ്മ വജ്രിണം॥' ॥ 13-28-23 (81986)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 28 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
13.29. അധ്യായഃ 029
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഗരുഡേന കദ്രൂംപ്രത്യമൃതാനയനകഥനം॥ 1 ॥ കദ്ര്വാ വിനതായാ ദാസ്യാൻമോചനം॥ 2 ॥ ഗരുഡേന പുനരിന്ദ്രായാമൃതപ്രത്യർപണം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതോ വ്രജ്രം സഹസ്രാക്ഷോ ദൃഷ്ട്വാ സക്തം വരായുധം।
ഋഷീംശ്ച ദൃഷ്ട്വാ സഹസാ സുപർണമിദമബ്രവീത്॥ 13-29-1 (81987)
ന തേ സുപർണ പശ്യാമി പ്രഭാവം തേന യോധയേ।
ഇത്യുക്തേ ന മയാ രക്ഷാ ശക്യാ കർതുമതോഽന്യഥാ।
ഇദം വജ്രം മയാ സാർധം നിവൃത്തം ഹി യഥാഗതം॥ 13-29-2 (81988)
തതഃ സഹസ്രനയനേ നിവൃത്തേ ഗരുഡസ്തഥാ।
കദ്രൂമഭ്യഗമത്തൂർണമമൃതം ഗൃഹ്യ ഭാരതഃ॥ 13-29-3 (81989)
ഗരുഡ ഉവാച। 13-29-4x (6809)
തദാഹൃതം മയാ ശീഘ്രമമൃതം ജനനീകൃതേ।
അദാസീ സാ ഭവത്വദ്യ വിനതാ ധർമിചാരിണീ॥ 13-29-4 (81990)
കദ്രൂരുവാച। 13-29-5x (6810)
സ്വാഗതം സ്വാഹൃതം ചേദമമൃതം വിനതാത്മജ।
അദാസീ ജനനീ തേഽദ്യ പുത്ര കാമവശാ ശുഭാ। 13-29-5 (81991)
ഏവമുക്തേ തദാ സാ ച സംപ്രാപ്താ വിനതാ ഗൃഹം॥
ഉപനീയ യഥാന്യായം വിഹഗോ ബലിനാംവരഃ। 13-29-6 (81992)
സ്മൃത്വാ നികൃത്യാ വിജയം മാതുഃ സംപ്രതിപദ്യ ച॥
വധം ച ഭുജഗേന്ദ്രാണാം യേ വാലാസ്തസ്യ വാജിനഃ। 13-29-7 (81993)
ബഭൂവുരസിതപ്രഖ്യാ നികൃത്യാ വൈ ജിതം ത്വയാ॥
താമുവാച തതോ ന്യായ്യം വിഹഗോ ബലിനാംവരഃ। 13-29-8 (81994)
ഉഞ്ജഹാരാമൃതം തൂർണമുത്പപാത ച രംഹസാ॥
തദ്ഗൃഹീത്വാഽമൃതം തൂർണം പ്രയാന്തമപരാജിതം। 13-29-9 (81995)
കിമർഥം വൈനതേയ ത്വമാഹൃത്യാമൃതമുത്തമം।
പുനർഹരതി ദുർബുദ്ധേ മാ ജാതു വൃജിതം കൃഥാഃ॥ 13-29-10 (81996)
സുപർണി ഉവാച। 13-29-11x (6811)
അമൃതാഹരണം മേഽദ്യ യത്കൃതം ജനനീകൃതേ।
ഭവത്യാ വചനാദേതദാഹരാമൃതമിത്യുത॥ 13-29-11 (81997)
ആഹൃതം തദിദം ശീഘ്രം മുക്താ ച ജനനീ മമ।
ഹരാംയേഷ പുനസ്തത്ര യത ഏതൻമയാഽഽഹൃതം॥ 13-29-12 (81998)
യദി മാം ഭവതീ ബ്രൂയാദമൃതം മേ ച ദീയതാം।
തഥാ കുര്യാം ന വാ കുര്യാം ന ഹി ത്വമമൃതക്ഷമാ।
മയാ ധർമേണ സത്യേന വിനതാ ച സമുദ്ധൃതാ॥ 13-29-13 (81999)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-29-14x (6812)
തതോ ഗത്വാഽഥ ഗരുഡഃ പുരന്ദരമുവാച ഹ।
ഇദം മയാ വൃത്രഹന്തർഹൃതം തേഽമൃതമുത്തമം।
മാത്രർഥേ ഹി തഥൈവേദം ഗൃഹാണാമൃതമാഹൃതം॥ 13-29-14 (82000)
മാതാ ച മമ ദേവേശ ദാസീത്വമുപജഗ്മുഷീ।
ഭുജംഗമാനാം മാതുർവൈ സാ മുക്താഽമൃതദർശനാത്॥ 13-29-15 (82001)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ സഹസ്രാക്ഷഃ സുപർണമനുമന്യതേ।
ഉവാച ച മുദാ യുക്തോ ദിഷ്ട്യാദിഷ്ട്യേതി വാസവഃ॥ 13-29-16 (82002)
ക്രഷയോ യേ സഹസ്രാക്ഷമുപാസന്തി സുരൈഃ സഹ।
തേ സർവേ ച മുദാ യുക്താ വിശ്വേദേവാസ്തഥൈവ ച॥ 13-29-17 (82003)
തതസ്തമൃഷയഃ സർവേ ദേവാശ്ച ഭരതർഷഭ।
ഊചുഃ പുരന്ദരം ദൃഷ്ടാ ഗരുഡോ ലഭതാം വരം॥ 13-29-18 (82004)
തതഃ ശചീപതിർവാക്യമുവാച പ്രഹസന്നിവ।
ജനിഷ്യതി ഹൃഷീകേശഃ സ്വയമേവൈഷ പക്ഷിരാട്॥ 13-29-19 (82005)
കേശവഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ ശൂരപുത്രസ്യ വേശ്മനി।
സ്വയം ധർമസ്യ രക്ഷാർഥം വിഭജ്യ ഭുജഗാശനഃ॥ 13-29-20 (82006)
ഏഷ തേ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ഗരുഡോഽഥ പതത്രിരാട്।
സുപർണോ വൈനതേയശ്ച കീർതിതോ ഭദ്രമസ്തു തേ॥ 13-29-21 (82007)
തദേതദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠ മയാഽഽഖ്യാനം പ്രകീർതിതം।
സുപർണസ്യ മഹാബാഹോ കിം ഭൂയഃ കഥയാമി തേ॥' ॥ 13-29-22 (82008)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ॥ 29 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-29-1 ജിതം ത്വയേതി താം കദ്രൂമുവാചേത്യുത്തരേണ സംബന്ധഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
13.30. അധ്യായഃ 030
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണായ പ്രതിശ്രുതാർഥാപ്രദാനസ്യാനർഥഹേതുതായാം ദൃഷ്ടാന്തതയാ സൃഗാലവാനരസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രാഹ്മണാനാം തു യേ ലോകേ പ്രതിശ്രുത്യ പിതാമഹ।
ന പ്രയച്ഛന്തി ലോഭാത്തേ കേ ഭവന്തി മഹാമതേ॥ 13-30-1 (82009)
ഏതൻമേ തത്വതോ ബ്രൂഹി ധർമേ ധർമഭൃതാംവര।
പ്രതിശ്രുത്യ ദുരാത്മാനോ ന പ്രയച്ഛന്തി യേ നരാഃ॥ 13-30-2 (82010)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-30-3x (6813)
യോ ന ദദ്യാത്പ്രതിശ്രുത്യ സ്വൽപം വാ യദി വാ ബഹു।
ആശാസ്തസ്യ ഹതാഃ സർവാഃ ക്ലീബസ്യേവ പ്രജാഫലം॥ 13-30-3 (82011)
യാം രാത്രിം ജായതേ പാപോ യാം ച രാത്രിം വിനശ്യതി।
ഏതസ്മിന്നന്തരേ യദ്യത്സുകൃതം തസ്യ ഭാരത॥ 13-30-4 (82012)
യച്ച തസ്യ ഹുതം കിഞ്ചിദ്ദത്തം വാ ഭരതർഷഭ।
തപസ്തപ്തമഥോ വാഽപി സർവം തസ്യോപഹന്യതേ॥ 13-30-5 (82013)
അഥൈതദ്വചനം പ്രാഹുർധർമശാസ്ത്രവിദോ ജനാഃ।
നിശാസ്യ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ബുദ്ധ്യാ പരമയുക്തയാ॥ 13-30-6 (82014)
അപി ചോദാഹരന്തീമം ധർമശാസ്ത്രവിദോ ജനാഃ।
അശ്വാനാം ശ്യാമകർണാനാം സഹസ്രേണ സ മുച്യതേ॥ 13-30-7 (82015)
അത്രൈവോദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സൃഗാലസ്യ ച സംവാദം വാനരസ്യ ച ഭാരത॥ 13-30-8 (82016)
തൌ സഖായൌ പുരാ ഹ്യാസ്താം മാനുഷത്വേ പരന്തപ।
അന്യാം യോനിം സമാപന്നൌ സൃഗാലീം വാനരീം തഥാ।
സംഭാഷണാത്തതഃ സഖ്യം തത്രതത്ര പരസ്പരം॥ 13-30-9 (82017)
തതഃ പരാസൂൻഖാദന്തം സൃഗാലം വാനരോഽബ്രവീത്।
ശ്മശാനമധ്യേ സംപ്രേക്ഷ്യ പൂർവജാതിമനുസ്മരൻ॥ 13-30-10 (82018)
കിം ത്വയാ പാപകം പൂർവം കൃതം കർമ സുദാരുണം।
യസ്ത്വം ശ്മശാനേ മൃതകാൻപൂതികാനത്സി കുത്സിതാൻ॥ 13-30-11 (82019)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച സൃഗാലോ വാനരം തദാ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ പ്രതിശ്രുത്യ ന മയാ തദുപാഹൃതം॥ 13-30-12 (82020)
തത്കൃതേ പാപികാം യോനിമാപന്നോസ്മി പ്ലവംഗമ।
തസ്മാദേവംവിധം ഭക്ഷ്യം ഭക്ഷയാമി ബുഭുക്ഷിതഃ॥ 13-30-13 (82021)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-30-14x (6814)
സൃഗാലോ വാനരം പ്രാഹ പുനരേവ നരോത്തമ।
കിം ത്വയാ പാതകം കർമ കൃതം യേനാസി വാനരഃ॥ 13-30-14 (82022)
വാനര ഉവാച। 13-30-15x (6815)
സ ചാപ്യാഹ ഫലാഹാരോ ബ്രാഹ്മണാനാം പ്ലവംഗമഃ।
തസ്മാന്ന ബ്രാഹ്മണസ്വം തു ഹർത്തവ്യം വിദുഷാ സദാ।
സീമാവിവാദേ മോക്തവ്യം ദാതവ്യം ച പ്രതിശ്രുതം॥ 13-30-15 (82023)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-30-16x (6816)
ഇത്യേതദ്ബ്രുവതോ രാജൻബ്രാഹ്മണസ്യ മയാ ശ്രുതം।
കഥാം കഥയതഃ പുണ്യാം ധർമജ്ഞസ്യ പുരാതനീം॥ 13-30-16 (82024)
ശ്രുതം ചാപി മയാ ഭൂയഃ കൃഷ്ണസ്യാപി വിശാംപതേ।
കഥാം കഥയതഃ പൂർവം ബ്രാഹ്മണം പ്രതി പാണ്ഡവ॥ 13-30-17 (82025)
ന ഹർതവ്യം വിപ്രധനം ക്ഷന്തവ്യം തേഷു നിത്യശഃ।
ബാലാശ്ച നാവമന്തവ്യാ ദരിദ്രാഃ കൃപണാ അപി॥ 13-30-18 (82026)
ഏവമേവ ച മാം നിത്യം ബ്രാഹ്മണാഃ സന്ദിശന്തി വൈ।
പ്രതിശ്രുതം ഭവേദ്ദേയം നാശാ കാര്യാ ദ്വിജോത്തമേ॥ 13-30-19 (82027)
ബ്രാഹ്മണോ ഹ്യാശയാ പൂർവം കൃതയാ പൃഥിവീപതേ।
സുസമിദ്ധോ യതാ ദീപ്തഃ പാവകസ്തദ്വിധഃ സ്മൃതഃ॥ 13-30-20 (82028)
യം നിരീക്ഷേത സങ്ക്രുദ്ധ ആശയാ പൂർവജാതയാ।
പ്രദഹേച്ച ഹിതം രാജൻകക്ഷമക്ഷയ്യഭുഗ്യഥാ॥ 13-30-21 (82029)
സ ഏവ ഹി യദാ തുഷ്ടോ വചസാ പ്രതിനന്ദതി।
ഭവത്യഗദസങ്കാശോ വിഷയേ തസ്യ ഭാരത॥ 13-30-22 (82030)
പുത്രാൻപൌത്രാൻപശൂംശ്ചൈവ ബാന്ധവാൻസചിവാംസ്തഥാ।
പുരം ജനപദം ചൈവ ശാന്തിരിഷ്ടേന പോഷയേത്॥ 13-30-23 (82031)
ഏതദ്ധി പരമം തേജോ ബ്രാഹ്മണസ്യേഹ ദൃശ്യതേ।
സഹസ്രകിരണസ്യേവ സവിതുർധരണീതലേ॥ 13-30-24 (82032)
തസ്മാദ്ദാതവ്യമേവേഹ പ്രതിശ്രുത്യ യുധിഷ്ഠിര।
യദീച്ഛേച്ഛോഭനാം ജാതിം പ്രാപ്തും ഭരതസത്തമ॥ 13-30-25 (82033)
ബ്രാഹ്മണസ്യ ഹി ദത്തേന ധ്രുവം സ്വർഗോ ഹ്യനുത്തമഃ।
ശക്യഃ പ്രാപ്തും വിശേഷേണ ദാനം ഹി മഹതീ ക്രിയാ॥ 13-30-26 (82034)
ഇതോ ദത്തേന ജീവന്തി ദേവതാഃ പിതരസ്ഥാ।
തസ്മാദ്ദാനാനി ദേയാനി ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ വിജാനതാ॥ 13-30-27 (82035)
മഹദ്ധി ഭരതശ്രേഷ്ഠ ബ്രാഹ്മണസ്തീർഥമുച്യതേ।
വേലായാം ന തു കസ്യാം ചിദ്ഗച്ഛേദ്വിപ്രോ ഹ്യപൂജിതഃ॥ ॥ 13-30-28 (82036)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 30 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-30-6 നിശാംയ വിചാര്യ॥ 7-30-10 തതഃ പുരാ സഖായം തം സൃഗാലമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-30-16 ബ്രുവതോഽധ്യാപകസ്യ കഥാം കഥയതോ മുഖാത് ശ്രുതം॥ 7-30-17 കൃഷ്ണസ്യ വ്യാസസ്യ। നൃഗകഥാം കഥയതോ വാസുദേവസ്യ വാ മുഖാത്॥ 7-30-19 ആശാ വന്ധ്യാശാ॥ 7-30-21 അക്ഷയ്യം പിത്രർഥമുദ്ദിഷ്ടം ദാനം ഭുങ്ക്തേ ഇത്യക്ഷയ്യഭുഗഗ്നിഃ॥ 7-30-22 അഗദസങ്കാശഃ ചികിത്സകതുല്യഃ॥ 7-30-23 ശാന്തിരിഷ്ടേന ശാന്ത്യാഹിതേന ക്ഷേമേണ॥ 7-30-30 ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
13.31. അധ്യായഃ 031
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശൂദ്രോപദേശസ്യാനർഥഹേതുതായാം ദൃഷ്ടാന്തതയാ മുനിശൂദ്രയോഃ കഥാകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
മിത്രസൌഹാർദയോഗേന ഉപദേശം കരോതി യഃ।
ജാത്യാഽധരസ്യ രാജർഷേ ദോഷസ്തസ്യ ഭവേന്ന വാ॥ 13-31-1 (82037)
ഏതദിച്ഛാമി തത്ത്വേന വ്യാഖ്യാതും വൈ പിതാമഹ।
സൂക്ഷ്മാ ഗതിർഹി ധർമസ്യി യത്ര മുഹ്യന്തി മാനവാഃ॥ 13-31-2 (82038)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-31-3x (6817)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി ശൃണു രാജന്യഥാക്രമം।
`മദുക്തം വചനം രാജന്യഥാന്യായം യഥാഗമം।'
ഋഷീണാം വദതാം പൂർവം ശ്രുതമാസീദ്യഥാ പുരാ॥ 13-31-3 (82039)
ഉപദേശോ ന കർതവ്യോ ജാതിഹീനസ്യ കസ്യ ചിത്।
ഉപദേശേ മഹാന്ദോഷ ഉപാധ്യായസ്യ ഭാഷ്യതേ॥ 13-31-4 (82040)
`നാധ്യാപയേച്ഛൂദ്രമിഹ തഥാ നൈവ ച യാജയേത്।'
നിദർശനമിദം രാജഞ്ശൃണു മേ ഭരതർഷഭ॥ 13-31-5 (82041)
ദുരുക്തവചനേ രാജന്യഥാപൂർവം യുധിഷ്ഠിര।
ബ്രഹ്മാശ്രമപദേ വൃത്തം പാർശ്വേ ഹിമവതഃ ശുഭേ॥ 13-31-6 (82042)
തത്രാശ്രമപദം പുണ്യം നാനാവൃക്ഷഗണായുതം।
നാനാഗുൽമലതാകീർണം മൃഗദ്വിജനിഷേവിതം।
സിദ്ധചാരണസംഘുഷ്ടം രംയം പുഷ്പിതകാനനം॥ 13-31-7 (82043)
വ്രതിഭിർബഹുഭിഃ കീർണം താപസൈരുപശോഭിതം।
ബ്രാഹ്മണൈശ്ച മഹാഭാഗൈഃ സൂര്യജ്വലനസന്നിഭൈഃ॥ 13-31-8 (82044)
നിയമവ്രതസംപന്നൈഃ സമാകീർണം തപസ്വിഭിഃ।
ദീക്ഷിതൈർഭരതശ്രേഷ്ഠ യതാഹാരൈഃ കൃതാത്മഭിഃ॥ 13-31-9 (82045)
വേദാധ്യയനഘോഷൈശ്ച നാദിതം ഭരതർഷഭ।
വാലഖില്യൈശ്ച ബഹുഭിര്യതിഭിശ്ച നിഷേവിതം॥ 13-31-10 (82046)
തത്ര കശ്ചിത്സമുത്സാഹം കൃത്വാ ശൂദ്രോ ദയാന്വിതഃ।
ആഗതോ ഹ്യാശ്രമപദം പൂജിതശ്ച തപസ്വിഭിഃ॥ 13-31-11 (82047)
താംസ്തു ദൃഷ്ട്വാ മുനിഗണാന്ദേവകൽപാൻമഹൌജസഃ।
വിവിധാം വഹതോ ദീക്ഷാം സംപ്രാഹൃഷ്യത ഭാരത॥ 13-31-12 (82048)
അഥാസ്യ ബുദ്ധിരഭാവത്താപസ്യേ ഭരതർഷഭ।
തതോഽബ്രവീത്കുലപതിം പാദൌ സംഗൃഹ്യ ഭാരത॥ 13-31-13 (82049)
ഭവത്പ്രസാദാദിച്ഛാമി ധർമം ചർതും ദ്വിജർഷഭ।
തസ്മാദഭിഗതം ത്വം മാം പ്രവ്രാജയിതുമർഹസി॥ 13-31-14 (82050)
വർണാവരോഽഹം ഭഗവഞ്ശൂദ്രോ ജാത്യാഽസ്മി സത്തമ।
ശുശ്രൂഷാം കർതുമിച്ഛാമി പ്രപന്നായ പ്രസീദ മേ॥ 13-31-15 (82051)
കുലപതിരുവാച। 13-31-16x (6818)
ന ശക്യമിഹ ശൂദ്രേണ ലിംഗമാശ്രിത്യ വർതിതും।
ആസ്യതാം യദി തേ ബുദ്ധിഃ ശുശ്രൂഷാനിരതോ ഭവ॥ 13-31-16 (82052)
ശുശ്രൂഷയാ പരാംʼല്ലോകാനവാപ്സ്യസി ന സംശയഃ॥ 13-31-17 (82053)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-31-18x (6819)
ഏവമുക്തസ്തു മുനിനാ സ ശൂദ്രോഽചിന്തയന്നൃപ।
കഥമത്ര മയാ കാര്യം ശ്രുദ്ധാ ധർമപരാ ച മേ॥ 13-31-18 (82054)
വിജ്ഞാതമേവം ഭവതു കരിഷ്യേ പ്രിയമാത്മനഃ।
ഗത്വാഽഽശ്രമപദാദ്ദൂരമുടജം കൃതവാംസ്തു സഃ॥ 13-31-19 (82055)
തത്ര വേദീം ച ഭൂമിം ച ദേവതായതനാനി ച।
നിവേശ്യ ഭരതശ്രേഷ്ഠ നിയമസ്ഥോഽഭവൻമുനിഃ॥ 13-31-20 (82056)
അഭിഷേകാംശ്ച നിയമാന്ദേവതായതനേഷു ച।
ബലിം ച കൃത്വാ ഹുത്വാ ച ദേവതാം ചാപ്യപൂജയത്॥ 13-31-21 (82057)
സങ്കൽപനിയമോപേതഃ ഫലാഹാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
നിത്യം സന്നിഹിതാഭിസ്തു ഓഷധീഭിഃ ഫലൈസ്തഥാ॥ 13-31-22 (82058)
അതിഥീൻപൂജയാമാസ യഥാവത്സമുപാഗതാൻ।
ഏവം ഹി സുമഹാൻകാലോ വ്യത്യക്രാമത തസ്യ വൈ॥ 13-31-23 (82059)
അഥാസ്യ മുനിരാഗച്ചത്സംഗത്യാ വൈ തമാശ്രമം।
സംപൂജ്യ സ്വാഗതേനർഷിം വിധിവത്സമതോഷയത്॥ 13-31-24 (82060)
അനൂകൂലാഃ കഥാഃ കൃത്വാ യഥാഗതമപൃച്ഛത।
ഋഷിഃ പരമതേജസ്വീ ധർമാത്മാ സംശിതവ്രതഃ॥ 13-31-25 (82061)
ഏവം സുബഹുശസ്തസ്യ ശൂദ്രസ്യ ഭരതർഷഭ।
സോഽഗച്ഛദാശ്രമമൃഷിഃ ശൂദ്രം ദ്രഷ്ടും നരർഷഭഃ॥ 13-31-26 (82062)
അഥ തം താപസം ശൂദ്രഃ സോഽബ്രവീദ്ഭരതർഷഭ।
പിതൃകാര്യം കരിഷ്യാമി തത്ര മേഽനുഗ്രഹം കുരു॥ 13-31-27 (82063)
ബാഢമിത്യേവ തം വിപ്ര ഉവാച ഭരതർഷഭ।
ശുചിർഭൂത്വാ സ ശൂദ്രസ്തു തസ്യർഷേഃ പാദ്യമാനയത്॥ 13-31-28 (82064)
അഥ ദർഭാശ്ച വന്യാംശ്ച ഓഷധീർഭരതർഷഭ।
പവിത്രമാസനം ചൈവ ബൃസീം ചി സമുപാനയത്॥ 13-31-29 (82065)
അഥ ദക്ഷിണമാവൃത്യ ബൃസീം ചരമശൈർഷികീം।
കൃതാമന്യായതോ ദൃഷ്ട്വാ തം ശൂദ്രമൃഷിരബ്രവീത്॥ 13-31-30 (82066)
കുരുഷ്വൈതാം പൂർവശീർഷാം ഭവാംശ്ചോദങ്മുഖഃ ശുചിഃ।
സ ച തത്കൃതവാഞ്ശൂദ്രഃ സർവം യദൃഷിരബ്രവീത്॥ 13-31-31 (82067)
യഥോപദിഷ്ടം മേധാവീ ദർഭാർഘാദി യഥാതഥം।
ഹവ്യകവ്യവിധിം കൃത്സ്നമുക്തം തേന തപസ്വിനാ॥ 13-31-32 (82068)
ഋഷിണാ പിതൃകാര്യേഷു സദാ ധർമപഥേ സ്ഥിതഃ।
പിതൃകാര്യേ കൃതേ ചാപി വിസൃഷ്ടഃ സ ജഗാമ ഹ॥ 13-31-33 (82069)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ സ തപ്യഞ്ശൂദ്രതാപസഃ।
വനേ പഞ്ചത്വമഗമത്സുകൃതേന ച തേന വൈ।
അജായത മഹാരാജ വംശേ സ ച മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-31-34 (82070)
തഥൈവ സ ഋഷിസ്താത കാലധർമമവാപ ഹ।
പുരോഹിതകുലേ വിപ്രഃ സ ജാതോഽസ്യ വശാനുഗഃ॥ 13-31-35 (82071)
ഏവം തൌ തത്ര സംഭൂതാവുഭൌ ശൂദ്രമുനീ തദാ।
ക്രമേണ വർധിതൌ ചാപി വിദ്യാസു കുശലാവുഭൌ॥ 13-31-36 (82072)
അഥർവവേദേ വേദേ ച ബഭൂവർഷിഃ സുനിഷ്ഠിതഃ।
കൽപപ്രയോഗേ ചോത്പന്നേ ജ്യോതിഷേ ച പരം ഗതഃ।
സാംഖ്യേ ചൈവ പരാ പ്രീതിസ്തസ്യ ചൈവം വ്യവർധത॥ 13-31-37 (82073)
പിതര്യുപരതേ ചാപി കൃതശൌചസ്തു പാർഥിവഃ।
അഭിഷിക്തഃ പ്രകൃതിഭീ രാജപുത്രഃ സ പാർഥിവഃ॥ 13-31-38 (82074)
അഭിഷിക്തേന സ ഋഷിരഭിഷിക്തഃ പുരോഹിതഃ॥ 13-31-39 (82075)
സ തം പുരോധായ സുഖമവസദ്ഭരതർഷഭഃ।
രാജ്യം ശശാസ ധർമേണ പ്രജാശ്ച പരിപാലയൻ॥ 13-31-40 (82076)
പുണ്യാഹവാചനേ നിത്യം ധർമകാര്യേഷു ചാസകൃത്।
ഉത്സ്മയൻപ്രാഹസച്ചാപി ദൃഷ്ട്വാ രാജാ പുരോഹിതം।
ഏവം സ ബഹുശോ രാജൻപുരോധസമുപാഹസത്॥ 13-31-41 (82077)
ലക്ഷയിത്വാ പുരോധാസ്തു ബഹുശസ്തം നരാധിപം।
ഉത്സ്മയന്തം ച സതതം ദൃഷ്ട്വാ തം മന്യുമാനഭൂത്॥ 13-31-42 (82078)
അഥ ശൂന്യേ പുരോധാസ്തു സഹ രാജ്ഞാ സമാഗതഃ।
കഥാഭിരനുകൂലാഭീ രാജാനം ചാഭ്യോരചയത്॥ 13-31-43 (82079)
തതോഽബ്രവീന്നരേന്ദ്രം സ പുരോധാ ഭരതർഷഭ।
വരമിച്ഛാംയഹം ത്വേകം ത്വയാ ദത്തം മഹാദ്യുതേ॥ 13-31-44 (82080)
രാജോവാച। 13-31-45x (6820)
വരാണാം തേ ശതം ദദ്യാം കിം ബതൈകം ദ്വിജോത്തമ।
സ്നേഹാച്ച ബഹുമാനാച്ച നാസ്ത്യദേയം ഹി മേ തവ॥ 13-31-45 (82081)
പുരോഹിത ഉവാച। 13-31-46x (6821)
ഏകം വൈ വരമിച്ഛാമി യദി തുഷ്ടിസി പാർഥിവ।
പ്രതിജാനീഹി താവത്ത്വം സത്യം യദ്വദ നാനൃതം॥ 13-31-46 (82082)
ഭീഷ്മ ഉവാചി। 13-31-47x (6822)
ബാഢമിത്യേവ തം രാജാ പ്രത്യുവാച യുധിഷ്ഠിര।
യദി ജ്ഞാസ്യാമി വക്ഷ്യാമി അജാനന്ന തു സംവദേ॥ 13-31-47 (82083)
പുരോഹിത ഉവാച। 13-31-48x (6823)
പുണ്യാഹവാചനേ നിത്യം ധർമകൃത്യേഷു ചാസകൃത്।
ശാന്തിഹോമേഷു ച സദാ കിം ത്വം ഹസസി വീക്ഷ്യ മാം॥ 13-31-48 (82084)
സവ്രീഡം വൈ ഭവതി ഹി മനോ മേ ഹസതാ ത്വയാ।
കാമയാ ശാപിതോ രാജന്നാന്യഥാവക്തുമർഹസി॥ 13-31-49 (82085)
ഭാവ്യം ഹി കാരണേനാത്ര ന തേ ഹാസ്യമകാരണം।
കൌതൂഹലം മേ സുഭൃശം തത്ത്വേന കഥമസ്വ മേ॥ 13-31-50 (82086)
രാജോവാച। 13-31-51x (6824)
ഏവമുക്തേ ത്വയാ വിപ്ര യദവാച്യം ഭവേദപി।
അവശ്യമേവ വക്തവ്യം ശൃണുഷ്വൈകമനാ ദ്വിജ॥ 13-31-51 (82087)
പൂർവദേഹേ യഥാ വൃത്തം തന്നിബോധ ദ്വിജോത്തമ।
ജാതിം സ്മരാംയഹം ബ്രഹ്മന്നവധാനേന മേ ശൃണു॥ 13-31-52 (82088)
ശുദ്രോഽഹമഭവം പൂർവം തപസേ കൃതനിശ്ചയഃ।
ഋഷിരുഗ്രതപാസ്ത്വം ച തദാഽഭൂർദ്വിജസത്തമ॥ 13-31-53 (82089)
പ്രീയതാ ഹി തദാ ബ്രഹ്മൻമമാനുഗ്രഹബുദ്ധിനാ।
പിതൃകാര്യേ ത്വയാ പൂർവമുപദേശഃ കൃതോഽനഘ॥ 13-31-54 (82090)
വൃസ്യാം ദർഭേഷു ഹവ്യേ ച കവ്യേ ച മുനിസത്തമ।
ഏതേന കർമദോഷേണ പുരോധാസ്ത്വമജായഥാഃ॥ 13-31-55 (82091)
അഹം രാജാ ച വിപ്രേന്ദ്ര പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം।
മത്കൃതസ്യോപദേശസ്യ ത്വയാഽവാപ്തമിദം ഫലം॥ 13-31-56 (82092)
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്ബ്രഹ്മൻപ്രഹസേ ത്വാം ദ്വിജോത്തമ।
ന ത്വാം പരിഭവൻബ്രഹ്മനപ്രഹസാമി ഗുരുർഭവാൻ॥ 13-31-57 (82093)
വിപര്യയേണ മേ മന്യുസ്തേന സന്തപ്യതേ മനഃ।
ജാതിം സ്മരാംയഹം തുഭ്യമതസ്ത്വാം പ്രഹസാമി വൈ॥ 13-31-58 (82094)
ഏവം തവോഗ്രം ഹി തപ ഉപദേശേന നാശിതം।
പുരോഹിതത്വമുത്സൃജ്യ യതസ്വ ത്വം പുനർഭവേ॥ 13-31-59 (82095)
ഇതസ്ത്വമധമാമന്യാം മാ യോനിം പ്രാപ്സ്യസേ ദ്വിജ।
ഗൃഹ്യതാം ദ്രവിണം വിപ്ര പൂതാത്മാ ഭവ സത്തമ॥ 13-31-60 (82096)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-31-61x (6825)
തതോ വിസൃഷ്ടോ രാജ്ഞാ തു വിപ്രോ ദാനാന്യനേകശഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദൌ വിത്തം ഭൂമിം ഗ്രാമാംശ്ച സർവശഃ॥ 13-31-61 (82097)
കൃച്ഛ്രാണി ചീർത്വാ ച തതോ യഥോക്താനി ദ്വിജോത്തമൈഃ।
തീർഥാനി ചാപി ഗത്വാ വൈ ദാനാനി വിവിധാനി ച॥ 13-31-62 (82098)
ദത്ത്വാ ഗാശ്ചൈവ വിപ്രേഭ്യഃ പൂതാത്മാഽഭവദാത്മവാൻ।
തമേവ ചാശ്രമം ഗത്വാ ചചാര വിപുലം തപഃ॥ 13-31-63 (82099)
തതഃ സിദ്ധിം പരാം പ്രാപ്തോ ബ്രാഹ്മണോ രാജസത്തമ।
സംമതസ്ചാഭവത്തേഷാമാശ്രമേ തന്നിവാസിനാം॥ 13-31-64 (82100)
ഏവം പ്രാപ്തോ മഹത്കൃച്ഛ്രമൃഷിഃ സന്നൃപസത്തമ।
ബ്രാഹ്മണേന ന വക്തവ്യം തസ്മാദ്വർണാവരേ ജനേ॥ 13-31-65 (82101)
`വർജയേദുപദേശം ച സദൈവ ബ്രാഹ്മണോ നൃപ।
ഉപദേശം ഹി കുർവാണോ ദ്വിജഃ കൃച്ഛ്രമവാപ്നുയാത്॥ 13-31-66 (82102)
നേഷിതവ്യം സദാ വാചാ ദ്വിജേന നൃപസത്തമ।
ന ച പ്രവക്തവ്യമിഹ കിഞ്ചിദ്വർണാവരേ നരേ॥' 13-31-67 (82103)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാസ്ത്രയോ വർണാ ദ്വിജാതയഃ।
ഏതേഷു കഥയന്രാജൻബ്രാഹ്മണോ ന പ്രദുഷ്യതി॥ 13-31-68 (82104)
തസ്മാത്സദ്ഭിർന വക്തവ്യം കസ്യചിത്കിഞ്ചിദഗ്രതഃ।
സൂക്ഷ്മാ ഗതിർഹി ധർമസ്യ ദുർജ്ഞേയാ ഹ്യകൃതാത്മഭിഃ॥ 13-31-69 (82105)
തസ്മാൻമൌനേന മുനയോ ദീക്ഷാം കുർവന്തി ചാദൃതാഃ।
ദുരുക്തസ്യ ഭയാദ്രാജന്നാഭാഷന്തേ ച കിഞ്ചന॥ 13-31-70 (82106)
ധാർമികാ ഗുണസംപന്നാഃ സത്യാർജവസമന്വിതാഃ।
ദുരുക്തവാചാഭിഹിതൈഃ പ്രാപ്നുവന്തീഹ ദുഷ്കൃതം॥ 13-31-71 (82107)
ഉപദേശോ ന കർതവ്യോ ഹ്യജ്ഞാത്വാ യസ്യകസ്യ ചിത്।
ഉപദേശാദ്ധി തത്പാപം ബ്രാഹ്മണഃ സമവാപ്നുയാത്॥ 13-31-72 (82108)
വിമൃശ്യ തസ്മാത്പ്രാജ്ഞേന വക്തവ്യം ധർമമിച്ഛതാ।
സത്യാനൃതേന ഹി കൃത ഉപദേശോ ഹിനസ്തി ഹി॥ 13-31-73 (82109)
വക്തവ്യമിഹ പൃഷ്ടേന വിനിശ്ചയവിപര്യയം।
സ ചോപദേശഃ കർതവ്യോ യേന ധർമമവാപ്നുയാത്॥ 13-31-74 (82110)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതമുപദേശകൃതേ മയാ।
മഹാൻക്ലേശോ ഹി ഭവതി തസ്മാന്നോപദിശേദിഹ॥ ॥ 13-31-75 (82111)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ॥ 31 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-31-1 മിത്രമുപകാരമപേക്ഷ്യോപകർതാ। സുഹൃദുപകാരമനപേക്ഷ്യോപകർതാ। ലോഭാത് കൃപയാ വേത്യർഥഃ॥ 7-31-4 ഉപാധ്യായസ്യോപദേശകർതുഃ॥ 7-31-6 ദുരുക്തം ദുഃഖസ്ഥം നീചം പ്രതി ഉക്തം വചനം॥ 7-31-8 വ്രതിഭിർബ്രഹ്മചാരിഭിഃ। താപസൈർവാനപ്രസ്ഥൈഃ॥ 7-31-10 യതിഭിഃ സംന്യാസിഭിഃ॥ 7-31-11 ദയാന്വിതഃ സർവഭൂതാഭയദാനേന പ്രവ്രജ്യാം കൃതവാനിത്യർഥഃ॥ 7-31-12 ദീക്ഷാം നിയമം॥ 7-31-13 പ്രവ്രാജയിതും വിധിവത് സ്വോചിതം കർമ ത്യാജയിതും॥ 7-31-14 പ്രവ്രജായിതും വിധിവത് സ്വോചിതം കർമ ത്യാജയിതും॥ 7-31-16 ലിംഗം സംന്യാസിചിഹ്നം॥ 7-31-19 ആത്മനഃ പ്രിയം വിക്ഷേപകസ്യ ശുശ്രൂഷാഖ്യസ്യ സ്വധർമസ്യ ത്യാഗം। ലിംഗധാരണാനധികാരേഽപി ത്യാഗമാത്രേ സർവസ്യാധികാരാത്। ഉടജം പർണസാലാം॥ 7-31-20 വേദീം പൂജാർഥം। ഭൂമിം ശയനാദ്യർഥം॥ 7-31-21 അഭിഷേകാൻ ത്രിസന്ധ്യം സ്രാനാനി॥ 7-31-22 സങ്കൽപസ്യ നിയമോ നിഗ്രഹഃ। ചിത്തവൃത്തിനിരോധ ഇതി യാവത്। തേന ഉപേതഃ॥ 7-31-30 ബൃസീം ചരമശൈർഷികീം ആസനകൂർചം പശ്ചിമാഗ്രം॥ 7-31-37 വേദേ ഋഗ്വേദാദിത്രയേ। കൽപപ്രയോഗേ സൂത്രോക്തയജ്ഞപ്രയോഗേ॥ 7-31-43 മത്കൃതസ്യ മഹ്യം കൃതസ്യ॥ 7-31-58 വിപര്യയേണ വൈപരീത്യേന മന്യുർദൈന്യം॥ 7-31-59 ഭവേ ഭവനിമിത്തം॥ 7-31-63 സത്യാനൃതേന വാണിജ്യേന ധനലോഭേനേത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
13.32. അധ്യായഃ 032
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹീലക്ഷ്യാ രുക്മിണീംപ്രതി സ്വാവാസസ്ഥലനിർദേശഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കീദൃശേ പുരുഷേ താത സ്ത്രീഷു ഭരതർഷഭ।
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-32-2x (6826)
അത്ര തേ വർണയിഷ്യാമി യഥാവൃത്തം യഥാശ്രുതം।
രുക്മിണീ ദേവകീപുത്രസന്നിധൌ പര്യപൃച്ഛത॥ 13-32-2 (82113)
നാരായണസ്യാങ്കഗതാം ജ്വലന്തീം
ദൃഷ്ട്വാ ശ്രിയം പദ്മസമാനവക്ത്രാം। 13-32-3 (82114)
കൌതൂഹലാദ്വിസ്മിതചാരുനേത്രാ
പപ്രച്ഛ മാതാ മകരധ്വജസ്യഷ॥ 13-32-4 (82115)
കാനീഹ ഭൂതാന്യുപസേവസേ ത്വം
സന്തിഷ്ഠസേ കാനി ച സേവസേ ത്വം।
താനി ത്രിലോകേശ്വരഭൂതകാന്തേ
തത്ത്വേന മേ ബ്രൂഹി മഹർഷികന്യേ॥ 13-32-4 (82116)
ഏവം തദാ ശ്രീരാഭിഭാഷ്യമാണാ
ദേവ്യാ സമക്ഷം ഗരുഡധ്വജസ്യ।
ഉവാച വാക്യം മധുരാഭിധാനം
മനോഹരം ചന്ദ്രമുഖീ പ്രസന്നാ॥ 13-32-5 (82117)
ശ്രീരുവാച। 13-32-6x (6827)
വസാമി നിത്യം സുഭഗേ പ്രഗൽഭേ
ദക്ഷേ നരേ കർമണി വർതമാനേ।
അക്രോധനേ ദേവപരേ കൃതജ്ഞേ
ജിതേന്ദ്രിയേ നിത്യമുദീർണസത്വേ॥ 13-32-6 (82118)
നാകർമശീലേ പുരുഷേ വസാമി
ന നാസ്തികേ സാങ്കരികേ കൃതഘ്നേ।
ന ഭിന്നവൃത്തേ ന നൃശംസവൃത്തേ
ന ചാവിനീതേ ന ഗുരുഷ്വസൂയകേ॥ 13-32-7 (82119)
യേ ചാൽപതേജോബലസത്ത്വമാനാഃ
ക്ലിശ്യന്തി കുപ്യന്തി ച യത്രതത്ര।
ന ചൈവ തിഷ്ഠാമി തഥാവിധേഷു
നരേഷു സംഗുപ്തമനോരഥേഷു॥ 13-32-8 (82120)
യശ്ചാത്മനി പ്രാർഥയതേ ന കിഞ്ചി-
ദ്യശ്ച സ്വഭാവോപഹതാന്തരാത്മാ।
ദ്യശ്ച സ്വഭാവോപഹതാന്തരാത്മാ।
നരേഷു നാഹം നിവസാമി സ്ംയക്॥ 13-32-9 (82121)
വസാമി ധർമശീലേഷു ധർമജ്ഞേഷു മഹാത്മസു।
വൃദ്ധസേവിഷു ദാന്തേഷു സത്വജ്ഞേഷു മഹാത്മസു॥ 13-32-10 (82122)
അവന്ധ്യകാലേഷു സദാ ദാനശൌചരതഷു ച।
ബ്രഹ്മചര്യതപോജ്ഞാനഗോദ്വിജാതിപ്രിയേഷു ച॥ 13-32-11 (82123)
സ്ത്രീഷു കാന്താസു ശാന്താസു ദേവദ്വിജപരാസു ച।
വിശുദ്ധഗൃഹഭാണ്ഡാസു ഗോധാന്യാഭിരതാസു ച॥ 13-32-12 (82124)
സ്വധർമശീലേഷു ച ധർമവിത്സു
വൃദ്ധോപസേവാനിരതേ ച ദാന്തേ।
കൃതാത്മനി ക്ഷാന്തിപരേ സമർഥേ
ക്ഷാന്താസു ദാന്താസു തഥാഽബലാസു।
സത്യസ്വഭാവാർജവസംയുതാസു
വസാഗി ദേവദ്വിജപൂജികാസു॥ 13-32-13 (82125)
പ്രകീർണഭാണ്ഡാമനവേക്ഷ്യകാരിണീം
സദാ ച ഭർതുഃ പ്രതികൂലവാദിനീം। 13-32-14 (82126)
ലോലാമദക്ഷാമവലേപിനീം ച
വ്യപേതശൌചാം കലഹപ്രിയാം ച।
നിദ്രാഭിഭൂതാം സതതം ശയാനാ-
മേവംവിധാം സ്ത്രീം പരിവർജയാമി॥ 13-32-15 (82127)
സത്യാസു നിത്യം പ്രിയദർശനാസു
സൌഭാഗ്യയുക്താസു ഗുണാന്വിതാസു।
വസാമി നാരീഷു പതിവ്രതാസു
കല്യാണശീലാസു വിഭൂഷിതാസു॥ 13-32-16 (82128)
യാനേഷു കന്യാസു വിഭൂഷണേഷു
യജ്ഞേഷു മേഘേഷു ച വൃഷ്ടിമത്സു।
വസാമി ഫുല്ലാസു ച പദ്മിനീഷു
നക്ഷത്രവീഥീഷു ച ശാരദീഷു॥ 13-32-17 (82129)
ഗജേഷു ഗോഷ്ഠേഷു തഥാഽഽസനേഷു
സരഃസു ഫുല്ലോത്പലപങ്കജേഷു।
നദീഷു ഹംസസ്വനനാദിതാസു
ക്രൌഞ്ചാവഘുഷ്ടസ്വരശോഭിതാസു॥ 13-32-18 (82130)
വികീർണകൂലദ്രുമരാജിതാസു
തപസ്വിസിദ്ധദ്വിജസേവിതാസു।
വസാമി നിത്യം സുബഹൂദകാസു
സിംഹൈർഗജൈശ്ചാകുലിതോദകാസു॥ 13-32-19 (82131)
മത്തേ ഗജേ ഗോവൃഷഭേ നരേന്ദ്രേ
സിംഹാസനേ സത്പുരുഷേഷു നിത്യം॥ 13-32-20 (82132)
യസ്മിഞ്ചനോ ഹവ്യഭുജം ജുഹോതി
ഗോബ്രാഹ്മണം ചാർചതി ദേവതാശ്ച
കാലേ ച പുഷ്പൈർബലയഃ ക്രിയന്തേ
തസ്മിൻഗൃഹേ നിത്യമുപൈമി വാസം॥ 13-32-21 (82133)
സ്വാധ്യായനിത്യേഷു സദാ ദ്വിജേഷു
ക്ഷത്രേ ച ധർമാഭിരതേ സദൈവ।
വൈശ്യേ ച കൃഷ്യാഭിരതേ വസാമി
ശൂദ്രേ ച ശുശ്രൂഷണനിത്യയുക്തേ॥ 13-32-22 (82134)
നാരായണേ ത്വേകമനാ വസാമി
സർവേണ ഭാവേന ശരീരഭൂതാ।
തസ്മിൻഹി ധർമഃ സുമഹാന്നിവിഷ്ടോ
ബ്രഹ്മിണ്യതാ ചാത്ര തഥാ പ്രിയത്വം॥ 13-32-23 (82135)
നാഹം ശരീരേണ വസാമി ദേവി
നൈവം മയാ ശക്യമിഹാഭിധാതും।
ഭാവേന യസ്മിന്നിവസാമി പുംസി
സ വർധതേ ധർമയശോർഥകാമൈഃ॥ ॥ 13-32-24 (82136)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 32 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-32-2 പര്യപൃച്ഛത ശ്രിയമിത്യപകൃഷ്യതേ॥ 7-32-4 ഉപസേവസേ ഗജതുരഗാദിരൂപേണ। സന്തിഷ്ഠസേ ശൌര്യാദിരൂപേണ പുരുഷേ വസസി॥ 7-32-5 ദേവ്യാ രുക്മിണ്യാ॥ 7-32-6 പ്രഗൽഭേ വാഗ്മിനി। ദക്ഷേ അനരുസേ। വസാമി സത്ത്വേ ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-32-8 തേജഃ ശൌര്യം। സത്വം ബുദ്ധിഃ। യത്ര തത്ര വിശിഷ്ടപുരുഷേ। സംഗുപ്തമനോരഥേഷു അന്യത് ഘ്യായന്ത്യന്യദ്ദർശയന്തി താദൃശേഷു॥ 7-32-23 ഭാവേന ആദരേണ ശരീരഭൂതാ ശരീരവതീ॥ 7-32-24 നാരായണാദന്യത്ര ധർമാദിവൃദ്ധിരൂപേണൈവ വസാമി ന ശരീരേണേത്യർഥഃ॥ 7-32-32 ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
13.33. അധ്യായഃ 033
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കൃതഘ്നസ്യ പ്രായശ്ചിത്തവിഷയേ ദൃഷ്ടാന്തതയാ വത്സനാഭമുനിചരിത്രകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പ്രായശ്ചിത്തം കൃതഘ്നാനാം പ്രതിബ്രൂഹി പിതാമഹ।
മാതൄഃ പിതൄൻഗുരുംശ്ചൈവ യേഽവമന്യന്തി മോഹിതാഃ॥ 13-33-1 (82137)
യേ ചാപ്യന്തേ പരേ താത കൃതഘ്നാ നിരപത്രപാഃ।
തേഷാം ഗതിം മഹാബാഹോ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്വതഃ॥ 13-33-2 (82138)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-33-3x (6828)
കൃതഘ്നാനാം ഗതിസ്താത നരകേ ശാശ്വതീഃ സമാഃ।
മാതാപിതൃഗുരൂണാം ച യേ ന തിഷ്ഠന്തി ശാസനേ।
ക്രിമികീടപിപീലേഷു ജായന്തേ സ്ഥാവരേഷു ച॥ 13-33-3 (82139)
ദുർലഭോ ഹി പുനസ്തേഷാം മാനുഷ്യേ പുനരുദ്ഭവഃ।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം॥ 13-33-4 (82140)
വത്സനാഭോ മഹാപ്രാജ്ഞോ മഹർഷിഃ സംശിതവ്രതഃ।
വൽമീകഭൂതോ ബ്രഹ്മർഷിസ്തപ്യതേ സുമഹത്തപഃ॥ 13-33-5 (82141)
തസ്മിംശ്ച തപ്യതി തപോ വാസവോ ഭരതർഷഭ।
വവർഷ സമുഹദ്വർഷം സവിദ്യുത്സ്തനയിത്നുമാൻ॥ 13-33-6 (82142)
തത്ര സപ്താഹവർഷം തു മുമുചേ പാകശാസനഃ।
നിമീലിതാക്ഷസ്തദ്വർഷം പ്രത്യഗൃഹ്യത വൈ ദ്വിജഃ॥ 13-33-7 (82143)
തസ്മിൻപതതി വർഷേ തു ശീതവാതസമന്വിതേ।
വിശീർണധ്വസ്തശിഖരോ വൽമീകോഽശനിതാഡിതഃ॥ 13-33-8 (82144)
താഡ്യമാനേ തതസ്തസ്മിന്വത്സനാഭേ മഹാത്മനി।
കാരുണ്യാത്തസ്യ ധർമഃ സ്വമാനൃശംസ്യമഥാകരോത്॥ 13-33-9 (82145)
ചിന്തയാനസ്യ ബ്രഹ്മർഷി തപന്തമതിധാർമികം।
അനുരൂപാ മതിഃ ക്ഷിപ്രമുപജാതാ സ്വഭാവജാ॥ 13-33-10 (82146)
സ്വം രൂപം മാഹിഷം കൃത്വാ ********* മനോഹരം।
രക്ഷാർഥം വത്സനാമസ്യ ചതുഷ്പാദുപരിസ്ഥിതഃ॥ 13-33-11 (82147)
യദാ ത്വപഗതം വർഷം വൃഷ്ടിവാതസമന്വിതം।
തതോ മഹിഷരുപേണ ധർമോ ധർമഭൃതാംവര।
ശനൈർവൽമീകമുത്സൃജ്യ പ്രാദ്രവദ്ഭരതർഷഭ॥ 13-33-12 (82148)
സ്ഥിതേഽസ്മിന്വൃഷ്ടിസംപാതേ വീക്ഷതേ സ്മ മഹാതപാഃ।
ദിശശ്ച വിപുലാസ്തത്ര ഗിരീണാം ശിഖരാണി ച॥ 13-33-13 (82149)
ദൃഷ്ട്വാ ച പൃഥിവീം സർവാം സലിലേന പരിപ്ലുതാം।
ജലാശയാൻസ താന്ദൃഷ്ട്വാ വിപ്രഃ പ്രമുദിതോഽഭവത്॥ 13-33-14 (82150)
അചിന്തയദ്വിസ്മിതശ്ചി വിപ്രഃ പ്രമുദിതോഽഭവത്॥
അചിന്തയദ്വിസ്തിതശ്ച വർഷാത്കേനാഭിരക്ഷിതഃ।
തതോഽപശ്യത്സ മഹിഷമവസ്ഥിതമദൂരതഃ॥ 13-33-15 (82151)
തിര്യഗ്യോനാവപി കഥം ദൃശ്യതേ ധർമവത്സലഃ॥ 13-33-16 (82152)
അതോ നു ഭദ്രമഹിഷഃ ശിലാപട്ടമവസ്ഥിതഃ।
പീവരശ്ചൈവ ബല്യശ്ച ബഹുമാംസോ ഭവേദയം॥ 13-33-17 (82153)
തസ്യ ബുദ്ധിരിയം ജാതാ ധർമസംസക്തജാ മുനേഃ।
കൃതഘ്നാ നരകം യാന്തി യേ ച വിശ്വസ്തഘാതിനഃ॥ 13-33-18 (82154)
നിഷ്കൃതിം നൈവ പശ്യാമി കൃതഘ്നാനാം കഥഞ്ചന।
ക്രതേ പ്രാണിപരിത്യാഗാദ്ധർമജ്ഞാനാം വചോ യഥാ॥ 13-33-19 (82155)
അകൃത്വാ ഭരണം പിത്രോരദത്ത്വാ ഗുരുദക്ഷിണാം।
കൃതഘ്നതാം ച സംപ്രാപ്യ മരണാന്താ ച നിഷ്കൃതിഃ॥ 13-33-20 (82156)
ആകാങ്ക്ഷായാമുപേക്ഷായാം ചോപപാതകമുത്തമം।
തസ്മാത്പ്രാണാൻപരിത്യക്ഷ്യേ പ്രായശ്ചിത്താർഥമിത്യുത॥ 13-33-21 (82157)
സ മേരുശിഖരം ഗത്വാ നിസ്യങ്കേനാന്തരാത്മനാ।
പ്രായശ്ചിത്തം കർതുകാമഃ ശരീരം ത്യക്തുമുദ്യതഃ।
നിഗൃഹീതശ്ച ധർമാത്മാ ഹസ്തേ ധർമേണ ധർമവിത്॥ 13-33-22 (82158)
ധർമി ഉവാച। 13-33-23x (6829)
വത്സനാഭ മഹാപ്രാജ്ഞ ബഹുവർഷശതായുഷ।
പരിതുഷ്ടോസ്മി ത്യാഗേന നിസ്സംഗേന തഥാഽഽത്മനഃ॥ 13-33-23 (82159)
ഏവം ധർമഭൃതഃ സർവേ വിമൃശന്തി കൃതാകൃതം।
ന കശ്ചിദ്വത്സനാഭസ്യ യസ്യ നോപഹതം മനഃ॥ 13-33-24 (82160)
യശ്ചാനവദ്യശ്ചരതി ശക്തോ ധർമം ച സർവശഃ।
നിവർതസ്വ മഹാപ്രാജ്ഞ് പൂതാത്മാ ഹ്യസി ശാശ്വതഃ'॥ ॥ 13-33-25 (82161)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 33 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-33-17 ബല്യഃ ബലികർമാർഹഃ। പീവരശ്ചൈവ വധ്യശ്വേതി പാഠാന്തരം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
13.34. അധ്യായഃ 034
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീപുംസയോഃ സമായോഗേ സ്ത്രിയാഏവ സുഖാധിക്യേ സവാദതയാ ഭംഗാസ്വനോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സ്ത്രീപുംസയോഃ സംപ്രയോഗേ സ്പർശഃ കസ്യാധികോ ഭവേത്।
ഏതസ്മിൻസംശയേ രാജന്യഥാവദ്വക്തുമർഹസി॥ 13-34-1 (82162)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-34-2x (6830)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഭംഗാസ്വനേന ശക്രസ്യ യഥാ വൈരമഭൂത്പുരാ॥ 13-34-2 (82163)
പുരാ ഭംഗാസ്വനോ നാമ രാജർഷിരതിധാർമികഃ।
അപുത്രഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര പുത്രാർഥം യജ്ഞമാഹരത്॥ 13-34-3 (82164)
അഗ്നിഷ്ടുതം സ രാജർഷിരിന്ദ്രദ്വിഷ്ടം മഹാബലഃ।
പ്രായശ്ചിത്തേഷു മർത്യാനാം പുത്രകാമേഷു ചേഷ്യതേ॥ 13-34-4 (82165)
ഇന്ദ്രോ ജ്ഞാത്വാ തു തം യജ്ഞം മഹാഭാഗഃ സുരേശ്വരഃ।
അന്തരം തസ്യ രാജർഷേരന്വിച്ഛന്നിയതാത്മനഃ।
ന ചൈവാസ്യാന്തരം രാജൻസ ദദർശ മഹാത്മനഃ॥ 13-34-5 (82166)
കസ്യ ചിത്ത്വഥ കാലസ്യ മൃഗയാം ഗതവാന്നൃപഃ।
ഇദമന്തരമിത്യേവ ശക്രോ നൃപമമോഹയത്॥ 13-34-6 (82167)
ഏകാശ്വേന ച രാജർഷിർഭ്രാന്ത ഇന്ദ്രേണ മോഹിതഃ।
ന ദിശോഽവിന്ദത നൃപഃ ക്ഷുത്പിപാസാർദിതസ്തദാ॥ 13-34-7 (82168)
ഇതശ്ചേതശ്ച ധാവന്വൈ ശ്രമതൃഷ്ണാർദിതോ നൃപ।
സരോഽപശ്യത്സുരുചിരം പൂർണം പരമവാരിണാ॥ 13-34-8 (82169)
സോഽവഗാഹ്യ സരസ്താത പായയാമാസ വാജിനം॥ 13-34-9 (82170)
അഥ പീതോദകം സോഽശ്വം വൃക്ഷേ ബദ്ധ്വാ നൃപോത്തമഃ।
അവഗാഹ്യ തതഃ സ്നാതസ്തത്ര സ്ത്രീത്വമവാപ്തവാൻ॥ 13-34-10 (82171)
ആത്മാനം സ്ത്രീകൃതം ദൃഷ്ട്വാ വ്രീഡിതോ നൃപസത്തമഃ।
ചിന്താനുഗതസർവാത്മാ വ്യാകുലേന്ദ്രിയചേതനഃ॥ 13-34-11 (82172)
ആരോഹിഷ്യേ കഥം ത്വശ്വം കഥം യാസ്യാമി വൈ പുരം।
ഇഷ്ടേനാഗ്നിഷ്ടുതാ ചാപി പുത്രാണാം ശതമൌരസം॥ 13-34-12 (82173)
ജാതം മഹാബലാനാം മേ താൻപ്രവക്ഷ്യാമി കിന്നവഹം।
ദാരേഷു ചാത്മകീയേഷു പൌരജാനപദേഷു ച॥ 13-34-13 (82174)
മൃദുത്വം ച തനുത്വം ച പരാധീനത്വമേവ ച।
`ഹാസഭാവാദി ലാവണ്യം സ്ത്രീഗുണാദ്വാ കുതൂഹലം।'
സ്ത്രീഗുണാ ഋഷിഭിഃ പ്രോക്താ ധർമതത്ത്വാർഥദർശിഭിഃ॥ 13-34-14 (82175)
വ്യായാമഃ കർകശത്വം ച വീര്യം ച പുരുഷേ ഗുണാഃ॥ 13-34-15 (82176)
പൌരുഷം വിപ്രനഷ്ടം സ്ത്രീത്വം കേനാപി മേഽഭവത്।
സ്ത്രീഭാവാത്പുനരശ്വം തം കഥമാരോഢുമുത്സഹേ॥ 13-34-16 (82177)
മഹതാ ത്വഥ ഖേദേന ആരുഹ്യാശ്വം നരാധിപഃ।
പുനരായാത്പുരം താത സ്ത്രീഭൂതോ നൃപസത്തമഃ। 13-34-17 (82178)
പുത്രാ ദാരാശ്ച ഭൃത്യാശ്ച പൌരജാനപദാശ്ച തേ।
കിന്ന്വിദം ത്വിതി വിജ്ഞായ വിസ്മയം പരമം ഗതാഃ॥ 13-34-18 (82179)
അഥോവാച സ രാജർഷിഃ സ്ത്രീഭൂതോ വദതാംവരഃ।
മൃഗയാമസ്മി നിര്യാതോ ബലൈഃ പരിവൃതോ ദൃഢം।
ഉദ്ഭാന്തഃ പ്രാവിശം ഘോരാമടവീം ദൈവമോഹിതഃ॥ 13-34-19 (82180)
അടവ്യാം ച സുഘോംരായാം തൃഷ്ണാർതോ നഷ്ടചേതനഃ।
സരഃ സുരുചിരപ്രഖ്യമപശ്യം പക്ഷിഭിർവൃതം॥ 13-34-20 (82181)
തത്രാവഗാഢഃ സ്ത്രീഭൂതോ വ്യക്തം ദൈവാന്ന സംശയഃ।
`അതൃപ്ത ഏവ പുത്രാണാം ദാരാണാം ച ധനസ്യ ച॥' 13-34-21 (82182)
നാമഗോത്രാണി ചാഭാവ്യ ദാരാണാം മന്ത്രിണാം തഥാ।
ആഹ പുത്രാംസ്തതഃ സോഽഥ സ്ത്രീഭൂതഃ പാർതിവോത്തമഃ।
സംപ്രീത്യാ ഭുജ്യതാംരാജ്യം വനം യാസ്യാമി പുത്രകാഃ॥ 13-34-22 (82183)
സ പുത്രാണാം ശതം രാജാ അഭിഷിച്യ വനം ഗതഃ।
ഗത്വാ ചൈവാശ്രമം സാ തു താപസം പ്രത്യപദ്യത॥ 13-34-23 (82184)
താപസേനാസ്യ പുത്രാണാമാശ്രമേഷ്വഭവച്ഛതം।
അഥ സാഽഽദായ താൻസർവാൻപൂർവപുത്രാനഭാഷത॥ 13-34-24 (82185)
പുരുഷത്വേ സുതാ യൂയം സ്ത്രീത്വേ ചേമേ ശതം സുതാഃ।
ഏകത്ര ഭുജ്യതാം രാജ്യം ഭ്രാതൃഭാവേന പുത്രകാഃ॥ 13-34-25 (82186)
സഹിതാ ഭ്രാതരസ്തേഽഥ രാജ്യം ബുഭുജിരേ തദാ॥ 13-34-26 (82187)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ഭാതൃഭാവേന ഭുഞ്ജാനാന്രാജ്യമുത്തമം।
ചിന്തയാമാസ ദേവേന്ദ്രോ മന്യുനാഽഥ പരിപ്ലുതഃ।
ഉപകാരോഽസ്യ രാജർഷേഃ കൃതോ നാപകൃതം മയാ॥ 13-34-27 (82188)
തതോ ബ്രാഹ്മണരുപേണ ദേവരാജഃ ശതക്രതുഃ।
ഭേദയാമാസ താൻഗത്വാ നഗരം വൈ നൃപാത്മജാൻ॥ 13-34-28 (82189)
ഭ്രാതൃണാം നാസ്തി സൌഭ്രാത്രം യേഽപ്യേകസ്യ പിതഃ സുതാഃ।
കശ്യപസ്യ സുരാശ്ചൈവ അസുരാശ്വ സുതാസ്തഥാ। 13-34-29 (82190)
രാജ്യഹേതോർവിവദിതാഃ കശ്യപസ്യ സുരാസുരാഃ॥
യൂയം ഭംഗാസ്വനാപത്യാസ്താപസസ്യേതരേ സുതാഃ। 13-34-30 (82191)
യുഷ്മാകം ഭേദിതാസ്തേ തു യുദ്ധേഽന്യോന്യമപാതയൻ।
തച്ഛ്രുത്വാ താപസീ ചാപി സന്തപ്താ പ്രരുരോദ ഹ॥ 13-34-31 (82192)
ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മനാഽഭ്യേത്യ താമിന്ദ്രോഽഥാന്വപൃച്ഛത।
കേന ദുഃഖേന സന്തപ്താ രോദിഷി ത്വം വരാനനേ॥ 13-34-32 (82193)
ബ്രാഹ്ംണം തം തതോ ദൃഷ്ട്വാ സാ സ്ത്രീ കരണമബ്രവീത്।
പുത്രാണാം ദ്വേ ശതേ ബ്രഹ്മൻകാലേന വിനിപാതിതേ॥ 13-34-33 (82194)
അഹം രാജാഽഭവ വിപ്ര തത്ര പൂർവം ശതം മമ।
സമുത്പന്നം സുരൂപാണാം പുത്രാണാം ബ്രാഹ്മണോത്തമ॥ 13-34-34 (82195)
കദാചിൻമൃഗയാം യാത ഉദ്ധാന്തോ ഗഹനേ വനേ।
അവഗാഢശ്ച സരസി സ്ത്രീഭൂതോ ബ്രാഹ്മണോത്തമ॥ 13-34-35 (82196)
പുത്രാന്രാജ്യേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ വനമസ്മി തതോ ഗതഃ॥ 13-34-36 (82197)
സ്ത്രിയാശ്ച മേ പുത്രശതം താപസേന മഹാത്മനാ।
ആശ്രമേ ജനിതം ബ്രഹ്മന്നീതം തന്നഗരം മയാ॥ 13-34-37 (82198)
തേഷാം ച വൈരമുത്പന്നം കാലയോഗേന വൈ ദ്വിജ।
ഏതച്ഛോചാംയഹം ബ്രഹ്മന്ദൈവേന സമഭിപ്ലുതാ॥ 13-34-38 (82199)
ഇന്ദ്രസ്താം ദുഃശിതാം ദൃഷ്ട്വാ അബ്രവീത്പരുഷം വചഃ॥ 13-34-39 (82200)
പുരാ സുദുഃസഹം ഭദ്രേ മമ ദുഃഖം ത്വയാ കൃതം।
ഇന്ദ്രദ്വിഷ്ടേന യജതാ മാമനാഹൂയ ധിഷ്ഠിതം।
ഇന്ദ്രോഽഹമസ്മി ദുർബുദ്ധേ വൈരം തേ പാതിതം മയാ॥ 13-34-40 (82201)
ഇന്ദ്രം ദൃഷ്ട്വാ തു രാജർഷിഃ പാദയോഃ ശിരസാ ഗതഃ।
പ്രസീദ ത്രിദശശ്രേഷ്ഠ പുത്രകാമേന സ ക്രതുഃ।
ഇഷ്ടസ്ത്രിദശശാർദൂല തത്ര മേ ക്ഷന്തുമർഹസി॥ 13-34-41 (82202)
പ്രണിപാതേന തസ്യേന്ദ്രഃ പരിതുഷ്ടോ വരം ദദൌ॥ 13-34-42 (82203)
പുത്രാസ്തേ കതമേ രാജഞ്ജീവന്ത്വേതത്പ്രചക്ഷ്വ മേ।
സ്ത്രീഭൂതസ്യ ഹി യേ ജാതാഃ പുരുഷസ്യാഥ യേഽഭവൻ॥ 13-34-43 (82204)
താപസീ തു തതഃ ശക്രമുവാച പ്രയതാഞ്ജലിഃ।
സ്ത്രീഭൂതസ്യ ഹി യേ പുത്രാസ്തേ മേ ജീവന്തു വാസവ॥ 13-34-44 (82205)
ഇന്ദ്രസ്തു വിസ്മിതോ ദൃഷ്ട്വാ സ്ത്രിയം പപ്രച്ഛ താം പുനഃ।
പുരുഷോത്പാദിതാ യേ തേ കഥം ദ്വേഷ്യാഃ സുതാസ്തവ॥ 13-34-45 (82206)
സ്ത്രീഭൂതസ്യ ഹി യേ ജാതാഃ സ്നേഹസ്തേഭ്യോഽധികഃ കഥം।
കാരണം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തൻമേ വക്തുമിഹാർഹസി ॥ 13-34-46 (82207)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-34-47x (6831)
സ്ത്രിയാസ്ത്വഭ്യധികഃ സ്നേഹോ ന തതാ പുരുഷസ്യ വൈ।
തസ്മാത്തേ ശക്ര ജീവന്തു യേ ജാതാഃ സ്ത്രീകൃതസ്യ വൈ॥ 13-34-47 (82208)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-34-48x (6832)
ഏവമുക്തസ്തതസ്ത്വിന്ദ്രഃ പ്രീതോ വാക്യമുവാച ഹ।
സർവ ഏവേഹ ജീവന്തു പുത്രാസ്തേ സത്യവാദിനി॥ 13-34-48 (82209)
വരം ച വൃണു രാജേന്ദ്ര യം ത്വമിച്ഛസി സുവ്രത।
പുരുഷത്വമഥ സ്ത്രീത്വം മത്തോ യദഭികാങ്ക്ഷസേ॥ 13-34-49 (82210)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-34-50x (6833)
സ്ത്രീത്വമേവ വൃണേ ശക്ര പുംസ്ത്വം നേച്ഛാമി വാസവ।
ഏവമുക്തസ്തു ദേവേന്ദ്രസ്താം സ്ത്രിയം പ്രത്യുവാച ഹ॥ 13-34-50 (82211)
പുരുഷത്വം കഥം ത്യക്ത്വാ സ്ത്രീത്വം രോചയസേ വിഭോ।
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച സ്ത്രീഭൂതോ രാജസത്തമഃ॥ 13-34-51 (82212)
സ്ത്രിയാഃ പുരുഷസംയോഗേ പ്രീതിരഭ്യധികാ സദാ।
ഏതസ്മാത്കാരണാച്ഛക്ര സ്ത്രീത്വമേവ വൃണോംയഹം॥ 13-34-52 (82213)
രമാഭി ചാധികം സ്ത്രീത്വേ സത്യം വൈ ദേവസത്തമ।
സ്ത്രീഭാവേന ഹി തുഷ്യാമി ഗംയതാം ത്രിദശാധിപ॥ 13-34-53 (82214)
ഏവമസ്ത്വിതി ചോക്ത്വാ താമാപൃച്ഛ്യ ത്രിദിവം ഗതഃ।
ഏവം സ്ത്രിയാ മഹാരാജ അധികാ പ്രീതിരുച്യതേ॥ ॥ 13-34-54 (82215)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 34 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-34-1 സ്പർശഃ വൈഷയികം സുഖം॥ 7-34-4 തത്ര ഹ്യഗ്നിദേവ സ്തൂയതേ। സച പുത്രപ്രദഃ ക്രതുഃ സചേന്ദ്രദ്വിഷ്ടസ്തത്രേന്ദ്രസ്യ പ്രാധാന്യാഭാവാത്॥ 7-34-5 യജ്ഞം കൃതമിതി ശേഷഃ॥ 7-34-14 മൃദുത്വാദയഃ സ്ത്രീഗുണാ ആഗതാഃ॥ 7-34-15 കർകശത്വാദയഃ പുരുഷഗുണാഃ നഷ്ടാഃ॥ 7-34-23 പ്രത്യപദ്യത ഭർതൃത്വേന സ്വീകൃതവതീ॥ 7-34-27 സ്ത്രീത്വദാനേന ദ്വിഗുണിതപുത്രപ്രാപ്തിരൂപ ഉപകാരഏവ ജാതോ ന സ്ത്രീത്വകൃതോഽപകാര ഇത്യർഥഃ॥ 7-34-40 ഇന്ദദ്വിഷ്ടേന അപ്രിഷ്ടുതാ യജ്ഞേന। ധിഷ്ഠിതമധിഷ്ഠിതം। ക്രതൂനിതി ശേഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
13.35. അധ്യായഃ 035
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മനോവാക്കായരൂപകരണൈർദുഷ്കർമപരിത്പാഗപൂർവകം ശുഭകർമകരണസ്യ ഭഗവത്പ്രസാദനഹേതുത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കിം കർതവ്യം മനുഷ്യേണ ലോകയാത്രാഹിതാർഥിനാ।
കഥം വൈ ലോകയാത്രാം തു കിംശീലശ്ച സമാചരേത്॥ 13-35-1 (82216)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-35-2x (6834)
`ദേവേ നാരായണേ ഭക്തിഃ ശങ്കരേ സാധുപൂജയാ।
ധ്യാനേനാഥ ജപഃ കാര്യഃ സ്വധർമൈഃ ശുചിചേതസാ॥' 13-35-2 (82217)
കായേന ത്രിവിധം കർമ വാചാ ചാപി ചതുർവിധം।
മനസാ ത്രിവിധം ചൈവ ദശ കർമപഥാംസ്ത്യജേത്॥ 13-35-3 (82218)
പ്രാണാതിപാതഃ സ്തൈന്യം ച പരദാരാഭിമർശനം।
ത്രീണി പാപാനി കായേന സർവതഃ പരിവർജയേത്॥ 13-35-4 (82219)
അസത്പ്രലാപം പാരുഷ്യം പൈശുന്യമനൃതം തഥാ।
ചത്വാരി വാചാ രാജേന്ദ്ര ന ജൽപേന്നാനുചിന്തയേത്॥ 13-35-5 (82220)
അനഭിധ്യാ പരഖേഷു സർവസത്വേഷു സൌഹൃദം।
കർമണാം ഫലമസ്തീതി ത്രിവിധം മനസാ ചരേത്॥ 13-35-6 (82221)
തസ്മാദ്വാക്വായമനസാ നാചരേദശുഭം നരഃ।
ശുഭാന്യേവാചരംʼല്ലോകേ ഭക്തോ നാരായണസ്യ ഹി।
തസ്യൈവ തു പദം സൂക്ഷ്മം പ്രസാദാദശ്നുയാത്പരം॥' ॥ 13-35-7 (82222)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 35 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-35-1 ലോകയാത്രാം ലോകദ്വയശ്രേയഃസാധനം॥ 7-35-3 സുഭം കർമഫലം ചരേദിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-35-4 പ്രാണാതിപാതോ ഹിംസാ॥ 7-35-5 പാരുഷ്യം നിഷ്ഠുരഭാഷണം। പൈശുന്യം രാജദ്വാരാദൌ പരദോഷസൂചനം। അനതം മിഥ്യാവാദഃ മനസാപ്യേവം വദിഷ്യാമിതി നാനുചിന്തയേത്॥ 7-35-6 അനഭിധ്യേതി ശ്ലോകേന പരദ്രവ്യേഷ്വഭിധ്യാനം പരസ്യാനിഷ്ടചിന്തനം വേദബാദേഷു നാസ്തിക്യമിതി ത്രീണി ത്യാജ്യാനി ലക്ഷയേത്। ത്യജേദിത്യുപക്രമാത്॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
13.36. അധ്യായഃ 036
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മാംപ്രതി ശ്രുതധർമാനനൂദ്യ പ്രാണിനാം സാംസാരികദുഃഖാനുവർണനപൂർവകം സ്വസ്യ സംസാരനിർവേദനിവേദനേന പുനർവിസ്തരേണ വൈഷ്ണവധർമകഥനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ചിത്തം മേ ദൂയതേ താത ലോകേ പരമവിന്ദതഃ॥ 13-36-1 (82223)
അശാശ്വതമിദം സർവം ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം।
ക്രതേ നാരായണം പുണ്യം പ്രതിഭാതി പിതാമഹ॥ 13-36-2 (82224)
നാരായണോ ഹി വിശ്വാത്മാ പുരുഷഃ പുഷ്കരേക്ഷണഃ।
തസ്യാസ്യ ദേവകീസൂനോഃ ശ്രുതം കൃത്സ്നം ത്വയാഽനഘ॥ 13-36-3 (82225)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-36-4x (6835)
യുധിഷ്ഠിര മഹാപ്രാജ്ഞ മയാ ദൃഷ്ടം ച സംഗരേ॥ 13-36-4 (82226)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-36-5x (6836)
ത്വത്ത ഏവ തു രാജേന്ദ്ര രാജധർമാശ്ച പുഷ്കലാഃ।
ശ്രുതം പുരാണമഖിലം നാരദേന നിവേദിതം।
ഗുഹ്യം നാരായണാഖ്യാനം ത്രിവിധക്ലേശനാശനം॥ 13-36-5 (82227)
ഏകാന്തിധർമനിയമാഃ സമാസവ്യാസകൽപിതാഃ।
കഥിതാ വൈ മഹാഭാഗ ത്വയാ വൈ മദനുഗ്രഹാത്॥ 13-36-6 (82228)
ലോകരക്ഷണകർതൃത്വം തസ്യൈവ ഹരിമേധസഃ।
ആതിഥേയവിധിശ്ചൈവ തപാംസി നിയമാശ്ച യേ॥ 13-36-7 (82229)
വേദവാദപ്രസിദ്ധാശ്ച വാജപേയാദയോ മഖാഃ।
യജ്ഞാ ദ്രവിണനിഷ്പാദ്യാ അഗ്നിഹോത്രാനുപാലിതാഃ॥ 13-36-8 (82230)
ജപയജ്ഞാശ്ച വിവിധാ ബ്രാഹ്മണാനാം തപസ്വിനാം।
ഏകാദശവിധാഃ പ്രോക്താ ഹവിര്യജ്ഞാ ദ്വിജാതിനാം॥ 13-36-9 (82231)
തേഷാം ഫലവിശേഷാശ്ച ഉഞ്ഛധർമാസ്തഥൈവ ച।
അഹന്യഹനി യേ പ്രോക്താ മഹായജ്ഞാ ദ്വിജാതിനാം॥ 13-36-10 (82232)
വേദശ്രവണധർമാശ്ച ബ്രഹ്മയജ്ഞഫലം തഥാ।
വേദവ്രതവിധാനം ച നിയമാശ്ചൈവ വൈദികാഃ॥ 13-36-11 (82233)
സ്വാഹാ സ്വധാ പ്രണീതേ ച ഇഷ്ടാപൂർതഫലം തഥാ।
ഉത്തരോത്തരസേവായാമാശ്രമാണാം ച യത്ഫലം॥ 13-36-12 (82234)
പ്രത്യേകശശ്ച നിഷ്ഠായാമാശ്രമാണാം മഹാമതേ।
മാസപക്ഷോപവാസാനാം സംയഗുക്തഫലം ച യത്॥ 13-36-13 (82235)
അനാശിതാനാം യേ ലോകാ യേ ച പഞ്ചതപാ നരാഃ।
വീരാധ്വാനം പ്രപന്നാനാം യാ ഗതിശ്ചാഗ്നിഹോത്രിണാം॥ 13-36-14 (82236)
ഗ്രീഷ്മേ പഞ്ചതപാനാം ച ശിശിരേ ജലചാരിണാം।
വർഷേ സ്ഥണ്ഡിലശായീനാം ഫലം യത്പരികീർതിതം॥ 13-36-15 (82237)
ലോകേ ചക്രചരാണാം ച ദ്വിജാനാം യത്ഫലം സ്മൃതം।
അന്നാദീനാം ച ദാനാനാം യത്ഫലം പരികീർതിതം॥ 13-36-16 (82238)
സർവതീർഥാഭിഷിക്താനാം നരാണാം ച ഫലോദയഃ।
രാജ്ഞാം ധർമാശ്ച യേ ലോകേ സംയക്പാലയതാം പ്രജാഃ॥ 13-36-17 (82239)
യേ ച സത്യവ്രതാ ലോകേ യേ തീർഥേ കൃതശ്രമാഃ।
മാതാപിതൃപരാ യേ ച ഗുരുവൃത്തീശ്ച സംശ്രിതാഃ॥ 13-36-18 (82240)
ഗോബ്രാഹ്മണപരിത്രാണേ രാഷ്ട്രാതിക്രമണേ തഥാ।
ത്യജന്ത്യഭിമുഖാഃ പ്രാണാന്നിർഭയാഃ സത്വമാശ്രിതാഃ॥ 13-36-19 (82241)
സഹസ്രദക്ഷിണാനാം ച യാ ഗതിർവദനാം വര।
യേ ച സന്ധ്യാമുപാസന്തേ സംയഗുക്താ മഹാവ്രതാഃ॥ 13-36-20 (82242)
തഥാ യോഗവിധാനം ച യദ്ഗ്രന്ഥേഷ്വഭിശബ്ദിതം।
വേദാദ്യാഃ ശ്രുതയശ്ചാപി ശ്രുതാ മേ ഗുരുസത്തമ॥ 13-36-21 (82243)
സിദ്ധാന്തനിർണയാശ്ചാപി ദ്വൈപായനമുഖോദ്ഗതാഃ।
ശ്രുതാഃ പഞ്ച മഹായജ്ഞാ യേഷു സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-36-22 (82244)
തത്പ്രഭേദേഷു യേ ധർമാസ്തേഽപി വൈ കൃത്സ്നശഃ ശ്രുതാഃ।
ന ച ദൂഷയിതും ശക്യാഃ സദ്ഭിരുക്താ ഹി തേ തഥാ॥ 13-36-23 (82245)
ഏതേഷാം കില ധർമാണാമുത്തമോ വൈഷ്ണവോ വിധിഃ।
രക്ഷതേ ഭഗവാന്വിഷ്ണുർഭക്തമാത്മശരീരവത്॥ 13-36-24 (82246)
കർമണോ ഹി കൃതേസ്യേഹ കാമിതസ്യ ദ്വിജോത്തമ।
ഫലം ഹ്യവശ്യം ഭോക്തവ്യമൃഷിർദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്॥ 13-36-25 (82247)
ഭോഗാന്തേ ചാപി പതനം ഗതിഃ പൂർവം പ്രഭാഷിതാ।
ന മേ പ്രീതികരാസ്ത്വേതേ വിഷോദർകാ ഹി മേ മതാഃ॥ 13-36-26 (82248)
വധാത്കൃഷ്ടതരം മന്യേ ഗർഭവാസം മഹാദ്യുതേ।
ദിഷ്ടാന്തേ യാനി ദുഃഖാനി പുരുഷോ വിന്ദതേ വിഭോ।
തതഃ കഷ്ടതരാണീഹ ഗർഭവാസേ ഹി വിന്ദതി॥ 13-36-27 (82249)
തതശ്ചാഭ്യാധികാം തീവ്രാം വേദനാം ലഭതേ നരഃ।
ഗർഭാപക്രമണേ താത കർമണാസുപസർപണേ॥ 13-36-28 (82250)
തസ്മാൻമേ നിശ്ചയോ ജാതോ ധർമേഷ്വേതേഷു ഭാരത।
തദിച്ഛാമി കുരുശ്രേഷ്ഠ ത്വത്പ്രസാദാൻമഹാമതേ।
തം ധർമം ചേഹ വേത്തും വൈ യോ ജരാജൻമമൃത്യുഹാ॥ 13-36-29 (82251)
യേനോഷ്ണദാ വൈതരണീ അസിപത്രവനം ച തത്।
കുണ്ഡാനി ചാഗ്നിതപ്താനി ക്ഷുരധാരാപഥസ്തഥാ।
ശാൽമലീം ച മഹാഘോരാമായസീം ഘോരകണ്ടകാം॥ 13-36-30 (82252)
മാതാപിതൃകതേ ചാപി സുഹൃൻമിത്രാർഥകാരണാത്।
ആത്മഹേതോശ്ച പാപാനി കൃതാനീഹ നരൈശ്ച യൈഃ।
തേഷാം ഫലോദയം കഷ്ടമൃഷിർദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്॥ 13-36-31 (82253)
കുംഭീപാകപ്രദീപ്താനാം ശൂലാർതാനാം ച ക്രന്ദതാം।
രൌരവേ ക്ഷിപ്യമാണാനാം പ്രഹാരൈർമഥിതാത്മനാം॥ 13-36-32 (82254)
സ്തനതാമപകൃത്താനാം പിബതാമാത്മശോണിതം।
തേഷാമേവ പ്രവദതാം കാരുണ്യം നാസ്തി യന്ത്രതഃ॥ 13-36-33 (82255)
തൃഷ്ണാശുഷ്കോഷ്ഠകണ്ഠാനാം വിഹ്വലാനാമചേതസാം।
സർവദുഃഖാഭിഭൂതാനാം രുജാർതാനാം ച ക്രോശതാം॥ 13-36-34 (82256)
വേദനാർതാ ഹി ക്രന്ദന്തി പൂരയന്തോ ദിശോ ദശ॥ 13-36-35 (82257)
ഏകഃ കരോതി പാപാനി സഹഭോജ്യാനി ബാന്ധവൈഃ।
തേഷാമേകഃ ഫലം ഭുങ്ക്തേ കഷ്ടം വൈവസ്വതേ ഗൃഹേ॥ 13-36-36 (82258)
യേന നൈതാം ഗതിം ഗച്ഛേന്ന വിൺമൂത്രാസ്ഥിപിച്ഛിലേ।
വിഷ്ഠാമൂത്രകൃമീമധ്യേ ബഹുജന്തുനിഷേവിതേ॥ 13-36-37 (82259)
കോ ഗർഭവാസാത്പരതോ നരകോഽന്യോ വിധീയതേ।
യത്ര വാസകൃതോ യോഗഃ കുക്ഷൌ വാസോ വിധീയതേ॥ 13-36-38 (82260)
ജാതോ വിസ്തീർണശോകഃ സ്യാദ്ഭവേത വിഗതജ്വരഃ।
ന ചൈഷ ലഭ്യതേ കാമോ ജാതമാത്രം ഹി മാനവം।
ആവിശന്തീഹ ദുഃഖാനി മനോവാക്കായികാനി തു॥ 13-36-39 (82261)
തൈരസ്വതന്ത്രോ ഭവതി പീഡ്യമാനോ ഭയാനകൈഃ।
തൈർഗർഭവാസം ഗച്ഛതി അവശോ ജായതേ തഥാ॥ 13-36-40 (82262)
അവശശ്ചേഹതേ ജന്തുർവ്രജത്യവശ ഏവ ഹി।
ജരസാ രൂപവിധ്വംസം പ്രാപ്നോത്യവശ ഏവ തു॥ 13-36-41 (82263)
ശരീരഭേദമാപ്നോതി ജീര്യതേഽവശ ഏവ തു।
ഏവം ഹ്യനിയതോ മൃത്യുർഭവത്യേവ സദാ നൃഷു॥ 13-36-42 (82264)
ഗർഭേഷു ംരിയതേ കശ്ചിജ്ജായമാനസ്തഥാഽപരഃ।
ജാതാ ംരിയന്തേ ബഹവോ യൌവനസ്ഥാസ്തഥാഽപരേ।
മധ്യഭാവേ തു നശ്യന്തി സ്ഥവിരോ മൃത ഏവ തു॥ 13-36-43 (82265)
കോ ജൻമനോ നോദ്വിജതേ സ്വയംഭൂരപി യോ ഭവേത്।
കുതസ്ത്വസ്മദ്വിധസ്താത മരണസ്യ വശാനുഗഃ॥ 13-36-44 (82266)
നിത്യാവിഷ്ടോ ഭയേനാഹം മനസാ കുരുസത്തമ।
മുഹൂർതമപ്യഹം ശർമ ന വിന്ദാമി മഹാമതേ॥ 13-36-45 (82267)
കാലാത്മനി തിരോഭൂതോ നിത്യം തദ്ഗുണവർജിതഃ।
അന്നൈർബഹുവിധൈഃ പുഷ്ടം വസ്ത്രൈർനാനാവിധൈർവൃതം॥ 13-36-46 (82268)
ചന്ദനാഗരുദിഗ്ധാംഗം മണിമുക്താവിഭൂഷിതം।
യാനൈർബഹുവിധൈര്യാതമേകാന്തേനൈവ ലാലിതം॥ 13-36-47 (82269)
യൌവനോദ്ധതരൂപാഭിർമന്ദവിഹ്വലഗാമിഭിഃ।
ഇഷ്ടിഭിരഭിരാമാഭിർവരസ്ത്രീഭിരയന്ത്രിതം॥ 13-36-48 (82270)
രമിതം സുചിരം കാലം ശരീരമമിതപ്രഭം।
അവിതൃപ്താ ഗമിഷ്യന്തി ഹിത്വാ പ്രാണാംസ്തഥാഽപരേ॥ 13-36-49 (82271)
സ്വർഗേഽപ്യനിയതാ ഭൂതിസ്തഥൈവാകാശസംശ്രയേ।
ദേവാഽപ്യധിഷ്ഠാനവശാസ്തസ്മാദ്ദേവം ന കാമയേ॥ 13-36-50 (82272)
കാമാനാം നാസ്ത്യധിഷ്ഠാനമകാമസ്തു നിവർതതേ।
ലോകസംഗ്രഹധർമാസ്തു സർവ ഏവ ന സംശയഃ॥ 13-36-51 (82273)
ഡോലാസധർമാ ധർമജ്ഞ ഋഷിർദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്।
അസ്മാത്കോ വിഷമം ദുഃഖമാരോഹേത വിചക്ഷണഃ॥ 13-36-52 (82274)
വിദ്യമാനേ സമേ മാർഗേ ഡോലാധർമവിവർജിതേ।
കോ ഹ്യാത്മാനം പ്രിയം ലോകേ ഡോലാസാധർംയതാംനയേത്॥ 13-36-53 (82275)
ചരാചരൈഃ സർവഭൂതൈർഗന്തവ്യമവിശങ്കയാ।
അസ്മാല്ലോകാത്പരം ലോകമപാഥേയമദൈശികം।
ഘോരം തമഃ പ്രവേഷ്ടവ്യമത്രാതാരമബാന്ധവം॥ 13-36-54 (82276)
യേ തു തം കില ധർമജ്ഞാ ധർമം നാരായണേരിതം।
അനന്യമനസോ ദാന്താഃ സ്മരന്തി നിയതവ്രതാഃ॥ 13-36-55 (82277)
തതസ്തേനൈവ പശ്യന്തി പ്രാപ്നുവ്തി പരം പദം।
രക്ഷതേ ഭഗവാന്വിഷ്ണുർഭക്താനാത്മശരീരവത്॥ 13-36-56 (82278)
കുലാലചക്രപ്രതിമേ ഭ്രാംയമാണേഷു ജന്തുഷു।
മാതാപിതൃസഹസ്രാണി സംപ്രാപ്താനി മയാ ഗുരോ॥ 13-36-57 (82279)
സ്നേഹാപന്നേന പീതാസ്തു മാതൄണാം വിവിധാഃ സ്തലാഃ॥ 13-36-58 (82280)
പുത്രദാരസഹസ്രാണി ഇഷ്ടാനിഷ്ടശതാനി ച।
പ്രാപ്താന്യധിഷ്ഠാനവശാദതീതാനി തഥൈവ ച।
ന ക്വചിന്ന സുഖം പ്രാപ്തം ന ക്വചിച്ഛാശ്വതീ സ്ഥിതിഃ॥ 13-36-59 (82281)
സ്ഥാനൈർമഹദ്ഭിർവിഭ്രംശോ ദുഃഖലബ്ധൈഃ പുനഃ പുനഃ।
ധനനാശശ്ച സംപ്രാപ്തോ ലബ്ധ്വാ ദുഃഖേന തദ്ധനം।
അധ്വഗാനാമിവ പഥി ച്ഛായാമാശ്രിത്യ സംഗമഃ॥ 13-36-60 (82282)
ഏവം കർമവശോ ലോകോ ജ്ഞാതീനാം ഹിതസംഗമഃ।
വിശ്രംയ ച പുനര്യാതി കർമഭിർദർശിതാം ഗതിം॥ 13-36-61 (82283)
ഏതദീദൃശകം ദൃഷ്ട്വാ ജ്ഞാത്വാ ചൈവ സമാഗമം।
കോ ന ബിഭ്യേത്കുരുശ്രേഷ്ഠ വിഷ്ഠാന്നസ്യേവ ഭോജനാത്॥ 13-36-62 (82284)
ബുദ്ധിശ്ച മേ സമുത്പന്നാ വൈഷ്ണവേ ധർമവിസ്തരേ।
തദേഷ ശിരസാ പാദൌ ഗതോഽസ്മി ഭഗവംസ്തവ।
ശരണം ച പ്രപന്നോഽസ്മി ഗന്തവ്യേ ശരണേ ധ്രുവേ॥ 13-36-63 (82285)
ജൻമമൃത്യുജരാഖിന്നസ്ത്രിഭിർദുഃഖൈർനിപീഡിതഃ।
ഇച്ഛാമി ഭവതാ ത്രാതുമേഭ്യസ്ത്വത്തോ മഹാമതേ।
തസ്യാദ്യ യുഗധർമസ്യ ശ്രവണാത്കുരുപുംഗവ॥ 13-36-64 (82286)
ഏതദാദ്യയുഗോദ്ഭൂതം ത്രേതായാം തത്തിരോഹിതം।
സ ഏവ ധർമമഖിലമൃഷിർദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്॥' ॥ 13-36-65 (82287)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃഠ॥ 36 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-36-3 പുരുഷഃ പുഷ്കരോ വിഭുരിതി ട.ഥ.ധ. പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
13.37. അധ്യായഃ 037
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രഹ്മാദിസർവജഗതാമനിത്യത്വാദികഥനപൂർവകം നാരായണസ്യ നിത്യത്വാദികഥനേന തദുപാസനവിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
സദൃശം രാജശാർദൂല വൃത്തസ്യ ച കുലസ്യ ച॥ 13-37-1 (82288)
കോ രാജ്യം വിപുലം ഗൃഹ്യ സ്ഫീതാകാരം പുനർമഹത്।
നിർജിതാരാതിസാമന്തം ദേവരാജ്യോപമം സുഖം॥ 13-37-2 (82289)
രാജ്യേ രാജ്യഗുണാ യേ ച താന്വ്യുദസ്യ നരാധിപ।
ദോഷം പശ്യതി രാജേന്ദ്ര ദേഹേഽസ്മിൻപാഞ്ചഭൌതികേ॥ 13-37-3 (82290)
അതിക്രാന്താസ്ത്വയാ രാജന്വൃത്തേന പ്രപിതാമഹാഃ।
ധർമോ വിഗ്രഹവാന്ധീരോ വിദുരശ്ച മഹായശാഃ॥ 13-37-4 (82291)
സഞ്ജയശ്ച മഹാതേജാ യേ ചാന്യേ ദിവ്യദർശനാഃ।
പ്രവൃത്തജ്ഞാനസംപന്നാസ്തത്വജ്ഞാനവിദോ നൃപ॥ 13-37-5 (82292)
തേഽതിക്രാന്താ മഹാരാജ ബ്രഹ്മാദ്യാഃ സസുരാസുരാഃ।
അനിത്യം ദുഃഖസന്തപ്തം ജഗദേതന്ന സംശയഃ॥ 13-37-6 (82293)
ഏവമേതാൻമഹാബാഹോ ബ്രഹ്മാദ്യാൻസസുരാസുരാൻ।
അനിത്യാൻസതതം പശ്യ മനുഷ്യാദിഷു കാ കഥാ॥ 13-37-7 (82294)
നിത്യാം തു പ്രകൃതീമാഹ യാഽസൌ പ്രസവധർമിണീ।
അരൂപിണീമനിർദേശ്യാമകൃതാം പുരുഷാതിഗാം॥ 13-37-8 (82295)
താമത്യന്തസുഖാം സൌംയാം നിർവാണമിതി സഞ്ജ്ഞിതാം।
ആഹുർബ്രഹ്മർഷയോ ഹ്യാദ്യാം ഭുവി ചൈവ മഹർഷയഃ॥ 13-37-9 (82296)
തയാ പുരുഷരൂപിണ്യാ ധർമപ്രകൃതികോഽനഘ।
സ യാത്യേവ ഹി നിർവാണം യത്തത്പ്രകൃതിസഞ്ജ്ഞിതം॥ 13-37-10 (82297)
സ ഏഷ പ്രാകൃതോ ധർമോ ഭ്രാജത്യാദിയുഗേ നൃപ।
വികാരധർമാഃ ശേഷേഷു യുഗേഷു ഭരതർഷഭ।
ഭ്രാജന്തേഽഭ്യധികം വീര സംസാരപഥഗോചരാഃ॥ 13-37-11 (82298)
പ്രകൃതീനാം ച സർവാസാമകൃതാ പ്രകൃതിഃ സ്മൃതാ।
ഏവം പ്രകൃതിധർമാ ഹി വരാം പ്രകൃതിമാശ്രിതാ॥ 13-37-12 (82299)
പശ്യന്തി പരമാം ലോകേ ദൃഷ്ടാദൃഷ്ടാനുദർശിനീം।
സത്വാദിയുഗപര്യന്തേ ത്രേതായുഗസമുദ്ഭവേ॥ 13-37-13 (82300)
കാമം കാമയമാനേഷു ബ്രാഹ്മണേഷു തിരോഹിതഃ।
കുപഥേഷു തു ധർമേഷു പ്രാദുർഭൂതേഷു കൌരവ।
ജാതോ മന്ദപ്രചാരോ ഹി ധർമഃ കലിയുഗേ നൃപ॥ 13-37-14 (82301)
നിത്യസ്തു പുരുഷോ ജ്ഞേയോ വിശ്വരൂപോ നിരഞ്ജനഃ।
ബ്രഹ്മാദ്യാ അപി ദേവാശ്ച യം സദാ പര്യുപാസതേ॥ 13-37-15 (82302)
തം ച നാരായണം വിദ്ധി പരം ബ്രഹ്മേതി ശാശ്വതം।
തത്കർമ കുരു കായേന ധ്യായസ്വ മനസാ ച തം॥ 13-37-16 (82303)
കീർതയസ്വ ച തന്നാമ വാചാ സർവത്ര ഭൂപതേ।
തത്പദം പ്രാപ്നുഹി പ്രാപ്യം ശാശ്വതം ചാപുനർഭവം॥ 13-37-17 (82304)
ഇത്യേതദ്വിഷ്ണുമാശ്രിത്യ സംസാരഗ്രഹമോക്ഷണം।
കഥിതം തേ മഹാബാഹോ കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥' ॥ 13-37-18 (82305)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 37 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-37-3 ദേഹേഽസ്മിൻപഞ്ചവിംശക ഇതി ട. ഥ. ധ. പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
13.38. അധ്യായഃ 038
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തത്വസൃഷ്ട്യാദിപ്രതിപാദകനാരദസനത്കുമാരസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ക്ലിശ്യമാനേഷു ഭൂതേഷു ജാതീമരണസാഗരേ।
യത്പ്രാപ്യ ക്ലേശം നാപ്നോതി തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-38-1 (82306)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-38-2x (6837)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സനത്കുമാരസ്യ സതഃ സംവാദം നാരദസ്യ ച॥ 13-38-2 (82307)
സനത്കുമാരോ ഭഗവാൻബ്രഹ്മപുത്രോ മഹായശാഃ।
പൂർവജാതാസ്ത്രയസ്തസ്യ കഥ്യന്തേ ബ്രഹ്മവാദിനഃ॥ 13-38-3 (82308)
സനകഃ സനന്ദനശ്ചൈവ തൃതീയശ്ച സനാതനഃ।
ജാതമാത്രാശ്ച തേ സർവേ പ്രതിബുദ്ധാ ഇതി ശ്രുതിഃ॥ 13-38-4 (82309)
ചതുർഥശ്ചൈവ തേഷാം സ ഭഗവാന്യോഗവിത്തമഃ।
സനത്കുമാര ഇതി വൈ കഥയന്തി മഹർഷയഃ॥ 13-38-5 (82310)
ഹൈരണ്യഗർഭഃ സ മുനിർവസിഷ്ഠഃ പഞ്ചമഃ സ്മൃതഃ।
ഷഷ്ഠഃ സ്ഥാണുഃ സ ഭഗവാനമേയാത്മാ ത്രിശൂലധൃത്॥ 13-38-6 (82311)
തതോഽപരേ സമുത്പന്നാഃ പാവകാദാരുണേ ക്രതൌ।
മനസാ സ്വയംഭുവോ ഹീമേ മരീചിപ്രമുഖാസ്തഥാ॥ 13-38-7 (82312)
ഭുഗുർമരീചേരനുജോ ഭൃഗോരപ്യംഗിരാസ്തഥാ।
അനുജോംഗിരസോഽഥാത്രിഃ പുലസ്ത്യോത്രേസ്തഥാഽനുജഃ॥ 13-38-8 (82313)
പുലസ്ത്യസ്യാനുജോ വിദ്വാൻപുലഹോ ന മഹാദ്യുതിഃ।
പഠ്യന്തേ ബ്രഹ്മജാ ഹ്യേതേ വിദ്വദ്ബിരമിതൌജസഃ॥ 13-38-9 (82314)
സർവമേതൻമഹാരാജ കുർവന്നാദിഗുരുർമഹാൻ।
പ്രഭുർവിഭുരനന്തശ്രീർബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ॥ 13-38-10 (82315)
മൂർതിമന്തോഽമൃതീഭൂതാസ്തേജസാഽതിതപോന്വിതാഃ।
സനകപ്രഭൃതയസ്തത്ര യേ ച പ്രാപ്താഃ പരം പദം।
കൃത്സ്നം ക്ഷയമനുപ്രാപ്യ വിമുക്താ മൂർതിബന്ധനാത്॥ 13-38-11 (82316)
സനത്കുമാരസ്തു വിഭുര്യോഗമാസ്ഥായ യോഗവിത്।
ത്രീംʼല്ലോകാനചരച്ഛശ്വദൈര്യേണ പരേണ ഹി॥ 13-38-12 (82317)
രുദ്രശ്ചാപ്യഷ്ടഗുണിതം യോഗം പ്രാപ്തോ മഹായശാഃ।
സൂക്ഷ്മമഷ്ടഗുണം രാജന്നിതരേ നൃപസത്തമ॥ 13-38-13 (82318)
മരീചിപ്രമുഖാസ്താത സർവേ സൃഷ്ട്യർഥമേവ തേ।
നിയുക്താ രാജശാർദൂല തേഷാം സൃഷ്ടിം ശൃണുഷ്വ മേ॥ 13-38-14 (82319)
സപ്ത ബ്രഹ്മണ ഇത്യേതേ പുരാണേ നിശ്ചയം ഗതാഃ।
സർവേ വേദേഷു ചൈവോക്താഃ ഖിലേഷു ച ന സംശയഃ॥ 13-38-15 (82320)
ഇതിഹാസപുരാണേ ച ശ്രുതിരേഷാ സനാതനീ।
ബ്രാഹ്മണാ വരദാനേതാൻപ്രാഹുർവേദാന്തപാരഗാഃ॥ 13-38-16 (82321)
ഏതേഷാം പിതരസ്താത പുത്രാ ഇത്യനുചക്ഷതേ।
ഗണാഃ സപ്ത മഹാരാജ മൂർതയോഽമൂർതയസ്തഥാ॥ 13-38-17 (82322)
പിതൃണാം ചൈവ രാജേന്ദ്ര പുത്രാ ദേവാ ഇതി ശ്രുതിഃ।
ദേവൈർവ്യാപ്താ ഇമേ ലോകാ ഇത്യേവമനുശുശ്രുമ॥ 13-38-18 (82323)
കൃഷ്ണദ്വൈപായനാച്ചൈവ ദേവസ്ഥാനാത്തഥൈവ ത।
ദേവലാച്ച നരശ്രേഷ്ഠ കാശ്യപാച്ച മയാ ശ്രുതം॥ 13-38-19 (82324)
ഗൌതമാദപി കൌണ്ഡിന്യാദ്ബാരദ്വാജാത്തഥൈവ ച।
മാർകണ്ഡേയാത്തഥൈവൈതദൃഷേർദേവമതാദപി॥ 13-38-20 (82325)
പിത്രാ ച മമ രാജേന്ദ്ര ശ്രാദ്ധകാലേ പ്രഭാഷിതം।
പരം രഹസ്യം വേദാന്തം പ്രിയം ഹി പരമാത്മനഃ॥ 13-38-21 (82326)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി യൻമാം പൃച്ഛസി ഭാരതഃ।
തദിഹൈകമനോബുദ്ധിഃ ശൃണുഷ്വാവഹിതോ നൃപ।
സ്വായംഭുവസ്യ സംവാദം നാരദസ്യ ച ധീമതഃ॥ 13-38-22 (82327)
സനത്കുമാരോ ഭഗവാന്ദിവ്യം ജജ്വാല തേജസാ।
അംഗുഷ്ഠമാത്രോ ഭൂത്വാ വൈ വിചചാര മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-38-23 (82328)
സ കദാചിൻമഹാഭാഗോ മേരുപൃഷ്ഠം സമാഗമത്।
നാരദേന നരശ്രേഷ്ഠ മുനിനാ ബ്രഹ്മവാദിനാ॥ 13-38-24 (82329)
ജിജ്ഞാസമാനാവന്യോന്യം സകാശേ ബ്രഹ്മണസ്തതഃ।
ബ്രഹ്മ ഭാഗവതൌ താത പരമാർഥാർഥചിന്തകൌ॥ 13-38-25 (82330)
മതിമാൻമതിമച്ഛ്രേഷ്ഠം ബുദ്ധിമാൻബുദ്ധിമത്തരം।
ക്ഷേത്രവിത്ക്ഷേത്രവിച്ഛ്രേഷ്ഠം ജ്ഞാനവിജ്ജ്ഞാനമത്തമം॥ 13-38-26 (82331)
സനത്കുമാരം തത്വജ്ഞം ഭഗവന്തമരിന്ദമ।
ലോകവില്ലോകവിച്ഛ്രേഷ്ഠമാത്മവിച്ചാത്മവിത്തമം।
സർവവേദാർഥകുശലം സർവശാസ്ത്രവിശാരദം॥ 13-38-27 (82332)
സാംഖ്യയോഗം ച യോ വേദ പാണാവാമലകം യഥാ।
നാരദോഽഥ നരശ്രേഷ്ഠ തം പപ്രച്ഛ മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-38-28 (82333)
നാരദ ഉവാച। 13-38-29x (6838)
ത്രയോവിംശതിതത്വസ്യ അവ്യക്തസ്യ മഹാമുനേ।
പ്രഭവം ചാപ്യയം ചൈവ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്വതഃ॥ 13-38-29 (82334)
അധ്യാത്മമധിഭൂതം ച അധിദൈവം തഥൈവ ച।
കാലസംഖ്യാശ്ച സർഗം ച സ്രഷ്ടാരം പുരുഷം പ്രഭും। 13-38-30 (82335)
യം വിസ്വമുപജീവന്തി യേന സർവമിദം തതം।
യം പ്രാപ്യ ന നിവർതന്തേ തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 13-38-31 (82336)
സനത്കുമാര ഉവാച। 13-38-32x (6839)
യം വിശ്വമുപജീവന്തി യമാഹുഃ പുരുഷം പരം।
തം വൈ ശൃണു മഹാബുദ്ധേ നാരായണമനാമയം॥ 13-38-32 (82337)
ഏഷ നാരായണോ നാമ യം വിശ്വമുപജീവതി।
ഏഷ സ്രഷ്ടാ വിധാതാ ച ഭർതാ പാലയിതാ പ്രഭുഃ॥ 13-38-33 (82338)
പ്രാപ്യൈനം ന നിവർതന്തേ യതയോഽധ്യാത്മചിന്തകാഃ।
ഏതാവദേവ വക്തവ്യം മയാ നാരദ പൃച്ഛതേ॥ 13-38-34 (82339)
പരം ന വേദ്മി തത്സർഗം യാവാംശ്ചായം യഥാപ്യഹം।
ശ്രൂയതാമാനുപൂർവ്യേണ ന ച സർഗഃ പ്രയത്നതഃ॥ 13-38-35 (82340)
യഥാ കാലപരീമാണം തത്വാനാമൃഷിസത്തമ।
അധ്യാത്മമധിഭൂതം ച അധിദൈവം തഥൈവ ച।
കാലസംഖ്യാം ച സർഗം ച സർവമേവ മഹാമുനേ॥ 13-38-36 (82341)
തമസഃ കുർവതഃ സർഗം താമസോ ഹ്യഭിധീയതേ।
ബ്രഹ്മവിദ്ഭിർദ്വിജൈർനിത്യം നിത്യമധ്യാത്മചിന്തകൈഃ॥ 13-38-37 (82342)
പര്യായനാമാന്യേതസ്യ കഥയന്തി മനീഷിണഃ।
താനി തേ സംപ്രവക്ഷ്യാമി തദിഹൈകമനാഃ ശൃണു॥ 13-38-38 (82343)
മഹാർണവോഽർണവശ്ചൈവ സലിലം ച ഗുണാസ്തഥാ।
വേദാസ്തപാംസി യജ്ഞാശ്ച ധർമാശ്ച ഭഗവാന്വിഭുഃ।
പ്രാണഃ സാംവർതകോഗ്നിശ്ച വ്യോമ കാലസ്തഥൈവ ച॥ 13-38-39 (82344)
നാമാന്യേതാനി ബ്രഹ്മർഷേ ശരീരസ്യേശ്വരസ്യ വൈ।
കീർതിതാനി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ മയാ ശാസ്ത്രാനുസാരതഃ॥ 13-38-40 (82345)
ചതുര്യുഗസഹസ്രാണി ചതുര്യുഗമരിന്ദമ।
പ്രാഹുഃ കൽപസഹസ്രം വൈ ബ്രാഹ്മണാസ്തത്വദർശിനഃ॥ 13-38-41 (82346)
ദശകൽപസഹസ്രാണി അവ്യയസ്യ മഹാനിശാ।
തഥൈവ ദിവസം പ്രാഹുര്യോഗാഃ സാംഖ്യാശ്ച തത്വതഃ॥ 13-38-42 (82347)
നിശാസുപ്തോഥ ഭഗവാൻക്ഷപാന്തേ പ്രത്യബുധ്യത।
പശ്ചാദ്ബുദ്ധ്വാ സസർജാപസ്താസു വീര്യമവാസൃജത്॥ 13-38-43 (82348)
തദണ്ഡമഭവദ്ധൈമം സഹസ്രാംശുസമപ്രഭം।
അഹങ്കൃത്വാ തതസ്തസ്മിൻസസർജ പ്രഭുരീശ്വരഃ॥ 13-38-44 (82349)
ഹിരണ്യഗർഭം വിസ്വാത്മാ ബ്രഹ്മാണാം ജലവൻമുനിം।
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യസ്യ കർതാരമനഘം വിഭും।
മൂർതിമന്തം മഹാത്മാനം വിശ്വശഭും സ്വയംഭുവം॥ 13-38-45 (82350)
അണിമാ ലഘിമാ പ്രാപ്തിരീശാനോ ജ്യോതിഷാം നരം।
ചക്രേ തിരോധാം ഭഗവാനേത്കൃത്വാ മഹായശാഃ॥ 13-38-46 (82351)
ഏതസ്യാപി നിശാമാഹുർവേദവേദാംഗപാരഗാഃ।
പഞ്ചകൽപസഹസ്രാണി അഹരേതാവദേവ ച॥ 13-38-47 (82352)
സ സർഗം കുരുത ബ്രഹ്മാ താമസശ്ചാനുപൂർവ്യശഃ।
സൃജതേഽഹം ത്വഹങ്കാരം പരമേഷ്ഠിനമവ്യയം॥ 13-38-48 (82353)
അഹങ്കാരേണൈവ ലോകാ വ്യാപ്താഃ സാഹങ്കൃതേന വൈ।
യേനാവിഷ്ടാനി ഭൂതാനി മജ്ജന്ത്യവ്യക്തസാഗരേ॥ 13-38-49 (82354)
ദേവർഷിദാനവനരാ യക്ഷഗന്ധർവകിന്നരാഃ।
ഉൻമജ്ജന്തി നിമജ്ജന്തി ഊർധ്വാധസ്തിര്യഗേവ ച॥ 13-38-50 (82355)
ഏതസ്യാപി നിശാമാഹുസ്തൃതീയാമഥ കുർവതഃ।
ത്രീണി കൽപസഹസ്രാണി അഹരേതാവദേവ തു॥ 13-38-51 (82356)
അഹങ്കാരസ്തു സൃജതി മഹാഭൂതാനി പഞ്ച വൈ।
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം॥ 13-38-52 (82357)
ഏതേഷാം ഗുണതത്വാനി പഞ്ച പ്രാഹുർദ്വിജാതയഃ।
ശബ്ദേ സ്പർശേ ച രൂപേ ച രസേ ഗന്ധേ തഥൈവ ച॥ 13-38-53 (82358)
ഗുണേഷ്വേതേഷ്വഭിരതാഃ പങ്കലഗ്നാ ഇവ ദ്വിപാഃ।
നോത്തിഷ്ഠന്ത്യവശീഭൂതാഃ സക്താ അവ്യക്തസാഗരേ॥ 13-38-54 (82359)
ഏതേഷാമിഹ വൈ സർവം ചതുർഥമിഹ കുർവതഃ।
ചതുര്യുഗസഹസ്രേ വൈ അഹോരാത്രാസ്തഥൈവ ച॥ 13-38-55 (82360)
അനന്ത ഇതി വിഖ്യാതഃ പഞ്ചമഃ സർഗ ഉച്യതേ।
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച യഥാശ്രുതിനിദർശനാത്॥ 13-38-56 (82361)
മനഃ സർവമിദം താത വിശ്വം സർവമിദം ജഗത്।
ന തഥാന്യാനി ഭൂതാനി ബലവന്തി യഥാ മനഃ॥ 13-38-57 (82362)
ഏതസ്യാപി ഹ വൈ സർഗം ഷഷ്ഠമാഹുർദ്വിജാതയഃ।
അഹഃ കൽപസഹസ്രം വൈ രാത്രിരേതാവതീ തഥാ॥ 13-38-58 (82363)
ഊർധ്വസ്രോതസ്തു വൈ സർഗം സപ്തമം ബ്രഹ്മണോ വിദുഃ।
അഷ്ടമം ചാപ്യധഃസ്രോതസ്തിര്യക്തു നവമഃ സ്മൃതഃ॥ 13-38-59 (82364)
ഏതാനി നവ സർഗാണി തത്വാനി ച മഹാമുനേ।
ചതുർവിംശതിതത്വാനി തത്വസംഖ്യാനി തേഽനഘ॥ 13-38-60 (82365)
സർവസ്യ പ്രഭവഃ പൂർവമുക്തോ നാരായണഃ പ്രഭുഃ।
അവ്യയഃ പ്രഭവശ്ചൈവ അവ്യക്തസ്യ മഹാമുനേ।
പ്രവക്ഷ്യാംയപരം തത്വം യസ്യ യസ്യേശ്വരശ്ച യഃ॥ 13-38-61 (82366)
അധ്യാത്മമധിഭൂതം ച അധിദൈവം തഥൈവ ച।
യഥാശ്രുതം യഥാദൃഷ്ടം തത്വതോ വൈ നിബോധ മേ॥' ॥ 13-38-62 (82367)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 38 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
13.39. അധ്യായഃ 039
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സനത്കുമാരേണ നാരദംപ്രതി പ്രലയപ്രകാരാദികഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഭൂതാദിനിരൂപണം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സനത്കുമാര ഉവാച।
അധഃസ്രോതസി സർഗേ ച തിര്യക്സ്രോതസി ചൈവ ഹി।
ഏതാഭ്യാമീശ്വരം വിന്ദ്യാദൂർധ്വസ്രോതസ്തഥൈവ ച॥ 13-39-1 (82368)
കർമേന്ദ്രിയാണാം പഞ്ചാനാമീശ്വരോ ബുദ്ധിഗോചരഃ।
ബുദ്ധീന്ദ്രിയാണാമപി തു ഈശ്വരോ മന ഉച്യതേ॥ 13-39-2 (82369)
മനസഃ പഞ്ചഭൂതാനി സഗുണാന്യാഹുരീശ്വരം।
ഭൂതാനാമീശ്വരം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മാണം പരമേഷ്ഠിനം॥ 13-39-3 (82370)
ഭവാൻഹി കുശലശ്ചൈവ ധർമേഷ്വേഷു പരേഷു വൈ।
കാലാഗ്നിരഹ്നഃ കൽപാന്തേ ജഗദ്ദഹതി ചാംശുഭിഃ॥ 13-39-4 (82371)
തതഃ സർവാണി ഭൂതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
മഹാഭൂതാനി ദഗ്ധാനി സ്വാം യോനിം ഗമിതാനി വൈ॥ 13-39-5 (82372)
കൂർമപൃഷ്ഠനിഭാ ഭൂമിർനിർദഗ്ധകുശകണ്ടകാ।
നിർവൃക്ഷാ നിസ്തൃണാ ചൈവ ദഗ്ധാ കാലാഗ്നിനാ തദാ॥ 13-39-6 (82373)
ജഗത്പ്രലീനം ജഗതി ജഗച്ചാപി പ്രലീയതേ।
നഷ്ടിഗന്ധാ തദാ സൂക്ഷ്മാ ജലമേവാഭവത്തദാ॥ 13-39-7 (82374)
തതോ മയൂഖജാലേന സൂര്യസ്ത്വാപീയതേ ജലം।
രസാത്മാ ലീയതേ ചാർകേ തഥാ ബ്രാഹ്മണസത്തമ॥ 13-39-8 (82375)
അന്തരിക്ഷഗതാൻഭൂതാൻപ്രദഹത്യനലസ്തദാ।
അഗ്നിഭൂതം തദാ വ്യോമ ഭവതീത്യഭിചക്ഷതേ॥ 13-39-9 (82376)
തം തഥാ വിസ്ഫുരദ്വഹ്നിം വായുർജരയതേ മഹാൻ।
മഹതാ ബലവേഗേന ആദത്തേ തം ഹി ഭാനുമാൻ॥ 13-39-10 (82377)
വായോരപി ഗുണം സ്പർശമാകാശം ഗ്രസതേ യദാ।
പ്രശാംയതി തദാ വായുഃ ഖം തു തിഷ്ഠതി നാനദത്॥ 13-39-11 (82378)
തസ്യ തം നിനദം ശബ്ദമാദത്തേ വൈ മനസ്തദാ।
സ ശബ്ദഗുണഹീനാത്മാ തിഷ്ഠതേ മൂർതിമാംസ്തു വൈ॥ 13-39-12 (82379)
ഭുങ്ക്തേ ച സ തദാ വ്യോമ മനസ്താത ദിഗാത്മകം।
വ്യോമാത്മനി വിനഷ്ടേ തു സങ്കൽപാത്മാ വിവർധതേ॥ 13-39-13 (82380)
സങ്കൽപാത്മാനമാദത്തേ ചിത്തം വൈ സ്വേന തേജസാ।
ചിത്തം ഗ്രസത്യഹങ്കാരസ്തദാ വൈ മുനിസത്തമ॥ 13-39-14 (82381)
വിനഷ്ടേ ച തദാ ചിത്തേ അഹങ്കാരോഽഭവൻമഹാൻ।
അഹങ്കാരം തദാദത്തേ മഹാൻബ്രഹ്മാ പ്രജാപതിഃ॥ 13-39-15 (82382)
അഭിമാനേ വിനഷ്ടേ തു മഹാൻബ്രഹ്മാ വിരാജതേ।
തം തദാ ത്രിഷു ലോകേഷു മൂർതിഷ്വേവാഗ്രമൂർതിജം॥ 13-39-16 (82383)
യേന വിശ്വമിദം കൃത്സ്നം നിർമിതം വൈ ഗുണാർഥിനാ।
മൂർതം ജലേചരമപി വ്യവസായഗുണാത്മകം।
ഗ്രസിഷ്ണുർഭഗവാൻബ്രഹ്മാ വ്യക്താവ്യക്തമസംശയം॥ 13-39-17 (82384)
ഏഷോഽവ്യയസ്യ പ്രലയോ മയാ തേ പരികീർതിതഃ।
അധ്യാത്മമധിഭൂതം ച അധിദൈവം ച ശ്രൂയതാം॥ 13-39-18 (82385)
ആകാശം പ്രഥമം ഭൂതം ശ്രോത്രമധ്യാത്മം ശബ്ദോധിഭൂതം ദിശോധിദൈവതം॥ 13-39-19 (82386)
വായുർദ്വിതീയം ഭൂതം ത്വഗധ്യാത്മം സ്പർശോധിഭൂതം വിദ്യുദധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-20 (82387)
ജ്യോതിസ്തൃതീയം ഭൂതം ചക്ഷുരധ്യാത്മം രൂപമധിഭൂതം സൂര്യോധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-21 (82388)
ആപശ്ചതുർഥം ഭൂതം ജിഹ്വാധ്യാത്മം രസോധിഭൂതം വരുണോധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-22 (82389)
പൃഥിവീ പഞ്ചമം ഭൂതം ധ്രാണമധ്യാത്മം ഗന്ധോധിഭൂതം വായുരധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-23 (82390)
പാഞ്ചഭൌതികമേതച്ചതുഷ്ടയം വർണിതം। അത ഊർധ്വമിന്ദ്രിയമനുവർണയിഷ്യാമഃ॥ 13-39-24 (82391)
പാദാവധ്യാത്മം ഗന്തവ്യമധിഭൂതം വിഷ്ണുരധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-25 (82392)
ഹസ്താവധ്യാത്മം കർതവ്യമധിഭൂതമിന്ദ്രോഽധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-26 (82393)
പായുരധ്യാത്മം വിസർഗോഽധിഭൂതം മിത്രോഽധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-27 (82394)
ഉപസ്ഥോഽധ്യാത്മമാനന്ദോഽധിഭൂതം പ്രജാപതിരവധിദൈവതം സ്യാത്। 13-39-28 (82395)
വാഗധ്യാത്മം വക്തവ്യമധിഭൂതമഗ്നിരധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-29 (82396)
മനോഽധ്യാത്മം മന്തവ്യമധിഭൂതം ചന്ദ്രമാ അധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-30 (82397)
അഹങ്കാരോഽധ്യാത്മമഭിമാനോഽധിഭൂതം വിരിഞ്ചോഽധിദൈവതം സ്യാത്। 13-39-31 (82398)
ബുദ്ധിരധ്യാത്മം വ്യവസായോഽധിഭൂതം ബ്രഹ്മാധിദൈവതം സ്യാത്॥ 13-39-32 (82399)
ഏവമവ്യക്തോ ഭഗവാൻസകൃത്കൃത്സ്നാൻകുരുതേ സംഹരതേ ച। കസ്മാത്ക്രീഡാർഥം॥ 13-39-33 (82400)
യഥാഽഽദിത്യോംഽശുജാലം ക്ഷിപതി സംഹരതേ ച ഏവമവ്യക്തോ ഗുണാൻസൃജതി സംഹരതേ ച॥ 13-39-34 (82401)
യഥാഽർണവാദൂർമിമാലാനിച യശ്ചോർധ്വമുത്തിഷ്ഠതേ സംഹരതേ ച।
യഥാ ചാന്തരിക്ഷാദഭ്രമാകാശമുത്തിഷ്ഠതി സ്തനിതഗർജിതോൻമിശ്രം തദ്വത്തത്രൈവ പ്രാണശത്।
ഏവമവ്യക്തോ ഗുണാൻസൃജതി സംഹരതി ച॥ 13-39-35 (82402)
യഥാ കൂർമോഽംഗാനി കാമാത്പ്രസാരയതേ പുനശ്ച പ്രവേശയതി ഏവമവ്യക്തോ ഭഗവാൻലോകാൻപ്രകാശയതി പ്രവേശയതേ ച॥ 13-39-36 (82403)
ഏവം ചേതനശ്ച ഭഗവാൻപഞ്ചവിംശഃ ശുചിസ്തേനാധിഷ്ഠിതാ പ്രകൃതിശ്ചേതയതി നിത്യം സഹധർമാ ച। ഭഗവതോഽവ്യക്തസ്യ ക്രിയാവതോക്രിയാവതശ്ച പ്രകൃതിഃ ക്രിയാവാനജരാമരഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോ നാരായണാഖ്യഃ പുരുഷഃ॥ 13-39-37 (82404)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-39-38x (6840)
ഇത്യേതന്നാരദായോക്തം കുമാരേണ ച ധീമതാ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ദ്വിജോ രാജൻസർവയജ്ഞഫലം ലഭേത്॥' ॥ 13-39-38 (82405)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 39 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
13.40. അധ്യായഃ 040
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ ദേവാൻപ്രതി നാരായണമഹിമപ്രതിപാദകഗരുഡകശ്യപസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠര ഉവാച।
ആത്മന്യഗ്നൌ സമാധ്നായ യ ഏതേ കുരുനന്ദന।
ദ്വിജാതയോ വ്രതോപേതാ ജപയജ്ഞപരായണാഃ॥ 13-40-1 (82406)
യജന്ത്യാരംഭയജ്ഞൈശ്ച മാനസം യജ്ഞമാസ്ഥിതാഃ।
അഗ്നിഭ്യശ്ച പരം നാസ്തി യേഷാമേഷോഽവ്യവസ്ഥിതഃ॥ 13-40-2 (82407)
തേഷാം ഗതിർമഹാപ്രാജ്ഞ കീദൃശീ കിംപരാശ്ച തേ।
ഏതദിച്ഛാമി തത്വേന ത്വത്തഃ ശ്രോതും പിതാമഹ॥ 13-40-3 (82408)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-40-4x (6841)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി ഇതിഹാസം പുരാതനം।
വൈകുണ്ഠസ്യ ച സംവാദം സുപർണസ്യ ച ഭാരത॥ 13-40-4 (82409)
അമൃതസ്യ സമുത്പത്തൌ ദേവാനാമസുരൈഃ സഹ।
ഷഷ്ടിവർഷസഹസ്രാണി ദൈവാസുരമവർതത। 13-40-5 (82410)
തത്ര ദേവാസ്തു ദൈതേയൈർവധ്യന്തേ ഭൃശദാരുണൈഃ।
ത്രാതാരം നാധിഗച്ഛന്തി വധ്യമാനാ മഹാസുരൈഃ॥ 13-40-6 (82411)
ആർതാസ്തേ ദേവദേവേശം പ്രപന്നാഃ ശരണൈഷിണഃ।
പിതാമഹം മഹാപ്രാജ്ഞം വധ്യമാനാഃ സുരേതരൈഃ॥ 13-40-7 (82412)
താ ദൃഷ്ട്വാ ദേവതാ ബ്രഹ്മാ സംഭ്രാന്തേന്ദ്രിയമാനസഃ।
വൈകുണ്ഠം ശരണം ദേവം പ്രതിപേദേ ച തൈഃ സഹ॥ 13-40-8 (82413)
തതഃ സ ദേവൈഃ സഹിതഃ പദ്മയോനിർനരേശ്വര।
തുഷ്ടാവ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ നാരായണമനാമയം॥ 13-40-9 (82414)
ത്വദ്രൂപചിന്തനാന്നാംനാം സ്മരണാദർചനാദപി।
തപോയോഗാദിഭിശ്ചൈവ ശ്രേയോ യാന്തി മനീഷിണഃ॥ 13-40-10 (82415)
ഭക്തവത്സല പദ്മാക്ഷ പരമേശ്വര പാപഹൻ।
പരമാത്മാഽവികാരാദ്യ നാരായണ നമോംസ്തു തേ॥ 13-40-11 (82416)
നമസ്തേ സർവലോകാദേ സർവാത്മാമിതവിക്രമ।
സർവഭൂതഭവിഷ്യേശ സർവഭൂതമഹേശ്വര 13-40-12 (82417)
ദേവാനാമപി ദേവസ്ത്വം സർവവിദ്യാപരായണഃ।
ജഗദ്വീജസമാഹാര ജഗതഃ പരമോ ഹ്യസി॥ 13-40-13 (82418)
ത്രായസ്വ ദേവതാ വീര ദാനവാദ്യൈഃ സുപീഡിതാഃ।
ലോകാംശ്ച ലോകപാലാംശ്ച ഋഷീംശ്ച ജയതാംവര॥ 13-40-14 (82419)
വേദാഃ സാംഗോപനിഷദഃ സരഹസ്യാഃ സസംഗ്രഹാഃ।
സോങ്കാരാഃ സവഷട്കാരാഃ പ്രാഹുസ്ത്വാം യജ്ഞമുത്തമം॥ 13-40-15 (82420)
പവിത്രാണാം പവിത്രം ച മംഗലാനാം ച മംഗലം।
തപസ്വിനാം തപശ്ചൈവ ദൈവതം ദേവതാസ്വപി॥ 13-40-16 (82421)
ഏവമാദിപുരസ്കാരൈർഋക്സാമയജുഷാം ഗണൈഃ।
വൈകുണ്ഠം തുഷ്ടുവുർദേവാഃ സർവേ ബ്രഹ്മർഷിഭിഃ സഹ॥ 13-40-17 (82422)
തതോഽന്തരിക്ഷേ വാഗാസീൻമേഘഗംഭീരനിസ്വനാ।
ജേഷ്യധ്വം ദാനവാന്യൂയം മയൈവ സഹ സംഗരേ॥ 13-40-18 (82423)
തതോ ദേവഗണാനാം ച ദാനവാനാം ച യുധ്യതാം।
പ്രാദുരാസീൻമഹാതേജാഃ ശാർംഗചക്രഗദാധരഃ॥ 13-40-19 (82424)
സുപർണപൃഷ്ഠമാസ്ഥായ തേജസാ പ്രദഹന്നിവ।
വ്യധമദ്ദാനവാൻസർവാൻബാഹുദ്രവിണതേജസാ॥ 13-40-20 (82425)
തം സമാസാദ്യ സമരേ ദൈത്യദാനവപുംഗവാഃ।
വ്യനശ്യന്ത മഹാരാജ പതംഗാ ഇവ പാവകം॥ 13-40-21 (82426)
സ വിജിത്യാസുരാൻസർവാന്ദാനവാംശ്ച മഹാമതിഃ।
പശ്യതാമേവ ദേവാനാം തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-40-22 (82427)
തം ദൃഷ്ട്വാന്തർഹിതം ദേവാ വിഷ്ണും ദേവാമിതദ്യുതിം।
വിസ്മയോത്ഫുല്ലനയനാ ബ്രഹ്മാണമിദമബ്രുവൻ॥ 13-40-23 (82428)
ഭഗവൻസർവലോകേശ സർവലോകപിതാമഹ।
ഇദമത്യദ്ഭുതം വൃത്തം തന്നഃ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-40-24 (82429)
ദൈവാസുരേഽസ്മിൻസംഗ്രാമേ ത്രാതാ യേന വയം വിഭോ।
ഏതദ്വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമഃ കുതോസൌ കശ്ച തത്വതഃ॥ 13-40-25 (82430)
കോഽയമസ്മാൻപരിത്രായ തൂഷ്ണീമേവ യഥാഗതം।
പ്രതിപ്രയാതോ ദിവ്യാത്മാ തം നഃ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-40-26 (82431)
ഏവമുക്തഃ സുരൈഃ സർവൈർവചനം വചനാർഥവിത്।
ഉവാച പദ്മനാഭസ്യ പൂർവരൂപം പ്രതി പ്രഭോ॥ 13-40-27 (82432)
ബ്രഹ്മോവാച। 13-40-28x (6842)
ന ഹ്യേനം വേദ തത്വേന ഭുവനം ഭുവനേശ്വരം।
സംഖ്യാതും നൈവ ചാത്മാനം നിർഗുണം ഗുണിനാം വരം॥ 13-40-28 (82433)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി ഇതിഹാസം പുരാതനം।
സുപർണസ്യ ച സംവാദമൃഷീണാം ചാപി ദേവതാഃ॥ 13-40-29 (82434)
പുരാ ബ്രഹ്മർഷയശ്ചൈവ സിദ്ദാശ്ച ഭുവനേശ്വരം।
ആശ്രിത്യ ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ ചക്രിരേ വിവിധാഃ കഥാഃ॥ 13-40-30 (82435)
തേഷാം കഥയതാം തത്ര കഥാന്തേ പതതാം വരഃ।
പ്രാദുരാസീൻമഹാതേജാ വാഹശ്ചക്രഗദാഭൃതഃ॥ 13-40-31 (82436)
സ താനൃഷീൻസമാസാദ്യ വിനയാവനതാനനഃ।
അവതീര്യ മഹാവീര്യസ്താനൃഷീനഭിജഗ്മിവാൻ॥ 13-40-32 (82437)
അഭ്യർചിതഃ സ ഋഷിഭിഃ സ്വാഗതേന മഹാബലഃ।
ഉപാവിശത തേജസ്വീ ഭൂമൌ വേഗവതാം വരഃ॥ 13-40-33 (82438)
തമാസീനം മഹാത്മാനം വൈനതേയം മഹാദ്യുതിം।
ഋഷയഃ പരിപപ്രച്ഛുർമഹാത്മാനസ്തപസ്വിനഃ॥ 13-40-34 (82439)
കൌതൂഹലം വൈനതേയ പരം നോ ഹൃദി വർതതേ।
തസ്യ നാന്യോസ്തി വക്തേഹ ത്വാമൃതേ പന്നഗാശന॥ 13-40-35 (82440)
തദാഖ്യാതമിഹേച്ഛാമോ ഭവതാ പ്രശ്നമുത്തമം।
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച പ്രാഞ്ജലിർവിനതാസുതഃ॥ 13-40-36 (82441)
ധന്യോസ്ംയനുഗൃഹീതോസ്മി യൻമാം ബ്രഹ്മർഷിസത്തമാഃ।
പ്രഷ്ടവ്യം പ്രഷ്ടുമിച്ഛന്തി പ്രീതിമന്തോഽനസൂയകാഃ॥ 13-40-37 (82442)
കിം മയാ ബ്രൂത വക്തവ്യം കാര്യം ച വദതാം വരാഃ।
യൂയം ഹി മാം യഥായുക്തം സർവം വൈ പ്രഷ്ടുമർഹഥ॥ 13-40-38 (82443)
നമസ്കൃത്വാ ഹ്യനന്തായ തതസ്ത ഋഷിസത്തമാഃ।
പ്രഷ്ടും പ്രചക്രമുസ്തത്ര വൈനതേയം മഹാബലം॥ 13-40-39 (82444)
ദേവദേവം മഹാത്മാനം നാരായണമനാമയം।
ഭവാനുപാസ്തേ വരദം കുതോഽസൌ കശ്ച തത്വതഃ॥ 13-40-40 (82445)
പ്രകൃതിർവികൃതിർവാഽസ്യ കീദൃശീ ക്വനു സംസ്ഥിതിഃ।
ഏതദ്ഭവന്തം പൃച്ഛാമോ ദേവോഽയം ക്വ കൃതാലയഃ॥ 13-40-41 (82446)
ഏഥ ഭക്തപ്രിയോ ദേവഃ പ്രിയഭക്തസ്തഥൈവ ച।
ത്വം പ്രിയശ്ചാസ്യ ഭക്തശ്ച നാന്യഃ കാശ്യപ വിദ്യതേ॥ 13-40-42 (82447)
മുഷ്ണന്നിവ മനശ്ചക്ഷൂംഷ്യവിഭാവ്യതനുർവിഭുഃ।
അനാദിമധ്യനിധനോ ന വിദ്മൈനം കുതോ ഹ്യസൌ॥ 13-40-43 (82448)
വേദേഷ്വപി ച വിശ്വാത്മാ ഗീയതേ ന ച വിദ്മഹേ।
തത്വതസ്തത്വഭൂതാത്മാ വിഭുർനിത്യഃ സനാതനഃ॥ 13-40-44 (82449)
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം।
ഗുണാശ്ചൈഷാം യഥാസംഖ്യം ഭാവാഭാവൌ തഥൈവ ച॥ 13-40-45 (82450)
തമഃ സത്വം രജശ്ചൈവ ഭാവാശ്ചൈവ തദാത്മകാഃ।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച തേജശ്ച ബുദ്ധിഗംയാനി തത്വതഃ।
ജായന്തേ താത തസ്മാദ്ധി തിഷ്ഠതേ തേഷ്വസൌ വിഭുഃ॥ 13-40-46 (82451)
സഞ്ചിന്ത്യ ബഹുധാ ബുദ്ധ്യാ നാധ്യവസ്യാമഹേ പരം।
തസ്യ ദേവസ്യ തത്വേന തന്നഃ ശംസ യഥാതഥം॥ 13-40-47 (82452)
ഏതമേവ പരം പ്രശ്നം കൌതൂഹലസമന്വിതാഃ।
ഏവം ഭവന്തം പൃച്ഛാമസ്തന്നഃ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-40-48 (82453)
സുപർണ ഉവാച। 13-40-49x (6843)
സ്ഥൂലതോ യസ്തു ഭഗവാംസ്തേനൈവ സ്വേന ഹേതുനാ।
ത്രൈലോക്യസ്യ തു രക്ഷാർഥം ദൃശ്യതേ രൂപമാസ്ഥിതഃ॥ 13-40-49 (82454)
മയാ തു മഹദാശ്ചര്യം പുരാ ദൃഷ്ടം സനാതനേ।
ദേവേ ശ്രീവത്സനിലയേ തച്ഛൃണുധ്വമശേഷതഃ॥ 13-40-50 (82455)
ന സ്മ ശക്യോ മയാ വേത്തും ന ഭവദ്ഭിഃ കഥഞ്ചന।
യഥാ മാം പ്രാഹ ഭഗവാംസ്തഥാ തച്ഛ്രുയതാം മമ॥ 13-40-51 (82456)
മയാഽമൃതം ദേവതാനാം മിഷതാമൃഷിസത്തമാഃ।
ഹൃതം വിപാട്യ തം യന്ത്രം വിദ്രാവ്യാമൃതരക്ഷിണഃ॥ 13-40-52 (82457)
ദേവതാ വിമുഖീകൃത്യ സേന്ദ്രാഃ സമരുതോ മൃധേ।
ഉൻമഥ്യാശു ഗിരീംശ്ചൈവ വിക്ഷോഭ്യ ച മഹോദധിം॥ 13-40-53 (82458)
തം ദൃഷ്ട്വാ മമ വിക്രാന്തം വാഗുവാചാശരീരിണീ।
പ്രീതോസ്മി തേ വൈനതേയ കർമണാഽനേന സുവ്രത।
അവൃഥാ തേഽസ്തു മദ്വാക്യം ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ॥ 13-40-54 (82459)
താമേവംവാദിനീം വാചമഹം പ്രത്യുക്തവാംസ്തദാ।
ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി കസ്ത്വം ഹി തതോ മേ ദാസ്യസേ വരം।
പ്രകൃതിർവികൃതിർവാ ത്വം ദേവോ വാ ദാനവോപി വാ॥ 13-40-55 (82460)
തതോ ജലദഗംഭീരം പ്രഹസ്യ വദതാംവരഃ।
ഉംവാച വരദഃ പ്രീതഃ കാലേ ത്വം മാഽഭിവേത്സ്യസി॥ 13-40-56 (82461)
വാഹനം ഭവ മേ സാധോ വരം ദദ്മി തവോത്തമം।
ന തേ വീര്യേണ സദൃശഃ കശ്ചില്ലോകേ ഭവിഷ്യതി॥ 13-40-57 (82462)
പതംഗ പതതാംശ്രേഷ്ഠ ന ദേവോ നാപി ദാനവഃ।
മത്സഖിത്വമനുപ്രാപ്തോ ദുർധർഷശ്ച ഭവിഷ്യസി॥ 13-40-58 (82463)
തമബ്രവം ദേവദേവം മാമേവംവാദിനം പരം।
പ്രയതഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ പ്രണംയ ശിരസാ വിഭും॥ 13-40-59 (82464)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ സർവമേതദ്ഭവിഷ്യതി।
വാഹനം തേ ഭവിഷ്യാമി യഥാ വദതി മാം ഭവാൻ॥ 13-40-60 (82465)
മമ ചാപി മഹാബുദ്ധേ നിശ്ചയം ശ്രൂയതാമിതി।
ധ്വജസ്തേഽഹം ഭവിഷ്യാമി രഥസ്ഥസ്യ ന സംശയഃ॥ 13-40-61 (82466)
തഥാസ്ത്വിതി സ മാമുക്ത്വാ ഭൂയഃ പ്രാഹ മഹാമനാഃ।
ന തേ ഗതിവിഘാതോഽദ്യ ഭവിഷ്യത്യമൃതം വിനാ॥ 13-40-62 (82467)
ഏവം കൃത്വാ തു സമയം ദേവദേവഃ സനാതനഃ।
മാമുക്ത്വാ സാധയസ്വേതി യഥാഽഭിപ്രായതോ ഗതഃ॥ 13-40-63 (82468)
തതോഽഹം കൃതസംവാദോ യേന കേനാപി സത്തമാഃ।
കൌതൂഹലസമാവിഷ്ടഃ പിതരം കശ്യപം ഗതഃ॥ 13-40-64 (82469)
സോഹം പിതരമാസാദ്യ പ്രണിപത്യാഭിവാദ്യ ച।
സർവമേതദ്യഥാതഥ്യമുക്തവാൻപിതുരന്തികേ॥ 13-40-65 (82470)
ശ്രുത്വാ തു ഭഗവാൻമഹ്യം ധ്യാനമേവാന്വപദ്യത।
സ മുഹൂർതമിവ ധ്യാത്വാ മാമാഹ വദതാം വരഃ॥ 13-40-66 (82471)
ധന്യോസ്യനുഗൃഹീതശ്ച യത്ത്വം തേന മഹാത്മനാ।
സംവാദം കൃതവാംസ്താത ഗുഹ്യേന പരമാത്മനാ॥ 13-40-67 (82472)
സ്ഥൂലദൃശ്യഃ സ ഭഗവാംസ്തേന തേനൈവ ഹേതുനാ।
ദൃശ്യതേഽവ്യക്തരൂപസ്ഥഃ പ്രധാനപ്രഭവാപ്യയഃ॥ 13-40-68 (82473)
മയാ ഹി സ മഹാതേജാ നാന്യയോഗസമാധിനാ।
തപസോഗ്രേണ തേജസ്വീ തോഷിതസ്തപസാംനിധിഃ॥ 13-40-69 (82474)
തതോ മേ ദർശയാമാസ തോഷയന്നിവ പുത്രക।
ശ്വേതപീതാരുണനിഭഃ കദ്രൂകപിലപിംഗലഃ॥ 13-40-70 (82475)
രക്തനീലാസിതനിഭഃ സഹസ്രോദരപാണിമാൻ।
ദ്വിസാഹസ്രമഹാവക്ത്ര ഏകാക്ഷഃ ശതലോചനഃ॥ 13-40-71 (82476)
അനിഷ്പന്ദാ നിരാഹാരാഃ സമാനാഃ സൂര്യതേജസാ।
തമുപാസന്തി പരമം ഗുഹ്യമക്ഷരമവ്യയം॥ 13-40-72 (82477)
സമാസാദ്യ തു തം വിശ്വമഹം മൂർധ്നാ പ്രണംയ ച।
ഋഗ്യജുഃസാമഭിഃ സ്തുത്വാ ശരണ്യം ശരണം ഗതഃ॥ 13-40-73 (82478)
മഹാമേഘൌഘധീരേണ സ്വരേണ ജയതാംവരഃ।
ആഭാഷ്യ പുത്രപുത്രേതി ഇദമാഹ ധൃതം വചഃ॥ 13-40-74 (82479)
ത്വയാഽഭ്യുദയകാമേന തപശ്ചീർണം മഹാമുനേ।
അമുക്തസ്ത്വം സമാസംഗൈരവിമുക്തോഽദ്യ പശ്യസി॥ 13-40-75 (82480)
യദാ സംഗൈർവിമുക്തശ്ച ഗതമോഹോ ഗതസ്പൃഹഃ।
ഭവിഷ്യസി സദാ ബ്രഹ്മ മാമനുധ്യാസ്യസേ ദ്വിജ॥ 13-40-76 (82481)
ഐകാന്തികീം മതിം കൃത്വാ മദ്ഭക്തോ മത്പരായണഃ।
ജ്ഞാസ്യസേ മാം തതോ ബ്രഹ്മന്വീതമോഹശ്ച തത്വതഃ॥ 13-40-77 (82482)
തേന ത്വം കൃതസംവാദഃ സ്വതഃ സർവഹിതൈഷിണാ।
വിശ്വരൂപേണ ദേവേന പുരുഷേണ മഹാത്മനാ।
തമേവാരാധയ ക്ഷിപ്രം തമാരാധ്യ ന സീദസി॥ 13-40-78 (82483)
സോഹമേവം ഭഗവതാ പിത്രാ ബ്രഹ്മർഷിസത്തമാഃ।
അനുനീതോ യഥാന്യായം സ്വമേവ ഭവനം ഗതഃ॥' ॥ 13-40-79 (82484)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 40 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
13.41. അധ്യായഃ 041
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ ദേവാൻപ്രതി ഗരുഡസ്യ ബദരീനാരായണാനുഗമനാദിപ്രതിപാദകഗരുഡമുനിഗണസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സുപർണ ഉവാച।
സോഽഹമാമന്ത്ര്യ പിതരം തദ്ഭാവഗതമാനസഃ।
സ്വമേവാലയമാസാദ്യ തമേവാർഥമചിന്തയം॥ 13-41-1 (82485)
തദ്ഭാവഗതഭാവാത്മാ തദ്ഭൂതഗതമാനസഃ।
ഗോവിന്ദം ചിന്തയന്നാസേ ശാശ്വതം പരമവ്യയം॥ 13-41-2 (82486)
ധൃതം ബഭൂവ ഹൃദയം നാരായണദിദൃക്ഷയാ।
സോഹം വേഗം സമാസ്ഥായ മനോമാരുതവേഗവാൻ।
രംയാം വിശാലാം ബദരീം ഗതോ നാരായണാശ്രമം॥ 13-41-3 (82487)
തതസ്തത്ര ഹരിം ജഗതഃ പ്രഭവം വിഭും।
ഗോവിന്ദം പുണ്ഡരീകാക്ഷം പ്രണതഃ ശിരസാ ഹരിം।
ഋഗ്യജുസ്സാമഭിശ്ചൈനം തുഷ്ടാവ പരയാ മുദാ॥ 13-41-4 (82488)
അഥാപശ്യം സുവിപുലമശ്വത്ഥം ദേവസംശ്രയം॥ 13-41-5 (82489)
ചതുർദ്വിഗുണപീനാംസഃ ശങ്കചക്രഗദാധരഃ।
പ്രാദുർബഭൂവ പുരുഷഃ പീതവാസാഃ സനാതനഃ।
മധ്യാഹ്നാർകപ്രതീകാശസ്തേജസാ ഭാസയന്ദിശഃ॥ 13-41-6 (82490)
സംസ്തുതഃ സംവിദം കൃത്വാ വ്രജേതി ശ്രേയസേ രതഃ।
പ്രാഗുദീചീം ദിശം ദേവഃ പ്രതസ്ഥേ പുരുഷോത്തമഃ।
ദിശശ്ച വിദിശശ്ചൈവ ഭാസയൻസ്വേന തേജസാ॥ 13-41-7 (82491)
തമഹം പുരുഷം ദിവ്യം വ്രജന്തമമിതൌജസം।
അനുവവ്രാജ വേഗേന ശനൈർഗച്ഛന്തമവ്യയം॥ 13-41-8 (82492)
യോജനാനാം സഹസ്രാണി ഷഷ്ടിമഷ്ടൌ തഥാ ശതം।
തഥാ ശതസഹസ്രം ച ശതം ദ്വിഗുണമേവ ച॥ 13-41-9 (82493)
സ ഗത്വാ ദീർഗമധ്വാനമപശ്യമഹമദ്ഭുതം।
മഹാന്തം പാവകം ദീപ്തമർചിഷ്മന്തമനിന്ധനം॥ 13-41-10 (82494)
ശതയോജനവിസ്തീർണം തസ്മാദ്ദ്വിഗുണമായതം।
വിവേശ സ മഹായോഗീ പാവകം പാവകദ്യുതിഃ॥ 13-41-11 (82495)
തത്ര ശംഭുസ്തപസ്തേപേ മഹാദേവഃ സഹോമയാ।
സ തേന സംവിദം കൃത്വാ പാവകം സമതിക്രമത്॥ 13-41-12 (82496)
ശ്രമാഭിഭൂതേന മയാ കഥഞ്ചിദനുഗംയതേ॥ 13-41-13 (82497)
ഗത്വാ സ ദീർഘമധ്വാനം ഭാസ്കരേണാവഭാസിതം।
അഭാസ്കരമമര്യാദം വിവേശ സുമഹത്തമഃ॥ 13-41-14 (82498)
അഥ ദൃഷ്ടിഃ പ്രതിഹതാ മമ തത്ര ബഭൂവ ഹ।
യഥാസ്വഭാവം ഭൂതാത്മാ വിവേശ സ മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-41-15 (82499)
തതോഽഹമഭവം മൂഢോ ജഡാന്ധബധിരോപമഃ।
ദിശശ്ച വിദിശശ്ചൈവ ന വിജജ്ഞേ തമോവൃതഃ॥ 13-41-16 (82500)
അവിജാനന്നഹം കിഞ്ചിത്തസ്മിംസ്തമസി സംവൃതേ।
സസംഭ്രാന്തേന മനസാ വ്യഥാം പരമികാം ഗതഃ॥ 13-41-17 (82501)
സോഽഹം പ്രപന്നഃ ശരണം ദേവദേവം സനാതനം।
പ്രാഞ്ചലിർമനസാ ഭൂത്വാ വാക്യമേതത്തദോക്തവാൻ॥ 13-41-18 (82502)
ഭഗവൻഭൂതഭവ്യേശ ഭവദ്ഭൂതകൃദവ്യയ।
ശരണം സംപ്രപന്നം മാം ത്രാതുമർഹസ്യരിന്ദമ॥ 13-41-19 (82503)
അഹം തു തത്ത്വജിജ്ഞാസുഃ കോസി കസ്യാസി കുത്ര വാ।
സംപ്രാപ്തഃ പദവീം ദേവ സ മാം സന്ത്രാതുമർഹസി॥ 13-41-20 (82504)
ആവിർഭൂതഃ പുരാണാത്മാ മാമേഹീതി സനാതനഃ।
തതോപരാന്തതോ ദേവോ വിശ്വസ്യ ഗതിരാത്മവാൻ।
മോഹയാമാസ മാം തത്ര ദുർവിഭാവ്യവപുർവിഭുഃ॥ 13-41-21 (82505)
സ്വഭാവമാത്മനസ്തത്ര ദർശയൻസ്വയമാത്മനാ।
ശ്രമം മേ ജനയാമാസ ഭയം ചാഭയദഃ പ്രഭുഃ॥ 13-41-22 (82506)
ഖിന്ന ഇത്യേവ മാം മത്വാ ഭഗവാനവ്യയോഽച്യുതഃ।
ശബ്ദേനാശ്വാസയാമാസ ജഗാഹേ ച തമോ മഹത്॥ 13-41-23 (82507)
അഹം തമേവാനുഗതഃ ശ്രമാലസപദശ്ചരൻ।
മനസാ ദേവദേവേശം ധ്യാതും സമുപചക്രമേ॥ 13-41-24 (82508)
തഥാഗതം തു മാം ജ്ഞാത്വാ ഭഗവാനമിതദ്യുതിഃ।
തമഃ പ്രണാശയാമാസ മമാനുഗ്രഹകാങ്ക്ഷയാ॥ 13-41-25 (82509)
തതഃ പ്രനഷ്ടേ തമസി തമഹം ദീപ്തതേജസം।
അപശ്യം തേജസാ വ്യാപ്തം മധ്യാഹ്ന ഇവ ഭാസ്കരം॥ 13-41-26 (82510)
സ്വയംപ്രഭാംശ്ച പുരുഷാൻസ്ത്രിയശ്ച പരമാദ്ഭുതാഃ।
അപശ്യമഹമവ്യഗ്രസ്തസ്മിന്ദേശേ സഹസ്രശഃ॥ 13-41-27 (82511)
ന തത്ര ദ്യോതതേ സൂര്യോ നക്ഷത്രാണി തഥൈവ ച।
ന തത്ര ചന്ദ്രമാ ഭാതി ന വായുർവാതി പാംസുലഃ॥ 13-41-28 (82512)
തത്ര തൂര്യാണ്യനേകാനി ഗീതാനി മധുരാണി ച।
അദൃശ്യാനി മനോജ്ഞാനി ശ്രൂയന്തേ സർവതോദിശം॥ 13-41-29 (82513)
സ്രവന്തി വൈഡൂര്യലതാഃ പദ്മോത്പലഝഷാകുലാഃ।
മുക്താസികതവപ്രാശ്ച സരിതോ നിർമലോദകാഃ॥ 13-41-30 (82514)
അഗതിസ്തത്ര ദേവാനാമസുരാണാം തഥൈവ ച।
ഗന്ധർവനാഗയക്ഷാണാം രാക്ഷസാനാം തഥൈവ ച॥ 13-41-31 (82515)
സ്വയംപ്രഭാസ്തത്ര നരാ ദൃശ്യന്തേഽദ്ഭുതദർശനാഃ।
യേഷാം ന ദേവതാസ്തുല്യാഃ പ്രഭാഭിർഭാവിതാത്മനാം॥ 13-41-32 (82516)
സ ച താനപ്യതിക്രംയ ദൈവതൈരപി പൂജിതഃ।
വിവേശ ജ്വലനം ദീപ്തമനിന്ധനമനൌപമം॥ 13-41-33 (82517)
ജ്വാലാഭിർമാം പ്രവിഷ്ടം ച ജ്വലന്തം സർവതോദിശം।
ദൈത്യദാനവരക്ഷോഭിർദൈവതൈശ്ചാപി ദുസ്സഹം॥ 13-41-34 (82518)
ജ്വാലാമാലിനമാസാദ്യ തമഗ്നിമഹമവ്യയം।
അവിഷഹ്യതമം മത്വാ മനസേദമചിന്തയം॥ 13-41-35 (82519)
മയാ ഹി സമരേഷ്വഗ്നിരനേകേഷു മഹാദ്യുതിഃ।
പ്രവിഷ്ടശ്ചാപവിദ്ധശ്ച ന ച മാം ദഗ്ധവാൻക്വചിത്॥ 13-41-36 (82520)
അയം ച ദുസ്സഹഃ ശശ്വത്തേജസാഽതിഹുതാശനഃ।
അത്യാദിത്യപ്രകാശാർചിരനലോ ദീപ്യതേ മഹാൻ॥ 13-41-37 (82521)
സ തഥാ ദഹ്യമാനോപി തേജസാ ദീപ്തവർചസാ।
പ്രപന്നഃ ശരണം ദേവം ശങ്കചക്രഗദാധരം॥ 13-41-38 (82522)
ഭക്തശ്ചാനുഗതശ്ചേതി ത്രാതുമർഹസി മാം വിഭോ।
യഥാ മാം ന ദഹേദഗ്നിഃ സദ്യോ ദേവ തഥാ കുരു॥ 13-41-39 (82523)
ഏവം വിലപമാനസ്യ ജ്ഞാത്വാ മേ വചനം പ്രഭുഃ।
മാ ഭൈരിതി വചഃ പ്രാഹ മേഘഗംബീരനിസ്വനഃ॥ 13-41-40 (82524)
സ മാമാശ്വാസ്യ വചനം പ്രാഹേദം ഭഗവാന്വിഭുഃ।
മമ ത്വം വിദിതഃ സൌംയ യഥാവത്തത്വദർശനേ॥ 13-41-41 (82525)
ജ്ഞാപിതശ്ചാപി യത്പിത്രാ തച്ചാപി വിദിതം മഹത്।
വൈനതേയ മമാപ്യേവമഹം വേദ്യഃ കഥഞ്ചന॥ 13-41-42 (82526)
മഹദേതത്സ്വരൂപം മേ ന തേ വേദ്യം കഥഞ്ചന।
മാം ഹി വിന്ദന്തി വിദ്വാംസോ യേ ജ്ഞാനേ പരിനിഷ്ഠിതാഃ॥
നിർമമാ നിരഹങ്കാരാ നിരാശീർബന്ധനായുതാഃ॥ 13-41-43 (82527)
ഭവാംസ്തു സതതം ഭക്തോ മൻമനാഃ പക്ഷിസത്തമ।
സ്ഥൂലംമാം വേത്സ്യസേ തസ്മാജ്ജഗതഃ കാരണേസ്ഥിതം'॥ ॥ 13-41-44 (82528)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 41 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 042
॥ ശ്രീഃ ॥
13.42. അധ്യായഃ 042
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ ദേവാൻപ്രതി ശ്രീനാരായണമഹിമപ്രതിപാദകഗരുഡമുനിഗണസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സുപർണ ഉവാച।
ഏവം ദത്താഭയസ്തേന തതോഽഹമൃഷിസത്തമാഃ।
നഷ്ടഖേദശ്രമഭയഃ ക്ഷണേന ഹ്യഭവം തദാ॥ 13-42-1 (82529)
സ ശനൈര്യാതി ഭഗവാൻഗത്യാ ലഘുപരാക്രമഃ।
അഹം തു സുമഹാവേഗമാസ്തായാനുവ്രജാമി തം॥ 13-42-2 (82530)
സ ഗത്വാ ദീർഘമധ്വാനമാകാശമമിതഹ്യുതിഃ।
മനസാഽപ്യഗമം ദേവമാസസാദാത്മതത്വവിത്॥ 13-42-3 (82531)
അഥ ദേവഃ സമാസാദ്യ മനസഃ സദൃശം ജവം।
മോഹയിത്വാ ച മാം തത്ര ക്ഷണേനാന്തരധീയത॥ 13-42-4 (82532)
തത്രാംബുധരധീരേണ ഭോശബ്ദേനാനുനാദിനാ।
അയം ഭോഽഹമിതി പ്രാഹ വാക്യം വാക്യവിശാരദഃ॥ 13-42-5 (82533)
ശബ്ദാനുസാരീ തു തതസ്തം ദേശമഹമാവ്രജം।
തത്രാപശ്യം തതശ്ചാഹം ശ്രീമദ്ധംസയുതം സരഃ॥ 13-42-6 (82534)
സ തത്സരഃ സമാസാദ്യ ഭഗവാനാത്മവിത്തമഃ।
ഭോശബ്ദപ്രതിസൃഷ്ടേന സ്വരേണ പ്രതിവാദിനാ॥ 13-42-7 (82535)
വിവേശ ദേവഃ സ്വാം യോനിം മാമിദം ചാഭ്യഭാഷത।
വിശസ്വ സലിലം സൌംയ സുഖമത്ര വസാമഹേ॥ 13-42-8 (82536)
തതശ്ച പ്രാവിശം തത്ര സഹ തേന മഹാത്മനാ।
ദൃഷ്ടവാനദ്ഭുതതരം തസ്മിൻസരസി ഭാസ്വതാം॥ 13-42-9 (82537)
അഗ്നീനാമപ്രണീതാനാമിദ്ധാനാമിന്ധനൈർവിനാ।
ദീപ്താനാമാജ്യസിക്താനാം സ്യാനേഷ്വർചിഷ്മതാം സദാ॥ 13-42-10 (82538)
ദീപ്തിസ്തേഷാമനാജ്യാനാം പ്രാപ്താജ്യാനാമിവാഭവത്।
അനിദ്ധാനാമിവ സതാമിദ്ധാനാമിവ ഭാസ്വതാം॥ 13-42-11 (82539)
അഥാഹം വരദം ദേവം നാപശ്യം തത്ര സംഗതം।
തതഃ സംമോഹമാപന്നോ വിഷാദഭഗമം പരം॥ 13-42-12 (82540)
അപശ്യം ചാഗ്നിഹോത്രാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
വിധിനാ സംപ്രണീതാനി ധിഷ്ണ്യേഷ്വാജ്യവതാം തദാ॥ 13-42-13 (82541)
അസംഭൃഷ്ടതലാശ്ചൈവ വേദീഃ കുസുമസംസ്തൃതാഃ।
കുശപദ്മോത്പലാസംഗാഃ കലശാംശ്ച ഹിരൺമയാൻ॥ 13-42-14 (82542)
അഗ്നിഹോത്രാണി ചിത്രാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
അഗ്നിഹോത്രായ യോഗ്യാനി യാനി ദ്രവ്യാണി കാനിചിത്।
താനി ചാത്ര സമൃദ്ധാനി ദൃഷ്ടവാനസ്ംയനേകശഃ॥ 13-42-15 (82543)
മനോഹൃദ്യതമശ്ചാഗ്നിഃ സുരഭിഃ പുണ്യലക്ഷണഃ।
ആജ്യഗന്ധോ മനോഗ്രാഹീ ഘ്രാണചക്ഷുസ്സുഖാവഹഃ॥ 13-42-16 (82544)
തേഷാം തത്രാഗ്നിഹോത്രാണാമീഡിതാനാം സഹസ്രശഃ।
സമീപേ ത്വദ്ഭുതതമമപശ്യമഹമവ്യയം॥ 13-42-17 (82545)
ചന്ദ്രാംശുകാശശുഭ്രാണാം തുഷാരോദ്ഭേദവർചസാം।
വിമലാദിത്യഭാസാനാം സ്ഥണ്ഡിലാനി സഹസ്രശഃ।
ദൃഷ്ടാന്യഗ്നിസമീപേ തു ധ്യുതിമന്തി മഹാന്തി ച॥ 13-42-18 (82546)
ഏഷു ചാഗ്നിസമീപേഷു ശുശ്രാവ സുപദാക്ഷരാഃ।
പ്രഭാവാന്തരിതാനാം തു പ്രസ്പഷ്ടാക്ഷരഭാഷിണാം।
ഋഗ്യജുഃസാമഗാനാം ച മധുരാഃ സുസ്വരാ ഗിരഃ॥ 13-42-19 (82547)
സുസംമൃഷ്ടതലൈസ്തൈസ്തു ബൃഹദ്ബിർദീപ്തതേജസൈഃ।
പാവകൈഃ പാവിതാത്മാഹമഭവം ലഘുവിക്രമഃ॥ 13-42-20 (82548)
തതോഽഹം തേഷു ധിഷ്ണ്യേഷു ജ്വലമാനേഷു യജ്വനാം।
തം ദേശം പ്രണമിത്വാഽഥ അന്വേഷ്ടുമുപചക്രമേ॥ 13-42-21 (82549)
താന്യനേകസഹസ്രാണി പര്യടംസ്തു മഹാജവാത്।
അപശ്യമാനസ്തം ദേവം തതോഽഹം വ്യഥിതോഽഭവം॥ 13-42-22 (82550)
തതസ്തേഷ്വഗ്നിഹോത്രേഷു ജ്വലത്സു വിമലാർചിഷു।
ഭാനുമത്സു ന പശ്യാമി ദേവദേവം സനാതനം॥ 13-42-23 (82551)
തതോഽഹം താനി ദീപ്താനി പരീയ വ്യസ്ഥിതേന്ദ്രിയഃ।
നാന്തം തേഷാം പ്രപശ്യാമി ഖേദശ്ച സഹസാഭവത്॥ 13-42-24 (82552)
വിസൃത്യ സർവതോ ദൃഷ്ടിം ഭയമോഹസമന്വിതഃ।
ശ്രമം പരംമമാപന്നശ്ചിന്തയാനസ്ത്വചേതനഃ॥ 13-42-25 (82553)
തസ്മിന്ന ഖലു വർതേഽഹം ലോകേ യത്രൈതദീദൃശം।
ഋഗ്യജുസ്സാമനിർഘോഷഃ ശ്രൂയതേ ന ച ദൃശ്യതേ॥ 13-42-26 (82554)
ന ച പശ്യാമി തം ദേവം യേനാഹമിഹ ചോദിതഃ।
ഏവം ചിന്താസഭാപന്നഃ പ്രധ്യാതുമുപചക്രമേ॥ 13-42-27 (82555)
തതശ്ചിന്തയതോ മഹ്യം മോഹേനാവിഷ്ടചേതസഃ।
മഹാശബ്ദഃ പ്രാദുരാസീത്സുഭൃശം മേ വ്യഥാകരഃ॥ 13-42-28 (82556)
അഥാഹം സഹസാ തത്ര ശൃണോമി വിപുലധ്വനിം।
അപശ്യം ച സുപർണാനാം സഹസ്രാണ്യയുതാനി ച॥ 13-42-29 (82557)
അഭ്യദ്രവന്ത മാമേവ വിപുലദ്യുതിരംഹസഃ।
തേഷാമഹം പ്രഭാവേണ സർവഥൈവാവരോഽഭവം॥ 13-42-30 (82558)
സോഽഹം സമന്തതഃ സർവൈഃ സുപർണൈരതിതേജസൈഃ।
ദൃഷ്ട്വാഽഽത്മാനം പരിഗതം സംഭ്രമം പരമം ഗതഃ॥ 13-42-31 (82559)
വിനയാവനതോ ഭൂത്വാ നമശ്ചക്രേ മഹാത്മനേ।
അനാദിനിധനായൈഭിർനാമഭിഃ പരമാത്മനേ॥ 13-42-32 (82560)
നാരായണായ ശുദ്ധായ ശാശ്വതായ ധ്രുവായ ച।
ഭൂതഭവ്യഭവേശായ ശിവായ ശിവമൂർതയേ॥ 13-42-33 (82561)
ശിവയോനേഃ ശിവാദ്യായി ശിവപൂജ്യതമായ ച।
ഘോരരൂപായ മഹതേ യുഗാന്തകരണായ ച॥ 13-42-34 (82562)
വിശ്വായ വിശ്വദേവായ വിശ്വേശായ മഹാത്മനേ।
സഹസ്രോദരപാദായ സഹസ്രനയനായ ച॥ 13-42-35 (82563)
സഹസ്രബാഹവേ ചൈവ സഹസ്രവദനായ ച।
ശുചിശ്രവായ മഹതേ ഋതുസംവത്സരായ ച॥ 13-42-36 (82564)
ഋഗ്യജുഃസാമവക്ത്രായ അഥർവശിരസേ നമഃ।
ഹൃഷീകേശായ കൃഷ്ണായ ദ്രുഹിണോരുക്രമായ ച॥ 13-42-37 (82565)
ബൃഹദ്വേഗായ താർക്ഷ്യായ വരാഹായൈകശൃംഗിണേ।
ശിപിവിഷ്ടായ സത്യായ ഹരയേഽഥ ശിഖണ്ഡിനേ॥ 13-42-38 (82566)
ഹുതാശായോർധ്വവക്ത്രായ രൌദ്രാനീകായ സാധവേ।
സിന്ധവേ സിന്ധുവർഷഘ്നേ ദേവാനാം സിന്ധവേ നമഃ॥ 13-42-39 (82567)
ഗരുത്മതേ ത്രിനേത്രായ സുധർമായ വൃഷാകൃതേ।
സംംരാഡുഗ്രേ സങ്കൃതയേ വിരജേ സംഭവേ ഭവേ॥ 13-42-40 (82568)
വൃഷായ വൃഷരൂപായ വിഭവേ ഭൂർഭുവായ വ।
ദീപ്തസൃഷ്ടായ യജ്ഞായ സ്ഥിരായ സ്ഥവിരായ ച॥ 13-42-41 (82569)
അച്യുതായ തുഷാരായ വീരായ ച സമായ ച।
ജിഷ്ണവേ പുരുഹൂതായ വസിഷ്ഠായ വരായ ച॥ 13-42-42 (82570)
സത്യേശായ സുരേശായ ഹരയേഽഥ ശിഖണ്ഡിനേ।
ബർഹിഷായ വരേണ്യായ വസവേ വിശ്വവേധസേ॥ 13-42-43 (82571)
കിരീടിനേ സുകേശായ വാസുദേവായ ശുഷ്മിണേ।
ബൃഹദുക്ഥ്യസുഷേണായ യുഗ്യേ ദുന്ദുഭയേ തഥാ॥ 13-42-44 (82572)
ഭയേസഖായ വിഭവേ ഭരദ്വാജേഽഭയായ ച।
ഭാസ്കരായ ച ചന്ദ്രായ പദ്മനാഭായ ഭൂരിണേ॥ 13-42-45 (82573)
പുനർവസുഭൃതത്വായ ജീവപ്രഭവിഷായ ച।
വഷട്കാരായ സ്വാഹായ സ്വധായ നിധനായ ച॥ 13-42-46 (82574)
ഋചേ ച യജുഷേ സാംനേ ത്രൈലോക്യപതയേ നമഃ।
ശ്രീപദ്മായാത്മസദൃശേ ധരണീധാരിണേ പരേ॥ 13-42-47 (82575)
സൌംയാസൌംയസ്വരൂപായ സൌംയേ സുമനസേ നമഃ।
വിശ്വായ ച സുവിശ്വായ വിശ്വരൂപധരായ ച॥ 13-42-48 (82576)
കേശവായ സുകേശായ രശ്മികേശായ ഭൂരിണേ।
ഹിരണ്യഗർഭായ നമഃ സൌംയായ വൃഷരൂപിണേ॥ 13-42-49 (82577)
നാരായണാഗ്ര്യവപുഷേ പുരുഹൂതായ വജ്രിണേ।
വർമിണേ വൃഷസേനായ ധർമസേനായ രോധസേ।
മുനയേ ജ്വരമുക്തായി ജ്വരാധിപതയേ നമഃ॥ 13-42-50 (82578)
അനേത്രായ ത്രിനേത്രായ പിംഗലായ വിഡൂർമിണേ।
തപോബ്രഹ്മനിധാനായ യുഗപര്യായിണേ നമഃ॥ 13-42-51 (82579)
ശരണായ ശരണ്യായ ഭക്തേഷ്ടശരണായ ച।
നമഃ സർവഭവേശായ ഭൂതഭവ്യഭവായ ച॥ 13-42-52 (82580)
പാഹി മാം ദേവദേവേശ കോപ്യജോസി സനാതനഃ।
ഏവം ഗതോസ്മി ശരണം ശരണ്യം ബ്രഹ്മയോനിനം॥ 13-42-53 (82581)
സ്തവ്യം സ്തവം സ്തുതവതസ്തത്തമോ മേ പ്രണശ്യത।
ഭയം ച മേ വ്യപഗതം പക്ഷിണോഽന്തർഹിതാഽഭവൻ॥ 13-42-54 (82582)
ശൃണോമി ച ഗിരം ദിവ്യാമന്തർധാനഗതാം ശിവാം।
മാ ഭൈർഗരുത്മന്ദാന്തോസി പുനഃ സേന്ദ്രാന്ദിവൌകസഃ।
സ്വം ചൈവ ഭവനം ഗത്വാ ദ്രക്ഷ്യസേ പുത്രബാന്ധവാൻ॥ 13-42-55 (82583)
തതസ്തസ്മിൻക്ഷണേനൈവ സഹസൈവ മഹാദ്യുതിഃ।
പ്രത്യദൃശ്യത തേജസ്വീ പുരസ്താത്സ മമാന്തികേ॥ 13-42-56 (82584)
സമാഗംയ തതസ്തേന ശിവേന പരമാത്മനാ।
അപശ്യം ചാഹമായാന്തം നരനാരായണാശ്രമേ।
ചതുർദ്വിഗുണവിന്യാസം തം ച ദേവം സനാതനം॥ 13-42-57 (82585)
യജതസ്താനൃഷീന്ദേവാന്വദതോ ധ്യായതോ മുനീൻ।
യുക്താൻസിദ്ധാന്നൈഷ്ഠികാംശ്ച ജപതോ യജതോ ഗൃഹേ॥ 13-42-58 (82586)
പുഷ്പപൂരപരിക്ഷിപ്തം ധൂപിതം ദീപിതം ഹുതം।
വന്ദിതം സിക്തസംമൃഷ്ടം നരനാരായണാശ്രമം॥ 13-42-59 (82587)
തദദ്ഭുതമഹം ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മിതോസ്മി തദാഽനഘാഃ।
ജഗാമ ശിരസാ ദേവം പ്രയതേനാന്തരാത്മനാ॥ 13-42-60 (82588)
തദത്യദ്ഭുതസങ്കാസം കിമേതദിതി ചിന്തയൻ।
നാധ്യഗച്ഛം പരം ദിവ്യം തസ്യ സർവഭവാത്മനഃ॥ 13-42-61 (82589)
പ്രണിപത്യ സുദുർധർഷം പുനഃ പുനരുദീക്ഷ്യ ച।
ശിരസ്യഞ്ജലിമാധായ വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനഃ।
അവോചം തമദീനാർഥം ശ്രേഷ്ഠാനാം ശ്രേഷ്ഠമുത്തമം॥ 13-42-62 (82590)
നമസ്തേ ഭഗവന്ദേവ ഭൂതഭവ്യഭവത്പ്രഭോ।
യദേതദദ്ഭുതം ദേവ മയാ ദൃഷ്ടം ത്വദാശ്രയം॥ 13-42-63 (82591)
അനാദിമദ്യപര്യന്തം കിം തച്ഛംസിതുമർഹസി।
യദി ജാനാസി സാം ഭക്തം യദി വാഽനുഗ്രഹോ മയി।
ശംസ സർവമശേഷേണ ശ്രോതവ്യം യദി ചേൻമയാ॥ 13-42-64 (82592)
സ്വഭാവസ്തവ ദുർജ്ഞേയഃ പ്രാദുർഭാവോ ഭവസ്യ ച।
ഭവദ്ഭൂതഭവിഷ്യേശ സർവഥാ ഗഹനം ഭവാൻ॥ 13-42-65 (82593)
ബ്രൂഹി സർവമശേഷേണ തദാശ്ചര്യം മഹാമുനേ।
കിം തദത്യദ്ഭുതം വൃത്തം തേഷ്വഗ്നിഷു സമന്തതഃ॥ 13-42-66 (82594)
കാനി താന്യഗ്നിഹോത്രാണി കേഷാം ശബ്ദഃ ശ്രുതോ മയാ।
ശൃണ്വതാം ബ്രഹ്മ സതതമദൃശ്യാനാം മഹാത്മനാം॥ 13-42-67 (82595)
ഏതൻമേ ഭഗവൻകൃഷ്ണ ബ്രൂഹി സർവമശേഷതഃ।
ഗൃണന്ത്യഗ്നിസമീപേഷു കേ ച തേ ബ്രഹ്മരാശയഃ॥' ॥ 13-42-68 (82596)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 42 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 043
॥ ശ്രീഃ ॥
13.43. അധ്യായഃ 043
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബദരീനാരായണേന ഗരുഡംപ്രതി സ്വമഹിമോക്തിഃ॥ 1 ॥ ഗരുഡേന മുനിഗണാൻപ്രതി സ്വാനുഭൂതനാരായണമഹിമോക്തിഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭഗവാനുവാച।
മാം ന ദേവാ ന ഗന്ധർവാ നാസുരാ ന വ രാക്ഷസാഃ।
വിദുസ്തത്വേന സത്വസ്ഥം സൂക്ഷ്മാത്മാനമവസ്ഥിതം॥ 13-43-1 (82597)
ചതുർധാഽഹം വിഭക്താത്മാ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ।
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യാദിരനാദിർവിശ്വകൃത്തമഃ॥ 13-43-2 (82598)
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച ചേതശ്ച തമഃ സത്വം രജസ്തഥാ॥ 13-43-3 (82599)
പ്രകൃതിർവികൃതിശ്ചൈവ വിദ്യാവിദ്യേ ശുഭാശുഭേ।
മത്ത ഏതാനി ജായന്തേ നാഹമേഭ്യഃ കഥഞ്ചന॥ 13-43-4 (82600)
യത്കിഞ്ചിച്ഛ്രേയസാ യുക്തം ശ്രേയസ്കരമനുത്തമം।
ധർമയുക്തം ച പുണ്യം ച സോഽഹമസ്മി നിരാമയഃ॥ 13-43-5 (82601)
യത്സ്വഭാവാത്മതത്വജ്ഞൈഃ കാരണൈരുപലക്ഷ്യതേ।
അനാദിമധ്യനിധനഃ സോന്തരാത്മാഽസ്മി ശാശ്വതഃ॥ 13-43-6 (82602)
യത്തു മേ പരമം ഗുഹ്യം രൂപം സൂക്ഷ്മാർഥദർശിഭിഃ।
ഗൃഹ്യതേ സൂക്ഷ്മഭാവജ്ഞൈഃ സോഽവിഭാവ്യോസ്മി ശാശ്വതഃ॥ 13-43-7 (82603)
തത്തു മേ പരമം ഗുഹ്യം യേന വ്യാപ്തമിദം ജഗത്।
സോഹംഗതഃ സർവസത്വഃ സർവസ്യ പ്രഭവോഽവ്യയഃ॥ 13-43-8 (82604)
മത്തോ ജായന്തി ഭൂതാനി മയാ ധാര്യന്ത്യഹർനിശം।
മയ്യേവ വിലയം യാന്തി പ്രലയേ പന്നഗാശന॥ 13-43-9 (82605)
യോ മാം യഥാ വേദയതി തഥാ തസ്യാസ്മി കാശ്യപ।
മനോബുദ്ധിഗതഃ ശ്രേയോ വിദധാമി വിഹംഗമ॥ 13-43-10 (82606)
മാം തു ജ്ഞാതും കൃതാ ബുദ്ധിർഭവതാ പക്ഷിസത്തമ।
ശൃണു യോഽഹം യതശ്ചാഹം യദർഥശ്ചാഹമുദ്യതഃ॥ 13-43-11 (82607)
യേ കേചിന്നിയതാത്മാനസ്ത്രേതാഗ്നിപരമാർചിതാഃ।
അഗ്നികാര്യപരാ നിത്യം ജപഹോമപരായണാഃ॥ 13-43-12 (82608)
ആത്മന്യഗ്നീൻസമാധായ നിയതാ നിയതേന്ദ്രിയാഃ।
അനന്യമനസസ്തേ മാം സർവേ വൈ സമുപാസതേ॥ 13-43-13 (82609)
യജന്തോ ജപയജ്ഞൈർമാം മാനസൈശ്ച സുസംയതാഃ।
അഗ്നീനഭ്യുദ്യയുഃ ശശ്വദഗ്നിഷ്വേവാഭിസംശ്രിതാഃ॥ 13-43-14 (82610)
അനന്യകാര്യാഃ ശുചയോ നിത്യമഗ്നിപരായണാഃ।
യ ഏവംബുദ്ധ്യോ ധീരാസ്തേ മാം ഗച്ഛന്തി താദൃശാഃ॥ 13-43-15 (82611)
അകാമഹതസങ്കൽപാ ജ്ഞാനേ നിത്യം സമാഹിതാഃ।
ആത്മന്യഗ്നിം സമാധായ നിരാഹാരാ നിരാശിഷഃ॥ 13-43-16 (82612)
വിഷയേഷു നിരാരംഭാ വിമുക്താ ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ।
അനന്യമനസോ ധീരാഃ സ്വഭാവനിയമാന്വിതാഃ॥ 13-43-17 (82613)
യത്തദ്വിയതി ദൃഷ്ടം തത്സരഃ പദ്മോത്പലായുതം।
തത്രാഗ്നയഃ സന്നിഹിതാ ദീപ്യന്തേ സ്മ നിരിന്ധനാഃ॥ 13-43-18 (82614)
ജ്ഞാനാമലാശയാസ്തസ്മിന്യേ ച ചന്ദ്രാംശുനിർമലാഃ।
ഉപാസീനാ ഗൃണന്തോഽഗ്നിമസ്പഷ്ടാക്ഷരഭാഷിണഃ।
ആകാങ്ക്ഷമാണാഃ ശുചയസ്തേഷ്വഗ്രിഷു വിഹംഗമ॥ 13-43-19 (82615)
യേ മയാ ഭാവിതാത്മാനോ മയ്യേവാഭിരതാഃ സദാ।
ഉപാസതേ ച മാമേവ ജ്യോതിർഭൂതാ നിരാമയാഃ॥ 13-43-20 (82616)
തൈർഹി തത്രൈവ വസ്തവ്യം നീരാഗാദിഭിരച്യുതൈഃ।
നിരാഹാരാ ഹ്യനിഷ്പന്ദാശ്ചന്ദ്രാംശുസദൃശപ്രഭാഃ॥ 13-43-21 (82617)
നിർമലാ നിരഹങ്കാരാ നിരാലംബാ നിരാശിഷഃ।
മദ്ഭക്താഃ സതതം തേവൈ ഭക്താംസ്താനപി ചാപ്യഹം॥ 13-43-22 (82618)
ചതുർധാഽഹം വിഭക്താത്മാ ചരാമി ജഗതോ ഹിതഃ।
ലോകാനാം ധാരണാർഥായ വിധാനം വിദധാമി ച॥ 13-43-23 (82619)
യഥാവത്തദശേഷേണ ശ്രോതുമർഹതി മേ ഭവാൻ॥ 13-43-24 (82620)
ഏകാ മൂർതിർനിർഗുണാഖ്യാ യോഗം പരമമാസ്ഥിതാ।
ദ്വിതീയാ സൃജതേ താത ഭൂതഗ്രാമം ചരാചരം॥ 13-43-25 (82621)
സൃഷ്ടം സംഹരതേ ചൈകാ ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം।
ജ്ഞാതാത്മനിഷ്ഠാ ക്ഷപയൻമോഹയന്തീവ മായയാ।
ക്ഷപയന്തീ മോഹയതി ആത്മനിഷ്ഠാ സ്വമായയാ॥ 13-43-26 (82622)
ചതുർഥീ മേ മഹാമൂർതിർജഗദ്വൃദ്ധിം ദദാതി സാ।
രക്ഷതേ ചാപി നിയതാ സോഹമസ്മി നഭശ്വരഃ॥ 13-43-27 (82623)
മയാ സർവമിദം വ്യാപ്തം മയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
അഹം സർവജഗദ്ബീജം സർവത്രഗതിരവ്യയഃ॥ 13-43-28 (82624)
യാനി താന്യഗ്നിഹോത്രാണി യേ ച ചന്ദ്രാംശുരാശയഃ।
ഗൃണന്തി വേദം സതതം തേഷ്വഗ്നിഷു വിഹംഗമ॥ 13-43-29 (82625)
ക്രമേണ മാം സമായാന്തി സുഖിനോ ജ്ഞാനസംയുതാഃ।
തേഷാമഹം തപോ ദീപ്തം തേജഃ സംയക്സമാഹിതം।
നിത്യം തേ മയി വർതന്തേ തേഷു ചാഹമതന്ദ്രിതഃ॥ 13-43-30 (82626)
സർവതോ മുക്തസംഗേന മയ്യനന്യസമാധിനാ।
ശക്യഃ സമാസാദയിതുമഹം വൈ ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ॥ 13-43-31 (82627)
മാം സ്ഥൂലദർശനം വിദ്ധി ജഗതഃ കാര്യകാരണം।
മത്തശ്ച സംപ്രസൂതാന്വൈ വിദ്ധി ലോകാൻസദൈവതാൻ॥ 13-43-32 (82628)
മയാ ചാപി ചതുർധാത്മാ വിഭക്തഃ പ്രാണിഷു സ്യിഥഃ।
ആത്മഭൂതോ വാസുദേവോ ഹ്യനിരുദ്ധോ മതൌ സ്യിതഃ॥ 13-43-33 (82629)
സങ്കർഷണോഽഹങ്കാരേ ച പ്രദ്യുംനോ മനസി സ്യിതഃ।
അന്യഥാ ച ചതുർദാ യത്സംയക്ത്വം ശ്രോതുമർഹസി॥ 13-43-34 (82630)
യത്തത്പദ്മമഭൂത്പൂർവം തത്ര ബ്രഹ്മാ വ്യജായത।
ബ്രാഹ്മണശ്ചാപി സംഭൂതഃ ശിവ ഇത്യവധാര്യതാം॥ 13-43-35 (82631)
ശിവാത്സ്കന്ദഃ സംവഭൂവ ഏതത്സൃഷ്ടിചതുഷ്ടയം।
ദൈത്യദാനവദർപഘ്നമേവം മാം വിദ്ധി നിത്യശഃ॥ 13-43-36 (82632)
ദൈത്യദാനവരക്ഷോഭിര്യദാ ധർമഃ പ്രപീഡ്യതേ।
തദാഽഹം ധർമവൃദ്ധ്യർഥം മൂർതിമാൻഭവിതാഽഽശുഗ॥ 13-43-37 (82633)
വേദവ്രതപരാ യേ തു ധീരാ നിശ്ചിതബുദ്ധ്യഃ।
യോഗിനോ യോഗയുക്താശ്ച തേ മാം പശ്യന്തി നാന്യഥാ॥ 13-43-38 (82634)
പഞ്ചഭിഃ സംപ്രയുക്തോഽഹം വിപ്രയുക്തശ്ച പഞ്ചഭിഃ।
വർതമാനശ്ച തേഷ്വേവം നിവൃത്തശ്ചൈവ തേഷ്വഹം॥ 13-43-39 (82635)
യേ വിദുർജാതസങ്കൽപാസ്തേ മാം പശ്യന്തി താദൃശാഃ॥ 13-43-40 (82636)
സ്വം വായുരാപോ ജ്യോതിശ്ച പൃഥിവീ ചേതി പഞ്ചമം।
തദാത്മകോഽസ്മി വിജ്ഞേയോ ന ചാന്യോസ്മീതി നിശ്ചിതം। 13-43-41 (82637)
വർതമാനമതീതം ച പഞ്ചവർഗേഷു നിശ്ചലം।
ശബ്ദസ്പർശേഷു രൂപേഷു രസഗന്ധേഷു ചാപ്യഹം॥ 13-43-42 (82638)
രജസ്തമോഭ്യാമാവിഷ്ടാ യേഷാം ബുദ്ധിരനിശ്ചിതാ।
തേ ന പശ്യന്തി മേ തത്വം തപസാ മഹതാ ഹ്യപി॥ 13-43-43 (82639)
നോപവാസൈർന നിയമൈർന വ്രതൈർവിവിധൈരപി।
ദ്രഷ്ടും വാ വേദിതും വാഽപി ന ശക്യാ പരമാ ഗതിഃ॥ 13-43-44 (82640)
മഹാമോഹാർഥപങ്കേ തു നിമഗ്രാനാം ഗതിർഹരിഃ।
ഏകാന്തിനോ ധ്യാനപരാ യതിഭാവാദ്ബ്രജന്തി മാം॥ 13-43-45 (82641)
സത്വയുക്താ മതിര്യേഷാം കേവലാഽഽത്മവിനിശ്ചിതാ।
തേ പശ്യന്തി സ്വമാത്മാനം പരമാത്മാനമവ്യയം॥ 13-43-46 (82642)
അഹിംസാ സർവഭൂതേഷു തേഷ്വവസ്തിതമാർജവം।
തേഷ്വേവ ച സമാധായ സംയഗേതി ച മാമജം॥ 13-43-47 (82643)
യദേതത്പരമം ഗുഹ്യമാഖ്യാനം പരമാദ്ഭുതം।
യത്തേന തദശേഷേണ യഥാവച്ഛ്രോതുമർഹസി॥ 13-43-48 (82644)
യേ ത്വഗ്നിഹോത്രനിയതാ ജപയജ്ഞപരായണാഃ।
തേ മാമുപാസതേ ശശ്വദ്യാംസ്താംസ്ത്വം ദൃഷ്ടവാനസി॥ 13-43-49 (82645)
ശാസ്ത്രദൃഷ്ടവിധാനജ്ഞാ അസക്താഃ ക്വചിദന്യഥാ।
ശക്യോഽഹം വേദിതും തൈസ്തു യൻമേ പരമമവ്യയം॥ 13-43-50 (82646)
യേ തു സാംഖ്യം ച യോഗം ച ജ്ഞാത്വാഽപ്യധൃതനിശ്ചയാഃ।
ന തേ ഗച്ഛന്തി കുശലാഃ പരാം ഗതിമനുത്തമാം॥ 13-43-51 (82647)
തസ്മാജ്ജ്ഞാനേന ശുദ്ധേന പ്രസന്നാത്മാഽഽൻമവിച്ഛുചിഃ।
ആസാദയതി തദ്ബ്രഹ്മ യത്ര ഗത്വാ ന ശോചതി॥ 13-43-52 (82648)
ശുദ്ധാഭിജനസംപന്നാഃ ശ്രദ്ധായുക്തേന ചേതസാ।
മദ്ഭക്ത്യാ ച ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാ ഗച്ഛന്തി പരമാം ഗതിം॥ 13-43-53 (82649)
യദ്ഗഹ്യം പരമം ബുദ്ധേരലിംഗഗ്രഹണം ച യത്।
തത്സൂക്ഷ്മം ഗൃഹ്യതേ വിപ്രൈര്യതിഭിസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ॥ 13-43-54 (82650)
ന വായുഃ പവതേ തത്ര ന തസ്മിഞ്ജ്യോതിഷാം ഗതിഃ।
ന ചാപഃ പൃഥിവീ ചൈവ നാകാശം ന മനോഗതിഃ॥ 13-43-55 (82651)
തസ്മാച്ചൈതാനി സർവാണി പ്രജായന്തേ വിഹംഗമ।
സർവേഭ്യശ്ച സ തേഭ്യശ്ച പ്രഭവത്യമലോ വിഭുഃ॥ 13-43-56 (82652)
സ്ഥൂലദർശനമേതൻമേ യദ്ദൃഷ്ടം ഭവതാഽനഘ।
ഏതത്സൂക്ഷ്മസ്യ തദ്ദ്വാരം കാര്യാണാം കാരണം ത്വഹം॥ 13-43-57 (82653)
ദൃഷ്ടോ വൈ ഭവതാ തസ്മാത്സരസ്യമിതവിക്രമ।
ബ്രഹ്മണോ യദഹോരാത്രസംഖ്യാഭിജ്ഞൈർവിഭാവ്യതേ॥ 13-43-58 (82654)
ഏഷ കാലസ്ത്വയാ തത്ര സരസ്യഹമുപാഗതഃ।
മാം യജ്ഞമാഹുര്യജ്ഞജ്ഞാ വേദം വേദവിദോ ജനാഃ।
മുനയശ്ചാപി മാമേവ ജപയജ്ഞം പ്രചക്ഷതേ॥ 13-43-59 (82655)
വക്താ മന്താ രസയിതാ ഘ്രാതാ ദ്രഷ്ടാ പ്രദർശകഃ।
ബോദ്ധാ ബോധയിതാ ചാഹം ഗന്താ ശ്രോതാ ചിദാത്മകഃ॥ 13-43-60 (82656)
മാമിഷ്ട്വാ സ്വർഗമായാന്തി തഥാ ചാപ്നുവതേ മഹത്।
ജ്ഞാത്വാ മാമേവ ചൈവാന്തേ നിഃസംഗേനാന്തരാത്മനാ॥ 13-43-61 (82657)
അഹം തേജോ ദ്വിജാതീനാം മമ തേജോ ദ്വിജാതയഃ।
മമ യസ്തേജസോ ദേഹഃ സോഗ്നിരിത്യവഗംയതാം॥ 13-43-62 (82658)
പ്രാണപാലഃ ശരീരേഽഹം യോഗിനാമഹമീശ്വരഃ।
സാംഖ്യാനാമിദമേവാഗ്രേ മയി സർവമിദം ജഗത്॥ 13-43-63 (82659)
ധർമമർതം ച കാമം ച മോക്ഷം ചൈവാർജവം ജപം।
തമഃ സത്വം രജശ്ചൈവ കർമജം ച ഭവാപ്യയം॥ 13-43-64 (82660)
സ തദാഽഹം തഥാരൂപസ്ത്വയാ ദൃഷ്ടഃ സനാതനഃ।
തതസ്ത്വഹം പരതരഃ ശക്യഃ കാലേന വേദിതും॥ 13-43-65 (82661)
മമ യത്പരമം ഗുഹ്യം ശാശ്വതം ധ്രുവമവ്യയം।
തദേവം പരമോ ഗുഹ്യോ ദേവോ നാരായണോ ഹരിഃ।
ന തച്ഛക്യം ഭുജംഗാരേ വേത്തുമഭ്യുദയാന്വിതൈഃ॥ 13-43-66 (82662)
നിരാരംഭനമസ്കാരാ നിരാശീർബന്ധനാസ്തഥാ।
ഗച്ഛന്തി തം മഹാത്മാനഃ പരം ബ്രഹ്മ സനാതനം॥ 13-43-67 (82663)
സ്ഥൂലോഽഹമേവം വിഹഗ ത്വയാ ദൃഷ്ടസ്തഥാഽനഘ।
ഏതച്ചാപി ന വേത്ത്യന്യസ്ത്വാമൃതേ പന്നഗാശന॥ 13-43-68 (82664)
മാ മതിസ്തവ ഗാന്നാശമേഷാ ഗതിരനുത്തമാ।
മദ്ഭക്തോ ഭവ നിത്യം ത്വം തതോ വേത്സ്യസി മേ പദം॥ 13-43-69 (82665)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം രഹസ്യം ദിവ്യമാനുഷം।
ഏതച്ഛ്രേയഃ പരം ചൈതത്പന്ഥാനം വിദ്ധി മോക്ഷിണാം॥ 13-43-70 (82666)
ഏവമുക്ത്വാ സ ഭഗവാംസ്തത്രൈവാന്തരധീയത।
പശ്യതോ മേ മഹായോഗീ ജഗാമാത്മഗതിർഗതിം॥ 13-43-71 (82667)
ഏതദേവംവിധം തസ്യ മഹിമാനം മഹാത്മനഃ।
അച്യുതസ്യാപ്രമേയസ്യ ദൃഷ്ടവാനസ്മി യത്പുരാ॥ 13-43-72 (82668)
ഏതദ്വഃ സർവമാഖ്യാതം ചേഷ്ടിതം തസ്യ ധീമതഃ।
മയാഽനുഭൂതം പ്രത്യക്ഷം ദൃഷ്ട്വാ ചാദ്ഭുതകർമണഃ॥' ॥ 13-43-73 (82669)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 43 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 044
॥ ശ്രീഃ ॥
13.44. അധ്യായഃ 044
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രഹ്മണാ ദേവാൻപ്രത്യനൂദിതസുപർണോപാഖ്യാനകഥനസമാപനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
name="anuzAsana-13-44-1x">ഋഷയ ഊചുഃ।
അഹോ ശ്രാവിതമാഖ്യാനം ഭവതാഽത്യദ്ഭുതം മഹത്।
പുണ്യം യശസ്യമായുഷ്യം സ്വർഗ്യം സ്വസ്ത്യയനം മഹത്॥ 13-44-1 (82670)
ഏതത്പവിത്രം ദേവാനാമേതദ്ഗുഹ്യം പരന്തപ।
ഏതജ്ജ്ഞാനവതാ ജ്ഞേയമേഷാ ഗതിരനുത്തമാ॥ 13-44-2 (82671)
യ ഇമാം ശ്രാവയേദ്വിദ്വാൻകഥാം പർവസുപർവസു
സ ലോകാൻപ്രാപ്നുയാത്പുണ്യാന്ദേവർഷിഭിരഭിഷ്ടുതാൻ॥ 13-44-3 (82672)
ശ്രാദ്ധകാലേ ച വിപ്രാണാം യ ഇമാം ശ്രാവയേച്ഛുചിഃ।
ന തത്ര രക്ഷസാം ഭാഗോ നാസുരാണാം ച വിദ്യതേ॥ 13-44-4 (82673)
അനസൂയുർജിതക്രോധഃ സർവസത്വഹിതേ രതഃ।
യഃ പഠേത്സതതം യുക്തഃ സ വ്രജേത്തത്സലോകതാം॥ 13-44-5 (82674)
വേദാൻപാരയതേ വിപ്രോ രാജാ വിജയവാൻഭവേത്।
വൈശ്യസ്തു ധനധാന്യാഢ്യഃ ശൂദ്രഃ സുഖമവാപ്നുയാത്॥ 13-44-6 (82675)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-44-7x (6844)
തതസ്തേ മുനയഃ സർവേ സംപൂജ്യ വിനതാസുതം।
സ്വാനേവ ചാശ്രമാഞ്ജഗ്മുർബഭൂവുഃ ശാന്തിതത്പരാഃ॥ 13-44-7 (82676)
സ്ഥൂലദർശിഭിരാകൃഷ്ടോ ദുർജ്ഞേയോ ഹ്യകൃതാത്മഭിഃ।
ഏഷാ ധുതിർമഹാരാജ ധർംയാ ധർമഭൃതാംവര॥ 13-44-8 (82677)
സുരാണാം ബ്രഹ്മണാ പ്രോക്താ വിസ്മിതാനാം പരന്തപ।
മയാപ്യേഷാ കഥാ താത കഥിതാ മാതുരന്തികേ।
വസുഭിഃ സത്ത്വസംപന്നൈസ്തവാപ്യേഷാ മയോച്യതേ॥ 13-44-9 (82678)
തദഗ്നിഹോത്രപരമാ ജപയജ്ഞപരായണാഃ।
നിരാശീർബന്ധനാഃ സന്തഃ പ്രയാന്ത്യക്ഷരസാത്മതാം॥ 13-44-10 (82679)
ആരംഭയജ്ഞാനുത്സൃജ്യ ജപഹോമപരായണാഃ।
ധ്യായന്തോ മനസാ വിഷ്ണും ഗച്ഛന്തി പരമാം ഗതിം॥ 13-44-11 (82680)
തദേഷ പരമോ മോക്ഷോ മോക്ഷദ്വാരം ച ഭാരത।
യഥാ വിനിശ്ചിതാത്മാനോ ഗച്ഛന്തി പരമാം ഗതിം॥ ॥ 13-44-12 (82681)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 44 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 045
॥ ശ്രീഃ ॥
13.45. അധ്യായഃ 045
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മനിയോഗാത്കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മഹാദേവമഹിമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിതാമഹ മഹേശായ നാമാന്യാചക്ഷ്വ ശംഭവേ।
വിദുഷേ വിശ്വമായായ മഹാഭാഗ്യം ച തത്വതഃ॥ 13-45-1 (82682)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-45-2x (6845)
സുരാസുരഗുരോ ദേവ വിഷ്ണോ ത്വം വക്തുമർഹസി।
ശിവായ ശിവരൂപായ യൻമാഽപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-45-2 (82683)
നാംനാം സഹസ്രം ദേവസ്യ തണ്ഡിനാ ബ്രഹ്മവാദിനാ।
നിവേദിതം ബ്രഹ്മലോകേ ബ്രഹ്മണോ യത്പുരാഽഭവത്॥ 13-45-3 (82684)
ദ്വൈപായനപ്രഭൃതയസ്തഥാ ചേമേ തപോധനാഃ।
ഋഷയഃ സുവ്രതാ ദാന്താഃ ശൃണ്വന്തു ഗദതസ്തവ॥ 13-45-4 (82685)
ധ്രുവായ നന്ദിനേ ഹോത്രേ ഗോപ്ത്രേ വിശ്വസൃജേഽഗ്നയേ।
മഹാഭാഗ്യം വിഭോർബ്രൂഹി മുണ്ഡിനേഽഥ കപർദിനേ॥ 13-45-5 (82686)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-45-6x (6846)
ന ഗതിഃ കർമണാം ശക്യാ വേത്തുമീശസ്യ തത്ത്വതഃ।
ഹിരണ്യഗർഭപ്രമുഖാ ദേവാഃ സേന്ദ്രാ മഹർഷയഃ॥ 13-45-6 (82687)
ന വിദുര്യസ്യ നിധനമാദിം വാ സൂക്ഷ്മദർശിനഃ।
സ കഥം നാമമാത്രേണ ശക്യോ ജ്ഞാതും സതാം ഗതിഃ॥ 13-45-7 (82688)
തസ്യാഹമസുരഘ്നസ്യ കാംശ്ചിദ്ഭഗവതോ ഗുണാൻ।
ഭവതാം കീർതയിഷ്യാമി വ്രതേശായ യഥാതഥം॥ 13-45-8 (82689)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-45-9x (6847)
ഏവമുക്ത്വാ തു ഭഗവാൻഗുണാംസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഉപസ്പൃശ്യ ശുചിർഭൂത്വാ കഥയാമാസ ധീമതഃ॥ 13-45-9 (82690)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-45-10x (6848)
ശുശ്രൂഷധ്വം ബ്രാഹ്മണേന്ദ്രാസ്ത്വം ച താത യുധിഷ്ഠിര।
ത്വം ചാപഗേയ നാമാനി നിശാമയ ജഗത്പതേഃ॥ 13-45-10 (82691)
യദവാപ്തം ച മേ പൂർവം സാംബഹേതോഃ സുദുഷ്കരം।
യഥാവദ്ഭഗവാന്ദൃഷ്ടോ മയാ പൂർവം സമാധിനാ॥ 13-45-11 (82692)
ശംബരേ നിഹതേ പൂർവം രൌക്മിണേയേന ധീമതാ।
അതീതേ ദ്വാദശേ വർഷേ ജാംബവത്യബ്രവീദ്ധി മാം॥ 13-45-12 (82693)
പ്രദ്യുംനചാരുദേഷ്ണാദീന്രുക്മിണ്യാ വീക്ഷ്യ പുത്രകാൻ।
പുത്രാർഥിനീ മാമുപേത്യ വാക്യമാഹ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-45-13 (82694)
ശൂരം ബലവതാം ശ്രേഷ്ഠം കാന്തരൂപമകൽമഷം।
ആത്മതുല്യം മമ സുതം പ്രയച്ഛാച്യുത മാചിരം॥ 13-45-14 (82695)
ന ഹി തേഽപ്രാപ്യമസ്തീഹ ത്രിഷു ലോകേഷു കിഞ്ചന।
ലോകാൻസൃജേസ്ത്വമപരാനിച്ഛന്യദുകുലോദ്വഹ॥ 13-45-15 (82696)
ത്വയാ ദ്വാദശവർഷാണി വ്രതീഭൂതേന ശുഷ്യതാ।
ആരാധ്യ പശുഭർതാരം രുക്മിണ്യാം ജനിതാഃ സുതാഃ॥ 13-45-16 (82697)
ചാരുദേഷ്ണഃ സുചാരുശ്ച ചാരുവേശോ യശോധരഃ।
ചാരുശ്രവാശ്ചാരുയശാഃ പ്രദ്യുംനഃ സംഭുരേവ ച॥ 13-45-17 (82698)
യഥാ തേ ജനിതാഃ പുത്രാ രുക്മിണ്യാം ചാരുവിക്രമാഃ।
തഥാ മമാപി തനയം പ്രയച്ഛ മധുസൂദന॥ 13-45-18 (82699)
ഇത്യേവം ചോദിതോ ദേവ്യാ താമവോചം സുമധ്യമാം।
അനുജാനീഹി മാം രാജ്ഞി കരിഷ്യേ വചനം തവ॥ 13-45-19 (82700)
സാ ച മാമബ്രവീദ്ഗച്ഛ ശിവായ വിജയായ ച।
ബ്രഹ്മാ ശിവഃ കാശ്യപശ്ച നദ്യോ ദേവാ മനോഽനുഗാഃ। 13-45-20 (82701)
ക്ഷേത്രൌഷധ്യോ യജ്ഞവാഹാശ്ഛന്ദാസ്യൃഷിഗണാധ്വരാഃ।
സമുദ്രാ ദക്ഷിണാ സ്തോഭാ ഋക്ഷാണി പിതരോ ഗ്രഹാഃ॥ 13-45-21 (82702)
ദേവപത്ന്യോ ദേവകന്യാ ദേവമാതര ഏവ ച।
മന്വന്തരാണി ഗാവശ്ച ചന്ദ്രമാഃ സവിതാ ഹരിഃ॥ 13-45-22 (82703)
സാവിത്രീ ബ്രഹ്മവിദ്യാ ച ഋതവോ വത്സരാസ്തഥാ।
ക്ഷണാ ലവാ മുഹൂർതാശ്ച നിമേഷാ യുഗപര്യയാഃ॥ 13-45-23 (82704)
രക്ഷന്തു സർവത്ര ഗതം ത്വാം യാദവ സുഖായ ച।
അരിഷ്ടം ഗച്ഛ പന്ഥാനമപ്രമത്തോ ഭവാനഘ॥ 13-45-24 (82705)
ഏവം കൃതസ്വസ്ത്യയനസ്തയാഽഹം
തതോഽഭ്യനുജ്ഞായ നരേന്ദ്രപുത്രീം।
പിതുഃ സമീപം നരസത്തമസ്യ
മാതുശ്ച രാജ്ഞശ്ച തഥാഽഽഹുകസ്യ॥ 13-45-25 (82706)
ഗത്വാ സമാവേദ്യ യദബ്രവീൻമാം
വിദ്യാധരേന്ദ്രസ്യ സുതാ ഭൃശർതാ।
താനഭ്യനുജ്ഞായ തദാഽതിദുഃഖാ-
ദ്ഗദം തഥൈവാതിബലം ച രാമം।
അഥോചതുഃ പ്രീതിയുതൌ തദാനീം
തതഃസമൃദ്ധിർഭവതോഽസ്ത്വവിഘ്നം॥ 13-45-26 (82707)
പ്രാപ്യാനുജ്ഞാം ഗുരുജനാദഹം താർക്ഷ്യമചിന്തയം।
സോവഹദ്ധിമവന്തം മാം പ്രാപ്യ ചൈനം വ്യസർജയം॥ 13-45-27 (82708)
തത്രാഹമദ്ബുതാൻഭാവാനപശ്യം ഗിരിസത്തമേ।
ക്ഷേത്രം ച തപസാം ശ്രേഷ്ഠം പശ്യാംയദ്ഭുതമുത്തമം॥ 13-45-28 (82709)
ദിവ്യം വൈയാഘ്രപദ്യസ്യ ഉപമന്യോർമഹാത്മനഃ।
പൂജിതം ദേവഗന്ധർവൈർബ്രാഹ്മയാ ലക്ഷ്ംയാ സമാവൃതം॥ 13-45-29 (82710)
ധവകകുഭകദംബനാരികേലൈഃ
കുരവകകേതകജംബുപാടലാഭിഃ।
വടവരുണകവത്സനാഭവിൽവൈഃ
സരലകപിത്ഥപ്രിയാലസാലതാലൈഃ॥ 13-45-30 (82711)
ബദരീകുന്ദപുന്നാഗരൈശോകാംരാതിമുക്തകൈഃ।
മധൂകൈഃ കോവിദാരൈശ്ച ചംപകൈഃ പനസൈസ്തഥാ॥ 13-45-31 (82712)
വന്യൈർബഹുവിധൈർവൃക്ഷൈഃ ഫലപുഷ്പപ്രദൈര്യുതം।
പുഷ്പഗുൽമലതാകീർണം കദലീഷണ്ഡശോഭിതം॥ 13-45-32 (82713)
നാനാശകുനിസംഭോജ്യൈഃ ഫലൈർവൃക്ഷൈരലങ്കൃതം।
യഥാസ്ഥാനവിനിക്ഷിപ്തൈർഭൂഷിതം ഭസ്മരാശിഭിഃ॥ 13-45-33 (82714)
രുരുവാനരശാർദൂലസിംഹദ്വീപിസമാകുലം।
കുരംഗബർഹിണാകീർണം മാർജാരഭുജഗാവൃതം।
പൂഗൈശ്ച മൃഗജാതീനാം മഹിഷർക്ഷനിഷേവിതം॥ 13-45-34 (82715)
സകൃത്പ്രഭിന്നൈശ്ച ഗജൈർവിഭൂഷിതം
പ്രഹൃഷ്ടനാനാവിധപക്ഷിസേവിതം।
സുപുഷ്പിതൈരംബുധരപ്രകാശൈ-
ർമഹീരുഹാണാം ച വനൈർവിചിത്രൈഃ॥ 13-45-35 (82716)
നാനാപുഷ്പരജോമിശ്രോ ഗജദാനാധഇവാസിതഃ।
ദിവ്യസ്ത്രീഗീതബഹുലോ മാരുതോഽഭിമുഖോ വവൌ 13-45-36 (82717)
ധാരാനിനാദൈർവിഹഗപ്രാണാദൈഃ
ശുഭൈസ്തഥാ ബൃംഹിതൈഃ കുഞ്ജരാണാം।
ഗീതൈസ്തഥാ കിന്നരാണാമുദാരൈഃ
ശുഭൈഃ സ്വനൈഃ സാമഗാനാം ച വീര॥ 13-45-37 (82718)
അചിന്ത്യം മനസാഽപ്യന്യൈഃ സരോഭിഃ സമലങ്കൃതം।
വിശാലൈശ്ചാഗ്നിശരണൈർഭൂഷിതം കുസുമാവൃതൈഃ॥ 13-45-38 (82719)
വിഭൂഷിതം പുണ്യയവിത്രതോയയാ
സദാ ച ജുഷ്ടം നൃപ ജഹ്നുകന്യയാ।
വിഭൂഷിതം ധർമഭൃതാം വരിഷ്ഠൈ-
ർമഹാത്മഭിർവഹ്നിസമാനകൽപൈഃ॥ 13-45-39 (82720)
വായ്വാഹാരൈരംബുപൈർജപ്യനിത്യൈഃ
സംപ്രക്ഷാലൈര്യോഗിഭിർധ്യാനനിത്യൈഃ।
ധൂമപ്രാശൈരൂഷ്മപൈഃ ക്ഷീരപൈശ്ച
സഞ്ജുഷ്ടം ച ബ്രാഹ്മണേന്ദ്രൈഃ സമന്താത്॥ 13-45-40 (82721)
ഗോചാരിണോഽർഥാശ്മകുട്ടാ ദന്തോലൂഖലികാസ്തഥാ।
മരീചിപാഃ ഫേനപാശ്ച തഥൈവ മൃഗചാരിണഃ॥ 13-45-41 (82722)
അശ്വത്ഥഫലഭക്ഷാശ്ച തഥാ ഹ്യുദകശായിനഃ।
ചീചചർമാംബരധരാസ്തഥാ വൽകലധാരിണഃ॥ 13-45-42 (82723)
സുദുഃഖാന്നിയമാംസ്താംസ്താന്വഹതഃ സുതപോധനാൻ।
പശ്യൻമുനീൻബഹുവിധാനപ്രവേഷ്ടുമുപചക്രമേ॥ 13-45-43 (82724)
സൂപൂജിതം ദേവഗണൈർമഹാത്മഭിഃ
ശിവാദിഭിർഭാരതപുണ്യകർമഭിഃ।
രരാജ തച്ചാശ്രമമണ്ഡലം സദാ
ദിവീവ രാജഞ്ശശിമണ്ഡലം യഥാ॥ 13-45-44 (82725)
ക്രീഡന്തി സർപൈർനകുലാ മൃഗൈർവ്യാഘ്രാശ്ച മിത്രവത്।
പ്രഭാവാദ്ദീപ്തതപസാം സന്നികർഷാൻമഹാത്മനാം॥ 13-45-45 (82726)
തത്രാശ്രമപദേ ശ്രേഷ്ഠേ സർവഭൂതമനോരമ।
സേവിതേ ദ്വിജശാർദൂലൈർവേദവേദാംഗപാരഗൈഃ॥ 13-45-46 (82727)
നാനാനിയമവിഖ്യാതൈർഋഷിഭി സുമഹാൻമഭിഃ।
പ്രവിശന്നേവ ചാപശ്യം ജടാചീരധരം പ്രഭും॥ 13-45-47 (82728)
തേജസാ തപസാ ചൈവ ദീപ്യമാനം യഥാഽനലം।
ശിഷ്യൈരനുഗതം ശാന്തം യുവാനം ബ്രാഹ്മണർവഭം॥ 13-45-48 (82729)
ശിരസാ വന്ദമാനം മാമുപമന്യുരഭാഷത॥ 13-45-49 (82730)
സ്വാഗതം പുണ്ഡരീകാക്ഷ സഫലാനി തപാംസി നഃ।
യഃ പൂജ്യഃ പൂജയസി മാം ദ്രഷ്ടവ്യോ ദ്രഷ്ടുമിച്ഛസി॥ 13-45-50 (82731)
`മനുഷ്യതാനുവൃത്ത്യാ ത്വാ ജ്ഞാത്വാ തിഷ്ഠാമ സർവഗം।'
തമഹം പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ മൃഗപക്ഷിഷ്വഥാഗ്നിഷു।
ധർമേ ച ശിഷ്യവർഗേ ച സമപൃച്ഛമനാമയം॥ 13-45-51 (82732)
തതോ മാം ഭഗവാനാഹ സാംനാ പരമവൽഗുനാ।
ലപ്സ്യസേ തനയം കൃഷ്ണി ആത്മതുല്യമസംശയം॥ 13-45-52 (82733)
തപഃ സുമഹദാസ്ഥായ തോഷയേശാനമീശ്വരം।
ഇഹ ദേവഃ സപത്നീകഃ സമാക്രീഡത്യധോക്ഷജ॥ 13-45-53 (82734)
ഇഹൈനം ദൈവതശ്രേഷ്ഠം ദേവാഃ സർഷിഗണാഃ പുരാ।
തപസാ ബ്രഹ്മചര്യേണ സത്യേന ച ദമേന ച॥ 13-45-54 (82735)
തോഷയിത്വാ ശുഭാൻകാമാൻപ്രാപ്തവന്തോ ജനാർദന।
തേജസാം സപസാം ചൈവ നിധിഃ സ ഭഗവാനിഹ॥ 13-45-55 (82736)
ശുഭാശുഭാന്വിതാൻഭാവാന്വിസൃജൻസ ക്ഷിപന്നപി।
ആസ്തേ ദേവ്യാ സഹാചിന്ത്യോ യം പ്രാർഥയസി ശത്രുഹൻ॥ 13-45-56 (82737)
ഹിരണ്യകശിപുര്യോഽഭൂദ്ദാനവോ മേരുകംപനഃ।
തേന സർവാമരൈശ്വര്യം ശർവാത്പ്രാപ്തം സമാർബുദം॥ 13-45-57 (82738)
തസ്യൈവ പുത്രപ്രവരോ ദമനോ നാമ വിശ്രുതഃ।
മഹാദേവവരാച്ഛക്രം വർഷാർബുദമയോധയം॥ 13-45-58 (82739)
വിഷ്ണോശ്ചക്രം ച തദ്ധോരം വജ്രമാഖണ്ഡലസ്യ ച।
ശീർണം പുരാഽഭവത്താത ഗ്രഹസ്യാംഗേഷു കേശവ॥ 13-45-59 (82740)
[യത്തദ്ഭഗവതാ പൂർവം ദത്തം ചക്രം തവാനഘ।
ജലാന്തരചരം ഹത്വാ ദൈത്യം ച ബലഗർവിതം॥ 13-45-60 (82741)
ഉത്പാദിതം വൃഷാങ്കേന ദീപ്തജ്വലനസന്നിഭം।
ദത്തം ഭഗവതാ തുഭ്യം ദുർധഷം തേജസാഽദ്ഭുതം॥ 13-45-61 (82742)
ന ശക്യം ദ്രഷ്ടുമന്യേന വർജയിത്വാ പിനാകിനം।
സുദർശനം ഭവത്യേവം ഭവേനോക്തം തദാ തു തത്॥ 13-45-62 (82743)
സുദർശനം തദാ തസ്യ ലോകേ നാമ പ്രതിഷ്ഠിതം।
തജ്ജീർണമഭാവത്താത ഗ്രഹസ്യാംഗേഷു കേശവ। 13-45-63 (82744)
ഗ്രഹസ്യാതിവലസ്യാംഗേ വരദത്തസ്യ ധീമതഃ।
ന ശസ്ത്രാണി വഹന്ത്യംഗേ ചക്രവജ്രശതാന്യപി॥] 13-45-64 (82745)
അർദ്യമാനാശ്ച വിബുധാ ഗ്രഹേണി സുബലീയസാ।
ശിവദത്തവരാഞ്ജഘ്നുരസുരേന്ദ്രാൻസുരാ ഭൃശം॥ 13-45-65 (82746)
തൃഷ്ടോ വിദ്യുത്പ്രഭസ്യാപി ത്രിലോകേശ്വരതാം ദദൌ।
ശതം വർഷസഹസ്രാണാം സർവലോകേശ്വരോഽഭവത്॥ 13-45-66 (82747)
മമൈവാനുചരോ നിത്യം ഭവിതാസീതി ചാബ്രവീത്।
തഥാ പുത്രസഹസ്രാണാമയുതം ച ദദൌ പ്രഭുഃ॥ 13-45-67 (82748)
കുശദ്വീപം ച സ ദദൌ രാജ്യേന ഭഗവാനജഃ।
[തഥാ ശതമുഖോ നാമ ധാത്രാ സൃഷ്ടോ മഹാസുരഃ। 13-45-68 (82749)
യേന വർഷശതം സാഗ്രമാത്മമാംസൈർഹുതോഽനലഃ।
തം പ്രാഹ ഭവവാംസ്തുഷ്ടഃ കിങ്കരോമീതി ശങ്കരഃ॥ 13-45-69 (82750)
തം വൈ ശതമുഖഃ പ്രാഹ യോഗോ ഭവതു മേഽദ്ഭുതഃ।
ബലം ച ദൈവതശ്രേഷ്ഠ ശാശ്വതം സംപ്രയച്ഛ മേ॥ 13-45-70 (82751)
തഥേതി ഭഗവാനാഹ തസ്യ തദ്വചനം പ്രഭുഃ।
സ്വായംഭുവഃ ക്രതുശ്ചാപി പുത്രാർഥമഭവത്പുരാ॥ 13-45-71 (82752)
ആവിശ്യ യോഗേനാത്മാനം ത്രീണി വർഷശതാന്യപി।
തസ്യ ചോപദദൌ പുത്രാൻസഹസ്രം ക്രതുസംമിതാൻ।]
യോഗേശ്വരം ദേവഗീതം വേത്ഥ കൃഷ്ണ ന സംശയഃ॥ 13-45-72 (82753)
യാജ്ഞവൽക്യ ഇതി ഖ്യാത ഋഷിഃ പരമധാർമികഃ।
ആരാധ്യ സ മഹാദേവം പ്രാപ്തവാനതുലം യശഃ॥ 13-45-73 (82754)
വേദവ്യാസശ്ച യോഗാത്മാ പരാശരസുതോ മുനിഃ।
സോഽപി ശങ്കരമാരാധ്യ പ്രാപ്തവാനതുലം യശഃ॥ 13-45-74 (82755)
വാലഖില്യാ മഘവതാ ഹ്യവജ്ഞാതാഃ പുരാ കില।
തൈഃ ക്രുദ്ധൈർഭഗവാന്രുദ്രസ്തപസാ തോഷിതോ ഹ്യഭൂത്॥ 13-45-75 (82756)
താംശ്ചാപി ദൈവതശ്രേഷ്ഠഃ പ്രാഹ പ്രീതോ ജഗത്പതിഃ।
സുപർണം സോമഹർതാരം തപസോത്പാദയിഷ്യഥ॥ 13-45-76 (82757)
മഹാദേവസ്യ രോഷാച്ച ആപോ നഷ്ടാഃ പുരാഽഭവൻ।
താശ്ച സപ്തകപാലേന ദേവൈരന്യാഃ പ്രവർതിതാഃ॥ 13-45-77 (82758)
തതഃ പാനീയമഭവത്പ്രസന്നേ ത്ര്യംബകേ ഭുവി।
അത്രിഭാര്യാ സുതം ദത്തം സോമം ദുർവാസസം പ്രഭോ॥ 13-45-78 (82759)
അത്രേർഭാര്യാഽപി ഭർതാരം സന്ത്യജ്യ ബ്രഹ്മവാദിനീ।
നാഹം തവ മുനേ ഭൂയോ വശഗാ സ്യാം കഥഞ്ചന॥ 13-45-79 (82760)
ഇത്യുക്ത്വാ സാ മഹാദേവമഗമച്ഛരണം കില।
നിരാഹാസ ഭയാദത്രേസ്ത്രീണി വർഷശതാന്യപി॥ 13-45-80 (82761)
അശേത മുസലേഷ്വേവ പ്രസാദാർഥം ഭവസ്യ സാ।
താമബ്രവീദ്ധസന്ദേവോ ഭവിതാ വൈ സുതസ്തവ॥ 13-45-81 (82762)
വിനാ ഭർത്രാ ചരുദ്രേണ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।
വംശേ തവൈവ നാംനാ തു ഖ്യാതിം യാസ്യതി ചേപ്സിതാം॥ 13-45-82 (82763)
വികർണശ്ച മഹാദേവം തഥാ ഭക്തസുഖാവഹം।
പ്രസാദ്യ ഭഗവാൻസിദ്ധിം പ്രാപ്തവാൻമധുസൂദന॥ 13-45-83 (82764)
ശാകല്യഃ സംശിതാത്മാ വൈ നവവർഷശതാന്യപി।
ആരാധയാമാസ ഭവം മനോയജ്ഞേന കേശവ॥ 13-45-84 (82765)
തം ചാഹ ഭഗവാംസ്തുഷ്ടോ ഗ്രന്ഥകാരോ ഭവിഷ്യസി।
വത്സാക്ഷയാ ച തേ കീതിസ്ത്രേലോക്യേ വൈ ഭവിഷ്യതി॥ 13-45-85 (82766)
അക്ഷയം ച കുലം തേഽസ്തു മഹർഷിഭിരലങ്കൃതം।
ഭവിഷ്യതി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠഃ സൂത്രകർതാ സുതസ്തവ॥ 13-45-86 (82767)
സാവർണിശ്ചാപി വിഖ്യാത ഋഷിരാസീത്കൃതേ യുഗേ।
ഇഹ തേന തപസ്തപ്തം ഷഷ്ടിവർഷശതാന്യഥ॥ 13-45-87 (82768)
തമാഹ ഭഗവാന്രുദ്രഃ സാക്ഷാത്തുഷ്ടോസ്മി തേഽനഘ।
ഗ്രന്ഥകൃല്ലോകവിഖ്യാതോ ഭവിതാസ്യജരാമരഃ॥ 13-45-88 (82769)
ശക്രേണി തു പുരാ ദേവോ വാരാണസ്യാം ജനാർദന।
ആരാധിതോഽഭൂദ്ഭക്തേന ദിഗ്വാസാ ഭസ്മഗുഷ്ഠിതഃ॥
ആരാധ്യ സ മഹാദേവം ദേവരാജ്യമവാപ്തവാൻ॥ 13-45-89 (82770)
നാരദേന തു ഭക്ത്യാഽസൌ ഭവ ആരാധിതഃ പുരാ।
തസ്യ തുഷ്ടോ മഹാദേവോ ജഗൌ ദേവഗുരുർഗുരുഃ॥ 13-45-90 (82771)
തേജസാ തപസാ കീർത്യാ ത്വത്സമോ ന ഭവിഷ്യതി।
ഗീതേന വാദിതവ്യേന നിത്യം മാമനുയാസ്യസി॥ 13-45-91 (82772)
`ബാണഃ സ്കന്ദസമത്വം ച കാമോ ദർപവിമോക്ഷണം।
ലവണോഽവധ്യതാമന്യൈർദശാസ്യശ്ച പുനർബലം।
അന്തകോഽന്തമനുപ്രാപ്തസ്തസ്മാത്കോഽന്യഃ പരഃ പ്രഭുഃ॥ 13-45-92 (82773)
മയാഽപി ച യഥാ ദൃഷ്ടോ ദേവദേവഃ പുരാ വിഭോ।
സാക്ഷാത്പശുപതിസ്താത തച്ചാപി ശൃണു മാധവ॥ 13-45-93 (82774)
യദർഥം ച മയാ ദേവഃ പ്രയതേന തഥാ വിഭോ।
ആരാധിതോ മഹാതേജാസ്തച്ചാപി ശൃണു വിസ്തരാത്॥ 13-45-94 (82775)
യദവാപ്തം ച മേ പൂർവം ദേവദേവാൻമഹേശ്വരാത്।
തത്സർവം നിഖിലേനാദ്യ കഥയിഷ്യാമി തേഽനഘ 13-45-95 (82776)
പുരാ കൃതയുഗേ താത ഋഷിരാസീൻമഹായശാഃ।
വ്യാഘ്രപാദ ഇതി ഖ്യാതോ വേദവേദാംഗപാരഗഃ।
തസ്യാഹമഭവം പുത്രോ ധൌംയശ്ചാപി മമാനുജഃ॥ 13-45-96 (82777)
കസ്യചിത്ത്ഥ കാലസ്യ ധൌംയേന സഹ മാധവ।
ആഗച്ഛമാശ്രമം ക്രീഡൻമുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം॥ 13-45-97 (82778)
തത്രാപി ച മയാ ദൃഷ്ടാ ദുഹ്യമാനാ പയസ്വിനീ।
ലക്ഷിതം ച മയാ ക്ഷീരം സ്വാദുതോ ഹ്യമൃതോപമം॥ 13-45-98 (82779)
തദാപ്രഭൃതി ചൈവാഹമരുദം മധുസൂദന।
ദീയതാം ദീയതാം ക്ഷീരം മമ മാതരിതീരിതാ॥ 13-45-99 (82780)
അഭാവാച്ചൈവ ദുഗ്ധസ്യ ദുഃഖിതാ ജനനീ തദാ॥ 13-45-100 (82781)
തതഃ പിഷ്ടം സമാലോഡ്യ തോയേന സഹ മാധവ।
ആവയോഃ ക്ഷീരമിത്യേവ പാനാർഥം സമുപാനയത്॥ 13-45-101 (82782)
അഥ ഗവ്യം പയസ്താത കദാചിത്പ്രാശിതം മയാ। 13-45-102 (82783)
പിത്രാഽഹം യജ്ഞകാലേ ഹി നീതോ ജ്ഞാതികുലം മഹത്।
തത്ര സാ ക്ഷരതേ ദേവീ ദിവ്യാ ഗൌഃ സുരനന്ദിനീ॥ 13-45-103 (82784)
യസ്താഹം തത്പയഃ പീത്വാ രസേന ഹ്യമൃതോപമം।
ജ്ഞാത്വാ ക്ഷീരഗുണാംശ്ചൈവ ഉപലഭ്യ ഹി സംഭവം।
സ ച പിഷ്ടരസസ്താത ന മേ പ്രീതിമുപാവഹത്॥ 13-45-104 (82785)
തതോഽഹമബ്രുവം ബാല്യാജ്ജനനീമാത്മനസ്തദാ।
നേദം ക്ഷീരോദനം മാതര്യത്ത്വം മേ ദത്തവത്യസി॥ 13-45-105 (82786)
തതോ മാമബ്രവീൻമാതാ ദുഃഖശോകസമന്വിതാ।
പുത്രസ്നേഹാത്പരിഷ്വജ്യ മൂർധ്നി ചാഘ്രായ മാധവ॥ 13-45-106 (82787)
കുതഃ ക്ഷീരോദനം വത്സ മുനീനാം ഭാവിതാത്മനം।
വനേ നിവസതാം നിത്യം കന്ദമൂലഫലാശിനാം॥ 13-45-107 (82788)
ആസ്ഥിതാനാം നദീം ദിവ്യാം വാലഖില്യൈർനിഷേവിതാം
കുത ക്ഷീരം വനസ്ഥാനാം മുനീനാം ഗിരിവാസിനാം॥ 13-45-108 (82789)
പാവനാനാം വനാശാനാം വനാശ്രമനിവാസിനാം।
ഗ്രാംയാഹാരനിവൃത്താനാമാരണ്യഫലഭോജിനാം।
നാസ്തി പുത്ര പയോഽരണ്യേ സുരഭീഗോത്രവർജിതേ॥ 13-45-109 (82790)
നദീഗഹ്വരശൈലേഷു തീർഥേഷു വിവിധേഷു ച।
തപസാ ജപ്യനിത്യാനാം ശിവോ നഃ പരമാ ഗതിഃ॥ 13-45-110 (82791)
അപ്രസാദ്യ വിരൂപാക്ഷം വരദം സ്ഥാണുമവ്യയം।
കുതഃ ക്ഷീരോദനം വത്സ സുഖാനി വസനാനി ച॥ 13-45-111 (82792)
തം പ്രപദ്യ സദാ വത്സ സർവഭാവേന ശങ്കരം।
തത്പ്രസാദാച്ച കാമേഭ്യഃ ഫലം പ്രാപ്സ്യസി പുത്രക॥ 13-45-112 (82793)
ജനന്യാസ്തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ തദാപ്രഭൃതി ശത്രുഹൻ।
[പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണതോ ഭൂത്വാ ഇദമംബാമവോചയം॥ 13-45-113 (82794)
കോഽയമംബ മഹാദേവഃ സ കഥം ച പ്രസീദതി।
കുത്ര വാ വസതേ ദേവോ ദ്രഷ്ടവ്യോ വാ കഥഞ്ചന॥ 13-45-114 (82795)
തുഷ്യതേ വാ കഥം ശർവോ രൂപം തസ്യ ച കീദൃശം।
കഥം ജ്ഞേയഃ പ്രസന്നോ വാ ദർശയേജ്ജനനീ മമ॥ 13-45-115 (82796)
ഏവമുക്താ തദാ കൃഷ്ണ മാതാ മേ സുതവത്സലാ।
മൂർഘന്യാധ്രായ ഗോവിന്ദ സബാഷ്പാകുലലോചനാ॥ 13-45-116 (82797)
പ്രമാർജന്തീ ച ഗാത്രാണി മമ വൈ മധുസൂദന॥
ദൈന്യമാലംബ്യ ജനനീ ഇദമാഹ സുരോത്തമ॥ 13-45-117 (82798)
ദുർവിജ്ഞേയോ മഹാദേവോ ദുരാധാരോ ദുരന്തകഃ।
ദുരാബാധശ്ച ദുർഗ്രാഹ്യോ ദുർദ്ദശ്യോ ഹ്യകൃതാത്മഭിഃ॥ 13-45-118 (82799)
യസ്യ രൂപാണ്യനേകാനി പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ।
സ്ഥാനാനി ച വിചിത്രാണി പ്രാസാദാശ്ചാപ്യനേകശഃ॥ 13-45-119 (82800)
കോ ഹി തത്ത്വേന തദ്വേദ ഈശസ്യ ചരിതം ശുഭം।
കൃതവാന്യാനി രൂപാണി ദേവദേവഃ പുരാ കില।
ക്രീഡതേ ച തഥാ ശർവഃ പ്രസീദതി യഥാച വൈ॥ 13-45-120 (82801)
ഹൃദിസ്ഥഃ സർവഭൂതാനാം വിശ്വരൂപോ മഹേശ്വരഃ।
ഭക്താനാമനുകംപാർഥം ദർശനം ച യഥാശ്രുതം।
മുനീനാം ബ്രുവതാം ദിവ്യമീശാനചരിതം ശുഭം॥ 13-45-121 (82802)
കൃതവാന്യാനി രൂപാണി കഥിതാനി ദിവൌകസൈഃ।
അനുഗ്രഹാർഥം വിപ്രാണാം ശൃണു വത്സ സമാസതഃ॥ 13-45-122 (82803)
താനി തേ കീർതയിഷ്യാമി യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി॥ 13-45-123 (82804)
ബ്രഹ്മവിഷ്ണുസുരേന്ദ്രാണാം രുദ്രാദിത്യാശ്വിനാമപി।
വിശ്വേഷാമപി ദേവാനാം വപുർധാരയതേ ഭവഃ॥ 13-45-124 (82805)
നരാണാം ദേവനാരീണാം തഥാ പ്രേതപിശാചയോഃ।
കിരാതശബരാണാം ച ജലജാനാമനേകശഃ॥ 13-45-125 (82806)
കരോതി ഭഗവാന്രൂപമാടവ്യശബരാണ്യപി।
കൂർമോ മത്സ്യസ്തഥാ ശംഖഃ പ്രവാലാങ്കുരഭൂഷണഃ॥ 13-45-126 (82807)
യക്ഷരാക്ഷസസർപാണാം ദൈത്യദാനവയോരപി।
വപുർധാരയതേ ദേവോ ഭൂയശ്ച ബിലവാസിനാം॥ 13-45-127 (82808)
വ്യാഘ്രസിംഹമൃഗാണാം ച തരക്ഷ്വൃക്ഷപതത്ത്രിണാം।
ഉലൂകശ്വശൃഗാലാനാം രൂപാണി കുരുതേഽപി ച॥ 13-45-128 (82809)
ഹംസകാകമയൂരാണാം കൃകലാസകസാരസാം।
രൂപാണി ച ബലാകാനാം ഗൃധ്രചക്രാംഗയോരപി॥ 13-45-129 (82810)
കരോതി വാ സ രൂപാണി ധാരയത്യപി പർവതം।
ഗോരൂപം ച മഹാദേവോ ഹസ്ത്യശ്വോഷ്ട്രഖരാകൃതിഃ॥ 13-45-130 (82811)
ഛാഗശാർദൂലരൂപശ്ച അനേകമൃഗരൂപധൃക്।
അണ്ഡജാനാം ച ദിവ്യാനാം വപുർധാരയതേ ഭവഃ॥ 13-45-131 (82812)
ദണ്ഡീ ഛത്രീ ച കുണ്ഡീ ച ദ്വിജാനാം വാരണസ്തഥാ।
ഷൺമുഖോ വൈ ബഹുമുഖസ്ത്രിനേത്രോ ബഹുശീർഷകഃ॥ 13-45-132 (82813)
അനേകകടിപാദശ്ച അനേകോദരവക്ത്രധൃത്।
അനേകപാണിപാർശ്വശ്ച അനേകഗപസംവൃതഃ॥ 13-45-133 (82814)
ഋഷിഗന്ധർവരൂപശ്ച സിദ്ധചാരണരൂപധൃത്।
ഭസ്പപാണ്ഡുരഗാത്രശ്ച ചന്ദ്രാർധകൃതഭൂഷണഃ॥ 13-45-134 (82815)
അനേകരാവസംഘുഷ്ടശ്ചാനേകസ്തുതിസംസ്കൃതഃ।
സർവഭൂതാന്തകഃ സർവഃ സർവലോകപ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 13-45-135 (82816)
സർവലോകാന്തരാത്മാ ച സർവഗഃ സർവവാദ്യപി।
സർവത്ര ഭഗവാൻജ്ഞേയോ ഹൃദിസ്ഥഃ സർവദേഹിനാം॥ 13-45-136 (82817)
യോ ഹി യം കാമയേത്കാമം യസ്മിന്നർഥഽർച്യതേ പുനഃ।
തത്സർവം വേത്തി ദേവേശസ്തം പ്രപദ്യ യദീച്ഛസി॥ 13-45-137 (82818)
നന്ദതേ കുപ്യതേ ചാപി തഥാ ഹുങ്കാരയത്യപി।
ചക്രീ ശൂലീ ഗദാപാണിർമുസലീ ഖഡ്ഗപട്ടസീ॥ 13-45-138 (82819)
ഭൂധരോ നാഗമൌഞ്ജീ ച നാഗകുണ്ഡലകുണ്ഡലീ।
നാഗയജ്ഞോപവീതീ യ നാഗചർമോത്തരച്ഛദഃ॥ 13-45-139 (82820)
ഹസതേ ഗായതേ ചൈവ നൃത്യതേ ച മനോഹരം।
വാദയത്യപി വാദ്യാനി വിചിത്രാണി ഗണൈര്യുതഃ॥ 13-45-140 (82821)
വൽഗതേ ജൃംബതേ ചൈവ രുദതേ രോദയത്യപി।
ഉൻമത്തമത്തരൂപം ച ഭാഷതേ ചാപി സുസ്വരഃ॥ 13-45-141 (82822)
അതീവ ഹസതേ രൌദ്രസ്ത്രാസയന്നയനൈർജനം।
ജാഗർതി ചൈവ സ്വപിതി ജൃംഭതേ ച യഥാസുവം॥ 13-45-142 (82823)
ജപതേ ജപ്യതേ ചൈവ തപതേ തപ്യതേ പുനഃ।
ദദാതി പ്രതിഗൃഹ്ണാതി യുഞ്ജതേ ധ്യായതേഽപി ച॥ 13-45-143 (82824)
വേദീമധ്യേ തഥാ യൂപേ ഗോഷ്ഠമധ്യേ ഹുതാശനേ।
ദൃശ്യതേ ദൃശ്യതേ ചാപി ബാലോ വൃദ്ധോ യുവാ തഥാ॥ 13-45-144 (82825)
ക്രീഡതേ ഋഷികന്യാഭിർഋഷിപത്നീഭിരേവ ച।
ഊർധ്വകേശോ മഹാശേഫോ നഗ്നോ വികൃതലോചനഃ॥ 13-45-145 (82826)
ഗൌരഃ ശ്യാമസ്തഥാ കൃഷ്ണഃ പാണ്ഡുരോ ധൂമലോഹിതഃ।
വികൃതാക്ഷോ വിശാലാക്ഷോ ദിഗ്വാസാഃ സർവവാസകഃ॥ 13-45-146 (82827)
അരൂപസ്യാദ്യരൂപസ്യ അതിരൂപാദ്യരൂപിണഃ।
അനാദ്യന്തമജസ്യാന്തം വേത്സ്യതേ കോസ്യ തത്ത്വതഃ॥ 13-45-147 (82828)
ഹൃദി പ്രാണോ മനോ ജീവോ യോഗാത്മാ യോഗസഞ്ജ്ഞിതഃ।
ധ്യാനം തത്പരമാത്മാ ച ഭാവഗ്രാഹ്യോ മഹേശ്വരഃ॥ 13-45-148 (82829)
വാദകോ ഗായനശ്ചൈവ സഹസ്രശതലോചനഃ।
ഏകവക്ത്രോ ദ്വിവക്ത്രശ്ച ത്രിവക്ത്രോഽനേകവക്ത്രകഃ॥ 13-45-149 (82830)
തദ്ഭക്തസ്തദ്ഗതോ നിത്യം തന്നിഷ്ഠസ്തത്പരായണഃ।
ഭജ പുത്ര മഹാദേവം തതഃ പ്രാപ്സ്യസി ചേപ്സിതം॥ 13-45-150 (82831)
ജനന്യാസ്തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ തദാപ്രഭൃതി ശത്രുഹൻ।]
മമ ഭക്തിർമഹാദേവേ നൈഷ്ഠികീ സമപദ്യത॥ 13-45-151 (82832)
തതോഽഹം തപ ആസ്ഥായ തോപയാമാസ ശങ്കരം।
ദിവ്യം വർഷസഹസ്രം തു വാമാംഗുഷ്ഠാഗ്രവിഷ്ഠിതഃ॥ 13-45-152 (82833)
ഏകം വർഷശതം ചൈവ ഫലാഹാരസ്തതോഽഭവം।
ദ്വിതീയം ശീർണപർണാശീ തൃതീയം ചാംബുഭോജനഃ॥ 13-45-153 (82834)
ശതാനി സപ്ത ചൈവാഹം വായുഭക്ഷസ്തദാഽഭവം।
ഏകം വർഷസഹസ്രം തു ദിവ്യമാരാധിതോ മയാ॥ 13-45-154 (82835)
തതസ്തുഷ്ടോ മഹാദേവഃ സർവലോകേശ്വരഃ പ്രഭുഃ।
ഏകഭക്ത ഇതി ജ്ഞാത്വാ ജിജ്ഞാസാം കുരുതേ തദാ॥ 13-45-155 (82836)
ശക്രരൂപം സ കൃത്വാ തു സർവൈർദേവഗണൈർവൃതഃ।
സഹസ്രാക്ഷസ്തദാ ഭൂത്വാ വജ്രപാണിർമഹായശാഃ॥ 13-45-156 (82837)
സുധാവദാതം രക്താക്ഷം സ്തബ്ധകർണം മദോത്കടം।
ആവേഷ്ടതകരം ഘോരം ചതുർദഷ്ട്രം മഹാഗജം॥ 13-45-157 (82838)
സമാസ്ഥിതഃ സ ഭഗവാന്ദീപ്യമാനഃ സ്വതേജസാ।
ആജഗാമ കിരീടീ തു ഹാരകേയൂരഭൂഷിതഃ॥ 13-45-158 (82839)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി।
സേവ്യഭാനോപ്സരോഭിശ്ച ദിവ്യഗന്ധർവനാദിതൈഃ॥ 13-45-159 (82840)
തതോ മാമാഹ ദേവേന്ദ്രസ്തുഷ്ടസ്തേഽഹം ദ്വിജോത്തമ।
വരം വൃണീഷ്വ മത്തസ്ത്വം യത്തേ മനസി വർതതേ॥ 13-45-160 (82841)
ശക്രസ്യ തു വചഃ ശ്രുത്വാ നാഹം പ്രീതമനാഽഭവം।
അബ്രവം ച തദാ കൃഷ്ണ ദേവരാജമിദം വചഃ॥ 13-45-161 (82842)
നാഹം ത്വത്തോ വരം കാങ്ക്ഷേ നാന്യസ്മാദപി ദൈവതാത്।
മഹാദേവാദൃതേ സൌംയ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 13-45-162 (82843)
സത്യംസത്യം ഹി നഃ ശക്ര വാക്യമേതത്സുനിശ്ചിതം।
ന യൻമിഹേശ്വരം മുക്ത്വാ കഥാഽന്യാ മമ രോചതേ॥ 13-45-163 (82844)
പശുപതിവചനാദ്ഭവാമി സദ്യഃ
കൃമിരഥവാ തരുരപ്യനേകശാഖഃ।
അപശുപതിവരപ്രസാദജാ മേ
ത്രിഭുവനരാജ്യവിഭൂതിരപ്യനിഷ്ടാ॥ 13-45-164 (82845)
[ജൻമശ്വപാകമധ്യേഽ-
പി മേഽസ്തു ഹരചരണവന്ദനരതസ്യ।
മാ വാഽനീശ്വരഭക്തോ
ഭവാനി ഭവനേഽപി ശക്രസ്യ॥ 13-45-165 (82846)
വായ്വംബുഭുജോഽപി സതോ।
നരസ്യ ദുഃഖക്ഷയഃ കുതസ്തസ്യ।
ഭവതി ഹി സുരാസുരഗുരൌ
യസ്യ ന വിശ്വേശ്വരേ ഭക്തിഃ॥ 13-45-166 (82847)
അലമന്യാഭിസ്തേഷാം
കഥാഭിരപ്യന്യധർമയുക്താഭിഃ।
യേഷാം ന ക്ഷണമപി രുചിതോ
ഹരചരണസ്മരണവിച്ഛേദഃ॥ 13-45-167 (82848)
ഹരചരണനിരതമതിനാ
ഭവിതവ്യമനാർജവം യുഗം പ്രാപ്യ।
സംസാരഭയം ന ഭവതി
ഹരഭക്തിരസായനം പീത്വാ॥ 13-45-168 (82849)
ദിവസം ദിവസാർധം വാ മുഹൂർതം വാ ക്ഷണം ലവം।
ന ഹ്യലബ്ധപ്രസാദസ്യ ഭക്തിർഭവതി ശങ്കരേ॥] 13-45-169 (82850)
അപി കീടഃ പതംഗോ വാ ഭവേയം ശങ്കരാജ്ഞയാ।
ന തു ശക്ര ത്വയാ ദത്തം ത്രൈലോക്യമപി കാമയേ॥ 13-45-170 (82851)
[ശ്വാഽപി മഹേശ്വരവചനാ-
ദ്ഭവാമി സ ഹി നഃ പരഃ കാമഃ।
ത്രിദശഗണരാജ്യമപി ഖലു
നേച്ഛാംയമഹേശ്വരാജ്ഞപ്തം॥ 13-45-171 (82852)
ന നാകപൃഷ്ഠം ന ച ദേവരാജ്യം
ന ബ്രഹ്മലോകം ന ച നിഷ്കലത്വം।
ന സർവകാമാനഖിലാന്വൃണോമി
ഹരസ്യ ദാസത്വമഹം വൃണോമി॥] 13-45-172 (82853)
യാവച്ഛശാങ്കധവലാമലബദ്ധമൌലി-
ർന പ്രീയതേ പശുപതിർഭഗവാൻമമേശഃ।
താവജ്ജരാമരണജൻമശതാഭിഘാതൈ-
ർദുഃഖാനി ദേഹവിഹിതാനി സമുദ്വഹാമി॥ 13-45-173 (82854)
ദിവസകരശശാങ്കവഹ്നിദീപ്തം
ത്രിഭുവനസാരമസാരമാദ്യമേകം।
അജരമമരമപ്രസാദ്യ രുദ്രം
ജഗതി പുമാനിഹ കോ ലഭേത ശാന്തിം॥ 13-45-174 (82855)
`ധിക്തേഷാം ധിക്തേഷാം
പുനരപി ച ധിഗസ്തു ധിക്തേഷാം।
യേഷാം ന വസതി ഹൃദയേ
കുപഥഗതിവിമോക്ഷകോ രുദ്രഃ'॥ 13-45-175 (82856)
യദി നാമ ജൻമ ഭൂയോ
ഭവതി മദീയൈഃ പുനർദോഷൈഃ।
തസ്മിംസ്തസ്മിഞ്ജൻമനി
ഭവേ ഭവേൻമേഽക്ഷയാ ഭക്തിഃ॥ 13-45-176 (82857)
ശക്ര ഉവാച। 13-45-177x (6849)
കഃ പുനർഭവനേ ഹേതുരീശേ കാരണകാരണേ।
യേന ശർവാദൃതേഽന്യസ്മാത്പ്രസാദം നാഭികാങ്ക്ഷസി॥ 13-45-177 (82858)
[ഉപമന്യുരുവാച। 13-45-178x (6850)
സദസദ്വ്യക്തമവ്യക്തം യമാഹുർബ്രഹ്മവാദിനഃ।
നിത്യമേകമനേകം ച വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-178 (82859)
അനാദിമധ്യപര്യന്തം ജ്ഞാനൈശ്വര്യമചിന്തിതം।
ആത്മാനം പരമം യസ്മാദ്വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-179 (82860)
ഐശ്വര്യം സകലം യസ്മാദനുത്പാദിതമവ്യയം।
അബീജാദ്ബീജസംഭൂതം വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-180 (82861)
തമസഃ പരമം ജ്യോതിസ്തപസ്തദ്വൃത്തിനാം പരം।
യം ജ്ഞാത്വാ നാനുശോചന്തി വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-181 (82862)
ഭൂതഭാവനഭാവജ്ഞം സർവഭൂതാഭിഭാവനം।
സർവഗം സർവദം ദേവം പൂജയാമി പുരന്ദര॥ 13-45-182 (82863)
ഹേതുവാദൈർവിനിർമുക്തം സാംഖ്യയോഗാർഥദം പരം।
യമുപാസന്തി തത്ത്വജ്ഞാ വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-183 (82864)
മഘവൻമഘവാത്മാനം യം വദന്തി സുരേശ്വരം।
സർവഭൂതഗുരും ദേവം വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-184 (82865)
യത്പൂർവമസൃജദ്ദേവം ബ്രഹ്മാണം ലോകഭാവനം।
അണ്ഡമാകാശമാപൂര്യ വരം തസ്മാദ്വൃണീമഹേ॥ 13-45-185 (82866)
അഗ്നിരാപോഽനിലഃ പൃഥ്വീ ഖം ബുദ്ധിശ്ച മനോ മഹാൻ।
സ്രഷ്ടാ ചൈഷാം ഭവേദ്യോഽന്യോ ബ്രൂഹി കഃ പരമേശ്വരാത്॥ 13-45-186 (82867)
മനോ മതിരഹങ്കാരസ്തൻമാത്രാണീന്ദ്രിയാണി ച।
ബ്രൂഹി ചൈഷാം ഭവേച്ഛക്ര കോഽന്യോസ്തി പരമം ശിവാത്॥ 13-45-187 (82868)
സ്രഷ്ടാരം ഭുവനസ്യേഹ വദന്തീഹ പിതാമഹം।
ആരാധ്യ സ തു ദേവേശമശ്നുതേ മഹതീം ക്ഷിയം॥ 13-45-188 (82869)
ഭഗവത്യുത്തമൈശ്വര്യം ബ്രഹ്മവിഷ്ണുപുരോഗമം।
വിദ്യതേ വൈ മഹാദേവാദ്ബ്രൂഹി കഃ പരമേശ്വരാത്॥ 13-45-189 (82870)
ദൈത്യദാനവമുഖ്യാനാമാധിപത്യാരിമർദനാത്।
കോഽന്യഃ ശക്രോതി ദേവേശാദ്ദിതേഃ സംപാദിതും സുതാൻ॥ 13-45-190 (82871)
ദിക്കാലസൂര്യതേജാംസി ഗ്രഹവായ്വിന്ദുതാരകാഃ।
വിദ്ധി ത്വേതേ മഹാദേവാദ്ബ്രൂഹി കഃ പരമേശ്വരാത്॥ 13-45-191 (82872)
അഥോത്പത്തിവിനാശേ വാ യജ്ഞസ്യ ത്രിപുരസ്യ വാ।
ദൈത്യദാനവമുഖ്യാനാമാധിപത്യാരിമർദനഃ॥ 13-45-192 (82873)
കിം ചാത്ര ബഹുഭിഃ സൂക്തൈർഹേതുവാദൈഃ പുരന്ദര।
സഹസ്രനയനം ദൃഷ്ട്വാ ത്വാമേവ സുരസത്തമ॥ 13-45-193 (82874)
പൂജിതം സിദ്ധഗന്ധർവൈർദേവൈശ്ച ഋഷിഭിസ്തഥാ।
ദേവദേവപ്രസാദേന തത്സർവം കുശികോത്തമ॥ 13-45-194 (82875)
അവ്യക്തമുക്തകേശായ സർവഗസ്യേദമാത്മകം।
ചേതനാചേതനാദ്യേഷു ശക്ര വിദ്ധി മഹേശ്വരാത്॥ 13-45-195 (82876)
ഭുവാദ്യേഷു മഹാന്തേഷു ലോകാലോകാന്തരേഷു ച।
ദ്വീപസ്ഥാനേഷു മേരോശ്ച വിഭവേഷ്വന്തരേഷു ച। 13-45-196 (82877)
ഭഗവൻമഘവന്ദേവം വദന്തേ തത്ത്വദർശിനഃ॥
യദി ദേവാഃ സുരാഃ ശക്ര പശ്യന്ത്യന്യാം ഭവാകൃതിം। 13-45-197 (82878)
കിം ന ഗച്ഛന്തി ശരണം മർദിതാശ്ചാസുരൈഃ സുരാഃ॥
അഭിഘാതേഷു ദേവാനാം സയക്ഷോരഗരക്ഷസാം। 13-45-198 (82879)
പരസ്പരവിനാശീഷു സ്വസ്ഥാനൈശ്വര്യദോ ഭവഃ॥
അന്ധകസ്യാഥ ശുക്രസ്യ ദുന്ദുഭേർമഹിഷസ്യ ച।
യക്ഷേന്ദ്രബലരക്ഷഃസു നിവാതകവചേഷു ച।
വരദാനാവഘാതായ ബ്രൂഹി കോഽന്യോ മഹേശ്വരാത്॥ 13-45-199 (82880)
സുരാസുരഗുരോർവക്ത്രേ കസ്യ രേതഃ പുരാ ഹുതം।
കസ്യ വാഽന്യസ്യ രേതസ്തദ്യേന ഹൈമോ ഗിരിഃ കൃതഃ॥ 13-45-200 (82881)
ദിഗ്വാസാഃ കീർത്യതേ കോഽന്യോ ലോകേ കശ്ചോർധ്വരേതസഃ।
കസ്യ ചാർധേ സ്ഥിതാ കാന്താ അനംഗഃ കേന നിർജിതഃ॥ 13-45-201 (82882)
ബ്രൂഹീന്ദ്ര പരമം സ്ഥാനം കസ്യ ദേവൈഃ പ്രശസ്യതേ।
ശ്മശാനേ കസ്യ ക്രീഡാർഥം നൃത്തേ വാ കോഽഭിഭാഷ്യതേ॥ 13-45-202 (82883)
കസ്യൈശ്വര്യം സമാനം ച ഭൂതൈഃ കോ വാഽപി ക്രീഡതേ।
കസ്യ തുല്യബലാ ദേവഗണാശ്ചൈശ്വര്യദർപിതാഃ॥ 13-45-203 (82884)
ഘുഷ്യതേ ഹ്യചലം സ്ഥാനം കസ്യ ത്രൈലോക്യപൂജിതം।
വർഷതേ തപതേ കോഽന്യോ ജ്വലതേ തേജസാ ച കഃ॥ 13-45-204 (82885)
കസ്മാദോഷധിസംപത്തിഃ കോ വാ ധാരയതേ വസു।
പ്രകാമം ക്രീഡതേ കോ വാ ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ॥ 13-45-205 (82886)
ജ്ഞാനസിദ്ധിക്രിയായോഗൈഃ സേവ്യമാനശ്ച യോഗിഭിഃ।
ഋഷിഗന്ധർവസിദ്ധൈശ്ച വിഹിതം കാരണം പരം॥ 13-45-206 (82887)
കർമയജ്ഞക്രിയായോഗൈഃ സേവ്യമാനഃ സുരാസുരൈഃ।
നിത്യം കർമഫലൈർഹീനം തമഹം കാരണം വദേ॥ 13-45-207 (82888)
സ്ഥൂലം സൂക്ഷ്മമനൌപംയമഗ്രാഹ്യം ഗുണഗോചരം।
ഗുണഹീനം ഗുണാധ്യക്ഷം പരം മാഹേശ്വരം പദം॥ 13-45-208 (82889)
വിശ്വേശം കാരണഗുരും ലോകകാലോകാന്തകാരണം।
ഭൂതാഭൂതഭവിഷ്യച്ച ജനകം സർവകാരണം। 13-45-209 (82890)
അക്ഷരാക്ഷരമവ്യക്തം വിദ്യാവിദ്യേ കൃതാകൃതേ।
ധർമാധർമൌ യതഃ ശക്ര തമഹം കാരണം ബ്രുവേ॥ 13-45-210 (82891)
പ്രത്യക്ഷമിഹ ദേവേന്ദ്ര പശ്യ ലിംഗം ഭഗാങ്കിതം।
ദേവദേവേന രുദ്രേണ സൃഷ്ടിസംഹാരഹേതുനാ॥ 13-45-211 (82892)
മാത്രാ പൂർവം മമാഖ്യാതം കാരണം ലോകലക്ഷണം।
നാസ്തി ചേശാത്പരം ശക്ര തം പ്രപദ്യ യദീച്ഛസി॥ 13-45-212 (82893)
പ്രത്യക്ഷം നനു തേ സുരേശ വിദിതം സംയോഗലിംഗോദ്ഭവം
ത്രൈലോക്യം സവികാരനിർഗുണഗണം ബ്രഹ്മാദിരേതോദ്ഭവം।
യദ്ബ്രഹ്മേന്ദ്രഹുതാശവിഷ്ണുസഹിതാ ദേവാശ്ച ദൈത്യേശ്വരാ
നാന്യത്കാമസഹസ്രകൽപിതധിയഃ ശംസന്തി ഈശാത്പരം॥ 13-45-213 (82894)
തം ദേവം സചരാചരസ്യ ജഗതോ വ്യാഖ്യാതവേദ്യോത്തമം
കാമാർഥീ വരയാമി സംയതമനാ മോക്ഷായ സദ്യഃ ശിവം
ഹേതുഭിർവാ കിമന്യൈസ്തൈരീശഃ കാരണകാരണം।
ന ശുശ്രുമ യദന്യസ്യ ലിംഗമഭ്യർചിതം സുരൈഃ॥ 13-45-214 (82895)
കസ്യാന്യസ്യ സുരൈഃ സർവൈർലിംഗം മുക്ത്വാ മഹേശ്വരം।
അർച്യതേഽർചിതപൂർവം വാ ബ്രൂഹി യദ്യസ്തി തേ ശ്രുതിഃ॥ 13-45-215 (82896)
യസ്യ ബ്രഹ്മ ച വിഷ്ണുശ്ച ത്വം ചാപി സഹദൈവതൈഃ।
അർചയധ്വം സദാ ലിംഗം തസ്മാച്ഛ്രേഷ്ഠതമോ ഹി സഃ॥ 13-45-216 (82897)
ന പദ്മാംഗാ ന ചക്രാങ്കാ ന വജ്രാങ്കാ യതഃ പ്രജാഃ।
ലിംഗാങ്കാ ച ഭഗാങ്കാ ച തസ്മാൻമാഹേശ്വരീ പ്രജാ॥ 13-45-217 (82898)
ദേവ്യാഃകരണരൂപഭാവജനിതാഃസർവാഭഗാങ്കാഃ സ്ത്രിയോ
ലിംഗേനാപി ഹരസ്യ സർവപുരുഷാഃ പ്രത്യക്ഷചിഹ്നീകൃതാഃ।
യോഽന്യത്കാരണമീശ്വരാത്പ്രവദതേ ദേവ്യാ ച യന്നാങ്കിതം
ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ സ തു പുമാൻബാഹ്യോ ഭവേദ്ദുർമതിഃ॥ 13-45-218 (82899)
പുല്ലിംഗം സർവമീശാനം സ്ത്രീലിംഗം വിദ്ധി ചാപ്യമാം।
ദ്വാഭ്യാം തനുഭ്യാം വ്യാപ്തം ഹി ചരാചരമിദം ജഗത്॥] 13-45-219 (82900)
തസ്മാദ്വരമഹം കാങ്ക്ഷേ നിധനം വാഽപി കൌശിക।
ഗച്ഛ വാ തിഷ്ഠ വാ ശക്ര യഥേഷ്ടം ബലസൂദന॥ 13-45-220 (82901)
കാമമേഷ വരോ മേസ്തു ശാപോ വാഽഥ മഹേശ്വരാത്।
ന ചാന്യാം ദേവതാം കാങ്ക്ഷേ സർവകാമഫലാമപി॥ 13-45-221 (82902)
ഏവമുക്ത്വാ തു ദേവേന്ദ്രം ദുഃഖാദാകുലിതേന്ദ്രിയഃ।
ന പ്രസീദതി മേ ദേവഃ കിമേതദിതി ചിന്തയൻ॥ 13-45-222 (82903)
അഥാപശ്യം ക്ഷണേനൈവ തമേവൈരാവതം പുനഃ।
ഹംസകുന്ദേന്ദുസദൃശം മൃണാലരജതപ്രഭം॥ 13-45-223 (82904)
വൃഷരൂപധരം സാക്ഷാത്ക്ഷീരോദമിവ സാഗരം।
കൃഷ്ണപുച്ഛം മഹാകായം മധുപിംഗലലോചനം॥ 13-45-224 (82905)
വജ്രസാരമയൈഃ ശൃംഗൈർനിഷ്ടപ്തകനകപ്രഭൈഃ।
സുതീക്ഷ്ണൈർമൃദുരക്താഗ്രൈരുത്കിരന്തമിവാവനിം॥ 13-45-225 (82906)
ജാംബൂനദേന ദാംനാ ച സർവതഃ സമലങ്കൃതം।
സുവക്ത്രഖുരനാസം ച സുകർണം സുകടീതടം।
സുപാർശ്വം വിപുലസ്കന്ധം സുരൂപം ചാരുദർശനം॥ 13-45-226 (82907)
കകുദം തസ്യ ചാഭാതി സ്കന്ധമാപൂര്യ ധിഷ്ഠിതം।
തുഷാരഗിരികൂടാഭം സിതാഭ്രശിഖരോപമം॥ 13-45-227 (82908)
തഭാസ്ഥിതശ്ച ഭഗവാന്ദേവദേവഃ സഹോമയാ।
അശോഭത മഹാദേവഃ പൌർണമാസ്യാമിവോഡുരാട്॥ 13-45-228 (82909)
`കിരീടം ച ജടാഭാരഃ സർപാദ്യാഭരണാനി ച।
വജ്രാദിശൂലമാതംഗഗംഭീരസ്മിതമാഗതം॥' 13-45-229 (82910)
തസ്യ തേജോഭവോ വഹ്നിഃ സമേഘഃ സ്തനയിത്നുമാൻ।
സഹസ്രമിവ സൂര്യാണാം സർവമാപൂര്യ ധിഷ്ഠിതഃ॥ 13-45-230 (82911)
ഈശ്വരഃ സുമഹാതേജാഃ സംവർതക ഇവാനലഃ।
യുഗാന്തേ സർവഭൂതാനാം ദിധക്ഷുരിവ ചോദ്യതഃ॥ 13-45-231 (82912)
തേജസാ തു തദാ വ്യാപ്തം ദുർനിരീക്ഷ്യം സമന്തതഃ।
പുനരുദ്വിഗ്നഹൃദയ കിമേതദിതി ചിന്തയം॥ 13-45-232 (82913)
മുഹൂർതമിവ തത്തേജോ വ്യാപ്യ സർവാ ദിശോ ദശ।
പ്രശാന്തം ച ക്ഷണേനൈവ ദേവദേവസ്യ മായയാ॥ 13-45-233 (82914)
അഥാപശ്യം സ്ഥിതം സ്ഥാണും ഭഗവന്തം മഹേശ്വരം।
`സൌരഭേയഗതം സൌംയം വിധൂമമിവ പാവകം॥ 13-45-234 (82915)
പ്രശാന്തമനസം ദേവം ത്രിനേത്രമപരാജിതം।
സഹിതം ചാരുസർവാംഗ്യാ പാർവത്യാ പരമേശ്വരം॥' 13-45-235 (82916)
നീലകണ്ഠം മഹാത്മനമസക്തം തേജസാം നിധിം।
അഷ്ടാദശഭുജം സ്ഥാണും സർവാഭരണഭൂഷിതം॥ 13-45-236 (82917)
ശുക്ലാംബരധരം ദേവം ശുക്ലമാല്യാനുലേപനം।
ശുക്ലധ്വജമനാധൃഷ്യം ശുക്ലയജ്ഞോപവീതിനം॥ 13-45-237 (82918)
ഗായദ്ഭിർനൃത്യമാനൈശ്ച വാദയദ്ഭിശ്ച സർവശഃ।
വൃതം പാർശ്വചരൈർദിവ്യൈരാത്മതുല്യപരാക്രമൈഃ॥ 13-45-238 (82919)
ബാലേന്ദുമുകുടം പാണ്ഡും ശരച്ചന്ദ്രമിവോദിതം।
ത്രിഭിർനേത്രൈഃ കൃതോദ്യോതം ത്രിഭിഃ സൂര്യൈരിവോദിതൈഃ॥ 13-45-239 (82920)
`സർവവിദ്യാധിപം ദേവം ശരച്ചന്ദ്രസമപ്രഭം।
നയനാഹ്ലാദസൌംയോഽഹമപശ്യം പരമേശ്വരം॥' 13-45-240 (82921)
അശോഭതാസ്യ ദേവസ്യ മാലാ ഗാത്രേ സിതപ്രഭേ।
ജാതരൂപമയൈഃ പദ്മൈർഗ്രഥിതാ രത്നഭൂഷിതാ॥ 13-45-241 (82922)
മൂർതിമന്തി തഥാഽസ്ത്രാണി സർവതേജോമയാനി ച।
മയാ ദൃഷ്ടാനി ഗോവിന്ദ ഭവസ്യാമിതതേജസഃ॥ 13-45-242 (82923)
ഇന്ദ്രായുധസഹസ്രാഭം ധനുസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
പിനാകമിതി വിഖ്യാതം സ ച വൈ പന്നഗോ മഹാൻ॥ 13-45-243 (82924)
സപ്തശീർഷോ മഹാകായസ്തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രോ വിഷോൽവണഃ।
ജ്യാവേഷ്ടിതമഹാഗ്രീവഃ സ്ഥിതഃ പുരുഷവിഗ്രഹഃ॥ 13-45-244 (82925)
ശരശ്ച സൂര്യസങ്കാശോ ദൃഷ്ടഃ പാശുപതാഹ്വയഃ।
`സഹസ്രഭുജജിഹ്വാസ്യോ ഭീഷണോ നാഗവിംഗ്രഹ॥ 13-45-245 (82926)
ശംഖശൂലാസിഭിശ്ചൈവ പട്ടസൈ രൂപവാൻസ്ഥിതഃ।
യേന ച ത്രിപുരം ദഗ്ധം സർവദേവമയഃ ****** 13-45-246 (82927)
അദ്വിതീയമനിർദേശ്യം സർവഭൂതഭയാവഹം।
സസ്ഫുലിംഗം മഹാകായം വിസൃജന്തമിവാനലം॥ 13-45-247 (82928)
ഏകപാദം മഹാദംഷ്ട്രം സഹസ്രശിരസോദരം।
സഹസ്രഭുജജിഹ്വാക്ഷമുദ്ഗിരന്തമിവാനലം॥ 13-45-248 (82929)
ബ്രാഹ്മാന്നാരായണാച്ചൈന്ദ്രാദാഗ്നേയാദപി വാരുണാത്।
യദ്വിശിഷ്ടം മഹാബാഹോ സർവശസ്ത്രവിഘാതനം॥ 13-45-249 (82930)
യേന തത്ത്രിപുരം ദഗ്ധ്വാ ക്ഷണാദ്ഭസ്മീകൃതം പുരാ।
ശരേണൈകേന ഗോവിന്ദ മഹാദേവേന ലീലയാ॥ 13-45-250 (82931)
നിർദഹേത ച യത്കൃത്സ്നം ത്രൈലോക്യം സചരാചരം।
മഹേശ്വരഭുജോത്സൃഷ്ടം നിമേഷാർധാന്ന സംശയഃ॥ 13-45-251 (82932)
നാവധ്യോ യസ്യ ലോകേഽസ്മിൻബ്രഹ്മവിഷ്ണുസുരേഷ്വപി।
തദഹം ദൃഷ്ടവാംസ്തത്ര ആശ്ചര്യമിദമുത്തമം॥ 13-45-252 (82933)
ഗുഹ്യമസ്ത്രവരം നാന്യത്തത്തുല്യമധികം ഹി വാ।
യത്തച്ഛൂലമിതി ഖ്യാതം സർവലോകേഷു ശൂലിനഃ 13-45-253 (82934)
ദാരയേദ്ദ്യാം മഹീ കൃത്സ്നാം ശോഷയേദ്വാ മഹോദധിം।
സംഹരേദ്വാ ജഗത്കൃത്സ്നം വിസൃഷ്ടം ശൂലപാണിനാ॥ 13-45-254 (82935)
യൌവനാശ്വോ ഹതോ യേന മാന്ധാതാ സബലഃ പുരാ।
ചക്രവർതീ മഹാതേജാസ്ത്രിലോകവിജയീ നൃപഃ॥ 13-45-255 (82936)
മഹാബലോ മഹാവീര്യഃ ശക്രതുല്യപരാക്രമഃ।
കരസ്ഥേനൈവ ഗോവിന്ദ ലവണസ്യേഹ രക്ഷസഃ॥ 13-45-256 (82937)
തച്ഛൂലമതിതീക്ഷ്ണാഗ്രം സുഭീമം രോമഹർഷണം।
ത്രിശിഖാം ഭ്രുകുടിം കൃത്വാ തർജമാനമിവ സ്ഥിതം॥ 13-45-257 (82938)
വിധൂമം സാർചിഷം കൃഷ്ണം കാലസൂര്യമിവോദിതം।
സർപഹസ്തമനിർദേശ്യം പാശഹസ്താമിവാന്തകം॥ 13-45-258 (82939)
ദൃഷ്ടവാനസ്മി ഗോവിന്ദ തദസ്ത്രം രുദ്രസന്നിധൌ।
പരശുസ്തീക്ഷ്ണധാരശ്ച ദത്തോ രാമസ്യ യഃ പുരാഃ॥ 13-45-259 (82940)
മഹാദേവേന തുഷ്ടേന ദത്തം ഭൃഗുസുതായ ച।
കാർതവീര്യോ ഹതോ യേന ചക്രവർതീ മഹാമൃധേ॥ 13-45-260 (82941)
ത്രിഃസപ്തകൃത്വഃ പൃഥിവീ യേന നിഃക്ഷത്രിയാ കൃതാ।
ജാമദഗ്ന്യേന ഗോവിന്ദ രാമേണാക്ലിഷ്ടകർമണാ॥ 13-45-261 (82942)
ദീപ്തധാരഃ സുരൌദ്രാസ്യഃ സർപകണ്ഠാഗ്രധിഷ്ഠിതഃ॥
അഭവച്ഛൂലിനോഽഭ്യാശേ ദീപ്തവഹ്നിശതോപമഃ। 13-45-262 (82943)
അസംഖ്യേയാനി ചാസ്ത്രാണി തസ്യ ദിവ്യാനി ധീമതഃ।
പ്രാധാന്യതോ മയൈതാനി കീർതിതാനി തവാനഘ॥ 13-45-263 (82944)
സവ്യദേശേ തു ദേവസ്യ ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ।
ദിവ്യം വിമാനമാസ്ഥായ ഹംസയുക്തം മനോജവം॥ 13-45-264 (82945)
വാമപാർശ്വഗതശ്ചാപി തഥാ നാരായണഃ സ്ഥിതഃ।
വൈനതേയം സമാരുഹ്യ ശംഖചക്രഗദാധരഃ॥ 13-45-265 (82946)
സ്കന്ദോ മയൂരമാസ്ഥായ സ്ഥിതോ ദേവ്യാഃ സമീപതഃ।
ശക്തിഘണ്ടേ സമാദായ ദ്വിതീയ ഇവ പാവകഃ॥ 13-45-266 (82947)
പുരസ്താച്ചൈവ ദേവസ്യ നന്ദിം പശ്യാംയവസ്ഥിതം।
ശൂലം വിഷ്ടഭ്യ തിഷ്ഠന്തം ദ്വിതീയമിവ ശങ്കരം॥ 13-45-267 (82948)
സ്വായംഭുവാദ്യാ മനവോ ഭൃഗ്വാദ്യാ ഋഷയസ്തഥാ।
ശക്രാദ്യാ ദേവതാശ്ചൈവ സർവ ഏവ സമഭ്യയുഃ॥ 13-45-268 (82949)
സർവഭൂതഗണാശ്ചൈവ മാതരോ വിവിധാഃ സ്ഥിതാഃ।
തേഽഭിവാദ്യ മഹാത്മാനം പരിവാര്യ സമന്തതഃ॥ 13-45-269 (82950)
അസ്തുവന്വിവിധൈഃ സതോത്രൈർമഹാദേവം സുരാസ്തദാ।
`ജഗൻമൂർതി മഹാലിംഗം തൻമധ്യേ സ്ഫൂതരൂപിണം॥ 13-45-270 (82951)
ബ്രഹ്മാ ഭവം തദാഽസ്തൌവീദ്രഥന്തരമുദീരയൻ।
ജ്യേഷ്ഠസാംനാ ച ദേവേശം ജഗൌ നാരായണസ്തദാ॥ 13-45-271 (82952)
ഗൃണൻബ്രഹ്മ പരം ശക്രഃ ശതരുദ്രിയമുത്തമം।
ബ്രഹ്മാ നാരായണശ്ചൈവ ദേവരാജശ്ച കൌശികഃ।
അശോഭന്ത മഹാത്മാനസ്ത്രയസ്ത്രയ ഇവാഗ്നയഃ॥ 13-45-272 (82953)
തേഷാം മധ്യഗതോ ദേവോ രരാജ ഭഗവാഞ്ഛിവഃ।
ശരദഭ്രവിനിർമുക്തഃ പരിധിസ്ഥ ഇവാംശുമാൻ॥ 13-45-273 (82954)
അയുതാനി ച ചന്ദ്രാർകാനപശ്യം ദിവി കേശവ।
തതോഽഹമസ്തുവം ദേവം സ്തവേനാനേന സുവ്രത॥ 13-45-274 (82955)
ഉപമന്യുരുവാച। 13-45-275x (6851)
നമോ ദേവാധിദേവായ മഹാദേവായ തേ നമഃ।
ശക്രരൂപായ ശക്രായ ശക്രവേഷധരായ ച॥ 13-45-275 (82956)
നമസ്തേ വജ്രഹസ്തായ പിംഗലായാരുണായ ച।
പിനാകപാണയേ നിത്യം ശംഖശൂലധരായ ച॥। 13-45-276 (82957)
നമസ്തേ കൃഷ്ണവാസായ കൃഷ്ണകുഞ്ചിതമൂർധജ।
കൃഷ്ണാജിനോത്തരീയായ കൃഷ്ണാഷ്ടമിരതായ ച॥ 13-45-277 (82958)
ശുക്ലവർണായ ശുക്ലായ ശുക്ലാംബരധരായ ച।
ശുക്ലഭസ്മാവലിപ്തായ ശുക്ലകർമരതായ ച॥ 13-45-278 (82959)
നമോസ്തു രക്തവർണായ രക്താംബരധരായ ച।
രക്തധ്വജപതാകായ രക്തസ്രഗനുലേപിനേ॥ 13-45-279 (82960)
നമോസ്തു പീതവർണായ പീതാംബരധരായ ച॥ 13-45-280 (82961)
നമോസ്തൂച്ഛ്രിതച്ഛത്രായ കിരീടവരധാരിണേ।
അർധഹാരാർദകേയൂര അർധകുണ്ഡലകർണിനേ॥ 13-45-281 (82962)
നമഃ പവനവേഗായ നമോ ദേവായ വൈ നമഃ।
സുരേന്ദ്രായ മുനീന്ദ്രായ മഹേന്ദ്രായ നമോസ്തു തേ॥ 13-45-282 (82963)
നമഃ പദ്മാർധമാലായ ഉത്പലൈർമിശ്രിതായ ച।
അർധചന്ദനലിപ്തായ അർധസ്രഗനുലേപിനേ॥ 13-45-283 (82964)
നമ ആദിത്യവക്ത്രായ ആദിത്യനയനായ ച।
നമ ആദിത്യവർണായ ആദിത്യപ്രതിമായ ച॥ 13-45-284 (82965)
നമഃ സോമായ സൌംയായ സൌംയവക്ത്രധരായ ച।
സൌംയരൂപായ മുഖ്യായ സൌംയദംഷ്ട്രാവിഭൂഷിണേ॥ 13-45-285 (82966)
നമഃ ശ്യാമായ ഗൌരായ അർധപീതാർധപാണ്ഡവേ।
നാരീനരശരീരായ സ്ത്രീപുംസായ നമോസ്തു തേ॥ 13-45-286 (82967)
നമോ വൃഷഭവാഹായ ഗജേന്ദ്രഗമനായ ച।
ദുർഗമായ നമസ്തുഭ്യമഗംയാഗമനായ ച॥ 13-45-287 (82968)
നമോസ്തു ഗണനീതായ ഗണവൃന്ദരതായ ച।
ഗുണാനുയാതമാർഗായ ഗണനിത്യവ്രതായ ച॥ 13-45-288 (82969)
നമഃ ശ്വേതാഭ്രവർണായ സന്ധ്യാരാഗപ്രഭാച യ।
അനുദ്ദിഷ്ടാമഭിധാനായ സ്വരൂപായ നമോസ്തു തേ॥ 13-45-289 (82970)
നമോ രക്താഗ്രവാസായ രക്തസൂത്രധരായ ച।
രക്തമാലാവിചിത്രായ രക്താംബരധരായ ച॥ 13-45-290 (82971)
മണിഭൂഷിതമൂർധായ നമശ്ചന്ദ്രാർധഭൂഷിണേ।
വിചിത്രമണിമൂർധായ കുസുമാഷ്ടധരായ ച॥ 13-45-291 (82972)
നമോഽഗ്നിമുഖനേത്രായ സഹസ്രശശിലോചനേ।
അഗ്നിരൂപായ കാന്തായ നമോസ്തു ഗഹനായ ച॥ 13-45-292 (82973)
ഖചരായ നമസ്തുഭ്യം ഗോചരാഭിരതായ ച।
ഭൂചരായ ഭുവനായ അനന്തായ ശിവായ ച॥ 13-45-293 (82974)
നമോ ദിഗ്വാസസേ നിത്യമധിവാസസുവാസസേ।
നമോ ജഗന്നിവാസായ പ്രതിപത്തിസുഖായ ച॥ 13-45-294 (82975)
നിത്യമുദ്ബദ്ധമുകുടേ മഹാകേയൂരധാരിണേ।
സർപകണ്ഠോപഹാരായ വിചിത്രാഭരണായ ച॥ 13-45-295 (82976)
നമസ്ത്രിനേത്രനേത്രായ സഹസ്രശതലോചനേ।
സ്ത്രീപുംസായ നപുംസായ നമഃ സാംഖ്യായ യോഗിനേ॥ 13-45-296 (82977)
ശംയോരഭിസ്രവന്തായ അഥർവായ നമോനമഃ।
നമഃ സർവാർതിനാശായ നമഃ ശോകഹരായ ച॥ 13-45-297 (82978)
നമോ മേഘനിനാദായ ബഹുമായാധരായ ച।
ബീജക്ഷേത്രാഭിപാലായ സ്രഷ്ടാരായ നമോനമഃ॥ 13-45-298 (82979)
നമഃ സുരാസുരേശായ വിശ്വേശായ നമോനമഃ।
മനഃ പവനവേഗായ നമഃ പവനരൂപിണേ॥ 13-45-299 (82980)
നമഃ കാഞ്ചനമാലായ ഗിരിമാലായ വൈ നമഃ।
നമഃ സുരാരിമാലായ ചണ്ഡവേഗായ വൈ നമഃ॥ 13-45-300 (82981)
ബ്രഹ്മശിരോപഹർതായ മഹിഷഘ്നായ വൈ നമഃ।
നമഃ സ്ത്രീരൂപധാരായ യജ്ഞവിധ്വംസനായ ച॥ 13-45-301 (82982)
നമസ്ത്രിപുരഹർതായ യജ്ഞവിധ്വംസനായ ച।
നമഃ കാമാംഗനാശായ കാലദണ്ഡധരായ ച॥ 13-45-302 (82983)
നമഃ സ്കന്ദവിശാഖായ ബ്രഹ്മദണ്ഡായ വൈ നമഃ।
നമോ ഭവായ ശർവായ വിശ്വരൂപായ വൈ നമഃ॥ 13-45-303 (82984)
ഈശാനായ ഭവഘ്നായ നമോസ്ത്വന്ധകഘാതിനേ।
നമോ വിശ്വായ മായായചിന്ത്യാചിന്ത്യായ വൈ നമഃ॥ 13-45-304 (82985)
ത്വം നോ ഗതിശ്ച ശ്രേഷ്ഠശ്ച ത്വമേവ ഹൃദയം തഥാ।]
ത്വം ബ്രഹ്മാ സർവദേവാനാം രുദ്രാണാം നീലലോഹിതഃ॥ 13-45-305 (82986)
ആത്മാ ച സർവഭൂതാനാം സാംഖ്യേ പുരുഷ ഉച്യതേ।
ഋഷഭസ്ത്വം പവിത്രാണാം യോഗിനാം നിഷ്കലഃ ശിവഃ॥ 13-45-306 (82987)
ഗൃഹസ്ഥസ്ത്വമാശ്രഗിണാമീശ്വരാണാം മഹേശ്വരഃ।
കുബേരഃ സർവയക്ഷാണാം ക്രതൂനാം വിഷ്ണുരുച്യതേ॥ 13-45-307 (82988)
പർവതാനാം ഭവാൻമേരുർനക്ഷത്രാണാം ച ചന്ദ്രമാഃ।
വസിഷ്ഠസ്ത്വമൃഷീണാം ച ഗ്രഹാണാം സൂര്യ ഉച്യതേ॥ 13-45-308 (82989)
ആരണ്യാനാം പശൂനാം ച സിംഹസ്ത്വം പരമേശ്വരഃ।
ഗ്രാംയാണാം ഗോവൃഷശ്ചാസി ഭവാംʼല്ലോക്പ്രപൂജിതഃ॥ 13-45-309 (82990)
ആദിത്യാനാം ഭവാന്വിഷ്ണുർവസൂനാം ചൈവ പാവകഃ।
പക്ഷിണാം വൈനതേയസ്ത്വമനന്തോ ഭ്രുജഗേഷു ച॥ 13-45-310 (82991)
സാമവേദശ്ച വേദാനാം യജുഷാം ശതരുദ്രിയം।
സനത്കുമാരോ യോഗാനാം സാംഖ്യാനാം കപിലോ ഹ്യസി॥ 13-45-311 (82992)
ശക്രോസി മരുതാം ദേവ പിതൄണാം ഹവ്യവാഡസി॥
ബ്രഹ്മലോകശ്ച ലോകാനാം ഗതീനാം മോക്ഷ ഉച്യസേ॥ 13-45-312 (82993)
ക്ഷീരോദഃ സാഗരാണാം ച ശൈലാനാം ഹിമവാൻഗിരിഃ।
വർണാനാം ബ്രാഹ്മണശ്ചാസി വിപ്രാണാം ദീക്ഷിതോ ദ്വിജഃ॥ 13-45-313 (82994)
ആദിസ്ത്വമസി ലോകാനാം സംഹർതാ കാല ഏവ ച
യച്ചാന്യദപി ലോകേ വൈ സർവതേജോധികം സ്മൃതം।
തത്സർവം ഭഗവാനേവ ഇതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ॥ 13-45-314 (82995)
നമസ്തേ ഭഗവന്ദേവ നമസ്തേ ഭക്തവത്സലഃ।
യോഗേശ്വര നമസ്തേഽസ്തു നമസ്തേ വിസ്വസംഭവ॥ 13-45-315 (82996)
പ്രസീദ മമ ഭക്തസ്യ ദീനസ്യ കൃപണസ്യ ച।
അനൈശ്വര്യേണി യുക്തസ്യ ഗതിർഭവ സനാതന॥ 13-45-316 (82997)
യച്ചാപരാധം കൃതവാനജ്ഞാത്വാ പരമേശ്വര।
മദ്ഭക്ത ഇതി ദേവേശ തത്സർവം ക്ഷന്തുമർഹസി॥ 13-45-317 (82998)
മോഹിതശ്ചാസ്മി ദേവേശ ത്വയാ രൂപവിപര്യയാത്।
നാർഘ്യം തേന മയാ ദത്തം പാദ്യം ചാപി മഹേശ്വര॥ 13-45-318 (82999)
ഏവം സ്തുത്വാഽഹമീശാനം പാദ്യമർഘ്യം ച ഭക്തിതഃ।
കൃതാഞ്ജലിപുടോ ഭൂത്വാ സർവം തസ്മൈ ന്യവേദയം॥ 13-45-319 (83000)
തതഃ ശീതാംബുസംയുക്താ ദിവ്യഗന്ധസമന്വിതാ।
പുഷ്പവൃഷ്ടിഃ ശുഭാ താത പപാത മമ മൂർധനി॥ 13-45-320 (83001)
ദുന്ദുഭിശ്ച തദാ ദിവ്യസ്താഡിതോ ദേവകിങ്കരൈഃ।
വവൌ ച മാരുതഃ പുണ്യഃ ശുചിഗന്ധഃ സുഖാവഹഃ॥ 13-45-321 (83002)
തതഃ പ്രീതോ മഹാദേവഃ സപത്നീകോ വൃഷധ്വജഃ।
അബ്രവീത്ത്രിദശാംസ്തത്ര ഹർഷയന്നിവ മാം തദാ॥ 13-45-322 (83003)
പശ്യധ്വം ത്രിദശാഃ സർവേ ഉപമന്യോർമഹാത്മനഃ।
മയി ഭക്തിം പരാം നിത്യമേകഭാവാദവസ്ഥിതാം॥ 13-45-323 (83004)
ഏവമുക്താസ്തദാ കൃഷ്ണ സുരാസ്തേ ശൂലപാണിനാ।
ഊചുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ നമസ്കൃത്വാ വൃഷധ്വജം॥ 13-45-324 (83005)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ലോകനാഥ ജഗത്പതേ।
ലഭതാം സർവകാമേഭ്യഃ ഫലം ത്വത്തോ ദ്വിജോത്തമഃ॥ 13-45-325 (83006)
ഏവമുക്തസ്തതഃ ശർവഃ സുരൈർബ്രഹ്മാദിഭിസ്തഥാ।
ആഹ മാം ഭഗവാനീശഃ പ്രഹസന്നിവ ശങ്കരഃ॥ 13-45-326 (83007)
ഭഗവാനുവാച। 13-45-327x (6852)
വത്സോപമന്യോ തൃഷ്ടോസ്മി പശ്യ മാം മുനിപുംഗവ।
ദൃഢഭക്തോസി വിപ്രർഷേ മയാ ജിജ്ഞാസിതോ ഹ്യസി॥ 13-45-327 (83008)
അനയാ ചൈവ ഭക്ത്യാ തേ അത്യർഥം പ്രീതിമാനഹം।
തസ്മാത്സർവാന്ദദാംയദ്യ കാമാംസ്തവ യഥോപ്സിതാൻ॥ 13-45-328 (83009)
ഏവമുക്തസ്യ ചൈവാഥ മഹാദേവേന ധീമതാ।
ഹർഷാദശ്രൂണ്യവർതന്ത രോമഹർഷസ്ത്വജായത॥ 13-45-329 (83010)
അബ്രവം ച തദാ ദേവ ഹർഷഗദ്ഗദയാ ഗിരാ।
ജാനുഭ്യാമവനീം ഗത്വാ പ്രണംയ ച പുനഃപുനഃ॥ 13-45-330 (83011)
അദ്യ ജാതോ ഹ്യഹം ദേവ സഫലം ജൻമ ചാദ്യ മേ।
യൻമേ സാക്ഷാൻമഹാദേവഃ പ്രസന്നസ്തിഷ്ഠതേഽഗ്രതഃ॥ 13-45-331 (83012)
യം ന പശ്യന്തി ചൈവാദ്ധാ ദേവാ ഹ്യമിതവിക്രമം।
തമഹം ദൃഷ്ടവാന്ദേവം കോഽന്യോ ധന്യതരോ മയാ॥ 13-45-332 (83013)
ഏവം ധ്യായന്തി വിദ്വാംസഃ പരം തത്ത്വം സനാതനം।
തദ്വിശേഷമതിഖ്യാതം യദജം ജ്ഞാനമക്ഷരം॥ 13-45-333 (83014)
സ ഏഷ ഭഗവാന്ദേവഃ സർവസത്ത്വാദിരവ്യയഃ।
സർവതത്ത്വവിധാനജ്ഞഃ പ്രധാനപുരുഷഃ പരഃ॥ 13-45-334 (83015)
യോഽസൃജദ്ദക്ഷിണാദംഗാദ്ബ്രഹ്മാണാം ലോകസംഭവം।
വാമപാർശ്വാത്തഥാ വിഷ്ണും ലോകരക്ഷാർഥമീശ്വരഃ॥ 13-45-335 (83016)
യുഗാന്തേ ചൈവ സംപ്രാപ്തേ രുദ്രമീശോഽസൃജത്പ്രഭുഃ।
സ രുദ്രഃ സംഹരൻകൃത്സ്നം ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം॥ 13-45-336 (83017)
കാലോ ഭൂത്വാ പരം ബ്രഹ്മ യാതി സംവർതകാനലഃ।
യുഗാന്തേ സർവഭൂതാനി ഗ്രസന്നിവ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 13-45-337 (83018)
ഏഷ ദേവോ മഹാദേവോ ജഗത്സൃഷ്ട്വാ ചരാചരം।
കൽപാന്തേ ചൈവ സർവേഷാം സ്മൃതിമാക്ഷിപ്യ തിഷ്ഠതി॥ 13-45-338 (83019)
സർവഗഃ സർവഭൂതാത്മാ സർവഭൂതഭവോദ്ഭവഃ।
ആസ്തേ സർവഗതോ നിത്യമദൃശ്യഃ സർവദൈവതൈഃ॥ 13-45-339 (83020)
യദി ദേയോ വരോ മഹ്യം യദി തുഷ്ടോഽസി മേ പ്രഭോ।
ഭക്തിർഭക്തു മേ നിത്യം ത്വയി ദേവ സുരേശ്വര॥ 13-45-340 (83021)
അതീതാനാഗതം ചൈവ വർതമാനം ച യദ്വിഭോ।
ജാനീയാമിതി മേ ബുദ്ധിഃ പ്രസാദാത്സുരസത്തമ॥ 13-45-341 (83022)
ക്ഷീരോദനം ച ഭുഞ്ജീയാമക്ഷയം സഹ ബാന്ധവൈഃ।
ആശ്രമേ ച സദാഽസ്മാകം സാന്നിധ്യം പരമസ്തു തേ॥ 13-45-342 (83023)
ഏവമുക്തഃ സ മാം പ്രാഹ ഭഗവാംʼല്ലോകപൂജിതഃ।
മഹേശ്വരോ മഹാതേജാശ്വരാചരഗുരുഃ ശിവഃ॥ 13-45-343 (83024)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 13-45-344x (6853)
അജരശ്ചാമരശ്ചൈവ ഭവ ത്വം ദുഃഖവർജിതഃ।
യശസ്വീ തേജസാ യുക്തോ ദിവ്യജ്ഞാനസമന്വിതഃ॥ 13-45-344 (83025)
ഋഷീണാമഭിഗംയശ്ച മത്പ്രസാദാധ്ഭവിഷ്യസി।
ശീലവാൻഗുണസംപന്നഃ സർവജ്ഞഃ പ്രിയദർശനഃ॥ 13-45-345 (83026)
അക്ഷയം യൌവനം തേഽസ്തു തേജശ്ചൈവാനലോപമം।
ക്ഷീരോദഃ സാഗരശ്ചൈവ യത്രയത്രേച്ഛസി പ്രിയം॥ 13-45-346 (83027)
തത്ര തേ ഭവിതാ കാമം സാന്നിധ്യം പയസോനിധേഃ।
ക്ഷീരോദനം ച ഭുംഖ ത്വമമൃതേന സമന്വിതം॥ 13-45-347 (83028)
ബന്ധുഭിഃ സഹിതഃ കൽപം തതോ മാമുപയാസ്യസി।
അക്ഷയാ ബാന്ധവാശ്ചൈവ കുലം ഗോത്രം ച തേ സദാ॥ 13-45-348 (83029)
ഭവിഷ്യതി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ മയി ഭക്തിശ്ച ശാശ്വതീ।
സാന്നിധ്യം ചാശ്രമേ നിത്യം കരിഷ്യാമി ദ്വിജോത്തമ॥ 13-45-349 (83030)
തിഷ്ഠ വത്സ യഥാകാമം നോത്കണ്ഠാം ച കരിഷ്യതി।
സ്മൃതസ്ത്വയാ പുനർവിപ്ര കരിഷ്യാമി ച ദർശനം॥ 13-45-350 (83031)
ഏവമുക്ത്വാ സ ഭഗവാൻസൂര്യകോടിസമപ്രഭഃ।
ഈശാനഃ സ വരാന്ദത്ത്വാ തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-45-351 (83032)
ഏവം ദൃഷ്ടോ മയാ കൃഷ്ണ ദേവദേവഃ സമാധിനാ।
തദവാപ്തം ച മേ സർവം യദുക്തം തേന ധീമതാ॥ 13-45-352 (83033)
പ്രത്യക്ഷം ചൈവ തേ കൃഷ്ണ പശ്യ സിദ്ധാന്വ്യവസ്ഥിതാൻ।
ഋഷീന്വിദ്യാധരാന്യക്ഷാൻഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ॥ 13-45-353 (83034)
പശ്യ വൃക്ഷലതാഗുൽമാൻസർവപുഷ്പഫലപ്രദാൻ।
സർവർതുകുസുമൈര്യുക്താൻസുഖപത്രാൻസുഗന്ധിനഃ॥ 13-45-354 (83035)
സർവമേതൻമഹാബാഹോ ദിവ്യഭാവസമന്വിതം।
പ്രസാദാദ്ദേവദേവസ്യ ഈശഅവരസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-45-355 (83036)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-45-356x (6854)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ പ്രത്യക്ഷമിവ ദർശനം।
വിസ്മയം പരമം ഗത്വാ അബ്രവം തം മഹാമുനിം॥ 13-45-356 (83037)
ധന്യസ്ത്വമസി വിപ്രേന്ദ്രി കസ്ത്വദന്യോസ്തി പുണ്യകൃത്।
യസ്യ ദേവാധിദേവസ്തേ സാന്നിധ്യം കുരുതേഽഽശ്രമേ॥ 13-45-357 (83038)
അപി താവൻമമാപ്യേവം ദദ്യാത്സ ഭഗവാഞ്ശിവഃ।
ദർശം മുനിശാർദൂല പ്രസാദം ചാപി ശങ്കരഃ॥ 13-45-358 (83039)
ഉപമന്യുരുവാച। 13-45-359x (6855)
[ദ്രക്ഷ്യസേ പുണ്ഡരീകാക്ഷ മഹാദേവം ന സംശയഃ।
അചിരേണൈവ കാലേന യഥാ ദൃഷ്ടോ മയാഽനഘ॥ 13-45-359 (83040)
ചക്ഷുഷാ ചൈവ ദിവ്യേന പശ്യാംയമിതവിക്രമം।
ഷഷ്ഠേ മാസി മഹാദേവം ദ്രക്ഷ്യസേ പുരുഷോത്തമ॥ 13-45-360 (83041)
ഷോഡശാഷ്ടൌ വരാംശ്ചാപി പ്രാപ്സ്യസി ത്വം മഹേശ്വരാത്।
സപത്നീകാദ്യദുശ്രേഷ്ഠ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 13-45-361 (83042)
അതീതാനാഗതം ചൈവ വർതമാനം ച നിത്യശഃ।
വിദിതം മേ മഹാബാഹോ പ്രസാദാത്തസ്യ ധീമതഃ॥] 13-45-362 (83043)
ഏതാൻസഹസ്രശശ്ചാന്യാൻസമനുധ്യാതവാൻഹരഃ।
കസ്മാത്പ്രസാദം ഭഗവാന്ന കുര്യാത്തവ മാധവ॥ 13-45-363 (83044)
ത്വാദൃശേന ഹി ദേവാനാം ശ്ലാഘനീയ സമാഗമഃ।
ബ്രഹ്മണഅയേനാനൃശംസേന ശ്രദ്ദധാനേന ചാപ്യുത।
ജപ്യം തു തേ പ്രദാസ്യാമി യേന ദ്രക്ഷ്യസി ശങ്കരം॥ 13-45-364 (83045)
ശ്രീകൃഷ്ണ ഉവാച। 13-45-365x (6856)
അബ്രവം തമഹം ബ്രഹ്മന്ത്വത്പ്രസാദാൻമഹാമുനേ।
ദ്രക്ഷ്യേ ദിതിജസംഘാനാം മർദനം ത്രിദശേശ്വരം॥ 13-45-365 (83046)
ഏവം കഥയതസ്തസ്യ മഹാദേവാശ്രിതാം കഥാം।
ദിനാന്യഷ്ടൌ തതോ ജഗ്മുർമുഹൂർതമിവ ഭാരത॥ 13-45-366 (83047)
ദിനേഽഷ്ടമേ തു വിപ്രേണി ദീക്ഷിതോഽഹം യഥാവിധി।
ദണ്ഡീ മുണ്ഡീ കുശീ ചീരി ഘൃതാക്തോ മേഖലീകൃതഃ॥ 13-45-367 (83048)
മാസമേകം ഫലാഹാരോ ദ്വിതീയം സലിലാശനഃ।
തൃതീയം ച ചതുർഥം ച പഞ്ചമം ചാനിലാശഃ॥ 13-45-368 (83049)
ഏകപാദേന തിഷ്ഠംശ്ച ഊർധ്വബാഹുരതന്ദ്രിതഃ।
തേജഃ സൂര്യസഹസ്രസ്യ അപശ്യം ദിവി ഭാരത॥ 13-45-369 (83050)
തസ്യ മധ്യഗതം ചാപി തേജസഃ പാണ്ഡുനന്ദന।
ഇന്ദ്രായുധപിനദ്ധാംഗം വിദ്യുൻമാലാഗവാക്ഷകം।
നീലസൈലചയപ്രഖ്യം ബലാകാഭൂഷിതാംബരം॥ 13-45-370 (83051)
തത്ര സ്ഥിതശ്ച ഭഗവാന്ദേവ്യാ സഹ മഹാദ്യുതിഃ।
തപസാ തേജസാ കാന്ത്യാ ദീപ്തയാ സഹ ഭാര്യയാ॥ 13-45-371 (83052)
രരാജ ഭഗവാംസ്തത്ര ദേവ്യാ സഹ മഹേശ്വരഃ।
സോമേന സഹിതഃ സൂര്യോ യഥാ മേഘസ്ഥിതസ്തഥാ॥ 13-45-372 (83053)
സംഹൃഷ്ടരോമാ കൌന്തേയ വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനഃ।
അപശ്യം ദേവസംഘാനാം ഗതിമാർതിഹരം ഹരം॥ 13-45-373 (83054)
കിരീടിനം ഗദിനം ശൂലപാണിം
വ്യാഘ്രാജിനം ജടിലം ദണ്ഡപാണിം।
പിനാകിനം വജ്രിണം തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രം
ശുഭാംഗദം വ്യാലയജ്ഞോപവീതം॥ 13-45-374 (83055)
ദിവ്യാം മാലാമുരസാഽനേകവർണാം
സമുദ്വഹന്തം ഗുൽഫദേശാവലംബാം।
ചന്ദ്രം യഥാ പരിവിഷ്ടം സസന്ധ്യം
വർഷാത്യയേ തദ്വദപശ്യമേനം॥ 13-45-375 (83056)
പ്രമഥാനാം ഗണൈശ്ചൈവ സമന്താത്പരിവാരിതം।
ശരദീവ സുദുഷ്പ്രേക്ഷ്യം പരിവിഷ്ടം ദിവാകരം॥ 13-45-376 (83057)
ഏകാദശശതാന്യേവം രുദ്രാണാം വൃഷവാഹനം
അസ്തുവം നിയതാത്മാനം കർമഭിഃ ശുഭകർമിണം॥ 13-45-377 (83058)
ആദിത്യാ വസവഃ സാധ്യാ വിശ്വേദേവാസ്തഥാഽശ്വിനൌ।
വിശ്വാഭിഃ സ്തുതിഭിർദേവം വിശ്വദേവം സമസ്തുവൻ॥ 13-45-378 (83059)
ശതക്രതുശ്ച ഭഗവാന്വിഷ്ണുശ്ചാദിതിനന്ദനൌ।
ബ്രഹ്മാ രഥന്തരം സാമ ഈരയന്തി ഭവാന്തികേ॥ 13-45-379 (83060)
യോഗീശ്വരാഃ സുബഹവോ യോഗദം പിതരം ഗുരും।
ബ്രഹ്മർഷയശ്ച സസുതാസ്തഥാ ദേവർഷയശ്ച വൈ॥ 13-45-380 (83061)
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാസ്തഥാ।
മാസാർധമാസാ ക്രതവോ രാത്രിഃ സംവത്സരാഃ ക്ഷണാഃ॥ 13-45-381 (83062)
മുഹൂർതാശ്ച നിമേപാശ്ച തഥൈവ യുഗപര്യയാഃ।
ദിവ്യാ രാജന്നമസ്യന്തി വിദ്യാഃ സത്വവിദസ്തഥാ॥ 13-45-382 (83063)
സനത്കുമാരോ ദേവാശ്ച ഇതിഹാസാസ്തഥൈവ ച।
മരീചിരംഗിരാ അത്രിഃ പുലസ്ത്യഃ പുലഹഃ ക്രതുഃ॥ 13-45-383 (83064)
മനവഃ സപ്ത സോമശ്ച അർഥവാ സബൃഹസ്പതിഃ।
ഭൃഗുർദക്ഷഃ കശ്യപശ്ച വസിഷ്ഠഃ കാശ്യ ഏവ ച॥ 13-45-384 (83065)
ഛന്ദാംസി ദീക്ഷാ യജ്ഞാശ്ച ദക്ഷിണാഃ പാവകോ ഹവിഃ।
യജ്ഞോപഗാനി ദ്രവ്യാണി മൂർതിമന്തി യുധിഷ്ഠിര॥ 13-45-385 (83066)
പ്രജാനാം പാലകാഃ സർവേ സരിതഃ പന്നഗാ നഗാഃ।
ദേവാനാം മാതരഃ സർവാദേവപത്ന്യ സകന്യകാഃ॥ 13-45-386 (83067)
സഹസ്രാണി മുനീനാം ച അയുതാന്യർബുദാനി ച।
നമസ്യന്തി പ്രഭും ശാന്തം പർവതാഃസാഗരാ ദിശഃ॥ 13-45-387 (83068)
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ ഗീതവാദിത്രകോവിദാഃ।
ദിവ്യതാലേഷു ഗായന്തഃ സ്തുവന്തി ഭവമദ്ഭുതം॥ 13-45-388 (83069)
വിദ്യാധരാ ദാനവാശ്ച ഗുഹ്യകാ രാക്ഷസാസ്തഥാ।
സർവാണി ചൈവ ഭൂതാനി സ്താവരാണി ചരാണി ച।
നമസ്യന്തി മഹാരാജ വാങ്മനഃ കർമഭിർവിഭും॥ 13-45-389 (83070)
പുരസ്താദ്ധിഷ്ഠിതഃ ശർവോ മമാസീസ്ത്രിദശേശ്വരഃ॥ 13-45-390 (83071)
പുരസ്തദ്ധിഷ്ഠിതം ദൃഷ്ട്വാ മമേശാനം ച ഭാരത।
സപ്രജാപതിശക്രാന്തം ജഗൻമാമഭ്യുദൈക്ഷത॥ 13-45-391 (83072)
ഈക്ഷിതും ച മഹാദേവം ന മേ ശക്തിരഭൂത്തദാ।
തതോ മാമബ്രവീദ്ദേവഃ പശ്യ കൃഷ്ണ വദസ്വ ച॥ 13-45-392 (83073)
ത്വയാ ഹ്യാരാധിതശ്ചാഹം ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
ത്വത്സമോ നാസ്തി മേ കശ്ചിത്ത്രിഷു ലോകഷു വൈ പ്രിയഃ॥ 13-45-393 (83074)
ശിരസാ വന്ദിതേ ദേവേ ദേവീ പ്രീതാ ഹ്യുമാ തദാ।
തതോഽഹമബ്രുവം സ്ഥാണും സ്തുതം ബ്രഹ്മാദിഭിഃ സുരൈഃ॥ 13-45-394 (83075)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 13-45-395x (6857)
നമോസ്തു തേ ശാശ്വത സർവയോനേ
ബ്രാഹ്മാധിപം ത്വാമൃഷയോ വദന്തി।
തപശ്ച സത്വം ച രജസ്തമശ്ച
ത്വാമേവ സത്യം ച വദന്തി സന്തഃ॥ 13-45-395 (83076)
ത്വം വൈ ബ്രഹ്മാ ച രുദ്രശ്ച വരുണോഽഗ്നിർമനുർഭവഃ।
ധാതാ ത്വഷ്ടാ വിധാതാ ച ത്വം പ്രഭുഃ സർവതോമുഖഃ॥ 13-45-396 (83077)
ത്വത്തോ ജാതാനി ഭൂതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
ത്വയാ സൃഷ്ടമിദം കൃത്സ്നം ത്രൈലോക്യം സചരാചരം॥ 13-45-397 (83078)
യാനീന്ദ്രിയാണീഹ മനശ്ച കൃത്സ്നം
യേ വായവഃ സപ്തി തഥൈവ ചാഗ്നയഃ।
യേ ദേവസംസ്ഥാസ്തവ ദേവതാശ്ച
തസ്മാത്പരം ത്വാമൃഷയോ വദന്തി॥ 13-45-398 (83079)
വേദാശ്ച യജ്ഞാഃ സോമശ്ച ദക്ഷിണാ പാവകോ ഹവിഃ।
യജ്ഞോപഗം ച യത്കിഞ്ചിദ്ഭഗവാംസ്തദസംശയം॥ 13-45-399 (83080)
ഇഷ്ടം ദത്തമധീതം വ്രതാനി നിയമാശ്ച യേ।
ഹ്രീഃ കീർതിഃ ശ്രീർദ്യുതിസ്തുഷ്ടിഃ സിദ്ധിശ്ചൈവ തദർപണീ॥ 13-45-400 (83081)
കാമഃ ക്രോധോ ഭയം ലോഭോ മദഃ സ്തംഭോഥ മത്സരഃ।
ആധയോ വ്യാധയശ്ചൈവ ഭഗവംസ്തനവസ്തവ॥ 13-45-401 (83082)
കൃതിർവികാരഃ പ്രണയഃ പ്രധാനം ബീജമവ്യയം।
മനസഃ പരമാ യോനിഃ പ്രഭാവശ്ചാപി ശാശ്വതഃ॥ 13-45-402 (83083)
അവ്യക്തഃ പാവനോഽചിന്ത്യഃ സഹസ്രാംശുർഹിരൺമയഃ।
ആദിർഗണാനാം സർവേഷാം ഭവാന്വൈജീവിതാശ്രയഃ॥ 13-45-403 (83084)
മഹാനാത്മാ മതിർബ്രഹ്മാ വിശ്വഃ ശംഭുഃ സ്വയംഭുവഃ।
ബുദ്ധിഃ പ്രജ്ഞോപലബ്ധിശ്ചസംവിത്ഖ്യാതിർധൃതിഃ സ്മൃതിഃ॥ 13-45-404 (83085)
പര്യായവാചകൈഃ ശബ്ദൈർമഹാനാത്മാ വിഭാവ്യതേ।
ത്വാം ബുദ്ധ്വാ ബ്രാഹ്മണോ വേദാത്പ്രമോഹം വിനിയച്ഛതി॥ 13-45-405 (83086)
ഹൃദയം സർവഭൂതാനാം ക്ഷേത്രജ്ഞസ്ത്വമൃഷിസ്തുതഃ॥ 13-45-406 (83087)
സർവതഃ പാണിപാദസ്ത്വം സർവതോക്ഷിശിരോമുഖഃ।
സർവതഃ ശ്രുതിമാംʼല്ലോകേ സർവമാവൃത്യ തിഷ്ഠസി॥ 13-45-407 (83088)
ഫലം ത്വമസി ദിഗ്മാംശോർനിമേഷാദിഷു കർമസു।
ത്വം വൈ പ്രബാർചിഃ പുരുഷഃ സർവസ്യ ഹൃദി സംശ്രിതഃ।
അണിമാ മഹിമാ പ്രാപ്തിരീശാനോ ജ്യോതിരവ്യയഃ॥ 13-45-408 (83089)
ത്വയി ബുദ്ധിർമതിർലോകാഃ പ്രപന്നാഃ സംശ്രിതാശ്ച യേ।
ധ്യാനിനോ നിത്യയോഗാശ്ച സത്യസത്വാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 13-45-409 (83090)
യസ്ത്വാം ധ്രുവം വേദയതേ ഗുഹാശയം
പ്രഭും പുരാണം പുരുഷം വിശ്വരൂപം।
ഹിരൺമയം ബുദ്ധിമതാം പരാം ഗതിം
സ ബുദ്ധിമാൻബുദ്ധിമതീത്യ തിഷ്ഠതി॥ 13-45-410 (83091)
വിദിത്വാ സപ്ത സൂക്ഷ്മാണി ഷഡംഗം ത്വാം ച മൂർതിതഃ।
പ്രധാനവിധിയോഗസ്ഥസ്ത്വാമേവ വിശതേ ബുധഃ॥ 13-45-411 (83092)
ഏവമുക്തേ മയാ പാർഥ ഭവേ ചാർതിവിനാശനേ।
ചരാചരം ജഗത്സർഗം സിംഹനാദം തദാഽകരോത്॥ 13-45-412 (83093)
തം വിപ്രസംഘാശ്ച സുരാസുരാശ്ച
നാഗാഃ പിശാചാഃ പിതരോ വയാംസി।
രക്ഷോഗണാ ഭൂതഗണാശ്ച സർവേ
മഹർഷയശ്ചൈവ തദാ പ്രണേമുഃ॥ 13-45-413 (83094)
മമ മൂർധ്നി ച ദിവ്യാനാം കുസുമാനാം സുഗന്ധിനാം।
രാശയോ നിപതന്തി സ്മ വായുശ്ച സുസുഖോ വവൌ॥ 13-45-414 (83095)
നിരീക്ഷ്യ ഭഗവാന്ദേവീം ഹ്യുമാം മാം ച ജഗദ്ധിതഃ।
ശതക്രതും ചാഭിവീക്ഷ്യ സ്വയം മാമാഹ ശങ്കരഃ॥ 13-45-415 (83096)
വിദ്മഃ കൃഷ്ണ പരാം ഭക്തിമസ്മാസു തവ ശത്രുഹൻ।
ക്രിയതാമാത്മനഃ ശ്രേയഃ പ്രീതിർഹിത്വയി മേ പരാ॥ 13-45-416 (83097)
വൃണീഷ്വാഷ്ടൌ വരാൻകൃഷ്ണ ദാതാഽസ്മി തവ സത്തമ।
ബ്രൂഹി യാദവശാർദൂല യാനിച്ഛസി സുദുർലഭാൻ॥ ॥ 13-45-417 (83098)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 45 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। യയാഽഽപഗേയ നാമാനി ശ്രുതാനീഹ ജഗത്പതേഃ। പിതാമഹേശായ വിഭോ നാമാന്യാചക്ഷ്യ ശംഭവേ॥ 13-45-1 (83099) ബഭ്രവേ വിശ്വരൂപായ മഹാഭാഗ്യം ച തത്ത്വതഃ। സുരാസുരഗുരൌ ദേവേ ശങ്കരേഽവ്യക്തയോനയേ॥ 13-45-2 (83100) ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-45-3x (6858) അശക്തോഽഹം ഗുണാന്യക്തും മഹാദേവസ്യ ധീമതഃ। യോ ഹി സർവഗതോ ദേവോ ന ച സർവത്ര ദൃശ്യതേ॥ 13-45-3 (83101) ബ്രഹ്മവിഷ്ണുസുരേശാനാം സ്രഷ്ടാ ച പ്രഭുരേവ ച। ബ്രഹ്മാദയഃ പിശാചാന്താ യം ഹി ദേവാ ഉപാസതേ॥ 13-45-4 (83102) പ്രകൃതീനാം പരത്വേന പുരുഷസ്യ ച യഃ പരഃ। ചിന്ത്യതേ യോ യോഗവിദ്ഭിർഋഷിഭിസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ। അക്ഷരം പരമം ബ്രഹ്മ അസച്ച സദസച്ച യഃ॥ 13-45-5 (83103) പ്രകൃതിം പുരുഷം ചൈവ ക്ഷോഭയിത്വാ സ്വതേജസാ। ബ്രഹ്മാണമസൃജത്തസ്മാദ്ദേവദേവഃ പ്രജാപതിഃ॥ 13-45-6 (83104) കോ ഹി ശക്തോ ഗുണാന്വക്തം ദേവദേവസ്യ ധീമതഃ। ഗർഭജൻമജരായുക്തോ മർത്യോ മൃത്യുസമന്വിതഃ॥ 13-45-7 (83105) കോ ഹി ശക്തോ ഭവം ജ്ഞാതും മദ്വിധഃ പരമേശ്വരം। ക്രതേ നാരായണാത്പുത്ര ശങ്കചക്രഗദാധരാത്॥ 13-45-8 (83106) ഏഷ വിദ്വാൻഗുണശ്രേഷ്ഠോ വിഷ്ണുഃ പരമദുർജയഃ॥ ദിവ്യചക്ഷുർമഹാതേജാ വീക്ഷ്യതേ യോഗചക്ഷുഷാ॥ 13-45-9 (83107) രുദ്രഭക്ത്യാ തു കൃഷ്ണേന ജഗദ്വ്യാപ്തം മഹാത്മനാ। തം പ്രസാദ്യ തദാ ദേവം ബദര്യാം കില ഭാരത॥ 13-45-10 (83108) അർഥാത്പ്രിയതരത്വം ച സർവലോകേഷു വൈ തദാ। പ്രാപ്തവാനേവ രാജേന്ദ്ര സുവർണാക്ഷാൻമഹേശ്വരാത്॥ 13-45-11 (83109) പൂർണം വർഷസഹസ്രം തു തപ്തവാനേഷ മാധവഃ। പ്രസാദ്യ വരദം ദേവം ചരാചരഗുരും ശിവം॥ 13-45-12 (83110) യുഗേയുഗേ തു കൃഷ്ണേന തോഷിതോ വൈ മഹേശ്വരഃ। ഭക്ത്യാ പരമയാ ചൈവ പ്രീതശ്ചൈവ മഹാത്മനഃ॥ 13-45-13 (83111) ഐശ്വര്യം യാദൃസം തസ്യ ജഗദ്യോനേർമഹാത്മനഃ॥ തദയം ദൃഷ്ടവാൻസാക്ഷാത്പുത്രാർഥേ ഹരിരച്യുതഃ॥ 13-45-14 (83112) യസ്മാത്പരതരം ചൈവ നാന്യം പശ്യാമി ഭാരത। വ്യാഖ്യാതും ദേവദേവസ്യ ശക്തോ നാമാന്യശഷതഃ॥ 13-45-15 (83113) ഏഷ ശക്തോ മഹാബാഹുർവക്തും ഭഗവതോ ഗുണാൻ। വിഭൂതിം ചൈവ കാർത്സ്ന്യേന സത്യാം മാഹേശ്വരീം നൃപ॥ 13-45-16 (83114) വൈശംപായന ഉവാച। 13-45-17x (6859) 13-45-17 (83115) ഏവമുക്ത്വാ തദാ ഭീഷ്മോ വാസുദേവം മഹായശാഃ। ഭവമാഹാത്ംയസംയുക്തമിദമാഹ പിതാമഹഃ॥ 7-45-2 ശിവായ വിഷ്ണുരൂപായേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-45-3 തണ്ഡിനാ ബ്രഹ്മയോനിനേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-45-18 തേ ത്വയാ॥ 7-45-21 യജ്ഞവാഹാ ഇതി ഛന്ദസാമേവ വിശേഷണം। ഛന്ദാംസി വൈ ദേവേഭ്യോ ഹവ്യമൂഢ്വ്രേതി ബ്രാഹ്മണാത് തേഷാം യജ്ഞവാഹത്വസിദ്ധിഃ। സ്തോഭാഃ സാമപൂരണാന്യക്ഷരാണി ഹുംമാ ഇത്യാദീനി॥ 7-45-25 നരേന്ദ്രപുത്രീം ഋക്ഷരാജസ്യ ജാംബവതോ ദുഹിതരം॥ 7-45-26 അഭ്യനുജ്ഞായ സ്ഥിതം മാമിതി ശേഷഃ। അഥോചതുരിത്യർധഃ॥ 7-45-33 ഭസ്മരാശിഭിരിതി ഭസ്മച്ഛന്നൈരഗ്നിഭഇഃ॥ 7-45-40 സംപ്രക്ഷാലൈഃ മൈത്ര്യാദിഭിശ്ചിത്തശോധനം കുർവദ്ഭിഃ॥ 7-45-41 ഗോചാരിണോ ഗോവൻമുഖേനൈവ ചരന്തോ ഹസ്തവ്യാപാരശൂന്യാ ഇത്യർഥഃ। മരീചിപാശ്ചന്ദ്രരശ്മി പാനേനൈവ ജീവന്തഃ॥ 7-45-47 നിയമാഃ അംബുപാനാദയസ്തൈരേവാംപുഷൈഃ ക്ഷീരപൈരിത്യാദിനാമഭിഃ ഖ്യാതൈഃ। പ്രവിശന്നേവാപശ്യമുപമന്യുമിതി ശേഷഃ॥ 7-45-58 സമാനാം സവത്സരണാമർബുദം സമാർവുദം॥ 7-45-59 പ്രഹസ്യ മന്ദാരനാംനഃ॥ 7-45-60 ഭഗവതാ മഹാദേവേന॥ 7-45-61 ഉത്പാദിതം തസ്യൈവ ദൈത്യസ്യ ഹനനാർഥം॥ 7-45-63 ജീർണം ജീർണതൃണവദ്വ്യർഥമിത്യർഥഃ॥ 7-45-64 വരദത്തസ്യ സർവശസ്ത്രാവധ്യസ്ത്വം ഭവേതി ദത്തവരസ്യ॥ 7-45-77 സപ്തകപാലേന ത്ര്യംബകദൈവത്യേന ഹേതുനാ। ദേവൈഃ സപ്തകപാലേന രുദ്രമിഷ്ട്വാ ആപോ നിർമിതാ ഇത്യർഥഃ॥ 7-45-78 രുദ്രപ്രസാദാജ്ജനയാമാസതി ശേഷഃ॥ 7-45-81 മുസലേഷ്വയോഗ്രേഷു കാഷ്ഠകീലേഷു॥ 7-45-82 ചരുദ്രഃ ചരോർദ്രവഃ മണ്ഡ ഇതി യാവത്। ചരുശബ്ദപൂർവാദ്ദ്രവതേരന്യേഭ്യോപി ദൃശ്യത ഇതി ഡഃ। ഭർതാരംവിനാപി ചരുദ്രവപാനമാത്രേണ തവ പുത്രോ ഭവിഷ്യതീത്യർഥഃ॥ 7-45-96 ധൂംരശ്ചാപി മമാനുജ ഇതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-45-109 പാവനാനാം പവനാശിനാം। വനാശാനാം അബ്ഭക്ഷാണാം॥ 7-45-112 പ്രവദ്യ പ്രപന്നോ ഭവ॥ 7-45-118 ദുരാധാരഃ മനസി ധർതുമശക്യഃ 7-45-126 പ്രവാലാങ്കുരഭൂഷണേ വസന്തസ്തേന കാലോപ്യയമേവേത്യർഥഃ 7-45-139 ഭൂധരഃ ശേഷനാഗഃ॥ 7-45-146 സർവവാസകഃ സർവസ്യാച്ഛാദകഃ 7-45-161 അഭവം സന്ധിരാർഷഃ॥ 7-45-165 ഭാവാ മൈവ। ഭവാനി ഭൂയാസം॥ 7-45-168 അനാർജവം വക്രം। യുഗം കലിയുഗം॥ 7-45-174 അസാരം നാസ്തി സാരോ യസ്മാദന്യസ്തം॥ 7-45-177 ഈശേ ഈശസ്യ। ഭവനേ സത്തായാം। കോ ഹേതുഃ കാ യുക്തിഃ। ഈശസത്ത്വേ പ്രമാണം നാസ്തീത്യർഥഃ॥ 7-45-271 രഥന്തരജ്യേഷ്ഠേ സാമനീ॥ 7-45-278 ശുക്ലം കർമ ഹിംസാരഹിതോ ധ്യാനാദിധർമഃ॥ 7-45-283 മിശ്രിതായ മിശ്രിതമാലായ॥ 7-45-295 മുകുടേ മുകുടായ॥ 7-45-296 ത്രീണി നേത്രാണീവ നേത്രാണി ലോകയാത്രാനിർവാഹകാണ്യഗ്നിചന്ദ്രസൂര്യാഖ്യാനി നേത്രാണി യസ്യ തസ്യൈ ത്രിനേത്രനേത്രായ। ലോചനേ ലോചനായ॥ 7-45-298 സ്രഷ്ടാരായ ഔണാദികഃ സൃജേത്വാരൻ। സ്രഷ്ട്രേ ഇത്യർഥഃ॥ 7-45-304 മായായ മായാവിനേ॥ 7-45-325 കാമേഭ്യഃ കാമാൻ കാംയമാനാൻ അർഥാൻ॥ 7-45-333 ഷഡ്വിംശകമിതി ഖ്യാതമിതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-45-336 തം ത്വാം പ്രണംയ ശഇരസാ പ്രസാദ്യ പ്രാർഥയേ പ്രഭോ ഇതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-45-375 പരിവിഷ്ടം പരിവേഷവന്തം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 046
॥ ശ്രീഃ ॥
13.46. അധ്യായഃ 046
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പാർവതീപരമേശ്വരാഭ്യാം സ്യസ്മൈ വരപ്രദാനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
കൃഷ്ണ ഉവാച।
മൂർധ്നാ നിപത്യ നിയതസ്തേജഃസന്നിചയേ തതഃ।
പരമം ഹർഷമാഗത്യ ഭഗവന്തമഥാബ്രവം॥ 13-46-1 (83116)
ധർമേ ദൃഢത്വം യുധി ശത്രുഘാതം
യശസ്തഥാഽഗ്ര്യം പരമം ബലം ച
യോഗപ്രിയത്വം തവ സന്നികർഷം
വൃണേ സുതാനാം ച ശതം ശതാനി॥ 13-46-2 (83117)
ഏവമസ്ത്വിതി തദ്വാക്യം മയോക്തഃ പ്രാഹ ശങ്കരഃ॥ 13-46-3 (83118)
തതോ മാം ജഗതോ മാതാ ധാരിണീ സർവപാവനീ।
ഉവാചോമാ പ്രണിഹിതാ ശർവാണീ തപസാം നിധിഃ।
ദത്തോ ഭഗവതാ പുത്രഃ സാംബോ നാമ തവാനഘ॥ 13-46-4 (83119)
മത്തോപ്യഷ്ടൌ വരാനിഷ്ടാൻഗൃഹണ ത്വം ദദാമി തേ।
പ്രണംയ ശിരസാ സാ ച മയോക്താ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 13-46-5 (83120)
ദ്വിജേഷ്വകോപം പിതൃതഃ പ്രസാദം
ശതം സുതാനാം പരമം ച ഭോഗം।
കുലേ പ്രീതിം മാതൃതശ്ച പ്രസാദം-
ശമപ്രാപ്തിം പ്രവൃണേ ചാപി ദാക്ഷ്യം॥ 13-46-6 (83121)
ഉമോവാച। 13-46-7x (6860)
ഏവം ഭവിഷ്യത്യമരപ്രഭാവ
നാഹം മൃഷാ ജാതു വദേ കദാചിത്।
ഭാര്യാസഹസ്രാണി ച ഷോഡശൈവ
താസു പ്രിയത്വം ച തഥാഽക്ഷയം 13-46-7 (83122)
പ്രീതിം ചാഗ്ര്യാം ബാന്ധവാനാം സകാശാ-
ദ്ദദാമി തേഽഹം വപുഷഃ കാംയതാം ച।
ഭോക്ഷ്യന്തേ വൈ സപ്തതിം വൈ ശതാനി
ഗൃഹേ തുഭ്യമതിഥീനാം ച നിത്യം॥ 13-46-8 (83123)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-46-9x (6861)
ഏവം ദത്ത്വാ വരാന്ദേവോ മമ ദേവീ ച ഭാരത।
അന്തർഹിതഃ ക്ഷണേ തസ്മിൻസഗണോ ഭീമപൂർവജ॥ 13-46-9 (83124)
ഏതദത്യദ്ഭുതം പൂർവം ബ്രാഹ്മണായാതിതേജസേ।
ഉപമന്യവേ മയാ കൃത്സ്നം വ്യാഖ്യാതം പാർഥിവോത്തമ।
നമസ്കൃത്വാ തു സ പ്രാഹ ദേവദേവായ സുവ്രത॥ 13-46-10 (83125)
നാസ്തി ശർവസമോ ദേവോ നാസ്തി ശർവസമാ ഗതിഃ।
നാസ്തി ശർവസമോ ദാനേ നാസ്തി ശർവസമോ രണേ॥ ॥ 13-46-11 (83126)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 46 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 047
॥ ശ്രീഃ ॥
13.47. അധ്യായഃ 047
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഉപമന്യുനാ കൃഷ്ണംപ്രതി തണ്ഡികൃതമഹാദേവസ്തുത്യനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉപമന്യുരുവാച।
ഋഷിരാസീത്കൃതേ താത തണ്ഡിരിത്യേവ വിശ്രുതഃ।
ദശവർഷസഹസ്രാണി തേന ദേവഃ സമാധിനാ॥ 13-47-1 (83127)
ആരാധിതോഽഭൂദ്ഭക്തേന തസ്യോദർകം നിശാമയ।
സ ദൃഷ്ടവാൻമഹാദേവമസ്തൌഷീച്ച സ്തവൈർവിഭും॥ 13-47-2 (83128)
[ഇതി തണ്ഡിസ്തപോയോഗാത്പരമാത്മാനമവ്യയം।
ചിന്തയിത്വാ മഹാത്മാനമിദമാഹ സുവിസ്മിതഃ॥ 13-47-3 (83129)
യം പഠന്തി സദാ സാംഖ്യാശ്ചിന്തയന്തി ച യോഗിനഃ।
പരം പ്രധാനം പുരുഷമധിഷ്ഠാതാരമീശ്വരം। 13-47-4 (83130)
ഉത്പത്തൌ ച വിനാശേ ച കാരണം യം വിദുർബുധാഃ।
ദേവാസുരമുനീനാം ച പരം യസ്മാന്ന വിദ്യതേ॥ 13-47-5 (83131)
അജം തമഹമീശാനമനാദിനിധനം പ്രഭും।
അത്യന്തസുഖിനം ദേവമനഘം ശരണം വ്രജേ॥ 13-47-6 (83132)
ഏവം ബ്രുവന്നേവ തദാ ദദർശ തപസാന്നിധിം।
തമവ്യയമനൌപംയമചിന്ത്യം ശാശ്വതം ധ്രുവം॥ 13-47-7 (83133)
നിഷ്കലം സകലം ബ്രഹ്മ നിർഗുണം ഗുണഗോചരം।
യോഗിനാം പരമാനന്ദമക്ഷരം മോക്ഷസഞ്ജ്ഞിതം॥ 13-47-8 (83134)
മനോരിന്ദ്രാഗ്നിമരുതാം വിശ്വസ്യ ബ്രഹ്മണോ ഗതിം।
അഗ്രാഹ്യമചലം ശുദ്ധം ബുദ്ധിഗ്രാഹ്യം മനോമയം॥ 13-47-9 (83135)
ദുർവിജ്ഞേയമസംഖ്യേ ദുഷ്പ്രാപമകൃതാത്മഭിഃ।
യോനി വിശ്വസ്യ ജഗതസ്തമസഃ പരതഃ പരം॥ 13-47-10 (83136)
യഃ പ്രാണവന്തമാത്മാനം ജ്യോതിർജീവസ്ഥിതം മനഃ।
തം ദേവം ദർശനാകാങ്ക്ഷീ ബഹൂന്വർഷഗണാനൃഷിഃ।
തപസ്യുഗ്രേ സ്ഥിതോ ഭൂത്വാ ദൃഷ്ട്വാ തുഷ്ടാവ ചേശ്വരം॥] 13-47-11 (83137)
തണ്ഡിരുവാച। 13-47-12x (6862)
പവിത്രാണാം പവിത്രസ്ത്വം ഗതിർഗതിമതാംവര॥ 13-47-12 (83138)
അത്യുഗ്രം തേജസാം തേജസ്തപസാം പരമം തപഃ।
വിശ്വാവസുഹിരണ്യാക്ഷപുരുഹൂതനമസ്തൃത॥ 13-47-13 (83139)
ഭൂരികല്യാണദ വിഭോ പരം സത്യം നമോസ്തു തേ।
ജാതീമരണഭീരൂണാം യതീനാം യതതാം വിഭോ॥ 13-47-14 (83140)
നിർവാണദ സഹസ്രാംശോ നമസ്തേഽസ്തു സുഖാശ്രയ।
ബ്രഹ്മാ ശതക്രതുർവിഷ്ണുർവിശ്വേദേവാ മഹർഷയഃ॥ 13-47-15 (83141)
ന വിദുസ്ത്വാം തു തത്ത്വേന കുതോ വേത്സ്യാമഹേ വയം।
ത്വത്തഃ പ്രവർതതേ സർവം ത്വയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-47-16 (83142)
കാലാഖ്യഃ പുരുഷാഖ്യശ്ച ബ്രഹ്മാഖ്യശ്ച ത്വമേവ ഹി।
തനവസ്തേ സ്മൃതാസ്തിസ്രഃ പുരാണജ്ഞൈഃ സുരർഷിഭിഃ॥ 13-47-17 (83143)
അധിപൌരുഷമധ്യാത്മമധിഭൂതാധിദൈവതം।
അധിലോകാധിവിജ്ഞാനമധിയജ്ഞസ്ത്വമേവ ഹി॥ 13-47-18 (83144)
ത്വാം വിദിത്വാഽഽത്മദേവസ്ഥം ദുർവിദം ദൈവതൈരപി।
വിദ്വാംസോ യാന്തി നിർമുക്താഃ പരം ഭാവമനാമയം॥ 13-47-19 (83145)
അനിച്ഛതസ്തവ വിഭോ ജൻമമൃത്യുരനേകതഃ।
ദ്വാരം തു സ്വർഗമോക്ഷാണാമാക്ഷേപ്താ ത്വം ദദാസി ച॥ 13-47-20 (83146)
ത്വം വൈ സ്വർഗശ്ച മോക്ഷശ്ച കാമഃ ക്രോധസ്ത്വമേവ ച।
സത്വം രജസ്മമശ്ചൈവ അധശ്ചോർധ്വം ത്വമേവ ഹി॥ 13-47-21 (83147)
ബ്രഹ്മാ ഭവശ്ച വിഷ്ണുശ്ച സ്കന്ദേന്ദ്രൌ സവിതാ യമഃ।
വരുണേന്ദൂ മനുർധാതാ വിധാതാ ത്വം ധനേശ്വരഃ॥ 13-47-22 (83148)
ഭൂർവായുഃ സലിലാഗ്നിശ്ച ഖം വാഗ്ബുദ്ധിഃ സ്ഥിതിർമതിഃ।
കർമ സത്യാനൃതേ ചോഭേ ത്വമേവാസ്തി ച നാസ്തി ച॥ 13-47-23 (83149)
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥാശ്ച പ്രകൃതിഭ്യഃ പരം ധ്രുവം।
വിശ്വാവിശ്വപരോ ഭാവശ്ചിന്ത്യാചിന്ത്യസ്ത്വമേവ ഹി॥ 13-47-24 (83150)
യച്ചൈതത്പരമം ബ്രഹ്മ യച്ച തത്പരമം പദം।
യാ ഗതിഃ സാംഖ്യയോഗാനാം സ ഭവാന്നാത്ര സംശയഃ॥ 13-47-25 (83151)
നൂനമദ്യ കൃതാർഥാഃ സ്മ നൂനം പ്രാപ്താഃ സതാം ഗതിം।
യാം ഗതിം പ്രാർതയന്തീഹ ജ്ഞാനനിർമലബുദ്ധയഃ॥ 13-47-26 (83152)
അയോ മൂഢാഃ സ്മ സുചിരമിമം കാലമചേതസാ।
യന്ന വിദ്മഃ പരം ദേവം ശാശ്വതം യം വിദുർബുധാഃ॥ 13-47-27 (83153)
സേയമാസാദിതാ സാക്ഷാത്ത്വദ്ഭക്തിർജൻമഭിർമയാ।
ഭക്താനുഗ്രഹകൃദ്ദേവോ യം ജ്ഞാത്വാഽമൃതമശ്നുതേ॥ 13-47-28 (83154)
ദേവാസുരമുനീനാം തു യച്ച ഗുഹ്യം സനാതനം।
ഗുഹായാം നിഹിതം ബ്രഹ്മി ദുർവിജ്ഞേയം മുനേരപി॥ 13-47-29 (83155)
സ ഏഷ ഭഗവാന്ദേവഃ സർവകൃത്സർവതോമുഖഃ।
സർവാത്മാ സർവദർശീ ച സർവഗഃ സർവവേദിതാ॥ 13-47-30 (83156)
ദേഹകൃദ്ദേഹഭൃദ്ദേഹീ ദേഹഭുഗ്ദേഹിനാം ഗതിഃ।
പ്രാണകൃത്പ്രാണഭൃത്പ്രാണീ പ്രാണദഃ പ്രാണിനാം ഗതിഃ॥ 13-47-31 (83157)
അധ്യാത്മഗതിരിഷ്ടാനാം ധ്യായിനാമാത്മവേദിനാം।
അപുനർഭവകാമാനാം യാ ഗതിഃ സോഽയമീശ്വരഃ॥ 13-47-32 (83158)
അയം ച സർവഭൂതാനാം ശുഭാശുഭഗതിപ്രദഃ।
അയം ച ജൻമമരണേ വിദധ്യാത്സർവജന്തുഷു।
അയം സംസിദ്ധികാമാനാം യാ ഗതിഃ സോയമീസ്വരഃ। 13-47-33 (83159)
ഭൂരാദ്യാൻസർവഭുവനാനുത്പാദ്യ സദിവൌകസഃ।
ദധാതി ദേവസ്തനുഭിരഷ്ടാഭിര്യോ ബിഭർതി ച॥ 13-47-34 (83160)
അതഃ പ്രവർതതേ സർവമസ്മിൻസർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
അസ്മിംശ്ച പ്രലയം യാതി അയമേകഃ സനാതനഃ॥ 13-47-35 (83161)
അയം സ സത്യകാമാനാം സത്യലോകഃ പരം സതാം।
അപവർഗശ്ച മുക്താനാം കൈവല്യം ചാത്മവേദിനാം॥ 13-47-36 (83162)
അയം ബ്രഹ്മാദിഭിഃ സിദ്ധൈർഗുഹായാം ഗോപിതഃ പ്രുഭുഃ।
ദേവാസുരമനുഷ്യാണാമപ്രകാശോ ഭവേദിതി॥ 13-47-37 (83163)
തം ത്വാം ദേവാസുരനരാസ്തത്ത്വേന ന വിദുർഭവം।
മോഹിതാഃ ഖൽവനേനൈവ ഹൃദിസ്ഥേനാപ്രകാശിനാ 13-47-38 (83164)
യേ ചൈനം പ്രതിപദ്യന്തേ ഭക്തിയോഗേന ഭാവിതാഃ।
തേഷാമേവാത്മനാത്മാനം ദർശയത്യേഷ ഹൃച്ഛയഃ॥ 13-47-39 (83165)
യം ജ്ഞാത്വാ ന പുനർജൻമ മരണം ചാപി വിദ്യതേ।
യം വിദിത്വാ പരം വേദ്യം വേദിതവ്യം ന വിദ്യതേ॥ 13-47-40 (83166)
യം ലബ്ധ്വാ പരമം ലാഭം നാധികം മന്യതേ ബുധഃ।
യാം സൂക്ഷ്മാം പരമാം പ്രാപ്തിം ഗച്ഛന്നവ്യയമക്ഷയം॥ 13-47-41 (83167)
യം സാംഖ്യാ ഗുണതത്ത്വജ്ഞാഃ സാംഖ്യശാസ്ത്രവിശാരദാഃ।
സൂക്ഷ്മജ്ഞാനതരാഃ സൂക്ഷ്മം ജ്ഞാത്വാ മുച്യന്തി ബന്ധനൈഃ 13-47-42 (83168)
യം ച വേദവിദോ വേദ്യം വേദാന്തേ ച പ്രതിഷ്ഠിതം।
പ്രാണായാമപരാ നിത്യം യം വിശന്തി ജപന്തി ച॥ 13-47-43 (83169)
ഓങ്കാരരഥമാരുഹ്യ തേ വിശന്തി മഹേശ്വരം।
അയം സ ദേവയാനാനാമാദിത്യോ ദ്വാരമുച്യതേ॥ 13-47-44 (83170)
അയം ച പിതൃയാനാനാം ചന്ദ്രമാ ദ്വാരമുച്യതേ।
ഏഷ കാഷ്ഠാ ദിശശ്ചൈവ സംവത്സരയുഗാദി ച॥ 13-47-45 (83171)
ദിവ്യാദിവ്യഃ പരോ ലാഭ അയനേ ദക്ഷിണോത്തരേ।
ഏനം പ്രജാപതിഃ പൂർവമാരാധ്യ ബഹുഭിഃ സ്തവൈഃ॥ 13-47-46 (83172)
പ്രജാർഥം വരയാമാസ നീലലോഹിതസഞ്ജ്ഞിതം।
ക്രഗ്ഭിര്യമനുശാസന്തി തത്ത്വേ കർമണി ബഹ്വൃചാഃ॥ 13-47-47 (83173)
യജുർഭിര്യത്ത്രിധാ വേദ്യം ജുഹ്വത്യധ്വര്യവോഽധ്വരേ।
സാമഭിര്യം ച ഗായന്തി സാമഗാഃ ശുദ്ധബുദ്ധയഃ॥ 13-47-48 (83174)
ഋതം സത്യം പരം ബ്രഹ്മ സ്തുവന്ത്യാഥർവണാ ദ്വിജാഃ।
യജ്ഞസ്യ പരമാ യോനിഃ പരിശ്ചായം പരഃ സ്മൃതഃ॥ 13-47-49 (83175)
രാത്ര്യഹഃ ശ്രോത്രനയനഃ പക്ഷമാസശിരോഭുജഃ।
ഋതുവീര്യസ്തപോധൈര്യോ ഹ്യബ്ദഗുഹ്യോരുപാദവാൻ॥ 13-47-50 (83176)
മൃത്യുര്യമോ ഹുതാശശ്ച കാലഃ സംഹാരവേഗവാൻ।
കാലസ്യ പരമാ യോനിഃ കാലശ്ചായം സനാതനഃ॥ 13-47-51 (83177)
ചന്ദ്രാദിത്യൌ സനക്ഷത്രൌ ഗ്രഹാശ്ച സഹ വായുനാ।
ധ്രുവഃ സപ്തർഷയശ്ചൈവ ഭുവനാഃ സപ്ത ഏവ ച॥ 13-47-52 (83178)
പ്രധാനം മഹദവ്യക്തം വിശേഷാന്തം സവൈകൃതം।
ബ്രഹ്മാദിസ്തംബപര്യന്തം ഭൂതാദി സദസച്ച യത്॥ 13-47-53 (83179)
അഷ്ടൌ പ്രകൃതയശ്ചൈവ പ്രകൃതിഭ്യശ്ച യഃ പരഃ।
അസ്യ ദേവസ്യ യദ്ഭാഗം കൃത്സ്നം സംപരിവർതതേ॥ 13-47-54 (83180)
ഏതത്പരമമാനന്ദം യത്തച്ഛാശ്വതമേവ ച।
ഏഷാ ഗതിർവിരക്താനാമേഷ ഭാവഃ പരഃ സതാം॥ 13-47-55 (83181)
ഏതത്പദമനുദ്വിഗ്നമേതദ്ബ്രഹ്മ സനാതനം।
ശാസ്ത്രവേദാംഗവിദുഷാമേതദ്ധ്യാനം പരം പദം॥ 13-47-56 (83182)
ഇയം സാ പരമാ കാഷ്ഠാ ഇയം സാ പരമാ കലാ।
ഇയം സാ പരമാ സിദ്ധിരിയം സാ പരമാ ഗതിഃ॥ 13-47-57 (83183)
ഇയം സാ പരമാ ശാന്തിരിയം സാ നിർവൃതിഃ പരാ।
യം പ്രാപ്യ കൃതകൃത്യാഃ സ്മ ഇത്യമന്യന്ത യോഗിനഃ॥ 13-47-58 (83184)
ഇയം തുഷ്ടിരിയം സിദ്ധിരിയം ശ്രുതിരിയം സ്മൃതിഃ।
അധ്യാത്മഗതിരിഷ്ടാനാം വിദുഷാം പ്രാപ്തിരവ്യയാ॥ 13-47-59 (83185)
യജതാം കാമയാനാനാം മഖൈർവിപുലദക്ഷിണൈഃ।
യാ ഗതിര്യജ്ഞശീലാനാം സാ ഗതിസ്ത്വം ന സംശയഃ॥ 13-47-60 (83186)
സംയഗ്യോഗജപൈഃ ശാന്തിർനിയമൈർദേഹതാപനൈഃ।
തപ്യതാം യാ ഗതിർദേവ പരമാ സാ ഗതിർഭവാൻ॥ 13-47-61 (83187)
കർമന്യാസകൃതാനാം ച വിരക്താനാം തതസ്തതഃ।
യാ ഗതിർബ്രഹ്മിസദനേ സാ ഗതിസ്ത്വം സനാതന॥ 13-47-62 (83188)
അപുനർഭവകാമാനാം വൈരാഗ്യേ വർതതാം ച യാ।
പ്രകൃതീനാം ലയാനാം ച സാ ഗതിസ്ത്വം സനാതന॥ 13-47-63 (83189)
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനയുക്താനാം നിരുപാഖ്യാ നിരഞ്ജനാ।
കൈവല്യാ യാ ഗതിർദേവ പരമാ സാ ഗതിർഭവാൻ॥ 13-47-64 (83190)
വേദശാസ്ത്രപുരാണോക്താഃ പഞ്ച താ ഗതയഃ സ്മൃതാഃ।
ത്വത്പ്രസാദാദ്ധി ലഭ്യന്തേ ന ലഭ്യന്തേഽന്യഥാ വിഭോ॥ 13-47-65 (83191)
ഇതി തണ്ഡിസ്തപോരാശിസ്തുഷ്ടാവേസാനമാത്മനാ।
ജഗൌ ച പരമം ബ്രഹ്മ യത്പുരാ ലോകകൃജ്ജഗൌ॥ 13-47-66 (83192)
ഉപമന്യുരുവാച। 13-47-67x (6863)
ഏവം സ്തുതോ മഹാദേവസ്തണ്ഡിനാ ബ്രഹ്മവാദിനാ।
ഉവാച ഭഗവാന്ദേവ ഉമയാ സഹിതഃ പ്രഭുഃ॥ 13-47-67 (83193)
ബ്രഹ്മാ ശതക്രതുർവിഷ്ണുർവിശ്വേദേവാ മഹർഷയഃ।
ന വിദുസ്ത്വാമിതി തതസ്തുഷ്ടഃ പ്രോവാച തം ശിവഃ॥ 13-47-68 (83194)
അക്ഷയശ്ചാവ്യയശ്ചൈവ ഭവിതാ ദുഃഖവർജിതഃ।
യശസ്വീ തേജസാ യുക്തോ ദിവ്യജ്ഞാനസമന്വിതഃ॥ 13-47-69 (83195)
ഋഷീണാമഭിഗംയശ്ച സൂത്രകർതാ സുതസ്തവ।
മത്പ്രസാദാദ്ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ॥ 13-47-70 (83196)
കം വാ കാമം ദദാംയദ്യ ബ്രൂഹി യദ്വത്സ കാങ്ക്ഷസേ।
പ്രാഞ്ജലിഃ സ ഉവാചേദം ത്വയി ഭക്തിർദൃഢാഽസ്തു മേ॥ 13-47-71 (83197)
ഉപമന്യുരുവാച। 13-47-72x (6864)
ഏതാന്ദത്ത്വാ വരാന്ദേവോ വന്ദ്യമാനഃ സുരർഷിഭിഃ।
സ്തൂയമാനശ്ച വിബുധൈസ്തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-47-72 (83198)
അന്തർഹിതേ ഭഗവതി സാനുഗേ യാദവേശ്വര।
ഋഷിരാശ്രമമാഗംയ മമൈതത്പ്രോക്തവാനിഹ॥ 13-47-73 (83199)
യാനി ച പ്രഥിതാന്യാദൌ തണ്ഡിരാഖ്യാതവാൻമമ
മാനാനി മാനവശ്രേഷ്ഠ താനി ത്വം ശൃണു സിദ്ധയേ॥ 13-47-74 (83200)
ദശ നാമസഹസ്രാണി ദേവേഷ്വാഹ പിതാമഹഃ।
സർവസ്യ ശാസ്ത്രേഷു തഥാ ദശ നാമശതാനി ച॥ 13-47-75 (83201)
ഗുഹ്യാനീമാനി നാമാനി തണ്ഡിർഭഗവതോഽച്യുത।
ദേവപ്രസാദാദ്ദേവേശഃ പുരാ പ്രാഹ മഹാത്മനേ॥ ॥ 13-47-76 (83202)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 47 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-47-2 ഉദർകം ഫലോദയം॥ 7-47-27 അചേതസാ അജ്ഞാനേന ॥ 7-47-42 സൂക്ഷ്മം ലിംഗം ജ്ഞാനേന തരന്ത്യതികംയ ഗച്ഛന്തി തേ സൂക്ഷ്മജ്ഞാനതരാഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 048
॥ ശ്രീഃ ॥
13.48. അധ്യായഃ 048
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യുപമന്യുനാ സ്വാത്മാനം പ്രത്യുക്തശിവസഹസ്രനാമാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച।
തതഃ സ പ്രയതോ ഭൂത്വാ മമ താത യുധിഷ്ഠിര।
പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രാഹ വിപ്രർഷിർനാമസംഗ്രഹമാദിതഃ॥ 13-48-1 (83203)
ഉപമന്യുരുവാച। 13-48-2x (6865)
ബ്രഹ്മപ്രോക്തൈർഋഷിപ്രോക്തൈർവേദവേദാംഗസംഭവൈ।
സർവലോകേഷു വിഖ്യാതം സ്തുത്യം സ്തോഷ്യാമി നാമഭിഃ॥ 13-48-2 (83204)
മഹദ്ഭിർവിഹിതൈഃ സത്യൈഃ സിദ്ധൈഃ സർവാർഥസാധകൈഃ।
ഋഷിണാ തണ്ഡിനാ ഭക്ത്യാ കൃതൈർവേദകൃതാത്മനാ॥ 13-48-3 (83205)
യഥോക്തൈഃ സാധുഭിഃ ഖ്യാതൈർമുനിഭിസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ।
പ്രവരം പ്രഥമം സ്വർഗ്യം സർവഭൂതഹിതം ശുഭം॥ 13-48-4 (83206)
ശ്രുതേഃ സർവത്ര ജഗതി ബ്രഹ്മലോകാവതാരിതൈഃ।
സത്യൈസ്തത്പരമം ബ്രഹ്മി ബ്രഹ്മപ്രോക്തം സനാതനം।
വക്ഷ്യേ യദുകുലശ്രേഷ്ഠ ശൃണുഷ്വാവഹിതോ മമ॥ 13-48-5 (83207)
വരയൈനം ഭവം ദേവം ഭക്തസ്ത്വം പരമേശ്വരം।
തേന തേ ശ്രാവയിഷ്യാമി യത്തദ്ബ്രഹ്മ സനാതനം॥ 13-48-6 (83208)
ന ശക്യം വിസ്തരാത്കൃത്സ്നം വക്തും സർവസ്യ കേനചിത്।
യുക്തേനാപി വിഭൂതീനാമപി വർഷശതൈരപി॥ 13-48-7 (83209)
യസ്യാദിർമധ്യമന്തം ച സുരൈരപി ന ഗംയതേ।
കസ്തസ്യ ശക്നുയാദ്വക്തം ഗുണാൻകാർത്സ്ന്യേന മാധവ॥ 13-48-8 (83210)
കിന്തു ദേവസ്യ മഹതഃ സങ്ക്ഷിപ്താർഥപദാക്ഷരം।
ശക്തിതശ്ചരിതം വക്ഷ്യേ പ്രസാദാത്തസ്യ ധീമതഃ॥ 13-48-9 (83211)
അപ്രാപ്യ തു തതോഽനുജ്ഞാം ന ശക്യഃ സ്തോതുമീശ്വരഃ।
യദാ തേനാഭ്യനുജ്ഞാതഃ സ്തുതോ വൈ സ തദാ മയാ॥ 13-48-10 (83212)
അനാദിനിധനസ്യാഹം ജഗദ്യോനേർമഹാത്മനഃ।
നാംനാം കഞ്ചിത്സമുദ്ദേശം വക്ഷ്യാംയവ്യക്തയോനിനഃ॥ 13-48-11 (83213)
വരദസ്യ വരേണ്യസ്യ വിശ്വരൂപസ്യ ധീമതഃ।
ശൃണു നാംനാം ചയം കൃഷ്ണ യദുക്തം പദ്മയോനിനാ॥ 13-48-12 (83214)
ദശ നാമസഹസ്രാണി യാന്യാഹ പ്രപിതാമഹഃ।
താനി നിർമഥ്യ മനസാ ദധ്നോ ഘൃതമിവോദ്ധൃതം॥ 13-48-13 (83215)
ഗിരേഃ സാരം യഥാ ഹേമ പുഷ്പസാരം യഥാ മധു।
ഘൃതാത്സാരം യഥാ മണ്ഡസ്തഥൈതത്സാരമുദ്ധൃതം। 13-48-14 (83216)
സർവപാപാപഹമിദം ചതുർവേദസമന്വിതം।
പ്രയത്നേനാധിഗന്തവ്യം ധാര്യം ച പ്രയതാത്മനാ॥ 13-48-15 (83217)
മാംഗല്യം പൌഷ്ടികം ചൈവ രക്ഷോഘ്നം പാവനം മഹത്॥ 13-48-16 (83218)
ഇദം ഭക്തായ ദാതവ്യം ശ്രദ്ദഘാനാസ്തികായ ച।
നാശ്രദ്ദധാനരൂപായ നാസ്തികായാജിതാത്മനേ॥ 13-48-17 (83219)
യശ്ചാഭ്യസൂയതേ ദേവം കാരണാത്മാനമീശ്വരം।
സ കൃഷ്ണ നരകം യാതി സഹപൂർവൈഃ സഹാത്മജൈഃ॥ 13-48-18 (83220)
ഇദം ധ്യാനമിദം യോഗമിദം ധ്യേയമനുത്തമമം।
ഇദം ജപ്യമിദം ജ്ഞാനം രഹസ്യമിദമുത്തം॥ 13-48-19 (83221)
യം ജ്ഞാത്വാ അന്തകാലേഽപി ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം।
പവിത്രം മംഗലം മേധ്യം കല്യാണമിദമുത്തമം॥ 13-48-20 (83222)
ഇദം ബ്രഹ്മാ പുരാ കൃത്വാ സർവലോകപിതാമഹഃ।
സർവസ്തവാനാം രാജത്വേ ദിവ്യാനാം സമകൽപയത്॥ 13-48-21 (83223)
തദാപ്രഭൃതി ചൈവായമീശ്വരസ്യ മഹാത്മനഃ।
സ്തവരാജ ഇതി ഖ്യാതോ ജഗത്യമരപൂജിതഃ॥ 13-48-22 (83224)
ബ്രഹ്മലോകാദയം സ്വർഗേ സ്തവരാജോഽവതാരിതഃ।
യതസ്തണ്ഡിഃ പുരാ പ്രാപ തേന തണ്ഡികൃതോഽഭവത്॥ 13-48-23 (83225)
സ്വർഗാച്ചൈവാത്ര ഭൂർലോകം തണ്ഡിനാ ഹ്യവതാരിതഃ।
സർവമംഗലമാംഗല്യം സർവപാപപ്രണാശനം॥ 13-48-24 (83226)
നിഗദിഷ്യേ മഹാബാഹോ സ്തവാനാമുത്തമം സ്തവം।
ബ്രഹ്മണാമപി യദ്ബ്രഹ്മ പരാണാമപി യത്പരം॥ 13-48-25 (83227)
തേജസാമപി യത്തേജസ്തപസാമപി യത്തപഃ।
ശാന്തീനാമപി യാ ശാന്തിർദ്യുതീനാമപി യാ ദ്യുതിഃ॥ 13-48-26 (83228)
ദാന്താനാമപി യോ ദാന്തോ ധീമതാമപി യാ ച ധീഃ।
ദേവാനാമപി യോ ദേവ ഋഷീണാമപി യസ്ത്വൃഷിഃ॥ 13-48-27 (83229)
യജ്ഞാനാമപി യോ യജ്ഞഃ ശിവാനാമപി യഃ ശിവഃ।
രുദ്രാണാമപി യോ രുദ്രഃ പ്രഭാ പ്രഭവതാമപി॥ 13-48-28 (83230)
യോഗിനാമപി യോ യോഗീ കാരണാനാം ച കാരണം।
യതോ ലോകാഃ സംഭവന്തി നഭവന്തി യതഃ പുനഃ॥ 13-48-29 (83231)
സർവഭൂതാത്മഭൂതസ്യ ഹരസ്യാമിതതേജസഃ।
അഷ്ടോത്തരസഹസ്രം തു നാംനാം ശർവസ്യ മേ ശൃണു।
യച്ഛ്രുത്വാ മനുജവ്യാഘ്ര സർവാൻകാമാനവാപ്സ്യസി॥ 13-48-30 (83232)
സ്ഥിരഃ സ്ഥാണുഃ പ്രഭുർഭാനുഃ, പ്രവരോ വരദോ വരഃ।
സർവാത്മാ സർവവിഖ്യാതഃ സർവഃ സർവകരോ ഭവഃ॥ 13-48-31 (83233)
ജടീ ചർമീം ശിഖീ ഖംഗീ സർവാംഗഃ സർവഭാവനഃ।
ഹരശ്ച ഹരിണാക്ഷശ്ച സർവഭൂതഹരഃ പ്രഭുഃ॥ 13-48-32 (83234)
പ്രവൃത്തിശ്ച നിവൃത്തിശ്ച നിയതഃ ശാശ്വതോ ധ്രുവഃ।
ശ്മശാനവാസീ ഭഗവാൻഖചരോ ഗോചരോഽർദനഃ॥ 13-48-33 (83235)
അഭിവാദ്യോ മഹാകർമാ തപസ്വീ ഭൂതഭാവനഃ।
ഉൻമത്തവേഷപ്രച്ഛന്നഃ സർവലോകപ്രജാപതിഃ॥ 13-48-34 (83236)
മഹാരൂപോ മഹാകായോ വൃഷരൂപോ മഹായശാഃ।
മഹാത്മാ സർവഭൂതാത്മാ വിശ്വരൂപോ മഹാഹനുഃ॥ 13-48-35 (83237)
ലോകപാലോഽന്തർഹിതാത്മാ പ്രസാദോ ഹയഗർദഭിഃ।
പവിത്രം ച മഹാംശ്ചൈവ നിയമോ നിയമാശ്രിതഃ॥ 13-48-36 (83238)
സർവകർമാ സ്വയംഭൂത ആദിരാദികരോ നിധിഃ।
സഹസ്രാക്ഷോ വിശാലാക്ഷഃ സോമോ നക്ഷത്രസാധകഃ॥ 13-48-37 (83239)
ചന്ദ്രഃ സൂര്യഃ ശനിഃ കേതുർഗ്രഹോ ഗ്രഹപതിർവരഃ।
അത്രിരത്ര്യാ നമസ്കർതാ മൃഗബാണാർപണോഽനഘഃ॥ 13-48-38 (83240)
മഹാതപാ ഘോരതപാ അദീനോ ദീനസാധകഃ।
സംവത്സരകരോ മന്ത്രഃ പ്രമാണം പരമം തപഃ॥ 13-48-39 (83241)
യോഗീ യോജ്യോ മഹാബീജോ മഹാരേതാ മഹാബലഃ।
സുവർണരേതാഃ സർവജ്ഞഃ സുബീജോ ബീജവാഹനഃ॥ 13-48-40 (83242)
ദശബാഹുസ്ത്വനിമിഷോ നീലകണ്ഠ ഉമാപതിഃ।
വിശ്വരൂപഃ സ്വയം ശ്രേഷ്ഠോ ബലവീരോ ബലോ ഗണഃ॥ 13-48-41 (83243)
ഗണകർതാ ഗണപതിർദിഗ്വാസാഃ കാമ ഏവ ച।
മന്ത്രവിത്പരമോ മന്ത്രഃ സർവഭാവകരോ ഹരഃ॥ 13-48-42 (83244)
കമണ്ഡലുധരോ ധന്വീ ബാണഹസ്തഃ കപാലവാൻ।
അശനീ ശതഘ്നീ ഖംഗീ പട്ടിശീ ചായുധീ മഹാൻ॥ 13-48-43 (83245)
സ്രുവഹസ്തഃ സുരൂപശ്ച തേജസ്തേജസ്കരോ നിധിഃ।
ഉഷ്ണീഷീ ച സുവക്ത്രശ്ച ഉദഗ്രോ വിനതസ്തഥാ॥ 13-48-44 (83246)
ദീർഘശ്ച ഹരികേശശ്ച സുതീർഥഃ കുഷ്ണ ഏവ ച।
ശൃഗാലരൂപഃ സിദ്ധാർഥോ മുണ്ഡഃ സർവശുഭങ്കരഃ॥ 13-48-45 (83247)
അജശ്ച ബഹുരൂപശ്ച ഗന്ധധാരീ കപർദ്യപി।
ഊർധ്വരേതാ ഊർധ്വലിംഗ ഊർധ്വശായീ നഭഃസ്ഥലഃ॥ 13-48-46 (83248)
ത്രിജടീ ചീരവാസാശ്ച രുദ്രഃ സേനാപതിർവിഭുഃ।
അഹശ്ചരോ നക്തഞ്ചരസ്തിഗ്മമന്യുഃ സുവർചസഃ॥ 13-48-47 (83249)
ഗജഹാ ദൈത്യഹാ കാലോ ലോകധാതാ ഗുണാകരഃ।
സിംഹശാർദൂലരൂപശ്ചി ആർദ്രചർമാംബരാവൃതഃ॥ 13-48-48 (83250)
കാലയോഗീ മഹാനാദഃ സർവകാമശ്ചതുഷ്പഥഃ।
നിശാചരഃ പ്രേതചാരീ ഭൂതചാരീ മഹേശ്വരഃ॥ 13-48-49 (83251)
ബഹുഭൂതോ ബഹുധരഃ സ്വർഭിനുരമിതോ ഗതിഃ।
നൃത്യപ്രിയോ നിത്യനർതോ നർതകഃ സർവലാലസഃ॥ 13-48-50 (83252)
ഘോരോ മഹാതപാഃ പാശോ നിത്യോ ഗിരിരുഹോ നഭഃ।
സഹസ്രഹസ്തോ വിജയോ വ്യവസായോ ഹ്യതന്ദ്രിതഃ॥ 13-48-51 (83253)
അധർഷണോ ധർഷണാത്മാ യജ്ഞഹാ കാമനാശകഃ।
ദക്ഷയാഗാപഹാരീ ച സുസഹോ മധ്യമസ്തഥാ॥ 13-48-52 (83254)
തേജോപഹാരീ ബലഹാ മുദിതോഽർഥോഽജിതോ വരഃ।
ഗംഭീരഘോഷോ ഗംഭീരോ ഗംഭീരബലവാഹനഃ॥ 13-48-53 (83255)
ന്യഗ്രോധരൂപോ ന്യഗ്രോധോ വൃക്ഷകർണസ്ഥിതിർവിഭുഃ।
സുതീക്ഷ്ണദശനശ്ചൈവ മഹാകായോ മഹാനനഃ॥ 13-48-54 (83256)
വിഷ്വക്സേനോ ഹരിര്യജ്ഞഃ സംയുഗാപീഡവാഹനഃ।
തീക്ഷ്ണതാപശ്ച ഹര്യശ്വഃ സഹായഃ കർമകാലവിത്॥ 13-48-55 (83257)
വിഷ്ണുപ്രസാദിതോ യജ്ഞഃ സമുദ്രോ വഡവാമുഖഃ।
ഹുതാശനസഹായശ്ച പ്രശാന്താത്മാ ഹുതാശനഃ॥ 13-48-56 (83258)
ഉഗ്രതേജാ മഹാതേജാ ജന്യോ വിജയകാലവിത്।
ജ്യോതിഷാമയനം സിദ്ധിഃ സർവവിഗ്രഹ ഏവ ച॥ 13-48-57 (83259)
ശിംഖീ മുണ്ഡീ ജടീ ജ്വാലീ മൂർതിജോ മൂർധഗോ ബലീ।
വേണവീ പണവീ താലീ ഖലീ കാലകടങ്കടഃ॥ 13-48-58 (83260)
നക്ഷത്രവിഗ്രഹമതിർഗുണബുദ്ധിർലയോ ഗമഃ।
പ്രജാപതിർവിശ്വബാഹുർവിഭാഗഃ സർവഗോമുഖഃ॥ 13-48-59 (83261)
വിമോചനഃ സുസരണോ ഹിരണ്യകവചോദ്ഭവഃ॥
മേഢ്രജോ ബലചാരീ ച മഹീചാരീ സ്രുതസ്തഥാ॥ 13-48-60 (83262)
സർവതൂര്യനിനാദീ ച സർവാതോദ്യപരിഗ്രഹഃ।
വ്യാലരൂപോ ഗുഹാവാസീ ഗുഹോ മാലീ തരംഗവിത്॥ 13-48-61 (83263)
ത്രിദശസ്ത്രികാലധൃക്കർമസർവബന്ധവിമോചനഃ।
ബന്ധനസ്ത്വസുരേന്ദ്രാണാം യുധി ശത്രുവിനാശനഃ॥ 13-48-62 (83264)
സാംഖ്യപ്രസാദോ ദുർവാസാഃ സർവസാധുനിഷേവിതഃ।
പ്രസ്കന്ദനോ വിഭാഗജ്ഞോ അതുല്യോ യജ്ഞഭാഗവിത്॥ 13-48-63 (83265)
സർവവാസഃ സർവചാരീ ദുർവാസാ വാസവോഽമരഃ।
ഹൈമോ ഹേമകരോ യജ്ഞഃ സർവന്ധാരീ ധരോത്തമഃ॥ 13-48-64 (83266)
ലോഹിതാക്ഷോ മഹാക്ഷശ്ച വിജയാക്ഷോ വിശാരദഃ।
സംഗ്രഹോ നിഗ്രഹഃ കർതാ സർപചീരനിവാസനഃ॥ 13-48-65 (83267)
മുഖ്യോഽമുഖ്യശ്ച ദേഹശ്ച കാഹലിഃ സർവകാമദഃ।
സർവകാസപ്രസാദശ്ച സുബലോ ബലരൂപധൃത്॥ 13-48-66 (83268)
സർവകാമവരശ്ചൈവ സർവദഃ സർവതോമുഖഃ।
ആകാശനിർവിരൂപശ്ച നിപാതീ ഹ്യവശഃ ഖഗഃ॥ 13-48-67 (83269)
രൌദ്രരൂപോംഽശുരാദിത്യോ ബഹുരശ്മിഃ സുവർചസീ।
വസുവേഗോ മഹാവേഗോ മനോവേഗോ നിശാചരഃ॥ 13-48-68 (83270)
സർവവാസീ ശ്രിയാവാസീ ഉപദേശകരോഽകരഃ।
മുനിരാത്മനിരാലോകഃ സംഭഗ്നശ്ച സഹസ്രദഃ॥ 13-48-69 (83271)
പക്ഷീ ച പക്ഷരൂപശ്ച അതിദീപ്തോ വിശാംപതിഃ।
ഉൻമാദോ മദനഃ കാമോ ഹ്യശ്വത്ഥോഽർഥകരോ യശഃ॥ 13-48-70 (83272)
വാമദേവശ്ച വാമശ്ച പ്രാഗ്ദക്ഷിണശ്ച വാമനഃ।
സിദ്ധയോഗീ മഹർഷിശ്ച സിദ്ധാർഥഃ സിദ്ധസാധകഃ॥ 13-48-71 (83273)
ഭിക്ഷുശ്ച ഭിക്ഷുരൂപശ്ച വിപണോ മൃദുരവ്യയഃ।
മഹാസേനോ വിശാഖശ്ച ഷഷ്ടിഭാഗോ ഗവാംപതിഃ॥ 13-48-72 (83274)
വജ്രഹസ്തശ്ച വിഷ്കംഭീ ചമൂസ്തംഭന ഏവ ച।
വൃത്താവൃത്തകരസ്താലോ മധുർമധുകലോചനഃ॥ 13-48-73 (83275)
വാചസ്പത്യോ വാജസനോ നിത്യമാശ്രമപൂജിതഃ।
ബ്രഹ്മചാരീ ലോകചാരീ സർവചാരീ വിചാരവിത്॥ 13-48-74 (83276)
ഈശാന ഈശ്വരഃ കാലോ നിശാചാരീ പിനാകവാൻ।
നിമിത്തസ്ഥോ നിമിത്തം ച നന്ദിർനന്ദികരോ ഹരിഃ॥ 13-48-75 (83277)
നന്ദീശ്വരശ്ച നന്ദീ ച നന്ദനോ നന്ദിവർധനഃ।
ഭഗഹാരീ നിഹന്താ ച കാലോ ബ്രഹ്മാ പിതാമഹഃ॥ 13-48-76 (83278)
ചതുർമുഖോ മഹാലിംഗശ്ചാരുലിംഗസ്തഥൈവ ച।
ലിംഗാധ്യക്ഷഃ സുരാധ്യക്ഷോ യോഗാധ്യക്ഷോ യുഗാവഹഃ॥ 13-48-77 (83279)
ബീജാധ്യക്ഷോ ബീജകർതാ അവ്യാത്മാഽനുഗതോ ബലഃ।
ഇതിഹാസഃ സകൽപശ്ച ഗൌതമോഽഥ നിശാകരഃ॥ 13-48-78 (83280)
ദംഭോ ഹ്യദംഭോ വൈദംഭോ വശ്യോ വശകരഃ കലിഃ।
ലോകകർതാ പശുപതിർമഹാകർതാ ഹ്യനൌഷധഃ॥ 13-48-79 (83281)
അക്ഷരം പരമം ബ്രഹ്മി ബലവച്ഛക്ര ഏവ ച।
നീതിർഹ്യനീതിഃ ശുദ്ധാത്മാ ശുദ്ധോ മാന്യോ ഗതാഗതഃ॥ 13-48-80 (83282)
ബഹുപ്രസാദഃ സുസ്വപ്നോ ദർപണോഽഥ ത്വഭിത്രജിത്।
വേദകാരോ മന്ത്രകാരോ വിദ്വാൻസമരമർദനഃ॥ 13-48-81 (83283)
മഹാമേഘനിവാസീ ച മഹാഘോരോ വശീകരഃ।
അഗ്നിജ്വാലോ മഹാജ്വാലോ അതിധൂംരോ ഹുതോ ഹിവഃ॥ 13-48-82 (83284)
വൃഷണഃ ശങ്കരോ നിത്യം വർചസ്വീ ധൂമകേതനഃ।
നീലസ്തഥാംഗലുബ്ധശ്ച ശോഭനോ നിരവഗ്രഹഃ॥ 13-48-83 (83285)
സ്വസ്തിദഃ സ്വസ്തിഭാവശ്ച ഭാഗീ ഭാഗകരോ ലഘുഃ।
ഉത്സംഗശ്ച മഹാംഗശ്ചി മഹാഗർഭപരായണഃ॥ 13-48-84 (83286)
കൃഷ്ണവർണഃ സുവർണശ്ച ഇന്ദ്രിയം സർവദേഹിനാം।
മഹാപാദോ മഹാഹസ്തോ മഹാകായോ മഹായശാഃ॥ 13-48-85 (83287)
മഹാമൂർധാ മഹാഭാത്രോ മഹാനേത്രോ നിശാലയഃ।
മഹാന്തകോ മഹാകർണോ മഹോഷ്ഠശ്ചി മഹാഹനുഃ॥ 13-48-86 (83288)
മഹാനാസോ മഹാകംബുർമഹാഗ്രീവഃ ശ്മശാനഭാക്।
മഹാവക്ഷാ മഹോരസ്കോ ഹ്യന്തരാത്മാ മൃഗാലയഃ॥ 13-48-87 (83289)
ലംബനോ ലംബിതോഷ്ഠശ്ച മഹാമായഃ പയോനിധിഃ।
മഹാദന്തോ മഹാദംഷ്ട്രോ മഹാജിഹ്വോ മഹാമുഖഃ॥ 13-48-88 (83290)
മഹാനഖോ മഹാരോമാ മഹാകേശോ മഹാജടഃ।
പ്രസന്നശ്ച പ്രസാദശ്ച പ്രത്യയോ ഗിരിസാധനഃ॥ 13-48-89 (83291)
സ്നേഹനോഽസ്നേഹനശ്ചൈവ അജിതശ്ച മഹാമുനിഃ।
വൃക്ഷാകാരോ വൃക്ഷകേതുരനലോ വായുവാഹനഃ॥ 13-48-90 (83292)
ഗണ്ഡലീ മേരുധാമാ ച ദേവാധിപതിരേവ ച।
അഥർവശീർഷഃ സാമാസ്യ ഋക്സഹസ്രാമിതേക്ഷണഃ॥ 13-48-91 (83293)
യജുഃപാദഭുജോ ഗുഹ്യഃ പ്രകാശോ ജംഗമസ്തഥാ।
അമോഘാർഥഃ പ്രസാദശ്ച അഭിഗംയഃ സുദർശനഃ॥ 13-48-92 (83294)
ഉപകാരഃ പ്രിയഃ സർവഃ കനകഃ കാഞ്ചനച്ഛവിഃ।
നാഭിർനന്ദികരോ ഭാവഃ പുഷ്കരസ്ഥപതിഃ സ്ഥിരഃ॥ 13-48-93 (83295)
ദ്വാദശസ്ത്രാസനശ്ചാദ്യോ യജ്ഞോ യജ്ഞസമാഹിതഃ।
നക്തം കലിശ്ച കാലശ്ച മകരഃ കാലപൂജിതഃ॥ 13-48-94 (83296)
സഗണോ ഗണകാരശ്ച ഭൂതവാഹനസാരഥിഃ।
ഭസ്മശയോ ഭസ്മഗോപ്താ ഭസ്മഭൂതസ്തരുർഗണഃ॥ 13-48-95 (83297)
ലോകപാലസ്തഥാ ലോകോ മഹാത്മാ സർവപൂജിതഃ।
ശുക്ലസ്ത്രിശുക്ലഃ സംപന്നഃ ശുചിർഭൂതനിഷേവിതഃ॥ 13-48-96 (83298)
ആശ്രമസ്ഥഃ ക്രിയാദസ്ഥോ വിശ്വകർമമതിർവരഃ।
വിശാലശാഖസ്താംരോഷ്ഠോ ഹ്യംബുജാലഃ സുനിശ്ചലഃ॥ 13-48-97 (83299)
കപിലഃ കപിശഃ ശുക്ല ആയുശ്ചൈവി പരോഽപരഃ।
ഗന്ധർവോ ഹ്യദിതിസ്താർക്ഷ്യഃ സുവിജ്ഞേയഃ സുശാരദഃ॥ 13-48-98 (83300)
പരശ്വധായുധോ ദേവ അനുകാരീ സുബാന്ധവഃ।
തുംബവീണോ മഹാക്രോധ ഊർധ്വരേതാ ജലേശയഃ॥ 13-48-99 (83301)
ഉഗ്രോ വംശകരോ വംശോ വംശനാദോ ഹ്യനിന്ദിതഃ।
സർവാംഗരൂപോ മായാവീ സുഹൃദോ ഹ്യനിലോഽനലഃ॥ 13-48-100 (83302)
ബന്ധനോ ബന്ധകർതാ ച സുബന്ധനവിമോചനഃ।
സ യജ്ഞാരിഃ സ കാമാരിർമഹാദംഷ്ട്രോ മഹായുധഃ॥ 13-48-101 (83303)
ബഹുധാ നിന്ദിതഃ ശർവഃ ശങ്കരഃ ശങ്കരോഽധനഃ।
അമരേശോ മഹാദേവീ വിശ്വദേവഃ സുരാരിഹാ॥ 13-48-102 (83304)
അഹിർബുധ്ന്യോഽനിലാഭശ്ച ചേകിതാനോ ഹവിസ്തഥാ।
അജൈകപാച്ച കാപാലീ ത്രിശങ്കുരജിതഃ ശിവഃ॥ 13-48-103 (83305)
ധന്വന്തരിർധൂമകേതുഃ സ്കന്ദോ വൈശ്രവണസ്തഥാ।
ധാതാ ശക്രശ്ച വിഷ്ണുശ്ച മിത്രസ്ത്വഷ്ടാ ധ്രുവോ ധരഃ॥ 13-48-104 (83306)
പ്രഭാവഃ സർവഗോ വായുരര്യമാ സവിതാ രവിഃ।
ഉഷംഗുശ്ച വിധാതാ ച മാന്ധാതാ ഭൂതഭാവനഃ॥ 13-48-105 (83307)
വിഭുർവർണവിഭാവീ ച സർവകാമഗുണാവഹഃ।
പദ്മനാഭോ മഹാഗർഭശ്ചന്ദ്രവക്ത്രോഽനിലോഽനലഃ॥ 13-48-106 (83308)
ബലവാംശ്ചോപശാന്തശ്ച പുരാണഃ പുണ്യചഞ്ചുരീ।
കുരുകർതാ കുരുവാസീ കുരുഭൂതോ ഗുണൌഷധഃ॥ 13-48-107 (83309)
സർവാശയോ ദർഭചാരീ സർവേഷാം പ്രാണിനാം പതിഃ।
ദേവദേവഃ സുഖാസക്തഃ സദസത്സർവരത്നവിത്॥ 13-48-108 (83310)
കൈലാസഗിരിവാസീ ച ഹിമവദ്ഭിരിസംശ്രയഃ।
കൂലഹാരീ കൂലകർതാ ബഹുവിദ്യോ ബഹുപ്രദഃ॥ 13-48-109 (83311)
വണിജോ വർധകീ വൃക്ഷോ ബകുലശ്ചന്ദനശ്ഛദഃ।
സാരഗ്രീവോ മഹാജത്രുരലോലശ്ച മഹൌഷധഃ॥ 13-48-110 (83312)
സിദ്ധാർഥകാരീ സിദ്ധാർഥശ്ഛദോ വ്യാകരണോത്തരഃ।
സിംഹനാദഃ സിംഹദംഷ്ട്രഃ സിംഹഗഃ സിംഹവാഹനഃ॥ 13-48-111 (83313)
പ്രഭാവാത്മാ ജഗത്കാലസ്ഥാലോ ലോകഹിതസ്തരുഃ।
സാരംഗോ നവചക്രാംഗഃ കേതുമാലീ സഭാവനഃ॥ 13-48-112 (83314)
ഭൂതാലയോ ഭൂതപതിരഹോരാത്രമനിന്ദിതഃ॥ 13-48-113 (83315)
വാഹിതാ സർവഭൂതാനാം നിലയശ്ച വിഭുർഭവഃ।
അമോഘഃ സംയതോ ഹ്യശ്വോ ഭോജനഃ പ്രാണധാരണഃ॥ 13-48-114 (83316)
ധൃതിമാൻമതിമാന്ദക്ഷഃ സത്കൃതശ്ച യുഗാധിപഃ।
ഗോപാലിർഗോപതിർഗ്രാമോ ഗോചർമവസനോ ഹരിഃ। 13-48-115 (83317)
ഹിരണ്യബാഹുശ്ച തതാ ഗുഹാപാലഃ പ്രവേശിനാം।
പ്രകൃഷ്ടാരിർമഹാഹർഷോ ജിതകാമോ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-48-116 (83318)
ഗാന്ധാരശ്ച സുവാസസ്ച തപഃസക്തോ രതിർനരഃ।
മഹാഗീതോ മഹാനൃത്യോ ഹ്യപ്സരോഗണസേവിതഃ॥ 13-48-117 (83319)
മഹാകേതുർമഹാധാതുർനൈകസാനുചരശ്ചലഃ।
ആവേദനീയ ആദേശഃ സർവഗന്ധസുഖാവഹഃ॥ 13-48-118 (83320)
തോരണസ്താരണോ വാതഃ വരിധീ പതിഖേചരഃ।
സംയോഗോ വർധനോ വൃദ്ധോ അതിവൃദ്ധോ ഗുണാധികഃ॥ 13-48-119 (83321)
നിത്യ ആത്മസഹായശ്ച ദേവാസുരപതിഃ പതിഃ।
യുക്തശ്ച യുക്തബാഹുശ്ച ദേവോ ദിവി സുപർവണഃ॥ 13-48-120 (83322)
ആഷാഢശ്ച സുഷാണ്ഢശ്ച ധ്രുവോഽഥ ഹരിണോ ഹരഃ।
വപുരാവർതമാനേഭ്യോ വസുശ്രേഷ്ഠോ മഹാപഥഃ॥ 13-48-121 (83323)
ശിരോഹാരീ വിമർശശ്ച സർവലക്ഷണലക്ഷിതഃ।
അക്ഷശ്ച രഥയോഗീ ച സർവയോഗീ മഹാബലഃ॥ 13-48-122 (83324)
സമാംനായോഽസമാംനായസ്തീർഥദേവോ മഹാരഥഃ।
നിർജീവോ ജീവനോ മന്ത്രഃ ശുഭാക്ഷോ ബഹുകർകശഃ॥ 13-48-123 (83325)
രത്നപ്രഭൂതോ രത്നാംഗോ മഹാർണവനിപാനവിത്।
മൂലം വിശാലോ ഹ്യമൃതോ വ്യക്താവ്യക്തസ്തപോനിധിഃ॥ 13-48-124 (83326)
ആരോഹണോഽധിരോഹശ്ച ശീലധാരീ മഹായശാഃ।
സേനാകൽപോ മഹാകൽപോ യോഗോ യുഗകരോ ഹരിഃ॥ 13-48-125 (83327)
യുഗരൂപോ മഹാരൂപോ മഹാനാഗഹനോ വധഃ।
ന്യായനിർവപണഃ പാദഃ പണ്ഡിതോ ഹ്യചലോപമഃ॥ 13-48-126 (83328)
ബഹുമാലോ മഹാമാലഃ ശശീ ഹരസുലോചനഃ।
വിസ്താരോ ലവണഃ കൂപസ്ത്രിയുഗഃ സഫലോദയഃ॥ 13-48-127 (83329)
ത്രിലോചനോ വിഷഷ്ണാംഗോ മണിവിദ്ധോ ജടാധരഃ।
ബിന്ദുർവിസർഗഃ സുമുഖഃ ശരഃ സർവായുധഃ സഹഃ॥ 13-48-128 (83330)
നിവേദനഃ സുഖാജാതഃ സുഗന്ധാരോ മഹാധനുഃ।
ഗന്ധപാലീ ച ഭഗവാനുത്ഥാനഃ സർവകർമണാം॥ 13-48-129 (83331)
മന്ഥാനോ ബഹുലോ വായുഃ സകലഃ സർവലോചനഃ।
തലസ്താലഃ കരസ്ഥാലീ ഊർധ്വസംഹനനോ മഹാൻ॥ 13-48-130 (83332)
ധത്രം സുച്ഛത്രോ വിഖ്യാതോ ലോകഃ സർവാശ്രയഃ ക്രമഃ।
മുണ്ഡോ വിരൂപോ വികൃതോ ദണ്ഡീ കുണ്ഡീ വികുർവണഃ। 13-48-131 (83333)
ഹര്യക്ഷഃ കകുഭോ വജ്രോ ശതജിഹ്വഃ സഹസ്രപാത്।
സഹസ്രമൂർധാ ദേവേന്ദ്രഃ സർവദേവമയോ ഗുരുഃ॥ 13-48-132 (83334)
സഹസ്രബാഹുഃ സർവാംഗഃ ശരണ്യഃ സർവലോകകൃത്।
പവിത്രം ത്രികകുൻമന്ത്രഃ കനിഷ്ഠഃ കൃഷ്ണപിംഗലഃ। 13-48-133 (83335)
ബ്രഹ്മദണ്ഡവിനിർമാതാ ശതഘ്നീപാശശക്തിമാൻ।
പദ്മഗർഭോ മഹാഗർഭോ ബ്രഹ്മഗർഭോ ജലോദ്ഭവഃ॥ 13-48-134 (83336)
ഗഭസ്തിർബ്രഹ്മകൃദ്ബ്രഹ്മീ ബ്രഹ്മവിദ്ബ്രാഹ്മണോ ഗതിഃ।
അനന്തരുപോ നൈകാത്മാ തിഗ്മതേജാഃ സ്വയംഭുവഃ॥ 13-48-135 (83337)
ഊർധ്വഗാത്മാ പശുപതിർവാതരംഹാ മനോജവഃ।
ചന്ദനീ പദ്മനാലാഗ്രഃ സുരഭ്യുത്തരണോ നരഃ॥ 13-48-136 (83338)
കർണികാരമഹാസ്രഗ്വീ നീലമൌലിഃ പിനാകധൃത്।
ഉമാപതിരുമാകാന്തോ ജാഹ്നവീധൃഗുമാധവഃ॥ 13-48-137 (83339)
വരോ വരാഹോ വരദോ വരേണ്യഃ സുമാഹാസ്വനഃ।
മഹാപ്രസാദോ ദമനഃ ശത്രുഹാ ശ്വേതപിംഗലഃ॥ 13-48-138 (83340)
പീതാത്മാ പരമാത്മാ ച പ്രയതാത്മാ പ്രധാനധൃത്।
സർവപാർശ്വമുഖസ്ത്ര്യക്ഷോ ധർമസാധാരണോ വരഃ॥ 13-48-139 (83341)
ചരാചരാത്മാ സൂക്ഷ്മാത്മാ അമൃതോ ഗോവൃഷേശ്വരഃ।
സാധ്യർഷിർവസുരാദിത്യോ വിവസ്വാൻസവിതാഽമൃതഃ 13-48-140 (83342)
വ്യാസഃ സർഗഃ സുസങ്ക്ഷേപോ വിസ്തരഃ പര്യയോ നരഃ।
ഋതു സംവത്സരോ മാസഃ പക്ഷഃ സംഖ്യാസമാപനഃ॥ 13-48-141 (83343)
കലാ കാഷ്ഠാ ലവാ മാത്രാ മുഹൂർതാഹഃക്ഷപാഃ ക്ഷണാഃ।
വിശ്വക്ഷേത്രം പ്രജാബീജം ലിംഗമാദ്യസ്തു നിർഗമഃ॥ 13-48-142 (83344)
സദസദ്വ്യക്തമവ്യക്തം പിതാ മാതാ പിതാമഹഃ।
സ്വർഗദ്വാരം പ്രജാദ്വാരം മോക്ഷദ്വാരം ത്രിവിഷ്ടപം॥ 13-48-143 (83345)
നിർവാണം ഹ്ലാദനശ്ചൈവ ബ്രഹ്മലോക പരാ ഗതിഃ।
ദേവാസുരവിനിർമാതാ ദേവാസുരപരായണഃ॥ 13-48-144 (83346)
ദേവാസുരഗുരുർദേവോ ദേവാസുരനമസ്കൃതഃ।
ദേവാസുരമഹാമാത്രോ ദേവാസുഗണാശ്രയഃ॥ 13-48-145 (83347)
ദേവാസുരഗണാധ്യക്ഷോ ദേവാസുരഗണാഗ്രണീഃ।
ദേവാതിദേവോ ദേവർഷിർദേവാസുരവരപ്രദഃ॥ 13-48-146 (83348)
ദേവാസുരേശ്വരോ വിശ്വോ ദേവാസുരമഹേശ്വരഃ।
സർവദേവമയോചിന്ത്യോ ദേവതാത്മാഽത്മസംഭവഃ॥ 13-48-147 (83349)
ഉദ്ഭിത്ത്രിവിക്രമോ വൈദ്യോ വിരജോ നീരജോഽമരഃ॥
ഈഡ്യോ ഹസ്തീശ്വരോ വ്യാഘ്രോ ദേവസിംഹോ നരർഷഭഃ॥ 13-48-148 (83350)
വിബുധോഽഗ്രവരഃ സൂക്ഷ്മഃ സർവദേവസ്തപോമയഃ।
സുയുക്തഃ ശോഭനോ വജ്രീ പ്രാസാനാം പ്രഭവോഽവ്യയഃ॥ 13-48-149 (83351)
ഗുഹഃ കാന്തോ നിജഃ സർഗഃ പവിത്രം സർവപാവനഃ।
ശൃംഗീ ശൃംഗപ്രിയോ ബഭ്രൂ രാജരാജോ നിരാമയഃ॥ 13-48-150 (83352)
അഭിരാമഃ സുരഗണോ വിരാമഃ സർവസാധഃ।
ലലാടാക്ഷോ വിശ്വദേവോ ഹരിണോ ബ്രഹ്മവർചസഃ॥ 13-48-151 (83353)
സ്ഥാവരാണാം പതിശ്ചൈവ നിയമന്ദ്രിയവർധനഃ।
സിദ്ധാർഥഃ സിദ്ധഭൂതാർഥോഽചിന്ത്യഃ സത്യവ്രതഃ ശുചിഃ॥ 13-48-152 (83354)
വ്രതാധിപഃ പരം ബ്രഹ്മ ഭക്താനാം പരമാ ഗതിഃ।
വിമുക്തോ മുക്തതേജാശ്ച ശ്രീമാഞ്ശ്രീവർധനോ ജഗത്॥ 13-48-153 (83355)
യഥാ പ്രധാനം ഭഗവാനിതി ഭക്ത്യാ സ്തുതോ മയാ।
യന്ന ബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ വിദുസ്തത്ത്വേന നർഷയഃ।
സ്തോതവ്യമർച്യം വന്ദ്യം ച കഃ സ്തോഷ്യതി ജഗത്പതിം॥ 13-48-154 (83356)
ഭക്തിം ത്വേവം പുരസ്കൃത്യ മയാ യജ്ഞപതിർവിഭുഃ।
തതോഽഭ്യനുജ്ഞാം സംപ്രാപ്യ സ്തുതോ മതിമതാം വരഃ॥ 13-48-155 (83357)
ശിവമേഭിഃ സ്തുവന്ദേവം നാമഭിഃ പുഷ്ടിവർധനൈഃ।
നിത്യയുക്തഃ ശുചിർഭക്തഃ പ്രാപ്നോത്യാത്മാനമാത്മനാ॥ 13-48-156 (83358)
ഏതദ്ധി പരമം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മാധിഗച്ഛതി॥ 13-48-157 (83359)
ഋഷയശ്ചൈവ ദേവാശ്ച സ്തുവന്ത്യേതേന തത്പരം॥ 13-48-158 (83360)
സ്തൂയമാനോ മഹാദേവസ്തഷ്യതേ നിയതാത്മഭിഃ।
ഭക്താനുകംപീ ഭഗവാനാത്മസംസ്ഥാകരോ വിഭുഃ॥ 13-48-159 (83361)
തഥൈവ ച മനുഷ്യേഷു യേ മനുഷ്യാഃ പ്രധാനതഃ।
ആസ്തികാഃ ശ്രദ്ധധാനാശ്ച ബഹുഭിർജൻമഭിഃ സ്തവൈഃ॥ 13-48-160 (83362)
ഭക്ത്യാ ഹ്യനന്യമീശാനം പരം ദേവം സനാതനം।
കർമണാ മനസാ വാചാ ഭാവേനാമിതതേജസഃ॥ 13-48-161 (83363)
ശയാനാ ജാഗ്രമാണാശ്ച വ്രജന്നുപവിശംസ്തഥാ।
ഉൻമിഷന്നിമിഷംശ്ചൈവ ചിന്തയന്തഃ പുനഃപനഃ॥ 13-48-162 (83364)
ശൃണ്വന്തഃ ശ്രാവയന്തശ്ച കഥയന്തശ്ച തേ ഭവം।
സ്തുവന്തഃ സ്തൂയാമാനാശ്ച തുഷ്യന്തി ച രമന്തി ച॥ 13-48-163 (83365)
ജൻമകോടിസഹസ്രേഷു നാനാസംസാരയോനിഷു।
ജന്തോർവിഗതപാപസ്യ ഭവേ ഭക്തിഃ പ്രജായതേ॥ 13-48-164 (83366)
ഉത്പന്നാ ച ഭവേ ഭക്തിരനത്യാ സർവഭാവതഃ।
ഭാവിനഃ കാരണേ ചാസ്യ സർവയുക്തസ്യ സർവഥാ॥ 13-48-165 (83367)
ഏതദ്ദേവേഷു ദുഷ്പ്രാപം മനുഷ്യേഷു ന ലഭ്തതേ।
നിർവിഘ്രാ നിശ്ചലാ രുദ്രേ ഭക്തിരവ്യഭിചാരിണീ॥ 13-48-166 (83368)
തസ്യൈവ ച പ്രസാദേന ഭക്തിരുത്പദ്യതേ നൃണാം।
യേന യാന്തി പരാം സിദ്ധിം തദ്ഭാഗവതചേതസഃ॥ 13-48-167 (83369)
യേ സർവഭാവാനുഗതാഃ പ്രപദ്യന്തേ മഹേശ്വരം।
പ്രപന്നവത്സലോ ദേവഃ സംസാരാത്താൻസമുദ്ധരേത്॥ 13-48-168 (83370)
ഏവമന്യേ വികുർവന്തി ദേവാഃ സംസാരമോചനം।
മനുഷ്യാണാമൃതേ ദേവം നാന്യാ ശക്തിസ്തപോബലം॥ 13-48-169 (83371)
ഇതി തേനേന്ദ്രകൽപേന ഭഗവാൻസദസത്പതിഃ।
കൃത്തിവാസാഃ സ്തുതഃ കൃഷ്ണ തണ്ഡിനാ ശുഭബുദ്ധിനാ॥ 13-48-170 (83372)
സ്തവമേതം ഭഗവതോ ബ്രഹ്മാ സ്വയമധാരയത്।
ഗീയതേ ച സ ബുദ്ധ്യേത ബ്രഹ്മ ശങ്കരസന്നിധൌ॥ 13-48-171 (83373)
ഇദം പുണ്യം പവിത്രം ച സർവദാ പാപനാശനം।
യോഗദം മോക്ഷദം ചൈവ സ്വർഗദം തോഷദം തഥാ॥ 13-48-172 (83374)
ഏവമേതത്പഠന്തേ യ ഏകഭക്ത്യാ തു ശങ്കരം।
യാ ഗതിഃ സാംഖ്യയോഗാനാം വ്രജന്ത്യേതാം ഗതിം തദാ॥ 13-48-173 (83375)
സ്തവമേതം പ്രയത്നേന സദാ രുദ്രസ്യ സന്നിധൌ।
അബ്ധമേകം ചരേദ്ഭക്തഃ പ്രാപ്നുയാദീപ്സിതം ഫലം॥ 13-48-174 (83376)
ഏതദ്രഹസ്യം പരമം ബ്രഹ്മണോ ഹൃദി സംസ്ഥിതം।
ബ്രഹ്മാ പ്രോവാച ശക്രായ ശക്രഃ പ്രോവാച മൃത്യവേ॥ 13-48-175 (83377)
മൃത്യുഃ പ്രോവാച രുദ്രേഭ്യോ രുദ്രേഭ്യസ്തണ്ഡിമാഗമത്।
മഹതാ തപസാ പ്രാപ്തസ്തണ്ഡിനാ ബ്രഹ്മസദ്മാനി॥ 13-48-176 (83378)
തണ്ഡിഃ പ്രോവാച ശുക്രായ ഗൌതമായ ച ഭാർഗവഃ।
വൈവസ്വതായ മനവേ ഗൌതമഃ പ്രാഹ മാധവ॥ 13-48-177 (83379)
നാരായണായ സാധ്യായ സമാധിഷ്ഠായ ധീമതേ।
യമായ പ്രാഹ ഭഗവാൻസാധ്യോ നാരായണോച്യുതഃ॥ 13-48-178 (83380)
നാചികേതായ ഭഗവാനാഹ വൈവസ്വതോ യമഃ।
മാർകണ്ഡേയായ വാർഷ്ണേയ നാചികേതോഽഭ്യഭാഷത॥ 13-48-179 (83381)
മാർകണ്ഡേയാൻമയ പ്രാപ്തോ നിയമേന ജനാർദന।
തവാപ്യഹമമിത്രഘ്ന സ്തവം ദദ്യാം ഹ്യവിശ്രുതം। 13-48-180 (83382)
സ്വർഗ്യമാരോഗ്യമായുഷ്യം ധന്യം വേദേനി സംമിതം।
നാസ്യ വിഘ്രം വികുർവന്തി ദാനവാ യക്ഷരാക്ഷസാഃ॥ 13-48-181 (83383)
പിശാചാ യാതുധാനാ വാ ഗുഹ്യകാ ഭുജഗാ അപി।
യഃ പഠേത ശുചിഃ പാർഥ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
അഭഗ്രയോഗോ വർഷം തു സോഽശ്വമേധഫലം ലഭേത്॥ ॥ 13-48-182 (83384)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 48 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-48-3 സത്യൈരന്വര്യൈഃ വേദേ കൃതാത്മനാ ദത്തചിത്തേന കൃതൈഃ വേദാത്പൃഥക്കൃതൈ॥ 7-48-6 വരയ പ്രാർഥത॥ 7-48-20 പവിത്രം പാപനാശകം। മേധ്യം യജ്ഞാദിഫലപ്രദം। മംഗലമഭ്യുദയകരം। ഉത്തമം കല്യാണം പരമാനന്ദരൂപം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 049
॥ ശ്രീഃ ॥
13.49. അധ്യായഃ 049
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വൈശംപാനേന ജനമേജയംപ്രതി ദ്വൈപായനാദിഭിര്യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യുക്തമഹാദേവമഹിമാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
മഹായോഗീ തു തം പ്രാഹ കൃഷ്ണദ്വൈപായനോ മുനിഃ।
പഠസ്വ പുത്ര ഭദ്രം തേ പ്രീയതാം തേ മഹേശ്വരഃ॥ 13-49-1 (83385)
പുരാ പുത്ര മയാ മേരൌ തപ്യതാ പരമം തപഃ।
പുത്രഹേതോർമഹാരാജ സ്തവ ഏഷോഽനുകീർതിതഃ॥ 13-49-2 (83386)
ലബ്ധവാനീപ്സിതം കാമമഹം വൈ പാണ്ഡുനന്ദന।
തഥാ ത്വമപി ശർവാദ്ധി സർവാൻകാമാനവാപ്സ്യസി॥ 13-49-3 (83387)
കപിലശ്ച തതഃ പ്രാഹ സാംഖ്യർഷിർദേവസംമതഃ।
മയാ ജൻമാന്യനേകാനി ഭക്ത്യാ ചാരാധിതോ ഭവഃ।
പ്രീതശ്ച ഭഗവാഞ്ജ്ഞാനം ദദൌ മമ ഭവാന്തകം॥ 13-49-4 (83388)
ചാരുശീർഷസ്തതഃ പ്രാഹ ശക്രസ്യ ദയിതഃ സഖാ।
ആലംബായന ഇത്യേവം വിശ്രുതഃ കരുണാത്മകഃ॥ 13-49-5 (83389)
മയാ ഗോകർണമാസാദ്യ തപസ്തപ്ത്വാ ശതം സമാഃ।
അയോനിജാനാം ദാന്താനാം ധർമജ്ഞാനാം സുവർചസാം॥ 13-49-6 (83390)
അജരാണാമദുഃഖാനാം ശതവർഷസഹസ്രിണാം।
ലബ്ധം പുത്ര ശതം ശർവാത്പുരാ പാണ്ഡുനൃപാത്മജ॥ 13-49-7 (83391)
വാൽമീകിശ്ചാഹ ഭഗവാന്യുധിഷ്ഠിരമിദം വചഃ।
വിവാദേ സാഗ്നിമുനിഭിർബ്രഹ്മഘ്നോ വൈ ഭവാനിതി॥ 13-49-8 (83392)
ഉക്തഃ ക്ഷണേന ചാവിഷ്ടസ്തേനാധർമേണ ഭാരത।
സോഽഹമീശാനമനഘമമോഘം ശരണം ഗതഃ॥ 13-49-9 (83393)
മുക്തശ്ചാസ്മി തതഃ പാപൈസ്തതോ ദുഃഖവിനാശനഃ।
ആഹ മാം ത്രിപുരഘ്നോ വൈ യശസ്തേഽഗ്ര്യം ഭവിഷ്യതി॥ 13-49-10 (83394)
ജാമദഗ്ന്യശ്ച കൌന്തേയമിദം ധർമഭൃതാംവരഃ।
ഋഷിമധ്യേ സ്ഥിതഃ പ്രാഹ ജ്വലന്നിവ ദിവാകരഃ॥ 13-49-11 (83395)
പിതൃവിപ്രവധേനാഹമാർതോ വൈ പാണ്ഡവാഗ്രജ।
ശുചിർഭൂത്വാ മഹാദേവം ഗതോസ്മി ശരണം നൃപ॥ 13-49-12 (83396)
നാമഭിശ്ചാസ്തുവം ദേവം തതസ്തുഷ്ടോഽഭവദ്ഭവഃ।
പരശും ച തതോ ദേവോ ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി ചൈവ മേ॥ 13-49-13 (83397)
പാപം ച തേ ന ഭവിതാ അജേയശ്ച ഭവിഷ്യസി।
ന തേ പ്രഭവിതാ മൃത്യുരജരശ്ച ഭവിഷ്യസി॥ 13-49-14 (83398)
ആഹ മാം ഭഗവാനേവം ശിഖണ്ഡീ ശിവവിഗ്രഹഃ।
തദവാപ്തം ച മേ സർവം പ്രസാദാത്തസ്യ ധീമതഃ॥ 13-49-15 (83399)
വിശ്വാമിത്രസ്തദോവാച ക്ഷത്രിയോഽഹം തദാഽഭവം।
ബ്രാഹ്മണോഽഹം ഭവാനീതി മയാ ചാരാധിതോ ഭവഃ।
തത്പ്രസാദാൻമയാ പ്രാപ്തം ബ്രാഹ്മണ്യം ദുർലഭം മഹത്॥ 13-49-16 (83400)
അസിതോ ദേവലശ്ചൈവ പ്രാഹ പാണ്ഡുസുതം നൃപം॥ 13-49-17 (83401)
ശാപാച്ഛക്രസ്യ കൌന്തേയ വിഭോ ധർമോഽനശത്തദാ।
തൻമേ ധർമം യശശ്ചാഗ്ര്യമായുശ്ചൈവാദദത്പ്രഭുഃ॥ 13-49-18 (83402)
ഋഷിർഗൃത്സമദോ നാമ ശക്രസ്യ ദയിതഃ സഖാ।
പ്രാഹാജമീഢം ഭഗവാൻബൃഹസ്പതിസമദ്യുതിഃ॥ 13-49-19 (83403)
വരിഷ്ഠോ നാമ ഭഗവാംശ്ചാക്ഷുഷസ്യ മനോഃ സുതഃ।
ശതക്രതോരചിന്ത്യസ്യ സത്രേ വർഷസഹസ്രികേ॥ 13-49-20 (83404)
വർതമാനേഽബ്രവീദ്വാക്യം സാംനി ഹ്യുച്ചാരിതേ മയാ।
രഥന്തരേ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ന സംയഗിതി വർതതേ॥ 13-49-21 (83405)
സമീക്ഷസ്വ പുനർബുദ്ധ്യാ പാപം ത്യക്ത്വാ ദ്വിജോത്തമ।
അയജ്ഞവാഹിനം പാപമകാർഷീസ്ത്വം സുദുർമതേ॥ 13-49-22 (83406)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാക്രോധഃ പ്രാഹ ശംഭും പുനർവചഃ।
പ്രജ്ഞയാ രഹിതോ ദുഃഖീ നിത്യഭീതോ വനേചരഃ॥ 13-49-23 (83407)
ദശവർഷസഹസ്രാണി ദശാഷ്ടൌ ച ശതാനി ച।
നഷ്ടപാനീയപവനേ മൃഗൈരന്യൈശ്ച വർജിതേ॥ 13-49-24 (83408)
അയജ്ഞീയദ്രുമേ ദേശേ രുരുസിംഹനിഷേവിതേ।
ഭവിതാ ത്വം മൃഗഃ ക്രൂരോ മഹാദുഃഖസമന്വിതഃ॥ 13-49-25 (83409)
തസ്യ വാക്യസ്യ നിധനേ പാർഥ ജാതോ ഹ്യഹം മൃഗഃ।
തതോ മാം ശരണം പ്രാപ്തം പ്രാഹ യോഗീ മഹേശ്വരഃ॥ 13-49-26 (83410)
അജരശ്ചാമരശ്ചൈവ ഭവിതാ ദുഖവർജിതഃ।
സാംയം മമാസ്തു തേ സൌഖ്യം യുവയോർവർധതാം ക്രതുഃ॥ 13-49-27 (83411)
അനുഗ്രഹാനേവമേഷ കരോതി ഭഗവാന്വിഭുഃ।
അയം ധാതാ വിധാതാ ച സുഖദുഃഖേ ച സർവദാ॥ 13-49-28 (83412)
അചിന്ത്യ ഏഷ ഭഗവാൻകർമണാ മനസാ ഗിരാ।
ന മേ താത യുധിശ്രേഷ്ഠ വിദ്യയാ പണ്ഡിതഃ സമഃ॥ 13-49-29 (83413)
വാസുദേവസ്തദോവാച പുനർമതിമതാംവരഃ।
സുവർണാക്ഷോ മഹാദേവസ്തപസാ തോഷിതോ മയാ॥ 13-49-30 (83414)
തതോഽഥ ഭഗവാനാഹ പ്രീതോ മാ വൈ യുധിഷ്ഠിര।
അർഥാത്പ്രിയതരഃ കൃഷ്ണ മത്പ്രസാദാദ്ഭവിഷ്യസി॥ 13-49-31 (83415)
അപരാജിതശ്ച യുദ്ധേഷു തേജശ്ചൈവാനലോപമം।
ഏവം സഹസ്രശശ്ചാന്യാൻമഹാദേവോ വരം ദദൌ॥ 13-49-32 (83416)
മണിമന്ഥേഽഥ ശൈലേ വൈ പുരാ സംപൂജിതോ മയാ।
വർഷായുതാസഹസ്രാണാം സഹസ്രം ശതമേവ ച॥ 13-49-33 (83417)
തതോ മാം ഭഗവാൻപ്രീത ഇദം വചനമബ്രവീത്।
വരം വൃണീഷ്വ ഭദ്രം തേ യസ്തേ മനസി വർതതേ॥ 13-49-34 (83418)
തതഃ പ്രണംയ ശിരസാ ഇദം വചനമബ്രവം।
യദി പ്രീതോ മഹാദേവോ ഭക്ത്യാ പരമയാ പ്രഭുഃ॥ 13-49-35 (83419)
നിത്യകാലം തവേശാന ഭക്തിർഭവതു മേ സ്ഥിരാ।
ഏവമസ്ത്വിതി ഭഗവാംസ്തത്രോക്ത്വാന്തരധീയത॥ 13-49-36 (83420)
ജൈഗീഷവ്യ ഉവാച। 13-49-37x (6866)
മമാഷ്ടഗുണമൈശ്വര്യം ദത്തം ഭഗവതാ പുരാ।
യത്നേനാന്യേന ബലിനാ വാരാണസ്യാം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-49-37 (83421)
ഗർഗ ഉവാച। 13-49-38x (6867)
ചതുഃഷഷ്ട്യംഗമദദത്കലാജ്ഞാനം മമാദ്ഭുതം।
സരസ്വത്യാസ്തടേ തുഷ്ടോ മനോയജ്ഞേന പാണ്ഡവ॥ 13-49-38 (83422)
തുല്യം മമ സഹസ്രം തു സുതാനാം ബ്രഹ്മവാദിനാം।
ആയുശ്ചൈവ സപുത്രസ്യ സംവത്സരശതായുതം॥ 13-49-39 (83423)
പരാശര ഉവാച। 13-49-40x (6868)
പ്രസാദ്യേഹ പുരാ ശർവം മനസാഽചിന്തയം നൃപ।
മഹാതപാ മഹാതേജാ മഹായോഗീ മഹായശാഃ॥ 13-49-40 (83424)
വേദവ്യാസഃ ശ്രിയാവാസോ ബ്രാഹ്മണഃ കരുണാന്വിതഃ।
അപ്യസാവീപ്സിതഃ പുത്രോ മമ സ്യാദ്വൈ മഹേശ്വരാത്॥ 13-49-41 (83425)
ഇതി മത്വാ ഹൃദി മതം പ്രാഹ മാം സുരസത്തമഃ।
മയി സംഭാവനാ യാസ്യാഃ ഫലാത്കൃഷ്ണോ ഭവിഷ്യതി॥ 13-49-42 (83426)
സാവർണസ്യ മനോഃ സർഗേ സപ്തർഷിശ്ച ഭവിഷ്യതി।
വേദാനാം ച സ വൈ വക്താ കുരുവംശകരസ്തഥാ॥ 13-49-43 (83427)
ഇതിഹാസസ്യ കർതാ ച പുത്രസ്തേ ജഗതോ ഹിതഃ।
ഭവിഷ്യതി മഹേന്ദ്രസ്യ ദയിതഃ സ മഹാമുനിഃ॥ 13-49-44 (83428)
അജരശ്ചാമരശ്ചൈവ പരാശര സുതസ്തവ।
ഏവമുക്ത്വാ സ ഭഗവാംസ്തത്രൈവാന്തരധീയത।
യുധിഷ്ഠിര മഹായോഗീ വീര്യവാനക്ഷയോഽവ്യയഃ॥ 13-49-45 (83429)
മാണ്ഡവ്യ ഉവാച। 13-49-46x (6869)
അചോരശ്ചോരശങ്കായാം ശൂലേ ഭിന്നോ ഹ്യഹം തദാ॥ 13-49-46 (83430)
തത്രസ്ഥേന സ്തുതോ ദേവഃ പ്രാഹ മാം വൈ നരേശ്വര।
മോക്ഷം പ്രാപ്സ്യസി ശൂലാച്ച ജീവിഷ്യസി സമാർബുദം॥ 13-49-47 (83431)
രുജാ ശൂലകൃതാ ചൈവ ന തേ വിപ്ര ഭവിഷ്യതി।
ആധിഭിർവ്യാധിഭിശ്ചൈവ വർജിതസ്ത്വം ഭവിഷ്യതി॥ 13-49-48 (83432)
പാദാച്ചതുർഥാത്സംഭൂത ആത്മാ യസ്മാൻമുനേ തവ।
ത്വം ഭവിഷ്യസ്യനുപമോ ജൻമ വൈ സഫലം കുരു॥ 13-49-49 (83433)
തീർഥാഭിഷേകം സകലം ത്വമവിഘ്നേന ചാപ്സ്യസി।
സ്വർഗം ചൈവാക്ഷയം വിപ്ര വിദധാമി തവോർജിതം॥ 13-49-50 (83434)
ഏവമുക്ത്വാ തു ഭഗവാന്വരേണ്യോ വൃഷവാഹനഃ।
മഹേശ്വരോ മഹാരാജഃ കൃത്തിവാസാ മഹാദ്യുതിഃ।
സഗണോ ദൈവതശ്രേഷ്ഠസ്തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-49-51 (83435)
ഗാലവ ഉവാച। 13-49-52x (6870)
വിശ്വാമിത്രാഭ്യനുജ്ഞാതോ ഹ്യഹം പിതരമാഗതഃ।
അബ്രവീൻമാം തതോ മാതാ ദുഃഖിതാ രുദതീ ഭൃശം॥ 13-49-52 (83436)
കൌശികേനാഭ്യനുജ്ഞാതം പുത്രം ദേവവിഭൂഷിതം।
ന താത തരുണം ദാന്തം പിതാ ത്വാം പശ്യതേഽനഘ॥ 13-49-53 (83437)
ശ്രുത്വാ ജനന്യാ വചനം നിരാശോ ഗുരുദർശനേ।
നിയതാത്മാ മഹാദേവമപശ്യം സോഽബ്രവീച്ച മാം॥ 13-49-54 (83438)
പിതാ മാതാ ച തേ ത്വം ച പുത്ര മൃത്യുവിവർജിതാഃ।
ഭവിഷ്യഥ വിശ ക്ഷിപ്രം ദ്രഷ്ടാസി പിതരം ക്ഷയേ॥ 13-49-55 (83439)
അനുജ്ഞാതോ ഭഗവതാ ഗൃഹം ഗത്വാ യുധിഷ്ഠിര।
അപശ്യം പിതരം താത ഇഷ്ടിം കൃത്വാ വിനിഃസൃതം।
ഉപസ്പൃശ്യ ഗൃഹീത്വേധ്മം കുശാംശ്ച ശരണാകുരൂൻ॥ 13-49-56 (83440)
താന്വിസൃജ്യ ച മാം പ്രാഹ പിതാ സാസ്രാവിലേക്ഷണഃ।
പ്രണമന്തം പരിഷ്വജ്യ മൂർധ്ന്യുപാഘ്രായ പാണ്ഡവ॥ 13-49-57 (83441)
ദിഷ്ട്യാ ദൃഷ്ടോസി മേ പുത്ര കൃതവിദ്യ ഇഹാഗത॥ 13-49-58 (83442)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-49-59x (6871)
ഏതാന്യത്യദ്ഭുതാന്യേവ കർമാണ്യഥ മഹാത്മനഃ।
പ്രോക്താനി മുനിഭിഃ ശ്രുത്വാ വിസ്മയാമാസ പാണ്ഡവഃ॥ 13-49-59 (83443)
തതഃ കൃഷ്ണോഽബ്രവീദ്വാക്യം പുനർമതിമതാംവരഃ।
യുധിഷ്ഠിരം ധർമനിധിം പുരുഹൂതമിവേശ്വരഃ॥ 13-49-60 (83444)
ഉപമന്യുർമയി പ്രാഹ തപന്നിവ ദിവാകരഃ।
അശുഭൈഃ പാപകർമാണോ യേ നരാഃ കലുഷീകൃതാഃ॥ 13-49-61 (83445)
ഈശാനം ന പ്രപദ്യന്തേ തമോരാജസവൃത്തയഃ। 13-49-62 (83446)
ഈശ്വരം സംപ്രപദ്യന്തേ ദ്വിജാ ഭാവിതഭാവനാഃ॥ 13-49-63 (83447)
സർവഥാ വർതമാനോപി യോ ഭക്തഃ പരമേശ്വരേ।
സദൃശോഽരണ്യവാസീനാം മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം॥ 13-49-64 (83448)
ബ്രഹ്മത്വം കേശവത്വം വാ ശക്രത്വം വാ സുരൈഃ സഹ।
ത്രൈലോക്യസ്യാധിപത്യം വാ തുഷ്ടോ രുദ്രഃ പ്രയച്ഛതി 13-49-65 (83449)
മനസാഽപി ശിവം താത യേ പ്രപദ്യന്തി മാനവാഃ।
വിധൂയ സർവപാപാനി ദേവൈഃ സഹ വസന്തി തേ॥ 13-49-66 (83450)
ഭിത്ത്വാഭിത്ത്വാ ച കൂലാനി ഹുത്വാ സർവമിദം ജഗത്।
ജയേദ്ദേവം വിരൂപാക്ഷം ന സ പാപേന ലിപ്യതേ॥ 13-49-67 (83451)
സർവലക്ഷണഹീനോപി യുക്തോ വാ സർവപാതകൈഃ।
സർവം തുദതി തത്പാപം ഭാവയഞ്ശിവമാത്മനാ 13-49-68 (83452)
കീടപക്ഷിപതംഗാനാം തിരശ്ചാമപി കേശവ।
മഹാദേവപ്രപന്നാനാം ന ഭയം വിദ്യതേ ക്വചിത്॥ 13-49-69 (83453)
ഏവമേവ മഹാദേവം ഭക്താ യേ മാനവാ ഭുവി।
ന തേ സംസാരവശഗാ ഇതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ।
തതഃ കൃഷ്ണോഽബ്രവീദ്വാക്യം ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം॥ 13-49-70 (83454)
വിഷ്ണുരുവാച। 13-49-71x (6872)
ആദിത്യചന്ദ്രാവനിലാനലൌ ച
