॥ ଶ୍ରୀବେଦବ୍ଯାସାଯ ନମଃ। ନାରାଯଣଂ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ନରଂ ଚୈବ ନରୋତ୍ତମମ୍। ଦେବୀଂ ସରସ୍ବତୀଂ ବ୍ଯାସଂ ତତୋ ଜଯମୁଦୀରଯେତ୍॥ 12-1-1 (80862) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। କୃତ୍ବୋଦକଂ ତେ ସୁହୃଦାଂ ସର୍ବେଷାଂ ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନାଃ। ବିଦୁରୋ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚ ସର୍ବାଶ୍ଚ ଭରତସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 12-1-1x (6703) ତତ୍ର ତେ ସୁମହାତ୍ମାନୋ ନ୍ଯବସନ୍କୁରୁନନ୍ଦନାଃ। ଶୌଚଂ ନିର୍ବର୍ତଯିଷ୍ଯନ୍ତୋ ମାସଚ୍ଚାତ୍ରଂ ବହିଃ ପୁରାତ୍॥ 12-1-2 (80863) କୃତୋଦକଂ ତୁ ରାଜାନଂ ଧର୍ମାତ୍ମାନଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍। ଅଭିଜଗ୍ମୁର୍ମହାତ୍ମାନଃ ସିଦ୍ଧା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସତ୍ତମାଃ॥ 12-1-3 (80864) ଦ୍ବୈପାଯନୋ ନାରଦଶ୍ଚ ଦେବଲଶ୍ଚ ମହାନୃଷିଃ। ଦେବସ୍ଥାନଶ୍ଚ କଣ୍ବଶ୍ଚ ତେଷାଂ ଶିଷ୍ଯାଶ୍ଚ ସତ୍ତମାଃ॥ 12-1-4 (80865) ଅନ୍ଯେ ଚ ବେଦବିଦ୍ବାଂସଃ କୃତପ୍ରଜ୍ଞା ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ଗୃହସ୍ଥାଃ ସ୍ନାତକାଃ ସନ୍ତୋ ଦଦୃଶୁଃ କୁରୁସତ୍ତମମ୍॥ 12-1-5 (80866) ତେଽଭିଗମ୍ଯ ମହାତ୍ମାନଂ ପୂଜିତାଶ୍ଚ ଯଥାବିଧି। ଆସନେଷୁ ମହାର୍ହେଷୁ ବିବିଶୁଃ ପରମର୍ଷଯଃ॥ 12-1-6 (80867) ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ତତଃ ପୂଜାଂ ତତ୍କାଲସଦୃଶୀଂ ତଦା। ପର୍ଯୁପାଂସନ୍ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ପରିବାର୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍॥ 12-1-7 (80868) ପୁଣ୍ଯେ ଭାଗୀରଥୀତୀରେ ଶୋକବ୍ଯାକୁଲଚେତସମ୍। ଆଶ୍ବାସଯନ୍ତୋ ରାଜେନ୍ଦ୍ରଂ ବିପ୍ରାଃ ଶତସହସ୍ରଶଃ॥ 12-1-8 (80869) ନାରଦସ୍ତ୍ବବ୍ରବୀତ୍କାଲେ ଧର୍ମପୁତ୍ରଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍। ସଂଭାଷ୍ଯ ମୁନିଭିଃ ସାର୍ଧଂ କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନାଦିଭିଃ॥ 12-1-9 (80870) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-1-10x (6704) ପାର୍ଥସ୍ଯ ବାହୁବୀର୍ଯେଣ ପ୍ରସାଦାନ୍ମାଧବସ୍ଯ ଚ। ଜିତା ସେଯଂ ମହୀ କୃତ୍ସ୍ନା ଧର୍ମେଣ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-1-10 (80871) ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ମୁକ୍ତାଃ ସ୍ଥ ସଂଗ୍ରାମାଦସ୍ମାଲ୍ଲୋକଭଯଂକରାତ୍। କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମରତଶ୍ଚାସି କଚ୍ଚିନ୍ମୋଦସି ପାଣ୍ଡବ॥ 12-1-11 (80872) କଚ୍ଚିଚ୍ଚ ନିହତାମିତ୍ରଃ ପ୍ରୀଣାସି ସୁହୃଦୋ ନୃପ। କଚ୍ଚିଚ୍ଛ୍ରିଯମିମାଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ନ ତ୍ବାଂ ଶୋକଃ ପ୍ରବାଧତେ॥ 12-1-12 (80873) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-1-13x (6705) ବିଜିତେଯଂ ମହୀ କୃତ୍ସ୍ନା କୃଷ୍ଣବାହୁବଲାଶ୍ରଯାତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ପ୍ରସାଦେନ ଭୀମାର୍ଜୁନବଲେନ ଚ॥ 12-1-13 (80874) ଇଦଂ ତୁ ମେ ମହଦ୍ଦୁଃଖଂ ବର୍ତତେ ହୃଦି ନିତ୍ଯଦା। କୃତ୍ବା ଜ୍ଞାତିକ୍ଷଯମିମଂ ମହାନ୍ତଂ ଘୋରଦର୍ଶନମ୍॥ 12-1-14 (80875) ସୌଭଦ୍ରଂ ଦ୍ରୌପଦେଯାଂଶ୍ଚ ଘାତଯିତ୍ବା ସୁତାନ୍ପ୍ରିଯାନ୍। ଜଯୋଽଯମଜଯାକାରୋ ଭଗବନ୍ପ୍ରତିଭାତି ମେ॥ 12-1-15 (80876) କିଂନୁ ବକ୍ଷ୍ଯତି ବାର୍ଷ୍ଣେଯୀ ବଧୂର୍ମେ ମଧୁସୂଦନମ୍। ଦ୍ବାରକାବାସିନୀ କୃଷ୍ଣମିତଃ ପ୍ରତିଗତଂ ହରିମ୍॥ 12-1-16 (80877) ଦ୍ରୌପଦୀ ହତପୁତ୍ରେଯଂ କୃପଣା ହତବାନ୍ଧବା। ଅସ୍ମତ୍ପ୍ରିଯହିତେ ଯୁକ୍ତା ଭୂଯଃ ପୀଡଯତୀବ ମାମ୍॥ 12-1-17 (80878) ଇଦମନ୍ଯଚ୍ଚ ଭଗବନ୍ଯତ୍ତ୍ବାଂ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ନାରଦ। ମନ୍ତ୍ରସଂବରଣେନାସ୍ମି କୁନ୍ତ୍ଯା ଦୁଃଖେନ ଯୋଜିତଃ॥ 12-1-18 (80879) ଯଃ ସ ନାଗାଯୁତପ୍ରାଣୋ ଲୋକେଽପ୍ରତିରଥୋ ରଣେ। ସିଂହବିକ୍ରାନ୍ତଗାମୀ ଚ ଜିତକାଶୀ ଯତବ୍ରତଃ॥ 12-1-19 (80880) ଆଶ୍ରଯୋ ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରାଣାଂ ମାନୀ ତୀକ୍ଷ୍ଣପରାକ୍ରମଃ। ଅମର୍ଷୀ ନିତ୍ଯସଂରମ୍ଭୀ କ୍ଷେପ୍ତାଽସ୍ମାକଂ ରଣେରଣେ॥ 12-1-20 (80881) ଶୀଘ୍ରାସ୍ତ୍ରଶ୍ଚିତ୍ରଯୋଧୀ ଚ କୃତୀ ଚାଦ୍ଭୁତବିକ୍ରମଃ। ଗୂଢୋତ୍ପନ୍ନଃ ସୁତଃ କୁନ୍ତ୍ଯା ଭ୍ରାତାଽସ୍ମାକମସୌ କିଲ 12-1-21 (80882) ତୋଯକର୍ମଣି ତଂ କୁନ୍ତୀ କଥଯାମାସ ମେ ତଦା। ପୁତ୍ରଂ ସର୍ବଗୁଣୋଯେତଂ କର୍ଣଂ ତ୍ଯକ୍ତଂ ଜଲେ ପୁରା॥ 12-1-22 (80883) ମଞ୍ଜୂଷାଯାଂ ସମାଧାଯ ଗଙ୍ଗାସ୍ରୋତସ୍ଯମଜ୍ଜଯତ୍। ଯଂ ସୂତପୁତ୍ରଂ ଲୋକୋଽଯଂ ରାଧେଯଂ ଚାଭ୍ଯମନ୍ଯତ॥ 12-1-23 (80884) ସ ସୂର୍ଯପୁତ୍ରଃ କୁନ୍ତ୍ଯା ଯୈ ଭ୍ରାତାଽସ୍ମାକଂ ଚ ମାତୃତଃ। ଅଜାନତା ମଯା ସଡ୍ଖ୍ଯେ ରାଜ୍ଯଲୁବ୍ଧେନ ଘାତିତଃ। ତନ୍ମେ ଦହତି ଗାତ୍ରାଣି ତୂଲରାଶିମିବାନଲଃ॥ 12-1-24 (80885) ନ ହି ତଂ ବେଦ ପାର୍ଥୋଽପି ଭ୍ରାତରଂ ଶ୍ବେତବାହନଃ। ନାହଂ ନ ଭୀମୋ ନ ଯମୌ ସ ତ୍ବସ୍ମାନ୍ବେଦ ତତ୍ବତଃ॥ 12-1-25 (80886) ଗତା କିଲ ପୃଥା ତସ୍ଯ ସକାଶମିତି ନଃ ଶ୍ଚୁତମ୍। ଅସ୍ମାକଂ ଶମକାମା ବୈ ତ୍ବଂ ଚ ପୁତ୍ରୋ ମମେତ୍ଯଥ॥ 12-1-26 (80887) ପୃଥାଯା ନ କୃତଃ କାମସ୍ତେନ ଚାପି ମହାତ୍ମନା। ଅତୀବାନୁଚିତଂ ମାତରବୋଚ ଇତି ସୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-1-27 (80888) ନ ହି ଶକ୍ଷ୍ଯାମି ସଂତ୍ଯକ୍ତୁମହଂ ଦୁର୍ଯୋଧନଂ ରଣେ। ଅନାର୍ଯତ୍ବଂ ନୃଶଂସତ୍ବଂ କୃତଘ୍ନତ୍ବଂ ଚ ମେ ଭବେତ୍॥ 12-1-28 (80889) ଯୁଧିଷ୍ଠିରେଣ ସନ୍ଧିଂ ହି ଯଦି କୁର୍ଯାଂ ମତେ ତବ। ଭୀତୋ ରଣେ ଶ୍ବେତବାହାଦିତି ମାଂ ମଂସ୍ଯତେ ଜନଃ॥ 12-1-29 (80890) ସୋଽହଂ ନିର୍ଜିତ୍ଯ ସମରେ ବିଜଯଂ ସହକେଶବମ୍। ସଂଧାସ୍ଯେ ଧର୍ମପୁତ୍ରେଣ ପଶ୍ଚାଦିତି ଚ ସୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-1-30 (80891) ତମବୋଚତ୍କିଲ ପୃଥା ପୁନଃ ପୃଥୁଲବକ୍ଷସମ୍। ଚତୁର୍ଣାମଭଯଂ ଦେହି କାମଂ ଯୁଧ୍ଯସ୍ବ ଫଲ୍ଗୁନମ୍॥ 12-1-31 (80892) ସୋଽବ୍ରବୀନ୍ମାତରଂ ଧୀମାନ୍ବେପମାନାଂ କୃତାଞ୍ଜଲିଃ। ପ୍ରାପ୍ତାନ୍ବିଷହ୍ଯାଂଶ୍ଚତୁରୋ ନ ହନିଷ୍ଯାମି ତେ ସୁତାନ୍॥ 12-1-32 (80893) ପଞ୍ଚୈବ ହି ସୁତା ଦେବି ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ତବ ଧ୍ରୁବାଃ। ସାର୍ଜୁନା ବା ହତେ କର୍ଣେ ସକର୍ଣା ବା ହତେଽର୍ଜୁନେ॥ 12-1-33 (80894) ତଂ ପୁତ୍ରଗୃଦ୍ଧିନୀ ଭୂଯୋ ମାତା ପୁତ୍ରମଥାବ୍ରବୀତ୍। ଭ୍ରାତୄଣାଂ ସ୍ବସ୍ତି କୁର୍ବୀଥା ଯେଷାଂ ସ୍ବସ୍ତି ଚିକୀର୍ଷସି॥ 12-1-34 (80895) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା କିଲ ପୃଥା ବିସୃଜ୍ଯୋପଯଯୌ ଗୃହାନ୍। ସୋଽର୍ଜୁନେନ ହତୋ ବୀରୋ ଭ୍ରାତ୍ରା ଭ୍ରାତା ସହୋଦରଃ॥ 12-1-35 (80896) ନ ଚୈବ ନିଃସୃତୋ ମନ୍ତ୍ରଃ ପୃଥାଯାସ୍ତସ୍ଯ ବା ମୁନେ। ଅଥ ଶୂରୋ ମହେଷ୍ବାସଃ ପାର୍ଥେନାଜୌ ନିପାତିତଃ॥ 12-1-36 (80897) ଅହଂ ତ୍ବଜ୍ଞାସିଷଂ ପଶ୍ଚାତ୍ସ୍ବସୋଦର୍ଯଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ପୂର୍ବଜଂ ଭ୍ରାତରଂ କର୍ଣଂ ପୃଥାଯା ବଚନାତ୍ପ୍ରଭୋ॥ 12-1-37 (80898) ତେନ ମେ ଦୂଯତେ ତୀବ୍ରଂ ହୃଦଯଂ ଭ୍ରାତୃଘାତିନଃ। କର୍ଣାର୍ଜୁନସହାଯୋଽହଂ ଜଯେଯମପି ବାସବମ୍॥ 12-1-38 (80899) ସଭାଯାଂ କ୍ଲିଶ୍ଯମାନସ୍ଯ ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୈର୍ଦୁରାତ୍ମଭିଃ। ସହସୋତ୍ପତିତଃ କ୍ରୋଧଃ କର୍ଣଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରଶାମ୍ଯତି॥ 12-1-39 (80900) ଯଦା ହ୍ଯସ୍ଯ ଗିରୋ ରୂକ୍ଷାଃ ଶ୍ରୃଣୋମି କଟୁକୋଦଯାଃ। ସଭାଯାଂ ଗଦତୋ ଦ୍ଯୂତେ ଦୁର୍ଯୋଧନହିତୈଷିଣଃ॥ 12-1-40 (80901) ତଦା ନଶ୍ଯତି ମେ ରୋଷଃ ପାଦୌ ତସ୍ଯ ନିରୀକ୍ଷ୍ଯ ହ। କୁନ୍ତ୍ଯା ହି ସଦୃଶୌ ପାଦୌ କର୍ଣସ୍ଯେତି ମତିର୍ମମ॥ 12-1-41 (80902) ସାଦୃଶ୍ଯହେତୁମନ୍ବିଚ୍ଛନ୍ପୃଥାଯାସ୍ତସ୍ଯ ଚୈବ ହ। କାରଣଂ ନାଧିଗଚ୍ଛାମି କଥଂଚିଦପି ଚିନ୍ତଯନ୍॥ 12-1-42 (80903) କଥଂ ନୁ ତସ୍ଯ ସଂଗ୍ରାମେ ପୃଥିବୀ ଚକ୍ରମଗ୍ରସତ୍। କଥଂ ନୁ ଶପ୍ତୋ ଭ୍ରାତା ମେ ତତ୍ତ୍ବଂ ବକ୍ତୁମିହାର୍ହସି॥ 12-1-43 (80904) ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଭଗବଂସ୍ତ୍ବତ୍ତଃ ସର୍ବଂ ଯଥାତଥମ୍। ଭବାନ୍ହି ସର୍ବବିଦ୍ବିଦ୍ବାଁଲ୍ଲୋକେ ବେଦ କୃତାକୃତମ୍॥ ॥ 12-1-44 (80905) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 1॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-1-1 କୃତୋଦକାସ୍ତେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-1-2 ତତ୍ର ଗଙ୍ଗାତୀରେ॥ 12-1-8 ଆଶ୍ବାସଯନ୍ତଃ ହେତୌ ଶତୃପ୍ରତ୍ଯଯଃ। ଆଶ୍ବାସନାର୍ଥଂ ପର୍ଯୁପାସନ୍ନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-1-16 ବଧୂଃ କନିଷ୍ଠଭ୍ରାତୃଭାର୍ଯାତ୍ବାତ୍ସ୍ନୁଷାଭୂତା। ବାର୍ଷ୍ଣେଯୀ ସୁଭଦ୍ରା॥ 12-1-18 ମନ୍ତ୍ରସଂବରଣେନ ଗୂଢୋତ୍ପନ୍ନସ୍ଯାସ୍ମଦ୍ଭାତୁଃ କର୍ଣସ୍ଯାପ୍ରକାଶେନ॥ 12-1-20 ଅମର୍ଷୀ ପରୋତ୍କର୍ଷାସହିଷ୍ଣୁଃ। ନିତ୍ଯସଂରମ୍ଭୀ ସଦା କ୍ରୋଧବାନ୍॥ 12-1-24 ମାତୃତଃ ମାତୃସଂବନ୍ଧେନ॥ 12-1-26 ପାଣ୍ଡବବତ୍ ତ୍ବଂ ଚ ପୁତ୍ରୋ ମଭେତ୍ଯବ୍ରବୀଦିତି ଶେଷଃ॥ 12-1-27 କାମୋଽଭିଲଷିତମ୍॥ 12-1-32 ବଧ୍ଯାନ୍ବିଷବହ୍ଯାନିତି ଥ. ପାଠଃo। ବିଷହ୍ଯାନ୍ବଶଗାନ୍॥ 12-1-35 ବିସୃଜ୍ଯ କର୍ଣମିତି ଶେଷଃ॥ 12-1-43 ଚକ୍ରଂ ରଥଚକ୍ରମ୍॥ 12-1-44 କୃତଂ କାର୍ଯମ୍। ଅକୃତଂ କାରଣମ୍॥

12-2-0 (80935) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-2-0x (6707) ସ ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ତଦା ନାରଦୋ ବଦତାଂବରଃ। କଥଯାମାସ ତତ୍ସର୍ବଂ ଯଥା ଶପ୍ତଃ ସ ସୂତଜଃ॥ 12-2-1 (80936) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-2-2x (6708) ଏବମେତନ୍ମହାବାହୋ ଯଥା ବଦସି ଭାରତ। ନ କର୍ଣାର୍ଜୁନଯୋଃ କିଂଚିଦବିଷହ୍ଯଂ ଭବେଦ୍ରଣେ॥ 12-2-2 (80937) ଗୁହ୍ଯମେତତ୍ତୁ ଦେବାନାଂ କଥଯିଷ୍ଯାମି ତେ ନୃପ। ତନ୍ନିବୋଧ ମହାବାହୋ ଯଥାବୃତ୍ତମିଦଂ ପୁରା॥ 12-2-3 (80938) କ୍ଷତ୍ରଂ ସ୍ବର୍ଗଂ କଥଂ ଗଚ୍ଛେଚ୍ଛସ୍ତ୍ରପୂତମିତି ପ୍ରଭୋ। ସଂଘର୍ଷଜନନସ୍ତସ୍ମାତ୍କନ୍ଯାଗର୍ଭୋ ବିସର୍ଜିତଃ॥ 12-2-4 (80939) ସ ବାଲସ୍ତେଜସା ଯୁକ୍ତଃ ସୂତପୁତ୍ରତ୍ବମାଗତଃ। ଚକାରାଙ୍ଗିରସାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠେ ଧନୁର୍ବେଦଂ ଗୁରୌ ତବ॥ 12-2-5 (80940) ସ ବଲଂ ଭୀମସେନସ୍ଯ ଫଲ୍ଗୁନସ୍ଯାସ୍ତ୍ରଲାଘବମ୍। ବୁଦ୍ଧିଂ ଚ ତବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଯମଯୋର୍ବିନଯଂ ତଥା॥ 12-2-6 (80941) ସଖ୍ଯଂ ଚ ବାସୁଦେବେନ ବାଲ୍ଯେ ଗାଣ୍ଡୀବଧନ୍ବନଃ। ରାଜାନାମନୁରାଗଂ ଚ ଚିନ୍ତଯାନୋ ବ୍ଯଦହ୍ଯତ॥ 12-2-7 (80942) ସ ସଖ୍ଯମଗମଦ୍ବାଲ୍ଯେ ରାଜ୍ଞା ଦୁର୍ଯୋଧନେନ ଚ। ଯୁଷ୍ମାଭିର୍ନିତ୍ଯସଂଘୃଷ୍ଟୋ ଦୈବାଚ୍ଚାପି ସ୍ବଭାବତଃ॥ 12-2-8 (80943) ବିଦ୍ଯାଧିକମଥାଲକ୍ଷ୍ଯ ଧନୁର୍ବେଦେ ଧନଞ୍ଜଯମ୍। ଦ୍ରୋଣଂ ରହସ୍ଯୁପାଗମ୍ଯ କର୍ଣୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-2-9 (80944) ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରଂ ବେତ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ସରହସ୍ଯନିବର୍ତନମ୍। ଅର୍ଜୁନେନ ସମୋ ଯୁଦ୍ଧେ ଭବେଯମିତି ମେ ମତିଃ॥ 12-2-10 (80945) ସମଃ ପୁତ୍ରେଷୁ ଚ ସ୍ନେହଃ ଶିଷ୍ଯେଷୁ ଚ ତବ ଧ୍ରୁବମ୍। ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାନ୍ନ ମା ବ୍ରୂଯୁରକୃତାସ୍ତ୍ରଂ ବିଚକ୍ଷଣାଃ॥ 12-2-11 (80946) ଦ୍ରୋଣସ୍ତଥୋକ୍ତଃ କର୍ଣେନ ସାପେକ୍ଷଃ ଫଲ୍ଗୁନଂ ପ୍ରତି। ଦୌରାତ୍ମ୍ଯଂ ଚୈବ କର୍ଣସ୍ଯ ବିଦିତ୍ବା ତମୁବାଚ ହ॥ 12-2-12 (80947) ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବିଦ୍ଯାଦ୍ଯଥାବଚ୍ଚରିତବ୍ରତଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବା ତପସ୍ବୀ ଯୋ ନାନ୍ଯୋ ବିଦ୍ଯାତ୍କଥଂଚନ॥ 12-2-13 (80948) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋଽଙ୍ଗିରସାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ପ୍ରତିପୂଜ୍ଯ ଚ। ଜଗାମ ସହସା ରାଜନ୍ମହେନ୍ଦ୍ରଂ ପର୍ବତଂ ପ୍ରତି॥ 12-2-14 (80949) ସ ତୁ ରାମମୁପାଗମ୍ଯ ଶିରସାଽଭିପ୍ରଣମ୍ଯ ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭାର୍ଗବୋଽସ୍ମୀତି ଗୌରବେଣାଭ୍ଯବନ୍ଦତ॥ 12-2-15 (80950) ରାମସ୍ତଂ ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଗୋତ୍ରାଦି ସର୍ବଶଃ। ଉଷ୍ଯତାଂ ସ୍ବାଗତଂ ଚେତି ପ୍ରୀତିମାଂଶ୍ଚାଭବଦ୍ଭୃଶମ୍॥ 12-2-16 (80951) ତତ୍ର କର୍ଣସ୍ଯ ବସତୋ ମହେନ୍ଦ୍ରେ ସ୍ବର୍ଗସଂମିତେ। ଗନ୍ଧର୍ବୈ ରାକ୍ଷସୈର୍ଯକ୍ଷୈର୍ଦେବୈଶ୍ଚାସୀତ୍ସମାଗମଃ॥ 12-2-17 (80952) ସ ତତ୍ରେଷ୍ବସ୍ତ୍ରମକରୋଦ୍ଭୃଗୁଶ୍ରେଷ୍ଠାଦ୍ଯଥାବିଧି। ପ୍ରିଯଶ୍ଚାଭବଦତ୍ଯର୍ଥଂ ଦେବଦାନବରକ୍ଷସାମ୍॥ 12-2-18 (80953) ସ କଦାଚିତ୍ସମୁଦ୍ରାନ୍ତେ ବିଚରନ୍ନାଶ୍ରମାନ୍ତିକେ। ଏକଃ ଖଙ୍ଗଧନୁଷ୍ପାଣିଃ ପରିଚକ୍ରାମ ସୂତଜଃ॥ 12-2-19 (80954) ସୋଽଗ୍ନିହୋତ୍ରପ୍ରସକ୍ତସ୍ଯ କସ୍ଯଚିଦ୍ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ଜଘାନାଜ୍ଞାନତଃ ପାର୍ଥ ହୋମଧେନୁଂ ଯଦୃଚ୍ଛଯା॥ 12-2-20 (80955) ତଦଜ୍ଞାନକୃତଂ ମତ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ନ୍ଯବେଦଯତ୍। କର୍ଣଃ ପ୍ରସାଦଯଂଶ୍ଚୈନମିଦମିତ୍ଯବ୍ରବୀଦ୍ବଚଃ॥ 12-2-21 (80956) ଅବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବଂ ଭଗବନ୍ଧେନୁରେଷା ହତା ତବ। ମଯା ତତ୍ର ପ୍ରସାଦଂ ମେ କୁରୁଷ୍ବେତି ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-2-22 (80957) ତଂ ସ ବିପ୍ରୋଽବ୍ରବୀତ୍କ୍ରୁଦ୍ଧୋ ବାଚା ନିର୍ଭର୍ତ୍ସଯନ୍ନିବ। ଦୁରାଚାର ବଧାର୍ହସ୍ତ୍ବଂ ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ଦୁର୍ମତେ॥ 12-2-23 (80958) ଯେନ ବିସ୍ପର୍ଧସେ ନିତ୍ଯଂ ଯଦର୍ଥଂ ଘଟସେଽନିଶମ୍। ଯୁଧ୍ଯତସ୍ତେନ ତେ ପାପ ଭୂମିଶ୍ଚକ୍ରଂ ଗ୍ରସିଷ୍ଯତି॥ 12-2-24 (80959) ତତଶ୍ଚକ୍ରେ ମହୀଗ୍ରସ୍ତେ ମୂର୍ଧାନଂ ତେ ବିଚେଷ୍ଟତଃ। ପାତଯିଷ୍ଯତି ବିକ୍ରମ୍ଯ ଶତ୍ରୁର୍ଗଚ୍ଛ ନରାଧମ॥ 12-2-25 (80960) ଯଥେଯଂ ଗୌର୍ହତା ମୂଢ ପ୍ରମତ୍ତସ୍ଯ ତ୍ବଯା ମମ। ପ୍ରମତ୍ତସ୍ଯୈବ ମେ ବାଚା ଶିରସ୍ତେ ପାତଯିଷ୍ଯତି॥ 12-2-26 (80961) ଶପ୍ତଃ ପ୍ରସାଦଯାମାସ କର୍ଣସ୍ତଂ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମମ୍। ଗୋଭିର୍ଧନୈଶ୍ଚ ରତ୍ନୈଶ୍ଚ ସ ଚୈନଂ ପୁନରବ୍ରବୀତ୍॥ 12-2-27 (80962) ନେଦମବ୍ଯାହୃତଂ କୁର୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଲୋକେଽପି କେବଲମ୍। ଗଚ୍ଛ ବା ତିଷ୍ଠ ବା ଯଦ୍ବା କାର୍ଯଂ ଯତ୍ତତ୍ସମାଚର॥ 12-2-28 (80963) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନାଥ କର୍ଣୋ ଦୈନ୍ଯାଦଧୋମୁଖଃ। ରାମମଭ୍ଯାଗମଦ୍ଭୀତସ୍ତଦେବ ମନସା ସ୍ମରନ୍॥ ॥ 12-2-29 (80964) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 2॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-2-4 ସଂଘର୍ଷଜନନୋ ବୈରାଗ୍ନ୍ଯୁଦ୍ଦୀପକଃ। ସଂଚିନ୍ତ୍ଯ ଜନିତସ୍ତସ୍ମାଦିତି ଟ.ଡ. ପାଠଃ। କନ୍ଯାଗର୍ଭୋ ବିନିର୍ମିତ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର କନ୍ଯାଗର୍ଭୋ ଦେବୈଃ କ୍ଷତ୍ରସ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗମନାଯ ନିର୍ମିତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-2-5 ଚକାରାଽଧୀତବାନ୍। ଅଙ୍ଗିରସାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠେ ଦ୍ରୋଣେ॥ 12-2-8 ଦୈବାଦ୍ଦେବାନାଂ ସଂକଲ୍ପାତ୍॥ 12-2-10 ରହସ୍ଯଂ ତତ୍ପ୍ରସାଦନବିଧିର୍ନିବର୍ତନମୁପସଂହାରସ୍ତାଭ୍ଯାଂ ସହିତଂ ସରହସ୍ଯନିବର୍ତନମ୍॥ 12-2-15 ଗୁରୁରେବ ପିତେତ୍ଯଭିସଂଧିଃ 12-2-19 ସମୁଦ୍ରାନ୍ତେ ଦକ୍ଷିଣସମୁଦ୍ରସମୀପେ॥ 12-2-20 ହୋମଧେନୁଂ କର୍ଣପର୍ବୋକ୍ତଦିଶା ବତ୍ସବଧ ଏବାତ୍ର ଧେନୁବଧୋ ଜ୍ଞେଯଃ॥ 12-2-26 ପ୍ରମତ୍ତେନ ତ୍ବଯା ମମ। ପ୍ରମତ୍ତସ୍ଯ ତଥାଽରାତିରିତି ଝ. ପାଠ॥ 12-2-28 ନେଦଂ ମଦ୍ବଚନଂ କୁର୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଲୋକେଽପି ଚାନ୍ଯଥା ଇତି ଟ. ପାଠଃ॥

12-3-0 (80965) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-3-0x (6709) କର୍ଣସ୍ଯ ବାହୁବୀର୍ଯେଣ ପ୍ରଶ୍ରଯେଣ ଦମେନ ଚ। ତୁତୋଷ ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲୋ ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷଯା ତଥା॥ 12-3-1 (80966) ତତସ୍ତସ୍ମୈ ମହାତେଜା ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରଂ ସନିବର୍ତନମ୍। ପ୍ରୋବାଚ ସୁମହାପ୍ରଜ୍ଞଃ ସ ତପସ୍ବୀ ତପସ୍ବିନେ॥ 12-3-2 (80967) ବିଦିତାସ୍ତ୍ରସ୍ତତଃ କର୍ଣୋ ରମମାଣୋଽଽଶ୍ରମେ ଭୃଗୋଃ। ଚକାର ବୈ ଧନୁର୍ବେଦେ ଯତ୍ନମଦ୍ଭୁତବିକ୍ରମଃ॥ 12-3-3 (80968) ତତଃ କଦାଚିଦ୍ରାମସ୍ତୁ ଚରନ୍ନାଶ୍ରମମନ୍ତିକାତ୍। କର୍ଣେନ ସହିତୋ ଧୀମାନୁପବାସେନ କର୍ଶିତଃ॥ 12-3-4 (80969) ସୁଷ୍ବାପ ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯସ୍ତୁ ବିସ୍ରମ୍ଭୋତ୍ପନ୍ନସୌହୃଦଃ। ତସ୍ଯୋତ୍ସଙ୍ଗେ ସମାଧାଯ ଶିରଃ କ୍ଲାନ୍ତମନା ଗୁରୁଃ॥ 12-3-5 (80970) ଅଥ କ୍ରିମିଃ ଶ୍ଲେଷ୍ମମଯୋ ମାଂସଶୋଣିତଭୋଜନଃ। ଦାରୁଣୋ ଦାରୁଣାକାରଃ କର୍ଣସ୍ଯାଭ୍ଯାଶମାଗତଃ॥ 12-3-6 (80971) ସ ତସ୍ଯୋରୁମଥାସାଦ୍ଯ ବିଭେଦ ରୁଧିରାଶନଃ। ନ ଚୈନମଶକତ୍କ୍ଷେପ୍ତୁଂ ବକ୍ତୁଂ ବାଽପି ଗୁରୋର୍ଭଯାତ୍॥ 12-3-7 (80972) ସ ଦଶ୍ଯମାନୋଽପି ତଥା କୃମିଣା ତେନ ଭାରତ। ଗୁରୋଃ ପ୍ରବୋଧନାକାଙ୍କ୍ଷୀ ତମୁପୈକ୍ଷତ ସୂର୍ଯଜଃ॥ 12-3-8 (80973) କର୍ଣସ୍ତୁ ବେଦନାଂ ଧୈର୍ଯାଦସହ୍ଯାଂ ବିନିଗୃହ୍ଯ ତାମ୍। ଅକମ୍ପଯନ୍ନବ୍ଯଥଯନ୍ଧାରଯାମାସ ଭାର୍ଗବମ୍॥ 12-3-9 (80974) ଯଦା ସ ରୁଧିରେଣାଙ୍ଗେ ପରିସ୍ପୃଷ୍ଟୋଽଭବଦ୍ଗୁରୁଃ। ତଦାଽବୁଧ୍ଯତ ତେଜସ୍ବୀ ସଂରବ୍ଧଶ୍ଚୈନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-3-10 (80975) ଅହୋଽସ୍ମ୍ଯଶୁଚିତାଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ କିମିଦଂ ଚ କୃତଂ ତ୍ବଯା। କଥଯସ୍ବ ଭଯଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଯାଥାତଥ୍ଯମିଦଂ ମମ॥ 12-3-11 (80976) ତସ୍ଯ କର୍ଣସ୍ତଦାଚଷ୍ଟ କୃମିଣା ପରିଭକ୍ଷଣମ୍। ଦଦର୍ଶ ରାମସ୍ତଂ ଚାପି କୃମିଂ ସୂକରସଂସ୍ଥିତମ୍॥ 12-3-12 (80977) ଅଷ୍ଟପାଦଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣଦଂଷ୍ଟ୍ରଂ ସୂଚୀଭିଃ ପରିସଂବୃତମ୍। ରୋମଭିଃ ସନ୍ନିରୁଦ୍ଧାଙ୍ଗମଲର୍କଂ ନାମ ନାମତଃ॥ 12-3-13 (80978) ସ ଦୃଷ୍ଟମାତ୍ରୋ ରାମେଣ କିମିଃ ପ୍ରାଣାନବାସୃଜତ୍। ତସ୍ମିନ୍ନେବାସୃଜି କ୍ଲିନ୍ନସ୍ତଦଦ୍ଭୁତମିବାଭବତ୍॥ 12-3-14 (80979) ତତୋଽନ୍ତରିକ୍ଷେ ଦଦୃଶେ ବିଶ୍ବରୂପଃ କରାଲବାନ୍। ରାକ୍ଷସୋ ଲୋହିତଗ୍ରୀବଃ କୃଷ୍ଣାଙ୍ଗୋ ମେଘବାହନଃ॥ 12-3-15 (80980) ସ ରାମଂ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ଭୂତ୍ବା ବଭାଷେ ପୂର୍ଣମାନସଃ। ସ୍ବସ୍ତି ତେ ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲ ଗମିଷ୍ଯେଽହଂ ଯଥାଗତମ୍॥ 12-3-16 (80981) ମୋକ୍ଷିତୋ ନରକାଦସ୍ମାଦ୍ଭବତା ମୁନିସତ୍ତମ। ଭଦ୍ରଂ ଚ ତେଽସ୍ତୁ ସିଦ୍ଧିଶ୍ଚ ପ୍ରିଯଂ ମେ ଭବତା କୃତମ୍ 12-3-17 (80982) ତମୁବାଚ ମହାବାହୁର୍ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯଃ ପ୍ରତାପବାନ୍। କସ୍ତ୍ବଂ କସ୍ମାଚ୍ଚ ନରକଂ ପ୍ରତିପନ୍ନୋ ବ୍ରବୀହି ତତ୍॥ 12-3-18 (80983) ସୋଽବ୍ରବୀଦହମାସଂ ପ୍ରାଗ୍ଦଂଶୋ ନାମ ମହାସୁରଃ। ପୁରା ଦେବଯୁଗେ ତାତ ଭୃଗୋସ୍ତୁ ସବଯା ଇବ॥ 12-3-19 (80984) ସୋଽହଂ ଭୃଗୋଃ ସୁଦଯିତାଂ ଭାର୍ଯାମପହରଂ ବଲାତ୍। ମହର୍ଷେରଭିଶାପେନ କ୍ରିମିଭୂତୋଽପତଂ ଭୁବି॥ 12-3-20 (80985) ଅବ୍ରବୀଦ୍ଧି ସ ମାଂ କ୍ରୁଦ୍ଧସ୍ତବ ପୂର୍ବପିତାମହଃ। ମୂତ୍ର ଶ୍ଲେଷ୍ମାଶନଃ ପାଯ ନିରଯଂ ପ୍ରତିପତ୍ସ୍ଯସେ॥ 12-3-21 (80986) ଶାପସ୍ଯାନ୍ତୋ ଭବେଦ୍ବ୍ରହ୍ମନ୍ନିତ୍ଯେବଂ ତମଥାବ୍ରବମ୍। ଭବିତା ଭାର୍ଗବାଦ୍ରାମାଦିଂତି ମାମବ୍ରବୀଦ୍ଭୃଗୁଃ॥ 12-3-22 (80987) ସୋଽହମେନାଂ ଗତିଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଯଥା ନକୁଶଲସ୍ତଥା। ତ୍ବଯା ସାଧୋ ସମାଗମ୍ଯ ବିମୁକ୍ତଃ ପାପଯୋନିତଃ॥ 12-3-23 (80988) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଯଯୌ ରାମଂ ମହାସୁରଃ। ରାମଃ କର୍ଣଂ ତୁ ସକ୍ରୋଧମିଦଂ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-3-24 (80989) ଅତିଦୁଃଖମିଦଂ ମୂଢ ନ ଜାତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସହେତ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯେବ ତେ ଧୈର୍ଯଂ କାମଯା ସତ୍ଯମୁଚ୍ଯତାମ୍॥ 12-3-25 (80990) ତମୁବାଚ ତତଃ କର୍ଣଃ ଶାପାଦ୍ଭୀତଃ ପ୍ରସାଦଯନ୍। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରାନ୍ତରେ ଜାତଂ ସୂତଂ ମାଂ ବିଦ୍ଧି ଭାର୍ଗବ॥ 12-3-26 (80991) ରାଧେଯଃ କର୍ଣ ଇତି ମାଂ ପ୍ରବଦନ୍ତି ଜନା ଭୁବି। ପ୍ରସାଦଂ କୁରୁ ମେ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନସ୍ତ୍ରଲୁବ୍ଧସ୍ଯ ଭାର୍ଗବ॥ 12-3-27 (80992) ପିତା ଗୁରୁର୍ନ ସଂଦେହୋ ବେଦବିଦ୍ଯାପ୍ରଦଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଅତୋ ଭାର୍ଗବ ଇତ୍ଯୁକ୍ତଂ ମଯା ଗୋତ୍ରଂ ତବାନ୍ତିକେ॥ 12-3-28 (80993) ତମୁବାଚ ଭୃଗୁଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସରୋପଃ ପ୍ରଦହନ୍ନିବ। ଭୂମୌ ନିପତିତଂ ଦୀନଂ ବେପମାନଂ କୃତାଞ୍ଜଲିମ୍॥ 12-3-29 (80994) ଯସ୍ମାନ୍ମିଥ୍ଯାବିଚୀର୍ଣୋଽହମସ୍ତ୍ରଲୋଭାଦିହ ତ୍ବଯା। ତସ୍ମାଦେତନ୍ନ ତେ ମୂଢ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରତିଭାସ୍ଯତି॥ 12-3-30 (80995) ଅନ୍ଯତ୍ର ବଧକାଲାତ୍ତେ ସଦୃଶେ ନ ସମୀଯୁପଃ। ଅବ୍ରାହ୍ମଣେ ନ ହି ବ୍ରହ୍ମ ଚିରଂ ତିଷ୍ଠେତ୍କଦାଚନ॥ 12-3-31 (80996) ଗଚ୍ଛେଦାନୀଂ ନ ତେ ସ୍ଥାନମନୃତସ୍ଯେହ ବିଦ୍ଯତେ। ନ ତ୍ବଯା ସଦୃଶୋ ଯୁଦ୍ଧେ ଭବିତା କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଭୁବି॥ 12-3-32 (80997) ଏବମୁକ୍ତଃ ସ ରାମେଣ ନ୍ଯାଯେନୋପଜଗାମହ। ଦୁର୍ଯୋଧନମୁପାଗମ୍ଯ କୃତାସ୍ତ୍ରୋଽସ୍ମୀତି ଚାବ୍ରବୀତ୍॥ ॥ 12-3-33 (80998) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତୃତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 3॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-3-1 ଦଭେନେନ୍ଦ୍ରିଯଜଯେନ॥ 12-3-5 ବିସ୍ରମ୍ଭୋ ବିଶ୍ବାସଃ॥ 12-3-6 ଶ୍ଲେଷ୍ମମେଦୋମାଂସେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-3-7 କ୍ଷେପ୍ତୁଂ ଦୂରୀକର୍ତୁମ୍। ଭଯାନ୍ନିଦ୍ରାଭଙ୍ଗଭଯାତ୍॥ 12-3-8 ପ୍ରବୋଧନାଶଙ୍କୀତି ଝ. ପାଠଃ। 12-3-12 ସୂକରସ୍ଯେବ ସଂସ୍ଥିତଂ ସଂସ୍ଥାନଂ ପସ୍ଯ ତମ୍। ସୂକରସନ୍ନିଭମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-3-13 ସୂଚୀଭିରିବ ତୀକ୍ଷ୍ଣୈ ରୋମଭିଃ ସଂବୃତମ୍। ସନ୍ନିରୁଦ୍ଧାଙ୍ଗଂ ତ୍ରାସେନ ସଂକୁଚିତାଙ୍ଗଂ ନାମ ପ୍ରସିଦ୍ଧମ୍। ନାମତୋ ନାମ୍ରା॥ 12-3-14 ଅସୃଜି ଶୋଣିତେ॥ 12-3-19 ଯାସ୍କୋ ନାମେତି ଡ. ପାଠଃ। ପ୍ରସ୍ତୋ ନାମେତି ଥ. ପାଠଃ। ଦେବଯୁଗେ ସତ୍ଯଯୁଗେ॥ 12-3-23 ନକୁଶଲଃ ଅଭଦ୍ରଃ॥ 12-3-25 କାମଯା ସ୍ବରସେନ। କାମଯେ ସତ୍ଯମୁଚ୍ଯତାମିତି ଟ.ଡ. ପାଠଃ॥ 12-3-26 ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରଯୋରନ୍ତରେ ଅନ୍ଯତ୍ର ଜାତମ୍॥ 12-3-29 ପ୍ରହସନ୍ନିବେତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-3-30 ତସ୍ମାଦିତି। ହେମୂଢ ତେ ତବ ବଧକାଲାଦନ୍ଯତ୍ର ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରଂ ନ ପ୍ରତିଭାସ୍ଯତୀତି ନ କିଂତୁ ବଧକାଲଏବ ନ ପ୍ରତିଭାସ୍ଯତି। କାଲାନ୍ତରେ ତୁ ପ୍ରତିଭାସ୍ଯତ୍ଯେବେତ୍ଯର୍ଥ ଇତ୍ଯୁତ୍ତରେଣ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-3-31 ସଦୃଶେଽର୍ଜୁନାଦୌ ଶୂରେ ତେ ପୁରତଃ ସ୍ଥିତେ ସମୀଯୁଷଃ ଯୁଧ୍ଯମାନସ୍ଯ। ସମିତ୍ଯାଜିସମିଦ୍ଯୁଧ ଇତି ସଂପୂର୍ବସ୍ଯ ଇଣୋ ଯୁଦ୍ଧାର୍ଥତ୍ବଦର୍ଶନାତ୍। ଚିରଂ ମରଣାବଧି ନ ତିଷ୍ଠେଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରମ୍॥ 12-3-33 ନ୍ଯାଯେନାଭିବନ୍ଦନାଦିପୂର୍ବକଂ ଉପଜଗାମ। ଇଷ୍ଟଂ ଦେଶମିତି ଶେଷଃ॥

12-4-0 (80999) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-4-0x (6710) କର୍ଣସ୍ତୁ ସମବାପ୍ଯୈବମସ୍ତ୍ରଂ ଭାର୍ଗବନନ୍ଦନାତ୍। ଦୁର୍ଯୋଧନେନ ସହିତୋ ମୁମୁଦେ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-4-1 (81000) ତତଃ କଦାଚିଦାଜାତଃ ସମାଜଗ୍ମୁଃ ସ୍ବଯଂବରେ। କଲିଙ୍ଗବିଷଯେ ରାଜନ୍ରାଜ୍ଞଶ୍ଚିତ୍ରାଙ୍ଗଦସ୍ଯ ଚ॥ 12-4-2 (81001) ଶ୍ରୀମଦ୍ରାଜପୁରଂ ନାମ ନଗରଂ ତତ୍ର ଭାରତ। ରାଜାନଃ ଶତଶସ୍ତତ୍ର କନ୍ଯାର୍ଥେ ସମୁପାଗମନ୍॥ 12-4-3 (81002) ଶ୍ରୁତ୍ବା ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ତତ୍ର ସମେତାନ୍ସର୍ବପାର୍ଥିବାନ୍। ରଥେନ କାଞ୍ଚନାଙ୍ଗେନ କର୍ଣେନ ସହିତୋ ଯଯୌ॥ 12-4-4 (81003) ତତଃ ସ୍ବଯଂବରେ ତସ୍ମିନ୍ନାନାଦେଶ୍ଯା ମହାରଥାଃ। ସମାଜଗ୍ମୁର୍ନୃପତଯଃ କନ୍ଯାର୍ଥେ ନୃପସତ୍ତମ॥ 12-4-5 (81004) ଶିଶୁପାଲୋ ଜରାସନ୍ଧୋ ଭୀଷ୍ମକୋ ବକ୍ର ଏବ ଚ। କପୋତରୋମା ନୀଲଶ୍ଚ ରୁକ୍ମୀ ଚ ଦୃଢବିକ୍ରମଃ॥ 12-4-6 (81005) ସୃଗାଲଶ୍ଚ ମହାରାଜଃ ସ୍ତ୍ରୀରାଜ୍ଯାଧିପତିଶ୍ଚ ଯଃ। ବିଶୋକଃ ଶତଧନ୍ବା ଚ ଭୋଜୋ ବୀରଶ୍ଚ ନାମତଃ॥ 12-4-7 (81006) ଏତେ ଚାନ୍ଯେ ଚ ବହବୋ ଦକ୍ଷିଣାଂ ଦିଶମାଶ୍ରିତାଃ। ମ୍ଲେଚ୍ଛାଶ୍ଚାର୍ଯାଶ୍ଚ ରାଜାନଃ ପ୍ରାଚ୍ଯୋଦୀଚ୍ଯାସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-4-8 (81007) କାଞ୍ଚନାଙ୍ଗଦିନଃ ସର୍ବେ ଶୁଦ୍ଧଜାମ୍ବୂନଦପ୍ରଭାଃ। ସର୍ବେ ଭାସ୍ବରଦେହାଶ୍ଚ ବ୍ଯାଘ୍ରା ଇବ ବଲୋତ୍କଟାଃ॥ 12-4-9 (81008) ତତଃ ସମୁପବିଷ୍ଟେଷୁ ତେଷୁ ରାଜସୁ ଭାରତ। ବିବେଶ ରଙ୍ଗଂ ସା କନ୍ଯା ଧାତ୍ରୀବର୍ଷବରାନ୍ବିତା॥ 12-4-10 (81009) ତତଃ ସଂଶ୍ରାବ୍ଯମାଣେଷୁ ରାଜ୍ଞାଂ ନାମସୁ ଭାରତ। ଅତ୍ଯକ୍ରାମଦ୍ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରଂ ସା କନ୍ଯା ବରବର୍ଣିନୀ॥ 12-4-11 (81010) ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ତୁ କୌରବ୍ଯୋ ନାମର୍ଷଯତ ଲଙ୍ଘନମ୍। ପ୍ରତ୍ଯପେଧଚ୍ଚ ତାଂ କନ୍ଯାମସତ୍କୃତ୍ଯ ନରାଧିପାନ୍॥ 12-4-12 (81011) ସ ବୀର୍ଯମଦମତ୍ତତ୍ବାଦ୍ଭୀଷ୍ମଦ୍ରୋଣାବୁପାଶ୍ରିତଃ। ରଥମାରୋପ୍ଯ ତାଂ କନ୍ଯାମାଜୁହାବ ନରାଧିପାନ୍॥ 12-4-13 (81012) ତମନ୍ବଗାଦ୍ରଥୀ ଖଙ୍ଗୀ ବଦ୍ଧଗୋଧାଙ୍ଗୁଲିତ୍ରବାନ୍। କର୍ଣଃ ଶସ୍ତ୍ରଭୃତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ପୃଷ୍ଠତଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭ॥ 12-4-14 (81013) ତତୋ ବିମର୍ଦଃ ସୁମହାନ୍ରାଜ୍ଞାମାସୀଦ୍ଯୁଯୁତ୍ସତାମ୍। ସନ୍ନହ୍ଯତାଂ ତନୁତ୍ରାଣି ରଥାନ୍ଯୋଜଯତାମପି। 12-4-15 (81014) ତେଽଭ୍ଯଧାବନ୍ତ ସଂକ୍ରୁଦ୍ଧାଃ କର୍ଣଦୁର୍ଯୋଧନାବୁଭୌ। ଶରବର୍ଷାଣି ମୁଞ୍ଚନ୍ତୋ ମେଘାଃ ପର୍ବତଯୋରିବ॥ 12-4-16 (81015) କର୍ଣସ୍ତେଷାମାପତତାମେକୈକେନ ଶରେଣ ହ। ଧନୂଂଷି ଚ ଶରବ୍ରାତାନ୍ପାତଯାମାସ ଭୂତଲେ॥ 12-4-17 (81016) ତତୋ ବିଧନୁଷଃ କାଂଶ୍ଚିତ୍କାଂଶ୍ଚିଦୁଦ୍ଯତକାର୍ମୁକାନ୍। କାଂଶ୍ଚିଦୁତ୍ସୃଜତୋ ବାଣାନ୍ରଥଶକ୍ତିଗଦାସ୍ତଥା॥ 12-4-18 (81017) ଲାଘବାବ୍ଦ୍ଯାକୁଲୀକୃତ୍ଯ କର୍ଣଃ ପ୍ରହରତାଂ ବରଃ। ହତସୂତାଂଶ୍ଚ ଭୂଯିଷ୍ଠାନ୍ସ ବିଜିଗ୍ଯେ ନରାଧିପାନ୍॥ 12-4-19 (81018) ତେ ସ୍ବଯଂ ବାହଯନ୍ତୋଽଶ୍ବାନ୍ଯାହି ଯାହୀତି ବାଦିନଃ। ବ୍ଯପେଯୁସ୍ତେ ରଣଂ ହିତ୍ବା ରାଜାନୋ ଭଗ୍ନମାନସାଃ॥ 12-4-20 (81019) ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ତୁ କର୍ଣେନ ପାଲ୍ଯମାନୋଽଭ୍ଯଯାତ୍ତଦା। ହୃଷ୍ଟଃ କନ୍ଯାମୁପାଦାଯ ନଗରଂ ନାଗସାହ୍ବଯମ୍॥ ॥ 12-4-21 (81020) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 4॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-4-2 ବିଷଯେ ଦେଶେ॥ 12-4-6 ଭୀଷ୍ମକୋ ବକ ଏବ ଚେତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-4-7 ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯାଧିପତିଶ୍ଚ ଯ ଇତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ। ତ୍ରୈରାଜ୍ଯେତି ଥ. ପାଠ॥ 12-4-10 ବର୍ଷବରଃ ଷଣ୍ଢଃ॥ 12-4-17 ଶିରାଂସି ସଶରାଂଶ୍ଚାପାନିତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-4-20 ବ୍ଯପେଯୁଃ ବ୍ଯପଗତାଃ॥

12-5-0 (81021) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-5-0x (6711) ଆଦିତ୍କୃତବଲଂ କର୍ଣଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ରାଜା ସ ମାଗଧଃ। ଆହ୍ବଯଦ୍ଦ୍ବୈରଥେନାଜୌ ଜରାସନ୍ଧୋ ମହୀପତିଃ॥ 12-5-1 (81022) ତଯୋଃ ସମଭବଦ୍ଯୁଦ୍ଧଂ ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରବିଦୁଷୋର୍ଦ୍ବଯୋଃ। ଯୁଧି ନାନାପ୍ରହରଣୈରନ୍ଯୋନ୍ଯମଭିବର୍ଷତୋଃ॥ 12-5-2 (81023) କ୍ଷୀଣବାଣୌ ବିଧନୁଷୌ ଭଗ୍ନଖଙ୍ଗୌ ମହୀଂ ଗତୌ। ବାହୁଭିଃ ସମସଜ୍ଜେତାମୁଭାବତିବଲାନ୍ବିତୌ॥ 12-5-3 (81024) [ବାହୁକଣ୍ଟକଯୁଦ୍ଧେନ ତସ୍ଯ କର୍ଣୋଽଥ ଯୁଧ୍ଯତଃ।] ବିଭେଦଂ ସଂଧିଂ ଦେହସ୍ଯ ଜରଯା ଶ୍ଲେଷିତସ୍ଯ ହି॥ 12-5-4 (81025) ସ ବିକାରଂ ଶରୀରସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ନୃପତିରାତ୍ମନଃ। ପ୍ରୀତୋଽସ୍ମୀତ୍ଯବ୍ରବୀତ୍କର୍ଣଂ ବୈରମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ଦୂରତଃ॥ 12-5-5 (81026) ପ୍ରୀତ୍ଯା ଦଦୌ ସ କର୍ଣାଯ ମାଲିନୀଂ ନଗରୀମନୁ। ଅଙ୍ଗେଷୁ ନରଶାର୍ଦୂଲ ସ ରାଜାଽଽସୀତ୍ସପତ୍ନଜିତ୍॥ 12-5-6 (81027) ପାଲଯାମାସ ବର୍ଣାଂସ୍ତୁ କର୍ଣଃ ପରବଲାର୍ଦନଃ। ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ଯାନୁମତେ ତବାପି ବିଦିତଂ ତଥା॥ 12-5-7 (81028) ଏବଂ ଶସ୍ତ୍ରପ୍ରତାପେନ ପ୍ରଥିତଃ ସୋଽଭବତ୍କ୍ଷିତୌ। ତ୍ବଦ୍ଧିତାର୍ଥଂ ସୁରେନ୍ଦ୍ରେଣ ଭିକ୍ଷିତୋ ବର୍ମକୁଣ୍ଡଲେ॥ 12-5-8 (81029) ସ ଦିବ୍ଯେ ସହଜେ ପ୍ରାଦାତ୍କୁଣ୍ଡଲେ ପରମାର୍ଚିତେ। ସହଜଂ କବଚଂ ଚାପି ମୋହିତୋ ଦେବମାଯଯା॥ 12-5-9 (81030) ବିମୁକ୍ତଃ କୁଣ୍ଡଲାଭ୍ଯାଂ ଚ ସହଜେନ ଚ ବର୍ମଣା। ନିହତୋ ବିଜଯେନାଜୌ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ପଶ୍ଯତଃ॥ 12-5-10 (81031) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯାପି ଶାପେନ ରାମସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ। କୁନ୍ତ୍ଯାଶ୍ଚ ବରଦାନେନ ମାଯଯା ଚ ଶତକ୍ରତୋଃ॥ 12-5-11 (81032) ଭୀଷ୍ମାବମାନାତ୍ସଙ୍ଖ୍ଯାଯାଂ ରଥାନାମର୍ଧକୀର୍ତନାତ୍। ଶଲ୍ଯତେଜୋବଧାଚ୍ଚାପି ବାସୁଦେବନଯେନ ଚ। 12-5-12 (81033) ରୁଦ୍ରସ୍ଯ ଦେବରାଜସ୍ଯ ଯମସ୍ଯ ବରୁଣସ୍ଯ ଚ। କୁବେରଦ୍ରୋଣଯୋଶ୍ଚୈବ କୃପସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-5-13 (81034) ଅସ୍ତ୍ରାଣି ଦିବ୍ଯାନ୍ଯାଦାଯ ଯୁଧି ଗାଣ୍ଡୀବଧନ୍ବନା। ହତୋ ବୈକର୍ତନଃ କର୍ଣୋ ଦିବାକରସମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 12-5-14 (81035) ଏବଂ ଶପ୍ତସ୍ତବ ଭ୍ରାତା ବହୁଭିଶ୍ଚାପି ବଞ୍ଚିତଃ। ନ ଶୋଚ୍ଯଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ଯୁଦ୍ଧେ ହି ନିଧନଂ ଗତଃ॥ ॥ 12-5-15 (81036) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 5॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-5-4 ବାହୁକଣ୍ଟକଯୁଦ୍ଧେନ ବାହୁକଣ୍ଟକଂ କେତକପତ୍ରଂ ତଦ୍ବଦ୍ଯତ୍ର ବଲିନା ଦୁର୍ବଲସ୍ଯ ଶରୀରଂ ପାଟ୍ଯତେ ତଦ୍ବାହୁକଣ୍ଟକଂ ନାମ ଯୁଦ୍ଧମ୍॥ 12-5-5 ବିକାରଂ ପାଟନରୂପମ୍॥ 12-5-7 ପାଲଯାମାସ ଚମ୍ପାଂ ଚେତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-6-0 (81037) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-6-0x (6712) ଏତାବଦୁକ୍ତ୍ବା ଦେବର୍ଷିର୍ବିରରାମ ସ ନାରଦଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ତୁ ରାଜର୍ଷିର୍ଦଧ୍ଯୌ ଶୋକପରିପ୍ଲୁତଃ॥ 12-6-1 (81038) ତଂ ଦୀନମନସଂ ବୀରମଧୋବଦନମାତୁରମ୍। ନିଃଶ୍ବସନ୍ତଂ ଯଥା ନାଗଂ ପର୍ଯଶ୍ରୁନଯନଂ ତଥା॥ 12-6-2 (81039) କୁନ୍ତୀ ଶୋକପରୀତାଙ୍ଗୀ ଦୁଃଖୋପହତଚେତନା। ଅବ୍ରବୀନ୍ମଧୁରାଭାଷା କାଲେ ବଚନମର୍ଥବତ୍॥ 12-6-3 (81040) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମହାବାହୋ ନୈନଂ ଶୋଚିତୁମର୍ହସି। ଜହି ଶୋକଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଶ୍ରୃଣୁ ଚେଦଂ ବଚୋ ମମ॥ 12-6-4 (81041) ଯାଚିତଃ ସ ମଯା ପୂର୍ବଂ ଭ୍ରାତା ଜ୍ଞାପଯିତୁଂ ତବ। ଭାସ୍କରେଣ ଚ ଦେବେନ ପିତ୍ରା ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରଃ॥ 12-6-5 (81042) ଯଦ୍ବାଚ୍ଯଂ ହିତକାମେନ ସୁହୃଦାଂ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା। ତଥା ଦିବାକରେଣୋକ୍ତଃ ସ୍ବପ୍ନାନ୍ତେ ମମ ଚାଗ୍ରତଃ॥ 12-6-6 (81043) ନ ଚୈନମଶକଦ୍ଭାନୁରହଂ ବା ସ୍ନେହକାରଣୈଃ। ପୁରା ପ୍ରତ୍ଯନୁନେତୁଂ ବା ନେତୁଂ ବାଽପ୍ଯେକତାଂ ତ୍ବଯା॥ 12-6-7 (81044) ତତଃ କାଲପରୀତଃ ସ ବୈରସ୍ଯୋଦ୍ଧରଣେ ରତଃ। ପ୍ରତୀପକାରୀ ଯୁଷ୍ମାକମିତି ଚୋପେକ୍ଷିତୋ ମଯା॥ 12-6-8 (81045) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ଧର୍ମରାଜସ୍ତୁ ମାତ୍ରା ବାଷ୍ପାକୁଲେକ୍ଷଣଃ। ଉବାଚ ବାକ୍ଯଂ ଧର୍ମାତ୍ମା ଶୋକବ୍ଯାକୁଲଲୋଚନଃ॥ 12-6-9 (81046) ଭବତ୍ଯା ଗୂଢମନ୍ତ୍ରତ୍ବାଦ୍ବଞ୍ଚିତାଃ ସ୍ମ ତଦା ଭୃଶମ୍॥ 12-6-10 (81047) ଶଶାପ ଚ ମହାତେଜାଃ ସର୍ବଲୋକେଷୁ ଯୋଷିତଃ। ନ ଗୁହ୍ଯଂ ଧାରଯିଷ୍ଯନ୍ତୀତ୍ଯେବଂ ଦୁଃଖସମନ୍ବିତଃ॥ 12-6-11 (81048) ସ ରାଜା ପୁତ୍ରପୌତ୍ରାଣାଂ ସଂବନ୍ଧିସୁହୃଦାଂ ତଦା। ସ୍ମରନ୍ନୁଦ୍ବିଗ୍ନହୃଦଯୋ ବଭୂବୋଦ୍ବିଗ୍ନଚେତନଃ॥ 12-6-12 (81049) ତତଃ ଶୋକପରୀତାତ୍ମା ସଧୂମ ଇବ ପାବକଃ। ନିର୍ବେଦମଗମଦ୍ଧୀମାନ୍ରାଜ୍ଯେ ସଂତାପପୀଡିତଃ॥ ॥ 12-6-13 (81050) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 6॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-6-1 ଦଧ୍ଯୌ ଭ୍ରାତୃବଧଜଂ ଦୋଷଂ ଚିନ୍ତିତବାନ୍॥ 12-6-5 ଯାତିତଃ ସ ମଯା ପୂର୍ବଂ ଭ୍ରାତ୍ର୍ଯମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଯାତିତଃ ପ୍ରବର୍ତିତସ୍ତବତୁଭ୍ଯଂ ଭ୍ରାତ୍ର୍ଯଂ ଭ୍ରାତୁଃ କର୍ମ କନିଷ୍ଠାନାଂ ପରିପାଲନଂ ଜ୍ଞଃପଯିତୁଂ ତ୍ବଯା ସୌଭ୍ରାତ୍ରଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରାଦିଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦର୍ଶନୀଯମିତ୍ଯଭ୍ଯର୍ଥିତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-6-7 ପ୍ରତ୍ଯନୁନେତୁଂ ଶଯଯିତୁମ୍॥ 12-6-8 କାଲପରୀତୋ ମୃତ୍ଯୁଗ୍ରସ୍ତଃ। ଉଦ୍ଧରଣେ ଶତ୍ରୂଣାଂ ନିଃଶେଷନାଶେନୋନ୍ମୂଲନେ॥ 12-6-12 କର୍ମଣିଷଷ୍ଠ୍ଯୌ॥ 12-6-13 ନିର୍ବେଦଂ ରାଜ୍ଯାଦୌ ବୈରାଗ୍ଯମ୍॥

12-7-0 (81051) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-7-0x (6713) ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ତୁ ଧର୍ମାତ୍ମା ଶୋକବ୍ଯାକୁଲଚେତନଃ। ଶୁଶୋଚ ଦୁଃଖସଂତପ୍ତଃ ସ୍ମୃତ୍ବା କର୍ଣଂ ମହାରଥମ୍॥ 12-7-1 (81052) ଆବିଷ୍ଟୋ ଦୁଃଖଶୋକାଭ୍ଯାଂ ନିଃଶ୍ବସଂଶ୍ଚ ପୁନଃ ପୁନଃ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବାର୍ଜୁନମୁବାଚେଦଂ ବଚନଂ ଶୋକକର୍ଶିତଃ॥ 12-7-2 (81053) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-7-3x (6714) ଯଦ୍ଭୈକ୍ଷ୍ଯମାଚରିଷ୍ଯାମ ବୃଷ୍ଣ୍ଯନ୍ଧକପୁରେ ବଯମ୍। ଜ୍ଞାତୀନ୍ନିଷ୍ପୁରୁଷାନ୍କୃତ୍ବା ନେମାଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମ ଦୁର୍ଗତିମ୍॥ 12-7-3 (81054) ଅମିତ୍ରା ନଃ ସମୃଦ୍ଧାର୍ଥା ବୃତ୍ତାର୍ଥାଃ କୁରବଃ କିଲ। ଆତ୍ମାନମାତ୍ମନା ହତ୍ବା କିଂ ଧର୍ମଫଲମାପ୍ନୁମଃ॥ 12-7-4 (81055) ଧିଗସ୍ତୁ କ୍ଷାତ୍ରମାଚାରଂ ଧିଗସ୍ତୁ ବଲମୌରସମ୍। ଧିଗସ୍ତୁ ଚାର୍ଥଂ ଯେନେମାମାପଦଂ ଗମିତା ବଯମ୍॥ 12-7-5 (81056) ସାଧୁ କ୍ଷମା ଦମଃ ଶୌଚମବିରୋଧୋ ବିମତ୍ସରଃ। ଅହିଂସା ସତ୍ଯବଚନଂ ନିତ୍ଯାନି ବନଚାରିଣାମ୍॥ 12-7-6 (81057) ବଯଂ ତୁ ଲୋଭାନ୍ମୋହାଚ୍ଚ ଦମ୍ଭଂ ମାନଂ ଚ ସଂଶ୍ରିତାଃ। ଇମାମବସ୍ଥାଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତା ରାଜ୍ଯକ୍ଲେଶବୁଭୁକ୍ଷଯା॥ 12-7-7 (81058) ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସ୍ଯାପି ରାଜ୍ଯେନ ନାସ୍ମାନ୍କଶ୍ଚିତ୍ପ୍ରହର୍ଷଯେତ୍। ବାନ୍ଧବାନ୍ନିହତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୃଥିବ୍ଯାମାମିଷୈଷିଣଃ॥ 12-7-8 (81059) ତେ ବଯଂ ପୃଥିବୀହେତୋରବଧ୍ଯାନ୍ପୃଥିବୀତଲେ। ସଂପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଜୀବାମୋ ହୀନାର୍ଥା ହତବାନ୍ଧବାଃ॥ 12-7-9 (81060) ଆମିଷେ ଗୃଧ୍ଯମାନାନାମଶୁଭଂ ବୈ ଶୁନାମିବ। ଆମିଷଂ ଚୈବ ନୋ ନଷ୍ଟମାମିଷସ୍ଯ ଚ ଭୋଜିନାମ୍॥ 12-7-10 (81061) ନ ପୃଥିବ୍ଯା ସକଲଯା ନ ସୁବର୍ଣସ୍ଯ ରାଶିଭିଃ। ନ ଗଜାଶ୍ବେନ ସର୍ବେଣ ତେ ତ୍ଯାଜ୍ଯା ଯ ଇମେ ହତାଃ॥ 12-7-11 (81062) କାମମନ୍ଯୁପରୀତାସ୍ତେ କ୍ରୋଧାମର୍ଷସମନ୍ବିତାଃ। ମୃତ୍ଯୁଯାନଂ ସମାରୁହ୍ଯ ଗତା ବୈବସ୍ବତକ୍ଷଯମ୍॥ 12-7-12 (81063) ବହୁକଲ୍ଯାଣମିଚ୍ଛନ୍ତ ଈହନ୍ତେ ପିତରଃ ସୁତାନ୍। ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ବନ୍ଦନେନ ତିତିକ୍ଷଯା॥ 12-7-13 (81064) ଉପବାସୈସ୍ତଥେଜ୍ଯାଭିର୍ବ୍ରତକୌତୁକମଙ୍ଗଲୈଃ। ଲଭନ୍ତେ ମାତରୋ ଗର୍ଭାଂସ୍ତାନ୍ମାସାନ୍ଦଶ ବିଭ୍ରତି॥ 12-7-14 (81065) ଯଦି ସ୍ବସ୍ତି ପ୍ରଜାଯନ୍ତେ ଜାତା ଜୀବନ୍ତି ବା ଯଦି। ସଂଭାଘିତା ଜାତବଲା ବିଦଧ୍ଯୁର୍ଯଦି ନଃ ସୁଖମ୍। ଇହ ଚାମୁତ୍ର ଚୈବେତି କୃପଣାଃ ଫଲହେତବଃ॥ 12-7-15 (81066) ତାସାମଯଂ ସମୁଦ୍ଯୋଗୋ ନିର୍ବୃତ୍ତଃ କେବଲୋଽଫଲଃ। ଯଦାସାଂ ନିହତାଃ ପୁତ୍ରା ଯୁବାନୋ ମୃଷ୍ଟକୁଣ୍ଡଲାଃ॥ 12-7-16 (81067) ଅଭୁକ୍ତ୍ବା ପାର୍ଥିବାନ୍ଭୋଗାନୃଣାନ୍ଯନପହାଯ ଚ। ପିତୃଭ୍ଯୋ ଦେବତାଭ୍ଯଶ୍ଚ ଗତା ବୈଯସ୍ବତକ୍ଷଯମ୍॥ 12-7-17 (81068) ଯଦୈଷାମମ୍ବ ପିତରୌ ଜାତକର୍ମକରାବିହ। ସଂଜାତବାଲରୂପେଷୁ ତଦୈବ ନିହତା ନୃଷାଃ॥ 12-7-18 (81069) ସଂଯୁକ୍ତାଃ କାମମନ୍ଯୁଭ୍ଯାଂ କ୍ରୋଧାମର୍ଷସମନ୍ବିତାଃ। ନ ତେ ଜଯଫଲଂ କିଂଚିଦ୍ଭୋକ୍ତାରୋ ଜାତୁ କର୍ହିଚିତ୍॥ 12-7-19 (81070) ପାଞ୍ଚାଲାନାଂ କୁରୂଣାଂ ଚ ହତା ଏବ ହି ଯେ ହତାଃ। ନ ସକାମା ବଯଂ ତେ ଚ ନ ଚାସ୍ମାଭିର୍ନ ତୈର୍ଜିତମ୍॥ 12-7-20 (81071) ନ ତୈର୍ଭୁକ୍ତେଯମବନିର୍ନ ନାର୍ଯୋ ଗୀତବାଦିତମ୍। ନାମାତ୍ଯସୁହୃଦାଂ ବାକ୍ଯଂ ନ ଚ ଶ୍ରୁତବତାଂ ଶ୍ରୁତମ୍। ନ ରତ୍ନାନି ପରାର୍ଧ୍ଯାନି ନ ଭୂର୍ନ ଦ୍ରବିଣାଗମଃ॥ 12-7-21 (81072) ନ ଚ ଧର୍ମ୍ଯାନିମାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ପ୍ରପଦ୍ଯାମ ସ୍ବକର୍ମଭିଃ। ବଯମେବାସ୍ଯ ଲୋକସ୍ଯ ବିନାଶେ କାରଣଂ ସ୍ମୃତାଃ। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ପୁତ୍ରେଣ ନିକୃତିପ୍ରୀତିସଂଯୁତାଃ॥ 12-7-22 (81073) ସଦୈବ ନିକୃତିପ୍ରଜ୍ଞୋ ଦ୍ବେଷ୍ଟା ବିଦ୍ବେଷଜୀବନଃ। ମିଥ୍ଯାବୃତ୍ତଶ୍ଚ ସତତମସ୍ମାସ୍ବନପରାଧିଷୁ॥ 12-7-23 (81074) ଋଦ୍ଧିମସ୍ମାସୁ ତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିବର୍ଣୋ ହରିଣଃ କୃଶଃ। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚ ନୃପତିଃ ସୌବଲେନ ନିବେଦିତଃ॥ 12-7-24 (81075) ତଂ ପିତା ପୁତ୍ରଗୃଧ୍ନୁତ୍ବାଦନୁମେନେଽନଯେ ସ୍ଥିତମ୍। ଅନପେକ୍ଷ୍ଯୈବ ପିତରଂ ଗାଙ୍ଗେଯଂ ବିଦୁରଂ ତଥା॥ 12-7-25 (81076) ଅସଂଶଯଂ ତ୍ବଯଂ ରାଜା ଯଥୈବାହଂ ତଥା ଗତଃ। ଅନିଯମ୍ଯାଶୁଚିଂ ଲୁବ୍ଧଂ ପୁତ୍ରଂ କାମବଶାନୁଗମ୍॥ 12-7-26 (81077) ଯଶସଃ ପତିତୋ ଦୀପ୍ତାଦ୍ଧାତଯିତ୍ବା ସହୋଦରାନ୍। ଇମୌ ହି ବୃଦ୍ଧୌ ଶୋକାଗ୍ନୌ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ଯ ସ ସୁଯୋଧନଃ। ଅସ୍ମତ୍ପ୍ରଦ୍ବେଷସଂତପ୍ତଃ ପାପବୁଦ୍ଧିଃ ସଦୈବ ହ॥ 12-7-27 (81078) କୋ ହି ବନ୍ଧୁଃ କୁଲୀନଃ ସଂସ୍ତଥା ବ୍ରୂଯାତ୍ସୁହୃଜ୍ଜନେ। ଯଥାଽସାବବଦଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଯୁଯୁତ୍ସୁଃ କୃଷ୍ଣସନ୍ନିଧୌ॥ 12-7-28 (81079) ଆତ୍ମନୋ ହି ବଯଂ ଦୋଷାଦ୍ବିନଷ୍ଟାଃ ଶାଶ୍ବତୀଃ ସମାଃ। ପ୍ରଦହନ୍ତୋ ଦିଶଃ ସର୍ବା ଭାସ୍ବରା ଇବ ତେଜସା॥ 12-7-29 (81080) ସୋଽସ୍ମାକଂ ବୈରପୁରୁଷୋ ଦୁର୍ମତିଃ ପ୍ରଗ୍ରହଂ ଗତଃ। ଦୁର୍ଯୋଧନକୃତେ ହ୍ଯେତତ୍କୁଲଂ ନୋ ବିନିପାତିତମ୍॥ 12-7-30 (81081) ଅବଧ୍ଯାନାଂ ବଧଂ କୃତ୍ବା ଲୋକେ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ସ୍ମ ବାଚ୍ଯତାଂ ॥ 12-7-31 (81082) କୁଲସ୍ଯାସ୍ଯାନ୍ତକରଣଂ ଦୁର୍ମତିଂ ପାପପୂରୁଷମ୍। ରାଜା ରାଷ୍ଟ୍ରେଶ୍ବରଂ କୃତ୍ବା ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରୋଽଦ୍ଯ ଶୋଚତି॥ 12-7-32 (81083) ହତାଃ ଶୂରାଃ କୃତଂ ପାପଂ ବିଷଯୋଽସୌ ବିନାଶିତଃ। ହତ୍ବା ନୋ ବିଗତୋ ମନ୍ଯୁଃ ଶୋକୋ ମାଂ ଦାରଯତ୍ଯଯମ୍॥ 12-7-33 (81084) ଧନଞ୍ଜଯ କୃତଂ ପାପଂ କଲ୍ଯାଣେନୋପହନ୍ଯତେ। [ଖ୍ଯାପନେନାନୁତାପେନ ଦାନେନ ତପସାଽପି ବା। ନିବୃତ୍ତ୍ଯା ତୀର୍ଥଗମନାଚ୍ଛୁତିସ୍ମୃତିଜପେନ ବା॥] 12-7-34 (81085) ତ୍ଯାଗବାଂଶ୍ଚ ପୁନଃ ପାପଂ ନାଲଂ କର୍ତୁମିତି ଶ୍ରୁତିଃ। ତ୍ଯାଗବାଞ୍ଜନ୍ମମରଣେ ନାପ୍ନୋତୀତି ଶ୍ରୁତିର୍ଯତଃ। ପ୍ରାପ୍ତବର୍ତ୍ମା କୃତମତିର୍ବ୍ରହ୍ମ ସଂପଦ୍ଯତେ ତଦା॥ 12-7-35 (81086) ସ ଧନଞ୍ଜଯ ନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବୋ ମୁନିର୍ଜ୍ଞାନସମନ୍ବିତଃ। ବନମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ବଃ ସର୍ବାନ୍ଗମିଷ୍ଯାମି ପରଂତପ॥ 12-7-36 (81087) ନ ହି କୃତ୍ସ୍ନତମୋ ଧର୍ମଃ ଶକ୍ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତୁମିତି ଶ୍ରୁତିଃ। ପରିଗ୍ରହବତା ତନ୍ମେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମରିସୂଦନ॥ 12-7-37 (81088) ମଯା ନିସୃଷ୍ଟଂ ପାପଂ ହି ପରିଗ୍ରହମଭୀପ୍ସତା। ଜନ୍ମକ୍ଷଯନିମିତ୍ତଂ ଚ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ଶକ୍ଯମିତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-7-38 (81089) ସ ପରିଗ୍ରହମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ କୃତ୍ସ୍ନଂ ରାଜ୍ଯଂ ସୁଖାନି ଚ। ଗମିଷ୍ଯାମି ବିନିର୍ମୁକ୍ତୋ ବିଶୋକୋ ନିର୍ମମଃ କ୍ବଚିତ୍। ପ୍ରଶାସଧ୍ବମିମାମୁର୍ବୀ କ୍ଷେମାଂ ନିହତକଣ୍ଟକାମ୍। ନ ମମାର୍ଥୋଽସ୍ତି ରାଜ୍ଯେନ ଭୋଗୈର୍ବା କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 12-7-39 (81090) ଏତାବଦୁକ୍ତ୍ବା ବଚନଂ କୁରୁରାଜୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଉପାରମତ୍ତତଃ ପାର୍ଥଃ କନୀଯାନ୍ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ ॥ 12-7-40 (81091) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 7॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-7-2 ଦୁଃଖଂ ଦେହେନ୍ଦ୍ରିଯାଦୀନାଂ ତାପଃ। ଶୋକସ୍ତତ୍କୃତଂ ବୈକଲ୍ଯମ୍॥ 12-7-3 ଯଦ୍ଯଦି ଭୈକ୍ଷ୍ଯମାଚୀର୍ଣଂ ସ୍ଯାତ୍ତର୍ହି ଜ୍ଞାତିବଧାଜ୍ଜାତା ଦୁର୍ଗତିର୍ନ ପ୍ରାପ୍ତା ସ୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଲିଙ୍ନିମିତ୍ତେ ଲୃଙ୍କ୍ରିଯାତିପତ୍ତୌ॥ 12-7-8 ପୃଥିବ୍ଯାଂ ବିଜଯୈଷିଣ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-7-10 ଅମିଷେ ଗୃଧ୍ଯମାନାନାମଶୁଭଂ ବୈ ଶୁନାମିବ। ଆମିଷଂ ଚୈବ ନୋହୀଷ୍ଟମାମିଷସ୍ଯ ବିବର୍ଜନମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଆମିଷେ ରାଜ୍ଯନିମିତ୍ତେ। ଅଶୁଭଂ ଜ୍ଞାତିଦ୍ରୋହାଖ୍ଯମ୍। ଶୁନାମିବେତରେଷାଂ ଭବତି ନୋ ହ୍ଯସ୍ମାକଂ ତ୍ବାମିଷଂ ଚାଽଽମିଷସ୍ଯ ବିବର୍ଜନଂ ଚେତି ଦ୍ବଯମପୀଷ୍ଟମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-7-11 ବନ୍ଧୂନାମର୍ଥେ ସର୍ବଂ ତ୍ଯାଜ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-7-14 ବ୍ରତାନି ଗୌରୀବ୍ରତାଦୀନି। କୌତୁକାନି ଦୁର୍ଗୋତ୍ସବାଦୀନି। ମଙ୍ଗଲାନି ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାଯଣଶିଲାଦୀନି ତୈଃ॥ 12-7-16 ଯଦା ସଂନିହିତାଃ ପୁତ୍ରା ଇତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-7-17 ଅନପହାଯ ଅପରିହୃତ୍ଯ। ଅନବଦାଯେତି ପାଠେ ଅପରିଶୋଧ୍ଯ। ପିତୃଭ୍ଯ ଇତି ଷଷ୍ଠ୍ଯର୍ଥେ ଚତୁର୍ଥୀ॥ 12-7-18 ଅର୍ଜୁନେନ ସହ ବଦନ୍ନପି ସନ୍ନିହିତାଂ ମାତରଂ ସମ୍ବୋଧଯତି ହେ ଅମ୍ବେତି। ପିତରୌ ମାତାପିତରୌ ଗାନ୍ଧାରୀଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରୌ ଯଦୈବ ଜାତକର୍ମକରୌ ତଦୈବ ତେ ନୃପା ଦୁର୍ଯୋଧନପ୍ରଭୃତଯୋ ହତାଃ॥ 12-7-19 ନ ତେ ଜନ୍ମଫଲଂ କିଂଚିଦିତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-7-21 ଶ୍ରୁତବତାଂ ପଣ୍ଡିତାନାମ୍। ରତ୍ନାନୀତ୍ଯାଦୌ ଭୁକ୍ତାନୀତ୍ଯାଦିର୍ଯଥାଲିଙ୍ଗଂ ଶେଷଃ। ନାମାତ୍ଯସମିତୌ କଥ୍ଯଂ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-7-24 ହରିଣଃ ପାଣ୍ଡୁରଃ। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ନୃପତେରିତି ଡ.ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-7-27 ପାପବୁଦ୍ଧିଃ ସୁହୃଜ୍ଜନୈରିତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-7-29 ଭାସ୍କରସ୍ଯେବ ତେଜସେତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-7-30 ପ୍ରଗ୍ରହଂ ଦୃଢବନ୍ଧନମ୍। ଗତଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ। ନୋଽତ୍ମାଭିଃ॥ 12-7-33 ବିଷଯଃ ଆପିଷମ୍। ନୋଽସ୍ମାକମ୍। ତାନ୍ହତ୍ବା ବିଗତଃ॥ 12-7-34 କଲ୍ଯାଣେନୋପକାରେଣ। ନିବୃତ୍ତ୍ଯା ତ୍ଯାଗେନ॥ 12-7-35 ଶ୍ରୁତିସ୍ତ୍ଯାଗେନୈକେ ଅମୃତତ୍ବମାନଶୁରିତି। ପ୍ରାପ୍ତବର୍ତ୍ମା ଲବ୍ଧଯୋଗମାର୍ଗଃ। ତ୍ଯାଗେ ଯଦା କୃତମତିରିତି ଟ. ଡ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-7-37 ନହି କଶ୍ଚିଦ୍ଗୃହେ ଧର୍ମ ଇତି ଡ. ଦ. ପାଠଃ। ପରିଗ୍ରହବତା ଗୃହସ୍ଥେନ ନହି ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ଶକ୍ଯଃ॥

12-8-0 (81092) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-8-0x (6715) ଅଥାର୍ଜୁନ ଉବାଚେଦମଧିକ୍ଷିପ୍ତ ଇବାକ୍ଷମୀ। ଅଭିନୀତତରଂ ବାକ୍ଯଂ ଦୃଢବାଦପରାକ୍ରମଃ॥ 12-8-1 (81093) ଦର୍ଶଯନ୍ନୈନ୍ଦ୍ରିରାତ୍ମାନମୁଗ୍ରମୁଗ୍ରପରାକ୍ରମଃ। ସ୍ମଯମାନୋ ମହାତେଜାଃ ସୃକ୍କିଣୀ ପରିସଂଲିହନ୍॥ 12-8-2 (81094) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-8-3x (6716) ଅହୋ ଦୁଃଖମହୋ କୃଚ୍ଛ୍ରମହୋ ବୈକ୍ଲବ୍ଯମୁତ୍ତମମ୍। ଯତ୍କୃତ୍ବାଽମାନୁଷଂ କର୍ମ ତ୍ଯଜେଥାଃ ଶ୍ରିଯମୁତ୍ତମାମ୍॥ 12-8-3 (81095) ଶତ୍ରୂନ୍ହତ୍ବା ମହୀଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ସ୍ବଧର୍ମେଣୋପପାଦିତାମ୍। ହତାମିତ୍ରଃ କଥଂ ସ ତ୍ବଂ ତ୍ଯଜେଥା ବୁଦ୍ଧିଲାଘବାତ୍॥ 12-8-4 (81096) କ୍ଲୀବସ୍ଯ ହି କୁତୋ ରାଜ୍ଯଂ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରସ୍ଯ ବା ପୁନଃ। କିମର୍ଥଂ ଚ ମହୀପାଲାନବଧୀଃ କ୍ରୋଧମୂର୍ଚ୍ଛିତଃ॥ 12-8-5 (81097) ଯୋ ହ୍ଯାଜିଜୀବିଷେଦ୍ଭୈକ୍ଷଂ କର୍ମଣା ନୈବ କସ୍ଯ ଚିତ୍। ସମାରମ୍ଭାନ୍ବୁଭୂଷେତ ହତସ୍ବସ୍ତିରକିଞ୍ଚନଃ। ସର୍ବଲୋକେଷୁ ବିଖ୍ଯାତୋ ନ ପୁତ୍ରପଶୁସଂହିତଃ॥ 12-8-6 (81098) କାପାଲୀଂ ନୃପ ପାପିଷ୍ଠାଂ ବୃତ୍ତିମାସାଦ୍ଯ ଜୀବତଃ। ସଂତ୍ଯଜ୍ଯ ରାଜ୍ଯମୃଦ୍ଧଂ ତେ ଲୋକୋଽଯଂ କିଂ ବଦିଷ୍ଯତି॥ 12-8-7 (81099) ସର୍ବାରମ୍ଭାନ୍ସମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ହତସ୍ବସ୍ତିରକିଞ୍ଚନଃ। କସ୍ମାଦାଶଂସସେ ଭୈକ୍ଷଂ ଚର୍ତୁଂ ପ୍ରାକୃତବତ୍ପ୍ରଭୋ॥ 12-8-8 (81100) କସ୍ମାଦ୍ରାଜକୁଲେ ଜାତୋ ଜିତ୍ବା କୃତ୍ସ୍ନାଂ ବସୁଂଧରାମ୍। ଧର୍ମାର୍ଥାବଖିଲୌ ହିତ୍ବା ବନଂ ମୌଢ୍ଯାତ୍ପ୍ରତିଷ୍ଠସେ॥ 12-8-9 (81101) ଯଦୀମାନି ହବୀଂଷୀହ ବିମଥିଷ୍ଯନ୍ତ୍ଯସାଧବଃ। ଭବତା ବିପ୍ରହୀଣତ୍ବାତ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ତ୍ବାମେବ କିଲ୍ବିଷମ୍॥ 12-8-10 (81102) ଆକିଞ୍ଚନ୍ଯଂ ମୁନୀନାଂ ଚ ଇତି ବୈ ନହୁଷୋଽବ୍ରବୀତ୍। କୃତ୍ବା ନୃଶଂସଂ ହ୍ଯଧନେ ଧିଗସ୍ତ୍ବଧନତାମିହ॥ 12-8-11 (81103) ଆଶ୍ବସ୍ତନ୍ଯମୃଷୀଣାଂ ହି ବିଦ୍ଯତେ ବେଦ ତଦ୍ଭବାନ୍। ଯଂ ତ୍ବିମଂ ଧର୍ମମିତ୍ଯାହୁର୍ଧନାଦେଷ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-8-12 (81104) ଧର୍ମଂ ସ ହରତେ ତସ୍ଯ ଧନଂ ହରତି ଯସ୍ଯ ଯଃ। ହ୍ରିଯମାଣେ ଧନେ ରାଜନ୍ବଯଂ କସ୍ଯ କ୍ଷମେମହି॥ 12-8-13 (81105) ଅଭିଶସ୍ତଂ ପ୍ରପଶ୍ଯନ୍ତି ଦରିଦ୍ରଂ ପାର୍ଶ୍ବତଃ ସ୍ଥିତମ୍। ଦାରିଦ୍ର୍ଯଂ ପାତକଂ ଲୋକେ କସ୍ତଚ୍ଛଂସିତୁମର୍ହତି॥ 12-8-14 (81106) ପତିତଃ ଶୋଚ୍ଯତେ ରାଜନ୍ନିର୍ଧନଶ୍ଚାପି ଶୋଚ୍ଯତେ। ବିଶେଷଂ ନାଧିଗଚ୍ଛାମି ପତିତସ୍ଯାଧନସ୍ଯ ଚ॥ 12-8-15 (81107) ଅର୍ଥେଭ୍ଯୋ ହି ବିବୃଦ୍ଧେଭ୍ଯଃ ସଂଭୃତେଭ୍ଯସ୍ତତସ୍ତତଃ। କ୍ରିଯାଃ ସର୍ବାଃ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ପର୍ବତେଭ୍ଯ ଇବାପଗାଃ॥ 12-8-16 (81108) ଅର୍ଥାଦ୍ଧର୍ମଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ସ୍ବର୍ଗଶ୍ଚୈବ ନରାଧିପ। ପ୍ରାଣଯାତ୍ରାଽପି ଲୋକସ୍ଯ ବିନା ହ୍ଯର୍ଥଂ ନ ସିଧ୍ଦ୍ଯତି॥ 12-8-17 (81109) ଅର୍ଥେନ ହି ବିହୀନସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯାଲ୍ପମେଧସଃ। ବିଚ୍ଛିଦ୍ଯନ୍ତେ କ୍ରିଯାଃ ସର୍ବା ଗ୍ରୀଷ୍ମେ କୁସରିତୋ ଯଥା॥ 12-8-18 (81110) ଯସ୍ଯାର୍ଥାସ୍ତସ୍ଯ ମିତ୍ରାଣି ଯସ୍ଯାର୍ଥାସ୍ତସ୍ଯ ବାନ୍ଧବାଃ। ଯସ୍ଯାର୍ଥାଃ ସ ପୁମାଁଲ୍ଲୋକେ ଯସ୍ଯାର୍ଥାଃ ସ ଚ ପଣ୍ଡିତଃ॥ 12-8-19 (81111) ଅଧନେନାର୍ଥକାମେନ ନାର୍ଥଃ ଶକ୍ଯୋ ବିଧିତ୍ସିତୁମ୍। ଅର୍ଥୈରର୍ଥା ନିବଧ୍ଯନ୍ତେ ଗଜୈରିବ ମହାଗଜାଃ॥ 12-8-20 (81112) ଧର୍ମଃ କାମଶ୍ଚ ସ୍ବର୍ଗଶ୍ଚ ହର୍ଷଃ କ୍ରୋଧଃ ଶ୍ରୁତଂ ଦମଃ। ଅର୍ଥାଦେତାନି ସର୍ବାଣି ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ନରାଧିପ॥ 12-8-21 (81113) ଧନାତ୍କୁଲଂ ପ୍ରଭବତି ଧନାଦ୍ଧର୍ମଃ ପ୍ରବର୍ଧତେ। ନାଧନସ୍ଯାସ୍ତ୍ଯଯଂ ଲୋକୋ ନ ପରଃ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ॥ 12-8-22 (81114) ନାଧନୋ ଧର୍ମକୃତ୍ଯାନି ଯଥାବଦନୁତିଷ୍ଠତି। ଧନାଦ୍ଧି ଧର୍ମଃ ସ୍ରବତି ଶୈଲାଦଭିନଦୀ ଯଥା॥ 12-8-23 (81115) ଯଃ କୃଶାର୍ଥଃ କୃଶଗବଃ କୃଶଭୃତ୍ଯଃ କୃଶାଂତିଥିଃ। ସ ବୈ ରାଜନ୍କୃଶୋ ନାମ ନ ଶରୀରକୃଶଃ କୃଶଃ॥ 12-8-24 (81116) ଅବେକ୍ଷସ୍ବ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ପଶ୍ଯ ଦେବାସୁରଂ ଯଥା। ରାଜନ୍କିମନ୍ଯଜ୍ଜ୍ଞାତୀନାଂ ବଧାଦ୍ଗୃଧ୍ଯନ୍ତି ଦେବତାଃ॥ 12-8-25 (81117) ନ ଚେଦ୍ଧର୍ତବ୍ଯମନ୍ଯସ୍ଯ କଥଂ ତଦ୍ଧର୍ମମାରଭେତ୍। ଏତାବାନେବ ବେଦେଷୁ ନିଶ୍ଚଯଃ କବିଭିଃ କୃତଃ॥ 12-8-26 (81118) ଅଧ୍ଯେତବ୍ଯା ତ୍ରଯୀ ନିତ୍ଯଂ ଭବିତବ୍ଯଂ ବିପଶ୍ଚିତା। ସର୍ବଥା ଧନମାହାର୍ଯଂ ଯଷ୍ଟବ୍ଯଂ ଚାପି ଯତ୍ନତଃ॥ 12-8-27 (81119) ଦ୍ରୋହାଦ୍ଦେବୈରବାପ୍ତାନି ଦିବି ସ୍ଥାନାନି ସର୍ବଶଃ। ଦ୍ରୋହାତ୍କିମନ୍ଯଜ୍ଜ୍ଞାତୀନାଂ ଗୃଧ୍ଯନ୍ତେ ଯେନ ଦେବତାଃ॥ 12-8-28 (81120) ଇତି ଦେବା ବ୍ଯବସିତା ବେଦବାଦାଶ୍ଚ ଶାଶ୍ବତାଃ। ଅଧୀଯନ୍ତେଽଧ୍ଯାପଯନ୍ତେ ଯଜନ୍ତେ ଯାଜଯନ୍ତି ଚ॥ 12-8-29 (81121) କୃତ୍ସ୍ନଂ ତଦେବ ତଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ଯଦପ୍ଯାଦଦତେଽନ୍ଯତଃ। ନ ପଶ୍ଯାମୋଽନପକୃତଂ ଧନଂ କିଂଚିତ୍କ୍ବଚିଦ୍ବଯମ୍॥ 12-8-30 (81122) ଏବମେବ ହି ରାଜାନୋ ଯଜନ୍ତି ପୃଥିବୀମିମାମ୍। ଜିତ୍ବା ମମେଯଂ ବ୍ରୁବତେ ପୁତ୍ରା ଇବ ପିତୃର୍ଧନମ୍॥ 12-8-31 (81123) ରାଜର୍ଷଯୋଽପି ତେ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯା ଧର୍ମୋ ହ୍ଯେଷାଂ ନିରୁଚ୍ଯତେ॥ 12-8-32 (81124) ଯଥୈବ ପୂର୍ଣାଦୁଦଧେଃ ସ୍ଯନ୍ଦନ୍ତ୍ଯାପୋ ଦିଶୋ ଦଶ। ଏବଂ ରାଜକୁଲାଦ୍ବିତ୍ତଂ ପୃଥିବୀଂ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି॥ 12-8-33 (81125) ଆସୀଦିଯଂ ଦିଲୀପସ୍ଯ ନୃଗସ୍ଯ ନହୁଷସ୍ଯ ଚ। ଅଂବରୀପସ୍ଯ ମାନ୍ଧାତୁଃ ପୃଥିବୀ ସା ତ୍ବଯି ସ୍ଥିତା॥ 12-8-34 (81126) ସ ତ୍ବାଂ ଦ୍ରବ୍ଯମଯୋ ଯଜ୍ଞଃ ସଂପ୍ରାପ୍ତଃ ସର୍ବଦକ୍ଷିଣଃ। ତଂ ଚେନ୍ନ ଯଜସେ ରାଜନ୍ପ୍ରାପ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ରାଜ୍ଯକିଲ୍ବିଷମ୍॥ 12-8-35 (81127) ଯେଷାଂ ରାଜାଽଶ୍ବମେଧେନ ଯଜତେ ଦକ୍ଷିଣାବତା। ଉପେତ୍ଯ ତସ୍ଯାବଭୃଥେ ପୂତାଃ ସର୍ବେ ଭବନ୍ତି ତେ॥ 12-8-36 (81128) ବିଶ୍ବରୂପୋ ମହାଦେବଃ ସର୍ବମେଧେ ମହାମଖେ। ଜୁହାବ ସର୍ବଭୂତାନି ତଥୈବାତ୍ମାନମାତ୍ମନା॥ 12-8-37 (81129) ଶାଶ୍ବତୋଽଯଂ ଭୂତିପଥୋ ନାସ୍ତ୍ଯନ୍ତମନୁଶୁଶ୍ରୁମ। ମହାଜନପଥଂ ଗନ୍ତା ମା ରାଜନ୍କୁପଥଂ ଗମଃ॥ ॥ 12-8-38 (81130) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 8॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-8-1 ଦୃଢୌ ଯୁକ୍ତିଶକ୍ତ୍ଯୁପେତୌ ବାଦପରାକ୍ରମାବୁକ୍ତିବିକ୍ରମୌ ଯସ୍ଯ ସ ତଥା॥ 12-8-2 ଦର୍ଶଯନ୍ନୈନ୍ଦ୍ରମାତ୍ମନିମିତି ଡ.ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-8-5 କ୍ଲୀବସ୍ଯ ସ୍ବୀଯବଧେ କାତରସ୍ଯ। ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରସ୍ଯ ପରବଧେ ଅଲସସ୍ଯ॥ 12-8-6 ଯଃ ପୁମାନ୍ହତସ୍ବସ୍ତିର୍ନଷ୍ଟକଲ୍ଯାଣଃ। ଅକିଞ୍ଚନୋ ଦରିଦ୍ରଃ। ଅତଏବ କମାତ୍ସର୍ବଲୋକେଷୁ ନ ବିଖ୍ଯାତଃ। ପୁତ୍ରପଶୁସଂହିତଃ ପୁତ୍ରାଦିଭିରାଶ୍ଲିଷ୍ଟଶ୍ଚ ନ ଭବତି। ସ ଭୈକ୍ଷଂ ଆଜିଜୀବିଷେଦୁପଜୀବିତୁମିଚ୍ଛେତ୍। ସ କର୍ମଣା ପୌରୁଷେଣ କସ୍ଯଚିଦପି ପରସ୍ଯ। ସମାରଭ୍ଯନ୍ତ ଇତି ସମାରମ୍ଭା ଅର୍ଥାସ୍ତାନ୍ନୈବ ବୁଭୂଷେତ ନୈବ ପ୍ରାପ୍ତୁମିଚ୍ଛେତ୍। ତ୍ବଂ ତୁ ପ୍ରାପ୍ତକଲ୍ଯାଣଃ ସଂପନ୍ନଃ ଖ୍ଯାତଃ ପୁତ୍ରାଦ୍ଯାଶ୍ଲିଷ୍ଟଶ୍ଚ ପୌରୁଷେଣାର୍ଥାଂଲ୍ଲବ୍ଧ୍ବା ନାଜିଜୀବିଷେଦ୍ଭୈକ୍ଷଂ କର୍ମଣା ଯେନ କେନଚିତ୍। ସମାରମ୍ଭାଦ୍ବୁଭୂଷେତ ହତସ୍ବସ୍ତିରକିଞ୍ଚନଃ। ଇତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ। ଯୋ ହ୍ଯାଜିଜୀବିଷେଦ୍ଭୈକ୍ଷଂ କର୍ମଣା ନୈବ କେନଚିତ୍। ଇତି ଥ. ପାଠଃ। ସର୍ବଲୋକେନ ବିଖ୍ଯାତୋ ନ ପୁତ୍ରପଶୁସଂହିତଃ। କାପାଲୀଂ ନୃପ ପାପିଷ୍ଠାଂ ବୃତ୍ତିମାସ୍ଥାଯ ଜୀବତୀତି ଟ. ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-8-7 କାପାଲୀଂ ଭିକ୍ଷାପାତ୍ରବତୀମ୍। ସଂତ୍ଯଜ୍ଯରାଜ୍ଯମୃଦ୍ଧିଂ ତ୍ବାଂ ଲୋକୋଽଯଂ ପ୍ରବଦିଷ୍ଯତୀତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-8-8 ସର୍ବାରମ୍ଭାନ୍ସର୍ବାର୍ଥାନ୍ଧର୍ମାଦୀନ୍ ପ୍ରାକୃତବନ୍ମୂଢବତ୍॥ 12-8-11 ଆକିଞ୍ଚନ୍ଯଂ ମୁନୀନାଂ ଚ ରାଜ୍ଯାଦପ୍ଯଧିକଂ ମତମିତି ଯଦ୍ବାକ୍ଯଂ ତଦୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ ନହୁଷୋ ରାଜା ଅଧନତାମିହ ଧିଗସ୍ତ୍ବିତ୍ଯବ୍ରବୀତ୍। ଅଧନେ ଧନାଭାବେ ନିମିତ୍ତେ ସତି ପୁରୁଷୋ ନୃଶଂସଂ କର୍ମ କୃତ୍ବା ଜୀବତୀତି ଦାରିଦ୍ର୍ଯଂ ପାପହେତୁତ୍ବାନ୍ନିନ୍ଦିତବାନିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଆକିଞ୍ଚନ୍ଯମହୀନସ୍ଯ ମୃତ୍ଯବେ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-8-25 ଯତ୍ତୂକ୍ତଂ ଜ୍ଞାତୀନାଂ ପରସ୍ପରଂ ଯୁଦ୍ଧେ ହତାନାଂ ହନ୍ତୄଣାଂ ଚ ଶ୍ରେଯୋ ନାସ୍ତୀତି ତଚ୍ଛିଷ୍ଟାଚାରଦର୍ଶନେନ ଦୂଷଯତି। ଅବେକ୍ଷସ୍ବେତ୍ଯାଦିନା॥ 12-8-26 ଅନ୍ଯସ୍ଯ ପରସ୍ଯ ଧନଂ ଚେନ୍ନ ହର୍ତବ୍ଯଂ ତତ୍ତର୍ହି ରାଜା କଥଂ ଧର୍ମମାଚରେତ୍। ତସ୍ଯ ବୃତ୍ତ୍ଯନ୍ତରାଭାବାନ୍ନ କଥଂଚିଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-8-32 ନିରୁଚ୍ଯତେ ଉତ୍କୃଷ୍ଟତ୍ବେନ କୀର୍ତ୍ଯତେ॥ 12-8-33 ସ୍ଯନ୍ଦନ୍ତି ପ୍ରସ୍ରବନ୍ତି॥

12-9-0 (81131) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-9-0x (6717) ମୁହୂର୍ତଂ ତାବଦେକାଗ୍ରୋ ମନଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେଽନ୍ତରାତ୍ମନି। ଧାରଯନ୍ନପି ତେ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରୋଚତେ ବଚନଂ ମମ॥ 12-9-1 (81132) ସାର୍ଥଗମ୍ଯମହଂ ମାର୍ଗଂ ନ ଜାତୁ ତ୍ବତ୍କୃତେ ପୁନଃ। ଗଚ୍ଛେଯଂ ତଂ ଗମିଷ୍ଯାମି ହିତ୍ବା ଗ୍ରାମ୍ଯସୁଖାନ୍ଯୁତ॥ 12-9-2 (81133) କ୍ଷେମ୍ଯଶ୍ଚୈକାକିନା ଗମ୍ଯଃ ପନ୍ଥା କୋସ୍ତୀତି ପୃଚ୍ଛ ମାମ୍। ଅଥବା ନେଚ୍ଛସି ପ୍ରଷ୍ଟୁମପୃଚ୍ଛନ୍ନପି ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-9-3 (81134) ହିତ୍ବା ଗ୍ରାମ୍ଯସୁଖାଚାରଂ ତପ୍ଯମାନୋ ମହତ୍ତପଃ। ଅରଣ୍ଯେ ଫଲମୂଲାଶୀ ଚରିଷ୍ଯାମି ମୃଗୈଃ ସହ॥ 12-9-4 (81135) ଜୁହ୍ବାନୋଽଗ୍ନିଂ ଯଥାକାଲମୁଭୌ କାଲାବୁପସ୍ପୃଶନ୍। କୃଶଃ ପରିମିତାହାରଶ୍ଚର୍ମଚୀରଜଟାଧରଃ॥ 12-9-5 (81136) ଶୀତବାତାତପସହଃ କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାଶ୍ରମକ୍ଷମଃ। ତପସା ବିଧିଦୃଷ୍ଟେନ ଶରୀରମୁପଶୋଷଯନ୍॥ 12-9-6 (81137) ମନଃକର୍ଣସୁଖା ନିତ୍ଯଂ ଶ୍ରୃଣ୍ବନ୍ନୁଚ୍ଚାବଚା ଗିରଃ। ମୁଦିତାନାମରଣ୍ଯେଷୁ ନଦତାଂ ମୃଗପକ୍ଷିଣାମ୍। 12-9-7 (81138) ଆଜିଘ୍ରନ୍ପେଶଲାନ୍ଗନ୍ଧାନ୍ଫୁଲ୍ଲାନାଂ ବୃକ୍ଷବୀରୁଧାମ୍॥ ନାନାରୂପାନ୍ବନେ ପଶ୍ଯନ୍ରମଣୀଯାନ୍ବନୌକସଃ॥ 12-9-8 (81139) ବାନପ୍ରସ୍ଥଜନସ୍ଯାପି ଦର୍ଶନଂ କୂଲବାସିନଃ। ନାପ୍ରିଯାଣ୍ଯାଚରିଷ୍ଯାମି କିଂପୁନର୍ଗ୍ରାମବାସିନାମ୍॥ 12-9-9 (81140) ଏକାନ୍ତଶୀଲୀ ବିମୃଶନ୍ପକ୍ବାପକ୍ବେନ ବର୍ତଯନ୍। ପିତୄନ୍ଦେବାଂଶ୍ଚ ବନ୍ଯେନ ବାଗ୍ଭିରଦ୍ଭିଶ୍ଚ ତର୍ପଯନ୍॥ 12-9-10 (81141) ଏବମାରଣ୍ଯଶାସ୍ତ୍ରାଣାମୁଗ୍ରମୁଗ୍ରତରଂ ବିଧିମ୍। ସେବମାନଃ ପ୍ରତୀକ୍ଷିଷ୍ଯେ ଦେହସ୍ଯାସ୍ଯ ସମାପନମ୍॥ 12-9-11 (81142) ଅଥବୈକୋଽହମେକାହମେକୈକସ୍ମିନ୍ବନସ୍ପତୌ। ଚରନ୍ଭୈକ୍ଷଂ ମୁନିର୍ମୁଣ୍ଡଃ କ୍ଷପଯିଷ୍ଯେ କଲେବରମ୍॥ 12-9-12 (81143) ପାଂସୁଭିଃ ସମଭିଚ୍ଛନ୍ନଃ ଶୂନ୍ଯାଗାରପ୍ରତିଶ୍ରଯଃ। ବୃକ୍ଷମୂଲନିକେତୋ ବା ତ୍ଯକ୍ତସର୍ବପ୍ରିଯାପ୍ରିଯଃ॥ 12-9-13 (81144) ନ ଶୋଚନ୍ନ ପ୍ରହୃଷ୍ଯଂଶ୍ଚ ତୁଲ୍ଯନିନ୍ଦାତ୍ମସଂସ୍ତୁତିଃ। ନିରାଶୀର୍ନିର୍ମମୋ ଭୂତ୍ବା ନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବୋ ନିଷ୍ପରିଗ୍ରହଃ॥ 12-9-14 (81145) ଆତ୍ମାରାମଃ ପ୍ରସନ୍ନାତ୍ମା ଜଡାନ୍ଧବଧିରାକୃତିଃ। ଅକୁର୍ବାଣଃ ପରୈଃ କାଂଚିତ୍ସଂବିଦଂ ଜାତୁ କୈରପି॥ 12-9-15 (81146) ଜଙ୍ଗମାଜଙ୍ଗମାନ୍ସର୍ବାନବିହିଂସଂଶ୍ଚତୁର୍ବିଧାନ୍। ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବାଃ ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଥାଃ ସମଃ ପ୍ରାଣଭୃତଃ ପ୍ରତି॥ 12-9-16 (81147) ନ ଚାପ୍ଯବହସନ୍କଂଚିନ୍ନ କୁର୍ବନ୍ଭ୍ରୁକୁଟୀଃ କ୍ବଚିତ୍। ପ୍ରସନ୍ନବଦନୋ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ବେନ୍ଦ୍ରିଯସୁସଂଯତଃ॥ 12-9-17 (81148) ଅପୃଚ୍ଛନ୍କସ୍ଯଚିନ୍ମାର୍ଗଂ ପ୍ରବ୍ରଜନ୍ନେବ କେନଚିତ୍। ନ ଦେଶଂ ନ ଦିଶଂ କାଂଚିଦ୍ଗନ୍ତୁମିଚ୍ଛନ୍ବିଶେଷତଃ॥ 12-9-18 (81149) ଗମନେ ନିରପେକ୍ଷଶ୍ଚ ପଶ୍ଚାଦନବଲୋକଯନ୍। ଋଜୁଃ ପ୍ରଣିହିତୋ ଗଚ୍ଛନ୍ସ୍ତ୍ରୀସଂସ୍ଥାପରିବର୍ଜକଃ॥ 12-9-19 (81150) ସ୍ବଭାବସ୍ତୁ ପ୍ରଯାତ୍ଯଗ୍ରେ ପ୍ରଭବନ୍ତ୍ଯଶନାନ୍ଯପି। ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବାନି ଚ ବିରୁଦ୍ଧାନି ତାନି ସର୍ବାଣ୍ଯଚିନ୍ତଯନ୍॥ 12-9-20 (81151) ଅଲ୍ପଂ ବା ସ୍ବାଦୁ ବା ଭୋଜ୍ଯଂ ପୂର୍ବାଲାଭେନ ଜାତୁଚିତ୍। ଅନ୍ଯେଷ୍ବପି ଚରଁଲ୍ଲାଭମଲାଭେ ସପ୍ତ ପୂରଯନ୍॥ 12-9-21 (81152) ବିଧୂମେ ନ୍ଯସ୍ତମୁସଲେ ବ୍ଯଙ୍ଗାରେ ଭୁକ୍ତବଜ୍ଜନେ। ଅତୀତପାତ୍ରସଂଚାରେ କାଲେ ବିଗତଭିକ୍ଷୁକେ॥ 12-9-22 (81153) ଏକକାଲଂ ଚରନ୍ଭୈକ୍ଷଂ ତ୍ରୀନଥ ଦ୍ବେ ଚ ପଞ୍ଚ ବା। ସ୍ନେହପାଶଂ ବିମୁଚ୍ଯାହଂ ଚରିଷ୍ଯାମି ମହୀମିମାମ୍॥ 12-9-23 (81154) ଅଲାଭେ ସତି ବା ଲାଭେ ସମଦର୍ଶୀ ମହାତପାଃ। ନ ଜିଜୀବିଷୁବତ୍କିଂଚିନ୍ନ ମୁମୂର୍ଷୁବଦାଚରନ୍॥ 12-9-24 (81155) ଜୀବିତଂ ମରଣଂ ଚୈବ ନାଭିନନ୍ଦନ୍ନ ଚ ଦ୍ବିପନ୍। ବାସ୍ଯୈକଂ ତକ୍ଷତୋ ବାହୁଂ ଚନ୍ଦନେନୈକପୁକ୍ଷତଃ। ନାକଲ୍ଯାଣଂ ନ କଲ୍ଯାଣଂ ଚିନ୍ତଯନ୍ନୁଭଯୋସ୍ତଯୋଃ॥ 12-9-25 (81156) ଯାଃ କାଶ୍ଚିଜ୍ଜୀବତା ଶକ୍ଯାଃ କର୍ତୁମଭ୍ଯୁଦଯକ୍ରିଯାଃ। ସର୍ବାସ୍ତାଃ ସମଭିତ୍ଯଜ୍ଯ ନିମେଷାଦିବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ॥ 12-9-26 (81157) ତେଷୁ ନିତ୍ଯମସକ୍ତଶ୍ଚ ତ୍ଯକ୍ତସର୍ବେନ୍ଦ୍ରିଯକ୍ରିଯଃ। ଅପରିତ୍ଯକ୍ତସଂକଲ୍ପଃ ସୁନିର୍ଣିକ୍ତାତ୍ମକଲ୍ମପଃ॥ 12-9-27 (81158) ବିମୁକ୍ତଃ ସର୍ବସଙ୍ଗେଭ୍ଯୋ ବ୍ଯତୀତଃ ସର୍ବବାଗୁରାଃ। ନ ବଶେ କସ୍ଯଚିତ୍ତିଷ୍ଠନ୍ସଧର୍ମା ମାତରିଶ୍ବନଃ॥ 12-9-28 (81159) ବୀତରାଗଶ୍ଚରନ୍ନେବଂ ତୁଷ୍ଟିଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମି ମାନସୀମ୍। ତୃଷ୍ଣଯା ହି ମହତ୍ପାପମଜ୍ଞାନାଦସ୍ମି କାରିତଃ॥ 12-9-29 (81160) କୁଶଲାକୁଶଲାନ୍ଯେକେ କୃତ୍ବା କର୍ମାଣି ମାନବାଃ। କାର୍ଯକାରଣସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟଂ ସ୍ବଜନଂ ନାମ ବ୍ରିଭ୍ରତି॥ 12-9-30 (81161) ଆଯୁପୋଽନ୍ତେ ପ୍ରହାଯେଦଂ କ୍ଷୀଣପ୍ରାଣଂ କଲେବରମ୍। ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣାତି ତତ୍ପାପଂ କର୍ତୁଃ କର୍ମଫଲଂ ହି ତତ୍॥ 12-9-31 (81162) ଏବଂ ସଂସାରଚକ୍ରେଽସ୍ମିନ୍ବ୍ଯାବିଦ୍ଧେ ରଥଚକ୍ରବତ୍। ସମେତି ଭୂତଗ୍ରାମୋଽଯଂ ଭୂତଗ୍ରାମେଣ କାର୍ଯବାନ୍॥ 12-9-32 (81163) ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁଜରାବ୍ଯାଧିବେଦନାଭିରଭିଦ୍ରୁତମ୍। ଅପାରମିବ ଚାସ୍ବସ୍ଥଂ ସଂସାରଂ ତ୍ଯଜତଃ ସୁଖମ୍॥ 12-9-33 (81164) ଦିବଃ ପତତ୍ସୁ ଦେବେଷୁ ସ୍ଥାନେଭ୍ଯଶ୍ଚ ମହର୍ଷିଷୁ। କୋ ହି ନାମ ଭବେନାର୍ଥୀ ଭବେତ୍କାରଣତତ୍ତ୍ବବିତ୍॥ 12-9-34 (81165) କୃତ୍ବା ହି ବିବିଧଂ କର୍ମ ତତ୍ତଦ୍ବିବିଧଲକ୍ଷଣମ୍। ପାର୍ଥିବୈର୍ନୃପତିଃ ସ୍ବଲ୍ପୈଃ କାରଣୈରେବ ବଧ୍ଯତେ॥ 12-9-35 (81166) ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାମୁତମିଦଂ ଚିରାନ୍ମାଂ ପ୍ରତ୍ଯୁପସ୍ଥିତମ୍। ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ପ୍ରାର୍ଥଯେ ସ୍ଥାନମବ୍ଯଯଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଧ୍ରୁବମ୍॥ 12-9-36 (81167) ଏତଯା ସଂତତଂ ଧୃତ୍ଯା ଚରନ୍ନେବଂପ୍ରକାରଯା। ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁଜରାବ୍ଯାଧିବେଦନାଭିରଭିଦ୍ରୁତମ୍। ଦେହଂ ସଂସ୍ଥାପଯିଷ୍ଯାମି ନିର୍ଭଯଂ ମାର୍ଗମାସ୍ଥିତଃ॥ ॥ 12-9-37 (81168) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ନବମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 9॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-9-1 ମୁହୂର୍ତଂ ତାବଦେକାଗ୍ରୋ ମନଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେଽନ୍ତରାତ୍ମନି। ଧାରଯନ୍ନପି ତଚ୍ଛୁତ୍ବା ରୋଚେତ ବଚନଂ ମମେତି ଝ. ପାଠଃ। 12-9-8 ପେଶଲାନ୍ରଭ୍ଯାନ୍॥ 12-9-15 ଆତ୍ମାରାମଃ ଯୋଗେନାତ୍ମନ୍ଯେବ ରମମାଣଃ। ପ୍ରସନ୍ନାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧସତ୍ବଃ। କେନଚିନ୍ନିମିତ୍ତେନ ସଂବିଦଂ ସଂବାଦମକୁର୍ବାଣଃ କୃତ୍ଯାଭାବାତ୍॥ 12-9-16 ଚତୁର୍ବିଧାନ୍ ଜଂଗମସ୍ଯ ଜରାଯୁଜାଣ୍ଡଜସ୍ବେଦଜଭେଦେନ ତ୍ରୈବିଧ୍ଯାତ୍। ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଥାଃ ପ୍ରାଣଭୃତ ଇନ୍ଦ୍ରିଯପୋଷକାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାଃ ପ୍ରତି ସମ ଇତ୍ଯନ୍ବଯଃ॥ 12-9-18 କେନଚିନ୍ମାର୍ଗେଣ॥ 12-9-19 ପ୍ରଣିହିତୋଽନ୍ତର୍ମୁଖଃ॥ 12-9-21 ପୂର୍ବାଲାଭେନ ପୂର୍ବସ୍ମିନ୍ ଗୃହେଽଲାଭେଃ ହେତୁନା ଜାତୁ କଦାଚିତ୍। ଅନ୍ଯେଷ୍ବପି ଗୃହେଷୁ ଲାଭଂ ଲବ୍ଧମନ୍ନଂ ଚରନ୍ଭକ୍ଷଯନ୍॥ 12-9-22 ଭୈକ୍ଷକାଲମାହ ବିଧୂମେ ଇତି। ଗୃହେ ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-9-23 ତ୍ରୀନ୍ଗୃହାନ୍॥ 12-9-24 ଜିଜୀବିଷୁବଦ୍ଧନାଦିସଂଗ୍ରହମ୍। ମୁମୂର୍ଷୁବଦନ୍ନାଦିତ୍ଯାଗମ୍॥ 12-9-25 ବାସୀ ତକ୍ଷାଯୁଧଂ ତଯା॥ 12-9-26 ନିମେଷୋନ୍ମେଷାଶନପାନାଦିଶାରୀରନିର୍ବାହମାତ୍ରକର୍ମସ୍ବବସ୍ଥିତ ଇତର୍ଥଃ॥ 12-9-27 ତେଷ୍ବପି କର୍ମସୁ ଅସକ୍ତଃ। ଅପରିତ୍ଯକ୍ତୋ ନିତ୍ଯଂ ବଶୀକୃତଃ ସଂକଲ୍ପୋ ମନଃ କ୍ରିଯାଯେନ। ଦୃଢମନା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ସୁନିର୍ଣିକ୍ତାତ୍ମକଲ୍ମଷଃ ସମ୍ଯଗ୍ଦୂରୀକୃତଧୀମଲଃ॥ 12-9-28 ବାଗୁରାଃ ସ୍ନେହପାଶାନ୍॥ 12-9-30 ଏକେ ମୂଢାଃ କାର୍ଯକାରଣସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟଂ ସ୍ବସୁଖେନ ନିମିତ୍ତଭୂତେନ ସଂଲଗ୍ନଂ ସ୍ତ୍ର୍ଯାଦିକଂ ବିଭ୍ରତ୍ଯାତ୍ମୋପକାରକତ୍ବେନ ପୁଷ୍ଣନ୍ତି। କୁଶଲାକୁଶଲାନ୍ଯେବଂ କୃତ୍ବା କର୍ଗାଣି ମାନବଃ। କାର୍ଯକାରଣସଂଶ୍ଲିଯଃ ସ୍ବଜନଂ ନାଭିନନ୍ଦତି ଇତି ଡ. ପାଠଃ॥ 12-9-32 ବ୍ଯାବିଦ୍ଧେ ଭ୍ରାମ୍ଯମାଣେ। ସମେତି ସଂଯୋଗମେତି॥ 12-9-35 ବିବିଧଂ ସାମାଦ୍ଯୁପାଯବତ୍ ବିବିଧଲକ୍ଷଣଂ ନାନାବିଧକପଟାଦିରୂପଂ କର୍ମ କୃତ୍ବା ସ୍ବଲ୍ପୈଃ ପାର୍ଥିବୈଃ କ୍ଷୁଦ୍ରରାଜଭିର୍ତୃପତିର୍ମହାରାଜୋ ବଧ୍ଯତେ। କାରଣୈଃ ସ୍ବାପମାନାଦିଭିର୍ହେତୁଭିଃ ବହବୋ ମିଲିତ୍ବା ଏକଂ ମହାନ୍ତଂ ଘ୍ନନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-9-36 ଯସ୍ମାଦ୍ଦୁଃଖମଯଂ କ୍ଷଯିଷ୍ଣୁ ଚ ଐଶ୍ବର୍ଯଂ ତସ୍ମାତ୍। ସ୍ଥାନଂ ମୋକ୍ଷମ୍। ଅବ୍ଯଯମପକ୍ଷଯଶୂନ୍ଯମ୍। ଶାଶ୍ବତମନାଦି। ଧ୍ରୁବଂ ସଦୈକରୂପମ୍॥ 12-9-37 ସଂସ୍ଥାପଯିଷ୍ଯାମି ସମାପଯିଷ୍ଯାମି॥