ദ്യൌർഭൂമിരാപോ വസവോഽഥ വിശ്വേ।
ധാതാഽര്യമാ ശുക്രബൃഹസ്പതീ ച
വേദാ യജ്ഞാ ദക്ഷിണാ വേദവാഹാഃ। 13-49-71 (83455)
സോമോ യഷ്ടാ യച്ച ഹവ്യം ഹവിശ്ച
രക്ഷാ ദീക്ഷാ സംയമാ യേ ച കേചിത്॥ 13-49-72 (83456)
സ്വാഹാ വൌഷട് ബ്രാഹ്മണാഃ സൌരഭേയീ
ധർമം ചാഗ്ര്യം കാലചക്രം ബലം ച।
യശോ ദമോ ബുദ്ധിമതാം സ്ഥിതിശ്ച
ശുഭാശുഭം യേ മുനയശ്ച സപ്ത॥ 13-49-73 (83457)
അഗ്ര്യാ ബുദ്ധിർമനസാ ദർശനേ ച
സ്പർശശ്ചാഗ്ര്യഃ കർമണാം യാ ച സിദ്ധിഃ।
ഗണാ ദേവാനാമൂഷ്മപാഃ സോമപാശ്ച
ലേഖാഃ സുയാമാസ്തുഷിതാ ബ്രഹ്മകായാഃ॥ 13-49-74 (83458)
ആഭാസുരാ ഗന്ധപാ ധൂമപാശ്ച
വാചാ വിരുദ്ധാശ്ച മനോവിരുദ്ധാഃ।
ശുദ്ധാശ്ച നിർമാണരതാശ്ച ദേവാഃ
സ്പർശാശനാ ദർശപാ ആജ്യപാശ്ച॥ 13-49-75 (83459)
ചിന്ത്യദ്യോതാ യേ ച ദേവേഷു മുഖ്യാ
യേ ചാപ്യന്തേ ദേവതാശ്ചാജമീഢ।
സുപർണഗന്ധർവപിശാചദാനവാ
യക്ഷാസ്തഥാ ചാരണപന്നഗാശ്ച॥ 13-49-76 (83460)
സ്ഥൂലം സൂക്ഷ്മം മൃദു ചാപ്യസൂക്ഷ്മം
ദുഃഖം സുഖം ദുഃഖമനന്തരം ച।
സാംഖ്യം യോഗം തത്പരാണാം പരം ച
ശർവാഞ്ജാതം വിദ്ധി യ***********॥ 13-49-77 (83461)
തത്സംഭൂതാ ഭൂതകൃതോ വരേണ്യാ
സർവേ ദേവാ ഭുവനസ്യാസ്യ ഗോപാഃ।
ആവിശ്യേമാം ധരണീം യേഽഭ്യരക്ഷൻ
പുരാതനീം തസ്യ ദേവസ്യ സൃഷ്ടിം॥ 13-49-78 (83462)
വിചിന്വന്തസ്തപസാ തത്സ്ഥവീയഃ
കിഞ്ചിത്തത്ത്വം പ്രാണഹേതോർനതോസ്മി।
ദദാതു വേദഃ സ വരാനിഹേഷ്ടാ-
നഭിഷ്ടുതോഃ നഃ പ്രഭുരവ്യയഃ സദാ॥ 13-49-79 (83463)
ഇമം സ്തവം സന്നിയതേന്ദ്രിയശ്ച
ഭൂത്വാ ശുചിര്യഃ പുരുഷഃ പഠേത।
അഭഗ്നയോഗോ നിയതോ മാസമേകം
സംപ്രാപ്നുയാദശ്വമേധേ ഫലം യത്॥ 13-49-80 (83464)
വേദാൻകൃത്സ്നാൻബ്രാഹ്മണഃ പ്രാപ്നുയാത്തു
ജയേന്നൃപഃ പാർഥ മഹീം ച കൃത്സ്നാം।
വൈശ്യോ ലാഭം പ്രാപ്നുയാന്നൈപുണം ച
ശൂദ്രോ ഗതിം പ്രേത്യ തഥാ സുഖം ച॥ 13-49-81 (83465)
സ്തവരാജമിമം കൃത്വാ രുദ്രായ ദധിരേ മനഃ।
സർവദോഷാപഹം പുണ്യം പവിത്രം ച യശസ്വിനഃ॥ 13-49-82 (83466)
യാവന്ത്യസ്യ ശരീരേഷു രോമകൂപാണി ഭാരതഃ।
താവന്ത്യബ്ദസഹസ്രാണി സ്വർഗേ വസതി മാനവഃ॥ ॥ 13-49-83 (83467)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 49 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-49-1 പഠസ്വ സ്തവമിതി ശേഷഃ। ഹേ പുത്ര യുധിഷ്ഠിര॥ 7-49-5 ആലംബായന ആലംബഗോത്രഃ। ചതുഃശീർഷ ഇതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-49-7 ഹേ പുത്ര ശതം പുത്രാണാമിതി ശേഷഃ॥ 7-49-8 വിവാദേ വേദവിപരീതവാദേ। അഗ്നിസഹിതൈർമുനിഭിരുക്ത ഇതി സംബന്ധഃ॥ 7-49-9 തേന വേദവിരോധജേന॥ 7-49-12 പിതൃതുല്യാ വിപ്രാ ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ പിതുഃ സമ ഇതിസ്മൃതേർജ്യേഷ്ഠാ ഭ്രാതരസ്തേഷാം വധേന। സ തു വിപ്രവധേനേതി ട.ഥ പാഠഃ॥ 7-49-15 ശിഖണ്ഡീ കപർദീ। ശിവവിഗ്രഹഃ കല്യാണശരീരഃ॥ 7-49-18 പ്രഭുഃ പ്രാർഥിതഃ സന്നിതി ശേഷഃ॥ 7-49-21 ഉച്ചാരിതേ അന്യഥേതി ശേഷഃ॥ 7-49-22 പാപം വിതഥാഭിനിവേശം ത്യക്ത്വാ സമീക്ഷസ്വ വിചാരയ। അയജ്ഞവാഹിനം ന യജ്ഞം വഹതി തം പാപമവാക്ഷരപാഠജമപരാധം॥ 7-49-23 നിധനേ അന്ദേ സദ്യ ഏവേത്യർഥഃ॥ 7-49-27 സാംയഭവൈഷംയം। യുവയോർഗൃത്സമദശതക്രത്വോഃ॥ 7-49-31 അർഥഃ സർവസ്മാത്പ്രിയസ്തതോഽപി പ്രിയോഽന്തരാത്മാ തത്തുല്യഃ സർവേഷാം ഭവിഷ്യസീത്യർഥഃ॥ 7-49-33 പൂരാ പൂർവാവതാരേ॥ 7-49-42 യാ തവ മയി സംഭാവനാ ഏതസ്മാത്ഫലമഹം പ്രാപ്സ്യേ ഇതി അസ്യാഃ ഫലാത് പുണ്യാത്തവ കൃഷ്ണോനാമ പുത്രോ ഭവിഷ്യതി॥ 7-49-49 പാദാച്ചതുർഥാത്। തപഃ ശൌചം ദയാ സത്യമിതി ചത്വാരോ ധർമസ്യ പാദാസ്തേഷാം ചതുർഥാത്സത്യാദേവ തവാത്മാ ശരീരം॥ 7-49-52 പിതരം ദ്രക്ഷ്യേ ഇതി ബുദ്ധ്യാ ഗൃഹമാഗതഃ। ദുഃഖിതാ വൈധവ്യദുഃഖേന॥ 7-49-55 ക്ഷയേ ഗൃഹേ। വിശ പ്രവിശ॥ 7-49-56 ശരണാകുരൂൻ വായ്വാഘാതേന വാ സ്വയം വാ പക്വതയാ ഫലാനാമധഃ പതനേന വിശരണം ശരണാ തത്പ്രധാനാഃ കുരവോഽന്നാനി ശരണാകുരവസ്താൻ। ശൄ വിശരണേഽസ്മാദ്ഭാവേ ല്യുഃ॥ 7-49-57 സാസ്രത്വാദാവിലേ ഈക്ഷണേ യസ്യ॥ 7-49-60 ഈശ്വരോ വിഷ്ണുഃ॥ 7-49-67 കൂലാനി ഗൃഹതടാകാദീനി॥ 7-49-68 ആത്മനാ ചിത്തേന॥ 7-49-71 ആദിത്യചന്ദ്രാവിത്യാദിസർവം സർവാജ്ജാതം വിദ്ധീതി സപ്തമസ്ഥേനാന്വയഃ॥ 7-49-72 ഉപനിഷത്। പ്രാധാന്യാത്പൃഥക്കീർതനം। വേദവാഹാ വേദപാഠകാഃ॥ 7-49-75 വാചാവിരുദ്ധാഃ। വാങ്നിയമനശീലാഃ। നിർമാണം അനേകധാഭവനം യോഗേനാനേകശരീരധാരണം തത്ര രതാഃ॥ 7-49-77 ചിന്ത്യദ്യോതാഃ സങ്കൽപിതമാത്രം വസ്തു യേഷാം സദ്യഃ പുരതഃ പ്രകാശതേ താദൃശാഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 050
॥ ശ്രീഃ ॥
13.50. അധ്യായഃ 050
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീസ്വഭാവപ്രദർശനായ ദൃഷ്ടാന്തതയാഽഷ്ടാവക്രോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ അഷ്ടാവക്രേണ ഭാര്യാത്വായ വദാന്യംപ്രതി കന്യായാചനം॥ 2 ॥ തഥാ വദാവ്യനിയോഗാദുത്തരദിഗന്തഗമനം॥ 3 ॥ തഥോത്തരദിഗഭിമാനിന്യാ ജരതീരൂപ ധാരിണ്യാ സംവാദഃ॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യദിദം സഹധർമേതി പ്രോച്യതേ ഭരതർഷഭ।
പാണിഗ്രഹണകാലേ തു സ്ത്രീണാമേതത്കഥം സ്മൃതം॥ 13-50-1 (83468)
ആർഷ ഏഷ ഭവേദ്ധർമഃ പ്രാജാപത്യോഽഥവാഽസുരഃ।
യദേതത്സഹധർമേതി പൂർവമുക്തം മഹർഷിഭിഃ॥ 13-50-2 (83469)
സന്ദേഹഃ സുമഹാനേഷ വിരുദ്ധ ഇതി മേ മതിഃ।
ഇഹ യഃ സഹധർമോ വൈ പ്രേത്യായം വിഹിതഃ ക്വനു॥ 13-50-3 (83470)
സ്വർഗോ മൃതാനാം ഭവതി സഹധർമഃ പിതാമഹ।
പൂർവമേകസ്തു ംരിയ********കസ്തിഷ്ഠതേ വദ॥ 13-50-4 (83471)
നാനാധർമഫലോപേതാ നാനാകർമനിവാസിതാഃ।
നാനാനിരയനിഷ്ഠാന്താ മാനുപാ ബഹവോ യദാ॥ 13-50-5 (83472)
അനൃതാഃ സ്ത്രിയ ഇത്യേവം സൂത്രകാരോ വ്യവസ്യതി।
യദാഽനൃതാഃ സ്ത്രിയസ്താത സഹധർമഃ കുതഃ സ്മൃതഃ॥ 13-50-6 (83473)
അനൃതാഃ സ്ത്രിയ ഇത്യേവം വേദേഷ്വപി ഹി പഠ്യതേ।
ധർമോ യഃ പൂർവികോ ദൃഷ്ട ഉപചാരഃ ക്രിയാവിധിഃ॥ 13-50-7 (83474)
ഗഹരം പ്രതിഭാത്യേതൻമമ ചിന്തയതോഽനിശം।
നിഃസന്ദേഹമിദം സർവം പിതാമഹ യഥാശ്രുതിഃ॥ 13-50-8 (83475)
യദൈതദ്യാദൃശം ചൈതദ്യഥാ ചൈതത്പ്രവർതിതം।
നിഖിലേന മഹാപ്രാജ്ഞ ഭവാനേതദ്ബ്രവീതു മേ॥ 13-50-9 (83476)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-50-10x (6873)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
അഷ്ടാവക്രസ്യ സംവാദം ദിശയാ സഹ ഭാരത॥ i 13-50-10 (83477)
നിർവിഷ്ടുകാമസ്തു പുരാ അഷ്ടാവക്രോ മഹാതപാഃ।
ഋഷേരഥ വദാന്യസ്യ വവ്രേ കന്യാം മഹാത്മനഃ॥ 13-50-11 (83478)
സുപ്രഭാം നാമ വൈ നാംനാ രൂപേണാപ്രതിമാം ഭുവി।
ഗുണപ്രഭാവശീലേന ചാരിത്രേണ ച ശോഭനാം॥ 13-50-12 (83479)
സാ തസ്യർഷേർമനോ ദൃഷ്ടാ ജഹാര ശുഭലോചനാ।
വനരാജീ യഥാ ചിത്രാ വസന്തേ കുസുമാഞചിതാ॥ 13-50-13 (83480)
ഋഷിസ്തമാഹ ദേയാ മേ സുതാ തുഭ്യം ഹി തച്ഛൃണു॥ 13-50-14 (83481)
`അനന്യസ്ത്രീജനഃ പ്രാജ്ഞോ ഹ്യപ്രവാസീ പ്രിയംവദഃ।
സുരൂപഃ സംമതോ വീരഃ ശീലവാൻഭോഗഭുക്ഛുചിഃ॥ 13-50-15 (83482)
ദാരാനുമതയജ്ഞശ്ച സുനക്ഷത്രാമഥോദ്വേഹേത്।
സഭൃത്യഃ സ്വജനോപേത ഇഹ പ്രേത്യ ച മോദതേ॥ 13-50-16 (83483)
ഗച്ഛ താവദ്ദിശം പുണ്യാമുത്തരാം ദ്രക്ഷ്യസേ തതഃ॥ 13-50-17 (83484)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-50-18x (6874)
കിം ദ്രഷ്ടവ്യം മയാ തത്ര വക്തുമർഹതി മേ ഭവാൻ।
തഥേദാനീം മയോ കാര്യം യഥാ വക്ഷ്യതി മാം ഭവാൻ॥ 13-50-18 (83485)
വദാന്യ ഉവാച। 13-50-19x (6875)
ധനദം സമതിക്രംയ ഹിമവന്തം ച പർവതം।
രുദ്രസ്യായതനം ദൃഷ്ട്വാ സിദ്ധചാരണസേവിതം॥ 13-50-19 (83486)
സംഹൃഷ്ടൈഃ പാർഷദൈർജുഷ്ടം നൃത്യദ്ഭിർവിവിധാനനൈഃ।
ദിവ്യാംഗരാഗൈഃ പൈശാചൈരന്യൈർനാനാവിധൈഃ പ്രഭോഃ॥ 13-50-20 (83487)
പാണിതാലസുതാലൈശ്ച ശംപാതാലൈഃ സമൈസ്തഥാ।
സംപ്രഹൃഷ്ടൈഃ പ്രനൃത്യദ്ഭിഃ ശർവസ്തത്ര നിഷേവ്യതേ॥ 13-50-21 (83488)
ഇഷ്ടം കില ഗിരൌ സ്ഥാനം തദ്ദിവ്യമിതി ശുശ്രുമ।
നിത്യം സന്നിഹിതോ ദേവസ്തഥാ തേ പാർഷദാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-50-22 (83489)
തത്ര ദേവ്യാ തപസ്തപ്തം സങ്കരാർഥം സുദുശ്ചരം।
അതസ്തദിഷ്ടം ദേവസ്യ തഥോമായാ ഇതി ശ്രുതിഃ॥ 13-50-23 (83490)
പൂർവേ തത്ര മഹാപാർശ്വേ ദേവസ്യോത്തരതസ്തഥാ॥
ഋതവഃ കാലരാത്രിശ്ച യേ ദിവ്യാ യേ ച മാനുഷാഃ॥ 13-50-24 (83491)
ദേവം ചോപാസതേ സർവേ രൂപിണഃ കില തത്ര ഹ।
തദതിക്രംയ ഭവനം ത്വയാ യാതവ്യമേവ ഹി॥ 13-50-25 (83492)
തതോ നീലം വനോദ്ദേശം ദ്രക്ഷ്യസേ മേഘസന്നിഭം।
രമണീയം മനോഗ്രാഹി തത്ര വൈ ദ്രക്ഷ്യസേ സ്ത്രിയം॥ 13-50-26 (83493)
തപസ്വിനീം മഹാഭാഗാം വൃദ്ധാം ദീക്ഷാമനുഷ്ഠിതാം।
ദ്രഷ്ടവ്യാ സാ ത്വയാ തത്ര സംപൂജ്യാ ചൈവ യത്നതഃ॥ 13-50-27 (83494)
താം ദൃഷ്ട്വാ വിനിവൃത്തസ്ത്വം തതഃ പാണിം ഗ്രഹീഷ്യസി।
യദ്യേഷ സമയഃ സർവഃ സാധ്യതാം തത്ര ഗംയതാം॥ 13-50-28 (83495)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-50-29x (6876)
തഥാഽസ്തു സാധയിഷ്യാമി തത്ര യാസ്യാംയസംശയം।
യത്ര ത്വം വദസേ സാധോ ഭവാൻഭവതു സത്യവാക്॥ 13-50-29 (83496)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-50-30x (6877)
തതോഽഗച്ഛത്സ ഭഗവാനുത്തരാമുത്തരാം ദിശം।
ഹിമവന്തം ഗിരിശ്രേഷ്ഠം സിദ്ധചാരണസേവിതം॥ 13-50-30 (83497)
സ ഗത്വാ ദ്വിജശാർദൂലോ ഹിമവന്തം മഹാഗിരിം।
അഭ്യഗച്ഛന്നദീം പുണ്യാം ബാഹുദാം പുണ്യദായിനീം॥ 13-50-31 (83498)
അശോകേ വിമലേ തീർഥേ സ്നാത്വാ വൈ തർപ്യ ദേവതാഃ।
തത്ര വാസായ ശയനേ കൌശേ സുഖമുവാസ ഹ॥ 13-50-32 (83499)
തതോ രാത്ര്യാം വ്യതീതായാം പ്രാതരുത്ഥായ സ ദ്വിജഃ।
സ്നാത്വാ പ്രാദുശ്ചകാരാഗ്നിം ഹുത്വാ ചൈവം വിധാനതഃ॥ 13-50-33 (83500)
രുദ്രാണീകൂപമാസാദ്യ ഹ്രദേ തത്ര സമാശ്വസത്।
വിശ്രാന്തശ്ച സമുത്ഥായ കൈലാസമഭിതോ യയൌ॥ 13-50-34 (83501)
സോഽപശ്യത്കാഞ്ചനദ്വാരം ദീപ്യമാനമിവ ശ്രിയാ।
മന്ദാകിനീം ച നലിനീം ധനദസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-50-35 (83502)
അഥ തേ രാക്ഷസാഃ സർവേ യേഽഭിരക്ഷന്തി പദ്മിനീം।
പ്രത്യുത്ഥിതാ ഭഗവന്തം മാണിഭദ്രപുരോഗമാഃ॥ 13-50-36 (83503)
സ താൻപ്രത്യർചയാമാസ രാക്ഷസാൻഭീമവിക്രമാൻ।
നിവേദയത മാം ക്ഷിപ്രം ധനദായേതി ചാബ്രവീത്॥ 13-50-37 (83504)
തേ രാക്ഷസാസ്തഥാ രാജൻഭഗവന്തമഥാബ്രുവൻ।
അസൌ വൈശ്രവണോ രാജാ സ്വയമായാതി തേഽന്തികം॥ 13-50-38 (83505)
വിദിതോ ഭഗവാനസ്യ കാര്യമാഗമനസ്യ യത്।
പശ്യൈനം ത്വം മഹാഭാഗം ജ്വലന്തമിവ തേജസാ॥ 13-50-39 (83506)
തതോ വൈശ്രവണോഽഭ്യേത്യ അഷ്ടാവക്രമനിന്ദിതം।
വിധിവത്കുശലം പൃഷ്ട്വാ തതോ ബ്രഹ്മർഷിമബ്രവീത്॥ 13-50-40 (83507)
സുഖം പ്രാപ്തോ ഭവാൻകച്ചിത്കിംവാ മത്തശ്ചികീർഷതി।
ബ്രൂഹി സർവം കരിഷ്യാമി യൻമാം വക്ഷ്യസി വൈ ദ്വിജ॥ 13-50-41 (83508)
ഭവനം പ്രവിശ ത്വം മേ യഥാകാമം ദ്വിജോത്തമ।
സത്കൃതഃ കൃതകാര്യശ്ച ഭവാന്യാസ്യത്യവിഘ്നതഃ॥ 13-50-42 (83509)
പ്രാവിശദ്ഭവനം സ്വം വൈ ഗൃഹീത്വാ തം ദ്വിജോത്തമം।
ആസനം സ്വം ദദൌ ചൈവ പാദ്യമർഘ്യം തഥൈവ ച॥ 13-50-43 (83510)
അഥോപവിഷ്ടയോസ്തത്ര മാണിഭദ്രപുരോഗമാഃ।
നിഷേദുസ്തത്ര കൌബേരാ യക്ഷഗന്ധർവകിന്നരാഃ॥ 13-50-44 (83511)
തതസ്തേഷാം നിഷണ്ണാനാം ധനദോ വാക്യമബ്രവീത്।
ഭവച്ഛന്ദം സമാജ്ഞായ നൃത്യേരന്നപ്സരോഗണാഃ॥ 13-50-45 (83512)
ആതിഥ്യം പരമം കാര്യം ശുശ്രൂഷാ ഭവതസ്തഥാ।
സംവർതതാമിത്യുവാച മുനിർമധുരയാ ഗിരാ॥ 13-50-46 (83513)
യഥോർവരാ മിശ്രകേശീ രംഭാ ചൈവോർവശീ തഥാ।
അലംബുസാ ഘൃതാചീ ച ചിത്രാ ചിത്രാംഗദാരുചിഃ॥ 13-50-47 (83514)
മനോഹരാ സുകേശീ ച സുമുഖീ ഹാസിനീ പ്രഭാ।
വിദ്യുതാ പ്രശമീ ദാന്താ വിദ്യോതാ രതിരേവ ച॥ 13-50-48 (83515)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച വൈ ബഹ്വ്യഃ പ്രനൃത്താപ്സരസഃ ശുഭാഃ।
അവാദയംശ്ച ഗന്ധർവാ വാദ്യാനി വിവിധാനി ച॥ 13-50-49 (83516)
അഥ പ്രവൃത്തേ ഗാന്ധർവേ ദിവ്യേ ഋഷിരുപാവിശത്।
ദിവ്യം സംവത്സരം തത്രാരമതൈഷ മഹാതപാഃ॥ 13-50-50 (83517)
തതോ വൈശ്രവണോ രാജാ ഭഗവന്തമുവാച ഹ।
സാഗ്രഃ സംവത്സരോ യാതോ വിപ്രേഹ തവ പശ്യതഃ॥ 13-50-51 (83518)
ഹാര്യോഽയം വിഷയോ ബ്രഹ്മൻഗാന്ധർവോ നാമ നാമതഃ।
ഛന്ദതോ വർതതാം വിപ്ര യഥാ വദതി വാ ഭവാൻ॥ 13-50-52 (83519)
അതിഥിഃ പൂജനീയസ്ത്വമിദം ച ഭവതോ ഗൃഹം।
സർവമാജ്ഞാപ്യതാമാശു പരവന്തോ വയം ത്വയി॥ 13-50-53 (83520)
അഥ വൈശ്രവണം പ്രീതോ ഭഗവാൻപ്രത്യഭാഷത।
അർചിതോസ്മി യഥാന്യായം ഗമിഷ്യാമി ധനേശ്വര॥ 13-50-54 (83521)
പ്രീതോസ്മി സദൃശം ചൈവ തവ സർവം ധനാധിപ।
തവ പ്രസാദാദ്ഭഗവൻമഹർഷേശ്ച മഹാത്മനഃ।
നിയോഗാദദ്യ യാസ്യാമി വൃദ്ദിമാനൃദ്ധിമാൻഭവ॥ 13-50-55 (83522)
അഥ നിഷ്ക്രംയ ഭഗവാൻപ്രയയാവുത്തരാമുഖഃ।
`കൈലാസേ സങ്കരാവാസമഭിവീക്ഷ്യ പ്രണംയ ച॥ 13-50-56 (83523)
ഗൌരീശം ശങ്കരം ദാന്തം ശരണാഗതവത്സലം।
ഗംഗാധരം ഗോപതിനം ഗണാവൃതമകൽപഷം॥' 13-50-57 (83524)
കൈലാസം മന്ദരം ഹൈമം സർവാനനുചചാര ഹ।
താനതീത്യ മഹാശൈലാൻകൈരാതം സ്ഥാനമുത്തമം॥ 13-50-58 (83525)
പ്രദക്ഷിണം തഥാ ചക്രേ പ്രയതഃ ശിരസാ നതഃ।
ധരണീമവതീര്യാഥ പൂതാത്മാഽസൌ തദാഽഭകവത്॥ 13-50-59 (83526)
സ തം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ നിര്യാതശ്ചോത്തരാമുഖഃ।
സമേന ഭൂമിഭാഗേന യയൌ പ്രീതിപുരസ്കൃതഃ॥ 13-50-60 (83527)
തതോഽപരം വനോദ്ദേശം രമണീയമപശ്യത।
സർവർതുഭിർമൂലഫലൈഃ പക്ഷിഭിശ്ച സമന്വിതൈഃ।
രമണീയൈർവനോദ്ദേശൈസ്തത്രതത്ര വിഭൂഷിതം॥ 13-50-61 (83528)
തത്രാശ്രമപദം ദിവ്യം ദദർശ ഭഗവാനഥ॥ 13-50-62 (83529)
ശൈലാംശ്ച വിവിധാകാരാൻകാഞ്ചനാന്രത്നഭൂഷിതാൻ।
മണിഭൂമൌ നിവിഷ്ടാശ്ച പുഷ്കരിണ്യസ്തഥൈവ ച॥ 13-50-63 (83530)
അന്യാന്യപി സുരംയാണി ദദർശ സുബഹൂന്യഥ।
ഭൃശം തസ്യ മനോ രമേ മഹർഷേർഭാവിതാത്മനഃ॥ 13-50-64 (83531)
സ തത്ര കാഞ്ചനം ദിവ്യം സർവരത്നമയം ഗൃഹം।
ദദർശാദ്ഭുതസങ്കാശം ധനദസ്യ ഗൃഹാദ്വരം॥ 13-50-65 (83532)
മഹാന്തോ യത്ര വിവിധാ മണികാഞ്ചനപർവതാഃ।
വിമാനാനി ച രംയാണി രത്നാനി വിവിധാനി ച॥ 13-50-66 (83533)
മന്ദാരപുഷ്പൈഃ സങ്കീർണാം തഥാ മന്ദാകിനീം നദീം।
സ്വയംപ്രഭാശ്ച മണയോ വജ്രൈർഭൂമിശ്ച ഭൂഷിതാ॥ 13-50-67 (83534)
നാനാവിധൈശ്ച ഭവനൈർവിചിത്രമണിതോരണൈഃ।
മുക്താജാലവിനിക്ഷിപ്തൈർമണിരത്നവിഭൂഷിതൈഃ॥ 13-50-68 (83535)
മനോദ്ദഷ്ടിഹരൈ രംയൈഃ സർവതഃ സംവൃതം ശുഭൈഃ।
ഋഷിഭിശ്ചാവൃതം തത്ര ആശ്രമം തം മനോഹരം॥ 13-50-69 (83536)
തതസ്തസ്യാഭവച്ചിന്താ കുത്ര വാസോ ഭവേദിതി।
അഥ ദ്വാരം സമഭിതോ ഗത്വാ സ്ഥിത്വാ തതോഽബ്രവീത്॥ 13-50-70 (83537)
അതിഥിം സമനുപ്രാപ്തമഭിജാനന്തു യേഽത്ര വൈ॥ 13-50-71 (83538)
അഥ കന്യാഃ പരിവൃതാ ഗൃഹാത്തസ്മാദ്വിനിർഗതാഃ।
നാനാരൂപാഃ സപ്ത വിഭോ കന്യാഃ സർവാ മനോഹരാഃ॥ 13-50-72 (83539)
യാംയാമപശ്യത്കന്യാം വൈ സാസാ തസ്യ മനോഽഹരത്।
ന ച ശക്തോ വാരയിതും മനോഽസ്യാഥാവസീദതി।
തതോ ധൃതിഃ സമുത്പന്നാ തസ്യ വിപ്രസ്യ ധീമതഃ॥ 13-50-73 (83540)
അഥ തം പ്രമദാഃ പ്രാഹുർഭഗവാൻപ്രവിശത്വിതി।
സ ച താസാം സുരുപേണ തസ്യൈവ ഭവനസ്യ ച।
കൌതൂഹലം സമാവിഷ്ടഃ പ്രവിവേശ ഗൃഹം ദ്വിജഃ॥ 13-50-74 (83541)
തത്രാപശ്യജ്ജരായുക്താമരജോംബരധാരിണീം।
വൃദ്ധാം പര്യങ്കമാസീനാം സർവാഭരണഭൂഷിതാം॥ 13-50-75 (83542)
സ്വസ്തീതി തേന ചൈവോക്താ സാ സ്ത്രീ പ്രത്യവദത്തദാ।
പ്രത്യുത്ഥായ ച തം വിപ്രമാസ്യതാമിത്യുവാച ഹ॥ 13-50-76 (83543)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-50-77x (6878)
സർവാഃ സ്വാനാലയാന്യാന്തു ഏകാ മാമുപതിഷ്ഠതു।
പ്രജ്ഞാതാ യാ പ്രശാന്താ യാ ശേഷാ ഗച്ഛന്തു ച്ഛന്ദതഃ॥ 13-50-77 (83544)
തതഃ പ്രദക്ഷിണീകൃത്യ കന്യാസ്താസ്തമൃഷിം തദാ।
നിശ്ചക്രമുർഗൃഹാത്തസ്മാത്സാ വൃദ്ധാഽഥ വ്യതിഷ്ഠതഃ।
തയാ സംപൂജിതസ്തത്ര ശയനേ ചാപി നിർമലേ॥ 13-50-78 (83545)
അഥ താം സംവിശൻപ്രാഹ ശയനേ ഭാസ്വരേ തദാ।
ത്വയാഽപി സുപ്യതാം ഭദ്രേ രജനീ ഹ്യതിവർതതേ॥ 13-50-79 (83546)
സംലാപാത്തേന വിപ്രേണ തഥാ സാ തത്ര ഭാഷിതാ।
ദ്വിതീയേ ശയനേ ദിവ്യേ സംവിവേശ മഹാപ്രഭേ॥ 13-50-80 (83547)
അഥ സാ വേപമാനാംഗീ നിമിത്തം ശീതജം തദാ।
വ്യപദിശ്യ മഹർഷേർവൈ ശയനം വ്യവരോഹത॥ 13-50-81 (83548)
സ്വാഗതേനാഗതാം താം തു ഭഗവാനഭ്യഭാഷത।
സാ ജുഗൂഹ ഭുജാഭ്യാം തു ഋഷിം പ്രീത്യാ നരർഷഭ॥ 13-50-82 (83549)
നിർവികാരമൃഷിം ചാപി കാഷ്ഠകുഡ്യോപമം തദാ।
ദുഖിതാ പ്രേക്ഷ്യ സഞ്ജൽപമകാർഷീദൃഷിണാ സഹ॥ 13-50-83 (83550)
ബ്രഹ്മന്നകാമകരോസ്തി സ്ത്രീണാം പുരുഷതോ ധൃതിഃ।
കാമേന മോഹിതാ ചാഹം ത്വാം ഭജന്തീം ഭജസ്വ മാം॥ 13-50-84 (83551)
പ്രഹൃഷ്ടോ ഭവ വിപ്രർഷേ സമാഗച്ഛ മയാ സഹ।
ഉപഗൂഹ ച ഭാം വിപ്ര കാമാർതാഽഹം ഭൃശം ത്വയി॥ 13-50-85 (83552)
ഏതദ്വി തവ ധർമാത്മംസ്തപസഃ പൂജ്യതേ ഫലം।
പ്രാർഥിതം ദർശനാദേവ ഭജമാനാം ഭജസ്വ മാം॥ 13-50-86 (83553)
സദ്മ ചേദം ധനം സർവം യച്ചാന്യദപി പശ്യസി।
പ്രഭുസ്ത്വം ഭവ സർവത്ര മയി ചൈവ ന സംശയഃ॥ 13-50-87 (83554)
സർവാൻകാമാന്വിധാസ്യാമി രമസ്വ സഹിതോ മയാ।
രമണീയേ വനേ വിപ്ര സർവകാമഫലപ്രദേ॥ 13-50-88 (83555)
ത്വദ്വശാഽഹം ഭവിഷ്യാമി രംസ്യസേ ച മയാ സഹ।
സർവാൻകാമാനുപാശ്നീമോ യേ ദിവ്യാ യേ ച മാനുഷാഃ॥ 13-50-89 (83556)
നാതഃ പരം ഹി നാരീണാം വിദ്യതേ ച കദാചന।
യഥാ പുരുഷസംസർഗഃ പരമേതദ്ധി നഃ ഫലം॥ 13-50-90 (83557)
ആത്മച്ഛന്ദേന വർതന്തേ നാര്യോ മൻമഥചോദിതാഃ।
ന ച ദഹ്യന്തി ഗച്ഛന്ത്യഃ സുതപ്തൈരപി പാംസുഭിഃ॥ 13-50-91 (83558)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-50-92x (6879)
പരദാരാനഹം ഭദ്രേ ന ഗച്ഛേയം കഥഞ്ചന।
ദൂഷിതം ധർമശാസ്ത്രജ്ഞൈഃ പരദാരാഭിമർശനം॥ 13-50-92 (83559)
`ശുദ്ധക്ഷേത്രേ ബ്രഹ്മഹത്യാപ്രായശ്ചിത്തമഥോച്യതേ।
പുനശ്ച പാതകം ദൃഷ്ടം വിപ്രക്ഷേത്രേ വിശേഷതഃ'॥ 13-50-93 (83560)
ഭദ്രേ നിർവേഷ്ടുകാമോഽഹം തത്രാവകിരണം മമ।
`പ്രായശ്ചിത്തം മഹദതോ ദാരഗ്രഹണപൂർവകം॥ 13-50-94 (83561)
ബീജം ന ശുദ്ധ്യതേ വോഢുരന്യഥാ കൃതനിഷ്കൃതേഃ।
മാതൃതഃ പിതൃതഃ ശുദ്ധോ ജ്ഞേയഃ പുത്രോ യഥാർഥതഃ॥' 13-50-95 (83562)
വിഷയേഷ്വനഭിജ്ഞോഽഹം ധർമാർഥം കില സന്തതിഃ।
ഏവം ലോകാൻഗമിഷ്യാമി പുത്രൈരിതി ന സംശയഃ॥ 13-50-96 (83563)
ഭദ്രേ ധർമം വിജാനീഹി ജ്ഞാത്വാ ചോപരമസ്വ ഹ॥ 13-50-97 (83564)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-50-98x (6880)
നാനിലോഽഗ്നിർന വരുണോ ന ചാന്യേ ത്രിദശാ ദ്വിജ।
പ്രിയാഃ സ്ത്രീണാം യഥാ കാമോ രതിശീലാ ഹി യോഷിതഃ॥ 13-50-98 (83565)
സഹസ്രേ കില നാരീണാം പ്രാപ്യേതൈകാ കദാചന।
തഥാ ശതസഹസ്രേഷു യദി കാചിത്പതിവ്രതാ॥ 13-50-99 (83566)
നൈതാ ജാനന്തി പിതരം ന കുലം ന ച മാതരം।
ന ഭ്രാതൄന്ന ച ഭർതാരം ന ച പുത്രാന്ന ദേവരാൻ॥ 13-50-100 (83567)
ലീലായന്ത്യഃ കുലം ഘ്നന്തി കൂലാനീവ സരിദ്വരാഃ।
ദോഷാൻസർവാശ്ച മത്വാഽഽശു പ്രജാപതിരഭാഷത॥ 13-50-101 (83568)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-50-102x (6881)
തതഃ സ ഋഷിരേകാഗ്രസ്താം സ്ത്രിയം പ്രത്യഭാഷത।
ആസ്യതാംരുചിതശ്ഛന്ദഃ കിഞ്ച കാര്യം ബ്രവീഹി മേ॥ 13-50-102 (83569)
സാ സ്ത്രീ പ്രോവാച ഭഗവന്ദ്രക്ഷ്യസേ ദേശകാലതഃ।
വസ താവൻമഹാഭാഗ കൃതകൃത്യോ ഭവിഷ്യസി॥ 13-50-103 (83570)
ബ്രഹ്മർഷിസ്താമഥോവാച സ തഥേതി യുധിഷ്ഠിര।
വത്സ്യേഽഹം യാവദുത്സാഹോ ഭവത്യാ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-50-104 (83571)
അഥർഷിരഭിസംപ്രേക്ഷ്യ സ്ത്രിയം താം ജരയാഽർദിതാം।
ചിന്താം പരമികാം ഭേജേ സന്തപ്ത ഇവ ചാഭവത്॥ 13-50-105 (83572)
യദ്യദംഗം ഹി സോഽപശ്യത്തസ്യാ വിപ്രർഷഭസ്തദാ।
നാരമത്തത്രതത്രാസ്യ ദൃഷ്ടീ രൂപവിരാഗിതാ॥ 13-50-106 (83573)
ദേവതേയം ഗൃഹസ്യാസ്യ ശാപാത്കിംനു വിരൂപിതാ।
അസ്യാശ്ച കാരണം വേത്തും ന യുക്തം സഹസാ ഭയാ॥ 13-50-107 (83574)
ഇതി ചിന്താവിഷക്തസ്യ തമർഥം ജ്ഞാതുമിച്ഛതഃ।
വ്യഗമദ്രാത്രിശേഷഃ സ മനസാ വ്യാകുലേന തു॥ 13-50-108 (83575)
അഥ സാ സ്ത്രീ തഥോവാച ഭഗവൻപശ്യ വൈ രവേഃ।
രൂപം സന്ധ്യാഭ്രസംരക്തം കിമുപസ്ഥാപ്യതാം തവ॥ 13-50-109 (83576)
സ ഉവാച തതസ്താം സ്ത്രീം സ്നാനോദകമിഹാനയ।
ഉപാസിഷ്യേ തതഃ സന്ധ്യാം വാഗ്യതോ നിയതേന്ദ്രിയഃ॥ ॥ 13-50-110 (83577)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 50 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-50-1 സഹോഭൌ ചരതാം ധർമം ക്ഷൌമേ വസാനൌ ജായാപതീ അഗ്നിമാദധീയാതാമിതി ധർമപത്നീസാഹിത്യം ശാസ്ത്രേ ദൃശ്യമാനമാക്ഷിപതി യദിദമിതി। പാണഗ്രഹണാത്പ്രാക്സാഹിത്യാഭാവാത്സഹോഭാവിതി വാക്യം വ്യാകുപ്യേതേതി ഭാവഃ॥ 7-50-3 ഇഹൈവ സാഹിത്യം ദംപത്യോർദൃശ്യതേ പരലോകേ തയോഃ സാഹിത്യം ക്വനു। ന ക്വാപീത്യർഥഃ॥ 7-50-6 സൂത്രകാരോ ധർമപ്രവക്താ। അനൃതം സാഹസം മായാ മൂർഖത്വമതിലോഭതേതി സ്ത്രീധർമാനാഹ॥ 7-50-8 ഗഹ്വരം ഗഹനം ദുർബോധമിത്യർഥഃ॥ 7-50-10 ദിശയാ ദിഗഭിമാനിദേവതയാ॥ 7-50-11 നിർവേഷ്ടുകാമഃ ദാരസംഗ്രഹാർഥീ॥ 7-50-21 താലൈഃ കാംസ്യമയൈർവാദ്യഭാണ്ഡൈഃ। ശംപാതാലൈഃ വിദ്യുദ്വദതിചപലൈർഭ്രമണാദിഘടിതൈഃ ഗീതനൃത്യക്രിയാമാനവിശേഷൈഃ। സമൈർഭ്രമണാദിരഹിതൈസ്തൈരേവ॥ 7-50-24 മഹാപാർശ്വേ പർവതേ। തതഃ കോപോ മഹാൻപാർശ്വേ ഇതി ട. ഥ. പാഠഃ। തതഃ കാലോ മഹാൻപാർശ്വേ ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-50-30 ഉത്തരാം ശ്രേഷ്ഠാം॥ 7-50-45 ഭവച്ഛന്ദം ഭവദിച്ഛാം॥ 7-50-52 ഹാര്യഃ ഹരതീതി ഹാര്യഃ॥ 7-50-54 ഭഗവാൻ അഷ്ടാവക്രഃ॥ 7-50-55 വൃദ്ധിരുപചയസ്തദ്വാൻ। ഋദ്ധിഃ സംപത് തദ്വാൻ॥ 7-50-58 കൈരാതം കിരാതവേഷധാരിണോ മഹാദേവസ്യ സംബന്ധി॥ 7-50-59 ധരണീമവതീര്യേത്യനേനാകാശമാർഗേണാഷ്ടാവക്രോ ഗച്ഛതീതി ഗംയതേ॥ 7-50-72 സപ്ത ഇതരദിഗ്ദേവതാഃ॥ 7-50-75 ഉത്തരാധിഷ്ഠാത്രീ തു ദേവതാ മുഖ്യാഽഷ്ടമീ സൈവ ജരായുക്താ॥ 7-50-77 പ്രജ്ഞാതാ അത്യന്തം ജ്ഞാനവതീ। പ്രശാന്താ നിർജിതചിതാ॥ 7-50-82 ജുഗൂഹ ആലിംഗിതവതീ॥ 7-50-84 ബ്രഹ്മന്നകാമതോഽന്യാസ്തീതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര അകാമതോഽനിച്ഛാതഃ സ്വഭാവത ഇത്യർഥഃ। പുരുഷതഃ പുരുഷം പ്രാപ്യ സ്ത്രീണാം ധൃതിർധൈര്യമന്യാ പരകീയാസ്തി।പുംയോഗേ സ്ത്രീണാം ധൃതിഃ സ്വകീയാ സർവഥാ നാസ്തീത്യർഥഃ॥ 7-50-85 പ്രഹൃഷ്ടഃ കാമുകോ ഭവ। ഉപനൃഹ അലിംഗസ്വ॥ 7-50-96 അനഭിജ്ഞോഽപ്രീതിമാൻ॥ 7-50-101 ലീലായന്ത്യഃ ലീലാം രതിമാത്മന ഇച്ഛന്ത്യഃ ദോഷാംശ്ച മന്ദാൻമന്ദാസുഃ പ്രജാപതിരഭാഷത ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-50-102 ഏകാഗ്രഃ സ്ത്രീദോഷാനനുസന്ദധാനഃ സ്ത്രിയംപ്രതി ആസ്യതാ തൂണ്ണീം സ്ഥീയതാം। രുചിതഃ രുചിം പ്രാപ്യ ഛന്ദഃ ഇച്ഛാ ഭവതീതി അഭാഷത। ത്വം രുചിജ്ഞാ മാമിച്ഛസി അഹം ത്വരുചിജ്ഞോ ന ത്വാം സ്ഫുഷ്ടുമിച്ഛാമീതി ഭാവഃ। ഏവമപി യത്കാര്യം കർതവ്യം തവ തൻമേ ബ്രവീഹി॥ 7-50-103 ദ്രക്ഷ്യസേ സ്പർശസുഖം ജ്ഞായസേ॥ 7-50-106 രൂപേ വിരാഗിതാ വൈരാഗ്യവതീ ദൃഷ്ടിർനാരമത് ന രേമേ॥ 7-50-108 വ്യഗച്ഛത്തദഹഃശേഷ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 051
॥ ശ്രീഃ ॥
13.51. അധ്യായഃ 051
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഉത്തരദിഗഭിമാനിദേവതയാ പരദാരത്വശങ്കയാ സ്വഭോഗമനംഗീകുർവാണമഷ്ടാവക്രംപ്രതി ജരതീരൂപത്യാഗേന കന്യാരൂപസ്വീകരണപൂർവകം സ്വപാണിഗ്രഹണപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അഥ സാ സ്ത്രീ തമുവാച വിപ്രമേവം ഭവത്വിതി।
തൈലം ദിവ്യമുപാദായ സ്നാനശാടീമുപാനയത്॥ 13-51-1 (83578)
അനുജ്ഞാതാ ച മുനിനാ സാ സ്ത്രീ തേന മഹാത്മനാ।
അഥാസ്യ തൈലേനാംഗാനി സർവാണ്യേവാഭ്യമൃക്ഷത॥ 13-51-2 (83579)
ശനൈശ്ചാച്ഛാദിതസ്തത്ര സ്നാനശാലാമുപാഗമത്।
ഭദ്രാസനം തതശ്ചിത്രമൃഷിരന്വഗമന്നവം॥ 13-51-3 (83580)
അഥോപവിഷ്ടശ്ച യദാ തസ്മിൻഭദ്രാസനേ തദാ।
സ്നാപയാമാസ ശനകൈസ്തമൃഷിം സുഖഹസ്തവത്।
ദിവ്യം ച വിധിവച്ചക്രേ സോപചാരം മുനേസ്തദാ॥ 13-51-4 (83581)
ജലേന സുസുഖോഷ്ണേന തസ്യാ ഹസ്തസുഖേന ച।
വ്യതീതാം രജനീം കൃത്സ്നാം നാജാനാത്സ മഹാവ്രതഃ॥ 13-51-5 (83582)
തത ഉത്ഥായ സ മുനിസ്തദാ പരമവിസ്മിതഃ।
പൂർവസ്യാം ദിശി സൂര്യം ച സോഽപശ്യദുദിതം ദിവി॥ 13-51-6 (83583)
`സന്ധ്യോപാസനമിത്യേവ സർവപാപഹരം ന മേ।'
തസ്യ ബുദ്ധിരിയം കിന്തു മോഹസ്തത്ത്വമിദം ഭവേത്॥ 13-51-7 (83584)
അഥോപാസ്യ സഹസ്രാംശും കിം കോരമീത്യുവാച താം।
സാ ചാമൃതരസപ്രഖ്യം ക്രഷേരന്നമുപാഹരത്॥ 13-51-8 (83585)
തസ്യ സ്വാദുതയാഽന്നസ്യ ന പ്രഭൂതം ചകാര സഃ।
വ്യഗമച്ചാപ്യഹഃശേഷ തതഃ സന്ധ്യാഽഽഗമത്പുനഃ॥ 13-51-9 (83586)
അഥ സാ സ്ത്രീ ഭഗവന്തം സുപ്യതാമിത്യചോദയത്।
തത്ര വൈ ശയനേ ദിവ്യേ തസ്യ തസ്യാശ്ച കൽപിതേ॥ 13-51-10 (83587)
[പൃഥക്ര്വൈവ തഥാ സുപ്തൌ സാ സ്ത്രീ സ ച മുനിസ്തദാ।
തഥാഽർഥരാത്രേ സാ സ്ത്രീ തു ശയനം തദുപാഗമത്॥] 13-51-11 (83588)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-51-12x (6882)
ന ഭദ്രേ പരദാരേഷു മനോ മേ സംപ്രസജ്ജതി।
ഉത്തിഷ്ഠ ഭദ്രേ ഭദ്രം തേ സ്വാപം വൈ വിരമസ്വ ച॥ 13-51-12 (83589)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-51-13x (6883)
സാ തദാ തേന വിപ്രേണ തഥാ ധൃത്യാ നിവർതിതാ।
സ്വതന്ത്രാഽസ്മീത്യുവാചർഷിം ന ധർമച്ഛലമസ്തി തേ॥ 13-51-13 (83590)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-51-14x (6884)
നാസ്തി സ്വതന്ത്രതാ സ്ത്രീണാമസ്വതന്ത്രാ ഹി യോഷിതഃ।
പ്രജാപതിമതം ഹ്യേതന്ന സ്ത്രീ സ്വാതന്ത്ര്യമർഹതി॥ 13-51-14 (83591)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-51-15x (6885)
ബാധനേ മൈഥുനം വിപ്ര മമ ഭക്തിം ച പശ്യ വൈ।
അധർമം പ്രാപ്സ്യസേ വിപ്ര യൻമാം ത്വം നാഭിനന്ദസി॥ 13-51-15 (83592)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-51-16x (6886)
ഹരന്തി ദോഷജാതാനി നരമിന്ദ്രിയകിങ്കരം।
പ്രഭവാമി സദാ ധൃത്യാ ഭദ്രേ സ്വശയനം വ്രജ॥ 13-51-16 (83593)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-51-17x (6887)
ശിരസാ പ്രണമേ വിപ്ര പ്രസാദം കർതുമർഹസി।
ഭൂമൌ നിപതമാനായാഃ ശരണം ഭവ മേഽനഘ॥ 13-51-17 (83594)
യദി വാ ദോഷജാതം ത്വം പരദാരേഷു പശ്യസി।
ആത്മാനം സ്പർശയാംയദ്യ പാണിം ഗൃഹ്ണീഷ്വ മേ ദ്വിജ॥ 13-51-18 (83595)
ന ദോഷോ ഭവിതാ ചൈവ സത്യേനൈതദ്ബ്രവീംയഹം।
സ്വതന്ത്രാം മാം വിജാനീഹി യോ ധർമഃ സോസ്തു വൈ മയി।
ത്വയ്യാവേശിതചിത്താ ച സ്വതന്ത്രാഽസ്മി ഭജസ്വ മാം॥ 13-51-19 (83596)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-51-20x (6888)
സ്വതന്ത്രാ ത്വം കഥം ഭദ്രേ ബ്രൂഹി കാരണമത്ര വൈ।
നാസ്തി ത്രിലോകേ സ്ത്രീ കാചിദ്യാ വൈ സ്വാതന്ത്ര്യമർഹതി॥ 13-51-20 (83597)
പിതാ രക്ഷതി കൌമാരേ ഭർതാ രക്ഷതി യൌവനേ।
പുത്രസ്തു സ്ഥാവിരേ ഭാവേ ന സ്ത്രീ സ്വാതന്ത്ര്യമർഹതി।
`ന വൃദ്ധാമക്ഷതാം മന്യേ ച ചേച്ഛാ ത്വയി മേഽനഘേ' 13-51-21 (83598)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-51-22x (6889)
കൌമാരം ബ്രഹ്മചര്യം മേ കന്യൈവാസ്മി ന സംശയഃ।
പത്നീം കുരുഷ്വ മാം വിപ്ര ശ്രദ്ധാം വിജഹി മാ മമ॥ 13-51-22 (83599)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 13-51-23x (6890)
യഥാ മമ തഥാ തുഭ്യം യഥാ തുഭ്യം തഥാ മമ।
ജിജ്ഞാസേയമൃഷേസ്തസ്യ വിഘ്നഃ സത്യം നു കിം ഭവേത്॥ 13-51-23 (83600)
ആശ്ചര്യം പരമം ഹീദം കിന്നു ശ്രേയോ ഹി മേ ഭവേത്।
ദിവ്യാഭരണവസ്ത്രാ ഹി കന്യേയം മാമുപസ്ഥിതാ॥ 13-51-24 (83601)
കിം ത്വസ്യാഃ പരമം രൂപം ജീർണമാസീത്കഥം പുനഃ।
കന്യാരൂപമിഹാദ്യൈവം കിമിവാത്രോത്തരം ഭവേത്॥ 13-51-25 (83602)
യഥാ മേ പരമാ ശക്തിർന വ്യുത്ഥാനേ കഥഞ്ചന।
ന രോചതേ ഹി വ്യുത്ഥാനം സത്യേനാസാദയാംയഹം॥ ॥ 13-51-26 (83603)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 51 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-51-2 അഭ്യമൃക്ഷതി അഭ്യഞ്ജിതവതീ॥ 7-51-3 ശനൈശ്ചോത്സാദിത ഇതി ഡ.ഝ. പാഠഃ। തത്ര ഉത്സാദിതഃ ചാലിതഃ॥ 7-51-5 നാജാനാത് ന ജ്ഞാതവാൻ॥ 7-51-9 ന പ്രഭൂതം ചകാര പൂർണമിതി നാഭ്യവദദിത്യർഥഃ॥ 7-51-12 സ്വയം വൈ വിരമസ്വ ചേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-51-13 സ്വാതന്ത്ര്യാൻമമ। ന തവ പാരദാര്യദോഷോഽസ്തീത്യർഥഃ॥ ധർമച്ഛലം പരപുരുഷപ്രലോഭനം। നാധർമഫലമസ്തി ത ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-51-14 നാസ്തീതി അപ്രദത്താ ത്വാം ന കാമയേ ഇത്യർഥഃ॥ 7-51-18 സ്പർശയാമി ദദാമി॥ 7-51-19 സ്വതന്ത്രാമാത്മപ്രദാനം ഇതി ശേഷഃ। യോ ധർമഃ പാണിഗ്രഹണാദിസംസ്കാരോ മയി മന്നിമിത്തം സോസ്തു॥ 7-51-22 വിജഹി മാ മാ നാശയ॥ 7-51-23 തുഭ്യം തവ। സംഗമശ്രദ്ധേത്യുഭയത്ര ശേഷഃ। കിം തസ്യ മയാ കന്യാർഥിനാ പ്രാർതിതസ്യ തത്കർതൃകാ ഇയം ജിജ്ഞാസാ മമ പരീക്ഷാ കിമയം സാധുരസാധുർവേതി॥ 7-51-24 വിഘ്രത്വമേവാഹ ആശ്ചര്യമിതി। പൂർവമതിജീർണത്വേന ദൃഷ്ടാ പുനഃ കന്യേവ ദൃശ്യത ഇതി മായാരൂപമാശ്ചര്യം॥ 7-51-25 അത്രാസ്മിന്വിഷയേ കിമുത്തരം ശ്രേഷ്ഠതരം। പർവപരിഗൃഹീതസ്യാത്യാഗഃ ഉത ഏതസ്യാഃ സ്വീകാരഃ കർതവ്യ ഇതി ഭാവഃ॥ 7-51-26 ന വ്യുത്ഥാസ്യേഽസ്യാഃ സ്വീകാരം ന കരിഷ്യേ। വ്യുത്ഥാനം ധർമാതിക്രമോ മമ ന രോചതേ കിന്തു സത്യേനാസാദയാംബഹം ദാരാനിതി ശേഷഃ। ധൃത്യൈനാം സാധയാംയഹമിതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 052
॥ ശ്രീഃ ॥
13.52. അധ്യായഃ 052
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഉത്തരദിഗഭിമാനിദേവതയാ സ്വീയപ്രാർഥനായാഃ സ്ത്രീചാപലപ്രദർശനാദ്യർഥകത്വകഥനപൂർവകമഷ്ടാവക്രസ്യ ധർമോപദേശേന സ്വഗൃഹംപ്രതി പ്രേഷണം॥ 1 ॥ അഷ്ടാവക്രേണ വദാന്യകന്യാപാണിഗ്രഹണേന സ്വാശ്രമേ സുഖനിവാസഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ന ബിഭേതി കഥം സാ സ്ത്രീ ശാപാച്ച പരമദ്യുതേ।
കഥം നിവൃത്തോ ഭഗവാംസ്തദ്ഭവാൻപ്രബ്രവീതു മേ॥ 13-52-1 (83604)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-52-2x (6891)
അഷ്ടാവക്രോഽന്വപൃച്ഛത്താം രൂപം വികുരുഷേ കഥം।
ന ചാനൃതം തേ വക്തവ്യം ബ്രൂഹി ബ്രാഹ്മണകാംയയാ॥ 13-52-2 (83605)
സ്ത്ര്യുവാച। 13-52-3x (6892)
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോര്യത്രൈഷാ കാംയാ ബ്രാഹ്മണസത്തമ।
ശൃണുഷ്വാവഹിതഃ സർവം യദിദം സത്യവിക്രമ॥ 13-52-3 (83606)
ജിജ്ഞാസേയം പ്രയുക്താ മേ സ്ഥൈര്യം കർതും തവാനഘ।
അവ്യുത്ഥാനേന തേ ലോകാ ജിതാഃ സത്യപരാക്രമ॥ 13-52-4 (83607)
ഉത്തരാം മാം ദിശം വിദ്ധി ദൃഷ്ടം സ്ത്രീചാപലം ച തേ।
സ്ഥവിരാണാമപി സ്ത്രീണാം ബാധതേ മൈഥുനജ്വരഃ॥ 13-52-5 (83608)
`അവിശ്വാസോ ന വ്യസനീ നാതിസക്തോഽപ്രവാസകഃ।
വിദ്വാൻസുശീലഃ പുരുഷഃ സദാരഃ സുഖമശ്നുതേ॥' 13-52-6 (83609)
തുഷ്ടഃ പിതാമഹസ്തേഽദ്യ തഥാ ദേവാഃ സവാസവാഃ॥ 13-52-7 (83610)
സത്വം യേന ച കാര്യേണ സംപ്രാപ്തോ ഭഗവാനിഹ।
പ്രേഷിതസ്തേന വിപ്രേണ കന്യാപിത്രാ ദ്വിജർഷഭഃ॥ 13-52-8 (83611)
പ്രേഷിതശ്ചോപദേശായ തച്ച സർവം ശ്രുതം ത്വയാ॥ 13-52-9 (83612)
`നിതാന്തം സ്ത്രീ ഭോഗപരാ പ്രിയവാദാപ്രവാസനാത്।
രക്ഷ്യതേ ചാകുചേലാദ്യൈരപ്രസംഗാനുവർതനൈഃ॥ 13-52-10 (83613)
അപർവസ്വനിഷിദ്ധാസു രാത്രിഷ്വപ്യനൃതൌ വ്രജേത്।
രാത്രൌ ച നാതിനിയമോ ന വൈ ഹ്യനിയമോ ഭവേത്॥'॥ 13-52-11 (83614)
ക്ഷേമൈർഗമിഷ്യസി ഗൃഹം ശ്രമശ്ച ന ഭവിഷ്യതി।
കന്യാം പ്രാപ്സ്യസി താം വിപ്ര പുത്രിണീ ച ഭവിഷ്യതി॥ 13-52-12 (83615)
കാംയയാ പൃഷ്ടവാംസ്ത്വം മാം തതോ വ്യാഹൃതമുത്തരം।
അനതിക്രമണീയാ സാകൃത്സ്നൈർലോകൈസ്ത്രിഭിഃ സദാ॥ 13-52-13 (83616)
ഗച്ഛസ്വ കൃതകൃത്യസ്ത്വം കിം വാഽന്യച്ഛ്രോതുമിച്ഛസി।
യാവദ്ബ്രവീമി വിപ്രർഷേ അഷ്ടാവക്ര യഥാതഥം॥ 13-52-14 (83617)
ഋഷിണാ പ്രസാദിതാ ചാസ്മി തവ ഹേതോർദ്വിജർഷഭ।
തസ്യ സംമാനനാർഥം മേ ത്വയി വാക്യം പ്രഭാഷിതം॥ 13-52-15 (83618)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-52-16x (6893)
ശ്രുത്വാ തു വചനം തസ്യാഃ സ വിപ്രഃ പ്രാഞ്ജലിഃ സ്ഥിതഃ।
അനുജ്ഞാതസ്തയാ ചാപി സ്വഗൃഹം പുനരാവ്രജത്॥ 13-52-16 (83619)
ഗൃഹമാഗത്യ വിശ്രാന്തഃ സ്വജനം പരിപൃച്ഛ്യ ച।
അഭ്യാഗച്ഛച്ച തം വിപ്രം ന്യായതഃ കുരുനന്ദന॥ 13-52-17 (83620)
പൃഷ്ടശ്ച തേന വിപ്രേണ ദൃഷ്ടം ത്വേതന്നിദർശനം।
പ്രാഹ വിപ്രം തദാ വിപ്രഃ സുപ്രീതേനാന്തരാത്മനാ॥ 13-52-18 (83621)
ഭവതാഽഹമനുജ്ഞാതഃ പ്രാസ്ഥിതോ ഗന്ധമാദനം।
തസ്യ ചോത്തരതോ ദേശേ ദൃഷ്ടം മേ ദൈവതം മഹത്॥ 13-52-19 (83622)
തയാ ചാഹമനുജ്ഞാതോ ഭവാംശ്ചാപി പ്രകീർതിതഃ।
ശ്രാവിതശ്ചാപി തദ്വാക്യം ഗൃഹം ചാഭ്യാഗതഃ പ്രഭോ॥ 13-52-20 (83623)
തമുവാച തദാ വിപ്രഃ സുതാം പ്രതിഗൃഹാണ മേ।
നക്ഷത്രതിഥിസംയോഗേ പാത്രം ഹി പരമം ഭവാൻ॥ 13-52-21 (83624)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-52-22x (6894)
അഷ്ടാവക്രസ്തഥേത്യുക്ത്വാ പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം പ്രഭോ।
കന്യാം പരമധർമാത്മാ പ്രീതിമാംശ്ചാഭവത്തദാ॥ 13-52-22 (83625)
കന്യാം താം പ്രതിഗൃഹ്യൈവ ഭാര്യാം പരമശോഭനാം।
ഉവാസ മുദിതസ്തത്ര ശ്വാശ്രമേ വിഗതജ്വരഃ॥ ॥ 13-52-23 (83626)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണിഃ ദ്വിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 52 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-52-2 വികുരുഷേഽന്യഥാന്യഥാ കരോഷി। ബ്രാഹ്മണകാംയയാ ബ്രാഹ്മണമാനലിപ്സയാ॥ 7-52-3 ദ്യാവാപൃഥിവ്യോഃ ദിവി പൃഥിവ്യാം ച യത്ര സ്ഥീയതേ തത്ര ഏഷാ കാംയാ സ്ത്രീപുംസയോഃ അന്യോന്യാഭിലാഷരൂപാ ഇച്ഛാസ്തീത്യർഥഃ॥ 7-52-4 മേ മയാ॥ 7-52-8 തത്കാര്യം ജ്ഞാപയാമീതി ശേഷഃ। 7-52-13 സാ കാംയാഽനതിക്രമണീയാ॥ 7-52-15 ഋഷിണാ വദാന്യേന॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 053
॥ ശ്രീഃ ॥
13.53. അധ്യായഃ 053
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഋഷ്യാദീനാം വിയോനിജത്വേപി തപോവിദ്യാദീനാമേവ മാഹാത്ംയപ്രയോജകത്വേ നിദർശനതയാ താദൃശാനാം സംഭവപ്രകാരാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
വൈശ്യയോന്യാം സമുത്പന്നാഃ ശൂദ്രയോന്യാം തഥൈവ ച।
ബ്രഹ്മർഷയ ഇതി പ്രോക്താഃ പുരാണി ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 13-53-1 (83627)
കഥമേതൻമഹാരാജ തത്ത്വം ശംസിതുമർഹസി।
വിരുദ്ധമിഹ പശ്യാമി വിയോനൌ ബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 13-53-2 (83628)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-53-3x (6895)
അലം കൌതൂഹലേനാത്ര നിബോധ ത്വം യുധിഷ്ഠിര।
ശുഭേതരം ശുഭം വാഽപി ന ചിന്തയിതുമർഹസി॥ 13-53-3 (83629)
ഈശന്ത്യാത്മന ഇത്യേതേ ഗതിശ്ചൈഷാം ന സഞ്ജതേ।
ബ്രഹ്മഭൂയാംസ ഇത്യേവ ഋഷയഃ ശ്രുതിചോദിതാഃ॥ 13-53-4 (83630)
നിന്ദ്യാ ന ചൈതേ രാജേന്ദ്ര പ്രമാണം ഹി പ്രമാണിനാം।
ലോകോഽനുമന്യതേ ചൈതാൻപ്രമാണം ഹ്യത്ര വൈ തപഃ॥ 13-53-5 (83631)
ഏവം മഹാത്മഭിസ്താത തപോജ്ഞാനസമന്വിതൈഃ।
പ്രവർതിതാനി കാര്യാണി പ്രമാണാന്യേവ സത്തമ॥ 13-53-6 (83632)
ഭാര്യാശ്ചതസ്രോ രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണസ്യ സ്വധർമതഃ।
ബ്രാഹ്മണീ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാ ശൂദ്രാ ച ഭരതർഷഭ॥ 13-53-7 (83633)
രാജ്ഞാം തു ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാ ശൂദ്രാ ച ഭരതർഷഭ।
വൈശ്യസ്യ വൈശ്യാ വിഹിതാ ശൂദ്രാ ച ഭരതർഷഭ॥ 13-53-8 (83634)
ശൂദ്രസ്യൈകാ സ്മൃതാ ഭാര്യാ പ്രതിലോമേ തു സങ്കരഃ।
ശൂദ്രായാസ്തു നരശ്രേഷ്ഠ ചത്വാരഃ പതയഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-53-9 (83635)
വർണോത്തമായാസ്തു പതിഃ സവർണസ്ത്വേക ഏവ സഃ।
ദ്വൌ ക്ഷത്രിയായാ വിഹിതൌ ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയസ്തഥാ॥ 13-53-10 (83636)
വൈശ്യായാസ്തു നരശ്രേഷ്ഠ വിഹിതാഃ പതയസ്ത്രയഃ।
സവർണഃ ക്ഷത്രിയശ്ചൈവ ബ്രാഹ്മണശ്ച വിശാംപതേ॥ 13-53-11 (83637)
ഏവംവിധിമനുസ്മൃത്യ തതസ്തേ ഋഷിഭിഃ പുരാ।
ഉത്പാദിതാ മഹാത്മാനഃ പുത്രാ ബ്രഹ്മർഷയഃ പുരാ॥ 13-53-12 (83638)
പുരാണാഭ്യാമൃഷിഭ്യാം തു മിത്രേണ വരുണേന ച।
വസിഷ്ഠോഽഥ തഥാഽഗസ്ത്യോ ബർഹിഷവ്യസ്തഥൈവ ച॥ 13-53-13 (83639)
കക്ഷീവാനാർഷ്ടിഷേണശ്ച പുരുഷഃ കഷ ഏവ ച।
മാമതേയസ്യ വൈ പുത്രാ ഗൌതമശ്ചാത്മജാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-53-14 (83640)
വത്സപ്രിയശ്ച ഭഗവാൻസ്ഥൂലരശ്മിസ്തഥാക്ഷണിഃ।
ഗൌതമസ്യൈവ തനയാ യേ ദാസ്യാം ജനിതാ ഹ്യുത॥ 13-53-15 (83641)
കപിഞ്ജലാദോ ബ്രഹ്മർഷിശ്ചാണ്ഡാല്യാമുദപദ്യത।
വൈനതേയസ്തഥാ പക്ഷീ തുര്യായാം ച വസിഷ്ഠതഃ॥ 13-53-16 (83642)
പ്രസാദാച്ച വസിഷ്ഠസ്യ ശുക്ലാഭ്യുപഗമേന ച।
അദൃശ്യന്ത്യാഃ പിതാ വൈശ്യോ നാംനാ ചിത്രമുഖഃ പുരാ।
ബ്രാഹ്മണത്വമനുപ്രാപ്തോ ബ്രഹ്മർഷിത്വം ച കൌരവ॥ 13-53-17 (83643)
വൈശ്യശ്ചിത്രമുഖഃ കന്യാം വസിഷ്ഠതനയസ്യ വൈ।
ശുഭാം പ്രാദാദ്യതോ ജാതോ ബ്രഹ്മർഷിസ്തു പരാശരഃ॥ 13-53-18 (83644)
തഥൈവ ദാശകന്യായാം സത്യവത്യാം മഹാനൃഷിഃ।
പരാശരാത്പ്രസൂതശ്ച വ്യാസോ യോഗമയോ മുനിഃ॥ 13-53-19 (83645)
വിഭണ്ഡകസ്യ മൃഗ്യാം ച തപോയോഗാത്മകോ മുനിഃ।
ഋസ്യശൃംഗഃ സമുത്പന്നോ ബ്രഹ്മചാരീ മഹായശാഃ॥ 13-53-20 (83646)
ശാർംഗ്യാം ച മന്ദപാലസ്യ ചത്വാരോ ബ്രഹ്മവാദിനഃ।
ജാതാ ബ്രഹ്മർഷയഃ പുണ്യാ യൈഃ സ്തുതോ ഹവ്യവാഹനഃ॥ 13-53-21 (83647)
ദ്രോണശ്ച സ്തംബമിത്രശ്ച സാരിസൃക്വശ്ച ബുദ്ധിമാൻ।
ജരിതാരിശ്ച വിഖ്യാതശ്ചത്വാരഃ സൂര്യസന്നിഭാഃ॥ 13-53-22 (83648)
മഹർഷേഃ കാലവൃക്ഷസ്യ ശകുന്ത്യാമേവ ജജ്ഞിവാൻ।
ഹിരണ്യഹസ്തോ ഭഗവാൻമഹർഷിഃ കാഞ്ചനപ്രഭഃ॥ 13-53-23 (83649)
പാവകാത്താത സംഭൂതാ മനസാ ച മഹർഷയഃ।
പിതാമഹസ്യ രാജേന്ദ്ര പുരസ്ത്യപുലഹാദയഃ॥ 13-53-24 (83650)
സാവർണ്യശ്ചാപി രാജർഷിഃ സവർണായാമജായത।
മൃൺമയ്യാം ഭരതശ്രേഷ്ഠ ആദിത്യേന വിവസ്വതാ॥ 13-53-25 (83651)
ശാണ്ഡില്യശ്ചാഗ്നിതോ ജാതഃ കശ്യപസ്യാഗ്രജഃ പ്രഭുഃ।
ശരദ്വതഃ ശരസ്തംബാത്കൃപശ്വ കൃപയാ സഹ॥ 13-53-26 (83652)
പദ്മാശ്ച ജജ്ഞേ രാജേന്ദ്ര സോസ്യപസ്യ മഹാത്മനഃ।
രേണുശ്ച രേണുകാ ചൈവ രാമമാതാ യശസ്വിനീ॥ 13-53-27 (83653)
സമുനായാഃ സമുദ്ഭൂതഃ സോമകേന മഹാത്മനാ।
അർകദന്തോ മഹാനൃഷിഃ പ്രഥിതഃ പൃഥിവീതലേ॥ 13-53-28 (83654)
അഗ്നേരാഹവനീയാച്ച ദ്രുപദസ്യേന്ദ്രവർചസഃ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച സംഭൂതോ വേദ്യാം കൃഷ്ണാ ച ഭാരത॥ 13-53-29 (83655)
വ്യാഘ്രയോന്യാം തതോ ജാതാ വസിഷ്ഠസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഏകോനവിംശതിഃ പുത്രാഃ ഖ്യാതാ വ്യാഘ്രപദാദയഃ॥ 13-53-30 (83656)
മന്ധശ്ച ബാദലോമസ്ച ജാവാലിശ്ച മഹാനൃഷിഃ।
മന്യുശ്ചൈവോപമന്യുശ്ച സേതുകർണസ്തഥൈവ ച।
ഏതേ ചാന്യേ ച വിഖ്യാതാഃ പൃഥിവ്യാം ഗോത്രതാം ഗതാഃ॥ 13-53-31 (83657)
വിശ്വകാശസ്യ രാജർഷേരൈക്ഷ്വാകോസ്തു മഹാത്മനഃ।
ബാലാശ്വോ നാമ പുത്രോഽഭൂച്ഛിഖാം ഭിത്ത്വാ വിനിസ്സൃതഃ॥ 13-53-32 (83658)
മാന്ധാതാ ചൈവ രാജർഷിര്യുവനാശ്വേന ധീമതാ।
സ്വയം ധൃതോഽഥ ഗർഭേണ ദിവ്യാസ്ത്രബലസംയുതഃ॥ 13-53-33 (83659)
ഗൌരികശ്ചാപി രാജർഷിശ്ചക്രവർതീ മഹായശാഃ।
ബാഹുദായാം സമുത്പന്നോ നദ്യാം രാജ്ഞാ സുബാഹുനാ॥ 13-53-34 (83660)
ഭൂമേശ്ച പുത്രോ നരകഃ സംവർതശ്ചൈവ പുഷ്കലഃ।
അദ്ഭിശ്ചൈവ മഹാതേജാ ഋഷിർഗാർഗ്യോഽഭ്യജായത॥ 13-53-35 (83661)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ രാജന്യാ ബ്രാഹ്മണാസ്തഥാ।
പ്രഭാവേനാഭിസംഭൂതാ മഹർഷീണാം മഹാത്മനാം।
നാസാധ്യ തപസാ തേഷാം വിദ്യയാഽഽത്മഗുണൈഃ പരൈഃ॥ 13-53-36 (83662)
അസ്മിന്നർഥേ ച മനുനാ നീതഃ ശ്ലോകോ നരാധിപ।
ധർമം പ്രണയതാ രാജംസ്തം നിബോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-53-37 (83663)
ഋഷിണാം ച നദീനാം ച സാധൂനാം ച മഹാത്മനാം।
പ്രഭവോ നാധിഗന്തവ്യഃ സ്ത്രീണാം ദുശ്ചരിതസ്യ ച॥ 13-53-38 (83664)
തന്നാത്ര ചിന്താ കർതവ്യാ മഹർഷീണാം സമുദ്ഭവേ।
യഥാ സർവഗതോ ഹ്യഗ്നിസ്തഥാ തേജോ മഹാത്മസു॥' ॥ 13-53-39 (83665)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 53 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-53-1 ഏതദാദിസപ്താധ്യായാ ദാക്ഷിണാത്യകോശേഷ്വേവ ദൃശ്യന്തേ।അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 054
॥ ശ്രീഃ ॥
13.54. അധ്യായഃ 054
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യുഗചതുഷ്ടയധർമാദിപ്രതിപാദകനാരദമാർകണ്ഡേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പുത്രൈഃ കഥം മഹാരാജ പുരുഷസ്താരിതോ ഭവേത്।
യാവന്ന ലബ്ധവാൻപുത്രമഫലഃ പുരുഷോ നൃപ॥ 13-54-1 (83666)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-54-2x (6896)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
നാരദേന പുരാ ഗീതം മാർകണ്ഡേയായ പൃച്ഛതേ॥ 13-54-2 (83667)
പർവതം നാരദം ചൈവ അസിതം ദേവലം ച തം।
ആരുണേയം ച രൈഭ്യം ച ഏതാനത്രാഗതാൻപുരാ॥ 13-54-3 (83668)
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ ഭോഗവത്യാഃ സമാഗമേ।
ദൃഷ്ട്വാ പൂർവം സമാസീനാൻമാർകണ്ഡേയോഽഭ്യഗച്ഛത॥ 13-54-4 (83669)
ഋഷയസ്തു മുനിം ദൃഷ്ട്വാ സമുത്ഥായോൻമുഖാഃ സ്ഥിതാഃ।
അർചയിത്വാഽർഹതോ വിപ്രം കിം കുർമ ഇതി ചാബ്രുവൻ॥ 13-54-5 (83670)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-54-6x (6897)
അയം സമാഗമഃ സദ്ഭിര്യത്നേനാസാദിതോ മയാ।
അത്ര പ്രാപ്സ്യാമി ധർമാണാമാചാരസ്യ ച നിശ്ചയം॥ 13-54-6 (83671)
ഋജുഃ കൃതയുഗേ ധർമസ്തസ്മിൻക്ഷീണേ വിമുഹ്യതി।
യുഗേയുഗേ മഹർഷിഭ്യോ ധർമമിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-54-7 (83672)
ഋഷിഭിർനാരദഃ പ്രോക്തോ ബ്രൂഹി യത്രാസ്യ സംശയഃ।
ധർമാധർമേഷു തത്വജ്ഞ ത്വം ഹി ച്ഛേത്താ ഹി സംശയാൻ॥ 13-54-8 (83673)
ഋഷിഭ്യോഽനുമതം വാക്യം നിയോഗാന്നാരദസ്തദാ।
സർവധർമാർഥതത്വജ്ഞം മാർകൺ·ഡേയം തതോഽബ്രവീത്॥ 13-54-9 (83674)
ദീർഘായോ തപസാ ദീപ്ത വദേവദാംഗതത്വവിത്।
യത്ര തേ സംശയോ ബ്രഹ്മൻസമുത്പന്നഃ സ ഉച്യതാം॥ 13-54-10 (83675)
ധർമം ലോകോപകാരം വാ യച്ചാന്യച്ഛ്രോതുമിച്ഛസി।
തദഹം കഥയിഷ്യാമി ബ്രൂഹി ത്വം സുമഹാതപാഃ॥ 13-54-11 (83676)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-54-12x (6898)
യുഗേയുഗേ വ്യതീതേഽസ്മിന്ധർമസേതുഃ പ്രണശ്യതി।
കഥം ധർമച്ഛലേനാഹം പ്രാപ്നുയാമിതി മേ മതിഃ॥ 13-54-12 (83677)
നാരദ ഉവാച। 13-54-13x (6899)
ആസീദ്ധർമഃ പുരാ വിപ്ര ചതുഷ്പാദഃ കൃതേ യുഗേ।
തതോ ഹ്യധർമഃ കാലേന പ്രസൂതഃ കിഞ്ചിദൂനതഃ॥ 13-54-13 (83678)
തതസ്ത്രേതായുഗം നാമ പ്രവൃത്തം ധർമദൂഷണം॥ 13-54-14 (83679)
തസ്മിന്നതീതേ സംപ്രാപ്തം തൃതീയം ദ്വാപരം യുഗം।
തദാ ധർമസ്യ ദ്വൌ പാദാവധർമോ നാശയിഷ്യതി॥ 13-54-15 (83680)
ദ്വാപരേ തു പരിക്ഷീണേ നന്ദികേ സമുപസ്ഥിതേ।
ലോകവൃത്തം ച ധർമം ച ഉച്യമാനം നിബോധ മേ॥ 13-54-16 (83681)
ചതുർഥം നന്ദികം നാമ ധർമഃ പാദാവശേഷിതഃ।
തതഃ പ്രഭൃതി ജായന്തേ ക്ഷീണപ്രജ്ഞായുപോ നരാഃ।
ക്ഷീണപ്രാണധനാ ലോകേ ധർമാചാരബഹിഷ്കൃതാഃ॥ 13-54-17 (83682)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-54-18x (6900)
ഏവം വിലുലിതേ ധർമേ ലോകേ ചാധർമസംയുതേ।
ചാതുർവർണ്യസ്യ നിയതം ഹവ്യം കവ്യം നിയച്ഛതി॥ 13-54-18 (83683)
നാരദ ഉവാച। 13-54-19x (6901)
മന്ത്രപൂതം സദാ ഹവ്യം കവ്യം ചൈവ ന നശ്യതി।
പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തദ്ദേവാ ദാതുർന്യായാത്പ്രയച്ഛതഃ॥ 13-54-19 (83684)
സത്വയുക്തം ച ദാതാ ച സർവാൻകാമാനവാപ്നുയാത്।
അവാപ്തകാമഃ സ്വർഗേ ച മഹീയേത യഥേപ്സിതം॥ 13-54-20 (83685)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-54-21x (6902)
ചത്വാരോ ഹ്യഥ യേ വർണാ ഹവ്യം കവ്യം പ്രദാസ്യതി।
മന്ത്രഹീനമപന്യായം തേഷാം ദത്തം ക്വ ഗച്ഛതി॥ 13-54-21 (83686)
നാരദ ഉവാച। 13-54-22x (6903)
അസുരാൻഗച്ഛതേ ദത്തം വിപ്രൈ രക്ഷാംസി ക്ഷത്രിയൈഃ।
വൈശ്യൈഃ പ്രേതാനി വൈ ദത്തം ശൂദ്രൈർഭൂതാനി ഗച്ഛതി॥ 13-54-22 (83687)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-54-23x (6904)
അഥ വർണാവരേ ജാതാശ്ചാതുർവർണ്യോപദേശിനഃ।
ദാസ്യന്തി ഹവ്യകവ്യാനി തേഷാം ദത്തം ക്വ ഗച്ഛതി 13-54-23 (83688)
നാരദ ഉവാച। 13-54-24x (6905)
വർണാവരാണാം ഭൂതാനാം ഹവ്യകവ്യപ്രദാതൃണാം।
നൈവ ദേവാ ന പിതരഃ പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തത്സ്വയം॥ 13-54-24 (83689)
യാതുധാനാഃ പിശാചാശ്ച ഭൂതാ യേ ചാപി നൈർഋതാഃ।
തേഷാം സാ വിഹിതാ വൃത്തിഃ പിതൃദൈവതനിർഗതാഃ॥ 13-54-25 (83690)
തേഷാം സർവപ്രദാതൄണാം ഹവ്യകവ്യം സമാഹിതാഃ।
യത്പ്രയച്ഛന്തി വിധഇവത്തദ്വൈ ഭുഞ്ജന്തി ദേവതാഃ॥' ॥ 13-54-26 (83691)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃപശ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 54 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-54-16 നന്ദിക ഇതി കലിയുഗേ പ്രവർതമാനധർമൈകപാദസ്യ നാമ॥ 16 ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 055
॥ ശ്രീഃ ॥
13.55. അധ്യായഃ 055
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കന്യാനാം പ്രദാനകാലാദിപ്രതിപാദകനാരദമാർകണ്ഡേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`മാർകണ്ഡേയ ഉവാച।
ശ്രുതം വർണാവരൈർദത്തം ഹവ്യം കവ്യം ച നാരദ।
സംപ്രയോഗേ ച പുത്രാണാം കന്യാനാം ച ബ്രവീഹി മേ॥ 13-55-1 (83692)
നാരദ ഉവാച। 13-55-2x (6906)
കന്യാപ്രദാനം പ്രത്രാണാം സ്ത്രീണാം സംയോഗമേവ ച।
ആനുപൂർവ്യാൻമയാ സംയഗുച്യമാനം നിബോധ മേ॥ 13-55-2 (83693)
ജാതമാത്രാ തു ദാതവ്യാ കന്യകാ സദൃശേ വരേ।
കാലേ ദത്താസു കന്യാസു പിതാ ധർമേണ യുജ്യതേ॥ 13-55-3 (83694)
യസ്തു പുഷ്പവതീം കന്യാം ബാന്ധവോ ന പ്രയച്ഛതി।
മാസിമാസി ഗതേ ബന്ധുസ്തസ്യാ ഭ്രൌണഘ്ന്യമാപ്നുതേ॥ 13-55-4 (83695)
യസ്തു കന്യാം ഗൃഹേ രുന്ധ്യാദ്ഗ്രാംയൈർഭോഗൈർവിവർജിതാം।
അവധ്യാതഃ സ കന്യായാ ബന്ധുഃ പ്രാപ്നോതി ഭ്രൂണഹാം॥ 13-55-5 (83696)
ദൂഷിതാ പാണിമാത്രേണ മൃതേ ഭർതരി ദാരികാ।
സംസ്കാരം ലഭതേ നാരീ ദ്വിതീയേ സാ പുനഃ പതൌ॥ 13-55-6 (83697)
പുനർഭൂർനാമ സാ കന്യാ സപുത്രാ ഹവ്യകവ്യദാ।
അദൂഷ്യാ സാ പ്രസൂതീഷു പ്രജാനാം ദാരകർമണി॥ 13-55-7 (83698)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-55-8x (6907)
യാ തു കന്യാ പ്രസൂയേത ഗർഭിണീ യാ തു വാ ഭവേത്।
കഥം ദാരക്രിയാം ഭൂയഃ സാ ഭവേദൃഷിസത്തമ॥ 13-55-8 (83699)
നാരദ ഉവാച। 13-55-9x (6908)
തത്വാർഥനിശ്ചിതം ശബ്ദം കന്യകാ നയതേഽഗ്നയേ।
തസ്മാത്കുർവന്തി വൈ ഭാവം കുമാര്യസ്താ ന കന്യകാഃ॥ 13-55-9 (83700)
ബ്രഹ്മഹത്യാത്രിഭാഗേന ഗർഭാധാനവിശോധിതഃ।
ഗൃഹ്ണീയാത്താം ചതുർഭാഗവിശുദ്ധാം സർജനാത്പുനഃ॥ 13-55-10 (83701)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-55-11x (6909)
കഥം കന്യാസു യേ ജാതാ ബന്ധൂനാം ദൂഷിതാഃ സദാ।
കസ്യ തേ ഹവ്യകവ്യാനി പ്രദാസ്യന്തി മഹാമുനേ॥ 13-55-11 (83702)
നാരദ ഉവാച। 13-55-12x (6910)
കന്യായാസ്തു പിതുഃ പുത്രാഃ കാനീനാ ഹവ്യകവ്യദാഃ।
അന്തർവത്നയാസ്തു യഃ പാണിം ഗൃഹ്ണീയാത്സ സഹോഢജഃ॥ 13-55-12 (83703)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-55-13x (6911)
അഥ യേനാഹിതോ ഗർഭഃ കന്യായാം തത്ര നാരദ।
കഥം പുത്രഫലം തസ്യ ഭവേദേതത്പ്രചക്ഷ്വ മേ॥ 13-55-13 (83704)
നാരദ ഉവാച। 13-55-14x (6912)
ധർമാചാരേഷു തേ നിത്യം ദൂഷകാഃ കൃതശോധനാഃ।
ബീജം ച നശ്യതേ തേഷാം മോഘചേഷ്ടാ ഭവന്തി തേ॥ 13-55-14 (83705)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-55-15x (6913)
അഥ കാചിദ്ഭവേത്കന്യാ ക്രീതാ ദത്താ ഹൃതാഽപി വാ।
കഥം പുത്രകൃതം തസ്യാസ്തദ്ഭവേദ്ദഷിസത്തമ॥ 13-55-15 (83706)
നാരദ ഉവാച। 13-55-16x (6914)
ക്രീതാ ദത്താ ഹൃതാ ചൈവ യാ കന്യാ പാണിവർജിതാ।
കൌമാരീ നാമ സാ ഭാര്യാ പ്രസവേദൌരസാൻസുതാൻ।
ന പത്ന്യർഥേ ശുഭാ പ്രോക്താ തത്കർമണ്യപരാജിതേ॥ 13-55-16 (83707)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-55-17x (6915)
കേന മംഗലകൃത്യേഷു വിനിയുജ്യന്തി കന്യകാഃ।
ഏതദിച്ഛാമി വിജ്ഞാതും തത്വേനേഹ മഹാമുനേ॥ 13-55-17 (83708)
നാരദ ഉവാച। 13-55-18x (6916)
നിത്യം നിവസതേ ലക്ഷ്മീഃ കന്യകാസു പ്രതിഷ്ഠിതാ।
ശോഭനാ ശുഭയോഗ്യാ ച പൂജ്യാ മംഗലകർമസു॥ 13-55-18 (83709)
ആകരസ്ഥം യഥാ രത്നം സർവകാമഫലോപഗം।
തഥാ കന്യാ മഹാലക്ഷ്മീഃ സർവലോകസ്യ മംഗലം॥ 13-55-19 (83710)
ഏവം കന്യാ പരാ ലക്ഷ്മീ രതിസ്തോഷശ്ച ദേഹിനാം।
മഹാകുലാനാം ചാരിത്രവൃത്തേന നികഷോപലം॥ 13-55-20 (83711)
ആനയിത്വാ സ്വകാദ്വർണാത്കന്യകാം യോ ഭജേന്നരഃ।
ദാതാരം ഹവ്യകവ്യാനാം പുത്രകം യാ പ്രസൂയതി॥ 13-55-21 (83712)
സാധ്വീ കുലം വർധയതി സാധ്വീ പുഷ്ടിഗ്രഹേ പരാ।
സാധ്വീ ലക്ഷ്മീ രതിഃ സാക്ഷാത്പ്രതിഷ്ഠാ സന്തതിസ്തഥാ॥ ॥ 13-55-22 (83713)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 55 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-55-10 ചതുർഭാഗവിശുദ്ധാത്സ്വജനാത്പുനരിതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 056
॥ ശ്രീഃ ॥
13.56. അധ്യായഃ 056
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീണാം ഭാര്യാത്വേന പരിഗ്രഹയോഗ്യതാപ്രതിപാദകനാരദമാർകണ്ഡേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`മാർകണ്ഡേയ ഉവാച।
ശ്രുതം ബഹുവിധം വൃത്തം കന്യകാനാം മഹാമതേ।
ഇച്ഛാമി യോഷിതാം ശ്രോതും ധർമാധർമൌ പരിഗ്രഹേ॥ 13-56-1 (83714)
നാരദ ഉവാച। 13-56-2x (6917)
അഷ്ടൌ ഭാര്യാഗമാ ധർംയാ നരാണാം ദാരകർമണി।
പ്രേത്യേഹ ച ഹിതാ യാസ്തു സപുത്രാ ഹവ്യകവ്യദാഃ॥ 13-56-2 (83715)
സാധ്വീ പാണിഗൃഹീതാ യാ കൌമാരീ പാണിവർജിതാ।
ഭ്രാതൃഭാര്യാ സ്വഭാര്യേതി പ്രസൂയേത്പുത്രമൌരസം॥ 13-56-3 (83716)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-56-4x (6918)
ത്രയോ ഭാര്യാഗമാ ജ്ഞേയാ യത്ര ധർമോ ന നശ്യതി।
പഞ്ചാന്യാഃ പശ്ചിമാ ബ്രൂഹി ഭാര്യാസ്താസാം ച യേ സുതാഃ॥ 13-56-4 (83717)
നാരദ ഉവാച। 13-56-5x (6919)
സഗോത്രഭാര്യാ ക്രീതാ ച പരഭാര്യാ ച കാരിതാ।
ഗതാഗതാ ച യാ ഭാര്യാ ആശ്രമാദാഹൃതാ ച യാ॥ 13-56-5 (83718)
ഏതാ ഭാര്യാഗമാഃ പഞ്ച പുനർഭാര്യാ ഭവന്തി യാഃ।
ഏതാ ഭാര്യാ നൃണാം ഗംയാസ്തത്പുത്രാ ഹവ്യകവ്യദാഃ॥' ॥ 13-56-6 (83719)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 56 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 057
॥ ശ്രീഃ ॥
13.57. അധ്യായഃ 057
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സതീനാമസതനാം ഗുണദോഷപ്രതിപാദകനാരദമാർകണ്ഡേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`മാർകണ്ഡേയ ഉവാച।
ശ്രുതാ ഭാര്യാശ്ച പുത്രാശ്ച വിസ്തരേണ മഹാമുനേ।
ആശ്രമസ്ഥാഃ കഥം നാര്യോ ന ദുഷ്യന്തീതി ബ്രൂഹി ഭോ॥ 13-57-1 (83720)
നാരദ ഉവാച। 13-57-2x (6920)
ആശ്രമസ്ഥാസു നാരീഷു ബാന്ധവത്വം പ്രണശ്യതി।
നഷ്ടവംശ്യാ ഭവന്ത്യേതാ ബന്ധൂനാമഥ ഭർതൃണാം॥ 13-57-2 (83721)
പരദാരാ മുക്തദോഷാസ്താ നാര്യോഽഽശ്രമസംസ്ഥിതാഃ।
സ്വയമീശാഃ സ്വദേഹാനാം കാംയാസ്തദ്ഗതമാനസാഃ॥ 13-57-3 (83722)
ഏവം നാര്യോ ന ദുഷ്യന്തി നരാണാം തത്പ്രസൂതിഷു।
ധർമപത്ന്യോ ഭവന്ത്യേതാഃ സപുത്രാ ഹവ്യകവ്യദാഃ॥ 13-57-4 (83723)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-5x (6921)
പരസ്യ ഭാര്യാ യാ പൂർവം മൃതേ ഭർതരി യാ പുനഃ।
അന്യം ഭജതി ഭർതാരം സസുതാ അസുതാ കഥം॥ 13-57-5 (83724)
നാരദ ഉവാച। 13-57-6x (6922)
അസുതാ വാ പ്രസൂതാ വാ ഗൃഹസ്ഥാനാം പരസ്ത്രിയഃ।
പരാമൃഷ്ടേതി താ വർജ്യാ ധർമാചാരേഷു ദൂഷിതാഃ॥ 13-57-6 (83725)
ന ചാസാം ഹവ്യകവ്യാനി പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ദേവതാഃ।
യസ്താസു ജനയേത്പുത്രാന്ന തൈഃ പുത്രമവാപ്നുയാത്॥ 13-57-7 (83726)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-8x (6923)
പരക്ഷേത്രേഷു യോ ബീജം ചാപലാദ്വിസൃജേന്നരഃ।
കഥം പുത്രഫലം തസ്യ ഭവേത്തദൃഷിസത്തമ॥ 13-57-8 (83727)
നാരദ ഉവാച। 13-57-9x (6924)
അസ്വാമികേ പരക്ഷേത്രേ യോ നരോ ബീജമുത്സൃജേത്।
സ്വയംവൃതോഽഽശ്രമസ്ഥായാം തദ്ബീജം ന വിനശ്യതി॥ 13-57-9 (83728)
പരക്ഷേത്രേഷു യോ ബീജം നരോ ദർപാത്സമുത്സൃജേത്।
ക്ഷേത്രികസ്യൈവ തദ്ബീജം ന ബീജീ ലഭതേ ഫലം॥ 13-57-10 (83729)
നാതഃ പരമധർംയം ചാപ്യയശസ്യം തഥോത്തരം।
ഗർഭാദീനാം ച ബഹുഭിസ്താശ്ച ത്യാജ്യാഃ സമേഷ്വപി॥ 13-57-11 (83730)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-12x (6925)
അഥ യേ പരദാരേഷു പുത്രാ ജായന്തി നാരദ।
കസ്യ തേ ബന്ധുദായാദാ ഭവന്തി പരമദ്യുതേ॥ 13-57-12 (83731)
നാരദ ഉവാച। 13-57-13x (6926)
പരദാരേഷു ജായേതേ ദ്വൌ പുത്രൌ കുണ്ഡഗോലകൌ।
ജീവത്യഥ പതൌ കുണ്ഡോ മൃതേ ഭർതരി ഗോലകഃ॥ 13-57-13 (83732)
തേ ച ജാതാഃ പരക്ഷേത്രേ ദേഹിനാം പ്രേത്യ ചേഹ ച।
ദത്താനി ഹവ്യകവ്യാനി നാശയന്ത്യഥ ദാതൃണാം॥ 13-57-14 (83733)
പിതുഹി നരകായൈതേ ഗോലകസ്തു വിശേഷതഃ।
ചണ്ഡാലതുല്യൌ തജ്ജൌ ഹി പരത്രേഹ ച നശ്യതഃ॥ 13-57-15 (83734)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-16x (6927)
കസ്യ തേ ഗർഹിതാഃ പുത്രാഃ പിതൄണാം ഹവ്യകവ്യദാഃ।
യസ്യ ക്ഷേത്രേ പ്രസൂയന്തേ യോ വാ താഞ്ജനയേത്സുതാൻ॥ 13-57-16 (83735)
നാരദ ഉവാച। 13-57-17x (6928)
ക്ഷേത്രികശ്ചൈവ ബീജീ ച ദ്വാവേതൌ നിരയം ഗതൌ।
ന രക്ഷതി ച യോ ദാരാൻപരദാരാശ്ച ഗച്ഛതി॥ 13-57-17 (83736)
ഗർഹിതാസ്തേ നരാ നിത്യം ധർമാചാരബഹിഷ്കൃതാഃ।
കുണ്ഡോ ഭോക്താ ച ഭോഗീ ച കുത്സിതാഃ പിതൃദൈവതൈഃ॥ 13-57-18 (83737)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-19x (6929)
തഥൈതേ ഗർഹിതാഃ പുത്രാ ഹവ്യകവ്യാനി നാരദ।
കസ്യ നിത്യം പ്രയച്ഛന്തി ധർമോ വാ തേഷു കിം ഫലം॥ 13-57-19 (83738)
നാരദ ഉവാച। 13-57-20x (6930)
യാതുധാനാഃ പിശാചാശ്ച പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തൈർഹുതം।
ഹവ്യം കവ്യം ച തൈർദത്തം യേ ച ഭൂതാ നിശാചരാഃ॥ 13-57-20 (83739)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-21x (6931)
അഥ തേ രാക്ഷസാഃ പ്രീതാഃ കിം പ്രയച്ഛന്തി ദാതൃണാം।
കിം വാ ധർമഫലം തേഷാം ഭവേത്തദൃഷിസത്തമ॥ 13-57-21 (83740)
നാരദ ഉവാച। 13-57-22x (6932)
ന ദത്തം നശ്യതേ കിഞ്ചിത്സർവഭൂതേഷു ദാതൃണാം।
പ്രേത്യ ചേഹ ച താം പുഷ്ടിമുപാശ്നന്തി പ്രദായിനഃ॥ 13-57-22 (83741)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-57-23x (6933)
അഥ ഗോലകകുണ്ഡാഭ്യാം സന്തതിര്യാ ഭവിഷ്യതി।
തയോര്യേ ബാന്ധവാഃ കേചിത്പ്രദാസ്യന്തി കഥം നു തം॥ 13-57-23 (83742)
നാരദ ഉവാച। 13-57-24x (6934)
സാധ്വീജാതാഃ സുതാസ്തേഷാം താം വൃത്തിമനുതിഷ്ഠതാം।
പ്രീണന്തി പിതൃദൈവത്യം ഹവ്യകവ്യസമാഹിതാഃ॥ 13-57-24 (83743)
ഏവം ഗോലകകുണ്ഡാഭ്യാം യേ ച വർണാപദേശിനഃ।
ഹവ്യം കവ്യം ച ശുദ്ധാനാം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ദേവതാഃ॥' ॥ 13-57-25 (83744)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 57 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-57-3 പരമം മുക്തദോഷാസ്താ യാ നാര്യോഽഽശ്രമസംസ്ഥിതാ ഇതി ധ. പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 058
॥ ശ്രീഃ ॥
13.58. അധ്യായഃ 058
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീണാമതിക്രമേ പ്രായശ്ചിത്താദിപ്രതിപാദകനാരദമാർകണ്ഡേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച।
ശ്രുതം നരാണാം ചാപല്യം പരസ്ത്രീഷു പ്രജായതാം।
പ്രമദാനാം തു ചാപല്യേ ദോഷമിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-58-1 (83745)
നാരദ ഉവാച। 13-58-2x (6935)
ഏകവർണേ വിദോഷം തു ഗമനം പൂർവകാലികം।
ധാതാ ച സമനുജ്ഞാതോ വിഷ്ണുനാ തത്തഥാഽകരോത്॥ 13-58-2 (83746)
ഭഗലിംഗേ മഹാപ്രാജ്ഞ പൂർവമേവ പ്രജാപതിഃ।
സസർജ താഭ്യാം സംയോഗമനുജ്ഞാതശ്ചകാര സഃ॥ 13-58-3 (83747)
അഥ വിഷ്ണുപ്രസാദേന ഭഗോ ദത്തവരഃ കില।
തേന ചൈവ പ്രസാദേന സർവാംല്ലോകാനുപാശ്നുതേ॥ 13-58-4 (83748)
തസ്മാത്തു പുരുഷേ ദോഷോ ഹ്യധികോ നാത്ര സംശയഃ।
വിനാ ഗർഭം സവർണേഷു ന ത്യാജ്യാ ഗമനാത്സ്ത്രിയഃ॥ 13-58-5 (83749)
പ്രായശ്ചിത്തം യഥാന്യായം ദണ്ഡം കുര്യാത്സ പണ്ഡിതഃ।
ശ്വഭിർവാ ദംശനം സ്നാനം സവനത്രിതയം നിശി॥ 13-58-6 (83750)
ഭൂമൌ ച ഭസ്മശയനം ദാനം ഭോഗവിവർജിതം।
ദോഷഗൌരവതഃ കാലോ ദ്രവ്യഗൌരവമേവ ച।
മര്യാദാ സ്ഥാപിതാ പൂർവമിതി തീർഥാന്തരം ഗതേ॥ 13-58-7 (83751)
തദ്യോഷിതീം തു ദീർഘായോ നാസ്തി ദോഷോ വ്യതിക്രമേ।
ഭഗതീർഥാന്തരേ ശുദ്ധോ വിഷ്ണോസ്തു വചനാദിഹ॥ 13-58-8 (83752)
രക്ഷ്യാശ്ചൈവാന്യസംവാദൈരന്യഗേഹാദ്വിചക്ഷണൈഃ।
ആസാം ശുദ്ധൌ വിശേഷേണ കർമണാം ഫലമശ്നുതേ॥ 13-58-9 (83753)
നൈതാ വാച്യാ ന വൈ വധ്യാ ന ക്ലേശ്യാഃ ശുഭമിച്ഛതാ।
വിഷ്ണുപ്രസാദാദിത്യേവ ഭഗസ്തീർഥാന്തരം ഗതഃ।
മാസിമാസി ഋതുസ്താസാം ദുഷ്കൃതാന്യപകർഷതി॥ 13-58-10 (83754)
സ്ത്രിയസ്തോഷകരാ നൄണാം സ്ത്രിയഃ പുഷ്ടിപ്രദാഃ സദാ।
പുത്രസേതുപ്രതിഷ്ഠാശ്ച സ്ത്രിയോ ലോകേ മഹാദ്യുതേ॥ ॥ 13-58-11 (83755)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 58 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 059
॥ ശ്രീഃ ॥
13.59. അധ്യായഃ 059
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീണാമപരിത്യാഗപരിത്യാഗപ്രയോജകഗുണദോഷാദിപ്രതിപാദകനാരദമാർകണ്ഡേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`മാർകണ്ഡേയ ഉവാച।
ശ്രുതം ബലം പ്രഭാവശ്ച യോഷിതാം മുനിസത്തമ।
ഏകസ്യ ബഹുഭാര്യസ്യ ധർമമിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-59-1 (83756)
നാരദ ഉവാച। 13-59-2x (6936)
ബഹുഭാര്യാസു സക്തസ്യ നാരീഭോഗേഷു ഗേഹിനഃ।
ഋതൌ വിമുഞ്ചമാനസ്യ സാംനിധ്യേ ഭ്രൂണഹാ സ്മൃതഃ॥ 13-59-2 (83757)
വൃദ്ധാം വന്ധ്യാം സുവ്രതാ ച മൃതാപത്യാമപുഷ്പിണീം।
കന്യാം ച ബഹുപുത്രാം ച വർജയൻമുച്യതേ ഭയാത്॥ 13-59-3 (83758)
വ്യാധിതോ ബന്ധനസ്ഥോ വാ പ്രവാസേഷ്വഥ പർവസു।
ഋതുകാലേ തു നാരീണാം ഭ്രൂണഹത്യാം പ്രമുഞ്ചതി॥ 13-59-4 (83759)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-5x (6937)
വൈശ്യനാരീഷു വൈ ജാതാഃ പരപ്രേഷ്യാസു വാ സുതാഃ।
കസ്യ തേ ബന്ധുദായാദാ ഭവന്തി ഹി മഹാമുനേ॥ 13-59-5 (83760)
നാരദ ഉവാച। 13-59-6x (6938)
പണ്യസ്ത്രീഷു പ്രസൂതാ യേ യസ്യ സ്ത്രീ തസ്യ തേ സുതാഃ।
ക്രയാച്ച കൃത്രിമാഃ പുത്രാ പ്രദാനാച്ചൈവ ദത്രിമാഃ॥ 13-59-6 (83761)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-7x (6939)
പണ്യനാരീഷ്വനിയതഃ പുംസോഽർഥോ വർതതേ ധ്രുവം।
അത്ര ചാഹിതഗർഭായാഃ കസ്യ പുത്രം വദന്തി തം॥ 13-59-7 (83762)
നാരദ ഉവാച। 13-59-8x (6940)
തീർഥഭൂതാസു നാരീഷു ജ്ഞായതേ യോഽഭിഗച്ഛതി।
ഋതൌ തസ്യ ഭവേദ്ഗർഭോ യം വാ നാരീ ന ശങ്കതേ॥ 13-59-8 (83763)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-9x (6941)
നരാണാം ത്യജതാം ഭാര്യാം കാമക്രോധാദ്ഗുണാന്വിതാം।
അപ്രസൂതാം പ്രസൂതാം വാ തേഷാം പൃച്ഛാമി നിഷ്കൃതിം॥ 13-59-9 (83764)
നാരദ ഉവാച। 13-59-10x (6942)
അപാപാം ത്യജമാനസ്യ സാധ്വീം മത്വാ യമാദിതഃ।
ആത്മവംശസ്വധർമോ വാ ത്യജതോ നിഷ്കൃതിർന തു॥ 13-59-10 (83765)
യോ നരസ്ത്യജതേ ഭാര്യാ പുഷ്പിണീമപ്രസൂതികാം।
സ നഷ്ടവംശഃ പിതൃഭിര്യുക്തസ്ത്യജ്യേത ദൈവതൈഃ॥ 13-59-11 (83766)
ഭാര്യാമപത്യസഞ്ജാതാം പ്രസൂതാം പുത്രപൌത്രിണീം।
പുത്രദാരപരിത്യാഗീ ന സ പ്രാപ്നോതി നിഷ്കൃതിം॥ 13-59-12 (83767)
ഏവം ഹി ഭാര്യാം ത്യജതാം നരാണാം നാസ്തി നിഷ്കൃതിഃ।
നാർഹന്തി പ്രമദാസ്ത്യക്തും പുത്രപൌത്രപ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 13-59-13 (83768)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-14x (6943)
കീദൃശീം സന്ത്യജൻഭാര്യാം നരോ ദോഷൈർന ലിപ്യതേ।
ഏതദിച്ഛാമി തത്വേന വിജ്ഞാതുമൃഷിസത്തമ॥ 13-59-14 (83769)
നാരദ ഉവാച। 13-59-15x (6944)
മോക്ഷധർമസ്ഥിതാനാം തു അന്യോന്യമനുജാനതാം।
ഭാര്യാപതീനാം മുക്താനാമധർമോ ന വിധീയതേ॥ 13-59-15 (83770)
അന്യസംഗാം ഗതാപത്യാം ശൂദ്രഗാം പരഗാമിനീം।
പരീക്ഷ്യ ത്യജമാനാനാം നരാണാം നാസ്തി പാതകം॥ 13-59-16 (83771)
പാതകേഽപി തു ഭർതവ്യൌ ദ്വൌ തു മാതാ പിതാ തഥാ॥ 13-59-17 (83772)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-18x (6945)
ഭാര്യായാം വ്യഭിചാരിണ്യാം നരസ്യ ത്യജതോ രുഷാ।
കഥം ധർമോഽപ്യധർമോ വാ ഭവതീഹ മഹാമതേ॥ 13-59-18 (83773)
നാരദ ഉവാച। 13-59-19x (6946)
അനൃതേഽപി ഹി സത്യേ വാ യോ നാരീം ദൂഷിതാം ത്യജേത്।
അരക്ഷമാണഃ സ്വാം ഭാര്യാം നരോ ഭവതി ഭ്രൂണഹാ॥ 13-59-19 (83774)
അപത്യഹേതോര്യാ നാരീ ഭർതാരമതിലംഘയേത്।
ലോലേന്ദ്രിയേതി സാ രക്ഷ്യാ ന സന്ത്യാജ്യാ കഥഞ്ചന॥ 13-59-20 (83775)
നദ്യശ്ച നാര്യശ്ച സമസ്വഭാവാ
നൈതാഃ പ്രമുഞ്ചന്തി നരാവഗാഢാഃ।
സ്രോതാംസി നദ്യോ വഹതേ നിപാതം
നാരീ രജോഭിഃ പുനരേതി ശൌചം॥ 13-59-21 (83776)
ഏവം നാര്യോ ന ദുഷ്യന്തി വ്യഭിചാരേഽപി ഭർതൃണാം।
മാസിമാസി ഭവേദ്രാഗസ്തതഃ ശുദ്ധാ ഭവന്ത്യുത॥ 13-59-22 (83777)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-23x (6947)
കാനി തീർഥാനി ഭഗവന്നൃണാം ദേഹാശ്രിതാനി വൈ।
താനി വൈ ശംസ ഭഗവന്യാഥാതഥ്യേന പൃച്ഛതഃ॥ 13-59-23 (83778)
സർവതീർഥേഷു സർവജ്ഞ കിം തീർഥം പരമം നൃണാം।
യത്രോപസ്പൃശ്യ പൂതോ യോ നരോ ഭവതി നിത്യശഃ॥ 13-59-24 (83779)
നാരദ ഉവാച। 13-59-25x (6948)
ദേവർഷിപിതൃതീർഥാനി ബ്രാഹ്മം മധ്യേഽഥം വൈഷ്ണവം।
നൃണാം തീർഥാനി പഞ്ചാഹുഃ പാണൌ സന്നിഹിതാനി വൈ॥ 13-59-25 (83780)
ആദ്യതീർഥം തു തീർഥാനാം വൈഷ്ണവോ ഭാഗ ഉച്യതേ।
യത്രോപസ്പൃശ്യ വർണാനാം ചതുർണാം വർധതേ കുലം।
പിതൃദൈവതകാര്യാണി വർധന്തേ പ്രേത്യ ചേഹ ച॥ 13-59-26 (83781)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-27x (6949)
നരാണാം കാമവൃത്താനാം യാ നാര്യോ നിരവഗ്രഹാഃ।
യാസാമഭിഗ്രഹോ നാസ്തി താ മേ കഥയ നാരദ॥ 13-59-27 (83782)
നാരദ ഉവാച। 13-59-28x (6950)
പാശുർവൈശ്യാ നടീ ഗോപീ താന്തുകീ തുന്നവായികീ।
നാരീ കിരാതീ ശബരീ നർതകീ ചാനവഗ്രഹാ॥ 13-59-28 (83783)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-29x (6951)
ഏതാസു ജാതാ നാരീഷു സർവവർണേഷു യേ സുതാഃ।
കേഷു കേ ബന്ധുദായാദാ ഭവന്തി ഋഷിസത്തമ॥ 13-59-29 (83784)
നാരദ ഉവാച। 13-59-30x (6952)
യ ഏതാഃ പരിഗൃഹ്ണന്തി തേഷാമേവ ഹി തേ സുതാഃ।
സർവത്ര തു പ്രവൃത്താസു ബീജം നശ്യതി ദേഹിനാം॥ 13-59-30 (83785)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-31x (6953)
സർവസ്ത്രീഷു പ്രവൃത്താശ്ച സാധുവേദവിവർജിതാഃ।
മാനവാഃ കാണ്ഡപൃഷ്ഠാശ്ച വേദമന്ത്രബഹിഷ്കൃതാഃ।
നിയുക്താ ഹവ്യകവ്യേഷു തേഷാം ദത്തം കഥം ഭവേത്॥ 13-59-31 (83786)
നാരദ ഉവാച। 13-59-32x (6954)
നാർഹന്തി ഹവ്യകവ്യാനി സാവിത്രീവർജിതാ ദ്വിജാഃ।
വ്രാത്യേഷ്വന്നപ്രദാനം തദ്യഥാ ശൂദ്രേഷു വൈ തഥാ॥ 13-59-32 (83787)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-33x (6955)
ധർമേഷ്വധികൃതാനാം തു നരാണാം മുഹ്യതേ മനഃ।
കഥം ന വിഘ്നോ ഭവതി ഏതദിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-59-33 (83788)
നാരദ ഉവാച। 13-59-34x (6956)
അർഥാശ്ച നാര്യശ്ച സമാനമേന-
ച്ഛ്രേയാംസി പുംസാമിഹ മോഹയന്തി।
രതിപ്രമോദാത്പ്രമദാ ഹരന്തി
ഭോഗൈർധനം ചാപ്യുപഹന്തി ധർമാൻ॥ 13-59-34 (83789)
ഹവ്യം കവ്യം ച ധർമാത്മാ സർവം തച്ഛ്രോത്രിയോഽർഹതി।
ദത്തം ഹി ശ്രോത്രിയേ സാധൌ ജ്വലിതാഗ്നാവിവാഹുതിഃ॥ 13-59-35 (83790)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-36x (6957)
ശ്രോത്രിയാണാം കുലേ ജാതാ വേദാർഥവിദിതാത്മനാം।
ഹിത്വാ കസ്മാത്ത്രയീം വിദ്യാം വാർതാം വൃത്തിമുപാശ്രിതാഃ॥ 13-59-36 (83791)
നാരദ ഉവാച। 13-59-37x (6958)
ചാതുർവർണ്യം പുരാ ന്യസ്തം സുവിദ്വത്സു ദ്വിജാതിഷു।
തസ്മാദ്വർണൌഃ സംവിഭജ്യാ വൃത്തിഃ സങ്കരവർജിതാ॥ 13-59-37 (83792)
യേ ചാന്യേ ശ്രോത്രിയാ ജാതാഃ സംസ്കൃതാഃ പുത്രഗൃധ്നുഭിഃ।
പൂർവനിർവാണനിർവൃത്താം ജാതാം വൃത്തിമുപാശ്രിതാഃ॥ 13-59-38 (83793)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-39x (6959)
അസംസ്കൃതാഃ ശ്രോത്രിയജാഃ സംസ്കൃതാ ജ്ഞാനിജാഃ കഥം। 13-59-39 (83794)
നാരദ ഉവാച। 13-59-40x (6960)
അസംസ്കാരോ വൈദികശ്ച സ മാന്യഃ ശ്രോത്രിയാത്മജഃ।
ശുദ്ധാന്വയഃ ശ്രോത്രിയസ്തു സുവിദ്വദ്ഭിഃ സമോഽന്യഥാ॥ 13-59-40 (83795)
അനധീയാനപുത്രാശ്ച വേദസംസ്കാരവർജിതാഃ।
തസ്മാത്തേ വേദവിജ്ഞാഽപി വിപ്രാഃ ശ്രുതിനികാരിണഃ॥ 13-59-41 (83796)
ബ്രഹ്മരാശൌ പുരാ സൃഷ്ടാ വേദസംസ്കാരസംസ്കൃതാഃ।
തസ്മാത്തേഷ്വേവ തേ ജാതാഃ സാധവഃ കുലധാരിണഃ॥ 13-59-42 (83797)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-43x (6961)
സ്വയം ക്രീതാസു പ്രേഷ്യാസു പ്രസൂയന്തേ തു യേ നരാഃ।
കസ്യ നാര്യഃ സുതാശ്ചൈവ ഭവന്തി ഋഷിസത്തമ॥ 13-59-43 (83798)
നാരദ ഉവാച। 13-59-44x (6962)
സ്വദാസ്യാം യോ നരോ മോഹാത്പ്രസൂയേത സ പാപകൃത്।
ഇഹാഭിനിന്ദിതഃ പ്രേത്യ അപത്യം പ്രേഷ്യതാം നയേത്॥ 13-59-44 (83799)
സാ തസ്യ ഭാര്യാ പുത്രാ യേ ഹവ്യകവ്യപ്രദാസ്തു തേ।
തസ്യാ യേ ബാന്ധവാഃ കേചിദ്വിഷക്താഃ പ്രേഷ്യതാം ഗതാഃ।
സർവേ തസ്യാസ്തു സംബന്ധാ മുച്യന്തേ പ്രേഷ്യകർമസു॥ 13-59-45 (83800)
ഏതത്തേ കഥിതം സർവം യദഭിവ്യാഹൃതം ത്വയാ।
അഥവാ സംശയഃ കശ്ചിദ്ഭൂയഃ സംപ്രഷ്ടുമർഹസി॥ 13-59-46 (83801)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-59-47x (6963)
അമിഥ്യാദർശനാലോകേ നാരദഃ സർവകോവിദഃ।
പ്രത്യക്ഷദർശീ ലോകാനാം സ്വയംഭുരിവ സത്തമഃ॥ 13-59-47 (83802)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-59-48x (6964)
ഇതി സംഭാഷ്യ ഋഷിഭിർമാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ।
നാരദം ചാപി സത്കൃത്യ തേന ചൈവാഭിസത്കൃതഃ।
ആമന്ത്രയിത്വാ ഋഷിഭിഃ പ്രയയാവാശ്രമം മുനിഃ॥ 13-59-48 (83803)
ഋഷയശ്ചാപി തീർഥാനാം പരിചര്യാം പ്രചക്രമുഃ॥ 13-59-49 (83804)
സുക്ഷേത്രബീജസംസ്കാരവിശുദ്ധോ ബ്രഹ്മിചര്യയാ।
നിത്യനൈമിത്തികാത്സ്നാതോ മനശ്ശുദ്ധ്യാ ച ശുദ്ധ്യതി॥' ॥ 13-59-50 (83805)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 59 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 060
॥ ശ്രീഃ ॥
13.60. അധ്യായഃ 060
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരം പ്രതി ദാനേ പാത്രാണാം ലക്ഷണാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കിമാഹുർഭരതശ്രേഷ്ഠ പാത്രം വിപ്രാഃ സനാതനം।
ബ്രാഹ്മണം ലിംഗിനം ചൈവ ബ്രാഹ്മണം വാഽപ്യലിംഗിനം॥ 13-60-1 (83806)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-2x (6965)
സ്വവൃത്തിമഭിപന്നായ ലിംഗിനേ ചേതരായ ച।
ദേയമാഹുർമഹാരാജ ഉഭാവേതൌ തപസ്വിനൌ॥ 13-60-2 (83807)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-3x (6966)
ശ്രദ്ധയാ പരയാഽപൂതോ യഃ പ്രയച്ഛേദ്ദ്വിജാതയേ।
ഹവ്യം കവ്യം തഥാ ദാനം കോ ദോഷഃ സ്യാത്പിതാമഹ॥ 13-60-3 (83808)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-4x (6967)
ശ്രദ്ധാപൂതോ നരസ്താത ദുർദാന്തോഽപി ന സംശയഃ।
പൂതോ ഭവതി സർവത്ര കിമുത ത്വം മഹാദ്യുതേ॥ 13-60-4 (83809)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-5x (6968)
ന ബ്രാഹ്മണം പരിക്ഷേത ദൈവേഷു സതതം നരഃ।
കവ്യപ്രദാനേ തു ബുധാഃ പരീക്ഷ്യം ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ॥ 13-60-5 (83810)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-6x (6969)
ന ബ്രാഹ്മണഃ സാധയതേ ഹവ്യം ദൈവാത്പ്രസിദ്ധ്യതി।
ദേവപ്രസാദാദിജ്യന്തേ യജമാനൈർന സംശയഃ॥ 13-60-6 (83811)
ബ്രാഹ്മണാൻഭരതശ്രേഷ്ഠ സതതം ബ്രഹ്മവാദിനഃ।
മാർകണ്ഡേയഃ പുരാ പ്രാഹ ഇതി ലോകേഷു ബുദ്ധിമാൻ।
`ബ്രാഹ്മണാഃ പാത്രഭൂതാശ്ച ശുദ്ധാ നൈവം പിതൃഷ്വിഹ॥ 13-60-7 (83812)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-8x (6970)
അപർവോഽപ്യഥവാ വിദ്വാൻസംബന്ധീ വാ യഥാ ഭവേത്।
തപസ്വീ യജ്ഞശീലോ വാ കഥം പാത്രം ഭവേത്തു സഃ॥ 13-60-8 (83813)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-9x (6971)
കുലീനഃ കർമകൃദ്വൈദ്യസ്തഥൈവാപ്യനൃശംസ്യവാൻ।
ഹ്രീമാനൃജുഃ സത്യവാദീ പാത്രം പൂർവേ ച യേ ത്രയഃ॥ 13-60-9 (83814)
തത്രേമം ശൃണു മേ പാർഥ ചതുർണാം തേജസാം മതം।
പൃഥിവ്യാഃ കാശ്യപസ്യാഗ്നേർമാർകണ്ഡേയസ്യ ചൈവ ഹി॥ 13-60-10 (83815)
പൃഥിവ്യുവാച। 13-60-11 (83816)
യഥാ മഹാർണവേ ക്ഷിപ്തഃ ക്ഷിപ്രം നേഷ്ടുർവിനശ്യതി।
തഥാ ദുശ്ചരിതം സർവം ത്രയീനിത്യേ നിമജ്ജതി॥ 13-60-11 (83817)
കാശ്യപ ഉവാച। 13-60-12x (6972)
സർവേ ച വേദാഃ സഹ ഷങ്ഭിരംഗൈഃ
സാംഖ്യം പുരാണം ച കുലേ ച ജൻമ।
നൈതാനി സർവാണി ഗതിർഭവന്തി
ശീലവ്യപേതസ്യ നൃപ ദ്വിജസ്യ॥ 13-60-12 (83818)
അഗ്നിരുവാച। 13-60-13x (6973)
അധീയാനഃ പണ്ഡിതംമന്യമാനോ
യോ വിദ്യയാ ഹന്തി യശഃ പരേഷാം।
ബ്രഹ്മൻസ തേന ലഭതേ ബ്രഹ്മവധ്യാം
ലോകാസ്തസ്യ ഹ്യന്തവന്തോ ഭവന്തി॥ 13-60-13 (83819)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 13-60-14x (6974)
അശ്വമേധസഹസ്രം ച സത്യം ച തുലയാ ധൃതം।
നാഭിജാനാമി യജ്ഞം തു സത്യസ്യാർധമവാപ്നുയാത്॥ 13-60-14 (83820)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-15x (6975)
ഇത്യുക്ത്വാ തേ ജഗ്മുരാശു ചത്വാരോഽമിതതേജസഃ।
പൃഥിവീ കാശ്യപോഽഗ്നിശ്ച പ്രകൃഷ്ടായുശ്ച ഭാർഗവഃ॥ 13-60-15 (83821)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-16x (6976)
യദി തേ ബ്രാഹ്മണാ ലോകേ വ്രതിനോ ഭുഞ്ജതേ ഹവിഃ।
ദത്തം ബ്രാഹ്മണകാമായ കഥം തത്സുകൃതം ഭവേത്॥ 13-60-16 (83822)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-17x (6977)
ആദിഷ്ടിനോ യേ രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
ഭുഞ്ജതേ ബ്രഹ്മകാമായ വ്രതലുപ്താ ഭവന്തി തേ॥ 13-60-17 (83823)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-18x (6978)
അനേകാന്തം ബഹുദ്വാരം ധർമമാഹുർമനീഷിണഃ।
കിം നിമിത്തം ഭവേദത്ര തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-60-18 (83824)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-19x (6979)
അഹിംസാ സത്യമകോധ ആനൃശംസ്യം ദമസ്തഥാ।
ആർജവം ചൈവ രാജേന്ദ്ര നിശ്ചിതം ധർമലക്ഷണം॥ 13-60-19 (83825)
യേ തു ധർമം പ്രശംസന്തശ്ചരന്തി പൃഥിവീമിമാം।
അനാചരന്തസ്തദ്ധർമ സങ്കരേഽഭിരതാ പ്രഭോ॥ 13-60-20 (83826)
തേഭ്യോ ഹിരണ്യം രത്നം വാ ഗാമശ്വം വാ ദദാതി യഃ।
ദശവർഷാണി വിഷ്ഠാം സ ഭുങ്ക്തേ നിരയമാസ്ഥിതഃ॥ 13-60-21 (83827)
ധനേന പുൽകസാനാം ച തഥൈവാന്തേവസായിനാം।
കൃതം കർമാകൃതം വാഽപി രാഗമോഹേന ജൽപതാം॥ 13-60-22 (83828)
വൈശ്വദേവം ച യേ മൂഢാ വിപ്രായ ബ്രഹ്മചാരിണേ।
ന ദദന്തീഹ രാജേന്ദ്ര തേ ലോകാൻഭുഞ്ജതേഽശുഭാൻ॥ 13-60-23 (83829)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-24x (6980)
കിം പരം ബ്രഹ്മചര്യം ച കിം പരം ധർമലക്ഷണം।
കിഞ്ച ശ്രേഷ്ഠതമം ശൌചം തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-60-24 (83830)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-25x (6981)
ബ്രഹ്മചര്യം പരം താത മധുമാംസസ്യ വർജനം।
മര്യാദായാം സ്ഥിതോ ധർമഃ ശമഃ ശൌചസ്യ ലക്ഷണം॥ 13-60-25 (83831)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-26x (6982)
കസ്മിൻകാലേ ചരേദ്ധർമ കസ്മിൻകാലേഽർഥമാചരേത്।
കസ്മിൻകാലേ സുഖീ ച സ്യാത്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-60-26 (83832)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-27x (6983)
കാല്യമർഥം നിഷേവേത തതോ ധർമമനന്തരം।
പശ്ചാത്കാമം നിഷേവേത ന ച ഗച്ഛേത്പ്രസംഗിതാം॥ 13-60-27 (83833)
ബ്രാഹ്മണാംശ്ചൈവ മന്യേത ഗുരൂംശ്ചാപ്യഭിപൂജയേത്।
സർവഭൂതാനുലോമശ്ച മൃദുശീലഃ പ്രിയംവദഃ॥ 13-60-28 (83834)
അധികാരേ യദനൃതം യച്ച രാജസു പൈശുനം।
ഗുരോശ്ചാലീകനിർബന്ധഃ സമാനി ബ്രഹ്മഹത്യയാ॥ 13-60-29 (83835)
പ്രഹരേന്ന നരേന്ദ്രേഷു ന ഹന്യാദ്ഗാം തഥൈവ ച।
ഭ്രൂണഹത്യാസമം ചൈതദുഭയം യേ നിഷേധതേ॥ 13-60-30 (83836)
നാഗ്നിം പരിത്യജേജ്ജാതു ന ച വേദാൻപരിത്യജേത്।
ന ച ബ്രാഹ്മണമാക്രോശേത്സമം തദ്ബ്രഹ്മഹത്യയാ॥ 13-60-31 (83837)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-60-32x (6984)
കീദൃശാഃ സാധവോ വിപ്രാഃ കേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം।
കീദൃശാനാം ച ഭോക്തവ്യം തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-60-32 (83838)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-60-33x (6985)
അക്രോധനാ ധർമപരാഃ സത്യനിത്യാ ദമേ രതാഃ।
താദൃശാഃ സാധവോ വിപ്രാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-60-33 (83839)
അമാനിനഃ സർവസഹാ ദൃഢാർഥാ വിജിതേന്ദ്രിയാഃ।
സർവഭൂതഹിതാ മൈത്രാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-60-34 (83840)
അലുബ്ധാഃ ശുചയോ വൈദ്യാ ഹ്രീമന്തഃ സത്യവാദിനഃ।
സ്വകർമനിരതാ യേ ച തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-60-35 (83841)
സാംഗാംശ്ച ചതുരോ വേദാനധീതേ യോ ദ്വിജർഷഭഃ।
ഷഡ്ഭ്യഃ പ്രവൃത്തഃ കർമഭ്യസ്തം പാത്രമൃഷയോ വിദുഃ॥ 13-60-36 (83842)
യേ ത്വേവംഗുണജാതീയാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം।
സഹസ്രഗുണമാപ്നോതി ഗുണാർഹായ പ്രദായകഃ॥ 13-60-37 (83843)
പ്രജ്ഞാശ്രുതാഭ്യാം വൃത്തേന ശീലേന ച സമന്വിതഃ।
താരയേത കുലം സർവമേകോഽപീഹ ദ്വിജർഷഭഃ।
`തൃപ്തേ തൃപ്താഃ സർവദേവാഃ പിതരോ മുനയോപി ച॥' 13-60-38 (83844)
ഗാമശ്വം വിത്തമന്നം വാ തദ്വിധേ പ്രതിപാദയേത്।
ദ്രവ്യാണി ചാന്യാനി തഥാ പ്രേത്യഭാവേ ന ശോചതി॥ 13-60-39 (83845)
താരയേത കുലം സർവമേകോപി ഹ ദ്വിജോത്തമഃ।
കിമംഗ പുനരേവൈതേ തസ്മാത്പാത്രം സമാചരേത്॥ 13-60-40 (83846)
നിശാംയ ച ഗുണോപേതം ബ്രാഹ്മണം സാധുസംമതം।
ദൂരാദാനായ്യ സത്കൃത്യ സർവതശ്ചാപി പൂജയേത്॥ ॥ 13-60-41 (83847)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 60 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-60-1 ബ്രാഹ്മണം ബ്രഹ്മവിദം। ലിംഗിനം ബ്രഹ്മചാരിണം സംന്യാസിനം ച ദണ്ഡാദിലിംഗവന്തം॥ 7-60-3 അപൂതോപി പരയാ ശ്രദ്ധയാം യദി പ്രയച്ഛതി തർഹി തസ്യ ദാതുരപൂതത്വപ്രയുക്തഃ കോ ദോഷഃ സ്യാത്തം വദ॥ 7-60-4 ശ്രദ്ധൈവാസ്യ പൂതത്വം കരോതീത്യർഥഃ॥ 7-60-5 ശ്രദ്ധൈവ പൂതത്വകർത്രീ ചേത് കവ്യേ പാത്രപരീക്ഷാ ന വിധേയാ സ്യാദിത്യാശയഃ॥ 7-60-6 ഹവ്യം ദൈവം കർമ സിധ്യതി ഫലദം ഭവതി നതു ബ്രാഹ്മണഗുണാദിതി ഭാവഃ। ഇജ്യന്തേ ദേവാ ഇതി ശേഷഃ। ദൈവം കർമ ദേവാനുഗ്രഹാദേവ പൂർണം ഭവതി। ശ്രദ്ധാമാത്രപ്രിയത്വാദ്ദേവാനാമിതി ഭാവഃ॥ 7-60-7 പിത്ര്യം തു കർമ ബ്രാഹ്മണാനുഗ്രഹാദേവ പൂർണം ഭവതീതി തത്രാനുഗ്രഹകർതരി തപോബലമാവശ്യകമിത്യാശയേനാഹ ബ്രാഹ്മണാനിതി॥ 7-60-9 ത്രയഃ അപൂർവസംബന്ധിതപസ്വിനഃ കുലീനത്വാദിഗുണസപ്തകയുക്താ ഏവ പാത്രത്വം ഭജന്തേ പരിശേഷാത്॥ 7-60-10 തേജസാം തേജസ്വിനാം സർവജ്ഞാനാമിതി യാവത്॥ 7-60-11 നേഷ്ടുഃ പാംസുപിണ്ഡഃ ലോഷ്ഠോ വിനശ്യതീതി ധ. പാഠഃ॥ 7-60-15 ഭാർഗവഃ മാർകണ്ഡേയഃ॥ 7-60-16 വ്രതിനഃ ബ്രഹ്മചാരിണഃ। തദീയവ്രതനാശാത്സ്വീയം ശ്രാദ്ധം ദുഷ്യതി നവേതി പ്രശ്നഃ॥ 7-60-17 ആദിഷ്ടം ദ്വാദശവർഷാണി ബ്രഹ്മചര്യം ചരേതി ഗുർവാദേശസ്തദ്വന്തഃ। ഭോക്തുരേവ വ്രതം ലുപ്യതേ। നതു ദാതാ പ്രത്യവൈതി॥ 7-60-18 അന്തോ നിഷ്ഠാ। അനേകാന്തം അനേകഫലാകാരമിത്യർഥഃ। പാത്രഗുണാനാമനന്തത്വാത്കേ ഗുണാ നിയമേന പാത്രതായാ നിമിത്തം താനേവ സങ്ക്ഷേപേണ ബ്രൂഹീതി പ്രശ്നാർഥഃ॥ 7-60-22 മേദാനാം പുൽകസാം ചേതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര മേദാദീനാം സ വിഷ്ഠാം ഭുങ്ക്തേ ഇതി സംബന്ധഃ। മേദാ ഗോമഹിഷ്യാദീനാം മൃതാനാം മാംസമശ്നന്തഃ। പുൽകസാ യേ ബ്രാഹ്മണാദീനപി സ്വഭാവാദേവ ഹിംസന്തി। അന്തേവസായിനശ്ചർമകാരാദയഃ। കൃതമകൃതം വാ പരകീയം പാപം കർമ॥ 7-60-24 പരം ശ്രേഷ്ഠം॥ 7-60-27 കാല്യം പൂർവാഹ്ണേ॥ 7-60-39 ന ശോചതി പ്രതിപാദയൻ॥ 7-60-40 ദ്വിജോത്തമഃ നിർദോഷഃ। ഏതേ പൂർവോക്താ ഗുണാശ്ച തത്ര യദി ലഭ്യന്തേ തർഹി താരയേതേതി കിമു॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 061
॥ ശ്രീഃ ॥
13.61. അധ്യായഃ 061
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രാദ്ധേ നിമന്ത്രണാർഹാനർഹബ്രാഹ്മണലക്ഷണാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രാദ്ധകാലേ ച ദൈവേ ച പിത്ര്യേഽപി ച പിതാമഹ।
ഇച്ഛാമീഹ ത്വയാഽഽഖ്യാതം വിഹിതം യത്സുരർഷിഭിഃ॥ 13-61-1 (83848)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-61-2x (6986)
ദൈവം പൌർവാഹ്ണികേ കുര്യാദപരാഹ്ണേ തു പൈതൃകം।
മംഗലാചാരസംപന്നഃ കൃതശൌചഃ പ്രയത്നവാൻ॥ 13-61-2 (83849)
മനുഷ്യാണാം തു മധ്യാഹ്നേ പ്രദദ്യാദുപപത്തിഭിഃ।
കാലഹീനം തു യദ്ദാനം തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-3 (83850)
ലംഘിതം ചാവലീഢം ച ലാകപൂർവം ച യത്കൃതം।
രജസ്വലാഭിദൃഷ്ടം ച തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-4 (83851)
അവഘുഷ്ടം ച യദ്ഭുക്തമവ്രതേന ച ഭാരത।
പരാമൃഷ്ടം ശുനാ ചൈവ തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-5 (83852)
കേശകീടാവപതിതം ക്ഷുതം ശ്വഭിരവേക്ഷിതം।
രുദിതം ചാവധൂതം ച തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-6 (83853)
നിരോങ്കാരേണ യദ്ഭുക്തം സശസ്ത്രേണ ച ഭാരത।
ദുരാത്മനാ ച യദ്ഭുക്തം തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-7 (83854)
പരോച്ഛിഷ്ടം ച യദ്ഭുക്തം പരിഭുക്തം ച യദ്ഭവേത്।
ദൈവേ പിത്ര്യേ ച സതതം തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-8 (83855)
മന്ത്രഹീനം ക്രിയാഹീനം യച്ഛ്രാദ്ധം പരിവിഷ്യതേ।
ത്രിഭിർവർണൈർനരശ്രേഷ്ഠ തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-9 (83856)
ആജ്യാഹുതിം വിനാ ചൈവ യത്കിഞ്ചിത്പരിവിഷ്യതേ।
ദുരാചാരൈശ്ച യദ്ഭുക്തം തം ഭാഗം രക്ഷസാം വിദുഃ॥ 13-61-10 (83857)
യേ ഭാഗാ രക്ഷസാം പ്രാപ്താസ്ത ഉക്താ ഭരതർഷഭ।
അത ഊർധ്വം വിസർഗസ്യ പരീക്ഷാം ബ്രാഹ്മണേ ശൃണു॥ 13-61-11 (83858)
യാവന്തഃ പതിതാ വിപ്രാ ജഡോൻമത്താസ്തഥൈവ ച।
ദൈവേ വാഽപ്യഥ പിത്ര്യേ വാ രാജന്നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-12 (83859)
ശ്വിത്രീ ക്ലീബശ്ച കുഷ്ഠീ ച തതാ യക്ഷ്മഹതശ്ച യഃ।
അപസ്മാരീ ച യശ്ചാന്ധോ രാജന്നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-13 (83860)
ചികിത്സകാ ദേവലകാ വൃഥാ നിയമധാരിണഃ।
സോമവിക്രയിണശ്ചൈവ ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-14 (83861)
ഗായനാ നർതകാശ്ചൈവ പ്ലവകാ വാദകാസ്തഥാ।
കഥകാ യോധകാശ്ചൈവ രാജന്നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-15 (83862)
ഹോതാരോ വൃഷലാനാം ച വൃഷലാധ്യാപകാസ്തഥാ।
തഥാ വൃഷലശിഷ്യാശ്ച രാജന്നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-16 (83863)
അനുയോക്താ ച യോ വിപ്രോ അനുയുക്തശ്ച ഭാരത।
നാർഹതസ്താവപി ശ്രാദ്ധം ബ്രഹ്മവിക്രയിണൌ ഹി തൌ॥ 13-61-17 (83864)
അഗ്രണീര്യഃ കൃതഃ പൂർവം വർണാവരപരിഗ്രഹഃ।
ബ്രാഹ്മണഃ സർവവിദ്യോഽപി രാജന്നാർഹതി കേതനം॥ 13-61-18 (83865)
അനഗ്നയശ്ച യേ വിപ്രാ മൃതനിര്യാതകാശ്ച യേ।
സ്തേനാശ്ച പതിതാശ്ചൈവ രാജന്നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-19 (83866)
അപരിജ്ഞാതപൂർവാശ്ച ഗണപൂർവാശ്ച ഭാരത।
പുത്രികാപൂർവപുത്രാശ്ച ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-20 (83867)
ഋണകർതാ ച യോ രാജന്യശ്ച വാർധുഷികോ നരഃ।
പ്രാണിവിക്രയവൃത്തിശ്ച രാജന്നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-21 (83868)
സ്ത്രീപൂർവാഃ കാണ്ഡപൃഷ്ഠാശ്ച യാവന്തോ ഭരതർഷഭ।
ആജപാ ബ്രാഹ്മണാശ്ചൈവ ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി കേതനം॥ 13-61-22 (83869)
ശ്രാദ്ധേ ദൈവേ ച നിർദിഷ്ടോ ബ്രാഹ്മണോ ഭരതർഷഭ।
ദാതുഃ പ്രതിഗ്രഹീതുശ്ച ശൃണുഷ്വാനുഗ്രഹം പുനഃ॥ 13-61-23 (83870)
ചീർണവ്രതാ ഗുണൈര്യുക്താ ഭവേയുര്യേഽപി കർഷകാഃ।
സാവിത്രീജ്ഞാഃ ക്രിയാവന്തസ്തേ രാജൻകേതനക്ഷമാഃ॥ 13-61-24 (83871)
ക്ഷാത്രധർമിണമപ്യാജൌ കേതയേത്കുലജം ദ്വിജം।
ന ത്വേവ വണിജം താത ശ്രാദ്ധേ ച പരികൽപയേത്॥ 13-61-25 (83872)
അഗ്നിഹോത്രീ ച യോ വിപ്രോ ഗ്രാമവാസീ ച യോ ഭവേത്।
അസ്തേനശ്ചാതിഥിജ്ഞശ്ച സ രാജൻകേതനക്ഷമഃ॥ 13-61-26 (83873)
സാവിത്രീം ജപതേ യസ്തു ത്രികാലം ഭരതർഷഭ।
ഭിക്ഷാവൃത്തിഃ ക്രിയാവാംശ്ച സ രാജൻകേതനക്ഷമഃ॥ 13-61-27 (83874)
ഉദിതാസ്തമിതോ യശ്ച തഥൈവാസ്തമിതോദിതഃ।
അഹിംസ്രശ്ചാൽപദോഷശ്ച സ രാജൻകേതനക്ഷമഃ॥ 13-61-28 (83875)
അകൽകകോ ഹ്യതർകശ്ച ബ്രാഹ്മണോ ഭരതർഷഭ।
സംസർഗ ഭൈക്ഷ്യവൃത്തിശ്ച സ രാജൻകേതനക്ഷമഃ॥ 13-61-29 (83876)
അവ്രതീ കിതവഃ സ്തേനഃ പ്രാണിവിക്രയികോ വണിക്।
സനിഷ്കൃതിഃ പുനഃ സോമം പീതവാൻകേതനക്ഷമഃ॥ 13-61-30 (83877)
അർജയിത്വാ ധനം പൂർവം ദാരുണൈരപി കർമഭിഃ।
ഭവേത്സർവാതിഥിഃ പശ്ചാത്സ രാജൻകേതനക്ഷമഃ॥ 13-61-31 (83878)
ബ്രഹ്മവിക്രയനിർദിഷ്ടം സ്ത്രിയാ യച്ചാർജിതം ധനം।
അദേയം പിതൃവിപ്രേഭ്യോ യച്ച ക്ലൈബ്യാദുപാർജിതം॥ 13-61-32 (83879)
ക്രിയമാണേഽപവർഗേ ച യോ ദ്വിജോ ഭരതർഷഭ।
ന വ്യാഹരതി യദ്യുക്തം തസ്യാധർമോ ഗവാനൃതം॥ 13-61-33 (83880)
ശ്രാദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കാലഃ പ്രാപ്തം ദധി ഘൃതം തഥാ।
സോമക്ഷയശ്ച മാംസം ച യദാരണ്യം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-61-34 (83881)
`മുഹൂർതാനാം ത്രയം പൂർവമഹ്നഃ പ്രാതരിതി സ്മൃതം।
ജപധ്യാനാദിഭിസ്തസ്മിന്വിപ്രൈഃ കാര്യം ശുഭവ്രതം॥ 13-61-35 (83882)
സംഗവാഖ്യം ത്രിഭാഗം തു മധ്യാഹ്നസ്ത്രിമുഹൂർതകഃ।
ലൌകികം സംഗവേഽർധം ച സ്നാനാദി ഹ്യഥ മധ്യമേ॥ 13-61-36 (83883)
ചതുർഥമപരാഹ്ണം തു ത്രിമുഹൂർതം തു പിത്ര്യകം।
സായാഹ്നസ്ത്രിമുഹൂർതം ച മധ്യമം കവിഭിഃ സ്മൃതം॥ 13-61-37 (83884)
ചതുർഥ ത്വപരാഹ്ണാഖ്യേ ശ്രാദ്ധം കുര്യാത്സദാ നൃപ॥ 13-61-38 (83885)
പ്രാഗുദീചീമുഖാ വിപ്രാഃ വിശ്വേദേവേ ച ദക്ഷിണാഃ।
ശ്രാവിതേഷു സുതൃപ്തേഷു പിണ്ഡം ദദ്യാത്സദക്ഷിണം॥' 13-61-39 (83886)
ശ്രാദ്ധാപവർഗേ വിപ്രസ്യ ദാതാരോ വോസ്ത്വിതീരയേത്।
ക്ഷത്രിയസ്യാപി യോ ബ്രൂയാത്പ്രീയന്താം പിതരസ്ത്വിതി॥ 13-61-40 (83887)
അപവർഗേ തു വൈശ്യസ്യ ശ്രാദ്ധകർമണി ഭാരത।
അക്ഷയ്യമഭിധാതവ്യം സ്വസ്തി ശൂദ്രസ്യ ഭാരത॥ 13-61-41 (83888)
പുണ്യാഹവാചനം ദൈവം ബ്രാഹ്മണസ്യ വിധീയതേ।
ഏതദേവ നിരോങ്കാരം ക്ഷത്രിയസ്യ വിധീയതേ॥ 13-61-42 (83889)
വൈശ്യസ്യ ദൈവേ വക്തവ്യം പ്രീയന്താം ദേവതാ ഇതി।
`ഗോർഹിസായാം ചതുർഭാഗം പൂർവം വിപ്രാതികേതിനഃ॥ 13-61-43 (83890)
വർണാവരേഷു ഭുഞ്ജാനം ക്രമാച്ഛൂദ്രേ ചതുർഗുണം।
നാന്യത്ര ബ്രാഹ്മണോ ബ്രൂയാത്പൂർവം വിപ്രേണ കേതിതഃ॥ 13-61-44 (83891)
അഭോജനേ ച ദോഷഃ സ്യാദ്വർജയേച്ഛൂദ്രകേതനം।
ശൂദ്രാന്നരസപുഷ്ടാംഗോ ദ്വിജോ നോർധ്വാം ഗതിം ലഭേത്॥ 13-61-45 (83892)
അശുചിർനൈവ ചാശ്നീയാന്നാസ്തികോ മാനവർജിതഃ।
ന പൂർവം ലംഘയേല്ലോഭാദേകവർണോഽപി പാർഥിവ॥ 13-61-46 (83893)
വിപ്രാഃ സ്മൃതാ ഭൂമിദേവാ ഉപകുർവാണവർജിതാഃ।'
കർമണാമാനുപൂർവ്യേണ വിദിപൂർവം കൃതം ശൃണു॥ 13-61-47 (83894)
ജാതകർമാദികാഃ സർവാസ്ത്രിഷു വർണേഷു ഭാരത।
ബ്രഹ്മക്ഷത്രേ ഹി മന്ത്രോക്താ വൈശ്യസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-61-48 (83895)
വിപ്രസ്യ രശനാ മൌഞ്ജീ മൌർവീ രാജന്യഗാമിനീ।
ബാൽവജീ ഹ്യേവ വൈശ്യസ്യ ധർമ ഏഷ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-61-49 (83896)
`പാലാശോ ദ്വിജദണ്ഡഃ സ്യാദശ്വത്ഥഃ ക്ഷത്രിയസ്യ തു।
ഔദുംബരശ്ച വൈശ്യസ്യ ധർമ ഏഷ യുധിഷ്ഠിര॥' 13-61-50 (83897)
ദാതുഃ പ്രതിഗ്രഹീതുശ്ച ധർമാധർമാവിമൌ ശൃണു।
ബ്രാഹ്മണസ്യാനൃതേഽധർമഃ പ്രോക്തഃ പാതകസഞ്ജ്ഞിതഃ।
ചതുർഗുണഃ ക്ഷത്രിയസ്യ വൈശ്യസ്യാഷ്ടഗുണഃ സ്മൃതഃ॥ 13-61-51 (83898)
നാന്യത്ര ബ്രാഹ്മണോഽശ്നീയാത്പൂർവം വിപ്രേണ കേതിതഃ।
[യവീയാൻപശുഹിംസായാം തുല്യധർമാ ഭവേത്സ ഹി॥ 13-61-52 (83899)
തഥാ രാജന്യവൈശ്യാഭ്യാം യദ്യശ്നീയാത്തു കേതിതഃ।
യവീയാൻപശുഹിംസായാം ഭാഗാർധം സമവാപ്നുയാത്॥ 13-61-53 (83900)
ദൈവം വാഽ************** പിത്ര്യം യോഽശ്നീയാദ്ബ്രാഹ്മണാദിഷു।]
അസ്നാതോ ബ്രാഹ്മണോ രാജംസ്തസ്യാധർമോഽനൃതം സ്മൃതം॥ 13-61-54 (83901)
ആശൌചോ ബ്രാഹ്മണോ രാജന്യോഽശ്നീയാദ്ബ്രാഹ്മണാദിഷു।
ജ്ഞാനപൂർവമഥോ ലോഭാത്തസ്യാധർമോ ഗവാനൃതം॥ 13-61-55 (83902)
അർഥേനാന്യേന യോ ലിപ്സേത്കർമാർഥം ചൈവ ഭാരത।
ആമന്ത്രയതി രാജേന്ദ്ര തസ്യാധർമോഽനൃതം സ്മൃതം॥ 13-61-56 (83903)
അവേദവ്രതചാരിത്രാസ്ത്രിഭിർവർണൈര്യുധിഷ്ഠിര।
മന്ത്രവത്പരിവിഷ്യന്തേ തസ്യാധർമോ ഗവാനൃതം॥ ॥ 13-61-57 (83904)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 61 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-61-1 കാലാദൌ വിഹിതം വിശേഷമിതി ശേഷഃ॥ 7-61-3 ഉപപത്തിഭിഃ ആദരാദിഭിര്യുക്തഃ സൻ॥ 7-61-4 കലിപൂർവം ചേതി ഝ. പാഠഃ॥ 7-61-6 ക്ഷുതം ക്ഷുതേന ദൂഷിതം॥ 7-61-7 നിരോങ്കാരേണ അനനുജ്ഞാതേന ശൂദ്രേണ വാ॥ 7-61-8 പരിഭുക്തം ദേവാതിഥിപിതൃബാലകാദീന്വർജയിത്വാ ഭുക്തം സ്വേന്നൈവ॥ 7-61-10 ആജ്യാഹുതിം പാത്രാഭിഘാരണം വിനാ॥ 7-61-11 വിസർഗസ്യ ബ്രാഹ്മണേ ദാനസ്യ പാത്രഭൂതേ॥ 7-61-12 പതിതാഃ മഹാപാതകേന ജാതിബഹിർഭൂതാഃ। കേതനം നിമന്ത്രണം॥ 7-61-13 ശ്വിത്രീ ശ്വേതകുഷ്ഠീ। കുഷ്ഠീ മണ്ഡലകുഷ്ഠീ। യക്ഷ്മഹതോ മഹാരോഗീ। അപസ്മാരീ ഗ്രഹഗ്രസ്തഃ॥ 7-61-14 ദേവലകാ ദേവാർചനവൃത്തിജീവിനഃ। 7-61-15 പ്ലവകാഃ ക്രീഡാപരാഃ। കഥകാ വൃഥാലാപിനഃ। യോധകാ മല്ലാഃ॥ 7-61-16 വൃഷലാനാം ശൂദ്രാണാം ഹോതാരോ യാജകാഃ॥ 7-61-17 അനുയോക്താ ഭൃതകാധ്യാപകഃ। അനുയുക്തോ ഭൃതകാധ്യേതാ॥ 7-61-18 വർണാവരപരിഗ്രഹഃ ശൂദ്രാപതിഃ॥ 7-61-20 ഗണപൂർവാ ഗ്രാമണ്യഃ। പുത്രികാപൂർവപുത്രാഃ। അസ്യാമുത്പന്നഃ പുത്രോ മദീയ ഇതി നിയമേന യാ ദീയതേ തസ്യാം ച യോ ജാതഃ സ പുത്രികാപൂർവപുത്രഃ॥ 7-61-21 ഋണകർതാ വൃദ്ധ്യാർഥം ധനപ്രയോക്താ॥ 7-61-22 സ്ത്രീപൂർവാഃ സ്ത്രീജിതാഃ സ്ത്രീപണ്യോപജീവിനോ വാ। കാണ്ഡപൃഷ്ഠോ വേശ്യാപതിഃ। അജപാഃ സന്ധ്യാവന്ദനഹീനാഃ॥ 7-61-23 അനുഗ്രഹം നിഷിദ്ധാനാമപി കേനചിദ്ഗുണേനാഭ്യനുജ്ഞാനം॥ 7-61-25 വണിജം വണിഗ്വൃത്തിം॥ 7-61-28 ഉദിത ആഢ്യഃ। അസ്തമിതോ ദരിദ്രഃ പൂർവം ആഢ്യഃ സദ്യോ ദരിദ്രഃ॥ 7-61-29 അകൽകകോഽദാംഭികഃ അപാപോ വാ। അതർകോഽഹൈതുകഃ സംസർഗേ സംഗത്യർഹേ ഗൃഹേ ജ്ഞാതേ ഭൈക്ഷ്യവൃത്തിഃ॥ 7-61-30 കിതവോ ധൂർതഃ॥ 7-61-31 സർവം ദേവതാദികം അതിഥിരേവ യസ്യ സ സർവാതിഥിഃ॥ 7-61-32 ബ്രഹ്മ വേദഃ। ക്ലൈബ്യാത് ദീനഭാഷണേന മിധ്യാശപഥാദിനാ വാ॥ 7-61-33 അപവർഗേ ശ്രാദ്ധസമാപ്തൌ യുക്തം അസ്തുസ്വധേത്യാദിവചനം ഗവാനൃതം അനൃതഗോശപഥസ്യ പാപം॥ 7-61-34 സോമക്ഷയോ ദർശഃ। ആരണ്യം മൃഗാദിമാംസം ച യദാ പ്രാപ്തം തദൈവ ശ്രാദ്ധസ്യ കാലഃ॥ 7-61-40 സ്വധാ വൈ മുദിതാ ഭവേദിതി ഝ.പാഠഃ। സ്വധോച്യതാമിതി പ്രദാത്രാ ഉക്തേ അസ്തുസ്വധേതി ബ്രാഹ്മണോ വദേത്। ഏവമുത്തരത്ര മുദിതാ പ്രീതികരീ പിതൄണാമിത്യർഥാത്॥ 7-61-42 പുണ്യാഹം ഭവന്തോ ബ്രുവന്ത്വിതി യജമാനേന പ്രോക്തേ ഓം പുണ്യാഹമസ്ത്വിതി ബ്രാഹ്മണാ ബ്രൂയുഃ। ദൈവം സോങ്കാരം॥ 7-61-43 ദൈവേ ഓങ്കാരസ്ഥാനേ പ്രീയന്താം ദേവതാഃ പുണ്യാഹമസ്ത്വിതി പ്രതിവദേദിത്യർഥഃ॥ 7-61-49 രശനാ ഭേഖലാ। മൌഞ്ജീ മുഞ്ജമയീ। മൌർവീ ധനുർജ്യാ। ബാൽബജീ ബൽബജസ്തൃണവിസേഷസ്തൻമയീ॥ 7-61-51 ധർമോ ദാതുഃ। അധർമഃ പ്രതിഗ്രഹീതുഃ॥ 7-61-53 ബ്രാഹ്മണേന കേതിതഃ സൻ യദി യവീയാൻ ഭവേത്തർഹി വൃഥാ പശുഹിംസായാഃ പൂർണം പാപം പ്രാപ്നുയാത്। ക്ഷത്രിയാദിനാ കേതിതഃ സൻ യദി യവീയാൻസ്യാത്തർഹി വൃഥാപശുഹിംസായാ അർധം പാപം പ്രാപ്നുയാടിതി ശ്ലോകദ്വയാർഥഃ॥ 7-61-55 ആശൌചഃ ജനനമരണാശൌചവാൻ॥ 7-61-56 അർഥേന പ്രയോജനേന തീർഥയാത്രാവ്യപദേശേന ജീവികാദ്യർഥീ യോ ധനം ലിപ്തേത് യോ വാ കർമാർഥം മേ ഭിക്ഷാം ദേഹീത്യാമന്ത്രയതി ദാതാരമമിമുഖീകരോതി തസ്യാപി അനൃതം ഗവാനൃതമേവ സ്മൃതം॥ 7-61-57 വേദവ്രതം ചാരിത്രം ച യേഷാം നാസ്തി തേ। യേന മന്ത്രവത് മന്ത്രയുക്തം യഥാ സ്യാത്തഥാ ശ്രാദ്ധേ പരിവിഷ്യന്തേ തസ്യ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 062
॥ ശ്രീഃ ॥
13.62. അധ്യായഃ 062
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദാനാദിഷു പാത്രലക്ഷണാനാം സ്വർഗനരകപ്രാപകപുണ്യപാപാനാം ച പ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിത്ര്യം വാഽപ്യഥവാ ദൈവം ദീയതേ യത്പിതാമഹ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ജ്ഞാതും ദത്തം കേഷു മഹാഫലം॥ 13-62-1 (83905)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-62-2x (6987)
യേഷാം ദാരാഃ പ്രതീക്ഷന്തേ സുവൃഷ്ടിമിവ കർഷകാഃ।
ഉച്ഛേഷപരിശേഷം ഹി താൻഭോജയ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-62-2 (83906)
ചാരിത്രനിരതാ രാജന്യേ കൃശാഃ കൃശവൃത്തയഃ॥
അർഥിനശ്ചോപഗച്ഛന്തി തേഷു ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-3 (83907)
തദ്ഭക്താസ്തദ്ഗൃഹാ രാജംസ്തദ്ബലാസ്തദപാശ്രയാഃ।
അർഥിനശ്ച ഭവന്ത്യർഥേ തേഷു ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-4 (83908)
തസ്കരേഭ്യഃ പരേഭ്യോ വാ ഹൃതസ്വാ ഭയദുഃഖിതാഃ।
അർഥിനോ ഭോക്തുമിച്ഛന്തി തേഷു ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-5 (83909)
അകൽകകസ്യ വിപ്രസ്യ രൌക്ഷ്യാത്കരകൃതാത്മനഃ।
വടവോ യസ്യ ഭിക്ഷന്തി തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-6 (83910)
ഹൃതസ്വാ ഹൃതദാരാശ്ച യേ വിപ്രാ ദേശസംപ്ലവേ।
അർഥാർഥമഭിഗച്ഛന്തി തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-7 (83911)
വ്രതോനോ നിയമസ്ഥാശ്ച യേ വിപ്രാഃ ശ്രുതസംമതാഃ।
തസ്മപാപ്ത്യർഥമിച്ഛന്തി തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-8 (83912)
അത്യുത്ക്രാന്താശ്ച ധർമേഷു പാഷണ്ഡസ്രമയേഷു ച।
കൃശപ്രാണാഃ കൃശഘനാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-9 (83913)
കൃതസർവസ്വഹരണാ നിർദോഷാഃ പ്രഭവിഷ്ണുഭിഃ।
സ്പൃഹയന്തി ച ഭുക്ത്വാഽന്നം തേഷുദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-10 (83914)
തപസ്വിനസ്തപോനിഷ്ഠാസ്തേഷാം ഭൈക്ഷചരാശ്ച യേ।
അർഥിനഃ കിഞ്ചിദിച്ഛന്തി തേഷു ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-11 (83915)
മഹാഫലവിധിർദാനേ ശ്രുതസ്തേ ഭരതർഷഭ।
നിരയം യേന ഗച്ഛന്തി സ്വർഗം ചൈവ ഹി തത്ഛൃണു॥ 13-62-12 (83916)
`വ്രതാനാം പാരണാർഥായ ഗുർവർഥേ യജ്ഞദക്ഷിണാം।
നിർവേശാർഥം ച വിദ്വാംസസ്തേഷാം ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-13 (83917)
പിത്രോശ്ച രക്ഷണാർഥായ പുത്രദാരാർഥമേവ വാ।
മഹാവ്യാധിവിമോക്ഷാർഥം തേഷു ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-62-14 (83918)
ബാലാഃ സ്ത്രിയശ്ച വാഞ്ഛന്തി സുഭക്തം ചാപ്യസാധനാഃ।
സ്വർഗമായാന്തി ദത്ത്വൈഷാം നിരയാന്നോപയാന്തി തേ॥'॥ 13-62-15 (83919)
ഗുർവർഥമഭയാർഥം വാ വർജയിത്വാ യുധിഷ്ഠിര।
യേഽനൃതം കഥയന്തി സ്മ തേ വാ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-16 (83920)
പരദാരാഭിഹർതാരഃ പരദാരാഭിമർശിനഃ।
പരദാരപ്രയോക്താസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-17 (83921)
യേ പരസ്വാപഹർതാരഃ പരസ്വാനാം ച നാശകാഃ।
സൂചകാശ്ച പരേഷാം യേ തേ വാ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-18 (83922)
പ്രപാണാം ച സഭാനാം ച സങ്ക്രമാണാം ച ഭാരത।
അഗാരാണാം ച ഭേത്താരോ നരാ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-19 (83923)
അനാഥാം പ്രമദാം ബാലാം വൃദ്ധാം ഭീതാം തപസ്വിനീം।
വഞ്ചയന്തി നരാ യേ ച തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-20 (83924)
വൃത്തിച്ഛേദം ഗൃഹച്ഛേദം ദാരച്ഛേദം ച ഭാരത।
മിത്രച്ഛേദം തഥാഽഽശായാസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-21 (83925)
സൂചകാഃ സേതുഭേത്താരഃ പരവൃത്ത്യുപജീവകാഃ।
അകൃതജ്ഞാശ്ച മിത്രാണാം തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-22 (83926)
പാഷണ്ഡാ ദൂഷകാശ്ചൈവ സമയാനാം ച ദൂഷകാഃ।
യേ പ്രത്യവസിതാശ്ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-23 (83927)
വിഷമവ്യവഹാരാശ്ച വിഷമാശ്ചൈവ വൃദ്ധിഷു।
ലാഭേഷു വിഷമാശ്ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-24 (83928)
ദൂതസംവ്യവഹാരാശ്ച നിഷ്പരീക്ഷാശ്ച മാനവാഃ।
പ്രാണിഹിംസാപ്രവൃത്താശ്ചി തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-25 (83929)
കൃതാശം കൃതനിർദേശം കൃതഭക്തം കൃതശ്രമം।
ഭേദൈര്യേ വ്യപകർഷന്തി തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-26 (83930)
പര്യശ്നന്തി ച യേ ദാരാനഗ്നിഭൃത്യാതിഥീംസ്തഥാ।
ഉത്സന്നപിതൃദേവേജ്യാസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-27 (83931)
വേദവിക്രയിണശ്ചൈവ വേദാനാം ചൈവ ദൂഷകാഃ।
വേദാനാം ലേഖകാശ്ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-28 (83932)
ചാതുരാശ്രംയബാഹ്യാശ്ച ശ്രുതിബാഹ്യാശ്ച യേ നരാഃ।
വികർമഭിശ്ച ജീവന്തി തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-29 (83933)
കേശവിക്രയികാ രാജന്വിഷവിക്രയികാശ്ച യേ।
ക്ഷീരവിക്രയികാശ്ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-30 (83934)
ബ്രാഹ്മണാനാം ഗവാം ചൈവ കന്യാനാം ച യുധിഷ്ഠിര।
യേഽന്തരായാന്തി കാര്യേഷു തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-31 (83935)
ശസ്ത്രവിക്രയികാശ്ചൈവ കർതാരശ്ച യുധിഷ്ഠിര।
ശല്യാനാം ധനുഷാം ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-32 (83936)
ശിലാഭിഃ ശങ്കുഭിർവാഽപി ശ്വർഭ്രൈർവാ ഭരതർഷഭ।
യേ മാർഗമനുരുന്ധന്തി തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-33 (83937)
ഉപാധ്യായാംശ്ച ഭൃത്യാംശ്ച ഭക്താംശ്ച ഭരതർഷഭ।
യേ ത്യജന്ത്യവികാരാംസ്ത്രീംസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-34 (83938)
അപ്രാപ്തദമകാശ്ചൈവ നാസാനാം വേധകാശ്ച യേ।
ബന്ധകാശ്ച പശൂനാം യേ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-35 (83939)
അഗോപ്താരശ്ച രാജാനോ ബലിഷഡ്ഭാഗതസ്കരാഃ।
സമർഥാശ്ചാപ്യദാതാരസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-36 (83940)
ക്ഷാന്താന്ദാന്താംസ്തഥാ പ്രാജ്ഞാന്ദീർഘകാലം സഹോഷിതാൻ।
ത്യജന്തി കൃതകൃത്യാ യേ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-37 (83941)
ബാലാനാമഥ വൃദ്ധാനാം ദാസാനാം ചൈവ യേ നരാഃ।
അദത്ത്വാ ഭക്ഷയന്ത്യഗ്രേ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-62-38 (83942)
ഏതേ പൂർവം വിനിർദിഷ്ടാഃ പ്രോക്താ നിരയഗാമിനഃ।
ഭാഗിനഃ സ്വർഗലോകസ്യ വക്ഷ്യാമി ഭരതർഷഭ॥ 13-62-39 (83943)
സർവേഷ്വേവ തു കാര്യേഷു ദൈവപൂർവേഷു ഭാരത।
ഹന്തി പുത്രാൻപശൂൻകൃത്സ്നാൻബ്രാഹ്മണാതിക്രമഃ കൃതഃ॥ 13-62-40 (83944)
ദാനേന തപസാ ചൈവ സത്യേന ച യുധിഷ്ഠിര।
യേ ധർമമനുവർതന്തേ തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-41 (83945)
ശുശ്രൂഷാഭിസ്തപോഭിശ്ച വിദ്യാമാദായ ഭാരത।
യേ പ്രതിഗ്രഹനിഃസ്നേഹാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-42 (83946)
ഭയാത്പാഷാത്തഥാ ബാധാദ്ദാരിദ്ര്യാദ്വ്യാധിധർഷണാത്।
തത്കൃതേ ധനമീപ്സന്തേ തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-43 (83947)
ക്ഷമാവന്തശ്ച ധീരാശ്ച ധർമകാര്യേഷു ചോത്ഥിതാഃ।
മംഗലാചാരസംപന്നാഃ പുരുഷാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-44 (83948)
നിവൃത്താ മധുമാംസേഭ്യഃ പരദാരേഭ്യ ഏവ ച।
നിവൃത്താശ്ചൈവ മദ്യേഭ്യസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-45 (83949)
ആശ്രമാണാം ച കർതാരഃ കുലാനാം ചൈവ ഭാരത।
ദേശാനാം നഗരാണാം ച തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-46 (83950)
വസ്ത്രാഭരണദാതാരോ ഭക്ഷ്യപാനാന്നദാസ്തഥാ।
കുടുംബാനാം ച ഭർതാരഃ പുരുഷാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-47 (83951)
സർവഹിംസാനിവൃത്താശ്ച നരാഃ സർവസഹാശ്ച യേ।
സർവസ്യാശ്രയഭൂതാശ്ച തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-48 (83952)
മാതരം പിതരം ചൈവ ശുശ്രുഷന്തി ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
ഭ്രാതൄണാം ചൈവ സസ്നേഹാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-49 (83953)
ആഢ്യാശ്ച ബലവന്തശ്ച യൌവനസ്ഥാശ്ച ഭാരത।
യേ വൈ ജിതേന്ദ്രിയാ ധീരാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-50 (83954)
അപരാധിഷു സസ്നേഹാ മൃദവോ മൃദുവത്സലാഃ।
ആരാധനസുഖാശ്ചാപി പുരുഷാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-51 (83955)
സഹസ്രപരിവേഷ്ടാരസ്തഥൈവ ച സഹസ്രദാഃ।
ത്രാതാരശ്ച സഹസ്രാണാം തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-52 (83956)
സുവർണസ്യ ച ദാതാരോ ഗവാം ച ഭരതർഷഭ।
യാനാനാം വാഹനാനാം ച തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-53 (83957)
വൈവാഹികാനാം ദ്രവ്യാണാം പ്രേഷ്യാണാം ച യുധിഷ്ഠിര।
ദാതാരോ വാസസാം ചൈവ തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-54 (83958)
വിഹാരാവസഥോദ്യാനകൂപാരാമസഭാപ്രപാ।
വപ്രാണാം ചൈവ കർതാരസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-55 (83959)
നിവേശനാനാം ക്ഷേത്രാണാം വസതീനാം ച ഭാരത।
ദാതാരഃ പ്രാർഥിതാനാം ച തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-56 (83960)
രസാനാം ചാഥ ബീജാനാം ധാന്യാനാം ച യുധിഷ്ഠിര।
സ്വയമുത്പാദ്യ ദാതാരഃ പുരുഷാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-57 (83961)
യസ്മിംസ്തസ്മിൻകുലേ ജാതാ ബഹുപുത്രാഃ ശതായുഷഃ।
സാനുക്രോശാ ജിതക്രോധാഃ പുരുഷാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-62-58 (83962)
ഏതദുക്തമമുത്രാർഥം ദൈവം പിത്ര്യം ച ഭാരത।
ദാനധർമം ച ദാനസ്യ യത്പൂർവമൃഷിതിഃ കൃതം॥ ॥ 13-62-59 (83963)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 62 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-62-2 ഭോജനപാത്രേഽവശിഷ്ടമുച്ഛേഷഃ തേന സഹിതം പരിശേഷം സ്ഥാല്യാമവശിഷ്ടം പ്രതീക്ഷന്തേ। യേഷാം പാകപര്യാപ്തമേവ ധാന്യാദികമസ്തി ന കുസൂലാദൌ താൻ ഭോജയ॥ 7-62-4 തദ്ഭക്താഃ ചാരിത്രമേവ ഭക്തോഽന്നം തദ്വജ്ജീവനം യേഷാം തേ। തദ്ഗൃഹാഃ തദേവ ഗൃഹേ സ്ത്ര്യാദൌ യേഷാം തേ അർഥേ പ്രയോജനേ സത്യേവാർഥിനോ ഭവന്തി ന സംഗ്രഹാർഥം॥ 7-62-6 രൌക്ഷ്യാത് ദാരിദ്ര്യാത്। കരേ കൃതഃ ആത്മേവാത്മാ ജീവനമന്നം। ഹസ്തേ ഗൃഹീതാന്നസ്യ വടവഃ ക്ഷുധാർതാഃ മഹ്യ ദേഹി മഹ്യം ദേവീതി യാചന്തേ തേഭ്യോഽതിദരിദ്രേഭ്യഃ॥ 7-62-9 പാഷണ്ഡാനാം സമയോ മര്യാദാ യേഷു ധർമേഷു തത്ര അത്യുത്ക്രാന്താഃ അത്യന്തം തതോ ദൂരേ സ്ഥിതാഃ॥ 7-62-10 ഭുവത്വാന്നമേവ സ്പൃഹയന്തി ന സ്വാദു। അതഏവ ന ചതുർഥീ॥ 7-62-16 അസയാർഥം, ഭയനിവൃത്തിരൂപം പ്രയോജനം॥ 7-62-17 അഭിമർശിതോ ജാരാഃ। പ്രയോക്താരഃ ഹർത്രഭിമർശിനോർദൂതാഃ॥ 7-62-18 പരേഷാം ദോഷസ്യേതി ശേഷഃ॥ 7-62-21 ആശായാശ്ഛേദമിത്യേകദേശാനുഷംഗഃ। കുർവന്തീതി ശേഷഃ॥ 7-62-22 സൂചകാഃ രാജഗാമിപൈശുന്യവാദിനഃ। സേതുഃ ആര്യമര്യാദാ॥ 7-62-23 പാഷണ്ഡാഃ വേദവിരോധിനഃ ശാക്യാദയഃ ദൂഷകാഃ സതാം നിന്ദകാഃ। സമയാനാം ധർമസങ്കേതാനാം। പ്രത്യവസിതാഃ ആരൂഢപതിതാഃ॥ 7-62-26 കൃതാശം ദാസമർഥിന വാ। കൃതനിർദേശം നിർദേശഃ തുഭ്യമിദം ദാസ്യാമീതി പ്രതിജ്ഞാ സാ കൃതായസ്മൈ തം। ഭക്തം വേതനം। വ്യപകർഷന്തി ഷത്യുഃ സകാശാദ്ദൂരീകുർവന്തി॥ 7-62-27 പര്യശ്നന്തി। പരിത്യജ്യാശ്നന്തി॥ 7-62-29 വികർമഭഇഃ സ്വസ്യ നിഷിദ്ധൈഃ കർമഭിഃ॥ 7-62-30 കേശാശ്ചാമരകംബലാദയഃ॥ 7-62-32 കർതാരഃ ശസ്ത്രശല്യാദീനാം॥ 7-62-35 അപ്രാപ്താനാമദാന്താനാം പശൂനാം। അണ്ഡമർദനേന ബലവീര്യയോർനാശകാ അപ്രാപ്തദമകാഃ॥ 7-62-40 യേ ബ്രാഹ്മണാതിക്രമം ന കുർവന്തി തേ സ്വർഗാഗാമിന ഇത്യർഥഃ॥ 7-62-43 കർതാരഃ പാലനകർതാരഃ॥ 7-62-51 ആരാധനേനി ഇതരാൻ സുഖയനതി തേ തഥാ॥ 7-62-57 ദാനസ്യ പ്രത്യർപണസ്യ। ദാനം ച തദ്ധർമ യേതി ശോധകോ ധർമഃ ദൈഷ് ശോധന ഇതി ധാതുഃ അമുത്രാർഥം പരലോകഫലം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 063
॥ ശ്രീഃ ॥
13.63. അധ്യായഃ 063
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഹിംസാഭാവേപി ബ്രഹ്മഹത്യാപ്രാപ്തിപ്രതിപാദകവ്യാസവചനാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഇദം മേ തത്ത്വതോ രാജന്വക്തുമർഹസി ഭാരത।
അഹിംസയിത്വാഽപി കഥം ബ്രഹ്മഹത്യാ വിധീയതേ॥ 13-63-1 (83964)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-63-2x (6988)
വ്യാസമാമന്ത്ര്യ രാജേന്ദ്ര പുരാ യത്പൃഷ്ടവാനഹം।
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി തദിഹൈകമനാഃ ശൃണു॥ 13-63-2 (83965)
ചതുർഥസ്ത്വം വസിഷ്ഠസ്യ തത്ത്വമാഖ്യാഹി മേ മുനേ।
അഹിംസയിത്വാ കേനേഹ ബ്രഹ്മഹത്യാ വിധീയതേ॥ 13-63-3 (83966)
ഇതി പൃഷ്ടോ മയാ രാജൻപരാശരശരീരജഃ।
അബ്രവീന്നിപുണോ ധർമേ നിഃസംശയമനുത്തമം॥ 13-63-4 (83967)
ബ്രാഹ്മണം സ്വയമാഹൂയ ഭിക്ഷാർഥേ കൃശവൃത്തിനം।
ബ്രൂയാന്നാസ്തീതി യഃ പശ്ചാത്തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മഘാതിനം॥ 13-63-5 (83968)
മധ്യസ്ഥസ്യേഹ വിപ്രസ്യ യോഽനൂചാനസ്യ ഭാരത।
വൃത്തിം ഹരതി ദുർബുദ്ധിസ്തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മഘാതിനം॥ 13-63-6 (83969)
ഗോകുലസ്യ തൃഷാർതസ്യ ജലാർഥമഭിധാവതഃ।
ഉത്പാദയതി യോ വിഘ്നം തം വിദ്യാ** ഹ്മഘാതിനം॥ 13-63-7 (83970)
യഃ പ്രവൃത്താം ശ്രുതിം സംയകൂ ശാസ്ത്ര വാ മുനിഭിഃ കൃതം।
ദൂഷയത്യനഭിജ്ഞായ തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മഘാതിനം॥ 13-63-8 (83971)
ആത്മജാം രൂപസംപന്നാം മഹതീം സദൃശേ വരേ।
ന പ്രയച്ഛതി യഃ കന്യാം തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മധാതിനം॥ 13-63-9 (83972)
അധർമനിരതോ മൂഢോ മിഥ്യാ യോ വൈ ദ്വിജാതിഷു।
ദദ്യാൻമർമാതിഗം ശോകം തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മഘാതിനം॥ 13-63-10 (83973)
ചക്ഷുഷാ വിപ്രഹീണസ്യ പംഗുലസ്യ ജഡസ്യ വാ।
ഹരേത യോ വൈ സർവസ്വം തം വിദ്യാ *** ഘാതിനം॥ 13-63-11 (83974)
ആശ്രമേ വാ വനേ വാഽപി ഗ്രാമേ വാ യദി വാ പുരേ।
അഗ്നിം സമുത്സൃജേൻമോഹാത്തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മഘാതിനം॥ ॥ 13-63-12 (83975)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 63 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 064
॥ ശ്രീഃ ॥
13.64. അധ്യായഃ 064
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി നദ്യാദിതീർഥാനാം തത്തന്നാമവിശേഷനിർദേശേന തത്സേവനഫലപ്രതിപാദകഗൌതമാംഗിരഃസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
തീർഥാനാം ദർശനം ശ്രേയഃ സ്നാനം ച ഭരതർഷഭ।
ശ്രവണം ച മഹാപ്രാജ്ഞ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ। 13-64-1 (83976)
പൃഥിവ്യാം യാനി തീർഥാനി പുണ്യാനി ഭരതർഷഭ।
വക്തുമർഹസി മേ താനി ശ്രോതാഽസ്മി നിയതം പ്രഭോ॥ 13-64-2 (83977)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-64-3x (6989)
ഇമമംഗിരസാ പ്രോക്തം തീർഥവംശം മഹാദ്യുതേ।
ശ്രോതുമർഹസി ഭദ്രം തേ പ്രാപ്സ്യസേ ധർമമുത്തമം॥ 13-64-3 (83978)
തപോവനഗതം വിപ്രമഭിഗംയ മഹാമുനിം।
പപ്രച്ഛാംഗിരസം ധീരം ഗൌതമഃ സംശിതവ്രതഃ। 13-64-4 (83979)
അസ്തി മേ ഭഗവൻകശ്ചിത്തീർഥേഭ്യോ ധർമസംശയഃ।
തത്സർവം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തൻമേ ശംസ മഹാമുനേ॥ 13-64-5 (83980)
ഉപസ്പൃശ്യ ഫലം കിം സ്യാത്തേഷു തീർഥേഷു വൈ മുനേ।
പ്രേത്യഭാവേ മഹാപ്രാജ്ഞ തദ്യഥാഽസ്തി തഥാ വദ॥ 13-64-6 (83981)
അംഗിരാ ഉവാച। 13-64-7x (6990)
സപ്താഹം ചന്ദ്രഭാഗാം വൈ വിതസ്താമൂർമിമാലിനീം।
വിഗാഹ്യ വൈ നിരാഹാരോ നിർമലോ മുനിവദ്ഭവേത്॥ 13-64-7 (83982)
കാശ്മീരമണ്ഡലേ നദ്യോ യാഃ പതന്തി മഹാസ്വനം।
താ നദീഃ സിന്ധുമാസാദ്യ ശീലവാൻസ്വർഗമാപ്നുയാത്॥ 13-64-8 (83983)
പുഷ്കരം ച പ്രഭാസം ച നൈമിഷം സാഗരോദകം।
ദേവികാമിന്ദ്രമാർഗം ച സ്വർണബിന്ദും വിഗാഹ്യ ച॥ 13-64-9 (83984)
വിബോധ്യതേ വിമാനസ്ഥഃ സോഽപ്സരോഭിരഭിഷ്ടുതഃ।
ഹിരണ്യബിന്ദുമാലക്ഷ്യ പ്രയതശ്ചാഭിവാദ്യ ച॥ 13-64-10 (83985)
കുശേശയേ ച ദേവത്വം ധൂയതേ തസ്യ കിൽബിഷം।
ഇന്ദ്രതോയാം സമാസാദ്യ ഗന്ധമാദനസന്നിധൌ॥ 13-64-11 (83986)
കരതോയാം കുരുംഗേ ച ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി വിഗാഹ്യ പ്രയതഃ ശുചിഃ॥ 13-64-12 (83987)
ഗംഗാദ്വാരേ കുശാവർതേ ബിൽവകേ നീലപർവതേ।
തഥാ കനഖലേ സ്നാത്വാ ധൂതപാപ്മാ ദിവം വ്രജേത്॥ 13-64-13 (83988)
അപാം ഹ്രദ ഉപസ്പൃശ്യ വാജിമേധഫലം ലഭേത്।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധഃ സത്യസന്ധസ്ത്വഹിംസകഃ॥ 13-64-14 (83989)
യത്ര ഭാഗീരഥീ ഗംഗാ വഹതേ ദിശമുത്തരം।
മഹേശ്വരസ്യ ത്രിസ്ഥാനേ യോ നരസ്ത്വഭിഷിച്യതേ॥ 13-64-15 (83990)
ഏകമാസം നിരാഹാരഃ സ പശ്യതി ഹി ദേവതാഃ।
സപ്തഗംഗേ ത്രിഗംഗേ ച ഇന്ദ്രമാർഗേ ച തർപയൻ॥ 13-64-16 (83991)
അർഥാന്വൈ ലഭതേ ഭോക്തും യോ നരോ ജായതേ പുനഃ।
മഹാശ്രമ ഉപസ്പൃശ്യ യോഽഗ്നിഹോത്രപരഃ ശുചിഃ॥ 13-64-17 (83992)
ഏകമാസം നിരാഹാരഃ സിദ്ധിം മാസേന സ വ്രജേത്।
മഹാഹ്രദ ഉപസ്പൃശ്യ ഭൃഗുതുംഗേ ത്വലോലുപഃ॥ 13-64-18 (83993)
ത്രിരാത്രോപോഷിതോ ഭൂത്വാ മുച്യതേ ബ്രഹ്മഹത്യയാ।
കന്യാകൂപ ഉപസ്പൃശ്യ ബലാകായാം കൃതോദകഃ॥ 13-64-19 (83994)
ദേവേഷു ലഭതേ കീർതിം യശസാ ച വിരാജതേ॥ 13-64-20 (83995)
ദേവികായാമുപസ്പൃശ്യ തഥാ സുന്ദരികാഹ്രദേ।
അശ്വിന്യാം രൂപവർചസ്കം പ്രേത്യ വൈ ലഭതേ നരഃ॥ 13-64-21 (83996)
മഹാഗംഗാമുപസ്പൃശ്യ കൃത്തികാംഗാരകേ തഥാ।
പക്ഷമേകം നിരാഹാരഃ സ്വർഗമാപ്നോതി നിർമലഃ॥ 13-64-22 (83997)
വൈമാനിക ഉപസ്പൃശ്യ കിങ്കിണീകാശ്രമേ തഥാ।
നിവാസേഽപ്സരസാം ദിവ്യേ കാമചാരീ മഹീയതേ॥ 13-64-23 (83998)
കാലികാശ്രമമാസാദ്യ വിപാശായാം കൃതോദകഃ।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധസ്ത്രിരാത്രം മുച്യതേ ഭവാത്॥ 13-64-24 (83999)
ആശ്രമേ കൃത്തികാനാം തു സ്നാത്വാ യസ്തർപയേത്പിതൄൻ।
തോഷയിത്വാ മഹാദേവം നിർമലഃ സ്വർഗമാപ്നുയാത്॥ 13-64-25 (84000)
മഹാകൂപമുപസ്പൃശ്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതഃ ശുചിഃ।
ത്രസാനാം സ്ഥാവരാണാം ച ദ്വിപദാനാം ഭയം ത്യജേത്॥ 13-64-26 (84001)
ദേവദാരുവനേ സ്നാത്വാ ധൂതപാപ്മാ കൃതോദകഃ।
ദേവശബ്ദമവാപ്നോതി സപ്തരാത്രോഷിതഃ ശുചിഃ॥ 13-64-27 (84002)
ശരസ്തംബേ കുശസ്തംബേ ദ്രോണശർമപദേ തഥാ।
അപാംപ്രപതനാസേവീ സേവ്യതേ സോപ്സരോഗണൈഃ॥ 13-64-28 (84003)
ചിത്രകൂടേ ജനസ്ഥാനേ തഥാ മന്ദാകിനീജലേ।
വിഗാഹ്യ വൈ നിരാഹാരോ രാജലക്ഷ്ംയാ നിഷേവ്യതേ॥ 13-64-29 (84004)
ശ്യാമായാസ്ത്വാശ്രമം ഗത്വാ ഉഷിത്വാ ചാഭിഷിച്യ ച।
ഏകപക്ഷം നിരാഹാരസ്ത്വന്തർധാനഫലം ലഭേത്॥ 13-64-30 (84005)
കൌശികീം തു സമാസാദ്യ വായുഭക്ഷസ്ത്വലോലുപഃ।
ഏകവിംശതിരാത്രേണ സ്വർഗമാരോഹതേ നരഃ॥ 13-64-31 (84006)
മതംഗവാപ്യാം യഃ സ്നായാദേകരാത്രേണ സിധ്യതി।
വിഗാഹതി ഹ്യനാലംബമന്ധകം വൈ സനാതനം॥ 13-64-32 (84007)
നൈമിഷേ സ്വർഗതീർഥേ ച ഉപസ്പൃശ്യ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ഫലം പുരുഷമേധസ്യ ലഭേൻമാസം കൃതോദകഃ॥ 13-64-33 (84008)
ഗംഗാഹ്രദ ഉപസ്പൃസ്യ തഥാ ചൈവോത്പലാവനേ।
അശ്വമേഘമവാപ്നോതി തത്ര മാസം കൃതോദകഃ॥ 13-64-34 (84009)
ഗംഗായമുനയോസ്തീർഥേ തഥാ കാലഞ്ജരേ ഗിരൌ।
ദശാശ്വമേധാനാപ്നോതി തത്ര മാസം കൃതോദകഃ॥ 13-64-35 (84010)
യഷ്ടിഹ്രദ ഉപസ്പൃശ്യ ചാന്നദാനാദ്വിശിഷ്യതേ॥ 13-64-36 (84011)
ദശതീർഥസഹസ്രാണി തിസ്രഃ കോട്യസ്തഥാഽപരാഃ।
സമാഗച്ഛന്തി മാഘ്യാം തു പ്രയാഗേ ഭരതർഷഭ॥ 13-64-37 (84012)
മാഘമാസം പ്രയാഗേ തു നിയതഃ സംശിതവ്രതഃ।
സ്നാത്വാ തു ഭരതശ്രേഷ്ഠ നിർമലഃ സ്വർഗമാപ്നുയാത്॥ 13-64-38 (84013)
മരുദ്ഗണ ഉപസ്പൃശ്യ പിതൄണാമാശ്രമേ ശുചിഃ।
വൈവസ്വതസ്യ തീർഥേ ച തീർഥഭൂതോ ഭവേന്നരഃ॥ 13-64-39 (84014)
തഥാ ബ്രഹ്മസരോ ഗത്വാ ഭാഗീരഥ്യാം കൃതോദകഃ।
ഏകമാസം നിരാഹാരഃ സോമലോകമവാപ്നുയാത്॥ 13-64-40 (84015)
ഉത്പാതകേ നരഃ സ്നാത്വാ അഷ്ടാവക്രേ കൃതോദകഃ।
ദ്വാദശാഹം നിരാഹാരോ നരമേധഫലം ലഭേത്॥ 13-64-41 (84016)
അശ്മപൃഷ്ഠേ ഗയായാം ച നിരവിന്ദേ ച പർവതേ।
തൃതീയാം ക്രൌഞ്ചപദ്യാം ച ബ്രഹ്മഹത്യാം വിശുധ്യതേ 13-64-42 (84017)
കലവിങ്ക ഉപസ്പൃശ്യ വിദ്യാച്ച ബഹുശോ ജലം।
അഗ്നേഃ പുരേ നരഃ സ്നാത്വാ അഗ്നികന്യാപുരേ വസേത്॥ 13-64-43 (84018)
കരവീരപുരേ സ്നാത്വാ വിശാലായാം കൃതോദകഃ।
ദേവഹ്രദ ഉപസ്പൃശ്യ ബ്രഹ്മഭൂതോ വിരാജതേ॥ 13-64-44 (84019)
പുനരാവർതനന്ദാം ച മഹാനന്ദാം ച സേവ്യ വൈ।
നന്ദനേ സേവ്യതേ ദാന്തസ്ത്വപ്സരോഭിരഹിംസകഃ॥ 13-64-45 (84020)
ഉർവശീം കൃത്തികായോഗേ ഗത്വാ ചൈവ സമാഹിതഃ।
ലൌഹിത്യേ വിധിവത്സ്നാത്വാ പുണ്ഡരീകഫലം ലഭേത്॥ 13-64-46 (84021)
രാമഹ്രദ ഉപസ്പൃശ്യ വിപാശായാം കൃതോദകഃ।
ദ്വാദശാഹം നിരാഹാരഃ കൽമഷാദ്വിപ്രമുച്യതേ॥ 13-64-47 (84022)
മഹാഹ്രദ ഉപസ്പൃശ്യ ശുദ്ധേന മനസാ നരഃ।
ഏകമാസം നിരാഹാരോ ജമദഗ്നിഗതിം ലഭേത്॥ 13-64-48 (84023)
വിന്ധ്യേ സന്താപ്യ ചാത്മാനം സത്യസന്ധസ്ത്വഹിംസകഃ।
വിനയാത്തപ ആസ്ഥായ മാസേനൈകേന സിധ്യതി॥ 13-64-49 (84024)
`മുണ്ഡേ ബ്രഹ്മഗവാ ചൈവ നിരിചിം ദേവപർവതം।
ദേവഹ്രദമുപസ്പൃശ്യ ബ്രഹ്മഭൂതോ വിരാജതേ।
കുമാരപദമാസ്ഥായ മാസേനൈകേന ശുധ്യതി॥' 13-64-50 (84025)
നർമദായാമുപസ്പൃശ്യ തതാ ശൂർപാരകോദകേ।
ഏകപക്ഷം നിരാഹാരോ രാജപുത്രോ വിധീയതേ॥ 13-64-51 (84026)
ജംബൂമാർഗേ ത്രിഭിർമാസൈഃ സംയതഃ സുസമാഹിതഃ।
അഹോരാത്രേണ ചൈകേന സിദ്ധിം സമധിഗച്ഛതി॥ 13-64-52 (84027)
കോകാമുഖേ വിഗാഹ്യാഥ ഗത്വാ ചാഞ്ജലികാശ്രമം।
ശാകഭക്ഷശ്ചീരവാസാഃ കുമാരീർവിന്ദതേ ദശ॥ 13-64-53 (84028)
വൈവസ്വതസ്യ സദനം ന സ ഗച്ഛേത്കദാചന।
യസ്യ കന്യാഹ്രദ വാസോ ദേവലോകം സ ഗച്ഛതി॥ 13-64-54 (84029)
പ്രഭാസേ ത്വേകരാത്രേണ അമാവാസ്യാം മമാഹിതഃ।
സിദ്ധ്യതേ തു മഹാബാഹോ യോ നരോ ജായതേഽമരഃ॥ 13-64-55 (84030)
ഉജ്ജാനക ഉപസ്പൃസ്യ ആർഷ്ടിഷേണസ്യ ചാശ്രമേ।
പിംഗായാശ്ചാശ്രമേ സ്നാത്വാ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-64-56 (84031)
കുല്യായാം സമുപസ്പൃശ്യ ജപ്ത്വാ ചൈവാഘമർഷണം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ॥ 13-64-57 (84032)
പിണ്ഡാരക ഉപസ്പൃശ്യ ഏകരാത്രോഷിതോ നരഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി പ്രഭാതാം ശർവരീം ശുചിഃ॥ 13-64-58 (84033)
തഥാ ബ്രഹ്മസരോ ഗത്വാ ധർമാരണ്യോപശോഭിതം।
പുണ്ഡരീകമവാപ്നോതി ഉപസ്പൃശ്യ നരഃ ശുചിഃ॥ 13-64-59 (84034)
മൈനാകേ പർവതേ സ്നാത്വാ തഥാ സന്ധ്യാമുപാസ്യ ച।
കാമം ജിത്വാ ച വൈ മാസം സർവയജ്ഞഫലം ലഭേത്॥ 13-64-60 (84035)
കാലോദകം നന്ദികുണ്ഡം തഥാ ചോത്തരമാനസം।
അഭ്യേത്യ യോജനശതാദ്ഭൂണഹാ വിപ്രമുച്യതേ॥ 13-64-61 (84036)
നന്ദീശ്വരസ്യ മൂർതി തു ദൃഷ്ട്വാ മുച്യേത കിൽബിഷൈഃ।
സ്വർഗമാർഗേ നരഃ സ്നാത്വാ ബ്രഹ്മലോകം സ ഗച്ഛതി॥ 13-64-62 (84037)
വിഖ്യാതോ ഹിമവാൻപുണ്യഃ ശങ്കരശ്വശുരോ ഗിരിഃ।
ആകരഃ സർവരത്നാനാം സിദ്ധചാരണസേവിതഃ॥ 13-64-63 (84038)
`ദർശനാദ്ഗമനാത്പൂതോ ഭവേദനശനാദപി।'
ശരീരമുത്സൃജേത്തത്ര വിധിപൂർവമനാശകേ॥ 13-64-64 (84039)
അധ്രുവം ജീവിതം ജ്ഞാത്വാ യോ വൈ വേദാന്തഗോ ദ്വിജഃ।
അഭ്യർച്യ ദേവതാസ്തത്ര നമസ്കൃത്യ മുനീംസ്തഥാ। 13-64-65 (84040)
തതഃ ക്രോധം ച ലോഭം ച യോ ജിത്വാ തീർഥമാവസേത്।
ന തേന കിഞ്ചിന്ന പ്രാപ്തം തീർഥാഭിഗമനാദ്ഭവേത്॥ 13-64-66 (84041)
യാന്യഗംയാനി തീർഥാനി ദുർഗാണി വിഷമാണി ച।
മനസാ താനി ഗംയാനി സർവതീർഥസമീക്ഷയാ॥ 13-64-67 (84042)
ഇദം മേധ്യമിദം പുണ്യമിദം സ്വർഗ്യമനുത്തമം।
ഇദം രഹസ്യം വേദാനാമാപ്ലാവ്യം പാവനം തഥാ॥ 13-64-68 (84043)
ഇദം ദദ്യാദ്ദ്വിജാതീനാം സാധോരാത്മഹിതസ്യ ച।
സുഹൃദാം ച ജപേത്കർണേ ശിഷ്യസ്യാനുഗതസ്യ ച। 13-64-69 (84044)
ദത്തവാൻഗൌതമസ്യൈതദംഗിരാ വൈ മഹാതപാഃ।
അംഗിരാഃ സമനുജ്ഞാതഃ കാശ്യപേന ച ധീമതാ॥ 13-64-70 (84045)
മഹർഷീണാമിദം ജപ്യം പാവനാനാം തഥോത്തമം।
ജപംശ്ചാഭ്യുത്ഥിതഃ ശശ്വന്നിർമലഃ സ്വർഗമാപ്നുയാത്॥ 13-64-71 (84046)
ഇദം യശ്ചാപി ശൃണുയാദ്രഹസ്യം ത്വംഗിരോമതം।
ഉത്തമേ ച കുലേ ജൻമ ലഭേഞ്ജാതീശ്ച സംസ്മരേത്॥ ॥ 13-64-72 (84047)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുസാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 64 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-64-3 തീർഥവംശം തീർഥസംഘം॥ 7-64-5 തീർഥേഭ്യഃ തീർഥാന്യുദ്ദിശ്യ॥ 7-64-6 പ്രേത്യഭാവേ ജൻമാന്തരേ॥ 7-64-7 മുനിവദ്ഭവേത് മുനീനാം ഗതിം ലഭേതേത്യർഥഃ॥ 7-64-8 സിന്ധും സമുദ്രം പതന്തീത്യന്വയഃ॥ 7-64-9 സ്വർഗബിന്ദും വിഗാഹ്യേതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-64-21 രൂപവർചസോഃ സമാഹാരഃ രൂപവർചസ്കം। വർചസ്തേജഃ॥ 7-64-26 ത്രസാനാം ജംഗമാനാം॥ 7-64-30 അന്തർധാനഫലം ഗന്ധർവാദിഭോഗം॥ 7-64-35 കാലാഞ്ജനേ ഗിരാവിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-64-37 സമാഗച്ഛന്ത്യഗാവാസ്യാമിതി ഥ.പാഠ॥ 7-64-43 ഉർവശീം ഉർവശീതീർഥം। കൃത്തികായോഗേ കാർതിക്യാം പൌർണമാസ്യാം॥ 7-64-68 ഇദം തീർഥസേവനം। മേധ്യം യജ്ഞഫലപ്രദം। പുണ്യം പാപഘ്നം॥ 7-64-70 സമനുജ്ഞാതഃ പ്രാർഥിതഃ। കാശ്യപേന ഏതദ്വിജ്ഞാതുകാമേനേതി ശേഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 065
॥ ശ്രീഃ ॥
13.65. അധ്യായഃ 065
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗംഗാമഹിമപ്രതിപാദകസിദ്ധസിലവൃത്തിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ബൃഹസ്പതിസമം ബുദ്ധ്യാ ക്ഷമയാ ബ്രഹ്മണഃ സമം।
പരാക്രമേ ശക്രസമമാദിത്യസമതേജസം॥ 13-65-1 (84048)
ഗാംഗേയമർജുനേനാജൌ നിഹതം ഭൂരിതേജസം।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോഽന്യൈശ്ച പര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-65-2 (84049)
ശയാനം വീരശയനേ കാലാകാങ്ക്ഷിണമച്യുതം।
ആജഗ്മുർഭരതശ്രേഷ്ഠം ദ്രഷ്ടുകാമാ മഹർഷയഃ॥ 13-65-3 (84050)
അത്രിർവസിഷ്ഠോഽഥ ഭൃഗുഃ പുലസ്ത്യഃ പുലഹഃ ക്രതുഃ।
അംഗിരാ ഗൌതമോഽഗസ്ത്യഃ സുമതിഃ സുയതാത്മവാൻ॥ 13-65-4 (84051)
വിശ്വാമിത്രഃ സ്ഥൂലഗിരാഃ സംവർതഃ പ്രമതിർദമഃ।
ബൃഹസ്പത്യുശനോവ്യാസശ്ച്യവനഃ ഫാശ്യപോ ധ്രുവഃ॥ 13-65-5 (84052)
ദുർവാസാ ജമദഗ്നിശ്ച മാർകണ്ഡേയോഽഥ ഗാലവഃ।
ഭരദ്വാജോഽഥ രൈഭ്യശ്ചക യവക്രീതസ്ത്രിതസ്തഥാ॥ 13-65-6 (84053)
സ്ഥൂലാക്ഷഃ ശബലാക്ഷശ്ച കണ്വോ മേധാതിഥിഃ കൃശഃ।
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ സുധന്വാഽഥൈകതോ ദ്വിജഃ॥ 13-65-7 (84054)
നിതംഭൂർഭുവനോ ധൌംയഃ ശതാനന്ദോഽകൃതവ്രണഃ।
ജാമദഗ്ര്യസ്തഥാ രാമഃ കചശ്ചേത്യേവമാദയഃ।
സമാഗതാ മഹാത്മാനോ ഭീഷ്മം ദ്രഷ്ടും മഹർഷയഃ॥ 13-65-8 (84055)
തേഷാം മഹാത്മനാം പൂജാമാഗതാനാം യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതശ്ചക്രേ യതാവദനുപൂർവശഃ॥ 13-65-9 (84056)
തേ പൂജിതാഃ സുഖാസീനാഃ കഥാശ്രക്രുർമഹർഷയഃ।
ഭീഷ്മാശ്രിതാഃ സുമധുരാഃ സർവേന്ദ്രിയമനോഹരാഃ॥ 13-65-10 (84057)
ഭീഷ്മസ്തേഷാം കഥാഃ ശ്രുത്വാ ഋഷീണാം ഭാവിതാത്മനാം।
മേനേ ദിവിഷ്ഠമാത്മാനം തുഷ്ട്യാ പരമയാ യുതഃ॥ 13-65-11 (84058)
തതസ്തേ ഭീഷ്മമാമന്ത്ര്യ പാണ്ഡവാംശ്ച മഹർഷയഃ।
അന്തർധാനം ഗതാഃ സർവേ സർവേഷാമേവ പശ്യതാം॥ 13-65-12 (84059)
താനൃഷീൻസുമഹാഭാഗാനന്തർധാനഗതാനപി।
പാണ്ഡവാസ്തുഷ്ടുവുഃ സർവേ പ്രണേമുശ്ച മുഹുർമുഹുഃ॥ 13-65-13 (84060)
പ്രസന്നമനസഃ സർവേ ഗാംഗേയം കുരുസത്തമം।
ഉപതസ്ഥുര്യഥോദ്യന്തമാദിത്യം മന്ത്രകോവിദാഃ॥ 13-65-14 (84061)
പ്രഭാവം തപസസ്തേഷാമൃഷീണാം വീക്ഷ്യ പാണ്ഡവാഃ।
പ്രകാശന്തോ ദിശഃ സർവാ വിസ്മയം പരമം യയുഃ॥ 13-65-15 (84062)
മഹാഭാഗ്യം പരം തേഷാമൃഷീണാമനുചിന്ത്യ തേ।
പാണ്ഡവാഃ സഹ ഭീഷ്മേണ കഥാശ്ചക്രുസ്തദാശ്രയാഃ॥ 13-65-16 (84063)
കഥാന്തേ ശിരസാ പാദൌ സ്പൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മസ്യ പാണ്ഡവഃ।
ധർംയം ധർമസുതഃ പ്രശ്നം പര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-65-17 (84064)
കേ ദേശാഃ കേ ജനപദാ ആശ്രമാഃ കേ ച പർവതാഃ।
പ്രകൃഷ്ടാഃ പുണ്യതഃ കാശ്ച ജ്ഞേയാ നദ്യഃ പിതാമഹ॥ 13-65-18 (84065)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-65-19x (6991)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ശിലോച്ഛവൃത്തേഃ സംവാദം സിദ്ധസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-65-19 (84066)
ഇമാം കശ്ചിത്പരിക്രംയ പൃഥിവീം ശൈലഭൂഷണാം।
അസകൃദ്ദ്വിപദാം ശ്രേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠസ്യ ഗൃഹമേധിനഃ॥ 13-65-20 (84067)
ശിലവൃത്തേർഗൃഹം പ്രാപ്തഃ സ തേന വിധിനാഽർചിതഃ।
ഉവാസ രജനീം തത്ര സുമുഖഃ സുഖഭാഗൃഷിഃ॥ 13-65-21 (84068)
ശിലവൃത്തിസ്തു യത്കൃത്യം പ്രാതസ്തത്കൃതവാഞ്ശുചിഃ।
കൃതകൃത്യമുപാതിഷ്ഠത്സിദ്ധം തമതിഥിം തദാ॥ 13-65-22 (84069)
തൌ സമേത്യ മഹാത്മാനൌ സുഖാസീനൌ കഥാഃ ശുഭാഃ।
ചക്രതുർവേദസംബദ്ധാസ്തച്ഛേഷകൃതലക്ഷണാഃ॥ 13-65-23 (84070)
ശിലവൃത്തിഃ കഥാന്തേ തു സിദ്ധമാമന്ത്ര്യ യത്നതഃ।
പ്രശ്നം പപ്രച്ഛ മേധാവീ യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി॥ 13-65-24 (84071)
ശിലവൃത്തിരുവാച। 13-65-25x (6992)
കേദേശാഃ കേ ജനപദാഃ കേഽഽശ്രമാഃ കേ ച പർവതാഃ।
പ്രകൃഷ്ടാഃ പുണ്യതഃ കാശ്ച ജ്ഞേയാ നദ്യസ്തദുച്യതാം॥ 13-65-25 (84072)
സിദ്ധ ഉവാച। 13-65-26x (6993)
തേ ദേശാസ്തേ ജനപദാസ്തേഽഽശ്രമാസ്തേ ച പർവതാഃ।
യേഷാം ഭാഗീരഥീ ഗംഗാ മധ്യേനൈതി രാരിദ്വരാ॥ 13-65-26 (84073)
തപസാ ബ്രഹ്മചര്യേണ യജ്ഞൈസ്ത്യാഗേന വാ പുനഃ।
ഗതിം താം ന ലഭേജ്ജന്തുർഗംഗാം സംസേവ്യ യാം ലഭേത്॥ 13-65-27 (84074)
സ്പഷ്ടാനി യേഷാം ഗാംഗേയൈസ്തോയൈർഗാത്രാണി ദേഹിനാം।
ന്യസ്താനി ന പുനസ്തേഷാം ത്യാഗഃ സ്വർഗാദ്വിധീയതേ॥ 13-65-28 (84075)
സർവാണി യേഷാം ഗാംഗേയൈസ്തോയൈഃ കാര്യാണി ദേഹിനാം।
ഗാം ത്യക്ത്വാ മാനവാ വിപ്ര ദിവി തിഷ്ഠന്തി തേ ജനാഃ॥ 13-65-29 (84076)
പൂർവേ വയസി കർമാണി കൃത്വാ പാപാനി യേ നരാഃ।
പശ്ചാദ്ഗംഗാം നിഷേവന്തേ തേഽപി യാന്ത്യുത്തമാം ഗതിം॥ 13-65-30 (84077)
`യുക്താശ്ച പാതകൈസ്ത്യക്ത്വാ ദേഹം ശുദ്ധാ ഭവന്തി തേ।
മുച്യന്തേ ദേഹസന്ത്യാഗാദ്ഗംഗായമുനസംഗമേ॥' 13-65-31 (84078)
സ്നാതാനാം ശുചിഭിസ്തോയൈർഗാംഗേയൈഃ പ്രയതാത്മനാം।
വ്യുഷ്ടിർഭവതി യാ പുംസാം ന സാ ക്രതുശതൈരപി॥ 13-65-32 (84079)
യാവദസ്ഥി മനുഷ്യസ്യ ഗംഗാതോയേഷു തിഷ്ഠതി।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-65-33 (84080)
അപഹത്യ തമസ്തീവ്രം യഥാ ഭാത്യുദയേ രവിഃ।
തഥാഽപഹത്യ പാപ്മാനം ഭാതി ഗംഗാജലോക്ഷിതഃ॥ 13-65-34 (84081)
വിസോമാ ഇവ ശർവര്യോ വിപുഷ്പാസ്തരവോ യഥാ।
തദ്വദ്ദേശാ ദിശശ്ചൈവ ഹീനാ ഗംഗാജലൈഃ ശിവൈഃ॥ 13-65-35 (84082)
വർണാശ്രമാ യഥാ സർവേ ധർമജ്ഞാനവിവർജിതാഃ।
ക്രതവശ്ച യഥാഽസോമാസ്തഥാ ഗംഗാം വിനാ ജഗത്॥ 13-65-36 (84083)
യഥാ ഹീനം നഭോഽർകേണ ഭൂഃ ശൈലൈഃ ഖം ച വായുനാ।
തഥാ ദേശാ ദിശശ്ചൈവ ഗംഗാഹീനാ ന സംശയഃ॥ 13-65-37 (84084)
ത്രിഷു ലോകേഷു യേ കേചിത്പ്രാണിനഃ സർവ ഏവ തേ।
തർപ്യമാണാഃ പരാം തൃപ്തിം യാന്തി ഗംഗാജലൈഃ ശുഭൈഃ॥ 13-65-38 (84085)
`അന്യേ ച ദേവാ മുനയഃ പ്രേതാനി പിതൃഭിഃ സഹ।
തർപിതാസ്തൃപ്തിമായാന്തി ത്രിഷു ലോകേഷു സർവശഃ॥' 13-65-39 (84086)
യസ്തു സൂര്യേണ നിഷ്ടപ്തം ഗാംഗേയം പിബതേ ജലം।
ഗവാം നിർഹരനിർമുക്താദ്യാവകാത്തദ്വിശിഷ്യതേ॥ 13-65-40 (84087)
ഇന്ദ്രവ്രതസഹസ്രം തു യശ്ചോരത്കായശോധനം।
പിവേദ്യശ്ചാപി ഗംഗാംയഃ സമൌ സ്യാതാം ന വാ സമൌ॥ 13-65-41 (84088)
തിഷ്ഠേദ്യുഗസഹസ്രം തു പദേനൈകേന യഃ പുമാൻ।
മാസമേകം തു ഗംഗായാം സമൌ സ്യാതാം ന വാ സഭൌ॥ 13-65-42 (84089)
ലംബതേഽവാക്ശിരാ യസ്തു യുഗാനാമയുതം പുമാൻ।
തിഷ്ഠേദ്യഥേഷ്ടം യശ്ചാപി ഗംഗായാം സ വിശിഷ്യതേ॥ 13-65-43 (84090)
അഗ്നൌ പ്രാസ്തം പ്രധൂയേത യഥാ തൂലം ദ്വിജോത്തമ।
തഥാ ഗംഗാവഗാഢസ്യ സർവപാപം പ്രധൂയതേ॥ 13-65-44 (84091)
ഭൂതാനാമിഹ സർവേഷാം ദുഃഖോപഹതചേതസാം।
ഗതിമന്വേഷമാണാനാം ന ഗംഗാസദൃശീ ഗതിഃ॥ 13-65-45 (84092)
ഭവന്തി നിർവിഷാഃ സർപാ യഥാ താർക്ഷ്യസ്യ ദർശനാത്।
ഗംഗായാ ദർശനാതദ്വത്സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-65-46 (84093)
അപ്രതിഷ്ഠാശ്ച യേ കേചിദധർമശരണാശ്ച യേ।
യേഷാം പ്രതിഷ്ഠാ ഗംഗേഹ ശരണം ശർമ വർമ ച। 13-65-47 (84094)
പ്രകൃഷ്ടൈരശുഭൈർഗ്രസ്താനനേകൈഃ പുരുഷാധമാൻ।
പതതോ നരകേ ഗംഗാ സംശ്രിതാൻപ്രേത്യ താരയേത്॥ 13-65-48 (84095)
തേ സംവിഭക്താ മുനിഭിർനൂനം ദേവൈഃ സവാസവൈഃ।
യേഽഭിഗച്ഛന്തി സതതം ഗംഗാം മതിമതാംവര॥ 13-65-49 (84096)
വിനയാചാരഹീനാശ്ച അശിവാശ്ച നരാധമാഃ।
തേ ഭവന്തി ശിവാ വിപ്ര യേ വൈ ഗംഗാമുപാശ്രിതാഃ॥ 13-65-50 (84097)
യഥാ സുരാണാമഭൃതം പിതൄണാം ച യഥാ സ്വധാ।
സുധാ യഥാ ച നാഗാനാം തഥാ ഗംഗാജലം നൃണാം॥ 13-65-51 (84098)
ഉപാസതേ യഥാ ബാലാ മാതരം ക്ഷുധയാഽർദിതാഃ।
ശ്രേയസ്കാമാസ്തഥാ ഗംഗാമുപാസന്തീഹ ദേഹിനഃ॥ 13-65-52 (84099)
സ്വായംഭുവം യഥാ സ്ഥാനം സർവേഷാം ശ്രേഷ്ഠമുച്യതേ।
സ്ഥാനാനാം സരിതാം ശ്രേഷ്ഠാ ഗംഗാ തദ്വദിഹോച്യതേ॥ 13-65-53 (84100)
`ഉപജീവ്യാ യഥാ ധേനുർലോകാനാം ബ്രാഹ്മമേവ വാ।
ഹവിഷാം തു യഥാ സോമസ്തരണേഷു തഥാ ത്വിയം॥ 13-65-54 (84101)
യഥോപജീവിനാം ധേനുർദേവാദീനാം പരാ സ്മൃതാ।
തഥോപജീവിനാം ഗംഗാ സർവപ്രാണഭൃതാമിഹ॥ 13-65-55 (84102)
ദേവാഃ സോമാർകസംസ്ഥാനി യതാ സത്രാദിഭിർമഖൈഃ।
അമൃതാന്യുപജീവന്തി തഥാ ഗംഗാജലം നരാഃ॥ 13-65-56 (84103)
ജാഹ്നവീപുലിനോത്ഥാഭിഃ സികതാഭിഃ സമുക്ഷിതം।
ആത്മാനം മന്യതേ ലോകോ ദിവിഷ്ഠമിവ ശോഭിതം॥ 13-65-57 (84104)
ജാഹ്നവീതീരസംഭൂതാം മൃദം മൂർധ്നാ ബിഭർതി യഃ।
ബിഭർതി രൂപം സോഽർകസ്യ തമോനാശായ നിർമലം॥ 13-65-58 (84105)
ഗംഗോർമിഭിരഥോ ദിഗ്ധഃ പുരുഷം പവനോ യദാ।
സ്പൃശ്യതേ സോഽസ്യ പാപ്മാനം സദ്യ ഏവാപകർഷതി॥ 13-65-59 (84106)
വ്യസനൈരഭിതപ്തസ്യ നരസ്യ വിനശിഷ്യതഃ।
ഗംഗാദർശനജാ പ്രീതിർവ്യസനാന്യപകർഷതി॥ 13-65-60 (84107)
ഹംസാരാവൈഃ കോകരവൈ രവൈരന്യൈശ്ച പക്ഷിണാം।
പസ്പർധ ഗംഗാ ഗന്ധർവാൻപുലിനൈശ്ച ശിലോച്ചയാൻ॥ 13-65-61 (84108)
ഹംസാദിഭിഃ സുബഹുഭിർവിവിധൈഃ പക്ഷിഭിർവൃതാം।
ഗംഗാം ഗോകുലസംബാദാം ദൃഷ്ട്വാ സ്വർഗോഽപി വിസ്മൃതഃ॥ 13-65-62 (84109)
ന സാ പ്രീതിർദിവിഷ്ഠസ്യ സർവകാമാനുപാശ്നതഃ।
സംഭവേദ്യാ പരാ പ്രീതിർഗംഗായാഃ പുലിനേ നൃണാം॥ 13-65-63 (84110)
വാങ്മന കർമജൈർഗ്രസ്തഃ പാപൈരപി പുമാനിഹ।
വീക്ഷ്യ ഗംഗാം ഭവേൻമൂതോ അത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ॥ 13-65-64 (84111)
സപ്താവരാൻസപ്ത പരാൻപിതൄംസ്തേഭ്യശ്ച യേ പരേ।
പുമാംസ്താരയതേ ഗംഗാം വീക്ഷ്യ സ്പൃഷ്ട്വാഽവഗാഹ്യ ച॥ 13-65-65 (84112)
ശ്രുതാഭിലഷിതാ പീതാ സ്പൃഷ്ടാ ദൃഷ്ടാഽവഗാഹിതാ।
ഗംഗാ താരയതേ നൄണാമുഭൌ വംശൌ വിശേഷതഃ॥ 13-65-66 (84113)
`തത്തീരഗാനാം തപസാ ശ്രാദ്ധപാരായണാദിഭിഃ।
ഗംഗാദ്വാരപ്രഭൃതിഭിസ്തത്തീർഥൈർന പരം നൃണാം॥ 13-65-67 (84114)
സായം പ്രാതഃ സ്മരേദ്ഗംഗാം നിത്യം സ്നാനേ തു കീർതയേത്।
തർപണേ പിതൃപൂജാസു മരണേ ചാപി സംസ്മരേത്॥' 13-65-68 (84115)
ദർശനാത്സ്പർശനാത്പാനാത്തഥാ ഗംഗേതി കീർതനാത്।
പുനാത്യുപുണ്യാൻപുരുഷാഞ്ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 13-65-69 (84116)
യ ഇച്ഛേത്സഫലം ജൻമ ജീവിതം ശ്രുതമേവ ച।
സ പിതൄംസ്തർപയേദ്ഗംഗാമഭിഗംയ സുരാംസ്തഥാ॥ 13-65-70 (84117)
ന ശ്രുതൈർന ച വിത്തേന കർമണാ ന ച തത്ഫലം।
പ്രാപ്നുയാത്പുരുഷോഽത്യന്തം ഗംഗാം പ്രാപ്യ യദാപ്നുയാത്॥ 13-65-71 (84118)
ജാത്യന്ധൈരിഹ തുല്യാസ്തേ മൃതൈഃ പംഗുഭിരേവ ച।
സമർഥാ യേ ന പശ്യന്തി ഗംഗാം പുണ്യജലാം ശിവാം॥ 13-65-72 (84119)
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യജ്ഞൈർമഹർഷിഭിരുപസ്ഥിതാം।
ദേവൈഃ സേന്ദ്രൈശ്ച കോ ഗംഗാം നോപസേവേത മാനവഃ॥ 13-65-73 (84120)
വാനപ്രസ്ഥൈർഗൃഹസ്ഥൈശ്ച യതിഭിർബ്രഹ്മചാരിഭിഃ।
വിദ്യാവദ്ഭിഃ ശ്രിതാം ഗംഗാം പുമാൻകോ നാമ നാശ്രയേത്॥ 13-65-74 (84121)
ഉത്കാമദ്ബിശ്ച യഃ പ്രാണൈഃ പ്രയതഃ ശിഷ്ടസംമതഃ।
ചിന്തയേൻമനസാ ഗംഗാം സ ഗതിം പരമാംലഭേത്॥ 13-65-75 (84122)
ന ഭയേഭ്യോ ഭയം തസ്യ ന പാപേഭ്യോ ന രാജതഃ।
ആദേഹപതനാദ്ഗംഗാമുപാസ്തേ യഃ പുമാനിഹ॥ 13-65-76 (84123)
ഗഗനാദ്ഗാം പതന്തീം വൈ മഹാപുണ്യാം മഹേശ്വരഃ।
ദധാര ശിരസാ ഗംഗാം താമേവ ദിവി സേവതേ॥ 13-65-77 (84124)
അലങ്കൃതാസ്ത്രയോ ലോകാഃ പഥിഭിർവിമലൈസ്ത്രിഭിഃ।
യസ്തു തസ്യാ ജലം സേവേത്ക്രതകൃത്യഃ പുമാൻഭവേത്। 13-65-78 (84125)
ദിവി ജ്യോതിര്യഥാഽഽദിത്യഃ പിതൄണാം ചൈവ ചന്ദ്രമാഃ।
ദേവേശ യഥാ നൃണാം ഗംഗാ ച സരിതാം തഥാ॥ 13-65-79 (84126)
മാത്രാ പിത്രാ സുതൈർദാരൈർവിമുക്തസ്യ ധനേന വാ।
ന ഭവേദ്ധി തഥാ ദുഃഖം യഥാ ഗംഗാ വിയോഗജം॥ 13-65-80 (84127)
നാരണ്യൈർനേഷ്ടവിഷയൈർന സുതൈർന ധനാഗമൈഃ।
തഥാ പ്രസാദോ ഭവതി ഗംഗാം വീക്ഷ്യ യഥാ ഭവേത്॥ 13-65-81 (84128)
പൂർണമിന്ദും യഥാ ദൃഷ്ട്വാ നൃണാം ദൃഷ്ടിഃ പ്രസീദതി।
തഥാ ത്രിപഥഗാം ദൃഷ്ട്വാ നൃണാം ദൃഷ്ടിഃ പ്രസീദതി॥ 13-65-82 (84129)
തദ്ഭാവസ്തദ്ഗതമനാസ്തന്നിഷ്ഠസ്തത്പരായണഃ।
ഗംഗാംയോഽനുഗതോ ഭക്ത്യാസ തസ്യാഃ പ്രിയതാം വ്രജേത്॥ 13-65-83 (84130)
ഭൂസ്ഥൈഃ ഖസ്ഥൈർദിവിഷ്ഠൈശ്ച ഭൂതൈരുച്ചാവചൈരപി।
ഗംഗാ വിഗാഹ്യാ സതതമേതത്കാര്യതമം സതാം॥ 13-65-84 (84131)
വിശ്വലോകേഷു പുണ്യത്വാദ്ഗംഗായാഃ പ്രഥിതം യശഃ।
`ദുർമൃതാനനപത്യാംശ്ച സാ മൃതാനനയദ്ദിവം।'
യത്പുത്രാൻസഗരസ്യേതോ ഭസ്മാഖ്യാനനയദ്ദിവം॥ 13-65-85 (84132)
വായ്വീരിതാഭിഃ സുമനോഹരാഭി-
ർദ്രുതാഭിരത്യർഥസമുത്ഥിതാഭിഃ।
ഗംഗോർമിഭിർഭാനുമതീഭിരിദ്ധാഃ
സഹസ്രരശ്മിപ്രതിമാ ഭവന്തി॥ 13-65-86 (84133)
പയസ്വിനീം ഘൃതിനീമത്യുദാരാം
സമൃദ്ധിനീം വേഗിനീം ദുർവിഗാഹ്യാം।
ഗംഗാം ഗത്വാ യൈഃ ശരീരം വിസൃഷ്ടം
ഗതാ ധീരസ്തേ വിബുധൈഃ സമത്വം॥ 13-65-87 (84134)
അന്ധാഞ്ചഡാന്ദ്രവ്യഹീനാംശ്ച ഗംഗാ
യശസ്വിനീ ബൃഹതീ വിശ്വരൂപാ।
ദേവൈഃ സേന്ദ്രൈർമുനിഭിർമാനവൈശ്ച
നിഷേവിതാ സർവകാമൈര്യുനക്തി॥ 13-65-88 (84135)
ഊർജസ്വതീം മധുമതീം മഹാപുണ്യാം ത്രിവർത്മഗാം।
ത്രിലോകഗോപ്ത്രീം യേ ഗംഗാം സംശ്രിതാസ്തേ ദിവം ഗതാഃ॥ 13-65-89 (84136)
യോ വത്സ്യതി ദ്രക്ഷ്യതി വാഽപി മർത്യ-
സ്മസ്മൈ പ്രയച്ഛന്തി സുഖാനി ദേവാഃ।
തദ്ഭാവിതാഃ സ്പർശനദർശനേന
ഇഷ്ടാം ഗതിം തസ്യ സുരാ ദിശന്തി॥ 13-65-90 (84137)
ദക്ഷാം പൃശ്നിം ബൃഹതീം വിപ്രകൃഷ്ടാം
ശിവാമൃദ്ധാം ഭാഗിനീം സുപ്രസന്നാം।
വിഭാവരീം സർവഭൂതപ്രതിഷ്ഠാം
ഗംഗാം ഗതാ യേ ത്രിദിവം ഗതാസ്തേ॥ 13-65-91 (84138)
ഖ്യാതിര്യസ്യാഃ ഖം ദിവം ഗാം ച നിത്യാ-
മൂർധ്വം ദിശോ വിദിശശ്ചാവതസ്ഥേ।
തസ്യാ ജലം സേവ്യ സരിദ്വരായാ
മർത്യാഃ സർവേ കുതകൃത്യാ ഭവന്തി॥ 13-65-92 (84139)
ഇയം ഗംഗേതി നിയതം പ്രതിഷ്ഠാ
ഗുഹസ്യ സ്ക്മസ്യ ച ഗർഭയോഷാ।
പ്രാതസ്ത്രിവർഗാ ഘൃതവഹാ വിപാപ്മാ
ഗംഗാഽവതീർണാ വിയതോ വിശ്വതോയാ॥ 13-65-93 (84140)
`നാരായണാദക്ഷയാത്പൂർവജാതാ
വിഷ്ണോഃ പാദാച്ഛിംശുമാരാദ്ധ്രുവാച്ച।
സോമാത്സൂര്യാൻമേരുരൂപാച്ച വിഷ്ണോഃ
സമാഗതാ ശിവമൂർധ്നോ ഹിമാദ്രിം।
സത്യാവതീ ദ്രവ്യപരസ്യ വര്യാ
ദിവോ ഭുവശ്ചാപി വീക്ഷ്യാനുരൂപാ॥' 13-65-94 (84141)
സുതാഽവനീധ്രസ്യ ഹരസ്യ ഭാര്യാ
ദിവോ ഭുവശ്ചാപി കൃതാനുരൂപാ।
ഭവ്യാ പൃഥിവ്യാം ഭാഗിനീ ചാപി രാജ-
ൻഗംഗാ ലോകാനാം പൃണ്യദാ വൈ ത്രയാണാം॥ 13-65-95 (84142)
മധുസ്രവാ ഘൃതധാരാ ഘൃതാർചി-
ർമഹോർമിഭിഃ ശോഭിതാ ബ്രാഹ്മണൈശ്ച।
ദിവശ്ച്യുതാ ശിരസാഽഽപ്താ ശിവേന
ഗംഗാഽവനീധ്രാത്ത്രിദിവസ്യ മാതാ॥ 13-65-96 (84143)
യോനിർവരിഷ്ഠാ വിരജാ വിതന്വീ
ശയ്യാഽചിരാ വാരിവഹാ യശോദാ।
വിശ്വാവതീ ചാകൃതിരിഷ്ടസിദ്ധാ
ഗംഗോക്ഷിതാനാം ഭുവനസ്യ പന്ഥാഃ॥ 13-65-97 (84144)
ക്ഷാന്ത്യാ മഹ്യാ ഗോപനേ ധാരണേ ച
ദീപ്ത്യ, കൃശാനോസ്തപനസ്യ ചൈവ।
തുല്യാ ഗംഗാ സംമതാ ബ്രാഹ്മണാനാം
ഗൃഹസ്യ ബ്രഹ്മണ്യതയാ ച നിത്യം॥ 13-65-98 (84145)
ഋഷിഷ്ടുതാം വിഷ്ണുപദീം പുരാണാം
സുപുണ്യതോയാം മനസാഽപി ലോകേ।
സർവാത്മനാ ജാഹ്നവീം യേ പ്രവന്നാ
സ്തേ ബ്രഹ്മണഃ സദനം സംപ്രയാതാഃ॥ 13-65-99 (84146)
ലോകാനിമാന്നയതി യാ ജനനീവ പുത്രാ-
ൻസർവാത്മനാ സർവഗുണോപപന്നാ।
തത്സ്ഥാനകം ബ്രാഹ്മമഭീപ്സമാനൈ-
ർഗംഗാ സദൈവാത്മവശൈരുപാസ്യാ॥ 13-65-100 (84147)
`ന തൈർജുഷ്ടാം സ്പൃശതീം വിശ്വതോയാ-
മിരാവജ്ഞാം രവേതീം ഭൂധരാണാം।'
ഉസാം പൃഷ്ടാം മിഷതീം വിശ്വഭോജ്യാ-
മിരാവതീം ധാരിണീം ഭൂധരാണാം।
ശിഷ്ടാശ്രയാമമൃതാം ബ്രഹ്മകാന്താം
ഗംംഗാം ശ്രയേദാത്മവാൻസിദ്ധികാമഃ॥ 13-65-101 (84148)
പ്രസാദ്യ ദേവാൻസവിഭൂൻസമസ്താ-
ൻഭഗീരഥസ്തപസോഗ്രേണ ഗംഗാം।
ഗാമാനയത്താമഭിഗംയ ശശ്വ-
ത്പുംസാം ഭയം നേഹ ചാമുത്ര വിദ്യാത്॥ 13-65-102 (84149)
ഉദാഹൃതഃ സർവഥാ തേ ഗുണാനാം
മയൈകദേശഃ പ്രസമീക്ഷ്യ ബൃദ്ധ്യാ।
ശക്തിർന സേ കാചിദിഹാസ്തി വക്തും
ഗുണാൻസർവാൻപരിമാതും തഥൈവ॥ 13-65-103 (84150)
മേരോഃ സമുദ്രസ്യ ച സർവയത്നൈഃ
സംഖ്യോപലാനാമുദകസ്യ വാഽപി।
ശക്യം വക്തും നേഹ ഗംഗാജലാനാം
ഗുണാഖ്യാനം പരിമാതും തഥൈവ॥ 13-65-104 (84151)
തസ്മാദേതാൻപരയാ ശ്രദ്ധയോക്താ-
ൻഗുണാൻസർവാഞ്ജാഹ്നവീയാൻസദൈവ।
ഭവേദ്വാചാ മനസാ കർമണാ ച
ഭക്ത്യാ യുക്തഃ ശ്രദ്ധയാ ശ്രദ്ദധാനഃ॥ 13-65-105 (84152)
ലോകാനിമാംസ്ത്രീന്യശസാ വിതത്യ
സിദ്ധിം പ്രാപ്യ മഹതീം താം ദുരാപാം।
ഗംഗാകൃതാനചിരേണൈവ ലോകാ-
ന്യഥേഷ്ടമിഷ്ടാന്വിഹരിഷ്യസി ത്വം॥ 13-65-106 (84153)
തവ മമ ച ഗുണൈർമഹാനുഭാവാ
ജുഷതു ഭതിം സതതം സ്വധർമയുക്തൈഃ।
അഭിമതജനവത്സലാ ഹി ഗംഗാ
ജഗതി യുനക്തി സുഖൈശ്ച ഭക്തിമന്തം॥ 13-65-107 (84154)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-65-108x (6994)
ഇതി പരമമതിർഗുണാനശേഷാ-
ഞ്ശിലരതയേ ത്രിപഥാനുയോഗരൂപാൻ।
ബഹുവിധമനുശാസ്യ തഥ്യരൂപാ-
ൻഗഗനതലം ദ്യുതിമാന്വിവേശ സിദ്ധഃ॥ 13-65-108 (84155)
ശിലവൃത്തിസ്തു സിദ്ധസ്യ വാക്യൈഃ സംബോധിതസ്തദാ।
ഗംഗാമുപാസ്യ വിധിവത്സിദ്ധിം പ്രാപ സുദുർലഭാം॥ 13-65-109 (84156)
തഥാ ത്വമപി കൌന്തേയ ഭക്ത്യാ പരമയാ യുതഃ।
ഗംഗാമഭ്യേഹി സതതം പ്രാപ്സ്യസേ സിദ്ധിമുത്തമാം॥ 13-65-110 (84157)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-65-111x (6995)
ശ്രുത്വേതിഹാസം ഭീഷ്മോക്തം ഗംഗായാഃ സ്തവസംയുതം।
യുധിഷ്ഠിരഃ പരാം പ്രീതിമഗച്ഛദ്ധാതൃഭിഃ സഹ॥ ॥ 13-65-111 (84158)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 65 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-65-2 യദാഽപൃച്ഛത്തദൈവാജഗ്മുരിതി ദ്വിതീയേന യത്തദോരധ്യാഹാരേണ ന്വയഃ॥ 7-65-16 മഹാഭാഗ്യം യോഗൈശ്വര്യം ഖേചരത്വാന്തർധാനശക്ത്യാദിസിദ്ധിമത്ത്വം॥ 7-65-18 ദേശാഃ ഭൂമിഭാഗാഃ। ജനപദാഃ മഹാജനനിവാസസ്ഥാനാനി। ആശ്രമാഃ ഋഷിസ്ഥാനാനി॥ 7-65-26 തേ ദേശാ ഇതി പ്രകൃഷ്ടാഃ പുണ്യത ഇത്യനുഷംഗഃ॥ 7-65-28 ഗാത്രാണ്യസ്ഥീനി। ന്യസ്താനി ഗംഗായാം। ത്യക്താനി യാനി വൈ തേഷാം ത്യാഗാത്സ്വർഗോ വിധീയതേ ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-65-32 വ്യുഷ്ടിഃ പുണ്യവൃദ്ധിഃ॥ 7-65-33 യാവദസ്ഥി മനുഷ്യാണാമിതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-65-40 ഗവാം നിർഹാര ആഹാരനിർഗമനാമാർഗസ്തതോ നിർമുക്തം യാവകം യവവികാരസ്തസ്മാത്। ഗാം യവാനാദയിത്വാ തച്ഛകൃദന്തർഗതാൻ യവാൻ പക്ത്വാ ഭുഞ്ജാനോ യാവകവ്രതീത്യുച്യതേ॥ 7-65-41 ഇന്ദുവ്രതം ചാന്ദ്രായണം॥ 7-65-44 ധൂയതേ ദൂരേ ജായതേ ഭസ്മീഭൂയാപി ന ശിവ്യതേ ഇത്യർഥഃ॥ 7-65-63 കാമാൻ ഭോഗാൻ॥ 7-65-81 ഉപസ്ഥിതാം നിത്യം സേവിതാം॥ ഇഷ്ടം യാഗാദി തത്പ്രാപ്യൈരിഷ്ടവിഷയൈഃ സ്വർഗ്യൈഃ॥ 7-65-83 ഇദ്ധാഃ നിർദോഷത്വേന ദീപ്താഃ॥ 7-65-87 പയോഘൃതേ യാഗീയേ ഹവിഷീ സമൃദ്ധിര്യാഗഫലം തദ്വതീം। യാഗാദിജം പുണ്യം തത്ഫലം സ്വർഗാദി ച ഗംഗാപ്രാപ്ത്യൈവ ലഭ്യത ഇത്യർഥഃ॥ 7-65-89 ഊർക അന്നപശ്വാദിഃ തത്പ്രദാമിത്യർഥഃ। മധു കർമഫലം ബ്രഹ്മ വാ തത്പ്രദാം മധുമതീം॥ 7-65-90 യോഗം ഗാമിതി ശേഷഃ। തഥാ ഗംഗയാ ഭാവിതാഃ മഹത്ത്വം ഗതാഃ ദേവാഃ। സ്പർശനദർശനേന ഗംഗായാ ഏവ॥ 7-65-91 ദക്ഷാം താരണസമർഥാം। പൃശ്നിം വിഷ്ണുമാതരം। ബൃഹതീം വാചം। വാഗ്വൈ ബൃഹതീതിശ്രുതേഃ। ഭാഗിനീം ഭനാനാമൈശ്വര്യാദീനാം ഷണ്ണാം സമൂഹോ ഭാഗം തദ്വതീം। വിഭാവരീം പ്രകാശികാം॥ 7-65-93 ഗംഗാം ദൃഷ്ട്വാ ഇയം ഗംഗേതി അന്യാൻ ഗംഗാം ദർശയതഃ പുരുഷസ്യ നിയതം നിയമേന ഗംഗൈവ പ്രതിഷ്ഠാ സംസാരാവസാനഹേതുർഭവതി। ഗുഹസ്യ കാർതികേയസ്യ രുക്മസ്യ സ്വർണസ്യ ച ഗർഭയോഷാ ഗർഭധാരിണീ സ്ത്രീ। വിയതഃ സകാശാത്പ്രാതരവതീർണാ ത്രിവർഗാ ധർപ്രാർഥകാമദാ। ധൃതവഹാ ജലവാഹിനീ। വിശ്വതോയാ വിശ്വപ്രിയതോയാ॥ 7-65-95 അവനീധ്രസ്യ മേരോഃ ഹിമവതോ വാ പർവതസ്യ। കൃതം അനുരൂപം അലങ്കാരോ യയാ സാ കൃതാനുരൂപാ॥ 7-65-96 മധുസ്രവാ ധർമദ്രവാ। ഘൃതധാരാ തേജോധാരാ ഘൃതാർചിഃ ആജ്യസ്യേവ അർചിർവാ യസ്യാഃ। സാ അവനീധ്രാത് പൃഥിവീം പ്രാപ്തേതി ശേഷഃ॥ 7-65-97 വരിഷ്ഠാ യോനിഃ പരമകാരണം। വി ജാ നിർമലാ। വിതന്വീ വിശേഷേണ തന്വീ സൂക്ഷ്മാ। ശയ്യാ ദീർഘനിദ്രാ തൽപഃ। മരണം ജാഹ്നവീതട ഇതി വചനാത്। അചിരാ ശീഘ്രാ। വിശ്വാവതീ വിശ്വം അവന്തീ പാലയന്തീ। നുമഭാവ ആർഷഃ। ഇഷ്ടസിദ്ധാ ഇഷ്ടാഃക സിദ്ധാ യസ്യാഃ സാ, സിദ്ധാനാമിഷ്ടാ ഇതി വാ। അക്ഷേതാനാം സ്നാതാനാം। ഭുവനസ്യ സ്വർഗസ്യ। പുഷ്പാവിലാ പരിവാഹാ യശോദേതി ധ. പാഠഃ॥ 7-65-98 ക്ഷാന്ത്യാദിത്രയേ മഹ്യാ തുല്യേതി സംബന്ധഃ। ഗുഹസ്യ കുമാരസ്യ സംമതാ। ബ്രഹ്മണ്യതയാ ബ്രാഹ്മണജാത്യനുഗ്രാഹകതയഃ॥ 7-65-99 മനസാപി പ്രപന്നാഃ കിമുത സാക്ഷാത്॥ 7-65-101 ഉസ്രം ധേനുമമൃതദുഘാമിതി യാവത്। മിഷതീം പശ്യന്തീം സർവജ്ഞാമിത്യർഥഃ। ഹരാവതീമന്നവതീം। ബ്രഹ്മണോപി കാന്തോ ചേതോഹരാം॥ 7-65-102 സവിഭൂൻ സേക്ഷരാൻ। ഗാം പൃഥ്വീം॥ 7-65-103 മദുക്താൻ ഗംഗാഗുണാൻ ജ്ഞാത്വാ വാഗാദിമിഃ സ്തോത്രധ്യാനസ്നാനാദിഷു ശ്രദ്ദദാനോ ഭവേദിതീ സംബന്ധഃ। ഗംഗാകൃതാൻ ഗംഗാസേവനപ്രാപ്താൻ। ഇഷ്ടാൻ സങ്കൽപസിദ്ധാൻ। 7-65-107 മഹാനുഭാവാ ഗംഗാ മതിം ജുഷതു പ്രീണാതു। ഗംഗാദർശനാദിനാ മതിഃ പ്രസീദത്വിത്യർഥഃ। അഭിമതഃ ശ്രദ്ധാലുഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 066
॥ ശ്രീഃ ॥
13.66. അധ്യായഃ 066
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മാനവേഷു പൂജ്യതാപ്രയോജകഗുണപ്രതിപാദകകൃഷ്ണനാരദസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കേ പൂജ്യാ വൈ ത്രിലോകേഽസ്മിൻമാനവാ ഭരതർപഭ।
വിസ്തരേണ തദാചക്ഷ്വ ന ഹി തൃപ്യാമി കഥ്യതഃ॥ 13-66-1 (84159)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-66-2x (6996)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
നാരദസ്യ ച സംവാദം വാസുദേവസ്യ ചോഭയോഃ॥ 13-66-2 (84160)
നാരദം പ്രാഞ്ജലിം ദൃഷ്ട്വാ പൂജയാനം ദ്വിജർഷഭാൻ।
കേശവഃ പരിപപ്രച്ഛ ഭഗവൻക്രാന്നമസ്യമി॥ 13-66-3 (84161)
ബഹുമാനപരസ്തേഷു ഭഗവന്യാന്നമസ്യസി।
ശക്യം ചേച്ഛ്രോതുമസ്മാഭിർബ്രൂഹ്യേതദ്ധർമവിത്തമ॥ 13-66-4 (84162)
നാരദ ഉവാച। 13-66-5x (6997)
ശൃണു ഗോവിന്ദ യാനേതാൻപൂജയാംയരിമർദന।
ത്വത്തോഽന്യഃ കഃ പുമാംʼല്ലോകേ ശ്രോതുമേതദിഹാർഹതി॥ 13-66-5 (84163)
വരുണം വായുമാദിത്യം പർജന്യം ജാതവേദസം।
സ്ഥാണു സ്കന്ദം മഹാലക്ഷ്മീം വിഷ്ണും ബ്രഹ്മാണമേവ ച॥ 13-66-6 (84164)
വാചസ്പതിം ചന്ദ്രമസമപഃ പൃഥ്വീം സരസ്വതീം।
സതതം യേ നമസ്യന്തി താന്നമസ്യാംയഹം വിഭോ॥ 13-66-7 (84165)
തപോധനാന്വേദവിദോ നിത്യം വേദപരായണാൻ।
മഹാർഹാന്വൃഷ്ണിശാർദൂല സദാ സംപൂജയാംയഹം॥ 13-66-8 (84166)
അഭുക്ത്വാ ദേവകാര്യാണി കുർവതേ യേഽവികത്ഥനാഃ।
സന്തുഷ്ടാശ്ച ക്ഷമായുക്താസ്താന്നമസ്യാംയഹം വിഭോ॥ 13-66-9 (84167)
സംയഗ്യജന്തി യേ ചേഷ്ടീഃ ക്ഷാന്താ ദാന്താ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
സത്യം ധർമം ക്ഷിതിം ഗാശ്ച താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-10 (84168)
യേ വൈ തപസി വർതന്തേ വനേ മൂലഫലാശനാഃ।
അസഞ്ചയാഃ ക്രിയാവന്തസ്താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-11 (84169)
യേ ഭൃത്യഭരണേ ശക്താഃ സതതം ചാതിഥിവ്രതാഃ।
ഭുഞ്ജതേ ദേവശേഷാണി താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-12 (84170)
യേ വേദ പ്രാപ്യ ദുർധർഷാ വാഗ്മിനോ ബ്രഹ്മചാരിണഃ।
യാജനാധ്യാപനേ യുക്താ നിത്യം താൻപൂജയാംയഹം॥ 13-66-13 (84171)
പ്രസന്നഹൃദയാശ്ചൈവ സർവസത്വേഷു നിത്യശഃ।
അപൃഷ്ഠതാപാൻസ്വാധ്യായേ യുക്താസ്താൻപൂജയാംയഹം॥ 13-66-14 (84172)
ഗുരുപ്രസാദേ സ്വാധ്യായേ യതന്തോ യേ സ്ഥിരവ്രതാഃ।
ശുശ്രൂഷവോഽനസൂയന്തസ്താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-15 (84173)
സുവ്രതാ മുനയോ യേ ച ബ്രാഹ്മണാഃ സത്യസംഗരാഃ।
വോഢാരോ ഹവ്യകവ്യാനാം താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-16 (84174)
ഭൈക്ഷചര്യാസു നിരതാഃ കൃശാ ഗുരുകുലാശ്രയാഃ।
നിഃസുഖാ നിർധനാ യേ തു താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-17 (84175)
നിർമമാ നിഷ്പ്രതിദ്വന്ദ്വാ നിഷ്ഠിതാ നിഷ്പ്രയോജനാഃ।
യേ വേദം പ്രാപ്യ ദുർധർഷാ വാഗ്മിനോ ബ്രഹ്മവാദിനഃ॥ 13-66-18 (84176)
അഹിംസാനിരതാ യേ ച യേ ച സത്യവ്രതാ നരാഃ।
ദാന്താഃ ശമപരാശ്ചൈവ താന്നമസ്യാമി കേശവ॥ 13-66-19 (84177)
ദേവതാതിഥിപൂജായാം യുക്താ യേ ഗൃഹമേധിനഃ।
കപോതവൃത്തയോ നിത്യം താന്നമസ്യാമി യാദവ॥ 13-66-20 (84178)
യേഷാം ത്രിവർഗഃ കൃത്യേഷു വർതതേ നോപഹീയതേ।
ശിഷ്ടാചാരപ്രവൃത്താശ്ച താന്നമസ്യാംയഹം സദാ॥ 13-66-21 (84179)
ബ്രാഹ്മണാഃ ശ്രുതസംപന്നാ യേ ത്രിവർഗമനുഷ്ഠിതാഃ।
അലോലുപാഃ പുണ്യശീലാസ്താന്നമസ്യാമി കേശവ॥ 13-66-22 (84180)
`അവന്ധ്യകാലാ യേഽലുബ്ധാസ്ത്രിവർഗേ സാധനേഷു ച।
വിശിഷ്ടാചാരയുക്താശ്ച നാരായണ നമാമി താൻ॥' 13-66-23 (84181)
അബ്ഭക്ഷാ വായുഭക്ഷാശ്ചക സുധാഭക്ഷാശ്ച യേ സദാ।
വ്രതൈശ്ച വിവിധൈര്യുക്താസ്താന്നമസ്യാമി മാധവ॥ 13-66-24 (84182)
അയോനീനഗ്നിയോനീംശ്ച ബ്രഹ്മയോനീംസ്തഥൈവ ച।
സർവഭൂതാത്മയോനീംശ്ച താന്നമസ്യാംയഹം സദാ॥ 13-66-25 (84183)
നിത്യമേതാന്നമസ്യാമി കൃഷ്ണ ലോകകരാനൃഷീൻ।
ലോകജ്യേഷ്ഠാൻകുലജ്യേഷ്ഠാംസ്തമോഘ്നംʼല്ലോകഭാസ്കരാൻ॥ 13-66-26 (84184)
തസ്മാത്ത്വമപി വാർഷ്ണേയ ദ്വിജാൻപൂജയ നിത്യദാ।
പൂജിതാഃ പൂജനാർഹാ ഹി സുഖം ദാസ്യന്തി തേഽനഘ॥ 13-66-27 (84185)
അസ്മിംʼല്ലോകേ സദാ ഹ്യേതേ പരത്ര ച സുഖപ്രദാഃ।
ചരന്തേ മാന്യമാനാ വൈ പ്രദാസ്യന്തി സുഖം തവ॥ 13-66-28 (84186)
യേ സർവാതിഥയോ നിത്യം ഗോഷു ച ബ്രാഹ്മണേഷു ച।
നിത്യം സത്യേ ചാഭിരതാ ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-29 (84187)
നിത്യം ശമപരാ യേ ച തഥാ യേ ചാനസൂയകാഃ।
നിത്യസ്വാധ്യായിനോ യേ ച ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-30 (84188)
സർവാന്ദേവാന്നമസ്യന്തി യ ചൈകം വേദമാശ്രിതാഃ।
ശ്രദ്ദധാനാശ്ച ദാന്താശ്ച ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-31 (84189)
തഥൈവ വിപ്രപ്രവരാന്നമസ്കൃത്യ യതവ്രതാഃ।
ഭവന്തി യേ ദാനരതാ ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-32 (84190)
തപസ്വിനശ്ച യേ നിത്യം കൌമാരബ്രഹ്മചാരിണഃ।
തപസാ ഭാവിതാത്മാനോ ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-33 (84191)
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം പിതൄണാം ചാർചനേ രതാഃ।
ശിഷ്ടാന്നഭോജിനോ യേ ച ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-34 (84192)
അഗ്നിമാധായ വിധിവത്പ്രണതാ ധാരയന്തി യേ।
പ്രാപ്തഃ സോമാഹുതിം ചൈവ ദുർഗാണ്യതിതരന്തി തേ॥ 13-66-35 (84193)
മാതാപിത്രോർഗുരുഷു ച സംയഗ്വർതന്തി യേ സദാ।
യഥാ ത്വം വൃഷ്ണിശാർദൂലേത്യുക്ത്വൈവം വിരരാമ സഃ॥ 13-66-36 (84194)
തസ്മാത്ത്വമപി കൌന്തേയ പിതൃദേവദ്വിജാതിഥീൻ।
സംയക്പൂജയസേ നിത്യം ഗതിമിഷ്ടാമവാപ്സ്യസി॥ ॥ 13-66-37 (84195)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 66 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-66-1 മാനവൈർഭരതർഷഭേതി ഝ.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-66-4 തേഷു മാനവേഷു ബഹുമാനപരഃ സൻ കാന്നമസ്യപ്തീതി യോജ്യം॥ 7-66-8 മഹാർഹാൻ മഹാൻ അർഹഃ പൂജാ യേഷാം, അതിപൂജ്യാനിത്യർഥഃ॥ 7-66-9 അവികത്ഥനാഃ ശ്ലാഘാഹീനാഃ॥ 7-66-10 സത്യം ധർമം ച യജന്തി പൂജയന്തി। ക്ഷിതിം ഗാശ്ച യജന്തി ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛന്തി। യജ ദേവപൂജാസംഗതികരണദാനേഷു। സസ്യം ധനം ക്ഷിതിമിതി ഥ.ധ പാഠഃ॥ 7-66-14 ആപൃഷ്ഠതാപാൻ യാവൻമധ്യാഹ്നം॥ 7-66-15 സ്വാധ്യായേ ബ്രഹ്മയജ്ഞേ മന്ത്രജപേ വാ॥ 7-66-18 നിർഹ്രീകാ നിഷ്പ്രയോജനാഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ। നിർഹ്രീകാഃ ദിഗ്ംബരാഃ॥ 7-66-20 കപോതവൃത്തയഃ കണശ ആദായ യേ സംഗ്രഹം ന കുർവന്തീത്യർഥഃ॥ 7-66-21 ത്രിവർഗോ ധർമാർഥകാമാഃ। കൃത്യേഷു കർതും യോഗ്യേഷു കർമസു വർതതേ ഉത്തമമധ്യമാധമഭാവേന വർതതേ നതു ഹീയതേ അധമമധ്യമോത്തമഭാവേനേത്യർഥഃ॥ 7-66-24 സുധാ വൈശ്വദേവശേഷഃ॥ 7-66-25 അയോനീൻ അകൃതദാരാൻ। അഗ്നിയോനീൻ ദാരാഗ്നിഹോത്രയുതാൻ। ബ്രഹ്മണോ വേദസ്യ യോനീൻ ആശ്രയഭൂതാൻ। അബ്യോനീനഗ്നിയോനീംശ്ചേതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-66-26 ലോകജ്യേഷ്ഠാഞ്ജ്ഞാനനിഷ്ഠാനിതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-66-31 സ്വാധ്യായേ സർവേ യജ്ഞാ അന്തർഭവന്തീത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 067
॥ ശ്രീഃ ॥
13.67. അധ്യായഃ 067
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശരണാഗതരക്ഷണഫലപ്രതിപാദകശ്യേനകപോതോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിതാമഹ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവശാസ്ത്രവിശാരദ।
ത്വത്തോഽഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി ധർമം ഭരതസത്തമ॥ 13-67-1 (84196)
ശരണാഗതം യേ രക്ഷന്തി ഭൂതഗ്രാമം ചതുർവിധം।
കിം തസ്യ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ഫലം ഭവതി തത്ത്വതഃ॥ 13-67-2 (84197)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-67-3x (6998)
ഇദം ശൃണു മഹാപ്രാജ്ഞ ധർമപുത്ര മഹായശഃ।
ഇതിഹാസം പുരാവൃത്തം ശരണാർഥം മഹാഫലം॥ 13-67-3 (84198)
പ്രപാത്യമാനഃ ശ്യേനേന കപോതഃ പ്രിയദർശനഃ।
വൃഷദർഭം മഹാഭാഗം നരേന്ദ്രം ശരണം ഗതഃ॥ 13-67-4 (84199)
സ തം ദൃഷ്ട്വാ വിശുദ്ധാത്മാ ത്രാസാദങ്കമുപാഗതം।
ആശ്വാസ്യാശ്വസിഹീത്യാഹ ന തേഽസ്തി ഭയമണ്ഡജ॥ 13-67-5 (84200)
ഭയം തേ സുമഹത്കസ്മാത്കുത്ര കിം വാ കൃതം ത്വയാ।
യേന ത്വമിഹ സംപ്രാപ്തോ വിസഞ്ജ്ഞോ ഭ്രാന്തചേതനഃ॥ 13-67-6 (84201)
നവനീലോത്പലാപീഡ ചാരുവർണ സുദർശന।
ദാഡിമാശോകപുഷ്പാക്ഷ മാ ത്രസസ്വാഭയം തവ॥ 13-67-7 (84202)
മത്സകാശമനുപ്രാപ്തം ന ത്വാം കശ്ചിത്സമുത്സഹേത്।
മനസാ ഗ്രഹണം കർതും രക്ഷാധ്യക്ഷപുരസ്കൃതം॥ 13-67-8 (84203)
കാശിരാജ്യം തദദ്യൈവ ത്വദർതം ജീവിതം തഥാ।
ത്യജേയം ഭവ വിസ്രബ്ധഃ കപോത ഭയം തവ॥ 13-67-9 (84204)
ശ്യേന ഉവാച। 13-67-10x (6999)
മമൈതദ്വിഹിതം ഭക്ഷ്യം ന രാജംസ്ത്രാതുമർഹസി।
അതിക്രാന്തം ച പ്രാപ്തം ച പ്രയത്നാച്ചോപപാദിതം॥ 13-67-10 (84205)
മാംസം ച രുധഇരം ചാസ്യ മജ്ജാ മേദശ്ച മേ ഹിതം।
പരിതോഷകരോ ഹ്യേഷ മമ മാഽസ്യാഗ്രതോ ഭവ॥ 13-67-11 (84206)
തൃഷ്ണാ മേ ബാധതേഽത്യുഗ്രാ ക്ഷുധാ നിർദഹതീവ മാം।
മുഞ്ചൈനം നഹി ശക്ഷ്യാമി രാജൻമന്ദയിതും ക്ഷുധാം॥ 13-67-12 (84207)
മയാ ഹ്യനുസൃതോ ഹ്യേഷ മത്പക്ഷനഖവിക്ഷതഃ।
കിഞ്ചിദുച്ഛ്വാസനിഃശ്വാസം ന രാജൻഗോപ്തുമർഹസി॥ 13-67-13 (84208)
യദി സ്വവിഷയേ രാജൻപ്രഭുസ്ത്വം രക്ഷണേ നൃണാം।
ഖേചരസ്യ തൃഷാർതസ്യ ന ത്വം പ്രഭുരഥോത്തമ॥ 13-67-14 (84209)
യദി വൈരിഷു ഭൃത്യേഷു സ്വജനവ്യവഹാരയോഃ।
വിഷയേഷ്വിന്ദ്രിയാണാം ച ആകാശേ മാ പരാക്രമ॥ 13-67-15 (84210)
പ്രഭുത്വം ഹി പരാക്രംയ സംയക് പക്ഷഹരേഷു തേ।
യദി ത്വമിഹ ധർമാർഥീ മാമപി ദ്രഷ്ടുമർഹസി॥ 13-67-16 (84211)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-67-17x (7000)
ശ്രുത്വാ ശ്യേനസ്യ തദ്വാക്യം രാജർഷിർവിസ്മയം ഗതഃ।
സംഭാവ്യ ചൈനം തദ്വാക്യം തദർഥീ പ്രത്യഭാഷത॥ 13-67-17 (84212)
രാജോവാച। 13-67-18x (7001)
ഗോവൃഷോ വാ വരാഹോ വാ മൃഗോ വാ മഹിഷോപി വാ।
ത്വദഥർമദ്യ ക്രിയതാം ക്ഷുധാപ്രശമനായ തേ॥ 13-67-18 (84213)
ശരണാഗതം ന ത്യജേയമിതി മേ വ്രതമാഹിതം।
ന മുഞ്ചതി മമാംഗാനി ദ്വിജോഽയം പശ്യ വൈ ദ്വിജ॥ 13-67-19 (84214)
ശ്യേന ഉവാച। 13-67-20x (7002)
ന വരാഹം ന ചോക്ഷാണം ന ചാന്യാന്വിവിധാന്ദ്വിജാൻ
ഭക്ഷയാമി മഹാരാജ കിമന്നാദ്യേന തേന മേ॥ 13-67-20 (84215)
യസ്തു മേ വിഹിതോ ഭക്ഷ്യഃ സ്വയം ദേവൈഃ സനാതനഃ।
ശ്യേനാഃ കപോതാൻഖാദന്തി സ്തിതിരേഷാ സനാതനീ॥ 13-67-21 (84216)
ഉശീനര കപോതേ തു യദി സ്നേഹസ്തവാനഘ।
തതസ്ത്വം മേ പ്രയച്ഛാദ്യ സ്വമാംസം തുലയാ ധൃതം॥ 13-67-22 (84217)
രാജോവാച। 13-67-23x (7003)
മഹാനനുഗ്രഹോ മേഽദ്യ യസ്ത്വമേവമിഹാത്ഥ മാം।
ബാഢമേവ കരിഷ്യാമീത്യുക്ത്വാഽസൌ രാജസത്തമഃ॥ 13-67-23 (84218)
ഉത്കൃത്യോത്കൃത്യ മാംസാനി തുലയാ സമതോലയത്।
അന്തഃപുരേ തതസ്തസ്യ സ്ത്രിയോ രത്നവിഭൂഷിതാഃ॥ 13-67-24 (84219)
ഹാഹാഭൂതാ വിനിഷ്ക്രാന്താഃ ശ്രുത്വാ പരമദുഃഖിതാഃ।
താസാം രുദിതശബ്ദേന മന്ത്രിഭൃത്യജനസ്യ ച॥ 13-67-25 (84220)
ബഭൂവ സുമഹാന്നാദോ മേഘഗംഭീരനിഃസ്വനഃ।
നിരുദ്ധം ഗഗനം സർവം വ്യഭ്രം മേഘൈഃ സമന്തതഃ॥ 13-67-26 (84221)
മഹീ പ്രചലിതാ ചാസീത്തസ്യ സത്യേന കർമണാ॥ 13-67-27 (84222)
സ രാജാ പാർശ്വതശ്ചൈവ ബാഹുഭ്യാമൂരുതശ്ച യത്।
താനി മാംസാനി സഞ്ഛിദ്യ തുലാം പൂരയതേഽശനൈഃ।
തഥാപി ന സമസ്തേന കപോതേന ബഭൂവ ഹ॥ 13-67-28 (84223)
അസ്ഥിഭൂതോ യദാ രാജാ നിർമാംസോ രുധിരസ്രവഃ।
തുലാം തതഃ സമാരൂഢഃ സ്വം മാംസക്ഷയമുത്സൃജൻ॥ 13-67-29 (84224)
തതഃ സേന്ദ്രാസ്ത്രയോ ലോകാസ്തം നരേന്ദ്രമുപസ്ഥിതാഃ।
ർഭര്യശ്ചാകാശഗൈസ്തത്ര വാദിതാ ദേവദുന്ദുഭിഃ॥ 13-67-30 (84225)
അമൃതേനാവസിക്തശ്ച വൃഷദർഭോ നരേശ്വരഃ।
ദിവ്യൈശ്ച സുസുഖൈർമാല്യൈരഭിവൃഷ്ടഃ പുനഃപുനഃ॥ 13-67-31 (84226)
ദേവഗന്ധർവസൻഘാതൈരപ്സരോഭിശ്ച സർവതഃ।
നൃത്തശ്ചൈവോപഗീതശ്ച പിതാമഹ ഇവ പ്രഭുഃ॥ 13-67-32 (84227)
ഹേമപ്രാസാദസംബാധം മണികാഞ്ചനതോരണം।
സവൈഡൂര്യമണിസ്തംഭം വിമാനം സമധിഷ്ഠിതഃ॥ 13-67-33 (84228)
സ രാജർഷിർഗതഃ സ്വർഗം കർമണാ തേന ശാശ്വതം।
ശരണാഗതേഷു ചൈവം ത്വം കുരു സർവം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-67-34 (84229)
ഭക്താനാമനുരക്താനാമാശ്രിതാനാം ച രക്ഷിതാ।
ദയാവാൻസർവഭൂതേഷു പരത്ര സുഖമേധതേ॥ 13-67-35 (84230)
സാധുവൃത്തോ ഹി യോ രാജാ സദ്വൃത്തമനുതിഷ്ഠതി।
കിം ന പ്രാപ്തം ഭവേത്തേനി സ്വവ്യാജേനേഹ കർമണാ॥ 13-67-36 (84231)
സ രാജർഷിർവിശുദ്ധാത്മാ ധീരഃ സത്യപരാക്രമഃ।
കാശീനാമീശ്വരഃ ഖ്യാതസ്ത്രിഷു ലോകേഷു കർമണാ॥ 13-67-37 (84232)
യോഽപ്യന്യഃ കാരേയദേവം ശരണാഗതരക്ഷണം।
സോപി ഗച്ഛേത താമേവ ഗതിം ഭരതസത്തമ॥ 13-67-38 (84233)
ഇദം വൃത്തം ഹി രാജർഷേ വൃഷദർഭസ്യ കീർതയൻ।
പൂതാത്മാ വൈ ഭവേല്ലോകേ ശൃണുയാദ്യശ്ച നിത്യശഃ॥ ॥ 13-67-39 (84234)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 67 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-67-4 പ്രാത്യമാന ആകശാദിതി ശേഷഃ। വൃഷദർഭമൌശീനരം ശിബിം॥ 7-67-7 നവം നീലം ച യദുത്പലം ലസ്യാഽഽപീഡ ഇവാലങ്കാരഭൂത॥ 7-67-10 അതിക്രാന്തം ഗത്പ്രായജവിതം॥ 7-67-15 യദി വൈര്യാദിഷു പരാക്രമസേ തദ്യുക്തം ന ത്വാകാശേ ആകാശചാരിഷു॥ 7-67-16 പക്ഷഹരേഷ്വാജ്ഞാഭംഗിഷു ശത്രുഷു॥ 7-67-17 തദഥീം കപോതാർഥീ॥ 7-67-19 ദ്വിജഃ പക്ഷീ॥ 7-67-28 അശനൈഃ ശീഘ്രം॥ 7-67-29 മാംസക്ഷയം മാംസാലയം ശരീരം॥ 7-67-32 നൃത്തഃ നൃത്യേന തോപിതഃ। ഏവമുപഗീതഃ॥ 7-67-36 സാധുവൃത്തഃ സുശീലഃ। സദ്വൃത്തം ശിഷ്ടാചാരം। സ്വവ്യാജേന സുതരാം നഷ്കപടേന॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 068
॥ ശ്രീഃ ॥
13.68. അധ്യായഃ 068
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമഹിമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കിം രാജ്ഞഃ സർവകൃത്യാനാം ഗരീയഃ സ്യാത്പിതാമഹ।
കുർവൻകിം കർമ നൃപതിരുഭൌ ലോകൌ സമശ്രുതേ 13-68-1 (84235)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-68-2x (7004)
ഏതദ്രാജ്ഞഃ കൃത്യതമമഭിഷിക്തസ്യ ഭാരത।
ബ്രാഹ്മണാനാം രക്ഷണം ച പൂജാ ച സുഖമിച്ഛതഃ॥ 13-68-2 (84236)
കർതവ്യം പാർഥിവേന്ദ്രേണ തഥൈവ ഭരതർഷഭ।
ശ്രോത്രിയാൻബ്രാഹ്മണാന്വൃദ്ധാന്നിത്യമേവാഭിപൂജയേത്॥ 13-68-3 (84237)
പൌരജാനപദാംശ്ചാപി ബ്രാഹ്മണാംശ്ച ബഹുശ്രുതാൻ।
സാന്ത്വേന ഭോഗദാനേന നമസ്കാരൈഃ സദാഽർചയേത്॥ 13-68-4 (84238)
ഏതത്കൃത്യതമം രാജ്ഞോ നിത്യമേവോപലക്ഷയേത്।
യഥാഽഽത്മാനം യഥാ പുത്രാംസ്തഥൈതാൻപ്രതിപാലയേത്॥ 13-68-5 (84239)
യേ ചാപ്യേഷാം പൂജ്യതമാസ്താന്ദൃഢം പ്രതിപൂജയേത്।
തേഷു ശാന്തേഷു തദ്രാഷ്ട്രം സർവമേവ വിരാജതേ॥ 13-68-6 (84240)
തേ പൂജ്യാസ്തേ നമസ്കാര്യാ മാന്യാസ്തേ പിതരോ യഥാ।
തേഷ്വേവ യാത്രാ ലോകാനാം ഭൂതാനാമിവ വാസവേ॥ 13-68-7 (84241)
അഭിചാരൈരുപായൈശ്ച ദഹേയുരപി ചേതസാ।
നിഃശേപം കുപിതാഃ കുര്യുരുഗ്രാഃ സത്യപരാക്രമാഃ। 13-68-8 (84242)
നാന്തമേഷാം പ്രപശ്യാമി ന ദിശശ്ചാപ്യപാവൃതാഃ।
കുപിതാഃ സമുദീക്ഷന്തേ ദാവേഷഅവഗ്നിശിഖാ ഇവ॥ 13-68-9 (84243)
`മാന്യാസ്തേഷാം സാധവോ യേ ന നിന്ദ്യാശ്ചാപ്യസാധവഃ'।
ബിഭ്യത്യേഷാം സാഹസികാ ഗുണാസ്തേഷാമതീവ ഹി।
കൂപാ ഇവ തൃണച്ഛന്നാ വിശുദ്ധാ ദ്യൌരിവാപരേ॥ 13-68-10 (84244)
പ്രസഹ്യകാരിണഃ കേചിത്കാർപാസമൃദവോഽപരേ।
സന്തി ചൈഷാമതിശഠാസ്തഥൈവാന്യേ തപസ്വിനഃ॥ 13-68-11 (84245)
കൃഷിഗോരക്ഷ്യമപ്യേകേ ഭൈക്ഷ്യമന്യേഽപ്യനുഷ്ഠിതാഃ।
ചോരാശ്ചാന്യേഽനൃതാശ്ചാന്യേ തഥാഽന്യേ നടനർതകാഃ॥ 13-68-12 (84246)
സർവകർമസഹാശ്ചാന്യേ പാർഥിവേഷ്വിതരേഷു ച।
വിവിധാചാരയുക്താശ്ച ബ്രാഹ്മണാ ഭരതർഷഭ॥ 13-68-13 (84247)
നാനാകർമസു രക്താനാം ബഹുകർമോപജീവിനാം।
ധർമജ്ഞാനാം സതാം തേഷാം നിത്യമവോനുകീർതയേത് 13-68-14 (84248)
പിതൄണാം ദേവതാനം ച മനുഷ്യോരഗരക്ഷസാം।
പുരാഽപ്യേതേ മഹാഭാഗാ ബ്രാഹ്മണാ വൈ ജനാധിപ॥ 13-68-15 (84249)
നൈതേ ദേവൈർന പിതൃഭിർന ഗന്ധർവൈർന രാക്ഷസൈഃ।
നാസുരൈർന പിശാചൈശ്ച ശക്യാ ജേതും ദ്വിജാതയഃ॥ 13-68-16 (84250)
അദൈവം ദൈവതം കുര്യുർദൈവതം ചാപ്യദൈവതം।
യമിച്ഛേയുഃ സ രാജാ സ്യാദ്യം ദ്വിഷ്യുഃ സ പരാഭവേത്॥ 13-68-17 (84251)
പരിവാദം ച യേ കുര്യുർബ്രാഹ്മണാനാമചേതസഃ।
സത്യം ബ്രവീമി തേ രാജന്വിനശ്യേയുർന സംശയഃ॥ 13-68-18 (84252)
നിന്ദാപ്രശംസാകുശലാഃ കീർത്യകീർതിപരായണാഃ।
പരികുപ്യന്തി തേ രാജൻസതതം ദ്വിഷതാം ദ്വിജാഃ॥ 13-68-19 (84253)
ബ്രാഹ്മണാ യം പ്രശംസന്തി പുരുഷഃ സ പ്രവർധതേ।
ബ്രാഹ്മണൈര്യഃ പരാകൃഷ്ടഃ പരാഭൂയാത്ക്ഷണാദ്ധി സഃ॥ 13-68-20 (84254)
ശകാ യവനകാംഭോജാസ്താസ്താഃ ക്ഷത്രിയജാതയഃ।
വൃഷലത്വം പരിഗതാ ബ്രാഹ്മണാനാമദർശനാത്॥ 13-68-21 (84255)
ദ്രാവിഡാശ്ച കലിംഗാശ്ച പുലിന്ദാശ്ചാപ്യുശീനരാഃ।
കോലിസർപാ മഹിപകാസ്താസ്താഃ ക്ഷത്രിയജാതയഃ॥ 13-68-22 (84256)
വൃപലത്വം പരിഗതാ ബ്രാഹ്മണാനാമദർശനാത്।
ശ്രേയാൻപരാജയസ്തേഭ്യോ ന ജയോ ജയതാംവര॥ 13-68-23 (84257)
യസ്തു സർവമിദം ഹന്യാദ്ബ്രാഹ്മണം ച ന തത്സമം।
ബ്രഹ്മവധ്യാ മഹാന്ദോഷ ഇത്യാഹുഃ പരമർഷയഃ॥ 13-68-24 (84258)
പരിവാദോ ദ്വിജാതീനാം ന ശ്രോതവ്യഃ കഥഞ്ചന।
ആസീതാധോമുഖസ്തൂഷ്ണീം സമുത്ഥായ വ്രജേത വാ॥ 13-68-25 (84259)
ന സ ജാതോ ജനിഷ്യോ വാ പൃഥിവ്യാമിഹ കശ്ചന।
യോ ബ്രാഹ്മണവിരോധേന സുഖം ജീവിതുമുത്സഹേത്॥ 13-68-26 (84260)
ദുർഗ്രാഹ്യോ മുഷ്ടിനാ വായുർദുഃസ്പർശഃ പാണിനാ ശശീ।
ദുർധരാ പൃഥിവീ മൂർധ്നാ ദുർജയാ ബ്രാഹ്മണാ ഭുവി॥ ॥ 13-68-27 (84261)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 68 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-68-6 ഏഷാം ബ്രാഹ്മണാനാം മധ്യേ॥ 7-68-7 വാസവേ പർജന്യേ॥ 7-68-8 അഭിചാരൈഃ ശ്യേനയാഗാദിഭിഃ। ഉണയൈഃ കൌലികശാസ്ത്രപ്രസിദ്ധൈഃ। ചേതസാ സങ്കൽപമാത്രേണ॥ 7-68-10 ഏഷാം ഏഭ്യഃ സാഹസികാ അകാര്യകാരിണോഽണി ബിഭ്യതി കിമുന വിവേകിനഃ॥ 7-68-15 ഏതേ പൂജ്യാ ഇതി ശേഷഃ। യതോ മഹാഭാഗാഃ॥ 7-68-19 പരായണാഃ ഹേതവഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 069
॥ ശ്രീഃ ॥
13.69. അധ്യായഃ 069
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയപ്രതിപാദകപൃഥ്വീവാസുദേവസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ബ്രാഹ്മണാനേവ സതതം ഭൃശം സംപരിപൂജയേത്।
ഏതേ ഹി സോമരാജാന ഈശ്വരഃ സുഖദുഃഖയോഃ॥ 13-69-1 (84262)
ഏതേ ഭോഗൈരലങ്കാരൈരന്യൈശ്ചൈവ കിമിച്ഛകൈഃ।
സദാ പൂജ്യാ നമസ്കാരൈ രക്ഷ്യാശ്ച പിതൃവന്നൃപൈഃ।
തതോ രാഷ്ട്രായ ശാന്തിർഹി ഭൂതാനാമിവ വാസവാത്॥ 13-69-2 (84263)
ജ്ഞാനവാൻബ്രഹ്മവർചസ്വീ രാഷ്ട്രേ വൈ ബ്രാഹ്മണഃ ശുചിഃ।
മഹാരഥശ്ച രാജന്യ ഏഷ്ടവ്യഃ ശത്രുതാപനഃ॥ 13-69-3 (84264)
ബ്രാഹ്മണം ജാതിസംപന്നം ധർമജ്ഞം സംശിതവ്രതം।
ബോജയീത ഗൃഹേ രാജന്ന തസ്മാത്പരമസ്തി വൈ॥ 13-69-4 (84265)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ഹവിർദത്തം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ദേവതാഃ।
പിതരഃ സർവഭൂതാനാം നൈതേഭ്യോ വിദ്യതേ പരം॥ 13-69-5 (84266)
ആദിത്യശ്ചന്ദ്രമാ വിഷ്ണുഃ സങ്കരോഽഗ്നിഃ പ്രജാപതിഃ।
സർവേ ബ്രാഹ്മണമാവിശ്യ സദാഽന്നമുപഭുഞ്ജതേ॥ 13-69-6 (84267)
ന തസ്യാശ്നന്തി പിതരോ യസ്യ വിപ്രാ ന ഭുഞ്ജതേ।
ദേവാശ്ചാപ്യസ്യ നാശ്നന്തി പാപസ്യ ബ്രാഹ്മണദ്വിഷഃ॥ 13-69-7 (84268)
ബ്രാഹ്മണേഷു തു തുഷ്ടേഷു പ്രീയന്തേ പിതരഃ സദാ।
തഥൈവ ദേവതാ രാജന്നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 13-69-8 (84269)
തഥൈവ തേഽപി പ്രീയന്തേ യേഷാം ഭവതി തദ്ധവിഃ।
ന ച പ്രേത്യ വിനശ്യന്തി ഗച്ഛന്തി ച പരാം ഗതിം॥ 13-69-9 (84270)
യേനയേനൈവ പ്രീയന്തേ പിതരോ ദേവതാസ്തഥാ॥
തേനതേനൈവ പ്രീയന്തേ പിതരോ ദേവതാസ്തഥാ॥ 13-69-10 (84271)
ബ്രാഹ്മണാദേവ തദ്ഭൂതം പ്രഭവന്തി യതഃ പ്രജാഃ।
യതശ്ചായം പ്രഭവതി പ്രേത്യ യത്ര ച ഗച്ഛതി॥ 13-69-11 (84272)
വേദൈഷ മാർഗം സ്വർഗസ്യ തഥൈവ നരകസ്യ ച।
ആഗതാനാഗതേ ചോമേ ബ്രാഹ്മണോ ദ്വിപദാംവരഃ॥ 13-69-12 (84273)
ബ്രാഹ്മണോ ദ്വിപദാം ശ്രേഷ്ഠഃ സ്വധർമം ചൈവ വേദ യഃ।
യേ ചൈനമനുവർതന്തേ തേ ന യാന്തി പരാഭവം।
ന തേ പ്രേത്യ വിനശ്യന്തി ഗച്ഛന്തി ന പരാഭവം॥ 13-69-13 (84274)
യദ്ബ്രാഹ്മണമുഖാത്പ്രാപ്തം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി വൈ വചഃ।
കൃതാത്മാനോ മഹാത്മാനസ്തേ ന യാന്തി പരാഭവം॥ 13-69-14 (84275)
ക്ഷത്രിയാണാം പ്രതപതാം തേജസാ ച ബലേന ച।
ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ ശാംയന്തി തേജാംസി ച ബലാനി ച॥ 13-69-15 (84276)
ഭൃഗവസ്താലജംഘാംശ്ച നീപാനാംഗിരസോഽജയൻ।
ഭരദ്വാജോ വൈതഹവ്യാനൈലാംശ്ച ഭരതർഷഭ॥ 13-69-16 (84277)
ചിത്രായുധാംശ്ചാപ്യജയന്നേതേ കൃഷ്ണാജിനധ്വജാഃ।
പ്രക്ഷിപ്യാഥ ച കുംഭാന്വൈ പാരഗാമിനമാരഭേത്॥ 13-69-17 (84278)
യത്കിഞ്ചിത്കഥ്യതേ ലോകേ ശ്രൂയതേ പഠ്യതേഽപി വാ।
സർവം തദ്ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ ഗൂഢോഽഗ്നിരിവ ദാരുഷു॥ 13-69-18 (84279)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സംവാദം വാസുദേവസ്യ പൃഥ്വ്യാശ്ച ഭരതർഷഭ॥ 13-69-19 (84280)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-69-20x (7005)
മാതരം സർവഭൂതാനാം പൃച്ഛേ ത്വാം സംശയം ശുഭേ।
കേനസ്വിത്കർമണാ പാപം വ്യപോഹതി നരോ ഗൃഹീ॥ 13-69-20 (84281)
പൃഥിവ്യുവാച। 13-69-21x (7006)
ബ്രാഹ്മണാനേവ സേവേത പവിത്രം ഹ്യേതദുത്തമം।
ബ്രാഹ്മണാൻസേവമാനസ്യ രജഃ സർവം പ്രണശ്യതി।
ഭൂതോ ഭൂതിരതഃ കീർതിരതോ ബുദ്ധിഃ പ്രജായതേ॥ 13-69-21 (84282)
മഹാരഥശ്ച രാജന്യ ഏഷ്ടവ്യഃ ശത്രുതാപനഃ।
ഇതി മാം നാരദഃ പ്രാഹ സതതം സർവഭൂതയേ॥ 13-69-22 (84283)
ബ്രാഹ്മണം ജാതിസംപന്നം ധർമജ്ഞം സംശിതം ശുചിം।
അപരേഷാം പരേഷാം ച പരേഭ്യശ്ചൈവ യേ പരേ॥ 13-69-23 (84284)
ബ്രാഹ്മണാ യം പ്രശംസന്തി സ മനുഷ്യഃ പ്രവർധതേ।
അഥ യോ ബ്രാഹ്മണാൻക്രുഷ്ടഃ പരാഭവതി സോചിരാത്॥ 13-69-24 (84285)
യഥാ മഹാർണവേ ക്ഷിപ്ത ആമലോഷ്ടോ വിനശ്യതി।
തഥാ ദുശ്ചരിതം വിപ്രേ പരാഭാവായ കൽപതേ॥ 13-69-25 (84286)
പശ്യ ചന്ദ്രേ കൃതം ലക്ഷ്മ സമുദ്രേ ലവണോദകം।
തഥാ ഭഗസഹസ്രേണ മഹേന്ദ്രഃ പരിചിഹ്നിതഃ॥ 13-69-26 (84287)
തേഷാമേവ പ്രഭാവേന സഹസ്രനയനോ ഹ്യസൌ।
ശതക്രതുഃ സമഭവത്പശ്യ മാധവ യാദൃശം॥ 13-69-27 (84288)
ഇച്ഛൻകീർതിം ച ഭൂതിം ച ലോകാംശ്ച മധുസൂദന।
ബ്രാഹ്മണാനുമതേ തിഷ്ഠേത്പുരുഷഃ ശുചിരാത്മവാൻ॥ 13-69-28 (84289)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-69-29x (7007)
ഇത്യേതദ്വചനം ശ്രുത്വാ മേദിന്യാ മധൂസൂദനഃ।
സാധുസാധ്വിതി കൌരവ്യ മേദിനീം പ്രത്യപൂജയത്॥ 13-69-29 (84290)
ഏതാം ശ്രുത്വോപമാം പാർഥ പ്രയതോ ബ്രാഹ്മണർഷഭാൻ।
സതതം പൂജയേഥാസ്ത്വം തതഃ ശ്രേയോഽഭിപത്സ്യസേ॥ ॥ 13-69-30 (84291)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 69 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-69-1 സോമോ രാജാ യേഷാം തേ സോമരാജാനഃ॥ 7-69-2 പ്രശ്നപൂർവകം യത്തദിഷ്ടം ദീയതേ തത്കിമിച്ഛകം॥ 7-69-6 ചന്ദ്രമാ വായുരാപോ ഭൂരംബരം ദിശഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-69-9 തേപി ദാതാരോപി। തത് പ്രദേയം ദ്രവ്യം॥ 7-69-11 തദ്യജ്ഞാദികം। ഭൂതമുത്പന്നം। ബ്രാഹ്മണോ വേദ തദ്ഭൂതമിതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-69-17 കും പൃഥിവീം ബ്രാഹ്മണായ പ്രക്ഷിപ്യ ദത്ത്വാ പാരഗാമിനം പരലോകഹിതം കർമ ആരഭേദാചരേത്। ഭാനൂ ദീപ്തിം കുർവന്നുഭയലോകേ ഇതി ശേഷഃ। പുരഗാമിനമാഹരന്നിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-69-23 അപരേ ബ്രാഹ്മണം സർവഭൂതയേ ഇച്ഛേദിത്യാഹുരിതി വിപരിണാമേനാനഷംഗഃ॥ 7-69-24 ക്രുഷ്ടഃ ക്രോശതി। കർതരി ക്തഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 070
॥ ശ്രീഃ ॥
13.70. അധ്യായഃ 070
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ജൻമനൈവ മഹാഭാഗോ ബ്രാഹ്മണോ നാമ ജായതേ।
നമസ്യഃ സർവഭൂതാനാമതിഥിഃ പ്രശ്രിതാഗ്രഭുക്॥ 13-70-1 (84292)
സർവേഷാം സുഹൃദസ്താത ബ്രാഹ്മണാഃ സുമനോമുകാഃ।
`സർവാനേതേ ഹനിഷ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാ ജാതമന്യവഃ।'
ഗീർഭിർമംഗലയുക്താഭിരനുധ്യായന്തി പൂജിതാഃ॥ 13-70-2 (84293)
സർവാന്നോ ദ്വിഷതസ്താത ബ്രാഹ്മണാ ജാതമന്യവഃ।
ഗീർഭിർദാരുണയുക്താഭിർഹന്യുശ്ചൈതേ ഹ്യപൂജിതാഃ॥ 13-70-3 (84294)
അത്ര ഗാഥാഃ പുരാ ഗീതാഃ കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
സൃഷ്ട്വാ ദ്വിജാതീന്ധാതാ ഹി യഥാപൂർവം സമാദധത്॥ 13-70-4 (84295)
ന വോഽന്യദിഹ കർതവ്യം കിഞ്ചിദൂർധ്വായനം വിധി।
ഗുപ്തോ ഗോപായതേ ബ്രഹ്മാ ശ്രേയോ വസ്തേന ശോഭനം॥ 13-70-5 (84296)
സ്വമേവ കുർവതാം കർമ ശ്രീർവോ ബ്രാഹ്മീ ഭവിഷ്യതി।
പ്രമാണം സർവഭൂതാനാം പ്രഗ്രഹാശ്ച ഭവിഷ്യഥ॥ 13-70-6 (84297)
ന ശൌദ്രം കർമ കർതവ്യം ബ്രാഹ്മണേന വിപശ്ചിതാ।
ശൌദ്രം ഹി കുർവതഃ കർമ ബ്രാഹ്മീ ശ്രീരുപരുധ്യതേ॥ 13-70-7 (84298)
ശ്രീശ്ച ബുദ്ധിശ്ച തേജശ്ച വിഭൂതിശ്ച പ്രതാപിനീ।
സ്വാധ്യായേനൈവ മഹാത്ംയം വിപുലം പ്രതിപത്സ്യഥ॥ 13-70-8 (84299)
ഹുത്വാ ചാഹവനീയസ്ഥം മഹാഭാഗ്യേ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
അഗ്രഭോജ്യാഃ പ്രസൂതീനാം ശ്രിയാ ബ്രാഹ്മയാഽനുകൽപിതാഃ 13-70-9 (84300)
ശ്രദ്ധയാ പരയാ യുക്താ ഹ്യനഭിദ്രോഹലബ്ധയാ।
ദമസ്വാധ്യായനിരതാഃ സർവാൻകാമാനവാപ്സ്യഥ॥ 13-70-10 (84301)
യച്ചൈവ മാനുഷേ ലോകേ യച്ച ദേവേഷു കിഞ്ചന।
സർവം വസ്തപസാ സാധ്യം ജ്ഞാനേന നിയമേന ച॥ 13-70-11 (84302)
`യുഷ്മത്സംമാനനാം പ്രീതിം പാവനൈഃ ക്ഷത്രിയാ ഭൃശം।'
അമുത്രേഹ സമായാന്തി വൈശ്യശൂദ്രാധികാസ്തഥാ॥ 13-70-12 (84303)
അരക്ഷിതാശ്ച യുഷ്മാഭിർവിരുദ്ധാ യാന്തി വിപ്രവം।
യുഷ്മത്തേജോധൃതാ ലോകാസ്തദ്രക്ഷ്യഥ ജഗത്ത്രയം॥' 13-70-13 (84304)
ഇത്യേവം ബ്രഹ്മഗീതാസ്തേ സമാഖ്യാതാ മയാഽനഘ।
വിപ്രാനുകംപാർഥമിദം തേന പ്രോക്തം ഹി ധീമതാ॥ 13-70-14 (84305)
ഭൂയസ്തേഷാം ബലം മന്യേ യഥാ രാജ്ഞസ്തപസ്വിനഃ।
ദുരാസദാശ്ച ചണ്ഡാശ്ച തപസാ ക്ഷിപ്രകാരിണഃ॥ 13-70-15 (84306)
സന്ത്യേഷാം സിംഹസത്വാശ്ച വ്യാഘ്രസത്വാസ്തഥാഽപരേ।
വരാഹമൃഗസത്വാശ്ച ഗജസത്വാസ്തഥാഽപരേ॥ 13-70-16 (84307)
സർപസ്പർശസമാഃ കേചിത്തഥാഽന്യേ മകരസ്പൃശഃ।
വിഭാഷ്യ ഘാതിനഃ കേചിത്തഥാ ചക്ഷുർഹണോഽപരേ॥ 13-70-17 (84308)
സന്തി ചാശീവിഷസമാഃ സന്തി മന്ദാസ്തഥാഽപരേ।
വിവിധാനീഹ വൃത്താനി ബ്രാഹ്മണാനാം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-70-18 (84309)
മേകലാ ദ്രാവിഡാ ലാടാഃ പൌണ്ഡ്രാഃ കാന്വശിരാസ്തഥാ।
ശൌണ്ഡികാ ദരദാ ദാർവാശ്ചോരാഃ ശബരബർബരാഃ॥ 13-70-19 (84310)
കിരാതാ യവനാശ്ചൈവ താസ്താഃ ക്ഷത്രിയജാതയഃ।
വൃഷത്വമനുപ്രാപ്താ ബ്രാഹ്മണാനാമദർശനാത്॥ 13-70-20 (84311)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരിഭവാദസുരാഃ സലിലേശയാഃ।
ബ്രാഹ്മണാനാം പ്രസാദാച്ച ദേവാഃ സ്വർഗനിവാസിനഃ॥ 13-70-21 (84312)
അശക്യം സ്പ്രഷ്ടുമാകാശമചാല്യോ ഹിമവാൻഗിരിഃ।
അവാര്യാ സേതുനാ ഗംഗാ ദുർജയാ ബ്രാഹ്മമാ ഭുവി॥ 13-70-22 (84313)
ന ബ്രാഹ്മണവിരോധേന ശക്യാ ശാസ്തും വസുന്ധരാ।
ബ്രാഹ്മണാ ഹി മഹാത്മാനോ ദേവാനാമപി ദേവതാഃ॥ 13-70-23 (84314)
താൻപൂജയസ്വ സതതം ദാനേന പരിചര്യയാ।
യദീച്ഛസി മഹീം ഭോക്തമിമാം സാഗരമേഖലാം॥ 13-70-24 (84315)
പ്രതിഗ്രഹേണ തേജോ ഹി വിപ്രാണാ ശാംയതേഽനഘ।
പ്രതിഗ്രഹം യേ നേച്ഛേയുസ്തേഽപി രക്ഷ്യാസ്ത്വയാ നൃപ॥ ॥ 13-70-25 (84316)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 70 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-70-1 ജൻമനൈവ സംസ്കാരാദ്യഭാവേഽപി ബ്രാഹ്മണോ നമസ്യ ഏവ। പ്രശ്രിതം പക്വമന്നം തത്സ്വാഗ്രേ ഭോക്തുമർഹഃ പ്രശ്രിതാഗ്രഭുക്॥ 7-70-2 സുമനസാം ദേവാനാം മുഖമിവ ഭൂതാഃ സുമനോമുഖാഃ॥ 7-70-3 നോഽസ്മാകം ദ്വിഷതഃ ശത്രൂൻ। തൈരപൂജിതാ ബ്രാഹ്മണാ ഹന്യുരിതി സംബന്ധഃ॥ 7-70-4 സമാദധത് സമാധിം നിയമം കൃതവാൻ॥ 7-70-5 ബ്രഹ്മാ ബ്രാഹ്മണഃ। വഃ ശോഭനം ശ്രേയസ്തേനൈവ॥ 7-70-6 പ്രഗ്രഹാഃ ദമനക്ഷഭാ രജ്ജ്വ ഇവ॥ 7-70-7 ശൌദ്രം കർമ സേവാ॥ 7-70-8 ശ്രീശ്ചേത്യാദേഃ ശ്രിയമിത്യാദിരർഥഃ॥ 7-70-9 ആഹൃവനീയസ്ഥം ദേവതാഗണം പ്രസൂതീനാം ശിശുഭ്യോഽപ്യഗ്രേ ഭോജ്യം യേഷാം തേ। ബ്രാഹ്ംയാ ശ്രിയാ വിദ്യയാഽനുകൽപിതാഃ പാത്രീഭൂതാഃ॥ 7-70-15 ചണ്ഡത്വാദിദോഷവന്തോപി പൂജ്യാ ഏവേത്യർഥഃ॥ 7-70-17 കാർപാസമൃദവഃ കേചിദിതി ഥ. പാഠഃ॥ 7-70-20 അദർശനാത് അനനുഗ്രഹാത്॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 071
॥ ശ്രീഃ ॥
13.71. അധ്യായഃ 071
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയപ്രതിപാദകശക്രശംബരസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ശക്രശംബരസംവാദം തന്നിവോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-71-1 (84317)
ശക്രോ ഹ്യജ്ഞാതരൂപേണ ജടീ ഭൂത്വാ സുവാരുണഃ।
വിപ്രരൂപം സമാസ്ഥായ പ്രശ്നം പപ്രച്ഛ ശംബരം॥ 13-71-2 (84318)
കേന ശംബര വൃത്തേന സ്വജാത്യാനധിതിഷ്ഠസി।
ശ്രേഷ്ഠം ത്വാം കേന മന്യന്തേ തദ്വൈ പ്രബ്രൂഹി തത്ത്വതഃ॥ 13-71-3 (84319)
ശംബര ഉവാച। 13-71-4x (7008)
നാസൂയാമി സദാ വിപ്രാൻബ്രാഹ്മമേവ ച മേ മതം।
ശാസ്ത്രാണി വദതോ വിപ്രാൻസംമന്യാമി യഥാസുഖം॥ 13-71-4 (84320)
ശ്രുത്വാ ച നാവജാനാമി നാപരാധ്യാമി കർഹിചിത്।
അഭ്യർച്യാഭ്യനുപൃച്ഛാമി പാദൌ ഗൃഹ്ണാമി ധീമതാം॥ 13-71-5 (84321)
തേ വിസ്രബ്ധാഃ പ്രഭാഷന്തേ സംയച്ഛന്തി ച മാം സദാ।
പ്രമത്തേഷ്വപ്രമത്തോഽസ്മി സദാ സുപ്തേഷു ജാഗൃമി॥ 13-71-6 (84322)
തേ മാം ശാസ്ത്രപഥേ യുക്തം ബ്രഹ്മണ്യമനസൂയകം।
സമാസിഞ്ചതി ശാസ്താരഃ ക്ഷൌദ്രം മധ്വിവ മക്ഷികാഃ॥ 13-71-7 (84323)
യച്ച ഭാഷന്തി സന്തുഷ്ടാസ്തച്ച ഗൃഹ്ണാംയമായയാ।
സമാധിമാത്മനോ നിത്യമനുലോമമചിന്തയം॥ 13-71-8 (84324)
സോഹം വാഗഗ്രമൃഷ്ടാനാം രസാനാമവലേഹകഃ।
സ്വജാത്യാനധിതിഷ്ഠാമി നക്ഷത്രാണീവ ചന്ദ്രമാഃ॥ 13-71-9 (84325)
ഏതത്പൃഥിവ്യാമമൃതമേതച്ചക്ഷുരനുത്തമം।
യദ്ബ്രാഹ്മണമുഖാച്ഛാസ്ത്രമിഹ ശ്രുത്വാ പ്രവർതതേ॥ 13-71-10 (84326)
ഏതത്കാരണമാജ്ഞായ ദൃഷ്ട്വാ ദേവാസുരം പുരാ।
യുദ്ധം പിതാ മേ ഹൃഷ്ടാത്മാ വിസ്മിതഃ സമപദ്യത॥ 13-71-11 (84327)
ദൃഷ്ട്വാ ച ബ്രാഹ്മണാനാം തു മഹിമാനം മഹാത്മനാം।
പര്യപൃച്ഛത്കഥമമീ സിദ്ധാ ഇതി നിശാകരം॥ 13-71-12 (84328)
സോമ ഉവാച। 13-71-13x (7009)
ബ്രാഹ്മണാസ്തപസാ സർവേ സിധ്യന്തേ വാഗ്ബലാഃ സദാ।
ഭുജവീര്യാശ്ച രാജാനോ വാഗസ്ത്രാശ്ച ദ്വിജാതയഃ॥ 13-71-13 (84329)
പ്രവസന്വാപ്യധീയീത ബ്രാഹ്മീർദുർവസതീർവസൻ।
നിർമന്യുരപി നിർവാണോ യതിഃ സ്യാത്സമദർശനഃ॥ 13-71-14 (84330)
അപി ച ജ്ഞാനസംപന്നഃ സർവാന്വേദാൻപിതുർഗൃഹേ।
ശ്ലാഘമാന ഇവാധീയാദ്ഗ്രാംയ ഇത്യേവ തം വിദുഃ॥ 13-71-15 (84331)
ഭൂമിരേതൌ നിഗിരതി സർപോ ബിലശയാനിവ।
രാജാനം ചാപ്യയോദ്ധാരം ബ്രാഹ്മണം ചാപ്രവാസിനം॥ 13-71-16 (84332)
അഭിമാനഃ ശ്രിയം ഹന്തി പുരുഷസ്യാൽപമേധസഃ।
ഗർഭേണ ദുഷ്യതേ കന്യാ ഗൃഹവാസേന ച ദ്വിജഃ॥ 13-71-17 (84333)
`വിദ്യാവിദോ ലോകവിദസ്തപോദമസമന്വിതാഃ।
നിത്യപൂജ്യാശ്ച വന്ദ്യാശ്ച ദ്വിജാ ലോകദ്വയേച്ഛുഭിഃ॥ 13-71-18 (84334)
ഇത്യേതൻമേ പിതാ ശ്രുത്വാ സോമാദദ്ഭുതദർശനാത്।
ബ്രാഹ്മണാൻപൂജയാമാസ തഥൈവാഹം മഹാവ്രതാൻ॥ 13-71-19 (84335)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-71-20x (7010)
ശ്രുത്വൈതദ്വചനം ശക്രോ ദാനവേന്ദ്രമുഖാച്ച്യുതം।
ദ്വിജാൻസംംപൂജയാമാസ മഹേന്ദ്രത്വമവാപ ച॥ ॥ 13-71-20 (84336)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 71 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-71-7 മാം മയി। മധു അമൃതതുല്യാം വിദ്യാം സമാസിച്ചന്തി ക്ഷൌദ്രം മധുപടലം മക്ഷികാ മധ്വിവേത്യാവൃത്ത്യാ യോജ്യം॥ 7-71-8 സമാധിം ബ്രാഹ്മണേഷു നിഷ്ഠാം॥ 7-71-9 വാഗഗ്രേ ജിഹ്വാഗ്രേ മൃഷ്ടം വിദ്യാമൃതം യേഷാം ബ്രാഹ്മണാനാം। രസാനാമുക്തിസുധാനാം॥ 7-71-14 ബ്രാഹ്മർവേദാർഥാഃ ദുർവസതീഃ ഗുരുകുലവാസക്ലേശാത്। അപി അപിവാ। സതി വൈരാഗ്യേ യതിഃ സ്യാത്॥ 7-71-15 പിതുർഗൃഹേ വേദാധ്യയനം നിന്ദതി അപീതി॥ 7-71-16 അപ്രവാസിനം വേദാർഥം ഗ്രാമാന്തരേ വാ സമകുർവാണം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 072
॥ ശ്രീഃ ॥
13.72. അധ്യായഃ 072
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പാത്രലക്ഷണാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അപൂർവം വാ ഭവേത്പാത്രമഥവാഽപി ചിരോഷിതം।
ദൂരാദഭ്യാഗതം വാഽപി കിം പാത്രം സ്യാത്പിതാമഹ॥ 13-72-1 (84337)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-72-2x (7011)
ക്രിയാ ഭവതി കേഷാഞ്ചിദുപാംശുവ്രതമുത്തമം।
യോ നോ യാചേത യത്കിഞ്ചിത്സർവം ദദ്യാമ ഇത്യപി॥ 13-72-2 (84338)
അപീഡയൻഭൃത്യവർഗമിത്യേവമനുശുശ്രുമ।
പീഡയൻഭൃത്യവർഗം ഹി ആത്മാനമപകർഷതി॥ 13-72-3 (84339)
അപൂർവം ചാപി യത്പാത്രം യച്ചാപി സ്യാച്ചിരോഷിതം।
ദൂരാദഭ്യാഗതം ചാപി തത്പാത്രം ന വിദുർബുധാഃ॥ 13-72-4 (84340)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-72-5x (7012)
അപീഡയാ ച ഭൂതാനാം ധർമസ്യാഹിംസയാ തഥാ।
പാത്രം വിദ്യാമതത്ത്വേന യസ്മൈ ദത്തം ന സന്തപേത്॥ 13-72-5 (84341)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-72-6x (7013)
ഋത്വിക്പുരോഹിതാചാര്യാഃ ശിഷ്യസംബന്ധിബാന്ധവാഃ।
സർവേ പൂജ്യാശ്ച മാന്യാശ്ച ശ്രുതവന്തോഽനസൂയകാഃ॥ 13-72-6 (84342)
അതോഽന്യഥാ വർതമാനാഃ സർവേ നാർഹന്തി സത്ക്രിയാം।
തസ്മാദ്ഗുണൈഃ പരീക്ഷേത പുരുഷാൻപ്രണിധായ വൈ॥ 13-72-7 (84343)
അക്രോധഃ സത്യവചനമഹിംസാ ദമ ആർജവം।
അദ്രോഹോഽനഭിമാനശ്ച ഹ്രീസ്തിതിക്ഷാ ദമഃ ശമഃ॥ 13-72-8 (84344)
യസ്മിന്നോതാനി ദൃശ്യന്തേ ന ചാകാര്യാണി ഭാരത।
സ്വഭാവതോ നിവിഷ്ടാനി തത്പാത്രം മാനമർഹതി॥ 13-72-9 (84345)
തഥാ ചിരോഷിതം ചാപി സംപ്രത്യാഗതമേവ ച।
അപൂർവം ചൈവ പൂർവം ച തത്പാത്രം മാനമർഹതി॥ 13-72-10 (84346)
അപ്രാമാണ്യം ച വേദാനാം ശാസ്ത്രാണാം ചാഭിലംഘനം।
അവ്യവസ്ഥാ ച സർവത്ര ഏതന്നാശനമാത്മനഃ॥ 13-72-11 (84347)
ഭവേത്പണ്ഡിതമാനീ യോ ബ്രാഹ്മണോ വേദനിന്ദകഃ।
ആന്വീക്ഷികീം തർകവിദ്യാമനുരക്തോ നിരർഥികാം॥ 13-72-12 (84348)
ഹേതുവാദാൻബുവൻസത്സു വിജേതാഽഹേതുവാദകഃ।
ആക്രോഷ്ടാ ചാതിവക്താ ച ബ്രാഹ്മണാനാം സദൈവഹി॥ 13-72-13 (84349)
സർവാഭിശങ്കീ മൂഢശ്ച ബാലഃ കടുകവാഗപി।
ബോദ്ധവ്യസ്താദൃശസ്താത നരം ശ്വാനം ഹി തം വിദുഃ॥ 13-72-14 (84350)
യഥാ ശ്വാ ഭഷിതും ചൈവ ഹന്തു ചൈവാവസജ്ജതേ।
ഏവം സംഭാഷണാർഥായ സർവശാസ്ത്രവധായ ച।
`അൽപശ്രുതാഃ കുതർകാശ്ച ദൃഷ്ടാഃ സൃഷ്ടാഃ കുപണ്ഡിതാഃ॥ 13-72-15 (84351)
ശ്രുതിസ്മൃതീ ചേതിഹാസപുരാണാരണ്യവേദിനഃ।
അനുരുന്ധ്യാദ്ബഹുജ്ഞാംശ്ച സാരജ്ഞാശ്ചൈവ പണ്ഡിതാഃ॥' 13-72-16 (84352)
ലോകയാത്രാ ച ദ്രഷ്ടവ്യാ ധർമശ്ചാത്മഹിതാനി ച।
ഏവം നരോ വർതമാനഃ ശാശ്വതീർവർധതേ സമാഃ॥ 13-72-17 (84353)
ഋണമുൻമുച്യ ദേവാനാമൃഷീണാം ച തഥൈവ ച।
പിതൄണാമഥ വിപ്രാണാമതിഥീനാം ച പഞ്ചമം॥ 13-72-18 (84354)
പര്യായേണ വിമുക്തോ യഃ സുനിർണിക്തേന കർമണാ।
ഏവം ഗൃഹസ്ഥഃ കർമാണി കുർവന്ധർമാനന ഹീയതേ॥ ॥ 13-72-19 (84355)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 72 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-72-2 കശ്ചിദ്യജ്ഞാർഥം കശ്ചിത് ഗുരുദക്ഷിണാർഥം കശ്ചിത്കുടുംബഭരണാർഥമിതി ഏവംരൂപാ ക്രിയാ കേഷാഞ്ചിത്പാത്രത്വേ പ്രധാനം ഭവതി കേഷാഞ്ചിദുഷാംശുവ്രതം മൌനം പാരിവ്രാജ്യമിതി। ദദ്യാമഃ ദദാമ ഇത്യേവ വക്തവ്യം നത്വേതേഷു കഞ്ചിത്പ്രത്യാചക്ഷീതേത്യർഥഃ॥ 7-72-5 ദത്തം പ്രദേയവസ്ത്വഭിമാനിനീ ദേവതാ ന സന്തപേത്। വിപ്രേ വേദവിവർജിതേ। ദീയമാനം രുദത്യന്നമിതി സ്മൃതേഃ। അതഃ കസ്താദൃശ ഇതി പ്രശ്നഃ॥ 7-72-6 മുഖ്യം പാത്രം വിശേഷേണ ശ്രുതവന്തോഽനസൂയകാ ഇതി॥ 7-72-10 തഥാ അക്രോധാദിഗുണവിശിഷ്ടം॥ 7-72-11 അപാത്രതാവീജമാഹ അപ്രാമാണ്യമിതി। ആത്മനഃ പാത്രതായാ ഇതി ശേഷഃ॥ 7-72-12 നിരർഥികാം ശ്രുതിവിരോധിത്വേന മോക്ഷാനുപയോഗിനീം॥ 7-72-13 അഹേതുവാദകഃ ശാസ്ത്രോക്തഹേതുവാദവിരോധാത്॥ 7-72-14 ബോദ്ധവ്യഃ അസ്പൃശ്യത്വേനേതി ശേഷഃ॥ 7-72-17 ധർമശ്ചാത്മഹിതായ ചേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-72-18 ദേവാനാമൃണം യജ്ഞേന ഋഷീണാം വേദാധിഗമേന പിതൄണാം പ്രജോത്പാദനേന വിപ്രാണാം ദാനമാനേനാഽതിഥീനാം സംയഗാതിഥ്യേന ചോൻമുച്യാഽപാകൃത്യ കർമാണി കുര്യന്നിത്യുത്തരേണാന്വയഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 073
॥ ശ്രീഃ ॥
13.73. അധ്യായഃ 073
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീസ്വഭാവപ്രതിപാദകനാരദപഞ്ചചൂഡാസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സ്ത്രീണാം സ്വഭാവമിച്ഛാമി ശ്രോതും ഭരതസത്തമ।
സ്ത്രിയോ ഹി മൂലം ദോഷാണാം ലഘുചിത്താ ഹി താഃ സ്മൃതാഃ? 13-73-1 (84356)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-73-2x (7014)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
നാരദസ്യ ച സംവാദം പുംശ്ചല്യാ പഞ്ചചൂഡായാ॥ 13-73-2 (84357)
ലോകാനനുചരൻസർവാന്ദേവർഷിർനാരദഃ പുരാ।
ദദർശാപ്സരസം ബ്രാഹ്മീം പഞ്ചചൂഡാമനിന്ദിതാം॥ 13-73-3 (84358)
താം ദൃഷ്ട്വാ ചാരുസർവാംഗീം പപ്രച്ചാപ്സരസം മുനിഃ।
സംശയോ ഹൃദി കശ്ചിൻമേ ബ്രൂഹി തൻമേ സുമധ്യമേ॥ 13-73-4 (84359)
ഏവമുക്താഽഥ സാ വിപ്രം പ്രത്യുവാചാഥ നാരദം।
വിഷയേ സതി വക്ഷ്യാമി സമർഥാം മന്യസേ ച മാം॥ 13-73-5 (84360)
നാരദ ഉവാച। 13-73-6x (7015)
ന ത്വാമവിഷയേ ഭദ്രേ നിയോക്ഷ്യാമി കഥഞ്ചന।
സ്ത്രീണാം സ്വഭാവമിച്ഛാമി ത്വത്തഃ ശ്രോതും വരാനനേ॥ 13-73-6 (84361)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ ദേവർഷേരപ്സരോത്തമാ।
പ്രത്യുവാച ന ശക്ഷ്യാമി സ്ത്രീ സതീ നിന്ദിതും സ്ത്രിയഃ॥ 13-73-7 (84362)
വിദിതാസ്തേ സ്ത്രിയോ യാശ്ച യാദൃശാശ്ച സ്വഭാവതഃ।
ന മാമർഹസി ദേവർഷേ നിയോക്തും കാര്യ ഈദൃശേ॥ 13-73-8 (84363)
താമുവാച സ ദേവർഷിഃ സത്യം വദ സുമധ്യമേ।
മൃഷാവാദേ ഭവേദ്ദോഷഃ സത്യേ ദോഷോ ന വിദ്യതേ॥ 13-73-9 (84364)
ഇത്യുക്താ സാ കൃതമതിരഭവച്ചാരുഹാസിനീ।
സ്ത്രീദോഷാഞ്ശാശ്വതാൻസത്യാൻഭാഷിതും സംപ്രചക്രമേ॥ 13-73-10 (84365)
കുലീനാ രൂപവത്യശ്ച നാഥവത്യശ്ച യോഷിതഃ।
മര്യാദാസു ന തിഷ്ഠന്തി സ ദോഷഃ സ്ത്രീഷു നാരദ 13-73-11 (84366)
ന സ്ത്രീഭ്യഃ കിഞ്ചിദന്യദ്വൈ പാപീയസ്തരമസ്തി വൈ।
സ്ത്രിയോ ഹി മൂലം ദോഷാണാം തഥാ ത്വമപി വേത്ഥ ഹ॥ 13-73-12 (84367)
സമാജ്ഞാതാനൃദ്ധിമതഃ പ്രതിരൂപാന്വശേ സ്ഥിതാൻ।
പതീനന്തരമാസാദ്യ നാലം നാര്യഃ പരീക്ഷിതും॥ 13-73-13 (84368)
അസദ്ധർമസ്ത്വയം സ്ത്രീണാമസ്മാകം ഭവതി പ്രഭോ।
പാപീയസോ നരാന്യദ്വൈ ലജ്ജാം ത്യക്ത്വാ ഭജാമഹേ॥ 13-73-14 (84369)
സ്ത്രിയം ഹി യഃ പ്രാർഥയതേ സന്നികർഷം ച ഗച്ഛതി।
ഈഷച്ച കുരുതേ സേവാം തമേവേച്ഛന്തി യോഷിതഃ॥ 13-73-15 (84370)
അനർഥിത്വാൻമനുഷ്യാണാം ഭയാത്പരിജനസ്യ ച।
മര്യാദായാമമര്യാദാഃ സ്ത്രിയസ്തിഷ്ഠന്തി ഭർതൃഷു॥ 13-73-16 (84371)
നാസാം കശ്ചിദഗംയോസ്തി നാസാം വയസി നിശ്ചയഃ॥
വിരൂപം രൂപവന്തം വാ പുമാനിത്യേവ ഭുഞ്ജതേ॥ 13-73-17 (84372)
ന ഭയാന്നാപ്യനുക്രോശാന്നാർഥഹേതോഃ കഥഞ്ചന।
ന ജ്ഞാതികുലസംബന്ധാത്സ്ത്രിയസ്തിഷ്ഠന്തി ഭർതൃഷു॥ 13-73-18 (84373)
യൌവനേ വർതമാനാനാം മൃഷ്ടാഭരണവാസസാം।
നാരീണാം ഖൈരവൃത്തീനാം സ്പൃഹയന്തി കുലസ്ത്രിയഃ॥ 13-73-19 (84374)
യാശ്ച ശശ്വദ്ബഹുമതാ രക്ഷ്യന്തേ ദയിതാഃ സ്ത്രിയഃ।
അപി താഃ സംപ്രസജ്ജന്തേ കുബ്ജാന്ധജഡവാമനൈഃ॥ 13-73-20 (84375)
പംഗുഷ്വഥ ച ദേവർഷേ യേ ചാന്യേ കുത്സിതാ നരാഃ।
സ്ത്രീണാമഗംയോ ലോകേഽസ്മിന്നാസ്തി കശ്ചിൻമഹാമുനേ॥ 13-73-21 (84376)
യദി പുംസാം ഗതിർബ്രഹ്മൻകഥഞ്ചിന്നോപപദ്യതേ।
അപ്യന്യോന്യം പ്രവർതന്തേ ന ഹി തിഷ്ഠന്തി ഭർതൃഷു॥ 13-73-22 (84377)
`ദുഷ്ടാചാരാഃ പാപരതാ അസത്യാ മായയാ വൃതാഃ।
അദൃഷ്ടബുദ്ധിബഹുലാഃ പ്രായേണേത്യവഗംയതാം॥ 13-73-23 (84378)
അലാഭാത്പുരുഷാണാം ഹി ഭയാത്പരിജനസ്യ ച।
വധബന്ധഭയാച്ചാപി സ്വയം ഗുപ്താ ഭവന്തി താഃ॥ 13-73-24 (84379)
ചലസ്വഭാവാ ദുഃസേവ്യാ ദുർഗ്രാഹ്യാ ഭാവതസ്തഥാ।
പ്രാജ്ഞസ്യ പുരുഷസ്യേഹ യഥാഭാവാസ്തഥാ സ്ത്രിയഃ॥ 13-73-25 (84380)
നാഗ്നിസ്തൃപ്യതി കാഷ്ഠാനാം നാപഗാനാം മഹോദധിഃ।
നാന്തകഃ സർവഭൂതാനാം ന പുംസാം വാമലോചനാഃ॥ 13-73-26 (84381)
ഇദമന്യച്ച ദേവർഷേ രഹസ്യം സർവയോഷിതാം।
ദൃഷ്ട്വൈവ പുരുഷം ഹ്യന്യം യോനിഃ പ്രക്ലിദ്യതേ സ്ത്രിയാഃ॥ 13-73-27 (84382)
കാമാനാമപി ദാതാരം കർതാരം മാനസാന്ത്വയോഃ।
രക്ഷിതാരം ന മൃഷ്യന്തി സ്വഭർതാരമസത്സ്ത്രിയഃ॥ 13-73-28 (84383)
ന കാമഭോഗാന്വിപുലാന്നാലങ്കാരാർഥസഞ്ചയാൻ।
തഥൈവ ബഹുമന്വന്തേ യഥാ രത്യാമനുഗ്രഹം॥ 13-73-29 (84384)
അന്തകഃ ശമനോ മൃത്യുഃ പാതാലം ബഡബാമുഖം।
ക്ഷുരധാരാ വിഷം സർപോ വഹ്നിരിത്യേകതഃ സ്ത്രിയഃ॥ 13-73-30 (84385)
യതശ്ച ഭൂതാനി മഹാന്തി പഞ്ച
യതശ്ച ലോകാ വിഹിതാ വിധാത്രാ।
യതഃ പുമാംസഃ പ്രമദാശ്ച നിർമിതാ-
സ്തതശ്ച ദോഷാഃ പ്രമദാസു നാരദ॥ ॥ 13-73-31 (84386)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 73 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-73-1 ലഘുചിത്താഃ വായുവത് ചലചിത്താഃ॥ 7-73-3 ബ്രാഹ്മീം ബ്രഹ്മലോകസ്ഥാം॥ 7-73-5 വിഷയേ വക്തും യോഗ്യത്വേ॥ 7-73-8 നിയോക്തും പ്രശ്ന ഈദൃശേ ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-73-10 കൃതമതിഃ വക്ഷ്യാമീതി കൃതനിശ്ചയാഽഭവത്॥ 7-73-22 ഗതിഃ പ്രാപ്തിഃ। അന്യോന്യം കൃത്രിമലിംഗധാരിണ്യോ ഭൂത്വാ മൈഥുനാർഥം പ്രവർതന്തേ। ഏതച്ച ലോകപ്രസിദ്ധം। ഭർതൃഷു ദൂരസ്ഥേഷു ഇതി ശേഷഃ। നഹി തിഷ്ഠന്തി ധൈര്യേ ഇതി ശേഷഃ॥ 7-73-24 ഭയാത്പരിഭവസ്യ ചേതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-73-26 കാഷ്ഠാനാം കാഷ്ഠൈഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 074
॥ ശ്രീഃ ॥
13.74. അധ്യായഃ 074
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീണാം ദുശ്ചരിതകഥനം॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഇമേ വൈ മാനവാ ലോകേ സ്ത്രീഷു സജ്ജന്ത്യഭീക്ഷ്ണശഃ।
മോഹേന പരമാവിഷ്ടാ ദേവദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-74-1 (84387)
സ്ത്രിയശ്ച പുരുഷേഷ്വേവ പ്രത്യക്ഷം ലോകസാക്ഷികം।
അത്ര മേ സംശയസ്തീവ്രോ ഹൃദി സംപരിവർതതേ॥ 13-74-2 (84388)
കഥമാസാം നരാഃ സംഗം കുർവതേ കുരുനന്ദനഃ।
സ്ത്രിയോ വാതേഷു രജ്യന്തേ വിരജ്യന്തേ ച താഃ പുനഃ॥ 13-74-3 (84389)
ഇതി താഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര കഥം ശക്യാസ്തു രക്ഷിതും।
പ്രമദാഃ പുരുഷേണേഹ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-74-4 (84390)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-74-5x (7016)
ഏത്വാ ഹി സ്വീയമായാഭിർവഞ്ചയന്തീഹ മാനവാൻ।
ന ചാസാം മുച്യതേ കശ്ചിത്പുരുഷോ ഹസ്തമാഗതഃ॥ 13-74-5 (84391)
ഗാവോ നവതൃണാനീവ ഗൃഹ്ണന്ത്യേതാ നവന്നവം॥ 13-74-6 (84392)
ശംബരസ്യ ച യാ മായാ മായാ യാ നമുചേരപി।
ബലേഃ കുംഭീനസേശ്ചൈവ സർവാസ്താം യോഷിതോ വിദുഃ॥ 13-74-7 (84393)
ഹസന്തം പ്രഹസന്ത്യേതാ രുദ്രന്തം പ്രരുദന്തി ച।
അപ്രിയം പ്രിയവാക്യൈശ്ച ഗൃഹ്ണതേ കാലയോഗതഃ॥ 13-74-8 (84394)
`യദി ജിഹ്വാസഹസ്രം സ്യാജ്ജീവേച്ച ശരദാം ശതം।
അനന്യകർമാ സ്ത്രീദോഷാനനുക്ത്വാ നിധനം വ്രജേത്॥' 13-74-9 (84395)
ഉശനാ വേദ യച്ഛാസ്ത്രം യച്ച വേദ ബൃഹസ്പതിഃ।
സ്ത്രീ ബുദ്ധ്യാ ന വിശിഷ്യേത താസ്തു രക്ഷ്യാഃ കഥം നരൈഃ॥ 13-74-10 (84396)
അനൃതം സത്യമിത്യാഹുഃ സത്യം ചാപി തഥാഽനൃതം।
ഇതി യാസ്താഃ കഥം വീര സംരക്ഷ്യാഃ പുരുഷൈരിഹ।
`ദോഷാസ്പദേഽശുചൌ ദേഹേ ഹ്യാസാം സക്താസ്ത്വഹോ നരാഃ'॥ 13-74-11 (84397)
സ്ത്രീണാം ബുദ്ധ്യർഥനിഷ്കർഷാദർഥശാസ്ത്രാണി ശത്രുഹൻ।
ബൃഹസ്പതിപ്രഭൃതിഭിർമന്യേ സദ്ഭിഃ കൃതാനി വൈ॥ 13-74-12 (84398)
സംപൂജ്യമാനാഃ പുരുഷൈർവികുർവന്തി മനോ നൃഷു।
അപാസ്താശ്ച തഥാ രാജന്വികുർവന്തി മനഃ സ്ത്രിയഃ॥ 13-74-13 (84399)
ഇമാഃ പ്രജാ മഹാപാഹോ ധാർമിക്യ ഇതി നഃ ശ്രുതം॥ 13-74-14 (84400)
സത്കൃതാസത്കൃതാശ്ചാപി വികുർവന്തി മനഃ സദാ।
കസ്താഃ ശക്തോ രക്ഷിതും സ്യാദിതി മേ സംശയോ മഹാൻ॥ 13-74-15 (84401)
തഥാ ബ്രൂഹി മഹാഭാഗ കുരൂണാം വംശവർധന।
യദി ശക്യാ കുരുശ്രേഷ്ഠ രക്ഷാ താസാം കദാചന। 13-74-16 (84402)
കർതും വാ കൃതപൂർവം വാ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ ॥ 13-74-17 (84403)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 74 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-74-7 കുഹകാനി ച വാർഷ്ണേയ സർവാസ്താ ഇതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-74-13 ഏതാഃ പൂജിതാ ദിക്കൃതാ വാ തുല്യവദ്വികാരം ജനയന്തീത്യർഥഃ॥ 7-74-14 ഇമാഃ സ്ത്രീരൂപാഃ ധാർമിക്യ ഇതി ശ്രുതം സാവിത്ര്യാദിഷു ദൃഷ്ടം ച॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 075
॥ ശ്രീഃ ॥
13.75. അധ്യായഃ 075
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീണാം പുരുഷചിത്തപ്രമഥനായ ശക്തിശേഷദാനപൂർവകം ബ്രഹ്മണാ സൃഷ്ടതയാ തദ്രക്ഷണസ്യ ദുഷ്കരത്വകഥനം॥ 1 ॥ സ്ത്രീണാം രക്ഷണസ്യ ദുശ്ശകത്വേ ദൃഷ്ടാന്തതയാ വിപുലോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 2 ॥ ഗുരുണാ സ്വഭാർവാരക്ഷണം നിയുക്തേന വിപുലനാംനാ തദർഥം യോഗേന തച്ഛരീരപ്രവേശഃ॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ നാത്ര മിഥ്യാഽസ്തി കിഞ്ചന।
യഥാ ബ്രവീഷി കൌരവ്യ നാരീം പ്രതി ജനാധിപ॥ 13-75-1 (84404)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി ഇതിഹാസം പുരാതനം।
യഥാ രക്ഷാ കൃതാ പൂർവം വിപുലേന മഹാത്മനാ॥ 13-75-2 (84405)
പ്രമദാശ്ച യഥാ സൃഷ്ടാ ബ്രഹ്മണാ ഭരതർഷഭ॥
യദർഥം തച്ച തേ താത പ്രവക്ഷ്യാമി നരാധിപ॥ 13-75-3 (84406)
ന ഹി സ്ത്രീഭ്യഃ പരം പുത്ര പാപീയഃ കിഞ്ചിദസ്തി വൈ।
അഗ്നിർഹിഃ പ്രമദാ ദീപ്തോ മായാശ്ച മയജാ വിഭോ।
ക്ഷുരധാരാ വിഷം സർപോ മൃത്യുരിത്യേകതഃ സ്ത്രിയഃ॥ 13-75-4 (84407)
പ്രജാ ഇമാ മഹാബാഹോ ധാർമിക്യ ഇതി നഃ ശ്രുതം।
സ്വയം ഗച്ഛന്തി ദേവത്വം തതോ ദേവാനിയാദ്ഭയം॥ 13-75-5 (84408)
അഥാഭ്യാഗച്ഛന്ദേവാസ്തേ പിതാമഹമരിന്ദമ।
നിവേദ്യ മാനസം ചാപി തൂഷ്ണീമാസന്നധോമുഖാഃ॥ 13-75-6 (84409)
തേഷാമന്തർഗതം ജ്ഞാത്വാ ദേവാനാം സ പിതാമഹഃ।
മാനവാനാം പ്രമോഹാർഥം കൃത്യാ നാര്യോഽസൃജത്പ്രഭുഃ॥ 13-75-7 (84410)
പൂർവസർഗേ തു കൌന്തേയ സാധ്വ്യോ നാര്യ ഇഹാഭവൻ।
അസാധ്വ്യസ്തു സമുത്പന്നാഃ കൃത്യാഃ സർഗാത്പ്രജാപതേഃ 13-75-8 (84411)
താഭ്യഃ കാമാന്യഥാകാമം പ്രാദാദ്ധി സ പിതാമഹഃ।
താഃ കാമലുബ്ധാഃ പ്രമദാഃ പ്രാമഥ്നന്ത നരാൻസദാ॥ 13-75-9 (84412)
ക്രോധം കാമസ്യ ദേവേശഃ സഹായം ചാസൃജത്പ്രഭുഃ।
അസജ്ജന്ത പ്രജാഃ സർവാഃ കാമക്രോധവശംഗതാഃ॥ 13-75-10 (84413)
`ദ്വിജാനാം ച ഗുരൂണാം ച മഹാഗുരുനൃപാദിനാം।
ക്ഷണസ്ത്രീസംഗകാമോത്ഥാ യാതനാഹോ നിരന്തരാ॥ 13-75-11 (84414)
അരക്തമനസാം നിത്യം ബ്രഹ്മചര്യാമലാത്മനാം।
തപോദമാർചനാധ്യാനയുക്താനാം ശുദ്ധിരുത്തമാ॥' 13-75-12 (84415)
ന ച സ്ത്രീണാം ക്രിയാഃ കാശ്ചിദിതി ധർമോ വ്യവസ്ഥിതഃ।
നിരിന്ദ്രിയാ ഹ്യശാസ്ത്രാശ്ച സ്ത്രിയോഽനൃതമിതി ശ്രുതിഃ॥ 13-75-13 (84416)
ശയ്യാസനമലങ്കാരമന്നപാനമനാര്യതാം।
ദുർവാഗ്ഭാവം രതിം ചൈവ ദദൌ സ്ത്രീഭ്യഃ പ്രജാപതിഃ॥ 13-75-14 (84417)
ന താസാം രക്ഷണം ശക്യം കർതും പുംസാം കഥഞ്ചന।
അപി വിസ്വകൃതാ താത കുതസ്തു പുരുഷൈരിഹ॥ 13-75-15 (84418)
വാചാ ച വധബന്ധൈർവാ ക്ലേശൈർവാ വിവിധൈസ്തഥാ।
ന ശക്യാ രക്ഷിതും നാര്യസ്താ ഹി നിത്യമസംയതാഃ॥ 13-75-16 (84419)
ഇദം തു പുരുഷവ്യാഘ്ര പുരസ്താച്ഛ്രുതവാനഹം।
യഥാ രക്ഷാ കൃതാ പൂർവം വിപുലേന ഗുരുസ്ത്രിയാഃ॥ 13-75-17 (84420)
ഋഷിരാസീൻമഹാഭാഗോ ദേവശർമേതി വിശ്രുതഃ।
തസ്യ ഭാര്യാ രുചിർനാമ രൂപേണാസദൃശീ ഭുവി॥ 13-75-18 (84421)
തസ്യാ രൂപേണ സംമത്താ ദേവഗന്ധർവദാനവാഃ।
വിശേഷേണ തു രാജേന്ദ്ര വൃത്രഹാ പാകശാസനഃ॥ 13-75-19 (84422)
നാരീണാം ചരിതജ്ഞശ്ച ദേവശർമാ മഹാമതിഃ।
യഥാശക്തി യഥോസ്സാഹം ഭാര്യാം താമഭ്യരക്ഷത॥ 13-75-20 (84423)
പുരന്ദരം ച ജാനംശ്ച പരസ്ത്രീകാമചാരിണം।
തസ്മാദ്യത്നേന ഭാര്യായാ രക്ഷണം സ ചകാര ഹ॥ 13-75-21 (84424)
സ കദാചിദൃഷിസ്താത യജ്ഞം കർതുമനാസ്തദാ।
ഭാര്യാസംരക്ഷണം കാര്യം കഥം സ്യാദിത്യചിന്തയത്॥ 13-75-22 (84425)
രക്ഷാവിധാനം മനസാ സ സഞ്ചിന്ത്യ മഹാതപാഃ।
ആഹൂയ ദയിതം ശിഷ്യം വിപുലം പ്രാഹ ഭാർഗവം॥ 13-75-23 (84426)
യജ്ഞകാരോ ഗമിഷ്യാമി രുചിം ചേമാം സുരേശ്വരഃ।
യതഃ പ്രാർഥയതേ നിത്യം താം രക്ഷസ്വ യഥാബലം॥ 13-75-24 (84427)
അപ്രമത്തേന തേ ഭാവ്യം സദാ പ്രതി പുരന്ദരം।
സ ഹി രൂപാണി കുരുതേ വിവിധാനി ഭൃഗൂത്തമ॥ 13-75-25 (84428)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-75-26x (7017)
ഇത്യുക്തോ വിപുലസ്തേന തപസ്വീ നിയതേന്ദ്രിയഃ।
സദൈവോഗ്രതപാ രാജന്നഗ്ര്യർകസദൃശദ്യുതിഃ॥ 13-75-26 (84429)
ധർമജ്ഞഃ സത്യവാദീ ച തഥേതി പ്രത്യഭാഷത।
പുനശ്ചേദം മഹാരാജ പപ്രച്ഛ പ്രസ്ഥിതം ഗുരും॥ 13-75-27 (84430)
കാനി രൂപാണി ശക്രസ്യ ഭവന്ത്യാഗച്ഛതോ മുനേ।
വപുസ്തേജശ്ച കീദൃഗ്വൈ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-75-28 (84431)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-75-29x (7018)
തതഃ സ ഭഗവാംസ്തസ്മൈ വിപുലായ മഹാത്മനേ।
ആചചക്ഷേ യഥാതത്ത്വം മായാം ശക്രസ്യ ഭാരത॥ 13-75-29 (84432)
ബഹുമായഃ സ വിപ്രർഷേ ബലഹാ പാകശാസനഃ।
താംസ്താന്വികുരുതേ ഭാവാൻബഹൂനഥ മുഹുർമുഹുഃ॥ 13-75-30 (84433)
കിരീടീ വജ്രധൃഗ്ധന്വീ മുകുടീ ബദ്ധകുണ്ഡലഃ।
ഭവത്യഥ മുഹൂർതേനി ചണ്ഡാലസമദർശനഃ॥ 13-75-31 (84434)
ശിഖീ ജടീ ചീരവാസാഃ പുനർഭവതി പുത്രക।
ബൃഹച്ഛരീരശ്ച പനശ്ചീരവാസാഃ പുനഃ കൃശഃ॥ 13-75-32 (84435)
ഗൌരം ശ്യാമം ച കൃഷ്ണം ച വർണം വികുരുതേ പുനഃ।
വിരൂപോ രൂപവാംശ്ചൈവ യുവാ വൃദ്ധസ്തഥൈവ ച॥ 13-75-33 (84436)
`പ്രാജ്ഞോ ജഡശ്ച മൂകശ്ച ഹ്രസ്വോ ദീർഘസ്തഥൈവ ച।'
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയശ്ചൈവ വൈശ്യഃ ശൂദ്രസ്തഥൈവ ച॥ 13-75-34 (84437)
പ്രതിലോമോഽനുലോമശ്ച ഭവത്യഥ ശതക്രതുഃ।
ശുകവായസരൂപീ ച ഹംസകോകിലരൂപവാൻ॥ 13-75-35 (84438)
സിംഹവ്യാഘ്രഗജാനാം ച രൂപം ധാരയതേ പുനഃ।
ദൈവം ദൈത്യമഥോ രാജ്ഞാം വപുർധാരയതേഽപി ച॥ 13-75-36 (84439)
അകൃശോ മായുഭഗ്രാംഗഃ ശകുനിർവികൃതസ്തഥാ।
ചതുഷ്പാദ്ബഹുരൂപശ്ച പുനർഭവതി ബാലിശഃ॥ 13-75-37 (84440)
മക്ഷികാമശകാദീനാം വപുർധാരയതേഽപി ച।
ന ശക്യമസ്യ ഗ്രഹണം കർതും വിപുല കേനചിത്॥ 13-75-38 (84441)
അപി വിശ്വകൃതാ താത യേന സൃഷ്ടമിദം ജഗത്।
പുനരന്തർഹിതഃ ശക്രോ ദൃശ്യതേ ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ॥ 13-75-39 (84442)
വായുഭൂതശ്ച സ പുനർദേവരാജോ ഭവത്യുതഃ।
ഏവംരൂപാണി സതതം കുരുതേ പാകശാസനഃ।
തസ്മാദ്വിപുല യത്നേന രക്ഷേമാം തനുമധ്യമാം॥ 13-75-40 (84443)
യഥാ രുചിം നവലിഹേദ്ദേവേന്ദ്രോ ഭൃഗുസത്തമ।
ക്രതാവുപഹിതേ ന്യസ്തം ഹവിഃ ശ്വേവ ദുരാത്മവാൻ॥ 13-75-41 (84444)
ഏവമാഖ്യായ സ മുനിര്യജ്ഞകാരോഽഗമത്തദാ।
ദേവശർമാ മഹാഭാഗസ്തതോ ഭരതസത്തമ॥ 13-75-42 (84445)
വിപുലസ്തു വചഃ ശ്രുത്വാ ഗുരോശ്ചിന്താമുപേയിവാൻ।
രക്ഷാം ച പരമാം ചക്രേ ദേവരാജാൻമഹാബലാത്॥ 13-75-43 (84446)
കിന്നു ശക്യം മയാ കർതും ഗുരുദാരാഭിരക്ഷണേ।
മായാവീ ഹി സുരേന്ദ്രോസൌ ദുർധർഷശ്ചാപി വീര്യവാൻ॥ 13-75-44 (84447)
നീപിധായാശ്രമം ശക്യോ രക്ഷിതും പാകശാസനഃ।
ഉടജം വാ തഥാ ഹ്യസ്യ നാനാവിധസരൂപതാ॥ 13-75-45 (84448)
വായുരൂപേണ വാ ശക്രോ ഗുരുപത്നീം പ്രധർഷയേത്।
തസ്മാദിമാം സംപ്രവിശ്യ രുചിം സ്ഥാസ്യേഹമദ്യ വൈ॥ 13-75-46 (84449)
അഥവാ പൌരുഷേണേയം ന ശക്യാ രക്ഷിതും മയാ।
ബഹുരൂപോ ഹി ഭഗവാഞ്ഛ്രൂയതേ പാകശാസനഃ॥ 13-75-47 (84450)
സോഹം യോഗബലാദേനാം രക്ഷിഷ്യേ പാകശാസനാത്।
ഗാത്രാണി ഗാത്രൈരസ്യാഹം സംപ്രവേക്ഷ്യേ ഹി രക്ഷിതും॥ 13-75-48 (84451)
യദ്യുച്ഛിഷ്ടാമിമാം പത്നീമദ്യ പശ്യതി മേ ഗുരുഃ।
ശപ്സ്യത്യസംശയം കോപാദ്ദിവ്യജ്ഞാനോ മഹാതപാഃ॥ 13-75-49 (84452)
ന ചേയം രക്ഷിതും ശക്യാ യഥാഽന്യാ പ്രമദാ നൃഭിഃ।
മായാവീ ഹി സുരേന്ദ്രോസാവഹോ പ്രാപ്തോസ്മി സംശയം॥ 13-75-50 (84453)
അവശ്യം കരണീയം ഹി ഗുരോരിഹ ഹി ശാസനം।
യദി ത്വേതദഹം കുര്യാമാശ്ചര്യം സ്യാത്കൃതം മയാ॥ 13-75-51 (84454)
യോഗേനാഥ പ്രവിശ്യേദം ഗുരുപത്ന്യാഃ കലേവരം।
അസക്തഃ പദ്മപത്രസ്ഥോ ജലബിന്ദുര്യഥാ ചലഃ॥ 13-75-52 (84455)
ഏവമേവ ശരീരേ ഽസ്യാ നിവത്സ്യാമി സമാഹിതഃ।
നിർമുക്തസ്യ രജോരൂപാന്നാപരാധോ ഭവേൻമമ॥ 13-75-53 (84456)
യഥാഹി ശൂന്യാം പഥികഃ സഭാമധ്യാവസേത്യഥി।
തഥാഽദ്യാവാസയിഷ്യാമി ഗുരുപത്ന്യാഃ കലേവരം।
ഏവമേവ ശരീരേ ഽസ്യ നിവത്സ്യാമി സമാഹിതഃ॥ 13-75-54 (84457)
ഇത്യേവം ധർമമാലോക്യ വേദവേദാംശ്ച സർവശഃ।
തപശ്ച വിപുലം ദൃഷ്ട്വാ ഗുരോരാത്മന ഏവ ച॥ 13-75-55 (84458)
ഇതി നിശ്ചിത്യ മനസാ രക്ഷാം പ്രതി സ ഭാർഗവഃ।
അന്വതിഷ്ഠത്പരം യത്നം യഥാ തച്ഛൃണു പാർഥിവ॥ 13-75-56 (84459)
ഗുരുപത്നീം സമാസീനോ വിപുലഃ സ മഹാതപാഃ।
ഉപാസീനാമനിന്ദ്യാംഗീ കഥാർഥൈഃ സമലോഭയത്॥ 13-75-57 (84460)
നേത്രാഭ്യാം നേത്രയോരസ്യാ രശ്മിം സംയോജ്യ രശ്മിഭിഃ।
വിവേശ വിപുലഃ കായമാകാശം പവനോ യഥാ॥ 13-75-58 (84461)
ലക്ഷണം ലക്ഷണേനൈവ വദനം വദനേന ച।
അവിചേഷ്ടന്നതിഷ്ഠദ്വൈ ഛായേവാന്തർഗതോ മുനിഃ॥ 13-75-59 (84462)
തതോ വിഷ്ടഭ്യ വിപുലോ ഗുരുപത്ന്യാഃ കലേവരം।
ഉവാസ രക്ഷണേ യുക്തോ ന ച സാ തമബുധ്യത॥ 13-75-60 (84463)
13-75-61 (84464)
യം കാലം നാഗതോ രാജൻഗുരുസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
ക്രതും സമാപ്യ സ്വഗൃഹം തം കാലം സോഽഭ്യരക്ഷത॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-75-4 അസ്തി ഹി പ്രമദാ ദീപ്തേതി ട.ഥ. പാഠഃ॥ 7-75-13 ദരിദ്രാശ്ച ഹ്യമന്ത്രശ്ച സ്ത്രിയോ നിത്യമിതി ശ്രുതിരിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-75-51 അശക്യകരണീയം ഹീതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 076
॥ ശ്രീഃ ॥
13.76. അധ്യായഃ 076
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ ദേവശർമമുന്യസന്നിധാനേ തദ്ഭാര്യാവിലോഭനായ തദാശ്രമാഭിഗമനം॥ 1 ॥ തഥാ വിപുലതപോഽഭിഭൂതേന ഭയാത്തതോ നിർഗമനം॥ 2 ॥ വിപുലേന ശക്രവൃത്താന്തനിവേദനതുഷ്ടാദ്ഗുരോർവരഗ്രഹണപൂർവകം തപശ്ചരണം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതഃ കദാചിദ്ദേവേന്ദ്രോ ദിവ്യരൂപവപുർധരഃ।
ഇദമന്തരമിത്യേവമഭ്യഗാത്തമഥാശ്രമം॥ 13-76-1 (84465)
രൂപമപ്രതിമം കൃത്വാ ലോഭനീയം ജനാധിപഃ।
ദർശനീയതമോ ഭൂത്വാ പ്രവിവേശ തമാശ്രമം॥ 13-76-2 (84466)
സ ദദർശ തമാസീനം വിപുലസ്യ കലേബരം।
നിശ്ചേഷ്ടം സ്തബ്ധനയനം യതാഽഽലേഖ്യഗതം തഥാ॥ 13-76-3 (84467)
രുചിം ച രുചിരാപാംഗീം പീനശ്രോണിപയോധരാം।
പദ്മപത്രവിശാലാക്ഷീം സംപൂർണേന്ദുനിഭാനനാം॥ 13-76-4 (84468)
സാ തമാലോക്യ സഹസാ പ്രത്യുത്താതുമിയേഷ ഹ।
രൂപേണ വിസ്മിതാ കോഽസീത്യഥ വക്തുമിവേച്ഛതീ॥ 13-76-5 (84469)
ഉത്ഥാതുകാമാ തു സതീ വിഷ്ടവ്ധാ വിപുലേന സാ।
നിഗൃഹീതാ മനുഷ്യേന്ദ്ര ന ശശാക വിചേഷ്ടിതും॥ 13-76-6 (84470)
താമാബഭാഷേ ദേവേന്ദ്രഃ സാംനാ പരമവൽ*******।
ത്വദർഥമാഗതം വിദ്ധി ദേവേന്ദ്ര മാം ശുചിസ്മിതേ॥ 13-76-7 (84471)
ക്ലിശ്യമാനമനംഗേന ത്വത്സങ്കൽപഭവേന ഹ।
തത്പര്യാപ്നുഹി മാം സുഭ്രു പുരാ കാലോഽതിവർതതേ॥ 13-76-8 (84472)
തമേവംവാദിനം ശക്രം ശുശ്രാവ വിപുലോ മുനിഃ।
ഗുരുപത്നയാഃ ശരീരസ്ഥോ ദദർശ ത്രിദസാധിപം॥ 13-76-9 (84473)
ന ശശാക ച സാ രാജൻപ്രത്യുത്ഥാതുമനിന്ദിതാ।
വക്തും ച നാശകദ്രാജന്വിഷ്ടബ്ദാ വിപുലേന സാ॥ 13-76-10 (84474)
ആകാരം ഗുരുപത്ന്യാസ്തു സ വിജ്ഞായ ഭൃഗൂദ്വഹഃ।
നിജയ്നാഹ മഹാതേജാ യോഗേന ബലവത്പ്രഭോ।
ബബന്ധ യോഗബന്ധൈശ്ച തസ്യാഃ സർവേന്ദ്രിയാണി സഃ॥ 13-76-11 (84475)
താം നിർവികാരാം ദൃഷ്ട്വാ തു പുനരേവ ശചീപതിഃ।
ഉവാച വ്രീഹിതോ രാജംസ്താം യോഗബലമോഹിതാം॥ 13-76-12 (84476)
ഏഹ്യേഹീതി തതഃ സാ തു പ്രതിവക്തുമിയേഷ തം।
സ താം വാച്യം ഗുരോഃ പത്ന്യാ വിപുലഃ പര്യവർതയത്॥ 13-76-13 (84477)
ഭോഃ കിമാഗമനേ കൃത്യമിതി തസ്യാസ്തു നിഃസൃതാ।
വക്ത്രാച്ഛശാങ്കസദൃശാദ്വാണീ സംസ്കാരഭൂഷണാ॥ 13-76-14 (84478)
വീഡിതാ സാ തു തദ്വാക്യമുക്ത്വാ പരവശാ തദാ।
പുരന്ദരശ്ച സന്ത്രസ്തോ ബഭൂവ വിമനാ ഭൃശം॥ 13-76-15 (84479)
സ തദ്വൈകൃതമാലക്ഷ്യ ദേവരാജോ വിശാംപതേ।
അവൈക്ഷത സഹസ്രാക്ഷസ്തദാ ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ॥ 13-76-16 (84480)
സ ദദർശ മുനിം തസ്യാഃ ശരീരാന്തരഗോചരം।
പ്രതിബിംബമിവാദർശേ ഗുരുപത്ന്യാഃ ശരീരഗം॥ 13-76-17 (84481)
സ തം ഘോരേണ തപസാ യുക്തം ദൃഷ്ട്വാ പുരന്ദരഃ।
പ്രാവേപത സുസന്ത്രസ്തോ വ്രീഡിതശ്ച തദാ വിഭോ॥ 13-76-18 (84482)
വിമുച്യ ഗുരുപത്നീം തു വിപുലഃ സുമഹാതപാഃ।
സ്വകലേബരമാവിശ്യ ശക്രം ഭീതമഥാബ്രവീത്॥ 13-76-19 (84483)
അജിതേന്ദ്രിയ ദുർബുദ്ധേ പാപാത്മക പുരന്ദര।
ന ചിരം പൂജയിഷ്യന്തി ദേവാസ്ത്വാം മാനുഷാസ്തഥാ॥ 13-76-20 (84484)
കിന്നു തദ്വിസ്മൃതം ശക്ര ന തൻമനസി തേ സ്ഥിതം।
ഗൌതമേനാസി യൻമുക്തോ ഭഗാങ്കപരിചിഹ്നിതഃ॥ 13-76-21 (84485)
ജാനേ ത്വാം ബാലിശമതിമകൃതാത്മാനമസ്ഥിരം।
മയേയം രക്ഷ്യതേ മൂഢ ഗച്ഛ പാപ യഥാഗതം॥ 13-76-22 (84486)
നാഹം ത്വാമദ്യ മൂഢാത്മന്ദഹേയം ഹി സ്വതേജസാ।
കൃപായമാനസ്തു ന തേ ദഗ്ധുമിച്ഛാമി വാസവ॥ 13-76-23 (84487)
സ ച ഘോരതമോ ധീമാൻഗുരുർമേ പാപചേതസം।
ദൃഷ്ട്വാ ത്വാം നിർദഹേദദ്യ ക്രോധദീപ്തേന ചക്ഷുഷാ॥ 13-76-24 (84488)
നൈവം തു ശക്ര കർതവ്യം പുനർമാന്യാശ്ച തേ ദ്വിജാഃ।
മാ ഗമഃ സസുതാമാത്യഃ ക്ഷയം ബ്രഹ്മബലാർദിതഃ॥ 13-76-25 (84489)
അമരോസ്മീതി യദ്ബുദ്ധിം സമാസ്ഥായ പ്രവർതതേ।
മാവമംസ്ഥാ ന തപസാ ന സാധ്യം നാമ കിഞ്ചന॥ 13-76-26 (84490)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-76-27x (7019)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം ശക്രോ വിപുലസ്യ മഹാത്മനഃ।
ന കിഞ്ചിദുക്ത്വാ വ്രീഡാർതസ്തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-76-27 (84491)
മുഹൂർതയാതേ തസ്മിംസ്തു ദേവശർമാ മഹാതപാഃ।
കൃത്വാ യജ്ഞം യഥാകാമമാജഗാമ സ്വമാശ്രമം॥ 13-76-28 (84492)
ആഗതേഽഥ ഗുരൌ രാജന്വിപുലഃ പ്രിയകർമകൃത്।
രക്ഷിതാം ഗുരേവ ഭാര്യാം ന്യവേദയദനിന്ദിതാം॥ 13-76-29 (84493)
അഭിവാദ്യ ച ശാന്താത്മാ സ ഗുരും ഗുരുവത്സലഃ।
വിപുലഃ പര്യുപാതിഷ്ഠദ്യഥാപൂർവമശങ്കിതഃ॥ 13-76-30 (84494)
വിശ്രാന്തായ തതസ്തസ്മൈ സഹാസീനായ ഭാര്യയാ।
നിവേദയാമാസ തദാ വിപുലഃ ശക്രകർമ തത്॥ 13-76-31 (84495)
തച്ഛുത്വാ സ മുനിസ്തുഷ്ടോം വിപുലസ്യ പ്രതാപവാൻ।
ബഭൂവ ശീലവൃത്താഭ്യാം തപസാ നിയമേന ച॥ 13-76-32 (84496)
വിപുലസ്യ ഗുരൌ വൃത്തിം ഭക്തിമാത്മനി തത്പ്രഭുഃ।
ധർമേ ച സ്ഥിരതാം ദൃഷ്ട്വാ സാധുസാധ്വിത്യഭാഷത॥ 13-76-33 (84497)
പ്രതിനന്ദ്യ ച ധർമാത്മാ ശിഷ്യം ധർമപരായണം।
വരേണ ച്ഛന്ദയാമാസ ദേവശർമാ മഹാമതിഃ॥ 13-76-34 (84498)
സ്ഥിതിം ച ധർമേ ജഗ്രാഹ സ തസ്മാദ്ഗുരുവത്സലഃ।
അനുജ്ഞാതശ്ച ഗുരുണാ ചചാരാനുത്തമം തപഃ॥ 13-76-35 (84499)
തഥൈവ ദേവശർമാപി സഭാര്യഃ സ മഹാതപാഃ।
നിർഭയോ ബലവൃത്രഘ്നാച്ചചാര വിജനേ വനേ॥ ॥ 13-76-36 (84500)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 76 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-76-20 കാമാത്മക പുരന്ദരേതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 077
॥ ശ്രീഃ ॥
13.77. അധ്യായഃ 077
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഗുരുനിയോഗാദ്ദിവ്യപുഷ്പനയനാർഥം ഗതേന വിപുലേന മധ്യേമാർഗം നരവരമിഥുനാത്സ്വഗതിനിന്ദാശ്രവണം॥ 1 ॥ നിന്ദിതഗതിപ്രാപകസ്വദുശ്ചരിതം ചിന്തയതാ തേന ചിരായ തദനുസ്മരണം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
വിപുലസ്ത്വകരോത്തീവ്രം തപഃ കൃത്വാ ഗുരോർവചഃ।
തപോയുക്തമഥാത്മാനമമന്യത സ വീര്യവാൻ॥ 13-77-1 (84501)
സ തേന കർമണാ സ്വർഗം പൃഥിവീം പൃഥിവീപതേ।
ചചാര ഗതഭീഃ പ്രീതോ ലബ്ധകീർതിവരോ നൃപ॥ 13-77-2 (84502)
ഉഭൌ ലോകൌ ജിതൌ ചാപി തഥൈവാമന്യത പ്രഭുഃ।
കർമണാ തേന കൌരവ്യ തപസാ വിപുലേന ച॥ 13-77-3 (84503)
അഥ കാലേ വ്യതിക്രാന്തേ കസ്മിംശ്ചിത്കുരുനന്ദന।
രുച്യാ ഭഗിന്യാ ആദാനം പ്രഭൂതദനധാന്യവത്॥ 13-77-4 (84504)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ദിവ്യാ കാചിദ്വരാംഗനാ।
ബിഭ്രതീ പരമം രൂപം ജഗാമാഥ വിഹായസാ॥ 13-77-5 (84505)
തസ്യാഃ ശരീരാത്പുഷ്പാണി പതിതാനി മഹീതലേ।
തസ്യാശ്രമസ്യാവിദൂരേ ദിവ്യഗന്ധാനി ഭാരത॥ 13-77-6 (84506)
താന്യഗൃഹ്ണാത്തതോ രാജന്രുചിർലലിതലോചനാ।
തദാ നിമന്ത്രകസ്തസ്യാ അംഗേഭ്യഃ ക്ഷിപ്രമാഗമത്॥ 13-77-7 (84507)
തസ്യാ ഹി ഭഗിനീ താത ജ്യേഷ്ഠാ നാംനാ പ്രഭാവതീ।
ഭാര്യാ ചിത്രരഥസ്യാഥ ബഭൂവാംഗേശ്വരസ്യ വൈ॥ 13-77-8 (84508)
പിനഹ്യ താനി പുഷ്പാണി കേശേഷു വരവർണിനീ।
ആമന്ത്രിതാ തതോഽഗച്ഛദ്രുചിരംഗപതേർഗൃഹം॥ 13-77-9 (84509)
പുഷ്പാണി താനി ദൃഷ്ട്വാ തു തദാംഗേന്ദ്രവരാംഗനാ।
ഭഗിനീം ചോദയാമാസ പുഷ്പാർഥേ ചാരുലോചനാ॥ 13-77-10 (84510)
സാ ഭർത്രേ സർവമാചഷ്ട രുചിഃ സുരുചിരാനനാ।
ഭഗിന്യാ ഭാഷിതം സർവമൃഷിസ്തച്ചാഭ്യനന്ദത॥ 13-77-11 (84511)
തതോ വിപുലമാനായ്യ ദേവശർമാ മഹാതപാഃ।
പുഷ്പാർഥേ ചോദയാമാസ ഗച്ഛഗച്ഛേതി ഭാരത॥ 13-77-12 (84512)
വിപുലസ്തു ഗുരോർവാക്യമവിചാര്യ മഹാതപാഃ।
സ തഥേത്യബ്രവീദ്രാജംസ്തം ച ദേശം ജഗാമ ഹ॥ 13-77-13 (84513)
യസ്മിന്ദേശേ തു താന്യാസൻപതിതാനി നഭസ്തലാത്।
അംലാനാന്യപി തത്രാസൻകുസുമാന്യപരാണ്യപി॥ 13-77-14 (84514)
സ തതസ്താനി ജഗ്രാഹ ദിവ്യാനി രുചിരാണി ച।
പ്രാപ്താനി സ്വേന തപസാ ദിവ്യഗന്ധാനി ഭാരത॥ 13-77-15 (84515)
സംപ്രാപ്യ താനി പ്രീതാത്മാ ഗുരോർവചനകാരകഃ।
തദാ ജഗാമ തൂർണം ച ചംപാം ചംപകമാലിനീം॥ 13-77-16 (84516)
സ വനേ നിർജനേ താത ദദർശ മിഥുനം നൃണാം।
ചക്രവത്പരിവർതന്തം ഗൃഹീത്വാ പാണിനാ കരം॥ 13-77-17 (84517)
തത്രൈകസ്തൂർണമഗമത്തത്പദേ ച വിവർതയൻ।
ഏകസ്തു ന തദാ രാജംശ്ചക്രതുഃ കലഹം തതഃ॥ 13-77-18 (84518)
ത്വം ശീഘ്രം ഗച്ഛസീത്യേകോഽബ്രവീന്നേതി തഥാഽപരഃ।
പതിതേതി ച തൌ രാജൻപരസ്പരമഥോചതുഃ॥ 13-77-19 (84519)
തയോർവിസ്പർധതോരേവം ശപഥോഽയമഭൂത്തദാ।
സഹസോദ്ദിശ്യ വിപുലം തതോ വാക്യമഥോചതുഃ॥ 13-77-20 (84520)
ആവയോരനൃതം പ്രാഹ യസ്തസ്യാഭൂദ്ദ്വിജസ്യ വൈ।
വിപുലസ്യ പരേ ലോകേ യാ ഗതിഃ സാ ഭവേദിതി॥ 13-77-21 (84521)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വിപുലോ വിഷണ്ണവദനോഽഭവത്।
ഏവം തീവ്രതപാശ്ചാഹം കഷ്ടശ്ചായം പരിശ്രമഃ॥ 13-77-22 (84522)
മിഥുനസ്യാസ്യ കിം മേ സ്യാത്കൃതം പാപം യഥാ ഗതിഃ।
അനിഷ്ടാ സർവഭൂതാനാം കീർതിതാഽനേന മേഽദ്യ വൈ॥ 13-77-23 (84523)
ഏവം സഞ്ചിന്തയന്നേവ വിപുലോ രാജസത്തമ।
അവാങ്മുഖോ ദീനമനാ ദധ്യൌ ദുഷ്കൃതമാത്മനഃ॥ 13-77-24 (84524)
തതഃ ഷഡന്യാൻപുരുഷാനക്ഷൈഃ കാഞ്ചനരാജതൈഃ।
അപശ്യദ്ദീവ്യമാനാന്വൈ ലോഭാമർഷാന്വിതാംസ്തഥാ॥ 13-77-25 (84525)
കുർവതഃ ശപഥം തേന യഃ കൃതോ മിഥുനേന തു।
വിപുലം വൈ സമുദ്ദിശ്യ തേപി വാക്യമഥാബ്രുവൻ॥ 13-77-26 (84526)
ലോഭമാസ്ഥായ യോഽസ്മാകം വിഷമം കർതുമുത്സഹേത്।
വിപുലസ്യ പരേ ലോകേ യാ ഗതിസ്താമവാപ്നുയാത്। 13-77-27 (84527)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വിപുലോ നാപശ്യദ്ധർമസങ്കരം॥
ജൻമപ്രഭൃതി കൌരവ്യ കൃതപൂർവമഥാത്മനഃ॥ 13-77-28 (84528)
സ പ്രദധ്യൌ തഥാ രാജന്നഗ്നാവഗ്നിരിവാഹിതഃ।
ദഹ്യമാനേന മനസാ ശാപം ശ്രുത്വാ തഥാവിധം॥ 13-77-29 (84529)
തസ്യ ചിന്തയതസ്താത ബഹ്വീർവാചോ നിശംയ തു।
ഇദമാസീൻമനസി ച രുച്യാ രക്ഷണകാരിതം॥ 13-77-30 (84530)
ലക്ഷണം ലക്ഷണേനൈവ വദനം വദനേന ച।
വിധായ ന മയാ ചോക്തം സത്യമേതദ്ഗുരോസ്തഥാ॥ 13-77-31 (84531)
ഏതദാത്മനി കൌരവ്യ ദുഷ്കൃതം വിപുലസ്തദാ।
അമന്യത മഹാഭാഗ തഥാ തച്ച ന സംശയഃ॥ 13-77-32 (84532)
സ ചംപാം നഗരീമേത്യ പുഷ്പാണി ഗുരവേ ദദൌ।
പൂജയാമാസ ച ഗുരും വിധിവത്സ ഗുരുപ്രിയഃ॥ ॥ 13-77-33 (84533)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 77 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-77-4 ആദീയതേഽസ്മിൻബാന്ധവൈർദത്തം ഉപായനാദികം സ ആദാനം ******ദ്യുത്സവഃ। പ്രഭൂതം ബഹുധനാദികം യത്ര॥ 7-77-7 നിമന്ത്രകഃ ആകാരണാർഥം ദൂതഃ॥ 7-77-18 തത്പദേ ഇതരസ്യ പദേ പാംസുഷു വ്യക്തേ ആകർഷണേന വിവർതയൻ വിഷമതാം നയൻ॥ 7-77-21 വചഃ ശ്രുത്വാ തഥാവിധമിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-77-30 രുച്യാഃ ഗുരുഭാര്യായാഃ॥ 7-77-31 ലക്ഷണം സ്ത്രീപുംസയോരസാധാരണം ചിഹ്നം വിധായ ഏകീകൃത്യ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 078
॥ ശ്രീഃ ॥
13.78. അധ്യായഃ 078
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ദേവശർമണാ സ്വശിഷ്യം വിപുലംപ്രതി തദ്ദ്വഷ്ടാനാം മിഥുനാനാം ഷട്പുരുഷാണാം ച ക്രമേണാഹോരാത്രഋത്വഭിമാനിദവതാത്വകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ സ്വസ്മിൻസ്വദാരരക്ഷണായ യോഗേന തച്ഛരീരപ്രവേശാനിവേദനസ്യ ദുർഗതിഹേതുത്വകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ തത്കൃതസ്വദാരരക്ഷമപരിതോഷേണ തദ്ദുരിതദൂരീകരണപൂർവകം തേന സ്വഭാര്യയാ ച സഹ സ്വർഗേ സുഖവിഹരണം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
തമാഗതമഭിപ്രേക്ഷ്യ ശിഷ്യം വാക്യമഥാബ്രവീത്।
ദേവശർമാ മഹാതേജാ യത്തച്ഛൃണു ജനാധിപ॥ 13-78-1 (84534)
ദേവശർമോവാച। 13-78-2x (7020)
കിം ത്വയാ മിഥുനം ദൃഷ്ടം തസ്മിഞ്ശിഷ്യ മഹാവനേ।
തേ ത്വാം ജാനന്തി നിപുണാ ആത്മാ ച രുചിരേവ ച॥ 13-78-2 (84535)
വിപുല ഉവാച। 13-78-3x (7021)
ബ്രഹ്മർഷേ മിഥുനം കിന്തത്കേ ച ഷട്പുരുഷാ വിഭോ।
യേ മാം ജാനന്തി തത്ത്വേന യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി॥ 13-78-3 (84536)
ദേവശർമോവാച। 13-78-4x (7022)
യദ്വൈ തൻമിഥുനം ബ്രഹ്മിന്നഹോരാത്രം ഹി വിദ്ധി തത്।
ചക്രവത്പരിവർതേത തത്തേ ജാനാതി ദുഷ്കൃതം॥ 13-78-4 (84537)
യേ ച തേ പുരുഷാ വിപ്ര അക്ഷൈർദീവ്യന്തി ഹൃഷ്ടവത്।
ഋതൂംസ്താനഭിജാനീഹി തേ തേ ജാനന്തി ദുഷ്കൃതം॥ 13-78-5 (84538)
ന മാം കശ്ചിദ്വിജാനീത ഇതി കൃത്വാ ന വിശ്വസേത്।
നരോ രഹസി പാപാത്മാ പാപകം കർമ വൈ ദ്വിജ॥ 13-78-6 (84539)
കുർവാണം ഹി നരം കർമ പാപം രഹസി സർവദാ।
പശ്യന്തി ഋതവശ്ചാപി തഥാ ദിനനിശേഽപ്യുത॥ 13-78-7 (84540)
തഥൈവ ഹി ഭവേയുസ്തേ ലോകാഃ പാപകൃതോ യഥാ।
കൃത്വാഽനാചക്ഷതഃ കർമ മമ തച്ച യഥാ കൃതം॥ 13-78-8 (84541)
തേ ത്വാം ഹർഷസ്മിതം ദൃഷ്ട്വാ ഗുരോഃ കർമാനിവേദകം।
സ്മാരയന്തസ്തഥാ പ്രാഹുസ്തേ യഥാ ശ്രഉതവാൻഭവാൻ॥ 13-78-9 (84542)
അഹോരാത്രം വിജാനാതി ഋതവശ്ചാപി നിത്യശഃ।
പുരുഷേ പാപകം കർമ ശുഭം വാഽശുഭകർമിണഃ॥ 13-78-10 (84543)
തത്ത്വയാ മമ യത്കർമ വ്യഭിചാരാദ്ഭയാത്മകം।
നാഖ്യാതമിതി ജാനന്തസ്തേ ത്വാമാഹുസ്തഥാ ദ്വിജ॥ 13-78-11 (84544)
തേനൈവ ഹി ഭവേയുസ്തേ ലോകാഃ പാപകൃതോ യഥാ।
കൃത്വാ നാചക്ഷതഃ കർമ മമ യച്ച ത്വയാ കൃതം॥ 13-78-12 (84545)
തഥാഽശക്യാശ്ച ദുർവൃത്താ രക്ഷിതും പ്രമദാ ദ്വിജ।
ന ച ത്വം കൃതവാൻകിഞ്ചിദാഗഃ പ്രീതോസ്മി തേന തേ॥ 13-78-13 (84546)
`മനോദോഷവിഹീനാനാം ന ദോഷഃ സ്യാത്തഥാ തവ।
അന്യഥാഽഽലിംഗ്യതേ കാന്താ സ്നേഹേന ദുഹിതാഽന്യഥാ॥ 13-78-14 (84547)
യതേശ്ച കാമുകാനാം ച യോഷിദ്രൂപേഽന്യഥാ മതിഃ।
അശിക്ഷയൈവ മനസഃ പ്രായോ ലോകസ്തു വഞ്ച്യതേ॥ 13-78-15 (84548)
ലാലേത്യുദ്വിജതേ ലോകോ വക്ത്രാസവ ഇതി സ്പഹാ।
അബന്ധായോഗ്യമനസാമിതി മന്ത്രാത്മദൈവകം॥ 13-78-16 (84549)
ന രാഗസ്നേഹലോഭാന്ധം കർമിണാം തൻമഹാഫലം।
നിഷ്കഷായോ വിശുദ്ധസ്ത്വം രുച്യാവേശാന്ന ദൂഷിതഃ॥ 13-78-17 (84550)
യദി ത്വഹം ത്വാം ദുർവൃത്തമദ്രാക്ഷം ദ്വിജസത്തമ।
ശപേയം ത്വാമഹം ക്രോധാന്ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ॥ 13-78-18 (84551)
സഞ്ജന്തി പുരുഷേ നാര്യഃ പുംസാം സോഽർഥശ്ച പുഷ്കലഃ।
അന്യഥാ രക്ഷതഃ ശാപോഽഭവിഷ്യത്തേ മതിശ്ച മേ॥ 13-78-19 (84552)
രക്ഷിതാ ച ത്വയാ പുത്ര മമ ചാപി നിവേദിതാ।
അഹം തേ പ്രീതിമാംസ്താത സ്വസ്ഥഃ സ്വർഗം ഗമിഷ്യസി॥ 13-78-20 (84553)
ഇത്യുക്ത്വാ വിപുലം പ്രീതോ ദേവശർമാ മഹാനൃഷിഃ।
മുമോദ സ്വർഗമാസ്ഥായ സഹഭാര്യഃ സശിഷ്യകഃ॥ 13-78-21 (84554)
ഇദമാഖ്യാതവാംശ്ചാപി മമാഖ്യാനം മഹാമുനിഃ।
മാർകണ്ഡേയഃ പുരാ രാജൻഗംഗാകൂലേ കഥാന്തരേ॥ 13-78-22 (84555)
തസ്മാദ്ബ്രവീമി പാർഥ ത്വാം സ്ത്രിയോ രക്ഷ്യാഃ സദൈവ ച।
ഉഭയം ദൃശ്യതേ താസു സതതം സാധ്വസാധു ച॥ 13-78-23 (84556)
സ്ത്രിയഃ സാധ്വ്യോ മഹാഭാഗാഃ സംമതാ ലോകമാതരഃ।
ധാരയന്തി മഹീം രാജന്നിമാം സവനകാനനാം॥ 13-78-24 (84557)
അസാധ്വ്യശ്ചാപി ദുർവൃത്താഃ കുലഘ്നാഃ പാപനിശ്ചയാഃ।
വിജ്ഞേയാ ലക്ഷണൈർദുഷ്ടൈഃ സ്വഗാത്രസഹജൈർനൃപ॥ 13-78-25 (84558)
ഏവമേതാസു രക്ഷാ വൈ ശക്യാ കർതും മഹാത്മഭിഃ।
അന്യഥാ രാജശാർദൂല ന ശക്യാ രക്ഷിതും സ്ത്രിയഃ॥ 13-78-26 (84559)
ഏതാ ഹി മനുജവ്യാഘ്ര തീക്ഷ്ണാസ്തീക്ഷ്ണപരാക്രമാഃ।
നാസാമസ്തി പ്രിയോ നാമ മൈഥുനേ സംഗമേതി യഃ॥ 13-78-27 (84560)
ഏതാഃ കൃത്യാശ്ച കഷ്ടാശ്ച കൃതഘ്നാ ഭരതർഷഭ।
ന ചൈകസ്മിന്നമന്ത്യേതാഃ പുരുഷേ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 13-78-28 (84561)
നാസു സ്നേഹോ നരൈഃ കാര്യസ്തഥൈവേർഷ്യാ ജനേശ്വര।
ഖേദമാസ്ഥായ ഭുഞ്ജീത ധർമമാസ്ഥായ ചൈവ ഹ।
`അനൃതാവിഹ പർവാദിദോഷവർജം നരാധിപ॥' 13-78-29 (84562)
വിഹന്യേതാന്യഥാ കുർവന്നരഃ കൌരവനന്ദന।
സർവഥാ രാജശാർദൂല യുക്തഃ സർവത്ര യുജ്യതേ॥ 13-78-30 (84563)
തേനൈകേന തു രക്ഷാ വൈ വിപുലേന കൃതാ സ്ത്രിയാഃ।
നാന്യഃ ശക്തസ്ത്രിലോകേഽസ്മിന്രക്ഷിതും നൃപ യോഷിതഃ॥ ॥ 13-78-31 (84564)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 78 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-78-9 ഹർഷസ്മിതം ഹർഷേണ ഗർവിതം॥ 7-78-12 തേനൈവ അനാഖ്യാനേനൈവ॥ 7-78-16 ലാലാ വദനാത്സ്വതോ ഗലജ്ജലധാരാ॥ 7-78-25 സഹജൈഃ പീണിപാദരേഖാദിഭിഃ॥ 7-78-28 കൃത്യാഃ പ്രാണഗ്രാഹിദേവതാരൂപാഃ॥ 7-78-29 ഖേദമാസ്തായാഽപ്രീത്യാ വിഷ്ടിഗൃഹീതവത് ഭുഞ്ജീത നതു പ്രീത്യാ। ധർമം ഋതുകാലാനുരോധം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 079
॥ ശ്രീഃ ॥
13.79. അധ്യായഃ 079
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിവാഹവിഭാഗകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ കന്യാനാം ഭാര്യാത്വപ്രാപകവിധ്യാദിനിരൂപണം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യൻമൂലം സർവധർമാണാം പ്രജനസ്യ ഗൃഹസ്യ ച।
പിതൃദേവാതിഥീനാം ച തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-79-1 (84565)
അയം ഹി സർവധർമാണാം ധർമശ്ചിന്ത്യതമോ മതഃ।
കീദൃശായ പ്രദേയാ സ്യാത്കന്യേതി വസുധാധിപ॥ 13-79-2 (84566)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-79-3x (7023)
ശീലവൃത്തേ സമാജ്ഞായ വിദ്യാം യോനിം ച കർമ ച।
അദ്ഭിരേവ പ്രദാതവ്യാ കന്യാ ഗുണവതേ ഭവേത്।
ബ്രാഹ്മണാനാം സതാമേഷ നിത്യം ധർമോ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-79-3 (84567)
ആവാഹ്യമാവഹേദേവം യോ ദദ്യാദനുകൂലതഃ।
ശിഷ്ടാനാം ക്ഷത്രിയാണാം ച ധർമ ഏഷ സനാതനഃ॥ 13-79-4 (84568)
ആത്മാഭിപ്രേതമുത്സൃജ്യ കന്യാഭിപ്രേത ഏഷ യഃ।
അഭിപ്രേതാ ച യാ യസ്യ തസ്മൈ ദേയാ യുധിഷ്ഠിര।
ഗാന്ധർവമിതി തം ധർമം പ്രാഹുർവേദവിദോ ജനാഃ॥ 13-79-5 (84569)
ധനേന ബഹുധാ ക്രീത്വാ സംപ്രലോഭ്യ ച ബാന്ധവാൻ।
അസുരാണാം നൃപൈതം വൈ ധർമമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-79-6 (84570)
ഹത്വാ ഛിത്ത്വാ ച ശീർഷാണി രുദതാം രുദതീം ഗൃഹാത്।
പ്രസഹ്യ ഹരണം താത രാക്ഷസോ വിധിരുച്യതേ॥ 13-79-7 (84571)
`സുസാം മത്താം പ്രമത്താം വാ രഹോ രാത്രൌ ച ഗച്ഛതി।
സ പാപിഷ്ഠോ വിവാഹാനാം പൈശാചഃ കഥിതോഽധമഃ॥ 13-79-8 (84572)
പഞ്ചാനാം തു ത്രയോ ധർംയാ ദ്വാവധർംയൌ യുധിഷ്ഠിര।
പൈശാചശ്ചാസുരശ്ചൈവ ന കർതവ്യൌ കഥഞ്ചന॥ 13-79-9 (84573)
ബ്രാഹ്മഃ ക്ഷാത്രോഽഥ ഗാന്ധർവ ഏതേ ധർംയാ നരർഷഭ।
പൃഥഗ്വാ യദി വാ മിശ്രാഃ കർതവ്യാ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-79-10 (84574)
തിസ്ത്രോ ഭാര്യാ ബ്രാഹ്മണസ്യ ദ്വേ ഭാര്യേ ക്ഷത്രിയസ്യ തു।
വൈശ്യഃ സ്വജാത്യാം വിന്ദേത താസ്വപത്യം ഹിതായ ഹി॥ 13-79-11 (84575)
ദ്വിജസ്യ ബ്രാഹ്ംണീ ശ്രേഷ്ഠാ ക്ഷത്രിയാ ക്ഷത്രിയസ്യ തു।
രത്യർഥമപി ശൂദ്രാ സ്യാന്നേത്യാഹുരപരേ ജനാഃ॥ 13-79-12 (84576)
അപത്യജൻമ ശൂദ്രായാം ന പ്രശംസന്തി സാധവഃ।
ശൂദ്രായാം ജനയവിൻപ്രഃ പ്രായശ്ചിത്തീ വിധീയതേ॥ 13-79-13 (84577)
`നാതിബാലാം വഹന്ത്യന്തേ അനിത്യത്വാത്പ്രജാർഥിനഃ।
വഹന്തി കർമിണസ്തസ്യാമന്തഃ ശുദ്ധിവ്യപേക്ഷയാ॥ 13-79-14 (84578)
അപരാന്വയസംഭൂതാം സംസ്വപ്നാദിവിവർജിതാം।
കാമോ യസ്യാം നിഷിദ്ധശ്ച കേചിദിച്ഛന്തി ചാപദി॥ 13-79-15 (84579)
ത്രിംശദ്വർഷോ ദശവർഷാം ഭാര്യാം വിന്ദേത നഗ്നികാം।
ഏകവിംശതിവർഷോ വാ സപ്തവർഷാമവാപ്നുയാത്॥ 13-79-16 (84580)
യസ്യാസ്തു ന ഭവേദ്ഭാതാ പിതാ വാ ഭരതർഷഭ।
നോപയച്ഛേത താം ജാതു പുത്രികാധർമിണീ ഹി സാ॥ 13-79-17 (84581)
ത്രീണി വർഷാണ്യുദീക്ഷേത കന്യാ ഋതുമതീ സതീ।
ചതുർഥേഽത്വഥ സംപ്രാപ്തേ സ്വയം ഭർതാരമർജയേത്॥ 13-79-18 (84582)
പ്രജാ ന ഹീയതേ തസ്യാ രതിശ്ച ഭരതർഷഭ।
അതോഽന്യഥാ വർതമാനാ ഭവേദ്വാച്യാ പ്രജാപതേഃ॥ 13-79-19 (84583)
അസപിണ്ഡാ ച യാ മാതുരസഗോത്രാ ച യാ പിതുഃ।
ഇത്യേതാമുപയച്ഛേത തം ധർമം മനുരബ്രവീത്॥ 13-79-20 (84584)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-79-21x (7024)
ശുൽകമന്യേന ദത്തം സ്യാദ്ദദാനീത്യാഹ ചാപരഃ।
ബലാദന്യഃ പ്രഭാഷേത ധനമന്യഃ പ്രദർശയേത്॥ 13-79-21 (84585)
പാണിഗ്രഹീത്താ ചാന്യഃ സ്യാത്കസ്യ ഭാര്യാ പിതാമഹ।
തത്ത്വം ജിജ്ഞാസമാനാനാം ചക്ഷുർഭവതു നോ ഭവാൻ॥ 13-79-22 (84586)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-79-23x (7025)
യത്കിഞ്ചിത്കർമ മാനുഷ്യം സംസ്ഥാനായ പ്രദൃശ്യതേ।
മന്ത്രവൻമന്ത്രിതം തസ്യ മൃഷാവാദസ്തു പാതകഃ॥ 13-79-23 (84587)
ഭാര്യാപത്യൃത്വിഗാചാര്യാഃ ശിഷ്യോപാധ്യായ ഏവ ച।
മൃഷോക്തേ ദണ്ഡമർഹന്തി നേത്യാഹുരപരേ ജനാഃ॥ 13-79-24 (84588)
നഹ്യകാമേന സംവാദം മനുരേവം പ്രശംസതി।
അയശസ്യമധർംയം ച യൻമൃഷാ ധർമഗോപനം॥ 13-79-25 (84589)
നൈകാന്തോ ദോഷ ഏകസ്മിംസ്തദാ കേനോപപദ്യതേ।
ധർമതോ യാം പ്രയച്ഛന്തി യാം ച ക്രീണന്തി ഭാരത॥ 13-79-26 (84590)
ബന്ധുഭിഃ സമനുജ്ഞാതേ മന്ത്രഹോമൌ പ്രയോജയേത്।
തഥാ സിധ്യന്തി തേ മന്ത്രാ നാദത്തായാഃ കഥഞ്ചന॥ 13-79-27 (84591)
യസ്ത്വത്ര മൻഇത്രസമയോ ഭാര്യാപത്യോർമിഥഃ കൃതഃ।
തമേവാഹുർഗരീയാംസം യശ്ചാസൌ ജ്ഞാതിഭിഃ കൃതഃ॥ 13-79-28 (84592)
ദേവദത്താം പതിർഭാര്യാം വേത്തി ധർമസ്യ ശാസനാത്।
സ ദൈവീം മാനുഷീം വാചമനൃതാം പര്യുദസ്യതി॥ 13-79-29 (84593)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-79-30x (7026)
കന്യായാം പ്രാപ്തസുൽകായാം ജ്യായാംശ്ചേദാവ്രജേദ്വരഃ।
ധർമകാമാർഥസംപന്നോ വാച്യമത്രാനൃതം ന വാ॥ 13-79-30 (84594)
തസ്മിന്നുഭയതോ ദോഷേ കുർവഞ്ശ്രേയഃ സമാചരേത്।
അയം നഃ സർവധർമാണാം ധർമശ്ചിന്ത്യതമോ മതഃ॥ 13-79-31 (84595)
തത്ത്വം ജിജ്ഞാസമാനാനാം ചക്ഷുർഭവതു നോ ഭവാൻ।
തദേതത്സർവമാചക്ഷ്വ ന ഹി തൃപ്യാമി കഥ്യതാം॥ 13-79-32 (84596)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-79-33x (7027)
നൈവ നിഷ്ഠാകരം ശുൽകം ജ്ഞാത്വാഽഽസീത്തേന നാനൃതം।
ന ഹി ശുൽകപരാഃ സന്തഃ കന്യാം ദദതി കർഹിചിത്।
അന്യൈർഗുണൈരുപേതം തു ശുൽകം യാചന്തി ബാന്ധവാഃ॥ 13-79-33 (84597)
അലങ്കൃത്വാ വഹസ്വേതി യോ ദദ്യാദനുകൂലതഃ।
യച്ച താം ച ദദത്യേവം ന ശുൽകം വിക്രയോ ന സഃ।
പ്രതിഗൃഹ്യ ഭവേദ്ദേമേവ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-79-34 (84598)
ദാസ്യാമി ഭവതേ കന്യാമിതി പൂർവം നഭാഷിതം।
യേ ചാഹുര്യേ ച നാഹുര്യേ യേ ചാവശ്യം വദന്ത്യുത॥ 13-79-35 (84599)
തസ്മാദാഗ്രഹണാത്പാണേര്യാചയന്തി പരസ്പരം।
കന്യാവരഃ പുരാ ദത്തോ മരുദ്ഭിരിതി നഃ ശ്രുതം॥ 13-79-36 (84600)
നാനിഷ്ടായ പ്രദാതവ്യാ കന്യാ ഇത്യൃഷിചോദിതം।
തൻമൂലം കാമമൂലസ്യ പ്രജനസ്യേതി മേ മതിഃ॥ 13-79-37 (84601)
സമീക്ഷ്യ ച ബഹൂന്ദോഷാൻസംവാസാദ്വിദ്ധി പാണയോഃ।
യഥാ നിഷ്ഠാകരം ശുൽകം ന ജാത്വാസീത്തഥാ ശൃണു॥ 13-79-38 (84602)
അഹം വിചിത്രവീര്യസ്യ ദ്വേ കന്യേ സമുദാവഹം।
ജിത്വാഽംഗമാഗധാൻസർവാൻകാശീനഥ ച കോസലാൻ॥ 13-79-39 (84603)
ഗൃഹീതപാണിരേകാഽഽസീത്പ്രാപ്തശുൽകാഽപരാഽഭവത്।
കന്യാഽഗൃഹീതാ തത്രൈവ വിസർജ്യാ ഇതി മേ പിതാ।
അബ്രവീദിതരാം കന്യാമാവഹേതി സ കൌരവഃ॥ 13-79-40 (84604)
അപ്യന്യാനനുപപ്രച്ഛ ശങ്കമാനഃ പിതുർവചഃ।
അതീവ ഹ്യസ്യ ധർമേച്ഛാ പിതുർമേഽഭ്യധികാഽഭവത്॥ 13-79-41 (84605)
തതോഹമബ്രവം രാജന്നാചാരേപ്സുരിദം വചഃ।
ആചാരം തത്ത്വതോ വേത്തുമിച്ഛാമി ച പുനഃപുനഃ॥ 13-79-42 (84606)
തതോ മയൈവമുക്തേ തു വാക്യേ ധർമഭൃതാവരഃ॥
പിതാ മമ മഹാരാജ ബീഹ്ലീകോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 13-79-43 (84607)
യദി വ ശുൽകതോ നിഷ്ഠാ ന പാണിഗ്രഹണാത്തഥാ।
ലാജാന്തരമുപാസീത പ്രാപ്തശുൽക ഇതി സ്മൃതിഃ॥ 13-79-44 (84608)
ന ഹി ധർമവിദഃ പ്രാഹുഃ പ്രമാണം വാക്യതഃ സ്മൃതം।
യേഷാം വൈ ശുൽകതോ നിഷ്ഠാ ന പാണിഗ്രഹണാത്തഥാ॥ 13-79-45 (84609)
പ്രസിദ്ധം ഭാഷിതം ദാനേ നൈഷാം പ്രത്യായകം പുനഃ।
യേ മന്യന്തേ ക്രയം ശുൽകം ന തേ ധർമവിദോ നരാഃ॥ 13-79-46 (84610)
ന ചൈതേഭ്യഃ പ്രദാതവ്യാ ന വോഢവ്യാ തഥാവിധാ।
ന ഹ്യേവ ഭാര്യാ ക്രേതവ്യാ ന വിക്രയ്യാം കഥഞ്ചന॥ 13-79-47 (84611)
യേ ച ക്രീണന്തി ദാസീവദ്വിക്രീണന്തി തഥൈവ ച।
ഭവേത്തേഷാം തഥാ നിഷ്ഠാ ലുബ്ധാനാം പാപചേതസാം॥ 13-79-48 (84612)
അസ്മിന്നർഥേ സത്യവന്തം പര്യപൃച്ഛന്ത വൈ ജനാഃ।
കന്യായാഃ പ്രാപ്തശുൽകായാഃ ശുൽകദഃ പ്രശമം ഗതഃ॥ 13-79-49 (84613)
പാണിഗ്രഹീതാ വാഽന്യഃ സ്യാദത്ര നോ ധർമസംശയഃ।
തന്നശ്ഛിന്ധി മഹാപ്രാജ്ഞ ത്വം ഹി വൈ പ്രാജ്ഞസംമതഃ॥ 13-79-50 (84614)
തത്ത്വം ജിജ്ഞാസമാനാനാം ചക്ഷുർഭവതു നോ ഭവാൻ।
താനേവം ബ്രുവതഃ സർവാൻസത്യവാന്വാക്യമബ്രവീത്॥ 13-79-51 (84615)
യത്രേഷ്ടം തത്ര ദേയാ സ്യാന്നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ।
കുർവതേ ജീവതോപ്യേവം മൃതേ നൈവാസ്തി സംശയഃ॥ 13-79-52 (84616)
ദേവരം പ്രവിശേത്കന്യാ തപ്യേദ്വാഽപി തപഃ പുനഃ।
തമേവാനുഗതാ ഭൂത്വാ പാണിഗ്രാഹസ്യ നാമ സാ॥ 13-79-53 (84617)
ലിഖന്ത്യേവ തു കേഷാഞ്ചിദപരേഷാം ശനൈരപി।
ഇതി യേ സംവദന്ത്യത്ര ത ഏതം നിശ്ചയം വിദുഃ॥ 13-79-54 (84618)
തത്പാണിഗ്രഹണാത്പൂർവമന്തരം യത്ര വർതതേ।
സർവമംഗലമന്ത്രം വൈ മൃഷാവാദസ്തു പാതകഃ॥ 13-79-55 (84619)
പാണിഗ്രഹണമന്ത്രാണാം നിഷ്ഠാ സ്യാത്സപ്തമേ പദേ।
പാണിഗ്രഹസ്യ ഭാര്യാ സ്യാദ്യസ്യ ചാദ്ഭിഃ പ്രദീയതേ॥ 13-79-56 (84620)
ഇതി ദേയം വദന്ത്യത്ര ത ഏതം നിശ്ചയം വിദുഃ।
അനുകൂലാമനുവശാം ഭ്രാത്രാ ദത്താമുപാഗ്നികാം।
പരിക്രംയ യഥാന്യായം ഭാര്യാം വിന്ദേദ്ദ്വിജോത്തമഃ॥ ॥ 13-79-57 (84621)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-79-3 യോനി മാതൃതഃ പിതൃതശ്ച ശുദ്ധിം। അയം ബ്രാഹ്മാഃ പ്രഥമോ വിവാഹഃ॥ 7-79-4 ഏവം ഉക്തഗുണവന്തം ആവാഹ്യം വിവാഹയോഗ്യം ആവഹേത് ആകാരയേത്। തതശ്ച അനുകൂലതോ ധനദാനാദിനാ അഭിമുഖീകൃതായ ദദ്യാത്। അയം പ്രാജാപത്യോ നാമ ദ്വിതീയോ വിപ്രാണാം ക്ഷത്രിയാണാം ച പ്രശസ്തതരഃ॥ 7-79-6 ആസുരം ചതുർഥമാഹ ധനേനേതി॥ 7-79-7 ഹത്വേതി രാക്ഷസഃ പഞ്ചമഃ। അത്രൈവ പ്രമത്താനാം ബന്ധൂനാം കന്യാഹരണാത് പൈശാചോ ഹരണസാമാന്യാദന്തർഭവതി॥ 7-79-13 നഗ്നികാം ഏകവാസസം। അജാതസ്ത്രീവ്യഞ്ജനാമിതി യാവത്॥ 7-79-17 പുത്രികാധർമിണീ യസ്യാഃ പിതാ ഇയമേവ ദുഹിതാ മമ പുത്രസ്ഥാനേ ഇത്യഭിപ്രായവാന്ന വേതി ന ജ്ഞായതേ സാ॥ 7-79-19 വാച്യാ നിദ്യാ। പ്രജനോ ഹീയതേ ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-79-23 സംസ്ഥാനായ വ്യവസ്ഥാർഥം മന്ത്രവൻമന്ത്രിതം വിചാരവദ്ഭിഃ സർവൈരേകീഭൂയ മന്ത്രിതമിയമസ്മൈ ദേയേതി വിചാരിതം। തസ്യ ഗൃഷാകരണം പാതകഃ പാതയിതും ഭവതീത്യർഥഃ। മൃഷാവാദസ്ത്വപാതകമിതി ഥ. ധ. പാഠഃ॥ 7-79-25 തത്ര നേതി പക്ഷം നിന്ദതി നഹീതി॥ 7-79-28 യദ്യപി ജ്ഞാതിഭിഃ കൃതഃ സമയോ ഗുരുസ്തഥാപി മന്ത്രപൂർവകഃ സമയോ ഗുരുതര ഇത്യർഥഃ॥ 7-79-29 ദേവഃ പ്രാക്കർമ ഈശ്വരോ വാ। വേത്തി ലഭതേ॥ 7-79-31 ദോഷേ സതി കുർവൻ കർതാ ശ്രേയഃ പ്രശസ്തതരം കിം സമാചരേദിത്യധ്യാഹൃത്യ യോജ്യം ॥ 7-79-32 കഥ്യതാമിത്യാദരസൂചനാർഥാ പുനരുക്തിഃ॥ 7-79-33 ഗുണൈർവയോധികത്വാദിഭിഃ॥ 7-79-34 കന്യാർതാലങ്കാരഗ്രഹണേ ന ദോഷോഽസ്തീത്യാഹ അലങ്കൃത്വേതി॥ 7-79-35 നഭാഷിതമിത്യേകപദം। യേ പൂർവം ദാസ്യാമീത്യാഹുര്യേ ച നദാസ്യാമീത്യാഹുര്യേ ച അവശ്യം ദാസ്യാമീതി വദന്തി തത്സർവം നഭാഷിതം അനുക്തവദേവേത്യർഥഃ॥ 7-79-36 യസ്മാദേവം തസ്മാത് ആപാണിഗ്രഹണാത്കന്യാം യാചേതേതി മരുതാം വരസ്തേന തതഃ പൂർവം വിശിഷ്ടവരാർഥമപഹാരേപി ന ദോഷ ഇതി ഭാവഃ॥ 7-79-37 തത്കന്യാ കാമോ മൂലം യസ്യ। തസ്മാദുത്തമദൌഹിത്രാർഥിനാ ശ്രേയസേ ഏവ കന്യാ പ്രദേയേതി ഭാവഃ॥ 7-79-38 സംവാസാച്ചിരപരിചയാത്। പാണയോഃ ക്രയവിക്രയയോഃ സംവാദേ വിദ്വിഷാണയോരിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-79-39 വീര്യമപി ശുൽകം ഭവതീത്യഭിപ്രായേണാഹ അഹമിതി। അംബികാംബാലികയോരേകത്വവിവക്ഷയാം ദ്വേ ഇത്യുക്തം॥ 7-79-40 പ്രാപ്തശുൽകാ വീര്യേണ നിർജിതാപി കന്യാ അഗൃഹീതാ അപ്രാപ്തപാണിഗ്രഹേയം അംബാ വിസർജ്യാ ഉത്സ്രഷ്ടം യോഗ്യാ ഇതി പിതാ പിതൃവ്യോ ബാഹ്ലീകോഽബ്രവീത്॥ 7-79-41 അനുപപ്രച്ഛ അനുപൃഷ്ടവാനഹം॥ 7-79-44 പ്രാപ്തം ശുൽകം യേന। പാഠാന്തരേ യസ്യാഃ സാ। കന്യാപിതാ കന്യാ വാ ലാജാന്തരം വരാന്തരമുപാസീത ഇതി യാ സ്മൃതിസ്തർഹി ബാധ്യേതേത്യധ്യാഹൃത്യ യോജനാ। ലാജാ വിദ്യന്തേ ഹ്യൌംയദ്രവ്യമസ്യ സ ഇതി ലാജശബ്ദോഽർശആദ്യച്പ്രത്യയാന്തഃ। ലാജോപ്താരമുപാസീതേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-79-45 യേഷാം ശുൽകതോ നിഷ്ഠാ തേഷാം വാക്യതോ വാക്യം പ്രമാണം സ്മൃതമിതി ധർമവിദോ നഹ്യാഹുരിത്യന്വയഃ 7-79-46 ലോകവിരോധമപ്യാഹാർധേന। പ്രസിദ്ധമിതി കന്യായാ ദാനമിത്യേവോച്യതേ നതു ക്രയോ ജയോ വേതി। ഏഷാം ശുൽകവാദിനാം പ്രത്യായകം ഭാര്യാത്വജ്ഞാപകം കിമപി നാസ്തി। പരിണയനാദേവ ഭാര്യാ ഭവതി ന ശുൽകമാത്രാദിതി ലോകവ്യവഹാരസ്യ സ്പഷ്ടത്വാദിത്യർഥഃ॥ 7-79-52 ജീവത ഇത്യനാദരേ ഷഷ്ഠീ। ജീവന്തമപി ശുൽകദമനാദൃത്യ ശിഷ്ടാ ഏവം യഥേഷ്ടദാനം കുർവത ഇത്യർഥഃ॥ 7-79-53 ദേവരമിതി യുഗാന്തരധർമഃ॥ 7-79-54 കേഷാഞ്ചിൻമതേ ദേവരാദയഃ അലിഖിതാം ഭ്രാതൃഭാര്യാ ലിഖന്ത്യേവ സുരതേന യോജയന്ത്യേവ। അപരേഷാം മതേ ശനൈക്മന്ഥരാ ഇയം പ്രവൃത്തിഃ। ഐച്ഛികീ നതു വൈധീത്യർഥഃ॥ 7-79-55 സങ്കൽപപൂർവകം ദത്തായാ അപി കന്യായാ യോഽപഹാരസ്തജ്ജന്യോ മൃഷാവാദഃ പാതകോ ഭവതി ദാതുർനതു താവൻമാത്രേണ തസ്യാം ഭാര്യാത്വമുത്പന്നമിത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 080