12-10-0 (80906) ଭୀମ ଉବାଚ। 12-10-0x (6706) ଶ୍ରୋତ୍ରିଯସ୍ଯେବ ତେ ରାଜନ୍ମନ୍ଦକସ୍ଯାବିପଶ୍ଚିତଃ। ଅନୁବାକହତା ବୁଦ୍ଧିର୍ନୈଷା ତତ୍ତ୍ବାର୍ଥଦର୍ଶିନୀ॥ 12-10-1 (80907) ଆଲସ୍ଯେ କୃତଚିତ୍ତସ୍ଯ ରାଜଧର୍ମାନସୂଯତଃ। ବିନାଶେ ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରାଣାଂ କିଂ ଫଲଂ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-10-2 (80908) କ୍ଷମାଽନୁକମ୍ପା କାରୁଣ୍ଯମାନୃଶଂସ୍ଯଂ ନ ବିଦ୍ଯତେ। କ୍ଷାତ୍ରମାଚରତୋ ମାର୍ଗମପି ବନ୍ଧୋସ୍ତ୍ବଦନ୍ତରେ॥ 12-10-3 (80909) ଯଦୀମାଂ ଭବତୋ ବୁଦ୍ଧିଂ ବିଦ୍ଯାମ ବଯମୀଦୃଶୀମ୍। ଶସ୍ତ୍ରଂ ନୈବ ଗ୍ରହୀଷ୍ଯାମୋ ନ ବଧିଷ୍ଯାମ କଂଚନ॥ 12-10-4 (80910) ଭୈକ୍ଷମେବାଚରିଷ୍ଯାମ ଶରୀରସ୍ଯାବିମୋକ୍ଷଣାତ୍। ନ ଚେଦଂ ଦାରୁଣଂ ଯୁଦ୍ଧମଭବିଷ୍ଯନ୍ମହୀକ୍ଷିତାମ୍॥ 12-10-5 (80911) ପ୍ରାଣସ୍ଯାନ୍ନମିଦଂ ସର୍ବମିତି ବୈ କବଯୋ ବିଦୁଃ। ସ୍ଥାବରଂ ଜଙ୍ଗମଂ ଚୈବ ସର୍ବଂ ପ୍ରାଣସ୍ଯ ଭୋଜନମ୍॥ 12-10-6 (80912) ଆଦଦାନସ୍ଯ ଚେଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ଯେ କେଚିତ୍ପରିପନ୍ଥିନଃ। ହନ୍ତବ୍ଯାସ୍ତ ଇତି ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ॥ 12-10-7 (80913) ତେ ସଦୋଷା ହତାଽସ୍ମାଭିରନ୍ନସ୍ଯ ପରିପନ୍ଥିନଃ। ତାନ୍ହତ୍ବା ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ଧର୍ମେଣ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମହୀମିମାମ୍॥ 12-10-8 (80914) ଯଥା ହି ପୁରୁଷଃ ଖାତ୍ବା କୂପମପ୍ରାପ୍ଯ ଚୋଦକମ୍। ପଙ୍କଦିଗ୍ଧୋ ନିବର୍ତେତ୍ କର୍ମେଦଂ ନସ୍ତଥୋପମମ୍॥ 12-10-9 (80915) ଯଥାଽଽରୁହ୍ଯ ମହାବୃକ୍ଷମପହୃତ୍ଯ ତତୋ ମଧୁ। ଅପ୍ରାଶ୍ଯ ନିଧନଂ ଗଚ୍ଛେତ୍କର୍ମେଦଂ ନସ୍ତଥୋପମମ୍॥ 12-10-10 (80916) ଯଥା ମହାନ୍ତମଧ୍ବାନମାଶଯା ପୁରୁଷଃ ପତନ୍। ସ ନିରାଶୋ ନିବର୍ତେତ କର୍ମୈତନ୍ନସ୍ତଥୋପମମ୍॥ 12-10-11 (80917) ଯଥା ଶତ୍ରୂନ୍ଘାତଯିତ୍ବା ପୁରୁଷଃ କୁରୁନନ୍ଦନ। ଆତ୍ମାନଂ ଘାତଯେତ୍ପଶ୍ଚାତ୍କର୍ମେଦଂ ନସ୍ତଥୋପମମ୍॥ 12-10-12 (80918) ଯଥାନ୍ନଂ କ୍ଷୁଧିତୋ ଲବ୍ଧ୍ବା ନ ଭୁଞ୍ଜୀଯାଦ୍ଯଦୃଚ୍ଛଯା। କାମୀ ଚ କାମିନୀଂ ଲବ୍ଧ୍ବା କର୍ମେଦଂ ନସ୍ତଥୋପମମ୍॥ 12-10-13 (80919) ବଯମେବାତ୍ର ଗର୍ହ୍ଯା ହି ଯଦ୍ବଯଂ ମନ୍ଦଚେତସମ୍। ତ୍ବାଂ ରାଜନ୍ନନୁଗଚ୍ଛାମୋ ଜ୍ଯେଷ୍ଠୋଽଯମିତି ଭାରତ॥ 12-10-14 (80920) ବଯଂ ହି ବାହୁବଲିନଃ କୃତବିଦ୍ଯା ମନସ୍ବିନଃ। କ୍ଲୀବସ୍ଯ ବାକ୍ଯେ ତିଷ୍ଠାମୋ ଯଥୈବାଶକ୍ତଯସ୍ତଥା॥ 12-10-15 (80921) ଅଗତୀକଗତୀନସ୍ମାନ୍ନଷ୍ଟାର୍ଥନର୍ଥସିଦ୍ଧଯେ। କଥଂ ବୈ ନାନୁପଶ୍ଯେଯୁର୍ଜନାଃ ପଶ୍ଯତ ଯାଦୃଶମ୍॥ 12-10-16 (80922) ଆପତ୍କାଲେ ହି ସଂନ୍ଯାସଃ କର୍ତବ୍ଯ ଇତି ଶିଷ୍ଯତେ। ଜରଯାଽଭିପରୀତେନ ଶତ୍ରୁଭିର୍ବ୍ଯଂସିତେନ ବା॥ 12-10-17 (80923) ତସ୍ମାଦିହ କୃତପ୍ରଜ୍ଞାସ୍ତ୍ଯାଗଂ ନ ପରିଚକ୍ଷତେ। ଧର୍ମବ୍ଯତିକ୍ରମଂ ଚୈବ ମନ୍ଯନ୍ତେ ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିନଃ॥ 12-10-18 (80924) କଥଂ ତସ୍ମାତ୍ସମୁତ୍ପନ୍ନାସ୍ତନ୍ନିଷ୍ଠାସ୍ତଦୁପାଶ୍ରଯାଃ। ତଦେବ ନିନ୍ଦାଂ ଭାଷେଯୁର୍ଧାତା ତତ୍ର ନ ଗର୍ହ୍ଯତେ॥ 12-10-19 (80925) ଶ୍ରିଯା ବିହୀନୈରଧନୈର୍ନାସ୍ତିକୈଃ ସଂପ୍ରବର୍ତିତମ୍। ବେଦବାଦସ୍ଯ ବିଜ୍ଞାନଂ ସତ୍ଯାଭାସମିବାନୃତ୍॥ 12-10-20 (80926) ଶକ୍ଯଂ ତୁ ମୌନମାସ୍ଥାଯ ବିଭ୍ରତାଽଽତ୍ମାନମାତ୍ମନା। ଧର୍ମଚ୍ଛଝ ସମାସ୍ଥାଯ ଚ୍ଯବିତୁଂ ନ ତୁ ଜୀବିତୁମ୍। 12-10-21 (80927) ଶକ୍ଯଂ ପୁନରରଣ୍ଯେଷୁ ସୁଖମେକେନ ଜୀବିତୁମ୍। ଅବିଭ୍ରତା ପୁତ୍ରପୌତ୍ରାନ୍ଦେବର୍ଷୀନତିଥୀନ୍ପିତୄନ୍॥ 12-10-22 (80928) ନେମେ ମୃଗାଃ ସ୍ବର୍ଗଜିତୋ ନ ବରାହା ନ ପକ୍ଷିଣଃ। ଅଥାନ୍ଯେନ ପ୍ରକାରେଣ ପୁଣ୍ଯମାହୁର୍ନ ତେ ଜନାଃ॥ 12-10-23 (80929) ଯଦି ସଂନ୍ଯାସତଃ ସିଦ୍ଧିଂ ରାଜା କଶ୍ଚିଦବାପ୍ନୁଯାତ୍। ପର୍ବତାଶ୍ଚ ଦୁମାଶ୍ଚୈବ କ୍ଷିପ୍ତଂ ସିଦ୍ଧିମବାପ୍ନୁଯୁଃ॥ 12-10-24 (80930) ଏତେ ହି ନିତ୍ଯସଂନ୍ଯାସା ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ନିରୁପଦ୍ରବାଃ। ଅପରିଗ୍ରହବନ୍ତଶ୍ଚ ସତତଂ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଃ॥ 12-10-25 (80931) ଅଥ ଚେଦାତ୍ମଭାଗ୍ଯେଷୁ ନାନ୍ଯେଷାଂ ସିଦ୍ଧିମଶ୍ର୍ନୁତେ। ତସ୍ମାତ୍କର୍ମୈବ କର୍ତବ୍ଯଂ ନାସ୍ତି ସିଦ୍ଧିରକର୍ମଣଃ॥ 12-10-26 (80932) ଔଦକାଃ ସୃଷ୍ଟଯଶ୍ଚୈବ ଜନ୍ତବଃ ସିଦ୍ଧିମାପ୍ନୁଯୁଃ। ତେଷାମାତ୍ମୈବ ଭର୍ତବ୍ଯୋ ନାନ୍ଯଃ କଶ୍ଚନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-10-27 (80933) ଅବେକ୍ଷସ୍ବ ଯଥା ସ୍ବୈଃ କର୍ମଭିର୍ବ୍ଯାପୃତଂ ଜଗତ୍। ତସ୍ମାତ୍କର୍ମୈବ କର୍ତବ୍ଯଂ ନ୍ପ୍ରସ୍ତି ସିଦ୍ଧିରକର୍ମଣଃ॥ ॥ 12-10-28 (80934) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦଶମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 10॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-10-1 ଶ୍ରୋତ୍ରିଯସ୍ଯ ବେଦପାଠକସ୍ଯ ମନ୍ଦତ୍ବାଦେବାବିପଶ୍ଚିତୋଽର୍ଥଜ୍ଞାଶୂନ୍ଯସ୍ଯ। ଅନୁବାକେନ ନିତ୍ଯପାଠେନ ହତା ନଷ୍ଟା॥ 12-10-3 ତ୍ବଦନ୍ତରେ ତ୍ବତ୍ତୋଽନ୍ଯତ୍ର॥ 12-10-6 ପ୍ରାଣସ୍ଯ ପ୍ରାଣବତୋ ବଲିଷ୍ଠସ୍ଯେଦଂ ସର୍ବମନ୍ନମିବାନ୍ନଂ ଭୋଗ୍ଯମ୍। ଭୋଜନଂ ଭୁଜ୍ଯତେ ପାଲ୍ଯତେ ଇତି ବ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତ୍ଯା ପାଲନୀଯମ୍॥ 12-10-8 ହତାସ୍ମାଭିରିତି ସଂଧିରାର୍ଷଃ। ହତ୍ବା ନିଘ୍ନନ୍ ତ୍ବଂ। ହନ୍ତେରନ୍ଯେଭ୍ଯୋଽପି ଦୃଶ୍ଯତ ଇତି କ୍ବନିପ୍ ଅନୁନାସିକଲୋପୋ ହ୍ରସ୍ବସ୍ଯେତି ତୁକ୍। ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ପରିପନ୍ଥିନ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-10-9 ତଥା ତେନ ପ୍ରକାରେଣୋପମୀଯତ ଇତି ତଥୋପମମ୍॥ 12-10-11 ପତନ୍ ଗଚ୍ଛନ୍ 12-10-15 ଅଶକ୍ତଯଃ ଶକ୍ତିହୀନାଃ॥ 12-10-16 ଅଗତୀକଗତୀନନାଥରକ୍ଷକାନ୍। ଦୈର୍ଧ୍ଯମାର୍ଷମ୍। ଏତତ୍ ଯାଦୃଶଂ ମମ ବଚନଂ ତାଦୃଶଂ ପଶ୍ଯତ।ଯୁକ୍ତମଯୁକ୍ତଂ ବେତି ପରୀକ୍ଷଯତେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-10-17 ବ୍ଯଂସିତେନ ଦୁର୍ଗତିଂପ୍ରାପିତେନ॥ 12-10-18 ତ୍ଯାଗଂ ସଂନ୍ଯାସମ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ମୌଣ୍ଡ୍ଯାଦିକଂ ନିଷିଦ୍ଧଂ ତସ୍ଯାଚରଣେ ଧର୍ମବ୍ଯତିକ୍ରମୋଽସ୍ତ୍ଯେବେତି ଭାବଃ॥ 12-10-19 ହିଂସାର୍ଥମୁତ୍ପନ୍ନା ହିଂସ୍ନଯୋନୌ ଜାତାଃ। ହିଂସୈକଜୀବନାସ୍ତଦେବ ତସ୍ଯୈବ ହିଂସ୍ନଧର୍ମସ୍ଯ ନିନ୍ଦାଂ କଥଂ ଭାଷେଯୁଃ। କଥଂ ବା ତତ୍ର ଧାତା ତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ସ୍ନଷ୍ଟା ନ ଗର୍ହ୍ଯତେ ନ ନିନ୍ଦ୍ଯତେ। ଧାତୃବିହିତତ୍ବାତ୍ସହଜତ୍ବାଚ୍ଚ ନାସୌ ଧର୍ମୋ ନିନ୍ଦ୍ଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ତଏବ ଭୂଷଯେଯୁର୍ଯେ ତେ ଶ୍ରଦ୍ଧାହ୍ଯତ୍ର ଗର୍ହ୍ଯତେ ଇତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-10-20 ଶ୍ରିଯା ବିହୀନୈରନଯୈର୍ନାସ୍ତିକୈଃ ସଂପ୍ରକୀର୍ତିତମ୍। ବେଦାଭାସମିବାଜ୍ଞାନମିତି ଥ. ପାଠଃ। ଶ୍ରିଯା ତ୍ରଯ୍ଯା ବିଦ୍ଯଯା ବିହୀନୈଃ। ଅଧନୈର୍ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯା ଚ ହୀନୈଃ। ଇଦମନୃତଂ ସଂପ୍ରବର୍ତିତମ୍। ବେଦଯତୀତି ବେଦୋ ବିଧିସ୍ତସ୍ଯ ବାଦୋଽର୍ଥବାଦସ୍ତତ୍ସଂବନ୍ଧି ବିଜ୍ଞାନଂ ସଂନ୍ଯାସବିଧିସ୍ତୁତ୍ଯର୍ଥଂ ଭରତାଦିକୀର୍ତନଂ ପ୍ରଜାପତିବପୋତ୍ଖନନବଦର୍ଥବାଦୋ ନତୁ ତାବତା ମୌଣ୍ଡ୍ଯେ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯାଧିକାରଃ ସିଧ୍ଯତୀତି ଭାବଃ॥ 12-10-21 ଆତ୍ମାନଂ ଦେହମାତ୍ମନା ସ୍ବେନୈବ ବିଭ୍ରତା ନିଶ୍ଚଲଂ ସ୍ଥାପଯତା ଧର୍ମଚ୍ଛଝ କପଟଯୋଗଂ ଆସ୍ଥାଯ ଚ୍ଯବିତୁଂ ମର୍ତୁମେବ ଶକ୍ଯଂ ନ ଜୀବିତୁମ୍। କେବଲଂ ପ୍ରଣିଧାନେନ ଶରୀରନାଶୋ ଭବେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-10-26 ଆତ୍ମଭାଗ୍ଯେଷୁ ସ୍ବସଂପତ୍ସୁ ଅନ୍ଯେଷାଂ ସିଦ୍ଧିଂ ପରକର୍ମାର୍ଜିତଂ ଫଲମ୍॥

12-11-0 (69053) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-11-0x (5628) ଅତ୍ରୈବୋଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ତାପସୈଃ ସହ ସଂବାଦଂ ଶକ୍ରସ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-11-1 (69054) `ଶକ୍ଯଂ ପୁନରରଣ୍ଯେଷୁ ସୁଖମେତେନ ଜୀବିତୁମ୍।' କେଚିଦ୍ଗୃହାନ୍ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ବନମଭ୍ଯାଗମନ୍ଦ୍ବିଜାଃ। ଅଜାତଶ୍ମଶ୍ରବୋ ମନ୍ଦାଃ କୁଲେ ଜାତାଃ ପ୍ରବବ୍ରଜୁଃ॥ 12-11-2 (69055) ଧର୍ମୋଽଯମିତି ମନ୍ବାନାଃ ସମୃଦ୍ଧା ଧର୍ମଚାରିଣଃ। ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଭ୍ରାତୄନ୍ପିତୄଂଶ୍ଚୈବ ତାନିନ୍ଦ୍ରୋଽନ୍ବକୃପାଯତ॥ 12-11-3 (69056) ସ ତାନ୍ବଭାଷେ ମଘବାନ୍ପକ୍ଷୀଭୂତ୍ବା ହିରଣ୍ମଯଃ। ସୁଦୁଷ୍କରଂ ମନୁଷ୍ଯୈସ୍ତୁ ଯତ୍କୃତଂ ବିଘସାଶିଭିଃ॥ 12-11-4 (69057) ପୁଣ୍ଯଂ ଭବତି କର୍ମୈଷାଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ଚୈବ ଜୀବିତମ୍। ସିଦ୍ଧାର୍ଥାସ୍ତେ ଗତିଂ ମୁଖ୍ଯାଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ କର୍ମପରାଯଣାଃ॥ 12-11-5 (69058) ଋଷଯ ଊଚୁଃ। 12-11-6x (5629) ଅହୋ ବତାଯଂ ଶକୁନିର୍ବିଘସାଶାନ୍ପ୍ରଶଂସତି। ଅସ୍ମାନ୍ନୂନମଯଂ ଶାସ୍ତି ବଯଂ ଚ ବିଘସାଶିନଃ॥ 12-11-6 (69059) ଶକୁନିରୁବାଚ। 12-11-7x (5630) ନାହଂ ଯୁଷ୍ମାନ୍ପ୍ରଶଂସାମି ପଙ୍କଦିଗ୍ଧାନ୍ରଜସ୍ବଲାନ୍। ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟଭୋଜିନୋ ମନ୍ଦାନନ୍ଯେ ବୈ ବିଘସାଶିନଃ॥ 12-11-7 (69060) ଋଷଯ ଊଚୁଃ। 12-11-8x (5631) ଇଦଂ ଶ୍ରେଯଃ ପରମିତି ବଯମେବମମଂସ୍ମହି। ଶକୁନେ ବ୍ରୂହି ଯଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ବଯଂ ତେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାମହେ॥ 12-11-8 (69061) ଶକୁନିରୁବାଚ। 12-11-9x (5632) ଯଦି ମାଂ ନାଭିଶଙ୍କଧ୍ବଂ ବିଭଜ୍ଯାତ୍ମାନମାତ୍ମନା। ତତୋଽହଂ ବଃ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଯାଥାତଥ୍ଯଂ ହିତଂ ବଚଃ॥ 12-11-9 (69062) ଋଷଯ ଊଚୁଃ। 12-11-10x (5633) ଶୃଣୁମସ୍ତେ ବଚସ୍ତାତ ପନ୍ଥାନୋ ବିଦିତାସ୍ତବ। ନିଯୋଗେ ଚୈବ ଧର୍ମାତ୍ମନ୍ସ୍ଥାତୁମିଚ୍ଛାମ ଶାଧି ନଃ॥ 12-11-10 (69063) ଶକୁନିରୁବାଚ। 12-11-11x (5634) ଚତୁଷ୍ପଦାଂ ଗୌଃ ପ୍ରବରା ଲୋହାନାଂ କାଞ୍ଚନଂ ବରମ୍। ଶବ୍ଦାନାଂ ପ୍ରବରୋ ମନ୍ତ୍ରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଦ୍ବିପଦାଂ ବରଃ॥ 12-11-11 (69064) ମନ୍ତ୍ରୋଽଯଂ ଜାତକର୍ମାଦିର୍ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ବିଧୀଯତେ। ଜୀବତୋଽପି ଯଥାକାଲଂ ଶ୍ମଶାନନିଧନାନ୍ତକଃ॥ 12-11-12 (69065) କର୍ମାଣି ବୈଦିକାନ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯଃ ପନ୍ଥାସ୍ତ୍ବନୁତ୍ତମଃ। ଅଥ ସର୍ବାଣି କର୍ମାଣି ମନ୍ତ୍ରସିଦ୍ଧାନି ଚକ୍ଷତେ। ଆମ୍ନାଯଦୃଢବାଦୀନି ତଥା ସିଦ୍ଧିରିହେଷ୍ଯତେ॥ 12-11-13 (69066) ମାସାର୍ଧମାସା ଋତବ ଆଦିତ୍ଯଶଶିତାରକମ୍। ଗ୍ରସନ୍ତେ କର୍ମ ଭୂତାନି ତଦିଦଂ କର୍ମଶଂସିନାମ୍॥ 12-11-14 (69067) ସିଦ୍ଧିକ୍ଷେତ୍ରମିଦଂ ପୁଣ୍ଯମଯମେବାଶ୍ରମୋ ମହାନ୍॥ 12-11-15 (69068) ଅଥ ଯେ କର୍ମ ନିନ୍ଦନ୍ତୋ ମନୁଷ୍ଯାଃ କାପଥଂ ଗତାଃ। ମୂଢାନାମର୍ଥହୀନାନାଂ ତେଷାମେନସ୍ତୁ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-11-16 (69069) ଦେବବଂଶାନ୍ପିତୃବଂଶାନ୍ବ୍ରହ୍ମବଂଶାଂଶ୍ଚ ଶାଶ୍ଚତାନ୍। ସଂତ୍ଯଜ୍ଯ ମୂଢା ବର୍ତନ୍ତେ ତତୋ ଯାନ୍ତ୍ଯଶୁଚୀନ୍ପଥଃ॥ 12-11-17 (69070) ଏତଦ୍ବୋଽସ୍ତୁ ତପୋଯୁକ୍ତଂ ଦଦାମୀତ୍ଯୃଷିଚୋଦିତମ୍। ତସ୍ମାତ୍ତଦଧ୍ଯାବସତସ୍ତପସ୍ବିତ୍ବମିହୋଚ୍ଯତେ॥ 12-11-18 (69071) ଦେବବଂଶାନ୍ବ୍ରହ୍ମବଂଶାନ୍ପିତୃବଂଶାଂଶ୍ଚ ଶାଶ୍ବତାନ୍। ସଂବିଭଜ୍ଯ ଗୁରୋଶ୍ଚର୍ଯାଂ ତଦ୍ବୈ ଦୁଷ୍କରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-11-19 (69072) ଦେବା ବୈ ଦୁଷ୍କରଂ କୃତ୍ବା ବିଭୂତିଂ ପରମାଂ ଗତାଃ। ତସ୍ମାଦ୍ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମୁଦ୍ବୋଢୁଂ ଦୁଷ୍କରଂ ପ୍ରବ୍ରବୀମି ବଃ॥ 12-11-20 (69073) ତପଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ପ୍ରଜାନାଂ ହି ମୂଲମେତନ୍ନ ସଂଶଯଃ। କୁଟୁମ୍ବବିଧିନାଽନେନ ଯସ୍ମିନ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-11-21 (69074) ଏତଦ୍ବିଦୁସ୍ତପୋ ବିପ୍ରା ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବାତୀତା ବିମତ୍ସରାଃ। ଏତସ୍ମାଦ୍ବନମଧ୍ଯେ ତୁ ଲୋକେଷୁ ତପ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-11-22 (69075) ଦୁରାଧର୍ଷଂ ପଦଂ ଚୈବ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ବିଘସାଶିନଃ। ସାଯଂପ୍ରାତର୍ବିଭଜ୍ଯାନ୍ନଂ ସ୍ବକୁଟୁମ୍ବେ ଯଥାବିଧି॥ 12-11-23 (69076) ଦତ୍ତ୍ବାଽତିଥିଭ୍ଯୋ ଦେବେଭ୍ଯଃ ପିତୃଭ୍ଯଃ ସ୍ବଜନାଯ ଚ। ଅବଶିଷ୍ଟାନି ଯେଽଶ୍ନନ୍ତି ତାନାହୁର୍ବିଘସାଶିନଃ॥ 12-11-24 (69077) ତସ୍ମାତ୍ସ୍ବଧର୍ମମାସ୍ଥାଯ ସୁବ୍ରତାଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ। ଲୋକସ୍ଯ ଗୁରବୋ ଭୂତ୍ବା ତେ ଭବନ୍ତ୍ଯନୁପସ୍କୃତାଃ॥ 12-11-25 (69078) ତ୍ରିଦିବଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଶକ୍ରସ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ବିମତ୍ସରାଃ। ବସନ୍ତି ଶାଶ୍ବତାନ୍ବର୍ଷାଞ୍ଜନା ଦୁଷ୍କରକାରିଣଃ॥ 12-11-26 (69079) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-11-27x (5635) ତତସ୍ତେ ତଦ୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଧର୍ମାର୍ଥସହିତଂ ହିତମ୍। ଉତ୍ସୃଜ୍ଯ ନାସ୍ତିକମତିଂ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଂ ଧର୍ମମାଶ୍ରିତାଃ॥ 12-11-27 (69080) ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି ସର୍ବଜ୍ଞ ଧୈର୍ଯମାଲମ୍ବ୍ଯ ଶାଶ୍ବତମ୍। ପ୍ରଶାଧି ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ହତାମିତ୍ରାଂ ନରୋତ୍ତମ॥ ॥ 12-11-28 (69081) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 11॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-11-4 ବିଘସାଶିଭିଃ ମହାଯଜ୍ଞାବଶିଷ୍ଟଭୋଜିଭିଃ॥ 12-11-6 ଶାସ୍ତି ଜ୍ଞାପଯତି। ବିଘସଂ ଶୀର୍ଣତୃଣପର୍ଣଫଲାଦିକଂ ତଦଦନଶୀଲାସ୍ତୁ ବଯମେବାତୋ ବିଘସାଶିନିଃ ଶ୍ରେଯାଂସଃ ସ୍ମ ଇତି ମେନିରେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-11-7 ପଙ୍କଦିଗ୍ଧାନ୍ରଜସ୍ବଲାନିତ୍ଯାଗନ୍ତୁକସ୍ବାଭାବିକଦୋଷଯୁକ୍ତତ୍ବମୁକ୍ତଂ କ୍ରମେଣ। ଉଚ୍ଛିଷ୍ଠଭୋଜିନ ଇତି। ପ୍ରାଯେଣ ଶୀର୍ଣତୃଣମର୍ଣଫଲାନି ମୃଗକୀଟପକ୍ଷ୍ଯୁଚ୍ଛିଷ୍ଟାନି ଭବନ୍ତି ତଦ୍ଭୋଜିନଃ॥ 12-11-8 ତେ ତବ ବଚ ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-11-10 ପନ୍ଥାନଃ ଶ୍ରେଯୋମାର୍ଗାଃ॥ 12-11-12 ମନ୍ତ୍ରୋ ମନ୍ତ୍ରୋକ୍ତସଂସ୍କାରଃ॥ 12-11-15 ଈହନ୍ତେ ସର୍ବଭୂତାନି ତଦିଦଂ କର୍ମସଂଜ୍ଞିତମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-11-22 ଏତସ୍ମାତ୍ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯାତ୍ ଅନନ୍ତରଂ ବନମଧ୍ଯେ ତପ ଉଚ୍ଯତ ଇତ୍ଯନ୍ବଯଃ॥ 12-11-25 ଅନୁପସ୍କୃତାଃ ନିଃସଂଶଯାଃ॥

12-12-0 (69419) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-12-0x (5662) ଅର୍ଜୁନସ୍ଯ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ନକୁଲୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍। ରାଜାନମଭିସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ସର୍ବଧର୍ମଭୃତାଂ ବରମ୍॥ 12-12-1 (69420) ଅନୁରୁଧ୍ଯ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଭ୍ରାତୁଶ୍ଚିତ୍ତମରିଂଦମ। ବ୍ଯୂଢୋରସ୍କୋ ମହାବାହୁସ୍ତାମ୍ରାସ୍ଯୋ ମିତଭାଷିତା॥ 12-12-2 (69421) ନକୁଲ ଉବାଚ। 12-12-3x (5663) ବିଶାଖଯୂପେ ଦେବାନାଂ ସର୍ବେଷାମଗ୍ନଯଶ୍ଚିତାଃ। ତସ୍ମାଦ୍ବିଦ୍ବି ମହାରାଜ ଦେବାଃ କର୍ମଫଲେ ସ୍ଥିତାଃ॥ 12-12-3 (69422) ଅନାସ୍ତିକାନାଂ ଭୂତାନାଂ ପ୍ରାଣଦାଃ ପିତରଶ୍ଚ ଯେ। ତେଽପି କର୍ମୈବ କୁର୍ବନ୍ତି ବିଧିଂ ପଶ୍ଯସ୍ବ ପାର୍ଥିବ॥ 12-12-4 (69423) ବେଦବାଦାପବିଦ୍ଧାସ୍ତୁ ତାନ୍ବିଦ୍ଧି ଭୃଶନାସ୍ତିକାନ୍। ନ ହି ବେଦୋକ୍ତମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ବିପ୍ରଃ ସର୍ବେଷୁ କର୍ମସୁ॥ 12-12-5 (69424) ଦେବଯାନେନ ନାକସ୍ଯ ପୃଷ୍ଠମାପ୍ନୋତି ଭାରତ। ଅତ୍ଯାଶ୍ରମାନଯଂ ସର୍ବାନିତ୍ଯାହୁର୍ବେଦମିଶ୍ଚଯାଃ॥ 12-12-6 (69425) ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ଶ୍ରୁତିସଂପନ୍ନାସ୍ତାନ୍ନିବୋଧ ନରାଧିପ। ବିତ୍ତାନି ଧର୍ମଲବ୍ଧାନି କ୍ରତୁମୁଖ୍ଯେଷ୍ବବାସୃଜନ୍॥ 12-12-7 (69426) କୃତାତ୍ମା ସ ମହାରାଜ ସ ବୈ ତ୍ଯାଗୀ ସ୍ମୃତୋ ନରଃ॥ 12-12-8 (69427) ଅନବେକ୍ଷ୍ଯ ସୁଖାଦାନଂ ତଥୈବୋର୍ଧ୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ। ଆତ୍ମତ୍ଯାଗୀ ମହାରାଜ ସ ତ୍ଯାଗୀ ତାପସୋ ମତଃ॥ 12-12-9 (69428) ଅନିକେତଃ ପରିପତନ୍ବୃକ୍ଷମୂଲାଶ୍ରଯୋ ମୁନିଃ। ଅଯାଚକଃ ସଦାଯୋଗୀ ସ ତ୍ଯାଗୀ ପାର୍ଥ ଭିକ୍ଷୁକଃ॥ 12-12-10 (69429) କ୍ରୋଧହର୍ଷାବନାଦୃତ୍ଯ ପୈଶୁନ୍ଯଂ ଚ ବିଶେଷତଃ। ବିପ୍ରୋ ବେଦାନଧୀତେ ଯଃ ସ ତ୍ଯାଗୀ ଗୁରୁପୂଜକଃ॥ 12-12-11 (69430) ଆଶ୍ରମାଂସ୍ତୁଲଯା ସର୍ବାନ୍ଧୃତାନାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ। ଏକତଶ୍ଚ ତ୍ରଯୋ ରାଜନ୍ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମ ଏକତଃ॥ 12-12-13aସମୀକ୍ଷ୍ଯ ତୁଲଯା ପାର୍ଥ କାମଂ ସ୍ବର୍ଗଂ ଚ ଭାରତ। ଅଯଂ ପନ୍ଥା ମହର୍ଷୀଣାପ୍ରିଯଂ ଲୋକବିଦାଂ ଗତିଃ॥ 12-12-12 (69431) ଇତି ଯଃ କୁରୁତେ ଭାବଂ ସ ତ୍ଯାଗୀ ଭରତର୍ଷଭ। ନରଃ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଗୃହାନ୍ବନମେତି ବିମୂଢବତ୍॥ 12-12-14 (69432) ଯଦା କାମାନ୍ସମୀକ୍ଷେତ ଧର୍ମବୈତଂସିକୋ ନରଃ। ଅଥୈନଂ ମୃତ୍ଯୁପାଶେନ କଣ୍ଠେ ବଧ୍ନାତି ସୃତ୍ଯୁରାଟ୍॥ 12-12-15 (69433) ଅଭିମାନକୃତଂ କର୍ମ ନୈତତ୍ଫଲବଦୁଚ୍ଯତେ। ତ୍ଯାଗଯୁକ୍ତଂ ମହାରାଜ ସର୍ବମେବ ମହାଫଲମ୍॥ 12-12-16 (69434) ଶମୋ ଦମସ୍ତଥା ଧୈର୍ଯଂ ସତ୍ଯଂ ଶୌଚମଥାର୍ଜବମ୍। ଯଜ୍ଞୋ ଧୃତିଶ୍ଚ ଧର୍ମଶ୍ଚ ନିତ୍ଯମାର୍ଷୋ ବିଧିଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-12-17 (69435) ପିତୃଦେବାତିଥିକୃତେ ସମାରମ୍ଭୋଽତ୍ର ଶସ୍ଯତେ। ଅତ୍ରୈବ ହି ମହାରାଜ ତ୍ରିବର୍ଗଃ କେବଲଂ ଫଲମ୍॥ 12-12-18 (69436) ଏତସ୍ମିନ୍ବର୍ତମାନସ୍ଯ ବିଧୌ ବିପ୍ରନିଷେବିତେ। ତ୍ଯାଗିନଃ ପ୍ରସୃତସ୍ଯେହ ନୋଚ୍ଛିତ୍ତିର୍ବିଦ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-12-19 (69437) ଅସୃଜଦ୍ଧି ପ୍ରଜା ରାଜନ୍ପ୍ରଜାପତିରକଲ୍ମଷଃ। ମାଂ ଯକ୍ଷ୍ଯନ୍ତୀତି ଧର୍ମାତ୍ମା ଯଜ୍ଞୈର୍ବିବିଧଦକ୍ଷିଣୈଃ॥ 12-12-20 (69438) ବୀରୁଧଶ୍ଚୈବ ବୃକ୍ଷାଂଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ ବୈ ତଥୌଷଧୀଃ। ପଶୂଂଶ୍ଚୈବ ତଥା ମେଧ୍ଯାନ୍ଯଜ୍ଞାର୍ଥାନି ହବୀଂଷି ଚ॥ 12-12-21 (69439) ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମିଣସ୍ତଚ୍ଚ ଯଜ୍ଞକର୍ମାବିରୋଧିତମ୍। ତସ୍ମାଦ୍ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମେବେହ ଦୁଷ୍କରଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ତଥା॥ 12-12-22 (69440) ତତ୍ସଂପ୍ରାପ୍ଯ ଗୃହସ୍ଥା ଯେ ପଶୁଧାନ୍ଯଧନାନ୍ବିତାଃ। ନ ଯଜନ୍ତେ ମହାରାଜ ଶାଶ୍ବତଂ ତେଷୁ କିଲ୍ବିଷମ୍॥ 12-12-23 (69441) ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଯଜ୍ଞା ଋଷଯୋ ଜ୍ଞାନଯଜ୍ଞାସ୍ତଥା ପରେ। ଅଥାପରେ ମହାଯଜ୍ଞାନ୍ମନସ୍ଯେବ ବିତନ୍ବତେ॥ 12-12-24 (69442) `ଇଦମନ୍ଯନ୍ମହାରାଜ ବିଦ୍ବଦ୍ଭିଃ କଥିତଂ ମମ। ଭୂମିରଗ୍ନିଶ୍ଚ ବାଯୁଶ୍ଚ ନ ଚାପୋ ନ ଦିବାକରଃ॥ 12-12-25 (69443) ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ନ ଚନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ନ ଦିଶଃ କାଲ ଏବ ଚ। ଶବ୍ଦଃ ସ୍ପର୍ଶଶ୍ଚ ରୂପଂ ଚ ନ ଗନ୍ଧୋ ନ ରସଃ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-12-26 (69444) ନ ଚ ସନ୍ତି ପ୍ରମାଣାନି ଯୈଃ ପ୍ରମେଯଂ ପ୍ରସାଧ୍ଯତେ। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମନୁମାନଂ ନ ନୋପମାନମଥାଗମଃ॥ 12-12-27 (69445) ନାର୍ଥାପତ୍ତିର୍ନ ଚୈତିହ୍ଯଂ ନ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତୋ ନ ସଂଶଯଃ। ନ କ୍ବଚିନ୍ନିର୍ଣଯୋ ରାଜନ୍ନ ଧର୍ମାଧର୍ମ ଏବ ଚ॥ 12-12-28 (69446) ତିର୍ଯକ୍ବ ସ୍ଥାବରଂ ଚୈବ ନ ଦେବା ନ ଚ ମାନୁଷାଃ। ବର୍ଣାଶ୍ରମବିଭାଗାଶ୍ଚ ନ ଚ କର୍ତା ନ କାମକୃତ୍। ନ ଚାର୍ଥଶ୍ଚ ବିଭୂତିଶ୍ଚ ନ ଚାର୍ଥସ୍ଯ ବିଚେଷ୍ଟିତମ୍॥ 12-12-29 (69447) ତମୋଭୂତମିଦଂ ସର୍ବମନାଲୋକଂ ଜଗନ୍ନୃପ। ନ ଚାତ୍ମା ବିଦ୍ଯମାନୋପି ମନସା ଯୋଗମିଚ୍ଛତି॥ 12-12-30 (69448) ଅଚେତନଂ ମନସ୍ତ୍ବାସୀଦାତ୍ମା ଏବ ସଚେତନଃ। ଈଶ୍ବରଶ୍ଚେତନସ୍ତ୍ବେକସ୍ତେନେଦଂ ଗହନୀକୃତମ୍। ମନ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ଚେତନା ରାଜନ୍ନ ଚ ଦେହେନ ଯୋଜିତାଃ॥ 12-12-31 (69449) ତେନ ବିଶ୍ବସୃଜୋ ନାମ ଋଷଯୋ ମନ୍ତ୍ରଦେବତାଃ। ଚୈତନ୍ଯମୀଶ୍ବରାତ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡଂ ତୈର୍ବିନିର୍ମିତମ୍॥ 12-12-32 (69450) ଇଷ୍ଟ୍ବା ବିଶ୍ବସୃଜଂ ଯଜ୍ଞଂ ନିର୍ମିତଃ ପ୍ରପିତାମହଃ। ସୃଷ୍ଟିସ୍ତେନ ସମାରବ୍ଧା ପ୍ରସାଦାଦୀଶ୍ବରସ୍ଯ ଚ॥ 12-12-33 (69451) ଚୈତନ୍ଯମୀଶ୍ବରସ୍ଯେଦଂ ସଚେତନମିଦଂ ଜଗତ୍। ଯୋଗେନ ଚ ସମାବିଷ୍ଟଂ ଜଗତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ଚ ଶଂଭୁନା॥ 12-12-34 (69452) ଧର୍ମଶ୍ଚାର୍ଥଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ଉକ୍ତୋ ମୋକ୍ଷଶ୍ଚ ସଂକ୍ଷଯେ। ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପରମେଶସ୍ଯ ଈଶ୍ବରେଣ ଯଦୃଚ୍ଛଯା॥ 12-12-35 (69453) ଅଜ୍ଞୋ ଜନ୍ତୁରନୀଶଶ୍ଚ ଭାଜନଂ ସୁଖଦୁଃଖଯୋଃ। ଈଶ୍ବରପ୍ରେରିତୋ ଗଚ୍ଛେତ୍ସ୍ବର୍ଗଂ ବା ଶ୍ବଭ୍ରମେବ ବା॥ 12-12-36 (69454) ପ୍ରଧାନଂ ପୁରୁଷଃ ଚୈବ ଆତ୍ମାନଂ ସର୍ବଦେହିନାମ୍। ମନସା ବିଷଯୈଶ୍ଚୈବ ଚେତନେନ ପ୍ରଚୋଦିତାଃ। ସୁଖଦୁଃଖେନ ଯୁଜ୍ଯନ୍ତେ କର୍ମଭିଶ୍ଚ ପ୍ରଚୋଦିତାଃ॥ 12-12-37 (69455) ବର୍ଣାଶ୍ରମବିଭାଗାଶ୍ଚ ଈଶ୍ବରେଣ ପ୍ରବର୍ତିତାଃ। ସଦେବାସୁରଗନ୍ଧର୍ବଂ ଯେନେଦଂ ନିର୍ମିତଂ ଜଗତ୍॥ 12-12-38 (69456) ତ୍ବଂ ଚାନ୍ଯେ ଚ ମହାରାଜ ଈଶ୍ବରସ୍ଯ ବଶେ ସ୍ଥିତାଃ। ଜୀବନ୍ତେ ଚ ମ୍ରିଯନ୍ତେ ଚ ନ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରାଃ କଥଂଚନ॥ 12-12-39 (69457) ହିତ୍ବାହିତ୍ବା ଚ ଭୂତାନି ହତ୍ବା ସର୍ବମିଦଂ ଜଗତ୍। ଯଜନ୍ତେ କର୍ମଣା ଦେବା ନ ସ ପାପେନ ଲିପ୍ଯତେ॥ 12-12-40 (69458) ହିଂସାତ୍ମକାନି କର୍ମାଣି ସର୍ବେଷାଂ ଗୃହମେଧିନାମ୍। ଦେବତାନାମୃଷୀଣାଂ ଚ ତେ ଚ ଯାନ୍ତି ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 12-12-41 (69459) ପାତିତାଃ ଶତ୍ରବଃ ପୂର୍ବ ସର୍ବତ୍ର ବସୁଧାଧିପୈଃ। ପ୍ରଜାନାଂ ହିତକାମୈଶ୍ଚ ଆତ୍ମନଶ୍ଚ ହିତୈଷିଭିଃ। 12-12-42 (69460) ଯଦି ତତ୍ର ଭବେତ୍ପାପଂ କଥଂ ତେ ସ୍ବର୍ଗମାସ୍ଥିତାଃ। ନ ପ୍ରାପ୍ତା ନରକଂ ରାଜନ୍ବେଷ୍ଟିତାଃ ପାପକର୍ମଭିଃ॥' 12-12-43 (69461) ଏବଂ ମନଃସମାଧାନଂ ମାର୍ଗମାତିଷ୍ଠତୋ ନୃପ। ଦ୍ବିଜାତେର୍ବ୍ରହ୍ମଭୂତସ୍ଯ ସ୍ପୃହଯନ୍ତି ଦିବୌକସଃ॥ 12-12-44 (69462) ସ ରତ୍ନାନି ବିଚିତ୍ରାଣି ସଂହୃତାନି ତତସ୍ତତଃ। ମଖେଷ୍ବନଭିସନ୍ତ୍ଯଜ୍ଯ ନାସ୍ତିକ୍ଯମଭିଜଲ୍ପସି॥ 12-12-45 (69463) କୁଟୁମ୍ବମାସ୍ଥିତେ ତ୍ଯାଗଂ ନ ପଶ୍ଯାମି ନରାଧିପ। ରାଜସୂଯାଶ୍ବମେଧେଷୁ ସର୍ବମେଧେଷୁ ବା ପୁନଃ॥ 12-12-46 (69464) ଯେ ଚାନ୍ଯେ କ୍ରତବସ୍ତାତ ବ୍ରାହ୍ମଣୈରଭିପୂଜିତାଃ। ତୈର୍ଯଜସ୍ବ ମହୀପାଲ ଶକ୍ରୋ ଦେବପତିର୍ଯଥା। 12-12-47 (69465) ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରମାଦଦୋଷେଣ ଦସ୍ଯୁଭିଃ ପରିମୁଷ୍ଯତାମ୍। ଅଶରଣ୍ଯଃ ପ୍ରଜାନାଂ ଯଃ ସ ରାଜା କଲିରୁଚ୍ଯତେ॥ 12-12-48 (69466) ଅଶ୍ବାନ୍ଗାଶ୍ଚୈବ ଦାସୀଶ୍ଚ କରେଣୂଶ୍ଚ ସ୍ବଲଂକୃତାଃ। ଗ୍ରାମାଞ୍ଜନପଦାଂଶ୍ଚୈବ କ୍ଷେତ୍ରାଣି ଚ ଗୃହାଣି ଚ॥ 12-12-49 (69467) ଅପ୍ରଦାଯ ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯୋ ମାତ୍ସର୍ଯାବିଷ୍ଟଚେତସଃ। ବଯଂ ତେ ରାଜକଲଯୋ ଭବିଷ୍ଯାମ ବିଶାଂପତେ॥ 12-12-50 (69468) ଅଦାତାରୋଽଶରଣ୍ଯାଶ୍ଚ ରାଜକିଲ୍ବିଷଭାଗିନଃ। ଦୁଃଖାନାମେବ ଭୋକ୍ତାରୋ ନ ସୁଖାନାଂ କଦାଚନ॥ 12-12-51 (69469) ଅନିଷ୍ଟ୍ବା ଚ ମହାଯଜ୍ଞୈରକୃତ୍ବା ଚ ପିତୃସ୍ବଧାମ୍। ତୀର୍ଥେଷ୍ବନଭିସଂପ୍ଲୁତ୍ଯ ପ୍ରବ୍ରଜିଷ୍ଯସି ଚେତ୍ପ୍ରଭୋ॥ 12-12-52 (69470) ଛିନ୍ନାଭ୍ରମିବ ଗନ୍ତାସି ବିଲଯଂ ମାରୁତେରିତମ୍। ଲୋକଯୋରୁଭଯୋର୍ଭ୍ରଷ୍ଟୋ ହ୍ଯନ୍ତରାଲେ ବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ॥ 12-12-53 (69471) ଅନ୍ତର୍ବହିଶ୍ଚ ଯତ୍କିଂଚିନ୍ମନୋବ୍ଯାସଙ୍ଗକାରକମ୍। ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଭବେତ୍ତ୍ଯାଗୀ ନ ହିତ୍ବା ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି॥ 12-12-54 (69472) ଏତସ୍ମିନ୍ବର୍ତମାନସ୍ଯ ବିଧୌ ବିପ୍ରନିଷେବିତେ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ମହାରାଜ ନୋଚ୍ଛିତ୍ତିର୍ବିଦ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-12-55 (69473) ନିହତ୍ଯ ଶତ୍ରୂଂସ୍ତରସା ସମୃଦ୍ଧାଞ୍ଶକ୍ରୋ ଯଥା ଦୈତ୍ଯବଲାନି ସଙ୍ଖ୍ଯେ। କଃ ପାର୍ଥ ଶୋଚେନ୍ନିରତଃ ସ୍ବଧର୍ମେ ପୂର୍ବୈଃ ସ୍ମୃତେ ପାର୍ଥିବଶିଷ୍ଟଜୁଷ୍ଟେ॥ 12-12-56 (69474) କ୍ଷାତ୍ରେଣ ଧର୍ମେଣ ପରାକ୍ରମେଣ ଜିତ୍ବା ମହୀଂ ମନ୍ତ୍ରବିଦ୍ଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦାଯ। ନାକସ୍ଯ ପୃଷ୍ଠେଽସି ନରେନ୍ଦ୍ର ଗନ୍ତା ନ ଶୋଚିତବ୍ଯଂ ଭବତାଽଦ୍ଯ ପାର୍ଥ॥ ॥ 12-12-57 (69475) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 12॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-12-2 ତମ୍ରାସ୍ଯୋ ଦୁଃଖେନ ବିବର୍ଣମୁସ୍ରଃ॥ 12-12-3 ବିଶାଖଯୂପେ କ୍ଷେତ୍ରବିଶେଷେ। ଦେବାନାଂ ଦେବୈଃ। ଅଗ୍ନଯୋଽଗ୍ନିସ୍ଥାପନାର୍ଥାନି ସ୍ଥଣ୍ଡିଲାନି। ଚିତା ଇଷ୍ଟକାଭୀ ରଚିତା ଅଦ୍ଯାପି ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ। ତେନ ଦେବତ୍ବମପି କର୍ମଫଲମେବେତ୍ଯର୍ଥଃ। ବିଶାଲଯୂପ ଇତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-12-4 ଅନାସ୍ତିକାନାମାସ୍ତିକ୍ଯଶୂନ୍ଯାନାମପି ପ୍ରାଣଦା ବୃଷ୍ଟିଦ୍ବାରା ଅନ୍ନପ୍ରଦାଃ। ବିଧିଂ ଅଗ୍ନିଂ ବା ଅକାମଯତେତ୍ଯାଦି ଅଗ୍ନ୍ଯାଦିଭାବସ୍ଯ କର୍ମସାଧ୍ଯତ୍ବଜ୍ଞାପକମ୍। ଅନାସ୍ତିକନାସ୍ତିକାନାଂ ପ୍ରାଣଦା ଇତି ଥ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-12-5 ବେଦବାଦଃ ଅପବିଦ୍ଧସ୍ତ୍ଯକ୍ତୋ ଯୈସ୍ତାନ୍॥ 12-12-6 ଦେବଯାନେନ ମାର୍ଗଣ। ପୃଷ୍ଠମୁପରିଭାଗଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଅଯଂ ଗୃହାଶ୍ରମଃ ସର୍ବାନାଶ୍ରମାନ୍ ଅତି ଅତିକ୍ରାନ୍ତଃ। ତେଭ୍ଯଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-12-7 ତାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ ଗତ୍ବା ନିବୋଧ ବୁଧ୍ଯସ୍ବ। ଅବାସୃଜନ୍ ସମାର୍ପଯନ୍॥ 12-12-8 କୃତାତ୍ମା ଜିତଚିତ୍ତଃ॥ 12-12-9 ସୁଖାଦାନଂ ଗାର୍ହଥ୍ଯସୁଖଭୋଗମ୍। ଊର୍ଧ୍ବଂ ବନାଦୌ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତୋ ନିଷ୍ଠାବାନ୍ ସନ୍ଯଃ ଆତ୍ମତ୍ଯାଗୀ ଦେହତ୍ଯାଗୀ॥ 12-12-10 ପରିପତନ୍ ଭିକ୍ଷାର୍ଥଂ ପର୍ଯଟନ୍॥ 12-12-13 ଆଶ୍ରମାନ୍ତରେ ସ୍ବର୍ଗଏବାସ୍ତି ନ କାମଃ। ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯେ ତୂଭଯମସ୍ତୀତି ଅଯମେବ ମାର୍ଗୋ ଗତିଶ୍ଚେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-12-15 ଧର୍ମବୈତଂସିକୋ ଧର୍ମଧ୍ବଜୀ॥ 12-12-16 ତ୍ଯାଗଯୁକ୍ତଂ ଅଭିମାନତ୍ଯାଗୋପେତମ୍॥ 12-12-17 ଆର୍ଷଃ ଋଷୀଣାଂ ହିତଃ॥ 12-12-18 ଅତ୍ର ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯେ॥ 12-12-19 ଇହ ବିଧୌ। ପ୍ରସୃତସ୍ଯ ନିଷ୍ଠାବତଃ॥ 12-12-48 ପ୍ରମାଦୋ ରାଜ୍ଯାକରଣମ୍। ପରିମୁଷ୍ଯତାଂ ଲୁପ୍ଯମାନାନାମ୍॥ 12-12-53 ଅନ୍ତରାଲେ ପିଶାଚଯୋନୌ॥

12-13-0 (69886) ସହଦେବ ଉବାଚ। 12-13-0x (5708) ନ ବାହ୍ଯଂ ଦ୍ରବ୍ଯମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସିଦ୍ଧିର୍ଭବତି ଭାରତ। ଶାରୀରଂ ଦ୍ରବ୍ଯମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସିଦ୍ଧିର୍ଭବତି ବା ନ ବା॥ 12-13-1 (69887) ବାହ୍ଯଦ୍ରବ୍ଯବିମୁକ୍ତସ୍ଯ ଶାରୀରେଷ୍ବନୁଗୃଧ୍ଯତଃ। ଯୋ ଧର୍ମୋ ଯତ୍ସୁଖଂ ବା ସ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଷତାଂ ତତ୍ତଥାଽସ୍ତୁ ନଃ॥ 12-13-2 (69888) ଶାରୀରଂଦ୍ରବ୍ଯମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ପୃଥିବୀମନୁଶାସତଃ। ଯୋ ଧର୍ମୋ ଯତ୍ସୁଖଂ ବା ସ୍ଯାତ୍ସୁହୃଦାଂ ତତ୍ତଥାଽସ୍ତୁ ନଃ॥ 12-13-3 (69889) ଦ୍ବ୍ଯକ୍ଷରସ୍ତୁ ଭବେନ୍ମୃତ୍ଯୁରୁଯକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଶାଶ୍ବତମ୍। ମମେତି ଦ୍ବ୍ଯକ୍ଷରୋ ମୃତ୍ଯୁର୍ନ ମମେତି ଚ ଶାଶ୍ବତମ୍॥ 12-13-4 (69890) ବ୍ରହ୍ମମୃତ୍ଯୂ ତତୋ ରାଜନ୍ନାତ୍ମନ୍ଯେବ ସମାଶ୍ରିତୌ। ଅଦୃଶ୍ଯମାନୌ ଭୂତାନି ଯୋଜଯେତାମସଂଶଯମ୍॥ 12-13-5 (69891) ଅବିନାଶୋଽସ୍ଯ ସତ୍ବସ୍ଯ ନିଯତୋ ଯଦି ଭାରତ। ହିତ୍ବା ଶରୀରଂ ଭୂତାନାଂ ନ ହିଂସା ପ୍ରତିପତ୍ସ୍ଯତେ॥ 12-13-6 (69892) ଅଥାପି ଚ ସହୋତ୍ପତ୍ତିଃ ସତ୍ବସ୍ଯ ପ୍ରଲଯସ୍ତଥା। ନଷ୍ଟେ ଶରୀରେ ନଷ୍ଟଃ ସ୍ଯାଦ୍ବୃଥା ଚ ସ୍ଯାତ୍କ୍ରିଯାପଥଃ॥ 12-13-7 (69893) ତସ୍ମାଦେକାନ୍ତମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ପୂର୍ବୈଃ ପୂର୍ବତରୈଶ୍ଚ ଯଃ। ପନ୍ଥା ନିଷେବିତଃ ସଦ୍ଭିଃ ସ ନିଷେବ୍ଯୋ ବିଜାନତା॥ 12-13-8 (69894) `ସ୍ବାଯଂଭୁବେନ ମନୁନା ତଥାଽନ୍ଯୈଶ୍ତକ୍ରବର୍ତିଭିଃ। ଯଦ୍ଯଯଂ ହ୍ଯଧମଃ ପନ୍ଥାଃ କସ୍ମାତ୍ତୈସ୍ତୈର୍ନିଷେବିତଃ॥ 12-13-9 (69895) କୃତତ୍ରେତାଦିଯୁକ୍ତାନି ଗୁଣବନ୍ତି ଚ ଭାରତ। ଯୁଗାନି ବହୁଶସ୍ତୈଶ୍ଚ ଭୁକ୍ତେଯମବନୀ ନୃପ॥' 12-13-10 (69896) ଲବ୍ଧ୍ବାଽପି ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ସହସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମାମ୍। ନ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଯୋ ନୃପଃ ସମ୍ଯକ୍କିଂଫଲଂ ତସ୍ଯ ଜୀବିତେ॥ 12-13-11 (69897) ଅଥବା ବସତୋ ରାଜନ୍ବନେ ବନ୍ଯେନ ଜୀବତଃ। ଦ୍ରବ୍ଯେଷୁ ଯସ୍ଯ ମମତା ମୃତ୍ଯୋରାସ୍ଯେ ସ ବର୍ତତେ॥ 12-13-12 (69898) ବାହ୍ଯାନ୍ତରାଣାଂ ଭୂତାନାଂ ସ୍ବଭାବଂ ପଶ୍ଯ ଭାରତ। ଯେ ତୁ ପଶ୍ଯନ୍ତି ତଦ୍ଭୂତଂ ମୁଚ୍ଯନ୍ତେ ତେ ମହାଭଯାତ୍॥ 12-13-13 (69899) ଭବାନ୍ପିତା ଭବାନ୍ମାତା ଭବାନ୍ଭ୍ରାତା ଭବାନ୍ଗୁରୁଃ। ଦୁଃଖପ୍ରଲାପାନାର୍ତସ୍ଯ ତନ୍ମେ ତ୍ବଂ କ୍ଷନ୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-13-14 (69900) ତଥ୍ଯଂ ବା ଯଦି ବାଽତଥ୍ଯଂ ଯନ୍ମଯୈତତ୍ପ୍ରଭାଷିତମ୍। ତଦ୍ବିଦ୍ବି ପୃଥିବୀପାଲ ଭକ୍ତ୍ଯା ଭରତସତ୍ତମ॥ ॥ 12-13-15 (69901) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 13॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-13-2 ସୁହୃଦାଂ ତତ୍ତଥାସ୍ତୁ ନ ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-13-4 ମମେତି ସ୍ବୀକାରଃ ନମମେତି ପରିତ୍ଯାଗଶ୍ଚ ଏତୌ ମୃତ୍ଯୁଶାଶ୍ବତୌ ସଂସାରମୋକ୍ଷଯୋର୍ମୂଲେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-13-7 ସତ୍ବସ୍ଯ କର୍ତୃତ୍ବଧର୍ମବତ୍ଯା ବୁଦ୍ଧେଃ॥

12-14-0 (70431) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-14-0x (5742) ଅବ୍ଯାହରତି କୌନ୍ତେଯେ ଧର୍ମରାଜେ ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ। ଭ୍ରାତୃଣାଂ ବ୍ରୁବତାଂ ତାଂସ୍ତାନ୍ବିବିଧାନ୍ବେଦନିଶ୍ଚଯାନ୍॥ 12-14-1 (70432) ମହାଭିଜନସଂପନ୍ନା ଶ୍ରୀମତ୍ଯାଯତଲୋଚନା। ଅଭ୍ଯଭାଷତ ରାଜାନଂ ଦ୍ରୌପଦୀ ଯୋଷିତାଂ ବରା॥ 12-14-2 (70433) ଆସୀନମୃଷଭଂ ରାଜ୍ଞାଂ ଭ୍ରାତୃଭିଃ ପରିବାରିତମ୍। ସିଂହଶାର୍ଦୂଲସଦୃଶୈର୍ବାରଣୈରିବ ଯୂଥପମ୍॥ 12-14-3 (70434) ଅଭିମାନବତୀ ନିତ୍ଯଂ ବିଶେଷେଣ ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ। ଲାଲିତା ସତତଂ ରାଜ୍ଞା ଧର୍ମାଧର୍ମନିଦର୍ଶିନୀ॥ 12-14-4 (70435) ଆମନ୍ତ୍ରଯିତ୍ବା ସୁଶ୍ରୋଣୀ ସାମ୍ନା ପରମବଲ୍ଗୁନା। ଭର୍ତାରମଭିସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-14-5 (70436) ଦ୍ରୌପଦ୍ଯୁବାଚ। 12-14-6x (5743) ଇମେ ତେ ଭ୍ରାତରଃ ପାର୍ଥ ଶୁଷ୍ଯନ୍ତେ ସ୍ତୋକକା ଇବ। ବାବାଶ୍ଯମାନାସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି ନ ଚୈନାନଭିନନ୍ଦସେ॥ 12-14-6 (70437) ନନ୍ଦଯୈତାନ୍ମହାରାଜ ମତ୍ତାନିବ ମହାଦ୍ବିପାନ୍। ଉପପନ୍ନେନ ବାକ୍ଯେନ ସତତଂ ଦୁଃଖଭାଗିନଃ॥ 12-14-7 (70438) କଥଂ ଦ୍ବୈତବନେ ରାଜନ୍ପୂର୍ବମୁକ୍ତ୍ବା ତଥା ବଚଃ। ଭ୍ରାତୄନେତାନ୍ସ୍ମ ସହିତାଞ୍ଶୀତବାତାତପାର୍ଦିତାନ୍॥ 12-14-8 (70439) ବଯଂ ଦୁର୍ଯୋଧନଂ ହତ୍ବା ମୃଧେ ଭୋକ୍ଷ୍ଯାମ ମେଦିନୀମ୍। ସଂପୂର୍ଣାଂ ସର୍ବକାମାନାମାହବେ ବିଜଯୈଷିଣଃ॥ 12-14-9 (70440) ନୃବୀରାଂଶ୍ଚ ରଥାନ୍ହତ୍ବା ନିହତ୍ଯ ଚ ମହାଗଜାନ୍। ସଂସ୍ତୀର୍ଯ ଚ ରଥୈର୍ଭୂମିଂ ସସାଦିଭିରରିଂଦମାଃ॥ 12-14-10 (70441) ଯଜେଭ ବିବିଧୈର୍ଯଜ୍ଞୈଃ ସମୃଦ୍ଧୈରାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈଃ। ବନବାସକୃତଂ ଦୁଃଖଂ ଭବିଷ୍ଯତି ସୁଖାଯ ନଃ॥ 12-14-11 (70442) ଇତ୍ଯେତାନେବମୁକ୍ତ୍ବା ତ୍ବଂ ସ୍ବଯଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବର। କଥମଦ୍ଯ ପୁନର୍ବୀର ବିନିହଂସି ମନାଂସି ନଃ॥ 12-14-12 (70443) ନ କ୍ଲୀବୋ ବସୁଧାଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନ କ୍ଲୀବୋ ଧନମଶ୍ନୁତେ। ନ କ୍ଲୀବସ୍ଯ ଗୃହେ ପୁତ୍ରା ମତ୍ସ୍ଯାଃ ପଙ୍କ ଇବାସତେ॥ 12-14-13 (70444) ନାଦଣ୍ଡଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଭାତି ନାଦଣ୍ଡୋ ଭୂମିମଶ୍ନୁତେ। ନାଦଣ୍ଡସ୍ଯ ପ୍ରଜା ରାଜ୍ଞଃ ସୁଖଂ ବିନ୍ଦନ୍ତି ଭାରତ॥ 12-14-14 (70445) `ସଦେବାସୁରଗନ୍ଘର୍ବୈରପ୍ସରୋଭିର୍ବିଭୂଷିତମ୍। ରକ୍ଷୋଭିର୍ଗୁହ୍ଯକୈର୍ନାଗୈର୍ମନୁଷ୍ଯୈଶ୍ଚ ବିଭୂଷିତମ୍॥ 12-14-15 (70446) ତ୍ରିବର୍ଗେଣ ଚ ସଂପୂର୍ଣଂ ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯାଗମେନ ଚ। ଦଣ୍ଡେନାଭ୍ଯାହୃତଂ ସର୍ବଂ ଜଗଦ୍ଭୋଗାଯ କଲ୍ପତେ॥ 12-14-16 (70447) ସ୍ବାଯଂଭୁବଂ ମହୀପାଲ ଆଗମଂ ଶୃଣୁ ଶାଶ୍ବତମ୍। ବିପ୍ରାଣାଂ ବିଦିତଶ୍ଚାଯଂ ତବ ଚୈବ ବିଶାଂପତେ॥ 12-14-17 (70448) ଅରାଜକେ ହି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ସର୍ବତୋ ବିଦ୍ରୁତେ ଭଯାତ୍। ରକ୍ଷାର୍ଥମସ୍ଯ ଲୋକସ୍ଯ ରାଜାନମସୃଜତ୍ପ୍ରଭୁଃ। ମହାକାଯଂ ମହାବୀର୍ଯଂ ପାଲନେ ଜଗତଃ କ୍ଷମମ୍॥ 12-14-18 (70449) ଅନିଲାଗ୍ନିଯମାର୍କାଣାମିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ବରୁଣସ୍ଯ ଚ। ଚନ୍ଦ୍ରବିତ୍ତେଶଯୋଶ୍ଚୈବ ମାତ୍ରା ନିର୍ହୃତ୍ଯ ଶାଶ୍ବତୀଃ॥ 12-14-19 (70450) ଯସ୍ମାଦେଷାଂ ସୁରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ସଂଭବତ୍ଯଂଶତୋ ନୃପଃ। ତସ୍ମାଦଭିଭବତ୍ଯେଷ ସର୍ବଭୂତାନି ତେଜସା॥ 12-14-20 (70451) ତପତ୍ଯାଦିତ୍ଯବଚ୍ଚୈବ ଚକ୍ଷୂଂଷି ଚ ମନାଂସି ଚ। ଚ ଚୈନଂ ଭୁବି ଶକ୍ନୋତି କଶ୍ଚିଦପ୍ଯଭିବୀକ୍ଷିତୁମ୍॥ 12-14-21 (70452) ସୋଽଗ୍ନିର୍ଭବତି ବାଯୁଶ୍ଚ ସୋଽର୍କଃ ସୋମଶ୍ଚ ଧର୍ମରାଟ୍। ସ କୁବେରଃ ସ ବରୁଣଃ ସ ମହେନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରତାପବାନ୍॥ 12-14-22 (70453) ପିତାମହସ୍ଯ ଦେବସ୍ଯ ବିଷ୍ଣୋଃ ଶର୍ବସ୍ଯ ଚୈବ ହି। ଋଷୀଣାଂ ଚୈବ ସର୍ବେଷାଂ ତସ୍ମିଂସ୍ତେଜଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-14-23 (70454) ବାଲୋଽପି ନାବମନ୍ତବ୍ଯୋ ମନୁଷ୍ଯ ଇତି ଭୂମିପଃ। ମହତୀ ଦେବତା ହ୍ଯେଷା ନରରୂପେଣ ତିଷ୍ଠତି॥ 12-14-24 (70455) ଏକମେବ ଦହତ୍ଯଗ୍ନିର୍ନରଂ ଦୁରୁପସର୍ପିଣମ୍। କୁଲଂ ଦହତି ରାଜାଗ୍ନିଃ ସପଶୁଦ୍ରବ୍ଯସଂଚଯମ୍॥ 12-14-25 (70456) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରକୁଲଂ ଦଗ୍ଧଂ କ୍ରୋଧୋଦ୍ଭୂତେନ ବହ୍ନିନା। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମେତଲ୍ଲୋକସ୍ଯ ସଂଶଯୋ ହି ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-14-26 (70457) କୁଲଜୋ ବୃତ୍ତସଂପନ୍ନୋ ଧାର୍ମିକଶ୍ଚ ମହୀପତିଃ। ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲନେ ଯୁକ୍ତଃ ପୂଜ୍ଯତେ ଦୈବତୈରପି॥ 12-14-27 (70458) କାର୍ଯଂ ଯୋଽବେକ୍ଷ୍ଯ ଶକ୍ତିଂ ଚ ଦେଶକାଲୌ ଚ ତତ୍ବତଃ। କୁରୁତେ ଧର୍ମସିଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ବୈଶ୍ବରୂପ୍ଯଂ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-14-28 (70459) ତସ୍ଯ ପ୍ରସାଦେ ପଝା ଶ୍ରୀର୍ବିଜଯଶ୍ଚ ପରାକ୍ରମେ। ମୃତ୍ଯୁଶ୍ଚ ବସତି କ୍ରୋଧେ ସର୍ବତେଜୋମଯୋ ହି ସଃ॥ 12-14-29 (70460) ତଂ ଯସ୍ତୁ ଦ୍ବେଷ୍ଟି ସଂମୋହାତ୍ସ ବିନଶ୍ଯତି ମାନବଃ। ତସ୍ଯ ହ୍ଯାଶୁବିନାଶାଯ ରାଜାଽପି କୁରୁତେ ମନଃ॥ 12-14-30 (70461) ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମଂ ଯଦିଷ୍ଟେଷୁ ସ ବ୍ଯବସ୍ଯତି ପାର୍ଥିବଃ। ଅନିଷ୍ଟଂ ଚାପ୍ଯନିଷ୍ଟେଷୁ ତଦ୍ଧର୍ମଂ ନ ବିଚାଲଯେତ୍॥ 12-14-31 (70462) ତସ୍ଯାର୍ଥେ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଗୋପ୍ତାରଂ ଧର୍ମମାତ୍ମଜମ୍॥ ବ୍ରହ୍ମତେଜୋମଯଂ ଦଣ୍ଡମସୃଜତ୍ପୂର୍ବମୀଶ୍ବରଃ॥ 12-14-32 (70463) ତସ୍ଯ ସର୍ବାଣି ଭୂତାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ। ଭଯାଦ୍ଭୋଗାଯ କଲ୍ପନ୍ତେ ଧର୍ମାନ୍ନ ବିଚଲନ୍ତି ଚ॥ 12-14-33 (70464) ଦେଶକାଲୌ ଚ ଶକ୍ତିଂ ଚ କାର୍ଯଂ ଚାବେକ୍ଷ୍ଯ ତତ୍ବତଃ। ଯଥାର୍ହତଃ ସଂପ୍ରଣଯେନ୍ନରେଷ୍ବନ୍ଯାଯବର୍ତିଷୁ॥ 12-14-34 (70465) ସ ରାଜା ପୁରୁଷୋ ଦଣ୍ଡଃ ସ ନେତା ଶାସିତା ଚ ସଃ। ବର୍ଣାନାମାଶ୍ରମାଣାଂ ଚ ଧର୍ମପ୍ରଭୁରଥାବ୍ଯଯଃ॥ 12-14-35 (70466) ଦଣ୍ଡଃ ଶାସ୍ତି ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ଦଣ୍ଡ ଏବାଭିରକ୍ଷତି। ଦଣ୍ଡଃ ସୁପ୍ତେଷୁ ଜାଗର୍ତି ଦଣ୍ଡଂ ଧର୍ମଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 12-14-36 (70467) ସୁସମୀକ୍ଷ୍ଯ ଧୃତୋ ଦଣ୍ଡଃ ସର୍ବା ରଞ୍ଜଯତି ପ୍ରଜାଃ। ଅସମୀକ୍ଷ୍ଯ ପ୍ରଣୀତସ୍ତୁ ବିନାଶଯତି ସର୍ବଶଃ॥ 12-14-37 (70468) ଯଦି ନ ପ୍ରଣଯେଦ୍ରାଜା ଦଣ୍ଡଂ ଦଣ୍ଡ୍ଯେଷ୍ବତନ୍ଦ୍ରିତଃ। ଜଲେ ମତ୍ସ୍ଯାନିବାଭକ୍ଷ୍ଯନ୍ଦୁର୍ବଲାନ୍ବଲବତ୍ତରାଃ॥ 12-14-38 (70469) କାକୋଽଦ୍ଯାଚ୍ଚ ପୁରୋଡାଶଂ ଶ୍ବା ଚୈବାବଲିହେଦ୍ଧବିଃ। ସ୍ବାମିତ୍ବଂ ନ କ୍ବଚିଚ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍ପ୍ରପଦ୍ଯେତାଧରୋତ୍ତରମ୍॥ 12-14-39 (70470) ସର୍ବୋ ଦଣ୍ଡଜିତୋ ଲୋକୋ ଦୁର୍ଲଭସ୍ତୁ ଶୁଚିର୍ନରଃ। ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ହି ଭଯାତ୍ସର୍ବଂ ଜଗଦ୍ଭୋଗାଯ କଲ୍ପତେ॥ 12-14-40 (70471) ଦେବଦାନବଗନ୍ଧର୍ବା ରକ୍ଷାଂସି ପତଗୋରଗାଃ। ତେଽପି ଭୋଗାଯ କଲ୍ପନ୍ତେ ଦଣ୍ଡେନୈବାଭିପୀଡିତାଃ॥ 12-14-41 (70472) ଦୂଷ୍ଯେଯୁଃ ସର୍ବବର୍ଣାଶ୍ଚ ଭିଦ୍ଯେରନ୍ସର୍ବସେତବଃ। ସର୍ବଲୋକପ୍ରକୋପଶ୍ଚ ଭବେଦ୍ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ବିଭ୍ରମାତ୍॥ 12-14-42 (70473) ଯତ୍ର ଶ୍ଯାମୋ ଲୋହିତାକ୍ଷୋ ଦଣ୍ଡଶ୍ଚରତି ପାପହା। ପ୍ରଜାସ୍ତତ୍ର ନ ମୁହ୍ଯନ୍ତି ନେତା ଚେତ୍ସାଧୁ ପଶ୍ଯତି॥ 12-14-43 (70474) ଆହୁସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରଣେତାରଂ ରାଜାନଂ ସତ୍ଯବାଦିନମ୍। ସମୀକ୍ଷ୍ଯକାରିଣଂ ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ଧର୍ମକାମାର୍ଥକୋବିଦମ୍॥ 12-14-44 (70475) ତଂ ରାଜା ପ୍ରଣଯନ୍ସମ୍ଯକ୍ସ୍ବର୍ଗାଯାଭିପ୍ରବର୍ତତେ। କାମାତ୍ମବିଷଯୀ କ୍ଷୁଦ୍ରୋ ଦଣ୍ଡେନୈବ ନିହନ୍ଯତେ॥ 12-14-45 (70476) ଦଣ୍ଡୋ ହି ସୁମହାତେଜା ଦୁର୍ଧରଶ୍ଚାକୃତାତ୍ମଭିଃ। ଧର୍ମାଦ୍ବିଚଲିତଂ ହନ୍ତି ନୃପମେବ ସବାନ୍ଧବମ୍॥ 12-14-46 (70477) ତତୋ ଦୁର୍ଗଂ ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଚ ଲୋକଂ ଚ ସଚରାଚରମ୍। ଅନ୍ତରିକ୍ଷଗତାଂଶ୍ଚୈବ ମୁନୀନ୍ଦେବାଂଶ୍ଚ ହିଂସତି॥ 12-14-47 (70478) ସୋଽସହାଯେନ ମୂଢେନ ଲୁବ୍ଧେନାକୃତବୁଦ୍ଧିନା। ଅଶକ୍ଯୋ ନ୍ଯାଯତୋ ନେତୁଂ ବିଷଯାଂଶ୍ଚୈବ ସେବତା॥ 12-14-48 (70479) ଶୁଚିନା ସତ୍ଯସନ୍ଧେନ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରାନୁସାରିଣା। ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରଣେତୁଂ ଶକ୍ଯୋ ହି ସୁସହାଯେନ ଧୀମତା॥ 12-14-49 (70480) ସ୍ବରାଷ୍ଟ୍ରେ ନ୍ଯାଯବର୍ତୀ ସ୍ଯାଦ୍ଭୃଶଦଣ୍ଡଶ୍ଚ ଶତ୍ରୁଷୁ। ସୁହୃତ୍ସ୍ବଜିହ୍ମଃ ସ୍ନିଗ୍ଧେଷୁ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ କ୍ଷମାନ୍ବିତଃ॥ 12-14-50 (70481) ଏବଂବୃତ୍ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞସ୍ତୁ ଶିଲୋଞ୍ଛେନାପି ଜୀବତଃ। ବିସ୍ତୀର୍ଯେତ ଯଶୋ ଲୋକେ ତୈଲବିନ୍ଦୁରିବାମ୍ଭସି॥ 12-14-51 (70482) ଅତସ୍ତୁ ବିପରୀତସ୍ଯ ନୃପତେରକୃତାତ୍ମନଃ। ସଂକ୍ଷିପ୍ଯେନ ଯଶୋ ଲୋକେ ଘୃତବିନ୍ଦୁରିବାମ୍ଭସି॥ 12-14-52 (70483) ଦେବଦେବେନ ରୁଦ୍ରେଣ ବ୍ରହ୍ମଣା ଚ ମହୀପତେ। ବିଷ୍ଣୁନା ଚୈବ ଦେବେନ ଶକ୍ରେଣ ଚ ମହାତ୍ମନା॥ 12-14-53 (70484) ଲୋକପାଲୈଶ୍ଚ ଭୂତୈଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବୈଶ୍ଚ ମହାତ୍ମଭିଃ। ଧର୍ମାଦ୍ବିଚଲିତା ରାଜନ୍ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରା ନିପାତିତାଃ। ଅଧାର୍ମିକା ଦୁରାଚାରାଃ ସସୈନ୍ଯା ବିନିପାତିତାଃ॥ 12-14-54 (70485) ତାନ୍ନିହତ୍ଯ ନ ଦୋଷସ୍ତେ ସ୍ବଲ୍ପୋଽପି ଜଗତୀପତେ। ଛଲେନ ମାଯଯା ବାଽଥ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ବା ନୃପ॥' 12-14-55 (70486) ମିତ୍ରତା ସର୍ବଭୂତେଷୁ ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ତପଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯୈବ ଧର୍ମଃ ସ୍ଯାନ୍ନ ରାଜ୍ଞୋ ରାଜସତ୍ତମ॥ 12-14-56 (70487) ଅସତାଂ ପ୍ରତିଷେଧଶ୍ଚ ସତାଂ ଚ ପରିପାଲନମ୍। ଏଷ ରାଜ୍ଞାଂ ପରୋ ଧର୍ମଃ ସମରେ ଚାପଲାଯନମ୍॥ 12-14-57 (70488) ଯସ୍ମିନ୍କ୍ଷମା ଚ କ୍ରୋଧଶ୍ଚ ଦାନାଦାନେ ଭଯାଭଯେ। ନିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହୌ ଚୋଭୌ ସ ବୈ ଧର୍ମବିଦୁଚ୍ଯତେ॥ 12-14-58 (70489) ନ ଶ୍ରୁତେନ ନ ଦାନେନ ନ ସାଂତ୍ବେନ ନ ଚେଜ୍ଯଯା। ତ୍ବଯେଯଂ ପୃଥିବୀ ଲବ୍ଧା ନ ସଂକୋଚେନ ଚାପ୍ଯୁତ॥ 12-14-59 (70490) ଯତ୍ତଦ୍ବଲମମିତ୍ରାଣାଂ ତଥା ବୀରସମୁଦ୍ଯତମ୍। ହସ୍ତ୍ଯଶ୍ବରଥସଂପନ୍ନଂ ତ୍ରିଭିରଙ୍ଗୈରନୁତ୍ତମମ୍॥ 12-14-60 (70491) ରକ୍ଷିତଂ ଦ୍ରୋଣକର୍ଣାଭ୍ଯାମଶ୍ବତ୍ଥାମ୍ନା କୃପେଣ ଚ। ତତ୍ତ୍ବଯା ନିହତଂ ବୀର ତସ୍ମାଦ୍ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ବସୁଂଧରାମ୍॥ 12-14-61 (70492) ଜମ୍ବୂଦ୍ବୀପୋ ମହାରାଜ ନାନାଜନପଦୈର୍ଯୁତଃ। ତ୍ବଯା ପୁରୁଷଶାର୍ଦୂଲ ଦଣ୍ଡେନ ମୃଦିତଃ ପ୍ରଭୋ॥ 12-14-62 (70493) ଜମ୍ବୂଦ୍ବୀପେନ ସଦୃଶଃ କ୍ରୌଞ୍ଚଦ୍ବୀପୋ ନରାଧିପ। ଅପରେଣ ମହାମେରୋର୍ଦଣ୍ଡେନ ମୃଦିତସ୍ତ୍ବଯା॥ 12-14-63 (70494) କ୍ରୌଞ୍ଚଦ୍ବୀପେନ ସଦୃଶଃ ଶାକଦ୍ବୀପୋ ନରାଧିପ। ପୂର୍ବେଣ ତୁ ମହାମେରୋର୍ଦଣ୍ଡେନ ମୃଦିତସ୍ତ୍ବଯା॥ 12-14-64 (70495) ଉତ୍ତରେଣ ମହାମେରୋଃ ଶାକଦ୍ବୀପେନ ସଂମିତଃ। ଭଦ୍ରାଶ୍ବଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ଦଣ୍ଡେନ ମୃଦିତସ୍ତ୍ବଯା॥ 12-14-65 (70496) ଦ୍ବୀପାଶ୍ଚ ସାନ୍ତରଦ୍ବୀପା ନାନାଜନପଦାଶ୍ରଯାଃ। ବିଗାହ୍ଯ ସାଗରଂ ବୀର ଦଣ୍ଡେନ ମୃଦିତାସ୍ତ୍ବଯା॥ 12-14-66 (70497) ଏତାନ୍ଯପ୍ରତିମେଯାନି କୃତ୍ବା କର୍ମାଣି ଭାରତ। ନ ପ୍ରୀଯସେ ମହାରାଜ ପୂଜ୍ଯମାନୋ ଦ୍ବିଜାତିଭିଃ॥ 12-14-67 (70498) ସ ତ୍ବଂ ଭ୍ରାତୄନିମାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରତିନନ୍ଦସ୍ବ ଭାରତ। ଋଷଭାନିବ ସଂମତ୍ତାନ୍ଗଜେନ୍ଦ୍ରାନ୍ଗର୍ଜିତାନିବ॥ 12-14-68 (70499) ଅମରପ୍ରତିମାଃ ସର୍ବେ ଶତ୍ରୁସାହାଃ ପରଂତପାଃ। ଏକୈକୋଽପି ସୁଖାଯୈଷାଂ ମମ ସ୍ଯାଦିତି ମେ ମତିଃ॥ 12-14-69 (70500) କିଂ ପୁନଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରାଃ ପତଯୋ ମେ ନରର୍ଷଭାଃ। ସମସ୍ତାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣୀବ ଶରୀରସ୍ଯ ବିଚେଷ୍ଟନେ॥ 12-14-70 (70501) ଅନୃତଂ ନାବ୍ରବୀଚ୍ଛ୍ବଶ୍ରୂଃ ସର୍ବଜ୍ଞା ସର୍ବଦର୍ଶିନୀ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ତ୍ବାଂ ପାଞ୍ଚାଲି ସୁଖେ ଧାସ୍ଯତ୍ଯନୁତ୍ତମେ॥ 12-14-71 (70502) ଇତ୍ବା ରାଜସହସ୍ରାଣି ବହୂନ୍ଯାଶୁପରାକ୍ରମଃ। ତଦ୍ବ୍ଯର୍ଥଂ ସଂପ୍ରପଶ୍ଯାମି ମୋହାତ୍ତବ ଜନାଧିପ॥ 12-14-72 (70503) ଯେଷାମୁନ୍ମତ୍ତକୋ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ସର୍ବେ ତେଽପ୍ଯନୁସାରିଣଃ। ତବୋନ୍ମାଦାନ୍ମହାରାଜସୋନ୍ମାଦାଃ ସର୍ବପାଣ୍ଡବାଃ॥ 12-14-73 (70504) ଯଦି ହି ସ୍ଯୁରନୁନ୍ମତ୍ତା ଭ୍ରାତରସ୍ତେ ନରାଧିପ। ବଦ୍ଧ୍ବା ତ୍ବାଂ ନାସ୍ତିକୈଃ ସାର୍ଧଂ ପ୍ରଶାସେଯୁର୍ବସୁଂଧରାମ୍॥ 12-14-74 (70505) କୁରୁତେ ମୂଢ ଏବଂ ହି ଯଃ ଶ୍ରେଯୋ ନାଧିଗଚ୍ଛତି। ଧୂପୈରଞ୍ଜନଯୋଗୈଶ୍ଚ ନସ୍ଯକର୍ମଭିରେବ ଚ॥ 12-14-75 (70506) `ଉନ୍ମତ୍ତିରପନେତବ୍ଯା ତବ ରାଜନ୍ଯଦୃଚ୍ଛଯା।' ଭେଷଜୈଃ ସ ଚିକିତ୍ସ୍ଯଃ ସ୍ଯାଦ୍ଯ ଉନ୍ମାର୍ଗେଣ ଗଚ୍ଛତି॥ 12-14-76 (70507) ସାହଂ ସର୍ବାଧମା ଲୋକେ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଭରତସତ୍ତମ। ତଥା ବିନିକୃତା ପୁତ୍ରୈର୍ଯାଽହମିଚ୍ଛାମି ଜୀବିତୁମ୍॥ 12-14-77 (70508) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରସୁତା ରାଜନ୍ନିତ୍ଯମୁତ୍ପଥଗାମିନଃ। ତାଦୃଶାନାଂ ବଧେ ଦୋଷଂ ନାହଂ ପଶ୍ଯାମି କର୍ହିଚିତ୍॥ 12-14-78 (70509) ଇମାଂଶ୍ଚୋଶନସା ଗୀତାଞ୍ଶ୍ଲୋକାଞ୍ଶ୍ରୃଣୁ ନରାଧିପ॥ 12-14-79 (70510) ଆତ୍ମହନ୍ତାଽର୍ଥହନ୍ତା ଚ ବନ୍ଧୁହନ୍ତା ବିଷପ୍ରଦଃ। ଅକାରଣେନ ହନ୍ତା ଚ ଯଶ୍ଚ ଭାର୍ଯାଂ ପରାମୃଶେତ୍॥ 12-14-80 (70511) ନିର୍ଦୋଷଂ ବଧମେତେଷାଂ ଷଣ୍ଣାମପ୍ଯାତତାଯିନାମ୍। ବ୍ରହ୍ମା ପ୍ରୋବାଚ ଭଗବାନ୍ଭାର୍ଗବାଯ ମହାତ୍ମନେ॥ 12-14-81 (70512) ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରବିଶାଂ ରାଜନ୍ସତ୍ପଥେ ବର୍ତିନାମପି। ପ୍ରସହ୍ଯାଗାରମାଗମ୍ଯ ହନ୍ତାରଂ ଗରଦଂ ତଥା॥ 12-14-82 (70513) ଅଭକ୍ଷ୍ଯାପେଯଦାତାରମଗ୍ନିଦଂ ଚ ନିଶାତଯେତ୍। ମାର୍ଗ ଏଷ ମହୀପାନାଂ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣବଧେଷୁ ଚ॥ 12-14-83 (70514) କେଶଗ୍ରହେ ଚ ନାରୀଣାମପି ଯୁଧ୍ଯେତ୍ପିତାମହମ୍। ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ଦେବଦେବେଶଂ କିଂ ପୁନଃ ପାପକାରିଣମ୍॥ 12-14-84 (70515) ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ବ୍ଯସନେ ଚ ରାଜ୍ଞାଂ ରାଷ୍ଟ୍ରୋପମର୍ଦେ ସ୍ବଶରୀରହେତୋଃ। ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଚ ବିକ୍ରୁଷ୍ଟରୁତାନି ଶ୍ରୁତ୍ବା ବିପ୍ରୋଽପି ଯୁଧ୍ଯେତ ମହାପ୍ରଭାବଃ॥ 12-14-85 (70516) ଧର୍ମାଦ୍ବିଚଲିତଂ ବିପ୍ରଂ ନିହନ୍ଯାଦାତତାଯିନମ୍। ତସ୍ଯାନ୍ଯତ୍ର ବଧଂ ବିଦ୍ବାନ୍ମନସାଽପି ନ ଚିନ୍ତଯେତ୍॥ 12-14-86 (70517) ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣବଧେ ବୃତ୍ତଂ ମନ୍ତ୍ରତ୍ରାଣାର୍ଥମେବ ଚ। ନିହନ୍ଯାତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବିପ୍ରଂ ସ୍ବକୁଟୁମ୍ବସ୍ଯ ଚାପ୍ତଯେ॥ 12-14-87 (70518) ତସ୍କରେଣ ନୃଶଂସେନ ଧର୍ମାତ୍ପ୍ରଚଲିତେନ ଚ। କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୁଃ ପରଂ ଶକ୍ତ୍ଯା ଯୁଧ୍ଯେଦ୍ବିପ୍ରେଣ ସଂଯୁଗେ॥ 12-14-88 (70519) ଆତତାଯିନମାଯାନ୍ତମପି ବେଦାନ୍ତପାରଗମ୍। ଜିଘାଂସନ୍ତଂ ଜିଘାଂସୀଯାନ୍ନ ତେନ ଭ୍ରୂଣହା ଭବେତ୍॥ 12-14-89 (70520) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବୈଶ୍ଯଃ ଶୂଦ୍ରୋ ବାଽପ୍ଯନ୍ତ୍ଯଜୋପି ବା। ନ ହନ୍ଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଶାନ୍ତଂ ତୃଣେନାପି କଦାଚନ॥ 12-14-90 (70521) ବ୍ରାହ୍ମଣାଯାବଗୁର୍ଯାଦ୍ଯଃ ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଗୁରୁତରଂ ମହତ୍। ବର୍ଷାଣାଂ ତ୍ରିଶତଂ ପାପଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଂ ନାଧିଗଚ୍ଛତି॥ 12-14-91 (70522) ସହସ୍ରାଣି ଚ ବର୍ଷାଣି ନିହତ୍ଯ ନରକେ ପତେତ୍। ତସ୍ମାନ୍ନୈବାବଗୁର୍ଯାଦ୍ଧି ନୈବ ଶସ୍ତ୍ରଂ ନିପାତଯେତ୍॥ 12-14-92 (70523) ଶୋଣିତଂ ଯାବତଃ ପାଂସୂନ୍ଗୃହ୍ଣାତୀତି ହି ଧାରଣା। ତାବତୀଃ ସ ସମାଃ ପାପୋ ନରକେ ପରିବର୍ତତେ॥ 12-14-93 (70524) ତ୍ବଗସ୍ଥିଭେଦଂ ବିପ୍ରସ୍ଯ ଯଃ କୁର୍ଯାତ୍କାରଯେତ ବା। ବ୍ରହ୍ମହା ସ ତୁ ବିଜ୍ଞେଯଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀ ନରାଧମଃ॥ 12-14-94 (70525) ଶ୍ରୋତ୍ରିଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ହତ୍ବା ତଥାଽଽତ୍ରେଯୀଂ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣୀମ୍। ଚତୁର୍ବିଶତିବର୍ଷାଣି ଚରେଦ୍ବ୍ରହ୍ମହଣୋ ବ୍ରତମ୍॥ 12-14-95 (70526) ଦ୍ବିଗୁଣାଂ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯେଯଂ ସର୍ବୈଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ମହର୍ଷିଭିଃ। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମକୁର୍ବାଣଂ କୃତାଙ୍କଂ ବିପ୍ରବାସଯେତ୍॥ 12-14-96 (70527) ବ୍ରାହ୍ମଣଂ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ବୈଶ୍ଯଂ ଶୂଦ୍ରଂ ବା ଘାତଯେନ୍ନୃପଃ। ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନଂ ତସ୍କରଂ ଚୈବ ମାଭୂଦେବଂ ଚରିଷ୍ଯତି॥ 12-14-97 (70528) ଛିତ୍ତ୍ବା ହସ୍ତୌ ଚ ପାଦୌ ଚ ନାସିକୋଷ୍ଠୌ ଚ ଭୂପତିଃ। ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନଂ ଚୋତ୍ତମଂ ପାପଂ ନେତ୍ରୋଦ୍ଧାରେଣ ଯୋଜଯେତ୍॥ 12-14-98 (70529) ଶୂଦ୍ରସ୍ଯୈବ ସ୍ମୃତୋ ଦଣ୍ଡସ୍ତଦ୍ବଦ୍ରାଜନ୍ଯବୈଶ୍ଯଯୋଃ। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମକୁର୍ବାଣଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ତୁ ପ୍ରବାସଯେତ୍॥ 12-14-99 (70530) କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରୌ ଚ ଶସ୍ତ୍ରେଣୈବ ଚ ଘାତଯେତ୍। ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାତ୍ରାଜା କୃତାଙ୍କାନ୍ବିପ୍ରବାସଯେତ୍॥ 12-14-100 (70531) ବିକଲେନ୍ଦ୍ରିଯାଂସ୍ତ୍ରିବର୍ଣାଂଶ୍ଚ ଚଣ୍ଡାଲୈଃ ସହ ବାସଯେତ୍। ତୈଶ୍ଚ ଯଃ ସଂପିବେତ୍କଶ୍ଚିତ୍ସ ପିବନ୍ବ୍ରହ୍ମହା ଭବେତ୍॥ 12-14-101 (70532) ପ୍ରେତାନାଂ ନ ଚ ଦେଯାନି ପିଣ୍ଡଦାନାନି କେନଚିତ୍॥ 12-14-102 (70533) କୃଷ୍ଣବର୍ଣା ବିରୂପା ଚ ନିର୍ଣୀତା ଲମ୍ବମୂର୍ଧଜା। ଦୁନୋତ୍ଯଦୃଷ୍ଟ୍ବା କର୍ତାରଂ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯେତି ତାଂ ବିଦୁଃ॥ 12-14-103 (70534) ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନେନ ପିବନ୍ତଶ୍ଚ ବିପ୍ରା ଦେଶାଃ ପୁରାଣି ଚ। ଅଚିରାଦେବ ପୀଡ୍ଯନ୍ତେ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷବ୍ଯାଧିତସ୍କରୈଃ॥ 12-14-104 (70535) ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପାପକର୍ମାଣଂ ବିପ୍ରାଣାମାତତାଯିନମ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରୌ ଚ ନେତ୍ରୋଦ୍ଧାରେଣ ଯୋଜଯେତ୍॥ 12-14-105 (70536) ଦୁର୍ବଲାନାଂ ବଲଂ ରାଜା ବଲିନୋ ଯେ ଚ ସାଧବଃ। ବଲିନାଂ ଦୁର୍ବଲାନାଂ ଚ ପାପାନାଂ ମୃତ୍ତ୍ଯୁରିଷ୍ଯତେ॥ 12-14-106 (70537) ସଦୋଷମପି ଯୋ ହନ୍ଯାଦଶ୍ରାବ୍ଯ ଜଗତୀପତେ। ଦୁର୍ବଲଂ ବଲବନ୍ତଂ ବା ସ ପରାଜଯମର୍ହତି॥ 12-14-107 (70538) ରାଜାଜ୍ଞାଂ ପ୍ରାଡ୍ବିବାକଂ ଚ ନେଚ୍ଛେଦ୍ଯଚ୍ଚାପି ନିଷ୍ପତେତ୍। ସାକ୍ଷିଣଂ ସାଧୁବାକ୍ଯଂ ଚ ଜିତଂ ତମପି ନିର୍ଦିଶେତ୍॥ 12-14-108 (70539) ବନ୍ଧନାନ୍ନିଷ୍ପତେଦ୍ଯଚ୍ଚ ପ୍ରତିଭୂର୍ନ ଦଦାତି ଚ। କୁଲଜଶ୍ଚ ଧନାଢ୍ଯଶ୍ଚ ସ ପରାଜଯମର୍ହତି॥ 12-14-109 (70540) ରାଜାଜ୍ଞଯା ସମାହୂତୋ ଯୋ ନ ଗଚ୍ଛେତ୍ସଭାଂ ନରଃ। ବଲବନ୍ତମୁପାଶ୍ରିତ୍ଯ ସାଯୁଧଃ ସ ପରାଜିତଃ॥ 12-14-110 (70541) ତଂ ଦଣ୍ଡେନ ବିନିର୍ଜିତ୍ଯ ମହାସାହସିକଂ ନରମ୍। ବିଯୁକ୍ତଦେହସର୍ବସ୍ବଂ ପରଲୋକଂ ବିସର୍ଜଯେତ୍॥ 12-14-111 (70542) ମୃତସ୍ଯାପି ନ ଦେଯାନି ପିଣ୍ଡଦାନାନି କେନଚିତ୍। ଦତ୍ତ୍ବା ଦଣ୍ଡଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛେତ ମଧ୍ଯମଂ ପୂର୍ବସାହଯମ୍॥ 12-14-112 (70543) କୁଲସ୍ତ୍ରୀବ୍ଯଭିଚାରଂ ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଚ ବିମର୍ଦନମ୍। ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାଂ ଚ ଚୌର୍ଯଂ ଚ ରାଜଦ୍ରୋହଂ ଚ ପଞ୍ଚମମ୍॥ 12-14-113 (70544) ଯୁଦ୍ଧାଦନ୍ଯତ୍ର ହିଂସାଯାଂ ସୁରାପସ୍ଯ ଚ କୀର୍ତନେ। ମହାନ୍ତଂ ଗୁରୁତଲ୍ପେ ଚ ମିତ୍ରଦ୍ରୋହେ ଚ ପାତକମ୍॥ 12-14-114 (70545) ନ କଥଂଚିଦୁପେକ୍ଷେତ ମହାସାହସିକଂ ନରମ୍। ସର୍ବସ୍ବମପହୃତ୍ଯାଶୁ ତତଃ ପ୍ରାଣୈର୍ବିଯୋଜଯେତ୍॥ 12-14-115 (70546) ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଯୋ ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରଣୀତୋ ବ୍ରହ୍ମଣା ପୁରା। ମହାସାହସିକଂ ବିପ୍ରଂ କୃତାଙ୍କଂ ବିପ୍ରବାସଯେତ୍॥ 12-14-116 (70547) ସାହସ୍ରୋ ବା ଭବେଦ୍ଦଣ୍ଡଃ କାଞ୍ଚନୋ ଦେହନିଷ୍କ୍ରିଯା। ଚତୁର୍ଣାମପି ବର୍ଣାନାମେବମାହୋଶନା କବିଃ॥ 12-14-117 (70548) ନାରୀଣାଂ ବାଲବୃଦ୍ଧାନାଂ ଗୋପତେଶ୍ଚ ମହାମତିଃ। ପାପାନାଂ ଦୁର୍ବିନୀତାନାଂ ପ୍ରାଣାନ୍ତଂ ଚ ବୃହସ୍ପତିଃ। ଦଣ୍ଡମାହ ମହାଭାଗ ସର୍ବେଷାମାତତାଯିନାମ୍॥ 12-14-118 (70549) ସର୍ବେଷାଂ ପାପବୁଦ୍ଧୀନାଂ ପାପକର୍ମୈବ କ୍ବୁର୍ବତାମ୍। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ପୁତ୍ରାଣାଂ ଦଣ୍ଡୋ ନିର୍ଦୋଷ ଇଷ୍ଯତେ। ସୌବଲସ୍ଯ ଚ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେଃ କର୍ଣସ୍ଯ ଚ ଦୁରାତ୍ମନଃ॥ 12-14-119 (70550) ପଶ୍ଯତାଂ ଚୈବ ଶୂରାଣାଂ ଯାଽହଂ ଦ୍ଯୂତେ ସଭାଂ ତଦା। ରଜସ୍ବଲା ସମାନୀତା ଭବତାଂ ପଶ୍ଯତାଂ ନୃପ। ବାସସୈକେନ ସଂବୀତା ତବ ଦୋଷେଣ ଭୂପତେ॥ 12-14-120 (70551) ମାଭୂଦ୍ଧର୍ମବିଲୋପସ୍ତେ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରକୁଲକ୍ଷଯାତ୍। କ୍ରୋଧାଗ୍ନିନା ତୁ ଦଗ୍ଧଂ ଚ ସପଶୁଦ୍ରବ୍ଯସଂଚଯମ୍॥ 12-14-121 (70552) ସାଽହମେବଂବିଧଂ ଦୁଃଖଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତା ତବ ହେତୁନା। ଆଦିତ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରସାଦେନ ନ ଚ ପ୍ରାଣୈର୍ବିଯୋଜିତା॥ 12-14-122 (70553) ରକ୍ଷିତା ଦେବଦେବେନ ଜଗତଃ କାଲହେତୁନା। ଦିବାକରେଣ ଦେବେନ ବିବସ୍ତ୍ରା ନ କୃତା ତଦା'॥ 12-14-123 (70554) ଏତେଷାଂ ଯତମାନାନାଂ ନ ମେଽଦ୍ଯ ବଚନଂ ମୃଷା। ତ୍ବଂ ତୁ ସର୍ବାଂ ମହୀଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା କୁରୁଷେ ସ୍ବଯମାପଦମ୍॥ 12-14-124 (70555) ଯଥାଽଽସ୍ତାଂ ସଂମତୌ ରାଜ୍ଞାଂ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ରାଜସତ୍ତମ୍। ମାଂଧାତା ଚାମ୍ବରୀଷଶ୍ଚ ତଥା ରାଜନ୍ବିରାଜସେ॥ 12-14-125 (70556) ପ୍ରଶାଧି ପୃଥିବୀଂ ଦେବୀଂ ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍। ସପର୍ବତବନଦ୍ବୀପାଂ ମା ରାଜନ୍ବିମନା ଭବ॥ 12-14-126 (70557) ଯଜସ୍ବ ବିବିଧୈର୍ଯଜ୍ଞୈର୍ଯୁଧ୍ଯସ୍ବାରୀନ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛ ଚ। ଧନାନି ଭୋଗାନ୍ବାସାଂସି ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯୋ ନୃପୋତ୍ତମ॥ ॥ 12-14-127 (70558) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 14॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-14-6 ସ୍ତୋକକାଶ୍ଚାତକା ବାବାଶ୍ଯମାନାଃ ପୁନଃ ପୁନଃ କ୍ରନ୍ଦନ୍ତଃ॥ 12-14-7 ଉପପନ୍ନେନ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତେନ॥ 12-14-9 ସର୍ବକାମାନାଂ ସର୍ବୈରର୍ଥୈଃ॥ 12-14-13 କ୍ଲୀବୋଽଧୀରଃ। ଅବିପାଲା ଇବାସତ ଇତି. ଟ. ଡ. ପାଠଃ। ବତ୍ସପାଲା ଇବାସତ ଇତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-14-57 ପ୍ରତିଷେଧୋ ଦଣ୍ଡୋ ରାଜ୍ଯାନ୍ନିର୍ବାସନଂ ବା॥ 12-14-58 ଦାନଂ ଆଦାନଂ ଚ ତେ॥ 12-14-59 ସଂକୋଚେନ ଯାଞ୍ଚଯା॥ 12-14-63 ଅପରେଣ ପଶ୍ଚିମତଃ 12-14-64 କ୍ରୌଞ୍ଚଦ୍ବୀପାଦିବଶୀକରଣଂ ସିଦ୍ଧଦ୍ବାରା ରାଜସୂଯେ॥ 12-14-73 ସର୍ବେ ତେପ୍ଯବମାନିତା ଇତି ଟ. ଡ. ଦ. ପଠଃ॥ 12-14-75 ନସ୍ଯକର୍ମ ନାସାଦ୍ବାରା ଭେଷଜଗ୍ରହଣମ୍॥

12-15-0 (70933) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-15-0x (5791) ଯାଜ୍ଞସେନ୍ଯା ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପୁନରେବାର୍ଜୁନୋଽବ୍ରବୀତ୍। ଅନୁମାନ୍ଯ ମହାବାହୁଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ଭ୍ରାତରମୀଶ୍ବରମ୍॥ 12-15-1 (70934) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-15-2x (5792) ଦଣ୍ଡଃ ଶାସ୍ତି ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ଦଣ୍ଡ ଏବାଭିରକ୍ଷତି। ଦଣ଼୍ଡଃ ସୁପ୍ତେଷୁ ଜାଗର୍ତି ଦଣ୍ଡଂ ଧର୍ମଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 12-15-2 (70935) ଦଣ୍ଡଃ ସଂରକ୍ଷତେ ଧର୍ମଂ ତଥୈବାର୍ଯଂ ଜନାଧିପ। କାମଂ ସଂରକ୍ଷତେ ଦଣ୍ଡସ୍ତ୍ରିବର୍ଗୋ ଦଣ୍ଡ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-15-3 (70936) ଦଣ୍ଡେନ ରକ୍ଷ୍ଯତେ ଧାନ୍ଯଂ ଧନଂ ଦଣ୍ଡେନ ରକ୍ଷ୍ଯତେ। ଏତଦ୍ବିଦ୍ବାନୁପାଦାଯ ସ୍ବଭାବଂ ପଶ୍ଯ ଲୌକିକମ୍॥ 12-15-4 (70937) ରାଜଦଣ୍ଡଭଯାଦେକେ ନରାଃ ପାପଂ ନ କୁର୍ବତେ। ଯମଦଣ୍ଡଭଯାଦେକେ ପରଲୋକଭଯାଦପି॥ 12-15-5 (70938) ପରସ୍ପରଭଯାଦେକେ ପାପାଃ ପାପଂ ନ କୁର୍ବତେ। ଏବଂ ସାଂସିଦ୍ଧିକେ ଲୋକେ ସର୍ବଂ ଦଣ୍ଡେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-15-6 (70939) ଦଣ୍ଡସ୍ଯୈବ ଭଯାଦେକେ ନ ଖାଦନ୍ତି ପରସ୍ପରମ୍। ଅନ୍ଧେତମସି ମଜ୍ଜେଯୁର୍ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-7 (70940) ଯସ୍ମାଦଦାନ୍ତାନ୍ଦମଯତ୍ଯଶିଷ୍ଟାନ୍ଦଣ୍ଡଯତ୍ଯପି। ଦମନାଦ୍ଦଣ୍ଡନାଚ୍ଚୈବ ତସ୍ମାଦ୍ଦଣ୍ଡଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 12-15-8 (70941) ବାଚି ଦଣ୍ଡୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଭୁଜାର୍ପଣମ୍। ଧନଦଣ୍ଡାଃ ସ୍ମୃତା ବୈଶ୍ଯା ନିର୍ଦଣ୍ଡଃ ଶୂଦ୍ର ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-15-9 (70942) ଅସଂମୋହାଯ ମର୍ତ୍ଯାନାମର୍ଥସଂରକ୍ଷଣାଯ ଚ। ମର୍ଯାଦା ସ୍ଥାପିତା ଲୋକେ ଦଣ୍ଡସଂଜ୍ଞା ବିଶାଂପତେ॥ 12-15-10 (70943) ଯତ୍ର ଶ୍ଯାମୋ ଲୋହିତାକ୍ଷୋ ଦଣ୍ଡଶ୍ଚରତି ସୂଦ୍ଯତଃ। ପ୍ରଜାସ୍ତତ୍ର ନ ମୁହ୍ଯନ୍ତି ନେତା ଚେତ୍ସାଧୁ ପଶ୍ଯତି॥ 12-15-11 (70944) ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଗୃହସ୍ଥଶ୍ଚ ବାନପ୍ରସ୍ଥସ୍ଚ ଭିକ୍ଷୁକଃ। ଦଣ୍ଡସ୍ଯୈବ ଭଯାଦେତେ ମନୁଷ୍ଯା ବର୍ତ୍ମନି ସ୍ଥିତାଃ॥ 12-15-12 (70945) ନାଭୀତୋ ଯଜତେ ରାଜନ୍ନାଭୀତୋ ଦାତୁମିଚ୍ଛତି। ନାଭୀତଃ ପୁରୁଷଃ କଶ୍ଚିତ୍ସମଯେ ସ୍ଥାତୁମିଚ୍ଛତି॥ 12-15-13 (70946) ନାଚ୍ଛିତ୍ତ୍ବା ପରମର୍ମାଣି ନାକୃତ୍ବା କର୍ମ ଦୁଷ୍କରମ୍। ନାହତ୍ବା ମତ୍ସ୍ଯଘାତୀବ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମହତୀଂ ଶ୍ରିଯମ୍॥ 12-15-14 (70947) ନାଘ୍ନତଃ କୀର୍ତିରସ୍ତୀହ ନ ବିତ୍ତଂ ନ ପୁନଃ ପ୍ରଜାଃ। ଇନ୍ଦ୍ରୋ ବୃତ୍ରବଧେନୈବ ମହେନ୍ଦ୍ରଃ ସମପଦ୍ଯତ। `ମାହେନ୍ଦ୍ରଂ ଚ ଗୃହଂ ଲେଭେ ଲୋକାନାଂ ଚେଶ୍ବରୋଽଭବତ୍॥' 12-15-15 (70948) ଯ ଏବ ଦେବା ହନ୍ତାରସ୍ତାଁଲ୍ଲୋକୋଽର୍ଚଯତେ ଭୃଶମ୍। ହନ୍ତାରୁଦ୍ରସ୍ତଥାସ୍କନ୍ଦଃ ଶକ୍ରୋଽଗ୍ନିର୍ବରୁଣୋ ଯମଃ॥ 12-15-16 (70949) ହନ୍ତା କାଲସ୍ତଥା ବାଯୁର୍ମୃତ୍ଯୁର୍ବୈଶ୍ରବଣୋ ରବିଃ। ବସବୋ ମରୁତଃ ସାଧ୍ଯା ବିଶ୍ବେଦେବାଶ୍ଚ ଭାରତ॥ 12-15-17 (70950) ଏତାନ୍ଦେବାନ୍ନମସ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରତାପପ୍ରଣତା ଜନାଃ। ନ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ନ ଧାତାରଂ ନ ପୂଷାଣଂ କଥଂଚନ॥ 12-15-18 (70951) ମଧ୍ଯସ୍ଥାନ୍ସର୍ବଭୂତେଷୁ ଦାନ୍ତାଞ୍ଶମପରାଯଣାନ୍। ଯଜନ୍ତେ ମାନବାଃ କେଚିତ୍ପ୍ରଶାନ୍ତାନ୍ସର୍ବକର୍ମସୁ॥ 12-15-19 (70952) ନ ହି ପଶ୍ଯାମି ଜୀବନ୍ତଂ ଲୋକେ କଂଚିଦର୍ହିସଯା। ସତ୍ବୈଃ ସତ୍ବା ହି ଜୀବନ୍ତି ଦୁର୍ବଲୈର୍ବଲବତ୍ତରାଃ॥ 12-15-20 (70953) ନକୁଲୋ ମୂଷିକାନତ୍ତି ବିଡାଲୋ ନକୁଲଂ ତଥା। ବିଡାଲମତ୍ତି ଶ୍ବା ରାଜଞ୍ଶ୍ବାନଂ ବ୍ଯାଲମୃଗସ୍ତଥା॥ 12-15-21 (70954) ତାନତ୍ତି ପୁରୁଷଃ ସର୍ବାନ୍ପଶ୍ଯ ଧର୍ମୋ ଯଥା ଗତଃ। ପ୍ରାଣସ୍ଯାନ୍ନମିଦଂ ସର୍ବଂ ଜଙ୍ଗମଂ ସ୍ଥାବରଂ ଚ ଯତ୍॥ 12-15-22 (70955) ବିଧାନଂ ଦୈବବିହିତଂ ତତ୍ର ବିଦ୍ବାନ୍ନ ମୁହ୍ଯତି। ଯଥା ସୃଷ୍ଟୋଽସି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତଥା ଭବିତୁମର୍ହସି॥ 12-15-23 (70956) ବିନୀତକ୍ରୋଧହର୍ଷା ହି ମନ୍ଦା ବନମୁପାଶ୍ରିତାଃ। ବିନା ବଧଂ ନ କୁର୍ବନ୍ତି ତାପସାଃ ପ୍ରାଣଯାପନମ୍॥ 12-15-24 (70957) ଉଦକେ ବହବଃ ପ୍ରାଣାଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ଚ ଫଲେଷୁ ଚ। ନ ଚ କଶ୍ଚିନ୍ନ ତାନ୍ହନ୍ତି କିମନ୍ଯତ୍ପ୍ରାଣଯାପନମ୍॥ 12-15-25 (70958) ସୂକ୍ଷ୍ମଯୋନୀନି ଭୂତାନି ତର୍କଗମ୍ଯାନି କାନିଚିତ୍। ପକ୍ଷ୍ମଣୋଽପି ନିପାତେନ ଯେଷାଂ ସ୍ଯାତ୍ସ୍କନ୍ଧପର୍ଯଯଃ॥ 12-15-26 (70959) ଗ୍ରାମାନ୍ନିଷ୍କ୍ରମ୍ଯ ମୁନଯୋ ବିଗତକ୍ରୋଧମତ୍ସରାଃ। ବନେ କୁଟୁମ୍ବଧର୍ମାଣୋ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ପରିମୋହିତାଃ॥ 12-15-27 (70960) ଭୂମିଂ ଭିତ୍ତ୍ବୌଷଧୀଶ୍ଛିତ୍ତ୍ବା ବୃକ୍ଷାଦୀନଣ୍ଡଜାନ୍ପଶୂନ୍। ମନୁଷ୍ଯାସ୍ତନ୍ବଯେ ଯଜ୍ଞାଂସ୍ତେ ସ୍ବର୍ଗଂ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ଚ॥ 12-15-28 (70961) ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯାଂ ପ୍ରଣୀତାଯାଂ ସର୍ବେ ସିଧ୍ଯନ୍ତ୍ଯୁପକ୍ରମାଃ। କୌନ୍ତେଯ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ତତ୍ର ମେ ନାସ୍ତି ସଂଶଯଃ॥ 12-15-29 (70962) ଦଣ୍ଡଶ୍ଚେନ୍ନ ଭବେଲ୍ଲୋକେ ବିନଶ୍ଯେଯୁରିମାଃ ପ୍ରଜାଃ। ଜଲେ ମତ୍ସ୍ଯାନିବାଭକ୍ଷ୍ଯନ୍ଦୁର୍ବଲାନ୍ବଲବତ୍ତରାଃ॥ 12-15-30 (70963) ସତ୍ଯଂ ବତେଦଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ପୂର୍ବମୁକ୍ତଂ ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରଜା ରକ୍ଷତି ସାଧୁନୀତଃ। ପଶ୍ଯାଗ୍ନଯଃ ପୂତିମାଂସସ୍ଯ ଭୀତାଃ ସନ୍ତର୍ଜିତା ଦଣ୍ଡଭଯାଜ୍ଜ୍ବଲନ୍ତି॥ 12-15-31 (70964) ଅନ୍ଧଂତମ ଇବେଦଂ ସ୍ଯାନ୍ନ ପ୍ରଜ୍ଞାଯେତ କିଂଚନ। ଦଣ୍ଡଶ୍ଚେନ୍ନ ଭବେଲ୍ଲୋକେ ବିଭଜନ୍ସାଧ୍ବସାଧୁନୀ॥ 12-15-32 (70965) ଯେଽପି ସଂଭିନ୍ନମର୍ଯାଦା ନାସ୍ତିକା ବେଦନିନ୍ଦକାଃ। ତେଽପି ଭୋଗାଯ କଲ୍ପନ୍ତେ ଦଣ୍ଡେନାଶୁ ନିପୀଡିତାଃ॥ 12-15-33 (70966) ସର୍ବୋ ଦଣ୍ଡଜିତୋ ଲୋକୋ ଦୁର୍ଲଭୋ ହି ଶୁଚିର୍ଜନଃ। ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ହି ଭଯାଦ୍ଭୀତୋ ଭୋଗାଯୈବ ପ୍ରକଲ୍ପତେ॥ 12-15-34 (70967) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯପ୍ରମୋଦାଯ ସୁନୀତିକରଣାଯ ଚ। ଦଣ୍ଡୋ ବିଧାତ୍ରା ବିହିତୋ ଧର୍ମାର୍ଥୌଂ ଭୁବି ରକ୍ଷିତୁମ୍॥ 12-15-35 (70968) ଯଦି ଦଣ୍ଡାନ୍ନ ବିଭ୍ଯେଯୁର୍ବଯାଂସି ଶ୍ବାପଦାନି ଚ। ଅଦ୍ଯୁଃ ପଶୂନ୍ମନୁଷ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞାର୍ଥାନି ହବୀଂଷି ଚ॥ 12-15-36 (70969) ନ ବ୍ରହ୍ମଚାର୍ଯଧୀଯୀତ ନ କାଲ୍ଯଂ ଦୁହତେ ଚ ଗୌଃ। ନ କନ୍ଯୋଦ୍ବହନଂ ଗଚ୍ଛେଦ୍ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-37 (70970) ବିଷ୍ବଗ୍ଲୋପଃ ପ୍ରବର୍ତେତ ଭିଦ୍ଯେରନ୍ସର୍ବସେତବଃ। ମମତ୍ବଂ ନ ପ୍ରଜାନୀଯୁର୍ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-38 (70971) ନ ସଂବତ୍ସରସତ୍ରାଣି ତିଷ୍ଠେଯୁରକୁତୋଭଯାଃ। ବିଧିବଦ୍ଦକ୍ଷିଣାବନ୍ତି ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-39 (70972) ଚରେଯୁର୍ନାଶ୍ରମେ ଧର୍ମଂ ଯଥୋକ୍ତଂ ବିଧିମାଶ୍ରିତାଃ। ନ ବିଦ୍ଯାଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍କଶ୍ଚିଦ୍ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-40 (70973) ନ ଚୋଷ୍ଟ୍ରା ନ ବଲୀବର୍ଦା ନାଶ୍ବାଶ୍ବତରଗର୍ଦଭାଃ। ନ ବିଦ୍ଯାଂ ପ୍ରାପ୍ନୁର୍ଯାନାନି ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-41 (70974) ନ ପ୍ରେଷ୍ଯା ବଚନଂ କୁର୍ଯୁର୍ନ ବାଲୋ ଜାତୁ କର୍ହିଚିତ୍। ତିଷ୍ଠେତ୍ପିତୁର୍ମତେ ଧର୍ମେ ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-42 (70975) ଦଣ୍ଡେ ସ୍ଥିତାଃ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ଭଯଂ ଦଣ୍ଡେ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ। ଦଣ୍ଡେ ସ୍ବର୍ଗୋ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ଲୋକୋଽଯଂ ଚ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ॥ 12-15-43 (70976) ନ ତତ୍ର କୂଟଂ ପାପଂ ବା ବଞ୍ଚନା ବାଽପି ଦୃଶ୍ଯତେ। ଯତ୍ର ଦଣ୍ଡଃ ସୁବିହିତଶ୍ଚରତ୍ଯରିବିନାଶନଃ॥ 12-15-44 (70977) ହବିଃ ଶ୍ବା ପ୍ରଲିହେଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଦଣ୍ଡଶ୍ଚେନ୍ନୋଦ୍ଯତୋ ଭବେତ୍। ହରେତ୍କାକଃ ପୁରୋଡାଶଂ ଯଦି ଦଣ୍ଡୋ ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-15-45 (70978) ଯଦୀଦଂ ଧର୍ମତୋ ରାଜ୍ଯଂ ବିହିତଂ ଯଦ୍ଯଧର୍ମତଃ। କାର୍ଯସ୍ତତ୍ର ନ ଶୋକୋ ବୈ ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ଭୋଗାନ୍ଯଜସ୍ବ ଚ॥ 12-15-46 (70979) ସୁଖେନ ଧର୍ମଂ ଶ୍ରୀମନ୍ତଶ୍ଚରନ୍ତି ଶୁଚିବାସସଃ। ସଂବସନ୍ତଃ ପ୍ରିଯୈର୍ଦାରୈର୍ଭୁଞ୍ଜାନାଶ୍ଚାନ୍ନମୁତ୍ତମମ୍॥ 12-15-47 (70980) ଅର୍ଥେ ସର୍ବେ ସମାରମ୍ଭାଃ ସମାଯତ୍ତା ନ ସଂଶଯଃ। ସ ଚ ଦଣ୍ଡେ ସମାଯତ୍ତଃ ପଶ୍ଯ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ଗୌସ୍ବମ୍॥ 12-15-48 (70981) ଲୋକଯାତ୍ରାର୍ଥମେବେହ ଧର୍ମପ୍ରବଚନଂ କୃତମ୍। ଅହିଂସାଽସାଧୁହିଂସେତି ଶ୍ରେଯାନ୍ଧର୍ମପରିଗ୍ରହଃ॥ 12-15-49 (70982) ନାତ୍ଯନ୍ତଂ ଗୁଣବତ୍କିଂଚିନ୍ନ ଚାପ୍ଯତ୍ଯନ୍ତନିର୍ଗୁଣମ୍। ଉଭଯଂ ସର୍ବକାର୍ଯେଷୁ ଦୃଶ୍ଯତେ ସାଧ୍ବସାଧୁ ଚ॥ 12-15-50 (70983) ପଶୂନାଂ ବୃଷଣଂ ଛିତ୍ତ୍ବା ତତୋ ଭିନ୍ଦନ୍ତି ନସ୍ସୁ ତାନ୍। ବହନ୍ତି ବହବୋ ଭାରାନ୍ବଧ୍ନନ୍ତି ଦମଯନ୍ତି ଚ॥ 12-15-51 (70984) ଏବଂ ପର୍ଯାକୁଲେ ଲୋକେ ବିତଥୈର୍ଜର୍ଝରୀକୃତେ। ତୈସ୍ତୈର୍ନ୍ଯାଯୈର୍ମହାରାଜ ପୁରାଣଂ ଧର୍ମମାଚର॥ 12-15-52 (70985) ଯଜ ଦେହି ପ୍ରଜା ରକ୍ଷ ଧର୍ମଂ ସମନୁପାଲଯ। ଅମିତ୍ରାଞ୍ଜହି କୌନ୍ତେଯ ମିତ୍ରାଣି ପରିପାଲଯ॥ 12-15-53 (70986) ମା ଚ ତେ ନିଘ୍ନତଃ ଶତ୍ରୂନ୍ମନ୍ଯୁର୍ଭବତୁ ପାର୍ଥିବ। ନ ତତ୍ର କିଲ୍ବିଷଂ କିଂଚିଦ୍ଧନ୍ତୁର୍ଭବତି ଭାରତ॥ 12-15-54 (70987) ଆତତାଯୀ ହି ଯୋ ହନ୍ଯାଦାତତାଯିନମାଗତମ୍। ନ ତେନ ଭ୍ରୂଣହା ସ ସ୍ଯାନ୍ମନ୍ଯୁସ୍ତଂ ମନ୍ଯୁମାର୍ଚ୍ଛତି॥ 12-15-55 (70988) ଅବଧ୍ଯଃ ସର୍ବଭୂତାନାମନ୍ତରାତ୍ମା ନ ସଂଶଯଃ। ଅବଧ୍ଯେ ଚାତ୍ମନି କଥଂ ବଧ୍ଯୋ ଭବତି କସ୍ଯଚିତ୍॥ 12-15-56 (70989) ଯଥା ହି ପୁରୁଷଃ ଶାଲାଂ ପୁନଃ ସଂପ୍ରବିଶେନ୍ନବାମ୍। ଏବ ଜୀବଃ ଶରୀରାଣି ତାନିତାନି ପ୍ରପଦ୍ଯତେ॥ 12-15-57 (70990) ଦେହାନ୍ପୁରାଣାନୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ନବାନ୍ସଂପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ। ଏବଂ ମୃତ୍ଯୁମୁଖଂ ପ୍ରାହୁର୍ଜନା ଯେ ତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶିନଃ॥ ॥ 12-15-58 (70991) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 15॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-15-6 ସଂସିଦ୍ଧିକେ ପଶୁବତ୍ ଦଣ୍ଡାର୍ହସ୍ବଭାବେ॥ 12-15-8 ଦମଯତି ତାଡନାଦିନା। ଦଣ୍ଡଯତି ବିତ୍ତମପହରତି॥ 12-15-9 ଭୁଜ୍ଯତ ଇତି ଭୁଜଂ ଭକ୍ତଂ ତନ୍ମାତ୍ରାର୍ପଣଂ ବେତନପ୍ରଦାନମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-15-11 ଶ୍ଯାମଃ ଦୃଢାଭିଘାତେନ ଦଣ୍ଡ୍ଯସ୍ଯାନ୍ଧ୍ଯଜନକତ୍ବାତ୍। ଲୋହିତାକ୍ଷୋ ଦଣ୍ଡଯିତୁଃ କ୍ରୋଧାତିଶଯାତ୍। ସୂଦ୍ଯତଃ ସୁତରାମୁଦ୍ଯତଃ। ସାଧୁ ଯଥାପରାଧମ୍॥ 12-15-20 ସତ୍ବୈଃ ସତ୍ବାନୀତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-15-21 ବ୍ଯାଲମୃଗଶ୍ଚିତ୍ରବ୍ଯାଘ୍ରଃ॥ 12-15-22 ପଶ୍ଯ କାଲୋ ଯଥା ଗତ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ପଶ୍ଯ ଧର୍ମଂ ଯଥାଗତମିତି ଡ. ତ. ପାଠଃ॥ 12-15-23 ଯଥାସୃଷ୍ଟଃ ଶୌର୍ଯଂ ତେଜୋ ଧୃତିର୍ଦାକ୍ଷ୍ଯମିତ୍ଯାଦ୍ଯୁକ୍ତସ୍ବଭାବଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ସୃଷ୍ଟୋଽସି ଧାତ୍ରା॥ 12-15-24 ବିନୀତାବପନୀତୌ କ୍ରୋଧହର୍ଷୌ ଯୈସ୍ତେ। ମନ୍ଦାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ। ବଧଂ କନ୍ଦମୂଲାଦିବଧମ୍॥ 12-15-26 ସ୍କନ୍ଧପର୍ଯଯୋ ଦେହସ୍ଯ ନାଶଃ॥ 12-15-29 ଦଣ୍ଡଯୁକ୍ତା ନୀତିର୍ଦଣ୍ଡନୀତିସ୍ତସ୍ଯାଂ ପ୍ରଣୀତାଯାଂ ପ୍ରବର୍ତିତାଯାମ୍॥ 12-15-30 ଅଭକ୍ଷ୍ଯନ୍ ଭକ୍ଷଯେଯୁଃ॥ 12-15-31 ପଶ୍ଯାଗ୍ନଯଶ୍ଚ ପ୍ରତିଶାମ୍ଯେତି ଝ.ପାଠଃ। ସଂତର୍ଜିତାଃ ଫୂତ୍କାରେଣ॥ 12-15-33 ଭୋଗାଯ ପାଲନାଯ। ମର୍ଯାଦାଯା ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-15-36 ହନ୍ଯୁଃ ପଶୂନିତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-15-37 ନ କଲ୍ଯାଣୀଂ ଦୁହେତ ଗାମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର କଲ୍ଯାଣୀମପତ୍ଯବତୀଂ ନ ଦୁହେତ ଲୋକ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ଉଦ୍ବହନଂ ନ ଗଚ୍ଛେତ୍ କିଂତୁ ବ୍ଯଭିଚରେଦେବ॥ 12-15-38 ବିଶ୍ବଲୋପ ଇତି ଟ. ଥ. ପାଠଃ। ସେତବୋ ମର୍ଯାଦାଃ। ମମତ୍ବଂ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ନ ଜାନୀଯୁଃ। ସର୍ବଃ ସର୍ବତ୍ର ମମତ୍ବଂ କୁର୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥରଃ॥ 12-15-39 ତିଷ୍ଠେଯୁରନୁତିଷ୍ଠେଯୁଃ ॥ 12-15-42 ନ ତିଷ୍ଠେଦ୍ଯୁବତୀଧର୍ମ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-15-46 ଯଦି ଦଣ୍ଡବତୋ ରାଜ୍ଯଂ ବିହିତଂ ଯଦ୍ଯଧର୍ମତଃ। କାର୍ଯଂ ତତ୍ର ନ କାର୍ଯଂ ଚ ଇତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-15-47 ସଂବର୍ଷନ୍ତଃ ଫଲୈଦୀନୈରିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-15-51 ନସ୍ମୁ ନାସିକାସୁ। ଭିନ୍ଦନ୍ତି ମସ୍ତକମିତି ପାଠେ ମସ୍ତକଂ ଭିନ୍ଦନ୍ତି ଶୃଙ୍ଗବୃଦ୍ଧିର୍ମାଭୂଦିତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-15-52 ଜର୍ଝରୀକୃତେ ଦଣ୍ଡେନ। ତଦଭାବେ ଭାରବହନାଦିକାର୍ଯଂ ନ ସ୍ଯାଦତଃ ପୁରାଣମେବ ଧର୍ମମାଚର। ନତ୍ବତ୍ର ପ୍ରବାହାଯାତଂ ହିଂସାଦିଦୋଷମବେକ୍ଷସ୍ବେତି ଭାବଃ॥ 12-15-54 ମନ୍ଯୁର୍ଦୈନ୍ଯମ୍॥ 12-15-55 ଆତତାଯୀ ଶସ୍ତ୍ରପାଣିଃ। ମନ୍ଯୁଃ କ୍ରୋଧଃ। ମନ୍ଯୁଂ କ୍ରୋଧମାର୍ଚ୍ଛତି। ଆ ସର୍ବତ ଋଚ୍ଛତି ପ୍ରାପ୍ନୋତି। ମନ୍ଯୁଃ କର୍ତା ନାହଂ କର୍ତେତି ଶ୍ରୁତେସ୍ତତ୍ର ନ ଭ୍ରୂଣହା ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-16-0 (71360) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-16-0x (5835) ଅର୍ଜୁନସ୍ଯ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଭୀମସେନୋଽତ୍ଯମର୍ଷଣଃ। ଧୈର୍ଯମାସ୍ଥାଯ ତଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ଭ୍ରାତା ଭ୍ରାତରମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-16-1 (71361) ରାଜନ୍ବିଦିତଧର୍ମୋଽସି ନ ତେଽସ୍ତ୍ଯବିଦିତଂ ଭୁବି। ଉପଶିକ୍ଷାମ ତେ ବୃତ୍ତଂ ସଦୈବ ନ ଚ ଶକ୍ନୁମଃ॥ 12-16-2 (71362) ନ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ନ ବକ୍ଷ୍ଯାମୀତ୍ଯେବଂ ମେ ମନସି ସ୍ଥିତମ୍। ଅତିଦୁଃଖାତ୍ତୁ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତନ୍ନିବୋଧ ଜନାଧିପ॥ 12-16-3 (71363) ଭବତଃ ସଂପ୍ରମୋହେନ ସର୍ବଂ ସଂଶଯିତଂ କୃତମ୍। ବିକ୍ଲବତ୍ବଂ ଚ ନଃ ପ୍ରାପ୍ତମବଲତ୍ବଂ ତଥୈବ ଚ॥ 12-16-4 (71364) କଥଂ ହି ରାଜା ଲୋକସ୍ଯ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦଃ। ମୋହମାପଦ୍ଯସେ ଦୈନ୍ଯାଦ୍ଯଥା କାପୁରୁଷସ୍ତଥା॥ 12-16-5 (71365) ଆଗତିଶ୍ଚ ଗତିଶ୍ଚୈବ ଲୋକସ୍ଯ ବିଦିତା ତବ। ଆଯତ୍ଯାଂ ଚ ତଦାତ୍ବେ ଚ ନ ତେଽସ୍ତ୍ଯବିଦିତଂ ପ୍ରଭୋ॥ 12-16-6 (71366) ଏବଂ ଗତେ ମହାରାଜ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରତି ଜନାଧିପ। ହେତୁମାତ୍ରଂ ତୁ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତମିହୈକମନାଃ ଶ୍ରୃଣୁ॥ 12-16-7 (71367) ଦ୍ବିବିଧୋ ଜାଯତେ ବ୍ଯାଧିଃ ଶାରୀରୋ ମାନସସ୍ତଥା। ପରସ୍ପରଂ ତଯୋର୍ଜନ୍ମ ନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଂ ନୋପଲଭ୍ଯତେ॥ 12-16-8 (71368) ଶାରୀରାଜ୍ଜାଯତେ ବ୍ଯାଧିର୍ମାନସୋ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ। ମାନସାଜ୍ଜାଯତେ ବ୍ଯାଧିଃ ଶାରୀର ଇତି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-16-9 (71369) ଶାରୀରମାନସେ ଦୁଃଖେ ଯୋଽତୀତେ ତ୍ବନୁଶୋଚତି। ଦୁଃଖେନ ଲଭତେ ଦୁଃଖଂ ଦ୍ବାବନର୍ଥୌ ଚ ବିନ୍ଦତି॥ 12-16-10 (71370) ଶୀତୋଷ୍ଣେ ଚୈବ ବାଯୁଶ୍ଚ ତ୍ରଯଃ ଶାରୀରଜା ଗୁଣାଃ। ତେଷାଂ ଗୁଣାନାଂ ସାମ୍ଯଂ ଯତ୍ତଦାହୁଃ ସ୍ବସ୍ଥଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-16-11 (71371) ତେଷାମନ୍ଯତମୋଦ୍ରେକେ ବିଧାନମୁପଦିଶ୍ଯତେ। ଉଷ୍ଣେନ ବାଧ୍ଯତେ ଶୀତଂ ଶୀତେନୋଷ୍ଣଂ ପ୍ରବାଧ୍ଯତେ। `ଉଭାଭ୍ଯାଂ ବାଧ୍ଯତେ ବାଯୁର୍ବିଧାନମିଦମୁଚ୍ଯତେ॥' 12-16-12 (71372) ସତ୍ବଂ ରଜସ୍ତଯ ଇତି ମାନସାଃ ସ୍ଯୁସ୍ତ୍ରଯୋ ଗୁଣାଃ। ତେଷାଂ ଗୁଣାନାଂ ସାମ୍ଯଂ ଯତ୍ତଦାହୁଃ ସ୍ବସ୍ଥଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-16-13 (71373) ତେଷାମନ୍ଯତମୋଦ୍ରେକେ ବିଧାନମୁପଦିଶ୍ଯତେ। ହର୍ଷେଣ ବାଧ୍ଯତେ ଶୋକୋ ହର୍ଷଃ ଶୋକେନ ବାଧ୍ଯତେ। `ଉଭାଭ୍ଯାଂ ବାଧ୍ଯତେ ମୋହୋ ବିଧାନମିଦମୁଚ୍ଯତେ॥' 12-16-14 (71374) କଶ୍ଚିତ୍ସୁଖେ ବର୍ତମାନୋ ଦୁଃଖସ୍ଯ ସ୍ମର୍ତୁମିଚ୍ଛତି। କଶ୍ଚିଦ୍ଦୁଃଖେ ବର୍ତମାନଃ ସୁଖସ୍ଯ ସ୍ମର୍ତୁମିଚ୍ଛତି॥ 12-16-15 (71375) ସ ତ୍ବଂ ନ ଦୁଃଖୀ ଦୁଃଖସ୍ଯ ନ ସୁଖୀ ଚ ସୁଖସ୍ଯ ଚ। ନାଦୁଃଖୀ ଦୁଃଖଭାଗସ୍ଯ ନାସୁଖୀ ଚ ସୁଖସ୍ଯ ଚ। ସ୍ମର୍ତୁମର୍ହସି କୌରବ୍ଯ ଦିଷ୍ଟଂ ହି ବଲବତ୍ତରମ୍॥ 12-16-16 (71376) ଅଥବା ତେ ସ୍ବଭାବୋଽଯଂ ଯେନ ପାର୍ଥିବ ତୁଷ୍ଯସେ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସଭାଗତାଂ କୃଷ୍ଣାମେକବସ୍ତ୍ରାଂ ରଜସ୍ବଲାମ୍। ମିଷତାଂ ପାଣ୍ଡୁପୁତ୍ରାଣାଂ ନ ତସ୍ଯ ସ୍ମର୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-16-17 (71377) ପ୍ରବ୍ରାଜନଂ ଚ ନଗରାଦଜିନୈଶ୍ଚ ବିବାସନମ୍। ମହାରଣ୍ଯନିବାସଶ୍ଚ ନ ତସ୍ଯ ସ୍ମର୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-16-18 (71378) ଜଟାସୁରାତ୍ପରିକ୍ଲେଶଂ ଚିତ୍ରସେନେନ ଚାହବମ୍। ସୈନ୍ଧବାଚ୍ଚ ପରିକ୍ଲେଶଂ କଥଂ ବିସ୍ମୃତବାନସି॥ 12-16-19 (71379) ପୁନରଜ୍ଞାତଚର୍ଯାଯାଂ କୀଚକେନ ପଦା ବଧମ୍। ଦ୍ରୌପଦ୍ଯା ରାଜପୁତ୍ର୍ଯାଂଶ୍ଚ କଥଂ ବିସ୍ମୃତବାନସି॥ 12-16-20 (71380) ଯଚ୍ଚ ତେ ଦ୍ରୋଣଭୀଷ୍ମାଭ୍ଯାଂ ଯୁଦ୍ଧମାସୀଦରିଂଦମ୍। ମନସୈକେନ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ତତ୍ତେ ଯୁଦ୍ଧମୁପସ୍ଥିତମ୍॥ 12-16-21 (71381) ଯତ୍ର ନାସ୍ତି ଶରୈଃ କାର୍ଯଂ ନ ମିତ୍ରୈର୍ନ ଚ ବନ୍ଧୁଭିଃ। ଆତ୍ମନୈକେନ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ତତ୍ତେ ଯୁଦ୍ଧମୁପସ୍ଥିତମ୍॥ 12-16-22 (71382) ତସ୍ମିନ୍ନନିର୍ଜିତେ ଯୁଦ୍ଧେ ପ୍ରାଣାନ୍ଯଦି ବିମୋକ୍ଷ୍ଯସେ। ଅନ୍ଯଂ ଦେହଂ ସମାସ୍ଥାଯ ତତସ୍ତୈରିହ ଯୋତ୍ସ୍ଯସେ॥ 12-16-23 (71383) `ଯୋ ହ୍ଯନାଢ୍ଯଃ ସ ପତିତସ୍ତଦୁଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ ତଦଲ୍ପକମ୍। ବହ୍ବପଥ୍ଯଂ ବଲବତୋ ନ କିଂଚିତ୍ରାଯତେ ବଲମ୍ ॥' 12-16-24 (71384) ତସ୍ମାଦଦ୍ଯୈବ ଗନ୍ତବ୍ଯଂ ଯୁଧ୍ଯସ୍ବ ଭରତର୍ଷଭ। ପରମବ୍ଯକ୍ତରୂପସ୍ଯ ବ୍ଯକ୍ତଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ସ୍ବକର୍ମଭିଃ॥ 12-16-25 (71385) ତସ୍ମିନ୍ନନିର୍ଜିତେ ଯୁଦ୍ଧେ କାମବସ୍ଥାଂ ଗମିଷ୍ଯସି। ଏତଜ୍ଜିତ୍ବା ମହାରାଜ କୃତକୃତ୍ଯୋ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 12-16-26 (71386) ଏତାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ବିନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ଭୂତାନାମାଗତିଂ ଗତିମ୍। ପିତୃପୈତାମହେ ବୃତ୍ତେ ଶାଧି ରାଜ୍ଯଂ ଯଥୋଚିତମ୍॥ 12-16-27 (71387) ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଦୁର୍ଯୋଧନଃ ପାପୋ ନିହତଃ ସାନୁଗୋ ଯୁଧି। ଦ୍ରୌପଦ୍ଯାଃ କେଶପକ୍ଷସ୍ଯ ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ତେ ପଦବୀଂ ଗତାଃ॥ 12-16-28 (71388) ଯଜସ୍ବ ବାଜିମେଧେନ ବିଧିବଦ୍ଦକ୍ଷିଣାବତା। ବଯଂ ତେ କିଂକରାଃ ପାର୍ଥ ବାସୁଦେବଶ୍ଚ ବୀର୍ଯବାନ୍॥ ॥ 12-16-29 (71389) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷୋଡଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 16॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-16-2 ନଚ ଶକ୍ନୁମଃ। କର୍ତୁମିତି ଶେଷଃ॥ 12-16-6 ଅଗତିଶ୍ଚ ଗତିଶ୍ଚୈବେତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଆଯତ୍ଯାମୁତ୍ତରକାଲେ। ତଦାତ୍ବେ ବର୍ତମାନକାଲେ ଅଗତିର୍ଦୁର୍ମାଗଃ। ଗତିଃ ସନ୍ମାର୍ଗ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-16-8 ନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଂ ଶରୀରଂ ବିନା ବ୍ଯାଧିର୍ନାସ୍ତି ମନୋବିନା ଆଧିର୍ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-16-11 ଶୀତୋଷ୍ଣେ କଫପିତ୍ତେ। ବାଯୁର୍ବାତଃ॥ 12-16-12 ବିଧାନଂ ଚିକିତ୍ସା। ଉଷ୍ଣେନ ଦ୍ରବ୍ଯେଣ॥ 12-16-16 ନ ଦୁଃଖୀ ସୁଖଜାତସ୍ଯ ନ ସୁଖୀ ଦୁଃଖଜସ୍ଯ ବା ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-16-17 ଯେନ ପାର୍ଥିବ କ୍ଲିଶ୍ଯସେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-16-18 ନ ତସ୍ଯ ସ୍ମର୍ତୁମର୍ହସୀତ୍ଯତ୍ର କଥମିତି ବକ୍ଷ୍ଯମାଣଂ ପଦମପକୃଷ୍ଯ ଯୋଜନା॥ 12-16-22 ଯତ୍ର ନାଭିସରୈରିତି ଦ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ନ ଅଭିସରୈରିତି ଛେଦଃ॥ 12-16-23 ତସ୍ମିନ୍ମନସି॥ 12-16-25 ଯୁଧ୍ଯସ୍ବ। ମନୋଜଯାର୍ଥଂ ସନ୍ନଦ୍ଧୋ ଭବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-16-26 ତସ୍ମିନ୍ମନସି କାମବସ୍ଥାମ୍। ଅବାଚ୍ଯାମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଏତନ୍ମନଃ॥ 12-16-28 ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ତ୍ବଂ ପଦବୀଂ ଗତ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-17-0 (71779) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-17-0x (5862) ଅସଂତୋଷଃ ପ୍ରମାଦଶ୍ଚ ମଦୋ ରାଗୋଽପ୍ରଶାନ୍ତତା। ବଲଂ ମୋହୋଽଭିମାନଶ୍ଚାପ୍ଯୁଦ୍ବେଗଶ୍ଚୈବ ସର୍ବଶଃ॥ 12-17-1 (71780) ଏଭିଃ ପାପ୍ମଭିରାବିଷ୍ଟୋ ରାଜ୍ଯଂ ତ୍ବମଭିକାଙ୍କ୍ଷସେ। ନିରାମିଷୋ ବିନିର୍ମୁକ୍ତଃ ପ୍ରଶାନ୍ତଃ ସୁସୁଖୀ ଭବ॥ 12-17-2 (71781) ଯ ଇମାମଖିଲାଂ ଭୂମିଂ ଶିଷ୍ଯାଦେକୋ ମହୀପତିଃ। ତସ୍ଯାପ୍ଯୁଦରମେକଂ ବୈ କିମିଦଂ ତ୍ବଂ ପ୍ରଶଂସସି॥ 12-17-3 (71782) ନାହ୍ନା ପୂରଯିତୁଂ ଶକ୍ଯାଂ ନ ମାସୈର୍ଭରତର୍ଷଭ। ଅପୂର୍ଯାଂ ପୂରଯନ୍ନିଚ୍ଛାମାଯୁଷାଽପି ନ ଶକ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-17-4 (71783) ଯଥେଦ୍ଧଃ ପ୍ରଜ୍ବଲତ୍ଯଗ୍ନିରସମିଦ୍ଧଃ ପ୍ରଶାମ୍ଯତି। ଅଲ୍ପାହାରତଯାଗ୍ନିଂ ତ୍ବଂ ଶମଯୌଦର୍ଯମୁତ୍ଥିତମ୍॥ 12-17-5 (71784) ଆତ୍ମୋଦରକୃତେଽପ୍ରାଜ୍ଞଃ କରୋତି ବିଶସଂ ବହୁ। ଜଯୋଦରଂ ପୃଥିବ୍ଯା ତେ ଶ୍ରେଯୋ ନିର୍ଜିତଯା ଜିତମ୍॥ 12-17-6 (71785) ମାନୁଷାନ୍କାମଭୋଗାଂସ୍ତ୍ବମୈଶ୍ବର୍ଯଂ ଚ ପ୍ରଶଂସସି। ଅଭୋଗିନୋଽବଲାଶ୍ଚୈବ ଯାନ୍ତି ସ୍ଥାନମନୁତ୍ତମମ୍॥ 12-17-7 (71786) ଯୋଗଃ କ୍ଷେମଶ୍ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ତ୍ବଯି ସ୍ଥିତୌ। ମୁଚ୍ଯସ୍ବ ମହତୋ ଭାରାତ୍ତ୍ଯାଗମେବାଭିସଂଶ୍ରଯ॥ 12-17-8 (71787) ଏକୋଦରକୃତେ ବ୍ଯାଘ୍ରଃ କରୋତି ବିଶସଂ ବହୁ। ତମନ୍ଯେଽପ୍ଯୁପଜୀବନ୍ତି ମନ୍ଦବେଗତରା ମୃଗାଃ॥ 12-17-9 (71788) ବିଷଯାନ୍ପ୍ରତିସଂଗୃହ୍ଯ ସଂନ୍ଯାସେ କୁରୁତେ ମତିମ୍। ନ ଚ ତୁଷ୍ଯନ୍ତି ରାଜାନଃ ପଶ୍ଯ ବୁଦ୍ଧ୍ଯନ୍ତରଂ ଯଥା॥ 12-17-10 (71789) ପତ୍ରାହାରୈରଶ୍ମକୁଟ୍ଟୈର୍ଦନ୍ତୋଲୂଖଲିକୈସ୍ତଥା। ଅବ୍ଭକ୍ଷୈର୍ବାଯୁଭକ୍ଷୈଶ୍ଚ ତେରଯଂ ନରକୋ ଜିତଃ॥ 12-17-11 (71790) ଯସ୍ତ୍ବିମାଂ ବସୁଧାଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ପ୍ରଶାସେଦଖିଲାଂ ନୃପଃ। ତୁଲ୍ଯାଶ୍ମକାଞ୍ଚନୋ ଯଶ୍ଚ ସ କୃତାର୍ଥୋ ନ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-17-12 (71791) ସଂକଲ୍ପେଷୁ ନିରାରମ୍ଭୋ ନିରାଶୀର୍ନିର୍ମମୋ ଭବ। ଅଶୋକଂ ସ୍ଥାନମାତିଷ୍ଠ ଇହ ଚାମୁତ୍ର ଚାବ୍ଯଯମ୍॥ 12-17-13 (71792) ନିରାମିଷା ନ ଶୋଚନ୍ତି ଶୋଚନ୍ତି ତ୍ବାମିଷୈଷିଣଃ। ପରିତ୍ଯଜ୍ଯାମିଷଂ ସର୍ବଂ ମୃଷାବାଦାତ୍ପ୍ରମୋକ୍ଷ୍ଯସେ॥ 12-17-14 (71793) ପନ୍ଥାନୌ ପିତୃଯାନଶ୍ଚ ଦେବଯାନଶ୍ଚ ବିଶ୍ରୁତୌ। ଈଜାନାଃ ପିତୃଯାନେନ ଦେବଯାନେନ ମୋକ୍ଷିଣଃ॥ 12-17-15 (71794) ତପସା ବ୍ରହ୍ମର୍ଯେଣ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେନ ମହର୍ଷଯଃ। ବିମୁଚ୍ଯ ଦେହାଂସ୍ତେ ଯାନ୍ତି ମୃତ୍ଯୋରବିଷଯଂ ଗତାଃ॥ 12-17-16 (71795) ଆମିଷଂ ବନ୍ଧନଂ ଲୋକେ କର୍ମେହୋକ୍ତଂ ତଥାଽଽମିଷମ୍। ତାଭ୍ଯାଂ ବିମୁକ୍ତଃ ପାପାଭ୍ଯାଂ ପଦମାପ୍ନୋତି ତତ୍ପରମ୍॥ 12-17-17 (71796) ଅପି ଗାଥାଂ ପୁରା ଗୀତାଂ ଜନକେନ ବଦନ୍ତ୍ଯୁତ। ନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବେନ ବିମୁକ୍ତେନ ମୋକ୍ଷଂ ସମନୁପଶ୍ଯତା॥ 12-17-18 (71797) ଅନନ୍ତଂ ବତ ମେ ବିତ୍ତଂ ଯସ୍ଯ ମେ ନାସ୍ତି କିଂଚନ। ମିଥିଲାଯାଂ ପ୍ରଦୀପ୍ତାଯାଂ ନ ମେ କିଂଚିତ୍ପ୍ରଦହ୍ଯତେ॥ 12-17-19 (71798) ପ୍ରଜ୍ଞାପ୍ରାସାଦମାରୁହ୍ଯ ନ ଶୋଚେଚ୍ଛୋଚତୋ ଜନାନ୍। ଜଗତୀସ୍ଥୋଽଥବାଽଦ୍ରିସ୍ଥୋ ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧିର୍ନଚେକ୍ଷତେ॥ 12-17-20 (71799) ଦୃଶ୍ଯଂ ପଶ୍ଯତି ଯଃ ପଶ୍ଯନ୍ସ ଚକ୍ଷୁଷ୍ମାନ୍ସ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ଅଜ୍ଞାତାନାଂ ଚ ବିଜ୍ଞାନାତ୍ସଂବୋଧାଦ୍ରୁଦ୍ଧିରୁଚ୍ଯତେ॥ 12-17-21 (71800) ଯସ୍ତୁ ମାନଂ ବିଜାନାତି ବହୁମାନମିଯାତ୍ସ ବୈ। ବ୍ରହ୍ମଭାବପ୍ରଭୂତାନାଂ ବୈଦ୍ଯାନାଂ ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍॥ 12-17-22 (71801) ଯଦା ଭୂତପୃଥଗ୍ଭାବମେକସ୍ଥମନୁପଶ୍ଯତି। ତତ ଏବ ଚ ବିସ୍ତାରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସଂପଦ୍ଯତେ ତଦା॥ 12-17-23 (71802) ତେ ଜନାସ୍ତାଂ ଗତିଂ ଯାନ୍ତି ନାବିଦ୍ବାଂସୋଽଲ୍ପଚେତସଃ। ନାବୁଦ୍ଧଯୋ ନାତପସଃ ସର୍ବଂ ବୁଦ୍ଧୌ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ ॥ 12-17-24 (71803) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 17॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-17-5 ଇଦ୍ଧଃ ପ୍ରଦୀପ୍ତଃ॥ 12-17-6 ବିଶସଂ ବିଶସନମ୍॥ 12-17-7 ଅବଲାସ୍ତପଃକୃଶାଃ॥ 12-17-8 ଅଲବ୍ଧଲାଭୋ ଯୋଗଃ। ଲବ୍ଧସଂରକ୍ଷଣଂ କ୍ଷେମଃ॥ 12-17-21 ଦୃଶ୍ଯଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଯୋଗ୍ଯଂ କର୍ତବ୍ଯମକର୍ତବ୍ଯଂ ଚ॥ 12-17-22 ଯସ୍ତୁ ବାଚଂ ବିଜାନାତୀତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-17-24 ତେ ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତଃ॥

12-18-0 (72208) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-18-0x (5909) ତୂଷ୍ଣୀଂଭୂତଂ ତୁ ରାଜାନଂ ପୁନରେବାର୍ଜୁନୋଽବ୍ରବୀତ୍। ସଂତପ୍ତଃ ଶୋକଦୁଃଖାଭ୍ଯାଂ ରାଜବାକ୍ଶଲ୍ଯପୀଡିତଃ॥ 12-18-1 (72209) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-18-2x (5910) କଥଯନ୍ତି ପୁରାବୃତ୍ତମିତିହାସମିମଂ ଜନାଃ। ବିଦେହରାଜ୍ଞଃ ସଂବାଦଂ ଭାର୍ଯଯା ସହ ଭାରତ॥ 12-18-2 (72210) ଉତ୍ସୃଜ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ଭିକ୍ଷାର୍ଥଂ କୃତବୁଦ୍ଧିଂ ନରେଶ୍ବରମ୍। ବିଦେହରାଜମହୀଷୀ ଦୁଃଖିତା ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ 12-18-3 (72211) ଧନାନ୍ଯପତ୍ଯଂ ମିତ୍ରାଣି ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ। ପନ୍ଥାନଂ ପାବନଂ ହିତ୍ବା ଜନକୋ ମୌଢ୍ଯମାସ୍ଥିତଃ॥ 12-18-4 (72212) ତଂ ଦଦର୍ଶ ପ୍ରିଯା ଭାର୍ଯା ଭୈକ୍ଷବୃତ୍ତିମକିଂଚନମ୍। ଧାନାମୁଷ୍ଟିମୁପାସୀନଂ ନିରୀହଂ ଗତମତ୍ସରମ୍॥ 12-18-5 (72213) ତମୁବାଚ ସମାମତ୍ଯ ଭର୍ତାରମକୁତୋଭଯମ୍। କ୍ରୁଦ୍ଧା ମନସ୍ବିନୀ ଭାର୍ଯା ବିବିକ୍ତେ ହେତୁମଦ୍ବଚଃ॥ 12-18-6 (72214) କଥମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ସ୍ବଂ ଧନଧାନ୍ଯସମନ୍ବିତମ୍। କାପାଲୀଂ ବୃତ୍ତିମାସ୍ଥାଯ ଧାନ୍ଯମୁଷ୍ଟିମୁପାସସେ॥ 12-18-7 (72215) ପ୍ରତିଜ୍ଞା ତେଽନ୍ଯଥା ରାଜନ୍ବିଚେଷ୍ଟା ଚାନ୍ଯଥା ତବ। ଯଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ମହଦୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସ୍ବଲ୍ପେ ଲୁଭ୍ଯସି ପାର୍ଥିବ॥ 12-18-8 (72216) ନୈତେନାତିଥଯୋ ରାଜନ୍ଦେବର୍ଷିପିତରସ୍ତଥା। ଅଦ୍ଯ ଶକ୍ଯାସ୍ତ୍ବଯା ଭର୍ତୁଂ ମୋଘସ୍ତେଽଯଂ ପରିଶ୍ରମଃ॥ 12-18-9 (72217) ଦେବତାତିଥିଭିଶ୍ଚୈବ ପିତୃଭିଶ୍ଚୈବ ପାର୍ଥିବ। ସର୍ବୈରେତୈଃ ପରିତ୍ଯକ୍ତଃ ପରିବ୍ରଜସି ନିଷ୍କ୍ରିଯଃ॥ 12-18-10 (72218) ଯସ୍ତ୍ବଂ ତ୍ରୈବିଦ୍ଯବୃଦ୍ଧାନାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସହସ୍ରଶଃ। ଭର୍ତା ଭୂତ୍ବା ଚ ଲୋକସ୍ଯ ସୋଽଦ୍ଯାନ୍ଯୈର୍ଭୂତିମିଚ୍ଛସି॥ 12-18-11 (72219) ଶ୍ରିଯଂ ହିତ୍ବା ପ୍ରଦୀପ୍ତାଂ ତ୍ବଂ ଶ୍ବବତ୍ସଂପ୍ରତି ବୀକ୍ଷ୍ଯସେ। ଅପୁତ୍ରା ଜନନୀ ତେଽଦ୍ଯ କୌସଲ୍ଯା ଚାପତିସ୍ତ୍ବଯା॥ 12-18-12 (72220) ଆଶ୍ରିତା ଧର୍ମକାମାସ୍ତ୍ବାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ ପର୍ଯୁପାସତେ। ତ୍ବଦାଶାମଭିକାଙ୍କ୍ଷନ୍ତଃ କୃପଣାଃ ଫଲହେତୁକାଃ॥ 12-18-13 (72221) ତାଂଶ୍ଚ ତ୍ବଂ ବିଫଲାନ୍କୃତ୍ବା କଂ ନୁ ଲୋକଂ ଗମିଷ୍ଯସି। ରାଜନ୍ସଂଶଯିତେ ମୋକ୍ଷେ ପରତନ୍ତ୍ରେଷୁ ଦେହିଷୁ॥ 12-18-14 (72222) ନୈବ ତେଽସ୍ତି ପରୋ ଲୋକୋ ନାପରଃ ପାପକର୍ମଣଃ। ଧର୍ମ୍ଯାନ୍ଦାରାନ୍ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଯସ୍ତ୍ବମିଚ୍ଛସି ଜୀବିତୁମ୍॥ 12-18-15 (72223) ସ୍ରଜୋ ଗନ୍ଧାନଲଂକାରାନ୍ବାସାଂସି ବିବିଧାନି ଚ। କିମର୍ଥମଭିସଂତ୍ଯଜ୍ଯ ପରିବ୍ରଜସି ନିଷ୍କ୍ରିଯଃ॥ 12-18-16 (72224) ନିପାନଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଭୂତ୍ବା ତ୍ବଂ ପାବନଂ ମହତ। ଆଢ୍ଯୋ ବନସ୍ପତିର୍ଭୂତ୍ବା ସୋନ୍ଯାଂସ୍ତ୍ବଂ ପର୍ଯୁପାସସେ॥ 12-18-17 (72225) ଖାଦନ୍ତି ହସ୍ତିନଂ ନ୍ଯାସେ କ୍ରବ୍ଯାଦା ବହବୋଽପ୍ଯୁତ। ବହବଃ କୃମଯଶ୍ଚୈବ କିଂ ପୁନସ୍ତ୍ବାମନର୍ଥକମ୍॥ 12-18-18 (72226) ଯ ଇମାଂ କୁଣ୍ଡିକାଂ ଭିନ୍ଦ୍ଯାନ୍ତ୍ରିବିଷ୍ଟବ୍ଧଂ ଚ ଯୋ ହରେତ୍। ବାସଶ୍ଚାପି ହରେତ୍ତସ୍ମିନ୍କଥଂ ତେ ମାନସଂ ଭବେତ୍॥ 12-18-19 (72227) ଯସ୍ତ୍ବଂ ସର୍ବଂ ସମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ଧାନାମୁଷ୍ଟିମନୁଗ୍ରହଃ। ଯଦନେନ କୃତଂ ସର୍ବଂ କିମିଦଂ ମମ ଦୀଯତେ॥ 12-18-20 (72228) ଧାନାମୁଷ୍ଟେରିହାର୍ଥଶ୍ଚେତ୍ପ୍ରତିଜ୍ଞା ତେ ବିନଶ୍ଯତି। କା ବାଽହଂ ତବ କୋ ମେ ତ୍ବଂ କଶ୍ଚ ତେ ମଯ୍ଯନୁଗ୍ରହଃ॥ 12-18-21 (72229) ପ୍ରଶାଧି ପୃଥିବୀଂ ରାଜନ୍ଯତ୍ର ତେଽନୁଗ୍ରହୋ ଭବେତ୍। ପ୍ରାସାଦେ ଶଯନଂ ଯାନଂ ବାସାଂସ୍ଯାଭରଣାନି ଚ॥ 12-18-22 (72230) ଶ୍ରିଯାଂ ନିରାଶୈରଧନେସ୍ତ୍ଯକ୍ତମିତ୍ରୈରକିଂଚନୈଃ। ସୌଖିକୈଃ ସଂଭୃତୋ ଯୋଽର୍ଥଃ ସ ସଂତ୍ଯଜତି କିଂନୁ ତଂ॥ 12-18-23 (72231) ଯୋଽତ୍ଯନ୍ତଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯାଦ୍ଯଶ୍ଚ ଦଦ୍ଯାତ୍ସଦୈବ ହି। ତଯୋସ୍ତ୍ବମନ୍ତରଂ ବିଦ୍ଧି ଶ୍ରେଯାଂସ୍ତାଭ୍ଯାଂ କ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-18-24 (72232) ସଦୈବ ଯାଚମାନେଷୁ ତଥା ଦମ୍ଭାନ୍ବିତେଷୁ ଚ। ଏତେଷୁ ଦକ୍ଷିଣା ଦତ୍ତା ଦାବାଗ୍ରାବିବ ଦୁର୍ହୁତମ୍॥ 12-18-25 (72233) ଜାତବେଦା ଯଥା ରାଜନ୍ନାଦଗ୍ଧ୍ବୈବୋପଶାମ୍ଯତି। ସଦୈବ ଯାଚମାନୋ ବୈ ତଥା ଶାମ୍ଯତି ନ ଦ୍ବିଜଃ॥ 12-18-26 (72234) ସତାଂ ବୈ ଦଦତୋଽନ୍ନଂ ଚ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ପ୍ରକୃତିର୍ଧ୍ରୁବା। ନ ଚେଦ୍ରାଜା ଭବେଦ୍ଦାତା କୁତଃ ସ୍ଯୁର୍ମୋକ୍ଷକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ॥ 12-18-27 (72235) ଅନ୍ନାଦ୍ଗୃହସ୍ଥା ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଭିକ୍ଷବସ୍ତତ ଏବ ଚ। ଅନ୍ନାତ୍ପ୍ରାଣଃ ପ୍ରଭବତି ଅନ୍ନଦଃ ପ୍ରାଣଦୋ ଭବେତ୍॥ 12-18-28 (72236) ଗୃହସ୍ଥେଭ୍ଯୋଽପି ନିର୍ମୁକ୍ତା ଗୃହସ୍ଥାନେବ ସଂଶ୍ରିତାଃ। ପ୍ରଭବଂ ଚ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଂ ଚ ଦାନ୍ତା ବିନ୍ଦନ୍ତ ଆସତେ॥ 12-18-29 (72237) ତ୍ଯାଗାନ୍ନ ଭିକ୍ଷୁକଂ ବିନ୍ଦ୍ଯାନ୍ନ ମୌଢ୍ଯାନ୍ନ ଚ ଯାଚନାତ୍। ଋଜୁସ୍ତୁ ଯୋଽର୍ଥଂ ତ୍ଯଜତି ତଂ ମୁକ୍ତଂ ବିଦ୍ଧି ଭିକ୍ଷୁକମ୍॥ 12-18-30 (72238) ଅସକ୍ତଃ ଶକ୍ତବଦ୍ଗଚ୍ଛନ୍ନିଃ ସଙ୍ଗୋ ମୁକ୍ତବନ୍ଧନଃ। ସମଃ ଶତ୍ରୌ ଚ ମିତ୍ରେ ଚ ସ ବୈ ମୁକ୍ତୋ ମହୀପତେ॥ 12-18-31 (72239) ପରିବ୍ରଜନ୍ତି ଦାନାର୍ଥଂ ମୁଣ୍ଡାଃ କାଷାଯବାସସଃ। ସିତା ବହୁବିଧୈଃ ପାଶୈଃ ସଂଚିନ୍ବନ୍ତୋ ବୃଥାମିଷମ୍॥ 12-18-32 (72240) ତ୍ରଯୀଂ ଚ ନାମବାର୍ତାଂ ଚ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ପୁତ୍ରାନ୍ବ୍ରଜନ୍ତି ଯେ। ତ୍ରିବିଷ୍ଟବ୍ଧଂ ଚ ବାସଶ୍ଚ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତ୍ଯବୁଦ୍ଧଯଃ॥ 12-18-33 (72241) ଅନିଷ୍କଷାଯେ କାଷାଯମୀହାର୍ଥମିତି ବିଦ୍ଧି ତମ୍। ଧର୍ମଧ୍ବଜାନାଂ ମୁଣ୍ଡାନାଂ ବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥମିତି ମେ ମତିଃ॥ 12-18-34 (72242) କାଷାଯୈରଜିନୈଶ୍ଚୀରୈର୍ନଗ୍ନାନ୍ମୁଣ୍ଡାଞ୍ଜଟାଧରାନ୍। ବିଭ୍ରତ୍ସାଧୂନ୍ମହାରାଜ ଜଯ ଲୋକାଞ୍ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ 12-18-35 (72243) ଅଗ୍ନ୍ଯାଧେଯାନି ଗୁର୍ବର୍ଥଂ କ୍ରତୂନପି ସୁଦକ୍ଷିଣାନ୍। ଦଦାତ୍ଯହରହଃ ପୂର୍ବଂ କୋ ନୁ ଧର୍ମରତସ୍ତତଃ॥ 12-18-36 (72244) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-18-37x (5911) ତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞୋ ଜନକୋ ରାଜା ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନିତି ଗୀଯତେ। ସୋଽପ୍ଯାସୀନ୍ମୋହସଂପନ୍ନୋ ମା ମୋହବଶମନ୍ବଗାଃ॥ 12-18-37 (72245) ଏବଂ ଧର୍ମମନୁକ୍ରାନ୍ତା ସଦା ଦାନତପଃ ପରାଃ। ଆନୃଶଂସ୍ଯଗୁଣୋପେତାଃ କାମକ୍ରୋଧବିବର୍ଜିତାଃ॥ 12-18-38 (72246) ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲନେ ଯୁକ୍ତା ଦମମୁତ୍ତମମାସ୍ଥିତାଃ। ଇଷ୍ଟ୍ବା ଲୋକାନବାପ୍ସ୍ଯାମୋ ଗୁରୁବୃଦ୍ଧୋପଚାଯିନଃ॥ 12-18-39 (72247) ଦେବତାତିଥିଭୂତାନାଂ ନିର୍ବପନ୍ତୋ ଯଥାବିଧି। ସ୍ଥାନମିଷ୍ଟମବାପ୍ସ୍ଯାମୋ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯାଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ॥ ॥ 12-18-40 (72248) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 18॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-18-5 ଧାନା ଭୃଷ୍ଟଯବାଃ। ନିରୀହଂ ବିତୃଷ୍ଣମ୍॥ 12-18-8 ସ୍ବଲ୍ପେ ମୁହ୍ଯସୀତି ଦ.ଥ. ପାଠଃ। ପ୍ରତିଜ୍ଞାତେ ତେ ବୃଥେତି ଡ. ପାଠଃ॥ 12-18-9 ଏତେନ ଧାନାମୁଷ୍ଟିନା॥ 12-18-12 କୌସଲ୍ଯା ପାତିତା ତ୍ବଯେତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-18-13 ଫଲହେତୁକାଃ ଫଲାର୍ଥିନଃ॥ 12-18-17 ନିପୀଯତେଽସ୍ମିନ୍ସ୍ବେଚ୍ଛଯା ଗୋଭିର୍ଜଲମିତି ନିପାନଂ ଆହାବଃ। କୂପୋପାନ୍ତସ୍ଥକ୍ଷୁଦ୍ରଜଲାଶଯ ଇତିଯାବତ୍। ତଥା ଆଢ୍ଯଃ ଫଲବାନ୍॥ 12-18-18 ହସ୍ତିନମପି ନ୍ଯାସେ କୃତେ ସତି କ୍ରବ୍ଯାଦା ମାଂସାଦାଃ ଖାଦନ୍ତି। ଅନର୍ଥକଂ ସର୍ବପୁରୁଷାର୍ଥହୀନମ୍॥ 12-18-19 ତ୍ରିବିଷ୍ଟବ୍ଧଂ ତ୍ରିଦଣ୍ଡମ୍॥ 12-18-20 ଅନୁଗ୍ରହଃ ଅନ୍ବଗ୍ରହୀଃ। ଯଦାନେନ ସମଂ ସର୍ବଂ କିମିଦଂ ହ୍ଯବସୀଯତେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଅବସୀଯସେ ଅଧ୍ଯବସ୍ଯତି। ଅନେନ ଧାନାମୁଷ୍ଟିନା ସର୍ବଂ ରାଜ୍ଯାଦିକଂ ସମମ୍। ସଙ୍ଗିତ୍ବାବିଶେଷାତ୍ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-18-23 ସୌଖିକୈଃ ସଂଭୃତାନର୍ଥାନ୍ଯଃ ସଂତ୍ଯଜତି କିଂନୁ ତତ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ସୌଖିକୈଃ ପରମମୁଖାର୍ଥିଭିଃ ସଂନ୍ଯାସିଭିଃ। ସଂଭୃତାନର୍ଥାନ୍ କୁଣ୍ଡିକାଦୀନ୍ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ଯଃ ସ୍ବଯମପି ତଥା କରୋତି ସ କିଂନୁ ତଦ୍ରାଜ୍ଯାଦିକଂ ତ୍ଯଜତି। ଅପିତୁ ନୈବ ତ୍ଯଜତି। କିଂତୂଚିତଂ ପରିଗ୍ରହଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଦୈବୋପହତତ୍ବାଦନୁଚିତଂ ପରିଗ୍ରହାନ୍ତରମେବ କରୋତୀତ୍ଯସଙ୍ଗତ୍ବମସ୍ଯ ଦୁର୍ଲଭମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-18-25 ସଦୈବ ବାଚମାନଃ ପରିବ୍ରାଟ୍। ସଦୈବ ଯାଚମାନେଷୁ ସତ୍ସୁ (ଦଣ୍ଡ)ଡମ୍ଭବିବର୍ଜିଷୁ ଇତି ଟ.ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-18-26 ସଦୈବ ଯାଚମାନୋ ହି ତଥା ଶାମ୍ଯତି ବୈ ଦ୍ବିଜଃ। ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-18-27 ସତାଂ ସଂନ୍ଯାସିନାଂ ପ୍ରକୃତିର୍ଜୀବନମ୍। ସତାଂ ଚ ବେଦା ଅନ୍ନଂ ଚ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ପ୍ରକୃତିର୍ଧ୍ରୁବା। ଅନ୍ନଦାତା ଭବେଦ୍ଦାତା କୁଶାସ୍ତ୍ରଂ ମୋକ୍ଷକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ। ଇତି ଟ.ଡ.ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-18-32 ପରିବ୍ରଜନ୍ତି ଯେଽନର୍ଥା ଇତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-18-34 ଅନିଷ୍କଷାଯେ ରାଗାଦିଦୋଷବର୍ଜନାଭାବେ। ଅନିଷ୍କଷାଯାଃ କାଷାଯମିତି ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥

12-19-0 (72492) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-19-0x (5954) ବେଦାହଂ ତାତ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ଅପରାଣି ପରାଣି ଚ। ଉଭଯଂ ବେଦବଚନଂ କୁରୁ କର୍ମ ତ୍ଯଜେତି ଚ॥ 12-19-1 (72493) ଆକୁଲାନି ଚ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ହେତୁଭିଶ୍ଚିନ୍ତିତାନି ଚ। ନିଶ୍ଚଯଶ୍ଚୈବ ଯୋ ମନ୍ତ୍ରେ ବେଦାହଂ ତଂ ଯଥାବିଧି॥ 12-19-2 (72494) ତ୍ବଂ ତୁ କେବଲଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞୋ ବୀରବ୍ରତସମନ୍ବିତଃ। ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥଂ ତତ୍ତ୍ବତୋ ଗନ୍ତୁଂ ନ ସମର୍ଥଃ କଥଂଚନ॥ 12-19-3 (72495) ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶୀ ଯୋ ଧର୍ମନିଶ୍ଚଯକୋବିଦଃ। ତେନାପ୍ଯେବଂ ନ ବାଚ୍ଯୋଽଯଂ ଯଦି ଧର୍ମଂ ପ୍ରପଶ୍ଯସି॥ 12-19-4 (72496) ଭ୍ରାତୃସୌହୃଦମାସ୍ଥାଯ ଯଦୁକ୍ତଂ ବଚନଂ ତ୍ବଯା। ନ୍ଯାଯ୍ଯଂ ଯୁକ୍ତଂ ଚ କୌନ୍ତେଯ ପ୍ରୀତୋଽହଂ ତେନ ତେଽର୍ଜୁନ॥ 12-19-5 (72497) `ମହେଶ୍ବରସମଂ ସତ୍ବଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ଚୈବ ଯତ୍ସମମ୍। ବାସୁଦେବସମଂ ଚୈବ ନ ଭୂତଂ ନ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-19-6 (72498) ତଥା ତ୍ବଂ ଯୋଧମୁଖ୍ଯେଷୁ ସତ୍ବଂ ପରମମିଷ୍ଯତେ॥ 12-19-7 (72499) ବଲମିନ୍ଦ୍ରେ ଚ ବାଯୌ ଚ ବଲଂ ଯଚ୍ଚ ଜନାର୍ଦନେ। ତଦ୍ବଲଂ ଭୀମସେନେ ଚ ତ୍ବଯି ଚାର୍ଜୁନା ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-19-8 (72500) ତ୍ବତ୍ସମଶ୍ଚିତ୍ରଯୋଧୀ ଚ ଦୂରପାତୀ ଚ ପାଣ୍ଡବ। ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରବଲସଂପନ୍ନଃ କୋ ବାଽନ୍ଯସ୍ତ୍ବତ୍ସମୋ ନରଃ॥ 12-19-9 (72501) ଯୁଦ୍ଧଧର୍ମେଷୁ ସର୍ବେଷୁ କ୍ରିଯାଣାଂ ନୈପୁଣେଷୁ ଚ। ନ ତ୍ବଯା ସଦୃଶଃ କଶ୍ଚିନ୍ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-19-10 (72502) ଧାର୍ମିକଂ ଧର୍ମଯୁକ୍ତଂ ଚ ନିଃଶେଷଂ ଜ୍ଞାଯତେ ମଯା। ଧର୍ମସୂକ୍ଷ୍ମଂ ତୁ ଯଦ୍ବାଚ୍ଯଂ ତତ୍ର ଦୁଷ୍ପ୍ରତରଂ ତ୍ବଯା। ଧନଞ୍ଜଯ ନ ମେ ବୁଦ୍ଧିମତିଶଙ୍କିତୁମର୍ହସି॥ 12-19-11 (72503) ଯୁଦ୍ଧଶାସ୍ତ୍ରବିଦେବ ତ୍ବଂ ନ ବୃଦ୍ଧାଃ ସେବିତାସ୍ତ୍ବଯା। ସମାସବିସ୍ତରବିଦାଂ ନ ତେଷାଂ ବେତ୍ସି ନିଶ୍ଚଯମ୍॥ 12-19-12 (72504) ତପସ୍ତ୍ଯାଗୋ ବିଧିରିତି ନିଶ୍ଚଯସ୍ତାତ ଧୀମତାମ୍। ପରସ୍ପରଂ ଜ୍ଯାଯ ଏଷାମିତି ନଃ ଶ୍ରେଯସୀ ମତିଃ॥ 12-19-13 (72505) ଯତ୍ତ୍ବେତନ୍ମନ୍ଯସେ ପାର୍ଥ ନ ଜ୍ଯାଯୋଽସ୍ତି ଧନାଦିତି। ତତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଯଥା ନୈତତ୍ପ୍ରଧାନତଃ॥ 12-19-14 (72506) ତପଃ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଶୀଲା ହି ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ଧାର୍ମିକା ଜନାଃ। ଋଷଯସ୍ତପସା ଯୁକ୍ତା ଯେଷାଂ ଲୋକାଃ ସନାତନାଃ॥ 12-19-15 (72507) ଅଜାତଶ୍ମଶ୍ରବୋ ଧୀରାସ୍ତଥାଽନ୍ଯେ ବନବାସିନଃ। ଅରୁଣାଃ କେତବଶ୍ଚୈବ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେନ ଦିବଂ ଗତାଃ॥ 12-19-16 (72508) ଉତ୍ତରେଣ ତୁ ପନ୍ଥାନମାର୍ଯା ବିଷଯନିଗ୍ରହାତ୍। ଅବୁଦ୍ଧିଜଂ ତମସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଲୋକାଂସ୍ତ୍ଯାଗବତାଂ ଗତାଃ॥ 12-19-17 (72509) ଦକ୍ଷିଣେନ ତୁ ପନ୍ଥାନଂ ଯଂ ଭାସ୍ବନ୍ତଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ। ଏତେ କ୍ରିଯାବତାଂ ଲୋକା ଯେ ଶ୍ମଶାନାନି ଭେଜିରେ॥ 12-19-18 (72510) ଅନିର୍ଦେଶ୍ଯା ଗତିଃ ସା ତୁ ଯାଂ ପ୍ରପଶ୍ଯନ୍ତି ମୋକ୍ଷିଣଃ। ତସ୍ମାତ୍ତ୍ଯାଗଃ ପ୍ରଧାନେଷ୍ଟଃ ସ ତୁ ଦୁଃଖଂ ପ୍ରବେଦିତୁମ୍॥ 12-19-19 (72511) ଅନୁସ୍ମୃତ୍ଯ ତୁ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି କବଯଃ ସମବସ୍ଥିତାଃ। ଅପୀହ ସ୍ଯାଦପୀହ ସ୍ଯାତ୍ସାରାସାରଦିଦୃକ୍ଷଯା॥ 12-19-20 (72512) ବେଦବାଦାନତିକ୍ରମ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରାଣ୍ଯାରଣ୍ଯକାନି ଚ। ବିପାଟ୍ଯ କଦଲୀସ୍ତମ୍ଭଂ ସାରଂ ଦଦୃଶିରେ ନ ତେ॥ 12-19-21 (72513) ଅଥୈକାନ୍ତବ୍ଯୁଦାସେନ ଶରୀରେ ପାଞ୍ଚଭୌତିକେ। ଇଚ୍ଛାଦ୍ବେଷସମାଯୁକ୍ତମାତ୍ମାନଂ ପ୍ରାହୁରିଙ୍ଗିତୈଃ॥ 12-19-22 (72514) ଅଗ୍ରାହ୍ଯଂ ଚକ୍ଷୁଷା ସତ୍ବମନିର୍ଦେଶ୍ଯଂ ଚ ତଦ୍ଗିରା। କର୍ମହେତୁପୁରସ୍କାରଂ ଭୂତେଷୁ ପସ୍ବିର୍ତତେ॥ 12-19-23 (72515) କଲ୍ଯାଣଗୋଚରଂ କୃତ୍ବା ମାନଂ ତୃଷ୍ଣାଂ ନିଗୃହ୍ଯ ଚ। କର୍ମସଂତତିମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସ୍ଯାନ୍ନିରାଲମ୍ବନଃ ସୁଖୀ॥ 12-19-24 (72516) ଅସ୍ମିନ୍ନେବଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଗମ୍ଯେ ମାର୍ଗେ ସଦ୍ଭିର୍ନିଷେବିତେ। କଥମର୍ଥମନର୍ଥାଢ୍ଯମର୍ଜୁନ ତ୍ବଂ ପ୍ରଶଂସସି॥ 12-19-25 (72517) ପୂର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଦୋଽପ୍ଯେବଂ ଜନାଃ ପଶ୍ଯନ୍ତି ଭାରତ। କ୍ରିଯାସୁ ନିରତା ନିତ୍ଯଂ ଦାନେ ଯଜ୍ଞେ ଚ କର୍ମଣି॥ 12-19-26 (72518) ଭବନ୍ତି ସୁଦୁରାବର୍ତା ହେତୁମନ୍ତୋଽପି ପଣ୍ଡିତାଃ। ଦୃଢପୂର୍ବେ ସ୍ମୃତା ମୂଢା ନୈତଦସ୍ତୀତି ବାଦିନଃ॥ 12-19-27 (72519) ଅନୃତସ୍ଯାବମନ୍ତାରୋ ବକ୍ତାରୋ ଜନସଂସଦି। ଚରନ୍ତି ବସୁଧାଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ବାବଦୂକା ବହୁଶ୍ରୁତାଃ॥ 12-19-28 (72520) ପାର୍ଥ ଯନ୍ନ ବିଜାନୀମଃ କସ୍ତାଞ୍ଜ୍ଞାତୁମିହାର୍ହତି। ଏବଂ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ ଶ୍ରୁତାଶ୍ଚାପି ମହାନ୍ତଃ ଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍ତମାଃ॥ 12-19-29 (72521) ତପସା ମହଦାପ୍ନୋତି ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବୈ ବିନ୍ଦତେ ମହତ୍। ତ୍ଯାଗେନ ସୁଖମାପ୍ନୋତି ସଦା କୌନ୍ତେଯ ଧର୍ମବିତ୍॥ ॥ 12-19-30 (72522) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 19॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-19-1 ଅପରାଣି ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରାଣି। ପରାଣି ବ୍ରହ୍ମଶାସ୍ତ୍ରାଣି॥ 12-19-2 ଅମୂଲାନି ଚ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ହେତୁଭିଶ୍ଚିତ୍ରିତାନି ଚ। ନିଶ୍ଚଯଶ୍ଚୈଷ ଯନ୍ମନ୍ତ୍ର ଇତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-19-3 ତ୍ବଂ ତୁ କେବଲମସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥ 12-19-11 ତତ୍ର ବିଷଯେ ଦୁଷ୍ପ୍ରତରଂ ଦୁରବଗାହମ୍॥ 12-19-16 ଅରୁଣାଃ କେତବଃ ଋଷିପ୍ରଭେଦାଃ। ଅରଣ୍ଯେ ବହବଶ୍ଚୈବେତି ଝ.ପାଠଃ॥ 12-19-21 ଆରଣ୍ଯକାନି ବେଦାନ୍ତାନ୍॥ 12-19-24 ମନସ୍ତୃଣାଂ ନିଗୃହ୍ଯ ଚେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-19-26 ପୂର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଦଃ କର୍ମକାଣ୍ଡବିଦୋଽପି ଏବମର୍ଥମନର୍ଥତ୍ବେନ ପଶ୍ଯନ୍ତି କିମୁତ ଜ୍ଞାନିନଃ॥ 12-19-27 ଦୁରାବର୍ତାଃ ଦୁଃଖେନାପି ସିଦ୍ଧାନ୍ତଂ ଗ୍ରାହଯିତୁମଶକ୍ଯାଃ। ଦୃଢଃ ପୂର୍ବଃ ପ୍ରାଗ୍ଭବୀଯଃ ସଂସ୍କାରୋ ଯେଷାଂ ତେ ଦୃଢପୂର୍ବେ। ବହୁବ୍ରୀହାବପ୍ଯାର୍ଷୀ ସର୍ବନାମତା॥ 12-19-29 ହେ ପାର୍ଥ ଯତ୍ ଯାନ୍ ଲୌକିକାନପ୍ଯର୍ଥାନ୍ନ ବଯଂ ବିଜାନୀମସ୍ତାନ୍ ଇତରଃ କୋ ଜ୍ଞାତୁମର୍ହତି। ନ କୋପି ଯଥା। ଏବଂ ପ୍ରାଜ୍ଞା ଅପି ଅସ୍ମାକମନ୍ଯେଷାଂ ଚ ଦୁର୍ଜ୍ଞେଯା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-19-30 ମହଦ୍ବୈରାଗ୍ଯମ୍। ମହତ୍ପରଂବ୍ରହ୍ମ॥

12-20-0 (72944) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-20-0x (6044) ଅସ୍ମିନ୍ବାକ୍ଯାନ୍ତରେ ବକ୍ତା ଦେବସ୍ଥାନୋ ମହାତପାଃ। ଅଭିନୀତତରଂ ବାକ୍ଯମିତ୍ଯୁବାଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍॥ 12-20-1 (72945) ଦେବସ୍ଥାନ ଉବାଚ। 12-20-2x (6045) ଯଦ୍ବଚଃ ଫଲ୍ଗୁନେନୋକ୍ତଂ ନ ଜ୍ଯାଯୋଽସ୍ତି ଧନାଦିତି। ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ତଦେକାନ୍ତମନାଃ ଶୃଣୁ॥ 12-20-2 (72946) ଅଜାତଶତ୍ରୋ ଧର୍ମେଣ କୃତ୍ସ୍ନା ତେ ବସୁଧା ଜିତା। ତାଂ ଜିତ୍ବା ଚ ବୃଥା ରାଜନ୍ନ ପରିତ୍ଯକ୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-20-3 (72947) ଚତୁଷ୍ପଦୀ ହି ନିଃଶ୍ରେଣୀ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯେଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା। ତାଂ କ୍ରମେଣ ମହାବାହୋ ଯଥାବଜ୍ଜଯ ପାର୍ଥିବ। ତସ୍ମାତ୍ପାର୍ଥ ମହାଯଜ୍ଞୈର୍ଯଜସ୍ବ ବହୁଦକ୍ଷିଣୈଃ॥ 12-20-4 (72948) ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଯଜ୍ଞା ଋଷଯୋ ଜ୍ଞାନଯଜ୍ଞାସ୍ତଥାଽପରେ। କର୍ମନିଷ୍ଠାଶ୍ଚ ବୁଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥାସ୍ତପୋନିଷ୍ଠାଶ୍ଚ ପାର୍ଥିବ॥ 12-20-5 (72949) ବୈଖାନସାନାଂ କୌନ୍ତେଯ ବଚନଂ ଶ୍ରୂଯତେ ଯଥା॥ 12-20-6 (72950) ଈହେତ ଧନହେତୋର୍ଯସ୍ତସ୍ଯାନୀହା ଗରୀଯସୀ। ଭୂଯାନ୍ଦୋଷୋ ହି ବର୍ଧେତ ଯସ୍ତତ୍କର୍ମ ସମାଶ୍ରଯେତ୍॥ 12-20-7 (72951) କୃତ୍ସ୍ନଂ ଚ ଧନସଂହାରଂ କୁର୍ବନ୍ତି ବିଧିକାରଣାତ୍। ଆତ୍ମନା ତୃପିତୋ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାଂ ନ ବୁଧ୍ଯତେ॥ 12-20-8 (72952) ଅନର୍ହତେ ଯଦ୍ଦଦାତି ନ ଦଦାତି ଯଦର୍ହତେ। ଅର୍ହାନର୍ହାପରିଜ୍ଞାନାଦ୍ଦାନଧର୍ମୋଽପି ଦୁଷ୍କରଃ॥ 12-20-9 (72953) ଯଜ୍ଞାଯ ସୃଷ୍ଟାନି ଧନାନି ଧାତ୍ରା ଯଜ୍ଞାଦିଷ୍ଟଃ ପୁରୁଷୋ ରକ୍ଷିତା ଚ। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବଂ ଯଜ୍ଞ ଏବୋପଯୋଜ୍ଯଂ ଧନଂ ତତୋଽନନ୍ତର ଏବ କାମଃ॥ 12-20-10 (72954) ଯଜ୍ଞୈରିନ୍ଦ୍ରୋ ବିବିଧୈ ରତ୍ନବଦ୍ଭି ର୍ଦେବାନ୍ସର୍ବାନଭ୍ଯଯାଦ୍ଭୂରିତେଜାଃ। ତେନେନ୍ଦ୍ରତ୍ବଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ବିଭ୍ରାଜତେଽସୌ ତସ୍ମାଦ୍ଯଜ୍ଞେ ସର୍ବମେବୋପଯୋଜ୍ଯମ୍॥ 12-20-11 (72955) ମହାଦେବଃ ସର୍ବଯଜ୍ଞେ ମହାତ୍ମା ହୁତ୍ବାଽଽତ୍ମାନଂ ଦେବଦେବୋ ବଭୂବ। ବିଶ୍ବାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ବ୍ଯାପ୍ଯ ବିଷ୍ଟଭ୍ଯ କୀର୍ତ୍ଯା ବିରାଜତେ ଦ୍ଯୁତିମାନ୍କୃତ୍ତିବାସାଃ॥ 12-20-12 (72956) ଆବିକ୍ଷିତଃ ପାର୍ଥିବୋଽସୌ ମରୁତ୍ତୋ ବୃଦ୍ଧ୍ଯା ଶକ୍ରଂ ଯୋଽଜଯଦ୍ଦେବରାଜମ୍। ଯଜ୍ଞେ ଯସ୍ଯ ଶ୍ରୀଃ ସ୍ବଯଂ ସନ୍ନିବିଷ୍ଟା ଯସ୍ମିନ୍ଭାଣ୍ଡଂ କାଞ୍ଚନଂ ସର୍ବମାସୀତ୍॥ 12-20-13 (72957) ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରଃ ପାର୍ଥିବେନ୍ଦ୍ରଃ ଶ୍ରୁତସ୍ତେ ଯଜ୍ଞୈରିଷ୍ଟ୍ବା ପୁଣ୍ଯଭାଗ୍ବୀତଶୋକଃ। ଋଦ୍ଧ୍ଯା ଶକ୍ରଂ ଯୋଽଜଯନ୍ମାନୁଷଃ ସଂ ସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଯଜ୍ଞେ ସର୍ବମେବୋପଯୋଜ୍ଯମ୍॥ ॥ 12-20-14 (72958) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 20॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-20-1 ବାକ୍ଯାନ୍ତରେ ବାକ୍ଯାବସରେ। ଅଭିନୀତତରଂ ଯୁକ୍ତିମତ୍ତରମ୍॥ 12-20-4 ଚତୁଷ୍ପଦୀ ଚତୁରାଶ୍ରମୀ॥ 12-20-5 କ୍ରମାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଚାରିଯତିଗୃହସ୍ଥବାନପ୍ରସ୍ଥା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-20-7 ଧନଂ ହେତୁଃ କାରଣଂ ଯସ୍ଯ ତସ୍ଯ ଯଜ୍ଞାଦେର୍ଯଜ୍ଞାଦ୍ଯର୍ଥମ୍ ଈହେତ ଧନଂ ତସ୍ଯାନୀହୈବ ଗରୀଯସୀ। ପ୍ରକ୍ଷାଲନାଦ୍ଧି ପଙ୍କସ୍ଯ ଦୂରାଦସ୍ପର୍ଶନଂ ବରମିତି ନ୍ଯାଯାତ୍ତମିମଂ ପରଧର୍ମଂ ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯ ଉପାଶ୍ରଯେତ ସ ଦୂଷ୍ଯେତେତ୍ଯାହ ଭୂଯାନିତି॥ 12-20-10 ଯଜ୍ଞାର୍ଥମେବ ଆଜ୍ଞପ୍ତୋ ବେଦେନ॥ 12-20-13 ଭାଣ୍ଡମୁପକରଣଂ ପାତ୍ରାଦି॥

12-21-0 (73414) ଦେବସ୍ଥାନ ଉବାଚ। 12-21-0x (6074) ଅତ୍ରୈବୋଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଇନ୍ଦ୍ରେଣ ସମଯେ ପୃଷ୍ଟୋ ଯଦୁବାଚ ବୃହସ୍ପତିଃ॥ 12-21-1 (73415) ସଂତୋଷୋ ବୈ ସ୍ବର୍ଗସମଃ ସଂତୋଷଃ ପରମଂ ସୁଖମ୍। ତୁଷ୍ଟେର୍ନ କିଂଚିତ୍ପରତଃ ସା ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି॥ 12-21-2 (73416) ଯଦା ସଂହରତେ କାମାନ୍କୂର୍ମୋଽଙ୍ଗାନୀବ ସର୍ବଶଃ। ତଦାଽଽତ୍ମଜ୍ଯୋତିରଚିରାତ୍ସ୍ବାତ୍ମନ୍ଯେବ ପ୍ରସୀଦତି॥ 12-21-3 (73417) ନ ବିଭେତି ଯଦା ଚାଯଂ ଯଦା ଚାସ୍ମାନ୍ନ ବିଭ୍ଯତି। କାମଦ୍ବେଷୌ ଚ ଜଯତି ତଦାଽଽତ୍ମାନଂ ଚ ପଶ୍ଯତି॥ 12-21-4 (73418) ଯଦାଽସୌ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ନ ଦ୍ରୁହ୍ଯତି ନ କାଙ୍କ୍ଷତି। କର୍ମଣା ମନସା ବାଚା ବ୍ରହ୍ମ ସଂପଦ୍ଯତେ ତଦା॥ 12-21-5 (73419) ଏବଂ କୌନ୍ତେଯ ଭୂତାନି ତଂତଂ ଧର୍ମଂ ତଥାତଥା। ତଦାଽଽତ୍ମନା ପ୍ରପଶ୍ଯନ୍ତି ତସ୍ମାଦ୍ବୁଧ୍ଯସ୍ବ ଭାରତ॥ 12-21-6 (73420) ଅନ୍ଯେ ସାମ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ବ୍ଯାଯାମମପରେ ଜନାଃ। ନୈକଂ ନ ଚାପରଂ କେଚିଦୁଭଯଂ ଚ ତଥାଽପରେ॥ 12-21-7 (73421) ଯଜ୍ଞମେକେ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସଂନ୍ଯାସମପରେ ଜନାଃ। `ନୈକଂ ନ ଚାପରଂ କେଚିଦୁଭଯଂ ଚ ତଥାଽପରେ॥' 12-21-8 (73422) ଦାନମେକେ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି କେଚିଚ୍ଚୈବ ପ୍ରତିଗ୍ରହମ୍। କେଚିତ୍ସର୍ବଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ତୂଷ୍ଣୀଂ ଧ୍ଯାଯନ୍ତ ଆସତେ॥ 12-21-9 (73423) ରାଜ୍ଯମେକେ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ପ୍ରଜାନାଂ ପରିପାଲନମ୍। ହତ୍ବା ଛିତ୍ତ୍ବା ଚ ଭିତ୍ତ୍ବା ଚ କେଚିଦେକାନ୍ତଶୀଲିନଃ॥ 12-21-10 (73424) ଏତତ୍ସର୍ବଂ ସମାଲୋକ୍ଯ ବୁଧାନାମେବ ନିଶ୍ଚଯଃ। ଅଦ୍ରୋହେଣୈବ ଭୂତାନାଂ ଯୋ ଧର୍ମଃ ସ ସତାଂ ମତଃ॥ 12-21-11 (73425) ଅଦ୍ରୋହଃ ସତ୍ଯବଚନଂ ସଂବିଭାଗୋ ଦଯା ଦମଃ। ପ୍ରଜନଂ ସ୍ବେଷୁ ଦାରେଷୁ ମାର୍ଦବଂ ହୀରଚାପଲମ୍॥ 12-21-12 (73426) ଏବଂ ଧର୍ମଂ ପ୍ରଧାନେଷ୍ଟଂ ମନୁଃ ସ୍ବାଯଂଭୁବୋଽବ୍ରବୀତ୍। ତସ୍ମାଦେତତ୍ପ୍ରଯତ୍ନେନ କୌନ୍ତେଯ ପ୍ରତିପାଲଯ॥ 12-21-13 (73427) ଯୋ ହି ରାଜ୍ଯେ ସ୍ଥିତଃ ଶଶ୍ବଦ୍ବଶୀ ତୁଲ୍ଯପ୍ରିଯାପ୍ରିଯଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଯଜ୍ଞଶିଷ୍ଟାଶୀ ରାଜା ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ବବିତ୍॥ 12-21-14 (73428) ଅସାଧୁନିଗ୍ରହରତଃ ସାଧୂନାଂ ପ୍ରଗ୍ରହେ ରତଃ। ଧର୍ମବର୍ତ୍ମନି ସଂସ୍ଥାପ୍ଯ ପ୍ରଜା ବର୍ତେତ ଧର୍ମତଃ॥ 12-21-15 (73429) ପୁତ୍ରସଂକ୍ରାମିତଶ୍ରୀଶ୍ଚ ବନେ ବନ୍ଯେନ ବର୍ତଯେତ୍। ବିଧାନମାଶ୍ରମାଣାଂ ବୈ କୁର୍ଯାତ୍କର୍ମାଣ୍ଯତନ୍ଦ୍ରିତଃ॥ 12-21-16 (73430) ଯ ଏବଂ ବର୍ତତେ ରାଜନ୍ସ ରାଜା ଧର୍ମନିଶ୍ଚିତଃ। ତସ୍ଯାଯଂ ଚ ପରଶ୍ଚୈବ ଲୋକଃ ସ୍ଯାତ୍ସଂଫଲୋଦଯଃ॥ 12-21-17 (73431) ନିର୍ବାଣଂ ହି ସୁଦୁଷ୍ପ୍ରାପ୍ଯଂ ବହୁବିଘ୍ନଂ ଚ ମେ ମତମ୍॥ 12-21-18 (73432) ଏବଂ ଧର୍ମମନୁକ୍ରାନ୍ତାଃ ସତ୍ଯଦାନତପଃ ପରାଃ। ଆନୃଶଂସ୍ଯଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତାଃ କାମକ୍ରୋଧବିବର୍ଜିତାଃ॥ 12-21-19 (73433) ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲନେ ଯୁକ୍ତା ଧର୍ମମୁତ୍ତମମାସ୍ଥିତାଃ। ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ଯୁଧ୍ଯନ୍ତଃ ପ୍ରାପ୍ତା ଗତିମନୁତ୍ତମାମ୍॥ 12-21-20 (73434) ଏବଂ ରୁଦ୍ରାଃ ସବସବସ୍ତଥାଽଽଦିତ୍ଯାଃ ପରଂତପ। ସାଧ୍ଯା ରାଜର୍ଷିସଙ୍ଘାଶ୍ଚ ଧର୍ମମେତଂ ସମାଶ୍ରିତାଃ। ଅପ୍ରମତ୍ତାସ୍ତତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ପୁଣ୍ଯୈଃ ସ୍ବକର୍ମଭିଃ॥ ॥ 12-21-21 (73435) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 21॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-21-3 ଯଦା ପ୍ରସୀଦତି ତଦା ତୁଷ୍ଟିଃ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତୀତି ପୂର୍ବେଣ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-21-7 ସାମ ପ୍ରୀତିମ୍। ବ୍ଯାଯାମଂ ଯତ୍ନମ୍॥ 12-21-12 ପ୍ରଜନେ ପୁତ୍ରୋତ୍ପାଦନମ୍॥ 12-21-15 ପ୍ରଗ୍ରହେ ସଂଗ୍ରହେ॥

12-22-0 (73905) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-22-0x (6097) ଅସ୍ମିନ୍ନେବାନ୍ତରେ ବାକ୍ଯଂ ପୁନରେବାର୍ଜୁନୋଽବ୍ରବୀତ୍। ନିର୍ବିଣ୍ଣମନସଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠମିଦଂ ଭ୍ରାତରମଚ୍ଯୁତମ୍॥ 12-22-1 (73906) କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ଧର୍ମଜ୍ଞ ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍। ଜିତ୍ବା ଚାରୀନ୍ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ତପ୍ଯତେ କିଂ ଭୃଶଂ ଭବାନ୍॥ 12-22-2 (73907) କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ମହାରାଜ ସଂଗ୍ରାମେ ନିଧନଂ ମତମ୍। ବିଶିଷ୍ଟଂ ବହୁଭିର୍ଯଜ୍ଞୈଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମମନୁସ୍ମର॥ 12-22-3 (73908) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ତପସ୍ତ୍ଯାଗଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ଧର୍ମବିଧିଃ ସ୍ମୃତଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଚ ନିଧନଂ ସଂଗ୍ରାମେ ବିହିତଂ ପ୍ରଭୋ॥ 12-22-4 (73909) କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମୋ ମହାରୌଦ୍ରଃ ଶସ୍ତ୍ରନିତ୍ଯ ଇତି ସ୍ମୃତଃ। ବଧଶ୍ଚ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ କାଲେ ଶସ୍ତ୍ରେଣ ସଂଯୁଗେ॥ 12-22-5 (73910) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯାପି ଚେଦ୍ରାଜନ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ବର୍ତତଃ। ପ୍ରଶସ୍ତଂ ଜୀବିତଂ ଲୋକେ କ୍ଷତ୍ରଂ ହି ବ୍ରହ୍ମସଂଭବମ୍॥ 12-22-6 (73911) ନ ତ୍ଯାଗୋ ନ ପୁନର୍ଯଜ୍ଞୋ ନ ତପୋ ମନୁଜେଶ୍ବର। କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ବିଧୀଯନ୍ତେ ନ ପରସ୍ବୋପଜୀବନମ୍॥ 12-22-7 (73912) ସ ଭବାନ୍ସର୍ବଧର୍ମଜ୍ଞୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ଭରତର୍ଷଭ। ରାଜା ମନୀଷୀ ନିପୁଣୋ ଲୋକେ ଦୃଷ୍ଟପରାବରଃ॥ 12-22-8 (73913) ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ସଂତାପଜଂ ଶୋକଂ ଦଂଶିତୋ ଭବ କର୍ମଣି। କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ବିଶେଷେଣ ହୃଦଯଂ ବଜ୍ରସନ୍ନିଭମ୍॥ 12-22-9 (73914) ଜିତ୍ବାଽରୀନ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜ୍ଯମକଣ୍ଟକମ୍। ବିଜିତାତ୍ମା ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ଯଜ୍ଞଦାନପରୋ ଭବ॥ 12-22-10 (73915) ଇନ୍ଦ୍ରୋ ବୈ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପୁତ୍ରଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ କର୍ମଣାଽଭବତ୍। ଜ୍ଞାତୀନାଂ ପାପବୃତ୍ତୀନାଂ ଜଘାନ ନବତୀର୍ନବ॥ 12-22-11 (73916) ତଚ୍ଚାସ୍ଯ କର୍ମ ପୂଜ୍ଯଂ ଚ ପ୍ରଶସ୍ଯଂ ଚ ବିଶାଂପତେ। ତେନେନ୍ଦ୍ରତ୍ବଂ ସମାପେଦେ ଦେବାନାମିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-22-12 (73917) ସ ତ୍ବଂ ଯଜ୍ଞୈର୍ମହାରାଜ ଯଜସ୍ବ ବହୁଦକ୍ଷିଣୈଃ। ଯଥୈବେନ୍ଦ୍ରୋ ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ଚିରାଯ ବିଗତଜ୍ବରଃ॥ 12-22-13 (73918) ମା ତ୍ବମେବଂ ଗତେ କିଂଚିଚ୍ଛୋଚେଥାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭ। ଗତାସ୍ତେ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ଶସ୍ତ୍ରପୂତାଃ ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 12-22-14 (73919) ଭବିତବ୍ଯଂ ତଥା ତଚ୍ଚ ଯଦ୍ବୃତ୍ତଂ ଭରତର୍ଷଭ। ଦିଷ୍ଟଂ ହି ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ନ ଶକ୍ଯମତିବର୍ତିତୁମ୍॥ ॥ 12-22-15 (73920) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 22॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-22-1 ଅଚ୍ଯୁତଂ ଧର୍ମାତ୍॥ 12-22-4 ତ୍ଯାଗଃ ସଂନ୍ଯାସଃ॥ 12-22-7 ଯଜ୍ଞ ଆତ୍ଯଯଜ୍ଞଃ। ସମାଧିରିତି ଯାବ୍ନତ୍॥ 12-22-9 ଦଂଶିତଃ ସନ୍ନଦ୍ଧଃ॥ 12-22-11 ବ୍ରହ୍ମଣଃ କଶ୍ଯପସ୍ଯ। ନବତୀର୍ନବ ଦଶାଧିକ ଶତାଷ୍ଟକମ୍॥ 12-22-12 ଇନ୍ଦ୍ରତ୍ବମୈଶ୍ବର୍ଯମ୍॥

12-23-0 (74413) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-23-0x (6156) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ କୌନ୍ତେଯୋ ଗୁଡାକେଶେନ ଭାରତ। ନୋବାଚ କିଂଚିତ୍କୌରବ୍ଯସ୍ତତୋ ଦ୍ବୈପାଯନୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-23-1 (74414) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-23-2x (6157) ବୀଭତ୍ସୋର୍ବଚନଂ ସୌମ୍ଯ ସତ୍ଯମେତଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଶାସ୍ତ୍ରଦୃଷ୍ଟଃ ପରୋ ଧର୍ମଃ ସ୍ମୃତୋ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯ ଆଶ୍ରମଃ॥ 12-23-2 (74415) ସ୍ବଧର୍ମଂ ଚର ଧର୍ମଜ୍ଞ ଯଥାଶାସ୍ତ୍ରଂ ଯଥାବିଧି। ନ ହି ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ତବାରଣ୍ଯଂ ବିଧୀଯତେ॥ 12-23-3 (74416) ଗୃହସ୍ଥଂ ହି ସଦା ଦେବାଃ ପିତରୋଽତିଥଯସ୍ତଥା। ଭୃତ୍ଯାଶ୍ଚୈବୋପଜୀବନ୍ତି ତାନ୍ଭରସ୍ବ ମହୀପତେ॥ 12-23-4 (74417) ବଯାଂସି ପଶବଶ୍ଚୈବ ଭୂତାନି ଚ ଜନାଧିପ। ଗୃହସ୍ଥୈରେବ ଧାର୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠୋ ଗୃହାଶ୍ରମୀ॥ 12-23-5 (74418) ସୋଽଯଂ ଚତୁର୍ଣାମେତେଷାମାଶ୍ରମାଣାଂ ଦୁରାଚରଃ। ତଂ ଚରାଦ୍ଯ ବିଧିଂ ପାର୍ଥ ଦୁଶ୍ଚରଂ ଦୁର୍ବଲେନ୍ଦ୍ରିଯୈଃ॥ 12-23-6 (74419) ବେଦଜ୍ଞାନଂ ଚ ତେ କୃତ୍ସ୍ନଂ ତପଶ୍ଚାଚରିତଂ ମହତ୍। ପିତୃପୈତାମହଂ ରାଜ୍ଯଂ ଧୁର୍ଯବଦ୍ବୋଦ୍ଦୁମର୍ହସି॥ 12-23-7 (74420) ତପୋ ଯଜ୍ଞସ୍ତଥା ବିଦ୍ଯା ଭୈକ୍ଷ୍ଯମିନ୍ଦ୍ରିଯସଂଯମଃ। ଧ୍ଯାନଂ ବିଦ୍ଯା ସମୁତ୍ଥାନଂ ସଂତୋଷଶ୍ଚ ଶ୍ରିଯଂ ପ୍ରତି। ତଥା ହ୍ଯେକାନ୍ତଶୀଲତ୍ବଂ ତୁଷ୍ଟିର୍ଦାନଂ ଚ ଶକ୍ତିତଃ॥ 12-23-8 (74421) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ମହାରାଜ ଚେଷ୍ଟା ସଂସିଦ୍ଧିକାରିକା। କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ତୁ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତବାପି ବିଦିତଂ ପୁନଃ॥ 12-23-9 (74422) ଯଜ୍ଞୋ ବିଦ୍ଯା ସମୁତ୍ଥାନମସଂତୋଷଃ ଶ୍ରିଯଂ ପ୍ରତି। ଦଣ୍ଡଧାରଣମୁଗ୍ରତ୍ବଂ ପ୍ରଜାନାଂ ପରିପାଲନମ୍॥ 12-23-10 (74423) ବେଦଜ୍ଞାନଂ ତଥା କୃତ୍ସ୍ନଂ ତପଃ ସୁଚରିତଂ ତଥା। ଦ୍ରବିଣୋପାର୍ଜନଂ ଭୂରି ପାତ୍ରେ ଚ ପ୍ରତିପାଦନମ୍॥ 12-23-11 (74424) ଏତାନି ରାଜ୍ଞାଂ କର୍ମାଣି ସୁକୃତାନି ବିଶାଂପତେ। ଇମଂ ଲୋକମମୁଂ ଚୈବ ସାଧଯନ୍ତୀତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-23-12 (74425) ଏଷାଂ ଜ୍ଯାଯସ୍ତୁ କୌନ୍ତେଯ ଦଣ୍ଡଧାରଣମୁଚ୍ଯତେ। ବଲଂ ହି କ୍ଷତ୍ରିଯେ ନିତ୍ଯଂ ବଲେ ଦଣ୍ଡଃ ସମାହିତଃ॥ 12-23-13 (74426) ଏତାଶ୍ଚେଷ୍ଟାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ରାଜନ୍ସଂସିଦ୍ଧିକାରିକାଃ। ଅପି ଗାଥାମିମାଂ ଚାପି ବୃହସ୍ପତିରଗାଯତ॥ 12-23-14 (74427) ଭୂମିରେତୌ ନିଗିରତି ସର୍ପୋ ବିଲଶଯାନିବ। ରାଜାନଂ ଚାବିରୋଦ୍ଧାରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଚାପ୍ରବାସିନମ୍॥ 12-23-15 (74428) ସୁଦ୍ଯୁମ୍ନଶ୍ଚାପି ରାଜର୍ଷିଃ ଶ୍ରୂଯତେ ଦଣ୍ଡଧାରଣାତ୍। ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ପରମାଂ ସିଦ୍ଧିଂ ଦକ୍ଷଃ ପ୍ରାଚେତସୋ ଯଥା॥ 12-23-16 (74429) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-23-17x (6158) ଭଗବନ୍କର୍ମଣା କେନ ସୁଦ୍ଯୁମ୍ନୋ ବସୁଧାଧିପଃ। ସଂସିଦ୍ଧିଂ ପରମାଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତଂ ନୃପମ୍॥ 12-23-17 (74430) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-23-18x (6159) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଶଙ୍ଖଶ୍ଚ ଲିଖିତଶ୍ଚାସ୍ତାଂ ଭ୍ରାତରୌ ସଂଶିତବ୍ରତୌ॥ 12-23-18 (74431) ତଯୋରାବସଥାବାସ୍ତାଂ ରମଣୀଯୌ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍। ନିତ୍ଯପୁଷ୍ପଫଲୈର୍ବୃକ୍ଷୈରୁପେତୌ ବାହୁଦାମନୁ॥ 12-23-19 (74432) ତତଃ କଦାଚିଲ୍ଲିଖିତଃ ଶଙ୍ଖସ୍ଯାଶ୍ରମମାଗତଃ। ଯଦୃଚ୍ଛଯାଽଥ ଶଙ୍ଖୋପି ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତୋଽଭବଦାଶ୍ରମାତ୍॥ 12-23-20 (74433) ସୋଽଭିଗମ୍ଯାଶ୍ରମଂ ଭ୍ରାତୁଶ୍ଚଂକ୍ରମଁଲ୍ଲିଖିତସ୍ତଦା। ଫଲାନି ଶାତଯାମାସ ସମ୍ଯକ୍ପରିଣତାନ୍ଯୁତ॥ 12-23-21 (74434) ତାନ୍ଯୁପାଦାଯ ବିସ୍ରବ୍ଧୋ ଭକ୍ଷଯାମାସ ସ ଦ୍ବିଜଃ। ତସ୍ମିଂଶ୍ଚ ଭକ୍ଷଯତ୍ଯେବ ଶଙ୍ଖୋଽପ୍ଯାଶ୍ରମମାଗତଃ॥ 12-23-22 (74435) ଭକ୍ଷଯନ୍ତଂ ତୁ ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଶଙ୍ଖୋ ଭ୍ରାତରମବ୍ରବୀତ୍। କୁତଃ ଫଲାନ୍ଯବାପ୍ତାନି ହେତୁନା କେନ ଖାଦସି॥ 12-23-23 (74436) ସୋଽବ୍ରବୀଦ୍ଧାତରଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠମୁପସୃତ୍ଯାଭିବାଦ୍ଯ ଚ। ଇତ ଏବ ଗୃହୀତାନି ମଯେତି ପ୍ରହସନ୍ନିବ॥ 12-23-24 (74437) ତମବ୍ରତୀତ୍ତଥା ଶଙ୍ଖସ୍ତୀବ୍ରରୋଷସମନ୍ବିତଃ। ସ୍ତେଯଂ ତ୍ବଯା କୃତମିଦଂ ଫଲାନ୍ଯାଦଦତା ସ୍ବଯମ୍॥ 12-23-25 (74438) ଗଚ୍ଛ ରାଜାନମାସାଦ୍ଯ ସ୍ବକର୍ମ କଥଯସ୍ବ ବୈ। ଅଦତ୍ତାଦାନମେବଂ ହି କୃତଂ ପାର୍ଥିବସତ୍ତମ॥ 12-23-26 (74439) ସ୍ତେନଂ ମାଂ ତ୍ବଂ ବିଦିତ୍ବା ଚ ସ୍ବଧର୍ମମନୁପାଲଯ। ଶୀଘ୍ରଂ ଧାରଯ ଚୋରସ୍ଯ ମମ ଦଣ୍ଡଂ ନରାଧିପ॥ 12-23-27 (74440) ଇତ୍ଯୁକ୍ତସ୍ତସ୍ଯ ବଚନାତ୍ସୁଦ୍ଯୁମ୍ନ ସ ନରାଧିପମ୍। ଅଭ୍ଯଗଚ୍ଛନ୍ମହାବାହୋ ଲିଖିତଃ ସଂଶିତବ୍ରତଃ॥ 12-23-28 (74441) ସୁଦ୍ଯୁମ୍ନସ୍ତ୍ବନ୍ତପାଲେଭ୍ଯଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଲିଖିତମାଗତମ୍। ଅଭ୍ଯଗଚ୍ଛତ୍ସହାମାତ୍ଯଃ ପଦ୍ଭ୍ଯାମେବ ଜନେଶ୍ବରଃ॥ 12-23-29 (74442) ତମବ୍ରବୀତ୍ସମାଗମ୍ଯ ସ ରାଜା ଧର୍ମବିତ୍ତମମ୍। କିମାଗମନମାଚକ୍ଷ୍ବ ଭଗବନ୍କୃତମେବ ତତ୍॥ 12-23-30 (74443) ଏବମୁକ୍ତଃ ସ ବିପ୍ରର୍ଷିଃ ସୁଦ୍ଯୁମ୍ନମିଦମବ୍ରବୀତ୍। ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ କରିଷ୍ଯେତି ଶ୍ରୁତ୍ବା ତତ୍କର୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-23-31 (74444) ଅନିସୃଷ୍ଟାନି ଗୁରୁଣା ଫଲାନି ମନୁଜର୍ଷଭ। ଭକ୍ଷିତାନି ମହାରାଜ ତତ୍ର ମାଂ ଶାଧି ମାଚିରମ୍॥ 12-23-32 (74445) ସୁଦ୍ଯୁମ୍ନ ଉବାଚ। 12-23-33x (6160) ପ୍ରମାଣଂ ଚେନ୍ମତୋ ରାଜା ଭବତୋ ଦଣ୍ଡଧାରଣେ। ଅନୁଜ୍ଞାଯାମପି ତଥା ହେତୁଃ ସ୍ଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭ॥ 12-23-33 (74446) ସ ଭବାନଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତଃ ଶୁଚିକର୍ମା ମହାବ୍ରତଃ। ବ୍ରୂହି କାମାନତୋଽନ୍ଯାଂସ୍ତ୍ବଂ କରିଷ୍ଯାମି ହି ତେ ବଚଃ॥ 12-23-34 (74447) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-23-35x (6161) ସଂଛନ୍ଦ୍ଯମାନୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିଃ ପାର୍ଥିବେନ ମହାତ୍ମନା। ନାନ୍ଯଂ ସ ବରଯାମାସ ତସ୍ମାଦ୍ଦଣ୍ଡାଦୃତେ ବରମ୍॥ 12-23-35 (74448) ତତଃ ସ ପୃଥିବୀପାଲୋ ଲିଖିତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। କରୌ ପ୍ରଚ୍ଛେଦଯାମାସ ଧୃତଦଣ୍ଡୋ ଜଗାମ ସଃ॥ 12-23-36 (74449) ସ ଗତ୍ବା ଭ୍ରାତରଂ ଶଙ୍ଖମାର୍ତରୂପୋଽବ୍ରବୀଦିଦମ୍। ଧୃତଦଣ୍ଡସ୍ଯ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେର୍ଭବାଂସ୍ତତ୍କ୍ଷନ୍ତୁମର୍ହତି॥ 12-23-37 (74450) ଶଙ୍ଖ ଉବାଚ। 12-23-38x (6162) ନ କୁପ୍ଯେ ତବ ଧର୍ମଜ୍ଞ ନ ତ୍ବଂ ଦୂଷଯସେ ମମ। `ସୁନିର୍ମଲଂ କୁଲଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନସ୍ମିଞ୍ଜଗତି ବିଶ୍ରୁତମ୍।' ଧର୍ମସ୍ତୁ ତେ ବ୍ଯତିକ୍ରାନ୍ତସ୍ତତସ୍ତେ ନିଷ୍କୃତିଃ କୃତା॥ 12-23-38 (74451) ତ୍ବଂ ଗତ୍ବା ବାହୁଦାଂ ଶୀଘ୍ରଂ ତର୍ପଯସ୍ବ ଯଥାବିଧି। ଦେବାନୃଷୀନ୍ପିତୃଂଶ୍ଚୈବ ମା ଚାଧର୍ମେ ମନଃ କୃଥାଃ॥ 12-23-39 (74452) `ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାଂ ସୁରାପାନଂ ସ୍ତେଯଂ ଗୁର୍ବଙ୍ଗନାଗମମ୍।' ମହାନ୍ତି ପାତକାନ୍ଯାହୁଃ ସଂଯୋଗଂ ଚୈବ ତୈଃ ସହ॥ 12-23-40 (74453) ନ ସ୍ତେଯସଦୃଶଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ମହାପାତକମସ୍ତି ହି। ଜଗତ୍ଯସ୍ମିନ୍ମହାଭାଗ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାସମଂ ହି ତତ୍॥ 12-23-41 (74454) ସର୍ବପାତକିନାଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ଦଣ୍ଡଃ ଶାରୀର ଉଚ୍ଯତେ। ତସ୍କରସ୍ଯ ବିଶେଷେଣ ନାନ୍ଯୋ ଦଣ୍ଡୋ ବିଧୀଯତେ॥ 12-23-42 (74455) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବାଽପି ବୈଶ୍ଯଃ ଶୂଦ୍ରୋଽଥବା ଦ୍ବିଜ। ସର୍ବେ କାମକୃତେ ପାପେ ହନ୍ତବ୍ଯା ନ ବିଚାରଣା॥ 12-23-43 (74456) ରାଜଭିର୍ଧୃତଦଣ୍ଡା ବୈ କୃତ୍ବା ପାପାନି ମାନବାଃ। ନିର୍ମଲାଃ ସ୍ବର୍ଗମାଯାନ୍ତି ସନ୍ତଃ ସୁକୃତିନୋ ଯଥା॥ 12-23-44 (74457) ଉଦ୍ଧୃତଂ ନଃ କୁଲଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନାଜ୍ଞାଦଣ୍ଡେ ଧୃତେ ତ୍ବଯି॥' 12-23-45 (74458) ତସ୍ଯ ତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଶଙ୍ଖସ୍ଯ ଲିଖିତସ୍ତଦା। ଅବଗାହ୍ଯାପଗାଂ ପୁଣ୍ଯାମୁଦକାର୍ଥଂ ପ୍ରଚକ୍ରମେ॥ 12-23-46 (74459) ପ୍ରାଦୁରାସ୍ତାଂ ତତସ୍ତସ୍ଯ କରୌ ଜଲଜସନ୍ନିଭୌ। ତତଃ ସ ବିସ୍ମିତୋ ଭ୍ରାତୁର୍ଦର୍ଶଯାମାସ ତୌ କରୌ॥ 12-23-47 (74460) ତତସ୍ତମବ୍ରବୀଚ୍ଛଙ୍ଖସ୍ତପସେଦଂ କୃତଂ ମଯା। ମା ଚ ତେଽବ ବିଶଙ୍କା ଭୂଦ୍ଦୈବମତ୍ର ବିଧୀଯତେ॥ 12-23-48 (74461) ଲିଖିତ ଉବାଚ। 12-23-49x (6163) କିଂତୁ ନାହଂ ତ୍ବଯା ପୂତଃ ପୂର୍ବମେବ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଯସ୍ଯ ତେ ତପସୋ ବୀର୍ଯମୀଦୃଶଂ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ॥ 12-23-49 (74462) ଶଙ୍ଖ ଉବାଚ। 12-23-50x (6164) ଏବମେତନ୍ମଯା କାର୍ଯଂ ନାହଂ ଦଣ୍ଡଧରସ୍ତବ। ସ ଚ ପୂତୋ ନରପତିସ୍ତ୍ବଂ ଚାପି ପିତୃଭିଃ ସହ॥ 12-23-50 (74463) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-23-51x (6165) ସ ରାଜା ପାଣ୍ଡବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶ୍ରେଯାନ୍ବୈ ତେନ କର୍ମଣା। ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ପରମାଂ ସିଦ୍ଧିଂ ଦକ୍ଷଃ ପ୍ରାଚେତସୋ ଯଥା॥ 12-23-51 (74464) ଏଷ ଧର୍ମଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରଜାନାଂ ପରିପାଲନମ୍। ଉତ୍ପଥେଭ୍ଯୋ ମହାରାଜ ମା ସ୍ମ ଶୋକେ ମନଃ କୃଥାଃ॥ 12-23-52 (74465) ଭ୍ରାତୁରସ୍ଯ ହିତଂ ବାକ୍ଯଂ ଶୃଣୁ ଧର୍ମଜ୍ଞସତ୍ତମ। ଦଣ୍ଡ ଏବ ହି ରାଜେନ୍ଦ୍ର କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମୋ ନ ମୁଣ୍ଡନମ୍॥ ॥ 12-23-53 (74466) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-23-2 ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଃ ଗୃହସ୍ଥସ୍ଯାଯଂ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଃ॥ 12-23-15 ବିଲଶଯାନ୍ମୂଷିକାନ୍। ଅପ୍ରବାସିନଂ ଗୃହାଦିସଙ୍ଗିନମ୍। ସର୍ପୋ ବିଲଶଯାବିବେତି ଡ.ଥ.ପାଠଃ॥ 12-23-19 ବାହୁଦାଂ ନଦୀମନୁ ତତ୍ସମୀପେ॥ 12-23-21 ଶଙ୍ଖସ୍ଯ ଲିଖିତସ୍ତଦେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-23-24 ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯାଭିବାଦ୍ଯ ଚେତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-23-26 ହେ ପାର୍ଥିବସତ୍ତମ ମଯା ଅଦତ୍ତାଦାନଂ କୃତମିତ୍ଯସ୍ମୈ ରାଜ୍ଞେ କଥଯସ୍ବେତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-23-29 ଅନ୍ତପାଲେଭ୍ଯୋ ଦ୍ବାରପାଲେଭ୍ଯଃ॥ 12-23-31 କରିଷ୍ଯେତୀତି ସଂଧିରାର୍ଷଃ॥ 12-23-32 ଅନିସୃଷ୍ଟାନ୍ଯଦତ୍ତାନି। ଗୁରୁଣା ଜ୍ଯେଷ୍ଠଭ୍ରାତ୍ରା॥ 12-23-33 ଯଥା ଦଣ୍ଡଧାରଣେ ରାଜା ପ୍ରମାଣଂ ତଥାଽନୁଜ୍ଞାଯାଂ ହେତୁଃ ପ୍ରମାଣମ୍॥ 12-23-34 ଶୁଚିକର୍ମା ମଦନୁଜ୍ଞଯୈବ ଶୋଧିତଦୋଷଃ॥ 12-23-38 ମମ ମାମ୍ ନିଷ୍କୃତିଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମ୍॥ 12-23-46 ଉଦକସ୍ଯାର୍ଥଂ ପ୍ରଯୋଜନଂ ଆଚମନାଦି କର୍ତୁମିତି ଶେଷଃ॥