॥ ശ്രീഃ ॥
13.80. അധ്യായഃ 080
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വൈവാഹികവിധ്യാദേർദായാർഹതാദേശ്ച കഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച
കന്യായാം പ്രാപ്തശുൽകായാം പതിശ്ചേന്നാസ്തി കശ്ചന।
തത്ര കാ പ്രതിപത്തിഃ സ്യാത്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-80-1 (84622)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-80-2x (7028)
യാ പുത്രകസ്യ ഋദ്ധസ്യ പ്രതിപാല്യാ തദാ ഭവേത്।
അഥവാ സാ ഹരേച്ഛുൽകം ക്രീതാ ശുൽകപ്രദസ്യ സാ॥ 13-80-2 (84623)
തസ്യാർഥേഽപത്യമീഹേവ യേന ന്യായേന ശക്നുയാത്।
ന തസ്മാൻമന്ത്രവത്കാര്യം കശ്ചിത്കുർവീത കിഞ്ചന॥ 13-80-3 (84624)
സ്വയംവൃതേന സാജ്ഞപ്താ പിത്രാ വൈ പ്രത്യപദ്യത।
തത്തസ്യാന്യേ പ്രശംസന്തി ധർമജ്ഞാ നേതരേ ജനാഃ॥ 13-80-4 (84625)
ഏതത്തു നാപരേ ചക്രുരപരേ ജാതു സാധവഃ।
സാധൂനാം പുനരാചാരോ ഗരീയാന്ധർമലക്ഷണഃ॥ 13-80-5 (84626)
അസ്മിന്നേവ പ്രകാരേ തുസുക്രതുർവാക്യമബ്രവീത്।
നപ്താ വിദേഹരാജസ്യ ജനകസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-80-6 (84627)
അസദാചരിതേ മാർഗേ കഥം സ്യാദനുകീർതനം।
അനുപ്രശ്നഃ സംശയോ വാ സതാമേവമുപാലഭേത്॥ 13-80-7 (84628)
അസദേവ ഹി ധർമസ്യ പ്രദാനം ധർമ ആസുരഃ।
നാനുശുശ്രുമ ജാത്വേനാമിമാം പൂർവേഷു കർമസു॥ 13-80-8 (84629)
ഭാര്യാപത്യോർഹി സംബന്ധഃ സ്ത്രീപുംസോസ്തുല്യ ഏവ തു।
രതിഃ സാധാരണോ ധർമ ഇതി ചാഹ സ പാർഥിവഃ॥ 13-80-9 (84630)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-80-10x (7029)
അഥ കേന പ്രമാണേന പുംസാമാദീയതേ ധനം।
പുത്രവദ്ധി പിതുസ്തസ്യ കന്യാ ഭവിതുമർഹതി॥ 13-80-10 (84631)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-80-11x (7030)
യഥൈവാത്മാ തഥാ പുത്രഃ പുത്രേണ ദുഹിതാ സമാ।
തസ്യാമാത്മനി തിഷ്ഠന്ത്യാം കഥമന്യോ ധനം ഹരേത്॥ 13-80-11 (84632)
മാതുശ്ച യൌതകം യത്സ്യാത്കുമാരീഭാഗ ഏവ സഃ।
ദൌഹിത്ര ഏവ തദ്രിക്ഥമപുത്രസ്യ പിതുർഹരേത്॥ 13-80-12 (84633)
ദദാതി ഹി സ പിണ്ഡാന്വൈ പിതുർമാതാമഹസ്യ ച।
പുത്രദൌഹിത്രയോരേവ വിശേഷോ നാസ്തി ധർമതഃ॥ 13-80-13 (84634)
അന്യത്ര ജാമയാ സാർധം പ്രജാനാം പുത്ര ഈഹതേ।
ദുഹിതാഽന്യത്ര ജാതേന പുത്രേണാപി വിശിഷ്യതേ॥ 13-80-14 (84635)
ദൌഹിത്രകേണ ധർമേണ തത്ര പശ്യാമി കാരണം।
വിക്രീതാസു ഹി യേ പുത്രാ ഭവന്തി പിതുരേവ തേ॥ 13-80-15 (84636)
അസൂയവസ്ത്വധർമിഷ്ഠാഃ പരസ്വാദായിനഃ ശഠാഃ।
ആസുരാദധിസംഭൂതാ ധർമാദ്വിഷമവൃത്തയഃ॥ 13-80-16 (84637)
അത്ര ഗാഥാ യമോദ്ഗീതാഃ കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
ധർമജ്ഞാ ധർമശാസ്ത്രേഷു നിബദ്ധാ ധർമസേതുഷു॥ 13-80-17 (84638)
യോ മനുഷ്യഃ സ്വകം പുത്രം വിക്രീയ ധനമിച്ഛതി।
കന്യാം വാ ജീവിതാർഥായ യഃ ശുൽകേന പ്രയച്ഛതി॥ 13-80-18 (84639)
സപ്താവരേ മഹാഘോരേ നിരയേ കാലസാഹ്വയേ।
സ്വേദം മൂത്രം പുരീഷം ച തസ്മിൻമൂഢഃ സമശ്നുതേ॥ 13-80-19 (84640)
ആർഷേ ഗോമിഥുനം ശുൽകം കേചിദാഹുർമൃഷൈവ തത്।
അൽപോ വാ ബഹു വാ രാജന്വിക്രയസ്താവദേവ സഃ॥ 13-80-20 (84641)
യദ്യപ്യാചരിതഃ കൈശ്ചിന്നൈഷ ധർമഃ സനാതനഃ।
അന്യേഷാമപി ദൃശ്യന്തേ ലോഭതഃ സംപ്രവൃത്തയഃ॥ 13-80-21 (84642)
വശ്യാം കുമാരീം ബലതോ യേ താം സമുപഭുഞ്ജതേ।
ഏതേ പാപസ്യ കർതാരസ്തമസ്യന്ധേ ച ശേരതേ॥ 13-80-22 (84643)
അന്യോപ്യഥ ന വിക്രേയോ മനുഷ്യഃ കിം പുനഃ പ്രജാഃ।
അധർമമൂലൈർഹി ധനൈസ്തൈർന ധർമോഽഥ കശ്ചന॥ ॥ 13-80-23 (84644)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 80॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-80-1 ശുൽകദശ്ചേത്പ്രോഷിതസ്തദ്ഭയാദന്യശ്ച ന വൃണുതേ തദാ തത്പിത്രാ കിം കർതവ്യമിതി പ്രശ്നാർഥഃ॥ 7-80-2 യാ കന്യാഃ പിതുഃ പ്രതിപാല്യാ പിതാ ച യദി തത് ശുൽകം പരപക്ഷീയേഭ്യഃ പരാവൃത്യ ന ദദ്യാത്തർഹി സാ കന്യാ ശുൽകപ്രദസ്യൈവ ജ്ഞേയാ॥ 7-80-4 സ്വയംവൃതേതി സാവിത്രീതി ധർമജ്ഞാനപരാ ജനാ ഇതി ച.ധ.പാഠഃ॥ 7-80-8 ധർമസ്യ സ്ഇത്രീണാമസ്വാതന്ത്ര്യലക്ഷണസ്യ ധർമസ്യ പ്രദാനം ഖണ്ഡനം യത്സ ആസുരോ ധർമഃ ഏതാം പദ്ധതിം। പൂർവേഷു വൃദ്ധേഷു। കർമസു വിവാഹേഷു। ജാത്വേവ തദിദം പൂർവജൻംസവിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-80-14 ജാമയാ കന്യയാപി താമപേക്ഷ്യേത്യർഥഃ। അന്യത്ര ജായതേ സോപി പ്രജയാ പുത്ര ഈയതേ ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-80-19 കാലസാഹ്നയേ കാലസൂത്രാഖ്യേ॥ 7-80-22 ബലതോ വശ്യാം നതു സ്വച്ഛന്ദത ഇത്യർഥഃ॥ 7-80-23 അന്യോപി പശുരപി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 081
॥ ശ്രീഃ ॥
13.81. അധ്യായഃ 081
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്ത്രീണാം പ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
പ്രാചേതസസ്യ വചനം കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
യസ്യാഃ കിഞ്ചിന്നാദദതേ ജ്ഞാതയോ ന സ വിക്രയഃ॥ 13-81-1 (84645)
അർഹണം തത്കുമാരീണാമാനൃശംസ്യം വ്രതം ച തത്।
സർവം ച പ്രതിദേയം സ്യാത്കന്യായൈ തദശേഷതഃ॥ 13-81-2 (84646)
പിതൃഭിർഭ്രാതൃഭിശ്ചാപി ശ്വശുരൈരഥ ദേവരൈഃ।
പൂജ്യാ ലാലയിതവ്യാശ്ച ബഹുകല്യാണമീപ്സുഭിഃ॥ 13-81-3 (84647)
യദി വൈ സ്ത്രീ ന രോചേത പുമാംസം ന പ്രമോദയേത്।
അപ്രമോദാത്പുനഃ പുംസഃ പ്രജനോ ന പ്രവർധതേ॥ 13-81-4 (84648)
പൂജ്യാ ലാലയിതവ്യാശ്ച സ്ത്രിയോ നിത്യം ജനാധിപ।
സ്ത്രിയോ യത്ര ച പൂജ്യന്തേ രമന്തേ തത്ര ദേവതാഃ॥ 13-81-5 (84649)
അപൂജിതാശ്ച യത്രൈതാഃ സർവാസ്തത്രാഫലാഃ ക്രിയാഃ।
തദാ ചൈതത്കുലം നാസ്തി യദാ ശോചന്തി ജാമയഃ॥ 13-81-6 (84650)
ജാമീശപ്താനി ഗേഹാനി നികൃത്താനീവ കൃത്യയാ।
നൈവ ഭാന്തി ന വർധന്തേ ശ്രിയാ ഹീനാനി പാർഥിവ॥ 13-81-7 (84651)
സ്ത്രിയഃ പുംസാം പരിദദൌ മനുർജിഗമിഷുർദിവം।
അബലാഃ സ്വൽപകൌപീനാഃ സുഹൃദ സത്യജിഷ്ണവഃ॥ 13-81-8 (84652)
ഈർഷവോ മാനകാമാശ്ച ചണ്ഡാശ്ച സുഹൃദോഽബുധാഃ।
സ്ത്രിയസ്തു മാനമർഹന്തി താ മാനയത മാനവാഃ॥ 13-81-9 (84653)
സ്ത്രീപ്രത്യയോ ഹി വൈ ധർമോ രതിഭോഗാശ്ച കേവലാഃ।
പരിചര്യാ നമസ്കാരാസ്തദായത്താ ഭവന്തു വഃ॥ 13-81-10 (84654)
ഉത്പാദനമപത്യസ്യ ജാതസ്യ പരിപാലനം।
പ്രീത്യർഥം ലോകയാത്രായാഃ പശ്യത സ്ത്രീനിബന്ധനം॥ 13-81-11 (84655)
സംമാന്യമാനാശ്ചൈതാ ഹി സർവകാര്യാഷ്യവാപ്സ്യഥ।
വിദേഹരാജദുഹിതാ ചാത്ര ശ്ലോകമഗായത॥ 13-81-12 (84656)
നാസ്തി യജ്ഞഃ സ്ത്രിയാഃ കശ്ചിന്ന ശ്രാദ്ധം നോപ്രവാസകം।
ധർമഃ സ്വഭർതൃശുശ്രൂഷാ തയാ സ്വർഗം ജയന്ത്യുത॥ 13-81-13 (84657)
പിതാ രക്ഷതി കൌമാരേ ഭർതാ രക്ഷതി യൌവനേ।
പുത്രാശ്ച സ്ഥാവിരേ ഭാവേ ന സ്ത്രീ സ്വാതന്ത്ര്യമർഹതി॥ 13-81-14 (84658)
ശ്രിയ ഏതാഃ സ്ത്രിയോ നാമ സത്കാര്യാ ഭൂതിമിച്ഛതാ।
ലാലിതാഽനുഗൃഹീതാ ച ശ്രീഃ സ്ത്രീ ഭവതി ഭാരതഃ॥ ॥ 13-81-15 (84659)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 81 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-81-1 പ്രാചേതസസ്യ ദക്ഷസ്യ। ജ്ഞാതയഃ കന്യാപക്ഷീയാഃ। സ്വയം നാദദതേഽഥ ച കന്യാലങ്കാരർഥമിച്ഛന്തി സ വിക്രയോ ന ഭവതീത്യർഥ॥ 7-81-4 ന രോചേത ന കാമയേത। ന പ്രമോദയേത്കാമുകം ന കുര്യാത്। പ്രജനഃ സന്തതിഃ॥ 7-81-8 സ്വൽപ ഈഷദായാസേന അപനേയഃ കൌപീനോ ഗുഹ്യാച്ഛാദനപടോ യാസാം। സദ്യോഹാര്യാ ഇത്യർഥഃ। സുഹൃദഃ സൌഹാർദയുക്താഃ॥ 7-81-9 ബുധ്യന്ത ഇത്യബുധാഃ॥ 7-81-10 സ്ത്രീപ്രത്യയഃ സ്ത്രീഹേതുകഃ॥ 7-81-12 അത്ര സ്ത്രീധർമവിഷയേ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 082
॥ ശ്രീഃ ॥
13.82. അധ്യായഃ 082
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണാദീനാം ദായവിഭജനവിധിനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സർവശാസ്ത്രവിധാനജ്ഞ രാജധർമവിദുത്തമ।
അതീവ സംശയച്ഛേത്താ ഭവാന്വൈ പ്രഥിതഃ ക്ഷിതൌ॥ 13-82-1 (84660)
കശ്ചിത്തു സംശയോ മേഽസ്തി തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ।
`അസ്യാമാപദി കഷ്ടായാമന്യം പൃച്ഛാമ കം വയം'॥
ജാതേഽസ്മിൻസംശയേ രാജന്നാന്യം പൃച്ഛേമ കഞ്ചന॥ 13-82-2 (84661)
യഥാ നരേണ കർതവ്യം ധർമമാർഗാനുവർതിനാ।
ഏതത്സർവം മഹാബാഹോ ഭവാന്വ്യാഖ്യാതുമർഹതി॥ 13-82-3 (84662)
ചതസ്രോ വിഹിതാ ഭാര്യാ ബ്രാഹ്മണസ്യ പിതാമഹ।
ബ്രാഹ്മണീ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാ ശൂദ്രാ ച രതിമിച്ഛതഃ॥ 13-82-4 (84663)
തത്ര ജാതേഷു പുത്രേഷു സർവാസാം കുരുസത്തമ।
ആനുപൂർവ്യേണ കസ്തേഷാം പിത്ര്യം ദായാദ്യമർഹതി॥ 13-82-5 (84664)
കേന വാ കിം തതോ ഹാര്യം പിതൃവിത്താത്പിതാമഹ।
ഏതദിച്ഛാമി കഥിതം വിഭാഗസ്തേഷു കഃ സ്മൃതഃ॥ 13-82-6 (84665)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-82-7x (7031)
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോ വൈശ്യസ്ത്രയോ വർണാ ദ്വിജാതയഃ।
ഏതേഷു വിഹിതോ ധർമോ ബ്രാഹ്മണസ്യ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-82-7 (84666)
വൈഷംയാദഥവാ ലോഭാത്കാമാദ്വാഽപി പരന്തപ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ ഭവേച്ഛൂദ്രാ ന തു ദൃഷ്ടാ ന തു സ്മൃതാ॥ 13-82-8 (84667)
ശൂദ്രാം ശയനമാരോപ്യ ബ്രാഹ്മണി യാത്യധോഗതിം।
പ്രായശ്ചിത്തീയതേ ചാപി വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-82-9 (84668)
തത്ര ജാതേഷ്വപത്യേഷു ദ്വിഗുണം സ്വാദ്യുധിഷ്ഠിര।
അതസ്തേ നിയമം വിത്തേ സംപ്രവക്ഷ്യാമി ഭാരത॥ 13-82-10 (84669)
ലക്ഷണ്യം ഗോവൃഷോ യാനം യത്പ്രധാനതമം ഭവേത്।
ബ്രാഹ്മണ്യാസ്തദ്ധരേത്പുത്ര ഏകാംശം വൈ പിതുർധനാത്॥ 13-82-11 (84670)
ഏഷം തു ദശധാ കാര്യം ബ്രാഹ്മണസ്വം യുധിഷ്ഠിര।
തത്ര തേനൈവ ഹർതവ്യാശ്ചത്വാരോംശാഃ പിതുർധനാത്॥ 13-82-12 (84671)
ത്രിയായാസ്തു യഃ പുത്രോ ബ്രാഹ്മണഃ സോപ്യസംശയഃ।
സ തു മാതുർവിശേഷേണ ത്രീനംശാൻഹർതുമർഹതി॥ 13-82-13 (84672)
വർണേ തൃതീയേ ജാതസ്തു വൈശ്യായാം ബ്രാഹ്മണാദപി।
ദ്വിരംശസ്തേന ഹർതവ്യോ ബ്രാഹ്മണസ്വാദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-82-14 (84673)
ശൂദ്രായാം ബ്രാഹ്മണാജ്ജാതോ നിത്യാദേയധനഃ സ്മൃതഃ।
അൽപം ചാപി പ്രദാതവ്യം ശൂദ്രാപുത്രായ ഭാരത॥ 13-82-15 (84674)
ദശധാ പ്രവിഭക്തസ്യ ധനസ്യൈവ ഭവേത്ക്രമഃ।
സവർണാസു തു ജാതാനാം സമാൻഭാഗാൻപ്രകൽപയേത്॥ 13-82-16 (84675)
അബ്രാഹ്മണം തു മന്യന്തേ ശൂദ്രാപുത്രമനൈപുണാത്।
ത്രിഷു വർണേഷു ജാതോ ഹി ബ്രാഹ്മണാദ്ബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 13-82-17 (84676)
സ്മൃതാശ്ച വർണാശ്ചത്വാരഃ പഞ്ചമോ നാധിഗംയതേ।
ഹരേച്ച ദശമം ഭാഗം ശൂദ്രാപുത്രഃ പിതുർധനാത്॥ 13-82-18 (84677)
തത്തു ദത്തം ഹരേത്പിത്രാ നാദത്തം ഹർതുമർഹതി।
അവശ്യം ഹി ധനം ദേയം ശൂദ്രാപുത്രായ ഭാരത॥ 13-82-19 (84678)
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമ ഇതി തസ്മൈ പ്രദീയതേ।
യത്രതത്ര സമുത്പന്നം ഗുണായൈവോപപദ്യതേ॥ 13-82-20 (84679)
യദ്യപ്യേഷ സുപുത്രഃ സ്യാദപുത്രോ യദി വാ ഭവേത്।
നാധികം ദശമാദ്ദദ്യാച്ഛൂദ്രാപുത്രായ ഭാരത॥ 13-82-21 (84680)
`സ്മൃത ഏകശ്ചതുർഭാഗഃ കന്യാഭാഗസ്തു ധർമതഃ।
അഭ്രാതൃകാ സമഗ്രാഹാ ചാർധാസ്യേത്യപരേ വിദുഃ॥' 13-82-22 (84681)
ത്രൈവാർവികാദ്യദാ ഭക്താദധികം സ്യാദ്ദ്വിജസ്യ തു।
യജേത തേന ദ്രവ്യേണ ന വൃഥാ സാധയേദ്ധനം॥ 13-82-23 (84682)
ത്രിസഹസ്രപരോ ദായഃ സ്ത്രിയൈ ദേയോ ധനസ്യ വൈ।
ഭർത്രാ തച്ച ധനം ദത്തം യഥാർഹം ഭോക്തുമർഹതി॥ 13-82-24 (84683)
സ്ത്രീണാം തു പതിദായാദ്യമുപഭോഗഫലം സ്മൃതം।
നാപഹാരം സ്ത്രിയഃ കുര്യുഃ പിതൃവിത്താത്കഥഞ്ചന॥ 13-82-25 (84684)
സ്ത്രിയാസ്തു യദ്ഭവേദ്വിത്തം പിത്രാ ദത്തം യുധിഷ്ഠിര।
ബ്രാഹ്മണ്യാസ്തദ്ധരേത്കന്യാ യഥാ പുത്രസ്തഥാഽസ്യ സാ॥ 13-82-26 (84685)
സാ ഹി പുത്രസമാ രാജന്വിഹിതാ കുരുനന്ദന।
ഏവമേവ സമുദ്ദിഷ്ടോ ധർമോ വൈ ഭരതർഷഭ।
ഏവം ധർമമനുസ്മൃത്യ ന വൃഥാ സാധയേദ്ധനം॥ 13-82-27 (84686)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-82-28x (7032)
ശൂദ്രായാം ബ്രാഹ്മണാജ്ജാതോ യദ്യദേയധനഃ സ്മൃതഃ।
കേന പ്രതിവിശേഷേണ ദശമോഽപ്യസ്യ ദീയതേ॥ 13-82-28 (84687)
ബ്രാഹ്മണ്യാം ബ്രാഹ്മണാജ്ജാതോ ബ്രാഹ്മണഃ സ്യാന്ന സംശയഃ।
ക്ഷത്രിയായാം തഥൈവ സ്യാദ്വൈശ്യായാമപി ചൈവ ഹി॥ 13-82-29 (84688)
കസ്മാത്തു വിഷമം ഭാഗം ഭജേരന്നൃപസത്തമ।
യദാ സർവേ ത്രയോ വർണാസ്ത്വയോക്താ ബ്രാഹ്മണാ ഇതി॥ 13-82-30 (84689)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-82-31x (7033)
ദാരാ ഇത്യുച്യതേ ലോകേ നാംനൈകേന പരന്തപ।
പ്രോക്തേനി ചൈവ നാംനാഽയം വിശേഷഃ സുമഹാൻഭവേത്॥ 13-82-31 (84690)
തിസ്രഃ കൃത്വാ പുരോ ഭാര്യാഃ പശ്ചാദ്വിന്ദേത ബ്രാഹ്മണീം।
സാ ജ്യേഷ്ഠാ സാ ച പൂജ്യാ സ്യാത്സാ ച താഭ്യോ ഗരീയസീ 13-82-32 (84691)
സ്നാനം പ്രസാധനം ഭർതുർദന്തധാവനമുഞ്ജനം।
ഹവ്യം കവ്യം ച യച്ചാന്യദ്ധർമയുക്തം ഗൃഹേ ഭവേത്॥ 13-82-33 (84692)
ന തസ്യാം ജാതു തിഷ്ഠന്ത്യാമന്യാ തത്കർതുമർഹതി।
ബ്രാഹ്മണീത്വേവ കുര്യാദ്വാ ബ്രാഹ്മണസ്യ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-82-34 (84693)
അന്നം പാനം ച മാല്യം ച വാസാംസ്യാഭരണാനി ച।
ബ്രാഹ്മണ്യൈതാനി ദേയാനി ഭർതുഃ സാ ഹി ഗരീയസീ॥ 13-82-35 (84694)
മനുനാഽഭിഹിതം ശാസ്ത്രം യച്ചാപി കുരുനന്ദന।
തത്രാപ്യേഷ മഹാരാജ ദൃഷ്ടോ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-82-36 (84695)
അഥ ചേദന്യഥാ കുര്യാദ്യദി കാമാദ്യുധിഷ്ഠിര।
യഥാ ബ്രാഹ്മണചാണ്ഡാലഃ പൂർവദൃഷ്ടസ്തഥൈവ സഃ॥ 13-82-37 (84696)
ബ്രാഹ്മണ്യാഃ സദൃശഃ പുത്രഃ ക്ഷത്രിയായാശ്ച യോ ഭവേത്।
രാജന്വിശേഷോ യസ്ത്വത്ര വർണയോരുഭയോരപി॥ 13-82-38 (84697)
ന തു ജാത്യാ സമാ ലോകേ ബ്രാഹ്മണ്യാഃ ക്ഷത്രിയാ ഭവേത്।
ബ്രാഹ്മണ്യാഃ പ്രഥമഃ പുത്രോ ഭൂയാൻസ്യാദ്രാജസത്തമ॥ 13-82-39 (84698)
ഭൂയോഭൂയോപി സംഹാര്യഃ പിതൃവിത്താദ്യുധിഷ്ഠിര।
യഥാ ന സദൃശീ ജാതു ബ്രാഹ്മണ്യാഃ ക്ഷത്രിയാ ഭവേത്॥ 13-82-40 (84699)
ക്ഷത്രിയായാസ്തഥാ വൈശ്യാ ന ജാതു സദൃശീ ഭവേത്।
ശ്രീശ്ച രാജ്യം ച കോശശ്ച ക്ഷത്രിയാണാം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-82-41 (84700)
വിഹിതം ദൃശ്യതേ രാജൻസാഗരാന്താം ച മേദിനീം।
ക്ഷത്രിയോ ഹി സ്വധർമേണ ശ്രിയം പ്രാപ്നോതി ഭൂയസീം।
രാജാ ദണ്ഡധരോ രാജന്രക്ഷാ നാന്യത്ര ക്ഷത്രിയാത്॥ 13-82-42 (84701)
ബ്രാഹ്മണാ ഹി മഹാഭാഗ ദേവാനാമപി ദേവതാഃ।
തേഷു രാജാ പ്രവർതേത പൂജയാ വിധിപൂർവകം॥ 13-82-43 (84702)
പ്രണീതമൃഷിഭിർജ്ഞാത്വാ ധർമം ശാശ്വതമവ്യയം।
ലുപ്യമാനം സ്വധർമേണ ക്ഷത്രിയോ രക്ഷതി പ്രജാഃ॥ 13-82-44 (84703)
ദസ്യുഭിർഹ്രിയമാണം ച ധനം ദാരാംശ്ച സർവശഃ।
സർവേഷാമേവ വർണാനാം ത്രാതാ ഭവതി പാർഥിവഃ॥ 13-82-45 (84704)
ഭൂയാൻസ്യാത്ക്ഷത്രിയാപുത്രോ വൈശ്യാപുത്രാന്ന സംശയഃ।
ഭൂയസ്തേനാപി ഹർതവ്യം പിതൃവിത്താദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-82-46 (84705)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-82-47x (7034)
ഉക്തം തേ വിധിവദ്രാജൻബ്രാഹ്മണസ്യ പിതാമഹ।
ഇതരേഷാം തു വർണാനാം കഥം വൈ നിയമോ ഭവേത്॥ 13-82-47 (84706)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-82-48x (7035)
ക്ഷത്രിയസ്യാപി ഭാര്യേ ദ്വേ വിഹിതേ കുരുനന്ദന।
തൃതീയാ ച ഭവേച്ഛൂദ്രാ ന തു ദൃഷ്ടാ ന തു സ്മൂതാ॥ 13-82-48 (84707)
ഏഷ ഏവ ക്രമോ ഹി സ്യാത്ക്ഷത്രിയാണാം യുധിഷ്ഠിര।
അഷ്ടധാ തു ഭവേത്കാര്യം ക്ഷത്രിയസ്വം ജനാധിപ॥ 13-82-49 (84708)
ക്ഷത്രിയായാ ഹരേത്പുത്രശ്ചതുരോംശാൻപിതുർധനാത്।
യുദ്ധാവഹാരികം യച്ച പിതുഃ സ്വാത്സ ഹരേത്തു തത്॥ 13-82-50 (84709)
വൈശ്യാപുത്രസ്തു ഭാഗാംസ്ത്രീഞ്ശൂദ്രാപുത്രസ്തഥാഷ്ടമം।
ഏകൈവ ഹി ഭവേദ്ഭാര്യാ വൈശ്യസ്യ കുരുനന്ദന। 13-82-51 (84710)
ദ്വിതീയാ തു ഭവേച്ഛൂദ്രാ ന തു ദൃഷ്ടാ ന തു സ്മൃതാ॥
വൈശ്യസ്യ വർതമാനസ്യ വൈശ്യായാം ഭരതർഷഭ। 13-82-52 (84711)
ശൂദ്രായാം ചാപി കൌന്തേയ തയോർവിനിയമഃ സ്മൃതഃ॥
പഞ്ചധാ തു ഭവേത്കാര്യം വൈശ്യസ്വം ഭരതർഷഭ। 13-82-53 (84712)
തയോരപത്യേ വക്ഷ്യാമി വിഭാഗം ച ജനാധിപ॥
വൈശ്യാപുത്രേണ ഹർതവ്യാശ്ചത്വാരോംശാഃ പിതുർധനാത്। 13-82-54 (84713)
പഞ്ചമസ്തു സ്മൃതോഃ ഭാഗഃ ശൂദ്രാപുത്രായ ഭാരത॥
സോപി ദത്തം ഹരേത്പിത്രാ നാദത്തം ഹർതുമർഹതി। 13-82-55 (84714)
ത്രിമിർവർണൈഃ സദാ ജാതഃ ശൂദ്രോ ദേയധനോ ഭവേത്॥ 13-82-56 (84715)
ശൂദ്രസ്യ സ്യാത്സവർണൈവ ഭാര്യാ നാന്യാ കഥഞ്ചന।
സമഭാഗാശ്ച പുത്രാഃ സ്യുര്യദി പുത്രശതം ഭവേത്॥ 13-82-57 (84716)
ജാതാനാം സമവർണായാഃ പുത്രാണാമവിശേഷതഃ।
സർവേഷാമേവ വർണാനാം സമഭാഗോ ധനാത്സ്മൃതഃ॥ 13-82-58 (84717)
ജ്യേഷ്ഠസ്യ ഭാഗോ ജ്യേഷ്ഠഃ സ്യാദേകാംശോ യഃ പ്രധാനതഃ।
ഏഷ ദായവിധിഃ പാർഥ പൂർവമുക്തഃ സ്വയംഭുവാ॥ 13-82-59 (84718)
സമവർണാസു ജാതാനാം വിശേഷോഽസ്ത്യപരോ നൃപ।
വിവാഹവൈശിഷ്ട്യകൃതഃ പൂർവപൂർവോ വിശിഷ്യതേ॥ 13-82-60 (84719)
ഹരേജ്ജ്യേഷ്ഠഃ പ്രധാനാംശമേകഭാര്യാസുതേഷ്വപി।
മധ്യമോ മധ്യമം ചൈവ കനീയാംസ്തു കനീയസം॥ 13-82-61 (84720)
ഏവം ജാതിഷു സർവാസു സവർണഃ ശ്രേഷ്ഠതാം ഗതഃ।
മഹർഷിരപി ചൈതദ്വൈ മാരീചഃ കാശ്യപോഽബ്രവീത്॥ ॥ 13-82-62 (84721)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വ്യശീതിതമോഽധ്യായഃ॥। 82 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-82-3 ഏവമൃത്വിഗാത്മസ്ത്രീശുദ്ധിമുക്ത്വാ ധനശുദ്ധ്യർഥം ദായവിഭാഗം പ്രസ്തൌതി॥ 7-82-4 രതിമിച്ഛത ഏവ വിഹിതാ നതു ധർമം॥ 7-82-6 കിം കിയത്പ്രമാണം॥ 7-82-9 പ്രായശ്ചിത്തമാത്മന ഇച്ഛതി പ്രായശ്ചിത്തീയതേ॥ 7-82-10 ദ്വിഗുണം പ്രായശ്ചിത്തം॥ 7-82-11 ഏകാംശം മുഖ്യാംശം॥ 7-82-12 തേനൈവ ബ്രാഹ്മണീപുത്രേണൈവ॥ 7-82-20 സമുത്പന്നം ആനൃശംസ്യം॥ 7-82-23 വൃഥാ യജ്ഞാദിപ്രയോജനംവിനാ ന സാധയേത്॥ 7-82-24 സ്ത്രിയോഽധികോ ദായോ ന ദേയ ഇത്യർഥഃ। തച്ചതുർധാ ധനം ദത്തം നാദത്തംഭോക്തുമർഹതീതി ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-82-25 കുര്യുഃ പുത്രാ ഇതി ശേഷഃ। പതിവിത്താത്കഥം ചനേതി ഝ.പാഠഃ। പതിവിതാത്പത്യാ ദത്താദ്വിത്താത്॥ 7-82-27 ധർമോ വിഭാഗപ്രകാരഃ। വൃഥാ അന്യായേന॥ 7-82-31 ആദ്രിയന്തേ ത്രിധർഗാർതിമിരിതി ദാരപദപ്രവൃത്തിനിമിത്തമാദരഃ। യതശ്ച ഭർഷാ ആദരസ്താസു വർണക്രമേണ യഥായോഗ്യം താരതംയക്രമേണ ക്രിയത ഇതി താത്പുത്രാണാം ഭാഗവൈഷംയം ചാസ്തീത്യഭിപ്രായഃ॥ 7-82-40 ഭൂയോഭൂയോപി അധികമധികം॥ 7-82-47 ഉക്തം ദായവിഭാഗാദി॥ 7-82-50 യുദ്ധേഽവഹിയതേ തദ്രഥഗജായുധകവചാദികം യുദ്ധാവഹാരികം॥ 7-82-53 സവർണാജ്യേഷ്ഠതാം ഗതേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 083
॥ ശ്രീഃ ॥
13.83. അധ്യായഃ 083
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സങ്കരജാതീനാം ശീലവിഭാഗാദിനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അർഥാശ്രയാദ്വാ കാമാദ്വാ വർണാനാം ചാപ്യനിശ്ചയാത്।
അജ്ഞാനാദ്വാപി വർണാനാം ജായതേ വർണസങ്കരഃ॥ 13-83-1 (84722)
തേഷാമേതേന വിധിനാ ജാതാനാം വർണസങ്കരേ।
കോ ധർമഃ കാനി കർമാണി തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-83-2 (84723)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-83-3x (7036)
ചാതുർവർണ്യസ്യ കർമാണി ചാതുർവർണ്യം ച കേവലം।
അസൃജത്സ ഹി യജ്ഞാർഥേ പൂർവമേവ പ്രജാപതിഃ॥ 13-83-3 (84724)
ഭാര്യാശ്ചതസ്നോ വിപ്രസ്യ ദ്വയോരാത്മാ പ്രജായതേ।
ആനുപൂർവ്യാദ്ദ്വയോർഹീനൌ മാതൃജാത്യൌ പ്രസൂയതഃ॥ 13-83-4 (84725)
പരം ശവാദ്ബ്രാഹ്മണസ്യൈവ പുത്രഃ
ശൂദ്രാപുത്രം പാരശവം തമാഹുഃ।
ശുശ്രൂഷകഃ സ്വസ്യ കുലസ്യ സ സ്യാ-
ത്സ്വചാരിത്രം നിത്യമഥോ ന ജഹ്യാത്॥ 13-83-5 (84726)
സർവാനുപായാനഥ സംപ്രധാര്യ
സമുദ്ധരേത്സ്വസ്യ കുലസ്യ തന്ത്രം।
ജ്യേഷ്ഠോ യവീയാനപി യോ ദ്വിജസ്യ
ശുശ്രൂഷയാ ദാനപരായണഃ സ്യാത്॥ 13-83-6 (84727)
തിസ്രഃ ക്ഷത്രിയസംബന്ധാദ്ദ്വയോരാത്മാഽസ്യ ജായതേ।
ഹീനവർണാസ്തൃതീയായാം ശൂദ്രാ ഉഗ്രാ ഇതി സ്മൃതിഃ॥ 13-83-7 (84728)
ദ്വേ ചാപി ഭാര്യേ വൈശ്യസ്യ ദ്വയോരാത്മാഽസ്വ ജായതേ।
ശൂദ്രാ ശൂദ്രസ്യ ചാപ്യേകാ ശൂദ്രമേവ പ്രജായതേ॥ 13-83-8 (84729)
അതോഽവിശിഷ്ടസ്ത്വധമോ ഗുരുദാരപ്രധർഷകഃ।
ബ്രാഹ്യം വർണം ജനയതി ചാതുർവർണ്യവിഗർഹിതം॥ 13-83-9 (84730)
അയാജ്യം ക്ഷത്രിയോ വ്രാത്യങ്ക സൂതം സ്തോത്രക്രിയാപരം।
വൈശ്യോ വൈദേഹകം ചാപി മൌദ്ഗല്യമപവർജിതം॥ 13-83-10 (84731)
ശൂദ്രശ്ചണ്ഡാലമത്യുഗ്രം വധ്യഘ്നം ബാഹ്യവാസിനം।
ബ്രാഹ്മണ്യാം സംപ്രജായന്ത ഇത്യേതേ കുലപാംസനാഃ।
ഏതേ മതിമതാംശ്രേഷ്ഠ വർണസങ്കരജാഃ പ്രഭോ॥ 13-83-11 (84732)
ബന്ദീ തു ജായതേ വൈശ്യാൻമാഗധോ വാക്യജീവനഃ।
ശൂദ്രാന്നിഷാദോ മത്സ്യഘ്നഃ ക്ഷത്രിയായാം വ്യതിക്രമാത്॥ 13-83-12 (84733)
ശൂദ്രാദായോഗവശ്ചാപി വൈശ്യായാം ഗ്രാംയധർമിണഃ।
ബ്രാഹ്മണൈരപ്രതിഗ്രാഹ്യസ്തക്ഷാ സ്വധനജീവനഃ॥ 13-83-13 (84734)
ഏതേഽപി സദൃശാന്വർണാഞ്ജനയന്തി സ്വയോനിഷു।
മാതൃജാത്യാ പ്രസൂയന്തേ ഹ്യവരാ ഹീനയോനിഷു॥ 13-83-14 (84735)
യഥാ ചതുർഷു വർണേഷു ദ്വയോരാത്മാഽസ്യ ജായതേ।
ആനന്തര്യാത്പ്രജായന്തേ യഥാ ബാഹ്യാ പ്രധാനതഃ॥ 13-83-15 (84736)
തേ ചാപി സദൃശം വർണം ജനയന്തി സ്വയോനിഷു।
പരസ്പരസ്യ ദാരേഷു ജനയന്തി വിഗർഹിതാൻ॥ 13-83-16 (84737)
യഥാ ശൂദ്രോഽപി ബ്രാഹ്മണ്യാം ജന്തും ബാഹ്യം പ്രസൂയതേ।
ഏവം ബാഹ്യതരാദ്ബാഹ്യശ്ചാതുർവർണ്യാത്പ്രജായതേ॥ 13-83-17 (84738)
പ്രതിലോമം തു വർധന്തേ ബാഹ്യോദ്ബാഹ്യതരാത്പുനഃ।
ഹീനാദ്ധീനാഃ പ്രസൂയന്തേ വർണാഃ പഞ്ചദശൈവ തു॥ 13-83-18 (84739)
അഗംയാഗമനാച്ചൈവ ജായതേ വർണസങ്കരഃ।
ബാഹ്യാനാമനുജായന്തേ സൈരന്ധ്ര്യാം മാഗധേഷു ച।
പ്രസാധനോപചാരജ്ഞമദാസം ദാസജീവനം॥ 13-83-19 (84740)
ക്ഷത്രാ ഹ്യായോഗവം സൂതേ വാഗുരാബന്ധജീവനം।
മൈരേയകം ച വൈദേഹഃ സംപ്രസൂതേഽഥ മാധുകം॥ 13-83-20 (84741)
നിഷാദോ മദ്ഗുരം സൂതേ ദാസം നാവോപജീവിനം।
മൃതപം ചാപി ചാണ്ഡാലഃ ശ്വപാകമിതി വിശ്രുതം 13-83-21 (84742)
ചതുരോ മാഗധീ സൂതേ ക്രൂരാൻമായോപജീവിനഃ।
മാംസം സ്വാദുകരം ക്ഷൌദ്രം സൌഗന്ധമിതി വിശ്രുതം॥ 13-83-22 (84743)
വൈദേഹകാച്ച പാപിഷ്ഠാ ക്രൂരം മായോപജീവിനം।
നിഷാദാൻമദ്രനാഭം ച ഖരയാനപ്രയായിനം॥ 13-83-23 (84744)
ചണ്ഡാലാത്പുൽകസം ചാപി ഖരാശ്വഗജഭോജിനം।
ഭൃതചൈലപ്രതിച്ഛന്നം ഭിന്നഭാജനഭോജിനം॥ 13-83-24 (84745)
ആയോഗവീഷു ജായന്തേ ഹീനവർണാസ്തു തേ ത്രയഃ।
ക്ഷുദ്രോ വൈദേഹകാദന്ധോ ബഹിർഗ്രാമപ്രതിശ്രയഃ॥ 13-83-25 (84746)
കാരാവരോ നിഷാദ്യാം തു ചർമകാരഃ പ്രസൂയതേ।
ചാണ്ഡാലാത്പാണ്ഡുസൌപാകസ്ത്വക്സാരവ്യവഹാരവാൻ॥ 13-83-26 (84747)
ആഹിൺകോം നിഷാദേന വൈദേഹ്യാം സംപ്രസൂയതേ।
ചണ്ഡാലേന തു സൌപാകശ്ചണ്ഡാലസമവൃത്തിമാൻ॥ 13-83-27 (84748)
നിഷാദീ ചാപി ചണ്ഡാലാത്പുത്രമന്തേവസായിനം।
ശ്മശാനഗോചരം സൂതേ ബാഹ്യൈരപി ബഹിഷ്കൃതം॥ 13-83-28 (84749)
ഇത്യേതേ സങ്കരേ ജാതാഃ പിതൃമാതൃവ്യതിക്രമാത്।
പ്രച്ഛന്നാന്വാ പ്രകാശാ വാ വേദിതവ്യാഃ സ്വകർമഭിഃ॥ 13-83-29 (84750)
ചതുർണാമേവ വർണാനാം ധർമോ നാന്യസ്യ വിദ്യതേ।
വർണാനാം ധർമഹീനേഷു സംഖ്യാ നാസ്തീഹ കസ്യചിത്॥ 13-83-30 (84751)
യദൃച്ഛയോപസംപന്നൈര്യജ്ഞസാധുബഹിഷ്കൃതൈഃ।
ബാഹ്യാ ബാഹ്യൈശ്ച ജായന്തേ യഥാവൃത്തി യഥാശ്രയം॥ 13-83-31 (84752)
ചതുഷ്പഥശ്മശാനാനി ശൈലാംശ്ചാന്യാന്വനസ്പതീൻ।
കാർഷ്ണായസമലങ്കാരം പരിഗൃഹ്യ ച നിത്യശഃ।
വസേയുരേതേ വിജ്ഞാതാ വർതയന്തഃ സ്വകർമഭിഃ॥ 13-83-32 (84753)
യുഞ്ജന്തോ വാഽപ്യലങ്കാരാംസ്തഥോപകരണാനി ച।
ഗോബ്രാഹ്മണായ സാഹയ്യം കുർവാണാ വൈ ന സംശയഃ॥ 13-83-33 (84754)
ആനൃശംസ്യമനുക്രോശഃ സത്യവാക്യം തഥാ ക്ഷമാ।
സ്വശരീരൈരപി ത്രാണം ബാഹ്യാനാം സിദ്ധികാരണം।
ഭവന്തി മനുജവ്യാഘ്ര തത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ॥ 13-83-34 (84755)
യഥോപദേശം പരികീർതിതാസു
നരഃ പ്രജായേത വിചാര്യ ബുദ്ധിമാൻ।
നിഹീനയോനിർഹി സുതോഽവസാദയേ-
ത്തിതീർഷമാണം ഹി യഥോപലോ ജലേ॥ 13-83-35 (84756)
അവിദ്വാംസമലം ലോകേ വിദ്വാംസമപി വാ പുനഃ।
നയന്തി ഹ്യപഥം നാര്യഃ കാമക്രോധവശാനുഗം॥ 13-83-36 (84757)
സ്വഭാവശ്ചൈവ നാരീണാം നരാണാമിഹ ദൂഷണം।
അത്യർഥം ന പ്രസജ്ജന്തേ പ്രമദാസു വിപശ്ചിതഃ॥ 13-83-37 (84758)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-83-38x (7037)
വർണാപേതമവിജ്ഞായ നരം കലുഷയോനിജം।
ആര്യരൂപമിവാനാര്യം കഥം വിദ്യാമഹേ വയം॥ 13-83-38 (84759)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-83-39x (7038)
യോനിസങ്കലുഷേ ജാതം നാനാഭാവസമന്വിതം।
കർമഭിഃ സജ്ജനാചീർണൈർവിജ്ഞേയാഃ ശുദ്ധയോനികാഃ॥ 13-83-39 (84760)
അനാര്യത്വമനാചാരഃ ക്രൂരത്വം നിഷ്ക്രിയാത്മതാ।
പുരുഷം വ്യഞ്ജയന്തീഹ ലോകേ കലുഷയോനിജം॥ 13-83-40 (84761)
പിത്ര്യം വാ ഭജതേ ശീലം മാതൃജം വാ തഥോഭയം।
ന കഥഞ്ച സങ്കീർണഃ പ്രവൃതിം സ്വാം നിയച്ഛതി॥ 13-83-41 (84762)
യഥൈവ സദൃസോ രൂപേ മാതാവിത്രോർഹി ജായതേ।
വ്യാഘ്രബിന്ദോസ്തഥാ യോനിം പുരുഷഃ സ്വാം നിയച്ഛതി॥ 13-83-42 (84763)
കുലേ സ്രോതസി സഞ്ച്ഛന്നേ യസ്യ സ്യാദ്യോനിസങ്കരഃ।
സംശ്രയത്യേവ തച്ഛീലം നരോഽൽപമഥവാ ബഹു॥ 13-83-43 (84764)
ആര്യരൂപസമാചാരം ചരന്തം കൃതകേ പഥി।
സവർണമന്യവർണം വാ സ്വശീലം സാസ്തി നിശ്ചയേ॥ 13-83-44 (84765)
നാനാവൃത്തേഷു ഭൂതേഷു നാനാക്രമരതേഷു ച।
ജൻമവൃത്തസമം ലോകേ സുശ്ലിഷ്ടം ന വിരജ്യതേ॥ 13-83-45 (84766)
ശരീരമിഹ സത്വേന ന തസ്യ പരികൃഷ്യതേ।
ജ്യേഷ്ഠമധ്യാവരം സത്വം തുല്യസത്വം പ്രമോദതേ॥ 13-83-46 (84767)
ജ്യായാംസമപി ശീലേന വിഹീനം നൈവ പൂജയേത്।
അപി ശൂദ്രം ച ധർമജ്ഞം സദ്വൃത്തമഭിപൂജയേത്॥ 13-83-47 (84768)
ആത്മാനമാഖ്യാതി ഹി കർമഭിർനരഃ
സുശീലചാരിത്രകുലൈഃ ശുഭാശുഭൈഃ।
പ്രനഷ്ടമപ്യാത്മകുലം തഥാ നരഃ
പുനഃ പ്രകാശം കുരുതേ സ്വകർമതഃ॥ 13-83-48 (84769)
യോനിഷ്വേതാസു സർവാസു സങ്കീർണാസ്വിതരാസു ച।
യത്രാത്മാനം ന ജനയേദ്ബുധസ്താം പരിവർജയേത്॥ ॥ 13-83-49 (84770)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്ര്യശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 83 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-83-2 ഏതേന ഉക്തേന। വിധിനാ പ്രകാരേണ॥ 7-83-3 ശൂദ്രാണാം സേവാദ്വാരാ യജ്ഞാർഥത്വം നതു സാക്ഷാത്॥ 7-83-4 മാതൃജാത്യൌ വൈശ്യായാം വൈശ്യോഽംബഷ്ഠോ നാമ। ശൂദ്രായാം ശൂദ്രോ നിഷാദോ നാമ പാരശവാഖ്യോ ഭവതി॥ 7-83-5 ശവസ്ഥാനതുല്യാച്ഛൂദ്രാത്പരമുത്കൃഷ്ടം। പരോംശഭാഗ്ബ്രാഹ്മണസ്യൈവ പുത്ര ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-83-6 തന്ത്രമുപകരണം। വയസാ ജ്യേഷ്ഠോഽപി പാരശവോ ദ്വിജസ്യ ത്രിവർണജസ്യ യവീയാൻ കനീയാനേവേതി സംബന്ധഃ॥ 7-83-9 അതഃ സ്വപിതുരവിശിഷ്ഠോ നാധികഃ സന്നധമഃ ശൂദ്രോ ഗുരൂണാം ബ്രാഹ്മണാദീനാം ദാരപ്രധർഷകശ്ചേത് ബാഹ്യം ചാണ്ഡാലാദിം॥ 7-83-10 വിപ്രായാം ക്ഷത്രിയോ ബാഹ്യം സൂതം സ്തോമക്രിയാപരമിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-83-11 വധ്യാനാം ചോരാദീനാം ശിരശ്ഛേദാദികാര്യകാരിണം വദ്യഘ്നം॥ 7-83-30 ചാതുർവർണ്യസ്യൈവ ധർമാഃ *****ന്നേ ദിഹിതാഃ ഇതരേഷാം ഇതരേഷാം തു ജാതിഭേദാനാം ധർമനിയമ ഇയതാ ച നാസ്തി॥ 7-83-35 നിഹീന*** രേതഃസേക ന കുര്യാദിതി ഭാവഃ॥ 7-83-38 കലുഷയോനിജം സങ്കരയോനിജം॥ 7-83-39 നാനാഭാവൈരാര്യേഭ്യഃ പൃഥഗ്ഭൂതാഭിശ്ചേഷ്ടാഭിഃ സമന്വിതം നരം സങ്കരയോനിജം ജാനീയാത്॥ 7-83-41 പ്രകൃതിം യോനിം। നിയച്ഛതി ഗൂഹിതും ന ശക്നോതീത്യർഥഃ॥ 7-83-42 യഥാ തിര്യക്സ്ഥാരാദികം ബീജഗുണം ന ത്യജത്യേവം മനുഷ്യോഽപീത്യർഥഃ॥ 7-83-43 സഞ്ചന്നേ സുഗുപ്തേഽപി യസ്യ ജൻമനീതി ശേഷഃ। സഃ തച്ഛീലം സങ്കരകർതുഃ സ്വഭാവം॥ 7-83-46 തസ്യ സങ്കരജസ്യ ശരീരം സത്വേന ശാസ്ത്രീയബുദ്ധ്യാ ന പരികൃഷ്യതേ ന നീചമാർഗാദപകൃഷ്യതേ। ബീജഗുണസ്യ പ്രാബല്യാത്॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 084
॥ ശ്രീഃ ॥
13.84. അധ്യായഃ 084
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യൌരസാദിപുത്രനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രൂഹി താത കുരുശ്രേഷ്ഠ വർണാനാം ത്വം പൃഥക് പൃഥക്।
കീദൃശ്യാം കീദൃശാശ്ചാപി പുത്രാഃ കസ്യ ച കേ ച തേ॥ 13-84-1 (84771)
വിപ്രവാദാഃ സുബഹവഃ ശ്രൂയന്തേ പുത്രകാരിണാം।
അത്ര നോ മുഹ്യതാം രാജൻസംശയം ഛേത്തുമർഹസി॥ 13-84-2 (84772)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-84-3x (7039)
`ആത്മാ പുത്രസ്തു വിജ്ഞേയഃ പ്രഥമോ ബഹുധാ പരേ॥ 13-84-3 (84773)
സ്വേ ക്ഷേത്രേ സംസ്കൃതേ യസ്തു പുത്രമുത്പാദയേത്സ്വയം।
തമൌരസം വിജാനീയാത്പുത്രം പ്രഥമകൽപിതം॥ 13-84-4 (84774)
അഗ്നിം പ്രജാപതിം ചേഷ്ട്വാ വരായ പ്രതിപാദിതാ।
പുത്രികാ സ്യാദ്ദുഹിതരി സങ്കൽപേ വാഽപി വാ സുതഃ॥ 13-84-5 (84775)
തൽപേ ജാതഃ പ്രമീതസ്യ ക്ലീബസ്യ പതിതസ്യ വാ।
സ്വധർമേണ നിയുക്തോ യഃ സ പുത്രഃ ക്ഷേത്രജഃ സ്മൃതഃ॥ 13-84-6 (84776)
മാതാ പിതാ ച ദദ്യാതാം യമദ്ഭിഃ പുത്രമാപദി।
സദൃശപ്രീതിസംയുക്തോ വിജ്ഞേയോ ദത്രിമഃ സുതഃ॥ 13-84-7 (84777)
സദൃശം തു പ്രകുര്യാദ്യം ഗുണദോഷവിചക്ഷണം।
പുത്രം പുത്രഗുണൈര്യുക്തം വിജ്ഞേയഃ സ തു കൃത്രിമഃ॥ 13-84-8 (84778)
ഉത്പദ്യതേ യസ്യ ഗൂഢം ന ച ജ്ഞായേത കസ്യചിത്।
സ ഭവേദ്ഗൂഢജോ നാമ തസ്യ സ്യാദ്യസ്യ തൽപതഃ॥ 13-84-9 (84779)
മാതാപിതൃഭ്യാമുത്സൃഷ്ടസ്തയോരന്യതരേണ വാ।
യം പുത്രം പ്രതിഗൃഹ്ണീയാദപവിദ്ധഃ സ ഉച്യതേ॥ 13-84-10 (84780)
പിതൃവേശ്മനി കന്യാ തു യം പുത്രം ജനയേദ്രഹഃ।
തം കാനീനം വദന്നാംനാ വോഢുഃ കന്യാസമുദ്ഭവേ॥ 13-84-11 (84781)
യാ ഗർഭിണീ സംസ്ക്രിയതേ ജ്ഞാതാഽജ്ഞാതാപി വാ സതീ।
വോഢുഃ സ ഗർഭോ ഭവതി സഹോഢ ഇതി ഉച്യതേ॥ 13-84-12 (84782)
ക്രീണീയാദ്യസ്ത്വപര്യാർഥം മാതാപിത്രോര്യമന്തികാത്।
സ ക്രീതകഃ സുതസ്തസ്യ സദൃശോഽസദൃശോപി വാ॥ 13-84-13 (84783)
യാ പത്യാ വാ പരിത്യക്താ വിധവാ വാ സ്വകേച്ഛയാ।
ഉത്പാദയതി പുനർഭൂത്വാ സ പൌനർഭവ ഉച്യതേ॥ 13-84-14 (84784)
സാ ചേദക്ഷതയോനിഃ സ്യാദ്ഗതപ്രത്യാംഗതാഽപി വാ।
പൌനർഭവേന ഭർത്രാ സാ പുനസംസ്കാരമർഹതി॥ 13-84-15 (84785)
മാതാപിതൃഹനോ യഃ സ്യാത്ത്യക്തോ വാ സ്യാദകാരണം।
ആത്മാനം സ്പർശയേദ്യസ്തു സ്വയന്ദത്തസ്തു സ സ്മൃതഃ॥ 13-84-16 (84786)
യം ബ്രാഹ്മണസ്തു ശൂദ്രായാം കാമാദുത്പാദയേത്സുതം।
സ പാവയന്നേവ ശവസ്തസ്മാത്പാരശവഃ സ്മൃതഃ॥ 13-84-17 (84787)
ദാസ്യാം വാ ദാസദാസ്യാം വാ യഃ ശൂദ്രസ്യ സുതോ ഭവേത്।
സോഽനുജ്ഞാതോ ഹരേദംശമിതി ധർമോ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 13-84-18 (84788)
ക്ഷേത്രജാദീൻസുതാനേതാനേകാദശ യഥോദിതാൻ।
പുത്രപ്രതിനിധീനാഹുഃ ക്രിയാലോപാൻമനീഷിണഃ॥ 13-84-19 (84789)
പ്രാതൄണാമേകജാതാനാമേകശ്ചേത്പുത്രവാൻഭവേത്।
സർവാംസ്താംസ്തേന പുത്രേണ പുത്രിണോ മനുരബ്രവീത്॥ 13-84-20 (84790)
സർവാസാമേകപത്നീനാമേകാ ചേത്പുത്രിണീ ഭവേത്।
സർവാസ്താസ്തേന പുത്രേണ പ്രാഹ പുത്രവതീർമനുഃ॥ 13-84-21 (84791)
ആത്മാ പുത്രശ്ച വിജ്ഞേയസ്തസ്യാനന്തരജശ്ച യഃ।
നിരുക്തജശ്ച വിജ്ഞേയഃ സുതഃ പ്രസൃതജസ്തഥാ॥ 13-84-22 (84792)
പതിതസ്യ തു ഭാര്യായാ ഭർത്രാ സുസമവേതയാ।
തഥാ ദത്തകൃതൌ പുത്രാവധ്യൂഢശ്ച തഥാഽപരഃ॥ 13-84-23 (84793)
ഷഡപധ്വംസജാശ്ചാപി കാനീനാപസദാസ്തഥാ।
ഇത്യേതേ വൈ സമാഖ്യാതാസ്താന്വിജാനീഹി ഭാരത॥ 13-84-24 (84794)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-84-25x (7040)
ഷഡപധ്വംസജാഃ കേ സ്യുഃ കേ വാഽപ്യപസദാസ്തഥാ।
ഏതത്സർവം യഥാതത്ത്വം വ്യാഖ്യാതും മേ ത്വമർഹസി॥ 13-84-25 (84795)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-84-26x (7041)
ത്രിഷു വർണേഷു യേ പുത്രാ ബ്രാഹ്മണസ്യ യുധിഷ്ഠിര।
വർണയോശ്ച ദ്വയോഃ സ്യാതാം യൌ രാജന്യസ്യ ഭാരത॥ 13-84-26 (84796)
ഏകോ ദ്വിവർണ ഏവാഥ തഥാഽത്രൈവോപലക്ഷിതഃ।
ഷഡപധ്വംസജാസ്തേ ഹി തഥൈവാപസദാഞ്ശൃണു॥ 13-84-27 (84797)
ചാണ്ഡാലോ വ്രാത്യവർണൌ തു ബ്രാഹ്മണ്യാം ക്ഷത്രിയാസു ച।
വൈശ്യായാം ചൈവ ശൂദ്രസ്യ ലക്ഷ്യാസ്തേഽപസദാസ്ത്രയഃ॥ 13-84-28 (84798)
മാഗധോ വാമകശ്ചൈവ ദ്വൌ വൈശ്യസ്യോപലക്ഷിതൌ।
ബ്രാഹ്മണ്യാം ക്ഷത്രിയായാം ച ക്ഷത്രിയസ്യൈക ഏവ തു॥ 13-84-29 (84799)
ബ്രാഹ്മണ്യാം ലക്ഷ്യതേ സൂത ഇത്യേതേഽപസദാഃ സ്മൃതാഃ।
പുത്രാ ഹ്യേതേ ന ശക്യന്തേ മിഥ്യാ കർതും നരാധിപ॥ 13-84-30 (84800)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-84-31x (7042)
ക്ഷേത്രജം കേചിദേവാഹുഃ സുതം കേചിത്തു ശുക്രജം।
തുല്യാവേതൌ സുതൌ കസ്യ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-84-31 (84801)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-84-32x (7043)
രേതജോ വാ ഭവേത്പുത്രഃ പുത്രോ വാ ക്ഷത്രേജോ ഭവേത്।
അധ്യൂഢഃ സമയം ഭിത്ത്വേത്യേതദേവ നിബോധ മേ॥ 13-84-32 (84802)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-84-33x (7044)
രേതജം വിദ്മ വൈ പുത്രം ക്ഷത്രേജസ്യാഗമഃ കഥം।
അധ്യൂഢം വിദ്മ വൈ പുത്രം ഭിത്ത്വാ തു സമയം കഥം॥ 13-84-33 (84803)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-84-34x (7045)
ആത്മജം പുത്രമുത്പാദ്യ യസ്ത്യജേത്കാരണാന്തരേ।
ന തത്ര കാരണം രേതഃ സ ക്ഷേത്രസ്വാമിനോ ഭവേത്॥ 13-84-34 (84804)
പുത്രകാമോ ഹി പുത്രാർഥേ യാം വൃണീതേ വിശാംപതേ।
തത്ര ക്ഷേത്രം പ്രമാണം സ്യാന്ന വൈ തത്രാത്മജഃ സുതഃ॥ 13-84-35 (84805)
അന്യത്ര ക്ഷേത്രജഃ പുത്രോ ലക്ഷ്യതേ ഭരതർഷഭ।
ന ഹ്യാത്മാ ശക്യതേ ഹന്തും ദൃഷ്ടാന്തോപഗതോ ഹ്യസൌ॥ 13-84-36 (84806)
ക്വചിച്ച കുതകഃ പുത്രഃ സംഗ്രഹാദേവ ലക്ഷ്യതേ।
ന തത്ര രേതഃ ക്ഷേത്രം വാ പ്രമാണം സ്യാദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-84-37 (84807)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-84-38x (7046)
കീദൃശഃ കൃതകഃ പുത്രഃ സംഗ്രഹാദേവ ലക്ഷ്യതേ।
ശുക്രം ക്ഷേത്രം പ്രമാണം വാ യത്ര ലക്ഷ്യം ന ഭാരത॥ 13-84-38 (84808)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-84-39x (7047)
മാതാപിതൃഭ്യാം യസ്ത്യക്തഃ പഥി യസ്തം പ്രകൽപയേത്।
ന ചാസ്യ മാതാപിതരൌ ജ്ഞായേതാം സ ഹി കൃത്രിമഃ॥ 13-84-39 (84809)
അസ്വാമികസ്യ സ്വാമിത്വം യസ്മിൻസംപ്രതിലക്ഷ്യതേ।
യോ വർണഃ പോഷയേത്തം ച തദ്വർണസ്തസ്യ ജായതേ॥ 13-84-40 (84810)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-84-41x (7048)
കഥമസ്യ പ്രയോക്തവ്യഃ സംസ്കാരഃ കസ്യ വാ കഥം।
ദേയാ കന്യാ കഥം ചേതി തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-84-41 (84811)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-84-42x (7049)
ആത്മവത്തസ്യ കുർവീത സംസ്കാരം സ്വാമിവത്തഥാ।
ത്യക്തോ മാതാപിതൃഭ്യാം യഃ സവർണം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-84-42 (84812)
തദ്ഗോത്രബന്ധുജം തസ്യ കുര്യാത്സംസ്കാരമച്യുത।
അഥ ദേയാ തു കന്യാ സ്യാത്തദ്വർണസ്യ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-84-43 (84813)
സംസ്കർതും വർണഗോത്രം ച മാതൃവർണവിനിശ്ചയേ।
കാനീനാധ്യൂഢജൌ വാഽപി വിജ്ഞേയൌ പുത്രകിൽബിഷൌ॥ 13-84-44 (84814)
കാനീനാധ്യൂഢജൌ വാഽപി വിജ്ഞേയൌ പുത്രകിൽബിഷൌ॥
താവപി സ്വാവിവ സുതൌ സംസ്കാര്യാവിതി നിശ്ചയഃ। 13-84-45 (84815)
ക്ഷേത്രജോ വാഽപ്യപസദോ യേഽധ്യൂഢാസ്തേഷു ചാപ്യുത॥
ആത്മവദ്വൈ പ്രയുഞ്ജീരൻസംസ്കാരാൻബ്രാഹ്മണാദയഃ। 13-84-46 (84816)
`സ്വം ജൻമേ മാതൃഗോത്രേണ സംസ്കാരം ബ്രാഹ്മണാദയഃ॥'
ധർമശാസ്ത്രേഷു വർണാനാം നിശ്ചയോഽയം പദൃശ്യതേ। 13-84-47 (84817)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-84-48 (84818)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുരശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 84 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-84-2 വിപ്രവാദാഃ വിവിധാഃ പ്രവാദഃ പൂർവോക്താ ഏവ॥ 7-84-6 തൽപേ കലത്രേ॥ 7-84-22 അനന്തരജഃ ഔരസഃ നിരുക്തജഃ സ്വക്ഷേത്രേഽന്യോ രേതഃസേകാർഥമുക്തസ്തജ്ജഃ। പ്രസൃതോഽനിരുക്തോഽപി യോ ലൌല്യാത്പരക്ഷേത്രേ രേതഃ സിഞ്ചതി തജ്ജഃ പ്രസൃതജഃ॥ 7-84-23 തഥാ പതിതാത്സ്വഭാര്യായാമേവ ജാതഃ। ഭാര്യായാഃ തൃതീയാർഥേ ഷഷ്ഠീ। ദത്തഃ പഞ്ചമഃ। കൃതഃ ക്രീതഃ സ്വയമുപായഗംയോ വാ ഷഷ്ഠഃ। അധ്യൂഢഃ യസ്യ മാതാ ഗർഭവത്യേവ ഊഢാ താദൃശഃ സപ്തമഃ॥ 7-84-24 ഷഡപധ്വംസജാ വക്ഷ്യമാണാഃ। കാനീനഃ കന്യായാം വിവാഹാത് പ്രാഗുത്പന്നശ്ചതുർദശഃ। അപസദാ വക്ഷ്യമാണാഃ ഷട്। ഏതേ വിംശതിഃ। താൻസർവാൻ പുത്രാനിതി വിജാനീഹി॥ 7-84-34 കാരണാന്തരേ ലോകാപവാദാദിഭയേ സതി॥ 7-84-35 യാം ഗർഭവതീ കന്യാം വൃണീതേ തത്ര സ പുത്രോ വോദുരേവ ക്ഷേത്രജോ നതു സേക്തുരാത്മജ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 085
॥ ശ്രീഃ ॥
13.85. അധ്യായഃ 085
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മഹദ്ദർശനസഹവാസയോർഗവാം ച പ്രഭാവബോധനായ ച്യവനോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ ഗംഗായമുനാ സംഗമേഽന്തർജലേ നിമജ്യ തപസ്യതശ്ച്യവനസ്യ ദാശൈർജാലേന ജലചരൈഃ സഹ കൂലപ്രാപണം॥ 2 ॥ ദാശൈഃ പ്രാർഥിതേന തേന താൻപ്രതി മത്സ്യൈ സഹ സ്വസ്യ പ്രാണജാലാന്യതരസ്മാൻമോചനചോദനാ॥ 3॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദർശനേ കീദൃശഃ സ്നേഹഃ സംവാസേ ച പിതാമഹ।
മഹാഭാഗ്യം ഗവാം ചൈവ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-85-1 (84819)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-85-2x (7050)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി പുരാവൃത്തം മഹാദ്യുതേ।
നഹുഷസ്യ ച സംവാദം മഹർഷേശ്ച്യവനസ്യ ച॥ 13-85-2 (84820)
പുരാ മഹർഷിശ്ച്യവനോ ഭാർഗവോ ഭരതർഷഭ।
ഉദവാസകൃതാരംഭോ ബഭൂവ സ മഹാവ്രതഃ॥ 13-85-3 (84821)
നിഹത്യ മാനം ക്രോധം ച പ്രഹർഷം ശോകമേവ ച।
വർഷാണി ദ്വാദശ മുനിർജലവാസേ ധൃതവ്രതഃ॥ 13-85-4 (84822)
ആദധത്സർവഭൂതേഷു വിസ്രംയം പരമം ശുഭം।
ജലേചരേഷു സർവേഷു ശീതരശ്മിരിവ പ്രഭുഃ॥ 13-85-5 (84823)
സ്ഥാണുഭൂതഃ ശുചിർഭൂത്വാ ദൈവതേഭ്യഃ പ്രണംയ ച।
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ ജലം സംപ്രവിവേശ ഹ॥ 13-85-6 (84824)
ഗംഗായമുനയോർവേഗം സുഭീമം ഭീമനിഃസ്വനം।
പ്രതിജഗ്രാഹ ശിരസാ വാതവേഗസമം ജവേ॥ 13-85-7 (84825)
ഗംഗാ ച യമുനാ ചൈവ സരിതശ്ച സരാംസി ച।
പ്രദക്ഷിണമൃഷിം ചക്രുർന ചൈനം പര്യപീഡയൻ॥ 13-85-8 (84826)
അന്തർജലേഷു സുഷ്വാപ കാഷ്ഠഭൂതോ മഹാമുനിഃ।
തതശ്ചോർധ്വസ്ഥിതോ ധീമാനഭവദ്ഭരതർഷഭ॥ 13-85-9 (84827)
ജലൌകസാം സസത്വാനാം ബഭൂവ പ്രിയദർശനഃ।
ഉപാജിഘ്നന്ത ച തദാ മത്സ്യാസ്തം ഹൃഷ്ടമാനസാഃ।
തത്ര തസ്യാസതഃ കാലഃ സമതീതോഽഭവൻമഹാൻ॥ 13-85-10 (84828)
തതഃ കദാചിത്സമയേ കസ്മിംശ്ചിൻമത്സ്യജീവിനഃ।
തം ദേശം സമുപാജഗ്മുർജാലഹസ്താ മഹാദ്യുതേ॥ 13-85-11 (84829)
നിഷാദാ ബഹവസ്തത്ര മത്സ്യോദ്ധരണനിശ്ചയാഃ।
വ്യായതാ ബലിനഃ ശൂരാഃ സലിലേഷ്വനുവർതിനഃ।
അഭ്യായയുശ്ച തം ദേശം നിശ്ചിതാ ജാലകർംണി॥ 13-85-12 (84830)
ജാലം തേ യോജയാമാസുർനവസൂത്രകൃതം ദൃഢം।
മത്സ്യോദ്ധരണമാകർഷസ്തദാ ഭരതസത്തമ॥ 13-85-13 (84831)
തതസ്തേ ബഹുഭിര്യോഗൈഃ കൈവർതാ മത്സ്യകാങ്ക്ഷിണഃ।
ഗംഗായമുനയോർവാരി ജാലേനാവകിരന്തി തേ॥ 13-85-14 (84832)
ജാലം സുവിതതം തേഷാം നവസൂത്രകൃതം തഥാ।
വിസ്താരായാമസംപന്നം യത്തത്ര സലിലേ ക്ഷമം॥ 13-85-15 (84833)
തതസ്തേ സുമഹച്ചൈവ ബലവച്ച സുവർതിതം।
അവതീര്യ തതഃ സർവേ ജാലം ചകൃഷിരേ തദാ॥ 13-85-16 (84834)
അഭീതരൂപാഃ സംഹൃഷ്ടാ അന്യോന്യവശവർതിനഃ।
ബബന്ധുസ്തത്ര മത്സ്യാംശ്ച തഥാഽന്യാഞ്ജലചാരിണഃ॥ 13-85-17 (84835)
തഥാ മത്സ്യൈഃ പരിവൃതം ച്യവനം ഭൃഗുനന്ദനം।
ആകർഷയൻമഹാരാജ ജാലേനാഥ യദൃച്ഛയാ॥ 13-85-18 (84836)
നദീശൈവലദിഗ്ധാംഗം ഹരിശ്മശ്രുജടാധരം।
ലഗ്നൈഃ ശംഖനഖൈർഗാത്രേ ക്രോഡൈശ്ചിത്രൈരിവാർപിതം। 13-85-19 (84837)
തം ജാലേനോദ്ധൃതം ദൃഷ്ട്വാ തേ തദാ വേദപാരഗം।
സർവേ പ്രാഞ്ജലയോ ദാശാഃ ശിരോഭിഃ പ്രാപതൻഭുവി॥ 13-85-20 (84838)
പരിഖേദപരിത്രാസാജ്ജാലസ്യാകർഷണേന ച।
മത്സ്യാ ബഭൂവുർവ്യാപന്നാഃ സ്ഥലസംസ്പർശനേന ച॥ 13-85-21 (84839)
സ മുനിസ്തത്തദാ ദൃഷ്ട്വാ മത്സ്യാനാം കദനം കൃതം।
ബഭൂവ കൃപയാവിഷ്ടോ നിഃശ്വസംശ്ച പുനഃപനഃ॥ 13-85-22 (84840)
നിഷാദാ ഊചുഃ। 13-85-23x (7051)
അജ്ഞാനാദ്യത്കൃതം പാപം പ്രസാദം തത്ര നഃ കുരു।
കരവാമ പ്രിയ കിം തേ തന്നോ ബ്രൂഹി മഹാമുനേ॥ 13-85-23 (84841)
ഇത്യുക്തോ മത്സ്യമധ്യസ്ഥശ്ച്യവനോ വാക്യമബ്രവീത്।
യോ മേഽദ്യ പരമഃ കാമസ്തം ശൃണുധ്വം മസാഹിതാഃ॥ 13-85-24 (84842)
പ്രാണോത്സർഗം വിസർഗം വാ മത്സ്യൈര്യാസ്യാംയഹം സഹ।
സംവാസാന്നോത്സഹേ ത്യക്തും സലിലേഽധ്യുപിതാനഹം॥ 13-85-25 (84843)
ഇത്യുക്താസ്തേ നിഷാദാസ്തു സുഭൃശം ഭയകംപിതാഃ।
സർവേ വിവർണവദനാ നഹുഷായ ന്യവേദയൻ॥ ॥ 13-85-26 (84844)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പശ്ചാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 85 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-85-1 പരപീഡാദർശനേ പരൈഃ സഹ സംവാസേ ച കീദൃശഃ സ്നേഹ ആതൃശംസ്യം ച കർതവ്യം। ഗവാം മാഹാത്ംയം ച ബ്രൂഹീതി പ്രശ്നദൂയം॥ 7-85-8 സരിതശ്ച തഥാനുഗാ ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-85-9 ഊർധ്വസ്ഥിതഃ ഉപവിഷ്ടഃ॥ 7-85-10 ആസതഃ ആസീനസ്യ॥ 7-85-19 ശംഖാനാം ജലജന്തുവിശേഷാണാം നഖാനി തൈഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 086
॥ ശ്രീഃ ॥
13.86. അധ്യായഃ 086
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ദാശൈശ്ച്യവനവൃത്താന്തം നിവേദിതേന നഹുഷേണ തംപ്രതി തദഭീഷ്ടകരണപ്രതിജ്ഞാനം॥ 1 ॥ ച്യവനേന നഹുഷംപ്രതി ദാശേഭ്യഃ സ്വോചിതമൂല്യദാനേനാത്മമോചനചോദനാ॥ 2 ॥ നഹുഷേണ സംപൂർണരാജ്യസ്യ മൂല്യതാപരികൽപനേപി മുനിതാ തദനംഗീകരണേ ഗവി ജാതേന മുനിനാ ഗോഃ പ്രതിനിധീകരണം॥ 3 ॥ ച്യവനേന ഗോപ്രതിഗ്രഹണേന സ്വസഹവാസിഭിർമത്സ്യൈഃ സഹ ദാശാനാം സ്വർഗപ്രാപണം॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
നഹുഷസ്തു തതഃ ശ്രുത്വാ ച്യവനം തം തഥാഽഽഗതം।
ത്വരിതഃ പ്രയയൌ തത്രി സഹാമാത്യപുരോഹിതഃ॥ 13-86-1 (84845)
ശൌചം കൃത്വാ യഥാന്യായം പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രയതോ നൃപഃ।
ആത്മാനമാചചക്ഷേ ച ച്യവനായ മഹാത്മനേ॥ 13-86-2 (84846)
അർചയാമാസ തം ചാപി തസ്യ രാജ്ഞഃ പുരോഹിതഃ।
സത്യവ്രതം മഹാത്മാനം ദേവകൽപം വിശാംപതേ॥ 13-86-3 (84847)
നഹുഷ ഉവാച। 13-86-4x (7052)
കരവാണി പ്രിയം കിം തേ തൻമേ ബ്രൂഹി ദ്വിജോത്തമ।
സർവം കർതാഽസ്മി ഭഗവന്യദ്യപി സ്യാത്സുദുഷ്കരം॥ 13-86-4 (84848)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-5x (7053)
ശ്രമേണി മഹതാ യുക്താഃ കൈവർതാ മത്സ്യജീവിനഃ।
മമ മൂല്യം പ്രയച്ഛൈഭ്യോ മത്സ്യാനാം വിക്രയൈഃ സഹ॥ 13-86-5 (84849)
നഹുഷ ഉവാച। 13-86-6x (7054)
സഹസ്രം ദീയതാം മൂല്യം നിഷാദേഭ്യഃ പുരോഹിത।
നിഷ്ക്രയാർഥേ ഭഗവതോ യഥാഽഽഹ ഭൃഗുനന്ദനഃ॥ 13-86-6 (84850)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-7x (7055)
ആത്മമൂല്യം ച വക്തവ്യം ന തല്ലോകഃ പ്രശംസതി।
തസ്മാദഹം പ്രവക്ഷ്യാമി ന ചാത്മസ്തുതിംമവൃതഃ॥ 13-86-7 (84851)
സഹസ്രം നാഹമർഹാമി കിം വാ ത്വം മന്യസേ നൃപ।
സദൃശം ദീയതാം മൂല്യം സ്വബുദ്ധ്യാ നിശ്ചയം കുരു॥ 13-86-8 (84852)
നഹുഷ ഉവാച। 13-86-9x (7056)
സഹസ്രാണാം ശതം വിപ്ര നിഷോദേഭ്യഃ പ്രദീയതാം।
സ്യാദിദം ഭഗവൻമൂല്യം കിം വാഽന്യൻമന്യതേ ഭവാൻ॥ 13-86-9 (84853)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-10x (7057)
നാഹം ശതസഹസ്രേണ നിമേയഃ പാർഥിവർഷഭ।
ദീയതാം സദൃശം മൂല്യമമാത്യൈഃ സഹ ചിന്തയ॥ 13-86-10 (84854)
നഹുഷ ഉവാച। 13-86-11x (7058)
കോടിഃ പ്രദീയതാം മൂല്യം നിഷാദേഭ്യഃ പുരോഹിത।
യദേതദപി നോ മൂല്യമതോ ഭൂയഃ പ്രദീയതാം॥ 13-86-11 (84855)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-12x (7059)
രാജന്നാർഹാംയഹം കോടിം ഭൂയോ വാഽപി മഹാദ്യുതേ।
സദൃശം ദീയതാം മൂല്യം ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ ചിന്തയ॥ 13-86-12 (84856)
നഹുഷ ഉവാച। 13-86-13x (7060)
അർദം രാജ്യം സമഗ്രം വാ നിഷാദേഭ്യഃ പ്രദീയതാം।
ഏതത്തുല്യമഹം മന്യേ കിം വാഽന്യൻമന്യസേ ദ്വിജ॥ 13-86-13 (84857)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-14x (7061)
അർധം രാജ്യം സമഗ്രം ച മൂല്യം നാർഹാമി പാർഥിവ।
സദൃശം ദീയതാം മൂല്യമൃഷിഭിഃ സഹ ചിന്ത്യതാം॥ 13-86-14 (84858)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-86-15x (7062)
മഹർഷേർവചനം ശ്രുത്വാ നഹുഷോ ദുഃഖകർശിതഃ।
സ ചിന്തയാമാസ തദാ സഹാമാത്യപുരോഹിതഃ॥ 13-86-15 (84859)
തത്ര ത്വന്യോ വനചരഃ കശ്ചിൻമൂലഫലാശനഃ।
നഹുഷസ്യ സമീപസ്ഥോ ഗവിജാതോഽഭവൻമുനിഃ॥ 13-86-16 (84860)
സ തമാഭാഷ്യ രാജാനമബ്രവീദ്ദ്വിജസത്തമഃ।
തോഷയിഷ്യാംയഹം ക്ഷിപ്തം യഥാ തുഷ്ടോ ഭവിഷ്യതി॥ 13-86-17 (84861)
നാഹം മിഥ്യാവചോ ബ്രൂയാം ഖൈരേഷ്വപി കുതോഽന്യഥാ।
ഭവതോ യദഹം ബ്രയാം തത്കാര്യമവിശങ്കയാ॥ 13-86-18 (84862)
നഹുഷ ഉവാച। 13-86-19x (7063)
വ്രവീതു ഭഗവാൻമൂല്യം മഹർഷേഃ സദൃശം ഭൃഗോഃ।
പരിത്രായസ്വ മാമസ്മദ്വിഷയം ച കുലം ച മേ॥ 13-86-19 (84863)
ഹന്യാദ്ധി ഭഗവാൻക്രുദ്ധസ്ത്രൈലോക്യമപി കേവലം।
കിം പുനർമാം തപോഹീനം ബാഹുവീര്യപരായണം। 13-86-20 (84864)
അഗാധാംഭസി മഗ്നസ്യ സാമാത്യസ്യ സഋത്വിജഃ।
പ്ലവോ ഭവ മഹർഷേ ത്വം കുരു മൂല്യവിനിശ്ചയം॥ 13-86-21 (84865)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-86-22x (7064)
നഹുഷസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ഗവിജാതഃ പ്രതാപവാൻ।
ഉവാച ഹർഷയൻസർവാനമാത്യാൻപാർഥിവം ച തം॥ 13-86-22 (84866)
`ബ്രാഹ്മണാനാം ഗവാം ചൈവ കുലമേകം ദ്വിധാ കൃതം।
ഏകത്ര മന്ത്രാസ്തിഷ്ഠന്തി ഹവിരന്യത്ര തിഷ്ഠതി॥' 13-86-23 (84867)
അനർഘേയാ മഹാരാജ ദ്വിജാ വർണേഷു ചോത്തമാഃ।
ഗാവശ്ച പുരുഷവ്യാഗ്ര ഗൌർമൂല്യം പരികൽപ്യതാം॥ 13-86-24 (84868)
നഹുഷസ്തു തതഃ ശ്രുത്വാ മഹർഷേർവചനം നൃപ।
ഹർഷേണ മഹതാ യുക്തഃ സഹാമാത്യപുരോഹിതഃ॥ 13-86-25 (84869)
അഭിഗംയ ഭൃഗോഃ പുത്രം ച്യവനം സംശിതവ്രതം।
ഇദം പ്രോവാച നൃപതേ വാചാ സന്തർപയന്നിവ॥ 13-86-26 (84870)
ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ വിപ്രർഷേ ഗവാ ക്രീതോസി ഭാർഗവ।
ഏതൻമൂല്യമഹം മന്യേ തവ ധർമഭൃതാംവര॥ 13-86-27 (84871)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-28x (7065)
ഉത്തിഷ്ഠാംയേഷ രാജേന്ദ്ര സംയക് ക്രീതോസ്മി തേഽനഘ।
ഗോഭിസ്തുല്യം ന പശ്യാമി ധനം കിഞ്ചിദിഹാച്യുത॥ 13-86-28 (84872)
കീർതനം ശ്രവണം ദാനം ദർശനം ചാപി പാർഥിവ।
ഗവാം പ്രശസ്യതേ വീര സർവപാപഹരം ശിവം॥ 13-86-29 (84873)
ഗാവോ ലക്ഷ്ംയാഃ സദാ മൂലം ഗോഷു പാപ്മാ ന വിദ്യതേ।
അന്നമേവ സദാ ഗാവോ ദേവാനാം പരമം ഹവിഃ॥ 13-86-30 (84874)
സ്വാഹാകാരവഷട്കാരൌ ഗോഷു നിത്യം പ്രതിഷ്ഠിതൌ।
ഗാവോ യജ്ഞസ്യ നേത്ര്യോ വൈ തഥാ യജ്ഞസ്യ താ മുഖം॥ 13-86-31 (84875)
അമൃതം ഹ്യവ്യയം ദിവ്യം ക്ഷരന്തി ച വഹന്തി ച।
അമൃതായതനം ചൈതാഃ സർവലോകനമസ്കൃതാഃ॥ 13-86-32 (84876)
തേജസാ വപുഷാ ചൈവ ഗാവോ വഹ്നിസമാ ഭുവി।
ഗാവോ ഹി സുമഹത്തേജഃ പ്രാണിനാം ച സുഖപ്രദാഃ॥ 13-86-33 (84877)
നിവിഷ്ടം ഗോകുലം യത്ര ശ്വാസം മുഞ്ചതി നിർഭയം।
വിരാജയതി തം ദേശം പാപം ചാസ്യാപകർഷതി॥ 13-86-34 (84878)
ഗാവഃ സ്വർഗസ്യ സോപാനം ഗാവഃ സ്വർഗേഽപി പൂജിതാഃ।
ഗാവഃ കാമദുഹോദേവ്യോ നാന്യത്കിഞ്ചിത്പരം സ്മൃതം॥ 13-86-35 (84879)
ഇത്യേതദ്ഗോഷു മേ പ്രോക്തം മഹാത്ംയം ഭരതർഷഭ।
ഗുണൈകദേശവചനം ശക്യം പാരായണം ന തു॥ 13-86-36 (84880)
നിഷാദാ ഊചുഃ। 13-86-37x (7066)
ദർശനം കഥനം ചൈവ സഹാസ്മാഭിഃ കൃതം മുനേ।
സതാം സാപ്തപദം മൈത്രം പ്രസാദം ന കുരു പ്രഭോ॥ 13-86-37 (84881)
ഹവീംഷി സർവാണി യഥാ ഹ്യുപഭുങ്ക്തേ ഹുതാശനഃ।
ഏവം ത്വമപി ധർമാത്മൻപുരുഷാഗ്നിഃ പ്രതാപവാൻ॥ 13-86-38 (84882)
പ്രസാദയാമഹേ വിദ്വൻഭവന്തം പ്രണതാ വയം।
അനുഗ്രഹാർഥമസ്മാകമിയം ഗൌഃ പ്രതിഗൃഹ്യതാം॥ 13-86-39 (84883)
`അത്യന്താപദി ശക്താനാം പരിത്രാണം ഹി കുർവതാം।
യാ ഗതിർവിദിതാ ത്വദ്യ നരകേ ശരണം ഭവാൻ॥ 13-86-40 (84884)
ച്യവന ഉവാച। 13-86-40x (7067)
കൃപണസ്യ ച യച്ചക്ഷുർമുനേരാശീവിഷസ്യ ച।
നരം സമൂലം ദഹതി കക്ഷമഗ്നിരിവ ജ്വലൻ॥ 13-86-41 (84885)
പ്രതിഗൃഹ്ണാമി വോ ധേനും കൈവർതാ മുക്തകിൽബിഷാഃ।
ദിവം ഗച്ഛത വൈ ക്ഷിപ്രം മത്സ്യൈർജാലോദ്ധൃതൈഃ സഹ॥ 13-86-42 (84886)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-86-43x (7068)
തതസ്തസ്യ പ്രഭാവാത്തേ മഹർഷേർഭാവിതാത്മനഃ।
നിഷാദാസ്തേന വാക്യേന സഹ മത്സ്യൈർദിവം യയുഃ॥ 13-86-43 (84887)
തതഃ സ രാജാ നഹുഷോ വിസ്മിതഃ പ്രേക്ഷ്യ ധീവരാൻ।
ആരോഹമാണാംസ്ത്രിദിവം മത്സ്യാംശ്ച ഭരതർഷഭ॥ 13-86-44 (84888)
തതസ്തൌ ഗവിജശ്ചൈവ ച്യവനശ്ച ഭൃഗൂദ്വഹഃ।
വരാഭ്യാമനുരൂപാഭ്യാം ഛന്ദയാമാസതുർനൃപം॥ 13-86-45 (84889)
തതോ രാജാ മഹാവീര്യോ നഹുഷഃ പൃഥിവീപതിഃ।
പരമിത്യബ്രവീത്പ്രീതസ്തദാ ഭരതസത്തമ॥ 13-86-46 (84890)
തതോ ജഗ്രാഹ ധർമേ സ സ്ഥിതിമിന്ദ്രനിഭോ നൃപഃ।
തഥേതി ചോദിതഃ പ്രീതസ്താവൃഷീ പ്രത്യപൂജയത്॥ 13-86-47 (84891)
സമാപ്തദീക്ഷശ്ച്യവനസ്തതോഽഗച്ഛത്സ്വമാശ്രമം।
ഗവിജശ്ച മഹാതേജാഃ സ്വമാശ്രമപദം യയൌ॥ 13-86-48 (84892)
നിഷാദാശ്ച ദിവം ജഗ്മുസ്തേ ച മത്സ്യാ ജനാധിപ।
നഹുഷോപി വരം ലബ്ധ്വാ പ്രവിവേശ സ്വകം പുരം॥ 13-86-49 (84893)
ഏതത്തേ കഥിതം താത യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി।
ദർശനേ യാദൃശഃ സ്നേഹഃ സംവാസേ വാ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-86-50 (84894)
മഹാഭാഗ്യം ഗവാം ചൈവ തതാ ധർമവിനിശ്ചയം।
കിം ഭൂയഃ കഥ്യതാം വീര കിം തേ ഹൃദി വിവക്ഷിതം॥ ॥ 13-86-51 (84895)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഡശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 86 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 087
॥ ശ്രീഃ ॥
13.87. അധ്യായഃ 087
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി രാമവിശ്വാമിത്രയോരുത്പത്തിപ്രകാരകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ ച്യവനേന കുശികരാജമേത്യ സഭാര്യം തംപ്രതി സ്വശുശ്രൂഷാവിധാനം॥ 2 ॥ സഭാര്യേണ കുശികേന ഏകവിംശതിദിവസാനനവരതമേകപാർശ്വേന പ്രസുപ്തസ്യ ച്യവനസ്യ പാദസംവാഹനേന പര്യുപാസനം॥ 3 ॥ തതഃ ശയനാദുത്ഥിതേന മുനിനാ കിഞ്ചിദ്ദൂരം ഗത്വാ പുനരന്തർധാനം॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സംശയോ മേ മഹാപ്രാജ്ഞ സുമഹാൻസാഗരോപമ।
തം മേ ശൃണു മഹാബാഹോ ശ്രുത്വാ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-87-1 (84896)
കൌതൂഹലം മേ സുമഹജ്ജാമദഗ്ന്യം പ്രതി പ്രഭോ।
രാമം ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠം തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-87-2 (84897)
`ബ്രാഹ്മേ ബലേ സുപൂർണാനാമേതേഷാം ച്യവനാദിനാം।'
കഥമേഷ സമുത്പന്നോ രാമഃ സത്യപരാക്രമഃ।
കഥം ബ്രഹ്മർഷിവംശോഽയം ക്ഷത്രധർമാ വ്യജായത॥ 13-87-3 (84898)
തദസ്യ സംഭവം രാജന്നിഖിലേനാനുകീർതയ।
കൌശികശ്ച കഥം വംശാത്ക്ഷാത്രാദ്വൈ ബ്രാഹ്മണോഽഭവത്॥ 13-87-4 (84899)
അഹോ പ്രഭാവഃ സുമഹാനാസീദ്വൈ സുമഹാത്മനോഃ।
രാമസ്യ ച നരവ്യാഘ്ര വിശ്വാമിത്രസ്യ ചൈവ ഹി॥ 13-87-5 (84900)
കഥം പുത്രാനതിക്രംയ തേഷാം നപ്തൃഷ്വഥാഭവത്।
ഏഷ ദോഷോ മഹാപ്രാജ്ഞ തത്ത്വം വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-87-6 (84901)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-87-7x (7069)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ച്യവനസ്യ ച സംവാദം കുശികസ്യ ച ഭാരത॥ 13-87-7 (84902)
ഏതം ദോഷം പുരാ ദൃഷ്ട്വാ ഭാർഗവശ്ച്യവനസ്തദാ।
ആഗാമിനം മഹാബുദ്ധിഃ സ്വവംശേ മുനിസത്തമഃ॥ 13-87-8 (84903)
നിശ്ചിത്യ മനസാ സർവം ഗുണദോഷബലാബലം।
ദഗ്ധുകാമഃ കുലം സർവം കുശികാനാം തപോധനഃ॥ 13-87-9 (84904)
ച്യവനസ്തമനുപ്രാപ്യ കുശികം വാക്യമബ്രവീത്।
വസ്തുമിച്ഛാ സമുത്പന്നാ ത്വയാ സഹ മമാനഘ॥ 13-87-10 (84905)
കുശിക ഉവാച। 13-87-11x (7070)
ഭഗവൻസഹധർമോഽയം പണ്ഡിതൈരിഹ ചര്യതേ।
പ്രദാനകാലേ കന്യാനാമുച്യതേ ച സദാ ബുധൈഃ॥ 13-87-11 (84906)
യത്തു താവദതിക്രാന്തം ധർമദ്വാരം തപോധന।
തത്കാര്യം പ്രകരിഷ്യാമി തദനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 13-87-12 (84907)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-87-13x (7071)
അഥാസനമുപാദായ ച്യവനസ്യ മഹാമുനേഃ।
കുശികോ ഭാര്യയാ സാർധമാജഗാമ യതോ മുനിഃ॥ 13-87-13 (84908)
പ്രഗൃഹ്യ രാജാ ഭൃംഗാരം പാദ്യമസ്മൈ ന്യവേദയത്।
കാരയാമാസ സർവാശ്ച ക്രിയാസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-87-14 (84909)
തതഃ സ രാജാ ച്യവനം മധുപർകം യഥാവിധി।
ഗ്രാഹയാമാസ ചാവ്യഗ്രോ മഹാത്മാ നിയതവ്രതഃ॥ 13-87-15 (84910)
സത്കൃത്യ തം തഥാ വിപ്രമിദം പുനരഥാബ്രവീത്।
ഭഗവൻപരവന്തൌ സ്വോ ബ്രൂഹി കിം കരവാവഹേ॥ 13-87-16 (84911)
യദി രാജ്യം യദി ധനം യദി ഗാഃ സംശിതവ്രത।
യജ്ഞദാനാനി ച തഥാ ബ്രൂഹി സർവം ദദാമി തേ॥ 13-87-17 (84912)
ഇദം ഗൃഹമിദം രാജ്യമിദം ധർമാസനം ച തേ।
രാജാ ത്വമസി ശാധ്യുർവീം ഭൃത്യോഽഹം പരവാൻസ്ത്രിയാ॥ 13-87-18 (84913)
ഏവമുക്തേ തതോ വാക്യേ ച്യവനോ ഭാർഗവസ്തദാ।
കുശികം പ്രത്യുവാചേദം മുദാ പരമയാ യുതഃ॥ 13-87-19 (84914)
ന രാജ്യം കാമയേ രാജന്ന ധനം ന ച യോഷിതഃ।
ന ച ഗാ ന ച വൈ ദേശാന്ന യജ്ഞം ശ്രൂയതാമിദം॥ 13-87-20 (84915)
നിയമം കിഞ്ചിദാരപ്സ്യേ യുവയോര്യദി രോചതേ।
പരിചര്യോസ്മി യത്താഭ്യാം യുവാഭ്യാമവിശങ്കയാ॥ 13-87-21 (84916)
ഏവമുക്തേ തദാ തേന ദംപതീ തൌ ജഹർഷതുഃ।
പ്രത്യബ്രൂതാം ച തമൃഷിമേവമസ്ത്വിതി ഭാരത॥ 13-87-22 (84917)
അഥ തം കുശികോ ഹൃഷ്ടഃ പ്രാവേശയദനുത്തമം।
ഗൃഹോദ്ദേശം തതസ്തസ്യ ദർശനീയമദർശയത്॥ 13-87-23 (84918)
ഇയം ശയ്യാ ഭഗവതോ യഥാകാമമിഹോഷ്യതാം।
പ്രയതിഷ്യാവഹേ പ്രീതിമാഹർതും തേ തപോധന॥ 13-87-24 (84919)
അഥ സൂര്യോതിചക്രാമ തേഷാം സംവദതാം തഥാ।
അഥർഷിശ്ചോദയാമാസ പാനമന്നം തഥൈവ ച॥ 13-87-25 (84920)
തമപൃച്ഛത്തതോ രാജാ കുശികഃ പ്രണതസ്തദാ।
കിമന്നജാതമിഷ്ടം തേ കിമുപസ്ഥാപയാംയഹം॥ 13-87-26 (84921)
തതഃ സ പരയാ പ്രീത്യാ പ്രത്യുവാച നരാധിപം।
ഔപപത്തികമാഹാരം പ്രയച്ഛസ്വേതി ഭാരത॥ 13-87-27 (84922)
തദ്വചഃ പൂജയിത്വാ തു തഥേത്യാഹ സ പാർഥിവഃ।
യഥോപപന്നമാഹാരം തസ്മൈ പ്രാദാജ്ജനാധിപ॥ 13-87-28 (84923)
തതഃ സ ഭുക്ത്വാ ഭഗവന്ദംപതീ പ്രാഹ ധർമവിത്।
സ്വപ്തുമിച്ഛാംയഹം നിദ്രാ ബാധതേ മാമിതി പ്രഭോ॥ 13-87-29 (84924)
തതഃ ശയ്യാഗൃഹം പ്രാപ്യ ഭഗവാനൃഷിസത്തമഃ।
സംവിവേശ നരേശസ്തു സപത്നീകഃ സ്ഥിതോഽഭവത്॥ 13-87-30 (84925)
ന പ്രബോധ്യോസ്മി സംസുപ്ത ഇത്യുവാചാഥ ഭാർഗവഃ।
സംവാഹിതവ്യൌ മേ പാദൌ ജാഗർതവ്യം ച വാം നിശി॥ 13-87-31 (84926)
അവിശങ്കസ്തു കുശികസ്തഥേത്യേവാഹ ധർമവിത്।
ന പ്രാബോധയതാം തൌ ച ദംപതീ രജനീക്ഷയേ॥ 13-87-32 (84927)
യഥാദേശം മഹർഷേസ്തു ശുശ്രൂഷാപരമൌ തദാ।
ബഭൂവതുർമഹാരാജ പ്രയതാവഥ ദംപതീ॥ 13-87-33 (84928)
തതഃ സ ഭഗവാന്വിപ്രഃ സമാദിശ്യ നരാധിപം।
സുഷ്വാപൈകേന പാർശ്വേന ദിവസാനേകവിംശതിം॥ 13-87-34 (84929)
സ തു രാജാ നിരാഹാരഃ സഭാര്യഃ കുരുനന്ദന।
പര്യുപാസത തം ഹൃഷ്ടശ്ച്യവനാരാധനേ രതഃ॥ 13-87-35 (84930)
ഭാർഗവസ്തു സമുത്തസ്ഥൌ സ്വയമേവ തപോധനഃ।
അകിഞ്ചിദുക്ത്വാ തു ഗൃഹാന്നിശ്ചക്രാമ മഹാതപാഃ॥ 13-87-36 (84931)
തമന്വഗച്ഛതാം തൌ ച ക്ഷുധിതൌ ശ്രമകർശിതൌ।
ഭാര്യാപതീ മുനിശ്രേഷ്ഠസ്താവേതൌ നാവലോകയത്॥ 13-87-37 (84932)
തയോസ്തു പ്രേക്ഷതോഽരേവ ഭാർഗവാണാം കുലോദ്വഹഃ।
അന്തർഹിതോഭൂദ്രാജേന്ദ്ര തതോ രാജാഽപതത്ക്ഷിതൌ॥ 13-87-38 (84933)
തതോ മുഹൂർതാദാശ്വസ്യ സഹ ദേവ്യാ മഹാമുനേഃ।
പുനരന്വേഷണേ യത്നമകരോത്സ മഹീപതിഃ॥ ॥ 13-87-39 (84934)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്താശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 87 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-87-11 അതിഥിസേവാധർമ ഏവ സഹധർമഃ സ്ത്രീസഹിതധർമഃ॥ 7-87-37 മുനിശ്രേഷ്ഠോ നച താവഭ്യവാരയദിതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 088
॥ ശ്രീഃ ॥
13.88. അധ്യായഃ 088
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പൂർവമന്തർഹിതേന ഘ്യവനേന കുശികംപ്രതി പുനഃ ശയനേ പ്രസ്വപത ആത്മനഃ പ്രദർശനം॥ 1 ॥ പുനരുത്ഥിതേന മുനിനാ രാജാനംപ്രതി ആത്മനസ്തൈലാഭ്യഞ്ജനനിയോജനേന സ്നാനശാലായാം പുനരന്തർധാനം॥ 2 ॥ പുനരാവിഷ്കൃതാത്മനാ തേന സഭാര്യസ്യ രാജ്ഞോ രഥധുരി സംയോജനപൂർവകം യാചകേഭ്യസ്തദീയവിത്താദിവിതരണേന വീഥ്യാം രഥേന നിർഗമനം॥ 3 ॥ സ്വീയപ്രതോദതാഡനേഽപ്യവികൃതമാനസേ സഭാര്യേ കുശികേ പ്രസീദതാ മുനിനാ വരദാനേന തസ്യ സ്വഗൃഹപ്രേഷണം॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
തസ്മിന്നന്തർഹിതേ വിപ്രേ രാജാ കിമകരോത്തദാ।
ഭാര്യാ ചാസ്യ മഹാഭാഗാ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-88-1 (84935)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-88-2x (7072)
അദൃഷ്ട്വാ സ മഹീപാലസ്തമൃഷിം സഹ ഭാര്യയാ।
പരിശ്രാന്തോ നിവവൃതേ വ്രീഡിതോ നഷ്ടചേതനഃ॥ 13-88-2 (84936)
സ പ്രവിശ്യ പുരീം ദീനോ നാഭ്യഭാഷത കിഞ്ചന।
തദേവ ചിന്തയാമാസ ച്യവനസ്യ വിചേഷ്ടിതം॥ 13-88-3 (84937)
അഥ ശൂന്യേന മനസാ പ്രവിവേശ ഗൃഹം നൃപഃ।
ദദർശ ശയനേ തസ്മിഞ്ശയാനം ഭൃഗുനന്ദനം॥ 13-88-4 (84938)
വിസ്മിതൌ തമൃഷിം ദൃഷ്ട്വാ തദാശ്ചര്യം വിചിന്ത്യ ച।
ദർശനാത്തസ്യ തു തദാ വിശ്രാന്തൌ സംബഭൂവതുഃ॥ 13-88-5 (84939)
യഥാസ്ഥാനം തതോ ഗത്വാ തത്പാദൌ സംവവാഹതുഃ।
അഥാപരേണ പാർശ്വേന സുഷ്വാപ സ മഹാമുനിഃ॥ 13-88-6 (84940)
തേനൈവ ച സ കാലേന പ്രത്യബുദ്ധ്യത വീര്യവാൻ।
ന ച തൌ ചക്രതുഃ കിഞ്ചിദ്വികാരം ഭയശങ്കിതൌ॥ 13-88-7 (84941)
പ്രതിബുദ്ധസ്തു സ മുനിസ്തൌ പ്രോവാച വിശാംപതേ।
തൈലാഭ്യംഗോ ദീയതാം മേ സ്നാസ്യേഽഹമിതി ഭാരത॥ 13-88-8 (84942)
തൌ തഥേതി പ്രതിശ്രുത്യ ക്ഷുധിതൌ ശ്രമകർശിതൌ।
ശതപാകേന തൈലേന മഹാർഹേണോപതസ്ഥതുഃ॥ 13-88-9 (84943)
തതഃ സുഖാസീനമൃഷിം വാഗ്യതൌ സംവവാഹതുഃ।
ന ച പര്യാപ്തമിത്യാഹ ഭാർഗവഃ സുമഹാതപാഃ॥ 13-88-10 (84944)
യദാ തൌ നിർവികാരൌ തു ലക്ഷമായാസ ഭാർഗവഃ।
തത ഉത്ഥായ സഹസാ സ്നാനശാലാം വിവേശ ഹ॥ 13-88-11 (84945)
ക്ലൃപ്തമേവ തു തത്രാസീത്സ്നാനീയം പാർഥിവോചിതം।
അസത്കൃത്യ ച തത്സർവം തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-88-12 (84946)
സ മുനിഃ പുനരേവാഥ നൃപതേഃ പശ്യതസ്തദാ।
നാസൂയാം ചക്രതുസ്തൌ ച ദംപതീ ഭരതർഷഭ॥ 13-88-13 (84947)
അഥ സ്നാതഃ സ ഭഗവാൻസിംഹാസനഗതഃ പ്രഭുഃ।
ദർശയാമാസ കുശികം സഭാര്യം കുരുനന്ദന॥ 13-88-14 (84948)
സംഹൃഷ്ടവദനോ രാജാ സഭാര്യഃ കുശികോ മുനിം।
സിദ്ധമന്നമിതി പ്രഹ്വോ നിർവികാരോ ന്യവേദയത്॥ 13-88-15 (84949)
ആനീയതാമിതി മുനിസ്തം ചോവാച നരാധിപം।
സ രാജാ സമുപാജഹ്രേ തദന്നം സഹ ഭാര്യയാ॥ 13-88-16 (84950)
മാംസപ്രകാരാന്വിവിധാഞ്ശാകാനി വിവിധാനി ച।
ലേഹ്യപിഷ്ടവികാരാംശ്ച പാനകാനി ലഘൂനി ച॥ 13-88-17 (84951)
രസാലാപൂപകാംശ്ചിത്രാൻമോദകാനഥ ഷഡ്രസാൻ।
രസാന്നാനാപ്രകാരാംശ്ച വന്യം ച മുനിഭോജനം॥ 13-88-18 (84952)
ഫലാനി ച വിചിത്രാണി രാജഭോജ്യാനി ഭൂരിശഃ।
ബദരേംഗുദകാശ്മര്യഭല്ലാതകഫലാനി ച॥ 13-88-19 (84953)
ഗൃഹസ്ഥാനാം ച യദ്ഭോജ്യം യച്ചാപി വനവാസിനാം।
സർവമാഹാരയാമാസ രാജാ ശാപഭയാൻമുനേഃ॥ 13-88-20 (84954)
അഥ സർവമുപന്യസ്തമഗ്രതശ്ച്യവനസ്യ തത്।
തതഃ സർവം സമാനീയ തച്ച ശയ്യാസനം മുനിഃ॥ 13-88-21 (84955)
വസ്ത്രൈഃ ശുഭൈരവച്ഛാദ്യ ഭോജനോപസ്കരൈഃ സഹ।
സർവമാദീപയാമാസ ച്യവനോ ഭൃഗുനന്ദനഃ॥ 13-88-22 (84956)
ന ച തൌ ചക്രതുഃ ക്രോധം ദംപതീ സുമഹാവ്രതൌ।
തയോഃ സംപ്രേക്ഷതോരേവ പുനരന്തർഹിതോഽഭവത്॥ 13-88-23 (84957)
തഥൈവ ച സ രാജർഷിസ്തസ്ഥൌ താം രജനീം തദാ।
സഭാര്യോ വാഗ്യതഃ ശ്രീമാന്ന ചകോപം സമാവിശത്॥ 13-88-24 (84958)
നിത്യസംസ്കൃതമന്നം തു വിവിധം രാജവേശ്മനി॥
ശയനാനി ച മുഖ്യാനി പരിഷേകാശ്ച പുഷ്കലാഃ॥ 13-88-25 (84959)
വസ്ത്രം ച വിവിധാകാരമഭവത്സമുപാർജിതം।
ന ശശാക തതോ ദ്രഷ്ടമന്തരം ച്യവനസ്തദാ॥ 13-88-26 (84960)
പുനരേവ ച വിപ്രർഷിഃ പ്രോവാച കുശികം നൃപം।
സഭാര്യോ മാം രഥേനാശു വഹ യത്ര ബ്രവീംയഹം॥ 13-88-27 (84961)
തഥേതി ച പ്രാഹ നൃപോ നിർവിശങ്കസ്തപോധനം।
ക്രീഡാരഥോസ്തു ഭഗവന്നുത സാംഗ്രാമികോ രഥഃ॥ 13-88-28 (84962)
ഇത്യുക്തഃ സ മുനീ രാജ്ഞാ തേന ഹൃഷ്ടേന തദ്വചഃ।
ച്യവനഃ പ്രത്യുവാചേദം ഹൃഷ്ടഃ പരപുരഞ്ജയം॥ 13-88-29 (84963)
സജ്ജീകുരു രഥം ക്ഷിപ്രം യസ്തേ സാംഗ്രാമികോ മതഃ।
സായുധഃ സപതാകശ്ച ശക്തീകനകയഷ്ടിമാൻ॥ 13-88-30 (84964)
കിങ്കിണീസ്വനനിർഘോഷോ യുക്തസ്തോരണകൽപനൈഃ।
ഗദാസ്വംഗനിബദ്ധശ്ച പരമേഷുശതാന്വിതഃ॥ 13-88-31 (84965)
തതഃ സ തം തഥേത്യുക്ത്വാ കൽപയിത്വാ മഹാരഥം।
ഭാര്യാം വാമേ ധുരി തദാ ചാത്മാനം ദക്ഷിണേ തഥാ॥ 13-88-32 (84966)
ത്രിദണ്ഡം വജ്രസൂച്യഗ്രം പ്രതോദം തത്ര ചാദധത്।
സർവമേതത്തഥാ ദത്ത്വാ നൃപോ വാക്യമഽഥാബ്രവീത്॥ 13-88-33 (84967)
ഭഗവൻക്വ രഥോ യാതു ബ്രവീതു ഭൃഗുനന്ദന।
യത്ര വക്ഷ്യസി വിപ്രർഷേ തത്ര യാസ്യതി തേ രഥഃ॥ 13-88-34 (84968)
ഏവമുക്തസ്തു ഭഗവാൻപ്രത്യുവാചാഥ തം നൃപം।
ഇതഃ പ്രഭൃതി യാതവ്യം പദകംപദകം ശനൈഃ॥ 13-88-35 (84969)
ശ്രമോ മമ യഥാ ന സ്യാത്തഥാ മച്ഛന്ദചാരിണൌ।
സുസുഖം ചൈവ വോഢവ്യോ ജനഃ സർവശ്ച പശ്യതു॥ 13-88-36 (84970)
നോത്സാര്യാഃ പഥികാഃ കേചിത്തേഭ്യോദാസ്യേ വസു ഹ്യഹം।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യശ്ച യേ കാമാനർഥയിഷ്യന്തിമാം പഥി॥ 13-88-37 (84971)
സർവാന്ദാസ്യാംയശേഷേണ ധനം രത്നാനി ചൈവ ഹി।
ക്രിയതാം നിഖിലേനൈതൻമാ വിചാരയ പാർഥിവ॥ 13-88-38 (84972)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രാജാ ഭൃത്യാംസ്തഥാഽബ്രവീത്।
യദ്യദ്ബ്രൂയാൻമുനിസ്തത്തത്സർവം ദേയമശങ്കിതൈഃ॥ 13-88-39 (84973)
തതോ രത്നാന്യനേകാനി സ്ത്രിയോ യുഗ്യമജാവികം।
കൃതാകൃതം ച കനകം ഗജേന്ദ്രാശ്ചാചലോപമാഃ॥ 13-88-40 (84974)
അന്വഗച്ഛന്ത തമൃഷിം രാജാമാത്യാശ്ച സർവശഃ।
ഹാഹാഭൂതം ച തത്സർവമാസീന്നഗരമാർതവത്॥ 13-88-41 (84975)
തൌ തീക്ഷ്ണാഗ്രേണ സഹസാ പ്രതോദേന പ്രതോദിതൌ।
പൃഷ്ഠേ വിദ്ധൌ കടേ ചൈവ നിർവികാരൌ തമൂഹതുഃ॥ 13-88-42 (84976)
വേപമാനൌ നിരാഹാരൌ പഞ്ചാശദ്രാത്രകർശിതൌ।
കഥഞ്ചിദൂഹതുർധൈര്യാദ്ദംപതീ തം രഥോത്തമം॥ 13-88-43 (84977)
ബഹുശോ ഭൃശവിദ്ധൌ തൌ ക്ഷരമാണൌ ക്ഷതോദ്ഭവം।
ദദൃശാതേ മഹാരാജ പുഷ്പിതാവിവ കിംശുകൌ॥ 13-88-44 (84978)
തൌ ദൃഷ്ട്വാ പൌരവർഗസ്തു ഭൃശം ശോകസമാകുലഃ।
അഭിശാപഭയത്രസ്തോ ന തം കിഞ്ചിദുവാച ഹ॥ 13-88-45 (84979)
ദ്വന്ദ്വശശ്ചാബ്രുവൻസർവേ പശ്യധ്വം തപസോ ബലം।
ക്രുദ്ധാ അപി മുനിശ്രേഷ്ഠം വീക്ഷിതും നേഹ ശുക്നുമഃ॥ 13-88-46 (84980)
അഹോ ഭഗവതോ വീര്യം മഹർഷേർഭാവിതാത്മനഃ।
രാജ്ഞശ്ചാപി സഭാര്യസ്യ ധൈര്യം പശ്യത യാദൃശം॥ 13-88-47 (84981)
ശ്രാന്താവപി ഹി കച്ഛ്രേണ രഥമേനം സമൂഹതുഃ।
ന ചൈതയോർവികാരം വൈ ദദർശം ഭൃഗുനന്ദനഃ॥ 13-88-48 (84982)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-88-49x (7073)
തതഃ സ നിർവികാരൌ തു ദൃഷ്ട്വാ ഭൃഗുകുലോദ്വഹഃ।
വസു വിശ്രാണയാമാസ യഥാ വൈശ്രവണസ്തഥാ॥ 13-88-49 (84983)
തത്രാപി രാജാ പ്രീതാത്മാ യഥാദിഷ്ടമഥാകരോത്।
തതോഽസ്യ ഭഗവാൻപ്രീതോ ബഭൂവ മുനിസത്തമഃ॥ 13-88-50 (84984)
അവതീര്യ രഥശ്രേഷ്ഠാദ്ദംപതീ തൌ മുമോച ഹ।
വിമോച്യ ചൈതൌ വിധിവത്തതോ വാക്യമുവാച ഹ॥ 13-88-51 (84985)
സ്നിഗ്ധഗംഭീരയാ വാചാ ഭാർഗവഃ സുപ്രസന്നയാ।
ദദാമി വാം വരം ശ്രേഷ്ഠം തം ബ്രൂതാമിതി ഭാരത॥ 13-88-52 (84986)
സുകുമാരൌ ച തൌ വിദ്ധൌ കരാഭ്യാം മുനിസത്തമഃ।
പസ്പർശാമൃതകൽപാഭ്യാം സ്നേഹാദ്ഭരതസതമ॥ 13-88-53 (84987)
അഥാബ്രവീന്നൃപോ വാക്യം ശ്രമോ നാസ്ത്യാവയോരിഹ।
വിശ്രാന്തൌ സ്വഃ പ്രഭാവാത്തേ ധ്യാനേനൈവേഹ ഭാർഗവ॥ 13-88-54 (84988)
അഥ തൌ ഭഗവാൻപ്രാഹ പ്രഹൃഷ്ടശ്ച്യനസ്തദാ।
ന വൃഥാ വ്യാഹൃതം പൂർവം യൻമയാ തദ്ഭവിഷ്യതി॥ 13-88-55 (84989)
രമണീയഃ സമുദ്ദേശോ ഗംഗാതീരമിദം ശുഭം।
കിഞ്ചിത്കാലം വ്രതപരോ നിവത്സ്യാമീഹ പാർഥിവ॥ 13-88-56 (84990)
ഗംയതാം സ്വപുരം പുത്ര വിശ്രാന്തഃ പുനരേഷ്യസി।
ഇഹസ്ഥം മാം സഭാര്യസ്ത്വം ദ്രഷ്ടാസി ശ്വോ നരാധിപ॥ 13-88-57 (84991)
ന ച മന്യുസ്ത്വയാ കാര്യഃ ശ്രേയസ്ത്വാം സമുപസ്ഥിതം।
യത്കാങ്ക്ഷിതം ഹൃദിസ്ഥം തേ തത്സർവം ഹി ഭവിഷ്യതി॥ 13-88-58 (84992)
ഇത്യേവമുക്തഃ കുശികഃ പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ।
പ്രോവാച മുനിശാർദൂലമിദം വചനമർഥവത്॥ 13-88-59 (84993)
ന മേ മന്യുർമഹാഭാഗ പൂതൌ സ്വോ ഭഗവംസ്ത്വയാ।
സംവൃതൌ യൌവനസ്ഥൌ സ്വോ വപുഷ്മന്തൌ ബലാന്വിതൌ॥ 13-88-60 (84994)
പ്രതോദേന വ്രണാ യേ മേ സഭാര്യസ്യ ത്വയാ കൃതാഃ।
താന്ന പശ്യാമി ഗാത്രേഷു സ്വസ്ഥോസ്മി സഹ ഭാര്യയാ॥ 13-88-61 (84995)
ഇമാം ച ദേവീം പശ്യാമി വപുഷാഽപ്സരസോപമാം।
ശ്രിയാ പരമയാ യുക്താ തഥാ ദൃഷ്ടാ പുരാ മയാ॥ 13-88-62 (84996)
തവ പ്രസാദസംവൃത്തമിദം സർവം മഹാമുനേ।
നൈതച്ചിത്രം തു ഭഗവംസ്ത്വയി സത്യപരാക്രമ॥ 13-88-63 (84997)
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചൈനം കുശികം ച്യവനസ്തദാ।
ആഗച്ഛേഥാഃ സഭാര്യശ്ച ത്വമിഹേതി നരാധിപ॥ 13-88-64 (84998)
ഇത്യുക്തഃ സമനുജ്ഞാതോ രാജർഷിരഭിവാദ്യ തം।
പ്രയയൌ വപുഷാ യുക്തോ നഗരം ദേവരാജവത്॥ 13-88-65 (84999)
തത ഏനമുപാജഗ്മുരമാത്യാഃ സപുരോഹിതാഃ।
ബലസ്ഥാ ഗണികായുക്താഃ സർവാഃ പ്രകൃതയസ്തഥാ॥ 13-88-66 (85000)
തൈർവൃതഃ കുശികോ രാജാ ശ്രിയാ പരമയാ ജ്വലൻ।
പ്രവിവേശ പുരം ഹൃഷ്ടഃ പൂജ്യമാനോഽഥ ബന്ദിഭിഃ॥ 13-88-67 (85001)
തതഃ പ്രവിശ്യ നഗരം കൃത്വാ പൌർവാഹ്ണികീഃ ക്രിയാഃ।
ഭുക്ത്വാ സഭാര്യോ രജനീമുവാസ സ മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-88-68 (85002)
തതസ്തു തൌ നവമഭിവീക്ഷ്യ യൌവനം
പരസ്പരം വിഗതജരാവിവാമരൌ।
നനന്ദതുഃ ശയനഗതൌ വപുർധരൌ
ശ്രിയാ യുതൌ ദ്വിജവരദത്തയാ തദാ॥ 13-88-69 (85003)
അഥാപ്യുഷിർഭൃഗുകുലകീർതിവർധന-
സ്തപോധനോ വനമഭിരാമമൃദ്ധിമത്।
മനീഷയാ ബഹുവിധരത്നഭൂഷിതം
സസർജ യന്ന പുരി ശതക്രതോരപി॥ ॥ 13-88-70 (85004)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാശീഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 88 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 089
॥ ശ്രീഃ ॥
13.89. അധ്യായഃ 089
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരേദ്യുഃ പ്രഭാതേ സഭാര്യേണ കുശികേന ച്യവനാവലോകനായ വനപ്രവേശഃ॥ 1 ॥ ച്യവനേന കുശികംപ്രതി സ്വയോഗപ്രഭാവസൃഷ്ടസ്വർഗപ്രദർശനപൂർവകമഭിമതവരവരണപ്രേരണാ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതഃ സ രാജാ രാത്ര്യന്തേ പ്രതിബുദ്ധോ മഹാമനാഃ।
കൃതപൂർവാഹ്ണികഃ പ്രായാത്സഭാര്യസ്തദ്വനം പ്രതി॥ 13-89-1 (85005)
തതോ ദദർശ നൃപതിഃ പ്രാസാദം സർവകാഞ്ചനം।
മണിസ്തംഭസഹസ്രാഢ്യം ഗന്ധർവനഗരോപമം।
തത്ര ദിവ്യാനഭിപ്രായാന്ദദർശ കുശികസ്തദാ॥ 13-89-2 (85006)
പർവതാന്രൂപ്യസാനൂംശ്ച നലിനീശ്ച സപങ്കജാഃ।
ചിത്രശാലാശ്ച വിവിധാസ്തോരണാനി ച ഭാരത।
ശാദ്വലോപചിതാം ഭൂമിം തഥാ കാഞ്ചനകുട്ടിമാം॥ 13-89-3 (85007)
സഹകാരാൻപ്രഫുല്ലാംശ്ച കേതകോദ്ദാലകാന്വരാൻ।
അശോകാൻസഹകുന്ദാംശ്ച ഫുല്ലാംശ്ചൈവാതിമുക്തകാൻ॥ 13-89-4 (85008)
ചംപകാംസ്തിലകാൻഭവ്യാൻപനസാന്വഞ്ജുലാനപി।
പുഷ്പിതാൻകർണികാരാംശ്ച തത്രതത്ര ദദർശ ഹ॥ 13-89-5 (85009)
ശ്യാമാന്വാരണപുഷ്പാംശ്ച തഥാഽഷ്ടപദികാ ലതാഃ।
തത്രതത്ര പരിക്ലൃപ്താ ദദർശ സ മഹീപതിഃ॥ 13-89-6 (85010)
രംയാൻപദ്മോത്പലധരാൻസർവർതുകുസുമാംസ്തഥാ।
വിമാനപ്രതിമാംശ്ചാപി പ്രാസാദാഞ്ശൈലസന്നിഭാൻ॥ 13-89-7 (85011)
ശീതലാനി ച തോയാനി ക്വചിദുഷ്ണാനി ഭാരത।
ആസനാനി വിചിത്രാണി ശയനപ്രവരാണി ച॥ 13-89-8 (85012)
പര്യങ്കാന്രത്നസൌവർണാൻപരാർധ്യാസ്തരണാസ്തൃതാൻ।
ഭക്ഷ്യം ഭോജ്യമനന്തം ച തത്രതത്രോപകൽപിതം॥ 13-89-9 (85013)
വാണീവാദാഞ്ഛുകാംശ്ചൈവ ശാരികാ ഭൃംഗരാജകാൻ।
കോകിലാഞ്ഛതപത്രാംശ്ച സകോയഷ്ടികകുക്കുഭാൻ॥ 13-89-10 (85014)
മയൂരാൻകുക്കുടാംശ്ചാപി ദാത്യൂഹാഞ്ജീവജീവകാൻ।
ചകോരാന്വാനരാൻഹംസാൻസാരസാംശ്ചക്രസാഹ്വയാൻ॥ 13-89-11 (85015)
സമന്തതഃ പ്രണദതോ ദദർശ സുമനോഹരാൻ।
ക്വചിദപ്സരസാം സംഘാൻഗന്ധർവാണാം ച പാർഥിവ॥ 13-89-12 (85016)
കാന്താഭിരപരാംസ്തത്ര പരിഷ്വക്രാന്ദദർശ ഹ।
ന ദദർശ ച താൻഭൂയോ ദദർശ ച പുനർനൃപഃ॥ 13-89-13 (85017)
ഗീതധ്വനിം സുമധുരം തഥൈവാധ്യയനധ്വനിം।
ഹംസാനസുമധുരാംശ്ചാപി തത്ര ശുശ്രാവ പാർഥിവഃ॥ 13-89-14 (85018)
തം ദൃഷ്ട്വാഽത്യദ്ഭുതം രാജാ മനസാഽചിന്തയത്തദാ।
സ്വപ്നോഽയം ചിത്തവിഭ്രംശ ഉതാഹോ സത്യമേവ തു॥ 13-89-15 (85019)
അഹോ സഹ ശരീരേണ പ്രാപ്തോസ്മി പരമാം ഗതിം।
ഉത്തരാന്വാ കുരൂൻപുണ്യാനഥവാഽപ്യമരാവതീം॥ 13-89-16 (85020)
കിഞ്ചേദം മഹദാശ്ചര്യം സംപശ്യാമീത്യചിന്തയത്।
ഏവം സഞ്ചിന്തയന്നേവ ദദർശ മുനിപുംഗവം॥ 13-89-17 (85021)
തസ്മിന്വിമാനേ സൌവർണേ മണിസ്തംഭസമാകുലേ।
മഹാർഹേ ശയനേ ദിവ്യേ ശയാനം ഭൃഗുനന്ദനം॥ 13-89-18 (85022)
തമഭ്യയാത്പ്രഹർഷേണ നരേന്ദ്രഃ സഹ ഭാര്യയാ।
അന്തർഹിതസ്തതോ ഭൂയശ്ച്യവനഃ ശയനം വ തത്॥ 13-89-19 (85023)
തതോഽന്യസ്മിന്വനോദ്ദേശേ പുനരേവ ദദർശ തം।
കൌശ്യാം ബൃസ്യാം സമാസീനം ജപമാനം മഹാവ്രതം॥ 13-89-20 (85024)
ഏവം യോഗബലാദ്വിപ്രോ മോഹയാമാസ പാർഥിവം॥ 13-89-21 (85025)
ക്ഷണേന തദ്വനം ചൈവ തേ ചൈവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
ഗന്ധർവാഃ പാദപാശ്ചൈവ സർവമന്തരധീയത॥ 13-89-22 (85026)
നിഃശബ്ദമഭവച്ചാപി ഗംഗാകൂലം പുനർനൃപ।
കുശവൽമീകഭൂയിഷ്ഠം ബഭൂവ ച യഥാ പുരാ॥ 13-89-23 (85027)
തതഃ സ രാജാ കുശികഃ സഭാര്യസ്തേന കർമണാ।
വിസ്മയം പരമം പ്രാപ്തസ്തദ്ദൃഷ്ട്വാ മഹദദ്ഭുതം॥ 13-89-24 (85028)
തതഃ പ്രോവാച കുശികോ ഭാര്യാ ഹർഷസമന്വിതഃ।
പശ്യ ഭദ്രേ യഥാഭാവാശ്ചിത്രാ ദൃഷ്ടാഃ സുദുർലഭാഃ।
പ്രസാദാദ്ഭൃഗുമുഖ്യസ്യ കിമന്യത്ര തപോബലാത്॥ 13-89-25 (85029)
തപസാ തദവാപ്യം ഹി യന്ന ശക്യം മനോരഥൈഃ।
ത്രൈലോക്യരാജ്യാദപി ഹി തപ ഏവ വിശിഷ്യതേ॥ 13-89-26 (85030)
തപസാ ഹി സുതപ്തേനി ക്രീഡത്യേഷ തപോധനഃ।
അഹോ പ്രഭാവോ ബ്രഹ്മർഷേശ്ച്യവനസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-89-27 (85031)
ഇച്ഛയൈഷ തപോവീര്യാദന്യാംʼല്ലോകാൻസൃജേദപി।
ബ്രാഹ്മണാ ഏവ ജായേരൻപുണ്യവാഗ്ബുദ്ധികർമണാ॥ 13-89-28 (85032)
ഉത്സഹേദിഹ കൃത്വൈവ കോഽന്യോ വൈ ച്യവനാദൃതേ।
ബ്രാഹ്മണ്യം ദുർലഭം ലോകേ രാജ്യം ഹി സുലഭം നരൈഃ॥ 13-89-29 (85033)
ബ്രാഹ്മണ്യസ്യ പ്രഭാവാദ്ധി രഥേ യുക്തൌ സ്വധുര്യവത്।
ഇത്യേവം ചിന്തയാനഃ സ വിദിതശ്ച്യവനസ്യ വൈ॥ 13-89-30 (85034)
സംപ്രേക്ഷ്യോവാച നൃപതിം ക്ഷിപ്രമാഗംയതാമിതി।
ഇത്യുക്തഃ സഹഭാര്യസ്തു സോഭ്യഗച്ഛൻമഹാമുനിം॥ 13-89-31 (85035)
ശിരസാ വന്ദനീയം തമവന്ദത ച പാർഥിവഃ।
തസ്യാശിഷഃ പ്രയുജ്യാഥ സ മുനിസ്തം നരാധിപം।
നിഷീദേത്യബ്രവീദ്ധീമാൻസാന്ത്വയൻപുരുഷർഷഭഃ॥ 13-89-32 (85036)
തതഃ പ്രകൃതിമാപന്നോ ഭാർഗവോ നൃപതേ നൃപം।
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ തർപയന്നിവ ഭാരത॥ 13-89-33 (85037)
രാജൻസംയഗ്ജിതാനീഹ പഞ്ചപഞ്ച സ്വയം ത്വയാ।
മനഃഷഷ്ഠാനീന്ദ്രിയാണി കൃച്ഛ്രാൻമുക്തോസി തേന വൈ॥ 13-89-34 (85038)
സംയഗാരാധിതഃ പുത്ര ത്വയാഽഹം വദതാംവര।
ന ഹി തേ വൃജിതം കിഞ്ചിത്സുസൂക്ഷ്മമപി ദൃശ്യതേ॥ 13-89-35 (85039)
അനുജാനീഹി മാം രാജൻഗമിഷ്യാമി യഥാഗതം।
പ്രീതോസ്മി തവ രാജേന്ദ്ര വരശ്ച പ്രതിഗൃഹ്യതാം॥ 13-89-36 (85040)
കുശിക ഉവാച। 13-89-37x (7074)
അഗ്നിമധ്യേ ഗതേനേവ ഭഗവൻസന്നിധൌ മയാ।
വർതിതം ഭൃഗുശാർദൂല യന്ന ദഗ്ധോസ്മി തദ്ബഹു॥ 13-89-37 (85041)
ഏഷ ഏവ വരോ മുഖ്യഃ പ്രാപ്തോ മേ ഭൃഗുനന്ദന।
യത്പ്രീതോസി മമാചാരൈഃ കുലം ത്രാതം ച മേഽനഘ॥ 13-89-38 (85042)
ഏഥ മേഽന്ദ്രഗ്രഹോ വിപ്ര ജീവിതേ ച പ്രയോജനം।
ഏതദ്രാജ്യഫലം ചൈവ തപസശ്ച ഫലം മമ॥ 13-89-39 (85043)
യദി ത്വം പ്രീതിമാന്വിപ്ര മയി വൈ ഭൃഗുനന്ദന।
അസ്തി മേ സംശയഃ കശ്ചിത്തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ ॥ 13-89-40 (85044)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 89॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-89-29 ഉത്സാഹമിഹ കൃത്വേദം കോഽന്യോ വൈ ച്യവനാദൃതേ। ബ്രാഹ്മണ്യം ദുർലഭം ലോകേ തല്ലവ്ധ്വാ ദുർലഭം തപഃ। സിദ്ധിസ്തത്രാപി ദുഷ്പ്രാപാ സിദ്ധേരപി പരാ ഗതിഃ ഇതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 090
॥ ശ്രീഃ ॥
13.90. അധ്യായഃ 090
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ച്യവനേന കുശികംപ്രതി സ്വസ്യ തദ്ഗൃഹേ നിവാസാദേഃ കാരണകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ തസ്യ ബ്രാഹ്മണ്യപ്രാപ്തീച്ഛാവഗമേന തത്പൌത്രാദേസ്തല്ലാഭവരദാനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ച്യവന ഉവാച।
വരശ്ച ഗൃഹ്യതാം മത്തോ യശ്ച തേ സംശയോ ഹൃദി।
തം പ്രബ്രൂദി നരശ്രേഷ്ഠ സർവം സംപാദയാമി തേ॥ 13-90-1 (85045)
കുശിക ഉവാച। 13-90-2x (7075)
യദി പ്രീതോസി ഭഗവംസ്തതോ മേ വദ ഭാർഗവ।
കാരണം ശ്രോതുസിച്ഛമി മദ്ഗൃഹേ വാസകാരിതം॥ 13-90-2 (85046)
ശയനം ചൈകപാർശ്വേന ദിവസാനേകവിംശതിം।
ന കിഞ്ചിദുക്ത്വാ ഗമനം ബഹിശ്ച മുനിപുംഗവഃ॥ 13-90-3 (85047)
അന്തർധാനമകസ്മാച്ച പുനരേവ ച ദർശനം।
പുനശ്ച ശയനം വിപ്ര ദിവസാനേകവിംശതിം॥ 13-90-4 (85048)
തൈലാഭ്യക്തസ്യ ഗമനം ഭോജനം ച ഗൃഹേ മമ।
സമുപാനീയ വിവിധം യദ്ദഗ്ധം ജാതവേദസാ॥ 13-90-5 (85049)
നിര്യാണാം ച രഥേനാശു സഹസാ യത്കൃതം ത്വയാ।
ധനാനാം ച വിസർഗശ്ച വനസ്യാപി ച ദർശനം॥ 13-90-6 (85050)
പ്രാസാദാനാം ബഹൂനാം ച കാഞ്ചനാനാം മഹാമുനേ।
മണിവിദ്രുമപാദാനാം പര്യങ്കാണാം ച ദർശനം॥ 13-90-7 (85051)
പുനശ്ചാദർശനം തസ്യ ശ്രോതുമിച്ഛാമി കാരണം।
അതീവ ഹ്യത്ര മുഹ്യാമി ചിന്തയാനോ ഭൃഗൂദ്വഹ॥ 13-90-8 (85052)
ന ചൈവാത്രാധിഗച്ഛാമി സർവസ്യാസ്യ വിനിശ്ചയം।
ഏതദിച്ഛാമി കാർത്സ്ന്യേന സത്യം ശ്രോതും തപോധന॥ 13-90-9 (85053)
ച്യവന ഉവാച। 13-90-10x (7076)
ശൃണു സർവമശേഷേണി യദിദം യേന ഹേതുനാ।
ന ഹി ശക്യമനാഖ്യാതുമേവം പൃഷ്ടേന പാർഥിവ॥ 13-90-10 (85054)
പിതാമഹസ്യ വദതഃ പുരാ ദേവസമാഗമേ।
ശ്രുതവാനസ്മി യദ്രാജംസ്തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു। 13-90-11 (85055)
ബ്രഹ്മക്ഷത്രവിരോധേന ഭവിതാ കുലസങ്കരഃ।
പൌത്രസ്തേ ഭവിതാ രാജംസ്തേജോവീര്യസമന്വിതഃ॥ 13-90-12 (85056)
തതഃ സ്വകുലരക്ഷാർഥമഹം ത്വാം സമുപാഗതഃ।
ചികീർഷൻകുശികോച്ഛേദം സന്ദിധക്ഷുഃ കുലം തവ॥ 13-90-13 (85057)
തതോഽഹമാഗംയ പുരേ ത്വാമവോചം മഹീപതേ।
നിയമം കഞ്ചിദാരപ്സയേ ശുശ്രൂഷാ ക്രിയതാമിതി॥ 13-90-14 (85058)
ന ച തേ ദുഷ്കൃതം കിഞ്ചിദഹമാസാദയം ഗൃഹേ।
തേന ജീവസി രാജർഷേ ന ഭവേഥാസ്ത്വമന്യഥാ॥ 13-90-15 (85059)
ഏവം ബുദ്ധിം സമാസ്ഥായ ദിവസാനേകവിംശതിം।
സുപ്തോസ്മി യദി മാം കശ്ചിദ്ബോധയേദിതി പാർഥിവ॥ 13-90-16 (85060)
യദാ ത്വയാ സഭാര്യേണ സംസുപ്തോ ന പ്രബോധിതഃ।
അഹം തദൈവ തേ പ്രീതോ മനസാ രാജസത്തമ॥ 13-90-17 (85061)
ഉത്ഥായ ചാസ്മി നിഷ്ക്രാന്തോ യദി മാം ത്വം മഹീപതേ।
പൃച്ഛേഃ ക്വ യാസ്യസീത്യേവം ശപേയം ത്വാമിതി പ്രഭോ॥ 13-90-18 (85062)
അന്തർഹിതഃ പുനശ്ചാസ്മി പുനരേവ ച തേ ഗൃഹേ।
യോഗമാസ്ഥായ സംസുപ്തോ ദിവസാനേകവിംശതിം॥ 13-90-19 (85063)
ക്ഷുധിതൌ മാമസൂയേഥാം ശ്രമാദ്വേതി നരാധിപ।
ഏതാം ബുദ്ധിം സമാസ്ഥായ കർശിതൌ വാം ക്ഷുധാ മയാ॥ 13-90-20 (85064)
ന ച തേഽഭൂത്സുസൂക്ഷ്മോപി മന്യുർമനസി പാർഥിവ।
സഭാര്യസ്യ നരശ്രേഷ്ഠ തേന തേ പ്രീതിമാനഹം॥ 13-90-21 (85065)
ഭോജനം ച സമാനായ്യ യത്തദാദീപിതം മയാ।
ക്രുധ്യേഥാ യദി മാത്സര്യാദിതി തൻമർഷിതം ച മേ॥ 13-90-22 (85066)
തതോഽഹം രഥമാരുഹ്യ ത്വാമവോചം നരാധിപ।
സഭാര്യോ മാം വഹസ്വേതി തച്ച ത്വം കൃതവാംസ്തഥാ॥ 13-90-23 (85067)
അവിശങ്കോ നരപതേ പ്രീതോഽഹം ചാപി തേന ഹ।
ധനോത്സർഗേഽപി ച കൃതേ ന ത്വാം ക്രോധോപ്യധർഷയത്॥ 13-90-24 (85068)
തതഃ പ്രീതേന തേ രാജൻപുനരേതത്കൃതം തവ।
സഭാര്യസ്യ വനം ഭൂയസ്തദ്വിദ്ധി മനുജാധിപ॥ 13-90-25 (85069)
പ്രീത്യർഥം തവ ചൈതൻമേ സ്വർഗസന്ദർശനം കൃതം।
യത്തേ വനേഽസ്മിന്നൃപതേ ദൃഷ്ടം ദിവ്യം സുദർശനം॥ 13-90-26 (85070)
സ്വർഗോദ്ദേശസ്ത്വയാ രാജൻസശരീരേണ പാർഥിവ।
മുഹൂർതമനുഭൂതോഽസൌ സഭാര്യേണ നൃപോത്തമ॥ 13-90-27 (85071)
നിദർശനാർഥം തപസോ ധർമസ്യ ച നരാധിപ।
തത്ര നാസീത്സ്പൃഹാ രാജംസ്തച്ചാപി വിദിതം മയാ॥ 13-90-28 (85072)
ബ്രാഹ്മണ്യം കാങ്ക്ഷസേ ഹി ത്വം തപശ്ച പൃഥിവീപതേ।
അവമത്യ നരേന്ദ്രത്വം ദേവേന്ദ്രത്വം ച പാർഥിവ॥ 13-90-29 (85073)
ഏവമേതദ്യഥാതത്വം ബ്രാഹ്മണ്യം താത ദുർലഭം।
ബ്രാഹ്മണ്യേ സതി ചർഷിത്വമൃഷിത്വേ ച തപസ്വിതാ॥ 13-90-30 (85074)
ഭവിഷ്യത്യേഷ തേ കാമഃ കുശികാത്കൌശികോ ദ്വിജഃ॥ 13-90-31 (85075)
തൃതീയം പുരുഷം പ്രാപ്യ ബ്രാഹ്മണത്വം ഗമിഷ്യതി।
വംശസ്തേ പാർഥിവശ്രേഷ്ഠ ഭൃഗൂണാമേവ തേജസാ॥ 13-90-32 (85076)
പൌത്രസ്തേ ഭവിതാ വിപ്രസ്തപസ്വീ പാവകദ്യുതിഃ।
`ജമദഗ്നൌ മഹാഭാഗ തപസാ ഭാവിതാത്മനി॥' 13-90-33 (85077)
യഃ സ ദേവമനുഷ്യാണആം ഭയമുത്പാദയിഷ്യതി।
ത്രയാണാമേവ ലോകാനാം സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 13-90-34 (85078)
വരം ഗൃഹാണ രാജർഷേ യസ്തേ മനസി വർതതേ।
തീർഥയാത്രാം ഗമിഷ്യാമി പുരാ കാലോഽതിവർതതേ॥ 13-90-35 (85079)
കുശിക ഉവാച। 13-90-36x (7077)
ഏഷ ഏവ വരോ മേഽദ്യ യത്ത്വം പ്രീതോ മഹാമുനേ।
ഭവത്വേതദ്യഥാർഥത്വം ഭവേത്പൌത്രോ മമാനഘ॥ 13-90-36 (85080)
ബ്രാഹ്മണ്യം മേ കുലസ്യാസ്തു ഭഗവന്നേഷ മേ വരഃ।
പുനശ്ചാഖ്യാതുമിച്ഛാമി ഭഗവന്വിസ്തരേണ വൈ॥ 13-90-37 (85081)
കഥമേഷ്യതി വിപ്രത്വം കുലം മേ ഭൃഗുനന്ദന।
കശ്ചാസൌ ഭവിതാ ബന്ധുർമമ കശ്ചാപി സംമതഃ॥ ॥ 13-90-38 (85082)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി നവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 90 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 091
॥ ശ്രീഃ ॥
13.91. അധ്യായഃ 091
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ച്യവനേന കുശികംപ്രതി സ്വകുലേ ജനിഷ്യത ഋചീകസ്യാനുഭാവേന തദ്ഭാര്യാശ്വശ്ര്വോ കുശികപൌത്രസ്യ ഗാധേഃ പുത്രീപത്ര്യോഃ ക്രമേണ പൌത്രപുത്രഭാവേന പരശുരാമവിശ്വാമിത്രയോർജൻമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ച്യവന ഉവാച।
അവശ്യം കഥനീയം മേ തവൈതന്നരപുംഗവ।
യദർഥം ത്വാഹമുച്ഛേത്തും സംപ്രാപ്തോ മനുജാധിപ॥ 13-91-1 (85083)
ഭൂഗൂണാം ക്ഷത്രിയാ യാജ്യാ നിത്യമേതജ്ജനാധിപ।
തേ ച ഭേദം ഗമിഷ്യന്തി ദൈവയുക്തേന ഹേതുനാ॥ 13-91-2 (85084)
ക്ഷത്രിയാശ്ച ഭൃഗൂൻസർവാന്വധിഷ്യന്തി നരാധിപ।
ആഗർഭാദനുകൃന്തന്തോ ദൈതദണ്ഡനിപീഡിതാഃ॥ 13-91-3 (85085)
തത ഉത്പത്സ്യതേഽസ്മാകം കുലേ ഗോത്രവിവർധനഃ।
ഔർവോ നാമ മഹാതേജാ ജ്വലിതാർകസമദ്യുതിഃ॥ 13-91-4 (85086)
സ ത്രൈലോക്യവിനാശായ കോപാഗ്നിം ജനയിഷ്യതി।
മഹീം സപർവതവനാം യഃ കരിഷ്യതി ഭസ്മസാത്। 13-91-5 (85087)
കഞ്ചിത്കാലം തു വഹ്നിം ച സ ഏവ ശമയിഷ്യതി।
സമുദ്രേ വഡവാവക്ത്രേ പ്രക്ഷിപ്യ മുനിസത്തമഃ। 13-91-6 (85088)
പുത്രം തസ്യ മഹാരാജ ഋചീകം ഭൃഗുനന്ദനം।
സാക്ഷാത്കൃത്സ്നോ ധനുർവേദഃ സമുപസ്ഥാസ്യതേഽനഘ॥ 13-91-7 (85089)
ക്ഷത്രിയാണാമഭാവായ ദൈവയുക്തേനു ഹേതുനാ।
സ തു തം പ്രതിഗൃഹ്യൈവ പുത്രേ സങ്ക്രാമയിഷ്യതി॥ 13-91-8 (85090)
ജമദഗ്നൌ മഹാഭാഗേ തപസാ ഭാവിതാത്മനി।
സ ചാപി ഭൃഗുശാർദൂലസ്തം വേദം ധാരയിഷ്യതി॥ 13-91-9 (85091)
കുലാത്തു തവ ധർമാത്മൻകന്യാം സോഽധിഗമിഷ്യതി।
ഉദ്ഭാവനാർഥം ഭവതോ വംശസ്യ ഭരതർഷഭ॥ 13-91-10 (85092)
`ക്ഷത്രഹന്താ ഭവേദ്ധിംസ്ര ഇതി ദൈവം സനാതനം।
നാരായണമുപാസ്യാസ്യ വരാത്തം പുത്രമൃച്ഛതി॥' 13-91-11 (85093)
ഗാധേർദുഹിതരം പ്രാപ്യി പൌത്രീം തവ മഹാതപാഃ।
ബ്രാഹ്മണം ക്ഷത്രധർമാണം പുത്രമുത്പാദയിഷ്യതി॥ 13-91-12 (85094)
ക്ഷത്രിയം വിപ്രധർമാണം ബൃഹസ്പതിമിവൌജസാ।
വിശ്വാമിത്രം തവ കുലേ ഗാധേഃ പുത്രം സുധാർമികം।
തപസാ മഹതാ യുക്തം പ്രദാസ്യതി മഹാദ്യുതേ॥ 13-91-13 (85095)
സ്ത്രിയൌ തു കാരണം തത്ര പരിവർതേ ഭവിഷ്യതഃ।
പിതാമഹനിയോഗാദ്വൈ നാന്യഥൈതദ്ഭവിഷ്യതി॥ 13-91-14 (85096)
തൃതീയേ പുരുഷേ തുഭ്യം ബ്രാഹ്മണത്വമുപൈഷ്യതി।
ഭവിതാ ത്വം ച സംബന്ധീ ഭൃഗൂണാം ഭാവിതാത്മനാം॥ 13-91-15 (85097)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-91-16x (7078)
കുശികസ്തു മുനേർവാക്യം ച്യവനസ്യ മഹാത്മനഃ।
ശ്രുത്വാ ഹൃഷ്ടോഽഭവദ്രാജാ വാക്യം ചേദമുവാച ഹ।
ഏവമസ്ത്വിതി ധർമാത്മാ തദാ ഭരതസത്തമ॥ 13-91-16 (85098)
ച്യവനസ്തു മഹാതേജാഃ പുനരേവ നരാധിപം।
വരാർഥം ചോദയാമാസ തമുവാച സ പാർഥിവഃ॥ 13-91-17 (85099)
ബാഢമേവം ഗ്രഹീഷ്യാമി കാമാംസ്ത്വത്തോ മഹാമുനേ।
ബ്രഹ്മഭൂതം കുലം മേഽസ്തു ധർമേ ചാസ്യ മനോ ഭവേത്॥ 13-91-18 (85100)
ഏവമുക്തസ്തഥേത്യേവം പ്രത്യുക്ത്വാ ച്യവനോ മുനിഃ।
അഭ്യനുജ്ഞായ നൃപതിം തീർഥയാത്രാം യയൌ തദാ॥ 13-91-19 (85101)
ഏതത്തേ കഥിതം സർവമശേഷേണ മയാ നൃപ।
ഭൃഗൂണാം കുശികാനാം ച അഭിസംബന്ധകാരണം॥ 13-91-20 (85102)
യഥോക്തമൃഷിണാ ചാപി തദാ തദഭവന്നൃപ।
ജൻമ രാമസ്യ ച മുനേർവിശ്വാമിത്രസ്യ ചൈവ ഹി॥ ॥ 13-91-21 (85103)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 91 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-91-15 തുഭ്യം തവ। ബ്രാഹ്മണത്വം കർതൃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 092
॥ ശ്രീഃ ॥
13.92. അധ്യായഃ 092
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തത്തദ്ദാനാനാം വിശിഷ്യഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
മുഹ്യാമീതി നിശംയാദ്യ ചിന്തയാനഃ പുനഃപുനഃ।
ഹീനാം പാർഥിവസിംഹൈസ്തൈഃ ശ്രീമദ്ഭിഃ പൃഥിവീമിമാം॥ 13-92-1 (85104)
പ്രാപ്യ രാജ്യാനി ശതശോ മഹീം ജിത്വാഽപി ഭാരത।
കോടിശഃ പുരുഷാൻഹത്വാ പരിതപ്യേ പിതാമഹ॥ 13-92-2 (85105)
കാ നു താസാം വരസ്ത്രീണാമവസ്ഥാഽദ്യ ഭവിഷ്യതി।
യാ ഹീനാഃ പതിഭിഃ പുത്രൈർമാതുലൈർഭ്രാതൃഭിസ്തഥാ॥ 13-92-3 (85106)
വയം ഹി താൻകുരുൻഹത്വാ ജ്ഞാതീംശ്ച സുഹൃദോഽപി ച।
അവാക്ശീർഷാഃ പതിഷ്യാമോ നരകേ നാത്രം സംശയഃ॥ 13-92-4 (85107)
ശരീരം യോക്തുമിച്ഛാമി തപസോഗ്രേണ ഭാരത।
ഉപദിഷ്ടമിഹേച്ഛാമി തത്ത്വതോഽഹം വിശാംപതേ॥ 13-92-5 (85108)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-92-6x (7079)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ തദ്വാക്യം ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മോ മഹാമനാഃ।
പരീക്ഷ്യ നിപുണം ബുദ്ധ്യാ യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 13-92-6 (85109)
രഹസ്യമദ്ഭുതം ചൈവ ശൃണു വക്ഷ്യാമി ഭാരത।
യാ ഗതിഃ പ്രാപ്യതേ വേന പ്രേത്യഭാവേ വിശാംപതേ॥ 13-92-7 (85110)
തപസാ പ്രാപ്യതേ സ്വർഗസ്തപസാ പ്രാപ്യതേ യശഃ।
ആയുഃപ്രകർഷോ ഭോഗാശ്ച ലഭ്യന്തേ തപസാ വിഭോ॥ 13-92-8 (85111)
ജ്ഞാനം വിജ്ഞാനമാരോഗ്യം രൂപം സംപത്തഥൈവ ച।
സൌഭാഗ്യം ചൈവ തപസാ പ്രാപ്യതേ ഭരതർഷഭ॥ 13-92-9 (85112)
ധം പ്രാപ്നോതി തപസാ മൌനം ജ്ഞാനം പ്രയച്ഛതി।
ഉപഭോഗാംസ്തു ദാനേന ബ്രഹ്മചര്യേണ ജീവിതം॥ 13-92-10 (85113)
അഹിംസായാഃ ഫലം രൂപം ദീക്ഷായാ ജൻമ വൈ കുലേ।
ഫലമൂലാശനാദ്രാജ്യം സ്വർഗഃ പർണശനാദ്ഭവേത്॥ 13-92-11 (85114)
പയോഭക്ഷോ ദിവം യാതി ദാനേന ദ്രവിണാധികഃ।
ഗുരുശുശ്രൂഷയാ വിദ്യാ നിത്യശ്രാദ്ധേന സന്തതിഃ॥ 13-92-12 (85115)
ഗവാഢ്യഃ ശാകദീക്ഷാഭിഃ സ്വർഗമാഹുസ്തൃണാശനാത്।
സ്ത്രിയസ്ത്രിഷവൺസനാനാദ്വായും പീത്വാ ക്രതും ലഭേത്॥ 13-92-13 (85116)
നിത്യസ്നായീ ദീർഘജീവീ സന്ധ്യേ തു ദ്വേ ജപന്ദ്വിജഃ।
മന്ത്രം സാധയതോ രാജന്നാകപൃഷ്ഠമനാശനേ॥ 13-92-14 (85117)
സ്ഥണ്ഡിലേഷു ശയാനാനാം ഗൃഹാണി ശയനാനി ച।
ചീരവൽകലവാസോഭിർവാസാംസ്യാഭാണാനി ച॥ 13-92-15 (85118)
ശയ്യാസനാനി യാനാനി യോഗയുക്തേ തപോധനേ।
അഗ്നിപ്രവേശേ നിയതം ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ॥ 13-92-16 (85119)
രസാനാം പ്രതിസംഹാരാത്സൌഭാഗ്യമിഹ വിന്ദതി।
ആമിഷപ്രതിസംഹാരാത്പ്രജാ ഹ്യായുഷ്മതീ ഭവേത്॥ 13-92-17 (85120)
ഉദവാസം വസേദ്യസ്തു സ നരാധിപതിർഭവേത്।
സത്യവാദീ നരശ്രേഷ്ഠ ദൈവതൈഃ സഹ മോദതേ॥ 13-92-18 (85121)
കീർതിർഭവതി ദാനേന തഥാഽഽരോഗ്യമഹിംസയാ।
ദ്വിജശുശ്രൂഷയാ രാജ്യം ദ്വിജത്വം ചാപി പുഷ്കലം॥ 13-92-19 (85122)
പാനീയസ്യ പ്രദാനേന കീർതിർഭവതി ശാശ്വതീ।
അന്നസ്യ തു പ്രദാനേന തൃപ്യന്തേ കാമഭോഗതഃ॥ 13-92-20 (85123)
സാന്ത്വദഃ സർവഭൂതാനാം സർവശോകൈർവിമുച്യതേ।
ദേവശുശ്രൂഷയാ രാജ്യം ദിവ്യം രൂപം നിഗച്ഛതി॥ 13-92-21 (85124)
ദീപാലോകപ്രദാനേന ചക്ഷുഷ്മാൻബുദ്ധിമാൻഭവേത്।
പ്രേക്ഷണീയപ്രദാനേന സ്മൃതിം മേധാം ച വിന്ദതി॥ 13-92-22 (85125)
ഗന്ധമാല്യപ്രദാനേന കീർതിർഭവതി പുഷ്കലാ।
കേശശ്മശ്രൂ ധാരംയതാമഗ്ര്യാ ഭവതി സന്തതിഃ॥ 13-92-23 (85126)
ഉപവാസം ച ദീക്ഷാം ച അഭിഷേകം ച പാർഥിവ।
കൃത്വാ ദ്വാദശവർഷാണി വീരസ്ഥാനാദ്വിശിഷ്യതേ॥ 13-92-24 (85127)
ദാസീദാസമലങ്കാരാൻക്ഷേത്രാണി ച ഗൃഹാണി ച।
ബ്രഹ്മദേയാം സുതാം ദത്ത്വാ പ്രാപ്നോതി മനുജർഷഭ॥ 13-92-25 (85128)
ക്രതുഭിശ്ചോപവാസൈശ്ച ത്രിദിവം യാതി ഭാരത।
ലഭതേ ച ശിവം ജ്ഞാനം ഫലപുഷ്പപ്രദോ നരഃ॥ 13-92-26 (85129)
സുവർണശൃംഗൈസ്തു വിരാജിതാനാം
ഗവാം സഹസ്രസ്യ നരഃ പ്രദാനാത്।
പ്രാപ്നോതി പുണ്യം ദിവി ദേവലോക-
മിത്യേവമാഹുർദിവി വേദസംഘാഃ॥ 13-92-27 (85130)
പ്രയച്ഛതേ യഃ കപിലാം സവത്സാം
കാംസ്യോപദോഹാം കനകാഗ്രശൃംഗീം।
തൈസ്തൈർഗുണൈഃ കാമദുഘാഽസ്യ ഭൂത്വാ
നരം പ്രദാതാരമുപൈതി സാ ഗൌഃ॥ 13-92-28 (85131)
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി ധേന്വാ-
സ്താവത്ഫലം പ്രാപ്യ സ ഗോപ്രദാനാത്।
പുത്രാംശ്ച പൌത്രാംശ്ച കുലം ച സർവ-
മാസപ്തമം താരയതേ പരത്ര॥ 13-92-29 (85132)
സദക്ഷിണാം കാഞ്ചനചാരുശൃംഗീം
കാംസ്യോപദോഹാം ദ്രവിണോത്തരീയാം।
ധേനും തിലാനാം ദദതോ ദ്വിജായ
ലോകാ വസൂനാം സുലഭാ ഭവന്തി॥ 13-92-30 (85133)
സ്വകർമഭിർമാനവം സംനിരുദ്ധം
തീവ്രാന്ധകാരേ നരകേ പതന്തം।
മംഹാർണവേ നൌരിവ വായുയുക്താ
ദാനം ഗവാം താരയതേ പരത്ര॥ 13-92-31 (85134)
യോ ബ്രഹ്മദേയാം തു ദദാതി കന്യാം
ഭൂമിപ്രദാനം ച കരോതി വിപ്രേ।
ദദാതി ചാന്നം വിധിവച്ച യശ്ച
സ ലോകമാപ്നോതി പുരന്ദരസ്യ॥ 13-92-32 (85135)
നൈവേശികം സർവഗുണോപപന്നം
ദദാതി വൈ യസ്തു നരോ ദ്വിജായ।
സ്വാധ്യായചാരിത്ര്യഗുണാന്വിതായ
തസ്യാപി ലോകാഃ കുരുഷൂത്തരേഷു॥ 13-92-33 (85136)
ധുര്യപ്രദാനേന ഗവാം തഥാ വൈ
ലോകാനവാപ്നോതി നരോ വസൂനാം।
സ്വർഗായ ചാഹുസ്തു ഹിരണ്യദാനം
തതോ വിശിഷ്ടം കനകപ്രദാനം॥ 13-92-34 (85137)
ഛത്രപ്രദാനേന ഗൃഹം വരിഷ്ഠം
യാനം തഥോപാനഹസംപ്രദാനേ।
വസ്രപ്രദാനേന ഫലം സുരൂപം
ഗന്ധപ്രദാനാത്സുരഭിർനരഃ സ്യാത്॥ 13-92-35 (85138)
പുഷ്പോപഗം വാഽഥ ഫലോപഗം വാ
യഃ പാദപം സ്പർശയതേ ദ്വിജായ।
സശ്രീകമൃദ്ധം ബഹുരത്നപൂർണം
ലഭത്യയത്നോപഗതം ഗൃഹം വൈ॥ 13-92-36 (85139)
ഭക്ഷ്യാന്നപാനീയരസപ്രദാതാ
സർവാൻസമാപ്നോതി രസാൻപ്രകാമം।
പ്രതിശ്രയാച്ഛാനസംപ്രദാതാ
പ്രാപ്നോതി താന്യേവ ന സംശയോഽത്ര॥ 13-92-37 (85140)
സ്രഗ്ധൂപഗന്ധാനനുലേപനാനി
സ്നാനാനി മാല്യാനി ച മാനവോ യഃ।
ദദ്യാദ്ദ്വിജേഭ്യഃ സ ഭവേദരോഗ-
സ്തഥാഽഭിരൂപശ്ച നരേന്ദ്രലോകേ॥ 13-92-38 (85141)
ബീജൈരശൂന്യം ശയനൈരുപേതം
ദദ്യാദ്ഗൃഹം യഃ പുരുഷോ ദ്വിജായ।
പുണ്യാഭിരാമം ബഹുരത്നപൂർണം
ലഭത്യധിഷ്ഠാനവരം സ രാജൻ॥ 13-92-39 (85142)
സുഗന്ധചിത്രാസ്തരണോപധാനം
ദദ്യാന്നരോ യഃ ശയനം ദ്വിജായ।
രൂപാന്വിതാം പക്ഷവതീം മനോജ്ഞാം
ഭാര്യാമയത്നോപഗതാം ലഭേത്സഃ॥ 13-92-40 (85143)
പിതാമഹസ്യാനവരോ വീരശായീ ഭവേന്നരഃ।
നാധികം വിദ്യതേ യസ്മാദിത്യാഹുഃ പരമർഷയഃ॥ 13-92-41 (85144)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-92-42x (7080)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ പ്രീതാത്മാ കുരുനന്ദനഃ।
നാശ്രമേഽരോചയദ്വാസം വീരമാർഗാഭികാങ്ക്ഷയാ॥ 13-92-42 (85145)
തതോ യുധിഷ്ഠിരഃ പ്രാഹ പാണ്ഡവാൻപുരുഷർഷഭ।
പിതാമഹസ്യ യദ്വാക്യം തദ്വോ രോചത്വിതി പ്രഭുഃ॥ 13-92-43 (85146)
തതസ്തു പാണ്ഡവാഃ സർവേ ദ്രൌപദീ ച യശസ്വിനീ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ തദ്വാക്യം ബാഢമിത്യഭ്യപൂജയൻ॥ ॥ 13-92-44 (85147)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 92 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-92-7 യാ ഗതിഃ ഫലം, യേന സാധനേന, പ്രേത്യഭാവേ മരണാനന്തരം॥ 7-92-10 ജീവിതം ആയുഃ॥ 7-92-13 ക്രതും പ്രജാപതിം। പ്രണായാമൈഃ പ്രജാപതിലോകം പ്രാപ്നോതീത്യർഥഃ॥ 7-92-14 അനാശനം അനാഹാരഃ। നിത്യസ്നായീ ഭവേദ്ദക്ഷ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-92-17 പ്രതിസംഹാരാത്യാഗാത॥ 7-92-24 ഉപവാർസഃ സർവഭോഗത്യാഗഃ। ദീക്ഷാ ജപാദിനിയമഖീകാരഃ। അഭിഷേകസ്ത്രിഷവണം സ്നാനം॥ 7-92-33 നൈവേശികം ഗൃഹോപസ്കരം ശയ്യാദി॥ 7-92-40 പക്ഷവതീം മഹാകുലോദ്ഭവാം॥ 7-92-41 അനവരഃ രാമാനഃ। യസ്മാത് പിതാമഹാത്॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 093
॥ ശ്രീഃ ॥
13.93. അധ്യായഃ 093
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തടാകാദിപ്രതിഷ്ഠായാ വൃക്ഷാദ്യാരോപണസ്യ ച ഫലനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ആരാമാണാം തടാകാനാം യത്ഫലം കുരുപുംഗവ।
തദഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി ത്വത്തോഽദ്യ ഭരതർഷഭ॥ 13-93-1 (85148)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-93-2x (7081)
സുപ്രദർശാ ബലവതീ ചിത്രാ ധാതുവിഭൂഷിതാ।
ഉപേതാ സർവഭൂതൈശ്ച ശ്രേഷ്ഠാ ഭൂമിരിഹോച്യതേ॥ 13-93-2 (85149)
തസ്യാഃ ക്ഷേത്രവിശേഷാശ്ച തടാകാനാം ച ബന്ധനം।
ഔദകാനി ച സർവാണി പ്രവക്ഷ്യാംയനുപൂർവശഃ॥ 13-93-3 (85150)
തടാകാനാം ച വക്ഷ്യാമി കൃതാനാം ചാപി യേ ഗുണാഃ।
ത്രിഷു ലോകേഷു സർവത്ര പൂജനീയസ്തടാകവാൻ॥ 13-93-4 (85151)
അഥവാ മിത്രസദനം മൈത്രം മിത്രവിവർധനം।
കീർതിസഞ്ജനനം ശ്രേഷ്ഠം തടാകാനാം നിവേശനം॥ 13-93-5 (85152)
ധർമസ്യാർഥസ്യ കാമസ്യ ഫലമാഹുർമനീഷിണഃ।
തടാകസുകൃതം ദേശേ ക്ഷേത്രമേകം മഹാശ്രയം॥ 13-93-6 (85153)
ചതുർവിധാനാം ഭൂതാനാം തടാകമുപലക്ഷയേത്।
തടാകാനി ച സർവാണി ദിശന്തി ശ്രിയമുത്തമാം॥ 13-93-7 (85154)
ദേവാ മനുഷ്യഗന്ധർവാഃ പിതരോരഗരാക്ഷസാഃ।
സ്ഥാവരാണി ച ഭൂതാനി സംശ്രയന്തി ജലാശയം॥ 13-93-8 (85155)
തസ്മാത്താംസ്തേ പ്രവക്ഷ്യാമി തടാകേ യേ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ।
യാ ച തത്ര ഫലാവാപ്തിർഋഷിഭിഃ സമുദാഹൃതാഃ॥ 13-93-9 (85156)
വർഷാകാലേ തടാകേ തു സലിലം യസ്യ തിഷ്ഠതി।
അഗ്നിഹോത്രഫലം തസ്യ ഫലമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-93-10 (85157)
ശരത്കാലേ തു സലിലം തടാകേ യസ്യ തിഷ്ഠതി।
ഗോസഹസ്രസ്യ സ പ്രേത്യ ലഭതേ ഫലമുത്തമം॥ 13-93-11 (85158)
ഹേമന്തകാലേ സലിലം തടാകേ യസ്യ തിഷ്ഠതി।
സ വൈ ബഹുസുവർണസ്യ യജ്ഞസ്യ ലഭതേ ഫലം॥ 13-93-12 (85159)
യസ്യ വൈ ശൈശിരേ കാലേ തടാകേ സലിലം ഭവേത്।
തസ്യാഗ്നിഷ്ടോമയജ്ഞസ്യ ഫലമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-93-13 (85160)
തടാകം സുകൃതം യസ്യ വസന്തേ തു മഹാശ്രയം।
അതിരാത്രസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം സ സമുപാശ്നുതേ॥ 13-93-14 (85161)
നിദാഘകാലേ പാനീയം തടാകേ യസ്യ തിഷ്ഠതി।
വാജിമേധഫലം തസ്യ ഫലം വൈ മുനയോ വിദുഃ॥ 13-93-15 (85162)
സ കുലം താരയേത്സർവം യസ്യ ഖാതേ ജലാശയേ।
ഗാവഃ പിബന്തി സലിലം സാധവശ്ച നരാഃ സദാ॥ 13-93-16 (85163)
തടാകേ യസ്യ ഗാവസ്തു പിബന്തി തൃഷിതാ ജലം।
മൃഗപക്ഷിമനുഷ്യാശ്ച സോഽശ്വമേധഫലം ലഭേത॥ 13-93-17 (85164)
യത്പിബന്തി ജലം തത്ര സ്നായന്തേ വിശ്രമന്തി ച।
തടാകേ യസ്യ തത്സർവം പ്രേത്യാനന്ത്യായ കൽപതേ॥ 13-93-18 (85165)
ദുർലഭം സലിലം താത വിശേഷേണ പരത്ര വൈ।
പാനീയസ്യ പ്രദാനേന പ്രീതിർഭവതി ശാശ്വതീ॥ 13-93-19 (85166)
തിലാന്ദദത പാനീയം ദീപാന്ദദത ജാഗൃത।
ജ്ഞാതിഭിഃ സഹ മോദധ്വമേതത്പ്രേത്യ സുദുർലഭം॥ 13-93-20 (85167)
സർവദാനൈർഗുരുതരം സർവദാനൈർവിശിഷ്യതേ।
പാനീയം നരശാർദൂല തസ്മാദ്ദാതവ്യമേവ ഹി॥ 13-93-21 (85168)
ഏവമേതത്തടാകസ്യ കീർതിതം ഫലമുത്തമം।
അത ഊർധ്വം പ്രവക്ഷ്യാമി വൃക്ഷാണാമവരോപണം॥ 13-93-22 (85169)
സ്ഥാവരാണാം ച ഭൂതാനാം ജാതയഃ ഷട് പ്രകീർതിതാഃ।
വൃക്ഷഗുൽമലതാവല്ല്യസ്ത്വക്സാരാസ്തൃണജാതയഃ॥ 13-93-23 (85170)
ഏതാ ജാത്യസ്തു വൃക്ഷാണാം തേഷാം രോപേ ഗുണാസ്ത്വിമേ।
കീർതിശ്ച മാനുഷേ ലോകേ പ്രേത്യ ചൈവ ഫലം ശുഭം॥ 13-93-24 (85171)
ലഭതേ നാമ ലോകേ ച പിതൃഭിശ്ച മഹീയതേ।
ദേവലോകേ ഗതസ്യാപി നാമ തസ്യ ന നശ്യതി॥ 13-93-25 (85172)
അതീതാനാഗതേ ചോഭേ പിതൃവംശം ച ഭാരത।
താരയേദ്വൃക്ഷരോപീ ച തസ്മാദ്വൃക്ഷാംശ്ച രോപയേത്॥ 13-93-26 (85173)
തസ്യ പുത്രാ ഭവന്ത്യേതേ പാദപാ നാത്ര സംശയഃ।
പരലോകഗതഃ സ്വർഗം ലോകാംശ്ചാപ്നോതി സോഽവ്യയാൻ॥ 13-93-27 (85174)
പുഷ്ണൈഃ സുരഗണാന്വൃക്ഷാഃ ഫലൈശ്ചാപി തഥാ പിതൄൻ।
ധായയാ ചാതിഥിം താത പൂജയന്തി മഹീരുഹഃ॥ 13-93-28 (85175)
കിന്നരോരഗരക്ഷാംസി ദേവഗന്ധർവമാനവാഃ।
തഥാ ഋഷിഗണാശ്ചൈവ സംശ്രയന്തി മഹീരുഹാൻ॥ 13-93-29 (85176)
പുഷ്പിതാഃ ഫലവന്തശ്ച തർപയന്തീഹ മാനവാൻ।
വൃക്ഷദം പുത്രവദ്വൃക്ഷാസ്താരയന്തി പരത്ര തു॥ 13-93-30 (85177)
തസ്മാത്തടാകേ സദ്വൃക്ഷാ രോപ്യാഃ ശ്രേയോർഥിനാ സദാ।
പുത്രവത്പരിപാല്യാശ്ച പുത്രാസ്തേ ധർമതഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-93-31 (85178)
തടാകകൃദ്വൃക്ഷരോപീ ഇഷ്ടയജ്ഞശ്ച യോ ദ്വിജഃ।
ഏതേ സ്വർഗേ മഹീയന്തേ യേ ചാന്യേ സത്യവാദിനഃ॥ 13-93-32 (85179)
തസ്മാത്തടാകം കുർവീത ആരാമാംശ്ചൈവ രോപയേത്।
യജേച്ച വിവിധൈര്യജ്ഞൈഃ സത്യം ച സതതം വദേത്॥ ॥ 13-93-33 (85180)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 93 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-93-2 ബലവതീ ബഹുസസ്യോത്പാദികാ॥ 7-93-4 ഔദകാനി ഖാതാനി തടാകാനി॥ 7-93-4 തടാകവാൻ തടാകകൃത്॥ 7-93-5 മിത്രാണാം സദനമിവോപകാരകം സസ്യോത്പാദനാദിനാ। മൈത്രം മിത്രസ്യ സൂര്യസ്യേദം പ്രീതികരം। മിത്രാണാം ദേവാനാം വിവർധനം പോഷകം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 094
॥ ശ്രീഃ ॥
13.94. അധ്യായഃ 094
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണപ്രശംസനപൂർവകം തദാരാധനവിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യാനീമാനി ബഹിർവേദ്യാം ദാനാനി പരിചക്ഷതേ।
തേഭ്യോ വിശിഷ്ടം കിം ദാനം മതം തേ കുരുപുംഗവ॥ 13-94-1 (85181)
കൌതൂഹലം ഹി പരമം തത്ര മേ വിദ്യതേ പ്രഭോ।
ദാതാരം ദത്തമന്വേതി യദ്ദാനം തത്പ്രചക്ഷ്വ മേ॥ 13-94-2 (85182)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-94-3x (7082)
അഭയം സർവഭൂതേഭ്യോ വ്യസനേ ചാപ്യനുഗ്രഹഃ।
യച്ചാഭിലഷിതം ദദ്യാത്തൃഷിതായാഭിയാചതേ॥ 13-94-3 (85183)
ഭരണേ പുത്രദാരാണാം തദ്ദാനം ശ്രേഷ്ഠമുച്യതേ।
ദത്തം ദാതാരമന്വേതി തദ്ദാനം ഭരതർഷഭ॥ 13-94-4 (85184)
ഹിരണ്യദാനം ഗോദാനം പൃഥിവീദാനമേവ ച।
ഏതാനി വൈ പവിത്രാണി താരയന്ത്യപി ദുഷ്കൃതാത്॥ 13-94-5 (85185)
ഏതാനി പുരുഷവ്യാഘ്ര സാധുഭ്യോ ദേഹി നിത്യദാ।
ദാനാനി ഹി നരം പാപാൻമോക്ഷയന്തി ന സംശയഃ॥ 13-94-6 (85186)
യദ്യദിഷ്ടതമം ലോകേ യച്ചാസ്യ ദയിതം ഗൃഹേ।
തത്തദ്ഗുണവതേ ദേയം തദേവാക്ഷയമിച്ഛതാ॥ 13-94-7 (85187)
പ്രിയാണി ലഭതേ നിത്യം പ്രിയദഃ പ്രിയകൃത്തഥാ।
പ്രിയോ ഭവതി ഭൂതാനാമിഹ ചൈവ പരത്ര ച॥ 13-94-8 (85188)
യാചമാനമഭീമാനാദനാസക്തമകിഞ്ചനം।
യോ നാർചതി യഥാശക്തി സ നൃശംസോ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-94-9 (85189)
അമിത്രമപി ചേദ്ദീനം ശരണൈഷിണമാഗതം।
വ്യസനേ യോഽനുഗൃഹ്ണാതി സ വൈ പുരുഷസത്തമഃ॥ 13-94-10 (85190)
കൃശായ കൃതവിദ്യായ വൃത്തിക്ഷീണായ സീദതേ।
അപഹന്യാത്ക്ഷുധാം യസ്തു ന തേന പുരുഷഃ സമഃ॥ 13-94-11 (85191)
ക്രിയാനിയമിതാൻസാധുൻപുത്രദാരൈശ്ച കർശിതാൻ।
അയാചമാനാൻകൌന്തേയ സർവോപായൈർനിമന്ത്രയേത്॥ 13-94-12 (85192)
ആശിഷം യേ ന ദേവേഷു ന ച മർത്യേഷു കുർവതേ।
അർഹന്തോ നിത്യസത്വസ്ഥാ യഥാലബ്ധോപജീവിനഃ॥ 13-94-13 (85193)
ആശീവിഷസമേഭ്യശ്ച തേഭ്യോ രക്ഷസ്വ ഭാരത।
താന്യുക്തൈരുപജിജ്ഞാസ്യ ഭോഗൈർനിർവപ രക്ഷ ച॥ 13-94-14 (85194)
കൃതൈരാവസഥൈർനിത്യം സപ്രേഷ്യൈഃ സപരിച്ഛദൈഃ।
നിമന്ത്രയേഥാഃ കൌരവ്യ സർവഭൂതസുഖാവഹൈഃ॥ 13-94-15 (85195)
യദി തേ പ്രതിഗൃഹ്ണീയുഃ ശ്രദ്ധാപൂതം യുധിഷ്ഠിര।
കാര്യമിത്യേവ മന്വാനാ ധാർമികാഃ പുണ്യകർമിണഃ॥ 13-94-16 (85196)
വിദ്യാസ്നാതാ വ്രതസ്നാതാ ധർമമാശ്രിത്യ ജീവിനഃ।
ഗൂഢസ്വാധ്യായതപസോ ബ്രാഹ്ംണാഃ സംശിതവ്രതാഃ॥ 13-94-17 (85197)
തേഷു ശുദ്ധേഷു ദാന്തേഷു സ്വദാരനിരതേഷു ച।
യത്കരിഷ്യസി കല്യാണം തത്തേ ലോകേ യുധാംപതേ॥ 13-94-18 (85198)
യഥാഽഗ്നിഹോത്രം സുഹുതം സായംപ്രാതർദ്വിജാതിനാ।
തഥാ ഭവതി ദത്തം വൈ വിദ്വദ്ഭ്യോ യത്കൃതാത്മനാ॥ 13-94-19 (85199)
ഏഷ തേ വിതതോ യജ്ഞഃ ശ്രദ്ധാപൂതഃ സദക്ഷിണഃ।
വിശിഷ്ടഃ സർവയജ്ഞേഭ്യോ ദദതസ്താത വർതതാം॥ 13-94-20 (85200)
നിവാപോ ദാനസദൃശഃ സദൃശേഷു യുധിഷ്ഠിര।
നിവേദയൻപൂജയന്വൈ തേഷ്വാനൃണ്യം നിഗച്ഛതി॥ 13-94-21 (85201)
യ ഏവം നൈവ കുപ്യന്തേ ന ലുഭ്യന്തി തൃണേഷ്വപി।
ത ഏവ നഃ പൂജ്യതമാ യേ ചാപി പ്രിയവാദിനഃ॥ 13-94-22 (85202)
യേ നോ ന ബഹുമന്യന്തേ ന പ്രവർതന്തി യാചനേ।
പുത്രവത്പരിപാല്യാസ്തേ നമസ്തേഭ്യസ്തഥാഽഭയം॥ 13-94-23 (85203)
ഋത്വിക്പുരോഹിതാചാര്യാ മൃദുധർമപരാ ഹി യേ।
ക്ഷാത്രേണാപി ഹി സംസൃഷ്ടം തേജഃ ശാംയതി തേഷ്വപി॥ 13-94-24 (85204)
ഈശ്വരോ ബലവാനസ്മി രാജാഽസ്മീതി യുധിഷ്ഠിര।
ബ്രാഹ്മണാൻമാസ്മ പര്യാസീർവാസോഭിരശനേന ച॥ 13-94-25 (85205)
യച്ഛോഭാർഥം ബലാർതം വാ വിത്തമസ്തി തവാനഘ।
തേന തേ ബ്രാഹ്മണാഃ പൂജ്യാഃ സ്വധർമമനുതിഷ്ഠതാ॥ 13-94-26 (85206)
നമസ്കാര്യാസ്തഥാ വിപ്രാ വർതമാനാ യഥാതഥം।
യഥാസുഖം യഥോത്സാഹം ലലന്തു ത്വയി പുത്രവത്॥ 13-94-27 (85207)
കോ ഹ്യക്ഷയപ്രസാദാനാം സുഹൃദാമൽപതോഷിണാം।
വൃത്തിമർഹത്യുപക്ഷേപ്തും ത്വദന്യഃ കുരുസത്തമ॥ 13-94-28 (85208)
യഥാഽപത്യാശ്രയോ ധർമഃ സ്ത്രീണാം ലോകേ സനാതനഃ।
സദൈവ സാ ഗതിർനാന്യാ തഥാഽസ്മാകം ദ്വിജാതയഃ॥ 13-94-29 (85209)
യദി നോ ബ്രാഹ്മണാസ്താത സന്ത്യജേയുരപൂജിതാഃ।
പശ്യന്തോ ദാരുണം കർമ സതതം ക്ഷത്രിയേ സ്ഥിതം॥ 13-94-30 (85210)
അവേദാനാമകീർതീനാമലോകാനാമയജ്വിനാം।
കോനു സ്യാജ്ജീവിതേനാർഥസ്തദ്ധിനോ ബ്രാഹ്മണാശ്രയം॥ 13-94-31 (85211)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി യഥാ ധർമം സനാതനം।
രാജന്യോ ബ്രാഹ്മണാന്രാജൻപുരാ പരിചചാര ഹ।
വൈശ്യോ രാജന്യമിത്യേവ ശൂദ്രോ വൈശ്യമിതി ശ്രുതിഃ॥ 13-94-32 (85212)
ദൂരാച്ഛൂദ്രേണോപചര്യോ ബ്രാഹ്മണോഽഗ്നിരിവ ജ്വലൻ।
സംസ്പർശപരിചര്യസൽതു വൈശ്യേന ക്ഷത്രിയേണ ച॥ 13-94-33 (85213)
മൃദുഭാവാൻസത്യശീലാൻസത്യധർമാനുപാലകാൻ।
ആശീവിഷാനിവ ക്രുദ്ധാംസ്താനുപാചരത ദ്വിജാൻ॥ 13-94-34 (85214)
അപരേഷാം പരേഷാം ച പരേഭ്യശ്ചാപി യേ പരേ।
ക്ഷത്രിയാണാം പ്രതപതാം തേജസാ ച ബലേന ച।
ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ ശാംയന്തി തേജാംസി ച തപാംസി ച॥ 13-94-35 (85215)
ന മേ പിതാ പ്രിയതരോ ന ത്വം താത തഥാ പ്രിയഃ।
ന മേ പിതുഃ പിതാ രാജന്ന ചാത്മാ ന ച ജീവിതം॥ 13-94-36 (85216)
ത്വത്തശ്ച മേ പ്രിയതരഃ പൃഥിവ്യാം നാസ്തി കശ്ചന।
ത്വത്തോഽപി മേ പ്രിയതരാ ബ്രാഹ്മണാ ഭരതർഷഭ॥ 13-94-37 (85217)
ബ്രവീമി സത്യമേതച്ച യഥാഽഹം പാണ്ഡുനന്ദന।
തേന സത്യേന ഗച്ഛേയം ലോകാന്യത്ര സ ശാന്തനുഃ॥ 13-94-38 (85218)
പശ്യേയം ച സതാം ലോകാഞ്ഛുചീൻബ്രഹ്മപുരസ്കൃതാൻ।
തത്ര മേ താത ഗന്തവ്യമഹ്നായ ച ചിരായ ച॥ 13-94-39 (85219)
സോഹമേതാദൃശാൻലോകാന്ദൃഷ്ട്വാ ഭരതസത്തമ।
യൻമേ കൃതം ബ്രാഹ്മണേഷു ന തപ്യേ തേന പാർഥിവ॥ ॥ 13-94-40 (85220)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 94 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-94-9 അഭീമാനാദതിസമർഥോഽയമിത്യഭിമാനം സ്വമനസ്യേവ കൃത്വാ യാചമാനം। യാചമാനാവമാനാച്ച ആശാവന്തമകിഞ്ചനമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-94-11 കൃശായേത്യാദിചതുർഥീ ഷഷ്ഠ്യർഥ। കൃശായ ഹ്രീമതേ താതേതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-94-12 ക്രിയാനിയമിതാൻ സ്വധർമയന്ത്രിതാൻ। ഹ്രിയാ തു നിയതാനിതി ഥ.ധ.പാഠ॥ 7-94-16 ധർമാർഥമേവ ധർമം കുർവന്തി നതു ഫലാന്തരാർഥമിതി ഭാവഃ॥ 7-94-20 ദദതഃ ദാതുസ്തവ വർതതാം സർവദാസ്തു॥ 7-94-21 നിവാപഃ പിതൃതർപണം। ദാനസദൃശഃ ഇത്യത്ര ദാനം മഹാദാനം॥ 7-94-26 തേ ത്വയാ॥ 7-94-27 ലലന്തു രമന്താം॥ 7-94-28 ഉപക്ഷേപ്തം സമർപിതും॥ 7-94-31 അവേദാനാമിതി। തർഹി ബ്രാഹ്മണൈരസ്മത്ത്യാഗേ തത ഏവ അവേദാദീനാമസ്മാകം ജീവിതേന കോർഥഃ। തത് ജീവിതം॥ 7-94-35 ക്ഷത്രിയാണാം പ്രഭാവം ച തേജാംസി ച തപാംസി ച। ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ മന്യന്തേ ശ്രീരയുർബലമേവ ചേതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 095
॥ ശ്രീഃ ॥
13.95. അധ്യായഃ 095
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമഹിമാനുവർണനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യൌ ച സ്യാതാം ചരണേനോപപന്നൌ
യൌ വിദ്യയാ സദൃശൌ ജൻമനാ ച।
താഭ്യാം ദാനം കതരസ്മൈ വിശിഷ്ട-
മയാചമാനായ ച യാചതേ ച॥ 13-95-1 (85221)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-95-2x (7083)
ശ്രേയോ വൈ യാചതഃ പാർഥ ദാനമാഹുരയാചതേ।
അർഹത്തമോ വൈ ധൃതിമാൻകൃപണാദകൃതാത്മനഃ॥ 13-95-2 (85222)
ക്ഷത്രിയോ രക്ഷണധൃതിർബ്രാഹ്മണോഽനർഥനാധൃതിഃ।
ബ്രാഹ്മണോ ധൃതിമാന്വിദ്വാന്ദേവാൻപ്രീണാതി തുഷ്ടിമാൻ॥ 13-95-3 (85223)
യാച്യമാഹുരനീശസ്യ അതിഹാരം ച ഭാരത।
ഉദ്വേജയന്തി യാചന്തി യദാ ഭൂതാനി ദസ്യുവത്॥ 13-95-4 (85224)
ംരിയതേ യാചമാനോ വൈ തമനു ംരിയതേഽദദത്।
ദദത്സഞ്ജീവയത്യേനമാത്മാനം ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-95-5 (85225)
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമോ യാചതേ യത്പ്രദീയതേ।
അയാചതഃ സീദമാനാൻസർവോപായൈർനിമന്ത്രയേത്॥ 13-95-6 (85226)
യദി വൈ താദൃശാ രാഷ്ട്രേ വസേയുസ്തേ ദ്വിജോത്തമാഃ।
ഭസ്മച്ഛന്നാനിവാഗ്നീംസ്താൻബുധ്യേഥാസ്ത്വം പ്രയത്നതഃ॥ 13-95-7 (85227)
തപസാ ദീപ്യമാനാസ്തേ ദഹേയുഃ പൃഥിവീമപി।
അപൂജ്യമാനാഃ കൌരവ്യ പൂജാർഹാസ്തു തഥാവിധാഃ॥ 13-95-8 (85228)
പൂജ്യാ ഹി ജ്ഞാനവിജ്ഞാനതപോയോഗസമന്വിതാഃ।
തേഭ്യഃ പൂജാം പ്രയുഞ്ജീഥാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പരന്തപഃ 13-95-9 (85229)
ദദദ്ബഹുവിധാന്ദേയാനുപച്ഛന്ദയതേ ച താൻ॥ 13-95-10 (85230)
യദഗ്നിഹോത്രേ സുഹുതേ സായംപ്രാതർഭവേത്ഫലം।
വിദ്യാവേദവ്രതവതി തദ്ദാനഫലമുച്യതേ॥ 13-95-11 (85231)
വിദ്യാവേദവ്രതസ്നാതാ ന വ്യാപാശ്രയജീവിനഃ।
ഗൂഢസ്വാധ്യായതപസോ ബ്രാഹ്മണാൻസംശിതവ്രതാൻ॥ 13-95-12 (85232)
കൃതൈരാവസഥൈർഹൃദ്യൈഃ സപ്രേഷ്യൈഃ സപരിച്ഛദൈഃ।
നിമന്ത്രയേഥാഃ കൌരവ്യ കാമൈശ്ചാന്യൈർദ്വിജോത്തമാൻ॥ 13-95-13 (85233)
അപി തേ പ്രതിഗൃഹ്ണീയുഃ ശ്രദ്ധോപേതം യുധിഷ്ഠിര।
കാര്യമിത്യേവ മന്വാനാ ധർമജ്ഞാഃ സൂക്ഷ്മദർശിനഃ॥ 13-95-14 (85234)
അപി തേ ബ്രാഹ്മണാ ഭുക്ത്വാ ഗതാഃ സോദ്ധരണാൻഗൃഹാൻ।
യേഷാം ദാരാഃ പ്രതീക്ഷന്തേ പർജന്യമിവ കർഷകാഃ॥ 13-95-15 (85235)
അന്നാനി പ്രാതഃസവനേ നിയതാ ബ്രഹ്മചാരിണഃ।
ബ്രാഹ്മണാസ്താത ഭുഞ്ജാനാസ്ത്രേതാഗ്നിം പ്രീണയന്ത്യുത॥ 13-95-16 (85236)
മാധ്യന്ദിനം തേ സവനം ദദതസ്താത വർതതാം।
ഗോഹിരണ്യാനി വാസാംസി തേനേന്ദ്രഃ പ്രീയതാം തവ॥ 13-95-17 (85237)
തൃതീയം സവനം തേ വൈ വൈശ്വദേവം യുധിഷ്ഠിര।
യദ്ദേവേഭ്യഃ പിതൃഭ്യശ്ച വിപ്രേഭ്യശ്ച പ്രയച്ഛസി॥ 13-95-18 (85238)
അഹിംസാ സർവഭൂതേഭ്യഃ സംവിഭാഗശ്ച സർവശഃ।
ദമസ്ത്യാഗോ ധൃതിഃ സത്യം ഭവത്യവഭൃഥായ തേ॥ 13-95-19 (85239)
ഏഥ തേ ചിതതോ യജ്ഞഃ ശ്രദ്ധാപൂതഃ സദക്ഷിണഃ।
വിശിഷ്ടഃ സർവയജ്ഞാനാം നിത്യം താത പ്രവർതതാം॥ ॥ 13-95-20 (85240)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 95 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-95-1 ചരണേനാചരണേന॥ 7-95-2 യാചതഃ യാചകാത് തദ്ദാനാദിസ്യർഥഃ॥ 7-95-3 അനർഥനാ അയാച്ചാ। 7-95-4 യാച്യം യാചനാരൂപം കർമ। അനീശസ്യ ദരിദ്രസ്യാതിഹാരം തിരസ്കാരമാഹുഃ। യദാ യതഃ യാചന്തി യാചമാനാനി ഭൂതാനി ദസ്യുവല്ലോകാനുദ്വേജയന്തി॥ 7-95-10 ഉപച്ഛന്ദയതേ ഉപച്ഛന്ദയേത। ദദദ്ബഹുവിധാന്ദായാനുപാഗച്ഛന്നയാചതാമിതി ഝ.പാഠഃ। അയാചതാം അയാചമാനാനാം। ഉപാഗച്ഛൻസമീപമുപസർപൻ ദായാന്ധനാദീന്ദദത് ദാതാ ഭവേതി ശേഷഃ॥ 7-95-15 സോദ്ധരണാൻസ്വാമിന്യാഗതേ ദാസ്യാമീതി യാചമാനേഭ്യോ ബാലകേഭ്യ ആശാപ്രദർശനമുദ്ധരണം തത്സഹിതാൻ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 096
॥ ശ്രീഃ ॥
13.96. അധ്യായഃ 096
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണപ്രശംസനപൂർവകം ബ്രാഹ്മണാനാം പ്രജാനാം ച രക്ഷണസ്യാവശ്യകർതവ്യത്വകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠര ഉവാച।
ദാനം യജ്ഞഃ ക്രിയാ ചേഹ കിംസ്വിത്പ്രേത്യ മഹാഫലം।
കസ്യ ജ്യായഃ ഫലം പ്രോക്തം കീദൃശേഭ്യഃ കഥം കദാ॥ 13-96-1 (85241)
ഏതദിച്ഛാമി വിജ്ഞാതും യാഥാതഥ്യേനി ഭാരത।
വിദ്വഞ്ജിജ്ഞാസമാനായ ദാനധർമാൻപ്രചക്ഷ്വ മേ॥ 13-96-2 (85242)
അന്തർവേദ്യാം ച യദ്ദത്തം ശ്രദ്ധയാ ചാനൃശംസ്യതഃ।
കിംസ്വിന്നൈഃശ്രേയസം താത തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-96-3 (85243)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-96-4x (7084)
രൌദ്രം കർമ ക്ഷത്രിയസ്യ സതതം താത വർതതേ।
നാസ്യ വൈതാനികഫലം വിനാ ദാനം സുപാവനം॥ 13-96-4 (85244)
ന തു പാപകൃതാം രാജ്ഞാം യാജകാ ദ്വിജസത്തമാഃ॥
ധനേ സത്യപ്രദാതൄണാം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി സാധവഃ॥ 13-96-5 (85245)
പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ന തു ചേദ്യദ്രോഷാദാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്യജ്ഞൈര്യജേദ്രാജാഽഽപ്തദക്ഷിണൈഃ॥ 13-96-6 (85246)
അഥ ചേത്പ്രതിഗൃഹ്ണീയുർദദ്യാദഹരഹർനൃപഃ।
ശ്രദ്ധാമാസ്ഥായ പരമാം പാവനം ഹ്യേതുദുത്തമം॥ 13-96-7 (85247)
ബ്രാഹ്മണാംസ്തർപയന്ദ്രവ്യൈഃ സ വൈ യജ്ഞോഽനുപദ്രവഃ।
മൈത്രാൻസാധൂന്വേദവിദഃ ശീലവൃത്തതപോർജിതാൻ॥ 13-96-8 (85248)
യത്തേ തേ ന കരിഷ്യന്തി കൃതം തേ ന ഭവിഷ്യതി।
യജ്ഞാൻസാധയ സാധുഭ്യഃ സ്വാദ്വന്നാന്ദക്ഷിണാവതഃ॥ 13-96-9 (85249)
ഇഷ്ടം ദത്തം ച മന്യേഥാ ആത്മാനം ദാനകർമണാ।
പൂജയേഥാ യായജൂകാംസ്തവാപ്യംശോ ഭവേദ്യഥാ॥ 13-96-10 (85250)
`വിദ്വദ്ഭ്യഃ സംപ്രദാനേന തത്രാപ്യംശോഽസ്യ പൂജയാ।
യജ്വഭ്യശ്ചാഥ വിദ്വദ്ഭ്യോ ദത്ത്വാ ലോകം പ്രദാപയേത്।
പ്രദദ്യാജ്ജ്ഞാനദാതൄണാം ജ്ഞാനദാനാംശഭാഗ്യഭവേത്॥' 13-96-11 (85251)
പ്രജാവതോ ഭരേഥാശ്ച ബ്രാഹ്മണാൻബഹുഭാരിണഃ।
പ്രജാവാംസ്തേന ഭവതി യഥാ ജനയിതാ തഥാ॥ 13-96-12 (85252)
യാവതഃ സാധുധർമാന്വൈ സന്തഃ സംവർധയന്ത്യുത।
സർവസ്വൈശ്ചാപി ഭർതവ്യാ നരാ യേ ബഹുകാരിണഃ॥ 13-96-13 (85253)
സമൃദ്ധഃ സംപ്രയച്ഛ ത്വം ബ്രാഹ്ംണേഭ്യോ യുധിഷ്ഠിര।
ധേനൂരനഡുഹോഽന്നാനി ച്ഛത്രം വാസാംസ്യുപാനഹൌ॥ 13-96-14 (85254)
ആജ്യാനി യജമാനേഭ്യസ്തഥാഽന്നാനി ച ഭാരത।
അശ്വവന്തി ച യാനാനി വേശ്മാനി ശയനാനി ച॥ 13-96-15 (85255)
ഏതേ ദേയാഃ പുഷ്ടിമദ്ഭിർലഘൂപായാശ്ച ഭാരത।
അജുഗുപ്സാംശ്ച വിജ്ഞായ ബ്രാഹ്മണാന്വൃത്തികർശിതാൻ॥ 13-96-16 (85256)
ഉപച്ഛന്നം പ്രകാശം വാ വൃത്ത്യാ താൻപ്രതിപാലയ।
രാജസൂയാശ്വമേധാഭ്യാം ശ്രേയസ്തത്ക്ഷത്രിയാൻപ്രതി॥ 13-96-17 (85257)
ഏവം പാപൈർവിനിർമുക്തസ്ത്വം പൂതഃ സ്വർഗമാപ്സ്യസി।
സഞ്ചയിത്വാ പുനഃ കോശം യദ്രാഷ്ട്രം പാലയിഷ്യസി॥ 13-96-18 (85258)
തേന ത്വം ബ്രഹ്മഭൂയത്വമവാപ്സ്യസി ധനാനി ച।
ആത്മനശ്ച പരേഷാം ച വൃത്തിം സംരക്ഷ ഭാരത॥ 13-96-19 (85259)
പുത്രവച്ചാപി ഭൃത്യാൻസ്വാൻപ്രജാശ്ച പരിപാലയ।
[യോഗഃ ക്ഷേമശ്ച തേ നിത്യം ബ്രാഹ്മണേഷ്വസ്തു ഭാരത॥ 13-96-20 (85260)
തദർഥം ജീവിതം തേഽസ്തു മാ തേഭ്യോഽപ്രതിപാലനം।
അനർഥോ ബ്രാഹ്മണസ്യൈഷ യദ്വിത്തനിചയോ മഹാൻ॥ 13-96-21 (85261)
ക്ഷിയാ ഹ്യഭീക്ഷ്ണം സംവാസോ ദർപയേത്സംപ്രമോഹയേത്।
ബ്രാഹ്മണേഷു പ്രമൂഢേഷു ധർമോ വിപ്രണശേദ്ധുവം।
ധർമപ്രണാശേ ഭൂതാനാമഭാവഃ സ്യാന്ന സംശയഃ॥ 13-96-22 (85262)
യോ രക്ഷിഭ്യഃ സംപ്രദായ രാജാ രാഷ്ട്രം വിലുംപതി।
യജ്ഞേ രാഷ്ട്രാദ്ധനം തസ്മാദാനയധ്വമിതി ബ്രുവൻ॥ 13-96-23 (85263)
യച്ചാദായ തദാജ്ഞപ്തം ഭീതം ദത്തം സുദാരുണം।
യജേദ്രാജാ ന തം യജ്ഞം പ്രശംസന്ത്യസ്യ സാധവഃ॥ 13-96-24 (85264)
അപീഡിതാഃ സുസംവൃദ്ധാ യേ ദദത്യനുകൂലതഃ।
താദൃശേനാപ്യുപായേന യഷ്ടവ്യം നോദ്യമാഹൃതൈഃ॥ 13-96-25 (85265)
യദാ പരിനിഷിച്യേത നിഹിതോ വൈ യഥാവിധി।
തദാ രാജാ മഹായജ്ഞൈര്യജേത ബഹുദക്ഷിണൈഃ॥ 13-96-26 (85266)
വൃദ്ധബാലധനം രക്ഷ്യമന്ധസ്യ കൃപണസ്യ ച।
ന ഖാതപൂർവം കുർവീത ന രുദന്തീധനം ഹരേത്॥ 13-96-27 (85267)
ഹൃതം കൃപണവിത്തം ഹി രാഷ്ട്രം ഹന്തി നൃപ ശ്രിയം।
ദദ്യാച്ച മഹതോ ഭോഗാൻക്ഷുദ്ഭയം പ്രണുദേത്സതാം॥ 13-96-28 (85268)
യേഷാം സ്വാദൂനി ഭോജ്യാനി സമവേക്ഷ്യന്തി ബാലകാഃ।
നാശ്നന്തി വിധിവത്താനി കിന്നു പാപതരം തതഃ॥ 13-96-29 (85269)
യദി തേ താദൃശോ രാഷ്ട്രേ വിദ്വാന്ത്സീദേത്ക്ഷുധാ ദ്വിജഃ।
ഭ്രൂണഹത്യാം ച ഗച്ഛേഥാഃ കൃത്വാ പാപമിവോത്തമം॥ 13-96-30 (85270)
ധിക്തസ്യ ജീവിതം രാജ്ഞോ രാഷ്ട്രേ യസ്യാവസീദതി।
ദ്വിജോഽന്യോ വാ മനുഷ്യോപി ശിബിരാഹ വചോ യഥാ॥ 13-96-31 (85271)
യസ്യ സ്മ വിഷയേ രാജ്ഞഃ സ്നാതകഃ സീദതി ക്ഷുധാ।
അവൃദ്ധിമേതി തദ്രാഷ്ട്രം വിന്ദതേ സഹ രാജകം॥ 13-96-32 (85272)
ക്രോശന്ത്യോ യസ്യ വൈ രാഷ്ട്രാദ്ധ്രിയന്തേ തരസാ സ്ത്രിയഃ।
ക്രോശതാം പതിപുത്രാണാം മൃതോഽസൌ ന ച ജീവതി]॥ 13-96-33 (85273)
അരക്ഷിതാരം ഹർതാരം വിലോപ്താരമനായകം।
തം വൈ രാജകലിം ഹന്യുഃ പ്രജാഃ സന്നഹ്യ നിർഘൃണം॥ 13-96-34 (85274)
അഹം വോ രക്ഷിതേത്യുക്ത്വാ യോ ന രക്ഷതി ഭൂമിപഃ।
സ സംഹത്യ നിഹന്തവ്യഃ ശ്വേവ സോൻമാദ ആതുരഃ॥ 13-96-35 (85275)
പാപം കുർവന്തി യത്കിഞ്ചിത്പ്രജാ രാജ്ഞാ ഹ്യരക്ഷിതാഃ।
ചതുർഥം തസ്യ പാപസ്യ രാജാ വിന്ദതി ഭാരത॥ 13-96-36 (85276)
അഥാഹുഃ സർവമേവൈതി ഭൂയോഽർധമിതി നിശ്ചയഃ।
ചതുർഥം മതമസ്മാകം മനോഃ ശ്രുത്വാനുശാസനം॥ 13-96-37 (85277)
ശുഭം വാ യച്ച കുർവന്തി പ്രജാ രാജ്ഞാ സുരക്ഷിതാഃ।
ചതുർഥം തസ്യ പുണ്യസ്യ രാജാ ചാപ്നോതി ഭാരത॥ 13-96-38 (85278)
ജീവന്തം ത്വാനുജീവന്തു പ്രജാഃ സർവാ യുധിഷ്ഠിര।
പർജന്യമിവ ഭൂതാനി മഹാദ്രുമമിവാണ്ഡജാഃ॥ 13-96-39 (85279)
കുബേരമിവ രക്ഷാംസി ശതക്രതുമിവാമരാഃ।
ജ്ഞാതയസ്ത്വാഽനുജീവന്തു സുഹൃദശ്ച പരന്തപ॥ ॥ 13-96-40 (85280)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷണ്ണവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 96 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-96-1 യജ്ഞഃ ക്രിയാ യജ്ഞരൂപാക്രിയേത്യർഥഃ। കീദൃശേഭ്യോ ദാനം കഥം യജ്ഞക്രിയേതി। കദേത്യുഭയത്ര സംബന്ധഃ॥ 7-96-7 ഏതദ്ദാനം॥ 7-96-9 യദ്യദി തേ ബ്രാഹ്മണാസ്തേ തവ ന കരിഷ്യന്തി പ്രതിഗ്രഹമിതി ശേഷഃ। തർഹി കൃതം സുകൃതം തേ തവ ന ഭവിഷ്യതി। തദാ സുകൃതോത്പത്ത്യർഥം യജ്ഞാൻസാധയ॥ 7-96-10 ദാനേ യജ്ഞാദികമന്തർഭവതീത്യർഥഃ॥ 7-96-12 ജനയിതാ പ്രജാപതിഃ॥ 7-96-13 തസ്യ രാജ്ഞസ്തേ സന്തോ ബഹുകാരിണോഽത്യന്തമുപകർതാരോ ഭവന്തി। നരാ യേ ബഹുഭാഷിണ ഇതി ത.ഥ.പാഠഃ॥ 7-96-19 ബ്രഹ്മണോ ഭൂയം ഭാവോഽസ്യാസ്തി സ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മഭൂയസ്തസ്യ ഭാവോ ബ്രഹ്മഭൂയത്വം ബ്രാഹ്മണത്വം॥ 7-96-23 യോ രാജാ രക്ഷിഭ്യഃ സംഗ്രഹപരേഭ്യോ ധനം ദത്ത്വാ യജ്ഞേ യജ്ഞാർഥം ധനമാനയധ്വമിതി ബ്രുവൻ യജേത് തർഹി രാഷ്ട്രം വിലുംപതി॥ 7-96-24 യച്ചാസൌ തദ്ധനിഭിർഭാതം ഭയയുക്തം യഥാസ്യാത്തഥാ ദത്തം പ്രജാഭ്യ ആദായ സുദാരുണം യഥാസ്യാത്തഥാ യജേത്തം യജ്ഞം ന പ്രശംസന്തി ॥ 7-96-25 ഉദ്യമഃ പ്രജാപീഡനാത്മകോഽതിയത്നഃ॥ 7-96-26 നിഹിതഃ പ്രജാനാം നിതരാം ഹിതോ രാജാ യദാ പ്രജാഭിർനിഷിച്യേത ധനൈരഭിഷിച്യേത॥ 7-96-27 സ്വാതപൂർവം ധനം ന കുർവീത സ്വാധീനം ന കുർവീതേത്യർഥഃ॥ 7-96-29 സമവേക്ഷ്യന്ത്യേവ നതു ലഭന്തേ॥ 7-96-32 സഹയുഗപത്। രാജകം രാജസമൂഹം പ്രതിപക്ഷഭൂതം വിന്ദതേ॥ 7-96-37 സർവം പാപം ഏതി രാജാനം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 097
॥ ശ്രീഃ ॥
13.97. അധ്യായഃ 097
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സേന്ദ്രബൃഹസ്പതിസംവാദാനുവാദം ഭൂമിദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഇദം ദേയമിദം ദേയമിതീയം ശ്രുതിചോദനാത്।
ബഹുദേയാശ്ച രാജാനഃ കിംസ്വിദ്ദേയമനുത്തമം॥ 13-97-1 (85281)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-97-2x (7085)
അതി ദാനാനി സർവാണി പൃഥിവീദാനമുച്യതേ।
അചലാ ഹ്യക്ഷയാ ഭൂമിർദോഗ്ധ്രീ കാമാനിഹോത്തമാൻ॥ 13-97-2 (85282)
ദോഗ്ധ്രീ വാസാംസി രത്നാനി പശൂന്വ്രീഹിയവാംസ്തഥാ।
ഭൂമിദഃ സർവഭൂതേഷു ശാശ്വതീരേധതേ സമാഃ॥ 13-97-3 (85283)
യാവദ്ഭൂമേരായുരിഹ താവദ്ഭൂമിദ ഏധതേ।
ന ഭൂമിദാനാദസ്തീഹ പരം കിഞ്ചിദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-97-4 (85284)
അപ്യൽപം പ്രദദുഃ സർവേ പൃഥിവ്യാ ഇതി നഃ ശ്രുതം।
ഭൂമിമേവ ദദുഃ സർവേ ഭൂമിം തേ ഭുഞ്ജതേ ജനാഃ॥ 13-97-5 (85285)
സ്വകർമൈവോപജീവന്തി നരാ ഇഹ പരത്ര ച।
ഭൂമിഃ പതിം മഹാദേവീ ദാതാരം കുരുതേ പ്രിയം॥ 13-97-6 (85286)
യ ഏതാം ദക്ഷിണാം ദദ്യാദക്ഷയാം രാജസത്തമ।
പുനർനരത്വം സംപ്രാപ്യ ഭവേത്സ പൃഥിവീപതിഃ॥ 13-97-7 (85287)
യഥാ ദാനം തഥാ ഭോഗ ഇതി ധർമേഷു നിശ്ചയഃ।
സംഗ്രാമേ വാ തനും ജഹ്യാദ്ദദ്യാച്ച പൃഥിവീമിമാംം॥ 13-97-8 (85288)
ഇത്യേതത്ക്ഷത്രബന്ധൂനാം വദന്തി പരമാശിഷഃ।
പുനാതി ദത്താ പൃഥിവീ ദാതാരമിതി ശുശ്രുമ॥ 13-97-9 (85289)
അപി പാപസമാചാരം ബ്രഹ്മഘ്നമപി ചാനൃതം।
സൈവ പാപം പ്ലാവയതി സൈവ പാപാത്പ്രമോചയേത്॥ 13-97-10 (85290)
അപി പാപകൃതാം രാജ്ഞാം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി സാധവഃ।
പൃഥിവീം നാന്യദിച്ഛന്തി പാവനം ജഗതീ യതഃ॥ 13-97-11 (85291)
നാമാസ്യാഃ പ്രിയദത്തേതി ഗുഹ്യം ദേവ്യാഃ സനാതനം।
ദാനം വാഽപ്യഥവാഽദാനം നാമാസ്യാഃ പ്രഥമപ്രിയം॥ 13-97-12 (85292)
യ ഏതാം വിദുഷേ ദദ്യാത്പൃഥിവീം പൃഥിവീപതിഃ।
പൃഥിവ്യാമേതദിഷ്ടം സ രാജാ രാജ്യമിതോ വ്രജേത്॥ 13-97-13 (85293)
പുനശ്ചാസൌ ജനിം പ്രാപ്യ രാജവത്സ്യാന്ന സംശയഃ।
തസ്മാത്പ്രാപ്യൈവ പൃഥിവീം ദദ്യാദ്വിപ്രായ പാർഥിവഃ॥ 13-97-14 (85294)
നാഭൂമിപതിനാ ഭൂമിരധിഷ്ഠേയാ കഥഞ്ചന।
ന ച വസ്ത്രേണി വാ ഗൂഹേദന്തർധാനേന വാ ചരേത്॥ 13-97-15 (85295)
യേ ചാന്യേ ഭൂമിമിച്ഛേയുഃ കുര്യുരേവം ന സംശയഃ।
യഃ സാധോർഭൂമിമാദത്തേ ന ഭൂമിം വിന്ദതേ തു സഃ॥ 13-97-16 (85296)
ഭൂമിം ദത്ത്വാ തു സാധുഭ്യോ വിന്ദതേ ഭൂമിമുത്തമാം।
പ്രേത്യ ചേഹ ച ധർമാത്മാ സംപ്രാപ്നോതി മഹദ്യശഃ॥ 13-97-17 (85297)
`ഏകാഹാരകരീം ദത്ത്വാ ഷഷ്ഠിസാഹസ്രമൂർധ്വഗഃ।
താവത്യാ ഹരണേ പൃഥ്വ്യാ നരകം ദ്വിഗുണോത്തരം॥' 13-97-18 (85298)
യസ്യ വിപ്രാസ്തു ശംസന്തി സാധോർഭൂമിം സദൈവ ഹി।
ന തസ്യ ശത്രവോ രാജൻപ്രശംസന്തി വസുന്ധരാം॥ 13-97-19 (85299)
യത്കിഞ്ചിത്പുരുഷഃ പാപം കുരുതേ വൃത്തികർശിതഃ।
അപി ഗോചർമമാത്രേണ ഭൂമിദാനേന പൂയതേ॥ 13-97-20 (85300)
യേഽപി സംഗീർണാകർമാണോ രാജാനോ രൌദ്രകർമിണഃ।
തേഭ്യഃ പവിത്രമാഖ്യേയം ഭൂമിദാനമനുത്തമം॥ 13-97-21 (85301)
അൽപാന്തരമിദം ശശ്വത്പുരാണാ മേനിരേ ജനാഃ।
യോ യജേതാശ്വമേധേന ദദ്യാദ്വാ സാധവേ മഹീം॥ 13-97-22 (85302)
അപി ചേത്സുകൃതം കൃത്വാ ശങ്കേരന്നപി പണ്ഡിതാഃ।
അശങ്ക്യമേകമേവൈതദ്ഭൂമിദാനമനുത്തമം॥ 13-97-23 (85303)
സുവർണം രജതം വസ്ത്രം മണിമുക്താവസൂനി ച।
സർവമേതൻമഹാപ്രാജ്ഞോ ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 13-97-24 (85304)
തപോ യജ്ഞഃ ശ്രുതം ശീലമലോഭഃ സത്യസന്ധതാ।
ഗുരുദൈവതപൂജാ ച ഏതാ വർതന്തി ഭൂമിദം॥ 13-97-25 (85305)
ഭർതുനിഃശ്രേയസേ യുക്താസ്ത്യക്താത്മാനോ രണേ ഹതാഃ।
ബ്രഹ്മലോകഗതാഃ സിദ്ധാ നാതിക്രാമന്തി ഭൂമിദം॥ 13-97-26 (85306)
യഥാ ജനിത്രീ സ്വം പുത്രം ക്ഷീരേണ ഭരതേ സദാ।
അനുഗൃഹ്ണാതി ദാതാരം തഥാ സർവരസൈർമഹീ॥ 13-97-27 (85307)
മൃത്യുർവൈകിങ്കരോ ദണ്ഡസ്താപോ വഹ്നേഃ സുദാരുണഃ।
ഘോരാശ്ച വാരുണാഃ പാശാ നോപസർപന്തി ഭൂമിദം॥ 13-97-28 (85308)
പിതൄംശ്ച പിതൃലോകസ്ഥാന്ദേവലോകേ ച ദേവതാഃ।
സന്തർപയതി ശാന്താത്മാ യോ ദദാതി വസുന്ധരാം॥ 13-97-29 (85309)
കൃശായ ംരിയമാണായ വൃത്തിഗ്ലാനായ സീദതേ।
ഭൂമിം വൃത്തികരീം ദത്ത്വാ സത്രീ ഭവതി മാനവഃ॥ 13-97-30 (85310)
യഥാ ധാവതി ഗൌർവത്സം സ്രവന്തീ വത്സലാ പയഃ।
ഏവമേവ മഹാഭാഗ ഭൂമിർഭരതി ഭൂമിദം॥ 13-97-31 (85311)
ഹലകൃഷ്ടാം മഹീം ദത്ത്വാ സബീജാം സഫലാമപി।
സോദകം വാഽപി ശരണം തഥാ ഭവതി കാമദഃ॥ 13-97-32 (85312)
ബ്രാഹ്മണം വൃത്തസംപന്നമാഹിതാഗ്നിം ശുചിവ്രതം।
നരഃ പ്രതിഗ്രാഹ്യ മഹീം ന യാതി യമസാദനം॥ 13-97-33 (85313)
യഥാ ചന്ദ്രമസോ വൃദ്ധിരഹന്യഹനി ജായതേ।
തഥാ ഭൂമികൃതം ദാനം സസ്യേസസ്യേ വിവർധതേ॥ 13-97-34 (85314)
അത്ര ഗാഥാ ഭൂമിഗീതാഃ കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
യാഃ ശ്രുത്വാ ജാമദഗ്ന്യേന ദത്താ ഭൂഃ കാശ്യപായ വൈ॥ 13-97-35 (85315)
മാമേവാദത്ത മാം ദത്ത മാം ദത്ത്വാ മാമവാപ്സ്യഥ।
അസ്മിംʼല്ലോകേ പരേ ചൈവ തദ്ദത്തം ജായതേ പുനഃ॥ 13-97-36 (85316)
യ ഇമാം വ്യാഹൃതിം വേദ ബ്രാഹ്മണോ വേദസംമിതാം।
ശ്രാദ്ധസ്യ ഹൂയമാനസ്യ ബ്രഹ്മഭൂയം സ ഗച്ഛതി॥ 13-97-37 (85317)
കൃത്യാനാമഭിശപ്താനാമരിഷ്ടശമനം മഹത്।
പ്രായശ്ചിത്തം മഹീം ദത്ത്വാ പുനാത്യുഭയതോ ദശ॥ 13-97-38 (85318)
പുനാതി യ ഇദം വേദ വേദവാദം തഥൈവ ച।
പ്രകൃതിഃ സർവഭൂതാനാം ഭൂമിർവൈ ശാശ്വതീ മതാ॥ 13-97-39 (85319)
അഭിഷിച്യൈവ നൃപതിം ശ്രാവയേദിമമാഗമം।
യഥാ ശ്രുത്വാ മഹീം ദദ്യാന്നാദദ്യാത്സാധുതശ്ച താം॥ 13-97-40 (85320)
സോഽയം കൃത്സ്നോ ബ്രാഹ്മണാർഥോ രാജാർഥശ്ചാപ്യസംശയഃ।
രാജാ ഹി ധർമകുശലഃ പ്രഥമം ഭൂതിലക്ഷണം॥ 13-97-41 (85321)
അഥ യേഷാമധർമജ്ഞോ രാജാ ഭവതി നാസ്തികഃ।
ന തേ സുഖം പ്രബുധ്യന്തി ന സുഖം പ്രസ്വപന്തി ച॥ 13-97-42 (85322)
സദാ ഭവന്തി ചോദ്വിഗ്നാസ്തസ്യ ദുശ്ചരിതൈർനരാഃ।
യോഗക്ഷേമാ ഹി ബഹവോ രാഷ്ട്രം നാസ്യാവിശന്തി തത്॥ 13-97-43 (85323)
അഥ യേഷാം പുനഃ പ്രാജ്ഞോ രാജാ ഭവതി ധാർമികഃ।
സുഖം തേ പ്രതിബുധ്യന്തേ സുസുഖം പ്രസ്വപന്തി ച॥ 13-97-44 (85324)
തസ്യ രാജ്ഞഃ ശുഭേ രാജ്യേ കർമഭിർനിർവൃതാ നരാഃ।
യോഗക്ഷേമേണ വൃഷ്ട്യാ ച വിവർധന്തേ സ്വകർമഭിഃ॥ 13-97-45 (85325)
സ കുലീനഃ സ പുരുഷഃ സ ബന്ധുഃ സ ച പുണ്യകൃത്।
സ ദാതാ സ ച വിക്രാന്തോ യോ ദദാതി വസുന്ധരാം॥ 13-97-46 (85326)
ആദിത്യാ ഇവ ദീപ്യന്തേ തേജസാ ഭുവി മാനവാഃ।
ദദന്തി വസുധാം സ്ഫീതാം യേ വേദവിദുഷി ദ്വിജേ॥ 13-97-47 (85327)
യഥാ സസ്യാനി രോഹന്തി പ്രകീർണാനി മഹീതലേ।
തഥാ കാമാഃ പ്രരോഹന്തി ഭൂമിദാനസമാർജിതാഃ॥ 13-97-48 (85328)
ആദിത്യോ വരുണോ വിഷ്ണുർബ്രഹ്മാ സോമോ ഹുതാശനഃ।
ശൂലിപാണിശ്ച ഭഗവാൻപ്രതിനന്ദന്തി ഭൂമിദം॥ 13-97-49 (85329)
ഭൂമൌ ജായന്തി പുരുഷാ ഭൂമൌ നിഷ്ഠാം വ്രജന്തി ച।
ചതുർവിധോ ഹി ലോകോഽയം യോഽയം ഭൂമിഗുണാത്മകഃ॥ 13-97-50 (85330)
ഏഷാ മാതാ പിതാ ചൈവ ജഗതഃ പൃഥിവീപതേ।
നാനയാ സദൃശം ഭൂതം കിഞ്ചിദസ്തി ജനാധിപ॥ 13-97-51 (85331)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ബൃഹസ്പതേശ്ച സംവാദമിന്ദ്രസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-97-52 (85332)
ഇഷ്ട്വാ ക്രതുശതേനാഥ മഹതാ ദക്ഷിണാവതാ।
മഘവാ വാഗ്വിദാംശ്രേഷ്ഠം പപ്രച്ഛേദം ബൃഹസ്പതിം॥ 13-97-53 (85333)
ഭഗവൻകേന ദാനേന സ്വർഗതഃ സുഖമേധതേ।
യദക്ഷയമഹാര്യം ച തദ്ബ്രൂഹി വദതാംവര॥ 13-97-54 (85334)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-97-55x (7086)
ഇത്യുക്തൃഃ സ സുരേന്ദ്രേണ തതോ ദേവപുലോഹിതഃ।
ബൃഹസ്പതിർബൃഹത്തേജാഃ പ്രത്യുവാച ശതക്രതും॥ 13-97-55 (85335)
സുവർണദാനം ഗോദാനം ഭൂമിദാനം ച വൃത്രഹൻ।
`വിദ്യാദാനം ച കന്യാനാം ദാനം പാപഹരം പരം।'
ദദദേതാൻമഹാപ്രാജ്ഞഃ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-97-56 (85336)
ന ഭൂമിദാനാദ്ദേവേന്ദ്ര പരം കിഞ്ചിദിതി പ്രഭോ।
വിശിഷ്ടമിതി മന്യേഽഹം യതാ പ്രാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-97-57 (85337)
`ബ്രാഹ്മണാർഥേ ഗവാർഥേ വാ രാഷ്ട്രഘാതേഽഥ സ്വാമിനഃ।
കുലസ്ത്രീണാം പരിഭവേ മൃതാസ്തേ ഭൂമിപൈഃ സമാഃ'॥ 13-97-58 (85338)
യേ ശൂരാ നിഹതാ യുദ്ധേ സ്വര്യാതാ രണഗൃദ്ധിനഃ।
സർവേ തേ വിബുധശ്രേഷ്ഠ നാതിക്രാമന്തി ഭൂമിദം॥ 13-97-59 (85339)
ഭർതുർനിഃശ്രേയസേ യുക്താസ്ത്യക്താത്മാനോ രണേ ഹതാഃ।
ബ്രാഹ്മലോകഗതാ യുക്താ നാതിക്രാമന്തി ഭൂമിദം॥ 13-97-60 (85340)
പഞ്ച പൂർവാ ഹി പുരുഷാഃ ഷഡന്യേ വസുധാം ഗതാഃ।
ഏകാദശ ദദദ്ഭൂമിം പരിത്രാതീഹ മാനവഃ॥ 13-97-61 (85341)
രത്നോപകീർണാം വസുധാം യോ ദദാതി പുരന്ദര।
സ മുക്തഃ സർവകലുഷൈഃ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-97-62 (85342)
മഹീം സ്ഫീതാം ദദദ്രാജൻസർവകാമഗുണാന്വിതാം।
രാജാധിരാജോ ഭവതി തദ്ധി ദാനമനുത്തമം॥ 13-97-63 (85343)
സർവകാമസമായുക്താം കാശ്യപീം യഃ പ്രയച്ഛതി।
സർവഭൂതാനി മന്യന്തേ മാം ദദാതീതി വാസവ॥ 13-97-64 (85344)
സർവകാമദുഘാം ധേനും സർവകാമഗുണാന്വിതാം।
ദദാതി യഃ സഹസ്രാക്ഷ സ്വർഗം യാതി സ മാനവഃ॥ 13-97-65 (85345)
മധുസർപിഃപ്രവാഹിണ്യഃ പയോദധിവഹാസ്തഥാ।
സരിതസ്തപര്യന്തീഹ സുരേന്ദ്ര വസുധാപ്രദം॥ 13-97-66 (85346)
ഭൂമിപ്രദാനാന്നൃപതിർമുച്യതേ സർവകിൽബിഷാത്।
ന ഹി ഭൂമിപ്രദാനേന ദാനമന്യദ്വിശിഷ്യതേ॥ 13-97-67 (85347)
ദദാതി യഃ സമുന്ദ്രാന്താം പൃഥിവീം ശസ്ത്രനിർജിതാം।
തം ജനാഃ കഥയന്തീഹ യാവദ്ധരതി ഗൌരിയം॥ 13-97-68 (85348)
പുണ്യാമൃദ്ധിരസാം ഭൂമിം യോ ദദാതി പുരന്ദര।
ന തസ്യ ലോകാഃ ക്ഷീയന്തേ ഭൂമിദാനഗുണാന്വിതാഃ॥ 13-97-69 (85349)
സർവദാ പാർഥിവേനേഹ സതതം ഭൂതിമിച്ഛതാ।
ഭൂർദേയാ വിധിവച്ഛക്ര പാത്രേ സുഖമഭീപ്സുനാം॥ 13-97-70 (85350)
അപി കൃത്വാ നരഃ പാപം ഭൂമിം ദത്ത്വാ ദ്വിജാതയേ।
സമുത്സൃജതി തത്പാപം ജീർണാം ത്വചമിവോരഗഃ॥ 13-97-71 (85351)
സാഗരാൻസരിതഃ ശൈലാൻകാനനാനി ച സർവശഃ।
സർവമേതന്നരഃ ശക്ര ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 13-97-72 (85352)
തടാകാന്യുദപാനാനി സ്രോതാംസി ച സരാംസി ച।
സ്നേഹാൻസർവരസാംശ്ചൈവ ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 13-97-73 (85353)
ഓഷധീർവീര്യസംപന്നാനഗാൻപുഷ്പഫലാന്വിതാൻ।
കാനനോപലശൈലാംശ്ച ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 13-97-74 (85354)
അഗ്നിഷ്ടോമപ്രഭൃതിഭിരിഷ്ട്വാ ച സ്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
ന തത്ഫലമവാപ്നോതി ഭൂമിദാനാദ്യദശ്നുതേ॥ 13-97-75 (85355)
ദാതാ ദശാനുഗൃഹ്ണാതി ദശ ഹന്തി തഥാ ക്ഷിപൻ।
പൂർവദത്താം ഹരൻഭൂമിം നരകായോപഗച്ഛതി॥ 13-97-76 (85356)
ന ദദാതി പ്രതിശ്രുത്യ ദത്ത്വാഽപി ച ഹരേത്തു യഃ।
സ ബദ്ധോ വാരുണൈഃ പാശൈസ്തപ്യതേ മൃത്യുസാസനാത്॥ 13-97-77 (85357)
ആഹിതാഗ്നിം സദായജ്ഞം കൃശവൃത്തിം പ്രിയാതിഥിം।
യേ ഭരന്തി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠം നോപസർപന്തി തേ യമം॥ 13-97-78 (85358)
ബ്രാഹ്മണേഷ്വനൃണീഭൂതഃ പാർഥിവഃ സ്യാത്പുരന്ദര।
ഇതരേഷാം തു വർണാനാം താരയേത്കൃശദുർബലാൻ॥ 13-97-79 (85359)
നാച്ഛിന്ദ്യാത്സ്പർശിതാം ഭൂമിം പരേണ ത്രിദശാധിപ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ സുരശ്രേഷ്ഠ കൃശവൃത്തേഃ കദാചന॥ 13-97-80 (85360)
യഥാശ്രു പതിതം തേഷാം ദീനാനാമഥ സീദതാം।
ബ്രാഹ്മണാനാം ഹൃതേ ക്ഷേത്രേ ഹന്യാത്ത്രിപുരുഷം കുലം॥ 13-97-81 (85361)
ഭൂമിപാലം ച്യുതം രാഷ്ട്രാദ്യസ്തു സംസ്ഥാപയേത്പുനഃ।
തസ്യ വാസഃ സഹസ്രാക്ഷ നാകപൃഷ്ഠേ മഹീയതേ॥ 13-97-82 (85362)
`സുനിർമിതാം സുവിക്രീതാം സുഭൃതാം സ്ഥാപയേന്നൃപ।'
ഇക്ഷുഭിഃ സന്തതാം ഭൂമിം യവഗോധൂമസാലിനീം॥ 13-97-83 (85363)
ഗോശ്വവാഹനപൂർണാം വാ യോ ദദാതി വസുന്ധരാം।
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യഃ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥' 13-97-84 (85364)
നിധിഗർഭാം ദദദ്ഭൂമിം സർവരത്നപരിച്ഛദാം।
അക്ഷയാംʼല്ലഭതേ ലോകാൻഭൂമിസത്രം ഹി തസ്യ തത॥ 13-97-85 (85365)
വിധൂയ കലുഷം സർവം വിരജാഃ സംമതഃ സതാം।
ലോകേ മഹീയതേ സദ്ഭിര്യോ ദദാതി വസുന്ധരാം॥ 13-97-86 (85366)
യഥാഽപ്സു പതിതഃ ശക്ര തൈലബിന്ദുർവിസർപതി।
തഥാ ഭൂമികൃതം ദാനം സസ്യേസസ്യേ വിവർധതേ॥ 13-97-87 (85367)
യേ രണാഗ്രേ മഹീപാലാഃ ശൂരാഃ സമിതിശോഭനാഃ।
വധ്യന്തേഽഭിമുഖാഃ ശക്ര ബ്രഹ്മലോകം വ്രജന്തി തേ॥ 13-97-88 (85368)
നൃത്തഗീതപരാ നാര്യോ ദിവ്യമാല്യവിഭൂഷിതാഃ।
ഉപതിഷ്ഠന്തി ദേവേന്ദ്ര യഥാ ഭൂമിപ്രദം ദിവി॥ 13-97-89 (85369)
മോദതേ ച സുഖം സ്വർഗേ ദേവഗന്ധർവപൂജിതഃ।
യോ ദദാതി മഹീം സംയഗ്വിധിനേഹ ദ്വിജാതയേ॥ 13-97-90 (85370)
ശതമപ്സരസശ്ചൈവ ദിവ്യമാല്യവിഭൂഷിതാഃ।
ഉപതിഷ്ഠന്തി ദേവേന്ദ്ര ബ്രഹ്മലോകേ ധരാപ്രദം॥ 13-97-91 (85371)
ഉപതിഷ്ഠന്തി പുണ്യാനി സദാ ഭൂമിപ്രദം നരം।
ശംഖം ഭദ്രാസനം ഛത്രം വരാശ്വാ വരവാഹനം॥ 13-97-92 (85372)
ഭൂമിപ്രദാനാത്പുഷ്പാണി ഹിരണ്യനിചയാസ്തഥാ।
ആജ്ഞാ സദാഽപ്രതിഹതാ ജയശബ്ദാ വസൂനി ച॥ 13-97-93 (85373)
ഭൂമിദാനസ്യ പുണ്യാനി ഫലം സ്വർഗഃ പുരന്ദര।
ഹിരണ്യപുഷ്പാശ്ചൌഷധ്യഃ കുശകാഞ്ചനശാദ്വലാഃ॥ 13-97-94 (85374)
അമൃതപ്രസവാം ഭൂമിം പ്രാപ്നോതി പുരുഷോ ദദത്॥ 13-97-95 (85375)
നാസ്തി ഭൂമിസമം ദാനം നാസ്തി മാതൃസമോ ഗുരുഃ।
നാസ്തി സത്യസമോ ധർമോ നാസ്തി ദാനസമോ നിധിഃ॥ 13-97-96 (85376)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-97-97x (7087)
ഏതദാംഗിരസാച്ഛ്രുത്വാ വാസവോ വസുധാമിമാം।
വസുരത്നസമാകീർണാം ദദാവാംഗിരസേ തദാ॥ 13-97-97 (85377)
യ ഇദം ശ്രാവയേച്ഛ്രാദ്ധേ ഭൂമിദാനസ്യ സംസ്തവം।
ന തസ്യ രക്ഷസാം ഭാഗോ നാസുരാണാം ഭവത്യുത॥ 13-97-98 (85378)
അക്ഷയം ച ഭവേദ്ദത്തം പിതൃഭ്യസ്തന്ന സംശയഃ।
തസ്മാച്ഛ്രാദ്ധേഷ്വിദം വിദ്വാൻഭുഞ്ജതഃ ശ്രാവയേദ്ദ്വിജാൻ॥ 13-97-99 (85379)
ഇത്യേതത്സർവദാനാനാം ശ്രേഷ്ഠമുക്തം തവാനഘ।
മയാ ഭരതശാർദൂല കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-97-100 (85380)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 97 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-97-6 പ്രിയം സ്വപതിം॥ 7-97-12 പ്രിയേണ പ്രിയായ വാ ദത്തേതി യോഗാത്തസ്യാ ദാനമാദാനം വാ കുർവൻ പ്രിയദത്തായാ അസ്യാഃ പ്രിയോ ഭവതീത്യർഥഃ। ദാനം വാപ്യഥ വാ ജ്ഞാനം നാമാസ്യാഃ പരമപ്രിയം ഇതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-97-19 ശംസന്ത്യമുകദത്തേ ഗൃഹേ തിഷ്ഠാമ ഇതി കഥയന്തി॥ 7-97-23 അർപിതദാനാന്തരവദ്ഭൂമിദാനേ പുണ്യോത്പത്തൌ ശങ്കൈവ നാസ്തീത്യർഥഃ॥ 7-97-25 ഏതാ ഏതാനി। സുപോ ഡാദേശഃ। വർതന്ത്യനുസരന്തി। നാതിക്രാമന്തി ഭൂമിദമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-97-28 വൈകിങ്കരഃ വിപരീതം കുത്സിതം ച കരോതീതി വികിങ്കരഃ കാലസ്തത്സംബന്ധീ കാലമൃത്യുരിത്യർഥഃ॥ 7-97-30 സത്രീ സത്രകൃത്॥ 7-97-31 ഉദീർണം ഇതി പാഠേ മഹത്। ശരണം ഗൃഹം॥ 7-97-36 തതശ്ച ജനനേ പുനരിതി ഥ.പാഠ.॥ 7-97-37 ബ്രഹ്മഭൂയം ബൃഹത്ത്വം ഫലമിതി യാവത്। ഗച്ഛതി പ്രാപ്നോതി। ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മസംശ്രിത ഇതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-97-38 കൃത്യാനാം മന്ത്രമയീനാം മാരണാർഥശക്തീനാം സംബന്ധി യദരിഷ്ടം തച്ഛമനം॥ 7-97-39 ഇദം ഭൂമിദാനം യോ വേദ। വാദം ഭൂമിവാക്യം യോ വേദ। സോഽപി പുനാതി ദശപുരുഷാനിതി ശേഷഃ॥ 7-97-41 ഭൂതിലക്ഷണം ഐശ്വര്യസൂചകം॥ 7-97-76 ക്ഷിപൻ ഹരൻ॥ 7-97-80 സ്പർശിതാം ദത്താം॥ 7-97-92 വരാശ്വാ വരവാരണാ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 098
॥ ശ്രീഃ ॥
13.98. അധ്യായഃ 098
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യന്നദാനപ്രശംസനപൂർവകം തത്ഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കാനി ദാനാനി ലോകേഽസ്മിന്ദാതുകാമോ മഹീപതിഃ।
ഗുണാധികേഭ്യോ വിപ്രേഭ്യോ ദദ്യാദ്ഭരതസത്തമ॥ 13-98-1 (85381)
കേന തുഷ്യന്തി തേ സദ്യഃ കിം തുഷ്ടാഃ പ്രദിശന്തി ച।
ശംസ മേ തൻമഹാബാഹോ ഫലം പുണ്യകൃതം മഹത്॥ 13-98-2 (85382)
ദത്തം കിം ഫലവദ്രാജന്നിഹ ലോകേം പരത്ര ച।
ഭവതഃ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തൻമേ വിസ്തരതോ വദ॥ 13-98-3 (85383)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-98-4x (7088)
ഇമമർഥം പുരാ പൃഷ്ടോ നാരദോ ദേവദർശനഃ।
യദുക്തവാനസൌ വാക്യം തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 13-98-4 (85384)
നാരദ ഉവാച। 13-98-5x (7089)
അന്നമേവ പ്രശംസന്തി ദേവാ ഋഷിഗണാസ്തഥാ।
ലോകതന്ത്രം ഹി യജ്ഞാശ്ച സർവമന്നേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-98-5 (85385)
അന്നേന സദൃശം ദാനം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി।
തസ്മാദന്നം വിശേഷേണി ദാതുമിച്ഛന്തി മാനവാഃ॥ 13-98-6 (85386)
അന്നമൂർജസ്കരം ലോകേ പ്രാണാശ്ചാന്നേ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
അന്നേന ധാര്യതേ സർവം വിശ്വം ജഗദിദം പ്രഭോ॥ 13-98-7 (85387)
അന്നാദ്ഗൃഹസ്ഥാ ലോകേഽസ്മിൻഭിക്ഷവസ്താപസാസ്തഥാ॥
അന്നാദ്ഭവന്തി വൈ പ്രാണാഃ പ്രത്യക്ഷം നാത്ര സംശയഃ॥ 13-98-8 (85388)
കടുംബിനേ സീദതേ ച ബ്രാഹ്മണായ മഹാത്മനേ।
ദാതവ്യം ഭിക്ഷവേ ചാന്നമാത്മനോ ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 13-98-9 (85389)
ബ്രാഹ്മണായാഭിരൂപായ യോ ദദ്യാദന്നമർഥിനേ।
നിദധാതി നിധിം ശ്രേഷ്ഠം പാരലൌകികമാത്മനഃ॥ 13-98-10 (85390)
ശ്രാന്തമധ്വനി വർതന്തം വൃദ്ധമർഹമുപസ്ഥിതം।
അര്യയേദ്ഭൂതിമന്വിച്ഛൻഗൃഹസ്ഥോ ഗൃഹമാഗതം॥ 13-98-11 (85391)
ക്രോധമുത്പതിതം ഹിത്വാ സുശീലോ വീതമത്സരഃ।
അന്നദഃ പ്രാപ്നുതേ രാജന്ദിവി ചേഹ ച യത്സുഖം॥ 13-98-12 (85392)
നാവമന്യേദഭിഗതം ന പ്രണുദ്യാത്കദാചന।
അപി ശ്വപാകേ ശുനി വാ നാന്നദാനം പ്രണശ്യതി॥ 13-98-13 (85393)
യോ ദദ്യാദപരിക്ലിഷ്ടമന്നമധ്വനി വർതതേ।
ആർതായാദൃഷ്ടപൂർവായ സ മഹദ്ധർമമാപ്നുയാത്॥ 13-98-14 (85394)
പിതൄന്ദേവാനൃപീന്വിപ്രാനതിഥീംശ്ച ജനാധിപ।
യോ നരഃ പ്രീണയത്യന്നൈസ്തസ്യ പുണ്യഫലം മഹത്॥ 13-98-15 (85395)
കൃത്വാഽതിപാതകം കർമ യോ ദദ്യാദന്നമർഥിനേ।
ബ്രാഹ്മണായ വിശേഷേണ ന സ പാപേന മുഹ്യതേ॥ 13-98-16 (85396)
ബ്രാഹ്മണേഷ്വക്ഷയം ദാനമന്നം ശൂദ്രേ മഹാഫലം।
അന്നദാനം ഹി ശൂദ്രേ ച ബ്രാഹ്മണേ ച വിശിഷ്യതേ॥ 13-98-17 (85397)
ന പൃച്ഛേദ്ഗോത്രചരണം സ്വാധ്യായം ദേശമേവ ച।
ഭിക്ഷിതോ ബ്രാഹ്മണേനാന്നം ദദ്യാദേവാവിചാരതഃ॥ 13-98-18 (85398)
അന്നദസ്യാന്നദാ വൃക്ഷാഃ സർവകാമഫലപ്രദാഃ।
ഭവന്തി ചേഹ ചാമുത്ര നൃപതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-98-19 (85399)
ആശംസന്തേ ഹി പിതരഃ സുവൃഷ്ടിമിവ കർഷകാഃ।
അസ്മാകമപി പുത്രോ വാ പൌത്രോ വാഽന്നം പ്രദാസ്യതി॥ 13-98-20 (85400)
ബ്രാഹ്മണോ ഹി മഹദ്ഭൂതം സ്വയം ദേഹീതി യാചതേ।
അകാമോ വാ സകാമോ വാ ദത്ത്വാ പുണ്യമവാപ്നുയാത്॥ 13-98-21 (85401)
ബ്രാഹ്മണഃ സർവഭൂതാനാമതിഥിഃ പ്രസൃതാഗ്രഭുക്।
വിപ്രാ യദധിഗച്ഛന്തി ഭിക്ഷമാണാ ഗൃഹം സദാ॥ 13-98-22 (85402)
സത്കതാശ്ച നിവർതന്തേ തദതീവ പ്രവർധതേ।
മഹാഭാഗേ കുലേ പ്രേത്യ ജൻമ ചാപ്നോതി ഭാരത॥ 13-98-23 (85403)
ദത്ത്വാ ത്വന്നം നരോ ലോകേ തഥാ സ്ഥാനമനുത്തമം।
സ്വിഷ്ടമൃഷ്ടാന്നദായീ തു സ്വർഗേ വസതി സത്കൃതഃ॥ 13-98-24 (85404)
അന്നം പ്രാണാ നരാണാം ഹി സർവമന്നേ പ്രതിഷ്ഠിം।
അന്നദഃ പശുമാൻപുത്രീ ധനവാൻഭോഗവാനപി॥ 13-98-25 (85405)
പ്രാണവാംശ്ചാപി ഭവതി രൂപവാംശ്ച തഥാ നൃപ।
അന്നദഃ പ്രാണദോ ലോകേ സർവദഃ പ്രോച്യതേ തു സഃ॥ 13-98-26 (85406)
അന്നം ഹി ദത്ത്വാഽതിഥയേ ബ്രാഹ്മണായ യഥാവിധി।
പ്രദാതാ സുഖമാപ്നോതി ദൈവതൈശ്ചാപി പൂജ്യതേ॥ 13-98-27 (85407)
ബ്രാഹ്മണോ ഹി മഹദ്ഭൂതം ക്ഷേത്രഭൂതം യുധിഷ്ഠിര।
ഉപ്യതേ തത്രി യദ്ബീജം തദ്ധി പുണ്യഫലം മഹത്॥ 13-98-28 (85408)
പ്രത്യക്ഷം പ്രീതിജനനം ഭോക്തുർദാതുർഭവത്യുത।
സർവാണ്യന്യാനി ദാനാനി പരോക്ഷഫലവന്ത്യുത॥ 13-98-29 (85409)
അന്നാദ്ധി പ്രസവം യാന്തി രതിരന്നാദ്ധി ഭാരത।
ധർമാർഥാവന്നതോ വിദ്ധി രോഗനാശം തഥാഽന്നതഃ॥ 13-98-30 (85410)
അന്നം ഹ്യമൃതമിത്യാഹ പുരാ കൽപേ പ്രജാപതിഃ। 7-98-3ab അന്നം ഭുവം ദിവം ഖം ച സർവമന്നേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-98-31 (85411)
അന്നപ്രണാശേ ഭിദ്യന്തേ ശരീരേ പഞ്ച ധാതവഃ।
ബലം ബലവതോപീഹ പ്രണശ്യത്യന്നഹാനിതഃ॥ 13-98-32 (85412)
ആവാഹാശ്ച വിവാഹാശ്ച യജ്ഞാശ്ചാന്നമൃതേ തഥാ।
നിവർതന്തേ നരശ്രേഷ്ഠ ബ്രഹ്മ ചാത്ര പ്രലീയതേ॥ 13-98-33 (85413)
അന്നതഃ സർവമേതദ്ധി യത്കിഞ്ചിത്സ്ഥാണു ജംഗമം।
ത്രിഷു ലോകേഷു ധർമാർഥമന്നം ദേയമതോ ബുധൈഃ॥ 13-98-34 (85414)
അന്നദസ്യ മനുഷ്യസ്യ ബലമോജോ യശാംസി ച।
കീർതിശ്ച വർധതേ ശശ്വത്ത്രിഷു ലോകേഷു പാർഥിവ॥ 13-98-35 (85415)
മേഘേഷൂർധ്വം സന്നിധത്തേ പ്രാണാനാം പവനഃ പതിഃ।
തച്ച മേഘഗതം വാരി ശക്രോ വർഷതി ഭാരത॥ 13-98-36 (85416)
ആദത്തേ ച രസാൻഭൌനാനാദിത്യഃ സ്വഗഭസ്തിഭിഃ।
വായുരാദിത്യതസ്താംശ്ച രസാന്ദേവഃ പ്രവർഷതി॥ 13-98-37 (85417)
തദ്യദാ മേഘതോ വാരി പതിതം ഭവതി ക്ഷിതൌ।
തദാ വസുമതീ ദേവീ സ്നിഗ്ധാ ഭവതി ഭാരത॥ 13-98-38 (85418)
തതഃ സസ്യാനി രോഹന്തി യേന വർതയതേ ജഗത്।
മാംസമേദോസ്ഥിശുക്രാണാം പ്രാദുർഭാവസ്തതഃ പുനഃ॥ 13-98-39 (85419)
സംഭവന്തി തതഃ ശുക്രാത്പ്രാണിനഃ പൃഥിവീപതേ।
അഗ്നീഷോമൌ ഹി തച്ഛുക്രം സൃജതഃ പുഷ്യതശ്ച ഹ॥ 13-98-40 (85420)
ഏവമന്നാദ്ധി സൂര്യശ്ച പവനഃ ശക്രമേവ ച।
ഏക ഏവ സ്മൃതോ രാശിസ്തതോ ഭൂതാനി ജജ്ഞിരേ॥ 13-98-41 (85421)
പ്രാണാന്ദദാതി ഭൂതാനാം തേജശ്ച ഭരതർഷഭ।
ഗൃഹമഭ്യാഗതായാഥ യോ ദദ്യാദന്നമർഥിനേ॥ 13-98-42 (85422)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-98-43x (7090)
നാരദേനൈവമുക്തോഽഹമന്നദാനം സദാ നൃപ।
അനസൂയുസ്ത്വമപ്യന്നം തസ്മാദ്ദേഹി ഗതജ്വരഃ॥ 13-98-43 (85423)
ദത്ത്വാഽന്നം വിധിവദ്രാജന്വിപ്രേഭ്യസ്ത്വമപി പ്രഭോ।
യഥാവദനുരൂപേഭ്യസ്തതഃ സ്വർഗമവാപ്സ്യസി॥ 13-98-44 (85424)
അന്നദാനാം ഹി യേ ലോകാസ്താംസ്ത്വം ശൃണു ജനാധിപ।
ഭവനാനി പ്രകാശന്തേ ദിവി തേഷാം മഹാത്മനാം॥ 13-98-45 (85425)
നാനാസംസ്ഥാനി രൂപാണി നാനാസ്തംഭാന്വിതാനി ച।
ചന്ദ്രമണ്ഡലശുഭ്രാണി കിങ്കിണീജാലവന്തി ച॥ 13-98-46 (85426)
തരുണാദിത്യവർണാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
അനേകശതഭൌമാനി സാന്തർജലചരാണി ച॥ 13-98-47 (85427)
വൈദൂര്യാർകപ്രകാശാനി രൌപ്യരുക്മമയാനി ച।
സർവകാമഫലാശ്ചാപി വൃക്ഷാ ഭവനസംസ്ഥിതാഃ॥ 13-98-48 (85428)
വാപ്യോ വീഥ്യഃ സഭാഃ കൂപാ ദീർഘികാശ്ചൈവ സർവശഃ।
ഘോഷവന്തി ച യാനാനി യുക്താന്യഥ സഹസ്രശഃ॥ 13-98-49 (85429)
ഭക്ഷ്യഭോജ്യമയാഃ ശൈലാ വാസാംസ്യാഭരണാനി ച।
ക്ഷീരം സ്രവന്തി സരിതസ്തഥാ ചൈവാന്നപർവതാഃ॥ 13-98-50 (85430)
പ്രാസാദാഃ പാണ്ഡുരാഭ്രാഭാഃ ശയ്യാശ്ച കനകോഞ്ജ്വലാഃ।
താന്യന്നദാഃ പ്രപദ്യന്തേ തസ്മാദന്നപ്രദോ ഭവ॥ 13-98-51 (85431)
ഏതേ ലോകാഃ പുണ്യകൃതാ അന്നദാനാം മഹാത്മനാം।
തസ്മാദന്നം പ്രയത്നേന ദാതവ്യം മാനവൈർഭുവി॥ ॥ 13-98-52 (85432)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 98 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-98-9 കുടുംബം പീഡയിത്വാപി ബ്രാഹ്മണായേതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-98-19 അന്നദസ്യാന്നവൃക്ഷാശ്ചേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-98-28 ക്ഷേത്ര ചരതി പാദവത് ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-98-33 ബ്രഹ്മ വേദഃ॥ 7-98-36 മേഘേഷൂദകമാദത്തേ പ്രാണാനാം പവനഃ ശിവ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 099
॥ ശ്രീഃ ॥
13.99. അധ്യായഃ 099
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യശ്വിന്യാദിനക്ഷത്രയോഗേഽന്നദാനഫലപ്രതിപാദകനാരദദേവകീസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രുതം മേ ഭവതോ വാക്യമന്നദാനസ്യ യോ വിധിഃ।
നക്ഷത്രയോഗസ്യേദാനീം ദാനകൽപം ബ്രവീഹി മേ॥ 13-99-1 (85433)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-99-2x (7091)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാനം।
ദേവക്യാശ്ചൈവ സംവാദം സമർഷേർനാരദസ്യ ച॥ 13-99-2 (85434)
ദ്വാരകാമനുസംപ്രാപ്തം നാരദം ദേവദർശനം।
പപ്രച്ഛേദം വചഃ പ്രശ്നം ദേവകീ ധർമദർശിനീ॥ 13-99-3 (85435)
തസ്യാഃ സംപൃച്ഛമാനായാ ദേവർഷിർനാരദസ്തതഃ।
ആചഷ്ട വിധഇവത്സർവം തച്ഛൃണുഷ്വ വിശാംപതേ॥ 13-99-4 (85436)
നാരദ ഉവാച। 13-99-5x (7092)
കൃത്തികാസു മഹാഭാഗേ പായസേന സസർപിഷാ।
സന്തർപ്യ ബ്രാഹ്മണാൻസാധൂംʼല്ലോകാനാപ്നോത്യനുത്തമാൻ॥ 13-99-5 (85437)
രോഹിണ്യാം പ്രസൃതൈർമാർഗൈർമാംസൈരന്നേന സർപിഷാ।
പയോഽന്നപാനം ദാതവ്യമനൃണാർഥം ദ്വിജാതയേ॥ 13-99-6 (85438)
ദോഗ്ധ്രീം ദത്ത്വാ സവത്സാം തു നക്ഷത്രേ സോമദൈവതേ।
ഗച്ഛന്തി മാനുപാല്ലോകാത്സ്വർഗലോകമനുത്തമം॥ 13-99-7 (85439)
ആർദ്രായാം കൃസരം ദത്ത്വാ തിലഭിശ്രമുപോഷിതഃ।
നരസ്തരതി ദുർഗാണി ക്ഷുരധാരാംശ്ച പർവതാൻ॥ 13-99-8 (85440)
പൂപാൻപുനർവസൌ ദത്ത്വാ തഥൈവാന്നാനി ശോഭനേ।
യശസ്വീ രൂപസംപന്നോ ബഹ്വന്നോ ജായതേ കുലേ॥ 13-99-9 (85441)
പുണ്യേണ കനകം ദത്ത്വാ കൃതം വാഽകൃതമേവ ച।
അനാലോകേഷു ലോകേഷു സോമവത്സ വിരാജതേ॥ 13-99-10 (85442)
ആശ്ലേഷായാം തു യോ രൂപ്യമൃഷഭം വാ പ്രയച്ഛതി।
സ സർപഭയനിർമുക്തഃ സംഭവാനധിതിഷ്ഠതി॥ 13-99-11 (85443)
മഘാസു തിലപൂർണാനി വർധമാനാനി മാനവഃ।
പ്രദായ പുത്രപശുമാനിഹ പ്രേത്യ ച മോദതേ॥ 13-99-12 (85444)
ഫൽഗുനീപൂർവസമയേ ബ്രാഹ്മണാനാമുപോഷിതഃ।
ഭക്ഷ്യാൻഫാണിതസംയുക്താന്ദത്ത്വാ സൌഭാഗ്യമൃച്ഛതി॥ 13-99-13 (85445)
ഘൃതക്ഷീരസമായുക്തം വിധിവത്ഷഷ്ടികൌദനം।
ഉത്തരാവിഷയേ ദത്ത്വാ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-99-14 (85446)
യദ്യത്പ്രദീയതേ ദാനമുത്തരാവിഷയേ നരൈഃ।
മഹാഫലമനന്തം തദ്ഭവതീതി വിനിശ്ചയഃ॥ 13-99-15 (85447)
ഹസ്തേ ഹസ്തിരഥം ദത്ത്വാ ചതുര്യുക്തമുപോഷിതഃ।
പ്രാപ്നോതി പരമാംʼല്ലോകാൻപുണ്യകാമസമന്വിതാൻ॥ 13-99-16 (85448)
ചിത്രായാം വൃഷഭം ദത്ത്വാ പുണ്യഗന്ധാംശ്ച ഭാരത।
ചരന്ത്യപ്സരസാം ലോകേ രമന്തേ നന്ദനേ തഥാ॥ 13-99-17 (85449)
സ്വാത്യാമഥ ധനം ദത്ത്വാ യദിഷ്ടതമമാത്മനഃ।i
പ്രാപ്നോതി ലോകാൻസ ശുഭാനിഹ ചൈവ മഹദ്യശഃ॥ 13-99-18 (85450)
വിശാഖായാമനഡ്വാഹം ധേനും ദത്ത്വാ ച ദുഗ്ധദാം।
സപ്രാസംഗം ച ശകടം സധാന്യം വസ്ത്രസംയുതം। 13-99-19 (85451)
പിതൄന്ദേവാംശ്ച പ്രീണാതി പ്രേത്യ ചാനന്ത്യമശ്നുതേ।
ന ച ദുർഗാണ്യവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-99-20 (85452)
ദത്ത്വാ യഥോക്തം വിപ്രേഭ്യോ വൃത്തിമിഷ്ടാം സ വിന്ദതി।
നരകാദീംശ്ച സങ്ക്ലേശാന്നാപ്നോതീതി വിനിശ്ചയഃ॥ 13-99-21 (85453)
അനുരാധാസു പ്രാവരം വരാന്നം സമുപോഷിതഃ।
ദത്ത്വാ യുഗശതം ചാപി നരഃ സ്വർഗേ മഹീയതേ॥ 13-99-22 (85454)
കാലശാകം തു വിപ്രേഭ്യോ ദത്ത്വാ മർത്യഃ സമൂലകം।
ജ്യേഷ്ഠായാമൃദ്ധിമിഷ്ടാം വൈ ഗതിമിഷ്ടാം സ ഗച്ഛതി॥ 13-99-23 (85455)
മൂലേ മൂലഫലം ദത്ത്വാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സമാഹിതഃ।
പിതൄൻപ്രീണയതേ ചാപി ഗതിമിഷ്ടാം ച ഗച്ഛതി। 13-99-24 (85456)
അഥ പൂർവാസ്വഷാഢാസു ദധിപാത്രാണ്യുപോഷിതഃ।
കുലവൃത്തോപസംപന്നേ ബ്രാഹ്മണേ വേദപാരഗേ॥ 13-99-25 (85457)
പ്രദായ ജായതേ പ്രേത്യ കുലേ സുബഹുഗോധനേ।
ഉദമന്ഥം സസർപിഷ്കം പ്രഭൂതമധുഫാണിതം॥ 13-99-26 (85458)
ദത്ത്വോത്തരാസ്വഷാഢാസു സർവകാമാനവാപ്നുയാത്।
ദുഗ്ധം ത്വഭിജിതേ യോഗേ ദത്ത്വാ മധുഘൃതപ്ലുതം।
ധർമനിത്യോ മനീഷിഭ്യഃ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-99-27 (85459)
ശ്രവണേ കംബലം ദത്ത്വാ വസ്ത്രാന്തരിതമേവ വാ।
ശ്വേതേന യാതി യാനേന സ്വർഗലോകാനസംവൃതാൻ॥ 13-99-28 (85460)
ഗോപ്രയുക്തം ധനിഷ്ഠാസു യാനം ദത്ത്വാ സമാഹിതഃ।
വസ്ത്രരാശിധനം സദ്യഃ പ്രേത്യ രാജ്യം പ്രപദ്യതേ॥ 13-99-29 (85461)
ഗന്ധാഞ്ശതഭിഷഗ്യോഗേ ദത്ത്വാ സാഗരുചന്ദനാൻ।
പ്രാപ്നോത്യപ്സരസാം സംഘാൻപ്രേത്യ ഗന്ധാംശ്ച ശാശ്വതാൻ 13-99-30 (85462)
പൂർവപ്രോഷ്ഠപദായോഗേ രാജമാഷാൻപ്രദായ തു।
സർവഭക്ഷഫലോപേതഃ സ വൈ പ്രേത്യ സുഖീ ഭവേത്॥ 13-99-31 (85463)
ഔരഭ്രമുത്തരായോഗേ യസ്തു മാംസം പ്രയച്ഛതി।
സ പിതൄൻപ്രീണയതി വൈ പ്രേത്യ ചാനന്ത്യമശ്നുതേ॥ 13-99-32 (85464)
കാംസ്യോപദോഹനാം ധേനു രേവത്യാം യഃ പ്രയച്ഛതി।
സാ പ്രേത്യ കാമാനാദായ ദാതാരമുപതിഷ്ഠതി॥ 13-99-33 (85465)
രഥമശ്വസമായുക്തം ദത്ത്വാഽശ്വിന്യാം നരോത്തമഃ।
ഹസ്ത്യശ്വരഥസംപന്നേ വർചസ്വീ ജായതേ കുലേ॥ 13-99-34 (85466)
ഭരണീഷു ദ്വിജാതിഭ്യസ്തിലധേനും പ്രദായ വൈ।
ഗാഃ സുപ്രഭൂതാഃ പ്രാപ്നോതി നരഃ പ്രേത്യ യശസ്തഥാ॥ 13-99-35 (85467)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-99-36x (7093)
ഇത്യേഷ ലക്ഷണോദ്ദേശഃ പ്രോക്തോ നക്ഷത്രയോഗതഃ।
ദേവക്യാ നാരദേനേഹ സാ സ്നുഷാഭ്യോഽബ്രവീദിദം॥ ॥ 13-99-36 (85468)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനശതതമോഽധ്യായഃ॥ 99॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-99-6 മാർഗൈർമൃഗസംബന്ധിഭിഃ॥ 7-99-7 സൌംയനക്ഷത്രേ മൃഗശിരസി॥ 7-99-9 പൂപാൻ പിഷ്ടമയാൻ ഘൃതപാചിതപിണ്ഡാൻ॥ 7-99-10 അനാലോകേഷ ആലോകാന്തരവർജിതേഷു സ്വയംപ്രകാശേഷ്വിത്യർഥഃ॥ 7-99-13 ഫാണിതം ഗോരസവികാരഃ॥ 7-99-19 പ്രാസംഗോ ധാന്യാദിപിധാനയോഗ്യം ചതുരശ്രം॥ 7-99-23 ഉദമന്ധം ഉദകുംഭയുക്തം സക്തുവികാരം॥ 7-99-31 പൂർവപ്രോഷ്ടപദായോഗേ ഛാഗമാംസമിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-99-32 ഉരഭ്രഃ പശുവിശേഷ അജോ വാ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 100
॥ ശ്രീഃ ॥
13.100. അധ്യായഃ 100
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ജലാദിദാനഫലപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
സർവാൻകാമാൻപ്രയച്ഛന്തി യേ പ്രയച്ഛന്തി കാഞ്ചനം।
ഇത്യേവം ഭഗവാനത്രിഃ പിതാമഹസുതോഽബ്രവീത്॥ 13-100-1 (85469)
പവിത്രം ശുച്യഥായുഷ്യം പിതൃണാമക്ഷ്യം ച തത്।
സുവർണം മനുജേന്ദ്രേണ ഹരിശ്ചന്ദ്രേണ കീർതിതം॥ 13-100-2 (85470)
പാനീയപരമം ദാനം ദാനാനാം മനുരബ്രവീത്।
തസ്മാത്കൂപാംശ്ച വാപീശ്ച തടാകാനി ച സ്വാനയേത്॥ 13-100-3 (85471)
സർവം വിനാശയേത്പാപം പുരുഷസ്യേഹ കർമണഃ।
കൂപഃ പ്രവൃത്തപാനീയഃ സുപ്രവൃത്തശ്ച നിത്യശഃ॥ 13-100-4 (85472)
സർവം താരയതേ വംശം യസ്യ ഖാതേ ജലാശയേ।
ഗാവഃ പിബന്തി വിപ്രാശ്ച സാധവശ്ച നരാഃ സദാ॥ 13-100-5 (85473)
നിദാഘകാലേ പാനീയം യസ്യ തിഷ്ഠത്യവാരിതം।
സ ദുർഗം വിഷമം കൃത്സ്നം ന കദാചിദവാപ്നുതേ॥ 13-100-6 (85474)
ബൃഹസ്പതേർഭഗവതഃ പൂഷ്ണശ്ചൈവ ഭഗസ്യ ച।
അശ്വിനോശ്ചൈവ വഹ്നേശ്ച പ്രീതിർഭവതി സർപിഷാ॥ 13-100-7 (85475)
പരമം ഭേഷജം ഹ്യേതദ്യജ്ഞാനാമേതദുത്തമം।
രസാനാമുത്തമം ചൈതത്ഫലാനാം ചൈതദുത്തമം॥ 13-100-8 (85476)
ഫലകാമോ യശസ്കാമഃ പുഷ്ടികാമശ്ച നിത്യദാ।
ഘൃതം ദദ്യാദ്ദ്വിജാതിഭ്യഃ പുരുഷഃ ശുചിരാത്മവാൻ॥ 13-100-9 (85477)
ഘൃതം മാസേ ആശ്വയുജി വിപ്രഭ്യോ യഃ പ്രയച്ഛതി।
തസ്മൈ പ്രയച്ഛതോ രൂപം പ്രീതൌ ദേവാവിഹാശ്വിനൌ॥ 13-100-10 (85478)
പായസം സർപിഷാ മിശ്രം ദ്വിജേഭ്യോ യഃ പ്രയച്ഛതി।
ഗൃഹം തസ്യ ന രക്ഷാംസി ധർഷയന്തി കദാചന॥ 13-100-11 (85479)
പിപാസയാ ന ംരിയതേ സോപച്ഛന്ദശ്ച ജായതേ।
ന പ്രാപ്നുയാച്ച വ്യസനം കരകാന്യഃ പ്രയച്ഛതി॥ 13-100-12 (85480)
പ്രയതോ ബ്രാഹ്മണാഗ്രേ യഃ ശ്രദ്ധയാ പരയാ യുതഃ।
ഉപസ്പർശനഷഡ്ഭാഗം ലഭതേ പുരുഷഃ സദാ॥ 13-100-13 (85481)
യഃ സാധനാർഥം കാഷ്ഠാനി ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛതി।
പ്രതാപനാർഥം രാജേന്ദ്ര വൃത്തവദ്ഭ്യഃ സദാ നരഃ॥ 13-100-14 (85482)
സിദ്ധ്യന്ത്യർഥാഃ സദാ തസ്യ കാര്യാണി വിവിധാനി ച।
ഉപര്യുപരി ശത്രൂണാം വപുഷാ ദീപ്യതേ ച സഃ॥ 13-100-15 (85483)
ഭഗവാംശ്ചാപി സംപ്രതോ വഹ്നിർഭവതി നിത്യശഃ।
ന തം ത്യജന്തി പശവഃ സംഗ്രാമേ ച ജയത്യപി॥ 13-100-16 (85484)
പുത്രാഞ്ശ്രിയം ച ലഭതേ യശ്ഛത്രം സംപ്രച്ഛതി।
ന ചക്ഷുർവ്യാധിം ലഭതേ യജ്ഞഭാഗമഥാശ്നുതേ॥ 13-100-17 (85485)
നിദാഘകാലേ വർഷേ വാ യശ്ഛത്രം സംപ്രയച്ഛതി।
നാസ്യ കശ്ചിൻമനോദാഹഃ കദാചിദപി ജായതേ।
കൃച്ഛ്രാത്സ വിഷമാച്ചൈവ ക്ഷിപ്രം മോക്ഷമവാപ്നുതേ॥ 13-100-18 (85486)
പ്രദാനം സർവദാനാനാം ശകടസ്യ വിശാംപതേ।
ഏവമാഹ മഹാഭാഗഃ ശാണ്ഡില്യോ ഭഗവാനൃഷിഃ॥ ॥ 13-100-19 (85487)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ശതതമോഽധ്യായഃ॥ 100 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-100-12 സോപച്ഛന്ദഃ സോപകരണഃ। കരകാൻപാത്രവിശേഷാൻ॥ 7-100-13 അഗ്രം വൃത്തിക്ഷേത്രാദി തദർഥം। ഉത്കോചം വിനാ। ഉപസ്പർശനം ദാനം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 101
॥ ശ്രീഃ ॥
13.101. അധ്യായഃ 101
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ജലതിലഭൂംയന്നഗോദാനാദിഫലകഥനം। 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദഹ്യമാനായ വിപ്രായ യഃ പ്രയച്ഛത്യുപാനഹൌ।
യത്ഫലം തസ്യ ഭവതി തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-101-1 (85488)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-101-2x (7094)
ഉപാനഹൌ പ്രയച്ഛേദ്യോ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സമാഹിതഃ।
മർദതേ കണ്ടകാൻസർവാന്വിഷമാന്നിസ്തരത്യപി॥ 13-101-2 (85489)
സ ശത്രൂണാമുപരി ച സന്തിഷ്ഠതി യുധിഷ്ഠിര।
യാനം ചാശ്വതരീയുക്തം തസ്യ ശുഭ്രം വിശാംപതേ॥ 13-101-3 (85490)
ഉപതിഷ്ഠതി കൌന്തേയ രൌപ്യകാഞ്ചനഭൂഷിതം।
ശകടം ദംയസംയുക്തം ദത്തം ഭവതി ചൈവ ഹി॥ 13-101-4 (85491)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-101-5x (7095)
യത്ഫലം തിലദാനേ ച ഭൂമിദാനേ ച കീർതിതം।
ഗോദാനേ ചാന്നദാനേ ച ഭൂയസ്തദ്ബ്രൂഹി കൌരവ॥ 13-101-5 (85492)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-101-6x (7096)
ശൃണുഷ്വ മമ കൌന്തൈയ തിലദാനസ്യ യത്ഫലം।
നിശംയ ച യഥാന്യായം പ്രയച്ഛ കുരുസത്തമ॥ 13-101-6 (85493)
പിതൄണാം പ്രഥമം ഭോജ്യം തിലാഃ സൃഷ്ടാഃ സ്വയംഭുവാ।
തിലദാനേന വൈ തസ്മാത്പിതൃപക്ഷഃ പ്രമോദതേ॥ 13-101-7 (85494)
മാഘമാസേ തിലാന്യസ്തു ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛതി।
സർവസത്വസമാകീർണം നരകം സ ന പശ്യതി॥ 13-101-8 (85495)
സർവസത്രൈശ്ച യജതേ യസ്തിലൈര്യജതേ പിതൄൻ।
ന ചാകാമേന ദാതവ്യം തിലൈഃ ശ്രാദ്ധം കദാചന॥ 13-101-9 (85496)
മഹർഷേഃ കശ്യപസ്യൈതേ ഗാത്രേഭ്യഃ പ്രസൃതാസ്തിലാഃ।
തതോ ദിവ്യം ഗതാ ഭാവം പ്രദാനേഷു തിലാഃ പ്രഭോ 13-101-10 (85497)
പൌഷ്ടികാ രൂപദാശ്ചൈവ തഥാ പാപവിനാശനാഃ।
തസ്മാത്സർവപ്രദാനേഭ്യസ്തിലദാനം വിശിഷ്യതേ॥ 13-101-11 (85498)
ആപസ്തംബശ്ച മേധാവീ ശംഖശ്ച ലിഖിതസ്തഥാ।
മഹർഷിർഗൌതമശ്ചാപി തിലദാനൈർദിവം ഗതാഃ॥ 13-101-12 (85499)
തിലഹോമരതാ വിപ്രാഃ സർവേ സംയതമൈഥുനാഃ।
സമാ ഗവ്യേന ഹവിഷാ പ്രവൃത്തിഷു ച സംസ്ഥിതാഃ॥ 13-101-13 (85500)
സർവേഷാമിതി ദാനാനാം തിലദാനം വിശിഷ്യതേ।
അക്ഷയം സർവദാനാനാം തിലദാനമിഹോച്യതേ॥ 13-101-14 (85501)
ഉച്ഛിന്നേ തു പുരാ ഹവ്യേ കുശികർഷിഃ പരന്തപഃ।
തിലൈരഗ്നിത്രയം ഹുത്വാ പ്രാപ്തവാൻഗതിമുത്തമാം॥ 13-101-15 (85502)
ഇതി പ്രോക്തം കുരുശ്രേഷ്ഠ തിലദാനമനുത്തമം।
വിധാനം യേന വിധിനാ തിലാനാമിഹ ശസ്യതേ॥ 13-101-16 (85503)
അത ഊർധ്വം നിബോധേദം ദേവാനാം യഷ്ടുമിച്ഛതാം।
സമാഗമേ മഹാരാജ ബ്രഹ്മണാ വൈ സ്വയംഭുവാ॥ 13-101-17 (85504)
ദേവാഃ സമേത്യ ബ്രഹ്മാണം ഭൂമിഭാഗേ യിയശ്രവഃ।
ശുഭം ദേശമയാചന്ത യജേമ ഇതി പാർഥിവ॥ 13-101-18 (85505)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-101-19x (7097)
ഭഗവംസ്ത്വം പ്രഭുർഭൂമേഃ സർവസ്യ ത്രിദിവസ്യ ച।
യജേമ ഹി മഹാഭാഗ യജ്ഞം ഭവദനുജ്ഞയാ॥ 13-101-19 (85506)
നാനനുജ്ഞാതഭൂമിർഹി യജ്ഞസ്യ ഫലമശ്നുതേ।
ത്വം ഹി സർവസ്യ ജഗതഃ സ്ഥാവരസ്യ ചരസ്യ ച।
പ്രഭുർഭവസി തസ്മാത്ത്വം സമനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 13-101-20 (85507)
ബ്രഹ്മോവാച। 13-101-21x (7098)
ദദാനി മേദിനീഭാഗം ഭവദ്ഭ്യോഽഹം സുരർഷഭാഃ।
യസ്മിന്ദേശേ കരിഷ്യധ്വം യജ്ഞാൻകാശ്യപനന്ദനാഃ॥ 13-101-21 (85508)
ദൈവാ ഊചുഃ। 13-101-22x (7099)
ഭഗവൻകൃതകാമാഃ സ്മ യക്ഷ്മഹേ സ്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
ഇമം തു ദേശം മുനയഃ പര്യുപാസന്തി നിത്യദാ॥ 13-101-22 (85509)
തതോഽഗസ്ത്യശ്ച കണ്വശ്ച ഭൃഗുരത്രിർവൃഷാകപിഃ।
അസിതോ ദേവലശ്ചൈവ ദേവയജ്ഞമുപാഗമൻ॥ 13-101-23 (85510)
തതോ ദേവാ മഹാത്മാന ഈജിരേ യജ്ഞമച്യുതം।
തഥാ സമാപയാമാസുര്യഥാകാലം സുരർഷഭാഃ॥ 13-101-24 (85511)
ത ഇഷ്ടയജ്ഞാസ്ത്രിദശാ ഹിമവത്യചലോത്തമേ।
ഷഷ്ഠമംശം ക്രതോസ്തസ്യ ഭൂമിദാനം പ്രചക്രിരേ। 13-101-25 (85512)
പ്രാദേശമാത്രം ഭൂമേസ്തു യോ ദദ്യാദനുപസ്കൃതം।
ന സീദതി സ കൃച്ഛ്രേഷു ന ച ദുർഗാണ്യവാപ്നുതേ॥ 13-101-26 (85513)
ശീതവാതാതപസഹാം യാഗഭൂമിം സുസംസ്കൃതാം।
പ്രദായ സുരലോകസ്ഥഃ പുണ്യാന്തേഽപി ന ചാല്യതേ॥ 13-101-27 (85514)
മുദിതോ വസതി പ്രാജ്ഞഃ ശക്രേണ സഹ പാർഥിവ।
പതിശ്രയപ്രദാനാച്ച സോഽപി സ്വർഗേ മഹീയതേ॥ 13-101-28 (85515)
അധ്യാപകകുലേ ജാതഃ ശ്രോത്രിയോ നിയതേന്ദ്രിയഃ।
ഗൃഹേ യസ്യ വസേത്തുഷ്ടഃ പ്രധാനം ലോകമശ്നുതേ॥ 13-101-29 (85516)
തഥാ ഗവാർഥേ ശരണം ശീതവർഷസഹം ദൃഢം।
ആസപ്തമം താരയതി കുലം ഭരതസത്തമ॥ 13-101-30 (85517)
ക്ഷേത്രഭൂമിം ദദല്ലോകേ ശുഭാം ശ്രിയമവാപ്നുയാത്।
രത്നഭൂമിം പ്രദദ്യാത്തു കുലവംശം പ്രവർധയേത്॥ 13-101-31 (85518)
ന ചോഷരാം ന നിർദഗ്ധാം മഹീം ദദ്യാത്കഥഞ്ചന।
ന ശ്മശാനപരീതാം ച ന ച പാപനിഷേവിതാം॥ 13-101-32 (85519)
പാരക്യേ ഭൂമിദേശേ തു പിതൄണാം നിർവപേത്തു യഃ।
തദ്ഭൂമിം വാഽപി പിതൃഭിഃ ശ്രാദ്ധകർമ വിഹന്യതേ॥ 13-101-33 (85520)
തസ്മാത്ക്രീത്വാ മഹീം ദദ്യാത്സ്വൽപാമപി വിചക്ഷണഃ।
പിണ്ഡഃ പിതൃഭ്യോ ദത്തോ വൈ തസ്യാം ഭവതി ശാശ്വതഃ॥ 13-101-34 (85521)
അടവീ പർവതാശ്ചൈവ നദ്യസ്തീർഥാനി യാനി ച।
സർവാണ്യസ്വാമികാന്യാദ്ദുർന ഹി തത്ര പരിഗ്രഹഃ॥ 13-101-35 (85522)
ഇത്യേതദ്ഭൂമിദാനസ്യ ഫലമുക്തം വിശാംപതേ।
അതഃ പരം തു ഗോദാനം കീർതയിഷ്യാമി തേഽനഘ॥ 13-101-36 (85523)
ഗാവോഽധികാസ്തപസ്വിഭ്യോ യസ്മാത്സർവേഭ്യ ഏവ ച।
തസ്മാൻമഹേശ്വരോ ദേവസ്തപസ്താഭിഃ സഹാസ്ഥിതഃ॥ 13-101-37 (85524)
ബ്രാഹ്മേ ലോകേ വസന്ത്യേതാഃ സോമേന സഹ ഭാരത।
യാം താം ബ്രഹ്മർഷയഃ സിദ്ധാഃ പ്രാർഥയന്തി പരാം ഗതിം॥ 13-101-38 (85525)
പയസാ ഹവിഷാ ദധ്നാ ശകൃതാ ചാഥ ചർമണാ।
അസ്ഥിഭിശ്ചോപകുർവന്തി ശൃംഗൈർവാലൈശ്ച ഭാരത॥ 13-101-39 (85526)
നാസാം ശീതാതപൌ സ്യാതാം സദൈതാഃ കർമ കുർവതേ।
ന വർഷവിഷയം വാഽപി ദുഃഖമാസാം ഭവത്യുത॥ 13-101-40 (85527)
ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹിതാ യാന്തി തസ്മാത്പാരമകം പദം।
ഏകം ഗോബ്രാഹ്മണം തസ്മാത്പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ॥ 13-101-41 (85528)
രന്തിദേവസ്യ യജ്ഞേ താഃ പശുത്വേനോപകൽപിതാഃ।
അതശ്ചർമണ്വതീ രാജൻഗോചർമഭ്യഃ പ്രവർതിതാ।
പശുത്വാച്ച വിനിർമുക്താഃ പ്രദാനായോപകൽപിതാഃ॥ 13-101-42 (85529)
താ ഇമാ വിപ്രമുഖ്യേഭ്യോ യോ ദദാതി മഹീപതേ।
നിസ്തരേദാപദം കൃച്ഛ്രാം വിഷമസ്ഥോഽപി പാർഥിവ॥ 13-101-43 (85530)
ഗവാം സഹസ്രദഃ പ്രേത്യ നരകം ന പ്രപദ്യതേ।
സർവത്ര വിജയം ചാപി ലഭതേ മനുജാധിപ॥ 13-101-44 (85531)
അമൃതം വൈ ഗവാം ക്ഷീരമിത്യാഹ ത്രിദശാധിപഃ।
തസ്മാദ്ദദാതി യോ ധേനുമമൃതം സ പ്രയച്ഛതി॥ 13-101-45 (85532)
അഗ്നീനാമവ്യയം ഹ്യേതദ്ധൌംയം വേദവിദോ വിദുഃ।
തസ്മാദ്ദദാതി യോ ധേനും സ ഹൌംയം സംപ്രയച്ഛതി॥ 13-101-46 (85533)
സ്വർഗോ വൈ മൂർതിമാനേഷ വൃഷഭം യോ ഗവാം പതിം।
വിപ്രേ ഗുണയുതേ ദദ്യാത്സ വൈ സ്വർഗേ മഹീയതേ॥ 13-101-47 (85534)
പ്രാണാ വൈ പ്രാണിനാമേതേ പ്രോച്യന്തേ ഭരതർഷഭ।
തസ്മാദ്ദദാതി യോ ധേനും പ്രാണാനേഷ പ്രയച്ഛതി॥ 13-101-48 (85535)
ഗാവഃ ശരണ്യാ ഭൂതാനാമിതി വേദവിദോ വിദുഃ।
തസ്മാദ്ദദാതി യോ ധേനും ശരണം സംപ്രയച്ഛതി॥ 13-101-49 (85536)
ന വധാർഥം പ്രദാതവ്യാ ന കീനാശേ ന നാസ്തികേ।
ഗോജീവിനേ ന ദാതവ്യാ തഥാ ഗൌർഭരതർഷഭ।
`ഗോരസാനാം ന വിക്രേതൂ രസം ച യജനസ്യ ച॥' 13-101-50 (85537)
ദദത്സ താദൃശാനാം വൈ നരോ ഗാം പാപകർമണാം।
അക്ഷയം നരകം യാതീത്യേവമാഹുർമഹർഷയഃ॥ 13-101-51 (85538)
ന കൃശാം നാപവത്സാം വാ വന്ധ്യാം രോഗാന്വിതാം തഥാ।
ന വ്യംഗാം ന പരിശ്രാന്താം ദദ്യാദ്ഗാം ബ്രാഹ്മണായ വൈ॥ 13-101-52 (85539)
ദശഗോസഹസ്രദഃ സംയക് ശക്രേണ സഹ മോദതേ।
അക്ഷയാംʼല്ലഭതേ ലോകാന്നരഃ ശതസഹസ്രശഃ॥ 13-101-53 (85540)
ഇത്യേതദ്ഗോപ്രദാനം ച തിലദാനം ച കീർതിതം।
തഥാ ഭൂമിപ്രദാനം ച ശൃണുഷ്വാന്നേ ച ഭാരത॥ 13-101-54 (85541)
അന്നദാനം പ്രധാനം ഹി കൌന്തേയ പരിചക്ഷതേ।
അന്നസ്യ ഹി പ്രദാനേന രന്തിദേവോ ദിവം ഗതഃ॥ 13-101-55 (85542)
ശ്രാന്തായ ക്ഷുധിതായാന്നം യഃ പ്രയച്ഛതി ഭൂമിപ।
സ്വായംഭുവം മഹാത്സ്ഥാനം സ ഗച്ഛതി നരാധിപ॥ 13-101-56 (85543)
ന ഹിരണ്യൈർന വാസോഭിർനാന്യദാനേന ഭാരത।
പ്രാപ്നുവന്തി നരാഃ ശ്രേയോ യഥാ ഹ്യന്നപ്രദാഃ പ്രഭോ॥ 13-101-57 (85544)
അന്നം വൈ പ്രഥമം ദ്രവ്യമന്നം ശ്രീശ്ച പരാ മതാ।
അന്നാത്പ്രാണഃ പ്രഭവതി തേജോ വീര്യം ബലം തഥാ॥ 13-101-58 (85545)
സദ്യോ ദദാതി യശ്ചാന്നം സദൈകാഗ്രമനാ നരഃ।
ന സ ദുർഗാണ്യവാപ്നോതീത്യേവമാഹ പരാശരഃ॥ 13-101-59 (85546)
അർചയിത്വാ യഥാന്യായം ദേവേഭ്യോഽന്നം നിവേദയേത്।
യദന്നാ ഹി നരാ രാജംസ്തദന്നാസ്തസ്യ ദേവതഃ॥ 13-101-60 (85547)
കൌമുദ്യാം ശുക്ലപക്ഷേ തു യോഽന്നദാനം കരോത്യുത।
സ സന്തരതി ദുർഗാണി പ്രേത്യ ചാനന്ത്യമശ്നുതേ॥ 13-101-61 (85548)
അഭുക്ത്വാഽതിഥേയേ ചാന്നം പ്രയച്ഛേദ്യഃ സമാഹിതഃ।
സ വൈ ബ്രഹ്മവിദാം ലോകാൻപ്രാപ്നുയാദ്ഭരതർഷഭ॥ 13-101-62 (85549)
സുകൃച്ഛ്രാമാപദം പ്രാപ്തശ്ചാന്നദഃ പുരുഷസ്തരേത്।
പാപം തരതി ചൈവേഹ ദുഷ്കൃതം ചാപകർഷതി॥ 13-101-63 (85550)
ഇത്യേതദന്നദാനസ്യ തിലദാനസ്യ ചൈവ ഹ।
ഭൂമിദാനസ്യ ച ഫലം ഗോദാനസ്യ ച കീർതിതം॥ ॥ 13-101-64 (85551)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 101 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-101-7 വൈ പുണ്യം പിതൃലോകേ മഹീയതേ ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-101-9 സർവകാമൈശ്ച ജയതി യസ്തിലൈരിതി നച കാമേന ദാതവ്യമിതി ച ധ.പാഠഃ॥ 7-101-22 ഇമം ഹിമവത്സന്നിഹിതം॥ 7-101-27 പ്രതിശ്രയോ വാസാർഥം സ്ഥലം॥ 7-101-33 തദ്ഭൂമിം പരകീയാം ഭൂമിം വാ യോ നിർവപേത് പിതൃഭിഃ പിതൃഭ്യോ ദദ്യാത്തർഹി തച്ഛ്രാദ്ധം തദ്ഭൂമിദാനാഖ്യം കർമ ചോഭയം വിഹന്യതേ വൃഥാ ഭവതി॥ 7-101-34 തസ്യാം ക്രീതായാം॥ 7-101-46 ആകുഞ്ചിതമപി ഹ്യേതദ്ധവ്യം വേദവിദോ വിദുരിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-101-56 സ്വയംഭുവം മഹാഭാഗം സ പശ്യതി നരാധിപേതി ധ.പാഠഃ॥ 7-101-58 അന്നം വൈ പരമം ദൈവമിതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 102
॥ ശ്രീഃ ॥
13.102. അധ്യായഃ 102
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ജലപ്രഭാവവർണനപൂർവകം തദ്ദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രുതം ദാനഫലം താത യത്ത്വയാ പരികീർതിതം।
അന്നദാനം വിശേഷേണ പ്രശസ്തമിഹ ഭാരത॥ 13-102-1 (85552)
പാനീയദാനമേവൈതത്കഥം ചേഹ മഹാഫലം।
ഇത്യേതച്ഛ്രോതുമിച്ഛാമി വിസ്തരേണ പിതാമഹ॥ 13-102-2 (85553)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-102-3x (7100)
ഹന്ത തേ വർതയിഷ്യാമി യഥാവദ്ഭരതർഷഭ।
ഗദതസ്തൻമമാദ്യേഹ ശൃണു സത്യപരാക്രമ।
പാനീയദാനാത്പ്രഭൃതി സർവം വക്ഷ്യാമി തേഽനഘ॥ 13-102-3 (85554)
യദന്നം യച്ച പാനീയം സംപ്രദായാശ്നുതേ ഫലം।
ന താഭ്യാം പരമം ദാനം കിഞ്ചിദസ്തീതി മേ മനഃ॥ 13-102-4 (85555)
അന്നാത്പ്രാണഭൃതസ്താത പ്രവർതന്തേ ഹി സർവശഃ।
തസ്മാദന്നം പരം ലോകേ സർവദാനേഷു കഥ്യതേ॥ 13-102-5 (85556)
അന്നാദ്ബലം ച തേജശ്ച പ്രാണിനാം വർധതേ സദാ।
അന്നാദാനമതസ്തസ്മാച്ഛ്രേഷ്ഠമാഹ പ്രജാപതിഃ॥ 13-102-6 (85557)
സാവിത്ര്യാ ഹ്യപി കൌന്തേയ ശ്രൂയതേ വചനം ശുഭം।
യച്ചേദം നാന്യഥാ ചൈതദ്ദേവ സത്രേ മഹാമഖേ॥ 13-102-7 (85558)
അന്നേ ദത്തേ നരേണേഹ പ്രാണാ ദത്താ ഭവന്ത്യുത।
പ്രാണദാനാദ്ധി പരമം ന ദാനമിഹ വിദ്യതേ॥ 13-102-8 (85559)
ശ്രുതം ഹി തേ മഹാബാഹോ ലോമശസ്യാപി തദ്വചഃ।
പ്രാണാന്ദത്ത്വാ കപോതായ യത്പ്രാപ്തം ശിബിനാ പുരാ॥ 13-102-9 (85560)
യാം ഗതിം ലഭതേ ദത്ത്വാ ദ്വിജസ്യാന്ന വിശാംപതേ।
തതോ വിശിഷ്ടാം ഗച്ഛന്തി പ്രാണദാ ഇതി നഃ ശ്രുതം॥ 13-102-10 (85561)
അന്നം ചാപി പ്രഭവതി പാനീയാത്കുരുസത്തമ।
നീരജാതേന ഹി വിനാ ന കിഞ്ചിത്സംപ്രവർതതേ॥ 13-102-11 (85562)
നീരജാതശ്ച ഭഗവാൻസോമോ ഗ്രഹഗണേശ്വരഃ।
അമൃതം ച സുധാ ചൈവ സുധാ ചൈവാമൃതം തഥാ॥ 13-102-12 (85563)
അന്നൌഷധ്യോ മഹാരാജ വീരുധശ്ച ജലോദ്ഭവാഃ।
യതഃ പ്രാണഭൃതാം പ്രാണാഃ സംഭവന്തി വിശാംപതേ॥ 13-102-13 (85564)
ദേവാനാമമൃതം ഹ്യന്നം നാഗാനാം ച സുധാ തഥാ।
പിതൄണാം ച സ്വധാ പ്രോക്താ പശൂനാം ചാപി വീരുധഃ॥ 13-102-14 (85565)
അന്നമേവ മനുഷ്യാണാം പ്രാണാനാഹുർമനീഷിണഃ।
തച്ച സർവം നരവ്യാഘ്ര പാനീയാത്സംപ്രവർതതേ॥ 13-102-15 (85566)
തസ്മാത്പാനീയദാനാദ്വൈ ന പരം വിദ്യതേ ക്വചിത്।
തച്ച ദദ്യാന്നരോ നിത്യം യദീച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ॥ 13-102-16 (85567)
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം ജലദാനമിഹോച്യതേ।
ശത്രൂംശ്ചാപ്യധി കൌന്തേയ സദാ തിഷ്ഠതി തോയദഃ॥ 13-102-17 (85568)
സർവകാമാനവാപ്നോതി കീർതിം ചൈവ ഹി ശാശ്വതീം।
പ്രേത്യ ചാനന്ത്യമശ്നാതി പാപേഭ്യശ്ച പ്രമുച്യതേ॥ 13-102-18 (85569)
തോയദോ മനുജവ്യാഘ്ര സ്വർഗം ഗത്വാ മഹാദ്യുതേ।
അക്ഷയാൻസമവാപ്നോതി ലോകാനിത്യബ്രവീൻമനുഃ॥ ॥ 13-102-19 (85570)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വ്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 102 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-102-11 നീരജാതേന ജലോദ്ഭവേന ധാന്യാദിനാ॥ 7-102-12 സ്വധാ ചൈവ സുരാ തഥേതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 103
॥ ശ്രീഃ ॥
13.103. അധ്യായഃ 103
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തിലജലദീപാദിദാനപ്രശംസാപരയമബ്രാഹ്മണസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
തിലാനാം കീദൃശം ദാനമഥ ദീപസ്യ ചൈവ ഹി।
അന്നാനാം വാസസാ ചൈവ ഭൂയ ഏവ ബ്രവീഹി മേ॥ 13-103-1 (85571)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-103-2x (7101)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ബ്രാഹ്മണസ്യ ച സംവാദം യമസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-103-2 (85572)
മധ്യദേശേ മഹാൻഗ്രാമോ ബ്രാഹ്മണാനാം ബഭൂവ ഹ।
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ യാമുനസ്യ ഗിരേരധഃ॥ 13-103-3 (85573)
പർണശാലേതി വിഖ്യാതോ രമണീയോ നരാധിപ।
വിദ്വാംശസ്തത്ര ഭൂയിഷ്ഠാ ബ്രാഹ്മണാശ്ചാവസംസ്തഥാ॥ 13-103-4 (85574)
അഥ പ്രാഹ യമഃ കഞ്ചിത്പുരുഷം കൃഷ്ണവാസസം।
രക്താക്ഷമൂർധ്വരോമാണം കാകജംഘാക്ഷിനാസികം॥ 13-103-5 (85575)
ഗച്ഛ ത്വം ബ്രാഹ്മണഗ്രാമം തതോ ഗത്വാ തമാനയ।
അഗസ്ത്യം ഗോത്രതശ്ചാപി നാമതശ്ചാപി ശർമിണം॥ 13-103-6 (85576)
ശമേ നിവിഷ്ടം വിദ്വാംസമധ്യാപകമനാവൃതം।
മാ ചാന്യമാനയേഥാസ്ത്വം സഗോത്രം തസ്യ പാർശ്വതഃ॥ 13-103-7 (85577)
സ ഹി താദൃഗ്ഗുണസ്തേന തുല്യോഽധ്യയനജൻമനാ।
അപത്യേഷു തഥാ വൃത്തേ സമസ്തേനൈവ ധീമതാ।
തമാനയ യഥോദ്ദിഷ്ടം പൂജാ കാര്യാ ഹി തസ്യ മേ॥ 13-103-8 (85578)
സ ഗത്വാ പ്രതികൂലം തച്ചകാര യമശാസനം।
തമാക്രംയാനയാമാസ പ്രതിഷിദ്ധോ യമേന യഃ॥ 13-103-9 (85579)
തസ്മൈ യമഃ സമുത്ഥായ പൂജാ കൃത്വാ ച വീര്യവാൻ।
പ്രോവാച നീയതാമേഷ സോഽന്യ ആനീയതാമിതി॥ 13-103-10 (85580)
ഏവമുക്തേ തു വചനേ ധർമരാജേന സ ദ്വിജഃ।
ഉവാച ധർമരാജാനം നിർവിണ്ണോഽധ്യയനേന വൈ।
യോ മേ കാലോ ഭവേച്ഛേഷസ്തം വസേയമിഹാച്യുത॥ 13-103-11 (85581)
യമ ഉവാച। 13-103-12x (7102)
നാഹം കാലസ്യ വിഹിതം പ്രാപ്നോമീഹ കഥഞ്ചന।
യോ ഹി ധർമം ചരതി വൈ തം തു ജാനാമി കേവലം॥ 13-103-12 (85582)
ഗച്ഛ വിപ്ര ത്വമദ്യൈവ ആലയം സ്വം മഹാദ്യുതേ।
ബ്രൂഹി സർവം യഥാ സ്വൈരം കരവാണി കിമച്യുത॥ 13-103-13 (85583)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 13-103-14x (7103)
ശുദ്ധദാനം ച സുമഹത്പുണ്യം സ്യാത്തദ്ബ്രവീഹി മേ।
സർവസ്യ ഹി പ്രമാണം ത്വം ത്രൈലോക്യസ്യാപി സത്തമ॥ 13-103-14 (85584)
യമ ഉവാച। 13-103-15x (7104)
ശൃണു തത്ത്വേന വിപ്രർപേ പ്രദാനവിധിമുത്തമം।
തിലാഃ പരമകം ദാനം പുണ്യം ചൈവേഹ ശാശ്വതം॥ 13-103-15 (85585)
തിലാശ്ച സംപ്രദാതവ്യാ യഥാശക്തി ദ്വിജർഷഭ।
നിത്യദാനാത്സർവകാമാംസ്തിലാ നിർവർതയന്ത്യുത॥ 13-103-16 (85586)
തിലാഞ്ശ്രാദ്ധേ പ്രശംസന്തി ദാനമേതദ്ധ്യനുത്തമം।
താൻപ്രയച്ഛസ്വ വിപ്രേഭഅയോ വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാഃ॥ 13-103-17 (85587)
വൈശാഖ്യാം പൌർണമാസ്യാം തു തിലാന്ദദ്യാദ്ദ്വിജാതിഷു।
തിലാ ഭക്ഷയിതവ്യാശ്ച സദാ ത്വാലംഭം ച തൈഃ 13-103-18 (85588)
കാര്യം സതതമിച്ഛദ്ഭിഃ ശ്രേയഃ സർവാത്മനാ ഗൃഹേ।
തഥാഽഽപഃ സർവദാ ദേയാഃ പേയാശ്ചൈവ ന സംശയഃ॥ 13-103-19 (85589)
പുഷ്കരിണ്യസ്തടാകാനി കൂപാംശ്ചൈവാത്ര ഖാനയേത്।
ഏതത്സുദുർലഭതരമിഹ ലോകേ ദ്വിജോത്തമ॥ 13-103-20 (85590)
ആപോ നിത്യം പ്രദേയാസ്തേ പുണ്യം ഹ്യേതദനുത്തമം।
പ്രപാശ്ച കാര്യാ ദാനാർഥം നിത്യം തേ ദ്വിജസത്തമ।
ഭുക്തേഽപ്യഥ പ്രദേയം തു പാനീയം വൈ വിശേഷതഃ॥ 13-103-21 (85591)
`പാനീയാഭ്യർഥിനം ദൃഷ്ട്വാ പ്രീത്യാ ദത്ത്വാ ത്വരാന്വിതഃ।
വസ്ത്രേ തന്തുപ്രമാണേന ദീപേ നിമിഷവത്സരം॥ 13-103-22 (85592)
ഗവാം രോമപ്രമാണേന സ്വർഗഭോഗമുപാശ്നുതേ।
ജലബിന്ദുപ്രമാണേന തദേതാന്യുപവർതയ॥'॥ 13-103-23 (85593)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-103-24x (7105)
ഇത്യുക്തേ സ തദാ തേന യമദൂതേന വൈ ഗൃഹാൻ।
നീതശ്ച കാരയാമാസ സർവം തദ്യമശാസനം॥ 13-103-24 (85594)
നീത്വാ തം യമദൂതോഽപി ഗൃഹീത്വാ ശർമിണം തദാ।
യയൌ സ ധർമരാജായ ന്യവേദയത ചാപി തം॥ 13-103-25 (85595)
തം ധർമരാജോ ധർമജ്ഞം പൂജയിത്വാ പ്രതാപവാൻ।
കൃത്വാ ച സംവിദം തേന വിസസർജ യഥാഗതം॥ 13-103-26 (85596)
തസ്യാപി ച യമഃ സർവമുപദേശം ചകാര ഹ।
പ്രേത്യൈത്യ ച തതഃ സർവം ചകാരോക്തം യമേന തത്॥ 13-103-27 (85597)
തഥാ പ്രശംസനേ ദീപാന്യമഃ പിതൃഹിതേപ്സയാ।
തസ്മാദ്ദീപപ്രദോ നിത്യം സന്താരതി വൈ പിതൄൻ॥ 13-103-28 (85598)
ദാതവ്യാഃ സതതം ദീപാസ്തസ്മാദ്ഭരതസത്തമ।
ദേവതാനാം പിതൄണാം ച ചക്ഷുഷ്യം ചാത്മനാം വിഭോ॥ 13-103-29 (85599)
രത്നദാനം ച സുമഹത്പുണ്യമുക്തം ജനാധിപ।
യസ്താന്വിക്രീയ യജതേ ബ്രാഹ്മണോ ഹ്യഭയങ്കരം॥ 13-103-30 (85600)
യദ്വൈ ദദാതി വിപ്രേഭ്യോ ബ്രാഹ്മണഃ പ്രതിഗൃഹ്യ വൈ।
ഉഭയോഃ സ്യാത്തദക്ഷയ്യം ദാതുരാദാതുരേവ ച॥ 13-103-31 (85601)
യോ ദദാതി സ്ഥിതഃ സ്ഥിത്യാം താദൃശായ പ്രതിഗ്രഹം।
ഉഭയോരക്ഷയം ധർമം തം മനുഃ പ്രാഹ ധർമവിത്॥ 13-103-32 (85602)
വാസസാം സംപ്രദാനേനി സ്വദാരനിരതോ നരഃ।
സുവസ്ത്രശ്ച സുവേഷശ്ച ഭവതീത്യനുശുശ്രുമ॥ 13-103-33 (85603)
ഗാവഃ സുവർണം ച തഥാ തിലാശ്ചൈവാനുവർണിതാഃ।
ബഹുശഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര വേദപ്രാമാണ്യദർശനാത്॥ 13-103-34 (85604)
വിവാഹാംശ്ചൈവ കുർവീത പുത്രാനുത്പാദയേത ച।
പുത്രലാഭോ ഹി കൌരവ്യ സർവലാഭാദ്വിശിഷ്യതേ॥ ॥ 13-103-35 (85605)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്ര്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 103 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-103-7 അധ്യാപകമനാനൃതമിതി ഥ.പാഠഃ। അധ്യാപകമനാരതമിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-103-9 ചകാരചയമാശ്രയ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-103-11 ഇഹ യമലോകേ॥ 7-103-13 കാലസ്യ വിഹിതം ആയുഃപ്രമാണം ന പ്രാപ്നോമി ന ജാനാമി। കാലേനാപ്രവർതിതം ത്വാമിഹ സ്ഥാപയിതും ന ശക്നോമീത്യർഥഃ। വിഹിതം പ്രാപയാമീഹ കഞ്ചനേതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-103-14 ബൃഹി പൃച്ഛ॥ 7-103-17 നിർഘർതയന്തി സാധയന്തി॥ 7-103-18 ആലംഭനം സർവതഃ സ്പർശനം ഉദ്വർതനമിത്യർഥഃ॥ 7-103-32 ഏതദ്ദി തസ്യാഽഭയങ്കരം പ്രതിഗ്രഹവിക്രയജദോഷഘ്നം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 104
॥ ശ്രീഃ ॥
13.104. അധ്യായഃ 104
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോഭൂവിദ്യാദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഭൂയ ഏവ കുരുശ്രേഷ്ഠ ദാനാനാം വിധിമുത്തമം।
കഥയസ്വ മഹാപ്രാജ്ഞ ഭൂമിദാനം വിശേഷതഃ॥ 13-104-1 (85606)
പൃഥിവീം ക്ഷത്രിയോ ദദ്യാദ്ബ്രാഹ്മണായേഷ്ടികർമിണേ।
വിധിവത്പ്രതിഗൃഹ്ണീയാന്ന ത്വന്യോ ദാതുമർഹതി॥ 13-104-2 (85607)
സർവവർണൈസ്തു യച്ഛക്യം പ്രദാതും ഫലകാങ്ക്ഷിഭിഃ।
വേദേ വാ യത്സമാഖ്യാതം തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-104-3 (85608)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-104-4x (7106)
തുല്യനാമാനി ദേയാനി ത്രീണി തുല്യഫലാനി ച।
സർവകാമഫലാനീഹ ഗാവഃ പൃഥ്വീ സരസ്വതീ॥ 13-104-4 (85609)
യോ ബ്രൂയാച്ചാപി ശിഷ്യായ ധർംയാം ബ്രാഹ്മീം സരസ്വതീം।
പൃഥിവീഗോപ്രദാനാഭ്യാം തുല്യം സ ഫലമശ്നുതേ॥ 13-104-5 (85610)
തഥൈവ ഗാഃ പ്രശംസന്തി ന തു ദേയം തതഃ പരം।
സന്നികൃഷ്ടഫലാസ്താ ഹി ലഘ്വർഥാശ്ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-104-6 (85611)
മാതരഃ സർവഭൂതാനാം ഗാവഃ സർവസുഖപ്രദാഃ।
വൃദ്ധിമാകാങ്ക്ഷതാ നിത്യം ഗാവഃ കാര്യാഃ പ്രദക്ഷിണാഃ 13-104-7 (85612)
സന്താഡ്യാ ന തു പാദേന ഗവാം മധ്യേ ന ച വ്രജേത്।
മംഗലായതനം ദേവ്യസ്തസ്മാത്പൂജ്യാഃ സദൈവ ഗാഃ॥ 13-104-8 (85613)
പ്രചോദനം ദേവകൃതം ഗവാം കർമസു വർതതാം।
പൂർവമേവാക്ഷരം ചാന്യദഭിധേയം തതഃ പരം॥ 13-104-9 (85614)
പ്രചാരേ വാ നിവാതേ വാ ബുധോ നോദ്വേജയേത ഗാഃ।
തൃഷിതാ ഹ്യഭിവീക്ഷന്ത്യോ നരം ഹന്യുഃ സബാന്ധവം॥ 13-104-10 (85615)
പിതൃസദ്മാനി സതതം ദേവതായതനാനി ച।
പൂയന്തേ ശകൃതാ യാസാം പൂതം കിമധികം തതഃ॥ 13-104-11 (85616)
ഘാസമുഷ്ടിം പരഗവേ ദദ്യാത്സംവത്സരം തു യഃ।
അകൃത്വാ സ്വയമാഹാരം വ്രതം തത്സാർവകാമികം॥ 13-104-12 (85617)
സ ഹി പുത്രാന്യശോഽർഥം ച ശ്രിയം ചാപ്യധിഗച്ഛതി।
നാശയത്യശുഭം ചൈവ ദുഃസ്വപ്നം ചാപ്യപോഹതി॥ 13-104-13 (85618)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-104-14x (7107)
ദേയാഃ കിംലക്ഷണാ ഗാവഃ കാശ്ചാപി പരിവർജയേത്।
കീദൃശായ പ്രദാതവ്യാ ന ദേയാഃ കീദൃശായ ച॥ 13-104-14 (85619)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-104-15x (7108)
അസദ്വൃത്തായ പാപായ ലുബ്ധായാനൃതവാദിനേ।
ഹവ്യകവ്യവ്യപേതായ ന ദേയാ ഗൌഃ കഥഞ്ചന॥ 13-104-15 (85620)
ഭിക്ഷവേ ബഹുപുത്രായ ശ്രോത്രിയായാഹിതാഗ്നയേ।
ദത്ത്വാ ദശഗവാം ദാതാ ലോകാനാപ്നോത്യനുത്തമാൻ॥ 13-104-16 (85621)
`ജുഹോതി യദ്ഭോജയതി യദ്ദദാതി ഗവാം രസൈഃ।
സർവസ്യൈവാംശഭാഗ്ദാതാ തന്നിമിത്തം പ്രവർതിതഃ॥' 13-104-17 (85622)
യശ്ചൈവ ധർമം കുരുതേ തസ്യ ധർമഫലം ച യത്।
സർവസ്യൈവാംശഭാഗ്ദാതാ തന്നിമിത്തം പ്രവൃത്തയഃ॥ 13-104-18 (85623)
യശ്ചൈനമുത്പാദയതേ യശ്ചൈനം ത്രായതേ ഭയാത്।
യശ്ചാസ്യ കുരുതേ വൃത്തിം സർവേ തേ പിതരസ്ത്രയഃ॥ 13-104-19 (85624)
കൽമഷം ഗുരുശുശ്രൂഷാ ഹന്തി മാനോ മഹദ്യശഃ।
അപുത്രതാം ത്രയഃ പുത്രാ അവൃത്തിം ദശ ധേനവഃ॥ 13-104-20 (85625)
വേദാന്തനിഷ്ഠസ്യ ബഹുശ്രുതസ്യ
പ്രജ്ഞാനതൃപ്തസ്യ ജിതേന്ദ്രിയസ്യ।
ശിഷ്ടസ്യ ദാന്തസ്യ യതസ്യ ചൈവ
ഭൂതേഷു നിത്യം പ്രിയവാദിനശ്ച॥ 13-104-21 (85626)
യഃ ക്ഷുദ്ഭയാദ്വൈ ന വികർമ കുര്യാ-
ൻമൃദുശ്ച ശാന്തൌ ഹ്യതിഥിപ്രിയശ്ച।
ശുഭേ പാത്രേ യേ ഗുണാ ഗോപ്രദാനേ
താവാന്ദോഷോ ബ്രാഹ്മണസ്വാപഹാരേ। 13-104-22 (85627)
സർവാവസ്ഥം ബ്രാഹ്മണസ്വാപഹാരേ
ദാരാശ്ചൈഷാം ദൂരതോ വർജനീയാഃ॥ 13-104-23 (85628)
`വിപ്രദാരേ പരിഹൃതേ തദ്ധനേഽപഹൃതേ ച തു।
പരിത്രായന്തി ശക്താസ്തു നമസ്തേഭ്യോ മൃതാശ്ച യേ॥ 13-104-24 (85629)
ന പാലയന്തി നിഹതാന്യേ താന്വൈവസ്വതോ യമഃ।
ദണ്ഡയൻഭർസയന്നിത്യം നിരയേഭ്യോ ന മുഞ്ചതി॥ 13-104-25 (85630)
തഥാ ഗവാം പരിത്രാണേ പീഡനേ ച ശുഭാശുഭം।
വിപ്രഗോഷു വിശേഷേണ രക്ഷിതേഷു ഗൃഹേഷു വാ॥' ॥ 13-104-26 (85631)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുരധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 104 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-104-2 ഇഷ്ടികർമിണേ യാജ്ഞികായ॥ 7-104-4 തുല്യനാമാനി ഗോപദവാച്യാനി॥ 7-104-6 ദേയം ദാനയോഗ്യം। പരം ശ്രേഷ്ഠം॥ 7-104-9 ഗവാം ബലീവർദാനാം കർമസു യജ്ഞാദ്യർഥേഷു കൃഷ്യാദ്യർഥേഷു കർഷണാദിഷു വർതതാം പ്രചോദനം പ്രതോദേന പ്രേരണം ദേവൈഃ കൃതമിതി ന തത്ര ദോഷ ഇതി ഭാവഃ। തഥാപി പൂർവം യജ്ഞാർഥമേവ ചോദനമക്ഷരം ശ്രേയസ്കരം। അന്യത്കൃഷ്യാദ്യർഥം തു തതഃ പരം വൈദികകർഷണമനുപ്രവൃത്തമഭിധേയം വാച്യം നിന്ദ്യമിത്യർഥഃ॥ 7-104-10 നിവാതേ കഠിനോപവേശനേ। അഭിവീക്ഷന്ത്യോ ജലമലഭമാനാഃ॥ 7-104-12 ആഹാരം തദീയതക്രാദ്യാഹരണമകൃത്വാ॥ 7-104-21 വേദാന്തനിഷ്ഠസ്യ വൃത്തിം അതിസൃജേതേത്യുത്തരേണാന്വയഃ। ചതുർധ്യർഥേ ഷഷ്ഠീ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 105
॥ ശ്രീഃ ॥
13.105. അധ്യായഃ 105
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണസ്വാപഹാരസ്യാനർഥഹേതുതായാം ദൃഷ്ടാന്തതയാ നൃഗോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അത്രൈവ കീർത്യതേ സദ്ഭിർബ്രാഹ്മണസ്വാഭിമർശനേ।
നൃഗേണ സുമഹത്കൃച്ഛ്രും യദവാപ്തം കുരൂദ്വഹ॥ 13-105-1 (85632)
നിവിശന്ത്യാം പുരാ പാർഥ ദ്വാരവത്യാമിതി ശ്രുതിഃ।
അദൃശ്യത മഹാകൂപസ്തൃണവീരുത്സമാവൃതഃ। 13-105-2 (85633)
പ്രയത്നം തത്ര കുർവാണാസ്തസ്മാത്കൂപാജ്ജലാർഥിനഃ।
ശ്രമേണ മഹതാ യുക്താസ്തസ്മിംസ്തോയേ സുസംവൃതേ॥ 13-105-3 (85634)
ദദൃശുസ്തേ മഹാകായം കൃകലാസമവസ്ഥിതം।
തസ്യ ചോദ്ധരണേ യത്നമകുർവംസ്തേ സഹസ്രശഃ॥ 13-105-4 (85635)
പ്രഗ്രഹൈശ്ചർമപട്ടൈശ്ച തം ബദ്ധ്വാ പർവതോപമം।
നാശക്നുവൻസമുദ്ധർതും തതോ ജഗ്മുർജനാർദനം॥ 13-105-5 (85636)
ഖമാവൃത്യോദപാനസ്യ കൃകലാസഃ സ്ഥിതോ മഹാൻ।
തസ്യ നാസ്തി സമുദ്ധർതേത്യേതത്കൃഷ്ണേ ന്യവേദയൻ॥ 13-105-6 (85637)
സ വാസുദേവേന സമുദ്ധൃതശ്ച
പൃഷ്ടശ്ച കാമാന്നിജഗാദ രാജാ।
നൃഗസ്തദാഽഽത്മാനമഥോ ന്യവേദയ-
ത്പുരാതനം യജ്ഞസഹസ്രയാജിനം॥ 13-105-7 (85638)
തഥാ ബ്രുവാണം തു തമാഹ മാധവഃ
ശുഭം ത്വയാ കർമ കൃതം ന പാപകം।
കഥം ഭവാന്ദുർഗതിമീദൃശീം ഗതോ
നരേന്ദ്ര തദ്ബ്രൂഹി കിമേതദീദൃശം॥ 13-105-8 (85639)
ശതം സഹസ്രാണി ഗവാം ശതം പുനഃ
പുനഃ ശതാന്യഷ്ടശതായുതാനി।
നൃപ ദ്വിജേഭ്യഃ ക്വ നു തദ്ഗതം തവ॥ 13-105-9 (85640)
നൃഗസ്തതോഽബ്രവീത്കൃഷ്ണം ബ്രാഹ്മണസ്യാഗ്നിഹോത്രിണഃ।
പ്രോഷിതസ്യ പരിഭ്രഷ്ടാ ഗൌരേകാ മമ ഗോധനേ*****॥ 13-105-10 (85641)
ഗവാം സഹസ്രേ സംഖ്യാതാ തദാ സാ പശുപൈർമമ।
സാ ബ്രാഹ്മണായ മേ ദത്താ പ്രേത്യാർഥമഭികാങ്ക്ഷതാ॥ 13-105-11 (85642)
അപശ്യത്പരിമാർഗംശ്ച താം ഗാം പരഗൃഹേ ദ്വിജഃ।
മമേയമിതി ചോവാച ബ്രാഹ്മണോ യസ്യ സാഽഭവത്॥ 13-105-12 (85643)
താവുഭൌ സമനുപ്രാപ്തൌ വിവദന്തൌ ഭൃശജ്വരൌ।
ഭവാന്ദാതാ ഭവാൻഹർതേത്യഥ തൌ മാമവോചതാം॥ 13-105-13 (85644)
ശതേന ശതസംഖ്യേന ഗവാം വിനിമയേന വൈ।
യാചേ പ്രതിഗ്രഹീതാരം സ തു മാമബ്രവീദിദം॥ 13-105-14 (85645)
ദേശകാലോപസംപന്നാ ദോഗ്ധ്രീ ശാന്താഽതിവത്സലാ।
സ്വാദുക്ഷീരപ്രദാ ധന്യാ മമ നിത്യം നിവേശനേ॥ 13-105-15 (85646)
കൃശം ച ഭരതേ സാ ഗൌർമമ പുത്രമപസ്തനം।
ന സാ ശക്യാ മയാ ദാതുമിത്യുക്ത്വാ സ ജഗാമ ഹ॥ 13-105-16 (85647)
തതസ്തമപരം വിപ്രം യാചേ വിനിമയേന വൈ।
ഗവാം ശതസഹസ്രം ഹി തത്കൃതേ ഗൃഹ്യതാമിതി॥ 13-105-17 (85648)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 13-105-18x (7109)
ന രാജ്ഞാം പ്രതിഗൃഹ്ണാമി ശക്തോഽഹം സ്വസ്യ മാർഗണേ।
സൈവ ഗൌർദീയതാം ശീഘ്രം മമേതി മധുസൂദന॥ 13-105-18 (85649)
രുക്മമശ്വാംശ്ച ദദതോ രജതസ്യന്ദനാംസ്തഥാ।
ന ജഗ്രാഹ യയൌ ചാപി തദാ സ ബ്രാഹ്മണർഷഭഃ॥ 13-105-19 (85650)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ചോദിതഃ കാലധർമണാ।
പിതൃലോകമഹം പ്രാപ്യ ധർമരാജമുപാഗമം॥ 13-105-20 (85651)
യമസ്തു പൂജയിത്വാ മാം തതോ വചനമബ്രവീത്।
നാന്തഃ സംഖ്യായതേ രാജംസ്തവ പുണ്യസ്യ കർമണഃ॥ 13-105-21 (85652)
അസ്തി ചൈവ കൃതം പാപമജ്ഞാനാത്തദപി ത്വയാ।
ചരസ്വ പാപം പശ്ചാദ്വാ പൂർവം വാ ത്വം യഥേച്ഛസി॥ 13-105-22 (85653)
രക്ഷിതാസ്മീതി ചോക്തം തേ പ്രതിജ്ഞാ ചാനൃതാ തവ।
ബ്രാഹ്മണസ്വസ്യ ചാദാനം ദ്വിവിധസ്തേ വ്യതിക്രമഃ॥ 13-105-23 (85654)
പൂർവം കൃച്ഛം ചരിഷ്യേഽഹം പശ്ചാച്ഛുഭമിതി പ്രഭോ।
ധർമരാജം ബ്രുവന്നേവം പതിതോസ്മി മഹീതലേ॥ 13-105-24 (85655)
അശ്രൌഷം പതിതശ്ചാഹം യമസ്യോച്ചൈഃ പ്രഭാഷതഃ।
വാസുദേവഃ സമുദ്ധർതാ ഭവിതാ തേ ജനാർദനഃ॥ 13-105-25 (85656)
പൂർണേ വർഷസഹസ്രാന്തേ ക്ഷീണേ കർമണി ദുഷ്കൃതേ।
പ്രാപ്ലസ്യസേ ശാശ്വതാംʼല്ലോകാഞ്ജിതാൻസ്വേനൈവ കർമണാ॥ 13-105-26 (85657)
കൂപേഽഽത്മാനമധഃശീർഷമപശ്യം പതിതം ച ഹ।
തിര്യഗ്യോനിമനുപ്രാപ്തം ന ച മാമജഹാത്സ്മൃതിഃ॥ 13-105-27 (85658)
ത്വയാ തു താരിതോഽസ്ംയദ്യ കിമന്യത്ര തപോബലാത്।
അനുജാനീഹി മാം കൃഷ്ണ ഗച്ഛേയം ദിവമദ്യ വൈ॥ 13-105-28 (85659)
അനുജ്ഞാതഃ സ കൃഷ്ണേന നമസ്കൃത്യ ജനാർദനം।
വിമാനം ദിവ്യമാസ്ഥായ യയൌ ദിവമരിന്ദമഃ॥ 13-105-29 (85660)
തതസ്തസ്മിന്ദിവം യാതേ നൃഗേ ഭരതസത്തമ।
വാസുദേവ ഇമാഞ്ശ്ലോകാഞ്ജഗാദ കുരുനന്ദന॥ 13-105-30 (85661)
ബ്രാഹ്മണസ്വം ന ഹർതവ്യം പുരുഷേണ വിജാനതാ।
ബ്രാഹ്മണസ്വം ഹൃതം ഹന്തി നൃഗം ബ്രാഹ്മണഗൌരിവ॥ 13-105-31 (85662)
സതാം സമാഗമഃ സദ്ഭിർനാഫലഃ പാർഥ വിദ്യതേ।
വിമുക്തം നരകാത്പശ്യ നൃഗം സാധുസമാഗമാത്॥ 13-105-32 (85663)
പ്രദാനം ഫലവത്തത്ര ദ്രോഹസ്തത്ര തഥാഽഫലഃ।
അപഹാരം ഗവാം തസ്മാദ്വർജയേത യുധിഷ്ഠിര॥ ॥ 13-105-33 (85664)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 105 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-105-23 പ്രതിജ്ഞാ ച കൃതാ ത്വയേതി, ത്രിവിധസ്തേ വ്യതിക്രമ ഇതി ച.ഥ.ധ. പാഠഃ॥ 7-105-24 കൃച്ഛ്രം ചരിഷ്യേ പാപഫലം ഭോക്ഷ്യേ॥ 7-105-31 ന ഹർതവ്യം ക്ഷത്രിയേണ വിശേഷത ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 106
॥ ശ്രീഃ ॥
13.106. അധ്യായഃ 106
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോദാനപ്രശംസാപരനാചികേതോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദത്താനാം ഫലസംപ്രാപ്തിം ഗവാം പ്രബ്രൂഹി മേഽനഘ।
വിസ്തരേണ മഹാബാഹോ ന ഹി തൃപ്യാമി കഥ്യതാം॥ 13-106-1 (85665)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-106-2x (7110)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഋഷേരൌദ്ദാലകേർവാക്യം നാചികേതസ്യ ചോഭയോഃ॥ 13-106-2 (85666)
ഋഷിരൌദ്ദാലകിർദീക്ഷാമുപഗംയ തതഃ സുതം।
ത്വം മാമുപചരസ്വേതി നാചികേതമഭാഷത॥ 13-106-3 (85667)
സമാപ്തേ നിയമേ തസ്മിൻമഹർഷിഃ പുത്രമബ്രവീത്।
ഉപസ്പർശനസക്തസ്യ സ്വാധ്യായാഭിരതസ്യ ച॥ 13-106-4 (85668)
ഇധ്മാ ദർഭാഃ സുമനസഃ കലശശ്ചാഭിതോ ജലം।
വിസ്മൃതം മേ തദാദായ നദീതീരാദിഹാവ്രജ॥ 13-106-5 (85669)
ഗത്വാനവാപ്യ തത്സർവം നദീവേഗസമാപ്ലുതം।
ന പശ്യാമി തദിത്യേവം പിതരം സോഽബ്രവീൻമുനിഃ॥ 13-106-6 (85670)
ക്ഷുത്പിപാസാശ്രമാവിഷ്ടോ മുനിരൌദ്ദാലകിസ്തദാ।
യമം പശ്യേതി തം പുത്രമശപത്ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ॥ 13-106-7 (85671)
തഥാ സ പിത്രാഽഭിഹതോ വാഗ്വജ്രേണ കൃതാഞ്ജലിഃ।
പ്രസീദേതി ബ്രുവന്നേവ ഗതസത്വോഽപതദ്ഭുവി॥ 13-106-8 (85672)
നാചികേതം പ്രിതാ ദൃഷ്ട്വാ പതിതം ദുഃഖമൂർച്ഛിതഃ।
കിം മയാ കൃതമിത്യുക്ത്വാ നിപപാത മഹീതലേ॥ 13-106-9 (85673)
തസ്യ ദുഃഖപരീതസ്യ സ്വം പുത്രമനുശോചതഃ।
വ്യതീതം തദഹഃശേഷം സാ ചോഗ്രാ തത്ര ശർവരീ॥ 13-106-10 (85674)
പിത്ര്യേണാശ്രുപ്രപാതേന നാചികേതഃ കുരൂദ്വഹ।
പ്രാസ്യന്ദച്ഛയനേ കൌശ്യേ വൃഷ്ട്യാ സസ്യമിവാപ്ലുതം॥ 13-106-11 (85675)
സ പര്യപൃച്ഛത്തം പുത്രം ശ്ലാഘ്യം പര്യാഗതം പുനഃ।
ദിവ്യൈർഗന്ധൈഃ സമാദിഗ്ധം ക്ഷീണസ്വപ്നമിവോത്ഥിതം॥ 13-106-12 (85676)
അപി പുത്ര ജിതാ ലോകാഃ ശുഭാസ്തേ സ്വേന കർമണാ।
ദിഷ്ട്യാ ചാസി പുനഃ പ്രാപ്തോ ന ഹി തേ മാനുഷം വപുഃ॥ 13-106-13 (85677)
പ്രത്യക്ഷദാർശീ സർവസ്യ വിത്രാ പൃഷ്ടോ മഹാത്മനാ।
അഭ്യുത്ഥായ പിതുർമധ്യേ മഹർഷീണാം ന്യവേദയത്॥ 13-106-14 (85678)
കുർവൻമവച്ഛാസനമാശു യാതോ
ഹ്യഹം വിശാലാം രുചിരപ്രഭാസാം।
വൈവസ്വതീം പ്രാപ്യ സഭാമവശ്യം
സഹസ്രശോ യോജനഹൈമഭൌമാം॥ 13-106-15 (85679)
ദൃഷ്ടൈവ മാമഭിമുഖമാപതന്തം
ഗൃഹം നിവേദ്യാസനമാദിദേശ।
വൈവസ്വതോഽർഘ്യാദിഭിരർഹണൈശ്ച
ഭവത്കൃതേ പൂജയാമാസ മാം സാഃ॥ 13-106-16 (85680)
തതസ്ത്വഹം തം ശനകൈരവോചം
വൃതഃ സദസ്യൈരഭിപൂജ്യമാനഃ।
പ്രാപ്തോഽസ്മി തേ വിഷയം ധർമരാജ
ലോകാനർഹോ യാനഹം താന്വിധത്സ്വ॥ 13-106-17 (85681)
യമോഽബ്രവീൻമാം ന മൃതോസി സൌംയ
യമം പശ്യേത്യാഹ സ ത്വാം തപസ്വീ।
പിതാ പ്രദീപ്താഗ്നിസമാനതേജാ
ന തത്ഛക്യമനൃതം വിപ്ര കർതും॥ 13-106-18 (85682)
ദൃഷ്ടസ്തേഽഹം പ്രതിഗച്ഛസ്വ താത
ശോചത്യസൌ തവ ദേഹസ്യ കർതാ।
ദദാനി കിഞ്ചാപി മനഃപ്രണീതം
പ്രിയാതിഥേസ്തവ കാമാന്വൃണീഷ്വ॥ 13-106-19 (85683)
തേനൈവമുക്തസ്തമഹം പ്രത്യവോചം
പ്രാപ്തോസ്മി തേ വിഷയം ദുർനിവർത്യം।
ഇച്ഛാംയഹം പുണ്യകൃതാം സമൃദ്ധാംʼ-
ല്ലോകാന്ദ്രഷ്ടും യദി തേഽഹം വരാർഹഃ॥ 13-106-20 (85684)
യാനം സമാരോപ്യ തു മാം സ ദേവോ
വാഹൈര്യുക്തം സുപ്രഭം ഭാനുമത്തം।
സന്ദർശയാമാസ തദാഽഽത്മലോകാ-
ൻസർവാസ്തഥാ പുണ്യകൃതാം ദ്വിജേന്ദ്ര॥ 13-106-21 (85685)
അപശ്യം തത്ര വേശ്മാനി തൈജസാനി മഹാത്മനാം।
നാനാസംസ്ഥാനരൂപാണി സർവരത്നമയാനി ച॥ 13-106-22 (85686)
ചന്ദ്രമണ്ഡലശുഭ്രാണി കിങ്കിണീജാലവന്തി ച।
അനേകശതഭൌമാനി സാന്തർജലവനാനി ച॥ 13-106-23 (85687)
വൈഡൂര്യാർകപ്രകാശാനി രൂപ്യരുക്മമയാനി ച।
തരുണാദിത്യവർണാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച॥ 13-106-24 (85688)
ഭക്ഷ്യഭോജ്യമയാഞ്ശൈലാന്വാസാംസി ശയനാനി ച।
സർവകാമഫലാംശ്ചൈവ വൃക്ഷാൻഭവനസംസ്ഥിതാൻ॥ 13-106-25 (85689)
നദ്യോ വീഥ്യഃ സഭാ വാപ്യോ ദീർഘികാശ്ചൈവ സർവശഃ।
ഘോഷവന്തി ച യാനാനി യുക്താന്ധഥ സഹസ്രശഃ॥ 13-106-26 (85690)
ക്ഷീരസ്രവാ വൈ സരിതോ ഗിരീംശ്ച
സർപിസ്തഥാ വിമലം ചാപി തോയം।
വൈവസ്വതസ്യാനുമതാംശ്ച ദേശാ-
നദൃഷ്ടപൂർവാൻസുബഹൂനപശ്യം॥ 13-106-27 (85691)
സർവാന്ദൃഷ്ട്വാ തദഹം ധർമരാജ-
മവോചം വൈ സർവദേവം സഹിഷ്ണും।
ക്ഷീരസ്യൈതാഃ സർപിഷശ്ചൈവ നദ്യഃ
ശശ്വത്സ്രോതാഃ കസ്യ ഭോജ്യാഃ പ്രവൃത്താഃ॥ 13-106-28 (85692)
യമോഽബ്രവീദ്വിദ്ധി ഭോജ്യാംസ്ത്വമേതാ-
ന്യേ ദാതാരഃ സാധവോ ഗോരസാനാം।
അന്യേ ലോകാഃ ശാശ്വതാ വീതശോകൈഃ
സമാകീർണാ ഗോപ്രദാനേ രതാനാം॥ 13-106-29 (85693)
ന ത്വേതാസാം ദാനമാത്രം പ്രശസ്തം
പാത്രം കാലോ ഗോവിശേഷോ വിധിശ്ച।
ജ്ഞാത്വാ ദേയം വിപ്ര ഗവാന്തരം ഹി
ദുഃഖം ജ്ഞാതും പാവകാദിത്യഭൂതം॥ 13-106-30 (85694)
സ്വാധ്യായവാന്യോഽതിമാത്രം തപസ്വീ
വൈതാനസ്ഥോ ബ്രാഹ്മണഃ പാത്രമാസാം।
ഗോഷു ക്ഷാന്തം ഗോശരണ്യം കൃതജ്ഞം
വൃത്തിഗ്ലാനം താദൃശം പാത്രമാഹുഃ॥ 13-106-31 (85695)
കൃച്ഛ്രോത്സൃഷ്ടാഃ പോഷ്ണാഭ്യാഗതാശ്ച
ദ്വാരൈരേതൈർഗോവിശേഷാഃ പ്രശസ്താഃ।
അന്തർജാതാഃ സുക്രയജ്ഞാനലബ്ധാഃ
പ്രാണക്രീതാഃ സോദകാഃ സോദ്വഹാശ്ച॥ 13-106-32 (85696)
തിസ്രോ രാത്ര്യസ്ത്വദ്ഭിരുപോഷ്യ ഭൂമൌ
തൃപ്താ ഗാവസ്തർപിതേഭ്യഃ പ്രദേയാഃ।
വത്സൈഃ പ്രീതാഃ സുപ്രജാഃ സോപചാരാ-
സ്ത്ര്യഹം ദത്ത്വാ ഗോരസൈർവർതിതവ്യം॥ 13-106-33 (85697)
ദത്ത്വാ ധേനും സുവ്രതാം സാധുദോഹാം
കല്യാണവത്സാമപലായിനീം ച।
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി തസ്യാ-
സ്താവദ്വർഷാണ്യശ്നുതേ സ്വർഗലോകം॥ 13-106-34 (85698)
തഥാഽനഡ്വാഹം ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രദായ
ദാന്തം ധുര്യം ബലവന്തം യുവാനം।
കുലാനുജീവ്യം വീര്യവന്തം ബൃഹന്തം
ഭുങ്ക്തേ ലോകാൻസംമിതാന്ധേനുദസ്യ॥ 13-106-35 (85699)
വൃദ്ധേ ഗ്ലാനേ സംഭ്രമേ വാ മഹാർഥേ
കൃഷ്യർഥം വാ ഹൌംയഹേതോഃ പ്രമൂത്യാം।
ഗുർവർഥം വാ യജ്ഞസമാപ്തയേ വാ
ഗാം വൈ ദാതും ദേശകാലോഽവിശിഷ്ടഃ॥ 13-106-36 (85700)
നാചികേത ഉവാച। 13-106-37x (7111)
ശ്രുത്വാ വൈവസ്വതവചസ്തമഹം പുനരബ്രവം।
അഗോമീ ഗോപ്രദാതൄണാം കഥം ലോകാൻഹി ഗച്ഛതി॥ 13-106-37 (85701)
തതോഽബ്രവീദ്യമോ ധീമാൻഗോപ്രദാനം തതോ ഗതിം।
ഗോപ്രദാനാനുകൽപാത്തു ഗാമൃതേ സന്തു ഗോപ്രദാഃ॥ 13-106-38 (85702)
അലാഭേ യോ ഗവാം ദദ്യാദ്ധൃതധേനും യതവ്രതഃ।
തസ്യൈതാ ഘൃതവാഹിന്യഃ ക്ഷരന്തേ വത്സലാ ഇവ॥ 13-106-39 (85703)
ഘൃതാലാഭേ തു യോ ദദ്യാത്തിലധേനും യതവ്രതഃ।
സ ദുർഗാത്താരിതോ ധേന്വാ ക്ഷീരനദ്യാം പ്രമോദതേ॥ 13-106-40 (85704)
തിലാലാഭേ തു യോ ദദ്യാജ്ജലധേനും യതവ്രതഃ।
സ കാമപ്രവഹാം ശീതീം നദീമേതാമുപാശ്നുതേ॥ 13-106-41 (85705)
ഏവമേതാനി മേ തത്ര ധർമരാജോ ന്യദർശയത്।
ദൃഷ്ട്വാ ച പരമം ഹർഷമവാപമഹമച്യുത॥ 13-106-42 (85706)
നിവേദയേ ചാഹമിമം പ്രിയം തേ
ക്രതുർമഹാനൽപധനപ്രചാരഃ।
പ്രാപ്തോ മയാ താത സ മത്പ്രസൂതഃ
പ്രപത്സ്യതേ വേദവിധിപ്രവൃത്തഃ॥ 13-106-43 (85707)
ശാപോ ഹ്യയം ഭവതോഽനുഗ്രഹായ
പ്രാപ്തോ മയാ യത്ര ദൃഷ്ടോ യമോ വൈ।
ദാനവ്യുഷ്ടിം തത്ര ദൃഷ്ട്വാ മഹാത്മ-
ന്നിഃസന്ദിഗ്ധാന്ദാനധർമാംശ്ചരിഷ്യേ॥ 13-106-44 (85708)
ഇദം ച മാമബ്രവീദ്ധർമരാജഃ
പുനഃ പുനഃ സംപ്രഹൃഷ്ടോ മഹർഷേ।
ദാനേന യഃ പ്രയതോഽഭൂത്സദൈവ
വിശേഷതോ ഗോപ്രദാനം ച കുര്യാം॥ 13-106-45 (85709)
ശുദ്ധോ ഹ്യർഥോ നാവമന്യസ്വ ധർമാ-
ൻപാത്രേ ദേയം ദേശകാലോപപന്നേ।
തസ്മാദ്ഗാവസ്തേ നിത്യമേവ പ്രദേയാ
മാഭൂച്ച തേ സംശയഃ കശ്ചിദത്ര॥ 13-106-46 (85710)
ഏതാഃ പുരാ ഹ്യദദന്നിത്യമേവ
സാന്താത്മാനോ ദാനപഥേ നിവിഷ്ടാഃ।
തപാംസ്യുഗ്രാണ്യപ്രതിശങ്കമാനാ-
സ്തേ വൈ ദാനം പ്രദദുശ്ചൈവ ശക്ത്യാ॥ 13-106-47 (85711)
കാലേ ച ശക്ത്യാ മത്സരം വർജയിത്വാ
ശുദ്ധാത്മാനഃ ശ്രദ്ധിനഃ പുണ്യശീലാഃ।
ദത്ത്വാ ഗാ വൈ ലോകമമും പ്രപന്നാ
ദേദീപ്യന്തേ പുണ്യശീലാസ്തു നാകേ॥ 13-106-48 (85712)
ഏതദ്ദാനം ന്യായലബ്ധം ദ്വിജേഭ്യഃ
പാത്രേ ദത്തം പ്രാപണീയം പരീക്ഷ്യ।
കാംയാഷ്ടംയാം വർതിതവ്യം ദശാഹം
രസൈർഗവാം ശകൃതാ പ്രസ്നവൈർവാ॥ 13-106-49 (85713)
ദേവവ്രതീ സ്യാദ്വൃഷഭപ്രദാനൈ-
ർവേദാവാപ്തിർഗോയുഗസ്യ പ്രദാനേ।
തീർഥാവാപ്തിർഗോപ്രയുക്തപ്രദാനേ
പാപോത്സർഗഃ കപിലായാഃ പ്രദാനേ॥ 13-106-50 (85714)
ഗാമപ്യേകാം കപിലാം സംപ്രദായ
ന്യായോപേതാം കലുഷാദ്വിപ്രമുച്യേത്।
ഗവാം രസാത്പരമം നാസ്തി കിഞ്ചി-
ദ്ഗവാം പ്രദാനം സുമഹദ്വദന്തി॥ 13-106-51 (85715)
ഗാവോ ലോകാംസ്താരയന്തി ക്ഷരന്ത്യോ
ഗാവശ്ചാന്നം സഞ്ജനയന്തി ലോകേ।
യസ്തം ജാനന്ന ഗവാം ഹാർദമേതി
സ വൈ ഗന്താ നിരയം പാപചേതാഃ॥ 13-106-52 (85716)
യൈസ്തദ്ദത്തം ഗോസഹസ്രം ശതം വാ
ദശാർധം വാ ദശ വാ സാധുവത്സം।
അപ്യേകാ വൈ സാധവേ ബ്രാഹ്മണായ
സാസ്യാമുഷ്മിൻപുണ്യതീർഥാ നദീ വൈ॥ 13-106-53 (85717)
പ്രാപ്ത്യാ പുഷ്ട്യാ ലോകസംരക്ഷണേന
ഗാവസ്തുല്യാഃ സൂര്യപാദൈഃ പൃഥിവ്യാം।
ശബ്ദശ്ചൈകഃ സംനതിശ്ചോപഭോഗാ-
സ്തസ്മാദ്ഗോദഃ സൂര്യ ഇവാവഭാതി॥ 13-106-54 (85718)
ഗുരും ശിഷ്യോ വരയേദ്ഗോപ്രദാനേ
സ വൈ ഗന്താ നിയതം സ്വർഗമേവ।
വിധിജ്ഞാനാം സുമഹാന്ധർമ ഏഷ
വിധിം ഹ്യാദ്യം വിധയഃ സംവിശന്തി॥ 13-106-55 (85719)
ഇദം ദാനം ന്യായലബ്ധം ദ്വിജേഭ്യഃ
പാത്രേ ദത്ത്വാ പ്രാപയേഥാഃ പരീക്ഷ്യ।
ത്വയ്യാശംസന്ത്യമരാ ദാനവാശ്ച
വയം ചാപി പ്രസൃതേ പുണ്യശീലേ॥ 13-106-56 (85720)
ഇത്യുക്തോഽഹം ധർമരാജം ദ്വിജർഷേ
ധർമാത്മാനം ശിരസാഽഭിപ്രണംയ।
അനുജ്ഞാതസ്തേന വൈവസ്വതേന
പ്രത്യാഗമം ഭഗവത്പാദമൂലം॥ ॥ 13-106-57 (85721)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഡധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 106 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-106-5 കലശശ്ചാതിഭോജനം ഇതി ഝ.പാഠ.। തത്ര അതിഭോജനം ഭോജനസാമഗ്രികം ശാകാദി॥ 7-106-8 ഗതസത്വോ മൃതഃ॥ 7-106-11 സസ്യം ശുഷ്യമാണം॥ 7-106-15 യോജനേതി ലുപ്തതൃതീയാന്തം പദം। യോജനൈഃ സഹസ്രശഃ സംമിതാമിതി ശേഷഃ॥ 7-106-23 അനേകശതാനി ഭൌമാനി ഉപര്യുപരി ഭൂമിസമൂഹാ യേഷു താനി പ്രാസാദമണ്ഡലാനി॥ 7-106-30 ഗവാമന്തരമന്യോന്യതാരതംയം। അവങ്॥ 7-106-31 കൃച്ഛ്രോത്സൃഷ്ടാഃ സങ്കടാത് നിരോധാത് മുക്താഃ। പോഷണാർഥം ദരിദ്രാഗാരാദാഗതാഃ। താദൃശീനാം പാലനം പ്രശസ്തതരമിത്യർഥഃ॥ 7-106-33 ത്ര്യഹമംമാത്രാഹാരോ ഭൂമിശായീ ഭൂത്വാ ചതുർഥം ദിനമാരഭ്യ ത്ര്യഹമേകൈകാം ഗാം ദത്ത്വാ ഗോരസൈർവൃത്തിം കുര്യാത്। ഏവം വ്രതപൂർവകം ഗോത്രയം ദദത ഉക്തം വക്ഷ്യമാണം ച ഫലം ഭവതീത്യർഥഃ॥ 7-106-36 വൃദ്ധേ ഗ്ലാനേ രോഗിണി പഥ്യാശനാർഥം സംഭ്രമേ ദുർഭിക്ഷേ। മഹാർഥേ യജ്ഞാദ്യർഥേ ച। പ്രസൂത്യാം പുത്രജൻമനി॥ 7-106-43 ക്രതുഃ ഗോദാനരൂപഃ॥ 7-106-49 പ്രാപണീയം ഗോഃ ആഹാരാദി। കാമേ ഇച്ഛാപൂരണേ സാധുഃ കാംയാ യാ അഷ്ടമീ ശുക്ലകൃഷ്ണാന്യതരാ തസ്യാം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 107
॥ ശ്രീഃ ॥
13.107. അധ്യായഃ 107
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭീഷ്മേണ ഗോദാനഫലവിശേഷവിഷയകേന്ദ്രപ്രശ്നാനുവാദഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഉക്തം തേ ഗോപ്രദാനം വൈ നാചികേതമൃഷിം പ്രതി।
മാഹാത്ംയമപി ചൈവോക്തമുദ്ദേശേന ഗവാം പ്രഭോ॥ 13-107-1 (85722)
നൃഗേണ ച മഹദ്ദുഃഖമനുഭൂതം മഹാത്മനാ।
ഏകാപരാധാദജ്ഞാനാത്പിതാമഹ മഹാമതേ॥ 13-107-2 (85723)
ദ്വാരവത്യാം യഥാ ചാസൌ നിവിശന്ത്യാം സമുദ്ധൃതഃ।
മോക്ഷഹേതുരഭൂത്കൃഷ്ണസ്തദപ്യവധൃതം മയാ॥ 13-107-3 (85724)
കിം ത്വസ്തി മമ സന്ദേഹോ ഗവാം ലോകം പ്രതി പ്രഭോ।
തത്ത്വതഃ ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഗോദാ യത്ര വസന്ത്യുത॥ 13-107-4 (85725)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-107-5x (7112)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
യഥാഽപൃച്ഛത്പദ്മയോനിമേതദേവ ശതക്രതുഃ॥ 13-107-5 (85726)
ശക്ര ഉവാച। 13-107-6x (7113)
സ്വർലോകവാസിനാം ലക്ഷ്മീമഭിഭൂയ സ്വയാഽർചിഷാ।
ഗോലോകവാസിനഃ പശ്യേ വദതാം സംശയോഽത്ര മേ॥ 13-107-6 (85727)
കീദൃശാ ഭഗവംʼല്ലോകാ ഗവാം തദ്ബൂഹി മേഽനഘ।
യാനാവസന്തി ദാതാര ഏതദിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-107-7 (85728)
കീദൃശാഃ കിംഫലാഃ കിംസ്വിത്പരമസ്തത്ര കോ ഗുണഃ।
കഥം ച പുരുഷാസ്തത്ര ഗച്ഛന്തി വിഗതജ്വരാഃ॥ 13-107-8 (85729)
കിയത്കാലം പ്രദാനസ്യ ദാതാ ച ഫലമശ്നുതേ।
കഥം ബഹുവിധം ദാനം സ്യാദൽപമപി വാ കഥം॥ 13-107-9 (85730)
ബഹ്വീനാം കീദൃശം ദാനമൽപാനാം വാഽപി ദീദൃശം।
അദത്ത്വാ ഗോപ്രദാഃ സന്തി കേന വാ തച്ച ശംസ മേ 13-107-10 (85731)
കഥം വാ ബഹുദാതാ സ്യാദൽപദാത്രാ സമഃ പ്രഭോ।
അൽപപ്രദാതാ ബഹുദഃ കഥം സ്വിത്സ്യാദിഹേശ്വര॥ 13-107-11 (85732)
കീദൃശീ ദക്ഷിണാ ചൈവ ഗോപ്രദാനേ വിശിഷ്യതേ।
ഏതത്തഥ്യേന ഭഗവൻമമ ശംസിതുമർഹസി॥ ॥ 13-107-12 (85733)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്താധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 107 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-107-2 ഏകാപരാധാദജ്ഞാനാന്നൃഗസ്താം ദുർഗതിം ഗതഃ। ഇതി ട. ധ. പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 108
॥ ശ്രീഃ ॥
13.108. അധ്യായഃ 108
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രംപ്രതി ബ്രഹ്മണാ ഗോദാനഫലപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
പിതാമഹ ഉവാച।
യോഽയം പ്രശ്നസ്ത്വയാ പൃഷ്ടോ ഗോപ്രദാനാദികാരിതഃ।
നാന്യഃ പ്രഷ്ടാസ്തി ലോകേസ്മിംസ്ത്വത്തോന്യോ ഹി ശതക്രതോ? 13-108-1 (85734)
സന്തി നാനാവിധാ ലോകാ യാംസ്ത്വം ശക്ര ന പശ്യസി।
പശ്യാമി യാനഹം ലോകാനേകപത്ന്യശ്ച യാഃ സ്ത്രിയഃ॥ 13-108-2 (85735)
കർമഭിശ്ചാപി സുശുഭൈഃ സുവ്രതാ ഋഷയസ്തഥാ।
സശരീരാ ഹി താന്യാന്തി ബ്രാഹ്മണാഃ ശുഭബുദ്ധയഃ॥ 13-108-3 (85736)
ശരീരന്യാസമോക്ഷേണ മനസാ നിർമലേന ച।
സ്വപ്നഭൂതാംശ്ച താംʼല്ലോകാൻപശ്യന്തീഹാപി സുവ്രതാഃ॥ 13-108-4 (85737)
തേ തു ലോകാഃ സഹസ്രാക്ഷ ശൃണു യാദൃഗ്ഗുണാന്വിതാഃ।
ന തത്ര ക്രമതേ കാലോ ന ജരാ ന ച പാവകഃ॥ 13-108-5 (85738)
തഥാ നാസ്ത്യശുഭം കിഞ്ചിന്ന വ്യാധിസ്തത്ര ന ക്ലമഃ।
യദ്യച്ച ഗാവോ മനസാ തസ്മിന്വാഞ്ഛന്തി വാസവ॥ 13-108-6 (85739)
തത്സർവം പ്രാപയന്തി സ്മ മമ പ്രത്യക്ഷദർശനാത്।
കാമഗാഃ കാമചാരിണ്യഃ കാമാത്കാമാംശ്ച ഭുഞ്ജതേ॥ 13-108-7 (85740)
വാപ്യഃ സരാംസി സരിതോ വിവിധാനി വനാനി ച।
ഗൃഹാണി പർവതാശ്ചൈവ യാവദ്ദ്രവ്യം ച കിഞ്ചന॥ 13-108-8 (85741)
മനോജ്ഞം സർവഭൂതേഭ്യസ്തദ്വനം തത്ര ദൃശ്യതേ।
ഈദൃശാന്വിദ്ദി താംʼല്ലോകാന്നാസ്തി ലോകസ്തഥാവിധഃ॥ 13-108-9 (85742)
തത്ര സർവസഹാഃ ക്ഷാന്താ വത്സലാ ഗുരുവർതിനഃ।
അഹങ്കാരൈർവിരഹിതാ യാന്തി ശക്ര നരോത്തമാഃ॥ 13-108-10 (85743)
യഃ സർവമാംസാനി ന ഭക്ഷയീത
പുമാൻസദാ ഭാവിതോ ധർമയുക്തഃ।
മാതാപിത്രോരർചിതാ സത്യയുക്തഃ
ശുശ്രുഷിതാ ബ്രാഹ്മണാനാമനിന്ദ്യഃ॥ 13-108-11 (85744)
അക്രോധനോ ഗോഷു തഥാ ദ്വിജേഷു
ധർമേ രതോ ഗുരുശുശ്രൂഷകശ്ച।
യാവജ്ജീവം സത്യവൃത്തേ രതശ്ച
ദാനേ രതോ യഃ ക്ഷമീ ചാപരാധേ॥ 13-108-12 (85745)
മൃദുർദാന്തോ ദേവപരായണശ്ച
സർവാതിഥിശ്ചാപി യഥാ ദയാവാൻ।
ഈദൃഗ്ഗുണോ മാനവസ്തം പ്രയാതി
ലോകം ഗവാം ശാശ്വതം ചാവ്യയം ച॥ 13-108-13 (85746)
ന പാരദാരീ പശ്യതി ലോകമേതം
ന വൈ ഗുരുഘ്നോ ന മൃഷാ സംപ്രലാപീ।
സദാപവാദീ ബ്രാഹ്മണേഷ്വാത്തവൈരോ
ദോഷൈരന്യൈര്യശ്ച യുക്തോ ദുരാത്മാ॥ 13-108-14 (85747)
ന മിത്രധ്രുങ്നൈകൃതികഃ കൃതഘ്നഃ
ശഠോഽനുജുർധർമവിദ്വേഷകശ്ച।
ന ബ്രഹ്മഹാ മനസാഽപി പ്രപശ്യേ-
ദ്ഗവാം ലോകം പുണ്യകൃതാം നിവാസം॥ 13-108-15 (85748)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം നൈപുണ്യേന സുരേശ്വര।
ഗോപ്രദാനരതാനാം തു ഫലം ശൃണു ശതക്രതോ॥ 13-108-16 (85749)
ദായാദ്യലബ്ധൈരർഥൈര്യോ ഗാഃ ക്രീത്വാ സംപ്രയച്ഛതി।
ധർമാർജിതാന്ധൈഃ ക്രീതാൻസ ലോകാനാപ്നുതേഽക്ഷയാൻ॥ 13-108-17 (85750)
യോ വൈ ദ്യൂതേ ധനം ജിത്വാ ഗാഃ ക്രീത്വാ സംപ്രയച്ഛതി।
സ ദിവ്യമയുതം ശക്ര വർഷാണാം ഫലമശ്നുതേ॥ 13-108-18 (85751)
ദായാദ്യാദ്യാഃ സ്മ വൈ ഗാവോ ന്യായപൂർവൈരുപാർജിതാഃ।
പ്രദദ്യാത്താഃ പ്രദാതൄണാം സംഭവന്ത്യപി ച ധ്രുവാഃ॥ 13-108-19 (85752)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു യോ ദദ്യാദ്ഗാഃ സംശുദ്ധേനി ചേതസാ।
തസ്യാപീഹാക്ഷയാംʼല്ലോകാന്ധ്രുവാന്വിദ്ധി ശചീപതേ॥ 13-108-20 (85753)
ജൻമപ്രഭൃതി സത്യം ച യോ ബ്രൂയാന്നിയതേന്ദ്രിയഃ।
ഗുരുദ്വിജസഹഃ ക്ഷാന്തസ്തസ്യ ഗോഭിഃ സമാ ഗതിഃ॥ 13-108-21 (85754)
ന ജാതു ബ്രാഹ്മണോ വാച്യോ യദവാച്യം ശചീപതേ।
മനസാ ഗോഷു ന ദ്രുഹ്യേദ്ഗോവൃത്തിർഗോനുകംപകഃ॥ 13-108-22 (85755)
സത്യേ ധർമേ ച നിരതസ്തസ്യ ശക്ര ഫലം ശൃണു।
ഗോസഹസ്രേണ സമിതാ തസ്യ ധേനുർഭവത്യുത॥ 13-108-23 (85756)
ക്ഷത്രിയസ്യ ഗുണൈരതൈരന്വിതസ്യ ഫലം ശൃണു।
സപ്താർധശതതുല്യാ ഗൌർഭവതീതി വിനിശ്ചയഃ॥ 13-108-24 (85757)
വൈശ്യസ്യൈതേ യദി ഗുണാസ്തസ്യ പഞ്ചശതം ഭവേത്।
ശൂദ്രസ്യാപി വിനീതസ്യ ചതുർഭാഗഫലം സ്മൃതം॥ 13-108-25 (85758)
ഏതച്ചൈനം യോഽനുതിഷ്ഠേത യുക്തഃ
സത്യേ രതോ ഗുരുശുശ്രൂഷയാ ച।
ദക്ഷഃ ക്ഷാന്തോ ദേവതാർഥീ പ്രശാന്തഃ
ശുചിർബുദ്ധോ ധർമശീലോഽനഹംവാക്॥ 13-108-26 (85759)
മഹത്ഫലം പ്രാപ്യതേ സദ്ദ്വിജായ
ദത്ത്വാ ദോഗ്ധ്രീം വിധിനാഽനേന ധേനും।
നിത്യം ദദ്യാദേകഭക്തഃ സദാ ച
സത്യേ സ്ഥിതോ ഗുരുശുശ്രുഷിതാ ച॥ 13-108-27 (85760)
വേദാധ്യായീ ഗോഷു യോ ഭക്തിമാംശ്ച
നിത്യം ദത്ത്വാ യോഽഭിനന്ദേത ഗാശ്ച।
ആജാതിതോ യശ്ച ഗവാം നമേത
ഇദം ഫലം ശക്ര നിബോധ തസ്യ॥ 13-108-28 (85761)
യത്സ്യാദിഷ്ട്വാ രാജമൂയേ ഫലം തു
യത്സ്യാദിഷ്ട്വാ ബഹുനാ കാഞ്ചനേന।
ഏതതുല്യം ഫലമപ്യാഹുരഗ്ര്യം
സർവേ സംന്തസ്ത്വഷയോ യേ ച സിദ്ധാഃ॥ 13-108-29 (85762)
യോഽഗ്രം ഭക്തം കിഞ്ചിദപ്രാശ്യ ദദ്യാ-
ദ്ഗോഭ്യോ നിത്യം ഗോവ്രതീ സത്യവാദീ।
ശാന്തോഽലുബ്ധോ ഗോസഹസ്രസ്യ പുണ്യം
സംവത്സരേണാപ്നുയാത്സത്യശീലഃ॥ 13-108-30 (85763)
യദകേഭക്തമശ്നീയാദ്ദദ്യാദേകം ഗവാം ച യത്।
ദശവർഷാണ്യനന്താനി ഗോവ്രതീ ഗോനുകംപകഃ॥ 13-108-31 (85764)
ഏകേനൈവ ച ഭക്തേന യഃ ക്രീത്വാ ഗാം പ്രയച്ഛതി।
യാവന്തി തസ്യാ രോമാണി സംഭവന്തി ശതക്രതോ॥ 13-108-32 (85765)
താവച്ഛതാനാം സ ഗവാം ഫലമാപ്നോതി ശാശ്വതം।
ബ്രാഹ്മണസ്യ ഫലം ഹീദം ക്ഷത്രിയസ്യ തു വൈ ശൃണു॥ 13-108-33 (85766)
പഞ്ചവാർഷികമേവം തു ക്ഷത്രിയസ്യ ഫലം സ്മൃതം।
തതോഽർധേന തു വൈശ്യസ്യ ശൂദ്രോ വൈശ്യാർധതഃ സ്മൃതഃ॥ 13-108-34 (85767)
യശ്ചാത്മാവേക്രയം കൃത്വാ ഗാഃ ക്രീത്വാ സംപ്രയച്ഛതി।
യാവത്സന്ദർശയേദ്ഗാം വൈ സ താവത്ഫലമശ്നുതേ॥ 13-108-35 (85768)
രോംണി രോംണി മഹാഭാഗ ലോകാശ്ചാസ്യാക്ഷയാഃ സ്മൃതാഃ
സംഗ്രാമേഷ്വർജയിത്വാ തു യോ വൈ ഗാഃ സംപ്രയച്ഛതി।
ആത്മവിക്രയതുല്യാസ്താഃ ശാശ്വതാ വിദ്ധി കൌശിക॥ 13-108-36 (85769)
അഭാവേ യോ ഗവാം ദദ്യാത്തിലധേനും യതവ്രതഃ।
ദുർഗാത്സ താരിതോ ധേന്വാ ക്ഷീരനദ്യാം പ്രമോദത്തേ॥ 13-108-37 (85770)
ന ത്വേവാസാം ദാനമാത്രം പ്രശസ്തം
പാത്രം കാലോ ഗോവിശേഷോ വിധിശ്ച।
കാലജ്ഞാനം വിപ്രഗവാന്തരം ഹി
ദുഃഖം ജ്ഞാതും പാവകാദിത്യഭൂതം॥ 13-108-38 (85771)
സ്വാധ്യായാഢ്യം ശുദ്ധയോനിം പ്രശാന്തം
വൈതാനസ്ഥം പാപഭീരും ബഹുജ്ഞം।
ഗോഷു ക്ഷാന്തം നാതിതീക്ഷ്ണം ശരണ്യം
വൃത്തിഗ്ലാനം താദൃശം പാത്രമാഹുഃ। 13-108-39 (85772)
വൃത്തിഗ്ലാനേ സീദതി ചാതിമാത്രം
തുഷ്ട്യർഥം വാ ഹോംയഹേതോഃ പ്രസൂതേഃ।
ഗുർവർഥം വാ ബാലസംവൃദ്ധയേ വാ
ധേനും ദദ്യാദ്ദേശകാലേ വിശിഷ്ടേ॥ 13-108-40 (85773)
അന്തർജ്ഞാതാഃ സക്രയജ്ഞാനലബ്ധാഃ
പ്രാണൈഃ ക്രീതാസ്തേജസാ യൌതകാശ്ച।
കൃച്ഛ്രോത്സൃഷ്ടാഃ പോഷണാഭ്യാഗതാശ്ച
ദ്വാരൈരേതൈർഗോവിശേഷാഃ പ്രശസ്താഃ॥ 13-108-41 (85774)
ബലാന്വിതാഃ ശീലവയോപപന്നാഃ
സർവാഃ പ്രശംസന്തി സുഗന്ധവത്യഃ
യഥാ ഹി ഗംഗാ സരിതാം വരിഷ്ഠാ
തഥാഽർജുനീനാം കപിലാ വരിഷ്ഠാ॥ 13-108-42 (85775)
തിസ്രോ രാത്രീസ്ത്വദ്ഭിരുപോഷ്യ ഭൂമൌ
തൃപ്താ ഗാവസ്തർപിതേഭ്യഃ പ്രദേയാഃ।
വത്സൈഃ പുഷ്ടൈഃ ക്ഷീരപൈഃ സുപ്രചാരാ-
സ്ത്ര്യഹം ദത്ത്വാ ഗോരസൈർവർതിതവ്യം॥ 13-108-43 (85776)
ദത്ത്വാ ധേനും സുവ്രതാം സാധുദോഹാം
കല്യാണവത്സാമപലായിനീം ച।
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി തസ്യാ-
സ്താവന്തി വർഷാമി ഭവന്ത്യമുത്ര॥ 13-108-44 (85777)
തഥാഽനഡ്വാഹം ബ്രാഹ്മണായ പ്രദായ
ധുര്യം യുവാനം ബലിനം വിനീതം।
ഹലസ്യ വോഢാരമനന്തവീര്യം
പ്രാപ്നോതി ലോകാന്ദശധേനുദസ്യ॥ 13-108-45 (85778)
കാന്താരാദ്ബ്രാഹ്ംണാൻഗാശ്ച യഃ പരിത്രാതി കൌശിക।
ക്ഷേമേണ സ വിമുച്യേത തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 13-108-46 (85779)
അശ്വമേധക്രതോസ്തുല്യം ഫലം ഭവതി ശാശ്വതം।
മൃത്യുകാലേ സഹസ്രാക്ഷ യാം വൃത്തിമനുകാങ്ക്ഷതേ॥ 13-108-47 (85780)
ലോകാൻബഹുവിധാന്ദിവ്യാന്യച്ചാസ്യ ഹൃദി വർതതേ।
തത്സർവം സമവാപ്നോതി കർമണൈതേന മാനവഃ॥ 13-108-48 (85781)
ഗോഭിശ്ച സമനുജ്ഞാതഃ സർവത്ര ച മഹീയതേ।
യസ്ത്വേതേനൈവ കൽപേന ഗാം വനേഷ്വനുഗച്ഛതി॥ 13-108-49 (85782)
തൃണഗോമയപർണാശീ നിസ്പൃഹോ നിയതഃ ശുചിഃ।
അകാമം തേന വസ്തവ്യം മുദിതേന ശതക്രതോ॥ 13-108-50 (85783)
മമ ലോകേ വസതി സ ലോകേ വാ യത്ര ചേച്ഛതി॥ ॥ 13-108-51 (85784)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 108 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-108-4 ശരീരസ്യ ന്യാസഃ സമാധികാലേ। മോക്ഷഃ മരണേ॥ 7-108-15 നൈകൃതികോ വഞ്ചകഃ। ശഠഃ സമർഥോഽപി ദാരിദ്ര്യഭാഷീ॥ 7-108-21 ഗുരൂണാം ദ്വിജാനാം വാപരാധം സഹതേ ഇതി ഗുരുദ്വിജസഹഃ॥ 7-108-22 ഗോവൃത്തിരസംഗ്രഹപരഃ॥ 7-108-24 സപ്താർധശതം പഞ്ചാശദധികസപ്തശതം॥ 7-108-31 ദശവർഷാണിച ഫലം വാജപേയസ്യ വിന്ദതീതി ധ.പാഠഃ॥ 7-108-32 യാവന്തി തസ്യ പ്രോക്താനി ദിവസാനി ശതക്രതോ ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-108-35 സന്ദർശയേത്പശ്യേത്। യാവദ്ബ്രഹ്മാണ്ഡേ ഗോജാതീയമസ്തി താവതത്ര വസേദിത്യർഥഃ॥ 7-108-37 അലാഭേ യോ ഗവാമിതി ധ. പാഠഃ॥ 7-108-41 അന്തർജാതാഃ സുക്രയജ്ഞാനലബ്ധാഃ പ്രാണക്രീതാഃ സോദകാഃ സോദ്വഹാശ്ചേതി ധ.പാഠഃ॥ 7-108-42 അർജുനീനാം ഗവാം॥ 7-108-45 കുലസ്യ കർതാരമനന്തവീര്യമിതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 109
॥ ശ്രീഃ ॥
13.109. അധ്യായഃ 109
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രഹ്മണാ ഇന്ദ്രായോക്തഗോവിക്രയാപഹാരഫലാനുവാദഃ॥ 1 ॥ തഥാ സുവർണസ്യ ഗോദാനേ ദക്ഷിണാത്വപ്രശംസനാനുവാദഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഇന്ദ്ര ഉവാച।
ജാന്യോ ഗാമപഹരേദ്വിക്രീയാച്ചാർഥകാരണാത്।
ഏതദ്വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി കാനു തസ്യ ഗതിർഭവേത്॥ 13-109-1 (85785)
പിതാമഹ ഉവാച। 13-109-2x (7114)
ഭക്താർഥം വിക്രയാർഥം വാ യേഽപഹാരം ഹി കുർവതേ।
ദാനാർഥം ബ്രാഹ്മണാർഥായ തത്രേദം ശ്രൂയതാം ഫലം॥ 13-109-2 (85786)
വിക്രയാർഥം ഹി യോ ഹിംസ്യാദ്ഭക്ഷയേദ്വാ നിരങ്കുശഃ।
ഘാതയാനം ഹി പുരുഷം യേഽനുമന്യേയുരർഥിനഃ॥ 13-109-3 (85787)
ഘാതകഃ ഖാദകോ വാഽപി തഥാ യശ്ചാനുമന്യതേ।
യാവന്തി തസ്യാ രോമാണി താവദ്വർഷാണി മജ്ജതി॥ 13-109-4 (85788)
യേ ദോഷാ യാദൃശാശ്ചൈവ ദ്വിജയജ്ഞോപഘാതകേ।
വിക്രയേ ചാപഹാരേ ച തേ ദോഷാ വൈ സ്മൃതാ ഗവാം॥ 13-109-5 (85789)
അപഹൃത്യ തു യോ ഗാം വൈ ബ്രാഹ്മണായ പ്രയച്ഛതി।
യാവദ്ദാനേ തു യോ ഗാം വൈ ബ്രാഹ്മണായ പ്രയച്ഛതി। 13-109-6 (85790)
സുവർണം ദക്ഷിണാമാഹുർഗോപ്രദാനേ മഹാദ്യുതേ।
സുവർണം പരമിത്യുക്തം ദക്ഷിണാർഥമസംശയം॥ 13-109-7 (85791)
ഗോപ്രദാനാത്താരയതേ സപ്ത പൂർവാംസ്തഥാഽപരാൻ।
സുവർണം ദക്ഷിണാം കൃത്വാ താവദ്ദ്വിഗുണമുച്യതേ॥ 13-109-8 (85792)
സുവർണം പരമം ദാനം സുവർണം ദക്ഷിണാ പരാ।
സുവർണം പാവനം ശക്ര പാവനാനാം പരം സ്മൃതം॥ 13-109-9 (85793)
കുലാനാം പാവനം പ്രാഹുർജാതരൂപം ശതക്രതോ।
ഏഷാ മേ ദക്ഷിണാ പ്രോക്താ സമാസേന മഹാദ്യുതേ॥ 13-109-10 (85794)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-109-11x (7115)
ഏതത്പിതാമഹേനോക്തമിന്ദ്രായ ഭരതർഷഭ।
ഇന്ദ്രോ ദശരഥായാഹ രാമായാഹ പിതാ തഥാ॥ 13-109-11 (85795)
രാഘവോപി പ്രിയഭ്രാത്രേ ലക്ഷ്മണായ യശസ്വിനേ।
ഋഷിഭ്യോ ലക്ഷ്മണേനോക്തമരണ്യേ വസതാ പ്രഭോ॥ 13-109-12 (85796)
പാരംപര്യാഗതം ചേദമൃഷയഃ സംശിതവ്രതാഃ।
ദുർധരം ദാരയാമാസൂ രാജാനശ്ചൈവ ധാർമികാഃ॥ 13-109-13 (85797)
ഉപാധ്യായേന ഗദിതം മമ ചേദം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-109-14 (85798)
യ ഇദം ബ്രാഹ്മണോ നിത്യം വദേദ്ബ്രാഹ്മണസംസദി।
യജ്ഞേഷു ഗോപ്രദാനേഷു ദ്വയോരപി സമാഗമേ॥ 13-109-15 (85799)
തസ്യ ലോകാഃ കിലാക്ഷയ്യാ ദൈവതൈഃ സഹ നിത്യദാ।
ഇതി ബ്രഹ്മാ സ ഭഗവാനുവാച പരമേശ്വരഃ॥ ॥ 13-109-16 (85800)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി നവാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 109 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-109-3 വിക്രയാർഥം യോ നിയുങ്ക്തേ ഇതി ശേഷഃ॥ 7-109-10 സുവർണം പ്രാഹുരിത്യജ്ഞാജാതരൂപമിതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 110
॥ ശ്രീഃ ॥
13.110. അധ്യായഃ 110
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സത്യദമാദിപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
വിസ്രംഭിതോഽഹം ഭവതാ ധർമാൻപ്രവദതാ വിഭോ।
പ്രവക്ഷ്യാമി തു സന്ദേഹം തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-110-1 (85801)
വ്രതാനാം കിം ഫലം പ്രോക്തം കീദൃശം വാ മഹാദ്യുതേ।
നിയമാനാം ഫലം കിം ച സ്വധീതസ്യ ച കിം ഫലം॥ 13-110-2 (85802)
ദമസ്യേഹ ഫലം കിം ച വേദാനാം ധാരണേ ച കിം।
അധ്യാപനേ ഫലം കിം ച സർവമിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-110-3 (85803)
അപ്രതിഗ്രാഹകേ കിം ച ഫലം ലോകേ പിതാമഹ।
തസ്യ കിഞ്ച ഫലം ദൃഷ്ടം ശ്രുതം യസ്തു പ്രയച്ഛതി॥ 13-110-4 (85804)
സ്വകർമനിരതാനാം ച ശൂരാണാം ചാപി കിം ഫലം।
സത്യേ ച കിം ഫലം പ്രോക്തം ബ്രഹ്മചര്യേ ച കിം ഫലം। 13-110-5 (85805)
പിതൃശുശ്രൂഷണേ കിഞ്ച മാതൃശുശ്രൂഷണേ തഥാ।
ആചാര്യഗുരുശുശ്രൂഷാ സ്വനുക്രോശാനുകംപനേ॥ 13-110-6 (85806)
ഏതത്സർവമശേഷേണ പിതാമഹ യഥാതഥം।
വേതുമിച്ഛാമി ധർമജ്ഞ പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-110-7 (85807)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-110-8x (7116)
യോ വ്രതം വൈ യഥോദ്ദിഷ്ടം തഥാ സംപ്രതിപദ്യതേ।
അഖണ്ഡം സംയഗാരഭ്യ തസ്യ ലോകാഃ സനാതനാഃ॥ 13-110-8 (85808)
നിയമാനാം ഫലം രാജൻപ്രത്യക്ഷമിഹ ദൃശ്യതേ।
നിയമാനാം ക്രതൂനാം ച ത്വയാഽവാപ്തമിദം ഫലം॥ 13-110-9 (85809)
സ്വധീതസ്യാപി ച ഫലം ദൃശ്യതേഽമുത്ര ചേഹ ച।
ഇഹ ലോകേഽർഥവാന്നിത്യം ബ്രഹ്മലോകേ ച മോദതേ॥ 13-110-10 (85810)
ദമസ്യ തു ഫലം രാജഞ്ശൃണു ത്വം വിസ്തരേണ മേ।
ദാന്താഃ സർവത്ര സുഖിനോ ദാന്താഃ സർവത്ര നിർവൃതാഃ।
യത്രേച്ഛാഗാമിനോ ദാന്താഃ സർവശത്രുനിഷൂദനാഃ॥ 13-110-11 (85811)
പ്രാർഥയന്തി ച യദ്ദാന്താ ലഭന്തേ തന്ന സംശയഃ।
യുജ്യന്തേ സർവകാമൈർഹി ദാന്താഃ സർവത്ര പാണ്ഡവ॥ 13-110-12 (85812)
സ്വർഗേ യഥാ പ്രമോദന്തേ തപസാ വിക്രമേണ ച।
ദാനൈര്യജ്ഞൈശ്ച വിവിധൈസ്തഥാ ദാന്താഃ ക്ഷമാന്വിതാഃ॥ 13-110-13 (85813)
ദാനാദ്ദമോ വിശിഷ്ടോ ഹി ദദത്കിഞ്ചിദ്ദ്വിജാതയേ।
ദാതാ കുപ്യതി നോ ദാന്തസ്തസ്മാദ്ദാനാത്പരന്ദമഃ॥
യസ്തു ദദ്യാദകുപ്യൻഹി തസ്യ ലോകാഃ സനാതനാഃ।
ക്രോധോ ഹന്തി ഹി യദ്ദാനം തസ്മാദ്ദാനാദ്വരോ ദമഃ॥ 13-110-14 (85814)
അദൃശ്യാനി മഹാരാജ സ്ഥാനാന്യയുതശോ ദിവി।
ഋഷീണാം സർവലോകഷു യാനി തേ യാന്തി ദേവതാഃ॥ 13-110-16 (85815)
ദമേന യാനി നൃപതേ ഗച്ഛന്തി പരമർഷയഃ।
കാമയാനാ മഹത്സ്ഥാനം തസ്മാദ്ദാനാത്പരം ദമഃ॥ 13-110-17 (85816)
`വിദ്യാദാനാദ്വരം നാസ്തി വേദവിദ്യാ മഹാഫലാഃ।'
അധ്യാപകഃ പരിക്ലേശാദക്ഷയം ഫലമശ്നുതേ॥ 13-110-18 (85817)
വിധിവത്പാവകം ഹുത്വാ ബ്രഹ്മലോകേ നരാധിപ।
അധീത്യാപി ഹി യോ വേദാന്ന്യായവിദ്ഭ്യഃ പ്രയച്ഛതി।
ഗുരുകർമപ്രശംസീ തു സോപി സ്വർഗേ മഹീയതേ॥ 13-110-19 (85818)
ക്ഷത്രിയോഽധ്യയനേ യുക്തോ യജനേ ദാനകർമണി।
യുദ്ധേ യശ്ച പരിത്രാതാ സോപി സ്വർഗേ മഹീയതേ॥ 13-110-20 (85819)
വൈശ്യഃ സ്വകർമനിരതഃ പ്രദാനാല്ലഭതേ മഹത്।
ശൂദ്രഃ സ്വകർമനിരതഃ സ്വർഗം ശുശ്രൂഷയാഽഽർച്ഛതി॥ 13-110-21 (85820)
ശൂരാ ബഹുവിധാഃ പ്രോക്താസ്തേഷാമർഥാസ്തു മേ ശൃണു।
ശൂരാന്വയാനാം നിർദിഷ്ടം ഫലം ശൂരസ്യ ചൈവ ഹി॥ 13-110-22 (85821)
യജ്ഞശൂരാ ദമേ ശൂരാഃ സത്യശൂരാസ്തഥാ പരേ।
യുദ്ധശൂരാസ്തഥൈവോക്താ ദാനശൂരാശ്ച മാനവാഃ॥ 13-110-23 (85822)
`ബുദ്ധിശൂരാസ്തഥൈവാന്യേ ക്ഷമാശൂരാസ്തഥാ പരേ।'
സാംഖ്യശൂരാശ്ച ബഹവോ യോഗശൂരാസ്തഥാ പരേ।
അരണ്യേ ഗൃഹവാസേ ച ത്യാഗേ ശൂരാസ്തഥാ പരേ॥ 13-110-24 (85823)
ആർജവേ ച തഥാ ശൂരാഃ ശമേ വർതന്തി മാനവാഃ।
തൈസ്തൈശ്ച നിയമൈഃ ശൂരാ ബഹവഃ സന്തി ചാപരേ।
വേദാധ്യയനശൂരാശ്ച ശൂരാശ്ചാധ്യാപനേ രതാഃ॥ 13-110-25 (85824)
ഗുരുശുശ്രൂഷയാ ശൂരാഃ പിതൃശുശ്രൂഷയാ പരേ।
മാതൃശുശ്രൂഷയാ ശൂരാ ഭൈക്ഷ്യശൂരാസ്തഥാ പരേ॥ 13-110-26 (85825)
അരണ്യേ ഗൃഹവാസേ ച ശൂരാശ്ചാതിഥിപൂജനേ।
സർവേ യാന്തി പരാംʼല്ലോകാൻസ്വകർമഫലനിർജിതാൻ॥ 13-110-27 (85826)
ധാരണം സർവവേദാനാം സർവതീർഥാവഗാഹനം।
സത്യം ച ബ്രുവതോ നിത്യം സമം വാ സ്യാന്നവാ സമം॥ 13-110-28 (85827)
അശ്വമേധസഹസ്രം ച സത്യം ച തുലയാ ധൃതം।
അശ്വമേധസഹസ്രാദ്ധി സത്യമേവ വിശിഷ്യതേ॥ 13-110-29 (85828)
സത്യേന സൂര്യസ്തപതി സത്യേനാഗ്നിഃ പ്രദീപ്യതേ।
സത്യേന മരുതോ വാന്തി സർവം സത്യേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-110-30 (85829)
സത്യേന ദേവാഃ പ്രീയന്തേ പിതരോ ബ്രാഹ്മണാസ്തഥാ।
സത്യമാഹുഃ പരോ ധർമസ്തസ്മാത്സത്യം ന ലോപയേത്॥ 13-110-31 (85830)
മുനയഃ സത്യനിരതാ മുനയഃ സത്യവിക്രമാഃ।
മുനയഃ സത്യശപഥാസ്തസ്മാത്സത്യം വിശിഷ്യതേ॥ 13-110-32 (85831)
സത്യവന്തഃ സത്യലോകേ മോദന്തേ ഭരതർഷഭ।
ദമഃ സത്യഫലാവാപ്തിരുക്താ സർവാത്മനാ മയാ॥ 13-110-33 (85832)
അസംശയം വിനീതാത്മാ സ വൈ സ്വർഗേ മഹീയതേ।
ബ്രഹ്മചര്യസ്യ ച ഗുണം ശൃണു ത്വം വസുധാധിപ॥ 13-110-34 (85833)
ആജൻമമരണാദ്യസ്തു ബ്രഹ്മചാരീ ഭവേദിഹ।
ന തസ്യ കിഞ്ചിദപ്രാപ്യമിതി വിദ്ധി നരാധിപ॥ 13-110-35 (85834)
ബഹ്വ്യഃ കോട്യസ്ത്വഷീണാം തു ബ്രഹ്മലോകേ വസന്ത്യുത
സത്യേ രതാനാം സതതം ദാന്താനാമൂർധ്വരേതസാം॥ 13-110-36 (85835)
ബ്രഹ്മചര്യം ദഹേദ്രാജൻസർവപാപാന്യുപാസിതം।
ബ്രാഹ്മണേന വിശേഷേണ ബ്രാഹ്മമോ ഹ്യഗ്നിരുച്യതേ॥ 13-110-37 (85836)
പ്രത്യക്ഷം ഹി തഥാ ഹ്യേതദ്ബ്രാഹ്മണേഷു തപസ്വിഷു।
ബിഭേതി ഹി യഥാ ശക്രോ ബ്രഹ്മചാരിപ്രധർഷിതഃ॥ 13-110-38 (85837)
തദ്ബ്രഹ്മചര്യസ്യ ഫലമൃഷീണാമിഹ ദൃശ്യതേ।
മാതാപിത്രോഃ പൂജനേ യോ ധർമസ്തമപി മേ ശൃണു॥ 13-110-39 (85838)
ശുശ്രൂഷതേ യഃ പിതരം ന ചാസൂയേത്കദാചന।
മാതരം ഭ്രാതരം വാഽപി ഗുരുമാചാര്യമേവ ച॥ 13-110-40 (85839)
തസ്യ രാജൻഫലം വിദ്ധി സ്വർലോകേ സ്ഥാനമർചിതം।
ന ച പശ്യേത നരകം ഗുരുശുശ്രൂഷയാഽഽത്മവാൻ॥ ॥ 13-110-41 (85840)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 110 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-110-6 അനുക്രോശഃ പരദുഃഖേന ദുഃഖിതത്വം। അനുകംപാ തത്പ്രതീകാരകരണം॥ 7-110-9 ഫലമൈശ്വര്യമേവ പ്രത്യക്ഷം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 111
॥ ശ്രീഃ ॥
13.111. അധ്യായഃ 111
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോദാനവിധിഫലാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
വിധിം ഗവാം പരം ശ്രോതുമിച്ഛാമി നൃപ തത്ത്വതഃ।
യേന താഞ്ശാശ്വതാംʼല്ലോകാനർഥിനാം പ്രാപ്നുയാദിഹ॥ 13-111-1 (85841)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-111-2x (7117)
ന ഗോദാനാത്പരം കിഞ്ചിദ്വിദ്യതേ വസുധാധിപ।
ഗൌർഹി ന്യായാഗതാ ദത്താ സദ്യസ്താരയതേ കുലം॥ 13-111-2 (85842)
സതാമർഥേ സംയഗുത്പാദിതോ യഃ
സ വൈ ക്ലൃപ്തഃ സംയഗാഭ്യഃ പ്രജാഭ്യഃ।
തസ്മാത്പൂർവം ഹ്യാദികാലപ്രവൃത്തം
ഗോദാനാർഥം ശൃണു രാജന്വിധിം മേ॥ 13-111-3 (85843)
പുരാ ഗോഷ്ഠേ നിലീനാസു ഗോഷു സന്ദിഗ്ധദർശിനാ।
മാന്ധാത്രാ പ്രകൃതം പ്രശ്നം ബൃഹസ്പതിരഭാഷത॥ 13-111-4 (85844)
ദ്വിജാനാമന്ത്ര്യ സത്കൃത്യ പ്രോക്തം കാലമുപോഷ്യ ച।
ഗോദാനാർഥേ പ്രയുഞ്ജീത രോഹിണീം നിയതവ്രതഃ॥ 13-111-5 (85845)
ആഹ്വാനം ച പ്രയുഞ്ജീത സമംഗേ ബഹുലേതി ച।
പ്രവിശ്യ ച ഗവാം മധ്യമിമാം ശ്രുതിമുദാഹരേത്॥ 13-111-6 (85846)
ഗൌർമേ മാതാ വൃഷഭഃ പിതാ മേ
ദിവം ഗർഭം ജഗതീ മേ പ്രതിഷ്ഠാ।
പ്രപദ്യൈവം ശർവരീമുഷ്യ ഗോഷു
പുനർവാണീമുത്സൃജേദ്ഗോപ്രദാനേ॥ 13-111-7 (85847)
സ താമേകാം നിശാം ഗോഭിഃ സമസഖ്യഃ സമവ്രതഃ।
ഐകാത്ംയഗമനാത്സദ്യഃ കലുഷാദ്വിപ്രമുച്യതേ॥ 13-111-8 (85848)
ഉത്സൃഷ്ടവൃഷവത്സാ ഹി പ്രദേയാ സൂര്യദർശനേ।
ത്രിദിവം പ്രതിപത്തവ്യമർഥവാദാശിഷസ്തവ॥ 13-111-9 (85849)
ഊർജസ്വിന്യ ഊർജമേധാശ്ച യജ്ഞേ
ഗർഭോഽമൃതസ്യ ജഗതശ്ച പ്രതിഷ്ഠാ।
ക്ഷിതേ രോഹഃ പ്രവഹഃ ശശ്വദേവ।
പ്രാജാപത്യാഃ സർവമിത്യർഥവാദാഃ॥ 13-111-10 (85850)
ഗാവോ മമൈനഃ പ്രണുദന്തു സൌര്യാ-
സ്തഥാ സൌംയാഃ സ്വർഗയാനായ സന്തു।
ആത്മാനം മേ മാതൃവച്ചാശ്രയന്തു
തഥാഽനുക്താഃ സന്തു സർവാശിഷോ മേ॥ 13-111-11 (85851)
ശോഷോത്സർഗേ കർമഭിർദേഹമോക്ഷേ
സരസ്വത്യഃ ശ്രേയസേ സംപ്രവൃത്താഃ।
യൂയം നിത്യം സർവപുണ്യോപവാഹ്യാം
ദിശധ്വം മേ ഗതിമിഷ്ടാം പ്രസന്നാഃ॥ 13-111-12 (85852)
യാ വൈ യൂയം സോഽഹമദ്യൈവ ഭാവോ
യുഷ്മാന്ദത്ത്വാ ചാഹമാത്മപ്രദാതാ।
മനശ്ച്യുതാ മന ഏവോപപന്നാഃ
സന്ധുക്ഷധ്വം സൌംയരൂപാഗ്ര്യദേഹാഃ॥ 13-111-13 (85853)
ദാനസ്യാഗ്രേ പൂർവമേതദ്വദേത
ഗവാം ദാതാ വിധിവത്പർവദൃഷ്ടം।
പ്രതിബ്രൂയാച്ഛേഷമർധന്ദ്വിജാതിഃ
പ്രതിഗൃഹ്ണന്വൈ ഗോപ്രദാനേ വിധിജ്ഞഃ॥ 13-111-14 (85854)
ഗാം ദദാനീതി വക്തവ്യമർഘ്യമുത്സൃജ്യ സുവ്രതഃ।
ഊഢവ്യാ ഭരിതവ്യാ ച വൈഷ്ണവീതി ച ചോദയേത്॥ 13-111-15 (85855)
നാമ സങ്കീർതയേത്തസ്യാ യഥാസംഖ്യോത്തരം സ വൈ।
ഫലം ഷട്ത്രിംശദഷ്ടൌ ച സഹസ്രാണി ച വിംശതിഃ॥ 13-111-16 (85856)
ഏവമേതാൻഗുണാന്വിദ്യാദ്ഗവാദീനാം യഥാക്രമം।
ഗോപ്രദാതാ സമാപ്നോതി സമസ്താനഷ്ടമേ ക്രമേ॥ 13-111-17 (85857)
ഗോദഃ ശീലീ നിർഭയശ്ചാർഘദാതാ
ന സ്യാദ്ദുഃഖീ വസുദാതാ ച കാമം।
ഉപസ്യോഢാ ഭാരതേ യശ്ച വിദ്വാ-
ന്വിഖ്യാതാസ്തേ വൈഷ്ണവാശ്ചന്ദ്രലോകാഃ॥ 13-111-18 (85858)
ഗാ വൈ ദത്ത്വാ ഗോവ്രതീ സ്യാത്ത്രിരാത്രം
നിശാം ചൈകാം സംവസേതേഹ താഭിഃ।
കാംയാഷ്ടഭ്യാം വർതിതവ്യം ത്രിരാത്രം
രസൈർവാ ഗോഃ ശകൃതാ പ്രശ്നവൈർവാ॥ 13-111-19 (85859)
ദേവവ്രതീ സ്യാദ്വൃഷഭപ്രദാനേ
വേദാവാപ്തിർഗോയുഗസ്യ പ്രദാനേ।
തഥാ ഗവാം വിധിമാസാദ്യ യജ്വാ
ലോകാനഗ്ര്യാന്വിന്ദതേ ഗോവിധിജ്ഞഃ॥ 13-111-20 (85860)
കാമാൻസർവാൻപാർഥിവാനേകസംസ്ഥാ-
ന്യോ വൈ ദദ്യാത്കാമദുഘാം ച ധേനും।
സംയക്താഃ സ്യുർഹവ്യകവ്യൌഘവത്യ
സ്താസാമുക്ഷ്ണാം ജ്യായസാം സംപ്രദാനം॥ 13-111-21 (85861)
ന ചാശിഷ്യായാവ്രതായോപകുര്യാ-
ന്നാശ്രദ്ദധാനായ ന വക്രബുദ്ധയേ।
ഗുഹ്യോ ഹ്യയം സർവലോകസ്യ ധർമോ
നേമം ധർമം യത്ര തത്ര പ്രജൽപേത്॥ 13-111-22 (85862)
സന്തി ലോകേ ശ്രദ്ദധാനാ മനുഷ്യാഃ
സന്തി ക്ഷുദ്രാ രാക്ഷസമാനുഷേഷു।
ഏഷാമേതദ്ദീയമാനം ഹ്യനിഷ്ടം
യേ നാസ്തിക്യം ചാശ്രയന്തേഽൽപപുണ്യാഃ॥ 13-111-23 (85863)
ബാർഹസ്പത്യം വാക്യമേതന്നിശംയ
യേ രാജാനോ ഗോപ്രദാനാനി ദത്ത്വാ।
ലോകാൻപ്രാപ്താഃ പുണ്യശീലാഃ പ്രവൃത്താ-
സ്താൻമേ രാജൻകീർത്യമാനാന്നിബോധ॥ 13-111-24 (85864)
ഉശീനരോ വിശ്വഗശ്വോ നൃഗശ്ച
ഭഗീരഥോ വിശ്രുതോ യൌവനാശ്വഃ।
മാന്ധാതാ വൈ മുചുകുന്ദശ്ച രാജാ
ഭൂരിദ്യുംനോ നൈഷധഃ സോമകശ്ച॥ 13-111-25 (85865)
പുരൂരവാ ഭരതശ്ചക്രവർതീ
യസ്യാന്വവായേ ഭരതാഃ സർവ ഏവ।
തഥാ വീരോ ദാശരഥിശ്ച രാമോ
യേ ചാപ്യന്യേ വിശ്രുതാഃ കീർതിമന്തഃ॥ 13-111-26 (85866)
തഥാ രാജാ പൃഥുകർമാ ദിലീപോ
ദിവം പ്രാപ്തോ ഗോപ്രദാനൈർവിധിജ്ഞഃ।
യജ്ഞൈർദാനൈസ്തപസാ രാജധർമൈ-
ർമാന്ധാതാഽഭൂദ്ഗോപ്രദാനൈശ്ച യുക്തഃ॥ 13-111-27 (85867)
തസ്മാത്പാർഥ ത്വമപീമാം മയോക്താം
ബാർഹസ്പതീം ഭാരതീം ധാരയസ്വ।
ദ്വിജാഗ്ര്യേഭ്യഃ സംപ്രയച്ഛസ്വ പ്രീതോ
ഗാഃ പുണ്യാ വൈ പ്രാപ്യ രാജ്യം കുരൂണാം॥ 13-111-28 (85868)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-111-29x (7118)
തഥാ സർവം കൃതവാന്ധർമരാജോ
ഭീഷ്മേണോക്തോ വിധിവദ്ഗോപ്രദാനേ
സ മാന്ധാതുർവേദ ദേവോപദിഷ്ടം
സംയഗ്ധർമം ധാരയാമാസ രാജാ॥ 13-111-29 (85869)
ഇതി നൃപ സതതം ഗവാം പ്രദാനേ
യവശകലാൻസഹ ഗോമയൈഃ പിബാനഃ।
ക്ഷിതിതലശയനഃ ശിഖീ യതാത്മാ
വൃഷ ഇവ രാജവൃഷസ്തദാ ബഭൂവ॥ 13-111-30 (85870)
നരപതിരഭവത്സദൈവ താഭ്യഃ
പ്രയതമനാസ്ത്വഭിസംസ്തുവംശ്ച ഗാ വൈ।
നൃപതിധുരി ച ഗാമയുക്ത ഭൂപ-
സ്തുരഗവരൈരഗമച്ച യത്ര തത്ര॥ ॥ 13-111-31 (85871)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 111 ॥।
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-111-3 യോ വിധിരുത്പാദിതഃ। സംയഗിജ്യാഃ പ്രജാഭ്യ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-111-5 ദ്വിജാതിമതിസത്കൃത്യ ശ്വഃ കാലമഭിവേദ്യ ചേതി ഝ. പാഠഃ। രോഹിണീം ലോഹിതവർണാം॥ 7-111-8 സമസംഖ്യോ ഗാ അനിവാരയൻ। സമവ്രതഃ ഭൂതലശായിത്വദംശാദ്യനിവാരകത്വാദിഗുണയുക്തഃ॥ 7-111-9 ഉത്സൃഷ്ടഃ വൃഷവത്സോ യയാ സാർധം സാ ഉത്സൃഷ്ടവൃഷവത്സാ। ത്വയാ പ്രദേയാ ത്രിദിവം ച പ്രതിപത്തവ്യം ഗന്തവ്യം। അർഥവാദമന്ത്രോക്താ ആശിഷശ്ച തവ ഭവിഷ്യന്തീതി യോജ്യം॥ 7-111-10 ആശിഷമേവാഹ ഊർജസ്വിന്യ ഇതി। ബലവത്യ ഉത്സാഹവത്യോ വാ ഊർജസ്വിന്യഃ। ഊർജമേധാ ഉപഗതപ്രജ്ഞാഃ। യജ്ഞേ അമൃ-തസ്യ തത്സാധനസ്യ ഹവിഷോ ഗർഭ ഇവ ഗർഭഃ ക്ഷേത്രഭൂതാഃ। ക്ഷിതേഃ ഐശ്വര്യസ്യ രോഹഃ। ശശ്വത് ശാശ്വതഃ ക്ഷിതേഃ പ്രഹവഃ പ്രവാഹരൂപാശ്ച। പ്രാജാപത്യഃ സർവവദ്യാപ്രവാദ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-111-11 അനുക്താഃ മന്ത്രദ്വയേന ഉക്താ ആശിഷോ മേ സന്തു। ആംനാതായാമനധീതാഃ ശ്രയന്തു ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-111-12 ശോഷോത്സർഗേ ക്ഷയരോഗോപതാപാപനയേ ക്ഷയരോഗാദിനിവൃത്തൌ ദേഹമോക്ഷേ ച കർമഭിഃ പഞ്ചഗവ്യാദിഭിഃ സേവിതാഃ സത്യഃ സരസ്വത്യോ നദ്യ ഇവ ശ്രേയസേ സംപ്രവൃത്താഃ॥ 7-111-13 മനശ്ച്യുതാഃ ദാതുർമമത്വാഭിമാനാച്ച്യുതാഃ। മനഏവ ഉപപന്നാഃ മദീയമമതാസ്പദീഭൂതാഃ। സന്ധുധ്വം ദാതാരം മാം ച ഇഷ്ടൈർഭോഗൈഃ പ്രകാശയധ്വം॥ 7-111-18 ഗവാദീനാം ഗോപ്രതിനിധീനാം ഏവ തത്ഫലം। പ്രത്യക്ഷഗോദാനേ ഗോപ്രതിഗ്രഹീതുർഗൃഹം ഗച്ഛന്ത്യാ അഷ്ടമേ പദേ ഭവന്തി കിമു തദ്ഗൃഹഗമനാദിഷ്വിതി ഭാവഃ। ഗുണാന്വൃദ്ധാൻഭാവനീയം യഥാക്രമമിതി ഥ.ധ. പാഠഃ। ശീലീ ശീലവാൻ അർഘദാതാ നിർഭയ ഇതി സംബന്ധഃ। ഉഷസ്യം പ്രാതഃ സ്നാനാദികർമ ഊഢം പ്രാപ്തം യൈഃ। ഭാരതേ വിദ്വാൻ ഭാരതവേത്താ। വൈഷ്ണവാഃ വിഷ്ണുഭക്താഃ। ചന്ദ്രവത് ലോക ആലോകോ യേഷാം ഏവ വിഖ്യാതാഃ കഥിതാഃ॥ 7-111-21 ഏകസംസ്ഥാൻ ഏകീകൃതാൻ। താസാം താഭ്യോഽധികമിതി ശേഷഃ। ഉക്ഷ്ണാം വൃഷഭാണാം॥ 7-111-22 ഉപകുര്യാത് ഏതത്കഥനേന॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 112
॥ ശ്രീഃ ॥
13.112. അധ്യായഃ 112
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോസാമാന്യോത്പത്തിപ്രകാരകഥനപൂർവകം കപിലോത്പത്തിപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ യുധിഷ്ഠിരേ രാജാ ഭൂയഃ ശാന്തനവം നൃപം।
ഗോദാനവിസ്തരം ധീമാൻപപ്രച്ഛ വിനയാന്വിതഃ॥ 13-112-1 (85872)
ഗോപ്രദാനഗുണാൻസംയക് പുനർമേ ബ്രൂഹി ഭാരത।
ന ഹി തൃപ്യാംയഹം വീര ശൃണ്വാനോഽമൃതമീദൃശം॥ 13-112-2 (85873)
ഇത്യുക്തോ ധർമരാജേന തദാ ശാന്തനവോ നൃപഃ।
സംയഗാഹ ഗുണാംസ്തസ്മൈ ഗോപ്രദാനസ്യ കേവലാൻ॥ 13-112-3 (85874)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-112-4x (7119)
വത്സലാം ഗുണസംപ്രന്നാ തരുണീം വസ്ത്രസംയുതാം।
ദത്ത്വേദൃശീം ഗാം വിപ്രായ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-112-4 (85875)
അസുര്യാ നാമ തേ ലോകാ ഗാം ദത്ത്വാ താന്ന ഗച്ഛതി। 13-112-5 (85876)
പീതോദകാം ജഗ്ധതൃണാം നഷ്ടക്ഷീരാം നിരിന്ദ്രിയാം।
ജരാരോഗോപസംപന്നാം ജീർണാം വാപീമിവാജലാം।
ദത്ത്വാ തമഃ പ്രവിശതി ദ്വിജം ക്ലേശേന യോജയേത്॥ 13-112-6 (85877)
രുഷ്ടാ ദുഷ്ടാ വ്യാധിതാ ദുർബലാ വാ
നോ ദാതവ്യാ യാശ്ച മൂല്യൈരദത്തൈഃ।
ക്ലേശൈർവിപ്രം യോഽഫലൈഃ സംയുനക്തി
തസ്യാഽവീര്യാശ്ചാഫലാശ്ചൈവ ലോകാഃ॥ 13-112-7 (85878)
ബലാന്വിതാഃ ശീലവീര്യോപപന്നാഃ
സർവേ പ്രശംസന്തി സുഗന്ധവത്യഃ।
യഥാ ഹി ഗംഗാ സരിതാം വരിഷ്ഠാ
തഥാഽർജുനീനാം കപിലാ വരിഷ്ഠാ॥ 13-112-8 (85879)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-112-9x (7120)
കസ്മാത്സമാനേ ബഹുലാപ്രദാനേ
സദ്ഭിഃ പ്രശസ്തം കപിലാപ്രദാനം।
വിശേഷമിച്ഛാമി മഹാപ്രഭാവം
ശ്രോതും സമർഥോസ്മി ഭവാൻപ്രവക്തും॥ 13-112-9 (85880)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-112-10x (7121)
വൃദ്ധാനാം ബ്രുവതാം ശ്രുത്വാ കപിലാനാമഥോദ്ഭവം।
വക്ഷ്യാമി തദശേഷേണ രോഹിണ്യോ നിർമിതാ യഥാ॥ 13-112-10 (85881)
പ്രജാഃ സൃജേതി ചാദിഷ്ടഃ പൂർവം ദക്ഷഃ സ്വയംഭുവാ।
നാസൃജദ്വൃത്തിമേവാഗ്രേ പ്രജാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 13-112-11 (85882)
യഥാ ഹ്യമൃതമാശ്രിത്യ വർതയന്തി ദിവൌകസഃ।
തഥാ വൃത്തിം സമാശ്രിത്യ വർതയന്തി പ്രജാ വിഭോ॥ 13-112-12 (85883)
അചരേഭ്യശ്ച ഭൂതേഭ്യശ്ചരാഃ ശ്രേഷ്ഠാസ്തതോ നരാഃ।
ബ്രാഹ്മണാശ്ച തതഃ ശ്രേഷ്ഠാസ്തഷു യജ്ഞാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 13-112-13 (85884)
യജ്ഞൈരാപ്യായതേ സോമഃ സ ച ഗോഷു പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
താഭ്യോ ദേവാഃ പ്രമോദന്തേ പ്രജാനാം വൃത്തിരാസു ച॥ 13-112-14 (85885)
തതഃ പ്രജാസു സൃഷ്ടാസു ദക്ഷാദ്യൈഃ ക്ഷുധിതാഃ പ്രജാഃ।
പ്രജാപതിമുപാധാവന്വിനിശ്ചിത്യ ചതുർമഖം॥ 13-112-15 (85886)
പ്രജാതാന്യേവ ഭൂതാനി പ്രാക്രോശന്വൃത്തികാങ്ക്ഷയാ।
വൃത്തിദം ചാന്വപദ്യന്ത തൃഷിതാഃ പിതൃമാതൃവത്॥ 13-112-16 (85887)
ഇതീദം മനസാ ഗത്വാ പ്രജാസർഗാർഥമാത്മനഃ।
പ്രജാപതിർബലാധാനമമൃതം പ്രാപിബത്തദാ।
ശംസതസ്തസ്യ തൃപ്തിം തു ഗന്ധാത്സുരഭിരുത്ഥിതാ॥ 13-112-17 (85888)
മുഖജാ സാഽസൃജദ്ധാതുഃ സുരഭിർലോകമാതരം।
ദർശനീയരസം വൃത്തിം സുരഭിം മുഖജാം സുതാം॥ 13-112-18 (85889)
സാഽസൃജത്സൌരഭേയീസ്തു സുരഭിർലോകമാതൃകാഃ।
സുവർണവർണാഃ കപിലാഃ പ്രജാനാം വൃത്തിധേനവഃ॥ 13-112-19 (85890)
താസാമമൃതവൃത്തീനാം ക്ഷരന്തീനാം സമന്തതഃ।
ബഭൂവാമൃതജഃ ഫേനഃ സ്രവന്തീനാമിവോർമിജഃ॥ 13-112-20 (85891)
സ വത്സമുഖവിഭ്രഷ്ടോ ഭവസ്യ ഭുവി തിഷ്ഠതഃ।
ശിരസ്യവാപതത്ക്രുദ്ധഃ സ തദൈക്ഷത ച പ്രഭുഃ।
ലലാടപ്രഭവേണാക്ഷ്ണാ രോഹിണീം പ്രദഹന്നിവ॥ 13-112-21 (85892)
തത്തേജസ്തു തതോ രൌദ്രം കപിലാം ഗാം വിശാംപതേ।
നാനാവർണത്വമനയൻമേഘാനിവ ദിവാകരഃ॥ 13-112-22 (85893)
യാസ്തു തസ്മാദപക്രംയ സോമമേവാഭിസംശ്രിതാഃ।
യഥോത്പന്നാഃ സ്വവർണസ്ഥാ ന നീതാശ്ചാന്യവർണതാം॥ 13-112-23 (85894)
അഥ ക്രുദ്ധം മഹാദേവം പ്രജാപതിരഭാഷത।
അമൃതേനാവസിക്തസ്ത്വം നോച്ഛിഷ്ടം വിദ്യതേ ഗവാം॥ 13-112-24 (85895)
യഥാ ഹ്യമൃതമാദായ സോമോ വിഷ്യന്ദതേ പുനഃ।
തഥാ ക്ഷീരം ക്ഷരന്ത്യേതാ രോഹിണ്യോഽമൃതസംഭവാഃ॥ 13-112-25 (85896)
ന ദുഷ്യത്യനിലോ നാഗ്നിർന സുവർണം ന ചോദധിഃ।
നാമൃതേനാമൃതം പീതം ന വത്സൈർദുഷ്യതേ പയഃ॥ 13-112-26 (85897)
ഇമാംʼല്ലോകാൻഭരിഷ്യന്തി ഹവിഷാ പ്രസ്രവേണ ച।
ആസാമൈശ്വര്യമിച്ഛന്തി സർവേഽമൃതമയം ശുഭം॥ 13-112-27 (85898)
വൃഷഭം ച ദദൌ തസ്മൈ ഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ।
പ്രസാദയാമാസ മനസ്തേന രുദ്രസ്യ ഭാരത॥ 13-112-28 (85899)
പ്രീതശ്ചാപി മഹാദേവശ്ചകാര വൃഷഭം തദാ।
ധ്വജം ച വാഹനം ചൈവ തസ്മാത്സ വൃഷഭധ്വജഃ॥ 13-112-29 (85900)
തതോ ദേവൈർമഹാദേവസ്തദാ പശുപതിഃ കൃതഃ।
ഈശ്വരഃ സ ഗവാം മധ്യേ വൃഷഭാങ്കഃ പ്രകീർതിതഃ॥ 13-112-30 (85901)
ഏവമവ്യഗ്രവർണാനാം കപിലാനാം മഹൌജസാം।
പ്രദാനേ പ്രഥമഃ കൽപഃ സർവാസാമേവ കീർതിതഃ॥ 13-112-31 (85902)
ലോകജ്യേഷ്ഠാ ലോകവൃത്തിപ്രവൃത്താ
രുദ്രോദ്ഭൂതാഃ സോമവിഷ്യന്ദഭൂതാഃ।
സൌംയാഃ പുണ്യാഃ കാമദാഃ പ്രാണദാശ്ച
ഗാ വൈ ദത്ത്വാ സർവകാമപ്രദഃ സ്യാത്॥ 13-112-32 (85903)
ഇദം ഗവാം പ്രഭവവിധാനമുത്തമം
പഠൻസദാ ശുചിരപി മംഗലപ്രിയഃ।
വിമുച്യതേ കലികലുഷേണ മാനവഃ
പ്രിയാൻസുതാന്ധനപശുമാപ്നുയാത്സദാ॥ 13-112-33 (85904)
ഹവ്യം കവ്യം തർപണം ശാന്തികർമ
യാനം വാസോ വൃദ്ധബാലസ്യ തുഷ്ടിഃ।
ഏതാൻസർവാൻഗോപ്രദാനേ ഗുണാന്വൈ
ദാതാ രാജന്നാപ്നുയാദ്വൈ സദൈവ॥ 13-112-34 (85905)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-112-35x (7122)
പിതാമഹസ്യാഥ നിശംയ വാക്യം
രാജാ സഹ ഭ്രാതൃഭിരാജമീഢഃ।
സുവർണവർണാനഡുഹസ്തഥാ ഗാഃ
പാർഥോ ദദൌ ബ്രാഹ്മണസത്തമേഭ്യഃ॥ 13-112-35 (85906)
തഥൈവ തേഭ്യോപി ദദൌ ദ്വിജേഭ്യോ
ഗവാം സഹസ്രാണി ശതാനി ചൈവ।
യജ്ഞാൻസമുദ്ധിശ്യ ച ദക്ഷിണാർഥേ
ലോകാന്വിജേതും പരമാം ച കീർതിം॥ ॥ 13-112-36 (85907)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 112 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-112-6 അനന്താ നാമ തേ ലോകാ ഗാം ദത്ത്വാ യത്ര ഗച്ഛതീതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-112-11 പീതോദകാം ത്യക്തതൃണാമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-112-20 അസൃജദ്വൃത്തിമേവാഗ്ര ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-112-23 സ്രവന്തീനാം നദീനാം॥ 7-112-26 താ ഹ്യേതാ നാന്യവർണഗാ ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-112-35 ന സുവർണം ഘൃതം ദധീതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 113
॥ ശ്രീഃ ॥
13.113. അധ്യായഃ 113
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോമഹിമപ്രതിപാദകവിസിഷ്ഠസൌദാസസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ തതോ ഭീഷ്മഃ പുനർധർമസുതം നൃപം।
ജനമേജയഭൂപാല ഉവാചേദം സഹേതുകം॥ 13-113-1 (85908)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു വസിഷ്ഠമൃഷിസത്തമം।
ഇക്ഷ്വാകുവംശജോ രാജാ സൌദാസോ വദതാം വരഃ॥ 13-113-2 (85909)
സർവലോകചരം സിദ്ധം ബ്രഹ്മകോശം സനാതനം।
പുരോഹിതമഭിപ്രഷ്ടുമഭിവാദ്യോപചക്രമേ॥ 13-113-3 (85910)
ത്രൈലോക്യേ ഭഗവൻകിംസ്വിത്പവിഇത്രം കഥ്യതേഽനഘ।
യത്കീർതയൻസദാ മർത്യഃ പ്രാപ്നുയാത്പുണ്യമുത്തമം॥ 13-113-4 (85911)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-113-5x (7123)
തസ്മൈ പ്രോവാച വചനം പ്രണതായ ഹിതം തദാ।
ഗവാമുപനിഷദ്വിദ്യാം നമസ്കൃത്യ ഗവാം ശുചിഃ॥ 13-113-5 (85912)
ഗാവഃ സുരഭിഗന്ധിന്യസ്തഥാ ഗുഗ്ഗുലുഗന്ധയഃ।
ഗാവഃ പ്രതിഷ്ഠാ ഭൂതാനാം ഗാവഃ സ്വസ്ത്യയനം മഹത്॥ 13-113-6 (85913)
ഗാവോ ഭൂതം ച ഭവ്യം ച ഗാവഃ പുഷ്ടിഃ സനാതനീ।
ഗാവോ ലക്ഷ്ംയാസ്തഥാ മൂലം ഗോഷു ദത്തം ന നശ്യതി॥ 13-113-7 (85914)
അന്നം ഹി പരമം ഗാവോ ദേവാനാം പരമം ഹവിഃ।
സ്വാഹാകാരവഷട്കാരൌ ഗോഷു നിത്യം പ്രതിഷ്ഠിതൌ॥ 13-113-8 (85915)
ഗാവോ യജ്ഞസ്യ ഹി ഫലം ഗോഷു യജ്ഞാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
ഗാവോ ഭവിഷ്യം ഭൂതം ച ഗോഷു യജ്ഞാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 13-113-9 (85916)
സായം പ്രാതശ്ച സതതം ഹോമകാലേ മഹാദ്യുതേ।
ഗാവോ ദദതി വൈ ഹൌംയമൃഷിഭ്യഃ പുരുഷർഷഭ॥ 13-113-10 (85917)
യാനി കാനി ച ദുർഗാണി ദുഷ്കൃതാനി കൃതാനി ച।
തരന്തി ചൈവ പാപ്മാനം ധേനും യേ ദദതി പ്രഭോ॥ 13-113-11 (85918)
ഏകാം ച ദശഗുർദദ്യാദ്ദശ ദദ്യാച്ച ഗോശതീ।
ശതം സഹസ്രഗുർദദ്യാത്സർവേ തുല്യഫലാ ഹി തേ॥ 13-113-12 (85919)
അനാഹിതാഗ്നിഃ ശതഗുരയജ്വാ ച സഹസ്രഗുഃ।
സമൃദ്ധോ യശ്ച കീനാശോ നാർഘമർഹന്തി തേ ത്രയഃ॥ 13-113-13 (85920)
കപിലാം യേ പ്രയച്ഛന്തി സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാമുഭൌ ലോകൌ ജയന്തി തേ॥ 13-113-14 (85921)
യുവാനമിന്ദ്രിയോപേതം ശതേന സഹയൂഥപം।
ഗവേന്ദ്രം ബ്രാഹ്മണേന്ദ്രായ ഭൂരിശൃംഗമലങ്കൃതം॥ 13-113-15 (85922)
വൃഷബം യേ പ്രയച്ഛന്തി ശ്രോത്രിയായ പരന്തപ।
ഐശ്വര്യം തേഽധിഗച്ഛന്തി ജായമാനാഃ പുനഃപുനഃ॥ 13-113-16 (85923)
നാകീർതയിത്വാ ഗാഃക സുപ്യാത്താസാം സംസ്മൃത്യ ചോത്പതേത്।
സായം പ്രാതർനമസ്യേച്ച ഗാസ്തതഃ പുഷ്ടിമാപ്നുയാത്॥ 13-113-17 (85924)
ഗവാം മൂത്രപുരീഷസ്യ നോദ്വിജേത കഥഞ്ചന।
ന ചാസാം മാംസമശ്നീയാദ്ഗവാം പുഷ്ടിം തഥാഽഽപ്നുയാത്॥ 13-113-18 (85925)
ഗാശ്ച സങ്കീർതയന്നിത്യം നാവമന്യേത താസ്തഥാ।
അനിഷ്ടം സ്വപ്നമാലക്ഷ്യ ഗാം നരഃ സംപ്രകീർതയേത്॥ 13-113-19 (85926)
ഗോമയേന സദാ സ്നായാദ്ഗോകരീഷേ ച സംവിശേത്।
ശ്ലോഷ്മമൂത്രപുരീഷാണി പ്രതിഘാതം ച വർജയേത്॥ 13-113-20 (85927)
സാർദ്രേ ചർമണി ഭുഞ്ജീത നിരീക്ഷേദ്വാരുണീം ദിശം।
വാഗ്യതഃ സർപിഷാ ഭൂമൌ ഗവാം വ്യുഷ്ടിം സദാഽഽശ്നുതേ॥ 13-113-21 (85928)
ഘൃതേന ജുഹുയാദഗ്നിം ഘൃതേന സ്വസ്തി വാചയേത്।
ഘൃതം ദദ്യാദ്ധൃതം പ്രാശേദ്ഗവാം വ്യുഷ്ടിം സദാഽഽശ്നുതേ॥ 13-113-22 (85929)
ഗോമത്യാ വിദ്യയാ ധേനും തിലാനാമഭിമന്ത്ര്യ യഃ।
സർവരത്നമയീം ദദ്യാന്ന സ ശോചേത്കൃതാകൃതേ॥ 13-113-23 (85930)
ഗാവോ മാമുപതിഷ്ഠന്തു ഹേമശൃംഗ്യഃ പയോമുചഃ।
സുരഭ്യഃ സൌരഭേയ്യശ്ച സരിതഃ സാഗരം യഥാ॥ 13-113-24 (85931)
ഗാ വൈ പശ്യാംയഹം നിത്യം ഗാവഃ പശ്യന്തു മാം സദാ।
ഗാവോസ്മാകം വയം താസാം യതോ ഗാവസ്തതോ വയം॥ 13-113-25 (85932)
ഏവം രാത്രൌ ദിവാ ചാപി സമേഷു വിഷമേഷു ച।
മഹാഭയേഷു ച നരഃ കീർതയൻമുച്യതേ ഭവാത്॥ ॥ 13-113-26 (85933)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയോദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 113 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-113-13 കീനാശഃ കർഷകഃ കൃപണോ വാ। അർഘം പൂജാം॥ 7-113-21 സൌംയേ ചർമണീതി ധ.പാഠഃ॥ 7-113-23 ഗോമാംʼ അഗ്നേവിമാംʼ അശ്വീതി മന്ത്രോ ഗോമതീ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 114
॥ ശ്രീഃ ॥
13.114. അധ്യായഃ 114
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗവാം ചിരചീർണതപഃപ്രസാദിതാച്ചതുർമുഖാല്ലോകശ്രൈഷ്ഠ്യപാവിത്ര്യാദിവരലാഭകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഗോവിശേഷദാനസ്യ ഫലവിശേഷകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വസിഷ്ഠ ഉവാച।
ശതം വർഷസഹസ്രാണാം തപസ്തപ്തം സുദുഷ്കരം।
ഗോഭിഃ പൂർവം വിസൃഷ്ടാഭിർഗച്ഛേമ ശ്രേഷ്ഠതാമിതി॥ 13-114-1 (85934)
ലോകേഽസ്മിന്ദക്ഷിണാനാം ച സർവാസാം വയമുത്തമാഃ।
ഭവേമ ന ച ലോപ്യേമ ദോഷേണേതി പരന്തപ॥ 13-114-2 (85935)
അസ്മത്പുരീഷസ്നാനേന ജനഃ പുയേത സർവദാ।
ശകൃതാ ച പവിത്രാർഥം കുർവീരന്ദേവമാനുഷാഃഠ॥ 13-114-3 (85936)
തഥാ സർവാണി ഭൂതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
പ്രദാതാരശ്ച ലോകാന്നോ ഗച്ഛേയുരിതി മാനദ॥ 13-114-4 (85937)
താഭ്യോ വരം ദദൌ ബ്രഹ്മാ തപസോഽന്തേ സ്വയം പ്രഭുഃ।
ഏവം ഭവന്വിതി വിഭുർലോകാംസ്താരയതേതി ച॥ 13-114-5 (85938)
ഉത്തസ്ഥുഃ സിദ്ധകാമാസ്താ ഭൂതഭവ്യസ്യ മാതരഃ।
തപസോഽന്തേ മഹാരാജ ഗാവോ ലോകപരായണാഃ॥ 13-114-6 (85939)
തസ്മാദ്ഗാവോ മഹാഭാഗാഃ പവിത്രം പരമുച്യതേ।
തഥൈവ സർവഭൂതാനാം സമതിഷ്ഠന്ത മൂർധനി॥ 13-114-7 (85940)
സംമനവത്സാം കപിലാം ധേനും ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം॥
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാം ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-8 (85941)
ലോഹിതാം തുല്യവത്സാം തു ധേനും ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാം സൂര്യലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-9 (85942)
സമാനവത്സാം ശബലാം ധേനും ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതീം സോമലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-10 (85943)
സമാനവത്സാം ശ്വേതാം തു ധേനും ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാമിന്ദ്രലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-11 (85944)
സമാനവത്സാം കൃഷ്ണാം തു ധേനു ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാമഗ്നിലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-12 (85945)
സമാനവത്സാം ധൂംരാം തു ധേനും ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാം യാംയലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-13 (85946)
അപാം ഫേനസവർണാം തു സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംവീതാം വാരുണം ലോകമാപ്നുതേ॥ 13-114-14 (85947)
വാതരേണുസവർണാം തു സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംവീതാം വായുലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-15 (85948)
ഹിരണ്യവർണാം പിംഗാക്ഷീം സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംവീതാം കൌബേരം ലോകമശ്നുതേ॥ 13-114-16 (85949)
പലാലധൂംരവർണാം തു സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംവീതാം പിതൃലോകേ മഹീയതേ॥ 13-114-17 (85950)
സവത്സാം പീവരീം ദത്ത്വാ ദൃതികണ്ഠാമലങ്കൃതാം।
വൈശ്വദേവമസംബാധം സ്ഥാനം ശ്രേഷ്ഠം പ്രപദ്യതേ॥ 13-114-18 (85951)
സമാനവത്സാം ഗൌരീം തു ധേനും ദത്ത്വാ പയസ്വിനീം।
സുവ്രതാം വസ്ത്രസംവീതാം വസൂനാം ലോകമാപ്നുയാത്॥ 13-114-19 (85952)
പാണ്ഡുകംബലവർണാഭാം സവത്സാം കാംസ്യകദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംവീതാം സാധ്യാനാം ലോകമാപ്നുതേ॥ 13-114-20 (85953)
വൈരാടപൃഷ്ഠമുക്ഷാണം സർവരത്നൈരലങ്കൃതം।
പ്രദദൻമരുതാം ലോകാൻസ രാജൻപ്രതിപദ്യതേ॥ 13-114-21 (85954)
വത്സോപപന്നാം നീലാം ഗാം സർവരത്നസമന്വിതാം।
ഗന്ധർവാപ്സരസാം ലോകാന്ദത്ത്വാ പ്രാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-114-22 (85955)
ദൃതികണ്ഠമനഡ്വാഹം സർവരത്നൈരലങ്കൃതം।
ദത്ത്വാ പ്രജാപതേർലോകാന്വിശോകഃ പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-114-23 (85956)
ഗോപ്രദാനരതോ യാതി ഭിത്ത്വാ ജലദസഞ്ചയാൻ।
വിമാനേനാർകവർണേന ദിവി രാജന്വിരാജതാ॥ 13-114-24 (85957)
തം ചോരുവേഷാഃ സുശ്രോണ്യഃ സഹസ്രം വാരയോപിതഃ।
രമയന്തി നരശ്രേഷ്ഠം ഗോപ്രദാനരതം നരം॥ 13-114-25 (85958)
വീണാനാം വല്ലകീനാം ച നൂ പുരാണാം ച ശിഞ്ജിതൈഃ।
ഹാസൈശ്ച ഹരിണാക്ഷീണാം സുപ്തഃ സുപ്രതിബോധ്യതേ॥ 13-114-26 (85959)
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി ധേന്വാ-
സ്താവന്തി വർഷാണി മഹീയതേ സഃ।
സ്വർഗച്യുതശ്ചാപി തതോ നൃലോകേ
കുലേ പ്രസൂതോ വിപുലേ വിശോകഃ॥ ॥ 13-114-27 (85960)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 112 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-114-1 ഗച്ഛാമഃ ശൃംഗിതാമിതീതി ക.ധ.പാഠഃ॥ 7-114-18 പ്രലംബഗലകംബലാം। ശിതികണ്ഠാമലങ്കൃതാമിതി ക.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-114-21 വൈരാടം വൃദ്ധം പൃഷ്ടം യസ്യ। വൈതാനസ്ഥിതമുക്ഷാണമിതി ക.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 115
॥ ശ്രീഃ ॥
13.115. അധ്യായഃ 115
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോദാനഫലപ്രശംസനപൂർവകം വസിഷ്ഠവചനാദ്ഗോമഹിമാവഗമേന തദ്ദാതുഃ സൌദാസസ്യ പുണ്യലോകപ്രാപ്തികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വസിഷ്ഠ ഉവാച।
ഘൃതക്ഷീരപ്രദാ ഗാവോ ഘൃതയോന്യോ ഘൃതോദ്ഭവാഃ।
ഘൃതനദ്യോ ഘൃതാവർതാസ്താ മേ സന്തു സദാ ഗൃഹേ॥ 13-115-1 (85961)
ഘൃതം മേ ഹൃദയേ നിത്യം ഘൃതം നാഭ്യാം പ്രതിഷ്ഠിതം।
ഘൃതം സർവേഷു ഗാത്രേഷു ഘൃതം മേ മനസി സ്ഥിതം॥ 13-115-2 (85962)
ഗാവോ മമാഗ്രതോ നിത്യം ഗാവഃ പൃഷ്ഠത ഏവ ച।
ഗാവോ മേ സർവതശ്ചൈവ ഗവാം മധ്യേ വസാംയഹം॥ 13-115-3 (85963)
ഇത്യാചംയ ജപേത്സായം പ്രാതശ്ച പുരുഷഃ സദാ।
യദഹ്നാ കുരുതേ പാപം തസ്മാത്സ പരിമുച്യതേ॥ 13-115-4 (85964)
പ്രാസാദാ യത്ര സൌവർണാ വസോർധാരാശ്ച കാമദാഃ।
ഗന്ധർവാപ്സരസോ യത്ര തത്ര യാന്തി സഹസ്രദാഃ॥ 13-115-5 (85965)
നവനീതപങ്കാഃ ക്ഷീരോദാ ദധിശൈവലസങ്കുലാഃ।
വഹന്തി യത്ര വൈ നദ്യസ്തത്ര യാന്തി സഹസ്രദാഃ॥ 13-115-6 (85966)
ഗവാം ശതസഹസ്രം തു യഃ പ്രച്ഛേദ്യഥാവിധി।
പരാം വൃദ്ധിമവാപ്യാഥ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-115-7 (85967)
ദശ ചോഭയതഃ പ്രേത്യ മാതാപിത്രോഃ പിതാമഹാൻ।
ദധാതി സുകൃതാംʼല്ലോകാൻപുനാതി ച കുലം നരഃ॥ 13-115-8 (85968)
ധേന്വാഃ പ്രമാണേന സമപ്രമാണാം
ധേനും തിലാനാമപി ച പ്രദായ।
പാനീയവാപീഃ സ യമസ്യ ലോകേ
ന യാതനാം കാഞ്ചിദുപൈതി തത്ര॥ 13-115-9 (85969)
പവിത്രമഗ്ര്യം ജഗതഃ പ്രതിഷ്ഠാ
ദിവൌകസാം മാതരോഽഥാപ്രമേയാഃ।
അന്വാലഭേദ്ദക്ഷിണതോ വ്രജേച്ച
ദദ്യാച്ച പാത്രേ പ്രസമീക്ഷ്യ കാലം॥ 13-115-10 (85970)
ധേനും സവത്സാം കപിലാം ഭൂരിശൃംഗീം
കാംസ്യോപദോഹാം വസനോത്തരീയാം।
പ്രദായ താം ഗാഹതി ദുർവിഗാഹ്യാം
യാംയാം സഭാം വീതഭയോ മനുഷ്യഃ॥ 13-115-11 (85971)
സുരൂപാ ബഹുരൂപാശ്ചി വിശ്വരൂപാശ്ച മാതരഃ।
ഗാവോ മാമുപതിഷ്ഠന്താമിതി നിത്യം പ്രകീർതയേത്॥ 13-115-12 (85972)
നാതഃ പുണ്യതരം ദാനം നാതഃ പുണ്യതരം ഫലം।
നാതോ വിശിഷ്ടം ലോകേഷു ഭൂതം ഭവിതുമർഹതി॥ 13-115-13 (85973)
ത്വചാ ലോംനാഽഥ ശൃംഗൈർവാ വാലൈഃ ക്ഷീരേണ മേദസാ।
യജ്ഞം വഹതി സംഭൂയ കിമസ്ത്യഭ്യധികം തതഃ॥ 13-115-14 (85974)
യയാ സർവമിദം വ്യാപ്തം ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം।
താം ധേനും ശിരസാ വന്ദേ ഭൂതഭവ്യസ്യ മാതരം॥ 13-115-15 (85975)
ഗുണവചനസമുച്ചയൈകദേശോ
നൃവര മയൈഷ ഗവാം പ്രകീർതിതസ്തേ।
ന ച പരമിഹ ദാനമസ്തി ഗോഭ്യോ
ഭവതി ന ചാപി പരായണം തതോഽന്യം॥ 13-115-16 (85976)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-115-17x (7124)
വരമിദമിതി ഭൂമിപോ വിചിന്ത്യ
പ്രവരമൃഷേർവചനം തതോ മഹാത്മാ।
വ്യസൃജത നിയതാത്മവാന്ദ്വിജേഭ്യഃ
സുബഹു ച ഗോധനമാപ്തവാംശ്ച ലോകാൻ॥ ॥ 13-115-17 (85977)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 115 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 116
॥ ശ്രീഃ ॥
13.116. അധ്യായഃ 116
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗവാം തപഃപ്രസന്നാദ്ബ്രഹ്മണഃ ശൃംഗപ്രാപ്ത്യാദികഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഗോദാനപ്രാപ്യപുണ്യലോകവർണനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പവിത്രാണാം പവിത്രം യച്ഛ്രേഷ്ഠം ലോകേ ച യദ്ഭവേത്।
പാവനം പരമം ചൈവ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-116-1 (85978)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-116-2x (7125)
ഗാവോ മഹാർഥാഃ പുണ്യാശ്ച താരയന്തി ച മാനവാൻ।
ധാരയന്തി പ്രജാശ്ചേമാ ഹവിഷാ പയസാ തഥാ॥ 13-116-2 (85979)
ന ഹി പുണ്യതമം കിഞ്ചിദ്ഗോഭ്യോ ഭരതസത്തമ।
ഏതാഃ പുണ്യാഃ പവിത്രാശ്ച ത്രിഷു ലോകേഷു സത്തമാഃ॥ 13-116-3 (85980)
ദേവാനാമുപരിഷ്ടാച്ച ഗാവഃ പ്രതിവസന്തി വൈ।
ദത്ത്വാ ചൈതാസ്താരയതേ യാന്തി സ്വർഗം മനീഷിണഃ॥ 13-116-4 (85981)
മാന്ധാതാ യൌവനാശ്വശ്ച യയാതിർനഹുഷസ്തഥാ।
ഗാ വൈ ദദന്തഃ സതതം സഹസ്രശതസംമിതാഃ॥ 13-116-5 (85982)
ഗതാഃ പരമകം സ്ഥാനം ദേവൈരപി സുദുർലഭം।
അപി ചാത്ര പുരാവൃത്തം കഥയിഷ്യാമി തേഽനഘ॥ 13-116-6 (85983)
ഋഷീണാമുത്തമം ധീമാൻകൃഷ്ണദ്വൈപായനം ശുകഃ।
അഭിവാദ്യാഹ്നികം കൃത്വാ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ॥ 13-116-7 (85984)
പിതരം പരിപപ്രച്ഛ ദൃഷ്ടലോകപരാവരം।
കോ യജ്ഞഃ സർവയജ്ഞാനാം വരിഷ്ഠോഽഭ്യുപലക്ഷ്യതേ॥ 13-116-8 (85985)
കിഞ്ച കൃത്വാ പരം സ്ഥാനം പ്രാപ്നുവന്തി മനീഷിണഃ।
കേന ദേവാഃ പവിത്രേണ സ്വർഗമശ്നന്തി വാ വിഭോ॥ 13-116-9 (85986)
കിഞ്ച യജ്ഞസ്യ യജ്ഞത്വം ക്വ ച യജ്ഞഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ദാനാനാമുത്തമം കിഞ്ച കിഞ്ച സത്രമിതഃ പരം।
പവിത്രാണാം പവിത്രം ച യത്തദ്ബ്രൂഹി മഹാമുനേ॥ 13-116-10 (85987)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വചനം വ്യാസഃ പരമധർമവിത്।
പുത്രായാകഥയത്സർവം തത്ത്വേന ഭരതർഷഭ॥ 13-116-11 (85988)
ഗാവഃ പ്രതിഷ്ഠാ ഭൂതാനാം തഥാ ഗാവഃ പരായണം।
ഗാവഃ പുണ്യാഃ പവിത്രാശ്ച ഗോധനം പാവനം തഥാ॥ 13-116-12 (85989)
പൂർവമാസന്നംശൃംഗാ വൈ ഗാവ ഇത്യനുശശ്രുമ।
ശൃംഗാർഥേ സമുപാസന്ത താഃ കില പ്രഭുമവ്യയം॥ 13-116-13 (85990)
തതോ ബ്രഹ്മാ തു ഗാഃ സത്രമുപവിഷ്ടാഃ സമീക്ഷ്യ ഹ।
ഈപ്സിതം പ്രദദൌ താഭ്യോ ഗോഭ്യഃ പ്രത്യേകശഃ പ്രഭുഃ॥ 13-116-14 (85991)
താസാം ശൃംഗാണ്യജായന്ത തസ്യാ യാദൃങ്ഭനോഗതം।
നാനാവർണാഃ ശൃംഗവന്ത്യസ്താ വ്യരോചന്ത പുത്രക॥ 13-116-15 (85992)
ബ്രഹ്മണാ വരദത്താസ്താ ഹവ്യകവ്യപ്രദാഃ ശുഭാഃ।
പുണ്യാഃ പവിത്രാഃ സുഭഗാ ദിവ്യസംസ്ഥാനലക്ഷണാഃ॥ 13-116-16 (85993)
ഗാവസ്തേജോ മഹദ്ദിവ്യം ഗവാം ദാനം പ്രശസ്യതേ।
യേ ചൈതാഃ സംപ്രയച്ഛന്തി സാധവോ വീതമത്സരാഃ॥ 13-116-17 (85994)
തേ വൈ സുകൃതിനഃ പ്രോക്താഃ സർവദാനപ്രദാശ്ച തേ।
ഗവാം ലോകം തഥാ പുണ്യമാപ്നുവന്തി ച തേഽനഘ॥ 13-116-18 (85995)
യത്ര വൃക്ഷാ മധുഫലാ ദിവ്യപുഷ്പഫലോപഗാഃ।
പുഷ്പാണി ച സുഗന്ധീനി ദിവ്യാനി ദ്വിജസത്തമ॥ 13-116-19 (85996)
സർവാ മണിഭയീ ഭൂമിഃ സർവകാഞ്ചനവാലുകാഃ।
സർവർതുസുഖസംസ്പർശാ നിഷ്പങ്കാ നിരജാഃ ശുഭാഃ॥ 13-116-20 (85997)
രക്തോത്പലവനൈശ്ചൈവ മണിഖണ്ഡൈർഹിരൺമയൈഃ।
തരുണാദിത്യസങ്കാശൈർഭാന്തി തത്ര ജലാശയാഃ॥ 13-116-21 (85998)
മഹാർഹമണിപത്രൈശ്ച കാഞ്ചനപ്രഭകേസരൈഃ।
നീലോത്പലവിമിശ്രൈശ്ച സരോഭിർബഹുപങ്കജൈഃ॥ 13-116-22 (85999)
കരവീരവനൈഃ ഫുല്ലൈഃ സഹസ്രാവർതസംവൃതൈഃ।
സന്താനകവനൈഃ ഫുല്ലൈർവൃക്ഷേശ്ച സമലങ്കൃതാഃ॥ 13-116-23 (86000)
നിർമിലാഭിശ്ച മുക്താഭിർമണിഭിശ്ച മഹാപ്രഭൈഃ।
ഉദ്ഭൂതപുലിനാസ്തത്ര ജാതരൂപൈശ്ചി നിംനഗാഃ॥ 13-116-24 (86001)
സർവരത്നമയൈശ്ചിത്രൈരവഗാഢാ ദ്രുമോത്തമൈഃ।
ജാതരൂപമയൈശ്ചാന്യൈർഹുതാശനസമപ്രഭൈഃ॥ 13-116-25 (86002)
സൌവർണി ഗിരയസ്തത്ര മണിരത്നശിലോച്ചയാഃ।
സർവരത്നമയൈർഭാന്തി ശൃംഗൈശ്ചാരുഭിരുച്ഛ്രിതൈഃ॥ 13-116-26 (86003)
നിത്യപുഷ്പഫലാസ്തത്ര നഗാഃ പത്രരഥാകുലാഃ।
ദിവ്യഗന്ധരസൈഃ പുഷ്പൈഃ ഫലൈശ്ച ഭരതർഷഭ॥ 13-116-27 (86004)
രമന്തേ പുണ്യകർമാണസ്തത്ര നിത്യം യുധിഷ്ഠിര।
സർവകാമസമൃദ്ധാർഥാ നിഃശോകാ ഗതമന്യവഃ॥ 13-116-28 (86005)
വിമാനേഷു വിചിത്രേഷു രമണീയേഷു ഭാരത।
മോദന്തേ പുണ്യകർമാണോ വിരഹന്തോ യശസ്വിനഃ॥ 13-116-29 (86006)
ഉപക്രീഡന്തി താന്രാജഞ്ശുഭാശ്ചാപ്സരസാം ഗണാഃ।
ഏതാൻലോകാനവാപ്നോതി ഗാം ദത്ത്വാ വൈ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-116-30 (86007)
യാസാമധിപതിഃ പൂഷാ മാരുതോ ബലവാൻബലേ।
ഐശ്വര്യേ വരുണോ രാജാ താ മാം പാന്തു യുഗന്ധരാഃ॥ 13-116-31 (86008)
സുരൂപാ ബഹുരൂപാശ്ച വിശ്വരൂപാശ്ച മാതരഃ।
പ്രാജാപത്യാ ഇതി ബ്രഹ്മഞ്ജപേന്നിത്യം യതവ്രതഃ॥ 13-116-32 (86009)
ഗാശ്ച ശുശ്രൂഷതേ യശ്ച സമന്വേതി ച സർവശഃ।
തസ്മൈ തുഷ്ടാഃ പ്രയച്ഛന്തി വരാനപി സുദുർലഭാൻ॥ 13-116-33 (86010)
ദ്രുഹ്യേന മനസാ വാഽപി ഗോഷു താ ഹി സുഖപ്രദാഃ।
അർചയേത സദാ ചൈവ നമസ്കാരൈശ്ച പൂജയേത്॥ 13-116-34 (86011)
ദാന്തഃ പ്രീതമനാ നിത്യം ഗവാം വ്യുഷ്ടിം തഥാഽശ്നുതേ।
ത്ര്യഹമുഷ്ണം പിബേൻമൂത്രം ത്ര്യഹമുഷ്ണം പിബേത്പയഃ॥ 13-116-35 (86012)
ഗവാമുഷ്ണം പയഃ പീത്വാ ത്ര്യഹമുഷ്ണം ഘൃതം വിബേത്।
ത്ര്യഹമുഷ്ണം ഘൃതം പീത്വാ വായുഭക്ഷോ ഭവേത്ര്യഹം॥ 13-116-36 (86013)
യോന ദേവാഃ പവിത്രേണി ഭുഞ്ജതേ ലോകമുത്തമം।
യത്പവിത്രം പവിത്രാണാം തദ്ധൃതം ശിരസാ വഹേത്॥ 13-116-37 (86014)
ഘൃതേന ജുഹുയാദഗ്നിം ഘൃതേന സ്വസ്തി വാചയേത്।
ഘൃതം പ്രാശേദ്ധൃതം ദദ്യാദ്ഗവാം പുഷ്ടിം തഥാഽശ്നുതേ॥ 13-116-38 (86015)
നിർഹൃതൈശ്ച യവൈർഗോഭിർമാസം പ്രശ്രിതയാവകഃ।
ബ്രഹ്മഹത്യാസമം പാപം സർവമേതേന ശുധ്യതേ॥ 13-116-39 (86016)
പരാഭവാർഥം ദൈത്യാനാം ദേവൈഃ ശൌചമിദം കൃതം॥
തേ ദേവത്വമപി പ്രാപ്താഃ സംസിദ്ധാശ്ച മഹാബലാഃ॥ 13-116-40 (86017)
ഗാവഃ പവിത്രാഃ പുണ്യാശ്ച പാവനം പരമം മഹത്।
താശ്ച ദത്ത്വാ ദ്വിജാതിഭ്യോ നരഃ സ്വർഗമുപാശ്നുതേ॥ 13-116-41 (86018)
ഗവാം മധ്യേ ശുചിർഭൂത്വാ ഗോമതീം മനസാ ജപേത്।
പൂതാഭിരദ്ഭിരാചംയി ശുചിർഭവതി നിർമലഃ॥ 13-116-42 (86019)
അഗ്നിമധ്യേ ഗവാം മധ്യേ ബ്രാഹ്മണാനാം ച സംസദി।
വിദ്യാവേദപ്രതസ്നാതാ ബ്രാഹ്മണാഃ പുണ്യകർമിണഃ॥ 13-116-43 (86020)
അധ്യാപയേരഞ്ശിഷ്യാന്വൈ ഗോമതീം യജ്ഞസംമിതാം।
ത്രിരാത്രോപോഷിതോ ഭൂത്വാ ഗോമതീം ലഭതേ വരം॥ 13-116-44 (86021)
പുത്രികാമശ്ച ലഭതേ പുത്രം ധനമഥാപി വാ॥
പതികാമാ ച ഭർതാരം സർവകാമാംശ്ച മാനവഃ॥ 13-116-45 (86022)
ഗാവസ്തുഷ്ടാഃ പ്രയച്ഛന്തി സേവിതാ വൈ ന സംശയഃ।
ഏവമേതാം മഹാഭാഗാ യജ്ഞിയാഃ സർവകാമദാഃ।
രോഹിണ്യ ഇതി ജാനീഹി നൈതാഭ്യോ വിദ്യതേ പരം॥ 13-116-46 (86023)
ഇത്യുക്തഃ സ മഹാതേജാഃ ശുകഃ പിത്രാ മഹാത്മനാ।
പൂജയാമാസ താം നിത്യം തസ്മാത്ത്വമപി പൂജയ॥ ॥ 13-116-47 (86024)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷോഡശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 116 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-116-13 അശൃങ്കാ ഇത്യഖുരാ ഇത്യസ്യാപ്യുപലക്ഷണം॥ 7-116-14 ഗാഃ പ്രായമുപവിഷ്ടാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-116-27 ഗനാഃ വൃക്ഷാഃ। പത്രരഥാഃ പക്ഷിണഃ॥ 7-116-39 നിർഹൃതൈഃ ഗോമയനിർഗതൈഃ॥ 7-116-44 ഗോമതീം ഗോമത്യാ ഋചാ പ്രകാശിതമർഥം വരം ലഭതേ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 117
॥ ശ്രീഃ ॥
13.117. അധ്യായഃ 117
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോലോകസ്യ ബ്രഹ്മലോകാദപ്യുപരിതനത്വേ ബ്രഹ്മണോ വരദാനസ്യ കാരണത്വകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`*യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സുരാണാമസുരാണാം ച ഭൂതാനാം ച പിതാമഹ।
പ്രഭുഃ സ്രഷ്ടാ ച ഭഗവാൻമുനിഭിഃ സ്തൂയതേ ഭുവി॥ 13-117-1 (86025)
തസ്യോപരി കഥം ഹ്യേഷ ഗോലോകഃ സ്ഥാനതാം ഗതഃ।
സംശയോ മേ മഹാനേഷ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-117-2 (86026)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-117-3x (7126)
മനോവാഗ്ബുദ്ധയസ്താവദേകസ്ഥാഃ കുരുസത്തമ।
തതോ മേ ശൃണു കാർത്സ്ന്യേന ഗോമഹാഭാഗ്യമുത്തമം॥ 13-117-3 (86027)
പുണ്യം യശസ്യമായുഷ്യം തഥാ സ്വസ്ത്യയനം മഹത്।
കീർതിർവിഹരതാ ലോകേ ഗവാം യോ ഗോഷു ഭക്തിമാൻ॥ 13-117-4 (86028)
ശ്രൂയതേ ഹി പുരാണേഷു മഹർഷീണാം മഹാത്മനാം।
സംസ്ഥാനേ സർവലോകാനാം ദേവാനാം ചാപി സംഭവേ॥ 13-117-5 (86029)
ദേവതാർഥേഽമൃതാർഥേ ച യജ്ഞാർഥേ ചൈവ ഭാരത।
സുരഭിർനാമ വിഖ്യാതാ രോഹിണീ കാമരൂപിണീ॥ 13-117-6 (86030)
സങ്കൽപ്യ മനസാ പൂർവം രോഹിണീ ഹ്യമൃതാത്മനാ।
ഘോരം തപഃ സമാസ്ഥായ നിർമിതീ വിസ്വകർമണാ॥ 13-117-7 (86031)
പുരുഷം ചാസൃജദ്ഭൂസ്തേജസാ തപസാ ച ഹ।
ദേദീപ്യമാനം വപുഷാ സമിദ്ധമിവ പാവകം॥ 13-117-8 (86032)
സോഽപശ്യദിഷ്ടരൂപാം താം സുരഭിം രോഹിണീം തദാ।
ദൃഷ്ട്വൈവ ചാതിവിമനാഃ സോഽഭവത്കാമമോഹിതഃ॥ 13-117-9 (86033)
തം കാമാർതമഥോ ജ്ഞാത്വാ സ്വയംഭൂർലോകഭാവനഃ।
മാഽഽർതോ ഭവ തഥാ ചൈഷ ഭഗവാനഭ്യഭാഷത॥ 13-117-10 (86034)
തതഃ സ ഭഗവാംസ്തത്ര മാർതാണ്ഡ ഇതി വിശ്രുതഃ।
ചകാര നാമ തം ദൃഷ്ട്വാ തസ്യാർതീഭാവമുത്തമം॥ 13-117-11 (86035)
സോഽദദാദ്ഭഗവാംസ്തസ്മൈ മാർതാണ്ഡായ മഹാത്മനേ।
സുരൂപാം സുരഭിം കന്യാം തപസ്തേജോമയീം ശുഭാം॥ 13-117-12 (86036)
യഥാ മയൈഷ ചോദ്ഭൂതസ്ത്വം ചൈവഷാ ച രോഹിണീ।
മൈഥുനം ഗതവന്തൌ ച തഥാ ചോത്പത്സ്യതി പ്രജാ॥ 13-117-13 (86037)
പ്രജാ ഭവിഷ്യതേ പുണ്യാ പവിത്രം പരമം ച വാം।
ന ചാപ്യഗംയാഗമനാദ്ദോഷം പ്രാപ്സ്യസി കർഹിചിത്॥ 13-117-14 (86038)
ത്വത്പ്രജാസംഭവം ക്ഷീരം ഭവിഷ്യതി പരം ഹവിഃ।
യജ്ഞേഷു ചാജ്യഭാഗാനാം ത്വത്പ്രജാമൂലജോ വിധിഃ॥ 13-117-15 (86039)
പ്രജാശുശ്രൂഷവശ്ചൈവ യേ ഭവിഷ്യന്തി രോഹിണി।
തവ തേനൈവ പുണ്യേനി ഗോലോകം യാന്തു മാനവാഃ॥ 13-117-16 (86040)
ഇദം പവിത്രം പരമമൃഷഭം നാമ കർഹിചിത്।
യദ്വൈ ജ്ഞാത്വാ ദ്വിജാ ലോകേ മോക്ഷ്യന്തേ യോനിസങ്കരാത്॥ 13-117-17 (86041)
ഏതത്ക്രിയാഃ പ്രവർതന്തേ മന്ത്രബ്രാഹ്മണസംസ്കൃതാഃ।
ദേവതാനാം വിതൄണാം ച ഹവ്യകവ്യപുരോഗമാഃ॥ 13-117-18 (86042)
തത ഏതേന പുണ്യേന പ്രജാസ്തവ തു രോഹിണി।
ഊർധ്വം മമാപി ലോകസ്യ വത്സ്യന്തേ നിരുപദ്രവാഃ॥ 13-117-19 (86043)
ഭദ്രം തേഭ്യശ്ച ഭദ്രം തേ യേ പ്രജാസു ഭവന്തി വൈ।
യുഗന്ധരാശ്ച തേ പുത്രാഃ സന്തു ലോകസ്യ ധാരണേ॥ 13-117-20 (86044)
യാന്യാൻകാമയസേ ലോകാംസ്താംʼല്ലോകാനനുയാസ്യസി।
സർവദേവഗണശ്ചൈവ തവ യാസ്യന്തി പുത്രതാം।
തവ സ്തനസമുദ്ഭൂതം പിബന്തോഽമൃതമുത്തമം॥ 13-117-21 (86045)
ഏവമേതാന്വരാൻസർവാനഗൃഹ്ണാത്സുരഭിസ്തദാ।
ബ്രുവതഃ സർവലോകേശാന്നിർവൃതിം ചാഗമത്പരാം॥ 13-117-22 (86046)
സൃഷ്ട്വാ പ്രജാശ്ച വിപുലാ ലോകസന്ധാരണായ വൈ।
ബ്രഹ്മണാ സമനുജ്ഞാതാ സുരഭിർലോകമാവിശത്॥ 13-117-23 (86047)
ഏവം വരപ്രദാനേന സ്വയംഭോരേവ ഭാരത।
ഉപരിഷ്ടാദ്ഗവാം ലോകഃ പ്രോക്തസ്തേ സർവമാദിതഃ॥' ॥ 13-117-24 (86048)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 117 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
* ഏതദാദ്യേകാദശാധ്യായാ ദാക്ഷിണാത്യകോശേഷ്വേവ ദൃശ്യന്തേ। 7-117-3 മനോവാഗ്ബുദ്ധയഃ മനോവാഗ്ബുദ്ധീരേകസ്ഥാഃ കുരു॥ 7-117-10 ആർതോ മാ ഭവേത്യഭ്യഭാഷത॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 118
॥ ശ്രീഃ ॥
13.118. അധ്യായഃ 118
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിസ്തരേണ ഗവോത്പത്തിപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സുരഭേഃ കാഃ പ്രജാഃ പൂർവം മാർതാണ്ഡാദഭവൻപുരാ।
ഏതൻമേ ശംസ തത്വേനി ഗോഷു മേ പ്രീയതേ മനഃ॥ 13-118-1 (86049)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-118-2x (7127)
ശൃണു നാമാനി ദിവ്യാനി ഗോമാതൄണാം വിശേഷതഃ।
യാഭിർവ്യാപ്താസ്ത്രയോ ലോകാഃ കല്യാണീഭിർജനാധിപ॥ 13-118-2 (86050)
സുരഭ്യഃ പ്രഥമോദ്ഭൂതാ യാശ്ച സ്യുഃ പ്രഥമാഃ പ്രജാഃ।
മയോച്യമാനാഃ ശൃണു താഃ പ്രാപ്സ്യസേ വിപുലം യശഃ॥ 13-118-3 (86051)
തപ്ത്വാ തപോ ഘോരതപാഃ സുരഭിർദിപ്തതേജസഃ।
സുഷാവൈകാദശ സുതാന്രുദ്രാ യേ ച്ഛന്ദസി സ്തുതാഃ॥ 13-118-4 (86052)
അജൈകപാദഹിർബുധ്ന്യസ്ത്ര്യംബകശ്ച മഹായശാഃ।
വൃഷാകപിശ്ച ശംഭുശ്ച കപാലീ രൈവതസ്തഥാ॥ 13-118-5 (86053)
ഹരശ്ച ബഹുരൂപശ്ച ഉഗ്ര ഉഗ്രോഽഥ വീര്യവാൻ।
തസ്യ ചൈവാത്മജഃ ശ്രീമാന്വിശ്വരൂപോ മഹായശാഃ॥ 13-118-6 (86054)
ഏകാദശൈതേ കഥിതാ രുദ്രാസ്തേ നാമ നാമതഃ।
മഹാത്മാനോ മഹായോഗാസ്തേജോയുക്താ മഹാബലാഃ॥ 13-118-7 (86055)
ഏതേ വരിഷ്ഠജൻമാനോ ദേവാനാം ബ്രഹ്മവാദിനാം।
വിപ്രാണാം പ്രകൃതിർലോകേ ഏത ഏവ ഹി വിശ്രുതാഃ॥ 13-118-8 (86056)
ഏത ഏകാദശ പ്രോക്താ രുദ്രാസ്ത്രിഭുവനേശ്വരാഃ।
ശതം ത്വേതത്സമാഖ്യാതം ശതരുദ്രം മഹാത്മനാം॥ 13-118-9 (86057)
സുഷുവേ പ്രഥമാം കന്യാം സുരഭിഃ പൃഥിവീം തദാ।
വിശ്വകാമദുഘാ ധേനുര്യാ ധാരയതി ദേഹിനഃ॥ 13-118-10 (86058)
സുതം ഗോബ്രാഹ്മണം രാജന്നേകമിത്യഭിധീയതേ।
ഗോബ്രാഹ്മണസ്യ ജനനീ സുരഭിഃ പരികീർത്യതേ॥ 13-118-11 (86059)
സൃഷ്ട്വാ തു പ്രഥമം രുദ്രാന്വരദാന്രുദ്രസംഭവാൻ।
പശ്ചാത്പ്രഭും ഗ്രഹപതിം സുഷുവേ ലോകസംമതം॥ 13-118-12 (86060)
സോമരാജാനമമൃതം യജ്ഞസർവസ്വമുത്തമം।
ഓഷധീനാം രസാനാം ച ദേവാനാം ജീവിതസ്യ ച॥ 13-118-13 (86061)
തതഃ ശ്രിയം ച മേധാം ച കീർതിം ദേവീം സരസ്വതീം।
ചതസ്രഃ സുഷുവേ കന്യാ യോഗേഷു നിയതാഃ സ്തിതാഃ॥ 13-118-14 (86062)
ഏതാഃ സൃഷ്ട്വാ പ്രജാ ഏഷാ സുരഭിഃ കാമരൂപിണീ।
സുഷുവേ പരമം ഭൂയോ ദിവ്യാ ഗോമാതരഃ ശുഭാഃ॥ 13-118-15 (86063)
പുണ്യാം മായാം മധുശ്ച്യോതാം ശിവാം ശീഘ്രാം സരിദ്വരാം।
ഹിരണ്യവർണാം സുഭഗാം ഗവ്യാം പൃശ്നീം കുഥാവതീം॥ 13-118-16 (86064)
അംഗാവതീം ഘൃതവതീം ദധിക്ഷീരപയോവതീം।
അമോഘാം സുരമാം സത്യാം രേവതീം മാരുതീം രസാം॥ 13-118-17 (86065)
അജാം ച സികതാം ചൈവ ശുദ്ധധൂമാമധാരിണീം।
ജീവാം പ്രാണവതീം ധന്യാം ശുദ്ധാം ധേനും ധനാവഹാം॥ 13-118-18 (86066)
ഇന്ദ്രാമൃദ്ധിം ച ശാന്തി ച ശാന്തപാപാം സരിദ്വരാം।
ചത്വാരിംശതിമേകാം ച ധന്യാസ്താ ദിവി പൂജിതാഃ॥ 13-118-19 (86067)
ഭൂയോ ജജ്ഞേ സുരഭ്യാശ്ച ശ്രീമാംശ്ചന്ദ്രാംശുസപ്രഭഃ।
വൃപോ ദക്ഷ ഇതി ഖ്യാതഃ കണ്ഢേ മണിതലപ്രഭഃ। 13-118-20 (86068)
സ്രഗ്വീ കകുദ്മാന്ദ്യുതിമാൻമൃണാലസദൃശപ്രഭഃ।
സുരഭ്യനുമതേ ദത്തോ ധ്വജോ മാഹേശഅവരസ്തു സഃ॥ 13-118-21 (86069)
സുരഭ്യഃ കാമരൂപിണ്യോ ഗാവഃ പുണ്യാർഥമുത്കടാഃ।
ആദിത്യേഭ്യോ വസുഭ്യശ്ച വിശ്വേഭ്യശ്ച ദദൌ വരാൻ॥ 13-118-22 (86070)
സുരഭിസ്തു തപസ്തപ്ത്വാ സുഷുവേ ഗാസ്തതഃ പുനഃ।
യാ ദത്താ ലോകപാലാനാമിന്ദ്രാദീനാം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-118-23 (86071)
സുഷ്ടുനാം കപിലാം ചൈവ രോഹിണീം ച യശസ്വിനീം।
സർവകാമദുഘാം ചൈവ മരുതാം കാമരൂപിണീം॥ 13-118-24 (86072)
ഗാവോ മൃഷ്ടദുഘാ ഹ്യേതാസ്താശ്ചതസ്രോഽത്ര സംസ്തുതാഃ।
യാസാം ഭൂത്വാ പുരാ വത്സാഃ പിബന്ത്യമൃതമുത്തമം॥ 13-118-25 (86073)
സുഷ്ടുതാം ദേവരാജായ വാസവായ മഹാത്മനേ।
കപിലാം ധർമരാജായ വരുണായ ച രോഹിണീം॥ 13-118-26 (86074)
സർവകാമദുഘാം ധേനും രാജ്ഞേ വൈശ്രവണായ ച।
ഇത്യേതാ ലോകമഹിതാ വിശ്രുതാഃ സുരഭേഃ പ്രജാഃ॥ 13-118-27 (86075)
ഏതാസാം പ്രജയാ പൂർണാ പൃഥിവീ മുനിപുംഗവഃ।
ഗോഭ്യഃ പ്രഭവതേ സർവം യത്കിഞ്ചിദിഹ ശോഭനം॥ 13-118-28 (86076)
സുരഭ്യപത്യമിത്യേതന്നാമതസ്തേഽനുപൂർവശഃ।
കീർതിതം ബ്രൂഹി രാജേന്ദ്ര കിം ഭൂയഃ കഥയാമി തേ'॥ ॥ 13-118-29 (86077)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 118 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 119
॥ ശ്രീഃ ॥
13.119. അധ്യായഃ 119
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഇന്ദ്രസ്യ വത്സഭാവേന സുരഭ്യാഃ ക്ഷീരപാനാദമരത്വാദിലാഭകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഇന്ദ്രദിദേവാനാം വാസാർഥം സുരഭേരനുമത്യാ തദീയമുഖാദ്യവയവസമാശ്രയണകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സുരഭ്യാസ്തു തദാ ദേവ്യാഃ കീർതിർലക്ഷ്മീഃ സരസ്വതീ।
മേധാ ച പ്രവരാ ദേവീ യാശ്ചതസ്രോഽഭിവിശ്രുതാഃ॥ 13-119-1 (86078)
പൃഥഗ്ഗോഭ്യഃ കിമേതാഃ സ്യുരുതാഹോ ഗോഷു സംശ്രിതാഃ।
ദേവാഃ കേ വാഽഽശ്രിതാ ഗോഷു തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-119-2 (86079)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-119-3x (7128)
യം ദേവം സംശ്രിതാ ഗാവസ്തം ദേവം ദേവസഞ്ജ്ഞിതം।
യദ്യദ്ദേവാശ്രിതം ദൈവം തത്തദ്ദൈവം ദ്വിജാ വിദുഃ॥ 13-119-3 (86080)
സർവേഷാമേവ ദേവാനാം പൂർവം കില സമുദ്ഭവേ।
അമൃതാർഥേ സുരപതിഃ സുരഭിം സമുപസ്ഥിതഃ॥ 13-119-4 (86081)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-119-5x (7129)
ഇച്ഛേയമമൃതം ദത്തം ത്വയാ ദേവി രസാധികം।
ത്വത്പ്രസാദാച്ഛിവം മഹ്യമമരത്വം ഭവേദിതി॥ 13-119-5 (86082)
സുരഭിരുവാച। 13-119-6x (7130)
വത്സോ ഭൂത്വാ സുപരതേ പിബസ്വ പ്രസ്രവം മമ।
തതോഽമരത്വമപി തസ്ഥാനമൈന്ദ്രമവാപ്സ്യസി॥ 13-119-6 (86083)
ന ച തേ വൃത്രഹന്യുദ്ധേ വ്യഥാഽരിഭ്യോ ഭവിഷ്യതി।
ബലാർഥമാത്മനഃ ശക്ര പ്രസ്രവം പിബ മേ വിഭോ॥ 13-119-7 (86084)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-119-8x (7131)
തതോഽപിബത്സ്നം തസ്യാഃ സുരഭ്യാഃ സുരസത്തമഃ।
അമരത്വം സുരൂപത്വം ബലം ചാപദനുത്തമം॥ 13-119-8 (86085)
പുരന്ദരോഽമൃതം പീത്വാ പ്രഹൃഷ്ടഃ സമുപസ്ഥിതഃ।
പുത്രോഽഹം തവ ഭദ്രം തേ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ॥ 13-119-9 (86086)
സുരഭിരുവാച। 13-119-10x (7132)
കൃതം പുത്ര ത്വയാ സർവമുപയാഹി ത്രിവിഷ്ടപം।
പാലയസ്വ സുരാൻസർവാഞ്ജഹി യേ സുരശത്രവഃ॥ 13-119-10 (86087)
ന ച ഗോബ്രാഹ്മണേഽവജ്ഞാ കാര്യാ തേ ശാന്തിമിച്ഛതാ।
ഗോബ്രാഹ്മണസ്യ നിശ്വാസഃ ശോഷയേദപി ദേവതാഃ॥ 13-119-11 (86088)
ഗോബ്രാഹ്മണപ്രിയോ നിത്യം സ്വസ്തിശബ്ദമുദാഹരൻ।
പൃഥിവ്യാമന്തരിക്ഷേ ച നാകപൃഷ്ഠേ ച വിക്രമേത്॥ 13-119-12 (86089)
യച്ച തേഽന്യദ്ഭവേത്കൃത്യം തൻമേ ബ്രൂയാഃ സമാസതഃ।
തത്തേ സർവം കരിഷ്യാമി സത്യേനൈതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 13-119-13 (86090)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-119-14x (7133)
ഇച്ഛേയം ഗോഷു നിയതം വസ്തും ദേവി ബ്രവീമി തേ।
ഏഭിഃ സുരഗണൈഃ സാർധം മമാനുഗ്രഹമാചര॥ 13-119-14 (86091)
സുരഭിരുവാച। 13-119-15x (7134)
ഗവാം ശരീരം പ്രത്യക്ഷമേതത്കൌശിക ലക്ഷ്യേ।
യോ യത്രോത്സഹതേ വസ്തും സ തത്ര വസതാം സുരഃ॥ 13-119-15 (86092)
സർവം പവിത്രം പരമം ഗവാം ഗാത്രം സുപൂജിതം।
തഥാ കുരുഷ്വ ഭദ്രം തേ യഥാ ത്വം ശക്ര മന്യസേ॥ 13-119-16 (86093)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-119-17x (7135)
തസ്യാസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ സുരഭ്യാഃ സുരസത്തമഃ।
സഹ സർവൈഃ സുരഗണൈരഭജത്സൌരഭീം പ്രജാം॥ 13-119-17 (86094)
ശൃംഗേ വക്ത്രേ ച ജിഹ്വായാം ദേവരാജഃ സമാവിശത്।
സർവച്ഛിദ്രേഷു പവനഃ പാദേഷു മരുതാം ഗണാഃ॥ 13-119-18 (86095)
കകുദം സർവഗോ രുദ്രഃ കുക്ഷൌ ചൈവ ഹുതാശനഃ।
സരസ്വതീ സ്തനേഷ്വഗ്ര്യാ ശ്രീഃ പുരീഷേ ജഗത്പ്രിയാ॥ 13-119-19 (86096)
മൂത്രേ കീർതിശ്ച ഗംഗാ ച മേധാ പയസി ശാശ്വതീ।
വക്ത്രേ സോമശ്ച വൈ ദേവോ ഹൃദയേ ഭഗവാന്യമഃ॥ 13-119-20 (86097)
ധർമഃ പുച്ഛേ ക്രിയാ ലോംനി ഭാസ്കരശ്ചക്ഷുഷീ ശ്രിതഃ।
സിദ്ധാഃ സന്ധിഷു സിദ്ധിശ്ച തപസ്തേജശ്ച ചേഷ്ടനേ॥ 13-119-21 (86098)
ഏവം സർവേ സുരഗണാ നിയതാ ഗാത്രവർത്മസു।
മഹതീ ദേവതാ ഗാവോ ബ്രാഹ്മണൈഃ പരിസംസ്കൃതാഃ॥ 13-119-22 (86099)
ഗാമാശ്രയന്തി സഹിതാ ദേവാ ഹി പ്രഭവിഷ്ണവഃ।
കിമാസാം സർവഭാവേന വിദധ്യാദ്ഭഗവാൻപ്രിയം॥ 13-119-23 (86100)
ഭവാംശ്ച പരയാ ഭക്ത്യാ പൂജയസ്വ നരേശ്വര।
ഗാവസ്തു പരമം ലോകേ പവിത്രം പാവനം ഹവിഃ॥ 13-119-24 (86101)
നിപാത്യ ഭക്ഷിതഃ സ്വർഗാദ്ഭാർഗവഃ ഫേനപഃ കില।
സ ച പ്രാണാൻപുനർലബ്ധ്വാ തതോ ഗോലോകമാശ്രിതഃ॥' ॥ 13-119-25 (86102)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 119 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 120
॥ ശ്രീഃ ॥
13.120. അധ്യായഃ 120
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പേനപോപാഖ്യാനകഥനാരഭ്യഃ॥ 1 ॥ ത്രിശിഖരഗിര്യാശ്രമവാസിനേ സുമിത്രനാംനേ വിപ്രവരായ ആംഗിരസേനൈകസ്യാ ഗോർദാനം॥ 2 ॥ തസ്യാ വംശേഽസംഖ്യേയാനാം ഗവാം സംഭവഃ॥ 3 ॥ സുമിത്രേണ വത്സമുഖോദ്ഗതക്ഷീരഫേനപാനാത്ഫേനപ ഇതി നാമാധിഗമഃ॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കഃ ഫേനപേതി നാംനാഽസൌ കഥം വാ ഭക്ഷിതഃ പുരാ।
മൃത ഉജ്ജീവിതഃ കസ്മാത്കഥം ഗോലോകമാശ്രിതഃ॥ 13-120-1 (86103)
വിരുദ്വേ മാനുഷേ ലോകേ തഥാ സമയവർത്മസു।
ക്രതേ ദൈവം ഹി ദുഷ്പ്രപം മാനുഷേഷു വിശേഷതഃ।
സംശയോ മേ മഹാനത്ര തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-120-2 (86104)
ശ്രൂയതേ ഭാർഗവേ വംശേ സുമിത്രോ നാമ ഭാരത।
വേദാധ്യയനസംപന്നോ വിപുലേ തപസി സ്ഥിതഃ॥ 13-120-3 (86105)
വാനപ്രസ്ഥാശ്രമേ യുക്തഃ സ്വകർമനിരതഃ സദാ।
വിനയാചാരതത്വജ്ഞഃ സർവധർമാർഥകോവിദഃ॥ 13-120-4 (86106)
യത്നാത്ത്രിഷവണസ്നായീ സന്ധ്യോപാസനതത്പരഃ।
അഗ്നിഹോത്രരതഃ ക്ഷാന്തോ ജപഞ്ജുഹ്വച്ച നിത്യദാഃ॥ 13-120-5 (86107)
പിതൃദേവാംശ്ച നിയതമതിർഥീംശ്ച സ പൂജയൻ।
പ്രാണസന്ധാരണാർഥം ച യത്കിഞ്ചിദുപഹാരയൻ॥ 13-120-6 (86108)
ഗിരിസ്ത്രിശിഖരോ നാമ യതഃ പ്രഭവതേ നദീ।
കുലജേതി പുരാണേഷു വിശ്രുതാ രുദ്രനിർമിതാ॥ 13-120-7 (86109)
തസ്യാസ്തീരേ സമേ ദേശേ പുഷ്പമാലാസമാകുലേ।
വന്യൌഷധിദ്രുമോപേതേ നാനാപക്ഷിമൃഗായുതേ॥ 13-120-8 (86110)
വ്യപേതദംശമശകേ ധ്വാങ്ക്ഷഗൃധ്രൈരസേവിതേ।
കൃഷ്ണദർഭതൃണപ്രായേ സുരംയേ ജ്യോതിരശ്മിനി॥ 13-120-9 (86111)
സർവോന്നതൈഃ സമൈഃ ശ്യാമൈര്യാജ്ഞീയൈസ്തരുഭിർവൃതേ।
തത്രാശ്രമപദം പുണ്യം ഭൃഗൂണാമഭവത്പുരാ। 13-120-10 (86112)
ഉവാസ തത്ര നിയതഃ സുമിത്രോ നാമ ഭാർഗവഃ।
യഥോദ്ദിഷ്ടേന പൂർവേഷാം ഭൃഗൂണാം സാധുവർത്മനാ॥ 13-120-11 (86113)
തസ്മാ ആംഗിരസഃ കശ്ചിദ്ദദൌ ഗാം ശർകരീം ശുഭാം।
വർഷാസു പശ്ചിമേ മാസി പൌർണമാസ്യാം ശുചിവ്രതഃ॥ 13-120-12 (86114)
സ താം ലബ്ധ്വാ ധർമശീലശ്ചിന്തയാമാസ തത്പരഃ।
സുമിത്രഃ പരയാ ഭക്ത്യാ ജനനീമിവ മാതരം॥ 13-120-13 (86115)
തേന സന്ധുക്ഷ്യമാണാ സാ രോഹിണീ കാമരൂപിണീ।
പ്രവൃദ്ധിമഗമച്ഛ്രേഷ്ഠാ പ്രാണതശ്ച സുദർശനാ॥ 13-120-14 (86116)
സിരാവിമുക്തപാർശ്വാന്താ വിപുലാം കാന്തിമുദ്വഹത്।
ശ്യാമപാർശ്വാന്തപൃഷ്ഠാ സാ സുരഭിർമധുപിംഗലാ॥ 13-120-15 (86117)
ബൃഹതീ സൂക്ഷ്മരോമാന്താ രൂപോദഗ്രാ തനുത്വചാ।
കൃഷ്ണപുച്ഛാ ശ്വേതവക്ത്രാ സമവൃത്തപയോധരാ॥ 13-120-16 (86118)
പൃഷ്ഠോന്നതാ പൂർവനതാ ശങ്കുകർണീ സുലോചനാ।
ദീർഘജിഹ്വാ ഹ്രസ്വശൃംഗീ സംപൂർണദശനാന്തരാ॥ 13-120-17 (86119)
മാംസാധികഗലാന്താ സാ പ്രസന്നാ ശുഭദർശനാ।
നിത്യം ശമയുതാ സ്നിഗ്ധാ സംപൂർണോദാത്തനിസ്വനാ॥ 13-120-18 (86120)
പ്രാജാപത്യൈർഗവാം നിത്യം പ്രശസ്തൈർലക്ഷണൈര്യുതാ।
യൌവനസ്ഥേവ വനിതാ ശുശുഭേ രൂപശോഭയാ॥ 13-120-19 (86121)
വൃഷേണോപഗതാ സാ തു കല്യാ മധുരദർശനാ।
മിഥുനം ജനയാമാസ തുല്യരൂപമിവാത്മനഃ॥ 13-120-20 (86122)
സംവർധയാമാസ സ താം സവത്സാം ഭാർഗവോ മുനിഃ।
തയോഃ പ്രജാധിസംസർഗാത്സഹസ്രം ച ഗവാമഭൂത്॥ 13-120-21 (86123)
ഗവാം ജാതിസഹസ്രാണി സംഭൂതാനി പരസ്പരം।
ഋഷഭാണാം ച രാജേന്ദ്ര നൈവാന്തഃ പ്രതിദൃശ്യതേ॥ 13-120-22 (86124)
തൈരാശ്രമപദം രംയമരണ്യം ചൈവ സർവശഃ।
സമാകുലം സമഭവൻമേഘൈരിവ നഭസ്ഥലം॥ 13-120-23 (86125)
കാനി ചിത്പദ്മവർണാനി കിംശുകാഭാനി കാനിചിത്।
രുക്മവർണാനി ചാന്യാനി ചന്ദ്രാംശുസദൃശാനി ച॥ 13-120-24 (86126)
തഥാ രാജതവർണാനി കാനിചില്ലോഹിതാനി വൈ।
നീലലോഹിതതാംരാണി കൃഷ്ണാനി കപിലാനി ച।
നാനാരാഗവിചിത്രാണി യൂഥാനി കുലയൂഥപ॥ 13-120-25 (86127)
ന ച ക്ഷീരം സുതസ്നേഹാദ്വത്സാനാമുപജീവതി।
ഭാർഗവഃ കേവലം ചാസീദ്ഗവാം പ്രാണായനേ രതഃ॥ 13-120-26 (86128)
തഥാ ശുശ്രൂഷതസ്തസ്യ ഗവാം ഹിതമവേക്ഷതഃ।
വ്യതീയാത്സുമാഹാൻകാലോ വത്സോച്ഛിഷ്ടേന വർതതഃ॥ 13-120-27 (86129)
ക്ഷുത്പിപാസാപരിശ്രാന്തഃ സതതം പ്രസ്രവം ഗവാം।
വത്സൈരുച്ഛിഷ്ടമുദിതം ബഹുക്ഷീരതയാ ബഹു॥ 13-120-28 (86130)
പീതവാംസ്തേന നാമാസ്യ ഫേനപേത്യഭിവിശ്രുതം।
ഗൌതമസ്യാഭിനിഷ്പന്നമേവം നാമ യുധിഷ്ഠിര॥ ॥ 13-120-29 (86131)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി വിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 120 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-120-7 കൂലഹേതി പുരാണേഷ്വിതി ട.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 121
॥ ശ്രീഃ ॥
13.121. അധ്യായഃ 121
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഫേനപസ്യ ഗോഭിഃ കദാചന ഗോലോകാദേത്യ ഗിരിഹ്രദേ സ്ത്രീരൂപധാരണേന വിഹരമാണാനാം ഗവാമവലോകനം॥ 1 ॥ ഫേനപസ്യ ഗോഭിഃ സ്വേഷാം ഗോലോകപ്രാപ്ത്യുപായം പൃഷ്ടാഭിസ്താഭിസ്താഃ പ്രതി രന്തിദേവസ്യ സത്രേ ആത്മനാം പശുത്വോപകൽപനസ്യ തദുപായത്വോക്തിഃ॥ 2 ॥ ഫേനപസ്യ സ്വേഷ്വതിവത്സലതയാ യാഗീയപശുത്വേ തദഭ്യനുജ്ഞാനസ്യ ദുഃസംപാദതാം ചിന്തയന്തീഷു താസു കപിലാഭിസ്താഭ്യഃ സ്വേഷാമേവ ഗോഷു ശ്രൈഷ്ഠ്യപ്രാപ്തിരൂപവരാധിഗമേന പേനപവധപ്രതിജ്ഞാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
കദാചിത്കാമരൂപിണ്യോ ഗാവഃ സ്ത്രീവേഷമാശ്രിതാഃ।
ഹ്രദേ ക്രീഡന്തി സംഹൃഷ്ടാ ഗായന്ത്യഃ പുണ്യലക്ഷണാഃ॥? 13-121-1 (86132)
ദദൃശുസ്തസ്യ ഗാവോ വൈ വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാഃ।
ഊചുശ്ച കാ യൂയമിതി സ്ത്രിയോ മാനുഷയാ ഗിരാ॥ 13-121-2 (86133)
സ്ത്രിയ ഊചുഃ। 13-121-3x (7136)
ഗാവ ഏവ വയം സർവകർമഭിഃ ശോഭനൈര്യുതാഃ।
സർവാഃ സ്ത്രീവേഷധാരിണ്യോ യഥാകാമം ചരാമേഹേ। 13-121-3 (86134)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-121-4x (7137)
ഗവാം ഗാവഃ പരം ദൈവം ഗവാം ഗാവഃ പരാ ഗതിഃ।
കഥയധ്വമിഹാസ്മാകം കേന വഃ സുകൃതാം ഗതിഃ॥ 13-121-4 (86135)
സ്ത്രിയ ഊചുഃ। 13-121-5x (7138)
അസ്മാകം ഹവിഷാ ദേവാ ബ്രാഹ്മണാസ്തർപിതാസ്തഥാ।
കവ്യേന പിതരശ്ചൈവ ഹവ്യേനാഗ്നിശ്ച തർപിതഃ॥ 13-121-5 (86136)
പ്രജയാ ച തഥാഽസ്മാകം കൃഷിരഭ്യുദ്ധൃതാ സദാ।
ശകടൈശ്ചാപി സംയുക്താ ദശവാഹശതേന വൈ॥ 13-121-6 (86137)
തദേതൈഃ സുകൃതൈഃ സ്ഫീതൈർവയം യാശ്ചൈവ നഃ പ്രജാഃ।
ഗോലോകമനുസംപ്രാപ്താ യഃ പരം കാമഗോചരഃ॥ 13-121-7 (86138)
യൂയം തു സർവാ രോഹിണ്യഃ സപ്രജാഃ സഹപുംഗവാഃ।
അധോഗാമിന്യ ഇത്യേവ പശ്യാമോ ദിവ്യചക്ഷുഷാ॥ 13-121-8 (86139)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-121-9x (7139)
ഏവം ഗവാം പരം ദൈവം ഗാവ ഏവ പരായണം।
സ്വപക്ഷ്യാസ്താരണീയാ വഃ ശരണായ ഗതാ വയം॥ 13-121-9 (86140)
കിമസ്മാഭിഃ കരണീയം വർതിതവ്യം കഥഞ്ചന।
പ്രാപ്നുയാമ ച ഗോലോകം ഭവാമ ന ച ഗർഹിതാഃ॥ 13-121-10 (86141)
സ്ത്രിയ ഊചുഃ। 13-121-11x (7140)
വർതതേ രന്തിദേവസ്യ സത്രം വർഷസഹസ്രകം।
തത്ര തസ്യ നൃപസ്യാശു പശുത്വമുപഗച്ഛതഃ॥ 13-121-11 (86142)
തതസ്തസ്യോപയോഗേന പശുത്വേ യജ്ഞസംസ്കൃതാഃ।
ഗോലോകാൻപ്രാപ്സ്യഥ ശുഭാംസ്തേന പുണ്യേന സംയുതാഃ॥ 13-121-12 (86143)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-121-13x (7141)
ഏതത്താസാം വചഃ ശ്രുത്വാ ഗവാം സംഹൃഷ്ടമാനസാഃ।
ഗമനായ മനശ്ചക്രുരൌത്സുക്യം ചാഗമൻപരം॥ 13-121-13 (86144)
ന ഹി നോ ഭാർഗവോ ദാതാ പശുത്വേനോപയോജനം।
യജ്ഞസ്തസ്യ നരേന്ദ്രസ്യ വർതതേ ധർമതസ്തഥാ॥ 13-121-14 (86145)
വയം ന ചാനനുജ്ഞാതാഃ ശക്താ ഗന്തും കഥഞ്ചന।
അവോചന്നഥ തത്രത്യാ ഭാർഗവോ വധ്യതാമയം॥ 13-121-15 (86146)
ഏതത്സർവാ രോചയത ന ഹി ശക്യമതോഽന്യഥാ।
ലോകാൻപ്രാപ്തും സഹാസ്മാഭിർനിശ്ചയഃ ക്രിയതാമയം॥ 13-121-16 (86147)
ന തു താസാം സമേതാനാം കാചിദ്ധോരേണ ചക്ഷുഷാ।
ശക്നോതി ഭാർഗവം ദ്രഷ്ടും സത്കൃതേനോപസംയുതാ॥ 13-121-17 (86148)
അഥ പദ്മസവർണാഭാ ഭാസ്കരാംശുസമപ്രഭാഃ।
ജപാലോഹിതതാംരാക്ഷ്യോ നിർമാംസകഠിനാനനാഃ॥ 13-121-18 (86149)
രോഹിണ്യഃ കപിലാഃ പ്രാഹുഃ സർവാസാം വൈ സമക്ഷതഃ।
മേഘസ്തനിതനിർഘോഷാസ്തേജോഭിരഭിരഞ്ചിതാഃ॥ 13-121-19 (86150)
വയം ഹി തം വധിഷ്യാമഃ സുമിത്രം നാത്രം സംശയഃ।
സുകൃതം പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ കിം നഃ ശ്രേയോ വിധാസ്യഥ॥ 13-121-20 (86151)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-121-21x (7142)
കപിലാഃ സർവവർണേഷു പ്രധാനത്വമവാപ്സ്യഥ।
ഗവാം ശതഫലാ ചൈകാം ദത്ത്വാ ഫലമവാപ്സ്യതി॥ 13-121-21 (86152)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-121-22x (7143)
ഏതദ്ഗവാം വചഃ ശ്രുത്വാ കപിലാ ഹൃഷ്ടമാനസാഃ।
ചക്രുഃ സർവാ ഭാർഗവസ്യ സുമിത്രസ്യ വധേ മതിം॥' ॥ 13-121-22 (86153)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 121 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-121-2 തസ്യ ഫേനപസ്യ സ്ത്രിയഃ പ്രതി॥ 7-121-4 സുകൃതാം പുണ്യകൃതാം॥ 7-121-6 ശക്താശ്ചാപി തഥാ യുക്താ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 122
॥ ശ്രീഃ ॥
13.122. അധ്യായഃ 122
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഫേനപസ്യ ഗോഭക്തയുദ്രേകസന്തുഷ്ടാഭിർഗോലോകാദാഗതഗോമാതൃഭിഃ യോഗപ്രഭാവേണ ശരീരാദ്വിയോജനേന സ്വലോകപ്രാപണപൂർവകം തസ്മിൻകപിലാനിശ്ചയനിവേദനം॥ 1 ॥ തതഃ കപിലാഭിര്യഥാപ്രതിജ്ഞം ശൃംഗാഘാതാദിനാ ഫേനപസ്യ കുണപശരീരവിഭേദനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
യാസ്തു ഗോമാതരസ്തസ്യ കാമചാരിണ്യ ആഗതാഃ।
സമീപം ഹി സുമിത്രസ്യ കൃതജ്ഞാഃ സമുപസ്ഥിതാഃ॥ 13-122-1 (86154)
അഭിപ്രശസ്യ ചൈവാഹുസ്തമൃഷിം പുണ്യദർശനാഃ।
ഗോലോകാദാഗതാ വേദ വൃഷഗോമാതരോ വയം॥ 13-122-2 (86155)
സുപ്രീതാഃ സ്മ വരം ഗൃഹ്ണ യമിച്ഛസി മഹാമുനേ।
യദ്ഭി ഗോഷു പരാം ബുദ്ധിം കൃതവാനസി നിത്യദാ॥ 13-122-3 (86156)
സുമിത്ര ഉവാച। 13-122-4x (7144)
പ്രീതോസ്ംയനുഗൃഹീതോസ്മി യൻമാം ഗോമാതരഃ ശുഭാഃ।
സുപ്രീതമനസഃ സർവാസ്തിഷ്ഠന്തേ ച വരപ്രദാഃ॥ 13-122-4 (86157)
ഭവേദ്ഗോഷ്വേവ മേ ഭക്തിര്യഥൈവാദ്യ തഥാ സദാ।
ഗോഘ്നാശ്ചൈവാവസീദന്തു നരാ ബ്രഹ്മദ്വിഷശ്ച യേ॥ 13-122-5 (86158)
ഗോമാതര ഊചുഃ। 13-122-6x (7145)
ഏവമേതദൃഷിശ്രേഷ്ഠ ഹിതം വദസി നഃ പ്രിയം।
ഏഹി ഗച്ഛ സഹാഽസ്മാഭിർഗോലോകമൃഷിസത്തമ॥ 13-122-6 (86159)
സുമിത്ര ഉവാച। 13-122-7x (7146)
യൂയമിഷ്ടാം ഗതിം യാന്തു ന ഹ്യഹം ഗന്തുമുത്സഹേ।
ഇമാ ഗാവഃ സമുത്സൃജ്യ തപസ്വിന്യോ മമ പ്രിയാഃ॥ 13-122-7 (86160)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-122-8x (7147)
താസ്തു തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ കപിലാനാം സുദാരുണം।
നിത്യുസ്തമൃഷിമുത്ക്ഷിപ്യ ഭാർഗവം നഭ ഉദ്വഹൻ॥ 13-122-8 (86161)
കലേവരം തു തത്രൈവ തസ്യ സംന്യസ്യ മാതരഃ।
നിഷ്കൃഷ്യ കരണം യോഗാദാനയൻഭാർഗവസ്യ വൈ॥ 13-122-9 (86162)
സർവം ചാസ്യ തദാചഖ്യുഃ കപിലാനാം വിചേഷ്ടിതം।
യദർഥം ഹരണം ഗോഭിർഗോലോകം ലോകമാതരഃ॥ 13-122-10 (86163)
തതസ്തു കപിലാസ്തത്ര തസ്യ ദൃഷ്ട്വാ കലേവരം।
തഥാപ്രതിജ്ഞം ശൃംഗൈശ്ച ഖുരൈശ്ചാപ്യവചൂർണയൻ॥ 13-122-11 (86164)
തതഃ സഞ്ഛിദ്യ ബഹുധാ ഭാർഗവം നൃപസത്തമ।
യുയുര്യത്രേതരാ ഗാവസ്തച്ച സർവം ന്യവേദയൻ॥ 13-122-12 (86165)
അഥ ഗോമാതൃഭിഃ ശപ്താസ്താ ഗാവഃ പൃഥിവീചരാഃ।
അമേധ്യവദനാഃ ക്ഷിപ്രം ഭവധ്വം ബ്രഹ്മഘാതകാഃ॥ 13-122-13 (86166)
ഏവം കൃതജ്ഞാ ഗാവോ ഹി യതാ ഗോമാതരോ നൃപ।
ഋഷിശ്ച പ്രാപ്തവാംʼല്ലോകം ഗാവശ്ച പരിമോക്ഷിതാഃ॥' ॥ 13-122-14 (86167)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 122 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-122-2 വേദ വിദ്ധി। ഋഷേ ഗോമാതരോ വയമിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-122-8 കപിലാനാം സുദാരുണം സുമിത്രവധപ്രതിജ്ഞാനം ച ശ്രുത്വാ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 123
॥ ശ്രീഃ ॥
13.123. അധ്യായഃ 123
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഫേനപസ്യ ഗോഭീ രന്തിദേവം പ്രതി തത്സത്രേ സ്വേഷാം പശുത്വേന വിനിയോഗപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥ തേന ഗവാം മധ്യേ കസ്യാശ്ചിദപി സകാമത്വജ്ഞാനേ സത്രവിരാമരൂപസമയകരണേന സത്രാരഭ്യഃ॥ 2 ॥ കദാജന കസ്യാശ്ചിദ്ഗോർവത്സസ്നേഹാദ്വിശസനേ ദുഃഖാവഗമേന യാഗോപരമഃ॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ഭീഷ്മ ഉവാച।
താ ഗാവോ രന്തിദേവസ്യ ഗത്വാ യജ്ഞം മനീഷിണഃ।
ആത്മാനം ജ്ഞാപയാമാസുർമഹർഷീണാം സമക്ഷതഃ॥ 13-123-1 (86168)
രന്തിദേവസ്തതോ രാജാ പ്രയതഃ പ്രാഞ്ജലിഃ ശുചിഃ।
ഉവാച ഗാവഃ പ്രണതഃ കിമാഗമനമിത്യപി॥ 13-123-2 (86169)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-123-3x (7148)
ഇച്ചാമസ്തവ രാജേന്ദ്ര സത്രേഽസ്മിന്വിനിയോജനം।
പശുത്വമുപസംപ്രാപ്തും പ്രസാദം കർതുമർഹസി॥ 13-123-3 (86170)
രന്തിദേവ ഉവാച। 13-123-4x (7149)
നാസ്തി ശക്തോ ഗവാം ഘാതം കർതും ശതസഹസ്രശഃ।
ഘാതയിത്വാ ത്വഹം യുഷ്മാൻകഥമാത്മാനമുത്തരേ॥ 13-123-4 (86171)
യഃ പശുത്വേന സംയോജ്യ യുഷ്മാൻസ്വർഗം നയേദിഹ।
ആത്മാനം ചൈവ തപസാ ഗാവഃ സമുപഗംയതാം॥ 13-123-5 (86172)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-123-6x (7150)
അസ്മാകം താരണേ യുക്തോ ധർമാത്മാ തപസി സ്ഥിതഃ।
ശ്രുതോഽസ്മാഭിർഭവാന്രാജംസ്തതസ്തു സ്വയമാഗതാഃ॥ 13-123-6 (86173)
രന്തിദേവ ഉവാച। 13-123-7x (7151)
മമ സത്രേ പശുത്വം വോ യദ്യേവം ഹി മനീഷിതം।
സമയേനാഹമേതേന ജുഹുയാം വോ ഹുതാശനേ॥ 13-123-7 (86174)
കദാചിദ്യദി വഃ കാചിദകാമാ വിനിയുജ്യതേ।
തദാ സമാപ്തിഃ സത്രസ്യ ഗവാം സ്യാദിതി നൈഷ്ഠികീ॥ 13-123-8 (86175)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-123-9x (7152)
ഏവമസ്തു മഹാരാജ യഥാ ത്വം പ്രബ്രവീഷി നഃ।
അകാമാഃ സ്യുര്യദാ ഗാവസ്തദാ സത്രം സമാപ്യതാം॥ 13-123-9 (86176)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-123-10x (7153)
തതഃ പ്രവൃത്തേ ഗോസത്രേ രന്തിദേവസ്യ ധീമതഃ।
ഗോസഹസ്രാണ്യഹരഹർനിയുജ്യന്തേ ശമീതൃഭിഃ॥ 13-123-10 (86177)
ഏവം ബഹനി വർഷാണി വ്യതീതാനി നരാധിപ।
ഗവാം വൈ വധ്യമാനാനാം ന ചാന്തഃ പ്രത്യദൃശ്യത॥ 13-123-11 (86178)
ഗവാം ചർമസഹസ്രൈസ്തു രാശയഃ പർവതോപമാഃ।
ബഭൂവുഃ കുരുശാർദൂല ബഹുധാ മേഘസംനിഭാഃ॥ 13-123-12 (86179)
മേദഃക്ലേദവഹാ ചൈവ പ്രാവർതത മഹാനദീ।
അദ്യാപി ഭുവി വിഖ്യാതാ നദീ ചർമണ്വതീ ശുഭാ॥ 13-123-13 (86180)
തതഃ കദാചിത്സ്വം വത്സം ഗൌരുപാമന്ത്ര്യ ദുഃഖിതാ।
ഏഹി വത്സ സ്തനം പാഹി മാ ത്വം പശ്ചാത്ക്ഷുദാർദിതഃ॥ 13-123-14 (86181)
തപ്സ്യസേ വിമനാ ദുഃഖം ഘാതിതായാം മയി ധ്രുവം।
ഏതേ ഹ്യായാന്തി ചണ്ഡാലാഃ സശസ്ത്രാമാം ജിഘാംസവഃ॥ 13-123-15 (86182)
അഥ ശുശ്രാവ താം വാണീം മാനുഷീം സമുദാഹൃതാം।
രന്തിദേവോ മഹാരാജ തതസ്താം സമവാരയത്॥ 13-123-16 (86183)
സ്ഥാപയാമാസ ഗോസത്രമഥ തം പാർതിവർഷഭ।
സത്രോത്സൃഷ്ടാഃ പരിത്യക്താ ഗാവോഽന്യാഃ സമുപാശ്രിതാഃ॥ 13-123-17 (86184)
യാസ്തസ്യ രാജ്ഞോ നിഹതാ ഗാവോ യജ്ഞേ മഹാത്മനഃ।
താ ഗോലോകമുപാജഗ്മുഃ പ്രേക്ഷിതാ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ॥ 13-123-18 (86185)
രന്തിദേവോപി രാജർഷിരിഷ്ട്വാ യജ്ഞം യഥാവിധി।
തതഃ സഖ്യം സുരപതേസ്ത്രിദിവം ചാക്ഷയം യയൌ॥ 13-123-19 (86186)
ഫേനപോ ദിവി ഗോലോകേ മുമുദേ ശാശ്വതീഃ സമാഃ।
അവശിഷ്ടശ്ച യാ ഗവസ്താ ബഭൂവുർവനേചരാഃ॥ 13-123-20 (86187)
ഫേനപാഖ്യാനമേതത്തേ ഗവാം മാഹാത്ംയമേവ ച।
കഥിതം പാവനം പുണ്യം കൃഷ്ണദ്വൈപായനേരിതം॥ 13-123-21 (86188)
നാരായണോഽപി ഭഗവാന്ദൃഷ്ട്വാ ഗോഷു പരം യശഃ।
ശുശ്രൂഷാം പരമാം ചക്രേ ഭക്തിം ച ഭരതർഷഭ॥ 13-123-22 (86189)
തസ്മാത്ത്വമപി രാജേന്ദ്ര ഗാ വൈ പൂജയ ഭാരത।
ദ്വിജേഭ്യശ്ചൈവ സതതം പ്രയച്ഛ കുരുസത്തമ॥ ॥ 13-123-23 (86190)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയോവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 123 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-123-8 കദാചിത് കദാപി। കാചിത് കാപി॥ 7-123-10 ശമീതൃഭിഃ ശമിതൃഭിഃ। ദീർഘ ആർഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 124
॥ ശ്രീഃ ॥
13.124. അധ്യായഃ 124
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോമാഹാത്ംയപ്രതിപാദകവ്യാസശുകസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പവിത്രാണാം പവിത്രം യച്ഛ്രേഷ്ഠം ലോകേഷു പൂജിതം।
മഹാവ്രതം മഹാഭാഗ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-124-1 (86191)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-124-2x (7154)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പിതുഃ പുത്രസ്യ സംവാദം വ്യാസസ്യ ച ശുകസ്യ ച॥ 13-124-2 (86192)
ഋഷീണാമുത്തമം കൃഷ്ണം ഭാവിതാത്മാനമച്യുതം।
പാരംപര്യവിശേഷജ്ഞം സർവശാസ്ത്രാർഥകോവിദം॥ 13-124-3 (86193)
കൃതശൌചഃ ശുകസ്തത്ര കൃതജപ്യഃ കൃതാഹ്നികഃ।
പരം നിയമമാസ്ഥായ പരം ധർമമുപാശ്രിതഃ॥ 13-124-4 (86194)
പ്രണംയ ശിരസാ വ്യാസം സൂക്ഷ്മതത്വാർഥദർശിനം।
ശുകഃ പപ്രച്ഛ വൈ പ്രശ്നം ദാനധർമകുതൂഹലഃ॥ 13-124-5 (86195)
ബഹുചിത്രാണി ദാനാനി ബഹുശഃ ശംസസേ മുനേ।
മഹാർഥം പാവനം പുണ്യം കിംസ്വിദ്ദാനം മഹാഫലം॥ 13-124-6 (86196)
കേന ദുർഗാണി തരതി കേന ലോകാനവാപ്നുതേ।
കേന വാ മഹദാപ്നോതി ഇഹ ലോകേ പരത്ര ച॥ 13-124-7 (86197)
കേ വാ യജ്ഞസ്യ വോഢാരഃ കേഷു യജ്ഞഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
കിഞ്ച യജ്ഞസ്യ യജ്ഞത്വം കിഞ്ച യജ്ഞസ്യ ഭേഷജം।
യജ്ഞാനാമുത്തമം കിഞ്ച തദ്ഭവാൻപ്രബ്രവീതു മേ॥ 13-124-8 (86198)
സ തസ്മൈ ഭജമാനായ ജാതകൌതൂഹലായ ച।
വ്യാസോ വ്രതനിധിഃ പ്രാഹ ഗവാമിദമനുത്തമം॥ 13-124-9 (86199)
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം ലോകേ ശ്രുതിസുഖാവഹം।
യത്പവിത്രം പവിത്രാണാം മംഗലാനാം ച മംഗലം॥ 13-124-10 (86200)
സർവപാപപ്രശമനം തത്സമാസേന മേ ശൃണു।
യദിദം തിഷ്ഠതേ ലോകേ ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം।
ഗാവസ്തത്പ്രാപ്യ തിഷ്ഠന്തി ഗോലോകേ പുണ്യദർശനാഃ॥ 13-124-11 (86201)
മാതരഃ സർവഭൂതാനാം വിശ്വസ്യ ജഗതശ്ച ഹ।
രുദ്രാണാമിഹ സാധ്യാനാം ഗാവ ഏവ തു മാതരഃ॥ 13-124-12 (86202)
രുദ്രാണാം മാതരോ ഹ്യേതാ ഹ്യാദിത്യാനാം സ്വസാ സ്മൃതാഃ।
വസൂനാം ച ദുഹിത്രസ്താ ബ്രഹ്മസന്താനമൂലജാഃ॥ 13-124-13 (86203)
യാസാമധിപതിഃ പൂഷാ മരുതോ വാലബന്ധനാഃ।
ഐശ്വര്യം വരുണോ രാജാ വിശ്വേദേവാഃ സമാശ്രിതാഃ॥ 13-124-14 (86204)
യ ഏവം വേദ താ ഗാവോ മാതരോ ദേവപൂജിതാഃ।
സ വിപ്രോ ബ്രഹ്മലോകായ ഗവാം ലോകായ വാ ധ്രുവഃ॥ 13-124-15 (86205)
ഗാവസ്തു നാവമന്യേത കർമണാ മനസാ ഗിരാ।
ഗവാം സ്ഥാനം പരം ലോകേ പ്രാർഥയേദ്യഃ പരാം ഗതിം॥ 13-124-16 (86206)
ന പദ്ഭ്യാം താഡയേദ്ഗാ വൈ ന ദണ്ഡേന ന മുഷ്ടിനാ।
ഇമാം വിദ്യാമുപാശ്രിത്യ പാവനീം ബ്രഹ്മനിർമിതാം॥ 13-124-17 (86207)
മാതൄണാമന്വവായേ ച ന ഗോമധ്യേ ന ഗോവ്രജേ।
നരോ മൂത്രപുരീഷസ്യ ദൃഷ്ട്വാ കുര്യാദ്വിസർജനം॥ 13-124-18 (86208)
ശുദ്ധാശ്ചന്ദനശീതാംഗ്യശ്ചന്ദ്രരശ്മിസമപ്രഭാഃ।
സൌംയാഃ സുരഭ്യഃ സുഭഗാ ഗാവോ ഗുഗ്ഗുലുഗന്ധയഃ॥ 13-124-19 (86209)
സർവേ ദേവാഽവിശൻഗാ വൈ സമുദ്രമിവ സിന്ധവഃ।
ദിവം ചൈവാന്തരിക്ഷം ച ഗവാം വ്യുഷ്ടിം സമശ്നുതേ॥ 13-124-20 (86210)
ദധിനാ ജുഹുയാദഗ്നിം ദധിനാ സ്വസ്തി വാചയേത്।
ദധി ദദ്യാച്ച പ്രാശേത ഗവാം വ്യുഷ്ടിം സമശ്നുതേ॥ 13-124-21 (86211)
ഘൃതേന ജുഹുയാദഗ്നിം ഘൃതേന സ്വസ്തി വാചയേത്।
ഘൃതമാലഭ്യ പ്രാശ്നീയാദ്ഗവാം വ്യുഷ്ടിം സമശ്നുതേ॥ 13-124-22 (86212)
ഗാവഃ സഞ്ജീവനാ യാസ്തു ഗാവോ ദാനമനുത്തമം।
താഃ പുണ്യഗോപാഃ സുഫലാ ഭജമാനം ഭജന്തു മാം॥ 13-124-23 (86213)
യേന ദേവാഃ പവിത്രേണ സ്വർഗലോകമിതോ ഗതാഃ।
തത്പവിത്രം പവിത്രാണാം മമ മൂർധ്നി പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-124-24 (86214)
വീണാമൃദംഗപണവാ ഗവാം ഗാത്രം പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
ക്രീഡാരതിവിഹാരാർഥേ ത്രിഷു ലോകേഷു വർതതേ॥ 13-124-25 (86215)
ന തത്ര ദേവാ വർതന്തേ നാഗ്നിഹോത്രാണി ജുഹ്വതി।
ന യജ്ഞൈരിജ്യതേ ചാത്ര യത്ര ഗൌർവൈ ന ദൃശ്യതേ॥ 13-124-26 (86216)
ക്ഷീരം ദധി ഘൃഥം യാസാം രസാനാമുത്തമോ രസഃ।
അമൃതപ്രഭവാ ഗാവസ്ത്രൈലോക്യം യേന ജീവതി॥ 13-124-27 (86217)
ഇമാമാഹൂയ ധേനും ച സവത്സാം യജ്ഞമാതരം।
ഉപാഹ്വയന്തി യാം വിപ്രാ ഗാവോ യജ്ഞഹവിഷ്കൃതം॥ 13-124-28 (86218)
യാ മേധ്യാ പ്രഥമം കർമ ഇയം ധേനുഃ സരസ്വതീ।
പൌർണമാസേന വത്സേന കാമം കാമഗുണാന്വിതാ॥ 13-124-29 (86219)
യത്ര സർവമിദം പ്രോതം യത്കിഞ്ചിജ്ജംഗമം ജഗത്।
സ ഗൌർവൈ പ്രഥമാ പുണ്യാ സർവഭൂതഹിതേ രതാ॥ 13-124-30 (86220)
ധാരണാഃ പാവനാഃ പുണ്യാ ഭാവനാ ഭൂതഭാവനാഃ।
ഗാവോ മാമഭിരക്ഷന്തു ഇഹ ലോകേ പരത്ര ച॥ 13-124-31 (86221)
ഏഷ യജ്ഞഃ സഹോപാംഗ ഏഷ യജ്ഞഃ സനാതനഃ।
വേദാഃ സഹോപനിഷദോ ഗവാം രൂപാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 13-124-32 (86222)
ഏതത്താത മയാ പ്രോക്തം ഗവാമിഹ പരം മതം।
സർവതഃ ശ്രാവയേന്നിത്യം പ്രയതോ ബ്രഹ്മസംസദി॥ 13-124-33 (86223)
ശ്രുത്വാ ലഭേത താംʼല്ലോകാന്യേ മയാ പരികീർതിതാഃ।
ശ്രാവയിത്വാപി പ്രീതാത്മാ ലോകാംസ്താൻപ്രതിപദ്യതേ 13-124-34 (86224)
ധേനുമേകാം സമാദദ്യാദഹന്യഹനി പാവനീം।
തത്തഥാ പ്രാപ്നുയാദ്വിപ്രഃ പഠന്വൈ ഗോമതീം സദാ॥ 13-124-35 (86225)
അഥ ധേനുർന വിദ്യതേ തിലധേനുമനുത്തമാം।
ദദ്യാദ്ഗോമതികൽപേന താം ധേനും സർവപാവനീം॥ 13-124-36 (86226)
ആഹ്നികം ഗോമതീം നിത്യം യഃ പഠേത സദാ നരഃ।
സർവപാപാത്പ്രമുച്യേത പ്രയതാത്മാ യ ആചരേത്॥ 13-124-37 (86227)
ഘൃതം വാ നിത്യമാലഭ്യ പ്രാശ്യ വാ ഗോമതീം ജപേത്।
സ്നാത്വാ വാ ഗോകരീഷേണ പഠൻപാപാത്പ്രമുച്യതേ॥ 13-124-38 (86228)
മനസാ ഗോമതീം ജപ്യേദ്ഗോമത്യാ നിത്യമാഹ്നികം।
ന ത്വേന ദിവസം കുര്യാദ്വ്യർഥം ഗോമത്യപാഠകഃ॥ 13-124-39 (86229)
ഗോമതീം ജപമാനാ ഹി ദേവാ ദേവത്വമാപ്നുവൻ।
ഋഷിത്വമൃഷയശ്ചാപി ഗോമത്യാ സർവമാപ്നുവൻ॥ 13-124-40 (86230)
ബദ്ധോ ബന്ധാത്പ്രമുച്യേത കൃച്ഛ്രാൻമുച്യേത സങ്കടാത്।
ഗോമതീം സേവതേ യസ്തു ലഭതേ പ്രിയസംഗമം॥ 13-124-41 (86231)
ഏതത്പവിത്രം കാർത്സ്ന്യേന ഏതദ്വ്രതമനുത്തമം।
ഏതത്തു പൃഥിവീപാല പാവനം ശൃണ്വതാം സദാ॥ 13-124-42 (86232)
പുത്രകാമാശ്ച യേ കേചിദ്ധനകാമാശ്ച മാനവാഃ।
അദ്ധാനേ ചോരവൈരിഭ്യോ മുച്യതേ ഗോമതീം പഠൻ॥ 13-124-43 (86233)
പൂർവവൈരാനുബന്ധേഷു രണഏ ചാപ്യാതതായിനഃ।
ലഭേത ജയമേവാശു സദാ ഗോമതിപാഠകഃ॥'॥ ॥ 13-124-44 (86234)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 124 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-124-1 ദേവവ്രത മഹാഭാഗേതി ക.പാഠഃ॥ 7-124-18 മാതൄണാമനുപാതേ ചേതി ഥ.പാഠ.॥ 7-124-26 യത്ര ഗൌർവൈ ന ദുഹ്യതേ ഇതി ഥ.പാഠ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 125
॥ ശ്രീഃ ॥
13.125. അധ്യായഃ 125
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന ശുകംപ്രതി ബ്രാഹ്മണേതരവർണാനാം കപിലാക്ഷീരോപജീവനാർഹത്വാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ശുക ഉവാച।
ക്ഷത്രിയാശ്ചൈവ ശൂദ്രാശ്ച മന്ത്രഹീനാശ്ച യേ ദ്വിജാഃ।
കപിലാമുപജീവന്തി കഥമേതത്പിതർഭവേത്॥ 13-125-1 (86235)
ശ്രീവ്യാസ ഉവാച। 13-125-2x (7155)
ക്ഷത്രിയാശ്ചൈവ ശൂദ്രാശ്ച മന്ത്രഹീനാശ്ച യേ ദ്വിജാഃ।
കപിലാമുപജീവന്തി തേഷാം വക്ഷ്യാമി നിർണയം॥ 13-125-2 (86236)
കപിലാസ്തൂത്തമാ ലോകേ ഗോഷു ചൈവോത്തമാ മതാഃ।
താസാം ദാതാ ലഭേത്സ്വർഗം വിധിനാ യശ്ച സേവതേ॥ 13-125-3 (86237)
സ്പൃശേത കപിലാം യസ്തു ദണ്ഡേന ചരണേന വാ।
സ തേന സ്പർശമാത്രേണ നരകായോപപദ്യതേ॥ 13-125-4 (86238)
മന്ത്രേണ യുഞ്ജ്യാത്കപിലാം മന്ത്രേണൈവ പ്രമുഞ്ചതേ।
മന്ത്രിഹീനം തു യോ യുഞ്ജാത്കൃമിയോനൌ പ്രസൂയതേ॥ 13-125-5 (86239)
പ്രഹാരാഹതമർമാംഗാ ദുഃഖേന ച ജഡീകൃതാ।
പദാനി യാവദ്ഗച്ഛേത താവല്ലോകാൻകൃമിർഭവേത്॥ 13-125-6 (86240)
യാവന്തോ ബിന്ദവസ്തസ്യാഃ ശോണിതസ്യ ക്ഷിതിം ഗതാഃ।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി നരകം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-125-7 (86241)
മന്ത്രേണ യുഞ്ജ്യാത്കപിലാം മന്ത്രേണ വിനിയോജയേത്।
മന്ത്രഹീനൈരനുയുതോ മഞ്ജയേത്തമസി പ്രഭോ॥ 13-125-8 (86242)
കപിലാം യേഽപി ജീവന്തി ബുദ്ധിമോഹാന്വിതാ നരാഃ।
തേഽപി വർഷസഹസ്രാണി പതന്തി നരകേ നൃപ॥ 13-125-9 (86243)
അഥ ന്യായേന യേ വിപ്രാഃ കപിലാമുപയുഞ്ജതേ।
തസ്മിംല്ലോകേ പ്രമോദന്തേ ലോകാശ്ചൈഷാമനാമയാഃ॥ 13-125-10 (86244)
വിധിനാ യേ ന കുർവന്തി ശൂദ്രാസ്താനുപധാരയ॥' ॥ 13-125-11 (86245)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 125 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 126
॥ ശ്രീഃ ॥
13.126. അധ്യായഃ 126
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന ശുകംപ്രതി കപിലാനാം ഗവാം സ്വാംഗപ്രവേശനേന ദേവേഭ്യഃ പ്രച്ഛന്നമാത്മനോഗോപനാത്പരിതുഷ്ടസ്യാഗ്നേർവരാത്സർവശ്രൈഷ്ഠ്യപ്രാപ്തികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`ശുക ഉവാച।
നാനാവർണൈരുപേതാനാം ഗവാം കിം മുനിസത്തമ।
കപിലാഃ സർവവർണേഷു വരിഷ്ഠത്വമവാപ്നുവൻ॥ 13-126-1 (86246)
വ്യാസ ഉവാച। 13-126-2x (7156)
ശൃണു പുത്ര യഥാ ഗോഷു വരിഷ്ഠാഃ കപിലാഃ സ്മൃതാഃ।
കപിലത്വം ച സംപ്രാപ്താഃ പൂജ്യാശ്ചി സതതം നൃഷു॥ 13-126-2 (86247)
അഗ്നിഃ പുരാപചക്രാമ ദേവേഭ്യ ഇതി നഃ ശ്രുതം।
ദേവേഭ്യോ മാം ഛാദയത ശരണ്യാഃ ശരണം ഗതം॥ 13-126-3 (86248)
ഊചുസ്താഃ സഹിതാസ്തത്ര സ്വാഗതം തവ പാവകഃ।
ഇഹ ഗുപ്തസ്ത്വമസ്മാഭിർന ദേവൈരുപലപ്സ്യസേ॥ 13-126-4 (86249)
അഥ ദേവാ വിവിത്സന്തഃ പാവകം പരിചക്രമുഃ।
ഗോഷു ഗുപ്തം ച വിജ്ഞായ താഃ ക്ഷിപ്രമുപതസ്ഥിരേ॥ 13-126-5 (86250)
യുഷ്മാസു നിവസത്യഗ്നിരിതി ഗാഃ സമചൂചുദൻ।
പ്രകാശ്യതാം ഹുതവഹോ ലോകാന്ന ച്ഛേത്തുമർഹഥ॥ 13-126-6 (86251)
ഏവമസ്ത്വിത്യുനുജ്ഞായ പാവകം സമദർശയൻ॥ 13-126-7 (86252)
അധിഗംയ പാവകം തുഷ്ടാസ്തേ ദേവാഃ സദ്യ ഏവ തു।
അഗ്നിം പ്രചോദയാമാസുഃ ക്രിയതാം ഗോഷ്വനുഗ്രഹഃ॥ 13-126-8 (86253)
ഗവാം തു യാസാം ഗാത്രേഷു പാവകഃ സമവസ്ഥിതഃ।
കപിലത്വമനുപ്രാപ്താഃ സർവശ്രേഷ്ഠത്വമേവ ച॥ 13-126-9 (86254)
മഹാഫലത്വം ലോകേ ച ദദൌ താസാം ഹുതാശനഃ।
തസ്മാദ്ധി സർവവർണാനാം കപിലാം ഗാം പ്രദാപയ।
ശ്രോത്രിയായ പ്രശാന്തായ പ്രയതായാഗ്നിഹോത്രിണേ॥ 13-126-10 (86255)
യാവന്തി രോമാണി ഭന്തി ധേന്വാ
യുഗാനി താവന്തി പുനാതി ദാതൄൻ।
പ്രതിഗ്രഹീതൄംശ്ച പുനാതി ദത്താ
ശിഷ്ടേ തു ഗൌർവൈ പ്രതിപാദനേന॥ ॥ 13-126-11 (86256)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഡ്വിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 126 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 127
॥ ശ്രീഃ ॥
13.127. അധ്യായഃ 127
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന ശുകംപ്രതി കപിലാലക്ഷണവിഭാഗാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ശുക ഉവാച।
കേന വർണവിഭാഗേന വിജ്ഞേയാ കപിലാ ഭവേത്।
കതി വാ ലക്ഷണാന്യസ്യാ ദൃഷ്ടാനി മുനിഭിഃ പുരാ॥ 13-127-1 (86257)
ശ്രീവ്യാസ ഉവാച। 13-127-2x (7157)
ശൃണു താത യഥാ ഗോഷു വിജ്ഞേയാ കപിലാ ഭവേത്।
നേത്രയോഃ ശൃംഗയോശ്ചൈവ ഖുരേഷു വൃഷണേഷു ച।
കർണതോ ഘ്രാണതശ്ചാപി ഷഡ്വിധാഃ കപിലാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-127-2 (86258)
ഏതേഷാം ലക്ഷണാനാം തു യദ്യേകമപി ദൃശ്യതേ।
കപിലാം താം വിജാനീയാദേവമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-127-3 (86259)
ആഗ്നേയീ നേത്രകപിലാ ഖുരൈർമാഹേശ്വരീ ഭവേത്।
ഗ്രീവായാം വൈഷ്ണവീ ജ്ഞേയാ പൂഷ്ണോ ഘ്രാണാദജായത॥ 13-127-4 (86260)
കർണതസ്തു വസന്തേന സ്വയോനിമഭിജായതേ।
ഗായത്ര്യാശ്ച വൃഷണയോരുത്പത്തിഃ ഷഡ്ഗുണാ സ്മൃതാ॥ 13-127-5 (86261)
ഏവം ഗാവശ്ച വിപ്രാശ്ച ഗായത്രീ സത്യമേവ ച।
വസന്തശ്ച സുവർണശ്ച ഏകതഃ സമജായത॥ 13-127-6 (86262)
നേത്രയോഃ കപിലാം യസ്തു വാഹയേത ദുഹേത വാ।
സ പാപകർമാ നരകം പ്രതിഷ്ഠാം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-127-7 (86263)
നരകാദ്വിപ്രമുക്തസ്തു തിര്യഗ്യോനിം നിഷേവതേ।
യദാ ലഭേത മാനുഷ്യം ജാത്യന്ധോ ജായതേ നരഃ॥ 13-127-8 (86264)
ശൃംഗയോഃ കപിലാം യസ്തു വാഹയേത ദുഹേത വാ।
തിര്യഗ്യോനിം സ ലഭതേ ജായമാനഃ പുനഃ പുനഃ॥ 13-127-9 (86265)
ഖുരേഷു കപിലാം യസ്തു വാഹയേത ദുഹേത വാ।
തമസ്യപാരേ മജ്ജേത ധനഹീനോ നരാധമഃ॥ 13-127-10 (86266)
കപിലാം വാലധാനേഷു വാഹയേത ദുഹേത വാ।
നിരാശ്രയഃ സദാ ചൈവ ജായതേ യദി ചേത്കൃമിഃ॥ 13-127-11 (86267)
കർണേന കപിലാം യസ്തു ജാനന്നപ്യുപജീവതി।
സഹസ്രശഃ ശുചിർഭുത്വാ മാനുഷ്യം പ്രാപ്നുയാദഥ।
ചണ്ഡാലഃ പാപയോനിശ്ച ജായതേ സ നരാധമഃ॥ 13-127-12 (86268)
ഘ്രാണേന കപിലാം യസ്തു പ്രമാദാദുപജീവതി।
സോഽപി വർഷസഹസ്രാണി തിര്യഗ്യോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-127-13 (86269)
വ്യാധിഗ്രസ്തോ ജഡോ രോഗീ ഭവേൻമാനുഷ്യമാഗതഃ॥ 13-127-14 (86270)
മധുസർപിസ്സുഗന്ധാസ്തു കപിലാഃ ശാസ്ത്രതഃ സ്മൃതാഃ।
ഏതാഃ സമുപജീവേത സോഽപി തിര്യക്ഷു ജായതേ॥ 13-127-15 (86271)
സ്ഥാവരത്വമനുപ്രാപ്തോ യദി മാനുഷ്യതാം ലഭേത്।
അൽപായുഃ സ ഭവേജ്ജാതോ ഹീനവർണകുലോദ്ഭവഃ॥ 13-127-16 (86272)
യേ തു പാപാ ഹ്യസൂയന്തേ കപിലാം വാഹയന്തി ച।
നിരയേഷു പ്രതിഷ്ഠന്തേ യാവദാഭൂതസംപ്ലവം॥ ॥ 13-127-17 (86273)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 127 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-127-7 വാഹയേന ദമേത വേതി ഥ.പാഠ.॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 128
॥ ശ്രീഃ ॥
13.128. അധ്യായഃ 128
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രിയോ ബലാത്കാരേണ സ്വപ്രാർഥനയാ ഗോമൂത്രപുരീഷയോർനിവാസസ്യ കഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
മയാ ഗവാം പുരീഷം വൈ ശ്രിയാ ജുഷ്ടമിതി ശ്രുതം।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും സംശയോഽത്ര ഹി മേ മഹാൻ॥ 13-128-1 (86274)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-128-2x (7158)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഗോഭിർനൃപേഹം സംവാദം ശ്രിയാ ഭാരതസത്തമ॥ 13-128-2 (86275)
ഗാവോഽഥ വിസ്മിതാസ്തസ്യാ ദൃഷ്ട്വാ രൂപസ്യ സംപദം॥ 13-128-3 (86276)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-128-4x (7159)
കാഽസി ദേവി കുതോ വാ ത്വം രൂപേണാപ്രതിമാ ഭുവി।
വിസ്മിതാഃ സ്മ മഹാഭാഗേ തവ രൂപസ്യ സംപദാ॥ 13-128-4 (86277)
ഇച്ഛാമസ്ത്വാം വയം ജ്ഞാതും കാ ത്വം ക്വ ച ഗമിഷ്യസി।
തത്ത്വേന ഹി സുവർണാഭേ സർവമേതദ്ബ്രവീഹി നഃ॥ 13-128-5 (86278)
ശ്രീരുവാച। 13-128-6x (7160)
ലോകസ്യ കാന്തിർഭദ്രം വഃ ശ്രീർനാമാഹം പരിശ്രുതാ।
മയാ ദൈത്യാഃ പരിത്യക്താ വിനഷ്ടാഃ ശാശ്വതീഃ സമാഃ॥ 13-128-6 (86279)
മയാഽഭിപന്നാ ദേവാശ്ച മോദന്തേ ശാശ്വതീഃ സമാഃ।
ഇന്ദ്രോ വിവസ്വാൻസോമശ്ച വിഷ്ണുരാപോഽഗ്നിരേവ ച॥ 13-128-7 (86280)
മയാഽഭിപന്നാ ദീപ്യന്തേ ഋഷയോ ദേവതാസ്തഥാ।
യാന്നാവിശാംയഹം ഗാവസ്തേ വിനശ്യന്തി സർവശഃ॥ 13-128-8 (86281)
ധർമശ്ചാർഥശ്ച കാമശ്ച മയാ ജുഷ്ടാഃ സുഖാന്വിതാഃ।
ഏവംപ്രഭാവാം മാം ഗാവോ വിജാനീത സുഖപ്രദാം॥ 13-128-9 (86282)
ഇച്ഛാമി ചാപി യുഷ്മാസു വസ്തും സർവാസു നിത്യദാ।
ആഗത്യ പ്രാർഥയേ യുഷ്മാഞ്ശ്രീജുഷ്ടാ ഭവതാഽനഘാഃ॥ 13-128-10 (86283)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-128-11x (7161)
അധ്രുവാ ചപലാ ച ത്വം സാമാന്യാ ബഹുഭിഃ സഹ।
ന ത്വാമിച്ഛാമ ഭദ്രം തേ ഗംയതാം യത്ര രോചതേ॥ 13-128-11 (86284)
വപുഷ്മന്ത്യോ വയം സർവാഃ കിമസ്മാകം ത്വയാഽദ്യ വൈ।
യഥേഷ്ടം ഗംയതാം തത്ര കൃതകാര്യാ വയം ത്വയാ॥ 13-128-12 (86285)
ശ്രീരുവാച। 13-128-13x (7162)
കിമേതദ്വഃ ക്ഷമം ഗാവോ യൻമാം നേഹാഭിനന്ദഥ।
ന മാം സംപ്രതിഗൃഹ്ണീധ്വം കസ്മാദ്വൈ ദുർലഭാം സതീം॥ 13-128-13 (86286)
സത്യശ്ച ലോകവാദോഽയം ലോകേ ചരതി സുവ്രതാഃ।
സ്വയം പ്രാപ്തേ പരിഭവോ ഭവതീതി വിനിശ്ചയഃ॥ 13-128-14 (86287)
മഹദുഗ്രം തപഃ കൃത്വാ മാം നിഷേവന്തി മാനവാഃ।
ദേവദാനവഗന്ധർവാഃ പിശാചോരഗരാക്ഷസാഃ॥ 13-128-15 (86288)
ക്ഷമമേതദ്ധി വോ ഗാവഃ പ്രതിഗൃഹ്ണീത മാമിഹ।
നാവമന്യാ ഹ്യഹം സൌംയാസ്ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ॥ 13-128-16 (86289)
ഗാവ ഊചുഃ। 13-128-17x (7163)
നാവമാന്യാമഹേ ദേവി ന ത്വാം പരിഭവാമഹേ।
അധ്രുവാ ചലചിത്താസി തതസ്ത്വാം വർജയാമഹേ॥ 13-128-17 (86290)
ബഹുനാ ച കിമുക്തേന ഗംയതാം യത്ര വാഞ്ഛസി।
വപുഷ്മന്ത്യോ വയം സർവാഃ കിമസ്മാകം ത്വയാഽനഘേ॥ 13-128-18 (86291)
ശ്രീരുവാച। 13-128-19x (7164)
അവജ്ഞാതാ ഭവിഷ്യാമി സർവലോകേഷു മാനവൈഃ।
പ്രത്യാഖ്യാതേതി യുഷ്മാഭിഃ പ്രസാദഃ ക്രിയതാം മമ॥ 13-128-19 (86292)
മഹാഭാഗാ ഭവത്യോ വൈ ശരണ്യാഃ ശരണാഗതാം।
പരിത്രായന്തു മാം നിത്യം ഭജമാനാമനിന്ദിതാം॥ 13-128-20 (86293)
മാനനാമഹമിച്ഛാമി ഭവത്യഃ സതതം ശിവാഃ।
അപ്യേകാംഗേഷ്വധോ വസ്തുമിച്ഛാമി ച സുകുത്സിതേ॥ 13-128-21 (86294)
ന വോഽസ്തി കുത്സിതം കിഞ്ചിദംഗേഷ്വാലക്ഷ്യതേഽനഘാഃ।
പുണ്യാഃ പവിത്രാഃ സുഭഗാ അവാഗ്ദേശം പ്രയച്ഛഥ।
വസേയം യത്ര വോ ദേഹേ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹഥ॥ 13-128-22 (86295)
ഏവമുക്താസ്തു താ ഗാവഃ ശുഭാഃ കരുണവത്സലാഃ।
സംമാന്യ സഹിതാഃ സർവാഃ ശ്രിയമുചുർനരാധിപ॥ 13-128-23 (86296)
അവശ്യം മാനനാ കാര്യാ തവാസ്മാഭിര്യശസ്വിനി।
ശകൃൻമൂത്രേ നിവസതാം പുണ്യമേതദ്ധി നഃ ശുഭേ॥ 13-128-24 (86297)
ശ്രീരുവാച। 13-128-25x (7165)
ദിഷ്ട്യാ പ്രസാദോ യുഷ്മാഭിഃ കൃതോ മേഽനുഗ്രഹാത്മകഃ।
ഏവം ഭവതു ഭദ്രം വഃ പൂജിതാഽസ്മി സുഖപ്രദാഃ॥ 13-128-25 (86298)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-128-26x (7166)
ഏവം കൃത്വാ തു സമയം ശ്രീർഗോഭിഃ സഹ ഭാരത।
പശ്യന്തീനാം തതസ്താസാം തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-128-26 (86299)
ഏവം ഗോശകൃതഃ പുത്ര മാഹാത്ംയം തേഽനുവർണിതം।
മാഹാത്ംയം ച ഗവാം ഭൂയഃ ശ്രൂയതാം ഗദതോ മമ॥ ॥ 13-128-27 (86300)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 128 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-128-3 വിസ്മിതാ അഭവന്നിതി ശേഷഃ॥ 7-128-21 ഏകാ അഹം। അംഗേഷു മധ്യേ കുത്സിതേ। സുപ്രീതാംഗേഷു വോ വസ്തുമിച്ഛാമീഹ ന കുത്സിതേ ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-128-23 സംമന്ത്ര്യ സഹിതാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 129
॥ ശ്രീഃ ॥
13.129. അധ്യായഃ 129
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗോലോകസ്യ ദേവലോകസ്യ ദേവലോകാദപ്യുപരിതനത്വേ നിമിത്തപ്രതിപാദകബ്രഹ്മശക്രസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
യേ ച ഗാഃ സംപ്രയച്ഛന്തി ഹുതശിഷ്ടാശിനശ്ച യേ।
തേഷാം സത്രാണി യജ്ഞാശ്ച നിത്യമേവ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-129-1 (86301)
ഋതേ ദധിഘൃതേനേഹ ന യജ്ഞഃ സംപ്രവർതതേ।
തേന യജ്ഞസ്യ യജ്ഞത്വമതോ മൂലം ച ലക്ഷ്യതേ॥ 13-129-2 (86302)
ദാനാനാമപി സർവേഷാം ഗവാം ദാനം പ്രശസ്യതേ।
ഗാവഃ ശ്രേഷ്ഠാഃ പവിത്രാശ്ച പാവനം ഹ്യേതദുത്തമം॥ 13-129-3 (86303)
പുഷ്ട്യർഥമേതാഃ സേവേത ശാന്ത്യർഥമപി ചൈവ ഹ।
പയോ ദധി ഘൃതം ചാസാം സർവപാപപ്രമോചനം॥ 13-129-4 (86304)
ഗാവസ്തേജഃ പരം പ്രോക്തമിഹ ലോകേ പരത്ര ച।
ന ഗോഭ്യഃ പരമം കിഞ്ചിത്പവിത്രം ഭരതർഷഭ॥ 13-129-5 (86305)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പിതാമഹസ്യ സംവാദമിന്ദ്രസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-129-6 (86306)
പരാഭൂതേഷു ദൈത്യേഷു ശക്രസ്ത്രിഭുവനേശ്വരഃ।
പ്രജാഃ സമുദിതാഃ സർവാഃ സത്യധർമപരായണാഃ॥ 13-129-7 (86307)
അഥർഷയഃ സഗന്ധർവാഃ കിന്നരോരഗരാക്ഷസാഃ।
ദേവാസുരസുപർണാശ്ച പ്രജാനാം പതയസ്തഥാ।
പര്യുപാസത കൌന്തേയ കദാചിദ്വൈ പിതാമഹം॥ 13-129-8 (86308)
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ വിശ്വാവസുഹഹാഹുഹൂഃ।
ദിവ്യതാനേഷു ഗായന്തഃ പര്യുപാസത തം പ്രഭും॥ 13-129-9 (86309)
തത്ര ദിവ്യാനി പുഷ്പാണി പ്രാവഹത്പവനസ്തദാ।
ആജഹ്രുർഋതവശ്ചാപി സുഗന്ധീനി പൃഥക്പൃഥക്॥ 13-129-10 (86310)
തസ്മിന്ദേവസമാവായേ സർവഭൂതസമാഗമേ।
ദിവ്യവാദിത്രസംഘുഷ്ടേ ദിവ്യസ്ത്രീചാരണാവൃതേ।
ഇന്ദ്രഃ പപ്രച്ഛ ദേവേശമഭിവാദ്യ പ്രണംയ ച॥ 13-129-11 (86311)
ദേവാനാം ഭഗവൻകസ്മാല്ലോകേശാനാം പിതാമഹ।
ഉപരിഷ്ഠാദ്ഗവാം ലോക ഏതദിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-129-12 (86312)
കിം തപോ ബ്രഹ്മചര്യം വാ ഗോഭിഃ കൃതമിഹേശ്വര॥
ദേവാനാമുപരിഷ്ടാദ്യദ്വസന്ത്യരജസഃ സുഖം॥ 13-129-13 (86313)
തതഃ പ്രോവാച ബ്രഹ്മാ തം ശക്രം ബലനിഷൂദനം।
അവജ്ഞാതാസ്ത്വയാ നിത്യം ഗാവോ ബലനിഷൂദന॥ 13-129-14 (86314)
തേന ത്വമാസാം മാഹാത്ംയം ന വേത്സി ശൃണു യത്പ്രഭോ।
ഗവാം പ്രഭാവം പരമം മാഹാത്ംയം ച സുരർഷഭ॥ 13-129-15 (86315)
യജ്ഞാംഗം കഥിതാ ഗാവോ യജ്ഞ ഏവ ച വാസവ।
ഏതാഭിശ്ച വിനാ വിജ്ഞോ ന വർതേത കഥഞ്ചന॥ 13-129-16 (86316)
ധാരയന്തി പ്രജാശ്ചൈതാഃ പയസാ ഹവിഷാ തഥാ।
ഏതാസാം തനയാശ്ചാപി കൃഷിയോഗമുപാസതേ॥ 13-129-17 (86317)
ജനയന്തി ച ധാന്യാനി ബീജാനി വിവിധാനി ച।
തതോ യജ്ഞാഃ പ്രവർതന്തേ ഹവ്യം കവ്യം ച സർവശഃ॥ 13-129-18 (86318)
പയോ ദധി ഘൃതം ചൈവ പുണ്യാശ്ചൈതാഃ സുരാധിപ।
വഹന്തി വിവിധാൻഭോഗാൻക്ഷുത്തൃഷ്ണാപരിപീഡിതാഃ॥ 13-129-19 (86319)
മുനീംശ്ച ധാരയന്തീഹ പ്രജാശ്ചൈവാപി കർമണാ।
വാസവാഽകൂടവാഹിന്യഃ കർമണാ സുകൃതേന ച॥ 13-129-20 (86320)
ഉപരിഷ്ടാത്തതോഽസ്മാകം വസന്ത്യേതാഃ സദൈവ ഹി।
ഏതത്തേ കാരണം ശക്ര നിവാസകൃതമധ്യ വൈ।
ഗാവോ ദേവോപരിഷ്ടാദ്ധി സമാഖ്യാതാഃ ശതക്രതോ॥ 13-129-21 (86321)
ഏതാ ഹി വരദത്താശ്ച വരദാശ്ചാപി വാസവ।
സുരഭ്യഃ പുണ്യകർമിണ്യഃ പാവനാഃ ശുഭലക്ഷണാഃ॥ 13-129-22 (86322)
യദർഥം ഗാം ഗതാശ്ചൈവ സുരഭ്യഃ സുരസത്തമ।
തച്ച മേ ശൃണു കാർസ്ന്യേന വദതോ ബലസൂദന॥ 13-129-23 (86323)
പുരാ ദേവയുഗേ താത ദൈത്യേന്ദ്രേഷു മഹാത്മസു।
ത്രീംʼല്ലോകാനനുശാസത്സു വിഷ്ണൌ ഗർഭത്വമാഗതേ॥ 13-129-24 (86324)
അദിത്യാം തപ്യമാനായാം തപോ ഘോരം സുദുശ്ചരം।
പുത്രാർഥമമരശ്രേഷ്ഠ പാദേനൈകേന നിത്യദാ॥ 13-129-25 (86325)
താം തു ദൃഷ്ട്വാ മഹാദേവീം തപ്യമാനാം മഹത്തപഃ।
ദക്ഷസ്യ ദുഹിതാ ദേവീ സുരഭിർനാമ നാമതഃ॥ 13-129-26 (86326)
അതപ്യത തപോ ഘോരം ഹൃഷ്ടാ ധർമപരായണാ।
കൈലാസശിഖരേ രംയേ ദേവഗന്ധർവസേവിതേ॥ 13-129-27 (86327)
വ്യതിഷ്ഠദേകപാദേന പരമം യോഗമാസ്ഥിതാ।
ദശവർഷസഹസ്രാണി ദശവർഷശതാനി ച॥ 13-129-28 (86328)
സന്തപ്താസ്തപസാ തസ്യാ ദേവാഃ സർഷിമഹോരഗാഃ।
തത്ര ഗത്വാ മയാ സാർധം പര്യുപാസത താം ശുഭാം॥ 13-129-29 (86329)
അഥാഹമബ്രവം തത്ര ദേവീം താം തപസാഽന്വിതാം।
കിമർഥം തപ്യസേ ദേവി തപോ ഘോരമനിന്ദിതേ॥ 13-129-30 (86330)
പ്രീതസ്തേഽഹം മഹാഭാഗോ തപസാഽനേന ശോഭനേ।
വരയസ്വ വരം ദേവി ദാതാസ്മീതി പുരന്ദര॥ 13-129-31 (86331)
സുരഭിരുവാച। 13-129-32x (7167)
വരേണ ഭഗവൻമഹ്യം കൃതം ലോകപിതാമഹ।
ഏഷ ഏവ വരോ മേഽദ്യ യത്പ്രീതോസി മമാനഘ॥ 13-129-32 (86332)
ബ്രഹ്മോവാച। 13-129-33x (7168)
താമേവ ബ്രുവതീം ദേവീം സുരഭിം ത്രിദശേശ്വര।
പ്രത്യബ്രവം യദ്ദേവേന്ദ്ര തന്നിബോധ ശചീപതേ॥ 13-129-33 (86333)
അലോഭകാംയയാ ദേവി തപസാ ശുചിനാ ച തേ।
പ്രസന്നോഽഹം വരം തസ്മാദമരത്വം ദാദാമി തേ॥ 13-129-34 (86334)
ത്രയാണാമപി ലോകാനാമുപരിഷ്ടാന്നിവത്സ്യസി।
മത്പ്രസാദാച്ച വിഖ്യാതോ ഗോലോകഃ സംഭവിഷ്യതി॥ 13-129-35 (86335)
മാനുഷേഷു ച കുർവാണാഃ പ്രജാഃ കർമ ശുഭാസ്തവ।
നിവത്സ്യന്തി മഹാഭാഗോ സർവാ ദുഹിതരശ്ച തേ॥ 13-129-36 (86336)
മനസാ ചിന്തിതാ ഭോഗാസ്ത്വയാ വൈ ദിവ്യമാനുഷാഃ।
യച്ച സ്വർഗസുഖം ദേവി തത്തേ സംപത്സ്യതേ ശുഭേ॥ 13-129-37 (86337)
തസ്യാ ലോകാഃ സഹസ്രാക്ഷ സർവകാമസമന്വിതാഃ।
ന തത്ര ക്രമതേ മൃത്യുർന ജരാ ന ച പാവകഃ।
ന ദൈന്യം നാശുഭം കിഞ്ചിദ്വിദ്യതേ തത്ര വാസവ॥ 13-129-38 (86338)
തത്ര ദിവ്യാന്യരണ്യാനി ദിവ്യാനി ഭവനാനി ച।
വിമാനാനി സുയുക്താനി കാമഗാനി ച വാസവ॥ 13-129-39 (86339)
ബ്രഹ്മചര്യേണ തപസാ സത്യേന ച ദമേന ച।
ദാനൈശ്ച വിവിധൈഃ പുണ്യൈസ്തഥാ തീർഥാനുസേവനാത്॥ 13-129-40 (86340)
തപസാ മഹതാ ചൈവ സുകൃതേന ച കർമണാ।
ശക്യഃ സമാസാദയിതും ഗോലോകഃ പുഷ്കരേക്ഷണ॥ 13-129-41 (86341)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം മയാ ശക്രാനുപൃച്ഛതേ।
ന തേ പരിഭവഃ കാര്യോ ഗവാമസുരസൂദന॥ 13-129-42 (86342)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-129-43x (7169)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ സഹസ്രാക്ഷഃ പൂജയാമാസ നിത്യദാ।
ഗാശ്ചക്രേ ബഹുമാനം ച താസു നിത്യം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-129-43 (86343)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം പാവനം ച മഹാദ്യുതേ।
പവിത്രം പരമം ചാപി ഗവാം മാഹാത്ംയമുത്തമം। 13-129-44 (86344)
കീർതിതം പുരുഷവ്യാഘ്ര സർവപാപവിമോചനം।
യ ഇദം കഥയേന്നിത്യം ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സമാഹിതഃ॥ 13-129-45 (86345)
ഹവ്യകവ്യേഷു യജ്ഞേഷു പിതൃകാര്യേഷു ചൈവ ഹ।
സാർവകാമികമക്ഷയ്യം പിതൄംസ്തസ്യോപതിഷ്ഠതേ॥ 13-129-46 (86346)
ഗോഷു ഭക്തശ്ച ലഭതേ യദ്യദിച്ഛതി മാനവഃ।
സ്ത്രിയോപി ഭക്താ യാ ഗോഷു താശ്ച കാമമവാപ്നുയുഃ॥ 13-129-47 (86347)
പുത്രാർഥീം ലഭതേ പുത്രം കന്യാർഥീ താമവാപ്നുയാത്।
ധനാർഥീ ലഭതേ വിത്തം ധർമാർഥീ ധർമമാപ്നുയാത്॥ 13-129-48 (86348)
വിദ്യാർഥീ ചാപ്നുയാദ്വിദ്യാം സുഖാർഥീ പ്രാപ്നുയാത്സുഖം।
ന കിഞ്ചിദ്ദുർലഭം ചൈവ ഗവാം ഭക്തസ്യ ഭാരത॥ ॥ 13-129-49 (86349)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 128 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-129-20 വാസവ അകൂടവാഹിന്യഃ അമായാവ്യവഹാരിണ്യഃ॥ 7-129-21 നിവാസാർഥം കൃതം നിവാസകൃതം॥ 7-129-48 കന്യാ പതിമവാപ്നുയാദിതി ക.ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 130
॥ ശ്രീഃ ॥
13.130. അധ്യായഃ 130
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ സുവണോത്പത്തിപ്രകാരം പൃഷ്ടേന ഭീഷ്മേണ തത്പ്രതിപാദകവസിഷ്ഠപരസുരാമസംവാദാനുവാദാരംഭഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഉക്തം പിതാമഹേനേദം ഗവാം ദാനമനുത്തമം।
വിശേഷേണ നരേന്ദ്രാണാമിഹ ധർമമവേക്ഷതാം॥ 13-130-1 (86350)
രാജ്യം ഹി സതതം ദുഃഖമാശ്രമാശ്ച സുദുർവിദാഃ।
പരിചാരേഷു വൈ ദുഃഖം ദുർധരം ചാകൃതാത്മഭിഃ।
ഭൂയിഷ്ഠം ച നരേന്ദ്രാണാം വിദ്യതേ ന ശുഭാ ഗതിഃ॥ 13-130-2 (86351)
പൂയന്തേ തത്ര നിയതം പ്രയച്ഛന്തോ വസുന്ധരാം।
സർവേ ച കഥിതാ ധർമാസ്ത്വയാ മേ കുരുനന്ദന॥ 13-130-3 (86352)
ഏവമേവ ഗവാമുക്തം പ്രദാനം തേ നൃഗേണ ഹ।
ഋഷിണാ നാചികേതേന പൂർവമേവ നിദർശിതം॥ 13-130-4 (86353)
വേദോപനിഷദേ ചൈവ സർവകർമസു ദക്ഷിണാഃ।
സർവക്രതുഷു ചോദ്ദിഷ്ടാ ഭൂമിർഗാവോഽഥ കാഞ്ചനം॥ 13-130-5 (86354)
തത്ര ശ്രുതിസ്തു പരമാ സുവർണം ദക്ഷിണേതി വൈ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും പിതാമഹ യഥാതഥം॥ 13-130-6 (86355)
കിം സുവർണം കഥം ജാതം കസ്മിൻകാലേ കിമാത്മകം।
കിന്ദൈവ കിംഫലം ചൈവ കസ്മാച്ച പരമുച്യതേ॥ 13-130-7 (86356)
കസ്മാദ്ദാനം സുവർണസ്യ പൂജയന്തി മനീഷിണഃ।
കസ്മാച്ച ദക്ഷിണാർഥം തദ്യജ്ഞകർമസു ശസ്യതേ॥ 13-130-8 (86357)
കസ്മാച്ച പാവനം ശ്രേഷ്ഠം ഭൂമേർഗോഭ്യശ്ച കാഞ്ചനം।
പരമം ദക്ഷിണാർഥേ ച തദ്ബ്രവീഹി പിതാമഹ॥ 13-130-9 (86358)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-130-10x (7170)
ശൃണു രാജന്നവഹിതോ ബഹുകാരണവിസ്തരം।
ജാതരൂപസമുത്പത്തിമനുഭൂതം ച യൻമയാ॥ 13-130-10 (86359)
പിതാ മമ മഹാതേജാഃ ശ്തനുർനിധനം ഗതഃ।
തസ്യ ദിത്സുരഹം ശ്രാദ്ധം ഗംഗാദ്വാരമുപാഗമം॥ 13-130-11 (86360)
തത്രാഗംയ പിതുഃ പുത്ര ശ്രാദ്ധകർമ സമാരഭം।
മാതോ മേ ജാഹ്നവീ ചാത്ര സാഹായ്യമകരോത്തദാ॥ 13-130-12 (86361)
തത്രാഗതാംസ്തപസ്സിദ്ധാനുപവേശ്യ ബഹൂനൃഷീൻ।
തോയപ്രദാനാത്പ്രഭൃതി കാര്യാണ്യഹമഥാരഭം॥ 13-130-13 (86362)
തത്സമാപ്യ യഥോദ്ദിഷ്ടം പൂർവകർമ സമാഹിതഃ।
ദാതും നിർവപണം സംയഗ്യഥാവദഹമാരഭം॥ 13-130-14 (86363)
തതസ്തം ദർഭവിന്യാസം ഭിത്ത്വാ സുരുചിരാംഗദഃ।
പ്രലംബാഭരണോ ബാഹുരുദതിഷ്ഠദ്വിശാംപതേ॥ 13-130-15 (86364)
മുഹൂർതമപി തം ദൃഷ്ട്വാ പരം വിസ്മയമാഗമം।
പ്രതിഗ്രഹീതാ സാക്ഷാൻമേ പിതേതി ഭരതർഷഭ॥ 13-130-16 (86365)
തതോ മേ പുനരേവാസീത്സഞ്ജ്ഞാ സഞ്ചിന്ത്യ ശാസ്ത്രതഃ।
നായം വേദേഷു വിഹിതോ വിധിർഹസ്ത ഇതി പ്രഭോ।
പിണ്ഡോ ദേയോ നരേണേഹ തതോ മതിരഭൂൻമമ॥ 13-130-17 (86366)
സാക്ഷാന്നേഹ മനുഷ്യസ്യ പിണ്ഡം ഹി പിതരഃ ക്വചിത്।
ഗൃഹ്ണന്തി വിഹിതം ചേത്ഥം പിണ്ഡോ ദേയഃ കുശേഷ്വിതി॥ 13-130-18 (86367)
തതോഽഹം തദനാദൃത്യ പിതുർഹസ്തനിദർശനം।
ശാസ്ത്രപ്രാമാണ്യസൂക്ഷ്മം തു വിധഇം പിണ്ഡസ്യ സംസ്മരൻ॥ 13-130-19 (86368)
തതോ ദർഭേഷു തത്സർവമദദം ഭരതർഷഭ।
ശാസ്ത്രമാർഗാനുസാരേണ തദ്വിദ്ധി മനുജർഷഭ॥ 13-130-20 (86369)
തതഃ സോഽന്തർഹിതോ ബാഹുഃ പിതുർമമ ജനാധിപ।
തതോ മാം ദർശയാമാസുഃ സ്വപ്നാന്തേ പിതരസ്തഥാ॥ 13-130-21 (86370)
പ്രീയമാണാസ്തു മാമൂചുഃ പ്രീതാഃ സ്മ ഭരതർഷഭ।
വിജ്ഞാനേന തവാനേന യന്ന മുഹ്യസി ധർമതഃ॥ 13-130-22 (86371)
ത്വയാ ഹി കുർവതാ ശാസ്ത്രം പ്രമാണമിഹ പാർഥിവ।
ആത്മാ ധർമഃ ശ്രുതം വേദാഃ പിതരശ്ചർഷിഭിഃ സഹ॥ 13-130-23 (86372)
സാക്ഷാത്പിതാമഹോ ബ്രഹ്മാ ഗുരവോഽഥ പ്രജാപതിഃ।
പ്രമാണമുപനീതാ വൈ സ്ഥിതാശ്ച ന വിചാലിതാഃ॥ 13-130-24 (86373)
തദിദം സംയഗാരബ്ധം ത്വയാഽദ്യ ഭരതർഷഭ।
കിന്തു ഭൂമേർഗവാം ചാർഥേ സുവർണം ദീയതാമിതി॥ 13-130-25 (86374)
ഏവം വയം ച ധർമശ്ച സർവേ ചാസ്മത്പിതാമഹാഃ।
പാവിതാ വൈ ഭവിഷ്യന്തി പാവനം ഹി പരം ഹി തത്॥ 13-130-26 (86375)
ദശ പൂർവാന്ദശൈവാന്യാംസ്തഥാ സന്താരയന്തി തേ।
സുവർണം യേ പ്രയച്ഛന്തി ഏവം മത്പിതരോഽബ്രുവൻ॥ 13-130-27 (86376)
തതോഽഹം വിസ്മിതോ രാജൻപ്രതിബുദ്ധോ വിശാംപതേ।
സുവർണദാനേഽകരവം മതിം ച ഭരതർഷഭ॥ 13-130-28 (86377)
ഇതിഹാസമിമം ചാപി ശൃണു രാജൻപുരാതനം।
ജാമദഗ്ന്യം പ്രതി വിഭോ ധന്യമായുഷ്യമേവ ച॥ 13-130-29 (86378)
ജാമദഗ്ന്യേന രാമേണ തീവ്രരോഷാന്വിതേന വൈ।
ത്രിഃസപ്തകൃത്വഃ പൃഥിവീ കൃതാ നിഃക്ഷത്രിയാ പുരാ॥ 13-130-30 (86379)
തതോ ജിത്വാ മഹീം കൃത്സ്നാം രാമോ രാജീവലോചനഃ।
ആജഹാര ക്രതും വീരോ ബ്രഹ്മക്ഷത്രേണ പൂജിതം॥ 13-130-31 (86380)
വാജിമേധം മഹാരാജ സർവകാമസമന്വിതം।
പാവനം സർവഭൂതാനാം തേജോദ്യുതിവിവർധനം॥ 13-130-32 (86381)
വിപാപ്മാ ച സ തേജസ്വീ തേന ക്രതുഫലേന ച।
നൈവാത്മനോഽഥ ലഘുതാം ജാമദഗ്ന്യോഽധ്യഗച്ഛത॥ 13-130-33 (86382)
സ തു ക്രതുവരേണേഷ്ട്വാ മഹാത്മാ ദക്ഷിണാവതാ।
പപ്രച്ഛാഗമസംപന്നാനൃഷീന്ദേവാംശ്ച ഭാരത॥ 13-130-34 (86383)
പാവനം യത്പരം നൄണാമുഗ്രേ കർമണി വർതതാം।
തദുച്യതാം മഹാഭാഗാ ഇതി ജാഗഘൃണോഽബ്രവീത്॥ 13-130-35 (86384)
ഇത്യുക്താ വേദശാസ്ത്രജ്ഞാസ്തമൂചുസ്തേ മഹർഷയഃ।
രാമ വിപ്രാഃ സത്ക്രിയന്താം വേദപ്രാമാണ്യദർശനാത്॥ 13-130-36 (86385)
ഭൂയശ്ച വിപ്രർഷിഗണാഃ പ്രഷ്ടവ്യാഃ പാവനം പ്രതി।
തേ യദ്ബ്രൂർമഹാപ്രാജ്ഞാസ്തച്ചൈവ സമുദാചര॥ 13-130-37 (86386)
തതോ വസിഷ്ഠം ദേവർഷിമഗസ്ത്യമഥ കാശ്യപം।
തമേവാർതം മഹാതേജാഃ പപ്രച്ഛ ഭൃഗുനന്ദനഃ॥ 13-130-38 (86387)
ജാതാ മതിർമേ വിപ്രേന്ദ്രാഃ കഥം പൂയേയമിത്യുത।
കേന വാ കർമയോഗേന പ്രദാനേനേഹ കേന വാ॥ 13-130-39 (86388)
യദി വോഽനുഗ്രഹകൃതാ ബുദ്ധിർമാം പ്രതി സത്തമാഃ।
പ്രബൂത പാവനം കിം മേ ഭവേദിതി തപോധനാഃ॥ 13-130-40 (86389)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-130-41x (7171)
ഗാശ്ച ഭൂമിം ച വിത്തം ച ദത്ത്വേഹ ഭൃഗുനന്ദന।
പാപകൃത്പൂയതേ മർത്യ ഇതി ഭാർഗവ ശുശ്രുമ॥ 13-130-41 (86390)
അന്യദ്ദാനം തു വിപ്രർഷേ ശ്രൂയതാം പാവനം മഹത്।
ദിവ്യമത്യദ്ഭുതാകാരമപത്യം ജാതവേദസഃ॥ 13-130-42 (86391)
ദഗ്ധ്വാ ലോകാൻപുരാ വീര്യാത്സംഭൂതമിഹ ശുശ്രുമ।
സുവർണമിതി വിഖ്യാതം തദ്ദദത്സിദ്ധിമേഷ്യസി॥ 13-130-43 (86392)
തതോഽബ്രവീദ്വസിഷ്ഠസ്തം ഭഗവാൻസംശിതവ്രതഃ।
ശൃണു രാമ യഥോത്പന്നം സുവർണമനലപ്രഭം॥ 13-130-44 (86393)
ഫലം ദാസ്യതി തേ യത്തു ദാനേ പരമിഹോച്യതേ।
സുവർണം യച്ച യസ്മാച്ച യഥാ ച ഗുണവത്തമം॥ 13-130-45 (86394)
തന്നിബോധ മഹാബാഹോ സർവം നിഗദതോ മമ।
അഗ്നിഷോമാത്മകമിദം സുവർണം വിദ്ദി നിശ്ചയേ॥ 13-130-46 (86395)
അജോഽഗ്നിർവരുണോ മേഷഃ സൂര്യോഽശ്ച ഇതി ദർശനം।
കുഞ്ജരാശ്ച മൃഗാ നാഗാ മഹിഷാശ്ചാസുരാ ഇതി॥ 13-130-47 (86396)
കുക്കുടാശ്ച വരാഹാശ്ച രാക്ഷസാ ഭൃഗുനന്ദന।
ഇഡാ ഗാവഃ പയഃ സോമോ ഭൂമിരിത്യേവ ച സ്മൃതിഃ॥ 13-130-48 (86397)
ജഗത്സർവം ച നിർമഥ്യ തേജോരാശിഃ സമുത്ഥിതഃ।
സുവർണമേഭ്യോ വിപ്രർഷേ രത്നം പരമമുത്തമം॥ 13-130-49 (86398)
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്ദേവാ ഗന്ധർവോരഗരാക്ഷസാഃ।
മനുഷ്യാശ്ച പിശാചാശ്ച പ്രയതാ ധാരയന്തി തത്॥ 13-130-50 (86399)
മുകുടൈരംഗദയുതൈരലങ്കാരൈഃ പൃഥഗ്വിധൈഃ।
സുവർണവികൃതൈസ്തത്ര വിരാജന്തേ ഭൃഗൂത്തമ॥ 13-130-51 (86400)
തസ്മാത്സർവപവിത്രേഭ്യഃ പവിത്രം പരമം സ്മൃതം।
ഭൂമേർഗോഭ്യോഽഥ രത്നേഭ്യസ്തദ്വിദ്ധി മനുജർഷഭ॥ 13-130-52 (86401)
പൃഥിവീം ഗാശ്ച ദത്ത്വേഹ യച്ചാന്യദപി കിഞ്ചന।
വിശിഷ്യതേ സുവർണസ്യ ദാനം പരമകം വിഭോ॥ 13-130-53 (86402)
അക്ഷയം പാവനം ചൈവ സുവർണമമരദ്യുതേ।
പ്രയച്ഛ ദ്വിജമുഖ്യേഭ്യഃ പാവനം ഹ്യേതദുത്തമം॥ 13-130-54 (86403)
സുവർണമേവ സർവാസു ദക്ഷിണാസു വിധീയതേ।
സുവർണം യേ പ്രയച്ഛന്തി സർവദാസ്തേ ഭവന്ത്യുത॥ 13-130-55 (86404)
ദേവതാസ്തേ പ്രയച്ഛന്തി യേ സുവർണം ദദത്യഥ।
അഗ്നിർഹി ദേവതാഃ സർവാഃ സുവർണം ച തദാത്മകം॥ 13-130-56 (86405)
തസ്മാത്സുവർണം ദദതാ ദത്താഃ സർവാഃ സ്മ ദേവതാഃ।
ഭവന്തി പുരുഷവ്യാഘ്ര ന ഹ്യതഃ പരമം വിദുഃ॥ 13-130-57 (86406)
ഭൂയ ഏവ ച മഹാത്ംയം സുവർണസ്യ നിബോധ മേ।
ഗദതോ മമ വിപ്രർഷേ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവര॥ 13-130-58 (86407)
മയാ ശ്രുതമിദം പൂർവം പുരാണേ ഭൃഗുനന്ദന।
പ്രജാപതേഃ കഥയതോ മനോഃ സ്വായംഭുവസ്യ വൈ॥ 13-130-59 (86408)
ശൂലപാണേർഭഗവതോ രുദ്രസ്യ ച മഹാത്മനഃ।
ഗിരൌ ഹിമവതി ശ്രേഷ്ഠേ തദാ ഭൃഗുകുലോദ്വഹ॥ 13-130-60 (86409)
ദേവ്യാ വിവാഹേ നിർവൃത്തേ രുദ്രാണ്യാ ഭൃഗുനന്ദന।
സമാഗമേ ഭഗവതോ ദേവ്യാ സഹ മഹാത്മനഃ॥ 13-130-61 (86410)
തതഃ സർവേ സമുദ്വിഗ്രാ ദേവാ രുദ്രമുപാഗമൻ॥
തേ മഹാദേവമാസീനം ദേവീം ച വരദാമുമാം। 13-130-62 (86411)
പ്രസാദ്യ ശിരസാ സർവേ രുദ്രമൂചുർഭൃഗൂദ്വഹ॥
അയം സമാഗമോ ദേവ ദേവ്യാ സഹ തവാനഘ। 13-130-63 (86412)
തപസ്വിനസ്തപസ്വിന്യാ തേജസ്വിന്യാഽതിതേജസഃ॥
അമോഘതേജാസ്ത്വം ദേവ ദേവീ ചേയമുമാ തഥാ। 13-130-64 (86413)
അപത്യം യുവയോർദേവ ബലവദ്ഭവിതാ വിഭോ।
തന്നൂനം ത്രിഷു ലോകേഷു ന കിഞ്ചിച്ഛേഷയിഷ്യതി॥ 13-130-65 (86414)
തദേഭ്യഃ പ്രണതേഭ്യസ്ത്വം ദേവേഭ്യഃ പൃഥുലോചന।
വരം പ്രയച്ഛ ലോകേശ ത്രൈലോക്യഹിതകാംയയാ॥ 13-130-66 (86415)
അപത്യാർഥം നിഗൃഹ്ണീഷ്വ തേജഃ പരമകം വിഭോ।
[ത്രൈലോക്യസാരൌ ഹി യുവാം ലോകം സന്താപയിഷ്യഥ॥ 13-130-67 (86416)
തദപത്യം ഹി യുവയോർദേവാനഭിഭവേദ്ധ്രുവം।
ന ഹി തേ പൃഥിവീ ദേവീ ന ച ദ്യൌർന ദിവം വിഭോ॥ 13-130-68 (86417)
നേദം ധാരയിതും ശക്താഃ സമസ്താ ഇതി മേ മതിഃ।
തേജഃപ്രഭാവനിർദഗ്ധം തസ്മാത്സർവമിദം ജഗത്॥ 13-130-69 (86418)
തസ്മാത്പ്രസാദം ഭഗവൻകർതുമർഹസി നഃ പ്രഭോ।
ന ദേവ്യാം സംഭവേത്പുത്രോ ഭവതഃ സുരസത്തമ।
ധൈര്യാദേവ നിഗൃഹ്ണീഷ്വ തേജോ ജ്വലിതമുത്തമം॥ 13-130-70 (86419)
ഇതി തേഷാം കഥയതാം ഭഗവാന്വൃഷഭധ്വജഃ]।
ഏവമസ്ത്വിതി ദേവാംസ്താന്വിപ്രർഷേ പ്രത്യഭാഷത॥ 13-130-71 (86420)
ഇത്യുക്ത്വാ ചോർധ്വമനയദ്രേതോ വൃഷഭവാഹനഃ।
ഊർധ്വരേഷഃ സമഭവത്തതഃ പ്രഭൃതി ചാപി സഃ॥ 13-130-72 (86421)
രുദ്രാണീതി തതഃ ക്രുദ്ധാ പ്രജോച്ഛേദ തദാ കൃതേ।
ദേവാനഥാബ്രവീത്തത്ര സ്ത്രീഭാവാത്പരുഷം വചഃ॥ 13-130-73 (86422)
യസ്മാദപത്യകാമോ വൈ ഭർതാ മേ വിനിവർതിതഃ।
തസ്മാത്സർവേ സുരാ ഭൂയമനപത്യാ ഭവിഷ്യഥ॥ 13-130-74 (86423)
പ്രജോച്ഛേദോ മമ കൃതോ യസ്മാദ്യുഷ്മാഭിരദ്യ വൈ।
തസ്മാത്പ്രജാ വഃ ഖഗമാഃ സർവേഷാം ന ഭവിഷ്യതി॥ 13-130-75 (86424)
പാവകസ്തു ന തത്രാസീച്ഛാപകാലേ ഭൃഗൂദ്വഹ।
ദേവാ ദേവ്യാസ്തഥാ ശാപാദനപത്യാസ്തതോഽഭവൻ॥ 13-130-76 (86425)
രുദ്രസ്തു തേജോഽപ്രതിമം ധാരയാമാസ വൈ തദാ।
പ്രസ്കന്നം തു തതസ്തസ്മാത്കിഞ്ചിത്തത്രാപതദ്ഭുവി॥ 13-130-77 (86426)
ഉത്പപാത തദാ വഹ്നൌ വവൃധേ ചാദ്ഭുതോപമം।
തേജസ്തേജസി സംയുക്തമേകയോനിത്വമാഗതം॥ 13-130-78 (86427)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ദേവാഃ ശക്രപുരോഗമാഃ।
അസുരസ്താരകോ നാമ തേന സന്താപിതാ ഭൃശം॥ 13-130-79 (86428)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ മരുതോഽഥാശ്വിനാവപി।
സാധ്യാശ്ച സർവേ സന്ത്രസ്താ ദൈതേയസ്യ പരാക്രമാത്॥ 13-130-80 (86429)
സ്ഥാനാനി ദേവതാനാം ഹി വിമാനാനി പുരാണി ച।
ഋഷീണാം ചാശ്രമാശ്ചൈവ ബഭൂവുരസുരൈർഹൃതാഃ॥ 13-130-81 (86430)
തേ ദീനമനസഃ സർവേ ദേവതാ ഋഷയശ്ച യേ।
പ്രജഗ്മുഃ ശരണം ദേവം ബ്രഹ്മാണമജരം വിഭും॥ ॥ 13-130-82 (86431)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 130 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-130-3 പൂയന്തേ ശുധ്യന്തി॥ 7-130-21 തൃപ്താസ്തേ പിതരസ്തഥേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-130-27 നവപൂർവാനധശ്ചാന്യാന്നവ സന്താരയന്തി തേ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-130-33 ലഘുതാം നിഷ്പാപതാം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 131
॥ ശ്രീഃ ॥
13.131. അധ്യായഃ 131
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
താരകാസുരബാധിതൈർദേവൈർബ്രഹ്മാണം പ്രതി സ്വേഷാം പാർവതീശാപേനാനപത്യത്വകഥനപൂർവകമസുരവധോപായകഥനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥ ബ്രഹ്മണാം ദേവാൻപ്രതി അഗ്നേരസന്നിഹിതത്വേന ദേവീശാപാവിഷയതയാ ദേവേന സ്വവീര്യനിരോധകാലേ ഭുവി പ്രസ്കന്നകിഞ്ചിദ്വീര്യാംശസ്യ തസ്മിൻസംസൃഷ്ടതയാ ച തേന ഗംഗായാം കുമാരോത്പാദനകഥനേനാഗ്ന്യന്വേഷണചോദനാ॥ 2 ॥ അഗ്നിനാ ദേവാനാം പ്രാർഥനയാ ഗംഗായാം സ്വയംസൃഷ്ടരുദ്രവീര്യാധാനം॥ 3 ॥ ഗംഗ്യാഽഗ്നിതാ സ്വസ്മിന്നാഹിതഗർഭസ്യ മേരുഗിരൌ സമുത്സർജനേ തദീയതേജോവ്യാപ്തയാവദ്വസ്തൂനാം കാഞ്ചനീഭാവപ്രാപ്തിഃ॥ 4 ॥ ഏവം ഭീഷ്മേണ സുവർണോത്പത്തിപ്രകാരകഥനം॥ 5 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
name="anuzAsana-13-131-1x">ദേവാ ഊചുഃ।
അസുരസ്താരകോ നാമ ത്വയാ ദത്തവരഃ പ്രഭോ।
സുരാനൃഷീംശ്ച ക്ലിശ്നാതി വധസ്തസ്യ വിധീയതാം॥ 13-131-1 (86432)
തസ്മാദ്ഭയം സമുത്പന്നമസ്മാകം വൈ പിതാമഹ।
പരിത്രായസ്വ നോ ദേവ ന ഹ്യന്യാ ഗതിരസ്തി നഃ॥ 13-131-2 (86433)
ബ്രഹ്മോവാച। 13-131-3x (7172)
സമോഹം സർവഭൂതാനാമധർമം നേഹ രോചയേ।
ഹന്യതാം താരകഃ ക്ഷിപ്ര സുരർഷിഗണബാധിതാ॥ 13-131-3 (86434)
വേദാ ധർമാശ്ച നോച്ഛേദം ഗച്ഛേയുഃ സുരസത്തമാഃ।
വിഹിതം പൂർവമേവാത്ര മയാ വൈ വ്യേതു വോ ജ്വരഃ॥ 13-131-4 (86435)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-131-5x (7173)
വരദാനാദ്ഭഗവതോ ദൈതേയോ ബലഗർവിതഃ।
ദേവൈർന ശക്യതേ ഹന്തു സ കഥം പ്രശമം വ്രജേത്॥ 13-131-5 (86436)
സ ഹി നൈവ സ്മ ദേവാനാം നാസുരാണാം ന രക്ഷസാം।
വധ്യഃ സ്യാമിതി ജഗ്രാഹ വരം ത്വത്തഃ പിതാമഹ॥ 13-131-6 (86437)
ദേവാശ്ച ശപ്താ രുദ്രാണ്യാ പ്രജോച്ഛേദേ പുരാ കൃതേ।
ന ഭവിഷ്യതി വോഽപത്യമിതി സർവേ ജഗത്പതേ॥ 13-131-7 (86438)
ബ്രഹ്മോവാച। 13-131-8x (7174)
ഹുതാശനോ ന തത്രാസീച്ഛാപകാലേ സുരോത്തമാഃ।
സ ഉത്പാദയിതാഽപത്യം വധായ ത്രിദശദ്വിഷാം॥ 13-131-8 (86439)
തദ്വൈ സർവാനതിക്രംയ ദേവദാനവരാക്ഷസാൻ।
മാനുഷാനഥ ഗന്ധർവാന്നാഗാനഥ ച പക്ഷിണഃ॥ 13-131-9 (86440)
അസ്ത്രേണാമോഘപാതേന ശക്ത്യാ തം ഘാതയിഷ്യതി।
യതോ വോ ഭയപുത്പന്നം യേ ചാന്യേ സുരശത്രവഃ॥ 13-131-10 (86441)
സനാതനോ ഹി സങ്കൽപഃ കാമ ഇത്യഭിധീയതേ।
രുദ്രസ്യ തേജഃ പ്രസ്കന്നമഗ്നൌ നിപതിതം ച യത്॥ 13-131-11 (86442)
തത്തജോഽഗ്നിർമഹദ്ഭൂതം ദ്വിതീയമിവ പാവകം।
വധാർഥം ദേവശത്രൂണാം ഗംഗായാം ജനയിഷ്യതി॥ 13-131-12 (86443)
സ തു നാവാപ തം ശാപം നഷ്ടഃ സ ഹുതഭുക്തദാ।
തസ്മാദ്വോ ഭയഹൃദ്ദേവാഃ സമുത്പത്സ്യതി പാവകിഃ॥ 13-131-13 (86444)
അന്വിഷ്യതാം വൈ ജ്വലനസ്തഥാ ചാദ്യ നിയുജ്യതാം।
താരകസ്യ വധോപായഃ കഥിതോ വൈ മയാഽനഘാഃ॥ 13-131-14 (86445)
ന ഹി തേജസ്വിനാം ശാപാസ്തേജഃസു പ്രഭവന്തി വൈ।
ബലാന്യതിബലം പ്രാപ്യ ദുർബലാനി ഭവന്തി വൈ॥ 13-131-15 (86446)
ഹന്യാദവധ്യാന്വരദാനപി ചൈവ തപസ്വിനഃ।
സങ്കൽപാഭിരുചിഃ കാമഃ സനാതനതമോഽഭവത്॥ 13-131-16 (86447)
ജഗത്പതിരനിർദേശ്യ സർവഗഃ സർവഭാവനഃ।
ഹൃച്ഛയഃ സർവഭൂതാനാം ജ്യേഷ്ഠോ രുദ്രാദപി പ്രഭുഃ॥ 13-131-17 (86448)
അന്വിഷ്യതാം സ തു ക്ഷിപ്രം തേജോരാശിർഹുതാശനഃ।
സ വോ മനോഗതം കാമം ദേവഃ സംപാദയിഷ്യതി॥ 13-131-18 (86449)
ഏതദ്വാക്യമുപശ്രുത്യ തതോ ദേവാ മഹാത്മനഃ।
ജഗ്മു- സംസിദ്ധസങ്കൽപാഃ പര്യേഷന്തോ വിഭാവസും॥ 13-131-19 (86450)
തതസ്ത്രൈലോക്യമൃഷയോ വ്യചിന്വന്ത സുരൈഃ സഹ।
കാങ്ക്ഷന്തോ ദർശനം വഹ്നേഃ സർവേ തദ്ഗതമാനസാഃ॥ 13-131-20 (86451)
പരേണ തപസാ യുക്താഃ ശ്രീമന്തോ ലോകവിശ്രുതാഃ।
ലോകാനന്വചരൻസിദ്ധാഃ സർവ ഏവ ഭൃഗൂത്തമ।
നഷ്ടമാത്മനി സംലീനം നാഭിജഗ്മുർഹുതാശനം॥ 13-131-21 (86452)
തതഃ സഞ്ജാതസന്ത്രാസാനഗ്നിദർശനലാലസാൻ।
ജലേചരഃ ക്ലാന്തമനാസ്തേജസാഽഗ്നേഃ പ്രദീപിതഃ।
ഉവാച ദേവാൻമണ്ഡൂകോ രസാതലതലോത്ഥിതഃ। 13-131-22 (86453)
രസാതലതലേ ദേവാ വസത്യഗ്നിരിതി പ്രഭോ।
സന്താപാദിഹ സംപ്രാപ്തഃ പാവകപ്രഭവാദഹം॥ 13-131-23 (86454)
സ സംസുപ്തോ ജലേ ദേവാ ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
അപഃ സംസൃജ്യ തേജോഭിസ്തേന സന്താപിതാ വയം॥ 13-131-24 (86455)
തസ്യ ദർശനമിഷ്ടം വോ യദി ദേവാ വിഭാവസോഃ।
തത്രൈവമധിഗച്ഛധ്വം കാര്യം വോ യദി വഹ്നിനാ॥ 13-131-25 (86456)
ഗംയതാം സാധയിഷ്യാമോ വയം ഹ്യഗ്നിഭയാത്സുരാഃ।
ഏതാവദുക്ത്വാ മണ്ഡൂകസ്ത്വരിതോ ജലമാവിശത്॥ 13-131-26 (86457)
ഹുതാശനസ്തു ബുബുധേ മണ്ഡൂകസ്യ ച പൈശുനം।
ശശാപ സ തമാസാദ്യ ന രസാന്വേത്സ്യസീതി വൈ॥ 13-131-27 (86458)
തം വൈ സംയുജ്യ ശാപേന മണ്ഡൂകം ത്വരിതോ യയൌ।
അന്യത്ര വാസായ വിഭുർന ചാത്മാനമദർശയത്॥ 13-131-28 (86459)
ദേവാസ്ത്വനുഗ്രഹം ചക്രുർമണ്ഡൂകാനാം ഭൃഗൂത്തമ।
യത്തച്ഛൃണു മഹാബാഹോ ഗദതോ മമ സർവശഃ॥ 13-131-29 (86460)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-131-30x (7175)
അഗ്നിശാപാദജിഹ്വാഽപി രസജ്ഞാനബഹിഷ്കൃതാഃ।
സരസ്വതീം ബഹുവിധാം യൂമമുച്ചാരയിഷ്യഥ॥ 13-131-30 (86461)
ബിലവാസം ഗതാംശ്ചൈവ നിരാഹാരാനചേതസഃ।
ഗതാസൂനപി വഃ ശുഷ്കാൻഭൂമിഃ സന്ധാരയിഷ്യതി॥ 13-131-31 (86462)
തമോഘനായാമപി വൈ നിശായാം വിചരിഷ്യഥ।
ഇത്യുക്ത്വാ താംസ്തതോ ദേവാഃ പുനരേവ മഹീമിമാം॥ 13-131-32 (86463)
പരീയുർജ്വലനസ്യാർഥേ ന ചാവിന്ദൻഹുതാശനം।
അഥ താന്ദ്വിരദഃ കശ്ചിത്സുരേന്ദ്രദ്വിരദോപമഃ॥ 13-131-33 (86464)
അശ്വത്ഥസ്ഥോഽഗ്നിരിത്യേവമാഹ ദേവാൻഭൃഗൂദ്വഹ।
ശശാപ ജ്വലനഃ സർവാന്ദ്വിരദാൻക്രോധമൂർച്ഛിതഃ॥ 13-131-34 (86465)
പ്രതീപാ ഭവതാം ജിഹ്വാ ഭവിത്രീതി ഭൃഗൂദ്വഹ।
ഇത്യുക്ത്വാ നിഃസൃതോഽശ്വത്ഥാദഗ്നിർവാരണസൂചിതഃ।
പ്രവിവേശ ശമീഗർഭമഥ വഹ്നിഃ സുഷുപ്സയാ॥ 13-131-35 (86466)
അനുഗ്രഹം തു നാഗാനാം യം ചക്രുഃ ശൃണു തം പ്രഭോ।
ദേവാ ഭൃഗുകുലശ്രേഷ്ഠ പ്രീത്യാ സത്യപരാക്രമാഃ॥ 13-131-36 (86467)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-131-37x (7176)
പ്രതീപയാ ജിഹ്വയാഽപി സർവാഹാരാൻഹരിഷ്യഥ।
വാചം ചോച്ചാരയിഷ്യധ്വമുച്ചൈരവ്യഞ്ജിതാക്ഷരാം।
ഇത്യുക്ത്വാ പുനരേവാഗ്നിമനുസസ്രുർദിവൌകസഃ॥ 13-131-37 (86468)
അശ്വത്ഥാന്നിഃസൃതശ്ചാഗ്നിഃ ശമീഗർഭമുപാവിശത്।
ശുകേന ഖ്യാപിതോ വിപ്ര തം ദേവാഃ സമുപാദ്രവൻ॥ 13-131-38 (86469)
ശശാപ സുകമഗ്നിസ്തു വാഗ്വിഹീനോ ഭവിഷ്യസി।
ജിഹ്വാമാവർതയാമാസ തസ്യാപി ഹുതഭുക്തദാ॥ 13-131-39 (86470)
ദൃഷ്ട്വാ തു ജ്വലനം ദേവാഃ ശുകമൂചുർദയാന്വിതാഃ।
ഭവിതാ ന ത്വമത്യന്തം ശുകത്വേ നഷ്ടവാഗിതി॥ 13-131-40 (86471)
ആവൃത്തജിഹ്വസ്യ സതോ വാക്യം കാന്തം ഭവിഷ്യതി।
ബാലസ്യേവ പ്രവൃദ്ധസ്യ കലമവ്യക്തമദ്ഭുതം॥ 13-131-41 (86472)
ഇത്യുക്ത്വാ തം ശമീഗർഭേ വഹ്നിമാലക്ഷ്യ ദേവതാഃ।
തദേവായതനം ചക്രുഃ പുണ്യം സർവക്രിയാസ്വപി॥ 13-131-42 (86473)
തദാപ്രഭൃതി ചാപ്യഗ്നിഃ ശമീഗർഭേഷു ദൃശ്യതേ।
ഉത്പാദനേ തഥോപായമഭിജഗ്മുശ്ച മാനവാഃ॥ 13-131-43 (86474)
ആപോ രസാതലേ യാസ്തു സംസ്പൃഷ്ടാശ്ചിത്രഭാനുനാ।
താഃ പർവതപ്രസ്രവണൈരൂഷ്മാം മുഞ്ചന്തി ഭാർഗവ।
പാവകേനാധിശയതാ സന്തപ്താസ്തസ്യ തേജസാ॥ 13-131-44 (86475)
അഥാഗ്നിർദേവതാ ദൃഷ്ട്വാ ബഭൂവ വ്യഥിതസ്തദാ।
കിമാഗമനമിത്യേവം താനപൃച്ഛത പാവകഃ॥ 13-131-45 (86476)
തമൂചുർവിബുധാഃ സർവേ തേ ചൈവ പരമർഷയഃ।
ത്വാം നിയോക്ഷ്യാമഹേ കാര്യേ തദ്ഭവാൻകർതുമർഹതി।
കൃതേ ച തസ്മിൻഭവിതാ തവാപി സുമഹാൻഗുണഃ॥ 13-131-46 (86477)
അഗ്നിരുവാച। 13-131-47x (7177)
ബ്രൂത യദ്ഭവതാം കാര്യം കർതാസ്മി തദഹം സുരാഃ।
ഭവതാം തു നിയോജ്യോസ്മി മാവോത്രാസ്തു വിചാരണാ॥ 13-131-47 (86478)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-131-48x (7178)
അസുരസ്താരകോ നാമ ബ്രഹ്മണോ വരദർപിതഃ।
അസ്മാൻപ്രബാധതേ വീര്യാദ്വധസ്തസ്യ വിധീയതാം॥ 13-131-48 (86479)
ഇമാന്ദേവഗണാംസ്താത പ്രജാപതിഗണാംസ്തഥാ।
ഋഷീംശ്ചാപി മഹാഭാഗ പരിത്രായസ്വ പാവക॥ 13-131-49 (86480)
അപത്യം തേജസാ യുക്തം പ്രവീരം ജനയക പ്രഭോ।
യദ്ഭയം നോഽസുരാത്തസ്മാന്നാശയേദ്ധവ്യവാഹന॥ 13-131-50 (86481)
ശപ്താനാം നോ മഹാദേവ്യാ നാന്യദസ്തി പരായണം।
അന്യത്ര ഭവതോ വീര തസ്മാത്ത്രായസ്വ നഃ പ്രഭോ॥ 13-131-51 (86482)
ഇത്യുക്തഃ സ തഥേത്യുക്ത്വാ ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
ജഗാമാഥ ദുരാധർഷോ ഗംഗാം ഭാഗീരഥീം പ്രതി॥ 13-131-52 (86483)
തയാ ചാപ്യഭവൻമിശ്രോ ഗർഭം ചാസ്യാം ദധേ തദാ।
വവൃധേ സ തദാ ഗർഭഃ കക്ഷേ കൃഷ്ണഗതിര്യഥാ॥ 13-131-53 (86484)
തേജസാ തസ്യ ദേവസ്യ ഗംഗാ വിഹ്വലചേതനാ।
സന്താപമഗമത്തീവ്രം വോഢും സാ ന ശശാക ഹ॥ 13-131-54 (86485)
ആഹിതേ ജ്വലനേനാഥ ഗർഭേ തേജഃസമന്വിതേ।
ഗംഗായാമസുരഃ കശ്ചിദ്ഭൈരവം നാദമാനദത്॥ 13-131-55 (86486)
അബുദ്ധിപതിതേനാഥ നാദേന വിപുലേന സാ॥
വിത്രസ്തോദ്ധാന്തനയനാ ഗംഗാ വിപ്ലുതലോചനാ॥ 13-131-56 (86487)
വിസഞ്ജ്ഞാ നാശകദ്ഗർഭം വോഢുമാത്മാനമേവ ച।
സാ തു തേജഃപരീതാംഗീ കംപമാനാ ച ജാഹ്നവീ॥ 13-131-57 (86488)
ഉവാച ജ്വലനം വിപ്ര തദാ ഗർഭബലോദ്ധുതാ।
നതേ ശക്താഽസ്മി ഭഗവംസ്തേജസോഽസ്യ വിധാരണേ॥ 13-131-58 (86489)
വിമൂഢാഽസ്മി കൃതാഽനേന ന മേ സ്വാസ്ധ്യം യഥാ പുരാ।
വിഹ്വലാ ചാസ്മി ഭഗവംശ്ചേതോ നഷ്ടം ച മേഽനഘ 13-131-59 (86490)
ധാരണേ നാസ്യ ശക്താഽഹം ഗർഭസ്യ തപതാംവര।
ഉത്സ്രക്ഷ്യേഽഹമിമം ദുഃഖാന്ന തു കാമാത്കഥഞ്ചന॥ 13-131-60 (86491)
ന തേജസാഽസ്തി സംസ്പർശോ മമ ദേവ വിഭാവസോ।
ആപദർഥേ ഹി സംബന്ധഃ സുസൂക്ഷ്മോഽപി മഹാദ്യുതേ॥ 13-131-61 (86492)
യദത്ര ഗുണസംപന്നമിതരദ്വാ ഹുതാശന।
ത്വയ്യേവ തദഹം മന്യേ ധർമാധർമൌ ച കേവലൌ॥ 13-131-62 (86493)
താമുവാച തതോ വഹ്നിർധാര്യതാം ധാര്യതാമിതി।
ഗർഭോ മത്തേജസാ യുക്തോ മഹാഗുണഫലോദയഃ॥ 13-131-63 (86494)
ശക്താ ഹ്യസി മഹീം കൃത്സ്നാം വോഢും ധാരയിതും തഥാ।
ന ഹി തേ കിഞ്ചിദപ്രാപ്യമന്യതോ ധാരണാദൃതേ॥ 13-131-64 (86495)
`ഏവമുക്താ തു സാ ദേവീ തത്രൈവാന്തരധീയത।
പാവകശ്ചാപി തേജസ്വീ കൃത്വാ കാര്യം ദിവൌകസാം।
ജഗാമേഷ്ടം തദാ ദേശം തതോ ഭാർഗവനന്ദന॥' 13-131-65 (86496)
സാ വഹ്നിനാ വാര്യമാണാ ദേവൈരപി സരിദ്വരാ।
സമുത്സസർജ തം ഗർഭം മേരൌ ഗിരിവേര തദാ॥ 13-131-66 (86497)
സമർഥാ ധാരണേ ചാപി രുദ്രതേജഃപ്രധർഷിതാ।
നാശകത്സാ തദാ ഗർഭം സന്ധാരയിതുമോജസാ।
സമുത്സസർജ തം ദുഃഖാദ്ദീപ്തവൈശ്വാനരപ്രഭം॥ 13-131-67 (86498)
ദർശയാമാസ ചാഗ്നിസ്താം തദാ ഗംഗാം ഭൃഗൂദ്വഹ।
പപ്രച്ഛ സരിതാം ശ്രേഷ്ഠാം കച്ചിദ്ഗർഭഃ സുഖോദയഃ॥ 13-131-68 (86499)
കീദൃഗ്ഗുണോപി വാ ദേവി കീദൃഗ്രൂപശ്ച ദൃശ്യതേ।
തേജസാ കേന വാ യുക്തഃ സർവമേതദ്ബ്രവീഹി മേ॥ 13-131-69 (86500)
ഗംഗോവാച। 13-131-70x (7179)
ജാതരൂപഃ സ ഗർഭോ വൈ തേജസാ ത്വമിവാനഘ।
സുവർണോ വിമലോ ദീപ്തഃ പർവതം ചാവഭാസയൻ॥ 13-131-70 (86501)
പദ്മോത്പലവിമിശ്രാണാം ഹ്രദാനാമിവ ശീതലഃ।
ഗന്ധോസ്യ സ കദംബാനാം തുല്യോ വൈ തപതാംവര॥ 13-131-71 (86502)
തേജസാ തസ്യ ഗർഭസ്യ ഭാസ്കരസ്യേവ രശ്മിഭിഃ।
യദ്ദ്രവ്യം പരിസംസൃഷ്ടം പൃഥിവ്യാം പർവതേഷു ച।
തത്സർവം കാഞ്ചനീഭൂതം സമന്താത്പ്രത്യദൃശ്യത॥ 13-131-72 (86503)
പര്യധാവത ശൈലാംശ്ച നദീഃ പ്രസ്രവണാനി ച।
വ്യാദീപയത്തേജസാ ച ത്രൈലോക്യം സചരാചരം॥ 13-131-73 (86504)
ഏവംരൂപഃ സ ഭഗവാൻപുത്രസ്തേ ഹവ്യവാഹന।
സൂര്യവൈശ്വാനരസമഃ കാന്ത്യാ സോമ ഇവാപരഃ॥ 13-131-74 (86505)
വസിഷ്ഠ ഉവാച। 13-131-75x (7180)
ഏവമുക്ത്വാ തു സാ ദേവീ തത്രൈവാന്തരധീയത।
പാവകശ്ചാപി തേജസ്വീ കൃത്വാ കാര്യം ദിവൌകസാം।
ജഗാമേഷ്ടം തതോ ദേശം തദാ ഭാർഗവനന്ദന॥ 13-131-75 (86506)
ഏതൈഃ കർമഗുണൈർലോകേ നാമാഗ്നേഃ പരിഗീയതേ।
ഹിരണ്യരേതാ ഇതി വൈ ഋഷിഭിർവിബുധൈസ്തഥാ।
പൃഥിവീ ച തദാ ദേവീ ഖ്യാതാ വസുമതീതി വൈ॥ 13-131-76 (86507)
സ തു ഗർഭോ മഹാതേജാ ഗാംഗേയഃ പാവകോദ്ഭവഃ।
ദിവ്യം ശരവണം പ്രാപ്യ വവൃധേഽദ്ഭുതദർശനഃ॥ 13-131-77 (86508)
ദദൃശുഃ കൃത്തികാസ്തം തു ബാലാർകസദൃശദ്യുതിം।
ജാതസ്നേഹാസ്തു തം ബാലം പുപുഷുഃ സ്തന്യവിസ്രവൈഃ॥ 13-131-78 (86509)
തതഃ സ കാർതികേയത്വമവാപ പരമദ്യുതിഃ।
സ്കന്നത്വാത്സ്കന്ദതാം ചാപി ഗുഹാവാസാദ്ഗുഹോഽഭവത്॥ 13-131-79 (86510)
ഏവം സുവർണമുത്പന്നമപത്യം ജാതവേദസഃ।
തത്ര ജാംബൂനദം ശ്രേഷ്ഠം ദേവാനാമപി ഭൂഷണം॥ 13-131-80 (86511)
തതഃപ്രഭൃതി ചാപ്യേതഞ്ജാതരൂപമുദാഹൃതം।
രത്നാനാമുത്തമം രത്നം ഭൂഷണാനാം തഥൈവ ച॥ 13-131-81 (86512)
പവിത്രം ച പവിത്രാണാം മംഗലാനാം ച മംഗലം।
യത്സുവർണം സ ഭഗവാനഗ്നിരീശഃ പ്രജാപതിഃ॥ 13-131-82 (86513)
പവിത്രാണാം പവിത്രം ഹി കനകം ദ്വിജസത്തമാഃ।
അഗ്നീഷോമാത്മകം ചൈവ ജാതരൂപമുദാഹൃതം॥ ॥ 13-131-83 (86514)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 131 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-131-13 നഷ്ടഃ അദർശം ഗതഃ॥ 7-131-16 കാമഃ കാംയമാനോ വഹ്നിഃ॥ 7-131-21 നഷ്ടം അദർശനം ഗതം। ആത്മനി ജലേ ജലസ്യ തേജോജന്യത്വാത്॥ 7-131-26 മൃഗ്യതാം സാധയിഷ്യാമ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-131-27 ന രസാനിതി। രസനേന്ദ്രിയഹീനോ ഭവിഷ്യസീത്യർഥഃ॥ 7-131-28 നച ദേവാനദർശയദിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-131-30 അജിഹ്വാ അപീതി ച്ഛേദഃ॥ 7-131-39 ജിഹ്വാം ച കർതയാമാസേതി ഡ.പാഠഃ॥ 7-131-41 ബാലസ്യേവ പ്രവൃത്തസ്യേതി ഡ.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-131-44 ഊഷ്മാ ഊഷ്മാണം। അദിശയതാ അധിശയാനേന। പാവകേനാധിശയിതാ ഇതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-131-53 ദധേ ആദധേ। ഗർഭശ്വാസ്യാഭവത്തദേതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-131-54 സോഢും സാ ന ശശാക ഹേതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-131-56 അബുദ്ധിപതിതേന അകസ്മാജ്ജാതേന॥ 7-131-61 ന ചേതസാസ്തി സംസ്പർശ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-131-71 കദംബാനാം കദംബപുഷ്പാണാം॥ 7-131-83 അഗ്നിഷ്ടോഭാത്മകം ചൈവേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 132
॥ ശ്രീഃ ॥
13.132. അധ്യായഃ 132
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വസിഷ്ഠേന പരശുരാമംപ്രതി സുവർണപ്രഭാവകഥനപ്രസംഗേന രുദ്രയജ്ഞേ ഭൃഗ്വംഗിരഃ പ്രഭൃതിപ്രഭാവാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വസിഷ്ഠ ഉവാച।
അപി ചേദം പുരാ രാമ ശ്രുതം മേ ബ്രഹ്മദർശനം।
പിതാമഹസ്യ യദ്വൃത്തം ബ്രഹ്മണഃ പരമാത്മനഃ॥ 13-132-1 (86515)
ദേവസ്യ മഹതസ്താത വാരുണീം ബിഭ്രതസ്തനും।
ഐശ്വര്യേ വാരുണേവാഽഥ രുദ്രസ്യേശസ്യ വൈ പ്രഭോ॥ 13-132-2 (86516)
ആജഗ്മുർമുനയഃ സർവേ ദേവാശ്ചാഗ്നിപുരോഗമാഃ।
യജ്ഞാംഗാനി ച സർവാണി വഷട്കാരശ്ച മൂർതിമാൻ॥ 13-132-3 (86517)
മൂർതിമന്തി ച സാമാനി യജൂംഷി ച സഹസ്രശഃ।
ഋഗ്വേദശ്ചാഗമത്തത്ര പദക്രമവിഭൂഷിതഃ॥ 13-132-4 (86518)
ലക്ഷണാനി സ്വരാസ്തോഭാ നിരുക്താഃ സ്വരഭക്തയഃ।
ഓങ്കാരശ്ഛന്ദസാം നേത്രം നിഗ്രഹപ്രഗ്രഹൌ തഥാ॥ 13-132-5 (86519)
വേദാശ്ച സോപനിഷദോ വിദ്യാ സാവിത്ര്യഥാപി ച।
ഭൂതം ഭവ്യം ഭവിഷ്യച്ച ദധാര ഭഗവാഞ്ശിവഃ॥ 13-132-6 (86520)
സഞ്ജുഹാവാത്മനാഽഽത്മാനം സ്വയമേവ തദാ പ്രഭോ।
യജ്ഞം ച ശോഭയാമാസ ബഹുരൂപം പിനാകധൃത്॥ 13-132-7 (86521)
ദ്യൌർനഭഃ പൃഥിവീ ഖം ച തഥാ ചൈവൈഷ ഭൂപതിഃ।
സർവവിദ്യേശ്വരഃ ശ്രീമാനേഷ ചാപി വിഭാവസുഃ॥ 13-132-8 (86522)
ഏഷ ബ്രഹ്മാ ശിവോ രുദ്രോ വരുണോഽഗ്നിഃ പ്രജാപതിഃ।
കീർത്യതേ ഭഗവാന്ദേവഃ സർവഭൂതപതിഃ ശിവഃ॥ 13-132-9 (86523)
തസ്യ യജ്ഞഃ പശുപതേസ്തപഃ ക്രതവ ഏവ ച।
ദീക്ഷാ ദീപ്തവ്രതാ ദേവീ ദിശശ്ച സദിഗീശ്വരാഃ॥ 13-132-10 (86524)
ദേവപത്ന്യശ്ച കന്യാശ്ച ദേവാനാം ചൈവ മാതരഃ।
ആജഗ്മുഃ സഹിതാസ്തത്ര തദാ ഭൃഗുകുലോദ്വഹ।
യജ്ഞം പശുപതേഃ പ്രീതാ വരുണസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-132-11 (86525)
സ്വയംഭുവസ്തു താ ദൃഷ്ട്വാ രേതഃ സമപതദ്ഭുവി॥ 13-132-12 (86526)
തസ്യ ശുക്രസ്യ നിഷ്യന്ദാൻപാംസൂൻസംഗൃഹ്യ ഭൂമിതഃ।
പ്രാസ്യത്പൂഷാ കരാഭ്യാം വൈ തസ്മിന്നേവ ഹുതാശനേ॥ 13-132-13 (86527)
തതസ്തസ്മിൻസംപ്രവൃത്തേ സത്രേ ജ്വലിതപാവകേ।
ബ്രഹ്മണോ ജുഹ്വതസ്തത്ര പ്രാദുർഭാവോ ബഭൂവഹ॥ 13-132-14 (86528)
സ്കന്നമാത്രം ച തച്ഛുക്രം സ്രുവേണ പരിഗൃഹ്യ സഃ।
ആജ്യവൻമന്ത്രതശ്ചാപി സോഽജുഹോദ്ഭൃഗുനന്ദന॥ 13-132-15 (86529)
തതഃ സ ജനയാമാസ ഭൂതഗ്രാമം ച വീര്യവാൻ।
തസ്യ തത്തേജസസ്തസ്മാജ്ജജ്ഞേ ലോകേഷു തൈജസം॥ 13-132-16 (86530)
തമസസ്താമസാ ഭാവാ വ്യാപി സത്വം തഥോഭയം।
സ ഗുണസ്തേജസോ നിത്യം തമസ്യാകാശമേവ ച।
സർവഭൂതേഷു ച തഥാ സത്വം തേജസ്തഥോത്തമം॥ 13-132-17 (86531)
ശുക്രേ ഹുതേഽഗ്നൌ തസ്മിംസ്തു പ്രാദുരാസംസ്ത്രയഃ പ്രഭോ।
പുരുഷാ വപുഷാ യുക്താഃ സ്വൈഃ സ്വൈഃ പ്രസവജൈർഗുണൈഃ॥ 13-132-18 (86532)
ഭർജനാദ്ഭൃഗുരിത്യേവമംഗാരേഭ്യോഽംഗിരാഽഭവത്।
അംഗാരസംശ്രയാച്ചൈവ കവിരിത്യപരോഽഭവത്।
സഹ ജ്വാലാഭഇരുത്പന്നോ ഭൃഗുസ്തസ്മാദ്ഭൃഗുഃ സ്മൃതഃ॥ 13-132-19 (86533)
മരീചിഭ്യോ മരീചിസ്തു മാരീചഃ കശ്യപോ ഹ്യഭൂത്।
അംഗോരഭ്യോഽംഗിരാസ്താത വാലഖില്യാഃ കുശോച്ചയാത്॥ 13-132-20 (86534)
അത്രൈവാത്രേതി ച വിഭോ ജാതമത്രിം വദന്ത്യപി॥ 13-132-21 (86535)
തഥാ ഭസ്മവ്യപോഹേഭ്യോ ബ്രഹ്മർഷിഗണസംമതാഃ।
വൈഖാനസാഃ സമുത്പന്നാസ്തപഃ ശ്രുതഗുണേപ്സവഃ॥ 13-132-22 (86536)
അശ്രുതോഽസ്യ സമുത്പന്നാവശ്വിനൌ രൂപസംമതൌ।
ശേഷാഃ പ്രജാനാം പതയഃ സ്രോതോഭ്യസ്തസ്യ ജജ്ഞിരേ।
ഋഷയോ രോമകൂപേഭ്യഃ സ്വേദാച്ഛന്ദോ ബലാൻമനഃ॥ 13-132-23 (86537)
ഏതസ്മാത്കാരണാദാഹുരഗ്നിഃ സർവാസ്തു ദേവതാഃ।
ഋഷയഃ ശ്രുതസംപന്നാ വേദപ്രാമാണ്യദർശനാത്॥ 13-132-24 (86538)
യാനി ദാരൂണി നിര്യാസാസ്തേ മാസാഃ പക്ഷസഞ്ജ്ഞിതാഃ।
അഹോരാത്രാ മുഹൂർതാശ്ച വീതജ്യോതിശ്ച വാരുണം॥ 13-132-25 (86539)
രൌദ്രം ലോഹിതമിത്യാഹുർലോഹിതാത്കനകം സ്മൃതം।
തൻമൈത്രമിതി വിജ്ഞേയം ധൂമാച്ച വസവഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-132-26 (86540)
അർചിഷോ യാശ്ച തേ രുദ്രാസ്തഥാഽഽദിത്യാ മഹാപ്രഭാഃ।
ഉദ്ദീപ്താസ്തേ തഥാഽംഗാരാ യേ ധിഷ്ണ്യേഷു ദിവി സ്ഥിതാഃ॥ 13-132-27 (86541)
അഗ്നിർനാഥശ്ച ലോകസ്യ തത്പരം ബ്രഹ്മ തദ്ഭുവം।
സർവകാമദമിത്യാഹുസ്തത്ര ഹവ്യമുപാവഹൻ॥ 13-132-28 (86542)
തതോഽബ്രവീൻമഹാദേവോ വരുണഃ പവനാത്മകഃ।
മമ സത്രമിദം ദിവ്യമഹം ഗൃഹപതിസ്ത്വിഹ॥ 13-132-29 (86543)
ത്രീണി പൂർവാണ്യപത്യാനി മമ താനി ന സംശയഃ।
ഇതി ജാനീത ഖഗമാ മമ യജ്ഞഫലം ഹി തത്॥ 13-132-30 (86544)
അഗ്നിരുവാച। 13-132-31x (7181)
മദംഗേഭ്യഃ പ്രസൂതാനി മദാശ്രയകൃതാനി ച।
മമൈവ താൻമപത്യാനി മമ ശുക്ലം ഹുതം ഹി തത്॥ 13-132-31 (86545)
അഥാബ്രവീല്ലോകഗുരുർബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ।
മമൈവ താന്യപത്യാനി മമ ശുക്ലം ഹുതം ഹി തത്॥ 13-132-32 (86546)
അഹം വക്താ ച മന്ത്രസ്യ ഹോതാ ശുക്രസ്യ ചൈവ ഹ।
യസ്യ ബീജം ഫലം തസ്യ ശുക്രം ചേത്കാരണം മതം॥ 13-132-33 (86547)
തതോഽബ്രുവന്ദേവഗണാഃ പിതാമഹമുപേത്യ വൈ।
കൃതാഞ്ജലിപുടാഃ സർവേ ശിരോഭിരഭിവന്ദ്യ ച॥ 13-132-34 (86548)
വയം ച ഭഗവൻസർവേ ജഗച്ച സചരാചരം।
തവൈവ പ്രസവാഃ സർവേ തസ്മാദഗ്നിർവിഭാവസുഃ।
വരുണശ്ചേശ്വരോ ദേവോ ലഭതാം കാമമീപ്സിതം॥ 13-132-35 (86549)
നിസർഗാദ്ബ്രഹ്മണശ്ചാപി വരുണോ യാദസാംപതിഃ।
ജഗ്രാഹ വൈ ഭൃഗു പൂർവമപത്യം സൂര്യവർചസം॥ 13-132-36 (86550)
ഈശ്വരോഽംഗിരസം ചാഗ്നേരപത്യാർഥമകൽപയത്।
പിതാമഹസ്ത്വപത്യം വൈകവിം ജഗ്രാഹ തത്ത്വവിത്॥ 13-132-37 (86551)
തദാ സ വാരുണിഃ ഖ്യാതോ ഭൃഗുഃ പ്രസവകർമകൃത്।
ആഗ്നേയസ്ത്വംഗിരാഃ ശ്രീമാൻകവിർബ്രാഹ്മോ മഹായശാഃ।
ഭാർഗവാംഗിരസൌ ലോകേ ലോകസന്താനലക്ഷണൌ॥ 13-132-38 (86552)
ഏതേ വിപ്രവരാഃ സർവേ പ്രജാനാം പതയസ്ത്രയഃ।
സർവം സന്താനമേതേഷാമിദമിത്യുപധാരയ॥ 13-132-39 (86553)
ഭൃഗോസ്തു പുത്രാഃ സപ്താസൻസർവേ തുല്യാ ഭൃഗോർഗുണൈഃ।
ച്യവനോ വജ്രശീർഷശ്ച ശുചിരൌർവസ്തഥൈവ ച॥ 13-132-40 (86554)
ശുക്രോ വരേണ്യശ്ച വിഭുഃ സവനശ്ചേതി സപ്ത തേ।
ഭാർഗവാ വാരുണാഃ സർവേ യേഷാം വംശേ ഭവാനപി॥ 13-132-41 (86555)
അഷഅടൌ ചാംഗിരസഃ പുത്രാ വാരുണാസ്തേഽപ്യവാരുണാഃ।
ബൃഹസ്പതിരുചഥ്യശ്ച വയസ്യഃ ശാന്തിരേവ ച॥ 13-132-42 (86556)
ഘോരോ വിരൂപഃ സംവർതഃ സുധന്വാ ചാഷ്ടമഃ സ്മൃതഃ।
ഏതേഽഷ്ടൌ വഹ്നിജാഃ സർവേ ജ്ഞാനനിഷ്ഠാ നിരാമയാഃ॥ 13-132-43 (86557)
ബ്രാഹ്മണാശ്ച കവേഃ പുത്രാ വാരുണാസ്തേഽപ്യുദാഹൃതാഃ।
അഷ്ടൌ പ്രസവജൈര്യുക്താ ഗുണൈർബ്രഹ്മവിദഃ ശുഭാഃ॥ 13-132-44 (86558)
കവിഃ കാവ്യശ്ച വിഷ്ണുശ്ച ബുദ്ധിമാനുശനാ തഥാ।
ഭൃഗുശ്ച വരുണശ്ചൈവ കാശ്യപോഽഗ്നിശ്ച ധർമവിത്॥ 13-132-45 (86559)
അഷ്ടൌ കവിസുതാ ഹ്യേതേ സർവമേഭിർജഗത്തതം।
പ്രജാപതയ ഏതേ ഹി പ്രജാനാം യൈരിമാഃ പ്രജാഃ॥ 13-132-46 (86560)
ഏവമംഗിരസശ്ചൈവ കവേശ്ച പ്രസവാന്വയൈഃ।
ഭൃഗോശ്ച ഭൃഗുശാർദൂല വംശജൈഃ സതതം ജഗത്॥ 13-132-47 (86561)
വരുണശ്ചാദിതോ വിപ്ര ജഗ്രാഹ പ്രഭുരീശ്വരഃ।
കവിം താത ഭൃഗും ചാപി തസ്മാത്തൌ വാരുണൌ സ്മൃതൌ॥ 13-132-48 (86562)
ജഗ്രാഹാംഗിരസം ദേവഃ ശിഖീ തസ്മാദ്ഭുതാശനഃ।
തസ്മാദാംഗിരസാ ജ്ഞേയാഃ സർവ ഏവ തദന്വയാഃ॥ 13-132-49 (86563)
ബ്രഹ്മാ പിതാമഹഃ പൂർവം ദേവതാഭിഃ പ്രസാദിതഃ।
ഇമേ നഃ സന്തരിഷ്യന്തി പ്രജാഭിർജഗദീശ്വരാഃ॥ 13-132-50 (86564)
സർവേ പ്രജാനാം പതയഃ സർവേ ചാതിതപസ്വിനഃ।
ത്വത്പ്രസാദാദിമം ലോകം ധാരയിഷ്യന്തി ശാശ്വതം॥ 13-132-51 (86565)
തഥൈവ വംശകർതാരസ്തവ തേജോവിവർധനാഃ।
ഭവേയുർവേദവിദുഷഃ സർവേ ച കൃതിനസ്തഥാ॥ 13-132-52 (86566)
ദേവപക്ഷചരാഃ സൌംയാഃ പ്രാജാപത്യാ മഹർഷയഃ।
അനന്തം ബ്രഹ്മ സത്യം ച തപശ്ച പരമം ഭുവി॥ 13-132-53 (86567)
സർവേ ഹി വയമേതേ ച തവൈവ പ്രസവാഃ പ്രഭോ।
ദേവാനാം ബ്രാഹ്മണാനാം ച ത്വം ഹി കർതാ പിതാമഹ॥ 13-132-54 (86568)
മാരീചമാദിതഃ കൃത്വാ സർവേ ചൈവാഥ ഭാർഗവാഃ।
അപത്യാനീതി സംപ്രേക്ഷ്യ ക്ഷമയാമ പിതാമഹ॥ 13-132-55 (86569)
അഥ സ്വേനൈവ രൂപേണി പ്രജനിഷ്യന്തി വൈ പ്രജാഃ।
സ്ഥാപയിഷ്യന്തി ചാത്മാനം യുഗാദിനിധനേ തഥാ॥ 13-132-56 (86570)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ തൈസ്തു ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ।
തതേത്യേവാബ്രവീത്പ്രീതസ്തേഽപി ജഗ്മുര്യഥാഗതം॥ 13-132-57 (86571)
ഏവമേതത്പുരാവൃത്തം തസ്യ യജ്ഞേ മഹാത്മനഃ।
ദേവശ്രേഷ്ഠസ്യ ലോകാദൌ വാരുണീം ബിഭ്രതസ്തനും॥ 13-132-58 (86572)
അഗ്നിർബ്രഹ്മ പശുപതിഃ ശർവോ രുദ്രഃ പ്രജാപതിഃ।
അഗ്നേരപത്യമേതദ്വൈ സുവർണമിതി ധാരണാഃ॥ 13-132-59 (86573)
അഗ്ന്യഭാവേ ച കുരുതേ വഹ്നിസ്ഥാനേഷു കാഞ്ചനം।
ജാമദഗ്ന്യപ്രമാണജ്ഞോ വേദശ്രുതിനിദർശനാത്॥ 13-132-60 (86574)
കുശസ്തംബേ ജുഹോത്യഗ്നിം സുവർണേ തത്ര ച സ്ഥിതേ।
വൽമീകസ്യ വപായാം ച കർണേ വാജസ്യ ദക്ഷിണേ॥ 13-132-61 (86575)
ശകടോർവ്യാ പരസ്യാപ്സു ബ്രാഹ്മണസ്യ കരേ തഥാ।
ഹുതേ പ്രീതികരീമൃദ്ധിം ഭഗവാംസ്തത്ര മന്യതേ॥ 13-132-62 (86576)
തസ്മാദഗ്നിപരാഃ സർവേ ദേവതാ ഇതി ശുശ്രുമ।
ബ്രഹ്മണോ ഹി പ്രഭൂതോഽഗ്നിരഗ്നേരപി ച കാഞ്ചനം॥ 13-132-63 (86577)
തസ്മാദ്യേ വൈ പ്രയച്ഛന്തി സുവർണം ധർമദർശിനഃ।
ദേവതാസ്തേ പ്രയച്ഛന്തി സമസ്താ ഇതി നഃ ശ്രുതം॥ 13-132-64 (86578)
തസ്യ വാ തപസോ ലോകാൻഗച്ഛതഃ പരമാം ഗതിം।
സ്വർലോകേ രാജരാജ്യേന സോഭിഷിച്യേത ഭാർഗവ॥ 13-132-65 (86579)
ആദിത്യോദയനേ പ്രാപ്തേ വിധിമന്ത്രപുരസ്കൃതം।
ദദാതി കാഞ്ചനം യോ വാഃ ദുഃസ്വപ്നം പ്രതിഹന്തി സഃ॥ 13-132-66 (86580)
ദദാത്യുദിതമാത്രേ യസ്യസ്യ പാപ്മാ വിധൂയതേ।
മധ്യാഹ്നേ ദദതോ രുക്മം ഹന്തി പാപമനാഗതം॥ 13-132-67 (86581)
ദദാതി പസ്ചിമാം സന്ധ്യാം യഃ സുവർണം യതവ്രതഃ।
ബ്രഹ്മവായ്വഗ്നിസോമാനാം സാലോക്യമുപയാതി സഃ॥ 13-132-68 (86582)
സേന്ദ്രേഷു ചൈവ ലോകേഷു പ്രതിഷ്ഠാ വിന്ദതേ ശുഭാം।
ഇഹ ലോകേ യശഃ പ്രാപ്യ ശാന്തപാപ്മാ ച മോദതേ॥ 13-132-69 (86583)
തതഃ സംപദ്യതേഽന്യേഷു ലോകേഷ്വപ്രതിമഃ സദാ।
അനാവൃതഗതിശ്ചൈവ കാമചാരോ ഭവത്യുത॥ 13-132-70 (86584)
ന ച ക്ഷരതി തേഭ്യശ്ച യശശ്ചൈവാപ്നുതേ മഹത്।
സുവർണമക്ഷയം ദത്ത്വാ ലോകാംശ്ചാപ്നോതി പുഷ്കലാൻ॥ 13-132-71 (86585)
യസ്തു സഞ്ജനയിത്വാഽഗ്നിമാദിത്യോദയനം പ്രതി।
ദദ്യാദ്വൈ വ്രതമുദ്ദിശ്യ സർവകാമാൻസമശ്നുതേ॥ 13-132-72 (86586)
അഗ്നിരിത്യേവ തത്പ്രാഹുഃ പ്രദാനം ച സുഖാവഹം।
യഥേഷ്ടഗുണസംവൃത്തം പ്രവർതകമിതി സ്മൃതം॥ 13-132-73 (86587)
ഏഷാ സുവർണസ്യോത്പത്തിഃ കഥിതാ തേ മയാഽനഘ।
കാർതികേയസ്യ ച വിഭോ തദ്വിദ്ധി ഭൃഗുനന്ദന॥ 13-132-74 (86588)
കാർതികേയസ്തു സംവൃദ്ധഃ കാലേന മഹതാ തദാ।
ദേവൈഃ സേനാപതിത്വേന വൃതഃ സേന്ദ്രൈർഭൃഗൂദ്വഹ॥ 13-132-75 (86589)
ജഘാന താരകം ചാപി ദൈത്യമന്യാംസ്തഥാഽസുരാൻ।
ത്രിദശേന്ദ്രാജ്ഞയാ ബ്രഹ്മംʼല്ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 13-132-76 (86590)
സുവർണദാനേ ച മയാ കഥിതാസ്തേ ഗുണാ വിഭോ।
തസ്മാത്സുവർണം വിപ്രേഭ്യഃ പ്രയച്ഛ തദതാംവര॥ 13-132-77 (86591)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-132-78x (7182)
ഇത്യുക്തഃ സ വസിഷ്ഠേന ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ।
ദദൌ സുവർണം വിപ്രഭ്യോ വ്യമുച്യത ച കിൽബിഷാത്॥ 13-132-78 (86592)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം സുവർണസ്യ മഹീപതേ।
പ്രദാനസ്യ ഫലം ചൈവ ജൻമ ചാസ്യ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-132-79 (86593)
തസ്മാത്ത്വമപി വിപ്രേഭ്യഃ പ്രയച്ഛ കനകം ബഹുഃ।
ദദത്സുവർണം നൃപതേ കിൽബിഷാദ്വിപ്രമോക്ഷ്യസി॥ ॥ 13-132-80 (86594)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 132 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-132-4 ഋഗ്വേദോഽഥർവവേദശ്ചേതി ക.ങ.ധ.പാഠഃ॥ 7-132-14 പ്രാദുർഭാവശ്ചരമധാതുഃ॥ 7-132-16 ഭൂതഗ്രാമം ചതുർവിധം തത്തേജസസ്തസ്യ ത്രിഗുണമയസ്യ രേതസഃ സംബന്ധീ യസ്തേജോംശോ രജോംശസ്തസ്മാത്തൈജസപ്രവൃത്തിപ്രധാനം ജംഗമമഭൂത്॥ 7-132-17 തമസസ്തമോംശാത്താമസം സ്ഥാവരം। സത്വാംശസ്തൂഭയത്രാനുഗതഃ॥ 7-132-18 പ്രസവജൈഃ കാരണജൈർഗുണൈഃ॥ 7-132-19 സഹയജ്വഭിരുത്പന്ന ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-132-20 വാലഖില്യാഃ ശരോച്ചയാദിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-132-21 അത്രൈവ കുശോച്ചയേ। അത്ര അത്രൈവേതി സംബന്ധഃ। അത്രൈവാത്രിം ച ഹി വിഭോ ഇതി ധ. പാഠഃ॥ 7-132-22 വ്യപോഹേഭ്യഃ സമൂഹേഭ്യഃ। തഥാഗ്നേസ്തസ്യ ഭസ്മഭ്യ ഇതി.ധ.പാഠഃ॥ 7-132-23 അശ്രുതഃ അശ്രുസകാശാത്। സ്നോതോഭ്യഃ ശ്രോത്രാദീന്ദ്രിയേഭ്യഃ। ബലാത് വീര്യാത്। ബലാൻമഖ ഇതി ക.ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-132-24 ഏതസ്മാദഗ്നിജത്വാത്॥ 7-132-25 നിര്യാസാ ദാരുഗതാ ലാക്ഷാദയോ വൃക്ഷരസാഃ॥ 7-132-27 ദിവിസ്ഥിതാഃ ഗ്രഹതാരാദയഃ ധിഷ്ണ്യേഷു സ്ഥാനേഷു॥ 7-132-30 ത്രീണി ഭൃഗ്വംഗിരഃകവിസഞ്ജ്ഞാനി॥ 7-132-44 കവേഃ പുത്രാ വാരുണാ ഇത്യനേനി സ്വീയഭാഗോപി കവിർബ്രഹ്മണാ വരുണായ സമർപിത ഇത്യുന്നേയം॥ 7-132-50 നോഽസ്മാൻ സന്തരിഷ്യന്തി സന്താരയിഷ്യന്തി॥ 7-132-52 വിദുഷോ വിദ്വാംസഃ॥ 7-132-56 ആദിനിധനേ ഉത്പത്തിപ്രലയയോരന്തരാലേ॥ 7-132-58 ദേവശ്രേഷ്ഠസ്യ രുദ്രസ്യ॥ 7-132-59 ധാരണാ നിശ്ചയഃ॥ 7-132-61 ബ്രാഹ്മണപാണ്യജകർണദർഭസ്തംബാപ്സു കാഷ്ഠേഷ്വിത്യേതാനി ശ്രുതൌ ദൃശ്യന്തേ। വപായാം രന്ധ്രേ॥ 7-132-62 ശകടോർവീം തു ശ്രുത്യന്തരാത് ജ്ഞേയാ। പരസ്യ തീർഥാദേരപ്സു॥ 7-132-64 സുവർണം യേ പ്രയച്ഛന്തി നരാഃ ശുദ്ധേന ചേതസേതി ധ.പാഠഃ॥ 7-132-71 തേഭ്യോ ലോകേഭ്യോ ന ച ക്ഷരതി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 133
॥ ശ്രീഃ ॥
13.133. അധ്യായഃ 133
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കുമാരോത്പത്തിപ്രകാരസ്യ ദേവാദിഭിസ്തസ്മൈ ക്രീഡനകാദിദാനസ്യ താരകാസുരവധാദേശ്ച കഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഉക്താഃ പിതാമഹേനേഹ സുവർണസ്യ വിധാനതഃ।
വിസ്തരേണ പ്രദാനസ്യ യേ ഗുണാഃ ശ്രുതിലക്ഷണാഃ॥ 13-133-1 (86595)
യത്തു കാരണമുത്പത്തേഃ സുവർണസ്യ പ്രകീർതിതം।
സ കഥം താരകഃ പ്രാപ്തോ നിധനം തദ്ബ്രവീഹി മേ॥ 13-133-2 (86596)
ഉക്തം സ ദൈവതാനാം ഹി അവധ്യ ഇതി പാർഥിവ।
കഥം തസ്യാഭവൻമൃത്യുർവിസ്തരേണ പ്രകീർതയ॥ 13-133-3 (86597)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും ത്വത്തഃ കുരുകുലോദ്വഹ।
കാർത്സ്ന്യേന താരകവധം പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-133-4 (86598)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-133-5x (7183)
വിപന്നകൃത്യാ രാജേന്ദ്ര ദേവതാ ഋഷയസ്തഥാ।
കൃത്തികാശ്ചോദയാമാസുരപത്യഭരണായ വൈ॥ 13-133-5 (86599)
ന ദേവതാനാം കാചിദ്ധി സമർഥാ ജാതവേദസഃ।
ഏതാ ഹി ശക്താസ്തം ഗർഭം സന്ധാരയിതുമോജസാ॥ 13-133-6 (86600)
ഷണ്ണാം താസാം തതഃ പ്രീതഃ പാവകോ ഗർഭധാരണാത്।
സ്വേന തേജോവിസർഗേണ വീര്യേണ പരമേണ ച॥ 13-133-7 (86601)
താസ്തു ഷട് കൃത്തികാ ഗർഭം പുപുഷുർജാതവേദസഃ।
ഷട്സു വർത്മസു തേജോഽഗ്നേഃ സകലം നിഹിതം പ്രഭോ॥ 13-133-8 (86602)
തതസ്താ വർധമാനസ്യ കുമാരസ്യ മഹാത്മനഃ।
തേജസാഽഭിപരീതാംഗ്യോ ന ക്വചിച്ഛർമ ലേഭിരേ॥ 13-133-9 (86603)
തതസ്തേജഃപരീതാംഗ്യഃ സർവാഃ കാല ഉപസ്ഥിതേ।
സമം ഗർഭം സുഷുവിരേ കൃതികാസ്താ നരർഷഭ॥ 13-133-10 (86604)
തതസ്തം ഷ·ഡധിഷ്ഠാനം ഗർഭമേകത്വമാഗതം।
പൃഥിവീ പ്രതിജഗ്രാഹ കൃത്തികാനാം സമീപതഃ॥ 13-133-11 (86605)
സ ഗർഭോ ദിവ്യസംസ്ഥാനോ ദീപ്തിമാൻപാവകപ്രഭഃ।
ദിവ്യം ശരവണം പ്രാപ്യ വവൃധേ പ്രിയദർശനഃ॥ 13-133-12 (86606)
ദദൃശുഃ കൃത്തികാസ്തം തു ബാലമർകസമദ്യുതിം।
ജാതസ്നേഹാശ്ച സൌഹാർദാത്പുപുഷുഃ സ്തന്തവിസ്രവൈഃ॥ 13-133-13 (86607)
അഭവത്കാർതികേയഃ സ ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ।
സ്കന്നത്വാത്സ്കന്ദതാം പ്രാപ്തോ ഗുഹാവാസാദ്ഗുഹോഽഭവത്॥ 13-133-14 (86608)
തതോ ദേവാസ്ത്രയസ്ത്രിംശദ്ദിശശ്ച സദിഗീശ്വരാഃ।
രുദ്രോ ധാതാ ച വിഷ്ണുശ്ച യമഃ പൂഷാഽര്യമാ ഭഗഃ॥ 13-133-15 (86609)
അംശോ മിത്രശ്ച സാധ്യാശ്ച വാസവോ വസവോഽശ്വിനൌ।
ആപോ വായുർനഭശ്ചന്ദ്രോ നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാ രവിഃ॥ 13-133-16 (86610)
പൃഥഗ്ഭൂതാനി ചാന്യാനി യാനി ദേവഗണാനി വൈ।
ആജഗ്മുസ്തേഽദ്ഭുതം ദ്രഷ്ടും കുമാരം ജ്വലനാത്മജം॥ 13-133-17 (86611)
ഋഷയസ്തുഷ്ടുവുശ്ചൈവ ഗന്ധർവാശ്ച ജഗുസ്തഥാ।
ഷഡാനനം കുമാരം തു ദ്വിഷഡക്ഷം ദ്വിജപ്രിയം॥ 13-133-18 (86612)
പീനാംസം ദ്വാദശഭുജം പാവകാദിത്യവർചസം।
ശയാനം ശരഗുൽമസ്ഥം ദൃഷ്ട്വാ ദേവാഃ സഹർഷിഭിഃ।
ലേഭിരേ പരമം ഹർഷം മേനിരേ ചാസുരം ഹതം॥ 13-133-19 (86613)
തതോ ദേവാഃ പ്രിയാണ്യസ്യ സർവ ഏവ സമാഹരൻ।
ക്രീഡതഃ ക്രീഡനീയാനി ദദുഃ പക്ഷിഗണാംശ്ച ഹ॥ 13-133-20 (86614)
സുപർണോഽസ്യ ദദൌ പുത്രം മയൂരം ചിത്രബർഹിണം।
രാക്ഷസാശ്ച ദദുസ്തസ്മൈ വരാഹമഹിഷാവുഭൌ॥ 13-133-21 (86615)
കുക്കുടം ചാഗ്നിസങ്കാശം പ്രദദാവരുണഃ സ്വയം।
ചന്ദ്രമാഃ പ്രദദൌ മേഷമാദിത്യോ രുചിരാം പ്രഭാം॥ 13-133-22 (86616)
ഗവാം മാതാ ച ഗാ ദേവീ ദദൌ ശതസഹസ്രശഃ।
ഛാഗമഗ്നിർഗുണോപേതമിലാ പുഷ്പഫലം ബഹു॥ 13-133-23 (86617)
സുധന്വാ ശകടം ചൈവ രഥം ചാഞ്ചിതകൂബരം।
വരുണോ വാരുണാന്ദിവ്യാൻസഗജാൻപ്രദദൌ ശുഭാൻ॥ 13-133-24 (86618)
സിംഹാൻസുരേന്ദ്രോ വ്യാഘ്രാംശ്ച ദ്വിപാനന്യാംശ്ച ദംഷ്ട്രിണഃ।
ശ്വാപദാംശ്ച ബഹൂൻഘോരാഞ്ശസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച॥ 13-133-25 (86619)
രാക്ഷസാസുരസംഘാശ്ച അനുജഗ്മുസ്തമീശ്വരം॥ 13-133-26 (86620)
വർധമാനവധോപായം പ്രാർഥയാമാസ താരകഃ।
ഉപായൈർബഹുഭിർഹന്തും നാശകച്ചാപി തം വിഭും॥ 13-133-27 (86621)
സൈനാപത്യേന തം ദേവാഃ പൂജയിത്വാ ഗുഹാലയം।
ശശംസുർവിപ്രകാരം തം തസ്മൈ താരകകാരിതം॥ 13-133-28 (86622)
സ വിവൃദ്ധോ മഹാവീര്യോ ദേവസേനാപതിഃ പ്രഭുഃ।
ജഘാനാമോഘയാ ശക്ത്യാ ദാനവം താരകം ഗുഹഃ॥ 13-133-29 (86623)
തേന തസ്മിൻകുമാരേണ ക്രീഡതാ നിഹതേഽസുരേ।
സുരേന്ദ്രഃ സ്ഥാപിതോ രാജ്യേ ദേവാനാം പുനരീശ്വരഃ॥ 13-133-30 (86624)
സ സേനാപതിരേവാഥ ബഭൌ സ്കന്ദഃ പ്രതാപവാൻ।
ഈശോ ഗോപ്താ ച ദേവാനാം പ്രിയകൃച്ഛങ്കരസ്യ ച॥ 13-133-31 (86625)
ഹിരണ്യമൂർതിർഭഗവാനേവ ഏവ ച പാവകിഃ।
സദാ കുമാരോ ദേവാനാം സൈനാപത്യമവാപ്തവാൻ॥ 13-133-32 (86626)
തസ്മാത്സുവർണം മംഗല്യം രത്നമക്ഷയ്യമുത്തമം।
സഹജം കാർതികേയസ്യ വഹ്നേസ്തേജഃ പരം മതം॥ 13-133-33 (86627)
ഏവം രാമായ കൌരവ്യ വസിഷ്ഠോഽകഥയത്പുരാ।
തസ്മാത്സുവർണദാനായ പ്രയതസ്വ നരാധിപ॥ 13-133-34 (86628)
രാമഃ സുവർണം ദത്ത്വാ ഹി വിമുക്തഃ സർവകിൽബിഷൈഃ।
ത്രിവിഷ്ടപേ മഹത്സ്ഥാനമവാപാസുലഭം നരൈഃ॥ ॥ 13-133-35 (86629)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 133 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-133-1 ശ്രുതിർവേദോ ലക്ഷണം ജ്ഞാപകം യേഷാം തേ ശ്രുതിലക്ഷണാഃ। ശ്രുത്യുക്താ ഇത്യർഥഃ॥ 7-133-5 വിപന്നം കൃത്യം യേഷാം തേ ഗംഗയാ ഗർഭേ ത്യക്തേ സതി നഷ്ടകാര്യാഃ॥ 7-133-6 ഗർഭം സന്ധാരയിതുമിത്യപകൃഷ്യതേ പൂർവോർധേപി॥ 7-133-7 പ്രീതസ്താഭിർഗരുഡീരൂപേണ തദ്രേതഃ പീത്വാ ഷോഢാ ഗർഭേ ധൃതേ സതീതി ശേഷഃ॥ 7-133-8 വർത്മസു ഗർഭാഗമനമാർഗേഷു യോനിഷ്വിത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 134
॥ ശ്രീഃ ॥
13.134. അധ്യായഃ 134
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പ്രതിപദാദിതിഥിഷു ശ്രാദ്ധകരണസ്യ പ്രത്യേകം ഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ചാതുർവർണ്യസ്യ ധർമാത്മന്ധർമാഃ പ്രോക്താ യഥാ ത്വയാ।
തഥൈവ മേ ശ്രാദ്ധവിധിം കൃത്സ്നം പ്രബ്രൂഹി പാർഥിവ॥ 13-134-1 (86630)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-134-2x (7184)
യുധിഷ്ഠിരേണൈവമുക്തോ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവസ്തദാ।
ഇമം ശ്രാദ്ധവിധിം കൃത്സ്നം വക്തും സമുപചക്രമേ॥ 13-134-2 (86631)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-134-3x (7185)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജഞ്ശ്രാദ്ധകർമവിധിം ശുഭം।
ധന്യം യശസ്യം പുത്രീയം പിതൃയജ്ഞം പരന്തപ॥ 13-134-3 (86632)
ദേവാസുരമനുഷ്യാണാം ഗന്ധർവോരഗരക്ഷസാം।
പിശാചകിന്നരാണാം ച പൂജ്യാ വൈ പിതരഃ സദാ॥ 13-134-4 (86633)
പിതൄൻപൂജ്യാദിതഃ പശ്ചാദ്ദേവതാസ്തർപയന്തി വൈ।
തസ്മാത്താൻസർവയത്നേന പുരുഷഃ പൂജയേത്സദാ॥ 13-134-5 (86634)
അന്വാഹാര്യം മഹാരാജ പിതൄണാം ശ്രാദ്ധമുച്യതേ।
തസ്മാദ്വിശേഷവിധിനാ വിധിഃ പ്രഥമകൽപിതഃ॥ 13-134-6 (86635)
സർവേഷ്വഹഃസു പ്രീയന്തേ കൃതേ ശ്രാദ്ധേ പിതാമഹാഃ।
`പിണ്ഡാന്വാഹാര്യകം ശ്രാദ്ധം കുര്യാൻമാസാനുമാസികം।
പിതൃയജ്ഞം തു നിർവർത്യ വിപ്രശ്ചന്ദ്രക്ഷയേഽഗ്നിമാൻ॥ 13-134-7 (86636)
പിണ്ഡാനാം മാസികശ്രാദ്ധമന്വാഹാര്യം വിദുർബുധാഃ।
തദാമിഷേണ കുർവീത പ്രയതഃ പ്രാഞ്ജലിഃ ശുചിഃ॥' 13-134-8 (86637)
പ്രവക്ഷ്യാമി തു തേ സർവാംസ്തിഥ്യാന്തിഥ്യാം ദിനേ ഗുണാൻ।
യേഷ്വഹഃസു കൃതൈഃ ശ്രാദ്ധൈര്യത്ഫലം പ്രാപ്യതേഽനഘ।
തത്സർവം കീർതയിഷ്യാമി യഥാവത്തന്നിബോധ മേ॥ 13-134-9 (86638)
പിതൄനർച്യ പ്രതിപദി പ്രാപ്നുയാത്സ്വഗൃഹേ സ്ത്രിയഃ।
അഭിരൂപപ്രജായിന്യോ ദർശനീയാ ബഹുപ്രജാഃ॥ 13-134-10 (86639)
സ്ത്രിയോ ദ്വിതീയാം ജായന്തേ തൃതീയായാം തു വാജിനഃ।
ചതുർഥ്യാം ക്ഷുദ്രപശവോ ഭവന്തി ബഹവോ ഗൃഹേ॥ 13-134-11 (86640)
പഞ്ചംയാം ബഹവഃ പുത്രാ ജായന്തേ കുർവതാം നൃപ।
കുർവാണാസ്തു നരാഃ ഷഷ്ഠ്യാം ഭവന്തി ദ്യുതിഭാഗിനഃ॥ 13-134-12 (86641)
കൃഷിഭാഗീ ഭവേച്ഛ്രാദ്ധം കുർവാണഃ സപ്തമീം നൃപ।
അഷ്ടംയാം തു പ്രകുർവാണോ വാണിജ്യേ ലാഭമാപ്നുയാത്॥ 13-134-13 (86642)
നവംയാം കുർവതഃ ശ്രാദ്ധം ഭവത്യേകശഫം ബഹു।
വിവർധന്തേ തു ദശമീം ഗാവഃ ശ്രാദ്ധാനി കുർവതഃ॥ 13-134-14 (86643)
കുപ്യഭാഗീ ഭവേൻമർത്യഃ കുർവന്നേകാദശീം നൃപ।
ബ്രഹ്മവർചസ്വിനഃ പുത്രാ ജായന്തേ തസ്യ വേശ്മനി॥ 13-134-15 (86644)
ദ്വാദശ്യാമീഹമാനസ്യ നിത്യമേവ പ്രദൃശ്യതേ।
രജതം ബഹുവിത്തം ച സുവർണം ച മനോരമം॥ 13-134-16 (86645)
ജ്ഞാതീനാം തു ഭവേച്ഛ്രേഷ്ഠഃ കുർവഞ്ശ്രാദ്ധം ത്രയോദശീം॥ 13-134-17 (86646)
അവശ്യം തു യുവാനോഽസ്യ പ്രമീയന്തേ നരാ ഗൃഹേ।
യുദ്ധഭാഗീ ഭവേൻമർത്യഃ കുർവഞ്ശ്രാദ്ധം ചതുർദശീം॥ 13-134-18 (86647)
അമാവാസ്യാം തു നിവപൻസർവകാമാനവാപ്നുയാത്॥ 13-134-19 (86648)
കൃഷ്ണപക്ഷേ ദശംയാദൌ വർജയിത്വാ ചതുർദശീം।
ശ്രാദ്ധകർമണി തിഥ്യസ്തു പ്രശസ്താ ന തഥേതരാഃ॥ 13-134-20 (86649)
യഥാ ചൈവാപരഃ പക്ഷഃ പൂർവപക്ഷാദ്വിശിഷ്യതേ।
തഥാ ശ്രാദ്ധസ്യ പൂർവാഹ്ണാദപരാഹ്ണോ വിശിഷ്യതേ॥ ॥ 13-134-21 (86650)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുസ്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 134 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-134-5 ആദിതഃ അമാവാസ്യായാം। പശ്ചാത്പ്രതിപദി॥ 7-134-6 തച്ചാമിഷേണ വിധിനേതി ക.ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-134-10 ഗൃഹേ സ്ത്രിയോ ഭാര്യാഃ॥ 7-134-11 സ്ത്രിയോ ദുഹിതരഃ॥ 7-134-12 ഭവന്തി ദ്യൂതഭാഗിന ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-134-15 കുപ്യം വസ്ത്രപാത്രാദി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 135
॥ ശ്രീഃ ॥
13.135. അധ്യായഃ 135
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രാദ്ധേ തിലമാംസവിശേഷദാനസ്യ ഫലവിശേഷകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കിംസ്വിദ്ദത്തം പിതൃഭ്യോ വൈ ഭവത്യക്ഷയമീശ്വരഃ।
കിംസ്വിദ്വഹുഫലം പ്രോക്തം കിമാനന്ത്യായ കൽപതേ॥ 13-135-1 (86651)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-135-2x (7186)
ഹവീംഷി ശ്രാദ്ധകൽപേ തു യാനി ശ്രാദ്ധവിദോ വിദുഃ।
താനി മേ ശൃണു കാംയാനി ഫലം ചൈഷാം യുധിഷ്ഠിര॥ 13-135-2 (86652)
തിലൈർവ്രീഹിയവൈർമാഷൈരദ്ഭിർമൂലഫലൈസ്തഥാ।
ദത്തേന മാസം പ്രീയന്തേ ശ്രാദ്ധേന പിതരോ നൃപ॥ 13-135-3 (86653)
വർധമാനതിലം ശ്രാദ്ധമക്ഷയം മനുരബ്രവീത്।
സർവേഷ്വേവ തു ഭോജ്യേഷു തിലാഃ പ്രാധാന്യതഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-135-4 (86654)
ദ്വൌ മാസൌ തു ഭവേത്തുപ്തിർമത്സ്യൈഃ തിതൃഗണസ്യ ഹ।
ത്രീൻമാസാനാവികേനാഹുശ്ചതുർമാസം ശശേന ഹ॥ 13-135-5 (86655)
ആജേന മാസാൻപ്രീയന്തേ പഞ്ചൈവ പിതരോ നൃപ।
വാരാഹേണ തു ഷൺമാസാൻസപ്ത വൈ ശാകുലേന തു॥ 13-135-6 (86656)
മാസാനഷ്ടൌ പാർഷതേന രൌരവേണ നവ പ്രഭോ।
ഗവയസ്യ തു മാംസേന തൃപ്തിഃ സ്യാദ്ദശമാസികീ॥ 13-135-7 (86657)
മാംസേനേകാദശ പ്രീതിഃ പിതൄണാം മാഹിഷേണ തു।
ഗവ്യേന ദത്തേ ശ്രാദ്ധേ തു സംവത്സരമിഹോച്യതേ॥ 13-135-8 (86658)
യഥാ ഗവ്യം തഥാ യുക്തം പായസം സർപിഷാ സഹ।
വാധ്രീണസസ്യ മാംസേന തൃപ്തിർദ്വാദശവാർഷികീ॥ 13-135-9 (86659)
ആന്ത്യായ ഭവേദ്ദതം ഖംഗമാംസം പിതൃക്ഷതേ।
കാലശാകം ച ലൌഹം ചാപ്യാനന്ത്യം ഛാഗ ഉച്യതേ॥ 13-135-10 (86660)
ഗാഥാശ്ചാപ്യത്ര ഗായന്തി പിതൃഗീതാ യുധിഷ്ഠിര।
സനത്കുമാരോ ഭഗവാൻപുരാ മധ്യഭ്യഭാഷത॥ 13-135-11 (86661)
അപി നഃ സ്വകുലേ ജായാദ്യോ നോ ദദ്യാത്ത്രയോദശീം।
മഘാസു സർപിഃസംയുക്തം പായസം ദക്ഷിണായനേ॥ 13-135-12 (86662)
ആജേന വാഽപി ലൌഹേന മഘാസ്വേവ യതവ്രതഃ।
ഹസ്തിച്ഛായാസു വിധിവത്കർണവ്യജനവീജിതം॥ 13-135-13 (86663)
ഏഷ്ടവ്യാ ബഹവഃ പുത്രാ യദ്യേകോപി ഗയാം വ്രജേത്।
യത്രാസൌ പ്രഥിതോ ലോകേഷ്വക്ഷ്യകരണോ വടഃ॥ 13-135-14 (86664)
ആപോ മൂലം ഫലം മാംസമന്നം വാഽപി പിതൃക്ഷയേ।
യത്കിഞ്ചിൻമധുസംമിശ്രം തദാനന്ത്യായ കൽപതേ॥ ॥ 13-135-15 (86665)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 135 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-135-7 പൃഷതശ്ചിത്രമൃഗസ്തദീയം പാർഷതം। രുരുഃ കൃഷ്ണമൃഗസ്തദീയം രൌരവം॥ 7-135-9 വാധ്രീണസഃ വധ്ര്യാ സ്യൂതനാസികോ മഹോക്ഷഃ। പക്ഷിവിശേഷോഽജവിശേഷശ്ചേത്യന്യേ॥ 7-135-10 പിതൃക്ഷതേ മൃതതിഥൌ। ലൌഹം കാഞ്ചനവൃക്ഷജം പുഷ്പാദിശാകം॥ 7-135-13 വീജിതം പായസാദികം ദദ്യാദിതി പൂർവേണാന്വയഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 136
॥ ശ്രീഃ ॥
13.136. അധ്യായഃ 136
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യ ശ്വിന്യാദിനക്ഷത്രേഷു ശ്രാദ്ധകരണസ്യ ഫലവിശേഷകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
യമസ്തു യാനി ശ്രാദ്ധാനി പ്രോവാച ശശബിന്ദവേ।
താനി മേ ശൃണു കാംയാനി നക്ഷത്രേഷു പൃഥക്പൃഥക്॥ 13-136-1 (86666)
ശ്രാദ്ധം യഃ കൃത്തികായോഗേ കുർവീത സതതം നരഃ।
അഗ്നീനാധായ സാപത്യോ യജേത വിഗതജ്വരഃ॥ 13-136-2 (86667)
അപത്യകാമോ രോഹിണ്യാം തേജസ്കാമോ മൃഗോത്തമേ।
ക്രൂരകർമാ ദദച്ഛ്രാദ്ധമാർദ്രായാം മാനവോ ഭവേത്॥ 13-136-3 (86668)
കൃഷിഭാഗീ ഭവേൻമർത്യഃ കുർവഞ്ശ്രാദ്ധം പുനർവസൌ।
പുഷ്ടികാമോഽഥ പുഷ്യേണ ശ്രാദ്ധമീഹേത മാനവഃ॥ 13-136-4 (86669)
ആശ്ലേഷായാം ദദച്ഛ്രാദ്ധം ധീരാൻപുത്രാൻപ്രജായതേ।
ജ്ഞാതീനാം തു ഭവേച്ഛ്രേഷ്ഠോ മഘാസു ശ്രാദ്ധമാവപൻ॥ 13-136-5 (86670)
ഫൽഗുനീഷു ദദച്ഛ്രാദ്ധം സുഭഗഃ ശ്രാദ്ധദോ ഭവേത്।
അപത്യഭാഗുത്തരാസു ഹസ്തേന ഫലഭാഗ്ഭവേത്॥ 13-136-6 (86671)
ചിത്രായാം തു ദദച്ഛ്രാദ്ധം ലഭേദ്രൂപവതഃ സുതാൻ।
സ്വാതിയോഗേ പിതൄനർച്യ വാണിജ്യമുപജീവതി॥ 13-136-7 (86672)
ബഹുപുത്രോ വിശാഖാസു പുത്രമീനഹൻഭവേന്നരഃ।
അനുരാധാസു കുർവാണോ രാജ്യചക്രം പ്രവർതയേത്॥ 13-136-8 (86673)
ആധിപത്യം വ്രജേൻമർത്യോ ജ്യേഷ്ഠായാമപവർജയൻ।
നരഃ കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ ഋദ്ധോ ദമപുരഃസരഃ॥ 13-136-9 (86674)
മൂലേ ത്വാരോഗ്യമൃച്ഛേത യശോഽഷാഢാസു ചോത്തമം।
ഉത്തരാസു ത്വഷാഢാസു വീതശോകശ്ചരേൻമഹീം॥ 13-136-10 (86675)
ശ്രാദ്ധം ത്വഭിജിതൌ കുർവന്വിദ്യാം ശ്രേഷ്ഠാമവാപ്നുയാത്।
ശ്രവണേഷു ദദച്ഛ്രാദ്ധം പ്രേത്യ ഗച്ഛേത്സ തദ്ഗതിം॥ 13-136-11 (86676)
രാജ്യഭാഗീ ധനിഷ്ഠായാം ഭവേത നിയതം നരഃ।
നക്ഷത്രേ വാരുണേ കുർവൻഭിഷക്സിദ്ധിമവാപ്നുയാത്॥ 13-136-12 (86677)
പൂർവപ്രോഷ്ഠപദാഃ കുർവൻബഹൂന്വിന്ദത്യജാവികാൻ।
ഉത്തരാസു പ്രകുർവാണോ വിന്ദോ ഗാഃ സഹസ്രശഃ॥ 13-136-13 (86678)
ബഹുകുപ്യകൃതം വിത്തം വിന്ദതേ രേവതീം ശ്രിതഃ।
അശ്വിനീഷ്വശ്വാന്വിന്ദേത ഭരണീഷ്വായുരുത്തമം॥ 13-136-14 (86679)
ഇമം ശ്രാദ്ധവിധിം ശ്രുത്വാ ശശബിന്ദുസ്തഥാഽകരോത്।
അക്ലേസേനാജയച്ചാപി മഹീം സോഽനുശശാസ ഹ॥ ॥ 13-136-15 (86680)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 136 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-136-3 ആർദ്രായാം മാനദോ ഭവേദിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-136-6 ഫലഭാക് ഇഷ്ടാർഥഭാക്॥ 7-136-12 വാരുണേ ശതഭിഷജി॥ 7-136-14 അശ്വാംശ്ചാശ്വയുജേവേത്തീതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 137
॥ ശ്രീഃ ॥
13.137. അധ്യായഃ 137
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രാദ്ധേ നിമന്ത്രണാർഹാനർഹാണാം ലക്ഷണനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കീദൃശേഭ്യഃ പ്രദാതവ്യം ഭവേച്ഛ്രാദ്ധം പിതാമഹ।
ദ്വിജേഭ്യഃ കുരുശാർദൂല തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-137-1 (86681)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-137-2x (7187)
ബ്രാഹ്മണാന്ന പരീക്ഷേത ക്ഷത്രിയോ ദാനധർമവിത്।
ദൈവേ കർമണി പിത്ര്യേ തു ന്യായമാഹുഃ പരീക്ഷണം॥ 13-137-2 (86682)
ദേവതാഃ പാവയന്തീഹ ദൈവേനൈവേഹ തേജസാ।
ഉപേത്യ തസ്മാദ്ദേവേഭ്യഃ സർവേഭ്യോ ദാപയേന്നരഃ॥ 13-137-3 (86683)
ശ്രാദ്ധേ ത്വഥ മഹാരാജ പരീക്ഷേദ്ബ്രാഹ്മണാൻബുധഃ।
കുലശീലവയോരൂപൈർവിദ്യയാഽഭിജനേന ച॥ 13-137-4 (86684)
തേഷാമന്യേ പങ്ക്തിദൂഷ്യാസ്തഥാഽന്യേ പങ്ക്തിപാവനാഃ।
അപാങ്ക്തേയാസ്തു യേ രാജൻകീർതയിഷ്യാമി താഞ്ശൃണു॥ 13-137-5 (86685)
കിതവോ ഭ്രൂണഹാ യക്ഷ്മീം പശുപാലോ നിരാകൃതിഃ।
ഗ്രാമപ്രേഷ്യോ വാർധുഷികോ ഗായനഃ സർവവിക്രയീ॥ 13-137-6 (86686)
അഗാരദാഹീ ഗരദഃ കുണ്ഡാശീ സോമവിക്രയീ।
സാമുദ്രികോ രാജഭൃത്യസ്തൈലികഃ കൂടകാരകഃ॥ 13-137-7 (86687)
പിത്രാ വിഭജമാനശ്ച യസ്യ ചോപപതിർഗൃഹേ।
അഭിശസ്തസ്തഥാ സ്തേനഃ ശിൽപം യശ്ചോപജീവതീ॥ 13-137-8 (86688)
പർവകാരശ്ച സൂചീ ച മിത്രധ്രുക് പാരദാരികഃ।
അവ്രതാനാമുപാധ്യായഃ കാണ്ഡപൃഷ്ഠസ്തഥൈവ ച॥ 13-137-9 (86689)
ശ്വഭിശ്ച യഃ പരിക്രാമേദ്യഃ ശുനാ ദഷ്ട ഏവ ച।
പരിവിത്തിശ്ച യശ്ച സ്യാദ്ദുശ്ചർമാ ഗുരുതൽപഗഃ। 13-137-10 (86690)
കുശീലവോ ദേവലകോ നക്ഷത്രൈര്യശ്ച ജീവതീ॥
ഈദൃശൈർബ്രാഹ്മണൈർഭുക്തമപാങ്ക്തേയൈര്യുധിഷ്ഠിര। 13-137-11 (86691)
രക്ഷാംസി ഗച്ഛതേ ഹവ്യമിത്യാഹുർബ്രഹ്മവാദിനഃ॥
ശ്രാദ്ധം ഭുക്ത്വാ ത്വധീയീത വൃഷലീതൽപഗശ്ച യഃ। 13-137-12 (86692)
പുരീഷേ തസ്യ തേ മാസം പിതരസ്തസ്യ ശേരതേ।
സോമവിക്രയിണേ വിഷ്ഠാ ഭിഷജേ പൂയശോണിതം॥ 13-137-13 (86693)
നഷ്ടം ദേവലകേ ദത്തമപ്രതിഷ്ഠം ച വാർധുഷേ।
യത്തു വാണിജകേ ദത്തം നേഹ നാമുത്ര തദ്ഭവേത്।
ഭസ്മനീവ ഹുതം ഹവ്യം തഥാ പൌനർഭവേ ദ്വിജേ॥ 13-137-14 (86694)
യേ തു ധർമവ്യപേതേഷു ചാരിത്രാപഗതേഷു ച।
ഹവ്യം കവ്യം പ്രയച്ഛന്തി യേഷാം തത്പ്രേത്യ നശ്യതി॥ 13-137-15 (86695)
ജ്ഞാനപൂർവം തു യേ തേഭ്യഃ പ്രയച്ഛന്ത്യൽപബുദ്ധയഃ।
പുരീഷം ഭുഞ്ജതേ തസ്യ പിതരഃ പ്രേത്യ നിശ്ചയഃ॥ 13-137-16 (86696)
ഏതാനിമാന്വിജാനീയാദപാങ്ക്തേയാന്ദ്വിജാധമാൻ।
ശൂദ്രാണാമുപദേശം ച യേ കുർവന്ത്യൽപചേതസഃ॥ 13-137-17 (86697)
ഷഷ്ടിം കാണഃ ശതം ഷണ്ഡഃ ശ്വിത്രീ യാവത്പ്രപശ്യതി।
പങ്ക്ത്യാം സമുപവിഷ്ടായാം താവദ്ദൂഷയതേ നൃപ॥ 13-137-18 (86698)
യദ്വേഷ്ടിതശിരാ ഭുങ്ക്തേ യദ്ഭുങ്ക്തേ ദക്ഷിണാമുഖഃ।
സോപാനത്കശ്ച യദ്ഭുങ്ക്തേ സർവം വിദ്യാത്തദാസുരം॥ 13-137-19 (86699)
അസൂയതാ ച യദത്തം യച്ച ശ്രദ്ധാവിവർജിതം।
സർവം തദസുരേന്ദ്രായ ബ്രഹ്മാ ഭാഗമകൽപയത്॥ 13-137-20 (86700)
ശ്വാനശ്ച പങ്ക്തിദൂഷാശ്ച നാവേക്ഷേരൻകഥഞ്ചന।
തസ്മാത്പരിസൃതേ ദദ്യാത്തിലാംശ്ചാന്വവകീരയേത്॥ 13-137-21 (86701)
തിലൈർവിരഹിതം ശ്രാദ്ധം കൃതം ക്രോധവശേന ച।
യാതുധാനാഃ പിശാചാശ്ച വിപ്രലുംപന്തി തദ്ധവിഃ॥ 13-137-22 (86702)
അപാങ്ക്തോ യാവതഃ പാങ്ക്താൻഭുഞ്ജാനാനനുപശ്യതി।
താവത്ഫലാദ്ധംശയതി ദാതാരം തസ്യ ബാലിശം॥ 13-137-23 (86703)
ഇമേ തു ഭരതശ്രേഷ്ഠ വിജ്ഞേയാഃ പങ്ക്തിപാവനാഃ।
ഹേതുതസ്താൻപ്രവക്ഷ്യാമി പരീക്ഷസ്വേഹ താന്ദ്വിജാൻ॥ 13-137-24 (86704)
വിദ്യാവേദവ്രതസ്നാതാ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവ ഏവ ഹി।
സദാചാരപരാശ്ചൈവ വിജ്ഞേയാഃ സർവപാവനാഃ॥ 13-137-25 (86705)
പാങ്ക്തേയാംസ്തു പ്രവക്ഷ്യാമി ജ്ഞേയാസ്തേ പങ്ക്തിപാവനാഃ।
ത്രിണാചികേതഃ പഞ്ചാഗ്നിസ്ത്രിസുപർണഃ ഷഡംഗവിത്॥ 13-137-26 (86706)
ബ്രഹ്മദേയാനുസന്താനശ്ഛന്ദോഗോ ജ്യേഷ്ഠസാമഗഃ।
മാതാപിത്രോര്യശ്ച വശ്യഃ ശ്രോത്രിയോ ദശപൂരുഷഃ॥ 13-137-27 (86707)
ഋതുകാലാഭിഗാമീ ച ധർമപത്നീഷു യഃ സദാ।
വേദവിദ്യാവ്രതസ്നാതോ വിപ്രഃ പങ്ക്തിം പുനാത്യുത॥ 13-137-28 (86708)
അഥർവശിരസോഽധ്യേതാ ബ്രഹ്മചാരീ യതവ്രതഃ।
സത്യവാദീ ധർമശീലഃ സ്വകർമനിരതശ്ച സഃ॥ 13-137-29 (86709)
യേ ച പുണ്യേഷു തീർഥേഷു അഭിഷേകകൃതശ്രമാഃ।
മഖേഷു ച സമന്ത്രേഷു ഭന്ത്യവഭൃഥപ്ലുതാഃ॥ 13-137-30 (86710)
അക്രോധനാ ഹ്യചപലാഃ ക്ഷാന്താഃ ദാന്താ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
സർവഭൂതഹിതാ യേ ച ശ്രാദ്ധേഷ്വേതാന്നിമന്ത്രയേത്॥ 13-137-31 (86711)
ഏതേഷു ദത്തമക്ഷയ്യമേതേ വൈ പങ്ക്തിപാവനാഃ।
ഇമേ പരേ മഹാഭാഗാ വിജ്ഞേയാഃ പങ്ക്തിപാവനാഃ॥ 13-137-32 (86712)
യതയോ മോക്ഷധർമജ്ഞാ യോഗിനശ്ചരിതവ്രതാഃ।
`പഞ്ചരാത്രവിദോ മുഖ്യാസ്തഥാ ഭാഗവതാഃ പരേ॥ 13-137-33 (86713)
വൈഖാനസാഃ കുലശ്രേഷ്ഠാ വൈദികാചാരചാരിണഃ।'
യേ ചേതിഹാസം പ്രയതാഃ ശ്രാവയന്തി ദ്വിജോത്തമാൻ॥ 13-137-34 (86714)
യേ ച ഭാഷ്യവിദഃ കേചിദ്യേ ച വ്യാകരണേ രതാഃ।
അധീയതേ പുരാണം യേ ധർമശാസ്ത്രാണ്യഥാപി ച॥ 13-137-35 (86715)
അധീത്യ ച യഥാന്യായം വിധിവത്തസ്യ കാരിണഃ।
ഉപപന്നോ ഗുരുകുലേ സത്യവാദീ സഹസ്രശഃ॥ 13-137-36 (86716)
അഗ്ര്യാഃ സർവേഷു വേദേഷു സർവപ്രവചനേഷു ച।
യാവദേതേ പ്രപശ്യന്തി പങ്ക്ത്യാസ്താവത്പുനന്ത്യുത॥ 13-137-37 (86717)
തതോ ഹി പാവനാത്പങ്ക്ത്യാഃ പങ്ക്തിപാവന ഉച്യതേ।
ക്രോശാദർധതൃതീയാച്ച പാവയേദേക ഏവ ഹി।
ബ്രഹ്മദേയാനുസന്താന ഇതി ബ്രഹ്മവിദോ വിദുഃ॥ 13-137-38 (86718)
അനുത്വിഗനുപാധ്യായഃ സ ചേദഗ്രാസനം വ്രജേത്।
ഋത്വിഗ്ഭിരഭ്യനുജ്ഞാതഃ പങ്ക്ത്യാ ഹരതി ദുഷ്കൃതം॥ 13-137-39 (86719)
അഥ ചേദ്വേദവിത്സർവൈഃ പങ്ക്തിദോഷൈർവിവർജിതഃ।
ന ച സ്യാത്പതിതോ രാജൻപങ്ക്തിപാവന ഏവ സഃ॥ 13-137-40 (86720)
തസ്മാത്സർവപ്രയത്നേന പരീക്ഷ്യാമന്ത്രയേദ്ദ്വിജാൻ।
സ്വകർമനിരതാന്ദാന്താൻകുലേ ജാതാൻബഹുശ്രതാൻ॥ 13-137-41 (86721)
യസ്യ മിത്രപ്രധാനാനി ശ്രാദ്ധാനി ച ഹവീംഷി ച।
ന പ്രീണന്തി പിതൄന്ദേവാൻസ്വർഗം ച ന സ ഗച്ഛതി॥ 13-137-42 (86722)
യശ്ച ശ്രാദ്ധേ കുരുതേ സംഗതാനി
ന ദേവയാനേന പഥാ സ യാതി।
സ വൈ മുക്തഃ പിപ്പലം ബന്ധനാദ്വാ
സ്വർഗാല്ലോകച്ച്യവതേ ശ്രാദ്ധമിത്രഃ॥ 13-137-43 (86723)
തസ്മാൻമിത്രം ശ്രാദ്ധകൃന്നാദ്രിയേത
ദദ്യാൻമിത്രേഭ്യഃ സംഗ്രഹാർഥം ധനാനി।
യൻമന്യതേ നൈവ ശത്രും ന മിത്രം
തം മധ്യസ്ഥം ഭോജയേദ്ധവ്യകവ്യേ॥ 13-137-44 (86724)
യഥോഷരേ ബീജമുപ്തം ന രോഹേ-
ന്നചാവപ്താ പ്രാപ്നുയാദ്ബീജഭാഗം।
ഏവം ശ്രാദ്ധം ഭുക്തമനർഹമാണൈ-
ർന ചേഹ നാമുത്ര ഫലം ദദാതി॥ 13-137-45 (86725)
ബ്രാഹ്മണോ ഹ്യനധീയാനസ്തൃണാഗ്നിരിവ ശാംയതി।
തസ്മൈ ശ്രാദ്ധം ന ദാതവ്യം ന ഹി ഭസ്മനി ഹൂയതേ॥ 13-137-46 (86726)
സംഭോജനീ നാമ പിശാചദക്ഷിണാ
സാ നൈവ ദേവാന്ന പിതൄനുപൈതി।
ഇഹൈവ സാ ഭ്രാംയതി ഹീനപുണ്യാ
ശാലാന്തരേ ഗൌരിവ നഷ്ടവത്സാ॥ 13-137-47 (86727)
യഥാഽഗ്നൌ ശാന്തേ ഘൃതമാജുഹോതി
തന്നൈവ ദേവാന്ന പിതൄനുപൈതി।
തഥാ ദത്തം നർതകേ ഗായകേ ച
യാം ചാനൃതേ ദക്ഷിണാമാവൃണോതി॥ 13-137-48 (86728)
ഉഭൌ ഹിനസ്തി ന ഭുനക്തി ചൈഷാ
യാ ചാനൃതേ ദക്ഷിണാ ദീയതേ വൈ।
ആഘാതിനീ ഗർഹിതൈഷാ പതന്തീ
തേഷാം പ്രേതാൻപാതയേദ്ദേവയാനാത്॥ 13-137-49 (86729)
ഋഷീണാം സമയേ നിത്യം യേ ചരന്തി യുധിഷ്ഠിര।
നിശ്ചിതാഃ സർവധർമജ്ഞാസ്താന്ദേവാ ബ്രാഹ്മണാന്വിദുഃ॥ 13-137-50 (86730)
സ്വാധ്യായനിഷ്ഠാ ഋഷയോ ജ്ഞാനനിഷ്ഠാസ്തഥൈവ ച।
തപോനിഷ്ഠാശ്ച ബോദ്ധവ്യാഃ കർമനിഷ്ഠാശ്ച ഭാരത॥ 13-137-51 (86731)
കവ്യാനി ജ്ഞാനനിഷ്ഠേഭ്യഃ പ്രതിഷ്ഠാപ്യാനി ഭാരത।
തത്ര യേ ബ്രാഹ്മണാൻകേചിന്ന സീദന്തി ഹി തേ നരാഃ॥ 13-137-52 (86732)
യേ തു നിന്ദന്തി ജൽപേഷു ന താഞശ്രാദ്ധേഷു ഭോജയത്।
ബ്രാഹ്മണാ നിന്ദിതാ രാജൻഹന്യുസ്ത്രൈപുരുഷം കുലം॥ 13-137-53 (86733)
വൈഖാനസാനാം വചനമൃഷീണാം ശ്രൂയതേ നൃപ।
ദൂരാദേവ പരീക്ഷേത ബ്രാഹ്മണാന്വേദപാരഗാൻ॥ 13-137-54 (86734)
പ്രിയോ വാ യദി വാ ദ്വേഷ്യസ്തേഷാം തു ശ്രാദ്ധമാവപേത്॥ 13-137-55 (86735)
യഃ സഹസ്രം സഹസ്രാണാം ഭോജയദേനൃചോ നരഃ।
ഏകസ്താൻമന്ത്രവിത്പ്രീതഃ സർവാനർഹതി ഭാരത॥ ॥ 13-137-56 (86736)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 137 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-137-3 ദേവേഭ്യോ ദേവാനുദ്ദിശ്യ। സർവേഭ്യോ വിപ്രേഭ്യഃ॥ 7-137-5 തേഷാമന്യേ പങ്ക്തിദൂഷാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-137-6 നിരാകൃതിരധ്യയനാദിശൂന്യഃ। വാർധുഷികോ വൃദ്ധ്യർഥം ധനപ്രയോക്താ॥ 7-137-7 കുണ്ഡാശീ ഭഗഭക്ഷഃ। തൈലികസ്തത്കർമകൃത്। കൂടസാക്ഷിക ഇതി ട.പാഠഃ॥ 7-137-8 പിത്രാ വിവദമാനശ്ചേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-137-9 പർവകാരോ വേഷാന്തരധാരീ। സൂചീ പിശുനഃ। അവ്രതാനാം ശൂദ്രാണാം। കാണ്ഡപൃഷ്ഠഃ ശസ്ത്രാജീവീ॥ 7-137-10 ശ്വഭിഃ പരിക്രാമേൻമൃഗയാം കുർവൻ॥ 7-137-18 ഷഷ്ടിംശതം പുരുഷാനിതി ശേഷഃ॥ 7-137-20 അസുരേന്ദ്രായ ബലയേ॥ 7-137-21 പരിസൃതേ ആവൃതദേശേ॥ 7-137-22 തിലദാനേപ്യദായാദാ യേ ച ക്രോധവശാ ഗണാഃ। യാതുധാനാഃ പിശാചാശ്ച ന പ്രലുപന്തി തദ്ധവിരിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-137-26 ത്രിസുപർണം ചതുഷ്കപർദാ യുവതിഃ സുപേശാ ഇതി ബഹ്വൃചാനാം മന്ത്രത്രയം വാ ബ്രഹ്മമേതുമാം ഇത്യാദിതൈത്തിരീയപ്രസിദ്ധം വാ। ഷഡംഗാനി ശിക്ഷാദീനി॥ 7-137-27 ബ്രഹ്മ ദേവഃ പരവിദ്യാ വാ തദേവ ദേയം യേഷാം തേഷാമനുസന്താനഃ പരംപരായാമുത്പന്നഃ ബ്രഹ്മദേയാനുസന്താനഃ॥ 7-137-30 മുഖേഷു ച സഹസ്രേഷ്വിതി ഥ.പാഠ॥ 7-137-42 മിത്രമേവ പ്രധാനം ന യോഗ്യത്വാദികം യേഷു താനി॥ 7-137-43 ശ്രാദ്ധേന നിമിത്തേന സംഗതാനി സഖ്യാനി॥ 7-137-47 സംഭോജനീ അന്യോന്യം ദീയമാനാ॥ 7-137-48 യാം ച ദക്ഷിണാമനൃതേ അപാത്രേ ആവൃണോതി പ്രയച്ഛതി॥ 7-137-49 ന ഭുനക്തി ന പാലയതി। ആഘാതിനീ ഹന്ത്രീ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 138
॥ ശ്രീഃ ॥
13.138. അധ്യായഃ 138
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രാദ്ധേ വർജനീയധാന്യശാകാദിപ്രതിപാദകാത്രിനിമിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കേന സങ്കൽപിതം ശ്രാദ്ധം കസ്മിൻകാലേ കിമാത്മകം।
ഭൃഗ്വംഗിരസികേ കാലേ മുനിനാ കതരേണ വാ॥ 13-138-1 (86737)
`യേന സങ്കൽപിതം ചൈവ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ।'
കാനി ശ്രാദ്ധേഷു വർജ്യാനി കാനി മൂലഫലാനി ച।
ധാന്യജാത്യശ്ച കാ വർജ്യാസ്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-138-2 (86738)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-138-3x (7188)
യഥാ ശ്രാദ്ധം സംപ്രവൃത്തം യസ്മിൻകാലേ സദാത്മകം।
യേന സങ്കൽപിതം ചൈവ തൻമേ ശൃണു ജനാധിപ॥ 13-138-3 (86739)
സ്വായംഭുവോഽത്രിഃ കൌരവ്യ പരമർഷിഃ പ്രതാപവാൻ।
തസ്യ വംശേ മഹാരാജ ദത്താത്രേയ ഇതി സ്മൃതഃ॥ 13-138-4 (86740)
ദത്താത്രേയസ്യ പുത്രോഽഭൂന്നിമിർനാമ തപോധനഃ।
നിമേശ്ചാപ്യഭവത്പുത്രഃ ശ്രീമാന്നാമ ശ്രിയാ വൃതഃ॥ 13-138-5 (86741)
പൂർണോ വർഷസഹസ്രാന്തേ സ കൃത്വാ ദുഷ്കരം തപഃ।
കാലധർമപരീതാത്മാ നിധനം സമുപാഗതഃ॥ 13-138-6 (86742)
നിമിസ്തു കൃത്വാ ശൌചാനി വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ।
സന്താപമഗമത്തീപ്രം പുത്രശോകപരായണഃ॥ 13-138-7 (86743)
അഥ കൃത്വോപകാര്യാണി ചതുർദശ്യാം മഹാമതിഃ।
തമേവ ഗണയഞ്ശോകം വിരാത്രേ പ്രത്യബുധ്യത॥ 13-138-8 (86744)
തസ്യാസീത്പ്രതിബുദ്ധസ്യ ശോകേന വ്യഥിതാത്മനഃ।
മനഃ സംഹൃത്യ വിഷയേ ബുദ്ധിർവിസ്താരഗാമിനീ॥ 13-138-9 (86745)
തതഃ സഞ്ചിന്തയാമാസ ശ്രാദ്ധകൽപം സമാഹിതഃ।
യാനി തസ്യൈവ ഭോജ്യാനി മൂലാനി ച ഫലാനി ച॥ 13-138-10 (86746)
ഉക്താനി യാനി ചാന്യാനി യാനി ചേഷ്ടാനി തസ്യ ഹ।
താനി സർവാണി മനസാ വിനിശ്ചിത്യ തപോധനഃ॥ 13-138-11 (86747)
അമാവാസ്യാം മഹാപ്രാജ്ഞോ വിപ്രാനാനായ്യ പൂജിതാൻ।
ദക്ഷിണാവർതികാഃ സർവാ ബൃസീഃ സ്വയമഥാകരോത്॥ 13-138-12 (86748)
സപ്ത വിപ്രാംസ്തതോ ഭോജ്യേ യുഗപത്സമുപാനയത്।
ഋതേ ച ലവണം ഭോജ്യം ശ്യാമാകാന്നം ദദൌ പ്രഭുഃ॥ 13-138-13 (86749)
ദക്ഷിണാഗ്രാസ്തതോ ദർഭാ വിഷ്ടരേഷു നിവേശിതാഃ।
പാദയോശ്ചൈവ വിപ്രാണാം യേ ത്വന്നമുപഭുഞ്ജതേ॥ 13-138-14 (86750)
കൃത്വാ ച ദക്ഷിണാഗ്നാന്വൈ ദർഭാൻസ പ്രയതഃ ശുചിഃ।
പ്രദദൌ ശ്രീമതേ പിണ്ഡാന്നാമഗോത്രമുദാഹരൻ॥ 13-138-15 (86751)
തത്കൃത്വാ സ മുനിശ്രേഷ്ഠോ ധർമസങ്കരമാത്മനഃ।
പശ്ചാത്താപേന മഹതാ തപ്യമാനോഽഭ്യചിന്തയത്॥ 13-138-16 (86752)
അകൃതം മുനിഭിഃ പൂർവം കിം മയേദമനുഷ്ഠിതം।
കഥം നു ശാപേന ന മാം ദഹേയുർബ്രാഹ്മണാ ഇതി॥ 13-138-17 (86753)
തതഃ സഞ്ചിന്തയാമാസ വംശകർതാരമാത്മനഃ।
`ബുദ്ധ്വാഽത്രിം മനസാ ദധ്യൌ ഭഗവന്തം സമാഹിതഃ।'
ധ്യാതമാത്രസ്തഥാ ചാത്രിരാജഗാമ തപോധനഃ॥ 13-138-18 (86754)
അഥാത്രിസ്തം തഥാ ദൃഷ്ട്വാ പുത്രശോകേന കർശിതം।
ഭൃശമാശ്വാസയാമാസ വാഗ്ഭിരിഷ്ടാഭിരവ്യയഃ॥ 13-138-19 (86755)
നിമേ സങ്കൽപിതസ്തേഽയം പിതൃയജ്ഞസ്തപോധന।
മതോ മേ പൂർവദൃഷ്ടോഽത്ര ധർമോഽയം ബ്രഹ്മണാ സ്വയം॥ 13-138-20 (86756)
സോയം സ്വയഭുവിഹിതോ ധർമഃ സങ്കൽപിതസ്ത്വയാ।
ഋതേ സ്വയംഭുവഃ കോഽന്യഃ ശ്രാദ്ധേ സംവിധിമാഹരേത്॥ 13-138-21 (86757)
അഥാഖ്യാസ്യാമി തേ പുത്ര ശ്രാദ്ദേ യം വിധിമുത്തമം।
സ്വയംഭുവിഹിതം പുത്ര തത്കുരുഷ്വ നിബോധ മേ॥ 13-138-22 (86758)
കൃത്വാഽഗ്നിശരണം പൂർവം മന്ത്രപൂർവം തപോധന।
തതോഽഗ്നയേഽഥ സോമായ വരുണായ ച നിത്യശഃ॥ 13-138-23 (86759)
വിശ്വേദവാശ്ച യി നിത്യം പിതൃഭിഃ സഹ ഗോചരാഃ।
തേഭ്യഃ സങ്കൽപിതാ ഭാഗാഃ സ്വയമേവ സ്വയംഭുവാ॥ 13-138-24 (86760)
സ്തോതവ്യാ ചേഹ പൃഥിവീ ലോകസ്യൈവ തു ധാരിണീ।
വൈഷ്ണവീ കാശ്യപി ചേതി തഥൈവേഹാക്ഷയേതി ച॥ 13-138-25 (86761)
ഉദകാനയനേ ചൈവ സ്തോതവ്യോ വരുണോ വിഭുഃ।
തതോഽഗ്നിശ്ചൈവ സോമശ്ച ആരാധ്യാവിഹ തേഽനഘ॥ 13-138-26 (86762)
ദേവാസ്തു പിതരോ നാമ നിർമിതാ യേ സ്വയംഭുവാ।
ഊഷ്മപാ യേ മഹാഭാഗാസ്തേഷാം ഭാഗഃ പ്രകൽപിതഃ॥ 13-138-27 (86763)
തേ ശ്രാദ്ധേനാർച്യമാനാ വൈ വിമുച്യന്തേ ഹ കിൽബിഷാത്।
സപ്തകാഃ പിതൃവംശാസ്തു പൂർവദൃഷ്ടാഃ സ്വയംഭുവാ॥ 13-138-28 (86764)
വിശ്വേ ചാഗ്നിമുഖാ ദേവാഃ സംഖ്യാതാഃ പൂർവമേവ തേ।
തേഷാം നാമാനി വക്ഷ്യാമി ഭാഗാർഹാണാം മഹാത്മനാം॥ 13-138-29 (86765)
സഹഃ കൃതിർവിപാപ്മാ ച പുണ്യകൃത്പാവനസ്തഥാ।
ഗ്രാംയഃ ക്ഷേംയഃ സമൂഹശ്ച ദിവ്യസാനുസ്തഥൈവ ച॥ 13-138-30 (86766)
വിവസ്വാന്വീര്യവാഞ്ശ്രീമാൻകീർതിമാൻകൃത ഏവ ച।
ജിതാത്മാ മുനിവീര്യശ്ച ദീപ്തരോമാ ഭയങ്കരഃ॥ 13-138-31 (86767)
അനുകർമാ പ്രതീതശ്ച പ്രദാതാഽപ്യംശുമാംസ്തഥാ।
ശൈലാഭഃ പരമക്രോധീ ധീരോഷ്ണീ ഭൂപതിസ്തഥാ॥ 13-138-32 (86768)
സ്രജോ വജ്രീവരീ ചൈവ വിശ്വേദേവാഃ സനാതനാഃ।
വിദ്യുദ്വർചാഃ സോമവർചാഃ സൂര്യശ്രീശ്ചേതി നാമതഃ॥ 13-138-33 (86769)
സോമപഃ സൂര്യസാവിത്രോ ദത്താത്മാ പുണ്ഡരീയകഃ।
ഉഷ്ണീനാഭോ നഭോദശ്ച വിശ്വായുർദീപ്തിരേവ ച॥ 13-138-34 (86770)
ചമൂഹരഃ സുരേശശ്ച വ്യോമാരിഃ ശങ്കരോ ഭവഃ।
ഈശഃ കർതാ കൃതിർദക്ഷോ ഭുവനോ ദിവ്യകർമകൃത്॥ 13-138-35 (86771)
ഗണിതഃ പഞ്ചവീര്യശ്ച ആദിത്യോ രശ്മിവാംസ്തഥാ।
സപ്തകൃത്സോമവർചാശ്ച വിശ്വകൃത്കവിരേവ ച॥ 13-138-36 (86772)
അനുഗോപ്താ സുഗോപ്താ ച നപ്താ ചേശ്വര ഏവ ച।
കീർതിതാസ്തേ മഹാഭാഗാഃ കാലസ്യ ഗതിഗോചരാഃ॥ 13-138-37 (86773)
അശ്രാദ്ധേയാനി ധാന്യാനി കോദ്രവാഃ പുലകാസ്തഥാ।
ഹിംഗുദ്രവേഷു ശാകേഷു മൂലാനാം ലശുനം തഥാ॥ 13-138-38 (86774)
പലാണ്ഡുഃ സൌഭാഞ്ജനകസ്തഥാ ഗൃഞ്ജനകാദയഃ।
കൂശ്മാണ്ഡജാത്യലാബും ച കൃഷ്ണം ലവണമേവ ച॥ 13-138-39 (86775)
ഗ്രാംയവാരാഹമാംസം ച യച്ചൈവാപ്രോക്ഷിതം ഭവേത്।
കൃഷ്ണാജം ജീരകം ചൈവ ശീതപാകീ തഥൈവ ച।
അങ്കുരാദ്യാസ്തഥാ വർജ്യാ ഇഹ ശൃംഗാടകാനി ച॥ 13-138-40 (86776)
വർജയേല്ലവണം സർവം തഥാ ജംബൂഫലാനി ച।
അവക്ഷുതാവരുദിതം തഥാ ശ്രാദ്ധേ ച വർജയേത്। 13-138-41 (86777)
നിവാപേ ഹവ്യകവ്യേ വാ ഗർഹിതം ച സുദർശനം।
പിതരശ്ച ഹി ദേവാശ്ച നാഭിനന്ദന്തി തദ്ധവിഃ॥ 13-138-42 (86778)
ചണ്ഡാലശ്വപചൌ വർജ്യൌ നിവാപേ സമുപസ്ഥിതേ।
കാഷായവാസാഃ കുഷ്ഠീ വാ പതിതോ ബ്രഹ്മഹാഽപി വാ॥ 13-138-43 (86779)
സങ്കീർണയോനിർവിപ്രശ്ച സംബന്ധീ പതിതശ്ച യഃ।
വർജനീയ ബുധൈരേതേ നിവാപേ സമുപസ്ഥിതേ॥ 13-138-44 (86780)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ ഭഗവാൻസ്വവംശ്യം തമൃഷിം പുരാ।
പിതാമഹസഭാം ദിവ്യാ ജഗാമാത്രിസ്തപോധനഃ॥ ॥ 13-138-45 (86781)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 138 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-138-1 ഭൃഗ്വംഗിരസകേ യദാ ഭൃഗവോഽംഗിരസശ്ച വർതന്തേ നാന്യേ॥ 7-138-2 ശ്രാദ്ധേഷു കാനി കർമാണി വർജ്യാനി॥ 7-138-8 കൃത്വാ ഉപകൽപ്യ। ഉപകാര്യാണി മൃഷ്ടാന്നകശിപൂപബർഹണാദീനി। വിരാത്രേ പ്രഭാതേ॥ 7-138-9 വിഷയേ മനഃസംഹൃത്യ ശോകം ത്യക്ത്വേത്യർഥഃ॥ 7-138-12 ദക്ഷിണാവർതികാഃ പ്രദക്ഷിണാവർതിതാഃ। ബൃസീഃ ആസനാനി॥ 7-138-16 ശ്രൌതേ പിത്രാദ്യുദ്ദേശേന ദൃഷ്ടോ ധർമോ ലോകേ പുത്രോദ്ദേശേനാപി സ്വേച്ഛയാ കൽപിത ഇതി സങ്കരഃ॥ 7-138-23 തത്രാർഥംണേ ച സോമായേതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-138-28 തേ പ്രസിദ്ധാഃ പിത്രാദയഃ। വിമുച്യന്തേ കിൽബിഷാത് നരകാദിരൂപാത്॥ 7-138-38 പുലകാഃ അസംപൂർണതണ്ഡുലയുക്തധാന്യാനി। ഹിംഗുദ്രവേഷു ശാകാദിസംസ്കാരകദ്രവ്യേഷു॥ 7-138-39 സൌഭാഞ്ജനകഃ ശിഗ്രുഃ॥ 7-138-40 ശീതപാകീ ശാകവിശേഷഃ॥ 7-138-42 സുദർശനം ശാകവിശേഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 139
॥ ശ്രീഃ ॥
13.139. അധ്യായഃ 139
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി നിമികൃതശ്രാദ്ധപ്രകാരാനുവാദേന ശ്രാദ്ധവിധികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
തഥാ വിധൌ പ്രവൃത്തേ തു സർവ ഏവ മഹർഷയഃ।
പിതൃയജ്ഞാനകുർവന്ത വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-139-1 (86782)
ഋഷയോ ധർമനിത്യാസ്തു കൃത്വാ നിവപനാന്യുത।
തർപണം ചാപി കുർവന്ത തീർഥാംഭോഭിര്യതവ്രതാഃ॥ 13-139-2 (86783)
നിവാപൈർദീയമാനൈശ്ച ചാതുർവർണ്യേന ഭാരത।
തർപിതാഃ പിതരോ ദേവാസ്തത്രാന്നം ജരയന്തി വൈ॥ 13-139-3 (86784)
അജീർണൈസ്ത്വഭിഹന്യന്തേ തേ ദേവാഃ പിതൃഭിഃ സഹ॥
സോമമേവാഭ്യപദ്യന്ത തദാ ഹ്യന്നാഭിപീഡിതാഃ॥ 13-139-4 (86785)
തേഽബ്രുവൻസോമമാസാദ്യ പിതരോഽജീർണപീഡിതാഃ।
നിവാപാന്നേന പീഡ്യാമഃ ശ്രേയോ നോത്ര വിധീയതാം॥ 13-139-5 (86786)
താൻസോമഃ പ്രത്യുവാചാഥ ശ്രേയശ്ചേദീപ്സിതം സുരാഃ।
സ്വയംഭൂസദനം യാത സ വഃ ശ്രേയോഽഭിധാസ്യതി॥ 13-139-6 (86787)
തേ സോമവചനാദ്ദേവാഃ പിതൃഭിഃ സഹ ഭാരത।
മേരുശൃംഗേ സമാസീനം പിതാമഹമുപാഗമൻ॥ 13-139-7 (86788)
പിതര ഊചുഃ। 13-139-8x (7189)
നിവാപാന്നേന ഭഗവൻഭൃശം പീഡ്യാമഹേ വയം।
പ്രസാദം കുരു നോ ദേവ ശ്രേയോ നഃ സംവിധീയതാം॥ 13-139-8 (86789)
ഇതി തേഷാം വചഃ ശ്രുത്വാ സ്വയംഭൂരിദമബ്രവീത്।
ഏഷ മേ പാർശ്വതോ വഹ്നിര്യുഷ്മച്ഛ്രേയോ വിധാസ്യതി। 13-139-9 (86790)
അഗ്നിരുവാച। 13-139-10x (7190)
സഹിതാസ്തസ്യ ഭോക്ഷ്യാമോ നിവാപേ സമുപസ്ഥിതേ।
ജരയിഷ്യഥ ചാപ്യന്നം മയാ സാർധം ന സംശയഃ॥ 13-139-10 (86791)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു പിതരസ്തതസ്തേ വിജ്വരാഽഭവൻ।
ഏതസ്മാത്കാരണാച്ചാഗ്നേഃ പ്രാഗ്ഭാഗോ ദീയതേ നൃപ॥ 13-139-11 (86792)
നിവാപേ ചാഗ്നിപൂർവം വൈ നിവൃത്തേ പുരുഷർഷഭ।
ന ബ്രഹ്മരാക്ഷസാസ്തം വൈ നിവാപം ധർഷയന്ത്യുത॥ 13-139-12 (86793)
രക്ഷാംസി നാഭിവർധന്തേ സ്ഥിതേ ദേവേ ഹുതാശനേ।
പൂർവം പിണ്ഡം പിതുർദദ്യാത്തതോ ദദ്യാത്പിതാമഹേ॥ 13-139-13 (86794)
പ്രപിതാമഹായ ച തത ഏഷ ശ്രാദ്ധവിധിഃ സ്മൃതഃ।
ബ്രൂയാച്ഛ്രാദ്ധേ ച സാവിത്രീം പിണ്ഡേ പിണ്ഡേ സമാഹിതഃ।
സോമായേതി ച വക്തവ്യം തഥാ പിതൃമതേതി ച॥ 13-139-14 (86795)
രജസ്വലാ ച യാ നാരീ വ്യംഗിതാ കർണയോശ്ച യാ।
നിവാപേ നോപതിഷ്ഠേത സംഗ്രാഹ്യാ നാന്യവംശജാ॥ 13-139-15 (86796)
ജലം പ്രതരമാണസ്ച കീർതയേത പിതാമഹാൻ।
നദീമാസാദ്യ കുർവീത പിതൄണാം പിതൃതർപണം॥ 13-139-16 (86797)
പൂർവം സ്വവംശജാനാം തു കൃത്വാഽദ്ഭിസ്തർപണം പുനഃ।
സുഹൃത്സംബന്ധിവർഗാണാം തതോ ദദ്യാജ്ജലാഞ്ജലിം॥ 13-139-17 (86798)
കൽമാഷഗോയുഗേനാഥ യുക്തേന തരതോ ജലം।
പിതരോഽഭിലഷന്തേ വൈ നാവം ചാപ്യധിരോഹിതാഃ॥ 13-139-18 (86799)
സദാ നാവി ജലം തജ്ജ്ഞാഃ പ്രയച്ഛന്തി സമാഹിതാഃ।
മാസാർധേ കൃഷ്ണപക്ഷസ്യ കുര്യാന്നിർവപണാനി വൈ॥ 13-139-19 (86800)
പുഷ്ടിരായുസ്തഥാ വീര്യം ശ്രീശ്ചൈവ പിതൃഭക്തിതഃ॥ 13-139-20 (86801)
പിതാമഹഃ പുലസ്ത്യശ്ച വസിഷ്ഠഃ പുലഹസ്തഥാ।
അംഗിരാശ്ച ക്രതുശ്ചൈവ കശ്യപശ്ച മഹാനൃഷിഃ। 13-139-21 (86802)
ഏതേ കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ മഹായോഗേശ്വരാഃ സ്മൃതാഃ॥
ഏതേ ച പിതരോ രാജന്നേഷ ശ്രാദ്ധവിധിഃ പരഃ। 13-139-22 (86803)
പ്രേതാസ്തു പിണ്ഡസംബന്ധാൻമുച്യന്തേ തേന കർമണാ॥
ഇത്യേഷാ പുരുഷശ്രേഷ്ഠ ശ്രാദ്ധോത്പത്തിര്യഥാഗമം। 13-139-23 (86804)
വ്യാഖ്യാതാ പൂർവനിർദിഷ്ടാ കിം തേ വക്ഷ്യാംയതഃ പരം॥ ॥ 13-139-24 (86805)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 139 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-139-1 തഥാനിമൌ പ്രവൃത്തേ ഇതി ഝ.പാഠഃ। തഥാ പിത്ര്യേ പ്രവൃത്തേ ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-139-15 അന്യവംശജാപി പാകാർഥം ന സംഗ്രാഹ്യ। ന ഗ്രാഹ്യാശ്ചാപ്യവംശജാ ഇതി ട.ഥ.പാഠ॥ 7-139-18 യുക്തേന ശകടേന॥ 7-139-19 മാസാർധേ അമാവാസ്യായാം। കൃഷ്ണപക്ഷസ്യേത്യുക്തേർനാത്ര ശുക്ലാദിമാസോ വിവക്ഷിതഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 140
॥ ശ്രീഃ ॥
13.140. അധ്യായഃ 140
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യുപവാസബ്രഹ്മചര്യാദീനാം ലക്ഷണകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദ്വിജാതയോ വ്രതോപേതാ ഹവിസ്തേ യദി ഭുഞ്ജതേ।
അന്നം ബ്രാഹ്മണകാമായ കഥമേതത്പിതാമഹ॥ 13-140-1 (86806)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-140-2x (7191)
അവേദോക്തവ്രതാശ്ചൈവ ഭുഞ്ജാനാഃ കാമകാരണേ।
വേദോക്തേഷു തു ഭുഞ്ജാനാ വ്രതലുപ്താ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-140-2 (86807)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-140-3x (7192)
യദിദം തപ ഇത്യാഹുരുപവാസം പൃഥഗ്ജനാഃ।
തപഃ സ്യാദേതദേവേഹ തപോഽന്യദ്വാഽപി കിം ഭവേത്॥ 13-140-3 (86808)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-140-4x (7193)
മാസാർധമാസോപവാസാദ്യത്തപോ മന്യതേ ജനഃ।
ആത്മതന്ത്രോപഘാതീ യോ ന തപസ്വീ ന ധർമവിത്॥ 13-140-4 (86809)
ത്യാഗസ്യ ചാപി സംപത്തിഃ ശിഷ്യതേ തപ ഉത്തമം।
സദോപവാസീ ച ഭവേദ്ബ്രഹ്മചാരീ തഥൈവ ച॥ 13-140-5 (86810)
മുനിശ്ച സ്യാത്സദാ വിപ്രോ ദേവാംശ്ചൈവ സദാ യജേത്।
കുടുംബികോ ധർമകാമഃ സദാഽസ്വപ്നശ്ച മാനവഃ॥ 13-140-6 (86811)
അമൃതാശീ സദാ ച സ്യാത്പവിത്രം ച സദാ പഠേത്।
ഋതവാദീ സദാ ച സ്യാന്നിയതശ്ച സദാ ഭവേത്॥ 13-140-7 (86812)
വിഘസാശീ കഥം ച സ്യാത്സദാ ചൈവാതിഥിപ്രിയഃ।
അമൃതാശീ സദാ ച സ്യാത്പവിത്രീ ച സദാ ഭവേത്॥ 13-140-8 (86813)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-140-9x (7194)
കഥം സദോപവാസീ സ്യാദ്ബ്രഹ്മചാരീ ച പാർഥിവ।
വിഘസാശീ കഥം ച സ്യാത്കഥം ചൈവാതിഥിപ്രിയഃ॥ 13-140-9 (86814)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-140-10x (7195)
അന്തരാ സായമാശം ച പ്രാതരാശം ച യോ നരഃ।
സദോപവാസീ ഭവതി യോ ന ഭുങ്ക്തേഽന്തരാ പുനഃ॥ 13-140-10 (86815)
ഭാര്യാ ഗച്ഛൻബ്രഹ്മചാരീ ഋതൌ ഭവതി ചൈവ ഹ।
ഋതവാദീ സദാ ച സ്യാദ്ദാനശീലസ്തു മാനവഃ॥ 13-140-11 (86816)
അഭക്ഷയന്വൃഥാ മാംസമമാംസാശീ ഭവത്യുത।
ദാനം ദദത്പവിത്രീ സ്യാദസ്വപ്നശ്ച ദിവാഽസ്വപൻ॥ 13-140-12 (86817)
ഭൃത്യാതിഥിഷു യോ ഭുങ്ക്തേ ഭുക്തവത്സു നരഃ സദാ।
അമൃതം കേവലം ഭുങ്ക്തേ ഇതി വിദ്ധി യുധിഷ്ഠിര॥ 13-140-13 (86818)
അഭുക്തവത്സു നാശ്നാതി ബ്രാഹ്മണേഷു തു യോ നരഃ।
അഭോജനേന തേനാസ്യ ജിതഃ സ്വർഗോ ഭവത്യുത॥ 13-140-14 (86819)
ദേവേഭ്യശ്ച പിതൃഭ്യശ്ച സംശ്രിതേഭ്യസ്തഥൈവ ച।
അവശിഷ്ടാനി യോ ഭുങ്ക്തേ തമാഹുർവിഘസാശിനം॥ 13-140-15 (86820)
തേഷാം ലോകാ ഹ്യപര്യന്താഃ സദനേ ബ്രഹ്മണഃ സ്മൃതാഃ।
ഉപസ്ഥിതാ ഹ്യപ്സരസോ ഗന്ധർവൈശ്ച ജനാധിപ॥ 13-140-16 (86821)
ദേവതാതിഥിഭിഃ സാർധം പിതൃഭിശ്ചോപഭുഞ്ജതേ।
രമന്തേ പുത്രപൌത്രൈശ്ച തേഷാം ഗതിരനുത്തമാ॥ ॥ 13-140-17 (86822)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 140 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-140-2 കാമകാരണേ ഇച്ഛയാ ഹേതുനാ ഭുഞ്ജനാ ഭോജനം കുർവന്തു നാമ॥ 7-140-4 ആത്മതന്ത്രം ശരീരരൂപം കുടുംബരൂപം വാ തദുപഘാതീ॥ 7-140-6 അസ്വപ്നഃ സ്വധർമേ ജാഗരൂകഃ। വേദാംശ്ചൈവ സദാ ജപേദിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-140-8 സദാ ച സ്യാദസ്വപ്നശ്ച തഥൈവ ചേതി ഡ.പാഠഃ॥ 7-140-12 വൃഥാ യജ്ഞാദിനിമിത്തം വിനാ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 141
॥ ശ്രീഃ ॥
13.141. അധ്യായഃ 141
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യസാധുഭ്യഃ പ്രതിഗ്രഹസ്യ നിന്ദ്യത്വേ പ്രമാണതയാ സപ്തർഷിവൃഷാദർഭിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥ വൃഷാദർഭിണാ രാജ്ഞാ കശ്യപാദിസപ്തർഷിഭി- സ്വസ്മാത്പ്രതിഗ്രഹനിരാകരണേ തജ്ജിഘാംസയാ കൃത്യോത്പാദനം॥ 2 ॥ തന്നാമാർഥപരിജ്ഞാനേന തദ്വധം ചോദിതയാ കൃത്യയാ വനേ തത്സമീപംപ്രതി ഗമനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛന്തി ദാനാനി വിവിധാനി ച।
ദാതൃപ്രതിഗ്രഹീത്രോർവൈ കോ വിശേഷഃ പിതാമഹ॥ 13-141-1 (86823)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-141-2x (7196)
സാധോര്യഃ പ്രതിഗൃഹ്ണീയാത്തഥൈവാസാധുതോ ദ്വിജഃ।
ഗുണവത്യൽപദോഷഃ സ്യാന്നിർഗുണേ തു നിമജ്ജതി॥ 13-141-2 (86824)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
വൃഷാദർഭേശ്ച സംവാദം സപ്തർഷീണാം ച ഭാരത॥ 13-141-3 (86825)
കശ്യപോഽത്രിർവസിഷ്ഠശ്ച ഭരദ്വാജോഽഥ ഗൌതമഃ।
വിശ്വാമിത്രോ ജമദഗ്നിഃ സാധ്വീ ചൈവാപ്യരുന്ധതീ॥ 13-141-4 (86826)
സർവേഷാമഥ തേഷാം തു ഗണ്ഡാഭൂത്പരിചാരികാ।
ശൂദ്രഃ പശുസഖശ്ചൈവ ഭർതാ ചാസ്യാ ബഭൂവ ഹ॥ 13-141-5 (86827)
തേ ച സർവേ തപസ്യന്തഃ പുരാ ചേരുർമഹീമിമാം।
സമാധിനാ പ്രതീക്ഷന്തോ ബ്രഹ്മലോകം സനാതനം॥ 13-141-6 (86828)
അഥാഭവദനാവൃഷ്ടിർമഹതീ കുരുനന്ദന।
കൃച്ഛ്രപ്രാണോഽഭവദ്യത്ര ലോകോഽയം വൈ ക്ഷുധാന്വിതഃ॥ 13-141-7 (86829)
കസ്മിംശ്ചിച്ച പുരാ യജ്ഞേ യാജ്യേന ശിബിസൂനുനാ।
ദക്ഷിണാർഥേഽഥ ഋത്വിഗ്ഭ്യോ ദത്തഃ പുത്രോഽനിലഃ കില 13-141-8 (86830)
അസ്മിൻകാലേഽഥ സോഽൽപായുർദിഷ്ടാന്തമഗമത്പ്രഭുഃ।
തേ തം ക്ഷുധാഭിസന്തപ്താഃ പരിവാര്യോപതസ്ഥിരേ॥ 13-141-9 (86831)
യാജ്യാത്മജമഥോ ദൃഷ്ട്വാ ഗതാസുമൃഷിസത്തമാഃ।
അപചന്ത തദാ സ്ഥാല്യാം ക്ഷുധാർതാഃ കില ഭാരത 13-141-10 (86832)
നാജീവ്യേ മർത്യലോകേഽസ്മിന്നാത്മാനം തേ പരീപ്സവഃ।
കൃച്ഛ്രാമാപേദിരേ വൃത്തിമന്നഹേതോസ്തപസ്വിനഃ॥ 13-141-11 (86833)
അടമാനോഽഥ താൻമാർഗേ പചമാനാൻമഹീപതിഃ।
രാജാ ശൈബ്യോ വൃഷാദർഭിഃ ക്ലിശ്യമാനാന്ദദർശ ഹ॥ 13-141-12 (86834)
വൃഷാദർഭിരുവാച। 13-141-13x (7197)
പ്രതിഗ്രഹസ്താരയതി പുഷ്ടിർവൈ പ്രതിഗൃഹ്ണതാം।
മയി യദ്വിദ്യതേ വിത്തം തദ്വൃണുധ്വം തപോധനാഃ॥ 13-141-13 (86835)
`പ്രതിഗ്രഹോ ബ്രാഹ്മണാനാം സൃഷ്ടാ വൃത്തിരനിന്ദിതാ।
തസ്മാദ്ദദാമി വോ വിത്തം തദ്വൃണുധ്വം തപോധനാഃ॥' 13-141-14 (86836)
പ്രിയോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണോ യാചമാനോ
ദദ്യാമഹം വോഽശ്വതരീസഹസ്രം।
ധേനൂനാം ദദ്യാമയുതം സമഗ്ര-
മേകൈകശഃ സവൃഷാഃ സംപ്രസൂതാഃ॥ 13-141-15 (86837)
അശ്വാംസ്തഥാ ശീഘ്രഗാഞ്ശ്വേതരൂപാം-
ൻമനോജവാൻപ്രദദാംയർബുദാനി।
കുലംഭരാനനഡുഹഃ ശതം ശതാ-
ന്ധുര്യാഞ്ശ്വേതാൻസർവശോഽഹം ദദാമി।
പ്രഷ്ഠൌഹീനാം പീവരാണാം ച താവ-
ദഗ്ര്യാ ഗൃഷ്ടീർധേനവഃ സുവ്രതാശ്ച॥ 13-141-16 (86838)
വരാൻഗ്രമാന്വ്രീഹിരസം യവാംശ്ച
രത്നം ചാന്യദ്ദുർലഭം കിം ദദാനി।
നാസ്മിന്നഭക്ഷ്യേ ഭാവമേവം കുരുധ്വം
പുഷ്ട്യർഥം വഃ കിം പ്രയച്ഛാംയഹം വൈ॥ 13-141-17 (86839)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-141-18x (7198)
രാജൻപ്രതിഗ്രഹോ രാജ്ഞം മധ്വാസ്വാദോ വിഷോപമഃ।
തജ്ജാനമാനഃ കസ്മാത്ത്വം കുരുഷേ നഃ പ്രലോഭനം॥ 13-141-18 (86840)
`ദശസൂനാസമശ്ചക്രീ ദശചക്രിസമോ ധ്വജീ।
ദശധ്വജിസമാ വേശ്യാ ദശവേശ്യാസമോ നൃപഃ॥ 13-141-19 (86841)
ദശസൂനാസഹസ്രാണി യോ വാഹയതി സൌനികഃ।
തേന തുല്യോ ഭവേദ്രാജാ ഘോരസ്തസ്യ പ്രതിഗ്രഹഃ॥' 13-141-20 (86842)
ക്ഷേത്രം ഹി ദൈവതമിവ ബ്രാഹ്മണാൻസമുപാശ്രിതം।
അമലോ ഹ്യേഷ തപസാ പ്രീതഃ പ്രീണാതി ദേവതാഃ॥ 13-141-21 (86843)
അഹ്നായേഹ തപോ ജാതു ബ്രാഹ്മണസ്യോപജായതേ।
തദ്ദാവ ഇവ നിർദഹ്യാത്പ്രാപ്തോ രാജപ്രതിഗ്രഹഃ॥ 13-141-22 (86844)
കുശലം സഹ ദാനേന രാജന്നസ്തു സദാ തവ।
അർഥിഭ്യോ ദീയതാം സർവമിത്യുക്ത്വാ തേന്യതോ യയുഃ॥ 13-141-23 (86845)
അപക്വമേവ തൻമാംസമഭൂത്തേഷാം മഹാത്മനാം।
അഥ ഹിത്വാ യയു സർവേ വനമാഹാരകാങ്ക്ഷിണഃ॥ 13-141-24 (86846)
തതഃ പ്രചോദിതാ രാജ്ഞാ വനം ഗത്വാഽസ്യ മന്ത്രിണഃ।
പ്രചീയോദുംബരാണി സ്മ ദാതും തേഷാം പ്രചക്രിരേ॥ 13-141-25 (86847)
`ദൃഷ്ട്വാ ഫലാനി മുനയസ്തേ ഗ്രഹീതുമുപാദ്രവൻ॥' 13-141-26 (86848)
ഉദുംബരാണ്യഥാന്യാനി ഹേമഗർഭാണ്യുപാഹരൻ।
ഭൃത്യാസ്തേഷാം തതസ്താനി പ്രഗ്രാഹിതുമുപാദ്രവൻ॥ 13-141-27 (86849)
ഗുരൂണീതി വിദിത്വാഽഥ ന ഗ്രാഹ്യാണ്യത്രിരബ്രവീത്।
നാസ്മേഹ മന്ദവിജ്ഞാനാ നാസ്മ മാനുഷബുദ്ധയഃ॥ 13-141-28 (86850)
ഹൈമാനീമാനി ജാനീമഃ പ്രതിബുദ്ധാഃ സ്മ ജാഗൃമ।
ഇഹ ഹ്യേതദുപാവൃത്തം പ്രേത്യ സ്യാത്കടുകോദയം।
അപ്രതിഗ്രാഹ്യമേവൈതത്പ്രേത്യേഹ ച സുഖേപ്സുനാ॥ 13-141-29 (86851)
വസിഷ്ഠ ഉവാച। 13-141-30x (7199)
ശതേന നിഷ്കഗുണിതം സഹസ്രേണ ച സംമിതം।
തഥാ ബഹു പ്രതീച്ഛന്വൈ പാപിഷ്ഠാം ലഭതേ ഗതിം॥ 13-141-30 (86852)
കശ്യപ ഉവാച। 13-141-31x (7200)
യത്പൃഥിവ്യാം വ്രീഹിയവം ഹിരണ്യം പശവഃ സ്ത്രിയഃ।
സർവം തന്നാലമേകസ്യ തസ്മാദ്വിദ്വാഞ്ശമം വ്രജേത്॥ 13-141-31 (86853)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 13-141-32x (7201)
ഉത്പന്നസ്യ രുരോഃ ശൃംഗം വർദമാനസ്യ വർധതേ।
പ്രാർഥനാ പുരുഷസ്യേവ തസ്യ മാത്രാ ന വിദ്യതേ॥ 13-141-32 (86854)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-141-33x (7202)
ന തല്ലോകേ ദ്രവ്യമസ്തി യല്ലോഭം പ്രതിപൂരയേത്।
സമുദ്രകൽപഃ പുരുഷോ ന കദാചന പൂര്യതേ॥ 13-141-33 (86855)
വിശ്വാമിത്ര ഉവാച। 13-141-34x (7203)
കാമം കാമയമാനസ്യ യദാ കാമഃ സമൃധ്യതേ।
അഥൈനമപരഃ കാമ ഇഷ്ടോ വിധ്യതി ബാണവത്॥ 13-141-34 (86856)
`അത്രിരുവാച। 13-141-35x (7204)
ന ജാതു കാമഃ കാമാനാമുപഭോഗേന ശാംയതി।
ഹവിഷാ കൃഷ്ണവർത്മേവ ഭൂയ ഏവാഭിവർധതേ॥' 13-141-35 (86857)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-141-36x (7205)
പ്രതിഗ്രഹേ സംയമോ വൈ തപോ ധാരയതേ ധ്രുവം।
തദ്ധനം ബ്രാഹ്മണസ്യേഹ ലുഭ്യമാനസ്യ വിസ്രവേത്॥ 13-141-36 (86858)
അരുന്ധത്യുവാച। 13-141-37x (7206)
ധർമാർഥം സഞ്ചയോ യോ വാ ദ്രവ്യാണാം പക്ഷസംമതഃ।
തപഃസഞ്ചയ ഏവേഹ വിശിഷ്ടോ ദ്രവ്യസഞ്ചയാത്॥ 13-141-37 (86859)
ചണ്ഡോവാച। 13-141-38x (7207)
ഉഗ്രാദിതോ ഭയാദ്യസ്മാദ്ബിഭ്യതീമേ മമേശ്വരാഃ।
ബലീയസോ ദുർബലവദ്ബിഭേംയഹമതഃ പരം॥ 13-141-38 (86860)
പശുസസ്വ ഉവാച। 13-141-39x (7208)
യദ്വൈ ധർമാത്പരം നാസ്തി താദൃശം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ।
വിനയാത്സാധു വിദ്വാംസമുപാസേയം യഥാതഥം॥ 13-141-39 (86861)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-141-40x (7209)
കുശലം സഹ ദാനേന തസ്മൈ യസ്യ പ്രജാ ഇമാഃ।
ഫലാന്യുപധിയുക്താനി യ ഏവം നഃ പ്രയച്ഛതി॥ 13-141-40 (86862)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-141-41x (7210)
ഇത്യുക്ത്വാ ഹേമഗർഭാണി ഹിത്വാ താനി ഫലാനി തേ।
ഋഷയോ ജഗ്മുരന്യത്ര സർവ ഏവ ദൃഢവ്രതാഃ॥ 13-141-41 (86863)
അഥ തേ മന്ത്രിണഃ സർവേ രാജാനമിദമബ്രുവൻ।
ഉപധിം ശങ്കമാനാസ്തേ ഹിത്വാ താനി ഫലാനി വൈ।
തതോഽന്യത്രൈവ ഗച്ഛന്തി വിദിതം തേഽസ്തു പാർഥിവ॥ 13-141-42 (86864)
ഇത്യുക്തഃ സ തു ഭൃത്യൈസ്തൈർവൃഷാദർഭിശ്ചുകോപ ഹ।
തേഷാം വൈ പ്രതികർതും ച സർവേഷാമഗമദ്ഗൃഹം॥ 13-141-43 (86865)
സ ഗത്വാഽഽഹവനീയേഽഗ്നൌ തീവ്രം നിയമമാസ്ഥിതഃ।
ജുഹാവ സംസ്കൃതൈർമന്ത്രൈരേകൈകാമാഹുതിം നൃപഃ॥ 13-141-44 (86866)
തസ്മാദഗ്നേഃ സമുത്തസ്ഥൌ കൃത്യാ ലോകഭയങ്കരീ।
തസ്യാ നാമ വൃഷാദർഭിര്യാതുധാനീത്യഥാകരോത്॥ 13-141-45 (86867)
സാ കൃത്യാ കാലരാത്രീവ കൃതാഞ്ജലിരുപസ്ഥിതാ।
വൃഷാദർഭി നരപതിം കിം കരോമീതി ചാബ്രവീത്॥ 13-141-46 (86868)
വൃഷാദർഭിരുവാച। 13-141-47x (7211)
ഋഷീണാം ഗച്ഛ സപ്താനാമരുന്ധത്യാസ്തഥൈവ ച।
ദാസീഭർതുശ്ച ദാസ്യാശ്ച മനസാ നാമ ധാരയ॥ 13-141-47 (86869)
ജ്ഞാത്വാ നാമാനി ചൈവൈഷാം സർവാനേതാന്വിനാശയ।
വിനഷ്ടേഷു തഥാ സ്വൈരം ഗച്ഛ യത്രേപ്സിതം തവ॥ 13-141-48 (86870)
സാ തഥേതി പ്രതിശ്രുത്യ യാതുധാനീ സ്വരൂപിണീ।
ജഗാമ തദ്വനം യത്ര വിചേരുസ്തേ മഹർഷയഃ॥ ॥ 13-141-49 (86871)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 141 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-141-3 വൃഷാ ദർവേശ്ച സംവാദമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-141-5 ഗണ്ഡാഭൂത്കർമകാരികേതി ഝ.പാഠഃ। ഗണ്ഡാ നാമതഃ॥ 7-141-9 ദിഷ്ടാന്തം മരണം॥ 7-141-11 ആത്മാനം ശരീരം പരീപ്സവഃ രക്ഷിതുകാമാഃ। നിരന്നേ മർത്യലോകേഽസ്മിന്നിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-141-13 പുഷ്ടിഃ പുഷ്ടിഹേതുഃ। തച്ഛൃണുധ്വം തപോധനാ ഇതി ട.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-141-30 പ്രതീച്ഛൻ പ്രതിഗൃഹ്ണൻ॥ 7-141-32 തസ്യ ലാഭസുഖസ്യ മാത്രാ ഇയത്താ॥ 7-141-36 തദ്ധനം തപോധനം॥ 7-141-37 പക്ഷസംമതഃ പാക്ഷികത്വേന മതഃ॥ 7-141-39 യദ്വൈ ധർമേ പരം നാസ്തി ബ്രാഹ്മണാസ്തദ്ധനം വിദുരിതി ഝ.പാഠഃ। യത് യതോ ഹേതോഃ। വൈധർമേ വിധർമ ഏവ വൈധർമഃ തസ്മിംʼലോഭാദിദോഷേ സതി പരം ഉത്കൃഷ്ടം പദം നാസ്തി ന ലഭ്യതേഽതസ്തദലോഭാഖ്യമേവ ധനം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ॥ 7-141-40 ഉപധിശ്ഛലം। കശ്മലാധമദാനായ പ്രതിയത്നഃ പ്രജാധമാഃ। ഫലാന്യുപധിയുക്താനി യത്ര യഃ സംപ്രച്ഛതീതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-141-47 നാമ നാംനോർഥം॥ 7-141-48 ജ്ഞാത്വാ നാമാനുരൂപം തേഷാം സാമർഥ്യം പരീക്ഷ്യ താൻ വിനാശയ। അന്യഥാ ത്വാമേവ തേ വിനാശയിഷ്യന്തീതി ഭാവഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 142
॥ ശ്രീഃ ॥
13.142. അധ്യായഃ 142
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വനേ വിചരതാം സപ്തർഷീണാം പരിവ്രാഡ്രൂപധാരിണേന്ദ്രേണ സമാഗമഃ॥ 1 ॥ അരുന്ധത്യാ തസ്യാതിപീനാംഗത്വേ കാരണം പൃഷ്ടൈസ്തൈസ്തത്കഥനഃ॥ 2 ॥ തഥാ കാമപി പദ്മിനീമവലോകിതവദ്ഭിസ്തൈർബിസഗ്രഹണായ തത്സമീപഗമനം॥ 3 ॥ തത്ര തദ്രക്ഷിണ്യാ വൃഷാദർഭിനിർമിതകത്യയാ സ്വസ്വനാമനിർവചനേന സരഃപ്രവേശം ചോദിസൈസ്താംപ്രതി തന്നിർവചനം॥ 4 ॥ ഭിക്ഷുരൂപിണേന്ദ്രേണ സകൃത്സ്വനാമനിർവചനേഽപി പുന പൃച്ഛന്ത്യാഃ കൃത്യായാ ദണ്ഡേന മാരണപൂർവകമൃഷീൻപ്രതി സ്വസ്വരൂപപ്രകടനം॥ 5 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അഥാത്രിപ്രമുഖാ രാജന്വനേ തസ്മിൻമഹർഷയഃ।
വ്യചരൻഭക്ഷയന്തോ വൈ മൂലാനി ച ഫലാനി ച॥ 13-142-1 (86872)
അഥാപശ്യൻസുപീനാംസപാണിപാദമുഖോദരം।
പരിവ്രജന്തം സ്ഥൂലാംഗം പരിവ്രാജം ശുനസ്സഖം॥ 13-142-2 (86873)
അരുന്ധതീ തു തം ദൃഷ്ട്വാ സർവാംഗോപചിതം ശുഭം।
ഭവിതാരോ ഭവന്തോ വൈ നൈവമിത്യബ്രവീദൃഷീൻ॥ 13-142-3 (86874)
വസിഷ്ഠ ഉവാച। 13-142-4x (7212)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകമഗ്നിഹോത്രമനിർഹുതം।
സായം പ്രാതശ്ച ഹോതവ്യം തേന പീവാഞ്ശുനസ്സഖഃ॥ 13-142-4 (86875)
അത്രിരുവാച। 13-142-5x (7213)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകം ക്ഷുധയാ വീര്യമാഹതം।
കൃച്ഛ്രാധീതം പ്രനഷ്ടം ച തേന പീവാഞ്ഛുനസ്സഖഃ॥ 13-142-5 (86876)
വിശ്വാമിത്ര ഉവാച। 13-142-6x (7214)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകം ശശ്വച്ഛാസ്ത്രകൃതോ ജ്വരഃ।
അലസഃ ക്ഷുത്പരോ മൂർഖസ്തേന പീവാഞ്ശുനസ്സഖഃ॥ 13-142-6 (86877)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-142-7x (7215)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകം ഭക്തമിന്ധനമേവ ച।
സഞ്ചിത്യം വാർഷികം ചിത്തേ തേന പീവാഞ്ശുനസ്സഖഃ॥ 13-142-7 (86878)
കശ്യപ ഉവാച। 13-142-8x (7216)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകം ചത്വാരശ്ച സഹോദരാഃ।
ദേഹിദേഹീതി ഭിക്ഷന്തി തേന പീവാഞ്ശുനസ്സഖഃ॥ 13-142-8 (86879)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 13-142-9x (7217)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകം ബ്രഹ്മബന്ധോരചേതസഃ।
ശോകോ ഭാര്യാപവാദേന തേന പീവാഞ്ശുനസ്സഖഃ॥ 13-142-9 (86880)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-142-10x (7218)
നൈതസ്യേഹ യഥാഽസ്മാകം ത്രികൌശേയം ച രാങ്കവം।
ഏകൈകം വൈ ത്രിവർഷീയം തേന പീവാഞ്ശുനസ്സഖഃ॥ 13-142-10 (86881)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-142-11x (7219)
അഥ ദൃഷ്ട്വാ പരിവ്രാട് സ താൻമഹർഷീഞ്ശുനസ്സഖഃ।
അഭിവാദ്യ യഥാന്യായം പാണിസ്പർശമഥാചരത്॥ 13-142-11 (86882)
പരിചര്യാം വനേ താം തു ക്ഷുത്പ്രതീകാരകാങ്ക്ഷിണഃ।
അന്യോന്യേന നിവേദ്യാഥ പ്രാതിഷ്ഠന്ത സഹൈവ തേ॥ 13-142-12 (86883)
ഏകനിശ്ചയകാര്യാശ്ച വ്യചരന്ത വനാനി തേ।
ആദദാനാഃ സമുദ്ധൃത്യ മൂലാനി ച ഫലാനി ച॥ 13-142-13 (86884)
കദാചിദ്വിചരന്തസ്തേ വൃക്ഷൈരവിരലൈർവൃതാം।
ശുചിപൂർണപ്രസന്നോദാം ദദൃശുഃ പദ്മിനീം ശുഭാം॥ 13-142-14 (86885)
ബാലാദിത്യവപുഃപ്രഖ്യൈഃ പുഷ്കരൈരുപശോഭിതാം।
വൈഡൂര്യവർണസദൃശൈഃ പദ്മപത്രൈരഥാവൃതാം॥ 13-142-15 (86886)
നാനാവിധൈശ്ച വിഹഗൈർജലപ്രവരസേവിഭിഃ।
ഏകദ്വാരാമനാദേയാം സൂപതീർഥാമകർദമാം॥ 13-142-16 (86887)
വൃഷാദർഭിപ്രയുക്താ തു കൃത്യാ വികൃതദർശനാ।
യാതുധാനീതി വിഖ്യാതാ പദ്മിനീം താമരക്ഷത॥ 13-142-17 (86888)
ശുനസ്സഖസഹായാസ്തു ബിസാർഥം തേ മഹർഷയഃ।
പദ്മിനീമഭിജഗ്മുസ്തേ സർവേ കൃത്യാഭിരക്ഷിതാം॥ 13-142-18 (86889)
തതസ്തേ യാതുധാനീം താം ദൃഷ്ട്വാ വികൃതദർശനാം।
സ്ഥിതാം കമലിനീതീരേ കൃത്യാമൂചുർമഹർഷയഃ॥ 13-142-19 (86890)
ഏകാ തിഷ്ഠസി കാ ച ത്വം കസ്യാർഥേ കിം പ്രയോജനം।
പദ്മിനീതീരമാശ്രിത്യ ബ്രൂഹി ത്വം കിം ചികീർഷസി॥ 13-142-20 (86891)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-21x (7220)
യാഽസ്മി കാഽസ്ംയനുയോഗോ മേ ന കർതവ്യഃ കഥഞ്ചന।
ആരക്ഷിണീം മാ പദ്മിന്യാ വിത്ത സർവേ തപോധനാഃ॥ 13-142-21 (86892)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-142-22x (7221)
സർവ ഏവ ക്ഷുധാർതാഃ സ്മ ന ചാന്യത്കിഞ്ചിദസ്തി നഃ।
ഭവത്യാഃ സംമതേ സർവേ ഗൃഹ്ണീയാമ ബിസാന്യുത॥ 13-142-22 (86893)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-23x (7222)
സമയേന ബിസാനീതോ ഗൃഹ്ണീധ്വം കാമകാരതഃ।
ഏകൈകോ നാമ മേ പ്രോക്ത്വാ തതോ ഗൃഹ്ണീത മാചിരം॥ 13-142-23 (86894)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-142-24x (7223)
വിജ്ഞായ യാതുധാനീം താം കൃത്യമൃഷിവധൈഷിണീം।
അത്രിഃ ക്ഷുധാ പരീതാത്മാ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 13-142-24 (86895)
അത്ത്രിരുവാച। 13-142-25x (7224)
അരാത്ത്രിരത്ത്രിഃ സാ രാത്രിര്യാം നാധീതേ ത്രിരദ്യ വൈ।
അരാത്രിരത്രിരിത്യേവ നാമ മേ വിദ്ധി ശോഭനേ॥ 13-142-25 (86896)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-26x (7225)
യഥോദാഹൃതമേതത്തേ ത്വയാ നാമ മഹാദ്യുതേ।
ദുർധാര്യമേതൻമനസാ ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-26 (86897)
വസിഷ്ഠ ഉവാച। 13-142-27x (7226)
വസിഷ്ഠോഽസ്മി വരിഷ്ഠോഽസ്മി വസേ വാസഗൃഹേഷ്വപി।
വരിഷ്ഠത്വാച്ച വാസാച്ച വസിഷ്ഠ ഇതി വിദ്ദി മാം॥ 13-142-27 (86898)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-28x (7227)
നാമ നൈരുക്തമേതത്തേ ദുഃഖവ്യാഭാഷിതാക്ഷരം।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-28 (86899)
കശ്യപ ഉവാച। 13-142-29x (7228)
കുലങ്കുലം ച കുവമഃ കുവമഃ കശ്യപോ ദ്വിജഃ।
കാശ്യഃ കാശനികാശത്വാദേതൻമേ നാമ ധാരയ॥ 13-142-29 (86900)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-30x (7229)
യഥോദാഹൃതമേതത്തേ മയി നാമ മഹാദ്യുതേ।
ദുർധാര്യമേതൻമനസാ ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-30 (86901)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 13-142-31x (7230)
ഭരേഽസുതാൻഭരേ പോഷ്യാൻഭരേ ദേവാൻഭരേ ദ്വിജാൻ।
ഭരേ ഭാര്യാമഹം വ്യാജാദ്ഭരദ്വാജോഽസ്മി ശോഭനേ॥ 13-142-31 (86902)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-32x (7231)
നാമ നൈരുക്തമേതത്തേ ദുഃഖവ്യാഭാഷിതാക്ഷരം।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-32 (86903)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-142-33x (7232)
ഗോദമോ ദമതോഽധൂമോഽദമസ്തേ സമദർശനാത്।
വിദ്ധി മാം ഗോതമം കൃത്യേ യാതുധാനി നിബോധ മാം 13-142-33 (86904)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-34x (7233)
യഥോദാഹൃതമേതത്തേ മയി നാമ മഹാമുനേ।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-34 (86905)
വിശ്വാമിത്ര ഉവാച। 13-142-35x (7234)
വിശ്വേദേവാശ്ച മേ മിത്രം മിത്രമസ്മി ഗവാം തഥാ।
വിശ്വാമിത്ര ഇതി ഖ്യാതം യാതുധാനി നിബോധ മാം 13-142-35 (86906)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-36x (7235)
നാമ നൈരുക്തമേതത്തേ ദുഃഖവ്യാഭാഷിതാക്ഷരം।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-36 (86907)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-142-37x (7236)
ജാജമദ്യജജാനേഽഹം ജിജാഹീഹ ജിജായിഷി।
ജമദഗ്നിരിതി ഖ്യാതം തതോ മാം വിദ്ധി ശോഭനേ॥ 13-142-37 (86908)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-38x (7237)
യഥോദാഹൃതമേതത്തേ മയി നാമ മഹാമുനേ।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-38 (86909)
അരുന്ധത്യുവാച। 13-142-38x (7238)
ധരാന്ധരിത്രീം വസുധാം ഭർതുസ്തിഷ്ഠാംയനന്തരം।
മനോഽനുരുന്ധതീ ഭർതുരിതി മാം വിദ്ധ്യരുന്ധതീം॥ 13-142-39 (86910)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-40x (7239)
നാമനൈരുക്തമേതത്തേ ദുഃഖവ്യാഭാഷിതാക്ഷരം।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-40 (86911)
ഗണ്ഡോവാച। 13-142-41x (7240)
വക്ത്രൈകദേശേ ഗണ്ഡേതി ധാതുമേതം പ്രചക്ഷതേ।
തേനോന്നതേന ഗണ്ഡേതി വിദ്ധി മാഽനലസംഭവേ॥ 13-142-41 (86912)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-42x (7241)
നാമനൈരുക്തമേതത്തേ ദുഃഖവ്യാഭാഷിതാക്ഷരം।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-42 (86913)
പശുസഖ ഉവാച। 13-142-43x (7242)
പശൂന്യഞ്ജാമി ദൃഷ്ട്വാഽഹം പശൂനാം ച സദാ സഖാ।
ഗൌണം പശുസഖേത്യേവം വിദ്ധി മാമഗ്നിസംഭവേ॥ 13-142-43 (86914)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-44x (7243)
നാമനൈരുക്തമേതത്തേ ദുഃഖവ്യാഭാഷിതാക്ഷരം।
നൈതദ്ധാരയിതും ശക്യം ഗച്ഛാഽവതര പദ്മിനീം॥ 13-142-44 (86915)
ശുനഃസഖ ഉവാച। 13-142-45x (7244)
ഏഭിരുക്തം യഥാ നാമ നാഹം വക്തുമിഹോത്സഹേ।
ശുനഃസഖസഖായം മാം യാതുധാന്യുപധാരയ॥ 13-142-45 (86916)
യാതുധാന്യുവാച। 13-142-46x (7245)
നാമ ന വ്യക്തമുക്തം വൈ വാക്യം സന്ദിഗ്ധയാ ഗിരാ।
തസ്മാത്സകൃദിദാനീം ത്വം ബ്രൂഹി യന്നാമ തേ ദ്വിജ॥ 13-142-46 (86917)
ശുനഃസഖ ഉവാച। 13-142-47x (7246)
സകൃദുക്തം മയാ നാമ ന ഗൃഹീതം ത്വയാ യദി।
തസ്മാത്ത്രിദണ്ഡാഭിഹതാ ഗച്ഛ ഭസ്മേതി മാചിരം॥ 13-142-47 (86918)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-142-48x (7247)
സാ ബ്രഹ്മദണ്ഡകൽപേന തേന മൂർധ്നി ഹതാ തദാ।
കൃത്യാ പപാത മേദിന്യാം ഭസ്മ സാച ജഗാമ ഹ॥ 13-142-48 (86919)
ശുനഃസഖശ്ച ഹത്വാ താം യാതുധാനീം മഹാബലാം।
ഭുവി ത്രിദണ്ഡം വിഷ്ടഭ്യ ശാദ്വലേ സമുപാവിശത്॥ 13-142-49 (86920)
തതസ്തേ മുനയഃ സർവേഃ പുഷ്കരാണി ബിസാനി ച।
യഥാകാമമുപാദായ സമുത്തസ്ഥുർമുദാഽന്വിതാഃ॥ 13-142-50 (86921)
ശ്രമേണ മഹതാ യുക്താസ്തേ ബിസാനി കലാപശഃ।
തീരേ നിക്ഷിപ്യ പദ്മിന്യാസ്തർപണം ചക്രുരംഭസാ॥ 13-142-51 (86922)
അഥോത്ഥായ ജലാത്തസ്മാത്സർവേ തേ സമുപാഗമൻ।
നാപശ്യംശ്ചാപി തേ താനി ബിസാനി പുരുഷർഷഭാഃ॥ 13-142-52 (86923)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-142-53x (7248)
കേന ക്ഷുധാഭിഭൂതാനാമസ്മാകം പാപകർമണാം।
നൃശംസേനാപനീതാനി ബിസാന്യാഹാരകാങ്ക്ഷിണാം॥ 13-142-53 (86924)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-142-54x (7249)
തേ ശങ്കമാനാസ്ത്വന്യോന്യം പപ്രച്ഛുർദ്വിജസത്തമാഃ।
ത ഊചുഃ ശപഥം സർവേ കുർമ ഇത്യരികർശന॥ 13-142-54 (86925)
ത ഉക്ത്വാ ബാഢമിത്യേവ സർവ ഏവ തദാ സമം।
ക്ഷുധാർതാഃ സുപരിശ്രാന്താഃ ശപഥായോപചക്രമുഃ॥ 13-142-55 (86926)
അത്രിരുവാച। 13-142-56x (7250)
സ ഗാം സ്പൃശതു പാദേന സൂര്യം ച പ്രതിമേഹതു।
അധ്യായേഷ്വധീയീത ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-56 (86927)
വസിഷ്ഠ ഉവാച। 13-142-57x (7251)
അനധ്യായേ പഠേല്ലോകേ ശുനഃ സ പരികർഷതു।
പരിവ്രാട് കാമവൃത്തിസ്തു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-57 (86928)
ശരണാഗതം ഹന്തു മിത്രം സ്വസുതാം ചോപജീവതു।
അർഥാൻകാങ്ക്ഷതു കീനാശാദ്ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-58 (86929)
കശ്യപ ഉവാച। 13-142-59x (7252)
`വിഷ്ണും ബ്രഹ്മണ്യദേവേശം ദേവദേവം ജഗദ്ഗുരും।
ആധാതാരം വിധാതാരം സന്ധാതാരം ജഗദ്ഗുരും।
വിഹായ സ ഭജത്വന്യം ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥' 13-142-59 (86930)
സർവത്ര സർവം ലപതു ന്യാസലോപം കരോതു ച।
കൂടസാക്ഷിത്വമഭ്യേതു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-60 (86931)
വൃഥാ മാംസാശനശ്ചാസ്തു വൃഥാ ദാനം കരോതു ച।
യാതു സ്ത്രിയം ദിവാ ചൈവ ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-61 (86932)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 13-142-62x (7253)
നൃശംസസ്ത്യക്തധർമാഽസ്തു സ്ത്രീഷു ജ്ഞാതിഷു ഗോഷു ച।
ബ്രാഹ്മണം ചാപി ജയതാം ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-62 (86933)
ഉപാധ്യായമധഃ കൃത്വാ ഋചോഽധ്യേതു യജൂംഷി ച।
ജുഹോതു ച സ കക്ഷാഗ്നൌ ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-63 (86934)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-142-64x (7254)
പുരീഷമുത്സൃജത്വപ്സു ഹന്തു ഗാം ചൈവ ദ്രുഹ്യത്।
അനൃതൌ മൈഥുനം യാതു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-64 (86935)
ദ്വേഷ്യോ ഭാര്യോപജീവീ സ്യാദ്ദുരബന്ധുശ്ച വൈരവാൻ।
അന്യോന്യസ്യാതിഥിശ്ചാസ്തു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-65 (86936)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-142-66x (7255)
അധീത്യ വേദാംസ്ത്യജതു ത്രീനഗ്നീനപവിധ്യതു।
വിക്രീണാതു തഥാ സോമം ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-66 (86937)
ഉദപാനോദകേ ഗ്രാമേ ബ്രാഹ്മണോ വൃഷലീപതിഃ।
തസ്യ സാലോക്യതാം യാതു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-67 (86938)
വിശ്വാമിത്ര ഉവാച। 13-142-68x (7256)
ജീവതോ വൈ ഗുരൂൻഭൃത്യാൻഭരന്ത്വസ്യ പരേ ജനാഃ।
ദരിദ്രോ ബഹുപുത്രഃ സ്യാദ്ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-68 (86939)
അശുചിർബ്രഹ്മകൂടോഽസ്തു മിഥ്യാ ചൈവാപ്യഹങ്കൃതഃ।
കർഷകോ മത്സരീ ചാസ്തു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-69 (86940)
ഹർഷം കരോതു ഭൃതകോ രാജ്ഞശ്വാസ്തു പുരോഹിതഃ।
അയാജ്യസ്യ ഭവേദൃത്വിക് ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ 13-142-70 (86941)
അരുന്ധത്യുവാച। 13-142-71x (7257)
നിത്യം പരിഭവേച്ഛ്വശ്രൂം ഭർതുർഭവതു ദുർമനാഃ।
ഏകാ സ്വാദു സമശ്നാതു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യാ॥ 13-142-71 (86942)
ജ്ഞാതീനാം ഗൃഹമധ്യസ്ഥാ സക്തൂനത്തു ദിനക്ഷയേ।
അഭോഗ്യാ വീരസൂരസ്തു ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യാ॥ 13-142-72 (86943)
ഗണ്ഡോവാച। 13-142-73x (7258)
അനൃതം ഭാഷതു സദാ ബന്ധുഭിശ്ച വിരുധ്യതു।
ദദാതു കന്യാം ശുൽകേന ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യാ॥ 13-142-73 (86944)
സാധയിത്വാ സ്വയം പ്രാശേദ്ദാസ്യേ ജീര്യതു ചൈവ ഹ।
വികർമണാ പ്രമീയേത ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യാ॥ 13-142-74 (86945)
പശുസഖ ഉവാച। 13-142-75x (7259)
ദാസ ഏവ പ്രജായേതാമപ്രസൂതിരകിഞ്ചന।
ദൈവതേഷ്വനമസ്കാരോ ബിസസ്തൈന്യം കരോതി യഃ॥ 13-142-75 (86946)
ശുനഃസഖ ഉവാച। 13-142-76x (7260)
അധ്വര്യവേ ദുഹിതരം വാ ദദാതു
ച്ഛന്ദോഗേ വാഽഽചരിതബ്രഹ്മചര്യേ।
ആഥർവണം വേദമധീത്യ വിപ്രഃ
സ്നായീത വാ യോ ഹരതേ ബിസാനി॥ 13-142-76 (86947)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-142-77x (7261)
ഇഷ്ടമേതദ്ദ്വിജാതീനാം യോഽയം തേ ശപഥഃ കൃതഃ।
ത്വയാ കൃതം ബിസസ്തൈന്യം സർവേഷാം നഃ ശുനഃസഖ॥ 13-142-77 (86948)
ശുനഃസഖ ഉവാച। 13-142-78x (7262)
ന്യസ്തമദ്യം ന പശ്യദ്ഭിര്യദുക്തം കൃതകർമഭിഃ।
സത്യമേതന്ന മിഥ്യൈതദ്ബിസസ്തൈന്യം കൃതം മയാ॥ 13-142-78 (86949)
മയാ ഹ്യന്തർഹിതാനീഹ ബിസാനീമാനി പശ്യത।
പരീക്ഷാർഥം ഭഗവതാം കൃതമേവം മയാഽനഘാഃ॥ 13-142-79 (86950)
രക്ഷണാർഥം ച സർവേഷാം ഭവതാമഹമാഗതഃ।
യാതുധാനീ ഹ്യതിക്രൂരാ കൃത്യൈഷാ വോ വധൈഷിണീ॥ 13-142-80 (86951)
വൃഷാദർഭിപ്രയുക്തൈഷാ നിഹതാ മേ തപോധനാഃ।
ദുഷ്ടാ ഹിംസ്യാദിയം പാപാ യുഷ്മാൻപ്രത്യഗ്നിസംഭവാ॥ 13-142-81 (86952)
തസ്മാദസ്ംയാഗതോ വിപ്രാ വാസവം മാം നിബോധത।
അലോഭാദക്ഷയാ ലോകാഃ പ്രാപ്താ വഃ സാർവകാമികാഃ।
ഉത്തിഷ്ഠധ്വമിതഃ ക്ഷിപ്രം താനവാപ്നുത വൈ ദ്വിജാഃ॥ 13-142-82 (86953)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-142-83x (7263)
തതോ മഹർഷയഃ പ്രീതാസ്തഥേത്യുക്ത്വാ പുരന്ദരം।
സഹൈവ ത്രിദശേന്ദ്രേണ സർവേ ജഗ്മുസ്ത്രിവിഷ്ടപം॥ 13-142-83 (86954)
ഏവമേതേ മഹാത്മാനോ യോഗൈർബഹുവിധൈരപി।
ക്ഷുധാ പരമയാ യുക്താശ്ഛന്ദ്യമാനാ മഹാത്മഭിഃ।
നൈവ ലോഭം തദാ യക്രുസ്തതഃ സ്വർഗമവാപ്നുവൻ॥ 13-142-84 (86955)
തസ്മാത്സർവാസ്വവസ്ഥാസു നരോ ലോഭം വിവർജയേത്।
ഏഷ ധർമഃ പരോ രാജംസ്തസ്മാല്ലോഭം വിവർജയേത്॥ 13-142-85 (86956)
ഇദം നരഃ സുചരിതം സമവായേഷു കീർതയൻ।
അർഥഭാഗീ ച ഭവതി ന ച ദുർഗാണ്യവാപ്നുതേ॥ 13-142-86 (86957)
പ്രീയന്തേ പിതരശ്ചാസ്യ ഋഷയോ ദേവതാസ്തഥാ।
യശോധർമാർഥഭാഗീ ച ഭവതി പ്രേത്യ മാനവഃ॥ ॥ 13-142-87 (86958)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 142 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-142-2 പരിവ്രാജം ശുനാ സഹേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-142-4 തേന പീവാൻശുനാ സഹേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-142-9 ഭാര്യാപവാദഃ കൃത്തികാസ്വഭിശാപാത്॥ 7-142-10 ത്രികൌശേയം കുശാ രജ്ജുസ്തയാ നിർവൃത്തം കാശേയം പാടിതസന്ധാനം। ത്രീണി കൌശേയാനി യസ്മിൻ। രാങ്കവം രങ്കോർമൃഗാവേശേഷസ്യ ചർമ തദപി ത്രിവർഷീയമതിജീർണം॥ 7-142-12 പരിചര്യാം കരിഷ്യാമി കുർവിത്യന്യോന്യമുക്ത്വേത്യർഥഃ॥ 7-142-13 ഏകരൂപ ഏവ നിശ്ചയഃ കാര്യം ച യേഷാം തേ॥ 7-142-16 ഉപതീർഥമവതരണമാർഗഃ॥ 7-142-24 നാമാർഥദ്വാരാ സാമർഥ്യം ജ്ഞാത്വാ അസ്മാകം വധൈഷിണീയമിതി വിജ്ഞായേത്യർഥഃ॥ 7-142-25 അരാത്ത്രിഃ അരയഃ കാമാദയഃ സന്ത്യസ്മിന്നിത്യരം പാപം അർശആദിഭ്യോഽജിത്യച്। തസ്മാത്ത്രായത ഇത്യരാത്ത്രിഃ। അരശബ്ദാദലുപ്തപഞ്ചമീകാത് പരസ്യ ത്രായതേരുപരി ക്വിപ്പ്രത്യയഃ। യസ്മാദരാത്രിസ്തസ്മാദത്രിഃ। അത്തീത്യദ് മൃത്യുസ്തസ്മാത്ത്രായത ഇത്യത്രിഃ। മൃത്യുശബ്ദസ്യ പാപ്മനി പ്രയോഗദർശനാത്॥ 7-142-26 മയി നാമ മഹാമുനേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-142-27 വായുശ്ച പൃഥിവീ ചേതി ശ്രുതിപ്രസിദ്ധാ വായ്വാദയോ വസവസ്തേ യസ്യ സ്വാധീനാ ഭവന്തി സ വസുമാൻപ്രാപ്താണിമാദ്യൈശ്വര്യോ മഹായോഗീ। അതിശയേന വസുമാനിതി വസിഷ്ഠസ്താദൃശോഽഹമസ്തി। വസുമച്ഛബ്ദാദിഷ്ഠൻപ്രത്യയേ പരേ മതുബ്ലോപേ ടിലോപേ ച വസിഷ്ഠഃ। വാസഗൃഹേഷു വാസയോഗ്യേഷു ഗൃഹസ്ഥാശ്രമേഷു സർവേഷാമുപജീവ്യേഷു വസേ വസാമി അതോഽഹം വസ്തൄണാം മധ്യേ അതിശ്രേഷ്ഠ ഇതി വസിഷ്ഠോഽസ്മി॥ 7-142-29 കശാ അശ്വതാഡനരജ്ജുസ്താമർഹന്തി തേ കശ്യാ അശ്വാഃ। ഇന്ദ്രിയാണ്യേവാശ്വാഃ കശ്യാസ്തദാശ്രയത്വാച്ഛരീരാണ്യപി കശ്യാനി। കുലങ്കുലമിതി വീപ്സായാം ദ്വിർവചനം। സർവശരീരേഷ്വഹമേവൈകഃ കശ്യപോ നാമ ദ്വിജോഽസ്മി। കശ്യാനി ശരീരാണി പാതി രക്ഷതി പിബതി ഭുങ്ക്തേ പായയതി യോഷയതി വാ കശ്യപ ഇതി യോഗാത്। കുവമഃ കുവമ ഇതി। കുഃ പൃഥവീം തസ്യാം വമതി വർഷതീതി കുവമ ആദിത്യഃ പൂർവവദ്ദ്വിവചനം। സർവോപ്യാദിത്യോഽഹമേവ। മത്പുത്രത്വാത്സർവേഷാമാദിത്യാനാമിത്യർഥഃ। കാശ്യോ ദീപ്തിമാൻ। തത്ര ഹേതുഃ। കാശനികാശത്വാത് ബഹുകാലീനത്വേന കാശപുഷ്പസദൃശഃ സർവതഃ പലിതശ്ചിരന്തനസ്തപസാ ദീപ്തോഽസ്മീസ്തർഥഃ। കുലം കുലം ച കുശലഃ കുപയഃ കാശ്യപോ ദ്വിജഃ। കാശ്യപഃ കാശനീകാശ ഏതൻമേ നാമ ധാരയേതി ക.ഡ.ഥ.പാഠഃ॥ 7-142-31 പ്രജാ വൈ വാജസ്താ ഏഷ ബിഭർതീതി ശ്രുത്യനുസാരേണ സ്വനാമാഹ ഭരേ ഇതി। അസുതാൻ അപുത്രാനുദാസീനാനപി ദീനാനദീനാൻപാലയാമി। ഭരേ സുതാൻഭരേ ശിഷ്യാനിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-142-33 ഗോപദാർഥം സ്വർഗം ഭൂമിം ച ദമയതി വശീകരോതീതി ഗോദമഃ। തത്ര ഹേതുഃ ദമത ഇതി। ദമേന ഇന്ദ്രിയജയേന ദമയതീതി ജിതേന്ദ്രിയത്വാത് ഗാം ദ്യാം ച ദമിതും ശക്തോസ്മീത്യർഥഃ। അധൂമഃ നിർധൂമാഗ്നിതുല്യഃ। അത ഏവാദമഃ അന്യേന ദമിതുമയോഗ്യഃ തത്ര ഹേതുഃ। തേ ത്വയി। സമദർശനാത്സമസ്യ ബ്രഹ്മണോ ദർശനാത് ബ്രഹ്മജ്ഞാനിത്വാദിത്യർഥഃ। അത്ര ദകാരസ്ഥാനേ തകാരഃ। ഗൌതമോ ദമഗോധൂമോ ധൂമോ ദുർദർശനശ്ച തേ ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-142-35 മിത്രേ ചർഷൌ ഇതി വിശ്വപദാന്തസ്യ ദീർഘഃ। ഗവാം ഇന്ദ്രിയാണാം॥ 7-142-37 ജജാമാദ്യം ജജാമായം ജജാമാഹം ജജായുഷീതി ക.ഥ.ധ.പാഠഃ। ഭൂയോഭൂയോഽതിശയേന ജമന്തി യുഗപദനേകേഷു യജ്ഞാദിഷ്വനേകവാരം പുനഃപുനർഭക്ഷയന്തി ഹവീംഷി തേ ജാജമന്തോ ദേവാഃ। `ജമു ഭക്ഷണേ' യങ്ലുകി ശത്രന്തസ്യ രൂപം। ഇജ്യന്തേ ദേവതാ അസ്മിന്നിതി യജോഽഗ്നിഃ തേഷാം ജാന ആവിർഭാവസ്തസ്മിന ജിജായിഷി ജാതോഽസ്മി ഇഹലോകേ അതോ മാം ജിജാഹി ജാനീഹി। തതോ യോഗാത് മാം ജമദഗ്നിരിതി നാമതോ വിദ്ധി। ജാജമദിത്യത്രാദ്യപദേ പ്രഥമാക്ഷരലോപേ ദ്വിതീയസ്യാഗ്നിത്വേ ജമദഗ്നിരിതി സിദ്ധം। തതോ ജാജമന്തോഽഗ്നിശ്ചാസ്മിൻ സന്തീതി ജമദഗ്നിമാൻ। തതോ മതുബ്ലോപേന ജമദഗ്നിരിതി പദം। ഏതേനാപി സ്വസ്യാധർഷണീയത്വമുക്തം॥ 7-142-39 ധരാൻപർവതാൻ। ധരിത്രീം ഭുവം। വസൂന്ദേവാന്ധത്തേ ഇതി വ്യുത്പത്ത്യാ വസുധാം ദിവം ച തിഷ്ഠാമി അധിതിഷ്ഠാമി। ഭർതുർവസിഷ്ഠസ്യാനന്തരം അവ്യവധാനേന അനുരുന്ധതീത്യാ നുകാരലോപഃ। സാരം ധരിത്രീവസുധാം നേച്ഛേ ഭർതുരനന്തരം। ഇതി ധ.പാഠഃ। വസുധാമിച്ഛേ ഭർതുരിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-142-41 ഗഡി വദനൈകദേശ ഇതി ധാതോഃ ഗണ്ഡേതി നുമാ സഹിതസ്യാനുകരണം। മാ മാം। വൃഷാദർഭിണാഽഗ്നൌ ഹുത്വാഽസ്യാ ഉത്പാദിതത്വാദനലസംഭവത്വം। ഗണ്ഡം ഗതവതീ ഗണ്ഡം ഗൺ·ഡാ ഗണ്ഡേതി സഞ്ജ്ഞിതാ। ഗണ്ഡം ഗണ്ഡേതി ഗണ്ഡേതീതി ധ.പാഠഃ। ചണ്ഡം ഗതവത്പ്രചണ്ഡാ ചണ്ഡാചണ്ഡേതി സഞ്ജ്ഞിതാ। ചണ്ഡാചണ്ഡേതി ചണ്ഡേതീതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-142-43 പശൂൻ ജീവാൻ രഞ്ജാമി രഞ്ജയാമി। മാം മമ നാമേത്യർഥഃ। സഖേ സഖായൌ സഖ്യേയ ഇതി ഥ.പാഠഃ। സഹേഽപരാധം സഖ്യേയ ഇതി ങ.പാഠഃ॥ 7-142-45 ശ്വാ ധർമഃ തത്സഖായോ മുനയഃ തേഷാം സഖാ ശുനഃസഖസഖഃ തം। ശുനാം സദാ സഖായം മാമിതി ങ.ഥ. പാഠഃ॥ 7-142-47 ഭസ്മ ഭസ്മതാം॥ 7-142-51 കലാപശഃ സംഘശഃ॥ 7-142-55 സർവ ഏവ ശുനസ്സഖമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-142-57 ശുനഃ സാരമേയാൻപരികർഷതു ക്രീഡാർഥം മൃഗയാർഥം വാ। പരിവ്രാട് കർമവൃത്തിസ്ത്വിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-142-58 സ്വസുതാം ശുൽകഗ്രഹണേന। കീനാശാത് കർഷകാത്॥ 7-142-60 സർവത്ര സർവം പണതു ന്യാസലോഭം കരോതു ചേതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-142-61 വൃഥാ യാഗാദിനിമിത്തം വിനാ। വൃഥാ നടനർതകാദൌ॥ 7-142-62 ജയതാം യുദ്ധേ വാദേ വാ। മാതരം ചാപി ജഹത്വിതി ക.പാഠഃ॥ 7-142-63 കക്ഷാപ്തൌ തത്ര ഹി ഹുതം ഭസ്മീഭാവമപ്രാപ്യ ഹോതുർദോഷകരമിത്യാശയഃ॥ 7-142-67 നിർഗുണാൻബിഭൃയാദ്ഭൃത്യാനിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-142-69 ഋദ്ധ്യാ ചൈവാപ്യഹങ്കൃത ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-142-70 വർഷാചരോസ്തു ഭൃതക ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-142-72 ജ്ഞാതീനാം അനാദരേ ഷഷ്ഠീ। ജ്ഞാതീനനാദൃത്യേത്യർഥഃ। അഭോഗ്യാ യോനിദൂഷിതാ॥ 7-142-73 സാധുഭിശ്ച വിരുധ്യത്വിതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-142-74 സാധയിത്വാ അന്നം പക്ത്വാ॥ 7-142-78 അദ്യം ഭക്ഷ്യം॥ 7-142-79 അന്തർഹിതാനി അന്തർധാനം പ്രാപിതാനി॥ 7-142-85 രാജൻബ്രാഹ്മണസ്യ പ്രകീർതിത ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 143
॥ ശ്രീഃ ॥
13.143. അധ്യായഃ 143
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സംഭൂയ തീർഥയാത്രാം കുർവദ്ഭിർദ്വിജർഷിഭീ രാജർഷിഭിശ്ച ക്രമേണ ബ്രഹ്മസരഃപ്രതി ഗമനം॥ 1 ॥ തത്രാഗസ്ത്യേന ഹ്രദാത്സമുദ്ധൃതപദ്മസ്യ ധർമശുശ്രൂഷുണേന്ദ്രേണ ഗൂഢമപഹാരേ ഋഷിഭീ രാജഭിശ്ച സ്വേഷു പുഷ്കരസ്തേയം ശങ്കമാനമഗസ്ത്യംപ്രതി പ്രത്യേകശോ നാനാശപഥകരണം॥ 2 ॥ പശ്ചാദിന്ദ്രേണ സ്വസ്വരൂപപ്രകാശനപൂർവകം സ്വേന പുഷ്കരാപഹാരസ്യ പ്രയോജനനിവേദനേന തത്പ്രസാദനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അത്രൈവോദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
യദ്വൃത്തം തീർഥയാത്രായാം ശപഥം പ്രതി തച്ഛൃണു॥ 13-143-1 (86959)
പുഷ്കരാർഥം കൃതം സ്തൈന്യം പുരാ ഭരതസത്തമ।
രാജർഷിഭിർമഹാരാജ തഥൈവ ച ദ്വിജർഷിഭിഃ॥ 13-143-2 (86960)
പുരാ പ്രഭാസേ ഋഷയഃ സമഗ്രാഃ
സമേതാ വൈ മന്ത്രമമന്ത്രയന്ത।
ചരാമ സർവാം പൃഥിവീം പുണ്യതീർഥാം
തന്നഃ കാമം ഹന്ത ഗച്ഛാമ സർവേ॥ 13-143-3 (86961)
ശുക്രോഽംഗിരാശ്ചൈവ കവിശ്ച വിദ്വാം-
സ്തഥാ ഹ്യഗസ്ത്യോ നാരദപർവതൌ ച।
ഭൃഗുർവസിഷ്ഠഃ കശ്യപോ ഗൌതമശ്ച
വിശ്വാമിത്രോ ജമദഗ്നിശ്ച രാജൻ॥ 13-143-4 (86962)
ഋഷിസ്തഥാ ഗാലവോഽഥാഷ്ടകശ്ച
ഭരദ്വാജോഽരുന്ധതീ വാലഖില്യാഃ।
ശിബിർദിലീപോ നഹുഷോഽംബരീഷോ
രാജാ യയാതിർധുന്ധുമാരോഽഥ പൂരുഃ॥ 13-143-5 (86963)
ജഗ്മുഃ പുരസ്കൃത്യ മഹാനുഭാവം
ശതക്രതും വൃത്രഹണം നരേന്ദ്രാഃ।
തീർഥാനി സർവാണി പരിഭ്രമന്തോ
മാഘ്യാം യയുഃ കൌശികീം പുണ്യതീർഥാം॥ 13-143-6 (86964)
സർവേഷു തീർഥേഷ്വവധൂതപാപാ
ജഗ്മുസ്തതോ ബ്രഹ്മസരഃ സുപുണ്യം।
ദേവസ്യ തീർഥേ ജലമഗ്നികൽപാ
വിഗാഹ്യ തേ ഭുക്തബിസപ്രസൂനാഃ॥ 13-143-7 (86965)
കേചിദ്ബിസാന്യഖനംസ്തത്ര രാജന്ന-
ന്യേ മൃണാലാന്യഖനംസ്തത്ര വിപ്രാഃ।
അഥാപശ്യൻപുഷ്കരം തേ ഹ്രിയന്തം
ഹ്രദാദഗസ്ത്യേന സമുദ്ധൃതം തത്॥ 13-143-8 (86966)
നാനാഹ സർവാനൃഷിമുഖ്യാനഗസ്ത്യഃ
കേനാഹൃതം പുഷ്കരം മേ സുജാതം।
യുഷ്മാഞ്ശങ്കേ പുഷ്കരം ദീയതാം മേ
ന വൈ ഭവന്തോ ഹർതുമർഹന്തി പദ്മം॥ 13-143-9 (86967)
ശൃണോമി കാലോ ഹിംസതേ ധർമവീര്യം
സേയം പ്രാപ്താ വർതതേ ധർമപീഡാ।
പുരാഽധർമോ വർതതേ നേഹ യാവ-
ത്താവദ്ഗച്ഛാമഃ സുരലോകം ചിരായ॥ 13-143-10 (86968)
പുരാ വേദാൻബ്രാഹ്മണാ ഗ്രാമമധ്യേ
ഘുഷ്ടസ്വരാ വൃഷലാൻശ്രാവയന്തി।
പുരാ രാജാ വ്യവഹാരാനധർമാ-
ൻപശ്യത്യഹം പരലോകം വ്രജാമി॥ 13-143-11 (86969)
പുരാ രാജാ പ്രത്യവരാൻഗരീയസോ
മംസ്യത്യഥൈനമനുയാസ്യന്തി സർവേ।
ധർമോത്തരം യാവദിദം ന വർതതേ
താവദ്വ്രജാമി പരലോകം ചിരായ॥ 13-143-12 (86970)
പുരാ പ്രപശ്യാമി പരേണ മർത്യാ-
ൻബലീയസാ ദുർബലാൻഭുജ്യമാനാൻ।
തസ്മാദ്യാസ്യാമി പരലോകം ചിരായ
ന ഹ്യുത്സഹേ ദ്രഷ്ടുമീദൃങ്നൃലോകേ॥ 13-143-13 (86971)
തമാഹുരാർതാ ഋഷയോ മഹർഷിം
ന തേ വയം പുഷ്കരം ചോരയാമഃ।
മിഥ്യാഭിശംസാ ഭവതാ ന കാര്യാ
ശപാമ തീക്ഷ്ണൈഃ ശപഥൈർമഹർഷേ॥ 13-143-14 (86972)
തേ നിശ്ചിതാസ്തത്ര മഹർഷയസ്തു
സംപശ്യന്തോ ധർമമേതം നരേന്ദ്രാഃ।
തതോഽശപന്ത ശപഥാൻപര്യയേണ
സഹൈവ തേ പാർഥിവ പുത്രപൌത്രൈഃ॥ 13-143-15 (86973)
ഭൃഗുരുവാച। 13-143-16x (7264)
പ്രത്യാക്രോശേദിഹാക്രുഷ്ടസ്താഡിതഃ പ്രതിതാഡയേത്।
ഖാദേച്ച പൃഷ്ഠമാംസാനി യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-16 (86974)
വസിഷ്ഠ ഉവാച। 13-143-17x (7265)
അസ്വാധ്യായപരോ ലോകേ ശ്വാനം ച പരികർഷതു।
പുരേ ച ഭിക്ഷുർഭവതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-17 (86975)
കശ്യപ ഉവാച। 13-143-18x (7266)
സർവത്ര സർവം പണതു ന്യാസേ ലോഭം കരോതു ച।
കൂടസാക്ഷിത്വമഭ്യേതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-18 (86976)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-143-19x (7267)
ജീവത്വഹങ്കൃതോ ബുദ്ധ്യാ വിഷമേണാസമേന സഃ।
കർഷകോ മത്സരീ ചാസ്തു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-19 (86977)
അംഗിരാ ഉവാച। 13-143-20x (7268)
അശുചിർബ്രഹ്മകൂടോസ്തു ശ്വാനം ച പരികർഷതു।
ബ്രഹ്മഹാഽനികൃതിശ്ചാസ്തു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-20 (86978)
ധുന്ധുമാര ഉവാച। 13-143-21x (7269)
അകൃതജ്ഞസ്തു മിത്രാണാം ശൂദ്രായാം ച പ്രജായതു।
ഏകഃ സംപന്നമശ്നാതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-21 (86979)
പുരൂരവാ ഉവാച। 13-132-22x (7270)
ചികിത്സായാം പ്രചരതു ഭാര്യയാ ചൈവ പുഷ്യതു।
ശ്വശുരാത്തസ്യ വൃത്തിഃ സ്യാദ്യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-22 (86980)
ദിലീപ ഉവാച। 13-143-23x (7271)
ഉദപാനപ്ലവേ ഗ്രാമേ ബ്രാഹ്മണോ വൃഷലീപതിഃ।
തസ്യ ലോകാൻസ വ്രജതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-23 (86981)
ശുക്ര ഉവാച। 13-143-24x (7272)
വൃഥാ മാംസം സമശ്നാതു ദിവാ ഗച്ഛതു മൈഥുനം।
പ്രേഷ്യോ ഭവതു രാജ്ഞശ്ച യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-24 (86982)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-143-25x (7273)
അനധ്യായേഷ്വധീയീത മിത്രം ശ്രാദ്ധേ ച ഭോജയേത്।
ശ്രാദ്ധേ ശൂദ്രസ്യ ചാശ്നീയാദ്യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-25 (86983)
ശിബിരുവാച। 13-143-26x (7274)
അനാഹിതാഗ്നിർമിയതാം യജ്ഞേ വിഘ്നം കരോതു ച।
തപസ്വിഭിർവിരുധ്യേച്ച യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-26 (86984)
യയാതിരുവാച। 13-143-27x (7275)
അനൃതൌ വ്രതനിയതായാം ഭാര്യായാം സ പ്രജായതു।
നിരാകരോതു വേദാംശ്ച യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-27 (86985)
നഹുഷ ഉവാച। 13-143-28x (7276)
അതിഥിർഗൃഹസംസ്ഥോഽസ്തു കാമവൃത്തസ്തു ദീക്ഷിതഃ।
വിദ്യാം പ്രയച്ഛതു ഭൃതോ യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-28 (86986)
അംബരീഷ ഉവാച। 13-143-29x (7277)
നൃശംസസ്ത്യക്തധർമോഽസ്തു സ്ത്രീഷു ജ്ഞാതിഷു ഗോഷു ച।
നിഹന്തു ബ്രാഹ്മണം ചാപി യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-29 (86987)
നാരദ ഉവാച। 13-143-30x (7278)
ഗൃഹജ്ഞാനീ ബഹിഃശാസ്ത്രം പഠതാം വിസ്വരം പദം।
ഗരീയസോഽവജാനാതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-30 (86988)
നാഭാഗ ഉവാച। 13-143-31x (7279)
അനൃതം ഭാഷതു സദാ സദ്ഭിശ്ചൈവ വിരുധ്യതു।
ശുൽകേന ദദതു കന്യാം യസ്തേ ഹരപി പുഷ്കരം॥ 13-143-31 (86989)
കവിരുവാച। 13-143-32x (7280)
പദാ ച ഗാം സംസ്പൃശതു സൂര്യം ച പ്രതി മേഹതു।
ശരണാഗതം സന്ത്യജതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-32 (86990)
വിശ്വാമിഇത്ര ഉവാച। 13-143-33x (7281)
കരോതു ഭൃതകോഽവർഷാം രാജ്ഞശ്ചാസ്തു പുരോഹിതഃ।
ഋത്വിഗസ്തു ഹ്യയാജ്യസ്യ യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-33 (86991)
പർവത ഉവാച। 13-143-34x (7282)
ഗ്രാമേ ചാധികൃതഃ സോഽസ്തു ഖരയാനേന ഗച്ഛതു।
ശുനഃ കർഷതു വൃത്ത്യർഥേ യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-34 (86992)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 13-143-35x (7283)
സർവപാപസമാദാനം നൃശംസേ ചാനൃതേ ച യത്।
തത്തസ്യാസ്തു സദാ പാപം യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-35 (86993)
അഷ്ടക ഉവാച। 13-143-36x (7284)
സ രാജാസ്ത്വകൃതപ്രജ്ഞഃ കാമവൃത്തശ്ച പാപകൃത്।
അധർമേണാഭിശാസ്തൂർവീം യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-36 (86994)
ഗാലവ ഉവാച। 13-143-37x (7285)
പാപിഷ്ഠേഭ്യോ ഹ്യനർഘാർഹഃ സ നരോഽസ്തു സ്വപാപകൃത്।
ദത്ത്വാ ദാനം കീർതയതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-37 (86995)
അരുന്ധത്യുവാച। 13-143-38x (7286)
ശ്വശ്ര്വാഽപവാദം വദതു ഭർതുർഭവതു ദുർമനാഃ।
ഏകാ സ്വാദു സമശ്നാതു യാ തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-38 (86996)
വാലഖില്യാ ഊചുഃ। 13-143-39x (7287)
ഏകപാദേന വൃത്ത്യർഥം ഗ്രാമദ്വാരേ സ തിഷ്ഠതു।
ധർമജ്ഞസ്ത്യക്തധർമാസ്തു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-39 (86997)
പശുസഖ ഉവാച। 13-143-40x (7288)
അഗ്നിഹോത്രമനാദൃത്യ സ സുഖം സ്വപതു ദ്വിജഃ।
പരിവ്രാട് കാമവൃത്തോസ്തു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-40 (86998)
സുരഭ്യുവാച। 13-143-41x (7289)
വാലജേന നിദാനേന കാംസ്യം ഭവതു ദോഹനം।
ദുഹ്യേത പരവത്സേന യാ തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-41 (86999)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-143-42x (7290)
തതസ്തു തൈഃ ശപഥൈഃ ശപ്യമാനൈ-
ർനാനാവിധൈർബഹുഭിഃ കൌരവേന്ദ്ര।
സഹസ്രാക്ഷോ ദേവരാട് സംപ്രഹൃഷ്ടഃ
സമീക്ഷ്യ തം കോപനം വിപ്രമുഖ്യം॥ 13-143-42 (87000)
യഥാബ്രവീൻമഘവാ പ്രത്യയം സ്വം
സ്വയം സമാഗത്യ തമൃഷിം ജാതരോഷം।
ബ്രഹ്മർഷിദേവർഷിനൃപർഷിമധ്യേ
യം തം നിബോധേഹ മമാദ്യ രാജൻ॥ 13-143-43 (87001)
ശക്ര ഉവാച। 13-143-44x (7291)
അധ്വര്യവേ ദുഹിതരം ദദാതു
ഛന്ദോഗേ വാഽഽചരിതബ്രഹ്മചര്യേ।
അഥർവണം വേദമധീത്യ വിപ്രഃ
സ്നായീത യഃ പുഷ്കരമാദദാതി॥ 13-143-44 (87002)
സർവാന്വേദാനധീയീത പുണ്യശീലോഽസ്തു ധാർമികഃ।
ബ്രഹ്മണഃ സദനം യാതു യസ്തേ ഹരതി പുഷ്കരം॥ 13-143-45 (87003)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 13-143-46x (7292)
ആശീർവാദസ്ത്വയാ പ്രോക്തഃ ശപഥോ ബലസൂദന।
ദീയതാം പുഷ്കരം മഹ്യമേഷ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-143-46 (87004)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-143-47x (7293)
ന മയാ ഭഗവംʼല്ലോഭാദ്ധൃതം പുഷ്കരമദ്യ വൈ।
ധർമാംസ്തു ശ്രോതുകാമേന ഹൃതം ന ക്രോദ്ധുമർഹസി॥ 13-143-47 (87005)
ധർമശ്രുതിസമുത്കർഷോ ധർമസേതുരനാമയഃ।
ആർഷോ വൈ ശാശ്വതോ നിത്യമവ്യയോഽയം മയാ ശ്രുതഃ॥ 13-143-48 (87006)
തദിദം ഗൃഹ്യതാം വിദ്വൻപുഷ്കരം ദ്വിജസത്തമ।
അതിക്രമം മേ ഭഗവൻക്ഷന്തുമർഹസ്യനിന്ദിത॥ 13-143-49 (87007)
ഇത്യുക്തഃ സ മഹേന്ദ്രേണ തപസ്വീ കോപനോ ഭൃശം।
ജഗ്രാഹ പുഷ്കരം ധീമാൻപ്രസന്നശ്ചാഭവൻമുനിഃ॥ 13-143-50 (87008)
പ്രയയുസ്തേ തതോ ഭൂയസ്തീർഥാനി വനഗോചരാഃ।
പുണ്യേഷു തീർഥേഷു തഥാ ഗാത്രാണ്യാപ്ലാവയന്ത തേ॥ 13-143-51 (87009)
ആഖ്യാനം യ ഇദം യുക്തഃ പഠേത്വർവണിപർവണി।
ന മൂർഖം ജനയേത്പുത്രം ന ഭവേച്ച നിരാകൃതിഃ॥ 13-143-52 (87010)
ന തമാപത്സ്പൃശേത്കാചിദ്വിജ്വരോ ന ജരാവഹഃ।
വിരജാഃ ശ്രേയസാ യുക്തഃ പ്രേത്യ സ്വർഗമവാപ്നുയാത്॥ 13-143-53 (87011)
യശ്ച ശാസ്ത്രമധീയീത ഋഷിഭിഃ പരിപാലിതം।
സ ഗച്ഛേദ്ബ്രഹ്മണോ ലോകമവ്യയം ച നരോത്തമ॥ ॥ 13-143-54 (87012)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 143 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-143-1 അത്ര ശപഥേനൈവ നിഷിദ്ധാർഥപ്രകാശനേ॥ 7-143-2 പുഷ്കരാർഥം ഇന്ദ്രേണ സ്തൈന്യം കൃതം। മുനിഭിഃ ശപഥാഃ കൃതാ ഇത്യർഥഃ॥ 7-143-8 ബിസമൃണാലയോഃ കമലകുമുദവദവാന്തരഭേദോ ജ്ഞേയഃ। ഹ്രിയന്തം ഹ്രിയമാണം॥ 7-143-12 പ്രത്യവരാൻമധ്യമാൻ। തമോത്തരം യാവദിദം ന വർതത ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-143-16 പൃഷ്ഠമാംസാനി പൃഷ്ഠവാഹാനാം ഹയവൃഷഭോഷ്ട്രാദീനാം മാംസാനി। ഖാദേച്ച ബ്രഹ്മമാംസാനീതി ഡ.പാഠഃ॥ 7-143-17 ഭിക്ഷുഃ സംംയാസീ॥ 7-143-18 പണതു ക്രയവിക്രയം കരോതു। സർവം അപണ്യമപി॥ 7-143-19 വിഗതഃ സമഭാവോ യസ്മാത്തേനാസമേന കാമക്രോധാദിനാ। കൃപണത്വം സമേതു സ ഇതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-143-20 അനികൃതിഃ അകൃതപ്രായാശ്ചേതഃ॥ മാനം ച പരികർഷത്വിതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-143-22 ചോരകാര്യം പ്രചരതു ഇതി ട.ധ.പാഠഃ। ഭാര്യാം സ്വാം ചൈവ ദൂഷ്യതു ഇതി ഥ.പാഠഃ। ഭാര്യാ വാചൈവ തുഷ്യത്വിതി ധ. പാഠഃ॥ 7-143-23 ഉദപാനേ പ്ലവ ആപ്ലവഃ സ്നാനം യസ്മിൻ॥ 7-143-24 യതിർഗച്ഛതു മൈഥുനമിതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-143-28 അതിഥിര്യതിഃ। ഗൃഹസംസ്ഥോ ഗൃഹവാസീ। അതിഥിം ഗൃഹസ്ഥസ്ത്യജത്വിതി ഥ.പാഠഃ। ഭൃതോ വിത്തേന ക്രീതഃ॥ 7-143-30 ഗൂഢോ ജ്ഞാതും ബഹിശ്ശാസ്ത്രമിതി ഥ. ധ.പാഠഃ॥ 7-143-33 ഭൃതകൌ ധാന്യവിക്രീതഃ സൻ അവർഷാം വൃഷ്ടിനിർബന്ധം കരോതു॥ 7-143-37 പാപിഷ്ഠാ ഏവ അനർഘാർഹാഃ അപൂജ്യാഃ। അയം തു തതോപ്യപൂജ്യോസ്തു। സ്വപാപകൃത് സ്വേഷു ജ്ഞാതിഷു പാപകൃത്॥ 7-143-41 നിദാനം ദോഹനകാലേ ഗവാം പാദബന്ധനീ രജ്ജുസ്തേന॥ 7-143-43 പ്രത്യയമഭിപ്രായം॥ 7-143-48 ധർമശ്രുതീനാം സംയഗുത്കർഷഃ। ധർമ ഏവ സേതുസ്തരണോപായഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 144
॥ ശ്രീഃ ॥
13.144. അധ്യായഃ 144
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഛത്രോപാനത്പ്രവൃത്തിപ്രദാനനിദാനകഥനായ സൂര്യജമദഗ്നിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥ ജമദഗ്നിനാ രേണുകായാഃ സ്വധനുർനിസ്സൃതശരാണാം പുനഃപുനരാദാനേ നിയോജനേന ബാണക്രീഡാരംഭഃ॥ 2 ॥ രേണുകയാ സൂര്യതേജഃ പ്രതപ്തശിരഃ പാദതയാ തരുച്ഛായാശ്രയണേന ശരാനയനവിലംബനേ രുഷ്ടേന മുനിനാ തത്കാരണപ്രശ്നഃ॥ 3 ॥ രേണുകയാ തന്നിവേദനേ മുനിനാ കോപാച്ഛസ്ത്രേണ ഭൂമൌ സൂര്യനിപാതനോദ്യമനം॥ 4 ॥ ഭയാത്സൂര്യേണ വിപ്രരൂപധാരണേന ഭുവമേത്യ തത്പ്രസാദനം॥ 5 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യദിദം ശ്രാദ്ധകൃത്യേഷു ദീയതേ ഭരതർഷഭ।
ഛത്രം ചോപാനഹൌ ചൈവ കേനൈതത്സംപ്രവർതിതം॥ 13-144-1 (87013)
കഥം ചൈതത്സമുത്പന്നം കിമർഥം ചൈവ ദീയതേ।
ന കേവലം ശ്രാദ്ധകൃത്യേ പുണ്യകേഷ്വപി ദീയതേ॥ 13-144-2 (87014)
ബഹുഷ്വപി നിമിത്തേഷു പുണ്യമാശ്രിത്യ ദീയതേ।
ഏതദ്വിസ്തരതോ ബ്രഹ്മഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ॥ 13-144-3 (87015)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-144-4x (7294)
ശൃണു രാജന്നവഹിതശ്ഛത്രോപാനഹവിസ്തരം।
യഥൈതത്പ്രഥിതം ലോകേ യഥാ ചൈതത്പ്രവർതിതം॥ 13-144-4 (87016)
യഥാ ചാക്ഷയ്യതാം പ്രാപ്തം പുണ്യതാം ച യഥാഗതം।
സർവമേതദശേഷേണ പ്രവക്ഷ്യാമി നരാധിപ॥ 13-144-5 (87017)
`ഇതിഹാസം പുരാവൃത്തമിദം ശൃണു നരാധിപ।'
ജമദഗ്നേശ്ച സംവാദം സൂര്യസ്യ ച മഹാത്മനഃ॥ 13-144-6 (87018)
പുരാ സ ഭഗവാൻസാക്ഷാദ്ധനുഷാ ക്രീഡതി പ്രഭോ।
സന്ധായസന്ധായ ശരാംശ്ചിക്ഷേപ കില ഭാർഗവഃ॥ 13-144-7 (87019)
താൻക്ഷിപ്താന്രേണുകാ സർവാംസ്തസ്യേഷൂന്ദീപ്തതേജസഃ।
ആനീയ സാ തദാ തസ്മൈ പ്രാദാദസകൃദച്യുത॥ 13-144-8 (87020)
അഥ തേന സ ശബ്ദേനി ജ്യായാശ്ചൈവ ശരസ്യ ച।
പ്രഹൃഷ്ടഃ സംപ്രചിക്ഷേപ സാ ച പ്രത്യാജഹാര താൻ॥ 13-144-9 (87021)
തതോ മധ്യാഹ്നമാരൂഢേ ജ്യേഷ്ഠാമൂലേ ദിവാകരേ।
സ സായകാന്ദ്വിജോ മുക്ത്വാ രേണുകാമിദമബ്രവീത്॥ 13-144-10 (87022)
ഗച്ഛാനയ വിശാലാക്ഷി ശരാനേതാന്ധനുശ്ച്യുതാൻ।
യാവദേതാൻപുനഃ സുഭ്രു ക്ഷിപാമീതി ജനാധിപ॥ 13-144-11 (87023)
സാ ഗച്ഛന്ത്യന്തരാ ഛായാം വൃക്ഷമാശ്രിത്യ ഭാമിനീ।
തസ്ഥൌ തസ്യാ ഹി സന്തപ്തം ശിരഃ പാദൌ തഥൈവ ച॥ 13-144-12 (87024)
സ്ഥിതാ സാ തു മൂഹൂർതം വൈ ഭർതുഃ ശാപഭയാച്ഛുഭാ।
യയാവാനയിതും ഭൂയഃ സായകാനസിതേക്ഷണാ।
പ്രത്യാജഗാമ ച ശരാംസ്താനാദായ യശസ്വിനീ॥ 13-144-13 (87025)
സാ വൈ പ്രസ്വിന്നസർവാംഗീ പദ്ഭ്യാം ദുഃഖം നിയച്ഛതീ।
ഉപാജഗാമ ഭർതാരം ഭയാദ്ഭർതുഃ പ്രവേപതീ॥ 13-144-14 (87026)
സ താമൃഷിസ്തദാ ക്രുദ്ധോ വാക്യമാഹ ശുഭാനനാം।
രേണുകേ കിം ചിരേണ ത്വമാഗതേതി പുനഃപുനഃ॥ 13-144-15 (87027)
രേണുകോവാച। 13-144-16x (7295)
ശിരസ്തപ്തം പ്രദീപ്തൌ മേ പാദൌ ചൈവ തപോധന।
സൂര്യതേജോനിരുദ്ധാഽഹം വൃക്ഷച്ഛായാം സമാശ്രിതാ॥ 13-144-16 (87028)
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്ബ്രഹ്മംശ്ചിരായൈതത്കൃതം മയാ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ മമ വിഭോ മാ ക്രുധസ്ത്വം പതോധന॥ 13-144-17 (87029)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-144-18x (7296)
അദ്യൈനം ദീപ്തകിരണം രേണുകേ തവ ദുഃഖദം।
ശരൈർനിപാതയിഷ്യാമി സൂര്യമസ്ത്രാഗ്നിതേജസാ॥ 13-144-18 (87030)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-144-19x (7297)
സ വിഷ്ഫാര്യ ധനുർദിവ്യം ഗൃഹീത്വാ ച ശരാൻബഹൂംൻ।
അതിഷ്ഠത്സൂര്യമഭിതോ യതോ യാതി തതോമുഖഃ॥ 13-144-19 (87031)
അഥ തം പ്രേക്ഷ്യ സന്നദ്ധം സൂര്യോഽഭ്യേത്യ വചോഽബ്രവീത്।
ദ്വിജരൂപേണ കൌന്തേയ കിം തേ സൂര്യോഽപരാധ്യതി॥ 13-144-20 (87032)
ആദത്തേ രശ്മിഭിഃ സൂര്യോ ദിവി തിഷ്ഠംസ്തതസ്തതഃ।
രസം ഹൃതം വൈ വർഷാസു പ്രവർഷതി ദിവാകരഃ॥ 13-144-21 (87033)
തതോഽന്നം ജായതേ വിപ്ര മനുഷ്യാണാം സുഖാവഹം।
അന്നം പ്രാണാ ഇതി യഥാ വേദേഷു പരിപഠ്യതേ॥ 13-144-22 (87034)
അഥാഽഭ്രേഷു നിഗൂഢശ്ച രശ്മിഭിഃ പരിവാരിതഃ।
സപ്തദ്വീപാനിമാൻബ്രഹ്മന്വർഷേണാഭിപ്രവർഷതി॥ 13-144-23 (87035)
തതസ്തദൌഷധീനാം ച വീരുധാം പുഷ്പപത്രജം।
സർവം വർഷാഭിനിർവൃത്തമന്നം സംഭവതി പ്രഭോ॥ 13-144-24 (87036)
ജാതകർമാണി സർവാണി വ്രതോപനയനാനി ച।
ഗോദാനാനി വിവാഹാശ്ച തഥാ യജ്ഞസമൃദ്ധയഃ॥ 13-144-25 (87037)
സത്രാണി ദാനാനി തഥാ സംയോഗാ വിത്തസഞ്ചയാഃ।
അന്നതഃ സംപ്രവർതന്തേ യഥാ ത്വം വേത്ഥ ഭാർഗവ॥ 13-144-26 (87038)
രമണീയാനി യാവന്തി യാവദാരംഭികാണി ച।
സർവമന്നാത്പ്രഭവതി വിദിതം കീർതയാമി തേ॥ 13-144-27 (87039)
സർവം ഹി വേത്ഥ വിപ്ര ത്വം യദേതത്കീർതിതം മയാ।
പ്രസാദയേ ത്വാം വിപ്രർഷേ കിം തേ സൂര്യോ നിപാത്യതേ॥ ॥ 13-144-28 (87040)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 144 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-144-2 പുണ്യകേഷു സ്ത്രീണാം വ്രതോത്സവേഷു॥ 7-144-4 ജ്യേഷ്ഠാമൂലേ ദക്ഷിണാവർതേ ഭ്രമംമണേ ഭചക്രേ ജ്യേഷ്ഠാനാം സമസൂത്രേ പതിതം രോഹിണീനക്ഷത്രം തദേവ ജ്യേഷ്ഠാനാം മൂലം। യഥാശ്രുതാർഥഗ്രഹണം തു ന। ജ്യേഷ്ഠാമൂലസ്ഥേർകേ ഹേമന്തേ ശിരഃപാദദാഹസ്യാനവസരാത്। ലോകേ യേന ചൈവ പ്രകീർതിതദിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-144-10 ദ്വിജോ വിദ്ധ്വതിട. ധ.പാഠഃ॥ 7-144-28 കിം തേ സൂര്യം നിപാത്യ വൈ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 145
॥ ശ്രീഃ ॥
13.145. അധ്യായഃ 145
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ജമദഗ്നിനാ സൌരാതപതാപനിവാരണോപായകൽപനം ചോദിതേന സൂര്യേണ തസ്മൈ ഛത്രോപാനത്പ്രദാനം॥ 1 ॥ ഏവം ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തത്പ്രവൃത്തികഥനപൂർവകം തദ്വാനപ്രശംസനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഏവം പ്രയാചതി തദാ ഭാസ്കരേ മുനിസത്തമഃ।
ജമദഗ്നിർമഹാതേജാഃ കിം കാര്യം പ്രത്യപദ്യത॥ 13-145-1 (87041)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-145-2x (7298)
സ തഥാ യാചമാനസ്യ മുനിരഗ്നിസമപ്രഭഃ।
ജമദഗ്നിഃ ശമം നൈവ ജഗാമ കുരുനന്ദന॥ 13-145-2 (87042)
തതഃ സൂര്യോ മധുരയാ വാചാ തമിദമബ്രവീത്।
കൃതാഞ്ജലിർവിപ്രരൂപീ പ്രണംയൈനം വിശാംപതേ॥ 13-145-3 (87043)
ചലം നിമിത്തം വിപ്രർഷേ സദാ സൂര്യസ്യ ഗച്ഛതഃ।
കതം ചലം ഭേത്സ്യസി ത്വം സദാ യാന്തം ദിവാകരം॥ 13-145-4 (87044)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-145-5x (7299)
സ്ഥിരം ചാപി ചലം ചാപി ജാനേ ത്വാം ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ।
അവസ്യം വിനയാധാനം കാര്യമദ്യ മയാ തവ॥ 13-145-5 (87045)
മധ്യാഹ്നേ വൈ നിമേഷാർധം തിഷ്ടസി ത്വം ദിവാകര।
തത്ര ഭേത്സ്യാമി സൂര്യ ത്വാം ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ॥ 13-145-6 (87046)
സൂര്യ ഉവാച। 13-145-7x (7300)
അസംശയം മാം വിപ്രർഷേ ഭേത്സ്യസേ ധന്വിനാംവര।
അപകാരിണം മാം വിദ്ദി ഭഗവഞ്ശരണാഗതം॥ 13-145-7 (87047)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-145-8x (7301)
തതഃ പ്രഹസ്യ ഭഗവാഞ്ജമദഗ്നിരുവാച തം।
ന ഭീഃ സൂര്യ ത്വയാ കാര്യാ പ്രണിപാതഗതോ ഹ്യസി॥ 13-145-8 (87048)
ബ്രാഹ്മണേഷ്വാർജവം യച്ച സ്ഥൈര്യം ച ധരണീതലേ।
സൌംയതാം ചൈവ സോമസ്യ ഗാംഭീര്യം വരുണസ്യ ച॥ 13-145-9 (87049)
ദീപ്തിമഗ്നേഃ പ്രഭാം മേരോഃ പ്രതാപം ധനദസ്യ ച।
ഏതാന്യതിക്രമേദ്യോ വൈ സ ഹന്യാച്ഛരണാഗതം॥ 13-145-10 (87050)
ഭവേത്സ ഗുരുതൽപീ ച ബ്രഹ്മിഹാ ച സ വൈ ഭവേത്।
സുരാപാനം സ കുര്യാച്ച യോ ഹന്യാച്ഛരണാഗതം॥ 13-145-11 (87051)
ഏതസ്യ ത്വപനീതസ്യ സമാധിം താത ചിന്തയ।
യഥാ സുഖഗമഃ പന്ഥാ ഭവേത്ത്വദ്രശ്മിതാപിതഃ॥ 13-145-12 (87052)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-145-13x (7302)
ഏതാവദുക്ത്വാ സ തദാ തൂഷ്ണീമാസീദ്ഭൃഗൂത്തമഃ।
അഥ സൂര്യോഽദദത്തസ്മൈ ഛത്രോപാനഹമാശു വൈ॥ 13-145-13 (87053)
സൂര്യ ഉവാച। 13-145-14x (7303)
മഹർഷേ ശിരസസ്ത്രാണാം ഛത്രം മദ്രശ്മിവാരണം।
പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ പദ്ഭ്യാം ച ത്രാണാർഥം ചർമപാദുകേ। 13-145-14 (87054)
അദ്യപ്രഭൃതി ചൈവേഹ ലോകേ സംപ്രചരിഷ്യതി।
പുണ്യകേഷു ച സർവേഷു പരമക്ഷയ്യമേവ ച॥ 13-145-15 (87055)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-145-16x (7304)
ഉപാനഹൌ ച ച്ഛത്രം ച സൂര്യേണൈതത്പ്രവർതിതം।
പുണ്യമേതദഭിഖ്യാതം ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത॥ 13-145-16 (87056)
തസ്മാത്പ്രയച്ഛ വിപ്രേഷു ഛത്രോപാനഹമുത്തമം।
ധർമസ്തേ സുമഹാൻഭാവീ ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ॥ 13-145-17 (87057)
ഛത്രം ഹി ഭരതശ്രേഷ്ഠഃ യഃ പ്രദദ്യാദ്ദ്വിജാതയേ।
ശുഭ്രം ശതശലാകം വൈ സ പ്രേത്യ സുഖമേധതേ॥ 13-145-18 (87058)
സ ശക്രലോകേ വസതി പൂജ്യമാനോ ദ്വിജാതിഭിഃ।
അപ്സരോഭിശ്ച സതതം ദേവൈശ്ച ഭരതർഷഭ॥ 13-145-19 (87059)
ഉപാനഹൌ ച യോ ദദ്യാച്ഛ്ലക്ഷ്ണൌ സ്നേഹസമന്വിതൌ।
സ്നാതകായ മഹാബാഹോ സംശിതായ ദ്വിജാതയേ॥ 13-145-20 (87060)
സോപി ലോകാനവാപ്നോതി ദേവതൈരഭിപൂജിതാൻ।
ഗോലോകേ സ മുദാ യുക്തോ വസതി പ്രേത്യ ഭാരത॥ 13-145-21 (87061)
ഏതത്തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മയാ കാർത്സ്ന്യേന കീർതിതം।
ഛത്രോപാനഹദാനസ്യ ഫലം ഭരതസത്തമ॥ ॥ 13-145-22 (87062)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 145 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-145-4 നിമിത്തം ലക്ഷ്യം॥ 7-145-9 ബ്രാഹ്മണേഷ്വപി യജ്ഝാനമിതി ട.ധ.പാഠഃ॥ 7-145-12 അപനീതസ്യാപനയസ്യ സന്താപനരൂപസ്യ സമാധിം സമാധാനം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 146
॥ ശ്രീഃ ॥
13.146. അധ്യായഃ 146
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശൂദ്രധർമാണാം മൃത്തികാശൌചാദീനാം ച നിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
*യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശൂദ്രാണാമിഹ ശുശ്രൂഷാ നിത്യമേവാനുവർണിതാ।
കൈഃ കാരണൈഃ കതിവിധാ ശുശ്രൂഷാ സമുദാഹൃതാ॥ 13-146-1 (87063)
കേ ച ശുശ്രൂഷയാ ലോകാ വിഹിതാ ഭരതർഷഭ।