12-24-0 (75117) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-24-0x (6230) ପୁନରେବ ମହର୍ଷିସ୍ତଂ କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନୋଽର୍ଥବତ୍। ଅଜାତଶତ୍ରୁଂ କୌନ୍ତେଯମିଦଂ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-24-1 (75118) ଅରଣ୍ଯେ ବସତାଂ ତାତ ଭ୍ରାତୄଣାଂ ତେ ମନିସ୍ବିନାମ୍। ମନୋରଥା ମହାରାଜ ଯେ ତତ୍ରାସନ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-24-2 (75119) ତାନି ମେ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତୁ ମହାରଥାଃ। ପ୍ରଶାଧି ପୃଥିବୀଂ ପାର୍ଥ ଯଯାତିରିବ ନାହୁଷଃ॥ 12-24-3 (75120) ଅରଣ୍ଯେ ଦୁଃଖବସତିରନୁଭୂତା ତପସ୍ବିଭିଃ। ଦୁଃଖସ୍ଯାନ୍ତେ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ସୁଖାନ୍ଯନୁଭବନ୍ତୁ ବୈ॥ 12-24-4 (75121) ଧର୍ମମର୍ଥଂ ଚ କାମଂ ଚ ଭ୍ରାତୃଭିଃ ସହ ଭାରତ। ଅନୁଭୂଯ ତତଃ ପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରସ୍ଥାତାଽସି ବିଶାଂପତେ॥ 12-24-5 (75122) ଅର୍ଥିନାଂ ଚ ପିତୃଣାଂ ଚ ଦେବତାନାଂ ଚ ଭାରତ। ଆନୃଣ୍ଯଂ ଗଚ୍ଛ କୌନ୍ତେଯ ତତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ଗମିଷ୍ଯସି॥ 12-24-6 (75123) ସର୍ବମେଧାଶ୍ଚମେଧାଭ୍ଯାଂ ଯଜସ୍ବ କୁରୁନନ୍ଦନ। ତତଃ ପଶ୍ଚାନ୍ମହାରାଜ ଗମିଷ୍ଯସି ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 12-24-7 (75124) ଭ୍ରାତୃଂଶ୍ଚ ସର୍ବାନ୍କ୍ରତୁଭିଃ ସଂଯୋଜ୍ଯ ବହୁଦକ୍ଷିଣୈଃ। ସଂପ୍ରାପ୍ତଃ କୀର୍ତିମତୁଲାଂ ପାଣ୍ଡବେଯ ଗମିଷ୍ଯସି॥ 12-24-8 (75125) ବିଝସ୍ତେ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ବଚନଂ କୁରୁସତ୍ତମ। ଶୃଣୁଷ୍ବୈବଂ ଯଥା କୁର୍ବନ୍ନ ଧର୍ମାଚ୍ଚ୍ଯବସେ ନୃପ॥ 12-24-9 (75126) ଆଦଦାନସ୍ଯ ବିଜଯଂ ବିଗ୍ରହଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସମାନଧର୍ମକୁଶଲାଃ ସ୍ଥାପଯନ୍ତି ନରେଶ୍ବର॥ 12-24-10 (75127) `ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମନୁମାନଂ ଚ ଉପମାନଂ ତଥାଽଽଗମଃ। ଅର୍ଥାପତ୍ତିସ୍ତଥୈତିହ୍ଯଂ ସଂଶଯୋ ନିର୍ଣଯସ୍ତଥା॥ 12-24-11 (75128) ଆକାର ଇଙ୍ଗିତଂ ଚୈବ ଗତିଶ୍ଚେଷ୍ଟା ଚ ଭାରତ। ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଚୈବ ହେତୁଶ୍ଚ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତୋପନଯସ୍ତଥା॥ 12-24-12 (75129) ଉକ୍ତିର୍ନିଗମନଂ ତେଷାଂ ପ୍ରମେଯଂ ଚ ପ୍ରଯୋଜନମ୍। ଏତାନି ସାଧନାନ୍ଯାହୁର୍ବହୁବର୍ଗପ୍ରସିଦ୍ଧଯେ॥ 12-24-13 (75130) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମନୁମାନଂ ଚ ସର୍ବେଷାଂ ଯୋନିରୁଚ୍ଯତେ। ପ୍ରମାଣଜ୍ଞୋ ହି ଶକ୍ନୋତି ଦଣ୍ଡଯୋନୌ ବିଚକ୍ଷଣଃ। ଅପ୍ରମାଣବତା ନୀତୋ ଦଣ୍ଡୋ ହନ୍ଯାନ୍ମହୀପତିମ୍॥ 12-24-14 (75131) ଦେଶକାଲପ୍ରତୀକ୍ଷୀ ଯୋ ଦସ୍ଯୂନ୍ମର୍ଷଯତେ ନୃପଃ। ଶାସ୍ତ୍ରଜାଂ ବୁଦ୍ଧିମାସ୍ଥାଯ ଯୁଜ୍ଯତେ ନୈନସା ହି ସଃ॥ 12-24-15 (75132) ଆଦାଯ ବଲିଷଙ୍ଭାଗଂ ଯୋ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ନାଭିରକ୍ଷତି। ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣାତି ତତ୍ପାପଂ ଚତୁର୍ଥାଂଶେନ ଭୂମିପଃ॥ 12-24-16 (75133) ନିବୋଧ ଚ ଯଥାଽଽତିଷ୍ଠନ୍ଧର୍ମାନ୍ନ ଚ୍ଯବତେ ନୃପଃ। ନିଗ୍ରହାଦ୍ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରାଣାମନୁରୁଦ୍ଧ୍ଯନ୍ନପେତଭୀଃ। କାମକ୍ରୋଧାବନାଦୃତ୍ଯ ପିତେବ ସମଦର୍ଶନଃ॥ 12-24-17 (75134) ଦୈବେନାଭ୍ଯାହତୋ ରାଜା କର୍ମକାଲେ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ନ ସାଧଯତି ଯତ୍କର୍ମ ନ ତତ୍ରାହୁରତିକ୍ରମମ୍॥ 12-24-18 (75135) ତରସା ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବଂ ବା ନିଗ୍ରାହ୍ଯା ଏବ ଶତ୍ରବଃ। ପାପୈଃ ସହ ନ ସଂଦଧ୍ଯାଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ପୁଣ୍ଯଂ ଚ କାରଯେତ୍॥ 12-24-19 (75136) ଶୂରାଶ୍ଚାର୍ଯାଶ୍ଚ ସତ୍କାର୍ଯା ବିଦ୍ବାଂସଶ୍ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଗୋମିନୋ ଧନିନଶ୍ଚୈବ ପରିପାଲ୍ଯା ବିଶେଷତଃ॥ 12-24-20 (75137) ବ୍ଯବାହରେଷୁ ଧର୍ମେଷୁ ଯୋକ୍ତବ୍ଯାଶ୍ଚ ବହୁଶ୍ରୁତାଃ। `ପ୍ରମାଣଜ୍ଞା ମହୀପାଲ ନ୍ଯାଯଶାସ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିନଃ॥ 12-24-21 (75138) ବେଦାର୍ଥତତ୍ତ୍ବବିଦ୍ରାଜଂସ୍ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରବହୁଶ୍ରୁତାଃ। ମନ୍ତ୍ରେ ଚ ବ୍ଯବହାରେ ଚ ନିଯୋକ୍ତବ୍ଯା ବିଜାନତା॥ 12-24-22 (75139) ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରକୃତା ବୁଦ୍ଧିର୍ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରକୃତା ଚ ଯା। ଦଣ୍ଡନୀତିକୃତା ଚୈବ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମପି ସାଧଯେତ୍॥ 12-24-23 (75140) ନିଯୋଜ୍ଯା ବେଦତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞା ଯଜ୍ଞକର୍ମସୁ ପାର୍ତିବ। ବେଦଜ୍ଞା ଯେ ଚ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାସ୍ତେ ଚ ରାଜନ୍ସୁବୁଦ୍ଧଯଃ॥ 12-24-24 (75141) ଆନ୍ବୀକ୍ଷକୀତ୍ରଯୀବାର୍ତାଦଣ୍ଡନୀତିଷୁ ପାରଗାଃ। ତେ ତୁ ସର୍ବତ୍ର ଯୋକ୍ତବ୍ଯାସ୍ତେ ଚ ବୁଦ୍ଧେଃ ପରଂ ଗତାଃ॥ ' 12-24-25 (75142) ଗୁଣଯୁକ୍ତେଽପି ନୈକସ୍ମିନ୍ବିଶ୍ବସେତ ବିଚକ୍ଷଣଃ॥ 12-24-26 (75143) ଅରକ୍ଷିତା ଦୁର୍ବିନୀତୋ ମାନୀ ସ୍ତବ୍ଧୋଽଭ୍ଯସୂଯକଃ। ଏନସା ଯୁଜ୍ଯତେ ରାଜା ଦୁର୍ଦାନ୍ତ ଇତି ଚୋଚ୍ଯତେ॥ 12-24-27 (75144) ଯେ ରକ୍ଷ୍ଯମାଣା ହୀଯନ୍ତେ ଦୈବେନୃଭ୍ଯାହତା ନୃପ। ତସ୍କରୈଶ୍ଚାପି ହୀଯନ୍ତେ ସର୍ବଂ ତଦ୍ରାଜକିଲ୍ବିଷମ୍॥ 12-24-28 (75145) ସୁମନ୍ତ୍ରିତେ ସୁନୀତେ ଚ ସର୍ବତଶ୍ଚୋପପାଦିତେ। ପୌରୁଷେ କର୍ମଣି କୃତେ ନାସ୍ତ୍ଯଧର୍ମୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-24-29 (75146) ବିଚ୍ଛିଦ୍ଯନ୍ତେ ସମାରବ୍ଧାଃ ସିଦ୍ଧ୍ଯନ୍ତେ ଚାପି ଦୈବତଃ। କୃତେ ପୁରୁଷକାରେ ତୁ ନୈନଃ ସ୍ପୃଶତି ପାର୍ଥିବମ୍॥ 12-24-30 (75147) ଅତ୍ର ତେ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ବର୍ତଯିଷ୍ଯେ କଥାମିମାମ୍। ଯଦ୍ବୃତ୍ତଂ ପୂର୍ବରାଜର୍ଷେର୍ହଯଗ୍ରୀବସ୍ଯ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-24-31 (75148) ଶତ୍ରୂନ୍ହତ୍ବା ହତସ୍ଯାଜୌ ଶୂରସ୍ଯାକ୍ଲିଷ୍ଟକର୍ମଣଃ। ଅସହାଯସ୍ଯ ସଂଗ୍ରାମେ ନିର୍ଜିତସ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-24-32 (75149) ଯତ୍କର୍ମ ବୈ ନିଗ୍ରହେ ଶାତ୍ରବାଣାଂ ଯୋଗଶ୍ଚାଗ୍ର୍ଯଃ ପାଲନେ ମାନବାନାମ୍। କୃତ୍ବା କର୍ମ ପ୍ରାପ୍ଯ କୀର୍ତି ସ ଯୁଦ୍ଧା ଦ୍ବାଜିଗ୍ରୀବୋ ମୋଦତେ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ॥ 12-24-33 (75150) ସଂତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମା ସମରେଷ୍ବାତତାଯୀ ଶସ୍ତ୍ରୈଶ୍ଛିନ୍ନୋ ଦସ୍ଯୁଭିର୍ବଧ୍ଯମାନଃ। ଅଶ୍ବଗ୍ରୀବଃ କର୍ମଶୀଲୋ ମହାତ୍ମା ସଂସିଦ୍ଧାର୍ଥୋ ମୋଦତେ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ॥ 12-24-34 (75151) ଧନୁର୍ଯୂପୋ ରଶନା ଜ୍ଯା ଶରଃ ସ୍ରୁ କ୍ସ୍ରୁବଃ ଖଙ୍ଗୋ ରୁଧିରଂ ଯତ୍ର ଚାଜ୍ଯମ୍। ରଥୋ ବେଦୀ କାମଜୋ ଯୁଦ୍ଧମଗ୍ନି ଶ୍ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରଂ ଚତୁରୋ ବାଜିମୁଖ୍ଯାଃ॥ 12-24-35 (75152) ହୁତ୍ବା ତସ୍ମିନ୍ଯଜ୍ଞବହ୍ନାବଥାରୀ ନ୍ପାପାନ୍ମୁକ୍ତୋ ରାଜସିଂହସ୍ତରସ୍ବୀ। ପ୍ରାଣାନ୍ହୁତ୍ବା ଚାବଭୃଥେ ରଣେ ସ ବାଜିଗ୍ରୀବୋ ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-24-36 (75153) ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ରକ୍ଷନ୍ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବଂ ନଯେନ ସଂତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମା ଯଜ୍ଞଶୀଲୋ ମହାତ୍ମା। ସର୍ବାଂଲ୍ଲୋକାନ୍ବ୍ଯାପ୍ଯ କୀର୍ତ୍ଯା ମନସ୍ବୀ ବାଜିଗ୍ରୀବୋ ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-24-37 (75154) ଦୈବୀଂ ସିଦ୍ଧିଂ ମାନୁଷୀଂ ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ଯୋଗନ୍ଯାସୈଃ ପାଲଯିତ୍ବା ମହୀଂ ଚ। ତସ୍ମାଦ୍ରାଜା ଧର୍ମଶୀଲୋ ମହାତ୍ମା ବାଜିଗ୍ରୀବୋ ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-24-38 (75155) ବିଦ୍ବାଂସ୍ତ୍ଯାଗୀ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଃ କୃତଜ୍ଞ ସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଲୋକଂ ମାନୁଷଂ କର୍ମ କୃତ୍ବା। ମେଧାବିନାଂ ବିଦୁଷାଂ ସଂମତାନାଂ ତନୁତ୍ଯଜାଂ ଲୋକମାକ୍ରମ୍ଯ ରାଜା॥ 12-24-39 (75156) ସମ୍ଯଗ୍ବେଦାନ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରାଣ୍ଯଧୀତ୍ଯ ସମ୍ଯଗ୍ରାଜ୍ଯଂ ପାଲଯିତ୍ବା ମହାତ୍ମା। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ସ୍ଥାପଯିତ୍ବା ସ୍ବଧର୍ମେ ବାଜିଗ୍ରୀବୋ ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-24-40 (75157) ଜିତ୍ବା ସଂଗ୍ରାମାନ୍ପାଲଯିତ୍ବା ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ସୋମଂ ପୀତ୍ବା ତର୍ପଯିତ୍ବା ଦ୍ବିଜାଗ୍ର୍ଯାନ୍। ଯୁକ୍ତ୍ଯା ଦଣ୍ଡଂ ଧାରଯିତ୍ବା ପ୍ରଜାନାଂ ଯୁଦ୍ଧେ କ୍ଷୀଣେ ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-24-41 (75158) ବୃତ୍ତଂ ଯସ୍ଯ ଶ୍ଲାଘନୀଯଂ ମନୁଷ୍ଯାଃ ସନ୍ତୋ ବିଦ୍ବାଂସୋଽର୍ହଯନ୍ତ୍ଯର୍ହଣୀଯମ୍। ସ୍ବର୍ଗଂ ଜିତ୍ବା ବୀରଲୋକାନବାପ୍ଯ ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ ପୁଣ୍ଯକୀର୍ତିର୍ମହାତ୍ମା॥ ॥ 12-24-42 (75159) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 24॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-24-1 ବଚନଂ ହିଂସାପ୍ରଧାନଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମୋ ମେ ମାସ୍ତ୍ବିତ୍ଯେବଂରୂପମ୍॥ 12-24-10 ଆଦଦାନସ୍ଯ ପରସ୍ବାପହର୍ତୁଃ। ସମାନଧର୍ମଃ ଅବିଷମୋ ଧର୍ମସ୍ତତ୍ର କୁଶଲାଃ ସ୍ଥାପଯନ୍ତି ଅବଶ୍ଯକର୍ତବ୍ଯତଯା ବ୍ଯବସ୍ଥାପଯନ୍ତି॥ 12-24-15 ମର୍ଷଯତେ ଦସ୍ଯୂନପି ନ ହନ୍ତି। ଏନସା ତଜ୍ଜେନ ପାପେନ॥ 12-24-17 ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ନିଗ୍ରହାଦତିଲଙ୍ଘନାଜ୍ଜାତାଦଧର୍ମାଦ୍ଧେତୋଶ୍ର୍ଯବତେ। ତାନି ଅନୁରୁଧ୍ଯନ୍ନପେତଭୀଶ୍ଚ ଭବତି॥ 12-24-19 ରାଷ୍ଟ୍ରପଣ୍ଯଂ ନ କାରଯେତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-24-20 ଗୋମିନୋ ଗୋମନ୍ତଃ॥ 12-24-27 ସ୍ତବ୍ଧୋ ମାନ୍ଯାନମାନଯନ୍। ଅଭ୍ଯସୂଯକୋ ଗୁଣେଷୁ ଦୋଷଦୃଷ୍ଟିଃ॥ 12-24-28 ଦୈବେନ ଅବର୍ଷଣାଦିନା॥ 12-24-33 ଯତ୍କର୍ମ କର୍ତବ୍ଯଂ ତତ୍କର୍ମ କୃତ୍ବେତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-24-35 କାମଜଃ କ୍ରୋଧୋ ଯୁଦ୍ଧମୂଲଭୂତୋଽଗ୍ନିଃ। ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରଂ ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ଯାଃ ଋତ୍ବିଜଃ ଚତୁରଶ୍ଚତ୍ବାରଃ॥ 12-24-37 ସଂତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମା ତ୍ଯକ୍ତାହକାରଃ॥ 12-24-38 ଯୋଗଃ କ୍ରିଯାଯାମୁତ୍ସାହୋ ନ୍ଯାସା ଅଭିମାନତ୍ଯାଗାସ୍ତୈର୍ଯୁକ୍ତାଂ ଦୈବୀ ସିଦ୍ଧିଂ ଯଜ୍ଞାଦିକ୍ରିଯାମନ୍ଯଦୀଯାଂ ମାନୁଷୀଂ ଚ ସିଦ୍ଧିଂ ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ମହୀଂ ଚ ପାଲଯିତ୍ବେତି ଯୋଜନା। ସ୍ବଯଂ ଚ ଯଜ୍ଞଶୀଲଃ॥ 12-24-39 ମାନୁଷଂ ଲୋକମିତି ସଂବନ୍ଧଃ। ତନୁତ୍ଯଜାଂ ପ୍ରଯାଗାଦୌ॥

12-25-0 (65647) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-25-0x (5376) ଦ୍ବୈପାଯନବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା କୁପିତେ ଚ ଧନଞ୍ଜଯେ। ବ୍ଯାସମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ କୌନ୍ତେଯଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 12-25-1 (65648) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-25-2x (5377) ନ ପାର୍ଥିବମିଦଂ ରାଜ୍ଯଂ ନ ଭୋଗାଶ୍ଚ ପୃଥଗ୍ବିଧାଃ। ପ୍ରୀଣଯନ୍ତି ମନୋ ମେଽଦ୍ଯ ଶୋକୋ ମାଂ ଦାରଯତ୍ଯଯମ୍॥ 12-25-2 (65649) ଶ୍ରୁତ୍ବା ବୀରବିହୀନାନାମପୁତ୍ରାଣାଂ ଚ ଯୋଷିତାମ୍। ପରିଦେବଯମାନାନାଂ ନ ଶାନ୍ତିଂ ମନସା ଲଭେ॥ 12-25-3 (65650) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚେଦଂ ବ୍ଯାସୋ ଯୋଗବିଦାଂବରଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମଜ୍ଞୋ ବେଦପାରଗଃ॥ 12-25-4 (65651) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-25-5x (5378) ନ କର୍ମଣା ଲଭ୍ଯତେ ଚେଜ୍ଯଯା ବା ନାପ୍ଯସ୍ତି ଦାତା ପୁରୁଷସ୍ଯ କଶ୍ଚିତ୍। ପର୍ଯାଯଯୋଗାଦ୍ବିହିତଂ ବିଧାତ୍ରା କାଲେନ ସର୍ବଂ ଲଭତେ ମନୁଷ୍ଯଃ॥ 12-25-5 (65652) ନ ବୁଦ୍ଧିଶକ୍ତ୍ଯାଽଽଧ୍ଯଯନେନ ଶକ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ବିଶେଷଂ ମନୁଜୈରକାଲେ। ମୂର୍ଖୋଽପି ଚାପ୍ନୋତି କଦାଚିଦର୍ଥା ନ୍କାଲୋ ହି ସର୍ବଂ ପୁରୁଷସ୍ଯ ଦାତା॥ 12-25-6 (65653) ନ ଭୂରକାଲେଷୁ ଫଲଂ ଦଦାତି ଶିଲ୍ପାନି ମନ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ତଥୌଷଧାନି। ତାନ୍ଯେବ କାଲେନ ସମାହିତାନି ସିଦ୍ଧ୍ଯନ୍ତି ବର୍ଧନ୍ତି ଚ ଭୂତିକାଲେ॥ 12-25-7 (65654) କାଲେନ ଶୀଘ୍ରାଃ ପ୍ରବହନ୍ତି ବାତାଃ କାଲେନ ବୃଷ୍ଟିର୍ଜଲଦାନୁପୈତି। କାଲେନ ପଝୋତ୍ପଲବଞ୍ଜଲଂ ଚ କାଲେନ ପୁଷ୍ଯନ୍ତି ବନେଷୁ ବୃକ୍ଷାଃ॥ 12-25-8 (65655) କାଲେନ କୃଷ୍ଣାଶ୍ଚ ସିତାଶ୍ଚ ରାତ୍ର୍ଯଃ କାଲେନ ଚନ୍ଦ୍ରଃ ପରିପୂର୍ଣବିମ୍ବଃ। ନାକାଲତଃ ପୁଷ୍ପଫଲଂ ଦ୍ରୁମାଣାଂ ନାକାଲବେଗାଃ ସରିତୋ ବହନ୍ତି॥ 12-25-9 (65656) ନାକାଲମତ୍ତାଃ ଖଗପନ୍ନଗାଶ୍ଚ ମୃଗଦ୍ବିପାଃ ଶୈଲମୃଗାଶ୍ଚ ଲୋକେ। ନାକାଲତଃ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଭବନ୍ତି ଗର୍ଭା ନାଯନ୍ତ୍ଯକାଲେ ଶିଶିରୋଷ୍ଣବର୍ଷାଃ॥ 12-25-10 (65657) ନାକାଲତୋ ମ୍ରିଯତେ ଜାଯତେ ବା ନାକାଲତୋ ବ୍ଯାହରତେ ଚ ବାଲଃ। ନାକାଲତୋ ଯୌବନମଭ୍ଯୁପୈତି ନାକାଲତୋ ରୋହତି ବୀଜମୁପ୍ତମ୍॥ 12-25-11 (65658) ନାକାଲତୋ ଭାନୁରୁପୈତି ଯୋଗଂ ନାକାଲତୋଽସ୍ତଂ ଗିରିମଭ୍ଯୁପୈତି। ନାକାଲତୋ ବର୍ଧତେ ହୀଯତେ ଚ ଚନ୍ଦ୍ରଃ ସମୁଦ୍ରୋଽପି ମହୋର୍ମିମାଲୀ॥ 12-25-12 (65659) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଗୀତଂ ରାଜ୍ଞା ସେନଜିତା ଦୁଃଖାର୍ତେନ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-25-13 (65660) ସର୍ବାନେବୈଷ ପର୍ଯାଯୋ ମର୍ତ୍ଯାନ୍ସ୍ପୃଶତି ଦୁଃସହଃ। କାଲେନ ପରିପକ୍ବା ହି ମ୍ରିଯନ୍ତେ ସର୍ବପାର୍ଥିବାଃ॥ 12-25-14 (65661) ଘ୍ନନ୍ତି ଚାନ୍ଯାନ୍ନରାନ୍ରାଜଂସ୍ତାନପ୍ଯନ୍ଯେ ତଥା ନରାଃ। ସଂଜ୍ଞୈଷା ଲୌକିକୀ ରାଜନ୍ନ ହିନସ୍ତି ନ ହନ୍ଯତେ॥ 12-25-15 (65662) ହନ୍ତୀତି ମନ୍ଯତେ କଶ୍ଚିନ୍ନ ହନ୍ତୀତ୍ଯପି ଚାପରଃ। ସ୍ବଭାବତସ୍ତୁ ନିଯତୌ ଭୂତାନାଂ ପ୍ରଭବାପ୍ଯଯୌ॥ 12-25-16 (65663) ନଷ୍ଟେ ଧନେ ବା ଦାରେ ବା ପୁତ୍ରେ ପିତରି ବା ମୃତେ। ଅହୋ ଦୁଃଖମିତି ଧ୍ଯାଯନ୍ଦୁଃଖସ୍ଯାପଚିତିଂ ଚରେତ୍॥ 12-25-17 (65664) ସ କିଂ ଶୋଚସି ମୂଢଃ ସଞ୍ଶୋଚ୍ଯାନ୍କିମନୁଶୋଚସି। ପଶ୍ଯ ଦୁଃଖେଷୁ ଦୁଃଖାନି ଭଯେଷୁ ଚ ଭଯାନ୍ଯପି॥ 12-25-18 (65665) ଆତ୍ମାଽପି ଚାଯଂ ନ ମମ ସର୍ବାଽପି ପଥିବୀ ମମ। ଯଥା ମମ ତଥାଽନ୍ଯେଷାମିତି ପଶ୍ଯନ୍ନ ମୁହ୍ଯତି॥ 12-25-19 (65666) ଶୋକସ୍ଥାନସହସ୍ରାଣି ହର୍ଷସ୍ଥାନଶତାନି ଚ। ଦିବସେଦିବସେ ମୂଢମାବିଶନ୍ତି ନ ପଣ୍ଡିତମ୍॥ 12-25-20 (65667) ଏବମେତାନି କାଲେନ ପ୍ରିଯଦ୍ବେଷ୍ଯାଣି ଭାଗଶଃ। ଜୀବେଷୁ ପରିବର୍ତନ୍ତେ ଦୁଃଖାନି ଚ ସୁଖାନି ଚ॥ 12-25-21 (65668) ଦୁଃଖମେବାସ୍ତି ନ ସୁଖଂ ତସ୍ମାତ୍ତଦୁପଲଭ୍ଯତେ। ତୃଷ୍ଣାର୍ତିପ୍ରଭବଂ ଦୁଃଖଂ ଦୁଃଖାର୍ତିପ୍ରଭବଂ ସୁଖମ୍॥ 12-25-22 (65669) ସୁଖସ୍ଯାନନ୍ତରଂ ଦୁଃଖଂ ଦୁଃଖସ୍ଯାନନ୍ତରଂ ସୁଖମ୍। ନ ନିତ୍ଯଂ ଲଭତେ ଦୁଃଖଂ ନ ନିତ୍ଯଂ ଲଭତେ ସୁଖମ୍॥ 12-25-23 (65670) ସୁଖମେବ ହି ଦୁଃଖାନ୍ତଂ କଦାଚିଦ୍ଦୁଃଖତଃ ସୁଖମ୍। ତସ୍ମାଦେତଦ୍ଦ୍ବଯଂ ଜହ୍ଯାଦ୍ଯ ଇଚ୍ଛେଚ୍ଛାଶ୍ବତଂ ସୁଖମ୍॥ 12-25-24 (65671) ସୁଖାନ୍ତପ୍ରଭବଂ ଦୁଃଖଂ ଦୁଃଖାନ୍ତପ୍ରଭବଂ ସୁଖମ୍। ଯନ୍ନିମିତ୍ତୋ ଭବେଚ୍ଛୋକସ୍ତାପୋ ବା ଦୁଃଖମୂର୍ଚ୍ଛିତଃ। ଆଯାସୋ ବାଽପି ଯନ୍ମୂଲସ୍ତଦେକାଙ୍ଗମପି ତ୍ଯଜେତ୍॥ 12-25-25 (65672) ସୁଖଂ ବା ଯଦି ବା ଦୁଃଖଂ ପ୍ରିଯଂ ବା ଯଦି ବାଽପ୍ରିଯମ୍। ପ୍ରାପ୍ତଂ ପ୍ରାପ୍ତମୁପାସୀତ ହୃଦଯେନାପରାଜିତଃ॥ 12-25-26 (65673) ଈଷଦପ୍ଯଙ୍ଗ ଦାରାଣାଂ ପୁତ୍ରାଣାମାଚରନ୍ପ୍ରିଯମ୍। ତତୋ ଜ୍ଞାସ୍ଯସି କଃ କସ୍ଯ କେନ ବା କଥମେବ ଚ॥ 12-25-27 (65674) ଯେ ଚ ମୂଢତମା ଲୋକେ ଯେ ଚ ବୁଦ୍ଧେଃ ପରଂ ଗତାଃ। ତ ଏବ ସୁଖମେଧନ୍ତେ ମଧ୍ଯମଃ କ୍ଲିଶ୍ଯତେ ଜନଃ॥ 12-25-28 (65675) ଇତ୍ଯନ୍ନବୀନ୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ସ ସେନଜିତ୍। ପରାବରଜ୍ଞୋ ଲୋକସ୍ଯ ଧର୍ମବିତ୍ସୁଖଦୁଃଖବିତ୍॥ 12-25-29 (65676) ପରଦୁଃଖେନ ଦୁଃଖୀ ଯୋ ନ ସ ଜାତୁ ସୁଖୀ ଭବେତ୍। ଦୁଃଖାନାଂ ହି କ୍ଷଯୋ ନାସ୍ତି ଜାଯତେ ହ୍ଯପରାତ୍ପରମ୍॥ 12-25-30 (65677) ସୁଖଂ ଚ ଦୁଃଖଂ ଚ ଭବାଭବୌ ଚ ଲାଭାଲାଭୌ ମରଣଂ ଜୀବିତଂ ଚ। ପର୍ଯାଯତଃ ସର୍ବମବାପ୍ତୁବନ୍ତି ତସ୍ମାନ୍ନ ମୁହ୍ଯେନ୍ନ ଚ ସଂପ୍ରହୃଷ୍ଯେତ୍॥ 12-25-31 (65678) ଦୀକ୍ଷାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ସଂଯୁଗେ ଧର୍ମମାହୁ ର୍ଯୋଗଂ ରାଜ୍ଯେ ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ଚ ସମ୍ଯକ୍। ବିତ୍ତତ୍ଯାଗଂ ଦକ୍ଷିଣାଂ ଚୈବ ଯଜ୍ଞେ ସମ୍ଯଗ୍ଦାନଂ ପାବନାନୀତି ବିଦ୍ଯାତ୍॥ 12-25-32 (65679) ରକ୍ଷନ୍ରାଜ୍ଯଂ ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବଂ ନଯେନ ସଂତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମା ଯଜ୍ଞଶୀଲୋ ମହାତ୍ମା। ସର୍ବାଲ୍ଲୋକାନ୍ଧର୍ମଦୃଷ୍ଟ୍ଯାବଲୋକ ନ୍ନୂଧ୍ବଂ ଦେହାନ୍ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-25-33 (65680) ଜିତ୍ବା ସଂଗ୍ରାମାନ୍ପାଲଯିତ୍ବା ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ସୋମଂ ପୀତ୍ବା ବର୍ଧଯିତ୍ବା ପ୍ରଜାଶ୍ଚ। ଯୁକ୍ତ୍ଯା ଦଣ୍ଡଂ ଧାରଯିତ୍ବା ପ୍ରଜାନାଂ ପଶ୍ଚାତ୍କ୍ଷୀଣାଯୁର୍ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-25-34 (65681) `ଯଜନ୍ତି ଯଜ୍ଞାନ୍ବିଜଯନ୍ତି ରାଜ୍ଯଂ ରକ୍ଷନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ପ୍ରିଯାଣି ଚୈଷାମ୍।' ସମ୍ଯଗ୍ବେଦାନ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରାଣ୍ଯଧୀତ୍ଯ ସମ୍ଯଗ୍ରାଜ୍ଯଂ ପାଲଯିତ୍ବା ଚ ରାଜା। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ସ୍ଥାପଯିତ୍ବା ସ୍ବଧର୍ମେ ପୂତାତ୍ମା ବୈ ମୋଦତେ ଦେବଲୋକେ॥ 12-25-35 (65682) ଯସ୍ଯ ବୃତ୍ତଂ ନମସ୍ଯନ୍ତି ସ୍ବର୍ଗସ୍ଥସ୍ଯାପି ମାନବାଃ। ପୌରଜାନପଦାମାତ୍ଯାଃ ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମଃ॥ ॥ 12-25-36 (65683) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ (*)॥ 25॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-25-1 କୁପିତେ ରାଜ୍ଯକାରଣାତ୍॥ 12-25-3 ବୀରବିହୀନାନାଂ ପତିହୀନାନାମ୍॥ 12-25-5 ନଲଭ୍ଯତେ ବୀରୋ ହତବୀରାଭିର୍ବୀରପତ୍ନୀଭିରିତ୍ଯର୍ଥଃ। ନାପି ତାଭ୍ଯଃ କଶ୍ଚିତ୍ପତିଂ ଦାତୁଂ ସମର୍ଥୋଽସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-25-7 ନାଭୂତିକାଲେଷ୍ବିତି ଝ.ପାଠଃ॥ 12-25-8 ପୁଷ୍ପ୍ଯନ୍ତୀତି ଡ. ପାଠଃ॥ 12-25-14 ପର୍ଯାଯଃ କାଲଗତିଃ॥ 12-25-17 ଅପଚିତିଂ ପ୍ରତୀକାରମ୍॥ 12-25-18 ଦୁଃଖେଷୁ ଶୋକଜେଷୁ ମନସ୍ତାପେଷୁ। ଦୁଃଖାନି ଶିରସ୍ତାଡନାଦୀନି। ଦୁଃଖାଦେର୍ଦ୍ବିଗୁଣୀକରଣଂ ମୂଢକାର୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-25-21 ଯାନି ପ୍ରିଯାଣି ତାନ୍ଯେବ କାଲେ ଦୁଃଖାନି ଭବନ୍ତି। ଯାନି ଦ୍ବେଷ୍ଯାଣି ତାନ୍ଯେବ ସୁଖାନି॥ 12-25-22 ତୃଷ୍ଣଯା ଯାଽଽର୍ତିରନବସ୍ଥିତଚିତ୍ତତା ତଜ୍ଜଂ ଦୁଃଖମ୍। ଦୁଃଖସ୍ଯାର୍ତିର୍ବିନାଶସ୍ତଜ୍ଜଂ ସୁଖମ୍॥ 12-25-25 ଦୁଃଖମୂର୍ଛିତଃ ଦୁଃଖେନ ବର୍ଧିତଃ। ଏକାଙ୍ଗମପି ସର୍ପଦଷ୍ଟାଙ୍ଗୁଷ୍ଠବତ୍ ତ୍ଯଜେତ୍॥ 12-25-27 କେନ ହେତୁନା କଥଂ କେନ ପ୍ରକାରେଣ କସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧୀତି ଜ୍ଞାସ୍ଯତି॥ 12-25-31 ଭବାଭବୌ ଐଶ୍ବର୍ଯାନୈଶ୍ବର୍ଯେ॥ 12-25-33 ସଂତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମା ନିରହଂକାରଃ॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Text

12-26-0 (75715) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-26-0x (6266) ଅଭିମନ୍ଯୌ ହତେ ବାଲେ ଦ୍ରୌପଦ୍ଯାସ୍ତନଯେଷୁ ଚ। ଧୃଷ୍ଟଦ୍ଯୁମ୍ନେ ବିରାଟେ ଚ ଦ୍ରୁପଦେ ଚ ମହୀପତୌ॥ 12-26-1 (75716) ବୃଷସେନେ ଚ ଧର୍ମଜ୍ଞେ ଧୃଷ୍ଟକେତୌ ତୁ ପାର୍ଥିବେ। ତଥାଽନ୍ଯେଷୁ ନରେନ୍ଦ୍ରେଷୁ ନାନାଦେଶ୍ଯେଷୁ ସଂଯୁଗେ॥ 12-26-2 (75717) ନ ଚ ମୁଞ୍ଚତି ମାଂ ଶୋକୋ ଜ୍ଞାତିଘାତିନମାତୁରମ୍। ରାଜ୍ଯକାମୁକମତ୍ଯୁଗ୍ରଂ ସ୍ବବଂଶୋଚ୍ଛେଦକାରିଣମ୍॥ 12-26-3 (75718) ଯସ୍ଯାଙ୍କେ କ୍ରୀଡମାନେନ ମଯା ବିପରିବର୍ତିତମ୍। ସ ମଯା ରାଜ୍ଯଲୁବ୍ଧେନ ଗାଙ୍ଗେଯୋ ଯୁଧି ପାତିତଃ॥ 12-26-4 (75719) ଯଦା ହ୍ଯେନଂ ବିଘୂର୍ଣନ୍ତଂ ମଦର୍ଥଂ ପାର୍ଥସାଯକୈଃ। ତକ୍ଷ୍ଯମାଣଂ ଯଥା ବଜ୍ରୈଃ ପ୍ରେକ୍ଷମାଣଂ ଶିଖଣ୍ଡିନମ୍॥ 12-26-5 (75720) ଜୀର୍ଣସିଂହମିବ ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ନରସିଂହଂ ପିତାମହମ୍। କୀର୍ଯମାଣଂ ଶରୈର୍ଦୀପ୍ତୈର୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମେ ବ୍ଯଥିତଂ ମନଃ॥ 12-26-6 (75721) ପ୍ରାଡ୍ଭୁଖଂ ସୀଦମାନଂ ଚ ରଥାତ୍ପରରଥାରୁଜମ୍। ଘୂର୍ଣମାନଂ ଯଥା ଶୈଲଂ ତଦା ମେ କଶ୍ମଲୋଽଭବତ୍॥ 12-26-7 (75722) ଯଃ ସବାଣଧନୁଷ୍ପାଣିର୍ଯୋଧଯାମାସ ଭାର୍ଗବମ୍। ବହୂନ୍ଯହାନି କୌରବ୍ଯଃ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରେ ମହାମୃଧେ॥ 12-26-8 (75723) ସମେତଂ ପାର୍ଥିବଂ କ୍ଷତ୍ରଂ ବାରାଣସ୍ଯାଂ ନଦୀସୁତଃ। କନ୍ଯାର୍ଥମାହ୍ବଯଦ୍ବୀରୋ ରଥେନୈକେନ ସଂଯୁଗେ॥ 12-26-9 (75724) ଯେନ ଚୋଗ୍ରାଯୁଧୋ ରାଜା ଚକ୍ରବର୍ତୀ ଦୁରାସଦଃ। ଦଗ୍ଧଶ୍ଚାସ୍ତ୍ରପ୍ରତାପେନ ସ ମଯା ଯୁଧି ପାତିତଃ॥ 12-26-10 (75725) ସ୍ବଯଂ ମୃତ୍ଯୁଂ ରକ୍ଷମାଣଃ ପାଞ୍ଚାଲ୍ଯଂ ଯଃ ଶିଖଣ୍ଡିନମ୍। ନ ବାଣୈଃ ପାତଯାମାସ ସୋଽର୍ଜୁନେନ ନିପାତିତଃ॥ 12-26-11 (75726) ଯଦୈନଂ ପତିତଂ ଭୂମାବପଶ୍ଯଂ ରୁଧିରୋକ୍ଷିତମ୍। ତଦୈବାବିଶଦନ୍ଯୁଗ୍ରୋ ଜ୍ବରୋ ମାଂ ମୁନିସତ୍ତମ॥ 12-26-12 (75727) ଯେନ ସଂବର୍ଧିତା ବାଲା ଯେନ ସ୍ମ ପରିରକ୍ଷିତାଃ। ସ ମଯା ରାଜ୍ଯଲୁବ୍ଧେନ ପାପେନ ଗୁରୁଧାତିନା। ଅଲ୍ପକାଲସ୍ଯ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ କୃତେ ମୂଢେନ ପାତିତଃ॥ 12-26-13 (75728) ଆଚାର୍ଯଶ୍ଚ ମହେଷ୍ବାସଃ ସର୍ବପାର୍ଥିବପୂଜିତଃ। ଅଭିଗମ୍ଯ ରଣେ ମିଥ୍ଯା ପାପେନୋକ୍ତଃ ସୁତଂ ପ୍ରତି॥ 12-26-14 (75729) ତନ୍ମେ ଦହତି ଗାତ୍ରାଣି ଯନ୍ମାଂ ଗୁରୁରଭାଷତ। ସତ୍ଯମାଖ୍ଯାହି ରାଜଂସ୍ତ୍ବଂ ଯଦି ଜୀବତି ମେ ସୁତଃ॥ 12-26-15 (75730) ସତ୍ଯମାମର୍ଶଯନ୍ବିପ୍ରୋ ମଯି ତତ୍ପରିପୃଷ୍ଟବାନ୍। କୁଞ୍ଜରଂ ଚାନ୍ତରଂ କୃତ୍ବା ମିଥ୍ଯୋପଚରିତୋ ମଯା॥ 12-26-16 (75731) ସୁଭୃଶଂ ରାଜ୍ଯଲୁବ୍ଧେନ ପାପେନ ଗୁରୁଘାତିନା। ସତ୍ଯକଞ୍ଚୁକମୁନ୍ମୁଚ୍ଯ ମଯା ସ ଗୁରୁରାହବେ॥ 12-26-17 (75732) ଅଶ୍ବତ୍ଥାମା ହତ ଇତି ନିରୁକ୍ତଃ କୁଞ୍ଜରେ ହତେ। କାଁଲ୍ଲୋକାଂସ୍ତୁ ଗମିଷ୍ଯାମି କୃତ୍ବା କର୍ମ ସୁଦୁଷ୍କରମ୍॥ 12-26-18 (75733) ଅଘାତଯଂ ଚ ଯତ୍କର୍ଣଂ ସମରେଷ୍ବପଲାଯିନମ୍। ଜ୍ଯେଷ୍ଠଭ୍ରାତରମତ୍ଯୁଗ୍ରଃ କୋ ମତ୍ତଃ ପାପକୃତ୍ତମଃ॥ 12-26-19 (75734) ଅଭିମନ୍ଯୁଂ ଚ ଯଦ୍ବାଲଂ ଜାତଂ ସିଂହମିବାଦ୍ରିଷୁ। ପ୍ରାବେଶଯମହଂ ଲୁବ୍ଧୋ ବାହିନୀଂ ଦ୍ରୋଣପାଲିତାମ୍॥ 12-26-20 (75735) ତଦାପ୍ରଭୃତି ବୀଭତ୍ସୁଂ ନ ଶକ୍ନୋମି ନିରୀକ୍ଷିତୁମ୍। କୃଷ୍ଣଂ ଚ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷଂ କିଲ୍ବିଷୀ ଭ୍ରୂଣହା ଯଥା॥ 12-26-21 (75736) ଦ୍ରୌପଦୀଂ ଚାପ୍ଯଦୁଃଖାର୍ହାଂ ପଞ୍ଚପୁତ୍ରୈର୍ବିନାକୃତାମ୍। ଶୋଚାମି ପୃଥିବୀଂ ହୀନାଂ ପଞ୍ଚଭିଃ ପର୍ବତୈରିବ॥ 12-26-22 (75737) ସୋଽହମାଗସ୍କରଃ ପାପଃ ପୃଥିବୀନାଶକାରକଃ। ଆସୀନ ଏବମେବେଦଂ ଶୋଷଯିଷ୍ଯେ କଲେବରମ୍॥ 12-26-23 (75738) ପ୍ରାଯୋପବିଷ୍ଟଂ ଜାନୀଧ୍ବମଥ ମାଂ ଗୁରୁଘାତିନମ୍। ଜାତିଷ୍ବନ୍ଯାସ୍ବପି ଯଥା ନ ଭବେଯଂ କୁଲାନ୍ତକୃତ୍॥ 12-26-24 (75739) ନ ଭୋକ୍ଷ୍ଯେ ନ ଚ ପାନୀଯମୁପଯୋକ୍ଷ୍ଯେ କଥଂଚନ। ଶୋଷଯିଷ୍ଯେ ପ୍ରିଯାନ୍ପ୍ରାଣାନିହସ୍ଥୋଽହଂ ତପୋଧନାଃ॥ 12-26-25 (75740) ଯଥେଷ୍ଟଂ ଗମ୍ଯତାଂ କାମମନୁଜାନେ ପ୍ରସାଦ୍ଯ ବଃ। ସର୍ବେ ମାମନୁଜାନୀତ ତ୍ଯକ୍ଷ୍ଯାମୀଦଂ କଲେବରମ୍॥ 12-26-26 (75741) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବଚା। 12-26-27x (6267) ତମେବଂବାଦିନଂ ପାର୍ଥଂ ବନ୍ଧୁଶୋକେନ ବିହ୍ବଲମ୍। ମୈବମିତ୍ଯବ୍ରବୀଦ୍ବ୍ଯାସୋ ନିଗୃହ୍ଯ ମୁନିସତ୍ତମଃ॥ 12-26-27 (75742) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-26-28x (6268) ଅତିବେଲଂ ମହାରାଜ ନ ଶୋକଂ କର୍ତୁମର୍ହସି। ପୁନରୁକ୍ତଂ ତୁ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଦିଷ୍ଟମେତଦିତି ପ୍ରଭୋ॥ 12-26-28 (75743) ସଂଯୋଗା ବିପ୍ରଯୋଗାଶ୍ଚ ଜାତାନାଂ ପ୍ରାଣିନାଂ ଧ୍ରୁବମ୍। ବୁଦ୍ଧୁଦା ଇବ ତୋଯେଷୁ ଭବନ୍ତି ନ ଭବନ୍ତି ଚ॥ 12-26-29 (75744) ସର୍ବେ କ୍ଷଯାନ୍ତା ନିଚଯାଃ ପତନାନ୍ତାଃ ସମୁଚ୍ଛ୍ରଯାଃ। ସଂଯୋଗା ବିପ୍ରଯୋଗାନ୍ତା ମରଣାନ୍ତଂ ହି ଜୀବିତମ୍॥ 12-26-30 (75745) ସୁଖଂ ଦୁଃଖାନ୍ତମାଲସ୍ଯଂ ଦାକ୍ଷ୍ଯଂ ଦୁଃଖଂ ସୁଖୋଦଯମ୍। ଭୂତିଃ ଶ୍ରୀର୍ହ୍ରୀର୍ଧୃତିଃ କୀର୍ତିର୍ଦକ୍ଷେ ବସତି ନାଲସେ॥ 12-26-31 (75746) ନାଲଂ ସୁଖାଯ ସୁହୃଦୋ ନାଲେ ଦୁଃଖାଯ ଶତ୍ରବଃ। ନ ଚ ପ୍ରଜ୍ଞାଲମର୍ଥେଭ୍ଯୋ ନ ସୁଖେଭ୍ଯୋଽପ୍ଯଲଂ ଧନମ୍॥ 12-26-32 (75747) ଯଥା ସୃଷ୍ଟୋଽସି କୌନ୍ତେଯ ଧାତ୍ରା କର୍ମସୁ ତତ୍କ୍ରରୁ। ଅତ ଏବ ହି ସିଦ୍ଧିସ୍ତେ ନେଶସ୍ତ୍ବଂ ହ୍ଯାତ୍ମନୋ ନୃପ॥ ॥ 12-26-33 (75748) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଙ୍ବିଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 26॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-26-2 ବୃଷସେନେ କର୍ଣେ॥ 12-26-7 ପରରଥାରୁଜଂ ପରରଥାନାଂ ପୀଡକମ୍॥ 12-26-16 ଆମର୍ଶଯନ୍ନିଶ୍ଚିନ୍ବନ୍॥ 12-26-28 ଅତିବେଲମତ୍ଯର୍ଥମ୍॥ 12-26-39 ଆଲସ୍ଯଂ ତତ୍କାଲେ ସୁଖମପି ଦୁଃଖାନ୍ତମ୍। ଦାକ୍ଷ୍ଯଂ ତତ୍କାଲେ ଦୁଃଖମପି ସୁଖୋଦଯମ୍। ଭୂତିଃ ଅଣିମାଦିଃ॥

12-27-0 (65684) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-27-0x (5379) ଜ୍ଞାତିଶୋକାଭିତପ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରାଣାନିଷ୍ଟାଂସ୍ତ୍ଯଜିଷ୍ଯତଃ। ଜ୍ଯେଷ୍ଠସ୍ଯ ପାଣ୍ଡୁପୁତ୍ରସ୍ଯ ବ୍ଯାସଃ ଶୋକମପାନୁଦତ୍॥ 12-27-1 (65685) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-27-2x (5380) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମଭିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଅଶ୍ମଗୀତଂ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-27-2 (65686) ଅଶ୍ମାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ବୈଦେହୋ ଜନକୋ ନୃପଃ। ସଂଶଯଂ ପରିପପ୍ରଚ୍ଛ ଦୁଃଖଶୋକସମନ୍ବିତଃ॥ 12-27-3 (65687) ଜନକ ଉବାଚ। 12-27-4x (5381) ଆଗମେ ଯଦି ବାଽପାଯେ ଜ୍ଞାତୀନାଂ ଦ୍ରବିଣସ୍ଯ ଚ। ନରେଣ ପ୍ରତିପତ୍ତବ୍ଯଂ କଲ୍ଯାଣଂ କଥମିଚ୍ଛତା॥ 12-27-4 (65688) ଅଶ୍ମୋବାଚ। 12-27-5x (5382) ଉତ୍ପନ୍ନମିମମାତ୍ମାନଂ ନରସ୍ଯାନନ୍ତରଂ ତତଃ। ତାନିତାନ୍ଯନୁବର୍ତନ୍ତେ ଦୁଃଖାନି ଚ ସୁଖାନି ଚ॥ 12-27-5 (65689) ତେଷାମନ୍ଯତରାପତ୍ତୌ ଯଦ୍ଯଦେବୋପସେବତେ। ତଦସ୍ଯ ଚେତନାମାଶୁ ହରତ୍ଯଭ୍ରମିବାନିଲଃ॥ 12-27-6 (65690) ଅଭିଜାତୋଽସ୍ମି ସିଦ୍ଧୋଽସ୍ମି ନାସ୍ମି କେବଲମାନୁଷଃ। ଇତ୍ଯେଭିର୍ହେତୁଭିସ୍ତସ୍ଯ ତ୍ରିଭିଶ୍ଚିତ୍ତଂ ପ୍ରସିଚ୍ଯତେ॥ 12-27-7 (65691) ସଂପ୍ରସକ୍ତମନା ଭୋଗାନ୍ବିସୃଜ୍ଯ ପିତୃସଂଚିତାନ୍। ପରିକ୍ଷୀଣଃ ପରସ୍ବାନାମାଦାନଂ ସାଧୁ ମନ୍ଯତେ॥ 12-27-8 (65692) ତମତିକ୍ରାନ୍ତମର୍ଯାଦମାଦଦାନମସାଂପ୍ରତମ୍। ପ୍ରତିଷେଧନ୍ତି ରାଜାନୋ ଲୁବ୍ଧା ମୃଗମିବେଷୁଭିଃ॥ 12-27-9 (65693) ଯେ ଚ ବିଂଶତିବର୍ଷା ବା ତ୍ରିଂଶଦ୍ବର୍ଷାଶ୍ଚ ମାନବାଃ। ପରେଣ ତେ ବର୍ଷଶତାନ୍ନ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ପାର୍ଥିବ॥ 12-27-10 (65694) ତେଷାଂ ପରମଦୁଃଖାନାଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଭୈଷଜ୍ଯମାଚରେତ୍। ସର୍ବପ୍ରାଣଭୃତାଂ ବୃତ୍ତଂ ପ୍ରେକ୍ଷମାଣସ୍ତତସ୍ତତଃ॥ 12-27-11 (65695) ମାନସାନାଂ ପୁନର୍ଯୋନିର୍ଦୁଃଖାନାଂ ଚିତ୍ତବିଭ୍ରମଃ। ଅନିଷ୍ଟୋପନିପାତୋ ବା ତୃତୀଯଂ ନୋପପଦ୍ଯତେ॥ 12-27-12 (65696) ଏବମେତାନି ଦୁଃଖାନି ତାନି ତାନୀହ ମାନବମ୍। ବିବିଧାନ୍ଯୁପବର୍ତନ୍ତେ ତଥା ସଂସ୍ପର୍ଶଜାନ୍ଯପି॥ 12-27-13 (65697) ଜରାମୃତ୍ଯୂ ହି ଭୂତାନାଂ ଖାଦିତାରୌ ବୃକାବିବ। ବଲିନାଂ ଦୁର୍ବଲାନାଂ ଚ ହ୍ରସ୍ବାନାଂ ମହତାମପି॥ 12-27-14 (65698) ନ କଶ୍ଚିଜ୍ଜାତ୍ବତିକ୍ରାମେଜ୍ଜରାମୃତ୍ଯୂ ହି ମାନବଃ। ଅପି ସାଗରପର୍ଯନ୍ତାଂ ବିଜିତ୍ଯେମାଂ ବସୁଂଧରାମ୍॥ 12-27-15 (65699) ସୁଖଂ ବା ଯଦି ବା ଦୁଃଖଂ ଭୂତାନାଂ ପର୍ଯୁପସ୍ଥିତମ୍। ପ୍ରାପ୍ତବ୍ଯମବଶୈଃ ସର୍ବଂ ପରିହାରୋ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-27-16 (65700) ପୂର୍ବେ ବଯସି ମଧ୍ଯେ ବାଽପ୍ଯୁତ୍ତରେ ବା ନରାଧିପ। ଅବର୍ଜନୀଯାସ୍ତେଽର୍ଥା ବୈ କାଙ୍କ୍ଷିତା ଯେ ତତୋଽନ୍ଯଥା॥ 12-27-17 (65701) ଅପ୍ରିଯୈଃ ସହ ସଂଯୋଗୋ ବିପ୍ରଯୋଗଶ୍ଚ ସୁପ୍ରିଯୈଃ। ଅର୍ଥାନର୍ଥୌ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ବିଧାନମନୁବର୍ତତେ॥ 12-27-18 (65702) ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବଶ୍ଚ ଭୂତାନାଂ ଦେହତ୍ଯାଗସ୍ତଥୈବ ଚ। ପ୍ରାପ୍ତିବ୍ଯାଯାମଯୋଗଶ୍ଚ ସର୍ବମେତତ୍ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-27-19 (65703) ଗନ୍ଧବର୍ଣରସସ୍ପର୍ଶା ନିବର୍ତନ୍ତେ ସ୍ବଭାବତଃ। ତଥୈବ ସୁଖଦୁଃଖାନି ବିଧାନମନୁବର୍ତତେ॥ 12-27-20 (65704) ଆସନଂ ଶଯନଂ ଯାନମୁତ୍ଥାନଂ ପାନଭୋଜନମ୍। ନିଯତଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ କାଲେନୈବ ଭବତ୍ଯୁତ॥ 12-27-21 (65705) ବୈଦ୍ଯାଶ୍ଚାପ୍ଯାତୁରାଃ ସନ୍ତି ବଲବନ୍ତଶ୍ଚ ଦୁର୍ବଲାଃ। ସ୍ତ୍ରୀମନ୍ତଶ୍ଚାପରେ ଷଣ୍ଢା ବିଚିତ୍ରଃ କାଲପର୍ଯଯଃ॥ 12-27-22 (65706) କୁଲେ ଜନ୍ମ ତଥା ବୀର୍ଯମାରୋଗ୍ଯଂ ରୂପମେବ ଚ। ସୌଭାଗ୍ଯମୁପଭୋଗଶ୍ଚ ଭବିତବ୍ଯେନ ଲଭ୍ଯତେ॥ 12-27-23 (65707) ସନ୍ତି ପୁତ୍ରାଃ ସୁବହବୋ ଦରିଦ୍ରାଣାମନିଚ୍ଛତାମ୍। ନାସ୍ତି ପୁତ୍ରଃ ସମୃଦ୍ଧାନାଂ ବିଚିତ୍ରଂ ବିଧିଚେଷ୍ଟିତମ୍॥ 12-27-24 (65708) ବ୍ଯାଧିରଗ୍ନିର୍ଜଲଂ ଶସ୍ତ୍ରଂ ବୁଭୁକ୍ଷାଶ୍ଚାପଦୋ ବିଷମ। ଜ୍ବରଶ୍ଚ ମରଣଂ ଜନ୍ତୋରୁଚ୍ଚାଚ୍ଚ ପତନଂ ତଥା॥ 12-27-25 (65709) ନିର୍ଯାଣେ ଯସ୍ଯ ଯଦ୍ଦିଷ୍ଟଂ ତେନ ଗଚ୍ଛତି ସେତୁନା। ଦୃଶ୍ଯତେ ନାପ୍ଯତିକ୍ରାମନ୍ନ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତୋଽଥବା ପୁନଃ। ଦୃଶ୍ଯତେ ଚାପ୍ଯତିକ୍ରାମନ୍ନ ନିଗ୍ରାହ୍ଯୋଽଥବା ପୁନଃ॥ 12-27-26 (65710) ଦୃଶ୍ଯତେ ହି ଯୁବୈବେହ ବିନଶ୍ଯନ୍ବସୁମାନ୍ନରଃ। ଦରିଦ୍ରଶ୍ଚ ପରିକ୍ଲିଷ୍ଟଃ ଶତବର୍ଷୋ ଜରାନ୍ବିତଃ॥ 12-27-27 (65711) ଅକିଞ୍ଚନାଶ୍ଚ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ପୁରୁଷାଶ୍ଚିରଜୀବିନଃ। ସମୃଦ୍ଧେ ଚ କୁଲେ ଜାତା ବିନଶ୍ଯନ୍ତି ପତଙ୍ଗବତ୍॥ 12-27-28 (65712) ପ୍ରାଯେଣ ଶ୍ରୀମତାଂ ଲୋକେ ଭୋକ୍ତୁଂ ଶକ୍ତିର୍ନ ବିଦ୍ଯତେ। ଦରିଦ୍ରାଣାଂ ତୁ ଭୂଯିଷ୍ଠଂ କାଷ୍ଠମଶ୍ମା ହି ଜୀର୍ଯତେ॥ 12-27-29 (65713) ଅହମେତତ୍କରୋମୀତି ମନ୍ଯତେ କାଲନୋଦିତଃ। ଯଦ୍ଯଦିଷ୍ଟମସଂତୋଷାହୁରାତ୍ମା ପାପମାଚରେତ୍॥ 12-27-30 (65714) ମୃଗଯାକ୍ଷାଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ ପାନଂ ପ୍ରସଙ୍ଗା ନିନ୍ଦିତା ବୁଧୈଃ। ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ପୁରୁଷାଶ୍ଚାତ୍ର ସଂପ୍ରଯୁକ୍ତା ବହୁଶ୍ରୁତାଃ॥ 12-27-31 (65715) ଇତି କାଲେନ ସର୍ବାର୍ଥାନୀପ୍ସିତାନୀପ୍ସିତାନିହ। ସ୍ପୃଶନ୍ତି ସର୍ବଭୂତାନି ନିମିତ୍ତଂ ନୋପଲଭ୍ଯତେ॥ 12-27-32 (65716) ବାଯୁମାକାଶମଗ୍ନିଂ ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାଦିତ୍ଯାବହଃ କ୍ଷପେ। ଜ୍ଯୋତୀଂଷି ସରିତଃ ଶୈଲାନ୍କଃ କରୋତି ବିଭତିଂ ଚ॥ 12-27-33 (65717) ଶୀତମୁଷ୍ଣଂ ତଥା ବର୍ଷଂ କାଲେନ ପରିବର୍ତତେ। ଏବମେବ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ସୁଖଦୁଃଖେ ନରର୍ଷଭ॥ 12-27-34 (65718) ନୌଷଧାନି ନ ଶସ୍ତ୍ରାଣି ନ ହୋମା ନ ପୁନର୍ଜପାଃ। ତ୍ରାଯନ୍ତେ ମୃତ୍ଯୁନୋପେତଂ ଜରଯା ଚାପି ମାନବମ୍॥ 12-27-35 (65719) ଯଥା କାଷ୍ଠଂ ଚ କାଷ୍ଠଂ ଚ ସମେଯାତାଂ ମହୋଦଧୌ। ସମେତ୍ଯ ଚ ବ୍ଯପେଯାତାଂ ତଦ୍ବଦ୍ଭୂତସମାଗମଃ॥ 12-27-36 (65720) ଯେ ଚ ନିଷ୍ପରୁଷୈରୁକ୍ତଗୀତବାଦ୍ଯୈରୁପସ୍ଥିତାଃ। ଯେ ଚାନାଥାଃ ପରାନ୍ନାଦାଃ କାଲସ୍ତେଷୁ ସମକ୍ରିଯଃ॥ 12-27-37 (65721) ମାତାପିତୃସହସ୍ରାଣି ପୁତ୍ରଦାରଶତାନି ଚ। ସଂସାରେଷ୍ବନୁଭୂତାନି କସ୍ଯ ତେ କସ୍ଯ ବା ବଯମ୍॥ 12-27-38 (65722) ନୈବାସ୍ଯ କଶ୍ଚିଦ୍ଭବିତା ନାଯଂ ଭବତି କସ୍ଯଚିତ୍। ପଥି ସଂଗତମେବେଦଂ ଦାରବନ୍ଧୁସୁହୃଜ୍ଜନୈଃ॥ 12-27-39 (65723) କ୍ବାସେ କ୍ବ ଚ ଗମିଷ୍ଯାମି କୋଽନ୍ବହଂ କିମିହାସ୍ଥିତଃ। କସ୍ମାତ୍କିମନୁଶୋଚେଯମିତ୍ଯେବଂ ସ୍ଥାପଯେନ୍ମନଃ॥ 12-27-40 (65724) ଅନିତ୍ଯେ ପ୍ରିଯସଂବାସେ ସଂସାରେ ଚକ୍ରବଦ୍ଗତୌ। ପଥି ସଂଗତମେବୈତଦ୍ଧାତା ମାତା ପିତା ସଖା॥ 12-27-41 (65725) ନ ଦୃଷ୍ଟପୂର୍ବଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ପରଲୋକଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ। ଆଗମାଂସ୍ତ୍ବନତିକ୍ରମ୍ଯ ଶ୍ରଦ୍ଧାତବ୍ଯଂ ବୁଭୂଷତା॥ 12-27-42 (65726) କୁର୍ବୀତ ପିତୃଦୈବତ୍ଯଂ ଧର୍ମ୍ଯାଣି ଚ ସମାଚରେତ୍। ଯଜେଚ୍ଚ ବିଦ୍ବାନ୍ବିଧିବତ୍ରିବର୍ଗଂ ଚାପ୍ଯୁପାଚରେତ୍॥ 12-27-43 (65727) ସନ୍ନିମଜ୍ଜେଜ୍ଜଗଦିଦଂ ଗମ୍ଭୀରେ କାଲସାଗରେ। ଜରାମୃତ୍ଯୁମହାଗ୍ରାହେ ନ କଶ୍ଚିଦବବୁଧ୍ଯତେ॥ 12-27-44 (65728) ଆଯୁର୍ବେଦମଧୀଯାନାଃ କେବଲଂ ସପରିଗ୍ରହାଃ। ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ବହବୋ ବୈଦ୍ଯା ବ୍ଯାଧିଭିଃ ସମବିପ୍ଲୁତାଃ॥ 12-27-45 (65729) ତେ ପିବନ୍ତଃ କଷାଯାଂଶ୍ଚ ସର୍ପୀଷି ବିବିଧାନି ଚ। ନ ମୃତ୍ଯୁମତିବର୍ତନ୍ତେ ବେଲାମିବ ମହୋଦଧିଃ॥ 12-27-46 (65730) ରସାଯନବିଦଶ୍ଚୈବ ସୁପ୍ରଯୁକ୍ତରସାଯନାଃ। ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ଜରଯା ଭଗ୍ନା ନାଗା ନାଗୈରିବୋତ୍ତମୈଃ॥ 12-27-47 (65731) ତଥୈବ ତପସୋପେତାଃ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯାଧ୍ଯଯନେ ରତାଃ। ଦାତାରୋ ଯଜ୍ଞଶୀଲାଶ୍ଚ ନ ତରନ୍ତି ଜରାନ୍ତକୌ॥ 12-27-48 (65732) ନ ହ୍ଯହାନି ନିବର୍ତନ୍ତେ ନ ମାସା ନ ପୁନଃ ସମାଃ। ଜାତାନାଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ନ ପୁନର୍ବୈ ସମାଗମଃ॥ 12-27-49 (65733) ସୋଽଯଂ ବିପୁଲମଧ୍ବାନଂ କାଲେନ ଧ୍ରୁବମଧ୍ରୁବଃ। ସ୍ରୋତସୈବ ସମଭ୍ଯେତି ସର୍ବଭୂତନିଷେବିତମ୍॥ 12-27-50 (65734) ଦେହୋ ବା ଜୀବିତାଦ୍ବ୍ଯେତି ଦେହୀ ବାଽପ୍ଯେତି ଦେହତଃ। ପଥି ସଂଗତମେବେଦଂ ଦାରୈରନ୍ଯୈଶ୍ଚ ବନ୍ଧୁଭିଃ॥ 12-27-51 (65735) ନାଯମତ୍ଯନ୍ତସଂବାସୋ ଲଭ୍ଯତେ ଜାତୁ କେନଚିତ୍। ଅପି ସ୍ବେନ ଶରୀରେଣ କିମୁତାନ୍ଯେନ କେନଚିତ୍॥ 12-27-52 (65736) କ୍ବନୁ ତେଽଦ୍ଯ ପିତା ରାଜନ୍କ୍ବନୁ ତେଽଦ୍ଯ ପିତାମହାଃ। ନ ତ୍ବଂ ପଶ୍ଯସି ତାନଦ୍ଯ ନ ତ୍ବାଂ ପଶ୍ଯନ୍ତି ତେଽନଘ॥ 12-27-53 (65737) ନ ଚୈବ ପୁରୁଷୋ ଦ୍ରଷ୍ଟା ସ୍ବର୍ଗସ୍ଯ ନରକସ୍ଯ ଚ। ଆଗମସ୍ତୁ ସତାଂ ଚକ୍ଷୁର୍ନୃପତେ ତମିହାଚର॥ 12-27-54 (65738) ଚରିତବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯୋ ହି ପ୍ରଜାଯେତ ଯଜେତ ଚ। ପିତୃଦେବମନୁଷ୍ଯାଣାମାନୃଣ୍ଯାଦନସୂଯକଃ॥ 12-27-55 (65739) ସ ଯଜ୍ଞଶୀଲଃ ପ୍ରଜନେ ନିବିଷ୍ଟଃ ପ୍ରାଗ୍ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ପ୍ରବିଭକ୍ତଭୈକ୍ଷଃ। ଆରାଧଯେତ୍ସ୍ବର୍ଗମିମଂ ଚ ଲୋକଂ ପରଂ ଚ ମୁକ୍ତ୍ବା ହୃଦଯବ୍ଯଲୀକମ୍॥ 12-27-56 (65740) ସମ୍ଯକ୍ସ୍ବଧର୍ମଂ ଚରତୋ ନୃପସ୍ଯ ଦ୍ରବ୍ଯାଣି ଚାଭ୍ଯାହରତୋ ଯଥାବତ୍। ପ୍ରବୃଦ୍ଧଚକ୍ରସ୍ଯ ଯଶୋଽଭିବର୍ଧତେ ସର୍ବେଷୁ ଲୋକେଷୁ ଚରାଚରେଷୁ॥ 12-27-57 (65741) ଇତ୍ଯେବମାକର୍ଣ୍ଯ ବିଦେହରାଜୋ ବାକ୍ଯଂ ସମଗ୍ରଂ ପରିପୂର୍ଣହେତୁ। ଅଶ୍ମାନମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ବିଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧି ର୍ଯଯୌ ଗୃହଂ ସ୍ବଂ ପ୍ରତି ଶାନ୍ତଶୋକଃ॥ 12-27-58 (65742) ତଥା ତ୍ବମପ୍ଯଦ୍ଯ ବିମୁଚ୍ଯ ଶୋକ ମୁତ୍ତିଷ୍ଠ ଶକ୍ରୋପମ ହର୍ଷମେହି। କ୍ଷାତ୍ରେଣ ଧର୍ମେଣ ମହୀ ଜିତା ତେ ତାଂ ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ କୁନ୍ତୀସୁତ ମାବମଂସ୍ଥାଃ॥ ॥ 12-27-59 (65743) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-27-1 ପ୍ରାଣାନଭ୍ଯୁତ୍ସିସୃକ୍ଷତ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଅଭ୍ଯୁତ୍ସିସୃକ୍ଷତଃ ତ୍ଯକ୍ତୁମିଚ୍ଛତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-27-5 ଆତ୍ମାନଂ ଦେହମ୍। ଉତ୍ପନ୍ନମନୁ ଅନନ୍ତରଂ ଅବ୍ଯବଧାନେନୈବ॥ 12-27-7 ପ୍ରସିଚ୍ଯତେ କ୍ଲିନ୍ନଂ ଶ୍ଲଥଂ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-27-8 ଭୋଗାନ୍ ଭୋଗ୍ଯାର୍ଥାନ୍ ଧନାଦୀନ୍ ବିସୃଜ୍ଯ ଆଦାଚୌର୍ଯଂ ସାଧୁ ହିତମ୍॥ 12-27-9 ଅସାଂପ୍ରତମଯୁକ୍ତମ୍। ଲୁବ୍ଧା ବ୍ଯାଧା॥ 12-27-10 ବର୍ଷଶତାତ୍ ପରେଣ ଊର୍ଧ୍ବମ୍॥ 12-27-11 ତେଷାଂ ଦାରିଦ୍ର୍ଯୋତ୍ଥାନଭୈଷଜ୍ଯଂ ପ୍ରତୀକାରମ୍॥ 12-27-13 ସଂସ୍ପର୍ଶଜାନି ବିଷଯସଙ୍ଗଜାନି॥ 12-27-17 ତେଽର୍ଥା ଜରାଦଯଃ ପଦାର୍ଥାଃ। ତତୋଽନ୍ଯଥାଽଜରତ୍ବାଦିରୂପେଣ ଯେ ମନୁଷ୍ଯସ୍ଯ କାଙ୍କ୍ଷିତା ଇଷ୍ଟାଃ॥ 12-27-18 ବିଧାନମଦୃଷ୍ଟମ୍॥ 12-27-19 ପ୍ରାପ୍ତିର୍ଲାଭୋ ବ୍ଯାଯାମଃ ଶ୍ରମଃ। ଅଲାଭ ଇତିଯାବତ୍। ତଯୋର୍ଯୋଗଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଂ ବିଧାନମିତ୍ଯନୁଷଜ୍ଯତେ॥ 12-27-20 ଫଲସ୍ଥା ଗନ୍ଧାଦଯୋ ନିବର୍ତନ୍ତେ ପୂର୍ବେପୂର୍ବେ ଉତ୍ତରେଉତ୍ତରେ ଉପଯାନ୍ତି ତଥୈବ ସୁଖାଦୀନି ଅପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯେଯାନି ଅନୁସୃତ୍ଯ ବର୍ତତେ ବିଦ୍ବାନ୍॥ 12-27-25 ବୁଭୁକ୍ଷାଃ କ୍ଷୁତ୍ପ୍ରଭୃତଯଃ॥ 12-27-31 ପ୍ରସଙ୍ଗା ଯୁଦ୍ଧବିବାଦାଦଯଃ। କ୍ଷତ୍ର ମୃଗଯାଦୌ॥ 12-27-37 ଉପସ୍ଥିତାଃ ସେବିତାଃ। କାଲୋ ମୃତ୍ଯୁଃ। ଯେ ଚୈବ ପୁରୁଷାଃ ସ୍ତ୍ରୀଭିର୍ଗୀତବାଦ୍ଯୈରୁପସ୍ଥିତା ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-27-38 ସଂସାରେଷୁ ବ୍ଯତୀତେଷୁ ତାନି ତେଷୁ ତଦା ତଦେତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-27-40 ସ୍ଥାପଯେଦ୍ବିଚାରେ ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-27-47 ନାଗା ଗଜାଃ। ଉତ୍ତମୈର୍ବଲିଷ୍ଠୈଃ॥ 12-27-52 ସଂବାସଃ ସହାବସ୍ଥାନମ୍॥ 12-27-55 ପ୍ରଜାଯେତ ପୁତ୍ରାଦୀନୁତ୍ପାଦଯେତ୍। ଆନୃଣ୍ଯାଦ୍ଧେତୋଃ॥ 12-27-56 ପ୍ରଜନେ ପ୍ରଜୋତ୍ପାଦନେ। ହୃଦଯବ୍ଯଲୀକଂ ହୃତ୍ସ୍ଥମପ୍ରିଯମ୍॥

12-28-0 (65744) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-28-0x (5383) ଅବ୍ଯାହରତି ରାଜେନ୍ଦ୍ରେ ଧର୍ମପୁତ୍ରେ ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ। ଗୁଡାକେଶୋ ହୃଷୀକେଶମଭ୍ଯଭାଷତ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-28-1 (65745) ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ। 12-28-2x (5384) ଜ୍ଞାତିଶୋକାଭିସଂତପ୍ତୋ ଧର୍ମପୁତ୍ରଃ ପରଂତପଃ। ଏଷ ଶୋକାର୍ଣବେ ମଗ୍ନସ୍ତମାଶ୍ବାସଯ ମାଧବ॥ 12-28-2 (65746) ସର୍ବେ ସ୍ମ ତେ ସଂଶଯିତାଃ ପୁନରେବ ଜନାର୍ଦନ। ଅସ୍ଯ ଶୋକଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ପ୍ରଣାଶଯିତୁମର୍ହସି॥ 12-28-3 (65747) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-28-4x (5385) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ଗୋବିନ୍ଦୋ ବିଜଯେନ ମହାତ୍ମନା। ପର୍ଯବର୍ତତ ରାଜାନଂ ପୁଣ୍ଡରୀକେକ୍ଷଣୋଽଚ୍ଯୁତଃ॥ 12-28-4 (65748) ଅନତିକ୍ରମଣୀଯୋ ହି ଧର୍ମରାଜସ୍ଯ କେଶବଃ। ବାଲ୍ଯାତ୍ପ୍ରଭୃତି ଗୋବିଂଦଃ ପ୍ରୀତ୍ଯା ଚାଭ୍ଯଧିକୋର୍ଜୁନାତ୍॥ 12-28-5 (65749) ସଂପ୍ରଗୃହ୍ଯ ମହାବାହୁର୍ଭୁଜଂ ଚନ୍ଦନଭୂଷିତମ୍। ଶୈଲସ୍ତମ୍ଭୋପମଂ ଶୌରିରୁବାଚାଭିବିନୋଦଯନ୍॥ 12-28-6 (65750) ଶୁଶୁଭେ ବଦନଂ ତସ୍ଯ ସୁଦଂଷ୍ଟ୍ରଂ ଚାରୁଲୋଚନମ୍। ବ୍ଯାକୋଚମିବ ବିସ୍ପଷ୍ଟଂ ପଝଂ ସୂର୍ଯବିବୋଧିତମ୍॥ 12-28-7 (65751) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-28-8x (5386) ମା କୃଥାଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ଶୋକଂ ତ୍ବଂ ଗାତ୍ରଶୋଷଣମ୍। ନ ହି ତେ ସୁଲଭା ଭୂଯୋ ଯେ ହତାଽସ୍ମିନ୍ରଣାଜିରେ॥ 12-28-8 (65752) ସ୍ବପ୍ନଲବ୍ଧା ଯଥା ଲାଭା ବିତଥାଃ ପ୍ରତିବୋଧନେ। ତଥା ତେ କ୍ଷତ୍ରିଯା ରାଜନ୍ଯେ ବ୍ଯତୀତା ମହାରଣେ॥ 12-28-9 (65753) ସର୍ବେ ହ୍ଯଭିମୁଖାଃ ଶୂରା ନିହତା ରଣଶୋଭିନଃ। ନୈଷାଂ କଶ୍ଚିତ୍ପୃଷ୍ଠତୋ ବା ପଲାଯନ୍ବା ନିପାତିତଃ॥ 12-28-10 (65754) ସର୍ବେ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବାଽଽତ୍ମନଃ ପ୍ରାଣାନ୍ଯୁଦ୍ଧ୍ବା ବୀରା ମହାମୃଧେ। ଶସ୍ତ୍ରପୂତା ଦିବଂ ପ୍ରାପ୍ତା ନ ତାଞ୍ଛୋଚିତୁମର୍ହସି॥ 12-28-11 (65755) କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମରତାଃ ଶୂରା ବେଦବେଦାଙ୍ଗପାରଗାଃ। ପ୍ରାପ୍ତା ବୀରଗତିଂ ପୁଣ୍ଯାଂ ତାନ୍ନ ଶୋଚିତୁମର୍ହସି। ମୃତାନ୍ମହାନୁଭାବାଂସ୍ତ୍ବଂ ଶ୍ରୁତ୍ବୈବ ପୃଥିବୀପତୀନ୍॥ 12-28-12 (65756) ଅତ୍ରୈବୋଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସୃଞ୍ଜଯଂ ପୁତ୍ରଶୋକାର୍ତଂ ଯଥାଽଯଂ ନାରଦୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-28-13 (65757) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-28-14x (5387) ସୁଖଦୁଃଖୈରହଂ ତ୍ବଂ ଚ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବାଶ୍ଚ ସୃଞ୍ଜଯ। ଅବିମୁକ୍ତା ମରିଷ୍ଯାମସ୍ତତ୍ର କା ପରିଦେବନା॥ 12-28-14 (65758) ମହାଭାଗ୍ଯଂ ପୁରା ରାଜ୍ଞାଂ କୀର୍ତ୍ଯମାନଂ ମଯା ଶୃଣୁ। ଗଚ୍ଛାବଧାନଂ ନୃପତେ ତତୋ ଦୁଃଖଂ ପ୍ରହାସ୍ଯସି॥ 12-28-15 (65759) ମୃତାନ୍ମହାନୁଭାବାଂସ୍ତ୍ବଂ ଶ୍ରୁତ୍ବୈବ ପୃଥିବୀପତୀନ୍। ଶମମାନଯ ସଂତାପଂ ଶୃଣୁ ବିସ୍ତରଶଶ୍ଚ ମେ। କ୍ରୂରଗ୍ରହାଭିଶମନମାଯୁର୍ବର୍ଧନମୁତ୍ତମମ୍॥ 12-28-16 (65760) ଅଗ୍ରିମାଣାଂ କ୍ଷିତିଭୁଜାମୁଦାରଂ ଚ ମନୋହରମ୍। ଆବିକ୍ଷିତଂ ମରୁତ୍ତଂ ଚ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ॥ 12-28-17 (65761) ଯସ୍ଯ ସେନ୍ଦ୍ରାଃ ସବରୁଣା ବୃହସ୍ପତିପୁରୋଗମାଃ। ଦେବା ବିଶ୍ବସୃଜୋ ରାଜ୍ଞୋ ଯଜ୍ଞମୀଯୁର୍ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-28-18 (65762) ଯଃ ସ୍ପର୍ଧାମାନଯଚ୍ଛକ୍ରଂ ଦେବରାଜଂ ପୁରଂଦରମ୍। ଶକ୍ରପ୍ରିଯୈଷୀ ଯଂ ବିଦ୍ବାନ୍ପ୍ରତ୍ଯାଚଷ୍ଟ ବୃହସ୍ପତିଃ॥ 12-28-19 (65763) ସଂବର୍ତୋ ଯାଜଯାମାସ ଯଂ ପୀଡାର୍ଥଂ ବୃହସ୍ପତେଃ॥ 12-28-20 (65764) ଯସ୍ମିନ୍ପ୍ରଶାସତି ମହୀଂ ନୃପତୌ ରାଜସତ୍ତମ। ଅକୃଷ୍ଟପଚ୍ଯା ପୃଥିବୀ ବିବଭୌ ସସ୍ଯମାଲିନୀ॥ 12-28-21 (65765) ଆବିକ୍ଷିତସ୍ଯ ବୈ ସତ୍ରେ ବିଶ୍ବେଦେବାଃ ସଭାସଦଃ। ମରୁତଃ ପରିବେଷ୍ଟାରଃ ସାଧ୍ଯାଶ୍ଚାସନ୍ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-28-22 (65766) ମରୁଦ୍ଗଣ ମରୁତ୍ତସ୍ଯ ଯତ୍ସୋମମପିବଂସ୍ତତଃ। ଦେବାନ୍ମନୁଷ୍ଯାନ୍ଗନ୍ଧର୍ବାନତ୍ଯରିଚ୍ଯନ୍ତ ଦକ୍ଷିଣାଃ॥ 12-28-23 (65767) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-24 (65768) ସୁହୋତ୍ରଂ ଚ ଦ୍ବତିଥିନଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯସ୍ମେ ହିରଣ୍ଯଂ ବବୃଷେ ମଘବା ପରିବତ୍ସରମ୍॥ 12-28-25 (65769) ସତ୍ଯନାମା ବସୁମତୀ ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯାସୀଞ୍ଜନାଧିପମ୍। ହିରଣ୍ଯମବହନ୍ନଦ୍ଯସ୍ତସ୍ମିଞ୍ଜନପଦେଶ୍ବରେ॥ 12-28-26 (65770) ମତ୍ସ୍ଯାନ୍କର୍କଟକାନ୍ନକ୍ରାନ୍ମକରାଞ୍ଛିଂଶୁକାନପି। ନଦୀଷ୍ବବାସୃଜଦ୍ରାଜନ୍ମଘବା ଲୋକପୂଜିତଃ॥ 12-28-27 (65771) ହୈରଣ୍ଯାନ୍ପାତିତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମତ୍ସ୍ଯାନ୍ମକରକଚ୍ଛପାନ୍। ସହସ୍ରଶୋଽଥ ଶତଶସ୍ତତୋଽସ୍ମଯତ ବୈତିଥିଃ॥ 12-28-28 (65772) ତଦ୍ଧିରଣ୍ଯମପର୍ଯନ୍ତମାବୃତଂ କୁରୁଜାଙ୍ଗଲେ। ଈଜାନୋ ବିତତେ ଯଜ୍ଞେ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ସମାର୍ପଯତ୍॥ 12-28-29 (65773) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ। ଅଦକ୍ଷିଣମଯଜ୍ବାନଂ ଶ୍ବୈତ୍ଯ ସଂଶାମ୍ଯ ମାଶୁଚଃ॥ 12-28-30 (65774) ଅଙ୍ଗଂ ବୃହଦ୍ରଥଂ ଚୈବ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯଃ ସହସ୍ରଂ ସହସ୍ରାଣାଂ ଶ୍ବେତାନଶ୍ବାନବାସୃଜାତ୍॥ 12-28-31 (65775) ସହସ୍ରଂ ଚ ସହସ୍ରାଣାଂ କନ୍ଯା ହମପରିଷ୍କୃତାଃ। ଈଜାନୋ ବିତତେ ଯଜ୍ଞେ ଦକ୍ଷିଣାମତ୍ଯକାଲଯତ୍॥ 12-28-32 (65776) ଯଃ ସହସ୍ରଂ ସହସ୍ରାଣାଂ ଗଜାନାଂ ପଝମାଲିନାମ୍। ଈଜାନୋ ବିତତେ ଯଜ୍ଞେ ଦକ୍ଷିଣାମତ୍ଯକାଲଯତ୍॥ 12-28-33 (65777) ଶତଂ ଶତସହସ୍ରାଣି ବୃଷାଣାଂ ହେମମାଲିନାମ୍। ଗବାଂ ସହସ୍ରାନୁଚରଂ ଦକ୍ଷିଣାମତ୍ଯକାଲଯତ୍॥ 12-28-34 (65778) ଅଙ୍ଗସ୍ଯ ଯଜମାନସ୍ଯ ତଦା ବିଷ୍ଣୁପଦେ ଗିରୌ। ଅମାଦ୍ଯଦିନ୍ଦ୍ରଃ ସୋମେନ ଦକ୍ଷିଣାଭିର୍ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 12-28-35 (65779) ଯସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେଷୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଶତସଙ୍ଖ୍ଯେଷୁ ବୈ ପୁରା। ଦେବାନ୍ମନୁଷ୍ଯାନ୍ଗନ୍ଧର୍ବାନତ୍ଯରିଚ୍ଯନ୍ତ ଦକ୍ଷିଣାଃ॥ 12-28-36 (65780) ନ ଜାତୋ ଜନିତା ନାନ୍ଯଃ ପୁମାନ୍ଯଃ ସଂପ୍ରଦାସ୍ଯତି। ଯଦଙ୍ଗଃ ପ୍ରଦଦୌ ବିତ୍ତଂ ସୋମସଂସ୍ଥାସୁ ସପ୍ତସୁ॥ 12-28-37 (65781) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-38 (65782) ଶିବିମୌଶୀନରଂ ଚୈବ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯ ଇମାଂ ପୃଥିବୀଂ ସର୍ବାଂ ଚର୍ମବତ୍ସମବେଷ୍ଟଯତ୍॥ 12-28-39 (65783) ମହତା ରଥଘୋଷେଣ ପୃଥିବୀମନୁନାଦଯନ୍। ଏକଚ୍ଛତ୍ରାଂ ମହୀଂ ଚକ୍ରେ ଜୈତ୍ରେଣୈକରଥେନ ଯଃ॥ 12-28-40 (65784) ଯାବଦସ୍ଯ ଗବାଶ୍ବଂ ସ୍ଯାଦାରଣ୍ଯୈଃ ପଶୁଭିଃ ସହ। ତାବତୀଃ ପ୍ରଦଦୌ ଗାଃ ସ ଶିବିରୌଶୀନରୋଽଧ୍ବରେ॥ 12-28-41 (65785) ନ ବୋଢାରଂ ଧୁରଂ ତସ୍ଯ କଂଚିନ୍ମେନେ ପ୍ରଜାପତିଃ। ନ ଭୂତଂ ନ ଭବିଷ୍ଯଂ ଚ ସର୍ବରାଜସୁ ସୃଞ୍ଜଯ। ଅନ୍ଯତ୍ରୌଶୀନରାଚ୍ଛୈବ୍ଯାଦ୍ରାଜର୍ଷେରିନ୍ଦ୍ରବିକ୍ରମାତ୍॥ 12-28-42 (65786) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-43 (65787) ଅଦକ୍ଷିଣମଯଜ୍ବାନଂ ପୁତ୍ରଂ ସଂସ୍ମୃତ୍ଯ ମା ଶୁଚଃ॥ 12-28-44 (65788) ଭରତଂ ଚୈବ ଦୌଷ୍ଯନ୍ତିଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଶାକୁନ୍ତଲଂ ମହାତ୍ମାନଂ ଭୂରିଦ୍ରବିଣତେଜସମ୍॥ 12-28-45 (65789) ଯୋଽବଧ୍ନାତ୍ରିଶତଂ ଚାଶ୍ବାନ୍ଦେବେଭ୍ଯୋ ଯମୁନାମନୁ। ସରସ୍ବତୀଂ ବିଂଶତିଂ ଚ ଗଙ୍ଗାମନୁ ଚତୁର୍ଦଶ॥ 12-28-46 (65790) ଅଶ୍ବମେଧସହସ୍ରେଣ ରାଜସୂଯଶତେନ ଚ। ଇଷ୍ଟବାନ୍ସ ମହାତେଜା ଦୌଷ୍ଯନ୍ତିର୍ଭରତଃ ପୁରା॥ 12-28-47 (65791) ଭରତସ୍ଯ ମହତ୍କର୍ମ ସବରାଜସୁ ପାର୍ଥିବାଃ। ସ୍ବଂ ମର୍ତ୍ଯା ଇବ ବାହୁଭ୍ଯାଂ ନାନୁଗନ୍ତୁମଶକ୍ନୁବନ୍॥ 12-28-48 (65792) ପରଂ ସହସ୍ରାଦ୍ଯୋଽବଧ୍ନାଦ୍ଧଯାନ୍ବେଦୀର୍ବିତତ୍ଯ ଚ। ସହସ୍ରଂ ଯତ୍ର ପଝାନାଂ କଣ୍ବାଯ ଭରତୋ ଦଦୌ॥ 12-28-49 (65793) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-50 (65794) ରାମଂ ଦାଶରଥିଂ ଚୈବ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯୋଽନ୍ବକମ୍ପତ ବୈ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଜାଃ ପୁତ୍ରାନିବୌରସାନ୍॥ 12-28-51 (65795) ନାଧନୋ ଯସ୍ଯ ବିଷଯେ ନାନର୍ଥଃ କସ୍ଯଚିଦ୍ଭବେତ୍। ସର୍ବସ୍ଯାସୀତ୍ପିତୃସମୋ ରାମୋ ରାଜ୍ଯଂ ଯଦନ୍ବଶାତ୍॥ 12-28-52 (65796) କାଲବର୍ଷୀ ଚ ପର୍ଜନ୍ଯଃ ସସ୍ଯାନି ସମପାଦଯତ୍। ନିତ୍ଯଂ ସୁଭିକ୍ଷମେବାସୀଦ୍ରାମେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-28-53 (65797) ପ୍ରାଣିନୋ ନାପ୍ସୁ ମଞ୍ଜନ୍ତି ନାନର୍ଥେ ପାବକୋଽଦହତ୍। ନ ବ୍ଯାଲତୋ ଭଯଂ ଚାସୀଦ୍ରାମେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-28-54 (65798) ଆସନ୍ବର୍ଷସହସ୍ରିଣ୍ଯସ୍ତଥା ବର୍ଷସହସ୍ରକାଃ। ଅରୋଗାଃ ସର୍ବସିଦ୍ଧାର୍ଥା ରାମେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-28-55 (65799) ନାନ୍ଯୋନ୍ଯେନ ବିବାଦୋଽଭୂତ୍ସ୍ତ୍ରୀଣାମପି କୁତୋ ନୃଣାମ୍। ଧର୍ମନିତ୍ଯାଃ ପ୍ରଜାଶ୍ଚାସନ୍ରାମେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-28-56 (65800) ସଂତୁଷ୍ଟାଃ ସର୍ବସିଦ୍ଧାର୍ଥା ନିର୍ଭଯାଃ ସ୍ବୈରଚାରିଣଃ। ନରାଃ ସତ୍ଯବ୍ରତାଶ୍ଚାସନ୍ରାମେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-28-57 (65801) ନିତ୍ଯପୁଷ୍ପଫଲାଶ୍ଚୈବ ପାଦପା ନିରୁପଦ୍ରବାଃ। ସର୍ବା ଦ୍ରୋଣଦୁଘା ଗାବୋ ରାମେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-28-58 (65802) ସ ଚତୁର୍ଦଶ ବର୍ଷାଣି ବନେ ପ୍ରୋଷ୍ଯ ମହାତପାଃ। ଦଶାଶ୍ବମେଧାଞ୍ଜାରୂଥ୍ଯାନାଜହାର ନିରର୍ଗଲାନ୍॥ 12-28-59 (65803) ଯୁବା ଶ୍ଯାମୋ ଲୋହିତାକ୍ଷୋ ମାତଙ୍ଗ ଇବ ଯୂଥପଃ। ଆଜାନୁବାହୁଃ ସୁମୁଖଃ ସିଂହସ୍କନ୍ଧୋ ମହାଭୁଜଃ॥ 12-28-60 (65804) ଦଶବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ଦଶବର୍ଷଶତାନି ଚ। ଅଯୋଧ୍ଯାଧିପତିର୍ଭୂତ୍ବା ରାମୋ ରାଜ୍ଯମକାରଯତ୍॥ 12-28-61 (65805) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ। ଅଯଜ୍ବାନମଦକ୍ଷିଣ୍ଯଂ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-62 (65806) ଭଗୀରଥଂ ଚ ରାଜାନଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ୍। ଯସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରୋ ବିତତେ ଯଜ୍ଞେ ସୋମଂ ପୀତ୍ବା ମଦୋତ୍କଟଃ॥ 12-28-63 (65807) ଅସୁରାଣାଂ ସହସ୍ରାଣି ବହୂନି ସୁରସତ୍ତମଃ। ଅଜଯଦ୍ବାହୁବୀର୍ଯେଣ ଭଗବାନ୍ପାକଶାସନଃ॥ 12-28-64 (65808) ଯଃ ସହସ୍ରଂ ସହସ୍ରାଣାଂ କନ୍ଯା ହେମବିଭୂଷିତାଃ। ଈଜାନୋ ବିତତେ ଯଜ୍ଞେ ଦକ୍ଷିଣାମତ୍ଯକାଲଯତ୍॥ 12-28-65 (65809) ସର୍ବା ରଥଗତାଃ କନ୍ଯା ରଥାଃ ସର୍ବେ ଚତୁର୍ଯୁଜଃ। ଶତଂଶତଂ ରଥେ ନାଗାଃ ପଝିନୋ ହେମମାଲିନଃ॥ 12-28-66 (65810) ସହସ୍ରମଶ୍ବା ଏକୈକଂ ହସ୍ତିନଂ ପୃଷ୍ଠତୋଽନ୍ବଯୁଃ। ଗବାଂ ସହସ୍ରମଶ୍ବେଽଶ୍ବେ ସହସ୍ରଂ ଗବ୍ଯଜାବିକମ୍॥ 12-28-67 (65811) ଉପହ୍ବରେ ନିବସତୋ ଯସ୍ଯାଙ୍କେ ନିଷସାଦ ହ। ଗଙ୍ଗା ଭାଗୀରଥୀ ତସ୍ମାଦୁର୍ବଶୀ ଚାଭବତ୍ପୁରା॥ 12-28-68 (65812) ଭୂରିଦକ୍ଷିଣମିକ୍ଷ୍ବାକୁଂ ଯଜମାନଂ ଭଗୀରଥମ୍। ତ୍ରିଲୋକପଥଗା ଗଙ୍ଗା ଦୁହିତୃତ୍ବମୁପେଯୁଷୀ॥ 12-28-69 (65813) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-70 (65814) ଦିଲୀପଂ ଚ ମହାତ୍ମାନଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ପ୍ରସ୍ଯ କର୍ମାଣି ଭୂରୀଣି କଥଯନ୍ତି ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 12-28-71 (65815) ଯ ଇମାଂ ବସୁସଂପୂର୍ଣାଂ ବସୁଧାଂ ବସୁଧାଧିପଃ। ଦଦୌ ତସ୍ମିନ୍ମହାଯଜ୍ଞେ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ସମାହିତଃ॥ 12-28-72 (65816) ଯସ୍ଯେହ ଯଜମାନସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେଯଜ୍ଞେ ପୁରୋହିତଃ। ସହସ୍ରଂ ବାରଣାନ୍ହୈମାନ୍ଦକ୍ଷିଣାମତ୍ଯକାଲଯତ୍॥ 12-28-73 (65817) ଯସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେ ମହାନାସୀଦ୍ଯୂପଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ହିରଣ୍ମଯଃ। ତେ ଦେବାଂ କର୍ମ କୁର୍ବାଣାଃ ଶକ୍ରଜ୍ଯେଷ୍ଠା ଉପାସତ॥ 12-28-74 (65818) ଚଷାଲେ ଯସ୍ଯ ସୌବର୍ଣେ ତସ୍ମିନ୍ଯୂପେ ହିରଣ୍ମଯେ। ନନୃତୁର୍ଦେବଗନ୍ଧର୍ବାଃ ଷଟ୍ସହସ୍ରାଣି ସପ୍ତଧା॥ 12-28-75 (65819) ଅବାଦଯତ୍ତତ୍ର ବୀଣାଂ ମଧ୍ଯେ ବିଶ୍ବାବସୁଃ ସ୍ବଯମ୍। ସର୍ବଭୂତାନ୍ଯମନ୍ଯନ୍ତ ମମ ବାଦଯତୀତ୍ଯଯମ୍॥ 12-28-76 (65820) ଏତଦ୍ରାଜ୍ଞୋ ଦିଲୀପସ୍ଯ ରାଜାନୋ ନାନୁଚକ୍ରିରେ। ଯସ୍ଯେଭା ହେମସଂଛନ୍ନାଃ ପଥି ମତ୍ତାଃ ସ୍ମ ଶେରତେ॥ 12-28-77 (65821) ରାଜାନଂ ଶତଧନ୍ବାନଂ ଦିଲୀପଂ ସତ୍ଯବାଦିନମ୍। ଯେଽପଶ୍ଯନ୍ସୁମହାତ୍ମାନଂ ତେଽପି ସ୍ବର୍ଗଜିତୋ ନରାଃ॥ 12-28-78 (65822) ତ୍ରଯଃ ଶବ୍ଦା ନ ଜୀର୍ଯନ୍ତେ ଦିଲୀପସ୍ଯ ନିବେଶନେ। ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଶବ୍ଦଃ ଜ୍ଯାଶବ୍ଦଃ ଶବ୍ଦୋ ବୈ ଦୀଯତାମିତି॥ 12-28-79 (65823) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-80 (65824) ମାନ୍ଧାତାରଂ ଯୌବନାଶ୍ବଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯଂ ଦେବା ମରୁତୋ ଗର୍ଭଂ ପିତୁଃ ପାର୍ଶ୍ବାଦପାହରନ୍॥ 12-28-81 (65825) ସମୃଦ୍ଧୋ ଯୁବନାଶ୍ବସ୍ଯ ଜଠରେ ଯୋ ମହାତ୍ମନଃ। ପୃଷଦାଜ୍ଯୋଦ୍ଭବଃ ଶ୍ରୀମାଂସ୍ତ୍ରିଲୋକବିଜଯୀ ନୃପଃ॥ 12-28-82 (65826) ଯଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପିତୁରୁତ୍ସଙ୍ଗେ ଶଯାନଂ ଦେବରୂପିଣମ୍। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯମବ୍ରୁବନ୍ଦେବାଃ କମଯଂ ଧାସ୍ଯତୀତି ବୈ॥ 12-28-83 (65827) ମାମେବ ଧାସ୍ଯତୀତ୍ଯେବମିନ୍ଦ୍ରୋଽଥାଭ୍ଯୁପପଦ୍ଯତ। ମାଂଧାତେତି ତତସ୍ତସ୍ଯ ନାମ ଚକ୍ରେ ଶତକ୍ରତୁଃ॥ 12-28-84 (65828) ତତସ୍ତୁ ପଯସୋ ଧାରାଂ ପୁଷ୍ଟିହେତୋର୍ମହାତ୍ମନଃ। ତସ୍ଯାସ୍ଯେ ଯୌବନାଶ୍ବସ୍ଯ ପାଣିରିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଚାସ୍ରବତ୍॥ 12-28-85 (65829) ତଂ ପିବନ୍ପାଣିମିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଶତମହ୍ନା ବ୍ଯବର୍ଧତ। ସ ଆସୀଦ୍ଦ୍ବାଦଶସମୋ ଦ୍ବାଦଶାହେନ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-28-86 (65830) ତମିମଂ ପୃଥିବୀ ସର୍ବା ଏକାହ୍ନା ସମପଦ୍ଯତ। ଧର୍ମାତ୍ମାନଂ ମହାତ୍ମାନଂ ଶୂରମିନ୍ଦ୍ରସମଂ ଯୁଧି॥ 12-28-87 (65831) ଯଶ୍ଚାଙ୍ଗାରଂ ତୁ ନୃପତିଂ ମରୁତ୍ତମସିତଂ ଗଯମ୍। ଅଙ୍ଗଂ ବୃହଦ୍ରଥଂ ଚୈବ ମାନ୍ଧାତା ସମରେଽଜଯତ୍॥ 12-28-88 (65832) ଯୌବନାଶ୍ବୋ ଯଦାଙ୍ଗାରଂ ସମରେ ପ୍ରତ୍ଯଯୁଧ୍ଯତ। ବିସ୍ଫାରୈର୍ଧନୁଷୋ ଦେବା ଦ୍ଯୌରଭେଦୀତି ମେନିରେ॥ 12-28-89 (65833) ଯତ୍ର ସୂର୍ଯ ଉଦେତି ସ୍ମ ଯତ୍ର ଚ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି। ସର୍ବଂ ତଦ୍ଯୌବନାଶ୍ବସ୍ଯ ମାନ୍ଧାତୁଃ କ୍ଷେତ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-28-90 (65834) ଅଶ୍ବମେଧଶତେନେଷ୍ଟ୍ବା ରାଜସୂଯଶତେନ ଚ। ଅଦଦଦ୍ରୋହିତାନ୍ମତ୍ସ୍ଯାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ବିଶାଂପତେ॥ 12-28-91 (65835) ହୈରଣ୍ଯାନ୍ଯୋ ଜନୋତ୍ସେଧାନାଯତାନ୍ଦଶଯୋଜନମ୍। ଅତିରିକ୍ତାନ୍ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯୋ ବ୍ଯଭଜଂସ୍ତ୍ବିତରେ ଜନାଃ॥ 12-28-92 (65836) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-93 (65837) ଯଯାତିଂ ନାହୁଷଂ ଚୈବ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯ ଇମାଂ ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ବିଜିତ୍ଯ ସହସାଗରାମ୍॥ 12-28-94 (65838) ଶମ୍ଯାପାତେନାଭ୍ଯତୀଯାଦ୍ବେଦୀଭିଶ୍ଚିତ୍ରଯନ୍ମହୀମ୍। ଈଜାନଃ କ୍ରତୁଭିର୍ମୁଖ୍ଯୈଃ ପର୍ଯଗଚ୍ଛଦ୍ବସୁନ୍ଧରାମ୍॥ 12-28-95 (65839) ଇଷ୍ଟ୍ବା କ୍ରତୁସହସ୍ରେଣ ବାଜପେଯଶତେନ ଚ। ତର୍ପଯାମାସ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରାଂସ୍ତ୍ରିଭିଃ କାଞ୍ଚନପର୍ବତୈଃ॥ 12-28-96 (65840) ବ୍ଯୂଢେନାସୁରଯୁଦ୍ଧେନ ହତ୍ବା ଦୈତେଯଦାନବାନ୍। ବ୍ଯଭଜତ୍ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ଯଯାତିର୍ନହୁଷାତ୍ମଜଃ॥ 12-28-97 (65841) ଅନ୍ତ୍ଯେଷୁ ପୁତ୍ରାନ୍ନିକ୍ଷିପ୍ଯ ଯଦୁଦ୍ରୁହ୍ଯୁପୁରୋଗମାନ୍। ପୁରୁଂ ରାଜ୍ଯେଽଭିଷିଚ୍ଯାଥ ସଦାରଃ ପ୍ରାବିଶଦ୍ବନମ୍॥ 12-28-98 (65842) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-99 (65843) ଅମ୍ବରୀଷଂ ଚ ନାଭାଗଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ଯଂ ପ୍ରଜା ବବ୍ରିରେ ପୁଣ୍ଯଂ ଗୋପ୍ତାରଂ ନୃପସତ୍ତମମ୍॥ 12-28-100 (65844) ଯଃ ସହସ୍ରଂ ସହସ୍ରାଣାଂ ରାଜ୍ଞାମଯୁତଯାଜିନାମ୍। ଈଜାନୋ ବିତତେ ଯଜ୍ଞେ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯସ୍ତ୍ବମନ୍ଯତ॥ 12-28-101 (65845) ନୈତତ୍ପୂର୍ବେ ଜନାଶ୍ଚକ୍ରୁର୍ନ କରିଷ୍ଯନ୍ତି ଚାପରେ। ଇତ୍ଯମ୍ବରୀଷଂ ନାଭାଗିମନ୍ବମୋଦନ୍ତ ଦକ୍ଷିଣାଃ॥ 12-28-102 (65846) ଶତଂ ରାଜସହସ୍ରାଣି ଶତଂ ରାଜଶତାନି ଚ। ସର୍ବେଽଶ୍ବମେଧୈରୀଜାନାସ୍ତେଽନ୍ବଯୁର୍ଦକ୍ଷିଣାଯନମ୍॥ 12-28-103 (65847) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-104 (65848) ଶଶବିନ୍ଦୁଂ ଚୈତ୍ରରଥଂ ମୃତଂ ଶୁଶ୍ରୁମ ସୃଞ୍ଜଯ। ଯସ୍ଯ ଭାର୍ଯାସହସ୍ରାଣାଂ ଶତମାସୀନ୍ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-28-105 (65849) ସହସ୍ରଂ ତୁ ସହସ୍ରାଣାଂ ଯସ୍ଯାସଞ୍ଶାଶବିନ୍ଦବାଃ। ହିରଣ୍ଯକବଚାଃ ସର୍ବେ ସର୍ବେ ଚୋତ୍ତମଧନ୍ବିନଃ॥ 12-28-106 (65850) ଶତଂ କନ୍ଯା ରାଜପୁତ୍ରମେକୈକଂ ପୃଥଗନ୍ବଯୁଃ। କନ୍ଯାଂକନ୍ଯାଂ ଶତଂ ନାଗା ନାଗଂନାଗଂ ଶତଂ ରଥାଃ॥ 12-28-107 (65851) ରଥେରଥେ ଶତଂ ଚାଶ୍ବା ଦେଶଜା ହେମମାଲିନଃ। ଅଶ୍ବେଅଶ୍ବେ ଶତଂ ଗାବୋ ଗାଂଗାଂ ତଦ୍ବଦଜାବିକମ୍॥ 12-28-108 (65852) ଏତଦ୍ଧନମପର୍ଯନ୍ତମଶ୍ବମେଧେ ମହାମଖେ। ଶଶବିନ୍ଦୁର୍ମହାରାଜ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ହ୍ଯମନ୍ଯତ॥ 12-28-109 (65853) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-110 (65854) ଗଯଂ ଚାଧୂର୍ତରଜସଂ ମୃତଂ ଶୁଶ୍ରୁମ ସୃଞ୍ଜଯ। ଯଃ ସ ବର୍ଷଶତଂ ରାଜା ହୁତଶିଷ୍ଟାଶନୋଽଭବତ୍॥ 12-28-111 (65855) ଯସ୍ମୈ ବହ୍ନିର୍ବରାନ୍ପ୍ରାଦାତ୍ତତୋ ବବ୍ରେ ବରାନ୍ଗଯଃ। ଦଦତୋ ମେ କ୍ଷଯୋ ମା ଭୂଦ୍ଧର୍ମେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଚ ବର୍ଧତାମ୍॥ 12-28-112 (65856) ମନୋ ମେ ରଭତାଂ ସତ୍ଯେ ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାଦ୍ଧୁତାଶନ। ଲେଭେ ଚ କାମାଂସ୍ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ପାବକାଦିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-28-113 (65857) ଦର୍ଶେନ ପୂର୍ଣମାସେନ ଚାତୁର୍ମାସ୍ଯୈଃ ପୁନଃ ପୁନଃ। ଅଯଜଦ୍ଧଯମେଧେନ ସହସ୍ରଂ ପରିବତ୍ସରାନ୍॥ 12-28-114 (65858) ଶତଂ ଗବାଂ ସହସ୍ରାଣି ଶତମଶ୍ବଶତାନି ଚ। ଉତ୍ଥାଯୋତ୍ଥାଯ ବୈ ପ୍ରାଦାତ୍ସହସ୍ରଂ ପରିବତ୍ସରାନ୍॥ 12-28-115 (65859) ତର୍ପଯାମାସ ସୋମେନ ଦେବାନ୍ବିତ୍ତୈର୍ଦ୍ବିଜାନପି। ପିତୄନ୍ସ୍ବଧାଭିଃ କାମୈଶ୍ଚ ସ୍ତ୍ରିଯଃ ସ୍ବାଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭ॥ 12-28-116 (65860) ସୌବର୍ଣାଂ ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ବା ଦଶବ୍ଯାମାଂ ଦ୍ବିରାଯତାମ୍। ଦକ୍ଷିଣାମଦଦଦ୍ରାଜା ବାଜିମେଧେ ମହାକ୍ରତୌ॥ 12-28-117 (65861) ଯାବତ୍ଯଃ ସିକତା ରାଜନ୍ଗଙ୍ଗାଯାଂ ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ତାବତୀରେବ ଗାଃ ପ୍ରାଦାଦାଧୂର୍ତରଜସୋ ଗଯଃ॥ 12-28-118 (65862) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-119 (65863) ରନ୍ତିଦେବଂ ଚ ସାଂକୃତ୍ଯଂ ମୃତଂ ସୃଞ୍ଜଯ ଶୁଶ୍ରୁମ। ସମ୍ଯଗାରାଧ୍ଯ ଯଃ ଶକ୍ରାଦ୍ବରଂ ଲେଭେ ମହାତପାଃ॥ 12-28-120 (65864) ଅନ୍ନଂ ଚ ନୋ ବହୁ ଭବେଦତିଥୀଂଶ୍ଚ ଲଭେମହି। ଶ୍ରଦ୍ଧା ଚ ନୋ ମା ବ୍ଯଗମନ୍ମା ଚ ଯାଚିଷ୍ମ କଂଚନ॥ 12-28-121 (65865) ଉପାତିଷ୍ଠନ୍ତ ପଶବଃ ସ୍ବଯଂ ତଂ ସଂଶିତବ୍ରତମ୍। ଗ୍ରାମ୍ଯାରଣ୍ଯା ମହାତ୍ମାନଂ ରନ୍ତିଦେବଂ ଯଶସ୍ବିନମ୍॥ 12-28-122 (65866) ମହାନଦୀ ଚର୍ମରାଶେରୁତ୍କ୍ଲେଦାତ୍ସସୃଜେ ଯତଃ। ତତଶ୍ଚର୍ମଣ୍ବତୀତ୍ଯେବଂ ବିଖ୍ଯାତା ସା ମହାନଦୀ॥ 12-28-123 (65867) ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ଦଦୌ ନିଷ୍କାନ୍ସଦସି ପ୍ରତତେ ନୃପଃ। ତୁଭ୍ଯଂତୁଭ୍ଯଂ ନିଷ୍କମିତି ଯଦା କ୍ରୋଶନ୍ତି ବୈ ଦ୍ବିଜାଃ॥ 12-28-124 (65868) ସହସ୍ରଂ ତୁଭ୍ଯମିତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ସଂପ୍ରପଦ୍ଯ ତେ॥ 12-28-125 (65869) ଅନ୍ବାହାର୍ଯୋପକରଣଂ ଦ୍ରବ୍ଯୋପକରଣଂ ଚ ଯତ୍। ଘଟାଃ ପାତ୍ର୍ଯଃ କଟାହାନି ସ୍ଥାଲ୍ଯଶ୍ଚ ପିଠରାଣି ଚ। ନାସୀତ୍କିଂଚିଦସୌବର୍ଣଂ ରନ୍ତିଦେବସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 12-28-126 (65870) ସାଂକୃତେ ରନ୍ତିଦେବସ୍ଯ ଯାଂ ରାତ୍ରିମବସନ୍ଗୃହେ। ଆଲଭ୍ଯନ୍ତ ଶତଂ ଗାବଃ ସହସ୍ରାଣି ଚ ବିଂଶତିଃ॥ 12-28-127 (65871) ତତ୍ର ସ୍ମ ସୂଦାଃ କ୍ରୋଶନ୍ତି ସୁମୃଷ୍ଟମଣିକୁଣ୍ଡଲାଃ। ସୂପଂ ଭୂଯିଷ୍ଠମଶ୍ନୀଧ୍ବଂ ନାଦ୍ଯ ମାଂସଂ ଯଥା ପୁରା॥ 12-28-128 (65872) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-129 (65873) ସଗରଂ ଚ ମହାତ୍ମାନଂ ମୃତଂ ଶୁଶ୍ରୁମ ସୃଞ୍ଜଯ। ଐକ୍ଷ୍ବାକଂ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରମତିମାନୁଷବିକ୍ରମମ୍॥ 12-28-130 (65874) ଷଷ୍ଟିଃ ପୁତ୍ରସହସ୍ରାଣି ଯଂ ଯାନ୍ତମନୁଜଗ୍ମିରେ। ନକ୍ଷତ୍ରରାଜଂ ବର୍ଷାନ୍ତେ ବ୍ଯଭ୍ରେ ଜ୍ଯୋତିର୍ଗଣା ଇବ॥ 12-28-131 (65875) ଏକଚ୍ଛତ୍ରା ମହୀ ଯସ୍ଯ ପ୍ରତାପାଦଭବତ୍ପୁରା। ଯୋଽଶ୍ବମେଧସହସ୍ରେଣ ତର୍ପଯାମାସ ଦେବତାଃ॥ 12-28-132 (65876) ଯଃ ପ୍ରାଦାତ୍କନକସ୍ତମ୍ଭଂ ପ୍ରାସାଦଂ ସର୍ବକାଞ୍ଚନମ୍। ପୂର୍ଣଂ ପଝଦଲାକ୍ଷୀଣାଂ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଶଯନସଂକୁଲମ୍॥ 12-28-133 (65877) ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯୋଽନୁରୂପେଭ୍ଯଃ କାମାଂଶ୍ଚ ବିବିଧାନ୍ବହୂନ୍। ଯସ୍ଯାଦେଶେନ ତଦ୍ବିତ୍ତଂ ବ୍ଯଭଜନ୍ତ ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 12-28-134 (65878) ଖାନଯାମାସ ଯଃ କୋପାତ୍ପୃଥିବୀଂ ସାଗରାଙ୍କିତାମ୍। ଯସ୍ଯ ନାମ୍ନା ସମୁଦ୍ରଶ୍ଚ ସାଗରତ୍ବମୁପାଗତଃ॥ 12-28-135 (65879) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-136 (65880) ରାଜାନଂ ଚ ପୃଥୁଂ ବୈନ୍ଯଂ ମୃତଂ ଶୁଶ୍ରୁମ ସୃଞ୍ଜଯ। ଯମଭ୍ଯଷିଞ୍ଚନ୍ସଂଭୂଯଃ ମହାରଣ୍ଯେ ମହର୍ଷଯଃ॥ 12-28-137 (65881) ପ୍ରଥଯିଷ୍ଯତି ବୈ ଲୋକାନ୍ପୃଥୁରିତ୍ଯେବ ଶବ୍ଦିତଃ। କ୍ଷତାଦ୍ଯୋ ବୈ ତ୍ରାଯତୀତି ସ ତସ୍ମାତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-28-138 (65882) ପୃଥୁଂ ବୈନ୍ଯଂ ପ୍ରଜା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ରକ୍ତାସ୍ମେତି ଯଦବ୍ରୁବନ୍। ତତୋ ରାଜେତି ନାମାସ୍ଯ ଅନୁରାଗାଦଜାଯତ॥ 12-28-139 (65883) ଅକୃଷ୍ଟପଚ୍ଯା ପୃଥିବୀ ପୁଟକେପୁଟକେ ମଧୁ। ସର୍ବା ଦ୍ରୋଣଦୁଘା ଗାବୋ ବୈନ୍ଯସ୍ଯାସନ୍ପ୍ରଶାସତଃ॥ 12-28-140 (65884) ଅରୋଗାଃ ସର୍ବସିଦ୍ଧାର୍ଥା ମନୁଷ୍ଯା ଅକୁତୋଭଯାଃ। ଯଥାଽଭିକାମମବସନ୍କ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ଚ ଗୃହେଷୁ ଚ॥ 12-28-141 (65885) ଆପସ୍ତସ୍ତମ୍ଭିରେ ଚାସ୍ଯ ସମୁଦ୍ରମଭିଯାସ୍ଯତଃ। ଶୈଲାଶ୍ଚାପାଦ୍ବ୍ଯଦୀର୍ଯନ୍ତ ଧ୍ବଜଭଙ୍ଗଶ୍ଚ ନାଭବତ୍॥ 12-28-142 (65886) ହୈରଣ୍ଯାଂସ୍ତ୍ରିନରୋତ୍ସେଧାନ୍ପର୍ବତାନେକବିଂଶତିମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ଦଦୌ ରାଜା ଯୋଶ୍ବମେଧେ ମହାମଖେ॥ 12-28-143 (65887) ସ ଚେନ୍ମମାର ସୃଞ୍ଜଯ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରସ୍ତ୍ବଯା। ପୁତ୍ରାତ୍ପୁଣ୍ଯତରଶ୍ଚୈବ ମା ପୁତ୍ରମନୁତପ୍ଯଥାଃ॥ 12-28-144 (65888) କିଂ ବା ତୂଷ୍ଣୀଂ ଧ୍ଯାଯସେ ସୃଞ୍ଜଯ ତ୍ବଂ ନ ମେ ରାଜନ୍ବାଚିମମାଂ ଶୃଣୋପି। ନ ଚେନ୍ମୋଘଂ ବିପ୍ରଲପ୍ତଂ ମମେଦଂ ପଥ୍ଯଂ ମୁମୂର୍ଷୋରିବ ସୁପ୍ରଯୁକ୍ତମ୍॥ 12-28-145 (65889) ସୃଞ୍ଜଯ ଉବାଚ। 12-28-146x (5388) ଶୃଣୋମି ତେ ନାରଦ ବାଚମେନାଂ ବିଚିତ୍ରାର୍ଥାଂ ସ୍ରଜମିବ ପୁଣ୍ଯଗନ୍ଧାମ୍। ରାଜର୍ଷୀଣାଂ ପୁଣ୍ଯକୃତାଂ ମହାତ୍ମନାଂ କୀର୍ତ୍ଯା ଯୁକ୍ତାନାଂ ଶୋକନିର୍ନାଶନାର୍ଥାମ୍॥ 12-28-146 (65890) ନ ତେ ମୋଘଂ ବିପ୍ରଲପ୍ତଂ ମହର୍ଷେ ଦୃଷ୍ଟ୍ବୈବାହଂ ନାରଦ ତ୍ବାଂ ବିଶୋକଃ। ଶୁଶ୍ରୂଷେ ତେ ବଚନଂ ବ୍ରହ୍ମବାଦି ନ୍ନ ତେ ତୃପ୍ଯାମ୍ଯମୃତସ୍ଯେବ ପାନାତ୍॥ 12-28-147 (65891) ଅମୋଘଦର୍ଶିନ୍ମମ ଚେତ୍ପ୍ରସାଦଂ ସଂତାପଦଗ୍ଧସ୍ଯ ବିଭୋ ପ୍ରକୁର୍ଯାଃ। ସୁତସ୍ଯ ସଂଜୀବନମଦ୍ଯ ମେ ସ୍ଯା ତ୍ତବ ପ୍ରସାଦାତ୍ସୁତସଙ୍ଗମାପ୍ନୁଯାମ୍॥ 12-28-148 (65892) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-28-149x (5389) ଯସ୍ତେ ପୁତ୍ରଃ ଶଯିତୋଯଂ ବିଜାତଃ ସ୍ବର୍ଣଷ୍ଠୀବୀ ଯମଦାତ୍ପର୍ବତସ୍ତେ। 12-28-149 (65893) ପୁନସ୍ତଂ ତେ ପୁତ୍ରମହଂ ଦଦାମି ହିରଣ୍ଯନାଭଂ ବର୍ଷସବସ୍ରିଣଂ ଚ॥ ॥ 12-28-149 (65894) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 28॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-28-3 ତେ ବଯମ୍॥ 12-28-4 ପର୍ଯବର୍ତତ ଅଭିମୁଖୋଽଭୂତ୍॥ 12-28-6 ଭୁଜଂ ରାଜ୍ଞଃ। ଅଭିବିନାଦଯନ୍ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-28-7 ବ୍ଯାକୋଚଂ ବିକସିତମ୍॥ 12-28-8 ହତାଃ ଅସ୍ମିନ୍ସଂଧିରାର୍ଷଃ॥ 12-28-9 ଲାଭାଃ ଅର୍ଥାଃ॥ 12-28-15 ମହାଭାଗ୍ଯଂ ମାହାତ୍ମ୍ଯମ୍॥ 12-28-16 ଶ୍ବୈତ୍ଯମାନଯ ସଂତାପମିତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-28-19 ଯାଗଂ ମାକୁର୍ବିତି ପ୍ରତ୍ଯାଚଷ୍ଟ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାତବାନ୍॥ 12-28-24 ଚତୁର୍ଭଦ୍ରତରଃ ଚତ୍ବାରି ଧର୍ମଜ୍ଞାନବୈରାଗ୍ଯୈଶ୍ବର୍ଯୀଖ୍ଯାନି ଭଦ୍ରାଣି ଯସ୍ମିନ୍ସ ଚତୁର୍ଭଦ୍ରଃ। ତ୍ବଯା ଅବଧିଭୂତେନ ତ୍ବତ୍ତୋଽତିଶଯେନ ଚତୁର୍ଭଦ୍ର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-28-31 ଅବାସୃଜତ୍ ଯଜ୍ଞାର୍ଥମୁତ୍ସୃଷ୍ଟବାନ୍॥ 12-28-32 ଅତ୍ଯକାଲଯତ୍ ଦତ୍ତବାନ୍॥ 12-28-55 ବର୍ଷସଦୃସ୍ତ୍ରିଣ୍ଯଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ। ବର୍ଷସହସ୍ରକାଃ ପୁରୁଷାଃ॥ 12-28-58 ଦ୍ରୋଣଦୁଧାଃ ଦ୍ରୋଣପରିମିତଂ କ୍ଷୀରଂ ଦୁହନ୍ତି ତାଃ॥ 12-28-59 ଜାରୂଥ୍ଯାନ୍ ସ୍ତୁତ୍ଯାନ୍। ତ୍ରିଗୁଣଦକ୍ଷିଣାନିତ୍ଯନ୍ଯେ। ନିରର୍ଗଲାନବାରିତଦ୍ବାରାନ୍॥ 12-28-66 ଚତୁର୍ଯୁଜଶ୍ଚତୁରଶ୍ବାଃ॥ 12-28-68 ଉପହ୍ବରେ ସମୀପେ। ଅଙ୍କେ ଊରୌ ନିଷସାଦ ଆସାଂଚକ୍ରେ। ତସ୍ମାଦ୍ଯୋଗାତ୍ସା ଉର୍ବଶୀ ଊରୌ ବାସୋ ଯସ୍ଯାଃ ସା ଇତି ଯୋଗାତ୍। ଊର୍ବସୀତ୍ଯପେକ୍ଷିତେ ହ୍ରସ୍ବତ୍ବଂ ବର୍ଣବିପର୍ଯଯଶ୍ଚ ପୃଷୋଦରାଦିତ୍ବାତ୍ ଜ୍ଞେଯଃ॥ 12-28-75 ସପ୍ତଧା ସପ୍ତସ୍ବରାନୁସାରେଣାବାଦଯଦିତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-28-76 ମମ ପୁରତ ଇତି ଶେଷଃ। ମାଂ ଲକ୍ଷୀକୃତ୍ଯେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-28-78 ଶତଧନ୍ବାନଂ ଶତଂ ଅନନ୍ତାନ୍ ସହତେ ଧନୁର୍ଯସ୍ଯ ତଂ ଶତଧନ୍ବାନମ୍। ମଧ୍ଯମପଦଲୋପୀ ସମାସଃ॥ 12-28-82 ପୃଷଦାଜ୍ଯଂ ଦଧିମିଶ୍ରମାଜ୍ଯଂ କସ୍ଯଚିଦର୍ଥେ ପୁତ୍ରୋତ୍ପାଦନାଯ ନିର୍ମିତଂ ତଦ୍ଯୁବନାଶ୍ବେନ ପୀତଂ ତତ୍ ରେତୋରୁଧିରଯୋଗଂ ବେନାପି ତଦୁଦରେ ଗର୍ଭୋଽଭବତ୍। ସ ପିତୁଃ ପାର୍ଶ୍ବଂ ଭିତ୍ତ୍ବା ନିଃସାରିତୋ ଦେବୈରିତ୍ଯାଖ୍ଯାଯିକାର୍ଯୋଽତ୍ର ସୂଚିତଃ॥ 12-28-86 ଅହ୍ନା ଏକେନ ଶତଂ ପଲାନି ବ୍ଯବର୍ଧତ। ଦ୍ବାଦଶବର୍ଷତୁଲ୍ଯଃ॥ 12-28-89 ଅଭେଦି ଭିନ୍ନା॥ 12-28-91 ମତ୍ସ୍ଯାନ୍ ହୈରଣ୍ଯାନିତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-28-95 ଶମ୍ଯା ସ୍ଥୂଲବୁଧ୍ନଃ କାଷ୍ଠଦଣ୍ଡଃ ସ ବଲବତା କ୍ଷିପ୍ତୋ ଯାବଦ୍ଦୂରଂ ପତେତ୍ତାବାନ୍ଦେଶଃ ଶମ୍ଯାପାତଃ। ତାବତାନ୍ତରେଣ ପୁରଃ ପୁରୋ ଯଜ୍ଞବେଦୀଂ କୁର୍ବାଣୋ ବସୁଂଧରାଂ ପର୍ଯଗଚ୍ଛତ୍। ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ସମୁଦ୍ରତୀରଂ ପ୍ରାପ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-28-97 ବ୍ଯଭଜତ୍ପୁତ୍ରେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତବାନ୍॥ 12-28-101 ନୃପାନ୍ଦାତ୍ଯେ ଯୋଜିତବାନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-28-102 ଦକ୍ଷିଣାଃ ଦାକ୍ଷ୍ଯଯୁକ୍ତାଃ॥ 12-28-103 ସର୍ବେ ରାଜାନୋଽମ୍ବରୀଷଯଜ୍ଞେଷୁ ବିପ୍ରଦ୍ବାସ୍ଯଂ କୁର୍ବାଣା ଅଶ୍ବମେଧଫଲଭାଗିତ୍ବାତ୍ତଦ୍ଯାଜିନଃ ସନ୍ତଃ ଅମ୍ବରୀଷମାହାତ୍ମ୍ଯାଦ୍ଦକ୍ଷିଣାଯନଂ ଅନୁପଶ୍ଚାତ୍ ଅଯୁର୍ଗତାଃ। ଉତ୍ତରାଯଣମାର୍ଗେଣ ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-28-106 ଶାଶବିନ୍ଦବାଃ ଶଶବିନ୍ଦୋଃ ପୁତ୍ରାଃ॥ 12-28-111 ଗଯଂ ଚାମୂର୍ତରଯସମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-28-115 ଶତମଶ୍ବତରାଣି ଚେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-28-117 ଦଶବ୍ଯାମାଂ ପଞ୍ଚାଶଦ୍ଧସ୍ତବିସ୍ତାରାଂ ଦ୍ବିରାଯତାଂ ଶତହସ୍ତଦୀର୍ଘାମ୍॥ 12-28-122 ଉପାତିଷ୍ଠନ୍ତ ପିତୃକାର୍ଯେ ମାଂ ନିଯୋଜଯେତି॥ 12-28-123 ତେଷାଂ ମାରିତାନାଂ ପଶୂନାଂ ଚର୍ମରାଶେଃ। ଉତ୍କ୍ଲେଦାତ୍ ସାରଦ୍ରବାତ୍॥ 12-28-126 ପିଠରାଣି ବିତତମୁଖାନି ପାତ୍ରାଣି॥ 12-28-128 ନାଦ୍ଯ ମାଂସଂ ପଶୁମାତ୍ରୋପଯୋଗସ୍ଯ ପ୍ରାଗୁକ୍ତତ୍ବାତ୍॥ 12-28-130 ଐକ୍ଷ୍ବାକଂ ଇକ୍ଷ୍ବାକୁବଂଶଜମ୍॥ 12-28-134 ଆଦେଶେନ ଆଜ୍ଞଯା ତଦ୍ବିତ୍ତଂ ସ୍ବର୍ଣପ୍ରାସାଦରୂପମ୍॥ 12-28-137 ବୈନ୍ଯଂ ବେନପୁତ୍ରମ୍। ମହାରଣ୍ଯେ ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ଯେ॥ 12-28-140 ପୁଟକେପୁଟକେ ପତ୍ରେପତ୍ରେ ଇତି ପ୍ରାଞ୍ଚଃ॥ 12-28-145 ବିପ୍ରଲପ୍ତଂ ବିପ୍ରଲପିତମ୍॥ 12-28-147 ବିଶୋକୋ ଜାତ ଇତି ଶେଷଃ॥