ശുദ്രാണാം ഭരതശ്രേഷ്ഠ ബ്രൂഹി മേ ധർമലക്ഷണം॥ 13-146-2 (87064)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-146-3x (7305)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ശൂദ്രാണാമനുകംപാർഥം യദുക്തം ബ്രഹ്മവാദിനാ॥ 13-146-3 (87065)
വൃദ്ധഃ പരാശരഃ പ്രാഹ ധർമം ശുഭ്രമനാമയം।
അനുഗ്രഹാർഥം വർണാനാം ശൌചാചാരസമന്വിതം॥ 13-146-4 (87066)
ധർമോപദേശമകിലം യഥാവദനുപൂർവശഃ।
ശിഷ്യാനധ്യാപയാമാസ ശാസ്ത്രമർഥവദർഥവിത്॥ 13-146-5 (87067)
ക്ഷാന്തേന്ദ്രിയേണ മാനേന ശുചിനാഽചാപലേന വൈ।
അദുർബലേന ധീരേണ ശാന്തേനോത്തരവാദിനാ॥ 13-146-6 (87068)
അലുബ്ധേനാനൃശംസേന ഋജുനാ ബ്രഹ്മവാദിനാ।
ചാരിത്രതത്പരേണൈവ സർവഭൂതഹിതാത്മനാ॥ 13-146-7 (87069)
അരയഃ ഷഡ്വിജേതവ്യാ നിത്യം സ്വം ദേഹമാശ്രിതാഃ।
കാമക്രോധൌ ച ലോഭശ്ച മാനമോഹൌ മദസ്തഥാ॥ 13-146-8 (87070)
വിധിനാ ധൃതിമാസ്ഥായ ശുശ്രൂഷുരനഹങ്കൃതഃ।
വർണത്രയസ്യാനുമതോ യഥാശക്തി യഥാബലം॥ 13-146-9 (87071)
കർമണാ മനസാ വാചാ ചക്ഷുഷാ ച ചതുർവിധം।
ആസ്ഥായ നിയമം ധീമാഞ്ശാന്തോ ദാന്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-146-10 (87072)
രക്ഷോയക്ഷജനദ്വേഷീ ശേഷാന്നകൃതഭോജനഃ।
വർണത്രയാൻമധു യഥാ ഭ്രമരോ ധർമമാചരേത്॥ 13-146-11 (87073)
യദി ശൂദ്രസ്തപഃ കുര്യാദ്വേദദൃഷ്ടേന കർമണാ॥
ഇഹ ചാസ്യ പരിക്ലേശഃ പ്രേത്യ ചാസ്യാസുഭാഗതിഃ॥ 13-146-12 (87074)
അധർംയമയശസ്യം ച തപഃ ശൂദ്രേ പ്രതിഷ്ഠിതം।
അമാർഗേണ തപസ്തപ്ത്വാ ംലേച്ഛേഷു ഫലമശ്നുതേ॥ 13-146-13 (87075)
അന്യഥാ വർതമാനോ ഹി ന ശൂദ്രോ ധർമമർഹതി।
അമാർഗേണി പ്രയാതാനാം പ്രത്യക്ഷാദുപലഭ്യതേ।
ചാതുർവർണ്യവ്യപേതാനാം ജാതിമൂർതിപരിഗ്രഹഃ॥ 13-146-14 (87076)
തഥാ തേ ഹി ശകാശ്ചീനാഃ കാംഭോജാഃ പാരദാസ്തഥാ।
ശബരാഃ പപ്ലവാശ്ചൈവ തുഷാരയവനാസ്തഥാ॥ 13-146-15 (87077)
ദാർവാശ്ച ദരദാശ്ചൈവ ഉജ്ജിഹാനാസ്തഥേതരാഃ।
വേണാശ്ച കങ്കണാശ്ചൈവ സിംഹലാ മദ്രകാസ്തഥാ॥ 13-146-16 (87078)
കിഷ്കിന്ധകാഃ പുലിന്ദാശ്ച കഹ്വാശ്ചാന്ധ്രാഃ സനീരഗാഃ।
ഗന്ധികാ ദ്രമിഡാശ്ചൈവ ബർബരാശ്ചൂചുകാസ്തഥാ॥ 13-146-17 (87079)
കിരാതാഃ പാർവതേയാശ്ച കോലാശ്ചോലാഃ സകാഷകാഃ।
ആരൂകാശ്ചൈവ ദോഹാശ്ച യാശ്ചാന്യാംലേച്ഛജാതയഃ॥ 13-146-18 (87080)
വികൃതാ വികൃതാചാരാ ദൃശ്യന്തേ ക്രൂരബുദ്ധയഃ।
അമാർഗേണാശ്രിതാ ധർമം തതോ ജാത്യന്തരം ഗതാഃ॥ 13-146-19 (87081)
അമാർഗോപാർജിതസ്യൈതത്തപസോ വിദിതം ഫലം।
ന നശ്യതി കൃതം കർമ ശുഭം വാ യദി വാഽശുഭം॥ 13-146-20 (87082)
അത്രാപ്യേതേ വസു പ്രാപ്യ വികർമ തപസാർജിതം।
പാഷണ്ഡാനർചയിഷ്യന്തി ധർമകാമാ വൃഥാ ശ്രമാഃ॥ 13-146-21 (87083)
ഏവം ചതുർണാം വർണാനാമാശ്രമാണാം ച പാർഥിവ।
വിപരീതം വർതമാനാ ംലേച്ഛാ ജായന്ത്യബുദ്ധയഃ॥ 13-146-22 (87084)
അധ്യായധനിനോ വിപ്രാഃ ക്ഷത്രിയാണാം ബലം ധനം।
വണിക്കൃഷിശ്ച വൈശ്യാനാം ശൂദ്രാണാം പരിചാരികാ॥ 13-146-23 (87085)
വ്യുച്ഛേദാത്തസ്യ ധർമസ്യ നിരയായോപപദ്യതേ।
തതോ ംലേച്ഛാ ഭവന്ത്യേതേ നിർഘൃണാ ധർമവർജിതാഃ।
പുനശ്ച നിരയം തേഷാം തിര്യഗ്യോനിശ്ച ശാശ്വതീ॥ 13-146-24 (87086)
യേ തു സത്യഥമാസ്ഥായ വർണാശ്രമകൃതം പുരാ।
സർവാന്വിമാർഗാനുത്സൃജ്യ സ്വധർമവിധിമാശ്രിതാഃ॥ 13-146-25 (87087)
സർവഭൂതദയാവന്തോ ദൈവതദ്വിജപൂജകാഃ।
ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന വിധിനാ ശ്രദ്ധയാ ജിതമന്യവഃ॥ 13-146-26 (87088)
തേഷാം വിധിം പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവദനുപൂർവശഃ।
ഉപാദാനവിധഇം കൃത്സ്നം ശുശ്രൂഷാധിഗമം തഥാ॥ 13-146-27 (87089)
ശിഷ്ടോപനയനം ചൈവ മന്ത്രാണി വിവിധാനി ച।
തഥാ ശിഷ്യപരീക്ഷാം ച ശാസ്ത്രപ്രാമാണ്യദർശനാത്॥ 13-146-28 (87090)
പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാതത്വം യഥാവദനുപൂർവശഃ।
ശൌചകൃത്യസ്യ ശൌചാർഥാൻസർവാനേവ വിശേഷതഃ॥ 13-146-29 (87091)
മഹാശൌചപ്രഭൃതയോ ദൃഷ്ടാസ്തത്വാർഥദർശിഭിഃ।
തത്രാപി ശൂദ്രോ ഭിക്ഷൂണാമിദം ശേഷ ച കൽപയേത്॥ 13-146-30 (87092)
ഭിക്ഷുഭിഃ സുകൃതപ്രജ്ഞൈഃ കേവലം ദർമമാശ്രിതൈഃ।
സംയദ്ഗർശനസംപന്നൈർഗതാധ്വനി ഹിതാർഥിഭിഃ।
അവകാശമിമം മേധ്യം നിർമിതം താമവീരുധം॥ 13-146-31 (87093)
നിർജനം സംവൃതം ബുദ്ധ്വാ നിയതാത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
സജലം ഭാജനം സ്ഥാപ്യ മൃത്തികാം ച പരീക്ഷിതാം॥ 13-146-32 (87094)
പരീക്ഷ്യ ഭൂമിം മൂത്രാർഥീ തത ആസീത വാഗ്യതഃ।
ഉദങ്മുഖോ ദിവാ കുര്യാദ്രാത്രൌ ചേദ്ദക്ഷിണാമുഖഃ॥ 13-146-33 (87095)
അന്തർഹിതായാം ഭൂമൌ തു അന്തർഹിതശിരാസ്തഥാ।
അസമാപ്തേ തഥാ ശൌചേ ന വാചം കിഞ്ചിദീരയേത്॥ 13-146-34 (87096)
കൃതകൃത്യസ്തഥാഽഽചംയ ഗച്ഛന്നോദീരയേദ്വചഃ।
ശൌചാർഥമുപവിഷ്ടസ്തു മൃദ്ഗാജനപുരസ്കൃതഃ॥ 13-146-35 (87097)
സ്ഥാപ്യം കമണ്ഡലും ഗൃഹ്യി പാർശ്വോരുഭ്യാമഥാന്തരേ।
ശൌചം കുര്യാച്ഛനൈർവീരോ ബുദ്ധിപൂർവമസങ്കരം॥ 13-146-36 (87098)
പാണിനാ ശുദ്ധമുദകം സംഗൃഹ്യ വിധിപൂർവകം।
വിപ്രുഷശ്ച യതാ ന സ്യുര്യഥാ ചോരൂ ന സംസ്പൃശേത്॥ 13-146-37 (87099)
അപാനേ മൃത്തികാസ്തിസ്രഃ പ്രദേയാസ്ത്വനുപൂർവശഃ।
ഹസ്താഭ്യാം ച തഥാ വിപ്രോ ഹസ്തം ഹസ്തേന സംസ്പൃശേത് 13-146-38 (87100)
അപാനേ നവ ദേയാഃ സ്യുരിതി വൃദ്ധാനുശാസനം।
മൃത്തികാ ദീയമാനാ ഹി ശോധയേദ്ദേശമഞ്ജസാ॥ 13-146-39 (87101)
തസ്മാത്പാണിതലേ ദേയാ മൃത്തികാസ്തു പുനഃ പുനഃ।
ബൃദ്ധിപൂർവം പ്രയത്നേന യഥാ നൈവ സ്പൃശേത്സ്ഫിജൌ॥ 13-146-40 (87102)
യഥാ ഘാതോ ഹി ന ഭവേത്ക്ലേദജഃ പരിധാനകേ।
തഥാ ഗുദം പ്രമാർജേത ശൌചാർഥം തു പുനഃപുനഃ॥ 13-146-41 (87103)
പ്രതിപാദം തതസ്ത്യക്ത്വാ ശൌചമുത്ഥായ കാരയേത്।
സവ്യേ ദ്വാദശ ദേയാഃ സ്യുസ്തിസ്രസ്തിസ്രഃ പുനഃ പുനഃ।
ദേയാ കൂർപരകേ ഹസ്തേ പൃഷ്ഠേ ബന്ധേ പുനഃ പനഃ। 13-146-42 (87104)
തഥൈവാദർശകേ ദദ്യാച്ചതസ്രസ്തൂഭയോരപി।
ഉഭയോർഹസ്തയോരേവം സപ്തസപ്ത പ്രദാപയേത്॥ 13-146-43 (87105)
തതോഽന്യാം മൃത്തികാം ഗൃഹ്യ കാര്യം ശൌചം പുനസ്തയോഃ।
ഹസ്തയോരേവമേതദ്ധി മഹാശൌച വിധീയതേ।
തതോഽന്യഥാ ന കുർവീത വിധിരേഷ സനാതനഃ॥ 13-146-44 (87106)
ഉപസ്ഥേ മൂത്രശൌചം സ്യാദത ഊർധ്വം വിധീയതേ।
അതോഽന്യഥാ തു യഃ സുര്യാത്പ്രായശ്ചിത്തീയതേ തു സഃ॥ 13-146-45 (87107)
മലോപഹതചേലസ്യ ദ്വിഗുണം തു വിധീയതേ।
സഹപാദമഥോരുഭ്യാം ഹസ്തശൌചമസംശയം॥ 13-146-46 (87108)
അവധീരയമാണസ്യ സന്ദേഹ ഉപജായതേ।
യഥായഥാ വിശുദ്ധ്യേത തത്തഥാ തദുപക്രമേ॥ 13-146-47 (87109)
സകർദമം തു വർഷാസു ഗൃഹമാവിശ്യ സങ്കടം।
ഹസ്തയോർമൃത്തികാസ്തിസ്രഃ പാദയോഃ ഷട് പ്രദാപയേത്॥ 13-146-48 (87110)
കാമം ദത്ത്വാ ഗുദേ ദദ്യാത്തിസ്രഃ പദ്ഭ്യാം തഥൈവ ച।
ഹസ്തശൌചം പ്രകർതവ്യം മൂത്രശൌചവിധേസ്തഥാ॥ 13-146-49 (87111)
മൂത്രശൌചേ തഥാ ഹസ്തൌ പാദാഭ്യാം ചാനുപൂർവശഃ।
നൈഷ്ഠികേ സ്ഥാനശൌചേ തു മഹാശൌചം വിധീയതേ॥ 13-146-50 (87112)
ക്ഷാരൌഷരാഭ്യാം വസ്ത്രസ്യ കുര്യാച്ഛൌചം മൃദാ സഹ।
ലേപഗന്ധാപനയനമമേധ്യസ്യ വിധീയതേ॥ 13-146-51 (87113)
സ്നാനശാട്യാം മൃദസ്തിസ്രോ ഹസ്താഭ്യാം ചാനുപൂർവശഃ।
ശൌചം പ്രയത്നതഃ കൃത്വാ കംപമാനഃ സമുദ്ധരേത്॥ 13-146-52 (87114)
ദേയാശ്ചതസ്രസ്തിസ്രോ വാ ദ്വേ വാഽപ്യേകാം തഥാഽഽപദി।
കാലമാസാദ്യ ദേശം ച ശൌചസ്യ ഗുരുലാഘവം॥ 13-146-53 (87115)
വിധിനാഽനേന ശൌചം തു നിത്യം കുര്യാദതന്ദ്രിതഃ।
അവിപ്രേക്ഷന്നസംഭ്രാന്തഃ പാദൌ പ്രക്ഷാല്യ തത്പരഃ॥ 13-146-54 (87116)
അപ്രക്ഷാലിതപാദസ്തു പാണിമാമണിബന്ധനാത്।
അധസ്താദുപരിഷ്ടാച്ച തതഃ പാണിമുപസ്പൃശേത്॥ 13-146-55 (87117)
മനോഗതാസ്തു നിശ്ശബ്ദാ നിശ്ശബ്ദം ത്രിരപഃ പിബേത്।
ദ്വിർമുഖം പരിമൃജ്യാച്ച ഖാനി ചോപസ്പൃശേദ്ബുധഃ॥ 13-146-56 (87118)
ഋഗ്വേദം തേന പ്രീണാതി പ്രഥമം യഃ പിബേദപഃ।
ദ്വിതീയം തു യജുർവേദം തൃതീയം സാമ ഏവ ച॥ 13-146-57 (87119)
മൃജ്യതേ പ്രഥമം തേന അഥർവാ പ്രീതിമാപ്നുയാത്।
ദ്വിതീയേനേതിഹാസം ച പുരാണസ്മൃതിദേവതാഃ॥ 13-146-58 (87120)
യച്ചക്ഷുഷി സമാധത്തേ തേനാദിത്യം തു പ്രീണയേത്।
പ്രീണാതി വായും ഘ്രാണം ച ദിശശ്ചാപ്യഥ ശ്രോത്രയോഃ॥ 13-146-59 (87121)
ബ്രഹ്മാണം തേന പ്രീണാതി യൻമൂർധനി സമാപയേത്।
സമുത്ക്ഷിപതി ചാപോർധ്വമാകാശം തേന പ്രീണയേത്॥ 13-146-60 (87122)
പ്രീണാതി വിഷ്ണുഃ പദ്ഭ്യാം തു സലിലം വൈ സമാദധത്॥
പ്രാങ്മുഖോദങ്മുഖോ വാഽപി അന്തർജാനുരുപസ്പൃശേത്। 13-146-61 (87123)
സർവത്ര വിധിരിത്യേഷ ഭോജനാദിഷു നിത്യശഃ॥
അന്നേഷു ദന്തലഗ്നേഷു ഉച്ഛിഷ്ടഃ പുനരാചമേത്। 13-146-62 (87124)
വിധിരേഷ സമുദ്ദിഷ്ടഃ ശൌചേ ചാഭ്യുക്ഷണം സ്മൃതം॥
ശൂദ്രസ്യൈവ വിധിർദൃഷ്ടോ ഗൃഹാന്നിഷ്ക്രമതസ്തതഃ। 13-146-63 (87125)
നിത്യം ത്വലുപ്തശൌചേന വർതിതവ്യം കൃതാത്മനാ।
യശസ്കാമേന ഭിക്ഷുഭ്യഃ ശുദ്രേണാത്മഹിതാർഥിനാ'॥ ॥ 13-146-64 (87126)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
* ഏതദാദ്യഷ്ടാധ്യായാ ദാക്ഷിണ്യത്യകോശേഷ്വേന ദൃശ്യന്തേ। 7-146-2 ശുശ്രൂഷാം ഭരതശ്രേഷ്ഠതി ട.പാഠഃ॥ 7-146-11 നിത്യം രക്ഷ ജനാദ്വേഷീതി ക. പാഠഃ॥ 7-146-12 വികൃതാകാരാ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-146-25 സ്വധർമപഥമാശ്രിതാഃ ഇതി ക.ട.ഥ. പാഠഃ॥ 7-146-48 പദമാവിശ്യ സങ്കടം ഇതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 147
॥ ശ്രീഃ ॥
13.147. അധ്യായഃ 147
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണാദിധർമനിരൂപണപൂർവകം ശൂദ്രസ്യ യതിശുശ്രൂഷാപ്രകാരനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`പുരാശര ഉവാച।
ക്ഷത്രാ ആരംഭയജ്ഞാസ്തു വീര്യയജ്ഞാ വിശഃ സ്മൃതാഃ।
ശൂദ്രാ പരിചരായജ്ഞാ ജപയജ്ഞാസ്തു ബ്രാഹ്മണാഃ॥ 13-147-1 (87127)
ശുശ്രൂഷാജീവിനഃ ശൂദ്രാ വൈശ്യാ വിപണിജീവിനഃ।
അനിഷ്ടനിഗ്രഹഃ ക്ഷത്രാ വിപ്രാഃ സ്വാധ്യായജീവിനഃ॥ 13-147-2 (87128)
തപസാ ശോഭതേ വിപ്രോ രാജന്യഃ പാലനാദിഭിഃ।
ആതിഥ്യേന തഥാ വൈശ്യഃ ശൂദ്രോ ദാസ്യേന ശോഭതേ॥ 13-147-3 (87129)
യതാത്മനാ തു ശൂദ്രേണ ശുശ്രൂഷാ നിത്യമേവ ച।
കർതവ്യാ ത്രിഷു വർണേഷു പ്രായേണാശ്രമവാസിഷു॥ 13-147-4 (87130)
അശക്തേന ത്രിവർഗസ്യ സേവ്യാ ഹ്യാശ്രമവാസിനഃ।
യഥാശക്യം യഥാപ്രജ്ഞം യഥാധർമം യഥാശ്രുതം॥ 13-147-5 (87131)
വിശേഷേണൈവ കർതവ്യാ ശുശ്രൂഷാ ഭിക്ഷുകാശ്രമേ॥ 13-147-6 (87132)
ആശ്രമാണാം തു സർവേഷാം ചതുർണാം ഭിക്ഷുകാശ്രമം।
പ്രധാനമിതി വർണ്യന്തേ ശിഷ്ടാഃ ശാസ്ത്രവിനിശ്ചയേ॥ 13-147-7 (87133)
യച്ചോപദിശ്യതേ ശിഷ്ടൈഃ ശ്രുതിസ്മൃതിവിധാനതഃ।
തഥാഽഽസ്ഥേയമശക്തേന സ ധർമ ഇതി നിശ്ചിതഃ॥ 13-147-8 (87134)
അതോഽന്യഥാ തു കുർവാണഃ ശ്രേയോ നാപ്നോതി മാനവഃ।
തസ്മാദ്ഭിക്ഷുഷു ശൂദ്രേണ കാര്യമാത്മഹിതം സദാ॥ 13-147-9 (87135)
ഇഹ യത്കുരുതേ ശ്രേയസ്തത്പ്രേത്യ സമുപാശ്നുതേ।
തച്ചാനസൂയതാ കാര്യം കർതവ്യം യദ്ധി മന്യതേ॥ 13-147-10 (87136)
അസൂയതാ തു തസ്യേഹ ഫലം ദുഃഖാദവാപ്യതേ।
പ്രിയവാദീ ജിതക്രോധോ വീതതന്ദ്രീരമത്സരഃ॥ 13-147-11 (87137)
ക്ഷമാവാഞ്ശീലസംപന്നഃ സത്യധർമപരായണഃ।
ആപദ്ഭാവേന കുര്യാദ്ധി ശുശ്രൂഷാം ഭിക്ഷുകാശ്രമേ॥ 13-147-12 (87138)
അയം മേ പരമോ ധർമസ്ത്വനേനേദം സുദുഷ്കരം।
സംസാരസാഗരം ഘോരം തരിഷ്യാമി ന സംശയഃ॥ 13-147-13 (87139)
വിഭയോ ദേഹമുത്സൃജ്യ യാസ്യാമി പരമാം ഗതിം।
നാതഃ പരം മമാപ്യന്യ ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-147-14 (87140)
ഏവം സഞ്ചിന്ത്യ മനസാ ശൂദ്രോ ബുദ്ധിസമാധിനാ।
കുര്യാദവിമനാ നിത്യം ശുശ്രൂഷാധർമമുത്തമം॥ 13-147-15 (87141)
ശുശ്രൂഷാനിയമേനേഹ ഭാവ്യം ശിഷ്ടാശിനാ സദാ।
ശമാന്വിതേന ദാന്തേന കാര്യാകാര്യവിദാ സദാ॥ 13-147-16 (87142)
സർവകാര്യേഷു കൃത്യാനി കൃതാന്യേവ തു ദുർശയേത്।
യഥാ പ്രിയോ ഭവേദ്ഭിക്ഷുസ്തഥാ കാര്യം പ്രസാധയേത്॥ 13-147-17 (87143)
യദകൽപ്യം ഭവേദ്ഭിക്ഷോർന തത്കാര്യം സമാചരേത്।
യഥാഽഽശ്രമസ്യാവിരുദ്ധം ധർമമാത്രാഭിസംഹിതം॥ 13-147-18 (87144)
തത്കാര്യമവിചാരേണ നിത്യമേവ ശുഭാർഥിനാ।
മനസാ കർമമാ വാചാ നിത്യമേവ പ്രസാദയേത്॥ 13-147-19 (87145)
സ്ഥാതവ്യം തിഷ്ഠമാനേഷു ഗച്ഛമാനാനനുവ്രജേത്।
ആസീനേഷ്വാസിതവ്യം ച നിത്യമേവാനുവർതതാ॥ 13-147-20 (87146)
ധർമലബ്ധേന സ്നേഹേന പാദൌ സംപീഡയേത്സദാ।
ഉദ്വർതനാദീംശ്ച തഥാ കുര്യാദപ്രതിചോദിതഃ॥ 13-147-21 (87147)
നൈജകാര്യാണി കൃത്വാ തു നിത്യം ചൈവാനുചോദിതഃ।
യഥാവിധിരുപസ്പൃശ്യ സംന്യസ്യ ജലഭാജനം॥ 13-147-22 (87148)
ഭിക്ഷൂണാം നിലയം ഗത്വാ പ്രണംയ വിധിപൂർവകം।
ബ്രഹ്മപൂർവാൻഗുരൂംസ്തത്ര പ്രണംയി നിയതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-147-23 (87149)
തഥാഽഽചാര്യപുരോഗാണാമനുകുര്യാന്നമസ്ക്രിയാം।
സ്വധർമചാരിണാം ചാപി സുഖം പൃഷ്ട്വാഽഭിവാദ്യ ച॥ 13-147-24 (87150)
യോ ഭവേത്പൂർവസംസിദ്ധസ്തുല്യകർമാ ഭവേത്സദാ।
തസ്മൈ പ്രണാമഃ കർതവ്യോ നേതരേഷു കദാചന॥ 13-147-25 (87151)
അനുക്ത്വാ തേഷു ചോത്ഥായ നിത്യമേവ യതവ്രതഃ।
സംമാർജനമഥോ ഗത്വാ കൃത്വാ ചാപ്യുപലേപനം॥ 13-147-26 (87152)
തതഃ പുഷ്പബലിം ദദ്യാപുഷ്പാണ്യാദായ ധർമതഃ।
നിഷ്ക്രംയാവസഥാത്തൂർണമന്യത്കർമ സമാചരേത്॥ 13-147-27 (87153)
യഥോപഘാതോ ന ഭവേത്സ്വാധ്യായേഽഽശ്രമിണാം തഥാ।
ഉപഘാതം തു കുർവാണ ഏനസാ സംപ്രയുജ്യതേ।
തഥാഽഽത്മാ പ്രണിധാതവ്യോ യഥാ തേ പ്രീതിമാപ്നുയുഃ॥ 13-147-28 (87154)
പരിചാരകോഽഹം വർണാനാം ത്രയാണാം ധർമതഃ സ്മൃതഃ।
കിമുതാശ്രമവൃദ്ധാനാം യഥാലബ്ധോപജീവിനാം॥ 13-147-29 (87155)
ഭിക്ഷൂണാം ഗതരാഗാണാം കേവലം ജ്ഞാനദർശിനം।
വിശേഷേണ മയാ കാര്യാ ശുശ്രൂഷാ നിയതാത്മനാ॥ 13-147-30 (87156)
തേഷാം പ്രസാദാത്തപസാ പ്രാപ്സ്യാമീഷ്ടാം ശുഭാം ഗതിം।
ഏവമേതദ്വിനിശ്ചിത്യ യദി സേവേത ഭിക്ഷുകാൻ।
വിധിനാ സ്വോപദിഷ്ടേന പ്രാപ്നോതി പരമാം ഗതിം॥' ॥ 13-147-31 (87157)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 147 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-147-1 ഹവിര്യജ്ഞാ വിശഃ സ്മൃതാ ഇതി ങ.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 148
॥ ശ്രീഃ ॥
13.148. അധ്യായഃ 148
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യതിശുശ്രൂഷാപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`പരാശര ഉവാച।
ന തഥാ സംപ്രദാനേന നോപവാസാദിഭിസ്തഥാ।
ഇഷ്ടാം ഗതിമവാപ്നോതി യഥാ ശുശ്രൂഷകർമണാ॥ 13-148-1 (87158)
യാദൃശേന തു തോയേന ശുദ്ധിം പ്രകുരുതേ നരഃ।
താദൃഗ്ഭവതി തദ്ധൌതമുദകസ്യ പ്രഭാവതഃ॥ 13-148-2 (87159)
ശൂദ്രോപ്യേതേന മാർഗേണ യാദൃശം സേവതേ ജനം।
താദൃഗ്ഭവതി സംസർഗാദചിരേണ ന സംശയഃ॥ 13-148-3 (87160)
തസ്മാത്പ്രയത്നതഃ സേവ്യാ ഭിക്ഷവോ നിയതാത്മനാ।
ഉദകഗ്രാഹണാദ്യേന സ്നപനോദ്വർതനൈസ്തഥാ॥ 13-148-4 (87161)
അധ്വനാ കർശിതാനാം ച വ്യാധിതാനാം തഥൈവ ച।
ശുശ്രൂഷാം നിയതം കുര്യാത്തേഷാമാപദി യത്നതഃ॥ 13-148-5 (87162)
ദർഭാജിനാന്യവേക്ഷേത ഭൈക്ഷഭാജനമേവ ച।
യഥാകാമം ച കാര്യാണി സർവാണ്യേവോപസാധയേത്।
പ്രായശ്ചിത്തം യതാ ന സ്യാത്തഥാ സർവം സമാചരേത്॥ 13-148-6 (87163)
വ്യാധിതാനാം തു ഭിക്ഷൂണാം ചേലപ്രക്ഷാലനാദിഭിഃ।
പ്രതികർമക്രിയാ കാര്യാ ഭേഷജാനയനൈസ്തഥാ॥ 13-148-7 (87164)
പിംഷണാലേപനം ചൂർണം കഷായമഥ സാധനം।
നാന്യസ്യ പ്രതിചാരേഷു സുഖാർഥമുപപാദയേത്॥ 13-148-8 (87165)
ഭിക്ഷാടനോഽഭിഗച്ഛേത ഭിഷജശ്ച വിപശ്ചിതഃ।
തതോ വിനിഷ്ക്രിയാർഥാനി ദ്രവ്യാണി സമുപാർജയേത്॥ 13-148-9 (87166)
യശ്ച പ്രീതമനാ ദദ്യാദാദദ്യാദ്ഭേഷജം നരഃ।
അശ്രദ്ധയാ ഹി ദത്താനി താന്യഭോക്ഷ്യാണി ഭിക്ഷുഭിഃ॥ 13-148-10 (87167)
ശ്രദ്ധയാ യദുപാദത്തം ശ്രദ്ധയാ ചോപപാദിതം।
തസ്യോപഭോഗാദ്ധർമഃ സ്യാദ്വ്യാധിഭിശ്ച നിവർത്യതേ॥ 13-148-11 (87168)
ആദേഹപതനാദേവം ശുശ്രൂഷേദ്വിധിപൂർവകം।
ന ത്വേവം ധർമമുത്സൃജ്യ കുര്യാത്തേഷാം പ്രതിക്രിയാം॥ 13-148-12 (87169)
സ്വഭാവതോ ഹി ദ്വന്ദ്വാനി വിപ്രയാന്ത്യുപയാന്തി ച।
സ്വഭാവതഃ സർവഭാവാ ഭവന്തി നഭവന്തി ച।
സാഗരസ്യോർമിസദൃശാ വിജ്ഞാതവ്യാ ഗുണാത്മകാഃ॥ 13-148-13 (87170)
വിദ്യാദേവം ഹി യോ ധീമാംസ്തത്വവിത്തത്വദർശനഃ।
ന സ ലിപ്യേത പാപേന പദ്മപത്രമിവാംഭസാ॥' ॥ 13-148-14 (87171)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 148 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 149
॥ ശ്രീഃ ॥
13.149. അധ്യായഃ 149
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യതിശുശ്രൂഷാദിനാനാധർമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`പരാശര ഉവാച।
ഏവം പ്രയതിതവ്യം ഹി ശുശ്രൂഷാർഥമതന്ദ്രിതൈഃ।
സർവാഭിരൂപസേവാഭിസ്തുഷ്യന്തി യതയോ യഥാ॥ 13-149-1 (87172)
നാപരാധ്യേത ഭിക്ഷോസ്തു ന ചൈനമവധീരയേത്।
ഉത്തരം ച ന സന്ദദ്യാത്ക്രുദ്ധം ചൈവ പ്രസാദയേത്॥ 13-149-2 (87173)
ശ്രേയ ഏവാഭിധാതവ്യം കർതവ്യം ച പ്രഹൃഷ്ടവത്।
തൂഷ്ണീംഭാവേന വൈ തത്ര ന ക്രുദ്ധമഭിസംവദേത്॥ 13-149-3 (87174)
നാദദീത പരസ്വാനി ന ഗൃഹ്ണീയാദയാചിതം।
ലബ്ധാലബ്ധേന ജീവേത തഥൈവ പരിതോഷയേത്॥ 13-149-4 (87175)
കോപിനം തു ന യാചേത ജ്ഞാനവിദ്വേഷകാരിതഃ।
സ്ഥാവരേഷു ദയാം കുര്യാജ്ജംഗമേഷു ചു പ്രാണിഷു॥ 13-149-5 (87176)
യഥാഽഽത്മനി തഥാഽന്യേഷു സമാം ദൃഷ്ടിം നിപാതയേത്।
സർവഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി।
സംപശ്യമാനോ വിചരൻബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ॥ 13-149-6 (87177)
ഹിംസാ വാ യദി വാഽഹിംസാം ന കുര്യാദാത്മകാരണാത്।
യത്രേതരോ ഭവേന്നിത്യം ദോഷം തത്ര ന കാരയേത്॥ 13-149-7 (87178)
ഏവം സ മുച്യതേ ദോഷാത്പരാനാശ്രിത്യ വർതയൻ।
ആത്മാശ്രയേണ ദോഷേണ ലിപ്യതേ ഹ്യൽപബുദ്ധിമാൻ॥ 13-149-8 (87179)
ജരായുജാണ്ഡജാശ്ചൈവ ഉദ്ഭിജ്ജാഃ സ്വേദജാശ്വ യേ।
അവധ്യാഃ സർവ ഏതൈതേ ബുധൈഃ സമനുവർണിതാഃ॥ 13-149-9 (87180)
നിശ്ചയാർഥം വിബുദ്ധാനാം പ്രായശ്ചിത്തം വിധീയതേ।
ഹിംസാ യഥാഽന്യാ വിഹിതാ തഥാ ദോഷ പ്രയോജയേത്।
തഥോപദിഷ്ടം ഗുരുണാ ശിഷ്യസ്യ ചരതോ വിധിം॥ 13-149-10 (87181)
ന ഹി ലോഭഃ പ്രഭവതി ഹിംസാ വാഽപി തദാത്മികാ।
ശാസ്ത്രദർശനമേതദ്ധി വിഹിതം വിശ്വയോനിനാ॥ 13-149-11 (87182)
യദ്യേതദേവം മന്യേത ശൂദ്രോ ഹ്യപി ച ബുദ്ധിമാൻ।
കൃതം കൃതവതാം ഗച്ഛേത്കിം പുനര്യോ നിഷേവതേ॥ 13-149-12 (87183)
ന ശൂദ്രഃ പതതേ കശ്ചിന്ന ച സംസ്കാരമർഹതി।
നാസ്യാധികാരോ ധർമേഽസ്തി ന ധർമാത്പ്രതിഷേധനം॥ 13-149-13 (87184)
അനുഗ്രഹാർതം മനുനാ സർവവർണേഷു വർണിതം। 13-149-14 (87185)
യദാപവാദസ്തു ഭവേത്സ്ത്രീകൃതഃ പരിചാരകേ।
അഭ്രാവകാശശയനം തസ്യ സംവത്സരം സ്മൃതം।
തേന തസ്യ ഭവേച്ഛാന്തിസ്തതോ ഭൂയോപ്യുപാവ്രജേത്॥ 13-149-15 (87186)
സവർണായാ ഭവേദേതദ്ധീനായാസ്ത്വർധമർഹതി।
വർഷത്രയം തു വൈശ്യായാഃ ക്ഷത്രിയായാസ്തു ഷട് സമാഃ।
ബ്രാഹ്മണ്യാ തു സമേതസ്യ സമാ ദ്വാദശ കീർതിതാഃ। 13-149-16 (87187)
കടാഗ്നിനാ വാ ദഗ്ധവ്യസ്തസ്മിന്നേവ ക്ഷണേ ഭവേത്।
ശിശ്നാവപാതനാദ്വാഽപി വിശുദ്ധിം സമവാപ്നുയാത്॥ 13-149-17 (87188)
അനസ്ഥിബന്ധമേകം തു യദി പ്രാണൈർവിയോജയേത്।
ഉപോഷ്യൈകാഹമാദദ്യാത്പ്രാണായാമാംസ്തു ദ്വാദശ॥ 13-149-18 (87189)
ത്രിഃ സ്നാനമുദകേ കൃത്വാ തസ്മാത്പാപാത്പ്രമുച്യതേ।
അസ്ഥിബന്ധേഷു ദ്വിഗുണം പ്രായശ്ചിത്തം വിധീയതേ॥ 13-149-19 (87190)
അനേന വിധിനാ വാഽപി സ്ഥാവരേഷു ന സംശയഃ।
കായേന പദ്ഭ്യാം ഹസ്താഭ്യാമപരാധാത്തു മുച്യതേ॥ 13-149-20 (87191)
അദുഷ്ടം ക്ഷപയേദ്യസ്തു സർവവർണേഷു യശ്ചരേത്।
തസ്യാപ്യഷ്ടഗുണം വിദ്യാത്പ്രായശ്ചിത്തം തദേവ തു॥ 13-149-21 (87192)
ചതുർഗുണം കർമകൃതേ ദ്വിഗുണം വാക്പ്രദൂഷിതേ।
കൃത്വാ തു മാനസം പാപം തഥൈവൈകഗുണം സ്മൃതം॥ 13-149-22 (87193)
തസ്മാദേതാനി സർവാണി വിദിത്വാ ന സമാചരേത്।
സർവഭൂതഹിതാർഥം ഹി കുശലാനി സമാചരേത്॥ 13-149-23 (87194)
ഏവം സമാഹിതമനാഃ സേവതേ യദി യത്തമാൻ।
തദ്ഗതിസ്തത്സമാചാരസ്തൻമനാസ്തത്പരായണഃ॥ 13-149-24 (87195)
നാഭിനന്ദേത മരണം നാഭിനന്ദേത ജീവിതം।
കാലമേവ പ്രതീക്ഷേത നിർവേശം ഭൃതകോ യഥാ॥ 13-149-25 (87196)
ഏവം പ്രവർതമാനസ്തു വിനീതഃ പ്രയതാത്മവാൻ।
നിർണയം പുണ്യപാപാഭ്യാമചിരേണോപഗച്ഛതി'॥ ॥ 13-149-26 (87197)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 149 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 150
॥ ശ്രീഃ ॥
13.150. അധ്യായഃ 150
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പുരുഷസ്യ മൃതിസൂചകലിംഗൈഃ സ്വമരണനിശ്ചയേന ഭഗവത്സ്മരണാദിപൂർവകം ദേഹത്യാഗേ സ്വർഗഭോഗപ്രകാരസ്യ സുകൃതശേഷേണ പുനർഭൂലോകേ ജനനാദിപ്രകാരാദേശ്ച കഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`പരാശര ഉവാച।
ശുശ്രൂഷാനിരതോ നിത്യമരിഷ്ടാന്യുപലക്ഷയേത്।
ത്രൈവാർഷികം ദ്വിവാർഷികം വാ വാർഷികം വാ സമുത്ഥിതം॥ 13-150-1 (87198)
ഷാൺമാസികം മാസികം വാ സാപ്തരാത്രികമേവ വാ।
സർവാംസ്തദർഥാന്വാ വിദ്യാത്തേഷാം ചിഹ്നാനി ലഭയേത്॥ 13-150-2 (87199)
പുരുഷം ഹിരൺമയം യസ്തു തിഷ്ഠന്തം ദക്ഷിണാമുഖം।
ലക്ഷയേദുത്തരേണൈവ മൃത്യുസ്ത്രൈവാർഷികോ ഭവേത്॥ 13-150-3 (87200)
ശുദ്ധമണ്ഡലമാദിത്യമരശ്മിം സംപ്രപശ്യതഃ।
സംവത്സരദ്വയേനൈവ തസ്യ മത്യും സമാദിശേത്॥ 13-150-4 (87201)
ജ്യോത്സ്നായാമാത്മനശ്ഛായാം സച്ഛിദ്രാം യഃ പ്രപശ്യതി।
മൃത്യും സംവത്സരേണൈവ ജാനീയാത്സുവിചക്ഷണഃ॥ 13-150-5 (87202)
വിശിരസ്കാം യദാ ഛായാം പശ്യേത്പുരുഷ ആത്മനഃ।
ജാനീയാദാത്മനോ മൃത്യും ഷാൺമാസേനേഹ ബുദ്ധിമാൻ॥ 13-150-6 (87203)
കർണൌ പിധായ ഹസ്താഭ്യാം ശബ്ദം ന ശൃണുതേ യദി।
ജാനീയാദാത്മനോ മൃത്യും മാസേനൈവ വിചക്ഷണഃ॥ 13-150-7 (87204)
ശവഗന്ധമുപാഘ്രാതി അന്യദ്വാ സുരഭിം നരഃ।
ദേവതായതനസ്ഥോ വൈ സപ്തരാത്രേണ മൃത്യുഭാക്॥ 13-150-8 (87205)
കർണനാസാപനയനം ദന്യദൃഷ്ടിവിരാഗതാ।
ലുപ്തസഞ്ജ്ഞം ഹി കരണം സദ്യോ മൃത്യും സമാദിശേത്॥ 13-150-9 (87206)
ഏവമേഷാമരിഷ്ടാനാം പശ്യേദന്യതമം യദി।
ന തം കാലം പരീക്ഷേത യഥാഽരിഷ്ടം പ്രകൽപിതം॥ 13-150-10 (87207)
അഭ്യാസേന തു കാലസ്യ ഗച്ഛേത പുലിനം ശുചി।
തത്ര പ്രാണാൻപ്രമുഞ്ചേത തമീശാനമനുസ്മരൻ॥ 13-150-11 (87208)
തതോഽന്യദേഹമാസാദ്യ ഗാന്ധർവം സ്ഥാനമാപ്നുയാത്।
തത്രസ്ഥോ വസതേ വിംശത്പദ്മാനി സുഹഹാദ്യുതിഃ॥ 13-150-12 (87209)
ഗന്ധർവൈശ്ചിത്രസേനാദ്യൈഃ സഹിതഃ സത്കൃതസ്തഥാ।
നീലവൈഡൂര്യവർണേന വിമാനേനാവഭാസയൻ॥ 13-150-13 (87210)
നഭസ്ഥലമദീനാത്മാ സാർധമപ്സരസാം ഗണൈഃ।
ഛന്ദകാമാനുസാരീ ച തത്രതത്ര മഹീയതേ॥ 13-150-14 (87211)
മോദതേഽമരതുല്യാത്മാ സദാഽമരഗണൈഃ സഹ।
പതിതശ്ച ക്ഷയേ കാലേ ക്ഷണേന വിമലദ്യുതിഃ॥ 13-150-15 (87212)
വൈശ്യസ്യ ബഹുവിത്തസ്യ കുലേഽഗ്ര്യേ ബഹുഗോധനേ।
അവാപ്യ തത്ര വൈ ജൻമ സ പൂതോ ദേവകർമണാ॥ 13-150-16 (87213)
ഛന്ദസാ ജാഗതേനൈവ പ്രാപ്തോപനയനം തതഃ।
ക്ഷൌമവസ്ത്രോപകരണം ദ്വിജത്വം സമവാപ്യ തു॥ 13-150-17 (87214)
അധീയമാനോ വേദാർഥാൻഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതഃ।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധസ്തപസ്വീ ജായതേ തതഃ॥ 13-150-18 (87215)
അധീത്യ ദക്ഷിണാം ദത്ത്വാ ഗുരവേ വിധിപൂർവകം।
കൃതദാരഃ സമുപൈതി ഗൃഹസ്ഥവ്രതമുത്തമം॥ 13-150-19 (87216)
ദദാതി യജതേ ചൈവ ചജ്ഞൈർവിപുലദക്ഷിണൈഃ।
അഗ്നിഹോത്രമുപാസന്വൈ ജുഹ്വച്ചൈവ യഥാവിധിഃ॥ 13-150-20 (87217)
ധർമം സഞ്ചിനുതേ നിത്യം മൃദുഗാമീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
സ കാലപരിണാമാത്തു മൃത്യുനാ സംപ്രയുജ്യതേ॥ 13-150-21 (87218)
സംസ്കൃതശ്ചാഗ്നിഹോത്രേണ കൃതപാത്രോപധാനവാൻ।
സംസ്കൃതോ ദേഹമുത്സൃജ്യ മരുദ്ഭിരുപപദ്യതേ॥ 13-150-22 (87219)
മരുദ്ഭിഃ സഹിതശ്ചാപി തുല്യതേജാ മഹാദ്യുതിഃ।
ബാലാർകസമവർണേന വിമാനേന വിരാജതാ॥ 13-150-23 (87220)
സുഖം ചരതി തത്രസ്തോ ഗന്ഥർവാപ്സരസാം ഗണൈഃ।
വിരജോംബരസംവീതസ്തപ്തകാഞ്ചനഭൂഷണഃ॥ 13-150-24 (87221)
ഛന്ദകാമാനുസാരീ ച ദ്വിഗുണം കാലമാവസേത്।
സന്നിവർതേത കാലേന സ്ഥാനാദസ്മാത്പരിച്യുതഃ॥ 13-150-25 (87222)
അവിതൃപ്തവിഹാരാർഥോ ദിവ്യഭോഗാന്വിഹായ തു।
സഞ്ജായതേ നൃപകുലേ ഗജാശ്വരഥസങ്കുലേ॥ 13-150-26 (87223)
പാർഥിവീം ശ്രിയമാപന്നഃ ശ്രീമാന്ധർമപതിര്യഥാ।
ജൻമപ്രഭൃതി സംസ്കാരം ചൌലോപനയനാനി ച॥ 13-150-27 (87224)
പ്രാപ്യ രാജകുലേ തത്ര യഥാവദ്വിധിപൂർവകം।
ഛ്ദസാ ത്രൈഷ്ടുഭേനേഹ ദ്വിജത്വമുപനീയതേ॥ 13-150-28 (87225)
അധീത്യ വേദമഖിലം ധനുർവേദം ച മുഖ്യശഃ।
സമാവൃത്തസ്തതഃ പിത്രാ യൌവരാജ്യേഽഭിഷിച്യതേ॥ 13-150-29 (87226)
കൃതദാരക്രിയഃ ശ്രീമാന്രാജ്യം സംപ്രാപ്യ ധർമതഃ।
പ്രജാഃ പാലയതേ സംയക് ഷഡ്ഭാഗകൃതസംവിധിഃ॥ 13-150-30 (87227)
യജ്ഞൈർബഹുഭിരീജാനഃ സംയഗാപ്താർഥദക്ഷിണൈഃ।
പ്രശാസതി മഹീം ശ്രീമാന്രാജ്യമിന്ദ്രസമുദ്യുതിഃ॥ 13-150-31 (87228)
സ്വധർമനിരതോ നിത്യം പുത്രപൌത്രസഹായവാൻ।
കാലസ്യ വശമാപന്നഃ പ്രാണാംസ്ത്യജതി സംയുഗേ॥ 13-150-32 (87229)
ദേവരാജസ്യ ഭവനമിന്ദ്രലോകമവാപ്നുതേ।
സംപൂജ്യമാനസ്ത്രിദിവൈർവിചചാര യഥാസുഖം॥ 13-150-33 (87230)
രാജർഷിഭിഃ പുണ്യകൃദ്ഭിര്യഥാ ദേവപതിസ്തഥാ।
തൈഃ സ്തൂയതേ ബന്ദിഭിസ്തു നാനാവാദ്യൈഃ പ്രബോധ്യതേ॥ 13-150-34 (87231)
ദിവ്യജാംബൂനദമയം ഭ്രാജമാനം സമന്തതഃ।
വരാപ്സരോഭിഃ സംപൂർണം ദേവഗന്ധർവസേവിതം॥ 13-150-35 (87232)
യാനമാരുഹ്യ വിചരേദ്യഥാ ശക്രഃ ശചീപതിഃ।
സ തത്ര വസതേ ഷഷ്ടിം പദ്മാനീഹ മുദാന്വിതഃ॥ 13-150-36 (87233)
സർവാംʼല്ലോകാനനുചരൻമഹർദ്ധിരവഭാസയൻ।
അഥ പുണ്യക്ഷയാത്തസ്മാത്സ്ഥാപ്യതേ ഭുവി ഭാരത।
ജായതേ ച ദ്വിജകുലേ വേദവേദാംഗപാരഗേ॥' ॥ 13-150-37 (87234)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 150 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 151
॥ ശ്രീഃ ॥
13.151. അധ്യായഃ 151
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പുരുഷസ്യ പുണ്യവിശേഷേണി പുനഃപുനഃ സ്വർഗഭൂംയാദിഷു പരിവർതതേന ജാതവൈരാഗ്യസ്യ ബ്രഹ്മജ്ഞാനേനാപുനരാവൃത്തിശാശ്വതപദാപ്രാപ്ത്യാദിപ്രകാരപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`പരാശര ഉവാച।
തതഃ ശ്രുതിസമാപന്നഃ സംസ്കൃശ്ച യഥാവിധി।
ചൌലോപനയനം തസ്യ യഥാവത്ക്രിയതേ ദ്വിജൈഃ॥ 13-151-1 (87235)
തതോഽഷ്ടമേ സ വർഷേ തു വ്രതോപനയനാദിഭിഃ।
ക്രിയാഭിർവിധിദൃഷ്ടാഭിർബ്രഹ്മത്വമുപനീയതേ॥ 13-151-2 (87236)
ഗായത്രേണ ഛന്ദസാ തു സംസ്കൃതശ്ചരിതവ്രതഃ।
അധീയമാനോ മേധാവീ ശുദ്ധാത്മാ നിയതവ്രതഃ॥ 13-151-3 (87237)
അചിരേണൈവ കാലേന സാംഗാന്വേദാനവാപ്നുതേ।
സമാവൃത്തഃ സ ധർമാത്മാ സമാവൃത്തിക്രിയസ്തഥാ॥ 13-151-4 (87238)
യാജനാധ്യാപനരതഃ കുശലേ കർമണി സ്ഥിതഃ।
അഗ്നിഹോഇത്രപരോ നിത്യം ദേവതാതിഥിപൂജകഃ॥ 13-151-5 (87239)
യജതേ വിവിധൈര്യജ്ഞൈർജപയജ്ഞൈസ്തഥൈവ ച।
ന്യായാഗതധനാന്വേഷീ ന്യായവൃത്തസ്തപോധനഃ॥ 13-151-6 (87240)
സർവഭൂതഹിതശ്ചൈവ സർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ।
സ്വദാരപരിതുഷ്ടാത്മാ ക്രതുഗാമീ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-151-7 (87241)
പരാപവാദവിരതഃ സത്യവ്രതപരഃ സദാ।
സ കാലപരിണാമാത്തു സംയുതഃ കാലധർമണാ॥ 13-151-8 (87242)
സംസ്കൃതശ്ചാഗ്നിഹോത്രേണ യഥാവദ്വിധിപൂർവകം।
സോമലോകമവാപ്നോതി ദേഹന്യാസാന്ന സംശയഃ॥ 13-151-9 (87243)
തത്ര സോമപ്രഭൈർദേവൈരഗ്നിഷ്വാത്തൈശ്ച ഭാസ്വരൈഃ।
തഥാ ബർഹിഷദൈശ്ചൈവ ദേവൈരാംഗിരസൈരപി॥ 13-151-10 (87244)
വിശ്വേഭിശ്ചൈവ ദേവൈശ്ച തഥാ ബ്രഹ്മർഷിഭിഃ പുനഃ।
ദേവർഷിഭിശ്ചാപ്രതിമൈസ്തഥൈവാപ്സരസാം ഗണൈഃ।
സാധ്യൈഃ സിദ്ധൈശ്ച സതതം സത്കൃതസ്തത്ര മോദതേ॥ 13-151-11 (87245)
ജാതരൂപമയം ദിവ്യമർകതുല്യം മനോജവം।
ദേവഗന്ധർവസങ്കീർണം വിമാനമധിരോഹതി॥ 13-151-12 (87246)
സൌംയരൂപാ മനഃകാന്താസ്തപ്തകാഞ്ചനഭൂഷണാഃ।
സോമകന്യാ വിമാനസ്ഥം രമയന്തി മുദാന്വിതാഃ॥ 13-151-13 (87247)
സ തത്ര രമതേ പ്രീതഃ സഹ ദേവൈഃ സഹർഷിഭിഃ।
ലോകാൻസർവാനനുചരന്ദീപ്തതേജാ മനോജവഃ॥ 13-151-14 (87248)
സഭാം കാമജവീം ചാപി നിത്യമേവാഭിഗച്ഛതി।
സർവലോകേശ്വരമൃഷിം നമസ്കൃത്യ പിതാമഹം॥ 13-151-15 (87249)
പരമേഷ്ഠിരനന്തശ്രീർലോകാനാം പ്രഭവാപ്യയഃ।
യതഃ സർവാഃ പ്രവർതന്തേ സർഗപ്രലയവിക്രിയാഃ।
സ തത്ര വർതതേ ശ്രീമാന്ദ്വിശതം ദ്വിജസത്തമ॥ 13-151-16 (87250)
അഥ കാലക്ഷയാത്തസ്മാത്സ്ഥാനാദാവർതതേ പുനഃ।
ജാതിധർമാംസ്തഥാ സർവാൻസർഗാദാവർതനാനി ച॥ 13-151-17 (87251)
അശാശ്വതമിദം സവേമിതി ചിന്ത്യോപലഭ്യ ച।
ശാശ്വതം ദിവ്യമചലമദീനമപനർഭവം॥ 13-151-18 (87252)
ആസ്ഥാസ്യത്യഭയം നിത്യം യത്രാവൃത്തിർന വിദ്യതേ।
യത്രി ഗത്വാ ന ംരിയതേ ജൻമ ചാപി ന വിദ്യതേ॥ 13-151-19 (87253)
ഗർഭക്ലേശാമയാഃ പ്രാപ്താ ജായതാ ച പുനഃ പുനഃ।
കായക്ലേശാശ്ച വിവിധാ ദ്വന്ദ്വാനി വിവിധാനി ച॥ 13-151-20 (87254)
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖാനി ഈർഷ്യാദ്വേഷകൃതാനി ച।
തത്രതത്രോപഭുക്താനി ന ക്വചിച്ഛാശ്വതീ സ്ഥിതിഃ॥ 13-151-21 (87255)
ഏവം സ നിശ്ചയം കൃത്വാ നിർമുച്യി ഗ്രഹബന്ധനാത്।
ഛിത്ത്വാ ഭാര്യാമയം പാശം തഥൈവാപത്യസംഭവം॥ 13-151-22 (87256)
യതിധർമമുപാശ്രിത്യി ഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതഃ।
അചിരേണൈവ കാലേന ശ്രേയഃ സമഭിഗച്ഛതി॥ 13-151-23 (87257)
യോഗശാസ്ത്രം ച സാംഖ്യം ച വിദിത്വാ സോഽർഥതത്വതഃ।
അനുജ്ഞാതശ്ച ഗുരുണാ യഥാശാസ്ത്രമവസ്ഥിതഃ॥ 13-151-24 (87258)
പുണ്യതീർഥാനുസേവീ ച നദീനാം പുലിനാശ്രയഃ।
ശൂന്യാഗാരനികേതശ്ച വനവൃക്ഷഗുഹാശയഃ॥ 13-151-25 (87259)
അരണ്യാനുചരോ നിത്യം ദേവാരണ്യനികേതനഃ।
ഏകരാത്രം ദ്വിരാത്രം വാ ന ക്വചിത്സജ്ജതേ ദ്വിജഃ॥ 13-151-26 (87260)
ശീർണപർണഭുഗേവാപി വനേ ചരതി ഭിക്ഷുകഃ।
ന ഭോഗാർഥമനുപ്രേത്യ യാത്രാമാത്രം സമശ്നുതേ॥ 13-151-27 (87261)
ധർമലബ്ധം സമശ്നാതി ന കാമാത്കിഞ്ചിദശ്നുതേ।
യുഗമാത്രദൃഗധ്വാനം ക്രോശാദൂർധ്വം ന ഗച്ഛതി॥ 13-151-28 (87262)
സമോ മാനാവമാനാഭ്യാം സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ।
സർവഭൂതാഭയകരസ്തഥൈവാഭയദക്ഷിണഃ॥ 13-151-29 (87263)
നിർദ്വന്ദ്വോ നിർനമസ്കാരോ നിരാനന്ദപരിഗ്രഹഃ।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരഃ സർവഭൂതനിരാശ്രയഃ॥ 13-151-30 (87264)
പരിസംഖ്യാനതത്വജ്ഞസ്തദാ സത്യരതഃ സദാ।
ഊർധ്വം നാധോ ന തിര്യക്ച ന കിഞ്ചിദഭികാമയേത്॥ 13-151-31 (87265)
ഏവം ഹി രമമാണസ്തു യതിധർമം യഥാവിധി।
കാലസ്യ പരിണാമാത്തു യഥാ പക്വഫലം തഥാ॥ 13-151-32 (87266)
സ വിസൃജ്യ സ്വകം ദേഹം പ്രവിശേദ്ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം।
നിരാമയമനാദ്യന്തം ഗുണസൌംയമചേതനം॥ 13-151-33 (87267)
നിരക്ഷരമബീജം ച നിരിന്ദ്രിയമജം തഥാ।
അജയ്യമക്ഷയം യത്തദഭേദ്യം സൂക്ഷ്മമേവ ച॥ 13-151-34 (87268)
നിർഗുണം ച പ്രകൃതിമന്നിർവികാരം ച സർവശഃ।
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യസ്യ കാലസ്യ പരമേശ്വരം। 13-151-35 (87269)
അവ്യക്തം പുരുഷം ക്ഷേത്രമാനന്ത്യായ പ്രപദ്യതേ॥'॥ ॥ 13-151-36 (87270)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 151 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-151-33 ഗുണസാംയമചേതനമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-151-35 നിർഗുണം ചാപ്രകൃതിമദിതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 152
॥ ശ്രീഃ ॥
13.152. അധ്യായഃ 152
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ചാതുർവർണ്യസ്യ ശ്രേയസ്സാധനോപായപ്രതിപാദകപരാശരവചനാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`പരാശര ഉവാച।
ഏവം സ ഭിക്ഷുർനിർവാണം പ്രാപ്നുയാദ്ദഗ്ധകിൽബിഷഃ।
ഇഹസ്ഥോ ദേഹമുത്സൃജ്യ നീഡം ശകുനിവദ്യഥാ॥ 13-152-1 (87271)
സത്പഥാലംബനാദേവ ശൂദ്രഃ പ്രാപ്നോതി സദ്ഗതിം।
ബ്രഹ്മണഃ സ്ഥാനമചലം സ്ഥാനാത്സ്ഥാനമവാപ്നുയാത്॥ 13-152-2 (87272)
യഥാ ഖനൻഖനിത്രേണ ജാംഗലേ വാരി വിന്ദതി।
അനിർവേദാത്തതഃ സ്ഥാനമീപ്സിതം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-152-3 (87273)
സൈഷാ ഗതിരനാദ്യന്താ സർവൈരപ്യുപധാരിതാ।
തസ്മാച്ഛൂദ്രൈരനിർവേദാച്ഛ്രദ്ദധാനൈസ്തു നിത്യദാ।
വർതിതവ്യം യഥാശക്ത്യാ യഥാ പ്രോക്തം മനീഷിഭിഃ। 13-152-4 (87274)
യത്കരോതി തദശ്നാതി ശുഭം വാ യദി വാഽശുഭം।
നാകൃതം ഭുജ്യതേ കർമ ന കൃതം നശ്യതേ ഫലം॥ 13-152-5 (87275)
തഥാ ശുഭസമാചാരഃ ശുഭമേവാപ്നുതേ ഫലം।
തഥാഽശുഭസമാചാരോ ഹ്യശുഭം സമവാപ്നുതേ।
ശുഭാന്യേവ സമാദദ്യാദ്യ ഇച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ॥ 13-152-6 (87276)
ഭൂതിശ്ച നാന്യതഃ ശക്ത്യാ ശൂദ്രാണാമിതി നിശ്ചയഃ।
ക്രതേ യതീനാം ശുശ്രൂഷാമിതി സന്തോ വ്യവസ്ഥിതാഃ॥ 13-152-7 (87277)
തസ്മാദാഗമസംപന്നോ ഭവേത്സുനിയതേന്ദ്രിയഃ।
ശക്യതേ ഹ്യാഗമാദേവ ഗതിം പ്രാപ്തുമനാമയാം॥ 13-152-8 (87278)
വരാ ചൈഷാ ഗതിർദൃഷ്ടാ യാമന്വേപന്തി സാധവഃ।
യത്രാമൃതത്വം ലഭതേ ത്യക്ത്വാ ദുഃഖമനന്തരം॥ 13-152-9 (87279)
ഇമം ഹി ധർമിമാസ്ഥായ യേഽപി സ്യുഃ പാപയോനയഃ।
സ്ത്രിയോ വൈശ്യാശ്ച ശൂദ്രാശ്ച പ്രാപ്നുയുഃ പരമാം ഗതിം।
കിം പുനർബ്രാഹ്മണോ വിദ്വാൻക്ഷത്രിയോ വാ ബഹുശ്രുതഃ॥ 13-152-10 (87280)
ന ചാപ്യക്ഷീണപാപസ്യ ജ്ഞാനം ഭവതി ദേഹിനഃ।
ജ്ഞാനോപലബ്ധിർഭവതി കൃതകൃത്യോ യദാ ഭവേത്॥ 13-152-11 (87281)
ഉപലഭ്യ തു വിജ്ഞാനം ജ്ഞാനം വാഽപ്യനസൂയകഃ।
തഥൈവ വർതേദ്ഗുരുഷു ഭൂയാംസം വാ സമാഹിതഃ॥ 13-152-12 (87282)
അഥാവമന്യേത ഗുരും തഥാ തേഷു പ്രവർതതേ।
വ്യർഥമസ്യ ശ്രുതം ഭവതി ജ്ഞാനമജ്ഞാനതാം വ്രജേത്॥ 13-152-13 (87283)
ഗതിം ചാപ്യശുഭാം ഗച്ഛേന്നിരയായ ന സംശയഃ।
പ്രക്ഷീയതേ തസ്യ പുണ്യം ജ്ഞാനമസ്യ വിരുധ്യതേ॥ 13-152-14 (87284)
അദൃഷ്ടപൂർവകല്യാണോ യഥാ ദൃഷ്ട്വാ വിധിം നരഃ।
ഉത്സേകാൻമോഹമാപദ്യ തത്വജ്ഞാനമവാപ്തവാൻ॥ 13-152-15 (87285)
ഏവമേവി ഹി നോത്സേകഃ കർതവ്യോ ജ്ഞാനസംഭവഃ।
ഫലം ജ്ഞാനസ്യ ഹി ശമഃ പ്രശാമായ യതേത്സദാ॥ 13-152-16 (87286)
ഉപശാന്തേന ദാന്തേന ക്ഷമായുക്തേന സർവദാ।
ശുശ്രൂഷാ പ്രതിപത്തവ്യാ നിത്യമേവാനസൂയതാ॥ 13-152-17 (87287)
ധൃത്യാ ശിശ്നോദരം രക്ഷേത്പാണിപാദം ച ചക്ഷുഷാ।
ഇന്ദ്രിയാർഥാംശ്ച മനസാ മനോ ബുദ്ധൌ സമാദധേത്॥ 13-152-18 (87288)
ധൃത്യാഽഽസീത തതോ ഗത്വാ ശുദ്ധദേശം സുസംവൃതം।
ലബ്ധാസനം യഥാ ദൃഷ്ടം വിധിപൂർവം സമാചരേത്॥ 13-152-19 (87289)
ജ്ഞാനയുക്തസ്തഥാ ദേവം ഹൃദിസ്ഥമുപലക്ഷയേത്।
ആദീപ്യമാനം വപുഷാ വിധൂമമനലം യഥാ॥ 13-152-20 (87290)
രശ്മിമന്തമിവാദിത്യം വൈദ്യുതാഗ്നിമിവാംബരേ।
സംസ്ഥിതം ഹൃദയേ പശ്യേദീശം ശാശ്വതമവ്യയം॥ 13-152-21 (87291)
ന ചായുക്തേന ശക്യേത ദ്രഷ്ടും ദേഹേ മഹേശ്വരഃ।
യുക്തസ്തു പശ്യതേ ബുദ്ധ്യാ സന്നിവേശ്യ മനോ ഹൃദി॥ 13-152-22 (87292)
അഥ ത്വേവം ന ശക്നോതി കർതും ഹൃദയധാരണം।
യഥാസാംഖ്യമുപാസീത യഥാവദ്യോഗമാസ്ഥിതഃ॥ 13-152-23 (87293)
പഞ്ച ബുദ്ധീന്ദ്രിയാണീഹ പഞ്ച കർമേന്ദ്രിയാണി വൈ।
പഞ്ച ഭൂതവിശേഷാശ്ച മനശ്ചൈവ തു ഷോഡശ॥ 13-152-24 (87294)
തൻമാത്രാണ്യപബി പഞ്ചൈവ മനോഽഹങ്കാര ഏവ ച।
അഷ്ടമം ചാപ്യഥാവ്യക്തമേതാഃ പ്രകൃതിസഞ്ജ്ഞിതാഃ।
ഏതാഃ പ്രകൃതയശ്ചാഷ്ടൌ വികാരാശ്ചാപി ഷോഡശ॥ 13-152-25 (87295)
ഏവമേതദിഹസ്ഥേന വിജ്ഞേയം തത്വബുദ്ധിനാ।
ഏവം വർഷ്മ സമുത്തീര്യ തീർണോ ഭവതി നാന്യഥാ॥ 13-152-26 (87296)
പരിസംഖ്യാനമേവൈതൻമന്തവ്യം ജ്ഞാനബുദ്ധിനാ॥ 13-152-27 (87297)
അഹന്യഹനി ശാന്താത്മാ പാവനായ ഹിതായ ച।
ഏവമേവ പ്രസംഖ്യായ തത്വബുദ്ധിർവിമുച്യതേ।
നിഷ്പലം കേവലം ഭവതി ശുദ്ധതത്വാർഥതത്വവിത്॥ 13-152-28 (87298)
ഭിക്ഷുകാശ്രമമാസ്ഥായ ശുശ്രൂഷാനിരതോ ബുധഃ।
ശൂദ്രോ നിർമുച്യതേ സത്വസംസർഗാദേവ നാന്യഥാ॥ 13-152-29 (87299)
സത്സംനിക്രഷേ പരിവർതിതവ്യം
വിദ്യാധികാശ്ചാപി നിഷേവിതവ്യാഃ।
സവർണതാം ഗച്ഛതി സന്നികർഷാ-
ന്നീലഃ ഖഗോ മേരുമിവാശ്രയന്വൈ॥ 13-152-30 (87300)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-152-31x (7306)
ഇത്യേവമാഖ്യായ മഹാമുനിസ്തദാ
ചതുർഷു വർണേഷു വിധാനമർഥവിത്।
ശുശ്രൂഷയാ വൃത്തഗതിം സമാധിനാ
സമാധിയുക്തഃ പ്രയയൌ സ്വമാശ്രമം॥' ॥ 13-152-31 (87301)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 152 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 153
॥ ശ്രീഃ ॥
13.153. അധ്യായഃ 153
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സകലസേവ്യതാപ്രയോജകഗുണപ്രതിപാദകേന്ദ്രമാതലിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കേഷാം ദേവാ മഹാഭാഗാഃ സന്നമന്തേ മഹാത്മനാം।
ലോകേഽസ്മിംസ്തനൃഷീൻസർവഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി സത്തമ॥ 13-153-1 (87302)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-153-2x (7307)
ഇതിഹാസമിമം വിപ്രാഃ കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
അസ്മിന്നർഥേ മഹാപ്രാജ്ഞാസ്തം നിബോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-153-2 (87303)
വൃത്രം ഹത്വാഽപ്യുപാവൃത്തം ത്രിദശാനാം പുരസ്കൃതം।
മഹേന്ദ്രമനുസംപ്രാപ്തം സ്തൂയമാനം മഹർഷിഭിഃ॥ 13-153-3 (87304)
ശ്രിയാ പരമയാ യുക്തം രഥസ്ഥം ഹരിവാഹനം।
മാതലിഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ ദേവമിന്ദ്രമുഘാച ഹ॥ 13-153-4 (87305)
നമസ്കൃതാനാം സർവേഷാം ഭഗവംസ്ത്വം പുരസ്കൃതഃ।
യേഷാം ലോകേ നമസ്കുര്യാത്താൻബ്രവീതു ഭവാൻമമ॥ 13-153-5 (87306)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ദേവരാജഃ ശചീപതിഃ।
യന്താരം പരിപൃച്ഛന്തം തമിന്ദ്രഃ പ്രത്യുവാച സഃ॥ 13-153-6 (87307)
ധർമം ചാർഥം ച കാമം ച യേഷാം ചിന്തയതാം മതിഃ।
നാധർമേ വർതതേ നിത്യം താന്നമസ്യാമി മാതലേ॥ 13-153-7 (87308)
യേ രൂപഗുണസംപന്നാഃ പ്രമദാഹൃദയംഗമാഃ।
നിവൃത്താഃ കാമഭോഗേഷു താന്നമസ്യാമി മാതലേ॥ 13-153-8 (87309)
സ്വേഷു ഭോഗേഷു സന്തുഷ്ടാഃ സുവാചോ വചനക്ഷമാഃ।
അമാനകാമാശ്ചാർഘാർഹാസ്താന്നമസ്യാമി മാതലേ॥ 13-153-9 (87310)
ധനം വിദ്യാസ്തഥൈശ്വര്യം യേഷാം ന ചലയേൻമതിം।
ചലിതാം യേ നിഗൃഹ്ണന്തി താന്നിത്യം പൂജയാംയഹം॥ 13-153-10 (87311)
ഇഷ്ടൈർദാരൈരുപേതാനാം ശുചീനാമഗ്നിഹോത്രിണാം।
ചതുഷ്പാദകുടുംബാനാം മാതിലേ പ്രണമാംയഹം॥ 13-153-11 (87312)
മഹതസ്തപസാ പ്രാപ്തൌ ധനസ്യ വിപുലസ്യ ച।
കത്യാഗസ്തസ്യ ന വൈ കാര്യോ യോഽഽത്മാനം നാവബുധ്യതേ॥ 13-153-12 (87313)
യേഷാമർഥസ്തഥാ കാമോ ധർമമൂലവിവർധിതഃ।
ധർമാർഥൌ തസ്യ നിയതൌ താന്നമസ്യാമി മാതലേ॥ 13-153-13 (87314)
ധർമമൂലാർഥകാമാനാം ബ്രാഹ്മണാനാം ഗവാമപി॥
പതിവ്രതാനാം നാരീണാം പ്രണാമം പ്രകരോംയഹം॥ 13-153-14 (87315)
യേ ഭുക്ത്വാ മാനുഷാൻഭോഗാൻപൂർവേ വയസി മാതലേ।
തപസാ സ്വർഗമായാന്തി ശശ്വത്താൻപൂജയാംയഹം॥ 13-153-15 (87316)
അസംഭോഗാന്നചാസക്താന്ധർമനിത്യാഞ്ജിതേന്ദ്രിയാൻ।
സംന്യസ്താനചലപ്രഖ്യാൻമനസാ പൂജയാമി താൻ॥ 13-153-16 (87317)
ജ്ഞാനപ്രസന്നവിദ്യാനാം നിരൂഢം ധർമമീപ്സിതം।
പരൈഃ കീർതിതശൌചാനാം മാതലേ താന്നമാംയഹം'॥ ॥ 13-153-17 (87318)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 153 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 154
॥ ശ്രീഃ ॥
13.154. അധ്യായഃ 154
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഗൃഹസ്ഥധർമപ്രതിപാദകപൃഥിവീവാസുദേവസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഗാർഹസ്ഥ്യം ധർമമഖിലം പ്രബ്രൂഹി ഭരതർഷഭ।
ഋദ്ധിമാപ്നോതി കിം കൃത്വാ മനുഷ്യ ഇഹ പാർഥിവ॥ 13-154-1 (87319)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-154-2x (7308)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി പുരാവൃത്തം ജനാധിപ।
വാസുദേവസ്യ സംവാദം പൃഥിവ്യാശ്ചൈവ ഭാരത॥ 13-154-2 (87320)
സംസ്തുത്യ പൃഥിവീം ദേവീം വാസുദേവഃ പ്രതാപവാൻ।
പപ്രച്ഛ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മാം ത്വം യത്പൃച്ഛസേഽദ്യ വൈ॥ 13-154-3 (87321)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-154-4x (7309)
ഗാർഹസ്ഥ്യം ധർമമാശ്രിത്യ മയാ വാ മദ്വിധേന വാ।
കിമവശ്യം ധരേ കാര്യം കിം വാ കൃത്വാ സുഖം ഭവേത്॥ 13-154-4 (87322)
പൃഥിവ്യുവാച। 13-154-5x (7310)
ഋഷയഃ പിതരോ ദേവാ മനുഷ്യാശ്ചൈവ മാധവ।
പൂജ്യാശ്ചൈവാർചനീയാശ്ച യഥാ ചൈവ നിബോധ മേ॥ 13-154-5 (87323)
സദാ യജ്ഞേന ദേവാംശ്ച സദാഽഽതിഥ്യേന മാനുഷാൻ।
ഛന്ദതസ്തർപണേനാപി പിതൄന്യുഞ്ജന്തി നിത്യശഃ॥ 13-154-6 (87324)
തേന ഹ്യൃഷിഗണാഃ പ്രീതാ ബ്രഹ്മചയേണി ചാനഘ।
നിത്യമഗ്നിം പരിചരേദഭുക്ത്വാ ബലികർമ ച॥ 13-154-7 (87325)
കുര്യാത്തഥൈവ ദേവാന്വൈ പ്രിയം മേ മധുസൂദന।
കുര്യാദഹരഹഃ ശ്രാദ്ധമന്നാദ്യേനോദകേന ച॥ 13-154-8 (87326)
പയോമൂലഫലൈർവാഽപി പിതൄണാം പ്രീതിമാവഹേത്।
സിദ്ധാന്നാദ്വൈശ്വദേവം വൈ കുര്യാദഗ്നൌ യഥാവിധി॥ 13-154-9 (87327)
ആഗ്നീഷോമം വൈശ്വദേവം ധാന്വന്തര്യമനന്തരം।
പ്രജാനാം പതയേ ചൈവ പൃഥഗ്ഘോമോ വിധീയതേ॥ 13-154-10 (87328)
തഥൈവ ചാനുപൂർവ്യേണ ബലികർമ പ്രയോജയേത്।
ദക്ഷിണായാം യമായേതി പ്രതീച്യാം വരുണായ ച॥ 13-154-11 (87329)
സോമായ ചാപ്യുദീച്യാം വൈ വാസ്തുമധ്യേ പ്രജാപതേഃ।
ധന്വന്തരേഃ പ്രാഗുദീച്യാം പ്രാച്യാം ശക്രായ മാധവ॥ 13-154-12 (87330)
മനുഷ്യേഭ്യ ഇതി പ്രാഹുർബലിം ദ്വാരി ഗൃഹസ്യ വൈ।
മരുദ്ഭ്യോ ദൈവതേഭ്യശ്ച ബലിമന്തർഗൃഹേ ഹരേത്॥ 13-154-13 (87331)
തഥൈവ വിശ്വേദേവേഭ്യോ ബലിമാകാശതോ ഹരേത്।
നിശാചരേഭ്യോ ഭൂതേഭ്യോ ബലിം നക്തം യഥാ ഹരേത്॥ 13-154-14 (87332)
ഏവം കൃത്വാ ബലിം സംയഗ്ദദ്യാദ്ഭിക്ഷാം ദ്വിജായ വൈ।
അലാഭേ ബ്രാഹ്മണസ്യാഗ്നാവഗ്രമുദ്ധൃത്യ നിക്ഷിപേത്॥ 13-154-15 (87333)
യദാ ശ്രാദ്ധം പിതൃഭ്യോപി ദാതുമിച്ഛേത മാനവഃ।
തദാ പശ്ചാത്പ്രകുർവീത നിവൃത്തേ ശ്രാദ്ധകർമണി॥ 13-154-16 (87334)
പിതൄൻസന്തർപയിത്വാ തു ബലിം കുര്യാദ്വിധാനതഃ।
വേശ്വദൈവം തതഃ കുര്യാത്പശ്ചാദ്ബ്രാഹ്ംണഭോജനം॥ 13-154-17 (87335)
തതോഽന്നേനാവശേഷേണ ഭോജയേദതിഥീനപി।
അർഘ്യപൂർവം മഹാരാജ തതഃ പ്രീണാതി മാനവാൻ।
അനിത്യം ഹി സ്ഥിതോ യസ്മാത്തസ്മാദതിഥിരുച്യതേ॥ 13-154-18 (87336)
ആചാര്യസ്യ പിതുശ്ചൈവ സഖ്യുരാപ്തസ്യ ചാതിഥേഃ।
ഇദമസ്തി ഗൃഹേ മഹ്യമിതി നിത്യം നിവേദയേത്॥ 13-154-19 (87337)
തേ യദ്വദേയുസ്തത്കുര്യാദിതി ധർമോ വിധീയതേ।
ഗൃഹസ്ഥഃ പുരുഷഃ കൃഷ്ണ ശിഷ്ടാശീ ച സദാ ഭവേത്॥ 13-154-20 (87338)
രാജർത്വിജം സ്നാതകം ച ഗുരും ശ്വശുരമേവ ച।
അർചയേൻമധുപർകേണ പരിസംവത്സരോഷിതാൻ॥ 13-154-21 (87339)
ശ്വഭ്യശ്ച ശ്വപചേഭ്യശ്ച വയോഭ്യശ്ചാവപേദ്ഭുവി॥ 13-154-22 (87340)
വൈശ്വദേവം ഹി നാമൈതത്സായം പ്രാതർവിധീയതേ॥ 13-154-23 (87341)
ഏതാംസ്തു ധർമാൻഗാർഹസ്ഥ്യാന്യഃ കുര്യാദനസൂയകഃ।
സ ഇഹർദ്ധിം പരാം പ്രാപ്യ പ്രേത്യ ലോകേ മഹീയതേ॥ 13-154-24 (87342)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-154-25x (7311)
ഇതി ഭൂമേർവചഃ ശ്രുത്വാ വാസുദേവഃ പ്രതാപവാൻ।
തഥാ ചകാര സതതം ത്വമപ്യേവം സദാഽഽചര॥ 13-154-25 (87343)
ഏതദ്ഗൃഹസ്ഥധർമം ത്വം ചേഷ്ടമാനോ ജനാധിപ।
ഇഹ ലോകേ യശഃ പ്രാപ്യ പ്രേത്യ സ്വർഗമവാപ്സ്യസി॥ ॥ 13-154-26 (87344)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃപഞ്ചാശദദികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 154 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-154-1 ഗാർഹസ്ഥ്യം ഗൃഹസ്ഥയോഗ്യം॥ 7-154-7 ബലികർമ വൈശ്വദേവഃ തത്ര പ്രാഗന്നമേവ ഗ്രാഹ്യം॥ 7-154-15 ഭിക്ഷാദ്വയം തഥേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 155
॥ ശ്രീഃ ॥
13.155. അധ്യായഃ 155
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പുഷ്പധൂപദീപദാനാദിപ്രശംസാപരബലിശുക്രസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ആലോകദാനം നാമൈതത്കീദൃശം ഭരതർഷഭ।
കഥമേതത്സമുത്പന്നം ഫലം വാ തദ്ബ്രവീഹി മേ॥ 13-155-1 (87345)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-155-2x (7312)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
മനോഃ പ്രജാപതേർവാദം സുവർണസ്യ ച ഭാരത॥ 13-155-2 (87346)
തപസ്വീ കശ്ചിദഭവത്സുവർണോ നാമ ഭാരത।
വർണതോ ഹേമവർണഃ സ സുവർണ ഇതി വിശ്രുതഃ॥ 13-155-3 (87347)
കുലശീലഗുണോപേതഃ സ്വാധ്യായോപരമം ഗതഃ।
ബഹൂൻസുവംശപ്രഭവാൻസമതീതഃ സ്വകൈർഗുണൈഃ॥ 13-155-4 (87348)
സ കദാചിൻമനും വിപ്രോ ദദർശോപസസർപ ച।
കുശലപ്രശ്നമന്യോന്യം തൌ ചോഭൌ തത്ര ചക്രതുഃ॥ 13-155-5 (87349)
തതസ്തൌ സത്യസങ്കൽപൌ മേരൌ കാഞ്ചനപർവതേ।
ദേവർഷിഭിഃ സദാ ജുഷ്ടേ സഹിതൌ സംന്യഷീദതാം॥ 13-155-6 (87350)
തത്ര തൌ കഥയന്തൌ സ്താം കഥാ നാനാവിധാശ്രയാഃ।
ബ്രഹ്മർഷിദേവദൈത്യാനാം പുരാണാനാം മഹാത്മനാം॥ 13-155-7 (87351)
സുവർണസ്ത്വബ്രവീദ്വാക്യം മനും സ്വായംഭുവം പ്രതി।
ഹിതാർഥം സർവഭൂതാനാം പ്രശ്നം മേ വക്തുമർഹസി॥ 13-155-8 (87352)
സുമനോഗന്ധധൂപാദ്യൈരിജ്യന്തേ ദൈവതാനി ച।
കിമേതത്കഥമുത്പന്നം ഫലം യോഗം ച ശംസ മേ॥ 13-155-9 (87353)
മനുരുവാച। 13-155-10x (7313)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ശുക്രസ്യ ച ബലേശ്ചൈവ സംവാദം വൈ മഹാത്മനോഃ॥ 13-155-10 (87354)
ബലേർവൈരോചനസ്യേഹ ത്രൈലോക്യമനുശാസതഃ।
സമീപമാജഗാമാശു ശുക്രോ ഭൃഗുകുലോദ്വഹഃ॥ 13-155-11 (87355)
തമർഘ്യാദിഭിരഭ്യർച്യ ഭാർഗവം സോഽസുരാധിപഃ।
നിഷസാദാസനേ പശ്ചാദ്വിധിവദ്ഭൂരിദക്ഷിണഃ॥ 13-155-12 (87356)
കഥേയമഭവത്തത്ര ത്വയാ യാ പരികീർതിതാ।
സുമനോധൂപദീപാനാം സംപ്രദാനേ ഫലം പ്രതി॥ 13-155-13 (87357)
തതഃ പപ്രച്ഛ ദൈത്യേന്ദ്രഃ കവീന്ദ്രം പ്രശ്നമുത്തമം॥ 13-155-14 (87358)
സുമനോധൂപദീപാനാം കിം ഫലം ബ്രഹ്മിവിത്തമ।
പ്രദാനസ്യ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 13-155-15 (87359)
ശുക്ര ഉവാച। 13-155-16x (7314)
അഗ്നീഷോമാദിസൃഷ്ടൌ തു വിഷ്ണോഃ സർവാത്മനഃ പ്രഭോഃ।
തപഃ പൂർവം സമുത്പന്നം ധർമസ്തസ്മാദനന്തരം॥ 13-155-16 (87360)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ ചൈവ വീരുദോഷധ്യ ഏവ ച।
സോമസ്യാത്മാ ച ബഹുധാ സംഭൂതഃ പൃഥിവീതലേ।
അമൃതം ച വിഷം ചൈവ യാശ്ചാന്യാസ്തൃണജാതയഃ॥ 13-155-17 (87361)
അമൃതം മനസഃ പ്രീതിം സദ്യസ്തൃപ്തിം ദദാതി ച।
മനോ ഗ്ലപയതേ തീവ്രം വിഷം ഗന്ധേന സർവശഃ॥ 13-155-18 (87362)
അമൃതം മംഗലം വിദ്ധി മഹദ്വിഷമമംഗലം।
ഓഷധ്യോ ഹ്യമൃതം സർവാ വിഷം തേജോഗ്നിസംഭവം॥ 13-155-19 (87363)
അമൃതം മനോ ഹ്ലാദയതേ ശ്രിയം ചാപി ദദാതി ച।
തസ്മാത്സുമനസഃ പ്രോക്താ നരൈഃ സുകൃതകർമഭിഃ॥ 13-155-20 (87364)
ദേവതാഭ്യഃ സുമനസോ യോ ദദാതി നരഃ ശുചിഃ।
തസ്മൈ സുമനസോ ദേവാസ്തസ്മാത്സുമനസഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-155-21 (87365)
യംയമുദ്ദിശ്യ ദീയേരന്ദേവം സുമനസഃ പ്രഭോ।
മംഗലാർതം സ തേനാസ്യ പ്രീതോ ഭവതി ദൈത്യപ॥ 13-155-22 (87366)
ജ്ഞേയാസ്തൂഗ്രാശ്ച സൌംയാശ്ച തേജസ്വിന്യശ്ച താഃ പൃഥക്।
ഓഷധ്യോ ബഹുവീര്യാ ഹി ബഹുരൂപാസ്തഥൈവ ച॥ 13-155-23 (87367)
യജ്ഞിയാനാം ച വൃക്ഷാണാമയജ്ഞീയാന്നിബോധ മേ।
ആസുരാണി ച മാല്യാനി ദൈവതേഭ്യോ ഹിതാനി ച॥ 13-155-24 (87368)
രക്ഷസാമുരഗാണാം ച യക്ഷാണാം ച തഥാ പ്രിയാഃ।
മനുഷ്യാണാം പിതൄണാം ച കാന്താ യാസ്ത്വനുപൂർവശഃ॥ 13-155-25 (87369)
വന്യാ ഗ്രാംയാശ്ചേഹ തഥാ കൃഷ്ടോപ്താഃ പർവതാശ്രയാഃ।
അകണ്ടകാഃ കണ്ടകിനോ ഗന്ധരൂപരസാന്വിതാഃ॥ 13-155-26 (87370)
ദ്വിവിധോ ഹി സ്മൃതോ ഗന്ധ ഇഷ്ടോഽനിഷ്ടശ്ച പുഷ്പജഃ।
ഇഷ്ടഗന്ധാനി ദേവാനാം പുഷ്പാണീതി വിഭാവയ॥ 13-155-27 (87371)
അകണ്ടകാനാം വൃക്ഷാണാം ശ്വേതപ്രായാശ്ച വർണതഃ।
തേഷാം പുഷ്പാണി ദേവാനാമിഷ്ടാനി സതതം പ്രഭോ॥ 13-155-28 (87372)
`പദ്മം ച തുലസീ ജാതിരാപഃ സർവേഷു പൂജിതാ।'
ജലജാനി ച മാല്യാനി പദ്മാദീനി ച യാനി വൈ।
ഗന്ധർവനാഗയക്ഷേഭ്യസ്താനി ദദ്യാദ്വിചക്ഷണഃ॥ 13-155-29 (87373)
ഓപധ്യോ രക്തപുഷ്പാശ്ച കടുകാഃ കണ്ടകാന്വിതാഃ।
ശത്രൂണാമഭിചാരാർഥമഥർവസു നിദർശിതാഃ॥ 13-155-30 (87374)
തീക്ഷ്ണവീര്യാസ്തു ഭൂതാനാം ദുരാലംഭാഃ സകണ്ടകാഃ।
രക്തഭൂയിഷ്ഠവർണാശ്ച കൃഷ്ണാശ്ചൈവോപഹാരയേത്॥ 13-155-31 (87375)
മനോഹൃദയനന്ദിന്യോ വിമർദേ മധുരാശ്ച യാഃ।
ചാരുരരൂപാഃ സുമനസോ മാനുപാണാം സ്മൃതാ വിഭോ॥ 13-155-32 (87376)
ന തു ശ്മശാനസംഭൂതാ ന ദേവായതനോദ്ഭവാഃ।
സന്നയേത്പുഷ്ടിയുക്തേഷു വിവാഹേഷു രഹഃസു ച॥ 13-155-33 (87377)
ഗിരിസാനുരുഹാഃ സൌംയാ ദേവാനാമുപധാരയേത്।
പ്രോക്ഷിതാഭ്യുക്ഷിതാഃ സൌംയാ യഥായോഗം യഥാസ്മൃതി॥ 13-155-34 (87378)
ഗന്ധേന ദേവാസ്തുഷ്യന്തി ദർശനാദ്യക്ഷരാക്ഷസാഃ।
നാഗാഃ സമുപഭോഗേന ത്രിഭിരേതൈസ്തു മാനുഷാഃ॥ 13-155-35 (87379)
സദ്യഃ പ്രീണാതി ദേവാന്വൈ തേ പ്രീതാ ഭാവയന്ത്യുത।
സങ്കൽപസിദ്ധാ മർത്യാനാമീപ്സിതാശ്ച മനോരഥാഃ॥ 13-155-36 (87380)
ദേവാഃ പ്രീണന്തി സതതം മാനിതാ മാനയന്തി ച।
അവജ്ഞാതാവധൂതാശ്ച നിർദഹന്ത്യധമാന്നരാൻ॥ 13-155-37 (87381)
അത ഊർധ്വം പ്രവക്ഷ്യാമി ധൂപദാനവിധേഃ ഫലം।
ധൂപാംശ്ച വിവിധാൻസാധൂനസാധൂംശ്ച നിബോധ മേ॥ 13-155-38 (87382)
നിര്യാസാഃ സരലാശ്ചൈവ കൃത്രിമാശ്ചൈവ തേ ത്രയഃ।
ഇഷ്ടോഽനിഷ്ടോ ഭവേദ്ഗന്ധസ്തൻമേ വിസ്തരശഃ ശൃണു॥ 13-155-39 (87383)
നിര്യാസാഃ സല്ലകീവർജ്യാ ദേവാനാം ദയിതാസ്തു തേ।
ഗുഗ്ഗുലുഃ പ്രവരസ്തേഷാം സർവേപാമിതി നിശ്ചയഃ॥ 13-155-40 (87384)
അഗുരുഃ സാരിണാം ശ്രേഷ്ഠോ യക്ഷരാക്ഷസഭോഗിനാം।
ദൈത്യാനാം സല്ലകീജശ്ച കാങ്ക്ഷിതോ യശ്ച തദ്വിധഃ॥ 13-155-41 (87385)
അഥ സർജരസാദീനാം ഗന്ധൈഃ പാർഥിവദാരവൈഃ।
ഫാണിതാസവസംയുക്തൈർമനുഷ്യാണാം വിധീയതേ॥ 13-155-42 (87386)
ദേവദാനവഭൂതാനാം സദ്യസ്തുഷ്ഠികരഃ സ്മൃതഃ।
യേഽന്യേ വൈഹാരികാസ്തത്ര മാനുഷാണാമിതി സ്മൃതാഃ॥ 13-155-43 (87387)
യ ഏവോക്താഃ സുമനസാം പ്രദാനേ ഗുണഹേതവഃ।
ധൂപേഷ്വപി പരിജ്ഞേയാസ്ത ഏവ പ്രീതിവർധനാഃ॥ 13-155-44 (87388)
ദീപദാനേ പ്രവക്ഷ്യാമി ഫലയോഗമനുത്തമം।
യഥാ യേന യദാ ചൈവ പ്രദേയാ യാദൃശാശ്ച തേ॥ 13-155-45 (87389)
ജ്യോതിസ്തേജഃ പ്രകാശം വാഽപ്യൂധ്വഗം ചാപി വർധതേ।
പ്രദാനം തേജസാം തസ്മാത്തേജോ വർധയതേ നൃണാം॥ 13-155-46 (87390)
അന്ധതമസ്തമിസ്രം ച ദക്ഷിണായനമേവ ച।
ഉത്തരായണമേതസ്മാജ്ജ്യോതിർദാനം പ്രശസ്യതേ॥ 13-155-47 (87391)
യസ്മാദൂർധ്വഗമേ തത്തു തമസശ്ചൈവ ഭേഷജം।
തസ്മാദൂർധ്വഗതേർദാതാ ഭവേദത്രേതി നിശ്ചയഃ॥ 13-155-48 (87392)
ദേവാസ്തേജസ്വിനോ യസ്മാത്പ്രഭാവന്തഃ പ്രകാശകാഃ।
താമസാ രാക്ഷസാശ്ചൈവ തസ്മാദ്ദീപഃ പ്രദീയതേ॥ 13-155-49 (87393)
ആലോകദാനാച്ചക്ഷുഷ്മാൻപ്രഭായുക്തോ ഭവേന്നരഃ।
താന്ദത്ത്വാ നോപഹിംസേന ന ഹരേന്നോപനാശയേത്॥ 13-155-50 (87394)
ദീപഹാർതാ ഭവേദന്ധസ്തമോഗതിരസുപ്രഭഃ।
ദീപപ്രദഃ സ്വർഗലോകേ ദീപമാലീ വിരാജതേ॥ 13-155-51 (87395)
ഹവിപാ പ്രഥമഃ കൽപോ ദ്വിതീയശ്ചൌഷധീരസൈഃ।
വസാമേദോസ്ഥിനിര്യാസൈർന കാര്യഃ പുഷ്ടിമിച്ഛതാ॥ 13-155-52 (87396)
ദേവാലയേ സഭായാം ച ഗിരൌ ചൈത്യചതുഷ്പഥേ।
ദീപദാതാ ഭവേന്നിത്യം യ ഇച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ॥ 13-155-53 (87397)
കുലോദ്യോതോ വിശുദ്ധാത്മാ പ്രകാശത്വം ച ഗച്ഛതി।
ജ്യോതിഷാം ചൈവ സാലോക്യം ദീപദാതാ ഭവേന്നരഃ॥ 13-155-54 (87398)
ബലികർമസു വക്ഷ്യാമി ഗുണാൻകർമഫലോദയാൻ।
ദേവയക്ഷോരഗനൃണാം ഭൂതാനാമഥ രക്ഷസാം॥ 13-155-55 (87399)
യേഷാം നാഗ്രഭുജോ വിപ്രാ ദേവതാതിഥിബാലകാഃ।
രാക്ഷസാനേവ താന്വിദ്ധി നിർവഷട്കാരമംഗലാൻ॥ 13-155-56 (87400)
തസ്മാദഗ്രം പ്രയച്ഛേത ദേവഭ്യഃ പ്രതിപൂജിതം।
ശിരസാ പ്രണതശ്ചാപി ഹരേദ്ബലിമതന്ദ്രിതഃ॥ 13-155-57 (87401)
ഗൃഹ്ണന്തി ദേവതാ നിത്യമാശംസന്തി സദാ ഗൃഹാൻ।
ബാഹ്യാശ്ചാഗന്തവോ യേഽന്യേ യക്ഷരാക്ഷസപന്നഗാഃ॥ 13-155-58 (87402)
ഇതോ ദത്തേന ജീവന്തി ദേവതാഃ പിതരസ്തഥാ।
തേ പ്രീതാഃ പ്രീണയന്ത്യേനമായുഷാ യശസാ ധനൈഃ॥ 13-155-59 (87403)
ബലയഃ സഹ പുഷ്പൈസ്തു ദേവാനാമുപഹാരയേത്।
ദധിദുഗ്ധമയാഃ പുണ്യാഃ സുഗന്ധാഃ പ്രിയദർശനാഃ॥ 13-155-60 (87404)
കാര്യാ രുധിരമാംസാഢ്യാ ബലയോ യക്ഷരക്ഷസാം।
സുരാസവപുരസ്കാരാ ലാജോല്ലാപികഭൂഷിതാഃ॥ 13-155-61 (87405)
നാഗാനാം ദയിതാ നിത്യം പദ്മോത്പലവിമിശ്രിതാഃ।
തിലാൻഗുഡസുസംപന്നാൻഭൂതാനാമുപഹാരയേത്॥ 13-155-62 (87406)
അഗ്രദാതാഽഗ്രഭോഗീ സ്യാദ്ബലവീര്യസമന്വിതഃ।
തസ്മാദഗ്രം പ്രയച്ഛേത ദേവഭ്യഃ പ്രതിപൂജിതം॥ 13-155-63 (87407)
ജ്വലന്ത്യഹരഹോ വേശ്മ യാശ്ചാസ്യ ഗൃഹദേവതാഃ।
താഃ പൂജ്യാ ഭൂതികാമേന പ്രസൃതാഗ്രപ്രദായിനാ॥ 13-155-64 (87408)
ഇത്യേതദസുരേന്ദ്രായ കാവ്യഃ പ്രോവാച ഭാർഗവഃ।
സുവർണായ മനുഃ പ്രാഹ സുവർണോ നാരദായ ച॥ 13-155-65 (87409)
നാരദോഽപി മയി പ്രാഹ ഗുണാനേതാൻമഹാദ്യുതേ।
ത്വമപ്യേതദ്വിദിത്വേഹ സർവമാചര പുത്രക॥ ॥ 13-155-66 (87410)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 155 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-155-6 രമണീയേ ശിലാപൃഷ്ഠ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-155-7 സ്താം അഭവതാം॥ 7-155-16 തപഃ വർണാശ്രമധർമഃ। ധർമോ ദയാദിഃ॥ 7-155-17 ലതാഃ ഓഷധ്യോ വ്രീഹ്യാദയഃ॥ 7-155-40 പ്രവരസ്തേഷാം ഘൃതമിശ്രോഽഥ കുഞ്ജര ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-155-46 ജ്യോതിർദീപാദി। തേജഃ കാന്തിഃ। പ്രകാശഃ കീർതിഃ॥ 7-155-47 തമിസ്രം അന്ധകാരഃ। അന്ധം തമോ നാമ നരകരൂപം। തഥാ ദക്ഷിണായനമപ്യന്ധം തമ ഏവ। അത ഉത്തരായണേ രാത്രൌ തമോനാശകം ജ്യോതിർദേയം നരകനിവൃത്ത്യർഥം॥ 7-155-52 ഹവിഷാ ഘൃതേന ഓഷധീരസൈഃ തിലസർഷപാദിസ്നേഹൈഃ। വസാമേദോസ്ഥീനി പ്രാണ്യവയവാസ്തേഷാം നിര്യാസാഃ സ്നേഹാഃ। വസാദയഃ പൃഥഗ്വാ നിര്യാസാത്॥ 7-155-60 ദധിദ്രപ്സയുതാഃ പുണ്യാ ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-155-61 ലാജോല്ലാപികഭൂഷിതാഃ। ഉല്ലാപിക ഉപരിലാപനം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 156
॥ ശ്രീഃ ॥
13.156. അധ്യായഃ 156
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബലിദീപപ്രദാനകഥനോപയോഗിതയാ നഹുഷചരിതകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ ദേവൈർവരദാനപൂർവകമിന്ദ്രപദം പ്രാപിതേന നഹുഷേണ പർപാത്സപ്തർഷ്യാദിഭിഃ പര്യായേണ സ്വയാനവാഹനം॥ 2 ॥ അഗസ്ത്യസ്യ തദ്യാനവഹനപര്യായേ ഭൃഗുണാഽഗസ്ത്യംപ്രതി സ്വേന നഹുഷസ്യാധഃപാതനപ്രതിജ്ഞാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രുതം മേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ പുഷ്പധൂപപ്രദായിനാം।
ഫലം ബലിവിധാനേ ച തദ്ഭൂയോ വക്തുമർഹസി॥ 13-156-1 (87411)
ധൂപപ്രദാനസ്യ ഫലം പ്രദീപസ്യ തഥൈവ ച।
ബലയശ്ച കിമർഥം വൈ ക്ഷിപ്യന്തേ ഗൃഹമേധിഭിഃ॥ 13-156-2 (87412)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-156-3x (7315)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
നഹുഷസ്യ ച സംവാദമഗസ്ത്യസ്യ ഭൃഗോസ്തതാ॥ 13-156-3 (87413)
നഹുഷോ ഹി മഹാരാജ രാജർഷിഃ സുമഹാതപാഃ।
ദേവരാജ്യമനുപ്രാപ്തഃ സുകൃതേനേഹ കർമണാ॥ 13-156-4 (87414)
തത്രാപി പ്രയതോ രാജന്നഹുഷസ്ത്രിദിവേ വസൻ।
മാനുഷീശ്ചൈവ ദിവ്യാശ്ച കുർവാണോ വിവിധാഃ ക്രിയാഃ॥ 13-156-5 (87415)
മാനുഷ്യസ്തത്ര സർവാഃ സ്മ ക്രിയാസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
പ്രവൃത്താസ്ത്രിദിവേ രാജന്ദിവ്യാശ്ചൈവ സനാതനാഃ॥ 13-156-6 (87416)
അഗ്നികാര്യാണി സമിധഃ കുശാഃ സുമനസസ്തഥാ।
ബലയശ്ചാന്നലാജാഭിർധൂപനം ദീപകർമ ച॥ 13-156-7 (87417)
സർവം തസ്യ ഗൃഹേ രാജ്ഞഃ പ്രാവർതത മഹാത്മനഃ।
ജപയജ്ഞാൻമനോയജ്ഞാംസ്ത്രിദിവേഽപി ചകാര സഃ॥ 13-156-8 (87418)
ദേവാനഭ്യർചയച്ചാപി വിധിവത്സ സുരേശ്വരഃ।
സർവാനേവ യഥാന്യായം യഥാപൂർവമരിന്ദമ॥ 13-156-9 (87419)
അഥേനദ്രോഽഹമിതി ജ്ഞാത്വാ അഹങ്കാരം സമാവിശത്।
സർവാശ്ചൈവ ക്രിയാസ്തസ്യ പര്യഹീയന്ത ഭൂപതേഃ॥ 13-156-10 (87420)
സപ്തർഷീന്വാഹയാമാസ വരദാനദമാന്വിതഃ।
പരിഹീനക്രിയശ്ചൈവ ദുർബലത്വമുപേയിവാൻ॥ 13-156-11 (87421)
തസ്യ വാഹയതഃ കാലോ മുനിമുഖ്യാംസ്തപോധനാൻ।
അഹങ്കാരാഭിഭൂതസ്യ സുമഹാനത്യവർതത॥ 13-156-12 (87422)
അഥ പര്യായശഃ സർവാന്വാഹനായോപചക്രമേ।
പര്യായശ്ചാപ്യഗസ്ത്യസ്യ സമപദ്യത ഭാരത॥ 13-156-13 (87423)
അഥാഗത്യ മഹാതേജാ ഭൃഗുർബ്രഹ്മവിദാംവരഃ।
അഗസ്ത്യമാശ്രമസ്ഥം വൈ സമുപേത്യേദമബ്രവീത്॥ 13-156-14 (87424)
ഏവം വയമസത്കാരം ദേവേന്ദ്രസ്യാസ്യ ദുർമതേഃ।
നഹുഷസ്യ കിമർഥം വൈ മർഷയാമ മഹാമുനേ॥ 13-156-15 (87425)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 13-156-16x (7316)
കഥമേഷ മയാ ശക്യഃ ശപ്തും യസ്യ മഹാമുനേ।
വരദേന വരോ ദത്തോ ഭവതോ വിദിതശ്ച സഃ॥ 13-156-16 (87426)
യോ മേ ദൃഷ്ടിപഥം ഗച്ഛേത്സ മേ വശ്യോ ഭവേദിതി।
ഇത്യനേന വരം ദേവോ യാചിതോ ഗച്ഛതാ ദിവം॥ 13-156-17 (87427)
ഏവം ന ദഗ്ധഃ സ മയാ ഭവതാ ച ന സംശയഃ।
അന്യേനാപ്യൃഷിമുഖ്യേന ന ദഗ്ധോ ന ച പാതിതഃ॥ 13-156-18 (87428)
അമൃതം ചൈവ പാനായ ദത്തമസ്മൈ പുരാ വിഭോ।
മഹാത്മനാ തദർതം ച നാസ്മാഭിർവിനിപാത്യതേ॥ 13-156-19 (87429)
പ്രായച്ഛത വരം ദേവഃ പ്രജാനാം ദുഃഖകാരണം।
ദ്വിജേഷ്വധർമയുക്താനി സ കരോതി നരാധമഃ॥ 13-156-20 (87430)
തത്ര യത്പ്രാപ്തകാലം നസ്തദ്ബ്രൂ വദതാംവര।
ഭവാംശ്ചാപി യഥാ ബ്രൂയാത്തത്കർതാസ്മി ന സംശയഃ॥ 13-156-21 (87431)
ഭൃഗുരുവാച। 13-156-22x (7317)
പിതാമഹനിയോഗേന ഭവന്തം സോഽഹമാഗതഃ।
പ്രതികർതും ബലവതി നഹുഷേ ദർപമോഹിതേ॥ 13-156-22 (87432)
അദ്യ ഹി ത്വാം സുദുർബുദ്ധീ രഥേ യോക്ഷ്യതി ദേവരാട്।
അദ്യൈനമഹമുദ്വൃത്തം കരിഷ്യേഽനിന്ദ്രമോജസാ॥ 13-156-23 (87433)
അദ്യേന്ദ്രം സ്ഥാപയിഷ്യാമി പശ്യതസ്തേ ശതക്രതും।
സഞ്ചാല്യ പാപകർമാണമൈന്ദ്രാത്സ്ഥാനാത്സുദുർമതിം। 13-156-24 (87434)
അദ്യ ചാസൌ കുദേവേന്ദ്രസ്ത്വാം പദാ ധർഷയിഷ്യതി।
ദൈവോപഹതചിത്തത്വാദാത്മനാശായ മന്ദധീഃ॥ 13-156-25 (87435)
വ്യുത്ക്രാന്തധർമം തമഹം ധർഷണാമർഷിതോ ഭൃശം।
അഹിർഭവസ്വേതി രുഷാ ശപ്സ്യേ പാപം ദ്വിജദ്രുഹം॥ 13-156-26 (87436)
തത ഏനം സുദുർബുദ്ധിം ധിക്ശബ്ദാഭിഹതത്വിഷം।
ധരണ്യാം പാതയിഷ്യാമി പശ്യതസ്തേ മഹാമുനേ॥ 13-156-27 (87437)
നഹുഷം പാപകർമാണമൈശ്വര്യബലമോഹിതം।
യഥാ ച രോചതേ തുഭ്യം തഥാ കർതാസ്ംയഹം മുനേ॥ 13-156-28 (87438)
ഏവമുക്തസ്തു ഭൃഗുണാ മൈത്രാവരുണിരവ്യയഃ।
അഗസ്ത്യഃ പരമപ്രീതോ ബഭൂവ വിഗതജ്വരഃ॥ ॥ 13-156-29 (87439)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്പഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 156 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-156-7 ലാജാഭിഃ। ആർഷം സ്ത്രീത്വം॥ 7-156-10 അഥേന്ദ്രസ്യ ഭവിഷ്യത്വാദഹങ്കാരഃ സമാവിശത് ഇതി ധ.പാഠഃ॥ 7-156-18 ന ശപ്തോ വിനിപാതിന ഇതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-156-26 ശപിഷ്യേ പാപമോഹിതമിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 157
॥ ശ്രീഃ ॥
13.157. അധ്യായഃ 157
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
നഹുഷേണാഗസ്ത്യസ്യ സ്വയാനേ യോജനം॥ 1 ॥ തഥാ തേന സഹ ശ്രുതിപ്രാമാണ്യവിവാദേ സ്വവിരുദ്ധഭാഷിണോഽഗസ്ത്യസ്യ മസ്തകേ സ്വപാദേന താഡനം॥ 2 ॥ തദാ തജ്ജടാന്തർനിഗൂഢേന ഭൃഗുണാ ശാപദാനേന തസ്യാധഃപാതനം॥ 3 ॥ തതോ ദേവൈരിന്ദ്രസ്യ സ്വപദേഽഭിഷേചനം॥ 4 । നഹുഷസ്യ സ്വകൃതപൂർവബലിദീപദാനാദിജസുകൃതമഹിംനാ പുനഃ സ്വർഗപ്രാപ്തിഃ॥ 5 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കഥം വൈ സ വിപന്നശ്ച കഥം വൈ പാതിതോ ഭുവി।
കഥം ദേവേന്ദ്രതാം പ്രാപ്തസ്തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 13-157-1 (87440)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-157-2x (7318)
ഏവം തയോഃ സംവദതോഃ ക്രിയാസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
സർവാ ഏവ പ്രവർതന്തേ യാ ദിവ്യാ യാശ്ച മാനുഷാഃ॥ 13-157-2 (87441)
തഥൈവ ദീപദാനാനി സർവോപകരണാനി വൈ।
ബലികർമ ച യച്ചാന്യദ്വത്സകാശ്ച പൃഥഗ്വിധാഃ॥ 13-157-3 (87442)
സർവാസ്തസ്യ സമുത്പന്നാ ദേവേന്ദ്രസ്യ മഹാത്മനഃ।
ദേവലോകേ നൃലോകേ ച സദാചാരപുരസ്കൃതാഃ॥ 13-157-4 (87443)
താശ്ചോദ്ഭവന്തി രാജേന്ദ്ര സമൃദ്ധ്യൈ ഗൃഹമേധിനഃ।
ധൂപപ്രദാനൈർദീപൈശ്ച നമസ്കാരൈസ്തഥൈവ ച॥ 13-157-5 (87444)
യഥാ സിദ്ധസ്യ ചാന്നസ്യ ഗൃഹ്യ ചാഗ്രം പ്രദീയതേ।
ബലയശ്ച ഗൃഹോദ്ദേശേ തതഃ പ്രീയന്തി ദേവതാഃ॥ 13-157-6 (87445)
യഥാ ച ഗൃഹിണസ്തോഷോ ഭവേദ്വൈ ബലികർമണി।
തഥാ ശതഗുണാ പ്രീതിർദേവതാനാം പ്രജായതേ॥ 13-157-7 (87446)
ഏവം ധൂപപ്രദാനം ച ദീപദാനം ച സാധവഃ।
പ്രയച്ഛതി നമസ്കാരൈര്യുക്തമാത്മഗുണാവഹം॥ 13-157-8 (87447)
സ്നാനേനാദ്ഭിശ്ച യത്കർമ ക്രിയതേ വൈ വിപശ്ചിതാ।
നമസ്കാരപ്രയുക്തേന തേന പ്രീണന്തി ദേവതാഃ॥ 13-157-9 (87448)
പിതരശ്ച മഹാഭാഗാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ।
ഗൃഹ്യാശ്ച ദേവതാഃ സർവാഃ പ്രീയന്തേ വിധിനാഽർചിതാഃ॥ 13-157-10 (87449)
ഇത്യേതാം ബുദ്ധിമാസ്ഥായ നഹുഷഃ സ നരേശ്വരഃ।
സുരേന്ദ്രത്വം മഹത്പ്രാപ്യ കൃതവാനേതദദ്ഭുതം॥ 13-157-11 (87450)
കസ്യ ചിത്ത്വഥ കാലസ്യ ഭാഗ്യക്ഷയ ഉപസ്ഥിതേ।
സർവമേതദവജ്ഞായ ന ചകാര യഥാവിധി॥ 13-157-12 (87451)
തതഃ സ പരിഹീണോഽഭൂത്സുരേന്ദ്രോ ബലദർപതഃ।
ധൂപദീപാദികവിധിം ന യഥാവച്ചകാര ഹ।
തതോഽസ്യ യജ്ഞവിഷയോ രക്ഷോഭിഃ പരിബാധ്യതേ॥ 13-157-13 (87452)
അഥാഗസ്ത്യമൃഷിശ്രേഷ്ഠം വാഹനായാജുഹാവ ഹ।
ദ്രുതം സരസ്വതീകൂലാത്സ്മയന്നിവ മഹാബലഃ॥ 13-157-14 (87453)
തതോ ഭൃഗുർമഹാതേജാ മൈത്രാവരുണിമബ്രവീത്।
നിമീലയസ്വ നയനേ ജടാം യാവദ്വിശാമി തേ।
`സുരേന്ദ്രപതനായേതി സ ച നേത്ര ന്യമീലയത്॥' 13-157-15 (87454)
തതോഽഗസ്ത്യസ്യാഥ ജടാം ദൃഷ്ട്വാ പ്രാവിശദച്യുതഃ।
ഭൃഗുഃ സ സുമഹാതേജാഃ പാതനായ നൃപസ്യ ച॥ 13-157-16 (87455)
തതഃ സ ദേവരാട് പ്രാപ്തസ്തമൃഷിം വാഹനായ വൈ।
തതോഽഗസ്ത്യഃ സുരപതിം വാക്യമാഹ വിശാംപതേ।
യോജയസ്വേതി മാം ക്ഷിപ്രം കം ച ദേശം വഹാമി തേ॥ 13-157-17 (87456)
യത്ര വക്ഷ്യസി തത്ര ത്വാം നയിഷ്യാമി സുരാധിപ।
ഇത്യുക്തോ നരഹുഷസ്തേന യോജയാമാസ തം മുനിം॥ 13-157-18 (87457)
ഭൃഗുസ്തസ്യ ജടാന്തസ്ഥോ ബഭൂവ ഹൃഷിതോ ഭൃശം।
ന ചാപി ദർശനം തസ്യ ചകാര സ ഭൃഗുസ്തദാ।
വരദാനപ്രഭാവജ്ഞോ നഹുഷസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-157-19 (87458)
ന ചുകോപ തദാഽഗസ്ത്യോ യുക്തോഽപി നഹുഷേണ വൈ।
തം തു രാജാ പദൈകേന ചോദയാമാസ ഭാരത।
`ശ്രുതിഃ സ്മൃതിഃ പ്രമാണം വാ നേതിവാദേന ദേവരാട്॥' 13-157-20 (87459)
ന ചുകോപ സ ധർമാത്മാ തതഃ പാദേന ദേവരാട്।
അഗസ്ത്യസ്യ തദാ ക്രുദ്ധോ വാമേനാഭ്യഹനച്ഛിരഃ॥ 13-157-21 (87460)
തസ്മിഞ്ശിരസ്യഭിഹതേ സ ജടാന്തർഗതോ ഭൃഗുഃ।
ശശാപ ബലവത്ക്രുദ്ധോ നഹുഷം പാപചേതസം॥ 13-157-22 (87461)
യസ്മാത്പദാഽവധീഃ ക്രോധാച്ഛിരസീമം മഹാമുനിം।
തസ്മാദാശു മഹീം ഗച്ഛ സർപോ ഭൂത്വാ സുദുർമതേ॥ 13-157-23 (87462)
ശപ്തോഽഥ സ തദാ തേന സർപോ ഭൂത്വാ പപാത ഹ।
അദൃഷ്ടേനാഥ ഭൃഗുണാ ഭൂതലേ ഭരതർഷഭ॥ 13-157-24 (87463)
ഭൃഗും ഹി യദി സോഽദ്രാക്ഷീന്നഹുഷഃ പൃഥിവീപതേ।
സ ശക്തോനാഽഭവിഷ്യദ്വൈ പാതനേ തസ്യ തേജസാ॥ 13-157-25 (87464)
സ തു തൈസ്തൈഃ പ്രദാനൈശ്ച തപോഭിർനിയമൈസ്തഥാ।
പതിതോഽപി മഹാരാജ ഭൂതലേ സ്മൃതിമാനഭൂത്॥ 13-157-26 (87465)
പ്രസാദയാമാസ ഭൃഗും ശാപാന്തോ മേ ഭവേദിതി।
തതോഽഗസ്ത്യഃ കൃപാവിഷ്ടഃ പ്രാസാദയത തം ഭൃഗും।
ശാപാന്താർഥം മഹാരാജ സ ച പ്രാദാത്കൃപാന്വിതഃ॥ 13-157-27 (87466)
ഭൃഗുരുവാച। 13-157-28x (7319)
രാജാ യുധിഷ്ഠിരോ നാമ ഭവിഷ്യതി കുരൂദ്വഹഃ।
സ ത്വാം മോക്ഷയിതാ ശാപാദിത്യുക്ത്വാഽന്തരധീയത॥ 13-157-28 (87467)
അഗസ്ത്യോഽപി മഹാതേജാഃ കൃത്വാ കാര്യം ശതക്രതോഃ।
സ്വമാശ്രമപദം പ്രായാത്പൂജ്യമാനോ ദ്വിജാതിഭിഃ॥ 13-157-29 (87468)
നഹുഷോഽപി ത്വയാ രാജംസ്തസ്മാച്ഛാപാത്സമുദ്ധൃതഃ।
ജഗാമ ബ്രഹ്മഭവനം പശ്യതസ്തേ ജനാധിപ॥ 13-157-30 (87469)
തദാ സ പാതയിത്വാ തം നഹുഷം ഭൂതലേ ഭൃഗുഃ।
ജഗാമ ബ്രഹ്മഭവനം ബ്രഹ്മണേ ച ന്യവേദയത്॥ 13-157-31 (87470)
തതഃ ശക്രം സമാനായ്യ ദേവാനാഹ പിതാമഹഃ।
വരദാനാൻമമ സുരാ നഹുഷോ രാജ്യമാപ്തവാൻ।
സ ചാഗസ്ത്യേന ക്രുദ്ധേന ഭ്രംശിതോ ഭൂതലം ഗതഃ॥ 13-157-32 (87471)
ന ച ശക്യം വിനാ രാജ്ഞാ സുഖം വർതയിതും ക്വചിത്।
തസ്മാദയം പുനഃ ശക്രോ ദേവരാജ്യേഽഭിഷിച്യതാം॥ 13-157-33 (87472)
ഏവം സംഭാഷമാണം തു ദേവാഃ പാർഥ പിതാമഹം।
ഏവമസ്ത്വിതി സംഹൃഷ്ടാഃ പ്രത്യൂചുസ്തം നരാധിപ॥ 13-157-34 (87473)
സോഽഭിഷിക്തോ ഭഗവതാ ദേവരാജ്യേ ച വാസവഃ।
ബ്രഹ്മണാ രാജശാർദൂല യഥാപൂർവം വ്യരോചത॥ 13-157-35 (87474)
ഏവമേതത്പുരാവൃത്തം നഹുഷസ്യ വ്യതിക്രമാത്।
സ ച തൈരേവ സംസിദ്ധോ നഹുഷഃ കർമഭിഃ പുനഃ॥ 13-157-36 (87475)
തസ്മാദ്ദീപാഃ പ്രദാതവ്യാഃ സായം വൈ ഗൃഹമേധിഭിഃ।
ദിവ്യം ചക്ഷുരവാപ്നോതി പ്രേത്യ ദീപസ്യ ദായകഃ।
പൂർണചന്ദ്രപ്രതീകാശാ ദീപദാശ്ച ഭവന്ത്യുത॥ 13-157-37 (87476)
യാവദക്ഷിനിമേഷാണി ജ്വലന്തേ താവതീഃ സമാഃ।
രൂപവാൻബലവാംശ്ചാപി നരോ ഭവതി ദീപദഃ॥ 13-157-38 (87477)
യ ഇദം ശൃണുയാദ്വാപി പഠതേ യോ ദ്വിജോത്തമഃ।
ബ്രഹ്മലോകമവാപ്നോതി സ ച വൈ നാത്ര സംശയഃ॥ ॥ 13-157-39 (87478)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 157 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-157-3 വത്സകാഃ പുത്രാദേർവാർഷികോത്സവാഃ। യച്ചാന്യദുത്സേകാശ്ചേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-157-20 തം തു രാജാ പ്രതോദേനേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-157-30 ഭവനം തേന പുണ്യേന കർമണേതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-157-38 രൂപവാന്ധർമവാംശ്ചാപീതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 158
॥ ശ്രീഃ ॥
13.158. അധ്യായഃ 158
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരം പ്രതി ബ്രഹ്മസ്വാപഹാരസ്യാനർഥഹേതുതായാ പ്രമാണതയാ നൃപചണ്ഡലസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രാഹ്മണസ്വാനി യേ മന്ദാ ഹരന്തി ഭരതർഷഭ।
നൃശംസകാരിണോ യോനിം കാം തേ ഗച്ഛന്തി മാനവാഃ॥ 13-158-1 (87479)
ഭീഷ്യ ഉവാച। 13-158-2x (7320)
പാതകാനാം പരം ഹ്യേതദ്ബ്രഹ്മസ്വഹരണം ബലാത്।
സാന്വയാസ്തേ വിനശ്യന്തി ചണ്ഡാലാഃ പ്രേത്യ ചേഹ ച॥ 13-158-2 (87480)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനമം।
ചണ്ഡാലസ്യ ച സംവാദം ക്ഷത്രബന്ധോശ്ച ഭാരത॥ 13-158-3 (87481)
രാജോവാച। 13-158-4x (7321)
വൃദ്ധരൂപോഽസി ചണ്ഡാല ബാലവച്ച വിചേഷ്ടസേ।
ശ്വഖരാണാം രജഃസേവീ കസ്മാദുദ്വിജസേ ഗവാം॥ 13-158-4 (87482)
സാധുഭിർഗർഹിതം കർമ ചണ്ഡാലസ്യ വിധീയതേ।
കസ്മാദ്ഗോരജസാ ധ്വസ്തമംഗം തോയേന സിഞ്ചസി॥ 13-158-5 (87483)
ചണ്ഡാല ഉവാച। 13-158-6x (7322)
ബ്രാഹ്മണസ്യ ഗവാം രാജൻപ്രയാന്തീനാം രജഃ പുരാ।
സോമമുദ്ധ്വംസയാമാസ തം സോമമപിബന്ദ്വിജാഃ॥ 13-158-6 (87484)
ഭൃത്യാനാമപി രാജ്ഞസ്തു രജസാ ധ്വംസിതം മഖേ।
തത്പാനാച്ച ദ്വിജാഃ സർവേ ക്ഷിപ്രം നരകമാവിശൻ॥ 13-158-7 (87485)
ദീക്ഷിതശ്ച സ രാജാഽപി ക്ഷിപ്രം നരകമാവിശത്।
സഹ തൈര്യാജകൈഃ സർവൈർബ്രഹ്മസ്വമുപജീവ്യ തത്॥ 13-158-8 (87486)
യേഽപി തത്രാപിബൻക്ഷീരം ഘൃതം ദധി ച മാനവാഃ।
ബ്രാഹ്മണാഃ സഹരാജന്യാഃ സർവേ നരകമാവിശൻ॥ 13-158-9 (87487)
ജഘ്നുസ്താഃ പയസാ പുത്രാംസ്തഥാ പൌത്രാന്വിധൂയ താൻ।
പശൂനവേക്ഷമാണശ്ച സാധുവൃത്തേന ദംപതീ॥ 13-158-10 (87488)
അഹം തത്രാവസം രാജൻബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
താസാം മേ രജസാ ധ്വസ്തം ഭൈക്ഷമാസീന്നരാധിപ 13-158-11 (87489)
ചണ്ഡാലോഽഹം തതോ രാജൻഭുക്ത്വാ തദഭവം നൃപ।
ബ്രഹ്മസ്വഹാരീ ന നൃപഃ സോഽപ്രതിഷ്ഠാം ഗതിം യയൌ॥ 13-158-12 (87490)
തസ്മാദ്ധരേന്ന വിപ്രസ്വം കദാചിദപി കിഞ്ചന।
ന പശ്യേന്നാനുമോദേച്ച ന ഹർതും കിഞ്ചിദാഹരേത്॥ 13-158-13 (87491)
ബ്രഹ്മസ്വം രജസാ ധ്വസ്തം ഭുക്ത്വാ മാം പശ്യ യാദൃശം।
തസ്മാത്സോമോഽപ്യവിക്രേയഃ പുരുഷേണ വിപശ്ചിതാ॥ 13-158-14 (87492)
ഏതദ്ധി ധനമുത്കൃഷ്ടം ദ്വിജാനാമവിശേഷതഃ।
വിക്രയം ത്വിഹ സോമസ്യ ഗർഹയന്തി മനീഷിണഃ॥ 13-158-15 (87493)
യേ ചൈനം ക്രീണതേ താത യേ ച വിക്രീണതേ ജനാഃ।
തേ തു വൈവസ്വതം പ്രാപ്യ രൌരവം യാന്തി സർവശഃ॥ 13-158-16 (87494)
സോമം തു രജസാ ധ്വസ്തം വിക്രീണന്വിധിപൂർവകം।
ശ്രോത്രിയോ വാർധുഷീ ഭൂത്വാ നചിരം സ വിനശ്യതി॥ 13-158-17 (87495)
നരകം ത്രിംശതം പ്രാപ്യ സ്വവിഷ്ഠാമുപജീവതി।
ബ്രഹ്മസ്വഹാരീ നരകാന്യാതനാശ്ചാനുഭൂയ തു।
മലേഷു ച കൃമിർഭൂത്വാ ശ്വവിഷ്ഠാമുപജീവതീ॥ 13-158-18 (87496)
ശ്വചര്യാമതിമാനം ച സഖിദാരേഷു വിപ്ലവം।
തുലയാധാരയദ്ധർമോ ഹ്യതിമാനോഽതിരിച്യതേ॥ 13-158-19 (87497)
ംലാനം മാം വികലം പശ്യ വിവർണം ഹരിണം കൃശം।
അതിമാനേനി മാം പശ്യ പാപാം ഗതിമുപാഗതം॥ 13-158-20 (87498)
അഹം വൈ വിപുലേ താത കുലേ ദനസമന്വിതേ।
പൌരാണേ ജൻമനി വിഭോ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനപാരഗഃ॥ 13-158-21 (87499)
അഭവം തത്ര ജാനാനോ ഹ്യേതാന്ദോഷാൻമദാത്സദാ।
സംരബ്ധ ഏവ ഭൂതാനാം പൃഷ്ഠമാംസമഭക്ഷയം॥ 13-158-22 (87500)
സോഽഹം വൈ വിദിതഃ സർവൈർദൂരഗോ വനിനോ വനേ।
സാധൂനാം പരിഭാവേപ്സുർവിപ്രാണാം ഗർവിതോ ധനൈഃ।
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്തഃ പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം॥ 13-158-23 (87501)
ആദീപ്തമിവ ചൈലാന്തം ഭ്രമരൈരിവ ചാർദിതം।
ധാവമാനം സുസംരബ്ദം ഫശ്യ മാം രജസാഽന്വിതം॥ 13-158-24 (87502)
സ്വാധ്യായൈസ്തു മഹാത്പാപം ഹരന്തി ഗൃഹമേധിനഃ।
ദാനൈഃ പൃഥഗ്വിധൈശ്ചാപി വിപ്രജാത്യാം മനീഷിണഃ॥ 13-158-25 (87503)
തഥാ പാപകൃതം വിപ്രമാശ്രമസ്തം മഹീപതേ।
സർവസംഗവിനിർമുക്തം ഛന്ദാംസ്യുത്താരയന്ത്യുത॥ 13-158-26 (87504)
അഹം ഹി പാപയോന്യാം വൈ പ്രസൂതഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ।
നിശ്ചയം നാധിഗച്ഛാമി കഥം മുച്യേയമിത്യുത॥ 13-158-27 (87505)
ജാതിസ്മരത്വം ച മമ കേനചിത്പൂർവകർമണാ।
ശുഭനേ യേന മോക്ഷം വൈ പ്രാപ്തുമിച്ഛാംയഹം നൃപ॥ 13-158-28 (87506)
ത്വമിമം സംപ്രപന്നായ സംശയം ബ്രൂഹി പൃച്ഛതേ।
ചണ്ഡാലത്വാത്കഥമഹം മുച്യേയമിതി സത്തമ॥ 13-158-29 (87507)
രാജോവാച। 13-158-30x (7323)
ചണ്ഡാല പ്രതിജാനീഹി യേന മോക്ഷമവാപ്സ്യസി।
ബ്രാഹ്മണാർഥേ ത്യജൻപ്രാണാൻഗതിമിഷ്ടാമവാപ്സ്യസി॥ 13-158-30 (87508)
ദത്ത്വാ ശരീരം ക്രവ്യാദ്ഭ്യോ രണാഗ്നൌ ദ്വിജഹേതുകം।
ഹിത്വാ പ്രാണാൻപ്രമോക്ഷസ്തേ നാന്യഥാ മോക്ഷമർഹസി॥ 13-158-31 (87509)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-158-32x (7324)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ തേന ബ്രഹ്മസ്വാർഥേ പരന്തപ।
ഹിത്വാ രണമുഖേ പ്രാണാൻഗതിമിഷ്ടാമവാപ ഹ॥ 13-158-32 (87510)
തസ്മാദ്രക്ഷ്യം ത്വയാ പുത്ര ബ്രഹ്മസ്വം ഭരതർഷഭ।
യദീച്ഛസി മഹാബാഹോ ശാശ്വതീം ഗതിമാത്മനഃ॥ ॥ 13-158-33 (87511)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 158 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-158-4 രജഃസേവീ രജോഗുണ്ഠിതഃ॥ 7-158-5 ഗോരജസാ ഗോപരാഗേണ പ്രചലത്യാ ധേനോരൂധസഃ സകാശാത്പ്രസരന്ത്യഃ ക്ഷീരവിപ്രുഷോഽത്ര പരാഗപര്യായേണ രജഃപദേനോച്യന്തേ। ധ്വസ്തം വ്യാപ്തം വിപ്രുൺമാത്രേണാപി ബ്രഹ്മസ്വേന ദേഹസ്നിഗ്ധത്വം മാഭൂദിതി ഭാവഃ॥ 7-158-6 രജഃ ക്ഷീരം കർതൃ മാർഗസ്ഥവല്ലീരൂപം സോമമുദ്ധ്വംസയാമാസ നാശിതവത്॥ 7-158-10 താ ഗാവഃ പരൈഃ പീതേന സ്വപയസാ തേഷാം പുത്രപൌത്രാൻ പശൂൻ ദംപതീ ച ജഘ്നുഃ സദ്യോഽൽപായുഷശ്ചക്രുഃ॥ 7-158-16 ഏനം ബ്രഹ്മസ്വസൃഷ്ടം॥ 7-158-19 ശ്വചര്യാം നീചസേവാം। അതിമാനീ ഇതരദ്വയാപേക്ഷയാ അത്യന്തം പാപീത്യർഥഃ। സ്വസ്വദാരേഷു വിപ്ലവമിതി ധ.പാഠഃ॥ 7-158-22 ഭൂതാനാമുപരി സദാ സംരബ്ദ ഏവ കുപിത ഏവേത്യന്വയഃ॥ 7-158-24 ഭ്രമരൈസ്തീക്ഷ്ണതുണ്ഡൈരർദ്യമാനമിവ ചേലാന്തവദ്ദഹ്യമാനമിവ ക്ലിശ്യന്തം മാം പശ്യ। ആദീപ്തമിവ ചാലാതമിതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 159
॥ ശ്രീഃ ॥
13.159. അധ്യായഃ 159
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പുണ്യപാപകർമഫലഭേദസ്യ പുണ്യകർമണാം ച തരതമഭാവസ്യ ച ബോധനായ താദൃശ കർമവിശേഷസാധ്യഫലവിശേഷപ്രതിപാദകശക്രഗൌതമസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഏകോ ലോകസ്തു കൃതിനാം സ്വർഗേ ലോകേ പിതാമഹ।
ഉത തത്രാപി നാനാത്വം സർവം ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-159-1 (87512)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-159-2x (7325)
കർമഭിഃ പാർഥ നാനാത്വം ലോകാനാം യാന്തി മാനവാഃ।
പുണ്യാൻപുണ്യകൃതോ യാന്തി പാപാൻപാപകൃതോ നരാഃ॥ 13-159-2 (87513)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഗൌതമസ്യ മുനേസ്താത സംവാദം വാസവസ്യ ച॥ 13-159-3 (87514)
ബ്രാഹ്മണോ ഗൌതമഃ കശ്ചിൻമൃദുർദാന്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
മഹാവനേ ഹസ്തിശിശും പരിദ്യൂനമമാതൃകം॥ 13-159-4 (87515)
തം ദൃഷ്ട്വാ ജീവയാമാസ സാനുക്രോശോ ധൃതവ്രതഃ।
സ തു ദീർഘേണ കാലേനി ബഭൂവാതിബലോ മഹാൻ॥ 13-159-5 (87516)
തം പ്രപന്നം മഹാദീർഘം പ്രഭൂതം സർവതോമദം।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്വരൂപേണ ശക്രോ ജഗ്രാഹ ഹസ്തിനം॥ 13-159-6 (87517)
ഹ്രിയമാണം തു തം ദൃഷ്ട്വാ ഗൌതമഃ സംശിതവ്രതഃ।
അഭ്യഭാഷത രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാതപാഃ॥ 13-159-7 (87518)
മാമാഹാർഷീർഹസ്തിനം പുത്രമേനം
ദുഃഖാത്പുഷ്ടം ധൃതരാഷ്ട്രാത്കൃതജ്ഞ।
മൈത്രം സതാം സപ്തപദം വദന്തി
മിത്രദ്രോഹോ നേഹ രാജൻസ്പൃസേത്ത്വാം॥ 13-159-8 (87519)
ഇധ്മോദകപ്രദാതാരം ശൂന്യപാലം മമാശ്രമേ।
വിനീതമാചാര്യകുലേ സുയുക്തം ഗുരുകർമണി॥ 13-159-9 (87520)
ശിഷ്ടം ദാന്തം കൃതജ്ഞം ച പ്രിയം ച സതതം മമ।
ന മേ വിക്രോശതോ രാജൻഹർതുമർഹസി കുഞ്ജരം॥ 13-159-10 (87521)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-11x (7326)
ഗവാം സഹസ്രം ഭവതേ ദദാനി
ശതാനി നിഷ്കസ്യ ദദാനി പഞ്ച।
അന്യച്ച വിത്തം വിവിധം മഹർഷേ
കിം ബ്രാഹ്മണസ്യേഹ ഗജേന കൃത്യം॥ 13-159-11 (87522)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-12x (7327)
തവൈവ ഗാവോ ഹി ഭവന്തു രാജ-
ന്ദാസ്യഃ സനിഷ്കാ വിവിധം ച രത്നം।
അന്യച്ച വിത്തം വിവിധം നരേന്ദ്ര
കിം ബ്രാഹ്മണസ്യേഹ ധനേന കൃത്യം॥ 13-159-12 (87523)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-13x (7328)
ബ്രാഹ്മണാനാം ഹസ്തിഭിർനാസ്തി കൃത്യം
രാജന്യാനാം നാഗകുലാനി വിപ്ര।
സ്വം വാഹനം നയതോ നാസ്ത്യധർമോ
നാഗശ്രേഷ്ഠം ഗൌതമാസ്മാന്നിവർത॥ 13-159-13 (87524)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-14x (7329)
യത്ര പ്രേതോ നന്ദതി പുണ്യകർമാ
യത്ര പ്രേതഃ ശോചതേ പാപകർമാ।
വൈവസ്വതസ്യ സദനേ മഹാത്മന-
സ്തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-14 (87525)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-15x (7330)
യേ നിഷ്ക്രിയാ നാസ്തികാഃ ശ്രദ്ധധാനാഃ
പാപാത്മാന ഇന്ദ്രിയാർഥേ നിസൃഷ്ടാഃ।
യമസ്യ തേ യാതനാം പ്രാപ്നുവന്തി
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-15 (87526)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-16x (7331)
വൈവസ്വതീ സംയമനീ ജനാനാം
യത്രാനൃതം നോച്യതേ യത്ര സത്യം।
യത്രാംബലാൻബലിനോ ഘാതയന്തി
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-16 (87527)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-17x (7332)
ജ്യേഷ്ഠാം സ്വസാരം പിതരം മാതരം ച
ഗുരൂന്യഥാഽമാനയന്തശ്ചരന്തി।
തഥാവിധാനാമേഷ ലോകോ മഹർഷേ
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-17 (87528)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-18x (7333)
മന്ദാകിനീ വൈശ്രവണസ് രാജ്ഞോ
മഹാഭാഗാ ഭോഗിജനപ്രവേശ്യാ।
ഗന്ധർവയക്ഷൈരപ്സരോഭിശ്ച ജുഷ്ടാ
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-18 (87529)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-19x (7334)
അതിഥിവ്രതാഃ സുവ്രതാ യേ ജനാ വൈ
പ്രതിശ്രയം ദദതി ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ।
ശിഷ്ടാശിനഃ സംവിഭജ്യാശ്രിതേഭ്യോ
മന്ദാകിനീം തേഽപി ഹി ഭൂഷയന്തി॥ 13-159-19 (87530)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-20x (7335)
മേരോരഗ്രേ യദ്വനം ഭാതി രംയം
സുപുഷ്പിതം കിന്നരീഗീതജുഷ്ടം।
സുദർശനാ യത്ര ജംബൂർവിശാലാ
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-20 (87531)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-21x (7336)
യേ ബ്രാഹ്മണാ മൃദവഃ സത്യശീലാ
ബഹുശ്രുതാഃ സർവഭൂതാഭിരാമാഃ।
യേഽധീയതേ സേതിഹാസം പുരാണം
മധ്വാഹുത്യാ ജുഹ്വതി വൈ ദ്വിജേഭ്യഃ॥ 13-159-21 (87532)
തഥാവിധാനാമേഷ ലോകോ മഹർഷേ
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര।
യദന്യത്തേ വിദിതം സ്ഥാനമസ്തി
തദ്ബ്രൂഹി ത്വം ത്വരിതോ ഹ്യേഷ യാമി॥ 13-159-22 (87533)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-23x (7337)
സുപുഷ്പിതം കിംനരരാജജുഷ്ടം
പ്രിയം വനം നന്ദനം നാരദസ്യ।
ഗന്ധർവാണാമപ്സരസാം ച സദ്മ
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-23 (87534)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-154-24x (7338)
യേ നൃത്യഗീതേ കുശലാ ജനാഃ സദാ
ദേവാത്മാനഃ പ്രിയകാമാശ്ചരന്തി।
തഥാവിധാനാമേഷ ലോകോ മഹർഷേ
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-24 (87535)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-25x (7339)
യത്രോത്തരാഃ കുരവോ ഭാന്തി രംയാ
ദേവൈഃ സാർധം മോദമാനാ നരേന്ദ്രഃ।
യത്രാഗ്നിയൌനാശ്ച വസന്തി വിപ്രാ
അബ്യോനയഃ പർവതയോനയശ്ച॥ 13-159-25 (87536)
യത്ര ശക്രോ വർഷതി സർവകാമാ-
ന്യത്ര സ്ത്രിയഃ കാമചാരാ ഭവന്തി।
യത്ര ചേർഷ്യാ നാസ്തി നാരീനരാണാം
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-26 (87537)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-27x (7340)
യേ സർവഭൂതേഷു നിവൃത്തകാമാ
അമാംസാദാ ന്യസ്തദണ്ഡാശ്ചരന്തി।
ന ഹിംസന്തി സ്ഥാവരം ജംഗമാനി
ഭൂതാനാം യേ സർവഭൂതാത്മഭൂതാഃ॥ 13-159-27 (87538)
നിരാശിഷോ നിർമമാ വീതരാഗാ
ലാഭാലാഭേ തുല്യനിന്ദാപ്രശംസാഃ।
തഥാവിധാനാമേഷ ലോകോ മഹർഷേ
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-28 (87539)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-29x (7341)
തതോഽപരേ ഭാന്തി ലോകാഃ സനാതനാഃ
സുപുണ്യഗന്ധാ വിരജാ വീതശോകാഃ।
സോമസ്യ രാജ്ഞഃ സദനേ മഹാത്മന-
സ്തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-29 (87540)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-30x (7342)
യേ ദാനശീലാ ന പ്രതിഗൃഹ്ണതേ സദാ
ന ചാപ്യർഥാംശ്ചാദദതേ പരേഭ്യഃ।
യേഷാമദേയമർഹതേ നാസ്തി കിഞ്ചി-
ത്സർവാതിഥ്യാഃ സുപ്രജനാ ജനാശ്ച॥ 13-159-30 (87541)
യേ ക്ഷന്താരോ നാഭിജൽപന്തി ചാന്യാ-
ഞ്ശക്താ ഭൂത്വാ സതതം പുണ്യശീലാഃ।
തഥാവിധാനാമേഷ ലോകോ മഹർഷേ
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-31 (87542)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-32x (7343)
തതോഽപരേ ഭാന്തി ലോകാഃ സനാതനാ
വിരാജസാ വിതമസ്കാ വിശോകാഃ।
ആദിത്യദേവസ്യ പദം മഹാത്മന-
സ്തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-32 (87543)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-33x (7344)
സ്വാധ്യായശീലാ ഗുരുശുശ്രൂഷകാശ്ച
തപസ്വിനഃ സുവ്രതാഃ സത്യസന്ധാഃ।
ആചാര്യാണാമപ്രതികൂലഭാഷിണോ
നിത്യോത്ഥിതാ ഗുരുകർമസ്വചോദ്യാഃ॥ 13-159-33 (87544)
തഥാവിധാനാമേഷ ലോകോ മഹർഷേ
വിശുദ്ധാനാം ഭാവിതോ വാഗ്യതാനാം।
സത്യേ സ്ഥിതാനാം വേദവിദാം മഹാത്മനാം
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-34 (87545)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-35x (7345)
തതോഽപരേ ഭാന്തി ലോകാഃ സനാതനാഃ
സുപുണ്യഗന്ധാ വിരജാ വിശോകാഃ।
വരുണസ്യ രാജ്ഞഃ സദനേ മഹാത്മന-
സ്തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-35 (87546)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-36x (7346)
ചാതുർമാസ്യൈര്യേ യജന്തേ ജനാഃ സദാ
തഥേഷ്ടീനാം ദശശതം പ്രാപ്നുവന്തി।
യേ ചാഗ്നിഹോത്രം ജുഹ്വതി ശ്രദ്ദധാനാ
യഥാന്യായം ത്രീണി വർഷാണി വിപ്രാഃ॥ 13-159-36 (87547)
സ്വദാരഗാണാം ധർമകൃതാം മഹാത്മനാം
യഥോദിതേ വർത്മനി സുസ്ഥിതാനാം।
ധർമാൻമനാമുദ്വഹതാം ഗതിം താം
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-37 (87548)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-38x (7347)
ഇന്ദ്രസ്യ ലോകാ വിരജാ വിശോകാ
ദുരന്വയാഃ കാങ്ക്ഷിതാ മാനവാനാം।
തസ്യാഹം തേ ഭവനേ ഭൂരിതേജസോ
രാജന്നിമം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-38 (87549)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-39x (7348)
ശതവർഷജീവീ യശ്ച ശൂരോ മനുഷ്യോ
വേദാധ്യായീ യശ്ച യജ്വാഽപ്രമത്തഃ।
ഏതേ സർവേ ശക്രലോകം വ്രജന്തി
പരം ഗന്താ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-39 (87550)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-40x (7349)
പ്രാജാപത്യാഃ സന്തി ലോകാ മഹാന്തോ
നാകസ്യ പൃഷ്ഠേ പുഷ്കലാ വീതശോകാഃ।
മനീഷിണാം സർവലോകാഭയാനാം
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-40 (87551)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-41x (7350)
യേ രാജാനോ രാജസൂയാഭിഷിക്താ
ധർമാത്മാനോ രക്ഷിതാരഃ പ്രജാനാം।
യേ ചാശ്വമേധാവഭൃഥേ പ്ലുതാംഗാ-
സ്തേഷാം ലോകാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര॥ 13-159-41 (87552)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-42x (7351)
തതഃപരം ഭാന്തി ലോകാഃ സനാതനാഃ
സുപുണ്യഗന്ധാ വിരജാ വീതശോകാഃ।
തസ്മിന്നഹം ദുർലഭേ ചാപ്യധൃഷ്യേ
ഗവാം ലോകേ ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-42 (87553)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-43x (7352)
യോ ഗോസഹസ്രീ ശതദോ മഹാത്മാ
യോ ഗോശതീ ദശ ദദ്യാച്ച ശക്ത്യാ।
തഥാ ദശഭ്യോ യശ്ച ദദ്യാദിഹൈകാം
പഞ്ചഭ്യോ വാ ദാനശീലസ്തഥൈകാം॥ 13-159-43 (87554)
യേ ജീര്യന്തേ ബ്രഹ്മചര്യേണി വിപ്രാ
ബ്രാഹ്മീം വാചം പരിരക്ഷന്തി ചൈവ।
മനസ്വിനസ്തീർഥയാത്രാപരാ യേ
തേ തത്ര മോദന്തി തതോ വിമാനൈഃ॥ 13-159-44 (87555)
പ്രഭാസം മാനസം തീർഥ പുഷ്കരാണി മഹത്സരഃ।
പുണ്യം ച നൈമിഷം തീർഥം ബാഹുദാം കരതോയിനീം॥ 13-159-45 (87556)
ഗാം ഹയശിരശ്ചൈവ വിപാശാം സ്ഥൂലവാലുകാം।
തൂഷ്ണീം ഗംഗാം ശനൈർഗംഗാം മഹാഹ്രദമഥാപി ച॥ 13-159-46 (87557)
ഗോമതീം കൌശികീം പംപാം മഹാത്മാനോ ധൃതവ്രതാഃ।
സരസ്വതീദൃഷദ്വത്യൌ യമുനാം യേ തു യാന്തി ച॥ 13-159-47 (87558)
തത തേ ദിവ്യസംസ്ഥാനാ ദിവ്യമാല്യധരാഃ ശിവാഃ।
പ്രയാന്തി പുണ്യഗന്ധാഢ്യാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ന തത്ര വൈ॥ 13-159-48 (87559)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-49x (7353)
യത്ര ശീതഭയം നാസ്തി ന ചോഷ്ണഭയമണ്വപി।
ന ക്ഷുത്പിപാസേ ന ഗ്ലാനിർന ദുഃഖം ന സുഖം തഥാ॥ 13-159-49 (87560)
ന ദ്വേഷ്യോ ന പ്രിയഃ കശ്ചിന്ന ബന്ധുർന രിപുസ്തഥാ।
ന ജരാമരണേ തത്ര ന പുണ്യം ന ച പാതകം। 13-159-50 (87561)
തസ്മിന്വിരജസി സ്ഫീതേ പ്രജ്ഞാസത്വവ്യവസ്ഥിതേ।
സ്വയംഭുഭവനേ പുണ്യേ ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യതി॥ 13-159-51 (87562)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 13-159-52x (7354)
നിർമുക്താഃ സർവസംഗൈര്യേ കൃതാത്മാനോ യതവ്രതാഃ।
അധ്യാത്മയോഗസംസ്താനൈര്യുക്താഃ സ്വർഗഗതിം ഗതാഃ॥ 13-159-52 (87563)
തേ ബ്രഹ്മഭവനം പുണ്യം പ്രാപ്നുവന്തീഹ സാത്വികാഃ।
ന തത്ര ധൃതരാഷ്ട്രസ്തേ ശക്യോ ദ്രഷ്ടും മഹാമുനേ॥ 13-159-53 (87564)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-54x (7355)
രഥന്തരം യത്ര ബൃഹച്ച ഗീയതേ
യത്ര വേദിഃ പുണ്യജനൈർവൃതാ ച।
യത്രോപയാതി ഹരിഭിഃ സോമപീഥീ
തത്ര ത്വാഽഹം ഹസ്തിനം യാതയിഷ്യേ॥ 13-159-54 (87565)
ബുധ്യാമി ത്വാം വൃത്രഹണം ശതക്രതും
വ്യതിക്രമന്തം ഭുവനാനി വിശ്വാ।
കച്ചിന്ന വാചാ വൃജിനം കദാചി-
ദകാർഷം തേ മനസോഽഭിഷങ്കാത്॥ 13-159-55 (87566)
ശതക്രതുരുവാച। 13-159-56x (7356)
മഘവാഽഹം ലോകപഥം പ്രജാനാ-
മന്വാഗമം പരിവാദേ ഗജസ്യ।
തസ്മാദ്ഭവാൻപ്രണതം മാഽനുശാസ്തു
ബ്രവീഷി യത്തത്കരവാണി സർവം॥ 13-159-56 (87567)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-57x (7357)
ശ്വേതം കരേണും മമ പുത്രം ഹി നാഗം
പ്രിയം തു മേ ഷഷ്ടിവർഷം തു ബാലം।
യോ മേ വനേ വസതോഽഭൂദ്ദ്വിതീയ-
സ്തമേവ മേ ദേഹി സുരേന്ദ്ര നാഗം॥ 13-159-57 (87568)
ശതക്രതുരുവാച। 13-159-58x (7358)
അയം സുതസ്തേ ദ്വിജമുഖ്യനാഗ
ആഘ്രായതേ ത്വാമഭിവീക്ഷമാണഃ।
പാദൌ ച തേ നാസികയോപജിഘ്രതേ
ശ്രേയോ മമാധ്യാഹി നമശ്ച തേഽസ്തു॥ 13-159-58 (87569)
ഗൌതമ ഉവാച। 13-159-59x (7359)
ശിവം സദൈവേഹ സുരേന്ദ്ര തുഭ്യം
ധ്യായാമി പൂജാം ച സദാ പ്രയുഞ്ജേ।
മമാപി ത്വം ശക്ര ശിവം ദദസ്വ
ത്വയാ ദത്തം പ്രതിഗൃഹ്ണാമി നാഗം॥ 13-159-59 (87570)
ശതക്രതുരുവാച। 13-159-60x (7360)
യേഷാം വേദാ നിഹിതാ വൈ ഗുഹായാം
മനീഷിണാം സത്യവതാം മഹാത്മനാം।
തേഷാം ത്വയൈകേന മഹാത്മനാഽസ്മി
ബുദ്ധസ്തസ്മാത്പ്രീതിമാംസ്തേഽഹതദ്യ॥ 13-159-60 (87571)
ഹന്തൈഹി ബ്രാഹ്മണി ക്ഷിപ്രം സഹ പുത്രേണ ഹസ്തിനാ।
ത്വം ഹി പ്രാപ്തും ശുഭാംʼല്ലോകാനഹ്നായ ച ചിരായ ച॥ 13-159-61 (87572)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-159-62x (7361)
സ ഗൌതമം പുരുസ്കൃത്യ സഹ പുത്രേണ ഹസ്തിനാ।
ദിവമാചക്രമേ വജ്രീ സദ്ഭിഃ സഹ ദുരാസദം॥ 13-159-62 (87573)
ഇദം യഃ ശൃണുയാന്നിത്യം യഃ പഠേദ്വാ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
സ യാതി ബ്രഹ്മണോ ലോകം ബ്രാഹ്മണോ ഗൌതമോ യഥാ॥ ॥ 13-159-63 (87574)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 159 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-159-2 പുണ്യപാപയോരിവ പുണ്യാനാമവാന്തരഭേദോഽസ്തീത്യർഥഃ॥ 7-159-11 ദാസീശതം നിഷ്കശതാനി പഞ്ച। ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-159-12 ബ്രാഹ്മണസ്യ ബ്രാഹ്മണസംബന്ധിനാ ധനേന॥ 7-159-14 യാതയിഷ്യേ ഹസ്തിനം। സ്വീയം ഫലം ത്വത്തോ ഗ്രഹീഷ്യേ ഇത്യർഥഃ। ഹസ്തിനം യാചയിഷ്യേ ഇതി ക.ങ.ധ.പാഠഃ॥ 7-159-18 യഥാ ശത്രും മദമത്താശ്ചരന്തി ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-159-25 അഗ്നിയൌനാ ധൃഷ്ടദ്യുംനവദഗ്നിരേവ യൌനം യോനിര്യേഷാം തേ॥ 7-159-31 ക്ഷന്താരഃ ക്ഷമിണഃ॥ 7-159-51 ഹസ്തിനം മേ പ്രദാസ്യസി ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 160
॥ ശ്രീഃ ॥
13.160. അധ്യായഃ 160
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിപ്രവചനസ്യൈഹികപാരത്രികശ്രേയസ്സാധനത്വകഥനം॥ 1 ॥ തഥാഽനശനസ്യ മഹാതപസ്ത്വകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദാനം ബഹുവിധാകാരം ശാന്തിഃ സത്യമഹിംസിതം।
സ്വദാരതുഷ്ടിശ്ചോക്താ തേ ഫലം ദാനസ്യ വാഽപി യത്॥ 13-160-1 (87575)
പിതാമഹസ്യ വിദിതം കിമന്യത്തപസോ ബലാത്।
തപസോ യത്പരം തേഽദ്യ തന്നോ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-160-2 (87576)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-160-3x (7362)
തപസഃ പ്രക്ഷയോ യാവത്താല്ലോകോ യുധിഷ്ഠിര।
മതം മമാത്ര കൌന്തേയ തപോ നാനശനാത്പരം॥ 13-160-3 (87577)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഭഗീരഥസ്യ സംവാദം ബ്രഹ്മണശ്ച മഹാത്മനഃ॥ 13-160-4 (87578)
അതീത്യ സുരലോകം ച ഗവാം ലോകം ച ഭാരത।
ഋഷിലോകം ച സോഽഗച്ഛദ്ഭഗീരഥ ഇതി ശ്രുതം॥ 13-160-5 (87579)
തം തു ദൃഷ്ട്വാ വചഃ പ്രാഹ ബ്രഹ്മാ രാജൻഭഗീരഥം।
കഥം ഭഗീരഥാഽഽഗാസ്ത്വമിമം ലോകം ദുരാസദം॥ 13-160-6 (87580)
ന ഹി ദേവാ ന ഗന്ധർവാ ന മനുഷ്യാ ഭഗീരഥ।
ആയാന്ത്യതപ്തതപസഃ കഥം വൈ ത്വമിഹാഗതഃ॥ 13-160-7 (87581)
ഭഗീരഥ ഉവാച। 13-160-8x (7363)
നിശ്ശങ്കമന്നമദദാം ബ്രാഹ്മണോഭ്യഃ
ശതം സഹസ്രാണി സദൈവതാനാം।
ബ്രാഹ്മം വ്രതം നിത്യമാസ്ഥായ വിദ്വ-
ന്ന ത്വേവാഹം തസ്യ ഫലാദിഹാഗാം॥ 13-160-8 (87582)
ദശൈകരാത്രാന്ദശപഞ്ചരാത്രാ-
നേകാദശൈകാദശകാൻക്രതൂംശ്ച।
ജ്യോതിഷ്ടോമാനാം ച ശതം യദിഷ്ടം
ഫലേന തേനാപി ച നാഗതോഽഹം॥ 13-160-9 (87583)
യച്ചാവസം ജാഹ്നവീതീരനിത്യഃ
ശതം സമാസ്തപ്യമാനസ്തപോഽഹം।
അദാം ച തത്രാശ്വതരീസഹസ്രം
നാരീപുരം ന ച തേനാഹമാഗാം॥ 13-160-10 (87584)
ദശായുതാനി ചാശ്വാനാം ഗോഽയുതാനി ച വിംശതിം।
പുഷ്കരേഷു ദ്വിജാതിഭ്യഃ പ്രാദാം ശതസഹസ്രശഃ॥ 13-160-11 (87585)
സുവർണചന്ദ്രോത്തമധാരിണീനാം
കന്യോത്തമാനാമദദം സഹസ്രം।
ഷഷ്ടിം സഹസ്രാണി വിഭൂഷിതാനാം
ജാംബൂനദൈരാഭരണൈർന തേന॥ 13-160-12 (87586)
ദശാർബുദാന്യദദം ഗോസവേജ്യാ-
സ്വേകൈകശോ ദശ ഗാ ഓകനാഥ।
സമാനവത്സാഃ പയസാ സമന്വിതാഃ
സുവർണകാംസ്യോപദുഹാ ന തേന॥ 13-160-13 (87587)
ആപ്തോര്യാമേഷു നിയതമേകൈകസ്മിന്ദശാദദം।
ഗൃഷ്ടീനാം ക്ഷീരദോഗ്ധ്രീണാം രോഹിണീനാം ശതാനി ച॥ 13-160-14 (87588)
ദോഗ്ധ്രീണാം വൈ ഗവാം ചാപി പ്രയുതാനി ദശൈവ ഹ।
പ്രാദാം ദശഗുണം ബ്രഹ്മന്ന തേനാഹമിഹാഗതഃ॥ 13-160-15 (87589)
വാജിനാം ബാഹ്ലിജാതാനാമയുതാന്യദദം ദശ।
കർകാണാം ഹേമമാലാനാം ന ച തേനാഹമാഗതഃ॥ 13-160-16 (87590)
കോടീശ്ച കാഞ്ചനസ്യാഷ്ടൌ പ്രാദാം ബ്രഹ്മന്ദശാന്വഹം।
ഏകൈകസ്മിൻക്രതൌ തേന ഫലേനാഹം ന ചാഗതഃ॥ 13-160-17 (87591)
വാജിനാം ശ്യാമകർണാനാം ഹരിതാനാം പിതാമഹ।
പ്രാദാം ഹേമസ്രജാം ബ്രഹ്മൻകോടീർദശ ച സപ്ത ച॥ 13-160-18 (87592)
ഈഷാദന്താൻമഹാകായാൻകാഞ്ചതസ്രഗ്വിഭൂഷിതാൻ।
പദ്മിനോ വൈ സഹസ്രാണി പ്രാദാം ദശ ച സപ്ത ച॥ 13-160-19 (87593)
അലങ്കൃതാനാം ദേവേശ ദിവ്യൈഃ കനകഭൂഷണൈഃ।
രഥാനാം കാഞ്ചനാംഗാനാം സഹസ്രാണ്യദദം ദശ॥ 13-160-20 (87594)
സപ്ത ചാന്യാനി യുക്താനി വാജിഭിഃ സമലങ്കൃതൈഃ।
ദക്ഷിണാവയവാഃ കേചിദ്വേദൈര്യേ സംപ്രകീർതിതാഃ॥ 13-160-21 (87595)
വാജപേയേഷു ദശസു പ്രാദാം തേഷ്വപി ചാപ്യഹം।
ശക്രതുല്യപ്രഭാവാണാമിജ്യയാ വിക്രമേണ ഹ॥ 13-160-22 (87596)
സഹസ്രം നിഷ്കകണ്ഠാനാമദദം ദക്ഷിണാമഹം।
വിജിത്യ ഭൂപതീൻസർവാനർഥൈരിഷ്ട്വാ പിതാമഹ।
അഷ്ടഭ്യോ രാജസൂയേഭ്യോ ന ച തേനാഹമാഗതഃ॥ 13-160-23 (87597)
സ്രോതശ്ച യാവദ്ഗംഗായാശ്ഛന്നമാസീജ്ജഗത്പതേ।
ദക്ഷിണാഭിഃ പ്രവൃത്താഭിർമമ നാഗാം ച തത്കൃതേ॥ 13-160-24 (87598)
വാജിനാം ച സഹസ്രേ ദ്വേ സുവർണശതഭൂഷിതേ।
വരം ഗ്രാമശതം ചാഹമേകൈകസ്യാം തിഥാവദാം॥ 13-160-25 (87599)
തപസ്വീ നിയതാഹാരഃ ശമമാസ്ഥായ വാഗ്യതഃ।
ദീർഘകാലം ഹിമവതി ഗംഗാർഥമചരം തപഃ॥ 13-160-26 (87600)
മൂർധ്നാ ഹരം മഹാദേവം പ്രണംയാഭ്യർചയന്നൃപഃ।
ന തേനാപ്യഹമാഗച്ഛം ഫലേനേഹ പിതാമഹ॥ 13-160-27 (87601)
ശംയാക്ഷേപൈരയജം യച്ച ദേവാ-
ഞ്ശതൈഃ ക്രതൂനാമയുതൈശ്ചാപി യച്ച।
ത്രയോദശദ്വാദശാഹൈശ്ച ദേവ
സപൌണ്ഡരീകൈർന ച തേഷാം ഫലേന॥ 13-160-28 (87602)
അഷ്ടൌ സഹസ്രാണി കകുദ്മിനാമഹം
ശുക്ലർഷഭാണാമദദം ദ്വിജേഭ്യഃ।
ഏകൈകം വൈ കാഞ്ചനം ശൃംഗമേഭ്യഃ
പത്നീശ്ചൈഷാമദദം നിഷ്കകണ്ഠീഃ॥ 13-160-29 (87603)
ഹിരണ്യരത്നനിചയാനദദം രത്നപർവതാൻ।
ധനധാന്യൈഃ സമൃദ്ധാംശ്ച ഗ്രാമാഞ്ശതസഹസ്രശഃ॥ 13-160-30 (87604)
ശതം ശതാനാം ഗൃഷ്ടീനാമദദം ചാപ്യതന്ദ്രിതഃ।
ഇഷ്ട്വാഽനേകൈർമഹായജ്ഞൈർബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ന തേന ച॥ 13-160-31 (87605)
ഏകാദശാഹൈരയജം സദക്ഷിണൈ-
ർദ്വിർദ്വാദശാഹൈരശ്വമേധൈശ്ച ദേവ।
ഗവാം ധനൈഃ ഷോഡശഭിശ്ച ബ്രഹ്മം-
സ്തേഷാം ഫലേനേഹ ന ചാഗതോഽസ്മി॥ 13-160-32 (87606)
നിഷ്കൈകകണ്ഠമദദം യോജനായതം
തദ്വിസ്തീർണം കാഞ്ചനപാദപാനാം।
വനം ചൂതാനാം രത്നവിഭൂഷിതാനാം
നചൈവ തേഷാമാഗതോഽഹം ഫലേന॥ 13-160-33 (87607)
തുരായണം ഹി വ്രതമപ്യധൃഷ്യ-
മക്രോധനോഽകരവം ത്രിംശദബ്ദാൻ।
ശതം ഗവാമഷ്ടശതാനി ചൈവ
ദിനേദിനേ ഹ്യദദം ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ॥ 13-160-34 (87608)
പയസ്വിനീനാമഥ രോഹിണീനാം
തഥൈവാന്യാനനഡുഹോ ലോകനാഥ।
പ്രാദാം നിത്യം ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സുരേശ
നേഹാഗതസ്തേന ഫലേന ചാഹം॥ 13-160-35 (87609)
`ശംയാക്ഷേപേണ പൃഥിവീം ത്രിധാ പര്യചരം യജൻ।'
ത്രിംശദഗ്നീനഹം ബ്രഹ്മന്നയജം യച്ച നിത്യദാ।
അഷ്ടാഭിഃ സർവമേധൈശ്ച നരമേധൈശ്ച സപ്തഭിഃ॥ 13-160-36 (87610)
ദശഭിർവിശ്വജിദ്ഭിശ്ച ശതൈരഷ്ടാദശോത്തരൈഃ।
ന ചൈവ തേഷാം ദേവേശ ഫലേനാഹമിഹാഗമം॥ 13-160-37 (87611)
സരയ്വാം ബാഹുദായാം ച ഗംഗായാമഥ നൈമിഷേ।
ഗവാം ശതാനാമയുതമദദം ന ച തേന വൈ॥ 13-160-38 (87612)
ഇന്ദ്രേണ ഗുഹ്യം നിഹിതം വൈ ഗുഹായാം
യദ്ഭാർഗവസ്തപസേഹാഭ്യവിന്ദത്।
ജാജ്വല്യമാനമുശനസ്തേജസേഹ
തത്സാധയാമാസമഹം വരേണ്യ॥ 13-160-39 (87613)
`ബ്രാഹ്മണാർഥായ കർമാണി രണം ചൈവ കരോമി യത്।'
തതോ മേ ബ്രാഹ്മണാസ്തുഷ്ടാസ്തസ്മിൻകർമണി സാധിതേ।
`പൂജിതൈർബ്രാഹ്മണൈർനിത്യം ന ച തേനാഹമാഗതഃ॥' 13-160-40 (87614)
സഹസ്രമൃഷയശ്ചാസന്യേ വൈ തത്ര സമാഗതാഃ।
ഉക്തസ്തൈരസ്മി ഗച്ഛ ത്വം ബ്രഹ്മലോകമിതി പ്രഭോ॥ 13-160-41 (87615)
പ്രീതേനോക്തഃ സഹസ്രേണ ബ്രാഹ്മണാനാമഹം പ്രഭോ।
ഇമം ലോകമനുപ്രാപ്തോ മാ ഭൂത്തേഽത്ര വിചാരണാ॥ 13-160-42 (87616)
കാമം യഥാവദ്വിഹിതം വിധാത്രാ
പൃഷ്ടേന വാച്യം തു മയാ യഥാവത്।
തപോ ഹി നാന്യച്ചാനശനാൻമതം മേ
നമോസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ॥ 13-160-43 (87617)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-160-44x (7364)
ഇത്യുക്തവന്തം ബ്രഹ്മി തു രാജാനം സ ഭഗീരഥം।
പൂജയാമാസ പൂജാർഹം വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-160-44 (87618)
തസ്മാദനശനൈര്യുക്തോ വിപ്രാൻപൂജ്യ നിത്യദാ।
വിപ്രാണാം വചനാത്സർവം പരത്രേഹം ച സിധ്യതി॥ 13-160-45 (87619)
വാസോഭിരന്നൈർഗോഭിസ്ച ശുഭൈർനൈവേശികൈരപി।
ശുഭൈഃ സുരക്ഷണൈശ്ചാപി സ്തോഷ്യാ ഏവ ദ്വിജാസ്തഥാ।
ഏതദേവ പരം ഗുഹ്യമലോഭേന സമാചര॥ ॥ 13-160-46 (87620)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 160 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-160-1 അഹിംസിതമഹിംസാ॥ 7-160-2 തപസഃ കൃച്ഛ്രചാന്ദ്രായണാദേർബലാദന്യത്കിം ബലവത്തരം വിദിതം ന കിമപ്യപിതു തപസസ്തപസാം മധ്യേ യത്പരം॥ 7-160-3 ലോകോ ഭോഗ്യപ്രദേശഃ॥ 7-160-5 ബ്രഹ്മലോകം ച സോഗച്ഛത് ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-160-9 ഏകരാത്രാദയഃ ക്രതുവിശേഷാഃ॥ 7-160-10 നാരീപുരം കന്യാസമൂഹമദാം॥ 7-160-12 ചന്ദ്രോ ഭൂഷണവിശേഷഃ। ന തേനാഹമാഗാമിത്യനുവർതതേ॥ 7-160-13 ഏകൈകശോ ബ്രാഹ്മണായ ദശ ഗാഃ॥ 7-160-14 ആപ്തോര്യാമഃ സോമയാഗഃ॥ 7-160-16 കർകാണാം ശുക്ലാശ്വാനാം॥ 7-160-19 പദ്മിനഃ പദ്മചിഹ്നാൻ॥ 7-160-21 ദക്ഷിണാരൂപാ യജ്ഞാംഗഭൂതാ ദക്ഷിണാവയവാഃ॥ 7-160-23 നിഷ്കകണ്ഠാനാം യുദ്ധേ ജിതാനാം രാജ്ഞാം സഹസ്രം വിപ്രേഭ്യോ വിപ്രവചനാദ്ദിക്ഷിണാ അദദം ഉത്സൃഷ്ടവാൻ॥ 7-160-28 ശംയാ പൃഥുബുധ്നഃ കാഷ്ഠദണ്ഡഃ। സ ബലേനാക്ഷിപ്തോ യാവദ്ദൂരം പതതി താവദ്ദേശോ യസ്യ വേദികായാ ഭവതി സ ശംയാക്ഷോപോയാഗഃ। ദേവാൻ സാദ്യസ്കാനാമയുതൈശ്ചാപി യത്തത് ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-160-32 ആർകായണൈഃ ഷോഡശഭിശ്ച ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-160-33 കാഞ്ചനമയാനാം വൃക്ഷാണാം ചൂതാനാം നാനാവർണരത്നഖചിതാനാം വനമിത്യർഥഃ॥ 7-160-36 അഗ്നീനഗ്നിചയനാനി ॥ 7-160-39 ഗുഹായാം നിഹിതം ഗോപിതം ഗുഹ്യം യദനശനം തപസാ അഭ്യവിന്ദത് ആജ്ഞാസീത്। ഉശനസ്തേജസാ ശുക്രസ്യ ബലേന ജാജ്വല്യമാനം। തച്ച വാക്യശേഷാത്സർവബോഗത്യാഗാത്മകമനശനം സർവഭോഗൈർബ്രാഹ്മണാനാം സന്തർപണം ച। സാധയാമാസമിത്യാർഷം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 161
॥ ശ്രീഃ ॥
13.161. അധ്യായഃ 161
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യായുഷ്യാനായുഷ്യകാരണശുഭാശുഭകർമപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശതായുരുക്തഃ പുരുഷഃ ശതവീര്യശ്ചി വൈദികേ।
കസ്മാൻംരിയന്തേ പുരുഷാ ബാലാ അപി പിതാമഹ॥ 13-161-1 (87621)
ആയുഷ്മാൻകേന ഭവതി അൽപായുർവാഽപി മാനവഃ।
കേന വാ ലഭതേ കീർതിം കേന വാ ലഭതേ ശ്രിയം॥ 13-161-2 (87622)
തപസാ ബ്രഹ്മചര്യേണ ജപൈർഹോമൈസ്തഥാ പരൈഃ।
ജൻമനാ യദി വാഽചാരാത്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-161-3 (87623)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-161-4x (7365)
അത്ര തേഽഹം പ്രവക്ഷ്യാമി യൻമാം ത്വമനുപൃച്ഛസി।
അൽപായുര്യേന ഭവതി ദീർഘായുര്യേനി മാനവഃ॥ 13-161-4 (87624)
യേന വാ ലഭതേ കീർതിം യേന വാ ലഭതേ ശ്രിയം।
യഥാ ച വർതയൻപുരുഷഃ ശ്രേയസാ സംപ്രയുജ്യതേ॥ 13-161-5 (87625)
ആചാരാല്ലഭതേ ഹ്യായുരാചാരാല്ലഭതേ ശ്രിയം।
ആചാരാത്കീർതിമാപ്നോതി പുരുഷഃ പ്രേത്യ ചേഹ ച॥ 13-161-6 (87626)
ദുരാചാരോ ഹി പുരുഷോ നേഹായുർവിന്ദതേ മഹത്।
ത്രസന്തി ചാസ്യ ഭൂതാനി തഥാ പരിഭവന്തി ച॥ 13-161-7 (87627)
തസ്മാത്കുര്യാദിഹാചാരം യ ഇച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ।
അപി പാപശരീരസ്യ ആചാരോ ഹന്ത്യലക്ഷണം॥ 13-161-8 (87628)
ആചാരലക്ഷണോ ധർമഃ സന്തശ്ചാരിത്രലക്ഷണാഃ।
സാധൂനാം ച യഥാവൃത്തമേതദാചാരലക്ഷണം॥ 13-161-9 (87629)
അപ്യദൃഷ്ടം ശ്രവാദേവ പുരുഷം ധർമചാരിണം।
സ്വാനി കർമാണി കുർവാണം തം ജനാഃ കുർവതേ പ്രിയം॥ 13-161-10 (87630)
യേ നാസ്തികാ നിഷ്ക്രിയാശ്ച ഗുരുശാസ്ത്രാതിലംഘിനഃ।
അധർമജ്ഞാ ദുരാചാരാസ്തേ ഭവന്തി ഗതായുഷഃ॥ 13-161-11 (87631)
വിശീലാ ഭിന്നമര്യാദാ നിത്യം സങ്കീർണമൈഥുനാഃ।
അൽപായുഷോ ഭവന്തീഹ നരാ നിരയഗാമിനഃ॥ 13-161-12 (87632)
സർവലക്ഷണഹീനോഽപി സമുദാചാരവാന്നരഃ।
ശ്രദ്ദധാനോഽനസൂയുശ്ച ശതം വർഷാണി ജീവതി॥ 13-161-13 (87633)
അക്രോധനഃ സത്യവാദീ ഭൂതാനാമവിഹിംസകഃ।
അനസൂയുരജിഹ്മശ്ച ശതം വർഷാണി ജീവതി॥ 13-161-14 (87634)
ലോഷ്ഠമർദീ തൃണച്ഛേദീ നഖഖാദീ ച യോ നരഃ।
നിത്യോച്ഛിഷ്ടഃ സങ്കുസുകോ നേഹായുർവിന്ദതേ മഹത്॥ 13-161-15 (87635)
ബ്രാഹ്മേ മുഹൂർതേ ബുധ്യേത ധർമാർഥൌ ചാനുചിന്തയേത്।
ഉത്ഥായ ചോപതിഷ്ഠേത പൂർവാം സന്ധ്യാം കൃതാഞ്ജലിഃ।
ഏവമേവാപരാം സന്ധ്യാം സമുപാസീത വാഗ്യതഃ॥ 13-161-16 (87636)
നേക്ഷേതാദിത്യമുദ്യന്തം നാസ്തം യന്തം കദാചന।
നോപസൃഷ്ടം ന വാരിസ്ഥം ന മധ്യം നഭസോ ഗതം॥ 13-161-17 (87637)
ഋഷയോ നിത്യസന്ധ്യത്വാദ്ദീർഘമായുരവാപ്നുവൻ॥ 13-161-18 (87638)
`സദർഭപാണിസ്തത്കുർവന്വാഗ്യതസ്തൻമനാഃ ശുചിഃ।'
തസ്മാത്തിഷ്ഠേത്സദാ പൂർവാം പശ്ചിമാം ചൈവ വാഗ്യതഃ॥ 13-161-19 (87639)
യേ ന പൂർവാമുപാസന്തേ ദ്വിജാഃ സന്ധ്യാം ന പശ്ചിമാം।
സർവാംസ്താന്ധാർമികോ രാജാ ശൂദ്രകർമാണി കാരയേത്॥ 13-161-20 (87640)
പരദാരാ ന ഗന്തവ്യാഃ സർവവർണേഷു കർഹിചിത്।
നഹീദൃശമനായുഷ്യം ലോകേ കിഞ്ചന വിദ്യതേ॥ 13-161-21 (87641)
യാദൃശം പുരുഷസ്യേഹ പരദാരോപസേവനം।
താദൃശം വിദ്യതേ കിഞ്ചിദനായുഷ്യം നൃണാമിഹ॥ 13-161-22 (87642)
യാവന്തോ രോമകൂപാഃ സ്യുഃ സ്ത്രീണാം ഗാത്രേഷു നിർമിതാഃ।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി നരകം പര്യുപാസതേ॥ 13-161-23 (87643)
മൈത്രം പ്രസാധനം സ്നാനമഞ്ജനം ദന്തധാവനം।
പൂർവാഹ്ണ ഏവ കുർവീത ദേവതാനാം ച പൂജനം॥ 13-161-24 (87644)
പുരീഷമൂത്രേ നോദീക്ഷേന്നാധിതിഷ്ഠേത്കദാചന।
നാതികല്യം നാതിസായം ന ച മധ്യന്ദിനേ സ്ഥിതേ।
നാജ്ഞാതൈഃ സഹ ഗച്ഛേത നൈകോ ന വൃഷലൈഃ സഹ॥ 13-161-25 (87645)
പന്ഥാ ദേയോ ബ്രാഹ്മണായ ഗോഭ്യോ രാജഭ്യ ഏവ ച।
വൃദ്ധായ ഭാരതപ്തായ ഗർഭിണ്യൈ ദുർബലായ ച॥ 13-161-26 (87646)
പ്രദക്ഷിണം ച കുർവീത പരിജ്ഞാതാന്വനസ്പതീൻ।
ചതുഷ്പദാൻമംഗലാംശ്ച മാന്യാന്വൃദ്ധാന്ദ്വിജാനപി॥ 13-161-27 (87647)
മധ്യന്ദിനേ നിശാകാലേ അർധരാത്രേ ച സർവദാ।
ചതുഷ്പഥം ന സേവേത ഉഭേ സന്ധ്യേ തഥൈവ ച॥ 13-161-28 (87648)
ഉപാനഹൌ ന വസ്ത്രം ച ധൃതമന്യൈർന ധാരയേത്।
ബ്രഹ്മചാരീ ച നിത്യം സ്യാത്പാദം പാദേന നാക്രമേത്॥ 13-161-29 (87649)
അമാവാസ്യാം പൌർണമാസ്യാം ചതുർദശ്യാം ച ജൻമനി।
അഷ്ടംയാമഥ ദ്വാദശ്യാം ബ്രഹ്മചാരീ സദാ ഭവേത്॥ 13-161-30 (87650)
വൃഥാ മാംസം ന ഖാദേനി പൃഷ്ഠമാംസം തഥൈവ ച।
ആക്രോശം പരിവാദം ച പൈശുന്യം ച വിവർജയേത്॥ 13-161-31 (87651)
നാരുന്തുദഃ സ്യാന്ന നൃശംസവാദീ
ന ഹീനതോ വരമഭ്യാദദീത।
യയാഽസ്യ വാചാ പര ഉദ്വിജേത
ന താം വദേദ്രുശതീം പാപലോക്യാം॥ 13-161-32 (87652)
അതിവാദബാണാ മുഖതോ നിഃസരന്തി
യൈരാഹതഃ ശോചതി രാത്ര്യഹാനി।
പരസ്യ വാ മർമസു യേ പതന്തി
താൻപണ്ഡിതോ നാവസൃജേത്പരേഷു॥ 13-161-33 (87653)
സംരോഹത്യഗ്നിനാ ദഗ്ധം വനം പരശുനാ ഹതം।
വാചാ ദുരുക്തം ബീഭത്സം ന സംരോഹതി വാക്ക്ഷതം॥ 13-161-34 (87654)
കർണിനാലീകനാരാചാന്നിർഹരന്തി ശരീരതഃ।
വാക്ശല്യസ്തു ന നിർഹർതും ശക്യോ ഹൃദിശയോ ഹി സഃ॥ 13-161-35 (87655)
ഹീനാംഗാനതിരിക്താംഗാന്വിദ്യാഹീനാന്വയോധികാൻ।
രൂപദ്രവിണഹീനാംശ്ച സത്യഹീനാംശ്ച നാക്ഷിപേത്॥ 13-161-36 (87656)
നാസ്തിക്യം വേദനിന്ദാം ച പരനിന്ദാം ച കുത്സനം।
ദ്വേഷസ്തംഭാഭിമാനം ച തൈക്ഷ്ണ്യം ച പരിവർജയേത്॥ 13-161-37 (87657)
പരസ്യ ദണ്ഡം നോദ്യച്ഛേത്ക്രുദ്ധോ നൈനം നിപാതയേത്।
അന്യത്രി പുത്രാച്ഛിഷ്യാച്ച ശിക്ഷാർഥം താഡനം സ്മൃതം॥ 13-161-38 (87658)
ന ബ്രാഹ്ംണാൻപരിവദേന്നക്ഷത്രാണി ന നിർദിശേത്।
തിഥിം പക്ഷസ്യ ന ബ്രൂയാത്തഥാഽസ്യായുർന രിഷ്യതേ॥ 13-161-39 (87659)
`അമാവാസ്യാമൃതേ നിത്യം ദന്തധാവനമാചരേത്।
ഇതിഹാസപുരാണാനി ദാനം വേദം ച നിത്യശഃ।
ഗായത്രീമനനം നിത്യം കുര്യാത്സന്ധ്യാം സമാഹിതഃ॥' 13-161-40 (87660)
കൃത്വാ മൂത്രപുരീഷേ തു രഥ്യാമാക്രംയ വാ പുനഃ।
പാദപ്രക്ഷാലനം കുര്യാത്സ്വാധ്യായേ ഭോജനേ തഥാ॥ 13-161-41 (87661)
ത്രീണി ദേവാഃ പവിത്രാണി ബ്രാഹ്മണാനാമകൽപയൻ।
അദൃഷ്ടമദ്ഭിർനിർണിക്തം യച്ച വാചാ പ്രശസ്യതേ॥ 13-161-42 (87662)
യാവകം കൃസരം മാംസം ശഷ്കുലീം പായസം തഥാ।
ആത്മാർഥന്തം ന പ്രകർതവ്യം ദേവാർഥം തു പ്രകൽപയേത്॥ 13-161-43 (87663)
നിത്യമഗ്നിം പരിചരേദ്ഭിക്ഷാം ദദ്യാച്ച നിത്യദാ।
ദന്തകാഷ്ഠേ ച സന്ധ്യായാം മലോത്സർഗേ ച മൌനഗഃ॥ 13-161-44 (87664)
ന ചാഭ്യുദിതസായീ സ്യാത്പ്രായശ്ചിത്തീ തഥാ ഭവേത്।
മാതാപിതരമുത്ഥായ പൂർവമേവാഭിവാദയേത്।
ആചാര്യമഥവാഽപ്യന്തം തഥാഽഽയുർവിദന്തേ മഹത്॥ 13-161-45 (87665)
വർജയേദ്ദന്തകാഷ്ഠാനി വർജനീയാനി നിത്യശഃ।
ഭക്ഷയേച്ഛാസ്ത്രദൃഷ്ടാനി പർവസ്വപി വിവർജയേത്।
ഉദങ്മുഖശ്ച സതതം ശൌചം കുര്യാത്സമാഹിതഃ॥ 13-161-46 (87666)
അകൃത്വാ ദേവപൂജാം ച നാചരേദ്ദന്തധാവനം।
അകൃത്വാ ദേവപൂജാം ച നാന്യം ഗച്ഛേത്കദാചന।
അന്യത്ര തു ഗുരും വൃദ്ധം ധാർമികം വാ വിചക്ഷണം॥ 13-161-47 (87667)
അവലോക്യോ ന ചാദർശോ മലിനോ ബുദ്ധിമത്തരൈഃ।
ന ചാജ്ഞാതാം സ്ത്രിയം ഗച്ഛേദ്ഗർഭിണീം വാ കദാചന॥ 13-161-48 (87668)
ദാരസംഗ്രഹണാത്പൂർവം നാചരേൻമൈഥുനം ബുധഃ।
അന്യഥാ ത്വവകീർണഃ സ്യാത്പ്രായശ്ചിത്തം സദാഽഽചരേത്॥ 13-161-49 (87669)
നീദീക്ഷേത്പരദാരാംശ്ച രഹസ്യേകാസനോ ഭവേത്।
ഇന്ദ്രിയാണി സദാ യച്ഛേത്സ്വഗ്നേ ശുദ്ധമനാ ഭവേത്॥ 13-161-50 (87670)
ഉദക്ശിരാ ന സ്വപേത തഥാ പ്രത്യക്ശിരാ ന ച।
പ്രാക്ശിരാസ്തു സ്വപേദ്വിദ്വാംസ്തഥാ വൈ ദക്ഷിണാശിരാഃ॥ 13-161-51 (87671)
ന ഭഗ്നേ നാവശീർണോ ച ശയനേ പ്രസ്വപീത ച।
നാന്തർധാനേന സംയുക്തേ ന ച തിര്യക്കദാചന॥ 13-161-52 (87672)
ന ചാപി ഗച്ഛേത്കാര്യേണ സമയാദ്വാഽപി നാസ്തികൈഃ।
ആസനം തു പദാഽഽകൃഷ്യ ന പ്രസജ്ജേത്തഥാ നരഃ॥ 13-161-53 (87673)
ന നഗ്നഃ കർഹിചിത്സ്നായാന്ന നിശായാം കദാചന।
സ്നാത്വാ ച നാവമൃജ്യേത ഗാത്രാണി സുവിചക്ഷണഃ।
ന നിശായാം പുനഃ സ്നായാദാപദ്യഗ്നിദ്വിജാന്തികേ॥ 13-161-54 (87674)
ന ചാനുലിംപേദസ്നാത്വാ വാസശ്ചാപി ന നിർധുനേത്।
ആർദ്ര ഏവ തു വാസാംസി നിത്യം സേവേത മാനവഃ॥ 13-161-55 (87675)
സ്രജശ്ച നാവകൃഷ്യേത ന ബഹിർധാരയീത ച।
ഉദക്യയാ ച സംഭാഷാം ന കുർവീത കദാചന॥ 13-161-56 (87676)
നോത്സൃജേത പുരിഷം ച ക്ഷേത്രേ മാർഗസ്യ ചാന്തികേ।
ഉഭേ മൂത്രപുരീഷേ തു നാപ്സു കുര്യാത്കദാചന॥ 13-161-57 (87677)
ദേവാലയേഽഥ ഗോവൃന്ദേ ചൈത്യേ സസ്യേഷു വിശ്രമേ।
ഭോക്ഷ്യം ഭുക്ത്വാ ക്ഷുതേഽധ്വാനം ഗത്വാ മൂത്രപുരീഷയോഃ।
ദ്വിരാചാമേദ്യഥാന്യായം ഹൃദ്ഗതം തു പിബന്നപഃ॥ 13-161-58 (87678)
അന്നം ബുഭുക്ഷമാണസ്തു ത്രിമുഖേന സ്പൃശേദപഃ।
ഭുക്ത്വാ ചാന്നം തഥൈവ ത്രിർദ്വിഃ പുനഃ പരിമാർജയേത്॥ 13-161-59 (87679)
പ്രാങ്മുഖോ നിത്യമശ്നീയാദ്വാഗ്യതോഽന്നമകുത്സയൻ।
പ്രസ്കന്ദയേച്ച മനസാ ഭുക്ത്വാ ചാഗ്നിമുപസ്പൃശേത്॥ 13-161-60 (87680)
ആയുഷ്യം പ്രാങ്മുഖോ ഭുങ്ക്തേ യശസ്യം ദക്ഷിണാമുഖഃ।
ധന്യം പശ്ചാൻമുഖോ ഭുങ്ക്ത ഋതം ഭുങ്ക്ത ഉദങ്മുഖഃ॥ 13-161-61 (87681)
`അഗ്രാസനോ ജിതക്രോധോ ബാലപൂർവസ്ത്വലങ്കൃതഃ।
ഘൃതാഹുതിവിശുദ്ധാന്നം ഹുതാഗ്നിശ്ച ക്ഷിപൻഗ്രസേത്॥' 13-161-62 (87682)
അഗ്നിമാലഭ്യ തോയേന സർവാൻപ്രാണാനുപസ്പൃശേത്।
ഗാത്രാണി ചൈവ സർവാണി നാഭിം പാണിതലേ തഥാ॥ 13-161-63 (87683)
നാധിതിഷ്ഠേത്തുഷം ജാതു കേശഭസ്മകപാലികാഃ।
അന്യസ്യ ചാപ്യവസ്നാതം ദൂരതഃ പരിവർജയേത്॥ 13-161-64 (87684)
ശാന്തിഹോമാംശ്ച കുർവീത സാവിത്രാണി ച ധാരയേത്।
നിഷഷ്ണശ്ചാപി ഖാദേന ന തു ഗച്ഛൻകദാചന॥ 13-161-65 (87685)
മൂത്രം നോത്തിഷ്ഠതാ കാര്യം ന ഭസ്മനി ന ഗോവ്രജേ।
ആർദ്രപാദസ്തു ഭുഞ്ജീത നാർദ്രപാദസ്തു സംവിശേത്॥ 13-161-66 (87686)
ആർദ്രപാദസ്തു ഭുഞ്ജാനോ വർഷാണാം ജീവതേ ശതം।
ത്രീണി തേജാംസി നോച്ഛിഷ്ട ആലഭേത കദാചന।
അഗ്നിം ഗാം ബ്രാഹ്മണം ചൈവ തതാ ഹ്യായുർന രിഷ്യതേ॥ 13-161-67 (87687)
ത്രീണി ജ്യോതീംഷി നോച്ഛിഷ്ട ഉദീക്ഷേത കദാചന।
സൂര്യാചന്ദ്രമസൌ ചൈവ നക്ഷത്രാണി ച സർവശഃ॥ 13-161-68 (87688)
ഊർധ്വം പ്രാണാ ഹ്യുത്ക്രമന്തി യൂനഃ സ്ഥവിര ആഗതേ।
പ്രത്യുത്ഥാനാഭിവാദാഭ്യാം പുനസ്താൻപ്രതിപദ്യതേ॥ 13-161-69 (87689)
അഭിവാദയീത വൃദ്ധാംശ്ച ദദ്യാച്ചൈവാസനം സ്വയം।
കൃതാഞ്ജലിരുപാസീത ഗച്ഛന്തം പൃഷ്ഠതോഽന്വിയാത്॥ 13-161-70 (87690)
ന ചാസീതാസനേ ഭിന്നേ ഭിന്നകാംസ്യം ച വർജയേത്।
നൈകവസ്ത്രേണ ഭോക്തവ്യം ന നഗ്നഃ സ്നാതുമർഹതി॥ 13-161-71 (87691)
സ്പപ്തവ്യം നൈവ നഗ്നേന ന ചോച്ഛിഷ്ടോപി സംവിശേത്।
ഉച്ഛിഷ്ടോ ന സ്പൃശേച്ഛീർഷം സർവേ പ്രാണാസ്തദാശ്രയാഃ॥ 13-161-72 (87692)
കേശഗ്രഹം പ്രഹാരാംശ്ച സിരസ്യേതാന്വിവർജയേത്।
ന സംഹാതാഭ്യാം പാണിഭ്യാം കണ്ഡൂയേദാത്മനഃ ശിരഃ।
ന ചാഭീക്ഷ്ണം ശിരഃസ്നായാത്തഥാ സ്യായുർന രിഷ്യതേ॥ 13-161-73 (87693)
ശിരഃസ്നാതസ്തു തൈലൈശ്ച നാംഗം കിഞ്ചിദപി സ്പൃശേത്।
തിലപിഷ്ടം ന ചാശ്നീയാദ്ഗതസർവരസം തഥാ॥ 13-161-74 (87694)
നാധ്യാപയേത്തഥോച്ഛിഷ്ടോ നാധീയീത കദാചന।
വാതേ ച പൂതിഗന്ധേ ച മനസാഽപി ന ചിന്തയേത്॥ 13-161-75 (87695)
അത്ര ഗാഥാ യമോദ്ഗീതാഃ കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
ആയുരസ്യ നികൃന്താമി പ്രജ്ഞാമസ്യാദദേ തഥാ॥ 13-161-76 (87696)
ഉച്ഛിഷ്ടോ യഃ പ്രാദ്രവതി സ്വാധ്യായം ചാധിഗച്ഛതി।
യശ്ചാനധ്യായകാലേഽപി മോഹാദഭ്യസ്യതി ദ്വിജഃ॥ 13-161-77 (87697)
തസ്യ വേദഃ പ്രണശ്യേത ആയുശ്ചി പരിഹീയതേ।
തസ്മാദ്യുക്തോ ഹ്യനധ്യായേ നാധീയീത കദാചന॥ 13-161-78 (87698)
പ്രത്യാദിത്യം പ്രത്യനലം പ്രതിഗാം ച പ്രതിദ്വിജാൻ।
യേ മേഹന്തി ച പന്ഥാനം തേ ഭവന്തി ഗതായുഷഃ॥ 13-161-79 (87699)
ഉഭേ മൂത്രപുരീഷേ തു ദിവാ കുര്യാദുദങ്മുഖഃ।
ദക്ഷിണാഭിമുഖോ രാത്രൌ തഥാ ഹന്യുർന രിഷ്യതേ॥ 13-161-80 (87700)
ത്രീൻകൃശാന്നാവജാനീയാദ്ദീർഘമായുർജിജീവിഷു।
ബ്രാഹ്മണം ക്ഷത്രിയം സർപം സർവേ ഹ്യാശീവിഷാസ്ത്രയഃ॥ 13-161-81 (87701)
ദഹത്യാശീവിഷഃ ക്രുദ്ധോ യാവത്പശ്യതി ചക്ഷുഷാ।
ക്ഷത്രിയോപി ദഹേത്ക്രുദ്ധോ യാവത്സ്പൃശതി തേജസാ॥ 13-161-82 (87702)
ബ്രാഹ്ംണിസ്തു കുലം ഹന്യാദ്ധ്യാനേനാവേക്ഷിതേന ച।
തസ്മാദേതത്ത്രയം യത്നാദുപസേവേത പണ്ഡിതഃ॥ 13-161-83 (87703)
ഗുരുണാ വൈരനിർബന്ധോ ന കർതവ്യഃ കദാചന।
അനുമാന്യഃ പ്രസാദ്യശ്ച ഗുരുഃ ക്രുദ്ധോ യുദിഷ്ഠിര॥ 13-161-84 (87704)
സംയങ്മിഥ്യാപ്രവൃത്തേഽപി വർതിതവ്യം ഗുരാവിഹ।
ഗുരുനിന്ദാ ദഹത്യായുർമനുഷ്യാണാം ന സംശയഃ॥ 13-161-85 (87705)
ദൂരാദാവസഥാൻമൂത്രം ദൂരാത്പാദാവസേചനം।
ഉച്ഛിഷ്ടോത്സർജനം ചൈവ ദൂരേ കാര്യം ഹിതൈഷിണാ॥ 13-161-86 (87706)
രക്തമാല്യം ന ധാര്യം സ്യാച്ഛുക്ലം ധാര്യം തു പണ്ഡിതൈഃ।
വർജയിത്വാ തു കമലം തഥാ കുവലയം പ്രഭോ॥ 13-161-87 (87707)
രക്തം ശിരസി ധാര്യം തു തഥാ വാനേയമിത്യപി।
കാഞ്ചനീയാഽപി മാലാ യാ ന സാ ദുഷ്യതി കർഹിചിത്॥ 13-161-88 (87708)
സ്നാതസ്യ വർണകം നിത്യമാർദ്രം ദദ്യാദ്വിശാംപതേ॥ 13-161-89 (87709)
വിപര്യയം ന കുർവീത വാസസോ ബുദ്ധിമാന്നരഃ।
തഥാ നാന്യധൃതം ധാര്യം ന ചാതിവികൃതം തഥാ॥ 13-161-90 (87710)
അന്യദേവ ഭവേദ്വാസഃ ശയനീയേ നരോത്തമ।
അന്യദ്രഥ്യാസു ദേവാനാമർചായാമന്യദേവ ഹി॥ 13-161-91 (87711)
പ്രിയംഗുചന്ദനാഭ്യാം ച ബിൽവേന സ്ഥഗരേണ ച।
പൃഥഗേവാനുലിംപേത കേസരേണ ച ബുദ്ധിമാൻ॥ 13-161-92 (87712)
ഉപവാസം ച കുർവീത സ്നാതഃ ശുചിരലങ്കൃതഃ।
`നോപവാസം വൃഥാ കുര്യാദ്ധനം നാപഹരേദിഹ॥' 13-161-93 (87713)
പർവകാലേഷു സർവേഷു ബ്രഹ്മചാരീ സദാ ഭവേത്।
സമാനമേകപാത്രേ തു ഭുഞ്ജേന്നാന്നം ജനേശ്വര॥ 13-161-94 (87714)
നാവലീഢമവജ്ഞാതമാഘ്രാതും ഭക്ഷയേദപി।
തഥാ നോദ്ധൃതസാരാണി പ്രേക്ഷതാമപ്രദായ ച॥ 13-161-95 (87715)
നാസംനിവിഷ്ടോ മേധാവീ നാശുചിർനി ച സത്യു ച।
പ്രതിഷിദ്ധാന്നം ധർമേഷു ഭക്ഷ്യാൻഭുഞ്ജീത പൃഷ്ഠതഃ॥ 13-161-96 (87716)
പിപ്പലം ച വടം ചൈവ ശണശാകം തഥൈവ ച।
ഉദുംബരം ന ഖാദേശ്ച ഭവാർഥീ പുരുഷോ നൃപ॥ 13-161-97 (87717)
ആജം ഗവ്യം ച യൻമാംസം മായൂരം ചൈവ വർജയേത്।
വർജയേച്ഛുഷ്കമാംസം ച തഥാ പര്യുഷിതം ച യത്॥ 13-161-98 (87718)
ന പാണൌ ലവണം വിദ്വാൻപ്രാശ്നീയാന്ന ച രാത്രിഷു।
ദധിസക്തൂന്ന ദോഷായാം പിബേൻമധു ച നിത്യശഃ॥ 13-161-99 (87719)
സായം പ്രാതശ്ച ഭുഞ്ജീത നാന്തരാലേ സമാഹിതഃ।
വാലേന തു ന ഭുഞ്ജീത പരശ്രാദ്ധം തഥൈവ ച॥ 13-161-100 (87720)
വാഗ്യതോ നൈകവസ്ത്രശ്ച നാസംവിഷ്ടഃ കദാചന।
ഭൂമൌ സദൈവ നാശ്നീയാന്നാശൌചം ന ച ശബ്ദവത്॥ 13-161-101 (87721)
തോയപൂർവം പ്രദായാന്നമതിഥിഭ്യോ വിശാംപതേ।
പശ്ചാദ്ഭുഞ്ജീത മേധാവീ ന ചാപ്യന്യമനാ നരഃ॥ 13-161-102 (87722)
സമാനമേകപങ്ക്ത്യാം തു ഭോജ്യമന്നം നരേശ്വര।
വിഷം ഹാലാഹലം ഭുങ്ക്തേ യോഽപ്രദായ സുഹൃജ്ജനേ॥ 13-161-103 (87723)
പാനീയം പായസം സക്തൂന്ദധി സർപിർമധൂന്യപി।
നിരസ്യ ശേഷമന്യേഷാം ന പ്രദേയം തു കസ്യചിത്॥ 13-161-104 (87724)
ഭുഞ്ജാനോ മനുജവ്യാഘ്ര നൈവ ശങ്കാം സമാചരേത്।
ദധി ചാപ്യനു പാനം വൈ ന കർതവ്യം ഭവാർഥിനാ॥ 13-161-105 (87725)
ആചംയ ചൈവ ഹസ്തേനി പരിസ്രാവ്യ തഥോദകം।
അംഗുഷ്ഠം ചരണസ്യാഥ ദക്ഷിണസ്യാവസേചയേത്॥ 13-161-106 (87726)
പാണിം മൂർധ്നി സമാധായ സ്പൃഷ്ട്വാ ചാഗ്നിം സമാഹിതഃ।
ജ്ഞാതിശ്രൈഷ്ഠ്യമവാപ്നോതി പ്രയോഗകുശലോ നരഃ॥ 13-161-107 (87727)
അദ്ഭിഃ പ്രാണാൻസമാലഭ്യ നാഭിം പാണിതലേ തഥാ।
സ്പൃശംശ്ചൈവ പ്രതിഷ്ഠേത ന ചാപ്യാർദ്രേണ പാണിനാ॥ 13-161-108 (87728)
അംഗുഷ്ഠമൂലസ്യ തലേ ബ്രാഹ്മം തീർതമുദാഹൃതം।
കനിഷ്ഠികായാഃ പശ്ചാത്തു ദേവതീർഥമിഹോച്യതേ॥ 13-161-109 (87729)
അംഗുഷ്ഠസ്യ ച യൻമധ്യം പ്രദേശിന്യാശ്ച ഭാരത।
തേന പിത്ര്യാണി കുർവീത സ്പൃഷ്ട്വാഽഽപോ ന്യായതഃ സദാ॥ 13-161-110 (87730)
പരാപവാദം ന ബ്രൂയാന്നാപ്രിയം ച കദാചന।
ന മന്യുഃ കശ്ചിദുത്പാദ്യഃ പുരുഷേണി ഭവാർഥിനാ॥ 13-161-111 (87731)
ഏതിതൈസ്തു കഥാം നേച്ഛേദ്ദർശനം ച വിവർജയേത്।
സംസർഗം ച ന ഗച്ഛേത തഥാഽഽയുർവിന്ദതേ മഹത്॥ 13-161-112 (87732)
ന ദിവാ മൈഥുനം ഗച്ഛേന്ന കന്യാം ന ച ബന്ധകീം।
ന ചാസ്നാതാം സ്ത്രിയം ഗച്ഛേത്തഥാഽഽയുർവിന്ദതേ മഹത്॥ 13-161-113 (87733)
സ്വേസ്വേ തീർഥേ സമാചംയ കാര്യേ സമുപകൽപിതേ।
ത്രിഃ പീത്വാഽഽപോ ദ്വിഃ പ്രമൃജ്യ കൃതശൌചോ ഭവേന്നരഃ॥ 13-161-114 (87734)
ഇന്ദ്രിയാണി സകൃത്സ്പൃശ്യ ത്രിരഭ്യുക്ഷ്യ ച മാനവഃ।
കുർവീത പിത്ര്യം ദൈവം ച വേദദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-161-115 (87735)
ബ്രാഹ്മണാർഥേ ച യച്ഛൌചം തച്ച മേ ശൃണു കൌരവ।
പ്രവൃത്തം ചാഹിതം ചോക്ത്വാ ബഹുഭോജനവത്തദാ॥ 13-161-116 (87736)
സർവശൌചേഷു ബ്രാഹ്മേണ തീർഥേന സമുപസ്പൃശേത്।
നിഷ്ഠീവ്യ തു തഥാ ക്ഷുത്വാ സ്പൃശ്യാപോ ഹി ശുചിർഭവേത്॥ 13-161-117 (87737)
നിഷ്ഠിവനേ മൈഥുനേ ച ക്ഷുതേ അക്ഷ്യാവിമേചനേ।
ഉദക്യാ ദർശനേ തദ്വന്നഗ്നസ്യാചമനം സ്മൃതം।
സ്പൃശേത്കർണം സപ്രണവം സൂര്യമീക്ഷേത്സദാ തദാ॥ 13-161-118 (87738)
വൃദ്ധോ ജ്ഞാതിസ്തഥാ മിത്രമനാഥാ ച സ്വസാ ഗുരുഃ।
കുലീനഃ പണ്ഡിത ഇതി രക്ഷ്യാ നിഃസ്വഃ സ്വശക്തിതഃ।
ഗൃഹേ വാസയിതവ്യാസ്തേ ധന്യമായുഷ്യമേവ ച॥ 13-161-119 (87739)
ഗൃഹേ പാരാവതാ ധാര്യാഃ ശുകാശ്ച സഹശാരികാഃ।
`ദേവതാപ്രതിമാഽഽദർശശ്ചന്ദനാഃ പുഷ്പവല്ലികാഃ॥ 13-161-120 (87740)
ശുദ്ധം ജലം സുവർണം ച രജതം ഗൃഹമംഗലം।'
ഗൃഹേഷ്വേതേ ന പാപായ യഥാ വൈ തൈലപായികാഃ॥ 13-161-121 (87741)
ഉദ്ദീപകാശ്ച ഗൃധ്രാസ്ച കപോതാ ഭ്രമരാസ്തഥാ।
നിവിശേയുര്യദാ തത്ര ശാന്തിമേവ തദാഽഽചരേത്॥ 13-161-122 (87742)
അമംഗല്യഃ സതാം ശാപസ്തഥാഽഽക്രോശോ മഹാത്മനാം।
മഹാത്മനോതിഗുഹ്യാനി ന വക്തവ്യാനി കർഹിചിത്। 13-161-123 (87743)
അഗംയാശ്ച ന ഗച്ഛേത രാജ്ഞഃ പത്നീം സഖീസ്തഥാ।
വൈദ്യാനാം ബാലവൃദ്ധാനാം ഭൃത്യാനാം ച യുധിഷ്ഠിര 13-161-124 (87744)
ബന്ധൂനാം ബ്രാഹ്മണാനാം ച തഥാ ശാരണികസ്യ ച।
സംബന്ധിനാം ച രാജേന്ദ്ര തഥാഽഽയുർവിന്ദതേ മഹത്॥ 13-161-125 (87745)
ബ്രാഹ്മണസ്തപതിഭ്യാം ച നിർമിതം യന്നിവേശനം।
തദാ വസേത്സദാ പ്രാജ്ഞോ ഭവാർഥീ മനുജേശ്വര॥ 13-161-126 (87746)
സന്ധ്യായാം ന സ്വപേദ്രാജന്വിദ്യാം ന ച സമാചരേത്।
ന ഭുഞ്ജീത ച മേധാവീ തഥാഽഽയുർവിന്ദതേ മഹത്॥ 13-161-127 (87747)
നക്തം ന കുര്യാത്പിത്ര്യാണി നക്തം ചൈവ പ്രസാധനം।
പാനീയസ്യ ക്രിയാ നക്തം ന കാര്യാ ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 13-161-128 (87748)
വർജനീയാശ്ചൈവ നിത്യം സക്തവോ നിശി ഭാരത।
ശേഷാണി ചാവദാതാനി പാനീയം ചാപി ഭോജനേ॥ 13-161-129 (87749)
സൌഹിത്യം ന ച കർതവ്യം രാത്രൌ ന ച സമാചരേത്।
`ന ഭുക്ത്വാ മൈഥുനം ഗച്ഛേന്ന ധാവേന്നാതിഹാസകം।'
ദ്വിജച്ഛേദം ന കുർവീത ഭുക്ത്വാ ന ച സമാചരേത്॥ 13-161-130 (87750)
മഹാകുലേ പ്രസൂതാം ച പ്രശസ്താം ലക്ഷണൈസ്തഥാ।
വയസാഽവരാം സുനക്ഷത്രാം കന്യാമാവോഢുമർഹതി॥ 13-161-131 (87751)
അപത്യമുത്പാദ്യ തതഃ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ കുലം തഥാ।
പുത്രാഃ പ്രദേയാ ജാതേഷു കുലധർമേഷു ഭാരത॥ 13-161-132 (87752)
കന്യാ ചോത്പാദ്യ ദാതവ്യാ കുലപുത്രായ ധീമതേ।
പുത്രാ നിവേശ്യാശ്ച കുലാദ്ഭൃത്യാ ലഭ്യാശ്ച ഭാരത॥ 13-161-133 (87753)
ശിരഃസ്നാതോഥ കുർവീത ദൈവം പിത്ര്യമഥാപി ച॥ 13-161-134 (87754)
`തൈലം ജൻമദിനേഽഷ്ടംയാം ചതുർദശ്യാം ച പർവസു।'
നക്ഷത്രേ ന ച കുർവീത യസ്മിഞ്ജാതോ ഭവേന്നരഃ।
ന പ്രോഷ്ഠപദയോഃ കാര്യം തഥാഽഽഗ്നേയേ ച ഭാരത॥ 13-161-135 (87755)
ദാരുണേഷു ച സർവേഷു പ്രത്യരിം ച വിവർജയേത്।
ജ്യോതിഷേ യാനി ചോക്താനി താനി സർവാണി വർജയേത്॥ 13-161-136 (87756)
പ്രാങ്മുഖഃ ശ്മശ്രുകർമാണി കാരയേത്സുസമാഹിതഃ।
ഉദങ്മുഖോ വാ രാജേന്ദ്ര തഥാഽഽയുർവിന്ദതേ മഹത്॥ 13-161-137 (87757)
`സാമുദ്രേണാംയസാ സ്നാനം ക്ഷൌരം ശ്രാദ്ധേഷു ഭോജനം।
അന്തർവത്നീപതിഃ കുർവന്ന പുത്രഫലമശ്നുതേ॥ 13-161-138 (87758)
സതാം ഗുരൂണാം വൃദ്ധാനാം കുലസ്ത്രീണാം വിശേഷതഃ।'
പരിവാദം ന ച ബ്രൂയാത്പരേഷാമാത്മനസ്തഥാ।
പരിവാദോ ഹ്യധർമായ പ്രോച്യതേ ഭരതർഷഭ॥ 13-161-139 (87759)
വർജയേദ്വ്യംഗിനീം നാരീം തഥാ കന്യാം നരോത്തമ।
സമാർഷാം വ്യംഗികാം ശ്ചൈവ മാതുഃ സകുലജാം തഥാ॥ 13-161-140 (87760)
വൃദ്ധാം പ്രവ്രജിതാം ചൈവ തഥൈവ ച പതിവ്രതാം।
തഥാ നികൃഷ്ടവർണാ ച വർണോത്കൃഷ്ടാം ച വർജയേത്। 13-161-141 (87761)
അയോനിം ച വിയോനിം ച ന ഗച്ഛേത വിചക്ഷണഃ।
പിംഗലാം കുഷ്ഠിനീം നാരീം ന ത്വമുദ്വോഢുമർഹസി॥ 13-161-142 (87762)
അപസ്മാരികുലേ ജാതാം നിഹീനാം ചാപി വർജയേത്।
ശ്വിത്രിണാം ച കുലേ ജാതാം ക്ഷയിണാം മനുജേശ്വര॥ 13-161-143 (87763)
`സുരോമശാമതിസ്ഥൂലാം കന്യാം മാതൃപിതൃസ്ഥിതാം।
അലജ്ജാം ഭ്രാതൃജാം തുഷ്ടാം വർജയേദ്രക്തകേശിനീം॥' 13-161-144 (87764)
ലക്ഷണൈരന്വിതാ യാ ച പ്രശസ്താ യാ ച ലക്ഷണൈഃ।
മനോജ്ഞാം ദർശനീയാം ച താം ഭവാന്വോഢുമർഹതി॥ 13-161-145 (87765)
മഹാകുലേ നിവേഷ്ടവ്യം സദൃശേ വാ യുധിഷ്ഠിര।
അവരാ പതിതാ ചൈവ ന ഗ്രാഹ്യാ ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 13-161-146 (87766)
അഗ്നീനുത്പാദ്യ യത്നേന ക്രിയാഃ സുവിഹിതാശ്ച യാഃ।
വേദേ ച ബ്രാഹ്മണൈഃ പ്രോക്താസ്താശ്ച സർവാഃ സമാചരേത്॥ 13-161-147 (87767)
ന ചേർഷ്യാ സ്ത്രീഷു കർതവ്യാ രക്ഷ്യാ ദാരാശ്ച സർവശഃ।
അനായുഷ്യാ ഭവേദീർഷ്യാ തസ്മാദീർഷ്യാം വിവർജയേത്॥ 13-161-148 (87768)
അനായുഷ്യം ദിവാ സ്വപ്നം തഥാഽഭ്യുദിതശായിതാ।
പ്രാതർനിശായാം ച തഥാ യേ ചോച്ഛിഷ്ടാ ഭവന്തി ച॥ 13-161-149 (87769)
പാരദാര്യമനായുഷ്യം നാപിതോച്ഛിഷ്ടതാ തഥാ।
യത്നതോ വൈ ന കർതവ്യമത്യാശശ്ചൈവ ഭാരത॥ 13-161-150 (87770)
സന്ധ്യാം ന ഭുഞ്ജ്യാന്ന സ്നായേന്ന പുരീഷം സമുത്സൃജേത്।
പ്രയതശ്ച ഭവേത്തസ്യാം ന ച കിഞ്ചിത്സമാചരേത്॥ 13-161-151 (87771)
ബ്രാഹ്മണാൻപൂജയേച്ചാപി തഥാ സ്നാത്വാ നരാധിപ।
ദേവാംശ്ച പ്രണമേത്സ്നാതോ ഗുരൂംശ്ചാപ്യഭിവാദയേത്॥ 13-161-152 (87772)
അനിമന്ത്രിതോ ന ഗച്ഛേത യജ്ഞം ഗച്ഛേത ദർശകഃ।
അനർചിതേ ഹ്യനായുഷ്യം ഗമനം തത്ര ഭാരത॥ 13-161-153 (87773)
ന ചൈകേന പരിവ്രജ്യം ന ഗന്തവ്യം തഥാ നിശി।
`നാനാപദി പരസ്യാന്നമനിമന്ത്രിതമാഹരേത്॥ 13-161-154 (87774)
ഏകോദ്ദിഷ്ടം ന ഭുഞ്ജീത പ്രഥമം തു വിശേഷതഃ।
സപിണ്ഡീകരണം വർജ്യം സവിധാനം ച മാസികം॥ 13-161-155 (87775)
അനാഗതായാം സന്ധ്യായാം പശ്ചിമായാം ഗൃഹേ വസേത്॥ 13-161-156 (87776)
മാതുഃ പിതുർഗുരൂണാം ച കാര്യമേവാനുശാസനം।
ഹിതം ചാപ്യഹിതം ചാപി ന വിചാര്യം നരർഷഭ॥ 13-161-157 (87777)
`ക്ഷത്രിയസ്തു വിശേഷേണ ധനുർവേദം സമഭ്യസേത്।'
ധനുർവേദേ ച വേദേ ച യത്നഃ കാര്യോ നാരാധിപ॥ 13-161-158 (87778)
ഹസ്തിപൃഷ്ഠേഽശ്വപൃഷ്ഠേ ച രഥചര്യാസു ചൈവ ഹ।
യത്നവാൻഭവ രാജേന്ദ്ര യത്നവാൻസുവമേധതേ॥ 13-161-159 (87779)
അപ്രധൃഷ്യശ്ച ശത്രൂമാം ഭൃത്യാനാം സ്വജനസ്യ ച।
പ്രജാപാലനയുക്തശ്ച നാരതിം ലഭതേ ക്വചിത്॥ 13-161-160 (87780)
യുക്തിശാസ്ത്രം ച തേ ജ്ഞേയം ശബ്ദശാസ്ത്രം ച ഭാരത।
ഗാന്ധർവശാസ്ത്രം ച കലാഃ പരിജ്ഞേയാ നരാധിപ॥ 13-161-161 (87781)
പുരാണമിതിഹാസാശ്ച തഥാഽഽഖ്യാനാനി യാനി ച।
മഹാത്മനാം ച ചരിതം ശ്രോതവ്യം നിത്യമേവ തേ॥ 13-161-162 (87782)
`മാന്യാനാം മാനനം കുര്യാന്നിന്ദ്യാനാം നിന്ദനം തഥാ।
ഗോബ്രാഹ്മണാർഥേ യുധ്യേത പ്രാണാനപി പരിത്യജേത്॥ 13-161-163 (87783)
ന സ്ത്രീഷു സജ്ജേദ്ദ്രഷ്ടവ്യം ശക്ത്യാ ദാനരുചിർഭവേത്।
ന ബ്രാഹ്മണാൻപരിഭവേത്കാർപണ്യം ബ്രാഹ്മണൈർവൃതം।
പതിതാന്നാഭിഭാഷേത നാഹ്വയേത രജസ്വലാം॥' 13-161-164 (87784)
പത്നീം രജസ്വലാം ചൈവ നാഭിഗച്ഛേന്ന ചാഹ്വയേത്।
സ്നാതാം ചതുർഥേ ദിവസേ രാത്രൌ ഗച്ഛേദ്വിചക്ഷണഃ॥ 13-161-165 (87785)
പഞ്ചമേ ദിവസേ നാരീ ഷഷ്ഠേഽഹനി പുമാൻഭവേത്।
`ആഷോഡശാദൃതുർമുഖ്യഃ പുത്രജൻമനി ശബ്ദിതഃ' 13-161-166 (87786)
ഏതേന വിധിനാ പത്നീമുപഗച്ഛേത പണ്ഡിതഃ।
ജ്ഞാതിസംബന്ധിമിത്രാണി പൂജനീയാനി സർവശഃ॥ 13-161-167 (87787)
യഷ്ടവ്യം ച യഥാശക്തി യജ്ഞൈർവിവിധദക്ഷിണൈഃ।
അത ഊർധ്വമരണ്യം ച സേവിതവ്യം നരാധിപ॥ 13-161-168 (87788)
ഏഷ തേ ലക്ഷണോദ്ദേശ ആയുഷ്യാണാം പ്രകീർതിതഃ।
ശേഷസ്ത്രൈവിദ്യവൃദ്ധേഭ്യഃ പ്രത്യാഹാര്യോ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-161-169 (87789)
ആചാരോ ഭൂതിജനന ആചാരഃ കീർതിവർധനഃ।
ആചാരാദ്വർധതേ ഹ്യായുരാചാരോ ഹന്ത്യലക്ഷണം॥ 13-161-170 (87790)
ആഗമാനാം ഹി സർവേഷാമാചാരഃ ശ്രേഷ്ഠ ഉച്യതേ।
ആചാരപ്രഭവോ ധർമോ ധർമാദായുർവിവർധതേ॥ 13-161-171 (87791)
ഏതദ്യശസ്യമായുഷ്യം സ്വർഗ്യം സ്വസ്ത്യയനം മഹത്।
അനുകംപ്യ സർവവർണാൻബ്രഹ്മണാ സമുദാഹൃതം॥ 13-161-172 (87792)
യ ഇദം ശൃണുയാന്നിത്യം യശ്ചാപി പരികീർതയേത്।
സ ശുഭാൻപ്രാപ്നുയാല്ലോകാൻസദാചാരപരോ നൃപ॥ ॥ 13-161-173 (87793)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 161 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-161-3 ജപൈർഹോമൈസ്തഥൌഷധൈരിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-161-5 വർതയൻ അനുതിഷ്ഠൻ॥ 7-161-8 അലക്ഷണം കുഷ്ഠാപസ്മാരാദിവിരുദ്ധം ലക്ഷണം॥ 7-161-10 ശ്രവാത് ശ്രവണാത്। തം പുരുഷം। ജനാഃ സാധവഃ॥ 7-161-15 സങ്കുസുകോ ദുർജനഃ അസ്ഥിരശ്ച। നിത്യോച്ഛിഷ്ടഃ സൂചകശ്ചേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-161-17 ഉപസൃഷ്ടം രാഹുഗ്രസ്തം॥ 7-161-29 ഉപാനഹൌ ച ഛത്രം ച ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-161-39 ന രിഷ്യതേ ന ഹിംസ്യതേ॥ 7-161-48 ത്രീണി ഭോജ്യാനി। അദൃഷ്ടം ശൂദ്രോദക്യാദിഭിഃ॥ 7-161-52 അജ്ഞാതാമൃതുമതീത്വേന കാമുകത്വേന വാ॥ 7-161-52 അന്തർധാനേ അത്യന്തമന്ധകാരേ। സംയുക്തേ ഇതരേണ സ്ത്ര്യാദിനാ॥ 7-161-52 സ്നാത്വാ വാസോ ന നിർധുനേത് ഇതി। ന ചൈവാർദ്രാണി വാസാംസി ഇതി ച.ഝ.പാഠഃ॥ 7-161-60 പ്രസ്കന്ദയേദന്നശേഷം കിഞ്ചിത്ത്യജേത്। ഭുക്ത്വാ ച മനസാഗ്നിമുപസ്പൃശേത്॥ 7-161-61 ഋതം നിഃശ്രേയസമിച്ഛന്നിതി ശേഷഃ॥ 7-161-63 പ്രാണാന്നാസാദീൻ ഊർധ്വച്ഛിദ്രാണി॥ 7-161-64 അവസ്നാതം സ്നാനജലം। അന്യസ്യ ചാപ്യുപസ്ഥാനം ദൂരതഃ പരിവർജയേത് ഇതി ക.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-161-65 സാവിത്രാണി മന്ത്രവിശേഷാൻ। ശാന്തിഹോമാംശ്ച കുർവീത പവിത്രാണി ച കാരയേത് ഇതി ക.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-161-73 നരിഷ്യതേ ഹിംസ്യതേ॥ 7-161-74 ശിരോഭ്യക്തേന തൈലേനേതി ക.ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-161-75 ന ചിന്തയേത് വേദം॥ 7-161-76 പ്രജാസ്തസ്യാദദേ തഥാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-161-85 മിഥ്യാപ്രവൃത്തേപി സംയഗ്വർതിതവ്യം॥ 7-161-90 വിപര്യയമൌത്തരാധര്യം। അപദശം ദശാഹീനം। ന ചാപദശമേവ ചേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-161-93 ഉപവാസം ബ്രഹ്മചര്യം॥ 7-161-96 ധർമേഷു ശ്രാദ്ധാദിഷു॥ 7-161-100 വാലേന കേശേന ഉപലക്ഷിതം। പരശ്രാദ്ധം ശത്രുശ്രാദ്ധം॥ 7-161-104 നിരസ്യ പാനീയാദീന്വിഹായ। അന്യേഷാം ഭക്ഷാണാം ശേഷമന്യസ്മൈ ന ദേയം॥ 7-161-105 അധികം തോയപാനം തു ന കർതവ്യം ഇതി ങ.പാഠഃ। ശങ്കാം ജീര്യതി ന വേതി। ദധീതി തക്രം ത്വനുപാനം കർതവ്യമേവ। യഥേഷ്ടം ഭുങ്ക്ഷ്വ മാഭൈഷീസ്തക്രം സലവണം പിബേതി തസ്യ ദൃഷ്ടാർഥത്വോക്തേഃ॥ 7-161-108 പ്രാണാന്നാസാദീൻ॥ 7-161-113 നച വർധകീം ഇതി ഡ.ഥ.ധ.പാഠഃ। നച നർതകീം ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-161-121 ഏതേ തൈലപായികാദിവന്ന പാപായ। അഭ്യുദയായേത്യർഥഃ। പാരാവതാദയഃ സർവേ പക്ഷിവിശേഷാ ഏവ॥ 7-161-125 ശാരണികസ്യ രക്ഷണാർഥിനഃ। തഥാ നാഗരികസ്യ ചേതി ധ.പാഠഃ॥ 7-161-128 പ്രസാധനം കേശാനാം സംസ്കാരാദികം। പാനീയസ്യ ക്രിയാ സ്നാനം ന നക്തം സ്രായാദിതി ഗൃഹേ രാത്രൌ ശിരഃസ്നാനനിഷേധഃ॥ 7-161-132 പുത്രാഃ പ്രദേയാ ജ്ഞാനേഷ്വിതി ഝ.പാഠഃ। ജ്ഞാനേഷു ബഹുജ്ഞാനനിമിത്തം പുത്രാ ദേയാ വിദ്വത്സു സമർപണീയാഃ॥ 7-161-133 കുലാത്സത്കുലസംബന്ധേന। നിവേശ്യാ വിവാഹ്യാഃ। ലഭ്യാ ലംഭനീയാഃ॥ 7-161-135 തൈലാഭ്യഞ്ജനമഷ്ടംയാമിതി ങ.ഥ.പാഠഃ। ആഗ്നേയേ കൃത്തികായാം॥ 7-161-136 സ്വനക്ഷത്രാദ്ദിനനക്ഷത്രം യാവദ്ഗണയിത്വാ നവഭിർഭാഗേ ഹൃതേ പഞ്ചമീ താരാ പ്രത്യരിഃ॥ 7-161-140 വ്യംഗിനീം ന്യൂനാംഗീം। വ്യംഗികാം വിരുദ്ധാംഗേനാധികേന യുക്താം। സമാർഷാ സമാനപ്രവരാം॥ 7-161-142 അയോനി അജ്ഞാതകുലാം। വിയോനിം ഹീനകുലാം॥ 7-161-150 നാപിതോച്ഛിഷ്ടതാ ശ്മശ്രുകർമോത്തരമസ്നാതതാ॥ 7-161-153 ദർശകോ ദ്രഷ്ടാ॥ 7-161-154 പരിവ്രജ്യം ദേശാന്തരേ ഗന്തവ്യം॥ 7-161-157 മാതുഃ പിതുശ്ച പുത്രാണാം കാര്യമിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-161-169 ആയുഷ്യാണാമാ**ഷ്കരാണാം കർമണാം। ഉദ്ദേശഃ സങ്ക്ഷേപഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 162
॥ ശ്രീഃ ॥
13.162. അധ്യായഃ 162
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ജ്യേഷ്ഠകനിഷ്ഠയോഃ പരസ്പരസ്മിന്വർതനപ്രകാരാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കഥം ജ്യേഷ്ഠഃ കനിഷ്ഠേഷു വർതേത ഭരതർഷഭ।
കനിഷ്ഠാശ്ച യഥാ ജ്യേഷ്ഠേ വർതേരംസ്തദ്ബ്രവീഹി മേ॥ 13-162-1 (87794)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-162-2x (7366)
ജ്യേഷ്ഠവത്താത വർതസ്വ ജ്യേഷ്ഠോസി ഹി തഥാ ഭവാൻ।
ഗുരോർഗരീയസീ വൃത്തിര്യാ ച ശിഷ്യസ്യ ഭാരത॥ 13-162-2 (87795)
ന ഗുരാവകൃതപ്രജ്ഞേ ശക്യം ശിഷ്യേണ വർതിതും।
ഗുരൌ ഹി സദൃശീ വൃത്തിര്യഥാ ശിഷ്യസ്യ ഭാരത॥ 13-162-3 (87796)
അന്ധഃ സ്യാദന്ധവേലായാം ജഡഃ സ്യാദപി വാ ബുധഃ।
പരിഹാരേണ തദ്ബ്രൂയാദ്യസ്തേഷാം സ്യാദ്വ്യതിക്രമഃ॥ 13-162-4 (87797)
പ്രത്യക്ഷം ഭിന്നഹൃദയാ ഭേദയേയുര്യഥാഽഹിതാഃ।
`ശ്രിയാഽഭിതപ്താസ്തദ്ഭേദാന്നഭിന്നാഃ സ്യുഃ സമാഹിതാഃ'
ശ്രിയാഽഭിതപ്താഃ കൌന്തേയ ഭേദകാമാസ്തഥാഽരയഃ॥ 13-162-5 (87798)
ജ്യേഷ്ഠഃ കുലം വർധയതി വിനാശയതി വാ പുനഃ।
ഹന്തി സർവമപി ജ്യേഷ്ഠഃ പ്രായോ ദുർവിനയാദിഹ॥ 13-162-6 (87799)
അഥ യോ വിനികുർവീത ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ യവീയസഃ।
അജ്യേഷ്ഠഃ സ്യാദഭാഗശ്ച നിയംയോ രാജഭിശ്ച സഃ॥ 13-162-7 (87800)
നികൃതീ ഹി നരോ ലോകാൻപാപാൻഗച്ഛത്യസംശയം।
വിഫലം തസ്യ പുത്രത്വം മോഘം ജനയിതുഃ സ്മൃതം॥ 13-162-8 (87801)
പിത്രോരനർഥായക കുലേ ജായതേ പാപപൂരുഷഃ।
അകീർതിം ജനയത്യേവ കീർതിമന്തർദധാതി ച॥ 13-162-9 (87802)
സർവേ ചാപി വികർമസ്ഥാ ഭാഗം നാർഹന്തി സോദരാഃ।
ജ്യേഷ്ഠോഽപി ദുർവിനീതസ്തു കനിഷ്ഠസ്തു വിശേഷതഃ।
നാപ്രദായ കനിഷ്ഠേഭ്യോ ജ്യേഷ്ഠഃ കുർവീത വേതനം॥ 13-162-10 (87803)
അനുജസ്യ പിതുർദായോ ജംഘാശ്രമഫലോഽധ്വഗഃ।
സ്വയമീഹേത ലബ്ധം തു നാകാമോ ദാതുമർഹതി॥ 13-162-11 (87804)
ഭ്രാതൄണാമവിഭക്താനാമുത്ഥാനമപി ചേത്സഹ।
ന പുത്രഭാഗം വിഷമം പിതാ ദദ്യാത്കദാചന। 13-162-12 (87805)
ന ജ്യേഷ്ഠോ വാഽവമന്യേത ദുഷ്കൃതഃ സുകൃതോഽപി വാ।
ഗുരൂണാമപരാധോ ഹി ശക്യഃ ക്ഷന്തവ്യ ഏവ ച॥ 13-162-13 (87806)
യദി സ്ത്രീ യദ്യവരജ ശ്രേയഃ പശ്യേത്തദാചരേത്।
ധർമാർഥഃ ശ്രേയ ഇത്യാഹുസ്ത്രയോ ജ്ഞാതാ വിധായകാഃ॥ 13-162-14 (87807)
ദശാചാര്യാനുപാധ്യായ ഉപാധ്യായാൻപിതാ ദശ।
ദശ ചൈവ പിതൄൻമാതാ സർവാം വാ പൃഥിവീമപി।
ഗൌരവേണാഭിഭവതി നാസ്തി മാതൃസമോ ഗുരുഃ॥ 13-162-15 (87808)
മാതാ ഗരീയസീ യച്ച തേനൈതാം മന്യതേ ഗുരും।
ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ പിതൃസമോ മൃതേ പിതരി ഭാരത॥ 13-162-16 (87809)
സ ഹ്യേഷാം വൃത്തിദാതാ സ്യാത്സ ചൈതാൻപ്രതിപാലയേത്।
കനിഷ്ഠാസ്തം നമസ്യേരൻസർവേ ഛന്ദാനുവർതിനഃ॥ 13-162-17 (87810)
തമേവ ചോപജീവേരന്യഥൈവ പിതരം തഥാ।
ശരീരമേതൌ സൃജതഃ പിതാ മതാ ച ഭാരത॥ 13-162-18 (87811)
ആചാര്യശിഷ്ടാ യാ ജാതിഃ സാ സത്യാ സാഽജരാമരാ।
ജ്യേഷ്ഠാ മാതൃസമാ ചാപി ഭഗിനീ ഭരതർഷഭ। 13-162-19 (87812)
ഭ്രാതുർഭാര്യാ ച തദ്വത്സ്യാദ്യസ്യാ ബാല്യേ സ്തനം പിബേത്॥ ॥ 13-162-20 (87813)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-162-2 യാ ച ശിഷ്യസ്യ ഗുരൌ വൃത്തിസ്താം വർതസ്വ॥ 7-162-4 തേഷാം ഗുരൂണാം॥ 7-162-7 യവീയസഃ കനിഷ്ഠാൻ॥ 7-162-8 വിദുലസ്യേവ തത്പുഷ്പം മോഘമിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-162-10 ജ്യേഷ്ഠഃ കുർവീത യൌതകമിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-162-11 ജംഘാശ്രമ ഏവ ഫലം ധനം യസ്യ। അധ്വഗഃ പ്രവാസീ। അനുപഘ്നൻപിതുർദായം ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-162-12 ഉത്ഥാനം ഭോജനാദൌ വിഭാഗേ വാ॥ 7-162-14 യദി സ്ത്രീ യദി വാ കനിഷ്ഠോ ദുഷ്കൃതസ്തഥാപി തസ്യ ശ്രേയ ആചരേത്॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 163
॥ ശ്രീഃ ॥
13.163. അധ്യായഃ 163
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പക്ഷമാസോപവാസഫലപ്രതിപാദകാംഗിരോവചനാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സർവേഷാമേവ വർണാനാം ംലേച്ഛാനാം ച പിതാമഹ।
ഉപവാസേ മതിരിയം കാരണം ച ന വിദ്മഹേ॥ 13-163-1 (87814)
ബ്രഹ്മക്ഷത്രേണ നിയമാഃ കർതവ്യാ ഇതി നഃ ശ്രുതം।
ഉപവാസേ കഥം തേഷാം കൃതമസ്തി പിതാമഹ। 13-163-2 (87815)
നിയമാംശ്ചോപവാസാംശ്ച സർവേഷാം ബ്രൂഹി പാർഥിവ।
ആപ്നോതി കാം ഗതിം താത ഉപവാസപരായണഃ॥ 13-163-3 (87816)
ഉപവാസഃ പരം പുണ്യം പവിത്രമപി ചോത്തമം॥
ഉപോഷ്യേഹ നരശ്രേഷ്ഠ കിം ഫലം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-163-4 (87817)
അധർമാൻമുച്യതേ കേന ധർമമാപ്നോതി വാ കഥം।
സ്വർഗം പുണ്യം ച ലഭതേ കഥം ഭരതസത്തമ॥ 13-163-5 (87818)
ഉപോഷ്യ ചാപി കിം തേന പ്രയോജ്യം സ്യാന്നരാധിപ।
ധർമേണ ച സുഖാനർഥാംʼല്ലഭേദ്യേന ബ്രവീഹി മേ॥ 13-163-6 (87819)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-163-7x (7367)
ഏവം ബ്രുവാണം കൌന്തേയം ധർമജ്ഞം ധർമതത്ത്വവിത്।
ധർമപുത്രമിദം വാക്യം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോഽബ്രവീത്॥ 13-163-7 (87820)
ഇദം ഖലു മഹാരാജ ശ്രുതമാസീത്പുരാതനം।
ഉപാവാസവിധൌ ശ്രേഷ്ഠാ ഗുണാ യേ ഭരതർഷഭ॥ 13-163-8 (87821)
പ്രാജാപത്യമാംഗിരസം പൃഷ്ടവാനസ്മി ഭാരത।
യഥാ മാം ത്വം തഥൈവാഹം പൃഷ്ടവാംസ്തം തപോധനം॥ 13-163-9 (87822)
പ്രശ്നമേതം മയാ പൃഷ്ടോ ഭഗവാനഗ്നിസംഭവഃ।
ഉപവാസവിധിം പുണ്യമാചഷ്ട ഭരതർഷഭ॥ 13-163-10 (87823)
അംഗിരാ ഉവാച। 13-163-11x (7368)
ബ്രഹ്മക്ഷത്രേ ത്രിരാത്രം തു വിഹിതം കുരുനന്ദന।
ദ്വിസ്ത്രിരാത്രമഥൈകാഹം നിർദിഷ്ടം പുരുഷർഷഭ॥ 13-163-11 (87824)
വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാശ്ച യൻമോഹാദുപവാസം പ്രകുർവതേ।
ത്രിരാത്രം വാ ദ്വിരാഇത്രം വാ തയോർവ്യുഷ്ടിർന വിദ്യതേ॥ 13-163-12 (87825)
ചതുർഥഭക്തക്ഷപണം വൈശ്യേ ശൂദ്രേ വിധീയതേ।
ത്രിരാത്രം ന തു ധർമജ്ഞൈർവിഹിതം ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ॥ 13-163-13 (87826)
പഞ്ചംയാം വാഽപി ഷഷ്ഠ്യാം ച പൌർണമാസ്യാം ച ഭാരത।
ഉപോഷ്യ ഏകഭക്തേന നിയതാത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-163-14 (87827)
ക്ഷമാവാന്രൂപസംപന്നഃ സുരഭിശ്ചൈവ ജായതേ।
നാനപത്യോ ഭവേത്പ്രാജ്ഞോ ദരിദ്രോ വാ കദാചന॥ 13-163-15 (87828)
യജിഷ്ണുഃ പഞ്ചമീം ഷഷ്ഠീം കുലേ ഭോജയതേ ദ്വിജാൻ।
അഷ്ടമീമഥ കൌരവ്യ കൃഷ്ണപക്ഷേ ചതുർദശീം।
ഉപോഷ്യ വ്യാധിരഹിതോ വീര്യവാനഭിജായതേ॥ 13-163-16 (87829)
മാർഗശീർഷം തു വൈ മാസമേകഭക്തേന യഃ ക്ഷിപേത്।
ഭോജയേച്ച ദ്വിജാഞ്ശക്ത്യാ സ മുച്യേദ്വ്യാധികിൽബിഷൈഃ॥ 13-163-17 (87830)
സർവകല്യാണസംപൂർണഃ സർവൌഷധിസമന്വിതഃ।
കൃഷിഭാഗീ ബഹുധനോ ബഹുധാന്യശ്ച ജായതേ॥ 13-163-18 (87831)
പൌഷമാസം തു കൌന്തേയ ഭക്തേനൈകേന യഃ ക്ഷിപേത്।
സുഭഗോ ദർശനീയശ്ച യശോഭാഗീ ച ജായതേ॥ 13-163-19 (87832)
പിതൃഭക്തോ മാഘമാസം യഃ ക്ഷിപേദേകഭോജനഃ।
ശ്രീമത്കുലേ ജ്ഞാതിമധ്യേ സുഭഗത്വം പ്രപദ്യതേ॥ 13-163-20 (87833)
ഭഗദൈവതമാസം തു ഏകഭക്തേന യഃ ക്ഷിപേത്।
`സുഭഗോ ദർശനീയശ്ച യശോഭാഗീ ച ജായതേ।'
സ്ത്രീഷു വല്ലഭതാം യാതി വശ്യാശ്ചാസ്യ ഭവന്തി താഃ॥ 13-163-21 (87834)
ചൈത്രം തു നിയതോ മാസമേകഭക്തേന യഃ ക്ഷിപേത്।
സുവർണമണിമുക്താഢ്യേ കുലേ മഹതി ജായതേ॥ 13-163-22 (87835)
നിസ്തരേദേകഭക്തേന വൈശാഖം യോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
നരോ വാ യദി വാ നരീ ജ്ഞാതീനാം ശ്രേഷ്ഠതാം വ്രജേത്॥ 13-163-23 (87836)
ജ്യേഷ്ഠാമൂലം തു യോ മാസമേകഭക്തേന സങ്ക്ഷിപേത്।
ഐശ്വര്യമതുലം ശ്രേഷ്ഠം പുമാൻസ്ത്രീ വാ പ്രപദ്യതേ॥ 13-163-24 (87837)
ആഷാഢമേകഭക്തേന സ്ഥിത്വാ മാസമതന്ദ്രിതഃ।
ബഹുധാന്യോ ബഹുധനോ ബഹുപുത്രശ്ച ജായതേ॥ 13-163-25 (87838)
ശ്രാവണം നിയതോ മാസമേകഭക്തേന യഃ ക്ഷിപേത്।
രൂപദ്രവിണസംപന്നഃ സുഖീ ഭവതി നിത്യശഃ।
ബഹുഭാര്യോ ബഹുധനോ ബഹുപുത്രശ്ചി ജായതേ॥ 13-163-26 (87839)
പ്രൌഷ്ഠപാദം തു യോ മാസമേകാഹാരോ ഭവേന്നരഃ।
ഗവാഢ്യം സ്ഫീതമചലമൈശ്വര്യം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-163-27 (87840)
തഥൈവാശ്വയുജം മാസമേകഭക്തേന യഃ ക്ഷിപേത്।
പ്രജ്ഞാവാന്വാഹനാഢ്യശ്ച ബഹുപുത്രശ്ച ജായതേ॥ 13-163-28 (87841)
കാർതികം തു നരോ മാസം യഃ കുര്യാദേകഭോജനം।
ശൂരശ്ച ബഹുഭാര്യശ്ച കീർതിമാംശ്ചൈവ ജായതേ॥ 13-163-29 (87842)
ഇതി മാസാ നരവ്യാഘ്ര ക്ഷിപതാം പരികീർതിതാഃ।
തിഥീനാം നിയമാ യേ തു ശൃണു താനപി പാർഥിവ॥ 13-163-30 (87843)
പക്ഷേപക്ഷേ ഗതേ യസ്തു ഭക്തമശ്നാതി ഭാരത।
ഗവാഢ്യോ ബഹുപുത്രശ്ച ദീർഘായുശ്ച സ ജായതേ॥ 13-163-31 (87844)
മാസിമാസി ത്രിരാത്രാണി കൃത്വാ വർഷാണി ദ്വാദശ।
ഗണാധിപത്യം പ്രാപ്നോതി നിഃസപത്നമനാവിലം॥ 13-163-32 (87845)
ഏതേ തു നിയമാഃ സർവേ കർതവ്യാഃ ശരദോ ദശ।
ദ്വേ ചാന്യേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രവൃത്തിരനുകീർതിതാ॥ 13-163-33 (87846)
യസ്തു പ്രാതസ്തഥാ സായം ഭുഞ്ജാനോ നാന്തരാ പിബേത്।
അഹിംസാനിരതോ നിത്യം ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-163-34 (87847)
ഷഡ്ഭിഃ സ വർഷൈർനൃപതേ സിധ്യതേ നാഇത്ര സംശയഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-163-35 (87848)
അധിവാസേ സോപ്സരസാം നൃത്യഗീതവിനാദിതേ।
രമതേ സ്ത്രീസഹസ്രാഢ്യേ സുകുതീ വിരജാ നരഃ॥ 13-163-36 (87849)
തപ്തകാഞ്ചനവർണാഭം വിമാനമധിരോഹതി।
പൂർണം വർഷസഹസ്രം ച ബ്രഹ്മിലോകേ മഹീയതേ।
തത്ക്ഷയാദിഹ ചാഗംയ മാഹാത്ംയം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-163-37 (87850)
യസ്തു സംവത്സരം പൂർണമേകാഹാരോ ഭവേന്നരഃ।
അതിരാത്രസ്യ യജ്ഞസ്യ സ ഫലം സമുപാശ്നുതേ॥ 13-163-38 (87851)
ത്രിംശദ്വർഷസഹസ്രാണി സ്വർഗേ ച സ മഹീയതേ।
തത്ക്ഷയാദിഹ ചാഗംയ മാഹാത്ംയം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-163-39 (87852)
യസ്തു സംവത്സരം പൂർണം ചതുർഥം ഭക്തമശ്നുതേ।
അഹിംസാനിരതോ നിത്യം സത്യവാഗ്വിജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-163-40 (87853)
വാജപേയസ്യ യജ്ഞസ്യ സ ഫലം സമുപാശ്നുതേ।
ത്രിംശദ്വർഷസഹസ്രാണി സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-163-41 (87854)
ഷഷ്ഠേ കാലേ തു കൌന്തേയ നരഃ സംവത്സരം ക്ഷിപൻ।
അശ്വമേധസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-163-42 (87855)
ചക്രവാകപ്രയുക്തേന വിമാനേന സ ഗച്ഛതി।
ചത്വാരിംശത്സഹസ്രാണി വർഷാണി ദിവി മോദതേ॥ 13-163-43 (87856)
അഷ്ടമേന തു ഭക്തേന ജീവൻസംവത്സരം നൃപ।
ഗവാമയനയജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-163-44 (87857)
ഹംസസാരസയുക്തേന വിമാനേന സ ഗച്ഛതി।
പഞ്ചാശതം സഹസ്രാണി വർഷാണാം ദിവി മോദതേ॥ 13-163-45 (87858)
പക്ഷേപക്ഷേ ഗതേ രാജന്യോഽശ്നീയാദ്വർഷമേവ തു।
ഷൺമാസാനശനം തസ്യ ഭഗവാനംഗിരാഽബ്രവീത്।
ഷഷ്ടിം വർഷസഹസ്രാണി ദിവമാവസതേ ച സഃ॥ 13-163-46 (87859)
വിണാനാം വല്ലകീനാം ച വേണൂനാം ച വിശാംപതേ।
സുഘോഷൈർമധുരൈഃ ശബ്ദൈഃ സുപ്തഃ സ പ്രതിബോധ്യതേ॥ 13-163-47 (87860)
സംവത്സരമിഹൈകം തു മാസിമാസി പിബേദപഃ।
ഫലം വിശ്വജിതസ്താത പ്രാപ്നോതി സ നരോ നൃപ॥ 13-163-48 (87861)
സിംഹവ്യാഘ്രപ്രയുക്തേന വിമാനേന സ ഗച്ഛതി।
സപ്തതിം ച സഹസ്രാണി വർഷാണാം ദിവി മോദതേ॥ 13-163-49 (87862)
മാസാദൂർധ്വം നരവ്യാഘ്ര നോപവാസോ വിധീയതേ।
വിധിം ത്വനശനസ്യാഹുഃ പാർഥ ധർമവിദോ ജനാഃ॥ 13-163-50 (87863)
അനാർതോ വ്യാധിരഹിതോ ഗച്ഛേദനശനം തു യഃ।
പദേപദേ യജ്ഞഫലം സ പ്രാപ്നോതി ന സംശയഃ॥ 13-163-51 (87864)
ദിവം ഹംസപ്രയുക്തേന വിമാനേന സ ഗച്ഛതി।
ശതം വർഷസഹസ്രാണാം മോദതേ സ ദിവി പ്രഭോ॥ 13-163-52 (87865)
ശതം ചാപ്സരസഃ കന്യാ രമയന്ത്യപി തം നരം।
ആർതോ വാ വ്യാധിതോ വാഽപി ഗച്ഛേദനശനം തു യഃ॥ 13-163-53 (87866)
ശതം വർഷസഹസ്രാണാം മോദതേ സ ദിവി പ്രഭോ।
കാഞ്ചീനൂപുരശബ്ദേന സുപ്തശ്ചൈവ പ്രബോധ്യതേ॥ 13-163-54 (87867)
സഹസ്രഹംസയുക്തേന വിമാനേന തു ഗച്ഛതി।
സ ഗത്വാ സ്ത്രീശതാകീർണേ രമതേ ഭരതർഷഭ॥ 13-163-55 (87868)
ക്ഷീണസ്യാപ്യായനം ദൃഷ്ടം ക്ഷതസ്യ ക്ഷതരോഹണം।
വ്യാധിതസ്യൌഷധഗ്രാമഃ ക്രുദ്ധസ്യ ച പ്രസാദനം॥ 13-163-56 (87869)
ദുഃഖിതസ്യാർതപൂർവസ്യ ദ്രവ്യാണാം പ്രതിപാദനം।
ന ചൈതദ്രോചതേ തേഷാം യേ ധനൈഃ സുഖമേധിതാഃ॥ 13-163-57 (87870)
അതഃ സ കാമസംയുക്തേ വിമാനേ ഹേമസന്നിഭേ।
രമതേ സ്ത്രീശതാകീർണേ പുരുഷോഽലങ്കൃതഃ ശുചിഃ॥ 13-163-58 (87871)
സ്വസ്ഥഃ സഫലസങ്കൽപഃ സുഖീ വിഗതകൽമഷഃ।
അനശ്നന്ദേഹമുത്സൃജ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-163-59 (87872)
ബാലസൂര്യപ്രതീകാശേ വിമാനേ സോമവർചസി।
വൈദൂര്യമുക്താഖചിതേ വീണാമുരജനാദിതേ॥ 13-163-60 (87873)
പതാകാദീപികാകീർണേ ദിവ്യഘണ്ടാനിനാദിതേ।
സ്ത്രീസഹസ്രാനുചരിതേ സ നരഃ സുഖമേധതേ॥ 13-163-61 (87874)
യാവന്തി രോമകൂപാണി തസ്യ ഗാത്രേഷു പാണ്ഡവ।
താവന്ത്യേവ സഹസ്രാണി വർഷാണാം ദിവി മോദതേ॥ 13-163-62 (87875)
നാസ്തി വേദാത്പരം ശാസ്ത്രം നാസ്തി മാതൃസമോ ഗുരുഃ।
ന ധർമാത്പരമോ ലാഭസ്തപോ നാനശനാത്പരം॥ 13-163-63 (87876)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പരം നാസ്തി പാവനം ദിവി ചേഹ ച।
ഉപവാസൈസ്തഥാ തുല്യം തപഃകർമ ന വിദ്യതേ॥ 13-163-64 (87877)
ഉപോഷ്യ വിധിവദ്ദേവാസ്ത്രിദിവം പ്രതിപേദിരേ।
ഋഷയശ്ച പരാം സിദ്ധിമുപവാസൈരവാപ്നുവൻ॥ 13-163-65 (87878)
ദിവ്യവർഷസഹസ്രാണി വിശ്വാമിത്രേണ ധീമതാ।
ക്ഷാന്തമേകേന ഭക്തേന തേന വിപ്രത്വമാഗതം॥ 13-163-66 (87879)
ച്യവനോ ജമദഗ്നിശ്ച വസിഷ്ഠോ ഗൌതമോ ഭൃഗുഃ।
സർവ ഏവ ദിവം പ്രാപ്താഃ ക്ഷമാവന്തോ മഹർഷയഃ॥ 13-163-67 (87880)
ഇദമംഗീരസാ പൂർവം മഹർഷിഭ്യഃ പ്രദർശിതം।
യഃ പ്രദർശയതേ നിത്യം ന സ ദുഃഖമവാപ്നുതേ॥ 13-163-68 (87881)
ഇമം തു കൌന്തേയ യഥാക്രമം വിധിം
പ്രവർതിതം ഹ്യംഗിരസാ മഹർഷിണാ।
പഠേച്ച യോ വൈ ശൃണുയാച്ച നിത്യദാ
ന വിദ്യതേ തസ്യ നരസ്യ കിൽബിഷം॥ 13-163-69 (87882)
വിമുച്യതേ ചാപി സ സർവസങ്കരൈ-
ർന ചാസ്യ ദോഷൈരഭിഭൂയതേ മനഃ।
വിയോനിജാനാം ച വിജാനതേ രുതം
ധ്രുവാം ച കീർതിം ലഭതേ നരോത്തമഃ॥ ॥ 13-163-70 (87883)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 163 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-163-12 വ്യുഷ്ടിഃ ഫലം॥ 7-163-13 ദിനസ്യ ദ്വേ ഭക്തേ തത്ര ചതുർഥസ്യ ഭക്തസ്യ ക്ഷപണം। ദ്വിരാത്രമഭോജനമിത്യർഥഃ॥ 7-163-16 യജിഷ്ണുഃ ദേവതാപൂജനശീലഃ കുലേ സ ഏവ മഹാനന്നദാതാ ഭവതീത്യർഥഃ॥ 7-163-24 ജ്യേഷ്ഠാമൂലം ജ്യേഷ്ഠമാസം॥ 7-163-28 മൃജാവാൻ വാഹനാഢ്യശ്ച ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-163-31 സർവേഷു മാസേഷ്വേകൈകസ്മിൻപക്ഷേ ഗതേ ദ്വിതീയപക്ഷേ ഭക്തമേകഭക്തമശ്നാതി॥ 7-163-57 ദുഃഖിതസ്യാർഥമാനാഭ്യാം ദുഃഖാനാം പ്രതിഷേധനം ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-163-70 വിയോനിജാനാം പക്ഷ്യാദീനാം രുതം ശബ്ദം വിജാനതേ വിജാനീതേ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 164
॥ ശ്രീഃ ॥
13.164. അധ്യായഃ 164
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണി ഭീഷ്മംപ്രതി ദരിദ്രാണാം യജ്ഞസ്യ ബഹുദ്രവ്യസാധ്യത്വേന ദുഷ്കരതയാ തത്ഫലപ്രാപ്ത്യൈ തത്പ്രതിനിധികഥനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഏകൈകദിനവൃദ്ധ്യാ മാസാവധ്യുപവാസസ്യ യജ്ഞപ്രതിനിധിത്വകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിതാമഹേന വിധിവദ്യജ്ഞാഃ പ്രോക്താ മഹാത്മനാ।
ഗുണാശ്ചൈഷാം യഥാതഥ്യം പ്രേത്യ ചേഹ ച സർവശഃ॥ 13-164-1 (87884)
ന തൈ ശക്യാ ദരിദ്രേണ യജ്ഞാഃ പ്രാപ്തും പിതാമഹ।
ബഹൂപകരണാ യജ്ഞാ നാനാസംഭാരവിസ്തരാഃ॥ 13-164-2 (87885)
പാർഥിവൈ രാജപുത്രൈർവാ ശക്യാഃ പ്രാപ്തും പിതാമഹ।
നാർഥന്യൂനൈരവഗുണൈരേകാത്മഭിരസംഹതൈഃ॥ 13-164-3 (87886)
യോ ദരിദ്രൈരപി വിധിഃ ശക്യഃ പ്രാപ്തും സദാ ഭവേത്।
അർഥന്യൂനൈരവഗുണൈരേകാത്മഭിരസംഹതൈഃ।
തുല്യോ യജ്ഞഫലൈരേതൈസ്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-164-4 (87887)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-164-5x (7369)
ഇദമംഗിരസാ പ്രോക്തമുപവാസഫലാത്മകം।
വിധിം യജ്ഞഫലൈസ്തുല്യം തന്നിബോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-164-5 (87888)
യസ്തു കല്യം തഥാ സായം ഭുഞ്ജാനോ നാന്തരാ പിബേത്।
അഹിംസാനിരതോ നിത്യം ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം।
ഷഡ്ഭിരേവ സ വർഷൈസ്തു സിധ്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-164-6 (87889)
തപ്തകാഞ്ചനവർണം ച വിമാനം ലഭതേ നരഃ।
ദേവസ്ത്രീണാമധീവാസേ നൃത്തഗീതനിനാദിതേ।
പ്രാജാപത്യേ വസേത്പദ്മം വർഷാണാമഗ്നിസന്നിഭേ॥ 13-164-7 (87890)
ത്രീണി വർഷാണി യഃ പ്രാശേത്സതതം ത്വേകഭോജനം।
ധർമത്നീരതോ നിത്യമഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത്।
യജ്ഞം ബഹുസുവർണം വാ വാസവപ്രിയമാചരേത്॥ 13-164-8 (87891)
സത്യവാന്ദാനശീലശ്ച ബ്രഹ്മണ്യശ്ചാനസൂയകഃ।
ക്ഷാന്തോ ദാന്തോ ജിതക്രോധഃ സ ഗച്ഛതി പരാം ഗതിം॥ 13-164-9 (87892)
പാണ്ഡുരാഭ്രപതീകാശേ വിമാനേ ഹംസലക്ഷണേ।
ദ്വേ സമാപ്തേ തതഃ പദ്മേ സോപ്സരോഭിർവസേത്സഹ॥ 13-164-10 (87893)
ദ്വിതീയേ ദിവസേ യസ്തു പ്രാശ്നീയാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-11 (87894)
അഗ്നികാര്യപരോ നിത്യം നിത്യം കല്യപ്രബോധനഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-164-12 (87895)
ഹംസസാരസയുക്തം ച വിമാനം ലഭതേ നരഃ।
ഇന്ദ്രലോകേ ച വസതേ വരസ്ത്രീഭിഃ സമാവൃതഃ॥ 13-164-13 (87896)
തൃതീയേ ദിവസേ യസ്തു പ്രാശ്നീയാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-14 (87897)
അഗ്നികാര്യപരോ നിത്യം നിത്യം കല്യപ്രബോധനഃ।
അതിരാത്രസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം॥ 13-164-15 (87898)
മയൂരഹംസയുക്തം ച വിമാനം ലഭതേ നരഃ।
സപ്തർഷീണാം സദാ ലോകേ സോപ്സരോഭിർവസേത്സഹ।
നിവർതനം ച തത്രാസ്യ ത്രീണി പദ്മാനി വൈ വിദുഃ॥ 13-164-16 (87899)
ദിവസേ യശ്ചതുർഥേ തു പ്രാശ്നീയാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം।
വാജപേയസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നീത്യനുത്തമം। 13-164-17 (87900)
ഇന്ദ്രികന്യാഭിരൂഢം ച വിമാന ലഭതേ നരഃ।
സാഗരസ്യ ച പര്യന്തേ വാസവം ലോകമാവസേത്।
ദേവരാജസ്യ ച ക്രീഡാം നിത്യകാലമവേക്ഷതേ॥ 13-164-18 (87901)
ദിവസേ പഞ്ചമേ യസ്തു പ്രാശ്നീയാദൈകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-19 (87902)
അലുബ്ധഃ। സത്യവാദീ ച ബ്രഹ്മണ്യശ്ചാവിഹിംസകഃ।
അനസൂയുരപാപസ്ഥോ ദ്വാദശാഹഫലം ലഭേത്॥ 13-164-20 (87903)
ജാംബൂനദമയം ദിവ്യം വിമാനം ഹംസലക്ഷണം।
സൂര്യമാലാസമാഭാസമാരോഹേത്പാണ്ഡുരം ഗുഹം॥ 13-164-21 (87904)
ആവർതനാനി ചത്വാരി തഥാ പദ്മാനി ദ്വാദശ।
ശരാഗ്നിപരിമാണം ച തത്രാസൌ വസതേ സുഖം॥ 13-164-22 (87905)
ദിവസേ യസ്തു ഷഷ്ഠേ വൈ മുനിഃ പ്രാശേത ഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-23 (87906)
സദാ ത്രിഷവണസ്നായീ ബ്രഹ്മചാര്യനസൂയകഃ।
ഗവാമയനയജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം॥ 13-164-24 (87907)
അഗ്നിജ്വാലാസമാഭാസം ഹംസബർഹിണസേവിതം।
ശാതകുംഭസമായുക്തം സാധയേദ്യാനമുത്തമം॥ 13-164-25 (87908)
തഥൈവാപ്സരസാമങ്കേ പ്രതിസുപ്തഃ പ്രബോധ്യതേ।
നൂപുരാണാം നിനാദേന മേഖലാനാം ച നിഃസ്വനൈഃ॥ 13-164-26 (87909)
കോടീസഹസ്രം വർഷാണാം ത്രീണി കോടിശതാനി ച।
പദ്മാന്യഷ്ടാദശ തഥാ പതാകേ ദ്വേ തഥൈവ ച॥ 13-164-27 (87910)
അയുതാനി ച പഞ്ചശദൃക്ഷചർമശതസ്യ ച।
ലോംനാം പ്രമാണേന സമം ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ॥ 13-164-28 (87911)
ദിവസേ സപ്തമേ യസ്തു പ്രാശ്നീയാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-29 (87912)
സരസ്വതീം ഗോപയാനോ ബ്രഹ്മചര്യം സമാചരൻ।
സുമനോവർണകം ചൈവ മധു മാംസം ച വർജയൻ॥ 13-164-30 (87913)
പുരുഷോ മരുതാം ലോകമിന്ദ്രലോകം ച ഗച്ഛതി।
തത്രതത്ര ഹി സിദ്ധാർഥോ ദേവകന്യാഭിരുഹ്യതേ॥ 13-164-31 (87914)
ഫലം ബഹുസുവർണസ്യ യജ്ഞസ്യ ലഭതേ നരഃ।
സംഖ്യാമതിഗുണാം ചാപി തേഷു ലോകേഷു മോദതേ॥ 13-164-32 (87915)
യസ്തു സംവത്സരം ക്ഷാന്തോ ഭുങ്ക്തേഽഹന്യഷ്ടമേ നരഃ।
ദേവകാര്യപരോ നിത്യം ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-33 (87916)
പൌണ്ഡരീകസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം।
പദ്മവർണനിഭം ചൈവ വിമാനമധിരോഹതി॥ 13-164-34 (87917)
മൃഷ്ടാഃ കനകഗൌര്യശ്ച നാര്യഃ ശ്യാമാസ്തഥാ പരാഃ।
വയോരൂപവിലാസിന്യോ ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-164-35 (87918)
യസ്തു സംവത്സരം ഭുങ്ക്തേ നവമേനവമേഽഹനി।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-36 (87919)
അശ്വമേധസഹസ്രസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം।
പുണ്ഡരീകപ്രകാശം ച വിമാനം ലഭതേ നരഃ॥ 13-164-37 (87920)
ദീപ്തസൂര്യാഗ്നിതേജോഭിർദിവ്യമാലാഭിരേവ ച।
നീയതേ രുദ്രകന്യാഭിഃ സോന്തരിക്ഷം സനാതനം॥ 13-164-38 (87921)
അഷ്ടാദശസഹസ്രാണി വർഷാണാം കൽപമേവ ച।
കോടീശതസഹസ്രം ച തേഷു ലോകേഷു മോദതേ॥ 13-164-39 (87922)
യസ്തു സംവത്സരം ഭുങ്ക്തേ ദശാഹേ വൈ ഗതേഗതേ।
സദാ ദ്വാദശ മാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-40 (87923)
ബ്രഹ്മകന്യാനിവാസേ സ സർവഭൂതമനോഹരേ।
അശ്വമേധസഹസ്രസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം॥ 13-164-41 (87924)
രൂപവത്യശ്ച തം കന്യാ രമയന്തി സദാ നരം।
നീലോത്പലനിഭൈർവർണൈ രക്തോത്പലനിഭൈസ്തഥാ॥ 13-164-42 (87925)
വിമാനം മണ്ഡലാവർതമാവർതഗഹനാകുലം।
സാഗരോർമിപ്രതീകാശം സ ലഭേദ്യാനമുത്തമം॥ 13-164-43 (87926)
വിചിത്രമണിമാലാഭിർനാദിതം ശംഖനിഃസ്വനൈഃ।
സ്ഫാടികൈർവജ്രസാരൈശ്ച സ്തംഭൈഃ സുകൃതവേദികം।
ആരോഹതി മഹദ്യാനം ഹംസസാരസവാഹനം॥ 13-164-44 (87927)
ഏകാദശേ തു ദിവസേ യഃ പ്രാപ്തേ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-45 (87928)
പരിസ്ത്രിയം നാഭിലഷേദ്വാചാഥ മനസാഽപി വാ।
അനൃതം ച ന ഭാഷേത മാതാപിത്രോഃക കൃതേഽപി വാ।
അഭിഗച്ഛേൻമഹാദേവം വിമാനസ്ഥം മഹാബലം॥ 13-164-46 (87929)
അശ്വമേധസഹസ്രസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം।
സ്വായംഭുവം ച പശ്യേത വിമാനം സമുപസ്ഥിതം॥ 13-164-47 (87930)
കുമാര്യഃ കാഞ്ചനാഭാസാ രൂപവത്യോ നയന്തി തം।
രുദ്രാണാം തമധീവാസം ദിവി ദിവ്യം മനോഹരം॥ 13-164-48 (87931)
വർഷാണ്യപരിമേയാനി യുഗാന്തമപി ചാവസേത്।
കോടീശതസഹസ്രം ച ദശകോടിശതാനി ച॥ 13-164-49 (87932)
രുദ്രം നിത്യം പ്രണമതേ ദേവദാനവസംമതം।
സ തസ്മൈ ദർശനം പ്രാപ്തോ ദിവസേദിവസേ ഭവേത്॥ 13-164-50 (87933)
ദിവസേ ദ്വാദശേ യസ്തു പ്രാപ്തോ വൈ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശ മാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-51 (87934)
നിയമേന സമായുക്തഃ സർവമേധഫലം ലഭേത।
ആദിത്യൈർദ്വാദശൈസ്തസ്യ വിമാനം സംവിധീയതേ॥ 13-164-52 (87935)
മണിമുക്താപ്രവാലൈശ്ച മഹാർഹൈരുപശോഭിതം।
ഹംസഭാസാ പരിക്ഷിപ്തം നാഗവീഥീസമാകുലം॥ 13-164-53 (87936)
മയൂരൈശ്ചക്രവാകൈശ്ച കൂജദ്ഭിരുപശോഭിതം।
അട്ടൈർമഹദ്ഭിഃ സംയുക്തം ബ്രഹ്മലോകേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-164-54 (87937)
നിത്യമാവസഥം രാജന്നരനാരീസമാവൃതം।
ഋഷിരേവം മഹാഭാഗസ്ത്വംഗിരാഃ പ്രാഹ ധർമിവിത്॥ 13-164-55 (87938)
ത്രയോദശേ തു ദിവസേ പ്രാപ്തേ യഃ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശ മാസാന്വൈ ദേവസത്രഫലം ലഭേത്॥ 13-164-56 (87939)
രക്തപദ്മോദയം നാമ വിമാനം സാധയേന്നരഃ।
ജാതരൂപപ്രയുക്തം ച രത്നസഞ്ചയഭൂഷിതം॥ 13-164-57 (87940)
ദേവകന്യാഭിരാകീർണം ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതം।
പുണ്യഗന്ധോദയം ദിവ്യം വാദിത്രൈരുപശോഭിതം॥ 13-164-58 (87941)
തത്ര ശങ്കുപതാകേ ദ്വേ യുഗാന്തം കൽപമേവ ച।
അയുതായുതം തഥാ പദ്മം സമുദ്രം ച തഥാ വസേത്॥ 13-164-59 (87942)
ഗീതഗന്ധർവഘോഷൈശ്ച ഭേരീപണവനിഃസ്വനൈഃ।
സദാ പ്രഹ്ലാദിതസ്താഭിർദേവകന്യാഭിരീഡ്യതേ॥ 13-164-60 (87943)
ചതുർദശേ തു ദിവസേ യഃ പൂർണേ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു മഹാമേധഫലം ലഭേത്॥ 13-164-61 (87944)
അനിർദേശ്യവയോരൂപാ ദേവകന്യാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
മൃഷ്ടതപ്താംഗദധരാ വിമാനൈരുപയാന്തി തം॥ 13-164-62 (87945)
കലഹംസവിനിർഘോഷൈർനൂപുരാണാം ച നിഃഖനൈഃ।
കാഞ്ചീനാം ച സമുത്കർഷൈസ്തത്രതത്ര നിബോധ്യതേ॥ 13-164-63 (87946)
ദേവകന്യാനിവാസേ ച തസ്മിന്വസതി മാനവഃ।
ജാഹ്നവീവാലുകാകീർണം പൂർണം സംവത്സരം നരഃ॥ 13-164-64 (87947)
യസ്തു പക്ഷേ ഗതേ ഭുങ്ക്തേ ഏകഭക്തം ജിതേന്ദ്രിയഃ।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-65 (87948)
രാജസൂയസഹസ്രസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം।
യാനമാരോഹതേ ദിവ്യം ഹംസബർഹിണലക്ഷണം॥ 13-164-66 (87949)
മണിമണ്ഡലകൈശ്ചിത്രം ജാതരൂപസമാവൃതം।
ദിവ്യാഭരണശോഭാഭിർവരസ്ത്രീഭിരലങ്കൃതം॥ 13-164-67 (87950)
ഏകസ്തംഭം ചതുർദ്വാരം സപ്തഭൌമം സുമംഗലം।
വൈജയന്തീസഹസ്രൈശ്ച ശോഭിതം ഗീതനിഃസ്വനൈ।
ദിവ്യം ദിവ്യഗുണോപേതം വിമാനമധിരോഹതി॥ 13-164-68 (87951)
മണിമുക്താപ്രവാലൈശ്ച ഭൂഷിതം വൈദ്യുതപ്രഭം।
വസേദ്യുഗസഹസ്രം ച ഖഡ്ഗകുഞ്ജരവാഹനഃ॥ 13-164-69 (87952)
ഷോഡശേ ദിവസേ യസ്തു സംപ്രാപ്തേ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ സോമയജ്ഞഫലം ലഭേത്॥ 13-164-70 (87953)
സോമകന്യാനിവാസേഷു സോഽധ്യാവസതി നിത്യശഃ।
സൌംയഗന്ധാനുലിപ്തശ്ച കാമചാരഗതിർഭവേത്॥ 13-164-71 (87954)
സുദർശനാഭിർനാരീഭിർമധുരാഭിസ്തഥൈവ ച।
അർച്യതേ വൈ വിമാനസ്ഥഃ കാമഭോഗൈശ്ച സേവ്യതേ॥ 13-164-72 (87955)
ഫലം പദ്മശതപ്രഖ്യം മഹാകൽപം ദശാധികം।
ആവർതനാനി ചത്വാരി സാധയേച്ചാപ്യസൌ നരഃ॥ 13-164-73 (87956)
ദിവസേ സപ്തദശമേ യഃ പ്രാപ്തേ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-74 (87957)
സ്ഥാനം വാരുണമൈന്ദ്രം ച രൌദ്രം വാഽപ്യധിഗച്ഛതി॥ 13-164-75 (87958)
മാരുതം ശയനം ചൈവ ബ്രഹ്മലോകം സ ഗച്ഛതി।
തത്ര ദൈവതകന്യാഭിരാസനേനോപചര്യതേ॥ 13-164-76 (87959)
ഭൂർഭുവഃസ്വശ്ച ദേവർഷിർവിശ്വരൂപമവേക്ഷതേ।
തത്ര ദേവാധിദേവസ്യ കുമാര്യോ രമയന്തി തം।
ദ്വാത്രിംശദ്രൂപദാരിണ്യോ മധുരാഃ സമലങ്കൃതാഃ॥ 13-164-77 (87960)
ചന്ദ്രാദിത്യാവുഭൌ യാവദ്ഗഗതേ ചരതഃ പ്രഭോ।
താവച്ചരത്യസൌ ധീരഃ സുധാതുല്യരസാശനഃ॥ 13-164-78 (87961)
അഷ്ടാദശേ യോ ദിവസേ പ്രാശ്നീയാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ സപ്തലോകാൻസ പശ്യതി॥ 13-164-79 (87962)
രഥൈഃ സ നന്ദിഘോഷൈശ്ച പൃഷ്ഠതഃ സോഽനുഗംയതേ।
ദേവകന്യാധിരൂഢൈസ്തു ഭ്രാജമാനൈഃ സ്വലങ്കൃതൈഃ॥ 13-164-80 (87963)
വ്യാഘ്രസിംഹപ്രയുക്തം ച മേഘസ്വനനിനാദിതം।
വിമാനമുത്തമം ദിവ്യം സുസുഖി ഹ്യധിരോഹതി॥ 13-164-81 (87964)
തത്ര കൽപസഹസ്രം സ കന്യാഭിഃ സഹ മോദതേ।
സുധാരസം ച ഭുഞ്ജീത അമൃതോപമമുത്തമം॥ 13-164-82 (87965)
ഏകോനവിംശദിവസേ യോ ഭുങ്ക്തേ ഏകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ സപ്ത ലോകാൻസ പശ്യതി॥ 13-164-83 (87966)
ഉത്തമം ലഭതേ സ്ഥാനമപ്സരോഗണസേവിതം।
ഗന്ധർവൈരുപഗീതം ച വിമാനം സൂര്യവർചസം॥ 13-164-84 (87967)
തത്രാമരവരസ്ത്രീഭിർമോദതേ വിഗതജ്വരഃ।
ദിവ്യാംബരധരഃ ശ്രീമാനയുതാനാം ശതംശതം॥ 13-164-85 (87968)
പൂർണേഽഥ വിംശേ ദിവസേ യോ ഭുങ്ക്തേ ഹ്യേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു സത്യവാദീ ധൃതവ്രതഃ॥ 13-164-86 (87969)
അമാംസാശീ ബ്രഹ്മചാരീ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ।
സ ലോകാന്വിപുലാന്രംയാനാദിത്യാനാമുപാശ്നുതേ॥ 13-164-87 (87970)
ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ച ദിവ്യമാല്യാനുലേപനൈഃ।
വിമാനൈഃ കാഞ്ചനൈർഹൃദ്യൈഃ പൃഷ്ഠതശ്ചാനുഗംയതേ॥ 13-164-88 (87971)
ഏകവിംശോ തു ദിവസേ യോ ഭുങ്ക്തേ ഹ്യേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം।
ലോകമൌശനസം ദിവ്യം ശക്രലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-164-89 (87972)
അശ്വിനോർമരുതാം ചൈവ സുഖേഷ്വഭിരതഃ സദാ।
അനഭിജ്ഞശ്ച ദുഃഖാനാം വിമാനവരമാസ്ഥിതഃ।
സേവ്യമാനോ വരസ്ത്രീഭിഃ ക്രീഡത്യമരവത്പ്രഭുഃ॥ 13-164-90 (87973)
ദ്വാവിംശേ ദിവസേ പ്രാപ്തേ യോ ഭുങ്ക്തേ ഹ്യേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശ മാസാന്വൈ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-91 (87974)
അഹിംസാനിരതോ ധീമാൻസത്യവാഗനസൂയകഃ।
ലോകാന്വസൂനാമാപ്നോതി ദിവാകരസമപ്രഭഃ॥ 13-164-92 (87975)
കാമചാരീ സുധാഹാരോ വിമാനവരമാസ്ഥിതഃ।
രമതേ ദേവകന്യാഭിർദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ॥ 13-164-93 (87976)
ത്രയോവിംശേ തു ദിവസേ പ്രാശേദ്യസ്ത്വേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു മിതാഹാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
വായോരുശനസസ്ചൈവ രുദ്രലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-164-94 (87977)
കാമചാരീ കാമഗമഃ പൂജ്യമാനോഽപ്സരോഗണൈഃ।
അനേകയുഗപര്യന്തം വിമാനവരമാസ്ഥിതഃ।
രമതേ ദേവകന്യാഭിർദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ॥ 13-164-95 (87978)
ചതുർവിംശേ തു ദിവസേ യഃ പ്രാപ്തേ പ്രാശതേ ഹവിഃ।
സദാ ദ്വാദശമാസാംശ്ച ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം।
ആദിത്യാനാമധീവാസേ മോദമാനോ വസേച്ചിരം॥ 13-164-96 (87979)
ദിവ്യമാല്യാംബരധരോ ദിവ്യഗന്ധാനുലേപനഃ।
വിമാനേ കാഞ്ചനേ ദിവ്യേ ഹംസയുക്തേ മനോരമേ।
രമതേ ദേവകന്യാനാം സഹസ്രൈരയുതൈസ്തഥാ॥ 13-164-97 (87980)
പഞ്ചവിംശേ തു ദിവസേ യഃ പ്രാശേദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു പുഷ്കലം യാനമാരുഹേത്॥ 13-164-98 (87981)
സിംഹവ്യാഗ്രപ്രയുക്തൈസ്തു മേഘനിഃസ്വനനാദിതൈഃ।
സ രഥൈർനന്ദിഘോഷൈശ്ച പൃഷ്ഠതോ ഹ്യനുഗംയതേ।
ദേവകന്യാസമാരൂഢൈഃ കാഞ്ചനൈർവിമലൈഃ ശുഭൈഃ॥ 13-164-99 (87982)
വിമാനമുത്തമം ദിവ്യമാസ്ഥായ സുമനോഹരം।
തത്ര കൽപസഹസ്രം വൈ വസതേ സ്ത്രീശതാവൃതേ।
സുധാരസം ചോപജീവന്നമൃതോപമമുത്തമം॥ 13-164-100 (87983)
ഷഡ്വിംശേ ദിവസേ യസ്തു പ്രകുര്യാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു നിയതോ നിയതാശനഃ।
ജിതേന്ദ്രിയോ വീതരാഗോ ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-101 (87984)
സ പ്രാപ്നോതി മഹാഭാഗഃ പൂജ്യമാനോഽപ്സരോഗണൈഃ।
സപ്താനാം മരുതാം ലോകാന്വസൂനാം ചാപി സോശ്നുതേ॥ 13-164-102 (87985)
വിമാനൈഃ സ്ഫാടികൈർദിവ്യൈഃഇ സർവരത്നൈരലങ്കൃതൈഃ।
ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ചി പൂജ്യമാനഃ പ്രമോദതേ।
ദ്വേഽർബുദാനാം സഹസ്രേ തു ദിവ്യേ ദിവ്യേന തേജസാ॥ 13-164-103 (87986)
സപ്തവിംശേഽഥ ദിവസേ യഃ കുര്യാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജുഹ്വാനോ ജാതവേദസം॥ 13-164-104 (87987)
ഫലം പ്രാപ്നോതി വിപുലം ദേവലോകേ ച പൂജ്യതേ।
അമൃതാശീ വസംസ്തത്ര സ വിതൃപഃ പ്രമോദതേ॥ 13-164-105 (87988)
ദേവർഷിചരിതാംʼല്ലോകാന്രാജർഷിഭിരനുഷ്ഠിതാൻ।
അധ്യാവസതി ദിവ്യാത്മാ വിമാനവരമാസ്ഥിതഃ॥ 13-164-106 (87989)
സ്ത്രീഭിർമിനോഭിരാമാഭീ രമമാണോ മദോത്കടഃ।
യുഗകൽപസഹസ്രാണി ത്രീണ്യാവസതി വൈ സുഖം॥ 13-164-107 (87990)
യോഽഷ്ടാവിംശേ തു ദിവസേ പ്രാശ്നീയാദേകഭോജനം।
സദാ ദ്വാദശമാസാംസ്തു ജിതാത്മാ വിജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-164-108 (87991)
ഫലം ദേവർഷിചരിതം വിപുലം സമുപാശ്നുതേ।
ഭോഗവാംസ്തേജസാ ഭാതി സഹസ്രാംശുരിവാമലഃ॥ 13-164-109 (87992)
സുകുമാര്യശ്ച നാര്യസ്തം രമമാണാഃ സുവർചസഃ।
പീനസ്തനോരുജഘനാ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതാഃ॥ 13-164-110 (87993)
രമയന്തി മനഃകാന്താ വിമാനേ സൂര്യസന്നിബേ।
സർവകാമഗമേ ദിവ്യേ കൽപായുതശതം സമാഃ॥ 13-164-111 (87994)
ഏകോനത്രിംശദിവസേ യഃ പ്രാശേദേകഭോജനം।
തസ്യ ലോകാഃ ശുഭാ ദിവ്യാ ദേവരാജർഷിപൂജിതാഃ॥
തസ്യ ലോകാഃ ശുഭാ ദിവ്യാ ദേവരാജർഷിപൂജിതാഃ॥ 13-164-112 (87995)
വിമാനം സൂര്യചന്ദ്രാഭം ദിവ്യം സമധിഗച്ഛതി।
ജാതരൂപമയം യുക്തം സർവരത്നസമന്വിതം।
അപ്സരോഗണസങ്കീർണം ഗന്ധർവൈരഭിനാദിതം॥ 13-164-113 (87996)
തത്ര ചൈനം ശുഭാ നാര്യോ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതാഃ।
മനോഭിരാമാ മധുരാ രമയന്തി മദോത്കടാഃ॥ 13-164-114 (87997)
ഭോഗവാംസ്തേജസാ യുക്തോ വൈശ്വാനരസമപ്രഭഃ।
ദിവ്യോ ദിവ്യേന വപുഷാ ഭ്രാജമാന ഇവാമരഃ॥ 13-164-115 (87998)
വസൂനാം മരുതാം ചൈവ സാധ്യാനാമശ്വിനോസ്തഥാ।
രുദ്രാണാം ച തഥാ ലോകം ബ്രഹ്മലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-164-116 (87999)
യസ്തു മാസേ ഗതേ ഭുങ്ക്തേ ഏകഭക്തം സമാഹിതഃ।
സദാ ദ്വാദശ മാസാന്വൈ ബ്രഹ്ംലോകമവാപ്നുയാത്॥ 13-164-117 (88000)
സുധാരസകൃതാഹാര ശ്രീമാൻസർവമനോഹരഃ।
തേജസാ വപുഷാ ലക്ഷ്ംയാ ഭ്രാജതേ രശ്മിവാനിവ॥ 13-164-118 (88001)
ദിവ്യമാല്യാംബരധരോ ദിവ്യഗന്ധാനുലേപനഃ।
സുഖേഷ്വഭിരതോ ഭോഗീ ദുഃഖാനാമവിജാനകഃ॥ 13-164-119 (88002)
സ്വയംപ്രഭാഭിർനാരീഭിർവിമാനസ്ഥോ മഹീയതേ।
രുദ്രദേവർഷികന്യാഭിഃ സതതം ചാഭിപൂജ്യതേ॥ 13-164-120 (88003)
നാനാരമണരൂപാഭിർനാനാരാഗാഭിരേവ ച।
നാനാമധുരഭാഷാഭിർനാനാരതിഭിരേവ ച॥ 13-164-121 (88004)
വിമാനേ ഗഗനാകാരേ സൂര്യവൈഡൂര്യസന്നിഭേ।
പൃഷ്ഠതഃ സോമസങ്കരോ ഉദർകേ ചാഭ്രസന്നിഭേ॥ 13-164-122 (88005)
ദക്ഷിണായാം തു രക്താഭേ അധസ്താന്നീലമണ്ഡലേ।
ഊർധ്വം വിചിത്രസങ്കാശേ നൈകോ വസതി പൂജിതഃ॥ 13-164-123 (88006)
യാവദ്വർഷസഹസ്രം വൈ ജംബൂദ്വീപേ പ്രവർഷതി।
താവത്സംവത്സരാഃ പ്രോക്താ ബ്രഹ്മലോകേഽസ്യ ധീമതഃ॥ 13-164-124 (88007)
വിപ്രുഷശ്ചൈവ യാവന്ത്യോ നിപതന്തി നഭസ്തലാത്।
വർഷാസു വർഷതസ്താവന്നിവസത്യമരപ്രഭഃ॥ 13-164-125 (88008)
മാസോപവാസീ വർഷൈസ്തു ദശഭിഃ സ്വർഗമുത്തമം।
മഹർഷിത്വമഥാസാദ്യ സശരീരഗതിർഭവേത്॥ 13-164-126 (88009)
മുനിർദാന്തോ ജിതക്രോധോ ജിതശിശ്നോദരഃ സദാ।
ജുഹ്വന്നഗ്നീംശ്ച നിയതഃ സന്ധ്യോപാസനസേവിതാ॥ 13-164-127 (88010)
ബഹുഭിർനിയമൈരേവം ശുചിരശ്നാതി യോ നരഃ।
അഭ്രാവകാശശീലശ്ച തസ്യ ഭാനോരിവ ത്വിഷഃ॥ 13-164-128 (88011)
ദിവം ഗത്വാ ശരീരേണ സ്വേന രാജന്യഥാഽമരഃ।
സ്വർഗം പുണ്യം യഥാകാമമുപഭുങ്ക്തേ തഥാവിധഃ॥ 13-164-129 (88012)
ഏഥ തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ യജ്ഞാനാം വിധിരുത്തമഃ।
വ്യാഖ്യാതോ ഹ്യാനുപൂർവ്യേണ ഉപവാസഫലാത്മകഃ। 13-164-130 (88013)
ദരിദ്രൈർമനുജൈഃ പാർഥ പ്രാപ്യം യജ്ഞഫലം യഥാ॥
ദേവദ്വിജാതിപൂജായാം രതോ ഭരതസത്തമം॥ 13-164-131 (88014)
ഉപവാസവിധിസ്ത്വേഷ വിസ്തരേണ പ്രകീർതിതഃ।
നിയതേഷ്വപ്രമത്തേഷു ശൌചവത്സു മഹാത്മസു॥ 13-164-132 (88015)
ദംഭദ്രോഹനിവൃത്തേഷു കൃതബുദ്ധിഷു ഭാരത।
അചലേഷ്വപ്രകംപേഷു മാ തേ ഭൂദത്ര സംശയഃ॥ ॥ 13-164-133 (88016)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 164 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-164-3 അവഗുണൈർനിർഗുണൈഃ। ഏകാത്മഭിരേകാകിഭിഃ। അത ഏവാസംഹതൈരസഹായൈഃ॥ 7-164-6 കല്യം പ്രാതഃ॥ 7-164-10 സഗാപ്തേ സംപൂർണേ ദ്വേ പദ്മേ വർഷാണീതി ശേഷഃ। ശതകോടയ ഏകം പദ്മം॥ 7-164-16 നിവർതനം നിയമേന വർതനം॥ 7-164-22 ആവർതനാനി വർഷാണി ചത്വാരി ദ്വാദശചേതി ഷോഡശ പദ്മാനി। തഥാ ശരാഗ്നിരിതി പഞ്ചത്രിംശത്। ഏവമേകപഞ്ചാശത്പദ്മാനി॥ 7-164-27 പതാകാ മഹാപദ്മാഖ്യസംഖ്യാവിശേഷഃ॥ 7-164-30 സുമനോവർണകം സ്രക്ച്ന്ദനാദി॥ 7-164-59 ശങ്കുപതാകേ സംഖ്യാവിശേഷൌ॥ 7-164-82 സുധാ അമൃതം। അമൃതം ദേവഭോഗ്യം തദുപമം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 165
॥ ശ്രീഃ ॥
13.165. അധ്യായഃ 165
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തത്വസൃഷ്ടിപ്രതിപാദകരുദ്രസനത്കുമാരസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിതാമഹേന കഥിതാ ദാനധർമാശ്രിതാഃ കഥാഃ।
മയാ ശ്രുതാ ഋഷീണാം തു സംനിധൌ കേശവസ്യ ച॥ 13-165-1 (88017)
പുനഃ കൌതൂഹലമഭൂത്താമേവാധ്യാത്മികീം പ്രതി।
കഥാഃ കഥയ രാജേന്ദ്ര ത്വദന്യഃ ക ഉദാഹരേത്॥ 13-165-2 (88018)
ഏഷ യാദവദായാദസ്തഥാനുജ്ഞാതുമർഹതി।
ജ്ഞാതേ തു യസ്മിഞ്ജ്ഞാതവ്യം ജ്ഞാതം ഭവതി ഭാരത॥ 13-165-3 (88019)
പശ്ചാച്ഛ്രോഷ്യാമഹേ രാജ്ഞാം ശ്രാവ്യാന്ധർമാൻപിതാമഹ।
കൌതൂഹലമൃഷീണാം തു ച്ഛേതുമർഹസി സാംപ്രതം॥ 13-165-4 (88020)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-165-5x (7370)
അത ഊർധ്വം മഹാരാജ സാംഖ്യയോഗോഭയശാസ്ത്രാധി-
ഗതയാഥാത്ംയദർശനസംപന്നയോരാചാര്യയോഃ സംവാദമനുവ്യാഖ്യാസ്യാമഃ॥ 13-165-5 (88021)
തദ്യഥാ ഭഗവന്തം സനത്കുമാരമാസീനമംഗുഷ്ഠപർവ-
മാത്രം മഹതി വിമാനവരേ യോജനസഹസ്രമണ്ഡലേ തരുണ-
ഭാസ്കരപ്രതീകാശേ ശയനീയേ മഹതി ബദ്ധാസനമനു-
ധ്യായന്തമമൃതമനാവർതകരമമൂർതമക്ഷയജമഥോപദി-
ഷ്ടമുപസസർപ ഭഗവന്തമാചാര്യം ഭഗവാനാചാര്യോ രുദ്രഃ॥ 13-165-6 (88022)
തം പ്രോവാച സ്വാഗതം മഹേശ്വര ബ്രഹ്മസുത ഏതദാസ-
നമാസ്താം ഭഗവാൻ॥ 13-165-7 (88023)
ഇത്യുക്തേ ചാസീനോ ഭഗവാനനന്തരൂപോ രുദ്രസ്തം
പ്രോവാച ഭഗവാനപി ധ്യാനമാവർതയതി। ഇത്യുക്തേ ചാഹ
ഭഗവാൻസനത്കുമാരസ്തഥേതി॥ 13-165-8 (88024)
തഥേത്യുക്തശ്ച പ്രോവാച ഭഗവാഞ്ശങ്കരസ്തദാ।
പരാവരജ്ഞം സർവസ്യ ത്രൈലോക്യസ്യ മഹാമുനിം॥ 13-165-9 (88025)
കിം വാ ധ്യാനേന ദ്രഷ്ടവ്യം യദ്ഭവാനനുപശ്യതി।
യച്ച ധ്യാത്വാ ന ശോചന്തി യതയസ്തത്വദർശിനഃ॥ 13-165-10 (88026)
കഥയ ത്വമിമം ദേവം ദേഹിനാം യതിസത്തമ।
യച്ച തത്പുരുഷം ശുദ്ധമിത്യുക്തം യോഗസാംഖ്യയോഃ॥ 13-165-11 (88027)
കിമധ്യാത്മാധിഭൂതം ച തഥാ ചാപ്യധിദൈവതം।
കാലസംഖ്യാ ച കാ ദേവ ദ്രഷ്ടവ്യാ തസ്യ ബ്രഹ്മണഃ॥ 13-165-12 (88028)
സംഖ്യാ സംഖ്യാദനസ്യൈവ യാ പ്രോക്താ പരമർഷിഭിഃ।
ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന മാർഗേണ യഥാവദ്യതിസത്തമ॥ 13-165-13 (88029)
യച്ച തത്പുരുഷം ശുദ്ധം പ്രബുദ്ധമജരം ധ്രുവം।
ബുധ്യമാനാപ്രബുദ്ധാഭ്യാം വിദ്യാവേദ്യം തഥൈവ ച॥ 13-165-14 (88030)
വിമോക്ഷം ത്രിവിധം ചൈവ ബ്രൂഹി മോക്ഷവിദാംവര।
പരിസാംഖ്യം ച സാംഖ്യാനാം ധ്യാനം യോഗേഷു ചാർഥവത്॥ 13-165-15 (88031)
ഏകത്വദർശനം ചൈവ തഥാ നാനാത്വദർശനം।
അരിഷ്ടാനി ച തത്വേന തഥൈവോത്ക്രമണാനി ച॥ 13-165-16 (88032)
ദൈവതാനി ച സർവാണി നിഖിലേനാനുപൂർവശഃ।
യാന്യാശ്രിതാനി ദേഹേഷു ദേഹിനാം യതിസത്തമ।
സർവമേതദ്യഥാതത്വമാഖ്യാഹി മുനിസത്തമ॥ 13-165-17 (88033)
ശ്രേഷ്ഠോ ഭവാൻഹി സർവേഷാം ബ്രഹ്മജ്ഞാനാമനിന്ദിതഃ।
ചതുർഥസ്ത്വം ത്രയാണാം തു യേ ഗതാഃഇ പരമാം ഗതിം।
ജ്ഞാനേന ച പ്രാകൃതേന നിർമുക്തോ മൃത്യുബന്ധനാത്॥ 13-165-18 (88034)
വയം തു വൈകൃതം മാർഗമാശ്രിതാ വൈ ക്ഷരം സദാ।
പരമുത്സൃജ്യ പന്ഥാനമമൃതാക്ഷരമേവ തു॥ 13-165-19 (88035)
ന്യൂനേ പഥി നിമഗ്നാസ്തു ഐശ്വര്യേഽഷ്ടഗുണേ തഥാ।
മഹിമാനം പ്രഗൃഹ്യേമം വിചരാമോ യഥാസുഖം॥ 13-165-20 (88036)
ന ചൈതത്സുഖമത്യന്തം ന്യൂനമേതദനന്തരം।
മൂർതിമത്പരമേതത്സ്യാദിദമേവം സുസത്തമ॥ 13-165-21 (88037)
പുനഃ പുനശ്ച പതനം മൂർതിമത്യുപദിശ്യതേ।
ന പുനർമൃത്യുമിത്യന്യം നിർമുക്താനാം തു മൂർതിതഃ॥ 13-165-22 (88038)
മൃത്യുദോഷാസ്ത്വനന്താ വൈ ഉത്പദ്യന്തേ കൃതാത്മനാം।
മർത്യേഷു നാകപൃഷ്ഠേഷു നിരയേഷു മഹാമുനേ॥ 13-165-23 (88039)
തത്ര മഞ്ജന്തി പുരുഷാഃ സുഖദുഃഖേന വേഷ്ടിതാഃ॥ 13-165-24 (88040)
സുഖദുഃഖവ്യപേതം ച യദാഹുരമൃതം പദം।
തദഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി യഥാവച്ഛ്രുതിദർശനാത്॥ 13-165-25 (88041)
സനത്കുമാര ഉവാച। 13-165-26x (7371)
യദുക്തം ഭവതാ വാക്യം തത്വസഞ്ജ്ഞേതി ദേഹിനാം।
ചതുർവിംശതിമേവാത്ര കേചിദാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-165-26 (88042)
കേചിദാഹുസ്ത്രയോവിംശം യഥാശ്രുതിനിദർശനാത്।
വയം തു പഞ്ചവിംശം വൈ തദധിഷ്ഠാനസഞ്ജ്ഞിതം।
തത്വം സമധിമന്യാമഃ സർവതന്ത്രപ്രലാപനാത്॥ 13-165-27 (88043)
അവ്യയശ്ചൈവ വൈ വ്യക്താവുഭാവപി പിനാകധൃക്।
സഹ ചൈവ വിനാ ചൈവ താവന്യോന്യം പ്രതിഷ്ഠിതൌ॥ 13-165-28 (88044)
ഹിരൺമയീം പ്രവിശ്യൈഷ മൂർതിം മൂർതിമതാംവര।
ചകാര പുരുഷസ്താത വികാരപുരുഷാവുഭൌ॥ 13-165-29 (88045)
അവ്യക്താദേക ഏവൈഷ മഹാനാത്മാ പ്രസൂയതേ।
അഹങ്കാരേണ ലോകാംശ്ച വ്യാപ്യ ചാഹങ്കൃതേന വൈ॥ 13-165-30 (88046)
പിനാ സർവം തദവ്യക്താദഭഫിമന്യസ്വ ശൂലധൃക്।
ഭൂതസർഗമഹങ്കാരാത്തൃതീയം വിദ്ധി വൈ ക്രമാത്॥ 13-165-31 (88047)
അഹങ്കാരാച്ച ഭൂതേഷു ചതുർഥം വിദ്ദി വൈകൃതം।
അഹങ്കാരാച്ച ജാതാനി യുഗപദ്വിബുധേശ്വര॥ 13-165-32 (88048)
സവിശേഷാണി ഭൂതാനി പഞ്ച പ്രാഹുർമനീഷിണഃ।
ചതുർവിംശാത്തു വൈ പ്രോക്താത്പഞ്ചവിംശോഽധിതിഷ്ഠതി॥ 13-165-33 (88049)
ഏതേ സർഗാ മയാ പ്രോക്താശ്ചത്വാരഃ പ്രാകൃതാസ്ത്വിഹ।
അഹങ്കാരാച്ച ജാതാനി യുഗപദ്വിബുധേശ്വര॥ 13-165-34 (88050)
അങ്കാരാച്ച ഭൂതേഷു വിവിധാർഥം വ്യജായത।
ഇന്ദ്രിയൈര്യുഗപത്സർവൈഃ സോ നിത്യശ്ച സമീക്ഷതേ॥ 13-165-35 (88051)
മരുത്ത്വം സത്വസർഗശ്ച തുഷ്ടിഃ സിദ്ധിസ്തഥൈവ ച।
വൈകൃതാനി പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു താനി മഹാമതേ॥ 13-165-36 (88052)
ഏഷാ തത്വചതുർവിംശൻമയാ ശാസ്ത്രാനുമാനതഃ।
വർണിതാ തവ ദേവേശ പഞ്ചവിംശത്സമന്വിതാ॥ 13-165-37 (88053)
പഞ്ചമോഽനുഗ്രഹശ്ചൈവ നവൈതേ പ്രാകൃതൈഃ സഹ।
ഐന്ദ്രേപ്യഹമധോപ്യന്യൻമമാത്മനി ച ഭാസ്വരഃ॥ 13-165-38 (88054)
യച്ച ദേഹമയം കിഞ്ചിത്ത്രിഷു ലോകേഷു വിദ്യതേ।
സർവത്രൈവാഭിമന്തവ്യം ത്വയാ ത്രിപുരസൂദന॥ 13-165-39 (88055)
അന്യഥാ യേഽനുപശ്യന്തി തേ ന പശ്യന്തി ബ്രഹ്മജ।
ഏതദവ്യക്തവിഷയം പഞ്ചവിംശസമന്വിതം॥ 13-165-40 (88056)
അനേന കാരണേനൈവ തത്വമാഹുർമനീഷിണഃ।
വികാരമാത്രമേതം തു തത്വമാചക്ഷതേ പരം॥ 13-165-41 (88057)
നിസ്തത്വശ്ചൈഷ ദേവേശ ബോദ്ധവ്യം തു ന ബുദ്ധ്യതേ।
യദി ബുദ്ധ്യേത്പരം ബുദ്ധം ബുദ്ധ്യമാനഃ സുരർഷഭഃ।
പ്രബുദ്ധോ ഹ്യഭിമന്യേത യോയം നാഹമിതി പ്രഭോ॥ ॥ 13-165-42 (88058)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 165 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-165-1x ഏതദാദിപഞ്ചാധ്യായാ ദാക്ഷിണാത്യകോശേഷ്വേവ ദൃശ്യന്തേ॥ 7-165-13 യഥാവദ്വദ സത്തമേതി ങ.പാഠഃ॥ 7-165-36 മമ ത്വം സത്ത്വസർഗശ്ചേതി ധ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 166
॥ ശ്രീഃ ॥
13.166. അധ്യായഃ 166
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
രുദ്രംപ്രതി സനത്കുമാരേണ തത്വലയക്രമാധ്യാത്മാദിപ്രതിപാദനം॥ 1॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സനത്കുമാര ഉവാച।
തത്വസംഖ്യാ ശ്രുതാ ചൈഷാ യേഷാം ബ്രഹ്മവിദാംവര।
സർഗസംഖ്യാ മയാ പ്രോക്താ നവാനാമാനുപൂർവ്യശഃ।
പ്രവക്ഷ്യാമി തു തേഽധ്യാത്മമധിഭൂതാധിദൈവതം॥ 13-166-1 (88059)
നൈതദ്യുക്തൈർവേദവിദ്ഭിർഗൃഹസ്ഥൈ-
ർമാന്യൈരേഭിസ്തപസാ വാഭിപന്നൈഃ।
യത്നേന ദൃഷ്ടം പരമാത്മതത്വം
തത്വേന പ്രാപ്യം തു യഥോക്തമേതത്।
പരം പരേഭ്യസ്ത്വമൃതാർഥതത്വം
സ്വഭാവസത്വസ്ഥമനീശമീശം॥ 13-166-2 (88060)
കൈവല്യതാം പ്രാപ്യ മഹാസുരോത്തമ
തവൈതദാഖ്യാമി മുനീന്ദ്രവൃത്ത്യാ।
രഹസ്യമേവാന്യദവാപ്യ ദിവ്യം
പവിത്രപൂതസ്തവ മൃത്യുജാലം॥ 13-166-3 (88061)
പൃഥ്വീമിമാം യദ്യപി രത്നപൂർണാം
ദദ്യാന്ന ദേയം ത്വപരീക്ഷിതായ।
നാശ്രദ്ദധാനായ ന ചാന്യബുദ്ധേ-
ർനാജ്ഞാനയുക്തായ ന വിസ്മിതായ॥ 13-166-4 (88062)
സ്വാധ്യായയുക്തായ ഗുണാന്വിതായ
പ്രദേയമേതന്നിയതേന്ദ്രിയായ॥ 13-166-5 (88063)
സങ്ക്ഷേപം ചാപ്യഥൈതേഷാം തത്വാനാം വൃഷഭധ്വജ।
അനുലോമാനുജാതാനാം പ്രതിലോമപ്രമീയതം॥ 13-166-6 (88064)
പ്രവക്ഷ്യാമി തമധ്യാത്മം സാധിഭൂതാധിദൈവതം।
യഥാംശുജാലമർകസ്യ തഥൈതത്പ്രവദന്തി വൈ॥ 13-166-7 (88065)
സങ്ക്ഷീണേ ബ്രഹ്മദിവസേ ജഗജ്ജലധിമാവിശേത്।
പ്രലീയതേ ജലേ ഭൂമിർജലമഗ്നൌ പ്രലീയതേ॥ 13-166-8 (88066)
ലീയതേഽഗ്നിസ്തഥാ വായൌ വായുരാകാശ ഏവ തു।
മനസി പ്രലീയതേ ഖം തു മനോഽഹങ്കാര ഏവ ച॥ 13-166-9 (88067)
അഹങ്കാരസ്തഥാ തസ്മിൻമഹതി പ്രവിലീയതേ।
മഹാനവ്യക്ത ഇത്യാഹുസ്തദേകത്വം പ്രചക്ഷതേ॥ 13-166-10 (88068)
അവ്യക്തസ്യ മഹാദേവ പ്രലയം വിദ്ധി ബ്രഹ്ംണി।
ഏവമസ്യാസകൃത്ക്രീഡാമാഹുസ്തത്വവിദോ ജനാഃ॥ 13-166-11 (88069)
അധ്യാത്മമധിഭൂതം ച തഥൈവാപ്യധിദൈവതം।
യഥാവദുദിതം ശാസ്ത്രം യോഗേ തു സുമഹാത്മഭിഃ॥ 13-166-12 (88070)
തഥൈവ ചേഹ സാംഖ്യേ തു പരിസംഖ്യാത്മചിന്തകൈഃ।
പ്രപഞ്ചിതാർഥമേതാവൻമഹാദേവ മഹാത്മഭിഃ॥ 13-166-13 (88071)
ബ്രഹ്മേതി വിദ്യാദധ്യാത്മം പുരുഷം ചാധിദൈവതം।
പ്രഭവം സർവഭൂതാനാം രക്ഷണം തത്ര കർമ ച॥ 13-166-14 (88072)
അധ്യാത്മം പ്രാണമിത്യാഹുഃ ക്രതുമപ്യധിദൈവതം।
രഥം ച യജ്ഞവാഹോഽത്ര കർമാഹങ്കാരമേവ ച॥ 13-166-15 (88073)
അധ്യാത്മം തു മനോ വിദ്യാച്ചന്ദ്രമാശ്ചാധിദൈവതം।
ദൈവം ച പ്രഭവശ്ചൈവ കർമ വ്യാഹൃതയസ്തഥാ॥ 13-166-16 (88074)
വിദ്യാത്തു ശ്രോത്രമധ്യാത്മമാകാശമധിദൈവതം।
സർവഭാവാഭിധാനാർഥം ശബ്ദഃ കർമ സദാ സ്മൃതം॥ 13-166-17 (88075)
ത്വഗധ്യാത്മമഥോ വിദ്യാദ്വായുരത്രാധിദൈവതം।
സന്നിപാതയ വിജ്ഞാനം സർവകർമ ച തത്ര ഹ॥ 13-166-18 (88076)
അധ്യാത്മം ചക്ഷുരിത്യാഹുർഭാസ്കരോഽത്രാധിദൈവതം।
ജ്ഞാപതം സർവവർണാനാം രൂപം കർമ സദാ സ്മൃതം॥ 13-166-19 (88077)
ജിഹ്വേതി വിദ്യാദധ്യാത്മമാപശ്ചാത്രാധിദൈവതം॥ 13-166-20 (88078)
പായുരധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാവദ്യതിസത്തമാഃ।
വിസർഗമധിഭൂതം ച മിത്രം ചാപ്യധിദൈവതം॥ 13-166-21 (88079)
ഉപസ്ഥോഽധ്യാത്മമിത്യാഹുർദേവദേവ പിനാകധൃക്।
അനുഭാവോഽധിഭൂതം തു ദൈവതം ച പ്രജാപതിഃ॥ 13-166-22 (88080)
പാദാവധ്യാത്മമിത്യാഹുസ്ത്രിശൂലാങ്ക മനീഷിണഃ।
ഗന്തവ്യമധിഭൂതം തു വിഷ്ണുസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 13-166-23 (88081)
വാഗധ്യാത്മം തഥൈവാഹുഃ പിനാകിംസ്തത്വദർശിനഃ।
വക്തവ്യമധിഭൂതം തു വഹ്നിസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 13-166-24 (88082)
ഏതദധ്യാത്മമതുലം സാധിഭൂതാധിദൈവതം।
മയാ തു വർണിതം സംയഗ്ദേഹിനാമമരർഷഭ॥ 13-166-25 (88083)
ഏതത്കീടപതംഗേ ച ശ്വപാകേ ശുനി ഹസ്തിനി।
പുത്രികാദംശമശകേ ബ്രാഹ്മണേ ഗവി പാർഥിവേ॥ 13-166-26 (88084)
സർവമേവ ഹി ദ്രഷ്ടവ്യമന്യഥാ മാ വിചിന്തയ।
അതോഽന്യഥാ യേ പശ്യന്തി ന സംയക്തേഷു ദർശനം॥ 13-166-27 (88085)
ദേവദാനവഗന്ധർവയക്ഷരാക്ഷസകിന്നരാഃ।
യന്ന ജാനന്തി കോ ഹ്യേഷ കുതോ വാ ഭഗവാനിതി॥ 13-166-28 (88086)
ഓമിത്യേകാക്ഷരം ബ്രഹ്മ യത്തത്സദസതഃ പരം।
അനാദിമധ്യപര്യന്തം കൂടസ്ഥമചലം ധ്രുവം॥ 13-166-29 (88087)
യോഗേശ്വരം പദ്മനാഭം വിഷ്ണും ജിഷ്ണും ജഗത്പതിം।
അനാദിനിധം ദേവം ദേവദേവം സനാതനം॥ 13-166-30 (88088)
അപമേയമവിജ്ഞേയം ഹരിം നാരായണം പ്രഭും।
കൃതാഞ്ജലിഃ ശുചിർഭൂത്വാ പ്രണംയ പ്രയതോഽർചയേത്॥ 13-166-31 (88089)
അനാദ്യന്തം പരം ബ്രഹ്മ ന ദേവാ ഋഷയോ വിദുഃ।
ഏകോയം വേദ ഭഗവാംസ്ത്രാതാ നാരായണോ ഹരിഃ॥ 13-166-32 (88090)
നാരായണാദൃഷിഗണാസ്തതഃ സിദ്ധാ മഹോരഗാഃ।
ദേവാ ദേവർഷയശ്ചൈവ യം വിദുർദുഃഖഭേഷജം॥ 13-166-33 (88091)
യമാഹുർവിജിതക്ലേശം യസ്മിംശ്ച വിഹിതാഃ പ്രജാഃ।
യസ്മിംʼല്ലോകാഃ സ്ഫുരന്തീമേ ജാലേ ശകുനയോ യഥാ॥ 13-166-34 (88092)
സപ്തർഷയോ മനഃ സപ്ത സാംഖ്യാസ്തു മുനിദർശനാത്।
സപ്തർഷയശ്ചേന്ദ്രിയാണി പഞ്ച ബുദ്ധീന്ദ്രിയാണി ച॥ 13-166-35 (88093)
ശ്രോത്രയോശ്ച ദിശഃ പ്രാഹുർമനസി ത്വഥ ചന്ദ്രമാഃ॥ 13-166-36 (88094)
മനഃ ഷഷ്ഠം ബുദ്ധിഃ സപ്തമീ ഹ്യാത്മനി സ്ഥാപിതാനി
ശരീരേഷു നാത്മനി തസ്യ ഹി കാരണാനി ഭന്തി സർവാ-
ണ്യപി സർവകർമസു വാ വിഷയേഷുവാ യുഞ്ജന്തി യഥാത്മ-
നി സ്വാനി കർമാണി പ്രവൃത്താനി സപ്തസ്വപി॥ 13-166-37 (88095)
വിഷയാണാം വ്യാപകത്വാനി താന്യേവ സ്വപതോ ഭൂത-
ഗ്രാമസ്യാജമാത്മാനം ദേവലോകസ്ഥാനസംമിതം ദേഹാന്തര-
ഗാമിനം മുമുക്ഷും വാനുപ്രതിശന്തി സൂക്ഷ്മാണി പ്രലീയന്തേ॥ 13-166-38 (88096)
മോക്ഷകാലേ തമേകം ന കശ്ചിദ്വേത്തി സ്വപരം।
ഏവം പ്രവിഷ്ടേഷു ഭൂതേഷു കോ ജാഗർതീത്യുച്യതേ॥ 13-166-39 (88097)
നിദ്രാപ്രസുപ്തേഷു വാഽത്ര ജാഗ്രത്സ്വപ്നശീലോത്രസദനൌ
ച ദേവദ്യോതനോ ഭഗവാംശ്ചാത്ര ക്ഷത്രേജ്ഞോ ബുദ്ധിർവാഽഭിസുപ്ത-
സ്യാപി സ്വപ്നദർശനാനി പശ്യന്തി॥ 13-166-40 (88098)
അപ്രതിബുദ്ധേഷു ലോകേഷു സ ഏവ പ്രതിബുധ്യതേ। സ
ഏഷ പ്രാജ്ഞഃ। അഥ തൈജസഃ കായാഗ്നിഃ സ ഹി സുപ്തസ്യാത്മാ വാ॥ 13-166-41 (88099)
അവിദുഷോ വാഽപ്രതിബുധ്യമാനസ്യാന്നം പചതീത്യന്തേ
വൈ തിഷ്ഠതി ഏതദാത്മാനമധികൃത്യാനുജ്ഞാതമിതി॥ ॥ 13-166-42 (88100)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 166 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-166-2 ഗൃഹസ്യൈർമാന്യേജ്യാഭിരിതി ട.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 167
॥ ശ്രീഃ ॥
13.167. അധ്യായഃ 167
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സനത്കുമാരേണ രുദ്രംപ്രതി ദേഹിദേഹാവയവാശ്രിതദേവതാകഥനപൂർവകം യോഗനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സനത്കുമാര ഉവാച।
പ്രഭവശ്ചാപ്യയസ്താത വർണിതസ്തേഽനുപൂർവശഃ।
തഥാഽധ്യാത്മാധേഭൂതം ച തഥൈവാത്രാധിദൈവതം॥ 13-167-1 (88101)
നിഖിലേന തു വക്ഷ്യാമി ദൈവതാനി ഹ ദേഹിനാം।
യാന്യാശ്രിതേഷു ദേഹേഷു യാനി പൃച്ഛസി ശങ്കര॥ 13-167-2 (88102)
വാച്യഗ്നിസ്ത്വഥ ജിഹ്വായാം സോമഃ പ്രാണേ തു മാരുതഃ।
രൂപേ ചാപ്യഥ നക്ഷത്രം ജിഹ്വായാം ചാപ ഏവ തു॥ 13-167-3 (88103)
നാഭ്യാം സമുദ്രശ്ച വിഭുർനഖരോമ തഥൈവ ച।
വനസ്പതിവനൌഷധ്യസ്ത്വംഗേഷു മരുതസ്തഥാ॥ 13-167-4 (88104)
സംവത്സരാഃ പർവസു ച ആകാശേ ദൈവമാനുഷേ।
ഉദാനേ വിദ്യുദഭവദ്വ്യാനേ പർജന്യ ഏവ ച॥ 13-167-5 (88105)
സ്തനയോരേവ ചാകാശം ബലേ ചേന്ദ്രസ്തഥൈവ ച।
മനസോഽപ്യഥ ചേശാനസ്ത്വപാനേ രുദ്ര ഏവ ച॥ 13-167-6 (88106)
ഗന്ധർവാപ്സരസോ വ്യാനേ സത്യേ മിത്രശ്ച ശങ്കര।
പ്രജ്ഞായാം വരുണശ്ചൈവ ചക്ഷുഷ്യാദിത്യ ഏവ ച॥ 13-167-7 (88107)
ശരീരേ പൃഥിവീ ചൈവ പാദയോർവിഷ്ണുരേവ ച।
പായൌ മിത്രസ്തഥോപസ്ഥേ പ്രജാപതിരരിന്ദമ॥ 13-167-8 (88108)
മൂർധ്നി ചൈവ ദിശഃ പ്രാഹുർബുദ്ധൌ ബ്രഹ്മാ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ബുധ്യമാനോഽഽത്മനിഷ്ഠഃ സ്യാദധിഷ്ഠാതാ തു ശങ്കരഃ॥ 13-167-9 (88109)
അബുദ്ധശ്ചാഭവത്തസ്മാദ്ബുധ്യമാനാന്ന സംശയഃ।
ആഭ്യാമന്യഃ പരോ ബുദ്ധോ വേദവാദേഷു ശങ്കര॥ 13-167-10 (88110)
യദാശ്രിതാനി ദേഹേഷു ദൈവതാനി പൃഥക്പൃഥക്।
യോഽഗ്നയേ ജായതേ നിത്യമാത്മയാജീ സമാഹിതഃ॥ 13-167-11 (88111)
യ ഏവമനുപശ്യേത ദൈവതാനി സമാഹിതഃ।
സോത്ര യോഗീ ഭവത്യേവ യ ഏവമനുപശ്യതി।
സ സർവജ്ഞയാജിഭ്യോ ഹ്യാത്മയാജീ വിശിഷ്യതേ॥ 13-167-12 (88112)
മുഖേ ജുഹോതി യോ നിത്യം കൃത്സ്നം വിശ്വമിദം ജഗത്।
സോത്മവിത്പ്രോച്യതേ തജ്ജ്ഞൈർമഹാദേവ മഹാത്മഭിഃ॥ 13-167-13 (88113)
സർവേഭ്യഃ പരമേഭ്യോ വൈ ദൈവതേഭ്യോ ഹ്യാത്മയാജിനാ।
ഗന്തവ്യം പരമാകാങ്ക്ഷൻപരമേവ ച ചിന്തയൻ॥ 13-167-14 (88114)
യഥാ സങ്ക്രമതേ ദേഹാദ്ദേഹീ ത്രിപുരസൂദന।
തഥാസ്യ സ്ഥാനമാഖ്യാസ്യേ പൃഥക്ത്വേനേഹ ശങ്കര॥ 13-167-15 (88115)
പാദാഭ്യാം വൈഷ്ണവം സ്ഥാനമാപ്നോതി വിനിയോജനാത്।
പായുനാ മിത്രമാപ്നോതി ഉപസ്ഥേന പ്രജാപതിം॥ 13-167-16 (88116)
നാഭ്യാ ച വാരുണം സ്ഥാനം സ്തനാഭ്യാം തു ഭവോ ലഭേത്
ബാഹുഭ്യാം വാസവം സ്ഥാനം ശ്രോത്രാഭ്യാമാപ്നുയാദ്ദിശഃ।
ആദിത്യം ചക്ഷുഷാ സ്ഥാനം മൂർധ്നാ ബ്രഹ്മണ ഏവ ച॥ 13-167-17 (88117)
അഥ മൂർധസു യഃ പ്രാണാന്ധാരയേത സമാഹിതഃ।
ബുദ്ധ്യാ മാനമവാപ്നോതി ദ്രവ്യാവസ്ഥം ച സംശയഃ॥ 13-167-18 (88118)
അവ്യക്താത്പരമം ശുദ്ധമപ്രമേയമനാമയം।
തമാഹുഃ പരമം നിത്യം യദ്യദാപ്നോതി ബുദ്ധിമാൻ॥ 13-167-19 (88119)
ബുധ്യമാനാപ്രബുദ്ധാഭ്യാം സ ബുദ്ധ ഇതി പഠ്യതേ।
ബുധ്യമാനമബുദ്ധശ്ച നിത്യമേവാനുപശ്യതി॥ 13-167-20 (88120)
വികാരപുരുഷസ്ത്വേഷ ബുധ്യമാന ഇതി സ്മൃതഃ।
പഞ്ചവിംശതിതത്വം തത്പ്രോച്യതേ തത്ര സംശയഃ॥ 13-167-21 (88121)
സ ഏഷ പ്രകൃതിസ്ഥത്വാത്തസ്ഥുരിത്യുപദിശ്യതേ।
മഹാനാത്മാ മഹാദേവ മഹാനത്രാധിതിഷ്ഠതി॥ 13-167-22 (88122)
അധിഷ്ഠാനാദധിഷ്ഠാതാ പ്രോച്യതേ ശാസ്ത്രദർശനാത്।
ഏഷ ചേതയതേ ദേവ മോഹജാലമബുദ്ധിമാൻ॥ 13-167-23 (88123)
അവ്യക്തസ്യൈവ സാധർംയമേതദാഹുർമനീഷിണഃ।
സോഹം സോഹമതോ നിത്യാദജ്ഞാനാദിതി മന്യതേ॥ 13-167-24 (88124)
യദി ബുധ്യതി ചൈവായം മന്യേയമിതി ഭാസ്വരഃ।
ന പ്രബുദ്ധോ ന വർതേത പാനീയം മത്സ്യകോ യഥാ॥ 13-167-25 (88125)
ദേവതാ നിഖിലേനൈതാഃ പ്രോക്താസ്ത്രിഭുവനേശ്വര।
യോഗകൃത്യം തു താവൻമേ ത്വം നിബോധാനുപൂർവശഃ॥ 13-167-26 (88126)
ശൂന്യാഗാരേഷ്വരണ്യേഷു സാഗരേ വാ ഗുഹാസു വാ।
വിഷ്ടംഭയിത്വാ ത്രീന്ദണ്ഡാനവാപ്തോ ഹ്യദ്വയോ ഭവേത്॥ 13-167-27 (88127)
പ്രാങ്മുഖോദങ്മുഖോ വാപി തഥാ പശ്ചാൻമുഖോപി വാ।
ദക്ഷിണാവദനോ വാപി ബദ്ധ്വാ വിധിവദാസനം॥ 13-167-28 (88128)
സ്വസ്തികേനോപസംവിഷ്ടഃ കായമുന്നാംയ ഭാസ്വരം।
യഥോപദിഷ്ടം ഗുരുണാ തഥാ തദ്ബ്രഹ്മ ധാരയേത്॥ 13-167-29 (88129)
ലഘ്വാഹാരോ യതോ ദാന്തസ്ത്രികാലപരിവർജകഃ।
മൂത്രോത്സർഗപുരീഷാഭ്യാമാഹാരേ ച സമാഹിതഃ॥ 13-167-30 (88130)
ശേഷകാലം തു യുഞ്ജീത മനസാ സുസമാഹിതഃ।
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥേഭ്യോ മനസാ വിനിവർതയേത്॥ 13-167-31 (88131)
മനസ്തഥൈവ സംഗൃഹ്യ ബുദ്ധ്യാ ബുദ്ധിമതാം വര।
വിധാവമാനം ധൈര്യേണ വിസ്ഫുരന്തമിതസ്തതഃ॥ 13-167-32 (88132)
നിരുധ്യ സർവസങ്കൽപാംസ്തതോ വൈ സ്ഥിരതാം വ്രജേത്।
ഏകാഗ്രസ്തദ്വിജാനീയാത്സർവം ഗുഹ്യതമം പരം॥ 13-167-33 (88133)
നിവാതസ്ഥ ഇവാലോലോ യഥാ ദീപോഽതിദീപ്യതേ।
ഊർധ്വമേവ ന തിര്യക്ച തഥൈവാഭ്രാന്തി തേ മനഃ॥ 13-167-34 (88134)
ഹൃദിസ്ഥസ്തിഷ്ഠതേ യോസൌ തസ്യൈവാഭിമുഖോ യദാ।
മനോ ഭവതി ദേവേശ പാഷാണമിവ നിശ്ചലം॥ 13-167-35 (88135)
സ നിർജനേ വിനിർഘോഷേ സഘോഷേ ചാഽഽവസഞ്ജനേ।
യുക്തോ യോ ന വികംപേത യോഗീ യോഗവിധിഃ ശ്രുതഃ॥ 13-167-36 (88136)
തതഃ പശ്യതി തദ്ബ്രഹ്മ ജ്വലദാത്മനി സംസ്ഥിതം।
വിദ്യുദംബുധരേ യദ്വത്തദ്വദേകമനാശ്രയം॥ 13-167-37 (88137)
തമസ്യഗാധേ തിഷ്ഠന്തം നിസ്തമസ്കമചേതനം।
ചേതയാനമചേതം ച ദീപ്യമാനം സ്വതേജസാ॥ 13-167-38 (88138)
അംഗഷ്ഠപർവമാത്രം തന്നൈശ്രേയസമനിന്ദിതം।
മഹദ്ഭൂതമനന്തം ച സ്വതന്ത്രം വിഗതജ്വരം॥ 13-167-39 (88139)
ജ്യോതിഷാം ജ്യോതിഷം ദേവം വിഷ്ണുമത്യന്തനിർമലം।
നാരായണമണീയാംസമീശ്വരാണാമധീശ്വരം॥ 13-167-40 (88140)
വിശ്വതഃ പരമം നിത്യം വിശ്വം നാരായണം പ്രഭും।
അവിജ്ഞായ നിമജ്ജന്തി ലോകാഃ സംസാരസാഗരേ॥ 13-167-41 (88141)
യം ദൃഷ്ട്വാ യതയസ്താത ന ശോചന്തി ഗതജ്വരാഃ।
ജൻമമൃത്യുഭയാൻമുക്താസ്തീർണാഃ സംസാരസാഗരം॥ 13-167-42 (88142)
അണിമാ ലഘിമാ ഭൂമാ പ്രാപ്തിഃ പ്രാകംയമേവ ച।
ഈശിത്വം ച വശിത്വം ച യത്ര കാമാവസായിതാ।
ഏതദഷ്ടുഗുണം യോഗം യോഗാനാമമിതം സ്മൃതം॥ 13-167-43 (88143)
ദൃഷ്ട്വാത്മാനം നിരാത്മാനമപ്രമേയം സനാതനം।
തേ വിശന്തി ശരീരാണി യോഗേനാനേന ഭാസ്വരം।
ദൈത്യദേവമനുഷ്യാണാം ബലേന ബലവത്തമാഃ॥ 13-167-44 (88144)
ഏതത്തത്വമനാദ്യന്തം യദ്ഭവാനനുപൃച്ഛതി।
നിത്യം വയമുപാസ്യാമോ യോഗധർമം സനാതനം॥ 13-167-45 (88145)
യോഗധർമാന്ന ധർമോസ്തി ഗരീയാൻസുരസത്തമ।
ഏതദ്ധർമ ഹി ധർമാണാമപുനർഭവസംസ്കൃതം॥ 13-167-46 (88146)
തത്വതഃ പരമസ്തീസ്തി കേചിദാഹുർമനീഷിണഃ।
കേചിദാഹുഃ പരം നാസ്തി യേ ജ്ഞാനഫലമാശ്രിതാഃ॥ 13-167-47 (88147)
ജ്ഞാനസ്ഥഃ പുരുഷസ്ത്വേഷ വികൃതഃ സ്വേന വർണിതഃ।
യേ ധ്യാനേനാനുപശ്യന്തി നിത്യം യോഗപരായണാഃ॥ 13-167-48 (88148)
തമേവ പുരുഷം ദേവം കേചിദേവ മഹേശ്വര।
നിത്യമന്യതമാഃ പ്രാഹുർജ്ഞാനം പരമകം സ്മൃതം॥ 13-167-49 (88149)
ജ്ഞാനമേവ വിനിർമുക്താഃ സാംഖ്യാ ഗച്ഛന്തി കേവലം।
ചിന്താധ്യാത്മനി ചാന്യത്ര യോഗാഃ പരമബുദ്ധയഃ॥ 13-167-50 (88150)
ഉക്തമേതാവദേതത്തേ യോഗദർശനമുത്തമം।
സാംഖ്യജ്ഞാനം പ്രവക്ഷ്യാമി പരിസംഖ്യാവിദർശനം॥' ॥ 13-167-51 (88151)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 167 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-167-11 യോഽഗ്നിം യാജയതേ നിത്യമിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-167-21 പഞ്ചവിംശതികം തത്വമിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-167-27 ത്രീന്ദണ്ഡാനവാപ്നോതി ച യോഗവിദിതി ട.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 168
॥ ശ്രീഃ ॥
13.168. അധ്യായഃ 168
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സനത്കുമാരേണ രുദ്രംപ്രതി അവ്യക്താദിതത്വാനാം താരതംയകഥനപൂർവകം തത്സൃഷ്ടിലയാദികഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഏതജ്ജ്ഞാനസ്യ സംസാരതാരകത്വോക്തിഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സനത്കുമാര ഉവാച।
ഇന്ദ്രിയേഭ്യോ മനഃ പൂർവമഹങ്കാരസ്തതഃ പരം।
അഹങ്കാരാത്പരാ ബുദ്ധിർബുദ്ധേഃ പരതരം മഹത്॥ 13-168-1 (88152)
മഹതഃ പരമവ്യക്തമവ്യക്താത്പുരുഷഃ പരഃ।
ഏതാവദേതത്സാംഖ്യാനാം ദർശനം ദേവസത്തമ॥ 13-168-2 (88153)
അവ്യക്തം ബുദ്ധ്യഹങ്കാരൌ മഹാഭൂതാനി പഞ്ച ച।
മനസ്തഥാ വിശേഷാശ്ച ദശ ചൈവേന്ദ്രിയാണി ച।
ഏതാസ്തത്വചതുർവിംശൻമഹാപുരുഷസംമിതാഃ॥ 13-168-3 (88154)
ബുദ്ധ്യാമാനേന ദേവേശ ചേതനേന മഹാത്മനാ।
സംയോഗമേതയോർനിത്യമാഹുരവ്യക്തപുംസയോഃ॥ 13-168-4 (88155)
ഏകത്വം ച ബഹുത്വം ച സർഗപ്രലയകോടിശഃ।
തമഃസഞ്ജ്ഞിതമേതദ്ധി പ്രവദന്തി ത്രിശൂലധൃക്॥ 13-168-5 (88156)
സമുത്പാട്യ യഥാവ്യക്താജ്ജീവാ യാന്തി പുനഃപുനഃ।
ആദിരേഷ മഹാനാത്മാ ഗുണാനാമിതി നഃ പ്രഭോ॥ 13-168-6 (88157)
ഗുണസ്ഥത്വാദ്ഗുണം ചൈനമാഹുരവ്യക്തലക്ഷണം।
ഏതേനാധ്യുഷിതോ വ്യക്തസ്ത്രിഗുണം ചേതയത്യുത॥ 13-168-7 (88158)
അചേതനഃ പ്രകൃത്യേഷു ന ചാന്യമനുബുധ്യതേ।
ബുധ്യമാനോ ഹ്യഹങ്കാരോ നിത്യം മാനാപ്രബോധനാത്॥ 13-168-8 (88159)
വിമലസ്വ വിശുദ്ധസ്യ നീരുജസ്യ മഹാത്മനഃ।
വിമലോദരശീലഃ സ്യാദ്ബുധ്യമാനാപ്രബുദ്ധയോഃ॥ 13-168-9 (88160)
ദ്രഷ്ടാ ഭവത്യഭോക്താ ച സത്വമൂർതിശ്ച നിർഗുണഃ।
ബുധ്യമാനാപ്രബുദ്ധാഭ്യാമന്യ ഏവ തു നിർഗുണഃ॥ 13-168-10 (88161)
ഉപേക്ഷകഃ ശുചിസ്താഭ്യാമുഭാഭ്യാമയുതസ്തഥാ।
ബുധ്യമാനോ ന ബുധ്യേത ബുദ്ധമേവം സനാതനം॥ 13-168-11 (88162)
സ ഏവ ബുദ്ധേരവ്യക്തസ്വഭാവത്വാദചേതനഃ।
സോഹമേവ ന മേഽന്യോസ്തി യ ഏവമഭിമന്യതേ॥ 13-168-12 (88163)
ന മന്യതേ മമാന്യോസ്തി യേന ചേതോസ്ംയചേതനഃ।
ഏവമേവാഭിമന്യേത ബുധ്യമാനോപ്യനാത്മവാൻ॥ 13-168-13 (88164)
അഹമേവ ന മേഽന്യോസ്തി ന പ്രബുദ്ധവശാനുഗഃ।
അവ്യക്തസ്ഥോ ഗുണാനേഷ നിത്യമേവാഭിമന്യതേ॥ 13-168-14 (88165)
തേനാധിഷ്ഠിതതത്വജ്ഞൈർമഹദ്ഭിരഭിധീയതേ।
അഹങ്കാരേണ സംയുക്തസ്തതസ്ദദഭിമന്യതേ॥ 13-168-15 (88166)
ക്ഷേത്രം പ്രവിശ്യ ദുർബുദ്ധിർബുദ്ധ്യമാനോ ഹ്യനാത്മവാൻ।
അഹമേവ സൃജത്യന്യദ്ദ്വിതീയം ലോകസാരഥിഃ॥ 13-168-16 (88167)
സർവാഭാവൈരഹങ്കാരൈസ്തൃതീയം സർഗസഞ്ജ്ഞിതം।
തതോ ഭൂതാന്യഹങ്കാരമഹങ്കാരോ മനോഽസൃജത്॥ 13-168-17 (88168)
സർവസ്നോതസ്യഭിമുഖം സംപ്രാവർതത ബുദ്ധിമാൻ।
തഥൈവ യജ്ഞേ ഭൂതേഷു വിഷയാർഥീ പുനഃപുനഃ।
ഇന്ദ്രിയൈഃ സഹ ശൂലാങ്ക പഞ്ച പഞ്ചഭിരേവ ച॥ 13-168-18 (88169)
മനോ വേദ ന ചാത്മാനമങ്കാരം പ്രജാപതിഃ।
ന വേദ വാപ്യഹങ്കാരോ ബുദ്ധിം ബുദ്ധിമതാംവര॥ 13-168-19 (88170)
ഏവമേതേ മഹാഭാഗ നേതരേ നയവാദിനഃ।
അഹങ്കാരേണ സംയുക്തഃ സ്രോതസ്യഭിമുഖഃ സദാ॥ 13-168-20 (88171)
ഏവമേഷ വികാരാത്മാ മഹാപുരുഷസഞ്ജ്ഞകഃ।
പ്രതനോതി ജഗത്കൃത്സ്നം പുനരാദദതേ സകൃത്॥ 13-168-21 (88172)
സസഞ്ജ്ഞത്വാജ്ജഗത്കൃത്സ്നമവ്യക്തസ്യ ഹൃദി സ്ഥിതം।
സംവിശദ്രജനീം കൃത്സ്നാം നിശാന്തേ ദിവസാഗമേ॥ 13-168-22 (88173)
പുനരാത്മാ വിജയതേ ബഹവോ നിർഗുണാസ്തഥാ।
അജ്ഞാനേന സമായുക്തഃ സോവ്യക്തേന തമോത്മനാ॥ 13-168-23 (88174)
യദി ഹ്യേഷോ നു മന്യേത മമാസ്തി പരതോ വരഃ।
സ പുനഃ പുനരാത്മാനം ന കുര്യാദാക്ഷിപേത ച॥ 13-168-24 (88175)
ഏതമവ്യക്തവിഷയം സൂക്ഷ്മം മന്യേത ബുദ്ധിമാൻ।
പഞ്ചവിംശം മഹാദേവ മഹാപുരുഷവൈകൃതം॥ 13-168-25 (88176)
പ്രബുദ്ധൌ ബുദ്ധവാനേതത്സൃജമാനമബുദ്ധവാൻ।
ഗുണാൻപുനശ്ച താനേവ സോത്മനാത്മനി നിക്ഷിപേത്॥ 13-168-26 (88177)
അവ്യക്തസ്യ വശീഭൂതോ യോഽജ്ഞാനസ്യ തമോത്മനഃ।
ബുധ്യമാനോ ഹ്യബുദ്ധസ്യ ബുദ്ധസ്തദനുഭുജ്യതേ॥ 13-168-27 (88178)
ഉപേക്ഷകഃ ശുചിർവ്യഗ്രഃ സോലിംഗഃ സോവ്രണോഽമലഃ।
ഷഡ്വിംശോ ഭഗവാനാസ്തേ ബുദ്ധഃ ശുദ്ധോ നിരാമയഃ॥ 13-168-28 (88179)
അവ്യക്താദിവിശേഷാന്തമേതദ്വൈദ്യാ വദന്ത്യുത।
ഏതൈരേവ വിഹീനം തു കേചിദാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-168-29 (88180)
നിസ്തത്വം ബുധ്യമാനാസ്തു കേചിദാഹുർമഹാമതേ।
കേചിദാഹുർമഹാത്മാനസ്തത്വസഞ്ജ്ഞിതമേവ തു॥ 13-168-30 (88181)
തത്വസ്യ ശ്രവണാദേനം തത്വമേവം വദന്തി വൈ।
സത്വസംശ്രയണാച്ചൈവ സത്വവന്തം മഹേശ്വര॥ 13-168-31 (88182)
ഏവമേഷ വികാരാത്മാ ബുധ്യമാനോ മഹാഭുജ।
അവ്യക്തോ ഭവതേ വ്യക്തൌ സത്വംസത്വം തഥാ ഗുണൌ।
വിദ്യാ ച ഭവതേ വിദ്യാ ഭവേത്തു ഗ്രഹസഞ്ജ്ഞിതം॥ 13-168-32 (88183)
യ ഏവമനുബുദ്ധ്യന്തേ യോഗസാംഖ്യാശ്ച തത്വതഃ।
തേഽവ്യക്തം ശങ്കരാഗാഢം മുഞ്ചന്തേ ശാസ്ത്രബുദ്ധയഃ॥ 13-168-33 (88184)
തേഷാമേതത്തു വദതാം ശാസ്ത്രാർഥം സൂക്ഷ്മദർശിനാം।
ബുദ്ധിർവിസ്തീര്യതേ സർവം തൈലബിന്ദുരിവാംഭസി॥ 13-168-34 (88185)
വിദ്യാ തു സർവവിദ്യാനാമവബോധ ഇതി സ്മൃതഃ।
യേന വിദ്യാമവിദ്യാം ച വിന്ദന്തി യതിസത്തമാഃ॥ 13-168-35 (88186)
സൈഷാ ത്രയീ പരാ വിദ്യാ ചതുർഥ്യാന്വീക്ഷികീ സ്മൃതാ।
യാം ബുദ്ധ്യമാനോ ബുദ്ധ്യേത ബുദ്ധ്യാത്മനി സമം ഗതഃ॥ 13-168-36 (88187)
അപ്രബുദ്ധമഥാവ്യക്തമവിദ്യാസഞ്ജ്ഞികം സ്മൃതം।
വിമോഹിതം തു ശോകേന കേവലേന സമന്വിതം।
ഏതദ്ബുദ്ധ്യാ ഭവേദ്ബുദ്ധഃ കിമന്യദ്ബുദ്ധിലക്ഷണം॥ 13-168-37 (88188)
യേ ത്വേതന്നാവബുദ്ധ്യന്തേ തേ പ്രബുദ്ധവശാനുഗാഃ।
തേ പുനഃപുനരവ്യക്താജ്ജനിഷ്യന്ത്യബുധാന്ത്മനഃ॥ 13-168-38 (88189)
തമേവ തുലയിഷ്യന്തി അബുദ്ധിവശവർതിനഃ।
യേ ചാപ്യന്യേ തൻമനസസ്തേപ്യേതത്ഫലഭാഗിനഃ॥ 13-168-39 (88190)
വിദിത്വൈനം ന ശോചന്തി യോഗോപേതാർഥദർശിനഃ।
സ്വാതന്ത്ര്യം പ്രതിലപ്സ്യന്തേ കേവലത്വം ച ഭാസ്വരം॥ 13-168-40 (88191)
അജ്ഞാനബന്ധനാൻമുക്താസ്തീർണാഃ സംസാരബന്ധനാത്।
അജ്ഞാനസാഗരം ഘോരമഗാധം തമസഞ്ജ്ഞകം।
യത്ര മജ്ജന്തി ഭൂതാനി പുനഃപുനരരിന്ദം॥ 13-168-41 (88192)
ഏഷാ വിദ്യാ തഥാഽവിദ്യാ കഥിതാ തേ മയാഽർഥതഃ।
യസ്മിന്ദേയം ച നോ ഗ്രാഹ്യം സാംഖ്യാഃ സാംഖ്യം തഥൈവ ച॥ 13-168-42 (88193)
തഥാ ചൈകത്വനാനാത്വമക്ഷരം ക്ഷരമേവ ച।
നിഗദിഷ്യാമി ദേവേശ വിമോക്ഷം ത്രിവിധം ച തേ॥ 13-168-43 (88194)
ബുദ്ധ്യമാനാപ്രബുദ്ധാഭ്യാമബുദ്ധസ്യ പ്രപഞ്ചനം।
ഭൂയ ഏവ നിബോധ ത്വം ദേവാനാം ദേവസത്തമ॥ 13-168-44 (88195)
യച്ച കിഞ്ച ശ്രുതം ന സ്യാദ്ദൃഷ്ടം ചൈവ ന കിഞ്ചന।
തച്ച തേ സംപ്രവക്ഷ്യാമി ഏകാഗ്രഃ ശൃണു തത്പരഃ॥' ॥ 13-168-45 (88196)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 168 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 169
॥ ശ്രീഃ ॥
13.169. അധ്യായഃ 169
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സനത്കുമാരേണ രുദ്രംപ്രതി പ്രാണിനാം മരണസൂചകദുർനിമിത്തകഥനപൂർവകം ജിജീവിഷോസ്തത്പഹിഹാരോപായകഥനം॥ 1 ॥ തഥാഽനിച്ഛോർഭഗവദ്ധ്യാനേന ശരീരത്യാഗസ്യ പാരത്രികസുഖസാധനത്വോക്തിഃ॥ 2 ॥ തഥാ ഭഗവജ്ജ്ഞാനപ്രശംസനപൂർവകം തദുപദേശപരംപരാകഥനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`സനത്കുമാര ഉവാച।
അരിഷ്ടാനി പ്രവക്ഷ്യാമി തത്വേന ശൃണു തദ്ഭവാൻ।
മധ്യ ഉത്തരതസ്താത ദക്ഷിണാമുഖനിഷ്ഠിതം॥ 13-169-1 (88197)
വിദ്യുത്സംസ്ഥാനപുരുഷം യദി പശ്യേത മാനവഃ।
വർഷത്രയേണ ജാനീയാദ്ദേഹന്യാസമുപസ്ഥിതം।
ഏതത്ഫലമംരിഷ്ടസ്യ ശങ്കരാഹുർമനീഷിണഃ। 13-169-2 (88198)
ശുദ്ധമണ്ഡമാദിത്യമരശ്മിമഥ പശ്യതഃ।
വർഷാർധകേന ജാനീയാദ്ദേഹന്യാസമുപസ്ഥിതം॥ 13-169-3 (88199)
ഛിദ്രാം ചന്ദ്രമസശ്ഛായാം പാദാവപ്യനപശ്യതഃ।
സംവത്സരേണ ജാനീയാദ്ദേഹന്യാസമുപസ്ഥിതം॥ 13-169-4 (88200)
കനീനികായാമശിരഃപുരുഷം യദി പശ്യതി।
ജാനീയാത്ഷട്സു മാസേഷു ദേഹന്യാസമുപസ്ഥിതം॥ 13-169-5 (88201)
കർണൌ പിധായ ഹസ്താഭ്യാം ശബ്ദം ന ശൃണുയാദ്യദി।
വിജാനീയാത്തു മാസേന ദേഹന്യാസമുപസ്ഥിതം॥ 13-169-6 (88202)
ആമഗന്ധമുപാഘ്രാതി സുരഭിം പ്രാപ്യ ഭാസ്വരം।
ദേവതായതനസ്ഥോപി സപ്തരാത്രേണ മൃത്യുഭാക്॥ 13-169-7 (88203)
സർവാംഗധാരണാവസ്ഥാം ധാരയേത സമാഹിതഃ।
യഥാ സ മൃത്യും ജയതി നാന്യഥേഹ മഹേശ്വര।
യദി ജീവിതുമിച്ഛേത ചിരകാലം മഹാമുനേ॥ 13-169-8 (88204)
അഥ നേച്ഛേച്ചിരം കാലം ത്യജേദാത്മാനമാത്മനാ।
കേവലം ചിന്തയാനസ്തു നിഷ്കലം സ നിരാമയം॥ 13-169-9 (88205)
അഥ തം നിർവികാരം തു പ്രകൃതേ പരമം ശുചിഃ।
പുരുഷം ദേഹസാധർംയം ദേഹന്യാസമുപാശ്നുയാത്॥ 13-169-10 (88206)
ജാഗ്രതോ ഹി മയോക്താനി തവാരിഷ്ടാനി തത്വതഃ।
ധാരണാച്ചൈവ സർവാംഗേ മൃത്യു ജീയാത്സുരർഷഭ॥ 13-169-11 (88207)
ഏകത്വദർശനം ഭൂയോ നാനാത്വം ച നിബോധ മേ।
അക്ഷരം ച ക്ഷരം ചൈവ ചതുഷ്ടയവിധാനതഃ॥ 13-169-12 (88208)
അവ്യക്താദീനി തത്വാനി സർവാണ്യേവ മഹാദ്യുതേ।
ആഹുശ്ചതുർവിംശതിതമം വികാരപുരുഷാന്വിതം॥ 13-169-13 (88209)
ഏകത്വദർശനം ചൈവ നാനാത്വേന വരം സ്മൃതം।
പഞ്ചവിംശതിവർഗഃ സ്യാദപവർഗോഽജരാമരഃ॥ 13-169-14 (88210)
സ നിർവികാരഃ പുരുഷസ്തത്വേനൈവോപദിശ്യതേ।
സ ഏവ പഞ്ചവിംശസ്തു വികാരഃ പുരുഷഃ സ്മൃതഃ॥ 13-169-15 (88211)
യദ്യേഷ നിർവികാരഃ സ്യാത്തത്വം ന തു ഭവേദ്ഭവ।
വികാരോ വിദ്യമാനസ്തു തത്വസഞ്ജ്ഞകമുച്യതേ॥ 13-169-16 (88212)
യദ്യോഷോഽവ്യക്തതാം നൈതി വ്യതിരേകാന്ന സംശയഃ।
തഥാ ഭവതി നിസ്തത്വസ്തഥാ സത്വസ്തഥാഗുണഃ॥ 13-169-17 (88213)
വികാരഗുണസന്ത്യാഗാത്പ്രകൃത്യന്യത്വതാ ശുചിഃ।
തദാ നാനാത്വതാമേതി സർഗഹീനോഽപവർഗഭാക്॥ 13-169-18 (88214)
ബോധ്യമാനഃ പ്രബുധ്യേത സമോ ഭവതി ബുദ്ധിമാൻ।
അക്ഷരശ്ച ഭവത്യേഷ യഥാവാ ച്യുതവാൻക്ഷണാത്॥ 13-169-19 (88215)
അവ്യക്താവ്യക്തിരുക്താ സ്യാന്നിർഗുണസ്യ ഗുണാകരാത്।
ഏതദേകത്വനാനാത്വമക്ഷരഃ ക്ഷര ഏവ ച॥ 13-169-20 (88216)
വ്യാഖ്യാതം തവ ശൂലാങ്ക തഥാരിഷ്ടാനി ചൈവ ഹി।
വിമോക്ഷലക്ഷണം ശേഷം തദപീഹ ബ്രവീമി തേ।
യം ജ്ഞാത്വാ യതയഃ പ്രാപ്താഃ കേവലത്വമനാമയം॥ 13-169-21 (88217)
സാംഖ്യാശ്ചാപ്യഥ യോഗാശ്ച ദഗ്ധപങ്കാ ഗതജ്വരാഃ।
അമൂർതിത്വമനുപ്രാപ്താ നിർഗുണാ നിർഭയാ ഭവ॥ 13-169-22 (88218)
വിപാപ്മാനോ മഹാദേവ മുക്താഃ സംസാരസാഗരാത്।
സരണേ പ്രജനാദാനേ ഗുണാനാം പ്രകൃതിഃ സദാ।
പരാ പ്രമത്താ സതതമേതാവത്കാര്യകാരണം॥ 13-169-23 (88219)
അസച്ചൈവ ച സച്ചൈവ കുരുതേ സ പുനഃ പുനഃ।
ചൈതന്യേന പുരാണേന ചേതനാചേതനാത്പരഃ॥ 13-169-24 (88220)
യസ്തു ചേതയതേ ചേതോ മനസാ ചൈകബുദ്ധികം।
സ നൈവ സന്ന ചൈവാസൻസദസന്ന ച സംസ്മൃതഃ॥ 13-169-25 (88221)
വ്യതിരിക്തശ്ച ശുദ്ധശ്ച സോഽന്യശ്ചാപ്രകൃതിസ്തഥാ।
ഉപേക്ഷകശ്ച പ്രകൃതേർവികാരപുരുഷഃ സ്മൃതഃ॥ 13-169-26 (88222)
വികാരപുരുഷേണൈഷാ സംയുക്താ സൃജതേ ജഗത്।
പുനരാദദതേ ചൈവ ഗുണാനാമന്യഥാത്മനി॥ 13-169-27 (88223)
മത്സ്യോദകാത്സസഞ്ജ്ഞാതഃ പ്രകൃതേരേവ കർമണഃ।
തദ്വത്ക്ഷേത്രസഹസ്രാണി സ ഏവ പ്രകരിഷ്യതി॥ 13-169-28 (88224)
ക്ഷേത്രപ്രലയതജ്ജ്ഞസ്തു ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി ചോച്യതേ।
സയോഗോ നിത്യ ഇത്യാഹുര്യേ ജനാസ്തത്വദർശിനഃ॥ 13-169-29 (88225)
ഏവമേഷ ഹ്യസത്സച്ച വികാരപുരുഷഃ സ്മൃതഃ।
വികാരാപദ്യമാനം തു വികൃതിം പ്രവദന്തി നഃ॥ 13-169-30 (88226)
യദാ ത്വേഷ വികാരസ്യ പ്രകൃതാനിതി മന്യതേ।
തദാ വികാരതാമേതി വികാരാന്യത്വതാം വ്രജേത്॥ 13-169-31 (88227)
പ്രകൃത്യാ ച വികാരൈശ്ച വ്യതിരിക്തോ യദാ ഭവേത്।
ശുചി യത്പരമം ശുദ്ധം പ്രതിബുദ്ധം സനാതനം।
അയുക്തം നിഷ്കലം ശുദ്ധമവ്യയം ചാജരാമരം॥ 13-169-32 (88228)
സമേത്യ തേന ശുദ്ധേന ബുധ്യമാനഃ സ ഭാസ്വരഃ।
വിമോക്ഷം ഭജതേ വ്യക്താദപ്രബുദ്ധാദചേതനാത്॥ 13-169-33 (88229)
ഉദുംബരാദ്വാ മശകഃ പ്രലയാന്നിർഗതോ യഥാ।
തഥാഽവ്യക്തസ്യ സന്ത്യാഗാന്നിർമമഃ പഞ്ച വിംശകഃ॥ 13-169-34 (88230)
യഥാ പുഷ്കരപർണസ്ഥോ ജലബിന്ദുർന സംശ്ലിഷേത്।
തഥൈവാവ്യക്തവിഷയേ ന ലിപ്യേത്പഞ്ചവിംശകഃ॥ 13-169-35 (88231)
ആകാശ ഇവ നിഃസംഗസ്തഥാ സംഗസ്ത്ഥാ വരഃ।
പഞ്ചവിംശതിമോ ബുദ്ധോ ബുദ്ധേനി സമതാം ഗതഃ॥ 13-169-36 (88232)
ഏതദ്ധി പ്രകൃതം ജ്ഞാനം തത്വതശ്ച സമുത്ഥിതം।
പൂർവജേഭ്യസ്തഥോത്പന്നം ബ്രഹ്മജേഭ്യസ്തഥാനഘ॥ 13-169-37 (88233)
ആദിസർഗോ മഹാബാഹോ താമസേനാവൃതം പരം।
പ്രതിഷ്ടാവയവന്ദേവമഭേദ്യമജരാമരം॥ 13-169-38 (88234)
സനകഃ സനന്ദനശ്ചൈവി തൃതീയശ്ച സനാതനഃ।
തേ വിദുഃ പരമം ധർമമവ്യയം വ്യയധർഷണം॥ 13-169-39 (88235)
അവ്യക്താത്പരമാത്സൂക്ഷ്മാദവ്രണാൻമൂർതിസഞ്ജ്ഞകാത്।
ക്ഷേത്രജ്ഞോ ഭഗവാനാസ്തേ നരായണപരായണഃ॥ 13-169-40 (88236)
അസ്മാകം സഹജാതാനാമുത്പന്നം ജ്ഞാനമുത്തമം।
ഏതേ ഹി മൂർതിമന്തോ വൈ ലോകാൻപ്രവിചരാമഹേ॥ 13-169-41 (88237)
പുനഃപുനഃ പ്രജാതാ വൈ തത്രതത്ര പിനാകധൃക്।
ദ്വന്ദ്വൈർവിരജ്യമാനസ്യ ജ്ഞാനമുത്പന്നമുത്തമം॥ 13-169-42 (88238)
കപിലാൻമൂലആചാര്യാത്തത്വബുദ്ധിവിനിശ്ചയം।
യോഗസാംഖ്യമവാപ്തം മേ കാർത്സ്ന്യേന മുനിസത്തമാത്॥ 13-169-43 (88239)
തേന സംബോധിതാഃ ശിഷ്യാ ബഹവസ്തത്വദർശിനഃ।
തദ്ബുദ്ധ്വാ ബഹവഃ ശിഷ്യാ മയാപ്യേതന്നിദർശിതാഃ॥ 13-169-44 (88240)
ജൻമമൃത്യുഹരം തഥ്യം ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം സനാതനം।
യജ്ജ്ഞാത്വാ നാനുശോചന്തി തത്വജ്ഞാനാ നിരിന്ദ്രിയാഃ॥ 13-169-45 (88241)
ശുദ്ധബീജമലാശ്ചൈവ വിപങ്കാ വൈ നിരക്ഷരാഃ।
സ്വതന്ത്രാസ്തേ സ്വതന്ത്രേണ സംമിതാ നിഷ്കലാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-169-46 (88242)
ശാശ്വതാശ്ചാവ്യയാശ്ചൈവ തമോഗ്രാഹ്യാശ്ച ഭാസ്വര।
വിപാപ്മാനസ്തഥാ സർവേ സത്വസ്ഥാശ്ചാപി നിർവ്രണാഃ॥ 13-169-47 (88243)
വിമുക്താഃ കേവലാശ്ചൈവ വീതമോഹഭയാസ്തഥാ।
അമൂർതാസ്തേ മഹാഭാഗ സർവേ ച വിഗതജ്വരാഃ॥ 13-169-48 (88244)
ഹിരണ്യനാഭസ്ത്രിശിരാസ്തഥാ പ്രഹ്ലാദഭാസ്കരൌ।
വസുർവിശ്വാവസുശ്ചൈവ സാർധം പഞ്ചശിഖസ്തഥാ॥ 13-169-49 (88245)
ഗാർഗ്യോഽഥാസുരിരാവന്ത്യോ ഗൌതമോ വൃത ഏവ ച।
കാത്യായനോഽഥ നമുചിർഹരിശ്ച ദമനശ്ചി ഹ॥ 13-169-50 (88246)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവസ്തത്വമേവോപദർശിതാഃ।
കേചിൻമുക്താഃ സ്ഥിതാഃ കേചിച്ഛന്ദതശ്ചാപരേ മൃതാഃ॥ 13-169-51 (88247)
ദർശിതാസ്ത്രിവിധം ബന്ധം വിമോക്ഷം ത്രിവിധം തഥാ।
അജ്ഞാനം ചൈവ രാഗശ്ച സംയോഗം പ്രാകൃതം തഥാ॥ 13-169-52 (88248)
ഏതേഭ്യോ ബന്ധനം പ്രോക്തം വിമോക്ഷമപി മേ ശൃണു।
പരിതസ്താവതാ സംയക്സംബന്ധോ യാവതാ കൃതഃ॥ 13-169-53 (88249)
കൃത്സ്നക്ഷയപരിത്യാഗാദ്വിമോക്ഷ ഇതി നഃ ശ്രുതിഃ।
നിവൃത്തഃ സർവസംഗേഭ്യഃ കേവലഃ പുരുഷോഽമലഃ॥ 13-169-54 (88250)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-169-55x (7372)
13-169-55 (88251)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ ഭഗവാനീശ്വരായ മഹാത്മനേ।
സനത്കുമാരഃ പ്രയയാവാകാശം സമുപാശ്രിതഃ॥'
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 170
॥ ശ്രീഃ ॥
13.170. അധ്യായഃ 170
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തീർഥശൌചനിരൂപണം॥ 1॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യദ്വരം സർവതീർഥാനാം തദ്ബ്രവീഹി പിതാമഹ।
യത്ര ചൈവ പരം ശൌചം തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-170-1 (88252)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-170-2x (7373)
സർവാണി ഖലു തീർഥാനി ഗുണവന്തി മനീഷിണഃ।
യത്തു തീർഥം ച ശൌചം ച തൻമേ ശൃണു സമാഹിതഃ॥ 13-170-2 (88253)
അഗാധേ വിമലേ ശുദ്ധേ സത്യതീർഥേ ധൃതിഹ്രദേ।
സ്നാതവ്യം മാനസേ തീർഥേ സത്വമാലംബ്യ ശാശ്വതം॥ 13-170-3 (88254)
തീർഥശൌചം തപോ ജ്ഞാനം മാർദവം സത്യമാർജവം।
അഹിംസാ സർവഭൂതാനാമാനൃശംസ്യം ദമഃ ശമഃ॥ 13-170-4 (88255)
നിർമമാ നിരഹങ്കാരാ നിർദ്വന്ദ്വാ നിഷ്പരിഗ്രഹാഃ।
യോഗിനസ്തീർഥഭൂതാസ്തേ തീർഥം പരമമുച്യതേ॥ 13-170-5 (88256)
നാരായണേഽഥ രുദ്രേ വാ ഭക്തിസ്തീർഥം പരം മതം।
ശൌചലക്ഷണമേതത്തേ സർവത്രൈവാന്വവേക്ഷതഃ॥ 13-170-6 (88257)
രജസ്തമഃസത്വമഥോ യേഷാം നിർധൂതമാത്മനാ।
തീർഥമാചാരശുദ്ധിശ്ച സ്വമാർഗപരിമാർഗണം। 13-170-7 (88258)
സർവത്യാഗേഷ്വഭിരതാഃ സർവജ്ഞാഃ സമദർശിനഃ।
ശൌചഷ്വേതേഷ്വഭിരതാസ്തേ തീർഥശുചയോഽപി ച॥ 13-170-8 (88259)
നോദകക്ലിന്നഗാത്രസ്തു സ്നാത ഇത്യഭിധീയതേ।
സ സ്നാതോ യോ ദമസ്നാതഃ സ ബാഹ്യാഭ്യന്തരഃ ശുചിഃ॥ 13-170-9 (88260)
അദൃഷ്ടേഷ്വനപേക്ഷാ യേ പ്രാപ്തേഷ്വർഥേഷു നിർമമാഃ।
ശൌചമേവ പരം തേഷാം യേഷാം നോത്പദ്യതേ സ്പൃഹാ॥ 13-170-10 (88261)
പ്രജ്ഞാനം ശൌചമേവേഹ ശരീരസ്യ വിശേഷതഃ।
തഥാ നിഷ്കിഞ്ചനത്വം ച മനസശ്ച പ്രസന്നതാ॥ 13-170-11 (88262)
വൃത്തം ശൌചം മഹാശൌചം തീർഥശൌചമതഃ പരം।
ജ്ഞാനോത്പന്നം ച യച്ഛൌചം തച്ഛൌചം പരമം സ്മൃതം॥ 13-170-12 (88263)
മനസാ ച പ്രദീപ്തേന ബ്രഹ്മജ്ഞാനജലേന ച।
സ്നാതാ യേ മാനസേ തീർഥേ തജ്ജ്ഞാഃ ക്ഷേത്രജ്ഞദർശനാഃ॥ 13-170-13 (88264)
സമാരോപിതശൌചസ്തു നിത്യം ഭവസമന്വിതഃ।
കേവലം ഗുണസംപന്നഃ ശുചിരേവ നരഃ സദാ॥ 13-170-14 (88265)
ശരീരസ്ഥാനി തീർഥാനി പ്രോക്താന്യേതാനി ഭാരത।
പൃഥിവ്യാം യാനി തീർഥാനി പുണ്യാനി ശൃണു താന്യപി॥ 13-170-15 (88266)
ശരീരസ്യ യഥോദ്ദേശഃ ശരീരോപരി നിർമിതാഃ।
തഥാ പൃഥിവ്യാ ഭാഗാശ്ച പുണ്യാനി സലിലാനി ച॥ 13-170-16 (88267)
കീർതനാച്ചൈവ തീർഥസ്യ സ്നാനാച്ച പിതൃതർപണാത്।
ശോധ്യം ഹി പാതകം തീർഥേ പൂതാ യാന്തി സുഖം ദിവം। 13-170-17 (88268)
പരിഗ്രഹാച്ച സാധൂനാം പൃഥിവ്യാശ്ചൈവ തേജസാ।
അതീവ പുണ്യഭാഗാസ്തേ സലിലസ്യ ച തേജസാ॥ 13-170-18 (88269)
മനസശ്ച പൃഥിവ്യാശ്ച പുണ്യാസ്തീർഥാസ്തഥാപരേ।
ഉഭയോരേവ യഃ സ്നായാത്സ സിദ്ധിം ശീഘ്രമാപ്നുയാത്॥ 13-170-19 (88270)
യഥാ ഫലം ക്രിയാഹീനം ക്രിയാ വാ ഫലവർജിതാ।
നേഹ സാധയതേ കാര്യം സമായുക്താ തു സിധ്യതി॥ 13-170-20 (88271)
ഏവം ശരീരശൌചേന തീർഥശൌചേന ചാന്വിതഃ।
ശുചിഃ സിദ്ധിമവാപ്നോതി ദ്വിവിധം ശൌചമുത്തമം॥ ॥ 13-170-21 (88272)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 170 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-170-7 തത്ത്വവിത്ത്വനഹംബുദ്ധിസ്തീർഥപ്രവരമുച്യതേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 171
॥ ശ്രീഃ ॥
13.171. അധ്യായഃ 171
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മാർഗശീർഷാദി കാർതികാന്തേഷു ദ്വാദശമാസേഷു ദ്വാദശദ്വാദശീഷു കേശവാദിദാമോദരാന്തഭഗവദ്രൂപവിശേഷപൂജാഫലവിശേഷകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[*യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സർവേഷാമുപവാസാനാം യച്ഛ്രേയഃ സുമഹത്ഫലം।
യച്ചാപ്യസംശയം ലോകേ തൻമേ ത്വം വക്തുമർഹസി॥ 13-171-1 (88273)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-171-2x (7374)
ശൃണു രാജന്യഥാ ഗീതം സ്വയമേവ സ്വയംഭുവാ।
യത്കൃത്വാ നിർവൃതോ ഭൂയാത്പുരുഷോ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-171-2 (88274)
ദ്വാദശ്യാം മാർഗശീർഷേ തു അഹോരാത്രേണ കേശവം।
അർച്യാശ്വമേധം പ്രാപ്നോതി ദുഷ്കൃതം ചാസ്യ നശ്യതി॥ 13-171-3 (88275)
തഥൈവ പൌഷമാസേ തു പൂജ്യോ നാരായണേതി ച।
വാജപേയമവാപ്നോതി സിദ്ധിം ച പരമാം വ്രജേത്॥ 13-171-4 (88276)
അഹോരാത്രേണ ദ്വാദശ്യാം മാഘമാസേ തു മാഘവം।
രാജസൂയമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത്॥ 13-171-5 (88277)
തഥൈവ ഫാൽഗുനേ മാസി ഗോവിന്ദേതി ച പൂജയൻ।
അതിരാത്രമവാപ്നോതി സോമലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-171-6 (88278)
അഹോരാത്രേണ ദ്വാദശ്യാം ചൈത്രേ വിഷ്ണുരിതി സ്മരൻ।
പൌണ്ഡരീകമവാപ്നോതി ദേവലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-171-7 (88279)
വൈശാഖമാസേ ദ്വാദശ്യാം പൂജയൻമധുസൂദനം।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി സോമലോകം ച ഗച്ഛതി॥ 13-171-8 (88280)
അഹോരാത്രേണ ദ്വാദശ്യാം ജ്യേഷ്ഠേ മാസി ത്രിവിക്രമം।
ഗവാം മേധമവാപ്നോതി അപ്സരോഭിശ്ച മോദതേ॥ 13-171-9 (88281)
ആഷാഢേ മാസി ദ്വാദശ്യാം വാമനേതി ച പൂജയൻ।
നരമേധമവാപ്നോതി പുണ്യം ച ലഭതേ മഹത്॥ 13-171-10 (88282)
അഹോരാത്രേണ ദ്വാദശ്യാം ശ്രാവണേ മാസി ശ്രീധരം।
പഞ്ചയജ്ഞാനവാപ്നോതി വിമാനസ്ഥശ്ച മോദതേ॥ 13-171-11 (88283)
തഥാ ഭാദ്രപദേ മാസി ഹൃഷീകേശേതി പൂജയൻ।
സൌത്രാമണിമവാപ്നോതി പൂതാത്മാ ഭവതേ ച ഹി॥ 13-171-12 (88284)
ദ്വാദശ്യാമാശ്വിനേ മാസി പദ്മനാഭേതി ചാർചയൻ।
ഗോസഹസ്രഫലം പുണ്യം പ്രാപ്നുയാന്നാത്ര സംശയഃ॥ 13-171-13 (88285)
ദ്വാദശ്യാം കാർതികേ മാസി പൂജ്യോ ദാമോദരേതി ച।
ഗവാം യജ്ഞമവാപ്നോതി പുമാൻസ്ത്രീ വാ ന സംശയഃ॥ 13-171-14 (88286)
അർചയേത്പുണ്ഡരീകാക്ഷമേവം സംവത്സരം തു യഃ।
ജാതിസ്മരത്വം പ്രാപ്നോതി വിന്ദ്യാദ്ബഹു സുവർണകം॥ 13-171-15 (88287)
അഹന്യഹനി തദ്ഭാവമുപേന്ദ്രം യോഽധിഗച്ഛതി।
സമാപ്തേ ഭോജയേദ്വിപ്രാനഥവാ ദാപയേദ്ധൃതം॥ 13-171-16 (88288)
അതഃ പരം നോപവാസോ ഭവതീതി വിനിശ്ചയഃ॥
ഉവാച ഭഗവാന്വിഷ്ണുഃ സ്വയമേവ പുരാതനം॥] ॥ 13-171-17 (88289)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 171 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
* ഏതദാദ്യധ്യായദ്വയം ഝ.പുസ്തക ഏവ ദൃശ്യതേ। 7-171-3 അർച്യ അഭ്യർച്യ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 172
॥ ശ്രീഃ ॥
13.172. അധ്യായഃ 172
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശരീരസൌന്ദര്യാദിഫലകചാന്ദ്രവ്രതാചരണപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[വൈശംപായന ഉവാച।
ശരതൽപഗതം ഭീഷ്മം വൃദ്ധം കുരുപിതാമഹം।
ഉപഗംയ മഹാപ്രാജ്ഞഃ പര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-172-1 (88290)
അംഗാനാം രൂപസൌഭാഗ്യം പ്രിയം ചൈവ കഥം ഭവേത്।
ധർമാർഥകാമസംയുക്തഃ സുഖഭാഗീ കഥം ഭവേത്॥ 13-172-2 (88291)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-172-3x (7375)
മാർഗശീർഷസ്യ മാസസ്യ ചന്ദ്രേ മൂലേന സംയുതേ।
പാദൌ മൂലേന രാജേന്ദ്രി ജംഘായാമഥ രോഹിണീം॥ 13-172-3 (88292)
അശ്വിന്യാം സക്ഥിനീ ചൈവ ഊരൂ ചാഷാഢയോസ്തഥാ।
ഗുഹ്യം തു ഫാൽഗുനീ വിദ്യാത്കൃത്തികാ കടികാസ്തഥാ॥ 13-172-4 (88293)
നാഭിം ഭാദ്രപദേ വിദ്യാദ്രേവത്യാമക്ഷിമണ്ഡലം।
പൃഷ്ഠമേവ ധനിഷ്ഠാസു അനുരാധോത്തരാസ്തഥാ॥ 13-172-5 (88294)
ബാഹുഭ്യാം തു വിശാഖാസു ഹസ്തൌ ഹസ്തേന നിർദിശേത്।
പുനർവസ്വംഗുലീ രാജന്നാശ്ലേഷാസു നഖാസ്തഥാ॥ 13-172-6 (88295)
ഗ്രീവാം ജ്യേഷ്ഠാ ച രാജേന്ദ്ര ശ്രവണേന തു കർണയോഃ।
മുഖം പുഷ്യേണ ദാനേന ദന്തോഷ്ഠൌ സ്വാതിരുച്യതേ॥ 13-172-7 (88296)
ഹാസം ശതഭിഷാം ചൈവ മഘാം ചൈവാഥ നാസികാം।
നേത്രേ മൃഗശിരോ വിദ്യാല്ലലാടേ മിത്രമേവ തു॥ 13-172-8 (88297)
ഭരണ്യാം തു ശിരോ വിദ്യാത്കേശാനാർദ്രാം നരാധിപ।
സമാപ്തേ തു ഘൃതം ദദ്യാദ്ബ്രാഹ്മണേ വേദപാരഗേ॥ 13-172-9 (88298)
സുഭഗോ ദർശനീയശ്ച ജ്ഞാനഭാഗ്യഥ ജാനതേ।
ജായതേ പരിപൂർണാംഗഃ പൌർണമാസ്യേവ ചന്ദ്രമാഃ॥] ॥ 13-172-10 (88299)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 172 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-172-3 ഇഷ്ടകാമനാസിദ്ധ്യർഥം ചാന്ദ്രവ്രതമാഹ മാർഗേതി। മാർഗശീർഷശുക്ലപ്രതിപദി മൂലനക്ഷത്രയോഗേ സ്തീദം ചാന്ദ്രം വ്രതമാരഭേത। തത്ര ചന്ദ്രാവയവേഷു നക്ഷത്രാണി ന്യസേത് പാദൌ മൂലേനേത്യാദിനാ। സ്വദേവതാസഹിതേന മൂലേന ചന്ദ്രസ്യ പാദൌ കൽപയേദിത്യർഥഃ। ഏവം രോഹിണ്യാദിഭിഃ സദേവതാഭിർജംഘാദയഃ കൽപനീയാഃ। സർവത്ര വിഭക്തിവ്യത്യയ ആർഷഃ॥ 7-172-4 ആഷാഢാദ്വയം ഫാൽഗുനീദ്വയം ഭാദ്രപദാദ്വയം ച ജ്ഞേയം॥ 7-172-10 ഏവം കുർവന്വികലാംഗോഽപി പൌർണമാസ്യാം സകലാംഗോ ഭവതി ഏതത്സദൃഷ്ടാന്തമാഹ പരിപൂർണാംഗ ഇതി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 173
॥ ശ്രീഃ ॥
13.173. അധ്യായഃ 173
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബൃഹസ്പതിനാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദേഹിനാം ജനനാദിപ്രകാരനിരൂപണം॥ 1 ॥ തഥാ പ്രാണിനാം ദുഷ്കർമവിശേഷഫലതയാ തിര്യഗ്യോനിവിശേഷേഷു ജനനകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പിതാമഹ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവശാസ്ത്രവിശാരദ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി മർത്യാനാം സംസാരവിധിമുത്തമം॥ 13-173-1 (88300)
കേന വൃത്തേന രാജേന്ദ്ര വർതമാനാ നരാ ഭുവി।
പ്രാപ്നുവന്ത്യുത്തമം സ്വർഗം കഥം ച നരകം നൃപ॥ 13-173-2 (88301)
മൃതം ശരീരമുത്സൃജ്യ കാഷ്ഠലോഷ്ടസമം ജനാഃ।
പ്രയാന്ത്യമും ലോകമിതഃ കോ വൈ താനനുഗച്ഛതി॥ ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-173-3 (88302)
ദൂരാദായാതി ഭഗവാൻബൃഹസ്പതിരുദാരധീഃ।
പൃച്ഛൈനം സുമഹാഭാഗമേതദ്ഗുഹ്യം സനാതനം॥ 13-173-4 (88303)
നൈതദന്യേന ശക്യം ഹി വക്തും കേനചിദദ്യ വൈ।
വക്താ ബൃഹസ്പതിസമോ ന ഹ്യന്യോ വിദ്യതേ ക്വചിത്॥ വൈശംപായന ഉവാച। 13-173-5 (88304)
തയോഃ സംവദതോരേവം പാർഥഗാംഗേയയോസ്തദാ।
ആജഗാമ വിശുദ്ധാത്മാ ഭഗവാൻസ ബൃഹസ്പതിഃ॥ 13-173-6 (88305)
തതോ രാജാ സമുത്ഥായ ധൃതരാഷ്ട്രപുരോഗമഃ।
പൂജാമനുഷമാം ചക്രേ സർവേ തേ ച സഭാസദഃ॥ 13-173-7 (88306)
തതോ ധർമസുതോ രാജാ ഭഗവന്തം ബൃഹസ്പതിം।
ഉപഗംയ യഥാന്യായം പ്രശ്നം പപ്രച്ഛ തത്ത്വതഃ॥ 13-173-8 (88307)
ഭഗവൻസർവധർമജ്ഞ സർവശാസ്ത്രവിശാരദ।
മർത്യസ്യ കഃ സഹായോ വൈ പിതാ മാതാ സുതോ ഗുരുഃ। ജ്ഞാതിസംബന്ധിവർഗശ്ച മിത്രവർഗസ്തഥൈവ ച॥ 13-173-9 (88308)
മൃതം ശരീരമുത്സൃജ്യ കാഷ്ഠലോഷ്ടസമം ജനാഃ।
ഗച്ഛന്ത്യമും ച ലോകം വൈ ക ഏതാനനുഗച്ഛതി॥ ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-173-10 (88309)
ഏകഃ പ്രസൂയതേ രാജന്നേക ഏവ വിനശ്യതി।
ഏകസ്തരതി ദുർഗാണി ഗച്ഛത്യേകസ്തു ദുർഗതിം॥ 13-173-11 (88310)
ന സഹായഃ പിതാ മാതാ തഥാ ഭ്രാതാ സുതോ ഗുരുഃ।
ജ്ഞാതിസംബന്ധിവർഗശ്ച മിത്രവർഗസ്തഥൈവ ച॥ 13-173-12 (88311)
മൃതം ശരീരമുത്സൃജ്യ കാഷ്ഠലോഷ്ടസമം ജനാഃ।
മുഹൂർതമുപയുഞ്ജ്യാഥ തതോ യാന്തി പരാങ്മുഖാഃ॥ 13-173-13 (88312)
തൈസ്തച്ഛരീരമുത്സൃഷ്ടം ധർമി ഏകോഽനുഗച്ഛതി।
തസ്മാദ്ധർമഃ സഹായാർഥേ സേവിതവ്യഃ സദാ നൃപഃ॥ 13-173-14 (88313)
പ്രാണീ ധർമസമായുക്തോ ഗച്ഛേത്സ്വർഗഗതിം പരാം।
തഥൈവാധർമസംയുക്തോ നരകം ചോപപദ്യതേ॥ 13-173-15 (88314)
തസ്മാന്ന്യായാഗതൈരർഥൈർധർമം സേവേത പണ്ഡിതഃ।
ധർമ ഏകോ മനുഷ്യാണാം സഹായഃ പാരലൌകികഃ॥ 13-173-16 (88315)
ലോഭാൻമോഹാദനുക്രോശാദ്ഭയാദ്വാഽപ്യബഹുശ്രുതഃ।
നരഃ കരോത്യകാര്യാണി പരാർഥേ ലോഭമോഹിതഃ॥ 13-173-17 (88316)
ധർമശ്ചാർഥശ്ച കാമശ്ച ത്രിതയം ജീവിതേ ഫലം।
ഏതത്ത്രയമവാപ്തവ്യമധർമപരിവർജിതം॥ യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-173-18 (88317)
ശ്രുതം ഭഗവതോ വാക്യം ധർമയുക്തം പരം ഹിതം।
ശരീരനിശ്ചയം ജ്ഞാതും ബുദ്ധിസ്തു മമ ജായതേ॥ 13-173-19 (88318)
മൃതം ശരീരം ഹി നൃണാം സൂക്ഷ്മമവ്യക്തതാം ഗതം।
അചക്ഷുർവിഷയം പ്രാപ്തം കഥം ധർമോഽനുഗച്ഛതി॥ ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-173-20 (88319)
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിരനന്തരം।
ബുദ്ധിരാത്മാ ച സഹിതാ ധർമം പശ്യന്തി നിത്യദാ॥ 13-173-21 (88320)
പ്രാണിനാമിഹ സർവേഷാം സാക്ഷിഭൂതം ദിവാനിശം।
ഏതൈശ്ച സഹ ധർമോഽപി തം ജീവമനുഗച്ഛതി॥ 13-173-22 (88321)
ത്വഗസ്ഥി മാംസം ശുക്രം ച ശോണിതം ച മഹാമതേ।
ശരീരം വർജയന്ത്യേതേ ജീവിതേന വിവർജിതം॥ 13-173-23 (88322)
തതോ ധർമസമായുക്തഃ സ ജീവഃ സുഖമേധതേ।
ഇഹ ലോകേ പരേ ചൈവ കിം ഭൂയഃ കഥയാമി തേ॥ യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-173-24 (88323)
തദ്ദർശിതം ഭഗവതാ യഥാ ധർമോഽനുഗച്ഛതി।
ഏതത്തു ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി കഥം രേതഃ പ്രവർതതേ॥ ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-173-25 (88324)
അന്നമശ്നന്തി യദ്ദേവാഃ ശരീരസ്ഥാ നരേശ്വര।
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിർമനസ്തഥാ॥ 13-173-26 (88325)
തതസ്തൃപ്തേഷു രാജേന്ദ്ര തേഷു ഭൂതേഷു പഞ്ചസു।
മനഃഷഷ്ഠേഷു ശുദ്ധാത്മന്രേതഃ സംപദ്യതേ മഹത്॥ 13-173-27 (88326)
തതോ ഗർഭഃ സംഭവതി ശ്ലേഷാത്സ്ത്രീപുംസയോർനൃപ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം ഭൂയഃ കിം ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-173-28 (88327)
ആഖ്യാതം മേ ഭഗവതാ ഗർഭഃ സഞ്ജായതേ യഥാ।
യഥാ ജാതസ്തു പുരുഷഃ പ്രപദ്യതി തദുച്യതാം॥ ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-173-29 (88328)
ആസന്നമാത്രഃ പുരുഷസ്തൈർഭൂതൈരഭിഭൂയതേ।
വിപ്രയുക്തശ്ച തൈർഭൂതൈഃ പുനര്യാത്യപരാം ഗതിം।
സ ച ഭൂതസമായുക്തഃ പ്രാപ്നുതേ ജീവ ഏവ ഹി॥ 13-173-30 (88329)
തതോഽസ്യ കർമ പശ്യന്തി ശുഭം വാ യദി വാശുഭം।
ദേവതാഃ പഞ്ചഭൂതസ്ഥാഃ കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-173-31 (88330)
ത്വഗസ്ഥിമാംസമുത്സൃജ്യ തൈശ്ച ഭൂതൈർവിവർജിതഃ।
ജീവഃ സഹ വസൻകൃത്സ്നം സുഖദുഃഖസഹഃ പ്രഭോ॥ ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-173-32 (88331)
`ഭോഗവശ്യം കർമവശ്യം യാതനാവശ്യമിത്യപി।
ഏതത്ത്രയാണാമാസാദ്യ കർമതഃ സോഽശ്നുതേ ഫലം॥' 13-173-33 (88332)
ജീവഃ കർമസമായുക്തഃ ശീഘ്രം രേതസ്ത്വമാഗതഃ।
സ്ത്രീണാം പുഷ്പം സമാസാദ്യ സൂതികാലേ ലഭേത തത്॥ 13-173-34 (88333)
യമസ്യ പുരുഷൈഃ ക്ലേസം യമസ്യ പുരുഷൈർവധം।
ദുഃഖം സംസാരചക്രം ച നരഃ ക്ലേശം സ വിന്ദതി॥ 13-173-35 (88334)
ഇഹ ലോകേ സ ച പ്രാണീ ജൻമപ്രഭൃതി പാർഥിവ।
സുകൃതം കർമ വൈ ഭുങ്ക്തേ ധർമസ്യ ഫലമാശ്രിതഃ॥ 13-173-36 (88335)
യദി ധർമം യഥാശക്തി ജൻമപ്രഭൃതി സേവതേ।
തതഃ സ പുരുഷോ ഭൂത്വാ സേവതേ നിയതം സുഖം॥ 13-173-37 (88336)
അഥാന്തരാ തു ധർമസ്യാപ്യധർമമുപസേവതേ।
സുഖസ്യാനന്തരം ദുഃഖം സ ജീവോഽപ്യധിഗച്ഛതി॥ 13-173-38 (88337)
അധർമേണ സമായുക്തോ യമസ്യ വിഷയം ഗതഃ।
മഹദ്ദുഃഖം സമാസാദ്യ തിര്യഗ്യോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-39 (88338)
കർമണാ യേന യേനേഹ യസ്യാം യോനൌ പ്രജായതേ।
ജീവോ മോഹസമായുക്തസ്തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 13-173-40 (88339)
യദേതദുച്യതേ ശാസ്ത്രേ സേതിഹാസേ ച ച്ഛന്ദസി।
യമസ്യ വിഷയം ഘോരം മർത്യോ ലോകഃ പ്രപദ്യതേ॥ 13-173-41 (88340)
ഇഹ സ്ഥാനാനി പുണ്യാനി ദേവതുല്യാനി ഭൂപതേ।
തിര്യഗ്യോന്യതിരിക്താനി ഗതിമന്തി ച സർവശഃ॥ 13-173-42 (88341)
യമസ്യ ഭവനേ ദിവ്യേ ബ്രഹ്മലോകസമേ ഗുണൈഃ।
കർമഭിർനിയതൈർബദ്ധോ ജന്തുർദുഃഖാന്യുപാശ്നുതേ॥ 13-173-43 (88342)
യേനയേന തു ഭാവേന കർമണാ പുരുഷോ ഗതിം।
പ്രയാതി പരുഷാം ഘോരാം തത്തേ വക്ഷ്യാംയതഃ പരം॥ 13-173-44 (88343)
അധീത്യ ചതുരോ വേദാന്ദ്വിജോ മോഹസമന്വിതഃ।
പതിതാത്പ്രതിഗൃഹ്യാഥ ഖരയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-45 (88344)
ഖരോ ജീവതി വർഷാണി ദശ പഞ്ച ച ഭാരത।
ഖരോ മൃതോ ബലീവർദഃ സപ്തവർഷാണി ജീവതി॥ 13-173-46 (88345)
ബലീവർദോ മൃതശ്ചാപി ജായതേ ബ്രഹ്മരാക്ഷസഃ।
ബ്രഹ്മരക്ഷശ്ച മാസാംസ്ത്രീംസ്തതോ ജായേത ബ്രാഹ്മണഃ॥ 13-173-47 (88346)
പതിതം യാജയിത്വാ തു കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ।
തത്ര ജീവതി വർഷാണി ദശ പഞ്ച ച ഭാരത॥ 13-173-48 (88347)
കൃമിഭാവാദ്വിമുക്തസ്തു തതോ ജായേത ഗർദഭഃ।
ഗർദഭഃ പഞ്ചവർഷാണി പഞ്ചവർഷാണി സൂകരഃ॥ 13-173-49 (88348)
കുക്കുടഃ പഞ്ചവർഷാണി പഞ്ചവർഷാണി ജംബുകഃ।
ശ്വാ വർഷമേകം ഭവതി തതോ ജായേത മാനവഃ॥ 13-173-50 (88349)
ഉപാധ്യായസ്ത്രിയഃ പാപം ശിഷ്യഃ കുര്യാദബുദ്ധിമാൻ।
സ ജീവ ഇഹ സംസാരാംസ്ത്രീനാപ്നോതി ന സംശയഃ॥ 13-173-51 (88350)
വൃകോ ഭവതി രാജേന്ദ്ര തതഃ ക്രവ്യാത്തതഃ ഖരഃ।
തതഃ പ്രേതഃ പരിക്ലിഷ്ടഃ പശ്ചാജ്ജായേത ബ്രാഹ്മണഃ॥ 13-173-52 (88351)
മനസാഽപി ഗുരോർഭാര്യാം യഃ ശിഷ്യോ യാതി പാപകൃത്।
സ ഉഗ്രാൻപ്രൈതി സംസാരാനധർമേണേഹ ചേതസാ॥ 13-173-53 (88352)
ശ്വയോനൌ തു സ സംഭൂതസ്ത്രീണി വർഷാണി ജീവതി।
തത്രാപി നിധനം പ്രാപ്തഃ കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-54 (88353)
കൃമിഭാവമനുപ്രാപ്തോ വർഷമേകം തു ജീവതി।
തതസ്തു നിധനം പ്രാപ്തോ ബ്രഹ്മയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-55 (88354)
യദി പുത്രസമം ശിഷ്യം ഗുരുർഹന്യാദകാരണേ।
ആത്മനഃ കാമകാരേണ സോപി ഹിംസ്രഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-56 (88355)
പിതരം മാതരം ചൈവ യസ്തു പുത്രോഽവമന്യതേ।
സോഽപി രാജൻമൃതോ ജന്തുഃ പൂർവം ജായേത ഗർദഭഃ॥ 13-173-57 (88356)
ഗർദഭത്വം തു സംപ്രാപ്യ ദശവർഷാണി ജീവതി।
സംവത്സരം തു കുംഭീരസ്തതോ ജായേത മാനവഃ॥ 13-173-58 (88357)
പുത്രസ്യ മാതാപിതരൌ യസ്യ രുഷ്ടാവുഭാവപി।
ഗുർവപധ്യാനതഃ സോപി മൃതോ ജായതി ഗർദഭഃ॥ 13-173-59 (88358)
ഖരോ ജീവതി മാസാംസ്തു ദശ ശ്വാ ച ചതുർദശഃ।
ബിഡാലഃ സപ്തമാസാംസ്തു തതോ ജായേത മാനവഃ॥ 13-173-60 (88359)
മാതാപിതരാവാക്രുശ്യ ശാരികാ സംപ്രജായതേ।
താഡയിത്വാ തു താവേവ ജായതേ കച്ഛപോ നൃപ॥ 13-173-61 (88360)
കച്ഛപോ ദശവർഷാണി ത്രീണി വർഷാണി ശല്യകഃ।
വ്യാലോ ഭൂത്വാ ച ഷൺമാസാംസ്തതോ ജായതി മാനുഷഃ॥ 13-173-62 (88361)
ഭർതൃപിണ്ഡമുപാശ്നന്യോ രാജദ്വിഷ്ടാനി സേവതേ।
സോപി മോഹസമാപന്നോ മൃതോ ജായതി വാനരഃ॥ 13-173-63 (88362)
വാനരോ ദശവർഷാണി പഞ്ചവർഷാണി സൂകരഃ।
ശ്വാഽഥ ഭൂത്വാ തു ഷൺമാസാംസ്തതോ ജായതി മാനുഷഃ॥ 13-173-64 (88363)
ന്യാസാപഹർതാ തു നരോ യമസ്യ വിഷയം ഗതഃ।
യാതനാനാം ശതം ഗത്വാ കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-65 (88364)
തത്ര ജീവതി വർഷാണി ദശപഞ്ച ച ഭാരത।
ദുഷ്കൃതസ്യ ക്ഷയം കൃത്വാ തതോ ജായതി മാനുഷഃ॥ 13-173-66 (88365)
അസൂയകഃ കുത്സിതശ്ച ചണ്ഡാലോ ദുഃഖമശ്നുതേ।
വിശ്വാസഹർതാ തു നരോ മീനോ ജായതി ദുർമതിഃ॥ 13-173-67 (88366)
ഭൂത്വാ മീനോഽഷ്ടമാസാംസ്തു മൃഗോ ജായതി ഭാരത।
മൃഗസ്തു ചതുരോ മാസാംസ്തതശ്ഛാഗഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-68 (88367)
ഛാഗസ്തു നിധനം പ്രാപ്യ പൂർണേ സംവത്സരേ തതഃ।
ഗൌഃ സ സഞ്ജായതേ ജന്തുസ്തതോ ജായതി മാനുഷഃ॥ 13-173-69 (88368)
ധാന്യാന്യവാംസ്തിലാൻമാഷാൻകുലത്ഥാൻസർഷപാംശ്ചണാൻ।
കലായാനഥ മുദ്ഗാംശ്ച ഗോധൂമാനതസീസ്തഥാ॥ 13-173-70 (88369)
യസ്തു ധാന്യാപഹർതാ ച മോഹാജ്ജന്തുരചേതനഃ।
സ ജായതേ മഹാരാജ മൂഷികോ നിരപത്രപഃ॥ 13-173-71 (88370)
തതഃ പ്രേത്യ മഹാരാജ മൃതോ ജായതി സൂകരഃ।
സൂകരോ ജാതമാത്രസ്തു രോഗേണി ംരിയതേ നൃപ॥ 13-173-72 (88371)
ശ്വാ തതോ ജായതേ മൂഢഃ കർമണാ തേന പാർഥിവ।
ഭൂത്വാ ശ്വാ പഞ്ചവർഷാണി തതോ ജായതി മാനവഃ॥ 13-173-73 (88372)
പരദാരാഭിമർശം തു കൃത്വാ ജായതി വൈ വൃകഃ।
ശ്വാ ശൃഗാലസ്തതോ ഗൃധ്രോ വ്യാലഃ കങ്കോ ബകസ്തഥാ॥ 13-173-74 (88373)
ഭ്രാതുർഭാര്യാം തു പാപാത്മാ യോ ധർമയതി മോഹിതഃ।
പുംസ്കോകിലത്വമാപ്നോതി സോഽപി സംവത്സരം നൃപ॥ 13-173-75 (88374)
സഖിഭാര്യാം ഗുരോർഭാര്യാം രാജഭാര്യാം തഥൈവ ച।
പ്രധർഷയിത്വാ കാമാദ്യോ മൃതോ ജായതി സൂകരഃ॥ 13-173-76 (88375)
സൂകരഃ പഞ്ചവർഷാണി ദശവർഷാണി ശ്വാവിധഃ।
ബിഡാലഃ പഞ്ചവർഷാണി ദശവർഷാണി കുക്കുടഃ॥ 13-173-77 (88376)
പിപീലികാ തു മാസാംസ്ത്രീന്വാനരോ മാസമേവ തു।
ഏതാനാസാദ്യ സംസാരാൻകൃമിയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-78 (88377)
തത്ര ജീവതി മാസാംസ്തു കൃമിയോനൌ ചതുർദശ।
തതോഽധർമക്ഷയം കൃത്വാ പുനർജായതി മാനവഃ॥ 13-173-79 (88378)
ഉപസ്ഥിതേ വിവാഹേ തു യജ്ഞേ ദാനേഽപി വാ വിഭോ।
മോഹാത്കരോതി യോ വിഘ്നം സ മൃതോ ജായതേ കൃമിഃ॥ 13-173-80 (88379)
കൃമിർജീവതി വർഷാണി ദശ പഞ്ച ച ഭാരത।
അധർമിസ്യ ക്ഷയം കൃത്വാ തതോ ജായതി മാനവഃ॥ 13-173-81 (88380)
പൂർവം ദത്ത്വാ തു യഃ കന്യാം ദ്വിതീയേ ദാതുമിച്ഛതി।
സോപി രാജൻമൃതോ ജന്തുഃ കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-82 (88381)
തത്ര ജീവതി വർഷാണി ത്രയോദശ യുധിഷ്ഠിര।