12-29-0 (65895) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-29-0x (5390) ସ କଥଂ କାଞ୍ଚନଷ୍ଠୀବୀ ସୃଞ୍ଜଯସ୍ଯ ସୁତୋଽଭବତ୍। ପର୍ବତେନ କିମଥେ ବା ଦତ୍ତସ୍ତେନ ମମାର ଚ॥ 12-29-1 (65896) ଯଦା ବର୍ଷସହସ୍ରାଯୁସ୍ତଦା ଭବତି ମାନବଃ। କଥମପ୍ରାପ୍ତକୌମାରଃ ସୃଞ୍ଜଯସ୍ଯ ସୁତୋ ମୃତଃ॥ 12-29-2 (65897) ଉତାହୋ ନାମମାତ୍ରଂ ବୈ ସୁବର୍ଣଷ୍ଠୀବିନୋଽଭବତ୍। କଥଂ ବା କାଞ୍ଚନଷ୍ଠୀବୀତ୍ଯେତଦିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 12-29-3 (65898) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଉବାଚ। 12-29-4x (5391) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ଣଯିଷ୍ଯାମି ଯଥାବୃତ୍ତଂ ଜନେଶ୍ବର। ନାରଦଃ ପର୍ବତଶ୍ଚୈବ ଦ୍ବାବୃବୀ ଲୋକସତ୍ତମୌ॥ 12-29-4 (65899) ମାତୁଲୋ ଭାଗିନେଯଶ୍ଚ ଦେବଲୋକାଦିହାଗତୌ। ବିହର୍ତୁକାମୌ ସଂପ୍ରୀତ୍ଯା ମାନୁଷେଷୁ ପୁରା ବିଭୋ॥ 12-29-5 (65900) ହବିଃପବିତ୍ରଭୋଜ୍ଯେନ ଦେବଭୋଜ୍ଯେନ ଚୈବ ହି। ନାରଦୋ ମାତୁଲସ୍ତତ୍ର ଭାଗିନେଯଶ୍ଚ ପର୍ବତଃ॥ 12-29-6 (65901) ତାବୁଭୌ ତପସୋପେତାବବନୀତଲଚାରିଣୌ। ଭୁଞ୍ଜାନୌ ମାନୁଷାନ୍ଭୋଗାନ୍ଯଥାବତ୍ପର୍ଯଧାବତାମ୍॥ 12-29-7 (65902) ପ୍ରୀତିମନ୍ତୌ ମୁଦା ଯୁକ୍ତୌ ସମଯଂ ଚୈବ ଚକ୍ରତୁଃ। ଯୋ ଭବେଦ୍ଧୃଦି ସଂକଲ୍ପଃ ଶୁଭୋ ବା ଯଦି ବାଽଶୁଭଃ॥ 12-29-8 (65903) ଅନ୍ଯୋନ୍ଯସ୍ଯ ଚ ଆଖ୍ଯେଯୋ ମୃଷା ଶାପୋଽନ୍ଯଥା ଭବେତ୍। ତୌ ତଥେତି ପ୍ରତିଜ୍ଞାଯ ମହର୍ଷୀ ଲୋକପୂଜିତୌ॥ 12-29-9 (65904) ସୃଞ୍ଜଯଂ ଶ୍ବୈତ୍ଯମଭ୍ଯେତ୍ଯ ରାଜାନମିଦମୂଚତୁଃ। ଆବାଂ ଭବତି ବତ୍ସ୍ଯାବଃ କଂଚିତ୍କାଲଂ ହିତାଯ ତେ॥ 12-29-10 (65905) ଯଥାବତ୍ପୃଥିବୀପାଲ ଆବଯୋଃ ପ୍ରଗୁଣୀଭବ। ତଥେତି କୃତ୍ବା ରାଜା ତୌ ସତ୍କୃତ୍ଯୋପଚଚାର ହ॥ 12-29-11 (65906) ତତଃ କଦାଚିତ୍ତୌ ରାଜା ମହାତ୍ମାନୌ ତପୋଧନୌ। ଅବ୍ରବୀତ୍ପରମପ୍ରୀତଃ ସୁତେଯଂ ଦେବରୂପିଣୀ॥ 12-29-12 (65907) ଏକୈବ ମମ କନ୍ଯୈଷା ଯୁବାଂ ପରିଚରିଷ୍ଯତି। ଦର୍ଶନୀଯାନବଦ୍ଯାଙ୍ଗୀ ଶୀଲବୃତ୍ତସମାହିତା। ସୁକୁମାରୀ କୁମାରୀ ଚ ପଝକିଞ୍ଜଲ୍କସୁପ୍ରଭା॥ 12-29-13 (65908) ପରମଂ ସୌମ୍ଯମିତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତାଭ୍ଯାଂ ରାଜା ଶଶାସ ତାମ୍। କନ୍ଯେ ବିପ୍ରାବୁପଚର ଦେବବତ୍ପିତୃବଚ୍ଚ ହ॥ 12-29-14 (65909) ସା ତୁ କନ୍ଯା ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ପିତରଂ ଧର୍ମଚାରିଣୀ। ଯଥାନିଦେଶଂ ରାଜ୍ଞସ୍ତୌ ସତ୍କୃତ୍ଯୋପଚଚାର ହ॥ 12-29-15 (65910) ତସ୍ଯାସ୍ତେନୋପଚାରେଣ ରୂପେଣାପ୍ରତିମେନ ଚ। ନାରଦଂ ହୃଚ୍ଛଯସ୍ତୂର୍ଣଂ ସହସୈବାଭ୍ଯପଦ୍ଯତ॥ 12-29-16 (65911) ବବୃଧେ ହି ତତସ୍ତସ୍ଯ ହୃଦି କାମୋ ମହାତ୍ମନଃ। ଯଥା ଶୁକ୍ଲସ୍ଯ ପକ୍ଷସ୍ଯ ପ୍ରବୃତ୍ତୌ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ ଶନୈଃ॥ 12-29-17 (65912) ନ ଚ ତଂ ଭାଗିନେଯାଯ ପର୍ବତାଯ ମହାତ୍ମନେ। ଶଶଂସ ମନ୍ମଥଂ ତୀବ୍ରଂ ବ୍ରୀଡମାନଃ ସ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-29-18 (65913) ତପସା ଚେଙ୍ଗିତୈଶ୍ଚୈବ ପର୍ବତୋଽଥ ବୁବୋଧ ତମ୍। କାମାର୍ତଂ ନାରଦଂ କ୍ରୁଦ୍ଧଃ ଶଶାପୈନଂ ତତୋ ଭୃଶମ୍॥ 12-29-19 (65914) କୃତ୍ବା ସମଯମବ୍ଯଗ୍ରୋ ଭବାନ୍ବୈ ସହିତୋ ମଯା। ଯୋ ଭବେଦ୍ଧୃଦି ସଂକଲ୍ପଃ ଶୁଭୋ ବା ଯଦି ବାଽଶୁଭଃ॥ 12-29-20 (65915) ଅନ୍ଯୋନ୍ଯସ୍ଯ ସ ଆଖ୍ଯେଯ ଇତି ତଦ୍ବୈ ମୃଷା କୃତମ୍। ଭବତା ବଚନଂ ବ୍ରହ୍ମଂସ୍ତସ୍ମାଦେଷ ଶପାମ୍ଯହମ୍॥ 12-29-21 (65916) ନ ହି କାମଂ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତଂ ଭବାନାଚଷ୍ଟ ମେ ପୁରା। ସୁକୁମାର୍ଯାଂ କୁମାର୍ଯାଂ ତେ ତସ୍ମାନ୍ନୈଷ କ୍ଷମାମ୍ଯହମ୍॥ 12-29-22 (65917) ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଗୁରୁର୍ଯସ୍ମାତ୍ତପସ୍ବୀ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚ ସନ୍। ଅକାର୍ଷୀଃ ସମଯଭ୍ରଂଶମାବାଭ୍ଯାଂ ଯଃ କୃତୋ ମିଥଃ॥ 12-29-23 (65918) ଶପ୍ସ୍ଯେ ତସ୍ମାତ୍ସୁସଂକ୍ରୁଦ୍ଧୋ ଭବନ୍ତଂ ତଂ ନିବୋଧ ମେ॥ 12-29-24 (65919) ସୁକୁମାରୀ ଚ ତେ ଭାର୍ଯା ଭବିଷ୍ଯତି ନ ସଂଶଯଃ। ବାନରତ୍ବଂ ଚ ତେ କନ୍ଯା ବିବାହାତ୍ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରଭୋ। ସଂଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯନ୍ତି ନରାଶ୍ଚାନ୍ଯେ ସ୍ବରୂପେଣ ବିନାକୃତମ୍॥ 12-29-25 (65920) ସ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ତୁ ବିଜ୍ଞାଯ ନାରଦଃ ପର୍ବତଂ ତଥା। ଅଶପତ୍ତମପି କ୍ରୋଧାଦ୍ଭାଗିନେଯଂ ସ ମାତୁଲଃ॥ 12-29-26 (65921) ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ସତ୍ଯେନ ଚ ଦମେନ ଚ। ଯୁକ୍ତୋଽପି ନିତ୍ଯଧର୍ମଶ୍ଚ ନ ବୈ ସ୍ବର୍ଗମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ 12-29-27 (65922) ତୌ ତୁ ଶାବା ଭୃଶଂ କ୍ରୁଦ୍ଧୌ ପରସ୍ପରମମର୍ଷଣୌ। ପ୍ରତିଜଗ୍ମତୁହୃନ୍ଯୋନ୍ଯଂ କ୍ରୁଦ୍ଧାବିବ ଗଜୋତ୍ତମୌ॥ 12-29-28 (65923) ପର୍ବତଃ ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ବିଚଚାର ମହାମତିଃ। ପୂଜ୍ଯମାନୋ ଯଥାନ୍ଯାଂଯଂ ତେଜସା ସ୍ବେନ ଭାରତ॥ 12-29-29 (65924) ଅଥ ତାମଲଭତ୍କନ୍ଯାଂ ନାରଦଃ ସୃଞ୍ଜଯାତ୍ମଜାମ୍। ଧର୍ମେଣ ବିପ୍ରପ୍ରବରଃ ସୁକୁମାରୀମନିନ୍ଦିତାମ୍॥ 12-29-30 (65925) ସା ତୁ କନ୍ଯା ଯଥାଶାପଂ ନାରଦଂ ତଂ ଦଦର୍ଶ ହ। ପାଣିଗ୍ରହଣମନ୍ତ୍ରାଣାଂ ନିଯୋଗାଦେବ ନାରଦମ୍॥ 12-29-31 (65926) ସୁକୁମାରୀ ଚ ଦେବର୍ଷି ବାନରପ୍ରତିମାନନମ୍। ନୈବାବମନ୍ଯତ ତଦା ପ୍ରୀତିମତ୍ଯେବ ଚାଭବତ୍॥ 12-29-32 (65927) ଉପତସ୍ଥେ ଚ ଭର୍ତାରଂ ନ ଚାନ୍ଯଂ ମନସାଽପ୍ଯଗାତ୍। ଦେବଂ ମୁନୀଂ ବା ଯକ୍ଷଂ ବା ପତିତ୍ବେ ପତିବତ୍ସଲା॥ 12-29-33 (65928) ତତଃ କଦାଚିଦ୍ଭଗବାନ୍ପର୍ବତୋଽନୁଚଚାର ହ। ବନଂ ବିରହିତଂ କିଂଚିତ୍ତତ୍ରାପଶ୍ଯତ୍ସ ନାରଦମ୍॥ 12-29-34 (65929) ତତୋଽଭିବାଦ୍ଯ ପ୍ରୋବାଚ ନାରଦଂ ପର୍ବତସ୍ତଦା। ଭବାନ୍ପ୍ରସାଦଂ କୁରୁତାତ୍ସ୍ବର୍ଗାଦେଶାଯ ଯେ ପ୍ରଭୋ॥ 12-29-35 (65930) ତମୁବାଚ ତତୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପର୍ବତଂ ନାରଦସ୍ତଥା। କୃତାଞ୍ଜଲିମୁପାସୀନଂ ଦୀନଂ ଦୀନତରଃ ସ୍ବଯମ୍॥ 12-29-36 (65931) ତ୍ବଯାଽହଂ ପ୍ରଥମଂ ଶପ୍ତୋ ବାନରସ୍ତ୍ବଂ ଭବିଷ୍ଯସି। ଇତ୍ଯୁକ୍ତେନ ମଯା ପଶ୍ଚାଚ୍ଛପ୍ତସ୍ତବମପି ମତ୍ସରାତ୍॥ 12-29-37 (65932) ଅଦ୍ଯପ୍ରଭୃତି ବୈ ବାସଂ ସ୍ବର୍ଗେ ନାବାପ୍ସ୍ଯସୀତି ହ। ତବ ନୈତଦ୍ବିସଦୃଶଂ ପୁତ୍ରସ୍ଥାନେ ହି ମେ ଭବାନ୍॥ 12-29-38 (65933) ନିବର୍ତଯେତାଂ ତୌ ଶାପାବନ୍ଯୋନ୍ଯେନ ତଦା ମୁନୀ॥ 12-29-39 (65934) ଶ୍ରୀସମୃଦ୍ଧଂ ତଦା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ନାରଦଂ ଦେବରୂପିଣମ୍। ସୁକୁମାରୀ ପ୍ରଦୁଦ୍ରାବ ପରପୁଂସବିଶଙ୍କଯା॥ 12-29-40 (65935) ତାଂ ପର୍ବତସ୍ତତୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରଦ୍ରବନ୍ତୀମନିନ୍ଦିତାମ୍। ଅବ୍ରବୀତ୍ତବ ଭର୍ତୈଷ ନାତ୍ର କାର୍ଯା ବିଚାରଣା॥ 12-29-41 (65936) ଋଷିଃ ପରମଧର୍ମାତ୍ମା ନାରଦୋ ଭଗବାନ୍ପ୍ରଭୁଃ। ତବୈବାଭେଦ୍ଯହୃଦଯୋ ମା ତେ ଭୂଦତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-29-42 (65937) ସାନୁନୀତା ବହୁବିଧଂ ପର୍ବତେନ ମହାତ୍ମନା। ଶାପଦୋଷଂ ଚ ତଂ ଭର୍ତୁଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରକୃତିମାଗତା। ପର୍ବତୋଽଥ ଯଯୌ ସ୍ବର୍ଗଂ ନାରଦୋଽଭ୍ଯଗମଦ୍ଗୃହାନ୍॥ 12-29-43 (65938) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-29-44x (5392) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷକର୍ତା ସର୍ବସ୍ଯ ନାରଦୋ ଭଗବାନୃଷିଃ। ଏଷ ବକ୍ଷ୍ଯତି ତେ ପୃଷ୍ଟୋ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ନରୋତ୍ତମ॥ ॥ 12-29-44 (65939) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 29॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-29-6 ହବିଃ ପବିତ୍ରଭୋଜ୍ଯେନ ଶାଲ୍ଯନ୍ନେନ ଦେବଭୋଜ୍ଯେନ ଘୃତେନ ତାଭ୍ଯାଂ ବିହର୍ତୁକାମାବିତି ପୂର୍ବେଣ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-29-11 ପ୍ରଗୁଣୀଭବାନୁକୂଲୋ ଭବ॥ 12-29-13 ସୁକୁମାରୀ ନାମ୍ରା॥ 12-29-14 ସୌମ୍ଯମୁତ୍ତମମ୍॥ 12-29-20 ସମଯଂ କୃତ୍ବା ଭବାନବସଦିତି ଶେଷଃ॥ 12-29-22 ପ୍ରବର୍ତନ୍ତଂ ପ୍ରବର୍ତମାନମ୍। ତେ ତ୍ବାମ୍॥

12-30-0 (65940) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-30-0x (5393) ତତୋ ରାଜା ପାଣ୍ଡୁସୁତୋ ନାରଦଂ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ। ଭଗବଞ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ସୁବର୍ଣଷ୍ଠୀବିସଂଭବମ୍॥ 12-30-1 (65941) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ସ ମୁନିର୍ଧର୍ମରାଜେନ ନାରଦଃ। ଆଚଚକ୍ଷେ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ସୁବର୍ଣଷ୍ଠୀବିନଂ ପ୍ରତି॥ 12-30-2 (65942) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-30-3x (5394) ଏବମେତନ୍ମହାବାହୋ ଯଥାଽଯଂ କେଶବୋଽବ୍ରବୀତ୍। କାର୍ଯସ୍ଯାସ୍ଯ ତୁ ଯଚ୍ଛେଷଂ ତତ୍ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ପୃଚ୍ଛତଃ॥ 12-30-3 (65943) ଅହଂ ଚ ପର୍ବତଶ୍ଚୈବ ସ୍ବସ୍ରୀଯୋ ମେ ମହାପ୍ନୁନିଃ। ବସ୍ତୁକାମାବଭିଗତୌ ସୃଞ୍ଜଯଂ ଜଯତାଂ ବରମ୍॥ 12-30-4 (65944) ତତ୍ରାବାଂ ପୂଜିତୌ ତେନ ବିଧିଦୃଷ୍ଟେନ କର୍ମଣା। ସର୍ବକାମୈଃ ସୁବିହିତୌ ନିବସାବୋଽସ୍ଯ ବେଶ୍ମନି॥ 12-30-5 (65945) ବ୍ଯତିକ୍ରାନ୍ତାସୁ ବର୍ଷାସୁ ସମଯେ ଗମନସ୍ଯ ଚ। ପର୍ବତୋ ମାମୁବାଚେଦଂ କାଲେ ବଚନମର୍ଥବତ୍॥ 12-30-6 (65946) ଆବାମସ୍ଯ ନରେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଗୃହେ ପରମପୂଜିତୌ। ଉଷିତୌ ସମଯେ ବ୍ରହ୍ମଂସ୍ତଦ୍ବିଚିନ୍ତଯ ସାଂପ୍ରତମ୍॥ 12-30-7 (65947) ତତୋଽହମବ୍ରୁବଂ ରାଜନ୍ପର୍ବତଂ ସୁଭଦର୍ଶନମ୍। ସର୍ବମେତତ୍ତ୍ବଯି ବିଭୋ ଭାଗିନେଯୋପପଦ୍ଯତେ॥ 12-30-8 (65948) ବରେଣ ଚ୍ଛନ୍ଦ୍ଯତାଂ ରାଜା ଲଭତାଂ ଯଦ୍ଯଦିଚ୍ଛତି। ଆବଯୋସ୍ତପସା ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତୁ ଯଦି ମନ୍ଯସେ॥ 12-30-9 (65949) ତତ ଆହୂଯ ରାଜାନଂ ସୃଞ୍ଜଯଂ ଜଯତାଂ ବରମ୍। ପର୍ବତୋଽନୁମତୋ ବାକ୍ଯମୁବାଚ କୁରୁପୁଙ୍ଗବ॥ 12-30-10 (65950) ପ୍ରୀତୌ ସ୍ବୋ ନୃପ ସତ୍କାରୈର୍ଭବଦାର୍ଜବସଂଭୃତୈଃ। ଆବାଭ୍ଯାମଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତୋ ବରଂ ନୃବର ଚିନ୍ତଯ॥ 12-30-11 (65951) ଦେବାନାମବିହିଂସାଯାଂ ନ ଭବେନ୍ମାନୁଷେ କ୍ଷମମ୍। ତଦ୍ଗୃହାଣ ମହାରାଜ ପୂଜାର୍ହୋ ନୌ ମତୋ ଭବାନ୍॥ 12-30-12 (65952) ସୃଞ୍ଜଯ ଉବାଚ। 12-30-13x (5395) ପ୍ରୀତୌ ଭବନ୍ତୌ ଯଦି ମେ କୃତମେତାବତା ମମ। ଏଷ ଏବ ପରୋ ଲାଭୋ ନିର୍ବୃତ୍ତୋ ମେ ମହାଫଲଃ॥ 12-30-13 (65953) ତମେବଂବାଦିନଂ ଭୂଯଃ ପର୍ବତଃ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ। ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ସୁସଂକଲ୍ପଂ ଯତ୍ତେ ହୃଦି ଚିରଂ ସ୍ଥିତମ୍॥ 12-30-14 (65954) ଅଭୀପ୍ସସି ସୁତଂ ବୀରଂ ବୀର୍ଯବନ୍ତଂ ଦୃଢବ୍ରତମ୍। ଆଯୁଷ୍ମତଂ ମହାଭାଗଂ ଦେବରାଜସମଦ୍ଯୁତିମ୍॥ 12-30-15 (65955) ଭବିଷ୍ଯତ୍ଯେଷ ତେ କାମୋ ନ ତ୍ବାଯୁଷ୍ମାନ୍ଭବିଷ୍ଯତି। ଦେବରାଜାଭିଭୂତ୍ଯର୍ଥଂ ସଂକଲ୍ପୋ ହ୍ଯେ ତେ ହୃଦି॥ 12-30-16 (65956) ସୁବର୍ଣଷ୍ଠୀବନାଚ୍ଚୈବ ସ୍ବର୍ଣଷ୍ଠୀବୀ ଭବିଷ୍ଯତି। ରକ୍ଷ୍ଯଶ୍ଚ ଦେବରାଜାତ୍ସ ଦେବରାଜସମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 12-30-17 (65957) ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ସୃଞ୍ଜଯୋ ବାକ୍ଯଂ ପର୍ବତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ପ୍ରସାଦଯାମାସ ତଦା ନୈତଦେବଂ ଭବେଦିତି॥ 12-30-18 (65958) ଆଯୁଷ୍ମାନ୍ମେ ଭବେତ୍ପୁତ୍ରୋ ଭବତୋସ୍ତପସ ମୁନ। ନ ଚ ତଂ ପର୍ବତଃ କିଂଚିଦୁବାଚେନ୍ଦ୍ରବ୍ଯପେକ୍ଷଯା॥ 12-30-19 (65959) ତମହଂ ନୃପତିଂ ଦୀନମବ୍ରବଂ ପୁନରେବ ଚ। ସ୍ମର୍ତବ୍ଯୋଽସ୍ମି ମହାରାଜ ଦର୍ଶଯିଷ୍ଯାମି ତେ ସୁତମ୍॥ 12-30-20 (65960) ଅହଂ ତେ ଦଯିତଂ ପୁତ୍ରଂ ପ୍ରେତରାଜବଶଂ ଗତମ୍। ପୁନର୍ଦାସ୍ଯାମି ତଦ୍ରୂପଂ ମା ଶୁଚଃ ପୃଥିବୀପତେ॥ 12-30-21 (65961) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ନୃପତିଂ ପ୍ରଯାତୌ ସ୍ବୋ ଯଥେପ୍ସିତମ୍। ସୃଞ୍ଜଯଶ୍ଚ ଯଥାକାମଂ ପ୍ରବିବେଶ ସ୍ବମନ୍ଦିରମ୍॥ 12-30-22 (65962) ସୃଞ୍ଜଯସ୍ଯାଥ ରାଜର୍ଷେଃ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିତ୍କାଲପର୍ଯଯେ। ଜଜ୍ଞେ ପୁତ୍ରୋ ମହାବୀର୍ଯସ୍ତେଜସା ପ୍ରଜ୍ବଲନ୍ନିବ॥ 12-30-23 (65963) ବବୃଧେ ସ ଯଥାକାଲଂ ସରସୀବ ମହୋତ୍ପଲମ୍। ବଭୂବ କାଞ୍ଚନଷ୍ଠୀବୀ ଯଥାର୍ଥଂ ନାମ ତସ୍ଯ ତତ୍॥ 12-30-24 (65964) ତଦଦ୍ଭୁତତମଂ ଲୋକେ ପପ୍ରଥେ କୁରୁସତ୍ତମ। ବୁବୁଧେ ତଚ୍ଚ ଦେବେନ୍ଦ୍ରୋ ବରଦାନଂ ମନୀଷିଣୋଃ॥ 12-30-25 (65965) ତତଃ ସ୍ବାଭିଭବାଦ୍ଭୀତୋ ବୃହସ୍ପତିମତେ ସ୍ଥିତଃ। କୁମାରସ୍ଯାନ୍ତରପ୍ରେକ୍ଷୀ ନିତ୍ଯମେବାଭ୍ଯବର୍ତତ॥ 12-30-26 (65966) ଚୋଦଯାମାସ ତଦ୍ବଜ୍ରଂ ଦିବ୍ଯାସ୍ରଂ ମୂର୍ତିମତ୍ସ୍ଥ୍ରିତମ୍। ବ୍ଯାଘ୍ରୋ ଭୂତ୍ବା ଜହୀମଂ ତ୍ବଂ ରାଜପୁତ୍ରମିତି ପ୍ରଭୋ॥ 12-30-27 (65967) ପ୍ରବୃଦ୍ଧଃ କିଲ ବୀର୍ଯେଣ ମାମେଷୋଽଭିଭବିଷ୍ଯତି। ସୃଞ୍ଜଯସ୍ଯ ସୁତୋ ବଜ୍ର ଯଥୈନଂ ପର୍ବତୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-30-28 (65968) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ଶକ୍ରେଣ ବଜ୍ରଃ ପରପୁରଂଜଯଃ। କୁମାରମନ୍ତରପ୍ରେକ୍ଷୀ ନିତ୍ଯମେବାନ୍ବପଦ୍ଯତ॥ 12-30-29 (65969) ସୃଞ୍ଜଯୋଽପି ସୁତଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଦେବରାଜସମଦ୍ଯୁତିମ୍। ହୃଷ୍ଟଃ ସାନ୍ତଃ ପୁରୋ ରାଜା ବନନିତ୍ଯୋ ବଭୂବ ହ॥ 12-30-30 (65970) ତତୋ ଭାଗୀରଥୀତୀରେ କଦାଚିନ୍ନିର୍ଜନେ ବନେ। ଧାତ୍ରୀଦ୍ବିତୀଯୋ ବାଲଃ ସ କ୍ରୀଡାର୍ଥଂ ପର୍ଯଧାବତ॥ 12-30-31 (65971) ପଞ୍ଚବର୍ଷକଦେଶୀଯୋ ବାଲୋ ନାଗେନ୍ଦ୍ରବିକ୍ରମଃ। ସହସୋତ୍ପତିତଂ ବ୍ଯାଘ୍ରମାସସାଦ ମହାବଲମ୍॥ 12-30-32 (65972) ସ ବାଲସ୍ତେନ ନିଷ୍ପିଷ୍ଟୋ ବେପମାନୋ ନୃପାତ୍ମଜଃ। ବ୍ଯସୁଃ ପପାତ ମେଦିନ୍ଯାଂ ତତୋ ଧାତ୍ରୀ ବିଚୁକ୍ରୁଶେ॥ 12-30-33 (65973) ହତ୍ବା ତୁ ରାଜପୁତ୍ରଂ ସ ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ। ଶାର୍ଦୂଲୋ ଦେବରାଜସ୍ଯ ମାଯଯାନ୍ତର୍ହିତସ୍ତଦା॥ 12-30-34 (65974) ଧାତ୍ର୍ଯାସ୍ତୁ ନିନଦଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରୁଦତ୍ଯାଃ ପରମାର୍ତବତ୍। ଅଭ୍ଯଧାବତ ତଂ ଦେଶଂ ସ୍ବଯମେବ ମହୀପତିଃ॥ 12-30-35 (65975) ସ ଦଦର୍ଶ ଶଯାନଂ ତଂ ଗତାସୁଂ ପୀତଶୋଣିତମ୍। କୁମାରଂ ବିଗତାନନ୍ଦଂ ନିଶାକରମିବ ଚ୍ଯୁତମ୍॥ 12-30-36 (65976) ସ ତମୁତ୍ସଙ୍ଗମାରୋପ୍ଯ ପରିପୀଡିତବକ୍ଷସମ୍। ପୁତ୍ରଂ ରୁଧିରସଂସିକ୍ତଂ ପର୍ଯଦେବଯଦାତୁରଃ॥ 12-30-37 (65977) ତତସ୍ତା ମାତରସ୍ତସ୍ଯ ରୁଦତ୍ଯଃ ଶୋକକର୍ଶିତାଃ। ଅଭ୍ଯଧାବନ୍ତ ତଂ ଦେଶଂ ଯତ୍ର ରାଜା ସ ସୃଞ୍ଜଯଃ॥ 12-30-38 (65978) ତତଃ ସ ରାଜା ସସ୍ମାର ମାମେବ ଗତମାନସଃ। ତଦାଽହଂ ଚିନ୍ତନଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଗତବାଂସ୍ତସ୍ଯ ଦର୍ଶନମ୍॥ 12-30-39 (65979) ମଯୈତାନି ଚ ବାକ୍ଯାନି ଶ୍ରାବିତଃ ଶୋକଲାଲସଃ। ଯାନି ତେ ଯଦୁବୀରେଣ କଥିତାନି ମହୀପତେ॥ 12-30-40 (65980) ସଂଜୀବିତଶ୍ଚାପି ପୁନର୍ବାସବାନୁମତେ ତଦା। ଭବିତବ୍ଯଂ ତଥା ତଚ୍ଚ ନ ତଚ୍ଛକ୍ଯମତୋଽନ୍ଯଥା॥ 12-30-41 (65981) ତତ ଊର୍ଧ୍ବଂ କୁମାରସ୍ତୁ ସ୍ବର୍ଣଷ୍ଠୀବୀ ମହାଯଶାଃ। ଚିତ୍ତଂ ପ୍ରସାଦଯାମାସ ପିତୃର୍ମାତୁଶ୍ଚ ବୀର୍ଯବାନ୍॥ 12-30-42 (65982) କାରଯାମାସ ରାଜ୍ଯଂ ଚ ପିତରି ସ୍ବର୍ଗତେ ନୃପ। ବର୍ଷାଣାଂ ଶତମେକଂ ଚ ସହସ୍ରଂ ଭୀମବିକ୍ରମଃ॥ 12-30-43 (65983) ତତ ଈଜେ ମହାଯଜ୍ଞୈର୍ବହୁଭିର୍ଭୂରିଦକ୍ଷିଣୈଃ। ତର୍ପଯାମାସ ଦେବାଂଶ୍ଚ ପିତୄଂଶ୍ଚୈବ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 12-30-44 (65984) ଉତ୍ପାଦ୍ଯ ଚ ବହୂନ୍ପୁତ୍ରାନ୍କୁଲସତାନକାରିଣଃ। କାଲେନ ମହତା ରାଜନ୍କାଲଧର୍ମମୁପେଯିବାନ୍॥ 12-30-45 (65985) ସ ତ୍ବଂ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସଂଜାତଂ ଶୋକମେକଂ ନିବର୍ତଯ। ଯଥା ତ୍ବଂ କେଶବଃ ପ୍ରାହ ବ୍ଯାମଶ୍ଚ ସୁମହାତପାଃ॥ 12-30-46 (65986) ପିତୃପୈତାମହଂ ରାଜ୍ଯମାସ୍ଥାଯ ଧୁରମୁଦ୍ବହ। ଇଷ୍ଟ୍ବା ପୁଣ୍ଯୈର୍ମହାଯଜ୍ଞୈରିଷ୍ଟଂ ଲୋକମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ ॥ 12-30-47 (65987) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 30॥*

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

* ଦ୍ରୋଣପର୍ବଣି ସ୍ବର୍ଣଷ୍ଠୀବିଚରିତମନ୍ଯାଦୃଶମତ୍ର ପର୍ବଣିତ୍ବନ୍ଯାଦୃଶମ୍। 12-30-7 ସାଂପ୍ରତଂ କଲ୍ଯାଣମ୍॥ 12-30-12 ନ ଭବେନ୍ମାନୁଷକ୍ଷଯମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଯେନ ଦେବପୀଡା ମନୁଷ୍ଯକ୍ଷଯଶ୍ଚ ନ ଭବତି ତତ୍ତାଦୃଶଂ ବରଂ ଗୃହାଣେତି ଭାବଃ॥ 12-30-16 ଦେବରାଜବିଭୂତ୍ଯର୍ଥମିତି ଡ. ପାଠଃ॥

12-31-0 (65988) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-31-0x (5396) ତୂଷ୍ଣୀଂଭୂତଂ ତୁ ରାଜାନଂ ଶୋଚମାନଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍। ତପସ୍ବୀ ଧର୍ମତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞଃ କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-31-1 (65989) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-31-2x (5397) ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲନଂ ଧର୍ମୋ ରାଜ୍ଞାଂ ରାଜୀବଲୋଚନ। ଧର୍ମଃ ପ୍ରମାଣଂ ଲୋକସ୍ଯ ନିତ୍ଯଂ ଧର୍ମୋଽନୁବର୍ତ୍ଯତାମ୍॥ 12-31-2 (65990) ଅନୁତିଷ୍ଠସ୍ବ ତଦ୍ରାଜନ୍ପିତୃପୈତାମହଂ ପଦମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ତୁ ଯୋ ଧର୍ମଃ ସ ନିତ୍ଯୋ ବେଦନିଶ୍ଚିତଃ॥ 12-31-3 (65991) ତତ୍ପ୍ରମାଣଂ ପ୍ରମାଣାନାଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଭରତର୍ଷଭ। ତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ କୃତ୍ସ୍ନସ୍ଯ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ପରିରକ୍ଷିତା॥ 12-31-4 (65992) ତଥା ଯଃ ପ୍ରତିହନ୍ତ୍ଯସ୍ଯ ଶାସନଂ ବିଷଯେ ନରଃ। ସ ବାହୁଭ୍ଯାଂ ବିନିଗ୍ରାହ୍ଯୋ ଲୋକଯାତ୍ରାବିଘାତକଃ॥ 12-31-5 (65993) ପ୍ରମାଣମପ୍ରମାଣଂ ଯଃ କୁର୍ଯାନ୍ମୋହବଶଂ ଗତଃ। ଭୃତ୍ଯୋ ବା ଯଦି ବା ପୁତ୍ରସ୍ତପସ୍ବୀ ବାଽଥ କଶ୍ଚନ॥ 12-31-6 (65994) ପାପାନ୍ସର୍ବୈରୁପାଯୈସ୍ତାନ୍ନିଯଚ୍ଛେଚ୍ଛାତଯୀତ ବା। ଅତୋଽନ୍ଯଥା ବର୍ତମାନୋ ରାଜା ପ୍ରାପ୍ନୋତି କିଲ୍ବିଷମ୍॥ 12-31-7 (65995) ଧର୍ମଂ ବିନଶ୍ଯମାନଂ ହି ଯୋ ନ ରକ୍ଷେତ୍ସ ଧର୍ମହା। ତେ ତ୍ବଯା ଧର୍ମହନ୍ତାରୋ ନିହତାଃ ସପଦାନୁଗାଃ॥ 12-31-8 (65996) ସ୍ବଧର୍ମେ ବର୍ତମାନସ୍ତ୍ବଂ କିଂନୁ ଶୋଚସି ପାଣ୍ଡବ। ରାଜା ହି ହନ୍ଯାଦ୍ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ପ୍ରଜା ରକ୍ଷେଚ୍ଚ ଧର୍ମତଃ॥ 12-31-9 (65997) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-31-10x (5398) ନ ତେଽତିଶଙ୍କେ ବଚନଂ ଯଦ୍ବ୍ରବୀଷି ତପୋଧନ। ଅପରୋକ୍ଷୋ ହି ତେ ଧର୍ମଃ ସର୍ବଧର୍ମବିଦାଂ ବର॥ 12-31-10 (65998) ମଯା ତ୍ବବଧ୍ଯା ବହବୋ ଘାତିତା ରାଜ୍ଯକାରଣାତ୍। ତାନି କର୍ମାଣି ମେ ବ୍ରହ୍ମନ୍ଦହନ୍ତି ଚ ପଚନ୍ତି ଚ॥ 12-31-11 (65999) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-31-12x (5399) ଈଶ୍ବରୋ ବା ଭବେତ୍କର୍ତା ପୁରୁଷୋ ବାଽପି ଭାରତ। ହଠୋ ବା ବର୍ତତେ ଲୋକେ କର୍ମଜଂ ବା ଫଲଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 12-31-12 (66000) ଈଶ୍ବରେଣ ନିଯୁକ୍ତୋ ହି ସାଧ୍ବସାଧୁ ଚ ଭାରତ। କୁରୁତେ ପୁରୁଷଃ କର୍ମ ଫଲମୀଶ୍ବରଗାମି ତତ୍॥ 12-31-13 (66001) ଯଥାହି ପୁରୁଷଶ୍ଛିନ୍ଦ୍ଯାଦ୍ବୃକ୍ଷଂ ପରଶୁନା ବନେ। ଛେତ୍ତୁରେବ ଭବେତ୍ପାପଂ ପରଶୋର୍ନ କଥଂଚନ॥ 12-31-14 (66002) ଅଥବା ତଦୁପାଦାନାତ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍କର୍ମଣଃ ଫଲମ୍। ଦଣ୍ଡଶସ୍ତ୍ରକୃତଂ ପାପଂ ପୁରୁଷେ ତନ୍ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-31-15 (66003) ନ ଚୈତଦିଷ୍ଟଂ କୌନ୍ତେଯ ଯଦନ୍ଯେନ କୃତଂ ଫଲମ୍। ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦିତି ତସ୍ମାଚ୍ଚ ଈଶ୍ବରେ ତନ୍ନିବେଶଯ॥ 12-31-16 (66004) ଅଥାପି ପୁରୁଷଃ କର୍ତା କର୍ମଣୋଃ ଶୁଭପାପଯୋଃ। ନ ପରୋ ବିଦ୍ଯତେ ତସ୍ମାଦେବମପ୍ଯଶୁଭଂ କୁତଃ॥ 12-31-17 (66005) ନ ହି କଶ୍ଚିତ୍କ୍ବଚିଦ୍ରାଜନ୍ଦିଷ୍ଟଂ ପ୍ରତିନିବର୍ତତେ। ଦଣ୍ଡଶସ୍ତ୍ରକୃତଂ ପାପଂ ପୁରୁଷେ ତନ୍ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-31-18 (66006) ଯଦି ବା ମନ୍ଯସେ ରାଜନ୍ହତମେକଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ଏବମପ୍ଯଶୁଭଂ କର୍ମ ନ ଭୂତଂ ନ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-31-19 (66007) ଅଥାଭିପତ୍ତିର୍ଲୋକସ୍ଯ କର୍ତବ୍ଯା ପୁଣ୍ଯପାପଯୋଃ। ଅଭିପନ୍ନମିଦଂ ଲୋକେ ରାଜ୍ଞାମୁଦ୍ଯତଦଣ୍ଡନମ୍॥ 12-31-20 (66008) ତଥାପି ଲୋକେ କର୍ମାଣି ସମାବର୍ତନ୍ତି ଭାରତ। ଶୁଭାଶୁଭଫଲଂ ଚୈତେ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତୀତି ମେ ମତିଃ॥ 12-31-21 (66009) ଏବଂ ପଶ୍ଯ ଶୁଭାଦେଶଂ କର୍ମଣସ୍ତତ୍ଫଲଂ ଧ୍ରୁବମ୍। ତ୍ଯଜ ତ୍ବଂ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ମୈବଂ ଶୋକେ ମନଃ କୃଥା॥ 12-31-22 (66010) ସ୍ବଧର୍ମେ ବର୍ତମାନସ୍ଯ ସାପବାଦେଽପି ଭାରତ। ଏବମାତ୍ମପରିତ୍ଯାଗସ୍ତବ ରାଜନ୍ନ ଶୋଭନଃ॥ 12-31-23 (66011) ବିହିତାନି ହି କୌନ୍ତେଯ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାନି କର୍ମଣାମ୍। ଶରୀରବାଂସ୍ତାନି କୁର୍ଯାଦଶରୀରଃ ପରାଭବେତ୍॥ 12-31-24 (66012) ତଦ୍ରାଜଞ୍ଜୀବମାନସ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ କରିଷ୍ଯସି। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମକୃତ୍ବା ତୁ ପ୍ରେତ୍ଯ ତପ୍ତାଽସି ଭାରତ॥ 12-31-25 (66013) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-31-26x (5400) ହତାଃ ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ପୌତ୍ରାଶ୍ଚ ଭ୍ରାତରଃ ପିତରସ୍ତଥା। ଶ୍ବଶୁରା ଗୁରବଶ୍ଚୈବ ମାତୁଲାଶ୍ଚ ପିତାମହାଃ॥ 12-31-26 (66014) କ୍ଷତ୍ରିଯାଶ୍ଚ ମହାତ୍ମାନଃ ସଂବନ୍ଧିସୁହୃଦସ୍ତଥା। ବଯସ୍ଯା ଭାଗିନେଯାଶ୍ଚ ଜ୍ଞାତଯଶ୍ଚ ପିତାମହ॥ 12-31-27 (66015) ବହବଶ୍ଚ ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ରା ନାନାଦେଶସମାଗତାଃ। ଘାତିତା ରାଜ୍ଯଲୁବ୍ଧେନ ମଯୈକେନ ପିତାମହ॥ 12-31-28 (66016) ତାଂସ୍ତାଦୃଶାନହଂ ହତ୍ବା ଧର୍ମନିତ୍ଯାନ୍ମହୀକ୍ଷିତଃ। ଅସକୃତ୍ସୋମପାନ୍ବୀରାନ୍କ୍ରିଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମି ତପୋଧନ॥ 12-31-29 (66017) ଦହ୍ଯାମ୍ଯନିଶମଦ୍ଯାପି ଚିନ୍ତଯାନଃ ପୁନ ପୁନଃ। ହୀନାଂ ପାର୍ଥିବସିଂହୈସ୍ତୈଃ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭିଃ ପୃଥିବୀମିମାମ୍॥ 12-31-30 (66018) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଜ୍ଞାତିବଧଂ ଘୋରଂ ହତାଂଶ୍ଚ ଶତଶଃ ପରାନ୍। କୋଟିଶଶ୍ଚ ନରାନନ୍ଯାନ୍ପରିତପ୍ଯେ ପିତାମହ॥ 12-31-31 (66019) କା ନୁ ତାସାଂ ବରସ୍ତ୍ରୀଣାମବସ୍ଥାଽଦ୍ଯ ଭବିଷ୍ଯତି। ବିହୀନାନାଂ ତୁ ତନଯୈଃ ପତିଭିର୍ଭ୍ରାତୃଭିସ୍ତଥା॥ 12-31-32 (66020) ଅସ୍ମାନନ୍ତକରାନ୍ଘୋରାନ୍ପାଣ୍ଡବାନ୍ବୃଷ୍ଣିସଂହତାନ୍। ଆକ୍ରୋଶନ୍ତ୍ଯଃ କୃଶା ଦୀନାଃ ପ୍ରପତିଷ୍ଯନ୍ତି ଭୂତଲେ॥ 12-31-33 (66021) ଅପଶ୍ଯନ୍ତ୍ଯଃ ପିତୄନ୍ଭ୍ରାତୄନ୍ପତୀନ୍ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ଯୋଷିତଃ। ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ପ୍ରାଣାନ୍ସ୍ତ୍ରିଯଃ ସର୍ବାଗମିଷ୍ଯନ୍ତି ଯମକ୍ଷଯମ୍॥ 12-31-34 (66022) ବତ୍ସଲତ୍ବାଦ୍ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ତତ୍ର ଯେ ନାସ୍ତି ସଂସଯଃ। ବ୍ଯକ୍ତଂ ସୌକ୍ଷ୍ମ୍ଯାଚ୍ଚ ଧର୍ମସ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମଃ ସ୍ତ୍ରୀବଧଂ ବଯମ୍॥ 12-31-35 (66023) ତେ ବଯଂ ସୁହୃଦୋ ହତ୍ବା କୃତ୍ବା ପାପମନନ୍ତକମ୍। ନକରେ ନିପତିଷ୍ଯାମୋ ହ୍ଯଧଃ ଶିରସ ଏବ ହ॥ 12-31-36 (66024) ଶରୀରାଣି ବିମୋକ୍ଷ୍ଯାମସ୍ତପସୋଗ୍ରେଣ ସତ୍ତମ। ଆଶ୍ରମାଣାଂ ବିଶେଷଂ ତ୍ବମଥାଚକ୍ଷ୍ବ ପିତାମହ॥ ॥ 12-31-37 (66025) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 31॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-31-7 ଶାତଯୀତ ମାରେଯତ୍॥ 12-31-11 ମେ ମାମ୍॥ 12-31-12 ନାପରୋ ବର୍ତତେ ଲୋକେ କର୍ମଜଂ ବା ଫଲଂ ନୃଷୁ। ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-31-15 ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ ପରଶୋରୁପାଦାତା। ଏବଂ ତର୍ହି ବିନ ପରଶୋର୍ଦଣ୍ଡଃ ଶସ୍ତ୍ରଂ ପରଶୁଶ୍ଚ କୃତସ୍ତମେବ ପାପଂ କର୍ତୃ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରଥମପ୍ରଯୋଜ୍ଯତ୍ବାତ୍। ପୁରୁଷେ ଉପାଦାତରି ତନ୍ନ ବିଦ୍ଯତେ ତସ୍ଯ ଜଘନ୍ଯତ୍ବାତ୍॥ 12-31-16 ଯଦି ଚୈତନ୍ନେଷ୍ଟଂ ଏତତ୍କିଂ ଯଦନ୍ଯେନ ପ୍ରହର୍ତ୍ରା କୃତଂ ପାପଂ ତସ୍ଯ ଫଲଂ ଶସ୍ତ୍ରକର୍ତା ଆପ୍ନୁଯାଦିତି। ତର୍ହି ଜଘନ୍ଯପ୍ରଯୋଜ୍ଯେ ତ୍ବଯ୍ଯପି ପାପାଭାବାଦୀଶ୍ବରେ ଏବ ତନ୍ନିବେଶଯ॥ 12-31-18 ଯତଃ କଶ୍ଚିଦପି ଦିଷ୍ଟଂ ପ୍ରତ୍ଯଦ୍ଦ୍ବଷ୍ଟସ୍ଯ ପ୍ରତିକୂଲୋ ଭୂତ୍ବାବଶ୍ଯଂଭାବିନଃ କର୍ମଣଃ ସକାଶାନ୍ନ ନିବର୍ତତେ। ଦୈବସ୍ଯ ଦୁର୍ଲଙଘ୍ଯତ୍ବାଦିତି ଭାବଃ॥ 12-31-20 ପୁଣ୍ଯପାପଯୋଃ ସୁଖ ଦୁଃଖଯୋଃ ଅଭିପତ୍ତିରୁପପତ୍ତିଃ କର୍ତବ୍ଯା ସାଚ ଧର୍ମାଧର୍ମାବନ୍ତରେଣ ନ ଘଟତେ ତୌଚ ଶାସ୍ତ୍ରୈକଗମ୍ଯାବିତି ଚେଦ୍ରାଜ୍ଞାମୁଦ୍ଯତଦଣ୍ଡନମୁଦ୍ଧତଦମନଂ ଲୋକେ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଚୋପପନ୍ନତରମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-31-23 ସାପବାଦେ ନିନ୍ଦ୍ଯେଽପି॥

12-32-0 (66026) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-32-0x (5401) ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଦ୍ବୈପାଯନସ୍ତଦା। ପରୀକ୍ଷ୍ଯ ନିପୁଣଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଋଷିଃ ପ୍ରୋବାଚ ପାଣ୍ଡବମ୍॥ 12-32-1 (66027) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-32-2x (5402) ମା ବିଷାଦଂ କୃଥା ରାଜନ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମମନୁସ୍ମରନ୍। ସ୍ବଧର୍ମେଣ ହତା ହ୍ଯେତେ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭ॥ 12-32-2 (66028) କାଙ୍କ୍ଷମାଣାଃ ଶ୍ରିଯଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ଚ ମବଦ୍ଯଶଃ। କୃତାନ୍ତବିଧିସଂଯୁକ୍ତାଃ କାଲେନ ନିଧନଂ ଗତାଃ॥ 12-32-3 (66029) ନୃ ତ୍ବଂ ହନ୍ତା ନ ଭୀମୋଽଯଂ ନାର୍ଜୁନୋ ନ ଯମାବପି। କାଲଃ ପର୍ଯାଯଧର୍ମେଣ ପ୍ରାଣାନାଦତ୍ତ ଦେହିନାମ୍॥ 12-32-4 (66030) ନ ତସ୍ଯ ମାତାପିତରୌ ନାନୁଗ୍ରାହ୍ଯୋ ହି କଶ୍ଚନ। କର୍ମସାକ୍ଷୀ ପ୍ରଜାନାଂ ଯସ୍ତେନ କାଲେନ ସଂହୃତାଃ॥ 12-32-5 (66031) ହେତୁମାତ୍ରମିଦଂ ତସ୍ଯ ବିହିତଂ ଭରତର୍ଷଭ। ଯଦ୍ଧନ୍ତି ଭୂତୈର୍ଭୂତାନି ତଦସ୍ମୈ ରୂପମୈଶ୍ବରମ୍॥ 12-32-6 (66032) କର୍ମ ମୂର୍ତ୍ଯାତ୍ମକଂ ବିଦ୍ଧି ସାକ୍ଷିଣଂ ଶୁଭପାପଯୋଃ। ସୁଖଦୁଃଖଗୁଣୋଦର୍କଂ କାଲଂ କାଲଫଲପ୍ରଦମ୍॥ 12-32-7 (66033) ତେଷାମପି ମହାବାହୋ କର୍ମାଣି ପରିଚିନ୍ତଯ। ବିନାଶହେତୁକାନି ତ୍ବଂ ଯୈସ୍ତୈ କାଲବଶଂ ଗତାଃ॥ 12-32-8 (66034) ଆତ୍ମନଶ୍ଚ ବିଜାନୀହି ନିଯତବ୍ରତଶୀଲତାମ୍। ଯଦା ତ୍ବମୀଦୃଶଂ କର୍ମ ବିଧିନାଽଽକ୍ରମ୍ଯ କାରିତଃ॥ 12-32-9 (66035) ତ୍ବଷ୍ଟ୍ରେବ ବିହିତଂ ଯନ୍ତ୍ରଂ ଯଥା ଚେଷ୍ଟଯିତୁର୍ବଶେ। କର୍ମଣା କାଲଯୁକ୍ତେନ ତଥେଦଂ ଭ୍ରାମ୍ଯତେ ଜଗତ୍॥ 12-32-10 (66036) ପୁରୁଷସ୍ଯ ହି ଦୃଷ୍ଟ୍ବେମାମୁତ୍ପତ୍ତିମନିମିତ୍ତତଃ। ଯଦୃଚ୍ଛଯା ବିନାଶଂ ଚ ଶୋକହର୍ଷାବନର୍ଥକୌ॥ 12-32-11 (66037) ବ୍ଯଲୀକମପି ଯତ୍ତ୍ବତ୍ର ଚିତ୍ତବୈତଂସିକଂ ତବ। ତଦର୍ଥମିଷ୍ଯତେ ରାଜନ୍ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ତଦାଚର॥ 12-32-12 (66038) ଇଦଂ ତୁ ଶ୍ରୂଯତେ ପାର୍ଥ ଯୁଦ୍ଧେ ଦେବାସୁରେ ପୁରା। ଅସୁରା ଭ୍ରାତରୋ ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ଦେବାଶ୍ଚାପି ଯବୀଯସଃ॥ 12-32-13 (66039) ତେଷାମପି ଶ୍ରୀନିମିତ୍ତଂ ମହାନାସୀତ୍ସମୁଚ୍ଛ୍ରଯଃ। ଯୁଦ୍ଧଂ ବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶଦଭବତ୍କିଲ॥ 12-32-14 (66040) ଏକାର୍ଣବାଂ ମହୀଂ କୃତ୍ବା ରୁଧିରେଣ ପରିପ୍ଲୁତାମ୍। ଜଘ୍ନୁର୍ଦୈତ୍ଯାଂସ୍ତଥା ଦେବାସ୍ତ୍ରିଦିବଂ ଚାଭିଲେଭିରେ॥ 12-32-15 (66041) ତଥୈବ ପୃଥିବୀଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣା ବେଦପାରଗାଃ। ସଂଶ୍ରିତା ଦାନବାନାଂ ବୈ ସାହ୍ଯାର୍ଥଂ ଦର୍ପମୋହିତାଃ॥ 12-32-16 (66042) ଶାଲାବୃକା ଇତି ଖ୍ଯାତାସ୍ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ଭାରତ। ଅଷ୍ଟାଶୀତିସହସ୍ରାଣି ତେ ଚାପି ବିବୁର୍ଧୈର୍ହତାଃ॥ 12-32-17 (66043) ଧର୍ମବ୍ଯୁଚ୍ଛିତ୍ତିମିଚ୍ଛତୋ ଯେଽଧର୍ମସ୍ଯ ପ୍ରବର୍ତକାଃ। ହନ୍ତବ୍ଯାସ୍ତେ ଦୁରାତ୍ମାନୋ ଦେବୈର୍ଦୈତ୍ଯା ଇବୋଲ୍ବଣାଃ॥ 12-32-18 (66044) ଏକଂ ହତ୍ବା ଯଦି କୁଲେ ଶିଷ୍ଟାନାଂ ସ୍ଯାଦନାମଯମ୍। କୁଲଂ ହତ୍ବା ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ଚ ନ ତଦ୍ବୃତ୍ତୋପଘାତକମ୍॥ 12-32-19 (66045) ଅଧର୍ମରୂପୋ ଧର୍ମୋ ହି କଶ୍ଚିଦସ୍ତି ନରାଧିପ। ଧର୍ମରୂପୋ ହ୍ଯଧର୍ମଶ୍ଚ ତଚ୍ଚ ଜ୍ଞେଯଂ ବିପଶ୍ଚିତା॥ 12-32-20 (66046) ତସ୍ମାତ୍ସଂସ୍ତମ୍ଭଯାତ୍ମାନଂ ଶ୍ରୁତବାନସି ପାଣ୍ଡବ। ଦେବୈଃ ପୂର୍ବଗତଂ ମାର୍ଗମନୁଯାତୋଽସି ଭାରତ॥ 12-32-21 (66047) ନ ହୀଦୃଶା ଗମିଷ୍ଯନ୍ତି ନରକଂ ପାଣ୍ଡବର୍ଷଭ। ଭ୍ରାତୄନାଶ୍ବାସଯୈତାଂସ୍ତ୍ବଂ ସୁହୃଦଶ୍ଚ ପରଂତପ॥ 12-32-22 (66048) ଯୋ ହି ପାପସମାରମ୍ଭେ କାର୍ଯେ ତଦ୍ଭାବଭାବିତଃ। କୁର୍ବନ୍ନପି ତଥୈବ ସ୍ଯାତ୍କୃତ୍ବା ଚ ନିରପତ୍ରପଃ॥ 12-32-23 (66049) ତସ୍ମିଂସ୍ତତ୍କଲୁଷଂ ସର୍ବଂ ସମସ୍ତମିତି ଶବ୍ଦିତମ୍। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ନ ତସ୍ଯାସ୍ତି ହ୍ରାସୋ ବା ପାପକର୍ମଣଃ॥ 12-32-24 (66050) ତ୍ବଂ ତୁ ଶୁକ୍ଲାଭିଜାତୀଯଃ ପରଦୋଷେଣ କାରିତଃ। ଅନିଚ୍ଛମାନଃ କର୍ମେଦଂ କୃତ୍ବା ଚ ପରିତପ୍ଯସେ॥ 12-32-25 (66051) ଅଶ୍ବମେଧୋ ମହାଯଜ୍ଞଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମୁଦାହୃତମ୍। ତମାହର ମହାରାଜ ବିପାପ୍ମୈବଂ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 12-32-26 (66052) ମରୁଦ୍ଭିଃ ସହ ଜିତ୍ବାଽରୀନ୍ଭଗବାନ୍ପାକଶାସନଃ। ଏକୈକଂ କ୍ରତୁମାହୃତ୍ଯ ଶତକୃତ୍ବଃ ଶତକ୍ରତୁଃ॥ 12-32-27 (66053) ଧୂତପାପ୍ମା ଜିତସ୍ବର୍ଗୋ ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ସୁଖୋଦଯାନ୍। ମରୁଦ୍ଗଣୈର୍ବୃତଃ ଶକ୍ରଃ ଶୁଶୁଭେ ଭାସଯନ୍ଦିଶଃ॥ 12-32-28 (66054) ସ୍ବର୍ଗେ ଲୋକେ ମହୀଯନ୍ତମପ୍ସରୋଭିଃ ଶଚୀପତିମ୍। ଋଷଯଃ ପର୍ଯୁପାସନ୍ତେ ଦେବାଶ୍ଚ ବିବୁଧେଶ୍ବରମ୍॥ 12-32-29 (66055) ସେଯଂ ତ୍ବାମନୁସଂପ୍ରାପ୍ତା ବିକ୍ରମେଣ ବସୁଂଧରା। ନିର୍ଜିତାଶ୍ଚ ମହୀପାଲା ବିକ୍ରମେଣ ତ୍ବଯାଽନଧ॥ 12-32-30 (66056) ତେଷାଂ ପୁରାଣି ରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ଗତ୍ବା ରାଜନ୍ସୁହୃଦ୍ବୄତଃ। ଭ୍ରାତୄନ୍ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ପୌତ୍ରାଂଶ୍ଚ ସ୍ବେସ୍ବେ ରାଜ୍ଯେଽଭିଷେଚଯ॥ 12-32-31 (66057) ବାଲାନପି ଚ ଗର୍ଭସ୍ଥାନ୍ସାଂତ୍ବେନ ସମୁଦାଚରନ୍। ରଞ୍ଜଯନ୍ପ୍ରକୃତୀଃ ସର୍ବାଃ ପରିପାହି ବସୁଂଧରାମ୍॥ 12-32-32 (66058) କୁମାରୋ ନାସ୍ତି ଯେଷାଂ ଚ କନ୍ଯାସ୍ତତ୍ରାଭିଷେଚଯ। କାମାଶଯୋ ହି ସ୍ତ୍ରୀବର୍ଗଃ ଶୋକମେବଂ ପ୍ରହାସ୍ଯସି॥ 12-32-33 (66059) ଏବମାଶ୍ବାସନଂ କୃତ୍ବା ସର୍ବରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ଭାରତ। ଯଜସ୍ବ ବାଜିମେଧେନ ଯଥେନ୍ଦ୍ରୋ ବିଜଯୀ ପୁରା॥ 12-32-34 (66060) ଅଶୋଚ୍ଯାସ୍ତେ ମହାତ୍ମାନଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭ। ସ୍ବକର୍ମଭିର୍ଗତା ନାଶଂ କୃତାନ୍ତବଲମୋହିତାଃ॥ 12-32-35 (66061) ଅବାପ୍ତଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମସ୍ତେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ତମକଣ୍ଟକମ୍। ରକ୍ଷ ସ୍ବଧର୍ମଂ କୌନ୍ତେଯ ଶ୍ରେଯାନ୍ଯଃ ପ୍ରେତ୍ଯଭାବିକଃ॥ ॥ 12-32-36 (66062) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 32॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-32-3 କୃତାନ୍ତବିଧିଃ ପରପ୍ରାଜହରଣଂ ତେନ ସଂଯୁକ୍ତାଃ। ସ୍ବାପରାଧେନୈବ ହତା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-32-6 ଇଦଂ ଯୁକ୍ଷମ୍। ଅସ୍ମୈ ଅସ୍ଯ ଐଶ୍ବରଂ ନିଯନ୍ତୃତ୍ବମ୍॥ 12-32-11 ଉତ୍ପତ୍ତିବଦ୍ବିନାଶୋଽପି ଯାଦୃଚ୍ଛିକ ଏବେତି ଭାବଃ॥ 12-32-12 ଚିତ୍ତବୈତଂସିକଂ ଚିତ୍ତବନ୍ଧନଂ ତଦର୍ଥଂ ତନ୍ନିବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥମ୍॥ 12-32-13 ଯବୀଯସଃ ଯବୀଯାଂସଃ॥ 12-32-14 ସମୁଚ୍ଛ୍ରଯୋ ବିରୋଧଃ॥ 12-32-16 ସଂଶ୍ରିତାଃ ସନ୍ନଦ୍ଧାଃ। ସାହ୍ଯାର୍ଥଂ ସାହାଯ୍ଯାର୍ଥମ୍॥ 12-32-19 ତତ୍ ଏକସ୍ଯ କୁଲସ୍ଯ ବା ହନନଂ ବୃତ୍ତୋପଘାତକମ୍ ଧର୍ମନାଶକଂ ନ ଭବତି॥ 12-32-23 ତଦ୍ଭାବଭାବିତଃ ପାପଭାବନାଂ ଗତଃ। କୁର୍ବନ୍ପାପମିତି ବର୍ତତେ॥ 12-32-24 ତସ୍ଯ ଅପଶ୍ଚାତ୍ତାପିନୋ ନିର୍ଲଜ୍ଜସ୍ଯ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ବା ତେନ ପାପହ୍ରାସୋ ବା ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-32-25 ପରଦୋଷେଣ ଦୁର୍ଯୋଧନଦୋଷେଣ॥ 12-32-29 ମହୀଯନ୍ତଂ ମହୀଯମାନମ୍॥ 12-32-33 କାମାଃ ଆଶେରତେଽସ୍ମିନ୍କାମାଶଯଃ। ପୂର୍ଣକାମ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-33-0 (66063) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-33-0x (5403) କାନି କୃତ୍ବେହ କର୍ମାଣି ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀଯତେ ନରଃ। କିଂ କୃତ୍ବା ମୁଚ୍ଯତେ ତତ୍ର ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-33-1 (66064) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-33-2x (5404) ଅକୁର୍ବନ୍ବିହିତଂ କର୍ମ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧାନି ଚାଚରନ୍। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀଯତେ ହ୍ଯେବଂ ନରୋ ମିଥ୍ଯାଽନୁବର୍ତଯନ୍॥ 12-33-2 (66065) ସୂର୍ଯେଣାଭ୍ଯୁଦିତୋ ଯଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଭବତ୍ଯୁତ। ତଥା ସୂର୍ଯାଭିନିର୍ମୁକ୍ତଃ କୁନଖୀ ଶ୍ଯାବଦନ୍ନପି॥ 12-33-3 (66066) ପରିବିତ୍ତିଃ ପରିବେତ୍ତା ବ୍ରହ୍ମେଜ୍ଯାଯାଶ୍ଚ ଦୂଷକଃ। ଦିଧିଷୂପତିସ୍ତଥା ଯଃ ସ୍ଯାଦଗ୍ରେଦିଧିଷୁରେବ ଚ॥ 12-33-4 (66067) ଅବକୀର୍ଣୀ ଭବେଦ୍ଯଶ୍ଚ ଦ୍ବିଜାତିବଧକସ୍ତଥା। ଅତୀର୍ଥେ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ଯାଗୀ ତୀର୍ଥେ ଚାପ୍ରତିପାଦକଃ॥ 12-33-5 (66068) ଗ୍ରାମଯାଜୀ ଚ କୌନ୍ତେଯ ମାଂସସ୍ଯ ପରିବିକ୍ରଯୀ। ଯଶ୍ଚାଗ୍ନୀନପବିଧ୍ଯେତ ତଥୈବ ବ୍ରହ୍ମବିକ୍ରଯୀ॥ 12-33-6 (66069) ଶୂଦ୍ରସ୍ତ୍ରୀବଧକୋ ଯଶ୍ଚ ପୂର୍ବଃ ପୂର୍ବସ୍ତୁ ଗର୍ହିତଃ। ବୃଥା ପଶୁସମାଲମ୍ଭୀ ବନଦାହସ୍ଯ କାରକଃ॥ 12-33-7 (66070) ଅନୃତେନୋପବର୍ତୀ ଚ ପ୍ରତିଷେଦ୍ଧା ଗୁରୋସ୍ତଥା। `ସ୍ବଦତ୍ତସ୍ଯାପହର୍ତା ଚ ପରଦତ୍ତନିରୋଧକଃ॥ 12-33-8 (66071) ବାଗ୍ଦତ୍ତଂ ଚ ମନୋଦତ୍ତଂ ଧାରାଦତ୍ତଂ ଚ ଯୋ ହରେତ୍। ପାକଭେଦେନ ଭୋକ୍ତା ଚ ଭୁଞ୍ଜାନସ୍ଯାପ୍ଯନାଦରଃ॥ 12-33-9 (66072) ସ୍ବଜନୈଃ କଲହଂ ଚୈବ ଆଶ୍ରିତାନାମରକ୍ଷଣମ୍। ' ଏତାନ୍ଯେନାଂସି ସର୍ବାଣି ବ୍ଯୁତ୍କ୍ରାନ୍ତସମଯଶ୍ଚ ଯଃ॥ 12-33-10 (66073) ଅକାର୍ଯାଣି ତୁ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଯାନି ତାନି ନିବୋଧ ମେ। ଲୋକବେଦବିରୁଦ୍ଧାନି ତାନ୍ଯେକାଗ୍ରମନାଃ ଶୃଣୁ॥ 12-33-11 (66074) ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଯ ପରିତ୍ଯାଗଃ ପରଧର୍ମସ୍ଯ ଚ କ୍ରିଯା। ଅଯାଜ୍ଯଯାଜନଂ ଚୈବ ତଥାଽଭକ୍ଷ୍ଯସ୍ଯ ଭକ୍ଷଣମ୍॥ 12-33-12 (66075) ଶରଣାଗତସଂତ୍ଯାଗୋ ଭୃତ୍ଯସ୍ଯାଭରଣଂ ତଥା। ରସାନାଂ ବିକ୍ରଯଶ୍ଚାପି ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିବଧସ୍ତଥା॥ 12-33-13 (66076) ଆଧାନାଦୀନି କର୍ମାଣି ଶକ୍ତିମାନ୍ନ କରୋତି ଯଃ। ଅପ୍ରଯଚ୍ଛଂଶ୍ଚ ସର୍ବାଣି ନିତ୍ଯଦେଯାନି ଭାରତ॥ 12-33-14 (66077) ଦକ୍ଷିଣାନାମଦାନଂ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବାଭିମର୍ଶନମ୍। ସର୍ବାଣ୍ଯେତାନ୍ଯକାର୍ଯାଣି ପ୍ରାହୁର୍ଧର୍ମବିଦୋ ଜନାଃ॥ 12-33-15 (66078) ପିତ୍ରା ବିବଦତେ ପୁତ୍ରୋ ଯଶ୍ଚ ସ୍ଯାଦ୍ଗୁରୁତଲ୍ପଗଃ। ଅପ୍ରଜାଯନ୍ନରବ୍ଯାଘ୍ର ଭବତ୍ଯଧାର୍ମିକୋ ନରଃ॥ 12-33-16 (66079) ଉକ୍ତାନ୍ଯେତାନି କର୍ମାଣି ବିସ୍ତରେଣେତରେଣ ଚ॥ 12-33-17 (66080) ଯାନି କୁର୍ବନ୍ନିକୁର୍ବଂଶ୍ଚ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀଯତେ ନରଃ। ଏତାନ୍ଯେବ ତୁ କର୍ମାଣି କ୍ରିଯମାଣାନି ମାନବୈଃ। ଯେଷୁଯେଷୁ ନିମିତ୍ତେଷୁ ନ ଲିପ୍ଯନ୍ତେଽଥ ତାଞ୍ଶୃଣୁ॥ 12-33-18 (66081) ପ୍ରଗୃହ୍ଯ ଶସ୍ତ୍ରମାଯାନ୍ତମପି ବେଦାନ୍ତଗଂ ରଣେ। ଜିଘାଂସନ୍ତଂ ଜିଘାଂସୀଯାନ୍ନ ତେନ ବ୍ରହ୍ମହା ଭବେତ୍॥ 12-33-19 (66082) ଇତି ଚାପ୍ଯତ୍ର କୌନ୍ତେଯ ମନ୍ତ୍ରୋ ବେଦେଷୁ ପଠ୍ଯତେ। ବେଦପ୍ରମାଣବିହିତଂ ଧର୍ମଂ ଚ ପ୍ରବ୍ରବୀମି ତେ॥ 12-33-20 (66083) ଅପେତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବୃତ୍ତାଦ୍ଯୋ ହନ୍ଯାଦାତତାଯିନମ୍। ନ ତେନ ବ୍ରହ୍ମହା ସ ସ୍ଯାନ୍ମନ୍ଯୁସ୍ତନ୍ମନ୍ଯୁମୃଚ୍ଛତି॥ 12-33-21 (66084) ପ୍ରାଣାତ୍ଯଯେ ତଥା ଜ୍ଞାନାଦାଚରନ୍ମଦିରାମପି। ଆଦେଶିତୋ ଧର୍ମପରୈଃ ପୁନଃ ସଂସ୍କାରମର୍ହତି॥ 12-33-22 (66085) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ କୌନ୍ତେଯାଭକ୍ଷ୍ଯଭକ୍ଷଣମ୍। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତବିଧାନେନ ସର୍ବମେତେନ ଶୁଦ୍ଧ୍ଯତି॥ 12-33-23 (66086) ଗୁରୁତଲ୍ପଂ ହି ଗୁର୍ବର୍ଥଂ ନ ଦୂଷଯତି ମାନବମ୍। ଉଦ୍ଦାଲକଃ ଶ୍ବେତକେତୁଂ ଜନଯାମାସ ଶିଷ୍ଯତଃ॥ 12-33-24 (66087) ସ୍ତେଯଂ କୁର୍ବଂଶ୍ଚ ଗୁର୍ବର୍ଥମାପତ୍ସୁ ନ ନିଷିଧ୍ଯତେ। ବହୁଶଃ କାମକାରେଣ ନ ଚେଦ୍ଯଃ ସଂପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-33-25 (66088) ଅନ୍ଯତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବେଭ୍ଯ ଆଦଦାନୋ ନ ଦୁଷ୍ଯତି। ସ୍ବଯମପ୍ରାଶିତା ଯଶ୍ଚ ନ ସ ପାପେନ ଲିପ୍ଯତେ॥ 12-33-26 (66089) ପ୍ରାଣତ୍ରାଣେଽନୃତଂ ବାଚ୍ଯମାତ୍ମନୋ ବା ପରସ୍ଯ ଚ। ଗୁର୍ବର୍ଥେ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଚୈବ ସ୍ଯାଦ୍ବିବାହକରଣେଷୁ ଚ॥ 12-33-27 (66090) ନାବର୍ତତେ ବ୍ରତଂ ସ୍ବପ୍ନେ ଶୁକ୍ରମୋକ୍ଷେ କଥଂଚନ। ଆଜ୍ଯହୋମଃ ସମିଦ୍ଧେଽଗ୍ନୌ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ବିଧୀଯତେ॥ 12-33-28 (66091) ପାରିବିତ୍ତ୍ଯଂ ତୁ ପତିତେ ନାସ୍ତି ପ୍ରବ୍ରଜିତେ ତଥା। ଭିକ୍ଷିତେ ପାରଦାର୍ଯଂ ଚ ତଦ୍ଧର୍ମସ୍ଯ ନ ଦୂଷକମ୍॥ 12-33-29 (66092) ବୃଥା ପଶୁସମାଲମ୍ଭଂ ନୈବ କୁର୍ଯାନ୍ନ କାରଯେତ୍। ଭ୍ରନୁଗ୍ରହଃ ପଶୂନାଂ ହି ସଂସ୍କାରୋ ବିଧିନୋଦିତଃ॥ 12-33-30 (66093) ଅନର୍ହେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଦତ୍ତମଜ୍ଞାନାତ୍ତନ୍ନ ଦୂଷକମ୍। ସତ୍କାରାଣାଂ ତଥା ତୀର୍ଥେ ନିତ୍ଯଂ ବା ପ୍ରତିପାଦନମ୍॥ 12-33-31 (66094) ସ୍ତ୍ରିଯାସ୍ତଥାପଚାରିଣ୍ଯା ନିଷ୍କୃତିଃ ସ୍ଯାଦଦୂଷିକା। ଅପି ସା ପୂଯତେ ତେନ ନ ତୁ ଭର୍ତା ପ୍ରଦୁଷ୍ଯତି॥ 12-33-32 (66095) ତତ୍ତ୍ବଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ତୁ ସୋମସ୍ଯ ବିକ୍ରଯଃ ସ୍ଯାଦଦୋଷବାନ୍। ଅସମର୍ଥସ୍ଯ ଭୃତ୍ଯସ୍ଯ ବିସର୍ଗଃ ସ୍ଯାଦଦୋଷବାନ୍॥ 12-33-33 (66096) ବନଦାହୋ ଗବାମର୍ଥେ କ୍ରିଯମାଣୋ ନ ଦୂଷକଃ। ଉକ୍ତାନ୍ଯେତାନି କର୍ମାଣି ଯାନି କୁର୍ବନ୍ନ ଦୁଷ୍ଯତି॥ 12-33-34 (66097) ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାନି ବକ୍ଷ୍ଯାମି ବିସ୍ତରେଣୈବ ଭାରତ। `ଯାନି କୃତ୍ବା ନରଃ ପୂତୋ ଭବିଷ୍ଯତି ନରାଧିପ॥' ॥ 12-33-35 (66098) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 33॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-33-1 ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀଯତେ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତେଽଧିକ୍ରିଯତେ॥ 12-33-2 ମିଥ୍ଯାନୁବର୍ତଯନ୍କାପଟ୍ଯଂ ଚରନ୍॥ 12-33-4 ଅନୂଢେ ଜ୍ଯେଷ୍ଠେ ଊଢବାନ୍ କନିଷ୍ଠଃ ପରିବେତ୍ତା। ପରିବିତ୍ତିଃ ପୂର୍ବଜଃ। ଜ୍ଯେଷ୍ଠାଯାମନୂଢାଯାଂ କନିଷ୍ଠାମୂଢବାନଗ୍ରେଦିଧିଷୁଃ। ଦିଧିଷୂପତିସ୍ତୁ କନିଷ୍ଠାବିବାହୋତ୍ତରଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠାମୂଢବାନ୍॥ 12-33-5 ଅବକୀର୍ଣାଂ ନଷ୍ଟବ୍ରତଃ। ଅତୀର୍ଥେ ଅପାତ୍ରେ ତ୍ଯାଗୀ ଦାତା॥ 12-33-6 ଅପବିଧ୍ଯେତ ତ୍ଯଜେତ୍। ବ୍ରହ୍ମବିକ୍ରଯୀ ଭୃତକାଧ୍ଯାପକଃ॥ 12-33-14 ନିତ୍ଯଦେଯାନି ଗୋଗ୍ରାସାଦୀନି॥ 12-33-16 ଅପ୍ରଜାଯନ୍ ଧର୍ମପତ୍ନ୍ଯାଂ କାଲେ ମୈଥୁନମକୁର୍ବନ୍॥ 12-33-17 ଇତରେଣ ସଂକ୍ଷେପେଣ॥ 12-33-19 ଜିଘାଂସୀ ହନ୍ତୁମିଚ୍ଛାବାନ୍। ଇଯାତ୍ ଗଚ୍ଛେତ୍॥ 12-33-20 ମନ୍ତ୍ରୋ ମନ୍ଯୁରକାର୍ଷୀନ୍ନମୋନମ୍ ଇତ୍ଯାଦିର୍ମନ୍ଯବେ ସ୍ବାହେତ୍ଯନ୍ତଃ॥ 12-33-21 ମନ୍ଯୁଃ କ୍ରୋଧଃ ତନ୍ମନ୍ଯୁଂ ଶତ୍ରୋଃ କ୍ରୋଧଂ ପ୍ରତି ଋଚ୍ଛତି ଗଚ୍ଛତି। କ୍ରୋଧ ଏବ ତଂ ପ୍ରତୀପୀଭୂଯ ପରଶରୀରଦ୍ବାରା ହନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-33-22 ଆଦେଶିତ ଉପଦିଷ୍ଟଃ॥ 12-33-24 ଗୁର୍ବର୍ଥଂ ଗୁର୍ବାଜ୍ଞଯା॥ 12-33-26 ସ୍ବଯ ପ୍ରକାଶିତୋ ଯଶ୍ଚ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-33-28 ବ୍ରତଂ ନାବର୍ତତେ ପୁନରୁପନଯନଂ ନ କର୍ତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଆଜ୍ଯହୋମଃ ପୁନର୍ମାମୈତ୍ବିନ୍ଦ୍ରିଯମିତି ମନ୍ତ୍ରେଣ॥ 12-33-29 ବତିପ୍ତେ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଭ୍ରାତରି। ଭିକ୍ଷିତେ ଧର୍ମାର୍ଥମପି ରେତଃ ସିଞ୍ଚେତି ସ୍ତ୍ରିଯା ପ୍ରାର୍ଥିତେ ସତି॥ 12-33-30 ପଶୂନାମନୁଗ୍ରହଃ ଅହିଂସନଂ ସଂସ୍କାରଃ ପାବିତ୍ର୍ଯମିତ୍ଯନ୍ବଯଃ॥

12-34-0 (66099) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-34-0x (5405) ତପସା କର୍ମଣା ଚୈବ ପ୍ରଦାନେନ ଚ ଭାରତ। ପୁନାତି ପାପଂ ପୁରୁଷଃ ପୂତଶ୍ଚେନ୍ନ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-34-1 (66100) ଏକକାଲଂ ତୁ ଭୁଞ୍ଜାନଶ୍ଚରନ୍ଭୈକ୍ଷଂ ସ୍ବକର୍ମକୃତ୍। କପାଲପାଣିଃ ଖଟ୍ବାଙ୍ଗୀ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ସଦୋତ୍ଥିତଃ॥ 12-34-2 (66101) ଅନସୂଯୁରଧଃ ଶାଯୀ କର୍ମ ଲୋକେ ପ୍ରକାଶଯନ୍। ପୂର୍ଣୈର୍ଦ୍ବାଦଶଭିର୍ବର୍ଷୈର୍ବ୍ରହ୍ମହା ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-34-3 (66102) ଲକ୍ଷ୍ଯଃ ଶସ୍ତ୍ରଭୃତାଂ ବା ସ୍ଯାଦ୍ବିଦୁଷାମିଚ୍ଛଯାଽଽତ୍ମନଃ। ପ୍ରାସ୍ଯେଦାତ୍ମାନମଗ୍ନୌ ବା ସମିଦ୍ଧେ ତ୍ରିରବାକ୍ଶିରାଃ॥ 12-34-4 (66103) ଜପନ୍ବାଽନ୍ଯତମଂ ବେଦଂ ଯୋଜନାନାଂ ଶତଂ ବ୍ରଜେତ୍। ସର୍ବସ୍ବଂ ବା ବେଦବିଦେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯୋପପାଦଯେତ୍॥ 12-34-5 (66104) ଧନଂ ବା ଜୀବନାଯାଲଂ ଗୃହଂ ବା ସପରିଚ୍ଛଦମ୍। ମୁଚ୍ଯତେ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାଯା ଗୋପ୍ତା ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଚ॥ 12-34-6 (66105) ଷଙ୍ଗିର୍ବର୍ଷୈଃ କୃଚ୍ଛ୍ରଭୋଜୀ ବ୍ରହ୍ମହା ପୂଯତେ ନରଃ। ମାସେମାସେ ସମଶ୍ନଂସ୍ତୁ ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଷୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-34-7 (66106) ସଂବତ୍ସରେଣ ମାସାଶୀ ପୂଯତେ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ। ତଥୈବୋପବସନ୍ରାଜନ୍ସ୍ବଲ୍ପେନାପି ପ୍ରପୂଯତେ॥ 12-34-8 (66107) କ୍ରତୁନା ଚାଶ୍ବମେଧେନ ପୂଯତେ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ। ଯେ ଚାପ୍ଯବଭୃଥସ୍ନାତାଃ କେଚିଦେବଂବିଧା ନରାଃ। ତେ ସର୍ବେ ଧୂତପାପ୍ମାନୋ ଭବନ୍ତୀତି ପରା ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-34-9 (66108) ବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ହତୋ ଯୁଦ୍ଧେ ମୁଚ୍ଯତେ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯଯା॥ 12-34-10 (66109) ଗବାଂ ଶତସହସ୍ରଂ ତୁ ପାତ୍ରେଭ୍ଯଃ ପ୍ରତିପାଦଯେତ୍। ବ୍ରହ୍ମହା ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯେତ ସର୍ବପାପେଭ୍ଯ ଏବ ଚ॥ 12-34-11 (66110) କପିଲାନାଂ ସହସ୍ରାଣି ଯୋ ଦଦ୍ଯାତ୍ପଞ୍ଚବିଂଶତିମ୍। ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀଣାଂ ସ ଚ ପାପେଭ୍ଯଃ ସର୍ବେଭ୍ଯୋ ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-34-12 (66111) ଗୋସହସ୍ରଂ ସବତ୍ସାନାଂ ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀଣାଂ ପ୍ରାଣସଂଶଯେ। ସାଧୁଭ୍ଯୋ ବୈ ଦରିଦ୍ରେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତ୍ବା ମୁଚ୍ଯେତ କିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-34-13 (66112) ଶତଂ ବୈ ଯସ୍ତୁ କାମ୍ଭୋଜାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ନିଯତେଭ୍ଯୋ ମହୀପାଲ ସ ଚ ପାପାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-34-14 (66113) ମନୋରଥଂ ତୁ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦେକସ୍ମା ଅପି ଭାରତ। ନ କୀର୍ତଯେତ ଦତ୍ତ୍ବା ଯଃ ସ ଚ ପାପାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-34-15 (66114) ସୁରାପାନଂ ସକୃତ୍କୃତ୍ବା ଯୋଽଗ୍ନିବର୍ଣାଂ ସୁରାଂ ପିବେତ୍। ସ ପାବଯତ୍ଯଥାତ୍ମାନମିହ ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ॥ 12-34-16 (66115) ମରୁପ୍ରପାତଂ ପ୍ରପତଞ୍ଜ୍ବଲନଂ ବା ସମାବିଶନ୍। ମହାପ୍ରସ୍ଥାନମାତିଷ୍ଠନ୍ମୁଚ୍ଯତେ ସର୍ବକିଲ୍ବିଷୈଃ॥ 12-34-17 (66116) ବୃହସ୍ପତିସବେନେଷ୍ଟ୍ବା ସୁରାପୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପୁନଃ। ସମିତିଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଗଚ୍ଛେଦିତି ବୈ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-34-18 (66117) ଭୂମିପ୍ରଦାନଂ କୁର୍ଯାଦ୍ଯଃ ସୁରାଂ ପୀତ୍ବା ବିମତ୍ସରଃ। ପୁନର୍ନ ଚ ପିବେଦ୍ରାଜନ୍ସଂସ୍କୃତଃ ସ ଚ ଶୁଧ୍ଯତି॥ 12-34-19 (66118) ଗୁରୁତଲ୍ପୀ ଶିଲାଂ ତପ୍ତାମାଯସୀମଭିସଂବିଶେତ୍। ଅବକୃତ୍ଯାତ୍ମନଃ ଶେଫଂ ପ୍ରବ୍ରଜେଦୂର୍ଧ୍ବଦର୍ଶନଃ॥ 12-34-20 (66119) ଶରୀରସ୍ଯ ବିମୋକ୍ଷେଣ ମୁଚ୍ଯତେ କର୍ମଣୋଽଶୁଭାତ୍। କର୍ମଭ୍ଯୋ ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯନ୍ତେ ଯତାଃ ସଂବତ୍ସରଂ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 12-34-21 (66120) ମହାବ୍ରତଂ ଚରେଦ୍ଯସ୍ତୁ ଦଦ୍ଯାତ୍ସର୍ବସ୍ବମେବ ତୁ। ଗୁର୍ବର୍ଥେ ବା ହତୋ ଯୁଦ୍ଧେ ସ ମୁଚ୍ଯେତ୍କର୍ମଣୋଽଶୁଭାତ୍॥ 12-34-22 (66121) ଅନୃତେନୋପବର୍ତୀ ଚେତ୍ପ୍ରତିରୋଦ୍ଧା ଗୁରୋସ୍ତଥା। ଉପାହୃତ୍ଯ ପ୍ରିଯଂ ତସ୍ମୈ ତସ୍ମାତ୍ପାପାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-34-23 (66122) ଅବକୀର୍ଣନିମିତ୍ତଂ ତୁ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାବ୍ରତଂ ଚରେତ୍। ଗୋଚର୍ମବାସାଃ ଷଣ୍ମାସାଂସ୍ତଥା ମୁଚ୍ଯେତ କିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-34-24 (66123) ପରଦାରୋପସେବୀ ତୁ ପରସ୍ଯାପହରନ୍ବସୁ। ସଂବତ୍ସରଂ ବ୍ରତୀ ଭୂତ୍ବା ତଥା ମୁଚ୍ଯେତ କିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-34-25 (66124) ଧନଂ ତୁ ଯସ୍ଯାପହରେତ୍ତସ୍ମୈ ଦଦ୍ଯାତ୍ସମଂ ବସୁ। ବିବିଧେନାଭ୍ଯୁପାଯେନ ତଦା ମୁଚ୍ଯେତ କିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-34-26 (66125) କୃଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଦ୍ବାଦଶରାତ୍ରେଣ ସଂଯତାତ୍ମା ବ୍ରତେ ସ୍ଥିତଃ। ପରିବେତ୍ତା ଭବେତ୍ପୂତଃ ପରିବିତ୍ତିସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-34-27 (66126) ନିବେଶ୍ଯଂ ତୁ ପୁନସ୍ତେନ ଭବେତ୍ତାରଯତା ପିତୄନ୍। ନ ତୁ ସ୍ତ୍ରିଯା ଭବେଦ୍ଦୋଷୋ ନ ତୁ ସା ତେନ ଲିପ୍ଯତେ॥ 12-34-28 (66127) ଭୋଜନଂ ହ୍ଯନ୍ତରାଶୁଦ୍ଧଂ ଚାତୁର୍ମାସ୍ଯେ ବିଧୀଯତେ। ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତେନ ପ୍ରଶୁଧ୍ଯନ୍ତି ଇତି ଧର୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ॥ 12-34-29 (66128) ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତ୍ବାଶଙ୍କିତାଃ ପାପେ ନୋପଗମ୍ଯା ବିଜାନତା। ରଜସା ତା ବିଶୁଧ୍ଯନ୍ତେ ଭସ୍ମନା ଭାଜନଂ ଯଥା॥ 12-34-30 (66129) ପାଦଜୋଚ୍ଛିଷ୍ଟକାଂସ୍ଯଂ ଯଦ୍ଗବା ଘ୍ରାତମଥାପି ବା। ଗଣ୍ଡୂଷୋଚ୍ଛିଷ୍ଟମପି ବା ବିଶୁଧ୍ଯେଦ୍ଦଶଭିସ୍ତୁ ତତ୍॥ 12-34-31 (66130) ଚତୁଷ୍ପାତ୍ସକଲୋ ଧର୍ମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ବିଧୀଯତେ। ପାଦୋନ ଇଷ୍ଟୋ ରାଜନ୍ଯେ ତଥା ଧର୍ମୋ ବିଧୀଯତେ॥ 12-34-32 (66131) ତଥା ବୈଶ୍ଯେ ଚ ଶୂଦ୍ରେ ଚ ପାଦଃ ପାଦୋ ବିଧୀଯତେ। ବିଦ୍ଯାଦେବଂବିଧନୈଷାଂ ଗୁରୁଲାଘବନିଶ୍ଚଯମ୍॥ 12-34-33 (66132) ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିବଧଂ କୃତ୍ବା ଦ୍ରୁମାଂଶ୍ଛିତ୍ବୋତ୍ତରାନ୍ବହୂନ୍। ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ବାଯୁଭକ୍ଷଃ ସ୍ଯାତ୍କର୍ମ ଚ ପ୍ରଥଯନ୍ନରଃ॥ 12-34-34 (66133) ଅଗମ୍ଯାଗମନେ ରାଜନ୍ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ବିଧୀଯତେ। ଆର୍ଦ୍ରବସ୍ତ୍ରେଣ ଷଣ୍ମାସାନ୍ବିଭାବ୍ଯଂ ଭସ୍ମଶାଯିନା॥ 12-34-35 (66134) ଏବମେବ ତୁ ସର୍ବେଷାମକାର୍ଯାଣାଂ ବିଧିର୍ଭବେତ୍। ବ୍ରହ୍ମଣୋକ୍ତେନ ବିଧିନା ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତାଗମହେତୁଭିଃ॥ 12-34-36 (66135) ସାବିତ୍ରୀମପ୍ଯଧୀଯାନଃ ଶୁଚୌ ଦେଶେ ମିତାଶନଃ। ଅହିଂସୋ ମନ୍ଦକଂ ଜଲ୍ପାନ୍ମୁଚ୍ଯତେ ସର୍ବକିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-34-37 (66136) ଅହଃ ସୁ ସତତଂ ତିଷ୍ଠେଦଭ୍ଯାକାଶଂ ନିଶାଃ ସ୍ବପନ୍। ତ୍ରିରହ୍ନି ତ୍ରିର୍ନିଶାଯାଂ ଚ ସବାସା ଜଲମାବିଶେତ୍॥ 12-34-38 (66137) ସ୍ତ୍ରୀଶୂଦ୍ରପତିତାଂଶ୍ଚାପି ନାଭିଭାଷେଦ୍ବ୍ରତାନ୍ବିତଃ। ପାପାନ୍ଯଜ୍ଞାନତଃ କୃତ୍ବା ମୁଚ୍ଯେଦେବଂବ୍ରତୋ ଦ୍ବିଜଃ॥ 12-34-39 (66138) ଶୁଭାଶୁଭଫଲଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ଲଭତେ ଭୂତସାକ୍ଷିକମ୍। ଅତିରିଚ୍ଯେତ୍ତଯୋର୍ଯସ୍ତୁ ତତ୍କର୍ତା ଲଭତେ ଫଲମ୍॥ 12-34-40 (66139) ତସ୍ମାଦ୍ଦାନେନ ତପସା କର୍ମଣା ଚ ଫଲଂ ଶୁଭମ୍। ବର୍ଧଯେଦଶୁଭଂ କୃତ୍ବା ଯଥା ସ୍ଯାଦତିରେକବାନ୍॥ 12-34-41 (66140) କୁର୍ଯାଚ୍ଛୁଭାନି କର୍ମାଣି ନିମିତ୍ତେ ପାପକର୍ମଣାମ୍। ଦଦ୍ଯାନ୍ନିତ୍ଯଂ ଚ ବିତ୍ତାନି ତଥା ମୁଚ୍ଯେତ କିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-34-42 (66141) ଅନୁରୂପଂ ହି ପାପସ୍ଯ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମୁଦାହୃତମ୍। ମହାପାତକବର୍ଜଂ ତୁ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ବିଧୀଯତେ॥ 12-34-43 (66142) ଭକ୍ଷ୍ଯାଭକ୍ଷ୍ଯେଷୁ ଚାନ୍ଯେଷୁ ବାଚ୍ଯାବାଚ୍ଯେ ତଥୈବ ଚ। ଅଜ୍ଞାନଜ୍ଞାନଯୋ ରାଜନ୍ବିହିତାନ୍ଯନୁଜାନତଃ॥ 12-34-44 (66143) ଜାନତା ତୁ କୃତଂ ପାପଂ ଗୁରୁ ସର୍ବଂ ଭବତ୍ଯୁତ। ଅଜ୍ଞାନାତ୍ସ୍ଖଲିତେ ଦୋଷେ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ବିଧୀଯତେ॥ 12-34-45 (66144) ଶକ୍ଯତେ ବିଧିନା ପାପଂ ଯଥୋକ୍ତେନ ବ୍ଯପୋହିତୁମ୍। ଆସ୍ତିକେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନେ ଚ ବିଧିରେଷ ବିଧୀଯତେ॥ 12-34-46 (66145) ନାସ୍ତିକାଶ୍ରଦ୍ଦଧାନେଷୁ ପୁରୁଷେଷୁ କଦାଚନ। ଦମ୍ଭଦ୍ବେଷପ୍ରଧାନେଷୁ ବିଧିରେଷ ନ ଶିଷ୍ଯତେ॥ 12-34-47 (66146) ଶିଷ୍ଟାଚାରଶ୍ଚ ଦିଷ୍ଟଶ୍ଚ ଧର୍ମୋ ଧର୍ମଭୂତାଂ ବର। ସେବିତବ୍ଯୋ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ପ୍ରେତ୍ଯେହ ଚ ହିତେପ୍ସୁନା॥ 12-34-48 (66147) ସ ରାଜନ୍ମୋକ୍ଷ୍ଯତେ ପାପାତ୍ତେନ ପୂର୍ଣେନ ହେତୁନା। ତ୍ରାଣାର୍ଥଂ ବା ବଧେ ତେଷାମଥବା ନୃପକର୍ମଣା॥ 12-34-49 (66148) ଅଥବା ତେ ଘୃଣା କାଚିତ୍ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚରିଷ୍ଯସି। ମା ଚୈବାନାର୍ଯଜୁଷ୍ଟେନ ମୃତ୍ଯୁନା ନିଧନଂ ଗମଃ॥ 12-34-50 (66149) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-34-51x (5406) ଏବମୁକ୍ତୋ ଭଗବତା ଧର୍ମରାଜୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଚିନ୍ତଯିତ୍ବା ମୁହୂର୍ତେନ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ତପୋଧନମ୍॥ ॥ 12-34-51 (66150) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 34॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-34-1 ତପସା କଚ୍ଛ୍ରଚାନ୍ଦ୍ରାଯଣାଦିନା। କର୍ମଣା ଯଜ୍ଞାଦିନା ପୁନାରିଶୋଧଯତି॥ 12-34-3 କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାମ୍॥ 12-34-5 ଅବାକୂଶିରାଃ ଯଂ କଂଚିଦ୍ବେଦଂ ଜପନ୍ ଯୋଜନାନାଂ ଶତଂ ତ୍ରିର୍ବ୍ରଜେତ୍ ଶତତ୍ରଯଯୋଜନଂ ପଦଚାରେଣ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାଯାଂ ବେଦଂ ଜପନ୍ମୁଚ୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-34-7 କଚ୍ଛ୍ରଭୋଜୀ କୃଚ୍ଛ୍ରରୀତ୍ଯା ଭୁଞ୍ଜାନଃ॥ 12-34-17 ମରୁପ୍ରପାତଂ ନିର୍ଜଲଦେଶେ ପର୍ବତାଗ୍ରାତ୍ପତନମ୍। ମହାପ୍ରସ୍ଥାନଂ କେଦାରେ ହିମବଦାହୋରଣମ୍॥ 12-34-18 ନିଷ୍ପାପଃ ସନ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣସଭାମାରୋଢୁଂ ଯୋଗ୍ଯୋ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-34-19 ଉଦପାନଂ ଶିବଂ କୁର୍ଯାତ୍ସୁରାମିତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-34-21 ଯତାଃ ତ୍ଯକ୍ତାହାରବିହାରାଃ॥ 12-34-22 ମହାବ୍ରତଂ ମାସମାତ୍ରଂ ଜଲସ୍ଯାପି ତ୍ଯାଗଃ॥ 12-34-24 ଖରଚର୍ମବାସାଃ ଷଣ୍ମାସାନିତି ଡ.ଥ.ପାଠଃ॥ 12-34-28 ତେନ କନିଷ୍ଠେନ ନିବେଶ୍ଯଂ ବିବାହାନ୍ତରଂ କର୍ତବ୍ଯମ୍॥ 12-34-29 ଅନ୍ତରାଭୋଜନଂ ଧାରଣାପାରଣବ୍ରତେନ ମାସଚତୁଷ୍ଟ୍ଯକୃତେନ ଶୁଧ୍ଯନ୍ତି ମହାପାପଯୋଗେ। ଭାଜନଂ ତ୍ବୃତୁନାଶୁଦ୍ଧଂ ଚାତୁର୍ମାସ୍ଯଂ ବିଧୀଯତେ ଇତି ଥ. ପାଠଃ। ଭାଜନଂ ପୂତିନା ଶୁଦ୍ଧମିତି ଡ. ପାଠଃ॥ 12-34-31 ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ କାଂସ୍ଯଂ ପାତ୍ରମ୍। ଦଶଭିଃ ଶୋଧନୈଃ ଶୁଦ୍ଧ୍ଯତି। ତାନି ଚ ପଞ୍ଚଗବ୍ଯେନ ମୃତ୍ତୋଯୈର୍ଭସ୍ମନାମ୍ଲେନ ବହ୍ନିନେତି॥ 12-34-33 ବିଧୀଯତେ ପାଦଃ ପାଦୋଽପକୃଷ୍ଟ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଦ୍ବିପାଦଃ। ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ପାଦମାତ୍ରଃ। ଧର୍ମଃ ଶୌଚାଦିଃ॥ 12-34-36 ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଭୂତୋ ଯ ଆଗମସ୍ତତ୍ରୋକ୍ତୈର୍ହେତୁଭିର୍ଯାବଦେନ ଇତ୍ଯାଦ୍ଯୈଃ॥ 12-34-38 ତିଷ୍ଠେଦିତ୍ଯୁପବେଶନାଦେର୍ବ୍ଯାବୃତ୍ତିଃ। ଅଭ୍ଯାକାଶଂ ନିରାବରଣେ ସ୍ଥଣ଼୍ଡିଲାଦୌ। ଅନୁରୂପଂ ହି ପାପସ୍ଯ ଅଭ୍ଯାକାଶମିତି ଟ. ପାଠଃ॥ 12-34-40 ଯତ୍ର ପୁଣ୍ଯେ ପାପେ ବାତିରିଚ୍ଯେତ୍ ଯୋଽଧିକୋ ଭବତି ସ ଇତରେଣେତରଦଭିଭୂଯାତିରିକ୍ତସ୍ଯ ଫଲଂ ଭୁଙ୍କ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ଅତିରିଚ୍ଯେତ ଯୋ ଯତ୍ର ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-35-0 (66151) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-35-0x (5407) କିଂ ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯଭକ୍ଷ୍ଯଂ ଚ କିଂଚ ଦେଯଂ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। କିଂଚ ପାତ୍ରମପାତ୍ରଂ ବା ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-35-1 (66152) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 12-35-2x (5408) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସିଦ୍ଧାନାଂ ଚୈବ ସଂବାଦଂ ମନୋଶ୍ଚୈବ ପ୍ରଜାପତେଃ॥ 12-35-2 (66153) ଋଷଯସ୍ତୁ ବ୍ରତପରାଃ ସମାଗମ୍ଯ ପୁରା ବିଭୁମ୍। ଧର୍ମଂ ପପ୍ରଚ୍ଛୁରାସୀନମାଦିକାଲେ ପ୍ରଜାପତିମ୍॥ 12-35-3 (66154) କଥମନ୍ତ୍ରଂ କଥଂ ଦାନଂ ଗମ୍ଯାଗମ୍ଯାଃ କଥଂ ସ୍ତ୍ରିଯଃ। କାର୍ଯାକାର୍ଯଂ ଚ ଯତ୍ସର୍ବଂ ଶଂସ ବୈ ତ୍ବଂ ପ୍ରଜାପତେ॥ 12-35-4 (66155) ତୈରେବମୁକ୍ତୋ ଭଗବାନ୍ମନୁଃ ସ୍ବାଯଂଭୁବୋଽବ୍ରବୀତ୍। ଶୁଶ୍ରୂଷଧ୍ବଂ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ଧର୍ମଂ ବ୍ଯାସସମାସତଃ॥ 12-35-5 (66156) ଅନାଦେଶେ ଜପୋ ହୋମ ଉପବାସସ୍ତଥୈବ ଚ। ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ପୁଣ୍ଯନଦ୍ଯୋ ଯତ୍ର ପ୍ରାଯଶ୍ଚ ତତ୍ପରାଃ॥ 12-35-6 (66157) ଅନାଦିଷ୍ଟଂ ତଥୈତାନି ପୁଣ୍ଯାନି ଧରଣୀଭୃତଃ। ସୁବର୍ଣପ୍ରାଶନମପି ରତ୍ନାଦିସ୍ନାନମେବ ଚ॥ 12-35-7 (66158) ଦେବସ୍ଥାନାଭିଗମନମାଜ୍ଯପ୍ରାଶନମେବ ଚ। ଏତାନି ମେଧ୍ଯଂ ପୁରୁଷଂ କୁର୍ବନ୍ତ୍ଯାଶୁ ନ ସଂଶଯଃ॥ 12-35-8 (66159) ନ ଗର୍ବେଣ ଭବେତ୍ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କଦାଚିଦପି ମାନବଃ। ଦୀର୍ଘମାଯୁରଥେଚ୍ଛନ୍ହି ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ଚୋଷ୍ଣପୋ ଭବେତ୍॥ 12-35-9 (66160) ଅଦତ୍ତସ୍ଯାନୁପାଦାନଂ ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ତପଃ। ଅହିଂସା ସତ୍ଯମକ୍ରୋଧଂ କ୍ଷମା ଧର୍ମସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-35-10 (66161) ସ ଏବ ଧର୍ମଃ ସୋଽଧର୍ମୋ ଦେଶକାଲେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ। ଆଦାନମନୃତଂ ହିଂସା ଧର୍ମୋ ହ୍ଯାତ୍ଯନ୍ତିକଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-35-11 (66162) ଦ୍ବିବିଧୌ ଚାପ୍ଯୁଭାବେତୌ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ବିଜାନତାମ୍। ଅପ୍ରବୃତ୍ତିଃ ପ୍ରବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ଦ୍ବୈବିଧ୍ଯଂ ଲୋକବେଦଯୋଃ॥ 12-35-12 (66163) ଅପ୍ରବୃତ୍ତେରମର୍ତ୍ଯତ୍ବଂ ମର୍ତ୍ଯତ୍ବଂ କର୍ମଣଃ ଫଲମ୍। ଅଶୁଭସ୍ଯାଶୁଭଂ ବିଦ୍ଯାଚ୍ଛୁଭସ୍ଯ ଶୁଭମେବ ଚ। ଏତଯୋଶ୍ଚୋଭଯୋଃ ସ୍ଯାତାଂ ଶୁଭାଶୁଭତଯା ତଥା॥ 12-35-13 (66164) ଦୈବଂ ଚ ଦୈବସଂଯୁକ୍ତଂ ପ୍ରାଣଶ୍ଚ ପ୍ରଲଯସ୍ତଥା। ଅପ୍ରେକ୍ଷାପୂର୍ବକରଣାଦଶୁଭାନାଂ ଶୁଭଂ ଫଲମ୍॥ 12-35-14 (66165) ଊର୍ଧ୍ବଂ ଭବତି ସଂଦେହାଦିହାଦିଷ୍ଟାର୍ଥମେବ ଚ। ଅପ୍ରେକ୍ଷାପୂର୍ବକରଣାତ୍ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ବିଧୀଯତେ॥ 12-35-15 (66166) କ୍ରୋଧମୋହକୃତେ ଚୈବ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତାଗମହେତୁଭିଃ। ଶରୀରାଣାମୁପକ୍ଲେଶୋ ମନସଶ୍ଚ ପ୍ରିଯାପ୍ରିଯେ। ତଦୌଷଧୈଶ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୈଶ୍ଚ ଶାମ୍ଯତି॥ 12-35-16 (66167) ଉପବାସେନୈକରାତ୍ରଂ ଦଣ୍ଡୋତ୍ସର୍ଗେ ନରାଧିପଃ। ବିଶୁଦ୍ଧ୍ଯେଦାତ୍ମଶୁଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ତୁ ପୁରୋହିତଃ॥ 12-35-17 (66168) କ୍ଷଯଂ ଶୋକଂ ପ୍ରକୁର୍ବାଣୋ ନ ମ୍ରିଯେତ ଯଦା ନରଃ। ଶସ୍ତ୍ରାଦିଭିରୁପାବିଷ୍ଟସ୍ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ତତ୍ର ନିର୍ଦିଶେତ୍॥ 12-35-18 (66169) ଜାତିଶ୍ରେଣ୍ଯଧିବାସାନାଂ କୁଲଧର୍ମାଂଶ୍ଚ ଶାଶ୍ବତାନ୍। ବର୍ଜଯନ୍ତି ଚ ଯେ ଧର୍ମଂ ତେଷାଂ ଧର୍ମୋ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-35-19 (66170) ଦଶ ବା ବେଦଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାସ୍ତ୍ରଯୋ ବା ଧର୍ମପାଠକାଃ। ଯଦ୍ବ୍ରୂଯୁଃ କାର୍ଯ ଉତ୍ପନ୍ନେ ସ ଧର୍ମୋ ଧର୍ମସଂଶଯେ॥ 12-35-20 (66171) ଅନୁଷ୍ଣା ମୃତ୍ତିକା ଚୈବ ତଥା କ୍ଷୁଦ୍ରପିପୀଲିକାଃ। ଶ୍ଲେଷ୍ମାତକସ୍ତଥା ବିପ୍ରୈରଭକ୍ଷ୍ଯଂ ବିଷମେବ ଚ॥ 12-35-21 (66172) ଅଭକ୍ଷ୍ଯା ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ମତ୍ସ୍ଯାଃ ଶକଲୈର୍ଯେ ବିବର୍ଜିତାଃ। ଚତୁଷ୍ପାତ୍କଚ୍ଛପାଦନ୍ଯୋ ମଣ୍ଡୂକା ଜଲଜାଶ୍ଚ ଯେ॥ 12-35-22 (66173) ଭାସା ହଂସାଃ ସୁପର୍ଣାଶ୍ଚ ଚକ୍ରବାକାଃ ପ୍ଲବା ବକାଃ। କାକୋ ମଦ୍ରୁଶ୍ଚ ଗୃଧ୍ରଶ୍ଚ ଶ୍ଯେନୋଲୂକସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-35-23 (66174) କ୍ରବ୍ଯାଦା ଦଂଷ୍ଟ୍ରିଣଃ ସର୍ବେ ଚତୁଷ୍ପାତ୍ପକ୍ଷିଣଶ୍ଚ ଯେ। ଯେଷାଂ ଚୋଭଯତୋ ଦନ୍ତାଶ୍ଚତୁର୍ଦଂଷ୍ଟ୍ରାଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-35-24 (66175) ଏଡକାଶ୍ଚ ମୃଗୋଷ୍ଟ୍ରାଣାଂ ସୂକରାଣାଂ ଗବାମପି। ମାନୁଷୀଣାଂ ଖରୀଣାଂ ଚ ନ ପିବେଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପଯଃ॥ 12-35-25 (66176) ପ୍ରେତାନ୍ନଂ ସୂତକାନ୍ନଂ ଚ ଯଚ୍ଚ କିଂଚିଦନିର୍ଦଶମ୍। ଅଭୋଜ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯପେଯଂ ଚ ଧେନୋର୍ଦୁଗ୍ଧମନିର୍ଦଶମ୍॥ 12-35-26 (66177) ରାଜାନ୍ନଂ ତେଜ ଆଦତ୍ତେ ଶୂଦ୍ରାନ୍ନଂ ବ୍ରହ୍ମବର୍ଚସମ୍। ଆଯୁଃ ସୁବର୍ଣକାରାନ୍ନମବୀରାଯାଶ୍ଚ ଯୋଷିତଃ॥ 12-35-27 (66178) ବିଷ୍ଠା ବାର୍ଧୁଷିକସ୍ଯାନ୍ନଂ ଗଣିକାନ୍ନମଥେନ୍ଦ୍ରିଯମ୍। ମୃଷ୍ଯନ୍ତି ଯେ ଚୋପପତିଂ ସ୍ତ୍ରୀଜିତାନ୍ନଂ ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-35-28 (66179) ଦୀକ୍ଷିତସ୍ଯ କଦର୍ଯସ୍ଯ କ୍ରତୁବିକ୍ରଯିକସ୍ଯ ଚ। ତକ୍ଷ୍ଣଶ୍ଚର୍ମାବକର୍ତୁଶ୍ଚ ପୁଂଶ୍ଚଲ୍ଯା ରଜକସ୍ଯ ଚ॥ 12-35-29 (66180) ଚିକିତ୍ସକସ୍ଯ ଯଚ୍ଚାନ୍ନମଭୋଜ୍ଯଂ ରକ୍ଷିଣସ୍ତଥା। ଗଣଗ୍ରାମାଭିଶସ୍ତାନାଂ ରଙ୍ଗସ୍ତ୍ରୀଜୀବିନାଂ ତଥା॥ 12-35-30 (66181) ପରିବିତ୍ତୀନାମପୁଂସାଂ ଚ ବନ୍ଦିଦ୍ଯୂତବିଦାଂ ତଥା। ବାମହସ୍ତାହୃତଂ ଚାନ୍ନଂ ଶୁଷ୍କଂ ପର୍ଯୁଷିତଂ ଚ ଯତ୍॥ 12-35-31 (66182) ସୁରାନୁଗତମୁଚ୍ଛିଷ୍ଟମଭୋଜ୍ଯଂ ଶେଷିତଂ ଚ ଯତ୍। ପିଷ୍ଟମାଂସେକ୍ଷୁଶାକାନାମାବିକାଜାପଯସ୍ତଥା। ସକ୍ତୁ ଧାନା କରମ୍ଭାଶ୍ଚ ନୋପଭୋଗ୍ଯାଶ୍ଚିରସ୍ଥିତାଃ॥ 12-35-32 (66183) ପାଯସଂ କୃସରଂ ମାଂସମପୂପାଶ୍ଚ ବୃଥା କୃତାଃ। ଅପେଯାଶ୍ଚାପ୍ଯଭକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ଗୃହମେଧିଭିଃ॥ 12-35-33 (66184) ଦେବାନୃଷୀନ୍ମନୁଷ୍ଯାଂଶ୍ଚ ପିତୄନ୍ଗୃହ୍ଯାଶ୍ଚ ଦେବତାଃ। ପୂଜଯିତ୍ବା ତତଃ ପଶ୍ଚାଦ୍ଗୃହସ୍ଥୋ ଭୋକ୍ତୁମର୍ହତି॥ 12-35-34 (66185) ଯଥା ପ୍ରବ୍ରଜିତୋ ଭିକ୍ଷୁସ୍ତଥୈବ ସ୍ବେ ଗୃହେ ବସେତ୍। ଏବଂବୃତ୍ତଃ ପ୍ରିଯୈର୍ଦାରୈଃ ସଂବସନ୍ଧର୍ମମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-35-35 (66186) ନ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଯଶସେ ଦାନଂ ନ ଭଯାନ୍ନୋପକାରିଣେ। ନ ନୃତ୍ଯଗୀତଶୀଲେଷୁ ହାସକେଷୁ ଚ ଧାର୍ମିକଃ॥ 12-35-36 (66187) ନ ମତ୍ତେ ଚୈବ ନୋନ୍ମତ୍ତେ ନ ସ୍ତେନେ ନ ଚ କୁତ୍ସକେ। ନ ବାଗ୍ଘୀନେ ବିବର୍ଣେ ବା ନାଙ୍ଗହୀନେ ନ ବାମନେ॥ 12-35-37 (66188) ନ ଦୁର୍ଜନେ ଦୌଷ୍କୁଲେ ବା ବ୍ରତୈର୍ଯୋ ବା ନ ସଂସ୍କୃତଃ। ନ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯମୃତେ ଦାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ବ୍ରହ୍ମବର୍ଜିତେ॥ 12-35-38 (66189) ଅସମ୍ଯଚ୍କୈବ ଯଦ୍ଦତ୍ତମସମ୍ଯକ୍ ଚ ପ୍ରତିଗ୍ରହଃ। ଉଭଯଂ ସ୍ଯାଦନର୍ଥାଯ ଦାତୁରାଦାତୁରେବ ଚ॥ 12-35-39 (66190) ଯଥା ଖଦିରମାଲମ୍ବ୍ଯ ଶିଲାଂ ବାପ୍ଯର୍ଣବଂ ତରନ୍। ମଞ୍ଜେତ ମଞ୍ଜତସ୍ତଦ୍ବଦ୍ଦାତା ଯଶ୍ଚ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀ॥ 12-35-40 (66191) କାଷ୍ଠୈରାର୍ଦ୍ରୈର୍ଯଥା ବହ୍ନିରୁପସ୍ତୀର୍ଣୋ ନ ଦୀପ୍ଯତେ। ତପଃସ୍ବାଧ୍ଯାଯଚାରିତ୍ରୈରେବଂ ହୀନଃ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀ॥ 12-35-41 (66192) କପାଲେ ଯଦ୍ବଦାପଃ ସ୍ଯୁଃ ଶ୍ବଦୃତୌ ଚ ଯଥା ପଯଃ। ଆଶ୍ରଯସ୍ଥାନଦୋଷେଣ ବୃତ୍ତହୀନେ ତଥା ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-35-42 (66193) ନିର୍ମନ୍ତ୍ରୋ ନିର୍ବୃତୋ ଯଃ ସ୍ଯାଦଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞୋଽନସୂଯକଃ। ଅନୁକ୍ରୋଶାତ୍ପ୍ରଦାତବ୍ଯଂ ହୀନେଷ୍ବବ୍ରତିକେଷୁ ଚ॥ 12-35-43 (66194) ନ ବୈ ଦେଯମନୁକ୍ରୋଶାଦ୍ଦୀନାଯାପଗୁଣାଯ ତୁ। ଆପ୍ତାଚରିତ ଇତ୍ଯେବ ଧର୍ମ ଇତ୍ଯେବ ବା ପୁନଃ॥ 12-35-44 (66195) ନିଷ୍କାରଣଂ ସ୍ମୃତଂ ଦତ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ବ୍ରହ୍ମବର୍ଜିତେ। ନ ଫଲେତ୍ପାତ୍ରଦୋଷେଣ ନ ଚାତ୍ରାସ୍ତି ବିଚାରଣା॥ 12-35-45 (66196) ଯଥା ଦାରୁମଯୋ ହସ୍ତୀ ଯଥା ଚର୍ମମଯୋ ମୃଗଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚାନଧୀଯାନସ୍ତ୍ରଯସ୍ତେ ନାମଧାରକାଃ॥ 12-35-46 (66197) ଯଥା ଷଣ୍ଢୋଽଫଲଃ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଯଥା ଗୌର୍ଗବି ଚାଫଲା। ଶକୁନିର୍ବାପ୍ଯପକ୍ଷଃ ସ୍ଯାନ୍ନିର୍ମନ୍ତ୍ରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତଥା॥ 12-35-47 (66198) ଗ୍ରାମସ୍ଥାନଂ ଯଥା ଶୂନ୍ଯଂ ଯଥା କୂପଶ୍ଚ ନିର୍ଜଲଃ। ଯଥା ହୁତମନଗ୍ନୌ ଚ ତଥୈବ ସ୍ଯାନ୍ନିରାକୃତୌ॥ 12-35-48 (66199) ଦେବତାନାଂ ପିତୄଣାଂ ଚ ହବ୍ଯକବ୍ଯବିନାଶକଃ। ସର୍ବଥାଽର୍ଥହରୋ ମୂର୍ଖୋ ନ ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ତୁମର୍ହତି॥ 12-35-49 (66200) ଏତତ୍ତେ କଥିତଂ ସର୍ବଂ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସମାସେନ ମହଦ୍ଧ୍ଯେତଚ୍ଛ୍ରୋତବ୍ଯଂ ନରତର୍ଷଭ॥ ॥ 12-35-50 (66201) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 35॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-35-3 ପ୍ରଜାପତିଂ ମନୁମ୍॥ 12-35-4 କଥଂ ପାତ୍ରଂ ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ତପ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର କଥଂ କେନ ପ୍ରକାରେଣ। ଅନ୍ନମଦନୀଯଂ କିଂଦ୍ରବ୍ଯକ କର୍ତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-35-5 ବ୍ଯାରୋ ବିସ୍ତରଃ॥ 12-35-6 ଅନାଦେଶେ ବିଶେଷତୋଽନୁକ୍ତେ ଦୋଷେ। ଯତ୍ର ଦେଶେ ତତ୍ପରାଃ ଜପାଦିପରାଃ ପ୍ରାଯଃ ବହୁଶଃ ସନ୍ତି ସୋଽପି ଗଙ୍ଗାଦିବତ୍ପାବନ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-35-7 ତଥା ଜପାଦିବତ୍। ପୁଣ୍ଯାନ୍ଯେତାନି ବକ୍ଷ୍ଯମାଣାନି। ଧରଣୀଭୃତଃ ପର୍ବତା ବ୍ରହ୍ମଗିରିପ୍ରଭୃତଯଃ। ଆଦିପଦାତ୍ସୁବର୍ଣସ୍ନାନାଦି। ଅନାଦିଷ୍ଟଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ସାମାନ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-35-9 ଗର୍ବେଣ ଯୁକ୍ତୋ ନ ଭବେତ୍ ପୂଜାଂ ନାବଗଣଯେତ୍। ଅବଗଣନେ ତୁ ତ୍ରିରାତ୍ରମୁଷ୍ଣପୋ ଭବେଦିତି ତପ୍ତକୃଚ୍ଛ୍ରଂ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତଂ କୁର୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-35-10 ତପ ଉପବାସାଦି॥ 12-35-11 ଆଦାନଂ ସ୍ତେଯମ୍। ପ୍ରାଣାତ୍ଯଯାଦାବଧର୍ମସ୍ଯାପି ସ୍ତେଯାଦେର୍ଧର୍ମତ୍ବମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-35-12 ବୈଦିକ୍ଯୌ ପ୍ରବୃତ୍ତ୍ଯପ୍ରବୃତ୍ତୀ ମର୍ତ୍ଯାତ୍ବାମୃତତ୍ବପ୍ରଦେ। ଲୌକିକ୍ଯୌ ତୁ ତେ ଶୁଭେ ଚେଚ୍ଛୁଭଫଲେ ଅଶୁଭେ ଚେଦଶୁଭଫଲେ ଇତ୍ଯାହ ଦ୍ବାଭ୍ଯାଂ ଦ୍ବିବିଧାବିତି॥ 12-35-13 ଏତଯୋର୍ଲୌକିକ୍ଯୋଃ। ଫଲେ ଅପି କାରଣାନୁରୂପେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-35-14 ଦୈବଯୁକ୍ତଂ ଶାସ୍ତ୍ରୀଯଂ କର୍ମ। ପ୍ରାଣୋ ଜୀବନମ୍। ଏତେଷାଂ ଚତୁର୍ଣାମପ୍ରେକ୍ଷାପୂର୍ବଂ ଯତ୍କିଂଚିକ୍ରିଯତେ ତର୍ହ୍ଯଶୁଭାନୋ ନୀଚାନାମପି ପୁଂସାଂ ତସ୍ଯ ଫଲଂ ଶୁଭଂ ଭବତି॥ 12-35-15 ସତ୍ଯପି ସଂଦେହେ ଯଲ୍ଲୋକବିଗାନପରିହାରାର୍ଥଂ କୃତଂ ନିତ୍ଯାଦି ଯଚ୍ଚ କେବଲଂ ଦୃଷ୍ଟାର୍ଥଂ କୃତଂ ଶ୍ଯେନାଦି ତତ୍ରୋଭଯତ୍ରାପି॥ 12-35-16 କ୍ରୋଧାଦିନା ଯନ୍ମନସଃ ପ୍ରିଯମପ୍ରିଯଂ କୃତଂ ତତ୍ର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତାଗମହେତୁଭିଃ ପୂର୍ବୋକ୍ତୈର୍ଯାବଦେନ ଇତ୍ଯାଦ୍ଯୈଃ ପ୍ରମାଣୈର୍ଦେହସ୍ଯ ଶୋଷଣମୁପବାସାଦିକଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ କର୍ତବ୍ଯମ୍। ଔଷଧୈର୍ହବିଷ୍ଯାଶନୈଃ। ମନ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚ ପବିତ୍ରଜପୈଃ। ଚାଦନ୍ଯଦପି। ତୀର୍ଥାଟନଶ୍ରମାଦିଭିସ୍ତତ୍ପାପଂ ଶାମ୍ଯତୀତି ସାର୍ଧମ୍॥ 12-35-18 କ୍ଷଯଂ ପୁତ୍ରାଦିମରଣନିମିତ୍ତମାତ୍ମବଧାର୍ଥଂ ପ୍ରବୃତ୍ତୋ ନ ମ୍ରିଯେତ ଚେତ୍ ତ୍ରିରାତ୍ରମୁପବାସଂ ଚରେତ୍॥ 12-35-19 ଜାତିର୍ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବାଦିଃ। ଶ୍ରେଣୀ ଗୃହସ୍ଥାଦୀନାଂ ପଙ୍କ୍ତିଃ। ଅଧିବାସୋ ଜନ୍ଭଭୂମିଃ। ଜାତ୍ଯାଦିଧର୍ମାଂଶ୍ଚ ଯେ ବର୍ଜଯନ୍ତି ତେଷାଂ ଧର୍ମଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାଦି ସ୍ବରୂପୋ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-35-20 ପାଠକାଃ ଶୋଧକାଃ। କାର୍ଯେ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତନିମିତ୍ତେ ଦୋଷେ॥ 12-35-25 ଏଡକା ମେଷୀ॥ 12-35-26 ଅଭୋଜ୍ଯଂ ପାଯସାଦ୍ଯନ୍ତର୍ଗତମ୍॥ 12-35-27 ଅବୀରାଯାଃ ପତିପୁତ୍ରହୀନାଯାଃ॥ 12-35-28 ଇନ୍ଦ୍ରିଯଂ ଶୁକ୍ରମ୍। ଗଣିକାଦିତ୍ରଯାଣାମନ୍ନମ୍॥ 12-35-29 ଦୀକ୍ଷିତସ୍ଯ ଅଗ୍ନୀଷୋମୀଯବପାହୋମାତ୍ପ୍ରାଙ୍ ନ ଭୋକ୍ତବ୍ଯମ୍। କଦର୍ଯୋ ଧନବ୍ଯଯଭଯାଦ୍ଭୋଗତ୍ଯାଗହୀନଃ॥ 12-35-30 ରକ୍ଷିଣୋ ଗ୍ରାମପାଲକସ୍ଯ ସୀମାଦିରକ୍ଷିଣୋ ବା॥ 12-35-31 ବାଦ୍ଯମାନାହୃତଂ ଚାନ୍ନମିତି ଟ.ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-35-32 ଶେଷିତଂ କୁଟୁମ୍ବାଯାଽଦତ୍ତ୍ବାତ୍ମାର୍ଥଂ ରକ୍ଷିତମ୍। ଧାନା ଭୃଷ୍ଟଯବାଃ। କରମ୍ଭା ଦଧିସକ୍ତବଃ॥ 12-35-33 କୃସରଂ ତିଲମିଶ୍ର ଓଦନଃ। ବୃଥାକୃତାଃ ଦେବତାଦ୍ଯୁଦ୍ଦେଶଂ ବିନା କୃତାଃ॥ 12-35-36 ହାସକେଷୁ ପରିହାସପରେଷୁ ଭାଣ୍ଡେଷୁ॥ 12-35-37 ବାଗ୍ଧୀନେ ମୂକେ ମୂର୍ଖେ ବା॥ 12-35-42 ଶ୍ବଦୃତୌ ଶୁନକଚର୍ମମଯେ କୋଶେ॥ 12-35-43 ଅନୁକ୍ରୋଶାଦ୍ଦଯଯା॥ 12-35-44 ଆପ୍ତଚରିତ ଇଷ୍ଟକାରୀତି ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଧର୍ମବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବା ନିର୍ମନ୍ତ୍ରେ ନ ଦେଯମିତ୍ଯାହ ନବା ଇତି॥ 12-35-45 ନିଷ୍କାରଣଂ ନିଷ୍ଫଲମ୍॥ 12-35-48 ନିରାକୃତୌ ମୂର୍ଖେ॥

12-36-0 (66202) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-36-0x (5409) ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଭଗବନ୍ବିସ୍ତରେଣ ମହାମୁନେ। ରାଜଧର୍ମାନ୍ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଚାଖିଲାନ୍॥ 12-36-1 (66203) ଆପତ୍ସୁ ଚ ଯଥା ନୀତିଃ ପ୍ରଣେତବ୍ଯା ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ଧର୍ମ୍ଯମାଲମ୍ବ୍ଯ ପନ୍ଥାନଂ ବିଜଯେଯଂ କଥଂ ମହୀମ୍॥ 12-36-2 (66204) ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତକଥା ହ୍ଯେଷା ଭକ୍ଷ୍ଯାଭକ୍ଷ୍ଯସମନ୍ବିତା। କୌତୂହଲାନୁପ୍ରବଣା ହର୍ଷଂ ଜନଯତୀବ ମେ॥ 12-36-3 (66205) ଧର୍ମଚର୍ଯା ଚ ରାଜ୍ଯଂ ଚ ନିତ୍ଯମେବ ବିରୁଧ୍ଯତେ। ଏବଂ ମୁହ୍ଯତି ମେ ଚେତଶ୍ଚିନ୍ତଯାନସ୍ଯ ନିତ୍ଯଶଃ॥ 12-36-4 (66206) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-36-5x (5410) ତମୁବାଚ ମହାରାଜ ବ୍ଯାସୋ ବେଦବିଦାଂ ବରଃ। ନାରଦଂ ସମଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ସର୍ବଂ ଜାନନ୍ପୁରାତନମ୍॥ 12-36-5 (66207) ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି ଚେଦ୍ଧର୍ମଂ ନିଖିଲେନ ନରାଧିପ। ପ୍ରେହି ଭୀଷ୍ମଂ ମହାବାହୋ ବୃଦ୍ଧଂ କୁରୁପିତାମହମ୍॥ 12-36-6 (66208) ସ ତେ ଧର୍ମରହସ୍ଯେଷୁ ସଂଶଯାନ୍ମନସି ସ୍ଥିତାନ୍। ଛେତ୍ତା ଭାଗୀରଥୀପୁତ୍ରଃ ସର୍ବଜ୍ଞଃ ସର୍ବଧର୍ମବିତ୍॥ 12-36-7 (66209) ଜନଯାମାସ ଯଂ ଦେବୀ ଦିବ୍ଯା ତ୍ରିପଥଗା ନଦୀ। ସାକ୍ଷାଦ୍ଦଦର୍ଶ ଯୋ ଦେବାନ୍ସର୍ବାନିନ୍ଦ୍ରପୁରୋଗମାନ୍॥ 12-36-8 (66210) ବୃହସ୍ପତିପୁରୋଗାଂସ୍ତୁ ଦେବର୍ଷୀନସକୃତ୍ପ୍ରଭୁଃ। ତୋଷଯିତ୍ବୋପଚାରେଣ ରାଜନୀତିମଧୀତବାନ୍॥ 12-36-9 (66211) ଉଶନା ବେଦ ଯଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରଂ ଦେବାସୁରଗୁରୁର୍ଦ୍ବିଜଃ। ସ ଚ ଧର୍ମଂ ସବୈଯାଖ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍କୁରୁସତ୍ତମଃ॥ 12-36-10 (66212) ଭାର୍ଗବାଚ୍ଚ୍ଯବନାଚ୍ଚାପି ବେଦାନଙ୍ଗୋପବୃଂହିତାନ୍। ପ୍ରତିପେଦେ ମହାବୁଦ୍ଧିର୍ବସିଷ୍ଠାଚ୍ଚରିତବ୍ରତଃ॥ 12-36-11 (66213) ପିତାମହସୁତଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ କୁମାରଂ ଦୀପ୍ତତେଜସମ୍। ଅଧ୍ଯାତ୍ମଗତିତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞମୁପାଶିକ୍ଷତ ଯଃ ପୁରା॥ 12-36-12 (66214) ମାର୍କଣ୍ଡେଯମୁଖାତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ଯତିଧର୍ମମବାପ୍ତବାନ୍। ରାମାଦସ୍ତ୍ରାଣି ଶକ୍ରାଚ୍ଚ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ପୁରୁପର୍ଷଭଃ॥ 12-36-13 (66215) ମୃତ୍ଯୁରାତ୍ମେଚ୍ଛଯା ଯସ୍ଯ ଜାତସ୍ଯ ମନୁଜେଷ୍ବପି। ତଥାଽନପତ୍ଯସ୍ଯ ସତଃ ପୁଣ୍ଯଲୋକାଦିବିଶ୍ରୁତାଃ॥ 12-36-14 (66216) ଯସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯଃ ପୁଣ୍ଯା ନିତ୍ଯମାସନ୍ସ ଭସାଦଃ। ଯସ୍ଯ ନାବିଦିତଂ କିଂଚିଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞେଯେଷୁ ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 12-36-15 (66217) ସ ତେ ବକ୍ଷ୍ଯତି ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଧର୍ମାର୍ଥତତ୍ତ୍ବବିତ୍। ତମଭ୍ଯେହି ପୁରା ପ୍ରାଣାନ୍ସ ବିମୁଞ୍ଚତି ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-36-16 (66218) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ କୌନ୍ତେଯୋ ଦୀର୍ଘପ୍ରଜ୍ଞୋ ମହାମତିଃ। ଉବାଚ ବଦତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବ୍ଯାସଂ ସତ୍ଯବତୀସୁତମ୍॥ 12-36-17 (66219) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-36-18x (5411) ବୈଶସଂ ସୁମହତ୍କୃତ୍ବା ଜ୍ଞାତୀନାଂ ରୋମହର୍ଷଣମ୍। ଆଗସ୍କୃତ୍ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ପୃଥିବୀନାଶକାରକଃ॥ 12-36-18 (66220) ଘାତଯିତ୍ବା ତମେବାଜୌ ଛଲେନାଜିହ୍ନଯୋଧିନମ୍। ଉପସଂପ୍ରଷ୍ଟୁମର୍ହାମି ତମହଂ କେନ ହେତୁନା॥ 12-36-19 (66221) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-36-20x (5412) ତତସ୍ତଂ ନୃପତିଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯହିତେପ୍ସଯା। ପୁନରେବ ମହାବାହୁର୍ଯଦୁଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽବ୍ରବୀଦ୍ବଚଃ॥ 12-36-20 (66222) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-36-21x (5413) ନେଦାନୀମତିନିର୍ବନ୍ଧଂ ଶୋକେ ତ୍ବଂ କର୍ତୁମର୍ହସି। ଯଦାହ ଭଗବାନ୍ବ୍ଯାସସ୍ତତ୍କୁରୁଷ୍ବ ନୃପୋତ୍ତମ॥ 12-36-21 (66223) ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତ୍ବାଂ ମହାବାହୋ ଭ୍ରାତରଶ୍ଚ ମହୌଜସଃ। ପର୍ଜନ୍ଯମିବ ଘର୍ମାନ୍ତେ ନାଥମାନା ଉପାସତେ॥ 12-36-22 (66224) ହତଶିଷ୍ଟାଶ୍ଚ ରାଜାନଃ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଚୈବ ସମାଗତମ୍। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ମହାରାଜ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ତେ କୁରୁଜାଙ୍ଗଲମ୍॥ 12-36-23 (66225) ପ୍ରିଯାର୍ଥମପି ଚୈତେଷାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ନିଯୋଗାଦସ୍ଯ ଚ ଗୁରୋର୍ବ୍ଯାସସ୍ଯାମିତତେଜସଃ॥ 12-36-24 (66226) ସୁହୃଦାମସ୍ମଦାଦୀନାଂ ଦ୍ରୌପଦ୍ଯାଂଶ୍ଚ ପରଂତପ। କୁରୁ ପ୍ରିଯମମିତ୍ରଘ୍ନ ଲୋକସ୍ଯ ଚ ହିତଂ କୁରୁ॥ 12-36-25 (66227) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-36-26x (5414) ଏବମୁକ୍ତଃ ସ କୃଷ୍ଣେନ ରାଜା ରାଜୀବଲୋଚନଃ। ହିତାର୍ଥଂ ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ସମୁତ୍ତସ୍ଥୌ ମହାମନାଃ॥ 12-36-26 (66228) ସୋଽନୁନୀତୋ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ବିଷ୍ଟରଶ୍ରବସା ସ୍ବଯମ୍। ଦ୍ବୈପାଯନେନ ଚ ତଥା ଦେବସ୍ଥାନେନ ଜିଷ୍ଣୁନା॥ 12-36-27 (66229) ଏତୈଶ୍ଚାନ୍ଯୈଶ୍ଚ ବହୁଭିରନୁନୀତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ବ୍ଯଜହାନ୍ମାନସଂ ଦୁଃଖଂ ସଂତାପଂ ଚ ମହାଯଶାଃ॥ 12-36-28 (66230) ଶ୍ରୁତବାକ୍ଯଃ ଶ୍ରୁତନିଧିଃ ଶ୍ରୁତଶ୍ରାବ୍ଯବିଶାରଦଃ। ବ୍ଯବସ୍ଯ ମନସା ଶାନ୍ତିମଗଚ୍ଛତ୍ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନଃ॥ 12-36-29 (66231) ସ ତୈଃ ପରିବୃତୋ ରାଜା ନକ୍ଷତ୍ରୈରିବ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ସ୍ବପୁରଂ ପ୍ରବିବେଶ ହ॥ 12-36-30 (66232) ପ୍ରବିବିକ୍ଷୁଃ ସ ଧର୍ମଜ୍ଞଃ କୁନ୍ତୀପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଅର୍ଚଯାମାସ ଦେବାଂଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚ ସହସ୍ରଶଃ॥ 12-36-31 (66233) ତତୋ ନବଂ ରଥଂ ଶୁଭ୍ରଂ କମ୍ବଲାଜିନସଂବୃତମ୍। ଯୁକ୍ତଂ ଷୋଡଶଭିସ୍ତ୍ବଶ୍ଚୈଃ ପାଣ଼୍ଡୁରୈଃ ଶୁଭଲକ୍ଷଣୈଃ॥ 12-36-32 (66234) ମନ୍ତ୍ରୈରଭ୍ଯର୍ଚିତଂ ପଣ୍ଯୈଃ ସ୍ତୂଯମାନଶ୍ଚ ବନ୍ଦିଭିଃ। ଆରୁରୋହ ଯଥା ଦେବଃ ସୋମୋଽମ୍ରତମଯଂ ଯଥମ୍॥ 12-36-33 (66235) ଜଗ୍ରାହ ରଶ୍ମୀନ୍କୌନ୍ତେଯୋ ଭୀମୋ ଭୀମପରାକ୍ରମଃ। ଅର୍ଜୁନଃ ପାଣ୍ଡୁରଂ ଛତ୍ରଂ ଧାରଯାମାସ ଭାନୁମତ୍॥ 12-36-34 (66236) ଧ୍ରିଯମାଣଂ ଚ ତଚ୍ଛତ୍ରଂ ପାଣ୍ଡୁରଂ ରାଜମୂର୍ଧନି। ଶୁଶୁଭେ ତାରକାରାଜଃ ସିତାଭ୍ର ଇବ ଚାମ୍ବରେ॥ 12-36-35 (66237) ଚାମରବ୍ଯଜନେ ତ୍ବସ୍ଯ ବୀରୌ ଜଗୃହତୁସ୍ତଦା। ଚନ୍ଦ୍ରରଶ୍ମିପ୍ରଯେ ଶୁଭ୍ରେ ମାଦ୍ରୀପୁତ୍ରାବଲଂକୃତେ॥ 12-36-36 (66238) ତେ ପଞ୍ଚ ରଥମାସ୍ଥାଯ ଭ୍ରାତରଃ ସମଲଂକୃତାଃ। ଭୂତାନୀବ ସମସ୍ତାନି ରାଜନ୍ଦଦୃଶିରେ ତଦା॥ 12-36-37 (66239) ଆସ୍ଥାଯ ତୁ ରଥଂ ଶୁଭ୍ରଂ ଯୁକ୍ତମଶ୍ବୈର୍ମନୋଜବୈଃ। ଅନ୍ବଯାତ୍ପୃଷ୍ଠତୋ ରାଜନ୍ଯୁଯୁତ୍ସୁଃ ପାଣ୍ଡବାଗ୍ରଜମ୍॥ 12-36-38 (66240) ରଥଂ ହେମମଯଂ ଶୁଭ୍ରଂ ଶୈବ୍ଯସୁଗ୍ରୀବଯାଜିତମ୍। ସହ ସାତ୍ଯକିନା କୃଷ୍ଣଃ ସମାସ୍ଥାଯାନ୍ବଯାତ୍କୁରୂନ୍॥ 12-36-39 (66241) ନରଯାନେନ ତୁ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ପିତା ପାର୍ଥସ୍ଯ ଭାରତ। ଅଗ୍ରତୋ ଧର୍ମରାଜସ୍ଯ ଗାନ୍ଧାରୀସହିତୋ ଯଯୌ॥ 12-36-40 (66242) କୁରୁସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚ ତାଃ ସର୍ବାଃ କୁନ୍ତୀ କୃଷ୍ଣା ଚ ମାଧବୀ। ଯାନୈରୁଚ୍ଚାବଚୈର୍ଜଗ୍ମୁର୍ବିଦୁରେଣ ପୁରସ୍କୃତାଃ॥ 12-36-41 (66243) ତତୋ ରଥାଶ୍ଚ ବହୁଲା ନାଗାଶ୍ବସମଲଂକୃତାଃ। ପାଦାତାଶ୍ଚ ହଯାଶ୍ଚୈବ ପୃଷ୍ଠତଃ ସମନୁବ୍ରଜନ୍॥ 12-36-42 (66244) ତତୋ ବୈତାଲିକୈଃ ସୂତୈର୍ମାଗଧୈଶ୍ଚ ସୁଭାଷିତୈଃ। ସ୍ତୂଯମାନୋ ଯଯୌ ରାଜା ନଗରଂ ନାଗସାହ୍ବଯମ୍॥ 12-36-43 (66245) ତତ୍ପ୍ରଯାଣଂ ମାହବାହୋର୍ବଭୂବାପ୍ରତିମଂ ଭୁବି। ଆକୁଲାକୁଲମୁତ୍କ୍ରୁଷ୍ଟଂ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟଜନାକୁଲମ୍॥ 12-36-44 (66246) ଅଭିଯାନେ ତୁ ପାର୍ଥସ୍ଯ ନରୈର୍ନଗରବାସିଭିଃ। ନଗରଂ ରାଜମାର୍ଗାଶ୍ଚ ଯଥାବତ୍ସମଲଂକୃତାଃ॥ 12-36-45 (66247) ପାଣ୍ଡୁରେଣ ଚ ମାଲ୍ଯେନ ପତାକାଭିଶ୍ଚ ମେଦିନୀ। ସଂସ୍କୃତୋ ରାଜମାର୍ଗୋଽଭୂଦ୍ଧୂପନୈଶ୍ଚ ପ୍ରଧୂପିତଃ॥ 12-36-46 (66248) ଅଥ ଚୂର୍ଣୈଶ୍ଚ ଗନ୍ଧାନାଂ ନାନାପୁଷ୍ପପ୍ରିଯଙ୍ଗୁଭିଃ। ମାଲ୍ଯଦାମଭିରାସକ୍ତୈ ରାଜବେଶ୍ମାଭିସଂବୃତମ୍॥ 12-36-47 (66249) କୁମ୍ଭାଶ୍ଚ ନଗରଦ୍ବାରି ବାରିପୂର୍ଣା ନବା ଦୃଢାଃ। ସିତାଃ ସୁମନସୋ ଗୌରାଃ ସ୍ଥାପିତାସ୍ତତ୍ର ତତ୍ର ହ॥ 12-36-48 (66250) ତଥା ସ୍ବଲଂକୃତଂ ଦ୍ବାରଂ ନଗରଂ ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନଃ। ସ୍ତୂଯମାନଃ ଶୁଭୈର୍ବାକ୍ଯୈଃ ପ୍ରବିବେଶ ସୁହୃଦ୍ବୃତଃ॥ ॥ 12-36-49 (66251) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 36॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-36-3 କୌତୂହଲେନ ପ୍ରସଙ୍ଗେନାଽନୁପ୍ରବଣା ଅଭିମୁଖା॥ 12-36-6 ପ୍ରେହି ପ୍ରଯାହି॥ 12-36-10 ଯଚ୍ଚ ଦେବଗୁରୁର୍ଦ୍ରିଜ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ସବୈଯାଖ୍ଯଂ ବ୍ଯାଖ୍ଯାସହିତମ୍॥ 12-36-16 ବିମୁଞ୍ଚତି ବିମୋକ୍ଷ୍ଯତି ତତଃ ପୁରା॥ 12-36-18 ବୈଶସଂ ବିନାଶମ୍॥ 12-36-22 ନାଥମାନାଃ ଯାଚମାନାଃ। ଉପାସତ ଇତ୍ଯୁତ୍ତରତ୍ରାପି ଯୋଜ୍ଯମ୍॥ 12-36-27 ବିଷ୍ଟରଶ୍ରବସା ବିଷ୍ଣୁନା॥ 12-36-28 ସଂତାପଂ ଶାରୀରଂ ତାପମ୍॥ 12-36-29 ବାକ୍ଯାନି ବେଦାବଯବାଃ। ନିଧିସ୍ତଦର୍ଥବିଚାରଗ୍ରନ୍ଥୋ ମୀମାଂସା। ଶ୍ରୁତଂ ଶ୍ରାବ୍ଯଂ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରାଦି। ବ୍ଯବସ୍ଯ କର୍ତବ୍ଯମର୍ଥଂ ନିଶ୍ଚିତ୍ଯ॥ 12-36-33 ଅମୃତମଯଂ ଦେବତାମଯମ୍॥ 12-36-38 ଯୁଯୁତ୍ସୁର୍ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରପୁତ୍ରଃ॥ 12-36-46 ମେଦିନୀ ସମଲଂକୃତେତ୍ଯନୁଷଜ୍ଯତେ। ଧୂପନୈଃ ଅଗରୁପ୍ରଭୃତିଭିର୍ଧୂପଦ୍ରବ୍ଯୈଃ॥

12-37-0 (66252) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-37-0x (5415) ପ୍ରବେଶନେ ତୁ ପାର୍ଥାନାଂ ଜନାନାଂ ପୁରବାସିନାମ୍। ଦିଦୃକ୍ଷୂଣାଂ ସହସ୍ରାଣି ସମାଜଗ୍ମୁଃ ସହସ୍ରଶଃ॥ 12-37-1 (66253) ସ ରାଜମାର୍ଗଃ ଶୁଶୁଭେ ସମଲଂକୃତଚତ୍ବରଃ। ଯଥା ଚନ୍ଦ୍ରୋଦଯେ ରାଜନ୍ବର୍ଧମାନୋ ମହୋଦଧିଃ॥ 12-37-2 (66254) ଗୃହାଣି ରାଜମାର୍ଗେଷୁ ରତ୍ନବନ୍ତି ମହାନ୍ତି ଚ। ପ୍ରାକମ୍ପନ୍ତୀବ ଭାରେଣ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ପୂର୍ଣାନି ଭାରତ॥ 12-37-3 (66255) ତାଃ ଶନୈରିବ ସବ୍ରୀଡଂ ପ୍ରଶଶଂସୁର୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍। ଭୀମସେନାର୍ଜୁନୌ ଚୈବ ମାଦ୍ରୀପୁତ୍ରୌ ଚ ପାଣ୍ଡବୌ॥ 12-37-4 (66256) ଧନ୍ଯା ତ୍ବମସି ପାଞ୍ଚାଲି ଯା ତ୍ବଂ ପୁରୁଷସତ୍ତମାନ୍। ଉପତିଷ୍ଠସି କଲ୍ଯାଣି ମହର୍ଷିମିବ ଗୌତମୀ॥ 12-37-5 (66257) ତବ କର୍ମାଣ୍ଯମୋଘାନି ବ୍ରତଚର୍ଯା ଚ ଭାମିନି। ଇତି କୃଷ୍ଣାଂ ମହାରାଜ ପ୍ରଶଶଂସୁସ୍ତଦା ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 12-37-6 (66258) ପ୍ରଶଂସାବଚନୈସ୍ତାସାଂ ମିଥଃ ଶବ୍ଦୈଶ୍ଚ ଭାରତ। ପ୍ରୀତିଜୈଶ୍ଚ ତଦା ଶବ୍ଦୈଃ ପୁରମାସୀତ୍ସମାକୁଲମ୍॥ 12-37-7 (66259) ତମତୀତ୍ଯ ଯଥାଯୁକ୍ତଂ ରାଜମାର୍ଗଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଅଲଂକୃତଂ ଶୋଭମାନମୁପାପାଦ୍ରାଜବେଶ୍ମ ହ॥ 12-37-8 (66260) ତତଃ ପ୍ରକୃତଯଃ ସର୍ବାଃ ପୌରା ଜାନପଦାସ୍ତଦା। ଊଚୁଃ କର୍ଣସୁଖା ବାଚଃ ସମୁପେତ୍ଯ ତତସ୍ତତଃ॥ 12-37-9 (66261) ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଜଯସି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଶତ୍ରୂଞ୍ଛତ୍ରୁନିଷୂଦନ। ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ରାଜ୍ଯଂ ପୁନଃ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଧର୍ମେଣ ଚ ବଲେନ ଚ॥ 12-37-10 (66262) ଭବ ନସ୍ତ୍ବଂ ମହାରାଜ ରାଜେହ ଶରଦାଂ ଶତମ୍। ପ୍ରଜାଃ ପାଲଯ ଧର୍ମେଣ ଯଥେନ୍ଦ୍ରସ୍ତ୍ରିଦିବଂ ତଥା॥ 12-37-11 (66263) ଏବଂ ରାଜକୁଲଦ୍ବାରି ମଙ୍ଗଲୈରଭିପୂଜିତଃ। ଆଶୀର୍ବାଦାନ୍ଦ୍ବିଜୈରୁକ୍ତାନ୍ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ସମନ୍ତତଃ॥ 12-37-12 (66264) ପ୍ରବିଶ୍ଯ ଭବନଂ ରାଜା ଦେବରାଜଗୃହୋପମମ୍। ଶ୍ରୁତ୍ବା ବିଜଯସଂଯୁକ୍ତଂ ରଥାତ୍ପଶ୍ଚାଦବାତରତ୍॥ 12-37-13 (66265) ପ୍ରବିଶ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରଂ ଶ୍ରୀମାନ୍ଦୈବତାନ୍ଯଭିଗମ୍ଯ ଚ। ପୂଜଯାମାସ ରତ୍ନୈଶ୍ଚ ଗନ୍ଧମାଲ୍ଯୈଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-37-14 (66266) ନିଶ୍ଚକ୍ରାମ ତତଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ପୁନରେବ ମହାଯଶାଃ। ଦଦର୍ଶ ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚୈବ ସୋଽଭିରୂପାନବସ୍ଥିତାନ୍॥ 12-37-15 (66267) ସ ସଂବୃତସ୍ତଦା ବିପ୍ରୈରାଶୀର୍ବାଦବିବକ୍ଷୁଭିଃ। ଶୁଶୁଭେ ବିମଲଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରସ୍ତାରାଗଣବୃତୋ ଯଥା॥ 12-37-16 (66268) ତାଂସ୍ତୁ ବୈ ପୂଜଯାମାସ କୌନ୍ତେଯୋ ବିଧିବଦ୍ଦ୍ବିଜାନ୍। ସୁମନୋମୋଦକୈ ରତ୍ନୈର୍ହିରଣ୍ଯେନ ଚ ଭୂରିଣା। ଗୋଭିର୍ବସ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବିବିଧୈଶ୍ଚ କିମିଚ୍ଛକୈଃ॥ 12-37-17 (66269) ଧୌମ୍ଯଂ ଗୁରୁଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ପିତରମେବ ଚ। `ପ୍ରବିବେଶ ସଭାଂ ରାଜା ସୁଧର୍ମାଂ ବାସବୋ ଯଥା॥' 12-37-18 (66270) ତତଃ ପୁଣ୍ଯାହଘୋଷୋଽଭୂଦ୍ଦିବଂ ସ୍ତବ୍ଧ୍ବେବ ଭାରତ। ସୁହୃଦାଂ ପ୍ରୀତିଜନନଃ ପୁଣ୍ଯଃ ଶ୍ରୁତିସୁଖାବହଃ॥ 12-37-19 (66271) ହଂସବନ୍ନେଦୁଷାଂ ରାଜନ୍ଦ୍ବିଜାନାଂ ତତ୍ର ଭାରତୀ। ଶୁଶ୍ରୁବେ ବେଦବିଦୁଷାଂ ପୁଷ୍କଲାର୍ଥପଦାକ୍ଷରା॥ 12-37-20 (66272) ତତୋ ଦୁନ୍ଦୁଭିନିର୍ଘୋଷଃ ଶଙ୍ଖାନାଂ ଚ ମନୋରମଃ। ଜଯଂ ପ୍ରବଦତାଂ ତତ୍ର ସ୍ବନଃ ପ୍ରାଦୁରଭୂନ୍ନୃପ॥ 12-37-21 (66273) ନିଃଶବ୍ଦେ ଚ ସ୍ଥିତେ ତତ୍ର ତତୋ ବିପ୍ରଜନେ ପୁନଃ। ରାଜାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଚ୍ଛଝା ଚାର୍ବାକୋ ରାକ୍ଷସୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-37-22 (66274) ତତ୍ର ଦୁର୍ଯୋଧନସଖା ଭିକ୍ଷୁରୂପେଣ ସଂବୃତଃ। ସାଙ୍ଖ୍ଯଃ ଶିଖୀ ତ୍ରିଦଣ୍ଡୀ ଚ ଧୃଷ୍ଟୋ ବିଗତସାଧ୍ବସଃ॥ 12-37-23 (66275) ବୃତଃ ସର୍ବୈସ୍ତଥା ବିପ୍ରୈରାଶୀର୍ବାଦବିବକ୍ଷୁଭିଃ। ପରସ୍ସହସ୍ରୈ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତପୋନିଯମସଂସ୍ଥିତୈଃ॥ 12-37-24 (66276) ସୁଦୁଷ୍ଟଃ ପାପମାଶଂସୁଃ ପାଣ୍ଡବାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ଅନାମନ୍ତ୍ର୍ଯୈବ ତାନ୍ବିପ୍ରାଂସ୍ତମୁବାଚ ମହୀପତିମ୍॥ 12-37-25 (66277) ଚାର୍ବାକ ଉବାଚ। 12-37-26x (5416) ଇମେ ପ୍ରାହୁର୍ଦ୍ବିଜାଃ ସର୍ବେ ସମାରୋପ୍ଯ ବଚୋ ମଯି। ଧିଗ୍ଭବନ୍ତଂ କୁନୃପତିଂ ଜ୍ଞାତିଘାତିନମସ୍ତୁ ବୈ॥ 12-37-26 (66278) କିଂ ତେ ରାଜ୍ଯେନ କୌନ୍ତେଯ କୃତ୍ବେମଂ ଜ୍ଞାତିସଂକ୍ଷଯମ୍। ଘାତଯିତ୍ବା ଗୁରୂଂଶ୍ଚୈବ ମୃତଂ ଶ୍ରେଯୋ ନ ଜୀବିତମ୍॥ 12-37-27 (66279) ଇତି ତେ ବୈ ଦ୍ବିଜାଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ତସ୍ଯ ଦୁଷ୍ଟସ୍ଯ ରକ୍ଷସଃ। ବିବ୍ଯଥୁଶ୍ଚୁକ୍ରୁଶୁଶ୍ଚୈବ ତସ୍ଯ ବାକ୍ଯପ୍ରଧର୍ଷିତାଃ॥ 12-37-28 (66280) ତତସ୍ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସର୍ବେ ସ ଚ ରାଜା ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ବ୍ରୀଡିତାଃ ପରମୋଦ୍ବିଗ୍ରାସ୍ତୂଷ୍ଣୀମାସନ୍ବିଶାଂପତେ॥ 12-37-29 (66281) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-37-30x (5417) ପ୍ରସୀଦନ୍ତୁ ଭବନ୍ତୋ ମେ ପ୍ରଣତସ୍ଯାଭିଯାଚତଃ। ପ୍ରତ୍ଯାସନ୍ନବ୍ଯସନିନଂ ନ ମାଂ ଧିକ୍କର୍ତୁମର୍ହଥ॥ 12-37-30 (66282) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-37-31x (5418) ତତୋ ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମାଣାସ୍ତେ ସର୍ବ ଏବ ବିଶାଂପତେ। ଊଚୁର୍ନୈଷ ଦ୍ବିଜୋଽସ୍ମାକମନ୍ଯସ୍ତୁ ତବ ପାର୍ଥିବ॥ 12-37-31 (66283) ଜଜ୍ଞୁଶ୍ଚୈନଂ ମହାତ୍ମାନସ୍ତତସ୍ତଂ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷା। ବ୍ରାହ୍ମଣା ବେଦବିଦ୍ବାଂସସ୍ତପୋଭିର୍ବିମଲୀକୃତାଃ॥ 12-37-32 (66284) ବ୍ରାହ୍ମଣା ଊଚୁଃ। 12-37-33x (5419) ଏଷ ଦୁର୍ଯୋଧନସଖା ବିଶ୍ରୁତୋ ବ୍ରହ୍ମରାକ୍ଷସଃ। ପରିବ୍ରାଜକରୂପେଣ ହିତଂ ତସ୍ଯ ଚିକୀର୍ଷତି॥ 12-37-33 (66285) ନ ବଯଂ ବ୍ରୂମ ଧର୍ମାତ୍ମନ୍ବ୍ଯେତୁ ତେ ଭଯମୀଦୃଶମ୍। ଉପତିଷ୍ଠତୁ କଲ୍ଯାଣଂ ଭବନ୍ତଂ ଭ୍ରାତୃଭିଃ ସହ॥ 12-37-34 (66286) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-37-35x (5420) ତତସ୍ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସର୍ବେ ହୁଂକାରୈଃ କ୍ରୋଧମୂର୍ଚ୍ଛିତାଃ। ନିର୍ଭର୍ତ୍ସଯନ୍ତଃ ଶୁଚଯୋ ନିଜଘ୍ନୁଃ ପାପରାକ୍ଷସମ୍॥ 12-37-35 (66287) ସ ପପାତ ବିନିର୍ଦଗ୍ଧସ୍ତେଜସା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନାମ୍। ମହେନ୍ଦ୍ରାଶନିନିର୍ଦଗ୍ଧଃ ପାଦପୋଽଙ୍କୁରବାନିବ॥ 12-37-36 (66288) ପୂଜିତାଶ୍ଚ ଯଯୁର୍ବିପ୍ରା ରାଜାନମଭିନନ୍ଦ୍ଯ ତମ୍। ରାଜା ଚ ହର୍ଷମାପେଦେ ପାଣ୍ଡବଃ ସସୁହୃଜ୍ଜନଃ॥ ॥ 12-37-37 (66289) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 37॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-37-3 ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ସ୍ତ୍ରୀଭିଃ॥ 12-37-15 ଅଭିରୂପାନ୍ମଙ୍ଗଲଦ୍ରବ୍ଯପାଣୀନ୍॥ 12-37-17 କିମିଚ୍ଛସି କିମିଚ୍ଛସୀତି ପୃଚ୍ଛଦ୍ଭିର୍ଭୃତ୍ଯୈର୍ବିବିଧୈର୍ଗୋବସ୍ତ୍ରାଦିଦ୍ରବ୍ଯୈର୍ନିମନ୍ତ୍ରଯଦ୍ଭିରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-37-19 ସ୍ତବ୍ଧ୍ଧା ବ୍ଯାପ୍ଯ॥ 12-37-23 ସାକ୍ଷଃ ଶିଖୀତି ଝ.ପାଠଃ॥ 12-37-30 ପ୍ରତ୍ଯାସନ୍ନାଃ ସମୀପସ୍ଥାଃ ବ୍ଯସନିନଶ୍ଚିରଦୁଃଖିନୋ ଭ୍ରାତ୍ରାଦଯୋ ଯସ୍ଯ ତମ୍। ଭ୍ରାତ୍ରାଦିଦୁଃଖପରିହାରାର୍ଥଂ ମମେଦଂ ରାଜ୍ଯକରଣଂ ନତୁ ସ୍ବସୁଖାର୍ଥମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-37-32 ଜଜ୍ଞୁର୍ଜ୍ଞାତବନ୍ତଃ॥ 12-37-33 ଚାର୍ବାକୋ ନାମ ରାକ୍ଷସଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-38-0 (66290) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-38-0x (5421) ତତସ୍ତତ୍ର ତୁ ରାଜାନଂ ତିଷ୍ଠନ୍ତେ ଭ୍ରାତୃଭିଃ ସହ। ଉବାଚ ଦେବକୀପୁତ୍ରଃ ସର୍ବଦର୍ଶୀ ଜନାର୍ଦନଃ॥ 12-38-1 (66291) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-38-2x (5422) ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତାତ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନର୍ଚନୀଯାଃ ସଦା ମମ। ଏତେ ଭୂମିଚରା ଦେବା ବାଗ୍ବିଷାଃ ସୁପ୍ରସାଦକାଃ॥ 12-38-2 (66292) ପୁରା କୃତଯୁଗେ ରାଜଂଶ୍ଚାର୍ବାକୋ ନାମ ରାକ୍ଷସଃ। ତପସ୍ତେପେ ମହାବାହୋ ବଦର୍ଯାଂ ବହୁବାର୍ଷିକମ୍॥ 12-38-3 (66293) ବରେଣ ଚ୍ଛନ୍ଦ୍ଯମାନଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଣା ଚ ପୁନଃ ପୁନଃ। ଅଭଯଂ ସର୍ବଭୂତେଭ୍ଯୋ ବରଯାମାସ ଭାରତ॥ 12-38-4 (66294) ଦ୍ବିଜାବମାନାଦନ୍ଯତ୍ର ପ୍ରାଦାଦ୍ବରମନୁତ୍ତମମ୍। ଅଭଯଂ ସର୍ବଭୂତେଭ୍ଯୋ ଦଦୌ ତସ୍ମୈ ଜଗତ୍ପତିଃ॥ 12-38-5 (66295) ସ ତୁ ଲବ୍ଧବରଃ ପାପୋ ଦେବାନମିତବିକ୍ରମଃ। ରାକ୍ଷସସ୍ତାପଯାମାସ ତୀବ୍ରକର୍ମା ମହାବଲଃ॥ 12-38-6 (66296) ତତୋ ଦେବାଃ ସମେତାଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମାଣମିଦମବ୍ରୁବନ୍। ବଧାଯ ରକ୍ଷସସ୍ତସ୍ଯ ବଲବିପ୍ରକୃତାସ୍ତଦା॥ 12-38-7 (66297) ତାନୁବାଚ ତତୋ ଦେବୋ ବିହିତଂ ତତ୍ର ବୈ ମଯା। ଯଥାଽସ୍ଯ ଭବିତା ମୃତ୍ଯୁରଚିରଣେତି ଭାରତ॥ 12-38-8 (66298) ରାଜା ଦୁର୍ଯୋଧନୋ ନାମ ସଖାଽସ୍ଯ ଭବିତା ନୃଷୁ। ତସ୍ଯ ସ୍ନେହାବବଦ୍ଧୋଽସୌ ବ୍ରାହ୍ମଣାନବମଂସ୍ଯତେ॥ 12-38-9 (66299) ତତ୍ରୈନଂ ରୁଷିତା ବିପ୍ରା ବିପ୍ରକାରପ୍ରଧର୍ଷିତାଃ। ଧକ୍ଷ୍ଯନ୍ତି ବାଗ୍ବଲାଃ ପାପଂ ତତୋ ନାଶଂ ଗମିଷ୍ଯତି॥ 12-38-10 (66300) ସ ଏଷ ନିହତଃ ଶେତେ ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡେନ ରାକ୍ଷସଃ। ଚାର୍ବାକୋ ନୃପତିଶ୍ରେଷ୍ଠ ମା ଶୁଚୋ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-38-11 (66301) ହତାସ୍ତେ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ଜ୍ଞାତଯସ୍ତବ ପାର୍ଥିବ। ସ୍ବର୍ଗତାଶ୍ଚ ମହାତ୍ମାନୋ ବୀରାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯପୁଙ୍ଗବାଃ॥ 12-38-12 (66302) ସ ତ୍ବମାତିଷ୍ଠ କାର୍ଯାଣି ମା ତେ ଭୂଦ୍ବୁଦ୍ଧିରନ୍ଯଥା। ଶତ୍ରୂଞ୍ଜହି ପ୍ରଜା ରକ୍ଷ ଦ୍ବିଜାଂଶ୍ଚ ପରିପୂଜଯ॥ ॥ 12-38-13 (66303) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 38॥

12-39-0 (66304) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-39-0x (5423) ତତଃ କୁନ୍ତୀସୁତୋ ରାଜା ଗତମନ୍ଯୁର୍ଗତଜ୍ବରଃ। କାଞ୍ଚନେ ପ୍ରାଡ୍ଭୁଖୋ ହୃଷ୍ଟୋ ନ୍ଯଷୀଦତ୍ପରମାସନେ॥ 12-39-1 (66305) ତମେବାଭିମୁଖୌ ପୀଠେ ପ୍ରଦୀପ୍ତେ କାଞ୍ଚନେ ଶୁଭେ। ସାତ୍ଯକିର୍ବାସୁଦେବଶ୍ଚ ନିଷୀଦତୁରରିଂଦମୌ॥ 12-39-2 (66306) ମଧ୍ଯେ କୃତ୍ବା ତୁ ରାଜାନଂ ଭୀମସେନାର୍ଜୁନାବୁଭୌ। ନିଷୀଦତୁର୍ମହାତ୍ମାନୌ ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣଯୋର୍ମଣିପୀଠଯୋଃ॥ 12-39-3 (66307) ଦାନ୍ତେ ଶଯ୍ଯାସନେ ଶୁଭ୍ରେ ଜାମ୍ବୂନଦବିଭୂଷିତେ। ପୃଥାଽପି ସହଦେବେନ ସହାସ୍ତେ ନକୁଲେନ ଚ॥ 12-39-4 (66308) ସୁଧର୍ମା ବିଦୁରୋ ଧୌମ୍ଯୋ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚ କୌରବଃ। ନିଷେଦୁର୍ଜ୍ବଲନାକାରେଷ୍ବାସନେଷୁ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍॥ 12-39-5 (66309) ଯୁଯୁତ୍ସୁଃ ସଞ୍ଜଯଶ୍ଚୈବ ଗାନ୍ଧାରୀ ଚ ଯଶସ୍ବିନୀ। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରୋ ଯତୋ ରାଜା ତତଃ ସର୍ବେ ସମାବିଶନ୍॥ 12-39-6 (66310) ତତ୍ରୋପବିଷ୍ଟୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ଶ୍ବେତାଃ ସୁମନସୋଽସ୍ପୃଶତ୍। ସ୍ବସ୍ତିକାନକ୍ଷତାନ୍ଭୂମିଂ ସୁବର୍ଣଂ ରଜତଂ ମଣୀନ୍॥ 12-39-7 (66311) ତତଃ ପ୍ରକୃତଯଃ ସର୍ବାଃ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ପୁରୋହିତମ୍। ଦଦୃଶୁର୍ଧର୍ମରାଜାନମାଦାଯ ବହୁମଙ୍ଗଲମ୍॥ 12-39-8 (66312) ପୃଥିବୀଂ ଚ ସୁବର୍ଣଂ ଚ ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ। ଆଭିଷେଚନିକଂ ଭାଣ୍ଡଂ ସର୍ବସଂଭାରସଂଭୃତମ୍॥ 12-39-9 (66313) କାଞ୍ଚନୌଦୁମ୍ବରାସ୍ତତ୍ର ରାଜତାଃ ପୃଥିବୀମଯାଃ। ପୂର୍ଣକୁମ୍ଭାଃ ସୁମନସୋ ଲାଜା ବର୍ହୀଷି ଗୋରସାଃ॥ 12-39-10 (66314) ଶମୀପିପ୍ପଲପାଲାଶସମିଧୋ ମଧୁସର୍ପିଷୀ। ସ୍ରୁବ ଔଦୁମ୍ବରଃ ଶଙ୍ଖସ୍ତଥା ହେମବିଭୂଷିତଃ॥ 12-39-11 (66315) ଦାଶାର୍ହେଣାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତସ୍ତତ୍ର ଧୌମ୍ଯଃ ପୁରୋହିତଃ। ପ୍ରାଗୁଦକ୍ପ୍ରବଣେ ବେଦୀଂ ଲକ୍ଷଣେନୋପଲିଖ୍ଯ ଚ॥ 12-39-12 (66316) ବ୍ଯାଘ୍ରଚର୍ମୋତ୍ତରେ ଶୁକ୍ଲେ ସର୍ବତୋଭଦ୍ର ଆସନେ। ଦୃଢପାଦପ୍ରତିଷ୍ଠାନେ ହୁତାଶନସମତ୍ବିପି॥ 12-39-13 (66317) ଉପବେଶ୍ଯ ମହାତ୍ମାନଂ କୃଷ୍ଣାଂ ଚ ଦ୍ରୁପଦାତ୍ମଜାମ୍। ଜୁହାବ ପାବକଂ ଧୀମାନ୍ବିଧିମନ୍ତ୍ରପୁରସ୍କୃତମ୍॥ 12-39-14 (66318) ତତ ଉତ୍ଥାଯ ଦାଶାର୍ହଃ ଶଙ୍ଖମାଦାଯ ପୂରିତମ୍। ଅଭ୍ଯଷିଞ୍ଚତ୍ପତିଂ ପୃଥ୍ବ୍ଯାଃ କୁନ୍ତୀପୁତ୍ରଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚ ରାଜର୍ଷିଃ ସର୍ବାଃ ପ୍ରକୃତଯସ୍ତଥା॥ 12-39-15 (66319) ଅନୁଜ୍ଞାତୋଽଥ କୃଷ୍ଣେନ ଭ୍ରାତୃଭିଃ ସହ ପାଣ୍ଡବଃ। ପାଞ୍ଚଜନ୍ଯାଭିଷିକ୍ତଶ୍ଚ ରାଜାଽମୃତମୁଖୋଽଭବତ୍॥ 12-39-16 (66320) ତତୋଽନୁବାଦଯାମାସୁଃ ପଣବାନକଦୁନ୍ଦୁଭୀନ୍॥ 12-39-17 (66321) ଧର୍ମରାଜୋଽପି ତତ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ଧର୍ମତଃ। ପୂଜଯାମାସ ତାଂଶ୍ଚାପି ବିଧିବଦ୍ଭୂରିଦକ୍ଷିଣଃ॥ 12-39-18 (66322) ତତୋ ନିଷ୍କସହସ୍ରେଣ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ସ୍ବସ୍ତ୍ଯବାଚଯନ୍। ବେଦାଧ୍ଯଯନସଂପନ୍ନାନ୍ଧୃତିଶୀଲସମନ୍ବିତାନ୍॥ 12-39-19 (66323) ତେ ପ୍ରୀତା ବ୍ରାହ୍ମଣା ରାଜନ୍ସ୍ବସ୍ତ୍ଯୂଚୁର୍ଜଯମେବ ଚ। ହଂସା ଇବ ଚ ନର୍ଦନ୍ତଃ ପ୍ରଶଶଂସୁର୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍॥ 12-39-20 (66324) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମହାବାହୋ ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଜଯସି ପାଣ୍ଡବ। ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ସ୍ବଧର୍ମଂ ପ୍ରାପ୍ତୋଽସି ବିକ୍ରମେଣ ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 12-39-21 (66325) ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଗାଣ୍ଡୀବଧନ୍ବା ଚ ଭୀମସେନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବଃ। ତ୍ବଂ ଚାପି କୁଶଲୀ ରାଜନ୍ମାଦ୍ରୀପୁତ୍ରୌ ଚ ପାଣ୍ଡବୌ॥ 12-39-22 (66326) ମୁକ୍ତା ବୀରକ୍ଷଯାତ୍ତସ୍ମାତ୍ସଂଗ୍ରାମାଦ୍ବିଜିତଦ୍ବିଷଃ। କ୍ଷିପ୍ରମୁତ୍ତରକାର୍ଯାଣି କୁରୁ ସର୍ବାଣି ଭାରତ॥ 12-39-23 (66327) ତତଃ ପ୍ରୀତ୍ଯାଽର୍ଚିତଃ ସଦ୍ଭିର୍ଧର୍ମରାଜୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ପ୍ରତିପେଦେ ମହଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ସୁହୃଦ୍ଭିଃ ସହ ଭାରତ॥ ॥ 12-39-24 (66328) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 39॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-39-1 ଗତମନ୍ଯୁର୍ବୀତଦୈନ୍ଯଃ। ଗତଜ୍ବରୋ ବୀତଶୋକଃ॥ 12-39-2 ନିଷୀଦତୁରିତି ନିଷେଦତୁରିତ୍ଯର୍ଥେ ଆର୍ଷମ୍॥ 12-39-4 ଦାନ୍ତେ ଗଜଦନ୍ତମଯେ॥ 12-39-5 ସୁଧର୍ମା ଦୁର୍ଯୋଧନପୁରୋହିତଃ॥ 12-39-7 ସ୍ବସ୍ତିକାନ୍ସର୍ବତୋଭଦ୍ରାଦ୍ଯଙ୍କିତାନି ଦେବତାପୀଠାନି॥ 12-39-9 ଭାଣ୍ଡଂ ଉପକରଣମ୍॥ 12-39-10 ଔଦୁମ୍ବରାସ୍ତାମ୍ରମଯାଃ॥ 12-39-11 ଉଦୁମ୍ବରକାଷ୍ଟମଯଃ ସ୍ରୁବଃ॥ 12-39-16 ଅମୃତମୁଖଃ ଅତ୍ଯନ୍ତଂ ଦର୍ଶନୀଯଃ॥

12-40-0 (66329) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-40-0x (5424) ପ୍ରକୃତୀନାଂ ଚ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଦେଶକାଲୋପବୃଂହିତମ୍। ଶ୍ରୁତ୍ବା ଯୁଧିଷ୍ଠିରୋ ରାଜାଽଥୋତ୍ତରଂ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ 12-40-1 (66330) ଧନ୍ଯାଃ ପାଣ୍ଡୁସୁତା ନୂନଂ ଯେଷାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣପୁଙ୍ଗବାଃ। ତଥ୍ଯାନ୍ବାପ୍ଯଥବାଽତଥ୍ଯାନ୍ଗୁଣାନାହୁଃ ସମାଗତାଃ॥ 12-40-2 (66331) ଅନୁଗ୍ରାହ୍ଯା ବଯଂ ନୂନଂ ଭବତାମିତି ମେ ମତିଃ। ଯଦେବଂ ଗୁଣସଂପନ୍ନାନସ୍ମାନ୍ବ୍ରୂଥ ବିମତ୍ସରାଃ॥ 12-40-3 (66332) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରୋ ମହାରାଜଃ ପିତା ନୋ ଦୈବତଂ ପରମ୍। ଶାସନେଽସ୍ଯ ପ୍ରିଯେ ଚୈବ ସ୍ଥେଯଂ ମତ୍ପ୍ରିଯକାଙ୍କ୍ଷିଭିଃ॥ 12-40-4 (66333) ଏତଦର୍ଥଂ ହି ଜୀବାମି କୃତ୍ବା ଜ୍ଞାତିବଧଂ ମହତ୍। ଅସ୍ଯ ଶୁଶ୍ରୂଷଣଂ କାର୍ଯଂ ମଯା ନିତ୍ଯମତନ୍ଦ୍ରିଣା॥ 12-40-5 (66334) ଯଦି ଚାହମନୁଗ୍ରାହ୍ଯୋ ଭବତାଂ ସୁହୃଦାଂ ତଥା। ଧୃତରା ଯଥାପୂର୍ବଂ ବୃତ୍ତିଂ ବର୍ତିତୁମର୍ହଥ॥ 12-40-6 (66335) ଏଷ ନାଥୋ ହି ଜଗତୋ ଭବତାଂ ଚ ମଯା ସହ। ଅସ୍ଯ ପ୍ରସାଦେ ପୃଥିବୀ ପାଣ୍ଡବାଃ ସର୍ବ ଏବ ଚ॥ 12-40-7 (66336) ଏତନ୍ମନସି କର୍ତବ୍ଯଂ ଭବଦ୍ଭିର୍ବଚନଂ ମମ। ଅନୁଜ୍ଞାପ୍ଯାଥ ତାନ୍ରାଜା ଯଥେଷ୍ଟଂ ଗମ୍ଯତାମିତି॥ 12-40-8 (66337) ପୌରଜାନପଦାନ୍ସର୍ବାନ୍ବିସୃଜ୍ଯ କୁରୁନନ୍ଦନଃ। ଯୌବରାଜ୍ଯେନ କୌନ୍ତେଯଂ ଭୀମସେନମଯୋଜଯତ୍॥ 12-40-9 (66338) ମନ୍ତ୍ରେ ଚ ନିଶ୍ଚଯେ ଚୈବ ଷାଙ୍ଗୁଣ୍ଯସ୍ଯ ଚ ଚିନ୍ତନେ। ବିଦୁରଂ ବୁଦ୍ଧିସଂପନ୍ନଂ ପ୍ରୀତିମାନ୍ସ ସମାଦିଶତ୍॥ 12-40-10 (66339) କୃତାକୃତପରିଜ୍ଞାନେ ତଥାଽଽଯବ୍ଯଯଚିନ୍ତନେ। ସଂଜଯଂ ଯୋଜଯାମାସ ବୃଦ୍ଧଂ ସର୍ବଗୁଣୈର୍ଯୁତମ୍॥ 12-40-11 (66340) ବଲସ୍ଯ ପରିମାଣେ ଚ ଭକ୍ତବେତନଯୋସ୍ତଥା। ନକୁଲଂ ବ୍ଯାଦିଶଦ୍ରାଜା କର୍ମଣାଂ ଚାନ୍ବବେକ୍ଷଣେ॥ 12-40-12 (66341) ପରଚକ୍ରୋପରୋଧେ ଚ ଦୃପ୍ତାନାଂ ଚାବମର୍ଦନେ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରୋ ମହାରାଜ ଫଲ୍ଗୁନଂ ବ୍ଯାଦିଦେଶ ହ॥ 12-40-13 (66342) ଦ୍ବିଜାନାଂ ଦେବକାର୍ଯେଷୁ କାର୍ଯେଷ୍ବନ୍ଯେଷୁ ଚୈବ ହ। ଧୌମ୍ଯଂ ପୁରୋଧସାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ନିତ୍ଯମେବ ସମାଦିଶତ୍॥ 12-40-14 (66343) ସହଦେବଂ ସମୀପସ୍ଥଂ ନିତ୍ଯମେବ ସମାଦିଶତ୍। ତନେ ଗୋପ୍ଯୋ ହି ନୃପତିଃ ସର୍ବାବସ୍ଥୋ ବିଶାଂପତେ॥ 12-40-15 (66344) ଯାନ୍ଯାନମନ୍ଯଦ୍ଯୋଗ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଯେଷୁ ଯେଷ୍ବିହ କର୍ମସୁ। ତାଂସ୍ତାଂସ୍ତେଷ୍ବେବ ଯୁଯୁଜେ ପ୍ରୀଯମାଣୋ ମହୀପତିଃ॥ 12-40-16 (66345) ବିଦୁରଂ ସଂଜଯଂ ଚୈବ ଯୁଯୁତ୍ସୁଂ ଚ ମହାମତିମ୍। ଅବ୍ରବୀତ୍ପରବୀରଘ୍ନୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ଧର୍ମବତ୍ସଲଃ॥ 12-40-17 (66346) ଉତ୍ଥାଯୋତ୍ଥାଯ ତତ୍କାର୍ଯମସ୍ଯ ରାଜ୍ଞଃ ପିତୁର୍ମମ। ସର୍ବଂ ଭବଦ୍ଭିଃ କର୍ତବ୍ଯମପ୍ରମତ୍ତୈର୍ଯଥା ମମ॥ 12-40-18 (66347) ପୌରଜାନପଦାନାଂ ଚ ଯାନି କାର୍ଯାଣି ନିତ୍ଯଶଃ। ରାଜାନଂ ସମନୁଜ୍ଞାପ୍ଯ ତାନି କାର୍ଯାଣି ଧର୍ମତଃ॥ ॥ 12-40-19 (66348) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 40॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-40-18 ଯତ୍ ଅସ୍ଯ କାର୍ଯଂ ତଚ୍ଚ ଭବଦ୍ଭିଃ କର୍ତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଅପ୍ରମତ୍ତୈସ୍ତଥାମଯେତି ଟ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-40-19 ତାନି କାର୍ଯାଣି କର୍ତବ୍ଯାନୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-41-0 (66349) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-41-0x (5425) ତତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରୋ ରାଜା ଜ୍ଞାତୀନାଂ ଯେ ହତା ଯୁଧି। ଶ୍ରାଦ୍ଧାନି କାରଯାମାସ ତେଷାଂ ପୃଥଗୁଦାରଧୀଃ॥ 12-41-1 (66350) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରୋ ଦଦୌ ରାଜା ପୁତ୍ରାଣାମୌର୍ଧ୍ବଦେହିକମ୍। ସର୍ବକାମଗୁଣୋପେତମନ୍ନଂ ଗାଶ୍ଚ ଧନାନି ଚ। ରତ୍ନାନି ଚ ବିଚିତ୍ରାଣି ମହାର୍ହାଣି ମହାଯଶାଃ॥ 12-41-2 (66351) ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ତୁ ଦ୍ରୋଣସ୍ଯ କର୍ଣସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ। ଧୃଷ୍ଟଦ୍ଯୁମ୍ନାଭିମନ୍ଯୁଭ୍ଯାଂ ହେଡିମ୍ବସ୍ଯ ଚ ରକ୍ଷସଃ॥ 12-41-3 (66352) ବିରାଟପ୍ରଭୃତୀନାଂ ଚ ସୁହୃଦାମୁପକାରିଣାମ୍। ଦ୍ରୁପଦଦ୍ରୌପଦେଯାନାଂ ଦ୍ରୌପଦ୍ଯା ସହିତୋ ଦଦୌ॥ 12-41-4 (66353) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସହସ୍ରାଣି ପୃଥଗେକୈକମୁଦ୍ଦିଶନ୍। ଧନୈ ରତ୍ନୈଶ୍ଚ ଗୋଭିଶ୍ଚ ବସ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚ ସମତର୍ପଯତ୍॥ 12-41-5 (66354) ଯେ ଚାନ୍ଯେ ପୃଥିବୀପାଲା ଯେଷାଂ ନାସ୍ତି ସୁହୃଜ୍ଜନଃ। ଉଦ୍ଦିଶ୍ଯୋଦ୍ଦିଶ୍ଯ ତେଷାଂ ଚ ଚକ୍ରେ ରାଜୌର୍ଧ୍ବଦେହିକମ୍॥ 12-41-6 (66355) ସଭାଃ ପ୍ରପାଶ୍ଚ ବିବିଧାସ୍ତଟାକାନି ଚ ପାଣ୍ଡବଃ। ସୁହୃଦାଂ କାରଯାମାସ ସର୍ବେଷାମୌର୍ଧ୍ବଦେହିକମ୍॥ 12-41-7 (66356) ସ ତେଷାମନୃଣୋ ଭୂତ୍ବା ଗତ୍ବା ଲୋକେଷ୍ବବାଚ୍ଯତାମ୍। କୃତକୃତ୍ଯୋଽଭବଦ୍ରାଜା ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍॥ 12-41-8 (66357) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଯଥାପୂର୍ବଂ ଗାନ୍ଧାରୀଂ ବିଦୁରଂ ତଥା। ସର୍ବାଂଶ୍ଚ କୌରବାନ୍ମାନ୍ଯାନ୍ଭୃତ୍ଯାଂଶ୍ଚ ସମପୂଜଯତ୍॥ 12-41-9 (66358) ଯାଶ୍ଚ ତତ୍ର ସ୍ତ୍ରିଯଃ କାଶ୍ଚିଦ୍ଧତବୀରା ହତାତ୍ମଜାଃ॥ ସର୍ବାସ୍ତାଃ କୌରବୋ ରାଜା ସଂପୂଜ୍ଯାପାଲାଯଦ୍ଧୃଣୀ॥ 12-41-10 (66359) ଦୀନାନ୍ଧକୃପଣାନାଂ ଚ ଗୃହାଚ୍ଛାଦନଭୋଜନୈଃ। ଆନୃଶଂସ୍ଯପରୋ ରାଜା ଚକାରାନୁଗ୍ରହଂ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-41-11 (66360) ସ ବିଜିତ୍ଯ ମହୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାମାନୃଣ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ବୈରିଷୁ। ନିଃସପତ୍ନଃ ସୁଖୀ ରାଜା ବିଜହାର ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ ॥ 12-41-12 (66361) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 41॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-41-10 ସଂପୂଜ୍ଯାପାଲଯତ୍ପ୍ରଜା ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥

12-42-0 (66362) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-42-0x (5426) ଅଭିଷିକ୍ତୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଦାଶାର୍ହଂ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷମୁବାଚ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ଶୁଚିଃ॥ 12-42-1 (66363) ତବ କୃଷ୍ଣ ପ୍ରସାଦେନ ନଯେନ ନ ବଲେନ ଚ। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚ ଯଦୁଶାର୍ଦୂଲ ତଥା ବିକ୍ରମଣେନ ଚ॥ 12-42-2 (66364) ପୁନଃ ପ୍ରାପ୍ତମିଦଂ ରାଜ୍ଯଂ ପିତୃପୈତାମହଂ ମଯା। ନମସ୍ତେ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷ ପୁନଃ ପୁନରରିଂଦମ॥ 12-42-3 (66365) ତ୍ବାମେକମାହୁଃ ପୁରୁଷଂ ତ୍ବାମାହୁଃ ସାତ୍ବତାଂ ପତିମ୍। ନାମଭିସ୍ତ୍ବାଂ ବହୁବିଧୈଃ ସ୍ତୁବନ୍ତି ପ୍ରଯତା ଦ୍ବିଜାଃ॥ 12-42-4 (66366) ବିଶ୍ବକର୍ମନ୍ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ବିଶ୍ବାତ୍ମନ୍ବିଶ୍ବସଂଭବ। ବିଷ୍ଣୋ ଜିଷ୍ଣୋ ହରେ କୃଷ୍ଣ ବୈକୁଣ୍ଠ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ॥ 12-42-5 (66367) ଅଦିତ୍ଯାଃ ସପ୍ତଧା ତ୍ବଂ ତୁ ପୁରାଣୋ ଗର୍ଭତାଂ ଗତଃ। ପୃଶ୍ନିଗର୍ଭସ୍ତ୍ବମେବୈକସ୍ତ୍ରିଯୁଗଂ ତ୍ବାଂ ବଦନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-42-6 (66368) ଶୁଚିଶ୍ରବା ହୃଷୀକେଶୋ ଘୃତାର୍ଚିର୍ହଂସ ଉଚ୍ଯତେ। ତ୍ରିଚକ୍ଷୁଃ ଶଂଭୁରେକସ୍ତ୍ବଂ ବିଭୁର୍ଦାମୋଦରୋଽପି ଚ॥ 12-42-7 (66369) ବରାହୋଽଗ୍ନିର୍ବୃହଦ୍ଭାନୁର୍ବୃଷଭସ୍ତାର୍କ୍ଷ୍ଯଲକ୍ଷଣଃ। ଅନୀକସାହଃ ପୁରୁଷଃ ଶିପିବିଷ୍ଟ ଉରୁକ୍ରମଃ॥ 12-42-8 (66370) ବରିଷ୍ଠ ଉଗ୍ରସେନାନୀଃ ସତ୍ଯୋ ବାଜସନିର୍ଗୁହଃ। ଅଚ୍ଯୁତଶ୍ଚ୍ଯାବନୋଽରୀଣାଂ ସଂସ୍କୃତୋ ବିକୃତିର୍ବୃଷଃ॥ 12-42-9 (66371) କୃଷ୍ଣଧର୍ମସ୍ତ୍ବମେବାଦିର୍ବୃଷଦର୍ଭୋ ବୃଷାକପିଃ। ସିନ୍ଧୁର୍ବିଧୂର୍ମିସ୍ତ୍ରିକକୁପ୍ ତ୍ରିଧାମା ତ୍ରିବୃଦଚ୍ଯୁତଃ॥ 12-42-10 (66372) ସମ୍ରାଡ୍ ବିରାଟ୍ ସ୍ବରାଟ୍ ଚୈବ ସ୍ବରାଡ୍ଭୂତମଯୋ ଭବଃ। ବିଭୂର୍ଭୂରତିଭୂଃ କୃଷ୍ଣଃ କୃଷ୍ଣବର୍ତ୍ମା ତ୍ବମେବ ଚ॥ 12-42-11 (66373) ସ୍ବିଷ୍ଟକୃଦ୍ଭିଷଜାବର୍ତଃ କପିଲସ୍ତ୍ବଂ ଚ ବାମନଃ। ଯଜ୍ଞୋ ଧ୍ରୁବଃ ପତଙ୍ଗଶ୍ଚ ଜଯତ୍ସେନସ୍ତ୍ବମୁଚ୍ଯସେ॥ 12-42-12 (66374) ଶିଖଣ୍ଡୀ ନହୁଷୋ ବଭ୍ରୁର୍ଦିବିସ୍ପୃକ୍ ତ୍ବଂ ପୁନର୍ବସୁଃ। ସୁବଭ୍ରୂ ରୁକ୍ମଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ସୁଷେଣୋ ଦୁନ୍ଦୁଭିସ୍ତଥା॥ 12-42-13 (66375) ଗଭସ୍ତିନେମିଃ ଶ୍ରୀପଝଃ ପୁଷ୍କରଃ ଶୁଷ୍ମଧାରଣଃ। ଋଭୁର୍ବିଭୁଃ ସର୍ବସୂକ୍ଷ୍ମସ୍ତ୍ବ ଧରିତ୍ରୀ ଚ ପଠ୍ଯସେ॥ 12-42-14 (66376) ଅମ୍ଭୋନିଧିସ୍ତ୍ବଂ ବ୍ରହ୍ମା ତ୍ବଂ ପବିତ୍ରଂ ଧାମ ଧାମବିତ୍। ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭଃ ପୁରୁଷଃ ସ୍ବଧା ସ୍ବାହା ଚ କେଶବଃ॥ 12-42-15 (66377) ଯୋନିସ୍ତ୍ବମସ୍ଯ ପ୍ରଲଯଶ୍ଚ କୃଷ୍ଣ ତ୍ବମେବେଦଂ ସୃଜସି ବିଶ୍ବମଗ୍ରେ। ବିଶ୍ବଂ ଚେଦଂ ତ୍ବଦ୍ବଶେ ବିଶ୍ବଯୋନେ ନମୋସ୍ତୁ ତେ ଶାର୍ଙ୍ଗଚକ୍ରାସିପାଣେ॥ 12-42-16 (66378) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-42-17x (5427) ଏବଂ ସ୍ତୁତୋ ଧର୍ମରାଜେନ କୃଷ୍ଣଃ ସଭାମଧ୍ଯେ ପ୍ରୀତିମାନ୍ପୁଷ୍କରାକ୍ଷଃ। ତମଭ୍ଯନନ୍ଦଦ୍ଭାରତଂ ପୁଷ୍କଲାଭି ର୍ବାଗ୍ଭିର୍ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ପାଣ୍ଡବଂ ଯାଦବାଗ୍ର୍ଯଃ॥ 12-42-17 (66379) `ଏତନ୍ନାମଶତଂ ବିଷ୍ଣୋର୍ଧର୍ମରାଜେନ କୀର୍ତିତମ୍। ଯଃ ପଠେଚ୍ଛୃଣୁଯାଦ୍ବାପି ସର୍ବପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥' ॥ 12-42-18 (66380) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 42॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-42-6 ସପ୍ତଧା ବିଷ୍ଣ୍ବାଖ୍ଯ ଆଦିତ୍ଯୋ ବାମନଶ୍ଚେତି ଦ୍ବେଧା ଅଦିତ୍ଯାମେବ ଜନ୍ମ। ତତୋଽଦିତେ ରୂପାନ୍ତରେଷୁ ପୃଶ୍ନିପ୍ରଭୃତିଷୁ କ୍ରମାତ୍ପୃଶ୍ନିଗର୍ଭଃ ପରଶୁରାମଃ ଦାଶରଧୀରାମଃ ଯାଦବୌ ରାମକୃଷ୍ଣୌ ଚେତି। ସର୍ବେଷୁ ଗର୍ଭେଷୁ ଏକଏବ ତ୍ବମ୍। ତ୍ରିଷୁ କୃତାଦିଷୁ ଯୁଗେଷୁ ଭବଂ ତ୍ରିଯୁଗମ୍। ଆଦିତ୍ଯାଃ ସପ୍ତରାତ୍ରଂ ତ୍ବା ପୁରାଣେ ଧର୍ମତୋ ଗତଃ। ଇତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-42-7 ନୃଚକ୍ଷୁଃ ଶଂଭୁରିତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-42-8 ବରୁଣୋଽଗ୍ନିର୍ବୃହିଦ୍ଭାନୁର୍ବୃଷଣ ଇତି ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-42-9 ବାଚିଷ୍ଠ ଉଗ୍ରସେନାନୀରିତି ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ। ସଂକୃତିଃ ପ୍ରକୃତିର୍ବିଭୁରିତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-42-10 ତ୍ରିକକୁପ୍ ଊର୍ଧ୍ବବର୍ତ୍ମା ତ୍ବମେବେତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥

12-43-0 (66381) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-43-0x (5428) ତତୋ ବିସର୍ଜଯାମାସ ସର୍ବାସ୍ତାଃ ପ୍ରକୃତୀର୍ନୃପଃ। ବିବିଶୁଶ୍ଚାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତା ଯଥାସ୍ବାନି ଗୃହାଣି ତେ॥ 12-43-1 (66382) ତତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରୋ ରାଜା ଭୀମଂ ଭୀମପରାକ୍ରମମ୍। ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ନବ୍ରବୀଚ୍ଛ୍ରୀମାନର୍ଜୁନଂ ଯମଜୌ ତଥା॥ 12-43-2 (66383) ଶତ୍ରୁଭିର୍ବିବିଧୈଃ ଶସ୍ତ୍ରୈଃ କ୍ଷତଦେହା ମହାରଣେ। ଶ୍ରାନ୍ତା ଭବନ୍ତଃ ସୁଭୃଶଂ ତାପିତାଃ ଶୋକମନ୍ଯୁଭିଃ॥ 12-43-3 (66384) ଅରଣ୍ଯେ ଦୁଃଖବସତିର୍ମତ୍କୃତେ ଭରତର୍ଷଭାଃ। ଭବଦ୍ଭିରନୁଭୂତା ହି ଯଥା କାପୁରୁଷୈସ୍ତଥା॥ 12-43-4 (66385) ଯଥାସୁଖଂ ଯଥାଜୋଷଂ ଜଯୋଽଯମନୁଭୂଯତାମ୍। ବିଶ୍ରାନ୍ତାଁଲ୍ଲବ୍ଧବିଶ୍ବାସାଞ୍ଶ୍ବଃ ସମେତାଽସ୍ମି ବଃ ପୁନଃ॥ 12-43-5 (66386) ତତୋ ଦୁର୍ଯୋଧନଗୃହଂ ପ୍ରାସାଦୈରୁପଶୋଭିତମ୍। ବହୁରତ୍ନସମାକୀର୍ଣଂ ଦାସୀଦାସସମାକୁଲମ୍॥ 12-43-6 (66387) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତଂ ଭ୍ରାତ୍ରା ଦତ୍ତଂ ବୃକୋଦରଃ। ପ୍ରତିପେଦେ ମହାବାହୁର୍ମନ୍ଦିରଂ ମଘବାନିବ॥ 12-43-7 (66388) ଯଥା ଦୁର୍ଯୋଧନଗୃହଂ ତଥା ଦୁଃଶାସନସ୍ଯ ତୁ। ପ୍ରାସାଦଭାଲାସଂଯୁକ୍ତଂ ହେମତୋରଣଭୂଷିତମ୍॥ 12-43-8 (66389) ଦାସୀଦାସସୁସଂପୂର୍ଣଂ ପ୍ରଭୂତଧନଧାନ୍ଯବତ୍। ପ୍ରତିପେଦେ ମହାବାହୁରର୍ଜୁନୋ ରାଜଶାସନାତ୍॥ 12-43-9 (66390) ଦୁର୍ମର୍ଷଣସ୍ଯ ଭବନଂ ଦୁଃଶାସନଗୃହାଦ୍ବରମ୍। କୁବେରଭବନପ୍ରଖ୍ଯଂ ମଣିହେମବିଭୂଷିତମ୍॥ 12-43-10 (66391) ନକୁଲାଯ ବରାର୍ହାଯ କର୍ଶିତାଯ ମହାବନେ। ଦଦୌ ପ୍ରୀତୋ ମହାରାଜ ଧର୍ମପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 12-43-11 (66392) ଦୁର୍ମୁଖସ୍ଯ ଚ ବେଶ୍ମାଗ୍ର୍ଯଂ ଶ୍ରୀମତ୍କନକଭୂଷଣମ୍। ପୂର୍ଣପଝଦଲାକ୍ଷୀଣାଂ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଶଯନସଂକୁଲମ୍॥ 12-43-12 (66393) ପ୍ରଦଦୌ ସହଦେବାଯ ସଂତତଂ ପ୍ରିଯକାରିଣେ। ମୁମୁଦେ ତଚ୍ଚ ଲବ୍ଧ୍ବାଽସୌ କୈଲାସଂ ଧନଦୋ ଯଥା॥ 12-43-13 (66394) ଯୁଯୁତ୍ସୁର୍ବିଦୁରଶ୍ଚୈବ ସଞ୍ଜଯଶ୍ଚ ବିଶାଂପତେ। ସୁଧର୍ମା ଚୈବ ଧୌମ୍ଯଶ୍ଚ ଯଥା ସ୍ବାଞ୍ଜଗ୍ମୁରାଲଯାନ୍॥ 12-43-14 (66395) ସହ ସାତ୍ଯକିନା ଶୌରିରର୍ଜୁନସ୍ଯ ନିବେଶନମ୍। ବିବେଶ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରୋ ବ୍ଯାଘ୍ରୋ ଗିରିଗୁହାମିବ॥ 12-43-15 (66396) ତତ୍ର ଭକ୍ଷ୍ଯାନ୍ନପାନୈସ୍ତେ ମୁଦିତାଃ ସୁସୁଖୋଷିତାଃ। ସୁଖପ୍ରବଦ୍ଧା ରାଜାନମୁପତସ୍ଥୁର୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍॥ ॥ 12-43-16 (66397) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 43॥

12-44-0 (66398) ଜନମେଜଯ ଉବାଚ। 12-44-0x (5429) ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ମହାବାହୁର୍ଧର୍ମପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଯଦନ୍ଯଦକରୋଦ୍ବିପ୍ର ତନ୍ମେ ବକ୍ତୁମିହାର୍ହସି॥ 12-44-1 (66399) ଭଗବାନ୍ବା ହୃଷୀକେଶସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସ୍ଯ ପରୋ ଗୁରୁଃ। ଋଷେ ଯଦକରୋଦ୍ବୀରସ୍ତଚ୍ଚ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 12-44-2 (66400) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-44-3x (5430) ଶୃଣୁ ତତ୍ତ୍ବେନ ରାଜେନ୍ଦ୍ର କୀର୍ତ୍ଯମାନଂ ମଯାଽନଘ। ବାସୁଦେବଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ଯଦକୁର୍ବତ ପାଣ୍ଡବାଃ॥ 12-44-3 (66401) ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ମହାରାଜ କୁନ୍ତୀପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ବର୍ଣାନ୍ସଂସ୍ଥାପଯାମାସ ନଯେନ ବିନଯେନ ଚ॥ 12-44-4 (66402) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସହସ୍ରଂ ଚ ସ୍ନାତକାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ସହସ୍ରନିଷ୍କୈରେକୈକଂ ତର୍ପଯାମାସ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-44-5 (66403) ତଥାଽନୁଜୀବିନୋ ଭୃତ୍ଯାନ୍ସଂଶ୍ରିତାନତିଥୀନପି। କାମୈଃ ସଂତର୍ପଯାମାସ କୃପଣାଂସ୍ତାର୍କିକାନପି॥ 12-44-6 (66404) ପୁରୋହିତାଯ ଧୌମ୍ଯାଯ ପ୍ରାଦାଦଯୁତଶଃ ସ ଗାଃ। ଧନଂ ସୁବର୍ଣଂ ରଜତଂ ବାସାଂସି ବିବିଧାନ୍ଯପି॥ 12-44-7 (66405) କୃପାଯ ଚ ମହାରାଜ ପିତୃବତ୍ତମତର୍ପଯତ୍। ବିଦୁରାଯ ଚ ରାଜାଽସୌ ପୂଜାଂ ଚକ୍ରେ ଯତବ୍ରତଃ॥ 12-44-8 (66406) ଭକ୍ଷ୍ଯାନ୍ନପାନୈର୍ବିବିଧୈର୍ବାସୋଭିଃ ଶଯନାସନୈଃ। ସର୍ବାନ୍ସଂତୋପଯାମାସ ସଂଶ୍ରିତାନ୍ଦଦତାଂ ବରଃ॥ 12-44-9 (66407) ଲବ୍ଧପ୍ରଶମନଂ କୃତ୍ବା ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମ। ଯୁଯୁତ୍ସୋର୍ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ପୂଜାଂ ଚକ୍ରେ ମହାଯେଶାଃ॥ 12-44-10 (66408) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରାଯ ତଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ଗାନ୍ଧାର୍ଯୈ ବିଦୁରାଯ ଚ। ନିବେଦ୍ଯ ସୁସ୍ଥବଦ୍ରାଜା ସୁଖମାସ୍ତେ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 12-44-11 (66409) ତଥା ସର୍ବଂ ସ ନଗରଂ ପ୍ରସାଦ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ। ବାସୁଦେବଂ ମହାତ୍ମାନମଭ୍ଯଗଚ୍ଛତ୍କୃତାଞ୍ଜଲିଃ॥ 12-44-12 (66410) ତତୋ ମହତି ପର୍ଯଙ୍କେ ମଣିକାଞ୍ଚନଭୂଷିତେ। ଦଦର୍ଶ କୃଷ୍ଣମାସୀନଂ ନୀଲଂ ମେରାବିବାମ୍ବୁଦମ୍॥ 12-44-13 (66411) ଜାଜ୍ବଲ୍ଯମାନଂ ବପୁଷା ଦିବ୍ଯାଭରଣଭୂଷିତମ୍। ପୀତକୌଶେଯବସନଂ ହେମ୍ନେବୋପଗତ ମଣିମ୍॥ 12-44-14 (66412) କୌସ୍ତୁଭେନୋରସିସ୍ଥେନ ମଣିନାଽଭିବିରାଜିତମ୍। ଉଦ୍ଯତେବୋଦଯଂ ଶୈଲଂ ସୂର୍ଯେଣାଭିବିରାଜିତମ୍॥ 12-44-15 (66413) ନୌପମ୍ଯଂ ବିଦ୍ଯତେ ତସ୍ଯ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ କିଂଚନ॥ 12-44-16 (66414) ସୋଽଭିଗମ୍ଯ ମହାତ୍ମାନଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ପୁରୁଷସତ୍ତମମ୍। ଉବାଚ ମଧୁରଂ ରାଜା ସ୍ମିତପୂର୍ବମିଦଂ ତଦା॥ 12-44-17 (66415) ସୁଖେନ ତେ ନିଶା କଚ୍ଚିଦ୍ବ୍ଯୁଷ୍ଟା ବୁଦ୍ଧିମତାଂ ବର। କଚ୍ଚିଜ୍ଜ୍ଞାନାନି ସର୍ବାଣି ପ୍ରସନ୍ନାନି ତବାଚ୍ଯୁତ॥ 12-44-18 (66416) ତଥୈବୋପଶ୍ରିତା ଦେବୀ ବୁଦ୍ଧିର୍ବୁଦ୍ଧିମତାଂ ବର। ବଯଂ ରାଜ୍ଯମନୁପ୍ରାପ୍ତାଃ ପୃଥିବୀ ଚ ବଶେ ସ୍ଥିତା॥ 12-44-19 (66417) ତବ ପ୍ରସାଦାଦ୍ଭଗବଂସ୍ତ୍ରିଲୋକଗତିବିକ୍ରମ। ଜଯଂ ପ୍ରାପ୍ତା ଯଶଶ୍ଚାଗ୍ର୍ଯଂ ନ ଚ ଧର୍ମଚ୍ଯୁତା ବଯମ୍॥ 12-44-20 (66418) ତଂ ତଥା ଭାଷମାଣଂ ତୁ ଧର୍ମରାଜମରିଂଦମମ୍। ନୋବାଚ ଭଗବାନ୍କିଂଚିଦ୍ଧ୍ଯାନମେବାନ୍ବପଦ୍ଯତ॥ ॥ 12-44-21 (66419) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଶ୍ଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 44॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-44-10 ଲବ୍ଧପ୍ରଶମନଂ ଲବ୍ଧସ୍ଯ ଧନାଦେଃ ଯଥୋଚିତମଂଶତଃ ପାତ୍ରେ ସମର୍ପଣେନ ଶାନ୍ତିକମ୍॥