അധർമസങ്ക്ഷയേ യുക്തസ്തതോ ജായതി മാനവഃ॥ 13-173-83 (88382)
ദേവകാര്യമകൃത്വാ തു പിതൃകാര്യമഥാപി വാ।
അനിർവാപ്യ സമശ്നന്വൈ മൃതോ ജായതി വായസഃ॥ 13-173-84 (88383)
വായസഃ ശതവർഷാണി തതോ ജായതി കുക്കുടഃ।
ജായതേ വ്യാലകശ്ചാപി മാസം തസ്മാത്തു മാനുഷഃ॥ 13-173-85 (88384)
ജ്യേഷ്ഠം പിതൃസമം ചാപി ഭ്രാതരം യോഽവമന്യതേ।
സോഽപി മൃത്യുമുപാഗംയ ക്രൌഞ്ചയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-86 (88385)
ക്രൌഞ്ചോ ജീവതി വർഷം തു തതോ ജായതി ചീരകഃ।
തതോ നിധനമാപന്നോ മാനുഷത്വമുപാശ്നുതേ॥ 13-173-87 (88386)
വൃഷലോ ബ്രാഹ്മണീം ഗത്വാ കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ।
[തതഃ സംപ്രാപ്യ നിധനം ജായതേ സൂകരഃ പുനഃ॥ 13-173-88 (88387)
സൂകരോ ജാതമാത്രസ്തു രോഗേണ ംരിയതേ നൃപ।
ശ്വാ തതോ ജായതേ മൂഢഃ കർമണാ തേന പാർഥിവ॥ 13-173-89 (88388)
ശ്വാ ഭൂത്വാ കൃതകർമാഽസൌ ജായതേ മാനുഷസ്തതഃ।
തത്രാപത്യം സമുത്പാദ്യ മൃതോ ജായതി മൂഷികഃ॥ 13-173-90 (88389)
കൃതഘ്നസ്തു മൃതോ രാജന്യമസ്യ വിഷയം ഗതഃ।
യമസ്യ പുരുഷൈഃ ക്രുദ്ധൈർവധം പ്രാപ്നോതി ദാരണം॥ 13-173-91 (88390)
ദൺ·ഡം സമുദ്ഗരം ശൂലമഗ്നികുംഭം ച ദാരുണം।
അസിപത്രവനം ഘോരവാലുകം കൂടശാൽമലീം॥ 13-173-92 (88391)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച ബഹ്വീശ്ച യമസ്യ വിഷയം ഗതഃ।
യാതനാഃ പ്രാപ്യ തത്രോഗ്രാസ്തതോ വധ്യതി ഭാരത॥ 13-173-93 (88392)
തതോ ഹതഃ കൃതഘ്നഃ സ തത്രോഗ്രൈർഭരതർഷഭ।
സംസാരചക്രമാസാദ്യ കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-94 (88393)
കൃമിർഭവതി വർഷാണി ദശപഞ്ച ച ഭാരത।
തതോ ഗർഭം സമാസാദ്യ തത്രൈവ ംരിയതേ ശിശുഃ॥ 13-173-95 (88394)
തതോ ഗർഭശതൈർജന്തുർബഹുഭി സംപ്രപദ്യതേ।
സംസാരാംശ്ച ബഹൂൻഗത്വാ തതസ്മിര്യക്ഷു ജായതേ॥ 13-173-96 (88395)
തതോ ദുഃഖമനുപ്രാപ്യ ബഹുവർഷഗണാനിഹ।
സ പുനർഭവസംയുക്തസ്തതഃ കൂർമഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-97 (88396)
ദധി ഹൃത്വാ ബകശ്ചാപി പ്ലവോ മത്സ്യാനസംസ്കൃതാൻ।
ചോരയിത്വാ തു ദുർബുദ്ധിർമധുദംശഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-98 (88397)
ഫലം വാ മൂലകം ഹൃത്വാ അപൂപം വാ പിപീലികാഃ।
ചോരയിത്വാ ച നിഷ്പാവം ജായതേ ഹലഗോലകഃ॥ 13-173-99 (88398)
പായസം ചോരയിത്വാ തു തിത്തിരിത്വമവാപ്നുതേ।
ഹൃത്വാ പിഷ്ടമയം പൂപം കുംഭോലൂകഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-100 (88399)
അയോ ഹൃത്വാ തു ദുർബുദ്ധിർവായസോ ജായതേ നരഃ।
കാംസ്യം ഹൃത്വാ തു ദുർബദ്ധിർഹാരിതോ ജായതേ നരഃ॥ 13-173-101 (88400)
രാജതം ഭാജനം ഹൃത്വാ കപോതഃ സംപ്രജായതേ।
ഹൃത്വാ തു കാഞ്ചനം ഭാണ്ഡം കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ॥ 13-173-102 (88401)
പത്രോർണം ചോരയിത്വാ തു കൃകലത്വം നിഗച്ഛതി।
കൌശികം തു തതോ ഹൃത്വാ നരോ ജായതി വർതകഃ॥ 13-173-103 (88402)
അംശുകം ചോരയിത്വാ തു ശുക്രോ ജായതി മാനവഃ।
ചോരയിത്വാ ദുകൂലം തു മൃതോ ഹംസഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-104 (88403)
ക്രൌഞ്ചഃ കാർപാസികം ഹൃത്വാ മൃതോ ജായതി മാനവഃ।
ചോരയിത്വാ നരഃ പട്ടം ത്വാവികം ചൈവ ഭാരത। ക്ഷൌമം ച വസ്ത്രമാദായ ശശോ ജന്തുഃ പ്രജായതേ॥ 13-173-105 (88404)
വർണാൻഹൃത്വാ തു പുരുഷോ മൃതോ ജായതി ബർഹിണഃ।
ഹൃത്വാ രക്താനി വസ്ത്രാണി ജായതേ ജീവജീവകഃ॥ 13-173-106 (88405)
വർണകാദീംസ്തഥാ ഗന്ധാംശ്ചോരയിത്വേഹ മാനവഃ।
ഛുന്ദുന്ദരിത്വമാപ്നോതി രാജംʼല്ലോഭപരായണഃ॥ 13-173-107 (88406)
തത്ര ജീവതി വർഷാണി തതോ ദശ ച പഞ്ച ച।
അധർമസ്യ ക്ഷയം ഗത്വാ തതോ ജായതി മാനുഷഃ॥ 109a ചോരയിത്വാ പയശ്ചാപി ബലാകാ സംപ്രജായതേ॥ 110a യസ്തു ചോരയതേ തൈലം നരോ മോഹസമന്വിതഃ। 110b സോപി രാജൻമൃതോ ജന്തുസ്തൈലപായീ പ്രജായതേ॥ 111a അശസ്ത്രം പുരുഷം ഹത്വാ സശസ്ത്രഃ പുരുഷാധമഃ। 111b അർഥാർഥീ യദി വാ വൈരീ സ മൃതോ ജായതേ സ്വരഃ॥ 112a ഖരോ ജീവതി വർഷേ ദ്വേ തതഃ ശസ്ത്രേണ വധ്യതേ। 112b സ മൃതോ മൃഗയോനൌ തു നിത്യോദ്വിഗ്നോഽഭിജായതേ॥ 113a മൃഗോ വധ്യതി ശസ്ത്രേണ ഗതേ സംവത്സരേ തു സഃ। 113b ഹതോ മൃഗസ്തതോ മീനഃ സോപി ജാലേന ബധ്യതേ॥ 114a മാസേ ചതുർഥേ സംപ്രാപ്തേ ശ്വാപദഃ സംപ്രജായതേ। 114b ശ്വാപദോ ദശവർഷാണി ദ്വീപീ വർഷാണി പഞ്ച ച॥ 115a തതസ്തു നിധനം പ്രാപ്തഃ കാലപര്യായചോദിതഃ। 115b അധർമസ്യ ക്ഷയം കൃത്വാ തതോ ജായതി മാനുഷഃ॥ 116a സ്ത്രിയം ഹത്വാ തു ദുർബുദ്ധിര്യമസ്യ വിഷയം ഗതഃ। 116b ബഹൂൻക്ലേശാൻസമാസാദ്യ നരകാനേകവിംശതിം॥ 117a തതഃ പശ്ചാൻമഹാരാജ കൃമിയോനൌ പ്രജായതേ। 117b കൃമിർവിംശതിവർഷാണി ഭൂത്വാ ജായതി മാനുഷഃ॥ 118a ഭോജനം ചോരയിത്വാ തു മക്ഷികാ ജായതേ നരഃ। 118b മക്ഷികാസംഘവശഗോ ബഹൂൻമാസാൻഭവത്യുത॥ 119a തതഃ പാപക്ഷയം കൃത്വാ മാനുഷത്വമവാപ്നുതേ। 119b `ഭക്ഷ്യം ഹൃത്വാ തു പുരുഷോ ജാലപാശഃ പ്രജായതേ॥ 120a സ്വാദ്യം ഹൃത്വാ തു പുരുഷശ്ചീരപാശഃ പ്രജായതേ।' 120b ധാന്യം ഹൃത്വാ തു പുരുഷോ ലോമശഃ സംപ്രജായതേ॥ 121a തഥാ പിണ്യാകസംമിശ്രമശനം ചോരയേന്നരഃ। 121b സ ജായതേ ഭൃതിധനോ ദാരുണോ മൂഷികോ നരഃ॥ 122a ദശന്വൈ മാനുഷാന്നിത്യം പാപാത്മാ സ വിശാംപതേ। 122b ഘൃതം ഹൃത്വാ തു ദുർബുദ്ധിഃ കാകമദ്ഗുഃ പ്രജായതേ॥ 123a മത്സ്യമാംസമഥോ ഹൃത്വാ കാകോ ജായതി ദുർമതിഃ। 123b ലവണം ചോരയിത്വാ തു ചിരികാകഃ പ്രജായതേ। 124a വിശ്വാസേന തു നിക്ഷിപ്തം യോ വിനിഹ്നോതി മാനവഃ। 124b സ ഗതായുർനരസ്താത മത്സ്യയോനൌ പ്രജായതേ॥ 125a മത്സ്യയോനിമനുപ്രാപ്യ മൃതോ ജായതി മാനുഷഃ। 125b മാനുഷത്വമനുപ്രാപ്യ ക്ഷീണായുരുപപദ്യതേ॥ 126a പാപാനി തു നരാഃ കൃത്വാ തിര്യഗ്ജായന്തി ഭാരത। 126b ന ചാത്മനഃ പ്രയാണാന്തേ ധർമം ജാനന്തി കഞ്ചന॥ 127a യേ പാപാനി നരാഃ കൃത്വാ നിരസ്യന്തി വ്രതൈഃ സദാ। 127b സുഖദുഃഖസമായുക്താ വ്യഥിതാസ്തേ ഭവന്ത്യുത॥ 128a അപുമാംസഃ പ്രജായന്തേ ംലേച്ഛാശ്ചാപി ന സംശയഃ। 128b നരാഃ പാപസമാചാരാ ലോഭമോഹസമന്വിതാഃ॥ 129a വർജയന്തി ച പാപാനി ജൻമപ്രഭൃതി യേ നരാഃ। 129b അരോഗാ രൂപവന്തസ്തേ ധനിനശ്ച ഭവന്ത്യുത॥ 130a സ്ത്രിയോഽപ്യേതേന കൽപേന കൃത്വാ പാപമവാപ്നുയുഃ। 130b ഏതേഷാമേവ ജന്തൂനാം ഭാര്യാത്വമുപയാന്തി താഃ॥ 131a പരസ്വഹരണേ ദോഷാഃ സർവ ഏവ പ്രകീർതിതാഃ। 131b ഏതദ്ധി ലേശമാത്രേണ കഥിതം തേ മയാഽനഘ॥ 132a അപരസ്മിൻകഥായോഗേ ഭൂയഃ ശ്രോഷ്യസി ഭാരത। 132b ഏതൻമയാ മഹാരാജ ബ്രഹ്മണോ ഗദതഃ പുരാ॥ 133a സുരർഷീണാം ശ്രുതം മധ്യേ പൃഷ്ടശ്ചാപി യഥാതഥം। 133b മയാഽപി തച്ച കാർത്സ്ന്യേന യഥാവദനുവർണിതം। 133c ഏതച്ഛ്രുത്വാ മഹാരാജ ധർമേ കുരു മനഃ സദാ॥ ॥ 13-173-108 (88407)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 173 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-173-13 മുഹൂർതമിവ രോദിത്വേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-173-32 ജീവഃ സ ഭഗവൻക്വസ്ഥഃ സുഖദുഃഖേ സമശ്നുതേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-173-51 ഉപാധ്യായസ്യ യഃ പാപം ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-173-52 പ്രാക് ശ്വാ ഭവതി ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-173-58 കുംഭീരോ നക്രഃ॥ 7-173-64 പഞ്ചവർഷാണി മൂഷികഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-173-65 സംസാരാണാം ശതം ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-173-99 നിഷ്പാവം രാജമാഷം। ഹലഗോലകഃ ദീർഘപുച്ഛോ ഗോലരൂപീ കീടവിശേഷഃ॥ 7-173-100 കുംഭോലൂക ഉലൂകജാതിഭേദഃ॥ 7-173-101 ഹാരിതഃ പക്ഷിവിശേഷഃ॥ 7-173-103 പത്രോർമം ധൌതകൌശേയം॥ 7-173-106 വർണാൻ ഹരിതാലാദീൻ॥ 7-173-122 കാകമദ്ഗുഃ ശൃംഗവാൻ ജലപക്ഷീ॥ 7-173-128 അസംവാസാഃ പ്രജായന്തേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 174
॥ ശ്രീഃ ॥
13.174. അധ്യായഃ 174
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബൃഹസ്പതിനാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പശ്ചാത്താപാദേർബ്രാഹ്മണേഭ്യോഽന്നദാനസ്യ ച പാപപരിഹാരോപായത്വകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അധർമസ്യ ഗതിർബ്രഹ്മൻകഥിതാ മേ ത്വയാഽനഘ।
ധർമസ്യ തു ഗതിം ശ്രോതുമിച്ഛാമി വദതാംവര॥ 13-174-1 (88408)
കൃത്വാ കർമാണി പാപാനി കഥം യാന്തി ശുഭാം ഗതിം।
കർമണാ ച കൃതേനേഹ കേന യാന്തി ശുഭാം ഗതിം॥ 13-174-2 (88409)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-174-3x (7376)
കൃത്വാ പാപാനി കർമാണി അധർമവശമാഗതഃ।
മനസാ വിപരീതേന നിരയം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-174-3 (88410)
മോഹാദധർമം യഃ കൃത്വാ പുനഃ സമനുതപ്യതേ।
മനഃസമാധിസംയുക്തോ ന സ സേവേത ദുഷ്കൃതം॥ 13-174-4 (88411)
[യഥായഥാ മനസ്തസ്യ ദുഷ്കൃതം കർമ ഗർഹതേ।
തഥാതഥാ ശരീരം തു തേനാധർമേണ മുച്യതേ॥ 13-174-5 (88412)
യദി വ്യാഹരതേ രാജന്വിപ്രാണാം ധർമവാദിനാം।
തതോഽധർമകൃതാത്ക്ഷിപ്രമപവാദാത്പ്രമുച്യതേ॥] 13-174-6 (88413)
യഥായഥാ നരഃ സംയഗധ്രമമനുഭാഷതേ।
സമാഹിതേന മനസാ വിമുച്യേത തഥാതഥാ।
ഭുജംഗ ഇവ നിർമോകാത്പൂർവഭുക്താജ്ജരാന്വിതാത്॥ 13-174-7 (88414)
ദത്ത്വാ വിപ്രസ്യ ദാനാനി വിവിധാനി സമാഹിതഃ।
മനഃസമാധിസംയുക്തഃ സുഗതിം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-174-8 (88415)
പ്രദാനാനി തു വക്ഷ്യാമി യാനി ദത്ത്വാ യുധിഷ്ഠിര।
നരഃ കൃത്വാഽപ്യകാര്യാണി തതോ ധർമേണ യുജ്യതേ॥ 13-174-9 (88416)
സർവേഷാമേവ ദാനാനാമന്നം ശ്രേഷ്ഠമുദാഹൃതം।
പൂർവമന്നം പ്രദാതവ്യമൃജുനാ ധർമമിച്ഛതാ॥ 13-174-10 (88417)
പ്രാണാ ഹ്യന്നം മനുഷ്യാണാം തസ്മാജ്ജന്തുശ്ച ജായതേ।
അന്നേ പ്രതിഷ്ഠിതോ ലോകസ്തസ്മാദന്നം പ്രശസ്യതേ॥ 13-174-11 (88418)
അന്നമേവ പ്രശംസന്തി ദേവർഷിപിതൃമാനവാഃ।
അന്നസ്യ ഹി പ്രദാനേന സ്വർഗമാപ്നോതി മാനവഃ॥ 13-174-12 (88419)
ന്യായലബ്ധം പ്രദാതവ്യം ദ്വിജാതിഭ്യോഽന്നമുത്തമം।
സ്വാധ്യായസമുപേതേഭ്യഃ പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ॥ 13-174-13 (88420)
യസ്യ ഹ്യന്നമുപാശ്നന്തി ബ്രാഹ്മണാനാം ശതം ദശ।
ഹൃഷ്ടേന മനസാ ദത്തം ന സ തിര്യഗ്ഗതിർഭവേത്॥ 13-174-14 (88421)
ബ്രാഹ്മണാനാം സഹസ്രാണി ദശ ഭോജ്യ നരർഷഭ।
നരോഽധർമാത്പ്രമുച്യേത യോഗേഷ്വഭിരതഃ സദാ॥ 13-174-15 (88422)
ഭൈക്ഷ്യേണാന്നം സമാഹൃത്യ ദദ്യാദന്നം ദ്വിജേഷു വൈ।
സുവർണദാനാത്പാപാനി നശ്യന്തി സുബഹൂന്യപി॥ 13-174-16 (88423)
ദത്ത്വാ വൃത്തികരീം ഭൂമിം പാതകേനാപി മുച്യതേ।
പാരായണൈശ്ച വേദാനാം മുച്യതേ പാതകൈർദ്വിജഃ॥ 13-174-17 (88424)
ഗായത്ര്യാശ്ചൈവ ലക്ഷേണ ഗോസഹസ്രസ്യ തർപണാത്।
വേദാർഥം ജ്ഞാപയിത്വാ തു ശുദ്ധാന്വിപ്രാന്യഥാർഥതഃ॥ 13-174-18 (88425)
സർവത്യാഗാദിഭിശ്ചൈവ മുച്യതേ പാതകൈർദ്വിജഃ।
സർവാതിഥ്യം പരം ഹ്യേഷാം തസ്മാദ്ദാനം പരം സ്മൃതം॥ 13-174-19 (88426)
അഹിംസൻബ്രാഹ്മണസ്വാനി ന്യായേന പരിപാല്യ ച।
ക്ഷത്രിയസ്തരസാ പ്രാപ്തമന്നം യോ വൈ പ്രയച്ഛതി॥ 13-174-20 (88427)
ദ്വിജേഭ്യോ വേദവൃദ്ധേഭ്യഃ പ്രയതഃ സുസമാഹിതഃ।
തേനാപോഹതി ധർമാത്മന്ദുഷ്കൃതം കർമ പാണ്ഡവ॥ 13-174-21 (88428)
ഷഡ്ഭാഗപരിശുദ്ധം ച കൃഷേർഭാഗമുപാർജിതം।
വൈശ്യോഽദദദ്ദ്വിജാതിഭ്യഃ പാപേഭ്യഃ പരിമുച്യതേ॥ 13-174-22 (88429)
അവാപ്യ പ്രാണസന്ദേഹം കാർകശ്യേന സമാർജിതം।
അന്നം ദത്ത്വാ ദ്വിജാതിഭ്യഃ ശൂദ്രഃ പാപാത്പ്രമുച്യതേ॥ 13-174-23 (88430)
ഔരസേന ബലേനാന്നമർജയിത്വാഽവിഹിംസകഃ।
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രേഭ്യോ ന സ ദുർഗാണി പശ്യതി॥ 13-174-24 (88431)
ന്യായേനൈവാപ്തമന്നം തു നരോ ഹർഷസമന്വിതഃ।
ദ്വിജേഭ്യോ വേദവൃദ്ധേഭ്യോ ദത്ത്വാ പാപാത്പ്രമുച്യതേ॥ 13-174-25 (88432)
അന്നമൂർജസ്കരം ലോകേ ദത്ത്വോർജസ്വീ ഭവേന്നരഃ।
സതാം പന്ഥാനമാവൃത്യ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-174-26 (88433)
`ശൂദ്രാന്നം നൈവ ഭോക്തവ്യം വിപ്രൈർധർമപരായണൈഃ।
ആപദ്യേവ സ്വദാസാനാം ഭോക്തവ്യം സ്വയമുദ്യതൈഃ॥ 13-174-27 (88434)
ദാനവദ്ഭിഃ കൃതഃ പന്ഥാ യേന യാന്തി മനീഷിണഃ।
തേ ഹി പ്രാണസ്യ ദാതാരസ്തേഭ്യോ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-174-28 (88435)
സർവാവസ്ഥം മനുഷ്യേണ ന്യായേനാന്നമുപാർജിതം।
കാര്യം പാത്രാഗതം നിത്യമന്നം ഹി പരമാ ഗതിഃ॥ 13-174-29 (88436)
അന്നസ്യ ഹി പ്രദാനേന നരോ രൌദ്രം ന സേവതേ।
തസ്മാദന്നം പ്രദാതവ്യമന്യായപരിവർജിതം॥ 13-174-30 (88437)
യതേദ്ബ്രാഹ്മണപൂർവം ഹി ഭോക്തുമന്നം ഗൃഹീ സദാ।
അവന്ധ്യം ദിവസം കുര്യാദന്നപാനീയദാനതഃ॥ 13-174-31 (88438)
ഭോജയിത്വാ ദശശതം നരോ വേദവിദാം നൃപ।
ന്യായവിദ്ധർമവിദുഷാമിതിഹാസവിദാം തഥാ॥ 13-174-32 (88439)
ന യാതി നരകം ഘോരം സംസാരാംശ്ച ന സേവതേ।
സർവകാമസമായുക്തഃ പ്രേത്യ ചാപ്യശ്നുതേ സുഖം॥ 13-174-33 (88440)
ഏവം സുഖസമായുക്തോ രമതേ വിഗതജ്വരഃ।
രൂപവാൻകീർതിമാംശ്ചൈവ ധനവാംശ്ചോപപദ്യതേ॥ 13-174-34 (88441)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതമന്നദാനഫലം മഹൂത്।
മൂലമേതത്തു ധർമാണാം പ്രദാനാനാം ച ഭാരത॥ ॥ 13-174-35 (88442)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 117 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-174-12 പ്രദാനേന രന്തിദേവോ ദിവം ഗതഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 175
॥ ശ്രീഃ ॥
13.175. അധ്യായഃ 175
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ബൃഹസ്പതീനാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യഹിംസാപ്രശംസനം। 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അഹിംസാ വൈദികം കർമ ധ്യാനമിന്ദ്രിയസംയമഃ।
തപോഽഥ ഗുരുശുശ്രൂഷാ കിം ശ്രേയഃ പുരുഷം പ്രതി॥ 13-175-1 (88443)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-175-2x (7377)
സർവാണ്യേതാനി ധർമസ്യ പൃഥഗ്ദ്വാരാണി നിത്യശഃ।
ശൃണു സങ്കീർത്യമാനാനി ഷഡേവ ഭരതർഷഭ॥ 13-175-2 (88444)
ഹന്ത നിഃശ്രേയസം ജന്തോരഹം വക്ഷ്യാംയനുത്തമം।
അഹിംസാപാശ്രയം ധർമം ദാന്തോ വിദ്വാൻസമാചരേത്॥ 13-175-3 (88445)
ത്രിദണ്ഡം സർവഭൂതേഷു നിധായ പുരുഷഃ ശുചിഃ।
കാമക്രോധൌ ച സംയംയ തതഃ സിദ്ധിമവാപ്നുതേ॥ 13-175-4 (88446)
അഹിംസകാനി ഭൂതാനി ദണ്ഡേന വിനിഹന്തി യഃ।
ആത്മനഃ സുഖമന്വിച്ഛൻസ പ്രേത്യ ന സുഖീ ഭവേത്॥ 13-175-5 (88447)
ആത്മോപമസ്തു ഭൂതേഷു യോ വൈ ഭവതി പൂരുഷഃ।
ത്യക്തദണ്ഡോ ജിതക്രോധഃ സ പ്രേത്യ സുഖമേധതേ॥ 13-175-6 (88448)
സർവഭൂതാത്മഭൂതസ്യ സർവഭൂതാനി പശ്യതഃ।
ദേവാഽപി മാർഗേ മുഹ്യന്തി ഹ്യപദസ്യ പദേഷിണഃ॥ 13-175-7 (88449)
ന തത്പരസ്യ സന്ദധ്യാത്പ്രതികൂലം യദാത്മനഃ।
ഏഷ സാംഗ്രാഹികോ ധർമഃ കാമാദന്യഃ പ്രവർതതേ॥ 13-175-8 (88450)
പ്രഖ്യാപനേ ച ദാനേ ച സുഖദുഃഖേ പ്രിയാപ്രിയേ।
ആത്മൌപംയേന പുരുഷഃ പ്രമാണമധിഗച്ഛതി॥ 13-175-9 (88451)
യഥാ പരഃ പ്രക്രമതേ പരേഷു
തഥാ പരേ പ്രക്രമന്തേ പരസ്മിൻ।
നിഷേവതേ സ്വസമാം ജീവലോകേ
യഥാ ധർമോ നൈപുണേനോപദിഷ്ടഃ। 13-175-10 (88452)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-175-11x (7378)
ഇത്യുക്ത്വാ തം സുരഗുരുധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
ദിവാമചക്രമേ ധീമാൻപശ്യതാമേവ നസ്തദാ॥ ॥ 13-175-11 (88453)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 175 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-175-7 സർവേഷാം ഭൂതാനാമാത്മഭൂതസ്യാഽഽദുഃഖേനേവ പരദുഃഖേനാപ്യുദ്വിജതഃ॥ 7-175-10 ഹിംസിതോ ഹിനസ്തി പാലിതഃ പാലയതി തസ്മഃത്പാലയേദേവ നോ ഹിംസയേദിത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 176
॥ ശ്രീഃ ॥
13.176. അധ്യായഃ 176
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുദിഷ്ഠിരംപ്രതി ഹിംസായാ മാംസഭക്ഷണസ്യ ച ഗർഹണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ശരതൽപേ പിതാമഹം।
പുനരേവ മഹാരാജ പപ്രച്ഛ വദതാംവരഃ॥ 13-176-1 (88454)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-176-2x (7379)
ഋഷയോ ബ്രാഹ്മണാ ദേവാഃ പ്രശംസന്തി മഹാമതേ।
അഹിംസാലക്ഷണം ധർമം വേദപ്രാമാണ്യദർശനാത്॥ 13-176-2 (88455)
കർമണാ ന നരഃ കുർവൻഹിംസാം പാർഥിവസത്തമ।
വാചാ ച മനസാ ചൈവം തതോ ദുഃഖാത്പ്രമുച്യതേ॥ 13-176-3 (88456)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-176-4x (7380)
ചതുർവിധേയം നിർദിഷ്ടാ ഹ്യഹിംസാ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ।
ഏകൈകതോഽപി വിഭ്രഷ്ടാ ന ഭവത്യരിസൂദന॥ 13-176-4 (88457)
യഥാ സർവശ്ചതുഷ്പാദ്വൈ ത്രിഭിഃ പാദൈർന തിഷ്ഠതി।
തഥൈവേയം മഹീപാല കാരണൈഃ പ്രോച്യതേ ത്രിഭിഃ॥ 13-176-5 (88458)
യഥാ നാഗപദേഽന്യാനി പദാനി പദഗാമിനാം।
സർവാണ്യേവാപിധീയന്തേ പദജാതാനി കൌഞ്ജരേ॥ 13-176-6 (88459)
ഏവം ലോകേഷ്വഹിംസാ തു നിർദിഷ്ടാ ധർമതഃ പുരാ।
കർംണാ ലിപ്യതേ ജന്തുർവാചാ ച മനസാഽപി ച॥ 13-176-7 (88460)
പൂർവം തു മനസാ ത്യക്ത്വാ ത്യജേദ്വാചാഽഥ കർമണാ।
`ഹിംസാം തു നോപയുഞ്ജീത തഥാ ഹിംസാ ചതുർവിധാ॥ 13-176-8 (88461)
കായേ മനസി വാക്യേഽപി ദോഷാ ഹ്യേതേ പ്രകീർതിതാഃ'।
[ന ഭക്ഷയതി യോ മാംസം ത്രിവിധം സ വിമുച്യതേ॥ 13-176-9 (88462)
ത്രികാരണം തു നിർദിഷ്ടം ശ്രൂയതേ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ।
മനോ വാചി തഥാഽഽസ്വാദേ ദോഷാ ഹ്യേഷു പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥] 13-176-10 (88463)
ന ഭക്ഷയന്ത്യതോ മാംസം തപോയുക്താ മനീഷിണഃ।
ദോഷാംസ്തു ഭക്ഷണേ രാജൻമാംസസ്യേഹ നിബോധ മേ॥ 13-176-11 (88464)
പുത്ര മാംസോപമം ജാനൻഖാദതേ യോ വിചേതനഃ।
മാംസം മോഹസമായുക്തഃ പുരുഷഃ സോഽധമഃ സ്മൃതഃ॥ 13-176-12 (88465)
പിതൃമാതൃസമായോഗേ പുത്രത്വം ജായതേ യഥാ।
ഹിംസാം കൃത്വാഽവശഃ പാപോ ഭൂയിഷ്ഠം ജായതേ തഥാ॥ 13-176-13 (88466)
രസശ്ച ഹൃദി ജിഹ്വായാ ജ്ഞാനം പ്രജ്ഞായതേ യഥാ।
തഥാ ശാസ്ത്രേഷു നിയതം രാഗോ ഹ്യാസ്വാദിതാദ്ഭവേത്॥ 13-176-14 (88467)
സംസ്കൃതാസംസ്കൃതാഃ പക്വാ ലവണാലവണാസ്തഥാ।
പ്രജായന്തേ യഥാ ഭാവാസ്തഥാ ചിത്തം നിരുധ്യതേ॥ 13-176-15 (88468)
ഭേരീമൃദംഗശബ്ദാംശ്ച തന്ത്രീശബ്ദാംശ്ച പുഷ്കലാൻ।
നിഷേവിഷ്യന്തി വൈ മന്ദാ മാംസഭക്ഷാഃ കഥം നരാഃ॥ 13-176-16 (88469)
`പരേഷാം ധനധാന്യാനാം ഹിസകാഃ സ്താവകാസ്തഥാ।
പ്രശംസകാശ്ച മാംസസ്യ നിത്യം സ്വർഗേ ബഹിഷ്കൃതാഃ॥' 13-176-17 (88470)
അചിന്തിതമനിർദിഷ്ടമസങ്കൽപിതമേവ ച।
രസഗൃദ്ധ്യാഽഭിഭൂതാ യേ പ്രശംസന്തി ഫലാർഥിനഃ॥ 13-176-18 (88471)
പ്രശംസാ ഹ്യേവ മാംസസ്യ ദോഷകൽപഫലാന്വിതാ॥ 13-176-19 (88472)
`ഭസ്മ വിഷ്ഠാ കൃമിർവാഽപി നിഷ്ഠാ യസ്യേദൃശീ ധ്രുവാ।
സ കായഃ പരപീഡാഭിഃ കഥം ധാര്യോവിപശ്ചിതാ॥' 13-176-20 (88473)
ജീവിതം ഹി പരിത്യജ്യ ബഹവഃ സാധവോ ജനാഃ।
സ്വമാംസൈഃ പരമാംസാനി പരിപാല്യ ദിവം ഗതാഃ॥ 13-176-21 (88474)
ഏവമേഷാ മഹാരാജ ചതുർഭിഃ കാരണൈഃ സ്മൃതാ।
അഹിംസാ തവ നിർദിഷ്ടാ സർവധർമാനുസംഹിതാ॥ ॥ 13-176-22 (88475)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്സപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 176 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-176-4 മനസാ വചസാ കർമണാ ഭക്ഷണേനേതി ചതുർവിധാ ഹിംസാ। തത്ര ഏകേന ത്യക്താ സർവാത്മനാ ത്യക്താ ന ഭവതി॥ 7-176-6 നാഗപദേ ഗജപദേ ക്ഷുദ്രപദാനാമിവ സർവേഷാം ധർമാണാം സമാവേശോ ഭവതി അഹിംസായാം। കൌഞ്ജരേ പദേ ദത്തേ സതി സർവാണി പദാനി യഥാ പിധീയന്തേ ഏവം ഹിംസായാം സർവേ ധർമാഃ പിധീയന്തേ॥ 7-176-13 യഥാ ത്രീപുംയോഗേ നാന്തരീയകം പുത്രജൻമ ഏവം ഹിംസകസ്യ ഭൂയിഷ്ഠം പാപയോനൌ ജൻമേത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 177
॥ ശ്രീഃ ॥
13.177. അധ്യായഃ 177
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മാംസഭക്ഷണാഭക്ഷണയോഃ ക്രമേണ നിന്ദാപ്രശംസനേ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അഹിംസാ പരമോ ധർമ ഇത്യുക്തം ബഹുശസ്ത്വയാ।
ശ്രാദ്ധേഷു ച ഭവാനാഹ പിതൄണാം മാംസമീപ്സിതം॥ 13-177-1 (88476)
മാംസൈർബഹുവിധൈഃ പ്രോക്തസ്ത്വയാ ശ്രാദ്ധവിധിഃ പുരാ।
അഹത്വാ ച കുതോ മാംസമേവമേതദ്വിരുധ്യതേ॥ 13-177-2 (88477)
ജാതോ നഃ സംശയോ ധർമേ മാംസസ്യ പരിവർജനേ।
ദോഷോ ഭക്ഷയത കഃ സ്യാത്കശ്ചാഭക്ഷയതോ ഗുണഃ॥ 13-177-3 (88478)
ഹത്വാ ഭക്ഷയതോ വാഽപി പരേണോപഹൃതസ്യ വാ।
ഹന്യാദ്വാ യഃ പരസ്യാർഥേ ക്രീത്വാ വാ ഭക്ഷയേന്നരഃ॥ 13-177-4 (88479)
ഏതദിച്ഛാമി തത്ത്വേന കഥ്യമാനം ത്വയാഽനഘ।
നിശ്ചയേന ചികീർഷാമി ധർമമേതം സനാതനം॥ 13-177-5 (88480)
കഥമായുരവാപ്നോതി കഥം ഭവതി സത്വവാൻ।
കഥമവ്യംഗതാമേതി ലക്ഷണ്യോ ജായതേ കഥം॥ 13-177-6 (88481)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-177-7x (7381)
മാംസസ്യാഭക്ഷണാദ്രാജന്യോ ധർമഃ കുരുനന്ദന।
തം മേ ശൃണു യഥാതത്ത്വം യശ്ചാസ്യ വിധിരുത്തമഃ॥ 13-177-7 (88482)
രൂപമവ്യംഗതാമായുർബുദ്ധിം സത്വം ബലം സ്മൃതിം।
പ്രാപ്തുകാമൈർനരൈർഹിംസാ വർജനീയാ കൃതാത്മഭിഃ॥ 13-177-8 (88483)
ഋഷീണാമത്ര സംവാദോ ബഹുശഃ കുരുനന്ദന।
ബഭൂവ തേഷാം തു മതം യത്തച്ഛൃണു യുധിഷ്ഠിര॥ 13-177-9 (88484)
യോ യജേതാശ്വമേധേന മാസിമാസി യതവ്രതഃ।
വർജയേൻമധു മാംസം ച സമമേതദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-177-10 (88485)
സപ്തർഷയോ വാലഖില്യാസ്തഥൈവ ച മരീചിപാഃ।
മാംസസ്യാഭക്ഷണം രാജൻപ്രശംസന്തി മനീഷിണഃ॥ 13-177-11 (88486)
ന ഭക്ഷയതി യോ മാംസം ന ച ഹന്യാന്ന ഘാതയേത്।
തൻമിത്രം സർവഭൂതാനാം മനുഃ സ്വായംഭുവോഽബ്രവീത്॥ 13-177-12 (88487)
അധൃഷ്യഃ സർവഭൂതാനാം വിശ്വാസ്യഃ സർവജന്തുഷു।
സാധൂനാം സംമതോ നിത്യം ഭവേൻമാംസം വിവർജയൻ॥ 13-177-13 (88488)
സ്വമാംസം പരമാംസേന യോ വർധയിതുമിച്ഛതി।
അവിശ്വാസ്യോഽവസീദേത്സ ഇതി ഹോവാച നാരദഃ॥ 13-177-14 (88489)
ദദാതി യജതേ ചാപി തപസ്വീ ച ഭവത്യപി।
മധുമാംസനിവൃത്ത്യേതി പ്രാഹ ചൈവം ബൃഹസ്പതിഃ॥ 13-177-15 (88490)
മാസിമാസ്യശ്വമേധേന യോ യജേത ശതം സമാഃ।
ന ഖാദതി ച യോ മാംസം സമമേതൻമതം മമ॥ 13-177-16 (88491)
സദാ യജതി സത്രേണ സദാ ദാനം പ്രയച്ഛതി।
സദാ തപസ്വീ ഭവതി മദ്യമാംസവിവർജനാത്॥ 13-177-17 (88492)
സർവേ വേദാ ന തത്കുര്യുഃ സർവേ യജ്ഞാശ്ച ഭാരത।
യോ ഭക്ഷയിത്വാ മാംസാനി പശ്ചാദപി നിവർതതേ॥ 13-177-18 (88493)
`ഭക്ഷയിത്വാ നിമിത്തേഽപി ദുഷ്കരം കുരുതേ തപഃ।'
ദുഷ്കരം ച രസജ്ഞേന മാംസസ്യ പരിവർജനം।
ചർതും വ്രതമിദം ശ്രേഷ്ഠം സർവപ്രാണ്യഭയപ്രദം॥ 13-177-19 (88494)
സർവഭൂതേഷു യോ വിദ്വാന്ദദാത്യഭയദക്ഷിണാം।
ദാതാ ഭവതി ലോകേ സ പ്രാണാനാം നാത്ര സംശയഃ।
ഏവം വൈ പരമം ധർമം പ്രശംസന്തി മനീഷിണഃ॥ 13-177-20 (88495)
പ്രാണാ യഥാഽഽത്മനോഽഭീഷ്ടാ ഭൂതാനാമപി വൈ തഥാ।
ആത്മൌപംയേന ഗന്തവ്യം ബുദ്ധിമദ്ഭിഃ കൃതാത്മഭിഃ॥ 13-177-21 (88496)
വികീർണകർണകേനാപി തൃണമസ്പന്ദനേ ഭയം।
കിം പുനർഹന്യമാനാനാം തരസാ ജീവിതാർഥിനാം।
അരോഗാണാമപാപാനാം പാപൈർമാംസോപജീവിഭിഃ॥ 13-177-22 (88497)
മൃത്യുതോ ഭയമസ്തീതി ശങ്കായാം ദുഃഖമുത്തരം।
ധർമസ്യായതനം തസ്മാൻമാംസസ്യ പരിവർജനം॥ 13-177-23 (88498)
അഹിംസാ പരമോ ധർമസ്തഥാഽഹിംസാ പരം തപഃ।
അഹിംസാ പരമം സത്യം തതോ ധർമഃ പ്രവർതതേ॥ 13-177-24 (88499)
ന ഹി മാംസം തൃണാത്കാഷ്ഠാദുപലാദ്വാഽപി ജായതേ।
ഹത്വാ ജന്തും തതോ മാംസം തസ്മാദ്ദോഷസ്തു ഭക്ഷണേ॥ 13-177-25 (88500)
സ്വാഹാസ്വാധാമൃതഭുജോ ദേവാഃ സത്യാർജവപ്രിയാഃ।
രാക്ഷസേന്ദ്രഭയാൻമുക്താഃ സർവഭൂതപരായണാഃ॥ 13-177-26 (88501)
കാന്താരേഷ്വഥ ഘോരേഷു ദുർഗേഷു ഗഹനേഷു ച।
രാത്രാവഹനി സന്ധ്യാസു ചത്വരേഷു സഭാസു ച॥ 13-177-27 (88502)
ഉദ്യതേഷു ച ശസ്ത്രേഷു മൃഗവ്യാലഹതേഷു ച।
അമാംസഭക്ഷണാദ്രാജന്ന ഭയം തേഷു വിദ്യതേ॥ 13-177-28 (88503)
ശരണ്യഃ സർവഭൂതാനാം വിശ്വാസ്യഃ സർവജന്തുഷു।
അനുദ്വേഗകരോ ലോകേ ന ചാപ്യുദ്വിജതേ സദാ॥ 13-177-29 (88504)
യദി ചേത്സ്വാദകോ ന സ്യാന്ന തദാ ഘാതകോ ഭവേത്।
ഘാതകഃ ഖാദകാർഥായ തദ്ധാതയതി വൈ നരഃ॥ 13-177-30 (88505)
അഭക്ഷ്യമേതദിതി വൈ ഇതി ഹിംസാ നിവർതതേ।
ഖാദകക്രമതോ ഹിംസാ മൃഗാദീനാം പ്രവർതതേ॥ 13-177-31 (88506)
യസ്മാദ്ഗ്രസതി ചൈവായുർഹിംസകാനാം മഹാദ്യുതേ।
തസ്മാദ്വിവർജയേൻമാംസം യ ഇച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ॥ 13-177-32 (88507)
ത്രാതാരം നാധിഗച്ഛന്തി രൌദ്രാഃ പ്രാണിവിഹിംസകാഃ।
ഉദ്വേജകാസ്തു ഭൂതാനാം യഥാ വ്യാലമൃഗാസ്തഥാ॥ 13-177-33 (88508)
ലോഭാദ്വാ ബുദ്ധിമോഹാദ്വാ ബലവീര്യാർഥമേവ ച।
സംസർഗാദഥ പാപാനാമധർമോ രുചിതോ നൃണാം॥ 13-177-34 (88509)
സ്വമാംസം പരമാംസേന യോ വർധയിതുമിച്ഛതി।
ഉദ്വിഗ്നരാഷ്ട്രേ വസതി യത്ര യത്രാഭിജായതേ॥ 13-177-35 (88510)
ധന്യം യശസ്യാമായുഷ്യം സ്വർഗ്യം സ്വസ്ത്യയനം മഹത്।
മാംസസ്യാഭക്ഷണം പ്രാഹുർനിയതാഃ പരമർഷയഃ॥ 13-177-36 (88511)
ഇദം തു ഖലു കൌന്തേയ ശ്രുതമാസീത്പുരാ മയാ।
മാർകണ്ഡേയസ്യ വദതോ യേ ദോഷാ മാംസഭക്ഷണേ॥ 13-177-37 (88512)
യോ ഹി ഖാദതി സാംസാനി പ്രാണിനാം ജീവിതൈഷിണാം।
സദാ ഭവതി വൈ പാപഃ പ്രാണിഹന്താ തഥൈവ സഃ॥ 13-177-38 (88513)
ധനേന ക്രയികോ ഹന്തി ഖാദകശ്ചോപഭോഗതഃ।
ഘാതകോ വധബന്ധാഭ്യാമിത്യേഷ ത്രിവിധോ വധഃ॥ 13-177-39 (88514)
അഖാദന്നനുമോദംശ്ച ഭാവദോഷേണ മാനവഃ।
യോഽനുമോദതി ഹന്യന്തം സോഽപി ദോഷേണ ലിപ്യതേ॥ 13-177-40 (88515)
അധൃഷ്യഃ സർവഭൂതാനാമായുഷ്മാന്നിരുജഃ സദാ।
ഭവത്യഭക്ഷയൻമാസം ദയാവാൻപ്രാണിനാമിഹ॥ 13-177-41 (88516)
ഹിരണ്യദാനൈർഗോദാനൈർഭൂമിദാനൈശ്ച സർവശഃ।
മാംസസ്യാഭക്ഷണേ ധർമോ വിശിഷ്ട ഇതി നഃ ശ്രുതിഃ॥ 13-177-42 (88517)
അപ്രോക്ഷിതം വൃഥാമാസം വിധിഹീനം ന ഭക്ഷയേത്।
ഭക്ഷയന്നിരയം യാതി നരോ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ॥ 13-177-43 (88518)
പ്രോക്ഷിതാഭ്യുക്ഷിതം മാംസം തഥാ ബ്രാഹ്ംണകാംയയാ।
അൽപദോഷമിതി ജ്ഞേയം വിപരിതേ തു ലിപ്യതേ॥ 13-177-44 (88519)
ഖാദകസ്യ കൃതേ ജന്തൂന്യോ ഹന്യാത്പുരുഷാധമഃ।
മഹാദോഷകരസ്തത്ര ഘാതകോ ന തു ഖാദകഃ॥ 13-177-45 (88520)
ഇജ്യായജ്ഞശ്രുതികൃതൈര്യാ മാർഗൈരബുധോഽധമഃ।
ഹന്യാജ്ജന്തൂൻമാംസഗൃധ്നുഃ സ വൈ നരകഭാങ്നരഃ॥ 13-177-46 (88521)
ഭക്ഷയിത്വാഽപി യോ മാംസം പശ്ചാദപി നിവർതതേ।
തസ്യാപി സുമഹാന്ധർമോ യഃ പാപാദ്വിനിവർതതേ॥ 13-177-47 (88522)
ആഹർതാ ചാനുമന്താ ച വിശസ്താ ക്രയവിക്രയീ।
സംസ്കർതാ ചോപഭോക്താ ച ഘാതകാഃ സർവ ഏവ തേ॥ 13-177-48 (88523)
ഇദമന്യത്തു വക്ഷ്യാമി പ്രമാണം വിധിനിർമിതം।
പുരാണമുഷിഭിർജുഷ്ടം വേദേഷു പരിനിശ്ചിതം॥ 13-177-49 (88524)
പ്രവൃത്തിലക്ഷണേ ധർമേ ഫലാർഥിഭിരഭിദ്രുതേ।
യഥോക്തം രാജശാർദൂല ന തു തൻമോക്ഷകാരണം॥ 13-177-50 (88525)
ഹവിര്യത്സംസ്കൃതം മന്ത്രൈഃ പ്രോക്ഷിതാഭ്യുക്ഷിതം ശുചി।
വേദോക്തേന പ്രമാണേന പിതൄണാം പ്രക്രിയാസു ച।
പ്രവൃത്തിധർമിണാ ഭക്ഷ്യം നാന്യഥാ മനുരബ്രവീത്॥ 13-177-51 (88526)
അസ്വർഗ്യമയശസ്യം ച രക്ഷോവദ്ഭരതർഷഭ।
വിധിഹീനം നരഃ പൂർവം മാംസം രാജന്ന ഭക്ഷയേത്॥ 13-177-52 (88527)
യ ഇച്ഛേത്പുരുഷോഽത്യന്തമാത്മാനം നിരുപദ്രവം।
സ വർജയേത മാംസാനി പ്രാണിനാമിഹ സർവശഃ॥ 13-177-53 (88528)
ശ്രൂയതേ ഹി പുരാകൽപേ നൃണാം വ്രീഹിമയഃ പശുഃ।
യേനായജന്ത വിദ്വാംസഃ പുണ്യലോകപരായണാഃ॥ 13-177-54 (88529)
ഋഷിഭിഃ സംശയം പൃഷ്ടോ വസുശ്ചേദിപതിഃ പുരാ।
അഭക്ഷ്യമപി മാംസം യഃ പ്രാഹ ഭക്ഷ്യമിതി പ്രഭോ॥ 13-177-55 (88530)
ആകാശാദവനിം പ്രാപ്തസ്തതഃ സ പൃഥിവീപതിഃ।
യസ്തദേവ പുനശ്ചോക്ത്വാ വിവേശ ധരണീതലം॥ 13-177-56 (88531)
പ്രജാനാം ഹിതകാമേന ത്വഗസ്ത്യേന മഹാത്മനാ।
ആരണ്യാഃ സർവദൈവത്യാഃ പ്രോക്ഷിതാസ്താപസൈർമൃഗാഃ॥ 13-177-57 (88532)
ക്രിയാ ഹ്യേവം ന ഹീയന്തേ പിതൃദൈവതസംശ്രിതാഃ।
പ്രീയന്തേ പിതരശ്ചൈവ ന്യായതോ മാംസതർപിതാഃ॥ 13-177-58 (88533)
ഇദം തു ശൃണു രാജേന്ദ്ര മാംസസ്യാഭക്ഷണേ ഗുണാഃ।
[അഭക്ഷണേ സർവസുഖം മാംസസ്യ മനുജാധിപ॥] 13-177-59 (88534)
യസ്തു വർഷശതം പൂർണം തപസ്തപ്യേത്സുദാരുണം।
യശ്ചൈവ വർജയേൻമാംസം സമമേതൻമതം മമ॥ 13-177-60 (88535)
കൌമുദ്യാസ്തു വിശേഷേണ ശുക്ലപക്ഷേ നരാധിപ।
വർജയേത്സർവമാംസാനി ധർമോ ഹ്യത്ര വിധീയതേ॥ 13-177-61 (88536)
[ചതുരോ വാർഷികാൻമാസാന്യോ മാംസം പരിവർജയേത്।
ചത്വാരി ഭദ്രാണ്യാപ്നോതി കീർതിമായുര്യശോ ബലം॥ 13-177-62 (88537)
അഥവാ മാസമേകം വൈ സർവമാംസാന്യഭക്ഷയൻ।
അതീത്യ സർവദുഃഖാനി സുഖം ജീവേന്നിരാമയഃ॥ 13-177-63 (88538)
വർജയന്തി ഹി മാംസാനി മാസശഃ പക്ഷശോപി വാ।
തേഷാം ഹിംസാനിവൃത്താനാം ബ്രഹ്മലോകോ വിധീയതേ॥] 13-177-64 (88539)
മാംസം തു കൌമുദം പക്ഷം വർജിതം പാർഥ രാജഭിഃ।
സർവഭൂതാത്മഭൂതസ്ഥൈർവിദിതാർഥപരാവരൈഃ॥ 13-177-65 (88540)
നാഭാഗേനാംബരീഷേണ ഗയേന ച മഹാത്മനാ।
ആയുഷാഽഥാനരണ്യേന ദിലീപരഘുസൂനുഭിഃ॥ 13-177-66 (88541)
കാർതവീര്യാനിരുദ്ധാഭ്യാം നഹുഷേണ യയാതിനാ।
നൃഗേണ വിഷ്വഗശ്വേന തഥൈവ ശശബിന്ദുനാ॥ 13-177-67 (88542)
യുവനാശ്വേന ച തഥാ ശിബിനൌശീനരേണ ച।
മുചുകുന്ദേന മാന്ധാത്രാ ഹരിശ്ചന്ദ്രേണ വാ വിഭോ॥ 13-177-68 (88543)
സത്യം വദത മാഽസത്യം സത്യം ധർമഃ സനാതനഃ।
ഹരിശ്ചന്ദ്രശ്ചരതി വൈ ദിവി സത്യേന ചന്ദ്രവത്॥ 13-177-69 (88544)
ശ്യേനചിത്രേണ രാജേന്ദ്ര സോമകേന വൃകേണ ച।
രൈവതേ രന്തിദേവേന വസുനാ സൃഞ്ജയേന ച॥ 13-177-70 (88545)
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച രാജേന്ദ്ര കൃപേണ ഭരതേന ച।
ദുഷ്യന്തേന കരൂശേന രാമാലർകനലൈസ്തഥാ।
വിചകാശ്വേന നിമിനാ ജനകേന ച ധീമതാ॥ 13-177-71 (88546)
ഐലേന പൃഥുനാ ചൈംവ വീരസേനേന ചൈവ ഹ।
ഇക്ഷ്വാകുണാ ശംഭുനാ ച ശ്വേതേന സഗരേണ ച॥ 13-177-72 (88547)
അജേന ധുന്ധുനാ ചൈവ തഥൈവ ച സുബാഹുനാ।
ഹര്യശ്വേന ച രാജേന്ദ്ര ക്ഷുപേണ ഭരതേന ച॥ 13-177-73 (88548)
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച രാജേന്ദ്രി പുരാ മാംസം ന ഭക്ഷിതം।
ശാരദം കൌമുദം മാസം തതസ്തേ സ്വർഗമാപ്നുവൻ॥ 13-177-74 (88549)
ബ്രഹ്മലോകേ ച തിഷ്ഠന്തി ജ്വലമാനാഃ ശ്രിയാഽന്വിതാഃ।
ഉപാസ്യമാനാ ഗന്ധർവൈഃ സ്ത്രീസഹസ്രസമന്വിതാഃ॥ 13-177-75 (88550)
തദേതദുത്തമം ധർമമഹിംസാധർമലക്ഷണം।
യേ ചരന്തി മഹാത്മാനോ നാകപൃഷ്ഠേ വസന്തി തേ॥ 13-177-76 (88551)
മധു മാംസം ച യേ നിത്യം വർജയന്തീഹ ധാർമികാഃ।
ജൻമപ്രഭൃതി മദ്യം ച സർവ തേ മുനയഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-177-77 (88552)
ഇമം ധർമമമാംസാദം യശ്ചരേനച്ഛ്രാവയീത വാ।
അപി ചേത്സുദുരാചാരോ ന ജാതു നിരയം വ്രജേത്॥ 13-177-78 (88553)
പഠേദ്വാ ച ഇദം രാജഞ്ശൃണുയാദ്വാഽപ്യഭീക്ഷ്ണശഃ।
അമാംസഭക്ഷണവിധിം പവിത്രമൃഷിപൂജിതം॥ 13-177-79 (88554)
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യഃ സർവകാമൈർമഹീയതേ।
വിശിഷ്ടതാം ജ്ഞാതിഷു ച ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ।
`അഹിംസ്രോ ദാനശീലശ്ച മധുമാംസവിവർജിതഃ॥' 13-177-80 (88555)
ആപന്നശ്ചാപദോ മുച്യേദ്ബദ്ധോ മുച്യേത ബന്ധനാത്।
മുച്യേത്തഥാഽഽതുരോ രോഗാദ്ദുഃഖാൻമുച്യേത ദുഃഖിതഃ॥ 13-177-81 (88556)
തിര്യഗ്യോനിം ന ഗച്ഛേത രൂപവാംശ്ച ഭവേന്നരഃ।
ഋദ്ധിമാന്വൈ കുരുശ്രേഷ്ഠ പ്രാപ്നുയാച്ച മഹദ്യശഃ॥ 13-177-82 (88557)
ഏതത്തേ കഥിതം രാജൻമാംസസ്യ പരിവർജനേ।
പ്രവൃത്തൌ ച നിവൃത്തൌ ച വിധാനമൃഷിനിർമിതം॥ ॥ 13-177-83 (88558)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 177 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-177-18 നഹി കൃത്സ്നോ വേദസ്തഥാ തദ്ബോധിതാ യജ്ഞാശ്ച പുരുഷം ഹിംസായാം പവർതയന്തി। കിന്തു പരിസംഖ്യാവിധയാ നിവൃത്തിമേവ ബോധയന്തീത്യർഥഃ॥ 7-177-33 വ്യാലമൃഗാഃ മാംസാദപശവഃ॥ 7-177-40 ഹന്യന്തം ഹന്യമാനം॥ 7-177-46 ഇജ്യാ ദേവപൂജാ യജ്ഞോഽശ്വമേധാദിസ്തദർഥം ശ്രുതികൃതൈർമാർഗൈരുപായൈരബുധോ യജ്ഞോപനിഷദമജാനൻമാംസഗൃധ്നുഃ। കേവലം യജ്ഞവ്യാജേന മാംസം ഭോക്തുകാമഃ॥ 7-177-50 പ്രവത്തിലക്ഷണോ ധർമഃ പ്രജാർഥിഭിരുദാഹൃതഃ। യഥോക്തം രാജശാർദൂല നതു തൻമോക്ഷകാങ്ക്ഷിണാം। ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 7-177-57 ആരണ്യാഃ പ്രോക്ഷിതാ ഇതി പര്യഗ്നികൃതാനാരണ്യാനുത്സൃജന്തീതി ശ്രുതേരാരണ്യൈര്യജ്ഞം കൃത്വാപി തേഷാം വധോ ന കൃത ഇത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 178
॥ ശ്രീഃ ॥
13.178. അധ്യായഃ 178
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മാംസഗതഗുണകഥനപൂർവകം തദ്ഭക്ഷണഗർഹണം॥ 1 ॥ തഥാ ദയായാ അഹിംസായാശ്ച പ്രശംസനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഇമേ വൈ മാനവാ ലോകേ ഭൃശം മാംസേഷു ഗൃദ്ധിനഃ।
വിസൃജ്യ വിവിധാൻഭക്ഷ്യാൻമഹാരക്ഷോഗണാ ഇവ॥ 13-178-1 (88559)
അപൂപാന്വിവിധാകാരാഞ്ശാകാനി വിവിധാനി ച।
പാദപാന്രസസംയുക്താന്ന ചേച്ഛന്തി യഥാഽഽമിഷം॥ 13-178-2 (88560)
തത്ര മേ ബുദ്ധിരത്രേവ വിഷയേ പരിമുഹ്യതേ।
ന മന്യേ രസതഃ കിഞ്ചിൻമാംസതോഽസ്തീതി കിഞ്ചന॥ 13-178-3 (88561)
തദിച്ഛാമി ഗുണാഞ്ശ്രോതും മാംസസ്യാഭക്ഷണേ പ്രഭോ।
ഭക്ഷണേ ചൈവ യേ ദോഷാസ്താംശ്ചൈവ പുരുഷർഷഭ॥ 13-178-4 (88562)
സർവസത്ത്വേന ധർമജ്ഞ യഥാവദിഹ ധർമതഃ।
കിം വാ ഭക്ഷ്യമഭക്ഷ്യം വാ സർവമേതദ്വദസ്വ മേ॥ 13-178-5 (88563)
യഥൈതദ്യാദൃശം ചൈവ ഗുണാ യേ ചാസ്യ വർജനേ।
ദോഷാ ഭക്ഷയതോ യേഽപി തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-178-6 (88564)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-178-7x (7382)
സർവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി ഭാരത।
ന മാംസാത്പരമം കിഞ്ചിദ്രസതോ വിദ്യതേ ഭുവി॥ 13-178-7 (88565)
ക്ഷതക്ഷീണാഭിതപ്താനാം ഗ്രാംയധർമരതാത്മനാം।
അധ്വനാ കർശിതാനാം ച ന മാംസാദ്വിദ്യതേ പരം॥ 13-178-8 (88566)
സദ്യോ വർധയതി പ്രാണാൻപുഷ്ടിമഗ്ര്യാം ദധാതി ച।
`നാശോ ഭക്ഷണദോഷഃ സ്യാദ്ദാനമേവ സദാ മതം॥ 13-178-9 (88567)
ക്ഷുധിതാനാം ദ്വിജാനാം ച സർവേഷാം ചാപി ജീവിതം।
ദത്ത്വാ ഭവതി പൂതാത്മാ ശ്രദ്ധയാ ലോഭവർജിതഃ॥ 13-178-10 (88568)
ശിക്ഷയന്തി ന യാചന്തേ ദർശയന്തി സ്വമൂർതിഭിഃ।
അവസ്ഥേയമദാനസ്യ മാ ഭൂദേവം ഭവാനിതി।
ദാനാദ്യഃ സുശുചിർമാംസം പുനർനൈവ ച ഭക്ഷയേത്॥' 13-178-11 (88569)
ന ഭക്ഷ്യോഽഭ്യാധികഃ കശ്ചിൻമാംസാദസ്തി പരന്തപ।
വിവർജനേ തു ബഹവോ ഗുണാഃ കൌരവനന്ദന।
യേ ഭവന്തി മനുഷ്യാണാം താൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 13-178-12 (88570)
സ്വമാംസം പരമാംസേന യോ വർധയിതുമിച്ഛതി।
നാസ്തി ക്ഷുദ്രതരസ്തസ്മാത്സ നൃശംസതരോ നരഃ॥ 13-178-13 (88571)
ന ഹി പ്രാണാത്പ്രിയതരം ലോകേ കിഞ്ചന വിദ്യതേ।
തസ്മാദ്ദയാം നരഃ കുര്യാദ്യഥാഽഽത്മനി തഥാ പരേ॥ 13-178-14 (88572)
ശുക്രാച്ച താത സംഭൂതിർമാംസസ്യേഹ ന സംശയഃ।
ഭക്ഷണേ തു മഹാന്ദോഷോ മലേന സ ഹി കൽപ്യതേ॥ 13-178-15 (88573)
`അഹിംസാലക്ഷണോ ധർമ ഇതി വേദവിദോ വിദുഃ।
യദഹിംസ്രം ഭവേത്കർമ തത്കുര്യാദാത്മവിന്നരഃ॥ 13-178-16 (88574)
പിതൃദൈവതയജ്ഞേഷു പ്രോക്ഷിതം ഹവിരുച്യതേ।'
വിധിനാ വേദദൃഷ്ടേന തദ്ഭുക്ത്വേഹ ന ദുഷ്യതി॥ 13-178-17 (88575)
യജ്ഞാർഥേ പശവഃ സൃഷ്ടാ ഇത്യപി ശ്രൂയതേ ശ്രുതിഃ।
അതോഽന്യഥാ പ്രവൃത്താനാം രാക്ഷസോ വിധിരുച്യതേ॥ 13-178-18 (88576)
ക്ഷത്രിയാണാം തു യോ ദൃഷ്ടോ വിധിസ്തമപി മേ ശൃണു।
വീര്യേണോപാർജിതം മാംസം യഥാ ഭുഞ്ജന്ന ദുഷ്യതി॥ 13-178-19 (88577)
ആരണ്യാഃ സർവദൈവത്യാഃ സർവശഃ പ്രോക്ഷിതാ മൃഗാഃ।
അഗസ്ത്യേന പുരാ രാജൻമൃഗയാ യേന പൂജ്യതേ॥ 13-178-20 (88578)
`രക്ഷണാർഥായ ഭൂതാനാം ഹിംസ്രാൻഹന്യാൻമൃഗാൻപുനഃ।'
നാത്മാനമപരിത്യജ്യ മൃഗയാ നാമ വിദ്യതേ॥ 13-178-21 (88579)
സമതാമുപസംഗംയ രൂപം ഹന്യാന്ന വാ നൃപ।
അതോ രാജർഷയഃ സർവേ മൃഗയാം യാന്തി ഭാരത।
ന ഹി ലിപ്യന്തി പാപേന ന ചൈതത്പാതകം ഭുവി॥ 13-178-22 (88580)
ന ഹ്യതഃ സദൃശം കിഞ്ചിദിഹ ലോകേ പരത്ര ച।
യത്സർവേഷ്വിഹ ഭൂതേഷു ദയാ കൌരവന്ദന॥ 13-178-23 (88581)
ന ഭയം വിദ്യതേ ജാതു നരസ്യേഹ ദയാവതഃ।
ദയാവതാമിമേ ലോകാഃ പരേ ചാപി തപസ്വിനാം॥ 13-178-24 (88582)
അഭയം സർവഭൂതേഭ്യോ യോ ദദാതി ദയാപരഃ।
അഭയം തസ്യ ഭൂതാനി ദദതീത്യനുശുശ്രുമ॥ 13-178-25 (88583)
ക്ഷതം ച സ്ഖലിതം ചൈവ പതിതം ക്ലിന്നമാഹതം।
സർവഭൂതാനി രക്ഷന്തി സമേഷു വിഷമേഷു ച। 13-178-26 (88584)
നൈനം വ്യാലമൃഗാ ഘ്നന്തി ന പിശാചാ ന രാക്ഷസാഃ।
മുച്യതേ ഭയകാലേഷു മോക്ഷയേദ്യോ ഭയേ പരാൻ॥ 13-178-27 (88585)
പ്രാണദാനാത്പരം ദാനം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി।
ന ഹ്യാത്മനഃ പ്രിയതരം കിഞ്ചിദസ്തീഹ നിശ്ചിതം॥ 13-178-28 (88586)
അനിഷ്ടം സർവഭൂതാനാം മരണം നാമ ഭാരത।
മൃത്യുകാലേ ഹി ഭൂതാനാം സദ്യോ ജായതി വേപഥുഃ॥ 13-178-29 (88587)
വ്യാധിജൻമജരാദുഃഖൈർനിത്യം സംസാരസാഗരേ।
ജന്തവഃ പരിവർതന്തേ മരണാദുദ്വിജന്തി ച॥ 13-178-30 (88588)
ഗർഭവാസേഷു പച്യന്തേ ക്ഷാരാംലകടുകൈ രസൈഃ।
മൂത്രസ്വേദപുരീഷാണാം പരുഷൈർഭൃശദാരുണൈഃ॥ 13-178-31 (88589)
ജാതാശ്ചാപ്യവശാസ്തത്ര ച്ഛിദ്യമാനാഃ പുനഃപുനഃ।
ഹന്യമാനാശ്ച ദൃശ്യന്തേ വിവശാ മാംസഗൃദ്ധിനഃ॥ 13-178-32 (88590)
കുംഭീപാകേ ച പച്യന്തേ താം താം യോനിമുപാഗതാഃ।
ആക്രംയ മാര്യമാണാശ്ച ത്രാസ്യന്ത്യന്യേ പുനഃപുനഃ॥ 13-178-33 (88591)
നാത്മനോഽസ്തി പ്രിയതരഃ പൃഥിവീമനുസൃത്യ ഹ।
തസ്മാത്പ്രാണിഷു സർവേഷു ദയാവാനാത്മവാൻഭവേത്॥ 13-178-34 (88592)
സർവമാംസാനി യോ രാജന്യാവജ്ജീവം ന ഭക്ഷയേത്।
ആശ്വാസം വിപുലം സ്ഥാനം പ്രാപ്നുയാന്നാത്ര സംശയഃ॥ 13-178-35 (88593)
യേ ഭക്ഷയന്തി മാംസാനി ഭൂതാനാം ജീവിതൈഷിണാം।
ഭക്ഷ്യന്തേ തേഽപി ഭൂതൈസ്തൈരിതി മേ നാസ്തി സംശയഃ॥ 13-178-36 (88594)
മാം സ ഭക്ഷയതേ യസ്മാദ്ഭക്ഷയിഷ്യേ തമപ്യഹം।
ഏതൻമാംസസ്യ മാംസത്വമനുബുദ്ധ്യസ്വ ഭാരത॥ 13-178-37 (88595)
ഘാതകോ വധ്യതേ നിത്യം തഥാ ബധ്യേത ബന്ധകഃ।
ആക്രോഷ്ടാ ക്രുധ്യതേ രാജന്ദ്വേഷ്ടാ ദ്വേഷ്യത്വമാപ്നുതേ॥ 13-178-38 (88596)
യേനയേന ശരീരേണ യദ്യത്കർമ കരോതി യഃ।
തേനതേന ശരീരേണ തത്തത്ഫലമുപാശ്നുതേ॥ 13-178-39 (88597)
അഹിംസാ പരമോ ധർമസ്തഥാഽഹിംസാ പരോ ദമഃ।
അഹിംസാ പരമം ദാനമഹിംസാ പരമം തപഃ॥ 13-178-40 (88598)
അഹിംസാ പരമം മിമഹിംസാ പരമം സുഖം॥
സർവയജ്ഞേഷു വാ ദാനം സർവതീർഥേഷു വാ പ്ലുതം। 13-178-41 (88599)
സർവദാനഫലം വാഽപി നൈതത്തുല്യമഹിംസയാ॥
അഹിംസസ്യ തപോഽക്ഷയ്യമഹിംസ്രോ ജയതേ സദാ। 13-178-42 (88600)
അഹിംസ്രഃ സർവഭൂതാനാം യഥാ മാതാ യഥാ പിതാ॥
ഏതത്ഫലമഹിംസായാം ഭൂയശ്ച കുരുപുംഗവ। 13-178-43 (88601)
ന ഹി ശക്യാ ഗുണാ വക്തുമപി വർഷശതൈരപി॥ ॥ 13-178-44 (88602)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 178 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-178-15 ദോഷോ നിവൃത്ത്യാ പുണ്യമുച്യത ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 15 ॥ 7-178-21 കിഞ്ച ഹന്യമാനാത്പശോഃ സ്വവധസ്യാപി സംഭവാത് പ്രാണപണേനേയം ക്രിയമാണാ മൃഗയാ ന ദോഷായേത്യാഹ നാത്മാനമിതി ॥ 21 ॥ 7-178-37 മാം സഃ പൂർവജൻമനി ഭക്ഷിതവാനത ഏവ തസ്യ മാംസമഹം ഭക്ഷയിഷ്യാമീതി വ്യവഹാരാൻമാംസപദനിരുക്തിഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 179
॥ ശ്രീഃ ॥
13.179. അധ്യായഃ 179
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കീടോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥ കീടേന വ്യാസംപ്രതതി സ്വപൂർവജൻമവൃത്താന്തകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അകാമാശ്ച സകാമാശ്ച യേ ഹതാഃ സ്മ മഹാമൃധേ।
കാം യോനിം പ്രതിപന്നാസ്തേ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-179-1 (88603)
ദുഃഖം പ്രാണപരിത്യാഗഃ പുരുഷാണാം മഹാമൃധേ।
ജാനാമി ചാഹം ധർമജ്ഞ പ്രാണത്യാഗം സുദുഷ്കരം॥ 13-179-2 (88604)
സമൃദ്ദേ വാഽസമൃദ്ധേ വാ ശുഭേ വാ യദി വാഽശുഭേ।
`സംസാരേഽസ്മിൻസദാജാതാഃ പ്രാണിനോഽഭിരതാഃകഥം '
കാരണം തത്ര മേ ബ്രൂഹി സർവജ്ഞോ ഹ്യസി മേ മതഃ॥ 13-179-3 (88605)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-179-4x (7383)
സമൃദ്ധേ വാഽസമൃദ്ധേ വാ ശുഭേ വാ യദി വാഽശുഭേ।
സംസാരേഽസ്മിൻസമേ ജാതാഃ പ്രാണിനഃ പൃഥിവീപതേ॥ 13-179-4 (88606)
നിരതാ യേന ഭാവേന തത്ര മേ ശൃണു കാരണം।
സംയക്ചായമനുപ്രശ്നസ്ത്വയോക്തസ്തു യുധിഷ്ഠിര॥ 13-179-5 (88607)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി പുരാവൃത്തമിദം നൃപ।
ദ്വൈപായനസ്യ സംവാദം കീടസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര॥ 13-179-6 (88608)
ബ്രഹ്മിഭൂതശ്ചരന്വിപ്രഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനഃ പുരാ।
ദദർശ കീടം ധാവന്തം ശീഘ്രം ശകടവർത്മനി॥ 13-179-7 (88609)
ഗതിജ്ഞഃ സർവഭൂതാനാം രുതജ്ഞശ്ച ശരീരിണാം।
സർവജ്ഞസ്ത്വരിതം ദൃഷ്ട്വാ കീടം വചനമബ്രവീത്॥ 13-179-8 (88610)
കീട സന്ത്രസ്തരൂപോഽസി ത്വരിതശ്ചൈവ ലക്ഷ്യസേ।
ക്വ ച വാസസ്തദാചക്ഷ്വ കുതസ്തേ ഭയമാഗതം॥ 13-179-9 (88611)
കീട ഉവാച। 13-179-10x (7384)
ശകടവ്രജസ്യ മഹതോ ഘോഷം ശ്രുത്വാ ഭയം മമ।
ആഗതം വൈ മഹാബുദ്ധേ സ്വന ഏഷ ഹി ദാരുണഃ॥ 13-179-10 (88612)
ശ്രൂയതേ തു സ മാ ഹന്യാദിതി ഹ്യസ്മാദപക്രമേ।
ശ്വസതാം ച ശൃണോംയേനം ഗോവൃഷാണാം പ്രതോദ്യതാം॥ 13-179-11 (88613)
വഹതാം സുമഹാഭാരം സന്നികർഷേ സ്വനം പ്രഭോ।
നൃണാം ച സംവാഹയതാം ശ്രൂയന്തേ വിവിധാഃ സ്വനാഃ॥ 13-179-12 (88614)
വോഢുമസ്മദ്വിധേനൈവ ന ശക്യഃ കീടയോനിനാ।
തസ്മാദതിക്രമാംയേഷ ഭയാദസ്മാത്സുദാരുണാത്॥ 13-179-13 (88615)
ദുഃഖം ഹി മൃത്യുർഭൂതാനാം ജീവിതം ച സുദുർലഭം।
അതോ ഭീതഃ പലായാമി ഗച്ഛേയം നാപദം യഥാ॥ 13-179-14 (88616)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-179-15x (7385)
ഇത്യുക്തഃ സ തു സം പ്രാഹ കുതഃ കീട സുഖം തവ।
മരണം തേ സുഖം മന്യേ തിര്യഗ്യോനൌ ഹി വർതസേ॥ 13-179-15 (88617)
ശബ്ദം സ്പർശം രസം ഗന്ധം ഭോഗാംശ്ചോച്ചാവചാൻബഹൂൻ।
നാഭിജാനാസി കീട ത്വം ശ്രേയോ മരണമേവ തേ॥ 13-179-16 (88618)
കീട ഉവാച। 13-179-17x (7386)
സർവത്ര നിരതോ ജീവ ഇഹാപി ച സുഖം മമ।
ചേതയാമി മഹാപ്രാജ്ഞ തസ്മാദിച്ഛാമി ജീവിതും॥ 13-179-17 (88619)
ഇഹാപി വിഷയഃ സർവോ യഥാദേഹം പ്രവർതിതഃ।
മനുഷ്യാസ്തിര്യഗാശ്ചൈവ പൃഥഗ്ഭോഗാ വിശേഷതഃ॥ 13-179-18 (88620)
അഹമാസം മനുഷ്യോ വൈ ശൂദ്രോ ബഹുധനഃ പ്രഭോ।
അബ്രഹ്മണ്യോ നൃശംസശ്ച കദര്യോ ബുദ്ധിജീവനഃ॥ 13-179-19 (88621)
വാക്ശ്ലക്ഷ്ണോ ഹ്യകൃതപ്രജ്ഞോ ദ്വേഷ്ടാ വിശ്വസ്യ കർമണഃ।
മിഥോഗുപ്തനിധിർനിത്യം പരസ്വഹരണേ രതഃ॥ 13-179-20 (88622)
ഭൃത്യാതിഥിജനശ്ചാപി ഗൃഹേഽപര്യശിതോ മയാ।
മാത്സര്യാത്സ്വാദുകാമേന നൃശംസേന ബുഭുക്ഷതാ॥ 13-179-21 (88623)
ദേവാർഥം പിതൃയജ്ഞാർഥം ന ച ശ്രാദ്ധം കൃതം മയാ।
ന ദത്തമന്നകാമേഷു ദത്തമന്നം ലുനാമി ച॥ 13-179-22 (88624)
ഗുപ്തം ശരണമാശ്രിത്യ ഭയേഷു ശരണാഗതാൻ।
ത്യക്ത്വാഽകസ്മാന്നിശായാം ച ന ദത്തമഭയം മയാ॥ 13-179-23 (88625)
ധനം ധാന്യം പ്രിയാന്ദാരാന്യാനം വാസസ്തഥാഽദ്ഭുതം।
ശ്രിയം ദൃഷ്ട്വാ മനുഷ്യാണാമസൂയാമി നിരർഥകം॥ 13-179-24 (88626)
ഈർഷ്യുഃ പരസുഖം ദൃഷ്ട്വാ അന്യസ്യ ന ബുഭൂഷകഃ।
ത്രിവർഗഹന്താ ചാന്യേഷാമാത്മകാമാനുവർതകഃ॥ 13-179-25 (88627)
നൃശംസഗുണഭൂയിഷ്ഠം പുരാ കർമ കൃതം മയാ।
സ്മൃത്വാ തദനുതപ്യേഽഹം ഹിത്വാ പ്രിയമിവാത്മജം॥ 13-179-26 (88628)
ശുഭാനാം നാഭിജാനാമി കൃതാനാം കർമണാം ഫലം।
മാതാ ച പൂജിതാ വൃദ്ധാ ബ്രാഹ്മണശ്ചാർചിതോ മയാ॥ 13-179-27 (88629)
സകൃജ്ജാതിഗുണോപേതഃ സംഗത്യാ ഗൃഹമാഗതഃ।
അതിഥിഃ പൂജിതോ ബ്രഹ്മംസ്തേന മാം നാജഹാത്സ്മൃതിഃ॥ 13-179-28 (88630)
കർമണാമേവ ചൈവാഹം സുഖാശാമിവ ലക്ഷയേ।
തച്ഛ്രോതുമഹമിച്ഛാമി ത്വത്തഃ ശ്രേയസ്തപോധന॥ ॥ 13-179-29 (88631)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 179 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-179-19 കദര്യോ വൃദ്ധിജീവനഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-179-25 ന ബുഭൂഷകഃ അനൈശ്വര്യമിച്ഛൻ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 180
॥ ശ്രീഃ ॥
13.180. അധ്യായഃ 180
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന കീടായ രാജ്യദാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വ്യാസ ഉവാച।
ശുഭേന കർമണാ യദ്വൈ തിര്യഗ്യോനൌ ന മുഹ്യസേ।
മമൈവ കീട തത്കർമ യേന ത്വം ന പ്രമുഹ്യസേ॥ 13-180-1 (88632)
അഹം ത്വാം ദർശനാദേവ താരയാമി തപോബലാത്।
തപോബലാദ്ധി ബലവദ്ബലമന്യന്ന വിദ്യതേ॥ 13-180-2 (88633)
ജാനാമി പാപൈഃ സ്വകൃതൈർഗതം ത്വാം കീട കീടതാം।
അവാപ്സ്യ്സി പരം ർധർമം മാനുഷ്യേ യദി മന്യസേ॥ 13-180-3 (88634)
കർമഭൂമികൃതം ദേവാ ഭുഞ്ജതേ തിര്യഗാശ്ച യേ।
ധന്യാ അപി മനുഷ്യേഷു കാമാർഥാശ്ച യഥാ ഗുണാഃ॥ 13-180-4 (88635)
വാഗ്ബുദ്ധിപാണിപാദൈശ്ച സമുപേതാ വിപശ്ചിതഃ।
കിമായാതി മനുഷ്യസ്യ മന്ദസ്യാർഥസ്യ ജീവതഃ॥ 13-180-5 (88636)
ദൈവേ യഃ കുരുതേ പൂജാം വിപ്രാഗ്നിശശിസൂര്യയോഃ।
ബ്രുവന്നപി കഥാം പുണ്യാം തത്ര കീട ത്വമേഷ്യസി॥ 13-180-6 (88637)
ഗുണഭൂതാനി ഭൂതാനി തത്ര ത്വമുപഭോക്ഷ്യസേ।
ക്രമാത്തേഽഹം വിനേഷ്യാമി ബ്രഹ്മത്വം യദി ചേച്ഛസി। 13-180-7 (88638)
ഭീഷ്മ ഉവാച।
സ തഥേതി പ്രതിശ്രുത്യ കീടഃ സമവതിഷ്ഠത॥ 13-180-7x (7387)
*തമൃഷിം ദ്രഷ്ടുമഗമത്സർവാസ്വന്യാസു യോനിഷു॥ 13-180-8 (88639)
ശ്വാവിദ്ഗോധാവരാഹാണാം തഥൈവ മൃഗപക്ഷിണാം।
ശ്വപാകശൂദ്രവൈശ്യാനാം ക്ഷത്രിയാണാം ച യോനിഷു॥ 13-180-9 (88640)
സ കീടേ ഏവമാഖ്യാതമൃഷിണാ സത്യവാദിനാ।
പ്രതിസ്മൃത്യാഥ ജഗ്രാഹ പാദൌ മൂർധ്നി കൃതാഞ്ജലിഃ॥ 13-180-10 (88641)
കീട ഉവാച। 13-180-11x (7388)
ഇദം തദതുലം സ്ഥാനമീപ്സിതം ദശഭിർഗുണൈഃ।
യദഹം പ്രാപ്യ കീടത്വമാഗതോ രാജപുത്രതാം॥ 13-180-11 (88642)
വഹന്തി മാമതിബലാഃ കുഞ്ജരാ ഹേമമാലിനഃ।
സ്യന്ദനേഷു ച കാംഭോജാ യുക്താഃസമരവാജിനഃ॥ 13-180-12 (88643)
ഉഷ്ട്രാശ്വതരയുക്താനി യാനാനി ച വഹന്തി മാം।
സബാന്ധവഃ സഹാമാത്യശ്ചാശ്നാമി പിശിതാശനം॥ 13-180-13 (88644)
ഗൃഹേഷു സ്വനിവാസേഷു സുഖേഷു ശയനേഷു ച।
വരാർഹേഷു മഹാഭാഗ സ്വപാമി ച സുപൂജിതഃ॥ 13-180-14 (88645)
സർവേഷ്വപരരാത്രേഷു സൂതമാഗധബന്ദിനഃ।
സ്തുവന്തി മാം യഥാ ദേവാ മഹേന്ദ്രം പ്രിയവാദിനഃ॥ 13-180-15 (88646)
പ്രസാദാത്സത്യസന്ധസ്യ ഭവതോഽമിതതേജസഃ।
യദഹം കീടതാം പ്രാപ്യ സ്മൃതിജാതാ ജുഗുപ്സിതാം।
നനു നാശോസ്തി പാപസ്യ യൻമയോപചിതം പുരാ॥ 13-180-16 (88647)
[നമസ്തേഽസ്തു മഹാപ്രാജ്ഞ കിം കരോമി പ്രശാധി മാം।
ത്വത്തപോബലനിർദിഷ്ടമിദം ഹ്യധിഗതം മയാ॥] 13-180-17 (88648)
വ്യാസ ഉവാച। 13-180-18x (7389)
[അർചിതോഽഹം ത്വയാ രാജന്വാഗ്ഭിരദ്യ യദൃച്ഛയാ।
അദ്യ തേ കീടതാം പ്രാപ്യ സ്മൃതിർജാതാജുഗുപ്സിതാം]॥ 13-180-18 (88649)
ശൂദ്രേണാർഥപ്രധാനേന നൃശംസേനാതതായിനാ।
മമൈതദ്ദർശനം പ്രാപ്തം തച്ച വൈ സുകൃതം പുരാ।
തിര്യഗ്യോനൌ സ്മ ജാതേന മമ ചാഭ്യർചനാത്തഥാ॥ 13-180-19 (88650)
ഇതസ്ത്വം രാജപുത്രത്വാദ്ബ്രാഹ്മണ്യം സമവാപ്സ്യസി।
ഗോബ്രാഹ്മണകൃതേ പ്രാണാൻഹിത്വാഽഽത്മീയാന്രണാജിരേ॥ 13-180-20 (88651)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-180-21x (7390)
രാജപുത്രഃ സുഖം പ്രാപ്യ ഈജേ ചൈവാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
അഥ ചോദ്ദീപ്യത സ്വർഗേ പ്രഭൂതോപ്യവ്യയഃ സുഖീ॥ 13-180-21 (88652)
തിര്യഗ്യോന്യാഃ ശൂദ്രതാമഭ്യപൈതി
ശൂദ്രോ വൈശ്യം ക്ഷത്രിയത്വം ച വൈശ്യഃ।
വൃത്തശ്ലാഘീ ക്ഷത്രിയോ ബ്രാഹ്മണത്വം
സ്വർഗം പുണ്യാദ്ബ്രാഹ്മണഃ സാധുവൃത്തഃ॥ ॥ 13-180-22 (88653)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 180 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-180-1 തദൈവ കീട തത്കർമേതി ക.ഡ.ഥ. പാഠഃ॥ 7-180-6 ജീവൻഹി കുരുതേ പൂജാം വിപ്രാഗ്ര്യഃ ശശിസൂര്യയോഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-180-8 * അത്ര സപ്തമശ്ലോകാദനന്തരം സാർധശ്ലോകോ ഝ. പുസ്തകേഽധികോ ദൃസ്യതേ സച വ്രജംശ്ച സുമഹാനാഗതശ്ച യദൃച്ഛയാ। ചക്രാക്രമേണ ഭിന്നശ്ച കീടഃ പ്രാണാൻമുമോച ഹ॥ സംഭൂതഃ ക്ഷത്രിയകുലേ പ്രസാദാദമിതൌജസഃ। ഇതി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 181
॥ ശ്രീഃ ॥
13.181. അധ്യായഃ 181
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കീടേന വ്യാസചോദനയാ രാജ്യപാലനപൂർവകം ജൻമാന്തരേ ബ്രാഹ്മണ്യലാഭേന തപശ്ചര്യാദിനാ ബ്രഹ്മസാലോക്യാധിഗമഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ക്ഷത്രധർമമനുപ്രാപ്തഃ സ്മരന്നേവ ച വീര്യവാൻ।
ത്യക്ത്വാ ഹി കീടതാം രാജംശ്ചചാര വിപുലം തപഃ॥ 13-181-1 (88654)
തസ്യ ധർമാർഥവിദുഷോ ദൃഷ്ട്വാ തദ്വിപുലം തപഃ।
ആജഗാമ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്തദാ॥ 13-181-2 (88655)
വ്യാസ ഉവാച। 13-181-3x (7391)
ക്ഷാത്രാദേവ വ്രതാത്കീട ഭൂതാനാം പരിപാലയ।
ക്ഷാത്രം ദേവവ്രതം ധ്യാസംസ്തതോ വിപ്രത്വമേഷ്യസി॥ 13-181-3 (88656)
പാഹി സർവാഃ പ്രജാഃ സംയക് ശുഭാശുഭവിദാത്മവാൻ।
ശുഭൈഃ സംവിഭജൻകാമൈരശുഭാനാം ച ഭാവനൈഃ॥ 13-181-4 (88657)
ആത്മവാൻഭവ സുപ്രീതഃ സ്വധർമാചരണേ രതഃ।
ക്ഷാത്രീം തനും സമുത്സൃജ്യ തതോ വിപ്രത്വമേഷ്യസി॥ 13-181-5 (88658)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-181-6x (7392)
സോഽപ്യരണ്യാദഭിപ്രേത്യ പുനരേവ യുധിഷ്ഠിര।
മഹർഷേർവചനം ശ്രുത്വാ പ്രജാ ധർമേണ പാലയൻ॥ 13-181-6 (88659)
അചിരേണൈവ കാലേന കീടഃ പാർഥിവസത്തമ।
പ്രജാപാലനധർമേണി പ്രേത്യ വിപ്രത്വമാഗതഃ॥ 13-181-7 (88660)
തതസ്തം ബ്രാഹ്മണം ദ്രഷ്ടും പുനരേവ മഹായശാഃ।
ആജഗാമ മഹാപ്രാജ്ഞഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്തദാ॥ 13-181-8 (88661)
വ്യാസ ഉവാച। 13-181-9x (7393)
ഭോഭോ ബ്രഹ്മർഷഭ ശ്രീമൻമാ വ്യഥിഷ്ഠാഃ കഥഞ്ചന।
ശുഭകൃച്ഛുഭയോനീഷു പാപകൃത്പാപയോനിഷു॥ 13-181-9 (88662)
ഉപപദ്യതി ധർമജ്ഞ യഥാധർമം യഥാവ്രതം।
തസ്മാൻമൃത്യുഭയാത്കീട മാ വ്യഥിഷ്ഠാഃ കഥഞ്ചന।
ധർമലാഭാത്പരം ന സ്യാത്തസ്മാദ്ധർമം ചരോത്തമം॥ 13-181-10 (88663)
കീട ഉവാച। 13-181-11x (7394)
സുഖാത്സുഖതരം പ്രാപ്തോ ഭഗവംസ്ത്വത്കൃതേ ഹ്യഹം।
ധർമമൂലം ശുഭം പ്രാപ്യ പാപ്മാ നഷ്ട ഇഹാദ്യ മേ॥ 13-181-11 (88664)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-181-12x (7395)
ഭഗവദ്വചനാത്കീടോ ബ്രാഹ്മണ്യം പ്രാപ്യ ദുർലഭം।
അകരോത്പൃഥിവീം രാജന്യജ്ഞയൂപശതാങ്കിതാം।
തതഃ സാലോക്യമഗമദ്ബ്രഹ്മണോ ബ്രഹ്മവിത്തമഃ॥ 13-181-12 (88665)
അഥ പാപഹരം കീടഃ പാർത ബ്രഹ്മ സനാതനം।
സ്വകർമഫലനിർവൃത്തം വ്യാസസ്യ വചനാത്തദാ॥ 13-181-13 (88666)
കുരുക്ഷേത്രേ യുദ്ധഹതാഃ പുണ്യേ ക്ഷത്രിയപുംഗവാഃ।
സംപ്രാപ്താസ്തേ ഗതിം പുണ്യാം തൻമാ ത്വം ശോച പുത്രക॥ ॥ 13-181-14 (88667)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 181 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 182
॥ ശ്രീഃ ॥
13.182. അധ്യായഃ 182
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിദ്യാതപോദാനാനാം മധ്യേ ദാനപ്രശംസനപരവ്യാസമൈത്രേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
വിദ്യാ തപശ്ച ദാനം ച കിമേതേഷാം വിശിഷ്യതേ।
പൃച്ഛാമി ത്വാം സതാം ശ്രേഷ്ഠ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-182-1 (88668)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-182-2x (7396)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
മൈത്രേയസ്യ ച സംവാദം കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്യ ച॥ 13-182-2 (88669)
കൃഷ്ണദ്വൈപായനോ രാജന്നജ്ഞാതചരിതം ചരൻ।
വാരാണസ്യാമുപാതിഷ്ഠൻമൈത്രേയം സ്വൈരിണീകുലേ॥ 13-182-3 (88670)
തമുപച്ഛന്നമാസീനം ജ്ഞാത്വാ സ മുനിസത്തമഃ।
അർചിത്വാ ഭോജയാമാസ മൈത്രേയോഽശനമുത്തമം॥ 13-182-4 (88671)
തദന്നമുത്തമം ഭുക്ത്വാ ഗുണവത്സാർവകാമികം।
ഉത്തിഷ്ഠമാനോഽസ്മയത പ്രീതഃ കൃഷ്ണോ മഹാമനാഃ॥ 13-182-5 (88672)
തമുത്സ്മയന്തം സംപ്രേക്ഷ്യ മൈത്രേയഃ കൃഷ്ണമബ്രവീത്।
കാരണം ബ്രൂഹി ധർമാത്മന്വ്യസ്മയിഷ്ഠാഃ കുതശ്ച തേ।
തപസ്വിനോ ധൃതിമതഃ പ്രമോദഃ സമുപാഗതഃ॥ 13-182-6 (88673)
ഏതദിച്ഛാമി തേ വിദ്വന്നഭിവാദ്യ പ്രണംയ ച।
ആത്മനശ്ച തപോഭാഗ്യം സുഖഭാഗ്യം മമേഹ ച॥ 13-182-7 (88674)
`തപോഭാഗ്യാൻമഹാഭാഗ സുഖഭാഗ്യാത്തഥൈവ ച।'
പൃഥഗാചരിതം താത പൃഥഗാചരിതാത്മനഃ।
അൽപാന്തരമഹം മന്യേ വിശിഷ്ടമപി ചാന്വയാത്॥ 13-182-8 (88675)
വ്യാസ ഉവാച। 13-182-9x (7397)
അതിച്ഛേദാതിവാദാഭ്യാം സ്മയോഽയം സമുപാഗതഃ।
അസത്യം വേദവചനം കസ്മാദ്വേദോഽനൃതം വദേത്॥ 13-182-9 (88676)
ത്രീണ്യേവ തു പദാന്യാഹുഃ പുരുഷസ്യോത്തമം പ്രതി।
ന ദ്രുഹ്യേച്ചൈവ ദദ്യാച്ച സത്യം ചൈവ പരാന്വദേത്॥ 13-182-10 (88677)
ഇതി വേദോക്തമൃഷിഭിഃ പുരസ്താത്പരികൽപിതം।
ഇദാനീം ചൈവ നഃ കൃത്യം പുരസ്താച്ച പരിശ്രുതം॥ 13-182-11 (88678)
അൽപോഽപി താദൃശോ ന്യാസോ ഭവത്യുത മഹാഫലഃ।
തൃഷിതായ ച യദ്ദത്തം ഹൃദയേനാനസൂയതാ॥ 13-182-12 (88679)
തോഷിതാസ്ത്രിദശാ യത്തേ ദത്ത്വൈതദ്ദർശനം മമ।
അജൈഷീർമഹതോ ലോകാൻമഹായജ്ഞൈരിവ പ്രഭോ॥ 13-182-13 (88680)
തതോ ദാനപവിത്രേണ പ്രീതോഽസ്മി തപസൈവ ച।
ദൂരാത്പുണ്യവതോ ഗന്ധഃ പുണ്യസ്യൈവ ച ദർശനാത്॥ 13-182-14 (88681)
പുണ്യശ്ച വാതിഗന്ധസ്തേ മന്യേ കർമ വിധാനജം।
അഥ കർമാർജിതസ്താത യഥാചൈവാനുലേപനാത്॥ 13-182-15 (88682)
ശുഭം സർവപവിത്രേബ്യോ ദാനമേവ പരം ദ്വിജ।
[നോചേത്സർവപവിത്രേഭ്യോ ദാനമേവ പരം ഭവേത്॥] 13-182-16 (88683)
യാനീമാന്യുത്തമാനീഹ വേദോക്താനി പ്രശംസതി।
തേഷാം ശ്രേഷ്ഠതരം ദാനമിതി മേ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-182-17 (88684)
ദാനവദ്ഭിഃ കൃതഃ പന്ഥാ യേന യാന്തി മനീഷിണഃ।
തേ ഹി പ്രാണസ്യ ദാതാരസ്തേഷു ധർമഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 13-182-18 (88685)
യഥാ വേദാഃ സ്വധീതാശ്ച യഥാ ചേന്ദ്രിയസംയമഃ।
സർവത്യാഗോ യതാ ചേഹ തതാ ദാനമനുത്തമം॥ 13-182-19 (88686)
ത്വം ഹി താത സുഖാദേവ ശുഭമേഷ്യസി ശോഭനം।
സുഖാത്സുഖതരപ്രാപ്തിമാപ്നുതേ മതിമാന്നരഃ॥ 13-182-20 (88687)
തന്നഃ പ്രത്യക്ഷമേവേദമുപലക്ഷ്യമസംശയം।
ശ്രീമന്തഃ പ്രാപ്നുവന്ത്യർഥാന്ദാനം യജ്ഞം തഥാ സുഖം॥ 13-182-21 (88688)
സുഖാദേവ പരം ദുഃഖം ദുഃഖാദന്യത്പരം സുഖം।
ദൃശ്യതേ ഹി മഹാപ്രാജ്ഞ നിയതം വൈ സ്വഭാവതഃ॥ 13-182-22 (88689)
വിവിധാനീഹ വൃത്താനി നരസ്യാഹുർമനീഷിണഃ।
പുണ്യമന്യത്പാപമന്യന്ന പുണ്യം ന ച പാപകം॥ 13-182-23 (88690)
ന വൃത്തം മന്യതേഽന്യസ്യ മന്യതേഽന്യസ്യ പാതകം।
യഥാ സ്വകർമനിർവൃത്തം ന പുണ്യം ന ച പാപകം॥ 13-182-24 (88691)
യജ്ഞദാനതപഃശീലാ നരാ വൈ പുണ്യകർമിണഃ।
യേഽഭിദ്രുഹ്യന്തി ഭൂതാനി തേ വൈ പാപകൃതോ ജനാഃ॥ 13-182-25 (88692)
ദ്രവ്യാണ്യാദദതേ ചൈവ ദുഃഖം യാന്തി പതന്തി ച।
തതോഽന്യത്കർമ യത്കിഞ്ചിന്ന പുണ്യം ന ച പാതകം॥ 13-182-26 (88693)
`നിത്യം ചാകൃപണോ ഭുങ്ക്തേ സ്വജനൈർദേഹി യാചതഃ।
ഭാഗ്യക്ഷയേണ ക്ഷീയന്തേ നോപഭോഗേന സഞ്ചയാഃ॥' 13-182-27 (88694)
രമസ്വൈധസ്വ മോദസ്വ ദേഹി ദാനേ രമസ്വ ച।
ന ത്വാമതിഭവിഷ്യന്തി വൈദ്യാ ന ച തപസ്വിനഃ॥ ॥ 13-182-28 (88695)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വ്യശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 182 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-182-3 മൈത്രേയമപി അജ്ഞാതചരിതം ചരന്തമിത്യർഥഃ। സ്വം ഈരയതി ധർമായ പ്രേരയതി സ്വൈരിണീ മുനിശ്രേണീ തസ്യാഃ കുലേ ഗൃഹേ। സ്വൈരിണം കുല ഇതി ഥ. പാഠഃ॥ 7-182-5 അസ്മയത വിസ്മയം പ്രാപ്തവാൻ॥ 7-182-6 കുതശ്ച തേ പ്രമോദ ഇതി സംബന്ധഃ॥ 7-182-7 ഇച്ഛാമി ജ്ഞാതുമിതി ശേഷഃ॥ 7-182-9 അതിച്ഛേദോഽത്യന്തമന്തരം മശകേന സമുദ്രശോഷണമിവ അതിവാദസ്തസ്യൈവാർഥസ്യ കഥനം ലോകേ താഭ്യാം വിസ്മയോ മേ ഭവേത്। ഇദം സ്ഥാനം ക്രതുശതം വിനാ ന പ്രാപ്യത ഇതി വേദവചനമസത്യം। ജലമാത്രദാനേന തവ തത്പ്രാപ്തിദർശനാത്। ദേശകാലപാത്രശ്രദ്ധാവിശേഷാദൽപമപി മഹത്തമത്വം ജലമൌക്തികന്യായേന പ്രാപ്നോതീതി ദർശനാത്। കസ്മാദ്വേദോഽനൃതം വദേദിതി ഉക്തം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 183
॥ ശ്രീഃ ॥
13.183. അധ്യായഃ 183
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദാനാദിപ്രശംസാപരവ്യാസമൈത്രേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച മൈത്രേയഃ കർമപൂർവകഃ।
അത്യന്തം ശ്രീമതി കുലേ ജാതഃ പ്രാജ്ഞോ ബഹുശ്രുതഃ॥ 13-183-1 (88696)
അസംശയം മഹാപ്രാജ്ഞ യഥൈവാത്ഥ തഥൈവ തത്।
അനുജ്ഞാതശ്ച ഭവതാ കിഞ്ചിദ്ബ്രൂയാമഹം വിഭോ॥ 13-183-2 (88697)
വ്യാസ ഉവാച। 13-183-3x (7398)
യദ്യദിച്ഛസി മൈത്രേയ യാവദ്യാവദ്യഥായഥാ।
ബ്രൂഹി തത്വം മഹാപ്രാജ്ഞ ശുശ്രുഷേ വചനം തവ॥ 13-183-3 (88698)
മൈത്രേയ ഉവാച। 13-183-4x (7399)
നിർദോഷം നിർമലം ചൈവ വചനം സത്യസംഹിതം।
വിദ്യാതപോഭ്യാം ഹി ഭവാൻഭാവിതാത്മാ ന സംശയഃ॥ 13-183-4 (88699)
ഭവതോ ഭാവിതാത്മത്വാല്ലാഭോഽയം സുമഹാൻമമ।
ഭൂയോ ബുദ്ധ്യാഽനുപശ്യാമി സുസമൃദ്ധതപാ ഇവ॥ 13-183-5 (88700)
അപി മേ ദർശനാദേവ ഭവതോഽഭ്യുദയോ മഹാൻ।
മന്യേ ഭവത്പ്രസാദോഽയം ബുദ്ധികർമസ്വഭാവതഃ॥ 13-183-6 (88701)
തപഃ ശ്രുതം ച യോനിശ്ചാപ്യേതദ്ബ്രാഹ്മണ്യകാരണം।
ത്രിഭിർഗുണൈഃ സമുദിതഃ സ്നാതോ ഭവതി വൈ ദ്വിജഃ॥ 13-183-7 (88702)
അസ്മിംസ്തൃപ്തേ ച തൃപ്യന്തി പിതരോ ദൈവതാനി ച।
ന ഹി ശ്രുതവതാം കിഞ്ചിദധികം ബ്രാഹ്മണാദൃതേ॥ 13-183-8 (88703)
`അസംസ്കാരാത്ക്ഷത്രവൈശ്യൌ നശ്യേതേ ബ്രാഹ്മണാദൃതേ।
ശൂദ്രോ നശ്യത്യശുശ്രൂഷുരാശ്രമാണാം യഥാർഹതഃ॥' 13-183-9 (88704)
[അന്ധം സ്യാത്തമ ഏവേദം ന പ്രജ്ഞായേത കിഞ്ചന।
ചാതുർവർണ്യം ന വർതേത ധർമാധർമാവൃതാനൃതേ॥] 13-183-10 (88705)
യഥാഹി സുകൃതേ ക്ഷേത്രേ ഫലം വിന്ദതി മാനവഃ।
ഏവം ദത്ത്വാ ശ്രുതവതേ ഫലം ദാതാ സമശ്നുതേ॥ 13-183-11 (88706)
ബ്രാഹ്മണശ്ചേന്ന വിന്ദേത ശ്രുതവൃത്തോപസംഹിതഃ।
പ്രതിഗ്രഹീതാ ദാനസ്യ മോഘം സ്യാദ്ധനിനാം ധനം॥ 13-183-12 (88707)
അന്നം ഹ്യവിദ്വാൻഹന്ത്യേവമവിദ്വാംസം ച ഹന്തി തത്।
തച്ചാന്യം ഹന്തി യച്ചാന്യത്സ ഭുക്ത്വാ ഹന്യതേഽബുധഃ॥ 13-183-13 (88708)
പ്രാഹുർഹ്യന്നമദന്വിദ്വാൻപുനർജനയതീശ്വരഃ।
സ ചാന്നാജ്ജായതേ തസ്മാത്സൂക്ഷ്മ ഏഷ വ്യതിക്രമഃ॥ 13-183-14 (88709)
`ബ്രാഹ്മം ഹ്യനുപയോഗീ യോ ദദംശ്ചാന്നമസംശയം।
യസ്താരയതി വൈ വിദ്വാൻപിതൄന്ദേവാൻസദാഽമൃതാൻ' 13-183-15 (88710)
യദേവ ദദതഃ പുണ്യം തദേവ പ്രതിഗൃഹ്ണതഃ।
ന ഹ്യേകചക്രം വർതേത ഇത്യേവമൃഷയോ വിദുഃ॥ 13-183-16 (88711)
യത്ര വൈ ബ്രാഹ്മണാഃ സന്തി ശ്രുതവൃത്തോപസംഹിതാഃ।
തത്ര ദാനഫലം പുണ്യമിഹ ചാമുത്ര ചാശ്നുതേ॥ 13-183-17 (88712)
യേ യോനിശുദ്ധാഃ സതതം തപസ്യഭിരതാ ഭൃശം।
ദാനാധ്യയനസംപന്നാസ്തേ വൈ പൂജ്യതമാഃ സദാ॥ 13-183-18 (88713)
തൈർഹി സദ്ഭിഃ കൃതഃ പന്ഥാ ദേവയാനോ ന മുഹ്യതേ।
തേ ഹി സ്വർഗസ്യ നേതാരോ യജ്ഞവാഹാഃ സനാതനാഃ॥ ॥ 13-183-19 (88714)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്ര്യശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 183 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-183-7 ശ്രുതം ശാസ്ത്രജ്ഞാനം। 7-183-8 ബ്രാഹ്മണാദൃതേ ഇദമന്ധന്തമ ഏവ സ്യാദ്യതോ വർണധർമാദികം തേന വിനാ ന പ്രജ്ഞായേതേതി സംബന്ധഃ॥ 7-183-14 ഈശ്വരത്വാച്ച ക്ഷേത്രഭൂതഃ സൻ പുനർജനയതി ദാത്രേ അനേകഗുണിതം പ്രയച്ഛതീത്യർഥഃ। സച ദാതുരന്നാജ്ജായതേ പ്രജാരൂപേണ। ഗൃഹസ്ഥശ്ചേത്തത്ര യസ്യാന്നം തസ്യ സന്തതിരിതി സൂക്ഷ്മോ വ്യതിക്രമോഽസ്തി। തേന ഗൃഹസ്ഥഃ പരപാകം നാശ്നീയാദിതി ഗംയതേ॥ 7-183-15 പ്രതിഗ്രഹീത്രഭാവേ അന്നസ്യ വൃദ്ധിർന സ്യാത്। വദ്ധ്യഭാവേ ദാതുർദാനേ പ്രവൃത്തിർന സ്യാദിതി ദാതൃപ്രതിഗ്രഹീതാരൌ ചക്രവല്ലോകതന്ത്രം വഹത ഇത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 184
॥ ശ്രീഃ ॥
13.184. അധ്യായഃ 184
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിദ്യാതപോദാനപ്രശംസാപരഖ്യാസമൈത്രേയസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഏവമുക്തഃ സ ഭഗവാൻമൈത്രേയം പ്രത്യഭാഷത।
ദിഷ്ട്യൈതത്ത്വം വിജാനാസി ദിഷ്ട്യാ തേ ബുദ്ധിരീദൃശീ? 13-184-1 (88715)
ലോകോ ഹ്യയം ഗുണാനേവ ഭൂയിഷ്ഠം സംപ്രശംസതി।
രൂപമാനോ വയോമാനോ ധനവിദ്യാമദസ്തഥാ॥ 13-184-2 (88716)
ദിഷ്ട്യാ നാഭിഭവന്തി ത്വാം ദൈവസ്തേഽയമനുഗ്രഹഃ।
തത്തേ ബഹുഗുണം ദാനം വർതയിഷ്യാമി തച്ഛൃണു॥ 13-184-3 (88717)
യാനീഹാഗമശാസ്ത്രാണി യാശ്ച കാശ്ചിത്പ്രിവൃത്തയഃ।
താനി വേദം പുരസ്കൃത്യ പ്രവൃത്താനി യഥാക്രമം। 13-184-4 (88718)
അഹം ദാനം പ്രശംസാമി ഭവാനപി തപഃശ്രുതേഃ।
തപഃ പവിത്രം വേദസ്യ തപഃ സ്വർഗസ്യ സാധനം॥ 13-184-5 (88719)
തപസാ മഹദാപ്നോതി വിദ്യയാ ചേതി നഃ ശ്രുതം।
തപസൈവ ചാപനുദേദ്യച്ചാന്യദപി ദുഷ്കൃതം॥ 13-184-6 (88720)
യദ്യദ്ധി കിഞ്ചിത്സന്ധായ പുരുഷസ്തപ്യതേ തപഃ।
സർവമേതദവാപ്നോതി ബ്രാഹ്മണോ വേദപാരഗഃ॥ 13-184-7 (88721)
ദുരന്വയം ദുഷ്പ്രധർഷം ദുരാപം ദുരതിക്രമം।
സർവം വൈ തപസാഽഭ്യോതി തപോ ഹി ബലവത്തരം॥ 13-184-8 (88722)
സുരാപഃ സ്വർണഹാരീ ച ഭ്രൂണഹാ ഗുരുതൽപഗഃ।
തപസാ തരതേ സർവമേനസശ്ച പ്രമുച്യതേ॥ 13-184-9 (88723)
സർവോ വൈദ്യസ്തു ചക്ഷുഷ്മാനപി യാദൃശതാദൃശഃ।
തപസ്വിനം തഥൈവാഹുസ്താഭ്യാം കാര്യം സതാം മതം॥ 13-184-10 (88724)
സർവേ പൂജ്യാഃ ശ്രുതധനാസ്തഥൈവ ച തപസ്വിനഃ।
ദാനപ്രദാഃ സുഖം പ്രേത്യ പ്രാപ്നുവന്തീഹ ച ശ്രിയം॥ 13-184-11 (88725)
ഇമം ച ബ്രഹ്മലോകം ച ലോകം ച ബലവത്തരം।
അന്നദാനൈഃ സുകൃതിനഃ പ്രതിപദ്യന്തി ലൌകികം॥ 13-184-12 (88726)
പൂജിതാഃ പൂജയന്ത്യേതേ മാനിതാ മാനയന്തി ച।
സ ദാതാ യത്ര യത്രൈതി സർവതഃ സംപ്രണൂയതേ॥ 13-184-13 (88727)
അകർതാ ചൈവ കർതാ ച ലഭതേ യസ്യ യാദൃശം।
യദി ചോർധ്വം യദ്യധോ വാ സ്വാൻലോകാനഭിയാസ്യതി॥ 13-184-14 (88728)
പ്രാപ്സ്യസി ത്വന്നപാനാനി യാനി ദാസ്യസി കർഹിചിത്।
മേധാവ്യസി കുലേ ജാതഃ ശ്രുതവാനനൃശംസവാൻ॥ 13-184-15 (88729)
കൌമാരദാരോ വ്രതവാൻമൈത്രേയ നിരതോ ഭവ।
[ഏതദ്ഗൃഹാണ പ്രഥമം പ്രശസ്തം ഗൃഹമേധിനാം॥ 13-184-16 (88730)
യോ ഭർതാ വാസിതാതുഷ്ടോ ഭർതുസ്തുഷ്ടാ ച വാസിതാ।
യസ്മിന്നേവം കുലേ സർവം കല്യാണം തത്ര വർതതേ॥ 13-184-17 (88731)
അദ്ഭിർഗാത്രാൻമലമിവ തമോഽഗ്നിപ്രഭയാ യഥാ।]
ദാനേന തപസാ ചൈവ വിഷ്ണോരഭ്യർചനേന ച।
`ബ്രാഹ്മണഃ സ മഹാഭാഗ തരേത്സംസാരസാഗരാത്॥ 13-184-18 (88732)
സ്വകർമശുദ്ധസത്ത്വാനാം തപോഭിർനിർമലാത്മനാം।
വിദ്യയാ ഗതമോഹാനാം താരണായ ഹരിഃ സ്മൃതഃ॥ 13-184-19 (88733)
തദർചനപരോ നിത്യം തദ്ഭക്തസ്തം നമസ്കുരു।
തദ്ഭക്താ ന വിനശ്യന്തി ഹ്യഷ്ടാക്ഷരപരായണാഃ॥ 13-184-20 (88734)
പ്രണവോപാസനപരാഃ പരമാർഥിപരാസ്ത്വിഹ।
ഏതൈഃ പാവയ ചാത്മാനം സർവപാപമപോഹ്യ ച॥' 13-184-21 (88735)
സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി മൈത്രേയ ഗൃഹാൻസാധു വ്രജാംയഹം।
ഏതൻമനസി കർതവ്യം ശ്രേയ ഏവം ഭവിഷ്യതി॥ 13-184-22 (88736)
തം പ്രണംയാഥ മൈത്രേയഃ കൃത്വാ ചാപി പ്രദക്ഷിണം।
സ്വസ്തി പ്രാപ്നോതു ഭഗവാനിത്യുവാച കൃതാഞ്ജലിഃ॥ ॥ 13-184-23 (88737)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുരശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 184 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-184-3 വർതയിഷ്യാമി കഥയിഷ്യാമി॥ 7-184-10 യഃ സർവവിത്സ ചക്ഷുഷ്മാൻ യാദൃശതാദൃശമപി തപസ്വിനം തഥൈവ ചക്ഷുഷ്മന്തമേവാഹുഃ। താഭ്യാം സർവവിത്തപസ്വിഭ്യാം॥ 7-184-17 വാസിതാ സ്വസ്ത്രീ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 185
॥ ശ്രീഃ ॥
13.185. അധ്യായഃ 185
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പതിവ്രതാധർമപ്രതിപാദകശാണ്ഡിലീസുമനാസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സ്ത്രീണാം ഹി സമുദാചാരം സർവധർമവിദാംവര।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം ത്വത്തസ്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-185-1 (88738)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-185-2x (7400)
സർവജ്ഞാം സർവതത്ത്വജ്ഞാം ദേവലോകേ മനസ്വിനീം।
കൈകേയീ സുമനാ നാമ ശാണ്ഡിലീം പര്യപൃച്ഛത॥ 13-185-2 (88739)
കേന വൃത്തേന കല്യാണി സമാചാരേണ കേന വാ।
വിധൂയ സർവപാപാനി ദേവലോകം ത്വമാഗതാ॥ 13-185-3 (88740)
ഹുതാശനശിഖേവ ത്വം ജ്വലമാനാ സ്വതേജസാ।
സുതാ താരാധിപസ്യേവ പ്രഭയാ ദിവമാഗതാ॥ 13-185-4 (88741)
അരജാംസി ച വസ്ത്രാണി ധാരയന്തീ ഗതക്ലമാ।
വിമാനസ്ഥാ ശുഭാ ഭാസി സഹസ്രഗുണമോജസാ॥ 13-185-5 (88742)
ന ത്വമൽപേന തപസാ ദാനേന നിയമേന വാ।
ഇമം ലോകമനുപ്രാപ്താ ത്വം ഹി തത്ത്വം വദസ്വ മേ॥ 13-185-6 (88743)
ഇതി പൃഷ്ടാ സുമനയാ മധുരം ചാരുഹാസിനീ।
ശാണ്ഡിലീ നിഭൃതം വാക്യം സുമനാമിദമബ്രവീത്॥ 13-185-7 (88744)
നാഹം കാഷായവസനാ നാപി വൽകലധാരിണീ।
ന ച മുണ്ഡാ ച ജടിലാ ഭൂത്വാ ദേവത്വമാഗതാ॥ 13-185-8 (88745)
അഹിതാനി ച വാക്യാനി സർവാണി പരുഷാണി ച।
അപ്രമത്താ ച ഭർതാരം കദാചിന്നാഹമബ്രവം॥ 13-185-9 (88746)
ദേവതാനാം പിതൄണാം ച ബ്രാഹ്മണാനാം ച പൂജനേ।
അപ്രമത്താ സദാ യുക്താ ശ്വശ്രൂശ്വശുരവർതിനീ॥ 13-185-10 (88747)
പൈശുന്യേ ന പ്രവർതാമി ന മമൈതൻമനോ ഗതം।
അദ്വാരി ന ച തിഷ്ഠാമി ചിരം ന കഥയാമി ച॥ 13-185-11 (88748)
അസദ്വാ ഹസിതം കിഞ്ചിദഹിതം വാഽപി കർമണാ।
രഹസ്യമരഹസ്യം വാ ന പ്രവർതാമി സർവഥാ॥ 13-185-12 (88749)
കാര്യാർഥേ നിർഗതം ചാപി ഭർതാരം ഗൃഹമാഗതം।
ആസനേനോപസംയോജ്യ പൂജയാമി സമാഹിതാ॥ 13-185-13 (88750)
യദന്നം നാഭിജാനാതി യദ്ഭോജ്യം നാഭിനന്ദതി।
ഭക്ഷ്യം വാ യദി വാ ലേഹ്യം തത്സർവം വർജയാംയഹം॥ 13-185-14 (88751)
കുടുംബാർഥേ സമാനീതം യത്കിഞ്ചിത്കാര്യമേവ തു।
പുനരുത്ഥായ തത്സർവം കാരയാമി കരോമി ച॥ 13-185-15 (88752)
അഗ്നിസംരക്ഷണപരാ ഗൃഹശുദ്ധിം ച കാരയേ।
കുമാരാൻപാലയേ നിത്യം കുമാരീം പരിശിക്ഷയേ॥ 13-185-16 (88753)
ആത്മപ്രിയാണി ഹിത്വാഽപി ഗർഭസംരക്ഷണേ രതാ।
ബാലാനാം വർജയേ നിത്യം ശാപം കോപം പ്രതാപനം॥ 13-185-17 (88754)
അവിക്ഷിപ്താനി ധാന്യാനി നാന്നവിക്ഷേപണം ഗൃഹേ।
രക്തവത്സ്പൃഹയേ ഗേഹേ ഗാവഃ സയവസോദകാഃ।
സമുദ്ഗംയ ച ശുദ്ധാഽഹം ഭിക്ഷാം ദദ്യാം ദ്വിജാതിഷു॥ 13-185-18 (88755)
പ്രവാസം യദി മേ യാതി ഭർതാ കാര്യേണ കേനചിത്।
മംഗലൈർബഹുഭിര്യുക്താ ഭവാമി നിയതാ തദാ॥ 13-185-19 (88756)
അഞ്ജനം രോചനാം ചൈവ സ്നാനം മാല്യാനുലേപനം।
പ്രസാധനം ച നിഷ്ക്രാന്തേ നാമിനന്ദാമി ഭർതരി॥ 13-185-20 (88757)
നോത്ഥാപയാമി ഭർതാരം സുഖം സുപ്തമഹം സദാ।
ആതുരേഷ്വപി കാര്യേഷു തേന തുഷ്യതി മേ മനഃ।
നോത്ഥാപയേ സുഖം സുപ്തം ഹ്യാതുരം പാലയേ പതിം॥ 13-185-21 (88758)
നായാസയാമി ഭർതാരം കുടുംബാർഥേഽപി സർവദാ।
ഗുപ്തഗുഹ്യാ സദാ ചാസ്മി സുസംമൃഷ്ടനിവേശനാ॥ 13-185-22 (88759)
ഇമം ധർമപഥം നാരീ പാലയന്തീ സമാഹിതാ।
അരുന്ധതീവ നാരീണീസ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-185-23 (88760)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-185-24x (7401)
ഏതദാഖ്യായ സാ ദേവീ സുമനായൈ തപസ്വിനീ।
പതിധർമം മഹാഭാഗാ ജഗാമാദർശനം തദാ॥ 13-185-24 (88761)
യശ്ചേദം പാണ്ഡവാഖ്യാനം പഠേത്പർവണി പർവണി।
സ ദേവലോകം സംപ്രാപ്യ നന്ദനേ സ സുഖീ വസേത്॥ ॥ 13-185-25 (88762)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 185 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-185-19 മംഗലൈർനിയതേതി മംഗലസൂത്രമാത്രം ധാരയാമി നതു താംബൂലാദീനിത്യർഥഃ॥ 7-185-25 പാണ്ഡവാഖ്യാനം പാണ്ഡവേതി ച്ഛേദഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 186
॥ ശ്രീഃ ॥
13.186. അധ്യായഃ 186
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണാവശ്ചവേദ്യോപാസ്യേഷു പരാവധിം പൃഷ്ടേനി ഭീഷ്മേണ തംപ്രതി ശ്രീനാരായണമഹിമപ്രതിപാദകനാരദപുണ്ഡിരീകസംവാദാനുവാദപൂർവകം നാരായണസ്യ സർവോത്കൃഷ്ടത്വേന വേദ്യത്വോപാസ്യത്വവിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
`*യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യജ്ജ്ഞേയം പരമം കൃത്യമനുഷ്ഠേയം മഹാത്മഭിഃ।
സാരം മേ സർവശാസ്ത്രാണാം വക്തുമർഹസ്യനുഗ്രഹാത്॥ 13-186-1 (88763)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-186-2x (7402)
ശ്രൂയതാമിദമത്യന്തം ഗൂഢം സംസാരമോചനം।
ശ്രോതവ്യം ച ത്വയാ സംയഗ്ജ്ഞാതവ്യം ച വിശാംപതേ॥ 13-186-2 (88764)
പുണ്ഡരീകഃ പുരാ വിപ്രഃ പുണ്യതീർഥേ ജപാന്വിതഃ।
നാരദം പരിപപ്രച്ഛ ശ്രേയോ യോഗപരം മുനിം॥ 13-186-3 (88765)
നാരദശ്ചാബ്രവീദേനം ബ്രഹ്മണോക്തം മഹാത്മനാ॥ 13-186-4 (88766)
ശൃണുഷ്വാവഹിതസ്താത ജ്ഞാനയോഗമനുത്തമം।
അപ്രഭൂതം പ്രഭൂതാർഥം വേദശാസ്ത്രാർഥസംയുതം। 13-186-5 (88767)
യഃ പരഃ പ്രകൃതേ പ്രോക്തഃ പുരുഷഃ പഞ്ചവിംശകഃ।
സ ഏവ സർവഭൂതാത്മാ നര ഇത്യഭിധീയതേ॥ 13-186-6 (88768)
നരാജ്ജാതാനി തത്വാനി നാരാണീതി തതോ വിദുഃ।
താന്യേവ ചായനം തസ്യ തേന നാരായണഃ സ്മൃതഃ॥ 13-186-7 (88769)
നാരായണാജ്ജഗത്സർവം സർഗകാലേ പ്രജായതേ।
തസ്മിന്നേവ പുനസ്തച്ച പ്രലയേ സംപ്രലീയതേ॥ 13-186-8 (88770)
നാരായണഃ പരം ബ്രഹ്മ തത്വം നാരായണഃ പരഃ।
പരാദപി പരശ്ചാസൌ തസ്മാന്നാസ്തി പരാത്പരഃ॥ 13-186-9 (88771)
വാസുദേവം തഥാ വിഷ്ണുമാത്മാനം ച തഥാ വിദുഃ।
സഞ്ജ്ഞാഭേദൈഃ സ ഏവൈകഃ സർവശാസ്ത്രാഭിസംസ്കൃതഃ॥ 13-186-10 (88772)
ആലോഡ്യ സർവശാസ്ത്രാണി വിചാര്യ ച പുനഃപുനഃ।
ഇദമേകം സുനിഷ്പന്നം ധ്യേയോ നാരായണഃ സദാ॥ 13-186-11 (88773)
തസ്മാത്ത്വം ഗഹനാൻസർവാംസ്ത്യക്ത്വാ ശാസ്ത്രാർഥവിസ്തരാൻ।
അനന്യചേതാ ധ്യായസ്വ നാരായണമജം വിഭും॥ 13-186-12 (88774)
മുഹൂർതിമപി യോ ധ്യായേന്നാരായണമതന്ദ്രിതഃ।
സോഽപി തദ്ഗതിമാപ്നോതി കിം പുനസ്തത്പരായണഃ॥ 13-186-13 (88775)
നമോ നാരായണായേതി യോ വേദ ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം।
അന്ത്യകാലേ ജപന്നേതി തദ്വിഷ്ണോഃ പരമം പദം॥ 13-186-14 (88776)
ശ്രവണാൻമനനാച്ചൈവ ഗീതിസ്തുത്യർചനാദിഭിഃ।
ആരാധ്യം സർവദാ ബ്രഹ്മ പുരുഷേണ ഹിതൈഷിണാ॥ 13-186-15 (88777)
ലിപ്യതേ ന സ പാപേന നാരായണപരായണഃ।
പുനാതി സകലം ലോകം സഹസ്രാംശുരിവോദിതഃ॥ 13-186-16 (88778)
ബ്രഹ്മചാരീ ഗൃഹസ്ഥോഽപി വാനപ്രസ്ഥോഽഥ ഭിക്ഷുകഃ।
കേശവാരാധനം ഹിത്വാ നൈവ യാതി പരാം ഗതിം॥ 13-186-17 (88779)
ജൻമാന്തരസഹസ്രേഷു ദുർലഭാ തദ്ഗതാ മതിഃ।
തദ്ഭക്തവത്സലം ദേവം സമരാധയ സുവ്രത॥ 13-186-18 (88780)
നാരദേനൈവമുക്തസ്തു സ വിപ്രോഽഭ്യർചയദ്ധരിം।
സ്വപ്നോഽപി പുണ്ഡരീകാക്ഷം ശംഖചക്രഗദാധരം॥ 13-186-19 (88781)
കിരീടകുണ്ഡലധരം ലസച്ഛ്രീവത്സകൌസ്തുഭം।
തം ദൃഷ്ട്വാ ദേവദേവേശം പ്രാണമത്സംഭ്രമാന്വിതഃ॥ 13-186-20 (88782)
അഥ കാലേന മഹതാ തഥാ പ്രത്യക്ഷതാം ഗതഃ।
സംസ്തുതഃ സ്തുതിഭിർവേദൈർദേവഗന്ധർവകിന്നരൈഃ॥ 13-186-21 (88783)
അഥ തേനൈവ ഭഗവാനാത്മലോകമധോക്ഷജഃ।
ഗതഃ സംപ്രജിതഃ സർവൈഃ സ യോഗിനിലയോ ഹരിഃ॥ 13-186-22 (88784)
തസ്മാത്ത്വമപി രാജേന്ദ്ര തദ്ഭക്തസ്തത്പരായണഃ।
അർചയിത്വാ യഥായോഗം ഭജസ്വ പുരുഷോത്തമം॥ 13-186-23 (88785)
അജരമമരമേകം ധ്യേയമാദ്യന്തശൂന്യം
സഗുണമഗുണമാദ്യം സ്ഥൂലമത്യന്തസൂക്ഷ്മം।
നിരുപമമുപമേയം യോഗിവിജ്ഞാനഗംയം
ത്രിഭുവനഗുരുമീശം സംപ്രപദ്യസ്വ വിഷ്ണും॥ 13-186-24 (88786)
॥ ഇതീ ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷ·ഡശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 186 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-186-1x അയമധ്യായോ ദാക്ഷിണാത്യകോശേഷ്വേവ ദൃശ്യതേ।അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 187
॥ ശ്രീഃ ॥
13.187. അധ്യായഃ 187
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാംനഃ സകലവശീകരണോപായത്വേ ദൃഷ്ടാന്തതയാ രക്ഷോബ്രാഹ്മണസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സാംനി ചാപി പ്രദാനേന ച ജ്യായഃ കിം ഭവതോ മതം।
പ്രബ്രൂഹി ഭരതശ്രേഷ്ഠ യദത്ര വ്യതിരിച്യതേ॥ 13-187-1 (88787)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-187-2x (7403)
സാംനാ പ്രസാദ്യതേ കശ്ചിദ്ദാനേന ച തഥാഽപരഃ।
പൌരുഷീം പ്രകൃതിം ജ്ഞാത്വാ തയോരേകതരം ഭജേത്॥ 13-187-2 (88788)
ഗുണാംസ്തു ശൃണു വൈരാജന്ത്സാന്ത്വസ്യ പുരുഷർഷഭ।
ദാരുണാന്യപി ഭൂതാനി സാന്ത്വേനാരാധയേദ്യഥാ॥ 13-187-3 (88789)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിദിഹാസം പുരാതനം।
ഗൃഹീത്വാ രക്ഷസാ മുക്തോ ദ്വിജാതിഃ കാനനേ യഥാ॥ 13-187-4 (88790)
കശ്ചിത്തു ബുദ്ധിസംപന്നോ ബ്രാഹ്മണോ വിജനേ വനേ।
ഗൃഹീതഃ കൃച്ഛ്രമാപന്നോ രക്ഷസാ ഭക്ഷയിഷ്യതാ॥ 13-187-5 (88791)
സുബുദ്ധിഃ ശ്രുതിസംപന്നോ ദൃഷ്ട്വാ തമതിഭീഷണം।
സാമൈവാസ്മൈ പ്രയുഞ്ജാനോ ന മുമോഹ ന വിവ്യധേ॥ 13-187-6 (88792)
രക്ഷസ്തു വാചാ സംപൂജ്യ പ്രശ്നം പപ്രച്ഛ തം ദ്വിജം।
മോക്ഷ്യസേ ബ്രൂഹി മേ പ്രശ്നം കേനാസ്മി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-7 (88793)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-187-8x (7404)
മുഹൂർതമഥ സഞ്ചിന്ത്യ ബ്രാഹ്മണിസ്തം നിരീക്ഷ്യ സഃ।
അഭീതവദഥാവ്യഗ്രഃ പ്രശ്നം പ്രതിജഗാദ ഹ॥ 13-187-8 (88794)
വിദേശസ്ഥോ വിലോകസ്ഥോ വിനാ നൂനം സുഹൃജ്ജനൈഃ।
വിഷയാനതുലാൻഭുങ്ക്ഷേ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-9 (88795)
നൂനം മിത്രാണി തേ രക്ഷഃ സാധൂപചരിതാന്യപി।
സ്വദോഷാത്തു പരിത്യജ്യ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-10 (88796)
അവൃത്ത്യാ പീഡ്യമാനോഽപി വൃത്ത്യുപായാന്വിഗർഹയൻ।
മഹാർഥാന്ധ്യായസേ നൂനം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-11 (88797)
പരകാര്യാധികാരസ്ഥാഃ സദ്ഗുണൈരധമാ നരാഃ।
അവജാനന്തി നൂനം ത്വാം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-12 (88798)
ഗുണവാന്നിർഗുണാനന്യാന്നൂനം പശ്യസി തത്കൃതാൻ।
പ്രാജ്ഞൈരപി വിനീതാത്മാ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-13 (88799)
സംപീഡ്യാത്മാനമാര്യത്വാത്ത്വയാ കശ്ചിദുപസ്കൃതഃ।
ജിതം ത്വാം മന്യതേ സാധോ തേനാസി ഹരിമഃ കൃശഃ॥ 13-187-14 (88800)
ക്ലിശ്യമാനാന്വിമാർഗേഷു കാമക്രോധാവൃതാത്മനഃ।
മന്യേഽനുധ്യായസി ജനാംസ്തേനാസി ഹരിമഃ കൃശഃ॥ 13-187-15 (88801)
പ്രാജ്ഞൈരപുജിതോ നൂനം പ്രാജ്ഞൈരപ്യഭിനിന്ദിതഃ।
ഹ്രീമാനമർഷീ ദുർവൃത്തസ്തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-16 (88802)
നൂനം മിത്രമുഖഃ ശത്രുഃ കശ്ചിദാര്യവദാചരൻ।
വഞ്ചയിത്വാ ഗതസ്ത്വാം വൈ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-17 (88803)
നൂനമദ്യ സതാം മധ്യേ തവ വാക്യമനുത്തമം।
ന ഭാതി കാലേഽഭിഹിതം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-18 (88804)
ദൃഷ്ടപൂർവാഞ്ശ്രുതപൂർവാൻകുപിതാൻഹൃദയപ്രിയാൻ।
അനുനേതും ന ശക്രോഷി തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-19 (88805)
നൂനമാസഞ്ജയിത്വാ ത്വാ കൃത്യേ കസ്മിംശ്ചിദീപ്സിതേ।
കച്ചിദർഥയതേ നിത്യം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-20 (88806)
പരോക്ഷവാദിഭിർമിഥ്യാദോഷസ്തേ സംപ്രദർശിതഃ।
തജ്ജ്ഞൈർന പൂജ്യസേ വ്യക്തം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-21 (88807)
നൂനം ത്വാം സദ്ഗുണാപേക്ഷം പൂജയാനം സുഹൃത്പ്രജാഃ।
മായാവീതി ച ജാനന്തി തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-22 (88808)
അന്തർഗതമഭിപ്രായംന ന നൂനം ലജ്ജയേച്ഛസി।
വിവക്തും പ്രാപ്യ ശൈഥില്യാത്തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-23 (88809)
നാനാബുദ്ധിരുചീംʼല്ലോകേ മാനുഷാന്നൂനമിച്ഛസി।
ഗ്രഹീതും സ്വൈർഗുണൈഃ സർവാംസ്തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-24 (88810)
അസത്സു വിനിവിഷ്ടേഷു ന ഗുണാന്വദതഃ സ്വയം।
ഗുണാസ്തേ ന വിരാജന്തേ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-25 (88811)
ധർമവൃത്തഃ ശ്രുതൈർഹീനഃ പദം ത്വം രജസാന്വിതഃ।
മഹത്പ്രാർഥയസേ നൂനം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-26 (88812)
തപഃപ്രണിഹിതാത്മാനം മന്യേ ത്വാരണ്യകാങ്ക്ഷിണം।
ബന്ധുവർഗോ നിഗൃഹ്ണാതി തേനാസി ഹരിമഃ കൃശഃ॥ 13-187-27 (88813)
ഇഷ്ടഭാര്യസ്യ തേ നൂനം പ്രാതിവേശ്യോ മഹാധനഃ।
യുവാ സുലലിതഃ കാമീ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-28 (88814)
ദുർവിനീതഹതഃ പുത്രോ ജാമാതാ വാഽപ്രമാർജകഃ।
ദാരാ വാ പ്രതികൂലാസ്തേ തേനാസി ഹരിമഃ കൃശഃ॥ 13-187-29 (88815)
ഭ്രാതരോഽതീവ വിഷമാഃ പിതാ വാ ക്ഷുത്ക്ഷതോ മൃതഃ।
മാതാ ജ്യോഷ്ഠോ ഗുരുർവാഽപി തേനാസി ഹരിമഃ കൃശഃ॥ 13-187-30 (88816)
ബ്രാഹ്മണോ വാ ഹതോ ഗൌർവാ ബ്രഹ്മസ്വം വാപഹൃതം പുരാ।
ദേവസ്യം വാ ഹൃതം കാലേ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-31 (88817)
ഹൃതദാരോഽഥ വൃദ്ധോ വാ ലോകേ ദ്വിഷ്ടോഽഥവാ നരൈഃ।
അവിജ്ഞാനേന വാ വൃദ്ധസ്തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-32 (88818)
വാർധകാർഥം ധനം ദൃഷ്ട്വാ സ്വാ ശ്രീർവാഽപി പരൈർഹൃതാ।
വൃത്തിർവാ ദുർജനാപേക്ഷാ തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-33 (88819)
സംപത്കാലേന തേ ധർമഃ ക്ഷീണസ്താത സുഹൃദ്ബുവൈഃ।
അസംന്യാസമതിസ്തത്ര തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-34 (88820)
അവിദ്വാൻഭീരുരൽപാർഥേ വിദ്യാവിക്രമദാനജം।
യശഃ പ്രാർഥയസേ നിത്യം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-35 (88821)
ചിരഹാഭിലഷിതം കിഞ്ചിത്ഫലമപ്രാപ്തമേവ തേ।
കൃതമന്യൈരപഹൃതം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-36 (88822)
നൂനമാത്മഗതം ദോഷമപശ്യൻകിഞ്ചിദാത്മനി।
അകാരണേഽഭിശസ്തോ ഹി തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-37 (88823)
സുഹൃദാം ദുഃഖമാർതാനാം ന പ്രമോക്ഷ്യസി ഹാനിജം।
അലമർഥഗുണൈർഹീനം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-38 (88824)
സാധൂൻഗൃഹസ്ഥാന്ദൃഷ്ട്വാ ച തഥാ സാധൂന്വനേചരാൻ।
മുക്താംശ്ചാവസഥേ സക്താംസ്തേനാസി ഹരിമഃ കൃശഃ॥ 13-187-39 (88825)
ധർംയമർഥ്യം ച കാംയം ച ദേശേ ച രഹിതം വചഃ।
ന പ്രസിദ്ധ്യതി തേ നൂനം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-40 (88826)
ദത്താനകുശലൈരർഥാൻമനീഷീ സഞ്ജിജീവിഷുഃ।
പ്രാപ്യ വർതയസേ നൂനം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-41 (88827)
പരസ്പരവിരുദ്ധാനാം പ്രിയം നൂനം ചികീർഷസി।
സുഹൃദാമുപരോധേന തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-42 (88828)
പാപാന്വിവർധിതാന്ദൃഷ്ട്വാ കല്യാണാംശ്ചാവസീദതഃ।
ധ്രുവം ഗർഹയസേ നൂനം തേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 13-187-43 (88829)
ഏവം സംപൂജിതം രക്ഷോ വിപ്രം തം പ്രത്യപൂജയത്।
സഹായമകരോച്ചൈനം സംപൂജ്യാമും മുമോച ഹ॥ ॥ 13-187-44 (88830)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്താശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 187 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-187-8 ആഭിർഗാധാഭിരവ്യഗ്ര ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-187-10 സ്വദോഷാദപരജ്യന്തേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-187-16 പ്രജ്ഞാസംഭാവിതോ നൂനമപ്രദൈരുപസംഹിതേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 188
॥ ശ്രീഃ ॥
13.188. അധ്യായഃ 188
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രാദ്ധവിദ്യാദിപ്രതിപാദകപിതൃദേവദൂതാദിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[*യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ജൻമ മാനുഷ്യകം പ്രാപ്യ കർമക്ഷേത്രം സുദുർലഭം।
ശ്രേയോർഥിനാ ദരിദ്രേണ കിം കർതവ്യം പിതാമഹ॥ 13-188-1 (88831)
ദാനാനാമുത്തമം യച്ച ദേയം യച്ച യഥായഥാ।
മാന്യാൻപൂജ്യാംശ്ച ഗാംഗേയ രഹസ്യം വക്തുമർഹസി॥ 13-188-2 (88832)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-188-3x (7405)
ഏവം പൃഷ്ടോ നരേന്ദ്രേണ പാണ്ഡവേന യശസ്വിനാ।
ധർമാണാം പരമം ഗുഹ്യം ഭീഷ്മഃ പ്രോവാച പാർഥിവം॥ 13-188-3 (88833)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-188-4x (7406)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജന്ധർമഗുഹ്യാനി ഭാരത।
യഥാഹി ഭഗവാന്വ്യാസഃ പുരാ കഥിതവാൻമയി॥ 13-188-4 (88834)
ദേവഗുഹ്യമിദം രാജന്യമേനാക്ലിഷ്ടകർമണാ।
നിയമസ്ഥേന യുക്തേന തപസോ മഹതഃ ഫലം॥ 13-188-5 (88835)
യേന യഃ പ്രീയതേ ദേവഃ പ്രീയന്തേ പിതരസ്തഥാ।
ഋഷയഃ പ്രമഥാഃ ശ്രീശ്ച ചിത്രഗുപ്തോ ദിശാം ഗജാഃ॥ 13-188-6 (88836)
ഋഷിധർമഃ സ്മൃതോ യത്ര സരഹസ്യോ മഹാഫലഃ।
മഹാദാനഫലം ചൈവ സർവയജ്ഞഫലം തഥാ॥ 13-188-7 (88837)
യശ്ചൈതദേവം ജാനീയാജ്ജ്ഞാത്വാ വാ കുരുതേഽനഘ।
സദോഷോഽദോഷവാംശ്ചേഹ തൈർഗുണൈഃ സഹ യുജ്യതേ॥ 13-188-8 (88838)
ദശസൂനാസമം ചക്രം ദശചക്രസമോ ധ്വജഃ।
ദശധ്വജസമാ വേശ്യാ ദശവേശ്യാസമോ നൃപഃ 13-188-9 (88839)
അർഘേനൈതാനി സർവാണി നൃപതിഃ കഥ്യതേഽധികഃ।
ത്രിവർഗസഹിതം ശാസ്ത്രം പവിത്രം പുണ്യലക്ഷണം॥ 13-188-10 (88840)
ധർമിവ്യാകരണം പുണ്യം രഹസ്യശ്രവണം മഹത്।
ശ്രോതവ്യം ധർമസംയുക്തം വിഹിതം ത്രിദശൈഃ സ്വയം॥ 13-188-11 (88841)
പിതൄണാം യത്ര ഗുഹ്യാനി പ്രോച്യന്തേ ശ്രാദ്ധകർമണി।
ദേവതാനാം ച സർവേഷാം രഹസ്യം കഥ്യതേഽഖിലം॥ 13-188-12 (88842)
ഋഷിധർമഃ സ്മൃതോ യത്ര സരഹസ്യോ മഹാഫലഃ।
മഹായജ്ഞഫലം ചൈവ സർവദാനഫലം തഥാ॥ 13-188-13 (88843)
യേ പഠന്തി സദാ മർത്യാ യേഷാം ചൈവോപതിഷ്ഠതി।
ശ്രുത്വാ ച ഫലമാചഷ്ടേ സ്വയം നാരായണഃ പ്രഭുഃ॥ 13-188-14 (88844)
ഗവാം ഫലം തീർഥഫലം യജ്ഞാനാം ചൈവ യത്ഫലം।
ഏതത്ഫലമവാപ്നോതി യോ നരോഽതിഥിപൂജകഃ॥ 13-188-15 (88845)
ശ്രോതാരഃ ശ്രദ്ധധാനാശ്ച യേഷാം ശുദ്ധം ച മാനസം।
തേഷാം വ്യക്തം ജിതാ ലോകാഃ ശ്രദ്ദധാനേന സാധുനാ॥ 13-188-16 (88846)
മുച്യതേ കിൽബിഷാച്ചൈവ ന സ പാപേന ലിപ്യതേ।
ധർമം ച ലഭതേ നിത്യം പ്രേത്യ ലോകഗതോ നരഃ॥ 13-188-17 (88847)
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ ദേവദൂതോ യദൃച്ഛയാ।
സ്ഥിതോ ഹ്യന്തർഹിതോ ഭൂത്വാ പര്യഭാഷത വാസവം॥ 13-188-18 (88848)
യോ തൌ കാമഗുണോപേതാവശ്വിനൌ ഭിഷജാം വരൌ।
ആജ്ഞയാഽഹം തയോഃ പ്രാപ്തഃ സനരാൻപിതൃദൈവതാൻ॥ 13-188-19 (88849)
കസ്മാദ്ധി മൈഥുനം ശ്രാദ്ധേ ദാതുർഭോക്തുശ്ച വർജിതം।
കേമർഥം ച ത്രയഃ പിണ്ഡാഃ പ്രവിഭക്താഃ പൃഥക്പൃഥക്॥ 13-188-20 (88850)
പ്രഥമഃ കസ്യ ദാതവ്യോ മധ്യമഃ ക്വ ച ഗച്ഛതി।
ഉത്തരശ്ച സ്മൃതഃ കസ്യ ഏതദിച്ഛാമി വേദിതും॥ 13-188-21 (88851)
ശ്രദ്ദധാനേന ദൂതേന ഭാഷിതം ധർമസംഹിതം।
പൂർവസ്ഥാസ്ത്രിദശാഃ സർവേ പിതരഃ പൂജ്യ ഖേചരം॥ 13-188-22 (88852)
പിതര ഊചുഃ। 13-188-23x (7407)
സ്വാഗതം തേഽസ്തു ഭദ്രം തേ ശ്രൂയതാം ഖേചരോത്തമ।
ഗൂഢാർഥഃ പരമഃ പ്രശ്നോ ഭവതാ സമുദീരിതഃ॥ 13-188-23 (88853)
ശ്രാദ്ധം ദത്ത്വാ ച ഭുക്ത്വാ ച പുരുഷോ യഃ സ്ത്രിയം വ്രജേത്।
പിതരസ്തസ്യ തം മാസം തസ്മിന്രേതസി ശേരതേ॥ 13-188-24 (88854)
പ്രവിഭാഗം തു പിണ്ഡാനാം പ്രവക്ഷ്യാംയനുപൂർവശഃ।
പിണ്ഡോ ഹ്യധസ്താദ്ഗച്ഛംസ്തു അപ ആവിശ്യ ഭാവയേത്॥ 13-188-25 (88855)
പിണ്ഡം തു മധ്യമം തത്ര പത്നീത്വേകാ സമശ്നുതേ।
പിണ്ഡസ്തൃതീയോ യസ്തേഷാം തം ദദ്യാജ്ജാതവേദസി।
ഏഷ ശ്രാദ്ധവിധിഃ പ്രോക്തോ യഥാ ധർമോ ന ലുപ്യതേ॥ 13-188-26 (88856)
പിതരസ്തസ്യ തുഷ്യന്തി പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ സദാ।
പ്രജാ വിവർധതേ ചാസ്യ അക്ഷയം ചോപതിഷ്ഠതി॥ 13-188-27 (88857)
ദേവദൂത ഉവാച। 13-188-28x (7408)
ആനുപൂർവ്യേണ പിണ്ഡാനാം പ്രവിഭാഗഃ പൃഥക്പൃഥക്।
പിതൄണാം ത്രിഷു സർവേഷാം നിരുക്തം കഥിതം ത്വയാ॥ 13-188-28 (88858)
ഏകഃ സമുദ്ധൃതഃ പിണ്ഡോ ഹ്യധസ്താത്കസ്യ ഗച്ഛതി।
കം വാ പ്രീണയതേ ദേവം കഥം താരയതേ പിതൄൻ॥ 13-188-29 (88859)
മധ്യമം തു തദാ പത്നീ ഭുങ്ക്തേഽനുജ്ഞാതമേവ ഹി।
കിമർഥം പിതരസ്തസ്യ കവ്യമേവ ച ഭുഞ്ജതേ॥ 13-188-30 (88860)
അത്ര യസ്ത്വന്തിമഃ പിണ്ഡോ ഗച്ഛതേ ജാതവേദസം।
ഭവതേ കാ ഗതിസ്തസ്യ കം വാ സമനുഗച്ഛതി॥ 13-188-31 (88861)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും പിണ്ഡേഷു ത്രിഷു യാ ഗതിഃ।
ഫലം വൃത്തിം ച മാർഗം ച യശ്ചൈനം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-188-32 (88862)
പിതര ഊചുഃ। 13-188-33x (7409)
സുമഹാനേഷ പ്രശ്നോ വൈ യസ്ത്വയാ സമുദീരിതഃ।
രഹസ്യമദ്ഭുതം ചാപി പൃഷ്ടാഃ സ്മ ഗഗനേചര॥ 13-188-33 (88863)
ഏതദേവ പ്രശംസന്തി ദേവാശ്ച മുനയസ്തഥാ।
തേഽപ്യേവം നാഭിജാനന്തി പിതൃകാര്യവിനിശ്ചയം।
വർജയിത്വാ മഹാത്മാനം ചിരജീവിനമുത്തമം॥ 13-188-34 (88864)
പിതൃഭക്തസ്തു യോ വിപ്രോ വലബ്ധോ മഹായശാഃ।
ത്രയാണാമപി പിണ്ഡാനാം ശ്രുത്വാ ഭഗവതോ ഗതിം॥ 13-188-35 (88865)
ദേവദൂതേന യഃ പൃഷ്ടഃ ശ്രാദ്ധസ്യ വിദിനിശ്ചയഃ।
ഗതിം ത്രയാണാം പിണ്ഡാനാം ശൃണുഷ്വാവഹിതോ മമ॥ 13-188-36 (88866)
അപോ ഗച്ഛതി യോ ഹ്യത്ര ശശിനം ഹ്യേഷ പ്രീണയേത്।
ശശീ പ്രീണയതേ ദേവാൻപിതൄംശ്ചൈവ മഹാമതേ॥ 13-188-37 (88867)
ഭുങ്ക്തേ തു പത്നീം യം ചൈഷാമനുജ്ഞാതാ തു മധ്യമം।
പുത്രകാമായ പുത്രം തു പ്രയച്ഛന്തി പിതാമഹാഃ॥ 13-188-38 (88868)
ഹവ്യവാഹേ തു യഃ പിണ്ഡോ ദീയതേ തന്നിബോധ മേ।
പിതരസ്തേന തൃപ്യന്തി പ്രീതാഃ കാമാന്ദിശന്തി ച।
ഏതത്തേ കഥിതം സർവം ത്രിഷു പിണ്ഡേഷു യാ ഗതിഃ॥ 13-188-39 (88869)
ഋത്വിഗ്യോ യജമാനസ്യ പിതൃത്വമനുഗച്ഛതി।
തസ്മിന്നഹനി മന്യന്തേ പരിഹാര്യം ഹി മൈഥുനം॥ 13-188-40 (88870)
ശുചിനാ തു സദാ ശ്രാദ്ധം ഭോക്തവ്യം ഖേചരോത്തമ।
യേ മയാ കഥിതാ ദോഷാസ്തേ തഥാ സ്യുർന ചാന്യഥാ॥ 13-188-41 (88871)
തസ്മാത്സ്നാതഃ ശുചിഃ ക്ഷാന്തഃ ശ്രാദ്ധം ഭുഞ്ജീത വൈ ദ്വിജഃ।
പ്രജാ വിവർദതേ ചാസ്യ ചശ്ചൈവം സംപ്രയച്ഛതി॥ 13-188-42 (88872)
തതോ വിദ്യുത്പ്രഭോ നാമ ഋഷിരാഹ മഹാതപാഃ।
ആദിത്യതേജസാ തസ്യ തുല്യം രൂപം പ്രകാശതേ॥ 13-188-43 (88873)
സ ച ധർമരഹസ്യാനി ശ്രുത്വാ ശക്രമഥാബ്രവീത്॥ 13-188-44 (88874)
തിര്യഗ്യോനിഗതാൻസത്വാൻമർത്യാ ഹിംസന്തി മോഹിതാഃ।
കീടാൻപിപീലികാൻസർപാൻമേഷാൻസമൃഗപക്ഷിണഃ।
കിൽബിഷം സുബഹു പ്രാപ്താഃ കിംസ്വിദേഷാം പ്രതിക്രിയാ॥ 13-188-45 (88875)
തതോ ദേവഗണാഃ സർവേ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ।
പിതരശ്ച മഹാഭാഗാഃ പൂജയന്തി സ്മ തം മുനിം॥ 13-188-46 (88876)
ശക്ര ഉവാച। 13-188-47x (7410)
കുരുക്ഷേത്രം ഗയാം ഗംഗാം പ്രഭാസം പുഷ്കരാണി ച।
ഏതാനി മനസാ ധ്യാത്വാ അവഗാഹേത്തതോ ജലം।
തഥാ മുച്യതി പാപേനി രാഹുണാ ചന്ദ്രമാ യഥാ॥ 13-188-47 (88877)
ത്ര്യഹം സ്നാതഃ സ ഭവതി നിരാഹാരശ്ച വർതതേ।
സ്പൃശതേ യോ ഗവാം പൃഷ്ഠം വാലധിം ച നമസ്യതി॥ 13-188-48 (88878)
തതോ വിദ്യുത്പ്രഭോ വാക്യമഭ്യഭാഷത വാസവം।
അയം സൂക്ഷ്മതരോ ധർമസ്തം നിബോധ ശതക്രതോ॥ 13-188-49 (88879)
ഘൃഷ്ടോ വടകഷായേണി അനുലിപ്തഃ പ്രിയംഗുണാ।
ക്ഷീരേണ ഷഷ്ടികാൻഭുക്ത്വാ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-188-50 (88880)
ശ്രൂയതാം ചാപരം ഗുഹ്യം രഹസ്യമൃഷിചിന്തിതം।
ശ്രുതം മേ ഭാഷമാണസ്യ സ്ഥാണോഃ സ്ഥാനേ ബൃഹസ്പതേഃ।
രുദ്രേണ സഹ ദേവേശ തന്നിബോധ ശചീപതേ॥ 13-188-51 (88881)
പർവതാരോഹണം കൃത്വാ ഏകപാദോ വിഭാവസും।
നിരീക്ഷേത നിരാഹാര ഊർധ്വബാഹുഃ കൃതാഞ്ജലിഃ।
തപസാ മഹതാ യുക്ത ഉപവാസഫലം ലഭേത്॥ 13-188-52 (88882)
രശ്മിഭിസ്താപിതോഽർകസ്യ സർവപാപമപോഹതി।
ഗ്രീഷ്മകാലേഽഥവാ ശീതേ ഏവം പാപമപോഹതി॥ 13-188-53 (88883)
തതഃ പാപാത്പ്രമുക്തസ്യ ദ്യുതിർഭവതി ശാശ്വതീ।
തേജസാ സൂര്യവദ്ദീപ്തോ ഭ്രാജതേ സോമവത്പനഃ॥ 13-188-54 (88884)
മധ്യേ ത്രിദശവർഗസ്യ ദേവരാജഃ ശതക്രതുഃ।
ഉവാച മധുരം വാക്യം ബൃഹസ്പതിമനുത്തമം॥ 13-188-54 (88885)
ധർമഗുഹ്യം തു ഭഗവൻമാനുഷാണാം സുഖാവഹം।
സരഹസ്യാശ്ച യേ ദോഷാസ്താന്യഥാവദുദീരഥ॥ 13-188-56 (88886)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 13-188-57x (7411)
പ്രതിമേഹന്തി യേ സൂര്യമനിലം ദ്വിഷതേ ച യേ।
ഹവ്യവാഹേ പ്രദീപ്തേ ച സമിധം യേ ന ജുഹ്വതി॥ 13-188-57 (88887)
ബാലവത്സാം ച യേ ധേനും ദുഹന്തി ക്ഷീരകാരണാത്।
തേഷാം ദോഷാൻപ്രവക്ഷ്യാമി താന്നിബോധ ശചീപതേ॥ 13-188-58 (88888)
ഭാനുമാനനിലശ്ചൈവ ഹവ്യവാഹശ്ച വാസവ।
ലോകാനാം മാതരശ്ചൈവ ഗാവഃ സൃഷ്ടാഃ സ്വയംഭുവാ॥ 13-188-59 (88889)
ലോകാംസ്താരയിതും ശക്താ മർത്യേഷ്വേതേഷു ദേവതാഃ।
സർവേ ഭവന്തഃ ശൃണിവന്തു ഏകൈകം ധർമനിശ്ചയം॥ 13-188-60 (88890)
വർഷാണി ഷഡശീതിം തു ദുർവൃത്താഃ കുലപാംസനാഃ।
സ്ത്രിയഃ സർവാശ്ച ദുർവൃത്താഃ പ്രതിമേഹന്തി യാ രവിം॥ 13-188-61 (88891)
അനിലദ്വേഷിണഃ ശക്ര ഗർഭസ്ഥാ ച്യവതേ പ്രജാ।
ഹവ്യവാഹസ്യ ദീപ്തസ്യ സമിധം യേ ന ജുഹ്വതി।
അഗ്നികാര്യേഷു വൈ തേഷാം ഹവ്യം നാശ്നാതി പാവകഃ॥ 13-188-62 (88892)
ക്ഷീരം തു ബാലവത്സാനാം യേ പിബന്തീഹ മാനവാഃ।
ന തേഷാം ക്ഷീരപാഃ കേചിജ്ജായന്തേ കുലവർധനാഃ॥ 13-188-63 (88893)
പ്രജാക്ഷയേണ യുജ്യന്തേ കുലവംശക്ഷയേണ ച।
ഏവമേതത്പുരാ ദൃഷ്ടം കുലവൃദ്ധൈർദ്വിജാതിഭിഃ॥ 13-188-64 (88894)
തസ്മാദ്വർജ്യാനി വർജ്യാനി കാര്യം കാര്യം ച നിത്യശഃ।
ഭൂതികാമേനി മർത്യേന സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 13-188-65 (88895)
തതഃ സർവാ മഹാഭാഗ ദേവതാഃ സമരുദ്ഗണാഃ।
ഋഷയശ്ച മഹാഭാഗാഃ പൃച്ഛന്തി സ്മ പിതൄംസ്തതഃ॥ 13-188-66 (88896)
പിതരഃ കേന തുഷ്യന്തി മർത്യാനാമൽപചേതസാം।
അക്ഷയം ച കഥം ദാനം ഭവേച്ചൈവൌർധ്വദേഹികം॥ 13-188-67 (88897)
ആനൃണ്യം വാ കഥം മർത്യാ ഗച്ഛേയുഃ കേന കർമണാ।
ഏതദിച്ഛാമഹേ ശ്രോതും പരം കൌതൂഹലം ഹി നഃ॥ 13-188-68 (88898)
പിതര ഊചുഃ। 13-188-69x (7412)
ന്യായതോ വൈ മഹാഭാഗാഃ സംശയഃ സമുദാഹൃതഃ।
ശ്രൂയതാം യേന തുഷ്യാമോ മർത്യാനാം സാധുകർമണാം॥ 13-188-69 (88899)
നീലഷണ്ഡപ്രമോക്ഷേണ അണാവാസ്യാം തിലോദകൈഃ।
വർഷാസു ദീപകൈശ്ചൈവ പിതൄണാമനൃണോ ഭവേത്॥ 13-188-70 (88900)
അക്ഷയം നിർവ്യലീകം ച ദാനമേതൻമഹാഫലം।
അസ്മാകം പരിതോഷശ്ച അക്ഷയഃ പരികീർത്യതേ॥ 13-188-71 (88901)
ശ്രദ്ധധാനാശ്ച യേ മർത്യാ ആഹരിഷ്യന്തി സന്തതിം।
ദുർഗാത്തേ താരയിഷ്യന്തി നരകാത്പ്രപിതാമഹാൻ॥ 13-188-72 (88902)
പിതൄണാം ഭാഷിതം ശ്രുത്വാ ഹൃഷ്ടരോമാ തപോധനഃ।
വൃദ്ധഗാർഗ്യോ മഹാതേജാസ്താനേവം വാക്യമബ്രവീത്॥ 13-188-73 (88903)
കേ ഗുണാ നീലഷണ്ഡസ്യ പ്രമുക്തസ്യ തപോധനാഃ।
വർഷാസു ദീപദാനേന തഥൈവ ച തിലോദകൈഃ॥ 13-188-74 (88904)
പിതര ഊചുഃ। 13-188-75x (7413)
നീലഷണ്ഡസ്യ ലാംഗൂലം തോയമഭ്യുദ്ദരേദ്യദി।
ഷഷ്ടിം വർഷസഹസ്രാണി പിതരസ്തേന തർപിതാഃ॥ 13-188-75 (88905)
യസ്തു ശൃംഗഗതം പങ്ക്തം കൂലാദുദ്ധൃത്യ തിഷ്ഠതി।
പിതരസ്തേന ഗച്ഛന്തി സോമലോകമസംശയം॥ 13-188-76 (88906)
വർഷാസു ദീപദാനേന ശശീവച്ഛോഭതേ നരഃ।
തമോരൂപം ന തസ്യാസ്തി ദീപകം യഃ പ്രയച്ഛതി॥ 13-188-77 (88907)
അമാവാസ്യാം തു യേ മർത്യാഃ പ്രയച്ഛന്തി തിലോദകം।
പാത്രമൌദുംബരം ഗൃഹ്യ മധുമിശ്രം തപോധന।
കൃതം ഭവതി തൈഃ ശ്രാദ്ധം സരഹസ്യം യഥാർഥവത്॥ 13-188-78 (88908)
ഹൃഷ്ടപുഷ്ടമനാസ്തേഷാം പ്രജാ ഭവതി നിത്യദാ।
കുലവംശസ്യ വൃദ്ധിസ്തു പിണ്ഡദസ്യ ഫലം ഭവേത്।
ശ്രദ്ദധാനസ്തു യഃ കുര്യാത്പിതൄണാമനൃണോ ഭവേത്॥ 13-188-79 (88909)
ഏവമേവ സമുദ്ദിഷ്ടഃ ശ്രാദ്ധകാലക്രമസ്തഥാ।
വിധിഃ പാത്രം ഫലം ചൈവ യഥാവദനുകീർതിതം॥] ॥ 13-188-80 (88910)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 188 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-188-5 യമേനപ്രാപ്തമിതി ശേഷഃ॥ 7-188-9 ദശാനാം പശൂനാം സൂനാ വധോ യത്ര സാ പശുഘ്നജാതിർദശസൂനാ। ചക്രം ചക്രവാൻ തൈലികഃ। ധ്വജഃ സുരാപായീ। നൃപഃ ക്ഷുദ്രോ രാജാ॥ 7-188-10 ഏവം ദുഷ്പ്രതിഗ്രഹപരാങ്മുഖേന ത്രിവർഗശാസ്ത്രം ധർമാർഥകാമശാസ്ത്രാണി ജ്ഞേയാനി॥ 7-188-14 പഠന്തി ശാസ്ത്രം। ഉപതിഷ്ഠതി സംയക് സ്ഫുരത്യാചഷ്ടേ ച യഃ സ സ്വയം നാരായണ ഏവേതി ജ്ഞാതവ്യഃ॥ 7-188-19 സനരാൻ സഹർഷീൻപ്രാപ്തഃ പ്രഷ്ടുമിതി ശേഷഃ॥ 7-188-22 പൂജ്യ സംപൂജ്യ॥ 7-188-34 ചിരജീവിനം മാർകണ്ഡേയം॥ 7-188-40 യതഃ ഋത്വിക് ശ്രാദ്ധഭോക്താ യജമാനസ്യ പിതൃത്വം ഗച്ഛതി തസ്മാദന്യാത്മതാം ഗതഃ സ്വസ്ത്രിയം ന ഗച്ഛേത്। പാരദാര്യദോഷതുല്യം ഹ്യേതദിത്യർഥഃ॥ 7-188-41 ഏതച്ച വരണമാരഭ്യ ദ്രഷ്ടവ്യമിത്യാശയേനാഹ ശുചിനേതി॥ 7-188-50 വടകഷായേണ വടജടാകഷായേണ। പ്രിയംഗുഃ രാജസർഷപഃ ഷഷ്ടികാൻ ഷഷ്ടിരാത്രേണ പക്വധാന്യം॥ 7-188-52 വിഭാവസും സൂര്യം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 189
॥ ശ്രീഃ ॥
13.189. അധ്യായഃ 189
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വിഷ്ണുനേന്ദ്രംപ്രതി സ്വപ്രീതികരധർമകഥനം॥ 1 ॥ തതാ ബലദേവദേവാഗ്നിവിശ്വാമിത്രാദിഭിഃ പൃഥക്പൃഥഗ്ധർമവിശേഷകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[ഭീഷ്മ ഉവാച।
കേന തേ ച ഭവേത്പ്രീതിഃ കഥം തുഷ്ടിം തു ഗച്ഛസി।
ഇതി പൃഷ്ടഃ സുരേന്ദ്രേണ പ്രോവാച ഹരിരീശ്വരഃ॥ 13-189-1 (88911)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരീവാദോ മമ വിദ്വേഷണം മഹത്।
ബ്രാഹ്മണൈഃ പൂജിതൈർനിത്യം പൂജിതോഽഹം ന സംശയഃ॥ 13-189-2 (88912)
നിത്യാഭിവാദ്യാ വിപ്രേന്ദ്രാ ഭുക്ത്വാ പാദൌ തഥാഽഽത്മനഃ।
തേഷാം തുഷ്യാമി മർത്യാനാം യശ്ചക്രേ ച ബലിം ഹരേത്॥ 13-189-3 (88913)
വാമനം ബ്രാഹ്മണം ദൃഷ്ട്വാ വരാഹം ച ജലോത്ഥിതം।
ഉദ്ധൃതാം ധരണീം ചൈവ മൂർധ്നാ ധാരയതേ തു യഃ।
ന തേഷാമശുഭം കിഞ്ചിത്കൽമഷം ചോപപദ്യതേ॥ 13-189-4 (88914)
അശ്വത്ഥം രോചനാം ഗാം ച പൂജയേദ്യോ നരഃ സദാ।
പൂജിതം ച ജഗത്തേന സദേവാസുരമാനുഷം॥ 13-189-5 (88915)
തേന രൂപേണ തേഷാം ച പൂജാം ഗൃഹ്ണാമി തത്ത്വതഃ।
പൂജാ മമൈഷാ നാസ്ത്യന്യാ യാവല്ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 13-189-6 (88916)
അന്യഥാ ഹി വൃഥാ മർത്യാഃ പൂജയന്ത്യൽപബുദ്ധ്യഃ।
നാഹം തത്പ്രതിഗൃഹ്ണാമി ന സാ തുഷ്ടികരീ മമ॥ 13-189-7 (88917)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-189-8x (7414)
ചക്രം പാദൌ വരാഹം ച ബ്രാഹ്മണം ചാപി വാമനം।
ഉദ്ധൃതാം ധരണീം ചൈവ കിമർഥം ത്വം പ്രശംസസി॥ 13-189-8 (88918)
ഭവാൻസൃജതി ഭൂതാനി ഭാവൻസംഹരതി പ്രജാഃ।
പ്രകൃതിഃ സർവഭൂതാനാം സമർത്യാനാം സനാതനീ॥ 13-189-9 (88919)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-189-10x (7415)
സംപ്രഹസ്യ തതോ വിഷ്ണുരിദം വചനമബ്രവീത്।
ചക്രേണ നിഹതാ ദൈത്യാഃ പദ്ംയാം ക്രാന്താ വസുന്ധരാ॥ 13-189-10 (88920)
വാരാഹം രൂപമാസ്ഥായ ഹിരണ്യാക്ഷോ നിപാതിതഃ।
വാമനം രൂപമാസ്ഥായ ജിതോ രാജാ മയാ ബലിഃ। 13-189-11 (88921)
പരിതുഷ്ടോ ഭവാംയേവം മാനുഷാണാം മഹാത്മനാം।
തൻമാം യേ പൂജയിഷ്യന്തി നാസ്തി തേഷാം പരാഭവഃ॥ 13-189-12 (88922)
അപി വാ ബ്രാഹ്ംണം ദൃഷ്ട്വാ ബ്രഹ്മ ചാരിണമാഗതം।
ബ്രാഹ്മണാഗ്ര്യാഹുതിം ദത്ത്വാ അമൃതം തസ്യ ഭോജനം॥ 13-189-13 (88923)
ഐന്ദ്രീം സന്ധ്യാമുപാസിത്വാ ആദിത്യാഭിമുഖഃ സ്ഥിതഃ।
സർവതീർഥേഷു സ സ്നാതോ മുച്യതേ സർവകിൽബിഷൈഃ॥ 13-189-14 (88924)
ഏതദ്വഃ കഥിതം ഗുഹ്യമഖിലേനി തപോധനാഃ।
സംശയം പൃച്ഛമാനാനാം കിം ഭൂയഃ കഥയാംയഹം॥ 13-189-15 (88925)
ബലദേവ ഉവാച। 13-189-16x (7416)
ശ്രൂയതാം പരമം ഗുഹ്യം മാനുഷാണാം സുഖാവഹം।
അജാനന്തോ യദബുധാഃ ക്ലിശ്യന്തേ ഭൂതപീഡിതാഃ॥ 13-189-16 (88926)
കല്യ ഉത്ഥായ യോ മർത്യഃ സ്പൃശേദ്ഗാം വൈ ഘൃതം ദധി।
സർഷപം ച പ്രിയംഗം ച കൽമഷാത്പ്രതിമുച്യതേ॥ 13-189-17 (88927)
ഭൂതാനി ചൈവ സർവാണി അഗ്രതഃ പൃഷ്ഠതോപി വാ।
ഉച്ഛിഷ്ടം വാഽപി ച്ഛിദ്രേഷു വർജയന്തി തപോധനാഃ॥ 13-189-18 (88928)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-189-19x (7417)
പ്രഗൃഹ്യൌദുംബരം പാത്രം തോയപൂർണമുദങ്ഭുഖഃ।
ഉപവാസം തു ഗൃഹ്ണീയാദ്യദ്വാ സങ്കൽപയേദ്വ്രതം॥ 13-189-19 (88929)
ദേവതാസ്തസ്യ തുഷ്യന്തി കാമികം ചാപി സിധ്യതി।
അന്യഥാ ഹി വൃഥാ മർത്യാഃ കുർവതേ സ്വൽപബുദ്ധയഃ॥ 13-189-20 (88930)
ഉപവാസേ ബലൌ ചാപി താംരപാത്രം വിശിഷ്യതേ।
ബലിർഭിക്ഷാ തഥാഽർധ്യം ച പിതൄണാം ച തിലോദകം 13-189-21 (88931)
താംരപാത്രേണ ദാതവ്യമന്യഥാഽൽപഫലം ഭവേത്।
ഗുഹ്യമേതത്സമുദ്ദിഷ്ടം യഥാ തുഷ്യന്തി ദേവതാഃ॥ 13-189-22 (88932)
ധർമ ഉവാച। 13-189-23x (7418)
രാജപൌരുഷികേ വിപ്രേ ഘാണ്ടികേ പരിചാരികേ।
ഗോരക്ഷകേ വാണിജകേ തഥാ കാരുകുശീലവേ॥ 13-189-23 (88933)
മിത്രദ്രുഹ്യനധീയാനേ യശ്ച സ്യാദ്വൃഷലീപതിഃ।
ഏതേഷു ദൈവം പിത്ര്യം വാ ന ദേയം സ്യാത്കഥഞ്ചന।
പിണ്ഡദാസ്തസ്യ ഹീയന്തേ ന ച പ്രീണാതി വൈ പിതൄൻ॥ 13-189-24 (88934)
അതിഥിര്യസ്യ ഭഗ്നാശോ ഗൃഹാത്പ്രതിനിവർതതേ।
പിതരസ്തസ്യ ദേവാശ്ച അഗ്നയശ്ച തഥൈവ ഹി।
നിരാശാഃ പ്രതിഗച്ഛന്തി അതിഥേരപ്രതിഗ്രഹാത്॥ 13-189-25 (88935)
സ്ത്രീഘ്നൈർഗോഘ്നൈഃ കൃതഘ്നൈശ്ച ബ്രഹ്മഘ്നൈർഗുരുതൽപഗൈഃ।
തുല്യദോഷോ ഭവത്യേഭിര്യസ്യാതിഥിതരനർചിതഃ॥ 13-189-26 (88936)
അഗ്നിരുവാച। 13-189-27x (7419)
പാദമുദ്യംയ യോ മർത്യഃ സ്പൃശേദ്ഗാശ്ച സുദുർമതിഃ।
ബ്രാഹ്മണം വാ മഹാഭാഗം ദീപ്യമാനം തഥാഽനലം।
തസ്യ ദോഷാൻപ്രവക്ഷ്യാമി തച്ഛൃണുധ്വം സമാഹിതാഃ॥ 13-189-27 (88937)
ദിവം സ്പൃശത്യശബ്ദോഽസ്യ ത്രസ്യന്തി പിതരശ്ച വൈ।
വൈമനസ്യം ച ദേവാനാം കൃതം ഭവതി പുഷ്കലം।
പാവകശ്ച മഹാതേജാ ഹവ്യം ന പ്രതിഗൃഹ്ണതി॥ 13-189-28 (88938)
ആജൻമനാം ശതം ചൈവ നരകേ പച്യതേ തു സഃ।
നിഷ്കൃതിം ച ന തസ്യാപി അനുമന്യന്തി കർഹിചിത്॥ 13-189-29 (88939)
തസ്മാദ്ഗാവോ ന പാദേന സ്പ്രഷ്ടവ്യാ വൈ കദാചന।
ബ്രാഹ്മണശ്ച മഹാതേജാ ദീപ്യമാനസ്തഥാഽനലഃ।
ശ്രദ്ദധാനേന മർത്യേന ആത്മനോ ഹിതമിച്ഛതാ॥ 13-189-30 (88940)
ഏതേ ദോഷാ മയാ പ്രോക്താസ്ത്രിഷു യഃ പാദമുത്സൃജേത്। 13-189-31 (88941)
വിശ്വാമിത്ര ഉവാച। 13-189-32x (7420)
ശ്രൂയതാം പരമം ഗുഹ്യം രഹസ്യം ധർമസംഹിതം।
പരമാന്നേന യോ ദദ്യാത്പിതൄണാമൌപഹാരികം॥ 13-189-32 (88942)
ഗജച്ഛായായാം പൂർവസ്യാം കുതപേ ദക്ഷിണാമുഖഃ।
യദാ ഭാദ്രപദേ മാസി ഭവതേ ബഹുലേ മഘാ॥ 13-189-33 (88943)
ശ്രൂയതാം തസ്യ ദാനസ്യ യാദൃശോ ഗുണവിസ്തരഃ।
കൃതം തേന മഹച്ഛ്രാദ്ധം വർഷാണീഹ ത്രയോദശ॥ 13-189-34 (88944)
ബഹപൽ സമംഗേ ഹ്യകുതോഭയേ ച
ക്ഷേമേ ച സംഖ്യേവ ഹി ഭൂയസീ ച।
യഥാ പുരാ ബ്രഹ്മപുരേ സവത്സാ
ശതക്രതോർവജ്രധരസ്യ യജ്ഞേ॥ 13-189-35 (88945)
ഭൂയശ്ച യാ വിഷ്ണുപദേ സ്ഥിതായാ
വിഭാവസോശ്ചാപി പഥേ സ്ഥിതാ യാ।
ദേവാശ്ച സർവേ സഹ നാരദേന
പ്രകുർവതേ സർവസഹേതി നാമ॥ 13-189-36 (88946)
മന്ത്രേണൈതേനാഭിവന്ദേത യോ വൈ
വിമുച്യതേ പാപകൃതേന കർമണാ।
ലോകാനവാപ്നോതി പുരന്ദരസ്യ
ഗവാം ഫലം ചന്ദ്രമസോ ദ്യുതിം ച॥ 13-189-37 (88947)
ഏവം ഹി മന്ത്രം ത്രിദശാഭിജുഷ്ടം
പഠേത യഃ പർവസു ഗോഷ്ഠമധ്യേ।
ന തസ്യി പാപം ന ഭയം ന ശോകഃ
സഹസ്രനേത്രസ്യ ച യാതി ലോകം॥ 13-189-38 (88948)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-189-39x (7421)
അഥ സപ്ത മഹാഭാഗ ഋഷയോ ലോകവിശ്രുതാഃ।
വസിഷ്ഠപ്രമുഖാഃ സർവേ ബ്രഹ്മണം പദ്മസംഭവം। 13-189-39 (88949)
പ്രദക്ഷിണമഭിക്രംയ സർവേ പ്രാഞ്ജലയഃ സ്ഥിതാഃ॥
ഉവാച വചനം തേഷാം വസിഷ്ഠോ ബ്രഹ്മവിത്തമഃ। 13-189-40 (88950)
സർവപ്രാണിഹിതം പ്രശ്നം ബ്രഹ്മിക്ഷത്രേ വിശേഷതഃ॥
ദ്രവ്യഹീനാഃ കഥം മർത്യാ ദരിദ്രാഃ സാധുവർതിനഃ। 13-189-41 (88951)
പ്രാപ്നുവന്തീഹ യജ്ഞസ്യ ഫലം കേന ച കർമണാ॥
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തേഷാം ബ്രഹ്മാ വചനമബ്രവീത്॥ 13-189-42 (88952)
അഹോ പ്രശ്നോ മഹാഭാഗ ഗൂഢാർഥഃ പരമഃ ശുഭഃ।
സൂക്ഷ്മഃ ശ്രേയാംശ്ച മർത്യാനാം ഭവദ്ഭിഃ സമുദാഹൃതഃ॥ 13-189-43 (88953)
ശ്രൂയതാം സർവമാഖ്യാസ്യേ നിഖിലേന തപോധനാഃ।
യഥാ യജ്ഞഫലം മർത്യോ ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-189-44 (88954)
പൌഷമാസസ്യ ശുക്ലേ വൈ യദാ യുജ്യേത രോഹിണീ।
തേന നക്ഷത്രയോഗേന ആകാശശയനോ ഭവേത്॥ 13-189-45 (88955)
ഏകവസ്ത്രഃ ശുചിഃ സ്നാതഃ ശ്രദ്ദധാനഃ സമാഹിതഃ।
സോമസ്യ രശ്മയഃ പീത്വാ മഹായജ്ഞഫലം ലഭേത്॥ 13-189-46 (88956)
ഏതദ്വഃ പരമം ഗുഹ്യം കഥിതം ദ്വിജസത്തമാഃ।
യൻമാം ഭവന്തഃ പൃച്ഛന്തി സൂക്ഷ്മതത്ത്വാർഥദർശിനഃ]॥ 13-189-47 (88957)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 189 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-189-3 ചക്രേ ഗോമയോപലിപ്തേ മണ്ഡലേ സുദർശനമന്ത്രേണ പൂജിതേ॥ 7-189-28 അശബ്ദഃ അപശബ്ദഃ നിന്ദാരൂപഃ॥ 7-189-46 രശ്മയഃ രശ്മീൻ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 190
॥ ശ്രീഃ ॥
13.190. അധ്യായഃ 190
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സൂര്യഗാർഗ്യാദിഭിഃ പൃഥക്പൃഥഗ്ധർമരഹസ്യകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[വിഭാവസുരുവാച।
സലിലസ്യാഞ്ജലിം പൂർണമക്ഷതാശ്ച ധൃതോത്തരാഃ।
സോമസ്യോത്തിഷ്ഠമാനസ്യ തജ്ജലം ചാക്ഷതാംശ്ച താൻ॥ 13-190-1 (88958)
സ്ഥിതോ ഹ്യഭിമുഖോ മർത്യഃ പൌർണമാസ്യാം ബലിം ഹരേത്।
അഗ്നികാര്യം കൃതം തേന ഹുതാശ്ചാസ്യാഗ്നയസ്ത്രയഃ॥ 13-190-2 (88959)
വനസ്പതിം ച യോ ഹന്യാദമാവാസ്യാമബുദ്ധിമാൻ।
അപി ഹ്യേകേന പത്രേണ ലിപ്യതേ ബ്രഹ്മഹത്യയാ॥ 13-190-3 (88960)
ദന്തകാഷ്ഠം തു യഃ ഖാദേദമാവാസ്യാമബുദ്ധിമാൻ।
ഹിംസിതശ്ചന്ദ്രമാ**** പിതരശ്ചോദ്വിജന്തി ച॥ 13-190-4 (88961)
ഹവ്യം ന തസ്യ ദേവാശ്ച പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി പർവസു।
കുപ്യന്തേ പിതരശ്ചാസ്യ കുലേ വംശോഽസ്യ ഹീയതേ॥ 13-190-5 (88962)
ശ്രീരുവാച। 13-190-6x (7422)
പ്രകീർണം ഭാജനം യത്ര ഭിന്നഭാണ്ഡമഥാസനം।
യോഷിതശ്ചൈവ ഹന്യന്തേ കശ്മലോപഹതേ ഗൃഹേ॥ 13-190-6 (88963)
ദേവതാഃ പിതരശ്ചൈവ ഉത്സവേ പർവണീഷു വാ।
നിരാശാഃ പ്രതിഗച്ഛന്തി കശ്മലോപഹതാദ്ഗൃഹാത്॥ 13-190-7 (88964)
അംഗിരാ ഉവാച। 13-190-8x (7423)
യസ്തു സംവത്സരം പൂർണം ദദ്യാദ്ദീപം കരഞ്ജകേ।
സുവർചലാമൂലഹസ്തഃ പ്രജാ തസ്യ വിവർധതേ॥ 13-190-8 (88965)
ഗാർഗ്യ ഉവാച। 13-190-9x (7424)
ആതീഥ്യം സതതം കുര്യാദ്ദീപം ദദ്യാത്പ്രതിശ്രയേ।
വർജയാനോ ദിവാസ്വാപം ന ച മാംസാനി ഭക്ഷയേത്॥ 13-190-9 (88966)
ഗോബ്രാഹ്മണം ന ഹിംസ്യാച്ച പുഷ്കരാണി ച കീർതയേത്।
ഏത ശ്രേഷ്ഠതമോ ധർമഃ സരഹസ്യോ മഹാഫലഃ॥ 13-190-10 (88967)
അപി ക്രതുശതൈരിഷ്ട്വാ ക്ഷയം ഗച്ഛതി തദ്ധവിഃ।
ന തു ക്ഷീയന്തി തേ ധർമാഃ ശ്രദ്ദധാനൈഃ പ്രയോജിതാഃ॥ 13-190-11 (88968)
ഇദം ച പരമം ഗുഹ്യം സരഹസ്യം നിബോധത।
ശ്രാദ്ധകൽപേ ച ദൈവേ ച തൈർഥികേ പർവണീഷു ച॥ 13-190-12 (88969)
രജസ്വലാ ച യാ നാരീ ശ്വിത്രികാഽപുത്രികാ ച യാ।
ഏതാഭിശ്ചക്ഷുഷാ ദൃഷ്ടം ഹവിർനാശ്നന്തി ദേവതാഃ।
പിതരശ്ച ന തുഷ്യന്തി വർഷാണ്യപി ത്രയോദശ॥ 13-190-13 (88970)
ശുക്ലവാസാഃ ശുചിർഭൂത്വാ ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തി വാചയേത്।
കീർതയേദ്ഭാരതം ചൈവ തഥാ സ്യാദക്ഷയം ഹവിഃ॥ 13-190-14 (88971)
ധൌംയ ഉവാച। 13-190-15x (7425)
ഭിന്നഭാണ്ഡം ച ഖട്വാം ച കുക്കുടം ശുനകം തഥാ।
അപ്രശസ്താനി സർവാണി യശ്ച വൃക്ഷോ ഗൃഹേരുഹഃ॥ 13-190-15 (88972)
ഭിന്നഭാണ്ഡേ കലിം പ്രാഹുഃ ഖട്വായാം തു ധനക്ഷയഃ।
കുക്കുടേ ശുനകേ ചൈവ ഹവിർനാശ്നന്തി ദേവതാഃ।
വൃക്ഷമൂലേ ധ്രുവം സത്വം തസ്മാദ്വൃക്ഷം ന രോപയേത്॥ 13-190-16 (88973)
ജമദഗ്നിരുവാച। 13-190-17x (7426)
യോ യജേദശ്വമേധേന വാജപേയശതേന ഹ।
അവാക്ശിരാ വാ ലംബേത സത്രം വാ സ്ഫീതമാഹരേത്॥ 13-190-17 (88974)
ന യസ്യ ഹൃദയം ശുദ്ധം നരകം സ ധ്രുവം വ്രജേത്।
തുല്യം യജ്ഞശ്ച സത്യം ച ഹൃദയസ്യ ച ശുദ്ധതാ॥ 13-190-18 (88975)
ശുദ്ധേന മനസാ ദത്ത്വാ സക്തുപ്രസ്ഥം ദ്വിജാതയേ।
ബ്രഹ്മലോകമനുപ്രാപ്തഃ പര്യാപ്തം തന്നിദർശനം॥] ॥ 13-190-19 (88976)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി നവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 190 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-190-8 കരഞ്ജസുവർചലേ വൃക്ഷവല്ലിവിശേഷൌ॥ 7-190-16 സത്വം വൃശ്ചികസർപാദി। ന രോപയേത് ഗൃഹേ ഇതി ശേഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 191
॥ ശ്രീഃ ॥
13.191. അധ്യായഃ 191
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വായുനാ ധർമരഹസ്യകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[വായുരുവാച।
കിഞ്ചിദ്ധർമം പ്രവക്ഷ്യാമി മാനുഷാണാം സുഖാവഹം।
സരഹസ്യാശ്ച യേ ദോഷാസ്താഞ്ശൃണുധ്വം സമാഹിതാഃ॥ 13-191-1 (88977)
അഗ്നികാര്യം ച കർതവ്യം പരമാന്നേന ഭോജനം।
ദീപകശ്ചാപി കർതവ്യഃ പിതൄണാം സതിലോദകഃ॥ 13-191-2 (88978)
ഏതേന വിധിനാ മർത്യഃ ശ്രദ്ദധാനഃ സമാഹിതഃ।
ചതുരോ വാർഷികാൻമാസാന്യോ ദദാതി തിലോദകാം॥ 13-191-3 (88979)
ഭോജനം ച യഥാശക്ത്യാ ബ്രാഹ്മണേ വേദപാരഗേ।
പശുബന്ധശതസ്യേഹ ഫലം പ്രാപ്നോതി പുഷ്കലം॥ 13-191-4 (88980)
ഇദം ചൈവാപരം ഗുഹ്യമപ്രശസ്തം നിബോധത।
അഗ്നേസ്തു വൃഷലോ നേതാ ഹവിർമൂഢാശ്ച യോഷിതഃ॥ 13-191-5 (88981)
മന്യതേ ധർമ ഏവേതി ച ചാധർമേണി ലിപ്യതേ।
അഗ്നയസ്തസ്യ കുപ്യന്തി ശൂദ്രയോനിം സ ഗച്ഛതി॥ 13-191-6 (88982)
പിതരശ്ച ന തുഷ്യന്തി സഹദേവൈർവിശേഷതഃ।
പ്രായശ്ചിത്തം തു യത്തത്ര ബ്രുവതസ്തന്നിബോധ മേ।
യത്കൃത്വാ തു നരഃ സംയക്സുഖീ ഭവതി വിജ്വരഃ॥ 13-191-7 (88983)
ഗവാം മൂത്രപുരീഷേണി പയസാ ച ഘൃതേന ച।
അഗ്നികാര്യം ത്ര്യഹം കുര്യാന്നിരാഹാരഃ സമാഹിതഃ॥ 13-191-8 (88984)
തതഃ സംവത്സരേ പൂർണേ പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ദേവതാഃ।
ഹൃഷ്യന്തി പിതരശ്ചാസ്യ ശ്രാദ്ധകാല ഉപസ്ഥിതേ॥ 13-191-9 (88985)
ഏഷ ഹ്യധർമോ ധർമശ്ച സരഹസ്യഃ പ്രകീർതിതഃ।
മർത്യാനാം സ്വർഗകാമാനാം പ്രേത്യ സ്വർഗസുഖാവഹ॥] ॥ 13-191-10 (88986)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 191 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-191-5 നേതാ ദേശാന്തരപ്രാപകോ യദി ശൂദ്രഃ സ്യാത് തർഹി തസ്യ ദോഷഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 192
॥ ശ്രീഃ ॥
13.192. അധ്യായഃ 192
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന ധർമരഹസ്യകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[ലോമശ ഉവാച।
പരദാരേഷു യേ സക്താ അകൃത്വാ ദാരസംഗ്രഹം।
നിരാശാഃ പിതരസ്തേഷാം ശ്രാദ്ധകാലേ ഭവന്തി വൈ॥ 13-192-1 (88987)
പരദാരരതിര്യശ്ച യശ്ച വന്ധ്യാമുപാസതേ।
ബ്രഹ്മസ്വം ഹരതേ യശ്ച സമദോഷാ ഭവന്തി തേ॥ 13-192-2 (88988)
അസംഭാഷ്യാ ഭവന്ത്യേതേ പിതൄണാം നാത്ര സംശയഃ।
ദേവതാഃ പിതരശ്ചൈഷാം നാഭിനന്ദന്തി തദ്ധവിഃ॥ 13-192-3 (88989)
തസ്മാത്പരസ്യ വൈ ദാരാംസ്ത്യജേദ്വന്ധ്യാം ച യോഷിതം।
ബ്രഹ്മസ്വം ഹി ന ഹർതവ്യമാത്മനോ ഹിതമിച്ഛതാ॥ 13-192-4 (88990)
ശ്രൂയതാം ചാപരം ഗുഹ്യം രഹസ്യം ധർമസംഹിതം।
ശ്രദ്ദധാനേന കർതവ്യം ഗുരുണാം വചനം സദാ॥ 13-192-5 (88991)
ദ്വാദശ്യാം പൌർണമാസ്യാം ച മാസിമാസി ഘൃതാക്ഷതം।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛേത തസ്യ പുണ്യം നിബോധത॥ 13-192-6 (88992)
സോമശ്ച വർധതേ തേന സമുദ്രശ്ച മഹോദധിഃ।
അശ്വമേധചതുർഭാഗം ഫലം സൃജതി വാസവഃ॥ 13-192-7 (88993)
ദാനേനൈതേന തേജസ്വീ വീര്യവാംശ്ച ഭവേന്നരഃ।
പ്രീതശ്ച ഭഗവാൻസോമ ഇഷ്ടാൻകാമാൻപ്രയച്ഛതി॥ 13-192-8 (88994)
ശ്രൂയതാം ചാപരോ ധർമഃ സരഹസ്യോ മഹാഫലഃ।
ഇദം കലിയുഗം പ്രാപ്യ മനുഷ്യാണാം സുഖാവഹഃ॥ 13-192-9 (88995)
കല്യമുത്ഥായ യോ മർത്യഃ സ്നാതഃ ശുക്ലേന വാസസാ।
തിലപാത്രം പ്രയച്ഛേത ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സമാഹിതഃ॥ 13-192-10 (88996)
തിലോദകം ച യോ ദദ്യാത്പിതൄണാം മധുനാ സഹ।
ദീപകം കൃസംര ചൈവ ശ്രൂയതാം തസ്യ യത്ഫലം॥ 13-192-11 (88997)
തിലപാത്രേ ഫലം പ്രാഹ ഭഗവാൻപാകശാംസനഃ।
ഗോപ്രദാനം ച യഃ കുര്യാദ്ഭൂമിദാനം ച ശാശ്വതം॥ 13-192-12 (88998)
അഗ്നിഷ്ടോമം ച യോ യജ്ഞം യജേത ബഹുദക്ഷിണം।
തിലപാത്രം സഹൈതേന സമം മന്യന്തി ദേവതാഃ॥ 13-192-13 (88999)
തിലോദകം സദാ ശ്രാദ്ധേ മന്യന്തേ പിതരോഽക്ഷയം।
ദീപേ ച കൃസരേ ചൈവ തുഷ്യന്തേഽസ്യ പിതാമഹാഃ॥ 13-192-14 (89000)
സ്വർഗേ ച പിതൃലോകേ ച പിതൃദേവാഭിപൂജിതം।
ഏവമേതൻമയോദ്ദിഷ്ടപിദൃഷ്ടം പുരാതനം॥] ॥ 13-192-15 (89001)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 192 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-192-7 മഹാന്ത്യുദകാനി ധീയന്തേഽസ്മിന്നിതി। യദ്വാ മഹാനാമുത്സവാനാമുദധിരിവ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 193
॥ ശ്രീഃ ॥
13.193. അധ്യായഃ 193
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യരുന്ധതീചിത്രഗുപ്തോദിതധർമരഹസ്യകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതസ്ത്വൃഷിഗണാഃ സർവേ പിതരശ്ച സദേവതാഃ।
അരുന്ധതീം തപോവൃദ്ധാമപൃച്ഛന്ത സമാഹിതാഃ॥ 13-193-1 (89002)
സമാനശീലാം വീര്യേണ വസിഷ്ഠസ്യ മഹാത്മനഃ।
ത്വത്തോ ധർമരഹസ്യാനി ശ്രോതുമിച്ഛാമഹേ വയം।
യത്തേ ഗുഹ്യതമം ഭദ്രേ തത്പ്രഭാഷിതുമർഹസി॥ 13-193-2 (89003)
അരുന്ധത്യുവാച। 13-193-3x (7427)
തപോവൃദ്ധിർമയാ പ്രാപ്താ ഭവതാം സ്മരണേന വൈ।
ഭവതാം ച പ്രസാദേന ധർമാന്വക്ഷ്യാമി ശാശ്വതാൻ॥ 13-193-3 (89004)
സഗുഹ്യാൻസരഹസ്യാംശ്ച താഞ്ശൃണുദ്വമശേഷതഃ।
ശ്രദ്ദധാനേ പ്രയോക്തവ്യാ യസ്യ ശുദ്ധം തഥാ മനഃ॥ 13-193-4 (89005)
അശ്രദ്ദധാനോ മാനീ ച ബ്രഹ്മഹാ ഗുരുതൽപഗ।
അസംഭാഷ്യാ ഹി ചത്വാരോ നൈഷാം ധർമം പ്രകാശയേത്॥ 13-193-5 (89006)
അഹന്യഹനി യോ ദദ്യാത്കപിലാം ദ്വാദശീഃ സമാഃ।
മാസിമാസി ച സത്രേണ യോ യജേത സദാ നരഃ॥ 13-193-6 (89007)
ഗവാം ശതസഹസ്രം ച യോ ദദ്യാജ്ജ്യേഷ്ഠപുഷ്കരേ।
ന തദ്ധർമഫലം തുല്യമതിഥിര്യസ്യ തുഷ്യതി॥ 13-193-7 (89008)
ശ്രൂയതാം ചാപരോ ധർമോ മനുഷ്യാണാം സുഖാവഹഃ।
ശ്രദ്ദധാനേന കർതവ്യഃ സരഹസ്യോ മഹാഫലഃ॥ 13-193-8 (89009)
കല്യമുത്ഥായ ഗോമധ്യേ ഗൃഹ്യ ദർഭാൻസഹോദകാൻ।
നിഷിഞ്ചേത ഗവാം ശൃംഗേ മസ്തകേന ച തജ്ജലം।
പ്രതീച്ഛേത നിരാഹാരസ്തസ്യി ധർമഫലം ശൃണു॥ 13-193-9 (89010)
ശ്രൂയന്തേ യാനി തീർഥാനി ത്രിഷു ലോകേഷു കാനിചിത്।
സിദ്ധചാരണജുഷ്ടാനി സേവിതാനി മഹർഷിഭിഃ।
അഭിഷേകഃ സമസ്തേഷാം ഗവാം ശൃംഗോദകസ്യ ച॥ 13-193-10 (89011)
സാധുസാധ്വിതി ചോദ്ദിഷ്ടം ദൈവതൈഃ പിതൃഭിസ്തഥാ।
ഭൂതൈശ്ചൈവ സുസംഹൃഷ്ടൈഃ പൂജിതാ സാഽപ്യരുന്ധതീ॥ 13-193-11 (89012)
പിതാമഹ ഉവാച। 13-193-12x (7428)
അഹോ ധർമോ മഹാഭാഗേ സരഹസ്യ ഉദാഹൃതഃ।
വരം ദദാമി തേ ധന്യേ തപസ്തേ വർദതാം സദാ॥ 13-193-12 (89013)
യമ ഉവാച। 13-193-13x (7429)
രമണീയാ കഥാ ദിവ്യാ യുഷ്മത്തോ യാ മയാ ശ്രുതാ।
ശ്രൂയതാം ചിത്രഗുപ്തസ്യ ഭാഷിതം മമ ച പ്രിയം॥ 13-193-13 (89014)
രഹസ്യം ധർമസംയുക്തം ശക്യം ശ്രോതും മഹർഷിഭിഃ।
ശ്രദ്ദധാനേന മർത്യേന ആത്മനോ ഹിതമിച്ഛാതാ॥ 13-193-14 (89015)
ന ഹി പുണ്യം തഥാ പാപം കൃതം കിഞ്ചിദ്വിനശ്യതി।
പർവകാലേ ച യത്കിഞ്ചിദാദിത്യം ചാധിതിഷ്ഠതി॥ 13-193-15 (89016)
പ്രേതലോകം ഗതേ മർത്യേ തത്തത്സർവം വിഭാവസുഃ।
പ്രതിജാനാതി പുണ്യാത്മാ തച്ചി തത്രോപയുജ്യതേ॥ 13-193-16 (89017)
കിഞ്ചിദ്ധർമ പ്രവക്ഷ്യാമി ചിത്രഗുപ്തമതം ശുഭം।
പാനീയം ചൈവ ദീപം ച ദാതവ്യം സതതം തഥാ॥ 13-193-17 (89018)
ഉപാനഹൌ ച ച്ഛത്രം ച കപിലാ ച യഥാതഥം।
പുഷ്കരേ കപിലാ ദേയാ ബ്രാഹ്മണേ വേദപാരഗേ॥ 13-193-18 (89019)
അഗ്നിഹോത്രം ച യത്നേന സർവശഃ പ്രതിപാലയേത്।
അയം ചൈവാപരോ ധർമശ്ചിത്രഗുപ്തേന ഭാഷിതഃ॥ 13-193-19 (89020)
ഫലമസ്യ പൃഥക്ത്വേന ശ്രോതുമർഹന്തി സത്തമാഃ।
പ്രലയം സർവഭൂതൈസ്തു ഗന്തവ്യം കാലപര്യയാത്॥ 13-193-20 (89021)
തത്ര ദുർഗമനുപ്രാപ്താഃ ക്ഷുത്തൃഷ്ണാപരിപീഡിതാഃ।
ദഹ്യമാനാ വിപച്യന്തേ ന തത്രാസ്തി പലായനം॥ 13-193-21 (89022)
അന്ധകാരം തമോ ഘോരം പ്രവിശന്ത്യൽപബുദ്ധയഃ।
തത്ര ധർമം പ്രവക്ഷ്യാമി യേന ദുർഗാണി സന്തരേത്॥ 13-193-22 (89023)
അൽപവ്യയം മഹാർഥം ച പ്രേത്യ ചൈവ സുഖോദയം।
പാനീയസ്യ ഗുണാ ദിവ്യാഃ പ്രേതലോകേ വിശേഷതഃ॥ 13-193-23 (89024)
തത്ര പുണ്യോദകാ നാമ നദീ തേഷാം വിധീയതേ।
അക്ഷയം സലിലം തത്ര ശീതലം ഹ്യമൃതോപമം॥ 13-193-24 (89025)
സ തത്ര തോയം പിബതി പീനീയം യഃ പ്രയച്ഛതി।
പ്രദീപസ്യ പ്രദാനേന ശ്രൂയതാം ഗുണവിസ്തരഃ॥ 13-193-25 (89026)
തമോന്ധകാരം നിയതം ദീപദോ ന പ്രപശ്യതി।
പ്രഭാം ചാസ്യ പ്രയച്ഛന്തി സോമഭാസ്കരപാവകാഃ।
ദേവതാശ്ചാനുമന്യന്തേ വിമലാഃ സർവതോ ദിശഃ॥ 13-193-26 (89027)
ദ്യോതതേം ച യഥാഽഽദിത്യഃ പ്രേതലോകഗതോ നരഃ।
തസ്മാദ്ദീപഃ പ്രദാതവ്യഃ പാനീയം ച വിശേഷതഃ॥ 13-193-27 (89028)
കപിലാം യേ പ്രയച്ഛന്തി ബ്രാഹ്മണേ വേദപാരഗേ।
പുഷ്കരേ ച വിശേഷേണ ശ്രൂയതാം തസ്യ യത്ഫലം॥ 13-193-28 (89029)
ഗോശതം സവൃഷം തേന ദത്തം ഭവതി ശാശ്വതം।
പാപം കർമ ച യത്കിഞ്ചിദ്ബ്രഹ്മഹത്യാസമം ഭവേത്।
ശോധയേത്കപിലാ ഹ്യേകാ പ്രദത്തം ഗോശതം യഥാ॥ 13-193-29 (89030)
തസ്മാത്തു കപിലാ ദേയാ കൌമുദ്യാം ജ്യേഷ്ഠപുഷ്കരേ।
ന തേഷാം വിഷമം കിഞ്ചിന്ന ദുഃഖം ന ച കണ്ടകാഃ॥ 13-193-30 (89031)
ഉപാനഹൌ ച യോ ദദ്യാത്പാത്രഭൂതേ ദ്വിജോത്തമേ।
ഛത്രദാനേ സുഖാം ഛായാം ലഭതേ പരലോകഗഃ॥ 13-193-31 (89032)
ന ഹി ദത്തസ്യ ദാനസ്യ നാശോഽസ്തീഹ കദാചന।
ചിത്രഗുപ്തമതം ശ്രുത്വാ ഹൃഷ്ടരോമാ വിഭാവസുഃ॥ 13-193-32 (89033)
ഉവാച ദേവതാഃ സർവാഃ പിതൄംശ്ചൈവ മഹാദ്യുതിഃ।
ശ്രുതം ഹി ചിത്രഗുപ്തസ്യ ധർമഗുഹ്യം മഹാത്മനഃ॥ 13-193-33 (89034)
ശ്രദ്ദധാനാശ്ച യേ മർത്യാ ബ്രാഹ്മണേഷു മഹാത്മസു।
ദാനമേതത്പ്രയച്ഛന്തി ന തേഷാം വിദ്യതേ ഭയം॥ 13-193-34 (89035)
ധർമദോഷാസ്ത്വിമേ പഞ്ച യേഷാം നാസ്തീഹ നിഷ്കൃതിഃ।
അസംഭാഷ്യാ അനാചാരാ വർജനീയാ നരാധമാഃ॥ 13-193-35 (89036)
ബ്രഹ്മഹാ ചൈവ ഗോഘ്നശ്ച പരദാരരതശ്ച യഃ।
അശ്രദ്ദധാനശ്ച നരഃ സ്ത്രിയം യശ്ചോപജീവതി॥ 13-193-36 (89037)
പ്രേതലോകഗതാ ഹ്യേതേ നരകേ പാപകർമിണഃ।
പച്യന്തേ വൈ യഥാ മീനാഃ പൂയശോണിതഭോജനാഃ॥ 13-193-37 (89038)
അസംഭാഷ്യാഃ പിതൄണാം ച ദേവാനാം ചൈവ പഞ്ച തേ।
സ്നാതകാനാം ച വിപ്രാണാം യേ ചാന്യേ ച തപോധനാഃ॥ ॥ 13-193-38 (89039)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 193 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-193-4 പ്രയോക്തവ്യാ ധർമാ വാച്യാഃ॥ 7-193-16 പ്രതീജാനാത്യർപയതി। ഉപയുജ്യതേ പുണ്യപാപകർതാ॥ 7-193-20 പ്രകൃഷ്ടോ ലയോഽദർശനം യസ്മാത്തത്പ്രലയം മരണം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 194
॥ ശ്രീഃ ॥
13.194. അധ്യായഃ 194
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പ്രമഥൈർഋഷിഗണാൻപ്രതി പ്രജാനാം സ്വഹിംസാതദഭാവകാരണാഭിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതഃ സർവേ മഹാഭാഗാ ദേവാശ്ച പിതരശ്ച ഹ।
ഋഷയശ്ച മഹാഭാഗാഃ പ്രമഥാന്വാക്യമബ്രുവൻ॥ 13-194-1 (89040)
ഭവന്തോ വൈ മഹാഭാഗാ അപരോക്ഷനിശാചരാഃ।
ഉച്ഛിഷ്ടാനശുചീൻക്ഷുദ്രാൻകഥം ഹിസഥ മാനവാൻ॥ 13-194-2 (89041)
കേ ച സ്മൃതാഃ പ്രതീഘാതാ യേന മർത്യാന്ന ഹിംസഥ।
രക്ഷോഘ്നാനി ച കാനി സ്യുര്യൈർഗൃഹേഷു പ്രണശ്യഥ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമ യുഷ്മാകം സർവമേതന്നിശാചരാഃ॥ 13-194-3 (89042)
പ്രമഥാ ഊചുഃ। 13-194-4x (7430)
മൈഥുനേന സദോച്ഛിഷ്ടാഃ കൃതേ ചൈവാധരോത്തരേ।
മോഹാൻമാംസാനി ഖാദേത വൃക്ഷമൂലേ ച യഃ സ്വപേത്॥ 13-194-4 (89043)
ആമിഷം ശീർഷതോ യസ്യ പാദതോ യശ്ച സംവിശേത്।
തത ഉച്ഛിഷ്ടകാഃ സർവേ ബഹുച്ഛിദ്രാശ്ച മാനവാഃ॥ 13-194-5 (89044)
ഉദകേ ചാപ്യമേധ്യാനി ശ്ലേഷ്മാണം ച പ്രമുഞ്ചതി।
ഏതേ ഭക്ഷ്യാശ്ച വധ്യാശ്ച മാനുഷാ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-194-6 (89045)
ഏവം ശീലസമാചാരാന്ധർഷയാമോ ഹി മാനവാൻ।
ശ്രൂയതാം ച പ്രതീഘാതാന്യൈർന ശക്നുമ ഹിംസിതും। 13-194-7 (89046)
ഗോരോചനാസമാലംഭോ വചാഹസ്തശ്ച യോ ഭവേത്।
ഘൃതാക്ഷതം ച യോ ദദ്യാൻമസ്തകേ തത്പരായണഃ॥ 13-194-8 (89047)
യേ ച മാംസം ന ഖാദന്തി താന്ന ശക്നുമ ഹിംസിതും।
യസ്യ ചാഗ്നിർഗൃഹേ നിത്യം ദിവാരാത്രൌ ച ദീപ്യതേ॥ 13-194-9 (89048)
തരക്ഷോശ്ചർമദംഷ്ട്രാശ്ച തഥൈവ ഗിരികച്ഛപഃ।
ആജ്യധൂമോ ബിഡാലശ്ച ച്ഛാഗഃ കൃഷ്ണോഽത പിംഗലഃ॥ 13-194-10 (89049)
യേഷാമേതാനി തിഷ്ഠന്തി ഗൃഹേഷു ഗൃഹമേധിനാം।
താന്യധൃഷ്യാണ്യഗാരാണി പിശിതാശൈഃ സുദാരുണൈഃ॥ 13-194-11 (89050)
ലോകാനസ്മദ്വിധാ യേ ച വിചരന്തി യഥാസുഖം।
തസ്മാദേതാനി ഗേഹേഷു രക്ഷോഘ്നാനി വിശാംപതേ।
ഏതദ്വഃ കഥിതം സർവം യത്ര വഃ സംശയോ മഹാൻ॥] ॥ 13-194-12 (89051)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 194 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-194-4 അധരോത്തരേ അധര ഉത്തരഃ ശ്രേഷ്ഠോ യത്ര ശ്രേഷ്ഠസ്യാവമാനേ കൃതേ സതി॥ 7-194-5 ആമിഷം മാംസം ശിരസി ദധാനഃ। പാദതഃ ശയ്യായാം പാദസ്ഥാനേ ശിരഃ കൃത്വാ യഃ സംവിശേത്॥ 7-194-10 തരക്ഷോർവ്യാഘ്രസ്യ। ഗിരികച്ഛപഃക പർവതദരീശായീ സ്ഥലകൂർമഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 195
॥ ശ്രീഃ ॥
13.195. അധ്യായഃ 195
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
രേണുകനാമകേന കരേണുനാ ദേവാദീൻപ്രതി ദിഗ്ഗജഗദിതധർമനിവേദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[ഭീഷ്മ ഉവാച।
തതഃ പദ്മപ്രതീകാശഃ പദ്മോദ്ഭൂതഃ പിതാമഹഃ।
ഉവാച വചനം ദേവാന്വാസവം ച ശചീപതിം॥ 13-195-1 (89052)
അയം മഹാബലോ നാഗോ രസാതലചരോ ബലീ।
തേജസ്വീ രേണുകോ നാമ മഹാസത്വപരാക്രമഃ॥ 13-195-2 (89053)
അതിതേജസ്വിനഃ സർവേ മഹാവീര്യാ മഹാഗജാഃ।
ധാരയന്തി മഹീം കൃത്സ്നാം സശൈലവനകാനനാം॥ 13-195-3 (89054)
ഭവദ്ഭിഃ സമനുജ്ഞാതോ രേണുകസ്താൻമഹാഗജാൻ।
ധർമഗുഹ്യാനി സർവാണി ഗത്വാ പൃച്ഛതു തത്ര വൈ॥ 13-195-4 (89055)
പിതാമഹവചഃക ശ്രുത്വാ തേ ദേവാ രേണുകം തദാ।
പ്രേഷയാമാസുരവ്യഗ്രാ യത്ര തേ ധരണീധരാഃ॥ 13-195-5 (89056)
രേണുക ഉവാച। 13-195-6x (7431)
അനുജ്ഞാതോഽസ്മി ദേവൈശ്ച പിതൃഭിസ്ചക മഹാബലാഃ।
ധർമഗുഹ്യാനി യുഷ്മാകം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ।
കഥയധ്വം മഹാഭാഗാ യദ്വസ്തത്ത്വം മനീഷിതം॥ 13-195-6 (89057)
ദിഗ്ഗജാ ഊചുഃ। 13-195-7x (7432)
കാർതികേ മാസി ചാശ്ലേഷാ ബഹുലസ്യാഷ്ടമീ ശിവാ।
തേന നക്ഷത്രയോഗേന യോ ദദാതി ഗുഡൌദനം।
ഇമം മന്ത്രം ജപച്ഛ്രാദ്ധേ യതാഹാരോ ഹ്യകോപനഃ॥ 13-195-7 (89058)
ബലദേവപ്രഭൃതയോ യേ നാഗാ ബലവത്തരാഃ।
അനന്താ ഹ്യക്ഷയാ നിത്യം ഭോഗിനഃ സുമഹാബലാഃ॥ 13-195-8 (89059)
തേഷാം കുലോദ്ഭവാ യേ ച മഹാഭൂതാ ഭുജംഗമാഃ।
തേ മേ ബലിം പ്രയച്ഛന്തു ബലതേജോഭിവൃദ്ധയേ॥ 13-195-9 (89060)
യദാ നാരായണഃ ശ്രീമാനുജ്ജഹാര വസുന്ധരാം।
തദ്ബലം തസ്യ ദേവസ്യ ധരാമുദ്ധരതസ്തഥാ॥ 13-195-10 (89061)
ഏവമുക്ത്വാ ബലിം തത്ര വൽമീകേ തു നിവേദയേത്॥ 13-195-11 (89062)
ഗജേന്ദ്രകുസുമാകീർണം നീലവസ്ത്രാനുലേപനം।
നിർവപേത്തം തു വൽമീകേ അസ്തം യാതേ ദിവാകരേ॥ 13-195-12 (89063)
ഏവം തുഷ്ടാസ്തതഃ സർവേ അധസ്താദ്ഭാരപീഡിതാഃ।
ശ്രമം തം നാവബുധ്യാമോ ധാരയന്തോ വസുന്ധരാം॥ 13-195-13 (89064)
ഏവം മന്യാമഹേ സർവേ ഭാരാർതാ നിരപേക്ഷിണഃ।
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോ വൈശ്യഃ ശൂദ്രോ വാ യദ്യുപോഷിതഃ॥ 13-195-14 (89065)
ഏവം സംവത്സരം കൃത്വാ ദാനം ബഹുഫലം ലഭേത്।
വൽമീകേ ബലിമാദായ തന്നോ ബഹുഫലം മതം॥ 13-195-15 (89066)
യേ ച നാഗാ മഹാവീര്യാസ്ത്രിഷു ലോകേഷു കൃത്സ്നശഃ।
കൃതാതിഥ്യാ ഭവേയുസ്തേ ശതം വർഷാണി തത്ത്വതഃ॥ 13-195-16 (89067)
ദിഗ്ഗജാനാം ച തച്ഛ്രുത്വാ ദേവതാഃ പിതരസ്തഥാ।
ഋഷയശ്ച മഹാഭാഗാഃ പൂജയന്തി സ്മ രേണുകം॥] ॥ 13-195-17 (89068)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 195 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-195-2 നാഗോ ഗജഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 196
॥ ശ്രീഃ ॥
13.196. അധ്യായഃ 196
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ ദേവാദീൻപ്രതി ഗോപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[മഹേശ്വര ഉവാച।
സാരമുദ്ധൃത്യ യുഷ്മാഭിഃ സാധുധർമ ഉദാഹൃതഃ।
ധർമഗുഹ്യമിദം മത്തഃ ശൃണുധ്വം സർവ ഏവ ഹ॥ 13-196-1 (89069)
യേഷാം ധർമാശ്രിതാ ബുദ്ധിഃക ശ്രദ്ദധാനാശ്ച യേ നരാഃ।
തേഷാം സ്യാദുപദേഷ്ടവ്യഃ സരഹസ്യോ മഹാഫലഃ॥ 13-196-2 (89070)
നിരുദ്വിഗ്നസ്തു യോ ദദ്യാൻമാസമേകം ഗവാഹ്നികം।
ഏകഭക്തം തഥാഽശ്നീയാച്ഛ്രൂയതാം തസ്യ യത്ഫലം॥ 13-196-3 (89071)
ഇമാ ഗാവോ മഹാഭാഗാഃ പവിത്രം പരമം സ്മൃതാഃ।
ത്രീൻലോകാന്ധാനയന്തി സ്മ സദേവാസുരമാനുപാൻ॥ 13-196-4 (89072)
താസു ചൈവ മഹാപുണ്യം ശുശ്രൂഷാ ച മഹാഫലം।
അഹന്യഹനി ധർമേണ യുജ്യതേ വൈ ഗവാഹ്നികഃ॥ 13-196-5 (89073)
മയാ ഹ്യേതാ ഹ്യനുജ്ഞാതാഃ പൂർവമാസൻകൃതേ യുഗേ।
തതോഽഹമനുനീതോ വൈ ബ്രഹ്മണാ പദ്മയോനിനാ॥ 13-196-6 (89074)
തസ്മാദ്വ്രജസ്ഥാനഗതസ്തിഷ്ഠത്യുപരി മേ വൃഷഃ।
രമേഽഹം സഹ ഗോഭിശ്ച തസ്മാത്പൂജ്യാഃ സദൈവ താഃ॥ 13-196-7 (89075)
മഹാപ്രഭാവാ വരദാ വരം ദദ്യുരുപാസിതാഃ।
താ ഗാവോഽസ്യാനുമന്യന്തേ സർവകർമസു യുത്ഫലം॥ 13-196-8 (89076)
തസ്യ തത്ര ചതുർഭാഗോ യോ ദദാതി ഗവാഹ്നികം॥] ॥ 13-196-9 (89077)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷണ്ണവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 196 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 197
॥ ശ്രീഃ ॥
13.197. അധ്യായഃ 197
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
സ്കന്ദേന ദേവാദീൻപ്രതി ധർമരഹസ്യവിശേഷകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[സ്കന്ദ ഉവാച।
മമാപ്യനുമതോ ധർമസ്തം ശൃണുധ്വം സമാഹിതാഃ।
നീലഷണ്ഡസ്യ ശൃംഗാഭ്യാം ഗൃഹീത്വാ മൃത്തികാം തു യഃ॥ 13-197-1 (89078)
അഭിഷേകം ത്ര്യഹം കുര്യാത്തസ്യ ധർമം നിബോധത।
ശോധയേദശുഭം സർവമാധിപത്യം പരത്ര ച॥ 13-197-2 (89079)
യാവച്ച ജായതേ മർത്യസ്താവച്ഛൂരോ ഭവിഷ്യതി।
ഇദം ചാപ്യപരം ഗുഹ്യം സരഹസ്യം നിബോധത॥ 13-197-3 (89080)
പ്രഗൃഹ്യൌദുംബരം പാത്രം പക്വാന്നം മധുനാ സഹ।
സോമസ്യോത്തിഷ്ഠമാനസ്യി പൌർണമാസ്യാം ബലിം ഹരേത്॥ 13-197-4 (89081)
തസ്യ ധർമഫലം നിത്യം ശ്രദ്ദധാനാ നിബോധത।
സാധ്യാ രുദ്രാസ്തഥാഽഽദിത്യാ വിശ്വേദേവാസ്തഥാഽശ്വിനൌ 13-197-5 (89082)
മരുതോ വസവശ്ചൈവ പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തം ബലിം।
സോമശ്ച വർധതേ തേന സമുദ്രശ്ച മഹോദധിഃ॥ 13-197-6 (89083)
ഏഷ ധർമോ മയോദ്ദിഷ്ടഃ സരഹസ്യഃ സുഖാവഹഃ॥ 13-197-7 (89084)
വിഷ്ണുരുവാച। 13-197-8x (7433)
ധർമഗുഹ്യാനി സർവാണി ദേവതാനാം മഹാത്മനാം।
ഋഷീണാം ചൈവ ഗുഹ്യാനി യഃ പഠേദാഹ്നികം സദാ॥ 13-197-8 (89085)
ശൃണുയാദ്വാഽനസൂയുര്യഃ ശ്രദ്ദധാനഃ സമാഹിതഃ।
നാസ്യ വിഘ്നഃ പ്രഭവതി ഭയം ചാസ്യ ന വിദ്യതേ॥ 13-197-9 (89086)
യേ ച ധർമാഃ ശുഭാഃ പുണ്യാഃ സരഹസ്യാ ഉദാഹൃതാഃ।
തേഷാം ധർമഫലം തസ്യ യഃ പഠേത ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-197-10 (89087)
നാസ്യ പാപം പ്രഭവതി ന ച പാപേന ലിപ്യതേ।
പഠേദ്വാ ശ്രാവയേദ്വാഽപി ശ്രുത്വാ വാ ലഭതേ ഫലം॥ 13-197-11 (89088)
ഭുഞ്ജതേ പിതരോ ദേവാ ഹവ്യം കവ്യമഥാക്ഷയം।
ശ്രാവയംശ്ചാപി വിപ്രേന്ദ്രാൻപർവസു പ്രയതോ നരഃ॥ 13-197-12 (89089)
ഋഷീണാം ദേവതാനാം ച പിതൄണാം ചൈവ നിത്യദാ।
ഭവത്യഭിമതഃ ശ്രീമാന്ധർമേഷു പ്രയതഃ സദാ॥ 13-197-13 (89090)
കൃത്വാഽപി പാപകം കർമ മഹാപാതകവർജിതം।
രഹസ്യധർമം ശ്രുത്വേമം സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-197-14 (89091)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-197-15x (7434)
ഏതദ്ധർമരഹസ്യം വൈ ദേവതാനാം നരാധിപ।
വ്യാസോദ്ദിഷ്ടം മയാ പ്രോക്തം സർവദേവനമസ്കൃതം॥ 13-197-15 (89092)
പൃഥിവീ രത്നസംപൂർണാ ജ്ഞാനം ചേദമനുത്തമം।
ഇദമേവ തതഃ ശ്രാവ്യമിതി മന്യേത ധർമവിത്॥ 13-197-16 (89093)
നാശ്രദ്ദധാനായ ന നാസ്തികായ
ന നഷ്ടധർമായി ന നിർഘൃണായ।
ന ഹേതുദുഷ്ടായ ഗുരുദ്വിഷേ വാ
നാനാത്മഭൂതായ നിവേദ്യമേതത്॥ ॥ 13-197-17 (89094)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 197 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 198
॥ ശ്രീഃ ॥
13.198. അധ്യായഃ 198
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭാഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭോജ്യാഭോജ്യാന്നകാനാം ഭോജനീയാനാം ജനാനാം ച വിവേചനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കേ ഭോജ്യാ ബ്രാഹ്മണസ്യേഹ കേ ഭോജ്യാഃ ക്ഷത്രിയസ്യ ഹ।
തഥാ വൈശ്യസ്യ കേ ഭോജ്യാഃ കേ ശൂദ്രസ്യ ച ഭാരത॥ 13-198-1 (89095)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-198-2x (7435)
ബ്രാഹ്മണാ ബ്രാഹ്മണസ്യേഹ ഭോജ്യാ യേ ചൈവ ക്ഷത്രിയാഃ।
വൈശ്യാശ്ചാപി തഥാ ഭോജ്യാഃ ശൂദ്രാശ്ച പരിവർജിതാഃ॥ 13-198-2 (89096)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാ ഭോജ്യാ വൈ ക്ഷത്രിയസ്യ ഹ।
വർജനീയാസ്തു വൈ ശൂദ്രാഃ സർവഭക്ഷാ വികർമിണഃ॥ 13-198-3 (89097)
വൈശ്യാസ്തു ഭോജ്യാ വിപ്രാണാം ക്ഷത്രിയാണാം തഥൈവ ച।
നിത്യാഗ്നയോ വിവിക്താശ്ച ചാതുർമാസ്യരതാശ്ച യേ॥ 13-198-4 (89098)
ശൂദ്രാണാമഥ യോ ഭുങ്ക്തേ സ ഭുങ്ക്തേ പൃഥിവീമലം।
മലം നൃണാം സ പിബതി മലം ഭുങ്ക്തേ ജനസ്യ ച॥ 13-198-5 (89099)
ശൂദ്രാണാം യസ്തഥാ ഭുങ്ക്തേ സ ഭുങ്ക്തേ പൃഥിവീമലം।
പൃഥിവീമലമശ്നന്തി യേ ദ്വിജാഃ ശൂദ്രഭോജിനഃ॥ 13-198-6 (89100)
ശൂദ്രസ്യ കർമനിഷ്ഠായാം വികർമസ്ഥോപി പച്യതേ।
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോ വൈശ്യോ വികർമസ്ഥശ്ച പച്യതേ॥ 13-198-7 (89101)
സ്വാധ്യായനിരതാ വിപ്രാസ്തഥാ സ്വസ്ത്യയനേ നൃണാം।
രക്ഷണേ ക്ഷത്രിയം പ്രാഹുർവൈശ്യം പുഷ്ട്യർഥമേവ ച॥ 13-198-8 (89102)
കരോതി കർമ യദ്വൈശ്യസ്തദ്ഗത്വാ ഹ്യുപജീവതി।
കൃഷിഗോരക്ഷ്യവാണിജ്യമകുത്സാ വൈശ്യകർമണി॥ 13-198-9 (89103)
ശൂദ്രകർമ തു യഃ കുര്യാദവഹായ സ്വകർമ ച।
സ വിജ്ഞേയോ യഥാ ശൂദ്രോ ന ച ഭോജ്യഃ കദാചന॥ 13-198-10 (89104)
ചികിത്സകഃ കാണ്ഡപൃഷ്ഠഃ പുരാഽധ്യക്ഷഃ പുരോഹിതഃ।
സാംവത്സരോ വൃഥാധ്യായീ സർവേ തേ ശൂദ്രസംമിതാഃ॥ 13-198-11 (89105)
ശൂദ്രകർമസ്വഥൈതേഷു യോ ഭുങ്ക്തേ നിരപത്രപഃ।
അഭോജ്യഭോജനം ഭുക്ത്വാ ഭയം പ്രാപ്നോതി ദാരുണം॥ 13-198-12 (89106)
കുലം വീര്യം ച തേജശ്ച തിര്യഗ്യോനിത്വമേവ ച।
സ പ്രയാതി യഥാ ശ്വാ വൈ നിഷ്ക്രിയോ ധർമവർജിതഃ॥ 13-198-13 (89107)
ഭുങ്ക്തേ ചികിത്സകസ്യാന്നം തദന്നം ച പുരീഷവത്।
പുംശ്ചല്യന്നം ച മൂത്രം സ്യാത്കാരുകാന്നം ച ശോണിതം॥ 13-198-14 (89108)
വിദ്യോപജീവിനോഽന്നം ച യോ ഭുങ്ക്തേ സാധുസംമതഃ।
തദപ്യന്നം യഥാ ശൌദ്രം തത്സാധുഃ പരിവർജയേത്॥ 13-198-15 (89109)
വചനീയസ്യ യോ ഭുങ്ക്തേ തമാഹുഃ ശോണിതം ഹ്രദം।
പിശുനം ഭോജനം ഭുങ്ക്തേ ബ്രഹ്മഹത്യാസമം വിദുഃ॥ 13-198-16 (89110)
അസത്കൃതമവജ്ഞാതം ന ഭോക്തവ്യം കദാചന॥ 13-198-17 (89111)
വ്യാധിം കുലക്ഷയം ചൈവ ക്ഷിപ്രം പ്രാപ്നോതി ബ്രാഹ്മണഃ।
നഗരീരക്ഷിണോ ഭുങ്ക്തേ ശ്വപചപ്രവണോ ഭവേത്॥ 13-198-18 (89112)
ഗോഘ്നേ ച ബ്രാഹ്മണഘ്നേ ച സുരാപേ ഗുരുതൽപഗേ।
ഭുക്ത്വാഽന്നം ജായതേ വിപ്രോ രക്ഷസാം കുലവർധനഃ॥ 13-198-19 (89113)
ന്യാസാപഹാരിണോ ഭുക്ത്വാ കൃതഘ്നേ ക്ലീബവർതിനി।
ജായതേ ശബരാവാസേ മധ്യദേശബഹിഷ്കൃതേ॥ 13-198-20 (89114)
അഭോജ്യാശ്ചൈവ ഭോജ്യാശ്ച മയാ പ്രോക്താ യഥാവിധി।
കിമന്യദദ്യ കൌന്തേയ മത്തസ്ത്വം ശ്രോതുമിച്ഛസി॥] ॥ 13-198-21 (89115)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 198 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-198-1 കേ ഭോജ്യാ ഭോജ്യാന്നാഃ॥ 7-198-4 വൈശ്യാ ഭോജ്യാ ഭോജനീയാഃ॥ 7-198-7 ശൂദ്രസ്യ കർമനിഷ്ഠായാം സേവായാം വർതമാനോ വികർമസ്ഥോ വിശിഷ്ടകർമസ്ഥഃ സന്ധ്യാവന്ദനാദിയുക്തോഽപി പച്യതേ നരകേ ഇതി ശേഷഃ॥ 7-198-11 കാണ്ഡപൃഷ്ഠോഽധമഃ॥ 7-198-16 പിശുനം തത്സംബന്ധി॥ 7-198-18 നഗരീം രക്ഷതി തസ്യ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 199
॥ ശ്രീഃ ॥
13.199. അധ്യായഃ 199
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി അപ്രതിഗ്രാഹ്യപ്രതിഗ്രഹേ അഭോജ്യഭോജനേ ച പ്രായശ്ചിത്തകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഉക്താസ്തു ഭവതാ ഭോജ്യാസ്തഥാഽഭോജ്യാശ്ച സർവശഃ।
അത്ര മേ പ്രശ്നസന്ദേഹസ്തൻമേ വദ പിതാമഹ॥ 13-199-1 (89116)
ബ്രാഹ്മണാനാം വിശേഷേണ ഹവ്യകവ്യപ്രതിഗ്രഹേ।
നാനാവിധേഷു ഭോജ്യേഷു പ്രായശ്ചിത്താനി ശംസ മേ॥ 13-199-2 (89117)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-199-3x (7436)
ഹന്ത വക്ഷ്യാമി തേ രാജൻബ്രാഹ്മണാനാം മഹാത്മനാം।
പ്രതിഗ്രഹേഷു ഭോജ്യേ ച മുച്യതേ യേന പാപ്മനഃ॥ 13-199-3 (89118)
ഘൃതപ്രതിഗ്രഹേ ചൈവ സാവിത്രീ സമിദാഹുതിഃ।
തിലപ്രതിഗ്രഹേ ചൈവ സമമേതദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 13-199-4 (89119)
മാംസപ്രതിഗ്രഹേ ചൈവ മധുനോ ലവണസ്യ ച।
ആദിത്യോദയനം സ്ഥിത്വാ പൂതോ ഭവതി ബ്രാഹ്മണഃ॥ 13-199-5 (89120)
കാഞ്ചനം പ്രതിഗൃഹ്യാഥ ജപമാനോ ഗുരുശ്രുതിം।
കൃഷ്ണായസം ച വിവൃതം ധാരയൻമുച്യതേ ദ്വിജഃ॥ 13-199-6 (89121)
ഏവം പ്രതിഗൃഹീതേഽഥ ധനേ വസ്ത്രേ തഥാ സ്ത്രിയാം।
ഏവമേവ നരശ്രേഷ്ഠ സുവർണസ്യ പ്രതിഗ്രഹേ। 13-199-7 (89122)
അന്നപ്രതിഗ്രഹേ ചൈവ പായസേക്ഷുരസേ തഥാ।
ഇക്ഷുതൈലപവിത്രാണാം ത്രിസന്ധ്യേഽപ്സു നിമജ്ജനം॥ 13-199-8 (89123)
വ്രീഹൌ പുഷ്പേ ഫലേ ചൈവ ജലേ പിഷ്ടമയേ തഥാ।
യാവകേ ദധിദുഗ്ധേ ച സാവിത്രീം ശതശോഽന്വിതാം॥ 13-199-9 (89124)
ഉപാനഹൌ ച ച്ഛത്രം ച പ്രതിഗൃഹ്യൌർധ്വദേഹികേ।
ജപേച്ഛതം സമായുക്തസ്തേന മുച്യതേ പാപ്മനാ॥ 13-199-10 (89125)
ക്ഷേത്രപ്രതിഗ്രഹേ ചൈവ ഗ്രഹസൂതകയോസ്തഥാ।
ത്രീണി രാത്രാണ്യുപോഷിത്വാ തേന പാപാദ്വിമുച്യതേ॥ 13-199-11 (89126)
കൃഷ്ണപക്ഷേ തു യഃ ശ്രാദ്ധം പിതൄണാമശ്നുതേ ദ്വിജഃ।
അന്നമേതദഹോരാത്രാത്പൂതോ ഭവതി ബ്രാഹ്മണഃ॥ 13-199-12 (89127)
ന ച സന്ധ്യാമുപാസീത ന ച ജാപ്യം പ്രവർതയേത്।
ന സങ്കിരേത്തദന്നം ച തതഃ പൂയേത ബ്രാഹ്മണഃ॥ 13-199-13 (89128)
ഇത്യർഥമപരാങ്ണേ തു പിതൄണാം ശ്രാദ്ധമുച്യതേ।
യഥോക്താനാം യദശ്നീയുർബ്രാഹ്മണാഃ പൂർവകേതിതാഃ॥ 13-199-14 (89129)
മൃതകസ്യ തൃതീയാഹേ ബ്രാഹ്മണോ യോഽന്നമശ്നുതേ।
സ ത്രിവേലം സമുൻമജ്ജ്യ ദ്വാദശാഹേന ശുധ്യതി॥ 13-199-15 (89130)
ദ്വാദശാഹേ വ്യതീതേ തു കൃതശൌചോ വിശേഷതഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ഹവിർദത്ത്വാ മുച്യതേ തേന പാപ്മനാ॥ 13-199-16 (89131)
മൃതസ്യ ദശരാത്രേണ പ്രായശ്ചിത്താനി ദാപയേത്।
സാവിത്രീം രൈവതീമിഷ്ടിം കൂശ്മാണ്ഡമഘമർഷണം॥ 13-199-17 (89132)
മൃതകസ്യ ത്രിരാത്രേ യഃ സമുദ്ദിഷ്ടേ സമശ്നുതേ।
സപ്തത്രിഷവണം സ്നാത്വാ പൂതോ ഭവതി ബ്രാഹ്മണഃ॥ 13-199-18 (89133)
സിദ്ധിമാപ്നോതി വിപുലാമാപദം ചൈവ നാപ്നുയാത്॥ 13-199-19 (89134)
യസ്തു ശൂദ്രൈഃ സമശ്നീയാദ്ബ്രാഹ്മണോഽപ്യേകഭോജനേ।
അശൌചം വിധിവത്തസ്യ ശൌചമത്ര വിധീയതേ॥ 13-199-20 (89135)
യസ്തു വൈശ്യൈഃ സഹാശ്നീയാദ്ബ്രാഹ്മണോഽപ്യേകഭോജനേ।
സ വൈ ത്രിരാത്രം ദീക്ഷിത്വാ മുച്യതേ തേന കർമണാ॥ 13-199-21 (89136)
ക്ഷത്രിയൈഃ സഹ യോഽശ്നീയാദ്ബ്രാഹ്മണോഽപ്യേകഭോജനേ।
ആപ്ലുതഃ സഹ വാസോഭിസ്തേന മുച്യേത പാപ്മനാ॥ 13-199-22 (89137)
ശൂദ്രാസ്യ തു കുലം ഹന്തി വൈശ്യസ്യ പശുബാന്ധവാൻ।
ക്ഷത്രിയസ്യ ശ്രിയം ഹന്തി ബ്രാഹ്മണസ്യ സുവർചസം॥ 13-199-23 (89138)
പ്രായശ്ചിത്തം ച ശാന്തിം ച ജുഹുയാത്തേന മുച്യതേ।
സാവിത്രീം രൈവതീമിഷ്ടിം കൂശ്മാണ്ഡമഘമർഷണം। 13-199-24 (89139)
തഥോച്ഛിഷ്ടമഥാന്യോന്യം സംപ്രാശേന്നാത്ര സംശയഃ।
രോചനാ വിരജാ രാത്രിർമംഗലാലംഭനാനി ച॥ ॥ 13-199-25 (89140)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനദ്വിശതതമോധ്യായഃ॥ 199 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-199-5 ആദിത്യോദയനം തത്പര്യന്തം സ്ഥിത്വാ॥ 7-199-6 വിവൃതം ലോകപ്രത്യക്ഷം ധാരയൻ॥ 7-199-11 ഗ്രഹസൂതകയോഃ കാരാഗാരസ്താശൌചവതോഃ॥ 7-199-13 നച സന്ധ്യാമുപാസീതേത്യത്ര അസ്നാത ഇതി ശേഷഃ। ന സങ്കിരേദിതി പുനർഭോജന ന കുര്യാദിത്യർഥഃ॥ 7-199-14 അശ്നീയുരിത്യർഥമിതി സംബന്ധേ അപരാഹ്ണേ ക്ഷുദ്ബോധാത്സംയഗന്നമശ്നന്ത്വിത്യർഥഃ। കേതിതാഃ നിമന്ത്രിതാഃ॥ 7-199-16 ഹവിരന്നം। 7-199-17 സാവിത്രീം ജപൻ। രൈവതീം രൈവതം സാമ। ഇഷ്ടിം പവിത്രേഷ്ടിം। കൂശ്മാണ്ഡം യദ്ദേവാദേവഹേഡനമിത്യനുവാകപഞ്ചകം। അഘമർഷണം ജലേ നിമജ്ജ്യ ദശ പ്രണവസംയുക്തഗായത്ര്യാഃ ഋതഞ്ചേതി തൃചസ്യ വാ ത്രിർജപഃ॥ 7-199-20 അശൌചം പ്രായശ്ചിത്താഭാവ ഏവ॥ 7-199-25 വിരജാ ദൂർവാ രാത്രിർഹരിദ്രേതി വിശ്വഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 200
॥ ശ്രീഃ ॥
13.200. അധ്യായഃ 200
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനപൂർവകം ദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദാനേന വർതതേത്യാഹ തപസാ ചൈവ ഭാരത।
തദേതൻമേ മനോദുഃശം വ്യപോഹ ത്വം പിതാമഹ।
കിംസ്വിത്പൃഥിവ്യാം ഹ്യേതൻമേ ഭവാഞ്ശംസിതുമർഹതി॥ 13-200-1 (89141)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-200-2x (7437)
ശൃണു യൈർധർമനിരതൈസ്തപസാ ഭാവിതാത്മഭിഃ।
ലോകാ ഹ്യസംശയം പ്രാപ്താ ദാനപുണ്യരതൈർനൃപൈഃ॥ 13-200-2 (89142)
സത്കൃതശ്ച തഥാഽഽത്രേയഃ ശിഷ്യേഭ്യോ ബ്രഹ്മ നിർഗുണം।
ഉപദിശ്യ തദാ രാജൻഗതോ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-3 (89143)
ശിബിരോശീനരഃ പ്രാണാൻപ്രിയസ്യ തനയസ്യ ച।
ബ്രാഹ്മണാർഥമുപാകൃത്യ നാകപൃഷ്ഠമിതോ ഗതഃ॥ 13-200-4 (89144)
പ്രതർദനഃ കാശിപതിഃ പ്രദായ തനയം സ്വകം।
ബ്രാഹ്മണായാതുലാം കീർതിമിഹ ചാമുത്ര ചാശ്നുതേ॥ 13-200-5 (89145)
രന്തിദേവശ്ച സാങ്കൃത്യോ വസിഷ്ഠായ മഹാത്മനേ।
അർഘ്യം പ്രദായ വിധിവല്ലേഭേ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-6 (89146)
ദിവ്യം ശതശലാകം ച യജ്ഞാർഥം കാഞ്ചനം ശുഭം।
ഛത്രം ദേവാവൃധോ ദത്ത്വാ ബ്രാഹ്മണായാസ്ഥിതോ ദിവം॥ 13-200-7 (89147)
ഭഗവാനംബരീഷശ്ച ബ്രാഹ്മണായാമിതൌജസേ।
പ്രദായ സകലം രാഷ്ട്രം സുരോലകമവാപ്തവാൻ॥ 13-200-8 (89148)
സാവിത്രഃ കുണ്ഡലം ദിവ്യം യാനം ച ജനമേജയഃ।
ബ്രാഹ്മണായ ച ഗാ ദത്ത്വാ ഗതോ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-9 (89149)
വൃഷാദർഭിശ്ച രാജർഷീ രത്നാനി വിവിധാനി ച।
രംയാംശ്ചാവസഥാന്ദത്ത്വാ ദ്വിജേഭ്യോ ദിവമാഗതഃ॥ 13-200-10 (89150)
നിമീ രാഷ്ട്രം ച വൈദർഭിഃ കന്യാം ദത്ത്വാ മഹാത്മനേ।
അഗസ്ത്യായ ഗതഃ സ്വർഗം സപുത്രപശുബാന്ധവഃ॥ 13-200-11 (89151)
ജാമദഗ്ന്യശ്ച വിപ്രായ ഭൂമിം ദത്ത്വാ മഹായശാഃ।
രാമോഽക്ഷയാംസ്തഥാ ലോകാഞ്ജഗാമ മനസോഽധികാൻ॥ 13-200-12 (89152)
അവർഷതി ച പർജന്യേ സർവഭൂതാനി ദേവരാട്।
വസിഷ്ഠോ ജീവയാമാസ യേന യാതോഽക്ഷയാം ഗതിം॥ 13-200-13 (89153)
രാമോ ദാശരഥിശ്ചൈവ ഹുത്വാ യജ്ഞേഷു വൈ വസു।
സഗതോ ഹ്യക്ഷയാംʼല്ലോകാന്യസ്യ ലോകേ മഹദ്യശഃ॥ 13-200-14 (89154)
കക്ഷസേനശ്ച രാജർഷിർവസിഷ്ഠായ മഹാത്മനേ।
ന്യാസം യഥാവത്സംന്യസ്യ ജഗാമി സുമഹായശഃ॥ 13-200-15 (89155)
കരന്ധമസ്യ പൌത്രസ്തു മരുത്തോഽവിക്ഷിതഃ സുതഃ।
കന്യാമാംഗിരസേ ദത്ത്വാ ദിവാമാശു ജഗാമ സഃ॥ 13-200-16 (89156)
ബ്രഹ്മദത്തശ്ച പാഞ്ചാല്യോ രാജാ ധർമഭൃതാംവരഃ।
നിധിം ശംഖമനുജ്ഞാപ്യ ജഗാമ പരമാം ഗതിം॥ 13-200-17 (89157)
രാജാ മിത്രസഹശ്ചൈവ വസിഷ്ഠായ മഹാത്മനേ।
മദയന്തീം പ്രിയാം ഭാര്യാം ദത്ത്വാ ച ത്രിദിവം ഗതഃ॥ 13-200-18 (89158)
മനോഃ പുത്രശ്ച സുദ്യുംനോ ലിഖിതായ മഹാത്മനേ।
ദണ്ഡമുദ്ധൃത്യ ധർമേണ ഗതോ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-19 (89159)
സഹസ്രചിത്യോ രാജർഷിഃ പ്രാണാനിഷ്ടാൻമഹായശാഃ।
ബ്രാഹ്മണാർഥേ പരിത്യജ്യ ഗതോ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-20 (89160)
സർവകാമൈശ്ച സംപൂർണം ദത്ത്വാ വേശ്മ ഹിരൺമയം।
മൌദ്ഗല്യായ ഗതഃ സ്വർഗം ശതദ്യുംനോ മഹീപതിഃ॥ 13-200-21 (89161)
ഭക്ഷ്യഭോജ്യസ്യ ച കൃതാന്രാശയഃ പർവതോപമാൻ।
ശാണ്ഡില്യായ പുരാ ദത്ത്വാ സുമന്യുർദിവമാസ്ഥിതഃ॥ 13-200-22 (89162)
നാംനാ ച ദ്യുതിമാന്നാമ സാൽവരാജോ മഹാദ്യുതിഃ।
ദത്ത്വാ രാജ്യമൃചീകായ ഗതോ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-23 (89163)
മദിരാശ്വശ്ച രാജർഷിർദത്ത്വാ കന്യാം സുമധ്യമാം।
ഹിരണ്യഹസ്തായ ഗതോ ലോകാന്ദേവൈരധിഷ്ഠിതാൻ॥ 13-200-24 (89164)
ലോമപാദശ്ച രാജർഷിഃ ശാന്താം ദത്ത്വാ സുതാം പ്രഭുഃ।
ഋശ്യശൃംഗായ വിപുലൈഃ സർവൈഃ കാമൈരയുജ്യത॥ 13-200-25 (89165)
കൌത്സായ ദത്ത്വാ കന്യാം തു ഹംസീം നാമ യശസ്വിനീം।
ഗതോഽക്ഷയാനതോ ലോകാന്രാജർഷിശ്ച ഭഗീരഥഃ॥ 13-200-26 (89166)
ദത്ത്വാ ശതസഹസ്രം തു ഗവാം രാജാ ഭഗീരഥഃ।
സ വത്സാനാം കോഹലായ ഗതോ ലോകാനനുത്തമാൻ॥ 13-200-27 (89167)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ദാനേന തപസാ ച ഹ।
യുധിഷ്ഠിര ഗതാഃ സ്വർഗം നിവർതന്തേ പുനഃപുനഃ॥ 13-200-28 (89168)
തേഷാം പ്രതിഷ്ഠിതാ കീർതിര്യാവത്സ്ഥാസ്യതി മേദിനീ।
ഗൃഹസ്ഥൈർദാനതപസാ യൈർലോകാ വൈ വിനിർജിതാഃ॥ 13-200-29 (89169)
ശിഷ്ടാനാം ചരിതം ഹ്യേതത്കീർതിതം മേ യുധിഷ്ഠിര।
ദാനയജ്ഞപ്രജാസർഗൈരേതേ ഹി ദിവമാസ്ഥിതാഃ॥ 13-200-30 (89170)
ദത്ത്വാ തു സതതം തേഽസ്തു കൌരവാണാം ധുരന്ധര।
ദാനയജ്ഞക്രിയായുക്താ ബുദ്ധിർധർമോപചായിനീ॥ 13-200-31 (89171)
യത്ര തേ നൃപശാർദൂല സന്ദേഹോ വൈ ഭവിഷ്യതി।
ശ്വഃ പ്രഭാതേ ഹി വക്ഷ്യാമി സന്ധ്യാ ഹി സമുപസ്ഥിതാ॥ ॥ 13-200-32 (89172)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 200 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-200-1 ദാനതപസോർമധ്യേ കിം ശ്രേഷ്ഠമിതി പ്രശ്നഃ। വർതതേ സ്വർഗേ ഇതി ശേഷഃ സന്ധിരാർഷഃ॥ 7-200-9 സാവിത്രഃ കർണഃ॥ 7-200-12 മനസോ മനഃസങ്കൽപാദപ്യധികാൻ॥ 7-200-13 ദേവരാട് ഭൂദേവാരാട് വസിഷ്ഠഃ॥ 7-200-15 ന്യാസം ദാനരൂപേണ സ്ഥാപനം॥ 7-200-17 അനുജ്ഞാപ്യ ദത്ത്വാ॥ 7-200-19 ദണ്ഡം ചോരയോഗ്യം ഹസ്തച്ഛേദരൂപം॥ 7-200-22 രാശയഃ രാശീൻ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 201
॥ ശ്രീഃ ॥
13.201. അധ്യായഃ 201
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദാനസ്യ പഞ്ചവിധത്വകഥനപൂർവകം തത്തല്ലക്ഷ്യപ്രദർശനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
[യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രുതം മേ ഭവതസ്താത സത്യവ്രതപരാക്രമ।
ദാനധർമേണ മഹതാ യേ പ്രാപ്താസ്ത്രിദിവം നൃപാഃ॥ 13-201-1 (89173)
ഇമാംസ്തു ശ്രോതുമിച്ഛാമി ധ്രമാന്ധർമഭൃതാംവര।
ദാനം കതിവിധം ദേയം കിം തസ്യ ച ഫലം ലഭേത്॥ 13-201-2 (89174)
കഥം കേഭ്യസ്ച ധർംയം ച ദാനം ദാതവ്യമിഷ്യതേ।
കൈഃ കാരണൈഃ കതിവിധം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ॥ 13-201-3 (89175)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-201-4x (7438)
ശൃണു തത്ത്വേന കൌന്തേയ ദാനം പ്രതി മമാനഘ।
യഥാ ദാനം പ്രദാതവ്യം സർവവർണേഷു ഭാരത॥ 13-201-4 (89176)
ധർമാദർഥാദ്ഭയാത്കാമാത്കാരുണ്യാദിതി ഭാരത।
ദാനം പഞ്ചവിധം ജ്ഞേയം കാരണൈര്യൈർനിബോധ തത്॥ 13-201-5 (89177)
ഇഹ കീർതിമവാപ്നോതി പ്രേത്യ ചാനുത്തമം സുഖം।
ഇതി ദാനം പ്രദാതവ്യം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോഽനസൂയതാ॥ 13-201-6 (89178)
ദദാതി വാ ദാസ്യതി വാ മഹ്യം ദത്തമനേന വാ।
ഇത്യർതിഭ്യോ നിശംയൈവ സർവം ദാതവ്യമർഥിനേ॥ 13-201-7 (89179)
നാസ്യാഹം ന മദീയോഽയം പാപം കുര്യാദ്വിമാനിതഃ।
ഇതി ദദ്യാദ്ഭയാദേവ ദൃഢം മൂഢായ പണ്ഡിതഃ॥ 13-201-8 (89180)
പ്രിയോ മേ യം പ്രിയോഽസ്യാഹമിതി സംപ്രേക്ഷ്യ ബുദ്ധിമാൻ।
വയസ്യായൈവമക്ലിഷ്ടം ദാനം ദദ്യാദതന്ദ്രിതഃ॥ 13-201-9 (89181)
ദീനശ്ച യാചതേ ചായമൽപേനാപി ഹി തുഷ്യതി।
ഇതി ദദ്യാദ്ദരിദ്രായ കാരുണ്യാദിതി സർവഥാ॥ 13-201-10 (89182)
ഇതി പഞ്ചവിധം ദാനം പുണ്യകീർതിവിവർധനം।
യഥാശക്ത്യാ പ്രദാതവ്യമേവമാഹ പ്രജാപതിഃ॥] ॥ 13-201-11 (89183)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 201 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-201-6 ധർമദ്ദാനം വ്യാചഷ്ടേ ഇഹേതി॥ 7-201-7 അർഥാദിത്യസ്യ ലക്ഷണമാഹ ദദാതീതി॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 202
॥ ശ്രീഃ ॥
13.202. അധ്യായഃ 202
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മംപ്രതി സപ്രശംസനം പുനർധർമകഥനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന* ഉവാച।
അനുശാസ്യ ശുഭൈർവാക്യൈർഭീഷ്മമാഹ മഹാമതിഃ।
പ്രീത്യാ പുനഃ സ ശുശ്രൂഷുർവചനം യദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-202-1 (89184)
ജനമേജയ ഉവാച। 13-202-2x (7439)
പിതാമഹോ മേ വിപ്രർഷേ ഭീഷ്മം കാലവശം ഗതം।
കിമപൃച്ഛത്തദാ രാജാ സർവസാമാജികം ഹിതം॥ 13-202-2 (89185)
ഉഭയോർലോകയോര്യുക്തം പുരുഷാർഥമനുത്തമം।
തൻമേ വദ മഹാപ്രാജ്ഞ ശ്രോതും കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-202-3 (89186)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-202-4x (7440)
ഭൂയ ഏവ മഹാരാജ ശൃണു ധർമസമുച്ചയം।
യദപൃച്ഛത്തദാ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-202-4 (89187)
ശരതൽപഗതം ഭീഷ്മം സർവപാർഥിവസന്നിധൌ।
അജാതശത്രുഃ പ്രീതാത്മാ പുനരേവാഭ്യഭാഷത॥ 13-202-5 (89188)
പിതാമഹ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ।
ശ്രൂയതാം മേ ഹി വചനമർഥിത്വാത്പ്രബ്രവീംയഹം॥ 13-202-6 (89189)
പരാവരജ്ഞോ ഭൂതാനാം ദയാവാൻസർവജന്തുഷു।
ആഗമൈർബഹുഭിഃ പ്രീതോ ഭവാന്നഃ പരമം കുലേ॥ 13-202-7 (89190)
ത്വാദൃശോ ദുർലഭോ ലോകേ സാംപ്രതം ജ്ഞാനസംയുതഃ।
ഭവതാ ഗുരുണാ ചൈവ ധന്യാശ്ചൈവ വയം പ്രഭോ॥ 13-202-8 (89191)
അയം സ കാലഃ സംപ്രാപ്തോ ദുർലഭൈർജ്ഞാതിബാന്ധവൈഃ।
ശാസ്താ തു നാസ്തി നഃ കശ്ചിത്ത്വദൃതേ പുരുഷർഷഭ॥ 13-202-9 (89192)
തസ്മാദ്ധർമാർഥസഹിതമായത്യാം ച ഹിതോദയം।
ആശ്ചര്യം പരമം വാക്യം ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഭാരത॥ 13-202-10 (89193)
അയം നാരായണഃ ശ്രീമൻസർവപാർഥിവസന്നിധൌ।
ഭവന്തം ബഹുമാനാച്ച പ്രണയാച്ചൈവ സേവതേ॥ 13-202-11 (89194)
അസ്യൈവ തു സമക്ഷം നഃ പാർതിവാനാം തഥൈവ ച।
ഇതിവൃത്തം പുരാണം ച ശ്രോതൄണാം പരമം ഹിതം॥ 13-202-12 (89195)
യദി തേഽഹമനുഗ്രാഹ്യോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോഽനഘ।
മത്പ്രിയാർഥം ഹി കൌരവ്യ സ്നേഹാദ്ഭാഷിതുമർഹസി॥ 13-202-13 (89196)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-202-14x (7441)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ സ്നേഹാദാഗതവിക്ലവഃ।
പ്രവിബന്നിവ തം ദൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മോ വചനമബ്രവീത്॥ 13-202-14 (89197)
ശൃണു രാജൻപുരാവൃത്തിമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഏതാവദുക്ത്വാ ഗാംഗേയഃ പ്രണംയ ശിരസാ ഹരിം।
ധർമരാജം സമീക്ഷ്യേദം പുനർവക്തും സമാരഭത്॥ ॥ 13-202-15 (89198)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വ്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 202 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-202-1x * ഏകോത്തരദ്വിശതതമാധ്യായാത്പരം ഏകപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമാദ്യായാത്പൂർവം മധ്യേ പരിദൃശ്യമാനൈകോനപഞ്ചാശദധ്യായപ്രതിനിധിതയാ ഔത്തരാഹകോശേ അഷ്ടാവേവാധ്യായാഃ പരിദൃശ്യന്തേ। തേചാനുപൂർവീഭേദേന തദർഥൈകദേശപ്രതിപാദകാഏവ ദൃശ്യന്തേ നതു തദനുക്താർഥപ്രതിപാദകാഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 203
॥ ശ്രീഃ ॥
13.203. അധ്യായഃ 203
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന പുത്രാർഥം കൈലാസേ തപശ്ചരണം॥ 1 ॥ തത്ര കൃഷ്ണദർശനായ നാരദാദീനാമാഗമനം॥ 2 ॥ കൃഷ്ണേന സ്വമുഖനിഃസൃതാഗ്നിനാ തത്പർവതസ്യ ഭസ്മീകരണം॥ 3 ॥ തഥാ പുനഃ പ്രസന്നദൃഷ്ട്യാ ഗിരേരുജ്ജീവനം॥ 4 ॥ തഥാ നാരദാദീൻപ്രതി തത്കാരണകഥനം॥ 5 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അയം നാരായണഃ ശ്രീമാൻപുത്രാർഥേ വ്രതകാങ്ക്ഷയാ।
ദീക്ഷിതോഽഭൂൻമഹാബാഹുഃ പുരാ ദ്വാദശവാർഷികം॥ 13-203-1 (89199)
ദീക്ഷിതം കേശവം ദ്രഷ്ടുമഭിജഗ്മുർമഹർഷയഃ।
സേവിത്വാ ച മഹാത്മാനഃ പ്രീയമാണം ജനാർദനം॥ 13-203-2 (89200)
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്തഥാ।
ദേവലഃ കാശ്യപശ്ചൈവ ഹസ്തികാശ്യപ ഏവ ച।
ജമദഗ്നിശ്ച രാജേന്ദ്ര ധൌംയോ വാൽമീകിരേവ ച॥ 13-203-3 (89201)
അപരേഽപി തപഃസിദ്ധാഃ സത്യവ്രതപരായണാഃ।
ശിഷ്യൈരനുഗതാഃ സർവേ ബ്രഹ്മവിദ്ഭിരകൽമഷൈഃ॥ 13-203-4 (89202)
കേശവസ്താനഭിഗതാൻപ്രീത്യാ സംപരിഗൃഹ്യ ച।
തേഷാമതിഥിസത്കാരം പൂജനാർഥം കുലോചിതം।
ദേവകീതനയോ ഹൃഷ്ടോ ദേവതുല്യമകൽപയത്॥ 13-203-5 (89203)
ഉപവിഷ്ടേഷു സർവേഷു വിഷ്ടരേഷു തദാഽനഘ।
വിശ്വസ്തേഷ്വ്നഭിതുഷ്ടേഷു കേശവാർചനയാ പുനഃ॥ 13-203-6 (89204)
പരസ്പരം കഥാ ദിവ്യാഃ പ്രാവർതന്ത മനോരമാഃ।
വിഷ്ണോർനാരായണസ്യൈവ പ്രസാദാത്കഥയാമി താഃ॥ 13-203-7 (89205)
തസ്യൈവ വ്രതചര്യായാം മുനിഭിർവിസ്മിതം പുരാ।
യത്ര ഗോവൃഷഭാങ്കസ്യ പ്രഭാവോഽഭൂൻമഹാത്മനഃ॥ 13-203-8 (89206)
യത്ര ദേവീ മഹാദേവമപൃച്ഛത്സംശയാൻപുരാ।
കഥയാമാസ സർവാംസ്താന്ദേവ്യാഃ പ്രിയചികീർഷയാ॥ 13-203-9 (89207)
ഉമാപത്യോശ്ച സംവാദം ശൃണു താത മനോരമം।
വർണാശ്രമാണാം ധർമശ്ച തത്ര താത സമാഹിതഃ॥ 13-203-10 (89208)
ഋഷിധർമശ്ച നിഖിലോ രാജധർമസ്ച പുഷ്കലഃ।
ഗൃഹസ്ഥധർമശ്ച ശുഭഃ കർമപാകഫലാനി ച॥ 13-203-11 (89209)
ദേവഗുഹ്യം ച വിവിധം ദാനധർമവിധിസ്തഥാ।
വിധാനമത്ര പ്രോക്തം യദ്യമസ്യ നിയമസ്യ ച॥ 13-203-12 (89210)
യമലോകവിധാനം ച സ്വർഗലോകഗതിസ്തഥാ।
പ്രാണമോക്ഷവിധിശ്ചൈവ തീർഥചര്യാ ച പുഷ്കലാ॥ 13-203-13 (89211)
മോക്ഷധർമവിധാനം ച സാംഖ്യയോഗസമന്വിതം।
സ്ത്രീധർമശ്ച സ്വയം ദേവ്യാ ദേവദേവായ ഭാഷിതഃ॥ 13-203-14 (89212)
ഏവമാദി ശുഭം സർവം തത്ര താത സമാഹിതം।
രുദ്രാണ്യാഃ സംശയപ്രശ്നോ യത്ര താത പ്രവർതതേ॥ 13-203-15 (89213)
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം ധർംയം ച പരമം ഹിതം।
പുഷ്ടിയോഗമിമം ദിവ്യം കഥ്യമാനം മയാ ശൃണു॥ 13-203-16 (89214)
ഇതിഹാസമിമം ദിവ്യം പവിത്രം പരമം ശുഭം।
സായം പ്രാതഃ സദാ സംയക് ശ്രോതവ്യം ച ബുഭൂഷതാ॥ 13-203-17 (89215)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-203-18x (7442)
തതോ നാരായണോ ദേവഃ സങ്ക്ലിഷ്ടോ വ്രതചര്യയാ।
വഹ്നിർവിനിഃസൃതോ വക്ത്രാത്കൃഷ്ണസ്യാദ്ഭുതദർശനഃ॥ 13-203-18 (89216)
അഗ്നിനാ തേന മഹതാ നിഃസൃതേന മുഖാദ്വിഭോഃ।
പശ്യതാമേവ സർവേഷാം ദഗ്ധ ഏവ നഗോത്തമഃ॥ 13-203-19 (89217)
മൃഗപക്ഷിഗണാകീർണഃ ശ്വാപദൈരപി സങ്കുലഃ।
വൃക്ഷഗുൽമലതാകീർണോ മഥിതോ ദീനദർശനഃ॥ 13-203-20 (89218)
പുനഃ സ ദൃഷ്ടമാത്രേണ ഹരിണാ സൌംയചേതസാ।
സ ബഭൂവ ഗിരിഃ ക്ഷിപ്രം പ്രഫുല്ലദ്രുമകാനനഃ॥ 13-203-21 (89219)
സിദ്ധചാരണസംഘൈശ്ച പ്രസന്നൈരുപശോഭിതഃ।
മത്തവാരണസംയുക്തോ നാനാപക്ഷിഗണൈര്യുതഃ।
തദദ്ഭുതമചിന്ത്യം ച സർവേഷാമഭവദ്ഭൃശം॥ 13-203-22 (89220)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഹൃഷ്ടരോമാണഃ സർവേ മുനിഗണാസ്തദാ।
വിസ്തിതാഃ പരമായത്താഃ സാധ്യസാകുലലോചനാഃ।
ന കിഞ്ചിദബ്രുവംസ്തത്ര ശുഭം വാ യദി വേതരത്॥ 13-203-23 (89221)
തതോ നാരായണോ ദേവോ മുനിസംഘേ തു വിസ്മിതേ।
താൻസമീക്ഷ്യൈവ മധുരം ബഭാഷേ പുഷ്കരേക്ഷണഃ॥ 13-203-24 (89222)
കിമർഥം മുനിസംഘേഽസ്മിന്വിസ്മയോഽയമനുത്തമഃ।
ഏതൻമേ സംശയം സർവേ യാഥാതഥ്യേന നന്ദിതാഃ।
ഋഷയോ വക്തുമർഹന്തി നിശ്ചയേനാർഥകോവിദാഃ॥ 13-203-25 (89223)
കേശവസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ തുഷ്ടുവുർമുനിപുംഗവാഃ।
ഭവാൻസൃജതി വൈ ലോകാൻഭവാൻസംഹരതി പ്രജാഃ।
ഭവാഞ്ശീതം ഭവാനുഷ്ണം ഭവാൻസത്യം ഭവാൻക്രതുഃ॥ 13-203-26 (89224)
ഭവാനാദിർഭവാനന്തോ ഭവതോഽന്യന്ന വിദ്യതേ।
സ്ഥാവരം ജംഗമം സർവം ത്വമേവ പുരുഷോത്തമ॥ 13-203-27 (89225)
ത്വത്തഃ സർവമിദം താത ലോകചക്രം പ്രവർതതേ।
ത്വമേവാർഹസി തദ്വക്തും മുഖാദഗ്നിവിനിർഗമം॥ 13-203-28 (89226)
ഏതന്നോ വിസ്മയകരം ബഭൂവ മധുസൂദന।
തതോ വിഗതസന്ത്രാസാ ഭവാമ പുരുഷോത്തമ।
യദിച്ഛേത്തത്ര വക്തവ്യം കുതോഽസ്മാകം നിയോഗതഃ॥ 13-203-29 (89227)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 13-203-30x (7443)
നിത്യം ഹിതാർഥം ലോകാനാം ഭവദ്ഭിഃ ക്രിയതേ തപഃ।
തസ്മാല്ലോകഹിതം ഗുഹ്യം ശ്രൂയതാം കഥയാമി വഃ॥ 13-203-30 (89228)
അസുരഃ സാംപ്രതം കശ്ചിദഹിതോ ലോകനാശനഃ।
മായാസ്ത്രകുശലശ്ചൈവ ബലദർപസമന്വിതഃ॥ 13-203-31 (89229)
ബഭൂവ സ മയാ ബദ്ധോ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ।
പുത്രേണ മേ വധോ ദൃഷ്ടസ്തസ്യ വൈ മുനിപുംഗവാഃ॥ 13-203-32 (89230)
തദർഥം പുത്രമേവാഹം സിസൃക്ഷുർവനമാഗതഃ।
ആത്മനഃ സദൃശം പുത്രമഹം ജനയിതും വ്രതൈഃ॥ 13-203-33 (89231)
ഏവം വ്രതപരീതസ്യ തപസ്തീവ്രതയാ മമ।
അഥാത്മാ മമ ദേഹസ്ഥഃ സോഗ്നിർഭൂത്വാ വിനിഃസൃതഃ॥ 13-203-34 (89232)
വിനിഃസൃത്യ ഗതോ ദ്രഷ്ടും ക്ഷണേന ച പിതാമഹം।
ബ്രഹ്മണാ മൻമഥോഽനംഗഃ പുത്രത്വേന പ്രകൽപിതഃ।
അനുജ്ഞാതശ്ച തേനൈവ പുനരായാൻമമാന്തികം॥ 13-203-35 (89233)
ഏവം മേ വൈഷ്ണവം തേജോ മമ വക്ത്രാദ്വിനിഃസൃതം।
തത്തേജസാ നിർമഥിതഃ പുരതോഽയം ഗിരിഃ സ്ഥിതഃ॥ 13-203-36 (89234)
ദൃഷ്ട്വാ ദാഹം ഗിരേസ്തസ്യ സൌംയഭാവതയാ മമ।
പുനഃ സ ദൃഷ്ടമാത്രേണ ഗിരിരാസീദ്യഥാ പുരാ॥ 13-203-37 (89235)
ഏതദ്ഗുഹ്യം യഥാതഥ്യം കഥിതം വഃ സമാസതഃ।
ഭവന്തോ വ്യഥിതാ യേന വിസ്മിതാശ്ച തപോധനാഃ॥ 13-203-38 (89236)
ഋഷീണാമേവമുക്ത്വാ തു താൻപുനഃ പ്രത്യഭാഷത॥ ॥ 13-203-39 (89237)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്ര്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 203 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 204
॥ ശ്രീഃ ॥
13.204. അധ്യായഃ 204
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാശ്ചര്യകഥനം പ്രാർഥിതൈർമുനിഗണൈർനാരദംപ്രതി തച്ചോദനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഭവതാം ദർശനാദേവ പ്രീതിരഭ്യധികാ മമ।
ഭവന്തസ്തു തപഃസിദ്ധാ ഭവന്തോ ദിവ്യദർശനാഃ॥ 13-204-1 (89238)
സർവത്ര ഗതിമന്തശ്ച ജ്ഞാനവിജ്ഞാനഭാവിതാഃ।
ഗത്യാഗതിജ്ഞാ ലോകാനാം സർവേ നിർദൂതകൽമഷാഃ॥ 13-204-2 (89239)
തസ്മാദ്ഭവദ്ഭിര്യത്കിഞ്ചിദൃഷ്ടം വാഽപ്യഥവാ ശ്രുതം।
ആശ്ചര്യഭൂതം ലോകേഷു തദ്ഭവന്തോ ബ്രുവന്തു മേ॥ 13-204-3 (89240)
യുഷ്മാഭിഃ കഥിതം യത്സ്യാത്തപസാ ഭാവിതാത്മഭിഃ
തസ്യാദമൃതസങ്കാശം വാങ്മധുശ്രവണേ സ്പൃഹാ॥ 13-204-4 (89241)
രാഗദ്വേഷവിയുക്താനാം സതതം സത്യവാദിനാം।
ശ്രദ്ധേയം ശ്രവണീയം ച വചനം ഹി സതാം ഭവേത്॥ 13-204-5 (89242)
തത്സംയോഗം ഹിതം മേഽസ്തു ന വൃഥാ കർതുമർഹഥ।
ഭവതാം ദർശനം തസ്മാത്സഫലം തു ഭവേൻമമ॥ 13-204-6 (89243)
തദഹം സജ്ജനമുഖാന്നിഃസൃതം ജനസംസദി।
കഥയിഷ്യാംയഹം ബുദ്ധ്യാ ബുദ്ധിദീപകരം നൃണാം॥ 13-204-7 (89244)
തദന്യേ വർധയിഷ്യന്തി പൂജയിഷ്യന്തി ചാപരേ।
വാത്സല്യവിഗതാശ്ചാന്യേ പ്രശംസന്തി പുരാതനാഃ॥ 13-204-8 (89245)
ഏവം ബ്രുവതി ഗോവിന്ദേ ശ്രവണാർഥം മഹർഷയഃ।
വാഗ്ഭിഃ സാഞ്ജലിമാലാഭിരിദമൂചുർജനാർദനം॥ 13-204-9 (89246)
അയുക്തമസ്മാനേവം ത്വം വാചാ വരദ ഭാഷിതും।
ത്വച്ഛാസനമുഖാഃ സർവേ ത്വദധീനപരിശ്രമാഃ॥ 13-204-10 (89247)
ഏവം പൂജയിതും ചാസ്മാന്ന ചൈവാർഹസി കേശവ।
ത്വത്തസ്ത്വന്യം ന പശ്യാമോ യല്ലോകേ തേ ന വിദ്യതേ।
ദിവി വാ ഭുവി വാ കിഞ്ചിത്തത്സർവം ഹി ത്വയാ തതം॥ 13-204-11 (89248)
ന വിദ്മഹേ വയം ദേവ കഥ്യമാനം തവാന്തികേ।
ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശഃ സസ്മിതം ചേദമബ്രവീത്॥ 13-204-12 (89249)
അഹം മാനുഷയോനിസ്ഥഃ സാംപ്രതം മുനിപുംഗവാഃ।
തസ്മാൻമാനുഷവദ്വീര്യം മമ ജാനീത സുവ്രതാഃ।
ഭവദ്ഭിഃ കഥ്യമാനം ച അപൂർവമിവ തദ്ഭവേത്॥ 13-204-13 (89250)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-204-14x (7444)
ഏവം സഞ്ചോദിതാഃ സർവേ കേശവേന മഹാത്മനാ।
ഋഷയശ്ചാനുവർതന്തേ വാസുദേവസ്യ ശാസനം॥ 13-204-14 (89251)
തതസ്ത്വൃഷിഗണാഃ സർവേ നാരദം ദേവദർശനം।
അമന്യന്ത ബുധാ ബുദ്ധ്യാ സമർഥം തന്നിബോധനേ॥ 13-204-15 (89252)
ഋഷിരുഗ്രതപാശ്ചായം കേശവസ്യ പ്രിയോഽധികം।
പുരാണജ്ഞശ്ച വാഗ്മീ ച കാരണൈസ്തം ച മേനിരേ॥ 13-204-16 (89253)
സർവേ തദർഹണം കൃത്വാ നാരദം വാക്യമബ്രുവൻ॥ 13-204-17 (89254)
ഭവതാ തീർഥയാത്രാർഥം ചരതാ ഹിമവദ്ഗിരൌ।
ദൃഷ്ടം വൈ യത്തദാശ്ചര്യം ശ്രോതൄണാം പരമം പ്രിയം॥ 13-204-18 (89255)
അതസ്ത്വമവിശേഷേണ ഹിതാർഥം സർവമാദിതഃ।
പ്രിയാർഥം കേശവസ്യാസ്യ സ ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 13-204-19 (89256)
തദാ സംയോജിതഃ സർവൈർഋഷിഭിർനാരദസ്തദാ।
പ്രണംയ ശിരസാ വിഷ്ണും സർവലോകഹിതേ രതം।
സമുദ്വീക്ഷ്യ ഹൃഷീകേശം വക്തുമേവോപചക്രമേ॥ 13-204-20 (89257)
തതോ നാരായണസുഹൃന്നാരദോ വദതാംവരഃ।
ശങ്കരസ്യോമയാ സാർധം സംവാദമനുഭാഷത॥ ॥ 13-204-21 (89258)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുരധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 204 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 205
॥ ശ്രീഃ ॥
13.205. അധ്യായഃ 205
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
നാരദേന കൃഷ്ണംപ്രതി ഉമാമഹേശ്വരസംവദാനുവാദാരംഭഃ॥ 1 ॥ നാനാമുനിഗണാകീർണഹിമവത്തടമുപവിഷ്ടേ മഹാദേവേ തത്പൃഷ്ഠഭാഗമുപാഗതയാ പാർവത്യാ ക്രീഡാർഥം സ്വപാണിഭ്യാം തദീയനയനദ്വയപിധാനം॥ 2 ॥ തദാ ജഗത ആന്ധ്യപ്രാപ്തൌ ദേവേന സ്വലലാടേ തൃതീയനേത്രസർജനം॥ 3 ॥ തത്തേജസാ നിർദഗ്ധേ ഗിരൌ ദേവീപ്രാർഥനയാ ദേവേന പുനർഗിരേരുജ്ജീവനം॥ 4 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
ഭഗവംസ്തീർഥയാത്രാർഥം തഥൈവ ചരതാ മയാ।
ദിവ്യമദ്ഭുതസങ്കാശം ദൃഷ്ടം ഹൈമവതം വനം॥ 13-205-1 (89259)
നാനാവൃക്ഷസമായുക്തം നാനാപക്ഷിഗണൈർവൃതം।
നാനരത്നഗണാകീർണം നാനാഭാവസമന്വിതം॥ 13-205-2 (89260)
ദിവ്യചന്ദനസംയുക്തം ദിവ്യധൂപേന ധൂപിതം।
ദിവ്യപുഷ്പസമാകീർണം ദിവ്യഗന്ധേന വാസിതം॥ 13-205-3 (89261)
സിദ്ധചാരണസംഘാതൈർഭൂതസംഘൈർനിഷേവിതം।
വരിഷ്ഠാപ്സരസാകീർണം നാഗഗന്ധർവസങ്കുലം॥ 13-205-4 (89262)
മൃദംഗമുരജോദ്ധുഷ്ടം ശംഖവീണാഭിനാദിതം।
നൃത്യദ്ഭിർഭൂതസംഘൈശ്ച സർവതസ്ത്വഭിശോഭിതം॥ 13-205-5 (89263)
നാനാരൂപൈർവിരൂപൈശ്ച ഭീമരൂപൈർഭയാനകൈഃ।
സിംഹവ്യാഘ്രോരഗമൃഗൈർബിഡാലവദനൈസ്തഥാ॥ 13-205-6 (89264)
സ്വരോഷ്ട്രദ്വീപിവദനൈർഗജവക്ത്രൈസ്തഥൈവ ച।
ഉലൂകശ്യേനവദനൈഃ കാകഗൃധ്രമുഖൈസ്തഥാ॥ 13-205-7 (89265)
ഏവം ബഹുവിധാകാരൈർഭൂതസംഘൈർഭൃശാകുലം।
നാനദ്യമാനം ബഹുധാ ഹരപാരിഷദൈർഭൃശം॥ 13-205-8 (89266)
ഘോരരൂപം സുദുർദർശം രക്ഷോഗണശതൈർവൃതം।
സമാജം തദ്വനേ ദൃഷ്ടം മയാ ഭൂതപതേഃ പുരാ॥ 13-205-9 (89267)
പ്രനൃത്താപ്സരസം ദിവ്യം ദേവഗന്ധർവനാദിതം।
പ്രഥമേ വർഷരാത്രേ തു മേഘസംഘനിനാദിതം॥ 13-205-10 (89268)
നാനാബർഹിണസംഘുഷ്ടം ഗജയൂഥസമാകുലം।
ഷട്പദൈരുപഗീതം ച പ്രഥമേ മാസി മാധവേ॥ 13-205-11 (89269)
ഉത്ക്രോശത്ക്രൌഞ്ചകുരരൈഃ സാരസൈർജീവജീവകൈഃ।
മത്താഭിഃ പരപുഷ്ടാഭിഃ കൂജന്തീഭിഃ സമാകുലം॥ 13-205-12 (89270)
ഉത്തമാവാസസങ്കാശം ഭീമരൂപതരം തതഃ।
ദ്രഷ്ടും ഭവതി ധർമസ്യ ധർമഭാഗിജനസ്യ ച॥ 13-205-13 (89271)
യേ ചോധ്വരേതസഃ സിദ്ധാസ്തത്രതത്ര സമാഗതാഃ।
മാർതാണ്ഡരശ്മിസഞ്ചാരാ വിശ്വേദേവഗണാസ്തഥാ॥ 13-205-14 (89272)
തഥാ നാഗാസ്തഥാ ദിവ്യാ ലോകപാലാ ഹുതാശനാഃ।
വാതാശ്ച സർവേ ചായാന്തി ദിവ്യപുഷ്പസമാകുലാഃ॥ 13-205-15 (89273)
കിരന്തഃ സർവപുഷ്പാണി കിരന്തോഽദ്ഭുതദർശനാഃ।
ഓഷധ്യഃ പ്രജ്വലന്ത്യശ്ച ദ്യോതയന്ത്യോ ദിശോ ദശ॥ 13-205-16 (89274)
വിഹഗാശ്ച മുദാ യുക്താ നൃത്യന്തി ച നദന്തി ച।
തതഃ സമന്തതസ്തത്ര ദിവ്യാ ദിവ്യജനപ്രിയാഃ॥ 13-205-17 (89275)
തത്ര ദേവോ ഗിരിതടേ ഹേമധാതുവിഭൂഷിതേ।
പര്യങ്ക ഇവ ബഭ്രാജ ഉപവിഷ്ടോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 13-205-18 (89276)
വ്യാഘ്രചർമപരീധാനോ ഗജചർമോത്തരച്ഛദഃ।
വ്യാലയജ്ഞോപവീതശ്ച ലോഹിതാന്ത്രവിഭൂഷിതഃ॥ 13-205-19 (89277)
ഹരിശ്മശ്രുജടോ ഭീമോ ഭയകർതാഽമരദ്വിഷാം।
ഭയഹേതുരഭക്താനാം ഭക്താനാമഭയങ്കരഃ॥ 13-205-20 (89278)
കിന്നരൈർദേവഗന്ധർവൈഃ സ്തൂയമാനസ്തതസ്തതഃ।
ഋഷിഭിശ്ചാപ്സരോഭിശ്ച സർവതശ്ചൈവ ശോഭിതഃ॥ 13-205-21 (89279)
തത്ര ഭൂതപതേഃ സ്ഥാനം ദേവദാനവസങ്കുലം।
സർവതേജോമയം ഭൂംനാ ലോകപാലനിഷേവിതം॥ 13-205-22 (89280)
മഹോരഗസമാകീർണം സർവേഷാം രോമഹർഷണം।
ഭീമരൂപമനിർദേശ്യമപ്രധൃഷ്യതമം വിഭോഃ॥ 13-205-23 (89281)
തത്ര ഭൂതപതിം ദേവമാസീനം ശിഖരോത്തമേ।
ഋഷയോ ഭൂതസംഘാശ്ച പ്രണംയ ശിരസാ ഹരം।
ഗീർഭിഃ പരമശുദ്ധാഭിസ്തുഷ്ടുവുസ്ച മനോഹരം॥ 13-205-24 (89282)
വിമുക്താശ്ചൈവ പാപേഭ്യോ ബഭൂവുർവിഗതജ്വരാഃ।
ഋഷയോ ബാലകില്യാശ്ച തഥാ വിപ്രർഷയശ്ച യേ॥ 13-205-25 (89283)
അയോനിജാ യോനിജാശ്ച തപഃസിദ്ധാ മഹർഷയഃ।
തതസ്തം ദേവദേവേശം ഭഗവന്തമുപാസതേ। 13-205-26 (89284)
തതസ്തസ്മിൻക്ഷണേ ദേവീ ഭൂതസ്ത്രീഗണസംവൃതാ।
ഹരതുല്യാംബരധരാ സമാനവ്രതചാരിണീ॥ 13-205-27 (89285)
കാഞ്ചനം കലശം ഗൃഹ്യ സർവതീർഥാംബുപൂരിതം।
പുഷ്പവൃഷ്ട്യാഽഭിവർഷന്തീ ദിവ്യഗന്ധസമാവൃതാ॥ 13-205-28 (89286)
സരിദ്വരാഭിഃ സർവാഭിഃ പൃഷ്ഠതോഽനുഗതാ വരാ।
സേവിതും ഭഗവത്പാർശ്വമാജഗാമ ശുചിസ്മിതാ॥ 13-205-29 (89287)
ആഗംയ തു ഗിരേഃ പുത്രീ ദേവദേവസ്യ ചാന്തികം।
മനഃപ്രിയം ചികീർഷന്തീ ക്രീഡാർഥം ശങ്കരാന്തികേ॥ 13-205-30 (89288)
മനോഹരാഭ്യാം പാണിഭ്യാം ഹരനേത്രേ പിധായ തു।
അവേക്ഷ്യ ഹൃഷ്ടാ സ്വഗണാൻസ്മയന്തീ പൃഷ്ഠതഃ സ്ഥിതാ॥ 13-205-31 (89289)
ദേവ്യാ ചാന്ധീകൃതേ ദേവേ കശ്മലം സമപദ്യത।
നിമീലിതേ ഭൂതപതൌ നഷ്ടചന്ദ്രാർകതാരകം॥ 13-205-32 (89290)
നിഃസ്വാധ്യായവഷട്കാരം തമസാ ചാഭിസംവൃതം।
വിഷണ്ണം ഭയവിത്രസ്തം ജഗദാസീദ്ഭയാകുലം॥ 13-205-33 (89291)
ഹാഹാകാരമൃഷീണാം ച ലോകാനാമഭവത്തദാ।
തമോഭിഭൂതേ സംഭ്രാന്തേ ലോകേ ജീവനസങ്ക്ഷയേ॥ 13-205-34 (89292)
തൃതീയം ചാസ്യ സംഭൂതം ലലാടേ നേത്രമായതം।
ദ്വാദശാദിത്യസങ്കാശം ലോകാൻഭാസാഽവഭാസയത്॥ 13-205-35 (89293)
തത്രക തേനാഗ്നിനാ തേന യുഗാന്താഗ്നിനിഭേന വൈ।
അദഹ്യത ഗിരിഃ സർവോ ഹിമവാനഗ്രതഃ സ്ഥിതഃ॥ 13-205-36 (89294)
ദഹ്യമാനേ ഗിരൌ തസ്മിൻമൃഗപക്ഷിസമാകുലേ।
സവിദ്യാധരഗന്ധർവേ ദിവ്യൌഷധസമാകുലേ॥ 13-205-37 (89295)
തതോ ഗിരിസുതാ ചാപി വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാ।
ബഭൂവ ച ജഗത്സർവം തഥാ വിസ്മയസംയുതം॥ 13-205-38 (89296)
പശ്യതാമേവ സർവേഷാം ദേവദാനവരക്ഷസാം।
നേത്രജേനാഗ്നിനാ തേന ദഗ്ധ ഏവ നഗോത്തമഃ॥ 13-205-39 (89297)
തം ദൃഷ്ട്വാ മഥിതം ശൈലം ശൈലപുത്രീ സവിക്ലവാ।
പിതുഃ സംമാനമിച്ഛന്തീ പപാത ഭുവി പാദൂയോഃ॥ 13-205-40 (89298)
തം ദൃഷ്ട്വാ ദേവദേവേശോ ദേവ്യാ ദുഃഖമനുത്തമം।
ഹൈമവത്യാഃ പ്രിയാർഥം ച ഗിരിം പുനരവൈക്ഷത॥ 13-205-41 (89299)
ദൃഷ്ടമാത്രേ ഭഗവതാ സൌംയയുക്തേന ചേതസാ।
ക്ഷണേന ഹിമവാഞ്ശൈലഃ പ്രകൃതിസ്ഥോഽഭവത്പുനഃ॥ 13-205-42 (89300)
ഹൃഷ്ടപുഷ്ടവിഹംഗൈശ്ച പ്രഫുല്ലദ്രുമകാനനഃ।
സിദ്ധചാരണസംഘൈശ്ച പ്രീതിയുക്തൈഃ സമാകുലഃ॥ 13-205-43 (89301)
പിതരം പ്രകൃതിസ്ഥം ച ദൃഷ്ട്വാ ഹൈമവതീ ഭൃശം।
അഭവത്പ്രീതിസംയുക്താ മുദിതാത്ര പിനാകിനം॥ 13-205-44 (89302)
ദേവീ വിസ്മയസംയുക്താ പ്രഷ്ടുകാമാ മഹേശ്വരം।
ഹിതാർതം സർവലോകാനാം പ്രജാനാം ഹിതകാംയയാ।
ദേവദേവം മഹാദേവീ ബഭാഷേദം വചോഽർഥവത്॥ 13-205-45 (89303)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ശൂലപാണേ മഹാദ്യുതേ।
വിസ്മയോ മേ മഹാഞ്ജാതസ്തസ്മിന്നേത്രാഗ്നിസംഭവേ॥ 13-205-46 (89304)
കിമർഥം ദേവദേവേശ ലലാടേഽസ്മിൻപ്രകാശതേ।
അതിസൂര്യാഗ്നിസങ്കാശം തൃതീയം നേത്രമായതം॥ 13-205-47 (89305)
നേത്രാഗ്നിനാ തു മഹതാ നിർദഗ്ധോ ഹിമവാനസൌ।
പുനഃ സന്ദൃഷ്ടമാത്രസ്തു പ്രകൃതിസ്ഥഃ പിതാ മമ॥ 13-205-48 (89306)
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ ഹൃദി മേ സംപ്രവർതതേ।
ദേവദേവ നമസ്തുഭ്യം തൻമേ സംസിതുമർഹസി॥ 13-205-49 (89307)
നാരദ ഉവാച। 13-205-50x (7445)
ഏവമുക്തസ്തയാ ദേവ്യാ പ്രീയമാണോഽബ്രവീദ്ഭവഃ।
സ്ഥാനേ സംശയിതും ദേവി ധർമജ്ഞേ പ്രിയഭാഷിണി॥ 13-205-50 (89308)
ത്വദൃതേ മാം ഹി വൈ പ്രഷ്ടും ന ശക്യം കേന ചേത്പ്രിയേ।
പ്രകാശം യദി വാ ഗുഹ്യം പ്രിയാർഥം പ്രബ്രവീംയഹം॥ 13-205-51 (89309)
ശൃണു തത്സർവമകിലമസ്യാം സംസദി ഭാമിനി।
സർവേഷാമേവ ലോകാനാം കൂടസ്ഥം വിദ്ധി മാം പ്രിയേ॥ 13-205-52 (89310)
മദധീനാസ്ത്രയോ ലോകാ യഥാ വിഷ്ണൌ തഥാ മയി।
സ്രഷ്ടാ വിഷ്ണുരഹം ഗോപ്താ ഇത്യേതദ്വിദ്ധി ഭാമിനി॥ 13-205-53 (89311)
തസ്മാദ്യദാ മാം സ്പൃശതി ശുഭം വാ യദി വേതരത്।
തഥൈവേദം ജഗത്സർവം തത്തദ്ഭവതി ശോഭനേ॥ 13-205-54 (89312)
ഏതദ്ഗുഹ്യമജാനന്ത്യാ ത്വയാ ബാല്യാദനിന്ദിതേ।
മന്നേത്രേ പിഹിതേ ദേവി ക്രീഡനാർഥം ദൃഢവ്രതേ॥ 13-205-55 (89313)
തത്കൃതേ നഷ്ടചന്ദ്രാർകം ജഗദാസീദ്ഭയാകുലം।
നഷ്ടാദിത്യേ തമോഭൂതേ ലോകേ ഗിരിസുതേ പ്രിയേ॥ 13-205-56 (89314)
തൃതീയം ലോചനം സൃഷ്ടം ലോകം സംരക്ഷിതും മയാ।
കഥിതം സംശയസ്ഥാനം നിർവിശങ്കാ ഭവ പ്രിയേ॥ ॥ 13-205-57 (89315)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 205 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 206
॥ ശ്രീഃ ॥
13.206. അധ്യായഃ 206
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി സ്വസ്യ ചതുർമുഖത്വസ്യ നീലകണ്ഠതായാഃ പിനാകകാർമുകതായാ വൃഷഭവാഹനത്വസ്യ ച കാരണാഭിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
ക്ഷണജ്ഞാ ദേവദേവസ്യ ശ്രോതുകാമാ പ്രിയം ഹിതം।
ഉമാദേവീ മഹാദേവമപൃച്ഛത്പുനരേവ തു॥ 13-206-1 (89316)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ സർവദേവനമസ്കൃത।
ചതുർമുഖോ വൈ ഭഗവാനഭവത്കേന ഹേതുനാ॥ 13-206-2 (89317)
ഭഗവൻകേന തേ വക്ത്രമൈന്ദ്രമദ്ഭുതദർശനം।
ഉത്തരം ചാപി ഭഗവൻപശ്ചിമം ശുഭദർശനം।
ദക്ഷിണം ച മുഖം രൌദ്രം കേനോർധ്വം ജടിലാവൃതം॥ 13-206-3 (89318)
യഥാദൃശം മഹാഭാഗ ശ്രോതുമിച്ഛാമി കാരണം।
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-206-4 (89319)
മഹാദേവ ഉവാച। 13-206-5x (7446)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി യത്ത്വമിച്ഛസി ഭാമിനി।
പുരാഽസുരോ മഹാഘോരൌ ലോകോദ്വേഗകരൌ ഭൃശം॥ 13-206-5 (89320)
സുന്ദോപസുന്ദനാമാനാവാസതുർബലഗർവിതൌ।
അശസ്ത്രവധ്യൌ ബലിനൌ പരസ്പരഹിതൈഷിണൌ॥ 13-206-6 (89321)
തയോരേവ വിനാശായ നിർമിതാ വിശ്വകർമണാ।
സർവതഃ സാരമുദ്ധൃത്യ തിലശോ ലോകപൂജിതാ।
തിലോത്തമേതി വിഖ്യാതാ അപ്സരാഃ സാ ബഭൂവ ഹ॥ 13-206-7 (89322)
ദേവകാര്യം കരിഷ്യന്തീ ഹാസഭാവസമന്വിതാ।
സാ തപസ്യന്തമാഗംയ രൂപേണാപ്രതിമാ ഭുവി॥ 13-206-8 (89323)
മയാ ബഹുമതാ ചേയം ദേവകാര്യം കരിഷ്യതി।
ഇതി മത്വാ തദാ ചാഹം കുർവന്തീം മാം പ്രദക്ഷിണം।
തഥൈവ താം ദിദൃക്ഷുശ്ച ചതുർവക്ത്രോഽഭവം പ്രിയേ॥ 13-206-9 (89324)
ഐന്ദ്രം മുഖമിദം പൂർവം തപശ്ചര്യാപരം സദാ।
ദക്ഷിണം മേ മുഖം ദിവ്യം രൌദ്രം സംഹരതി പ്രജാഃ॥ 13-206-10 (89325)
ലോകകാര്യപരം നിത്യം പശ്ചിമം മേ മുഖം പ്രിയേ।
വേദാനധീതേ സതതമദ്ഭുതം ചോത്തരം മുഖം।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-206-11 (89326)
ഉമോവാച। 13-206-12x (7447)
ഭഗവഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി ശൂലപാണേ വരപ്രദ।
കിമർഥം നീലതാ കണ്ഠേ ഭാതി ബർഹിനിഭാ തവ॥ 13-206-12 (89327)
മഹേശ്വര ഉവാത। 13-206-13x (7448)
ഏതത്തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-206-13 (89328)
പുരാ യുഗാന്തരേ യത്നാദമൃതാർഥം സുരാസുരൈഃ।
ബലവദ്ഭിർവിമഥിതശ്ചിരകാലം മഹോദധിഃ॥ 13-206-14 (89329)
രജ്ജുനാ നാഗരാജേന മഥ്യമാനേ മഹോദധൌ।
വിഷം തത്ര സമുദ്ഭൂതം സർവലോകവിനാശനം॥ 13-206-15 (89330)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ വിബുധാഃ സർവേ തദാ വിമനസോഽഭവൻ।
ഗ്രസ്തം ഹി തൻമയാ ദേവി ലോകാനാം ഹിതകാരണാത്॥ 13-206-16 (89331)
തത്കൃതാ നീലതാ ചാസീത്കണ്ഠേ ബർഹിനിഭാ ശുഭേ।
തദാപ്രഭൃതി ചൈവാഹം നീലകണ്ഠ ഇതി സ്മൃതഃ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-206-17 (89332)
ഉമോവാച। 13-206-18x (7449)
നീലകണ്ഠ നമസ്തേഽസ്തു സർവലോകസുഖാവഹ।
ബഹൂനാമായുധാനാം ത്വം പിനാകം ധർമുമിച്ഛസി।
കിമർഥം ദേവദേവേശ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-206-18 (89333)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-206-19x (7450)
ശസ്ത്രാഗമം തേ വക്ഷ്യാമി ശൃണു ധർംയം ശുചിസ്മിതേ।
യുഗാന്തരേ മഹാദേവി കണ്വോ നാമ മഹാമുനിഃ॥ 13-206-19 (89334)
സ ഹി ദിവ്യാം തപശ്ചര്യാം കർതുമേവോപചക്രമേ।
തഥാ തസ്യ തപോ ഘോരം ചരതഃ കാലപര്യയാത്।
വൽമീകം പുനരുദ്ഭൂതം തസ്യൈവ ശിരസി പ്രിയേ॥ 13-206-20 (89335)
വേണുർവൽമീകസംയോഗാൻമൂർധ്നി തസ്യ ബഭൂവ ഹ।
ധരമാണശ്ച തത്സർവം തപശ്ചര്യാം തഥാഽകരോത്॥ 13-206-21 (89336)
തസ്മൈ ബ്രഹ്മാ വരം ദാതും ജഗാമ തപസാർചിതഃ।
ദത്ത്വാ തസ്മൈ വരം ദേവോ വേണും ദൃഷ്ട്വാ ത്വചിന്തയത്॥ 13-206-22 (89337)
ലോകകാര്യം സമുദ്ദിശ്യ വേണുനാഽനേന ഭാമിനി।
ചിന്തയിത്വാ തമാദായ കാർമുകാർഥേ ന്യയോജയത്॥ 13-206-23 (89338)
വിഷ്ണോർമമ ച സാമർഥ്യം ജ്ഞാത്വാ ലോകപിതാമഹഃ।
ധനുഷീ ദ്വേ തദാ പ്രാദാദ്വിഷ്ണവേ ച മമൈവ ച॥ 13-206-24 (89339)
പിനാകം നാമ മേ ചാപം ശാർംഗം നാമ ഹരേർധനുഃ।
തൃതീയമവശേഷേണ ഗാണ്ഡീവമഭവദ്ധനുഃ॥ 13-206-25 (89340)
തച്ച സോമായ നിർദിശ്യ ബ്രഹ്മാ ലോകം ഗതഃ പുനഃ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം ശസ്ത്രാഗമമനിന്ദിതേ॥ 13-206-26 (89341)
ഉമോവാച। 13-206-27x (7451)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ പിനാകപരമപ്രിയ।
വാഹനേഷു തഥാഽന്യേഷു സത്സു ഭൂതപതേ തവ॥ 13-206-27 (89342)
അയം തു വൃഷഭഃ കസ്മാദ്വാഹനം സ യഥാഽഭവത്।
ഏഷ മേ സശയോ ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-206-28 (89343)
മഹാദേവ ഉവാച। 13-206-29x (7452)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി വാഹനം സ യഥാഽഭവത്॥ 13-206-29 (89344)
ആദിസർഗേ പുരാ ഗാവഃ ശ്വേതവർണാഃ ശുചിസ്മിതേ।
ബലസംഹനനാ ഗാവോ ദർപയുക്താശ്ചരന്തി താഃ॥ 13-206-30 (89345)
അഹം തു തപ ആതിഷ്ഠം തസ്മിൻകാലേ ശുഭാനനേ।
ഏകപാദശ്ചോർധ്വബാഹുർലോകാർഥം ഹിമവദ്ഗിരൌ॥ 13-206-31 (89346)
ഗാവോ മേ പാർശ്വമാഗംയ ദർപോത്സിക്താഃ സമന്തതഃ।
സ്ഥാനഭ്രംശം തദാ ദേവി ചക്രിരേ ബഹുശസ്തദാ॥ 13-206-32 (89347)
അപചാരേണ വൈ താസാം മനഃക്ഷോഭോഽഭവൻമമ।
തസ്മാദ്ദഗ്ധാ യദാ ഗാവോ രോഷാവിഷ്ടേന ചേതസാ॥ 13-206-33 (89348)
തസ്മിംസ്തു വ്യസനേ ഘോരേ വർതമാനേ പശൂൻപ്രതി।
അനേന വൃഷഭേണാഹം ശമിതഃ സംപ്രസാദനൈഃ॥ 13-206-34 (89349)
തദാപ്രഭൃതി ശാന്താശ്ച വർണഭേദത്വമാഗതാഃ।
ശ്വേതോഽയം വൃഷഭോ ദേവി പൂർവസംസ്കാരസംയുതഃ।
വാഹനത്വേ ധ്വജത്വേ മേ തദാപ്രഭൃതി യോജിതഃ॥ 13-206-35 (89350)
തസ്മാൻമേ ഗോപതിത്വം ച ദേവൈർഗോഭിശ്ച കൽപിതം।
പ്രസന്നശ്ചാഭവം ദേവി തദാ ഗോപതിതാം ഗതഃ॥ ॥ 13-206-36 (89351)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഡധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 206 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 207
॥ ശ്രീഃ ॥
13.207. അധ്യായഃ 207
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി സ്വസ്യ ശ്മശാനവാസചന്ദ്രകലാധാരണാദേഃ കാരണാഭിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻസർവഭൂതേശ ശൂലപാണേ വൃഷധ്വജ।
ആവാസേഷു വിചിത്രേഷു രംയേഷു ച ശുഭേശു ച॥ 13-207-1 (89352)
സത്സു ചാന്യേഷു ഭൂതേഷു ശ്മശാനേ രമസേ കഥം।
കേശാസ്ഥികലിലേ ഭീമേ കപാലശതസങ്കുലേ॥ 13-207-2 (89353)
സൃഗാലഗൃധ്രംപൂർണേ ശവധൂമസമാകുലേ।
ചിതാഗ്നിവിഷമേ ഘോരേ ഗഹനേ ച ഭയാനകേ॥ 13-207-3 (89354)
ഏവം കലേവരക്ഷേത്രേ ദുർദർശേ രമസേ കഥം।
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-207-4 (89355)
മഹാദേവ ഉവാച। 13-207-5x (7453)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ।
ആവാസാർഥം പുരാ ദേവി ശുദ്ധാന്വേഷീ ശുചിസ്മിതേ॥ 13-207-5 (89356)
നാധ്യഗച്ഛം ചിരം കാലം ദേശം ശുചിതമം ശുഭേ।
ഏഷ മേഽഭിനിവേശോഽഭൂത്തസ്മിൻകാലേ പ്രജാപതിഃ॥ 13-207-6 (89357)
ആകുലഃ സുമഹാഘോരഃ പ്രാദുരാസീത്സമന്തതഃ।
സംഭൂതാ ഭൂതസൃഷ്ടിശ്ച ഘോരാ ലോകഭയാവഹാ॥ 13-207-7 (89358)
നാനാവർണാ വിരൂപാശ്ച തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രാഃ പ്രഹാരിണഃ।
പിശാചരക്ഷോവദനാഃ പ്രാണിനാം പ്രാണഹാരിണഃ।
ഇതശ്ചരന്തി നിഘ്നന്തഃ പ്രാണിനോ ഭൃശമേവ ച॥ 13-207-8 (89359)
ഏവം ലോകേ പ്രാണിഹീനേ ക്ഷയം യാതേ പിതാമഹഃ।
ചിന്തയംസ്തത്പ്രതീകാരം മാം ച ശക്തം ഹി നിഗ്രഹേ॥ 13-207-9 (89360)
ഏവം ജ്ഞാത്വാ തതോ ബ്രഹ്മാ തസ്മിൻകർമണ്യോജയത്।
തച്ച പ്രാണിഹിതാർഥം തു മയാഽപ്യനുമതം പ്രിയേ॥ 13-207-10 (89361)
തസ്മാത്സംരക്ഷിതാ ദേവി ഭൂതേഭ്യഃ പ്രാണിനോ ഭയാത്।
അസ്മാച്ഛ്മശാനാൻമേധ്യം തു നാസ്തി കിഞ്ചിദനിന്ദിതേ।
നിഃസംപാതാൻമനുഷ്യാണാം തസ്മാച്ഛുചിതമം സ്മൃതം॥ 13-207-11 (89362)
ഭൂതസൃഷ്ടിം ച താം ചാഹം ശ്മശാനേ സംന്യവേശയം।
തത്രസ്ഥഃ സർവഭൂതാനാം വിനിഹൻമി പ്രിയേ ഭയം॥ 13-207-12 (89363)
ന ച ഭൂതഗണേനാഹം വിനാ വസിതുമുത്സഹേ।
തസ്മാൻമേ സന്നിവാസായ ശ്മശാനേ രോചതേ മനഃ॥ 13-207-13 (89364)
മേധ്യകാമൈർദ്വിജൈനിത്യം മേധ്യമിത്യഭിധീയതേ।
ആചരദ്ഭിർവ്രതം നിത്യം മോക്ഷകാമൈശ്ച സേവ്യതേ॥ 13-207-14 (89365)
സ്ഥാനം മേ തത്ര വിഹിതം വീരസ്ഥാനമിതി പ്രിയേ।
കപാലശതസംപൂർണമഭിരൂപം ഭയാനകം॥ 13-207-15 (89366)
മധ്യാഹ്നേ സന്ധ്യയോസ്തത്ര നക്ഷത്രേ രുദ്രദേവതേ।
ആയുഷ്കാമൈരശുദ്ധൈർവാ ന ഗന്തവ്യമിതി സ്ഥിതിഃ॥ 13-207-16 (89367)
മദന്യേന ന ശക്യം ഹി നിഹന്തും ഭൂതജം ഭയം।
തത്രസ്ഥോഽഹം പ്രജാഃ സർവാഃ പാലയാമി ദിനേദിനേ॥ 13-207-17 (89368)
മന്നിയോഗാദ്ഭൂതസംഘാ ന ച ഘ്നന്തീഹ കഞ്ചന।
താംസ്തു ലോകഹിതാർതായ ശ്മശാനേ രമയാൻമഹം।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-207-18 (89369)
ഉമോവാച। 13-207-19x (7454)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ത്രിനേത്ര വൃഷഭധ്വജ।
പിംഗലം വികൃതം ഭാതി രൂപം തേ തു ഭയാനകം॥ 13-207-19 (89370)
ഭസ്മദിഗ്ധം വിരൂപാക്ഷം തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രം ജടാകുലം।
വ്യാഘ്രോദരത്വക്സംവീതം കപിലശ്മശ്രുസന്തതം॥ 13-207-20 (89371)
രൌദ്രം ഭയാനകം ഘോരം ശൂലപട്ടസസംയുതം।
കിമർഥം ത്വീദൃശം രൂപം തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-207-21 (89372)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-207-22x (7455)
തദഹം കഥയിഷ്യാമി ശൃണു തത്ത്വം സമാഹിതാ।
ദ്വിവിധോ ലൌകികോ ഭാവഃ ശീതമുഷ്ണമിതി പ്രിയേ॥ 13-207-22 (89373)
തയോർഹി ഗ്രസിതം സർവം സൌംയാഗ്നേയമിദം ജഗത്॥ 13-207-23 (89374)
സൌംയത്വം സതതം വിഷ്ണൌ മയ്യാഗ്നേയം പ്രതിഷ്ഠിതം।
അനേന വപുഷാ നിത്യം സർവലോകാൻബിഭർംയഹം॥ 13-207-24 (89375)
രൌദ്രാകൃതിം വിരൂപാക്ഷം ശൂലപട്ടസസംയുതം।
ആഗ്നേയമിതി മേ രൂപം ദേവി ലോകഹിതേ രതം॥ 13-207-25 (89376)
യദ്യഹം വിപരീതഃ സ്യാമേതത്ത്യക്ത്വാ ശുഭാനനേ।
തദൈവ സർവലോകാനാം വിപരീതം പ്രവർതതേ॥ 13-207-26 (89377)
തസ്മാൻമയേദം ധ്രിയതേ രൂപം ലോകഹിതൈഷിണാ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-207-27 (89378)
ഉമോവാച। 13-207-28x (7456)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ശൂലപാണേ വൃഷധ്വജ।
കിമർഥം ചന്ദ്രരേഖാ തേ ശിരോഭാഗേ വിരോചതേ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-207-28 (89379)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-207-29x (7457)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം।
പുരാഽഹം കാരണാദ്ദേവി കോപയുക്തഃ ശുചിസ്മിതേ।
ദക്ഷയജ്ഞവധാര്യായ ഭൂതസംഘൈഃ സമാവൃതഃ॥ 13-207-29 (89380)
തസ്മിൻക്രതുവരേ ഘോരേ യജ്ഞഭാഗനിമിത്തതഃ।
ദേവാ വിഭ്രംശിതാസ്തേ വൈ യേഷാം ഭാഗഃ ക്രതൌ കൃതഃ॥ 13-207-30 (89381)
സോമസ്തത്ര മയാ ദേവി കുപിതേന ഭൃശാർദിതഃ।
പശ്യംശ്ചാനപരാധീ സൻപാദംഗുഷ്ഠേന താഡിതഃ॥ 13-207-31 (89382)
തഥാപി വികൃതേനാഹം സാമപൂർവം പ്രസാദിതഃ।
തൻമേ ചിന്തയതശ്ചാസീത്പശ്ചാത്താപഃ പുരാ പ്രിയേ॥ 13-207-32 (89383)
തദാപ്രഭൃതി സോമം വൈ ശിരസാ ധാരയാംയം।
ഏവം മേ പാപഹാനിസ്തു ഭവേദിതി മതിർമമ।
തദാപ്രഭൃതി വൈ സോമോ മൂർധ്നി സന്ദൃശ്യതേ സദാ॥ 13-207-33 (89384)
നാരദ ഉവാച। 13-207-34x (7458)
ഏവം ബ്രുവതി ദേവേശേ വിസ്മിതാഃ പരമർഷയഃ।
വാഗ്ഭിഃ സാഞ്ജലിമാലാഭിരഭിതുഷ്ടുവുരീശ്വരം॥ 13-207-34 (89385)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-207-35x (7459)
നമഃ ശങ്കര സർവേശ നമഃ സർവജഗദ്ഭുരോ।
നമോ ദേവാദിദേവായ നമഃ ശശികലാധര॥ 13-207-35 (89386)
നമോ ഘോരതരാദ്ധോര നമോ രുദ്രായ ശങ്കര।
നമഃ ശാന്തതരാച്ഛാന്ത നമശ്ചന്ദ്രസ്യ പാലക॥ 13-207-36 (89387)
നമഃ സോമായ ദേവായ നമസ്തുഭ്യം ചതുർമുഖ।
നമോ ഭൂതപതേ ശംഭോ ജഹ്നുകന്യാംബുശേഖര॥ 13-207-37 (89388)
നമസ്ത്രിശൂലഹസ്തായ പന്നഗാഭരണായ ച।
നമോസ്തു വിഷമാക്ഷായ ദക്ഷയജ്ഞപ്രദാഹക॥ 13-207-38 (89389)
നമോസ്തു ബഹുനേത്രായ ലോകരക്ഷണതത്പര।
അഹോ ദേവസ്യ മഹാത്ംയമഹോ ദേവസ്യ വൈ കൃപാ।
ഏവം ധർമപരത്വം ച ദേവദേവസ്യ ചാർഹതി॥ 13-207-39 (89390)
ഏവം ബ്രുവത്സു മുനിഷു വചോ ദേവ്യബ്രവീദ്ധരം।
സംപ്രീത്യർഥം മുനീനാം സാ ക്ഷണജ്ഞാ പരമം ഹിതം॥ 13-207-40 (89391)
ഉമോവാച। 13-207-41x (7460)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ സർവലോകനമസ്കൃത।
അസ്യൈവ ഋഷിസംഘസ്യ മമ ച പ്രിയകാംയയാ॥ 13-207-41 (89392)
വർണാശ്രമകൃതം ധർമം വക്തുമർഹസ്യശേഷതഃ।
ന തൃപ്തിരസ്തി ദേവേശ ശ്രവണീയം ഹി തേ വചഃ॥ 13-207-42 (89393)
സധർമചാരിണീ ചേയം ഭക്താ ചേയമിതി പ്രഭോ।
വക്തുമർഹസി ദേവേശ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ।
യാഥാതഥ്യേന തത്സർവം വക്തുമർഹസി ശങ്കര॥ ॥ 13-207-43 (89394)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്താധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 207 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 208
॥ ശ്രീഃ ॥
13.208. അധ്യായഃ 208
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി വർണാശ്രമധർമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി യത്തേ ദേവി മനഃപ്രിയം।
ശൃണു തത്സർവമഖിലം ധർമം വർണാശ്രമാശ്രിതം॥ 13-208-1 (89395)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശുദ്രാശ്ചേതി ചതുർവിധം।
ബ്രാഹ്മണാ വിഹിതാഃ പൂർവം ലോകതന്ത്രമഭീപ്സതാ।
കർമാണി ച തദർഹാണി ശാസ്ത്രേഷു വിഹിതാനി വൈ॥ 13-208-2 (89396)
യദീദമേകവർണം സ്യാജ്ജഗത്സർവം വിനശ്യതി।
സഹൈവ ദേവി വർണാനി ചത്വാരി വിഹിതാന്യതഃ॥ 13-208-3 (89397)
മുഖതോ ബ്രാഹ്മണാഃ സൃഷ്ടസ്തസ്മാത്തേ വാഗ്വിശാരദാഃ।
ബാഹുഭ്യാം ക്ഷത്രിയാഃ സൃഷ്ടാസ്തസ്മാത്തേ ബാഹുഗർവിതാഃ॥ 13-208-4 (89398)
ഊരുഭ്യാമുദ്ഗതാ വൈശ്യാസ്തസ്മാദ്വാർതോപജീവിനഃ।
ശൂദ്രാശ്ച പാദതഃ സൃഷ്ടാസ്തസ്മാത്തേ പരിചാകാഃ॥ 13-208-5 (89399)
തേഷാം ധർമാംശ്ച കർമാണി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ।
വിപ്രാഃ കൃതാ ഭൂമിദേവാ ലോകാനാം ധാരണേ കൃതാഃ।
തേ കൈശ്ചിന്നാവമന്തവ്യാ ബ്രാഹ്മണാ ഹിതമിച്ഛുഭിഃ॥ 13-208-6 (89400)
യദി തേ ബ്രാഹ്മണാ ന സ്യുർദാനയോഗവഹാഃ സദാ।
ഉഭയോർലോകയോർദേവി സ്ഥിതിർന സ്യാത്സമാസതഃ॥ 13-208-7 (89401)
ലോകേഷു ദുർലഭം കിന്തു ബ്രാഹ്മണത്വമിതി സ്മൃതം।
അബുധോ വാ ദരിദ്രോ വാ പൂജനീയഃ സദൈവ സഃ॥ 13-208-8 (89402)
ബ്രാഹ്മണാന്യോഽവമന്യേത നിന്ദേച്ച ക്രോധയേച്ച വാ।
പ്രഹരേത ഹരേദ്വാഽപി ധനം തേഷാം നരാധമഃ॥ 13-208-9 (89403)
കാരയേദ്ധീനകർമണി കാമലോഭവിമോഹനാത്।
സ ച മാമവമന്യേത മാം ക്രോധയതി നിന്ദതി॥ 13-208-10 (89404)
മാമേവ പ്രഹരേൻമൂഢോ മദ്ധനസ്യാപഹാരകഃ।
മാമേവ പ്രേഷണം കൃത്വാ നിദന്തേ മൂഢചേതനഃ॥ 13-208-11 (89405)
സ്വാധ്യായോ യജനം ദാനം തസ്യ ധർമ ഇതി സ്ഥിതിഃ।
കർമണ്യധ്യാപനം ചൈവ യാജനം ച പ്രതിഗ്രഹഃ।
സത്യം ശാന്തിസ്തപഃ ശൌചം തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-208-12 (89406)
വിക്രയോ രസധാന്യാനാം ബ്രാഹ്മണസ്യ വിഗർഹിതഃ।
അനാപദി ച ശൂദ്രാന്നം വൃഷലീസംഗ്രഹസ്തഥാ॥ 13-208-13 (89407)
തപ ഏവ സദാ ധർമോ ബ്രാഹ്മണസ്യ ന സംശയഃ।
സ തു ധർമാർഥമുത്പന്നഃ പൂർവം ധാത്രാ തപോബലാത്॥ 13-208-14 (89408)
തസ്യോപനയനം ധർമോ നിത്യം ചോദകധാരണം।
ശാസ്ത്രസ്യ ശ്രവണം ധർമോ ദേവവ്രതനിഷേവണം॥ 13-208-15 (89409)
അഗ്നികാര്യം പരോ ധർമോ നിത്യയജ്ഞോപവീതിതാ।
ശൂദ്രാന്നവർജനം ധർമോ ധർമഃ സത്പഥസേവനം।
ധർമോ നിത്യോപവാസിത്വം ബ്രഹ്മചര്യം പരം തഥാ॥ 13-208-16 (89410)
ഗൃഹസ്ഥസ്യ പരോ ധർമോ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമിണസ്തഥാ।
ഗൃഹസംമാർജനം ധർമ ആലേപനവിധിസ്തഥാ॥ 13-208-17 (89411)
അതിഥിപ്രിയതാ ധർമോ ധർമസ്ത്രേതാഗ്നിധാരണം।
ഇഷ്ടിർവാ പശുബന്ധാശ്ച വിധിപൂർവം പരന്തപ॥ 13-208-18 (89412)
ദംപത്യോഃ സമശീലത്വം ധർമോ വൈ ഗൃഹമേധിനാം।
ഏവം ദ്വിജൻമനോ ധർമോ ഗാർഹസ്ഥ്യേ ധർമധാരണം॥ 13-208-19 (89413)
യസ്തു ക്ഷത്രഗതോ ധർമസ്ത്വയാ ദേവി പ്രയോദിതഃ।
തമഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-208-20 (89414)
ക്ഷത്രിയാസ്തു തതോ ദേവി ദ്വിജാനാം പാലനേ സ്മൃതാഃ।
യദി നിഃക്ഷത്രിയോ ലോകോ ജഗത്സ്യാദധരോത്തരം॥ 13-208-21 (89415)
രക്ഷണാത്ക്ഷത്രിയൈരേവ ജഗദ്ഭവതി ശാശ്വതം।
തസ്യാപ്യധ്യയനം ദാനം യജനം ധർമതഃ സ്മൃതം॥ 13-208-22 (89416)
ദീനാനാം രക്ഷണം ചൈവ പാപനാമനുശാസനം।
സതാം സംപോഷണം ചൈവ കർമഷൺമാർഗജീവനം॥ 13-208-23 (89417)
ഉത്സാഹഃ ശസ്ത്രജീവിത്വം തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ।
ഭൃത്യാനാം ഭരണം ധർമഃ കൃതേ കർമണ്യമോഘതാ॥ 13-208-24 (89418)
സംയഗ്ഗുണയുതോ ധർമോ ധർമഃ പൌരഹിതക്രിയാ।
വ്യവഹാരസ്ഥിതിർനിത്യം ഗുണയുക്തോ മഹീപതിഃ॥ 13-208-25 (89419)
ആർതവിത്തപ്രദോ രാജാ ധർമം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം।
ഏവം തൈർവിഹിതഃ പൂർവൈർധർമഃ കർമവിധാനതഃ॥ 13-208-26 (89420)
തഥൈവ ദേവി വൈശ്യാശ്ച ലോകയാത്രാഹിതാഃ സ്മൃതാഃ।
അന്യേ താനുപജീവന്തി പ്രത്യക്ഷഫലദാ ഹി തേ॥ 13-208-27 (89421)
യദി ന സ്യുസ്തഥാ വൈശ്യാ ന ഭവേയുസ്തഥാ പരേ।
തേഷാമധ്യയനം ദാനം ഗജനം ധർമ ഉച്യതേ॥ 13-208-28 (89422)
വൈശ്യസ്യ സതതം ധർമഃ പാശുപാല്യം കൃഷിസ്തഥാ।
അഗ്നിഹോത്രപരിസ്പന്ദാസ്ത്രയോ വർണാ ദ്വിജാതയഃ॥ 13-208-29 (89423)
വാണിജ്യം സത്പഥേ സ്ഥാനമാതിഥേയത്വമേവ ച।
വിപ്രാണാം സ്വാഗതന്യായോ വൈശ്യധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-208-30 (89424)
തിലഗന്ധരസാശ്ചൈവ ന വിക്രേയാഃ കഥഞ്ചന।
വണിക്പഥമുപാസദ്ഭിർവൈശ്യൈർവൈശ്യപഥി സ്ഥിതൈഃ॥ 13-208-31 (89425)
സർവാതിഥ്യം ത്രിവർഗസ്യ യഥാശക്തി ദിവാനിശം।
ഏവം തേ വിഹിതാ ദേവി ലോകയാത്രാ സ്വയംഭുവാ॥ 13-208-32 (89426)
തഥൈവ ശൂദ്രാ വിഹിതാഃ സർവധർമപ്രസാധകാഃ।
ശൂദ്രാശ്ച യദി തേ ന സ്യുഃ കർമകർതാ ന വിദ്യതേ॥ 13-208-33 (89427)
ത്രയഃ പൂർവേ ശൂദ്രമൂലാഃ സർവേ കർമകരാഃ സ്മൃതാഃ।
ബ്രാഹ്മണാദിഷു ശുശ്രൂഷാ ദാസധർമ ഇതി സ്മൃതഃ॥ 13-208-34 (89428)
വാർതാ ച കാരുകർമാണി ശില്യം നാട്യം തഥൈവ ച।
അഹിംസകഃ ശുഭാചാരോ ദേവതദ്വിജവന്ദകഃ॥ 13-208-35 (89429)
ശൂദ്രോ ധർമഫലൈരിഷ്ടൈഃ സ്വധർമേണോപപദ്യതേ।
ഏവമാദി തഥാഽന്യച്ച ശൂദ്രധർമ ഇതി സ്മൃതഃ॥ 13-208-36 (89430)
തേഽപ്യേവം വിഹിതാ ലോകേ കർമയോഗ്യാഃ ശുഭാനനേ॥ 13-208-37 (89431)
ഏവം ചതുർണാം വർണാനാം വർണലോകാഃ പരത്ര ച।
വിഹിതാശ്ച തഥാ ദൃഷ്ടാ യഥാവദ്ധർമചാരിണി॥ 13-208-38 (89432)
ഏഷ വർണാശ്രയോ ധർമഃ കർമ ചൈവ തദർപണം।
കഥിതം ശ്രോതുകാമായാഃ കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-208-39 (89433)
ഉമോവാച। 13-208-40x (7461)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ നമസ്തേ വൃഷഭധ്വജ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം ദേവ ധർമമാശ്രമിണാം വിഭോ॥ 13-208-40 (89434)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-208-41x (7462)
തഥാഽഽശ്രമഗതം ധർമം ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ।
ആശ്രമാണാം തു യോ ധർമഃ ക്രിയതേ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ॥ 13-208-41 (89435)
ഗൃഹസ്ഥഃ പ്രവരസ്തേഷാം ഗാർഹസ്ഥ്യം ധർമമാശ്രിതഃ।
പഞ്ചയജ്ഞക്രിയാശൌചം ദാരതുഷ്ടിരതന്ദ്രിതാ॥ 13-208-42 (89436)
ഋതുകാലാഭിഗമനം ദാനയജ്ഞതപാംസി ച।
അവിപ്രവാസസ്തസ്യേഷ്ടഃ സ്വാധ്യായശ്വാഗ്നിപൂർവകം॥ 13-208-43 (89437)
അതിഥീനാമാഭിമുഖ്യം ശക്ത്യാ ചേഷ്ടനിമന്ത്രണം।
അനുഗ്രഹശ്ച സർവേഷാം മനോവാക്കായകർമഭിഃ॥ 13-208-44 (89438)
ഏവമാദി ശുഭം ചാന്യത്കുര്യാത്തദ്വൃത്തിമാൻഗൃഹീ।
ഏവം സഞ്ചരതസ്തസ്യ പുണ്യലോകാ ന സംശയഃ। 13-208-45 (89439)
തഥൈവ വാനപ്രസ്ഥസ്യ ധർമാഃ പ്രോക്താഃ സനാതനാഃ॥ 13-208-46 (89440)
ഗൃഹവാസം സമുത്സൃകജ്യ നിശ്ചിത്യൈകമനാഃ ശുഭൈഃ।
വന്യൈരേവ തദാഹാരൈഃ വർതയേദിതി ച സ്ഥിതിഃ॥ 13-208-47 (89441)
ഭൂമിശയ്യാ ജടാശ്മശ്രുചർമവൽകലധാരണം।
ദേവതാതിഥിസത്കാരോ മഹാകൃച്ഛ്രാഭിപൂജനം॥ 13-208-48 (89442)
അഗ്നിഹോത്രം ത്രിഷവണം നിത്യം തസ്യ വിധീയതേ।
ബ്രഹ്മചര്യം ക്ഷമാ ശൌചം തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ।
ഏവം സ വിഗതേ പ്രാണേ ദേവലോകേ മഹീയതേ॥ 13-208-49 (89443)
യതിധർമാസ്തഥാ ദേവി ഗൃഹാംസ്ത്യക്ത്വാ യതസ്തതഃ।
ആകിഞ്ചന്യമനാരംഭഃ സർവതഃ ശൌചമാർജവം॥ 13-208-50 (89444)
സർവത്ര ഭൈക്ഷചര്യാ ച സർവത്രൈവ വിവാസനം।
സദാ ധ്യാനപരത്വം ച ദേഹശുദ്ധിഃ ക്ഷമാ ദയാ।
തത്വാനുഗതബുദ്ധിത്വം തസ്യ ധർമവിധിർഭവേത്॥ 13-208-51 (89445)
ബ്രഹ്മചാരീ ച യോ ദേവി ജൻമപ്രഭൃതി ഭിക്ഷിതഃ।
ബ്രഹ്മചര്യപരോ ഭൂത്വാ സാധയേദ്ഗുരുമാത്മനഃ।
സർവകാലേഷു സർവത്ര ഗുരുപൂജാം സമാചരേത്॥ 13-208-52 (89446)
ഭൈക്ഷചര്യാഗ്നികാര്യം ച സദാ ജലനിഷേവണം।
സ്വാധ്യായഃ സതതം തസ്യ ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-208-53 (89447)
തസ്യ ചേഷ്ടാ തു ഗുർവർഥമാപ്രാണാന്തമിതി സ്ഥിതിഃ।
ഗുരോരഭാവേ തത്പുത്രേ ഗുരുവദ്വൃത്തിമാചരേത്॥ 13-208-54 (89448)
ഏവം സോപ്യമലാംʼല്ലോകാൻബ്രാഹ്മണഃ പ്രതിപദ്യതേ।
ഏഷ തേ കഥിതോ ദേവി ധർമശ്ചാശ്രമവാസിനാം॥ 13-208-55 (89449)
ചതുർണാമാശ്രമോ യുക്തോ ലോക ഇത്യേവ വിദ്യതേ।
കഥിതം തേ സമാസേന കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-208-56 (89450)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടോത്തരദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 208 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-208-9 ബ്രാഹ്മണോഽഭിഹിതാ ശുചിഃ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-208-55 ആയുഷ്കാമോ ദ്വിജോ ദേവി ധാരയേദ്ഭസ്യ നിത്പശഃ। മോക്ഷകാമീ ച യോ വിപ്രോ ഭൂതികാമോഥവാ പുനഃ। പുനരാവൃത്തിരഹിതം ലോകം സംപ്രതിപദ്യതേ। ഇതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 209
॥ ശ്രീഃ ॥
13.209. അധ്യായഃ 209
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ഋഷിധർമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ത്രിപുരാന്തക ശങ്കര।
അയം ത്വൃഷിഗണോ ദേവ തപസ്തപ ഇതി പ്രഭോ॥ 13-209-1 (89451)
തപസാ കർശിതോ നിത്യം തപോഽർജനപരായണഃ।
അസ്യ കിംലക്ഷണോ ധർമഃ കീദൃശശ്ചാഗമസ്തഥാ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തൻമേ വദ വരപ്രദ॥ 13-209-2 (89452)
നാരദ ഉവാച। 13-209-3x (7463)
ഏവം ബ്രുവന്ത്യാം രുദ്രാണ്യാമൃഷയഃ സാധുസാധ്വിതി।
അബ്രുവൻഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ തദ്ഗതമാനസാഃ॥ 13-209-3 (89453)
ശൃണ്വന്തീമൃഷിധർമാംസ്തു ഋഷയശ്ചാഭ്യപൂജയൻ॥ 13-209-4 (89454)
ഋഷയ ഊചുഃ। 13-209-5x (7464)
ത്വത്പ്രസാദദ്വയം ദേവി ശ്രോഷ്യാമഃ പരമം ഹിതം।
ധന്യാഃ ഖലു വയം സർവേ പാദമൂലം തവാശ്രിതാഃ।
ഇതി സർവേ തദാ ദേവീം വാചാ സമഭിപൂജയൻ॥ 13-209-5 (89455)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-209-6x (7465)
ന്യായതസ്ത്വം മഹാഭാഗേ ശ്രോതുകാമാ മനസ്വിനി।
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി മുനിധർമം ശുചിസ്മിതേ॥ 13-209-6 (89456)
വാനപ്രസ്ഥം സമാശ്രിത്യ ക്രിയതേ ബഹുധാ നരൈഃ।
ബഹുശാഖോ ബഹുവിധോ ഋഷിധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-209-7 (89457)
പ്രായശഃ സർവഭോഗാർഥമൃഷിഭിഃ ക്രിയതേ തപഃ।
തഥാ സഞ്ചരതാം തേഷാം ദേവി ധർമവിധിം ശൃണു॥ 13-209-8 (89458)
ഭൂത്വാ പൂർവം ഗൃഹസ്ഥസ്തു പുത്രാനൃണ്യമവാപ്യ ച।
കലത്രകാര്യം സംസ്ഥാപ്യ കാരണാത്സന്ത്യജേദ്ഗൃഹം॥ 13-209-9 (89459)
അവസ്ഥാപ്യ മനോ ധൃത്യാ വ്യവസായപുരഃസരഃ।
നിർദാരോ വാ സദാരോ വാ വനവാസായ സംവ്രജേത്॥ 13-209-10 (89460)
ദേശാഃ പരമപുണ്യാ യേ നദീവനസമന്വിതാഃ।
അബോധമുക്താഃ പ്രായേണ തീർഥായതനസംയുതാഃ॥ 13-209-11 (89461)
തത്ര ഗത്വാ വിധിം ജ്ഞാത്വാ ദീക്ഷാം കുര്യാദ്യഥാഗമം।
ദീക്ഷിത്വൈകമനാ ഭൂത്വാ പരിചര്യാം സമാചരേത്॥ 13-209-12 (89462)
കാല്യോത്ഥാനം ച ശൌചം ച സർവദേവപ്രണാമനം।
സകൃദാലേപനം കായേ ത്യക്തദോഷോഽപ്രമാദിതാ॥ 13-209-13 (89463)
സായംപ്രാതശ്ചാഭിഷേകം ചാഗ്നിഹോത്രം യഥാവിധി।
കാലേ ശൌചം ച കാര്യം ച ജടാവൽകലധാരണം॥ 13-209-14 (89464)
സതതം വനചര്യാ ച സമിത്കുസുമകാരണാത്।
നീവാരാഗ്രയണം കാലേ ശാകമൂലോപചായനം॥ 13-209-15 (89465)
സദായതനശൌചം ച തസ്യ ധർമായ ചേഷ്യതേ।
അതിഥീനാമാഭിമുഖ്യം തത്പരത്വം ച സർവദാ॥ 13-209-16 (89466)
പാദ്യാസനാഭ്യാം സംപൂജ്യ തഥാഽഽഹാരനിമന്ത്രണം।
അഗ്രാംയപചനം കാലേ പിതൃദേവാർചനം തഥാ॥ 13-209-17 (89467)
പശ്ചാദതിഥിസത്കാരസ്തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ।
ശിഷ്ടൈർധർമാസനേ ചൈവ ധർമാർഥസഹിതാഃ കഥാഃ॥ 13-209-18 (89468)
പ്രതിശ്രയവിഭാഗശ്ച ഭൂമിശയ്യാ ശിലാസു വാ।
വ്രതോപവാസയോഗശ്ച ക്ഷമാ ചേന്ദ്രിയനിഗ്രഹഃ॥ 13-209-19 (89469)
ദിവാരാത്രം യഥായോഗം ശൌചം ധർമസ്യ ചിന്തനം।
ഏവം ധർമാഃ പുരാ ദൃഷ്ടാഃ സാമാന്യാ വനവാസിനാം॥ 13-209-20 (89470)
ഏവം വൈ യതമാനസ്യ കാലധർമോ യഥാ ഭവേത്।
തഥൈവ സോഽഭിജയതി സ്വർഗലോകം ശുചിസ്മിതേ॥ 13-209-21 (89471)
തത്ര സംവിദിതാ ഭോഗാഃ സ്വർഗസ്ത്രീഭിരനിന്ദിതേ।
പരിഭ്രഷ്ടോ യഥാ സ്വർഗാദ്വിശിഷ്ടസ്തു ഭവേന്നൃഷു॥ 13-209-22 (89472)
ഏവം ധർമസ്തഥാ ദേവി സർവേഷാം വനവാസിനാം।
ഏതത്തേ കഥിതം സർവം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-209-23 (89473)
ഉമോവാച। 13-209-24x (7466)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ഋഷീണാം ചരിതം ശുഭം।
വിശേഷധർമാനിച്ഛാമി ശ്രോതും കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-209-24 (89474)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-209-25x (7467)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-209-25 (89475)
വനനിത്യൈർവനരതൈർവാനപ്രസ്ഥൈർമഹർഷിഭിഃ।
വനം ഗുരുമിവാലംബ്യ വസ്തുവ്യമിതി നിശ്ചയഃ॥ 13-209-26 (89476)
വീരശയ്യാമുപാസദ്ഭിർവാരസ്ഥാനോപസേവിഭിഃ।
വ്രതോപവാസൈർബഹുലൈർഗ്രീഷ്മേ പഞ്ചതപൈസ്തഥാ॥ 13-209-27 (89477)
പഞ്ചയജ്ഞപരൈർനിത്യം പൌർണമാസ്യാപരായണൈഃ।
മണ്ഡൂകശായൈർഹേമന്തേ ശൈവാലാങ്കുരഭോജനൈഃ॥ 13-209-28 (89478)
ചീരവൽകലസംവീതൈർമൃഗാജിനധരൈസ്തഥാ।
ചാതുർമാസ്യപരൈഃ കൈശ്ചിദ്ദേവധർമപരായണൈഃ॥ 13-209-29 (89479)
ഏവംവിധൈർവനേവാസൈസ്തപ്യതേ സുമഹത്തപഃ।
ഏവം കൃത്വാ ശുഭം കർമ പശ്ചാദ്യാതി ത്രിവിഷ്ടപം॥ 13-209-30 (89480)
തത്രാപി സുമഹത്കാലം സംവിഹൃത്യി യഥാസുഖം।
ജായതേ മാനുഷേ ലോകേ ദാനഭോഗസമന്വിതഃ॥ 13-209-31 (89481)
തപോവിശേഷസംയുക്താഃ കഥിതാസ്തേ ശുചിസ്മിതേ॥ 13-209-32 (89482)
ഉമോവാച। 13-209-33x (7468)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ തേഷു യേ ദാരസംയുതാഃ।
കീദൃശം ചരിതം തേഷാം തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-209-33 (89483)
മഹേശ്വ ഉവാച। 13-209-34x (7469)
യ ഏകപത്നീധർമാണശ്ചരന്തി വിപുലം തപഃ।
വിന്ധ്യപാദേഷു യേ കേചിദ്യേ ച നൈമിശവാസിനഃ॥ 13-209-34 (89484)
പുഷ്കരേഷു ച യേ ചാന്യേ നദീവനസമാശ്രിതാഃ।
സർവേ തേ വിധിദൃഷ്ടേന ചരന്തി വിപുലം തപഃ॥ 13-209-35 (89485)
ഹിംസാദ്രോഹവിമുക്താശ്ച സർവഭൂതാനുകംപിനഃ।
ശാന്താ ദാന്താ ജിതക്രോധാഃ സർവാതിഥ്യപരായണാഃ॥ 13-209-36 (89486)
പ്രാണിഷ്വാത്മോപമാ നിത്യമൃതുകാലാഭിഗാമിനഃ।
സ്വദാരസഹിതാ ദേവി ചരന്തി വ്രതമുത്തമം॥ 13-209-37 (89487)
വസന്തി സുഖമവ്യഗ്രാഃ പുത്രദാരസമന്വിതാഃ।
തേഷാം പരിച്ഛദാരംഭാഃ കൃതോപകരണാനി ച॥ 13-209-38 (89488)
ഗൃഹസ്ഥവദ്ദ്വിതീയം തേ യഥായോഗം പ്രമാണതഃ।
പോഷണാർഥം സ്വദാരാണാമഗ്നികാര്യാർഥമേവ ച।
ഗാവശ്ച കർഷണം ചൈവ സർവമേതദ്വിധീയതേ। 13-209-39 (89489)
ഏവം വനഗതൈർദേവി കർതവ്യം ദാരസംഗ്രഹൈഃ।
തേ സ്വദാരൈഃ സമായാന്തി പുണ്യാംʼല്ലോകാന്ദ്ദഢവ്രതാഃ॥ 13-209-40 (89490)
പതിഭിഃ സഹ യേ ദാരാശ്ചരന്തി വിപുലം തപഃ।
അവ്യഗ്രഭാവാദൈകാത്ംയാത്താശ്ച ഗച്ഛന്തി വൈ ദിവം।
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-209-41 (89491)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി നവാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 209 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 210
॥ ശ്രീഃ ॥
13.210. അധ്യായഃ 210
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ഋഷീണാം കർമഫലവിശേഷാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ തേഷാം കർമഫലം പ്രഭോ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം ദേവ പ്രസാദാത്തേ വരപ്രദ॥ 13-210-1 (89492)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-210-2x (7470)
വാനപ്രസ്ഥഗതം സർവം ഫലപാകം ശൃണു പ്രിയേ॥ 13-210-2 (89493)
അഗ്നിയോഗം വ്രജൻഗ്രീഷ്മേ തതോ ദ്വാദശവാർഷികം।
രുദ്രലോകേഽഭിജായേത വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-210-3 (89494)
ഉപവാസവ്രതം കുർവന്വർഷാകാലേ ദൃഢവ്രതഃ।
സോമലോകേഽഭിജായേത നരോ ദ്വാദശവാർഷികം॥ 13-210-4 (89495)
കാഷ്ഠവൻമൌനമാസ്ഥായ നരോ ദ്വാദശവാർഷികം।
മരുതാം ലോകമാസ്ഥായ തത്ര ഭോഗൈശ്ച യുജ്യതേ॥ 13-210-5 (89496)
കുശശർകരസംയുക്തേ സ്ഥണ്ഡിലേ സംവിശൻമുനിഃ।
യക്ഷലോകേഽഭിജായേത സഹസ്രാണി ചതുർദശ॥ 13-210-6 (89497)
വർഷാണാം ഭോഗസംയുക്തോ നരോ ദ്വാദശവാർഷികം।
വീരാസനഗതോ യസ്തു കണ്ടകാഫലകാശ്രിതഃ।
ഗന്ധർവേഷ്വഭിജായേത നരോ ദ്വാദശവാർഷികം॥ 13-210-7 (89498)
വീരസ്ഥായീ ചോർധ്വബാഹുർനരോ ദ്വാദശവാർഷികം।
ദേവലോകേഽഭിജായേത ദിവ്യഭോഗസമന്വിതഃ॥ 13-210-8 (89499)
പാദാംഗുഷ്ഠേന യസ്തിഷ്ഠേദൂർധ്വബാഹുർജിതേന്ദ്രിയഃ।
ഇന്ദ്രലോകേഽഭിജായേത സഹസ്രാണി ചതുർദശ। 13-210-9 (89500)
ആഹാരനിയമം കൃത്വാ മുനിർദ്വാദശവാർഷികം।
നാഗലോകേഽഭിജായേത സംവത്സരഗണാൻബഹൂൻ॥ 13-210-10 (89501)
ഏവം ദൃഢവ്രതാ ദേവി വാനപ്രസ്ഥാശ്ച കർമഭിഃ।
സ്ഥാനേഷു തത്ര തിഷ്ഠന്തി തത്തദ്ഭോഗസമന്വിതാഃ॥ 13-210-11 (89502)
തേഭ്യോ ഭ്രഷ്ടാഃ പുനർദേവി ജായന്തേ നൃഷു ഭോഗിനഃ।
വർണോത്തമകുലേഷ്വേവ ധനധാന്യസമന്വിതാഃ॥ 13-210-12 (89503)
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-210-13 (89504)
ഉമോവാച। 13-210-14x (7471)
ഏഷാം യഥാ വരാണാം തു ധർമമിച്ഛാമി മാനദ।
കൃപയാ പരയാഽഽവിഷ്ടസ്തൻമേ ബ്രൂഹി മഹേശ്വര॥ 13-210-14 (89505)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-210-15x (7472)
ധർമം യഥാ വരാണാം ത്വം ശൃണു ഭാമിനി തത്പരാ॥ 13-210-15 (89506)
വ്രതോപവാസശുദ്ധാംഗാസ്തീർഥസ്നാനപരായണാഃ।
ധൃതിമന്തഃക ക്ഷമായുക്താഃ സത്യവ്രതപരായണാഃ॥ 13-210-16 (89507)
പക്ഷമാസോപവാസൈശ്ച കർശിതാ ധർമദർശിനഃ।
വർഷൈഃ ശീതാതപൈശ്ചൈവ കുർവന്തഃ പരമം തപഃ॥ 13-210-17 (89508)
കാലയോഗേന ഗച്ഛന്തി ശക്രലോകം ശുചിസ്മിതേ।
തത്ര തേ ഭോഗസംയുക്താ ദിവ്യഗന്ധസമന്വിതാഃ॥ 13-210-18 (89509)
ദിവ്യഭൂഷണസംയുക്താ വിമാനവരസംയുതാഃ।
വിചരന്തി യഥാകാമം ദിവ്യസ്ത്രീഗണസംയുതാഃ।
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-210-19 (89510)
ഉമോവാച। 13-210-20x (7473)
തേഷാം ചക്രചരാണാം ച ധർമമിച്ഛാമി വൈ പ്രഭോ॥ 13-210-20 (89511)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-210-21x (7474)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു ശാകടികം ശുഭേ॥ 13-210-21 (89512)
സംവഹന്തോ ധുരം ദാനൈഃ ശകടാനാം തു സർവദാ।
പ്രാർഥയന്തേ യഥാകാലം ശകടൈർഭൈക്ഷചര്യയാ॥ 13-210-22 (89513)
തപോർജനപരാ ധീരാസ്തപസാ ക്ഷീണകൽമഷാഃ।
പര്യടന്തോ ദിശഃ സർവാഃ കാമക്രോധവിവർജിതാഃ॥ 13-210-23 (89514)
തേനൈവ കാലയോഗേന ത്രിദിവം യാന്തി ശോഭനേ।
തത്ര പ്രമുദിതാ ഭോഗൈർവിചരന്തി യഥാസുഖം॥ 13-210-24 (89515)
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-210-25 (89516)
ഉമോവാച। 13-210-26x (7475)
വൈഖാനസാനാം വൈ ധർമം ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം പ്രഭോ॥ 13-210-26 (89517)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-210-27x (7476)
തേ വൈ വൈഖാനസാ നാമ വാനപ്രസ്ഥാഃ ശുഭേക്ഷണേ।
തീവ്രേണ തപസാ യുക്താ ദീപ്തിമന്തഃ സ്വതേജസാ।
സത്യവ്രതപരാ ധീരാസ്തേഷാം നിഷ്കൽമഷം തപഃ॥ 13-210-27 (89518)
അശ്മകുട്ടാസ്തഥാഽന്യേ ച ദന്തോലൂഖലിനസ്തഥാ।
ശീർണപർണാശിനശ്ചാന്യേ ഉഞ്ഛവൃത്താസ്തഥാ പരേ॥ 13-210-28 (89519)
കപോതവൃത്തയശ്ചാന്യേ കാപോതീം വൃത്തിമാശ്രിതാഃ।
പശുപ്രചാരനിരതാഃ ഫേനപാശ്ച തഥാ പരേ॥ 13-210-29 (89520)
മൃഗവൻമൃഗചര്യായാം സഞ്ചരന്തി തഥാ പരേ।
അബ്ഭക്ഷാ വായുഭക്ഷാശ്ച നിരാഹാരാസ്തഥൈവ ച॥ 13-210-30 (89521)
കേചിച്ചരന്തി സദ്വിഷ്ണോഃ പാദപൂജനമുത്തമം।
സഞ്ചരന്തി തപോ ഘോരം വ്യാധിമൃത്യുവിവർജിതാഃ।
സ്വവശാദേവ തേ മൃത്യും ഭീഷയന്തി ച നിത്യശഃ॥ 13-210-31 (89522)
ഇന്ദ്രലോകേ തഥാ തേഷാം നിർമിതാ ഭോഗസഞ്ചയാഃ।
അമരൈഃ സമതാം യാന്തി ദേവവദ്ഭോഗസംയുതാഃ॥ 13-210-32 (89523)
വരാപ്സരോഭിഃ സംയുക്താശ്ചിരകാലമനിന്ദിതേ।
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ 13-210-33 (89524)
ഉമോവാച। 13-210-34x (7477)
ഭഗവഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി വാലഖില്യാംസ്തപോധനാൻ॥ 13-210-34 (89525)
മഹേസ്വര ഉവാച। 13-210-35x (7478)
ധർമചര്യാം തഥാ ദേവി വാലഖില്യഗതാം ശൃണു॥ 13-210-35 (89526)
മൃഗനിർമോകവസനാ നിർദ്വന്ദ്വാസ്തേ തപോധനാഃ।
അംഗുഷ്ഠമാത്രാഃ സുശ്രോണി തേഷ്വേവാംഗേഷു സംശ്രിതാഃ॥ 13-210-36 (89527)
ഉദ്യന്തം സതതം സൂര്യം സ്തുവന്തോ വിവിധൈഃ സ്തവൈഃ।
ഭാസ്കരസ്യേവ കിരണൈഃ സഹസാ യാന്തി നിത്യദാ।
ദ്യോതയന്തോ ദിശഃ സർവാ ധർമജ്ഞാഃ സത്യവാദിനഃ॥ 13-210-37 (89528)
തേഷ്വേവ നിർമലം സത്യം ലോകാർഥം തു പ്രതിഷ്ഠിതം।
ലോകോഽയം ധാര്യതേ ദേവി തേഷാമേവ തപോബലാത്॥ 13-210-38 (89529)
മഹാത്മനാം തു തപസാ സത്യേന ച ശുചിസ്മിതേ।
ക്ഷമയാ ച മഹാഭാഗേ ഭൂതാനാം സംസ്ഥിതിം വിദുഃ॥ 13-210-39 (89530)
പ്രജാർഥമപി ലോകാർഥം മഹദ്ഭിഃ ക്രിയതേ തപഃ।
തപസാ പ്രാപ്യതേ സർവം തപസാ പ്രാപ്യതേ ഫലം।
ദുഷ്പ്രാപമപി യല്ലോകേ തപസാ പ്രാപ്യതേ ഹി തത്॥ 13-210-40 (89531)
പഞ്ചഭൂതാർഥതത്വേ ച ലോകസൃഷ്ടിവിർധനം।
ഏതത്സർവം സമാസേന തപോയോഗാദ്വിനിർമിതം॥ 13-210-41 (89532)
തസ്മാദയം ത്വൃഷിഗണസ്തപസ്തപ ഇതി പ്രിയേ।
ധർമാന്വേഷീ തപഃ കർതും യതതേ സതതം പ്രിയേ॥ 13-210-42 (89533)
അമരത്വം ശിവത്വം ച തപസാ പ്രാപയേത്സദാ।
ഏതത്തേ കഥിതം സർവം ശൃണ്വന്ത്യാസ്തേ ശ്രുതം പ്രിയേ।
പ്രിയാർഥമൃഷിസംഘസ്യ പ്രജാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 13-210-43 (89534)
നാരദ ഉവാച। 13-210-44x (7479)
ഏവം ബ്രുവന്തം ദേവേശമൃഷയശ്ചാപി തുഷ്ടുവുഃ।
ഭൂയഃ പരതരം യത്തു തദാപ്രഭൃതി ചക്രിരേ॥ ॥ 13-210-44 (89535)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 210 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 211
॥ ശ്രീഃ ॥
13.211. അധ്യായഃ 211
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീപ്രതി നിവൃത്തിധർമഫലകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഗാർഹസ്ഥ്യപ്രശംസനപൂർവകം തദ്ധർമഫലാദികഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഉക്തസ്ത്വയാ ത്രിവർഗസ്യ ധർമശ്ച പരമഃ ശുഭഃ।
സർവവ്യാപീ തു യോ ധർമോ ഭഗവംസ്തം ബ്രവീതു മേ। 13-211-1 (89536)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-211-2x (7480)
ബ്രഹ്മണാ ലോകസംസാരേ സൃഷ്ടാ ധാത്രാ ഗുണാർഥിനാ।
ലോകാംസ്താരയിതും യുക്താ മർത്യേഷു ക്ഷിതിദേവതാഃ॥ 13-211-2 (89537)
തേഷു താവത്പ്രവക്ഷ്യാമി ധർമം ശുഭഫലോദയം।
ബ്രാഹ്മണേഷ്വഭയോ ധർമഃ പരമഃ ശുഭലക്ഷണഃ॥ 13-211-3 (89538)
ഇമേ ച ധർമാ ലോകാനാം പൂർവം സൃഷ്ടാഃ സ്വയംഭുവാ।
പൃഥിവ്യാം സദ്ദ്വിജൈർനിത്യം കീർത്യമാനം നിബോധ മേ॥ 13-211-4 (89539)
സ്വദാരനിരതിർധർമോ നിത്യം ജപ്യം തഥൈവ ച।
സർവാതിഥ്യം ത്രിവർഗസ്യ യഥാശക്തി ദിവാനിശം॥ 13-211-5 (89540)
ശൂദ്രോ ധർമപരോ നിത്യം ശുശ്രൂഷാനിരതോ ഭവേത്॥ 13-211-6 (89541)
ത്രൈവിദ്യോ ബ്രാഹ്മണോ വൃദ്ധോ ന ചാധ്യയനജീവകഃ।
ത്രിവർഗസ്യ വ്യതിക്രാന്തം തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-211-7 (89542)
ഷട് കർമാണി ച പ്രോക്താനി സൃഷ്ടാനി ബ്രഹ്മണാ പുരാ।
ധർമിഷ്ഠാനി വരിഷ്ഠാനി താനിതാനി ശൃണൂത്തമേ॥ 13-211-8 (89543)
യജനം യാജനം ചൈവ ദാനം പാത്രേ പ്രതിഗ്രഹഃ।
അധ്യാപനമധ്യയനം ഷട്കർമാ ധർമഭാഗൃജുഃ॥ 13-211-9 (89544)
നിത്യഃ സ്വാധ്യായതോ ധർമഃ നിത്യയജ്ഞഃ സനാതനഃ।
ദാനം പ്രശംസതേ നിത്യം ബ്രാഹ്മണേഷു ത്രികർമസു॥ 13-211-10 (89545)
അയമേവ പരോ ധർമഃ സംവൃതഃ സത്സു വിദ്യതേ।
ഗർഭസ്ഥാനേ വിശുദ്ധാനാം ധർമസ്യ നിയമോ മഹാൻ॥ 13-211-11 (89546)
പഞ്ചയജ്ഞവിശുദ്ധാത്മാ ഋതുനിത്യോഽനസൂയകഃ।
ദാന്തോ ബ്രാഹ്മണസത്കർതാ സുസംമൃഷ്ടനിവേശനഃ॥ 13-211-12 (89547)
ചക്ഷുഃശ്രോത്രമനോജിഹ്വാസ്നിഗ്ധവർണപ്രദഃ സദാ।
അതിഥ്യഭ്യാഗതരതഃ ശേഷാന്നകൃതഭോജനഃ॥ 13-211-13 (89548)
പാദ്യമർഘ്യം യഥാന്യായമാസനം ശയനം തഥാ।
ദീപം പ്രതിശ്രയം ചൈവ യോ ദദാതി സ ധാർമികഃ॥ 13-211-14 (89549)
പ്രാതരുത്ഥായ വൈ പശ്ചാദ്ഭോജനേ തു നിമന്ത്രയേത്।
സത്കൃത്യാഽനുവ്രജേദ്യശ്ച തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-211-15 (89550)
പ്രവൃത്തിലക്ഷണോ ധർമോ ഗൃഹസ്ഥേഷു വിധീയതേ।
തദഹം കീർതയിഷ്യാമി ത്രിവർഗേഷു ച യദ്യഥാ॥ 13-211-16 (89551)
ഏകേനാംശേന ധർമാർഥഃ കർതവ്യോ ഹിതമിച്ഛതാ।
ഏകേനാംശേന കാമാർഥമേകമംശം വിവർധയേത്॥ 13-211-17 (89552)
നിവൃത്തിലക്ഷണഃ പുണ്യോ ധർമോ മോക്ഷോ വിധീയതേ।
തസ്യ വൃത്തിം പ്രവക്ഷ്യാമി താം ശൃണുഷ്വ സമാഹിതാ॥ 13-211-18 (89553)
സർവഭൂതദയാ ധർമോ നിവൃത്തേഃ പരമ സദാ।
ബുഭുക്ഷിതം പിപാസാർതമതിഥിം ശ്രാന്തമാഗതം।
അർചയന്തി വരാരോഹേ തേഷാമപി ഫലം മഹത്॥ 13-211-19 (89554)
പാത്രമിത്യേവ ദാതവ്യം സർവസ്മൈ ധർമകാങ്ക്ഷിഭിഃ।
ആഗമിഷ്യതി യത്പാത്രം തത്പാത്രം താരയിഷ്യതി॥ 13-211-20 (89555)
കാലേ സംപ്രാപ്തമതിഥിം ഭോക്തുകാമമുപസ്ഥിതം।
യസ്തം സംഭാവയേത്തത്ര വ്യാസോഽയം സമുപസ്ഥിതഃ॥ 13-211-21 (89556)
തസ്യ പൂജാം യഥാശക്ത്യാ സൌംയചിത്തഃ പ്രയോജയേത്।
ചിത്തമൂലോ ഭവേദ്ധർമോ ധർമമൂലം ഭവേദ്യശഃ॥ 13-211-22 (89557)
തസ്മാത്സൌംയേന ചിത്തേന ദാതവ്യം ദേവി സർവഥാ।
സൌംയചിത്തസ്തു യോ ദദ്യാത്തദ്ധി ദാനമനുത്തമം॥ 13-211-23 (89558)
യഥാംബുബിന്ദുഭിഃ സൂക്ഷ്മൈഃ പതദ്ഭിർമേദിനീതലേ।
കേദാരാശ്ച തടാകാനി സരാംസി സരിതസ്തഥാ॥ 13-211-24 (89559)
തോയപൂർണാനി ദൃശ്യന്തേ അപ്രതർക്യോഽതിശോഭനേ।
അൽപമൽപമപി ഹ്യേകം ദീയമാനം വിവർധതേ॥ 13-211-25 (89560)
പീഡയാഽപി ച ഭൃത്യാനാം ദാനമേവ വിശിഷ്യതേ।
പുത്രദാരധനം ധാന്യം ന മൃതാനനുഗച്ഛതി॥ 13-211-26 (89561)
ശ്രേയോ ദാനം ച ഭോഗശ്ച ധനം പ്രാപ്യ യശസ്വിനി।
ദാനേന ഹി മഹാഭാഗാ ഭവന്തി മനുജാധിപാഃ॥ 13-211-27 (89562)
നാസ്തി ഭൂമൌ ദാനസമം നാസ്തി ദാനസമോ നിധിഃ।
നാസ്തി സത്യാത്പരോ ധർമോ നാനൃതാത്പാതകം പരം॥ 13-211-28 (89563)
ആശ്രമേ യസ്തു തപ്യേത തപോ മൂലഫലാശനഃ।
ആദിത്യാഭിമുഖോ ഭൂത്വാ ജടാവൽകലസംവൃതഃ।
മണ്ഡൂകശായീ ഹേമന്തേ ഗ്രീഷ്മേ പഞ്ചതപാ ഭവേത്॥ 13-211-29 (89564)
സംയക്തപശ്ചരന്തീഹ ശ്രദ്ദധാനാ വനാശ്രമേ।
ഗൃഹാശ്രമസ്യ തേ ദേവി കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം॥ 13-211-30 (89565)
ഉമോവാച। 13-211-31x (7481)
ഗൃഹാശ്രമസ്യ യാ ചര്യാ വ്രതാനി നിയമാശ്ച യേ।
തഥാ ച ദേവതാഃ പൂജ്യാഃ സതതം ഗൃഹമേധിനാ॥ 13-211-31 (89566)
യദ്യച്ച പരിഹർതവ്യം ഗൃഹീണാതിഥിപർവസു।
തത്സർവം ശ്രോതുമിച്ഛാമി കഥ്യമാനം ത്വയാ വിഭോ॥ 13-211-32 (89567)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-211-33x (7482)
ഗൃഹാശ്രമസ്യ യൻമൂലം ഫലം ധർമോഽയമുത്തമം।
പാദൈശ്ചതുർഭിഃ സതതം ധർമോ യത്ര പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 13-211-33 (89568)
സാരഭൂതം വരാരോഹേ ദധ്നോ ഘൃതമിവോദ്ധൃതം।
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശ്രൂയതാം ധർമചാരിണി॥ 13-211-34 (89569)
`ദംപത്യലങ്കരിഷ്ണുശ്ച ഗൃഹദാനരതിർനരഃ।
കലത്രസൌഖ്യം വിന്ദേത നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-211-35 (89570)
സ്ത്രിയോ വാ പുരുഷോ വാഽപി ദംപതീൻപൂജയന്തി തേ।
മനോഭിലഷിതാൻകാമാൻപ്രാപ്നുവന്തി ന സംശയഃ॥' 13-211-36 (89571)
ശുശ്രൂഷന്തേ യേ പിതരം മാതരം ച ഗൃഹാശ്രമേ।
ഭർതാരം ചൈവ യാ നാരീ അഗ്നിഹോത്രം ച യേ ദ്വിജാഃ॥ 13-211-37 (89572)
തേഷുതേഷു ച പ്രീണന്തി ദേവാ ഇന്ദ്രപുരോഗമാഃ।
പിതരഃ പിതൃലോകസ്ഥാഃ സ്വധർമേണ സ രജ്യതേ॥ 13-211-38 (89573)
ഉമോവാച। 13-211-39x (7483)
മാതാപിതൃവിയുക്താനാം കാ ചര്യാ ഗൃഹമേധിനാം।
വിധവാനാം ച നാരീണാം ഭവാനേവ ബ്രവീതു മേ॥ 13-211-39 (89574)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-211-40x (7484)
ദേവതാതിഥിശുശ്രൂഷാ ഗുരുവൃദ്ധാഭിവാദനം।
അഹിംസാ സർവഭൂതാനാമലോഭഃ സത്യസന്ധതാ॥ 13-211-40 (89575)
ബ്രഹ്മചര്യം ശരണ്യത്വാശൌചം പൂർവാഭിഭാഷണം।
കൃതജ്ഞത്വമപൈശുന്യം സതതം ധർമശീലതാ॥ 13-211-41 (89576)
ദിനേ ദ്വിരഭിഷേകം ച പിതൃദൈവതപൂജനം।
ഗവാഹ്നികപ്രദാനം ച സംവിഭാഗോഽതിഥിഷ്വപി॥ 13-211-42 (89577)
ദീപപ്രതിശ്രയം ചൈവ ദദ്യാത്പാദ്യാസനം തഥാ।
പഞ്ചമേഽഹനി ഷഷ്ഠേ വാ ദ്വാദശേഽപ്യഷ്ടമേഽഥവാ।
തദുർദശേ പഞ്ചദശേ ബ്രഹ്മചാരീ സദാ ഭവേത്॥ 13-211-43 (89578)
ശ്മശ്രുകർമ ശിരോഭ്യംഗമഞ്ജനം ദന്തധാവനം।
നൈതേഷ്വഹസ്തു കുർവീത തേഷു ലക്ഷ്മീഃ പ്രതിഷ്ഠിതാ॥ 13-211-44 (89579)
വ്രതോപവാസനിയമസ്തപോ ദാനം ച ശക്തിതഃ।
ഭരണം ഭൃത്യവർഗസ്യ ദീനാനാമനുകംപനം॥ 13-211-45 (89580)
പരദാരാന്നിവൃത്തിശ്ച സ്വദാരേഷു രതിഃ സദാ।
ശരീരമേകം ദംപത്യോർവിധാത്രാ പൂർവനിർമിതം।
തസ്മാത്സ്വദാരനിരതോ ബ്രഹ്മചാരീ വിധീയതേ॥ 13-211-46 (89581)
ശീലവൃത്തവിനീതസ്യ നിഗൃഹീതേന്ദ്രിയസ്യ ച।
ആർജവേ വർതമാനസ്യ സർവഭൂതഹിതൈഷിണഃ॥ 13-211-47 (89582)
പ്രിയാതിഥേശ്ച ക്ഷാന്തസ്യ ധർമാർജിതധനസ്യ ച।
ഗൃഹാശ്രമപദസ്ഥസ്യ കിമന്യൈഃ കൃത്യമാശ്രമൈഃ॥ 13-211-48 (89583)
യഥാ മാതരമാശ്രിത്യ സർവേ ജീവന്തി ജന്തവഃ।
തഥാ ഗൃഹാശ്രമം പ്രാപ്യ സർവേ ജീവന്തി ചാശ്രമാഃ॥ 13-211-49 (89584)
രാജാനഃ സർവപാഷണ്ഡാഃ സർവേ രംഗോപജീവിനഃ।
വ്യാലഗ്രഹാശ്ച ഡംയാശ്ച ചോരാ രാജഭടാസ്തഥാ॥ 13-211-50 (89585)
സവിദ്യാഃ സർവജീവജ്ഞാഃ സർവേ വൈ വിചികിത്സകാഃ।
ദൂരാധ്വാനം പ്രപന്നാശ്ച ക്ഷീണപഥ്യോദനാ നരാഃ।
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവസ്തർകയന്തി ഗൃഹാശ്രമം॥ 13-211-51 (89586)
മാർജാരാ മൂഷികാഃ ശ്വാനഃ സൂകരാശ്ച ശുകാസ്തഥാ।
കപോതകാ കാവടകാഃ സരീസൃപനിഷേവണാഃ।
അരണ്യവാസിനശ്ചാന്യേ സംഘാ യേ മൃഗപക്ഷിണാം॥ 13-211-52 (89587)
ഏവം ബഹുവിധാ ദേവി ലോകേഽസ്മിൻസചരാചരാഃ।
ഗൃഹേ ക്ഷേത്രേ ബിലേ ചൈവ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 13-211-53 (89588)
ഗൃഹസ്ഥേന കൃതം കർമ സർവൈസ്തൈരിഹ ഭുജ്യതേ।
ഉപയുക്തം ച യത്തേഷാം മതിമാന്നാനുശോചതി॥ 13-211-54 (89589)
ധർമ ഇത്യേവ സഹ്കൽപ്യ യസ്തു തസ്യ ഫലം ശൃണു।
സർവയജ്ഞപ്രണീതസ്യ ഹയമേധേന യത്ഫലം।
വർഷേ സ ദ്വാദശേ ദേവി ഫലേനൈതേന യുജ്യതേ॥ 13-211-55 (89590)
ആശാപാശവിമോക്ഷം ച വിധിധർമമനുത്തമം।
വൃക്ഷമൂലചരോ നിത്യം ശൂന്യാഗാരിനിവേശനമം॥ 13-211-56 (89591)
നദീപുലിനശായീ ച നദീതീരമനുവ്രജൻ।
വിമുക്തഃ സർവസംഗേഭ്യഃ സ്നേഹബന്ധേന വൈ ദ്വിജഃ। 13-211-57 (89592)
ആത്മന്യേവാത്മനാ ഭാവം സമായോജ്യേഹ തേന വൈ।
ആത്മഭൂതോ യതാഹാരോ മോക്ഷദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-211-58 (89593)
പവിത്രനിത്യോ യുക്തശ്ച തസ്യ ധർമഃക സനാതനഃ।
നൈകത്ര രമതേ സക്തോ ന ചൈകഗ്രാമഗോചരഃ।
യുക്തോഽപ്യടതി യോ യുക്തോ ന ചൈകപുലിനാശ്രയഃ॥ 13-211-59 (89594)
ഏഷ മോക്ഷവിദാം ധർമോ വേദോക്തഃ സത്പഥേ സ്ഥിതഃ॥ ॥ 13-211-60 (89595)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകാദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 211 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 212
॥ ശ്രീഃ ॥
13.212. അധ്യായഃ 212
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി വിസ്തരേണ രാജധർമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ദേവദേവ നമസ്തുഭ്യം ത്ര്യക്ഷ ഭോ വൃഷഭധ്വജ।
ശ്രുതം മേ ഭഗവൻസർവം ത്വത്പ്രസാദാൻമഹേശ്വര॥ 13-212-1 (89596)
സംഗൃഹീതം മയാ തച്ച തവ വാക്യമനുത്തമം।
ഇദാനീമസ്തി സന്ദേഹോ മാനുഷേഷ്വിഹ കശ്ചന॥ 13-212-2 (89597)
തുല്യപ്രാണശിരഃകായോ രാജാഽയമിതി മൃശ്യതേ।
കേന കർമവിപാകേന സർവപ്രാധാന്യമർഹതി॥ 13-212-3 (89598)
സ ചാപി ദണ്ഡയൻമർത്യാൻഭർത്സയന്വിധമന്നപി।
പ്രേത്യഭാവേ കഥം ലോകാംʼല്ലഭതേ പുണ്യകർമണാ।
രാജവൃത്തമഹം തസ്മാച്ഛ്രോതുമിച്ഛാമി മാനദ॥ 13-212-4 (89599)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-212-5x (7485)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി രാജധർമം ശുഭാനനേ॥ 13-212-5 (89600)
രാജായത്തം ഹി യത്സർവം ലോകവൃത്തം ശുഭാശുഭം।
മഹതസ്തപസോ ദേവി ഫലം രാജ്യമിതി സ്മൃതം॥ 13-212-6 (89601)
തപോദാനമയം രാജ്യം പരം സ്ഥാനം വിധീയതേ।
തസ്മാദ്രാജ്ഞഃ സദാ മർത്യാഃ പ്രണമന്തി യതസ്തതഃ॥ 13-212-7 (89602)
ന്യായതസ്ത്വം മഹാഭാഗേ ശ്രോതുകാമാഽസി ഭാമിനി।
തസ്മാത്തസ്യൈവ ചരിതം ജഗത്പഥ്യം ശൃണു പ്രിയേ॥ 13-212-8 (89603)
അരാജകേ പുരാ ത്വാസീത്പ്രജാനാം സങ്കുലം മഹത്।
തദൃഷ്ട്വാ സങ്കുലം ബ്രഹ്മാ മനും രാജ്യേ ന്യവേദയത്।
തദാപ്രഭൃതി സന്ദൃഷ്ടം രാജ്ഞാം വൃത്തം ശുഭാശുഭം॥ 13-212-9 (89604)
തൻമേ ശൃണു വരാരോഹേ തസ്യ പഥ്യം ജഗദ്ധിതം।
യഥാ പ്രേത്യ ലഭേത്സ്വർഗം യഥാ വീര്യം യശസ്തഥാ॥ 13-212-10 (89605)
പിത്ര്യം വാ ഭൂതപൂർവം വാ സ്വയമുത്പാദ്യ വാ പുനഃ।
രാജ്യധർമമനുഷ്ഠായ വിധിവദ്ഭോക്തുമർഹതി॥ 13-212-11 (89606)
ആത്മാനമേവ പ്രഥമം വിനയൈരുപപാദയേത്।
അനു ഭൃത്യാൻപ്രജാഃ പശ്ചാദിത്യേഷ വിനയക്രമഃ॥ 13-212-12 (89607)
സ്വാമിനം ചോഷമാം കൃത്വാ പ്രജാസ്തദ്വൃത്തകാങ്ക്ഷയാ।
സ്വയം വിനയസംപന്നാ ഭവന്തീഹ ശുഭേക്ഷണേ॥ 13-212-13 (89608)
സ്വസ്മാത്പൂർവതരാ രാജാ വിനയത്യേവ വൈ പ്രജാഃ।
അപഹാസ്യോ ഭവേത്താദൃക്സ്വദോഷസ്യാനവേക്ഷണാത്॥ 13-212-14 (89609)
വിദ്യാഭ്യാസൈർവൃദ്ധയോഗൈരാത്മാനം വിനയം നയേത്।
വിദ്യാ ധർമാർഥഫലിനീ തദ്വിദോ വൃദ്ധസഞ്ജ്ഞിതാഃ॥ 13-212-15 (89610)
ഇന്ദ്രിയാണാം ജയോ ദേവി അത ഊർധ്വമുദാഹൃതഃ।
അജയേ സുമഹാന്ദോഷോ രാജാനം വിനിപാതയേത്॥ 13-212-16 (89611)
പഞ്ചൈവ സ്വവശേ കൃത്വാ തദർഥാൻപഞ്ച ശോഷയേത്।
ഷഡുത്സൃജ്യ യഥായോഗം ജ്ഞാനേന വിനയേന ച।
സാസ്ത്രചക്ഷുർനയപരോ ഭൂത്വാ ഭൃത്യാൻസമാഹരേത്॥ 13-212-17 (89612)
വൃത്തശ്രുതകുലോപേതാനുപധാബിഃ പരീക്ഷിതാൻ।
അമാത്യാനുപധാതീതാൻസോപസർപാഞ്ജിതേന്ദ്രിയാൻ।
യോജയേത യഥായോഗം യഥാർഹം സ്വേഷു കർമസു॥ 13-212-18 (89613)
അമാത്യാ ബുദ്ധിസംപന്നാ രാഷ്ട്രം ബഹുജനപ്രിയം।
ദുരാധർഷം പുരശ്രേഷ്ഠം കോശഃ കൃച്ഛ്രസഹഃ സ്മൃതഃ॥ 13-212-19 (89614)
അനുരക്തം ബലം സാംനാമദ്വൈധം മന്ത്രമേവ ച।
ഏതാഃ പ്രകൃതയഃ സ്വേഷു സ്വാമീ വിനയതത്വവിത്। 13-212-20 (89615)
പ്രജാനാം രക്ഷണാർഥായ സർവമേതദ്വിനിർമിതം।
ആഭിഃ കരണഭൂതാഭിഃ കുര്യാല്ലോകഹിതം നൃപഃ॥ 13-212-21 (89616)
ആത്മരക്ഷാ നരേന്ദ്രസ്യ പ്രജാരക്ഷാർഥമിഷ്യതേ।
തസ്മാത്സതതമാത്മാനം സംരക്ഷേദപ്രമാദവാൻ॥ 13-212-22 (89617)
ഭോജനാച്ഛാദനസ്നാനാദ്ബഹിർനിഷ്ക്രമണാദപി।
നിത്യം സ്ത്രീഗണസംയോഗാദ്രക്ഷേദാത്മാനമാത്മവാൻ॥ 13-212-23 (89618)
സ്വേഭ്യശ്ചൈവ പരേഭ്യശ്ച ശശ്ത്രാദപി വിഷാദപി।
സതതം പുത്രദാരേഭ്യോ രക്ഷേദാത്മാനമാത്മവാൻ॥ 13-212-24 (89619)
സർവേഭ്യ ഏവ സ്ഥാനേഭ്യോ രക്ഷേദാത്മാനമാത്മവാൻ।
പ്രജാനാം രക്ഷണാർഥായ പ്രജാഹിതകരോ ഭവേത്॥ 13-212-25 (89620)
പ്രജാകാര്യം തു തത്കാര്യം പ്രജാസൌഖ്യം തു തത്സുഖം।
പ്രജാപ്രിയം പ്രിയം തസ്യ സ്വഹിതം തു പ്രജാഹിതം।
പ്രജാർതം തസ്യ സർവസ്വമാത്മാർഥം ന വിധീയതേ। 13-212-26 (89621)
പ്രകൃതീനാം ഹി രക്ഷാർഥം രാഗദ്വേഷൌ വ്യുദസ്യ ച।
ഉഭയോഃ പക്ഷയോർവാദം ശ്രുത്വാ ചൈവ യഥാതഥം।
തമർഥം വിമൃശേദ്ബുദ്ധ്യാ സ്വയമാതത്വദർശനാത്॥ 13-212-27 (89622)
തത്വവിദ്ഭിശ്ച ബഹുഭിർവൃദ്ധൈഃ സഹ നരോത്തമൈഃ।
കർതാരമപരാധം ച ദേശകാലൌ നയാനയൌ॥ 13-212-28 (89623)
ജ്ഞാത്വാ സംയഗ്യഥാശാസ്ത്രം തതോ ദണ്ഡം നയേന്നൃഷു।
ഏവം കുർവംല്ലഭേദ്ധർമം പക്ഷപാതവിവർജനാത്॥ 13-212-29 (89624)
പ്രത്യക്ഷാപ്തോപദേശാഭ്യാമനുമാനേന വാ പുനഃ।
ബോദ്ധവ്യം സതതം രാജ്ഞാ ദേശവൃത്തം ശുഭാശുഭം॥ 13-212-30 (89625)
ചാരൈഃ കർമപ്രവൃത്ത്യാ ച തദ്വിജ്ഞായ വിചാരയേത്।
അശുഭം നിർഹരേത്സദ്യോ ജോഷയേച്ഛുഭമാത്മനഃ॥ 13-212-31 (89626)
ഗർഹ്യാന്വിഗർഹയേദേവ പൂജ്യാൻസംപൂജയേത്തഥാ।
ദണ്ഡ്യാംശ്ച ദണ്ഡയേദ്ദേവി നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 13-212-32 (89627)
പഞ്ചാവേക്ഷൻസദാ മന്ത്രം കുര്യാദ്ബുദ്ധിയുതൈർനരൈഃ।
കുലവൃത്തശ്രുതോപേതൈർനിത്യം മന്ത്രപരോ ഭവേത്॥ 13-212-33 (89628)
കാമകാരേണ വൈ മുഖ്യൈർന ച മന്ത്രമനാ ഭവേത്।
രാജാ രാഷ്ട്രഹിതാപേക്ഷം സത്യധർമാണി കാരയേത്॥ 13-212-34 (89629)
സർവോദ്യോഗം സ്വയം കുര്യാദ്ദുർഗാദിഷു സദാ നൃഷു।
ദേശവൃദ്ധികരാൻഭൃത്യാനപ്രമാദേന കാരയേത്॥ 13-212-35 (89630)
ദേശക്ഷയകരാൻസർവാനപ്രിയാംശ്ച വിവർജയേത്।
അഹന്യഹനി സംപശ്യേദനുജീവിഗണം സ്വയം॥ 13-212-36 (89631)
സുമുഖഃ സുപ്രിയോ ദത്ത്വാ സംയഗ്വൃത്തം സമാചരേത്।
അധർംയം പരുഷം തീക്ഷ്ണം വാക്യം വക്തും ന ചാർഹതി॥ 13-212-37 (89632)
അസംവിശ്വാസ്യ വചനം വക്തും സത്സു ന ചാർഹതി।
നരേനരേ ഗുണാന്ദോഷാൻസംയഗ്വേദിതുമർഹതി॥ 13-212-38 (89633)
സ്വേംഗിതം വൃണുയാദ്ധൈര്യം ന കുര്യാത്ക്ഷുദ്രസംവിദം।
പരേംഗിതജ്ഞോ ലോകേഷു ഭൂത്വാ സംസർഗമാചരേത്॥ 13-212-39 (89634)
സ്വതശ്ച പരതശ്ചൈവ പരസ്പരഭയാദപി।
അമാനുഷഭയേഭ്യശ്ച സ്വാഃ പ്രജാഃ പാലയേന്നൃപഃ॥ 13-212-40 (89635)
ലുബ്ധാഃ കഠോരാശ്ചാപ്യസ്യ മാനവാ ദസ്യുവൃത്തയഃ।
നിഗ്രാഹ്യാ ഏവ തേ രാജ്ഞാ സംഗൃഹീത്വാ യതസ്തതഃ॥ 13-212-41 (89636)
കുമാരാന്വിനയോദ്ബോധൈർജൻമപ്രഭൃതി യോജയേത്।
തേഷാമാത്മഗുണോപേതം യൌവരാജ്യേന യോജയേത്॥ 13-212-42 (89637)
പ്രകൃതീനാം യഥാ ന സ്യാദ്രാജ്യഭ്രംശോ ഭവേദ്ഭയം।
ഏതത്സഞ്ചിന്തയേന്നിത്യം തദ്വിധാനം തഥാർഹതി॥ 13-212-43 (89638)
അരാജകം ക്ഷണമപി രാജ്യം ന സ്യാദ്ധി ശോഭനേ।
ആത്മനോഽനുവിധാനായ യൌവരാജ്യം സദേഷ്യതേ॥ 13-212-44 (89639)
കുലജാനാം ച വൈദ്യാനാം ശ്രോത്രിയാണാം തപസ്വിനാം।
അന്യേഷാം വൃത്തിയുക്താനാം വിശേഷം കർതുമർഹതി॥ 13-212-45 (89640)
ആത്മാർഥം രാജ്യതന്ത്രാർഥം കോശാർഥം ച സമാചരേത്।
ദുർഗാദ്രാഷ്ട്രാത്സമുദ്രാച്ച വണിഗ്ഭ്യഃ പുരുഷാത്യയാത്॥ 13-212-46 (89641)
പരാത്മഗുണസാരാഭ്യാം ഭൃത്യപോഷണമാചരേത്।
വാഹനാനാം പ്രകുർവീത പോഷണം യോധകർമസു॥ 13-212-47 (89642)
സാദരഃ സതതം ഭൂത്വാ അവേക്ഷാവ്രതമാചരേത്।
ചതുർദാ വിഭജേത്കോശം ധർമഭൃത്യാത്മകാരണാത്॥ 13-212-48 (89643)
ആപദർഥം ച നീതിജ്ഞോ ദേശകാലവശേന തു।
അനാഥാന്വ്യഥിതാന്വൃദ്ധാൻസ്വേ ദേശേ പോഷയേന്നൃപഃ॥ 13-212-49 (89644)
സന്ധിം ച വിഗ്രഹം ചൈവ തദ്വിശേഷാംസ്തഥാ പാരൻ।
യഥാവത്സംവിമൃശ്യൈവ ബുദ്ധിപൂർവം സമാചരേത്॥ 13-212-50 (89645)
സർവേഷാം സംപ്രിയോ ഭൂത്വാ മണ്ഡലം സതതം ചരേത്।
ശുഭേഷ്വപി ച കാര്യേഷു ച ചൈകാന്തഃ സമാചരേത്॥ 13-212-51 (89646)
സ്വതശ്ച പരതശ്ചൈവ വ്യസനാനി വിമൃശ്യ സഃ।
പരേണി ധാർമികാന്യോഗാന്നാതീയാദ്ദ്വേഷലോഭതഃ॥ 13-212-52 (89647)
രക്ഷ്യത്വം വൈ പ്രജാധർമഃ ക്ഷത്രധർമസ്തു രക്ഷണം।
കുനൃപൈഃ പീഡിതാസ്തസ്മാത്പ്രജാഃ സർവത്ര പാലയേത്॥ 13-212-53 (89648)
യാത്രാകാലേഽനവേക്ഷ്യൈവ പശ്ചാത്കോപഫലോദയഃ।
തദ്യുക്താശ്ചാപദശ്ചൈവ ശാസനാദിതി ചിന്തയേത്॥ 13-212-54 (89649)
വ്യസനേഭ്യോ ബലം രക്ഷേന്നയതോ വ്യയതോപി വാ।
പ്രായശോ വർജയേദ്യുദ്ധം പ്രാണരക്ഷണകാരണാത്॥ 13-212-55 (89650)
കാരണാദേവി യോദ്ധവ്യം നാത്മനഃ പരദോഷതഃ।
സുയുദ്ധേ പ്രാണമോക്ഷശ്ച തസ്യ ധർമായ ഇഷ്യതേ॥ 13-212-56 (89651)
അഭിയുക്തോ ബലവതാ കുര്യാദാപദ്വിധിം നൃപഃ।
അനുനീയ തഥാ സർവാൻപ്രജാനാം ഹിതകാരണാത്॥ 13-212-57 (89652)
അന്യപ്രകൃതിയുക്താനാം രാജ്ഞാം വൃത്തിവിചാരിണാം।
അന്യാംശ്ചാപത്പ്രപന്നാനാം ന താൻസംയോക്തുമർഹതി॥ 13-212-58 (89653)
ശുഭാശുഭം യദാ ദേവി വ്രതം തൂഭയസാധനം।
ആത്മൈവ തച്ഛുഭം കുര്യാദശുഭം യോജയേത്പരാൻ। 13-212-59 (89654)
ഏവമുദ്ദേശതഃ പ്രോക്തമലേപത്വം യഥാ ഭവേത്।
ഏഷ ദേവി സമാസേന രാജധർമഃ പ്രകീർതിതഃ॥ 13-212-60 (89655)
ഏവം സംവർതമാനസ്തു ദണ്ഡയൻഭർത്സയൻപ്രജാഃ।
നിഷ്കൽമഷമവാപ്നോതി പദ്മപത്രമിവാംഭസാ॥ 13-212-61 (89656)
ഏവം സംവർതമാനസ്യ കാലധർമോ യദാ ഭവേത്।
സ്വർഗലോകേ തദാ രാജാ ത്രിദശൈഃ സഹ തോഷ്യതേ॥ 13-212-62 (89657)
ദ്വിവിധം രാജ്യവൃത്തം ച ന്യായഭാഗ്യസമന്വിതം।
ഏവം ന്യായാനുഗം വൃത്തം കഥിതം തേ ശുഭേക്ഷണേ॥ 13-212-63 (89658)
രാജ്യം ന്യായാനുഗം താത ബുദ്ധിശാസ്ത്രാനുഗം ഭവേത്।
ധർംയം പഥ്യം യശസ്യം ച സ്വർഗ്യം ചൈവ തഥാ ഭവേത്॥ 13-212-64 (89659)
രാജ്യം ഭാഗ്യാനുഗം നാമ അയഥാവത്പ്രദൃശ്യതേ।
തത്തു ശാസ്ത്രവിനിർമുക്തം സതാം കോപകരം ഭവേത്।
അധർംയമയശസ്യം ച ദുരന്തം ച ഭവേദ്ധ്രുവം॥ 13-212-65 (89660)
യത്ര സ്വച്ഛന്ദതഃ സർവം ക്രിയതേ കർമ രാജഭിഃ।
തത്ര ഭാഗ്യവശാദ്ഭൃത്യാ ലഭന്തേ ന വിശേഷതഃ॥ 13-212-66 (89661)
യത്ര ദണ്ഡ്യാ ന ദണ്ഡ്യന്തേ പൂജ്യന്തേ വാ നരാധമാഃ।
യത്ര സന്തോപി ഹന്യന്തേ തത്ര ഭാഗ്യാനുഗം ഭവേത്॥ 13-212-67 (89662)
ശുഭാശുഭം യഥാ യത്ര വിപരീതം പ്രദൃശ്യതേ।
രാജ്ഞി ചാസുരപക്ഷേ തു തത്ര ഭാഗ്യാനുഗം ഭവേത്॥ 13-212-68 (89663)
ഭാഗ്യാനുഗേ തു രാജാനോ വർതമാനാ യഥാതഥാ।
പ്രാപ്യാകീർതിമനർഥം ച ഇഹ ലോകേ ശുഭേക്ഷണേ॥ 13-212-69 (89664)
പരത്ര സുമഹാഘോരം തമഃ പ്രാപ്യ ദുരത്യയം।
തിഷ്ഠന്തി നരകേ ദേവി പ്രലയാന്താദിതി സ്ഥിതിഃ॥ 13-212-70 (89665)
മോക്ഷം ദുഷ്കൃതിനാം ചാപി വിദ്യതേ കാലപര്യയാത്।
നാസ്ത്യേവ മോക്ഷണം ദേവി രാജ്ഞാം ദുഷ്കൃതികാരിണാം॥ 13-212-71 (89666)
ഏതത്സർവം സമാസേന രാജവൃത്തം ശുഭാശുഭം।
കഥിതം തേ മഹാഭാഗേ ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-212-72 (89667)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 212 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 213
॥ ശ്രീഃ ॥
13.213. അധ്യായഃ 213
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ ഹിംസായാ ദുസ്ത്യജത്വനിരൂപണപൂർവകമർഹിംസാപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ദേവദേവ മഹാദേവ സർവദേവനമസ്കൃത।
യാനി ധർമരഹസ്യാനി ശ്രോതുമിച്ഛാമി താന്യഹം॥ 13-213-1 (89668)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-213-2x (7486)
രഹസ്യം ശ്രൂയതാം ദേവി മാനുഷാണാം സുഖാവഹം।
നപുംസകേഷു വന്ധ്യാസു വിയോനൌ പൃഥിവീതലേ॥ 13-213-2 (89669)
ഉത്സർഗോ രേതസസ്തേഷു ന കാര്യോ ധർമകാങ്ക്ഷിഭിഃ।
ഏതേഷു ബീജം പ്രക്ഷിപ്തം ന ച രോഹതി വൈ പ്രിയേ॥ 13-213-3 (89670)
യത്ര വാ തത്ര വാ ബീജം ധർമാർഥീം നോത്സൃജേത്പുനഃ।
നരോ ബീജവിനാശേന ലിപ്യതേ ബ്രഹ്മഹത്യയാ॥ 13-213-4 (89671)
അഹിംസാ പരമോ ധർമ അഹിംസാ പരമം സുഖം।
അഹിംസാ ധർമശാസ്ത്രേഷു സർവേഷു പരമം പദം॥ 13-213-5 (89672)