12-45-0 (66420) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-45-0x (5431) କିମିଦଂ ପରମାଶ୍ଚର୍ଯଂ ଧ୍ଯାଯସ୍ଯମିତବିକ୍ରମ। କଚ୍ଚିଲ୍ଲୋକତ୍ରଯସ୍ଯାସ୍ଯ ସ୍ବସ୍ତି ଲୋକପରାଯଣ॥ 12-45-1 (66421) `ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ମନଶ୍ଚୈବ ବୁଦ୍ଧୌ ସଂବେଶିତାନି ତେ'। ଚତୁର୍ଥଂ ଧ୍ଯାନମାର୍ଗଂ ତ୍ବମାଲମ୍ବ୍ଯ ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ଅପକ୍ରାନ୍ତୋ ଯତୋ ଜୀବସ୍ତେନ ମେ ବିସ୍ମିତଂ ମନଃ॥ 12-45-2 (66422) ନିଗୃହୀତୋ ହି ବାଯୁସ୍ତେ ପଞ୍ଚକର୍ମା ଶରୀରଗଃ। ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଚ ସର୍ବାଣି ମନସି ସ୍ଥାପିତାନି ତେ॥ 12-45-3 (66423) ବାକ୍ଚ ସତ୍ବଂ ଚ ଗୋବିନ୍ଦ ବୁଦ୍ଧୌ ସଂବେଶିତାନି ତେ। ସର୍ବେ ଚୈବ ଗୁଣା ଦେବାଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞେ ତେ ନିବେଶିତାଃ॥ 12-45-4 (66424) ନେଙ୍ଗନ୍ତି ତବ ରୋମାଣି ସ୍ଥିରା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତଥା ମନଃ। କାଷ୍ଠକୁଡ୍ଯଶିଲାଭୂତୋ ନିରୀହଶ୍ଚାସି ମାଧବ॥ 12-45-5 (66425) ଯଥା ଦୀପୋ ନିବାତସ୍ଥୋ ନିରିଙ୍ଗୋ ଜ୍ବଲତେଽଚ୍ଯୁତ। ତଥାଽସି ଭଗବନ୍ଦେନ ନିଶ୍ଚଲୋ ଯୋଗନିଶ୍ଚଯାତ୍॥ 12-45-6 (66426) ଯଦି ଶ୍ରୋତୁମିହାର୍ହାମି ନ ରହସ୍ଯଂ ଚ ତେ ଯଦି। ଛିନ୍ଧି ମେ ସଂଶଯଂ ଦେବ ପ୍ରପନ୍ନାଯାଭିଯାଚତେ॥ 12-45-7 (66427) ତ୍ବଂ ହି କର୍ତା ବିକର୍ତା ଚ ତ୍ବଂ କ୍ଷରଶ୍ଚାକ୍ଷରଶ୍ଚ ହ। ଅନାଦିନିଧନୋ ହ୍ଯାଦ୍ଯସ୍ତ୍ବମେକଃ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ॥ 12-45-8 (66428) ତ୍ବଂ ପ୍ରପନ୍ନାଯ ଭକ୍ତାଯ ଶିରସା ପ୍ରଣତାଯ ଚ। ଧ୍ଯାନସ୍ଯାସ୍ଯ ଯଥାତତ୍ତ୍ବଂ ବ୍ରୂହି ଧର୍ମଭୃତାଂ ବର॥ 12-45-9 (66429) ତତଃ ସ୍ବଗୋଚରେ ନ୍ଯସ୍ଯ ମନୋବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଚ। ସ୍ମିତପୂର୍ବମୁବାଚେଦଂ ଭଗବାନ୍ବାସବାନୁଜଃ॥ 12-45-10 (66430) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-45-11x (5432) ଶରତଲ୍ପଗତୋ ଭୀଷ୍ମଃ ଶାମ୍ଯନ୍ନିବ ହୁତାଶନଃ। ମାଂ ଧ୍ଯାତି ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରସ୍ତତୋ ମେ ତଦ୍ଗତଂ ମନଃ॥ 12-45-11 (66431) ଯସ୍ଯ ଜ୍ଯାତଲନିର୍ଘୋଷଂ ବିସ୍ଫୂର୍ଜିତମିବାଶନେଃ। ନ ସହେଦ୍ଦେବରାଜୋଽପି ତମସ୍ମି ମନସା ଗତଃ॥ 12-45-12 (66432) ଯେନାଭିଜିତ୍ଯ ତରସା ସମସ୍ତଂ ରାଜମଣ୍ଡଲମ୍। ଊଢାସ୍ତିସ୍ରଃ ପୁରା କନ୍ଯାସ୍ତମସ୍ମି ମନସା ଗତଃ॥ 12-45-13 (66433) ତ୍ରଯୋବିଂଶତିରାତ୍ରଂ ଯୋ ଯୋଧଯାମାସ ଭାର୍ଗବମ୍। ନ ଚ ରାମେଣ ନିସ୍ତୀର୍ଣସ୍ତମସ୍ମି ମନସା ଗତଃ॥ 12-45-14 (66434) ଯଂ ଗଙ୍ଗା ଗର୍ଭବିଧିନା ଧାରଯାମାସ ଭାରତମ୍। ବସିଷ୍ଠଶିଷ୍ଯଂ ତଂ ତାତ ଗତୋଽସ୍ମି ମନସା ନୃପ॥ 12-45-15 (66435) ଦିବ୍ଯାସ୍ରାଣି ମହାତେଜା ଯୋ ଧାରଯତି ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ସାଙ୍ଗାଂଶ୍ଚ ଚତୁରୋ ବେଦାଂସ୍ତମସ୍ମି ମନସା ଗତଃ॥ 12-45-16 (66436) ରାମସ୍ଯ ଦଯିତଂ ଶିଷ୍ଯଂ ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯସ୍ଯ ପାଣ୍ଡବ। ଆଧାରଂ ସର୍ବ୍ରବିଦ୍ଯାନାଂ ତମସ୍ମି ମନସା ଗତଃ॥ 12-45-17 (66437) `ଏକୀକୃତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରାମଂ ମନଃ ସଂଯମ୍ଯ ମେଧଯା। ଶରଣଂ ମାମୁପାଗଚ୍ଛତ୍ତତୋ ମେ ତଦ୍ଗତଂ ମନଃ॥ ' 12-45-18 (66438) ସ ହି ଭୂତଂ ଭବିଷ୍ଯଚ୍ଚ ଭବଚ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ବେତ୍ତି ଧର୍ମବିଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତମସ୍ମି ମନସା ଗତଃ॥ 12-45-19 (66439) ତସ୍ମିନ୍ହି ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରେ ଶାନ୍ତେ ଭୀଷ୍ମେ ମହାତ୍ମନି। ଭବିଷ୍ଯତି ମହୀ ପାର୍ଥ ନଷ୍ଟଚନ୍ଦ୍ରେବ ଶର୍ବରୀ॥ 12-45-20 (66440) ତଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଗାଙ୍ଗେଯଂ ଭୀଷ୍ମଂ ଭୀମପରାକ୍ରମମ୍। ଅଭିଗମ୍ଯୋପସଂଗୃହ୍ଯ ପୃଚ୍ଛ ଯତ୍ତେ ମନୋଗତମ୍॥ 12-45-21 (66441) ଚାତୁର୍ବିଦ୍ଯଂ ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରଂ ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯମେବ ଚ। ରାଜଧର୍ମାଂଶ୍ଚି ନିଖିଲାନ୍ପୃଚ୍ଛୈନଂ ପୃଥିବୀପତେ॥ 12-45-22 (66442) ତସ୍ମିନ୍ନସ୍ତମିତେ ଭୀଷ୍ମେ କୌରବାଣାଂ ଧୁଂରଧରେ। ଜ୍ଞାନାନ୍ଯଲ୍ପୀଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବାଂ ଚୋଦଯାମ୍ଯହମ୍॥ 12-45-23 (66443) ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବାସୁଦେବସ୍ଯ ତଥ୍ଯଂ ବଚନମୁତ୍ତମମ୍। ସାଶ୍ରୁକଣ୍ଠଃ ସ ଧର୍ମଜ୍ଞୋ ଜନାର୍ଦନମୁବାଚ ହ॥ 12-45-24 (66444) ଯଦ୍ଭବାନାହ ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ ପ୍ରଭାବଂ ପ୍ରତି ମାଧବ। ତଥା ତନ୍ନାତ୍ର ସଂଦେହୋ ବିଦ୍ଯତେ ମମ ମାଧବ॥ 12-45-25 (66445) ମହାଭାଗ୍ଯଂ ଚ ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ ପ୍ରଭାବଶ୍ଚ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଶ୍ରୁତଂ ମଯା କଥଯତାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍॥ 12-45-26 (66446) ଭବାଂଶ୍ଚ କର୍ତା ଲୋକାନାଂ ଯଦ୍ବ୍ରବୀତ୍ଯରିସୂଦନ। ତଥା ତଦ୍ରନଭିଧ୍ଯେଯଂ ବାକ୍ଯଂ ଯାଦବନନ୍ଦନ॥ 12-45-27 (66447) ଯଦି ତ୍ବନୁଗ୍ରହବତୀ ବୁଦ୍ଧିସ୍ତେ ମଯି ମାଧବ। ତ୍ବାମଗ୍ରତଃ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ଭୀଷ୍ମଂ ଯାସ୍ଯାମହେ ବଯମ୍॥ 12-45-28 (66448) ଆବୃତ୍ତେ ଭଗବତ୍ଯର୍କେ ସ ହି ଲୋକାନ୍ଗମିଷ୍ଯତି। ତ୍ବଦ୍ଦର୍ଶନଂ ମହାବାହୋ ତସ୍ମାଦର୍ହତି କୌରବଃ॥ 12-45-29 (66449) ତବ ହ୍ଯାଦ୍ଯସ୍ଯ ଦେବସ୍ଯ କ୍ଷରସ୍ଯୈବାକ୍ଷରସ୍ଯ ଚ। ଦର୍ଶନଂ ତ୍ବସ୍ଯ ଲାଭଃ ସ୍ଯାତ୍ତ୍ବଂ ହି ବ୍ରହ୍ମମଯୋ ନିଧିଃ॥ 12-45-30 (66450) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-45-31x (5433) ଶ୍ରୁତ୍ବୈବଂ ଧର୍ମରାଜସ୍ଯ ବଚନଂ ମଧୁସୂଦନଃ। ପାର୍ଶ୍ବସ୍ଥଂ ସାତ୍ଯକିଂ ପ୍ରାହ ରଥୋ ମେ ଯୁଜ୍ଯତାମିତି॥ 12-45-31 (66451) ସାତ୍ଯକିସ୍ତ୍ବାଶୁ ନିଷ୍କ୍ରମ୍ଯ କେଶବସ୍ଯ ସମୀପତଃ। ଦାରୁକଂ ପ୍ରାହ କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ଯୁଜ୍ଯତାଂ ରଥ ଇତ୍ଯୁତ॥ 12-45-32 (66452) ସ ସାତ୍ଯକେରାଶୁ ବଚୋ ନିଶମ୍ଯ ରଥୋତ୍ତମଂ କାଞ୍ଚନଭୂଷିତାଙ୍ଗମ୍। ମସାରଗଲ୍ବର୍କମଯୈର୍ବିଭଙ୍ଗୈ ର୍ବିଭୂଷିତଂ ହେମନିବଦ୍ଧଚକ୍ରମ୍॥ 12-45-33 (66453) ଦିବାକରାଂଶୁପ୍ରଭମାଶୁଗାମିନଂ ବିଚିତ୍ରନାନାମଣିଭୂଷିତାନ୍ତରମ୍। ନବୋଦିତଂ ସୂର୍ଯମିବ ପ୍ରତାପିନଂ ବିଚିତ୍ରତାର୍କ୍ଷ୍ଯଧ୍ବଜିନଂ ପତାକିନମ୍॥ 12-45-34 (66454) ସୁଗ୍ରୀବଶୈବ୍ଯପ୍ରପ୍ନୁଖୈର୍ବରାଶ୍ବୈ ର୍ମନୋଜବୈଃ କାଞ୍ଚନଭୂଷିତାଙ୍ଗୈଃ। ସଂଯୁକ୍ତମାବେଦଯଦଚ୍ଯୁତାଯ କୃତାଞ୍ଜଲିର୍ଦାରୁକୋ ରାଜସିଂହ॥ ॥ 12-45-35 (66455) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପ୍ରଞ୍ଚଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 45॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-45-2 ଚତୁର୍ଥଂ ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ବପ୍ନସୁଷୁପ୍ତିଭ୍ଯଃ ପରମ୍। ଅପକ୍ରାନ୍ତୋ ଯତୋ ଦେବ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-45-3 ପଞ୍ଚକର୍ମା ପ୍ରାଣନାଦିକାରୀ॥ 12-45-4 ସତ୍ବଂ ମନଃ। ବାଗୁପଲକ୍ଷିତାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଚ ବୁଦ୍ଧୌ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ବେ। ଗୁଣାଃ ଶବ୍ଦାଦିଗୁଣଭାଜୋ ଦେବାଃ ଶ୍ରୋତ୍ରାଦୀନି ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି॥ 12-45-5 ନେଙ୍ଗନ୍ତି ନ କମ୍ପନ୍ତେ। ନିରୀହୋ ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟଃ॥ 12-45-6 ନିରିଙ୍ଗଃ ଅଚଲଃ॥ 12-45-10 ଗୋଚରେ ସ୍ବସ୍ବସ୍ଥାନେ॥ 12-45-11 ଧ୍ଯାତି ଧ୍ଯାଯତି॥ 12-45-22 ଚତସ୍ରୋ ବିଦ୍ଯାଃ ଧର୍ମାର୍ଥକାମମୋକ୍ଷବିଦ୍ଯାଃ ସର୍ବବର୍ଣସାଧାରଣାଃ ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରଂ ତ୍ରୈବର୍ଣିକାନାଂ ବିଶେଷଧର୍ମୋ ଯଜ୍ଞାଦିଃ॥ 12-45-27 ଅନଭିଧ୍ଯେଯଂ ଅବିଚାରଣୀଯମ୍॥ 12-45-33 ମସାରଗଲ୍ବର୍କମଯୈର୍ବିଭଙ୍ଗୈଃ ମସାରୋ ମରକତମଣିଃ ଗଲୁଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରକାନ୍ତଃ ଅର୍କଃ ସୂର୍ଯକାନ୍ତଃ ତନ୍ମଯୈଃ ବିଭଙ୍ଗୈଃ ବିସ୍ତରୈଃ॥

12-46-0 (66456) ଜନମେଜଯ ଉବାଚ। 12-46-0x (5434) ଶରତଲ୍ପେ ଶଯାନସ୍ତୁ ଭରତାନାଂ ପିତାମହଃ। କଥମୁତ୍ସୃଷ୍ଟବାନ୍ଦେହଂ କଂ ଚ ଯୋଗମଧାରଯତ୍॥ 12-46-1 (66457) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-46-2x (5435) ଶୃଣୁଷ୍ବାବହିତୋ ରାଜଞ୍ଶୁଚିର୍ଭୂତ୍ବା ସମାହିତଃ। ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ କୁରୁଶାର୍ଦୂଲ ଦେହୋତ୍ସର୍ଗଂ ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-46-2 (66458) ପ୍ରବୃତ୍ତମାତ୍ରେ ତ୍ବଯନମୁତ୍ତରେଣ ଦିବାକରେ। `ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷସ୍ଯ ଚାଷ୍ଟଭ୍ଯାଂ ମାଘମାସସ୍ଯ ପାର୍ଥିବ॥ 12-46-3 (66459) ପ୍ରାଜାପତ୍ଯେ ଚ ନକ୍ଷତ୍ରେ ମଧ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ତେ ଦିବାକରେ।' ସମାବେଶଯଦାତ୍ମାନମାତ୍ମତ୍ଯେବ ସମାହିତଃ॥ 12-46-4 (66460) ବିକୀର୍ଣାଂଶୁରିବାଦିତ୍ଯୋ ଭୀଷ୍ମଃ ଶରଶତୈଶ୍ଚିତଃ। ଶୁଶୁଭେ ପରଯା ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯା ବୃତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସତ୍ତମୈଃ॥ 12-46-5 (66461) ବ୍ଯାସେନ ଦେବଶ୍ରବସା ନାରଦେନ ସୁରର୍ଷିଣା। ଦେବସ୍ଥାନେନ ବାତ୍ସ୍ଯେନ ତଥାଽଶ୍ମକସୁମନ୍ତୁନା॥ 12-46-6 (66462) ତଥା ଜୈମିନିନା ଚୈବ ପୈଲେନ ଚ ମହାତ୍ମନା। ଶାଣ୍ଡିଲ୍ଯଦେବଲାଭ୍ଯାଂ ଚ ମୈତ୍ରେଯେଣ ଚ ଧୀମତା॥ 12-46-7 (66463) ଅସିତେନ ବସିଷ୍ଠେନ କୌଶିକେନ ମହାତ୍ମନା। ହାରିତଲୋମଶାଭ୍ଯାଂ ଚ ତଥାଽଽତ୍ରେଯେଣ ଧୀମତା॥ 12-46-8 (66464) [ବୃହସ୍ପତିଶ୍ଚ ଶୁକ୍ରଶ୍ଚ ଚ୍ଯବନଶ୍ଚ ମହାମୁନିଃ। ସନତ୍କୁମାରଃ କପିଲୋ ଚାଲ୍ମୀକିସ୍ତୁମ୍ବୁରୁଃ କୁରୁଃ॥ 12-46-9 (66465) ମୌଦ୍ଗଲ୍ଯୋ ଭାର୍ଗବୋ ରାମସ୍ତୃଣବିନ୍ଦୁର୍ମହାମୁନିଃ। ପିପ୍ପଲାଦୋଽଥ ବାଯୁଶ୍ଚ ସବର୍ତଃ ପୁଲହଃ କଚଃ॥ 12-46-10 (66466) କାଶ୍ଯପଶ୍ଚ ପୁଲସ୍ତ୍ଯଶ୍ଚ କ୍ରତୁର୍ଦକ୍ଷଃ ପରାଶରଃ। ମରୀଚିରଙ୍ଗିରାଃ କାଶ୍ଯୋ ଗୌତମୋ ଗାଲବୋ ମୁନିଃ॥ 12-46-11 (66467) ଧୌମ୍ଯୋ ବିଭାଣ୍ଡୋ ମାଣ୍ଡବ୍ଯୋଧୌମ୍ରଃ କୃଷ୍ଣାନୁଭୌତିକଃ। ଉଲୂକଃ ପରମୋ ବିପ୍ରୋ ମାର୍କଣ୍ଡେଯୋ ମହାମୁନିଃ। ଭାସ୍କରିଃ ପୂରଣଃ କୃଷ୍ଣଃ ସୂତଃ ପରମଧାର୍ମିକଃ॥ 12-46-12 (66468) ଏତୈଶ୍ଚାନ୍ଯୈର୍ମୁନିଗଣୈର୍ମହାଭାଗୈର୍ମହାତ୍ମଭିଃ। ଶ୍ରଦ୍ଧାଦମଶମୋପେତୈର୍ବୃତଶ୍ଚନ୍ଦ୍ର ଇବ ଗ୍ରହୈଃ॥ 12-46-13 (66469) ଭୀଷ୍ମସ୍ତୁ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରଃ କର୍ମଣା ମନସା ଗିରା। ଶରତଲ୍ପଗତଃ କୃଷ୍ଣଂ ପ୍ରଦଧ୍ଯୌ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ଶୁଚିଃ॥ 12-46-14 (66470) ସ୍ବରେଣ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟେନ ତୁଷ୍ଟାବ ମଧୁସୂଦନମ୍। ଯୋଗେଶ୍ବରଂ ପଝନାଭଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ଜିଷ୍ଣୁଂ ଜଗତ୍ପତିମ୍। `ଅନାଦିନିଧନଂ ବିଷ୍ଣୁମାତ୍ମଯୋନିଂ ସନାତନମ୍॥' 12-46-15 (66471) କୃତାଞ୍ଜଲିପୁଟୋ ଭୂତ୍ବା ବାଗ୍ବିଦାଂ ପ୍ରବରଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ ଭୀଷ୍ମଃ ପରମଧର୍ମାତ୍ମା ବାସୁଦେବମଥାସ୍ତୁବତ୍॥ 12-46-16 (66472) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-46-17x (5436) ଆରିରାଧଯିଷୁଃ କୃଷ୍ଣଂ ବାଚଂ ଜିଗଦିଷାମି ଯାମ୍। ତଯା ବ୍ଯାସସମାସିନ୍ଯା ପ୍ରୀଯତାଂ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ॥ 12-46-17 (66473) ଶୁଚିଂ ଶୁଚିପଦଂ ହଂସଂ ତତ୍ପରଂ ପରମେଷ୍ଠିନମ୍। ଯୁକ୍ତ୍ବା ସର୍ବାତ୍ମନାଽଽତ୍ମାନଂ ତଂ ପ୍ରପଦ୍ଯେ ପ୍ରଜାପତିମ୍॥ 12-46-18 (66474) ଅନାଦ୍ଯନ୍ତଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ନ ଦେବା ନର୍ଷଯୋ ବିଦୁଃ। ଏକୋଽଯଂ ବେଦ ଭଗବାନ୍ଧାତା ନାରାଯଣୋ ହରିଃ॥ 12-46-19 (66475) ନାରାଯଣାଦୃଷିଗଣାସ୍ତଥା ସିଦ୍ଧମହୋରଗାଃ। ଦେବା ଦେବର୍ଷଯଶ୍ଚୈବ ଯଂ ବିଦୁର୍ଦୁଃଖଭେଷଜମ୍॥ 12-46-20 (66476) ଦେବଦାନବଗନ୍ଧର୍ବା ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସପନ୍ନଗାଃ। ଯଂ ନ ଜାନନ୍ତି କୋ ହ୍ଯେଷ କୁତୋ ବା ଭଗବାନିତି॥ 12-46-21 (66477) `ଯମାହୁର୍ଜଗତଃ କୋଶଂ ଯସ୍ମିଂଶ୍ଚ ନିହିତାଃ ପ୍ରଜାଃ। ଯସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକାଃ ସ୍ଫୁରନ୍ତ୍ଯେତେ ଜାଲେ ଶକୁନଯୋ ଯଥା॥' 12-46-22 (66478) ଯସ୍ମିନ୍ବିଶ୍ବାନି ଭୂତାନି ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଚ ବିଶନ୍ତି ଚ। ଗୁଣଭୂତାନି ଭୂତେଶେ ସୂତ୍ରେ ମଣିଗଣା ଇବ॥ 12-46-23 (66479) `ଯଂ ଚ ବିଶ୍ବସ୍ଯ କର୍ତାରଂ ଜଗତସ୍ତସ୍ଥୁଷାଂ ପତିମ୍ ବଦନ୍ତି ଜଗତୋଽଧ୍ଯକ୍ଷମଧ୍ଯାତ୍ମପରିଚିନ୍ତକାଃ॥ ' 12-46-24 (66480) ଯସ୍ମିନ୍ନିତ୍ଯେ ତତେ ତନ୍ତୌ ଦୃଢେ ସ୍ରଗିବ ତିଷ୍ଠତି। ସଦସଦ୍ଗ୍ରଥିତଂ ବିଶ୍ବଂ ବିଶ୍ବାଙ୍ଗେ ବିଶ୍ବକର୍ମଣି॥ 12-46-25 (66481) ହରିଂ ସହସ୍ରଶିରସଂ ସହସ୍ରଚରଣେକ୍ଷଣମ୍। ସହସ୍ରବାହୁମକୁଟଂ ସହସ୍ରବଦନୋଜ୍ଜ୍ବଲମ୍॥ 12-46-26 (66482) ପ୍ରାହୁର୍ନାରାଯଣଂ ଦେବଂ ଯଂ ବିଶ୍ବସ୍ଯ ପରାଯଣମ୍। ଅଣୀଯସାମଣୀଯାଂସଂ ସ୍ଥବିଷ୍ଠଂ ଚ ସ୍ଥବୀଯସାମ୍। ଗରୀଯସାଂ ଗରିଷ୍ଠଂ ଚ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଚ ଶ୍ରେଯସାମପି॥ 12-46-27 (66483) ଚଂ ବାକେଷ୍ବନୁବାକେଷୁ ନିଷତ୍ସୂପନିଷତ୍ସୁ ଚ। ଗୃଣନ୍ତି ସତ୍ଯକର୍ମାଣଂ ସତ୍ଯଂ ସତ୍ଯେଷୁ ସାମସୁ॥ 12-46-28 (66484) ଚତୁର୍ଭିଶ୍ଚତୁରାତ୍ମାନଂ ସତ୍ବସ୍ଥଂ ସାତ୍ବତାଂ ପତିମ୍। ଯଂ ଦିବ୍ଯୈର୍ଦେବମର୍ଚନ୍ତି ଗୁହ୍ଯୈଃ ପରମନାମଭିଃ॥ 12-46-29 (66485) [ଯସ୍ମିନ୍ନିତ୍ଯଂ ତପସ୍ତପ୍ତଂ ଯଦଙ୍ଗେଷ୍ବନୁତିଷ୍ଠତି। ସର୍ବାତ୍ମା ସର୍ବବିତ୍ସର୍ବଃ ସର୍ବଜ୍ଞଃ ସର୍ବଭାବନଃ॥ ] 12-46-30 (66486) ଯଂ ଦେବଂ ଦେବକୀ ଦେବୀ ବସୁଦେବାଦଜୀଜନତ୍। ଭୌମସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଗୁପ୍ତ୍ଯୈ ଦୀପ୍ତମଗ୍ନିମିବାରଣିଃ॥ 12-46-31 (66487) ଯମନନ୍ଯୋ ବ୍ଯପେତାଶୀରାତ୍ମାନଂ ବୀତକଲ୍ମଷମ୍। ଇଷ୍ଟ୍ବାନନ୍ତ୍ଯାଯ ଗୋବିନ୍ଦଂ ପଶ୍ଯତ୍ଯାତ୍ମାନମାତ୍ମନି॥ 12-46-32 (66488) `ଅପ୍ରତର୍କ୍ଯମବିଜ୍ଞେଯଂ ହରିଂ ନାରାଯଣଂ ବିଭୁମ୍।' ଅତିବାଯ୍ବିନ୍ଦ୍ରକର୍ମାଣମତିସୂର୍ଯାଗ୍ନିତେଜସମ୍। ଅତିବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍ମାନଂ ତଂ ପ୍ରପଦ୍ଯେ ପ୍ରଜାପତିମ୍॥ 12-46-33 (66489) ପୁରାଣେ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମପ୍ରୋକ୍ତଂ ଯୁଗାଦିଷୁ। କ୍ଷଯେ ସଂକର୍ଷଣଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତମୁପାସ୍ଯମୁପାସ୍ମହେ॥ 12-46-34 (66490) ଯମେକଂ ବହୁଧାତ୍ମାନଂ ପ୍ରାଦୁର୍ଭୂତମଧୋକ୍ଷଜମ୍। ନାନ୍ଯଭକ୍ତାଃ କ୍ରିଯାବନ୍ତୋ ଯଜନ୍ତେ ସର୍ବକାମଦମ୍॥ 12-46-35 (66491) ଋତମେକାକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯତ୍ତତ୍ସଦସତଃ ପରମ୍। ଅନାଦିମଧ୍ଯପର୍ଯନ୍ତଂ ନ ଦେବା ନର୍ଷଯୋ ବିଦୁଃ॥ 12-46-36 (66492) ଯଂ ସୁରାସୁରଗନ୍ଧର୍ବାଃ ସିଦ୍ଧା ଋଷିମହୋରଗାଃ। ପ୍ରଯତା ନିତ୍ଯମର୍ଚନ୍ତି ପରମଂ ସୁଖଭେଷଜମ୍॥ 12-46-37 (66493) ଅନାଦିନିଧନଂ ଦେବମାତ୍ମଯୋନିଂ ସନାତନମ୍। ଅପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯମନଭିଜ୍ଞେଯଂ ହରିଂ ନାରାଯଣଂ ପ୍ରଭୁମ୍॥ 12-46-38 (66494) ଅଥ ଭୀଷ୍ମସ୍ତବରାଜଃ॥ 12-46-39x (5437) ହିରଣ୍ଯବର୍ଣଂ ଯଂ ଗର୍ଭମଦିତିର୍ଦୈତ୍ଯନାଶନମ୍। ଏକଂ ଦ୍ବାଦଶଧା ଜଜ୍ଞେ ତସ୍ମୈ ସୂର୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-39 (66495) ଶୁକ୍ଲେ ଦେବାନ୍ପିତୄନ୍କୃଷ୍ଣେ ତର୍ପଯତ୍ଯମୃତେନ ଯଃ। ଯଶ୍ଚ ରାଜା ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ତସ୍ମୈ ସୋମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-40 (66496) `ହୁତାଶନମୁଖୈର୍ଦେବୈର୍ଧାର୍ଯତେ ସକଲଂ ଜଗତ୍। ହବିଃ ପ୍ରଥମଭୋକ୍ତା ଯସ୍ତସ୍ମୈ ହୋତ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ ' 12-46-41 (66497) ମହତସ୍ତମସଃ ପାରେ ପୁରୁଷଂ ହ୍ଯତିତେଜସମ୍। ଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ମୃତ୍ଯୁମତ୍ଯେତି ତସ୍ମୈ ଜ୍ଞେଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-42 (66498) ଯଂ ବୃହନ୍ତଂ ବୃହତ୍ଯୁକ୍ଥେ ଯମଗ୍ନୌ ଯଂ ମହାଧ୍ବରେ। ଯଂ ବିପ୍ରସଙ୍ଘା ଗାଯନ୍ତି ତସ୍ମୈ ବେଦାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-43 (66499) ପାଦାଙ୍ଗଂ ସଂଧିପର୍ବାଣଂ ସ୍ବରବ୍ଯଞ୍ଜନଭୂଷିତମ୍। ଯମାହୁରକ୍ଷରଂ ବିପ୍ରାସ୍ତସ୍ମୈ ବାଗାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-44 (66500) [ଯଜ୍ଞାଙ୍ଗୋ ଯୋ ବରାହୋ ବୈ ଭୂତ୍ବା ଗାମୁଜ୍ଜହାରହ। ଲୋକତ୍ରଯହିତାର୍ଥାଯ ତସ୍ମୈ ବୀର୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥] 12-46-45 (66501) ଋଗ୍ଯଜୁଃସାମଧାମାନଂ ଦଶାର୍ଧହବିରାକୃତିମ୍। ଯଂ ସପ୍ତତନ୍ତୁଂ ତନ୍ବନ୍ତି ତସ୍ମୈ ଯଜ୍ଞାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-46 (66502) [ଚତୁର୍ଭିଶ୍ଚ ଚତୁର୍ଭିଶ୍ଚ ଦ୍ବାଭ୍ଯାଂ ପଞ୍ଚଭିରେବ ଚ। ହୂଯତେ ଚ ପୁନର୍ଦ୍ବାଭ୍ଯାଂ ତସ୍ମୈ ହୋମାତ୍ମନେ ନମଃ॥] 12-46-47 (66503) ଯଃ ସୁପର୍ଣୋ ଯଜୁର୍ନାମ ଚ୍ଛନ୍ଦୋଗାତ୍ରସ୍ତ୍ରିବୃଚ୍ଛିରାଃ। ରଥନ୍ତରବୃହତ୍ପକ୍ଷସ୍ତସ୍ମୈ ସ୍ତୋତ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-48 (66504) ଯଃ ସହସ୍ରସବେ ସତ୍ରେ ଜଜ୍ଞେ ବିଶ୍ବସୃଜାମୃଷିଃ। ହିରଣ୍ଯପକ୍ଷଃ ଶକୁନିସ୍ତସ୍ମୈ ତାର୍କ୍ଷ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-49 (66505) ଯଶ୍ଚିନୋତି ସତାଂ ସେତୁମୃତେନାମୃତଯୋନିନା। ଧର୍ମାର୍ଥବ୍ଯବହାରାଙ୍ଗୈସ୍ତସ୍ମୈ ସତ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-50 (66506) ଯଂ ପୃଥଗ୍ଧର୍ମଚରଣାଃ ପୃଥଗ୍ଧର୍ମଫଲୈଷିଣଃ। ପୃଥଗ୍ଧର୍ମୈଃ ସମର୍ଚନ୍ତି ତସ୍ମୈ ଧର୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-51 (66507) [ଯତଃ ସର୍ବେ ପ୍ରସୂଯନ୍ତେ ହ୍ଯନଙ୍ଗାତ୍ମାଙ୍ଗଦେହିନଃ। ଉନ୍ମାଦଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ତସ୍ମୈ କାମାତ୍ମନେ ନମଃ॥] 12-46-52 (66508) ଯଂ ତଂ ବ୍ଯକ୍ତସ୍ଥମବ୍ଯକ୍ତଂ ବିଚିନ୍ବନ୍ତି ମହର୍ଷଯଃ। କ୍ଷେତ୍ରେ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞମାସୀନଂ ତସ୍ମୈ କ୍ଷେତ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-53 (66509) ଯଂ ଦୃଗାତ୍ମାନମାତ୍ମସ୍ଥଂ ବୃତଂ ଷୋଡଶଭିର୍ଗୁଣୈଃ। ପ୍ରାହୁଃ ସପ୍ତଦଶଂସାଙ୍ଖ୍ଯାସ୍ତସ୍ମୈ ସାଙ୍ଖ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-54 (66510) ଯଂ ବିନିଦ୍ରା ଜିତଶ୍ବାସାଃ ସଂତୁଷ୍ଟାଃ ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ। ଜ୍ଯୋତିଃ ପଶ୍ଯନ୍ତି ଯୁଞ୍ଜାନାସ୍ତସ୍ମୈ ଯୋଗାତ୍ମେନ ନମଃ॥ 12-46-55 (66511) ଅପୁଣ୍ଯପୁଣ୍ଯୋପରମେ ଯଂ ପୁନର୍ଭବନିର୍ଭଯାଃ। ଶାନ୍ତାଃ ସଂନ୍ଯାସିନୋ ଯାନ୍ତି ତସ୍ମୈ ମୋକ୍ଷାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-56 (66512) ଯସ୍ଯାଗ୍ରିରାସ୍ଯଂ ଦ୍ଯୌର୍ମୂର୍ଧା ଖଂ ନାଭିଶ୍ଚରଣୌ କ୍ଷିତିଃ। ସୂର୍ଯଶ୍ଚକ୍ଷୁର୍ଦିଶଃ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତସ୍ମୈ ଲୋକାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-57 (66513) ଯୁଗେଷ୍ବାବର୍ତତେ ଯୋଂଽଶୈର୍ମାସର୍ତ୍ବଯନହାଯନୈଃ। ସର୍ଗପ୍ରଲଯଯୋଃ କର୍ତା ତସ୍ମୈ କାଲାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-58 (66514) ଯୋଽସୌ ଯୁଗସହସ୍ରାନ୍ତେ ପ୍ରଦୀପ୍ତାର୍ଚିର୍ବିଭାବସୁଃ। ସଂଭକ୍ଷଯତି ଭୂତାନି ତସ୍ମୈ ଘୋରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-59 (66515) ସଂଭକ୍ଷ୍ଯ ସର୍ବଭୂତାନି କୃତ୍ବା ଚୈକାର୍ଣବଂ ଜଗତ୍। ବାଲଃ ସ୍ବପିତି ଯଶ୍ଚୈକସ୍ତସ୍ମୈ ମାଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-60 (66516) ସହସ୍ରଶିରସେ ତସ୍ମୈ ପୁରୁଷାଯାମିତାତ୍ମନେ। ଚତୁଃସମୁଦ୍ରପଯସି ଯୋଗନିଦ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-61 (66517) ଅଜସ୍ଯ ନାଭାବଧ୍ଯେକଂ ଯସ୍ମିନ୍ବିଶ୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ପୁଷ୍କରଂ ପୁଷ୍କରାକ୍ଷସ୍ଯ ତସ୍ମୈ ପଝାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-62 (66518) ଯସ୍ଯ କେଶେଷୁ ଜୀମୂତା ନଦ୍ଯଃ ସର୍ବାଙ୍ଗସଂଧିଷୁ। କୁକ୍ଷୌ ସମୁଦ୍ରାଶ୍ଚତ୍ବାରସ୍ତସ୍ମୈ ତୋଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-63 (66519) ଯସ୍ମାତ୍ସର୍ଗାଃ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ସର୍ଗପ୍ରଲଯବିକ୍ରିଯାଃ। ଯସ୍ମିଂଶ୍ଚୈବ ପ୍ରଲୀଯନ୍ତେ ତସ୍ମୈ ହେତ୍ବାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-64 (66520) [ଯୋ ନିଷଣ୍ଣୋ ଭବେଦ୍ରାତ୍ରୌ ଦିବା ଭବତି ବିଷ୍ଠିତଃ। ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟସ୍ଯ ଚ ଦ୍ରଷ୍ଟା ତସ୍ମୈ ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥] 12-46-65 (66521) ଅକାର୍ଯଃ ସର୍ବକାର୍ଯେଷୁ ଧର୍ମକାର୍ଯାର୍ଥମୁଦ୍ଯତଃ। ବୈକୁଣ୍ଠସ୍ଯ ହି ତଦ୍ରୂପଂ ତସ୍ମୈ କାର୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-66 (66522) ବ୍ରହ୍ମ ବକ୍ତଂ ଭୁଜୌ କ୍ଷତ୍ରଂ କୃତ୍ସ୍ନମୂରୂଦରଂ ବିଶଃ। ପାଦୌ ଯସ୍ଯାଶ୍ରିତାଃ ଶୂଦ୍ରାସ୍ତସ୍ମୈବର୍ଣାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-67 (66523) ଅନ୍ନପାନେନ୍ଧନମଯୋ ରସପ୍ରାଣବିବର୍ଧନଃ। ଯୋ ଧାରଯତି ଭୂତାନି ତସ୍ମୈ ପ୍ରାଣାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-68 (66524) [ପ୍ରାଣାନାଂ ଧାରଣାର୍ଥାଯ ଯୋଽନ୍ନଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଚତୁର୍ବିଧମ୍। ଅନ୍ତର୍ଭୂତଃ ପଚତ୍ଯଗ୍ନିସ୍ତସ୍ମୈ ପାକାତ୍ମନେ ନମଃ॥ ] 12-46-69 (66525) ବିଷଯେ ବର୍ତମାନାନାଂ ଯଂ ତଂ ବୈଷଯିକୈର୍ଗୁଣୈଃ। ପ୍ରାହୁର୍ବିଷଯଗୋପ୍ତାରଂ ତସ୍ମୈ ଗୋପ୍ତ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-70 (66526) ଅପ୍ରମେଯଶରୀରାଯ ସର୍ବତୋ ବୁଦ୍ଧିଚକ୍ଷୁଷେ। ଅପାରପରିମାଣାଯ ତସ୍ମୈ ଦିବ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-71 (66527) ପରଃ କାଲାତ୍ପରୋ ଯଜ୍ଞାତ୍ପରଃ ସଦସତଶ୍ଚ ଯଃ। ଅନାଦିରାଦିର୍ବିଶ୍ବସ୍ଯ ତସ୍ମୈ ବିଶ୍ବାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-72 (66528) ବୈଦ୍ଯୁତୋ ଜାଠରଶ୍ଚୈବ ପାବକଃ ଶୁଚିରେବ ଚ। ଦହନଃ ସର୍ବଭକ୍ଷାଣାଂ ତସ୍ମୈ ବହ୍ନ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-73 (66529) ରସାତଲଗତଃ ଶ୍ରୀମାର୍ନନନ୍ତୋ ଭଗବାନ୍ପ୍ରଭୁଃ। ଜଗଦ୍ଧାରଯତେ ଯୋଽସୌ ତସ୍ମୈ ଶେଷାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-74 (66530) ଜ୍ବଲନାର୍କେନ୍ଦୁତାରାଣାଂ ଜ୍ଯୋତିଷାଂ ଦିବ୍ଯମୂର୍ତିନାମ୍। ଯସ୍ତେଜଯତି ତେଜାଂସି ତସ୍ମୈ ତେଜାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-75 (66531) ଆତ୍ମଜ୍ଞାନମିଦଂ ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ପଞ୍ଚସ୍ବବସ୍ଥିତମ୍। ଯଂ ଜ୍ଞାନେନାଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ତସ୍ମୈ ଜ୍ଞାନାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-76 (66532) ସାଙ୍ଖ୍ଯୈର୍ଯୋଗୈର୍ବିନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ସାଧ୍ଯୈଶ୍ଚ ପରମର୍ଷିଭିଃ। ଯସ୍ଯ ତୁ ଜ୍ଞାଯତେ ତତ୍ବଂ ତସ୍ମୈ ଗୁହ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-77 (66533) ଜଟିନେ ଦଣ୍ଡିନେ ନିତ୍ଯଂ ଲମ୍ବୋଦରଶରୀରିଣେ। କମଣ୍ଡଲୁନିଷଙ୍ଗାଯ ତସ୍ମୈ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-78 (66534) [ଶୂଲିନେ ତ୍ରିଦଶେଶାଯ ତ୍ର୍ଯମ୍ବକାଯ ମହାତ୍ମନେ। ଭସ୍ମଦିଗ୍ଧୋର୍ଧ୍ବଲିଙ୍ଗାଯ ତସ୍ମା ରୁଦ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-79 (66535) ଚନ୍ଦ୍ରାର୍ଧକୃତଶୀର୍ଷାଯ ବ୍ଯାଲଯଜ୍ଞୋପବୀତିନେ। ପିନାକଶୂଲହସ୍ତାଯ ତସ୍ମୈ ଉଗ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥] 12-46-80 (66536) ଯୋ ଜାତୋ ବସୁଦେବେନ ଦେବକ୍ଯାଂ ଯଦୁନନ୍ଦନଃ। ଶଙ୍ଖଚକ୍ରଗଦାପାଣିର୍ବାସୁଦେବାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-81 (66537) ଶିରଃକପାଲମାଲାଯ ବ୍ଯାଘ୍ରଚର୍ମନିବାସିନେ। ଭସ୍ମଦିଗ୍ଧଶରୀରାଯ ତସ୍ମୈ ରୁଦ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-82 (66538) ଯୋ ମୋହଯତି ଭୂତାନି ସର୍ବପାଶାନୁବନ୍ଧନୈଃ। ସର୍ବସ୍ଯ ରକ୍ଷଣାର୍ଥାଯ ତସ୍ମୈ ମୋହାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-83 (66539) ଚୈତନ୍ଯଂ ସର୍ବତୋ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ବପ୍ରାଣିହୃଦି ସ୍ଥିତମ୍। ସର୍ବାତୀତତରଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ତସ୍ମୈ ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-84 (66540) ପଞ୍ଚଭୂତାତ୍ମଭୂତାଯ ଭୂତାଦିନିଧନାଯ ଚ। ଅକ୍ରୋଧଦ୍ରୋହମୋହାଯ ତସ୍ମୈ ଶାନ୍ତାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-85 (66541) ଯସ୍ମିନ୍ସର୍ବଂ ଯତଃ ସର୍ବଂ ଯଃ ସର୍ବଂ ସର୍ବତଶ୍ଚ ଯଃ। ଯଶ୍ଚ ସର୍ବମଯୋ ଦେବସ୍ତସ୍ମୈ ସର୍ବାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-86 (66542) ଯଃ ଶେତେ କ୍ଷୀରପର୍ଯଙ୍କେ ଦିବ୍ଯନାଗବିଭୂଷିତେ। ଫଣାସହସ୍ରରଚିତେ ତସ୍ମୈ ନିଦ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-87 (66543) ବିଶ୍ବେ ଚ ମରୁତଶ୍ଚୈବ ରୁଦ୍ରାଦିତ୍ଯାଶ୍ବିନାବପି। ବସବଃ ସିଦ୍ଧସାଧ୍ଯାଶ୍ଚ ତସ୍ମୈ ଦେବାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-88 (66544) ଅବ୍ଯକ୍ତଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯହଂକାରୋ ମନୋବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଚ। ତନ୍ମାତ୍ରାଣି ବିଶେଷାଶ୍ଚ ତସ୍ମୈ ତତ୍ବାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-89 (66545) ଭୂତଂ ଭବ୍ଯଂ ଭବିଷ୍ଯଚ୍ଚ ଭୂତାଦିପ୍ରଭବାବ୍ଯଯଃ। ଯୋଽଗ୍ରଜଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ତସ୍ମୈ ଭୂତାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-90 (66546) ଯଂ ହି ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ବିଚିନ୍ବନ୍ତି ପରଂ ସୂକ୍ଷ୍ମବିଦୋ ଜନାଃ। ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଚ ଯଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ତସ୍ମୈ ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-91 (66547) ମତ୍ସ୍ଯୋ ଭୂତ୍ବା ବିରିଞ୍ଚାଯ ଯେନ ବେଦାଃ ସମାହୃତାଃ। ରସାତଲଗତଃ ଶୀଘ୍ରଂ ତସ୍ମୈ ମତ୍ସ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-92 (66548) ମନ୍ଦରାଦ୍ରିର୍ଧୃତୋ ଯେନ ପ୍ରାପ୍ତେ ହ୍ଯମୃତମନ୍ଥନେ। ଅତିକର୍କଶଦେହାଯ ତସ୍ମୈ କୂର୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-93 (66549) ବାରାହଂ ରୂପମାସ୍ଥାଯ ମହୀଂ ସବନପର୍ବତାମ୍। ଉଦ୍ଧରତ୍ଯେକଦଂଷ୍ଟ୍ରେଣ ତସ୍ମୈ କ୍ରୋଡାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-94 (66550) ନାରସିଂହବପୁଃ କୃତ୍ବା ସର୍ବଲୋକଭଯଂକରମ୍। ହିରଣ୍ଯକଶିପୁଂ ଜଘ୍ନେ ତସ୍ମୈ ସିଂହାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-95 (66551) ପିଙ୍ଗେକ୍ଷଣସଟଂ ଯସ୍ଯ ରୂପଂ ଦଂଷ୍ଟ୍ରାନଖୈର୍ଯୁତମ୍। ଦାନବେନ୍ଦ୍ରାନ୍ତକରଣଂ ତସ୍ମୈ ଦୃପ୍ତାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-96 (66552) ଯଂ ନ ଦେବା ନ ଗନ୍ଧର୍ବା ନ ଦୈତ୍ଯା ନ ଚ ଦାନବାଃ। ତତ୍ବତୋ ହି ବିଜାନନ୍ତି ତସ୍ମୈ ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥] ବାମନଂ ରୂପମାସ୍ଥାଯ ବଲିଂ ସଂଯମ୍ଯ ମାଯଯା। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଂ କ୍ରାନ୍ତବାନ୍ଯସ୍ତୁ ତସ୍ମୈ କ୍ରାନ୍ତାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-97 (66553) ଜମଦଗ୍ନିସୁତୋ ଭୂତ୍ବା ରାମଃ ଶସ୍ତ୍ରଭୃତାଂ ବରଃ। ମହୀଂ ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯାଂ ଚକ୍ରେ ତସ୍ମୈ ରାମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-98 (66554) ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍ବୋ ଯଶ୍ଚୈକୋ ଧର୍ମେ ବ୍ଯୁତ୍କ୍ରାନ୍ତିଗୌରବାତ୍। ଜଘାନ କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ସଙ୍ଖ୍ଯେ ତସ୍ମୈ କ୍ରୋଧାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-99 (66555) [ବିଭଜ୍ଯ ପଞ୍ଚଧାଽଽତ୍ମାନଂ ବାଯୁର୍ଭୂତ୍ବା ଶରୀରଗଃ। ଯଶ୍ଚେଷ୍ଟଯତି ଭୂତାନି ତସ୍ମୈ ବାଯ୍ବାତ୍ମନେ ନମଃ॥] 12-46-100 (66556) ରାମୋ ଦଶିରଥିର୍ଭୂତ୍ବା ପୁଲସ୍ତ୍ଯକୁଲନନ୍ଦନମ୍। ଜଘାନ ରାବଣଂ ସଙ୍ଖ୍ଯେ ତସ୍ମୈ କ୍ଷତ୍ରାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-101 (66557) ଯୋ ହଲୀ ମୁସଲୀ ଶ୍ରୀମାନ୍ନୀଲାମ୍ବରଧରଃ ସ୍ଥିତଃ। ରାମାଯ ରୌହିଣେଯାଯ ତସ୍ମୈ ଭୋଗାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-102 (66558) ଶଙ୍ଖିନେ ଚକ୍ରିଣେ ନିତ୍ଯଂ ଶାର୍ଙ୍ଗିଣେ ପୀତବାସସେ। ବନମାଲାଧରାଯୈବ ତସ୍ମୈ କୃଷ୍ଣାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-103 (66559) ବସୁଦେବସୁତଃ ଶ୍ରୀମାନ୍କ୍ରୀଡିତୋ ନନ୍ଦଗୋକୁଲେ। କଂସସ୍ଯ ନିଧନାର୍ଥାଯ ତସ୍ମୈ କ୍ରୀଡାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-104 (66560) ବାସୁଦେବତ୍ବମାଗମ୍ଯ ଯଦୋର୍ବଂଶସମୁଦ୍ଭବଃ। ଭୂଭାରହରଣଂ ଚକ୍ରେ ତସ୍ମୈ କୃଷ୍ଣାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-105 (66561) ସାରଥ୍ଯମର୍ଜୁନସ୍ଯାଜୌ କୁର୍ବନ୍ଗୀତାମୃତଂ ଦଦୌ। ଲୋକତ୍ରଯୋପକାରାଯ ତସ୍ମୈ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-106 (66562) ଦାନବାଂସ୍ତୁ ବଶେ କୃତ୍ବା ପୁନର୍ବୁଦ୍ଧତ୍ବମାଗତଃ। ସର୍ଗସ୍ଯ ରକ୍ଷଣାର୍ଥାଯ ତସ୍ମୈ ବୁଦ୍ଧାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-107 (66563) ହନିଷ୍ଯତି କଲୌ ପ୍ରାପ୍ତେ ମ୍ଲେଚ୍ଛାଂସ୍ତୁରଗବାହନଃ। ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପକୋ ଯସ୍ତୁ ତସ୍ମୈ କଲ୍କ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-108 (66564) ତାରାନ୍ବଯେ କାଲନେମିଂ ହତ୍ବା ଦାନବପୁଙ୍ଗବମ୍। ଦଦୌ ରାଜ୍ଯଂ ମହେନ୍ଦ୍ରାଯ ତସ୍ମୈ ସାଙ୍ଖ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-109 (66565) ଯଃ ସର୍ବପ୍ରାଣିନାଂ ଦେହେ ସାକ୍ଷିଭୂତୋ ହ୍ଯବସ୍ଥିତଃ। ଅକ୍ଷରଃ କ୍ଷରମାଣାନାଂ ତସ୍ମୈ ସାକ୍ଷ୍ଯାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-110 (66566) ନମୋସ୍ତୁ ତେ ମହାଦେବ ନମସ୍ତେ ଭକ୍ତବତ୍ସଲ। ସୁବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯ ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ପ୍ରସୀଦ ପରମେଶ୍ବର॥ 12-46-111 (66567) ଅବ୍ଯକ୍ତବ୍ଯକ୍ତରୂପେଣ ବ୍ଯାପ୍ତଂ ସର୍ବଂ ତ୍ବଯା ବିଭୋ। ନାରାଯଣଂ ସହସ୍ରାକ୍ଷଂ ସର୍ବଲୋକମହେଶ୍ବରମ୍॥ 12-46-112 (66568) ହିରଣ୍ଯନାଭ ଯଜ୍ଞାଙ୍ଗମମୃତଂ ବିଶ୍ବତୋମୁଖମ୍। ସର୍ବଦା ସର୍ବକାର୍ଯେଷୁ ନାସ୍ତି ତେଷାମମଙ୍ଗଲମ୍॥ 12-46-113 (66569) ଯେଷାଂ ହୃଦିସ୍ଥୋ ଦେବେଶୋ ମଙ୍ଗଲାଯତନଂ ହରିଃ। ମଙ୍ଗଲ ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁର୍ମଙ୍ଗଲଂ ମଧୁସୂଦନଃ॥ 12-46-114 (66570) ମଙ୍ଗଲଂ ପୁଣ଼୍ଡରୀକାକ୍ଷୋ ମଙ୍ଗଲଂ ଗରୁଡଧ୍ବଜଃ। ବିଶ୍ବକର୍ମନ୍ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ବିଶ୍ବାତ୍ମନ୍ବିଶ୍ବସଂଭବ॥ 12-46-115 (66571) ଅପବର୍ଗସ୍ଥଭୂତାନାଂ ପଞ୍ଚାନାଂ ପରମାସ୍ଥିତ। ନମସ୍ତେ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବମସ୍ତେ ପରତସ୍ତ୍ରିଷୁ॥ 12-46-116 (66572) ନମସ୍ତେ ଦିକ୍ଷୁ ସର୍ବାସୁ ତ୍ବଂ ହି ସର୍ବପରାଯଣମ୍। ନମସ୍ତେ ଭଗବନ୍ବିଷ୍ଣୋ ତ୍ଯେକାନାଂ ପ୍ରଭବାବ୍ଯଯ॥ 12-46-117 (66573) ତ୍ବଂ ହି କର୍ତା ହୃଷୀକେଶଃ ସଂହର୍ତା ଚାପରାଜିତଃ। ତେନ ପଶ୍ଯାମି ତେ ଦିବ୍ଯାନ୍ଭାବାନ୍ହି ତ୍ରିଷୁବର୍ତ୍ମସୁ॥ 12-46-118 (66574) ତଚ୍ଚ ପଶ୍ଯାମି ତତ୍ବେନ ଯତ୍ତେ ରୂପଂ ସନାତନମ୍। ଦିବଂ ତେ ଶିରସା ବ୍ଯାପ୍ତଂ ପଦ୍ଭ୍ଯାଂ ଦେବୀ ବସୁଂଧରା। ବିକ୍ରମେଣ ତ୍ରଯୋ ଲୋକାଃ ପୁରୁଷୋଽସି ସନାତନଃ॥ 12-46-119 (66575) [ଦିଶୋ ଭୁଜା ରବିଶ୍ଚକ୍ଷୁର୍ବୀର୍ଯେ ଶୁକ୍ରଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ। ସପ୍ତମାର୍ଗା ନିରୁଦ୍ଧାସ୍ତେ ବାଯୋରମିତତେଜସଃ॥] 12-46-120 (66576) ବ୍ଯକ୍ତାବ୍ଯକ୍ତସ୍ବରୂପେଣ ବ୍ଯାପ୍ତଂ ସର୍ବଂ ତ୍ବଯା ବିଭୋ। ଅବ୍ଯକ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ରୂପଂ ବ୍ଯକ୍ତମେତଚ୍ଚରାଚରମ୍॥ 12-46-121 (66577) ଅତସୀପୁଷ୍ପସଂକାଶଂ ପୀତବାସସମଚ୍ଯୁତମ୍। ଯେ ନମସ୍ଯନ୍ତି ଗୋବିନ୍ଦଂ ନ ତେଷାଂ ବିଦ୍ଯତେ ଭଯମ୍॥ 12-46-122 (66578) [ଏକୋଽପି କୃଷ୍ଣସ୍ଯ କୃତଃ ପ୍ରଣାମୋ ଦଶାଶ୍ବମେଧାବଭୃଥେନ ତୁଲ୍ଯଃ। ଦଶାଶ୍ବମେଧୀ ପୁନରେତି ଜନ୍ମ କୃଷ୍ଣପ୍ରଣାମୀ ନ ପୁନର୍ଭବାଯ॥ 12-46-123 (66579) କୃଷ୍ଣବ୍ରତାଃ କୃଷ୍ଣମନୁସ୍ମରନ୍ତୋ ରାତ୍ରୌ ଚ କୃଷ୍ଣଂ ପୁନରୁତ୍ଥିତା ଯେ। ତେ କୃଷ୍ଣଦେହାଃ ପ୍ରବିଶନ୍ତି କୃଷ୍ଣ ମାଜ୍ଯଂ ଯଥା ମନ୍ତ୍ରହୁତଂ ହୁତାଶେ॥ 12-46-124 (66580) ନମୋ ନରକସଂତ୍ରାସରକ୍ଷାମଣ୍ଡଲକାରିଣେ। ସଂସାରନିମ୍ନଗାବର୍ତତରିକାଷ୍ଠାଯ ବିଷ୍ଣବେ॥ 12-46-125 (66581) ନମୋ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯଦେବାଯ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣହିତାଯ ଚ। ଜଗଦ୍ଧିତାଯ କୃଷ୍ଣାଯ ଗୋବିନ୍ଦାଯ ନମୋନମଃ॥ 12-46-126 (66582) ପ୍ରାଣକାନ୍ତାରପାଥେଯଂ ସଂସାରୋଚ୍ଛେଦଭେଷଜମ୍। ଦୁଃଖଶୋକପରିତ୍ରାଣଂ ହରିରିତ୍ଯକ୍ଷରଦ୍ବଯମ୍॥] 12-46-127 (66583) ନାରାଯଣପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ନାରାଯଣପରଂ ତପଃ। ନାରାଯଣପରଂ ସତ୍ଯଂ ନାରାଯଣପରଂ ପରମ୍॥ 12-46-128 (66584) ଯଥା ବିଷ୍ଣୁମଯଂ ସତ୍ଯଂ ଯଥା ବିଷ୍ଣୁମଯଂ ହବିଃ। ତଥା ବିଷ୍ଣୁମଯଂ ସର୍ବଂ ପାପ୍ମା ନେ ନଶ୍ଯତାଂ ତଥା॥ 12-46-129 (66585) ତସ୍ଯ ଯଜ୍ଞବରାହସ୍ଯ ବିଷ୍ଣୋରମିତତେଜସଃ। ପ୍ରଣାମଂ ଯେଽପି କୁର୍ବନ୍ତି ତେଷାମପି ନମୋନମଃ॥ 12-46-130 (66586) ତ୍ବାଂ ପ୍ରପନ୍ନାଯ ଭକ୍ତାଯ ଗତିମିଷ୍ଟାଂ ଜିଗୀଷବେ। ଯଚ୍ଛ୍ରେଯଃ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷ ତଦ୍ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ସୁରୋତ୍ତମ॥ 12-46-131 (66587) ଇତି ବିଦ୍ଯାତପୋଯୋନିରଯୋନିର୍ବିଷ୍ଣୁରୀଡିତଃ। ବାଗ୍ଯଜ୍ଞେନାର୍ଚିତୋ ଦେବଃ ପ୍ରୀଯତାଂ ମେ ଜନାର୍ଦନଃ॥ 12-46-132 (66588) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-46-133x (5438) ଏତାବଦୁକ୍ତ୍ବା ବଚନଂ ଭୀଷ୍ମସ୍ତଦ୍ରତମାନସଃ। ନମ ଇତ୍ଯେବ କୃଷ୍ଣାଯ ପ୍ରଣାମମକରୋତ୍ତଦା॥ 12-46-133 (66589) ତସ୍ମିନ୍ନୁପରତେ ବାକ୍ଯେ ତତସ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ଭୀଷ୍ମଂ ବାଗ୍ଭିର୍ବାଷ୍ପଗଲାସ୍ତମାନର୍ଚୁର୍ମହାଦ୍ଯୁତିମ୍॥ 12-46-134 (66590) ତେଽସ୍ତୁବନ୍ତଶ୍ଚ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରାଃ କେଶବଂ ପୁରୁଷୋତ୍ତମମ୍। ଭୀଷ୍ମଂ ଚ ଶନକୈଃ ସର୍ବେ ପ୍ରଶଶଂସୁଃ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-46-135 (66591) ଅଧିଗମ୍ଯ ତୁ ଯୋଗେନ ଭକ୍ତିଂ ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ ମାଧବଃ। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଦର୍ଶନଂ ଜ୍ଞାନଂ ଦିବ୍ଯଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଯଯୌ ହରିଃ॥ 12-46-136 (66592) ବିଦିତ୍ବା ଭକ୍ତିଯୋଗଂ ତଂ ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ। ସହସୋତ୍ଥାଯ ତଂ ହୃଷ୍ଟୋ ଯାନମେବାନ୍ବପଦ୍ଯତ॥ 12-46-137 (66593) କେଶବଃ ସାତ୍ଯକିଶ୍ଚୈବ ରଥେନକେନ ଜଗ୍ମତୁଃ। ଅପରେଣ ମହାତ୍ମାନୌ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଧନଞ୍ଜଯୌ॥ 12-46-138 (66594) ଭୀମସେନୋ ଯମୌ ଚୋଭୌ ରଥମେକଂ ସମାସ୍ଥିତାଃ। କୃପୋ ଯୁଯୁତ୍ସୁଃ ସୂତଶ୍ଚ ସଞ୍ଜଯଶ୍ଚାପରଂ ରଥମ୍॥ 12-46-139 (66595) ତେ ରଥୈର୍ନଗରାକାରୈଃ ପ୍ରଯାତାଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭାଃ। ନେମିଘୋଷେଣ ମହତା କମ୍ପଯନ୍ତେ ବସୁଂଧରାମ୍॥ 12-46-140 (66596) ତତୋ ଗିରଃ ପୁରୁଷବରସ୍ତବେରିତାଂ ଦ୍ବିଜେରିତାଃ ପଥିଷୁ ମନାକ୍ ସ ଶୁଶ୍ରୁବେ। କୃତାଞ୍ଜଲିଂ ପ୍ରଣତମଥାପରଂ ଜନଂ ସ କେଶିହା ମୁଦିତମନାସ୍ଥନନ୍ଦତ॥ 12-46-141 (66597) ଇତି ସ୍ମରନ୍ପଠତି ଚ ଶାର୍ଙ୍ଗଧନ୍ବନଃ ଶୃଣୋତୁ ବା ଯଦୁକୁଲନନ୍ଦନସ୍ତବମ୍। ସ ଚକ୍ରଭୃତ୍ପ୍ରତିହତସର୍ବାକିଲ୍ବିଷୋ ଜନାର୍ଦନଂ ପ୍ରବିଶତି ଦେହସଂକ୍ଷଯେ॥ 12-46-142 (66598) ଯଂ ଯୋଗିନଃ ପ୍ରାଣବିଯୋଗକାଲେ ଯତ୍ନେନ ଚିତ୍ତେ ବିନିବେଶଯନ୍ତି। ସ ତଂ ପୁରସ୍ତାଦ୍ଧରିମୀକ୍ଷମାଣଃ ପ୍ରାଣାଞ୍ଜହୌ ପ୍ରାପ୍ତଫଲୋ ହି ଭୀଷ୍ମଃ॥ 12-46-143 (66599) ସ୍ବବରାଜଃ ସମାପ୍ତୋଽଯଂ ବିଷ୍ଣୋରଦ୍ଭୁତକର୍ମଣଃ। ଗାଙ୍ଗେଯେନ ପୁରା ଗୀତୋ ମହାପାତକନାଶନଃ॥ 12-46-144 (66600) ଇମଂ ନରଃ ସ୍ତବରାଜଂ ମୁମୁକ୍ଷୁଃ ପଠଞ୍ଶୁଚିଃ କଲୁଷିତକଲ୍ମଷାପହମ୍। ଅତୀତ୍ଯ ଲୋକାନ୍ମଲିନଃ ସମାମତା ନ୍ପଦଂ ସ ଗଚ୍ଛତ୍ଯମୃତଂ ମହାତ୍ମନଃ॥ ॥ 12-46-145 (66601) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-46-17 ଜିଗଦିଷାମି ବକ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି। ବ୍ଯାସସମାସିନ୍ଯା ବିସ୍ତରସଂକ୍ଷେପବତ୍ଯା॥ 12-46-25 ସଦସତ୍କାର୍ଯଂ କାରଣଂ ଚ ବିଶ୍ବଂ କର୍ମ ଯସ୍ମାତ୍॥ 12-46-28 ବାକେଷୁ ମନ୍ତ୍ରେଷୁ ସାମାନ୍ଯତଃ କର୍ମପ୍ରକାଶକେଷୁ। ଅନୁବାକେଷୁ ମନ୍ତ୍ରାର୍ଥବିବରଣଭୂତେଷୁ ବ୍ରାହ୍ମଣବାକ୍ଯେଷୁ। ନିଷତ୍ସୁ କର୍ମାଙ୍ଗାଦ୍ଯବବଦ୍ଧଦେବତାଦିଜ୍ଞାନବାକ୍ଯେଷୁ। ଉପନିଷତ୍ସୁ କେବଲାତ୍ମଜ୍ଞାପକବାକ୍ଯେଷୁ ଗୃଣନ୍ତି ଧ୍ଯାଯନ୍ତି। ସତ୍ଯମବାଧିତମ୍। ସତ୍ଯେଷ୍ବବାଧିତାର୍ଥେଷୁ। ସାମସୁ ଜ୍ଯେଷ୍ଠସାମାଦିଷୁ॥ 12-46-29 ଚତୁର୍ଭିର୍ନାମଭିର୍ବାସୁଦେବସକର୍ଷଣପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ରାନିରୁଦ୍ଧରୂପୈଃ॥ 12-46-30 ନିତ୍ଯଂ ତପଃ ସ୍ବଧର୍ମସ୍ତଦ୍ଯସ୍ମିନ୍। ଯତ୍ପ୍ରୀତ୍ଯର୍ଥଂ ତପ୍ତଂ ସଦ୍ଯଦ୍ଯସ୍ମାଦଙ୍ଗେଷୁ ଚିତ୍ତେଷ୍ବନୁତିଷ୍ଠତି ଉପତିଷ୍ଠତି ଯଶ୍ଚ ସର୍ବାତ୍ମା ତଂ ପ୍ରପଦ୍ଯେ ଇତି ସର୍ବେଷାଂ ଯଚ୍ଛବ୍ଦସଂବଦ୍ଧାନାଂ ପ୍ରଥମେନାନ୍ବଯଃ। ଈଶ୍ବଲରାର୍ଥମନୁଷ୍ଠିତୋ ଧର୍ମଃ ସ୍ବଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧିଦ୍ବାରାସ୍ବାର୍ଥଏବ ଭବତୀତି ଭାବଃ॥ 12-46-31 ଭୌମଂ ବ୍ରହ୍ମ ବେଦା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ॥ 12-46-32 ଆତ୍ମାନଂ ସର୍ବେଶ୍ବରମାତ୍ମନି ହାର୍ଦାକାଶେ ଇଷ୍ଟ୍ବା ଯୋଗେନ ପଶ୍ଯତି। ଆନନ୍ତ୍ଯାଯ ମୋକ୍ଷାଯ॥ 12-46-34 ପୁରାଣେ ଅତୀତକଲ୍ପାଦିବିଷଯେ। ପୁରୁଷଂ ପୂର୍ଣଂ ସର୍ବମସ୍ମିନ୍ନତୀତମସ୍ତ୍ଯେବେତି ଯୋଗାତ୍ପୁରୁଷ ଇତି ନାମ। ଯୁଗାଦିଷୁ ଯୁଗାରମ୍ଭେଷୁ। ବୃଂହକତ୍ବାତ୍ସୃଷ୍ଟେରେନଂ ବ୍ରହ୍ମେତ୍ଯାହୁଃ। କ୍ଷଯେ ସର୍ବସ୍ଯ ସମ୍ଯକ୍ବର୍ଷଣାଦଯଂ ସଂକର୍ଷଣ ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ॥ 12-46-35 ନାନ୍ଯଭକ୍ତା ଅନନ୍ଯଭକ୍ତାଃ॥ 12-46-39 ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭମିତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ। ଜଜ୍ଞେ ଜନଯାମାସ॥ 12-46-43 ଉକ୍ଥେ ବହ୍ବୃଚାଃ। ଅଗ୍ନୌ ଚଯନେଽଧ୍ବର୍ଯବଃ॥ 12-46-47 ଚତୁର୍ଭିରିତି। ଆଶ୍ରାବଯେତି ଚତୁରକ୍ଷରଂ ଅସ୍ତୁ ଶ୍ରୌଷିଡିତି ଚତୁରକ୍ଷରଂ ଯଜେତି ଦ୍ବ୍ଯକ୍ଷରଂ ଯେ ଯଜାମହେ ଇତି ପଞ୍ଚାକ୍ଷରଂ ଦ୍ବ୍ଯକ୍ଷରୋ ବଷଟ୍କାର ଇତି ସପ୍ତଦଶଭିରକ୍ଷରୈର୍ଯୋ ହୂଯତେ ତସ୍ମୈ ହୋମାତ୍ମନେ ନମଃ॥ 12-46-49 ଯଃ ସହସ୍ରସମେ ସତ୍ର ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ସହସ୍ରସମେ ସହସ୍ରସଂ ବତ୍ସରେ ସତ୍ରେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-46-54 ଯଂ ତ୍ରିଧାତ୍ମାନମିତି ଝ.ପାଠଃ॥

12-47-0 (66602) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-47-0x (5439) ତତଃ ସ ଚ ହୃଷୀକେଶଃ ସ ଚ ରାଜା ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। କୃପାଦଯଶ୍ଚ ତେ ସର୍ବେ ଚତ୍ବାରଃ ପାଣ୍ଡବାଶ୍ଚ ତେ॥ 12-47-1 (66603) ରଥୈସ୍ତୈର୍ନଗରପ୍ରଖ୍ଯୈଃ ପତାକାଧ୍ବଜଶୋଭିତୈଃ। ଯଯୁରାଶୁ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରଂ ବାଜିଭିଃ ଶୀଘ୍ରଗାମିଭିଃ॥ 12-47-2 (66604) ତେଽବତୀର୍ଯ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରେ କେଶମଢଜ୍ଜାସ୍ଥିସଂକୁଲେ। ଦେହନ୍ଯାସଃ କୃଂତୋ ଯତ୍ର କ୍ଷତ୍ରିଯୈସ୍ତୈର୍ମହାରଥୈଃ॥ 12-47-3 (66605) ଗଜାଶ୍ବଦେହାସ୍ଥିଚଯୈଃ ପର୍ବତୈରିବ ସଂଚିତମ୍। ନରଶୀର୍ଷକପାଲୈଶ୍ଚ ହଂସୈରିବ ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-47-4 (66606) ଚିତାସହସ୍ରୈର୍ନିଚିତଂ ବର୍ମଶସ୍ତ୍ରସମାକୁଲମ୍। ଆପାନଭୂମିଂ କାଲସ୍ଯ ତଦା ଭୁକ୍ତୋଜ୍ଝିତାମିବ॥ 12-47-5 (66607) ଭୂତସଙ୍ଘାନୁଚରିତଂ ରକ୍ଷୋଗଣନିଷେବିତମ୍। ପଶ୍ଯନ୍ତସ୍ତେ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରଂ ଯଯୁରାଶୁ ମହାରଥାଃ॥ 12-47-6 (66608) ଗଚ୍ଛନ୍ନେବ ମହାବାହୁଃ ସର୍ବଂ ଯାଦବନନ୍ଦନଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରାଯ ପ୍ରୋବାଚ ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯସ୍ଯ ବିକ୍ରମମ୍॥ 12-47-7 (66609) ଅମୀ ରାମହ୍ରଦାଃ ପଞ୍ଚ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ପାର୍ଥ ଦୂରତଃ। ଯେଷୁ ସଂତର୍ପଯାମାସ ପିତୄନ୍କ୍ଷତ୍ରିଯଶୋଣିତୈଃ॥ 12-47-8 (66610) ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍ବୋ ବସୁଧାଂ କୃତ୍ବା ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯାଂ ପ୍ରଭୁଃ। ଇହେଦାନୀଂ ତତୋ ରାମଃ କର୍ମଣୋ ବିରରାମ ହ॥ 12-47-9 (66611) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-47-10x (5440) ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍ବଃ ପୃଥିବୀ କୃତା ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯା ପୁରା। ରାମେଣେତି ଯଦାତ୍ଥ ତ୍ବମତ୍ର ମେ ସଂଶଯୋ ମହାନ୍॥ 12-47-10 (66612) କ୍ଷତ୍ରବୀଜଂ ଯଥା ଦଗ୍ଧଂ ରାମେଣ ଯଦୁପୁଙ୍ଗବ। କଥଂ ଭୂଯଃ ସମୁତ୍ଯତ୍ତିଃ କ୍ଷତ୍ରସ୍ଯାମିତବିକ୍ରମ॥ 12-47-11 (66613) ମହାତ୍ମନା ଭଗବତା ରାମେଣ ଯଦୁପୁଙ୍ଗବ। କଥମୁତ୍ସାଦିତ୍ତଂ କ୍ଷତ୍ରଂ କଥମୃଦ୍ଧିଗତଂ ପୁନଃ॥ 12-47-12 (66614) ମହତା ରଥଯୁଦ୍ଧେନ କୋଟିଶଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ହତାଃ। ତଥାଽଭୂଚ୍ଚ ମହୀ କୀର୍ଣା କ୍ଷତ୍ରିଯୈର୍ବଦତାଂ ବର॥ 12-47-13 (66615) କିମର୍ଥଂ ଭାର୍ଗବେଣେଦଂ କ୍ଷତ୍ରମୁତ୍ସାଦିତଂ ପୁରା। ରାମେଣ ଯଦୁଶାର୍ଦୂଲ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରେ ମହାତ୍ମନା॥ 12-47-14 (66616) ଏତନ୍ମେ ଛିନ୍ଧି ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ସଂଶଯଂ ତାର୍କ୍ଷ୍ଯକେତନ। ଆଗମୋ ହି ପରଃ କୃଷ୍ଣ ତ୍ବତ୍ତୋ ନୋ ବାସବାନୁଜ॥ 12-47-15 (66617) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-47-16x (5441) ତତୋ ବ୍ରଜନ୍ନେବ ଗଦାଗ୍ରଜଃ ପ୍ରଭୁଃ ଶଶଂସ ତସ୍ମୈ ନିଖିଲେନ ତତ୍ତ୍ବତଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରାଯାପ୍ରତିମୌଜସେ ତଦା ଯଥାଽଭବତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯସଂକୁଲା ମହୀ॥ ॥ 12-47-16 (66618) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 47॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-47-15 ଆଗମୋ ବେଦଃ। ତ୍ବତ୍ତଃ ତ୍ବଦ୍ବଚନାତ୍ରୋ ପରଃ ନାଧିକଃ॥

12-48-0 (66619) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-48-0x (5442) ଶୃଣୁ କୌନ୍ତେଯ ରାମସ୍ଯ ପ୍ରଭାବୋ ଯୋ ମଯା ଶ୍ରୁତଃ। ମହର୍ଷୀଣାଂ କଥଯତାଂ କାରଣଂ ତସ୍ଯ ଜନ୍ମ ଚ॥ 12-48-1 (66620) ଯଥା ଚ ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯେନ କୋଟିଶଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ହତାଃ। ଉଦ୍ଭୂତା ରାଜବଂଶେଷୁ ଯେ ଭୂଯୋ ଭାରତେ ହତାଃ॥ 12-48-2 (66621) ଜହ୍ନୋରଜସ୍ତୁ ତନଯୋ ବଲାକାଶ୍ଚସ୍ତୁ ତତ୍ସୁତଃ। କୁଶିକୋ ନାମ ଧର୍ମଜ୍ଞସ୍ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରୋ ମହୀପତେ॥ 12-48-3 (66622) ଅଗ୍ର୍ଯଂ ତପଃ ସମାତିଷ୍ଠତ୍ସହସ୍ରାକ୍ଷସମୋ ଭୁବି। ପୁତ୍ରଂ ଲଭେଯମଜିତଂ ତ୍ରିଲୋକେଶ୍ବରମିତ୍ଯୁତ॥ 12-48-4 (66623) ତମୁଗ୍ରତପସଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସହସ୍ରାକ୍ଷଃ ପୁରଂଦରଃ। ସମର୍ଥଂ ପୁତ୍ରଜନନେ ସ୍ବଯମେବୈତ୍ଯ ଭାରତ॥ 12-48-5 (66624) ପୁତ୍ରତ୍ବମଗମଦ୍ରାଜଂସ୍ତସ୍ଯ ଲୋକେଶ୍ବରେଶ୍ବରଃ। ଗାଧିର୍ନାମାଭବତ୍ପୁତ୍ରଃ କୌଶିକଃ ପାକଶାସନଃ॥ 12-48-6 (66625) ତସ୍ଯ କନ୍ଯାଽଭବଦ୍ରାଜନ୍ନାମ୍ନା ସତ୍ଯବତୀ ପ୍ରଭୋ। ତାଂ ଗାଧିର୍ଭୃଗୁପୁତ୍ରାଯ ଋଚୀକାଯ ଦଦୌ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-48-7 (66626) ତତସ୍ତଯା ହି କୌନ୍ତେଯ ଭାର୍ଗବଃ କୁରୁନଦନଃ। ପୁତ୍ରାର୍ଥଂ ଶ୍ରପଯାମାସ ଚରୁଂ ଗାଧେସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-48-8 (66627) ଆହୂଯ ଚାହ ତାଂ ଭାର୍ଯାମୃଚୀକୋ ଭାର୍ଗବସ୍ତଦା। ଉପଯୋଜ୍ଯଶ୍ଚରୁରଯଂ ତ୍ବଯା ମାତ୍ରାଽପ୍ଯଯଂ ତବ॥ 12-48-9 (66628) ତସ୍ଯା ଜନିଷ୍ଯତେ ପୁତ୍ରୋ ଦୀପ୍ତିମାନ୍କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭଃ। ଅଜଯ୍ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୈର୍ଲୋକେ କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭସୂଦନଃ॥ 12-48-10 (66629) ତବାପି ପୁତ୍ରଂ କଲ୍ଯାଣି ଧୃତିମନ୍ତଂ ଶମାତ୍ମକମ୍। ତପୋନ୍ବିତଂ ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଚରୁରେଷ ବିଧାସ୍ଯତି॥ 12-48-11 (66630) ଇତ୍ଯେବମୁକ୍ତ୍ବା ତାଂ ଭାର୍ଯାଂ ସର୍ଚୀକୋ ଭୃଗୁନନ୍ଦନଃ। ତପସ୍ଯଭିରତଃ ଶ୍ରୀମାଞ୍ଜଗାମାରଣ୍ଯମେବ ହି॥ 12-48-12 (66631) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାପରୋ ନୃପଃ। ଗାଧିଃ ସଦାରଃ ସଂପ୍ରାପ୍ତ ଋଚୀକସ୍ଯାଶ୍ରମଂ ପ୍ରତି॥ 12-48-13 (66632) ଚରୁଦ୍ବଯଂ ଗୃହୀତ୍ବା ତୁ ରାଜନ୍ସତ୍ଯବତୀ ତଦା। ଭର୍ତ୍ରା ଦତ୍ତଂ ପ୍ରସନ୍ନେନ ମାତ୍ରେ ହୃଷ୍ଟା ନ୍ଯବେଦଯତ୍॥ 12-48-14 (66633) ମାତା ତୁ ତସ୍ଯାଃ କୌନ୍ତେଯ ଦୁହିତ୍ରେ ସ୍ବଂ ଚରୁଂ ଦଦୌ। ତସ୍ଯାଶ୍ରରୁମଥାଜ୍ଞାତମାତ୍ମସଂସ୍ଥଂ ଚକାର ହ॥ 12-48-15 (66634) ଅଥ ସତ୍ଯବତୀ ଗର୍ଭଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ତକରଂ ତଦା। ଧାରଯାମାସ ଦୀପ୍ତେନ ବପୁଷା ଘୋରଦର୍ଶନମ୍॥ 12-48-16 (66635) ତାମୃଚୀକସ୍ତଦା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଧ୍ଯାନଯୋଗେନ ଭାରତ। ଅବ୍ରବୀଦ୍ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲଃ ସ୍ବାଂ ଭାର୍ଯାଂ ଦେବରୂପିଣୀମ୍॥ 12-48-17 (66636) ମାତ୍ରାଽସି ବ୍ଯଂସିତା ଭଦ୍ରେ ଚରୁବ୍ଯତ୍ଯାସହେତୁନା। ତସ୍ମାଜ୍ଜନିଷ୍ଯତେ ପୁତ୍ରଃ କ୍ରୂରକର୍ମାଽତ୍ଯମର୍ଷଣଃ। `ଜନଯିଷ୍ଯତି ମାତା ତେ ବ୍ରହ୍ମଭୂତଂ ତପୋଧନମ୍॥' 12-48-18 (66637) ବିଶ୍ବଂ ହି ବ୍ରହ୍ମ ସୁମହଚ୍ଚରୌ ତବ ସମାହିତମ୍। କ୍ଷତ୍ରବୀର୍ଯଂ ଚ ସକଲଂ ତବ ମାତ୍ରେ ସମର୍ପିତମ୍॥ 12-48-19 (66638) ବିପର୍ଯଯେଣ ତେ ଭଦ୍ରେ ନୈତଦେବଂ ଭବିଷ୍ଯତି। ମାତୁସ୍ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭୂଯାତ୍ତବ ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ସୁତଃ॥ 12-48-20 (66639) ସୈବମୁକ୍ତା ମହାଭାଗା ଭର୍ତ୍ରା ସତ୍ଯବତୀ ତଦା। ପପାତ ଶିରସା ତସ୍ମୈ ବେପନ୍ତୀ ଚାବ୍ରବୀଦିଦମ୍॥ 12-48-21 (66640) ନାର୍ହୋଽସି ଭଗବନ୍ନଦ୍ଯ ବକ୍ତୁମେବଂବିଧଂ ବଚଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାପଶଦଂ ପୁତ୍ରଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସୀତି ହି ମାଂ ପ୍ରଭୋ॥ 12-48-22 (66641) ଋଚୀକ ଉବାଚ। 12-48-23x (5443) ନୈଷ ସଂକଲ୍ପିତଃ କାମୋ ମଯା ଭଦ୍ରେ ତଥା ତ୍ବଯି। ଉଗ୍ରକର୍ମା ଭବେତ୍ପୁତ୍ରଶ୍ଚରୁବ୍ଯତ୍ଯାସହେତୁନା॥ 12-48-23 (66642) ସତ୍ଯବତ୍ଯୁବାଚ। 12-48-24x (5444) ଇଚ୍ଛଁଲ୍ଲୋକାନପି ମୁନେ ସୃଜେଥାଃ କିଂ ପୁନଃ ସୁତମ୍। ଶମାତ୍ମକମୃଜୁଂ ପୁତ୍ରଂ ଦାତୁମର୍ହସି ମେ ପ୍ରଭୋ॥ 12-48-24 (66643) ଋଚୀକ ଉବାଚ। 12-48-25x (5445) ନୋକ୍ତପୂର୍ବଂ ମଯା ଭଦ୍ରେ ସ୍ବୈରେଷ୍ବପ୍ଯନୃତଂ ବଚଃ। କିମୁତାଗ୍ନିଂ ସମାଧାଯ ମନ୍ତ୍ରବଚ୍ଚରୁସାଧନେ॥ 12-48-25 (66644) [ଦୃଷ୍ଟମେତତ୍ପୁରା ଭଦ୍ରେ ଜ୍ଞାତଂ ଚ ତପସା ମଯା। ବ୍ରହ୍ମଭୂତଂ ହି ସକଲଂ ପିତୁସ୍ତବ କୁଲଂ ଭବେତ୍॥] 12-48-26 (66645) ସତ୍ଯବତ୍ଯୁବାଚ। 12-48-27x (5446) କାମମେବଂ ଭବେତ୍ପୌତ୍ରୋ ମାମୈବଂ ତନଯଃ ପ୍ରଭୋ। ଶମାତ୍ମକମୃଜୁଂ ପୁତ୍ରଂ ଲଭେଯଂ ଜପତାଂ ବର॥ 12-48-27 (66646) ଋଚୀକ ଉବାଚ। 12-48-28x (5447) ପୁତ୍ରେ ନାସ୍ତି ବିଶେଷୋ ମେ ପୌତ୍ରେ ଚ ବରବର୍ଣିନି। ଯଥା ତ୍ବଯୋକ୍ତଂ ବଚନଂ ତଥା ଭଦ୍ରେ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-48-28 (66647) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-48-29x (5448) ତତଃ ସତ୍ଯବତୀ ପୁତ୍ରଂ ଜନଯାମାସ ଭାର୍ଗବମ୍। ତପସ୍ଯଭିରତଂ ଶାନ୍ତଂ ଜମଦଗ୍ନିଂ ଯତବ୍ରତମ୍॥ 12-48-29 (66648) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଂ ଚ ଦାଯାଦଂ ଗାଧିଃ କୁଶିକନନ୍ଦନଃ। ପ୍ରାପ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସମିତଂ ବିଶ୍ବେନ ବ୍ରହ୍ମଣା ଯୁତମ୍॥ 12-48-30 (66649) ଋଚୀକୋ ଜନଯାମାସ ଜମଦଗ୍ନିଂ ତପୋନିଧିମ୍। ସୋଽପି ପୁତ୍ରଂ ହ୍ଯଜନଯଜ୍ଜମଦଗ୍ନିଃ ସୁଦାରୁଣମ୍॥ 12-48-31 (66650) ସର୍ବବିଦ୍ଯାନ୍ତଗଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଧନୁର୍ବେଦସ୍ଯ ପାରଗମ୍। ରାମଂ କ୍ଷତ୍ରିଯହନ୍ତାରଂ ପ୍ରଦୀପ୍ତମିବ ପାବକମ୍॥ 12-48-32 (66651) [ତେଷଯିତ୍ବା ମହାଦେବଂ ପର୍ବତେ ଗନ୍ଧମାଦନେ। ଅସ୍ତ୍ରାଣି ବରଯାମାସ ପରଶୁଂ ଚାତିତେଜସମ୍॥ 12-48-33 (66652) ସ ତେନାକୁଣ୍ଠଧାରେଣ ଜ୍ବଲିତାନଲବର୍ଚସା। କୁଠାରେଣାପ୍ରମେଯେଣ ଲୋକେଷ୍ବପ୍ରତିମୋଽଭବତ୍॥] 12-48-34 (66653) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ କୃତବୀର୍ଯାତ୍ମଜୋ ବଲୀ। ଅର୍ଜୁନୋ ନାମ ତେଜସ୍ବୀ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ହୈହଯାଧିପଃ॥ 12-48-35 (66654) ଦତ୍ତାତ୍ରେଯପ୍ରସାଦେନ ରାଜା ବାହୁସହସ୍ରବାନ୍। ଚକ୍ରବର୍ତୀ ମହାତେଜା ବିପ୍ରାଣାମାଶ୍ବମେଧିକେ॥ 12-48-36 (66655) ଦଦୌ ସ ପୃଥିବୀଂ ସର୍ବାଂ ସପ୍ତଦ୍ବୀପାଂ ସପର୍ବତାମ୍। ସବାହ୍ବସ୍ତ୍ରବଲେନାଜୌ ଜିତ୍ବା ପରମଧର୍ମବିତ୍॥ 12-48-37 (66656) ତୃଷିତେନ ଚ କୌନ୍ତେଯ ଭିକ୍ଷିତଶ୍ଚିତ୍ରଭାନୁନା। ସହସ୍ତ୍ରବାହୁର୍ବିକ୍ରାନ୍ତଃ ପ୍ରାଦାଦ୍ଭିକ୍ଷାମଥାଗ୍ନଯେ॥ 12-48-38 (66657) ଗ୍ରାମାନ୍ପୁରାଣି ରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ଘୋଷାଂଶ୍ଚୈବ ତୁ ବୀର୍ଯବାନ୍। ଜଜ୍ବାଲ ତସ୍ଯ ବାଣେଦ୍ଧଚିତ୍ରଭାନୁର୍ଦିଧକ୍ଷଯା॥ 12-48-39 (66658) ସ ତସ୍ଯ ପୁରୁଷେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ପ୍ରଭାବେଣ ମହୌଜସଃ। ଦଦାହ କାର୍ତବୀର୍ଯସ୍ଯ ଶୈଲାନପି ଧରାମପି॥ 12-48-40 (66659) ସ ଶୂନ୍ଯମାଶ୍ରମାରଣ୍ଯମାପବସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଦଦାହ ପବନେନେଦ୍ଧଶ୍ଚିତ୍ରଭାନୁଃ ସହୈହଯଃ॥ 12-48-41 (66660) ଆପବସ୍ତଂ ତତୋ ରୋଷାଚ୍ଛଶାପାର୍ଜୁନମଚ୍ଯୁତ। ଦଗ୍ଧେ ଶ୍ରମେ ମହାବାହୋ କାର୍ତବୀର୍ଯେଣ ବୀର୍ଯବାନ୍॥ 12-48-42 (66661) ତ୍ବଯା ନ ବର୍ଜିତଂ ଯସ୍ମାନ୍ମମେଦଂ ହି ମହଦ୍ବନମ୍। ଦଗ୍ଧଂ ତସ୍ମାଦ୍ରଣେ ରାମୋ ବାହୂଂସ୍ତେ ଚ୍ଛେତ୍ସ୍ଯତେଽର୍ଜୁନ॥ 12-48-43 (66662) ଅର୍ଜୁନସ୍ତୁ ମହାତେଜା ବଲୀ ନିତ୍ଯଂ ଶମାତ୍ମକଃ। ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯଶ୍ଚ ଶରଣ୍ଯଶ୍ଚ ଦାତା ଶୂରଶ୍ଚ ଭାରତ। ନାଚିନ୍ତଯତ୍ତଦା ଶାପଂ ତେନ ଦତ୍ତଂ ମହାତ୍ମନା॥ 12-48-44 (66663) ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରାଃ ସୁବଲିନଃ ଶାପେନାସନ୍ପିତୁର୍ବଧେ। ନିମିତ୍ତମବଲିପ୍ତା ବୈ ନୃଶଂସାଶ୍ଚୈବ ନିତ୍ଯଦା॥ 12-48-45 (66664) ଜମଦଗ୍ନେସ୍ତୁ ଧେନ୍ବାସ୍ତେ ବତ୍ସମାନିନ୍ଯୁରଚ୍ଯୁତ। ଅଜ୍ଞାତଂ କାର୍ତବୀର୍ଯସ୍ଯ ହୈହଯେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 12-48-46 (66665) ତନ୍ନିମିତ୍ତମଭୂଦ୍ଯୁଦ୍ଧଂ ଜାମଦଗ୍ନେର୍ମହାତ୍ମନଃ। ତତୋଽର୍ଜୁନସ୍ଯ ବାହୂନ୍ସ ଚିଚ୍ଛେଦ ରୁଷିତୋଽନଘ॥ 12-48-47 (66666) ତଂ ଭ୍ରମନ୍ତଂ ତତୋ ବତ୍ସଂ ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯଃ ସ୍ବମାଶ୍ରମମ୍। ପ୍ରତ୍ଯାନଯତ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତେଷାମନ୍ତଃ ପୁରାତ୍ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-48-48 (66667) ଅର୍ଜୁନସ୍ଯ ସୁତାସ୍ତେ ତୁ ସଂଭୂଯାବୁଦ୍ଧଯସ୍ତଦା। ଗତ୍ବାଽଽଶ୍ରମମସଂବୁଦ୍ଧା ଜମଦଗ୍ନେର୍ମହାତ୍ମନଃ। ଅପାତଯନ୍ତ ଭଲ୍ଲାଗ୍ରୈଃ ଶିରଃ କାଯାନ୍ନରାଧିପ॥ 12-48-49 (66668) ସମିତ୍କୁଶାର୍ଥଂ ରାମସ୍ଯ ନିର୍ଯାତସ୍ଯ ଯଶସ୍ବିନଃ। `ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ରାମମାତୁଶ୍ଚ ତଥୈବାଶ୍ରମବାସିନାମ୍॥ 12-48-50 (66669) ଶ୍ରୁତ୍ବା ରାମସ୍ତମର୍ଥଂ ଚ କ୍ରୁଦ୍ଧଃ କାଲାନଲୋପମଃ। ଧନୁର୍ବେଦେଽଦ୍ବିତୀଯୋ ହି ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରୈଃ ସମଲଂକୃତଃ॥ 12-48-51 (66670) ଚନ୍ଦ୍ରବିମ୍ବାର୍ଧସଂକାଶଂ ପରଶୁଂ ଗୃହ୍ଯ ଭାର୍ଗବଃ।' ତତଃ ପିତୃବଧାମର୍ଷାଦ୍ରାମଃ ପରମମନ୍ଯୁମାନ୍। ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯାଂ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ମହୀଂ ଶସ୍ତ୍ରମଗୃହ୍ଣତ॥ 12-48-52 (66671) ତତଃ ସ ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲଃ କାର୍ତବୀର୍ଯସ୍ଯ ବୀର୍ଯବାନ୍। ବିକ୍ରମ୍ଯ ନିଜଘାନାଶୁ ପୁତ୍ରାନ୍ପୌତ୍ରାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-48-53 (66672) ସ ହୈହଯସହସ୍ରାଣି ହତ୍ବା ପରମମନ୍ଯୁମାନ୍। ମହୀଂ ସାଗରପର୍ଯନ୍ତାଂ ଚକାର ରୁଧିରୋକ୍ଷିତାମ୍॥ 12-48-54 (66673) ସ ତଥା ସୁମହାତେଜାଃ କୃତ୍ବା ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯାଂ ମହୀମ୍। କୃପଯା ପରଯାଽଽବିଷ୍ଟୋ ବନମେବ ଜଗାମ ହ॥ 12-48-55 (66674) ତତୋ ବର୍ଷସହସ୍ରେଷୁ ସମତୀତେଷୁ କେଷୁଚିତ୍। କୋପଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତବାଂସ୍ତତ୍ର ପ୍ରକୃତ୍ଯା କୋପନଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-48-56 (66675) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯ ପୌତ୍ରସ୍ତୁ ରୈଭ୍ଯପୁତ୍ରୋ ମହାତପାଃ। ପରାବସୁର୍ମହାରାଜ କ୍ଷିପ୍ତ୍ବାଽଽହ ଜନସଂସଦି॥ 12-48-57 (66676) ଯେ ତେ ଯଯାତିପତନେ ଯଜ୍ଞେ ସନ୍ତଃ ସମାଗତାଃ। ପ୍ରତର୍ଦନପ୍ରଭୃତଯୋ ରାମ କିଂ କ୍ଷତ୍ରିଯା ନ ତେ॥ 12-48-58 (66677) ମିଥ୍ଯାପ୍ରତିଜ୍ଞୋ ରାମ ତ୍ବଂ କତ୍ଥସେ ଜନସଂସଦି। ଭଯାତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯବୀରାଣାଂ ପର୍ବତଂ ସମୁପାଶ୍ରିତଃ॥ 12-48-59 (66678) ସା ପୁନଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଶତୈଃ ପୃଥିବୀ ସର୍ବତଃ ସ୍ତୃତା। ପରାବସୋର୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଶସ୍ତ୍ରଂ ଜଗ୍ରାହ ଭାର୍ଗବଃ॥ 12-48-60 (66679) ତତୋ ଯେ କ୍ଷତ୍ରିଯା ରାଜଞ୍ଶତଶସ୍ତେନ ବର୍ଜିତାଃ। ତେ ବିବୃଦ୍ଧା ମହାବୀର୍ଯାଃ ପୃଥିବୀପତଯୋଽଭବନ୍॥ 12-48-61 (66680) ସ ପୁନସ୍ତାଞ୍ଜଘାନାଶୁ ବାଲାନପି ନରାଧିପ। ଗର୍ଭସ୍ଥୈସ୍ତୁ ମହୀ ବ୍ଯାପ୍ତା ପୁନରେବାଭବତ୍ତଦା॥ 12-48-62 (66681) ଜାତଂଜାତଂ ସ ଗର୍ଭଂ ତୁ ପୁନରେବ ଜଘାନ ହ। ଅରକ୍ଷଂଶ୍ଚ ସୁତାନ୍କାଂଶ୍ଚିତ୍ତଦା କ୍ଷତ୍ରିଯଯୋଷିତଃ॥ 12-48-63 (66682) ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍ବଃ ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ବା ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯାଂ ପ୍ରଭୁଃ। ଦକ୍ଷିଣାମଶ୍ବମେଧାନ୍ତେ କଶ୍ଯପାଯାଦଦତ୍ତତଃ॥ 12-48-64 (66683) ସ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଶେଷାର୍ଥଂ କରେଣୋଦ୍ଦିଶ୍ଯ କଶ୍ଯପଃ। ସ୍ରୁକ୍ପ୍ରଗ୍ରହବତା ରାଜଂସ୍ତତୋ ବାକ୍ଯମଥାବ୍ରବୀତ୍॥ 12-48-65 (66684) ଗଚ୍ଛ ପାରଂ ସମୁଦ୍ରସ୍ଯ ଦକ୍ଷିଣସ୍ଯ ମହାମୁନେ। ନ ତେ ମଦ୍ବିଷଯେ ରାମ ବସ୍ତବ୍ଯମିହ କର୍ହିଚିତ୍॥ 12-48-66 (66685) `ପୃଥିବୀ ଦକ୍ଷିଣା ଦତ୍ତା ବାଜିମେଧେ ମମ ତ୍ବଯା। ପୁନରସ୍ଯାଃ ପୃଥିବ୍ଯା ହି ଦତ୍ତ୍ବା ଦାତୁମନୀଶ୍ବରଃ॥' 12-48-67 (66686) ତତଃ ଶୂର୍ପାକରଂ ଦେଶଂ ସାଗରସ୍ତସ୍ଯ ନିର୍ମମେ। ସଂତ୍ରାସାଜ୍ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯସ୍ଯ ସୋଽପରାନ୍ତମହୀତଲମ୍॥ 12-48-68 (66687) କଶ୍ଯପସ୍ତାଂ ମହାରାଜ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ବସୁଂଧରାମ୍। କୃତ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣସଂସ୍ଥାଂ ବୈ ପ୍ରବିଷ୍ଟଃ ସୁମହଦ୍ବନମ୍॥ 12-48-69 (66688) ତତଃ ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚ ବୈଶ୍ଯାଶ୍ଚ ଯଥା ସ୍ବୈରପ୍ରଚାରିଣଃ। ଅବର୍ତନ୍ତ ଦ୍ବିଜାଗ୍ର୍ଯାଣାଂ ଦାରେଷୁ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-48-70 (66689) ଅରାଜକେ ଜୀବଲୋକେ ଦୁର୍ବଲା ବଲବତ୍ତରୈଃ। ବଧ୍ଯନ୍ତେ ନ ହି ବିତ୍ତେଷୁ ପ୍ରଭୁତ୍ବଂ କସ୍ଯଚିତ୍ତଦା॥ 12-48-71 (66690) `ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯାଃ ଶୃଦ୍ରାଶ୍ଚୋତ୍ପଥଗାମିନଃ। ପରସ୍ପରଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଘାତଯନ୍ତ୍ଯପଥସ୍ଥିତାଃ॥ 12-48-72 (66691) ସ୍ବଧର୍ମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ପାଷଣ଼୍ଡତ୍ବଂ ସମାଶ୍ରିତାଃ। ଚୌରିକାନୃତମାଯାଶ୍ଚ ସର୍ବେ ଚୈବ ପ୍ରକୁର୍ବତେ॥ 12-48-73 (66692) ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଥାନ୍ଦ୍ବିଜାନ୍ହତ୍ବା ତଥାଽଽଶ୍ରମନିବାସିନଃ। ବୈଶ୍ଯାଃ ସତ୍ପଥସଂସ୍ଥାଶ୍ଚ ଶୂଦ୍ରା ଯେ ଚୈବ ଧାର୍ମିକାଃ॥ 12-48-74 (66693) ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ଘାତଯନ୍ତି ସ୍ମ ଦୁରାଚାରାଃ ସୁନିର୍ଭଯାଃ। ଯଜ୍ଞାଧ୍ଯଯନଶୀଲାଂଶ୍ଚ ଆଶ୍ରମସ୍ଥାଂସ୍ତପସ୍ବିନିଃ॥ 12-48-75 (66694) ଗୋବାଲବୃଦ୍ଧନାରୀଣାଂ ନାଶଂ କୁର୍ବନ୍ତି ଚାପରେ। ଆନ୍ବୀକ୍ଷକୀ ତ୍ରଯୀ ବାର୍ତା ନ ଚ ନୀତିଃ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-48-76 (66695) ବ୍ରାତ୍ଯତାଂ ସମନୁପ୍ରାପ୍ତା ବହବୋ ହି ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ଅଧରୋତ୍ତରାପଚାରେଣ ମ୍ଲେଚ୍ଛଭୂତାଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ ' 12-48-77 (66696) ତତଃ କାଲେନ ପୃଥିବୀ ପୀଡ୍ଯମାନା ଦୁରାତ୍ମଭିଃ। ବିପର୍ଯଯେଣ ତେନାଶୁ ପ୍ରବିବେଶ ପସାତଲମ୍। ଅରକ୍ଷ୍ଯମାଣା ବିଧିବତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯୈର୍ଧର୍ମରକ୍ଷିଭିଃ॥ 12-48-78 (66697) ତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଦ୍ରବତୀଂ ତତ୍ର ସଂତ୍ରାସାତ୍ସ ମହାମନାଃ। ଊରୁଣା ଧାରଯାମାସ କଶ୍ଯପଃ ପୃଥିବୀଂ ତତଃ। ନିମଜ୍ଜନ୍ତୀଂ ତତୋ ରାଜଂସ୍ତେନୋର୍ବୀତି ମହୀ ସ୍ମୃତା॥ 12-48-79 (66698) ରକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ସମୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ ଯଯାଚେ ପୃଥିବୀ ତଦା। ପ୍ରସାଦ୍ଯ କଶ୍ଯପଂ ଦେବୀ କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ବାହୁଶାଲିନଃ॥ 12-48-80 (66699) ପୃଥିବ୍ଯୁବାଚ। 12-48-81x (5449) ସନ୍ତି ବ୍ରହ୍ମନ୍ମଯା ଗୁପ୍ତାଃ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ କ୍ଷତ୍ରିଯପୁଙ୍ଗବାଃ। ହୈହଯାନାଂ କୁଲେ ଜାତାସ୍ତେ ସଂରକ୍ଷନ୍ତୁ ମାଂ ମୁନେ॥ 12-48-81 (66700) ଅସ୍ତି ପୌରବଦାଯାଦୋ ବିଦୂରଥସୁତଃ ପ୍ରଭୋ। ଋକ୍ଷୈଃ ସଂବର୍ଧିତୋ ବିପ୍ର ଋକ୍ଷବତ୍ଯଥ ପର୍ବତେ॥ 12-48-82 (66701) ତଥାଽନୁକମ୍ପମାନେନ ଯଜ୍ବନାଥାମିତୌଜସା। ପରାଶରେଣ ଦାଯାଦଃ ସୌଦାସସ୍ଯାଭିରକ୍ଷିତଃ॥ 12-48-83 (66702) ସର୍ବକର୍ମାଣି କୁରୁତେ ଶୂଦ୍ରବତ୍ତସ୍ଯ ସ ଦ୍ବିଜଃ। ସର୍ବକର୍ମେତ୍ଯଭିଖ୍ଯାତଃ ସ ମାଂ ରକ୍ଷତୁ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-48-84 (66703) ଶିବିପୁତ୍ରୋ ମହାତେଜା ଗୋପତିର୍ନାମ ନାମତଃ। ବନେ ସଂବର୍ଧିତୋ ଗୋଭିଃ ସୋଽଭିରକ୍ଷତୁ ମାଂ ମୁନେ॥ 12-48-85 (66704) ପ୍ରତର୍ଦନସ୍ଯ ପୁତ୍ରସ୍ତୁ ବତ୍ସୋ ନାମ ମହାବଲଃ। ବତ୍ସୈଃ ସଂବର୍ଧିତୋ ଗୋଷ୍ଠେ ସ ମାଂ ରକ୍ଷତୁ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-48-86 (66705) ଦଧିବାହନପୁତ୍ରସ୍ତୁ ପୌତ୍ରୋ ଦିବିରଥସ୍ଯ ଚ। ଅଙ୍ଗଃ ସ ଗୌତମେନାସୀଦ୍ଗଙ୍ଗାକୂଲେଽଭିରକ୍ଷିତଃ॥ 12-48-87 (66706) ବୃହଦ୍ରଥୋ ମହାତେଜା ଭୂରିଭୂତିପରିଷ୍କୃତଃ। ଗୋଲାଙ୍ଗୂଲୈର୍ମହାଭାଗୋ ଗୃଧ୍ରକୂଟେଽଭିରକ୍ଷିତଃ॥ 12-48-88 (66707) ମରୁତ୍ତସ୍ଯାନ୍ବବାଯେ ଚ ରକ୍ଷିତାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାତ୍ମଜାଃ। ମରୁତ୍ପତିସମା ବୀର୍ଯେ ସମୁଦ୍ରେଣାଭିରକ୍ଷିତାଃ॥ 12-48-89 (66708) ଏତେ କ୍ଷତ୍ରିଯଦାଯାଦାସ୍ତତ୍ରତତ୍ର ପରିଶ୍ରୁତାଃ। ବ୍ଯୋକାରହେମକାରାଦିଜାତିଂ ନିତ୍ଯଂ ସମାଶ୍ରିତାଃ॥ 12-48-90 (66709) ଯଦି ମାମଭିରକ୍ଷନ୍ତି ତତଃ ସ୍ଥାସ୍ଯାମି ନିଶ୍ଚଲା। ଏତେଷାଂ ପିତରଶ୍ଚୈବ ତଥୈବ ଚ ପିତାମହାଃ॥ 12-48-91 (66710) ମଦର୍ଥଂ ନିହତା ଯୁଦ୍ଧେ ରାମେଣାକ୍ଲିଷ୍ଟକର୍ମଣା। ତେଷାମପଚିତିଶ୍ଚୈବ ମଯା କାର୍ଯା ମହାମୁନେ॥ 12-48-92 (66711) ନ ହ୍ଯହଂ କାମଯେ ନିତ୍ଯମତିକ୍ରାନ୍ତେନ ରକ୍ଷଣମ୍। ବର୍ତମାନେନ ବର୍ତେଯଂ ତତ୍କ୍ଷିପ୍ରଂ ସଂବିଧୀଯତାମ୍॥ 12-48-93 (66712) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-48-94x (5450) ତତଃ ପୃଥିବ୍ଯା ନିର୍ଦିଷ୍ଟାଂସ୍ତାନ୍ସମାନୀଯ କଶ୍ଯପଃ। ଅଭ୍ଯଷିଞ୍ଚନ୍ମହୀପାଲାନ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ବୀର୍ଯସଂମତାନ୍॥ 12-48-94 (66713) ତେଷାଂ ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ପୌତ୍ରାଶ୍ଚ ଯେଷାଂ ବଂଶାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ। ଏବମେତତ୍ପୁରାବୃତ୍ତଂ ଯନ୍ମାଂ ପୃଚ୍ଛସି ପାଣ଼୍ଡବ॥ 12-48-95 (66714) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-48-96x (5451) ଏବଂ ବ୍ରୁବଂସ୍ତଂ ଚ ଯଦୁପ୍ରବୀରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରିଷ୍ଠମ୍। ରଥେନ ତେନାଶୁ ଯଯୌ ଯଥାଽର୍କୋ ବିଶନ୍ପ୍ରଭାଭିର୍ଭଗବାଂସ୍ତ୍ରିଲୋକୀମ୍॥ ॥ 12-48-96 (66715) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 48॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-48-2 ଭାରତେ ଭାରତସଂଗ୍ରାମେ॥ 12-48-5 ସ୍ବଯମେବାନ୍ବପଦ୍ଯତେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-48-8 ଗାଧେଃ ପୁତ୍ରାର୍ଥଂ ତସ୍ଯାଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାର୍ଥଂ ଚରୁଂ ଚରୁଦ୍ବଯମ୍॥ 12-48-9 ଉପଯୋଜ୍ଯଃ ଭୋଜ୍ଯଃ ଭୋକ୍ତବ୍ଯଃ॥ 12-48-18 ବ୍ଯଂସିତା ବଞ୍ଚିତା॥ 12-48-38 ଚିତ୍ରଭାନୁନା ଅଗ୍ନିନା॥ 12-48-41 ଆପବସ୍ଯ ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ॥ 12-48-42 ଶ୍ରମେ ଆଶ୍ରମେ॥ 12-48-45 ପିତୁର୍ବଧେ ବଧନିମିତ୍ତମାସନ୍॥ 12-48-46 ନିମିତ୍ତାଦିତି ପାଠେ ଶାପାଦେବ ହେତୋଃ॥ 12-48-60 ସ୍ତୃତା ବ୍ଯାପ୍ତା। ଶାସ୍ତ୍ରଂ ଜଗ୍ରାହ ତତ୍କାର୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାମନ୍ତଂ କୃତବାନ୍॥ 12-48-61 ବର୍ଜିତାଃ ଅହୃତାଃ॥ 12-48-68 ଶୂର୍ପାରକମିତି ଝ. ପାଠଃ॥। 12-48-79 ଧୃତା ତେନୋରୁଣା ଯେନ ତେନୋର୍ବୀତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-48-84 ଦ୍ବିଜଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋଽପି॥ 12-48-92 ଅପଚିତିଃ ଆନୃଣ୍ଯାର୍ଥଂ ପୂଜା॥ 12-48-93 ନିତ୍ଯମତିକ୍ରାନ୍ତେନ ଧର୍ମାତିକ୍ରମିଣା॥