ദേവതാതിഥിശുശ്രൂഷാ സതതം ധർമശീലതാ।
വേദാധ്യയനയജ്ഞാശ്ച തപോ ദാനം ദമസ്തഥാ॥ 13-213-6 (89673)
ആചാര്യഗുരുശുശ്രൂഷാ തീർഥാഭിഗമനം തഥാ।
അഹിംസായാ വരാരോഹേ കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം॥ 13-213-7 (89674)
ഏതത്തേ പരമം ഗുഹ്യമാഖ്യാതം പരമാർചിതം॥ 13-213-8 (89675)
ഉമോവാച। 13-213-9x (7487)
യദ്യധർമസ്തു ഹിംസായാം കിമർഥമമരോത്തമ।
യജ്ഞേഷു പശുബന്ധേഷു ഹന്യന്തേ പശവോ ദ്വിജൈഃ॥ 13-213-9 (89676)
കഥം ച ഭഗവൻഭൂയോ ഹിംസമാനാ നരാധിപാഃ।
സ്വർഗം സുദുർഗമം യാന്തി തദാ സ്മ രിപുസൂദന॥ 13-213-10 (89677)
യസ്യൈവ ഗോസഹസ്രാണി വിംശതിഃ സ്വാദികാനി തു।
അഹന്യഹനി ഹന്യന്തേ ദ്വിജാനാം മാംസകാരണാത്॥ 13-213-11 (89678)
സമാംസം തു സ ദത്ത്വാഽന്നം രന്തിദേവോ നരാധിപഃ।
കഥം സ്വർഗമനുപ്രാപ്തഃ പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-213-12 (89679)
കിന്തു ധർമം ന ശൃണ്വന്തി ന ശ്രദ്ദധതി വാ ശ്രുതം।
മൃയാം വൈ വിനിർഗത്യ മൃഗാൻഹന്തി നരാധിപാഃ॥ 13-213-13 (89680)
ഏതത്സർവം വിശേഷേണ വിസ്തരേണ വൃഷധ്വജ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി സർവജ്ഞ തത്ത്വമദ്യ മമോച്യതാം॥ 13-213-14 (89681)
ഈശ്വര ഉവാച। 13-213-15x (7488)
ബഹുമാന്യമിദം ദേവി നാസ്തി കശ്ചിദഹിംസകഃ।
ശ്രൂയതാം കാരണം ചാത്ര യഥാഽനേകവിധം ഭവേത്॥ 13-213-15 (89682)
ദൃശ്യതേ ചാപി ലോകേഽസ്മിന്ന ഹി കശ്ചിദഹിംസകഃ।
ധരണീസംശ്രിതാ ദേവി സുസൂക്ഷ്മാംശ്ചൈവ മധ്യമാൻ॥ 13-213-16 (89683)
സഞ്ചരംശ്ചരണാഭ്യാം ച ഹന്തി ജീവാനനേകശഃ।
അജ്ഞാനാജ്ജ്ഞാനതോ വാഽപി യോ ജീവഃ ശയനാസനാത്।
ഉപാവിശഞ്ശയാനശ്ച ഹന്തി ജീവാനനേകശഃ॥ 13-213-17 (89684)
ശിരോവസ്ത്രേഷു യേ ജീവാ നരണാം സ്വേദസംഭവാഃ।
താംശ്ച ഹിംസന്തി സതതം ദംശാംശ്ച മശകാനപി॥ 13-213-18 (89685)
ജലേ ജീവാസ്തഥാഽഽകാശേ പൃഥിവീ ജീവമാലിനീ।
ഏവം ജീവാകുലേ ലോകേ കോസൌ സ്യാദ്യസ്ത്വഹിംസകഃ॥ 13-213-19 (89686)
സ്ഥൂലമധ്യമസൂക്ഷ്മൈശ്ച സ്വേദവാരിമഹീരുഹൈഃ।
ദൃശ്യരൂപൈരദൃശ്യൈശ്ച നാനാരൂപൈശ്ച ഭാമിനി॥ 13-213-20 (89687)
ജീവൈസ്തതമിദം സർവമാകാശം പൃഥിവീ തഥാ।
അന്യോന്യം തേ ച ഹിംസന്തി ദുർബലാൻബലവത്തരാഃ॥ 13-213-21 (89688)
മത്സ്യാ മത്സ്യാൻഗ്രസന്തീഹ ഖഗാശ്ചൈവ ഖഗാംസ്തഥാ।
സരീസൃപൈശ്ച ജീവന്തി കപോതാദ്യാ വിഹംഗമാഃ॥ 13-213-22 (89689)
ഭൂചരാഃ ഖേചരാശ്ചാന്യേ ക്രവ്യാദാ മാംസഗൃദ്ധിനഃ।
സമൃദ്ധാഃ പരമാംസൈസ്തു ഭക്ഷേരംസ്തേഽപി ചാപരൈഃ॥ 13-213-23 (89690)
സത്വൈഃ സത്വാനി ജീവന്തി ശതശോഥ സഹസ്രശഃ।
അപീഡയിത്വാ നൈവാന്യം ജീവാ ജീവന്തി സുന്ദരി॥ 13-213-24 (89691)
സ്ഥൂലകായസ്യ സത്വസ്യ ഖരസ്യ മഹിഷസ്യ ച।
ജീവസ്യൈകസ്യ മാംസേന പയസാ രുധിരേണ വാ।
തൃപ്യന്തേ ബഹവോ ജീവാഃ ക്രവ്യാദാ മാംസജീവിനഃ॥ 13-213-25 (89692)
ഏകോ ജീവസഹസ്രാണി സദാ ഖാദതി മാനവഃ।
അന്നാദ്യസ്യ ച ഭോഗേന ദാന്യസഞ്ജ്ഞാനി യാനി തു॥ 13-213-26 (89693)
മാംസധാന്യൈഃ സബീജൈശ്ച ഭോജനം പരിവർജയേത്॥ 13-213-27 (89694)
ത്രിരാത്രം പഞ്ചരാത്രം വാ സപ്തരാത്രം തഥാഽപി വാ।
ധാന്യാനി യോ ന ഹിംസേതാഹിംസകഃ പരികീർതിതഃ॥ 13-213-28 (89695)
നാശ്നാതി യാവതോ ജീവസ്താവത്പുണ്യേന യുജ്യതേ।
ആഹാരസ്യ വിയോഗേന ശരീരം പരിതപ്യതേ॥ 13-213-29 (89696)
തപ്യമാനേ ശരീരേ തു ശരീരേ ചേന്ദ്രിയാണി തു।
വശേ തിഷ്ഠന്തി സുശ്രോണി നൃപാണാമിവ കിങ്കരാഃ॥ 13-213-30 (89697)
നിരുണദ്ധീന്ദ്രിയാണ്യേവ സ സുഖീ സ വിചക്ഷണഃ।
ഇന്ദ്രിയാണാം നിരോധേന ദാനേന ച ദമേന ച।
നരഃ സർവമവാപ്നോതി മനസാ യദ്യധിച്ഛതി॥ 13-213-31 (89698)
ഏവം മൂലമർഹിസായാ ഉപവാസഃ പ്രകീർതിതഃ॥ 13-213-32 (89699)
ആഹാരം കുരുതേ യസ്തു ഭൂമിമാക്രമതേ ച യഃ।
സർവേ തേ ഹിംസകാ ദേവി യഥാ ധർമേഷു ദൃശ്യതേ॥ 13-213-33 (89700)
യഥൈവാഹിംസകോ ദേവി തത്വതോ ജ്ഞായതേ നരഃ।
തഥാ തേ സംപ്രവക്ഷ്യാമി ശ്രൂയതാം ധർമചാരിണി॥ 13-213-34 (89701)
ഫലാനി മൂലപർണാനി ഭസ്മ വാ യോപി ഭക്ഷയേത്।
അലേഖ്യമിവ നിശ്ചേഷ്ടം തം മന്യേഽഹമഹിംസകം॥ 13-213-35 (89702)
ആരംഭാ ഹിംസയാ യുക്താ ധൂമേനാഗ്നിരിവാവൃതാഃ।
തസ്മാദ്യസ്തു നിരാഹാരസ്തം മന്യേഽഹമഹിംസകം॥ 13-213-36 (89703)
യസ്തു സർവം സമുത്സൃജ്യ ദീക്ഷിത്വാ നിയതഃ ശുചിഃ।
കൃത്വാ മണ്ഡലമര്യാദാം സങ്കൽപം കുരുതേ നരഃ॥ 13-213-37 (89704)
യാവജ്ജീവമനാശിത്വാ കാലകാങ്ക്ഷീ ദൃഢവ്രതഃ।
ധ്യാനേന തപസാ യുക്തസ്തം മന്യേഽഹമഹിംസകം॥ 13-213-38 (89705)
അന്യഥാ ഹി ന പശ്യാമി നരോ യഃ സ്യാദഹിംസകഃ।
ബഹു ചിന്ത്യമിദം ദേവി നാസ്തി കശ്ചിദഹിംസകഃ॥ 13-213-39 (89706)
യതോ യതോ മഹാഭാഗേ ഹിംസാ സ്യാൻമഹതീ തതഃ।
നിവൃത്തോ മധുമാംസാഭ്യാം ഹിംസാ ത്വൽപതരാ ഭവേത്॥ 13-213-40 (89707)
നിവൃത്തിഃ പരമോ ധർമോ നിവൃത്തിഃ പരമം സുഖം।
മനസാ വിനിവൃത്താനാം ധർമസ്യ നിചയോ മഹാൻ॥ 13-213-41 (89708)
മനഃപൂർവാഗമാ ധർമാ അധർമാശ്ച ന സംശയഃ।
മനസാ ബധ്യതേ ചാപി മുച്യതേ ചാപി മാനവഃ॥ 13-213-42 (89709)
നിഗൃഹീതേ ഭവേത്സ്വർഗോ വിസൃഷ്ടേ നരകോ ധ്രുവഃ।
ഘാതകഃ ശസ്ത്രമുദ്യംയ മനസാ ചിന്തയേദ്യദി॥ 13-213-43 (89710)
ആയുഃക്ഷയം ഗതേഽന്യേഷാം മൃതേ തു പ്രഹരാംയഹം।
ഇതി യോ ഘാതകോ ഹന്യാന്ന സ പാപേന ലിപ്യതേ॥ 13-213-44 (89711)
വിധിനാ നിഹതാഃ പൂർവം നിമിത്തം സ തു ഘാതകഃ।
വിധിർഹി ബലവാന്ദേവി ദുസ്ത്യജം വൈ പുരാകൃതം॥ 13-213-45 (89712)
ജീവാഃ പുരാകൃതേനൈവ തിര്യഗ്യോനിസരീസൃപാഃ।
നാനായോനിഷു ജായന്തേ സ്വകർമപരിവേഷ്ടിതാഃ॥ 13-213-46 (89713)
നാനാവിധവിചിത്രാംഗാ നാനാശൌര്യപരാക്രമാഃ।
നാനാഭൂമിപ്രദേശേഷു നാനാഹാരശ്ച ജന്തവഃ॥ 13-213-47 (89714)
ജായമാനസ്യ ജീവസ്യ മൃത്യുഃ പൂർവം പ്രജായതേ।
സുഖം വാ യദി വാ ദുഃഖം യഥാപൂർവം കൃതം തു വാ॥ 13-213-48 (89715)
പ്രാപ്നുവന്തി നരാ മൃത്യും യദാ യത്ര ച യേന ച।
നാതിക്രാന്തും ഹി ശക്യഃ സ്യാന്നിദേശഃ പൂർവകർമണഃ॥ 13-213-49 (89716)
അപ്രമത്തഃ പ്രമത്തേഷു വിധിർജാഗർതി ജന്തുഷു।
ന ഹി തസ്യ പ്രിയഃ കശ്ചിന്ന ദ്വേഷ്യോ ന ച മധ്യമഃ॥ 13-213-50 (89717)
സമഃ സർവേഷു ഭൂതേഷു കാലഃ കാലം നിരീക്ഷതേ।
ഗതായുഷോ ഹ്യാക്ഷിപതേ ജീവഃ സർവസ്യ ദേഹിനഃ॥ 13-213-51 (89718)
യഥാ യേന ച മർതവ്യം നാന്യഥാ ംരിയതേ ഹി സഃ।
ദൃശ്യതേ ന ച ലോകേഽസ്മിൻഭൂതോ ഭവ്യോ ദ്വിധാ പുനഃ॥ 13-213-52 (89719)
വിജ്ഞാനൈർവിക്രമൈർവാഽപി നാനാമന്ത്രൌഷധൈരപി।
യോ ഹി വഞ്ചയിതും ശക്തോ വിധേസ്തു നിയതാം ഗതിം॥ 13-213-53 (89720)
ഏഷ തേഽഭിഹിതോ ദേവി ജീവഹിംസാവിധിക്രമഃ॥ ॥ 13-213-54 (89721)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയോദസാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 213 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 214
॥ ശ്രീഃ ॥
13.214. അധ്യായഃ 214
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി സദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനം സർവൈർവിധേർദുരതിക്രമത്വനിരൂപണം॥ 1 ॥ തതാ യോധധർമകഥനപൂർവകം രാജ്ഞാം യോധാനാം ച പ്രാണയജ്ഞപ്രശംസനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
ശ്രൂയതാം കാരണം ദേവി യഥാ ഹി ദുരതിക്രമഃ।
വിധിഃ സർവേഷു ഭൂതേഷു മർതവ്യേ സമുപസ്ഥിതേ॥ 13-214-1 (89722)
ആയുഃക്ഷയേണോപഹിതാഃ സമാഗംയ വരാനനേ।
കീടാഃ പതംഗാ ബഹവഃ സ്ഥൂലാഃ സൂക്ഷ്മാശ്ച മധ്യമാഃ। 7-214-2dc പ്രജ്വലത്സു പ്രദീപേഷു സ്വയമേവ പതന്തി തേ॥ 13-214-2 (89723)
ബഹൂനാം മൃഗയൂഥാനാം നാനാവനനിഷേവിണാം।
യസ്തു കാലം ഗതസ്തേഷാം സ വൈ പാശേന ബധ്യതേ॥ 13-214-3 (89724)
സൂനാർഥം ദേവി ബദ്ധാനാം ക്ഷീണായുര്യോ നിബധ്യതേ।
അവശോ ഘാതകസ്യാഥ ഹസ്തം തദഹരേതി സഃ॥ 13-214-4 (89725)
യഥാ പക്ഷിഗണാഃ ക്ഷിപ്രം വിസ്തീർണാകാശഗാമിനഃ।
ക്ഷീണായുഷോ നിബധ്യന്തേ ശക്താ അപി പലായിതും॥ 13-214-5 (89726)
യഥാ വാരിചരാ മീനാ ബഹവോഽംബുജജാതയഃ।
ജാലം സമധിരോഹന്തി സ്വയമേവ വിധേർവശാത്॥ 13-214-6 (89727)
ശല്യകസ്യ ച ജിഹ്വാഗ്രം സ്വയമാരുഹ്യ ശോഭനേ।
ആയുഃക്ഷയേണോപഹതാ നിബധ്യന്തേ സരീസൃപാഃ॥ 13-214-7 (89728)
കൃഷതാം കർഷകാണാം ച നാസ്തി ബുദ്ധിർവിഹിംസനേ।
അഥൈഷാം ലാംഗലാഗ്രാദ്യൈർഹന്യന്തേ ജന്തവോഽക്ഷയാഃ॥ 13-214-8 (89729)
പാദാഗ്രേണൈവ ചൈകേന യാം ഹിംസാം കുരുതേ നരഃ।
മാതംഗോപി ന താം കുര്യാത്കൂരോ ജൻമശതൈരപി॥ 13-214-9 (89730)
ംരിയന്തേ യൈർഹി മർതവ്യം ന താൻഘ്നന്തി കൃഷീവലാഃ।
കൃഷാമീതി മനസ്തസ്യ നാസ്തി ചിന്താ വിഹിംസനേ॥ 13-214-10 (89731)
തസ്മാജ്ജീവസഹസ്രാണി ഹത്വാഽപി ന സ ലിപ്യതേ।
വിധിനാ സ ഹതഃ പൂർവം പശ്ചാത്പ്രാണി വിപദ്യതേ।
ഏവം സർവേഷു ഭൂതേഷു വിധിർഹി ദുരതിക്രമഃ॥ 13-214-11 (89732)
ഗതായുഷാ മുഹൂർതം തു ന ശക്യമുപജീവിതും।
ജീവിതവ്യേ ന മർതവ്യം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി॥ 13-214-12 (89733)
ശുഭാശുഭം കർമഫലം ന ശക്യമതിവർതിതും।
തഥാ താഭിശ്ച മർതവ്യം മോക്തവ്യാശ്ചൈവ താസ്തഥാ॥ 13-214-13 (89734)
രന്തിദേവസ്യ ഗാവോ വൈ വിധേർഹി വശമാഗതാഃ।
സ്വയമായാന്തി ഗാവോ വൈ ഹന്യന്തേ യത്ര സുന്ദരി॥ 13-214-14 (89735)
ഗവാം വൈ ഹന്യമാനാനാം രുധിരപ്രഭവാ നദീ।
ചർമണ്വതീതി വിഖ്യാതാ ഖുരശൃംഗാസ്ഥിദുർഗമാ॥ 13-214-15 (89736)
രുധിരം താം നദീം പ്രാപ്യ തോയം ഭവതി ശോഭനേ।
മേധ്യം പുണ്യം പവിത്രം ച ഗന്ധവർണരസൈര്യുതം॥ 13-214-16 (89737)
തത്രാഽഭിഷേകം കുർവന്തി കൃതജപ്യാഃ കൃതാഹ്നികാഃ।
ദ്വിജാ ദേവഗണാശ്ചാപി ലോകപാലാ മഹേശ്വരാഃ॥ 13-214-17 (89738)
തസ്യ രാജ്ഞഃ സദാ സത്രേ സ്വയമാഗംയ സുന്ദരി।
വിധിനാ പൂർവദൃഷ്ടേന തൻമാംസമുപകൽപിതം।
മന്ത്രവത്പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി യതാന്യായം യതാവിധി॥ 13-214-18 (89739)
സമാംസം ച സദാ ഹ്യന്നം ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
ഭുഞ്ജാനാനാം ദ്വിജാതീനാമസ്തമേതി ദിവാകരഃ॥ 13-214-19 (89740)
ഗാവോ യാസ്തത്ര ഹന്യന്തേ രാജ്ഞസ്തസ്യ ക്രതൂത്തമേ।
പഠ്യമാനേഷു മന്ത്രേഷു യഥാന്യായം യഥാവിധി॥ 13-214-20 (89741)
താശ്ച സ്വർഗം ഗതാ ഗാവോ രന്തിദേവശ്ച പാർഥിവഃ।
സദാ സത്രവിധാനേന സിദ്ധിം പ്രാപ്തോ നരോത്തമഃ॥ 13-214-21 (89742)
അഥ യസ്തു സഹായാർഥമുക്തഃ സ്യാത്പാർഥിവൈർനരൈഃ।
ഭോഗാനാം സംവിഭാഗേന വസ്ത്രാഭരണഭൂഷണൈഃ॥ 13-214-22 (89743)
സഹഭോജനസംബദ്ധൈഃ സത്കാരൈർവിവിധൈരപി।
സഹായകാലേ സംപ്രാപ്തേ സംഗ്രാമേ ശസ്ത്രമുദ്ധരേത്॥ 13-214-23 (89744)
വ്യൂഢാനീകേ യഥാ സാസ്ത്രം സേനയോരുഭയോരപി।
ഹസ്ത്യശ്വരഥസംപൂർണേ പദാതിബലസങ്കുലേ।
ചാമരച്ഛത്രശബലേ ധ്വജചർമായുധോജ്ജ്വലേ॥ 13-214-24 (89745)
ശക്തിതോമരകുന്താസിശൂലമുദ്ഗരപാണിഭിഃ।
കൂടമുദ്ഗരചാപേഷു മുസുണ്ഠീജുഷ്ടമുഷ്ടിഭിഃ॥ 13-214-25 (89746)
ഭിണ്ഡിപാലഗദാചക്രപ്രാസകർപടധാരിഭിഃ।
നാനാപ്രഹരണൈര്യോധൈഃ സേനയോരുഭയോരപി।
യുദ്ധശൌണ്ഡൈഃ പ്രഗർജദ്ഭിർവൃഷേഷു വൃഷഭൈരിവ॥ 13-214-26 (89747)
ശംഖദുന്ദുഭിനാദേന നാനാതൂര്യരവേണ ച।
ഹയഹേഷിതശബ്ദേന കുഞ്ജരാണാം തു ബൃംഹിതൈഃ॥ 13-214-27 (89748)
യോധാനാം സിംഹനാദൈശ്ച ഘണ്ടാനാം ശിഞ്ജിതസ്വനൈഃ।
ദിശശ്ച വിദിശശ്ചൈവ സമന്താദ്ബധിരീകൃതാഃ॥ 13-214-28 (89749)
ഗ്രീഷ്മാന്തേഷ്വിവ ഗർജദ്ഭിർനഭശീവ ബലാഹകൈഃ।
രഥനേമിഖുരോദ്ധൂതൈരരുണൈ രണരേണുഭിഃ।
കപിലാഭിരിവാകാശേ ഛാദ്യമാനേ സമന്തതഃ॥ 13-214-29 (89750)
പ്രവൃത്തേ ശസ്ത്രസംപാതേ യോധാനാം തത്ര സേനയോഃ।
തേഷാം പ്രഹാരക്ഷതജം രക്തചന്ദനസന്നിഭം॥ 13-214-30 (89751)
തേഷാമസ്രാണി ഗാത്രേഭ്യ സ്രവന്തേ രണമൂർധനി।
പലാശാശോകപുഷ്പാണാം ജംഗമാ ഇവ രാശയഃ॥ 13-214-31 (89752)
രണേ സമഭിവർതന്ത ഉദ്യതായുധപാണയഃ।
ശോഭമാനാ രണേ ശൂരാ ആഹ്വയന്തഃ പരസ്പരം॥ 13-214-32 (89753)
ഹന്യമാനേഷ്വഭിഘ്നത്സു ശൂരേഷു രണസങ്കടേ।
പൃഷ്ഠം ദത്ത്വാ ച യേ തത്ര നായകസ്യ നരാധമാഃ॥ 13-214-33 (89754)
അനാഹതാ നിവർതന്തേ നായകേ ചാപ്യനീപ്സതി।
തേ ദുഷ്കൃതം പ്രപദ്യന്തേ നായകസ്യാഖിലം നരാഃ।
യച്ചാസ്തി സുകൃതം തേഷാം യുജ്യതേ തേന നായകഃ॥ 13-214-34 (89755)
അഹിംസാ പരമോ ധർമ ഇതി യേഽപി നരാ വിദുഃ।
സംഗ്രാമേഷു ന യുധ്യന്തേ ഭൃത്യാശ്ചൈവാനുരൂപതഃ।
നരകം യാന്തി തേ ഘോരം ഭർതൃപിണ്ഡാപഹാരിണഇഃ॥ 13-214-35 (89756)
യസ്തു പ്രാണാൻപരിത്യജ്യ പ്രവിശേദുദ്യതായുധഃ।
സംഗ്രാമമഗ്നിപ്രതിമം പതഹ്ഗ ഇവ നിർഭയഃ।
സ്വർഗമാവിശതേ പ്രേത്യ ജ്ഞാത്വാ യോധസ്യ നിശ്ചയം॥ 13-214-36 (89757)
ആവിഷ്ടശ്ചൈവ സത്ത്വേന സഘൃണോ ജായതേ നരഃ।
പ്രഹാരൈർനന്ദയേദ്ദേവി സത്വേനാധിഷ്ഠിതോ ഹി സഃ।
പ്രഹാരവ്യഥിതശ്ചൈവ ന വൈക്ലബ്യമുപൈതി സഃ॥ 13-214-37 (89758)
യസ്തു സ്വം നായകം രക്ഷേദതിഘോരേ രണാങ്കണേ।
താപയന്നരിസൈന്യാനി സിംഹോ മൃഗഗണാനിവ।
ആദിത്യ ഇവ മധ്യാഹ്നേ ദുർനിരീക്ഷ്യോ രണാജിരേ॥ 13-214-38 (89759)
നിർദയോ യസ്തു സംഗ്രാമേ പ്രഹരന്നുദ്യതായുധഃ।
യജതേ സ തു പൂതാത്മാ സംഗ്രാമേണ മഹാക്രതും॥ 13-214-39 (89760)
ചർമ കൃഷ്ണാജിനം തസ്യ ദന്തകാഷ്ഠം ധനുഃ സ്മൃതം।
രഥോ വേദിർധ്വജോ യൂപഃ കുശാശ്ച രഥരശ്മയഃ॥ 13-214-40 (89761)
മാനോ ദർപസ്ത്വഹങ്കാരസ്ത്രയസ്ത്രേതാഗ്നയഃ സ്മൃതാഃ।
പ്രമോദസ്ച സ്രുവസ്തസ്യ ഉപാധ്യായോ ഹി സാരഥിഃ॥ 13-214-41 (89762)
സ്രുഗ്ഭാണ്ഡം ചാപി യത്കിഞ്ചിദ്യജ്ഞോപകരണാനി ച।
ആയുധാന്യസ്യ തത്സർവം സമിധഃ സായകാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-214-42 (89763)
സ്വേദസ്രവശ്ച ഗാത്രേഭ്യഃ ക്ഷൌദ്രം തസ്യ യശസ്വിനഃ।
പുരോഡാശാ നൃശീർഷാണി രുധിരം ചാഹുതിഃ സ്മൃതാ।
തൂണാശ്ചൈവ ചരുർജ്ഞേയാ വസോർധാരാ വസാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-214-43 (89764)
ക്രവ്യാദാ ഭൂതസംഘാശ്ച തസ്മിന്യജ്ഞേ ദ്വിജതയഃ।
തേഷാം ഭക്ഷാന്നപാനാനി ഹതാ നൃഗജവാജിനഃ।
ഭുഞ്ജതേ തേ യഥാകാമം യതാ യജ്ഞേ കിമിച്ഛതി॥ 13-214-44 (89765)
നിഹതാനാം തു യോധാനാം വസ്ത്രാഭരണഭൂഷണം।
ഹിരണ്യം ച സുവർണം ച യദ്വൈ യജ്ഞസ്യ ദക്ഷിണാ॥ 13-214-45 (89766)
യസ്തത്ര ഹന്യതേ ദേവി ഗജസ്കന്ധഗതോ നരഃ।
ബ്രഹ്മലോകമവാപ്നോതി രണേഷ്വഭിമുഖോ ഹതഃ॥ 13-214-46 (89767)
രഥമധ്യഗതോ വാഽപി ഹയപൃഷ്ഠഗതോപി വാ।
ഹന്യതേ യസ്തു സംഗ്രാമേ ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 13-214-47 (89768)
സ്വർഗേ ഹതാഃ പ്രപൂജ്യതേ ഹന്താ ത്വത്രൈവ പൂജ്യതേ।
ദ്വാവേതൌ സുഖമേധേതേ ഹന്താ യശ്ചൈവ ഹന്യതേ॥ 13-214-48 (89769)
തസ്മാത്സംഗ്രാമമാസാദ്യ പ്രഹർതവ്യമഭീതവത്॥ 13-214-49 (89770)
നിർഭയോ യസ്തു സംഗ്രാമേ യസ്തു സംഗ്രാമേ പ്രഹരേദുദ്യതായുധഃ।
യഥാ നദീസഹസ്രാണി പ്രവിഷ്ടാനി മഹോദധിം॥ 13-214-50 (89771)
തഥാ സർവേ ന സന്ദേഹോ ധർമാ ധർമഭൃതാംവരം।
പ്രവിഷ്ടാ രാജധർമേണ ആചാരവിനയസ്തഥാ॥ 13-214-51 (89772)
വേദോക്താശ്ചൈവ യേ ധർമാഃ പാഷണ്ഡേഷു ച കീർതിതാഃ।
തഥൈവ മാനുഷാ ധർമാ ധർമാശ്ചാന്യേ തഥേതരേ॥ 13-214-52 (89773)
ദേശജാതികുലാനാം ച ഗ്രാമധർമാസ്തഥൈവ ച।
യേ ധർമാഃ പാർവതീയേഷു യേ ധർമാഃ പത്തനാദിഷു।
തേഷാം പൂർവപ്രവൃത്താനാം കർതവ്യം പരിരക്ഷണം॥ 13-214-53 (89774)
ധർമ ഏവ ഹതോ ഹന്തി ധർമോ രക്ഷതി രക്ഷിതഃ।
തസ്മാദ്ധർമോ ന ഹന്തവ്യഃ പാർഥിവേന വിശേഷതഃ॥ 13-214-54 (89775)
പ്രജാഃ പാലയതേ യത്ര ധർമേണ വസുധാധിപഃ।
ഷട്കർമനിരതാ വിപ്രാഃ പൂജ്യന്തേ പിതൃദേവതാഃ॥ 13-214-55 (89776)
നൈവ തസ്മിന്നനാവൃഷ്ടിർന രോഗാ നാപ്യുപദ്രവാഃ।
ധർമശീലാഃ പ്രജാഃ സർവാഃ സ്വധർമനിരതേ നൃപേ॥ 13-214-56 (89777)
ഏഷ്ടവ്യഃ സതതം ദേവി യുക്താചാരോ നരാധിപഃ।
ഛിദ്രജ്ഞശ്ചൈവ ശത്രൂണാമപ്രമത്തഃ പ്രതാപവാൻ॥ 13-214-57 (89778)
ശൂദ്രാഃ പൃഥിവ്യാം ബഹവോ രാജ്ഞാം ബഹുവിനാശകാഃ।
തസ്മാത്പ്രമാദം സുശ്രോണി ന കുര്യാത്പണ്ഡിതോ നൃപഃ॥ 13-214-58 (89779)
തേഷു മിത്രേഷു ത്യക്തേഷു തഥാ മർത്യേഷു ഹസ്തിഷു।
വിസ്രംഭോ നോപഗന്തവ്യഃ സ്നാനപാനേഷു നിത്യശഃ॥ 13-214-59 (89780)
രാജ്ഞോ വല്ലഭതാമേതി കുലം ഭാവയതേ സ്വകം।
യസ്തു രാഷ്ട്രഹിതാർഥായ ഗോബ്രാഹ്മണകൃതേ തഥാ।
ബന്ദീഗ്രഹായ മിത്രാർഥേ പ്രാണാംസ്ത്യജതി ദുസ്ത്യജാൻ॥ 13-214-60 (89781)
സർവകാമദുഘാം ധേനും ധരണീം ലോകധാരിണീം।
സമുദ്രാന്താം വരാരോഹേ സശൈലവനകാനനാം॥ 13-214-61 (89782)
ദദ്യാദ്ദേവി ദ്വിജാതിഭ്യോ വസുപൂർണാം വസുന്ധരാം।
ന തത്സമം വരാരോഹേ പ്രാണത്യാഗീ വിശിഷ്യതേ॥ 13-214-62 (89783)
സഹസ്രമപി യജ്ഞാനാം യജതേ ച യതർദ്ധിമാൻ।
യജ്ഞൈസ്തസ്യ കിമാശ്ചര്യം പ്രാണത്യാഗഃ സുദുഷ്കരഃ॥ 13-214-63 (89784)
തസ്മാത്സർവേഷു യജ്ഞേഷു പ്രാണയജ്ഞോ വിശിഷ്യതേ।
ഏവം സംഗ്രാമയജ്ഞാസ്തേ യഥാർഥം സമുദാഹൃതാഃ॥ ॥ 13-214-64 (89785)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 214 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 215
॥ ശ്രീഃ ॥
13.215. അധ്യായഃ 215
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി രാജ്ഞാം മൃഗയായാം മൃഗഹിംസായാ ധർമത്വപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥ തഥാ സദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനം ബ്രാഹ്മണമഹിമപ്രശോ സനപൂർവകം തേഷാഭദണ്ഡ്യത്വകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ സാമാന്യേന രാജധർമകഥനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
മൃഗയാത്രാം തു വക്ഷ്യാമി ശൃണു താം ധർമിചാരിണി।
മൃഗാൻഹത്വാ മഹീപാലോ യഥാ പാപൈർന ലിപ്യതേ॥ 13-215-1 (89786)
നിർമാനുഷാമിമാം സർവേ മൃഗാ ഇച്ഛന്തി മേദിനീം।
ഭക്ഷയന്തി ച സസ്യാനി ശാസിതവ്യാ നൃപേണ തേ॥ 13-215-2 (89787)
ദുഷ്ടാനാം ശാസനം ധർമഃ ശിഷ്ടാനാം പരിപാലനം।
കർതവ്യം ഭൂമിപാലേന നിത്യം കാര്യേഷു ചാർജവം।
സ്വർഗം മൃഗാശ്ച ഗച്ഛന്തി സ്വയം നൃപതിനാ ഹതാഃ॥ 13-215-3 (89788)
യഥാ ഗാവോ ഹ്യഗോപാലാസ്തഥാ രാഷ്ട്രമനായകം।
തസ്മാദംശാസ്തു ദേവാനാം ഗന്ധർവോരഗരക്ഷസാം।
രാജ്യേ നിയുക്താ രാഷ്ട്രേഷു പ്രജാപാലനകാരണാത്॥ 13-215-4 (89789)
അശിഷ്ടശാസനേ ചൈവ ശിഷ്ടാനാം പരിപാലനേ।
തേഷാം ചര്യാം പ്രവക്ഷ്യാമി ശ്രൂയതാമനുപൂർവശഃ॥ 13-215-5 (89790)
യഥാ പ്രചരതാം തേഷാം പാർഥിവാനാം യശസ്വിനാം।
രാഷ്ട്രം ധർമോ ധനം ചൈവ യശഃ കീർതിശ്ച വർധതേ॥ 13-215-6 (89791)
നൃപാണാം പൂർവമേവായം ധർമോ ധർമഭൃതാംവര।
സഭാപ്രപാതടാകാനി ദേവതായതനാനി ച।
ബ്രാഹ്മണാവസഥാശ്ചൈവ കർതവ്യാ നൃപസത്തമൈഃ॥ 13-215-7 (89792)
ബ്രാഹ്മണാ നാവമന്തവ്യാ ഭസ്മച്ഛന്നാ ഇവാഗ്നയഃ।
കുലമുത്സാദയേയുസ്തേ ക്രോധാവിഷ്ടാ ദ്വിജാതയഃ॥ 13-215-8 (89793)
ധ്മായമാനോ യതാ ഹ്യഗ്നിർനിർദഹേത്സർവമിന്ധനം।
തഥാ ക്രോധാഗ്നിനാ വിപ്രാ ദഹേയുഃ പൃഥിവീമിമാം।
ന ഹി വിപ്രേഷു ക്രുദ്ധേഷു രാജ്യം ഭുഞ്ജന്തി ഭൂമിപാഃ॥ 13-215-9 (89794)
പരിഭൂയ ദ്വിജാൻമോഹാദ്വാതാപിനഹുഷാദയഃ।
സബന്ധുമിത്രാ നഷ്ടാസ്തേ ദഗ്ധാ ബ്രാഹ്മണമന്യുഭിഃ।
ശരീരം ചാപി ശക്രസ്യ കൃതം ഭഗനിരന്തരം॥ 13-215-10 (89795)
തതോ ദേവഗണാഃ സർവേ ഇന്ദ്രസ്യാർഥേ മഹാമുനിം।
പ്രസാദം കാരയാമാസുഃ പ്രണാസസ്തുതിവന്ദനൈഃ॥ 13-215-11 (89796)
തേന പ്രീതേന സുശ്രോണി ഗൌതമേന മഹാത്മനാ।
തച്ഛരീരം തു ശക്രസ്യ സഹസ്രഭഗചിഹ്നിതം।
കൃതം നേത്രസഹസ്രേണ ക്ഷണേനൈവ നിരന്തരം॥ 13-215-12 (89797)
ഛിത്ത്വാ മേഷസ്യ വൃഷണൌ ഗൌതമേനാഭിമന്ത്രിതൌ।
ഇന്ദ്രസ്യ വൃഷണൌ ഭൂത്വാ ക്ഷിപ്രം വൈ ശ്ലേഷമാഗതൌ॥ 13-215-13 (89798)
ഏവം വിപ്രേഷു ക്രുദ്ധേഷു ദേവരാജഃ ശതക്രതുഃ।
അശക്തഃ ശാസിതും രാജ്യം കിംപുനർമാനുഷാ ഭുവി॥ 13-215-14 (89799)
ക്രോധാവിഷ്ടോ ദഹേദ്വിപ്രഃ ശുഷ്കേന്ധനമിവാനലഃ।
ഭസ്മീകൃത്യ ജഗത്സർവം സൃജേദന്യജ്ജഗത്പുനഃ॥ 13-215-15 (89800)
അദേവാനപി ദേവാൻസ കുര്യാദ്ദേവാനദേവതാഃ।
തസ്മാന്നോത്പാദയേൻമന്യും മന്യുപ്രഹരണാ ദ്വിജാഃ॥ 13-215-16 (89801)
മഹത്സ്വപ്യപരാധേഷു ശാസനം നാർഹതി ദ്വിജഃ।
ന ച ശസ്ത്രനിപാതാനി ന ച പ്രാണൈർവിയോജനം।
ദൃശ്യതേ ത്രിഷു ലോകേഷു ബ്രാഹ്മമാനാമനിന്ദിതേ॥ 13-215-17 (89802)
ക്രോധാശ്ച വിപുലാ ഘോരാഃ പ്രസാദാശ്ചാപ്യനുത്തമാഃ।
തസ്മാന്നോത്പാദയേത്ക്രോധം നിത്യം പൂജ്യാ ദ്വിജാതയഃ॥ 13-215-18 (89803)
ദൃശ്യതേ ന സ ലോകേഽസ്മിൻഭൂതേ വാഽഥ ഭവിഷ്യതി।
ക്രുദ്ധേഷു യോ വൈ വിപ്രേഷു രാജ്യം ഭുങ്ക്തേ നരാധിപഃ॥ 13-215-19 (89804)
ന ചൈവാപഹസേദ്വിപ്രാന്നി ചൈവോപാലഭേച്ച താൻ।
കാലമാസാദ്യ കുപ്യേച്ച കാലേ കുര്യാദനുഗ്രഹം॥ 13-215-20 (89805)
സംപ്രഹാസശ്ച ഭൃത്യേഷു ന കർതവ്യോ നരാധിപൈഃ।
ലഘുത്വം ചൈവ പ്രാപ്നോതി ആജ്ഞാ ചാസ്യ നിവർതതേ॥ 13-215-21 (89806)
ഭൃത്യാനാം സംപ്രഹാസേന പാർഥിവഃ പരിഭൂയതേ।
അയാച്യാനി ച യാചന്തി അവക്തവ്യം ബ്രുവന്തി ച॥ 13-215-22 (89807)
പൂർവമപ്യർപിതൈർലോഭൈഃ പരിതോഷം ന യാന്തി തേ।
തസ്മാദ്ഭൃത്യേഷു നൃപതിഃ സംപ്രഹാസം വിവർജയേത്॥ 13-215-23 (89808)
ന വിശ്വസേദവിശ്വസ്തേ വിശ്വസ്തേ നാതിവിശ്വസേത്।
സഗോത്രേഷു വിശേഷേണ സർവോപായൈർന വിശ്വസേത്॥ 13-215-24 (89809)
വിശ്വാസാദ്ഭയമുത്പന്നം ഹന്യാദ്വൃക്ഷമിവാശനിഃ।
പ്രമാദാദ്ധന്യതേ രാജാ ലോഭേന ച വശീകൃതഃ।
തസ്മാത്പ്രമാദം ലോഭം ച ന ച കുര്യാന്ന വിശ്വസേത്॥ 13-215-25 (89810)
ഭയാർതാനാം ഭയത്രാതാ ദീനാനുഗ്രഹകാരണാത്।
കാര്യാകാര്യവിശേഷജ്ഞോ നിത്യം രാഷ്ട്രഹിതേ രതഃ॥ 13-215-26 (89811)
സത്യസന്ധഃ സ്ഥിതോ രാജ്യേ പ്രജാപാലനതത്പരഃ।
അലുബ്ധോ ന്യായവാദീ ച ഷഡ്ഭാഗമുപജീവതി॥ 13-215-27 (89812)
കാര്യാകാര്യവിശേഷജ്ഞഃ സർവം ധർമേണ പശ്യതി।
സ്വരാഷ്ട്രേഷു ദയാം കുര്യാദകാര്യേ ന പ്രവർതതേ॥ 13-215-28 (89813)
യേ ചൈവൈനം പ്രശംസന്തി യേ ച നിന്ദന്തി മാനവാഃ।
ശത്രും ച മിത്രവത്പശ്യേദപരാധവിവർജിതം। 13-215-29 (89814)
അപരാധാനുരൂപേണ ദുഷ്ടം ദണ്ഡേന ശാസയേത്।
ധർമഃ പ്രവർതതേ തത്ര യത്ര ദണ്ഡരുചിർനൃപഃ।
ന ധർമോ വിദ്യതേ തത്ര യത്ര രാജാ ക്ഷമാന്വിതഃ॥ 13-215-30 (89815)
അശിഷ്ടശാസനം ധർമഃ ശിഷ്ടാനാം പരിപാലനം।
വധ്യാംശ്ച ഘാതയേദ്യസ്തു അവധ്യാനപരിരക്ഷതി॥ 13-215-31 (89816)
അവധ്യാ ബ്രാഹ്മണാ ഗാവോ ദൂതാശ്ചൈവ പിതാ തഥാ।
വിദ്യാം ഗ്രാഹയതേ യശ്ച യേ ച പൂർവോപകാരിണഃ।
സ്ത്രിയശ്ചൈവ ന ഹന്തവ്യാ യച്ച സർവാതിഥിർനരഃ॥ 13-215-32 (89817)
ധരണീം ഗാം ഹിരണ്യം ച സിദ്ധാന്നം ച തിലാൻഘൃതം।
ദദന്നിത്യം ദ്വിജാതിഭ്യോ മുച്യതേ രാജകിൽബിഷാത്॥ 13-215-33 (89818)
ഏവം ചരതി യോ നിത്യം രാജാ രാഷ്ട്രഹിതേ രതഃ।
തസ്യ രാഷ്ട്രം ധനം ധർമോ യശഃ കീർതിശ്ച വർധതേ।
ന ച പാപൈർന ചാനർഥൈര്യുജ്യതേ സ നരാധിപഃ॥ 13-215-34 (89819)
ഷഡ്ഭാഗമുപഭുഞ്ജാനഃ പ്രജാ രാജാ ന രക്ഷതി।
സ്വചക്രപരചക്രാഭ്യാം ധർമൈർവാ വിക്രമേണ വാ॥ 13-215-35 (89820)
നിരുദ്യോഗോ നൃപോ യശ്ച പരരാഷ്ട്രനിഘാതനേ।
സ്വരാഷ്ട്രം നിഷ്പ്രതാപസ്യ പരചക്രേണ ഹന്യതേ॥ 13-215-36 (89821)
യത്പാപം സകലം രാജാ ഹതരാഷ്ട്രഃ പ്രപദ്യതേ॥
മാതുലം ഭാഗിനേയം വാ മാതരം ശ്വശുരം ഗുരും। 13-215-37 (89822)
പിതരം വർജയിത്വൈകം ഹന്യാദ്ധാതകമാഗതം॥ 13-215-38 (89823)
സ്വസ്യ രാഷ്ട്രസ്യ രക്ഷാർഥം യുദ്യമാനശ്ച യോ ഹതഃ।
സംഗ്രാമേ പരചക്രേണ ശ്രൂയതാം തസ്യ യാ ഗതിഃ॥ 13-215-39 (89824)
വിമാനേന വരാരോഹേ അപ്സരോഗണസേവിതഃ।
ശക്രലോകമിതോ യാതി സംഗ്രാമേ നിഹതോ നൃപഃ॥ 13-215-40 (89825)
യാവന്തോ രോമകൂപാഃ സ്യുസ്തസ്യ ഗാത്രേഷു സുന്ദരി।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 13-215-41 (89826)
യദി വൈ മാനുഷേ ലോകേ കദാചിദുപപദ്യതേ।
രാജാ വാ രാജമാത്രോ വാ ഭൂയോ ഭവതി വീര്യവാൻ॥ 13-215-42 (89827)
തസ്മാദ്യത്നേന കർതവ്യം സ്വരാഷ്ട്രപരിപാലനം।
വ്യവഹാരാശ്ച ചാരശ്ച സതതം സത്യസന്ധതാ॥ 13-215-43 (89828)
അപ്രമാദഃ പ്രമോദശ്ച വ്യവസായേഽപ്യചണ്ഡതാ।
ഭരണം ചൈവ ഭൃത്യാനാം വാഹനാനാം ച പോഷണം॥ 13-215-44 (89829)
യോധാനാം ചൈവ സത്കാരഃ കൃതേ കർമണ്യമോഘതാ।
ശ്രേയ ഏവ നരേന്ദ്രാണാമിഹ ചൈവ പരത്ര ച॥ ॥ 13-215-45 (89830)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 215 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-215-23 പൂർവമപ്യുചിതൈർലാഭൈരിതി ഠ.പാഠഃ॥ 7-215-30 നാധർമോ വിദ്യതേ തത്രേതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-215-31 യോ ഘാതയേത് തസ്യാശിഷ്ടശാസനം ധർമം ഇത്യന്വയഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 216
॥ ശ്രീഃ ॥
13.216. അധ്യായഃ 216
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ത്രിവർഗനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
പശവഃ പശുബന്ധേഷു യേ ഹന്യന്തേഽധ്വരേഷു ച।
യൂപേ നിബധ്യ മന്ത്രൈശ്ച യഥാന്യായം യഥാവിധി।
മന്ത്രാഹുതിവിപൂതാസ്തേ സ്വർഗം യാന്തി യശസ്വിനി॥ 13-216-1 (89831)
തർപിതാ യജ്ഞഭാഗേഷു തേഷാം മാംസൈർവരാനനേ।
അഗ്നയസ്ത്രിദശാശ്ചൈവ ലോകപാലാ മഹേശ്വരാഃ। 13-216-2 (89832)
തേഷു തുഷ്ടേഷു ജായേത യസ്യ യജ്ഞസ്യ യത്ഫലം।
തേന സംയുജ്യതേ ദേവി യജമാനോ ന സംശയഃ॥ 13-216-3 (89833)
സപത്നീകഃ സപുത്രശ്ചി പിത്രാ ച ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
യേ തത്ര ദീക്ഷിതാ ദേവി സർവേ സ്വർഗം പ്രയാന്തി തേ॥ 13-216-4 (89834)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-216-5 (89835)
ഉമോവാച। 13-216-6x (7489)
ഭഗവൻസർവഭൂതേശ ശൂലപാണേ മഹാദ്യുതേ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം വൃത്തം സർവേഷാം ഗൃഹമേധിനാം॥ 13-216-6 (89836)
കീദൃശം ചരിതം തേഷാം ത്രിവർഗസഹിതം പ്രഭോ।
പ്രത്യായതിഃ കഥം തേഷാം ജീവനാർഥമുദാഹൃതം॥ 13-216-7 (89837)
വർതമാനാഃ കഥം സർവേ പ്രാപ്നുവന്ത്യുത്തമാം ഗതിം।
ഏതത്സർവം സമാസേന വക്തുമർഹസി മാനദഃ॥ 13-216-8 (89838)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-216-9x (7490)
ന്യായതസ്ത്വം മഹാഭാഗേ ശ്രോതുകാമാഽസി ഭാമിനി।
പ്രായശോ ലോകസദ്വൃത്തമിഷ്യതേ ഗൃഹവാസിനാം॥ 13-216-9 (89839)
തേഷാം സംരക്ഷണാർഥായ രാജാനഃ സംസ്കൃതാ ഭുവി।
സർവേഷാമഥ മർത്യാനാം വൃത്തിം സാമാന്യതഃ ശൃണുഃ॥ 13-216-10 (89840)
വിദ്യാ വാർതാ ച സേവാ ച കാരുത്വം നാട്യതാ തഥാ।
ഇത്യതേ ജീവനാർഥായ മർത്യാനാം വിഹിതാഃ പ്രിയേ॥ 13-216-11 (89841)
അപി ജൻമഫലം താവൻമാനുഷാണാം വിശേഷതഃ।
വിഹിതം തത്സ്വവൃത്തേന തൻമേ ശൃണു സമാഹിതാഃ॥ 13-216-12 (89842)
കർമക്ഷേത്രം ഹി മാനുഷ്യം സുഖദുഃഖയുതാഃ പരേ।
സർവേഷാം പ്രാണിനാം തസ്മാൻമാനുഷ്യേ വൃത്തിരിഷ്യതേ॥ 13-216-13 (89843)
വിദ്യായോഗസ്തു സർവേഷാം പൂർവമേവ വിധീയതേ।
കാര്യാകാര്യം വിജാനന്തി വിദ്യയാ ദേവി നാന്യഥാ॥ 13-216-14 (89844)
വിദ്യയാ സ്ഫീയതേ ജ്ഞാനം ജ്ഞാനാത്തത്വനിദർശനം।
ദൃഷ്ടതത്വോ വിനീതാത്മാ സർവാർഥസ്യ ച ഭാജനം॥ 13-216-15 (89845)
ശക്യം വിദ്യാവിനീതേന ലോകേ സഞ്ജീവനം ശുഭം॥ 13-216-16 (89846)
ആത്മാനം വിദ്യയാ തസ്മാത്പൂർവം വൃത്വാ തു ഭാജനം।
വശ്യേന്ദ്രിയോ ജിതക്രോധോ ഭൂതാത്മാനം തു ഭാവയേത്।
ഭാവയിത്വാ തദാഽഽത്മാനം പൂജനീയഃ സതാമപി॥ 13-216-17 (89847)
കുലാനുവൃത്തം വൃത്തം വാ പൂർവമാത്മാ സമാശ്രയേത്।
ഇത്യേതത്കുലവാസായ ദാനകർമ യഥാ പുരാ॥ 13-216-18 (89848)
യദി ചേദ്വിദ്യയാ ചൈവ വൃത്തിം കാങ്ക്ഷേദഥാത്മനഃ।
രാജവിദ്യാനുവാദേഽപി ലോകവിദ്യാമഥാപി വാ।
തീർഥതശ്ചാപി ഗൃഹ്ണീയാച്ഛുശ്രൂഷാദിഗുണൈര്യുതഃ॥ 13-216-19 (89849)
ഗ്രന്ഥതശ്ചാർഥതശ്ചൈവ ദൃഢം കുര്യാത്പ്രയത്നതഃ।
ഏവം വിദ്യാഫലം ദേവി പ്രാപ്നുയാന്നാന്യഥാ നരഃ।
ന്യായാദ്വിദ്യാഫലാനീച്ഛേദധർമം തത്ര വർജയേത്॥ 13-216-20 (89850)
യദിച്ഛേദ്വാർതയാ വൃത്തിം കാങ്ക്ഷേത വിധിപൂർവകം।
ക്ഷേത്രേ ജലോപപന്നേ ച തദ്യോഗ്യാം കൃഷിമാചരേത്॥ 13-216-21 (89851)
വാണിജ്യം വാ യഥാകാലം കുര്യാത്തദ്ദേശയോഗതഃ।
മൂല്യമർഥം പ്രയാസം ച വിചാര്യൈവ വ്യയോദയൌ॥ 13-216-22 (89852)
പശുസഞ്ജീവനം ചൈവ ദശ ഗാഃ പോഷയേദ്ധ്രുവം।
ബഹുപ്രകാരാ ബഹവഃ പശവസ്തസ്യ സാധകാഃ॥ 13-216-23 (89853)
യഃ കശ്ചിത്സേവയാ വൃത്തിം കാങ്ക്ഷേത മതിമാന്നരഃ।
യതാത്മാ ശ്രവണീയാനാം ഭവേദ്വൈ സംപ്രയോജകഃ॥ 13-216-24 (89854)
ബുദ്ധ്യാ വാ കർമയോഗാദ്വാ ബോധനാദ്വാ സമാശ്രയേത്।
മാർഗതസ്തു സമാശ്രിത്യ തദാ തത്സംപ്രയോജയേത്॥ 13-216-25 (89855)
യഥായഥാ സു തുഷ്യേത തഥാ സന്തോഷയേത്തു തം।
അനുജീവിഗുണോപേതഃ കുര്യാദാത്മാർഥമാശ്രിതം॥ 13-216-26 (89856)
വിപ്രിയം നാചരേത്തസ്യ ഏഷാ സേവാ സമാസതഃ।
വിപ്രയോഗാത്പുരാ തേന ഗതിമന്യാം ന ലക്ഷയേത്॥ 13-216-27 (89857)
കാരുകർമ ച നാട്യം ച പ്രായശോ നീചയോനിഷു।
തയോരപി യഥായോഗം ന്യായതഃ കർമവേതനം॥ 13-216-28 (89858)
ആജീവേഭ്യോഽപി സർവഭ്യഃ സ്വാർജവാദ്വേതനം ഹരേത്।
അനാർജവാദാഹരതസ്തത്തു പാപായ കൽപതേ॥ 13-216-29 (89859)
സർവേഷാം പൂർവമാരംഭാംശ്ചിന്തയേന്നയപൂർവകം।
ആത്മശക്തിമുപായാംശ്ച ദേശകാലൌ ച യുക്തിതഃ।
കാരണാനി പ്രയാസം ച പ്രക്ഷേപം ച ഫലോദയം॥ 13-216-30 (89860)
ഏവമാദീനി സഞ്ചിന്ത്യ ദൃഷ്ട്വാ ദൈവാനുകൂലതാം।
അതഃ പരം സമാരംഭേദ്യത്രാത്മഹിതമാഹിതം॥ 13-216-31 (89861)
വൃത്തിമേവ സമാസാദ്യ താം സദാ പരിപാലയേത്।
ദേവമാനുഷവിഘ്നേഭ്യോ ന പുനർമന്യതേ യഥാ॥ 13-216-32 (89862)
പാലയന്വർധയൻഭുഞ്ജംസ്താം പ്രാപ്യ ന വിനാശയേത്।
ക്ഷീയതേ ഗിരിസങ്കാശമശ്നതോ ഹ്യനപേക്ഷയാ॥ 13-216-33 (89863)
ആജീവേഭ്യോ ധനം പ്രാപ്യ ചതുർധാ വിഭജേദ്ബുധഃ।
ധർമായാർഥായ കാമായ ആപത്പ്രശമനായ ച॥ 13-216-34 (89864)
ചതുർഷ്വപി വിഭാഗേഷു വിധാനം ശൃണു ശോഭനേ॥ 13-216-35 (89865)
യജ്ഞാർഥം ചാന്നദാനാർഥം ദീനാനുഗ്രഹകാരണാത്।
ദേവബ്രാഹ്മണപൂജാർഥം പിതൃപൂജാർഥമേവ ച॥ 13-216-36 (89866)
മൂലാർഥം സന്നിവാസാർഥം ക്രിയാനിത്യൈശ്ചി ധാർമികൈഃ।
ഏവമാദിഷു ചാന്യേഷു ധർമാർഥം സന്ത്യജേദ്ധനം॥ 13-216-37 (89867)
ധർമകാര്യേ ധനം ദദ്യാദനവേക്ഷ്യ ഫലോദയം।
ഐശ്വര്യസ്ഥാനലാഭാർഥം രാജവാല്ലഭ്യകാരണാത്॥ 13-216-38 (89868)
വാർതായാം ച സമാരംഭേഽമാത്യമിത്രപരിഗ്രഹേ।
ആവാഹേ ച വിവാഹേ ച പുത്രാണാം വൃത്തികാരണാത്॥ 13-216-39 (89869)
അർഥോദയസമാവാപ്താവനർഥസ്യ വിഘാതനേ।
ഏവമാദിഷു ചാന്യേഷു അർഥാർഥം വിസൃജേദ്ധനം॥ 13-216-40 (89870)
അനുബന്ധം ഹേതുയുക്തം ദൃഷ്ട്വാ വിത്തം പരിത്യജേത്।
അനർഥം ബാധതേ ഹ്യർഥോ അർതം ചൈവ ഫലാന്യുത॥ 13-216-41 (89871)
നാധനാഃ പ്രാപ്നുന്ത്യർഥം നരാ യത്നശതൈരപി।
തസ്മാദ്ധനം രക്ഷിതവ്യം ദാതവ്യം ച വിധാനതഃ॥ 13-216-42 (89872)
ശരീരപോഷണാർഥായ ആഹാരസ്യ വിശോഷണേ।
നട*****ധർവസംയോഗേ കാമയാത്രാവിഹാരയോഃ॥ 13-216-43 (89873)
മനഃപ്രിയാണാം സംയോഗേ പ്രീതിദാനേ തഥൈവ ച।
ഏവമാദിഷു ചാന്യേഷു കാമാർതം വിസൃജേദ്ധനം॥ 13-216-44 (89874)
വിചാര്യ ഗുണദോഷാംസ്തു ത്രയാണാം തത്ര സന്ത്യജേത്।
ചതുർഥം സന്നിദധ്യാച്ച ആപദർഥം ശുചിസ്മിതേ॥ 13-216-45 (89875)
രാജ്യഭ്രംശവിനാശാർഥം ദുർഭിക്ഷാർഥം ച ശോഭനേ।
മഹാവ്യാധിവിമോക്ഷാർഥം വാർധകസ്യൈവ കാരണാത്॥ 13-216-46 (89876)
ശത്രൂണാം പ്രതികാരായ സാഹസൈശ്ചാപ്യമർഷണാത്।
പ്രസ്ഥാനേ ചാന്യദേശാർഥമാപദാം വിപ്രമോക്ഷണേ।
ഏവമാദി സമുദ്ദിശ്യ സന്നിദധ്യാത്സ്വകം ധനം॥ 13-216-47 (89877)
സുഖമർഥവതാം ലോകേ കൃച്ഛ്രാണാം വിപ്രമോക്ഷണം।
യസ്യ നാസ്തി ധനം കിഞ്ചിത്തസ്യ ലോകദ്വയം ന ച॥ 13-216-48 (89878)
അശനാദിന്ദ്രിയാണീവ സർവമർഥാത്പ്രവർതതേ।
നിധാനമാത്രം യസ്തേഷാമന്യഥാ വിലയം വ്രജേത്।
ഏവം ദേവി മനുഷ്യാണാം ലോകാനാം ജീവനം പ്രതി॥ 13-216-49 (89879)
ഏവം ലോകസ്യ വൃത്തസ്യ ലോകവൃത്തം പുനഃ ശൃണു।
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം സ്വർഗ്യം ച പരമം യശഃ॥ 13-216-50 (89880)
ത്രിവർഗോ ഹി വശേ യുക്തഃ സർവേഷാം സംവിധീയതേ।
തഥാ സംവർതമാനാസ്തു ലോകയോർഹിതമാപ്നുയുഃ॥ 13-216-51 (89881)
കാല്യോത്ഥാനം ച ശൌചം ച ദേവബ്രാഹ്മണഭക്തിതഃ।
ഗുരുണാമേവ ശുശ്രൂഷാ ബ്രാഹ്മണേഷ്വഭിവാദനം॥ 13-216-52 (89882)
പ്രത്യുത്ഥാനം ച വൃദ്ധാനാം ദേവസ്ഥാനപ്രണാമനം।
ആഭിമുഖ്യം പുരസ്കൃത്യ അതിഥീനാം ച പൂജനം॥ 13-216-53 (89883)
വൃദ്ധോപദേശകരണം ശ്രവണം ഹിതപഥ്യയോഃ।
പോഷണം ഭൂത്യവർഗസ്യ സാന്ത്വദാനപരിഗ്രഹേ॥ 13-216-54 (89884)
ന്യായതഃ കർമകരണമന്യായാഹിതവർജിതം।
സംയഗ്വൃത്തം സ്വദാരേഷു ദോഷാണാം പ്രതിഷേധനം॥ 13-216-55 (89885)
പുത്രാണാം വിനയം കുര്യാത്തത്തത്കാര്യനിയോജനം।
വർജനം ചാശുഭാർഥാനാം ശുഭാനാം ജോഷണം തഥാ॥ 13-216-56 (89886)
കുലോചിതാനാം ധർമാണാം യതാവത്പരിപാലനം।
കുലസന്ധാരണം ചൈവ പൌരുഷേണൈവ സർവശഃ।
ഏവമാദി ശുഭം സർവം തസ്യ വൃത്തമിതി സ്ഥിതം॥ 13-216-57 (89887)
വൃദ്ധസേവീ ഭവേന്നിത്യം ഹിതാർഥം ജ്ഞാനകാങ്ക്ഷയാ।
പരാർഥം നാഹരേദ്ദ്രവ്യമനാമന്ത്ര്യ തു സർവഥാ।
ന യാചേത പരാന്ധീരഃ സ്വബാഹുബലമാശ്രയേത്॥ 13-216-58 (89888)
സ്വശരീരം സദാ രക്ഷേദാഹാരാചാരയോരപി।
ഹിതം പഥ്യം സദാഹാരം ജീർണം ഭുഞ്ജീത മാത്രയാ॥ 13-216-59 (89889)
ദേവതാതിഥിസത്കാരം കൃത്വാ സർവം യഥാവിധി।
ശേഷം ഭുഞ്ജേച്ഛുചിർഭൂത്വാ ന ച ഭാഷേത വിപ്രിയം॥ 13-216-60 (89890)
പ്രതിശ്രയം ച പാനീയം ബലിം ഭിക്ഷാം ച സർവതഃ।
ഗൃഹസ്ഥവാസീ സതതം തദ്യാദ്ഗാശ്ചൈവ പോഷയേത്॥ 13-216-61 (89891)
ബഹിർനിഷ്ക്രമണം ചൈവ കുര്യാത്കാരണതോപി വാ।
മധ്യാഹ്നേ വാഽർധരാത്രേ വാ ഗമനായ ന രോചയേത്॥ 13-216-62 (89892)
വിഷയാന്നാവഗാഹേത സ്വശക്ത്യാ തു സമാചരേത്।
യഥാഽഽയവ്യയതാ ലോകേ ഗൃഹസ്ഥാനാം പ്രപൂജിതം॥ 13-216-63 (89893)
അയശസ്കരമർഥഘ്നം കർമ യത്പരപീഡനം।
ഭയാദ്വാ യദി ലോഭാദ്വാ ന കുർവീത കദാചന॥ 13-216-64 (89894)
ബുദ്ധിപൂർവം സമാലോക്യ ദൂരതോ ഗുണദോഷതഃ।
ആരഭേത തദാ കർഭ ശുഭം വാ യദി വേതരത്॥ 13-216-65 (89895)
ആത്മസാക്ഷീ ഭവേന്നിത്യമാത്മനസ്തു ശുഭാശുഭേ।
മനസാ കർമണാ വാചാ ന ച കാങ്ക്ഷേത പാതകം॥ ॥ 13-216-66 (89896)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷോഡശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 216 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 217
॥ ശ്രീഃ ॥
13.217. അധ്യായഃ 217
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പാർവത്യാ ബ്രാഹ്മണ്യാദികം കിം സ്വാഭാവികം ഉത കർമാധീനമിതി പ്രശ്നേ ഈശ്വരേണ തസ്യ കർമാധീനത്വപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥ തഥാ പ്രാണിനാം ഭോഗാഭോഗാദേഃ സ്വസ്വകർമായത്തത്വപ്രതിപാദനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻഭഗനേത്രഘ്ന കാലസൂദന ശങ്കര।
ഇമേ വർണാശ്ച ചത്വാരോ വിഹിതാഃ സ്വസ്വഭാവതഃ।
ഉതാഹോ ക്രിയയാ വർണാഃ സംഭവന്തി മഹേശ്വര॥ 13-217-1 (89897)
ഏവം മേ സംശയപ്രശ്നസ്തം മേ ഛേത്തും ത്വമർഹസി॥ 13-217-2 (89898)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-217-3x (7491)
സ്വഭാവാദേവ വിദ്യന്തേ ചത്വാരോ ബ്രാഹ്മണാദയഃ।
ഏകജാത്യാ സുദുഷ്പ്രാപമന്യവർണത്വമാഗതം॥ 13-217-3 (89899)
തച്ച കർമവിശേഷേണ പുനർജൻമനി ജായതേ।
തസ്മാത്തേഷാം പ്രവക്ഷ്യാമി തത്സർവം കർമപാകജം 13-217-4 (89900)
ബ്രാഹ്മണസ്തു നരോ ഭൂത്വാ സ്വജാതിമനുപാലയൻ।
ദൃഢം ബ്രാഹ്മണകർമാണി വേദോക്താനി സമാചരേത്॥ 13-217-5 (89901)
സത്യാർജവപരോ ഭൂത്വാ ദാനയജ്ഞപരസ്തഥാ।
സത്യാം ജാത്യാം സമുദിതോ ജാതിധർമാന്ന ഹാപയേത്॥ 13-217-6 (89902)
ഏവം സംവർതമാനസ്തു കാലധർമം ഗതഃ പുനഃ।
സ്വർഗലോകേ ഹി ജായേത സ്വർഗഭോഗായ ഭാമിനി॥ 13-217-7 (89903)
തത്ക്ഷയേ ബ്രാഹ്മണോ ഭൂത്വാ തഥൈവ നൃഷു ജായതേ।
ഏവംസ്വകർമണാ മർത്യഃ സ്വജാതിം ലഭതേ പുനഃ॥ 13-217-8 (89904)
അപരസ്തു തഥാ കശ്ചിദ്ബ്രഹ്മയോനിസമുദ്ഭവഃ।
അവമത്യൈവ താം ജാതിമജ്ഞാനതമസാ വൃതഃ॥ 13-217-9 (89905)
അന്യഥാ വർതമാനസ്തു ജാതികർമാണി വർജയേത്।
ശൂദ്രവദ്വിചരേല്ലോകേ ശൂദ്രകർമാഭിലാഷവാൻ।
ശൂദ്രൈഃ സഹ ചരന്നിത്യം ശൌചമംഗലവർജിതഃ। 13-217-10 (89906)
സ ചാപി കാലധർമസ്ഥോ യമലോകേ സുദണ്ഡിതഃ।
യദി ജായേത മർത്യേഷു ശൂദ്ര ഏവാഭിജായതേ॥ 13-217-11 (89907)
ശൂദ്ര ഏവ ഭവേദ്ദേവി ബ്രാഹ്മണോഽപി സ്വകർമണാ॥ 13-217-12 (89908)
തഥൈവ ശൂദ്രസ്ത്വപരഃ ശൂദ്രകർമാണി വർജയേത്।
സത്യാർജവപരോ ഭൂത്വാ ദാനധർമപരസ്തഥാ।
മന്ത്രബ്രാഹ്മണസത്കർതാ മനസാ ബ്രാഹ്മണപ്രിയഃ॥ 13-217-13 (89909)
ഏവം യുക്തസമാചാരഃ ശൂദ്രോപി മരണം ഗതഃ।
സ്വർഗലോകേ ഹി ജായേത തത്ക്ഷയേ നൃഷു ജായതേ।
ബ്രാഹ്മണാനാം കുലേ മുഖ്യേ വേദസ്വാധ്യായസംയുതേ॥ 13-217-14 (89910)
ഏവമേവ സദാ ലോകേ ശൂദ്രോ ബ്രാഹ്മണ്യമാപ്നുയാത്॥ 13-217-15 (89911)
ഏവം ക്ഷത്രിയവൈശ്യാശ്ച ജാതിധർമേണ സംയുതാഃ।
സ്വകർമണൈവ ജായന്തേ വിശിഷ്ടേഷ്വധമേഷു ച॥ 13-217-16 (89912)
ഏവം ജാതിവിപര്യാസഃ പ്രേത്യഭാവേ ഭവേന്നൃണാം।
അന്യഥാ തു ന ശക്യം തല്ലോകസംസ്ഥിതികാരണാത്॥ 13-217-17 (89913)
തസ്മാജ്ജാതിം വിശിഷ്ടാം തു കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ പണ്ഡിതഃ।
സർവഥാ താം തഥാ രക്ഷേന്ന പുനർഭ്രശ്യതേ യഥാ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ 13-217-18 (89914)
ഉമോവാച। 13-217-19x (7492)
ജൻമപ്രഭൃതി കഃ ശുദ്ധോ ലഭേജ്ജൻമഫലം നരഃ।
ശോഭനാശോഭനം സർവമധഇകാരവശാത്സ്വകം॥ 13-217-19 (89915)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-217-20x (7493)
കർമ കുർവന്ന ലിപ്യേത ആർജവേന സമാചരേത്।
ആത്മൈവ തച്ഛുഭം കുര്യാദശുഭേ യോജയേത്പരാൻ॥ 13-217-20 (89916)
ശഠേഷു ശഠവത്കുര്യോദാര്യഷ്വാര്യവദാചരേത്।
ആപത്സു നാവസീദേച്ച ഘോരാൻസംഗ്രാമയേത്പരാത്।
സാംനൈവ സർവകാര്യാണി കർതും പൂർവം സമാരഭേത്॥ 13-217-21 (89917)
അനർഥാധർമശോകാനാം യഥാ ന പ്രാപ്നുയാത്സ്വയം।
പ്രീയതേ തത്തഥാ കർതുമേതദ്വൃത്തം സമാസതഃ॥ 13-217-22 (89918)
ഏവം വൃത്തം സമാസാദ്യ ഗൃഹമാശ്രിത്യ മാനവാഃ।
നിരാഹാരാ നിരുദ്വേഗാഃ പ്രാപ്നുവന്ത്യുത്തമാം ഗതിം॥ 13-217-23 (89919)
ഏതജ്ജൻമഫലം നിത്യം സർവേഷാം ഗൃഹവാസിനാം।
ഏവം ഗൃഹസ്ഥിതൈർനിത്യം വർതിതവ്യമിതി സ്ഥിതിഃ।
ഏതത്സർവം മയാ പ്രോക്തം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-217-24 (89920)
ഉമോവാച। 13-217-25x (7494)
സുരാസുരപതേ ദേവ വരദ പ്രീതിവർധന।
മാനുഷേഷ്വേവ യേ കേ ചിദാഢ്യാഃ ക്ലേശവിവർജിതാഃ।
ഭുഞ്ജാനാ വിവിധാൻഭോഗാന്ദൃശ്യന്തേ നിരുപദ്രവാഃ॥ 13-217-25 (89921)
അപരേ ക്ലേശസംയുക്താ ദരിദ്രാ ഭോഗവർജിതാഃ॥ 13-217-26 (89922)
കിമർഥം മാനുഷേ ലോകേ ന സമത്വേന കൽപിതാഃ।
ഏതച്ഛ്രോതും മഹാദേവ കൌതൂഹലമതീവ മേ॥ 13-217-27 (89923)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-217-28x (7495)
ന്യായതസ്ത്വം മഹാഭാഗേ ശ്രോതുകാമാസി ഭാമിനി।
ശൃണു തത്സർവമഖിലം മാനുഷാണാം ഹിതം വചഃ॥ 13-217-28 (89924)
ആദിസർഗേ പുരാ ബ്രഹ്മാ സമത്വേനാസൃജത്പ്രജാഃ।
നിത്യം ന ഭവതോ ഹ്യസ്യ രാഗദ്വേഷൌ പ്രജാപതേഃ।
തദാ തസ്മാത്സുരാഃ സർവേ ബഭൂവുഃ സമതോ നരാഃ॥ 13-217-29 (89925)
ഏവം സംവർതമാനേ തു യുഗേ കാലവിപര്യയാത്।
കേചിത്പ്രപേദിരേ തത്ര വിഷമം ബുദ്ധിമോഹിതാഃ॥ 13-217-30 (89926)
തേഷാം ഹാനിം തതോ ദൃഷ്ട്വാ തുല്യാനാമേവ ഭാമിനി।
ബ്രാഹ്മണാസ്തേ സമാജഗ്മുസ്തത്തത്കാരണവേദകാഃ॥ 13-217-31 (89927)
കർതും നാർഹസി ദേവേശ പക്ഷപാതം ത്വമീദൃശം।
പുത്രഭാവേ സമേ ദേവ കിമർഥം നോ ഭവേത്കലിഃ॥ 13-217-32 (89928)
ഏവമേതൈരുപാലബ്ധോ ബ്രഹ്മാ വചനമബ്രവീത്।
യൂയം മാ ബ്രൂത മേ ദോഷം സ്വകൃതം സ്മരഥ പ്രജാഃ॥ 13-217-33 (89929)
യുഷ്മാഭിരേവ യുഷ്മാകം ഗ്രഥിതം ഹി ശുഭാശുഭം।
യാദൃശം കുരുതേ കർമ താദൃശം ഫലമശ്നുതേ।
സ്വകൃതസ്യ ഫലം ഭുങ്ക്തേ നാന്യസ്തദ്ബോക്തുമർഹതി॥ 13-217-34 (89930)
ഏവം സംബോധിതാസ്തേന കാലകർത്രാ സ്വയംഭുവാ।
പുനർവിവൃത്യ കർമാണി ശുഭാന്യേവ പ്രപേദിരേ॥ 13-217-35 (89931)
ഏവം വിജ്ഞാതതത്വാസ്തേ ദാനധർമപരായണാഃ।
ശുഭാനി വിധിവത്കൃത്വാ കാലധർമഗതാഃ പുനഃ।
താനി ദാനഫലാന്യേവ ഭുഞ്ജതേ സുഖഭോഗിനഃ॥ 13-217-36 (89932)
സ്വകൃതം തു നരസ്തസ്മാത്സ്വയമേവ പ്രപദ്യതേ॥ 13-217-37 (89933)
അപരേ ധർമകാമേഭ്യോ നിവൃത്താശ്ച ശുഭേക്ഷണേ।
കദര്യാ നിരനുക്രോശാഃ പ്രായേണാത്മപരായണാഃ॥ 13-217-38 (89934)
താദൃശാ മരണം പ്രാപ്താഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
ദരിദ്രാഃ ക്ലേശഭൂയിഷ്ഠാ ഭവന്ത്യേവ ന സംശയഃ॥ 13-217-39 (89935)
ഉമോവാച। 13-217-40x (7496)
മാനുഷേഷ്വഥ യേ കേചിദ്ധനധാന്യസമന്വിതാഃ।
ഭോഗഹീനാഃ പ്രദൃശ്യന്തേ സർവഭോഗേഷു സത്സ്വപി।
ന ഭുഞ്ജതേ കിമർഥം തേ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-217-40 (89936)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-217-41x (7497)
പരൈഃ സഞ്ചോദിതാ ധർമം കുർവതേ ന സ്വകാമതഃ।
സ്വയം ശ്രദ്ധാം ബഹിഷ്കൃത്യ കുർവന്തി ച രുദന്തി ച॥ 13-217-41 (89937)
താദൃശാ മരണം പ്രാപ്താഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
ഫലാനി താനി സംപ്രാപ്യ ഭുഞ്ജതേ ന കദാചന।
രക്ഷന്തോ വർധയന്തശ്ച ആസതേ നിധിപാലവത്॥ 13-217-42 (89938)
ഉമോവാച। 13-217-43x (7498)
കേചിദ്ധനവിയുക്താശ്ച ഭോഗയുക്താ മഹേശ്വര।
മാനുഷാഃ സംപ്രദൃശ്യന്തേ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-217-43 (89939)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-217-44x (7499)
ആനൃശംസ്യപരാ യേ തു ധർമകാമാശ്ചി ദുർഗതാഃ।
പരോപകാരം കുർവന്തി ദീനാനുഗ്രഹകാരണാത്॥ 13-217-44 (89940)
പ്രതിപദ്യുഃ പരധനം നഷ്ടം വാഽന്യൈർനരൈർഹൃതം।
നിത്യം യേ ദാതുമനസോ നരാ വിത്തേഷ്വസത്സ്വപി॥ 13-217-45 (89941)
കാലധർമവശം പ്രാപ്താഃ പുനർജൻമനി തേ നരാഃ।
ഏതേ ധനവിഹീനാശ്ച ഭോഗയുക്താ ഭവന്ത്യുത॥ 13-217-46 (89942)
ധർമദാനോപദേശം വാ കർതവ്യമിതി നിശ്ചയഃ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-217-47 (89943)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 217 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 218
॥ ശ്രീഃ ॥
13.218. അധ്യായഃ 218
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി പ്രാണിനാം ശുഭാശുഭകർമാനുസാരേണ ശുഭാശുഭഫലപ്രാപ്തികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ത്ര്യക്ഷ ഭോ വൃഷഭധ്വജ।
മാനുഷാസ്ത്രിവിധാ ദേവ ദൃശ്യന്തേ സതതം വിഭോ॥ 13-218-1 (89944)
ആസീനാ ഏവ ഭുഞ്ജന്തേ സ്ഥാനൈശ്വര്യപരിഗ്രഹൈഃ।
അപരേ യത്നപൂർവം തു ലഭന്തേ ഭോഗസംഗ്രഹം॥ 13-218-2 (89945)
അപരേ യതമാനാശ്ച ന ലഭന്തേ തു കിഞ്ചന।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-218-3 (89946)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-4x (7500)
ന്യായതസ്ത്വം മഹാഭാഗേ ശ്രോതുകാമാഽസി ഭാമിനി॥ 13-218-4 (89947)
യേ ലോകേ മാനുഷാ ദേവി ദാനധർമപരായണാഃ।
പാത്രാണി വിധിവജ്ജ്ഞാത്വാ ദൂരതോപ്യനുമാനതഃ॥ 13-218-5 (89948)
അഭിഗംയ സ്വയം തത്ര ഗ്രാഹയന്തി പ്രസാദ്യ ച।
ദാനാദി ചേംഗിതൈരേവ തൈരവിജ്ഞാതമേവ വാ॥ 13-218-6 (89949)
പുനർജൻമനി തേ ദേവി താദൃശാഃ ശോഭനാ നരാഃ।
അയത്നതസ്തു താന്യേവ ഫലാനി പ്രാപ്നുവന്ത്യുത॥ 13-218-7 (89950)
ആസീനാ ഏവ ഭുഞ്ജന്തേ ഭോഗാൻസുകൃതഭോഗിനഃ॥ 13-218-8 (89951)
അപരേ യേ ച ദാനാനി ദദത്യേവ പ്രയാചിതാഃ।
യദായദാഽർഥിനേ ദത്ത്വാ പുനർദാനം ച യാചിതാഃ॥ 13-218-9 (89952)
താവത്കാലം തതോ ദേവി പുനർജൻമനി തേ നരാഃ।
യത്നതഃ ശ്രമസംയുക്താഃ പുനസ്താൻപ്രാപ്നുവന്തി ച॥ 13-218-10 (89953)
യാചിതാ അപി കേചിത്തു അദത്ത്വൈവ കഥഞ്ചന।
അഭ്യസൂയാപരാ മർത്യാ ലോഭോപഹതചേതസഃ॥ 13-218-11 (89954)
തേ പുനർജൻമനി ശുഭേ യതന്തോ ബഹുധാ നരാഃ।
ന പ്രാപ്നുവന്തി മനുജാ മാർഗന്തസ്തേഽപി കിഞ്ചന॥ 13-218-12 (89955)
നാനുപ്തം രോഹതേ സസ്യം തദ്വദ്ദാനഫലം വിദുഃ।
യദ്യദ്ദദാതി പുരുഷസ്തത്തത്പ്രാപ്നോതി കേവലം॥ 13-218-13 (89956)
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ 13-218-14 (89957)
ഉമോവാച। 13-218-15x (7501)
ഭഗവൻഭഗനേത്രഘ്ന കേചിദ്വാർധകസംയുതാഃ।
അഭോഗയോഗ്യകാലേ തു ഭോഗാംശ്ചൈവ ധനാനി ച॥ 13-218-15 (89958)
ലഭന്തേ സ്ഥവിരാ ഭൂതാ ഭോഗൈശ്വര്യം യതസ്തതഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-218-16 (89959)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-17x (7502)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ॥ 13-218-17 (89960)
ധർമകാര്യം ചിരം കാലം വിസ്മൃത്യ ധനസംയുതാഃ।
പ്രാണാന്തകാലേ സംപ്രാപ്തേ വ്യാധിഭിശ്ച നിപീഡിതാഃ॥ 13-218-18 (89961)
ആരഭന്തേ പുനർധർമം ദാതും ദാനാനി വാ നരാഃ।
തേ പുനർജൻമനി ശുഭേ ഭൂത്വാ ദുഃഖപരിപ്ലുതാഃ॥ 13-218-19 (89962)
അതീതയൌവനേ കാലേ സ്ഥവിരത്വമുപാഗതാഃ।
ലഭന്തേ പൂർവദത്താനാം ഫലാനി ശുഭലക്ഷണേ॥ 13-218-20 (89963)
ഏതത്കർമഫലം ദേവി കാലയോഗാദ്ഭവത്യുത॥ 13-218-21 (89964)
ഉമോവാച। 13-218-22x (7503)
ഭോഗയുക്താ മഹാദേവ കേചിദ്വ്യാധിപരിപ്ലുതാഃ।
അസമർഥാശ്ച താൻഭോക്തം ഭവന്തി കിമു കാരണം॥ 13-218-22 (89965)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-23x (7504)
വ്യാധിയോഗപരിക്ലിഷ്ടാ യേ നിരാശാഃ സ്വജവിതേ।
ആരഭന്തേ തദാ കർതും ദാനാനി ശുഭലക്ഷണം॥ 13-218-23 (89966)
തേ പുനർജൻമനി ശുഭേ പ്രാപ്യ താനി ഫലാന്യുത।
അസമർഥാശ്ച താൻഭോക്തും വ്യാധിതാസ്തേ ഭവന്ത്യുത॥ 13-218-24 (89967)
ഉമോവാച। 13-218-25x (7505)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മാനുഷേഷ്വേവ കേചന।
രൂപയുക്താഃ പ്രദൃശ്യന്തേ ശുഭാംഗാ പ്രിയദർശനാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-218-25 (89968)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-26x (7506)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ॥ 13-218-26 (89969)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ലജ്ജായുക്താഃ പ്രിയംവദാഃ।
ശക്താഃ സുമധുരാ നിത്യം ഭൂത്വാ ചൈവ സ്വഭാവതഃ॥ 13-218-27 (89970)
അമാംസഭോജിനശ്ചൈവ സദാ പ്രാണിദയായുതാഃ।
പ്രതികർമപ്രദാ വാഽപി വസ്ത്രദാ ധർമകാരണാത്।
ഭൂമിശുദ്ധികരാ വാഽപി കാരണാദഗ്നിപൂജകാഃ॥ 13-218-28 (89971)
ഏവം യുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി തേ നരാഃ।
രൂപേണ സ്പൃഹണീയാസ്തു ഭവന്ത്യേവ ന സംശയഃ॥ 13-218-29 (89972)
ഉമോവാച। 13-218-30x (7507)
വിരൂപാശ്ച പ്രദൃശ്യന്തേ മാനുഷേഷ്വേവ കേചന।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-218-30 (89973)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-31x (7508)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം॥ 13-218-31 (89974)
രൂപയോഗാത്പുരാ മർത്യാ ദർപാഹങ്കാരസംയുതാഃ।
വിരൂപഹാസകാസ്ചൈവ സ്തുതിനിന്ദാദിഭിർഭൃശം॥ 13-218-32 (89975)
പരോപതാപനാശ്ചൈവ മാംസാദാശ്ച തഥൈവ ച।
അഭ്യസൂയാപരാശ്ചൈവ അശുദ്ധാശ്ച തഥാ നരാഃ॥ 13-218-33 (89976)
ഏവം യുക്തസമാചാരാ യമലോകേ സുദണ്ഡിതാഃ।
കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷ്യം തത്ര തേ രൂപവർജിതാഃ।
വിരൂപാഃ സംഭവന്ത്യേവ നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-218-34 (89977)
ഉമോവാച। 13-218-35x (7509)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ കേചിത്സൌഭാഗ്യസംയുതാഃ।
രൂപഭോഗ്യവിഹീനാശ്ച ദൃശ്യന്തേ പ്രമദാപ്രിയാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-218-35 (89978)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-36x (7510)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി സൌംയശീലാഃ പ്രിയംവദാഃ।
സ്വദാരൈരേവ സന്തുഷ്ടാ ദാരേഷു സമവൃത്തയഃ॥ 13-218-36 (89979)
ദാക്ഷിണ്യേനൈവ വർതന്തേ പ്രമദാസ്വപ്രിയാസ്വപി।
ന തു പ്രത്യാദിശന്ത്യേവ സ്ത്രീദോഷാൻഗുണസംശ്രിതാൻ। 13-218-37 (89980)
അന്നപാനീയദാഃ കാലേ നൃണാം സ്വാദുപ്രദാശ്ച യേ।
സ്വദാരവർതിനശ്ചൈവ ധൃതിമന്തോ നിരത്യയാഃ॥ 13-218-38 (89981)
ഏവം യുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
മാനുഷാസ്തേ ഭവന്ത്യേവ സതതം സുഭഗാ ഭൃശം।
അർഥാദൃതേഽപി തേ ദേവി ഭവന്തി പ്രമദാപ്രിയാഃ॥ 13-218-39 (89982)
ഉമോവാച। 13-218-40x (7511)
ദുർഭഗാഃ സംപ്രദൃശ്യന്തേ ആഢ്യാ ഭോഗയുതാ അപി।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-218-40 (89983)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-218-41x (7512)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു സർവം സമാഹിതാ॥ 13-218-41 (89984)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി സ്വദാരേഷ്വനപേക്ഷയാ।
യഥേഷ്ടവൃത്തയശ്ചൈവ നിർലജ്ജാ വീതസംഭ്രമാഃ॥ 13-218-42 (89985)
പരേഷാം വിപ്രിയകരാ വാങ്മനഃകായകർമഭിഃ।
നിരാശ്രയാ നിരാനന്ദാഃ സ്ത്രീണാം ഹൃദയകോപനാഃ॥ 13-218-43 (89986)
ഏവം യുക്തസമാചാരാഃ പനർജൻമനി തേ നരാഃ।
ദുർഭഗാസ്തു ഭവന്ത്യേവ സ്ത്രീണാം ഹൃദയവിപ്രിയാഃ। 13-218-44 (89987)
നാസ്തി തേഷാം രതിസുഖം സ്വദാരേഷ്വപി കിഞ്ചന॥ ॥ 13-218-45 (89988)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 219
॥ ശ്രീഃ ॥
13.219. അധ്യായഃ 219
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ശുഭാശുഭകർമണോഃ സുഖദുഃഖഹേതുത്വകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മാനുഷേഷ്വേവ കേചന।
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസംപന്നാ ബുദ്ധിമന്തോ വിചക്ഷണാഃ॥ 13-219-1 (89989)
ദുർഗതാസ്തു പ്രദൃശ്യന്തേ യതമാനാ യഥാവിധി।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-219-2 (89990)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-219-3x (7513)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം॥ 13-219-3 (89991)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ശ്രുതവന്തോപി കേവലം।
നിരാ**** നിരന്നാദ്യാ ഭൃശമാത്മപരായണാഃ॥ 13-219-4 (89992)
തേ പുനർജൻമനി ശുഭേ ജ്ഞാനബുദ്ധിയുതാ അപി।
നിഷ്കിഞ്ചനാ ഭവന്ത്യേവ അനുപ്തം ഹി ന രോഹതി॥ 13-219-5 (89993)
ഉമോവാച। 13-219-6x (7514)
മൂർഖാ ലോകേ പ്രദൃശ്യന്തേ വൃഥാ മൂഢാ വിചേതസഃ।
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനരഹിതാഃ സമൃദ്ധാശ്ച സമന്തതഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-219-6 (89994)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-219-7x (7515)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ബാലിശാ അപി സർവതഃ।
സമാചരന്തി ദാനാനി ദീനാനുഗ്രഹകാരണാത്॥ 13-219-7 (89995)
അബുദ്ധിപൂർവം വാ ദാനം ദദത്യേവ യതസ്തതഃ।
തേ പുനർജൻമനി ശുഭേ പ്രാപ്നുവന്ത്യേവ തത്തഥാ॥ 13-219-8 (89996)
പണ്ഡിതോഽപണ്ഡിതോ വാഽപി ഭുങ്ക്തേ ദാനഫലം നരഃ।
ബുദ്ധ്യാഽനപേക്ഷിതം ദാനം സർവഥാ തത്ഫലത്യുത॥ 13-219-9 (89997)
ഉമോവാച। 13-219-10x (7516)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മാനുഷേഷ്വേവ കേചന।
മേധാവിനഃ ശ്രുതധരാ ഭവന്തി വിശദാക്ഷരാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-219-10 (89998)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-219-11x (7517)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ഗുരുശുശ്രൂഷകാ ഭൃശം।
ജ്ഞാനാർഥം തേ തു സംഗൃഹ്യ തീർഥതോ വിധിപൂർവകം॥ 13-219-11 (89999)
വിധിനൈവ പരാംശ്ചൈവ ഗ്രാഹയന്തി ച നാന്യഥാ।
അശ്ലാഘമാനാ ജ്ഞാനേന പ്രശാന്താ യതവാചകാഃ।
വിദ്യാസ്ഥാനാനി യേ ലോകേ സ്ഥാപയന്തി ച യത്നതഃ॥ 13-219-12 (90000)
താദൃശ മരണം പ്രാപ്താഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
മേധാവിനഃ ശ്രുതധരാ ഭവന്തി വിശദാക്ഷരാഃ॥ 13-219-13 (90001)
ഉമോവാച। 13-219-14x (7518)
അപരേ മാനുഷാ ദേവ യതന്തോപി യതസ്തതഃ।
ബഹിഷ്കൃതാഃ പ്രദൃശ്യന്തേ ശ്രുതവിജ്ഞാനബുദ്ധിതഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-219-14 (90002)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-219-15x (7519)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ജ്ഞാനദർപസമന്വിതാഃ।
ശ്ലാഘമാനാശ്ച തത്പ്രാപ്യ ജ്ഞാനാഹങ്കാരമോഹിതാഃ॥ 13-219-15 (90003)
വദന്തി യേ പരാന്നിത്യം ജ്ഞാനാധിക്യേന ദർപിതാഃ।
ജ്ഞാനാദസൂയാം കുർവന്തി ന സഹന്തേ ച ചാപരാൻ॥ 13-219-16 (90004)
താദൃശാ മരണം പ്രാപ്താഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
മാനുഷ്യം സുചിരാത്പ്രാപ്യ തത്ര ബോധവിവർജിതാഃ।
ഭവന്തി സതതം ദേവി യതന്തോ ഹീനമേധസഃ॥ 13-219-17 (90005)
ഉമോവാച। 13-219-18x (7520)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിത്സർവകല്യാണസംയുതാഃ।
പുത്രൈർദാരൈർഗുണയുതൈർദാസീദാസപരിച്ഛദൈഃ॥ 13-219-18 (90006)
പരമം ബുദ്ധിസംയുക്താഃ സ്ഥാനൈശ്വര്യപരിഗ്രഹൈഃ।
വ്യാധിഹീനാ നബാധാശ്ച രൂപാരോഗ്യബലൈര്യുതാഃ॥ 13-219-19 (90007)
ധനധാന്യേന സംപന്നാഃ പ്രാസാദൈര്യാനവാഹനൈഃ।
സർവോപഭോഗസംയുക്താ നാനാചിത്രൈർമനോഹരൈഃ॥ 13-219-20 (90008)
ജ്ഞാതിഭിഃ സഹ മോദന്തേ അവിഘ്നം തു ദിനേദിനേ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-219-21 (90009)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-219-22x (7521)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു സർവം സമാഹിതാ॥ 13-219-22 (90010)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ആഢ്യാ വാ ഇതരേഽപി വാ।
ശ്രുതവൃത്തസമായുക്താ ദാനകാമാഃ ശ്രുതപ്രിയാഃ॥ 13-219-23 (90011)
പരേംഗിതപരാ നിത്യം ദാതവ്യമിതി നിശ്ചിതാഃ।
സത്യസന്ധാഃ ക്ഷമാശീലാ ലോഭമോഹവിവർജിതാഃ॥ 13-219-24 (90012)
ദാതാരഃ പാത്രതോ ദാനം വ്രതൈർനിയമസംയുതാഃ।
സ്വദുഃഖമിവ സംസ്മൃത്യ പരദുഃഖവിവർജിതാഃ।
സൌംയശീലാഃ ശുഭാചാരാ ദേവബ്രാഹ്മണപൂജകാഃ॥ 13-219-25 (90013)
ഏവംശീലസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
ദിവി വാ ഭുവി വാ ദേവി ജായന്തേ കർമഭോഗിനഃ॥ 13-219-26 (90014)
മാനുഷേഷ്വപി യേ ജാതാസ്താദൃശാഃ സംഭവന്തി തേ।
യാദൃശാസ്തു തഥാ പ്രോക്താഃ സർവേ കല്യാണസംയുതാഃ॥ 13-219-27 (90015)
രൂപം ദ്രവ്യം ബലം ചായുർഭോഗൈശ്വര്യം ബലം ശ്രുതം।
ഇത്യേതത്സർവസാദ്ഗുണ്യം ദാനാദ്ഭവതി നാന്യഥാ।
തപോദാനമയം സർവമിതി വിദ്ധി ശുഭാനനേ॥ 13-219-28 (90016)
ഉമോവാച। 13-219-29x (7522)
അഥ കേചിത്പ്രദൃശ്യന്തേ മാനുഷേഷ്വേവ മാനുഷാഃ।
ദുർഗതാഃ ക്ലേശഭൂയിഷ്ഠാ ദാനഭോഗവിവർജിതാഃ॥ 13-219-29 (90017)
ഭയൈസ്ത്രിഭിഃ സമാജുഷ്ടാ വ്യാധിക്ഷുദ്ഭയസംയുതാഃ।
ദുഷ്കലത്രാഭിഭൂതാശ്ച സതതം വിഘ്നദർശകാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-219-30 (90018)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-219-31x (7523)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ആസുരം ഭാവമാശ്രിതാഃ।
ക്രോധലോഭസമായുക്താ നിരന്നാദ്യാശ്ച നിഷ്ക്രിയാഃ॥ 13-219-31 (90019)
നാസ്തികാശ്ചൈവ ധൂർതാശ്ച മൂർഖാശ്ചാത്മപരായണാഃ।
പരോപതാപിനോ ദേവി പ്രായശഃ പ്രാണിനിർദയാഃ॥ 13-219-32 (90020)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷ്യം തത്ര തേ ദുഃഖപീഡിതാഃ॥ 13-219-33 (90021)
സർവതഃ സംഭവന്ത്യേവ പൂർവമാത്മപ്രമാദതഃ।
യഥാ തേ പൂർവകഥിതാസ്തഥാ തേ സംഭവന്ത്യുത॥ 13-219-34 (90022)
ശുഭാശുഭം കൃതം കർമ സുഖദുഃഖഫലോദയം।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-219-35 (90023)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 219 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 220
॥ ശ്രീഃ ॥
13.220. അധ്യായഃ 220
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണോമാംപ്രതി അന്ധത്വപംഗുത്വാദിനാനാദോഷകാരണീഭൂതാനാം ദുഷ്കർമണാം വിശിഷ്യ കഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മമ പ്രീതിവിവർധന।
`ജാത്യന്ധാശ്ചൈവ ദൃശ്യന്തേ ജാതാ വാ നഷ്ടചക്ഷുഷഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-1 (90024)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-2x (7524)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം॥ 13-220-2 (90025)
യേ പുരാ കാമകാരേണി പരവേശ്മസു ലോലുപാഃ।
പരസ്ത്രിയോഽഭിവീക്ഷന്തേ ദുഷ്ടേനൈവ സ്വചക്ഷുഷാഃ॥ 13-220-3 (90026)
അന്ധീകുർവന്തി യൻമർത്യാൻക്രോധലോഭസമന്വിതാഃ।
ലക്ഷണജ്ഞാശ്ച രൂപേഷു അയഥാവത്പ്രദർശകാഃ॥ 13-220-4 (90027)
ഏവം യുക്തസമാചാരാഃ കാലധർമവശാസ്തു തേ।
ദണ്ഡിതാ യമദണ്ഡേന നിരയസ്ഥാശ്ചിരം പ്രിയേ॥ 13-220-5 (90028)
യദി ചേൻമാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാപി വാ।
സ്വഭാവതോ വാ ജാതാ വാ അന്ധാ ഏവ ഭവന്തി തേ।
അക്ഷിരോഗയുതാ വാഽപി നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-220-6 (90029)
ഉമോവാച। 13-220-7x (7525)
മുഖരോഗയുതാഃ കേചിദ്ദൃശ്യന്തേ സതതം നരാഃ।
ദന്തകണ്ഠകപോലസ്ഥൈർവ്യാധിഭിർബഹുപീഡിതാഃ॥ 13-220-7 (90030)
ആദിപ്രഭൃതി വൈ മർത്യാ ജാതാ വാഽപ്യഥ കാരണാത്।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-8 (90031)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-9x (7526)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-220-9 (90032)
കുവക്താരസ്തു യേ ദേവി ജിഹ്വയാ കടുകം ഭൃശം।
അസത്യം പരുഷം ഘോരം ഗുരൂൻപ്രതി പരാൻപ്രതി॥ 13-220-10 (90033)
ജിഹ്വാബാധാം തദാഽന്യേഷാം കുർവതേ കോപകാരണാത്।
പ്രായശോഽനൃതഭൂയിഷ്ഠാ നരാഃ കാര്യവശേന വാ।
തേഷാം ജിഹ്വാപ്രദേശസ്ഥാ വ്യാധയഃ സംഭവന്തി തേ॥ 13-220-11 (90034)
കുശ്രോതാരസ്തു യേ ചാര്യം പരേഷാം കർണനാശകാഃ।
കർണരോഗാൻബഹുവിധാംʼല്ലഭന്തേ തേ പുനർഭവേ॥ 13-220-12 (90035)
ദന്തരോഗശിരോരോഗകർണരോഗാസ്തഥൈവ ച।
അന്യേ ദുഃഖാശ്രിതാ ദോഷാഃ സർവേ ചാത്മകൃതം ഫലം॥ 13-220-13 (90036)
ഉമോവാച। 13-220-14x (7527)
പീഡ്യന്തേ സതതം ദേവ മാനുഷേഷ്വേവ കേചന।
കുക്ഷിപക്ഷാശ്രിതൈർദോഷൈർവ്യാധിഭിശ്ചോദരാശ്രിതൈഃ॥ 13-220-14 (90037)
തീക്ഷ്ണിശൂലൈശ്ച പീഡ്യന്തേ നരാ ദുഃഖപരിപ്ലുതാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-15 (90038)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-16x (7528)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി കാമക്രോധവശാ ഭൃശം।
ആത്മാർഥമേവ ചാഹാരം ഭുഞ്ജന്തേ നിരപേക്ഷകാഃ॥ 13-220-16 (90039)
അഭക്ഷ്യാഹാരദാനൈശ്ച വിശ്വസ്താനാം വിഷപ്രദാഃ।
അഭക്ഷ്യഭക്ഷദാശ്ചൈവ ശൌചമംഗലവർജിതാഃ॥ 13-220-17 (90040)
മാംസയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷ്യം തത്ര തേ വ്യാധിപീഡിതാഃ॥ 13-220-18 (90041)
തൈസ്തൈർബഹുവിധാകാരൈർവ്യാധിഭിർദുഃഖസംശ്രിതാഃ।
ഭവന്ത്യേവം തഥാ ദേവി യഥാ ചൈവം തഥാ കൃതം॥ 13-220-19 (90042)
ഉമോവാച। 13-220-20x (7529)
ദൃശ്യന്തേ സതതം ദേവ വ്യാധിഭിർമേഹനാശ്രിതൈഃ।
പീഡ്യമാനാസ്തഥാ മർത്യാ അശ്മരീശർകരാദിഭിഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-20 (90043)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-21x (7530)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി പരദാരപ്രധർഷകാഃ।
തിര്യഗ്യോനിഷു ധൂർതാ വൈ മൈഥുനാർഥം ചരന്തി ച॥ 13-220-21 (90044)
കാമദോഷേണി യേ ധൂർതാഃ കന്യാസു വിധവാസു ച।
ബലാത്കാരേണ ഗച്ഛന്തി രൂപദർപസമന്വിതാഃ॥ 13-220-22 (90045)
താദൃശാ മരണം പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
യദി ചേൻമാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാവിധാഃ।
മേഹനസ്ഥൈസ്തഥാ ഘോരൈഃ പീഡ്യന്തേ വ്യധിഭിഃ പ്രിയേ॥ 13-220-23 (90046)
ഉമോവാച। 13-220-24x (7531)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദ്ദൃശ്യന്തേ ശോഷിണഃ കൃശാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-24 (90047)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-25x (7532)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി മാംസലുബ്ധാഃ സുലോലുപാഃ।
ആത്മാർഥേ സ്വാദുഗൃദ്ധാശ്ച പരഭോഗോപതാപിനഃ॥ 13-220-25 (90048)
അഭ്യസൂയാശ്ചോപതാപാഃ പരഭോഗേഷു യേ നരാഃ।
ഏവം യുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ॥ 13-220-26 (90049)
ശേഷവ്യാധിയുതാസ്തത്ര നരാ ധമനിസന്തതാഃ।
ഭവന്ത്യേവ നരാ ദേവി പാപകർമോപഭോഗിനഃ॥ 13-220-27 (90050)
ഉമോവാച। 13-220-28x (7533)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിത്ക്ലിശ്യന്തേ കണ്ഠരോഗിണഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-28 (90051)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-29x (7534)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി പരേഷാം രൂപനാശനാഃ।
ആഘാതവധബന്ധൈശ്ച വൃഥാ ദണ്ഡേന മോഹിതാഃ॥ 13-220-29 (90052)
ഇഷ്ടനാശകരാ യേ തു അപഥ്യാഹാരദാ നരാഃ।
ചികിത്സകാ വാ ദുഷ്ടാസ്ച ദ്വേഷലോഭസമന്വിതാഃ॥ 13-220-30 (90053)
നിർദയാഃ പ്രാണിഹിംസായാം മലദാശ്ചിത്തനാശനാഃ।
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ॥ 13-220-31 (90054)
യദി വൈ മാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേഷു ദുഃഖിതാഃ।
അത്ര തേ ക്ലേശസംയുക്താഃ കണ്ഠരോഗശതൈർവൃതാഃ॥ 13-220-32 (90055)
കേചിത്ത്വഗ്ദോഷസംയുക്താ വ്രണകുഷ്ഠൈശ്ച സംയുതാഃ।
ശ്വിത്രകുഷ്ഠയുതാ വാഽപി ബഹുധാ കൃച്ഛ്രസംയുതാഃ।
ഭവന്ത്യേവ നരാ ദേവി യഥാ തേന കൃതം ഫലം॥ 13-220-33 (90056)
ഉമോവാച। 13-220-34x (7535)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദംഗഹീനാശ്ച പംഗവ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-34 (90057)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-35x (7536)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ലോഭമോഹസമാവൃതാഃ।
പ്രാണിനാം പ്രാണഹിംസാർഥമംഗവിഘ്നം പ്രകുർവതേ।
ശസ്ത്രേണോത്കൃത്യ വാ ദേവി പ്രാണിനാം ചേഷ്ടനാശകാഃ॥ 13-220-35 (90058)
ഏവം യുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
തദംഗഹീനാ വൈ പ്രേത്യ ഭവന്ത്യേവ ന സംശയഃ।
സ്വഭാവതോ വാ ജാതാ വാ പംഗവശ്ച ഭവന്തി തേ॥ 13-220-36 (90059)
ഉമോവാച। 13-220-37x (7537)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദ്ഗ്രന്ഥിഭിഃ പിലകൈസ്തഥാ।
ക്ലിശ്യമാനാഃ പ്രദൃശ്യന്തേ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-37 (90060)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-38x (7538)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ഗ്രന്ഥിഭേദകരാ നൃണാം।
മുഷ്ടിപ്രഹാരപരുഷാ നൃശംസാഃ പാപകാരിണഃ।
പാടകാസ്തോടകാശ്ചൈവ ശൂലതുന്നാസ്തഥൈവ ച॥ 13-220-38 (90061)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
ഗ്രന്ഥിഭിഃ പിലകൈശ്ചൈവ ക്ലിശ്യന്തേ ഭൃശദുഃഖിതാഃ॥ 13-220-39 (90062)
ഉമോവാച। 13-220-40x (7539)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിത്പാദരോഗസമന്വിതാഃ।
ദൃശ്യന്തേ സതതം ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-40 (90063)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-41x (7540)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ക്രോധലോഭസമന്വിതാഃ।
മനുജാ ദേവതാസ്ഥാനം സ്വപാദൈർഭ്രംശയന്ത്യുത।
ജാനുഭിഃ പാർഷ്ണിഭിശ്ചൈവ പ്രാണിഹിംസാം പ്രകുർവതേ॥ 13-220-41 (90064)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
പാദരോഗൈർബഹുവിധൈർബാധ്യന്തേ വിപദാദിഭിഃ॥ 13-220-42 (90065)
ഉമോവാച। 13-220-43x (7541)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദ്ദൃശ്യന്തേ ബഹവോ ഭുവി।
വാതജൈഃ പിത്തജൈ രോഗൈര്യുഗപത്സാന്നിപാതകൈഃ॥ 13-220-43 (90066)
രോഗൈർബഹുവിധൈർദേവ ക്ലിശ്യമാനാഃ സുദുഃഖിതാഃ।
അസമസ്തൈഃ സമസ്തൈശ്ച ആഢ്യാ വാ ദുർഗതാസ്തഥാ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-220-44 (90067)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-220-45x (7542)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം॥ 13-220-45 (90068)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ത്വാസുരം ഭാവമാശ്രിതാഃ।
സ്വവശാഃ കോപനപരാ ഗുരുവിദ്വേഷിണസ്തഥാ॥ 13-220-46 (90069)
പരേഷാം ദുഃഖജനകാ മനോവാക്കായകർമഭിഃ।
ഛിന്ദൻഭിന്ദൻസ്തുദന്നേവ നിത്യം പ്രാണിഷു നിർദയാഃ॥ 13-220-47 (90070)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
യദി വൈ മാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാവിധാഃ।
തത്ര തേ ബഹുഭിർഘോരൈസ്തപ്യന്തേ വ്യാധിഭിഃ പ്രിയേ॥ 13-220-48 (90071)
കേചിദ്വാതാദിസംയുക്താഃ കേചിത്കാസസമന്വിതാഃ।
ജ്വരാതിസാരതൃഷ്ണാഭിഃ പീഡ്യമാനാസ്തഥാ പരേ॥ 13-220-49 (90072)
പാദഗുൽമൈശ്ച ബഹുഭിഃ ശ്ലേഷ്മദോഷസമന്വിതാഃ।
പാദരോഗൈശ്ച വിവിധൈർവ്രണകുഷ്ഠഭഗന്ദരൈഃ।
ആഢ്യാ വാ ദുർഗതാ വാഽപി ദൃശ്യന്തേ വ്യാധിപീഡിതാഃ। 13-220-50 (90073)
ഏവമാത്മകൃതം കർമ ഭുഞ്ജന്തേ തത്രതത്ര തേ।
അഭിഭൂതും ന ശക്യം ഹി കേനചിത്സ്വകൃതം ഫലം।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-220-51 (90074)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി വിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 221
॥ ശ്രീഃ ॥
13.221. അധ്യായഃ 221
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി പ്രാണിനാമംഗവികൃത്യനപത്യതാദിദോഷഹേതുഭൂതദുഷ്കർമപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ഭൂതപാല നമോസ്തു തേ।
ഹ്രസ്വാംഗാശ്ചൈവ വക്രാംഗാഃ കുബ്ജാ വാമനകാസ്തഥാ॥ 13-221-1 (90075)
അപരേ മാനുഷാ ദേവ ദൃശ്യന്തേ കുണിബാഹവഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-221-2 (90076)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-221-3x (7543)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ലോഭമോഹസമന്വിതാഃ।
ധാന്യമാനാന്വികുർവന്തി ക്രയവിക്രയകാരണാത്॥ 13-221-3 (90077)
കുലദോഷം തദാ ദേവി ധൃതമാനേഷു നിത്യശഃ।
അർധാപകർഷണം ചൈവ സർവേഷാം ക്രയവിക്രയേ॥ 13-221-4 (90078)
അംഗദോഷകരാ യേ തു പരേഷാം കോപകാരണാത്।
മാംസാദാശ്ചൈവ യേ മൂർഖാ അയഥാവത്പ്രഥാഃ സദാ॥ 13-221-5 (90079)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
ഹ്രസ്വാംഗാ വാമനാശ്ചൈവ കുബ്ജാശ്ചൈവ ഭവന്തി തേ॥ 13-221-6 (90080)
ഉമോവാച। 13-221-7x (7544)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദ്ദൃശ്യന്തേ മാനുഷേഷു വൈ।
ഉൻമത്താശ്ച പിശാചാശ്ച പര്യടന്തോ യതസ്തതഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-221-7 (90081)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-221-8x (7545)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ദർപാഹങ്കാരസംയുതാഃ।
ബഹുധാ പ്രലപന്ത്യേവ ഹസന്തി ച പരാൻഭൃശം॥ 13-221-8 (90082)
മോഹയന്തി പരാൻഭോഗൈർമദനൈർലോഭകാരണാത്।
വൃദ്ധാൻഗുരൂംശ്ച യേ മൂർഖാ വൃഥൈവാപഹസന്തി ച।
ശൌണ്ഡാ വിദഗ്ധാഃ ശാസ്ത്രേഷു സദൈവാനൃതവാദിനഃ॥ 13-221-9 (90083)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
ഉൻമത്താശ്ച പിശാചാശ്ച ഭവന്ത്യേവ ന സംശയഃ॥ 13-221-10 (90084)
ഉമോവാച। 13-221-11x (7546)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിന്നിരപത്യാഃ സുദുഃഖിതാഃ।
യതന്തോ ന ലഭന്ത്യേവ അപത്യാനി യതസ്തതഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-221-11 (90085)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-221-12x (7547)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി സർവപ്രാണിഷു നിർദയാഃ।
ഘ്നന്തി ബാലാംശ്ച ഭുഞ്ജന്തേ മൃഗാണാം പക്ഷിണാമപി॥ 13-221-12 (90086)
ഗുരുവിദ്വേഷിണശ്ചൈവ പരപുത്രാഭ്യസൂയകാഃ।
പിതൃപൂജാം ന കുർവന്തി യഥോക്താം ചാഷ്ടകാദിഭിഃ॥ 13-221-13 (90087)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
മാനുഷ്യം വാ ചിരാത്പ്രാപ്യ നിരപത്യാ ഭവന്തി തേ।
പുത്രശോകയുതാശ്ചാപി നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-221-14 (90088)
ഉമോവാച। 13-221-15x (7548)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിത്പ്രദൃശ്യന്തേ സുദുഃഖിതാഃ।
ഉദ്വേഗവാസനിരതാഃ സോദ്വേഗാശ്ച യതവ്രതാഃ॥ 13-221-15 (90089)
നിത്യം ശോകസമാവിഷ്ടാ ദുർഗതാശ്ച തഥൈവ ച।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-221-16 (90090)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-221-17x (7549)
യേ പുരാ മനുജാ നിത്യമുത്ക്രോശനപരായണാഃ।
ഭീഷയന്തി പരാനിത്യം വികുർവന്തി തഥൈവ ച॥ 13-221-17 (90091)
ഋണവൃദ്ധികരാശ്ചൈവ ദരിദ്രേഭ്യോ യഥേഷ്ടതഃ।
ഋണാർഥമഭിഗച്ഛന്തി സതതം വൃദ്ധിരൂപകാഃ॥ 13-221-18 (90092)
ഉദ്വിജന്തേ ഹി താന്ദൃഷ്ട്വാ ധാരകാഃ സ്വാർഥകാരണാത്।
അതിവൃദ്ധിർന കർതവ്യാ ദരിദ്രേഭ്യോ യഥേഷ്ടതഃ॥ 13-221-19 (90093)
യേ ശ്വഭിഃ ക്രീഡമാനാശ്ച ത്രാസയന്തി വനേ മൃഗാൻ।
പ്രാണിഹിംസാം തഥാ ദേവി കുർവന്തി ച യതസ്തതഃ॥ 13-221-20 (90094)
യേഷാം ഗൃഹേഷു വൈ ശ്വാനസ്ത്രാസയന്തി വൃഥാ നരാൻ।
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ കാലധർമഗതാഃ പുനഃ॥ 13-221-21 (90095)
പീഡിതാ യമദണ്ഡേന നിരയസ്ഥാശ്ചിരം പ്രിയേ।
കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷ്യം തത്ര തേ ദുഃഖസംയുതാഃ॥ 13-221-22 (90096)
കുദേശേ ദുഃഖഭൂയിഷ്ഠേ വ്യാഘാതശതസങ്കുലേ।
ജായന്തേ തത്ര ശോചന്തഃ സോദ്വേഗാശ്ച യതസ്തതഃ॥ 13-221-23 (90097)
ഉമോവാച। 13-221-24x (7550)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദൈശ്വര്യജ്ഞാനസംയുതാഃ।
ംലേച്ഛഭൂമിഷു ദൃശ്യന്തേ ംലേച്ഛൈശ്വര്യസമന്വിതാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-221-24 (90098)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-221-25x (7551)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ധനധാന്യസമന്വിതാഃ।
അയഥാവത്പ്രയച്ഛന്തി ശ്രദ്ധാവർജിതമേവ വാ॥ 13-221-25 (90099)
അപാത്രേഭ്യശ്ച യേ ദാനം ശൌചമംഗലവർജിതാഃ।
ദദത്യേവ ച യേ മൂർഖാഃ ശ്ലാഘയാഽവജ്ഞയാഽപി വാ॥ 13-221-26 (90100)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
കുദേശേ ംലേച്ഛഭൂയിഷ്ഠേ ദുർഗമേ വനസങ്കടേ।
ംലേച്ഛാധിപത്യം സംപ്രാപ്യ ജായന്തേ തത്രതത്ര വൈ॥ 13-221-27 (90101)
ഉമോവാച। 13-221-28x (7552)
ഭഗവൻഭഗനേത്രഘ്ന മാനുഷേഷു ച കേചന।
ക്ലീബാ നപുംസകാശ്ചൈവ ദൃശ്യന്തേ ഷണ്ഡകാസ്തഥാ॥ 13-221-28 (90102)
നീചകർമരതാ നീചാ നീചസക്യാസ്തഥാ ഭുവി।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-221-29 (90103)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-221-30x (7553)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം॥ 13-221-30 (90104)
യേ പുരാ മനുജാ ഭൂത്വാ ഘോരകർമരതാസ്തഥാ।
പശുപംസ്ത്വോപഗാതേന ജീവന്തി ച രമന്തി ച॥ 13-221-31 (90105)
പുംസ്ത്വോപഘാതിനശ്ചൈവ നരാണാം കോപകാരണാത്।
യേ ധൂർതാഃ സ്ത്രീഷു ഗച്ഛന്തി അയഥാവദ്യഥേഷ്ടതഃ॥ 13-221-32 (90106)
കാമവിഘ്നകരാ യേ തു ദ്വേഷപൈശുന്യകാരണാത്।
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ കാലധർമം ഗതാസ്തു തേ।
ദണ്ഡിതാ യമദണ്ഡേന നിരയസ്ഥാശ്ചിരം പ്രിയേ॥ 13-221-33 (90107)
യദി ചേൻമാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാവിധാഃ।
ക്ലീബാ വർഷവരാശ്ചൈവ ഷണ്ഡകാശ്ച ഭവന്തി തേ॥ 13-221-34 (90108)
നീചകർമപരാ ലോകേ നിർലജ്ജാ വീതസംഭ്രമാഃ।
പരാന്ദീനാൻബഹിഷ്കൃത്യ തേ ഭവന്തി സ്വകർമണാ॥ 13-221-35 (90109)
യദി ചേത്സംപ്രപശ്യേരംസ്തേ മുച്യന്തേ ഹി കൽമഷാത്।
അത്രാപി തേ പ്രമാദ്യേയുഃ പതന്തി നരകാലയേ॥ 13-221-36 (90110)
സ്ത്രീണാമപി തഥാ ദേവി യഥാ പുംസാം തു കർമജം।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-221-37 (90111)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 221 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 222
॥ ശ്രീഃ ॥
13.222. അധ്യായഃ 222
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണോമാംപ്രതി സ്ത്രീണാം പുംശ്ചലീത്വാദിദോഷഹേതുഭൂതദുഷ്കർമകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ പ്രാണിസാധാരണ്യേന ദാസ്യാദിപ്രയോജകദുഷ്കർമകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ശൂലപാണേ വൃഷധ്വജ।
പുംശ്ചല്യ ഇവ യാ സ്ത്രീഷു നീചവൃത്തിരതാഃ സ്മൃതാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-222-1 (90112)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-222-2x (7554)
യാഃ പുരാ മനുജാ ദേവി ബുദ്ധിമോഹസമന്വിതാഃ।
കാമരാഗസമായുക്താഃ പതീനതിചരന്തി വൈ॥ 13-222-2 (90113)
പ്രതികൂലപരാ യാസ്തു പതീൻപ്രതി യഥാ തഥാ।
ശൌചം ലജ്ജാം തു വിസ്മൃത്യ യഥേഷ്ടപരിചാരണാഃ॥ 13-222-3 (90114)
ഏവംയുക്തസമാചാരാ യമലോകേ സുദണ്ഡിതാഃ।
യദി വൈ മാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്താസ്തഥാവിധാഃ।
ബഹുസാധാരണാ ഏവ പുംശ്ചല്യശ്ച ഭവന്തി താഃ॥ 13-222-4 (90115)
പൌശ്ചല്യം യത്തു തദ്വൃത്തം സ്ത്രീണാം കഷ്ടതമം സ്മൃതം।
തതഃപ്രഭൃതി താ ദേവി പതന്ത്യേവ ന സംശയഃ॥ 13-222-5 (90116)
ശോചന്തി ചേത്തു തദ്വൃത്തം മനസാ ഹിതമാപ്നുയുഃ॥ 13-222-6 (90117)
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ പ്രമദാ വിധവാ ഭൃശം। 13-222-6x (7555)
ദൃശ്യന്തേ മാനുഷാ ലോകേ സർവകല്യാണവർജിതാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-222-7 (90118)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-222-8x (7556)
യാഃ പുരാ മനുജാ ദേവി ബുദ്ധിമോഹസമന്വിതാഃ।
കുടുംബം തത്ര വേ പത്യുർനാശയന്തി വൃഥാ തഥാ॥ 13-222-8 (90119)
വിഷദാശ്ചാഗ്നിദാശ്ചൈവ പതീൻപ്രതി സുനിർദയാഃ।
അന്യാസാം ഹി പതീന്യാന്തി സ്വപതിദ്വേഷകാരണാത്॥ 13-222-9 (90120)
ഏവംയുക്തസമാചാരാ യമലോകേ സുദണ്ഡിതാഃ।
നിരയസ്ഥാശ്ചിരം കാലം കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷം।
തത്ര താ ഭോഗരഹിതാ വിധവാസ്തു ഭവന്തി വൈ॥ 13-222-10 (90121)
ഉമോവാച। 13-222-11x (7557)
ഭഗവൻപ്രമദാ ലോകേ പത്യൌ ജ്ഞാതിഷു സത്സുച।
ലിംഗിന്യഃ സംപ്രദൃശ്യന്തേ പാഷണ്ഡം മതമാശ്രിതാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-222-11 (90122)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-222-12x (7558)
യാഃ പുരാ ഭാവദോഷേണി ലോഭമോഹസമന്വിതാഃ।
പരദ്രവ്യപരാ ലോഭാത്പരേഷാം ദ്രവ്യഹാരകാഃ॥ 13-222-12 (90123)
അഭ്യസൂയാപരാ യാസ്തു സപത്നീനാം പ്രദൂഷകാഃ।
ഈർഷ്യാപരാഃ കോപനാശ്ച ബന്ധൂനാം വിഫലാഃ സദാ॥ 13-222-13 (90124)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി താഃ സ്ത്രിയഃ।
അലക്ഷണസമായുക്താഃ പാഷണ്ഡം ധർമമാശ്രിതാഃ।
സ്ത്രിയഃ പ്രവ്രാജശീലാശ്ച ഭവന്ത്യേവ ന സംശയഃ॥ 13-222-14 (90125)
ഉമോവാച। 13-222-15x (7559)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിത്കാരുവൃത്തിസമാശ്രിതാഃ।
പ്രദൃശ്യന്തേ മനുഷ്യേഷു നീചകർമരതാസ്തഥാ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹതി॥ 13-222-15 (90126)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-222-16x (7560)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി സ്തബ്ധമാനയുതാ ഭൃശം।
ദർപാഹങ്കാരസംയുക്താഃ കേവലാത്മപരായണാഃ॥ 13-222-16 (90127)
താദൃശാ മാനുഷാ ദേവി പുനർജൻമനി ശോഭനേ।
കാത്വോ നടഗന്ധർവാഃ സംഭവന്തി യഥാ തഥാ॥ 13-222-17 (90128)
നാപിതാ ബന്ദിനശ്ചൈവ തഥാ വൈതാലികാഃ പ്രിയേ।
ഏവംഭൂതാസ്ത്വധോവൃത്തിം ജീവന്ത്യാശ്രിത്യ മാനവാഃ॥ 13-222-18 (90129)
പരപ്രസാധനകരാസ്തേ പരൈഃ കൃതവേതനാഃ।
പരാവമാനസ്യ ഫലം ഭുഞ്ജതേ പൌർവദൈഹികം॥ 13-222-19 (90130)
ഉമോവാച। 13-222-20x (7561)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മാനുഷേഷ്വേവ കേചന।
ദാസഭൂതാഃ പ്രദൃശ്യന്തേ സർവകർമപരാ ഭൃശം॥ 13-222-20 (90131)
ആഘാതഭർത്സനസഹാഃ പീഡ്യമാനാശ്ച സർവശഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-222-21 (90132)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-222-22x (7562)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം॥ 13-222-22 (90133)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി പരേഷാം വിത്തഹാരകാഃ।
ഋണവൃദ്ധികരം കൃഷ്യാ ന്യാസദത്തം തഥൈവ ച॥ 13-222-23 (90134)
നിക്ഷേപകാരണാദ്ദത്തപരദ്രവ്യാപഹാരിണഃ।
പ്രമാദാദ്വിസ്മൃതം നഷ്ടം പരേഷാം ധനഹാരകാഃ॥ 13-222-24 (90135)
വധബന്ധപരിക്ലേശൈർദാസത്വം കുർവതേ പരാൻ।
താദൃശാ മരണം പ്രാപ്താ ദണ്ഡിതാ യമശാസനൈഃ॥ 13-222-25 (90136)
കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷ്യം തത്ര തേ ദേവി സർവഥാ।
ദാസഭൂതാ ഭവിഷ്യന്തി ജൻമപ്രഭൃതി മാനവാഃ॥ 13-222-26 (90137)
തേഷാം കർമാണി കുർവന്തി യേഷാം തേ ധനഹാരകാഃ।
ആസമാപ്തേഃ സ്വപാപസ്യ കുർവന്തീതി വിനിശ്ചയഃ॥ 13-222-27 (90138)
പശുഭൂതാസ്തഥാ ചാന്യേ ഭവന്തി ധനഹാരകാഃ।
തത്തഥാ ക്ഷീയതേ കർമ തേഷാം പൂർവാപരാധജം।
അതോഽന്യഥാ ന തച്ഛക്യം കർമ ഭോക്തും സുരാസുരൈഃ॥ 13-222-28 (90139)
കിന്തു മോക്ഷവിധിസ്തേഷാം സർവതാ തത്പ്രസാദനം।
അയഥാവൻമോക്ഷകാമഃ പുനർജൻമനി ചേഷ്യതേ॥ 13-222-29 (90140)
മോക്ഷകാമീ യഥാന്യായം കുർവൻകർമാണി സർവശഃ।
ഭർതുഃ പ്രസാദമാകാങ്ക്ഷേദായാസാൻസർവഥാ സഹൻ॥ 13-222-30 (90141)
പ്രീതിപൂർവം തു യോ ഭർത്രാ മുക്തോ മുക്തഃ സ്വപാപതഃ।
തഥാഭൂതാൻകർമകരാൻസദാ സന്തോഷയേത്പതിഃ॥ 13-222-31 (90142)
യഥാർഹം കാരയേത്കർമ ദണ്ഡകാരണതഃ ക്ഷിപേത്।
വൃദ്ധാൻബാലാംസ്തഥാ ക്ഷീണാൻപാലയന്ധർമമാപ്നുയാത്॥ 13-222-32 (90143)
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-222-33 (90144)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 222 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 223
॥ ശ്രീഃ ॥
13.223. അധ്യായഃ 223
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീപ്രതി പ്രാണിനാം ചണ്ഡാലത്വദരിദ്രത്വാദിപ്രാപകദുഷ്കർമപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻമാനുഷേഷ്വേവ മാനുഷാഃ സമദർശനാഃ।
ചണ്ഡാലാ ഇവ ദൃശ്യന്തേ സ്പർശമാത്രവിദൂഷിതാഇഃ॥ 13-223-1 (90145)
നീചകർമരതാ ദേവ സർവേഷാം മലഹാരകാഃ।
ദുർഗതാഃ ക്ലേശഭൂയിഷ്ഠാ വിരൂപാ ദുഷ്ടചേതസഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-223-2 (90146)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-3x (7563)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി തദേകാഗ്രമനാഃ ശൃണു॥ 13-223-3 (90147)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി അതിമാനയുതാ ഭൃശം।
ആത്മസംഭാവനായുക്താഃ സ്തബ്ധാ ദർപസമന്വിതാഃ॥ 13-223-4 (90148)
പ്രണാമം തു ന കുർവന്തി ഗുരൂണാമപി പാമരാഃ।
യേ സ്വധർമാർപണം കാര്യമതിമാനാന്ന കുർവതേ॥ 13-223-5 (90149)
പരാൻസംനാമയന്ത്യേവ ആജ്ഞയാത്മനി യേ ബലാത്।
ഋദ്ധിയോഗാത്പരാന്നിത്യമവമന്യന്തി മാനവാൻ।
പാനപാഃ സർവഭക്ഷാശ്ച പരുഷാഃ കടുകാ നരാഃ॥ 13-223-6 (90150)
ഏവംയുക്തസമാചാരാക ദണ്ഡിതാ യമശാസനൈഃ।
കഥഞ്ചിത്പ്രാപ്യ മാനുഷ്യം ചണ്ഡാലാഃ സംഭവന്തി തേ॥ 13-223-7 (90151)
നീചകർമരതാശ്ചൈവ സർവേഷാം മലഹാരകാഃ।
പരേഷാം വന്ദനപരാസ്തേ ഭവന്ത്യേവ മാനിനഃ॥ 13-223-8 (90152)
വിരൂപാഃ പാപയോനിസ്ഥാഃ സ്പർശനാദിവിവർജിതാഃ।
കുവൃത്തിമുപജീവന്തി ഭുത്വാ തേ രജകാദയഃ।
പുരാഽതിമാനദോഷാത്തു ഭുഞ്ജതേ സ്വകൃതം ഫലം॥ 13-223-9 (90153)
താനപ്യവസ്താകൃപണാംശ്ചണ്ഡാലാനപി ബുദ്ധിമാൻ।
ന ച നിന്ദേന്നാപി കുപ്യേദ്ഭുഞ്ജതേ സ്വകൃതം ഫലം।
ചണ്ഡാലാ അപി താം ജാതിം ശോചന്തഃ ശുദ്ധിമാപ്നുയുഃ॥ 13-223-10 (90154)
ഉമോവാച। 13-223-11x (7564)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദാശാപാശശതൈർവൃതാഃ।
പരേഷാം ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി പ്രതിഷിദ്ധാഃ പ്രവേശനേ॥ 13-223-11 (90155)
ദ്രഷ്ടും ജ്ഞാപയിതും ചൈവ ന ലഭന്തേ ച യത്നതഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-223-12 (90156)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-13x (7565)
യേ പുരാ മാനുഷാ ദേവി ഐശ്വര്യസ്ഥാനസംയുതാഃ।
സംവാദം തു ന കുർവന്തി പരൈരൈശ്വര്യമോഹിതാഃ॥ 13-223-13 (90157)
ദ്വാരാണി ന ദദത്യേവ ലോഭമോഹാദിഭിർവൃതാഃ।
അവസ്ഥാമോഹസംയുക്താഃ സ്വാർഥമാത്രപരായണാഃ॥ 13-223-14 (90158)
സർവഭോഗയുതാ വാഽപി സർവേഷാം നിഷ്ഫലാ ഭൃശം।
അപി ശക്താ ന കുര്യുസ്തേ പരാനുഗ്രഹകാരണാത്॥ 13-223-15 (90159)
നിർദയാശ്ചൈവ നിർദ്വാരാ ഭോഗൈശ്വര്യഗതിം പ്രതി।
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ പുനർജൻമനി ശോഭനേ॥ 13-223-16 (90160)
യദി ചേൻമാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാവിധാഃ।
ദുർഗതാ ദുരവസ്ഥാശ്ച കർമവ്യാക്ഷേപസംയുതാഃ॥ 13-223-17 (90161)
അഭിധാവന്തി തേ സർവേ തമർഥമഭിവേദിനഃ।
രാജ്ഞാം വാ രാജമാത്രാണാം ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ॥ 13-223-18 (90162)
കർമ വിജ്ഞാപിതും ദ്രഷ്ടും ന ലഭന്തേ കഥഞ്ചന।
പ്രവേഷ്ടുമപി തേ ദ്വാരം ബഹിസ്തിഷ്ഠന്തി കാങ്ക്ഷയാ॥ 13-223-19 (90163)
ഉമോവാച। 13-223-20x (7566)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിൻമനുഷ്യേഷു ബഹുഷ്വപി।
സഹസാ നഷ്ടസർവസ്വാ ഭ്രഷ്ടകോശപരിഗ്രഹാഃ॥ 13-223-20 (90164)
ദൃശ്യന്തേ മാനുഷാഃ കേചിദ്രാജചോരോദകാദിഭിഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-223-21 (90165)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-22x (7567)
യേ പുരാ മാനുഷാ ദേവി ആസുരം ഭാവമാശ്രിതാഃ।
പരേഷാം വൃത്തിനാശം തു കുർവതേ ദ്വേഷലോഭതഃ॥ 13-223-22 (90166)
ഉത്കോചനപരാശ്ചൈവ പിശുനാശ്ച തഥാവിധാഃ।
പരദ്രവ്യഹരാ ഘോരാശ്ചൌര്യാദ്വാഽന്യേന കർമണാ॥ 13-223-23 (90167)
നിർദയാ നിരനുക്രോശാഃ പരേഷാം വൃത്തിനാശകാഃ।
നാസ്തികാഽനൃതഭൂയിഷ്ഠാഃ പരദ്രവ്യാപഹാരിണഃ॥ 13-223-24 (90168)
ഏവംയുക്തസമാചാരാ ദണ്ഡിതാ യമശാസനൈഃ।
നിരയസ്ഥാശ്ചിരം കാലം തത്ര ദുഃഖസമന്വിതാഃ॥ 13-223-25 (90169)
യദി ചേൻമാനുഷം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാവിധാഃ।
തത്രസ്ഥാഃ പ്രാപ്നുവന്ത്യേവ സഹസാ ദ്രവ്യവാശനം॥ 13-223-26 (90170)
കഷ്ടം തത്പ്രാപ്നുവന്ത്യേവ കാരണാകാരണാദപി।
നാശം വിനാശം ദ്രവ്യാണാമുപഘാതം ച സർവശഃ॥ 13-223-27 (90171)
ഉമോവാച। 13-223-28x (7568)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദ്ബാന്ധവൈഃ സഹസാ പൃഥക്।
കാരണാദേവ സഹസാ സർവേഷാം പ്രാണനാശനം॥ 13-223-28 (90172)
ശസ്ത്രേണ വാഽന്യഥാ വാഽപി പ്രാപ്നുവന്തി വധം നരാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-223-29 (90173)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-30x (7569)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി ഘോരകർമരതാനൃതാഃ।
ആസുരാഃ പ്രായശോ മൂർഖാഃ പ്രാണിഹിംസാപ്രിയാ ഭൃശം॥ 13-223-30 (90174)
നിർദയാഃ പ്രാണിഹിംസായാം തഥാ പ്രാണിവിഘാതകാഃ।
വിശ്വസ്തഘാതകാശ്ചൈവ തഥാ സുപ്തവിഘാതകാഃ।
പ്രായശോഽനൃതഭൂയിഷ്ഠാ നാസ്തികാ മാംസഭോജനാഃ॥ 13-223-31 (90175)
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ കാലധർമം ഗതാഃ പുനഃ।
ദണ്ഡിതാ യമദണ്ഡേന നിരയസ്ഥാശ്ചിരം പ്രിയേ॥ 13-223-32 (90176)
തിര്യഗ്യോനിം പുനഃ പ്രാപ്യ തത്ര ദുഃഖപരിക്ഷയാത്।
യദി ചേൻമാനുപം ജൻമ ലഭേരംസ്തേ തഥാവിധാഃ।
തത്ര തേ പ്രാപ്നുവന്ത്യേവ വധബന്ധാന്യഥാ തഥാ॥ 13-223-33 (90177)
ആഢ്യാ വാ ദുർഗതാ വാഽപി ഭുഞ്ജതേ സ്വകൃതം ഫലം।
സുപ്താ മത്താശ്ച വിശ്വസ്താസ്തഥാ തേ പ്രാപ്നുവന്ത്യുത॥ 13-223-34 (90178)
പ്രാണവാധകൃതം ദുഃഖം ബാന്ധവൈഃ സഹസാ പൃഥക്।
പുത്രദാരവിനാശം വാ ശസ്ത്രേണാന്യേന വാ വധം॥ 13-223-35 (90179)
ഉമോവാച। 13-223-36x (7570)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിദ്രാജനീതിവിശാര ദൈഃ।
ദണ്ഡ്യന്തേ മാനുഷേ ലോകേ മാനുഷാഃ സർവതോഭയാഃ।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-223-36 (90180)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-37x (7571)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി മാനുഷാംശ്ചേതരാണി വാ।
ക്ലിഷ്ടഘാതേന നിഘ്നന്തി പ്രാണാൻപ്രാണിഷു നിർദയാഃ।
ആസുര ഘോരകർമാണഃ ക്രൂരദണ്ഡവധപ്രിയാഃ॥ 13-223-37 (90181)
യേ ദണ്ഡയന്ത്യദണ്ഡ്യാംശ്ച രാജാനഃ കോപമോഹിതാഃ।
ഹിംസാഹങ്കാരപരുഷാ മാംസാദാ നാസ്തികാശുഭാഃ॥ 13-223-38 (90182)
കേചിത്സ്ത്രീപുരുഷഘ്നാശ്ച ഗുരുഘ്നാശ്ച തഥാ പ്രിയേ।
ഏവംയുക്തസമാചാരാ പ്രാണിധർമം ഗതാഃ പുനഃ॥ 13-223-39 (90183)
ദണ്ഡിതാ യമദണ്ഡേന നിരയസ്ഥാശ്ചിരം പ്രിയേ।
പൂർവജൻമകൃതം കർമ ഭുഞ്ജതേ തദിഹ പ്രജാഃ॥ 13-223-40 (90184)
ഇഹൈവ യത്കർമ കൃതം തത്പരത്ര ഫലത്യുത।
ഏഷാ വ്യവസ്ഥിതിർദേവി മാനുഷേഷ്വേവ ദൃശ്യതേ॥ 13-223-41 (90185)
ന ചർഷീണാം ന ദേവാനാമമൃതത്വാത്തപോബലാത്।
തൈരേകേന ശരീരേണ ഭുജ്യതേ കർമണഃ ഫലം॥ 13-223-42 (90186)
ന തഥാ മാനുഷാണാം സ്യാദന്തർധായ ഭവേദ്ധി തത്॥ 13-223-43 (90187)
ഉമോവാച। 13-223-44x (7572)
കിമർഥം മാനുഷാ ലോകേ ദണ്ഡ്യന്തേ പൃഥിവീശ്വരൈഃ।
കൃതാപരാധമുദ്ദിശ്യ ഹന്താ ഹർതാഽയമിത്യുത॥ 13-223-44 (90188)
പുത്രാർഥീ പുത്രകാമേഷ്ട്യാ ഇഹൈവ ലഭതേ സുതാൻ।
തൈരേവ ഹി ശരീരേണ ഭുഞ്ജന്തേ കർമണാം ഫലം॥ 13-223-45 (90189)
ദൃശ്യന്തേ മാനുഷേ ലോകേ തദ്ഭവാന്നാനുമന്യതേ।
ഏതൻമേ സംശയസ്ഥാനം തൻമേ ത്വം ഛേത്തുമർഹസി॥ 13-223-46 (90190)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-47x (7573)
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി തത്ത്വം ശൃണു സമാഹിതാ।
കർമ കർമഫലം ചേതി യുഗപദ്ഭുവി നേഷ്യതേ॥ 13-223-47 (90191)
യേ ത്വയാഽഭിഹിതാ ദേവി ഹന്താ ഹർതാഽയമിത്യപി।
തേഷാം തത്പൂർവകം കർമ ദണ്ഡ്യതേ യത്ര രാജഭിഃ॥ 13-223-48 (90192)
ദേവി കർമ കൃതം ചൈഷാം ഹേതുർഭവതി ശാസനേ।
അപരാധാപരേശേന രാജാ ദണ്ഡയതി പ്രജാഃ॥ 13-223-49 (90193)
ഇഹ ലോകേ വ്യവസ്ഥാർഥം രാജഭിർദണ്ഡനം സ്മൃതം।
ഉദ്വേജനാർഥം ശേഷാണാമപരാധം തമുദ്ദിശൻ॥ 13-223-50 (90194)
പുരാകൃതഫലം ദണ്ഡോ ദണ്ഡ്യമാനസ്യ തദ്ധ്രുവം।
പ്രാഗേവ ച മയാ പ്രോക്തം തത്ര നിഃസംശയാ ഭവ॥ 13-223-51 (90195)
ഉമോവാച। 13-223-52x (7574)
ഭഗവൻഭുവി മർത്യാനാം ദണ്ഡിതാനാം നരേശ്വരൈഃ।
ദണ്ഡേനൈവ തു തേനേഹ പാപനാശോ ഭവേന്ന വാ। 13-223-52 (90196)
ഏതൻമയാ സംശയിതം തദ്ഭവാംശ്ഛേത്തുമർഹതി॥ 13-223-53 (90197)
മഹേശ്വര ഉവാച।
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ॥ 13-223-53x (7575)
യേ നൃപൈർദണ്ഡിതാ ഭൂമാവപരാധാപദേശതഃ।
യമലോകേ ന ദണ്ഡ്യന്തേ തത്ര തേ യമദണ്ഡനൈഃ॥ 13-223-54 (90198)
അദണ്ഡിതാ വാ യേ മിഥ്യാ മിഥ്യാ വാ ദണ്ഡിതാ ഭുവി।
താന്യമോ ദണ്ഡയത്യേവ സ ഹി വേദ കൃതാകൃതം।
നാതിക്രമേദ്യമം കശ്ചിത്കർമ കൃത്വേഹ മാനുഷഃ॥ 13-223-55 (90199)
രാജാ യമശ്ച കുർവാതേ ദണ്ഡമാത്രം തു ശോഭനേ।
ഉഭാഭ്യാം യമരാജഭ്യാം ദണ്ഡിതോഽദണ്ഡിതോപി വാ।
പശ്ചാത്കർമഫലം ഭുങ്ക്തേ നരകേ മാനുഷേഷു വാ॥ 13-223-56 (90200)
നാസ്തി കർമഫലച്ഛേത്താ കശ്ചില്ലോകത്രയേഽപി ച।
ഇതി തേ കഥിതം സർവം നിർവിശങ്കാ ഭവ പ്രിയേ॥ 13-223-57 (90201)
ഉമോവാച। 13-223-58x (7576)
കിമർഥം ദുഷ്കൃതം കൃത്വാ മാനുഷാ ഭുവി നിത്യശഃ।
പുനസ്തത്കർമനാശായ പ്രായശ്ചിത്താനി കുർവതേ॥ 13-223-58 (90202)
സർവപാപഹരം ചേതി ഹയമേധം വദന്തി ച।
പ്രായശ്ചിത്താനി ചാന്യാനി പാപനാശായ കുർവതേ।
തസ്മാൻമയാ സംശയിതം ത്വം തച്ഛേത്തുമിഹാർഹസി॥ 13-223-59 (90203)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-60x (7577)
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ।
സംശയോ ഹി മഹാനേവ പൂർവേഷാം ച മനീഷിണാം॥ 13-223-60 (90204)
ദ്വിധാ തു ക്രിയതേ പാപം സദ്ഭിശ്ചാസദ്ഭിരേവ ച।
അഭിസന്ധായ വാ നിത്യമന്യഥാ വാ യദൃച്ഛയാ॥ 13-223-61 (90205)
കേവലം ചാഭിസന്ധായ സംരംഭാച്ച കരോതി യത്।
കർമണസ്തസ്യ നാശസ്തു ന കഥഞ്ചന വിദ്യതേ॥ 13-223-62 (90206)
അഭിസന്ധികൃതസ്യൈവ നൈവ നാശോസ്തി കർമണഃ।
അശ്വമേധസഹസ്രൈശ്ച പ്രായശ്ചിത്തശതൈരപി॥ 13-223-63 (90207)
അന്യഥാ യത്കൃതം പാപം പ്രമാദാദ്വാ യദൃച്ഛയാ।
പ്രായശ്ചിത്താശ്വമേധാബ്യാം ശ്രേയസാ തത്പ്രണശ്യതി॥ 13-223-64 (90208)
ലോകസംവ്യവഹാരാർഥം പ്രായശ്ചിത്താദിരിഷ്യതേ।
വിദ്ധ്യേവം പാപകേ കാര്യേ നിർവിശങ്കാ ഭവ പ്രിയേ॥ 13-223-65 (90209)
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ 13-223-66 (90210)
ഉമോവാച। 13-223-67x (7578)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മാനുഷാശ്ചേതരാ അപി।
ംരിയന്തേ മാനുഷാ ലോകേ കാരണാകാരണാദപി।
കേന കർമവിപാകേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-223-67 (90211)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-223-68x (7579)
യേ പുരാ മനുജാ ദേവി കാരണാകാരണാദപി।
യഥാഽസുഭിർവിയുജ്യന്തേ പ്രാണിനഃ പ്രാണിനിർദര്യഃ॥ 13-223-68 (90212)
തഥൈവ തേ പ്രാപ്നുവന്തി യഥൈവാത്മകൃതം ഫലം।
വിഷദാസ്തു വിഷേണൈവ ശസ്ത്രൈഃ ശസ്ത്രേണ ഘാതകാഃ॥ 13-223-69 (90213)
ഏവമേവ യഥാ ലോകേ മാനുഷാൻഘ്നന്തി മാനുഷാഃ।
കാരണേനൈവ തേനാഥ തതാ സ്വപ്രാണനാശനം।
പ്രാപ്നുവന്തി പുനർദേവി നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-223-70 (90214)
ഇതി തേ കഥിതം സർവം കർമപാകഫലം പ്രിയേ।
ഭൂയസ്തവ സമാസേന കഥയിഷ്യാമി തച്ഛൃണു॥ 13-223-71 (90215)
സത്യപ്രമാണകരണാന്നിത്യമവ്യഭിചാരി ച।
യൈഃ പുരാ മനുജൈർദേവി യസ്മിൻകാലേ യഥാ കൃതം॥ 13-223-72 (90216)
യേനൈവ കാരണേനാപി കർമ യത്തു ശുഭാശുഭം।
തസ്മൻകാലേ തഥാ ദേവി കാരണേനൈവ തേന തു॥ 13-223-73 (90217)
പ്രാപ്നുവന്തി നരാഃ പ്രേത്യ നിഃസന്ദേഹം ശുഭാശുഭം।
ഇതി സത്യം പ്രജാനീഹി ലോകേ തത്ര വിധിം പ്രതി॥ 13-223-74 (90218)
കർമകർതാ നരോ ഭോക്താ സ നാസ്തി ദിവി വാ ഭുവി।
ന ശക്യം കർമ ചാഭോക്തും സദേവാസുരമാനുഷൈഃ॥ 13-223-75 (90219)
കർമണാ ഗ്രഥിതോ ലോക ആദിപ്രഭൃതി വർതതേ।
ഏതദുദ്ദേശതഃ പ്രോക്തം കർമപാകഫലം പ്രതി॥ 13-223-76 (90220)
യദന്യച്ച മയാ നോക്തം യസ്മിംസ്തേ കർമസംഗ്രഹേ।
ബുദ്ധിതർകേണ തത്സർവം തഥാ വേദിതുമർഹസി।
കഥിതം ശ്രോതുകാമായാ ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-223-77 (90221)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രയോവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 223 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 224
॥ ശ്രീഃ ॥
13.224. അധ്യായഃ 224
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി മർത്യാമർത്യാനാം ശരീരഭേദാഭേദേന കർമഫലഭോഗോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ലോകപാലനമസ്കൃത।
പ്രസാദാത്തേ മഹാദേവ ശ്രുതാ മേ കർമണാം ഗതിഃ॥ 13-224-1 (90222)
സംഗൃഹീതം ച തത്സർവം തത്വതോഽമൃതസംനിഭം।
കർമണാ ഗ്രഥിതം സർവമിതി വേദ ശുഭാശുഭം॥ 13-224-2 (90223)
ഗോവത്സവച്ച ജനനീം നിംനം സലിലവത്തഥാ।
കർതാരം സ്വകൃതം കർമ നിത്യം തദനുധാവതി॥ 13-224-3 (90224)
കൃതസ്യ കർമണശ്ചേഹ നാശോ നാസ്തീതി നിശ്ചയഃ।
അശുഭസ്യ ശുഭസ്യാപി തദപ്യുപഗതം മയാ॥ 13-224-4 (90225)
ഭൂയ ഏവ മഹാദേവ വരദ പ്രീതിവർധന।
കർമണാം ഗതിമാശ്രിത്യ സംശയാൻമോക്തുമർഹസി॥ 13-224-5 (90226)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-224-6x (7580)
യത്തേ വിവക്ഷിതം ദേവി ഗുഹ്യമപ്യസിതേക്ഷണേ।
തത്സർവം നിർവിശങ്കാ ത്വം പൃച്ഛ മാം ശുഭലക്ഷണേ॥ 13-224-6 (90227)
ഉമോവാച। 13-224-7x (7581)
ഏവം വ്യവസ്ഥിതേ ലോകേ കർമമാം വൃഷഭധ്വജ।
കൃത്വാ തത്പുരുഷഃ കർമ ശുഭം വാ യദി വേതരത്॥ 13-224-7 (90228)
കർമണഃ സുകൃതസ്യേഹ കദാ ഭുങ്ക്തേ ഫലം പുനഃ।
ഇഹ വാ പ്രേത്യ വാ ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-224-8 (90229)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-224-9x (7582)
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി തദ്ധി ഗുഹ്യതമം നൃഷു।
ത്വത്പ്രിയാർഥം പ്രവക്ഷ്യാമി ദേവി ഗുഹ്യം ശുഭാനനേ॥ 13-224-9 (90230)
പൂർവദേഹകൃതം കർമ ഭുഞ്ജതേ തദിഹ പ്രജാഃ।
ഇഹൈവ യത്കൃതം പുംസാം തത്പരത്ര ഫലിഷ്യതൈ।
ഏഷാ വ്യവസ്ഥിതിർദേവി മാനുഷേഷ്വേവ ദൃശ്യതേ॥ 13-224-10 (90231)
ദേവാനാമസുരാണാം ച അമരത്വാത്തപോബലാത്।
ഏകേനൈവ ശരീരേണ ഭുജ്യതേ കർമണാം ഫലം।
മാനുഷൈർന തഥാ ദേവി അന്തരം ത്വേതദിഷ്യതേ॥ ॥ 13-224-11 (90232)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുർവിംസത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 224 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 225
॥ ശ്രീഃ ॥
13.225. അധ്യായഃ 225
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പാർവത്യാ പരമേശ്വരംപ്രതി പ്രാണിനാം ശുഭാശുഭഫലയോർമധ്യേ കസ്യ പൂർവോപഭോഗ ഇതി പ്രശ്നഃ॥ 1 ॥ പരമേശ്വരേണ താംപ്രതി സദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനം തയോര്യൌഗപദ്യേനോപഭോഗകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ പൂർവകർമണാമൽപായുഷ്ട്വാദികാരണത്വാഭിധാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻഭഗനേത്രഘ്ന മാനുഷാണാം വിചേഷ്ടിതം।
സർവമാത്മകൃതം ചേതി ശ്രുതം മേ ഭഗവൻമതം॥ 13-225-1 (90233)
ലോകേ ഗ്രഹകൃതം സർവം മത്വാ കർമ ശുഭാശുഭം।
തദേവ ഗ്രഹനക്ഷത്രം പ്രായശഃ പര്യുപാസതേ।
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ തം മേ ത്വം ഛേത്തുമർഹസി॥ 13-225-2 (90234)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-225-3x (7583)
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി ശൃണു തത്വവിനിശ്ചയം॥ 13-225-3 (90235)
നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാശ്ചൈവ ശുഭാശുഭനിവേദകാഃ।
മാനവാനാം മഹാഭാഗേ ന തു കർമകരാഃ സ്വയം॥ 13-225-4 (90236)
പ്രജാനാം തു ഹിതാർഥായ ശുഭാശുഭവിധിം പ്രതി।
അനാഗതമതിക്രാന്തം ജ്യോതിശ്ചക്രേണ ബോധ്യതേ॥ 13-225-5 (90237)
കിന്തു തത്ര ശുഭം കർമ സുഗ്രഹൈസ്തു നിവേദ്യതേ।
ദുഷ്കൃതസ്യാശുഭൈരേവ സമാവായോ ഭവേദിതി॥ 13-225-6 (90238)
തസ്മാത്തു ഗ്രഹവൈഷംയേ വിഷമം കുരുതേ ജനഃ।
ഗ്രഹസാംയേ ശുഭം കുര്യാജ്ജ്ഞാത്വാഽഽത്മാനം തഥാ കൃതം॥ 13-225-7 (90239)
കേവലം ഗ്രഹനക്ഷത്രം ന കരോതി ശുഭാശുഭം।
സർവമാത്മകൃതം കർമ ലോകവാദോ ഗ്രഹാ ഇതി॥ 13-225-8 (90240)
പൃഥഗ്ഗ്രഹാഃ പൃഥക്കർതാ കർതാ സ്വം ഭുഞ്ജതേ ഫലം।
ഇതി തേ കഥിതം സർവം വിശങ്കാം ജഹി ശോഭനേ॥ 13-225-9 (90241)
ഉമോവാച। 13-225-10x (7584)
ഭഗവന്വിവിധം കർമ കൃത്വാ ജന്തുഃ ശുഭാശുഭം।
കിം തയോഃ പൂർവകതരം ഭുങ്ക്തേ ജൻമാന്തരേ പുനഃ।
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ തം മേ ത്വം ഛേത്തുമർഹസി॥ 13-225-10 (90242)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-225-11x (7585)
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി തത്തേ വക്ഷ്യാമി തത്വതഃ॥
അശുഭം പൂർവമിത്യാഹുരപരേ ശുഭമിത്യപി। 13-225-11 (90243)
മിഥ്യാ തദുഭയം പ്രോക്തം കേവലം തദ്ബ്രവീമി തേ॥ 13-225-12 (90244)
മാനുഷേ തു പദേ കർമ യുഗപദ്ഭുജ്യതേ സദാ।
യഥാകൃതം യഥായോഗമുഭയം ഭുജ്യതേ ക്രമാത്॥ 13-225-13 (90245)
ഭുഞ്ജാനാശ്ചാപി ദൃശ്യന്തേ ക്രമശോ ഭുവി മാനവാഃ।
ഋദ്ധിം ഹാനിം സുഖം ദുഃഖം തത്സർവമുഭയം ഭയം॥ 13-225-14 (90246)
ദുഃഖാന്യനുഭവന്ത്യാഢ്യാ ദരിദ്രാശ്ച സുഖാനി ച।
യൌഗപദ്യാദ്ധി ഭുഞ്ജാനാ ദൃശ്യന്തേ ലോകസാക്ഷികം॥ 13-225-15 (90247)
നരകേ സ്വർഗലോകേ ച ന തഥാ സംസ്ഥിതിഃ പ്രിയേ।
നിത്യം ദുഃഖം ഹി നരകേ സ്വർഗേ നിത്യം സുഖം തഥാ॥ 13-225-16 (90248)
ശുഭാശുഭാനാമാധിക്യം കർമണാം തത്ര സേവ്യതേ।
നിരന്തരം സുഖം ദുഃഖം സ്വർഗേ ച നരകേ ഭവേത്॥ 13-225-17 (90249)
തത്രാപി സുമഹദ്ഭുക്ത്വാ പൂർവമൽപം പുനഃ ശുഭേ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ 13-225-18 (90250)
ഉമോവാച। 13-225-19x (7586)
ഭഗവൻപ്രാണിനോ ലോകേ ംരിയന്തേ കേന ഹേതുനാ।
ജാതാജാതാ ന തിഷ്ഠന്തി തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-225-19 (90251)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-225-20x (7587)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു സത്യം സമാഹിതാ।
ആത്മാ കർമക്ഷയാദ്ദേഹം യഥാ മുഞ്ചതി തച്ഛൃണു॥ 13-225-20 (90252)
ശരീരാത്മസമാഹാരോ ജന്തുരിത്യഭിധീയതേ।
തത്രാത്മാനം നിത്യമാഹുരനിത്യം ക്ഷേത്രിമുച്യതേ॥ 13-225-21 (90253)
ഏവം കാലേന സങ്ക്രാന്തം ശരീരം ജർഝരീകൃതം।
അകർമയോഗ്യം സംശീർണം ത്യക്ത്വാ ദേഹീ തതോ വ്രജേത്॥ 13-225-22 (90254)
നിത്യസ്യാനിത്യസന്ത്യാഗാല്ലോകേ തൻമരണം വിദുഃ।
കാലം നാതിക്രമേരൻഹി സദേവാസുരമാനവാഃ॥ 13-225-23 (90255)
യഥാഽഽകാശേ ന തിഷ്ഠേത ദ്രവ്യം കിഞ്ചിദചേതനം।
തഥാ ധാവതി കാലോഽയം ക്ഷണം കിഞ്ചിന്ന തിഷ്ഠതി॥ 13-225-24 (90256)
സ പുനർജായതേഽന്യത്ര ശരീരം നവമാവിശൻ।
ഏവംലോകഗതിർനിത്യമാദിപ്രഭൃതി വർതതേ॥ 13-225-25 (90257)
ഉമോവാച। 13-225-26x (7588)
ഭഗവൻപ്രാണിനോ ബാലാ ദൃശ്യന്തേ മരണം ഗതാഃ।
അതിവൃദ്ധാശ്ച ജീവന്തോ ദൃശ്യന്തേ ചിരജീവിനഃ॥ 13-225-26 (90258)
കേവലം കാലമരണം ന പ്രമാണം മഹേശ്വര।
തസ്മാൻമേ സംശയ ബ്രൂഹി പ്രാണിനാം ജീവകാരണം॥ 13-225-27 (90259)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-225-28x (7589)
ശൃണു തത്കാരണം ദേവി നിർണയസ്ത്വേക ഏവ സഃ।
ജീർണത്വമാത്രം കുരുതേ കാലോ ദേഹം ന പാതയേത്॥ 13-225-28 (90260)
ജീർണേ കർമണി സംഘാതഃ സ്വയമേവ വിശീര്യതേ।
പൂർവകർമപ്രമാണേന ജീവിതം മൃത്യുരേവ വാ॥ 13-225-29 (90261)
യാവത്പൂർവകൃതം കർമ താവജ്ജീവതി മാനവഃ।
തത്ര കർമവശാദ്ബാലാ ംരിയന്തേ കാലസങ്ക്ഷയാത്॥ 13-225-30 (90262)
ചിരം ജീവന്തി വൃദ്ധാശ്ച തഥാ കർമപ്രമാണതഃ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി നിർവിശങ്കാ ഭവ പ്രിയേ॥ 13-225-31 (90263)
ഉമോവാച। 13-225-32x (7590)
ഭഗവൻകേന വൃത്തേന ഭവന്തി ചിരജീവിനഃ।
അൽപായുഷോ നരാഃ കേന തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-225-32 (90264)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-225-33x (7591)
ശൃണു തത്സർവമഖിലം ഗുഹ്യം പഥ്യതരം നൃണാം।
യേന വൃത്തേന സംപന്നാ ഭവന്തി ചിരജീവിനഃ॥ 13-225-33 (90265)
അഹിംസാ സത്യവചനമക്രോധഃ ക്ഷീന്തിരാർജവം।
ഗുരൂണാം നിത്യശുശ്രൂഷാ വൃദ്ധാനാമപി പൂജനം॥ 13-225-34 (90266)
ശൌചാദകാര്യസന്ത്യാഗാത്സദാ പഥ്യസ്യ ഭോജനം।
ഏവമാദിഗുണം വൃത്തം നരാണാം ദീർഘജീവിനാം॥ 13-225-35 (90267)
തപസാ ബ്രഹ്മചര്യേണ രസായനനിഷേവണാത്।
ഉദഗ്രസത്ത്വാ ബലിനോ ഭവന്തി ചിരജീവിനഃ।
സ്വർഗേ വാ മാനുഷേ വാഽപി ചിരം തിഷ്ഠന്തി ധാർമികാഃ 13-225-36 (90268)
അപരേ പാപകർമാണഃ പ്രായശോഽനൃതവാദിനഃ।
ഹിംസാപ്രിയാ ഗുരുദ്വിഷ്ടാ നിഷ്ക്രിയാഃ ശൌചവർജിതാഃ॥ 13-225-37 (90269)
നാസ്തികാ ഘോരകർമാണഃ സതതം മാംസപാനപാഃ।
പാപാചാരാ ഗുരുദ്വിഷ്ടാഃ കോപനാഃ കലഹപ്രിയാഃ॥ 13-225-38 (90270)
ഏവമേവാശുഭാചാരാസ്തിഷ്ഠന്തി നരകേ ചിരം।
തിര്യഗ്യോനൌ തഥാഽത്യന്തമൽപാസ്തിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ।
തസ്മാദൽപായുഷോ മർത്യാസ്താദൃശാഃ സംഭവന്തി തേ॥ 13-225-39 (90271)
അഗംയദേശഗമനാദപഥ്യാനാം ച ഭോജനാത്।
ആയുഃക്ഷയോ ഭവേന്നൄണാമായുഃക്ഷയകരാ ഹി തേ॥ 13-225-40 (90272)
ഭവന്ത്യൽപായുഷസ്തൈസ്തൈരന്യഥാ ചിരജീവിനഃ।
ഏതത്തേ കഥിതം സർവം ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-225-41 (90273)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചവിംʼശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 225 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 226
॥ ശ്രീഃ ॥
13.226. അധ്യായഃ 226
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി പ്രാണിനാം സ്ത്രീത്വപുംസ്ത്വയോഃ സ്വാഭാവികത്വനിഷേധേന കർമായത്തത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥ തഥാ സാത്വികാദിധർമാദിപ്രതിപാദനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ദേവദേവ മഹാദേവ ശ്രുതം മേ ഭഗവന്നിദം।
ആത്മനോ ജാതിസംബന്ധം ബ്രൂഹി സ്ത്രീപുരുഷാന്തരം॥ 13-226-1 (90274)
സ്ത്രീപ്രാണാഃ പുരുഷപ്രാണാ ഏകതഃ പൃഥഗേവ വാ।
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ തം മേ ഛേത്തും ത്വമർഹസി॥ 13-226-2 (90275)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-226-3x (7592)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു സർവം സമാഹിതാ।
സ്ത്രീത്വം പുംസ്ത്വമിതി പ്രാണേ സ്ഥിതിർനാസ്തി ശുഭേക്ഷണേ॥ 13-226-3 (90276)
നിർവികാരഃ സദൈവാത്മാ സ്ത്രീത്വം പുംസ്ത്വം ന ചാത്മനി।
കർമപ്രകാരേണ തഥാ ജാത്യാം ജാത്യാം പ്രജായതേ॥ 13-226-4 (90277)
കൃത്വാ കർമ പുമാൻസ്ത്രീ വാ സ്ത്രീ പുമാനപി ജായതേ।
സ്ത്രീഭാവം യത്പുമാൻകൃത്വാ കർമണാ പ്രമദാ ഭവേത്॥ 13-226-5 (90278)
ഉമോവാച। 13-226-6x (7593)
ഭഗവൻസർവലോകേശ കർമാത്മാ ന കരോതി ചേത്।
കോഽന്യഃ കർമകരോ ദേഹേ തൻമേ ത്വം വക്തുമർഹസി॥ 13-226-6 (90279)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-226-7x (7594)
ശൃണു ഭാമിനി കർതാരമാത്മാ ഹി ന ച കർമകൃത്।
പ്രകൃത്യാ ഗുണയുക്തേന ക്രിയതേ കർമ നിത്യശഃ॥ 13-226-7 (90280)
ശരീരം പ്രാണിനാം ലോകേ യഥാ പിത്തകഫാനിലൈഃ।
വ്യാപ്തമേഭിസ്ത്രിഭിർദോഷൈസ്തഥാ വ്യാപ്തം ത്രിഭിർഗുണൈഃ॥ 13-226-8 (90281)
സത്വം രജസ്തമശ്ചൈവ ഗുണാസ്ത്വേതേ ശരീരിണഃ।
പ്രകാശാത്മകമേതേഷാം സത്വം സതതമിഷ്യതേ॥ 13-226-9 (90282)
രജോ ദുഃഖത്മകം തത്ര തമോ മോഹാത്മകം സ്മൃതം।
ത്രിഭിരേതൈർഗുണൈര്യുക്തം ലോകേ കർമ പ്രവർതതേ॥ 13-226-10 (90283)
സത്യം പ്രാണിദയാ ശൌചം ശ്രേയഃ പ്രീതിഃ ക്ഷമാ ദമഃ।
ഏവമാദി തഥാഽന്യശ്ച കർമ സാത്വികമുച്യതേ॥ 13-226-11 (90284)
ദാക്ഷ്യം കർമപരത്വം ച ലോഭോ മോഹോ വിധിം പ്രതി।
കലത്രസംഗോ മാധുര്യം നിത്യമൈശ്വര്യലുബ്ധതാ।
രജസശ്ചോദ്ഭവം ചൈതത്കർമ നാനാവിധം സദാ॥ 13-226-12 (90285)
അനൃതം ചൈവ പാരുഷ്യം ധൃതിർവിദ്വേഷിതാ ഭൃശം।
ഹിംസാഽസത്യം ച നാസ്തിക്യം നിദ്രാലസ്യഭയാനി ച।
തമസശ്ചോദ്ഭവം ചൈതത്കർമ പാപയുതം തഥാ॥ 13-226-13 (90286)
തസ്മാദ്ഗുണമയഃ സർവഃ കാര്യാരംഭഃ ശുഭാശുഭഃ।
തസ്മാദാത്മാനമവ്യഗ്രം വിദ്ധ്യകർതാരമവ്യയം॥ 13-226-14 (90287)
സാത്വികാഃ പുണ്യലോകേഷു രാജസാ മാനുഷേ പദേ।
തിര്യഗ്യോനൌ ച നരകേ തിഷ്ഠേയുസ്താമസാ നരാഃ॥ 13-226-15 (90288)
ഉമോവാച। 13-226-16x (7595)
കിമർഥമാത്മാ ഭിന്നേഽസ്മിന്ദേഹേ ശസ്ത്രേണ വാ ഹതേ।
സ്വയം പ്രയാസ്യതി തദാ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-226-16 (90289)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-226-17x (7596)
തദഹം തേ പ്രക്ഷ്യാമി ശൃണു കല്യാണി കാരണം।
ഏതന്നിർണായകൈശ്ചാപി മുഹ്യന്തേ സൂക്ഷ്മബുദ്ധിഭിഃ॥ 13-226-17 (90290)
കർമക്ഷയേ തു സംപ്രാപ്തേ പ്രാണിനാം ജൻമധാരിണാം।
ഉപദ്രവോ ഭവേദ്ദേഹേ യേന കേനാപി ഹേതുനാ॥ 13-226-18 (90291)
തന്നിമിത്തം ശരീരീ തു ശരീരം പ്രാപ്യ സങ്ക്ഷയം।
അപയാതി പരിത്യജ്യ തതഃ കർമവശേന സഃ॥ 13-226-19 (90292)
ദേഹക്ഷയേപി നൈവാത്മാ വേദനാഭിർന ചാല്യതേ।
തിഷ്ഠേത്കർമഫലം യാവദ്വ്രജേത്കർമക്ഷയേ പുനഃ॥ 13-226-20 (90293)
ആദിപ്രഭൃതി ലോകേഽസ്മിന്നേവമാത്മഗതിഃ സ്മൃതാ।
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-226-21 (90294)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഡ്വിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 226 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 227
॥ ശ്രീഃ ॥
13.227. അധ്യായഃ 227
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഈശ്വരേണോമാംപ്രതി പ്രാണിനാമുദ്ഭിദാദിഭേദേന ചാതുർവിധ്യാദിനിരൂപണം॥ 1 ॥ തഥാ ശാസ്ത്രജന്യജ്ഞാനസ്യ ശ്രേയഃ സാധനത്വാദ്യുക്തിഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ കർമണൈവ ശുഭാശുഭം।
യഥായോഗം ഫലം ജന്തുഃ പ്രാപ്നോതീതി വിനിശ്ചയഃ॥ 13-227-1 (90295)
പരേഷാം വിപ്രിയം കുർവന്യഥാ സംപ്രാപ്നുയാച്ഛുഭം।
യദ്യേതദസ്മിംശ്ചേദ്ദേഹേ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-227-2 (90296)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-227-3x (7597)
തദപ്യസ്തി മഹാഭാഗേ അഭിസന്ധിബലാന്നൃണം।
ഹിതാർഥം ദുഃഖമന്യേഷാം കൃത്വാ സുഖമവാപ്നുയാത്॥ 13-227-3 (90297)
ദണ്ഡയൻഭർത്സയന്രാജാ ജനാൻപുണ്യമവാപ്നുയാത്।
ഗുരുഃ സന്തർജയഞ്ശിഷ്യാൻഭർതാ ഭൃത്യജനാൻസ്വകാൻ।
ഉൻമാർഗപ്രതിപന്നാംശ്ച ശാസ്താ ധർമഫലം ലഭേത്॥ 13-227-4 (90298)
ചികിത്സകശ്ച ദുഃഖാനി ജനയൻഹിതമാപ്നുയാത്।
യജ്ഞാർഥം പശുഹിംസാം ച കുർവന്നപി ന ലിപ്യതേ।
ഏവമന്യേ സുമനസോ ഹിംസകാഃ സ്വർഗമാപ്നുയുഃ॥ 13-227-5 (90299)
ഏകസ്മിന്നിഹതേ ഭദ്രേ ബഹവഃ സുഖമാപ്നുയുഃ।
തസ്മിൻഹതേ ഭവേദ്ധർമഃ കുത ഏവ തു പാതകം॥ 13-227-6 (90300)
അഹിംസതേതി ഹത്വാ തു ശുദ്ധേ കർമണി ഗൌരവാത്।
അഭിസന്ധേരജിഹ്മത്വാച്ഛുദ്ധേ ധർമസ്യ ഗൌരവാത്।
ഏതത്കൃത്വാ തു പാപേഭ്യോ ന ദോഷം പ്രാപ്നുയുഃ ക്വചിത്॥ 13-227-7 (90301)
ഉമോവാച। 13-227-8x (7598)
ചതുർവിധാനാം ജന്തൂനാം കഥം ജ്ഞാനമിഹ സ്മൃതം।
കൃത്രിമം തത്സ്വഭാവം വാ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-227-8 (90302)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-227-9x (7599)
സ്ഥാവരം ജംഗമം ചൈവ ജഗദ്ദ്വിവിധമുച്യതേ।
ചതസ്രോ യോനയസ്തത്ര പ്രജാനാം ക്രമശോ യഥാ॥ 13-227-9 (90303)
തേഷാമുദ്ഭിദജാ വൃക്ഷാ ലതാവല്ല്യശ്ച വീരുധഃ।
ദംശയൂകാദയശ്ചാന്യേ സ്വേദജാഃ ക്രിമിജാതയഃ॥ 13-227-10 (90304)
പക്ഷിണശ്ഛിദ്കർണാശ്ച പ്രാണിനസ്ത്വണ്ഡജാ മതാഃ।
മൃഗവ്യാലമനുഷ്യാംശ്ച വിദ്ധി തേഷാം ജരായുജാൻ॥ 13-227-11 (90305)
ഏവം ചതുർവിധാം ജാതിമാത്മാ സംസൃത്യ തിഷ്ഠതി॥ 13-227-12 (90306)
സ്പർശേനൈകേന്ദ്രിയേണാത്മാ തിഷ്ഠത്യുദ്ഭിദജേഷു വൈ।
ശരീരസ്പർശരൂപാഭ്യാം സ്വേദജേഷ്വപി തിഷ്ഠതി॥ 13-227-13 (90307)
പഞ്ചഭിശ്ചേന്ദ്രിയദ്വാരൈർജീവന്ത്യണ്ഡജരായുജാഃ॥ 13-227-14 (90308)
തഥാ ഭൂംയംബുസംയോഗാദ്ഭവന്ത്യുദ്ഭിദജാഃ പ്രിയേ।
ശീകതോഷ്ണയോസ്തു സംയോഗാജ്ജായന്തേ സ്വേദജാഃ പ്രിയേ।
അണ്ഡജാശ്ചാപി ജായന്തേ സംയോഗാത്ക്ലേദബീജയോഃ॥ 13-227-15 (90309)
ശുക്ലശോണിതസംയോഗാത്സംഭവന്തി ജരായുജാഃ।
ജരായുജാനാം സർവേഷാം മാനുഷം പദമുത്തമം॥ 13-227-16 (90310)
അതഃപരം തമോത്പത്തിം ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ।
ദ്വിവിധം ഹി തമോ ലോകേ ശാർവരം ദേഹജം തഥാ॥ 13-227-17 (90311)
ജോതിർഭിശ്ച തമോ ലോകേ നാശം ഗച്ഛതി ശാർവരം।
ദേഹജം തു തമോ ലോകേ തൈഃ സമസ്തൈർന ശാംയതേ॥ 13-227-18 (90312)
തമസസ്തസ്യ നാശാർഥം നോപായമധിജഗ്മിവാൻ।
തപശ്ചചാര വലിപുലം ലോകകർതാ പിതാമഹഃ॥ 13-227-19 (90313)
ചരതസ്തു സമുദ്ഭൂതാ വേദാഃ സാംഗാഃ സഹോത്തരാഃ।
താംʼല്ലബ്ധ്വാ മുമുദേ ബ്രഹ്മാ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ।
ദേഹജം തു തമോ ഘോരമഭൂത്തൈരേവ നാശിതം॥ 13-227-20 (90314)
കാര്യാകാര്യമിദം ചേതി വാച്യാവാച്യമിദം ത്വിതി।
യദി ചേന്ന ഭവേല്ലോകേ ശ്രുതം ചാരിത്രദൈശികം।
പസുഭിർനിർവിശേഷം തു ചേഷ്ടന്തേ മാനുഷാ അപി॥ 13-227-21 (90315)
യജ്ഞാദീനാം സമാരംഭഃ ശ്രുതേനൈവ വിധീയതേ।
യജ്ഞസ്യ ഫലയോഗേന ദേവലോകഃ സമൃദ്ധ്യതേ॥ 13-227-22 (90316)
പ്രീതിയുക്താഃ പുനർദേവാ മാനുഷാണാം ഭവന്ത്യുത।
ഏവം നിത്യം പ്രവർധേതേ രോദസീ ച പരസ്പരം॥ 13-227-23 (90317)
ലോകസന്ധാരണം തസ്മാച്ഛ്രുതമിത്യവധാരയ।
ജ്ഞാനാദ്വിശിഷ്ടം ജന്തൂനാം നാസ്തി ലോകത്രയേഽപി ച॥ 13-227-24 (90318)
സഹജം തത്പ്രധാനം സ്യാദപരം കൃത്രിമം സ്മൃതം।
ഉഭയം യത്ര സംപന്നം ഭവേത്തത്ര തു ശോഭനം॥ 13-227-25 (90319)
സംപ്രഗൃഹ്യ ശ്രുതം സർവം കൃതകൃത്യോ ഭവത്യുത।
ഉപര്യുപരി മർത്യാനാം ദേവവത്സംപ്രകാശതേ॥ 13-227-26 (90320)
കാമം ക്രോധം ഭയം ദർപമജ്ഞാനം ചൈവ ബുദ്ധിജം।
തച്ഛ്രുതം നുദതി ക്ഷിപ്രം യഥാ വായുർബലാഹകാൻ॥ 13-227-27 (90321)
അൽപമാത്രം കൃതോ ധർമോ ഭവേജ്ഝാനവതാം മഹാൻ।
മഹാനപി കൃതോ ധർമോ ഹ്യജ്ഞാനാന്നിഷ്ഫലോ ഭവേത്॥ 13-227-28 (90322)
പരാവരഝോ ഭൂതാനാം ജ്ഞാനവാംസ്തത്വവിദ്ഭവേത്।
ഏവം ശ്രുതഫലം സർവം കഥിതം തേ ശുഭക്ഷണേ॥ 13-227-29 (90323)
ഉമോവാച। 13-227-30x (7600)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിജ്ജാതിസ്മരണസംയുതാഃ।
കിമർഥമഭിജായന്തേ ജാനന്തഃ പൌർവദൈഹികം।
ഏതൻമേ തത്വതോ ദേവ മാനുഷേഷു വദസ്വ ഭോ॥ 13-227-30 (90324)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-227-31x (7601)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ॥ 13-227-31 (90325)
യേ മൃതാഃ സഹസാ മർത്യാ ജായന്തേ സഹസാ പുനഃ।
തേഷാം പൌരാണികോ ബോധഃ കഞ്ചിത്കാലം ഹി തിഷ്ഠതി॥ 13-227-32 (90326)
തസ്മാജ്ജാതിസ്മരാ ലോകേ ജായന്തേ ബോധസംയുതാഃ।
തേഷാം വിവർധതാം സഞ്ജ്ഞാ സ്വപ്നവത്സാ പ്രണശ്യതി।
പരലോകസ്യ ചാസ്തിത്വേ മൂഢാനാം കാരണം ച തത്॥ 13-227-33 (90327)
ഉമോവാച। 13-227-34x (7602)
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിൻമൃതാ ഭൂത്വാഽപി സംപ്രതി।
നിവർതമാനാ ദൃശ്യന്തേ ദേഹേഷ്വേവ പുനർനരാഃ॥ 13-227-34 (90328)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-227-35x (7603)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി കാരണം ശൃണു ശോഭനേ॥ 13-227-35 (90329)
പ്രാണൈർവിയുജ്യമാനാനാം ബഹുത്വാത്പ്രാണിനാം വധേ।
തഥൈവ നാമസാമാന്യാദ്യമദൂതാ നൃണാം പ്രതി॥ 13-227-36 (90330)
വഹന്തി തേ ക്വചിൻമോഹാദന്യം മർത്യം തു യാമികാഃ।
നിർവികാരം ഹി തത്സർവം യമോ വേദ കൃതാകൃതം॥ 13-227-37 (90331)
തസ്മാത്സംയമനീം പ്രാപ്യ യമേനൈകേന മോക്ഷിതാഃ।
പുനരേവ നിവർതന്തേ ശേഷം ഭോക്തും സ്വകർമണഃ।
സ്വകർമണ്യസമാപ്തേ തു നിവർതന്തേ ഹി മാനവാഃ॥ 13-227-38 (90332)
ഉമോവാച। 13-227-39x (7604)
ഭഗവൻസുപ്തമാത്രേണ പ്രാണിനാം സ്വപ്നദർശനം।
കിം തത്സ്വഭാവമന്യദ്വാ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-227-39 (90333)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-227-40x (7605)
സുപ്താനാം തു മനശ്ചേഷ്ടാ സ്വപ്ന ഇത്യഭിധീയതേ।
അനാഗതമതിക്രാന്തം പശ്യതേ സഞ്ചരൻമനഃ॥ 13-227-40 (90334)
നിമിത്തം ച ഭവേത്തസ്മാത്പ്രാണിനാം സ്വപ്നദർശനം।
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതു കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-227-41 (90335)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 227 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 228
॥ ശ്രീഃ ॥
13.228. അധ്യായഃ 228
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി പ്രാണിനാം ഫലനിത്പത്തൌ ദൈവപുരുഷകാരയോഃ പരസ്പരസാപേക്ഷത്വേന സാധനത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥ തഥാഽണ്ഡജരായുജാനാം ഗർഭപ്രവേശാദിപ്രകാരകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻസർവഭൂതേശ ലോകേ കർമക്രിയാപഥേ।
ദൈവാത്പ്രവർതതേ സർവമിതി കേചിദ്വ്യവസ്ഥിതാഃ॥ 13-228-1 (90336)
അപരേ ചേഷ്ടയാ ചേതി ദൃഷ്ട്വാ പ്രത്യക്ഷതഃ ക്രിയാം।
പക്ഷഭേദേ ദ്വിധാ ചാസ്മിൻസംശയസ്ഥം മനോ മമ।
തത്ത്വം വദ മഹാദേവ ശ്രോതും കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-228-2 (90337)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-228-3x (7606)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ।
തദേവം കുരുതേ കർമ ലോകേ ദേവി ശുഭാശുഭം॥ 13-228-3 (90338)
ലക്ഷ്യതേ ദ്വിവിധം കർമ മാനുഷേഷ്വേവ തച്ഛൃണു।
പുരാകൃതം തയോരേകമൈഹികം ത്വിതരസ്തഥാ॥ 13-228-4 (90339)
അദൃഷ്ടപൂർവം യത്കർമ തദ്ദൈവമിതി ലക്ഷ്യതേ।
വിഹീനം ദൃഷ്ടകരണം തൻമാനുഷമിതി സ്മൃതം॥ 13-228-5 (90340)
മാനുഷം തു ക്രിയാമാത്രം ദൈവാത്സംഭവതേ ഫലം।
ഏവം തദുഭയം കർമ മാനുഷം വിദ്ധി തന്നൃഷു॥ 13-228-6 (90341)
ലൌകികം തു പ്രവക്ഷ്യാമി ദൈവമാനുഷനിർമിതം।
കൃഷൌ തു ദൃശ്യതേ കർമ കർഷണം വപനം തഥാ॥ 13-228-7 (90342)
രോപണം ചൈവ ലവനം യച്ചാന്യത്പൌരുഷം സ്മൃതം।
ദൈവാദസിദ്ധിശ്ച ഭവേദ്ദുഷ്കൃതം ചാസ്തി പൌരുഷേ॥ 13-228-8 (90343)
സുയത്നാല്ലഭ്യതേ കീർതിർദുര്യത്നാദയശസ്തഥാ।
ഏവം ലോകഗതിർദേവി ആദിപ്രഭൃതി വർതതേ॥ 13-228-9 (90344)
ഉമോവാച। 13-228-10x (7607)
ഭഗവൻസർവലോകേശ സുരാസുരനമസ്കൃത।
കഥമാത്മാ സദാ ഗർഭം സംവിശേഷ്കർമകാരണാത്।
തൻമേ വദ മഹാദേവ തദ്ധി ഗുഹ്യം പരം മതം॥ 13-228-10 (90345)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-228-11x (7608)
ശൃണു ഭാമിനി തത്സർവം ഗുഹ്യാനാം പരമം പ്രിയേ।
ദേവഗുഹ്യാദപി പരമാത്മഗുഹ്യമിതി സ്മൃതം॥ 13-228-11 (90346)
ദേവാസുരാസ്തന്ന വിദുരാത്മനോ ഹി ഗതാഗതം।
അദൃശ്യോ ഹി സദൈവാത്മാ ജനൈഃ സൌക്ഷ്ംയാന്നിരാശ്രയാത്॥ 13-228-12 (90347)
അതിമായേതി മായാനാമാത്മമായാ സേദഷ്യതേ।
സോയം ചതുർവിധാം ജാതിം സംവിശത്യാത്മമായയാ।
മൈഥുനം ശോണിതം ബീജം ദൈവമേവാത്ര കാരണം॥ 13-228-13 (90348)
ബീജശോണിതസംയോഗേ യദാ സംഭവതേ ശുഭേ।
തദാഽഽത്മാ വിശതേ ഗർഭമേവമണ്ഡജരായുജേ॥ 13-228-14 (90349)
ഏവം സംയോഗകാലേ തു ആത്മാ ഗർഭത്വമേയിവാൻ॥ 13-228-15 (90350)
കലിലാജ്ജായതേ പിണ്ഡം പിണ്ഡാത്പേശ്യർബുദം ഭവേത്।
വ്യക്തിഭാവഗതം ചൈവ കർമ ത്വാശ്രയതേ ക്രമാത്॥ 13-228-16 (90351)
ഏവം വിവർധമാനേന കർമാത്മാ സഹ വർധതേ।
ഏവമാത്മഗതിം വിദ്ധി യൻമാം പൃച്ഛസി സുപ്രഭേ॥ 13-228-17 (90352)
രോപണം ചൈവ ലവനം യച്ചാന്യത്പൌരുഷം സ്മൃതം॥ 13-228-18 (90353)
കാലേ വൃഷ്ടിഃ സുവാപം ച പ്രരോഹഃ പക്തിരേവ ച।
ഏവമാദി തു യച്ചാന്യത്തദ്ദൈവതമിതി സ്മൃതം॥ 13-228-19 (90354)
പഞ്ചഭൂതസ്ഥിതിശ്ചൈവ ജ്യോതിഷാമയനം തഥാ।
അബുദ്ധിഗംയം യൻമർത്യൈർഹേതുഭിർവാ ന വിദ്യതേ॥ 13-228-20 (90355)
താദൃശം കാരണം ദൈവം ശുഭം വാ യദി വേതരത്।
യാദൃശം ചാത്മനാ ശക്യം തത്പൌരുഷമിതി സ്മൃതം॥ 13-228-21 (90356)
കേവലം ഫലനിഷ്പത്തിരേകേന തു ന ശക്യതേ।
പൌരുഷേണൈവ ദൈവേനി യുഗപദ്ഗ്രഥിതം പ്രിയേ।
തയോഃ സമാഹിതം കർമ ശീതോഷ്ണം യുഗപത്തഥാ॥ 13-228-22 (90357)
പൌരുഷം തു തയോഃ പൂർവമാരബ്ധവ്യം വിജാനതാ।
ആത്മനാ തു ന ശക്യം ഹി ന തഥാ കീർതിമാപ്നുയാത്॥ 13-228-23 (90358)
ഖനനാൻമഥനാല്ലോകേ ജലാഗ്നിപ്രാപണം യഥാ।
തഥാ പുരുഷകാരേ തു ദൈവസംപത്സമാഹിതാ॥ 13-228-24 (90359)
നരസ്യാകുർവതഃ കർമ ദൈവസംപന്ന ലഭ്യതേ।
തസ്മാത്സർവസമാരംഭോ ദൈവമാനുഷനിർമിതഃ॥ 13-228-25 (90360)
അസുരാ രാക്ഷസാശ്ചൈവ മന്യന്തേ ലോകനാശനാഃ।
പശ്യന്തേ ന ച തേ പാപാഃ കേവലം മാംസഭക്ഷണാഃ॥ 13-228-26 (90361)
പ്രച്ഛാദിതം ഹി തത്സർവം ഗൂഢമായാ ഹി ദേവതാഃ।
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ദേവി ഗുഹ്യം പുരസ്സരം॥ 13-228-27 (90362)
ആദികാലേ നരാഃ സർവേ കൃത്വാ കർമ ശുഭാശുഭം।
ഭുഞ്ജതേ പശ്യമാനാസ്തേ വൃത്താന്തം ലോകയോർദ്വയോഃ॥ 13-228-28 (90363)
യഥൈവാത്മകൃതം വിദ്യുർദേശാന്തരഗതാ നരാഃ।
വിദ്യുസ്തഥൈവാന്തകാലേ സുകൃതം പൌർവദൈഹികം॥ 13-228-29 (90364)
ഏവം വ്യവസ്ഥിതേ ലോകേ സർവേ ധർമരതാഽഭവൻ।
അചിരേണൈവ കാലേന സ്വർഗഃ സംപൂരിതസ്തദാ॥ 13-228-30 (90365)
ദേവാനാമപി സംബാധം ദൃഷ്ട്വാ ബ്രഹ്മാഽപ്യചിന്തയത്।
സഞ്ചരന്തേ കഥം സ്വർഗം മാനുഷാഃ പ്രവിശന്തി ഹി॥ 13-228-31 (90366)
ഇത്യേവമനുചിന്ത്യൈവ മാനുഷാൻസമമോഹയത്।
തദാപ്രഭൃതി തേ മർത്യാ ന വിദുസ്തേ പുരാകൃതം॥ 13-228-32 (90367)
കാമക്രോധൌ തു തത്കാലേ മാനുഷേഷ്വവപാതയത്।
താഭ്യാമഭിഹതാ മർത്യാഃ സ്വർഗലോകം ന പേദിരേ॥ 13-228-33 (90368)
പുരാകൃതസ്യാവിജ്ഞാനാത്കാമക്രോധാഭിപീഡിതാഃ।
നൈതദസ്തീതി മന്വാനാ വികാരംശ്ചക്രിരേ പുനഃ॥ 13-228-34 (90369)
അകാര്യാദിമഹാദോഷാനാഹരന്ത്യാത്മകാരണാത്।
വിസ്മൃത്യ ധർമകാര്യാണി പരലോകഭയം തദാ॥ 13-228-35 (90370)
ഏവം വ്യവസ്ഥിതേ ലോകേ കശ്മലം സമപദ്യത।
ലോകാനാം ചൈവ ദേവാനാം ക്ഷയായൈവ തഥാ പ്രിയേ।
നരകാഃ പൂരിതാശ്ചാസൻപ്രാണിഭിഃ പാപകാരിഭിഃ॥ 13-228-36 (90371)
പുനരേവ തു താന്ദൃഷ്ട്വാ ലോകകർതാ പിതാമഹഃ।
അചിന്തയത്തമേവാർഥം ലോകാനാം ഹിതകാരണാത്।
സമത്വേന കഥം ലോകേ വർതേതേതി മുഹുർമുഹുഃ॥ 13-228-37 (90372)
ചിന്തയിത്വാ തദാ ബ്രഹ്മാ ജ്ഞാനേന തപസാ പ്രിയേ।
അകരോജ്ജ്ഞാനദൃശ്യം തത്പരലോകം ന ചക്ഷുഷാ॥ 13-228-38 (90373)
ഉമോവാച। 13-228-39x (7609)
ഭഗവൻമൃതമാത്രസ്തു യോയം ജാത ഇതി സ്മൃതഃ।
തഥൈവ ദൃശ്യതേ ജാതസ്തത്രാത്മാ തു കഥം ഭവേത്॥ 13-228-39 (90374)
ഗർഭാദാവേവ സംവിഷ്ട ആത്മാ തു ഭഗവൻമമ।
ഏഷ മേ സംശയോ ദേവ തൻമേ ഛേത്തും ത്വമർഹസി॥ 13-228-40 (90375)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-228-41x (7610)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു തത്വം സമാഹിതാ। 13-228-41 (90376)
അന്യോ ഗർഭഗതോ ഭൂത്വാ തത്രൈവ നിധനം ഗതഃ।
പുനരന്യച്ഛരീരം തത്പ്രവിശ്യ ഭുവി ജായതേ।
തത്വവിന്നൈവ സർവസ്തു ദൈവയോഗസ്തു സംഭവേത്॥ 13-228-42 (90377)
സൂതികായാ ഹിതാർഥം ച മോഹനാർഥം ച ദേഹിനാം।
സമകർമവിധാനത്വാദിത്യേവം വിദ്ധി ശോഭനേ॥ 13-228-43 (90378)
കാങ്ക്ഷമാണാസ്തു നരകം ഭുക്ത്വാ കേചിത്പ്രയാന്തി ഹി।
മായാസംയാമികാ നാമ യജ്ജൻമമരണാന്തരേ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ 13-228-44 (90379)
ഉമോവാച। 13-228-45x (7611)
ഭഗവൻസർവലോകേശ ലോകനാഥ വൃഷധ്വജ।
നാസ്ത്യാത്മാ കർമഭോക്തേതി മൃതോ ജന്തുർന ജായതേ॥ 13-228-45 (90380)
സ്വഭാവാജ്ജായതേ സർവം യഥാ വൃക്ഷഫലം തഥാ।
യഥോർമയഃ സംഭവന്തി തഥൈവ ജഗദാകൃതിഃ॥ 13-228-46 (90381)
തപോദാനാനി യത്കർമ തത്ര തദ്ദൃശ്യതേ വൃഥാ।
നാസ്തി പൌനർഭവം ജൻമ ഇതി കേചിദ്വ്യവസ്ഥിതാഃ॥ 13-228-47 (90382)
പരോക്ഷവചനം ശ്രുത്വാ ന പ്രത്യക്ഷസ്യ ദർശനാത്।
തത്സർവം നാസ്തിനാസ്തീതി സംശയസ്ഥാസ്തഥാ പരേ॥ 13-228-48 (90383)
പക്ഷഭേദാന്തരേ ചാസ്മിംസ്തത്വം മേ വക്തുമർഹസി।
ഉക്തം ഭഗവതാ യത്തു തത്തു ലോകസ്യ സംസ്ഥിതിഃ॥ 13-228-49 (90384)
പ്രശ്നമേതത്തു പൃച്ഛത്യാ രുദ്രാണ്യാ പരിഷത്തദാ।
കൌതൂഹലയുതാ ശ്രോതും സമാഹിതമനാഽഭവത്॥ 13-228-50 (90385)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-228-51x (7612)
നൈതദസ്തി മഹാഭാഗേ യദ്വദന്തീഹ നാസ്തികാഃ।
ഏതദേവാഭിശസ്താനാം ശ്രുതവിദ്വേഷിണാം മതം॥ 13-228-51 (90386)
സർവമർഥം ശ്രുതം ദൃഷ്ടം യത്പ്രാഗുക്തം മയാ തവ।
തദാപ്രഭൃതി മർത്യാനാം ശ്രുതമാശ്രിത്യ പണ്ഡിതാഃ॥ 13-228-52 (90387)
കാമാൻസഞ്ഛിദ്യ പരിഗാന്ധൃത്യാ വൈ പരമാസിനാ।
അഭിയാന്ത്യേവ തേ സ്വർഗം പശ്യന്തഃ കർമണഃ പലം॥ 13-228-53 (90388)
ഏവം ശ്രദ്ധാഫലം ലോകേ പരതഃ സുമഹത്ഫലം।
ബുദ്ധിഃ ശ്രദ്ധാ ച വിനയഃ കാരണാനി ഹിതൈഷിണാം॥ 13-228-54 (90389)
തസ്മാത്സ്വർഗാഭിഗന്താരഃ കതിചിത്ത്വഭവന്നരാഃ।
അന്യേ കരണഹീനത്വാന്നാസ്തിക്യം ഭാവമാശ്രിതാഃ॥ 13-228-55 (90390)
ശ്രുതവിദ്വേഷിണോ മൂർഖാ നാസ്തികാ ദൃഢനിശ്ചയാഃ।
നിഷ്ക്രിയാസ്തു നിരന്നാദാഃ പതന്ത്യേവാധമാം ഗതിം॥ 13-228-56 (90391)
നാസ്ത്യസ്തീതി പുനർജൻമ കവയോഽപ്യത്ര മോഹിതാഃ।
നാധിഗച്ഛന്തി തന്നിത്യം ഹേതുവാദശതൈരപി॥ 13-228-57 (90392)
ഏഷാ ബ്രഹ്മകൃതാ മായാ ദുർവിജ്ഞേയാ സുരാസുരൈഃ।
കിംപുനർമാനവൈർലോകേ ജ്ഞാതുകാമൈഃ കുബുദ്ധിഭിഃ॥ 13-228-58 (90393)
കേവലം ശ്രദ്ധയാ ദേവി ശ്രുതമാത്മനിവിഷ്ടയാ।
തതോസ്തീഽത്യേവ മന്തവ്യം തഥാ ഹിതമവാപ്നുയാത്॥ 13-228-59 (90394)
ദൈവഗുഹ്യേഷു ചാന്യേഷു ഹേതുർദേവി നിരർഥകഃ।
ബധിരാന്ധവദേവാത്ര വർതിതവ്യം ഹിതൈഷിണാ।
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി ഋഷിഗുഹ്യം പ്രജാഹിതം॥ ॥ 13-228-60 (90395)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടാവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 228 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 229
॥ ശ്രീഃ ॥
13.229. അധ്യായഃ 229
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹാദേവേന ദേവീംപ്രതി യമനഗരതൻമാർഗാദിപ്രതിപാദനപൂർവകം പാപിനാം യാതനാനുഭവപ്രകാരാദിപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻസർവലോകേശ ത്രിപുരാർദന ശങ്കര।
കീദൃശാ യമദണ്ഡാസ്തേ കീദൃശാഃ പരിചാരകാഃ॥ 13-229-1 (90396)
കഥം മൃതാസ്തേ ഗച്ഛന്തി പ്രാണിനോ യമസാദനം।
കീദൃശം ഭവനം തസ്യ കഥം ദണ്ഡയതി പ്രജാഃ।
ഏതത്സർവം മഹാദേവ ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം പ്രഭോ॥ 13-229-2 (90397)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-229-3x (7613)
ശൃണു കല്യാണി തത്സർവം യത്തേ ദേവി മനഃപ്രിയം।
ദക്ഷിണസ്യാം ദിശി ശുഭേ യമസ്യ സദനം മഹത്॥ 13-229-3 (90398)
വിചിത്രം രമണീയം ച നാനാഭാവസമന്വിതം।
പിതൃഭിഃ പ്രേതസംഘൈശ്ച യമദൂതൈശ്ച സന്തതം॥ 13-229-4 (90399)
പ്രാണിസംഘൈശ്ച ബഹുഭിഃ കർമവശ്യൈശ്ച പൂരിതം।
തത്രാസ്തേ ദണ്ഡയന്നിത്യം യമോ ലോകഹിതേ രതഃ॥ 13-229-5 (90400)
മായയാ സതതം വേത്തി പ്രാണിനാം യച്ഛുഭാശുഭം।
മായയാ സംഹരംസ്തത്ര പ്രാണിസംഘാന്യതസ്തതഃ॥ 13-229-6 (90401)
തസ്യ മായാമയാഃ പാശാ ന വേദ്യന്തേ സുരാസുരൈഃ।
കോ ഹി മാനുഷമാത്രസ്തു ദേവസ്യ ചരിതം മഹത്॥ 13-229-7 (90402)
ഏവം സംവസതസ്തസ്യ യമസ്യ പരിചാരകാഃ।
ഗൃഹീത്വാ സന്നയന്ത്യേവ പ്രാണിനഃ ക്ഷീണകർമണഃ।
യന കേനാപദേശേന ത്വപദേശസമുദ്ഭവാഃ॥ 13-229-8 (90403)
കർമണാ പ്രാണിനോ ലോകേ ഉത്തമാധമമധ്യമാഃ।
യഥാർഹം താൻസമാദായ നയന്തി യമസാദനം॥ 13-229-9 (90404)
ധാർമികാനുത്തമാന്വിദ്ധി സ്വർഗിണസ്തേ യഥാഽമരാഃ।
ത്രിഷു ജൻമ ലഭന്തേ യേ കർമണാ മധ്യമാഃ സ്മൃതാഃ।
തിര്യങനരകഗന്താരോ ഹ്യധമാസ്തേ നരാധമാഃ॥ 13-229-10 (90405)
പന്ഥാനസ്ത്രിവിധാ ദൃഷ്ടാഃ സർവേഷാം ഗതജീവിനാം।
രമണീയം നിരാബാധം ദുർദർശമിതി നാമതഃ॥ 13-229-11 (90406)
രമണീയം തു യൻമാർഗം പതാകാധ്വജസങ്കുലം।
ധൂപിതം സിക്തസംമൃഷ്ടം പുഷ്പമാലാഭിസങ്കുലം॥ 13-229-12 (90407)
മനോഹരം സുഖസ്പർശം ഗച്ഛതാമേവ തദ്ഭവേത്।
നിരാബാധം യഥാലോകം സുപ്രശസ്തം കൃതം ഭവേത്॥ 13-229-13 (90408)
തൃതീയം യത്തു ദുർദർശം ദുർഗന്ധി തമസാ വൃതം।
പരുഷം ശർകരാകീർണം ശ്വദംഷ്ട്രാബഹുലം ഭൃശം।
കിമികീടസമാകീർണം ഭജതാമതിദുർഗമം॥ 13-229-14 (90409)
മാർഗൈരേവം ത്രിഭിർനിത്യമുത്തമാധമമധ്യമാൻ।
സന്നയന്തി യഥാ കാലേ തൻമേ ശൃണു ശുചിസ്മിതേ॥ 13-229-15 (90410)
ഉത്തമാനന്തകാലേ തു യമദൂതാഃ സുസംവൃതാഃ।
നയന്തി സുഖമാദായ രമണീയപഥേന വൈ॥ 13-229-16 (90411)
ഉമോവാച। 13-229-17x (7614)
ഭഗവംസ്തത്ര ചാത്മാനം ത്യക്തദേഹം നിരാശ്രയം।
അദൃശ്യം കഥമാദായ സന്നയന്തി യമാന്തികം॥ 13-229-17 (90412)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-229-18x (7615)
ശൃണു ഭാമിനി തത്സ്രവം ത്രിവിധം ദേഹകാരണം।
കർമവശ്യം ഭോഗവശ്യം ദുഃഖവശ്യമിതി പ്രിയേ॥ 13-229-18 (90413)
മാനുഷം കർമവശ്യം സ്യാദ്ദ്വിതീയം ഭോഗസാധനം।
തൃതീയം യാതനാവശ്യം ശരീരം മായയാ കൃതം।
യമലോകേ ന ചാന്യത്ര ദൃശ്യതേ യാതനായുതം॥ 13-229-19 (90414)
ശരീരൈര്യാതനാവശ്യൈർജീവാനാമുച്യ ഭാമിനി।
നയന്തി യാമികാസ്തത്ര പ്രാണിനോ മായയാ മൃതാൻ॥ 13-229-20 (90415)
മധ്യമാന്യോധവേഷേണ മധ്യമേന പഥാ തഥാ॥ 13-229-21 (90416)
ചണ്ഡാലവേഷാസ്ത്വധമാൻഗൃഹീത്വാ ഭർത്സതർജനൈഃ।
ആകർഷന്തസ്തഥാ പാശൈർദുർദർശേന നയന്തി താൻ॥ 13-229-22 (90417)
ത്രിവിധാനേവമാദായ നയന്തി യമസാദനം।
ധർമാസനഗതം ദക്ഷം ഭ്രാജമാനം സ്വതേജസാ॥ 13-229-23 (90418)
ലോകപാലം സഹാധ്യക്ഷം തഥൈവ പരിഷദ്ഗതം।
ദർശയന്തി മഹാഭാഗേ യാമികാസ്തം നിവേദ്യ തേ॥
പൂജയന്ദണ്ഡയൻകാംശ്ചിത്തേഷാം ശൃണ്വഞ്ശുഭാശുഭം।
വ്യാഹൃതോ ബഹുസാഹസ്രൈസ്തത്രാസ്തേ സതതം യമഃ॥ 13-229-24 (90419)
ഗതാനാം തു യമസ്തേഷാമുത്തമാനഭിപൂജയാ।
അഭിസംഗൃഹ്യ വിധിവത്പൃഷ്ട്വാ സ്വാഗതകൌശലം।
പ്രസ്തുത്യ തത്കൃതം തേഷാം ലോകം സന്ദിശതേ യമഃ॥ 13-229-26 (90420)
യമേനൈവമനുജ്ഞാതാ യാന്തി പശ്ചാത്ത്രിവിഷ്ടപം॥ 13-229-27 (90421)
മധ്യമാനാം യമസ്തേഷാം ശ്രുത്വാ കർമ യഥാതഥം।
ജായന്താം മാനുഷേഷ്വേവ ഇതി സന്ദിശതേ ച താൻ॥ 13-229-28 (90422)
അധമാൻപാശസംയുക്താന്യമോ നാവേക്ഷതേ ഗതാൻ।
യമസ്യ പുരുഷാ ഘോരാശ്ചണ്ഡാലസമദർശനാഃ।
യാതനാഃ പ്രാപയന്ത്യേതാംʼല്ലോകപാലസ്യ ശാസനാത്॥ 13-229-29 (90423)
ഭിന്ദന്തശ്ച തുദന്തശ്ച പ്രകർഷന്തോ യതസ്തതഃ।
ക്രോശന്തഃ പാതയന്ത്യേതാൻമിഥോ ഗർതേഷ്വവാങ്മുഖാൻ॥ 13-229-30 (90424)
സംയാമിന്യഃ ശിലാസ്തേഷാം പതന്തി ശിരസി പ്രിയേ।
അയോമുഖാഃ കങ്കവലാ ഭക്ഷയന്തി സുദാരുണാഃ॥ 13-229-31 (90425)
അസിപത്രവനേ ഘോരേ ചാരയന്തി തഥാ പരാൻ।
തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രാസ്തഥാ ശ്വാനഃ കാംശ്ചിത്തത്ര ഹ്യദന്തി വൈ॥ 13-229-32 (90426)
തത്ര വൈതരണീ നാമ നദീ ഗ്രാഹസമാകുലാ।
ദുഷ്പ്രവേശാ ച ഘോരാ ച മൂത്രശോണിതവാഹിനീ।
തസ്യാം സംമജ്ജയന്ത്യേതേ തൃഷിതാൻപായയന്തി താൻ॥ 13-229-33 (90427)
ആരോപയന്തി വൈ കാംശ്ചിത്തത്ര കണ്ടകശൽമലീം।
യന്ത്രചക്രേഷു തിലവത്പീഡ്യന്തേ തത്ര കേചന॥ 13-229-34 (90428)
അംഗരേഷു ച ദഹ്യന്തേ തഥാ ദുഷ്കൃതകാരിണഃ।
കുംഭീപാകേഷു പച്യന്തേ പച്യന്തേ സികതാസു വൈ॥ 13-229-35 (90429)
പാട്യന്തേ തരുവച്ഛസ്ത്രൈഃ പാപിനഃ ക്രകചാദിഭിഃ।
ഭിദ്യന്തേ ഭാഗശഃ ശൂലൈസ്തുദ്യന്തേ സൂക്ഷ്മസൂചിഭിഃ॥ 13-229-36 (90430)
ഏവം ത്വയാ കൃതം ദോഷം തദർഥം ദണ്ഡനം ത്വിതി।
വാചൈവ ഘോഷയന്തി സ്മ ദണ്ഡമാനാഃ സമന്തതഃ॥ 13-229-37 (90431)
ഏവം തേ യാതനാം പ്രാപ്യ ശരീരൈര്യാതനാശയൈഃ।
പ്രസഹന്തശ്ച തദ്ദുഃഖം സ്മരന്തഃ സ്വാപരാധജം॥ 13-229-38 (90432)
ക്രോശന്തശ്ച രുദ്രന്തശ്ച ന മുച്യന്തേ കഥഞ്ചന।
സ്മരന്തസ്തത്ര തപ്യന്തേ പാപമാത്മകൃതം ഭൃശം॥ 13-229-39 (90433)
ഏവം ബഹുവിധാ ദണ്ഡാ ഭുജ്യന്തേ പാപകാരിഭിഃ।
യാതനാഭിശ്ച പച്യന്തേ നരകേഷു പുനഃ പുനഃ॥ 13-229-40 (90434)
അപരേ യാതനാം ഭുക്ത്വാ മുച്യന്തേ തത്ര കിൽബിഷാത്।
പാപദോഷക്ഷയകരാ യാതനാഃ സംസ്മൃതാ നൃണാം।
ബഹുതപ്തം യഥാ ലോഹമമലം തത്തഥാ ഭവേത്॥ ॥ 13-229-41 (90435)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 229 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 230
॥ ശ്രീഃ ॥
13.230. അധ്യായഃ 230
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി രൌരവാദിനരകവിഭജനപൂർവകം പ്രാണിനാം ദുഷ്കൃതതാരതംയേന തേഷു യാതനാനുഭവപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ യാതനാനുഭവാനന്തരം കർമശേഷഫലതയാ നാനാനീചയോനിപ്രാപ്ത്യാദികഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവംസ്തേ കഥം തത്ര ദണ്ഡ്യന്തേ നരകേഷു വൈ।
കതി തേ നരകാ ഘോരാഃ കീദൃശാസ്തേ മഹേശ്വര॥ 13-230-1 (90436)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-230-2x (7616)
ശൃണു ഭാമിനി തത്സർവം പഞ്ചൈതേ നരകാഃ സ്മൃതാഃ।
ഭൂമേരധസ്താദ്വിഹിതാ ഘോരാ ദുഷ്കൃതകർമണാം॥ 13-230-2 (90437)
പ്രഥമം രൌരവം നാമ ശതയോജനമായതം।
താവത്പ്രമാണവിസ്തീർണം താമസം പാപപീഡിതം॥ 13-230-3 (90438)
ഭൃശം ദുർഗന്ധി പരുഷം ക്രിമിഭിർദാരുണൈർവൃതം।
അതിഘോരമനിർദേശ്യം പ്രതികൂലം തതസ്തതഃ॥ 13-230-4 (90439)
തേ ചിരം തത്ര തിഷ്ഠന്തി ന തത്ര ശയനാസനേ।
ക്രിമിഭിർഭക്ഷ്യമാണാശ്ച വിഷ്ഠാഗന്ധസമായുതാഃ॥ 13-230-5 (90440)
ഏവംപ്രമാണമുദ്വിഗ്നാ യാവത്തിഷ്ഠന്തി തത്ര തേ।
യാതനാഭ്യോ ദശഗുണം നരകേ ദുഃഖമിഷ്യതേ॥ 13-230-6 (90441)
തത്ര ചാത്യന്തികം ദുഃഖമിഷ്യതേ ച ശുഭേക്ഷണേ
ക്രോശന്തശ്ച രുദ്രന്തശ്ച വേദനാസ്തത്രി ഭുഞ്ജതേ॥ 13-230-7 (90442)
ഭ്രമന്തി ദുഃഖമോക്ഷാർഥം ജ്ഞാതാ കശ്ചിന്ന വിദ്യതേ।
ദുഃഖസ്യാന്തരമാത്രം തു ജ്ഞാനം വാ ന ച ലഭ്യതേ॥ 13-230-8 (90443)
മഹാരൌരവസഞ്ജ്ഞം തു ദ്വിതീയം നരകം പ്രിയേ।
തസ്മാദ്ദ്വിഗുണിതം വിദ്ധി മാനേ ദുഃഖേ ച രൌരവാത്॥ 13-230-9 (90444)
തൃതീയം നരകം തത്ര കണ്ടികാവനസഞ്ജ്ഞിതം।
തതോ ദ്വിഗുണിതം തച്ച പൂർവാഭ്യാം ദുഃഖമാനയോഃ।
മഹാപാതകസംയുക്താ ഘോരാസ്തസ്മിന്വിശന്തി ഹി॥ 13-230-10 (90445)
അഗ്നികുണ്ഡമിതി ഖ്യാതം ചതുർഥം നരകം പ്രിയേ।
ഏതദ്ദ്വിഗുണിതം തസ്മാദ്യഥാനിഷ്ടസുഖം തഥാ॥ 13-230-11 (90446)
തതോ ദുഃഖം ഹി സുമഹദമാനുഷമിതി സ്മൃതം।
ഭുഞ്ജതേ തത്രതത്രൈവ ദുഃഖം ദുഷ്കൃതകാരിണഃ॥ 13-230-12 (90447)
തത്ര ദുഃഖമനിർദേശ്യം വഹദ്ധോരം യഥാ തഥാ।
പഞ്ചേന്ദ്രിയൈരസംബാധാത്പഞ്ചകഷ്ടമിതി സ്മൃതം।
ഭുഞ്ജതേ തത്രതത്രൈവ ദുഃഖം ദുഷ്കൃതകാരിണഃ॥ 13-230-13 (90448)
അമാനുഷാർഹജം ദുഃഖം മഹാഭൂതൈശ്ച ഭുഞ്ജതേ।
അതിഘോരം ചിരം കൃത്വാ മഹാഭൂതാനി യാന്തി തം॥ 13-230-14 (90449)
പഞ്ച് കഷ്ടേന ഹി സമം നാസ്തി ദുഃഖം തഥാ പരം।
ദുഃഖസ്ഥാനമിതി പ്രാഹുഃ പഞ്ചകഷ്ടമിതി പ്രിയേ॥ 13-230-15 (90450)
ഏവം ത്വേതേഷു തിഷ്ഠന്തി പ്രാണിനോഃ ദുഃഖഭാഗിനഃ।
അന്യേ ച നരകാഃ സന്തി അവീചിപ്രമുഖാഃ പ്രിയേ॥ 13-230-16 (90451)
ക്രോശന്തശ്ച രുദന്തശ്ച വേദനർതാ ഭൃശാതുരാഃ।
കേചിദ്ഭമന്തശ്ചേഷ്ടന്തേ കേചിദ്ധാവന്തി ചാതുരാഃ॥ 13-230-17 (90452)
ആധാവന്തോ നിവാര്യന്തേ ശൂലഹസ്തൈര്യതസ്തതഃ।
രുജാർദിതാസ്തൃഷായുക്താഃ പ്രാണിനഃ പാപകാരിണഃ॥ 13-230-18 (90453)
യാവത്പൂർവകൃതം താവന്ന മുച്യന്തേ കഥഞ്ചന।
ക്രിമിഭിർഭക്ഷ്യമാണാശ്ച വേദനാർതാസ്തൃഷാന്വിതാഃ॥ 13-230-19 (90454)
സംസ്മരന്തഃ സ്വകം പാപം കൃതമാത്മാപരാധജം।
ശോചന്തസ്തത്ര തിഷ്ഠന്തി യാവത്പാപക്ഷയം പ്രിയേ।
ഏവം ഭുക്ത്വാ തു നരകം മുച്യന്തേ പാപസങ്ക്ഷയാത്॥ 13-230-20 (90455)
ഉമോവാച। 13-230-21x (7617)
ഭഗവൻകതികാലം തേ തിഷ്ഠന്തി നരകേഷു വൈ॥ 13-230-21 (90456)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-230-22x (7618)
ശതവർഷസഹസ്രാണാമാദിം കൃത്വാ ഹി ജന്തവഃ। 13-230-22 (90457)
തിഷ്ഠന്തി നരകാവാസാഃ പ്രലയാന്തമിതി സ്ഥിതിഃ॥ 13-230-22 (90458)
ഉമോവാച। 13-230-23x (7619)
ഭഗവംസ്തേഷു കേ തത്ര തിഷ്ഠന്തീതി വദ പ്രഭോ॥ 13-230-23 (90459)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-230-24x (7620)
രൌരവേ ശതസാഹസ്രം വർഷാണാമിതി സംസ്ഥിതിഃ। 13-230-24 (90460)
മാനുഷഘ്നാഃ കൃതഘ്നാശ്ച തഥൈവാനൃതവാദിനഃ॥ 13-230-24 (90461)
ദ്വിതീയേ ദ്വിഗുണം കാലം പച്യന്തേ താദൃശാ നരാഃ।
മഹാപാതകയുക്താസ്തു തൃതീയേ ദുഃഖമാപ്നുയുഃ॥ 13-230-25 (90462)
ഏതാവൻമാനുഷസഹം പരമന്യേഷു ലക്ഷ്യതേ॥ 13-230-26 (90463)
യക്ഷാ വിദ്യാധരാശ്ചൈവ കാദ്രവേയാശ്ച കിംനരാഃ।
ഗന്ധർവഭൂതസംഘാശ്ച തേഷാം പാപയുതാ ഭൃശം।
ചതുർഥേ പരിപച്യന്തേ താദൃശാ നരകാഃ സ്മൃതാഃ॥
ചതുർഥേ പരിതപ്യന്തേ യാവദ്യുഗവിപര്യയഃ। 13-230-27 (90464)
സഹന്തസ്താദൃശം ഘോരം പഞ്ചകഷ്ടേ തു യാദൃശം।
തത്രാസ്യ ചിരദുഃഖസ്യ ഹ്യധോന്യാന്വിദ്ധി മാനുഷാൻ॥ 13-230-28 (90465)
ഏവം തേ നരകാൻഭുക്ത്വാ തത്ര ക്ഷപിതകൽമഷാഃ।
നരകേഭ്യോ വിമുക്താശ്ച ജായന്തേ കൃമിജാതിഷു॥ 13-230-29 (90466)
ഉദ്ഭേദജേഷു വാ കേചിദത്രാപി ക്ഷീണകൽമഷാഃ।
പുനരേവ പ്രജായന്തേ മൃഗപക്ഷിഷു ശോഭനേ।
മൃഗപക്ഷിഷു തദ്ഭുക്ത്വാ ലഭന്തേ മാനുഷം പദം॥ 13-230-30 (90467)
ഉമോവാച। 13-230-31x (7621)
നാനാജാതിഷു കേനൈവ ജായന്തേ പാപകാരിണഃ॥ 13-230-31 (90468)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-230-32x (7622)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി യത്ത്വമിച്ഛസി ശോഭനേ।
സർവദാഽഽത്മാ കർമവശോ നാനാജാതിഷു ജായതേ॥ 13-230-32 (90469)
യശ്ച മാംസപ്രിയോ നിത്യം കാകഗൃധ്നാൻസ സംസ്പൃശേത്।
സുരാപഃ സതതം മർത്യഃ സൂകരത്വം വ്രജേദ്ഭുവം॥ 13-230-33 (90470)
അഭക്ഷ്യഭക്ഷണോ മർത്യഃ കാകജാതിഷു ജായതേ।
ആത്മഘ്നോ യോ നരഃ കോപാത്പ്രേതജാതിസു തിഷ്ഠതി॥ 13-230-34 (90471)
പൈശുന്യാത്പരിവാദാച്ച കുക്കുടത്വമവാപ്നുയാത്।
നാസ്തികശ്ചൈവ യോ മൂർഖോ മൃഗജാതിം സ ഗച്ഛതി॥ 13-230-35 (90472)
ഹിംസാവിഹാരസ്തു നരഃ ക്രിമികീടേഷു ജായതേ।
അതിമാനയുതോ നിത്യം പ്രേത്യ ഗർദഭതാം വ്രജേത്॥ 13-230-36 (90473)
അഗംയാഗമനാച്ചൈവ പരദാരനിഷേവണാത്।
മൂഷികത്വം വ്രജേൻമർത്യോ നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-230-37 (90474)
കൃതഘ്നോ മിത്രഘാതീ ച സൃഗാലവൃകജാതിഷു।
കൃതഘ്നഃ പുത്രഘാതീ ച സ്ഥാവരേഷ്വഥ തിഷ്ഠതി॥ 13-230-38 (90475)
ഏവമാദ്യശുഭം കൃത്വാ നരാ നിരയഗാമിനഃ।
താംസ്താൻഭാവാൻപ്രപദ്യന്തേ സ്വകൃതസ്യൈവ കാരണാത്॥ 13-230-39 (90476)
ഏവഞ്ജാതിഷു നിർദേശ്യാഃ പ്രാണിനഃ പാപകാരിണഃ।
കഥഞ്ചിത്പുനരുത്പദ്യി ലഭന്തേ മാനുഷം പദം॥ 13-230-40 (90477)
ബഹുശശ്ചാഗ്നിസങ്ക്രാന്തം ലോഹം ശുചിമയം തഥാ।
ബഹുദുഃഖാഭിസന്തപ്തസ്തഥാഽഽത്മാ ശോധ്യതേ ബലാത്।
തസ്മാത്സുദുർലഭം ചേതി വിദ്ധി ജൻമസു മാനുഷം॥ ॥ 13-230-41 (90478)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 230 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 231
॥ ശ്രീഃ ॥
13.231. അധ്യായഃ 231
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ശുഭാശുഭകർമണാം മാനസികത്വാദിഭേദേന ത്രൈവിധ്യകഥനപൂർവകം തത്തത്ഫലനിരൂപണം॥ 1 ॥ തഥാ മദ്യോത്പത്തികാരണാദികഥനപൂർവകം തത്പാനജദോഷാദിപ്രതിപാദനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ശൂലപാണേ വൃഷധ്വജ।
ശ്രുതം മേ പരമം ഗുഹ്യം പ്രസാദാത്തേ വരപ്രദ॥ 13-231-1 (90479)
ശ്രോതും ഭൂയോഽഹമിച്ഛാമി പ്രജാനാം ഹിതകാരണാത്।
ശുഭാശുഭമിതി പ്രോക്തം കർമ സ്വസ്വം സമാസതഃ॥ 13-231-2 (90480)
തൻമേ വിസ്തരതോ ബ്രൂഹി ശുഭാശുഭവിധഇം പ്രതി।
അശുഭം കീദൃശം കർമ പ്രാണിനോ യന്നിപാതയേത്॥ 13-231-3 (90481)
ശുഭം വാപി കഥം ദേവ പ്രജാനാമൂർധ്വദം ഭവേത്।
ഏതൻമേ വദ ദേവേശ ശ്രോതുകാമാഽസ്മി കീർതയ॥ 13-231-4 (90482)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-231-5x (7623)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി തത്സർവം ശൃണു ശോഭനേ।
സുകൃതം ദുഷ്കൃതം ചേതി ദ്വിവിധം കർമവിസ്തരം॥ 13-231-5 (90483)
തയോര്യദ്ദുഷ്കൃതം കർമ തച്ച സഞ്ജായതേ ത്രിധാ।
മനസാ കർമണാ വാചാ ബുദ്ധിമോഹസമുദ്ഭവാത്॥ 13-231-6 (90484)
മനഃപൂർവം തു വാ കർമ വർതതേ വാങ്മയം തതഃ।
ജായതേ വൈ ക്രിയായോഗമനു ചേഷ്ടാക്രമഃ പ്രിയേ॥ 13-231-7 (90485)
അഭിദ്രോഹോഽഭ്യസൂയാ ച പരാർഥേഷു ച വൈ സ്പൃഹാ।
ശുഭാശുഭാനാം മർത്യാനാം വർതനം പരിവാരിതം॥ 13-231-8 (90486)
ധർമകാര്യേ യദാഽശ്രദ്ധാ പാപകർമണി ഹർഷണം।
ഏവമാദ്യശുഭം കർമ മനസാ പാപമുച്യതേ॥ 13-231-9 (90487)
അനൃതം യച്ച പരുഷമബദ്ധവചനം കടു।
അസത്യം പരിവാദശ്ച പാപമേതത്തു വാങ്മയം॥ 13-231-10 (90488)
അഗംയാഗമനം ചൈവ പരദാരനിഷേവണം।
വധബന്ധപരിക്ലേശൈഃ പരപ്രാണോപതാപനം॥ 13-231-11 (90489)
ചൌര്യം പരേഷാം ദ്രവ്യാണാം ഹരണം നാശനം തഥാ।
അഭക്ഷ്യഭക്ഷണം ചൈവ വ്യസനേഷ്വവിഷംഗതാ॥ 13-231-12 (90490)
ദർപാത്സ്തംഭാഭിമാനാച്ച പരേഷാമുപതാപനം।
അകാര്യാണാം ച കരണമശൌചം പാനസേവനം॥ 13-231-13 (90491)
ദൌഃശീല്യം പാപസംപർകേ സാഹായ്യം പാപകർമണി।
അധർംയമയശസ്യം ച കാര്യം തസ്യ നിഷേവണം।
ഏവമാദ്യശുഭം ചാന്യച്ഛാരീരം പാപമുച്യതേ॥ 13-231-14 (90492)
മാനസാദ്വാങ്മയം പാപം വിശിഷ്ടമിതി ലക്ഷ്യതേ।
വാങ്മയാദപി വൈ പാപാച്ഛാരീരം ഗണ്യതേ ബഹു॥ 13-231-15 (90493)
ഏവം പാപയുതം കർമ ത്രിവിധം പാതയേന്നരം।
പരാപകാരജനനമത്യന്തം പാതകം സ്മൃതം॥ 13-231-16 (90494)
ത്രിവിധം തത്കൃതം പാപം കർതാരം പാപകം നയേത്।
പാതകം ചാപി യത്കർമ കർമണാ ബുദ്ധിപൂർവകം॥ 13-231-17 (90495)
സാപദേശമവശ്യം തത്കർതവ്യമിതി തത്കൃതം।
കഥഞ്ചിത്തത്കൃതമപി കർതാ തേന സ ലിപ്യതേ॥ 13-231-18 (90496)
അവശ്യം പാപദേശേന പ്രതിഹൃന്യേത കാരണം॥ 13-231-19 (90497)
ഉമോവാച। 13-231-20x (7624)
ഭഗവൻപാപകം കർമ യഥാ കൃത്വാ ന ലിപ്യതേ॥ 13-231-20 (90498)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-231-21x (7625)
യോ നരോഽനപരാധീ ച സ്വാത്മപ്രാണസ്യ രക്ഷണാത്।
ശത്രുമുദ്യതശസ്ത്രം വാ പൂർവം തേന ഹതോപി വാ।
പ്രതിഹന്യാന്നരോ ഹിംസ്യാന്ന സ പാപേന ലിപ്യതേ॥ 13-231-21 (90499)
ചോരാദധികസന്ത്രസ്തസ്തത്പ്രതീകാരചേഷ്ടയാ।
യഃ പ്രജഘ്നന്നരോ ഹന്യാന്ന സ പാപേന ലിപ്യതേ॥ 13-231-22 (90500)
ഗ്രാമാർഥം ഭർതൃപിണ്ഡാർഥം ദീനാനുഗ്രഹകാരണാത്।
വധബന്ധപരിക്ലേശാൻകുർവൻപാപാത്പ്രമുച്യതേ॥ 13-231-23 (90501)
ദുർഭിക്ഷേ ചാത്മവൃത്ത്യർഥമേകായതനഗസ്തഥാ।
അകാര്യം വാഽപ്യഭക്ഷ്യം വാ കൃത്വാ പപാന്ന ലിപ്യതേ 13-231-24 (90502)
വിധിരേഷ ഗൃഹസ്ഥാനാം പ്രായേണൈവോപദിശ്യതേ।
അവാച്യം വാഽപ്യകാര്യം വാ ദേശകാലവശേന തു॥ 13-231-25 (90503)
ബുദ്ധിപൂർവ നരഃ കുർവസ്തത്പ്രയോജനമാത്രയാ।
കിഞ്ചിദ്വാ ലിപ്യതേ പാപൈരഥവാ ന ച ലിപ്യതേ॥ 13-231-26 (90504)
ഏവം ദേവി വിജാനീഹി നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ॥ 13-231-27 (90505)
ഉമോവാച। 13-231-28x (7626)
ഭഗവൻപാനദോഷാംശ്ച പേയാപേയത്വകാരണം।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തൻമേ വദ മഹേശ്വര॥ 13-231-28 (90506)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-231-29x (7627)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി പാനോത്പത്തിം ശുചിസ്മിതേ॥ 13-231-29 (90507)
പുരാ സർവേഽഭവൻമർത്യാ ബുദ്ധിമന്തോ നയാനുഗാഃ।
ശുചയശ്ച ശുഭാചാരാഃ സർവേ ചോൻമനസഃ പ്രിയേ॥ 13-231-30 (90508)
ഏവംഭൂതേ തദാ ലോകേ പ്രേഷ്യകൃന്ന പരസ്പരം।
പ്രേഷ്യാബാവാൻമനുഷ്യാണാം കർമാരംഭോ നനാശ ഹ॥ 13-231-31 (90509)
ഉഭയോർലോകയോർനാശം ദൃഷ്ട്വാ കർമക്ഷയാത്പ്രഭുഃ।
യജ്ഞകർമ കഥം ലോകേ വർതേതേതി പിതാമഹഃ॥ 13-231-32 (90510)
ആജ്ഞാപയത്സുരാന്ദേവി മോഹയസ്വേതി മാനുഷാൻ।
തമസഃ സാരമുദ്ധൃത്യ പാനം ബുദ്ധിപ്രണാശനംഇ।
ന്യപാതയൻമനുഷ്യേഷു പാപദോഷാവഹം പ്രിയേ॥ 13-231-33 (90511)
തദാപ്രഭൃതി തത്പാനാൻമുമുഹുർമാനവാ ഭുവി।
കാര്യാകാര്യമജാനന്തോ വാച്യാവാച്യം ഗുണാഗുണം॥ 13-231-34 (90512)
കേചിദ്ധസന്തി തത്പീത്വാ പ്രവദന്തി തഥാ പരേ।
നൃത്യന്തി മുദിതാഃ കേചിദ്ഗായന്തി ശുഭാശുഭാൻ। 13-231-35 (90513)
കലിം തേ കുർവതേഽഭീഷ്ടം പ്രഹരന്തി പരസ്പരം।
ക്വചിദ്ധാവന്തി സഹസാ പ്രസ്ഖലന്തി പതന്തി ച॥ 13-231-36 (90514)
അയുക്തം ബഹു ഭാഷന്തേ യത്ര ക്വചന ശോഭനേ।
നഗ്നാ വിക്ഷിപ്യ ഗാത്രാണി നഷ്ടജ്ഞാനാ ഇവാസതേ॥ 13-231-37 (90515)
ഏവം ബഹുവിധാൻഭാവാൻകുർവന്തി ഭ്രാന്തചേതനാഃ।
യേ പിബന്തി മഹാമോഹം പാനം പാപയുതാ നരാഃ॥ 13-231-38 (90516)
ധൃതിം ലജ്ജാം ച ബുദ്ധിം ച പാനം പീതം പ്രണാശയേത്।
തസ്മാന്നരാഃ സംഭവന്തി നിർലജ്ജാ നിരപത്രപാഃ॥ 13-231-39 (90517)
ബുദ്ധിസത്വൈഃ പരിക്ഷീണാസ്തേജോഹീനാ മലാന്വിതാഃ।
പീത്വാപീത്വാ തൃഷായുക്താഃ പാനപാഃ സംഭവന്തി ച॥ 13-231-40 (90518)
പാനകാമാഃ പാനകഥാഃ പാനകാലാഭികാങ്ക്ഷിണഃ।
പാനാർഥം കർമവശ്യാസ്തേ സംഭവന്തി നരാധമാഃ॥ 13-231-41 (90519)
പാനകാമാസ്തൃഷായോഗാദ്ബുദ്ധിസത്വപരിക്ഷയാത്।
പാനദാനാം പ്രേഷ്യകാരാഃ പാനപാഃ സഹസാഽഭവൻ॥ 13-231-42 (90520)
തദാപ്രഭൃതി വൈ ലോകേ ദീനൈഃ പാനവശൈർനരൈഃ।
കാരയന്തി ച കർമാണി ബുദ്ധിമന്തസ്തു പാനപാഃ॥ 13-231-43 (90521)
കാരുത്വമഥ ദാസത്വം പ്രേഷ്യതാമേത്യ പാനപാഃ।
സർവകർമകരാശ്ചാസൻപശുവദ്രജ്ജുബന്ധിതാഃ॥ 13-231-44 (90522)
പാനപസ്തു സുരാം പീത്വാ തദാ ബുദ്ധിപ്രണാശനാത്।
കാര്യാകാര്യസ്യ ചാജ്ഞാനാദ്യഥേഷ്ടകരണാത്സ്വയം।
വിദുഷാമവിധേയത്വാത്പാപമേവാഭിപദ്യതേ॥ 13-231-45 (90523)
പരിഭൂതോ ഭവേല്ലോകേ മദ്യപോ മിത്രഭേദകഃ।
സർവകാലമശുദ്ധിം ച സർവഭക്ഷസ്തഥാ ഭവേത്॥ 13-231-46 (90524)
വിനഷ്ടോ ജ്ഞാതിവിദ്വദ്ഭ്യഃ സതതം കലിഭാവഗഃ।
പരുഷം കടുകം ഘോരം വാക്യം വദതി സർവശഃ॥ 13-231-47 (90525)
ഗുരൂനതിവദേൻമത്തഃ പരദാരാൻപ്രധർഷയേത്।
സംവിദം കുരുതേ ശൌണ്ഡേർന ശൃണോതി ഹിതം ക്വചിത്॥ 13-231-48 (90526)
ഏവം ബഹുവിധാ ദോഷാഃ പാനപേ സന്തി ശോഭനേ।
കേവലം നരകം യാന്തി നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ।
തസ്മാത്തദ്വർജിതം സദ്ഭിഃ പാനമാത്മഹിതൈഷിഭിഃ॥ 13-231-49 (90527)
യദി പാനം ന വർജേരൻസന്തശ്ചാരിത്രകാരണാത്।
ഭവേദേതജ്ജഗത്സർവമമര്യാദം ച നിഷ്ക്രിയം॥ 13-231-50 (90528)
തസ്മാദ്ബുദ്ധേർഹി രക്ഷാർഥം സദ്ഭിഃ പാനം വിവർജിതം।
ഇതി തേ ദുഷ്കൃതം സർവം കഥിതം ത്രിവിധം പ്രിയേ॥ ॥ 13-231-51 (90529)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽദ്യായഃ॥ 231 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-231-47 വിനഷ്ടോ ജ്ഞാനവിദ്വദ്ഭ്യ ഇതി ങ.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 232
॥ ശ്രീഃ ॥
13.232. അധ്യായഃ 232
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണി പാർവതീംപ്രതി സുകൃതസ്യ ത്രേധാ വിഭജനേന തല്ലക്ഷണാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
വിധാനം സുകൃതസ്യാപി ഭൂയഃ ശൃണു ശുചിസ്മിതേ।
പ്രോച്യതേ തത്ത്രിധാ ദേവി സുകൃതം ച സമാസതഃ॥ 13-232-1 (90530)
യദൌപരമികം ചൈവ സുകൃതം നിരുപദ്രവം।
തഥൈവ സോപകരണം താവതാ സുകൃതം വിദുഃ॥ 13-232-2 (90531)
നിവൃത്തിഃ പാപകർമഭ്യസ്തദൌപരമികം പ്രിയേ।
മനോവാക്കായജാ ദോഷാഃ ശൃണു മേ വർജനാച്ഛുഭം॥ 13-232-3 (90532)
ത്രൈവിധ്യദോഷോപരമേ യസ്തു ദോഷവ്യപേക്ഷയാ।
സ ഹി പ്രാപ്നോതി സകലം സർവദുഷ്കൃതവർജനാത്॥ 13-232-4 (90533)
പ്രഥമം വർജയേദ്ദോഷാന്യുഗപത്പൃഥഗേവ വാ।
തഥാ ധർമമവാപ്നോതി ദോഷത്യാഗോ ഹി ദുഷ്കരഃ।
ദോഷസാകല്യസന്ത്യാഗാൻമുനിർഭവതി മാനവഃ॥ 13-232-5 (90534)
സൌകര്യം പസ്യ ധർമസ്യ കാര്യാരംഭാദൃതേഽപി ച।
ആത്മാ ച ലബ്ധോപരമോ ലഭന്തേ സുകൃതം പരം॥ 13-232-6 (90535)
അഹോ നൃശംസാഃ പച്യന്തേ മാനുഷാഃ സ്വൽപബുദ്ധയഃ।
ഏതാദൃശം ന ബുധ്യന്തേ ആത്മാധീനം ന നിർവ്യഥാഃ॥ 13-232-7 (90536)
ദുഷ്കൃതത്യാഗമാത്രേണ പദമൂർധ്വം ഹി ലഭ്യതേ॥ 13-232-8 (90537)
പാപഭീരുത്വമാത്രേണ ദോഷാണാം പരിവർജനാത്।
സുശോഭനോ ഭവേദ്ദേവി ക്രജുർധർമവ്യപേക്ഷയാ।
ഇത്യൌപരമികം ദേവി കഥിതം സുകൃതം തവ॥ 13-232-9 (90538)
ശ്രുത്വാ ച വൃദ്ധസംയോഗാദിന്ദ്രിയാണാം ച നിഗ്രഹാത്।
സന്തോഷാച്ച ധൃതേശ്ചൈവ ശക്യതേ ദോഷവർജനം॥ 13-232-10 (90539)
തദേവ ധർമമിത്യാഹുർദോഷസംയമനം പ്രിയേ।
യമധർമേണ ധർമോസ്തി നാന്യഃ ശുഭതരഃ പ്രിയേ।
യമധർമേണ യതയഃ പ്രാപ്നുവന്ത്യുത്തമാം ഗതിം॥ 13-232-11 (90540)
ഈശ്വരാണാം പ്രഭവതാം ദരിദ്രാണാം ച വൈ നൃണാം।
സഫലോ ദോഷസന്ത്യാഗോ ദാനാദപി ശുഭാദപി॥ 13-232-12 (90541)
തപോ ദാനം മഹാദേവി ദോഷമൽപം ഹി നിർഭരേത്।
സുകൃതം യാമികം ചോക്തം വക്ഷ്യേ നിരുപസാധനം॥ 13-232-13 (90542)
സുഖാഭിസന്ധിർലോകാനാം സത്യം ശൌചമഥാർജവം।
വ്രതോപവാസഃ പ്രീതിശ്ച ബ്രഹ്മചര്യം ദമഃ ശമഃ॥ 13-232-14 (90543)
ഏവമാദി ശുഭം കർമ സുകൃതം നിയമാശ്രിതം।
ശൃണു തേഷാം വിശേഷാംശ്ച കീർതയിഷ്യാമി ഭാമിനി॥ 13-232-15 (90544)
സത്യം സ്വർഗസ്യ സോപാനം പാരാവാരസ്യ നൌരിവ।
നാസ്തി സത്യാത്പരം ദാനം നാസ്തി സത്യാത്പരം തപഃ॥ 13-232-16 (90545)
യഥാ ശ്രുതം യഥാ ദൃഷ്ടമാത്മനാ യദ്യഥാ കൃതം।
തഥാ തസ്യാവികാരേണ വചനം സത്യലക്ഷണം॥ 13-232-17 (90546)
യച്ഛലേനാഭിസംയുക്തം സത്യരൂപം മൃഷൈവ തത്।
സത്യമേവ പ്രവക്തവ്യം പാരാവര്യം വിജാനതാ॥ 13-232-18 (90547)
ദീർഘായുശ്ച ഭവേത്സത്യാത്കുലസന്താനപാലകഃ।
ലോകസംസ്ഥിതിപാലശ്ച ഭവേത്സത്യേന മാനവഃ॥ 13-232-19 (90548)
ഉമോവാച। 13-232-20x (7628)
കഥം സന്ധാരയൻമർത്യോ വ്രതം ശുഭമവാപ്നുയാത്॥ 13-232-20 (90549)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-232-21x (7629)
പൂർവമുക്തം തു യത്പാപം മനോവാക്കായകർമഭിഃ।
വ്രതവത്തസ്യ സന്ത്യാഗസ്തപോവ്രതമിതി സ്മൃതം॥ 13-232-21 (90550)
ത്യാജ്യം വാ യദി വാ ജോഷ്യമവ്രതേനി വൃഥാ ചരൻ।
തഥാ ഫലം ന ലഭതേ തസ്മാദ്ധർമം വൃഥാ ചരേത്॥ 13-232-22 (90551)
ശുദ്ധകായോ നരോ ഭൂത്വാ സ്നാത്വാ തീർഥ യഥാവിധി।
പഞ്ചഭൂതാനി ചന്ദ്രാർകൌ സന്ധ്യേ ധർമയമൌ പിതൄൻ॥ 13-232-23 (90552)
ആത്മനൈവ തഥാഽഽത്മാനം നിവേദ്യ വ്രതവച്ചരേത്।
വ്രതമാമരണാദ്വാഽപി കാലച്ഛേദേന വാ ഹരേത്॥ 13-232-24 (90553)
ശാകാദിഷു വ്രതം കുര്യാത്തഥാ പുഷ്പഫലാദിഷു।
ബ്രഹ്മചര്യവ്രതം കുര്യാദുപവാസവ്രതം തഥാ॥ 13-232-25 (90554)
ഏവമന്യേഷു ബഹുഷു വ്രതം കാര്യം ഹിതൈഷിണാ।
വ്രതഭംഗോ യഥാ ന സ്യാദ്രക്ഷിതവ്യം തഥാ ബുധൈഃ।
വ്രതഭംഗേ മഹത്പാപമിതി വിദ്ധി ശുഭേക്ഷണേ॥ 13-232-26 (90555)
ഔഷധാർഥം യദജ്ഞാനാദ്ഗുരൂണാം വചനാദപി।
അനുഗ്രഹാർഥം ബന്ധൂനാം വ്രതഭംഗോ ന ദുഷ്യതേ॥ 13-232-27 (90556)
വ്രതാപവർഗകാലേ തു ദൈവബ്രാഹ്മണപൂജനം।
നരേണ തു യഥാ വിദ്ധി കാര്യസിദ്ധിം യഥാഽഽപ്തുയാത്॥ 13-232-28 (90557)
ഉമോവാച। 13-232-29x (7630)
കഥം ശൌചവിധിസ്തത്ര തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-232-29 (90558)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-232-30x (7631)
ബാഹ്മമാഭ്യന്തരം ചേതി ദ്വിവിധം ശൌചമിഷ്യതേ।
മാനസം സുകൃതം യത്തച്ഛൌചമാഭ്യന്തരം സ്മൃതം॥ 13-232-30 (90559)
സദാഽഽഹാരവിശുദ്ധിശ്ച കായപ്രക്ഷാലനം ച യത്।
ബാഹ്യശൌചം ഭവേദേതത്തഥൈവാചമനാദിനാ॥ 13-232-31 (90560)
മൃച്ചൈവ ശുദ്ധദേശസ്ഥാ ഗോശകൃൻമൂത്രമേവ ച।
ദ്രവ്യാണി ഗന്ധയുക്താനി യാനി പുഷ്ടികരാണി ച।
ഏതൈഃ സംമാർജയേത്കായമംഭസാ ച പുനഃ പുനഃ॥ 13-232-32 (90561)
അക്ഷോഭ്യം യത്പ്രകീർണം ച നിത്യസ്രോതം ച യജ്ജലം।
പ്രായശസ്താദൃശേ മജ്ജേദന്യഥാ ച വിവർജയേത്॥ 13-232-33 (90562)
ത്രിസ്ത്രിരാചമനം ശ്രേഷ്ഠം നിഷ്ഫേനൈർനിർമലൈർജലൈഃ।
തഥാ വിൺമൂത്രയോഃ ശുദ്ധിരദ്ഭിർബഹുമൃദാ ഭവേത്।
തഥൈവ ജലസംശുദ്ധിര്യത്സംശുദ്ധം തു സംസ്പൃശേത്॥ 13-232-34 (90563)
ശകൃതാ ഭൂമിശുദ്ധിഃ സ്യാല്ലൌഹാനാം ഭസ്മനാ സ്മൃതം।
തക്ഷണം ഘർഷണം ചൈവ ദാരവാണാം വിശോധനം॥ 13-232-35 (90564)
ദഹനം മൃൺമയാനാം ച മർത്യാനാം കൃച്ഛ്രധാരണം।
ശേഷാണാം ദേവി സർവേഷാമാതപേന ജലേന ച।
ബ്രാഹ്മണാനാം ച വാക്യേന സദാ സംശോധനം ഭവേത്॥ 13-232-36 (90565)
അദൃഷ്ടമദ്ഭിർനിർണിക്തം യച്ച വാചാ പ്രശസ്യതേ।
ഏവമാപദി സംശുദ്ധിരേവം ശൌചം വിധീയതേ। 13-232-37 (90566)
ഉമോവാച। 13-232-38x (7632)
ആഹാരശുദ്ധിസ്തു കഥം ദേവദേവ മഹേശ്വര॥ 13-232-38 (90567)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-232-39x (7633)
അമാംസമദ്യമക്ലേദ്യമപര്യുഷിതമേവ ച।
അതികട്വംലലവണഹനം ച ശുഭഗന്ധി ച॥ 13-232-39 (90568)
ക്രിമികേശമലൈർഹീനം സംവൃതം ശുദ്ധദർശം।
ഏവംവിധം സദാഹാര്യം ദേവബ്രാഹ്മണസാത്കൃതം॥ 13-232-40 (90569)
ശ്രുതമിത്യേവ തജ്ജ്ഞേയമന്യഥാ മന്യസേഽശുഭം।
ഗ്രാംയാദാരണ്യകൈഃ സിദ്ധം ശ്രേഷ്ഠമിത്യവധാരയ॥ 13-232-41 (90570)
അതിമാത്രഗൃഹീതാത്തു അൽപദത്തം ഭവേച്ഛുചി।
യജ്ഞശേഷം ഹവിഃശേഷം പിതൃശേഷം ച നിർമലം।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ കിം ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-232-42 (90571)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വാത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 232 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 233
॥ ശ്രീഃ ॥
13.233. അധ്യായഃ 233
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണോമാംപ്രതി മാംസഭക്ഷണാഭക്ഷണയോർദോഷഗുണകഥനം॥ 1 ॥ ഗുരുപ്രശംസനപൂർവകം തത്പൂജാദിഫലകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ തീർഥസ്നാനോപവാസാദിഫലകഥനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭക്ഷയന്ത്യപരേ മാംസം വർജയന്ത്യപരേ വിഭോ।
തൻമേ വദ മഹാദേവ ഭക്ഷ്യാഭക്ഷ്യവിനിർണയം॥ 13-233-1 (90572)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-233-2x (7634)
മാംസസ്യ ഭക്ഷണേ ദോഷോ യശ്ചാസ്യാഭക്ഷണേ ഗുണഃ।
തദഹം കീർതയിഷ്യാമി തന്നിബോധ യഥാതഥം॥ 13-233-2 (90573)
ഇഷ്ടം ദത്തമധീതം ച ക്രതവശ്ച സദക്ഷിണാഃ।
അമാംസഭക്ഷണസ്യൈവ കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം॥ 13-233-3 (90574)
ആത്മാർഥം യഃ പരപ്രാണാൻഹിസ്യാത്സ്വാദുഫലേപ്സയാ।
വ്യാലഗൃധ്രസൃഗാലൈശ്ച രാക്ഷസൈശ്ച സമസ്തു സഃ॥ 13-233-4 (90575)
യോ വൃഥാ നിത്യമാംസാശീ സ പുമാനധമോ ഭവേത്।
തതഃ കഷ്ടതരം നാസ്തി സ്വയമാഹൃത്യ ഭക്ഷണാത്॥ 13-233-5 (90576)
സ്വമാംസം പരമാംസേന യോ വർധയിതുമിച്ഛതി।
ഉദ്വിഗ്നവാസം ലഭതേ യത്രയത്രത്രോപജായതേ॥ 13-233-6 (90577)
സഞ്ഛേദനം സ്വമാംസസ്യ യഥാ സഞ്ജനയേദ്രുജം।
തഥൈവ പരമാംസേഽപി വേദിതവ്യം വിജാനതാ॥ 13-233-7 (90578)
യസ്തു സർവാണി മാംസാനി യാവജ്ജീവം ന ഭക്ഷയേത്।
സ സ്വർഗേ വിപുലം സ്ഥാനം ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-233-8 (90579)
യത്തു വർഷശതം പൂർണം തപ്യതേ പരമം തപഃ।
യച്ചാപി വർജയേൻമാംസം സമമേതന്ന വാ സമം॥ 13-233-9 (90580)
ന ഹി പ്രാണൈഃ പ്രിയതമം ലോകേ കിഞ്ചന വിദ്യതേ।
തസ്മാത്പ്രാണിദയാ കാര്യാ യഥാത്മനി തഥാ പരേ॥ 13-233-10 (90581)
സർവേ യജ്ഞാ ന തത്കുര്യുഃ സർവേ ദേവാശ്ച ഭാമിനി।
യോ മാംസരസമാസ്വാദ്യ പുനർമാസം വിവർജയേത്॥ 13-233-11 (90582)
ഇത്യേവം മുനയഃ പ്രാഹുർമാംസസ്യാഭക്ഷണേ ഗുണാഃ।
ഏവം ബഹുഗുണം ദേവി നൃണാം മാംസവിവർജനം॥ 13-233-12 (90583)
ന ശക്നുയാദ്യദാഽതീയ ത്യക്തം മാംസം കഥഞ്ചന।
പുണ്യം തൻമാസമാത്രം വാ വർജനീയം വിശേഷതഃ॥ 13-233-13 (90584)
ന ശക്നുയാദപി തഥാ കൌമുദീമാസമേവ ച।
ജൻമനക്ഷത്രതിഥിഷു സദാ പർവസു രാത്രിഷു।
വർജനീയം തഥാ മാംസം പരത്രി ഹിതമിച്ഛതാ। 13-233-14 (90585)
അശക്തഃ കാരണാൻമർത്യോ ഭോക്തുമിച്ഛേദ്വിധിം ശൃണു।
അനേനി ഖാദന്വിധിനാ കലുഷേണ ന ലിപ്യതേ॥ 13-233-15 (90586)
സൂനായാം ച ഗതപ്രാണാൻക്രീത്വാ ന്യായേന ഭാമിനി।
ബ്രാഹ്മണാതിഥിപൂജാർഥം ഭോക്തവ്യം ഹിതമിച്ഛതാ॥ 13-233-16 (90587)
ഭൈഷജ്യകാരണാദ്വ്യാധൌ ഖാദൻപാപൈർന ലിപ്യതേ।
പിതൃശേഷം തഥൈവാശ്നൻമാംസം നാശുഭമൃച്ഛതി॥ 13-233-17 (90588)
ഉമോവാച। 13-233-18x (7635)
ഗുരുപൂജാ കഥം ദേവ ക്രിയതേ ധർമചാരിഭിഃ॥ 13-233-18 (90589)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-233-19x (7636)
ഗുരുപൂജാം പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവത്തവ ശോഭനേ।
കൃതജ്ഞാനാം പരോ ധർമ ഇതി വേദാനുശാസനം॥ 13-233-19 (90590)
തസ്മാത്സ്വഗുരവഃ പൂജ്യാസ്തേ ഹി പൂർവോപകാരിണഃ।
ഗുരൂണാം ച ഗരീയാംസസ്ത്രയോ ലോകേഷു പൂജിതാഃ॥ 13-233-20 (90591)
ഉപാധ്യായഃ പിതാ മാതാ സംപൂജ്യാസ്തേ വിശേഷതഃ।
യേ പിതുർഭ്രാതരോ ജ്യേഷ്ഠാ യേ ച തസ്യാനുജാസ്തഥാ।
പിതുഃ പിതാ ച സർവേ തേ പൂജനീയാഃ പിതാ തഥാ॥ 13-233-21 (90592)
മാതുര്യാ ഭഗിനീ ജ്യേഷ്ഠാ മാതുര്യാ ച യവീയസീ।
മാതാമഹീ ച ധാത്രീ ച സർവാസ്താ മാതരഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-233-22 (90593)
ഉപാധ്യായസ്യ യഃ പുത്രോ യശ്ച തസ്യ ഭവേദ്ഗുരുഃ।
ഋത്വിഗ്ഗുരുഃ പിതാ ചേതി ഗുരവഃ സംപ്രകീർതിതാഃ॥ 13-233-23 (90594)
ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ നരേന്ദ്രശ്ച മാതുലഃ ശ്വളശുരസ്തഥാ।
ഭയത്രാതാ ച ഭർതാ ച ഗുരവസ്തേ പ്രകീർതിതാഃ॥ 13-233-24 (90595)
ഇത്യേഷ കഥിതഃ സാധ്വി ഗുരൂണാം സർവസംഗ്രഹഃ।
അനുവൃത്തിം ച പൂജാം ച തേഷാമപി നിബോധ മേ॥ 13-233-25 (90596)
ആരാധ്യാ മാതാപിതരാവുപാധ്യായസ്തഥൈവ ച।
കഥഞ്ചിന്നാവമന്തവ്യാ നരേണ ഹിതമിച്ഛതാ॥ 13-233-26 (90597)
യേന പ്രീണന്തി പിതരസ്തേന പ്രീതഃ പ്രജാപതിഃ।
യേന പ്രീണാതി ചേൻമാതാ പ്രീതാഃ സ്യുർദേവമാതരഃ॥ 13-233-27 (90598)
യേ പ്രീണാത്യുപാധ്യായോ ബ്രഹ്മാ തേനാഭിപൂജിതഃ।
അപ്രീതേഷു പുനസ്തേഷു നരോ നരകമേതി ഹി॥ 13-233-28 (90599)
ഗുരൂണാം വൈരനിർബന്ധോ ന കർതവ്യഃ കഥഞ്ചന।
നരഃ സ്വഗുരുമപ്രീത്യാ മനസാഽപി ന ഗച്ഛതി॥ 13-233-29 (90600)
ന ബ്രൂയാദ്വിപ്രിയം തേഷാമനിഷ്ടം ന പ്രവർതയേത്।
വിഗൃഹ്യ ന വദേത്തേഷാം സമീപേ സ്പർധയാ ക്വചിത്॥ 13-233-30 (90601)
യദ്യദിച്ഛന്തി തേ കർതുമസ്വതന്ത്രസ്തദാചരേത്।
വേദാനുശാസനസമം ഗുരുശാസനമിഷ്യതേ॥ 13-233-31 (90602)
കലഹാംശ്ച വിവാദാംശ്ച ഗുരുഭിഃ സഹ വർജയേത്।
കൈതവം പരിഹാസാംശ്ച മന്യുകാമാശ്രയാഃ കഥാഃ॥ 13-233-32 (90603)
ഗുരൂണാം യോഽനഹംവാദീ കരോത്യാജ്ഞാമതന്ദ്രിതഃ।
ന തസ്മാത്സർവമർത്യേഷു വിദ്യതേ പുണ്യകൃത്തമഃ॥ 13-233-33 (90604)
അസൂയാമപവാദം ച ഗുരൂണാം പരിവർജയേത്।
തേഷാം പ്രിയഹിതാന്വേഷീ ഭൂത്വാ പരിചരേത്സദാ॥ 13-233-34 (90605)
ന തദ്യജ്ഞഫലം കുര്യാത്തപോ വാഽഽചരിതം മഹത്।
യത്കുര്യാത്പുരുഷസ്യേഹ ഗുരുപൂജാ സദാ കൃതാ॥ 13-233-35 (90606)
അനുവൃത്തേർവിനാ ധർമോ നാസ്തി സർവാശ്രമേഷ്വപി।
തസ്മാത്ക്ഷമാവൃതഃ ക്ഷാന്തോ ഗുരുവൃത്തിം സമാചരേത്॥ 13-233-36 (90607)
സ്വമർഥം സ്വശരീരം ച ഗുർവർഥേ സന്ത്യജേദ്ബുധഃ।
വിവാദം ധനഹേതോർവാ മോഹാദ്വാ തൈർന രോചയേത്॥ 13-233-37 (90608)
ബ്രഹ്മചര്യമഹിംസാ ച ദാനാനി വിവിധാനി ച।
ഗുരുഭിഃ പ്രതിഷിദ്ധസ്യ സർവമേതപാർഥകം॥ 13-233-38 (90609)
ഉപാധ്യായം പിതരം മാതരം ച।
യേഽഭിദ്രുഹ്യുർമനസാ കർമണാ വാ।
തേഷാം പാപം ഭ്രൂണഹത്യാവിശിഷ്ടം
തേഭ്യോ നാന്യഃ പാപകൃദസ്തി ലോകേ॥ 13-233-39 (90610)
ഉമോവാച। 13-233-40x (7637)
ഉപവാസവിധിം തത്ര തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-233-40 (90611)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-233-41x (7638)
ശരീരമലശാന്ത്യർഥമിന്ദ്രിയോച്ഛോഷണായ ച।
ഏകഭുക്തോപവാസൈസ്തു ധാരയന്തേ വ്രതം നരാഃ॥ 13-233-41 (90612)
ലഭന്തേ വിപുലം ധർമം തഥാഽഽഹാരപരിക്ഷയാത്।
ബഹൂനാമുപരോധം തു ന കുര്യാദാത്മകാരണാത്॥ 13-233-42 (90613)
ജീവോപഘാതം ച തഥാ സ ജീവന്ധന്യ ഇഷ്യതേ।
തസ്മാത്പുണ്യം ലഭേൻമർത്യഃ സ്വയമാഹാരകർശനാത്।
തദ്ഗൃഹസ്ഥൈര്യഥാശക്തി കർതവ്യമിതി നിശ്ചയഃ॥ 13-233-43 (90614)
ഉപവാസാർദിതേ കായേ ആപദർശം പയോ ജലം।
ഭുഞ്ജന്ന പ്രതിഘാതീ സ്യാദ്ബ്രാഹ്ംണാനനുമാന്യ ച॥ 13-233-44 (90615)
ഉമോവാച। 13-233-45x (7639)
ബ്രഹ്മചര്യം കഥം ദേവ രക്ഷിതവ്യം വിജാനതാ॥ 13-233-45 (90616)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-233-46x (7640)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-233-46 (90617)
ബ്രഹ്മചര്യം പരം ശൌചം ബ്രഹ്മചര്യം പരം തപഃ।
കേവലം ബ്രഹ്മചര്യേണി പ്രാപ്യതേ പരമം പദം॥ 13-233-47 (90618)
സങ്കൽപാദ്ദർശനാച്ചൈവ തദ്യുക്തവചനാദപി।
സംസ്പർശാദഥ സംയോഗാത്പഞ്ചധാ രക്ഷിതം വ്രതം॥ 13-233-48 (90619)
വ്രതവദ്ധാരിതം ചൈവ ബ്രഹ്മചര്യമകൽമഷം।
നിത്യം സംരക്ഷിതം തസ്യ നൈഷ്ഠികാനാം വിധിയതേ।
തദിഷ്യതേ ഗൃഹസ്ഥാനാം കാലമുദ്ദിശ്യ കാരണം॥ 13-233-49 (90620)
ജൻമനക്ഷത്രയോഗേഷു പുണ്യവാസേഷു പർവസു।
ദേവതാധർമകാര്യേഷു ബ്രഹ്മചര്യവ്രതം ചരേത്॥ 13-233-50 (90621)
ബ്രഹ്മചര്യവ്രതഫലം ലഭേദ്ദാരവ്രതീ സദാ।
ശൌചമായുസ്തഥാഽഽരോഗ്യം ലഭ്യതേ ബ്രഹ്മചാരിഭിഃ॥ 13-233-51 (90622)
ഉമോവാച। 13-233-52x (7641)
തീർഥചര്യാവ്രതം ദേവ ക്രിയതേ ധർമകാങ്ക്ഷിഭി।
കാനി തീർഥാനി ലോകേഷു തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-233-52 (90623)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-233-53x (7642)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി തീർഥസ്നാനവിധിം പ്രിയേ।
പാവനാർഥം ച ശൌചാർഥം ബ്രഹ്മണാ നിർമിതം പുരാ॥ 13-233-53 (90624)
യാസ്തു ലോകേ മഹാനദ്യസ്താഃ സർവാസ്തീർഥസഞ്ജ്ഞിതാഃ।
താസാം പ്രാക്സ്രോതസഃ ശ്രേഷ്ഠാഃ സംഗമശ്ച പരസ്പരം।
താസാം സാഗരസംയോഗോ വരിഷ്ഠശ്ചേതി വിദ്യതേ॥ 13-233-54 (90625)
താസാമുഭയതഃ കൂലം തത്രതത്ര മനീഷിഭിഃ।
ദേവൈർവാ സേവിതം ദേവി തത്തീർഥം പരമം സ്മൃതം॥ 13-233-55 (90626)
സമുദ്രശ്ച മഹാതീർഥം പാവനം പരമം ശുഭം।
തസ്യ കൂലഗതാസ്തീർഥാ മഹദ്ഭിശ്ച സമാപ്ലുതാഃ॥ 13-233-56 (90627)
സ്രോതസകാം പർവതാനാ ച ജോഷിതാനാം മഹർഷിഭിഃ।
അപി കൂപം നടാകം വാ സേവിതും മുനിഭിഃ പ്രിയേ॥ 13-233-57 (90628)
തത്തു തീർഥമിതി ജ്ഞേയം പ്രഭാവാത്തു തപസ്വിനാം।
തദാ പ്രഭൃതി തീർഥത്വം ലേഭേ ലോകഹിതായ വൈ॥ 13-233-58 (90629)
ഏവം തീർഥം ഭവേദ്ദേവി തസ്യ സ്നാനവിധിം ശൃണു॥ 13-233-59 (90630)
ജൻമനാ വ്രതഭൂയിഷ്ഠോ ഗത്വാ തീർഥാനി കാങ്ക്ഷയാ।
ഉപവാസത്രയം കുര്യാദേകം വാ നിയമാന്വിതഃ॥ 13-233-60 (90631)
പുണ്യമാസേവതേ കാലേ പൌർണമാസ്യാം യഥാവിധി।
ബഹിരേവ ശുചിർഭൂത്വാ തത്തീർഥം മൻമനാ വിശേത്॥ 13-233-61 (90632)
ത്രിരാപ്ലുത്യ ജലാഭ്യാസേ ദത്ത്വാ ബ്രാഹ്മണദക്ഷിണാം।
അഭ്യർച്യ ദേവായതനം തതഃ പ്രായാദ്യഥാഗതം॥ 13-233-62 (90633)
ഏതദ്വിധാനം സർവേഷാം തീർഥന്തീർഥമിതി പ്രിയേ।
സമീപതീർഥസ്നാനാത്തു ദൂരതീർഥം സുപൂജിതം॥ 13-233-63 (90634)
ആദിപ്രഭൃതിശുദ്ധസ്യ തീർഥസ്നാനം ശുഭം ഭവേത്।
തപോർഥം പാപനാശാർഥം ശൌചാർഥം തീർഥഗാഹനം॥ 13-233-64 (90635)
ഏവം പുണ്യേഷു തീർഥേഷു തീർഥസ്നാനം ശുഭം ഭവേത്।
ഏതന്നൈയമികം സർവം സുകൃതം കഥിതം തവ॥ ॥ 13-233-65 (90636)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമിപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 233 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 234
॥ ശ്രീഃ ॥
13.234. അധ്യായഃ 234
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ദാനസ്യ ഷാംഗുണ്യപ്തിപാദനപൂർവകം തത്ഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
ഏതദർഥമവാപ്നോതി നരഃ പ്രേത്യ ശുഭേക്ഷണേ॥ ഉമോവാച। 13-234-1 (90637)
ലോകസിദ്ധം തു യദ്ദ്രവ്യം സർവസാധാരണം ഭവേത്।
തദദത്സർവിസാമാന്യം കഥം ധർമം ലഭേന്നരഃ।
ഏവം സാധാരണേ ദ്രവ്യേ തസ്യ സ്വത്വം കഥം ഭവേത്॥ മഹേശ്വര ഉവാച। 13-234-2 (90638)
ലോകേ ഭൂതമയം ദ്രവ്യം സർവസാധാരണം തഥാ।
തഥൈവ തദ്ദദൻമർത്യോ ലഭേത്പുണ്യം സ തച്ഛൃണു॥ 13-234-3 (90639)
ദാതാ പ്രതിഗ്രഹീതാ ച ദേയം സോപക്രമം തഥാ।
ദേശകാലൌ ച യത്ത്വേതദ്ദാനം ഷംഗുണമുച്യതേ।
തേഷാം സംപദ്വിശേഷാംശ്ച കീർത്യമാനാന്നിബോധ മേ॥ 13-234-4 (90640)
ആദിപ്രഭൃതി യഃ ശുദ്ധോ മനോവാക്കായകർമഭിഃ। സത്യവാദീ ജിതക്രോധസ്ത്വലുബ്ധോ നാഭ്യസൂയകഃ। ശ്രുദ്ധാവാനാസ്തികശ്ചൈവക ഏവം ദാതാ പ്രശസ്യതേ॥ 13-234-5 (90641)
ശുദ്രോ ദാന്തോ ജിതക്രോധസ്തഥാ ദീനകുലോദ്ഭവഃ।
ശ്രുതചാരിത്രസംപന്നസ്തഥാ ബഹുകലത്രവാൻ॥ 13-234-6 (90642)
പഞ്ചയജ്ഞപരോ നിത്യം നിർവികാരശരീരവാൻ।
ഏതാൻപാത്രഗുണാന്വിദ്ധി താദൃക്പാത്രം പ്രശസ്യതേ॥ 13-234-7 (90643)
പിതൃദേവാഗ്നികാര്യേഷു തസ്യ ദത്തം മഹാഫലം।
യദ്യദർഹതി യോ ലോകേ പാത്രം തസ്യ ഭവേച്ച സഃ। മുച്യേദാപദ ആപന്നോ യേന പാത്രം തദസ്യ തു॥ 13-234-8 (90644)
അന്നസ്യ ക്ഷുധിതം പാത്രം തൃഷിതസ്തു ജലസ്യ വൈ।
ഏവം പാത്രേഷു നാനാത്വമിഷ്യതേ പുരുഷം പ്രതി॥ 13-234-9 (90645)
ജാരശ്ചോരശ്ച ഷണ്ഡശ്ച ഹിംസ്രഃ സമയഭേദകഃ।
ലോകവിഘ്നകരാശ്ചാന്യേ വർജിതവ്യാഃ സർവശഃ പ്രിയേ॥ 13-234-10 (90646)
പരോപഘാതാദ്യദ്ദ്രവ്യം ചൌര്യാദ്വാ ലഭ്യതേ നൃഭിഃ।
നിർദയാല്ലഭ്യതേ യച്ച ധൂർതഭാവേന വൈ തഥാ॥ 13-234-11 (90647)
അധർമാദർഥമോഹാദ്വാ ബഹൂനാമുപരോധനാത്।
യല്ലഭ്യതേ ധനം ദേവി തദത്യന്തവിഗർഹിതം॥ 13-234-12 (90648)
താദൃശേന കൃതം ധർമം നിഷ്ഫലം വിദ്ധി ഭാമിനി।
തസ്മാന്ന്യായാഗതേനൈവ ദാതവ്യം ശുഭമിച്ഛതാ॥ 13-234-13 (90649)
യദ്യദാത്മപ്രിയം നിത്യം തത്തദ്ദേയമിതി സ്ഥിതിഃ।
ഉപക്രമമിമം വിദ്ധി ദാതൄണാം പരമം ഹിതം॥ 13-234-14 (90650)
പാത്രഭൂതം തു ദൂരസ്ഥമഭിഗംയ പ്രസാദ്യ ച।
ദാതാ ദാനം തഥാ ദദ്യാദ്യഥാ തുഷ്യേത തേന സഃ। ഏഷ ദാനവിധഇഃ ശ്രേഷ്ഠഃ സമാഹൂയ തു മധ്യമഃ॥ 13-234-15 (90651)
പൂർവം ച പാത്രതാം ജ്ഞാത്വാ സമാഹൂയ നിവേദ്യ ച।
ശൌചാചമനസംയുക്തം ദാതവ്യം ശ്രദ്ധയാ പ്രിയേ॥ 13-234-16 (90652)
യാചിതൄണാം തു പരമമാഭിമുഖ്യം പുരസ്കൃതം।
സംമാനപൂർവം സംഗ്രാഹ്യം ദാതവ്യം ദേശകാലയോ॥ 13-234-17 (90653)
അപാത്രേഭ്യോപി ചാന്യേഭ്യോ ദാതവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ॥
പാത്രാണി സംപരീക്ഷ്യൈവ ദാത്രാ വൈ നാമമാത്രയാ। 13-234-18 (90654)
അതിശക്തയാ പരം ദാനം യഥാശക്തി തു മധ്യമം।
തൃതീയം ചാപരം ദാനം നാനുരൂപമിവാത്മനഃ॥ 13-234-19 (90655)
യഥാ സംഭാഷിതം പൂർവം ദാതവ്യം തത്തഥൈവ ച।
പുണ്യിക്ഷേത്രേഷു യദ്ദത്തം പുണ്യകാലേഷു വാ യഥാ। തച്ഛോഭനതരം വിദ്ധി ഗൌരവാദ്ദേശകാലയോഃ॥ ഉമോവാച। 13-234-20 (90656)
യശ്ച പുണ്യതമോ ദേശസ്തഥാ കാലശ്ച ശംസ മേ॥ മഹേശ്വര ഉവാച। 13-234-21 (90657)
കുരുക്ഷേത്രം മഹാനന്യോ യശ്ച ദേവർഷിസേവിതഃ।
ഗിരിർവരശ്ച തീർഥാനി ദേശഭാഗേഷു പൂജിതഃ।
ഗ്രഹീതുമീപ്സിതോ യത്ര തത്ര ദത്തം മഹാഫമൽ॥ 13-234-22 (90658)
ശരദ്വസന്തകാലശ്ച പുണ്യമാസസ്തഥൈവ ച।
ശുക്ലപക്ഷശ്ച പക്ഷാണാം പൌർണമാസീ ച പർവസു॥ 13-234-23 (90659)
പിതൃദൈവതനക്ഷത്രനിർമലോ ദിവസസ്തഥാ।
തച്ഛോഭനതരം വിദ്ധി ചന്ദ്രസൂര്യഗ്രഹേ തഥാ॥ 13-234-24 (90660)
പ്രതിഗ്രഹീതുര്യഃ കാലോ മനസാ കീർതിതഃ ശുഭേ।
ഏവമാദിഷ്ടകാലേഷു ദത്തം ദാനം മഹദ്ഭവേത്॥ 13-234-25 (90661)
ദാതാ ദേയം ച പാത്രം ച ഉപക്രമയുതാ ക്രിയാ।
ദേശകാലം തഥാ തേഷാം സംപച്ഛുദ്ധിഃ പ്രകീർതിതാ॥ 13-234-26 (90662)
യഥൈവ യുഗപത്സംപത്തത്ര ദാനം മഹദ്ഭവേത്॥ 13-234-27 (90663)
അത്യൽപമപി യദ്ദാനമേഭിഃ ഷഡ്ഭിർഗുണൈര്യുതം।
ഭൂത്വാഽനന്തം നയേത്സ്വർഗം ദാതാരം ദോഷവർജിതം॥ 13-234-28 (90664)
സുമഹദ്വാഽപി യദ്ദാനം ഗുണൈരേഭിർവിനാകൃതം।
അത്യൽപഫലനിര്യോഗമഫലം വാ ഫലോദ്ധതം॥ ഉമോവാച। 13-234-29 (90665)
ഏവംഗുണയുതം ദാനം ദത്തം ച ഫലതാം വ്രജേത്।
തദസ്തി ചേൻമഹദ്ദേയം തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ മഹേശ്വര ഉവാച। 13-234-30 (90666)
തദപ്യസ്തി മഹാഭാഗേ നരാണാം ഭാവദോഷതഃ॥ 13-234-31 (90667)
കൃത്വാ ധർമം തു വിധിവത്പശ്ചാത്താപം കരോതി ചേത്।
ശ്ലാഘയാ വാ യദി ബ്രൂയാദ്വൃഥാ സംസദിം യത്കൃതം॥ 13-234-32 (90668)
പ്രകൽപയേച്ച മനസാ തത്ഫലം പ്രേത്യഭാവതഃ।
കർമ ധർമകൃതം യച്ച സതതം ഫലകാങ്ക്ഷയാ। ഏതത്കൃതം വാ ദത്തം വാ പരത്ര വിഫലം ഭവേത്॥ 13-234-33 (90669)
ഏതേ ദോഷാ വിവർജ്യാശ്ച ദാതൃഭിഃ പുണ്യകാങ്ക്ഷിഭിഃ।
സനാതനമിദം വൃത്തം സദ്ഭിരാചരിതം തഥാ॥ 13-234-34 (90670)
അനുഗ്രഹാത്പരേഷാം തു ഗൃഹസ്ഥാനാമൃണം ഹി തത്।
ഇത്യേവം മന ആവിശ്യ ദാതവ്യം സതതം ബുധൈഃ॥ 13-234-35 (90671)
ഏവമേവ കൃതം നിത്യം സുകൃതം തദ്ഭവേൻമഹത്।
സർവസാധാരണം ദ്രവ്യമേവം ദത്ത്വാ മഹത്ഫലം॥ ॥ 13-234-36 (90672)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുസ്ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 234 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 235
॥ ശ്രീഃ ॥
13.235. അധ്യായഃ 235
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പരമേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി അന്നസ്വർണഗോഭൂകന്യാവിദ്യാദാനാനാം മഹിമപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻകാനി ദേയാനി ധർമമുദ്ദിശ്യ മാനവൈഃ।
താന്യഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-235-1 (90673)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-235-2x (7643)
അജസ്രം ധർമകാര്യം ച തഥാ നൈമിത്തികം പ്രിയേ।
അന്നം പ്രതിശ്രയോ ദീപഃ പാനീയം തൃണമിന്ധനം॥ 13-235-2 (90674)
സ്നേഹോ ഗന്ധശ്ച ഭൈഷജ്യം തിലാശ്ച ലവണം തഥാ।
ഏവമാദി തഥാഽന്യശ്ച ദാനമാജസ്രമുച്യതേ॥ 13-235-3 (90675)
അജസ്രദാനാത്സതതമാജസ്രമിതി നിശ്ചിതം।
സാമാന്യം സർവവർണാനാം ദാനം ശൃണു സമാഹിതാ॥ 13-235-4 (90676)
അന്നം പ്രാണോ മനുഷ്യാണാമന്നദഃ പ്രാണദോ ഭവേത്।
തസ്മാകദന്നം വിശേഷേണ ദാതുമിച്ഛതി മാനവഃ॥ 13-235-5 (90677)
ബ്രാഹ്മണായാഭിരൂപായ യോ ദദ്യാദന്നമീപ്സിതം।
നിദധാതി നിധിം ശ്രേഷ്ഠം സോഽനന്തം പാരലൌകികം॥ 13-235-6 (90678)
ശ്രാന്തമധ്വപരിശ്രാന്തമതിഥിം ഗൃഹമാഗതം।
അർചയീത പ്രയത്നേന സ ഹി യജ്ഞോ വരപ്രദഃ॥ 13-235-7 (90679)
കൃത്വാ തു പാതകം കർമ യോ ദദ്യാദന്നമർഥിനാം।
ബ്രാഹ്മണാനാം വിശേഷേണ സോപഹന്തി സ്വകം തമഃ॥ 13-235-8 (90680)
പിതരസ്തസ്യ നന്ദന്തി സുവൃഷ്ട്യാ കർഷകാ ഇവ।
പുത്രോ യസ്യ തു പൌത്രോ വാ ശ്രോത്രിയം ഭോജയിഷ്യതി॥ 13-235-9 (90681)
അപി ചണ്ഡാലശൂദ്രാണാമന്നദാനം ന ഗർഹതേ।
തസ്മാത്സർവപ്രയത്നേന ദദ്യാദന്നമമത്സരഃ॥ 13-235-10 (90682)
കലത്രം പീഡയിത്വാഽപി പോഷയേദതിഥീൻസദാ।
ജൻമാപി മാനുഷേ ലോകേ തദർഥം ഹി വിധീയതേ॥ 13-235-11 (90683)
അന്നദാനാച്ച ലോകാംസ്താൻസംപ്രവക്ഷ്യാംയനിന്ദിതേ।
ഭവനാനി പ്രകാശന്തേ ദിവി തേഷാം മഹാത്മനാം॥ 13-235-12 (90684)
അനേകശതഭൌമാനി സാന്തർജലവനാനി ച।
വൈഡൂര്യാർചിഃപ്രകാശപനി ഹേമരൂപ്യമയാനി ച॥ 13-235-13 (90685)
നാനാരൂപാണി സംസ്ഥാനാം നാനാരത്നമയാനി ച।
ചന്ദ്രമണ്ഡലശുഭ്രാണി കിങ്കിണീജാലവന്തി ച॥ 13-235-14 (90686)
തരുണാദിത്യവർണാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
യഥേഷ്ടഭക്ഷ്യഭോജ്യാനി ശയനാസനവന്തി ച॥ 13-235-15 (90687)
സർവകാമഫലാശ്ചാത്ര വൃക്ഷാ ഭവനസംസ്ഥിതാഃ।
വാപ്യോ ബഹ്വ്യശ്ച കൂപാശ്ച ദീർഘികാശ്ച സഹസ്രശഃ॥ 13-235-16 (90688)
അരുജാനി വിശോകാനി നിത്യാനി വിവിധാനി ച।
ഭവനാനി വിചിത്രാണി പ്രാണദാനാം ത്രിവിഷ്ടപേ॥ 13-235-17 (90689)
വിവസ്വതശ്ച സോമസ്യ ബ്രഹ്മണശ്ച പ്രജാപതേഃ।
വിശന്തി ലോകാംസ്തേ നിത്യം ജഗത്യന്നോദകപ്രദാഃ॥ 13-235-18 (90690)
തത്ര തേ സുചിരം കാലം വിഹൃത്യാപ്സരസാം ഗണൈഃ।
ജായന്തേ മാനുഷേ ലോകേ സർവകല്യാണസംയുതാഃ॥ 13-235-19 (90691)
ബലസംഹനനോപേതാ നീരോഗാശ്ചിരജീവിനഃ।
കുലീനാ മതിമന്തശ്ച ഭവന്ത്യന്നപ്രദാ നരാഃ॥ 13-235-20 (90692)
തസ്മാദന്നം വിശേഷേണ ദാതവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ।
സർവകാലം ച സർവസ്യ സർവത്ര ച സദൈവ ച॥ 13-235-21 (90693)
സുവർണദാനം പരമം സ്വർഗ്യം സ്വസ്ത്യയനം മഹത്।
തസ്മാത്തേ വർണയിഷ്യാമി യഥാവദനുപൂർവശഃ॥ 13-235-22 (90694)
അപി പാപകൃതം ക്രൂരം ദത്തം രുക്മം പ്രകാശയേത്॥ 13-235-23 (90695)
സുവർണം യേ പ്രയച്ഛന്തി ശ്രോത്രിഭേഭ്യഃ സുചേതസഃ।
ദേവതാസ്തേ തർപയന്തി സമസ്താ ഇതി വൈദികം॥ 13-235-24 (90696)
അഗ്നിർഹി ദേവതാഃ സർവാഃ സുവർണം ചാഗ്നിരുച്യതേ।
തസ്മാത്സുവർണദാനേന തൃപ്താഃ സ്യുഃ സർവദേവതാഃ॥ 13-235-25 (90697)
അഗ്ന്യഭാവേ തു കുർവന്തി വഹ്നിസ്ഥാനേഷു കാഞ്ചനം।
തസ്മാത്സുവർണദാതാരഃ സർവാൻകാമാനവാപ്നുയുഃ॥ 13-235-26 (90698)
ആദിത്യസ്യ ഹുതാശസ്യ ലോകാന്നാനാവിധാഞ്ശുഭാൻ।
കാഞ്ചനം സംപ്രദായാശു പ്രവിശന്തി ന സംശയഃ॥ 13-235-27 (90699)
അലങ്കാരം കൃതം ചാപി കേവലാൻപ്രവിശിഷ്യതേ।
സൌവർണൈർബ്രാഹ്മണം കാലേ തൈരലങ്കൃത്യ ഭോജയേത്॥ 13-235-28 (90700)
യ ഏതത്പരമം ദാനം ദത്ത്വാ സൌവർണമദ്ഭുതം।
ദ്യുതിം മേധാം വപുഃ കീർതിം പുനർജാതേ ലബേദ്ധ്രുവം॥ 13-235-29 (90701)
തസ്മാത്സ്വശക്ത്യാ ദാതവ്യം കാഞ്ചനം ഭുവി മാനവൈഃ।
ന ഹ്യേതസ്മാത്പരം ലോകേഷ്വന്യത്പാപാത്പ്രമുച്യതേ॥ 13-235-30 (90702)
അത ഊർധ്വം പ്രവക്ഷ്യാമി ഗവാം ദാനമനിന്ദിതേ।
നഹി ഗോഭ്യഃ പരം ദാനം വിദ്യതേ ജഗതി പ്രിയേ॥ 13-235-31 (90703)
ലോകാൻസിസൃക്ഷുണാ പൂർവം ഗാവഃ സൃഷ്ടാഃ സ്വയംഭുവാ।
വൃത്ത്യർഥം സർവഭൂതാനാം തസ്മാത്താ മാതരഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-235-32 (90704)
ലോകജ്യേഷ്ഠാ ലോകവൃത്ത്യാ പ്രവൃത്താ
മയ്യായത്താഃ സോമനിഷ്യന്ദഭൂതാഃ।
സൌംയാഃ പുണ്യാഃ പ്രാണദാഃ കാമദാശ്ച
തസ്മാത്പൂജ്യാഃ പുണ്യകാമൈർമനുഷ്യൈഃ॥ 13-235-33 (90705)
ധേനും ദത്ത്വാ നിഭൃതാം സുശീലാം
കല്യാണവത്സാം ച പയസ്വിനീം ച।
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി തസ്യാ-
സ്താവത്സമാഃ സ്വർഗഫലാനി ഭുങ്ക്തേ॥ 13-235-34 (90706)
പ്രയച്ഛതേ യഃ കപിലാം സചേലാം
സകാംസ്യദോഹാം കനകാഗ്ര്യശൃംഗീം।
പുത്രാശ്ച പൌത്രാംശ്ച കുലം ച സർവ-
മാസപ്തമം താരയതേ പരത്ര ച॥ 13-235-35 (90707)
അന്തർജാതാഃ ക്രീതകാ ദ്യൂതലബ്ധാഃ।
പ്രാണക്രീതാഃ സോദകാശ്ചൌജസാ വാ।
കൃച്ഛ്രോത്സൃഷ്ടാഃ പോഷണാർഥാഗതാശ്ച
ദ്വാരൈരേതൈസ്താഃ പ്രലബ്ധാഃ പ്രദദ്യാത്॥ 13-235-36 (90708)
കൃസായ ബഹുപുത്രായ ശ്രോത്രിയായാഹിതാഗ്നയേ।
പ്രദായ നീരുജാം ധേനും ലോകാൻപ്രാപ്നോത്യനുത്തമാൻ॥ 13-235-37 (90709)
നൃശംസസ്യ കൃതഘ്നസ്യ ലുബ്ധസ്യാനൃതവാദിനഃ।
ഹവ്യകവ്യവ്യപേതസ്യ ന ദദ്യാദ്ഗാഃ കഥഞ്ചന॥ 13-235-38 (90710)
സമാനവത്സാം യോ ദദ്യാദ്ധേർനും വിപ്രേ പയസ്വിനീം।
സുവൃത്താം വസ്ത്രസഞ്ഛന്നാം സോമലോകേ മഹീയതേ॥ 13-235-39 (90711)
സമാനവത്സാം യോ ദദ്യാത്കൃഷ്ണാം ധേനും പയസ്വിനീം।
സുവൃത്താം വസ്ത്രസഞ്ഛന്നാം ലോകാൻപ്രാപ്നോത്യപാംപതേഃ॥ 13-235-40 (90712)
ഹിരണ്യവർണാം പിംഗാക്ഷീം സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംപന്നാം യാന്തി കൌകബേരസദ്മനഃ॥ 13-235-41 (90713)
വായുരേണുസവർമാം ച സവത്സാം കാംസ്യദോഹനാം।
പ്രദായ വസ്ത്രസംപന്നാം വായുലോകേ മഹീയതേ॥ 13-235-42 (90714)
സമാനവത്സാം യോ ധേനും ദത്ത്വാ ഗൌരീം പയസ്വിനീം।
സുവൃത്താം വസ്ത്രസഞ്ഛന്നാമഗ്നിലോകേ മഹീയതേ॥ 13-235-43 (90715)
യുവാനം ബലിനം ശ്യാമം ശതേന സഹ യൂഥപം।
ഗവേന്ദ്രം ബ്രാഹ്മണേന്ദ്രായ ഭൂരിശൃംഗമലങ്കൃതം॥ 13-235-44 (90716)
ഋഷഭം യേ പ്രയച്ഛന്തി ശ്രോത്രിയാണാം മഹാത്മനാം।
ഐശ്വര്യമഭിജായന്തേ ജായമാനാഃ പുനഃപുനഃ॥ 13-235-45 (90717)
ഗവാം മൂത്രപുരീഷാണി നോദ്വിജേന കദാചന।
ന ചാസാം മാംസമശ്നീയാദ്ഗോഷു ഭക്തഃ സദാ ഭവേത്॥ 13-235-46 (90718)
ഗ്രാസമുഷ്ടിം പരഗവേ ദദ്യാത്സംവത്സരം ശുചി।
അകൃത്വാ സ്വയമാഹാരം വ്രതം തത്സാർവകാമികം॥ 13-235-47 (90719)
ഗവാമുഭയതഃ കാലേ നിത്യം സ്വസ്ത്യയനം വദേത്।
ന ചാസാം ചിന്തയേത്പാപമിതി ധർമവിദോ വിദുഃ॥ 13-235-48 (90720)
ഗാവഃ പവിത്രം പരമം ഗോഷു ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
കഥഞ്ചിന്നാവമന്തവ്യാ ഗാവോ ലോകസ്യ മാതരഃ॥ 13-235-49 (90721)
തസ്മാദേവ ഗവാം ദാനം വിശിഷ്ടമിതി കഥ്യതേ।
ഗോഷു പൂജാ ച ഭക്തിശ്ച നരസ്യായുഷ്യതാം വഹേത്॥ 13-235-50 (90722)
അതഃപരം പ്രവക്ഷ്യാമി ഭൂമിദാനം മഹാഫലം।
ഭൂമിദാനസമം ദാനം ലോകേ നാസ്തീതി നിശ്ചയഃ॥ 13-235-51 (90723)
ഗൃഹയുക്ക്ഷേത്രയുഗ്വാഽപി ഭൂമിഭാഗഃ പ്രദീയതേ।
സുഖഭോഗം നിരാക്രോശം വാസ്തുപൂർവം പ്രകൽപ്യ ച॥ 13-235-52 (90724)
ഗ്രഹീതാരമലങ്കൃത്യ വസ്ത്രപുഷ്പാനുലോപനൈഃ।
സഭൃത്യം സപരീവാരം ഭോജയിത്വാ യഥേഷ്ടതഃ।
യോ ദദ്യാദ്ദക്ഷിണാം കാലേ ത്രിരദ്ഭിർഗൃഹ്യതാമിതി॥ 13-235-53 (90725)
ഏവം ഭൂംയാം പ്രദത്തായാം ശ്രദ്ധയാ വീതമത്സരൈഃ।
യാവത്തിഷ്ഠതി സാ ഭൂമിസ്താവദ്ദത്തഫലം വിദുഃ॥ 13-235-54 (90726)
ഭൂമിദഃ സ്വർഗമാരുഹ്യ രമതേ ശാശ്വതീഃ സമാഃ।
അചലാ ഹ്യക്ഷയാ ഭൂമിഃ സർവകാമാന്ദുധുക്ഷതി॥ 13-235-55 (90727)
യത്കിഞ്ചിത്കുരുതേ പാപം പുരുഷോ വൃത്തികർശിതഃ।
അപി ഗോകർണമാത്രേണ ഭൂമിദാനന മുച്യതേ॥ 13-235-56 (90728)
സുവർണം രജതം വസ്ത്രം മണിമുക്താവസൂനി ച।
സർവമേതൻമഹാഭാഗേ ഭൂമിദാനേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-235-57 (90729)
ഭർതുർനിഃ ശ്രേയസേ യുക്താസ്ത്യക്താത്മാനോ രണേ ഹതാഃ।
ബ്രഹ്മലോകായ സംസിദ്ധാ നാതിക്രാമന്തി ഭൂമിദം॥ 13-235-58 (90730)
ഹലകൃഷ്ടാം മഹീം ദദ്യാത്സർവബീജഫലാന്വിതാം।
സുകൂപശരണാം വാഽപി സാ ഭവേത്സർവകാമദാ॥ 13-235-59 (90731)
നിഷ്പന്നസസ്യാം പൃഥിവീം യോ ദദാതി ദ്വിജൻമനാം।
വിമുക്തഃ കലുഷൈഃ സർവൈഃ ശകലോകം സ ഗച്ഛതി॥ 13-235-60 (90732)
യഥാ ജനിത്രീ ക്ഷീരേണി സ്വപുത്രമഭിവർധയേത്।
ഏവം സർവഫലൈർഭൂമിർദാതാരമഭിവർധയേത്॥ 13-235-61 (90733)
ബ്രാഹ്മണം വൃത്തസംപന്നമാഹിതാഗ്നിം ശുചിവ്രതം।
ഗ്രാഹയിത്വാ നിജാം ഭൂമിം ന യാന്തി യമസാദനം॥ 13-235-62 (90734)
യഥാ ചന്ദ്രമസോ വൃദ്ധിരഹന്യഹനി ദൃശ്യതേ।
തഥാ ഭൂമേഃ കൃതം ദാനം സസ്യേസസ്യേ വിവർധതേ॥ 13-235-63 (90735)
യഥാ ബീജാനി രോഹന്തി പ്രകീർണാനി മഹീതലേ।
തഥാ കാമാഃ പ്രരോഹന്തി ഭൂമിദാനഗുണാർജിതാഃ॥ 13-235-64 (90736)
പിതരഃ പിതൃലോകസ്ഥാ ദേവതാശ്ച ദിവി സ്ഥിതാഃ।
സന്തർപയന്തി ഭോഗൈസ്തം യോ ദദാതി വസുന്ധരാം॥ 13-235-65 (90737)
ദീർഘായുഷ്യം വരാംഗത്വം സ്ഫീതാം ച ശ്രിയമുത്തമാം।
പരത്ര ലഭതേ മർത്യഃ സംപ്രദായ വസുന്ധരാം॥ 13-235-66 (90738)
ഏതത്സർവം മയോദ്ദിഷ്ടം ഭൂമിദാനസ്യ യത്ഫലം।
ശ്രദ്ദധാനൈർനരൈർനിത്യം ശ്രാവ്യമേതത്സനാതനം॥ 13-235-67 (90739)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി കന്യാദാനം യഥാവിധി।
കന്യാ ദേയാ മഹാദേവി പരേഷാമാത്മനോപി വാ॥ 13-235-68 (90740)
കന്യാം ശുദ്ധവ്രതാചാരാം കുലരൂപസമന്വിതാം।
യസ്മൈ ദിത്സതി പാത്രായ തേനാപി ഭൃശകാമിതാം॥ 13-235-69 (90741)
പ്രഥമം തത്സമാകൽപ്യ ബന്ധുഭിഃ കൃതനിശ്ചയഃ।
കാരയിത്വാ ഗൃഹം പൂർവം ദാസീദാസപരിച്ഛദൈഃ॥ 13-235-70 (90742)
ഗൃഹോപകരണൈശ്ചൈവ പശുധാന്യേന സംയുതാം।
തദർഥിനേ തദർഹായ കന്യാം താം സമലങ്കൃതാം॥ 13-235-71 (90743)
സവിവാഹം യഥാന്യായം പ്രചച്ഛേദഗ്നിസാക്ഷികം।
വൃത്ത്യാതീം യഥാ കൃത്വാ സദ്ഗൃഹേ തൌ നിവേശയേത്॥ 13-235-72 (90744)
ഏവം കൃത്വാ വധൂദാനം തസ്യ ദാനസ്യ ഗൌരവാത്।
പ്രേത്യഭാവേ മഹീയേത സ്വർഗലോകേ യഥാസുഖം॥ 13-235-73 (90745)
പുനർജാതസ്യ സൌഭാഗ്യം കുലവൃദ്ധിം തഥാഽഽപ്നുയാത്॥ 13-235-74 (90746)
വിദ്യാദാനം തഥാ ദേവി പാത്രഭൂതായ വൈ ദദത്।
പ്രേത്യഭാവേ ലഭേൻമർത്യോ മേധാം വൃദ്ധിം ധൃതിം സ്മൃതിം॥ 13-235-75 (90747)
അനുരൂപായ ശിഷ്യായ യശ്ച വിദ്യാം പ്രയച്ഛതി।
യഥോക്തസ്യ പ്രദാനസ്യ ഫലമാനന്ത്യമശ്നുതേ॥ 13-235-76 (90748)
ദാപനം ത്വഥ വിദ്യാനാം ദരിദ്രേഭ്യോഽർഥവേദനൈഃ।
സ്വയം ദത്തേന തുല്യം സ്യാദിതി വിദ്ധി ശുഭാനനേ॥ 13-235-77 (90749)
ഏവം തേ കഥിതാന്യേവ മഹാദാനാനി മാനിനി।
ത്വത്പ്രിയാർഥം മയാ ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-235-78 (90750)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 235 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 236
॥ ശ്രീഃ ॥
13.236. അധ്യായഃ 236
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണോമാംപ്രതി തിലദാനപ്രകാരതത്ഫലയോഃ കഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ജലാന്നാദിനാനാദാനഫലകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ സേതുകൂപതടാകനിർമാപണാദിധർമഫലകഥനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ കഥം ദേയം തിലാന്വിതം।
തസ്യ തസ്യ ഫലം ബ്രൂഹി ദത്തസ്യ ച കൃതസ്യ ച॥ 13-236-1 (90751)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-236-2x (7644)
തിലകൽപവിധിം ദേവി തൻമേ ശൃണു സമാഹിതാ॥ 13-236-2 (90752)
സമൃദ്ധൈരസമൃദ്ധൈർവാ തിലാ ദേയാ വിശേഷതഃ।
തിലാഃ പവിത്രാഃ പാപഘ്നാഃ സുപുണ്യാ ഇതി സംസ്മൃതാഃ॥ 13-236-3 (90753)
ന്യായതസ്തു തിലാഞ്ശുദ്ധാൻസംഹൃത്യാഥ സ്വശക്തിനഃ।
തിലരാശിം പുനഃ കുര്യാത്പർവാതാഭം സുരസ്നകം।
മഹാന്തം യദി വാ സ്തോകം നാനാദ്രവ്യസമന്വിതം॥ 13-236-4 (90754)
സുവർണരജതാഭ്യാം ച മണിമുക്താപ്രവാലകൈഃ।
അലങ്കൃത്യ യഥായോഗം സപതാകം സവേദികം।
സഭൂഷണം സവസ്ത്രം ച ശയനാസനസംമിതം॥ 13-236-5 (90755)
പ്രായശഃ കൌമുദീമാസേ പൌർണമാസ്യാം വിശേഷതഃ।
ഭോജയിത്വാ ച വിധിവദ്ബ്രാഹ്ംണാനർഹതോ ബഹൂൻ॥ 13-236-6 (90756)
സ്വയം കൃതോപവാസശ്ച വൃത്തശൌചസമന്വിതഃ।
ദദ്യാത്പ്രദക്ഷിണീകൃത്യ തിലരാശിം സദക്ഷിണം॥ 13-236-7 (90757)
ഏകസ്യാപി ബഹൂനാം വാ ദാതവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ।
തസ്യ ദാനഫലം ദേവി അഗ്നിഷ്ടോമേന സംയുതം॥ 13-236-8 (90758)
കേവലം വാ തിലൈരേവ ഭൂമൌ കൃത്വാ ഗവാകൃതിം।
സവസ്ത്രകം സരത്നം ച പുംസാ ഗോദാനകാങ്ക്ഷിണാ।
തദർഹായ പ്രദാതവ്യം തസ്യ ഗോദാനതഃ ഫലം॥ 13-236-9 (90759)
ശരാവാംസ്തിലസംപൂർണാൻസഹിരണ്യാൻസചംപകാൻ।
നൃപോഽദദദ്ബ്രാഹ്മണായ സു പുണ്യഫലഭാഗ്ഭവേത്॥ 13-236-10 (90760)
ഏവം തിലമയം ദേയം നരേണ ഹിതമിച്ഛതാ।
നാനാദാനഫലം ഭൂയഃ ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-236-11 (90761)
ബലമായുഷ്യമാരോഗ്യമന്നദാനാല്ലഭേന്നരഃ।
പാനീയദസ്തു സൌഭാഗ്യം രസജ്ഞാനം ലഭേന്നരഃ॥ 13-236-12 (90762)
വസ്ത്രദാനാദ്വപുഃശോഭാമലങ്കാരം ലഭേന്നരഃ।
ദീപദോ ബുദ്ധിവൈശദ്യം ദ്യുതിശോഭാം ലഭേന്നരഃ॥ 13-236-13 (90763)
രാജപീഡാവിമോക്ഷം തു ഛത്രദോ ലഭതേ ഫലം।
ദാസീദാസപ്രദാനാത്തു ഭവേത്കർമാന്തഭാങ്നരഃ।
ദാസീദാസം ച വിവിധം ലഭേത്പ്രേത്യ ഗുണാന്വിതം॥ 13-236-14 (90764)
യാനാനി വാഹനം ചൈവ തദർഹായ ദദന്നരഃ।
പാദരോഗപരിക്ലേശാൻമുക്തഃ ശ്വസനവാഹവാൻ।
വിചിത്ര രമണീയം ച ലഭതേ യാനവാഹനം॥ 13-236-15 (90765)
പ്രതിശ്രയപ്രദാനം ച തദർഹായ തദിച്ഛതേ।
വർഷാകാലേ തു രാത്രൌ വാ ലഭേത്പക്ഷബലം ശുഭം॥ 13-236-16 (90766)
സേതുകൂപതടാകാനാം കർതാ തു ലഭതേ നരഃ।
ദീർഘായുഷ്യം ച സൌഭാഗ്യം തതാ പ്രേത്യ ഗതിം ശുഭാം॥ 13-236-17 (90767)
വൃക്ഷസംരോപകോ യസ്തു ഛായാപുഷ്പഫലപ്രദഃ।
പ്രേത്യഭാവേ ലഭേത്പുണ്യമഭിഗംയോ ഭവേന്നരഃ॥ 13-236-18 (90768)
യസ്തു സങ്ക്രമകൃല്ലോകേ നദീഷു ജലഹാരിണാം।
ലഭേത്പുണ്യഫലം പ്രേത്യ വ്യസനേഭ്യോ വിമോക്ഷണം॥ 13-236-19 (90769)
മാർഗകൃത്സതതം മർത്യോ ഭവേത്സന്താനവാന്നരഃ।
കായദോഷവിമുക്തസ്തു തീർഥകൃത്സതതം ഭവേത്॥ 13-236-20 (90770)
ഔഷധാനാം പ്രദാനാത്തു സതതം കൃപയാഽന്വിതഃ।
ഭവേദ്വ്യാധിവിഹീനശ്ച ദീർഘായുശ്ച വിശേഷതഃ॥ 13-236-21 (90771)
അനാഥാൻപോഷയേദ്യസ്തു കൃപണാന്ധകപംഗുകാൻ।
സ ച പുണ്യഫലം പ്രേത്യ ലഭതേ കൃച്ഛ്രമോക്ഷണം॥ 13-236-22 (90772)
വേദഗോഷ്ഠാഃ ശുഭാഃ ശാലാ ഭിക്ഷൂണാം ച പ്രതിശ്രയം।
യഃ കുര്യാല്ലഭതേ നിത്യം നരഃ പ്രേത്യ ഫലം ശുഭം॥ 13-236-23 (90773)
പ്രാസാദവാസം വിവിധം യക്ഷശോഭാം ലഭേത്പുനഃ।
വിവിധം വിവിധാകാരം ഭക്ഷ്യഭോജ്യഗുണാന്വിതം॥ 13-236-24 (90774)
രംയം തം ദൈവഗോവാടം യഃ കുര്യാല്ലഭതേ നരഃ।
പ്രേത്യ ഭാവേ ശുഭാം ജാതിം വ്യാധിമോക്ഷം തഥൈവ ച॥ 13-236-25 (90775)
ഏവം നാനാവിധം ദ്രവ്യം ദാനകർതാ ലഭേത്ഫലം॥ 13-236-26 (90776)
ഉമോവാച। 13-236-27x (7645)
കൃതം ദത്തം യഥാ യാവത്തസ്യ തല്ലഭതേ ഫലം।
ഏതൻമേ ദേവദേവേശ തത്ര കൌതൂഹലം മഹത്॥ 13-236-27 (90777)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-236-28x (7646)
പ്രേത്യിഭാവേ ശൃണു ഫലം ദത്തസ്യ ച കൃതസ്യ ച।
ദാനം ഷംഗുണയുക്തം തു തദർഹായ യഥാവിധിഃ।
യഥാവിഭവതോ ദാനം ദാതവ്യമിതി മാനവൈഃ॥ 13-236-28 (90778)
ബുദ്ധിമായുഷ്യമാരോഗ്യം ബലം ഭാഗ്യം തഥാഽഽഗമം।
രൂപേണ സപ്തധാ ഭൂത്വാ മാനുഷ്യം ഫലതി ധ്രുവം॥ 13-236-29 (90779)
ഇദം ദത്തമിദം ദേയമിത്യേവം ഫലകാങ്ക്ഷയാ।
യദ്ദത്തം തത്തദേവ സ്യാന്ന തു കിഞ്ചന ലഭ്യതേ॥ 13-236-30 (90780)
ധ്രുവം ദേവ്യത്തമേ ദാനം മധ്യമേ ത്വധമം ഫലം॥ ॥ 13-236-31 (90781)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 236 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-236-10 സഹിരണ്യാൻസവസ്ത്രകാനിതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 237
॥ ശ്രീഃ ॥
13.237. അധ്യായഃ 237
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി യജ്ഞപ്രശംസനം॥ 1 ॥ തഥാ ദേവാനാം പൂജാദിഫലകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ ദേവാനാം മനുഷ്യചിന്തിതവിജ്ഞാനസാമർഥ്യകഥനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവന്ദേവദേവേശ വിശിഷ്ടം യജ്ഞമുച്യതേ।
ലൌകികം വൈദികം ചൈവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-237-1 (90782)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-237-2x (7647)
ദേവതാനാം തു പൂജാ യാ യജ്ഞേഷ്വേവ സമാഹിതാ।
യജ്ഞാ വേദേഷ്വധീതാശ്ച വേദാ ബ്രാഹ്മണസംയുതാഃ॥ 13-237-2 (90783)
ഇദം തു സകലം ദിവ്യം ദിവി വാ ഭുവി വാ പ്രിയേ।
യജ്ഞാർഥം വിദ്ധി തത്സൃഷ്ടം ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 13-237-3 (90784)
ഏവം വിജ്ഞായ തത്കർതാ സദാരഃ സതതം ദ്വിജഃ।
പ്രേത്യഭാവേ ലഭേല്ലോകാൻബ്രഹ്മകർമസമാധിനാ॥ 13-237-4 (90785)
ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ തദ്ബ്രഹ്മ നിത്യം ദേവി സമാഹിതം।
തസ്മാദ്വിപ്രൈര്യഥാശാസ്ത്രം വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 13-237-5 (90786)
യജ്ഞകർമി കൃതം സർവം ദേവതാ അഭിതർപയേത്।
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാശ്ചൈവ യജ്ഞാർഥം പ്രായശഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-237-6 (90787)
അഗ്നിഷ്ടോമാദിഭിര്യജ്ഞൈർവേദേഷു പരികൽപിതൈഃ।
സുശുദ്ധൈര്യജമാനൈസ്ച ഋത്വിഗ്ഭിശ്ച യഥാവിധിഃ।
ശുദ്ധൈർദ്രവ്യോപകരണൈര്യഷ്ടവ്യമിതി നിശ്ചയഃ॥ 13-237-7 (90788)
തഥാ കൃതേഷു യജ്ഞേഷു ദേവാനാം തോഷണം ഭവേത്।
തുഷ്ടേഷു സർവദേവേഷു യജ്വാ യജ്ഞഫലം ലഭേത്॥ 13-237-8 (90789)
ദേവാഃ സന്തോഷിതാ യജ്ഞൈർലോകാൻസംവർധയന്ത്യുത।
ഉഭയോർലോകയോർഭൂതിർദേവി യജ്ഞേ പ്രദൃശ്യതേ॥ 13-237-9 (90790)
തസ്മാദ്യജ്വാ ദിവം ഗത്വാ അമരൈഃ സഹ മോദതേ।
നാസ്തി യജ്ഞസമം ദാനം നാസ്തി യജ്ഞസമോ നിധിഃ॥ 13-237-10 (90791)
സർവധർമസമുദ്ദേശോ ദേവി യജ്ഞേ സമാഹിതഃ।
ഏഷാ യജ്ഞകൃതാ പൂജാ ലൌകികീമപരാം ശൃണു॥ 13-237-11 (90792)
ദേവസത്കാരമുദ്ദിശ്യ ക്രിയതേ ലൌകികോത്സവഃ॥ 13-237-12 (90793)
ദേവഗോഷ്ഠേഽധിസംസ്കൃത്യ ചോത്സവം യഃ കരോതി വൈ।
യാഗാന്ദേവോപഹാരാംശ്ച ശുചിർഭൂത്വാ യഥാവിധി।
ദേവാൻസന്തോഷയിത്വാ സ ദേവി ധർമമവാപ്നുയാത്॥ 13-237-13 (90794)
ഗന്ധമാല്യൈശ്ച വിവിധൈഃ പരമാന്നേന ധൂപനൈഃ।
ബഹ്വീഭിഃ സ്തുതിഭിശ്ചൈവ സ്തുവദ്ഭിഃ പ്രയതൈർനരൈഃ॥ 13-237-14 (90795)
നൃത്തൈർവാദ്യൈശ്ച ഗാന്ധർവൈരന്യൈർദൃഷ്ടിവിലോഭനൈഃ।
ദേവസത്കാരമുദ്ദിശ്യ കുർവതേ യേ നരാ ഭുവി॥ 13-237-15 (90796)
തേഷാം ഭക്തികൃതേനൈവ സത്കാരേണൈവ പൂജിതാഃ।
തേനൈവ തോഷം സംയാന്തി ദേവി ദേവാസ്ത്രിവിഷ്ടപേ॥ 13-237-16 (90797)
മാനുഷൈശ്ചോപകാരൈർവാ ശുചിഭിഃ സത്പരായണൈഃ।
ബ്രഹ്മചര്യപരൈരേതത്കൃതം ധർമഫലം ലഭേത്॥ 13-237-17 (90798)
കേവലൈഃ സ്തുതിഭിർദേവി ഗന്ധമാല്യസമാഹിതൈഃ।
പ്രയതൈഃ ശുദ്ധഗാത്രൈസ്തു ശുദ്ധദേശേ സുപൂജിതാഃ।
സന്തോഷം യാന്തി തേ ദേവാ ഭക്തൈഃ സംപൂജിതാസ്തഥാ॥ 13-237-18 (90799)
ദേവാൻസന്തോഷയിത്വൈവ ദേവി ധർമമവാപ്നുയാത്॥ 13-237-19 (90800)
ഉമോവാച। 13-237-20x (7648)
ത്രിവിഷ്ടപസ്ഥാ വൈ ഭൂമൌ ദേവാ മാനുഷചേഷ്ടിതം।
കഥം ജ്ഞാസ്യന്തി വിധിവത്തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-237-20 (90801)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-237-21x (7649)
തദഹം തേപ്രവക്ഷ്യാമി യഥാ തൈർവിദ്യതേ പ്രിയേ।
പ്രാണിനാം തു ശരീരേഷു അന്തരാത്മാ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 13-237-21 (90802)
ആത്മാനം പരമം ദേവമിതി വിദ്ധി ശുഭേക്ഷണേ।
ആത്മാ മനോവ്യവസ്ഥാനാത്സർവം വേത്തി ശുഭാശുഭം॥ 13-237-22 (90803)
ആത്മൈവ ദേവാസ്തദ്വിദ്യുരവ്യഗ്രമനസാ കൃതം।
സതാം മനോവ്യവസ്ഥാനാച്ഛുഭം ഭവതി വൈ നൃണാം॥ 13-237-23 (90804)
തസ്മാദ്ദേവാഽഭിസംപൂജ്യാ ബ്രാഹ്മണാനാം തഥൈവ ച।
യജ്ഞാശ്ച ധർമകാര്യാണി ഗുരുപൂജാ ച ശോഭനേ॥ 13-237-24 (90805)
ശുദ്ധഗാത്രൈർവ്രതയുതൈസ്തൻമയൈസ്തത്പരായണൈഃ।
ഏവം വ്യവസ്ഥിതൈർനിത്യം കർതവ്യമിതി നിശ്ചയഃ॥ 13-237-25 (90806)
ഏവം കൃത്വാ ശുഭാകാങ്ക്ഷീ പരത്രേഹ ച മോദതേ।
അന്യഥാ മന ആവിശ്യ കൃതം ന ഫലതി പ്രിയേ।
ഋതേഽപി തു മനോ ദേവി അശുഭം ഫലതി ധ്രുവം॥ ॥ 13-237-26 (90807)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 237 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 238
॥ ശ്രീഃ ॥
13.238. അധ്യായഃ 238
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ശ്രാദ്ധവിധാനാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
പിതൃമേധഃ കഥം ദേവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി।
സർവേഷാം പിതരഃ പൂജ്യാഃ സർവസംപത്പ്രദായിനഃ॥ 13-238-1 (90808)
മഹേശ്വ ഉവാച। 13-238-2x (7650)
പിതൃമേധം പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവത്തൻമനാ ശൃണു।
ദേശകാലൌ വിധാനം ച തത്ക്രിയായാഃ ശുഭാശുഭം॥ 13-238-2 (90809)
ലോകേഷു പിതരഃ പൂജ്യാ ദേവതാനാം ച ദേവതാഃ।
ശുചയോ നിർമലാഃ പുണ്യാ ദക്ഷിണാം ദിശമാശ്രിതാഃ॥ 13-238-3 (90810)
യഥാ വൃഷ്ടിം പ്രതീക്ഷന്തേ ഭൂമിഷ്ഠാഃ സർവജന്തവഃ।
പിതരശ്ച തഥാ ലോകേ പിതൃമേധം ശുഭേക്ഷണേ॥ 13-238-4 (90811)
തസ്യ ദേശാഃ കുരുക്ഷേത്രം ഗയാ ഗംഗാ സരസ്വതീ।
പ്രഭാസം പുഷ്കരം ചേതി തേഷു ദത്തം മഹാഫലം॥ 13-238-5 (90812)
തീർഥാനി സരിതഃ പുണ്യാ വിവിക്താനി വനാനി ച।
നദീനാം പുലിനാനീതി ദേശാഃ ശ്രാദ്ധസ്യ പൂജിതാഃ॥ 13-238-6 (90813)
മാഘപ്രോഷ്ഠപദൌ മാസൌ ശ്രാദ്ധകർമണി പൂജിതൌ।
പക്ഷയോഃ കൃഷ്ണപക്ഷശ്ച പൂർവപക്ഷാത്പ്രശസ്യതേ॥ 13-238-7 (90814)
അമാവാസ്യാം ത്രയോദശ്യാം നവംയാം പ്രതിപത്സു ച।
തിഥിഷ്വേതാസു തുഷ്യന്തി ദത്തേനേഹ പിതാമഹാഃ॥ 13-238-8 (90815)
പൂർവാഹ്ണേ ശുക്ലപക്ഷേ ച രാത്രൌ ജൻമദിനേഷു വാ।
യുഗ്മേഷ്വഹസ്സു ച ശ്രാദ്ധം ന ച കുർവീത പണ്ഡിതഃ॥ 13-238-9 (90816)
ഏഷ കാലോ മയാ പ്രോക്തഃ പിതൃമേധസ്യ പൂജിതഃ।
യസ്മിംശ്ച ബ്രാഹ്ംണം പാത്രം പശ്യേത്കാലഃ സ ച സ്മൃതഃ॥ 13-238-10 (90817)
അപാങ്ക്തേയാ ദ്വിജാ വർജ്യാ ഗ്രാഹ്യാസ്തേ പങ്ക്തിപാവനാഃ।
ഭോജയേദ്യദി പാപിഷ്ഠാഞ്ശ്രാദ്ധേഷു നരകം വ്രജേത്॥ 13-238-11 (90818)
വൃത്തശ്രുതകുലോപേതാൻസകലത്രാൻഗുണാന്വിതാൻ।
തദർഹാഞ്ശ്രോത്രിയാന്വിദ്ധി ബ്രാഹ്മണാനയുജഃ ശുഭേ॥ 13-238-12 (90819)
ഏതാന്നിമന്ത്രയോദ്വിദ്വാൻപൂർവേദ്യുഃ പ്രാതരേവ വാ।
തത്ര ശ്രാദ്ധക്രിയാം പശ്ചാദാരഭേത യഥാവിധി॥ 13-238-13 (90820)
ത്രീണി ശ്രാദ്ധേ പവിത്രാണി ദൌഹിത്രഃ കുതപസ്തിലാഃ।
ത്രീണി ചാത്ര പ്രശംസന്തി ശൌചമക്രോധമത്വരാ॥ 13-238-14 (90821)
കുതപഃ ഖംഗപാത്രം ച കുശാ ദർഭാസ്തിലാ മധു।
കാലശാകം ഗജച്ഛായാ പവിത്രം ശ്രാദ്ധകർമസു॥ 13-238-15 (90822)
തിലാനവകിരേത്തത്ര നാനാവർണാൻസമന്തതഃ।
അശുദ്ധം പിതൃയജ്ഞശ്ച തിലൈഃ ശുധ്യതി ശോഭനേ॥ 13-238-16 (90823)
നീലകാഷായവസ്ത്രം ച ഭിന്നവർണം നവവ്രണം।
ഹീനാംഗമശുചിം വാഽപി വർജയേത്തത്ര ദൂരതഃ॥ 13-238-17 (90824)
കുക്കുടാംശ്ച വരാഹാംശ്ച നഗ്നം ക്ലീബം രജസ്വലാം।
ആയസം ത്രപുസീസം ച ശ്രാദ്ധകർമണി വർജയേത്॥ 13-238-18 (90825)
മാംസൈഃ പ്രീണന്തി പിതരോ മുദ്ഗമാഷയവൈരിഹ।
ശശരൌരവമാംസേന ഷൺമാസം തൃപ്തിരിഷ്യതേ॥ 13-238-19 (90826)
സംവത്സരം ച ഗവ്യേന ഹവിഷാ പായസേന ച।
വാർധ്രീണസസ്യ മാംസേന തൃപ്തിർദ്വാദശവാർഷികീ॥ 13-238-20 (90827)
ആനന്ത്യായ ഭവേദ്ദത്തം ഖംഗമാംസം പിതൃക്ഷയേ।
പായസം സതിലം ക്ഷൌദ്രം ഖംഗമാംസേന സംമിതം॥ 13-238-21 (90828)
മഹാശകലിനോ മസ്യാശ്ഛാഗോ വാ സർവലോഹിതഃ।
കാലശാകമിതീത്യേവ തദാനന്ത്യായ കൽപിതം॥ 13-238-22 (90829)
സാപൂപം സാമിഷം സ്നിഗ്ധമാഹാരമുപകൽപയേത്।
ഉപകൽപ്യ തദാഹാരം ബ്രാഹ്മണാനർചയേത്തതഃ॥ 13-238-23 (90830)
ശ്മശ്രുകർമശിരഃ സ്നാതാൻസമാരോപ്യാസനം ക്രമാത്।
സുഗന്ധമാല്യാഭരണൈഃ സ്നഗ്ഭിരേതാന്വിഭൂഷയേത്॥ 13-238-24 (90831)
അലങ്കൃത്യോപവിഷ്ടാംസ്താൻപിണ്ഡാവാപം നിവേദയേത്॥ 13-238-25 (90832)
തതഃ പ്രസ്തീര്യ ദർഭാണാം പ്രസ്തരം ദക്ഷിണാമുഖം।
തത്സമീപേഽഗ്നിമിദ്ധ്വാ ച സ്വധാം ച ജുഹുയാത്തതഃ।
സമീപേ ത്വഗ്നീഷോമാഭ്യാം പിതൃഭ്യോ ജുഹുയാത്തദാ॥ 13-238-26 (90833)
തഥാ ദർഭേഷു പിണ്ഡാംസ്ത്രീന്നിർവപേദ്ദക്ഷിണാമുഖഃ।
അപസവ്യമപാംഗുഷ്ഠം നാമധേയപുരസ്കൃതം॥ 13-238-27 (90834)
ഏതേന വിധിനാ ദത്തം പിതൄണാമക്ഷയം ഭവേത്।
തതോ വിപ്രാന്യഥാശക്തി പൂജയേന്നിയതഃ ശുചിഃ।
സദക്ഷിണം സസംഭാരം യഥാ തുഷ്യന്തി തേ ദ്വിജാഃ॥ 13-238-28 (90835)
യത്ര തത്ക്രിയതേ തത്ര ന ജൽപന്ന ജപേൻമിഥഃ।
നിയംയ വാച്യം ദേഹം ച ശ്രാദ്ധകർമ സമാരഭേത്॥ 13-238-29 (90836)
തതോ നിർവപനേ വൃത്തേ താൻപിണ്ഡാംസ്തദനന്തരം।
ബ്രാഹ്മണോഽഗ്നിരജോ ഗൌർവാ ഭക്ഷയേദപ്സു വാ ക്ഷിപേത്॥ 13-238-30 (90837)
പത്നീം വാ മധ്യമം പിണ്ഡം പുത്രകാമോ ഹി പ്രാശയേത്।
ആധത്ത പിതരോ ഗർഭം കുമാരം പുഷ്കരസ്രജം॥ 13-238-31 (90838)
തൃപ്താനുത്ഥാപ്യ താന്വിപ്രാനന്നശേഷം നിവേദയേത്।
തച്ഛേഷം ബഹുഭിഃ പശ്ചാത്സഭൃത്യോ ഭക്ഷയേന്നരഃ॥ 13-238-32 (90839)
ഏഷ പ്രോക്തഃ സമാസേന പിതൃയജ്ഞഃ സനാതനഃ।
പിതരസ്തേന തുഷ്യന്തി കർതാ ച ഫലമാപ്നുയാത്॥ 13-238-33 (90840)
അഹന്യഹനി വാ കുര്യാൻമാസേമാസേഽഥവാ പുനഃ।
സംവത്സരം ദ്വിഃ കുര്യാച്ച ചതുർവാഽപി സ്വശക്തിതഃ॥ 13-238-34 (90841)
ദീർഘായുശ്ച ഭവേത്സ്വസ്ഥഃ പിതൃമേധേന വാ പുനഃ।
സപുത്രോ ബഹുഭൃത്യശ്ച പ്രഭൂതധനധാന്യവാൻ॥ 13-238-35 (90842)
ശ്രാദ്ധദഃ സ്വർഗമാപ്നോതി നിർമലം വിവിധാത്മകം।
അപ്സരോഗണസംഘുഷ്ടം വിരജസ്കമനന്തരം॥ 13-238-36 (90843)
ശ്രാദ്ധാനി പുഷ്ടികാമാ വൈ യേ പ്രകുർവന്തി പണ്ഡിതാഃ।
തേഷാം പുഷ്ടിം പ്രജാം ചൈവ ദാസ്യന്തി പിതരഃ സദാ॥ 13-238-37 (90844)
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം സ്വർഗ്യം ശത്രുവിനാശനം।
കുലസന്ധാരകം ചേതി ശ്രാദ്ധമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-238-38 (90845)
ഉമോവാച। 13-238-39x (7651)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ മൃതാസ്തേ ഭുവി ജന്തവഃ।
നാനാജാതിഷു ജായന്തേ ശീഘ്രം കർമവശാത്പുനഃ॥ 13-238-39 (90846)
പിതരഃ സ്വസ്തി തേ തത്ര കഥം തിഷ്ഠന്തി ദേവവത്।
പിതൄണാം കതമോ ദേശഃ പിണ്ഡാനശ്നന്തി വൈ കഥം॥ 13-238-40 (90847)
അന്നേ ദത്തേ മൃതാനാം തു കഥമാപ്യായനം ഭവേത്।
ഏവം മയാ സംശയിതം ഭഗവന്വക്തുമർഹസി॥ 13-238-41 (90848)
നാരദ ഉവാച। 13-238-42x (7652)
ഏതദ്വിരുദ്ധം പൃച്ഛന്ത്യാം രുദ്രാണ്യാം പരിഷദ്ഭൃശം।
ബഭൂവ സർവാ മുദിതാ ശ്രോതും ഹി പരമം ഹിതം॥ 13-238-42 (90849)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-238-43x (7653)
സ്ഥാനേ സംശയിതം ദേവി ശൃണു കല്യാണി തത്വതഃ।
ഗുഹ്യാനാം പരമം ഗുഹ്യം ഹിതാനാം പരമം ഹിതം॥ 13-238-43 (90850)
യഥാ ദേവഗണാ ദേവി തഥാ പിതൃഗണാഃ പ്രിയേ।
ദക്ഷിണസ്യാം ദിശി ശുഭേ സർവേ പിതൃഗണാഃ സ്ഥിതാഃ॥ 13-238-44 (90851)
പ്രേതാനുദ്ദിശ്യ യാ പൂജാ ക്രിയതേ മാനുഷൈരിഹ।
തേന തുഷ്യന്തി പിതരോ ന പ്രേതാഃ പിതരഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-238-45 (90852)
ഉത്തരസ്യാം യഥാ ദേവാ രമന്തേ യജ്ഞകർമഭിഃ।
ദക്ഷിണസ്യാം തഥാ ദേവി തുഷ്യന്തി വിവിധൈർമഖൈഃ॥ 13-238-46 (90853)
ദ്വിവിധം ക്രിയതേ കർമ ഹവ്യകവ്യസമാശ്രിതം।
തയോർഹവ്യക്രിയാ ദേവാൻകവ്യമാപ്യായതേ പിതൄൻ। 13-238-47 (90854)
പ്രസവ്യം മംഗലൈർദ്രവ്യൈർഹവ്യകർമ വിധീയതേ।
അപസവ്യമമംഗല്യൈഃ കവ്യം ചാപി വിധീയതേ॥ 13-238-48 (90855)
സദേവാസുരഗന്ധർവാഃ പിതൄനഭ്യർചയന്തി ച।
ആപ്യായന്തേ ച തേ ശ്രാദ്ധൈഃ പുനരാപ്യായയന്തി താൻ॥ 13-238-49 (90856)
അനിഷ്ടാ ച പിതൄൻപൂർവം യഃ ക്രിയാം പ്രകരോതി ചേത്।
രക്ഷാംസി ച പിശാചാശ്ച ഫലം ഭോക്ഷ്യന്തി തസ്യ തത്॥ 13-238-50 (90857)
ഹവ്യകവ്യക്രിയാസ്തസ്മാത്കർതവ്യാ ഭുവി മാനുഷൈഃ।
കർമക്ഷേത്രം ഹി മാനുഷ്യം തദന്യത്ര ന വിദ്യതേ॥ 13-238-51 (90858)
കവ്യേന സന്തതിർദൃഷ്ടാ ഹവ്യേ ഭൂതിഃ പൃഥഗ്വിധാഃ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ദേവഗുഹ്യം സനാതനം॥ ॥ 13-238-52 (90859)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 238 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 239
॥ ശ്രീഃ ॥
13.239. അധ്യായഃ 239
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ദാനത്രൈവിധ്യാത്തത്ഫലത്രൈവിധ്യാദികഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ദാനഫലസ്യ പഞ്ചവിധത്വപ്രതിപാദനം॥ 2 ॥ തഥാ നാനാധർമതത്ഫലപ്രതിപാദനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഏവം കൃതസ്യ ധർമസ്യ ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം പ്രഭോ।
പ്രമാണം ഫലമാനാനാം തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-239-1 (90860)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-239-2x (7654)
പ്രമാണകൽപനാം ദേവി ദാനസ്യ ശൃണു ഭാമിനി॥ 13-239-2 (90861)
യത്സാരസ്തു നരോ ലോകേ തദ്ദാനം ചോത്തമം സ്മൃതം।
സർവദാനവിധിം പ്രാഹുസ്തദേവ ഭുവി ശോഭനേ॥ 13-239-3 (90862)
പ്രസ്ഥം സാരം ദരിദ്രസ്യ ശതം കോടിധനസ്യ ച।
പ്രസ്ഥസാരസ്തു തത്പ്രസ്ഥം ദദൻമഹദഷാപ്നുയാത്॥ 13-239-4 (90863)
കോടിസാരസ്തു താം കോടിം ദദാൻമഹദവാപ്നുയാത്।
ഉഭയം തൻമഹത്തച്ച ഫലേനൈവ സമം സ്മൃതം॥ 13-239-5 (90864)
ധർമാർഥകാമഭോഗേഷു ശക്ത്യഭാവസ്തു മധ്യമം।
സ്വദ്രവ്യാദതിഹീനം തു തദ്ദാനമധമം സ്മൃതം॥ 13-239-6 (90865)
ശൃണു ദത്തസ്യ വൈ ദേവി പഞ്ചധാ ഫലകൽപനാം।
ആനന്ത്യം ച മഹച്ചൈവ സമം ഹീനം ഹി പാതകം॥ 13-239-7 (90866)
തേഷാം വിശേഷം വക്ഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ।
ദുസ്ത്യജസ്യ ച വൈ ദാനം പാത്ര ആനന്ത്യമുച്യതേ॥ 13-239-8 (90867)
ദാനം ഷംഗുണയുക്തം തു മഹദിത്യഭിധീയതേ।
യഥാശ്രദ്ധം തു വൈ ദാനം യഥാർഹം സമമുച്യതേ॥ 13-239-9 (90868)
ഗുണതസ്തു തഥാ ഹീനം ദാനം ഹീനമിതി സ്മൃതം।
ദാനം പാതകമിത്യാഹുഃ ഷഡ്ഗുണാനാം വിപര്യയേ॥ 13-239-10 (90869)
ദേവലോകേ മഹത്കാലമാന്ത്യസ്യ ഫലം വിദുഃ।
മഹതസ്തു തഥാ കാലം സ്വർഗലോകേ തു പൂജ്യതേ॥ 13-239-11 (90870)
സമസ്യ തു തദാ ദാനം മാനുഷ്യം ഭോഗമാവഹേത്।
ദാനം നിഷ്ഫലമിത്യാഹുർവിഹീനം ക്രിയയാ ശുഭേ॥ 13-239-12 (90871)
അഥവാ ംലേച്ഛദേശേഷു തത്ര തത്ഫലതാം വ്രജേത്।
നരകം പ്രേത്യ തിര്യക്ഷു ഗച്ഛേദശുഭദാനതഃ॥ 13-239-13 (90872)
ഉമോവാച। 13-239-14x (7655)
അശുഭസ്യാപി ദാനസ്യ ശുഭം സ്യാച്ച ഫലം കഥം॥ 13-239-14 (90873)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-239-15x (7656)
മനസാ തത്വതഃ ശുദ്ധമാനൃശംസ്യപുരഃസരം।
പ്രീത്യാ തു സർവദാനാനി ദത്ത്വാ ഫലമവാപ്നുയാത്॥ 13-239-15 (90874)
രഹസ്യം സർവദാനാനാമേതദ്വിദ്ധി ശുഭേക്ഷണേ।
അന്യാനി ധർമകാര്യാണി ശൃണു സദ്ഭിഃ കൃതാനി ച॥ 13-239-16 (90875)
ആരാമദേവഗോഷ്ഠാനി സങ്ക്രമാഃ കൂപ ഏവ ച।
ഗോവാടശ്ച തടാകശ്ച സഭാ ശാലാ ച സർവശഃ॥ 13-239-17 (90876)
പാഷണ്ഡാവസഥശ്ചൈവ പാനീയം ഗോതൃണാനി ച।
വ്യാധിതാനാം ച ഭൈഷജ്യമനാഥാനാം ച പോഷണം॥ 13-239-18 (90877)
അനാഥശവസംസ്കാരസ്തീർഥമാർഗവിശോധനം।
വ്യസനാഭ്യവപത്തിശ്ച സർവേഷാം ച സ്വശക്തിതഃ॥ 13-239-19 (90878)
ഏതത്സർവം സമാസേന ധർമകാര്യമിതി സ്മൃതം।
തത്കർതവ്യം മനുഷ്യേണ സ്വശക്ത്യാ ശ്രദ്ധയാ ശുഭേ॥ 13-239-20 (90879)
പ്രേത്യഭാവേ ലഭേത്പുണ്യം നാസ്തി തത്ര വിചാരണാ।
രൂപം സൌഭാഗ്യമാരോഗ്യം ബലം സൌഖ്യം ലഭേന്നരഃ।
സ്വർഗോ വാ മാനുഷേ വാഽപി തൈസ്തൈരാപ്യായതേ ഹി സഃ॥ 13-239-21 (90880)
ഉമോവാച। 13-239-22x (7657)
ഭഗവൻലോകപാലേശ ധർമസ്തു കതിഭേദകഃ।
ദൃശ്യതേ പരിതഃ സദ്ഭിസ്തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-239-22 (90881)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-239-23x (7658)
ശൃണു ദേവി സമുദ്ദേശാന്നാനാത്വം ധർമസങ്കടേ।
ധർമാ ബഹുവിധാ ലോകേ ശ്രുതിഭേദമുഖോദ്ഭവാഃ॥ 13-239-23 (90882)
സ്മൃതിധർമശ്ച ബഹുധാ സദ്ഭിരാചാര ഇഷ്യതേ॥ 13-239-24 (90883)
ദേശധർമാശ്ച ദൃശ്യന്തേ കുലധർമാസ്തഥൈവ ച।
ജാതിധർമാശ്ച വൈ ധർമാ ഗണധർമാശ്ച ശോഭനേ॥ 13-239-25 (90884)
ശരീരകാലവൈഷംയാദാപദ്ധർമശ്ച ദൃശ്യതേ।
ഏതദ്ധർമസ്യ നാനാത്വം ക്രിയതേ ലോകവാസിഭിഃ॥ 13-239-26 (90885)
കാരണാത്തത്രതത്രൈവ ഫലം ധർമസ്യ ചേഷ്യതേ।
തത്കാരണസമായോഗേ ലഭേത്കുർവൻഫലം നരഃ॥ 13-239-27 (90886)
അന്യഥാ ന ലഭേത്പുണ്യമതദർഹഃ സമാവിശേത്।
ഏവം ധർമസ്യ നാനാത്വം ഫലം കുർവല്ലംʼഭേന്നരഃ॥ 13-239-28 (90887)
ശ്രൌതസ്മാർതസ്തു ധർമാണാം പ്രാകൃതോ ധർമ ഉച്യതേ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവി ഭൂയഃ ശ്രോതും കിമിച്ഛസി॥ ॥ 13-239-29 (90888)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 239 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 240
॥ ശ്രീഃ ॥
13.240. അധ്യായഃ 240
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ഭദ്രാശ്വകേതുമാലാദിഖണ്ഡാനാം സുകൃതിനാം ഭോഗസ്ഥാനത്വാദിപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻസർവഭൂതേശ പുരമർദന ശങ്കര।
ശ്രുതം പാപകൃതാം ദുഃഖം യമലോകേ വരപ്രദ॥ 13-240-1 (90889)
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം ദേവ നൃണാം സുകൃതകർമണാം।
കഥം തേ ഭുഞ്ജതേ ഭോഗാൻസ്വർഗലോകേ മഹേശ്വര॥ 13-240-2 (90890)
കഥിതാഃ കീദൃശാ ലോകാ നൃണാം സുകൃതകാരിണാം।
ഏതൻമേ വദ ദേവശ ശ്രോതും കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 13-240-3 (90891)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-240-4x (7659)
ശൃണു കല്യാണി തത്സർവം യത്ത്വമിച്ഛസി ശോഭനേ।
വിവിധാഃ പുണ്യലോകാസ്തേ കർമകർമണ്യതാം ഗതാഃ॥ 13-240-4 (90892)
മേരും ഹി കനകാത്മാനം പരിതഃ സർവതോദിശം।
ഭദ്രാശ്ചഃ കേതുമാലശ്ച ഉത്തരാഃ കുരവസ്തഥാ॥ 13-240-5 (90893)
ജംബൂവനാദയഃ സ്വർഗാ ഇത്യേതേ കർമവർജിതാഃ।
തേഷു ഭൂത്വാ സ്വയംഭൂതാഃ പ്രദൃശ്യതേ യതസ്തതഃ॥ 13-240-6 (90894)
യോജനാനാം സഹസ്രം ച ഏകൈകം മാനമാത്രയാ।
നിത്യം പുഷ്പഫലോപേതാസ്തത്ര വൃക്ഷാഃ സമന്തതഃ॥ 13-240-7 (90895)
ആസക്തവസ്ത്രാഭരണാഃ സർവേ കനകസന്നിഭാഃ।
ദ്വിരേഫാശ്ചാണ്ഡജാസ്തത്ര പ്രവാലമണിസന്നിഭാഃ।
വിചിത്രാശ്ച മനോജ്ഞാശ്ച കൂജിതൈഃ ശോഭയന്തി താൻ॥ 13-240-8 (90896)
കുശേശയവനച്ഛന്നാ നലിന്യശ്ച മനോരമാഃ।
തത്ര വാന്ത്യനിലാ നിത്യം ദിവ്യഗന്ധസുഖാവഹാഃ॥ 13-240-9 (90897)
സർവേ ചാംലാനമാല്യാശ്ച വിരജോംബരസംവൃതാഃ।
ഏവം ബഹുവിധാ ദേവി ദിവ്യഭോഗാഃ സുഖാവഹാഃ॥ 13-240-10 (90898)
സ്ത്രിയശ്ച പുരുഷാശ്ചൈവ സർവേ സുകൃതകാരിണഃ।
രമന്തേ തത്ര ചാന്യോന്യം കാമരാഗസമന്വിതാഃ॥ 13-240-11 (90899)
മനോഹരാ മഹാഭാഗാഃ സർവേ ലലിതകുണ്ഡലാഃ।
ഏവം തത്ര സ്ഥിതാ മർത്യാഃ പ്രമദാഃ പ്രിയദർശനാഃ॥ 13-240-12 (90900)
നാനാഭാവസമായുക്താ യൌവനസ്ഥാഃ സദൈവ തു।
യുവത്യഃ കൽപിതാസ്തത്ര കാമജാ ലലിതാസ്തഥാ॥ 13-240-13 (90901)
മനോനുകൂലാ മധുരാ ഭോഗിനാമുപകൽപിതാഃ।
പ്രമദാശ്ചോദ്ഭവന്ത്യേവ സ്വർഗലോകേ യഥാ തഥാ॥ 13-240-14 (90902)
ഏവംവിധാഃ സ്ത്രിയശ്ചാത്ര പുരുഷാശ്ച പരസ്പരം।
രമന്തേ ചേന്ദ്രിയൈഃ സ്വസ്ഥൈ ശരീരൈർഭോഗസംസ്കൃതൈഃ॥ 13-240-15 (90903)
കാമഹർഷഗുണാഭ്യസ്താ നാന്യേ ക്രോധാദയഃ പ്രിയേ।
ക്ഷുത്പിപാസാ ന ചാസ്ത്യത്രി ഗാത്രക്ലേശാശ്ച ശോഭനേ॥ 13-240-16 (90904)
സർവതോ രമണീയം ച സർവത്ര കുസുമാന്വിം।
യാവത്പുണ്യഫലം താവദ്ദൃശ്യന്തേ ബഹുസംഗതാഃ।
നിരന്തരം ഭോഗയുതാ രമന്തേ സ്വർഗവാസിനഃ॥ 13-240-17 (90905)
തത്ര ഭോഗാന്യഥായോഗം ഭുക്ത്വാ പുണ്യക്ഷയാത്പുനഃ।
നശ്യന്തി ജായമാനാസ്തേ ശരീരൈഃ സഹസാ പ്രിയേ॥ 13-240-18 (90906)
സ്വർഗലോകാത്പരിഭ്രഷ്ടാഃ ജായന്തേ മാനുഷേ പുനഃ।
പൂർവപുണ്യാവശേഷേണ വിശിഷ്ടാഃ സംഭവന്തി തേ॥ 13-240-19 (90907)
ഏഷാ സ്വർഗഗതിഃ പ്രോക്താ പൃച്ഛന്ത്യാസ്തവ ഭാമിനി।
അത ഊർധ്വം പദാന്യഷ്ടൌ സുകർമാണി ശൃണു പ്രിയേ।
ഭോഗയുക്താനി പുണ്യാനി ഉച്ഛ്രിതാനി പരസ്പരം॥ 13-240-20 (90908)
വിദ്യാധരാഃ കിംപുരുഷാ യക്ഷഗന്ധർവകിന്നരാഃ।
അപ്സരോദാനവാ ദേവാ യഥാക്രമമുദാഹൃതാഃ॥ 13-240-21 (90909)
തേഷു സ്ഥാനേഷു ജായന്തേ പ്രാണിനാഃ പുണ്യകർമണഃ।
തേഷാമപി ച യേ ലോകാഃ സ്വർഗലോകോപമാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-240-22 (90910)
സ്വർഗവത്തത്ര തേ ഭോഗാൻഭുഞ്ജതേ ച രമന്തി ച।
രൂപസത്വബലോപേതാഃ സർവേ ദീർഘായുഷസ്തഥാ॥ 13-240-23 (90911)
തേഷാം സർവക്രിയാരംഭോ മാനുഷേഷ്വിവ ദൃശ്യതേ।
അതിമാനുഷമൈശ്വര്യമത്ര മായാബലാത്കൃതം॥ 13-240-24 (90912)
ജരാപ്രസൂതിമരണം തേഷു സ്ഥാനേഷു ദൃശ്യതേ।
ഗുണാ ദോഷാശ്ച സന്ത്യത്ര ആകാശഗമനം തഥാ॥ 13-240-25 (90913)
അന്തർധാനം ബലം സത്ത്വമായുശ്ച ചിരജീവിതം।
തപോവിശേഷജ്ജായന്തേ യഥാ കർംണി ഭാമിനി॥ 13-240-26 (90914)
ദേവലോകേ പ്രവൃത്തിസ്തു തേഷാമേവ വിധീയതേ।
ന തഥാ ദേവലോകോ ഹി തദ്വിശിഷ്ടാഃ സുരാഃ സ്മൃതാഃ॥i 13-240-27 (90915)
തത്ര ഭോഗമനിർദേശ്യമമൃതത്വം ച വിദ്യതേ।
വിമാനഗമനം നിത്യമപ്സരോഗണസേവിതം॥ 13-240-28 (90916)
ഏവമന്യച്ച തത്കർമ ദേവതാഭ്യോ വിശിഷ്യതേ।
പ്രത്യക്ഷം തവ തത്സർവം ദേവലോകേ പ്രവർതനം॥ 13-240-29 (90917)
തസ്മാന്ന വർണയേ ദേവി വിദിതം ച ത്വയാ ശുഭേ।
തത്സർവം സുകൃതൈരേവ പ്രാപ്യതേ ചോത്തമം പദം॥ ॥ 13-240-30 (90918)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 240 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 241
॥ ശ്രീഃ ॥
13.241. അധ്യായഃ 241
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി പ്രാണിനാം ശുഭാശുഭത്വനിശ്ചായകലിംഗകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
മാനുഷേഷ്വേവ ജീവത്സു ഗതിർവിജ്ഞായതേ ന വാ।
യഥാ ശുഭഗതിർജീവോ നാസൌ ത്വശുഭഭാഗിതി॥ 13-241-1 (90919)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-241-2 (90920)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-241-3x (7660)
തദഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി ജീവിതം വിദ്യതേ യഥാ।
ദ്വിവിധാഃ പ്രാണിനോ ലോകേ ദൈവമാസുരമാശ്രിതാഃ॥ 13-241-3 (90921)
മനസാ കർമണാ വാചാ പ്രതികലാ ഭവന്തി യേ।
താദൃശാനാസുരാന്വിദ്ധി മർത്യാസ്തേ നരകാലയാഃ॥ 13-241-4 (90922)
ഹിംസ്രാശ്ചോരാശ്ച ധൂർതാശ്ച പരദാരാഭിമർശകാഃ।
നീചകർമരതാ യേ ച ശൌചമംഗലവർജിതാഃ॥ 13-241-5 (90923)
ശുചിവിദ്വേഷിണഃ പാപാ ലോകചാരിത്രദൂഷകാഃ।
ഏവം യുക്തസമാചാരാ ജീവന്തോ നരകാലയാഃ॥ 13-241-6 (90924)
ലോകോദ്വേഗകരാശ്ചാന്യേ പശവശ്ച സരീസൃപാഃ।
വൃക്ഷാഃ കണ്ടകിനോ രൂക്ഷാസ്താദൃശാന്വിദ്ധി ചാസുരാൻ॥ 13-241-7 (90925)
അപരാന്ദേവപക്ഷാംസ്തു ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ॥ 13-241-8 (90926)
മനോവാക്കർമഭിർനിത്യമനുകൂലാ ഭവന്തി യേ।
താദൃശാനമരാന്വിദ്ധി തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-9 (90927)
ശൌചാർജവപരാ ധീരാഃ പരാർഥം നാഹരന്തി യേ।
യേ സമാഃ സർവഭൂതേഷു തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-10 (90928)
ഭയാദ്വാ വൃത്തിഹേതോർവാ അനൃതം ന വദന്തി യേ।
സത്യം വദന്തി സതതം തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-11 (90929)
ധാർമികാഃ ശൌചസംപന്നാഃ ശുക്ലാ മധുരവാദിനഃ।
നാകാര്യം മനസേച്ഛന്തി തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-12 (90930)
സ്വദുഃഖമിവ മന്യന്തേ പരേഷാം ദുഃഖവേദനം।
ദരിദ്രാ അപി യേ കേചിദ്യാചിതാഃ പ്രീതിപൂർവകം।
ദദത്യേവ ച യത്കിഞ്ചിത്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-13 (90931)
ആസ്തികാ മംഗലപരാഃ സതതം വൃദ്ധസേവിനഃ।
പുണ്യകർമപരാ നിത്യം തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-14 (90932)
വ്രതിനോ ദാനശീലാശ്ച ധർമശീലാശ്ച മാനവാഃ॥
ഋജവോ മൃദവോ നിത്യം തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-15 (90933)
ഗുരുശുശ്രൂഷണപരാ ദേവബ്രാഹ്മണപൂജകാഃ।
കൃജജ്ഞാഃ കൃതവിദ്യാശ്ച തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-16 (90934)
ജിതേന്ദ്രിയാ ജിതക്രോധാ ജിതമാനമദാഃ സ്മൃതാഃ।
ലോഭമാത്സര്യഹീനാ യേ തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-17 (90935)
നിർമാ നിരഹങ്കാരഃ സാനുക്രോശാഃ സ്വബന്ധുഷു।
ദീനാനുകംപിനോ നിത്യം തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-18 (90936)
ഐഹികേന തു വൃത്തേന പാരത്രമനുമീയതേ।
ഏവംവിധാ നരാ ലോകേ ജീവന്തഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 13-241-19 (90937)
യദന്യച്ച ശുഭം ലോകേ പ്രജാനുഗ്രഹകാരി ച।
പശവശ്ചൈവ വൃക്ഷാശ്ച പ്രജാനാം ഹിതകാരിണഃ।
താദൃശാന്ദേവപക്ഷസ്ഥാനിതി വിദ്ധി ശുഭാനനേ॥ 13-241-20 (90938)
ശുഭാശുഭപ്രയം ലോകേ സർവം സ്ഥാവരജംഗമം।
ദൈവം ശുഭമിതി പ്രാഹുരാസുരം ചാശുഭം പ്രിയേ॥ ॥ 13-241-21 (90939)
ഇതി ശ്രീമന്യഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 241 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 242
॥ ശ്രീഃ ॥
13.242. അധ്യായഃ 242
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി പ്രാണിനാം മരണസ്യ സ്വാഭാവികത്വയത്നസാധ്യത്വഭേദേന ദ്വൈവിധ്യകഥനപൂർവകം ദ്വിതീയസ്യ യോഗാദിനാ ശരീരത്യാഗാദിഭേദേന ചാതുർവിധ്യകഥനേന തസ്യ മഹാഫലഹേതുത്വകഥനം॥ 1 ॥ കാമക്രോധാദിനാ ശരീരത്യാഗസ്യ നകരഭോഗഹേതുത്വകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ഭഗവൻമാനുഷാഃ കേചിത്കാലധർമമുപസ്ഥിതാഃ।
പ്രാണമോക്ഷം കഥം കൃത്വാ പരത്രി ഹിതമാപ്നുയുഃ॥ 13-242-1 (90940)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-242-2x (7661)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു ദേവി സമാഹിതാ।
ദ്വിവിധം മരണം ലോകേ സ്വഭാവാദ്യത്നതസ്തഥാ॥ 13-242-2 (90941)
തയോഃ സ്വഭാവം നാപായം യത്നതഃ കരണോദ്ഭവം।
ഏതയോരുഭയോർദേവി വിധാനം ശൃണു ശോഭനേ॥ 13-242-3 (90942)
കല്യാകല്യശരീരസ്യ യത്നജം ദ്വിവിധം സ്മൃതം।
യത്നജം നാമ മരണമാത്മത്യാഗോ മുമൂർഷയാ॥ 13-242-4 (90943)
തത്രാകല്യശരീരസ്യ ജരാ വ്യാധിശ്ച കാരണം।
മഹാപ്രസ്ഥാനഗമനം തഥാ പ്രായോപവേശനം।
ജലാവഗാഹനം ചൈവ അഗ്നിചിത്യാം പ്രവേശനം॥ 13-242-5 (90944)
ഏവം ചതുർവിധഃ പ്രോക്ത ആത്മത്യാഗോ മുമൂർഷതാം।
ഏതേഷാം ക്രമയോഗേന വിധാനം ശൃണു ശോഭനേ॥ 13-242-6 (90945)
സ്വധർമയുക്തം ഗാർഹസ്ഥ്യം ചിരമൂഢ്വാ വിധാനതഃ।
തത്രാനൃണ്യം ച സംപ്രാപ്യ വൃദ്ധോ വാ വ്യാധിതോഽപി വാ॥ 13-242-7 (90946)
ദർശയിത്വാ സ്വദൌർബല്യം സർവാനേവാനുമാന്യ ച।
സർവം വിഹായ ബന്ധൂംശ്ച ക്രമാണാം ഭരണം തഥാ॥ 13-242-8 (90947)
ദാനാനി വിധിവത്കൃത്വാ ധർമികാര്യർഥമാത്മനഃ।
അനുജ്ഞാപ്യ ജനം സർവം വാചാ മധുരയാ ബ്രുവൻ॥ 13-242-9 (90948)
അഹതം വസ്ത്രമാച്ഛാദ്യ ബദ്ധ്വാ തത്കുശരജ്ജുനാ।
ഉപസ്പൃശ്ച പ്രതിജ്ഞായ വ്യവസായപുരസരം॥ 13-242-10 (90949)
പരിത്യജ്യ തതോ ഗ്രാംയം ധർമം കുര്യാദ്യഥേപ്സിതം।
മഹാപ്രസ്താനമിച്ഛേച്ചേത്പ്രതിഷ്ഠേതോത്തരാം ദിശം॥ 13-242-11 (90950)
ഭൂത്വാ താവന്നിരാഹാരോ യാവത്പ്രാണവിമോക്ഷണം।
ചേഷ്ടാഹാനൌ ശയിത്വാഽപി തൻമനാഃ പ്രാണമുത്സൃജേത്।
ഏവം പുണ്യകൃതാം ലോകാനമലാൻപ്രതിപദ്യതേ॥ 13-242-12 (90951)
പ്രായോപവേശനം ചേച്ഛേത്തേനൈവ വിധിനാ നരഃ।
ദേശേ പുണ്യതമേ ശ്രേഷ്ഠേ നിരാഹാരസ്തു സംവിശേത്॥ 13-242-13 (90952)
അപ്രാണം തു ശുചിർഭൂത്വാ കുർവന്ദാനം സ്വശക്തിതഃ।
പുണ്യം പരിത്യജേത്പ്രാണാനേഷ ധർമഃ സനാതനഃ।
ഏവം കലേവരം ത്യക്ത്വാ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-242-14 (90953)
അഗ്നിപ്രവേശനം ചേച്ഛേത്തേനൈവ വിധിനാ ശുഭേ।
കൃത്വാ കാഷ്ഠമയം ചിത്യം പുണ്യക്ഷേത്രേ നദീഷു വാ॥ 13-242-15 (90954)
ദൈവതേഭ്യോ നമസ്കൃത്വാ കൃത്വാ ചാപി പ്രദക്ഷിണം।
ഭൂത്വാ ശുചിർവ്യവസിതഃ പ്രവിശേദഗ്നിസംസ്തരം।
സോപി ലോകാന്യഥാന്യായം പ്രാപ്നുയാത്പുണ്യകർമണാം॥ 13-242-16 (90955)
ജലാവഗാഹനം ചേച്ഛേത്തേനൈവ വിധിനാ ശുഭേ।
ഖ്യാതേ പുണ്യതമേ തീർഥേ നിമജ്ജേത്സുകൃതം സ്മരൻ॥ 13-242-17 (90956)
സോപി പുണ്യതമാംʼല്ലോകാന്നിഃസംഗാത്പ്രതിപദ്യതേ।
തതഃ കല്യശരീരസ്യ സന്ത്യാഗം ശൃണു തത്വതഃ॥ 13-242-18 (90957)
രക്ഷാർഥം ക്ഷത്രിയഃ ശ്രേഷ്ഠഃ പ്രജാപാലനകാരണാത്।
യോധാനാം ഭർതൃപിണ്ഡാർഥം ഗുർവർഥം ബ്രഹ്മചാരിണാം॥ 13-242-19 (90958)
ഗോബ്രാഹ്മണാർഥം സർവേഷാം പ്രാണത്യാഗോ വിധീയതേ।
സ്വരാജ്യരക്ഷണാർതം വാ കുജനൈഃ പീഡിതാഃ പ്രജാഃ॥ 13-242-20 (90959)
മോക്തുകാമസ്ത്യജേത്പ്രാണാന്യുദ്ധമാർഗേ യഥാവിധി।
സുസന്നദ്ധോ വ്യവസിതഃ സംപ്രവിശ്യാപരാങ്മുഖഃ।
ഏവം രാജാ മൃതഃ സദ്യഃ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 13-242-21 (90960)
താദൃശീ സുഗതിർനാസ്തി ക്ഷത്രിയസ്യ വിശേഷതഃ।
ഭൃത്യോ വാ ഭർതൃപിണ്ഡാർഥം ഭർതൃകർമണ്യുപസ്ഥിതേ॥ 13-242-22 (90961)
കുർവംസ്തത്ര തു സാഹായ്യമാത്മപ്രാണാനപേക്ഷയാ।
സ്വാംയർഥം സന്ത്യജേത്പ്രാണാൻപുണ്യാംʼല്ലോകാൻസ ഗച്ഛതി॥ 13-242-23 (90962)
സ്പൃഹണീയഃ സുരഗണൈസ്തത്ര നാസ്തി വിചാരണാ।
ഏവം ഗോബ്രാഹ്മണാർഥം വാ ദീനാർഥം വാ ത്യജേത്തനും॥ 13-242-24 (90963)
സോപി പുണ്യമവാപ്നോതി ആനൃശംസ്യവ്യപേക്ഷയാ।
ഇത്യേതേ ജീവിതത്യാഗേ മാർഗാസ്തേ സമുദാഹൃതാഃ॥ 13-242-25 (90964)
കാമക്രോധാദ്ഭയാദ്വാഽപി യദി ചേത്സന്ത്യജേത്തനും।
സോഽനന്തം നരകം യാതി ആത്മഹന്തൃത്വകാരണാത്॥ 13-242-26 (90965)
സ്വഭാവം മരണം നാമ ന തു ചാത്മേച്ഛയാ ഭവേത്।
യഥാ മൃതാനാം യത്കാര്യം തൻമേ ശൃണു യഥാവിധി॥ 13-242-27 (90966)
തത്രാപി മരണം ത്യാഗോ മൂഢത്യാഗാദ്വിശിഷ്യതേ।
ഭൂമൌ സംവേശയേദ്ദേഹം നരസ്യ വിനശിഷ്യതഃ॥ 13-242-28 (90967)
നിർജീവം വൃണുയാത്സദ്യോ വാസസാ തു കലേവരം।
മാല്യഗന്ധൈരലങ്കൃത്യ സുവർണേന ച ഭാമിനി॥ 13-242-29 (90968)
ശ്മശാനേ ദക്ഷിണേ ദേശേ ചിതാഗ്നൌ പ്രദഹേൻമൃതം।
അഥവാ നിക്ഷിപേദ്ഭൂമൌ ശരീരം ജീവവർജിതം॥ 13-242-30 (90969)
ദിവാ ച ശുക്ലപക്ഷശ്ച ഉത്തരായണമേവ ച।
മുമൂർഷൂണാം പ്രശസ്താനി വിപരീതം തു ഗർഹിതം॥ 13-242-31 (90970)
ഔദകം ചാഷ്ടകാശ്രാദ്ധം ബഹുഭിർബഹുഭിഃ കൃതം।
ആപ്യായനം മൃതാനാം തത്പരലോകേ ഭവേച്ഛുഭം।
ഏതത്സർവം മയാ പ്രോക്തം മാനുഷാണാം ഹിതം വചഃ॥ ॥ 13-242-32 (90971)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 242 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 243
॥ ശ്രീഃ ॥
13.243. അധ്യായഃ 243
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി നാനാധർമാമാമപി പ്രത്യേകം സാഫല്യകഥനേന തേഷു മോക്ഷധർമസ്യൈവ ശ്രൈഷ്ഠ്യപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥ തഥാ ജ്ഞാനസ്യ മോക്ഷസാധനത്വകഥനപൂർവകം തത്പ്രാപ്ത്യുപായകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ദേവദേവ നമസ്തേഽസ്തു കാലസൂദന ശങ്കര।
ലോകേഷു വിവിധാ ധർമാസ്ത്വത്പ്രസാദാൻമയാ ശ്രുതാഃ॥ 13-243-1 (90972)
വിശിഷ്ടം സർവധർമേഭ്യഃ ശാശ്വതം ധ്രുവമവ്യയം।
ശ്രുതുമിച്ഛാംയഹം സർവമത്ര മുഹ്യതി മേ മനഃ॥ 13-243-2 (90973)
കേചിൻമോക്ഷം പ്രശംസന്തി കേചിദ്യജ്ഞഫലം ദ്വിജാഃ।
വാനപ്രസ്ഥം പുനഃ കേചിദ്ഗാർഹസ്ഥ്യം കേചിദാശ്രമം॥ 13-243-3 (90974)
രാജധർമാശ്രയം കേചിത്കേചിത്സ്വാധ്യായമേവ ച।
ബ്രഹ്മചര്യാശ്രമം കേചിത്കേചിദ്വാക്സംയമാശ്രയം॥ 13-243-4 (90975)
മാതരം പിതരം കേചിത്സേവമാനാ ദിവം ഗതാഃ।
അഹിംസയാ പരഃ സ്വർഗേ സത്യേന ച മഹീയതേ॥ 13-243-5 (90976)
ആഹവേഽഭിമുഖാഃ കേചിന്നിഹതാസ്ത്രിദിവം ഗതാഃ।
കേചിദുഞ്ഛവൃത്തേ സിദ്ധാഃ സ്വർഗമാർഗം സമാശ്രിതാഃ॥ 13-243-6 (90977)
ആർജവേനാപരേ യുക്താ മഹതാം പൂജതേ രതാഃ।
ഋജവോ നാകപൃഷ്ഠേ തു ശുദ്ധാത്മാനഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 13-243-7 (90978)
ഏവം ബഹുവിധൈർലോകേ ധർമദ്വാരൈഃ സുസംവൃതൈഃ।
മമാപി മതിരാവിദ്ധാ മേഘലേഖേവ വായുനാ॥ 13-243-8 (90979)
ഏതസ്മിൻസംശയസ്ഥാനേ സംശയച്ഛേദകാരി യത്।
വചനം ബ്രൂഹി ദേവേശ നിശ്ചയജ്ഞാനസഞ്ജ്ഞിതം॥ 13-243-9 (90980)
നാരദ ഉവാച। 13-243-10x (7662)
ഏവം പൃഷ്ടഃ സ്വയാ ദേവ്യാ മഹാദേവഃ പിനാകധൃക്।
പ്രോവാച മധുരം വാക്യം സൂക്ഷ്മമധ്യാത്മസംശ്രിതം॥ 13-243-10 (90981)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-243-11x (7663)
ന്യായതസ്ത്വം മഹാഭാഗേ ശ്രോതുകാമാഽസി നിശ്ചയം।
ഏതദേവ വിശിഷ്ടം തേ യത്ത്വം പൃച്ഛസി മാം പ്രിയേ॥ 13-243-11 (90982)
സർവത്ര വിഹിതോ ധർമഃ സ്വർഗലോകഫലാശ്രിതഃ।
ബഹുദ്വാരസ്യ ധർമസ്യ നേഹാസ്തി വിഫലാഃ ക്രിയാഃ॥ 13-243-12 (90983)
യസ്മിന്യസ്മിംശ്ച വിഷയേ യോയോ യാതി വിനിശ്ചയം।
തം തമേവാഭിജാനാതി നാന്യം ധർമം ശുചിസ്മിതേ॥ 13-243-13 (90984)
ശൃണു ദേവി സമാസേന മോക്ഷദ്വാരസമനുത്തമം।
ഏതദ്ധി സർവധർമാണാം വിശിഷ്ടം ശുഭമവ്യയം॥ 13-243-14 (90985)
നാസ്തി മോക്ഷാത്പരം ദേവി മോക്ഷ ഏവ പരാ ഗതിഃ।
സുഖമാത്യന്തികം ശ്രേഷ്ഠമനിവൃത്തം ച തദ്വിദുഃ॥ 13-243-15 (90986)
നാത്ര ദേവി ജരാ മൃത്യുഃ ശോകോ വാ ദുഃഖമേവ വാ।
അനുത്തമമചിന്ത്യം ച തദ്ദേവി പരമം സുഖം॥ 13-243-16 (90987)
ജ്ഞാനാനാമുത്തമം ജ്ഞാനം മോക്ഷജ്ഞാനം വിദുർബുധാഃ।
ഋഷിഭിർദേവസംഘൈശ്ച പ്രോച്യതേ പരമം പദം॥ 13-243-17 (90988)
നിത്യമക്ഷരമക്ഷോഭ്യമജേയം ശാശ്വതം ശിവം।
വിശന്തി തത്പദം പ്രാജ്ഞാഃ സ്പൃഹണീയം സുരോത്തമൈഃ॥ 13-243-18 (90989)
ദുഃഖാദിശ്ച ദുരന്തശ്ച സംസാരോയം പ്രകീർതിതഃ।
ശോകവ്യാധിജരാദോഷൈർമരണേന ച സംയുതഃ॥ 13-243-19 (90990)
യഥാ ജ്യോതിർഗണാ വ്യോംനി വിവർതന്തേ പുനഃപുനഃ।
തസ്യ മോക്ഷസ്യ മാർഗോഽയം ശ്രുയതാം ശുഭലക്ഷണേ॥ 13-243-20 (90991)
ബ്രഹ്മാദിസ്ഥാവരാന്തശ്ച സംസാരോ യഃ പ്രകീർതിതഃ।
സംസാരേ പ്രാണിനഃ സർവേ നിവർതന്തേ യഥാ പുനഃ॥ 13-243-21 (90992)
തത്ര സംസാരചക്രസ്യ മോക്ഷോ ജ്ഞാനേന ദൃശ്യതേ।
അധ്യാത്മതത്വവിജ്ഞാനം ജ്ഞാനമിത്യഭിധീയതേ॥ 13-243-22 (90993)
ജ്ഞാനസ്യ ഗ്രഹണോപായമാചാരം ജ്ഞാനിനസ്തഥാ।
യഥാവത്സംപ്രവക്ഷ്യാമി തത്ത്വമേകമനാഃ ശൃണു॥ 13-243-23 (90994)
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോ വാഽപി ഭൂത്വാ പൂർവം ഗൃഹേ സ്ഥിതഃ।
ആനൃണ്യം സർവതഃ പ്രാപ്യ തതസ്താൻസന്ത്യജേദ്ഗൃഹാൻ॥ 13-243-24 (90995)
തതഃ സന്ത്യജ്യ ഗാർഹസ്ഥ്യം നിശ്ചിതോ വനമാശ്രയേത്॥ 13-243-25 (90996)
വനേ ഗുരും സമാജ്ഞായ ദീക്ഷിതോ വിധിപൂർവകം।
ദീക്ഷാം പ്രാപ്യ യഥാന്യായം സ്വവൃത്തം പരിപാലയേത്॥ 13-243-26 (90997)
ഗൃഹ്ണീയാദപ്യുപാധ്യായാൻമോക്ഷജ്ഞാനമനിന്ദിതഃ।
ദ്വിവിധം ച പുനർമോക്ഷം സാംഖ്യയോഗമിതി സ്മൃതിഃ॥ 13-243-27 (90998)
പഞ്ചവിംശതിവിജ്ഞാനം സാംഖ്യമിത്യഭിധീയതേ।
ഐശ്വര്യം ദേവസാരൂപ്യം യോഗശാസ്ത്രസ്യ നിർണയഃ।
തയോരന്യതരം ജ്ഞാനം ശൃണുയാച്ഛിഷ്യതാം ഗതഃ॥ 13-243-28 (90999)
നാകാലോ നാപ്യകാഷായീ നാപ്യസംവത്സരോഷിതഃ।
നാസാംഖ്യയോഗോ നാശ്രാദ്ധം ഗുരുണാ സ്നേഹപൂർവകം।
സമഃ ശീതോഷ്ണഹർഷാദീന്വിഷഹേത സ വൈ മുനിഃ॥ 13-243-29 (91000)
അമൃഷ്യഃ ക്ഷുത്പിപാസാഭ്യാമുചിതേഭ്യോ നിവർതയേത്।
ത്യജേത്സങ്കൽപജാൻഗ്രന്ഥീൻസദാ ധ്യാനപരോ ഭവേത്॥ 13-243-30 (91001)
കുണ്ഡികാചമസം ശിക്യം ഛത്രം യഷ്ടിമുപാനഹൌ।
ചേലമിത്യേവ നൈതേഷു സ്ഥാപയേത്സാംയമാത്മനഃ॥ 13-243-31 (91002)
ഗുരോഃ പൂർവം സമുത്തിഷ്ഠേജ്ജഘന്യം തസ്യ സംവിശേത്।
നൈവാവിജ്ഞാപ്യ ഭർതാരമാവശ്യകമപി വ്രജേത്॥ 13-243-32 (91003)
ദ്വിരഹ്നി സ്നാനശാടേന സന്ധ്യയോരഭിഷേചനം।
ഏകകാലാശനം ചാസ് വിഹിതം യതിഭിഃ പുരാ॥ 13-243-33 (91004)
ഭൈക്ഷം സർവത്ര ഗൃഹ്ണീയാച്ചിന്തയേത്സതതം നിശി।
കാരണേ ചാപി സംപ്രാപ്തേ ന ജ്ഞാപ്യേത കദാചന॥ 13-243-34 (91005)
ബ്രഹ്മിചര്യം വനേ വാസം ശൌചമിന്ദ്രിയസംയമഃ।
ദയാ ച സർവഭൂതേഷു തസ്യ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-243-35 (91006)
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യോ ലഘ്വാഹാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ആത്മയുക്തഃ പരാം ബുദ്ധിം ലഭതേ പാപനാശിനീം॥ 13-243-36 (91007)
യദാ ഭാവം ന കുരുതേ സർവഭൂതേഷു പാപകം।
കർമണാ മനസാ വാചാ ബ്ര്ഹമ സംപദ്യതേ തദാ॥ 13-243-37 (91008)
അനിഷ്ഠുരോഽനഹങ്കാരോ നിർദ്വന്ദ്വോ വീതമത്സരഃ।
വീതശോകഭയാബാധം പദം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം॥ 13-243-38 (91009)
തുല്യനിന്ദാസ്തുതിർമൌനീ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ।
സമഃ ശത്രൌ ച മിത്രേ ച നിർവാണമധിഗച്ഛതി॥ 13-243-39 (91010)
ഏവം യുക്തസമാചാരസ്തത്പരോഽധ്യാത്മചിന്തകഃ।
ജ്ഞാനാഭ്യാസേന തേനൈവ പ്രാപ്നോതി പരമാം ഗതിം॥ ॥ 13-243-40 (91011)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 243 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 244
॥ ശ്രീഃ ॥
13.244. അധ്യായഃ 244
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി ജരാമരണതാരണസ്യ നിർവാണൈകസാധ്യത്വോക്ത്യാ തസ്യ ജ്ഞാനൈകസാധ്യത്വപ്രതിപാദനേനേന്ദ്രിയനിഗ്രഹാദിനാ വൈരാഗ്യസ്യ തത്കാരണത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
അനുദ്വിഗ്നമതേർജന്തോരസ്മിൻസംസാരമണ്ഡലേ।
ശോകവ്യാധിജരാദുഃഖൈർനിർവാണം നോപപദ്യതേ॥
തസ്മാദുദ്വേഗജനനം മനോഽവസ്ഥാനപം തഥാ।
ജ്ഞാനം തേ സംപ്രവക്ഷ്യാമി തൻമൂലമമൃതം ഹി വൈ॥ 13-244-1 (91012)
ശോകസ്ഥാനസഹസ്രാണി ഭയസ്ഥാനശതാനി ച।
ദിവസേദിവസേ മൂഢമാവിശന്തി ന പണ്ഡിതം॥ 13-244-3 (91013)
നഷ്ടേ ധനേ വാ ദാരേ വാ പുത്രേ പിതരി വാ മൃതേ।
അഹോ ദുഃഖമിതി ധ്യായഞ്ശോകസ്യ പദമാവ്രജേത്॥ 13-244-4 (91014)
ദ്രവ്യേഷു സമതീതേഷു യേ ശുഭാസ്താന്ന ചിന്തയേത്।
താനനാദ്രിയമാണസ്യ ശോകബന്ധഃ പ്രണശ്യതി॥ 13-244-5 (91015)
സംപ്രയോഗാദനിഷ്ടസ്യ വിപ്രയോഗാത്പ്രിയസ്യ ച।
മാനുഷാ മാനസൈർദുഃഖൈഃ സംയുജ്യന്തേഽൽപബുദ്ധയഃ॥ 13-244-6 (91016)
മൃതം വാ യദി വാ നഷ്ടം യോഽതീതമനുശോചതി।
സന്താപേന ച യുജ്യേത തച്ചാസ്യ ന നിവർതതേ॥ 13-244-7 (91017)
ഉത്പന്നമിഹ മാനുഷ്യേ ഗർഭപ്രഭൃതി മാനവം।
വിവിധാന്യുപവർതന്തേ ദുഃഖാനി ച സുഖാനി ച॥ 13-244-8 (91018)
തയോരേകതരോ മാർഗോ യദ്യേനമഭിസംനമേത്।
സുഖം പ്രാപ്യ ന സംഹൃഷ്യേന്ന ദുഃഖം പ്രാപ്യ സഞ്ജ്വരേത്॥ 13-244-9 (91019)
ദോഷദർശീ ഭവേത്തത്ര യത്ര സ്നേഹഃ പ്രവർതതേ।
അനിഷ്ടേനാന്വിതം പശ്യേദ്യഥാ ക്ഷിപ്രം വിരജ്യതേ॥ 13-244-10 (91020)
യഥാ കാഷ്ഠം ച കാഷ്ഠം ച സമേയാതാം മഹോദധൌ।
സമേത്യ ച വ്യപേയാതാം തദ്വജ്ജ്ഞാതിസമാഗമഃ॥ 13-244-11 (91021)
അദർശനാദാപതിതാഃ പുനശ്ചാദർശനം ഗതാഃ।
സ്നേഹസ്തത്ര ന കർതവ്യോ വിപ്രയോഗോ ഹി തൈർധ്രുവം॥ 13-244-12 (91022)
കുടുംബപുത്രദാരാംശ്ച ശരീരം ധനസഞ്ചയം।
ഐശ്വര്യം സ്വസ്തിതാ ചേതി ന മുഹ്യേത്തത്ര പണ്ഡിതഃ॥ 13-244-13 (91023)
സുഖമേകാന്തതോ നാസ്തി ശക്രസ്യാപി ത്രിവിഷ്ടപേ।
തത്രാപി സുമഹദ്ദുഃഖം ന നിത്യം ലഭതേ സുഖം॥ 13-244-14 (91024)
സുഖസ്യാന്തരം ദുഃഖം ദുഃഖസ്യാനന്തരം സുഖം।
ക്ഷയാ നിചയാഃ സർവേ പതനാന്താഃ സമുച്ഛ്രയാഃ॥ 13-244-15 (91025)
സംയോഗാ *********** മരണാന്തം ച ജീവിതം।
ഉച്ഛ്രയാംശ്ച നിപാതാശ്ച ദൃഷ്ട്യാ പ്രത്യക്ഷതസ്ത്രയം।
അനിത്യമസുഖം ചേതി വ്യവസ്യേത്സർവമേവ ച॥ 13-244-16 (91026)
അർഥാനാമാർജനേ ദുഃഖമാർജിതാനാം തു രക്ഷണേ।
നാശേ ദുഃഖം വ്യയേ ദുഃഖം ധിഗർഥം ദുഃഖഭാജനം॥ 13-244-17 (91027)
അർഥവന്തം നരം നിത്യം പഞ്ചാഭിഘ്നന്തി ശത്രവഃ।
രാജാ ചോരശ്ച ദായാദാ ഭൂതാനി ക്ഷയ ഏവ ച॥ 13-244-18 (91028)
അർഥമേവ ഹ്യനർഥസ്യ മൂലമിത്യവധാരയ।
ന ഹ്യനർഥാഃ പ്രബാധന്തേ നരമർതവിവർജിതം॥ 13-244-19 (91029)
അർഥപ്രാപ്തിർമഹദ്ദുഃഖമാകിഞ്ചിന്യം പരം സുഖം।
ഉപദ്രവേഷു ചാർഥാനാം ദുഃഖം ഹി നിയതം ഭവേത്॥ 13-244-20 (91030)
ധനലോഭേന തൃഷ്ണായാ ന തൃപ്തിരുപലഭ്യതേ।
ലബ്ധാശ്രയോ വിവർധേത സമിദ്ധ ഇവ പാവകഃ॥ 13-244-21 (91031)
ജിത്വാഽപി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം ചതുഃസാഗരമേഖലാം।
സാഗരാണാം പുനഃ പാരം ജേതുമിച്ഛത്യസംശയം॥ 13-244-22 (91032)
അലം പരിഗ്രഹേണേഹ ദോഷവാൻഹി പരിഗ്രഹഃ।
കോശകാരഃ ക്രിമിർദേവി ബധ്യതേ ഹി പരിഗ്രഹാത്॥ 13-244-23 (91033)
ഏകോഽപി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാമേകച്ഛത്രാം പ്രശാസ്തി ച।
ഏകസ്മിന്നേവ രാഷ്ട്രേ തു സ ചാപി നിവസേന്നൃപഃ॥ 13-244-24 (91034)
തസ്മിന്രാഷ്ട്രേഽപി നഗരമേകമേവാധിതിഷ്ഠതി।
നഗരേഽപി ഗൃഹം ചൈകം ഭവേത്തസ്യ നിവേശനം॥ 13-244-25 (91035)
ഏക ഏവ പ്രതിഷ്ഠഃ സ്യാദാവാസസ്തദ്ഗൃഹേഽപി ച।
ആവാസേ ശയനം ചൈകം നിശി യത്ര പ്രലീയതേ॥ 13-244-26 (91036)
ശയനസ്യാർധമേവാസ്യ സ്ത്രിയാശ്ചാർധം വിധീയതേ।
തദനേന പ്രസംഗേന സ്വൽപേനൈവ ഹി യുജ്യതേ॥ 13-244-27 (91037)
സർവം മമേതി സംമൂഢോ ബലം പശ്യതി ബാലിശഃ।
ഏവം സർവോപയോഗേഷു സ്വൽപമസ്യ പ്രയോജനം॥ 13-244-28 (91038)
തണ്ഡുലപ്രസ്ഥമാത്രേണ യാത്രാ സ്യാത്സർവദേഹിനാം।
തതോ ഭൂയസ്തരോ യോഗോ ദുഃഖായ തപനായ ച॥ 13-244-29 (91039)
നാസ്തി തൃഷ്ണാസമം ദുഃഖം നാസ്തി ത്യാഗസമം സുഖം।
സർവാൻകാമാൻപരിത്യജ്യ ബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ॥ 13-244-30 (91040)
യാ ദുസ്ത്യജാ ദുർമതിഭിര്യാ ന ജീര്യതി ജീര്യതഃ।
യോഽസൌ പ്രാണാന്തികോ രോഗസ്താം തൃഷ്ണാം ത്യജതഃ സുഖം॥ 13-244-31 (91041)
ന ജാതു കാമഃ കാമാനാമുപഭോഗേന ശാംയതി।
ഹവിഷാ കുഷ്ണവർത്മേവ ഭൂയ ഏവാഭിവർധതേ॥ 13-244-32 (91042)
അലാഭേനൈവ കാമാനാം ശോകം ത്യജതി പണ്ഡിതഃ।
ആയാസവിടപസ്തീവ്രഃ കാമാഗ്നിഃ കർഷണാരണിഃ।
ഇന്ദ്രിയാർഥൈശ്ച സംമോഹ്യ ദഹത്യകുശലം ജനം॥ 13-244-33 (91043)
യത്പൃഥിവ്യാം വ്രീഹിയവം ഹിരണ്യം പശവഃ സ്ത്രിയഃ।
നാലമേകസ്യ പര്യാപ്തമിതി പശ്യന്ന മുഹ്യതി॥ 13-244-34 (91044)
യച്ച കാമസുഖം ലോകേ യച്ച ദിവ്യം മഹത്സുഖം।
തൃഷ്ണാക്ഷയസുഖസ്യൈതേ നാർഹതഃ ഷോഡശീം കലാം॥ 13-244-35 (91045)
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥേഷു നൈവ ധീരോ നിയോജയേത്।
മനഃഷഷ്ഠാനി സംയംയ നിത്യമാത്മനി യോജയേത॥ 13-244-36 (91046)
ഇന്ദ്രിയാണാം വിസർഗേണ ദോഷമൃച്ഛത്യസംശയം।
സംനിയംയ നു താന്യേവ തതഃ സിദ്ധിമവാപ്നുയാത്॥ 13-244-37 (91047)
ഷണ്ണാമാത്മനി യുക്താനാമൈശ്വര്യം യോഽധിഗച്ഛതി।
ന ച പാപൈർന ചാനർഥൈഃ സംയുജ്യേത വിചക്ഷണഃ॥ 13-244-38 (91048)
അപ്രമത്തഃ സദാ രക്ഷേദിന്ദ്രിയാണി വിചക്ഷണഃ।
അരക്ഷിതേഷു തേഷ്വാശു നരോ നരകമേതി ഹി॥ 13-244-39 (91049)
ഹൃദി കാമമയശ്ചിത്രോ മോഹസഞ്ചയസംഭവഃ।
അജ്ഞാനരൂഢമൂലസ്തു വിവിത്സാപരിഷേചനഃ॥ 13-244-40 (91050)
രോഷലോഭമഹാസ്കന്ധഃ പുരാ ദുഷ്കൃതസാരവാൻ।
ആയാസവിടപസ്തീവ്രശോകപുഷ്പോ ഭയാങ്കുരഃ॥ 13-244-41 (91051)
നാനാസങ്കൽപപത്രാഢ്യഃ പ്രമാദാത്പരിവർധിതഃ।
മഹതീഭിഃ പിപാസാഭിഃ സമന്താത്പരിവേഷ്ടിതഃ॥ 13-244-42 (91052)
സംരോഹത്യകൃതപ്രജ്ഞേ പാദപഃ കാമസംഭവഃ।
നൈവ രോഹതി തത്വജ്ഞേ രൂഢോ വാ ഛിദ്യതേ പുനഃ॥ 13-244-43 (91053)
കൃച്ഛ്രോപായേഷ്വനിത്യേഷു നിഃസാരേഷു ഫലേഷു ച।
ദുഃഖാദിഷു ദുരന്തേഷു കാമയോഗേഷു കാ രതിഃ॥ 13-244-44 (91054)
ഇന്ദ്രിയേഷു ച ജീര്യത്സു ച്ഛിദ്യമാനേ തതാഽഽയുഷി।
പുരസ്താച്ച സ്ഥിതേ മൃത്യൌ കിം സുഖം പശ്യതാസുഖേ॥ 13-244-45 (91055)
വ്യാധിഭിഃ പീഡ്യമാനസ്യ നിത്യം ശാരീരമാനസൈഃ।
നരസ്യാകൃതകൃത്യസ്യ കിം സുഖം മരണേ സതി॥ 13-244-46 (91056)
സഞ്ചിന്വാനം തമേവാർഥം കാമാനാമവിതൃപ്തകം।
വ്യാഘ്രഃ പശുമിവാരണ്യേ മൃത്യുരാദായ ഗച്ഛതി॥ 13-244-47 (91057)
ജൻമമൃത്യുജരാദുഃഖൈഃ സതതം സമഭിദ്രുതഃ।
സംസാരേ പച്യമാനസ്തു പാപാന്നോദ്വിജതേ ജനഃ॥ 13-244-48 (91058)
ഉമോവാച। 13-244-49x (7664)
കേനോപായേന മർത്യാനാം നിവർത്യേതേ ജരാന്തകൌ।
യദ്യസ്തി ഭഗവൻമഹ്യമേതദാചക്ഷ്വ മാചിരം॥ 13-244-49 (91059)
തപസാ വാ സുമഹതാ കർമണാ വാ ശ്രുതേന വാ।
രസായനപ്രയോഗൈർവാ കേനാത്യേതി ജരാന്തകൌ॥ 13-244-50 (91060)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-244-51x (7665)
നൈതദസ്തി മഹാഭാഗേ ജരാമൃത്യുനിവർതനം।
സർവലോകേഷു ജാനീഹി മോക്ഷാദന്യത്ര ഭാമിനി॥ 13-244-51 (91061)
ന ധനേന ന രാജ്യേന നോഗ്രേണ തപസാഽപി വാ।
മരണം നാതിതരതേ വിനാ മുക്ത്യാ ശരീരിണഃ॥ 13-244-52 (91062)
അശ്വമേധസഹസ്രാണി വാജപേയശതാനി ച।
ന തരന്തി ജരാമൃത്യൂ നിർവാണാധിഗമാദ്വിനാ॥ 13-244-53 (91063)
ഐസ്വര്യം ധനധാന്യം ച വിദ്യാലാഭസ്തപസ്തഥാ।
രസായനപ്രയോഗാദ്വൈ ന തരന്തി ജരാന്തകൌ॥ 13-244-54 (91064)
ദാനയജ്ഞതപഃശീലരസായനവിദോഽപി വാ।
സ്വാധ്യായനിരതാ വാഽപി ന തരന്തി ജരാന്തകൌ॥ 13-244-55 (91065)
ദേവദാനവഗന്ധർവകിന്നരോരഗരാക്ഷസാൻ।
സ്വവശേ കുരുതേ കാലോ ന കാലസ്യാസ്ത്യഗോചരഃ॥ 13-244-56 (91066)
ന ഹ്യഹാനി നിവർതന്തേ ന മാസാ ന പുനഃ ക്ഷപാഃ।
സ്രേയം പ്രപദ്യതേ ധ്യാനമജസ്രം ധ്രുവമവ്യയം॥ 13-244-57 (91067)
സ്രവന്തി ന നിവർതന്തേ സ്രോതാംസി സരിതാമിവ।
ആയുരാദായ മർത്യാനാമഹോരാത്രേഷു സന്തതം॥ 13-244-58 (91068)
ജീവിതം സർവഭൂതാനാമക്ഷയഃ ക്ഷപയന്നസൌ।
ആദിത്യോ ഹ്യസ്തമഭ്യേതി പുനഃ പുനരുദേതി ച॥ 13-244-59 (91069)
യസ്യാം രാത്ര്യാം വ്യതീതായാമായുരൽപതരം ഭവേത്।
ഗാധോദകേ മത്സ്യ ഇവ കിന്നു തസ്യ കുമാരതാ॥ 13-244-60 (91070)
മരണം ഹി ശരീരസ്യ നിയതം ധ്രുവമേവ ച।
തിഷ്ഠന്നപി ക്ഷണം സർവഃ കാലസ്യൈതി വശം പുനഃ॥ 13-244-61 (91071)
ന ംരിയേരന്ന ജീര്യേരന്യദി സ്യുഃ സർവദേഹിനഃ।
ന ചാനിഷ്ടം പ്രവർതേത ശോകോ വാ പ്രാണിനം ക്വചിത്॥ 13-244-62 (91072)
അപ്രമത്തഃ പ്രമത്തേഷു കാലോ ഭൂതേഷു തിഷ്ഠതി।
അപ്രമത്തസ്യ കാലസ്യ ക്ഷയം പ്രാപ്തോ ന മുച്യതേ॥ 13-244-63 (91073)
ശ്വഃകാര്യമദ്യ കുർവീത പൂർവാഹ്ണേ ചാപരാഹ്ണികം।
കോപി തദ്വേദ യത്രാസൌ മൃത്യുനാ നാഭിവീക്ഷിതഃ॥ 13-244-64 (91074)
വർഷാസ്വിദം കരിഷ്യാമി ഇദം ഗ്രീഷ്മവസന്തയോഃ।
ഇതി ബാലശ്ചിന്തയതി അന്തരായം ന ബുധ്യതി॥ 13-244-65 (91075)
ഇദം മേ സ്യാദിദം മേ സ്യാദിത്യേവം മനസാ നരാഃ।
അനവാപ്തേഷു കാമേഷു ഹ്രിയന്തേ മരണം പ്രതി॥ 13-244-66 (91076)
കാലപാശേന ബദ്ധാനാമഹന്യഹനി ജീര്യതാം।
കാ ശ്രദ്ധാ പ്രാണിനാം മാർഗേ വിഷമേ ഭ്രമതാം സദാ॥ 13-244-67 (91077)
യുവൈവ ധർമശീലഃ സ്യാദനിമിത്തം ഹി ജീവിതം।
ഫലാനാമിവ പക്വാനാം സദാ ഹി പതനാദ്ഭയം॥ 13-244-68 (91078)
മർത്യസ്യ കിം ധനൈർദാരൈഃ പുത്രൈർഭോഗൈഃ പ്രിയൈരപി।
ഏകാഹ്നാ സർവമുത്സൃജ്യ മൃത്യോസ്തു വശമന്വിയാത്। 13-244-69 (91079)
ജായാമാനാംശ്ച സംപ്രേക്ഷ്യ ംരിയമാണാംസ്തഥൈവ ച।
ന സംവേഗോസ്തി ചേത്പുംസഃ കാഷ്ഠലോസമോ ഹി സഃ॥ 13-244-70 (91080)
വിനാശിനോ ഹ്യധ്രുവജീവിതസ്യ
കിം ബന്ധുഭിർമിത്രപരിഗ്രഹൈശ്ച।
വിഹായ യദ്ഗച്ഛതി സർവമേവം
ക്ഷണേന ഗത്വാ ന നിവർതതേ ച॥ 13-244-71 (91081)
ഏവം ചിന്തയതോ നിത്യം സർവാർഥാനാമനിത്യതാം।
ഉദ്വേഗോ ജായതേ ശീഘ്രം നിർവാണസ്യ പുരസ്സരഃ॥ 13-244-72 (91082)
തേനോദ്വേഗേന ചാപ്യസ്യ വിമർശോ ജായതേ പുനഃ।
വിമർശോ നാമ വൈരാഗ്യം സർവദ്രവ്യേഷു ജായതേ॥ 13-244-73 (91083)
വൈരാഗ്യേണ പരാം ശാന്തിം ലഭന്തേ മാനവാഃ ശുഭേ।
മോക്ഷസ്യോപനിഷദ്ദിവ്യം വൈരാഗ്യമിതി നിശ്ചിതം॥ 13-244-74 (91084)
ഏതത്തേ കഥിതം ദേവി വൈരാഗ്യോത്പാദനം വചഃ।
ഏവം സഞ്ചിന്ത്യ സഞ്ചിന്ത്യ മുച്യന്തേ ഹി മുമുക്ഷവഃ॥ ॥ 13-244-75 (91085)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 244 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-244-18 ദാരാശ്ചോരാശ്ചേതി ക.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 245
॥ ശ്രീഃ ॥
13.245. അധ്യായഃ 245
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി സാംഖ്യജ്ഞാനപ്രതിപാദനപൂർവകമവ്യക്താദിചതുർവിംശതിതത്വാനാമുത്പത്തിപ്രകാരാദികഥനം॥ 1 ॥ തഥാ സത്ത്വാദിഗുണാനാം കാര്യവിശേഷനിരൂപണം॥ 2 ॥ തഥാ ഭൂതപഞ്ചകാദിഗുണപ്രതിപാദനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
സാംഖ്യജ്ഞാനം പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവത്തേ ശുചിസ്മിതേ।
യജ്ജ്ഞാത്വാ ന പുനർമർത്യഃ സംസാരേഷു പ്രവർതതേ॥ 13-245-1 (91086)
ജ്ഞാനേനൈവ വിമുക്താസ്തേ സാംഖ്യാഃ സംന്യാസകോവിദാഃ।
ശരീരം തു തപോ ഘോരം സാംഖ്യാഃ പ്രാഹുർനിരർഥകം। 13-245-2 (91087)
പഞ്ചവിംശതികം ജ്ഞാനം തേഷാം ജ്ഞാനമിതി സ്മൃതം।
മൂലപ്രകൃതിരവ്യക്തമവ്യക്താജ്ജായതേ മഹാൻ॥ 13-245-3 (91088)
മഹതോഽഭൂദഹങ്കാരസ്തസ്മാത്തൻമാത്രപഞ്ചകം।
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച തൻമാത്രേഭ്യോ ഭവന്ത്യുത॥ 13-245-4 (91089)
തേഭ്യോ ഭൂതാനി പഞ്ചാസ്യ ശരീരം യൈഃ പ്രവർതതേ।
ഇതി ക്ഷേത്രസ്യ സങ്ക്ഷേപം ചതുർവിംശതിരിഷ്യതേ।
പഞ്ചവിംശതിത്യാഹുഃ പുരുഷേണേഹ സംഖ്യയാ॥ 13-245-5 (91090)
സത്വം രജസ്തമശ്ചേതി ഗുണാഃ പ്രകൃതിസംഭവാഃ।
തൈഃ സൃജത്യഖിലം ലോകം പ്രകൃതിഃ സ്വാത്മകൈർഗുണൈഃ॥ 13-245-6 (91091)
ഇച്ഛാ ദ്വേഷഃ സുഖം ദുഃഖം സംഘാതശ്ചേതനാ ധൃതിഃ।
വികാരാഃ പ്രകൃതേശ്ചൈതേ വേദിതവ്യാ മനീഷിഭിഃ॥ 13-245-7 (91092)
ലക്ഷണം ചാപി സർവേഷാം വികൽപം ചാദിതഃ പൃഥക്।
വിസ്തരേണൈവ വക്ഷ്യാമി തസ്യ വ്യാഖ്യാമഹം ശൃണു॥ 13-245-8 (91093)
നിത്യമേകമണു വ്യാപി ക്രിയാഹീനമഹേതുകം।
അഗ്രാഹ്യമിന്ദ്രിയൈഃ സർവൈരേതദവ്യക്തലക്ഷണം॥ 13-245-9 (91094)
അവ്യക്തം പ്രകൃതിർമൂലം പ്രധാനം യോനിരവ്യയം।
അവ്യക്തസ്യൈവ നാമാനി ശബ്ദൈഃ പര്യായവാചകൈഃ॥ 13-245-10 (91095)
തത്സൂക്ഷ്മത്വാദനിർദേശ്യം തത്സദിത്യഭിധീയതേ।
തൻമൂലം ച ജഗത്സർവം തൻമൂലാ സൃഷ്ടിരിഷ്യതേ॥ 13-245-11 (91096)
സത്വാദയഃ പ്രകൃതിജാ ഗുണാസ്താൻപ്രബ്രവീംയഹം॥ 13-245-12 (91097)
സുഖം തുഷ്ടിഃ പ്രകാശശ്ച ത്രയസ്തേ സാത്വികാ ഗുണാഃ।
രാഗദ്വേഷൌ സുഖം ദുഃഖം സ്തംഭശ്ച രജസോ ഗുണാഃ।
അപ്രകാശോ ഭയം മോഹസ്തന്ദ്രീ ച തമസോ ഗുണാഃ॥ 13-245-13 (91098)
ശ്രദ്ധാ പ്രഹർഷോ വിജ്ഞാനമസംമോഹോ ദയാ ധൃതിഃ।
സത്വേ പ്രവൃത്തേ വർധന്തേ വിപരീതേ വിപര്യയഃ॥ 13-245-14 (91099)
കാമക്രോധൌ മനസ്താപോ ലോഭോ മോഹസ്തഥാമൃഷാ।
പ്രവൃദ്ധേ പരിവർധന്തേ രജസ്യേതാനി സർവശഃ॥ 13-245-15 (91100)
വിഷാദഃ സംശയോ മോഹസ്തന്ദ്രീ നിദ്രാ ഭയം തഥാ।
തമസ്യേതാനി വർധന്തേ പ്രവൃദ്ധേ ഹേത്വഹേതുകം॥ 13-245-16 (91101)
ഏവമന്യോന്യമേതാനി വർധന്തേ ച പുനഃപുനഃ।
ഹീയന്തേ ച തഥാ നിത്യമഭിഭൂതാനി ഭൂരിശഃ॥ 13-245-17 (91102)
തത്ര യത്പ്രീതിസംയുക്തം കായേന മനസാഽപി വാ।
വർതതേ സാത്വികോ ഭാവ ഇത്യുപേക്ഷേത തത്തഥാ॥ 13-245-18 (91103)
യദാ സന്താപസംയുക്തം ചിത്തക്ഷോഭകരം ഭവേത്।
വർതതേ രജ ഇത്യേവ തദാ തദഭിചിന്തയേത്॥ 13-245-19 (91104)
യദാ സംമോഹസംയുക്തം യദ്വിഷാദകരം ഭവേത്।
അപ്രതാർക്യമവിജ്ഞേയം തമസ്തദുപധാരയേത്॥ 13-245-20 (91105)
സമാസാത്സാത്വികോ ധർമഃ സമാസാദ്രാജസം ധനം।
സമാസാത്താമസഃ കാമസ്ത്രിവർഗേ ത്രിഗുണാഃ ക്രമാത്॥ 13-245-21 (91106)
ബ്രഹ്മാദിദേവസൃഷ്ടിര്യാ സാത്വികീതി പ്രകീർത്യതേ।
രാജസീ മാനവീ സൃഷ്ടിസ്തിര്യഗ്യോനിസ്തു താമിസീ॥ 13-245-22 (91107)
ഊർധ്വം ഗച്ഛന്തി സത്വസ്ഥാ മധ്യേ തിഷ്ഠന്തി രാജസാഃ।
ജഘന്യഗുണവൃതച്തിസ്ഥാ അധോ ഗച്ഛന്തി താമസാഃ॥ 13-245-23 (91108)
ദേവമാനുഷതിര്യക്ഷു യദ്ഭൂതം സചരാചരം।
ആദിപ്രഭൃതി സംയുക്തം വ്യാപ്തമേഭിസ്ത്രിഭിർഗുണൈഃ॥ 13-245-24 (91109)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി മഹദാദീനി ലിംഗതഃ।
വിജ്ഞാനം ച വിവേകശ്ച മഹതോ ലക്ഷണം ഭവേത്॥ 13-245-25 (91110)
മഹാൻബുദ്ധിർമതിഃ പ്രജ്ഞാ നാമാനി മഹതോ വിദുഃ।
അഹങ്കാരഃ സ വിജ്ഞേയോ ലക്ഷണേന സമാസതഃ॥ 13-245-26 (91111)
അഹങ്കാരേണ ഭൂതാനാം സർഗോ നാനാവിധോ ഭവേത്।
അഹങ്കാരനിവൃത്തിർഹി നിർവാണായോപപദ്യതേ॥ 13-245-27 (91112)
ഖം വായുരഗ്നിഃ സലിലം പൃഥിവീ ചേതി പഞ്ചമീ।
മഹാഭൂതാനി ഭൂതാനാം സർവേഷാം പ്രഭവാപ്യയൌ॥ 13-245-28 (91113)
ശബ്ദഃ ശ്രോത്രം തഥാ ഖാനി ത്രയമാകാശസംഭവം।
സ്പർശവത്പ്രാണിനാം ചേഷ്ടാ പവനസ്യ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-245-29 (91114)
രൂപം പാകോക്ഷിണീ ജ്യോതിശ്ചത്വാരസ്തേജസോ ഗുണാഃ।
രസഃ സ്നേഹസ്തഥാ ജിഹ്വാ ശൈത്യം ച ജലജാ ഗുണാഃ॥ 13-245-30 (91115)
ഗന്ധോ ഘ്രാണം ശരീരം ച പൃഥിവ്യാസ്തേ ഗുണാസ്ത്രയഃ।
ഇതി സർവഗുണാ ദേവി വിഖ്യാതാഃ പാഞ്ചഭൌതികാഃ॥ 13-245-31 (91116)
ഗുണാൻപൂർവസ്യപൂർവസ്യ പ്രാപ്നുവന്ത്യുത്തരാണി തു।
തസ്മാന്നൈകഗുണാശ്ചേഹ ദൃശ്യന്തേ ബൂതസൃഷ്ടയഃ॥ 13-245-32 (91117)
ഉപലഭ്യാപ്സു യേ ഗന്ധം കേചിദ്ബ്രൂയുരനൈപുണാഃ।
അപാം ഗന്ധഗുണം പ്രാജ്ഞാ നേച്ഛന്തി കമലേക്ഷണേ॥ 13-245-33 (91118)
തദ്ഗന്ധത്വമപാം നാസ്തി പൃഥിവ്യാ ഏവ തദ്ഗുണഃ।
ഭൂമിർഗന്ധേ രസേ സ്നേഹോ ജ്യോതിശ്ചക്ഷുഷി സംസ്ഥിതം।
പ്രാണാപാനാശ്രയോഃ വായുഃ ഖേഷ്വാകാശഃ ശരീരിണാം 13-245-34 (91119)
കേശാസ്ഥിനഖദന്തത്വക്പാണിപാദശിരാംസി ച।
പൃഷ്ഠോദരകടിഗ്രീവാഃ സർവം ഭൂംയാത്മകം സ്മൃതം॥ 13-245-35 (91120)
യത്കിഞ്ചിദപി കായേഽസ്മിന്ധാതുദോഷമലാശ്രിതം।
തത്സർവം ഭൌതികം വിദ്ധി ദേഹൈരേവാസ്യ സ്വാമികം॥ 13-245-36 (91121)
ബുദ്ധീന്ദ്രിയാണി കർണത്വക്ചക്ഷുർജിഹ്വാഽഥ നാസികാ।
കർമേന്ദ്രിയാണി വാക്പാണിപാദൌ മേഢ്രം ഗുദസ്തഥാ॥ 13-245-37 (91122)
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച രസോ ഗന്ധശ്ച പഞ്ചമഃ।
ബുദ്ധീന്ദ്രിയാർഥാഞ്ജാനീയാദ്ഭൂതേഭ്യസ്ത്വഭിനിഃസൃതാൻ॥ 13-245-38 (91123)
വാക്യം ക്രിയാ ഗതിഃ പ്രീതിരുത്സർഗശ്ചേതി പഞ്ചധാ।
കർമേന്ദ്രിയാർഥാഞ്ജാനീയാത്തേ ച ഭൂതോദ്ഭവാ മതാഃ॥ 13-245-39 (91124)
ഇന്ദ്രിയാണാം തു സർവേഷാമീശ്വരം മന ഉച്യതേ।
പ്രാർഥനാലക്ഷണം തച്ച ഇന്ദ്രിയം തു മനഃ സ്മൃതം॥ 13-245-40 (91125)
നിയുങ്ക്തേ ച സദാ താനി ഭൂതാനി മനസാ സഹ।
നിയമേ ച വിസർഗേ ച മനസഃ കാരണം പ്രഭുഃ॥ 13-245-41 (91126)
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥാശ്ച സ്വഭാവശ്ചേതനാ ധൃതിഃ।
ഭൂതാഭൂതവികാരശ്ച ശരീരമിതി സംസ്മൃതം॥ 13-245-42 (91127)
ശരീരാച്ച പരോ ദേഹീ ശരീരം ച വ്യപാശ്രിതഃ।
ശരീരിണഃ ശരീരസ്യ സോഽന്തരം വേത്തി വൈ മുനിഃ॥ 13-245-43 (91128)
രസഃ സ്പർശസ്ച ഗന്ധശ്ച രൂപം ശബ്ദവിവർജിതം।
അശരീരം ശരീരേഷു ദിദൃക്ഷേത നിരിന്ദ്രിയം। 13-245-44 (91129)
അവ്യക്തം സർവദേഹേഷു മർത്യേഷ്വമരമാശ്രിതം।
യഃ പശ്യേത്പരമാത്മാനം ബന്ധനൈഃ സ വിമുച്യതേ॥ 13-245-45 (91130)
നൈവായം ചക്ഷുഷാം ഗ്രാഹ്യോ നാപരൈരിന്ദ്രിയൈരപി।
മനസൈവ പ്രദീപ്തേന മഹാനാത്മാ പ്രദൃശ്യതേ॥ 13-245-46 (91131)
സ ഹി സർവേഷു ഭൂതേഷു സ്ഥാവരേഷു ചരേഷു ച।
വസത്യേകോ മഹാവീര്യോ നാനാഭാവസമന്വിതഃ॥ 13-245-47 (91132)
നൈവ ചോർധ്വം ന തിര്യക്ച നാധസ്താന്ന കദാചന।
ഇന്ദ്രിയൈരിവ ബുദ്ധ്യാ വാ ന ദൃശ്യേത കദാചന॥ 13-245-48 (91133)
നവദ്വാരം പുരം ഗത്വാ സ്ഥിതോഽസൌ നിയതോ വശീ।
ഈശ്വരഃ സർവലോകേഷു സ്ഥാവരസ്യ ചരസ്യ ച॥ 13-245-49 (91134)
തമേവാഹുരണുഭ്യോഽണും തു മഹദ്ഭ്യോ മഹത്തരം।
ബഹുധാ സർവഭൂതാനി വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതി ശാശ്വതം॥ 13-245-50 (91135)
ക്ഷേത്രജ്ഞമേകതഃ കൃത്വാ സർവം ക്ഷേത്രമഥൈകതഃ।
ഏവം സ വിമൃശേജ്ജ്ഞാനീ സംയതഃ സതതം ഹൃദി॥ 13-245-51 (91136)
പുരുഷഃ പ്രകൃതിസ്ഥോ ഹി ഭുങ്ക്തേ പ്രകൃതിജാൻഗുണാൻ।
അകർതാ ലേപകോ നിത്യോ മധ്യസ്ഥഃ സർവകർമണാം॥ 13-245-52 (91137)
കാര്യകാരണകർതൃത്വേ ഹേതുഃ പ്രകൃതിരുച്യതേ।
പുരുഷഃ സുഖദുഃഖാനാം ഭോക്തൃത്വേ ഹേതുരുച്യതേ॥ 13-245-53 (91138)
അജയ്യോഽയമചിന്ത്യോഽയമവ്യക്തോഽയം സനാതനഃ।
ദേഹീ തേജോമയോ ദേഹി തിഷ്ഠതീത്യപരേ വിദുഃ॥ 13-245-54 (91139)
ജ്ഞാനമൂഷ്മാ ച വായുശ്ച ശരീരേ ജീവസഞ്ജ്ഞകഃ।
ഇത്യേതേ നിശ്ചിതാ ബുദ്ധ്യാ തത്രൈതേ ബുദ്ധിചിന്തകാഃ॥ 13-245-55 (91140)
അപരേ സർവലോകാംശ്ച വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തമീശ്വരം।
ബ്രുവതേ കേചിദത്രൈവ തിലതൈലവദാസ്ഥിതം॥ 13-245-56 (91141)
അപരേ നാസ്തികാ മൂഢാ ഹീനത്വാത്സ്ഥൂലലക്ഷണൈഃ।
നാസ്ത്യാത്മേതി വിനിശ്ചിത്യാപ്രജ്ഞാസ്തേ നിരയാലയാഃ॥ 13-245-57 (91142)
ഏവം നാനാവിധാ നൈവ വിമൃശന്തി മഹേശ്വരം॥ 13-245-58 (91143)
ഉമോവാച। 13-245-59x (7666)
ഭഗവൻബ്രാഹ്മണോ ലോകേ നിത്യമക്ഷരമവ്യയം।
അസ്ത്യാത്മാ സർവഭൂതേഷു ഹേതുസ്തത്ര സുദുർഗമഃ॥ 13-245-59 (91144)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-245-60x (7667)
ഋഷിഭിശ്ചാപി ദേവൈശ്ച വ്യക്തമേഷ ന ദൃശ്യതേ।
ദൃഷ്ട്വാ തു തം മഹാത്മാനം പുനസ്തു ന നിവർതതേ॥ 13-245-60 (91145)
തസ്മാത്തദ്ദർശനാദേവ വിന്ദതേ പരമാം ഗതിം।
ഇതി തേ കഥിതോ ദേവി സാംഖ്യധർമഃ സനാതനഃ।
കപിലാദിഭിരാചാര്യൈഃ സേവിതഃ പരമർഷിഭിഃ॥ ॥ 13-245-61 (91146)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 245 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-245-59 അസ്ത്യാത്മാ സർവദേഹേഷ്വിതി ങ. പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 246
॥ ശ്രീഃ ॥
13.246. അധ്യായഃ 246
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി യോഗനിരൂപണപൂർവകം തത്ഫലപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
മഹേശ്വര ഉവാച।
സാംഖ്യജ്ഞാനേ നിയുക്താനാം യഥാവത്കീർതിതം മയാ।
യോഗധർമം പുനഃ കൃത്സ്നം കീർതയിഷ്യാമി തേ ശൃണു॥ 13-246-1 (91147)
സ ച യോഗോ ദ്വിധാ ഭിന്നോ ബ്രഹ്മിദേവർഷിസംമതഃ।
സമാനമുഭയത്രാപി വൃത്തം ശാസ്ത്രപ്രചോദിതം॥ 13-246-2 (91148)
ച ചാഷ്ടഗുണമൈശ്വര്യമധികൃത്യ വിധീയതേ।
സായുജ്യം സർവദേവാനാം യോഗധർമം പരം ശ്രിതാഃ॥ 13-246-3 (91149)
ജ്ഞാനം സർവസ്യ യോഗസ്യ മൂലമിത്യവധാരയ।
വ്രതോപവാസനിയമൈസ്തത്സർവം ചാപി ബൃംഹയേത്॥ 13-246-4 (91150)
ഐകാത്ംയം ബുദ്ധിമനസോരിന്ദ്രിയാണാം ച സർവശഃ।
ആത്മനോ വേദിതം പ്രാജ്ഞേ ജ്ഞാനമേതത്തു യോഗിനാം॥ 13-246-5 (91151)
അർചയേദ്ബ്രാഹ്മണാനഗ്നിം ദേവതായതനാനി ച।
വർജയേദശിവം ഭാവം സർവസത്ത്വമുപാശ്രിതഃ॥ 13-246-6 (91152)
ദാനമധ്യയനം ശ്രുദ്ധാ വ്രതാനി നിയമാസ്തഥാ।
സത്യമാഹാരശുദ്ധിശ്ച ശൌചമിന്ദ്രിയനിഗ്രഹഃ।
ഏതൈശ്ച വർധതേ തേജഃ പാപം ചാപ്യവധൂയതേ॥ 13-246-7 (91153)
നിർധൂതപാപസ്തേജസ്വീ ലഘ്വാഹാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
അമോധോ നിർമലോ ദാന്തഃ പശ്ചാദ്യോഗം സമാചരേത്॥ 13-246-8 (91154)
അവരുധ്യാത്മനഃ പൂർവം മത്സ്യഘാത ഇവാമിഷം।
ഏകാന്തേ വിജനേ ദേശേ സർവതഃ സംവൃതേ ശുചൌ।
കൽപയേദാസനം തത്ര സ്വാസ്തീർണം മൃദുഭിഃ കുശൈഃ॥ 13-246-9 (91155)
ഉപവിശ്യാസനേ തസ്മിന്നൃജുകായശിരോധരഃ।
അവ്യഗ്രഃ സുഖമാസീനഃ സ്വാംഗാനി ന വികംപയേത്।
സംപ്രേക്ഷ്യ നാസികാഗ്രം സ്വം ദിശശ്ചാനവലോകയൻ॥ 13-246-10 (91156)
മനോഽവസ്ഥാപനം ദേവി യോഗസ്യോപനിഷദ്ഭവേത്।
തസ്മാത്സർവപ്രയത്നേന മനോഽവസ്ഥാപയേത്സദാ॥ 13-246-11 (91157)
ത്വക്ഛ്രോത്രം ച തതോ ജിഹ്വാ ഘ്രാണം ചക്ഷുശ്ച സംഹരേത്।
പഞ്ചേന്ദ്രിയാണി സന്ധായ മനസി സ്ഥാപയേദ്ബുധഃ॥ 13-246-12 (91158)
സർവം ചാപോഹ്യ സങ്കൽപമാത്മനി സ്ഥാപയേൻമനഃ।
യദൈതാന്യവതിഷ്ഠന്തേ മനഃഷഷ്ഠാനി ചാത്മനി॥ 13-246-13 (91159)
പ്രാണാപാനൌ തദാ തസ്യ യുഗപത്തിഷ്ഠതോ വശേ।
പ്രാണേ ഹി വശമാപന്നേ യോഗസിദ്ധിർധ്രുവാ ഭവേത്॥ 13-246-14 (91160)
ശരീരം ചിന്തയേത്സർവം വിപാട്യ ച സമീപതഃ।
അന്തർദേഹഗതിം ചാപി പ്രാണാനാം പരിചിന്തയേത്॥ 13-246-15 (91161)
തതോ മൂർധാനമഗ്നിം ച ശരീരം പരിപാലയേത്।
പ്രാണോ മൂർധനി ച ശ്വാസോ വർതമാനേ വിചേഷ്ടതേ॥ 13-246-16 (91162)
സജ്ജസ്തു സർവഭൂതാത്മാ പുരുഷഃ സ സനാതനഃ।
മനോ ബുദ്ധിരഹങ്കാരോ ഭൂതാനി വിഷയാംശ്ച സഃ॥ 13-246-17 (91163)
ബസ്തിർമൂലം ഗുദം ചൈവ പാവകം ച സമാശ്രിതഃ।
വഹൻമൂത്രം പുരീഷം ച സദാഽപാനഃ പ്രവർതതേ॥ 13-246-18 (91164)
അതഃ പ്രവൃത്തിർദേഹഷു കർമ ചാപാനസംയുതം।
ഉദീരയൻസർവധാതൂനന്ത ഊർധ്വം പ്രവർതതേ।
ഉദാന ഇതി തം വിദ്യുരധ്യാത്മകുശലാ ജനാഃ॥ 13-246-19 (91165)
സന്ധൌസന്ധൌ സ നിർവിഷ്ടഃ സർവചേഷ്ടാപ്രവർതകഃ।
ശരീരേഷു മനുഷ്യാണാം വ്യാന ഇത്യുപദിശ്യതേ॥ 13-246-20 (91166)
ധാതുഷ്വഗ്നൌ ച വിതതഃ സമാനോഽഗ്നിഃ സമീരണഃ।
സ ഏവ സർവചേഷ്ടാനാമന്തകാലേ നിവർതകഃ॥ 13-246-21 (91167)
പ്രാണാനാം സന്നിപാതേഷു സംസർഗാദ്യഃ പ്രജായതേ।
ഊഷ്മാ സോഗ്നിരിതി ജ്ഞേയഃ സോന്നം പചതി ദേഹിനാം॥ 13-246-22 (91168)
അപാനപ്രാണയോർമധ്യേ വ്യാനോദാനാവുപാശ്രിതൌ।
സമന്വിതഃ സമാനേന സംയക്പചതി പാവകഃ॥ 13-246-23 (91169)
ശരീരമധ്യേ നാഭിഃ സ്യാന്നാഭ്യാമഗ്നിഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
അഗ്നൌ പ്രാണാശ്ച സംയുക്താഃ പ്രാണേഷ്വാത്മാ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 13-246-24 (91170)
പക്വാശയസ്ത്വധോ നാഭേരൂർധ്വമാമാശയസ്തഥാ।
നാഭിർമധ്യേ ശരീരസ്യ സർവപ്രാണാശ്ച സംശ്രിതാഃ॥ 13-246-25 (91171)
സ്ഥിതാഃ പ്രാണാദയഃ സർവേ തിര്യഗൂർധ്വമധശ്വരാഃ।
വഹന്ത്യന്നരസാന്നാഡ്യോ ദശപ്രാണാഗ്നിചോദിതാഃ॥ 13-246-26 (91172)
യോഗിനാമേഷ മാർഗസ്തു പഞ്ചസ്വേതേഷു തിഷ്ഠതി।
ജിതശ്രമഃ സമാസീനോ മൂർധന്യാത്മാനമാദധേത്॥ 13-246-27 (91173)
മൂർധന്യാത്മാനമാധായ ഭ്രുവോർമധ്യേ മനസ്തഥാ।
സന്നിരുധ്യ തതഃ പ്രാണാനാത്മാനം ചിന്തയേത്പരം॥ 13-246-28 (91174)
പ്രാണേ ത്വപാനം യുഞ്ജീത പ്രാണാംശ്ചാപാനകർമണി।
പ്രാണാപാനഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമപരോ ഭവേത്॥ 13-246-29 (91175)
ഏവമന്തഃ പ്രയുഞ്ജീത പഞ്ച പ്രാണാൻപരസ്പരം।
വിജനേ സംമിതാഹാരോ മുനസ്തൂഷ്ണീം നിരുച്ഛ്വസൻ॥ 13-246-30 (91176)
അശ്രാന്തശ്ചിന്തയേദ്യോഗീ ഉത്ഥായ ച പുനഃപുനഃ।
തിഷ്ഠൻഗച്ഛൻസ്വപംസ്ചാപി യുഞ്ജീതൈവമതന്ദ്രിതഃ॥ 13-246-31 (91177)
ഏവം നിയുഞ്ജതസ്തസ്യ യോഗിനോ യുക്തചേതസഃ।
പ്രസീദതി മനഃ ക്ഷിപ്രം പ്രസന്നേ ദൃശ്യതേ പരം॥ 13-246-32 (91178)
വിധൂമ ഇവ ദീപ്തോഽഗ്നിരാദിത്യ ഇവ രശ്മിവാൻ।
വൈദ്യുതോഽഗ്നിരിവാകാശേ പുരുഷോ ദൃശ്യതേഽവ്യയഃ॥ 13-246-33 (91179)
ദൃഷ്ട്വാ തദാത്മനോ ജ്യോതിരൈശ്വര്യാഷ്ടഗുണൈര്യുതഃ।
പ്രാപ്നോതി പരമം സ്ഥാനം സ്പൃഹണീയം സുരൈരപി॥ 13-246-34 (91180)
ഇമാന്യോഗസ്യ ദോഷാംശ്ച ദശൈവ പരിചക്ഷതേ।
ദോഷൈർവിഘ്നേ വരാരോഹേ യോഗിനാം കവിഭിഃ സ്മൃതാഃ॥ 13-246-35 (91181)
കാമഃ ക്രോധോ ഭയം സ്വപ്നഃ സ്നേഹമത്യശനം തഥാ।
വൈചിത്യം വ്യാധിരാലസ്യം ലോഭം ച ദശമം സ്മൃതം॥ 13-246-36 (91182)
ഏതൈസ്തേഷാം ഭവേദ്വിഘ്നോ ദശഭിർദേവകാരിതൈഃ।
തസ്മാദേതാനപാസ്യാദൌ യുഞ്ജീത ച പരം മനഃ॥ 13-246-37 (91183)
ഇമാനപി ഗുണാനഷ്ടൌ യോഗസ്യ പരിചക്ഷതേ।
ഗുണൈസ്തൈരഷ്ടഭിർദ്രവ്യമൈശ്വര്യമധിഗംയതേ॥ 13-246-38 (91184)
അണിമാ മഹിമാ ചൈവ പ്രാപ്തിഃ പ്രാകാംയമേവ ഹി।
ഈശിത്വം ച വശിത്വം ച യത്ര കാമാവസായിതാ॥ 13-246-39 (91185)
ഏതാനഷ്ടൌ ഗുണാൻപ്രാപ്യ കഥഞ്ചിദ്യോഗിനാം വരാഃ।
ഈശാഃ സർവസ്യ ലോകസ്യ ദേവാനപ്യതിശേരതേ॥ 13-246-40 (91186)
യോഗോസ്തി നൈവാത്യശിനോ ന ചൈകാന്തമനശ്നതഃ।
ന ചാതിസ്വപ്നശീലസ്യ നാതിജാഗതരസ്തഥാ॥ 13-246-41 (91187)
യുക്താഹാരവിഹാരസ്യ യുക്തചേഷ്ടസ്യ കർമസു।
യുക്തസ്വപ്നാവബോധസ്യ യോഗോ ഭവതി ദുഃഖഹാ॥ 13-246-42 (91188)
അനേനൈവ വിധാനേന സായുജ്യം തത്പ്രകൽപ്യതേ।
സായുജ്യം ദേവസാത്കൃത്വാ പ്രയുഞ്ജീതാത്മഭക്തിതഃ॥ 13-246-43 (91189)
അനന്യമനസാ ദേവി നിത്യം തദ്ഗതചേതസാ।
സായുജ്യം പ്രാപ്യതേ ദേവൈര്യത്നേന മഹതാ ചിരാത്॥ 13-246-44 (91190)
ഹവിർഭിരർചനൈർഹോമൈഃ പ്രണാമൈർനിത്യചിന്തയാ।
അർചയിത്വാ യഥാശക്തി സ്വകം ദേശം വിശന്തി തേ॥ 13-246-45 (91191)
സായുജ്യാനാം വിശിഷ്ടം ച മാമകം വൈഷ്ണവം തഥാ।
മാം പ്രാപ്യ ന നിവർതന്തേ വിഷ്ണു വാ ശുഭലോചനേ॥ 13-246-46 (91192)
ഇതി തേ കഥിതോ ദേവി യോഗധർമഃ സനാതനഃ।
ന ശക്യഃ പ്രഷ്ടുമന്യേന യോഗധർമസ്ത്വയാ വിനാ॥ ॥ 13-246-47 (91193)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 246 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-246-15 നിപാത്യ ചേതി ങ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 247
॥ ശ്രീഃ ॥
13.247. അധ്യായഃ 247
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി സ്വമാഹാത്ംയകഥനപൂർവകം ദീക്ഷയാ ശിവലിംഗാർചനാഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
ത്രിയക്ഷ ത്രിദശശ്രേഷ്ഠ ത്ര്യംബക ത്രിദശാധിപ।
ത്രിപുരാന്തക കാമാംഗഹര ത്രിപഥഗാധര॥ 13-247-1 (91194)
ദക്ഷയജ്ഞപ്രശമന സൂലപാണേഽരിസൂദന।
നമസ്തേ ലോകപാലേശ ലോകപാലവരപ്രദ॥ 13-247-2 (91195)
നൈകശാഖമപര്യന്തമധ്യാത്മജ്ഞാനമുത്തമം।
അപ്രതർക്യമവിജ്ഞേയം സാംഖ്യയോഗസമന്വിതം॥ 13-247-3 (91196)
ഭവതാ പരിപൃഷ്ടേന ശൃണ്വന്ത്യാ മമ ഭാഷിതം।
ഇദാനീം ശ്രോതുമിച്ഛാമി സായുജ്യം ത്വദ്ഗതം വിഭോ॥ 13-247-4 (91197)
കഥം പരിചരന്ത്യേതേ ഭക്താസ്ത്വാം പരമേഷ്ഠിനം।
ആചാരഃ കീദൃശസ്തേഷാം കേന തുഷ്ടോ ഭവേദ്ഭവാൻ।
വർണ്യമാനം ത്വയാ സാക്ഷാത്പ്രീണയത്യധികം ഹി മാ॥ 13-247-5 (91198)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-247-6x (7668)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി മമ സായുജ്യമദ്ഭുതം।
യേന തേ ന നിവർതന്തേ യുക്താഃ പരമയോഗിനഃ॥ 13-247-6 (91199)
അവ്യക്തോഽഹമചിന്ത്യോഽഹം പൂർവൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ।
സാംഖ്യയോഗൌ മയാ സൃഷ്ടൌ സർവം ചാപി ചരാചരം॥ 13-247-7 (91200)
അർചനീയോഽഹമീശോഽഹമവ്യയോഽഹം സനാതനഃ।
അഹം പ്രസന്നോ ഭക്താനാം ദദാംയമരതാമപി॥ 13-247-8 (91201)
ന മാം വിദുഃ സുരഗണാ മുനയശ്ച തപോധനാഃ।
ത്വത്പ്രിയാർഥമഹം ദേവി മദ്വിഭൂതിം ബ്രവീമി തേ॥ 13-247-9 (91202)
ആശ്രമേഭ്യശ്ചതുർഭ്യോഽഹം ചതുരോ ബ്രാഹ്മണാഞ്ശുഭേ।
മദ്ഭക്താന്നിർമലാൻപുണ്യാൻസമാനീയ തപസ്വിനഃ॥ 13-247-10 (91203)
വ്യാചഖ്യേഽഹം തഥാ ദേവി യോഗം പാശുപതം മഹത്।
ഗൃഹീതം തച്ച തൈഃ സർവം മുഖാച്ച മമ ദക്ഷിണാത്॥ 13-247-11 (91204)
ശ്രുത്വാ തത്ത്രിഷു ലോകേഷു സ്ഥാപിതം ചാപി തൈഃ പുനഃ।
ഇദാനീം ച ത്വയാ പൃഷ്ടോ വദാംയേകമനാഃ ശൃണു॥ 13-247-12 (91205)
അഹം പസുപതിർനാമ മദ്ഭക്താ യേ ച മാനവാഃ।
സർവേ പാശുപതാ ജ്ഞേയാ ഭസ്മദിഗ്ധതനൂരുഹാഃ॥ 13-247-13 (91206)
രക്ഷാർഥം മംഗലാർഥം ന പവിത്രാർഥം ച ഭാമിനി।
ലിംഗാർഥം ചൈവ ഭക്താനാം ഭസ്മ ദത്തം മയാ പുരാ॥ 13-247-14 (91207)
തേന സന്ദിഗ്ധസർവാംഗാ ഭസ്മനാ ബ്രഹ്മചാരിണഃ।
ജടിലാ മുണ്ഡിതാ വാഽപി നാനാകാരശിഖണ്ഡിനഃ॥ 13-247-15 (91208)
വികൃതാഃ പിംഗലാഭിസ്ച നഗ്നാ നാനാപ്രകാരിണഃ।
ഭൈക്ഷം ചരന്തഃ സർവത്ര നിഃസ്പൃഹാ നിഷ്പരിഗ്രഹാഃ॥ 13-247-16 (91209)
മൃത്പാത്രഹസ്താ മദ്ഭക്താ മന്നിവേശിതബുദ്ധ്യഃ।
ചരന്തോ നിഖിലം ലോകം മമ ഹർഷവിവർധനാഃ॥ 13-247-17 (91210)
മമ പാശുപതം ദിവ്യം യോഗശാസ്ത്രമനുത്തമം।
സൂക്ഷ്മം സർവേഷു ലോകേഷു വിമൃശന്തശ്ചരന്തി തേ॥ 13-247-18 (91211)
ഏവം നിത്യാഭിയുക്താനാം മദ്ഭക്താനാം തപസ്വിനാം।
ഉപായം ചിന്തയാംയാശു യേന മാമുപയാന്തി തേ॥ 13-247-19 (91212)
സ്ഥാപിതം ത്രിഷു ലോകേഷു ശിവലിംഗം മയാ മമ।
നമസ്കാരേണ വാ തസ്യ മുച്യന്തേ സർവകിൽബിഷൈഃ॥ 13-247-20 (91213)
ഇഷ്ടം ദത്തമധീതം ച യജ്ഞാശ്ച ബഹുദക്ഷിണാഃ।
ശിവലിംഗപ്രണാമസ്യ കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം॥ 13-247-21 (91214)
അർചയാ ശിവലിംഗസ്യ പരിതുഷ്യാംയഹം പ്രിയേ।
ശിവലിംഗാർചനായാം തു വിദാനമപി മേ ശൃണു॥ 13-247-22 (91215)
ഗോക്ഷീരനവനീതാഭ്യാമർചയേദ്യഃ ശിവം മമ।
ഇഷ്ടസ്യ ഹയമേധസ്യ യത്ഫലം തത്ഫലം ഭവേത്॥ 13-247-23 (91216)
ഘൃതമണ്ഡേന യോ നിത്യമർചയേദ്യഃ ശിവം മമ।
സ ഫലം പ്രാപ്നുയാൻമർത്യോ ബ്രാഹ്മണസ്യാഗ്നിഹോത്രിണഃ॥ 13-247-24 (91217)
കേവലേനാപി തോയേന സ്നാപയേദ്യഃ ശിവം മമ।
സ ചാപി ലഭതേ പുണ്യം പ്രിയം ച ലഭതേ നരഃ॥ 13-247-25 (91218)
സഘൃതം ഗുഗ്ഗുലു സംയഗ്ധൂപയേദ്യഃ ശിവാന്തികേ।
ഗോസവസ്യ തു യജ്ഞസ്യ യത്ഫലം തസ്യ തദ്ഭവേത്॥ 13-247-26 (91219)
യസ്തു ഗുഗ്ഗുലപിണ്ഡേന കേവലേനാപി ധൂപയേത്।
തസ്യ രുക്മപ്രധാനസ്യ യത്ഫലം തസ്യ തദ്ഭവേത്॥ 13-247-27 (91220)
യസ്തു നാനാവിധൈഃ പുഷ്പൈർമമ ലിംഗം സമർചയേത്।
സ ഹി ധേനുസഹസ്രസ്യ ദത്തസ്യ ഫലമാപ്നുയാത്। 13-247-28 (91221)
യസ്തു ദേശാന്തരം ഗത്വാ ശിവലിംഗം സമർചയേത്।
തസ്മാത്സർവമനുഷ്യേഷു നാസ്തി മേ പ്രിയകൃത്തമഃ॥ 13-247-29 (91222)
ഏവം നാനാവിധൈർദ്രവ്യൈഃ ശിവലിംഗം സമർചയേത്।
മത്സമാനോ മനുഷ്യേഷു ന പുനർജായതേ നരഃ॥ 13-247-30 (91223)
അർചനാഭിർനമസ്കാരൈരുപഹാരൈഃ സ്തവൈരപി।
ഭക്തോ മാമർചയേന്നിത്യം ശിവലിംഗേഷ്വതന്ദ്രിതഃ॥ 13-247-31 (91224)
പലാശബിൽവപത്രാണി രാജവൃക്ഷസ്രജം തഥാ।
അർകപുഷ്പാണി മേധ്യാനി മത്പ്രിയാണി വിശേഷതഃ॥ 13-247-32 (91225)
ഫലം വാ യദി വാ ശാകം പുഷ്പം വാ യദി വാ ജലം।
ദത്തം സംപ്രീണയേദ്ദേവി ഭക്തൈർമദ്ഗതമാനസൈഃ॥ 13-247-33 (91226)
മമാഭിപരിതുഷ്ടസ്യ നാസ്തി ലോകേഷു ദുർലഭം।
തസ്മാത്തേ സതതം ഭക്താ മാമേവാഭ്യർചയന്ത്യുത॥ 13-247-34 (91227)
മദ്ഭക്താ ന വിനശ്യന്തി മദ്ഭക്താ വീതകൽമഷാഃ।
മദ്ഭക്താഃ സർവലോകേഷു പൂജനീയാ വിശേഷതഃ॥ 13-247-35 (91228)
മദ്ദ്വേഷിണശ്ചി യേ മർത്യാ മദ്ഭക്തദ്വേഷിണശ്ച വാ।
യാന്തി തേ നരകം ഘോരമിഷ്ട്വാ ക്രതുശതൈരപി॥ 13-247-36 (91229)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യോഗം പാശുപതം മഹത്।
മദ്ഭക്തൈർമനുജൈർദേവി ശ്രാവ്യമേതദ്ദിനേദിനേ॥ 13-247-37 (91230)
ശൃണുയാദ്യഃ പഠേദ്വാഽപി മമേദം ധർമനിശ്ചയം।
സ്വർഗം കീർതിം ധനം ധാന്യം സ ലഭേത നരോത്തമഃ॥ ॥ 13-247-38 (91231)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 247 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 248
॥ ശ്രീഃ ॥
13.248. അധ്യായഃ 248
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ പാർവതീംപ്രതി സശ്ലാഘം സ്ത്രീധർമകഥനചോദനാ॥ 1 ॥ പാർവത്യാ ഗംഗാദിമഹാനദീഷു തന്നിവേദനം॥ 2 ॥ ഗംഗയാ തദനുമോദനപൂർവകം ഭഗവതി തത്കഥനാഭ്യനുജ്ഞാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ മഹാദേവഃ ശ്രോതുകാമഃ സ്വയം പ്രഭുഃ।
അനുകൂലാം പ്രിയാം ഭാര്യാം പാർശ്വസ്താമഭ്യഭാഷത॥ 13-248-1 (91232)
മഹേശ്വര ഉവാച। 13-248-2x (7669)
പരാവരജ്ഞേ ധർമാണാം തപോവനനിവാസിനാം।
ദീക്ഷാവിധിദമോപേതേ സതതം വ്രതചാരിണി।
പൃച്ഛാമി ത്വാം വരാരോഹേ പൃഷ്ടാ വദ മമേപ്സിതം॥ 13-248-2 (91233)
സാവിത്രീ ബ്രഹ്മണഃ പത്നീ കൌശികസ്യ ശചീ ശുഭാ।
ലക്ഷ്മീർവിഷ്ണോഃ പ്രിയാ ഭാര്യാ ധൃതിർഭാര്യാ യമസ്യ തു॥ 13-248-3 (91234)
മാർകണ്ഡേയസ്യ ധൂമോർണാ ഋദ്ധിർവൈശ്രവണസ്യ തു।
വരുണസ്യ പ്രിയാ ഗൌരീ സവിതുശ്ച സുവർചലാ॥ 13-248-4 (91235)
രോഹിണീ ശശിനോ ഭാര്യാ സ്വാഹാ ചാഗ്നേരനിന്ദിതാ।
കാശ്യപസ്യാദിതിശ്ചൈവ വസിഷ്ഠസ്യാപ്യരുന്ധതീ॥ 13-248-5 (91236)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച ദേവ്യസ്തു സർവാസ്താഃ പതിദേവതാഃ।
ശ്രൂയന്തേ ലോകവിഖ്യാതാസ്ത്വയാ ചൈവ സഹോഷിതാഃ॥ 13-248-6 (91237)
താഭിശ്ച പൂജിതാഽപി ത്വമനുവൃത്ത്യനുഭാഷണൈഃ।
തസ്മാത്തു പരിപൃച്ഛാമി ധർമജ്ഞേ ലോകസംമതേ॥ 13-248-7 (91238)
സ്ത്രീധർമം ശ്രോതുമിച്ഛാമി ത്വയൈവ സമുദാഹൃതം।
സധ്രമചാരിണീ മേ ത്വം ലോകസന്ധാരിണീ തഥാ॥ 13-248-8 (91239)
അയം ഹി സ്ത്രീഗണസ്ത്വാം തു അനുയാതി ന മുഞ്ചതി।
ത്വത്പ്രസാദാദ്ധിതം ശ്രോതും സ്ത്രീവൃത്തം ശുഭലക്ഷണം॥ 13-248-9 (91240)
ത്വയാ ചോക്തം വിശേഷേണ ഗുണഭൂതം ഹി തിഷ്ഠതി।
സ്ത്രിയ ഏവ സദാ ലോകേ സ്ത്രീഗണസ്യ ഗതിഃ പ്രിയേ॥ 13-248-10 (91241)
ശശ്വദ്ഗൌർഗോഷു ഗച്ഛേത നാന്യത്ര രമതേ നരഃ।
ഏവം ലോകഗതിർദേവി ആദിപ്രഭൃതി വർതതേ॥ 13-248-11 (91242)
പ്രമദോക്തം തു യത്കിഞ്ചിത്തത്സ്ത്രീഷു ബഹുമന്യതേ।
ന തഥാ മന്യതേ സ്ത്രീഷു പുരുഷോക്തമനിന്ദിതേ॥ 13-248-12 (91243)
ത്വയൈഷ വിദിതോ ഹ്യർഥഃ സ്ത്രീണാം ധർമഃ സനാതനഃ।
തസ്മാത്ത്വാം പ്രതി പൃച്ഛാമി പൃഷ്ടാ വദ മമേപ്സിതം॥ 13-248-13 (91244)
നാരദ ഉവാച। 13-248-14x (7670)
ഏവമുക്താ തദാ ദേവീ മഹാദേവേന ശോഭനാ।
സോദ്വേഗാ ച സലജ്ജാ ച നാവദത്തത്ര കിഞ്ചന।
പുനഃ പുനസ്തദാ ദേവീ ദേവഃ കിമിതി ചാബ്രവീത്॥ 13-248-14 (91245)
ഉമോവാച। 13-248-15x (7671)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ സുരാസുരനമസ്കൃത।
ത്വദന്തികേ മയാ വക്തും സ്ത്രീണാം ധർമഃ കഥം ഭവേത്॥ മഹേശ്വര ഉവാച। 13-248-15 (91246)
മന്നിയോഗാദവശ്യം തു വക്തവ്യം തു മമ പ്രിയേ॥ 13-248-16 (91247)
ഉമോവാച। 13-248-17x (7672)
ഇമാ നദ്യോ മഹാദേവ സർവതീർഥോദകാന്വിതാഃ।
ഉപസ്പർശനഹേതോസ്ത്വാം ന ത്യജന്തി സമീപതഃ॥ 13-248-17 (91248)
ഏതാഭിഃ സഹ സംമന്ത്ര്യ പ്രവക്ഷ്യാമി തവേപ്സിതം।
അയുക്തം സത്സു തന്ത്രേഷു താനതിക്രംയ ഭാഷിതും॥ 13-248-18 (91249)
മയാ സംമാനിതാശ്ചൈവ ഭവിഷ്യന്തി സരിദ്വരാഃ॥ 13-248-19 (91250)
നാരദ ഉവാച। 13-248-20x (7673)
ഇതി മത്വാ മഹാദേവീ നദീർദേവീഃ സമാഹ്വയത്।
വിപാശാം ച വിതസ്ത്യാം ച ചന്ദ്രഭാഗാം സരസ്വതീം॥ 13-248-20 (91251)
ശതദ്രും ദേവിക്താം സിന്ധും ഗൌതമീം കൌശികീം തഥാ।
യമുനാം നർമദാം ചൈവ കാവേരീമഥ നിംനഗാം॥ 13-248-21 (91252)
തഥാ ദേവനദീം ഗംഗാം ശ്രേഷ്ഠാം ത്രിപഥഗാം ശുഭാം।
സർവതീർഥോദകവഹാം സർവപാപവിനാശിനീം।
ഏതാ നദീഃ സമാഹൂയ സമുദ്വീക്ഷ്യേദമബ്രവീത്॥ 13-248-22 (91253)
ഉമോവാച। 13-248-23x (7674)
ഹേ പുണ്യാഃ സരിതഃ ശ്രേഷ്ഠാഃ സർവപാപവിനാശികാഃ।
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസംപന്നാഃ ശൃണുധ്വം വചനം മമ॥ 13-248-23 (91254)
അയം ഭഗവതാ പ്രശ്ന ഉക്തഃ സ്ത്രീധർമമാശ്രിതഃ।
ന ചൈകയാ മയാ സാദ്യം തസ്മാദ്വസ്ത്വാനയാംയഹം॥ 13-248-24 (91255)
യുഷ്മാഭിസ്തദ്വിചാര്യൈവം വക്തുമിച്ഛാമി ശോഭനാഃ।
തത്കഥം ദേവദേവായ വാച്യഃ സ്ത്രീധർമ ഉത്തമഃ॥ 13-248-25 (91256)
നാരദ ഉവാച। 13-248-26x (7675)
ഇതി പൃഷ്ടാസ്തഥാ ദേവ്യാ മഹാനദ്യശ്ചകംപിരേ।
താസാം ശ്രേഷ്ഠതമാ ഗംഗാ വചനം ത്വവേമബ്രവീത്॥ 13-248-26 (91257)
ധന്യാശ്ചാനുഗൃഹീതാഃ സ്മ അനേന വചനേന തേ।
യാ ത്വം സുരാസുരൈർമാന്യാ നദീരാദ്രിയസേഽനഘേ॥ 13-248-27 (91258)
തവൈവാർഹതി കല്യാണി ഏവം സാന്ത്വപ്രസാദനം।
അശക്യമപി യേ മൂർഖാഃ സ്വാത്മസംഭാവനായുതാഃ।
വാക്യം വദന്തി സംസത്സു സ്വയമേവ യഥേഷ്ടതഃ॥ 13-248-28 (91259)
ശക്തോ യശ്ചാനഹംവാദീ സുദുർലഭതമോ മതഃ॥ 13-248-29 (91260)
ത്വം ഹി ശക്താ സതീ ദേവീ വക്തും പ്രശ്നമശേഷതഃ।
വ്യാഹർതും നേച്ഛസി സ്ത്രീത്വാത്സംപൂജയതി നസ്തഥാ॥ 13-248-30 (91261)
ത്വം ഹി ദേവി മഹാദേവീ ഊഹാപോഹവിശാരദാ।
ദിവ്യജ്ഞാനയുതാ ദേവി ദിവ്യജ്ഞാനേന്ധനൈധിതാ॥ 13-248-31 (91262)
ത്വമേവാർഹസി തദ്വക്തും സ്ത്രീണാം വൃത്തം ശുഭാശുഭം।
യാചാമഹേ വയം ശ്രോതുമമൃതം ത്വൻമുഖോദ്ഗതം।
കുരു ദേവപ്രിയം ദേവി വദ സ്ത്രീധർമമുത്തമം॥ 13-248-32 (91263)
നാരദ ഉവാച। 13-248-33x (7676)
ഏവം പ്രസാദിതാ ദേവീ ഗംഗയാ ലോകപൂജ്യയാ।
പ്രാഹ ധർമമശേഷേണ സ്ത്രീധർമം സുരസുന്ദരീ॥ 13-248-33 (91264)
ഉമോവാച। 13-248-34x (7677)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ സുരേശ്വര മഹേശ്വര।
ത്വത്പ്രസാദാത്സുരശ്രേഷ്ഠ തവൈവ പ്രിയകാംയയാ।
തമഹം കീർതയിഷ്യാമി യഥാവച്ഛ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 13-248-34 (91265)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 248 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 249
॥ ശ്രീഃ ॥
13.249. അധ്യായഃ 249
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പാർവത്യാ പരമേശ്വരംപ്രതി ദേവഗന്ധർവാദിയോഷിതാം മധ്യേ സ്ത്രീധർമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
ഏവം ബ്രുവന്ത്യാം സ്ത്രീധർമം ദേവ്യാം ദേവസ്യ ശാസനാത്।
ഋഷിഗന്ധർവയക്ഷാണാം യോഷിതശ്ചാപ്സരോഗണാഃ॥ 13-249-1 (91266)
നാഗഭൂതസ്ത്രിയശ്ചൈവ നദ്യശ്ചൈവ സമാഗതാഃ।
ശ്രുതുകാമാഃ പരം വാക്യം സർവാഃ പര്യവതസ്ഥിരേ॥ 13-249-2 (91267)
ഉമാദേവീ മുദാ യുക്താ പുജ്യമാനാഽംഗനാഗണൈഃ।
ആനൃശംസ്യപരാ ദേവീ സതതം സ്ത്രീഗണം പ്രതി॥ 13-249-3 (91268)
സ്ത്രീഗണസ്യ ഹിതാർഥായ ഭവപ്രിയചികീർഷയാ।
വക്തും വചനമാരേഭേ സ്ത്രീണാം ധർമാശ്രയാന്വിതം॥ 13-249-4 (91269)
ഉമോവാച। 13-249-5x (7678)
ഭഗവൻസർവഭൂതേശ ശ്രൂയതാം വചനം മമ।
ഋതുപ്രാപ്താ സുശുദ്ദാ യാ കന്യാ സേത്യഭിധീയതേ॥ 13-249-5 (91270)
താം തു കന്യാം പിതാ മാതാ ഭ്രാതാ മാതുല ഏവ വാ।
പിതൃവ്യശ്ചൈവ പഞ്ചതേ ദാതും പ്രഭവതാം ഗതാഃ॥ 13-249-6 (91271)
വിവാഹാശ്ച തഥാ പഞ്ച താസാം ധർമാർഥകാരണാത്।
കാമതശ്ച മിഥോ ദാനമിതരേതരകാംയയാ॥ 13-249-7 (91272)
ദത്താ യസ്യ ഭവേദ്ഭാര്യാ ഏതേഷാം യേന കേന ചിത്।
ദാതാരഃ സുവിമൃശ്യൈവ ദാതുമർഹന്തി നാന്യഥാ॥ 13-249-8 (91273)
ഉത്തമാനാം തു വർണാനാം മന്ത്രവത്പാണിസംഗ്രഹഃ।
വിവാഹകാരണം ചാഹുഃ ശൂദ്രാണാം സംപ്രയോഗതഃ॥ 13-249-9 (91274)
യദാ ദത്താ ഭവേത്കന്യാ തസ്മാദ്ഭാര്യാർഥിനേ സ്വകൈഃ।
തദാപ്രഭൃതി സാ നാരീ ദശരാത്രം വിലജ്ജയാ।
മനസാ കർമണാ വാചാ അനുകൂലാ ച സാ ഭവേത്॥ 13-249-10 (91275)
ഇതി ഭർതൃവ്രതം കുര്യാത്പതിമുദ്ദിശ്യ ശോഭനാ।
തദാപ്രഭൃതി സാ നാരീ ന കുര്യാത്പത്യുരപ്രിയം॥ 13-249-11 (91276)
യദ്യദിച്ഛതി വൈ ഭർതാ ധ്രമകാമാർഥകാരണാത്।
തഥൈവാനുപ്രിയാ ഭൂത്വാ തഥൈവോപചരേത്പതിം।
പതിവ്രതാത്വം നാരീണാമേതദേവ സനാതനം॥ 13-249-12 (91277)
താദൃശീ സാ ഭവേന്നിത്യം യാദൃശസ്തു ഭവേത്പതിഃ।
ശുഭാശുഭസമാചാര ഏതദ്വൃത്തം സമാസതഃ॥ 13-249-13 (91278)
ദൈവതം സതതം സാധ്വീ ഭർതാരം യാ തു പശ്യതി।
ദൈവമേവ ഭവേത്തസ്യാഃ പതിരിത്യവഗംയതേ॥ 13-249-14 (91279)
ഏതസ്മിൻകാരണം ദേവ പൌരാണീ ശ്രൂയതേ ശ്രുതിഃ।
കഥയാമി പ്രസാദാത്തേ ശൃണു ദേവ സമാസതഃ॥ 13-249-15 (91280)
കസ്യ ചിത്ത്വഥ വിപ്രസ്യ ഭാര്യേ ദ്വേ ഹി ബഭൂവതുഃ।
തയോരേകാ ധർമകാമാ ദേവാനുദ്ദിശ്യ ഭക്തിതഃ॥ 13-249-16 (91281)
ഭർതാരമവമത്യൈവ ദേവതാസു സമാഹിതാ।
ചകാര വിപുലം ധർമം പൂജയാനാഽർചയാഽന്വിതം॥ 13-249-17 (91282)
അപരാ ധർമകാമാ ച പതിമുദ്ദിശ്യ ശോഭനാ।
ഭർതാരം ദൈവതം കൃത്വാ ചകാര കില തത്പ്രിയം॥ 13-249-18 (91283)
ഏവം വിവർതമാനേ തു യുഗപൻമരണേഽധ്വനി।
ഗതേ കില മഹാദേവ തത്രൈകാ യാ പതിവ്രതാ।
ദേവപ്രിയായാം തിഷ്ഠന്ത്യാം പുണ്യലോകം ജഗാമ സാ॥ 13-249-19 (91284)
ദേവപ്രിയാ ച തിഷ്ഠന്തീ വിലലാപ സുദുഃഖിതാ।
താം യമോ ലോകപാലസ്തു ബഭാഷേ പുഷ്കലം വചഃ॥ 13-249-20 (91285)
മാ ശുചസ്ത്വം നിവർതസ്വ ന ലോകാഃ സന്തി തേഽനഘേ।
സ്വധർമവിമുഖാ സാ ത്വം തസ്മാല്ലോകാ ന സന്തി തേ॥ 13-249-21 (91286)
ദേവതാ ഹി പതിർനാര്യാഃ സ്ഥാപിതാ സർവദൈവതൈഃ।
അവമത്യ ശുഭേ തത്ത്വം കഥം ലോകാൻഗമിഷ്യസി॥ 13-249-22 (91287)
മോഹേനി ത്വം വരാരോഹേ ന ജാനീഷേ സ്വദൈവതം।
പതിമത്യാ സ്ത്രിയാ കാര്യോ ധർമഃ പത്യർപണസ്ത്വിതി॥ 13-249-23 (91288)
തസ്മാത്ത്വം ഹി നിവർതസ്വ കുരു പത്യാശ്രിതം ഹിതം।
തദാ ഗന്താസി ലോകാംസ്താന്യാൻഗച്ഛന്തി പതിവ്രതാഃ।
നാന്യഥാ ശക്യതേ പ്രാപ്തും പതീനാം ലോകമുത്തമം॥ 13-249-24 (91289)
യമേനൈവംവിധം ചോക്താ നിവൃത്താ പുനരേവ സാ।
ബഭൂവ പതിമാലംബ്യ പതിപ്രിയപരായണാ॥ 13-249-25 (91290)
ഏവമേതൻമഹഗാദേവ ദൈവതം ഹി സ്ത്രിയാഃ പതിഃ।
തസ്മാത്പതിപരാ ഭൂത്വാ പതീനുപചരേദിതി॥ ॥ 13-249-26 (91291)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 249 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 250
॥ ശ്രീഃ ॥
13.250. അധ്യായഃ 250
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
പാർവത്യാ മഹേശ്വരംപ്രതി സ്ത്രീധർമകഥനം॥ 1 ॥ നാരദേന കൃഷ്ണംപ്രതി ഉമാമഹേശ്വരസംവാദാനുവാദോപസംഹാരഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഉമോവാച।
പതിമത്യാ ദിവാരാത്രം വൃത്താന്തം ശ്രൂയതാം ശുഭം।
പത്യുഃ പൂർവം സമുത്ഥായ പ്രാതഃക്രമ സമാചരേത്॥ 13-250-1 (91292)
പത്യുർഭാവം വിദിത്വാ തു പശ്ചാത്സംബോധയേത്തു തം।
നിത്യം പൌർവാഹ്ണികം കാര്യം സ്വയം കുര്യാദ്യഥാവിധി॥ 13-250-2 (91293)
നിവേദ്യ ച തഥാഽഽഹാരം യഥാ സംപദ്യതാമിതി।
തഥൈവ കുര്യാത്തത്സർവം യഥാ പത്യുഃ പ്രിയം ഭവേത്॥ 13-250-3 (91294)
യഥാ ഭർതാ തഥാ നാരീ ഗുരൂണാം പ്രതിപദ്യതേ॥ 13-250-4 (91295)
ശുശ്രൂഷാപോഷണവിധൌ പതിപ്രിയചികീർഷയാ।
ഭർതുർനിഷ്ക്രമണേ കാര്യം സംസ്മരേദപ്രമാദതഃ॥ 13-250-5 (91296)
ആഗതം തു പതിം ദൃഷ്ട്വാ സഹസാ പരിചാരണം।
സ്വയം കുർവീത സംപ്രീത്യാ കായശ്രമഹരം പരം॥ 13-250-6 (91297)
പാദ്യസനാഭ്യാം ശയനൈർവാക്യൈശ്ച ഹൃദയപ്രിയൈഃ।
അതിഥീനാമാഗമേന പ്രീതിയുക്താ സദാ ഭവേത്॥ 13-250-7 (91298)
കർമണാ വചനേനാപി തോഷയേദതിഥീൻസദാ।
മംഗലം ഗൃഹശൌചം ച സർവോപകരണാനി ച॥ 13-250-8 (91299)
സർവകാലമവേക്ഷേത കാരയന്തീ ച കുർവതീ।
ധർമകാര്യേ തു സംപ്രാപ്തേ തദ്വദ്ധർമപരാ ഭവേത്॥ 13-250-9 (91300)
അർഥകാര്യേ പുനർഭർതുഃ പ്രമാദാലസ്യവർജിതാ।
സാ യത്നം പരമം കുര്യാത്തസ്യി സാഹായ്യകാരണാത്॥ 13-250-10 (91301)
ധുരന്ധരാ ഭവേദ്ഭർതുഃ സാധ്വീ ധർമാർഥയോഃ സദാ।
വിഹാരകാലേ വൈ ഭർതുർജ്ഞാത്വാ ഭാവം ഹൃദി സ്ഥിതം॥ 13-250-11 (91302)
അലങ്കൃത്യ യഥായോഗം മന്ദഹാസസമന്വിതം।
വാക്യൈർമധുരസംയുക്തൈഃ സ്മയന്തീ തോഷയേത്പതിം॥ 13-250-12 (91303)
കഠോരാണി ന വാച്യാനി അന്യഥാ പ്രമദാന്തരേ।
യസ്യാം കാമീ ഭവേദ്ഭർതാ തസ്യാഃ പ്രീതികരീ ഭവേത്॥ 13-250-13 (91304)
അപ്രമാദം പുരസ്കൃത്യ മനസാ തോഷയേത്പതിം।
അനന്തരമഥാന്യേഷാം ഭോജനാവേക്ഷണം ചരേത്॥ 13-250-14 (91305)
ദാസീദാസബലീവർദാംശ്ചണ്ഡാലം ച ശുനസ്തഥാ।
അനാഥാൻകൃപണാംശ്ചൈവ ഭിക്ഷുകാംശ്ച തഥൈവ ച।
പൂജയേദ്ബലിഭൈക്ഷേണ പത്യുർധർമം വിവർധയേത്॥ 13-250-15 (91306)
കുപിതം വാഽർഥഹീനം വാ ശ്രാന്തം വോപചരേത്പതിം।
യതാ സ തുഷ്ടഃ സ്വസ്ഥശ്ച തഥാ സന്തോഷയേത്പതിം॥ 13-250-16 (91307)
യഥാ കുടുംബചിന്തായാം വിവാദേ വാഽർഥസഞ്ചയേ।
ആഹൂതാ തത്സഹായാർഥം തഥാ പ്രിയഹിതം വദേത്॥ 13-250-17 (91308)
അപ്രിയം ച ഹിതം ബ്രൂയാത്തസ്യ ധർമാർഥകാങ്ക്ഷയാ।
ഏകാന്തചര്യാകഥനം കലഹം വർജയേത്പരൈഃ॥ 13-250-18 (91309)
ബഹിരാലോകനം ചൈവ മോഹം വ്രീഡാം ച പൈശുനം।
ബഹ്വാശിത്വം ദിവാസ്വപ്നമേവമാദി വിവർജയേത്॥ 13-250-19 (91310)
രഹസ്യേകാസനം സാധ്വീ ന കുര്യാദാത്മജൈരപി।
യദ്യദ്ദദ്യാന്നിയത്സ്വേതി ന്യാസവത്പരിപാലയേത്॥ 13-250-20 (91311)
വിസ്മൃതം വാഽപി യദ്ദ്രവ്യം പ്രതിപദ്യാത്സ്വശൌചതഃ।
യത്കിഞ്ചിത്പതിനാ ദത്തം ലബ്ധ്വാ തത്സാ സുകീ ഭവേത്॥ 13-250-21 (91312)
അതീവാജ്ഞാമതീർഷ്യാം ച ദൂരതഃ പരിവർജയേത്।
ബാലവദ്വൃദ്ധവദ്ഭാര്യാ സദൈവാനുചരേത്പതിം॥ 13-250-22 (91313)
ഭാര്യായാ വ്രതമിത്യേവ കർതവ്യം സതതം വിഭോ।
ഏതത്പതിവ്രതാവൃത്തമുക്തം ദേവ സമാസതഃ॥ 13-250-23 (91314)
ന ച ഭോഗേ ന ചൈശ്വര്യേ ന സുഖേ ന ധനേ തഥാ।
സ്പൃഹാ യസ്യാസ്തഥാ ഭർതുഃ സാ നാരീണാം പതിവ്രതാ॥ 13-250-24 (91315)
പതിർഹി ദൈവതം സ്ത്രീണാം പതിർബന്ധുഃ പതിർഗതിഃ।
നാന്യം ഗതിമഹം പശ്യേ പ്രമദായാ യഥാ പതിഃ॥ 13-250-25 (91316)
ജാതിഷ്വപി ച വൈ സ്ത്രീത്വം വിശിഷ്ടം മേ മതിഃ പ്രഭോ।
കായക്ലേശേന മഹതാ പുരുഷഃ പ്രാപ്നുയാത്ഫലം।
തത്സർവം ലഭതേ നാരീ സുഖേന പതിപൂജയാ॥ 13-250-26 (91317)
യഥാസുഖം പതിമതീ സർവം പത്യനുകൂലതഃ।
ഈദൃശം ധർമസാകല്യം പശ്യ ത്വം പ്രമദാം പ്രതി।
ഏതദ്വിസൃജ്യ പച്യന്തേ കുസ്ത്രിയഃ പാപമോഹിതാഃ॥ 13-250-27 (91318)
തപശ്ചര്യാ ച ദാനം ച പതൌ തസ്യാഃ സമർപിതം।
രൂപം കുലം യശസ്തേജഃ സർവം തസ്മിൻപ്രതിഷ്ഠിതം॥ 13-250-28 (91319)
ഏവം വ്രതസമാചാരാഃ സ്വവൃത്തേനൈവ ശോഭനാഃ।
സ്വഭർത്രാ ച സമ ഗച്ഛേത്പുണ്യലോകാൻസുകർമണാ॥ 13-250-29 (91320)
വൃദ്ധോ വിരുപോ ബീഭത്സോ ധനവാന്നിർധനോഽപി വാ।
ഏവംഭൂതോപി വൈ ഭർതാ സ്ത്രീണാം ഭൂഷണമുത്തമം॥ 13-250-30 (91321)
ആഢ്യം വാ രൂപയുക്തം വാ വിരൂപം ധനവർജിതം।
യാ പതിം തോഷയേത്സാധ്വീ സാ പത്നീനാം വിശിഷ്യതേ॥ 13-250-31 (91322)
ദരിദ്രാംശ്ച വിരൂപാശ്ച പ്രമൂഢാൻകുഷ്ടസംയുതാൻ।
പതീനുപചരേല്ലോകാനക്ഷയാൻപ്രതിപദ്യതേ॥ 13-250-32 (91323)
ഏവം പ്രവർതമാനായാഃ പതിഃ പൂർവം ംരിയേത ചേത്।
തദാഽനുമരണം ഗച്ഛേത്പുനർധർമം ചരേത വാ॥ 13-250-33 (91324)
ഏതദേവം മയാ പ്രോക്തം സ്ത്രിയസ്തു ബഹുധാ സ്മൃതാഃ।
ദേവദാനവഗന്ധർവാ മനുഷ്യാ ഇതി നൈകധാ॥ 13-250-34 (91325)
സൌംയശീലാഃ ശുഭാചാരാഃ സർവാസ്താഃ സംഭവന്തി ച।
യഥാ ശുഭം പ്രവക്ഷ്യാമി സ്ത്രീണാം ധർമം മഹേശ്വര॥ 13-250-35 (91326)
ആസുര്യശ്ചൈവ പൈശാച്യോ രാക്ഷസ്യശ്ച ഭന്തി ഹി।
താസാം വൃത്തമശേഷേണ ശ്രൂയതാം ലോകകാരണാത്॥ 13-250-36 (91327)
ന്യായതോ വാഽന്യഥാ പ്രോക്താ ഭാവദോഷസമന്വിതാഃ।
ഭർതൄനുപചരന്ത്യേവ രാഗദ്വേഷബലാത്കൃതാഃ॥ 13-250-37 (91328)
സ്വധർമവിമുഖാ ഭൂത്വാ പ്രദൂഷ്യന്തി യതസ്തതഃ।
പ്രവൃദ്ദവിഷയാ നിത്യം പ്രതികൂലം വദന്തി ച॥ 13-250-38 (91329)
അർഥാന്വിനാശയന്ത്യേവം ന ഗൃഹ്ണന്തി ഹിതം ക്വചിത്।
സ്വബുദ്ധിനിരതാ ഭൂത്വാ ജീവന്തി ച യഥാ തഥാ॥ 13-250-39 (91330)
ഗുണവത്യഃ ക്വചിദ്ഭൂത്വാ പതിധർമപരാ ഇവ।
പുനർഭവന്തി പാപിഷ്ഠാ വിഷമം വൃത്തമാസ്ഥിതാഃ॥ 13-250-40 (91331)
അനവസ്ഥിതമര്യാദാ ബഹുവേഷാ വ്യവസ്ഥിതാഃ।
അസന്തുഷ്ടാശ്ച ലുബ്ധാശ്ച ഈർഷ്യാക്രോധയുതാ ഭൃശം॥ 13-250-41 (91332)
ഭോഗപ്രിയാ ഹിതദ്വേഷ്യാഃ കാമഭോഗപരായണാഃ।
പ്രായശോഽനൃതഭൂയിഷ്ഠാ ഗുരൂണാം പ്രതിലോമകാഃ॥ 13-250-42 (91333)
ഏവംവൃത്തസമാചാരാ ആസുരം ഭാവമാശ്രിതാഃ।
അപകാരപരാ നിത്യം സതതം കലഹപ്രിയാ॥ 13-250-43 (91334)
പരുഷാ രുക്ഷവചനാ നിർഘൃണാ നിരപത്രപാഃ।
നിഃസ്നേഹാഃ ക്രോധനാശ്ചൈവ ഭർതൃപുത്രസ്വബന്ധുഷു॥ 13-250-44 (91335)
ഘോരാ മാംസപ്രിയാ നിത്യം ഹസന്തി ച രുദന്തി ച।
പതീന്വ്യഭിചരന്ത്യേവ ദുർമാർഗേണ യഥാ തഥാ।
ബന്ധുഭിർഭർത്സിതാ ഭൂത്വാ ഗൃഹകാര്യാണി കുർവതേ॥ 13-250-45 (91336)
അഥവാ ഭർത്സിതാ ദേവ നിവൃത്താഃ സ്വേഷു കർമസു।
തഥൈവാത്മവധം ഘോരം വ്യവസ്യേയുർന സംശയഃ॥ 13-250-46 (91337)
നിർദയാ നിരനുക്രോശാഃ കുടുംബാർഥവിലോപകാഃ।
ധർമർഥരഹിതാ ഘോരാഃ സതതം കുർവതേ ക്രിയാഃ॥ 13-250-47 (91338)
അനർഥേ നിപുണാഃ പാപാഃ പരപ്രാണേഷു നിർദയാഃ।
ഏവംയുക്തസമാചാരാഃ സ്ത്രിയഃ പൈശാചമാശ്രിതാഃ॥ 13-250-48 (91339)
അപരാ മോഹസംയുക്താ നിർലജ്ജാ രോദനപ്രിയാഃ।
അശുദ്ധാ മലദിഗ്ധാംഗ്യ പാനമാംസരതാ ഭൃശം।
വദന്ത്യനൃതവാക്യാനി ഹസന്തി വിലപന്തി ച। 13-250-49 (91340)
ദുഷ്പസാദാ മഹാക്രോധാഃ സ്വപ്നശീലാ നിരന്തരം।
താമസ്യോ നഷ്ടതത്വാർഥാ മന്ദശീലാ മഹോദരാഃ।
ഭുഞ്ജതേ വിവിധം സിദ്ധം ഭോജനം തീവ്രസംഭ്രമാഃ॥ 13-250-50 (91341)
ഗുണരൂപവയോയുക്തം പതിം കാമിനമുത്തമം।
ഹിത്വാഽന്യേനൈവ ഗച്ഛന്തി സർവധാ ഭൃശതാപിതാഃ॥ 13-250-51 (91342)
നിർലജ്ജാ ധർമസന്ദിഗ്ധാഃ പ്രതികൂലാഃ സമന്തതഃ।
ഏവംരൂപസമാചാരാഃ സ്ത്രിയോ രാക്ഷസമാശ്രിതാഃ॥ 13-250-52 (91343)
ഏവംവിധാനാം സർവാസാം ന പരത്ര മഹാസുഖം।
നരകാദ്വിപ്രമുക്താനാം മാനുഷ്യം ദുർലഭം ഭവേത്॥ 13-250-53 (91344)
കഷ്ടം തത്രാപി ഭുഞ്ജന്തേ സ്വകൃതം ദുഃഖജം ബഹു।
ദരിദ്രാഃ ക്ലേശഭൂയിഷ്ഠാ വിരൂപാഃ കുത്സിതാഃ പരൈഃ।
വിധവാ ദുർഭഗാ വാഽപി ലഭന്തേ ദുഃഖമീദൃശം॥ 13-250-54 (91345)
ശതവർഷസഹസ്രാണി നിരയം വ്യഭിചാരിണീ।
വ്രജേത്പതിം ച പാപേന സംയോജ്യ സ്വകുലം തഥാ॥ 13-250-55 (91346)
ഏതദ്വിജ്ഞായ പതിതം പുനശ്ചേദ്ധിതമാത്മനഃ।
കുര്യാദ്ഭർതാരമാശ്രിത്യ തഥാ ധർമവമാപ്നുയാത്॥ 13-250-56 (91347)
അതിസംയാന്തി താംʼല്ലോകാൻപുണ്യാൻപരമശോഭനാൻ।
അവമത്യ ച യാഃ പൂർവം പതിം ദുഷ്ടേന ചേതസാ॥ 13-250-57 (91348)
വർതമാനാസ്ച സതതം ഭർതൄണാം പ്രതികൂലതഃ।
ഭർത്രാനുമരണം കാലേ യാഃ കുർവന്തി തഥാവിധാഃ॥ 13-250-58 (91349)
കാമാത്ക്രോധാദ്ഭയാല്ലോഭാദപഹാസ്യാ ഭവന്തി താഃ।
ആദിപ്രഭൃതി കുസ്ത്രീണാം തഥാഽനുമരണം വൃഥാ॥ 13-250-59 (91350)
ആദിപ്രഭൃതി യാ സാധ്വീ പത്യുഃ പ്രിയപരായണാ।
ഊർധ്വം ഗച്ഛതി സാ പൂതാ ഭർത്രാഽനുമരണം ഗതാ॥ 13-250-60 (91351)
ഏവം മൃതായാ വൈ ലോകാനഹം പശ്യാമി ചക്ഷുഷാ।
സ്പൃഹണീയാൻസുരഗണൈര്യാൻഗച്ഛന്തി പതിവ്രതാഃ॥ 13-250-61 (91352)
അഥവാ ഭർതരി മൃതേ വൈധവ്യം ധർമമാശ്രിതാഃ।
തൂഷ്ണീം ഭൌമം ജലേ നിത്യമഞ്ജലിസ്നാനമുത്തമം।
വ്രതം ച പതിമുദ്ദിശ്യ കുര്യശ്ചൈവ വിധിം തതഃ॥ 13-250-62 (91353)
ഏവം ഗച്ഛതി സാ നാരീ പതിലോകമനുത്തമം।
രമണീയമനിർദേശ്യം ദുഷ്പ്രാപം ദേവമാനുഷൈഃ॥ 13-250-63 (91354)
പ്രാപ്നുയാത്താദൃശം ലോകം കേവലം യാ പതിവ്രതാ।
ഇതി തേ കഥിതം ദേവ സ്ത്രീണാം ധർമിമനുത്തമം॥ 13-250-64 (91355)
ഭവതഃ പ്രിയകാമിന്യാ യൻമയോക്തം തവാഗ്രതഃ।
ചാപല്യാൻമമ ദേവേശ തദ്ഭവാൻക്ഷന്തുമർഹതി॥ 13-250-65 (91356)
നാരദ ഉവാച। 13-250-66x (7679)
ഏവം വദന്തീം രുദ്രാണീം ലജ്ജാഭാവസമന്വിതാം।
പ്രശശംസ ച ദേവേശോ വാചാ സഞ്ജനയൻപ്രിയം॥ 13-250-66 (91357)
ഋഷയോ ദേവഗന്ധർവാഃ പ്രമദാശ്ച സഹസ്രശഃ।
പ്രണംയ ശിരസാ ദേവീം സ്തുതിഭിശ്ചാഭിതുഷ്ടുവുഃ॥ 13-250-67 (91358)
പൂജയാമാസുരപരേ ദേവദേവ മുദാ യുതാഃ।
സംവാദം ചിന്തയന്ത്യന്തേ ശ്രദ്ദധാനാഃ സുചേതസഃ॥ 13-250-68 (91359)
തതസ്തു ദേവദേവേശോ ദേവീം വചനമബ്രവീത്।
ശൃണു കല്യാണി മദ്വാക്യം സംവാദോഽയം മയാ തവ।
പുണ്യം പവിത്രം ഖ്യാതം ച ഭവിതാ നാത്ര സംശയഃ॥ 13-250-69 (91360)
യ ഇമം ശ്രാവയേദ്വിദ്വാൻസംവാദം ചാവയോഃ പ്രിയേ।
ശുചിർഭൂത്വാ നരാന്യുക്താൻസ തൈഃ സ്വർഗം വ്രജേത്സുഖം॥ 13-250-70 (91361)
യസ്ത്വേനം ശൃണുയാന്നിത്യം സംവാദം ചാവയോഃ ശുഭം।
കീർതിമായുഷ്യമാരോഗ്യം ലഭതേ സ ഗതിം പരാം॥ ॥ 13-250-71 (91362)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 250 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-250-59 സർവാഃ പൂതാ ഭവന്തി താ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 251
॥ ശ്രീഃ ॥
13.251. അധ്യായഃ 251
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
മഹേശ്വരേണ മുനിഗണാൻപ്രതി ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ വംശാനുക്രമവർണനപൂർവകം ഗുണഗണാനുവർണനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
name="anuzAsana-13-251-1x">ഋഷയ ഊചുഃ।
പിനാകിൻഭഗനേത്രഘ്ന സർവലോകനമസ്കൃത।
മഹാത്ംയം വാസുദേവസ്യ ശ്രോതുമിച്ഛാമ ശങ്കര॥ 13-251-1 (91363)
ഈശ്വര ഉവാച। 13-251-2x (7680)
പിതാമഹാദപി വരഃ ശാശ്വതഃ പുരുഷോ ഹരിഃ।
കൃഷ്ണോ ജാംബൂനദാഭാസോ വ്യഭ്രേ സൂര്യ ഇവോദിതഃ॥ 13-251-2 (91364)
ദശബാഹുർമഹാതേജാ ദേവതാരിനിഷൂദനഃ।
ശ്രീവത്സാങ്കോ ഹൃഷീകേശഃ സർവദൈവതപൂജിതഃ॥ 13-251-3 (91365)
ബ്രഹ്മാ തസ്യോദരഭവസ്തസ്യാഹം ച ശിരോഭവഃ।
ശിരോരുഹേഭ്യോ ജ്യോതീംഷി രോമഭ്യശ്ച സുരാഽസുരാഃ॥ 13-251-4 (91366)
ഋഷയോ ദേഹസംഭൂതാസ്തസ്യ ലോകാശ്ച ശാശ്വതാഃ।
പിതാമഹഗൃഹം സാക്ഷാത്സർവദേവഗൃഹം ച സഃ॥ 13-251-5 (91367)
സോസ്യാഃ പൃഥിവ്യാഃ കൃത്സ്നായാഃ സ്രഷ്ടാ ത്രിഭുവനേശ്വരഃ।
സംഹർതാ ചൈവ ഭൂതാനാം സ്ഥാവരസ്യ ചരസ്യ ച॥ 13-251-6 (91368)
സ ഹി ദേവവരഃ സാക്ഷാദ്ദേവനാഥഃ പരന്തപഃ।
സർവജ്ഞഃ സർവസംശ്ലിഷ്ടഃ സർവഗഃ സർവതോമുഖഃ॥ 13-251-7 (91369)
പരമാത്മാ ഹൃഷീകേശഃ സർവവ്യാപീ മഹേശ്വരഃ।
ന തസ്മാത്പരമം ഭൂതം ത്രിഷു ലോകേഷു കിഞ്ചന॥ 13-251-8 (91370)
സനാതനോ വൈ മധുഹാ ഗോവിന്ദ ഇതി വിശ്രുതഃ।
സ സർവാൻപാർതിവാൻസംഖ്യേ ഘാതയിഷ്യതി മാനദഃ॥ 13-251-9 (91371)
സുരകാര്യാർഥമുത്പന്നോ മാനുഷം വപുരാസ്ഥിതഃ।
ന ഹി ദേവഗണാഃ ശക്താസ്ത്രിവിക്രമവിനാകൃതാഃ॥ 13-251-10 (91372)
ഭുവനേ ദേവകാര്യാണി കർതും നായകവർജിതാഃ।
നായകഃ സർവഭൂതാനാം സർവദേവനമസ്കൃതഃ॥ 13-251-11 (91373)
ഏതസ്യ ദേവനാഥസ്യ ദേവകാര്യപരസ്യ ച।
ബ്രഹ്മഭൂതസ്യ സതതം ബ്രഹ്മർഷിശരണസ്യ ച॥ 13-251-12 (91374)
ബ്രഹ്മാ വസതി ഗർഭസ്ഥഃ ശരീരേ സുഖസംസ്ഥിതഃ।
ശർവഃ സുഖം സംശ്രിതശ്ച് ശരീരേ സുഖസംസ്ഥിതഃ॥ 13-251-13 (91375)
സർവാഃ സുഖം സംശ്രിതാശ്ച ശരീരേ തസ്യ ദേവതാഃ।
സ ദേവഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ ശ്രീഗർഭഃ ശ്രീസഹോഷിതഃ॥ 13-251-14 (91376)
ശാർംഗചക്രായുധഃ ഖഡ്ഗീ സർവനാഗരിപുധ്വജ।
ഉത്തമേന സ ശീലേന ദമേന ച ശമേന ച॥ 13-251-15 (91377)
പരാക്രമേണ വീര്യേണ വപുഷാ ദർശനേന ച।
ആരോഹേണി പ്രമാണേന ധൈര്യേണാർജവസംപദാ॥ 13-251-16 (91378)
ആനൃശംസ്യേന രൂപേണ ബലേന ന സമന്വിതഃ।
അസ്ത്രൈഃ സമുദിതഃ സർവൈർദിവ്യൈരദ്ഭുതദർശനൈഃ॥ 13-251-17 (91379)
യോഗമായഃ സഹസ്രാക്ഷോ നിരപായോ മഹാമനാഃ।
വീരോ മിത്രജനശ്ലാഘീ ജ്ഞാതിബന്ധുജനപ്രിയഃ॥ 13-251-18 (91380)
ക്ഷമാവാംശ്ചാനഹംവാദീ ബ്രഹ്മണ്യോ ബ്രഹ്മനായകഃ।
ഭയഹർതാ ഭയാർതാനാം മിത്രാണാം നന്ദിവർധനഃ॥ 13-251-19 (91381)
ശരണ്യഃ സർവഭൂതാനാം ദീനാനാം പാലനേ രതഃ।
ശ്രുതവാനർഥസംപന്നഃ സർവഭൂതനമസ്കൃതഃ॥ 13-251-20 (91382)
സമാശ്രിതാനാം വരദഃ ശത്രൂണാമപി ധർമവിത്।
നീതിജ്ഞോ നീതിസംപന്നോ ബ്രഹ്മവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 13-251-21 (91383)
ഭവാർഥമിഹ ദേവാനാം ബുദ്ധ്യാ പരമയാ യുതഃ।
പ്രാജാപത്യേ ശുഭേ മാർഗേ മാനവേ ധർമസംസ്കൃതേ॥ 13-251-22 (91384)
സമുത്പത്സ്യതി ഗോവിന്ദോ മനോർവംശേ മഹാത്മനഃ।
അംഗോ നാമ മനോഃ പുത്രോ അന്തർധാമാ തതഃ പരഃ॥ 13-251-23 (91385)
അന്തർധാംനോ ഹവിർധാമാ പ്രജാപതിരനിന്ദിതഃ।
പ്രാചീനബർഹിർഭവിതാ ഹവിർധാംനഃ സുതോ മഹാൻ॥ 13-251-24 (91386)
തസ്യ പ്രചേതഃപ്രമുഖാ ഭവിഷ്യന്തി ദശാത്മജാഃ।
പ്രാചേതസസ്തഥാ ദക്ഷോ ഭവിതേഹ പ്രജാപതിഃ॥ 13-251-25 (91387)
ദാക്ഷായണ്യാസ്തഥാഽഽദിത്യോ മനുരാദിത്യതസ്തഥാ।
മനോശ്ച വംശജ ഇലാ സുദ്യുംനശ്ച ഭവിഷ്യതി॥ 13-251-26 (91388)
ബുധാത്പുരൂരവാശ്ചാപി തസ്മാദായുർഭവിഷ്യതി।
നഹുഷോ ഭവിതാ തസ്മാദ്യയാതിസ്തസ്യ ചാത്മജഃ॥ 13-251-27 (91389)
യദുസ്തസ്മാൻമഹാസത്വഃ ക്രോഷ്ടാ തസ്മാദ്ഭവിഷ്യതി।
ക്രോഷ്ടുശ്ചൈവ മഹാൻപുത്രോ വൃജിനീവാൻഭവിഷ്യതി॥ 13-251-28 (91390)
വൃജിനീവതശ്ച ഭവിതാ ഉഷംഗുരപരാജിതഃ।
ഉഷംഗോർഭവിതാ പുത്രഃ ശൂരശ്ചിത്രരഥസ്തഥാ।
തസ്യ ത്വവരജഃ പുത്രഃ ശൂരോ നാമ ഭവിഷ്യതി॥ 13-251-29 (91391)
തേഷാം വിഖ്യാതവീര്യാണാം ചരിത്രഗുണശാലിനാം।
യജ്വനാം സുവിശുദ്ധാനാം വംശേ ബ്രാഹ്മണസംമതേ॥ 13-251-30 (91392)
സ ശൂരഃ ക്ഷത്രിയശ്രേഷ്ഠോ മഹാവീര്യോ മഹായശാഃ।
സ്വവംശവിസ്തരകരം ജനയിഷ്യതി മാനദഃ।
വസുദേവ ഇതി ഖ്യാതം പുത്രമാനകദുന്ദുഭിം॥ 13-251-31 (91393)
തസ്യ പുത്രശ്ചതുർബാഹുർവാസുദേവോ ഭവിഷ്യതി॥
ദാതാ ബ്രാഹ്മണസത്കർതാ ബ്രഹ്മഭൂതോ ദ്വിജപ്രിയഃ। 13-251-32 (91394)
രാജ്ഞോ മാഗധസംരുദ്ധാൻമോക്ഷയിഷ്യതി യാദവഃ॥ 13-251-33 (91395)
ജരാസന്ധം തു രാജാനം നിർജിത്യ ഗിരിഗഹ്വരേ।
സർവപാർഥിവരത്നാഢ്യോ ഭവിഷ്യതി സ വീര്യവാൻ॥ 13-251-34 (91396)
പൃഥിവ്യാമപ്രതിഹതോ വീര്യേണ ച ഭവിഷ്യതി।
വിക്രമേണ ച സംപന്നഃ സർവപാർഥിവപാർഥിവഃ॥ 13-251-35 (91397)
ശൂരസേനേഷു ഭൂത്വാ സ ദ്വാരകായാം വസൻപ്രഭുഃ।
പാലയിഷ്യതി ഗാം ദേവീം വിജിത്യ നയവിത്സദാ॥ 13-251-36 (91398)
തം ഭവന്തഃ സമാസാദ്യ വാങ്ഭാല്യൈരർഹണൈർവരൈഃ।
അർചയന്തു യഥാന്യായം ബ്രഹ്മാണമിവ ശാശ്വതം॥ 13-251-37 (91399)
യോ ഹി മാം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛേത ബ്രഹ്മാണം ച പിതാമഹം।
ദ്രഷ്ടവ്യസ്തേന ഭഗവാന്വാസുദേവഃ പ്രതാപവാൻ॥ 13-251-38 (91400)
ദൃഷ്ടേ തസ്മിന്നഹം ദൃഷ്ടോ ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ।
പിതാമഹോ വാ ദേവേശ ഇതി വിത്ത തപോധനാഃ॥ 13-251-39 (91401)
സ യസ്യ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പ്രീതിയുക്തോ ഭവിഷ്യതി।
തസ്യ ദേവഗണഃ പ്രീതോ ബ്രഹ്മപൂർവോ ഭവിഷ്യതി॥ 13-251-40 (91402)
യശ്ച തം മാനവേ ലോകേ സംശ്രയിഷ്യതി കേശവം।
തസ്യ കീർതിർജയശ്ചൈവ സ്വർഗശ്ചൈവ ഭവിഷ്യതി॥ 13-251-41 (91403)
ധർമാണാം ദേശികഃ സാക്ഷാത്സ ഭവിഷ്യതി ധറ്മിഭാക്।
ധർമവദ്ഭിഃ സ ദേവേശോ നമസ്കാര്യഃ സദോദ്യതൈഃ॥ 13-251-42 (91404)
ധർമ ഏവ പരോ ഹി സ്യാത്തസ്മിന്നഭ്യർചിതേ വിഭൌ।
സഹി ദേവോ മഹാതേജാഃ പ്രജാഹിതചികീർഷയാ॥ 13-251-43 (91405)
ധർമാർഥം പുരുഷവ്യാഘ്ര ഋഷികോടീഃ സസർജ ഹ।
താഃ സൃഷ്ടാസ്തേന വിഭുനാ പർവതേ ഗന്ധമാദനേ॥ 13-251-44 (91406)
സനത്കുമാരപ്രമുഖാസ്തിഷ്ഠന്തി തപസാഽന്വിതാഃ।
തസ്മാത്സ വാഗ്മീ ധർമജ്ഞോ നമസ്യോ ദ്വിജപുംഗവാഃ॥ 13-251-45 (91407)
ദിവി ശ്രേഷ്ഠോ ഹി ഭഗവാൻഹരിർനാരായണഃ പ്രഭുഃ।
വന്ദിതോ ഹി സ വന്ദേത മാനിതോ മാനയീത ച।
അർഹിതശ്ചാർഹയേന്നിത്യം പൂജിതഃ പ്രതിപൂജയേത്॥ 13-251-46 (91408)
ദൃഷ്ടഃ പശ്യേദഹരഹഃ സംശ്രിതഃ പ്രതിസംശ്രയേത്।
അർചിതശ്ചാർചയേന്നിത്യം സ ദേവോ ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 13-251-47 (91409)
ഏതത്തസ്യാനവദ്യസ്യ വിഷ്ണോർവൈ പരമം വ്രതം।
ആദിദേവസ്യ മഹതഃ സജ്ജനാചരിതം സദാ॥ 13-251-48 (91410)
ഭുവനേഽഭ്യർചിതോ നിത്യം ദേവൈരപി സനാതനഃ।
അഭയേനാനുരൂപേണി യുജ്യന്തേ തമനുവ്രതാഃ॥ 13-251-49 (91411)
കർമണാ മനസാ വാചാ സ നമസ്യോ ദ്വിജൈഃ സദാ।
യത്നവദ്ഭിരുപസ്ഥായ ദ്രഷ്ടവ്യോ ദേവകീസുതഃ॥ 13-251-50 (91412)
ഏഷ വോഽഭിഹിതോ മാർഗോ മയാ വൈ മുനിസത്തമാഃ।
തം ദൃഷ്ട്വാ സർവശോ ദേവം ദൃഷ്ടാഃ സ്യുഃ സുരസത്തമാഃ॥ 13-251-51 (91413)
മഹാവരാഹം തം ദേവം സർവലോകപിതാമഹം।
അഹം ചൈവ നമസ്യാമി നിത്യമേവ ജഗത്പതിം॥ 13-251-52 (91414)
തത്ര ച ത്രിതയം ദൃഷ്ടം ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।
സമസ്താ ഹി വയം ദേവാസ്തസ്യ ദേഹേ വസാമഹേ॥ 13-251-53 (91415)
തസ്യ ചൈവാഗ്രജോ ഭ്രാതാ സിതാദ്രിനിചയപ്രഭഃ।
ഹലീ ബല ഇതി ഖ്യാതോ ഭവിഷ്യതി ധരാധരഃ॥ 13-251-54 (91416)
ത്രിശിരാസ്തസ്യ ദിവ്യശ്ച സാതകുംഭമയോ ദ്രുമഃ।
ധ്വജസ്തൃണേന്ദ്രോ ദേവസ്യ ഭവിഷ്യതി രഥാശ്രിതഃ॥ 13-251-55 (91417)
ശിരോ നാഗൈർമഹാഭോഗൈഃ പരികീർണം മഹാത്മഭിഃ।
ഭവിഷ്യതി മഹാബാഹോഃ സർവലോകേശ്വരസ്യ ച॥ 13-251-56 (91418)
ചിന്തിതാനി സമേഷ്യന്തി ശസ്ത്രാണ്യസ്ത്രാണി ചൈവ ഹ।
അനന്തശ്ച സ അവോക്തോ ഭഗവാൻഹരിരവ്യയഃ॥ 13-251-57 (91419)
സമാദിഷ്ടശ്ച വിബുധൈർദർശയ ത്വമിതി പ്രഭോ।
സുപർണോ യസ്യ വീര്യേണ കശ്യപസ്യാത്മജോ ബലീ।
അന്തം നൈവാശകദ്ദ്രഷ്ടും ദേവസ്യ പരമാത്മനഃ॥ 13-251-58 (91420)
സ ച ശേഷോ വിചരതേ പരയാ വൈ മുദാ യുതഃ।
അന്തർവസതി ഭോഗേന പരിരഭ്യ വസുന്ധരാം॥ 13-251-59 (91421)
യ ഏവ വിഷ്ണുഃ സോഽനന്തോ ഭഗവാന്വസുധാധരഃ।
യോ രാമഃ സ ഹൃഷീകേശോ യോച്യുതഃ സ ധരാധരഃ॥ 13-251-60 (91422)
താവുഭൌ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ ദിവ്യൌ ദിവ്യപരാക്രമൌ।
ദ്രഷ്ടവ്യൌ മാനനീയൌ ച ചക്രലാംഗലധാരിണൌ॥ 13-251-61 (91423)
ഏഷ വോഽനുഗ്രഹഃ പ്രോക്തോ മയാ പുണ്യസ്തപോധനാഃ।
യദ്ഭവന്തോ യദുശ്രേഷ്ഠം പൂജയേയുഃ പ്രയത്നതഃ॥ ॥ 13-251-62 (91424)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 251 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-251-43 അർഹിതഃ പുഷ്പധൂപാദിനാർചിതഃ। പൂജിതഃ വാചാ ച മഹീകൃതഃ 7-251-47 അർചിതഃ മനസാ ധ്യാതഃ॥ 7-251-55 തൃണേന്ദ്രഃ താലദ്രുമഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 252
॥ ശ്രീഃ ॥
13.252. അധ്യായഃ 252
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ഹിമവദ്ഗിരൌ നാരദോദിതകൃഷ്ണമഹിമാനുവാദഃ॥ 1 ॥ തഥാ പാർഥകൃഷ്ണയോർനരനാരായണാത്മകത്വകഥനപൂർവകം കൃഷ്ണമഹിമപ്രശംസനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
അഥ വ്യോംനി മഹാഞ്ശബ്ദഃ സവിദ്യുത്സ്തനയിത്നുമാൻ।
മേഘൈശ്ച ഗഗനം നീലം സംരുദ്ധമഭവദ്ധനൈഃ॥ 13-252-1 (91425)
പ്രാവൃഷീവ ച പർജന്യോ വവൃഷേ നിർമലം പയഃ।
തമശ്വൈവാഭവദ്ധോരം ദിശശ്ച ന ചകാശിരേ॥ 13-252-2 (91426)
തതോ ദേവഗിരൌ തസ്മിന്രംയേ പുണ്യേ സനാതനേ।
ന ശർവം ഭൂതസംഘം വാ ദദൃശുർമനയസ്തദാ॥ 13-252-3 (91427)
വ്യഭ്രം ച ഗഗനം സദ്യഃ ക്ഷണേന സമപദ്യത।
തീർഥയാത്രാം തതോ വിപ്രാ ജഗ്മുശ്ചാന്യേ യഥാഗതം॥ 13-252-4 (91428)
തദദ്ഭുതമചിന്ത്യം ച ദൃഷ്ട്വാ തേ വിസ്മിതാഽഭവൻ।
ശങ്കരസ്യോമയാ സാർധം സംവാദം ത്വത്കഥാശ്രയം॥ 13-252-5 (91429)
സ ഭവാൻപുരുഷവ്യാഘ്ര ബ്രഹ്മഭൂതഃ സനാതനഃ।
യദർഥമനുശിഷ്ടാ സ്മോ ഗിരിപൃഷ്ഠേ മഹാത്മനാ॥ 13-252-6 (91430)
ദ്വിതീയം ത്വദ്ഭുതമിദം ത്വത്തേജഃകൃതമദ്യ വൈ।
ദൃഷ്ട്വാ ച വിസ്മിതാഃ കൃഷ്ണ സാ ച നഃ സ്മൃതിരാഗതാ॥ 13-252-7 (91431)
ഏതത്തേ ദേവദേവസ്യ മാഹാത്ംയം കഥിതം പ്രഭോ।
കപർദിനോ ഗിരീശസ്യ മഹാബാഹോ ജനാർദന॥ 13-252-8 (91432)
ഇത്യുക്താഃ സ തദാ കൃഷ്ണസ്തപോവനനിവാസിഭിഃ।
മാനയാമാസ താൻസർവാനൃഷീന്ദേവകിനന്ദനഃ॥ 13-252-9 (91433)
അഥർഷയഃ സംപ്രഹൃഷ്ടാഃ പുനസ്തേ കൃഷ്മമബ്രുവൻ।
പുനഃപുനർദർശയാസ്മാൻസദൈവ മധുസൂദന॥ 13-252-10 (91434)
ന ഹി നഃ സാ രതി സ്വർഗേ യാ ച ത്വദ്ദർശനേ വിഭോ।
തദൃതം ച മഹാബാഹോ യദാഹ ഭഗവാൻഭവഃ॥ 13-252-11 (91435)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം രഹസ്യമരികർശന।
ത്വമേവ ഹ്യർതതത്ത്വജ്ഞഃ പൃഷ്ടോഽസ്മാൻപൃച്ഛസേ യദാ॥ 13-252-12 (91436)
തദസ്മാഭിരിദം ഗുഹ്യം ത്വത്പ്രിയാർഥമുദാഹൃതം।
ന ച തേഽവിദിതം കിഞ്ചിത്ത്രിഷു ലോകേഷു വിദ്യതേ॥ 13-252-13 (91437)
ജൻമ ചൈവ പ്രസൂതിശ്ച യച്ചാന്യത്കാരണം വിഭോ।
വയം തു ബഹുചാപല്യാദശക്താ ഗുഹ്യധാരണേ॥ 13-252-14 (91438)
തതഃ സ്ഥിതേ ത്വയി വിഭോ ലഘുത്വാത്പ്രലപാമഹേ।
ന ഹി കിഞ്ചിത്തദാശ്ചര്യം യന്ന വേത്തി ഭവാനിഹ॥ 13-252-15 (91439)
ദിവി വാ ഭുവി വാ ദേവ സർവം ഹി വിദിതം തവ।
സാധയാമ വയം കൃഷ്ണ ബുദ്ധിം പുഷ്ടിമവാപ്നുഹി॥ 13-252-16 (91440)
പുത്രസ്തേ സദൃശസ്താത വിശിഷ്ടോ വാ ഭവിഷ്യതി।
മഹാപ്രഭാവസംയുക്തോ ദീപ്തികീർതികരഃ പ്രഭുഃ॥ 13-252-17 (91441)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-252-18x (7681)
തതഃ പ്രണംയ ദേവേശം യാദവം പുരുഷോത്തമം।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ പ്രജഗ്മുസ്തേ മഹർഷയഃ॥ 13-252-18 (91442)
സോയം നാരായണഃ ശ്രീമന്ദീപ്ത്യാ പരമയാ യുതഃ।
വ്രതം യഥാവത്തച്ചീർത്വാ ദ്വാരകാം പുനരാഗമത്॥ 13-252-19 (91443)
പൂർണേ ച ദശമേ മാസി പുത്രോഽസ്യ പരമാദ്ഭുതഃ।
രുക്മിണ്യാം സംമതോ ജജ്ഞേ ശൂരോ വംശധരഃ പ്രഭോ॥ 13-252-20 (91444)
സ കാമഃ സർവഭൂതാനാം സർവഭാവഗതോ നൃപ।
അസുരാണാം സുരാണാം ച ചരത്യന്തർഗതഃ സദാ॥ 13-252-21 (91445)
സോയം പുരുഷശാർദൂലോ മേഘവർണശ്ചതുർഭുജഃ।
സംശ്രിതഃ പാണ്ഡവാൻപ്രേംണാ ഭവന്തശ്ചൈനമാശ്രിതാഃ॥ 13-252-22 (91446)
കീർതിർലക്ഷ്മീർധൃതിശ്ചൈവക സ്വർഗമാർഗസ്തഥൈവ ച।
യത്രൈഷ സംസ്ഥിതസ്തത്ര ദേവോ വിഷ്ണുസ്ത്രിവിക്രമഃ॥ 13-252-23 (91447)
സേന്ദ്രാ ദേവാസ്ത്രയസ്ത്രിംശദേഷ നാത്ര വിചാരണാ।
ആദിദേവോ മഹാദേവഃ സർവഭൂതപ്രതിശ്രയഃ॥ 13-252-24 (91448)
അനാദിനിധനോഽവ്യക്തോ മഹാത്മാ മധുസൂദനഃ।
അയം ജാതോ മഹാതേജാഃ സുരാണാമർഥസിദ്ധയേ॥ 13-252-25 (91449)
സുദുസ്തരാർഥതത്ത്വസ്യ വക്താ കർതാ ച മാധവഃ।
തവ പാർഥ ജയഃ കൃത്സ്നസ്തവ കീർതിസ്തഥാഽതുലാ॥ 13-252-26 (91450)
തവേയം പൃഥിവീ ദേവീ കൃത്സ്നാ നാരായണാശ്രയാത്।
അയം നാഥസ്തവാചിന്ത്യോ യസ്യ നാരായണോ ഗതിഃ॥ 13-252-27 (91451)
സ ഭവാംസ്ത്വമുപാധ്വര്യൂ രണാഗ്നൌ ഹുതവാന്നൃപാൻ।
കൃഷ്ണസ്രുവേണ മഹതാ യുഗാന്താഗ്നിസമേന വൈ॥ 13-252-28 (91452)
ദുര്യോധനശ്ച ശോച്യോസൌ സപുത്രഭ്രാതൃബാന്ധവഃ।
കൃതവാന്യോഽബുധഃ ക്രോധാദ്ധരിഗാണ്ഡീവിവിഗ്രഹം॥ 13-252-29 (91453)
ദൈതേയാ ദാനവേന്ദ്രാശ്ച മഹാകായാ മഹാബലാഃ।
ചക്രാഗ്നൌ ക്ഷയമാപന്നാ ദാവാഗ്നൌ ശലഭാ ഇവ॥ 13-252-30 (91454)
പ്രതിയോദ്ധും ന ശക്യോ ഹി മാനുഷൈരേവ സംയുഗേ।
വിഹീനൈഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര സത്ത്വശക്തിബലാദിഭിഃ॥ 13-252-31 (91455)
ജയോ യോഗീ യുഗാന്താഭഃ സവ്യസാചീ രണാഗ്രഗഃ।
തേജസാ ഹതവാൻസർവം സുയോധനവലം നൃപ॥ 13-252-32 (91456)
യത്തു ഗോവൃഷഭാങ്കേന മുനിഭ്യഃ സമുദാഹൃതം।
പുരാണം ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 13-252-33 (91457)
യാവത്തസ്യ ഭവേത്പുഷ്ടിസ്തേജോ ജീപ്തിഃ പരാക്രമഃ।
പ്രഭാവഃ സന്നതിർജൻമ കൃഷ്ണേ തത്ത്രിഗുണം വിഭോ॥ 13-252-34 (91458)
കഃ ശക്നോത്യന്യഥാ കർതും തദ്യദി സ്യാത്തഥാ ശൃണു।
യത്രഃ കൃഷ്ണോ ഹി ഭഗവാംസ്തത്ര പുഷ്ടിരനുത്തമാ॥ 13-252-35 (91459)
വയം ത്വിഹാൽപമതയഃ പരതന്ത്രാഃ സുവിക്ലബാഃ।
ജ്ഞാനപൂർവം പ്രപന്നാഃ സ്മോ മൃത്യോഃ പന്ഥാനമവ്യയം॥ 13-252-36 (91460)
ഭവാംശ്ചാപ്യാർജവപരഃ പൂർവം കൃത്വാ പ്രതിശ്രയം।
രാജവൃത്തം ന ലഭതേ പ്രതിജ്ഞാപാലനേ രതഃ॥ 13-252-37 (91461)
അത്യേവാത്മവധം ലോകേ രാജംസ്ത്വം ബഹു മന്യസേ।
ന ഹി പ്രതിജ്ഞാ യാ ദത്താ താം പ്രഹാതുമരിന്ദമ॥ 13-252-38 (91462)
കാലേനായം ജനഃ സർവോ നിഹതോ രണമൂർധനി।
വയം ച കാലേന ഹതാഃ കാലോ ഹി പരമേശ്വരഃ॥ 13-252-39 (91463)
ന ഹി കാലേന കാലജ്ഞഃ സ്പൃഷ്ടഃ ശോചിതുമർഹസി।
കാലോ ലോഹിതരക്താക്ഷഃ കൃഷ്ണോ ദണ്ഡീ സനാതനഃ॥ 13-252-40 (91464)
തസ്മാത്കുന്തീസുത ജ്ഞാതീന്നേഹ ശോചിതുമർഹസി।
വ്യപേതമന്യുർനിത്യം ത്വം ഭവ കൌരവനന്ദന॥ 13-252-41 (91465)
മാധവസ്യാസ്യ മഹാത്ംയം ശ്രുതം യത്കഥിതം മയാ।
തദേവ താവത്പര്യാപ്തം സജ്ജനസ്യ നിദർശനം॥ 13-252-42 (91466)
വ്യാസസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ നാരദസ്യ ച ധീമതഃ।
സ്വയം ചൈവ മഹാരാജ കൃഷ്ണസ്യാർഹതമസ്യ വൈ॥ 13-252-43 (91467)
പ്രഭാവശ്ചർഷിപൂഗസ്യ കഥിതഃ സുമഹാൻമയാ।
മഹേശ്വരസ്യ സംവാദം ശൈലപുത്ര്യാശ്ച ഭാരത॥ 13-252-44 (91468)
ധാരയിഷ്യതി യശ്ചൈനം മഹാപുരുഷസംഭവം।
ശൃണുയാത്കഥയേദ്വാ യഃ സ ശ്രേയോ ലഭതേ പരം॥ 13-252-45 (91469)
ഭവിതാരശ്ച തസ്യാഥ സർവേ കാമാ യഥേപ്സിതാഃ।
പ്രേത്യ സ്വർഗം ച ലഭതേ നരോ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ॥ 13-252-46 (91470)
ന്യായ്യം ശ്രേയോഭികാമേന പ്രതിപത്തും ജനാർദനഃ।
ഏഷ ഏവാക്ഷയോ വിപ്രൈഃ സ്തുതോ രാജഞ്ജനാർദനഃ॥ 13-252-47 (91471)
മഹേശ്വരമുഖോത്സൃഷ്ടാ യേ ച ധർമഗുണാഃ സ്മൃതാഃ।
തേ ത്വയാ മനസാ ധാര്യാഃ കുരുരാജ ദിവാനിശം॥ 13-252-48 (91472)
ഏവം തേ വർതമാനസ്യ സംയഗ്ദണ്ഡധരസ്യ ച।
പ്രജാപാലനദക്ഷസ്യ സ്വർഗലോകോ ഭവിഷ്യതി॥ 13-252-49 (91473)
ധർമോണാപി സദാ രാജൻപ്രജാ രക്ഷിതുമർഹസി।
യസ്തസ്യ വിപുലോ ദണ്ഡഃ സംയഗ്ധർമഃ സ കീർത്യതേ॥ 13-252-50 (91474)
യ ഏഷ കഥിതോ രാജൻമയാ സജ്ജനസന്നിധൌ।
ശങ്കരസ്യോമയാ സാർധം സംവാദോ ധർമസംഹിതഃ॥ 13-252-51 (91475)
ശ്രുത്വാ വാ ശ്രോതുകാമോ വാഽപ്യർചയേദ്വൃഷഭധ്വജം।
വിശുദ്ധേനേഹ ഭാവേന യ ഇച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ॥ 13-252-52 (91476)
ഏഷ തസ്യാനവദ്യസ്യ നാരദസ്യ മഹാത്മനഃ।
സന്ദേശോ ദേവപൂജാർഥം തം തഥാ കുരു പാണ്ഡവ॥ 13-252-53 (91477)
ഏതദത്യദ്ഭുതം വൃത്തം പുണ്യേ ഹി ഭവതി പ്രഭോ।
വാസുദേവസ്യ കൌന്തേയ സ്ഥാണോശ്ചൈവ സ്വഭാവജം॥ 13-252-54 (91478)
ദശവർശസഹസ്രാണി ബദര്യാമേഷ ശാശ്വതഃ।
തപശ്ചചാര വിപുലം സഹ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ॥ 13-252-55 (91479)
ത്രിയുഗൌ പുണ്ഡരീകാക്ഷൌ വാസുദേവധനഞ്ജയൌ।
വിദിതൌ നാരദാദേതൌ മമ വ്യാസാച്ച പാർഥിവ॥ 13-252-56 (91480)
ബാല ഏവ മഹാബാഹുശ്ചകാര കദനം മഹത്।
കംസസ്യ പുണ്ഡരീകാക്ഷോ ജ്ഞാതിത്രാമാർഥകാരണാത്॥ 13-252-57 (91481)
കർമണാമസ്യ കൌന്തേയ നാന്തം സംഖ്യാതുമുത്സഹേ।
ശാശ്വതസ്യ പുരാണസ്യ പുരുഷസ്യ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-252-58 (91482)
ധ്രുവം ശ്രേയഃ പരം താത ഭവിഷ്യതി തവോത്തമം।
യസ്യ തേ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സഖാ ചായം ജനാർദനഃ॥ 13-252-59 (91483)
ദുര്യോധനം തു ശോചാമി പ്രേത്യ ലോകേഽപി ദുർമതിം।
യത്കൃതേ പൃഥിവീ സർവാ വിനഷ്ടാ സഹയദ്വിപാ॥ 13-252-60 (91484)
ദുര്യോധനാപരാധേന കർണസ്യ ശകുനേസ്തഥാ।
ദുഃശാസനവതുർഥാനാം കുരവോ നിധനം ഗതാഃ॥ 13-252-61 (91485)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-252-62x (7682)
ഏവം സംഭാഷമാണേ തു ഗാംഗേയേ പുരുഷർഷഭേ।
തൂഷ്ണീം ബഭൂവ കൌരവ്യോ മധ്യേ തേഷാം മഹാത്മനാം॥ 13-252-62 (91486)
തച്ഛ്രുത്വാ വിസ്മയം ജഗ്മുർധൃതരാഷ്ട്രാദയോ നൃപാഃ।
സംപൂജ്യ മനസാ കൃഷ്ണം സർവേ പ്രാഞ്ജലയഽഭവൻ॥ 13-252-63 (91487)
ഋഷയശ്ചാപി തേ സർവേ നാരദപ്രമുഖാസ്തദാ।
പ്രതിഗൃഹ്യാഭ്യനന്ദന്ത തദ്വാക്യം പ്രതിപൂജ്യ ച॥ 13-252-64 (91488)
ഇത്യേതദഖിലം സർവൈഃ പാണ്ഡവോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ശ്രുതവാൻസുമഹാശ്ചര്യം പുണ്യം ഭീഷ്മാനുശാസനം॥ 13-252-65 (91489)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-252-66x (7683)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു ഗാംഗേയം വിശ്രാന്തം ഭൂരിദക്ഷിണം।
പുനരേവ മഹാബുദ്ധിഃ പര്യപൃച്ഛൻമഹീപതിഃ॥ ॥ 13-252-66 (91490)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 252 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 253
॥ ശ്രീഃ ॥
13.253. അധ്യായഃ 253
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദൃഷ്ടാന്തതയാ വിപ്രകന്യോപാഖ്യാനകഥനപൂർവകം വിദ്വത്സംരക്ഷണസ്യ മഹാഫലഹേതുത്വകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കൃപയാ പരയാ പ്രോക്തഃ സർവേഷാം പാപകർമണാം।
ജ്ഞാനസ്യ ച പരസ്യേഹ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 13-253-1 (91491)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-253-2x (7684)
ഉപായോഽയം പരപ്രാപ്തൌ പരമഃ പരികീർതിതഃ।
നാരായണാസ്യാനുധ്യാനമർചനം യജനം സ്തുതിഃ॥ 13-253-2 (91492)
ശ്രവണം തത്കഥാനാം ച വിദ്വത്സംരക്ഷണം തഥാ।
വിദ്വച്ഛുശ്രൂഷണപ്രീതിരുപദേശാനുപാലനം।
സ ധ്യാനേന ജപേനനാശു മുച്യതേ പ്രാകൃതോപി വാ॥ 13-253-3 (91493)
ജപശ്ചതുർവിധഃ പ്രോക്തോ വൈദികസ്താന്ത്രികോപി ച।
പൌരാണികോഥ വിദ്വദ്ഭിഃ കഥിതഃ സ്മാർത ഏവ ച॥ 13-253-4 (91494)
വിദ്വച്ഛുശ്രൂഷയാ ജ്ഞാനം വിദ്വത്സംരക്ഷണേന ച।
നാസാധ്യം ജ്ഞാനിനാം കിഞ്ചിത്തസ്മാദ്രക്ഷ്യാസ്ത്വയാ ദ്വിജാഃ॥ 13-253-5 (91495)
സുവ്രതാ ബന്ധുഹീനൈകാ വനേ പൂർവം യമേന തു।
ആസീദാശ്വാസിതാ വിദ്വത്സംരക്ഷണഫലാത്കില॥ 13-253-6 (91496)
വിപ്രസ്യ മരണേ ഹേതുസ്തത്പത്നീ പിതൃശോകദാ।
വൈശ്യാ ത്വമതിലാഭോഽയം വിപ്രകന്യേതി സാംപ്രതം। 13-253-7 (91497)
ഇത്യുക്താഽഽശ്വാസിതാഽപൃച്ഛത്കേനൈവം പാപസംയുതാ।
ജാതാ വിപ്രകുലേ സംയക് ശ്രേയശ്ചാപി ബ്രവീഹി മേ॥ 13-253-8 (91498)
യമ ഉവാച। 13-253-9x (7685)
അന്യജൻമനി വിദ്വാംസം പ്രഹാരൈരഭിപീഡിതം।
ചോരശങ്കാവിമോക്ഷേണ മോക്ഷയിത്വാ സുജൻമികാ॥ 13-253-9 (91499)
ഇത്യുക്താഽഷ്ടാക്ഷരധ്യാനജപാദിശ്രേയസംയുതാ।
യമേനാനുഗൃഹീതാഽഭൂത്പുണ്യലോകനിവാസിനീ॥ 13-253-10 (91500)
തന്നിത്യം വിദുഷാം രക്ഷാ തത്പരോഽഭൂർമഹീപതേ।
തേഷാം സംരക്ഷണാത്സദ്യഃ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ ॥ 13-253-11 (91501)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിപഞ്ചശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 253 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 254
॥ ശ്രീഃ ॥
13.254. അധ്യായഃ 254
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രീവിഷ്ണുസഹസ്രനാമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശ്രുത്വാ ധർമാനശേഷേണ പാവനാനി ച സർവശഃ।
യുധിഷ്ഠിരഃ ശാന്തനവം പുനരേവാഭ്യഭാഷത॥ 13-254-1 (91502)
കിമേകം ദൈവതം ലോകേ കിം വാഽപ്യേകം പരായണം।
സ്തുവന്തഃ കം കർമർചന്തഃ പ്രാപ്നുയുർമാനവാഃ ശുഭം॥ 13-254-2 (91503)
കോ ധർമഃ സർവധർമാണാം ഭവതഃ പരമോ മതഃ।
കിം ജപൻമുച്യതേ ജന്തുർജൻമസംസാരബന്ധനാത്॥ 13-254-3 (91504)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-254-4x (7686)
ജഗത്പ്രഭും ദേവദേവമനന്തം പുരുഷോത്തമം।
സ്തുവന്നാമസഹസ്രേണ പുരുഷഃ സതതോത്ഥിതഃ॥ 13-254-4 (91505)
തമേവ ചാർചയന്നിത്യം ഭക്ത്യാ പുരുഷമവ്യയം।
ധ്യായൻസ്തുവന്നമസ്യംശ്ച യജമാനസ്തമേവ ച॥ 13-254-5 (91506)
അനാദിനിധനം വിഷ്ണും സർവലോകമഹേശ്വരം।
ലോകാധ്യക്ഷം സ്തുവന്നിത്യം സർവദുഃകാതിഗോ ഭവേത്॥ 13-254-6 (91507)
ബ്രഹ്മണ്യം സർവധർമജ്ഞം ലോകാനാം കീർതിവർധനം।
ലോകനാഥം മഹദ്ഭൂതം സർവബൂതഭവോദ്ഭവം॥ 13-254-7 (91508)
ഏഷ മേ സർവധർമാണാം ധർമോഽധികതമോ മതഃ।
യദ്ഭക്ത്യാ പുണ്ഡരീകാക്ഷം സ്തവൈരർചേന്നരഃ സദാ॥ 13-254-8 (91509)
പരമം യോ മഹത്തേജഃ പരമം യോ മഹത്തപഃ।
പരമം യോ മഹദ്ബ്രഹ്മ പരമം യഃ പരായണം॥ 13-254-9 (91510)
പവിത്രാണാം പവിത്രം യോ മംഗലാനാം ച മംഗലം।
ദൈവതം ദേവതാനാം ച ഭൂതാനാം യോഽവ്യയഃ പിതാ॥ 13-254-10 (91511)
യതഃ സർവാണി ഭൂതാനി ഭവന്ത്യാദിയുഗാഗമേ।
യസ്മിംശ്ച പ്രലയം യാന്തി പുനരേവ യുഗക്ഷയേ॥ 13-254-11 (91512)
തസ്യ ലോകപ്രധാനസ്യ ജഗന്നാഥസ്യ ഭൂപതേ।
വിഷ്ണോർനാമസഹസ്രം മേ ശൃണു പാപഭയാപഹം॥ 13-254-12 (91513)
യാനി നാമാനി ഗൌണാനി വിഖ്യാതാനി മഹാത്മനഃ।
ഋഷിഭിഃ പരിഗീതാനി താനി വക്ഷ്യാമി ഭൂതയേ॥ 13-254-13 (91514)
`ഋഷിർനാംനാം സഹസ്രസ്യ ദേവവ്യാസോ മഹാമുനിഃ।
ഛന്ദോനുഷ്ടുപ്തഥാ ദേവോ ഭഗവാന്ദേവകീസുതഃ॥ 13-254-14 (91515)
അമുതാംശൂദ്ഭവോ ബീജം ശക്തിർദേവകിനന്ദനഃ।
ത്രിസാമ ഹൃദയം തസ്യ ശാന്ത്യർഥേ വിനിയുജ്യതേ॥' 13-254-15 (91516)
ഓം വിശ്വം വിഷ്ണുർവഷട്കാരോ ഭൂതഭവ്യഭവത്പ്രഭുഃ।
ഭൂതകൃദ്ഭൂതഭൃദ്ഭാവോ ഭൂതാത്മാ ഭൂതഭാവനഃ॥ 13-254-16 (91517)
പൂതാത്മാ പരമാത്മാ ച മുക്താനാം പരമാ ഗതിഃ।
അവ്യയഃ പുരുഷഃ സാക്ഷീ ക്ഷേത്രജ്ഞോഽക്ഷര ഏവ ച॥ 13-254-17 (91518)
യോഗോ യോഗവിദാംനേതാ പ്രധാനപുരുഷേശ്വരഃ।
നരസിംഹവപുഃ ശ്രീമാൻകേശവഃ പുരുഷോത്തമഃ॥ 13-254-18 (91519)
സർവഃ ശർവഃ ശിവഃ സ്ഥാണുർഭൂതാദിർനിധിരവ്യയഃ।
സംഭവോ ഭാവനോ ഭർതാ പ്രഭവഃ പ്രഭുരീശ്വരഃ॥ 13-254-19 (91520)
സ്വയംഭൂഃ ശംഭുരാദിത്യഃ പുഷ്കരാക്ഷോ മഹാസ്വനഃ।
അനാദിനിധനോ ധാതാ വിധാതാ ധാതുരുത്തമഃ॥ 13-254-20 (91521)
അപ്രമേയോ ഹൃഷീകേശഃ പദ്മനാഭോഽമരപ്രഭുഃ।
വിശ്വകർമാ മനുസ്ത്വഷ്ടാ സ്ഥവിഷ്ഠഃ സ്ഥവിരോ ധ്രുവഃ॥ 13-254-21 (91522)
അഗ്രാഹ്യഃ ശാശ്വതഃ കൃഷ്ണോ ലോഹിതാക്ഷഃ പ്രതർദനഃ।
പ്രഭൂതസ്ത്രികകുദ്ധാമ പവിത്രം മംഗലം പരം॥ 13-254-22 (91523)
ഈശാനഃ പ്രാണദഃ പ്രാണോ ജ്യേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠഃ പ്രജാപതിഃ।
ഹിരണ്യഗർഭോ ഭൂഗർഭോ മാഘവോ മധുസൂദനഃ॥ 13-254-23 (91524)
ഈശ്വരോ വിക്രമീ ധന്വീ മേധാവീ വിക്രമഃ ക്രമഃ।
അനുത്തമോ ദുരാധർഷഃ കൃതജ്ഞഃ കൃതിരാത്മവാൻ॥ 13-254-24 (91525)
സുരേശഃ ശരണം ശർമ വിശ്വരേതാഃ പ്രജാഭവഃ।
അഹഃ സംവത്സരോ വ്യാലഃ പ്രത്യയഃ സർവദർശനഃ॥ 13-254-25 (91526)
അജഃ സർവേശ്വരഃ സിദ്ധഃ സിദ്ധിഃ സർവാദിരച്യുതഃ।
വൃഷാകപിരമേയാത്മാ സർവയോഗവിനിഃസൃതഃ॥ 13-254-26 (91527)
വസുർവസുമനാഃ സത്യഃ സമാത്മാ സംമിതഃ സമഃ।
അമോഘഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷോ വൃഷകർമാ വൃഷാകൃതിഃ॥ 13-254-27 (91528)
രുദ്രോ ബഹുശിരാ ബഭ്രുർവിശ്വയോനിഃ ശുചിശ്രവാഃ।
അമൃതഃ ശാശ്വതഃ സ്ഥാപുർവരാരോഹോ മഹാതപാഃ॥ 13-254-28 (91529)
സർവഗഃ സർവവിദ്ഭാനുർവിഷ്വക്സേനോ ജനാർദനഃ।
വേദോ വേദവിദവ്യംഗോ വേദാംഗോ വേദവിത്കവിഃ॥ 13-254-29 (91530)
ലോകാധ്യക്ഷഃ സുരാധ്യക്ഷോ ധർമാധ്യക്ഷഃ കൃതാകൃതഃ।
ചതുരാത്മാ ചതുർവ്യൂഹശ്ചതുർദംഷ്ട്രശ്ചതുർഭുജഃ॥ 13-254-30 (91531)
ഭ്രാജിഷ്ണുർഭോജനം ഭോക്താ സഹിഷ്ണുർജഗദാദിജഃ।
അനഘോ വിജയോ ജേതാ വിശ്വയോനിഃ പുനർവസു॥ 13-254-31 (91532)
ഉപേന്ദ്രോ വാമനഃ പ്രാംശുരമോഘഃ ശുചിരൂർജിതഃ।
അതീന്ദ്രഃ സംഗ്രഹഃ സർഗോ ധൃതാത്മാ നിയമോയമഃ॥ 13-254-32 (91533)
വേദ്യോ വൈദ്യഃ സദായോഗീ വീരഹാ മാധവോ മധുഃ।
അതീന്ദ്രിയോ മഹാമായോ മഹോത്സാഹോ മഹാബലഃ॥ 13-254-33 (91534)
മഹാബുദ്ധിർമഹാവീര്യോ മഹാശക്തിർമഹാദ്യുതിഃ।
അനിർദേശ്യവപുഃ ശ്രീമാനമേയാത്മാ മഹാദ്രിധൃക്॥ 13-254-34 (91535)
മഹേഷ്വാസോ മഹീഭർതാ ശ്രീനിവാസഃ സതാംഗതിഃ।
അനിരുദ്ധഃ സുരാനന്ദോ ഗോവിന്ദോ ഗോവിദാംപതിഃ॥ 13-254-35 (91536)
മരീചിർദമനോ ഹംസഃ സുപർണോ ഭുജഗോത്തമഃ।
ഹിരണ്യനാഭഃ സുതപാഃ പദ്മനാഭഃ പ്രജാപതിഃ॥ 13-254-36 (91537)
അമൃത്യുഃ സർവദൃക്സിംഹഃ സന്ധാതാ സന്ധിമാൻസ്ഥിരഃ।
അജോ ദുർമർഷണഃ ശാസ്താ വിശ്രുതാത്മാ സുരാരിഹാ॥ 13-254-37 (91538)
ഗുരുർഗരുതമോ ധാമ സത്യഃ സത്യപരാക്രമഃ।
നിമിഷോഽനിമിഷഃ സ്രഗ്വീ വാചസ്പതിരുദാരധീഃ॥ 13-254-38 (91539)
അഗ്രണീർഗ്രാമണീഃ ശ്രീമാന്ന്യായോ നേതാ സമീരണഃ।
സഹസ്രമൂർധാ വിശ്വാത്മാ സഹസ്രാക്ഷഃ സഹസ്രപാത്॥ 13-254-39 (91540)
ആവർതനോ നിവൃത്താത്മാ സംവൃതഃ സംപ്രമർദനഃ।
അഹഃ സംവർതകോ വഹ്നിരനിലോ ധരണീധരഃ॥ 13-254-40 (91541)
സുപ്രസാദഃ പ്രസന്നാത്മാ വിശ്വദൃഗ്വിശ്വഭുഗ്വിഭുഃ।
സത്കർതാ സത്കൃതിഃ സാധുർജഹ്നുർനാരായണോ നരഃ॥ 13-254-41 (91542)
അസംഖ്യേയോപ്രമേയാത്മാ വിശിഷ്ടഃ ശിഷ്ടകൃച്ഛുചിഃ।
സിദ്ധാർഥഃ സിദ്ധസങ്കൽപഃ സിദ്ധിദഃ സിദ്ധിസാധനഃ॥ 13-254-42 (91543)
വൃഷാഹിർവൃഷഭോ വിഷ്ണുർവൃഷപർവാ വൃഷോദരഃ।
വർധനോ വർധമാനശ്ച വിവിക്തഃ ശ്രുതിസാഗരഃ॥ 13-254-43 (91544)
സുഭുജോ ദുർധരോ വാഗ്മീ മഹേന്ദ്രോ വസുദോ വസുഃ।
നൈകരൂപോ ബൃഹദ്രൂപഃ ശിപിവിഷ്ടഃ പ്രകാശനഃ॥ 13-254-44 (91545)
ഓജസ്തേജോദ്യുതിധരഃ പ്രകാശാത്മാ പ്രതാപനഃ।
ഋദ്ധഃ സ്പൃഷ്ടാക്ഷരോ മന്ത്രശ്ചന്ദ്രാംശുർഭാസ്കരദ്യുതിഃ॥ 13-254-45 (91546)
അമൃതാംശൂദ്ഭവോ ഭാനുഃ ശശബിന്ദുഃ സുരേശ്വരഃ।
ഔഷധം ജഗതഃ സേതുഃ സത്യധർമപരാക്രമഃ॥ 13-254-46 (91547)
ഭൂതഭവ്യഭവന്നാഥഃ പവനഃ പാവനോഽനലഃ।
കാമഹാ കാമകൃത്കാന്തഃ കാമഃ കാമപ്രദഃ പ്രഭുഃ॥ 13-254-47 (91548)
യുഗാദികൃദ്യുഗാവർതോ നൈകമായോ മഹാശനഃ।
അദൃശ്യോ വ്യക്തരൂപശ്ച സഹസ്രജിദനന്തജിത്॥ 13-254-48 (91549)
ഇഷ്ടോ വിശിഷ്ടഃ ശിഷ്ടേഷ്ട ശിഖണ്ഡീ നഹുഷോ വൃഷഃ।
ക്രോധഹാ ക്രോധകൃത്കർതാ വിശ്വബാഹുർമഹീധരഃ॥ 13-254-49 (91550)
അച്യുതഃ പ്രഥിതഃ പ്രാണഃ പ്രാണദോ വാസവാനുജഃ।
അപാംനിധിരധിഷ്ഠാനമപ്രമത്തഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 13-254-50 (91551)
സ്കന്ദഃ സ്കന്ദധരോ ധുര്യോ വരദോ വായുവാഹനഃ।
വാസുദേവോ ബൃഹദ്ഭാനുരാദിദേവഃ പുരന്ദരഃ॥ 13-254-51 (91552)
അശോകസ്താരണസ്താരഃ ശൂരഃ ശൌരിർജനേശ്വരഃ।
അനുകൂലഃ ശതാവർതഃ പദ്മീ പദ്മനിഭേക്ഷണഃ॥ 13-254-52 (91553)
പദ്മനാബോഽരവിന്ദാക്ഷഃ പദ്മഗർഭഃ ശരീരഭൃത്।
മഹർദ്ധിർഋദ്ധോ വൃദ്ധാത്മാ മഹാക്ഷോ ഗരുഡധ്വക്ഷഃ॥ 13-254-53 (91554)
അതുലഃ ശരഭോ ഭീമഃ സമയജ്ഞോ ഹവിർഹരിഃ।
സർവലക്ഷണലക്ഷണ്യോ ലക്ഷ്മീവാൻസമിതിഞ്ജയഃ॥ 13-254-54 (91555)
വിക്ഷരോ രോഹിതോ മാർഗോ ഹേതുർദാമോദരഃ സഹഃ।
മഹീധരോ മഹാഭാഗോ വേഗവാനമിതാശനഃ॥ 13-254-55 (91556)
ഉദ്ഭവഃ ക്ഷോഭണോ ദേവഃ ശ്രീഗർഭഃ പരമേശ്വരഃ।
കരണം കാരണം കർതാ വികർതാ ഗഹനോ ഗുഹഃ॥ 13-254-56 (91557)
വ്യവസായോ വ്യവസ്ഥാനഃ സംസ്ഥാനഃ സ്ഥാനദോ ധ്രുവഃ।
പരർദ്ധിഃ പരമസ്പഷ്ടസ്തുഷ്ടഃ പുഷ്ടഃ ശുഭേക്ഷണഃ॥ 13-254-57 (91558)
രാമോ വിരാമോ വിരജോ മാർഗോ നേയോ നയോഽനയഃ।
വീരഃ ശക്തിമതാംശ്രേഷ്ഠോ ധർമോ ധർമവിദുത്തമഃ॥ 13-254-58 (91559)
വൈകുണ്ഠഃ പുരുഷഃ പ്രാണഃ പ്രാണദഃ പ്രണവഃ പൃഥുഃ।
ഹിരണ്യഗർഭഃ ശത്രുഘ്നോ വ്യാപ്തോ വായുരധോക്ഷജഃ॥ 13-254-59 (91560)
ഋതുഃ സുദർശനഃ കാലഃ പരമേഷ്ഠീ പരിഗ്രഹഃ।
ഉഗ്രഃ സംവത്സരോ ദക്ഷോ വിശ്രാമോ വിശ്വദക്ഷിണഃ॥ 13-254-60 (91561)
വിസ്താരഃ സ്ഥാവരഃ സ്ഥാണുഃ പ്രമാണം ബീജമവ്യയം।
അർഥോഽനർഥോ മഹാകോശോ മഹാഭോഗോ മഹാധനഃ॥ 13-254-61 (91562)
അനിർവിണ്ണഃ സ്ഥവിഷ്ഠോ ഭൂർധർമയൂപോ മഹാമഖഃ।
നക്ഷത്രനേമിർനക്ഷത്രീ ക്ഷമഃ ക്ഷാമഃ സമീഹനഃ॥ 13-254-62 (91563)
യജ്ഞ ഇജ്യോ മഹേജ്യശ്ച ക്രതുഃ സത്രം സതാംഗതിഃ।
സർവദർശീ വമുക്താത്മാ സർവജ്ഞോ ജ്ഞാനമുത്തമം॥ 13-254-63 (91564)
സുവ്രതഃ സുമുഖഃ സൂക്ഷ്മഃ സുഘോഷഃ സുഖദഃ സുഹൃത്।
മനോഹരോ ജിതക്രോധോ വീരബാഹുർവിദാരണഃ॥ 13-254-64 (91565)
സ്വാപനഃ സ്വവശോ വ്യാപീ നൈകാത്മാ നൈകകർമകൃത്।
വത്സരോ വത്സലോ വത്സീ രത്നഗർഭോ ധനേശ്വരഃ॥ 13-254-65 (91566)
ധർമഗുബ്ധർമകൃദ്ധർമീ സദസത്ക്ഷരമക്ഷരം।
അവിജ്ഞാതാ സഹസ്രാംശുർവിധാതാ കൃതലക്ഷണഃ॥ 13-254-66 (91567)
ഗഭസ്തിനേമിഃ സത്വസ്ഥഃ സിംഹോ ഭൂതമഹേശ്വരഃ।
ആദിദേവോ മഹാദേവോ ദേവേശോ ദേവഭൃദ്ഗുരുഃ॥ 13-254-67 (91568)
ഉത്തരോ ഗോപതിർഗോപ്താ ജ്ഞാനഗംയഃ പുരാതനഃ।
ശരീരീ ഭൂതഭൃദ്ഭോക്താ കപീന്ദ്രോ ഭൂരിദക്ഷിണഃ॥ 13-254-68 (91569)
സോമപോഽമൃതപഃ സോമഃ പുരുജിത്പുരുസത്തമഃ।
വിനയോജ്യഃ സത്യസന്ധോ ദാശാർഹഃ സാത്വതാംപതിഃ॥ 13-254-69 (91570)
ജീവോ വിനയിതാ സാക്ഷീ മുകുന്ദോഽമിതവിക്രമഃ।
അംഭോനിധിരനന്താത്മാ മഹോദധിശയോഽന്തകഃ॥ 13-254-70 (91571)
അജോ മഹാർഹഃ സ്വാഭാവ്യോ ജിതാമിത്രഃ പ്രമോദനഃ।
ആനന്ദോ നന്ദനോ നന്ദഃ സത്യധർമാ ത്രിവിക്രമഃ॥ 13-254-71 (91572)
മഹർഷിഃ കപിലാചാര്യ കൃതജ്ഞോ മേദിനീപതിഃ।
ത്രിപദസ്ത്രിദശാധ്യക്ഷോ മഹാശൃംഗഃ കൃതാന്തകൃത്॥ 13-254-72 (91573)
മഹാവരാഹോ ഗോവിന്ദഃ സുഷേണഃ കനകാംഗദീ।
ഗുഹ്യോ ഗഭീരോ ഗഹനോ ഗുപ്തശ്ചക്രഗദാധരഃ॥ 13-254-73 (91574)
വേധാഃ സ്വാംഗോഽജിതഃ കൃഷ്ണോ ദൃഢഃ സങ്കർഷണോച്യുതഃ।
വരുണോ വാരുണോ വൃക്ഷഃ പുഷ്കരാക്ഷോ മഹാമനാഃ॥ 13-254-74 (91575)
ഭഗവാൻഭഗഹാ നന്ദീ വനമാലീ ഹലായുധഃ।
ആദിത്യോ ജ്യോതിരാദിത്യഃ സഹിഷ്ണുർഗതിസത്തമഃ॥ 13-254-75 (91576)
സുധന്വാ ഖണ്ഡപരശുർദാരുണോ ദ്രവിണപ്രദഃ।
ദിവസ്പൃക്സർവദൃഗ്വ്യാസോ വാചസ്പതിരയോനിജഃ॥ 13-254-76 (91577)
ത്രിസാമാ സാമഗഃ സാമ നിർവാണം ഭേഷജം ഭിഷക്।
സംന്യാസകൃച്ഛമഃ ശാന്തോ നിഷ്ഠാ ശാന്തിഃ പരായണം॥ 13-254-77 (91578)
ശുഭാംഗഃ ശാന്തിദഃ സ്രഷ്ടാ കുമുദഃ കുവലേശയഃ।
ഗോഹിതോ ഗോപതിർഗോപ്താ വൃഷഭാക്ഷോ വൃഷപ്രിയഃ॥ 13-254-78 (91579)
അനിവർതീ നിവൃത്താത്മാ സങ്ക്ഷേപ്താ ക്ഷേമകൃച്ഛിവഃ।
ശ്രീവത്സവക്ഷാഃ ശ്രീവാസഃ ശ്രീപതിഃ ശ്രീമതാംവരഃ॥ 13-254-79 (91580)
ശ്രീദഃ ശ്രീശഃ ശ്രീനിവാസഃ ശ്രീനിധിഃ ശ്രീവിഭാവനഃ।
ശ്രീധരഃ ശ്രീകരഃ ശ്രേയഃ ശ്രീമാംʼല്ലോകത്രയാശ്രയഃ॥ 13-254-80 (91581)
സ്വക്ഷഃ സ്വംഗഃ ശതാനന്ദോ നന്ദിർജ്യോതിർഗണേശ്വരഃ।
വിജിതാത്മാ വിധേയാത്മാ സത്കീർതിശ്ഛിന്നസംശയഃ॥ 13-254-81 (91582)
ഉദീർണഃ സർവതശ്ചക്ഷുരനീശഃ ശാശ്വതഃ സ്ഥിരഃ।
ഭൂശയോ ഭൂഷണോ ഭൂതിർവിശോകഃ ശോകനാശനഃ॥ 13-254-82 (91583)
അർചിഷ്മാനർചിതഃ കുംഭോ വിശുദ്ധാത്മാ വിശോധനഃ।
അനിരുദ്ധോഽപ്രതിരഥഃ പ്രദ്യുംനോഽമിതവിക്രമഃ॥ 13-254-83 (91584)
കാലനേമിനിഹാ വീരഃ ശൌരിഃ സൂരജനേശ്വരഃ।
ത്രിലോകാത്മാ ത്രിലോകേശഃ കേശവഃ കേശിഹാ ഹരിഃ॥ 13-254-84 (91585)
കാമദേവഃ കാമപാലഃ കാമീ കാന്തഃ കൃതാഗമഃ।
അനിർദേശ്യവപുർവിഷ്ണുർവീരോഽനന്തോ ധനഞ്ജയഃ॥ 13-254-85 (91586)
ബ്രഹ്മണ്യോ ബ്രഹ്മകൃദ്ബ്രഹ്മാ ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിവർധനഃ।
ബ്രഹ്മവിദ്ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മീ ബ്രഹ്മജ്ഞോ ബ്രാഹ്മണപ്രിയഃ॥ 13-254-86 (91587)
മഹാക്രമോ മഹാകർമാ മഹാതേജാ മഹോരഗഃ।
മഹാക്രതുർമഹായജ്വാ മഹായജ്ഞോ മഹാഹവിഃ॥ 13-254-87 (91588)
സ്തവ്യഃ സ്തവപ്രിയഃ സ്തോത്രം സ്തുതിഃസ്തോതാ രണപ്രിയഃ।
പൂർണഃ പൂരയിതാ പുണ്യഃ പുണ്യകീർതിരനാമയഃ॥ 13-254-88 (91589)
മനോജവസ്തീർഥകരോ വസുരേതാ വസുപ്രദഃ।
വസുപ്രദോ വാസുദേവോ വസുർവസുമനാ ഹവിഃ॥ 13-254-89 (91590)
സദ്ഗതിഃ സത്കൃതിഃ സത്താ സദ്ഭൂതിഃ സത്പരായണഃ।
ശൂരസേനോ യദുശ്രേഷ്ഠഃ സന്നിവാസഃ സുയാമുനഃ॥ 13-254-90 (91591)
ഭൂതാവാസോ വാസുദേവഃ സർവാസുനിലയോഽനലഃ।
ദർപഹാ ദർപഹോ ദൃപ്തോ ദുർധരോഽദ്ധാഽപരാജിതഃ॥ 13-254-91 (91592)
വിശ്വമൂർതിർമഹമൂർതിർദീപ്തമൂർതിരമൂർതിമാൻ।
അനേകമൂർതിരവ്യക്തഃ ശതമൂർതിഃ ശതാനനഃ॥ 13-254-92 (91593)
ഏകോ നൈകഃ സവഃ കഃ കിം യത്തത്പദമനുത്തമം।
ലോകബന്ധുർലോകനാഥോ മാധവോ ഭക്തവത്സലഃ॥ 13-254-93 (91594)
സുവർണവർണോ ഹേമാംഗോ വരാംഗശ്ചന്ദനാംഗദീ।
വീരഹാ വിഷമഃ ശൂന്യോ ഘൃതാശീരചലശ്ചലഃ॥ 13-254-94 (91595)
അമാനീ മാനദോ മാന്യോ ലോകസ്വാമീ ത്രിലോകധൃത്।
സുമേധാ മേഘജോ ധന്യഃ സത്യമേധാ ധരാധരഃ॥ 13-254-95 (91596)
തേജോ വൃഷോ ദ്യുതിധരഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ।
പ്രഗ്രഹോ നിഗ്രഹോ വ്യഗ്രോ നൈകശൃംഗോ ഗദാഗ്രജഃ॥ 13-254-96 (91597)
ചതുർമൂർതിശ്ചതുർബാഹുശ്ചതുർവ്യൂഹശ്ചതുർഗതിഃ।
ചതുരാത്മാ ചതുർഭാവശ്ചതുർവദവിദേകപാത്॥ 13-254-97 (91598)
സമാവർതോ നിവൃത്താത്മാ ദുർജയോ ദുരതിക്രമഃ।
ദുർലഭോ ദുർഗമോ ദുർഗോ ദുരാവാസോ ദുരാരിഹാ॥ 13-254-98 (91599)
ശുഭാംഗോ ലോകസാരംഗഃ സുതന്തുസ്തന്തുവർധനഃ।
ഇന്ദ്രകർമാ മഹാകർമാ കൃതകർമാ കൃതാഗമഃ॥ 13-254-99 (91600)
ഉദ്ഭവഃ സുന്ദരഃ സുന്ദോ രത്നനാഭഃ സുലോചനഃ।
അർകോ വാജസനഃ ശൃംഗീ ജയന്തഃ സർവവിജ്ജയീ॥ 13-254-100 (91601)
സുവർണിബിന്ദുരക്ഷോഭ്യഃ സർവവാഗീശ്വരേശ്വരഃ।
മഹാഹ്രദോ മഹാഗർതോ മഹാഭൂതോ മഹാനിധിഃ॥ 13-254-101 (91602)
കുമുദഃ കുന്ദരഃ കുന്ദഃ പർജന്യഃ പവനോഽനിലഃ।
അമൃതാംശോഽമൃതവപുഃ സർവജ്ഞഃ സർവതോമുഖഃ॥ 13-254-102 (91603)
സുലഭഃ സുവ്രതഃ സിദ്ധഃ ശത്രുജിച്ഛത്രുതാപനഃ।
ന്യഗ്രോധോദുംബരോശ്വത്ഥശ്ചാപൂരാന്ധ്രനിഷൂദനഃ॥ 13-254-103 (91604)
സഹസ്രാർചിഃ സപ്തജിഹ്വഃ സപ്തൈധാഃ സപ്തവാഹനഃ।
അമൂർതിരനഘോഽചിന്ത്യോ ഭയകൃദ്ഭയനാശനഃ॥ 13-254-104 (91605)
അണുർബൃഹത്കൃശഃ സ്ഥൂലോ ഗുണഭൃന്നർഗുണോ മഹാൻ।
അധൃതഃ സ്വധൃതഃ സ്വാസ്ഥ്യഃ പ്രാഗ്വംശോ വംശവർധനഃ॥ 13-254-105 (91606)
ഭാരഭൃത്കഥിതോ യോഗീ യോഗീശഃ സർവകാമദഃ।
ആശ്രമഃ ശ്രമണഃ ക്ഷാമഃ സുപർണോ വായുവാഹനഃ॥ 13-254-106 (91607)
ധനുർധരോ ധനുർവേദോ ദണ്ഡോ ദമയിതാ ദമഃ।
അപരാജിതഃ സർവസഹോ നിയന്താ നിയമോ യമഃ॥ 13-254-107 (91608)
സത്വവാൻസാത്വികഃ സത്യഃ സത്യധർമപരായണഃ।
അഭിപ്രായഃ പ്രിയാർഹോഽർഹഃഋ പ്രിയകൃത്പ്രീതിവർധനഃ॥ 13-254-108 (91609)
വിഹായസഗതിർജ്യോതിഃ സുരുചിർഹുതഭുഗ്വിഭുഃ।
രവിർവിരോചനഃ സൂര്യഃ സവിതാ രവിലോചനഃ॥ 13-254-109 (91610)
അന്തോ ഹുതഭുഗ്ഭോക്താ സുഖദോ നൈകദോഽഗ്രജഃ।
അനിർവിണ്ണഃ സദാമർഷീ ലോകാധിഷ്ഠാനമദ്ഭുതഃ॥ 13-254-110 (91611)
സനാത്സനാതനതമഃ കപിലഃ കപിരപ്യയഃ।
സ്വസ്തിദഃ സ്വസ്തികൃത്സ്വസ്തി സ്വസ്തിഭുക് സ്വസ്തിദക്ഷിണഃ॥ 13-254-111 (91612)
അരൌദ്രഃ കുണ്ഡലീ ചക്രീ വിക്രംയൂർജിതശാസനഃ।
ശബ്ദാതിഗഃ ശബ്ദസഹഃ ശിശിരഃ ശർവരീകരഃ॥ 13-254-112 (91613)
അക്രൂരഃ പേശലോ ദക്ഷോ ദക്ഷിണഃ ക്ഷമിണാംവരഃ।
വിദ്വത്തമോ വീതഭയഃ പുണ്യശ്രവണകീർതനഃ॥ 13-254-113 (91614)
ഉത്താരണോ ദുഷ്കൃതിഹാ പുണ്യോ ദുഃഖപ്നനാശനഃ।
വീരഹാ രക്ഷണഃ സന്തോ ജീവനഃ പര്യവസ്ഥിതഃ॥ 13-254-114 (91615)
അനന്തരൂപോഽനന്തശ്രീർജിതമന്യുർഭയാപഹഃ।
ചതുരസ്രോ ഗഭീരാത്മാ വിദിശോ വ്യാദിശോ ദിശഃ॥ 13-254-115 (91616)
അനാദിർഭൂർഭുവോ ലക്ഷ്മീഃ സുവീരോ രുചിരാംഗദഃ।
ജനനോ ജനജൻമാദിർഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ॥ 13-254-116 (91617)
ആധാരനിലയോ ധാതാ പുഷ്പഹാസഃ പ്രജാഗരഃ।
ഊർധ്വഗഃ സത്പഥാചാരഃ പ്രാണദഃ പ്രണവഃ പണഃ॥ 13-254-117 (91618)
പ്രമാണം പ്രാണനിലയഃ പ്രാണഭൃത്പ്രാണജീവനഃ।
തത്ത്വം തത്ത്വവിദേകാത്മാ ജൻമമൃത്യുജരാതിഗഃ॥ 13-254-118 (91619)
ഭൂർഭുവഃസ്വസ്തരുസ്താരഃ സവിതാ പ്രപിതാമഹഃ।
യജ്ഞോ യജ്ഞപതിര്യജ്വാ യജ്ഞാംഗോ യജ്ഞവാഹനഃ॥ 13-254-119 (91620)
യജ്ഞഭൃദ്യജ്ഞകൃദ്യജ്ഞീ യജ്ഞഭുഗ്യജ്ഞസാധനഃ।
യജ്ഞാന്തകൃദ്യജ്ഞഗുഹ്യമന്നമന്നാദ ഏവ ച॥ 13-254-120 (91621)
ആത്മയോനിഃ സ്വയഞ്ജാതോ വൈഖാനഃ സാമഗായനഃ।
ദേവകീനന്ദനഃ സ്രഷ്ടാ ക്ഷിതീശഃ പാപനാശനഃ॥ 13-254-121 (91622)
ശംഖഭൃന്നന്ദകീ ചക്രീ ശാർംഗധന്വാ ഗദാധരഃ।
രഥാംഗപാണിരക്ഷോഭ്യഃ സർവപ്രഹരണായുധഃ।
സർവപ്രഹാരണായുധ ഓംനമ ഇതി॥ 13-254-122 (91623)
ഇതീദം കീർതനീയസ്യി കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ।
നാംനാം സഹസ്രം ദിവ്യാനാമശേഷേണ പ്രകീർതിതം॥ 13-254-123 (91624)
യ ഇദം ശൃണുയാന്നിത്യം യശ്ചാപി പരികീർതയേത്।
നാശുഭം പ്രാപ്നുയാത്കിഞ്ചിത്സോമുത്രേഹ ച മാനവഃ॥ 13-254-124 (91625)
വേദാന്തോ ബ്രാഹ്മണഃ സ്യാത്ക്ഷത്രിയോ വിജയീ ഭവേത്।
വൈശ്യോ ധനസമൃദ്ധഃ സ്യാച്ഛൂദ്രഃ സുഖമവാപ്നുയാത്॥ 13-254-125 (91626)
ധർമാർഥീ പ്രാപ്നുയാദ്ധർമമർഥാർഥീ ചാർഥമാപ്നുയാത്।
കാമാനവാപ്നുയാത്കാമീ പ്രജാർഥീ പ്രാപ്നുയാത്പ്രജാം॥ 13-254-126 (91627)
ഭക്തിമാന്യഃ സദോത്ഥായ ശുചിസ്തദ്ഗതമാനസഃ।
സഹസ്രം വാസുദേവസ്യ നാംനാതേമത്പ്രകീർതയേത്॥ 13-254-127 (91628)
യശഃ പ്രാപ്നോതി വിപുലം ജ്ഞാതിപ്രാധാന്യമേവ ച।
അചലാം ശ്രിയമാപ്നോതി ശ്രേയഃ പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം॥ 13-254-128 (91629)
ന ഭയം ക്വചിദാപ്നോതി വീര്യം തേജശ്ച വിന്ദതി।
ഭവത്യയോഗോ ദ്യുതിമാൻബലരൂപഗുണാന്വിതഃ॥ 13-254-129 (91630)
രോഗാർതോ മുച്യതേ രോഗാദ്ബദ്ധോ മുച്യേത ബന്ധനാത്।
ഭയാൻമുച്യേത ഭീതസ്തു മുച്യേദാപന്ന ആപദഃ॥ 13-254-130 (91631)
ദുർഗാണ്യതിതരത്യാശു പുരുഷഃ പുരുഷോത്തമം।
സ്തുവന്നാമസഹസ്രേണ നിത്യം ഭക്തിസമന്വിതഃ॥ 13-254-131 (91632)
വാസുദേവാശ്രയോ മർത്യോ വാസുദേവപരായണഃ।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ യാതി ബ്രഹ്മ സനാതനം॥ 13-254-132 (91633)
ന വാസുദേവഭക്താനാമശുഭം വിദ്യതേ ക്വചിത്।
ജൻമമൃത്യുജരാവ്യാധിഭയം നൈവോപജായതേ॥ 13-254-133 (91634)
ഇമം സ്തവമധീയാനഃ ശ്രദ്ധാഭക്തിസമന്വിതഃ।
യുജ്യേതാത്മസുഖക്ഷാന്തിശ്രീധൃതിസ്മൃതികീർതിഭിഃ॥ 13-254-134 (91635)
ന ക്രോധോ ന ച മാത്സര്യം ന ലോഭോ നാശുഭാ മതിഃ।
ഭന്തി കൃതപുണ്യാനാം ഭക്താനാം പുരുഷോത്തമേ॥ 13-254-135 (91636)
ദ്യൌഃ സചന്ദ്രാർകനക്ഷത്രാ ഖം ദിശോ ഭൂർമഹോദധിഃ।
വാസുദേവസ്യ വീര്യേണ വിധൃതാനി മഹാത്മനഃ॥ 13-254-136 (91637)
സസുരാസുരഗന്ധർവം സയക്ഷോരഗരാക്ഷസം।
ജഗദ്വശേ വർതതേദം കൃഷ്ണസ്യ സചരാചരം॥ 13-254-137 (91638)
ഇന്ദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിഃ സത്വം തേജോ ബലം ധൃതിഃ।
വാസുദേവാത്മകാന്യാഹുഃ ക്ഷേത്രം ക്ഷേത്രജ്ഞ ഏവ ച॥ 13-254-138 (91639)
സർവാഗമാനാമാചാരഃ പ്രഥമം പരികൽപ്യതേ।
ആചാരപ്രഭവോ ധർമോ ധർമസ്യ പ്രഭുരച്യുതഃ॥ 13-254-139 (91640)
ഋഷയഃ പിതരോ ദേവാ മഹാഭൂതാനി ധാതവഃ।
ജംഗമാജംഗമം ചേദം ജഗന്നാരയണോദ്ഭവം॥ 13-254-140 (91641)
യോഗോ ജ്ഞാനം തഥാ സാംഖ്യം വിദ്യാഃ ശിൽപാദികർമ ച।
വേദാഃ സാസ്ത്രാണി വിജ്ഞാനമേതത്സർവം ജനാർദനാത്॥ 13-254-141 (91642)
ഏകോ വിഷ്ണുർമഹദ്ഭൂതം പൃഥഗ്ഭൂതാന്യനേകശഃ।
ത്രീംല്ലോകാന്വ്യാപ്യ ഭൂതാത്മാ ഭുങ്ക്തേ വിശ്വഭുഗവ്യയഃ॥ 13-254-142 (91643)
ഇമം സ്തവം ഭഗവതോ വിഷ്ണോർവ്യാസേന കീർതിതം।
പഠേദ്യ ഇച്ഛേത്പുരുഷഃ ശ്രേയഃ പ്രാപ്തും സുഖാനി ച॥ 13-254-143 (91644)
വിശ്വേശ്വരമജം ദേവം ജഗതഃ പ്രഭവാപ്യയം।
ഭജന്തി യേ പുഷ്കരാക്ഷം ന തേ യാന്തി പരാഭവം।
`ന തേ യാന്തി പരാഭവം ഓം നമ ഇതി॥ 13-254-144 (91645)
അർജുന ഉവാച। 13-254-145x (7687)
പദ്മപത്രവിശാലക്ഷ പദ്മനാഭ സുരോത്തമ।
ഭക്താനാമനുരക്താനാം ത്രാതാ ഭവ ജനാർദന॥ 13-254-145 (91646)
ഭഗവാനുവാച। 13-254-146x (7688)
യോ മാം നാമസഹസ്രേണ സ്തോതുമിച്ഛതി പാണ്ഡവ।
സോഹമേകേന ശ്ലോകേന സ്തുത ഏവ ന സംശയഃ।
സ്തുത ഏവ ന സംശയ ഓം നമ ഇതി॥ 13-254-146 (91647)
വാസനാദ്വാസുദേവഃ സ്യാ വാസിതം തേ ജഗത്ത്രയം।
സർവഭൂതനിവാസോസി വാസുദേവ് നമോസ്തു തേ॥ 13-254-147 (91648)
13-254-148 (91649)
നമോസ്ത്വനന്തായ സഹസ്രമൂർതയേ
സഹസ്രപാദാക്ഷിശിരോരുബാഹവേ।
സഹസ്രനാംനേ പുരുഷായ ശാശ്വതേ
സഹസ്രകോടിയുഗധാരിണേ നമഃ।
ശ്രീസഹസ്രകോടിയുഗധാരിണേ നമ ഇതി॥'
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-254-41 വിശ്വധൃഗിതി ഝ.പാഠ. സത്കൃതഃ സാധുരിതി ച॥ 7-254-58 വിരമോ വിരമഃ ഇതി ക.പാഠഃ,വിരതഃ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-64 സുഘോഷഃ സുഹൃദഃ സുഹൃദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-68 ശരീരഭൂതഭൃദ്ഭോക്തേതി ക.ങ.ഝ.ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-69 വിനയോ ജയഃ സത്യസന്ധഃ ഇതി ക.ങ.ഝ.പാഠഃ॥ 7-254-74 കാലനേമിനിഹാ ശൌരിർവീരഃ ശൂരജനേശ്വരഃ ഇതി ക.പാഠഃ। കാലനേമിനിഹാ വീരഃ ശൂരഃ ശൌരിർജനേശ്വരഃ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-100 അർകോ വാജസനിഃ ശൃംഗീ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-102 അമൃതാശോഽമൃതവപുരിതി ഝ.ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-110 അനന്തഹുതഭുഗ്ഭോക്തേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-254-119 സപിതാ പ്രപിതാമഹഃ ഇതി ഝ.പാഠ॥ 7-254-128 വിപുലം യാതി പ്രാധാന്യമേവ ചേതി ക.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 255
॥ ശ്രീഃ ॥
13.255. അധ്യായഃ 255
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഏകാദശരുദ്രദ്വാദശാദിത്യാദീനാം വസിഷ്ഠാദിമഹർഷീണാം രാജർഷ്യാദീനാം ച പൃഥക്പൃഥംഗാമനിർദേശപൂർവകം തത്തന്നാമകീർതനാദേഃ സാവിത്രീജപാദേശ്ച മഹാഫലഹേതുത്വാഭിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച*।
പിതാമഹ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവശാസ്ത്രവിശാരദ।
കിം ജപ്യം ജപതോ നിത്യം ഭവേദ്ധർമഫലം മഹത്॥ 13-255-1 (91650)
പ്രസ്ഥാനേ വാ പ്രവേശേ വാ പ്രവൃത്തേ വാഽപി കർമണി।
ദൈവേ വാ ശ്രാദ്ധകാലേ വാ കിം ജപ്യം കർമസാധനം॥ 13-255-2 (91651)
ശാന്തികം പൌഷ്ടികം രക്ഷാ ശത്രുഘ്നം ഭയനാശനം।
ജപ്യം യദ്ബ്രഹ്മ സമിതം തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 13-255-3 (91652)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-255-4x (7689)
വ്യാസപ്രോക്തമിമം മന്ത്രം ശൃണുഷ്വൈകമനാ നൃപ।
സാവിത്ര്യാ വിഹിതം ദിവ്യം സദ്യഃ പാവവിമോചനം॥ 13-255-4 (91653)
ശൃണു മന്ത്രവിധിം കൃത്സ്നം പ്രോച്യമാനം മയാഽനഘ।
യം ശ്രുത്വാ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 13-255-5 (91654)
രാത്രാവഹനി ധർമജ്ഞ ജപൻപാപൈർന ലിപ്യതേ।
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണുഷ്വൈകമനാ നൃപ॥ 13-255-6 (91655)
ആയുഷ്മാൻഭവതേ ചൈവ യം ശ്രുത്വാ പാർഥിവാത്മജ।
പുരുഷസ്തു സുസിദ്ധാർഥഃ പ്രേത്യ ചേഹ ച മോദതേ॥ 13-255-7 (91656)
സേവിതം സതതം രാജൻപുരാ രാജർഷിസത്തമൈഃ।
ക്ഷത്രധർമപൈരർനിത്യം സത്യവ്രതപരായണൈഃ॥ 13-255-8 (91657)
ഇദമാഹ്നികമവ്യഗ്രം കുർവദ്ഭിർനിയതൈഃ സദാ।
നൃപൈർഭരതശാർദൂല പ്രാപ്യതേ ശ്രീരനുത്തമാ॥ 13-255-9 (91658)
നമോ വസിഷ്ഠായ മഹാവ്രതായ
പരാശരം വേദനിധഇം നമസ്തേ।
നമോസ്ത്വനന്തായ മഹോരഗായ
നമോസ്തു സിദ്ധേഭ്യ ഇഹാക്ഷയേഭ്യഃ॥ 13-255-10 (91659)
നമോസ്ത്വൃഷിഭ്യഃ പരമം പരേഷാം
ദേവേഷു ദേവം വരദം വരാണാം।
സഹസ്രശീർഷായ നമഃ ശിവായ
സഹസ്രനാമായ ജനാർദനായ॥ 13-255-11 (91660)
അജൈകപാദഹിർബുധ്ന്യഃ പിനാകീ ചാപരാജിതഃ।
ഋതശ്ച പിതൃരൂപശ്ച ത്ര്യംബകശ്ച മഹേശ്വരഃ॥ 13-255-12 (91661)
വൃഷാകപിശ്ച ശംഭുശ്ച ഹവനോഽഥേശ്വരസ്തഥാ।
ഏകാദശൈതേ പ്രഥിതാ രുദ്രാസ്ത്രിഭുവനേശ്വരാഃ॥ 13-255-13 (91662)
ശതമേതത്സമാംനാതം ശതരുദ്രേ മഹാത്മനാം॥ 13-255-14 (91663)
അംശോ ഭഗശ്ച മിത്രശ്ച വരുണശ്ച ജലേശ്വരഃ।
തഥാ ധാതാഽര്യമാ ചൈവ ജയന്തോ ഭാസ്കരസ്തഥാ॥ 13-255-15 (91664)
ത്വഷ്ടാ പൂഷാ തഥൈവേന്ദ്രോ ദ്വാദശോ വിഷ്ണുരുച്യതേ।
ഇത്യേതേ ദ്വാദശാദിത്യാഃ കാശ്യപേയാ ഇതി ശ്രുതിഃ॥ 13-255-16 (91665)
ധരോ ധ്രുവശ്ച സോമശ്ച സാവിത്രോഽഥാനിലോഽനലഃ।
പ്രത്യൂഷശ്ച പ്രഭാസശ്ച വസവോഷ്ടൌ പ്രകീർതിതാഃ॥ 13-255-17 (91666)
നാസത്യശ്ചാപി ദസ്രശ്ച സ്മൃതൌ ദ്വാവശ്വിനാവപി।
മാർതണ്ഡസ്യാത്മജാവേതൌ സഞ്ജ്ഞാനാസാവിനിർഗതൌ॥ 13-255-18 (91667)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി ലോകാനാം കർമസാക്ഷിണഃ।
അപി യജ്ഞസ്യ വേത്താരോ ദത്തസ്യ സുകൃതസ്യ ച॥ 13-255-19 (91668)
അദൃശ്യാഃ സർവഭൂതേഷു പശ്യന്തി ത്രിദശേശ്വരാഃ। 13-255-20 (91669)
ശുഭാശുഭാനി കർമാണി മൃത്യുഃ കാലശ്ച സർവശഃ॥ 13-255-20 (91670)
വിശ്വേദേവാഃ പിതൃഗണാ മൂർതിമന്തസ്തപോധനാഃ।
മുനയശ്ചൈവ സിദ്ധാശ്ച തപോമോക്ഷപരായണാഃ।
ശുചിസ്മിതാഃ കീർതയതാം പ്രയച്ഛന്തി ശുഭം നൃണാം॥ 13-255-21 (91671)
പ്രജാപതികൃതാനേതാൻലോകാന്ദിവ്യേന തേജസാ।
വസന്തി സർവലോകേഷു പ്രയതാഃ സർവകർമസു॥ 13-255-22 (91672)
പ്രാണാനാമീശ്വരാനേതാൻകീർതയൻപ്രയതോ നരഃ।
ധർമാർഥകാമൈർവിപുലൈര്യുജ്യതേ സഹ നിത്യശഃ॥ 13-255-23 (91673)
ലോകാംശ്ച ലഭതേ പുണ്യാന്വിശ്വേശ്വരകൃതാഞ്ശുഭാൻ।
ഏതേ ദേവാസ്ത്രയസ്ത്രിംശത്സർവഭൂതഗണേശ്വരാഃ॥ 13-255-24 (91674)
നന്ദീശ്വരോ മഹാകായോ ഗ്രാമണീർവൃഷഭധ്വജഃ।
ഈശ്വരാഃ സർവലോകാനാം ഗണേശ്വരവിനായകാഃ॥ 13-255-25 (91675)
സൌംയാ രൌദ്രാ ഗണാശ്ചൈവ യോഗഭൂതഗണാസ്തഥാ।
ജ്യോതീംഷി സരിതോ വ്യോമ സുപർണഃ പതഗേശ്വരഃ॥ 13-255-26 (91676)
പൃഥിവ്യാം തപസാ സിദ്ധാഃ സ്ഥാവരാശ്ച ചരാസ്ച ഹ।
ഹിമവാൻഗിരയഃ സർവേ ചത്വാരശ്ച മഹാർണവാഃ॥ 13-255-27 (91677)
ഭവസ്യാനുചരാശ്ചൈവ ഹരതുല്യപരാക്രമാഃ।
വിഷ്ണുർദേവോഥ ജിഷ്ണുശ്ച സ്കന്ദശ്ചാംബികയാ സഹ॥ 13-255-28 (91678)
കീർതയൻപ്രയതഃ സർവാൻസർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ।
അത ഊർധ്വം പ്രവക്ഷ്യാമി മാനവാനൃഷിസത്തമാൻ॥ 13-255-29 (91679)
യവക്രീതശ്ച രൈഭ്യശ്ച അർവാവസുപരാവസൂ।
ഔശിജശ്ചൈവ കക്ഷീവാൻബലശ്ചാംഗിരസഃ സുതഃ॥ 13-255-30 (91680)
ഋഷിർമേധാതിഥേഃ പുത്രഃ കണ്വോ ബർഹിഷദസ്തഥാ।
ബ്രഹ്മതേജോമയാഃ സർവേ കീർതിതാ ലോകഭാവനാഃ॥ 13-255-31 (91681)
ലഭന്തേ ഹി ശുഭം സർവേ രുദ്രാനലവസുപ്രഭാഃ।
ഭുവി കൃത്വാ ശുഭം കർമ മോദന്തേ ദിവി ദൈവതൈഃ॥ 13-255-32 (91682)
മഹേന്ദ്രഗുരവഃ സപ്ത പ്രാചീം വൈ ദിശമാശ്രിതാഃ।
പ്രയതഃ കീർതയേദേതാഞ്ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 13-255-33 (91683)
ഉൻമുചുഃ പ്രമുചുശ്ചൈവ സ്വസ്ത്യാത്രേയശ്ച വീര്യവാൻ।
ദൃഢവ്യശ്ചോർധ്വബാഹുശ്ച തൃണസോമാംഗിരാസ്തഥാ॥ 13-255-34 (91684)
മിത്രാവരുണയോഃ പുത്രസ്തഥാഽഗസ്ത്യഃ പ്രതാപവാൻ।
ധർമരാജർത്വിജഃ സപ്ത ദക്ഷിണാം ദിശമാശ്രിതാഃ॥ 13-255-35 (91685)
ദൃഢേയുശ്ച ഋതേയുശ്ച പരിവ്യാധശ്ച കീർതിമാൻ।
ഏകതശ്ച ദ്വിതശ്ചൈവ ത്രിതശ്ചാദിത്യസന്നിഭാഃ॥ 13-255-36 (91686)
അത്രേഃ പുത്രശ്ച ധർമാത്മാ ഋഷിഃ സാരസ്വതസ്തഥാ।
വരുണസ്യർത്വിജഃ സപ്ത പശ്ചിമാം ദിശമാശ്രിതാഃ॥ 13-255-37 (91687)
അത്രിർവസിഷ്ഠോ ഭഗവാൻകശ്യപശ്ച മഹാനൃഷിഃ।
ഗൌതമശ്ച ഭരദ്വാജോ വിശ്വാമിത്രോഥ കൌശികഃ॥ 13-255-38 (91688)
ഋചീകതനയശ്ചോഗ്രോ ജമദഗ്നിഃ പ്രതാപവാൻ।
ധനേശ്വരസ്യ ഗുരവഃ സപ്തൈതേ ഉത്തരാശ്രിതാഃ॥ 13-255-39 (91689)
അപരേ മുനയഃ സപ്ത ദിക്ഷു സർവാസ്വധിഷ്ഠിതാഃ।
കീർതിസ്വസ്തികരാ നൄണാം കീർതിതാ ലോകഭാവനാഃ॥ 13-255-40 (91690)
ധർമഃ കാമശ്ച കാലശ്ച വസുർവാസുകിരേവ ച।
അനന്തഃ കപിലശ്ചൈവ സപ്തൈതേ ധരണീധരാഃ॥ 13-255-41 (91691)
രാമോ വ്യാസസ്തഥാ ദ്രൌണിരശ്വത്ഥാമാ ച ലോമശഃ।
ഇത്യേതേ മുനയോ ദിവ്യാ ഏകൈകഃ സപ്തസപ്തധാ॥ 13-255-42 (91692)
ശാന്തിസ്വസ്തികരാ ലോകേ ദിശാംപാലാഃ പ്രതീർതിതാഃ।
യസ്യാംയസ്യാം ദിശി ഹ്യേതേ തൻമുഖഃ ശരണം വ്രജേത്॥ 13-255-43 (91693)
സ്രഷ്ടാരഃ സർവഭൂതാനാം കീർതിതാ ലോകപാവനാഃ।
സംവർതോ മേരുസാവർണോ മാർകണ്ഡേയശ്ച ധാർമികഃ॥ 13-255-44 (91694)
സാംഖ്യയോഗൌ നാരദശ്ച ദുർവാസാശ്ച മഹാനൃഷിഃ।
അത്യന്തതപസോ ദാന്താസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാഃ॥ 13-255-45 (91695)
അപരേ രുദ്രസങ്കാശാഃ കീർതിതാ ബ്രഹ്മലൌകികാഃ।
അപുത്രോ ലഭതേ പുത്രം ദരിദ്രോ ലഭതേ ധനം॥ 13-255-46 (91696)
തഥാ ധർമാർഥകാമേഷു സിദ്ധിം ച ലഭതേ നരഃ।
പൃഥും വൈന്യം നൃപവരം പൃഥ്വീ യസ്യാഭവത്സുതാ॥ 13-255-47 (91697)
പ്രജാപതിം സാർവഭൌമം കീർതയേദ്വസുധാധിപം।
ആദിത്യവംശപ്രഭവം മഹേന്ദ്രസമവിക്രമം॥ 13-255-48 (91698)
പുരൂരവസമൈലം ച ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
ബുധസ്യ ദയിതം പുത്രം കീർതയേദ്വസുധാധിപം॥ 13-255-49 (91699)
ത്രിലോകവിശ്രുതം വീരം ഭരതം ച പ്രകീർതയേത്।
ഗവാമയേന യജ്ഞേന യേനേഷ്ടം വൈ കൃതേ യുഗേ॥ 13-255-50 (91700)
രന്തിദേവം മഹാദേവം കീർതയേത്പരമദ്യുതിം।
വിശ്വജിത്തപസോപേതം ലക്ഷണ്യം ലോകപൂജിതം॥ 13-255-51 (91701)
തഥാ ശ്വേതം ച രാജർഷിം കീർതയേത്പരമുദ്യതിം।
സഗരസ്യാത്മജാ യേന പ്ലാവിതാസ്താരിതാസ്തഥാ॥ 13-255-52 (91702)
ഹുതാശനസമാനേതാൻമഹാരൂപാൻമഹൌജസഃ।
ഉഗ്രകായാൻമഹാസത്വാൻകീർതയേത്കീർതിവർധനാൻ॥ 13-255-53 (91703)
ദേവാനൃഷിഗണാംശ്ചൈവ നൃപാംശ്ച ജഗതീശ്വരാൻ।
സാംഖ്യം യോഗം ച പരമം ഹവ്യം കവ്യം തഥൈവ ച॥ 13-255-54 (91704)
കീർതിതം പരമം ബ്രഹ്മ സർവശ്രുതിപരായണം।
മംഗല്യം സർവഭൂതാനാം പവിത്രം ബഹു കീർതിതം॥ 13-255-55 (91705)
വ്യാധിപ്രശമനം ശ്രേഷ്ഠം പൌഷ്ടികം സർവകർമണാം।
പ്രയതഃ കീർതയേച്ചൈതാൻകല്യം സായം ച ഭാരത॥ 13-255-56 (91706)
ഏതേ വൈ യാന്തി വർഷന്തി ഭാന്തി വാന്തി സൃജന്തി ച।
ഏതേ വിനായകാഃ ശ്രേഷ്ഠാ ദക്ഷാഃ ക്ഷാന്താ ജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 13-255-57 (91707)
നരാണാമശുഭം സർവേ വ്യപോഹന്തി പ്രകീർതിതാഃ।
സാക്ഷിഭൂതാ മഹാത്മാനഃ പാപസ്യ സുകൃതസ്യ ച॥ 13-255-58 (91708)
ഏതാന്വൈ കല്യമുത്ഥായ കീർതയഞ്ശുഭമശ്നുതേ।
നാഗ്നിചോരഭയം തസ്യ ന മാർഗപ്രതിരോധനം॥ 13-255-59 (91709)
ഏതാൻകീർതയതാം നിത്യം ദുഃസ്വപ്നോ നശ്യതേ നൃണാം।
മുച്യതേ സർവപാപേഭ്യഃ സ്വസ്തിമാംശ്ച ഗൃഹാന്വ്രജേത്॥ 13-255-60 (91710)
ദീക്ഷാകാലേഷു സർവേഷു യഃ പഠേന്നിയതോ ദ്വിജഃ।
ന്യായവാനാത്മനിരതഃ ക്ഷാന്തോ ദാന്തോഽനസൂയകഃ॥ 13-255-61 (91711)
രോഗാർതോ വ്യാധിയുക്തോ വാ പഠൻപാപാത്പ്രമുച്യതേ।
വാസ്തുമധ്യേ തു പഠതഃ കുലേ സ്വസ്ത്യയനം ഭവേത്॥ 13-255-62 (91712)
ക്ഷേത്രമധ്യേ തു പഠതഃ സർവം സസ്യം പ്രരോഹതി।
ഗച്ഛതഃ ക്ഷേമമധ്വാനം ഗ്രാമാന്തരഗതഃ പഠൻ॥ 13-255-63 (91713)
ആത്മനശ്ച സുതാനാം ച ദാരാണാം ച ധനസ്യ ച।
ബീജാനാമോഷധീനാം ച രക്ഷാമേതാം പ്രയോജയേത്॥ 13-255-64 (91714)
ഏതാൻസംഗ്രാമകാലേ തു പഠതഃ ക്ഷത്രിയസ്യ തു।
വ്രജന്തി രിപവോ നാശം ക്ഷേമം ച പരിവർതതേ॥ 13-255-65 (91715)
ഏതാന്ദൈവേ ച പിത്ര്യേ ച പഠതഃ പുരുഷസ്യ ഹി।
ഭുഞ്ജതേ പിതരഃ കവ്യം ഹവ്യം ച ത്രിദിവൌകസഃ॥ 13-255-66 (91716)
ന വ്യാധിശ്വാപദഭയം ന ദ്വിപാന്ന ഹി തസ്കരാത്।
കശ്മലം ലഘുതാം യാതി പാപ്മനാ ച പ്രമുച്യതേ॥ 13-255-67 (91717)
യാനപാത്രേ ച യാനേ ച പ്രവാസേ രാജവേശ്മനി।
പരാം സിദ്ധിമവാപ്നോതി സാവിത്രീം ഹ്യുത്തമാം പഠൻ॥ 13-255-68 (91718)
ന ച രാജഭയം തേഷാം ന പിശാചാന്ന രാക്ഷസാത്।
നാഗ്ന്യംബുപവനവ്യാലാദ്ഭയം തസ്യോപജായതേ॥ 13-255-69 (91719)
ചതുർണാമപി വർണാനാമാശ്രമസ്യ വിശേഷതഃ।
കരോതി സതതം ശാന്തിം സാവിത്രീമുത്തമാം പഠൻ॥ 13-255-70 (91720)
നാഗ്നിർദഹതി കാഷ്ഠാനി സാവിത്രീ യത്ര പഠ്യതേ।
ന തത്ര ബാലോ ംരിയതേ ന ച തിഷ്ഠന്തി പന്നഗാഃ॥ 13-255-71 (91721)
ന തേഷാം വിദ്യതേ ദുഃഖം ഗച്ഛന്തി പരമാം ഗതിം।
യേ ശൃണ്വന്തി മഹദ്ബ്രഹ്മ സാവിത്രീഗുണകീർതനം॥ 13-255-72 (91722)
ഗവാം മധ്യേ തു പഠതോ ഗാവോഽസ്യ ബഹുവത്സലാഃ।
പ്രസ്ഥാനേ വാ പ്രവാസേ വാ സർവാവസ്ഥാം ഗതഃ പഠേത്॥ 13-255-73 (91723)
ജപതാം ജുഹ്വതാം ചൈവ നിത്യം ച പ്രയതാത്മനാം।
ഋഷീണാം പരമം ജപ്യം ഗുഹ്യമേതന്നരാധിപ॥ 13-255-74 (91724)
യാഥാതഥ്യേന സിദ്ധസ്യ ഇതിഹാസം പുരാതനം।
പരാശരമതം ദിവ്യം ശക്രായ കഥിതം പുരാ॥ 13-255-75 (91725)
തദേതത്തേ സമാഖ്യാതം തഥ്യം ബ്രഹ്മ സനാതനം।
ഹൃദയം സർവഭൂതാനാം ശ്രുതിരേഷാ സനാതനീ॥ 13-255-76 (91726)
സോമാദിത്യാന്വയാഃ സർവേ രാഘവാഃ കുരവസ്തഥാ।
പഠന്തി ശുചയോ നിത്യം സാവിത്രീം പ്രാണിനാം ഗതിം॥ 13-255-77 (91727)
അഭ്യാസേ നിത്യം ദേവാനാം സപ്തർഷീണാം ധ്രുവസ്യ ച।
മോക്ഷണം സർവകൃച്ഛ്രാണാം മോചയത്യശുഭാത്സദാ॥ 13-255-78 (91728)
വൃദ്ധൈഃ കാശ്യപഗൌതമപ്രഭൃതിഭിർഭൃഗ്വംഗിരോത്ര്യാദിഭിഃ
ശുക്രാഗസ്ത്യബൃഹസ്പതിപ്രഭൃതിഭിർബ്രഹ്മഹ്മർഷിഭിഃ സേവിതം।
ഭാരദ്വാജമതം ഋചീകതനയൈഃ പ്രാപ്തം വസിഷ്ഠാത്പുനഃ
സാവിത്രീമധിഗംയ ശക്രവസുഭിഃ കൃത്സ്നാ ജിതാ ദാനവാഃ॥ 13-255-79 (91729)
യോ ഗോശതം കനകശൃംഗമയം ദദാതി
വിപ്രായ വേദവിദുഷേ ച ബഹുശ്രുതായ।
ദിവ്യാം ച ഭാരതകഥാം കഥയേച്ച നിത്യം
തുല്യം ഫലം ഭവതി തസ്യ ച തസ്യ ചൈവ॥ 13-255-80 (91730)
ധർമോ വിവർധതി ഭൃഗോഃ പരികീർതനേന
വീര്യം വിവർധതി പസിഷ്ഠനമോനതേന।
സംഗ്രാമജിദ്ഭവതി ചൈവ രഘും നമസ്യ-
ൻസ്യാദശ്വിനൌ ച പരികീർതയതോ ന രോഗഃ॥ 13-255-81 (91731)
ഏഷാ തേ കഥിതാ രാജൻസാവിത്രീ ബ്രഹ്മശാശ്വതീ।
വിവക്ഷുരസി യച്ചാന്യത്തത്തേ വക്ഷ്യാമി ഭാരത॥ ॥ 13-255-82 (91732)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 255 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-255-1x അയമധ്യായഃ ഔത്തരാഹപാഠ ഏവ വർതതേ। 7-255-4 വിഹിതം ഇഷ്ടസിദ്ധ്യർഥം ജപ്തം॥ 7-255-9 ആഹ്നികം അഹരഹഃ കർതവ്യം॥ 7-255-11 വരദം നമസ്യേ ഇതി ശേഷഃ॥ 7-255-18 സഞ്ജ്ഞായാ അശ്വാരൂപായാ നാസ്താതഃ നാസികായാഃ സകാശാദ്വിനിർഗതൌ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 256
॥ ശ്രീഃ ॥
13.256. അധ്യായഃ 256
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമഹിമപ്രശംസനപൂർവകം തേഷാം പൂജ്യത്വാദികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കേ പൂജ്യാഃ കേ നമസ്കാര്യാ കഥം വർതേത കേഷു ച।
കിമാചാരഃ കീദൃശേഷു പിതാമഹ ന രിഷ്യതേ॥ 13-256-1 (91733)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-256-2x (7690)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരിഭവഃ സാദയേദപി ദേവതാഃ।
ബ്രാഹ്മണാംസ്തു നമസ്കൃത്യ യുധിഷ്ഠിര ന രിഷ്യതേ॥ 13-256-2 (91734)
തേ പൂജ്യാസ്തേ നമസ്കാര്യാ വർതേഥാസ്തേഷു പുത്രവത്।
തേ ഹി ലോകാനിമാൻസർവാന്ധാരയന്തി മനീഷിണഃ॥ 13-256-3 (91735)
ബ്രാഹ്മണാഃ സർവലോകാനാം മഹാന്തോ ധർമസേതവഃ॥
ധനത്യാഗാഭിരാമാസ്ചി വാക്സംഗമധുരാശ്ച യേ॥ 13-256-4 (91736)
രമണീയാശ്ച ഭൂതാനാം നിയമേന ധൃതവ്രതാഃ।
പ്രണേതാരശ്ച കോശാനാം ശാസ്ത്രാണാം ച യശസ്വിനഃ॥ 13-256-5 (91737)
തപോ യേഷാം ധനം നിത്യം വാക്ചൈവ വിപുലം ബലം।
പ്രസവാശ്ചൈവ ധർമാണാം ധർമജ്ഞാഃ സൂക്ഷ്മദർശിനഃ॥ 13-256-6 (91738)
ധർമകാമാഃ സ്ഥിതാ ധർമേ സുകൃതൈർധർമസേവതഃ।
യാൻസമാശ്രിത്യ തിഷ്ഠന്തി പ്രജാഃ സർവാശ്ചതുർവിധാഃ॥ 13-256-7 (91739)
പന്ഥാനഃ സർവനേതാരോ യജ്ഞവാഹാഃ സനാതനാഃ।
പിതൃപൈതാമഹീം ഗുർവീമുദ്വഹന്തി ധുരം സദാ॥ 13-256-8 (91740)
ധുരി യേ നാവസീദന്തി വിഷമേ സദ്ധയാ ഇവ।
പിതൃദേവാതിഥിമുഖാ ഹവ്യകവ്യാഗ്രഭോജിനഃ॥ 13-256-9 (91741)
ഭോജനാദേവ ലോകാംസ്ത്രീംസ്ത്രായന്തേ മഹതോ ഭയാത്।
ദീപഃ സർവസ്യ ലോകസ്യ ചക്ഷുശ്ചക്ഷുഷ്മതാമപി॥ 13-256-10 (91742)
സർവശിൽപാദിനിധയോ നിപുണാഃ സൂക്ഷ്മദർശിനഃ।
ഗതിജ്ഞാഃ സർവഭൂതാനാമധ്യാത്മഗതിചിന്തകാഃ॥ 13-256-11 (91743)
ആദിമധ്യാവസാനാനാം ജ്ഞാതാരശ്ഛിന്നസംശയാഃ।
പരാവരവിശേഷജ്ഞാ ഗന്താരഃ പരമാം ഗതിം॥ 13-256-12 (91744)
വിമുക്താ ധൂതപാപ്മാനോ നിർദ്വന്ദ്വാ നിഷ്പരിഗ്രഹാഃ।
മാനാർഹാ മാനിതാ നിത്യം ജ്ഞാനവിദ്ഭിർമഹാത്മഭിഃ॥ 13-256-13 (91745)
ചന്ദനേ മലപങ്കേ ച ഭോജനേഽഭോജനേ സമാഃ।
സമം യേഷാം ദുകൂലം ച ശാണക്ഷൌമാജിനാനി ച॥ 13-256-14 (91746)
തിഷ്ഠേയുരപ്യഭുഞ്ജാനാ ബഹൂനി ദിവസാന്യപി।
ശോഷയേയുശ്ച ഗാത്രാണി സ്വാധ്യായൈഃ സംയതേന്ദ്രിയാഃ॥ 13-256-15 (91747)
അദൈവം ദൈവതം കുര്യുർദൈവതം ചാപ്യദൈവതം।
ലോകാനന്യാൻസൃജേയുസ്തേ ലോകപാലാംശ്ച കോപിതാഃ॥ 13-256-16 (91748)
അപേയഃ സാഗരോ യേഷാമപി സാപാൻമഹാത്മനാം।
യേഷാം കോപാഗ്നിരദ്യാപി ദണ്ഡകേ നോപശാംയതി॥ 13-256-17 (91749)
ദേവാനാമപി യേ ദേവാഃ കാരണം കാരണസ്യ ച।
പ്രമാമസ്യ പ്രമാണം ച തസ്മാന്നാഭിഭവേദ്ബുധഃ॥ 13-256-18 (91750)
തേഷാം വൃദ്ധാശ്ച ബാലാശ്ച സർവേ സൻമാർഗദർശിനഃ।
തപോവിദ്യാവിശേഷാത്തു മാനയന്തി പരസ്പരം॥ 13-256-19 (91751)
അവിദ്വാൻബ്രാഹ്മണോ ദേവഃ പാത്രം വൈ പാവനം മഹത്।
വിദ്വാൻഭൂയസ്തരോ ദേവഃ പൂർണസാഗരസന്നിഭഃ॥ 13-256-20 (91752)
അവിദ്വാംശ്ചൈവ വിദ്വാംശ്ച ബ്രാഹ്മണോ ദൈവതം മഹത്।
പ്രണീതശ്ചാപ്രണീതശ്ച യഥാഽഗ്നിർദൈവതം മഹത്॥ 13-256-21 (91753)
ശ്മശാനേ ഹ്യപി തേജസ്വീ പാവകോ നൈവ ദുഷ്യതി।
ഹവിര്യജ്ഞേ ച വിധിവദ്ഭൂയ ഏവാഭിശോഭതേ॥ 13-256-22 (91754)
ഏവം യദ്യപ്യനിഷ്ടേഷു വർതതേ സർവകർമസു।
സർവഥാ ബ്രാഹ്മണോ മാന്യോ ദൈവതം വിദ്ധി തത്പരം॥ ॥ 13-256-23 (91755)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്പഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 256 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-256-1 കിമാചാരഃ കഥം ധർമഃ കീദൃശേഷു ന രിഷ്യതേ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-256-16 അദൈവം ദൈവതം കുര്യുർഭസ്മ കുര്യുശ്ച തേ ജഗത് ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 257
॥ ശ്രീഃ ॥
13.257. അധ്യായഃ 257
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമഹിമപ്രകാശനായ കാർതവീര്യാർജുനകഥാകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ ദത്താത്രേയാദ്വരലാഭഗർവിതേന തേന ദിഗ്ജയയാത്രായാം ക്വാപി പുരുഷേ സ്വസാംയാഭാവകഥനേ അശരീരവാണ്യാ ബ്രാഹ്മണാനാമുത്കർഷകഥനം॥ 2 ॥ തേന ദർപാത്തദവജ്ഞാനേ വായുനാപി ബ്രാഹ്മണാനാമേവോത്കർഷേ കഥതേ തേന വായുംപ്രതി തത്പ്രകാശനപ്രാർഥനാ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കാം തു ബ്രാഹ്മണപൂജായാം വ്യുഷ്ടിം ദൃഷ്ട്വാ ജനാധിപ।
കം വാ ധർമോദയം മത്വാ താനർചസി മഹാമതേ॥ 13-257-1 (91756)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-257-2x (7691)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പവനസ്യ ച സംവാദമർജുനസ്യ ച ഭാരത॥ 13-257-2 (91757)
സഹസ്രഭുജഭൃച്ഛ്രീമാൻകാർതവീര്യോഽഭവത്പ്രഭുഃ।
അസ്യ ലോകസ്യ സർവസ്യ മാഹിഷ്മത്യാം മഹാബലഃ॥ 13-257-3 (91758)
സ തു രത്നാകരവതീം സപ്തദ്വീപാം സസാഗരാം।
ശശാസ പൃഥിവീം സർവാം ഹൈഹയഃ സത്യവിക്രമഃ॥ 13-257-4 (91759)
സ്വവിത്തം തേന ദത്തം തു ദത്താത്രേയായ കർമണേ।
ക്ഷത്രധർമം പുരസ്കൃത്യ വിനയം ശ്രുതമേവ ച॥ 13-257-5 (91760)
ആരാധയാമാസ ച തം കൃതവീര്യാത്മജോ മുനിം।
ന്യമന്ത്രയത സന്തുഷ്ടോ ദ്വിജശ്ചൈനം വരൈസ്ത്രിഭിഃ॥ 13-257-6 (91761)
സ വരൈശ്ഛന്ദിതസ്തേന നൃപോ വചനമബ്രവീത്।
സഹസ്രബാഹുതാ മേഽസ്തു യൂപമധ്യേ ഗ്രഹോ യഥാ॥ 13-257-7 (91762)
മമ ബാഹുസഹസ്രം തു പശ്യന്താം സൈനികാ രണേ।
വിക്രമേണി മഹീം കൃത്സ്നാം ജയേയം സംശിതവ്രത॥ 13-257-8 (91763)
താം ച ധർമേണ സംപ്രാപ്യ പാലയേയമതന്ദ്രിതഃ।
ചതുർഥം തു വരം യാചേ ത്വാമഹം ദ്വിജസത്തമ॥ 13-257-9 (91764)
തം മമാനുഗ്രഹകൃതേ ദാതുമർഹസ്യനിന്ദിത।
അനുശാശന്തു മാം സന്തോ മിഥ്യാവൃത്തം ത്വദാശ്രയം॥ 13-257-10 (91765)
ഇത്യുക്തഃ സ ദ്വിജഃ പ്രാഹ തഥാസ്ത്വിതി നരാധിപം।
ഏവം സമഭവംസ്തസ്യ വരാസ്തേ ദീപ്തതേജസഃ॥ 13-257-11 (91766)
ഗതഃ സ രഥമാസ്ഥായ ജ്വലനാർകസമദ്യുതിം।
അബ്രവീദ്വീര്യസംമോഹാത്കോ വാഽസ്തി സദൃശോ മമ॥ 13-257-12 (91767)
ധൈര്യൈർവീര്യൈര്യശഃശൌര്യൌർവിക്രമേണൌജസാഽപി വാ।
തദ്വാക്യാന്തേ ചാന്തരിക്ഷേ വാഗുവാചാശരീരിണീ॥ 13-257-13 (91768)
ന ത്വം മൂഢ വിജാനീഷേ ബ്രാഹ്മണം ക്ഷത്രിയാദ്വരം।
സഹിതോ ബ്രാഹ്മണേനേഹ ക്ഷത്രിയഃ ശാസ്തി വൈ പ്രജാഃ॥ 13-257-14 (91769)
അർജുന ഉവാച। 13-257-15x (7692)
കുര്യാം ഭൂതാനി തുഷ്ടോഽഹം ക്രുദ്ധോ നാശം തഥാ നയേ।
കർംണാ മനസാ വാചാ ന മത്തോസ്തി വരോ ദ്വിജഃ॥ 13-257-15 (91770)
പൂർവോ ബ്രഹ്മോത്തരോ വാദോ ദ്വിതീയഃ ക്ഷത്രിയോത്തരഃ।
ത്വയോക്തൌ ഹേതുയുക്തൌ തൌ വിശേഷസ്തത്ര ദൃശ്യതേ॥ 13-257-16 (91771)
ബ്രാഹ്മണാഃ സംശ്രിതാഃ ക്ഷത്രം ന ക്ഷത്രം ബ്രാഹ്മണാശ്രിതം।
ശ്രിതാ ബ്രഹ്മോപധാ വിപ്രാഃ ഖാദന്തി ക്ഷത്രിയാൻഭുവി॥ 13-257-17 (91772)
ക്ഷത്രിയേഷ്വാശ്രിതോ ധർമഃ പ്രജാനാം പരിപാലനം।
ക്ഷത്രാദ്വൃത്തിർബ്രാഹ്മണാനാം തൈഃ കഥം ബ്രാഹ്മണോ വരഃ॥ 13-257-18 (91773)
സർവഭൂതപ്രധാനാംസ്താൻഭൈക്ഷവൃത്തീനഹം സദാ।
ആത്മസംഭാവിതാന്വിപ്രാൻസ്ഥാപയാംയാത്മനോ വശേ॥ 13-257-19 (91774)
കഥിതം ത്വനയാഽസത്യം ഗായന്ത്യാ കന്യയാ ദിവി।
വിജേഷ്യാംയവശാൻസർവാൻബ്രാഹ്മണാംശ്ചർമവാസസഃ॥ 13-257-20 (91775)
ന ച മാം ച്യാവയേദ്രാഷ്ട്രാത്ത്രിഷു ലോകേഷു കശ്ചന।
ദേവോ വാ മാനുഷോ വാഽപി തസ്മാജ്ജ്യേഷ്യേ ദ്വിജാനഹം॥ 13-257-21 (91776)
അദ്യ ബ്രഹ്മോത്തരം ലോകം കരിഷ്യേ ക്ഷത്രിയോത്തരം।
നഹി മേ സംയുഗേ കശ്ചിത്സോഢുമുത്സഹതേ ബലം॥ 13-257-22 (91777)
അർജുനസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ വിത്രസ്താഽഭൂന്നിശാചരീ।
അഥൈനമന്തരിക്ഷസ്ഥസ്തതോ വായുരഭാഷത॥ 13-257-23 (91778)
ത്യജൈനം കലുഷം ഭാവം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ നമസ്കുരു।
ഏതേഷാം കുർവതഃ പാപം രാഷ്ട്രക്ഷോഭോ ഭവിഷ്യതി॥ 13-257-24 (91779)
അഥ ച ത്വാം മഹീപാല ശമയിഷ്യന്തി വൈ ദ്വിജാഃ।
നിരസിഷ്യന്തി തേ രാഷ്ട്രാദ്ധതോത്സാഹാ മഹാബലാഃ॥ 13-257-25 (91780)
തം രാജാ കസ്ത്വമിത്യാഹ തതസ്തം പ്രാഹ മാരുതഃ।
വായുർവൈ ദേവദൂതോസ്മി ഹിതം ത്വാം പ്രബ്രവീംയഹം॥ 13-257-26 (91781)
അർജുന ഉവാച। 13-257-27x (7693)
അഹോ ത്വയാഽയം വിപ്രേഷു ഭക്തിരാഗഃ പ്രദർശിതഃ।
യാദൃശം പൃഥിവീഭൂതം താദൃശം ബ്രൂഹി മേ ദ്വിജം॥ 13-257-27 (91782)
വായോർവാ സദൃശം കിഞ്ചിദ്ബ്രൂഹി ത്വം ബ്രാഹ്മണോത്തമം।
അപാം വൈ സദൃശം വഹ്നേഃ സൂര്യസ്യ നഭസോഽപി വാ॥ ॥ 13-257-28 (91783)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-257-1 വ്യുഷ്ടിം സമൃദ്ധിം ഫലം വാ। കം വാ കർമോദയം മത്വാ ഇതി ങ.ഝ. പാഠഃ॥ 7-257-4 സ ച രക്ഷാർഥമവനിം സപ്തദ്വീപാം ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-257-5 ദത്താത്രേയായ കാരണേ ഇതി ങ.ഝ.പാഠഃ॥ 7-257-7 സഹസ്രബാഹുർഭൂയാം വൈ ചമൂമധ്യേ ഗൃഹേഽന്യഥാ ഇതി ങ.ഝ.പാഠഃ॥ 7-257-16 പൂർവോ വാദോ ബ്രഹ്മോത്തരഃ ബ്രാഹ്മണാധിക്യവചനം പൂർവപക്ഷഃ ക്ഷത്രിയാധിക്യം സിദ്ധാന്ത ഇത്യർഥഃ। ഹേതുയുക്തൌ പ്രജാപാലനേന ഹേതുനാ യുക്തൌ സഹിതൌ തൌ ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയൌ പൂർവം ബ്രഹ്മോത്തരോ വാദഃ ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രിയോത്തരഃ മയോക്തോ ഹേതുയുക്തൌ ചേതി ക.പാഠഃ॥ 7-257-17 ബ്രഹ്മാ വേദോ യജ്ഞശ്ച അധ്യാപനയാജനാർഥ ഏവ ഉപധാ ച്ഛലം യേഷാം തേ തഥാ ക്ഷത്രിയാൻഖാദന്തി ഉപജീവന്തി॥ 7-257-20 ചർമവാസസഃ അജിനവസ്ത്രാൻ। ഗായത്ര്യാ കന്യയാ ദിവീതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-257-22 ബ്രഹ്മോത്തരം സന്തം॥ 7-257-23 നിശാചരീ അന്തർഹിതാ സരസ്വതീ॥ 7-257-27 പൃഥിവീഭൂതം പൃഥിവ്യാത്മകം ഭൂതം॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 258
॥ ശ്രീഃ ॥
13.258. അധ്യായഃ 258
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കാർതവീര്യാർജുനംപ്രതി വായുനാ ബ്രാഹ്ംണമഹിമപ്രശംസകേ സ്വവാക്യേ പ്രാമാണ്യനശ്ചയായ ദൃഷ്ടാന്തതയാഽംഗിരഃ പ്രഭൃതിബ്രാഹ്മണചരിത്രവിശേഷപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വായുരുവാച।
ശൃണു മൂഢ ഗുണാൻകാംശ്ചിദ്ബ്രാഹ്മണാനാം മഹാത്മനാം।
യേ ത്വയാ കീർതിതാ രാജംസ്തേഭ്യോഽഥ ബ്രാഹ്മണോ വരഃ॥ 13-258-1 (91784)
ത്യക്ത്വാ മഹീത്വം ഭൂമിസ്തു സ്പർധയാ കാശ്യപസ്യ ഹ।
നാശം ജഗാമ താം വിപ്രോ വ്യസ്തംയയത കശ്യപഃ॥ 13-258-2 (91785)
അക്ഷയാ ബ്രാഹ്മണാ രാജന്ദിവി ചേഹ ച നിത്യദാ।
അപിബത്തേജസാ ഹ്യാപഃ സ്വയമേവാംഗിരാഃ പുരാ॥ 13-258-3 (91786)
സ താഃ പിബഞ്ശീരമിവ നാതൃപ്യത മഹാതപാഃ।
അപൂരയൻമഹൌഘേന മഹീം സർവാം ച പാർഥിവ॥ 13-258-4 (91787)
തസ്മിന്നഹം ച ക്രുദ്ധേ വൈ ജഗത്ത്യക്ത്വാ തതോ ഭയാത്।
വ്യതിഷ്ഠമഗ്നിഹോത്രേ ച ചിരമംഗിരസോ ഭയാത്॥ 13-258-5 (91788)
അഥ ശപ്തശ്ച ഭഗവാൻഗൌതമേന പുരന്ദരഃ।
അഹല്യാം കാമയാനോ വൈ ധർമാർഥം ച ന ഹിംസിതഃ॥ 13-258-6 (91789)
തഥാ സമുദ്രോ നൃപതേ പൂർണോ ദൃഷ്ടശ്ച വാരിണാ।
ബ്രാഹ്മണൈരഭിശപ്തശ്ച ബഭൂവ ലവണോദകഃ॥ 13-258-7 (91790)
സുവർണവർണോ നിർധൂമഃ സംഗതോർധ്വശിഖഃ കവിഃ।
ക്രുദ്ധേനാംഗിരസാ ശപ്തോ ഗുണൈരേതൈർവിവർജിതഃ॥ 13-258-8 (91791)
മഹതശ്ചൂർണിതാൻപശ്യ യേ ഹാസന്ത മഹോദധിം।
സുവർണിധാരിണാ നിത്യമവശപ്താ ദ്വിജാതിനാ॥ 13-258-9 (91792)
സംമതത്വം ദ്വിജാതിഭ്യഃ ശ്രേഷ്ഠം വിദ്ധി നരാധിപ।
ഗർഭസ്ഥാൻബ്രാഹ്മണാഞ്ശശ്വന്നമസ്യതി കില പ്രഭുഃ॥ 13-258-10 (91793)
ദണ്ഡകാനാം മഹദ്രാജ്യം ബ്രാഹ്മണേന വിനാശിതം।
താലജംഘം മഹാക്ഷത്രമൌർവേണൈകേന നാശിതം॥ 13-258-11 (91794)
ത്വയാ ച വിപുലം രാജ്യം ബലം ധർമം ശ്രുതം തഥാ।
ദത്താത്രേയപ്രസാദേന പ്രപ്തം പരമദുർലഭം॥ 13-258-12 (91795)
അഗ്നിം ത്വം യജസേ നിത്യം കസ്മാദ്ബ്രാഹ്മണമർജന।
സ ഹി സർവസ്യ ലോകസ്യ ഹവ്യവാട് കിം ന വേത്സി തം॥ 13-258-13 (91796)
അഥവാ ബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠമനുഭൂതാനുപാലകം।
കർതാരം ജവലോകസ്യ കസ്മാജ്ജാനന്വിമുഹ്യസേ॥ 13-258-14 (91797)
തഥാ പ്രജാപതിർബ്രാഹ്മാ അവ്യക്തപ്രഭവോഽവ്യയഃ।
യേനേദം വിപുലം വിശ്വം ജനിതം സ്ഥാവരം ചരം॥ 13-258-15 (91798)
അണ്ഡജാതം തു ബ്രഹ്മാണം കേചിദിച്ഛിന്ത്യപണ്ഡിതാഃ।
അണ്ഡാദ്ഭിന്നാദ്ബഭുഃ ശൈലാ ദിശോംഽഭഃ പൃഥിവീ ദിവം॥ 13-258-16 (91799)
ദൃഷ്ടവാനേതദേവം ഹി കഥം ജായേദജോ ഹി സഃ।
സ്ഥാനമാകാശമണ്ഡം തു യസ്മാജ്ജാതഃ പിതാമഹഃ॥ 13-258-17 (91800)
തിഷ്ഠേത്കഥമിതി ബ്രൂയാന്ന കിഞ്ചിദ്ധി തദാ ഭവേത്।
അഹങ്കാര ഇതി പ്രോക്തഃ സർവതേജോഗതഃ പ്രഭുഃ॥ 13-258-18 (91801)
നാസ്ത്യന്തമസ്തി തു ബ്രഹ്മാ സ രാജാ ലോകഭാവനഃ।
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ തൂഷ്ണീമഭൂദ്വായുസ്തമബ്രവീത്॥ ॥ 13-258-19 (91802)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 258 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-258-4 രസകാമഃ വിബൻക്ഷീരം നാകുപ്യത മഹാതപാഃ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-258-5 അഹം വായുഃ॥ 7-258-8 കവിഃ അഗ്നിഃ॥ 7-258-9 മഹതഃ സഗരപുത്രാൻ ആസന്ത ഉപാസന്ത। സുവർണധാരിണാ ശോഭനോ ബ്രാഹ്മണവർണസ്തസ്യ ധാരിണാ ധർത്രാ ദ്വിജാതിനാ കപിലേന മരുതശ്ചൂർണിതാൻപശ്യ। യൌർഹി പൂർണോ മഹോദധിരിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-258-13 അഗ്നിം ബ്രാഹ്മണമിത്യന്വയഃ ॥ 7-258-14 അനുഭൂതം പ്രതിഭൂതം। അനുപാലകം പോഷകം॥ 7-258-16 നനു ബ്രഹ്മാണ്ഡേ ജാതത്വാത്കഥമണ്ഡമജനയദിത്യത്രാഹ അണ്ഡേതി॥ 7-258-17 അണ്ഡജത്വവചനം ത്വസ്യ പ്രകാരാന്തരേണേത്യാഹ സ്മൃതമിതി। ദ്രഷ്ടവ്യം നൈതദേവം ഹീതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 259
॥ ശ്രീഃ ॥
13.259. അധ്യായഃ 259
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വായുനാ ഹൈഹയംപ്രതി കശ്യപചരിത്രകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഉചഥ്യോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 2 ॥ സോമേന ഭദ്രാഭിധായാഃ സ്വകന്യായാ ഉചഥ്യായ ഭാര്യാത്വേന പ്രദാനം॥ 3 ॥ പൂർവമേവ താം കാമിതവതാ വരുണേന വിജനേ തസ്യാ അപഹരണം॥ 4 ॥ നാരദാത്തച്ഛ്രുതവതോചഥ്യേന കോപാത്സമുദ്രേ ശോഷിതേ ഭയാദ്വരുണേനോചഥ്യായ പുനർഭദ്രാപ്രത്യർപണം॥ 5 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വായുരുവാച।
ഇമാം ഭൂമിം ദ്വിജാതിഭ്യോ ദിത്സുർവൈ ദക്ഷിണാം പുരാ।
അംഗോ നാമ നൃപോ രാജംസ്തതശ്ചിന്താം മഹീ യയൌ॥ 13-259-1 (91803)
ധാരിണീം സർവഭൂതാനാമയം പ്രാപ്യ വരോ നൃപഃ।
കഥമിച്ഛതി മാം ദാതും ദ്വിജേഭ്യോ ബ്രഹ്മണഃ സുതാം॥ 13-259-2 (91804)
സാഹം ത്യക്ത്വാ ഗമിഷ്യാമി ഭൂമിത്വം ബ്രഹ്മണഃ പദം।
അയം സരാഷ്ട്രോ നൃപതിർമാർഭൂദിതി തതോഽഗമത്॥ 13-259-3 (91805)
തതസ്താം കശ്യപോ ദൃഷ്ട്വാ വ്രജന്തീം പൃഥിവീം തദാ।
പ്രവിവേശ മഹീം സദ്യോ യുക്താത്മാ സുസമാഹിതഃ॥ 13-259-4 (91806)
ഋദ്ധാ സാ സർവതോ ജജ്ഞേ തൃണൌഷധിസമന്വിതാ।
ധർമോത്തരാ നഷ്ടഭയാ ഭൂമിരാസീത്തമതോ നൃപ॥ 13-259-5 (91807)
ഏവം വർഷസഹസ്രാണി ദിവ്യാനി വിപുലവ്രതഃ।
ത്രിംശതം കശ്യപോ രാജൻഭൂമിരാസീദതന്ദ്രിതഃ॥ 13-259-6 (91808)
അഥാഗംയ മഹാരാജന്നമസ്കൃത്യി ച കശ്യപം।
പൃഥവീ കാശ്യപീ ജജ്ഞേ സുതാ തസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-259-7 (91809)
ഏഷ രാജന്നീദൃശോ വൈ ബ്രാഹ്മണഃ കശ്യപോഽഭവത്।
അന്യം പ്രബ്രൂഹി വാ ത്വം ച കശ്യപാത്ക്ഷത്രിയം വരം॥ 13-259-8 (91810)
തൂഷ്ണീം ബഭൂവ നൃപതിഃ പവനസ്ത്വബ്രവീദ്വചഃ।
ശൃണു രാജന്നുചക്ഷ്യസ്യ ജാതസ്യാംഗിരസേ കുലേ॥ 13-259-9 (91811)
ഭദ്രാ സോമസ്യ ദുഹിതാ രൂപേണ പരമാ മതാ।
തസ്യാസ്തുല്യം പതിം സോമ ഉചഥ്യം സമപശ്യത॥ 13-259-10 (91812)
സാ ച തീവ്രം തപസ്തേപേ മഹാഭാഗാ യശസ്വിനീ।
ഉചഥ്യം തു മഹാഭാഗം തത്കൃതേ വരയത്തദാ॥ 13-259-11 (91813)
തത ആഹൂയ ചോചഥ്യം ദദാമീതി യശസ്വിനീം।
ഭാര്യാർഥേ സ ച ജഗ്രാഹ വിധിവദ്ഭൂരിദക്ഷിണഃ॥ 13-259-12 (91814)
താം ത്വകാമയത ശ്രീമാന്വരുണഃ പൂർവമേവ ഹ।
സ ചാഗംയ വനപ്രസ്ഥം യമുനായാം ജഹാര താം॥ 13-259-13 (91815)
ജലേശ്വരസ്തു ഹൃത്വാ താമനയസ്ത്വം പുരം പ്രതി।
പരമാദ്ഭുതസങ്കാശം ഷട്സഹസ്രശതഹ്രദം॥ 13-259-14 (91816)
ന ഹി രംയതരം കിഞ്ചിത്തസ്മാദന്യത്പുരോത്തമം।
വാസാദൈരപ്സരോഭിശ്ച ദിവ്യൈഃ കാമൈശ്ച ശോഭിതം॥ 13-259-15 (91817)
തത്ര ദേവസ്തയാ സാർധം രേമേ രാജഞ്ജലേശ്വരഃ।
തദാഖ്യാതമുചഥ്യായ തതഃ പത്ന്യവമർദനം॥ 13-259-16 (91818)
തച്ഛ്രുത്വാ നാരദാത്സർവമുചഥ്യോ നാരദം തദാ।
പ്രോവാച ഗച്ഛ ബ്രൂഹി ത്വം വരുണം പരുഷം വചഃ॥ 13-259-17 (91819)
മദ്വാക്യാൻമുഞ്ച മേ ഭാര്യാം കസ്മാത്താം ഹൃതവാനസി।
ലോകപാലോസി ലോകാനാം ന ലോകസ്യ വിലോപകഃ॥ 13-259-18 (91820)
സോമേന ദത്താ ഭാര്യാ മേ ത്വയാ ചാപഹൃതാഽദ്യ വൈ।
ഇത്യുക്തോ വചനാത്തസ്യ നാരദേന ജലേശ്വരഃ॥ 13-259-19 (91821)
മുഞ്ച ഭാര്യാമുചഥ്യസ്യ കസ്മാത്ത്വം ഹൃതവാനസി।
ഇതി ശ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ സോഽഥ തം വരുണോഽബ്രവീത്॥ 13-259-20 (91822)
മമൈഷാ സുപ്രിയാ ഭാര്യാ നൈനാമുത്സ്രഷ്ടുമുത്സഹേ।
ഇത്യുക്തോ വരുണേനാഥ നാരദഃ പ്രാപ്യ തം മുനിം।
ഉചഥ്യമബ്രവീദ്വാക്യം നാതിഹൃഷ്ടമനാ ഇവ॥ 13-259-21 (91823)
ഗലേ ഗൃഹീത്വാ ക്ഷിപ്തോസ്മി വരുണേന മഹാമുനേ।
ന പ്രയച്ഛതി തേ ഭാര്യാം യത്തേ കാര്യം കുരുഷ്വ തത്॥ 13-259-22 (91824)
നാരദസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ക്രുദ്ധഃ പ്രാജ്വലദംഗിരാഃ।
അപിബത്തേജസാ വാരി വിഷ്ടഭ്യ സുമഹാതപാഃ॥ 13-259-23 (91825)
പീയമാനേ തു സർവസ്മിംസ്തോയേഽപി സലിലേശ്വരഃ।
സുഹൃദ്ഭിർഭിക്ഷമാണോഽപി നൈവാമുഞ്ചത താം തദാ॥ 13-259-24 (91826)
തതഃ ക്രുദ്ധോഽബ്രവീദ്ഭൂമിമുചഥ്യോ ബ്രാഹ്മണോത്തമഃ।
ദർശയ സ്വസ്ഥലം ഭദ്രേ ഷട്സഹസ്രശതഹ്രദം॥ 13-259-25 (91827)
തതസ്തദീരണം ജാതം സമുദ്രസ്യാവസർപതഃ।
തസ്മാദ്ദേശാന്നദീം ചൈവ പ്രോവാചാസൌ ദ്വിജോത്തമഃ॥ 13-259-26 (91828)
അദൃശ്യാ ഗച്ഛ ഭീരു ത്വം സരസ്വതി മരൂൻപ്രതി।
അണുണ്യഭൂഷോ ഭവതു ദേശസ്ത്യക്തസ്തയാ ശുഭേ॥ 13-259-27 (91829)
തതശ്ചൂർണീകൃതേ ദേശേക ഭദ്രാമാദായ വാരിപഃ।
അദദാച്ഛരണം ഗത്വാ ഭാര്യാമാംഗിരസായ വൈ॥ 13-259-28 (91830)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു താം ഭാര്യാമുചഥ്യഃ സുമനാഽഭവത്।
മുമോച ച ജഗദ്ദുഃഖാൻമരുതശ്ചൈവ നിർമലാഃ॥ 13-259-29 (91831)
തതഃ സ ലബ്ധ്വാ താം ഭാര്യാം വരുണം പ്രാഹ ധർമവിത്।
ഉചഥ്യഃ സുമഹാതേജാ യത്തുച്ഛൃണു നരാധിപ॥ 13-259-30 (91832)
മയൈഷാ തപസാ പ്രാപ്താ ക്രോശതസ്തേ ജലാധിപ।
ഇത്യുക്ത്വാ താമുപാദായ സ്വമേവ ഭവനം യയൌ॥ 13-259-31 (91833)
ഏഷ രാജന്നീദൃശോ വൈ ഉചഥ്യോ ബ്രാഹ്മണർഷഭഃ।
ബ്രവീമി ഹാന്യം ബ്രൂഹി ത്വമുചഥ്യാത്ക്ഷത്രിയം വരം॥ ॥ 13-259-32 (91834)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 259 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-259-3 ഭൂമിത്വം ത്യക്ത്വാ ബ്രഹ്മണഃ പദം ഗമിഷ്യാമീതി സംബന്ധഃ॥ 7-259-11 ഉചഥ്യാർഥേ തു ചാർവംഗീ പരം നിയമമാസ്ഥിതാ। ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-259-12 സോമഃ ദദാമീത്യുക്ത്വാ ദദാവിത്യധ്യാഹാരേണ യോജനാ। ദദാവത്രിര്യശസ്വിനീമിതി ഝ.പാഠഃ। അത്രിഃ സോമപിതാ॥ 7-259-16 ദേവോ വരുണഃ। തയാ ഭദ്രകയാ॥ 7-259-25 ദർശയസ്വ ബിലം ഭദ്രേ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-259-26 ഈരിണം ഊഷരപ്രവേശഃ। സമുദ്രശ്ചാപസർപതേതി ക.പാഠഃ॥ 7-259-27 അപുണ്യ ഏഷ ഭവിത്വിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-259-29 ദുഃഖാദ്വരുണം ചൈവ ഹൈഹയേതി ഝ.പാഠഃ। ജഗദ്വരുണം ച ദുഃഖാൻമുമോച മോചയാമാസ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 260
॥ ശ്രീഃ ॥
13.260. അധ്യായഃ 260
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വായുനാ ഹൈഹയാർജുനം പ്രതി സ്വതേജസാ ദൈത്യദാഹനരൂപാഗസ്ത്യവസിഷ്ഠചരിത്രകീർതനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഇത്യുക്തഃ സ നൃപസ്തൂഷ്ണീമഭൂദ്വായുസ്തതോഽബ്രവീത്।
ശൃണു രാജന്നഗസ്ത്യസ്യ മഹാത്ംയം ബ്രാഹ്മമസ്യ ഹ॥ 13-260-1 (91835)
അസുരൈർനിർജിതാ ദേവാ നിരുത്സാഹാശ്ച തേ കൃതാഃ।
യജ്ഞാശ്ചൈഷാം ഹൃതാഃ സർവേ പിതൄണാം ച സ്വധാസ്തഥാ॥ 13-260-2 (91836)
കർമജ്യാ മാനവാനാം ച ദാനവൈർഹൈഹയർഷഭ।
ഭ്രഷ്ടൈശ്വര്യാസ്തതോ ദേവാശ്ചേരുഃ പൃഥ്വീമിതി ശ്രുതിഃ॥ 13-260-3 (91837)
തതഃ കദാചിത്തേ രാജന്ദീപ്തമാദിത്യവർചസം।
ദദൃശുസ്തേജസാഃ യുക്തമഗസ്ത്യം വിപുലവ്രതം॥ 13-260-4 (91838)
അഭിവാദ്യ തു തം ദേവാഃ പൃഷ്ട്വാ കുശലമേവ ച।
ഇദമൂചുർമഹാത്മാനം വാക്യം കാലേ ജനാധിപ॥ 13-260-5 (91839)
ദാനവൈര്യുധി ഭഗ്നാഃ സ്മ തഥൈശ്വര്യാച്ചി ഭ്രംശിതാഃ।
തദസ്മാന്നോ ഭയാത്തീവ്രാത്ത്രാഹി ത്വം മുനിപുംഗവഃ॥ 13-260-6 (91840)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ ദേവൈരഗസ്ത്യഃ കുപിതോഽഭവത്।
പ്രജജ്വാല ച തേജസ്വീ കാലാഗ്നിരിവ സങ്ക്ഷയേ॥ 13-260-7 (91841)
തേന ദീപ്താംശുജാലേന നിർദഗ്ധാ ദാനവാസ്തദാ।
അന്തരിക്ഷാൻമഹാരാജ നിപേതുസ്തേ സഹസ്രശഃ॥ 13-260-8 (91842)
ദഹ്യമാനാസ്തു തേ ദൈത്യാസ്തസ്യാഗസ്ത്യസ്യ തേജസാ।
ഉഭൌ ലോകൌ പരിത്യജ്യ ഗതാഃ കാഷ്ഠാം തു ദക്ഷിണാം॥ 13-260-9 (91843)
ബലിസ്തു യജതേ യജ്ഞമശ്വമേധം മഹീം ഗതഃ।
യേന്യേഽധസ്താ മഹീസ്ഥാശ്ച തേന ദഗ്ധാ മഹാസുരാഃ॥ 13-260-10 (91844)
ത്യക്തലോകാഃ പുനഃ പ്രാപ്താഃ സുരൈഃ ശാന്തഭയൈർനൃപ।
അഥൈനമബ്രുവന്ദേവാ ഭൂമിഷ്ഠാനസു രാഞ്ജഹി॥ 13-260-11 (91845)
ഇത്യുക്തഃ പ്രാഹ ദേവാൻസ ന ശക്തോസ്മി മഹീഗതാൻ।
ദഗ്ധും തപോ ഹി ക്ഷീയേൻമേ ന ധക്ഷ്യാമീതി പാർഥിവ॥ 13-260-12 (91846)
ഏവം ദഗ്ധാ ഭഗവതാ ദാനവാഃ സ്വേന തേജസാ।
അഗസ്ത്യേന തദാ രാജംസ്തപസാ ഭാവിതാത്മനാ॥ 13-260-13 (91847)
ഈദൃശശ്ചാപ്യഗസ്ത്യോ ഹി കഥിതസ്തേ മയാഽനഘ।
ബ്രവീംയന്യം ബ്രൂഹി വാ ത്വമഗസ്ത്യാത്ക്ഷത്രിയം വരം॥ 13-260-14 (91848)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-260-15x (7694)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ തൂഷ്ണീമഭൂദ്വായുസ്തതോഽബ്രവീത്।
ശൃണു രാജന്വസിഷ്ഠസ്യ മുഖ്യം കർമ യശസ്വിനഃ॥ 13-260-15 (91849)
`വൈഖാനസവിധാനേന ഗംഗാതീരം സമാശ്രിതാഃ।'
ആദിത്യാഃ സത്രമാസന്ത സരോ വൈഖാനസം പ്രതി।
വസിഷ്ഠം മനസാ ഗത്വാ ജ്ഞാത്വാ തത്വസ്യ ഗോചരം॥ 13-260-16 (91850)
യജമാനാംസ്തു താന്ദൃഷ്വാ സർവാന്ദീക്ഷാനുകർശിതാൻ।
ഹന്തുമൈച്ഛന്ത ശൈലാഭാ ബലിനോ നാമ ദാനവാഃ॥ 13-260-17 (91851)
അദൂരാത്തു തതസ്തേഷാം ബ്രഹ്മദത്തവരം സരഃ।
ഹതാ ഹതാ വൈ തത്രൈതേ ജീവന്ത്യാപ്ലുത്യ ദാനവാഃ॥ 13-260-18 (91852)
തേ പ്രഗൃഹ്യ മഹാഘോരാൻപർവതാൻപരിഘാന്ദ്രുമാൻ।
വിക്ഷോഭയന്തഃ സലിലമുത്ഥിതം ശതയോജനം॥ 13-260-19 (91853)
അഭ്യദ്രവന്ത ദേവാംസ്തേ സഹസ്രാണി ദശൈവ ഹി।
തതസ്തൈരർദിതാ ദേവാഃ ശരണം വാസവം യയുഃ॥ 13-260-20 (91854)
സ ച തൈർവ്യഥിതഃ ശക്രോ വസിഷ്ഠം സരണം യയൌ।
തതോഽഭയം ദദൌ തേഭ്യോ വസിഷ്ഠോ ഭഗവാനൃഷിഃ॥ 13-260-21 (91855)
തദാ താന്ദുഃകിതാൻജ്ഞാത്വാ ആനൃശംസ്യപരോ മുനിഃ।
അയത്നേനാദഹത്സർവാഞ്ജ്വലതാ സ്വേന തേജസാ॥ 13-260-22 (91856)
കൈലാസം പ്രസ്ഥിതാം ചൈവ നദീം ഗംഗാം മഹാതപാഃ।
ആനയത്തത്സരോ ദിവ്യം തയാ ഭിന്നം ച തത്സരഃ॥ 13-260-23 (91857)
സരോ ഭിന്നം തയാ നദ്യാ സരയൂഃ സാ തതോഽഭവത്।
ഹതാശ്ച ബലിനോ യത്ര സ ദേശേ ബലിനോഽഭവത്॥ 13-260-24 (91858)
ഏവം സേന്ദ്രാ വസിഷ്ഠേന രക്ഷിതാസ്ത്രിദിവൌകസഃ।
ബ്രഹ്മദത്തവരാശ്ചൈവ ഹതാ ദൈത്യാ മഹാത്മനാ॥ 13-260-25 (91859)
ഏതത്കർമ വസിഷ്ഠസ്യ കഥിതം ഹി മയാഽനഘ।
ബ്രവീംയന്യം ബ്രൂഹി വാ ത്വം വസിഷ്ഠാത്ക്ഷത്രിയം വരം॥ 26 ॥ ॥ 13-260-26 (91860)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 260 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 261
॥ ശ്രീഃ ॥
13.261. അധ്യായഃ 261
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വായുനാ ഹൈഹയാർജുനംപ്രതി ദേവാസുരയുദ്ധേ രാഹുണാ ചന്ദ്രസൂര്യപരാഭവേനാന്ധകാരപ്രാപ്തൌ ദേവാനാം പ്രാർഥനയാ ചന്ദ്രീഭൂയ തമോനിരസനരൂപാത്രിമഹിമോക്തിഃ॥ 1 ॥ തഥാ സവജ്രേന്ദ്രഹസ്തസ്തംഭനേനാശ്വിനോഃ സോമപാനദാപനരൂപച്യവനമഹിമോക്തിഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഇത്യുക്തസ്ത്വർജുനസ്തൂഷ്ണീമഭൂദ്വായുസ്തമബ്രവീത്।
ശൃണു മേ ഹൈഹയശ്രേഷ്ഠ കർമാത്രേഃ സുമഹാത്മനഃ॥ 13-261-1 (91861)
ഘോരേ തമസ്യയുധ്യന്ത സഹിതാ ദേവദാനവാഃ।
അവിദ്യത ശരൈസ്തത്ര സ്വർഭാനുഃ സോമഭാസ്കരൌ॥ 13-261-2 (91862)
അഥ തേ തമസാ ഗ്രസ്താ നിഹന്യന്തേ സ്മ ദാനവൈഃ।
ദേവാ നൃപതിശാർദൂല സഹൈവ ബലിഭിസ്തദാ॥ 13-261-3 (91863)
അസുരേർവധ്യമാനാസ്തേ ക്ഷീണപ്രാണാ ദിവൌകസഃ।
അപശ്യന്ത തപസ്യന്തമത്രിം വിപ്രം തപോധനം॥ 13-261-4 (91864)
അഥൈനമബ്രുവന്ദേവാഃ ശാന്തക്രോധം ജിതേന്ദ്രിയം।
അസുരേരിഷുഭിർവിദ്ധൌ ചന്ദ്രാദിത്യാവിമാവുഭൌ॥ 13-261-5 (91865)
വയം വധ്യാമഹേ ചാപി ശത്രുഭിസ്തമസാ വൃതേ।
നാധിഗച്ഛാമ ശാന്തിം ച ഭയാത്ത്രായസ്വ നഃ പ്രഭോ॥ 13-261-6 (91866)
അത്രിരുവാച। 13-261-7x (7695)
കഥം രക്ഷാമി ഭവതസ്തേഽബ്രുവംശ്ചന്ദ്രമാ ഭവ।
തിമിരഘ്നശ്ച സവിതാ ദസ്യുഹന്താ ച നോ ഭവ॥ 13-261-7 (91867)
ഏവമുക്തസ്തദാത്രിർവൈ തമോനുദഭവച്ഛശീ।
അപശ്യത്സൌംയഭാവാച്ച സോമവത്പ്രിയദർശനഃ॥ 13-261-8 (91868)
ദൃഷ്ട്വാ നാതിപ്രഭം സോമം തഥാ സൂര്യം ച പാർഥിവ।
പ്രകാശമകരോദത്രിസ്തപസാ സ്വേന സംയുഗേ॥ 13-261-9 (91869)
ജഗദ്വിതിമിരം ചാപി പ്രദീപ്തമകരോത്തദാ।
വ്യജയച്ഛത്രുസംഘാംശ്ച ദേവാനാം സ്വേന തേജസാ॥ 13-261-10 (91870)
അത്രിണാ ദഹ്യമാനാംസ്താന്ദൃഷ്ട്വാ ദേവാ മഹാസുരാൻ।
പരാക്രമൈസ്തേഽപിം തദാ വ്യഘ്നന്നത്രിസുരക്ഷിതാഃ।
ഉദ്ഭാസിതശ്ച സവിതാ ദേവാസ്ത്രാതാ ഹതാസുരാഃ॥ 13-261-11 (91871)
അത്രിണാ ത്വഥ സോമത്വം കൃതമുത്തമതേജസാ।
ദ്വിജേനാഗ്നിദ്വിതീയേനി ജപതാ ചർമവാസസാ॥ 13-261-12 (91872)
ഫലഭക്ഷേണ രാജർഷേ പശ്യ കർമാത്രിണാ കൃതം।
തസ്യാപി വിസ്തരേണോക്തം കർമാത്രേഃ സുമഹാത്മനഃ।
ബ്രവീംയന്യം ബ്രൂഹി വാ ത്വമത്രിതഃ ക്ഷത്രിയം വരം॥ 13-261-13 (91873)
ഇത്യുക്തസ്ത്വർജുനസ്തൂഷ്ണീമഭൂദ്വായുസ്തതോഽബ്രവീത്।
ശൃണു രാജൻമഹത്കർമ ച്യവനസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 13-261-14 (91874)
അശ്വിനോഃ പ്രതിസംശ്രുത്യ ച്യവനഃ പാകശാസനം।
പ്രോവാച സഹിതോ ദേവൈഃ സോമപാവശ്വിനൌ കുരു॥ 13-261-15 (91875)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-261-16x (7696)
അസ്മാഭിർനിന്ദിതാവേതൌ ഭവേതാം സോമപൌ കഥം।
ദേവൈർന സംമിതാവേതൌ തസ്മാൻമൈവം വദസ്വ നഃ॥ 13-261-16 (91876)
അശ്വിഭ്യാം സഹ നേച്ഛാമഃ സോമം പാതും മഹാവ്രത।
യദന്യദ്വക്ഷ്യസേ വിപ്ര തത്കരിഷ്യാമ തേ വചഃ॥ 13-261-17 (91877)
ച്യവന ഉവാച। 13-261-18x (7697)
പിബേതാമശ്വിനൌ സോമം ഭവദ്ഭിഃ സഹിതാവിമൌ।
ഉഭാവേതാവപി സുരൌ സൂര്യപുത്രൌ സുരേശ്വര॥ 13-261-18 (91878)
ക്രിയതാം മദ്വചോ ദേവാ യഥാ വൈ സമുദാഹൃതം।
ഏതദ്വഃ കുർവതാം ശ്രേയോ ഭവേന്നൈതദകുർവതാം॥ 13-261-19 (91879)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 13-261-20x (7698)
അശ്വിഭ്യാം സഹ സോമം വൈ ന പാസ്യാമി ദ്വിജോത്തമ।
പിബന്ത്വന്യേ യഥാകാമം നാഹം പാതുമിഹോത്സഹേ॥ 13-261-20 (91880)
ച്യവന ഉവാച। 13-261-21x (7699)
ന ചേത്കരിഷ്യസി വചോ മയോക്തം ബലസൂദന।
മയാ പ്രമഥിതഃ സദ്യഃ സോമം പാസ്യസി വൈ മഖേ॥ 13-261-21 (91881)
വായുരുവാച। 13-261-22x (7700)
തതഃ കർമ സമാരബ്ധം ഹിതായ സഹസാഽശ്വിനോഃ।
ച്യവനേനി തതോ മന്ത്രൈരഭിഭൂതാഃ സുരാഽഭവൻ॥ 13-261-22 (91882)
തത്തു കർമ സമാരബ്ധം ദൃഷ്ട്വേന്ദ്രഃ ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ।
ഉദ്യംയ വിപുലം ശൈലം ച്യവനം സമുപാദ്രവത്॥ 13-261-23 (91883)
തഥാ വജ്രേമ ഭഗവാനമർഷാകുലലോചനഃ।
തമാപതന്തം ദൃഷ്ട്വൈവ ച്യവനസ്തപസാഽന്വിതഃ॥ 13-261-24 (91884)
അദ്ഭിഃ സിക്ത്വാഽസ്തംയയതം സവജ്രം സഹപർവതം।
അഥേന്ദ്രസ്യ മഹാഘോരം സോഽസൃജച്ഛത്രുമേവ ഹി॥ 13-261-25 (91885)
മദം നാമാഹുതിമയം വ്യാദിതാസ്യം മഹാമുനിഃ।
തസ്യ ദന്തസഹസ്രം തു ബഭൂവ ശതയോജനം॥ 13-261-26 (91886)
ദ്വിയോജനശതാസ്തസ്യ ദംഷ്ട്രാഃ പരമദാരുണാഃ।
ഹനുസ്തസ്യാഭവദ്ഭൂമാവാസ്യം ചാസ്യാസ്പൃശദ്ദിവം॥ 13-261-27 (91887)
ജിഹ്വാമൂലേ സ്ഥിതാസ്തസ്യ സർവേ ദേവാഃ സവാസവാഃ।
തിമേരാസ്യമനുപ്രാപ്താ യഥാ മത്സ്യാ മഹാർണവേ॥ 13-261-28 (91888)
തേ സംമന്ത്ര്യ തതോ ദേവാ മദസ്യാസ്യ സമീപഗാഃ।
അബ്രുവൻസഹിതാഃ ശക്രം പ്രണമാസ്മൈ ദ്വിജാതയേ॥ 13-261-29 (91889)
അശ്വിഭ്യാം സഹ സോമം ച പിബാമ വിഗതജ്വരാഃ।
തതഃ സ പ്രണതഃ ശക്രശ്ചകാര ച്യവനസ്യ തത്॥ 13-261-30 (91890)
ച്യവനഃ കൃതവാനേതാവശ്വിനൌ സോമപായിനൌ।
തതഃ പ്രത്യാഹരത്കർമ മദം ച വ്യഭജൻമുനിഃ॥ 13-261-31 (91891)
അക്ഷേഷു മൃഗയായാം ച പാനേ സ്ത്രീഷു ച വീര്യവാൻ।
ഏതൈർദോഷൈർനരാ രാജൻക്ഷയം യാന്തി ന സംശയഃ॥ 13-261-32 (91892)
തസ്മാദേതാന്നരോ നിത്യം ദൂരതഃ പരിവർജയേതദ്॥ 13-261-33 (91893)
ഏതത്തേ ച്യവനസ്യാപി കർമി രാജൻപ്രകീർതിതം।
ബ്രവീംയന്യം ബ്രൂഹി വാ ത്വം ക്ഷത്രിയം ബ്രാഹ്മണാദ്വരം॥ ॥ 13-261-34 (91894)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 261 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 262
॥ ശ്രീഃ ॥
13.262. അധ്യായഃ 262
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
വായുനാ ഹൈഹയംപ്രതി ദേവാനാം പ്രാർഥനയാ അഗ്നിസർജനേന കപഹനനരൂപബ്രാഹ്മണമഹിമോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
തൂഷ്ണീമാസീദർജുനസ്തു പവനസ്ത്വബ്രവീത്പുനഃ।
ശൃണു മേ ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ മുഖ്യം കർമ ജനാധിപ॥ 13-262-1 (91895)
മദസ്യാസ്യമനുപ്രാപ്താ യദാ സേന്ദ്രാ ദിവൌകസഃ।
തദൈവ ച്യവനേന ദ്യൌർഹൃതാ തേഷാം വസുന്ധരാ॥ 13-262-2 (91896)
ഉഭൌ ലോകൌ ഹൃതൌ മത്വാ തേ ദേവാ ദുഃഖിതാഽഭവൻ।
ശോകാർതാശ്ത മഹാത്മാനം ബ്രഹ്മാണം ശരണം യയുഃ॥ 13-262-3 (91897)
ദേവാ ഊചുഃ। 13-262-4x (7701)
മദാസ്യവ്യതിഷിക്താനാമസ്മാകം ലോകപൂജിത।
ച്യവനേന ഹൃതാ ഭൂമിഃ കപൈശ്ചൈവ ദിവം പ്രഭോ॥ 13-262-4 (91898)
ബ്രഹ്മോവാച। 13-262-5x (7702)
ഗച്ഛധ്വം ശരണം വിപ്രാനാശു സേന്ദ്രാ ദിവൌകസഃ।
പ്രസാദ്യ താനുഭൌ ലോകാവവാപ്സ്യഥ യഥാപുരം॥ 13-262-5 (91899)
തേ യയുഃ ശരണം വിപ്രാനൂചുസ്തേ കാഞ്ജയാമഹേ।
ഇത്യുക്താസ്തേ ദ്വിജാൻപ്രാഹുർജയതേഹ കപാനിതി॥ 13-262-6 (91900)
ഭൂഗതാൻഹി വിജേതാരോ വയമിത്യബ്രുവന്ദ്വിജാഃ।
തതഃ കർമ സമാരബ്ധം ബ്രാഹ്മണൈഃ കപനാശനം॥ 13-262-7 (91901)
തച്ഛ്രുത്വാ പ്രേഷിതോ ദൂതോ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ധനീ കപൈഃ।
സ ച താൻബ്രാഹ്മണാനാഹ ധനീ കപവചോ യഥാ॥ 13-262-8 (91902)
ഭവദ്ഭിഃ സദൃശഃ സർവേ കപാഃ കിമിഹ വർതതേ।
സർവേ വേദവിദഃ പ്രാജ്ഞാഃ സർവേ ച ക്രതുയാജിനഃ॥ 13-262-9 (91903)
സർവേ സത്യവ്രതാശ്ചൈവ സർവേ തുല്യാ മഹർഷിഭിഃ।
ശ്രീശ്ചൈവ രമതേ തേഷു ധാരയന്തി ശ്രിയം ച തേ॥ 13-262-10 (91904)
വൃഥാ ദാരാന്ന ഗച്ഛന്തി വൃഥാ മാംസം ന ഭുഞ്ജതേ।
ദീപ്തമഗ്നിം ജുഹ്വതേ ച ഗുരൂണാം വചനേ സ്ഥിതാഃ॥ 13-262-11 (91905)
സർവേ ച നിയതാത്മാനോ ബാലാനാം സംവിഭാഗിനഃ।
ഉപേത്യ ശനകൈര്യാന്തി ന സേവന്തി രജസ്വലാം।
സ്വർഗാതിം ചൈവ ഗച്ഛന്തി തഥൈവ ശുഭകർമിണഃ॥ 13-262-12 (91906)
അഭുക്തവത്സു നാശ്നന്തി ഗർഭിണീവൃദ്ധകാദിഷു।
പൂർവാഹ്ണേഷു ന ദീവ്യന്തി ദിവാ ചൈവ ന ശേരതേ॥ 13-262-13 (91907)
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച ബഹുഭിർഗുണൈര്യുക്താൻകഥം കപാൻ।
വിജേഷ്യഥ നിവർതധ്വം നിവൃത്താനാം സുഖം ഹി വഃ॥ 13-262-14 (91908)
ബ്രാഹ്മണാ ഊചുഃ। 13-262-15x (7703)
കപാന്വയം വിജേഷ്യാമോ യേ ദേവാസ്തേ വയം സ്മൃതാഃ।
തസ്മാദ്വധ്യാഃ കപാഽസ്മാകം ധനിന്യാഹി യഥാഗതം॥ 13-262-15 (91909)
ധനീ ഗത്വാ കപാനാഹ ന വോ വിപ്രാഃ പ്രിയങ്കരാഃ।
ഗൃഹീത്വാഽസ്ത്രാണ്യതോ വിപ്രാൻകപാഃ സർവേ സമാദ്രവൻ॥ 13-262-16 (91910)
സമുദഗ്രധ്വജാന്ദൃഷ്ട്വാ കപാൻസർവേ ദ്വിജാതയഃ।
വ്യസൃജഞ്ജ്വലിതാനഗ്നീൻകപാനാം പ്രാണനാശനാൻ॥ 13-262-17 (91911)
ബ്രഹ്മസൃഷ്ടാ ഹവ്യഭുജഃ കപാൻഹത്വാ സനാതനാഃ।
നഭസീവ യഥാഽഭ്രാണി വ്യരാജന്ത നരാധിപ॥ 13-262-18 (91912)
ഹത്വാ വൈ ദാനവാന്ദേവാഃ സർവേ സംഭൂയ സംയുഗേ।
തേ നാഭ്യജാനൻഹി തദാ ബ്രാഹ്മണൈർനിഹതാൻകപാൻ॥ 13-262-19 (91913)
അഥാഗംയ മഹാതേജാ നാരദോഽകഥയദ്വിഭോ।
യഥാ ഹതാ മഹാഭാഗൈസ്തേജസാ ബ്രാഹ്മണൈഃ കപാഃ॥ 13-262-20 (91914)
നാരദസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പ്രീതാഃ സർവേ ദിവൌകസഃ।
പ്രശശംസുർദ്വിജാംശ്ചാപി ബ്രാഹ്മണാംശ്ച യശസ്വിനഃ॥ 13-262-21 (91915)
തേഷാം തേജസ്തഥാ വീര്യം ദേവാനാം വവൃധേ തതഃ।
അവാപ്നുവംശ്ചാമരത്വം ത്രിഷു ലോകേഷു പൂജിതം॥ 13-262-22 (91916)
ഇത്യുക്തവചനം വായുമർജുനഃ പ്രത്യുവാച ഹ।
പ്രതിപൂജ്യ മഹാബാഹോ യത്തച്ഛൃണു നരാധിപ॥ 13-262-23 (91917)
അർജുന ഉവാച। 13-262-24x (7704)
ജീവാംയഹം ബ്രാഹ്മണാർഥം സർവഥാ സതതം പ്രഭോ।
ബ്രഹ്മണ്യോ ബ്രാഹ്മണേഭ്യശ്ച പ്രണമാമി ച നിത്യശഃ॥ 13-262-24 (91918)
ദത്താത്രേയപ്രസാദാച്ച മയാ പ്രാപ്തമിദം ബലം।
ലോകേ ച പരമാ കീർതിർധർമശ്ചാചരിതോ മഹാൻ॥ 13-262-25 (91919)
അഹോ ബ്രാഹ്മണകർമാണി മയി മാരുത തത്ത്വതഃ।
ത്വയാ പ്രോക്താനി കാർത്സ്ന്യേന ശ്രുതാനി പ്രയതേന ച॥ 13-262-26 (91920)
വായുരുവാച। 13-262-27x (7705)
ബ്രാഹ്മണാൻക്ഷാത്രാധർമേണ പാലയസ്വേന്ദ്രിയാണി ച।
വിപ്രേഭ്യസ്തേ ഭയം ഘോരം തത്തു കാലാദ്ഭവിഷ്യതി॥ ॥ 13-262-27 (91921)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 262 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-262-4 കപൈഃ സുരവിശേഷൈഃ। ദിവം ദ്യൌഃ॥ 7-262-8 ധനീനാമ ദൂതഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 263
॥ ശ്രീഃ ॥
13.263. അധ്യായഃ 263
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ബ്രാഹ്മണമഹിമാനം പൃഷ്ടേന ഭീഷ്മേണ തംപ്രതി സ്വസ്യ കുഷ്ഠിതേന്ദ്രിയാദിശക്തികതയാ മുമൂർഷാനിവേദനപൂർവകം കൃഷ്ണാത്തദവഗമനചോദനാ॥ 1 ॥ തഥാ കൃഷ്ണസ്യ ശ്രീനാരായണാത്മകത്വനിവേദനേന തൻമഹിമാനുവർണനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രാഹ്മണാനർചസേ രാജൻസതതം സംശിതവ്രതാൻ।
കം തു ധർമോദയം ദൃഷ്ട്വാ താനർചസി ജനാധിപ॥ 13-263-1 (91922)
കാം വാ ബ്രാഹ്മണപൂജായാം വ്യുഷ്ടിം ദൃഷ്ട്വാ മഹാവ്രത।
താനർചസി മഹാബാഹോ സർവമേതദ്വദസ്വ മേ॥ 13-263-2 (91923)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-263-3x (7706)
ഏഷ തേ കേശവഃ സർവമാഖ്യാസ്യതി മഹാമതിഃ।
വ്യുഷ്ടിം ബ്രാഹ്മണപൂജായാം ദൃഷ്ട്വാ വ്യുഷ്ടിം മഹാവ്രത॥ 13-263-3 (91924)
ബലം ശ്രോത്രേ വാങ്മനശ്ചക്ഷുഷീ ച
ജ്ഞാനം തഥാ നവിശുദ്ധം മമാദ്യ।
ദേഹന്യാസോ നാതിചിരാൻമതോ മേ
ന ചാതിതൂർണം സവിതാഽദ്യ യാതി॥ 13-263-4 (91925)
ഉക്താ ധർമാ യേ പുരാണേ മഹാന്തോ
രാജന്വിപ്രാണാം ക്ഷത്രിയാണാം വിശാം ച।
യേയേ ശൂദ്രാണാം ധർമമുപാസതേ തേ
താനേവ കൃഷ്ണദുപശിക്ഷസ്വ പാർഥഃ॥ 13-263-5 (91926)
അഹം ഹ്യേനം വേദ്മി തത്ത്വേന കൃഷ്ണം
യോഽയം ഹി യച്ചാസ്യ ബലം പുരാണം।
അമേയാത്മാ കേശവഃ കൌരവേന്ദ്ര
സോയം ധർമം വക്ഷ്യതി സർവമേതത്॥ 13-263-6 (91927)
കൃഷ്ണഃ പൃഥ്വീമസൃജത്സ്വം ദിവം ച
കൃഷ്ണസ്യി ദേഹാൻമേദിനീ സംബഭൂവ।
വരാഹോഽയം ഭീമബലഃ പുരാണഃ
സ പർവതാന്വ്യസൃജദ്വൈ ദിശശ്ച॥ 13-263-7 (91928)
അസ്മാദ്വായുശ്ചാന്തരിക്ഷം ദിവം ച
ദിശശ്ചതസ്രോ വിദിശശ്ചതസ്രഃ।
സൃഷ്ടിസ്തഥൈവേയമനുപ്രസൂതാ
സ നിർമമേ വിശ്വമിദം പുരാണഃ॥ 13-263-8 (91929)
അസ്യ നാഭ്യാം പുഷ്കരം സംപ്രസൂതം
യത്രോത്പന്നഃ സ്വയമേവാമിതൌജാഃ।
യേനാച്ഛിന്നം തത്തമഃ പാർഥ ഘോരം
യത്ര തിഷ്ഠന്ത്യർണവാസ്തച്ഛയാനാഃ॥ 13-263-9 (91930)
കൃതേ യുഗേ ധർമ ആസീത്സമഗ്ര-
സ്ത്രേതാകാലേ യജ്ഞമനുപ്രപന്നഃ।
ബലം ത്വാസീദ്ദ്വാപരേ പാർഥ കൃഷ്ണഃ
കലൌ ത്വധർമഃ ക്ഷിതിമേവാജഗാമ॥ 13-263-10 (91931)
സ ഏവ പൂർവം നിജഘാന ദൈത്യാ-
ൻസ ഏവ ദേവശ്ച ബഭൂവ സംരാട്।
സ ഭൂതാനാം ഭാവനോ ഭൂതഭവ്യഃ
സ വിശ്വസ്യാസ്യ ജഗതശ്ചാഭിഗോപ്താഃ॥ 13-263-11 (91932)
യദാ ധർമോ ഗ്ലാതി വംശേ സുരാണാം
തദാ കൃഷ്ണോ ജായതേ മാനുഷേഷു।
ധർമേ സ്ഥിത്വാ സ തു വൈ ഭാവിതാത്മാ
പരാംശ്ച ലോകാനപരാശ്ച പാതി॥ 13-263-12 (91933)
ത്യാജ്യാംസ്ത്യക്ത്വാ ചാസുരാണാം വധേന
കാര്യാകാര്യേ കാരണം ചൈവ പാതി।
കൃതം കരിഷ്യത്ക്രിയതേ ച ദേവോ
രാഹും സോമം വിദ്ധി ച ശക്രമേനം॥ 13-263-13 (91934)
സ വിശ്വകർമാ സ ഹി വിശ്വരൂപഃ
സ വിശ്വബുഗ്വിശ്വസൃഗ്വിശ്വജിച്ച।
സ ശൂലഭൃച്ഛോണിതഭൃത്കരാല-
സ്തം കർമഭിർവിദിതം വൈ സ്തുവന്തി॥ 13-263-14 (91935)
തം ഗന്ധർവാണാമപ്സരസാം ച നിത്യ-
മുപതിഷ്ഠന്തേ വിബുധാനാം ശതാനി।
തം രാക്ഷസാശ്ച പരിസംവദന്തി
രാജന്യാനാം സ വിജിഗീഷുരേകഃ॥ 13-263-15 (91936)
തമധ്വരേ ശംസിതാരഃ സ്തുവന്തി
രഥന്തരേ സാമഗാശ്ച സ്തുവന്തി।
തം ബ്രാഹ്മണാ ബ്രഹ്മമന്ത്രൈഃ സ്തുവന്തി
തസ്മൈ ഹവിരധ്വര്യവഃ കൽപയന്തി॥ 13-263-16 (91937)
സ പൌരാണീം ബ്രഹ്മഗുഹാം പ്രവിഷ്ടോ
മഹീസത്രം ഭാരതാഗ്രേ ദദർശ।
സ ചൈവ ഗാമുദ്ദധാരാഗ്ര്യകർമാ
വിക്ഷോഭ്യ ദൈത്യാനുരഗാന്ദാനവാംശ്ച॥ 13-263-17 (91938)
തം ഘോഷാർഥേ ഗീർഭിരിന്ദ്രാഃ സ്തുവന്തി
സ ചാപീശോ ഭാരതൈകഃ പശൂനാം।
തസ്യ ഭക്ഷാന്വിവിധാന്വേദയന്തി
തമേവാജൌ വാഹനം വേദയന്തി॥ 13-263-18 (91939)
തസ്യാന്തരിക്ഷം പൃഥിവീ ദിവം ച
സർവം വശേ തിഷ്ഠതി ശാശ്വതസ്യ।
സ കുംഭേ രേതഃ സസൃജേ സുരാണാം
യത്രോത്പന്നമൃഷിമാഹുർവസിഷ്ഠം॥ 13-263-19 (91940)
സ മാതരിശ്വാ വിഭുരശ്വവാജീ
സ രശ്മിവാൻസവിതാ ചാദിദേവഃ।
തേനാസുരാ വിജിതാഃ സർവ ഏവ
തദ്വിക്രാന്തൈർവിജിതാനീഹ ത്രീണി॥ 13-263-20 (91941)
സ ദേവാനാം മാനുഷാണാം പിതൄണാം
തമേവാഹുര്യജ്ഞവിദാം വിതാനം।
സ ഏവ കാലം വിഭജന്നുദേതി
തസ്യോത്തരം ദക്ഷിണം ചായനേ ദ്വേ॥ 13-263-21 (91942)
തസ്യൈവോർധ്വം തിര്യഗധശ്ചരന്തി
ഗഭസ്തയോ മേദിനീം ഭാസയന്തഃ।
തം ബ്രാഹ്മണാ വേദവിദോ ജുഷന്തി
തസ്യാദിത്യോ ഗാമുപയുജ്യ ഭാതി॥ 13-263-22 (91943)
സ മാസിമാസ്യധ്വരകൃദ്വിധത്തേ
തമധ്വരേ വേദവിദഃ പഠന്തി।
സ ഏവോക്തശ്ചക്രമിദം ത്രിനാഭി
സപ്താശ്വയുക്തം വഹതേ വൈ ത്രിധാമാ॥ 13-263-23 (91944)
`ഹിരൺമയഃ സപ്തഗൂഢഃ സസംവി-
ച്ചതുർബാഹുഃ പന്നഗഃ പദ്മനാഭഃ।'
മഹാതേജാഃ സർവഗഃ സർവസിംഹഃ
കൃഷ്ണോ ലോകാന്ധാരയതേ യഥൈകഃ।
ഹംസം തമോഘ്നം ച തമേവ വീര
കൃഷ്ണം സദാ പാർഥ കർതാരമേഹി॥ 13-263-24 (91945)
സ ഏകദാ കക്ഷഗതോ മഹാത്മാ
തുഷ്ടോ വിഭുഃ ഖാണ്ഡവേ ധൂമകേതുഃ।
സ രാക്ഷസാനുരഗാംശ്ചാവജിത്യ
സർവത്രഗഃ സർവമഗ്നൌ ജുഹോതി॥ 13-263-25 (91946)
സ ഏവ പാർഥായ ശ്വേതമശ്വം പ്രായച്ഛ-
ത്സ ഏവാശ്വാനഥ സർവാംശ്ചകാര।
സബന്ധുരസ്തസ്യ രഥസ്ത്രിചക്ര-
സ്ത്രിവൃച്ഛിരാശ്ചതുരശ്വസ്ത്രിനാഭിഃ॥ 13-263-26 (91947)
സ വിഹായോ വ്യദധാത്പഞ്ചനാഭിഃ
സ നിർമമേ ഗാം ദിവമന്തരിക്ഷം।
സോഽരണ്യാനി വ്യസൃജത്പർവതാംശ്ച
ഹൃഷീകേശോഽമിതദീപ്താഗ്നിതേജാഃ॥ 13-263-27 (91948)
അലംഘയദ്വൈ സരിതോ ജിഘാംസ-
ഞ്ശക്രം വജ്രം പ്രഹരന്തം നിരാസ।
സ മഹേന്ദ്രഃ സ്തൂയതേ വൈ മഹാധ്വരേ
വിപ്രൈരേകോ ഋക്സഹസ്രൈഃ പുരാണൈഃ॥ 13-263-28 (91949)
ദുർവാസാ വൈ തേന നാന്യേന ശക്യോ
ഗൃഹേ രാജന്വാസയിതും മഹൌജാഃ।
തമേവാഹുർഋഷിമേകം പുരാണം
സ വിശ്വകൃദ്വിദധാത്യാത്മഭാവാൻ॥ 13-263-29 (91950)
വേദാംശ്ച യോ വേദയതേഽധിദേവോ
വിധീംശ്ച യശ്ചാശ്രയതേ പുരാണാൻ।
കാമേ വേദേ ലൌകികേ യത്ഫലം ച
വിഷ്വക്സേനഃ സർവമേതത്പ്രതീഹി॥ 13-263-30 (91951)
ജ്യോതീംഷി ശുക്ലാനി ഹി സർവലോകേ
ത്രയോ ലോകാ ലോകപാലാസ്ത്രയശ്ച।
ത്രയോഽഗ്രയോ വ്യാഹൃതയശ്ച തിസ്രഃ
സർവേ ദേവാ ദേവകീപുത്ര ഏവ॥ 13-263-31 (91952)
സ ക്ത്സരഃ സ ഋതുഃ സോഽർധമാസഃ
സോഽഹോരാത്രഃ സ കലാ വൈ സ കാഷ്ഠാഃ।
മാത്രാ മുഹൂർതാശ്ച ലവാഃ ക്ഷണാശ്ച
വിഷ്വക്സേനഃ സർവമേതത്പ്രതീഹി॥ 13-263-32 (91953)
ചന്ദ്രാദിത്യൌ ഗ്രഹനക്ഷത്രതാരാഃ
സർവാണി ദർശാന്യഥ പൌർണമാസം।
ചന്ദ്രാദിത്യൌ ഗ്രഹനക്ഷത്രതാരാഃ
സർവാണി ദർശാന്യഥ പൌർണമാസം। 13-263-33 (91954)
നക്ഷത്രയോഗാ ഋതവശ്ച പാർഥ
വിഷ്വക്സേനാത്സർവമേതത്പ്രസൂതം॥
രുദ്രാദിത്യാ വസവോഽഥാശ്വിനൌ ച
സാധ്യാശ്ച വിശ്വേ മരുതാം ഗണാശ്ച।
പ്രജാപതിർദേവമാതാഽദിതിശ്ച
സർവ കൃഷ്ണാദൃഷയശ്ചൈവ സപ്ത॥ 13-263-34 (91955)
വായുർഭൂത്വാ വിക്ഷിപതേ ച വിശ്വ-
മഗ്നിർഭൂത്വാ ദഹതേ വിശ്വരൂപഃ।
ആപോ ഭൂത്വാ മജ്ജയതേ ച സർവം
ബ്രഹ്മ ഭൂത്വാ സൃജതേ വിശ്വസംഘാൻ॥ 13-263-35 (91956)
വേദ്യം ച യദ്വേദയതേ ച വേദ്യം
വിധിശ്ച യശ്ച ശ്രയതേ വിധേയം।
ധർമേ ച വേദേ ച ബലേ ച സർവം
ചരാചരം കേശവം ത്വം പ്രതീഹി॥ 13-263-36 (91957)
ജ്യോതിർഭൂതഃ പരമോസൌ പുരസ്താ-
ത്പ്രകാശതേ യത്പ്രഭയാ വിശ്വരൂപഃ।
അപഃ സൃഷ്ട്വാ സർവഭൂതാത്മയോനിഃ
പുരാഽകരോത്സർവമേവാഥ വിശ്വം॥ 13-263-37 (91958)
ഋതൂനുത്പാതാന്വിവിധാന്യദ്ഭുതാനി
മേഘാന്വിദ്യുത്സർവമൈരാവതം ച।
സർവം കൃഷ്ണാത്സ്ഥാവരം ജംഗം ച
വിശ്വാത്മാനം വിഷ്ണുമേനം പ്രതീഹി॥ 13-263-38 (91959)
വിശ്വാവാസം നിർഗുണം വാസുദേവം
സങ്കർഷണം ജീവഭൂതം വദന്തി।
തതഃ പ്രദ്യുംനമനിരുദ്ധം ചതുർഥ-
മാജ്ഞാപയത്യാത്മയോനിർമഹാത്മാ॥ 13-263-39 (91960)
സ പഞ്ചധാ പഞ്ചഗുണോപപന്നം
സഞ്ചോദയന്വിശ്വമിദം സിസൃക്ഷുഃ।
തതശ്ചകാരാവനിമാരുതൌ ച
ഖം ജ്യോതിരംഭശ്ചി തഥൈവ പാർഥ॥ 13-263-40 (91961)
സ സ്ഥാവരം ജംഗമം ചൈവമേത-
ച്ചതുർവിധം ലോകമിമം ച കൃത്വാ।
തതോ ഭൂമിം വ്യദധാത്പഞ്ചബീജാം
ദ്യാവാപൃഥിവ്യഗ്നിരഥാംബുവായൂ॥ 13-263-41 (91962)
തേന വിശ്വം കൃതമേതദ്ധി രാജ-
ൻസ ജീവയത്യാത്മനൈവാത്മയോനിഃ।
തതോ ദേവാനസുരാൻമാനവാംശ്ച
ലോകാനൃഷീംശ്ചാപി പിതൄൻപ്രജാശ്ച।
സമാസേനി വിവിധാൻപാതി ലോകാ-
ൻസർവാൻസദാ ഭൂതപതിഃ സിസൃക്ഷുഃ॥ 13-263-42 (91963)
ശുഭാശുഭം സ്ഥാവരം ജംഗമം ച
വിഷ്വക്സേനാത്സർവമേതത്പ്രതീഹി।
യദ്വർതതേ യച്ച ഭവിഷ്യതീഹ
സർവം ഹ്യേതത്കേശവം ത്വം പ്രതീഹി॥ 13-263-43 (91964)
മൃത്യുശ്ചൈവ പ്രാണിനാമന്തകാലേ
സാക്ഷാത്കൃഷ്ണഃ കേശവോ ദേഹഭാജാം।
ഭൂതം ച യച്ചേഹ ന വിദ്മ കിഞ്ചി-
ദ്വിഷ്വക്സേനാത്സർവമേതത്പ്രതീഹി॥ 13-263-44 (91965)
യത്പ്രശസ്തം ച ലോകേഷു പുണ്യം യച്ച ശുഭാശുഭം।
തത്സർവം കേശവോഽചിന്ത്യോ വിപരീതമതഃ പരം॥ 13-263-45 (91966)
ഏതാദൃശഃ കേശവോഽതശ്ച ഭൂയോ
നാരായണഃ പരമശ്ചാവ്യയശ്ച।
മധ്യാദ്യന്തസ്യ ജഗതസ്തസ്തുഷശ്ച
ബുഭൂഷതാം പ്രഭവശ്ചാവ്യയശ്ച॥ ॥ 13-263-46 (91967)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ത്രിഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 263 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-263-2 വ്യുഷ്ടിം ഫലം॥ 7-263-3 ദൃഷ്ടവ്യുഷ്ടിരിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-263-4 ന ചേതി ദുഃഖിതസ്യ ദിനം മഹദ്ഭവതീത്യർഥഃ॥ 7-263-10 കലൌ ത്വധർമ ഏവ ബലവാനിതി ഭാവഃ॥ 7-263-12 ഗ്ലാതി ഗ്ലായതി॥ 7-263-13 ഏനം രാഹും സോമം ശക്രം ച വിദ്ധി॥ 7-263-14 ശോണിതഭൃച്ഛരീരി॥ 7-263-17 മഹീസത്രം പൃഥിവ്യാശ്ഛാദനം മജ്ജനമിതി യാവത്॥ 7-263-18 ഘോഷാർഥേ ഗോവർദ്ധനോദ്ധരണകാലേ। പശൂനാം ഗവാം ജീവാനാം ച। വാഹനം ജയപ്രാപകം॥ 7-263-19 സുരാണാം മിത്രാവരുണയോ രേതഃ കുംഭേ സസൃജേ॥ 7-263-20 വിക്രാന്തൈഃ പാദവിക്ഷേപൈഃ। ത്രീണി ഭുവനാനി॥ 7-263-21 ദേവാനാം ആത്മേതി ശേഷഃ। തമേവാഹുര്യജ്ഞവിദഃ പുരാണമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-263-22 ജുഷന്തി സേവന്തേ॥ 7-263-23 വിധത്തേഽധ്വരമിത്യർഥാത്। ത്രിനാഭി ശീതോഷ്ണവൃഷ്ടികാലഗർഭം। ചക്രം സംവത്സരം। ത്രിധാമേതി വർഷവാതോഷ്ണപ്രകാരം॥ 7-263-24 ഹംസം സൂര്യം। പ്രാശ്നന്നനശ്നംശ്ച സ ഏവ ധീരഃ കൃഷ്ണം സദാ പാർഥേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-263-26 ത്രിബന്ധുരസ്താസ്യേതി ക.ധ.പാഠഃ॥ 7-263-27 പഞ്ചനാഭിഃ പഞ്ചഭൂതാനാം നാഭിരാശ്രയ ഇത്യർഥഃ॥ 7-263-28 നിരാസ പരാഭൂതവാൻ॥ 7-263-30 വിധിനഗ്നിഹോത്രാദീൻ॥ 7-263-36 വേദ്യം വേദപ്രതിദ്യം। വേദ്യം ജ്ഞേയം॥ 7-263-38 നക്ഷത്രമാസാന്വിവിധം കാര്യജാതം വിദ്യുത്സംഘൈരാപതന്തശ്ച മേഘാഃ। സർവം കൃഷ്ണാദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-263-40 പഞ്ചധാ പഞ്ചപ്രകാരം ദേവാസുരമനുഷ്യശ്വാപദതിര്യഗ്രൂപേണ വിശ്വം സിസൃക്ഷുരാജ്ഞാപയതീതി പൂർവേണാന്വയഃ। പഞ്ചജനോപപന്നമിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-263-41 ചതുർവിധം ജരായുജാദി। പഞ്ചബീജാം ചതുർവിധഭൂതഗ്രാമഃ കർമ ച തേഷാം ബീജഭൂതാം॥ 7-263-45 അതഃ കേശവാത് യത്പരം കൽപ്യതേ തദ്വിപരീതം। അസൻമാർഗ ഇത്യർഥഃ॥ 7-263-46 താദൃശഃ കേശവോ ദേവോ ഭൂയോ നാരായണഃ പരഃ। ആദിരന്തശ്ച മധ്യം ച ദേശതഃ കാലതേ ഹരിഃ। ജഗതാം തസ്ഥുഷാം ചൈവ ഭൂതാനാം പ്രഭവാപ്യയ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 264
॥ ശ്രീഃ ॥
13.264. അധ്യായഃ 264
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണാനാം മഹത്തരത്വേ ദൃഷ്ടാന്തതയാ സ്വേന പ്രദ്യുംനം പ്രത്യുക്തദുർവാസശ്ചരിത്രപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ബ്രൂഹി ബ്രാഹ്മണപൂജായാം വ്യുഷ്ടിം ത്വം മധുസൂദന।
വേത്താ ത്വമസ്യ ചാർഥസ്യ വേദ ത്വാം ഹി പിതാമഹഃ॥ 13-264-1 (91968)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-264-2x (7707)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജന്ദ്വിജാനാം ഭരതർഷഭ।
യഥാതത്ത്വേന വദതോ ഗുണാന്വൈ കുരുസത്തമ॥ 13-264-2 (91969)
ദ്വാരവത്യാം സമാസീനം പുരാ മാം കുരുനന്ദന।
പ്രദ്യുംനഃ പരിപപ്രച്ഛ ബ്രാഹ്മണൈഃ പരികോപിതഃ॥ 13-264-3 (91970)
കിം ഫലം ബ്രാഹ്മണേഷ്വസ്തി പൂജായാം മധുസൂദന।
ഈശ്വരത്വം കുതസ്തേഷാമിഹൈവ ച പരത്ര ച॥ 13-264-4 (91971)
സദാ ദ്വിജാതീൻസംപൂജ്യ കിം ഫലം തത്ര മാനദ।
ഏതദ്ബ്രൂഹി സ്ഫുടം സർവം സുമഹാൻസംശയോഽത്ര മേ॥ 13-264-5 (91972)
ഇത്യുക്തേ വചനേ തസ്മിൻപ്രദ്യുംനേന തഥാ ത്വഹം।
പ്രത്യബ്രവം മഹാരാജ യത്തച്ഛൃണു സമാഹിതഃ॥ 13-264-6 (91973)
വ്യുഷ്ടിം ബ്രാഹ്മണപൂജായാം രൌക്മിണേയ നിബോധ മേ।
ഏതേ ഹി സോമരാജാന ഈശ്വരാഃ സുഖദുഃഖയോഃ॥ 13-264-7 (91974)
അസ്മിംʼല്ലോകേ രൌക്മിണേയ തഥാഽമുഷ്മിംശ്ച പുത്രക।
ബ്രാഹ്മണപ്രമുഖം സൌംയം ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ॥ 13-264-8 (91975)
ബ്രാഹ്മണപ്രഭവം സൌഖ്യമായുഃ കീർതിര്യശോ ബലം।
ലോകാ ലോകേശ്വരാശ്ചൈവ സർവേ ബ്രാഹ്മണപൂജകാഃ॥ 13-264-9 (91976)
ത്രിവർഗേ ചാപവർഗേ ച യശഃശ്രീരോഗശാന്തിഷു।
ദേവതാപിതൃപൂജാസു സന്തോഷ്യാശ്ചൈവ നോ ദ്വിജാഃ॥ 13-264-10 (91977)
താൻകഥം വൈ നാദ്രിയേയമീശ്വരോസ്മീതി പുത്രക।
മാ തേ മന്യുർമഹാബാഹോ ഭവത്വത്ര ദ്വിജാൻപ്രതി॥ 13-264-11 (91978)
ബ്രാഹ്മണാ ഹി മഹദ്ഭൂതമസ്മിംʼല്ലോകേ പരത്ര ച।
ഭസ്മ കുര്യർജഗദിദം ക്രുദ്ധാഃ പ്രത്യക്ഷദർശിനഃ॥ 13-264-12 (91979)
ഹന്യുസ്തേഽപി സൃജേയുസ്ച ലോകാൻലോകേശ്വരാംസ്തഥാ।
കഥം തേഷു ന വർതേരൻസംയഗ്ജ്ഞാനാത്സുതേജസഃ॥ 13-264-13 (91980)
അവസൻമദ്ഗൃഹേ താത ബ്രാഹ്മണോ ഹരിപിംഗലഃ।
ചീരവാസാ ബിൽവദണ്ഡീ ദീർഘശ്മശ്രുഃ കൃശോ മഹാൻ॥ 13-264-14 (91981)
ദീർഘഭ്യശ്ച മനുഷ്യേഭ്യഃ പ്രമാണാദധികോ ഭുവി।
സ സ്വൈരം ചരതേ ലോകാന്യേ ദിവ്യാ യേ ച മാനുഷാഃ॥ 13-264-15 (91982)
ഇമാം ഗാഥാം ഗായമാനശ്ചത്വരേഷു സഭാസു ച।
ദുർവാസസം വാസയേത്കോ ബ്രാഹ്മണം സത്കൃതം ഗൃഹേ॥ 13-264-16 (91983)
രോഷണഃ സർവഭൂതാനാം സൂക്ഷ്മേഽപ്യപകൃതേ കൃതേ।
പരിഭാഷാം ച മേ ശ്രുത്വാ കോ നു ദദ്യാത്പ്രതിശ്രയം॥ 13-264-17 (91984)
യോ മാം കശ്ചിദ്വാസയീത ന സ മാം കോപയേദിതി।
യസ്മാന്നാദ്രിയതേ കശ്ചിത്തതോഽഹം സമവാസയം॥ 13-264-18 (91985)
സ സംഭുങ്ക്തേ സഹസ്രാണാം ബഹൂനാമന്നമേകദാ।
ഏകദാ സോൽപകം ഭുങ്ക്തേ നചൈവൈതി പുനർഗൃഹാൻ॥ 13-264-19 (91986)
അകസ്മാച്ച പ്രഹസതി തഥാഽകസ്മാത്പ്രരോദിതി।
ന ചാസ്യ വയസാ തുല്യഃ പൃഥിവ്യാമഭവത്തദാ॥ 13-264-20 (91987)
അഥ സ്വാവസഥം ഗത്വാ സശയ്യാസ്തരണാനി ച।
അദഹത്സ മഹാതേജാസ്തതശ്ചാഭ്യപതത്സ്വയം॥ 13-264-21 (91988)
അഥ മാമബ്രവീദ്ഭൂയഃ സ മുനിഃ സംശിതവ്രതഃ।
കൃഷ്ണ പായസമിച്ഛാമി ഭോക്തുമിത്യേവ സത്വരഃ॥ 13-264-22 (91989)
തദൈവ തു മയാ തസ്യ ചിത്തജ്ഞേന ഗൃഹേ ജനഃ।
സർവാണ്യന്നാനി പാനാനി ഭക്ഷ്യാശ്ചോച്ചാവചാസ്തഥാ॥ 13-264-23 (91990)
ഭവന്തു സത്കൃതാനീഹ പൂർവമേവ പ്രയോചിതഃ।
തതോഽഹം ജ്വലമാനം വൈ പായസം പ്രത്യവേദയം॥ 13-264-24 (91991)
തം ഭുക്ത്വൈവ സ തു ക്ഷിപ്രം തതോ വചനമബ്രവീത്।
ക്ഷിപ്രമംഗാനി ലിംപസ്വ പായസേനേതി സ സ്മ ഹ॥ 13-264-25 (91992)
അവിമൃശ്യൈവ ച തതഃ കൃതവാനസ്മി തത്തഥാ।
തേനോച്ഛിഷ്ടേന ഗാത്രാണി ശരീരം ച സമാലിപം॥ 13-264-26 (91993)
സ ദദർശ തദാഽഭ്യാശേ മാതരം തേ ശുഭാനനാം।
താമപി സ്മയമാനാം സ പായസേനാഭ്യലേപയത്॥ 13-264-27 (91994)
മുനിഃ പായസദിഗ്ധാംഗീം രഥേ തൂർണമയോജയത്।
തമാരുദ്യ രഥം ചൈവ നിര്യയൌ സ ഗൃഹാൻമമ॥ 13-264-28 (91995)
അഗ്നിവർണോ ജ്വലന്ധീമാൻസ ദ്വിജോ രഥധുര്യവത്।
പ്രതോദേനാതുദദ്ബാലാം രുക്മിണീം മമ പശ്യതഃ॥ 13-264-29 (91996)
ന ച മേ സ്തോകമപ്യാസീദ്ദുഃ ഖമീർഷ്യാകൃതം തദാ।
തഥാ സ രാജമാർഗേണി മഹതാ നിര്യയൌ ബഹിഃ॥ 13-264-30 (91997)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ മഹദാശ്ചര്യം ദാശാർഹാ ജാതമന്യവഃ।
തത്രാജൽപൻമിഥഃ കേചിത്സമാഭാഷ്യ പരസ്പരം॥ 13-264-31 (91998)
ബ്രാഹ്മണാ ഏവ ജായേരന്നാന്യോ വർണഃ കഥഞ്ചന।
കോ ഹ്യേനാം രഥമാസ്ഥായ ജീവേദന്യ പുമാനിഹ॥ 13-264-32 (91999)
ആശീവിഷവിഷം തീക്ഷ്ണം തതസ്തീക്ഷ്ണതരോ ദ്വിജഃ।
ബ്രഹ്മാഹിവിഷദിഗ്ധസ്യ നാസ്തി കശ്ചിച്ചികിത്സകഃ॥ 13-264-33 (92000)
തസ്മിന്വ്രജതി ദുർധർഷേ പ്രാസ്ഖലദ്രുക്മിണീ പഥി।
അമർഷയംസ്തഥാ ശ്രീമാൻസ്മിതപൂർവമചോദയം॥ 13-264-34 (92001)
തതഃ പരമസങ്ക്രുദ്ധോ രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ സ ദ്വിജഃ।
പദാതിരുത്പഥേനൈവ പ്രാദ്രവദ്ദക്ഷിണാമുഖഃ॥ 13-264-35 (92002)
തമുത്പഥേന ധാവന്തമന്വധാവം ദ്വിജോത്തമം।
തഥൈവ പായസാദിഗ്ധഃ പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി॥ 13-264-36 (92003)
തതോ വിലോക്യ തേജസ്വീ ബ്രാഹ്മണോ മാമുവാച ഹ।
ജിതഃ ക്രോധസ്ത്വയാ കൃഷ്ണ പ്രകൃത്യൈവ മഹാഭുജ॥ 13-264-37 (92004)
ന തേഽപരാധമിഹ വൈ ദൃഷ്ടവാനസ്മി സുവ്രത।
പ്രീതോസ്മി തവ ഗോവിന്ദ വൃണു കാമാന്യഥേപ്സിതാൻ॥ 13-264-38 (92005)
പ്രസന്നസ്യ ച മേ താത പശ്യ വ്യുഷ്ടിം യഥാവിധാം॥ 13-264-39 (92006)
യാവദേവ മനുഷ്യാണാമന്നേ ഭാവോ ഭവിഷ്യതി।
യഥൈവാന്നേ തഥാ തേഷാം ത്വയി ഭാവോ ഭവിഷ്യതി॥ 13-264-40 (92007)
യാവച്ച പുണ്യാ ലോകേഷു ത്വയി കീർതിർഭവിഷ്യതി।
ത്രിഷു ലോകേഷു താവച്ച വൈശിഷ്ട്യം പ്രതിപത്സ്യസേ।
സുപ്രിയഃ സർവലോകസ്യ ഭവിഷ്യസി ജനാർദന॥ 13-264-41 (92008)
യത്തേ ഭിന്നം ച ദഗ്ധം ച യച്ച കിഞ്ചിദ്വിനാശിതം।
സർവം തഥൈവ ദ്രഷ്ടാസി വിശിഷ്ടം ജനാർദന॥ 13-264-42 (92009)
യാവദേതത്പ്രലിപ്തം തേ ഗാത്രേഷു മധുസൂദന।
അതോ മൃത്യുഭയം നാസ്തി യാവദിച്ഛസി ചാച്യുത॥ 13-264-43 (92010)
ന തു പാദതലേ ലിപ്തേ തസ്മാത്തേ മൃത്യുരത്ര വൈ।
നൈതൻമേ പ്രിയമിത്യേവം സ മാം പ്രീതോഽബ്രവീത്തദാ॥ 13-264-44 (92011)
ഇത്യുക്തോഽഹം ശരീരം സ്വം ദദർശ ശ്രീസമായുതം। 13-264-45 (92012)
രുക്മിണീം ചാബ്രവീത്പ്രീതഃ സർവസ്ത്രീണാം വരം യശഃ।
കീർതിം ചാനുത്തമാം ലോകേ സമവാപ്സ്യസി ശോഭനേ॥ 13-264-46 (92013)
ന ത്വാം ജരാ വാ രോഗോ വാ വൈവർണ്യം ചാപി ഭാമിനി।
സ്പ്രക്ഷ്യന്തി പുണ്യഗന്ധാ ച കൃഷ്ണമാരാധയിഷ്യസി॥ 13-264-47 (92014)
ഷോഡശാനാം സഹസ്രാണാം ബധൂനാം കേശവസ്യ ഹ।
വരിഷ്ഠാ ച സലോക്യാ ച കേശവസ്യ ഭവിഷ്യസി॥ 13-264-48 (92015)
തവ മാതരമിത്യുക്ത്വാ തതോ മാം പുനരബ്രവീത്।
പ്രസ്ഥിതഃ സുമഹാതേജാ ദുർവാസാഽഗ്നിരിവ ജ്വലൻ॥ 13-264-49 (92016)
ഏഷൈവ തേ ബുദ്ധിരസ്തു ബ്രാഹ്മണാൻപ്രതി കേശവ।
ഇത്യുക്ത്വാ സ തദാ പുത്ര തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 13-264-50 (92017)
തസ്മിന്നന്തർഹിതേ ചാഹമുപാംശു വ്രതമാചരം।
യത്കിഞ്ചിദ്ബ്രാഹ്മണോ ബ്രൂയാത്സർവം കുര്യാമിതി പ്രഭോ॥ 13-264-51 (92018)
ഏതദ്വ്രതമഹം കൃത്വാ മാത്രാ തേ സഹ പുത്രക।
തതഃ പരമഹൃഷ്ടാത്മാ പ്രാവിശം ഗൃഹമേവ ച॥ 13-264-52 (92019)
പ്രവിഷ്ടമാത്രശ്ച ഗൃഹേ സർവം പശ്യാമി തന്നവം।
യദ്ഭിന്നം യച്ച വൈ ദഗ്ധം തേന വിപ്രേണ പുത്രക॥ 13-264-53 (92020)
തതോഽഹം വിസ്മയം പ്രാപ്തഃ സർവം ദൃഷ്ട്വാ നവം ദൃഢം।
അപൂജയം ച മനസാ രൌക്മിണേയ സദാ ദ്വിജാൻ॥ 13-264-54 (92021)
ഇത്യഹം രൌക്മിണേയസ്യ പൃച്ഛതോ ഭരതർഷഭ।
മാഹാത്ംയം ദ്വിജമുഖ്യസ്യ സർവമാഖ്യാതവാംസ്തദാ॥ 13-264-55 (92022)
തഥാ ത്വമപി കൌന്തേയ ബ്രാഹ്മണാൻസതതം പ്രഭോ।
പൂജയസ്വ മഹാഭാഗാന്വാഗ്ഭിർദാനൈശ്ച നിത്യദാ॥ 13-264-56 (92023)
ഏവം വ്യുഷ്ടിമഹം പ്രാപ്തോ ബ്രാഹ്മണസ്യ പ്രസാദജാം।
യച്ച മാമാഹ ഭീഷ്മോഽയം തത്സത്യം ഭരതർഷഭ॥ ॥ 13-264-57 (92024)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ചതുഃഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 264 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-264-8 സൌംയം കല്യാണം॥ 7-264-9 ബ്രാഹ്മണപ്രതിപൂജായാമായുരിതി ഝ. പാഠഃ॥ 7-264-14 ദീർഘശ്മശ്രുനഖാദിമാനിതി ഥ.ധ.പാഠഃ॥ 7-264-23 ജന ഇതി ഇതി ശേഷപൂർത്യാ സംബന്ധഃ॥ 7-264-44 ലിപ്തേ കസ്മാത്തേ പുത്രകാദ്യ വൈ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 265
॥ ശ്രീഃ ॥
13.265. അധ്യായഃ 265
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദക്ഷാധ്വരവിധ്വംസനത്രിപുരദഹനാദിരൂപരുദ്രചരിത്രപരികീർതനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദുർവാസസഃ പ്രസാദാത്തേ ശങ്കരാംശസ്യ മാഘവ।
അവാപ്തമിഹ വിജ്ഞാനം തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 13-265-1 (92025)
മഹാഭാഗ്യം ച യത്തസ്യ നാമാനി ച മഹാത്മനഃ।
തത്ത്വമോ ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി സർവം മതിമതാംവര॥ 13-265-2 (92026)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-265-3x (7708)
ഹന്തി തേ കീർതയിഷ്യാമി നമസ്കൃത്യ കപർദിനേ।
യദവാപ്തം മയാ രാജഞ്ശ്രേയോ യച്ചാർജിതം യശഃ॥ 13-265-3 (92027)
പ്രയതഃ പ്രാതരുത്ഥായ യസ്ത്വധീയേദ്വിശാംപതേ।
പ്രാഞ്ജലിഃ ശതരുദ്രീയം നാസ്യ കിഞ്ചനി ദുർലഭം॥ 13-265-4 (92028)
`ശിവഃ സർവകതോ രുദ്രഃ സ്രഷ്ടാ യസ്ത്വം ശൃണുഷ്വ മേ।'
പ്രജാപതിസ്തമസൃജത്തമസോഽന്തേ മഹാതപാഃ।
ശങ്കരസ്ത്വസൃജത്താത പ്രജാഃ സ്ഥാവരജംഗമാഃ॥ 13-265-5 (92029)
നാസ്തി കിഞ്ചിത്പരം ഭൂതം മഹാദേവാദ്വിശാംപതേ।
ഇഹ ത്രിഷ്വപി ലോകേഷു ഭൂതാനാം പ്രഭവോ ഹി സഃ॥ 13-265-6 (92030)
ന ചൈവോത്സഹതേ സ്ഥാതും കശ്ചിദഗ്രേ മഹാത്മനഃ।
ന ഹി ഭൂതം സമം തേന ത്രിഷു ലോകേഷു വിദ്യതേ॥ 13-265-7 (92031)
ഗന്ധേനാപി ഹി സംഗ്രാമേ തസ്യ ക്രുദ്ധസ്യ ശത്രവഃ।
വിസഞ്ജ്ഞാ ഹതഭൂയിഷ്ഠാ വേപനേതേ ച പതന്തി ച॥ 13-265-8 (92032)
ഘോരം ച നിനദം തസ്യ പർജന്യനിനദോപം।
ശ്രുത്വാ വിശീര്യേദ്ധൃദയം ദേവാനാമപി സംയുഗേ।
യം ചാക്ഷ്ണാ ഘോരരൂപേണ പശ്യേദ്ദഗ്ധഃ പതേദധഃ॥ 13-265-9 (92033)
ന സുരാ നാസുരാ ലോകേ ന ഗന്ധർവാ ന പന്നഗാഃ।
കുപിതേ സുഖമേധന്തേ തസ്മിന്നപി ഗുഹാഗതാഃ॥ 13-265-10 (92034)
പ്രജാപതേശ്ച ദക്ഷസ്യ യജതോ വിതതേ ക്രതൌ।
വിവ്യാധ കുപിതോ യജ്ഞം നിർഭയസ്തു ഭവസ്തദാ॥ 13-265-11 (92035)
ധനുഷാ വാണമുത്സൃജ്യ സുഘോരം വിനനാദ ച॥ 13-265-12 (92036)
തേ ന ശർമ കുതഃ ശാന്തി വിഷാദം ലേഭിരേ സുരാഃ।
വിദ്ധേ ച സഹസാ യജ്ഞേ കുപിതേ ച മഹേശ്വരേ॥ 13-265-13 (92037)
തേന ജ്യാതലഘോഷേണ സർവേ ലോകാഃ സമാകുലാഃ।
ബഭൂവുരവശാഃ പാർഥ വിഷേദുശ്ച സുരാസുരാഃ॥ 13-265-14 (92038)
ആപശ്ചുക്ഷുഭിരേ ചൈവ ചകംപേ ച വസുന്ധരഃ।
വ്യദ്രവഗ്നിരയശ്ചാപി ദ്യൌഃ പഫാല ച സർവശഃ॥ 13-265-15 (92039)
അന്ധേന തമസാ ലോകാഃ പ്രാവൃതാ ന ചകാശിരേ।
പ്രനഷ്ടാ ജ്യോതിഷാം ഭാശ്ച സഹ സൂര്യേണ ഭാരത॥ 13-265-16 (92040)
ഭൃശം ഭീതാസ്തതഃ ശാന്തിം ചത്രുഃ സ്വസ്ത്യയനാനി ച।
ഋഷയഃ സർവഭൂതാനാമാത്മനശ്ച ഹിതൈഷിമഃ॥ 13-265-17 (92041)
തതഃ സോഽഭ്യദ്രവദ്ദേവാന്രുദ്രോ രൌദ്രപരാക്രമഃ।
ഭഗസ്യ നയനേ ക്രുദ്ധഃ പ്രഹാരേണ വ്യശാതയത്॥ 13-265-18 (92042)
പൂഷണം ചാഭിദുദ്രാവ ഘോരേണ വപുഷാഽന്വിതഃ।
പുരോഡാശം ഭക്ഷയതോ ദശനാന്വൈ വ്യശാതയത്॥ 13-265-19 (92043)
തതഃ പ്രണേമുർദേവാസ്തേ വേപമാനാഃ സ്മ ശങ്കരം।
പുനശ്ച സന്ദധേ രുദ്രോ ദീപ്തം സുനിശിതം ശരം॥ 13-265-20 (92044)
രുദ്രസ്യ വിക്രമം ദൃഷ്ട്വാ ഭീതാ ദേവാഃ സഹർഷിഭിഃ।
തതഃ പ്രസാദയാമാസുഃ ശർവം തേ വിബുധോത്തമാഃ॥ 13-265-21 (92045)
ജേഷുശ്ച ശതരുദ്രീയം ദേവാഃ കൃത്വാഞ്ജലിം തദാ।
സംസ്തൂയമാനസ്ത്രിദശൈഃ പ്രസസാദ മഹേശ്വരഃ॥ 13-265-22 (92046)
രുദ്രസ്യ ഭാഗം യജ്ഞേ ച വിശിഷ്ടം തേ ത്വകൽപയൻ।
ഭയേന ത്രിദശാ രാജഞ്ശരണം ച പ്രപേദിരേ॥ 13-265-23 (92047)
തേന ചൈവ ഹി തുഷ്ടേന സ യജ്ഞഃ സന്ധിതോഽഭവത്।
യദ്യച്ചാപഹൃതം തത്ര തത്തഥൈവാന്വജീവയത്॥ 13-265-24 (92048)
അസുരാണാം പുരാണ്യാസംസ്ത്രീണി വീര്യവതാം ദിവി।
ആയസം രാജതം ചൈവ സൌവർണമപി ചാപരം॥ 13-265-25 (92049)
നാശകത്താനി മഘവാ ഭേത്തും സർവായുധൈരപി।
അഥ സർവേഽമരാ രുദ്രം ജഗ്മുഃ ശരണമർദിതാഃ॥ 13-265-26 (92050)
തത ഊചുർമഹാത്മാനോ ദേവാഃ സർവേ സമാഗതാഃ।
രുദ്ര രൌദ്രാ ഭവിഷ്യന്തി പശവഃ സർവകർമസു॥ 13-265-27 (92051)
ജഹി ദൈത്യാൻസഹ പുരൈർലോകാംസ്ത്രായസ്വ മാനദ।
സ തഥോക്തസ്തഥേത്യുക്ത്വാ കൃത്വാ വിഷ്ണും ശരോത്തമം॥ 13-265-28 (92052)
ശല്യമഗ്നിം തഥാ കൃത്വാ പുംഖം വൈവസ്വതം യമം।
ഓങ്കാരം ച ധനുഃ സർവാഞ്ജ്യാം ച സാവിത്രിമുത്തമാം॥ 13-265-29 (92053)
ബ്രഹ്മാണം സാരഥിം കൃത്വാ വിനിയുജ്യ ച സർവശഃ।
ത്രിപർവണാ ത്രിശല്യേന തേന താനി ബിഭേദ സഃ॥ 13-265-30 (92054)
ശരേണാദിത്യവർണേന കാലാഗ്നിസമതേജസാ।
തേഽസുരാഃ സപുരാസ്തത്ര ദഗ്ധാ രുദ്രേണ ഭാരത॥ 13-265-31 (92055)
തം ചൈവാങ്കഗതം ദൃഷ്ട്വാ ബാലം പഞ്ചശിഖം പുനഃ।
ഉമാ ജിജ്ഞാസമാനാ വൈ കോഽയമിത്യബ്രവീത്തദാ॥ 13-265-32 (92056)
അസൂയതശ്ച ശക്രസ്യ വജ്രേണി പ്രഹരിഷ്യതഃ।
സവജ്രം സ്തംഭയാമാസ തം ബാഹും പരിഘോപമം॥ 13-265-33 (92057)
ന സംയുയുധിരേ ചൈവ ദേവാസ്തം ഭുവനേശ്വരം।
സപ്രജാപതയഃ സർവേ തസ്മിൻമുമുഹുരീശ്വരേ॥ 13-265-34 (92058)
തതോ ധ്യാത്വാ ച ഭഗവാൻബ്രഹ്മാ തമമിതൌജസം।
അയം ശ്രേഷ്ഠ ഇതി ജ്ഞാത്വാ വവന്ദേ തമുമാപതിം॥ 13-265-35 (92059)
തതഃ പ്രസാദയാമാസുരുമാം രുദ്രം ച തേ സുരാഃ।
ബഭൂവ സ തദാ ബാലഃ പ്രയയൌ തു യഥാപുരം॥ 13-265-36 (92060)
സ ചാപി ബ്രാഹ്മണോ ഭൂത്വാ ദുർവാസാ നാമ വീര്യവാൻ।
ദ്വാരവത്യാം മമ ഗൃഹേ ചിരം കാലമുപാവസൻ॥ 13-265-37 (92061)
വിപ്രകാരാൻപ്രയുങ്ക്തേ സ്മ സുബഹൂൻമമ വേശ്മനി।
താനുദാരതയാ ചാഹം ചക്ഷമേ ചാതിദുഃസഹാൻ॥ 13-265-38 (92062)
സ വൈ രുദ്രഃ സ ച ശിവഃ സോഗ്നിഃ സർവഃ സ സർവജിത്।
സ ചൈവേന്ദ്രശ്ച വായുശ്ച സോഽസ്വിനൌ സ ച വിദ്യുതഃ॥ 13-265-39 (92063)
സ ചന്ദ്രമാഃ സ ചേശാനഃ സ സൂര്യോ വരുണശ്ച സഃ।
സ കാലഃ സോന്തകോ മൃത്യുഃ സ യമോ രാത്ര്യഹാനി ച॥ 13-265-40 (92064)
മാസാർധമാസാ ഋതവഃ സന്ധ്യേ സംവത്സരശ്ച സഃ।
സധാതാ സ വിധാതാ ച വിശ്വകർമാ സ സർവവിത്॥ 13-265-41 (92065)
നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാശ്ചൈവ ദിശോഽഥ പ്രദിശസ്തഥാ।
വിശ്വമൂർതിരമേയാത്മാ ഭഗവാൻപരമദ്യുതിഃ॥ 13-265-42 (92066)
ഏകധാ ച ദ്വിധാ ചൈവ ബഹുധാ ച സ ഏവ ഹി।
ശതധാ സഹസ്രധാ ചൈവ തഥാ ശതസഹസ്രധാ॥ 13-265-43 (92067)
ഈദൃശഃ സ മഹാദേവോ ഭൂയശ്ച ഭഗവാനതഃ।
ന ഹി ശക്യാ ഗുണാ വക്തുമപി വർഷശതൈരപി॥ ॥ 13-265-44 (92068)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി പഞ്ചഷഷ്ട്യദികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 265 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 266
॥ ശ്രീഃ ॥
13.266. അധ്യായഃ 266
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മഹേശ്വരാദിനാമനിർവചനപൂർവകം ശിവമഹിമോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ മഹാഭാഗ്യം മഹാത്മനഃ।
രുദ്രായ ബഹുരൂപായ ബഹുനാംനേ നിബോധ മേ॥ 13-266-1 (92069)
വദന്ത്യുഗ്രം മഹാദേവം തഥാ സ്ഥാണും മഹേശ്വരം।
ഏകാക്ഷം ത്ര്യംബകം ചൈവ വിശ്വരൂപം ശിവം തഥാ॥ 13-266-2 (92070)
ദ്വേ തനൂ തസ്യ ദേവസ്യ വേദജ്ഞാ ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ।
ഘോരാമന്യാം ശിവാമന്യാം തേ തനൂ ബഹുധാ പുനഃ॥ 13-266-3 (92071)
ഉഗ്രാ ഘോരാ തനുര്യാഽസ്യ സോഽഗ്നിർവിദ്യുത്സ ഭാസ്കരഃ।
ശിവാ സൌംയാ ച യാ ത്വസ്യ ധർമസ്ത്വാപോഥ ചന്ദ്രമാഃ॥ 13-266-4 (92072)
ആത്മനോഽർധം തു തസ്യാഗ്നിഃ സോമോഽർധം പുനരുച്യതേ।
ബ്രഹ്മചര്യം ചരത്യേകാ ശിവാ ചാസ്യ തനുസ്തഥാ॥ 13-266-5 (92073)
യാഽസ്യ ഘോരതമാ മൂർതിർജഗത്സംഹരതേ തഥാ।
ഈശ്വരത്വാൻമഹത്ത്വാച്ച മഹേശ്വര ഇതി സ്മൃതഃ॥ 13-266-6 (92074)
യന്നിർദഹതി യത്തീക്ഷ്ണോ യദുഗ്രോ യത്പ്രതാപവാൻ।
മാംസശോണിതമജ്ജാദോ യത്തതോ രുദ്ര ഉച്യതേ॥ 13-266-7 (92075)
ദേവാനാം സുമഹാന്യച്ച യച്ചാസ്യ വിഷയോ മഹാൻ।
യച്ച വിശ്വം ജഗത്പാതി മഹാദേവസ്തതഃ സ്മൃതഃ॥ 13-266-8 (92076)
ധൂംരരൂപാ ജടാ യസ്മാദ്ധൂർജടീത്യത ഉച്യതേ॥ 13-266-9 (92077)
സ മേധയതി യന്നിത്യം സർവാന്വൈ സർവകർമഭിഃ।
ശിവമിച്ഛൻമനുഷ്യാണാം തസ്മാദേഷ ശിവഃ സ്മൃതഃ॥ 13-266-10 (92078)
ദഹത്യൂധ്വം സ്ഥിതോ യച്ച പ്രാണാന്നൄണാം സ്ഥിരശ്ച യത്।
സ്ഥിരലിംഗശ്ച യന്നിത്യം തസ്മാത്സ്ഥാണുരിതി സ്മൃതഃ॥ 13-266-11 (92079)
യദസ്യ ബഹുധാ രൂപം ഭൂതം ഭവ്യം ഭവത്തഥാ।
സ്ഥാവരം ജംഗമം ചൈവ ബഹുരൂപസ്തതഃ സ്മൃതഃ॥ 13-266-12 (92080)
വിശ്വേദേവാശ്ച യത്തസ്മിന്വിശ്വരൂപസ്തതഃ സ്മൃതഃ।
സഹസ്രാക്ഷോഽയുതാക്ഷോ വാ സർവതോക്ഷിമയോപി വാ।
ചക്ഷുഷഃ പ്രഭവം തേജഃ സർവതശ്ചക്ഷുരേവ തത്॥ 13-266-13 (92081)
സർവഥാ യത്പശൂൻപാതി തൈശ്ച യദ്രമതേ സഹ।
തേഷാമധിപതിര്യച്ച തസ്മാത്പശുപതിഃ സ്മൃതഃ॥ 13-266-14 (92082)
നിത്യേന ബ്രഹ്മചര്യേണ ലിംഗമസ്യ യദാ സ്ഥിതം।
`ഭക്താനുഗ്രഹണാർഥായ ഗൂഢലിംഗസ്തതഃ സ്മൃതഃ।'
മഹയത്യസ്യ ലോകശ്ച പ്രിയം ഹ്യേതൻമഹാത്മനഃ॥ 13-266-15 (92083)
വിഗ്രഹം പൂജയേദ്യോ വൈ ലിംഗം വാഽപി മഹാത്മനഃ।
ലിംഗം പൂജയിതാ നിത്യം മഹതീം ശ്രിയമശ്നുതേ॥ 13-266-16 (92084)
ഋഷയശ്ചാപി ദേവാശ്ച ഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ।
ലിംഗമേവാർചയന്തി സ്മ യത്തദൂർധ്വം സമാസ്ഥിതം। 13-266-17 (92085)
പൂജ്യമാനേ തതസ്തസ്മിൻമോദതേ സ മഹേശ്വരഃ।
സുഖം ദദാതി പ്രീതാത്മാ ഭക്താനാം ഭക്തവത്സലഃ॥ 13-266-18 (92086)
ഏഷ ഏവ ശ്മശാനേഷു ദേവോ വസതി നിർദഹൻ।
യജന്തേ യേ ജനാസ്തത്ര വീരസ്ഥാനനിഷേവിണഃ॥ 13-266-19 (92087)
വിഷമസ്ഥഃ ശരീരേഷു സ മൃത്യുഃ പ്രാണിനാമിഹ।
സ ച വായുഃ ശരീരേഷു പ്രാണപാലഃ ശരീരിണാം॥ 13-266-20 (92088)
തസ്യ ഘോരാണി രൂപാണി ദീപ്താനി ച ബഹുനി ച।
ലോകേ യാന്യസ്യ പൂജ്യന്തേ വിപ്രാസ്താനി വിദുർബുധാഃ॥ 13-266-21 (92089)
നാമധേയാനി ദേവേഷു ബഹൂന്യസ്യ യഥാർഥവത്।
നിരുച്യന്തേ മഹത്ത്വാച്ച വിഭുത്വാത്കർമഭിസ്തഥാ॥ 13-266-22 (92090)
വേദേ ചാസ്യ വിദുർവിപ്രാഃ ശതരുദ്രീയമുത്തമം।
വ്യാസേനോക്തം ച യച്ചാപി ഉപസ്ഥാനം മഹാത്മനഃ॥ 13-266-23 (92091)
പ്രദാതാ സർവലോകാനാം വിശ്വസാക്ഷീ നിരാമയഃ।
ജ്യേഷ്ഠഭൂതം വദന്ത്യേനം ബ്രാഹ്മണാ ഋഷയോഽപരേ॥ 13-266-24 (92092)
പ്രഥമോ ഹ്യേഷ ദേവാനാം മുഖാദഗ്നിമജീജനത്।
ഗ്രഹൈർബഹുവിധൈഃ പ്രാണാൻസംരുദ്ധാനുത്സൃജത്യപി॥ 13-266-25 (92093)
വിമോക്ഷയതി തുഷ്ടാത്മാ ശരണ്യഃ ശരണാഗതാൻ।
ആയുരാരോഗ്യമൈശ്വര്യം ഹിതം കാമാംശ്ച പുഷ്കലാൻ॥ 13-266-26 (92094)
സ ദദാതി മനുഷ്യേഭ്യഃ സ ഏവാക്ഷിപതേ പുനഃ।
ശക്രാദിഷു ച ദേവേഷു തസ്യ ചൈശ്വര്യമുച്യതേ॥ 13-266-27 (92095)
സ ഏവ സ്ഥാപകോ നിത്യം ത്രൈലോക്യസ്യ ശുഭാശുഭേ।
ഐശ്വര്യാച്ചൈവ കാമാനാമീശ്വരഃ പുനരുച്യതേ॥ 13-266-28 (92096)
മഹേശ്വരശ്ച ലോകാനാം മഹാതാമീശ്വരശ്ച സഃ।
ബഹുഭിർവിവിധൈ രൂപൈർവിശ്വം വ്യാപ്തമിദം ജഗത്।
തസ്യ ദേവസ്യ യദ്വക്ത്രം സമുദ്രേ വഡംവാമുഖൺ॥ ॥ 13-266-29 (92097)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഷട്ഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 266 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-266-4 സാ അഗ്നിവിദ്യുത്സമപ്രഭേതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 267
॥ ശ്രീഃ ॥
13.267. അധ്യായഃ 267
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധർമപ്രമാണനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഇത്യുക്തവതി തദ്വാക്യം കൃഷ്ണേ ദേവകിനന്ദനേ।
ഭീഷ്മം ശാന്തനവം ഭൂയഃ പര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 13-267-1 (92098)
നിർണയേ വാ മഹാബുദ്ധേ സർവധർമവിദാംവര।
പ്രത്യക്ഷമാഗമോ വേതി കിം തയോഃ കാരണം ഭവേത്॥ 13-267-2 (92099)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-267-3x (7709)
നാസ്ത്യത്രി സംശയഃ കശ്ചിദിതി മേ വർതതേ മതിഃ।
ശൃണു വക്ഷ്യാമി തേ പ്രാജ്ഞ സംയക്ത്വം മേഽനുപൃച്ഛസി॥ 13-267-3 (92100)
സംശയഃ സുഗമസ്തത്ര ദുർഗമസ്തസ്യ നിർണയഃ।
ദൃഷ്ടം ശ്രുതമനന്തം ഹി യത്ര സംശയദർശൻ॥ 13-267-4 (92101)
പ്രത്യക്ഷം കാരണം ദൃഷ്ടം ഹൈതുകം പ്രാജ്ഞമാനിനഃ।
നാസ്തീത്യേവം വ്യവസ്യന്തി സത്യമാഗമമേവ വാ॥ 13-267-5 (92102)
തദയുക്തം വ്യവസ്യന്തി ബാലാഃ പണ്ഡിതമാനിനഃ।
അഥ സഞ്ചിന്ത്യമേവൈകം കാരണം കിം ഭവേദിതി॥ 13-267-6 (92103)
ശക്യം ദീർഘേണ കാലേന യുക്തേനാമന്ത്രിതേന ച।
പ്രാണയാത്രാമനേകാം ച കൽപയാനേന ഭാരത॥ 13-267-7 (92104)
തത്പരേണൈവ നാന്യേന ശക്യതേ തത്തു കാരണം।
ഹേതൂനാമന്തമാസാദ്യ വിപുലം ജ്ഞാനമുത്തമം॥ 13-267-8 (92105)
ജ്യോതിഃ സർവസ്യ ലോകസ്യ വിപുലം പ്രതിപദ്യതേ।
ന ത്വേവ ഗമനം രാജൻഹേതുതോ ഗമനം തഥാ।
അഗ്രാഹ്യമനിബദ്ധം ച വാചാ സംപരിവർജയേത്॥ 13-267-9 (92106)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-267-10x (7710)
പ്രത്യിക്ഷം ലോകതഃ സിദ്ധിർലോകശ്ചാഗമപൂർവകഃ।
ശിഷ്ടാചാരോ ബഹുവിധസ്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹഃ॥ 13-267-10 (92107)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-267-11x (7711)
ധർമസ്യ ഹ്രിയമാണസ്യ ബലവദ്ഭിർദുരാത്മഭിഃ।
സംസ്ഥാ യത്നൈരപി കൃതാ കാലേന പ്രതിഭിദ്യതേ॥ 13-267-11 (92108)
അധർമോ ധർമരൂപേണ തൃണൈഃ കൂപ ഇവാവൃതഃ।
തതസ്തൈർഭിദ്യതേ വൃത്തം ശൃണു ചൈവ യുധിഷ്ഠിര॥ 13-267-12 (92109)
അവൃത്ത്യാ യേ തു നിന്ദനി ശ്രുതത്യാഗപരായണാഃ।
ധർമവിദ്വേഷിണോ മന്ദാ ഇത്യുക്തസ്തേഷു സംശയഃ॥ 13-267-13 (92110)
അതൃപ്യന്തസ്തു സാധൂനാം യാവദാഗമബുദ്ധയഃ।
പരമിത്യേവ സന്തുഷ്ടാസ്താനുപാസ്സ്വ ച പൃച്ഛ ച॥ 13-267-14 (92111)
കാമാർഥൌ പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ ലോഭമോഹാനുസാരിണൌ।
ധർമ ഇത്യേവ സംബുദ്ധസ്താനുപാസ്സ്വ ച പൃച്ഛ ച॥ 13-267-15 (92112)
ന തേഷാം ഭിദ്യതേ വൃത്തം യജ്ഞാഃ സ്വാധ്യായകർമ ച।
ആചാരഃ കാരണം ചൈവ ധർമശ്ചൈകസ്ത്രയം പുനഃ॥ 13-267-16 (92113)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-267-17x (7712)
പുനരേവ ഹി മേ ബുദ്ധി സംശയേ പരിമുഹ്യതി।
അപരോ മജ്ജമാനസ്യ പരം തീരമപശ്യതഃ॥ 13-267-17 (92114)
വേദഃ പ്രത്യക്ഷമാചാരഃ പ്രമാണം തത്ത്രയം യദി।
പൃഥക്ത്വം ലഭ്യതേ ചൈഷാം ധർമശ്ചൈതത്ത്രയം കഥം॥ 13-267-18 (92115)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-267-19x (7713)
ധർമസ്യ ഹ്രിയമാണസ്യ ബലവദ്ഭിർദുരാത്മഭിഃ।
യദ്യേവം മന്യസേ രാജംസ്ത്രിധാ ധർമവിചാരണാ॥ 13-267-19 (92116)
ഏക ഏവേതി ജാനീഹി ത്രിധാ ധർമസ്യ ദർശനം।
പൃഥക്ത്വേ ച ന മേ ബുദ്ധിസ്ത്രയാണാമപി വൈ തഥാ॥ 13-267-20 (92117)
[ഉക്തോ മാർഗസ്ത്രയാണാം ച തത്തഥൈവ സമാചര।
ജിജ്ഞാസാ ന തു കർതവ്യാ ധർമസ്യ പരിതർകണാത്॥ 13-267-21 (92118)
സദൈവ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മാ തേ ഭൂദത്ര സംശയഃ।
അന്ധോ ജഡ ഇവാശങ്കീ യദ്ബ്രവീമി തദാചര॥ 13-267-22 (92119)
അഹിംസാ സത്യമക്രോധോ ദാനമേതച്ചതുഷ്ടയം।
അജാതശത്രോ സേവസ്യ ധർമ ഏഷ സനാതനഃ॥] 13-267-23 (92120)
ബ്രാഹ്മണേഷു ച വൃത്തിര്യാ പിതൃപൈതാമഹോചിതാ।
താമന്വേഹി മഹാബാഹോ ധർമസ്യൈതേ ഹി ദേശികാഃ॥ 13-267-24 (92121)
പ്രമാണമപ്രമാണം വൈ യഃ കുര്യാദബുധോ ജനഃ।
ന സ പ്രമാണതാമർഹോ വിഷാദജനനോ ഹി സഃ॥ 13-267-25 (92122)
ബ്രാഹ്മണാനേവ സേവസ്വ സത്കൃത്യ ബഹുമാന്യ ച।
ഏതേഷ്വേവ ത്വിമേ ലോകാഃ കൃത്സ്നാ ഇതി നിബോധ താൻ॥ ॥ 13-267-26 (92123)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 267 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-267-2 ശ്രുതിപ്രത്യക്ഷയോഃ കിം ബലവദിതി പ്രശ്നഃ॥ 7-267-4 ശ്രുത്യപേക്ഷയാ പ്രത്യക്ഷം പ്രബലം ക്വചിത്പ്രത്യക്ഷാപേക്ഷയാ ശ്രുതിരിത്യർഥഃ॥ 7-267-6 യദി ത്വമപി ഏകമസംഹതം ബ്രഹ്മ കാരണം കഥം ഭവേദിതി സംശയവാനസി തർഹി ദീർഘകാലസേവനാദിനാഽയമർഥോ യുക്തേന യോഗേന വേദിതും ശക്യഃ॥ 7-267-8 ഹേതൂനാമന്ത്രിതേ വാപി ധർമശാസ്ത്രേണ ചോത്തമം ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-267-9 ലോകസ്യ പ്രകാശം പ്രതിപദ്യത ഇതി। തത്വാഗമസമേ രാജൻഹേത്വന്തഗമനേ തഥേതി ച ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-267-10 ലോകതഃ സിദ്ധിരനുമാനം ആഗമപൂർവഃ ശിഷ്ടചാരശ്ചേതി പ്രമാണാനി ഏതേഷാം മധ്യേ കിം പ്രബലമിതി പ്രശ്നാർഥഃ॥ 7-267-11 ധർമസ്യ പ്രീയമാണസ്യ ബലവദ്ഭിർമഹാത്മഭിഃ ഇതി, കാലേ വിപരിവിദ്യത ഇതി ച ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-267-12 വൃത്തം ശിഷ്ടാചാരഃ॥ 7-267-13 നിന്ദന്തി വൃത്തം। തേഷു പ്രത്യക്ഷാനുമാനാചാരേഷു॥ 7-267-14 അതൃപ്യന്തോ നിത്യം സോത്കണ്ഠാഃ। ആഗമജന്യാ ബുദ്ധയോ യേഷാം തേ। പരം ശ്രേഷ്ഠം പ്രമാണമിത്യന്വയഃ॥ 7-267-16 വൃത്തം ശീലം। ആചാരഃ ശൌചാദിഃ। കാരണം വേദഃ। ത്രയം മിലിത്വാ ഏകോ ധർമഃ। സ ധർമഃ സാധാനീയ ഇത്യർഥഃ। യേനൈഷാം ഭിദ്യതേ വൃത്തം യജ്ഞസ്വാധ്യായകർമഭിഃ। മൂലാവാരസ്തു സാധൂനാം യജ്ഞസ്വാധ്യായവൃത്തത ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-267-19 ഹേ രാജൻ, യദ്യേവം ധർമത്രയം മന്യസേ തന്നേതി ശേഷഃ। കിന്തു ഹ്രിയമാണസ്യൈകസ്യൈവ ധർമസ്യ ത്രിധാ ത്രിപ്രകാരാ വിചാരണാ। ഏകഏവ പ്രമാണത്രയുസംവാദേന പരീക്ഷണീയ ഇത്യർഥഃ॥ 7-267-20 ത്രിധേത്യസ്യ വ്യാഖ്യാനം ഏകഏവേതി। ത്രയാണാം പ്രമാണാനാം പൃഥക്ത്വേ പ്രത്യേകം സ്വാതന്ത്ര്യേണ ധർമപ്രതിപാദകത്വേ മമ ബുദ്ധിർന ച। ഏവമേവ വിജാനീഹി ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-267-22 അശങ്കീ ശങ്കാശൂന്യഃ ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 268
॥ ശ്രീഃ ॥
13.268. അധ്യായഃ 268
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധാർമികാധാർമികാണാം സ്വർഗനരകപ്രാപ്തിപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥ തതാ സാധ്വസാധുജനകക്ഷണാഭിധാനപൂർവകം സാമാന്യതോ നാനാധർമപ്രതിപാദനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
യേ ച ധർമമസൂയന്തേ യേ ചൈനം പര്യുപാസതേ।
ബ്രവീതു മേ ഭവാനേതത്ക്വ തേ ഗച്ഛന്തി താദൃശാഃ॥ 13-268-1 (92124)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-268-2x (7714)
രജസാ തമസാ ചൈവ സമവസ്തീർണചേതസഃ।
നരകം പ്രതിപദ്യന്തേ ധർമവിദ്വേഷിമോ ജനാഃ॥ 13-268-2 (92125)
യേ തു ധർമം മഹാരാജ സതതം പര്യുപാസതേ।
സത്യാർജവപരാഃ സന്തസ്തേ വൈ സ്വർഗഭൂജോ നരാഃ॥ 13-268-3 (92126)
ധർമ ഏവ രതിസ്തേഷാമാചാര്യോപാസനാദ്ഭവേത്।
ദേവലോകം പ്രപദ്യന്തേ യേ ധർമം പര്യുപാസതേ॥ 13-268-4 (92127)
മനുഷ്യാ യദി വാ ദേവാഃ ശരീരമുപതാപ്യ വൈ।
ധർമിണഃ സുഖമേധന്തേ ലോഭദ്വേഷവിവർജിതാഃ॥ 13-268-5 (92128)
പ്രഥമം ബ്രഹ്ംണഃ പുത്രം ധർമമാഹുർമനീഷിണഃ।
ധർമിണഃ പര്യുപാസന്തേ ഫലം പക്വമിവാശിനഃ॥ 13-268-6 (92129)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-268-7x (7715)
അസാധോഃ കീദൃശം ശീലം സാധോശ്ചൈവ തു കീദൃശം।
ബ്രവീതു മേ ഭവാനേതത്സന്തോഽസന്തശ്ച കീദൃശാഃ॥ 13-268-7 (92130)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-268-8x (7716)
ദുരാധാരാശ്ച ദുർധർഷാ ദുർമുഖാശ്ചാപ്യസാധവഃ।
സാധവഃ ശീലസംപന്നാഃ ശിഷ്ടാചാരസ്യ ലക്ഷണം॥ 13-268-8 (92131)
രാജമാർഗേ ഗവാം മധ്യേ ജനമധ്യേ ച ധർമിണഃ।
നോപസേചന്തി രാജേന്ദ്ര സർഗം മൂത്രപുരീഷയോഃ॥ 13-268-9 (92132)
പഞ്ചാനാം യജനം കൃത്വാ ശേഷമശ്നന്തി സാധവഃ।
ന ജൽപന്തി ച ഭുഞ്ജാനാ ന നിദ്രാന്ത്യാർദ്രപാണയഃ॥ 13-268-10 (92133)
ചിത്രഭാനുമപാം ദേവം ഗോഷ്ഠം ചൈവ ചതുഷ്പഥം।
ബ്രാഹ്മണം ധാർമികം വൃദ്ധം യേ കുർവന്തി പ്രദക്ഷിണം॥ 13-268-11 (92134)
വൃദ്ധാനാം ഭാരതപ്രാനാം സ്ത്രീണാം ബാലാതുരസ്യ ച।
ബ്രാഹ്മണാനാം ഗവാം രാജ്ഞാം പന്ഥാനം ദദതേ ച യേ॥ 13-268-12 (92135)
അതിഥീനാം ച സർവേഷാം പ്രേഷ്യാണാം സ്വജനസ്യ ച।
`സാമാന്യം ഭോജനം കുര്യാത്സ്വയം നാഗ്ര്യശനം വ്രജേത്॥ 13-268-13 (92136)
ന സത്യാർജവധർമസ്യ തുല്യമന്യച്ച വിദ്യതേ।
ബഹുലാ നാമ ഗൌസ്തേന ഗതിമഗ്ര്യാം ഗതാ കില॥ 13-268-14 (92137)
മുനിശാപാദ്ദ്വിജഃ കശ്ചിദ്വ്യാഘ്രതാം സമുപാഗതഃ।
ബഹുലാം ഭക്ഷണരുചിരാസ്വാദ്യ ശപഥേന തു॥ 13-268-15 (92138)
വിമുച്യ പീതവത്സാം താം ദൃഷ്ട്വാ സ്മൃത്വാ പുരാതനം।
ജഗാമ ലോകാനമലാൻസാ സ്വരാഷ്ട്രം തഥാ പുനഃ॥ 13-268-16 (92139)
തസ്മാത്സത്യാർജവരതോ രാജന്രാഷ്ട്രം സമാനവം।
താരയിത്വാ സുഖം സ്വർഗം ഗന്താസി ഭരതർഷഭ॥ 13-268-17 (92140)
തഥാ ശരണകാമാനാം ഗോപ്താ സ്യാത്സ്വാഗതപ്രദഃ॥
സായം പ്രാതർമനുഷ്യാണാമശനം ദേവനിർമിതം। 13-268-18 (92141)
നാന്തരാ ഭോജനം ദൃഷ്ടമുപവാസവിധിർഹി സഃ॥
ഹോമകാലേ യഥാ വഹ്നിഃ കാലേ ഹോമം പ്രതീക്ഷതേ। 13-268-19 (92142)
ഋതുകാലേ തഥാഽഽധാനം പിതരശ്ച പ്രതീക്ഷതേ।
നാന്യദാ ഗച്ഛതേ യസ്തു ബ്രഹ്മചര്യം ച തത്സ്മൃതം॥ 13-268-20 (92143)
അമൃതം ബ്രാഹ്മണാ ഗാവ ഇത്യേതത്ത്രയമേകതഃ।
തസ്മാദോബ്രാഹ്മണാന്നിത്യമർചയേത യഥാവിധി॥ 13-268-21 (92144)
യജുഷാം സംസ്കൃതം മാംസമുപഭുഞ്ജത ദുഷ്യതി।
പൃഷ്ഠമാംസം വൃഥാമാംസം പുത്രമാംസം ച തത്സമം॥ 13-268-22 (92145)
സ്വദേശേ പരദേശേ വാഽപ്യതിഥിം നോപവാസയേത്।
കർമ വൈ സഫലം കൃത്വാ ഗുരുണാം പ്രതിപാദയേത്॥ 13-268-23 (92146)
ഗുരുഭ്യസ്ത്വാസനം ദേയമഭിവാദ്യാഭിപൂജ്യ ച।
ഗുരുമഭ്യർച്യ വർധന്തേ ആയുഷാ യശസാ ശ്രിയാ॥ 13-268-24 (92147)
വൃദ്ധാന്നാഭിഭവേജ്ജാതു ന ചൈതാൻപ്രേഷയേദിതി।
നാസീനഃ സ്യാത്സ്ഥിതേഷ്വേവമായുരസ്യ ന രിഷ്യതേ॥ 13-268-25 (92148)
ന നഗ്രാമീക്ഷതേ നാരീം ന നഗ്രാൻപുരുഷാനപി।
മൈഥുനം സതതം ഗുപ്തം തപശ്ചൈവ സമാചരേത്॥ 13-268-26 (92149)
തീർഥാനാം ഗുരവസ്തീർഥം ശുചീനാം ഹൃദയം ശുചി।
ദർശനാനാം പരം ജ്ഞാനം സന്തോഷഃ പരമം സുഖം॥ 13-268-27 (92150)
സായം പ്രാതശ്ച വൃദ്ധാനാം ശൃണുയാത്പുഷ്കലാ ഗിരഃ।
ശ്രുതമാപ്നോതി ഹി നരഃ സതതം വൃദ്ധസേവയാ॥ 13-268-28 (92151)
സ്വാധ്യായേ ഭോജനേ ചൈവ ദക്ഷിണം പാണിമുദ്ധരേത്।
യച്ഛേദ്വാങ്മനസീ നിത്യമിന്ദ്രിയാണി തഥൈവ ച॥ 13-268-29 (92152)
സംസ്കൃതം പായസം നിത്യം യാവകം കൃസരം ഹവിഃ।
അഷ്ടകാഃ പിതൃദൈവത്യാ ഗ്രഹാണാമഭിപൂജനം॥ 13-268-30 (92153)
ശ്മശ്രുകർമണി മംഗല്യം ക്ഷുതാനാമഭിനന്ദനം।
വ്യാധിതാനാം ച സർവേഷാമായുഷാമഭിനന്ദനം॥ 13-268-31 (92154)
ന ജാതു ത്വമിതി ബ്രൂയാദാപന്നോപി മഹൃത്തരം।
ത്വങ്കാരോ വാ വധോ വേതി വിദ്വത്സു ന വിശിഷ്യതേ।
അവരാണാം സമാനാനാം ശിഷ്യാണാം ച സമാചരേത്॥ 13-268-32 (92155)
പാപമാചരതേ നിത്യം ഹൃദയം പാപകർമണാം।
ജ്ഞാനപൂർവകൃതം കർമ ച്ഛാദയന്തേ ഹ്യസാധവഃ॥ 13-268-33 (92156)
ജ്ഞാനപൂർവം വിനശ്യന്തി ഗൂഹമാനാ മഹാജനേ।
ന മാം മനുഷ്യാഃ പശ്യന്തി ന മാം പശ്യന്തി ദേവതാഃ॥ 13-268-34 (92157)
പാപേനാഭിഹിതഃ പാപഃ പാപമേവാഭിജായതേ॥ 13-268-35 (92158)
യഥാ വാർധുഷികോ വൃദ്ധിം ദിനഭേദേ പ്രതീക്ഷതേ।
ധർമേണ പിഹിതം പാപം ധർമമേവാഭിവർധയേത്॥ 13-268-36 (92159)
യഥാ ലവണമംഭോഭിരാപ്ലുതം പ്രവിലീയതേ।
പ്രായശ്ചിത്തഹതം പാപം തഥാ സദ്യഃ പ്രണശ്യതി॥ 13-268-37 (92160)
തസ്മാത്പാപം ന ഗൂഹേത ഗൂഹമാനം വിവർധതേ।
കൃത്വാ തു സാദുഷ്വാഖ്യായാധർമം പ്രശമയന്ത്യുത॥ 13-268-38 (92161)
ആശയാ സഞ്ചിതം ദ്രവ്യം സ്വകാലേ നോപഭുജ്യതേ।
അന്യേ ചൈതത്പ്രദ്യന്തേ വിയോഗേ തസ്യ ദേഹിനഃ॥ 13-268-39 (92162)
`തദ്ധർമസാധനം നിത്യം സങ്കൽപാദ്ധനമാർജയേത്।'
മനനം സർവഭൂതാനാം ധർമമാഹുർമനീഷിണഃ। 13-268-40 (92163)
തസ്മാത്സർവാണി ഭൂതാനി ധർമമേവ സമാസതേ॥
ഏക ഏവ ചരേദ്ധർമം ന ധർമധ്വജികോ ഭവേത്। 13-268-41 (92164)
ധർമവാണിജകാ ഹ്യേതേ യേ ധർമമുപഭുഞ്ജതേ॥
അർചേദ്ദേവാനദംഭേന സേവേതാഽമായയാ ഗുരൂൻ। 13-268-42 (92165)
ധനം നിദധ്യാത്പാത്രേഷു പരത്രാർഥം സമാവൃതം॥ ॥ 13-268-43 (92166)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി അഷ്ടഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 268 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-268-7 കീദൃശാഃ കിലക്ഷണാഃ॥ 7-268-9 സർഗം ഉത്സർഗം॥ 7-268-10 പഞ്ചനാം ദേവപിതൃഭൂതാതിഥികുടുംബാനാം॥ 7-268-20 ഋതുകാലേ തഥാ നാരീ ഋതുമേവ പ്രതീക്ഷതേ ഇതി ഝ.പാഠഃ। നചാന്യാം ഗച്ഛതേ യസ്തു ബ്രഹ്മചര്യം ച തസ്യ തത് ഇതി ക.ട.ഥ. പാഠഃ॥ 7-268-23 കർമ അധ്യയനം। പ്രതിപാദയേത് ദക്ഷിണാമിതി ശേഷഃ॥ 7-268-25 വൃദ്ധാന്നാതിവദേജ്വാത്വിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-268-29 ദക്ഷിണം പാണിം ഉദ്ധരേത് യജ്ഞോപവീതീ ഭവേത്॥ 7-268-31 മംഗത്യം മംഗലവചനം। അഭിനന്ദനം ശതം ജീവേതി വചനേന സുഖോത്പാദനം ച। കുര്യാദിതി ശേഷഃ॥ 7-268-32 ത്വങ്കാരോ വാ വദസ്വേതീതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-268-41 ധർമധ്വജികസ്തത്പ്രകാശകഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 269
॥ ശ്രീഃ ॥
13.269. അധ്യായഃ 269
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണി യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യന്വയവ്യതിരേകാഭ്യാം സുകൃതദുഷ്കൃതയോഃ സദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനം സുഖദുഃഖകാരണത്വോപപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
നാഭാഗധേയഃ പ്രാപ്നോതി ധനം സുബലവാനപി।
ഭാഗധേയാന്വിതസ്ത്വർഥാൻകൃശോ ബാലശ്ച വിന്ദതി॥ 13-269-1 (92167)
നാലാഭകാലേ ലഭതേ പ്രയത്നേഽപി കൃതേ സതി।
ലാഭകാലേഽപ്രയത്നേന ലഭതേ വിപുലം ധനം॥ 13-269-2 (92168)
കൃതയത്നാഫലാശ്ചൈവ ദൃശ്യന്തേ ശതശോ നരാഃ।
അയത്നേനൈധമാനാശ്ച ദൃശ്യന്തേ ബഹവോ ജനാഃ॥ 13-269-3 (92169)
യദി യത്നോ ഭവേൻമർത്യഃ സ സർവം ഫലമാപ്നുയാത്।
നാലഭ്യം ചോപലഭ്യേത നൃണാം ഭരതസത്തമ॥ 13-269-4 (92170)
പ്രയത്നം കൃതവന്തോപി ദൃശ്യന്തേ ഹ്യഫലാ നരാഃ।
മാർഗത്യാഗശതൈരർഥാനമാർഗശ്ചാപരഃ സുഖീ॥ 13-269-5 (92171)
അകാര്യമസകൃത്കൃത്വാ ദൃശ്യന്തേ ഹ്യധനാ നരാഃ।
ധനയുക്താഃ സ്വകർമസ്ഥാ ദൃശ്യന്തേ ചാപരേഽധനാഃ॥ 13-269-6 (92172)
അധീത്യ നീതിശാസ്ത്രാണി നീതിയുക്തോ ന ദൃശ്യതേ।
അനഭിജ്ഞശ്ച സാചിവ്യം ഗമിതഃ കേന ഹേതുനാ॥ 13-269-7 (92173)
വിദ്യായുക്തോ ഹ്യവിദ്യശ്ച ധനവാന്ദുർമതിസ്തഥാ।
യദി വിദ്യാമുപാശ്രിത്യ നരഃ സുഖമവാപ്നുയാത്॥ 13-269-8 (92174)
ന വിദ്വാന്വിദ്യയാ ഹീനം വൃത്ത്യർഥമുപസംശ്രയേത്।
യഥാ പിപാസാം ജയതി പുരുഷഃ പ്രാപ്യ വൈ ജലം॥ 13-269-9 (92175)
ഇഷ്ടാർഥോ വിദ്യയാ ഹ്യേവ ന വിദ്യാം പ്രജഹേന്നരഃ॥ 13-269-10 (92176)
നാപ്രാപ്തകാലോ ംരിയതേ വിദ്ധഃ ശരശതൈരപി।
തൃണാഗ്രേണാപി സംസ്പൃഷ്ടഃ പ്രാപ്തകാലോ ന ജീവതി॥ 13-269-11 (92177)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-269-12x (7717)
ഈഹമാനഃ സമാരംഭാന്യദി നാസാദയേദ്ധനം।
ഉഗ്രം തപഃ സമാരോഹേന്ന ഹ്യനുപ്തം പ്രരോഹതി॥ 13-269-12 (92178)
ദാനേന ഭോഗീ ഭവതി മേധാവീ വൃദ്ധസേവയാ।
അഹിംസയാ ച ദീർഘായുരിതി പ്രാഹുർമനീഷിണഃ॥ 13-269-13 (92179)
തസ്മാദ്ദദ്യാന്ന യാചേത പൂജയേദ്ധാർമികാനപി।
സുഭാഷീ പ്രിയകൃച്ഛാന്തഃ സർവസത്വാവിഹിംസകഃ॥ 13-269-14 (92180)
യദാ പ്രമാണം പ്രസവഃ സ്വഭാവശ്ച സുഖാസുഖേ।
ദംശകീടപിപീലാനാം സ്ഥിരോ ഭവ യുധിഷ്ഠിര॥ ॥ 13-269-15 (92181)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകോനസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 269 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-269-3 കൃതോ യത്നോഽഫലോ യേഷാം തേ കൃതയത്നാഫലാഃ॥ 7-269-4 ഭവേത്സമർഥഃ സ്യാത്॥ 7-269-5 ആയശതൈഃ ഉപായശതൈഃ। സുഖീ ധനേന ॥ 7-269-13 തപസേഹ ഭോഗീ ഭവതീതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-269-15 പ്രസവഃ പ്രസവകാരണം കർമൈവ। ദശാദീനാം സുഖാദ്യാപ്തൌ പ്രമാണം നിയാമകം। ഏവം സ്വസ്യാപി ജ്ഞാത്വാ സ്ഥിരോഽചഞ്ചലോ ഭവ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 270
॥ ശ്രീഃ ॥
13.270. അധ്യായഃ 270
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധർമപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
കാര്യതേ യച്ച ക്രിയതേ സച്ചാസച്ച കൃതാകൃതം।
തത്രാശ്വസീത സത്കൃത്വാ അസത്കൃത്വാ ന വിശ്വസേത്॥ 13-270-1 (92182)
കാല ഏവാന്തരാശക്തിർനിഗ്രഹാനുഗ്രഹൌ ദദത്।
ബുദ്ധിമാവിശ്യ ഭൂതാനാം ധർമാധർമൌ പ്രവർതതേ॥ 13-270-2 (92183)
യദാ ത്വസ്യ ഭവേദ്ബുദ്ധിർധർമാർഥസ്യ പ്രദർശനാത്।
തദാശ്വസീത ധർമാത്മാ ദൃഢബുദ്ധിർന വിശ്വസേത്॥ 13-270-3 (92184)
ഏതാവൻമാത്രമേതദ്ധി ഭൂതാനാം പ്രാജ്ഞലക്ഷണം।
കാലയുക്തോഽപ്യുഭയവിച്ഛേഷം യുക്തം സമാചരേത്॥ 13-270-4 (92185)
യഥാ ഹ്യുപസ്ഥിതൈശ്വര്യാഃ പൂജയന്തി നരാ ജനാൻ।
ഏവമേവാത്മനാഽഽത്മാനം പൂജയന്തീഹ ധാർമികാഃ॥ 13-270-5 (92186)
`ഭാവശുദ്ധിസ്തു തപസാ ദേവതാനാം ച മൂജയാ।
സനാതനേന ശുദ്ധ്യാ ച ശ്രുതദാനജപൈരപി।
ന ഹ്യശുദ്ധസ്തു താം ദദ്യാദ്ധർമകാലേ കഥഞ്ചന॥' 13-270-6 (92187)
ന ഹ്യധർമതയാ ധർമം ദദ്യാത്കാലഃ കഥഞ്ചന।
തസ്മാദ്വിശുദ്ധമാത്മാനം ജാനീയാദ്ധർമചാരിണം॥ 13-270-7 (92188)
സ്പ്രഷ്ടുമപ്യസമർഥോ ഹി ജ്വലന്തമിവ പാവകം।
അധർമഃ സന്തതോ ധർമം കാലേന പരിരക്ഷിതം॥ 13-270-8 (92189)
കാര്യാവേതൌ ഹി ധർമോണി ധർമോ ഹി വിജയാവഹഃ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാമാലോകഃ കാരണം ഭവേത്॥ 13-270-9 (92190)
ന തു കശ്ചിന്നയേത്പ്രാജ്ഞോ ഗൃഹീത്വൈവ കരേ നരം।
ഊഹ്യമാനസ്തു ധർമേണ പ്രാപ്നുയാത്പരമച്യുതം।
വിശ്വാസ ഏവ കർതവ്യോ ബഹുധർമേ ശുഭച്ഛലേ॥ 13-270-10 (92191)
ശൂദ്രോഽഹം നാധികാരോ മേ ചാതുരാശ്രംയസേവനേ।
ഇതി വിജ്ഞാനമപരേ നാത്മന്യുപദധത്യുത॥ 13-270-11 (92192)
വിശേഷേണ ച വക്ഷ്യാമി ചാതുർവർണ്യസ്യ ലിംഗതഃ।
പഞ്ചഭൂതശരീരാണാം സർവേഷാം സദൃശാത്മനാം॥ 13-270-12 (92193)
ലോകധർമേ ച ധർമേ ച വിശേഷകരണം കൃതം।
യഥൈകത്വം പുനര്യാന്തി പ്രാണിനസ്തത്ര വിസ്തരഃ॥ 13-270-13 (92194)
അധ്രുവോ ഹി കഥം ലോകഃ സ്മൃതോ ധർമഃ കഥം ധ്രുവഃ।
യത്ര കാലോ ധ്രുവസ്താത തത്ര ധർമഃ സനാതനഃ॥ 13-270-14 (92195)
സർവേഷാം തുല്യദേഹാനാം സർവേഷാം സദൃശാത്മനാം।
കാലോ ധർമേണ സംയുക്തഃ ശേഷ ഏവ സ്വയം ഗുരുഃ॥ 13-270-15 (92196)
ഏവം സതി ന ദോഷോഽസ്തി ഭൂതാനാം ധർമസേവനേ।
തിര്യഗ്യോനാവപി സതാം ലോക ഏവ മതോ ഗുരുഃ॥ ॥ 13-270-16 (92197)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി സപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 270 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-270-2 പ്രവർതതേ പ്രവർതയതി॥ 7-270-3 ധർമാർഥസ്യ ധർമഫലസ്യ പ്രദർശനാത്। യദാ ധർമ ഏവ ശ്രേയസ്കര ഇതി ബുദ്ധിർഭവേത്തദായം ധർമാത്മാ ധർമചിത്തഃ ധർമേ ആശ്വസീത വിശ്വാസം കുർവീത। അദൃഢബുദ്ധിസ്തു ന വിശ്വസേത് ധർമഫലേ॥ 7-270-4 ഏതാവദ്ധർമേ വിശ്വാസവത്ത്വം। ഉഭയവിത്കർതവ്യാകർതവ്യവിത്॥ 7-270-7 ധർമഃ കദാപ്യധർമോ ന ഭവേദിത്യാഹ നഹീതി। അധർമതയാ ദുഃഖഹേതുതയാ॥ 7-270-8 അധർമസന്തതൌ ധർമം കുരുതേ പരകാരണാത് ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-270-9 ഏതൌ വിശുദ്ധതാഽധർമാസ്പർശൌ॥ 7-270-11 ഉച്യമാനസ്തു ധർമേണ ധർമലോകഭയച്ഛലേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-270-14 വിശേഷേണേതി യുഗ്മം। സർവേഷാം പ്രാണിനാം പാഞ്ചഭൌതികത്വേ പ്രത്യക്ഷേപി വിശേഷകരണമിദം പവിത്രമിദമപവിത്രമിതി വ്യവസ്ഥാപനം ലോകധർമേ ശാസ്ത്രീയധർമേ ച നിമിത്തേ സതി കൃതം॥ 7-270-15 അത്ര ശങ്കതേ അധ്രുവ ഇതി। ലോകസ്യ ധർമസ്യ ച കാര്യകാരണബാവാത്കാര്യസ്യാധ്രുവത്വം കാരണസ്യ ധ്രുവത്വം ച ന യുക്തം തന്തുനാശമന്തരേണ പടനാശായോഗാദിത്യർഥഃ। ഉത്തരമാഹ। കാലഃ സങ്കൽപഃ। നിഷ്കാമധർമ ഏവ ധ്രുവസ്തത്ഫലം നതു സകാമി ഇത്യർഥഃ॥ 7-270-16 സ്വയം ഗുരുരിതി। ധർമബലാത്സ്വയമേവ ച സ ഉദേതി ശിക്ഷയേദിത്യർതഃ॥ 7-270-17 യദി ഭൂതാനാം പ്രാക്കർമൈവ തത്രതത്ര സുഖദുഃഖസാധനേ പ്രവർതകമതോ ധർമസേവനേ കർമഫലഭോഗേ അസമഞ്ജസേപി ഭൂതാനാം ദോഷോ നാസ്തി। യതഃ തിര്യഗ്യോനാവപി സതാം വിദ്യമാനാനാം ഭൂതാനാം സദസ്രത്പ്രവൃത്തൌ പൂർവകർമാനുസാരാല്ലോക ഏവ ഗുരുർദൃഷ്ടഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 271
॥ ശ്രീഃ ॥
13.271. അധ്യായഃ 271
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദേവദേവർഷിഗിരിനദീതീർഥക്ഷേത്രാദീനാം വിസ്തരേണ പൃഥങ്നാമനിർദേശപൂർവകം പ്രാതഃസായം തത്കീർതനസ്യ ദുരിതനിവൃത്തിസുകൃതപ്രാപ്തിഹേതുത്വോത്കീർതനം॥ 1 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശരതൽപഗതം ഭീഷ്മം പാണ്ഡവോഽഥ കുരൂദ്വഹഃ।
യുധിഷ്ഠിരോ ഹിതം പ്രേപ്സുരപൃച്ഛത്കൽമഷാപഹം॥ 13-271-1 (92198)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 13-271-2x (7718)
കിം ശ്രേയഃ പുരുഷസ്യേഹ കിം കുർവൻസുഖമേധതേ।
വിപാപ്മാ സ ഭവേത്കേന കിം വാ കൽമഷനാശനം॥ 13-271-2 (92199)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-271-3x (7719)
തസ്മൈ ശുശ്രൂഷമാണായ ഭൂയഃ ശാന്തനവസ്തദാ।
ദൈവം വംശം യഥാന്യായമാചഷ്ട പുരുഷർഷഭ॥ 13-271-3 (92200)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-271-4x (7720)
അയം ദൈവതവംശോ വൈ ഋഷിവംശസമന്വിതഃ।
ത്രിസന്ധ്യം പഠിതഃ പുത്ര കൽമഷാപഹരഃ പരഃ॥ 13-271-4 (92201)
യദഹ്നാ കുരുതേ പാപമിന്ദ്രിയൈഃ പുരുഷശ്ചരൻ।
ബുദ്ധിപൂർവമബുദ്ധിർവാ രാത്രൌ യച്ചാപി സന്ധ്യയോഃ॥ 13-271-5 (92202)
മുച്യതേ സർവപാപേഭ്യഃ കീർതയന്വൈ ശുചിഃ സദാ।
നാന്ധോ ന ബധിരഃ കാലേ കുരുതേ സ്വസ്തിമാൻസദാ॥ 13-271-6 (92203)
തിര്യഗ്യോനിം ന ഗച്ഛേച്ച നരകം സങ്കരാണി ച।
ന ച ദുഃഖമയം തസ്യ മരണേ സ ന മുഹ്യതി॥ 13-271-7 (92204)
ദേവാസുരഗകുരുർദേവഃ സർവഭൂതനമസ്കൃതഃ।
അചിന്ത്യോഥാപ്യനിർദേശ്യഃ സർവപ്രാണോ ഹ്യയോനിജഃ॥ 13-271-8 (92205)
പിതാമഹോ ജഗന്നാഥഃ സാവിത്രീ ബ്രഹ്മണഃ സതീ।
വേദഭൂരഥ കർതാ ച വിഷ്ണുർനാരായണഃ പ്രഭുഃ॥ 13-271-9 (92206)
ഉമാപതിർവിരൂപാക്ഷഃ സ്കന്ദഃ സേനാപതിസ്തഥാ।
വിശാഖോ ഹുതഭുഗ്വായുശ്ചന്ദ്രസൂര്യൌ പ്രഭാകരൌ॥ 13-271-10 (92207)
ശക്രഃ ശചീപതിർദേവോ യമോ ധൂമോർണയാ സഹ।
വരുണഃ സഹ ഗൌര്യാ ച സഹ ഋദ്ധ്യാ ധനേശ്വരഃ॥ 13-271-11 (92208)
സൌംയാ ഗൌഃ സുരഭിർദേവീ വിശ്രവാശ്ച മഹാനൃഷിഃ।
സങ്കൽപഃ സാഗരോ ഗംഗാ സ്രവന്ത്യോഽഥ മരുദ്ഗണഃ॥ 13-271-12 (92209)
വാലഖില്യാസ്തപഃസിദ്ധാഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്തഥാ।
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ വിശ്വാവസുർഹഹാഹുഹൂഃ॥ 13-271-13 (92210)
തുംബുരുശ്ചിത്രസേനശ്ച ദേവദൂതശ്ച വിശ്രുതഃ।
ദേവകന്യാ മഹാഭാഗാ ദിവ്യാശ്ചാപ്സരസാം ഗണാഃ॥ 13-271-14 (92211)
ഉർവശീ മേനകാ രംഭാ മിശ്രകേശീ ഹ്യലംബുഷാ।
വിശ്വാചീ ച ഘൃതാചീ ച പഞ്ചചൂഡാ തിലോത്തമാ॥ 13-271-15 (92212)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാഃ സാശ്വിനഃ പിതരോപി ച।
ധർമഃ ശ്രുതം തപോ ദീക്ഷാ വ്യവസായഃ പിതാമഹഃ॥ 13-271-16 (92213)
ശർവര്യോ ദിവസാശ്ചൈവ മാരീചഃ കശ്യപസ്തഥാ।
ശുക്രോ ബൃഹസ്പതിർഭൌമോ ബുധോ രാഹുഃ ശനൈശ്ചരഃ॥ 13-271-17 (92214)
നക്ഷത്രാണ്യൃതവശ്ചൈവ മാസാഃ പക്ഷാഃ സവത്സരാഃ।
വൈനതേയാഃ സമുദ്രാശ്ച കദ്രുജാഃ പന്നഗാസ്തഥാ॥ 13-271-18 (92215)
ശതദ്രുശ്ച വിപാശാ ച ചന്ദ്രഭാഗാ സരസ്വതീ।
സിന്ധുശ്ച ദേവികാ ചൈവ പ്രഭാസം പുഷ്കരാണി ച॥ 13-271-19 (92216)
ഗംഗാ മഹാനദീ വേണാ കാവേരീ നർമദാ തഥാ।
കുലംപുനാ വിശല്യാ ച കരതോയാംബുവാഹിനീ॥ 13-271-20 (92217)
സരയൂർഗണ്ഡകീ ചൈവ ലോഹിതശ്ച മഹാനദഃ।
താംരാരുണാ വേത്രവതീ പർണാശാ ഗൌതമീ തഥാ॥ 13-271-21 (92218)
ഗോദാവരീ ച വേണ്യാ ച കൃഷ്ണവേണാ തഥാഽദ്രിജാ।
ദൃഷദ്വതീ ച കാവേരീ ചക്ഷുർമന്ദാകിനീ തഥാ॥ 13-271-22 (92219)
പ്രയാഗം ച പ്രഭാസം ച പുണ്യം നൈമിഷമേവ ച।
തച്ച വിശ്വേശ്വരസ്ഥാനം യത്ര തദ്വിമലം സരഃ॥ 13-271-23 (92220)
പുണ്യതീർഥം സുസലിലം കുരുക്ഷേത്രം പ്രകീർതിതം।
സിന്ധൂത്തമം തപോ ദാനം ജംബൂമാർഗമഥാപി ച॥ 13-271-24 (92221)
ഹിരണ്വതീ വിതസ്താ ച തഥാ പ്ലക്ഷവതീ നദീ।
വേദസ്മൃതിർവേദവതീ മാലവാഽഥാശ്വവത്യപി॥ 13-271-25 (92222)
ഭൂമിഭാഗാസ്തഥാ പുണ്യാ ഗംഗാദ്വാരമഥാപി ച।
ഋഷികുല്യാസ്തഥാ മേധ്യാ നദ്യഃ സിന്ധുവഹാസ്തഥാ॥ 13-271-26 (92223)
ചർമണ്വതീ നദീ പുണ്യാ കൌശികീ യമുനാ തഥാ।
നദീ ഭീമരഥീ ചൈവ ബാഹുദാ ച മഹാനദീ॥ 13-271-27 (92224)
മാഹേന്ദ്രവാണീ ത്രിദിവാ നീലികാ ച സരസ്വതീ।
നന്ദാ ചാപരനന്ദാ ച തഥാ തീർഥമഹാഹ്രദഃ॥ 13-271-28 (92225)
ഗയാഽഥ ഫൽഗുതീർഥം ച ധർമാരണ്യം സുരൈർവൃതം।
തഥാ ദേവനദീ പുണ്യാ സരശ്ച ബ്രഹ്മനിർമിതം॥ 13-271-29 (92226)
പുണ്യം ത്രിലോകവിഖ്യാതം സർവപാപഹരം ശിവം।
ഹിമവാൻപർവതശ്ചൈവ ദിവ്യൌഷധിസമന്വിതഃ॥ 13-271-30 (92227)
വിന്ധ്യോ ധാതുവിചിത്രാംഗസ്തീർഥവാനൌഷധാന്വിതഃ।
മേരുർമഹേന്ദ്രോ മലയഃ ശ്വേതശ്ച രജതാവൃതഃ॥ 13-271-31 (92228)
ശൃംഗവാൻമന്ദരോ നീലോ നിഷധോ ദർദുരസ്തഥാ।
ചിത്രകൂടോഽഞ്ജനാഭശ്ച പർവതോ ഗന്ധമാദനഃ॥ 13-271-32 (92229)
പുണ്യഃ സോമഗിരിശ്ചൈവ തഥൈവാന്യേ മഹീധരാഃ।
ദിശശ്ച വിദിശശ്ചൈവ ക്ഷിതിഃ സർവേ മഹീരുഹാഃ॥ 13-271-33 (92230)
വിശ്വേദേവാ നഭശ്ചൈവ നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാസ്തഥാ।
പാന്തു നഃ സതതം ദേവാഃ കീർതിതാഽകീർതിതാ മയാ॥ 13-271-34 (92231)
കീർതയാനോ നരോ ഹ്യേതാൻമുച്യതേ സർവകിൽബിഷൈഃ।
സ്തുവംശ്ച പ്രതിനന്ദംശ്ച മുച്യതേ സർവതോ ഭയാത്॥ 13-271-35 (92232)
സർവസങ്കരപാപേഭ്യോ ദേവതാസ്തവനന്ദകഃ।
ദേവതാനന്തരം വിപ്രാംസ്തപഃസിദ്ധാംസ്തപോധികാൻ॥ 13-271-36 (92233)
കീർതിതാൻകീർതയിഷ്യാമി സർവപാപപ്രമോചനാൻ।
യവക്രീതോഽഥ രൈംയശ്ച കക്ഷീവാനൌശിജസ്തഥാ॥ 13-271-37 (92234)
ഭൃഗ്വംഗിരാസ്തഥാ കണ്വോ മേധാതിഥിരഥ പ്രഭുഃ।
ബർഹീ ച ഗുണസംപന്നഃ പ്രാചീം ദിശമുപാശ്രിതാഃ॥ 13-271-38 (92235)
ഭദ്രാം ദിശം മഹാഭാഗാ ഉൽമുചുഃ പ്രമുചുസ്തഥാ। 13-271-39 (92236)
മുമുചുശ്ച മഹാഭാഗഃ സ്വസ്ത്യാത്രേയശ്ച വീര്യവാൻ॥ 13-271-39 (92237)
മിത്രാവരുണയോഃ പുത്രസ്തഥാഽഗസ്ത്യഃ പ്രതാപവാൻ।
ദൃഢായുശ്ചോർധ്വബാഹുശ്ച വിശ്രുതാവൃഷിസത്തമൌ॥ 13-271-40 (92238)
പശ്ചിമാം ദിശമാശ്രിത്യ യ ഏധന്തേ നിബോധ താൻ।
ഉഷംഗുഃ സഹ സോദര്യൈഃ പരിവ്യാധശ്ച വീര്യവാൻ॥ 13-271-41 (92239)
ഋഷിർദീർഘതമാശ്ചൈവ ഗൌതമഃ കാശ്യപസ്തഥാ।
ഏകതശ്ച ദ്വിതശ്ചൈവ ത്രിതശ്ചൈവ മഹാനൃഷിഃ॥ 13-271-42 (92240)
അത്രേഃ പുത്രശ്ച ധർമാത്മാ തഥാ സാരസ്വതഃ പ്രഭുഃ।
ഉത്തരാം ദിശമാശ്രിത്യ യ ഏധന്തേ നിബോധ താൻ। 13-271-43 (92241)
അത്രിർവസിഷ്ഠഃ ശക്തിശ്ച പാരാശര്യശ്ച വീര്യവാൻ।
വിശ്വാമിത്രോ ഭരദ്വാജോ ജമദഗ്നിസ്തഥൈവ ച॥ 13-271-44 (92242)
ഋചീകപുത്രോ രാമശ്ച ഋഷിരൌദ്ദാലകിസ്തഥാ।
ശ്വേതകേതുഃ കോഹലശ്ച വിപുലോ ദേവലസ്തഥാ॥ 13-271-45 (92243)
ദേവശർമാ ച ധൌംയശ്ച ഹസ്തികാശ്യപ ഏവ ച।
ലോമശോ നാചികേതശ്ച ലോമഹർഷണ ഏവ ച॥ 13-271-46 (92244)
ഋഷിരുഗ്രശ്രവാശ്ചൈവ ഭാർഗവശ്ച്യവനസ്തഥാ।
ഏഷ വൈ സമവായശ്ച ഋഷിദേവസമന്വിതഃ॥ 13-271-47 (92245)
ആദ്യഃ പ്രകീർതിതോ രാജൻസർവപാപപ്രമോചനഃ।
നൃഗോ യയാതിർനഹുഷോ യദുഃ പൂരുശ്ച വീര്യവാൻ॥ 13-271-48 (92246)
ധുന്ധുമാരോ ദിലീപശ്ച സഗരശ്ച പ്രതാപവാൻ।
കൃശാശ്വോ യൌവനാശ്വശ്ച ചിത്രാശ്വഃ സത്യവാംസ്തഥാ॥ 13-271-49 (92247)
ദുഷ്യന്തോ ഭരതശ്ചൈവ ചക്രവർതീ മഹായശാഃ।
പവനോ ജനകശ്ചൈവ തഥാ ദൃഷ്ടരഥോ നൃപഃ॥ 13-271-50 (92248)
രഘുർനരവരശ്ചൈവ തഥാ ദശരഥോ നൃപഃ।
രാമോ രാക്ഷസഹാ വീരഃ ശശബിന്ദുർഭഗീരഥഃ॥ 13-271-51 (92249)
ഹരിശ്ചന്ദ്രോ മരുത്തശ്ച തഥാ ദ·ഢരഥോ നൃപഃ।
മഹോദര്യോ ഹ്യലർകശ്ച ഐലശ്ചൈവ നരാധിപഃ॥ 13-271-52 (92250)
കരന്ധമോ നരശ്രേഷ്ഠഃ കധ്മോരശ്ച നരാധിപഃ।
ദക്ഷോഽംബരീഷഃ കുകുരോ രൈവതശ്ച മഹായശാഃ॥ 13-271-53 (92251)
കുരു സംവരണശ്ചൈവ മാന്ധാതാ സത്യവിക്രമഃ।
മുചുകുന്ദശ്ച രാജർഷിർജഹ്നുർജാഹ്നവിസേവിതഃ॥ 13-271-54 (92252)
ആദിരാജഃ പൃഥുർവൈന്യോ മിത്രഭാനുഃ പ്രിയങ്കരഃ।
ത്രസദ്ദസ്യുസ്തഥാ രാജാ ശ്വേതോ രാജർഷിസത്തമഃ॥ 13-271-55 (92253)
മഹാഭിഷശ്ച വിഖ്യാതോ നിമീ രാജാ തഥാഽഷ്ടകഃ।
ആയുഃ ക്ഷുപശ്ച രാജർഷിഃ കക്ഷേയുസ്ച നരാധിപഃ॥ 13-271-56 (92254)
പ്രതർദനോ ദിവോദാസഃ സുദാസഃ കോസലേശ്വരഃ।
ഐലോ നലശ്ച രാജർഷിർമനുശ്ചൈവ പ്രജാപതിഃ॥ 13-271-57 (92255)
ഹവിധ്രശ്ച പൃഷധ്രശ്ച പ്രതീപഃ ശാന്തനുസ്തഥാ।
അജഃ പ്രാചീനബർഹിശ്ച തഥൈക്ഷ്വാകുർമഹായശാഃ॥ 13-271-58 (92256)
അനരണ്യോ നരപതിർജാനുജംഘസ്തഥൈവ ച।
കക്ഷസേനശ്ച രാജർഷിര്യേ ചാന്യേ ചാനുകീർതിതാഃ॥ 13-271-59 (92257)
കല്യമുത്ഥായ യോ നിത്യം സന്ധ്യേ ദ്വേഽസ്തമയോദയേ।
പഠേച്ഛുചിരനാവൃത്തഃ സ ധർമഫലഭാഗ്ഭവേത്॥ 13-271-60 (92258)
ദേവാ ദേവർഷയശ്ചൈവ സ്തുതാ രാജർഷയസ്തഥാ।
പുഷ്ടിമായുര്യശഃ സ്വർഗം വിധാസ്യന്തി മമേശ്വരാഃ॥ 13-271-61 (92259)
മാ വിഘ്നം മാ ച മേ പാപം മാ ച മേ പരിപന്ഥിനഃ।
ധ്രുവോ ജയോ മേ നിത്യഃ സ്യാത്പരത്ര ച ശുഭാ ഗതിഃ॥ 13-271-62 (92260)
`പാലയ ത്വം പ്രജാഃ സർവാഃ ശാന്താത്മാ ത്വനുശാസിതാ।
ദ്വൈപായനഃ സ്വയഞ്ചക്ഷുഃ കൃഷ്ണസ്തേഽസ്തു പരായണം॥ 13-271-63 (92261)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-271-64x (7721)
ഇത്യുക്ത്വോപാസനാർഥായ വിരരാമ മഹാമതിഃ॥' ॥ 13-271-64 (92262)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ഏകസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 271 ॥
അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 272
॥ ശ്രീഃ ॥
13.272. അധ്യായഃ 272
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരായ നിഖിലധർമോപദേശാനന്തരം സ്വാവസാനകാലാഽഽസത്ത്യവഗമേന ഭഗവദ്ധ്യാനായ വാക്പ്രസാരണാദുപരതേ ഭീഷ്മേ തംപ്രതി വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരസ്ഥ നഗരഗമനാഭ്യനുജ്ഞാനചോദനാ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മാശ്യനുജ്ഞയാ സഹകൃഷ്ണാദിഭിർഹാസ്തിനപുരപ്രവേശനം॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
ശരതൽപഗതേ ഭീഷ്മേ കൌരവാണാം ധുരന്ധരേ।
ശയാനേ വീരശയനേ പാണ്ഡവൈഃ സമുപസ്ഥിതേ॥ 13-272-1 (92263)
യുധിഷ്ഠിരോ മഹാപ്രാജ്ഞോ മമ പൂർവപിതാമഹഃ।
ധർമാണാമാഗമം ശ്രുത്വാ വിദിത്വാ സർവസംശയാൻ॥ 13-272-2 (92264)
ദാനാനാം ച വിധിം ശ്രുത്വാ ച്ഛിന്നധർമാർഥസംശയഃ।
യദന്യദകരോദ്വിപ്ര തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 13-272-3 (92265)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-272-4x (7722)
അഭൂൻമുഹൂർതം സ്തിമിതം സർവം തദ്രാജമണ്ഡലം।
തൂഷ്ണീംഭൂതേ തതസ്തസ്മിൻപടേ ചിത്രമിവാർപിതം॥ 13-272-4 (92266)
മുഹൂർതമിവ ച ധ്യാത്വാ വ്യാസഃക സത്യവതീസുതഃ।
നൃപം ശയാനം ഗാംഗേയമിദമാഹ വചസ്ത്വരൻ॥ 13-272-5 (92267)
രാജൻപ്രകൃതിമാപന്നഃ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈഃ പാർതിവൈശ്ചാനുയായിഭിഃ॥ 13-272-6 (92268)
ഉപാസ്തേ ത്വാം നരവ്യാഘ്ര സഹ കൃഷ്ണേന ധീമതാ।
തമിമം പുരയാനായ സമനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 13-272-7 (92269)
ഏവമുക്തോ ഭഗവതാ വ്യാസേന പൃഥിവീപതിഃ।
യുധിഷ്ഠിരം സഹാമാത്യമനുജജ്ഞേ നദീസുതഃ॥ 13-272-8 (92270)
ഉവാച ചൈനം മധുരം നൃപം ശാന്തനവോ നൃപഃ।
പ്രവിശസ്വ പുരീം രാജന്ധർമേ ച ധ്രിയതാം മനഃ॥ 13-272-9 (92271)
യജസ്വ വിവിധൈര്യജൈർബഹ്വന്നൈഃ സ്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
യയാതിരിവ രാജേന്ദ്ര ശ്രകദ്ധാദമപുരഃസരഃ॥ 13-272-10 (92272)
ക്ഷത്രധർമരതഃ പാർഥ പിതൄന്ദേവാംശ്ച തർപയ।
ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യസേ ചൈവ വ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ॥ 13-272-11 (92273)
രഞ്ജയസ്വ പ്രജാഃ സർവാഃ പ്രകൃതീഃ പരിസാന്ത്വയ।
സുഹൃദഃ ഫലസത്കാരൈരർചയസ്വ യഥാർഹതഃ॥ 13-272-12 (92274)
അനും ത്വാം താത ജീവന്തു മിത്രാണി സുഹൃകദസ്തഥാ।
ചൈത്യസ്ഥാനേ സ്ഥിതം വൃക്ഷം ഫലവന്തമിവ ദ്വിജാഃ॥ 13-272-13 (92275)
ആഗന്തവ്യം ച ഭവതാ സമയേ മമ പാർഥിവ।
വിനിവൃത്തേ ദിനകരേ പ്രവൃത്തേ ചോത്തരായണേ॥ 13-272-14 (92276)
തഥേത്യുക്ത്വാ ച കൌന്തേയഃ സോഭിവാദ്യ പിതാമഹം।
പ്രയയൌ സപരീവാരോ നഗരം നാഗസാഹ്വയം॥ 13-272-15 (92277)
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ ഗാന്ധാരീം ച പതിവ്രതാം।
സഹ തൈർഋഷിഭിഃ സർവൈർഭ്രാതൃഭിഃ കേശവേന ച॥ 13-272-16 (92278)
പൌരജാനപദൈശ്ചൈവ മന്ത്രിവൃദ്ധൈശ്ച പാർഥിവ।
പ്രവിവേശ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ പുരം വാരണസാഹ്വയം॥ ॥ 13-272-17 (92279)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ദാനധർമപർവണി ദ്വിസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 272 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-272-7 തമിമം പുനരാഗന്തുമിതി ഥ.പാഠഃ॥ അഥ ഭീഷസ്വർഗാരോഹണപർവ ॥ 2 ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 273
॥ ശ്രീഃ ॥
13.273. അധ്യായഃ 273
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മസംസ്കാരോപയോഗിസംഭാരപ്രസ്ഥാപനപൂർവകം കൃഷ്ണധൃതരാഷ്ട്രാദിഭിഃസഹ ഭീഷ്മസമീപം പ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണാഭിവാദനപൂർവകം കൃഷ്ണാദ്യാഗമനം നിവേദിതേന ഭീഷ്മേണ സ്വസ്യ കൃഷ്ണയാഥാത്ംയജ്ഞാനപ്രകാശനേന തത്പ്രണാമസ്തുതിപൂർവകം വ്യാസകൃഷ്ണധൃതരാഷ്ട്രാദിഭ്യഃ സ്വസ്യ പ്രാണോത്സർഗാഭ്യനുജ്ഞാനപ്രാർഥനാ॥ 2 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതഃ കുന്തീസുതോ രാജാ പൌരജാനപദം ജനം।
പൂജയിത്വാ യഥാന്യായമനുജജ്ഞേ ഗൃഹാൻപ്രതി॥ 13-273-1 (92280)
സാന്ത്വയാമാസ നാരീശ്ച ഹതപുത്രാ ഹതേശ്വരാഃ।
വിപുലൈരർഥദാനൈഃ സ തദാ പാണ്ഡുസുതോ നൃപഃ॥ 13-273-2 (92281)
സോഭിഷിക്തോ മഹാപ്രാജ്ഞഃ പ്രാപ്യ രാജ്യം യുധിഷ്ഠിരഃ।
അവസ്ഥാപ്യ നരശ്രേഷ്ഠഃ സർവാഃ സ്വപ്രകൃതീസ്തഥാ॥ 13-273-3 (92282)
ദ്വിജേഭ്യോ ബലമുഖ്യേഭ്യോ നൈഗമേഭ്യശ്ച സർവശഃ।
പ്രതിഗൃഹ്യാശിഷോ മുഖ്യാസ്തഥാ ധർമഭൃതാംവരഃ॥ 13-273-4 (92283)
ഉഷിത്വാ ശർവരീഃ ശ്രീമാൻപഞ്ചാശന്നഗരോത്തമേ।
സമയം കൌരവാഗ്ര്യസ്യ സസ്മാര പുരുഷർഷഭഃ॥ 13-273-5 (92284)
സ നിര്യയൌ ജഗപുരാദ്യജകൈഃ പരിവാരിതഃ।
ദൃഷ്ട്വാ നിവൃത്തമാദിത്യം പ്രവൃത്തം ചോത്തരായണം॥ 13-273-6 (92285)
ഘൃതം മാല്യം ച ഗന്ധാംശ്ച ക്ഷൌമാണി ച യുധിഷ്ഠിരഃ।
ചന്ദനാഗരുമുഖ്യാനി തഥാ കാലഗരൂണി ച॥ 13-273-7 (92286)
പ്രസ്ഥാപ്യച പൂർവം കൌന്തേയോ ഭീഷ്മസംസ്കരണായ വൈ।
മാല്യാനി ച വരാർഹാണി രത്നാനി വിവിധാനി ച॥ 13-273-8 (92287)
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരുസ്കൃത്യ ഗാന്ധാരീം ച യശസ്വിനീം।
മാതരം ച പൃഥാം ധാമാൻഭ്രാതൄംശ്ച പുരുഷർഷംഭാൻ॥ 13-273-9 (92288)
ജനാർദനേനാനുഗതോ വിദുരേണ ച ധീമതാ।
യുയുത്സുനാ ച കൌരവ്യോ യുയുധാനേന ചാഭിഭോ॥ 13-273-10 (92289)
മഹതാ രാജഭോഗേന പാരിബർഹേണ സംവൃതഃ।
സ്തൂയമാനോ മഹാതേജാ ഭീഷ്മിസ്യാഗ്നീനനുവ്രജൻ॥ 13-273-11 (92290)
നിശ്ചക്രാമ പുരാത്തസ്മാദ്യഥാ ദേവപതിസ്തഥാ।
ആസസാദ കുരുക്ഷേത്രേ തതഃ ശാന്തനവം നൃപഃ॥ 13-273-12 (92291)
ഉപാസ്യമാനം വ്യാസേന പാരാശര്യേണ ധീമതാ।
നാരദേന ച രാജർഷേ ദേവലേനാസിതേന ച॥ 13-273-13 (92292)
ഹതശിഷ്ടൈർനൃപൈസ്ചാന്യൈർനാനാദേശസമാഗതൈഃ।
രക്ഷിഭിശ്ച മഹാത്മാനം രക്ഷ്യമാണം സമന്തതഃ॥ 13-273-14 (92293)
ശയാനം വീരശയനേ ദദർശ നൃപതിസ്തതഃ।
തതോ രഥാദവാരോഹദ്ധാതൃഭിഃ സഹ ധർമരാട്॥ 13-273-15 (92294)
അഭിവാദ്യാഥ കൌന്തേയഃ പിതാമഹമരിന്ദമം।
ദ്വൈപായനാദീന്വിപ്രാംശ്ച തൈശ്ച പ്രത്യഭിനന്ദിതഃ॥ 13-273-16 (92295)
ഋത്വിഗ്ഭിർബ്രഹ്മകൽപൈശ്ച ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ധർമജഃ।
ആസാദ്യ ശരതൽപസ്ഥമൃഷിഭിഃ പരിവാരിതം॥ 13-273-17 (92296)
അബ്രവീദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ കൌരവ്യഃ ശയാനം നിംനഗാസുതം॥ 13-273-18 (92297)
യുധിഷ്ഠിരോഽഹം നൃപതേ നമസ്തേ ജാഹ്നവീസുത।
ശൃണോഷി ചേൻമഹാബാഹോ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ॥ 13-273-19 (92298)
പ്രാപ്തോസ്മി സമയേ രാജന്നഗ്നീനാദായ തേ വിഭോ।
ആചാര്യാൻബ്രാഹ്മണാംശ്ചൈവ ഋത്വിജോ ഭ്രാതരശ്ച മേ॥ 13-273-20 (92299)
പുത്രശ്ച തേ മഹാതേജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
ഉപസ്ഥിതഃ സഹാമാത്യോ വാസുദേവശ്ച വീര്യവാൻ॥ 13-273-21 (92300)
ഹതശിഷ്ടാശ്ച രാജാനഃ സർവേ ച കുരുജാംഗലാഃ।
താൻപശ്യ നരശാർദൂല സമുൻമീലയ ലോചനേ॥ 13-273-22 (92301)
യച്ചേഹ കിഞ്ചിത്കർതവ്യം തത്സർവം പ്രാപിതം മയാ।
യഥോക്തം ഭവതാ കാലേ സർവമേവ ച തത്കൃതം॥ 13-273-23 (92302)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-273-24x (7723)
ഏവമുക്തസ്തു ഗാംഗേയഃ കുന്തീപുത്രേണ ധീമതാ।
ദദർശ ഭാരതാൻസർവാൻസ്ഥിതാൻസംപരിവാര്യ ഹ॥ 13-273-24 (92303)
തതശ്ചലവപുർഭീഷ്മഃ പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ഭുജം।
ഓഘമേഘസ്വരോ വാഗ്മീ കാലേ വചനമബ്രവീത്॥ 13-273-25 (92304)
ദിഷ്ട്യാ പ്രാപ്തോസി കൌന്തേയ സഹാമാത്യോ യുധിഷ്ഠിര।
പരിവൃത്തോ ഹി ഭഗവാൻസഹസ്രാംശുർദിവാകരഃ॥ 13-273-26 (92305)
അഷ്ടപഞ്ചാശതം രാത്ര്യഃ ശയാനസ്യാദ്യ മേ ഗതാഃ।
ശരേഷു നിശിതാഗ്നേഷു യഥാ വർഷശതം തഥാ॥ 13-273-27 (92306)
മാഘോഽയം സമനുപ്രാപ്തോ മാസഃ പുണ്യോ യുധിഷ്ഠിര।
ത്രിഭാഗശേഷഃ പക്ഷോഽയം ശുക്ലോ ഭവിതുമർഹതി॥ 13-273-28 (92307)
ഏവമുക്ത്വാ തു ഗാംഗേയോ ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
ധൃതരാഷ്ട്രമഥാമന്ത്ര്യ കാലേ വചനമബ്രവീത്॥ 13-273-29 (92308)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-273-30x (7724)
രാജന്വിദിതധർമോസി സുനിർണീതാർഥസംശയഃ।
ബഹുശ്രുതാ ഹി തേ വിപ്രാ ബഹവഃ പര്യുപാസിതാഃ॥ 13-273-30 (92309)
വേദ ശാസ്ത്രാണി സൂക്ഷ്മാണി ധർമാംശ്ച മനുജേശ്വര।
വേദാംശ്ച ചതുരഃ സർവാൻഷഡംഗൈരുപബൃംഹിതാൻ॥ 13-273-31 (92310)
ന ശോചിതവ്യം കൌരവ്യ ഭവിതവ്യം ഹി തത്തഥാ।
ശ്രുതം ദേവരഹസ്യം തേ കൃഷ്ണദ്വൈപായനാദപി॥ 13-273-32 (92311)
യഥാ പാണ്ഡോഃ സുതാ രാജംസ്തഥൈവ തവ ധർമതഃ।
താൻപാലയ സ്ഥിതോ ധർമേ ഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതാൻ॥ 13-273-33 (92312)
ധർമരാജോ ഹി ശുദ്ധാത്മാ നിദേശേ സ്ഥാസ്യതേ തവ।
ആനൃശംസ്യപരം ഹ്യേന ജാനാമി ഗുരുവത്സലം॥ 13-273-34 (92313)
തവ പുത്രാ ദുരാത്മാനഃ ക്രോധലോഭപരായണാഃ।
ഈർഷ്യാഭിഭൂതാ ദുർവൃത്താസ്താന്ന ശോചിതുമർഹസി॥ 13-273-35 (92314)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-273-36x (7725)
ഏതാവധുക്ത്വാ വചനം ധൃതരാഷ്ട്രം മനീഷിണം।
വാസുദേവം മഹാബാഹുമഭ്യഭാഷയ കൌരവഃ॥ 13-273-36 (92315)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 13-273-37x (7726)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ സുരാസുരനമസ്കൃത।
ത്രിവിക്രമ നമസ്തുഭ്യം ശംഖചക്രഗദാധര॥ 13-273-37 (92316)
വാസുദേവോ ഹിരണ്യാത്മാ പുരുഷഃ സവിതാ വിരാദ്।
ജീവഭൂതോഽനുരൂപസ്ത്വം പരമാത്മാ സനാതനഃ॥ 13-273-38 (92317)
ത്വദ്ഭക്തം ത്വദ്ഗതിം ശാന്തമുദാരമപരിഗ്രഹം।
ത്രായസ്വ പുണ്ഡരീകാക്ഷ പുരുഷോത്തമ നിത്യശഃ।
അനുജാനീഹി മാം കൃഷ്ണ വൈകുണ്ഠ പുരുഷോത്തമ॥ 13-273-39 (92318)
രക്ഷ്യാശ്ച തേ പാണ്ഡവേയാ ഭവാന്യേഷാം പരായണം।
ഉക്തവാനസ്മി ദുർബദ്ധിം മന്ദം ദുര്യോധനം തദാ॥ 13-273-40 (92319)
യതഃ കൃഷ്ണസ്തതോ ധർമോ യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ।
വാസുദേവേന തീർഥേന പുത്ര സംശാംയ പാണ്ഡവൈഃ॥ 13-273-41 (92320)
സന്ധാനസ്യ പരഃ കാലസ്തവേതി ച പുനഃപുനഃ।
ന ച മേ തദ്വചോ മൂഢഃ കൃതവാൻസ സുമന്ദധീഃ।
ഘാതയിത്വേഹ പൃഥിവീം തതഃ സ നിധനം ഗതഃ॥ 13-273-42 (92321)
ത്വാം തു ജാനാംയഹം ദേവം പുരാണമൃഷിസത്തമം।
നരേണ സഹിതം ദേവ ബദര്യാം സുചിരോഷിതം॥ 13-273-43 (92322)
തഥാ മേ നാരദഃ പ്രാഹ വ്യാസശ്ച സുമഹാതപാഃ।
നരനാരായണാവേതൌ സംഭൂതൌ മനുജേഷ്വിതി॥ 13-273-44 (92323)
സ മാം ത്വമനുജാനീഹി കൃഷ്ണ മോക്ഷ്യേ കലേവരം।
ത്വയാഽഹം സമനുജ്ഞാതോ ഗച്ഛേയം പരമാം ഗതിം॥ 13-273-45 (92324)
വാസുദേവ ഉവാച। 13-273-46x (7727)
അനുജാനാമി ഭീഷ്മ ത്വാം വസൂൻപ്രാപ്നുഹി പാർഥിവ।
ന തേഽസ്തി വൃജിനം കിഞ്ചിച്ഛുദ്ധാത്മൈശ്വര്യസംയുതഃ॥ 13-273-46 (92325)
പിതൃഭക്തോസി രാജർഷേ മാർകണ്ഡേയ ഇവാപരഃ।
തേന മൃത്യുസ്തവ വശേ സ്ഥിതോ ഭൃത്യ ഇവാനതഃ॥ 13-273-47 (92326)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-273-48x (7728)
ഏവമുക്തസ്തു ഗാംഗേയഃ പാണ്ഡവാനിദമബ്രവീത്।
ധൃതരാഷ്ട്രമുഖാംശ്ചാപി സർവാംശ്ച സുഹൃദസ്തഥാ॥ 13-273-48 (92327)
പ്രാണാനുത്സ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തത്രാനുജ്ഞാതുമർഹഥ।
സത്യേഷു യതിതവ്യം വഃ സത്യം ഹി പരമം ബലം॥ 13-273-49 (92328)
ആനൃശംസ്യപരൈർഭാവ്യം സദൈവ നിയതാത്മഭിഃ।
ബ്രഹ്മണ്യൈർധർമശീലൈശ്ച തപോനിത്യൈശ്ച ഭാരതാഃ॥ 13-273-50 (92329)
ഇത്യുക്ത്വാ സുഹൃദഃ സർവാംസ്തഥാ സംപൂജ്യ ചൈവ ഹ।
`ധനം ബഹുവിധം രാജന്ദത്ത്വാ നിത്യം ദ്വിജാതിഷു।'
പുനരേവാബ്രവീദ്ധീമാന്യുധിഷ്ഠിരമിദം വചഃ॥ 13-273-51 (92330)
ബ്രാഹ്മണാശ്ചൈവ തേ നിത്യം പ്രാജ്ഞാശ്ചൈവ വിശേഷതഃ।
ആചാര്യാ ഋത്വിജശ്ചൈവ പൂജനീയാ ജനാധിപ॥ ॥ 13-273-52 (92331)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അനുശാസനപർവണി ഭീഷ്മസ്വർഗാരോഹണപർവണി ത്രിസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 273 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes
7-273-28 മാസഃ സൌംയ ഇതി ഝ.പാഠഃ। സൌംയശ്ചാന്ദ്രഃ। മാസസ്യ ചതുർഭാഗകരണേ സാർധസപ്തതിഥേരേകൈകഭാഗത്വാത്। അഷ്ടംയർധസ്യാനതീതത്വേന പ്രഥമഭാഗസ്യ വിദ്യമാനത്വാത് ത്രിഭാഗശേഷോ ഭവിതുമർഹതീത്യർഥഃ। തേനാദ്യാഷ്ടമീത്യർഥഃ॥അനുശാസനപർവ - അധ്യായ 274
॥ ശ്രീഃ ॥
13.274. അധ്യായഃ 274
അഥ ദാനധർമപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ഭഗവദ്ധ്യാനപൂർവകം സ്വശരീരമൂർധമധ്യോദ്ഭേദനേന തേജോ ജ്വാലാരൂപേണ സർവാപരോക്ഷമാകാശപ്രവേശനേന ക്ഷണാദന്തർധാനം॥ 1 ॥ തതോ ധൃതരാഷ്ട്രയുധിഷ്ഠിരാദിബീ രാജവൈഭവേന ചിതാരോപണേന വിധിവദഗ്നിനാ സമുദ്ദീപനം॥ 2 ॥ തതോ ഗംഗാമവഗാഹ്യ കൃതോദകേഷു യുധിഷ്ഠിരാദിഷു മൂർതീഭൂയ ജലാദുദ്ഗത്യ ഭീഷ്മംപ്രതി സകരുണം വിലാപേന ശോചന്തീം ഗംഗാംപ്രതി കൃഷ്ണാദിഭിരാശ്വാസനം॥ 3 ॥Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ കുരൂൻസർവാൻഭീഷ്മഃ ശാന്തനവസ്തദാ।
തൂഷ്ണീം ബഭൂവ കൌരവ്യഃ സ മുഹൂർതമരിന്ദമ॥ 13-274-1 (92332)
ധാരയാമാസ ചാത്മാനം ധാരണാസു യഥാക്രമം।
തസ്യോർധ്വമഗമൻപ്രാണാഃ സന്നിരുദ്ധാ മഹാത്മനഃ॥ 13-274-2 (92333)
ഇദമാശ്ചര്യമാസീച്ച മധ്യേ തേഷാം മഹാത്മനാം।
സഹിതൈർഋഷിഭിഃ സർവൈസ്തദാ വ്യാസാദിഭിഃ പ്രഭോ॥ 13-274-3 (92334)
യദ്യൻമുഞ്ചതി ഗാത്രം ഹി സ ശന്തനുസുതസ്തദാ।
തത്തദ്വിശല്യമഭവദ്യോഗയുക്തസ്യ വൈ ക്രമാത്।
ക്ഷണേന പ്രേക്ഷതാം തേഷാം വിശല്യഃ സോഽഭവത്തദാ॥ 13-274-4 (92335)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മിതാഃ സർവേ വാസുദേവപുരോഗമാഃ।
സഹ തൈർമുനിഭിഃ സർവൈസ്തദാ വ്യാസാദിഭിർനൃപ॥ 13-274-5 (92336)
സന്നിരുദ്ധസ്തു തേനാത്മാ സർവേഷ്വായതനേഷു ച।
ജഗാമ ഭിത്ത്വാ മൂർധാനം ദിവമഭ്യുത്പപാത ഹ॥ 13-274-6 (92337)
ദേവദുന്ദുഭിനാദശ്ച പുഷ്പവർഷൈഃ സഹാഭവത്।
സിദ്ധാ ബ്രഹ്മർഷയശ്ചൈവ സാദുസാധ്വിതി ഹർഷിതാഃ॥ 13-274-7 (92338)
മഹോൽകേവ ച ഭീഷ്മസ്യ മൂർധദേശാജ്ജനാധിപ।
നിഃസൃകത്യാകാശമാവിശ്യ ക്ഷണേനാന്തരധീയത॥ 13-274-8 (92339)
ഏവം സ രാജശാർദൂല നൃപഃ ശാന്തനവസ്തദാ।
സമയുജ്യത ലോകൈഃ സ്വൈർഭരതാനാം കുലോദ്വഹഃ॥ 13-274-9 (92340)
തതസ്ത്വാദായ ദാരൂണി ഗന്ധാംശ്ച വിവിധാൻബഹൂൻ।
ചിതാം ചക്രുർമഹാത്മാനഃ പാണ്ഡവാ വിദുരസ്തഥാ।
യുയുത്സുശ്ചാപി കൌരവ്യം പ്രേക്ഷകാസ്ത്വിതരേഽഭവൻ॥ 13-274-10 (92341)
യുധിഷ്ഠിരശ്ച ഗാംഗേയം ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച ദുഃഖിതൌ।
ഛാദയാമാസതുരുഭൌ ക്ഷൌമേർമാല്യൈശ്ച കൌരവം॥ 13-274-11 (92342)
ധാരയാമാസ തസ്യാഥ യുയുത്സുശ്ഛത്രമുത്തമം।
ചാമരേ വ്യജനേ ശുഭ്രേ ഭീമസേനാർജുനാവുഭൌ।
ഉഷ്ണീഷേ പരിഗൃഹ്ണീതാം മാദ്രീപുത്രാവുഭൌ തഥാ॥ 13-274-12 (92343)
യുധിഷ്ഠിരേണ സഹിതോ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച പാദതഃ।
വൃദ്ധാ സ്ത്രിയഃ കൌരവാണാം ഭീഷ്മം കുരുകുലോദ്വഹം।
താലവൃന്താന്യുപാദായ പര്യവീജന്ത സർവശഃ॥ 13-274-13 (92344)
തതോസ്യ വിദിവച്ചക്രുഃ പിതൃമേധം മഹാത്മനഃ।
യാജകാ ജുഹുവുശ്ചാഗ്നൌ ജഗുഃ സാമാനി സമാഗാഃ॥ 13-274-14 (92345)
തതശ്ചന്ദനകാഷ്ഠൈശ്ച തഥാ കാലീയകൈരപി।
കാലാഗുരുപ്രഭൃതിഭിർഗന്ധൈശ്ചോച്ചാവച്ചൈസ്തഥാ॥ 13-274-15 (92346)
സമവച്ഛാദ്യ ഗാംഗേയം സംപ്രജ്വാല്യ ഹുതാശനം।
അപസവ്യമകുർവന്ത ധൃതരാഷ്ട്രമുഖാശ്ചിതാം॥ 13-274-16 (92347)
സംസ്കൃത്യ ച കുരുശ്രേഷ്ഠം ഗാംഗേയം കുരുസത്തമാഃ।
ജഗ്മുർഭാഗീരഥീം പുണ്യാമൃഷിജുഷ്ടാം കുരൂദ്വഹാഃ॥ 13-274-17 (92348)
അനുഗംയമാനാ വ്യാസേന നാരദേനാസിതേന ച।
കൃഷ്ണേന ഭരതസ്ത്രീഭിര്യേ ച പൌരാഃ സമാഗതാഃ॥ 13-274-18 (92349)
ഉദകം ചക്രിരേ സർവേ ഗാംഗേയസ്യ മഹാത്മനഃ।
വിധിവത്ക്ഷത്രിയശ്രേഷ്ഠാഃ സ ച സർവോ ജനസ്തദാ॥ 13-274-19 (92350)
തതോ ഭാഗീരഥീ ദേവീ തനയസ്യോദകേ കൃതേ।
ഉത്ഥായ സലിലാത്തസ്മാദ്രുദതീ ശോകവിഹ്വലാ।
പരിദേവയതീ തത്ര കൌരകവാനഭ്യഭാഷത॥ 13-274-20 (92351)
നിബോധത യഥാവൃത്തമുച്യമാനം മയാ നൃപാഃ।
രാജവൃത്തേന സംപന്നഃ പ്രജ്ഞയാഭിജനേന ച।
സത്കർതാ കുരുവൃദ്ധാനാം പിതൃഭക്തോ ദൃഢവ്രതഃ॥ 13-274-21 (92352)
ജാമദഗ്ന്യേന രാമേണ യഃ പുരാ ന പരാജിതഃ।
ദിവ്യൈരസ്ത്രൈർമഹാവീര്യഃ സ ഹതോഽദ്യ ശിഖണ്ഡിനാ॥ 13-274-22 (92353)
അശ്മസാരമയം നൂനം ഹൃദയം മമ പാർഥിവാഃ।
അപശ്യന്ത്യാഃ പ്രിയം പുത്രം യന്ന ദീര്യതി മേഽദ്യ വൈ॥ 13-274-23 (92354)
സമേതം പാർഥിവം ക്ഷത്രം കാശിപുര്യാം സ്വയംപരേ।
വിജിത്യൈകരഥേനാജൌ കന്യാശ്ചായം ജഹാരഹ॥ 13-274-24 (92355)
യസ്യ നാസ്തി ബലേ തുല്യഃ പൃഥിവ്യാമപി കശ്ചന।
ഹതം ശിഖണ്ഡിനാ ശ്രുത്വാ യന്ന ദീര്യതി മേ മനഃ॥ 13-274-25 (92356)
ജാമദഗ്ന്യഃ കുരുക്ഷേത്രേ യുധി യേന മഹാത്മനാ।
പീഡിതോ നാതിയത്നേന സ ഹതോഽദ്യ ശിഖണ്ഡിനാ॥ 13-274-26 (92357)
ഏവംവിധം ബഹു തദാ വിലൻപതീം നഹാനദീം।
ആശ്വാസയാമാസ തദാ സാംനാ ദാമോദരോ വിഭുഃ॥ 13-274-27 (92358)
സമാശ്വസിഹി ഭദ്രേ ത്വം മാ ശുചഃ ശുഭദർശനേ।
ഗതഃ സ പരമം ലോകം തവ പുത്രോ ന സംശയഃ॥ 13-274-28 (92359)
വസുരേഷ മഹാതേജാഃ ശാപദോഷേണ ശോഭനേ।
മാനുഷത്വമനുപ്രാപ്തോ നൈനം ശോചിതുമർഹസി॥ 13-274-29 (92360)
സ ഏഷ ക്ഷത്രധർമേണ യുധ്യമാനോ രണാജിരേ।
ധനഞ്ജയേന നിഹതോ നൈഷ ദേവി ശിഖണ്ഡിനാ॥ 13-274-30 (92361)
ഭീഷ്മം ഹി കുരുശാർദൂലമുദ്യതേഷു മഹാരണേ।
ന ശക്തഃ സംയുഗേ ഹന്തും സാക്ഷാദപി ശതക്രതുഃ॥ 13-274-31 (92362)
സ്വച്ഛന്ദതസ്തവ സുതോ ഗതഃ സ്വർഗം ശുഭാനനേ।
ന ശക്താ വിനിഹന്തും ഹി രണേ തം സർവദേവതാഃ॥ 13-274-32 (92363)
തസ്മാൻമാ ത്വം സരിച്ഛ്രേഷ്ഠേ ശോചസ്യ കുരുനന്ദനം।
വസൂനേഷ ഗതോ ദേവി പുത്രസ്തേ വിജ്വരാ ഭവ॥ 13-274-33 (92364)
വൈശംപായന ഉവാച। 13-274-34x (7729)
ഇത്യുക്താ സാ തു കൃഷ്ണേന വ്യാസേന തു സരിദ്വരാ।
ത്യക്ത്വാ ശോകം മഹാരാജ സ്വം വാര്യവതതാര ഹ॥ 13-274-34 (92365)
സത്കൃത്യ തേ താം സരിതം തതഃ കൃഷ്ണമുഖാ നൃപ।
അനുജ്ഞാതാസ്തയാ സർവേ ന്യവർതന്ത ജനാധിപാഃ॥ ॥ 13-274-35 (92366)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്രികായാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം അനുശാസനപർവണി ഭീഷ്മസ്വർഗാരോഹണപർവണി ചതുഃസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ॥ 274 ॥ ഇതി അനുശാസനപർവ സമാപ്തം॥ 13 ॥