12-49-0 (66716) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-49-0x (5452) ତତୋ ରାମସ୍ଯ ତତ୍କର୍ମ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରାଜା ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ଗତ୍ବା ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଜନାର୍ଦନମ୍॥ 12-49-1 (66717) ଅହୋ ରାମସ୍ଯ ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ଶକ୍ରସ୍ଯେବ ମହାତ୍ମନଃ। ବିକ୍ରମୋ ବସୁଧା ଯେନ କ୍ରୋଧାନ୍ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯା କୃତା॥ 12-49-2 (66718) ଗୋଭିଃ ସମୁଦ୍ରେଣ ତଥା ଗୋଲାଙ୍ଗୂଲର୍କ୍ଷବାନରୈଃ। ଗୁପ୍ତା ରାମଭଯୋଦ୍ବିଗ୍ନାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ କୁଲୋଦ୍ବହାଃ॥ 12-49-3 (66719) ଅହୋ ଧନ୍ଯୋ ନୃଲୋକୋଽଯଂ ସମାଗ୍ଯାଶ୍ଚ ନରା ଭୁବି। ଯତ୍ର କର୍ମେଦୃଶଂ ଧର୍ମ୍ଯଂ ଦ୍ବିଜାଗ୍ର୍ଯୈଃ କୃତମଚ୍ଯୁତ॥ 12-49-4 (66720) କଥଯନ୍ତୌ କଥାଂ ତାତ ତାବଚ୍ଯୁତଯୁଧିଷ୍ଠିରୌ। ଜଗ୍ମତୁର୍ଯତ୍ର ଗାଙ୍ଗେଯଃ ଶରତଲ୍ପଗତଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-49-5 (66721) ତତସ୍ତେ ଦଦୃଶୁର୍ଭୀଷ୍ମଂ ଶରପ୍ରସ୍ତରଶାଯିନମ୍। ସ୍ବରଶ୍ମିମାଲାସଂବୀତଂ ସାଯଂସୂର୍ଯସମପ୍ରଭମ୍॥ 12-49-6 (66722) ଉପାସ୍ଯମାନଂ ମୁନିଭିର୍ଦେବୈରିବ ଶତକ୍ରତୁମ୍। ଦେଶେ ପରମଧର୍ମିଷ୍ଠେ ନଦୀମୋଘବତୀମନୁ॥ 12-49-7 (66723) ଦୂରାଦେବ ତମାଲୋକ୍ଯ କୃଷ୍ଣୋ ରାଜା ଚ ଧର୍ମଜଃ। ଚତ୍ବାରଃ ପାଣ୍ଡବାଶ୍ଚୈବ ତେ ଚ ଶାରଦ୍ବତାଦଯଃ॥ 12-49-8 (66724) ଅବମ୍କନ୍ଦ୍ଯାଥ ବାହେଭ୍ଯଃ ସଂଯମ୍ଯ ପ୍ରଚଲଂ ମନଃ। ଏକୀକୃତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରାମମୁପତମ୍ଥୁର୍ମହାମୁନୀନ୍॥ 12-49-9 (66725) ଅଭିବାଦ୍ଯ ତୁ ଗୋବିନ୍ଦଃ ସାତ୍ଯକିସ୍ତେ ଚ ପାର୍ଥିବାଃ। ବ୍ଯାସାଦୀସ୍ତାନୃପୀନ୍ପଶ୍ଚାଦ୍ଗାଙ୍ଗେଯମୁପତସ୍ଥିରେ॥ 12-49-10 (66726) ତପୋବୃଦ୍ଧି ତତଃ ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଗାଙ୍ଗେଯଂ ଯଦୁପୁଙ୍ଗବଃ। ପରିବାର୍ଯ ତତଃ ସର୍ବେ ନିପେଦୁଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭାଃ॥ 12-49-11 (66727) ତତୋ ନିଶାମ୍ଯ ଗାଙ୍ଗେଯଂ ଶାମ୍ଯମାନମିବାନଲମ୍। କିଂଚିଦ୍ଦୀନମନା ଭୀଷ୍ମମିତିହୋବାଚ କେଶବଃ॥ 12-49-12 (66728) କଚ୍ଚିଜ୍ଜ୍ଞାନାନି ସର୍ବାଣି ପ୍ରସନ୍ନାନି ଯଥାପୁରମ୍। କଚ୍ଚିନ୍ନ ବ୍ଯାକୁଲା ଚୈବ ବୁଦ୍ଧିସ୍ତେ ବଦତାଂ ବର॥ 12-49-13 (66729) ଶରାଭିଘାତଦୁଃଖାର୍ତଂ କଚ୍ଚିଦ୍ଗାତ୍ରଂ ନ ଦୂଯତେ। ମାନସାଦପି ଦୁଃଖାଦ୍ଧି ଶାରୀରଂ ବଲବତ୍ତରମ୍॥ 12-49-14 (66730) ବରଦାନାତ୍ପିତୁଃ କାମଂ ଛନ୍ଦମୃତ୍ଯୁରସି ପ୍ରଭୋ। ଶନ୍ତନୋର୍ଧର୍ମନିତ୍ଯସ୍ଯ ନ ତ୍ବେତଦିହ କାରଣମ୍॥ 12-49-15 (66731) ସୁମୂକ୍ଷ୍ମୋଽପି ତୁ ଦେହେ ବୈ ଶଲ୍ଯୋ ଜନଯତେ ରୁଜମ୍। କିଂପୁନଃ ଶରସଂଘାତୈଶ୍ଚିତସ୍ଯ ତବ ପାର୍ଥିବ॥ 12-49-16 (66732) କାମଂ ନୈତତ୍ତବାଖ୍ଯେଯଂ ପ୍ରାଣିନାଂ ପ୍ରଭବାପ୍ଯଯୌ। ଭବାନୁପଦିଶେଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ଦେବାନାମପି ଭାରତ॥ 12-49-17 (66733) ଯଚ୍ଚ ଭୂତଂ ଭବିଷ୍ଯଂ ଚ ଭବଚ୍ଚ ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ସର୍ବଂ ତଜ୍ଜ୍ଞାନବୃଦ୍ଧସ୍ଯ ତବ ପାଣାବିବାହିତମ୍॥ 12-49-18 (66734) ସଂସାରସ୍ଯେହ ଭୂତାନାଂ ଧର୍ମସ୍ଯ ଚ ଫଲୋଦଯଃ। ବିଦିତସ୍ତେ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ତ୍ବଂ ହି ଧର୍ମମଯୋ ନିଧିଃ॥ 12-49-19 (66735) ତ୍ବ, ହି ରାଜ୍ଯେ ସ୍ଥିତଂ ସ୍ଫୀତେ ସମଗ୍ରାଙ୍ଗମରୋଗିଣମ୍। ସ୍ତ୍ରୀସହସ୍ରୈଃ ପରିବୃତଂ ପଶ୍ଯାମୀବୋର୍ଧ୍ବରେତସମ୍॥ 12-49-20 (66736) ଋତେ ଶାନ୍ତନବାଦ୍ଭୀଷ୍ମାତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ପାର୍ଥିବମ୍। ସତ୍ଯଧର୍ମାନ୍ମହାବୀର୍ଯାଚ୍ଛୂରାଦ୍ଧର୍ମୈକତତ୍ପରାତ୍॥ 12-49-21 (66737) ମୃତ୍ଯୁମାବାର୍ଯ ତପସା ଶରସଂସ୍ତରଶାଯିନଃ। ତ୍ରିବର୍ଗପ୍ରଭବଂ କଂଚିନ୍ନ ଚ ତାତାନୁଶୁଶ୍ରୁମ॥ 12-49-22 (66738) ସତ୍ଯେ ତପସି ଦାନେ ଚ ଯଜ୍ଞାଧିକରଣେ ତଥା। ଧନୁର୍ବେଦେ ଚ ବେଦେ ଚ ନିତ୍ଯଂ ଚୈବାନ୍ବବେକ୍ଷଣେ॥ 12-49-23 (66739) ଅନୃଶଂସଂ ଶୁଚିଂ ଦାନ୍ତଂ ସର୍ବଭୂତହିତେ ରତମ୍। ମହାରଥଂ ତ୍ବତ୍ସଦୃଶଂ ନ କଂଚିଦନୁଶୁଶ୍ରୁମ॥ 12-49-24 (66740) ତ୍ବଂ ହି ଦେବାନ୍ସଗନ୍ଧର୍ବାନସୁରାନ୍ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସାନ୍। ଶକ୍ତସ୍ତ୍ବେକରଥେନୈବ ବିଜେତୁଂ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-49-25 (66741) ସ ତ୍ବଂ ଭୀଷ୍ମ ମହାବାହୋ ବସୂନାଂ ବାସବୋପମଃ। ନିତ୍ଯଂ ବିପ୍ରୈଃ ସମାଖ୍ଯାତୋ ନବମୋଽନବମୋ ଗୁଣୈଃ॥ 12-49-26 (66742) ଅହଂ ଚ ତ୍ବାଽଭିଜାନାମି ସ୍ବଯଂ ପୁରୁଷସତ୍ତମ। ତ୍ରିଦଶେଷ୍ବପି ବିଖ୍ଯାତସ୍ତ୍ବଂ ଶକ୍ତ୍ଯା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ॥ 12-49-27 (66743) ମନୁଷ୍ଯେଷୁ ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ନ ଦୃଷ୍ଟୋ ନ ଚ ମେ ଶ୍ରୁତଃ। ଭବତୋ ହି ଗୁଣୈସ୍ତୁଲ୍ଯଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ପୁରୁଷଃ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-49-28 (66744) ତ୍ବଂ ହି ସର୍ବଗୁଣୈ ରାଜନ୍ଦେବାନପ୍ଯତିରିଚ୍ଯସେ॥ 12-49-29 (66745) ତପସା ହି ଭବାଞ୍ଶକ୍ତଃ ସ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଲୋକାଂଶ୍ଚରାଚରାନ୍। କିଂପୁନଶ୍ଚାତ୍ମନୋ ଲୋକାନୁତ୍ତମାନୁତ୍ତମୈର୍ଗୁଣୈଃ॥ 12-49-30 (66746) ତଦସ୍ଯ ତପ୍ଯମାନସ୍ଯ ଜ୍ଞାତୀନାଂ ସଂକ୍ଷଯେନ ବୈ। ଜ୍ଯେଷ୍ଠସ୍ଯ ପାଣ୍ଡୁପୁତ୍ରସ୍ଯ ଶୋକଂ ଭୀଷ୍ମ ବ୍ଯପାନୁଦ॥ 12-49-31 (66747) ଯେ ହି ଧର୍ମାଃ ସମାଖ୍ଯାତାଶ୍ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଭାରତ। ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯସଂଯୁକ୍ତାଃ ସର୍ବେ ତେ ବିଦିତାସ୍ତବ॥ 12-49-32 (66748) ଚାତୁର୍ବିଦ୍ଯେ ଚ ଯେ ପ୍ରୋକ୍ତାଶ୍ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରେ ଚ ଭାରତ। ଯୋଗେ ସାଙ୍ଖ୍ଯେ ଚ ନିଯତା ଯେ ଚ ଧର୍ମାଃ ସନାତନାଃ॥ 12-49-33 (66749) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଯଶ୍ଚୋକ୍ତୋ ଧର୍ମୋ ନ ସ୍ମ ବିରୁଧ୍ଯତେ। ସେବ୍ଯମାନଃ ସବୈଯାଖ୍ଯୋ ଗାଙ୍ଗେଯ ବିଦିତସ୍ତବ॥ 12-49-34 (66750) ପ୍ରତିଲୋମପ୍ରସୂତାନାଂ ମ୍ଲେଚ୍ଛାନାଂ ଚୈବ ଯଃ ସ୍ମୃତଃ। ଦେଶଜାତିକୁଲାନାଂ ଚ ଜାନୀଷେ ଧର୍ମଲକ୍ଷଣମ୍। 12-49-35 (66751) ବେଦୋକ୍ତୋ ଯଶ୍ଚ ଶିଷ୍ଟୋକ୍ତଃ ସଦୈବ ବିଦିତସ୍ତବ। `ପ୍ରବୃତ୍ତଶ୍ଚ ନିବୃତ୍ତଶ୍ଚ ସ ଚାପି ବିଦିତସ୍ତବ॥' 12-49-36 (66752) ଇତିହାସପୁରାଣାର୍ଥାଃ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ବିଦିତାସ୍ତବ। ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରଂ ଚ ସକଲଂ ନିତ୍ଯଂ ମନସି ତେ ସ୍ଥିତମ୍॥ 12-49-37 (66753) ଯେ ଚ କେଚନ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନର୍ଥାଃ ସଂଶଯକାରକାଃ। ତେଷାଂ ଛେତ୍ତା ନାସ୍ତି ଲୋକେ ତ୍ବଦନ୍ଯଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭଃ॥ 12-49-38 (66754) ସ ପାଣ୍ଡବେଯସ୍ଯ ମନଃସମୁତ୍ଥିତଂ ନରେନ୍ଦ୍ର ଶୋକଂ ବ୍ଯପକର୍ଷ ମେଧଯା। ଭବଦ୍ବିଧା ହ୍ଯୁତ୍ତମବୁଦ୍ଧିର୍ବିସ୍ତରା ବିମୁହ୍ଯମାନସ୍ଯ ଜନସ୍ଯ ଶାନ୍ତଯେ॥ ॥ 12-49-39 (66755) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 49॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-49-1 ଅବସ୍କନ୍ଦ୍ଯାବରୁହ୍ଯ ବାହେଭ୍ଯଃ॥ 12-49-11 ଯଦୁପୁଂଗବୋ ନିପସାଦେତି ଶେଷଃ। ତତୋ ବୃଦ୍ଧଂ ତଥା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଗାଙ୍ଗେଯଂ ଯଦୁକୌରବାଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-49-12 ନିଶାମ୍ଯ ଆଲୋଚ୍ଯ॥ 12-49-15 ଛନ୍ଦମୃତ୍ଯୁଃ ଇଚ୍ଛାମରଣଃ। ନତ୍ବେତଦିହ କାରଣମିତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-49-20 ନହି ରାଜ୍ଯେ ସ୍ଥିତମିତି ଟ.ଡ. ପାଠଃ॥ 12-49-21 ଭୀଷ୍ମାଦୃତେ ମୃତ୍ଯୁମାବାର୍ଯ ସ୍ଥିତଂ କମପି ନ ଶୁଶ୍ରୁମେତି ଦ୍ବଯୋଃ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-49-26 ବସୂନାମଷ୍ଟାନାମଂଶେର୍ଘଟିତୋ ନବମଃ ଗୁଣୈରନବମଶ୍ଚ॥

12-50-0 (66756) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-50-0x (5453) ଶ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବଚନଂ ଭୀଷ୍ମୋ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ଧୀମତଃ। କିଂଚିଦୁନ୍ନାମ୍ଯ ବଦନଂ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-50-1 (66757) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-50-2x (5454) ନମସ୍ତେ ଭଗବନ୍କୃଷ୍ଣ ଲୋକାନାଂ ପ୍ରଭବାପ୍ଯଯ। ତ୍ବଂ ହି କର୍ତା ହୃଷୀକେଶ ସଂହର୍ତା ଚାପରାଜିତଃ॥ 12-50-2 (66758) ବିଶ୍ବକର୍ମନ୍ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ବିଶ୍ବାତ୍ମନ୍ବିଶ୍ବସଂଭବ। ଅପବର୍ଗସ୍ଥ ଭୂତାନାଂ ପଞ୍ଚାନାଂ ପରତଃ ସ୍ଥିତ॥ 12-50-3 (66759) ନମସ୍ତେ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ନମସ୍ତେ ପରତସ୍ତ୍ରିଷୁ। ଯୋଗେଶ୍ବର ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ତ୍ବଂ ହି ସର୍ବପରାଯଣଃ॥ 12-50-4 (66760) ମତ୍ସଂଶ୍ରିତଂ ଯଦାତ୍ଥ ତ୍ବଂ ବଚଃ ପୁରୁଷସତ୍ତମ। ତେନ ପଶ୍ଯାମି ତେ ଦିବ୍ଯାନ୍ଭାବାଂସ୍ତ୍ରିଷୁ ଚ ବର୍ତ୍ମସୁ॥ 12-50-5 (66761) ତଚ୍ଚ ପଶ୍ଯାମି ତତ୍ବେନ ଯତ୍ତେ ରୂପଂ ସନାତନମ୍। ସପ୍ତ ମାର୍ଗା ନିରୁଦ୍ଧାସ୍ତେ ବାଯୋରମିତତେଜସଃ॥ 12-50-6 (66762) ଦିବଂ ତେ ଶିରସା ବ୍ଯାପ୍ତଂ ପଭ୍ଦ୍ଯାଂ ଦେବୀ ବସୁଂଧରା। ଦିଶୋ ଭୁଜା ରବିଶ୍ଚକ୍ଷୁର୍ବୀର୍ଯେ ଶୁକ୍ରଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ॥ 12-50-7 (66763) ଅତସୀପୁଷ୍ପସଂକାଶଂ ପୀତବାସସମଚ୍ଯୁତମ୍। ବପୁର୍ହ୍ଯନୁମିମୀମସ୍ତେ ମେଘସ୍ଯେବ ସବିଦ୍ଯୁତଃ॥ 12-50-8 (66764) ତ୍ବାଂ ପ୍ରପନ୍ନାଯ ଭକ୍ତାଯ ଗତିମିଷ୍ଟାଂ ଜିଗୀଷବେ। ଯଚ୍ଛ୍ରେଯଃ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷ ତଦ୍ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ସୁରୋତ୍ତମ॥ 12-50-9 (66765) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-50-10x (5455) ଯତଃ ଖଲୁ ପରା ଭକ୍ତିର୍ମଯି ତେ ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ତତୋ ମଯା ବପୁର୍ଦିବ୍ଯଂ ତବ ରାଜନ୍ପ୍ରଦର୍ଶିତମ୍॥ 12-50-10 (66766) ନ ହ୍ଯଭକ୍ତାଯ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଭକ୍ତାଯାନୃଜବେ ନ ଚ। ଦର୍ଶଯାମ୍ଯହମାତ୍ମାନଂ ନ ଚାଦାନ୍ତାଯ ଭାରତ॥ 12-50-11 (66767) ଭବାଂସ୍ତୁ ମମ ଭକ୍ତଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଂ ଚାର୍ଜବମାସ୍ଥିତଃ। ଦମେ ତପସି ସତ୍ଯେ ଚ ଦାନେ ଚ ନିରତଃ ଶୁଚିଃ॥ 12-50-12 (66768) ଅର୍ହସ୍ତ୍ବଂ ଭୀଷ୍ମ ମାଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ତପସା ସ୍ବେନ ପାର୍ଥିବ। ତବ ହ୍ଯୁପସ୍ଥିତା ଲୋକା ଯେଭ୍ଯୋ ନାବର୍ତତେ ପୁନଃ॥ 12-50-13 (66769) ପଞ୍ଚାଶତଂ ଷଟ୍ ଚ କୁରୁପ୍ରବୀର ଶେଷଂ ଦିନାନାଂ ତବ ଜୀବିତସ୍ଯ। ତତଃ ଶୁଭୈଃ କର୍ମଫଲୋଦଯୈସ୍ତ୍ବଂ ସମେଷ୍ଯସେ ଭୀଷ୍ମ ବିମୁଚ୍ଯ ଦେହମ୍॥ 12-50-14 (66770) ଏତେ ହି ଦେବା ବସବୋ ବିମାନା ନ୍ଯାସ୍ଥାଯ ସର୍ବେ ଜ୍ବଲିତାଗ୍ନିକଲ୍ପାଃ। ଅନ୍ତର୍ହିତାସ୍ତ୍ବାଂ ପ୍ରତିପାଲଯନ୍ତି କାଷ୍ଠାଂ ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତମୁଦକ୍ପତଙ୍ଗାମ୍॥ 12-50-15 (66771) ବ୍ଯାବୃତ୍ତମାତ୍ରେ ଭଗବତ୍ଯୁଦୀଚୀଂ ସୂର୍ଯେ ଜଗତ୍କାଲବଶଂ ପ୍ରପନ୍ନେ। ଗନ୍ତାସି ଲୋକାନ୍ପୁରୁଷପ୍ରବୀର ନାବର୍ତତେ ଯାନୁପଲଭ୍ଯ ବିଦ୍ବାନ୍॥ 12-50-16 (66772) ଅମୁଂ ଚ ଲୋକଂ ତ୍ବଯି ଭୀଷ୍ମ ଯାତେ ଜ୍ଞାନାନି ସର୍ବାଣି ପରାଭବିଷ୍ଯନ୍। ଅତସ୍ତୁ ସର୍ବେ ତବ ସନ୍ନିକର୍ଷଂ ସମାଗତା ଧର୍ମବିବେଚନାଯ॥ 12-50-17 (66773) ତଜ୍ଜ୍ଞାତିଶୋକୋପହତଶ୍ରୁତାଯ ସତ୍ଯାଭିସନ୍ଧାଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିରାଯ। ପ୍ରବ୍ରୂଷି ଧର୍ମାର୍ଥସମାଧିଯୁକ୍ତଂ ସତ୍ଯଂ ବଚୋଽସ୍ଯାପନୁଦେଚ୍ଛୁଚଂ ଯତ୍॥ ॥ 12-50-18 (66774) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 50॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-50-4 ଯୋଗୀଶ୍ବରେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-50-14 ପଞ୍ଚାଶତଂ ଷଟ୍ଚେତି। ତବ ଜୀବିତସଂବନ୍ଧିନାଂ ଦିନାନାଂ ଶେଷଂ ପଞ୍ଚଷଟ୍ ଚ ପଞ୍ଚବାରମାବର୍ତିତାଃ ଷଡିତି ରୀତ୍ଯା ତ୍ରିଁଶଦିତି ଜ୍ଞେଯମ୍। ତାବଦେବ ଆଶତଂ ଶତାବଧି। ଯଦ୍ଦିନାନାଂ ଶତେନ ଶକ୍ଯଂ ତତ୍ରିଂଶତାପି କର୍ତୁଂ ଶକ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଅଷ୍ଟପଞ୍ଚାଶତଂ ରାତ୍ର୍ଯଃ ଶଯାନସ୍ଯାଦ୍ଯ ମେ ଗତା ଇତି ଭୀଷ୍ମୋ ବକ୍ଷ୍ଯତି। ତତ୍ର ତ୍ରିଶଦତଃ ପରଂ ଶିଷ୍ଟା ଅଷ୍ଟାବିଂଶତିରିତଃ ପୂର୍ବଂ ବ୍ଯତୀତାଃ। ତଥାହି ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ ଶରତଲ୍ପଶଯନାନନ୍ତରମଷ୍ଠୌ ଦିନାନି ଯୁଦ୍ଧମ୍। ତତୋ ଦୁର୍ଯୋଧନାଶୌଚଂ ଯୁଯୁତ୍ସୋଃ ଷୋଡଶଦିନାନି। ତେନ ସହ ପୁରଂ ପ୍ରବିଶତାଂ ପାଣ୍ଡବାନାମପି ତାବନ୍ତି ଦିନାନି ଗତାନି। ପଞ୍ଚବିଂଶେ ସର୍ବେଷାଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧଦାନମ୍। ଷଙ୍ବିଂଶେ ପୁରପ୍ରବେଶଃ। ସପ୍ତବିଂଶେ ରାଜ୍ଯାଭିଷେକଃ। ଅଷ୍ଟାବିଂଶେ ପ୍ରକୃତିସାଂତ୍ବନମାଭ୍ଯୁଦଯିକଂ ଦାନଂ ଚ। ଊନତ୍ରିଂଶେ ଭୀଷ୍ମଂପ୍ରତ୍ଯାଗମନଂ ତଦ୍ଦିନମାରଭ୍ଯ ତ୍ରିଂଶଦ୍ଦିନାନି ଶିଷ୍ଟାନୀତି ଜ୍ଞେଯମ୍॥ 12-50-15 ପତଂଗଃ ସୂର୍ଯଃ 12-50-16 କାଲବଶଂ ଜଗତ୍। ପ୍ରପନ୍ନେ ପ୍ରାପ୍ତେ କ୍ଷେପ୍ତୁମିତି ଶେଷଃ॥

12-51-0 (66775) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-51-0x (5456) ତତଃ କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଧର୍ମାର୍ଥସହିତଂ ହିତମ୍। ଶ୍ରୁତ୍ବା ଶାନ୍ତନବଃ କୃଷ୍ଣଂ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ କୃତାଞ୍ଜଲିଃ॥ 12-51-1 (66776) ଲୋକନାଥ ମହାବାହୋ ଶିବ ନାରାଯଣାଚ୍ଯୁତ। ତବ ବାକ୍ଯମୁପଶ୍ରୁତ୍ଯ ହର୍ଷେଣାସ୍ମି ପରିପ୍ଲୁତଃ॥ 12-51-2 (66777) କିଂଚାହମଭିଧାସ୍ଯାମି ବାକ୍ପତେ ତବ ସନ୍ନିଧୌ। ଯଦା ବାଚୋଗତଂ ସର୍ବଂ ତବ ବାଚି ସମାହିତମ୍॥ 12-51-3 (66778) ଯଚ୍ଚ କିଂଚିତ୍କୃତଂ ଲୋକେ କର୍ତବ୍ଯଂ କ୍ରିଯତେ ଚ ଯତ୍। ତ୍ବତ୍ତସ୍ତନ୍ନିଃ ସୃତଂ ଦେବ ଲୋକେ ବୁଦ୍ଧିମତୋ ହିତେ॥ 12-51-4 (66779) କଥଯେଦ୍ଦେବଲୋକଂ ଯୋ ଦେବରାଜସମୀପତଃ। ଧର୍ମକାମାର୍ଥମୋକ୍ଷାଣାଂ ସୋଽର୍ଥଂ ବ୍ରୂଯାତ୍ତବାଗ୍ରତଃ॥ 12-51-5 (66780) ଶରାଭିତାପାଦ୍ବ୍ଯଥିତଂ ମନୋ ମେ ମଧୁସୂଦନ। ଗାତ୍ରାଣି ଚାବସୀଦନ୍ତି ନ ଚ ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରସୀଦତି॥ 12-51-6 (66781) ନ ଚ ମେ ପ୍ରତିଭା କାଚିଦସ୍ତି କିଂଚିତ୍ପ୍ରଭାଷିତୁମ୍। ପୀଡ୍ଯମାନସ୍ଯ ଗୋବିନ୍ଦ ବିପାନଲସମୈଃ ଶରୈଃ॥ 12-51-7 (66782) ବଲଂ ମେ ପ୍ରଜହାତୀବ ପ୍ରାଣାଃ ସତ୍ବରଯନ୍ତି ଚ। ମର୍ମାଣି ପରିତପ୍ଯନ୍ତି ଭ୍ରାନ୍ତଚିତ୍ତସ୍ତଥା ହ୍ଯହମ୍॥ 12-51-8 (66783) ଦୌର୍ବଲ୍ଯାତ୍ସଜ୍ଜତେ ବାଙ୍ଭେ ସ କଥଂ ବକ୍ତୁମୁତ୍ସହେ। ସାଧୁ ମେ ତ୍ବଂ ପ୍ରସୀଦସ୍ବ ଦାଶାର୍ହକୁଲବର୍ଧନ॥ 12-51-9 (66784) ତତ୍କ୍ଷମସ୍ବ ମହାବାହୋ ନ ବ୍ରୂଯାଂ କିଂଚିଦଚ୍ଯୁତ॥ ତ୍ବତ୍ସନ୍ନିଧୌ ଚ ସୀଦେଦ୍ଧି ବାଚସ୍ପତିରପି ବ୍ରୁବନ୍॥ 12-51-10 (66785) ନ ଦିଶଃ ସଂପ୍ରଜାନାମି ନାକାଶଂ ନ ଚ ମେଦିନୀମ୍। କେବଲଂ ତବ ବୀର୍ଯେଣ ତିଷ୍ଠାମି ମଧୁସୂଦନ॥ 12-51-11 (66786) ସ୍ବଯମେବ ଭବାଂସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମରାଜସ୍ଯ ଯଦ୍ଧିତମ୍। ତଦ୍ବ୍ରବୀତ୍ବାଶୁ ସର୍ବେଷାମାଗମାନାଂ ତ୍ବମାଗମଃ॥ 12-51-12 (66787) କଥଂ ତ୍ବଯି ସ୍ଥିତେ କୃଷ୍ଣେ ଶାଶ୍ବତେ ଲୋକକର୍ତରି। ପ୍ରବ୍ରୂଯାନ୍ମଦ୍ବିଧଃ କଶ୍ଚିଦ୍ଗୁରୌ ଶିଷ୍ଯ ଇବ ସ୍ଥିତେ॥ 12-51-13 (66788) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-51-14x (5457) ଉପପନ୍ନମିଦଂ ବାକ୍ଯଂ କୌରବାଣାଂ ଧୁରନ୍ଧରେ। ମହାବୀର୍ଯେ ମହାସତ୍ବେ ସ୍ଥିରେ ସର୍ବାର୍ଥଦର୍ଶିନି॥ 12-51-14 (66789) ଯଚ୍ଚ ମାମାତ୍ଥ ଗାଙ୍ଗେଯ ବାଣଘାତରୁଜଂ ପ୍ରତି। ଗୃହାଣାତ୍ର ବରଂ ଭୀଷ୍ମ ମତ୍ପ୍ରସାଦକୃତଂ ପ୍ରଭୋ॥ 12-51-15 (66790) ନ ତେ ଗ୍ଲାନିର୍ନ ତେ ମୂର୍ଚ୍ଛା ନ ତାପୋ ନ ଚ ତେ ରୁଜା। ପ୍ରଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ଗାଙ୍ଗେଯ କ୍ଷୁତ୍ପିପାସେ ନ ଚାପ୍ଯୁତ॥ 12-51-16 (66791) ଜ୍ଞାନାନି ଚ ସମଗ୍ରାଣି ପ୍ରତିଭାସ୍ଯନ୍ତି ତେଽନଘ। ନ ଚ ତେ କ୍ବଚିଦାସତ୍ତିର୍ବୁଦ୍ଧେଃ ପ୍ରାଦୁର୍ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-51-17 (66792) ସତ୍ବସ୍ଥଂ ଚ ମନୋ ନିତ୍ଯଂ ତବ ଭୀଷ୍ମ ଭବିଷ୍ଯତି। ରଜସ୍ତମୋଭ୍ଯାଂ ନିର୍ମୁକ୍ତଂ ଘନୈର୍ମୁକ୍ତ ଇବୋଡୁରାଟ୍॥ 12-51-18 (66793) ଯଦ୍ଯଚ୍ଚ ଧର୍ମସଂଯୁକ୍ତମର୍ଥଯୁକ୍ତମଥାପି ଚ। ଚିନ୍ତଯିଷ୍ଯସି ତତ୍ରାଗ୍ର୍ଯା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତବ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-51-19 (66794) ଇମଂ ଚ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ଭୂତଗ୍ରାମଂ ଚତୁର୍ବିଧମ୍। ଚକ୍ଷୁର୍ଦିବ୍ଯଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସ୍ଯମିତବିକ୍ରମ॥ 12-51-20 (66795) ଚତୁର୍ବିଧଂ ପ୍ରଜାଜାଲଂ ସଂଯୁକ୍ତୋ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷା। ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସି ତତ୍ତ୍ବେନ ଜଲେ ମୀନ ଇବାମଲେ॥ 12-51-21 (66796) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-51-22x (5458) ତତସ୍ତେ ବ୍ଯାସସହିତାଃ ସର୍ବ ଏବ ମହର୍ଷଯଃ। ଋଗ୍ଯଜୁଃସାମସହିତୈର୍ବଚୋଭିଃ କୃଷ୍ଣମାର୍ଚଯନ୍॥ 12-51-22 (66797) ତତଃ ସର୍ବାର୍ତବଂ ଦିବ୍ଯଂ ପୁଷ୍ପବର୍ଷଂ ନ ଭସ୍ତଲାତ୍। ପପାତ ଯତ୍ର ବାର୍ଷ୍ଣେଯଃ ସଗାଙ୍ଗେଯଃ ସପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-51-23 (66798) ବାଦିତ୍ରାଣି ଚ ସର୍ବାଣି ଜଗୁଶ୍ଚାପ୍ସରସାଂ ଗଣାଃ। ନ ଚାହିତମନିଷ୍ଟଂ ଚ କିଂଚିତ୍ତତ୍ର ବ୍ଯଦୃଶ୍ଯତ॥ 12-51-24 (66799) ବବୌ ଶିବଃ ସୁଖୋ ବାଯୁଃ ସର୍ବଗନ୍ଧବହଃ ଶୁଚିଃ। ଶାନ୍ତାଯାଂ ଦିଶିଶନ୍ତାଶ୍ଚ ପ୍ରାବଦନ୍ମୃଗପକ୍ଷିଣଃ॥ 12-51-25 (66800) ତତୋ ମୁହୂର୍ତାଦ୍ଭଗବାନ୍ସହସ୍ରାଂଶୁର୍ଦିବାକରଃ। ଦହନ୍ବନମିବୈକାନ୍ତେ ପ୍ରତୀଚ୍ଯାଂ ପ୍ରତ୍ଯଦୃଶ୍ଯତ॥ 12-51-26 (66801) ତତୋ ମହର୍ଷଯଃ ସର୍ବେ ସମୁତ୍ଥାଯ ଜନାର୍ଦନମ୍। ଭୀଷ୍ମମାମନ୍ତ୍ରଯାଂଚକ୍ରୂ ରାଜାନଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍॥ 12-51-27 (66802) ତତଃ ପ୍ରଣାମମକରୋତ୍କେଶବଃ ସହପାଣ୍ଡବଃ। ସାତ୍ଯକିଃ ସ଼ଞ୍ଜଯଶ୍ଚୈବ ସ ଚ ଶାରଦ୍ବତଃ କୃପଃ॥ 12-51-28 (66803) ତତସ୍ତେ ଧର୍ମନିରତାଃ ସମ୍ଯକ୍ ତୈରଭିପୂଜିତାଃ। ଶ୍ବଃ ସମେଷ୍ଯାମ ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ଯଥେଷ୍ଟଂ ତ୍ବରିତା ଯଯୁଃ॥ 12-51-29 (66804) ତଥୈବାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ଗାଙ୍ଗେଯଂ କେଶବଃ ପାଣ୍ଡବାସ୍ତଥା। ପ୍ରଦକ୍ଷିଣମୁପାବୃତ୍ଯ ରଥାନାରୁରୁହୁଃ ଶୁଭାନ୍॥ 12-51-30 (66805) ତତୋ ରଥୈଃ କାଞ୍ଚନଚିତ୍ରକୂବରୈ ର୍ମହୀଧରାଭୈଃ ସମଦୈଶ୍ଚ ଦନ୍ତିଭିଃ। ହଯୈଃ ସୁପର୍ଣୈରିବ ଚାଶୁଗାମିଭିଃ ପଦାତିଭିଶ୍ଚାତ୍ତଶରାସନାଦିଭିଃ॥ 12-51-31 (66806) ଯଯୌ ରଥାନାଂ ପୁରତୋ ହି ସା ଚମୂ ସ୍ତଥୈବ ପଶ୍ଚାଦତିମାତ୍ରସାରିଣୀ। ପୁରଶ୍ଚ ପଶ୍ଚାଚ୍ଚ ଯଥା ମହାନଦୀ ତମୃକ୍ଷବନ୍ତଂ ଗିରିମେତ୍ଯ ନର୍ମଦା॥ 12-51-32 (66807) ତତଃ ପୁରସ୍ତାଦ୍ଭଗବାନ୍ନିଶାକରଃ। ସମୁତ୍ଥିତସ୍ତାମଭିହର୍ଷଯଂଶ୍ଚମୂମ୍। ଦିବାକରାପୀତରସା ମହୌଷଧୀଃ ପୁନଃ ସ୍ବକେନୈବ ଗୁଣେନ ଯୋଜଯନ୍॥ 12-51-33 (66808) ତତଃ ପୁରଂ ସୁରପୁରସଂମିତଦ୍ଯୁତି ପ୍ରବିଶ୍ଯ ତେ ଯଦୁବୃଷପାଣ୍ଡବାସ୍ତଦା। ଯଥୋଚିତାନ୍ଭବନବରାନ୍ସମାବିଶନ୍ ଶ୍ରମାନ୍ବିତା ମୃଗପତଯୋ ଗୁହା ଇବ॥ ॥ 12-51-34 (66809) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 51॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-51-3 ବାଚୋଗତଂ ବାଚାଂ ବିଷଯଃ ସର୍ବୋଽପି ତବ ବାଚି ବେଦେ॥ 12-51-4 ହିତେ ପ୍ରିଯେ। ଲୋକେ ଦେବଲୋକେ ଇହ ପରତ୍ର ଚ। ତତ୍ସର୍ବଂ ତ୍ରୈକାଲିକମ୍। ତ୍ବତ୍ତୋ ନିଃସୃତମିତି ଉକ୍ତେର୍ଥେ ହେତୁରୁକ୍ତଃ॥ 12-51-12 ଆଗମାନାଂ ସମାଗମମିତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-51-17 ଆସତ୍ତିରବସନ୍ନତା॥

12-52-0 (66810) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-52-0x (5459) ତତଃ ପ୍ରବିଶ୍ଯ ଭବନଂ ପ୍ରବିଶ୍ଯେ ମଧୁସୂଦନଃ। ଯାମମାତ୍ରାବଶେଷାଯାଂ ଯାମିନ୍ଯାଂ ପ୍ରତ୍ଯବୁଧ୍ଯତ॥ 12-52-1 (66811) ସ ଧ୍ଯାନପଥମାବିଶ୍ଯ ସର୍ବଜ୍ଞାନାନି ମାଧବଃ। ଅବଲୋକ୍ଯ ତତଃ ପଶ୍ଚାଦ୍ଦଧ୍ଯୌ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍॥ 12-52-2 (66812) ସୂତାଃ ସ୍ତୁତିପୁରାଣଜ୍ଞା ରକ୍ତକଣ୍ଠାଃ ସୁଶିକ୍ଷିତାଃ। ଅସ୍ତୁବନ୍ବିଶ୍ବକର୍ମାଣଂ ବାସୁଦେବଂ ପ୍ରଜାପତିମ୍॥ 12-52-3 (66813) ପଠନ୍ତି ପାଣିସ୍ବନିକାସ୍ତଥା ଗାଯନ୍ତି ଗାଯନାଃ। ଶଙ୍ଖାନଥ ମୃଦଙ୍ଗାଂଶ୍ଚ ପ୍ରବାଦ୍ଯନ୍ତି ସହସ୍ରଶଃ॥ 12-52-4 (66814) ବୀଣାପଣବବେଣୂନାଂ ସ୍ବନଶ୍ଚାତିମନୋରମଃ। ସହାସ ଇବ ବିସ୍ତୀର୍ଣଃ ଶୁଶ୍ରୁବେ ତସ୍ଯ ବେଶ୍ମନି॥ 12-52-5 (66815) ତତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ଯାପି ରାଜ୍ଞୋ ମଙ୍ଗଲସଂହିତାଃ। ଉଚ୍ଚେରୁର୍ମଧୁରା ବାଚୋ ଗୀତବାଦିତ୍ରବୃଂହିତାଃ॥ 12-52-6 (66816) ତତ ଉତ୍ଥାଯ ଦାଶାର୍ହଃ ସ୍ନାତଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିରଚ୍ଯୁତଃ। ଜପ୍ତ୍ବା ଗୁହ୍ଯଂ ମହାବାହୁରଗ୍ନୀନାଶ୍ରିତ୍ଯ ତସ୍ଥିବାନ୍॥ 12-52-7 (66817) ତତଃ ସହସ୍ରଂ ବିପ୍ରାଣାଂ ଚତୁର୍ବେଦବିଦାଂ ତଥା। ଗବାଂ ସହସ୍ରେଣୈକୈକଂ ବାଚଯାମାସ ମାଧବଃ॥ 12-52-8 (66818) ମଙ୍ଗଲାଲମ୍ଭନଂ କୃତ୍ବା ଆତ୍ମାନମବଲୋକ୍ଯ ଚ। ଆଦର୍ଶେ ବିମଲେ କୃଷ୍ଣସ୍ତତଃ ସାତ୍ଯକିମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-52-9 (66819) ଗଚ୍ଛ ଶୈନେଯ ଜାନୀହି ଗତ୍ବା ରାଜନିବେଶନମ୍। ଅପି ସଞ୍ଜୋ ମହାତେଜା ଭୀଷ୍ମଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 12-52-10 (66820) ତତଃ କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ବଚନାତ୍ସାତ୍ଯଂକିସ୍ତ୍ବରିତୋ ଯଯୌ। ଉପଗମ୍ଯ ଚ ରାଜାନଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମଭାଷତ॥ 12-52-11 (66821) ଯୁକ୍ତୋ ରଥବରୋ ରାଜନ୍ବାସୁଦେବସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ସମୀପମାପଗେଯସ୍ଯ ପ୍ରଯାସ୍ଯତି ଜନାର୍ଦନଃ॥ 12-52-12 (66822) ଭବତ୍ପ୍ରତୀକ୍ଷଃ କୃଷ୍ଣୋଽସୌ ଧର୍ମରାଜ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଯଦତ୍ରାନନ୍ତରଂ କୃତ୍ଯଂ ତଦ୍ଭବାନ୍କର୍ତୁମର୍ହତି॥ 12-52-13 (66823) ଏବମୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଧର୍ମପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଯୁଜ୍ଯତାଂ ମେ ରଥବରଃ ଫଲ୍ଗୁନାପ୍ରତିମଦ୍ଯୁତେ॥ 12-52-14 (66824) ନ ସୈନିକୈଶ୍ଚ ଯାତବ୍ଯଂ ଯାସ୍ଯାମୋ ବଯମେବ ହି। ନ ଚ ପୀଡଯିତବ୍ଯୋ ମେ ଭୀଷ୍ମୋ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରଃ॥ 12-52-15 (66825) ଅତଃ ପୁରଃସରାଶ୍ଚାପି ନିବର୍ତନ୍ତୁ ଧନଞ୍ଜଯ। ଅଦ୍ଯପ୍ରଭୃତି ଗାଙ୍ଗେଯଃ ପରଂ ଗୁହ୍ଯଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯତି। ଅତୋ ନେଚ୍ଛାମି କୌନ୍ତେଯ ପୃଥଗ୍ଜନସମାଗମମ୍॥ 12-52-16 (66826) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-52-17x (5460) ସ ତଦ୍ବାକ୍ଯମଥାଜ୍ଞାଯ କୁନ୍ତୀପୁତ୍ରୋ ଧନଞ୍ଜଯଃ। ଯୁକ୍ତଂ ରଥବରଂ ତସ୍ମା ଆଚଚକ୍ଷେ ନରର୍ଷଭଃ॥ 12-52-17 (66827) ତତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରୋ ରାଜା ଯମୌ ଭୀମାର୍ଜୁନାବପି। ଭୂତାନୀବ ସମସ୍ତାନି ଯଯୁଃ କୃଷ୍ଣନିବେଶନମ୍॥ 12-52-18 (66828) ଆଗଚ୍ଛତ୍ସ୍ବଥ କୃଷ୍ଣୋଽପି ପାଣ୍ଡବେଷୁ ମହାତ୍ମସୁ। ଶୈନେଯସହିତୋ ଧୀମାନ୍ରଥମେବାନ୍ବପଦ୍ଯତ॥ 12-52-19 (66829) ରଥସ୍ଥାଃ ସଂବିଦଂ କୃତ୍ବା ସୁଖାଂ ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ ଶର୍ବରୀମ୍। ମେଘଘୋଷୈ ରଥବରୈଃ ପ୍ରଯଯୁସ୍ତେ ନରର୍ଷଭାଃ॥ 12-52-20 (66830) ବଲାହକଂ ମେଘପୁଷ୍ପଂ ଶୈବ୍ଯଂ ସୁଗ୍ରୀବମେବଚ। ଦାରୁକଶ୍ଚୋଦଯାମାସ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ବାଜିନଃ॥ 12-52-21 (66831) ତେ ହଯା ବାସୁଦେବସ୍ଯ ଦାରୁକେଣ ପ୍ରଚୋଦିତାଃ। ଗାଂ ଖୁରାଗ୍ରୈସ୍ତଥା ରାଜଁଲ୍ଲିଖନ୍ତଃ ପ୍ରଯଯୁସ୍ତଦା॥ 12-52-22 (66832) ତେ ଗ୍ରସନ୍ତ ଇବାକାଶଂ ବେଗବନ୍ତୋ ମହାବଲାଃ। କ୍ଷେତ୍ରଂ ଧର୍ମସ୍ଯ କୃତ୍ସ୍ନସ୍ଯ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରମବାତରନ୍॥ 12-52-23 (66833) ତତୋ ଯଯୁର୍ଯତ୍ର ଭୀଷ୍ମଃ ଶରତଲ୍ପଗତଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଆସ୍ତେ ମହର୍ଷିଭିଃ ସାର୍ଧ୍ରଂ ବ୍ରହ୍ମା ଦେବଗଣୈର୍ଯଥା॥ 12-52-24 (66834) ତତୋଽବତୀର୍ଯ ଗୋବିନ୍ଦୋ ରଥାତ୍ସ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଭୀମୋ ଗାଣ୍ଡୀବଧନ୍ବା ଚ ଯମୌ ସାତ୍ଯକିରେବ ଚ। ଋଷୀନଭ୍ଯର୍ଚଯାମାସୁଃ କରାନୁଦ୍ଯମ୍ଯ ଦକ୍ଷିଣାନ୍॥ 12-52-25 (66835) ସ ତୈଃ ପରିବୃତୋ ରାଜା ନକ୍ଷତ୍ରୈରିବ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ। ଅଭ୍ଯାଜଗାମ ଗାଙ୍ଗେଯଂ ବ୍ରହ୍ମାଣମିବ ବାସବଃ॥ 12-52-26 (66836) ଶରତଲ୍ପେ ଶଯାନଂ ତମାଦିତ୍ଯଂ ପତିତଂ ଯଥା। ସ ଦଦର୍ଶ ମହାବାହୁଂ ଭଯାଚ୍ଚାଗତସାଧ୍ବସଃ॥ ॥ 12-52-27 (66837) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 52॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-52-9 ମଙ୍ଗଲାନାଂ ଗବାଦୀନାମାଲମ୍ଭନଂ ସ୍ପର୍ଶମ୍॥ 12-52-27 ଆଗତସାଧ୍ବସଃ ଭଯଜନ୍ଯକମ୍ପାଦିମାନ୍॥

12-53-0 (66838) ଜନମେଜଯ ଉବାଚ। 12-53-0x (5461) ଧର୍ମାତ୍ମନି ମହାବୀର୍ଯେ ସତ୍ଯସନ୍ଧେ ଜିତାତ୍ମନି। ଦେବବ୍ରତେ ମହାଭାଗେ ଶରତଲ୍ପଗତେଽଚ୍ଯୁତେ॥ 12-53-1 (66839) ଶଯାନେ ବୀରଶଯନେ ଭୀଷ୍ମେ ଶନ୍ତନୁନନ୍ଦନେ। ଗାଙ୍ଗେଯେ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରେ ପାଣ୍ଡବୈଃ ପର୍ଯୁପାସିତେ॥ 12-53-2 (66840) କାଃ କଥାଃ ସମବର୍ତନ୍ତ ତସ୍ମିନ୍ବୀରସମାଗମେ। ହତେଷୁ ସର୍ବସୈନ୍ଯେଷୁ ତନ୍ମେ ଶଂସ ମହାମୁନେ॥ 12-53-3 (66841) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-53-4x (5462) ଶରତଲ୍ପଗତେ ଭୀଷ୍ମେ କୌରବାଣାଂ ପିତାମହେ। ଆଜଗ୍ମୁର୍ଋଷଯଃ ସିଦ୍ଧା ନାରଦପ୍ରମୁଖା ନୃପ॥ 12-53-4 (66842) ହତଶିଷ୍ଟାଶ୍ଚ ରାଜାନୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରପୁରୋଗମାଃ। ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚ କୃଷ୍ଣଶ୍ଚ ଭୀମାର୍ଜୁନଯମାସ୍ତଥା॥ 12-53-5 (66843) ତେଽଭିଗମ୍ଯ ମହାତ୍ମାନୋ ଭରତାନାଂ ପିତାମହମ୍। ଅନ୍ବଶୋଚନ୍ତ ଗାଙ୍ଗେଯମାଦିତ୍ଯଂ ପତିତଂ ଯଥା॥ 12-53-6 (66844) ମୁହୂର୍ତମିବ ଚ ଧ୍ଯାତ୍ବା ନାରଦୋ ଦେବଦର୍ଶନଃ। ଉବାଚ ପାଣ୍ଡବାନ୍ସର୍ବାନ୍ହତଶିଷ୍ଟାଂଶ୍ଚ ପାର୍ଥିବାନ୍॥ 12-53-7 (66845) ପ୍ରାପ୍ତକାଲଂ ସମାଚକ୍ଷେ ଭୀଷ୍ମୋଽଯମନୁଯୁଜ୍ଯତାମ୍। ଅସ୍ତମେତି ହି ଗାଙ୍ଗେଯୋ ଭାନୁମାନିବ ଭାରତ॥ 12-53-8 (66846) ଅଯଂ ପ୍ରାଣାନୁତ୍ସିସୃକ୍ଷୁସ୍ତଂ ସର୍ବେଽଭ୍ଯନୁପୃଚ୍ଛତ। କୃତ୍ସ୍ନାନ୍ହି ବିବିଧାନ୍ଧର୍ମାଂଶ୍ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ବେତ୍ତ୍ଯଯମ୍॥ 12-53-9 (66847) ଏଷ ବୃଦ୍ଧଃ ପରାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ସଂପ୍ରାପ୍ନୋତି ତନୁଂ ତ୍ଯଜନ୍। ତଂ ଶୀଘ୍ରମନୁଯୁଞ୍ଜୀଧ୍ବଂ ସଂଶଯାନ୍ମନସି ସ୍ଥିତାନ୍॥ 12-53-10 (66848) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-53-11x (5463) ଏବମୁକ୍ତେ ନାରଦେନ ଭୀଷ୍ମମୀଯୁର୍ନରାଧିପାଃ। ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଚାଶକ୍ରୁବନ୍ତସ୍ତେ ବୀକ୍ଷାଂଚକ୍ରୁଃ ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-53-11 (66849) ଅଥୋବାଚ ହୃଷୀକେଶଂ ପାଣ୍ଡୁପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ନାନ୍ଯସ୍ତ୍ବଦ୍ଦେବକୀପୁତ୍ର ଶକ୍ତଃ ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ପିତାମହମ୍॥ 12-53-12 (66850) ପ୍ରବ୍ଯାହର ଯଦୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ତ୍ବମଗ୍ରେ ମଧୁସୂଦନ। ତ୍ବଂ ହି ନସ୍ତାତ ସର୍ବେଷାଂ ସର୍ବଧର୍ମବିଦୁତ୍ତମଃ॥ 12-53-13 (66851) ଏବମୁକ୍ତଃ ପାଣ୍ଡବେନ ଭଗବାନ୍କେଶବସ୍ତଦା। ଅଭିଗମ୍ଯ ଦୁରାଧର୍ଷଂ ପ୍ରବ୍ଯାହାରଯଦଚ୍ଯୁତଃ॥ 12-53-14 (66852) କଚ୍ଚିତ୍ସୁଖେନ ରଜନୀ ବ୍ଯୁଷ୍ଟା ତେ ରାଜସତ୍ତମ। ବିସ୍ପଷ୍ଟଲକ୍ଷଣା ବୁଦ୍ଧିଃ କଚ୍ଚିଚ୍ଚୋପସ୍ଥିତା ତବ॥ 12-53-15 (66853) କଚ୍ଚିଜ୍ଜ୍ଞାନାନି ସର୍ବାଣି ପ୍ରତିଭାନ୍ତି ଚ ତେଽନଘ। ନ ଗ୍ଲାଯତେ ଚ ହୃଦଯଂ ନ ଚ ତେ ବ୍ଯାକୁଲଂ ମନଃ॥ 12-53-16 (66854) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-53-17x (5464) ଦାହୋ ମୋହଃ ଶ୍ରମଶ୍ଚୈବ କ୍ଲମୋ ଗ୍ଲାନିସ୍ତଥା ରୁଜା। ତବ ପ୍ରସାଦାଦ୍ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ସଦ୍ଯୋ ବ୍ଯପଗତାନି ମେ॥ 12-53-17 (66855) ଯଚ୍ଚ ଭୂତଂ ଭବିଷ୍ଯଚ୍ଚ ଭବଚ୍ଚ ପରମଦ୍ଯୁତେ। ତତ୍ସର୍ବମନୁପଶ୍ଯାମି ପାଣୌ ଫଲମିବାହିତମ୍॥ 12-53-18 (66856) ବେଦୋକ୍ତାଶ୍ଚୈବ ଯେ ଧର୍ମା ବେଦାନ୍ତାଧିଗତାଶ୍ଚ ଯେ। ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ସଂପ୍ରପଶ୍ଯାମି ବରଦାନାତ୍ତବାଚ୍ଯୁତ॥ 12-53-19 (66857) ଶିଷ୍ଟୈଶ୍ଚ ଧର୍ମୋ ଯଃ ପ୍ରୋକ୍ତଃ ସ ଚ ମେ ହୃଦି ବର୍ତତେ। ଦେଶଜାତିକୁଲାନାଂ ଚ ଧର୍ମଜ୍ଞୋଽସ୍ମି ଜନାର୍ଦନ॥ 12-53-20 (66858) ଚତୁର୍ଷ୍ବାଶ୍ରମଧର୍ମେଷୁ ଯୋଽର୍ଥଃ ସ ଚ ହୃଦି ସ୍ଥିତଃ। ରାଜଧର୍ମାଂଶ୍ଚ ସକଲାନବଗଚ୍ଛାମି କେଶବ॥ 12-53-21 (66859) ଯଚ୍ଚ ଯତ୍ର ଚ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ତଦ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଜନାର୍ଦନ। ତବ ପ୍ରସାଦାଦ୍ଧି ଶୁଭା ମନୋ ମେ ବୁଦ୍ଧିରାବିଶତ୍॥ 12-53-22 (66860) ଯୁବେବାସ୍ମି ସମାବୃତ୍ତସ୍ତ୍ବଦନୁଧ୍ଯାନବୃଂହିତଃ। ବକ୍ତୁଂ ଶ୍ରେଯଃ ସମର୍ଥୋଽସ୍ମି ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାଜ୍ଜନାର୍ଦନ॥ 12-53-23 (66861) ସ୍ବଯଂ କିମର୍ଥଂ ତୁ ଭବାଞ୍ଶ୍ରେଯୋ ନ ପ୍ରାହ ପାଣ୍ଡବମ୍। କିଂ ତେ ବିବକ୍ଷିତଂ ଚାତ୍ର ତଦାଶୁ ବଦ ମାଧବ॥ 12-53-24 (66862) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-53-25x (5465) ଯଶସଃ ଶ୍ରେଯସଶ୍ଚୈବ ମୂଲ ମାଂ ବିଦ୍ଧି କୌରବ। ମତ୍ତଃ ସର୍ବେଽଭିନିର୍ବୃତ୍ତା ଭାବାଃ ସଦସଦାତ୍ମକାଃ॥ 12-53-25 (66863) ଶୀତାଂଶୁଶ୍ଚନ୍ଦ୍ର ଇତ୍ଯୁକ୍ତେ ଲୋକେ କୋ ବିସ୍ମଯିଷ୍ଯତି। ତଥୈବ ଯଶସା ପୂର୍ଣେ ମଯି କୋ ବିସ୍ମଯିଷ୍ଯତି॥ 12-53-26 (66864) ଆଧେଯଂ ତୁ ମଯା ଭୂଯୋ ଯଶସ୍ତବ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ତତୋ ମେ ବିପୁଲା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତ୍ବଯି ଭୀଷ୍ମ ସମାହିତା॥ 12-53-27 (66865) ଯାବଦ୍ଧି ପୃଥିବୀପାଲ ପୃଥ୍ବୀଯଂ ସ୍ଥାସ୍ଯତି ଧ୍ରୁବା। ତାବତ୍ତବାକ୍ଷଯା କୀର୍ତିର୍ଲୋକାନନୁଚରିଷ୍ଯତି॥ 12-53-28 (66866) ଯଚ୍ଚ ତ୍ବଂ ବକ୍ଷ୍ଯସେ ଭୀଷ୍ମ ପାଣ୍ଡବାଯାନୁପୃଚ୍ଛତେ। ବେଦପ୍ରବାଦ ଇବ ତେ ସ୍ଥାସ୍ଯତେ ବସୁଧାତଲେ॥ 12-53-29 (66867) ଯଶ୍ଚୈତେନ ପ୍ରମାଣେନ ଯୋକ୍ଷ୍ଯତ୍ଯାତ୍ମାନମାତ୍ମନା। ସ ଫଲଂ ସର୍ବପୁଣ୍ଯାନାଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାନୁଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-53-30 (66868) ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦ୍ଭୀଷ୍ମ ମତିର୍ଦିବ୍ଯା ମଯା ହି ତେ। ଦତ୍ତା ଯଶୋ ବିପ୍ରଥଯେତ୍କଥଂ ଭୂଯସ୍ତବେତି ହ॥ 12-53-31 (66869) ଯାବଦ୍ଧି ପ୍ରଥତେ ଲୋକେ ପୁରୁଷସ୍ଯ ଯଶୋ ଭୁବି। ତାବତ୍ତସ୍ଯାକ୍ଷଯା କୀର୍ତିର୍ଭବତୀତି ବିନିଶ୍ଚିତା॥ 12-53-32 (66870) ରାଜାନୋ ହତଶିଷ୍ଟାସ୍ତ୍ବାଂ ରାଜନ୍ନଭିତ ଆସତେ। ଧର୍ମାନନୁଯୁଯୁକ୍ଷନ୍ତସ୍ତେଭ୍ଯଃ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭାରତ॥ 12-53-33 (66871) ଭବାନ୍ହି ବଯସା ବୃଦ୍ଧଃ ଶ୍ରୁତାଚାରସମନ୍ବିତଃ। କୁଶଲୋ ରାଜଧର୍ମାଣାଂ ସର୍ବେଷାମପରାଶ୍ଚ ଯେ॥ 12-53-34 (66872) ଜନ୍ମପ୍ରଭୃତି ତେ କିଂଚିଦ୍ବୄଜିନଂ ନ ଦଦର୍ଶ ହ। ଜ୍ଞାତାରଂ ସର୍ବଧର୍ମାଣାଂ ତ୍ବାଂ ବିଦୁଃ ସର୍ବପାର୍ଥିବାଃ॥ 12-53-35 (66873) ତେଭ୍ଯଃ ପିତେବ ପୁତ୍ରେଭ୍ଯୋ ରାଜନ୍ବ୍ରୂହି ପରଂ ନଯମ୍। ଋଷଯଶ୍ଚୈବ ଦେବାଶ୍ଚ ତ୍ବଯା ନିତ୍ଯମୁପାସିତାଃ॥ 12-53-36 (66874) ତସ୍ମାଦ୍ବକ୍ତବ୍ଯମେବେଦଂ ତ୍ବଯାଽବଶ୍ଯମଶେଷତଃ। ଧର୍ମଂ ଶୁଶ୍ରୂଷମାଣେଭ୍ଯଃ ପୃଷ୍ଟେନ ନ ସତା ପୁନଃ॥ 12-53-37 (66875) ବକ୍ତବ୍ଯଂ ବିଦୁଷା ଚେତି ଧର୍ମମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ। ଅପ୍ରତିବ୍ରୁବତଃ କଷ୍ଟୋ ଦୋଷୋ ହି ଭବିତା ପ୍ରଭୋ॥ 12-53-38 (66876) ତସ୍ମାତ୍ପୁତ୍ରୈଶ୍ଚ ପୌତ୍ରେଶ୍ଚ ଧର୍ମାନ୍ପୃଷ୍ଟାନ୍ସନାତନାନ୍। ବିଦ୍ବଞ୍ଜିଜ୍ଞାସମାନେଭ୍ଯଃ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତର୍ଷଭ॥ ॥ 12-53-39 (66877) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 53॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-53-8 ଅନୁଯୁଜ୍ଯତାଂ ପୃଚ୍ଛ୍ଯତାମ୍॥ 12-53-32 ଯଶଃ ପରଚିତ୍ତଚମାତ୍କୃତିଜନକୋ ଗୁଣୌଧଃ। କୀର୍ତିଃ ସାଧୁତଯାଽନ୍ଯୈଃ କଥନମ୍॥ 12-53-33 ଅନୁଯୁଯୁକ୍ଷନ୍ତଃ ପ୍ରଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛନ୍ତଃ॥

12-54-0 (66878) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-54-0x (5466) ଅଥାବ୍ରବୀନ୍ମହାତେଜା ବାକ୍ଯଂ କୌରବନନ୍ଦନଃ। ହନ୍ତ ଧର୍ମାନ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଦୃଢେ ବାଙ୍ଭନସୀ ମମ॥ 12-54-1 (66879) ତବ ପ୍ରସାଦାଦ୍ଗୋବିନ୍ଦ ଭୂତାତ୍ମା ହ୍ଯସି ଶାଶ୍ବତଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ତୁ ଧର୍ମାତ୍ମା ମାଂ ଧର୍ମାନନୁପୃଚ୍ଛତୁ। ଏବଂ ପ୍ରୀତୋ ଭବିଷ୍ଯାମି ଧର୍ମାନ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଚାଖିଲାନ୍॥ 12-54-2 (66880) ଯସ୍ମିନ୍ରାଜର୍ଷଭେ ଜାତେ ଧର୍ମାତ୍ମନି ମହାତ୍ମନି। ଅହୃଷ୍ଯନ୍ନୃଷଯଃ ସର୍ବେ ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-3 (66881) ସର୍ବେଷାଂ ଦୀପ୍ତଯଶସାଂ କୁରୂଣାଂ ଧର୍ମଚାରିଣାମ୍। ଯସ୍ଯ ନାସ୍ତି ସମଃ କଶ୍ଚିତ୍ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-4 (66882) ଧୃତିର୍ଦମୋ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ କ୍ଷମା ଧର୍ମଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଦା। ଯସ୍ମିନ୍ନୋଜଶ୍ଚ ତେଜଶ୍ଚ ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-5 (66883) ସଂବନ୍ଧିନୋଽତିଥୀନ୍ଭୃତ୍ଯାନ୍ସଂଶ୍ରିତାଂଶ୍ଚୈବ ଯୋ ଭୃଶମ୍। ସଂମାନଯତି ସତ୍କୃତ୍ଯ ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ଼୍ଡବଃ॥ 12-54-6 (66884) ସତ୍ଯଂ ଦାନଂ ତପଃ ଶୌର୍ଯଂ ଶାନ୍ତିର୍ଦାକ୍ଷ୍ଯମସଂଭ୍ରମଃ। ଯସ୍ମିନ୍ନେତାନି ସର୍ବାଣି ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-7 (66885) ଯୋ ନ କାମାନ୍ନ ସଂରମ୍ଭାନ୍ନ ଭଯାନ୍ନାର୍ଥକାରଣାତ୍। କୁର୍ଯାଦଧର୍ମଂ ଧର୍ମାତ୍ମା ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-8 (66886) ସତ୍ଯନିତ୍ଯଃ କ୍ଷମାନିତ୍ଯୋ ଜ୍ଞାନନିତ୍ଯୋଽତିଥିପ୍ରିଯଃ। ଯୋ ଦଦାତି ସତାଂ ନିତ୍ଯଂ ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-9 (66887) ଇଜ୍ଯାଧ୍ଯଯନନିତ୍ଯଶ୍ଚ ଧର୍ମେ ଚ ନିରତଃ ସଦା। କ୍ଷାନ୍ତଃ ଶ୍ରୁତରହସ୍ଯଶ୍ଚ ସ ମାଂ ପୃଚ୍ଛତୁ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 12-54-10 (66888) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-54-11x (5467) ଲଜ୍ଜଯା ପରଯୋପେତୋ ଧର୍ମରାଜୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଅଭିଶାପଭଯାଦ୍ଭୀତୋ ଭବନ୍ତଂ ନୋପସର୍ପତି॥ 12-54-11 (66889) ଲୋକସ୍ଯ କଦନଂ କୃତ୍ବା ଲୋକନାଥୋ ବିଶାଂପତେ। ଅଭିଶାପଭଯାଦ୍ଭୀତୋ ଭବନ୍ତଂ ନୋପସର୍ପତି॥ 12-54-12 (66890) ପୂଜ୍ଯାନ୍ମାନ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଭକ୍ତାଂଶ୍ଚ ଗୁରୂନ୍ସଂବନ୍ଧିବାନ୍ଧବାନ୍। ଅର୍ଘାର୍ହାନିଷୁଭିର୍ଭିତ୍ତ୍ବା ଭବନ୍ତଂ ନୋପସର୍ପତି॥ 12-54-13 (66891) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-54-14x (5468) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଯଥା ଧର୍ମୋ ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ତପଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ତଥା କୃଷ୍ଣ ସମରେ ଦେହପାତନମ୍॥ 12-54-14 (66892) ପିତୄନ୍ପିତାମହାନ୍ଭ୍ରାତୄନ୍ଗୁରୂନ୍ସଂବନ୍ଧିବାନ୍ଧବାନ୍। ମିଥ୍ଯାପ୍ରବୃତ୍ତାନ୍ଯଃ ସଖ୍ଯେ ନିହନ୍ଯାଦ୍ଧର୍ମ ଏବ ସଃ॥ 12-54-15 (66893) ସମଯତ୍ଯାଗିନୋ ଲୁବ୍ଧାନ୍ଗୁରୂନପି ଚ କେଶବ। ନିହନ୍ତି ସମରେ ପାପାନ୍କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଯଃ ସ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-54-16 (66894) ଯୋ ଲୋଭାନ୍ନ ସମୀକ୍ଷେତ ଧର୍ମସେତୁଂ ସନାତନମ୍। ନିହନ୍ତି ଯସ୍ତଂ ସମରେ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବୈ ସ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-54-17 (66895) ଲୋହିତୋଦାଂ କେଶତୃଣାଂ ଗଜଶୈଲାଂ ଧ୍ବଜଦ୍ରୁମାମ୍। ମହୀଂ କରୋତି ଯୁଦ୍ଧେଷୁ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଯଃ ସ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-54-18 (66896) ଆହୂତେନ ରଣେ ନିତ୍ଯଂ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୁନା। ଧର୍ମ୍ଯଂ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯଂ ଚ ଲୋକ୍ଯଂ ଚ ଯୁଦ୍ଧଂ ହି ମନୁରବ୍ରବୀତ୍॥ 12-54-19 (66897) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-54-20x (5469) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ଭୀଷ୍ମେଣ ଧର୍ମପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ବିନୀତବଦୁପାଗମ୍ଯ ତସ୍ଥୈ ସଂଦର୍ଶନେଽଗ୍ରତଃ॥ 12-54-20 (66898) ଅଥାସ୍ଯ ପାଦୌ ଜଗ୍ରାହ ଭୀଷ୍ମଶ୍ଚାପି ନନନ୍ଦ ତମ୍। ମୂର୍ଧ୍ନିଂ ଚୈନମୁପାଘ୍ରାଯ ନିଷୀଦେତ୍ଯବ୍ରବୀତ୍ତଦା॥ 12-54-21 (66899) ତମୁବାଚାଥ ଗାଙ୍ଗେଯୋ ବୃଷଭଃ ସର୍ବଧନ୍ବିନାମ୍। ମାଂ ପୃଚ୍ଛ ତାତ ବିସ୍ରବ୍ଧଂ ମା ଭୈସ୍ତ୍ବଂ କୁରୁସତ୍ତମ॥ ॥ 12-54-22 (66900) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଃପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 54॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-54-2 ଭୂତାତ୍ମା ପ୍ରାଣିନାମନ୍ତରାତ୍ମାସି। ତେନ ମମାଭିପ୍ରାଯଂ ବେତ୍ସୀତି ଭାବଃ॥ 12-54-11 ଅଭିଶାପୋ ଲୋକଗର୍ହ୍ଯତା॥

12-55-0 (66901) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-55-0x (5470) ପ୍ରଣିପତ୍ଯ ହୃଷୀକେଶମଭିବାଦ୍ଯ ପିତାମହମ୍। ଅନୁମାନ୍ଯ ଗୁରୂନ୍ସର୍ବାନ୍ପର୍ଯପୃଚ୍ଛଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 12-55-1 (66902) ରାଜ୍ଞାଂ ବୈ ପରମୋ ଧର୍ମ ଇତି ଧର୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ। ମହାନ୍ତମେତଂ ଭାରଂ ଚ ମନ୍ଯେ ତଦ୍ବ୍ରୂହି ପାର୍ଥିବ॥ 12-55-2 (66903) ରାଜଧର୍ମାନ୍ବିଶେଷେଣ କଥଯସ୍ଯ ପିତାମହ। ସର୍ବସ୍ଯ ଜୀବଲୋକସ୍ଯ ରାଜଧର୍ମଃ ପରାଯଣମ୍॥ 12-55-3 (66904) ତ୍ରିବର୍ଗୋ ହି ସମାସକ୍ତୋ ରାଜଧର୍ମେଷୁ କୌରବ। ମୋକ୍ଷଧର୍ମଶ୍ଚ ବିସ୍ପଷ୍ଟଃ ସକଲୋଽତ୍ର ସମାହିତଃ॥ 12-55-4 (66905) ଯଥା ହି ରଶ୍ମଯୋଽଶ୍ବସ୍ଯ ଦ୍ବିରଦସ୍ଯାଙ୍କୁଶୋ ଯଥା। ନରେନ୍ଦ୍ରଧର୍ମୋ ଲୋକସ୍ଯ ତଥା ପ୍ରଗ୍ରହଣଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 12-55-5 (66906) ଅତ୍ର ବୈ ସଂପ୍ରମୂଢେ ତୁ ଧର୍ମେ ରାଜର୍ଷିସେବିତେ। ଲୋକସ୍ଯ ସଂସ୍ଥା ନ ଭବେତ୍ସର୍ବଂ ଚ ବ୍ଯାକୁଲୀଭବେତ୍॥ 12-55-6 (66907) ଉଦଯନ୍ହି ଯଥା ସୂର୍ଯୋ ନାଶଯତ୍ଯଶୁଭଂ ତମଃ। ରାଜଧର୍ମସ୍ତଥା ଲୋକ୍ଯାମାକ୍ଷିପତ୍ଯଶୁଭାଂ ଗତିମ୍॥ 12-55-7 (66908) ତଦଗ୍ରେ ରାଜଧର୍ମାନ୍ହି ମଦର୍ଥେ ତ୍ବଂ ପିତାମହ। ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ତ୍ବଂ ହି ଧର୍ମଭୂତାଂ ବରଃ॥ 12-55-8 (66909) ଆଗମଶ୍ଚ ପରସ୍ତ୍ବତ୍ତଃ ସର୍ବେଷାଂ ନଃ ପରନ୍ତପ। ଭବନ୍ତଂ ହି ପରଂ ବୁଦ୍ଧୌ ବାସୁଦେବୋଽଭିମନ୍ଯତେ॥ 12-55-9 (66910) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-55-10x (5471) ନମୋ ଧର୍ମାଯ ମହତେ ନମଃ କୃଷ୍ଣାଯ ବେଧସେ। ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଧର୍ମାନ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଶାଶ୍ବତାନ୍॥ 12-55-10 (66911) ଶୃଣୁ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ମତ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ରାଜଧର୍ମାନ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ନିରୁଚ୍ଯମାନାନ୍ନିଯତୋ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦପି ବାଞ୍ଛସି॥ 12-55-11 (66912) ଆଦାବେବ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ରାଜ୍ଞା ରଞ୍ଜନମିଚ୍ଛତା। ଦେବତାନାଂ ଦ୍ବିଜାନାଂ ଚ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ଯଥାବିଧି॥ 12-55-12 (66913) ଦୈବତାନ୍ଯର୍ଚଯିତ୍ବା ହି ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚ କୁରୂଦ୍ବହ। ଆନୃଣ୍ଯଂ ଯାତି ଧର୍ମସ୍ଯ ଲୋକେନ ଚ ସମର୍ଚ୍ଯତେ॥ 12-55-13 (66914) ଉତ୍ଥାନେନ ସଦା ପୁତ୍ର ପ୍ରଯତେଥା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ନ ହ୍ଯୁତ୍ଥାନମୃତେ ଦୈବଂ ରାଜ୍ଞାମର୍ଥଂ ପ୍ରସାଧଯେତ୍॥ 12-55-14 (66915) ସାଧାରଣଂ ଦ୍ବଯଂ ହ୍ଯେତଦ୍ଦୈବମୁତ୍ଥାନମେବ ଚ। ପୌରୁଷଂ ହି ପରଂ ମନ୍ଯେ ଦୈବଂ ନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ମୁହ୍ଯତେ॥ 12-55-15 (66916) ବିପନ୍ନେ ଚ ସମାରମ୍ଭେ ସନ୍ତାପଂ ମା ସ୍ମ ବୈ କୃଥାଃ। ଘଟେତୈବଂ ସଦାଽଽତ୍ମାନଂ ରାଜ୍ଞାମେଷ ପରୋ ନଯଃ॥ 12-55-16 (66917) ନ ହି ସତ୍ଯାଦୃତେ କିଂଚିଦ୍ରାଜ୍ଞାଂ ବୈ ସିଦ୍ଧିକାରକମ୍। ସତ୍ଯେ ହି ରାଜା ନିରତଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ ନନ୍ଦତି॥ 12-55-17 (66918) ଋଷୀଣାମପି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସତ୍ଯମେବ ପରଂ ଧନମ୍। ତଥା ରାଜ୍ଞାଂ ପରଂ ସତ୍ଯାନ୍ନାନ୍ଯଦ୍ବିଶ୍ବାସକାରଣମ୍॥ 12-55-18 (66919) ଗୁଣବାଞ୍ଶୀଲବାନ୍ଦାନ୍ତୋ ମୃଦୁଦଣ୍ଡୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ସୁଦର୍ଶଃ ସ୍ଥୂଲଲକ୍ଷ୍ଯଶ୍ଚ ନ ଭ୍ରଶ୍ଯେତ ସଦା ଶ୍ରିଯଃ॥ 12-55-19 (66920) ଆର୍ଜବଂ ସର୍ବକାର୍ଯେଷୁ ଶ୍ରଯେଥାଃ କୁରୁନନ୍ଦନ। ପୁନର୍ନଯବିଚାରେଣ ତ୍ରଯୀସଂବରଣେନ ଚ। `ଆର୍ଜବେନ ସମାଯୁକ୍ତା ମୋଦନ୍ତେ ଋଷଯୋ ଦିବି॥' 12-55-20 (66921) ମୃଦୁର୍ହି ରାଜା ସତତଂ ଲଙ୍ଘ୍ଯୋ ଭବତି ସର୍ବଶଃ। ତୀକ୍ଷ୍ଣାଚ୍ଚୋଦ୍ବିଜତେ ଲୋକସ୍ତସ୍ମାଦୁଭଯମାଚରେତ୍॥ 12-55-21 (66922) ଅଦଣ୍ଡ୍ଯାଶ୍ଚୈବ ତେ ପୁତ୍ର ବିପ୍ରାଃ ସ୍ଯୁର୍ଦଦତାଂ ବର। ଭୂତମେତତ୍ପରଂ ଲୋକେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ନାମ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-55-22 (66923) ମନୁନା ଚାତ୍ର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଗୀତୌ ଶ୍ଲୋକୌ ମହାତ୍ମନା। ଧର୍ମେଷୁ ସ୍ବେଷୁ କୌରବ୍ଯ ହୃଦି ତୌ କର୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-55-23 (66924) ଅଭ୍ଦ୍ଯୋଽଗ୍ନିର୍ବ୍ରହ୍ମତଃ କ୍ଷତ୍ରମଶ୍ମନୋ ଲୋହମୁତ୍ଥିତମ୍। ତେଷାଂ ସର୍ବତ୍ରଗଂ ତେଜଃ ସ୍ବାସୁ ଯୋନିଷୁ ଶାମ୍ଯତି॥ 12-55-24 (66925) ଅଯୋ ହନ୍ତି ଯଦାଽଶ୍ମାନମଗ୍ନିରାପୋ ନିହନ୍ତି ଚ। ବ୍ରହ୍ମ ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଦ୍ବେଷ୍ଟି ତଦା ସୀଦନ୍ତି ତେ ତ୍ରଯଃ॥ 12-55-25 (66926) ଏବଂ କୃତ୍ବା ମହାରାଜ ନମସ୍ଯା ଏବ ତେ ଦ୍ବିଜାଃ। ଭୌମଂ ବ୍ରହ୍ମ ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠା ଧାରଯନ୍ତି ଶମାନ୍ବିତାଃ॥ 12-55-26 (66927) ଏବଂ ଚୈବ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ଲୋକଯାତ୍ରାବିଘାତକାଃ। ନିଗ୍ରାହ୍ଯା ଏବ ବାହୁଭ୍ଯାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତେ ନରେଶ୍ବର॥ 12-55-27 (66928) ଶ୍ଲୋକୌ ଚୋଶନସା ଗୀତୌ ପୁରା ତାତ ମହର୍ଷିଣା। ତୌ ନିବୋଧ ମହାରାଜ ତ୍ବମେକାଗ୍ରମନା ନୃପ॥ 12-55-28 (66929) ଉଦ୍ଯମ୍ଯ ଶସ୍ତ୍ରମାଯାନ୍ତମପି ବେଦାନ୍ତଗଂ ରଣେ। ନିଗୃହ୍ଣୀଯାତ୍ସ୍ବଧର୍ମେଣ ଧର୍ମାପେକ୍ଷୀ ନରାଧିପଃ॥ 12-55-29 (66930) ବିନଶ୍ଯମାନଂ ଧର୍ମଂ ହି ଯୋଽଭିରକ୍ଷେତ୍ସ ଧର୍ମବିତ୍। ନ ତେନ ଧର୍ମହା ସ ସ୍ଯାନ୍ମନ୍ଯୁସ୍ତନ୍ମନ୍ଯୁମୃଚ୍ଛତି॥ 12-55-30 (66931) ଏବଂ ଚୈବ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ରକ୍ଷ୍ଯା ଏବ ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ସାପରାଧାନପି ହି ତାନ୍ବିଷଯାନ୍ତେ ସମୁତ୍ସୃଜେତ୍॥ 12-55-31 (66932) ଅଭିଶସ୍ତମପି ହ୍ଯେଷାଂ ପୀଡଯେନ୍ନ ବିଶାଂପତେ। ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନେ ଗୁରୁତଲ୍ପେ ଚ ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯେ ତଥୈବ ଚ॥ 12-55-32 (66933) ରାଜଦ୍ବିଷ୍ଟେ ଚ ବିପ୍ରସ୍ଯ ବିଷଯାନ୍ତେ ବିବାସନମ୍। ବିଧୀଯତେ ନ ଶାରୀରଂ ଭଯମେଷାଂ କଦାଚନ॥ 12-55-33 (66934) ଦଯିତାଶ୍ଚ ନରାସ୍ତେ ସ୍ଯୁର୍ଭକ୍ତିମନ୍ତୋ ଦ୍ବିଜେଷୁ ଯେ। ନ ଶୋକଃ ପରମା ତୁଷ୍ଟୀ ରାଜ୍ଞାଂ ଭବତି ସଂଚଯାତ୍॥ 12-55-34 (66935) ଦୁର୍ଗେଷୁ ଚ ମହାରାଜ ଷଟ୍ସୁ ଯେ ଶାସ୍ତ୍ରନିଶ୍ଚିତାଃ। ସର୍ବଦୁର୍ଗେଷୁ ମନ୍ଯନ୍ତେ ନରଦୁର୍ଗଂ ସୁଦୁର୍ଗମମ୍॥ 12-55-35 (66936) ତସ୍ମାନ୍ନିତ୍ଯଂ ଦଯା କାର୍ଯା ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯେ ବିପଶ୍ଚିତା। ଧର୍ମାତ୍ମା ସତ୍ଯବାକ୍ଚୈବ ରାଜା ରଞ୍ଜଯତି ପ୍ରଜାଃ॥ 12-55-36 (66937) ନ ଚ କ୍ଷାନ୍ତେନ ତେ ନିତ୍ଯଂ ଭାବ୍ଯଂ ପୁରୁଷସତ୍ତମ। ଅଧର୍ମୋ ହି ମୃଦ୍ ରାଜା କ୍ଷମାବାନିବ କୁଞ୍ଜରଃ॥ 12-55-37 (66938) ବାର୍ହସ୍ପତ୍ଯେ ଚ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଚ ଶ୍ଲୋକୋଽଯଂ ନିଯତଃ ପ୍ରଭୋ। ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ନିଗଦିତସ୍ତନ୍ମେ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁ॥ 12-55-38 (66939) କ୍ଷମମାଣଂ ନୃପଂ ନିତ୍ଯଂ ନୀଚଃ ପରିଭବେଞ୍ଜନଃ। ହସ୍ତିଯନ୍ତା ଗଜସ୍ଯେବ ଶିର ଏବାରୁରୁକ୍ଷତି॥ 12-55-39 (66940) ତସ୍ମାନ୍ନୈବ ମୃଦୁର୍ନିତ୍ଯଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣୋ ବାଽପି ଭବେନ୍ନୃପଃ। ବସନ୍ତେଽର୍କ ଇବ ଶ୍ରୀମାନ୍ନ ଶୀତୋ ନ ଚ ଘର୍ମଦଃ॥ 12-55-40 (66941) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷେଣାନୁମାନେନ ତଥୌପମ୍ଯାଗମୈରପି। ପରୀକ୍ଷ୍ଯାସ୍ତେ ମହାରାଜ ସ୍ବେ ପରେ ଚୈବ ନିତ୍ଯଶଃ॥ 12-55-41 (66942) ବ୍ଯସନାନି ଚ ସର୍ବାଣି ତ୍ଯଜେଥା ଭୂରିଦକ୍ଷିଣ। ନଚୈତାନି ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀଥାଃ ସଙ୍ଗଂ ତୁ ପରିବର୍ଜଯ॥ 12-55-42 (66943) ବ୍ଯସନୀ ଯସ୍ତୁ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ପରିଭୂତୋ ଭବତ୍ଯୁତ। ଉଦ୍ବେଜଯତି ଲୋକଂ ଚ ଯୋଽତିଦ୍ବେଷୀ ମହୀପତିଃ॥ 12-55-43 (66944) ଭବିତବ୍ଯଂ ସଦା ରାଜ୍ଞା ଗର୍ଭିଣୀସହଧର୍ମିଣା। କାରଣଂ ଚ ମହାରାଜ ଶୃଣୁ ଯେନେଦମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-55-44 (66945) ଯଥା ହି ଗର୍ଭିଣୀ ହିତ୍ବା ସ୍ବଂ ପ୍ରିଯଂ ମନସୋଽନୁଗମ୍। ଗର୍ଭସ୍ଯ ହିତମାଧତ୍ତେ ତଥା ରାଜ୍ଞାଽପ୍ଯସଂଶଯମ୍॥ 12-55-45 (66946) ବର୍ତିତବ୍ଯଂ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ସଦା ଧର୍ମାନୁବର୍ତିନା। ସ୍ବଂ ପ୍ରିଯଂ ତୁ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଯଦ୍ଯଲ୍ଲୋକହିତଂ ଭବେତ୍॥ 12-55-46 (66947) ନ ସନ୍ତ୍ଯାଜ୍ଯଂ ଚ ତେ ଧୈର୍ଯଂ କଦାଚିଦପି ପାଣ୍ଡବ। ଧୀରସ୍ଯ ସ୍ପଷ୍ଟଦଣ୍ଡସ୍ଯ ନ ହ୍ଯାଜ୍ଞା ପ୍ରତିହନ୍ଯତେ॥ 12-55-47 (66948) ପରିହାସଶ୍ଚ ଭୃତ୍ଯୈସ୍ତେ ନାତ୍ଯର୍ଥଂ ବଦତାଂ ବର। କର୍ତବ୍ଯୋ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ଦୋଷମତ୍ର ହି ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-55-48 (66949) ଅବମନ୍ଯନ୍ତି ଭର୍ତାରଂ ସହର୍ଷମୁପଜୀବିନଃ। ସ୍ବେ ସ୍ଥାନେ ନ ଚ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଲଙ୍ଘ୍ଯନ୍ତି ଚ ତଦ୍ବଚଃ॥ 12-55-49 (66950) ପ୍ରେଷ୍ଯମାଣା ବିକଲ୍ପନ୍ତେ ଗୁହ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯନୁଯୁଞ୍ଜତେ। ଅଯାଚ୍ଯଂ ଚୈବ ଯାଚନ୍ତେ ଭୋଜ୍ଯାନ୍ଯାହାରଯନ୍ତି ଚ॥ 12-55-50 (66951) କ୍ରୁଥ୍ଯନ୍ତି ପରିଦୀପ୍ତନ୍ତି ଭୂମିପାଯାଧିତିଷ୍ଠତେ। ଉତ୍କୋଚୈର୍ବଞ୍ଚନାଭିଶ୍ଚ କାର୍ଯାଣି ଘ୍ନନ୍ତି ଚାସ୍ଯ ତେ॥ 12-55-51 (66952) ଜର୍ଝରଂ ଚାସ୍ଯ ବିଷଯଂ କୁର୍ବନ୍ତି ପ୍ରତିରୂପକୈଃ। ସ୍ତ୍ରୀରକ୍ଷିଭିଶ୍ଚ ସଜ୍ଜନ୍ତେ ତୁଲ୍ଯବେଷା ଭବନ୍ତି ଚ॥ 12-55-52 (66953) ବାନ୍ତଂ ନିଷ୍ଠୀବନଂ ଚୈବ କୁର୍ବତେ ଚାସ୍ଯ ସନ୍ନିଧୌ। ନିର୍ଲଜ୍ଜା ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ବ୍ଯାହରନ୍ତି ଚ ତଦ୍ବଚଃ॥ 12-55-53 (66954) ହଯଂ ବା ଦନ୍ତିନଂ ବାଽପି ରଥଂ ବା ନୃପସଂମତମ୍। ଅଧିରୋହନ୍ତ୍ଯବଜ୍ଞାଯ ସହର୍ଷାଃ ପାର୍ଥିବେ ମୃଦୌ॥ 12-55-54 (66955) ଇଦଂ ତେ ଦୁଷ୍କରଂ ରାଜନ୍ନିଦଂ ତେ ଦୁର୍ବିଚେଷ୍ଟିତମ୍। ଇତ୍ଯେବଂ ସୁହୃଦୋ ନାମ ବ୍ରୁବତେ ପରିପଦ୍ଗତାଃ॥ 12-55-55 (66956) କ୍ରୁଦ୍ଧେ ଚାସ୍ମିନ୍ହସନ୍ତ୍ଯେବ ନ ଚ ହୃଷ୍ଯନ୍ତି ପୂଜିତାଃ। ସଙ୍ଘର୍ଷଶୀଲାଶ୍ଚ ତଦା ଭବନ୍ତ୍ଯନ୍ଯୋନ୍ଯକାରଣାତ୍॥ 12-55-56 (66957) ବିସ୍ରଂସଯନ୍ତି ମନ୍ତ୍ରଂ ଚ ବିବୃଣ୍ବନ୍ତି ଚ ଦୁଷ୍କୃତମ୍। ଲୀଲଯା ଚୈବ କୁର୍ବନ୍ତି ସାବଜ୍ଞାସ୍ତସ୍ଯ ଶାସନମ୍॥ 12-55-57 (66958) ଅଲଙ୍କାରାଣି ଭୋଜ୍ଯଂ ଚ ତଥା ସ୍ନାନାନୁଲେପନେ। ହେଲଯାନା ନରବ୍ଯାଘ୍ର ସ୍ବସ୍ଥାସ୍ତସ୍ଯୋପଭୁଞ୍ଜଯେ॥ 12-55-58 (66959) ନିନ୍ଦନ୍ତେ ସ୍ବାନଧୀକାରାନ୍ସନ୍ତ୍ଯଜନ୍ତେ ଚ ଭାରତ। ନ ବୃତ୍ତ୍ଯା ପରିତୃଷ୍ଯନ୍ତି ରାଜଦେଯଂ ହରନ୍ତି ଚ॥ 12-55-59 (66960) କ୍ରୀଡିତୁଂ ତେନ ଚେଚ୍ଛନ୍ତି ସସୂତ୍ରେଣେବ ପକ୍ଷିଣା। ଅସ୍ମତ୍ପ୍ରଣେଯୋ ରାଜେତି ଲୋକାଂଶ୍ଚୈବ ବଦନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-55-60 (66961) ଏତେ ଚୈବାପରେ ଚୈବ ଦୋଷାଃ ପ୍ରାଦୁର୍ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ। ନୃପତୌ ମାର୍ଦବୋପେତେ ହର୍ଷୁଲେ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ॥ 12-55-61 (66962) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 55॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-55-2 ଧର୍ମଃ ପ୍ରଜାପାଲନାତ୍ମକଃ ପରମଃ ସର୍ବଧର୍ମଶ୍ରେଷ୍ଠଃ। ଏତଂ ଧର୍ମଂ ଭାରଂ ଦୁବେହଂ ମନ୍ଯେ॥ 12-55-5 ପ୍ରଗ୍ରହଣଂ ନିଯନ୍ତ୍ରଣମ୍॥ 12-55-6 ସଂସ୍ଥା ମର୍ଯାଦାବ୍ଯବସ୍ଥା॥ 12-55-8 ଅଗ୍ରେ ଇତରେଭ୍ଯୋ ଧର୍ମେଭ୍ଯଃ ପୂର୍ବମ୍॥ 12-55-9 ପରଃ ଆଗମଃ ପରଂ ରହସ୍ଯମ୍। ନଃ ଅସ୍ମାକଂ ତ୍ବତ୍ତଏବ ବିହିତମସ୍ତୁ॥ 12-55-18 ସତ୍ଯାନ୍ନାନ୍ଯଦାଶ୍ବାସକାରମିତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-55-19 ସ୍ଥୂଲଲକ୍ଷ୍ଯଃ ବହୁପ୍ରଦଃ॥ 12-55-26 ଭୌମଂ ବ୍ରହ୍ମ ବେଦାନ୍ ଯଜ୍ଞାଂଶ୍ଚ॥ 12-55-29 ସ୍ବଧର୍ମେଣ ଶସ୍ତ୍ରୋଦ୍ଯମନେନ ନିଗୃହ୍ଣୀଯାଦେବ ନତୁ ହନ୍ଯାତ୍॥ 12-55-30 ବିନଶ୍ଯମାନମାତତାଯିଦୋଷାତ୍। ତେନ ଜାତତାଯିନିଗ୍ରହେଣ॥ 12-55-32 ଅଭିଶସ୍ତଂ ସତାଽସତା ବା ଦୋଷେଣ ଯୁକ୍ତଂ ତଥାଖ୍ଯାପିତମ୍॥ 12-55-33 ଶାରୀରଂ କଶାଘାତାଦିଜମ୍॥ 12-55-35 ଷଟ୍ସୁ ମରୁଜଲପୃଥ୍ବୀବନପର୍ବତନସ୍ମବେଷୁ॥ 12-55-37 ଅଧର୍ମୋ ଧର୍ମବିରୋଧୀ॥ 12-55-39 ଗଜସ୍ଯ କ୍ଷମମାଣସ୍ଯ॥ 12-55-42 ବ୍ଯସନାନି ମୃଗଯାଦୀନି॥ 12-55-46 ପ୍ରିଯମିଷ୍ଟମ୍॥ 12-55-47 ନ ଭଯଂ ବିଦ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍। ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତେ ତ୍ବଯା॥ 12-55-52 ପ୍ରତିରୂପକୈଃ କୃତ୍ରିମୈଃ ଶାସନପତ୍ରୈଃ। ବିଷଯଂ ଦେଶମ୍। ଜର୍ଝରଂ ନିଃସାରମ୍। ସ୍ତ୍ରୀରକ୍ଷିଭିଃ ସଜ୍ଜନ୍ତେ ପ୍ରୀତି କୁର୍ବନ୍ତି ଅନ୍ତଃପୁରେ ପ୍ରବେଶମିଚ୍ଛନ୍ତଃ॥ 12-55-54 ନାଦୃତ୍ଯ ହର୍ଷୁଲେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ହର୍ଷୁଲେ ପରିହାସଶୀଲେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-55-57 ବିସ୍ରଂସଯନ୍ତି ଭେଦଯନ୍ତି॥ 12-55-58 ସ୍ବସ୍ଥାଃ ନିର୍ଭଯାଃ॥ 12-55-59 ରାଜଦେଯଂ ରାଜଭାଗମ୍॥

12-56-0 (66963) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-56-0x (5472) ନିତ୍ଯୋଦ୍ଯୁକ୍ତେନ ବୈ ରାଜ୍ଞା ଭବିତବ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ପ୍ରଶସ୍ଯତେ ନ ରାଜା ହି ନାରୀବୋଦ୍ଯମବର୍ଜିତଃ॥ 12-56-1 (66964) ଭଗବାନୁଶନା ଚାହ ଶ୍ଲୋକମତ୍ର ବିଶାଂପତେ। ତଦିହୈକମନା ରାଜନ୍ଗଦତସ୍ତଂ ନିବୋଧ ମେ॥ 12-56-2 (66965) ଦ୍ବାବିମୌ ଗ୍ରସତେ ଭୂମିଃ ସର୍ପୋ ବିଲଶଯାନିବ। ରାଜାନଂ ଚାବିରୋଦ୍ଧାରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଚାପ୍ରବାସିନମ୍॥ 12-56-3 (66966) ତଦେତନ୍ନରଶାର୍ଦୂଲ ହୃଦି ତ୍ବଂ କର୍ତୁମର୍ହସି। ସନ୍ଧେଯାନଭିସନ୍ଧତ୍ସ୍ବ ବିରୋଧ୍ଯାଂଶ୍ଚ ବିରୋଧଯ॥ 12-56-4 (66967) ସପ୍ତାଙ୍ଗସ୍ଯ ଚ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ବିପରୀତଂ ଯ ଆଚରେତ୍। ଗୁରୁର୍ବା ଯଦି ବା ମିତ୍ରଂ ପ୍ରତିହନ୍ତବ୍ଯ ଏବ ସଃ॥ 12-56-5 (66968) ମରୁତ୍ତେନ ହି ରାଜ୍ଞା ବୈ ଗୀତଃ ଶ୍ଲୋକଃ ପୁରାତନଃ। ରାଜ୍ଯାଧିକାରେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବୃହସ୍ପତିମତଃ ପୁରା॥ 12-56-6 (66969) ଗୁରୋରପ୍ଯବଲିପ୍ତସ୍ଯ କାର୍ଯାକାର୍ଯମଜାନତଃ। ଉତ୍ପଥଂ ପ୍ରତିପନ୍ନସ୍ଯ ପରିତ୍ଯାଗୋ ବିଧୀଯତେ॥ 12-56-7 (66970) ବାହୋଃ ପୁତ୍ରେଣ ରାଜ୍ଞା ଚ ସଗରେଣ ଚ ଧୀମତା। ଅସମଞ୍ଜଃ ସୁତୋ ଜ୍ଯେଷ୍ଠସ୍ତ୍ଯକ୍ତଃ ପୌରହିତୈଷିଣା॥ 12-56-8 (66971) ଅସମଞ୍ଜଃ ସରଯ୍ବାଂ ସ ପୌରାଣାଂ ବାଲକାନ୍ନୃପ। ନ୍ଯମଜ୍ଜଯଦତଃ ପିତ୍ରା ନିର୍ଭର୍ତ୍ସ୍ଯ ସ ବିବାସିତଃ॥ 12-56-9 (66972) ଋଷିଣୋଦ୍ଦାଲକେନାପି ଶ୍ବେତକେତୁର୍ମହାତପାଃ। ମିଥ୍ଯା ବିପ୍ରାନୁପଚରନ୍ସନ୍ତ୍ଯକ୍ତୋ ଦଯିତଃ ସୁତଃ॥ 12-56-10 (66973) ଲୋକରଞ୍ଜନମେବାତ୍ର ରାଜ୍ଞାଂ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ। ସତ୍ଯସ୍ଯ ରକ୍ଷଣଂ ଚୈବ ବ୍ଯବହାରସ୍ଯ ଚାର୍ଜବମ୍॥ 12-56-11 (66974) ନ ହିଂସ୍ଯାତ୍ପରବିତ୍ତାନି ଦେଯଂ କାଲେ ଚ ଦାପଯେତ୍। ବିକ୍ରାନ୍ତଃ ସତ୍ଯବାକ୍କ୍ଷାନ୍ତୋ ନୃପୋ ନ ଚଲତେ ପଥଃ॥ 12-56-12 (66975) ଗୁପ୍ତମନ୍ତ୍ରୋ ଜିତକ୍ରୋଧଃ ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥକୃତନିଶ୍ଚଯଃ। ଧର୍ମେ ଚାର୍ଥେ ଚ କାମେ ଚ ମୋକ୍ଷେ ଚ ସତତଂ ରତଃ॥ 12-56-13 (66976) ତ୍ରଯ୍ଯା ସଂବୃତମନ୍ତ୍ରଶ୍ଚ ରାଜା ଭବିତୁର୍ମହତି। ବୃଜିନଂ ଚ ନରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ନାନ୍ଯଚ୍ଚାରକ୍ଷଣାତ୍ପରମ୍॥ 12-56-14 (66977) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମାଶ୍ଚ ରକ୍ଷିତବ୍ଯା ମହୀକ୍ଷିତା। ଧର୍ମସଂକରରକ୍ଷା ଚ ରାଜ୍ଞାଂ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 12-56-15 (66978) ନ ବିଶ୍ବସେଚ୍ଚ ନୃପତିର୍ନ ଚାତ୍ଯର୍ଥଂ ଚ ବିଶ୍ବସେତ୍। ଷାଙ୍ଗୁଣ୍ଯଗୁଣଦୋଷାଂଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯାଽବଲୋକଯେତ୍॥ 12-56-16 (66979) ଅଚ୍ଛିଦ୍ରଦର୍ଶୀ ନୃପତିର୍ନିତ୍ଯମେବ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ତ୍ରିବର୍ଗେ ବିଦିତାର୍ଥଶ୍ଚ ଯୁକ୍ତାଚାରପଥଶ୍ଚ ଯଃ॥ 12-56-17 (66980) କୋଶସ୍ଯୋପାର୍ଜନରତିର୍ଯମବୈଶ୍ରବଣୋପମଃ। ବେତ୍ତା ଚ ଦଶବର୍ଗସ୍ଯ ସ୍ଥାନବୃଦ୍ଧିକ୍ଷଯାତ୍ମନଃ॥ 12-56-18 (66981) ଅଭୃତାନାଂ ଭବେଦ୍ଭର୍ତା ଭୃତାନାମନ୍ବବେକ୍ଷକଃ। ନୃପତିଃ ସୁଭୁଖଶ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍ସ୍ମିତପୂର୍ବାଭିଭାଷିତା॥ 12-56-19 (66982) ଉପାସିତା ---- ଜିତତନ୍ଦ୍ରିରଲୋଲୁପଃ। ସତାଂ ବୃତ୍ତେ ସ୍ଥିତମତିଃ ସତାଂ ହ୍ଯାଚାରଦର୍ଶନଃ॥ 12-56-20 (66983) ନ ଚାଦଦୀତ ବିତ୍ତାନି ସତାଂ ହସ୍ତାତ୍କଦାଚନ। ଅସଭ୍ଦ୍ଯଶ୍ଚ ସମାଦାଯ ସଭ୍ଦ୍ଯସ୍ତୁ ପ୍ରତିପାଦଯେତ୍॥ 12-56-21 (66984) ସ୍ବଯଂ ପ୍ରହର୍ତା ଦାତା ଚ ବଶ୍ଯାତ୍ମା ବଶ୍ଯସାଧନଃ। କାଲେ ଦାତା ଚ ଭୋକ୍ତା ଚ ଶୁଦ୍ଧାଚାରସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-56-22 (66985) ଶୂରାନ୍ଭକ୍ତାନସଂହାର୍ଯାନ୍କୁଲେ ଜାତାନରୋଗିଣଃ। ଶିଷ୍ଟାଞ୍ଶିଷ୍ଟାଭିସଂବନ୍ଧାନ୍ମାନିନୋଽନବମାନିନଃ॥ 12-56-23 (66986) ବିଦ୍ଯାବିଦୋ ଲୋକବିଦଃ ପରଲୋକାନ୍ବବେକ୍ଷକାନ୍। ଧର୍ମେ ଚ ନିରତାନ୍ସାଧୂନଚଲାନଚଲାନିବ। 12-56-24 (66987) ସହାଯାନ୍ସତତଂ କୁର୍ଯାଦ୍ରାଜା ଭୂତିପରିଷ୍କୃତାନ୍। ତୈଶ୍ଚ ତୁଲ୍ଯୋ ଭବେଦ୍ଭୋଗୈଶ୍ଛତ୍ରମାତ୍ରାଜ୍ଞଯାଽଧିକଃ॥ 12-56-25 (66988) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷା ଚ ପରୋକ୍ଷା ଚ ବୃତ୍ତିଶ୍ଚାସ୍ଯ ଭବେତ୍ସମା। ଏବଂ କୁର୍ବନ୍ନରେନ୍ଦ୍ରୋ ହି ନ ଖେଦମିହ ବିନ୍ଦତି॥ 12-56-26 (66989) ସର୍ବାଭିଶଙ୍କୀ ନୃପତିର୍ଯଶ୍ଚ ସର୍ବହରୋ ଭବେତ୍। ସ କ୍ଷିପ୍ରମନୃର୍ଜୁର୍ଲୁବ୍ଧଃ ସ୍ବଜନେନୈବ ବାଧ୍ଯତେ॥ 12-56-27 (66990) ଶୁଚିସ୍ତୁ ପୃଥିବୀପାଲୋ ଲୋକସ୍ଯାନୁଗ୍ରହେ ରତଃ। ନ ପତତ୍ଯରିଭିର୍ଗ୍ରସ୍ତଃ ପତିତଶ୍ଚାଧିତିଷ୍ଠତି॥ 12-56-28 (66991) ଅକ୍ରୋଧନୋ ହ୍ଯବ୍ଯସନୀ ମୃଦୁଦଣ୍ଡୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ରାଜା ଭବତି ଭୂତାନାଂ ବିଶ୍ବାସ୍ଯୋ ହିମବାନିବ॥ 12-56-29 (66992) ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ନ୍ଯାଯଗୁଣୋପେତଃ ପରରନ୍ଧ୍ରେଷୁ ଲାଲସଃ। ସୁଦର୍ଶଃ ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ ନଯାପନଯବିତ୍ତଥା॥ 12-56-30 (66993) କ୍ଷିପ୍ରକାରୀ ଜିତକ୍ରୋଧଃ ସୁପ୍ରସାଦୋ ମହାମନାଃ। ଅରୋଗପ୍ରକୃତିର୍ଯୁକ୍ତଃ କ୍ରିଯାବାନବିକତ୍ଥନଃ॥ 12-56-31 (66994) ଆରବ୍ଧାନ୍ଯେବ କାର୍ଯାଣି ନ ପର୍ଯବସିତାନ୍ଯପି। ଯସ୍ଯ ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମଃ॥ 12-56-32 (66995) ପୁତ୍ରା ଇବ ପିତୁର୍ଗେହେ ବିଷଯେ ଯସ୍ଯ ମାନବାଃ। ନିର୍ଭଯା ବିଚରିଷ୍ଯନ୍ତି ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମଃ॥ 12-56-33 (66996) ଅଗୂଢବିଭବା ଯସ୍ଯ ପୌରା ରାଷ୍ଟ୍ରନିବାସିନଃ। ନଯାପନଯବେତ୍ତାରଃ ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମଃ॥ 12-56-34 (66997) ସ୍ବଧର୍ମନିରତା ଯସ୍ଯ ଜନା ବିଷଯବାସିନଃ। ଅସଙ୍ଘାତରତା ଦାନ୍ତାଃ ପାଲ୍ଯମାନା ଯଥାବିଧି॥ 12-56-35 (66998) ବଶ୍ଯା ଯତ୍ତା ବିନୀତାଶ୍ଚ ନ ଚ ସଙ୍ଘର୍ଷଶୀଲିନଃ। ବିଷଯେ ଦାନରୁଚଯୋ ନରା ଯସ୍ଯ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-56-36 (66999) ନ ଯସ୍ଯ କୂଟଂ କପଟଂ ନ ମାଯା ନ ଚ ମତ୍ସରଃ। ବିଷଯେ ଭୂମିପାଲସ୍ଯ ତସ୍ଯ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 12-56-37 (67000) ଯଃ ସତ୍କରୋତି ଜ୍ଞାନାନି ଶ୍ରେଯାନ୍ପରହିତେ ରତଃ। ସତାଂ ବର୍ତ୍ମାନୁଗସ୍ତ୍ଯାଗୀ ସ ରାଜା ସ୍ବର୍ଗମର୍ହତି॥ 12-56-38 (67001) ଯସ୍ଯ ଚାରାଶ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଂ ଚୈବ କୃତାକୃତାଃ। ନ ଜ୍ଞାଯନ୍ତେ ହି ରିପୁଭିଃ ସ ରାଜା ରାଜ୍ଯମର୍ହତି॥ 12-56-39 (67002) ଶ୍ଲୋକଦ୍ବଯଂ ପୁରା ଗୀତଂ ଭାର୍ଗବେଣ ମହାତ୍ମନା। ଆଖ୍ଯାତେ ରାଜଚରିତେ ନୃପତିଂ ପ୍ରତି ଭାରତ॥ 12-56-40 (67003) ରାଜାନଂ ପ୍ରଥମଂ ବିନ୍ଦେତ୍ତତୋ ଭାର୍ଯାଂ ତତୋ ଧନମ୍। ରାଜନ୍ଯସତି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍କୁତୋ ଭାର୍ଯା କୁତୋ ଧନଂ॥ 12-56-41 (67004) ତଦ୍ରାଜ୍ଯେ ରାଜ୍ଯକାମାନାଂ ନାନ୍ଯୋ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ। ଋତେ ରକ୍ଷାଂ ତୁ ବିସ୍ପଷ୍ଟାଂ ରକ୍ଷା ଲୋକସ୍ଯ ଧାରିଣୀ॥ 12-56-42 (67005) ପ୍ରାଚେତସେନ ମନୁନା ଶ୍ଲୋକୌ ଚେମାବୁଦାହୃତୌ। ରାଜଧର୍ମେଷୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତାବିହୈକମନାଃ ଶୃଣୁ॥ 12-56-43 (67006) ଷଡେତାନ୍ପୁରୁଷୋ ଜହ୍ଯାଦ୍ଭିନ୍ନାଂ ନାବମିବାର୍ଣବେ। ଅପ୍ରବକ୍ତାରମାଚାର୍ଯମନଧୀଯାନମୃତ୍ବିଜମ୍॥ 12-56-44 (67007) ଅରକ୍ଷିତାରଂ ରାଜାନଂ ଭାର୍ଯାଂ ଚାପ୍ରିଯବାଦିନୀମ୍। ଗ୍ରାମକାମଂ ଚ ଗୋପାଲଂ ବନକାମଂ ଚ ନାପିତମ୍॥ ॥ 12-56-45 (67008) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 56॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-56-3 ଅପ୍ରବାସିନଂ ବେଦାଧ୍ଯଯନାର୍ଥମ୍॥ 12-56-5 ସପ୍ତ ସ୍ବାମ୍ଯମାତ୍ଯସୁହୃତ୍କୋଶରାଷ୍ଟ୍ରଦୁର୍ଗବଲାନି ଅଙ୍ଗାନି ଯସ୍ଯ ତସ୍ଯ ସପ୍ତାଙ୍ଗସ୍ଯ॥ 12-56-12 ନ ହିଂ ସ୍ଯାତ୍ କରାର୍ଥଂ ଧାନ୍ଯାନି ରୁଦ୍ଧା ବୃଷ୍ଟ୍ଯାଦିନା ନ ନାଶଯତ୍। ଦେଯ---ନମ୍॥ 12-56-14 ବୃଜିନଂ ସଂକଟଂ ଅରକ୍ଷଣାତ୍ ମନ୍ତ୍ରସ୍ଯାଗୋପନାଦନ୍ଯନ୍ନାସ୍ତି॥ 12-56-15 ଧର୍ମାଣାଂ ସଂକରୋବ୍ଯତ୍ଯଯସ୍ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜାନାଂ ରକ୍ଷା ଧର୍ମସଂକରରକ୍ଷା॥ 12-56-16 ନ ବିଶ୍ବସେତ୍। ଚାତ୍ ବିଶ୍ବସେଦପ୍ଯାପ୍ତେଷୁ। ତେଷ୍ବପି ଅତ୍ଯର୍ଥଂ ନ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-56-23 ଶୂରାନ୍ସହାଯାନ୍ କୁର୍ଯାଦିତି ତୃତୀଯେନାନ୍ବଯଃ। ଅସଂହାର୍ଯାନ୍ପରୈରପ୍ରତାର୍ଯାନ୍। ଶିଷ୍ଟାଭିସଂବନ୍ଧାନ୍ ଶିଷ୍ଟପରିବାରାନ୍। ଅନବମାନିନଃ ଅବମାନଂ ପରସ୍ଯାକୁର୍ବତଃ॥ 12-56-24 ଅଚଲାନ୍ ସ୍ଥିରାନ୍ ଅଚଲାନିବପର୍ବତାନିବ॥ 12-56-25 ଛତ୍ରମାତ୍ରେଣ ସହିତା ଯା ଆଜ୍ଞା ଇଦମିତ୍ଥଂ କୁରୁଇଦଂ ନେତି ତଯାଧିକଃ। ଅନ୍ଯତ୍ସର୍ବଂ ଶୂରୈଃ ସମାନଂ ଭୁଞ୍ଜୀତ॥ 12-56-32 ସୁପର୍ଯବସିତାନି ଚ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-56-35 ଅସଂଘାତରତାଃ ସଂଘାତେ ଶରୀରେ ପ୍ରୀତିମନ୍ତୋ ନ ଭବନ୍ତି କିଂତୁ ତତ୍ସାଧ୍ଯେ ଧର୍ମେ ଏବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-56-36 ସଂଘର୍ଷଃ ପରାଭିଭବସ୍ତଚ୍ଛୀଲିନୋ ନ॥ 12-56-37 କୂଟଂ ଦମ୍ଭଃ। କପଟମନୃତମ୍। ମତ୍ସରଃ ପରୋତ୍କର୍ଷାସହିଷ୍ଣୁତ୍ବମ୍॥ 12-56-38 ଜ୍ଞେଯେ ପରହିତେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ଜ୍ଞେଯଃ ପୌରହିତେ ଇତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ। ରାଜ୍ଯମର୍ହତୀତି ଝ. ପାଠଃ। ଜ୍ଞାନାନି ଜ୍ଞାନଯୁକ୍ତାନ୍ପଣ୍ଡିତାନ୍॥ 12-56-39 କୃତା ଅପ୍ଯକୃତା ଇବେତି କୃତାକୃତାଃ॥ 12-56-41 ପ୍ରଥମଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଅସତ୍ଯଶୁଭେ॥

12-57-0 (67009) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-57-0x (5473) ଏତତ୍ତେ ରାଜଧର୍ମାଣାଂ ନବନୀତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ବୃହସ୍ପତିର୍ହି ଭଗବାନ୍ନାନ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ ପ୍ରଶଂସତି॥ 12-57-1 (67010) ବିଶାଲାକ୍ଷଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍କାବ୍ଯଶ୍ଚୈବ ମହାତପାଃ। ସହସ୍ରାକ୍ଷୋ ମହେନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ତଥା ପ୍ରାଚେତସୋ ମନୁଃ॥ 12-57-2 (67011) ଭରଦ୍ବାଜଶ୍ଚ ଭଗବାଂସ୍ତଥା ଗୌରଶିରା ମୁନିଃ। ରାଜଶାସ୍ତ୍ରପ୍ରଣେତାରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ॥ 12-57-3 (67012) ରକ୍ଷାମେବ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଧର୍ମଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବର। ରାଜ୍ଞାଂ ରାଜୀବତାମ୍ରାକ୍ଷ ସାଧନଂ ଚାତ୍ର ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-57-4 (67013) ଚାରଶ୍ଚ ପ୍ରଣିଧିଶ୍ଚୈବ କାଲେ ଦାନମମତ୍ସରଃ। ଯୁକ୍ତ୍ଯା ଦାନଂ ନ ଚାଦାନମଯୋଗେନ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-57-5 (67014) ସତାଂ ସଂଗ୍ରହଣଂ ଶୌର୍ଯଂ ଦାକ୍ଷ୍ଯଂ ସତ୍ଯଂ ପ୍ରଜାହିତମ୍। ଅନାର୍ଜବୈରାର୍ଜବୈଶ୍ଚ ଶତ୍ରୁପକ୍ଷାବିବର୍ଧନମ୍॥ 12-57-6 (67015) କେତନାନାଂ ଚ ଜୀର୍ଣାନାମବେକ୍ଷା ଚୈବ ସୀଦତାମ୍। ଦ୍ବିବିଧସ୍ଯ ଚ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ପ୍ରଯୋଗଃ କାଲଚୋଦିତଃ॥ 12-57-7 (67016) ସାଧୂନାମପରିତ୍ଯାଗଃ କୁଲୀନାନାଂ ଚ ଧାରଣମ୍। ନିଚଯଶ୍ଚ ନିଚେଯାନାଂ ସେବା ବୁଦ୍ଧିମତାମପି॥ 12-57-8 (67017) ବଲାନାଂ ହର୍ଷଣଂ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଜାନାମନ୍ବବେକ୍ଷଣମ୍। କାର୍ଯେଷ୍ବଖେଦଃ କୋଶସ୍ଯ ତଥୈବ ଚ ବିବର୍ଧନମ୍॥ 12-57-9 (67018) ପୁରଗୁପ୍ତିରବିଶ୍ବାସଃ ପୌରସଂଘାତଭେଦନମ୍। ଅରିମଧ୍ଯସ୍ଥମିତ୍ରାଣାଂ ଯଥାବଚ୍ଚାନ୍ବବେକ୍ଷଣମ୍॥ 12-57-10 (67019) ଉପଜାପଶ୍ଚ ଭୃତ୍ଯାନାମାତ୍ମନଃ ପୁରଦର୍ଶନମ୍। ଅବିଶ୍ବାସଃ ସ୍ବଯଂ ଚୈବ ପରସ୍ଯାଶ୍ବାସନଂ ତଥା॥ 12-57-11 (67020) ନୀତିବର୍ତ୍ମାନୁସାରେଣ ନିତ୍ଯମୁତ୍ଥାନମେବ ଚ। ରିପୂଣାମନବଜ୍ଞାନଂ ନିତ୍ଯଂ ଚାନାର୍ଯବର୍ଜନମ୍॥ 12-57-12 (67021) ଉତ୍ଥାନଂ ହି ନରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ବୃହସ୍ପତିରଭାଷତ। ରାଜଧର୍ମସ୍ଯ ଯନ୍ମୂଲଂ ଶ୍ଲୋକାଂଶ୍ଚାତ୍ର ନିବୋଧ ମେ॥ 12-57-13 (67022) ଉତ୍ଥାନେନାମୃତଂ ଲବ୍ଧମୁତ୍ଥାନେନାସୁରା ହତାଃ। ଉତ୍ଥାନେନ ମହେନ୍ଦ୍ରେଣ ଶ୍ରୈଷ୍ଠ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଦିବୀହ ଚ॥ 12-57-14 (67023) ଉତ୍ଥାନଧୀରଃ ପୁରୁଷୋ ବାଗ୍ଧୀରାନଧିତିଷ୍ଠତି। ଉତ୍ଥାନବୀରାନ୍ବାଗ୍ବୀରା ରମଯନ୍ତ ଉପାସତେ॥ 12-57-15 (67024) ଉତ୍ଥାନହୀନୋ ରାଜା ହି ବୁଦ୍ଧିମାନପି ନିତ୍ଯଶଃ। ପ୍ରଧର୍ଷଣୀଯଃ ଶତ୍ରୂଣାଂ ଭୁଜଙ୍ଗ ଇବ ନିର୍ବିଷଃ॥ 12-57-16 (67025) ନ ଚ ଶତ୍ରୁରବଜ୍ଞେଯୋ ଦୁର୍ବଲୋଽପି ବଲୀଯସା। ଅଲ୍ପୋଽପି ହି ଦହତ୍ଯଗ୍ନିର୍ବିଷମଲ୍ପଂ ହିନସ୍ତି ଚ॥ 12-57-17 (67026) ଏକାଙ୍ଗେନାପି ସଂଭୂତଃ ଶତ୍ରୁର୍ଦୁର୍ଗମୁପାଶ୍ରିତଃ। ସର୍ବଂ ତାପଯତେ ଦେଶମପି ରାଜ୍ଞଃ ସମୃଦ୍ଧିନଃ॥ 12-57-18 (67027) ରାଜ୍ଞୋ ରହସ୍ଯଂ ଯଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଜଯାର୍ଥେ ଲୋକସଂଗ୍ରହଃ। ହୃଦି ଯଚ୍ଚାସ୍ଯ ଜିହ୍ନଂ ସ୍ଯାତ୍କାରଣାର୍ଥଂ ଚ ଯଦ୍ଭବେତ୍॥ 12-57-19 (67028) ଯଚ୍ଚାସ୍ଯ କାର୍ଯଂ ବୃଜିନଂ ମାର୍ଦବେନୈବ ଧାର୍ଯତେ। ରଞ୍ଜନାର୍ଥଂ ଚ ଲୋକସ୍ଯ ଧର୍ମିଷ୍ଠାମାଚରେତ୍କ୍ରିଯାମ୍॥ 12-57-20 (67029) ରାଜ୍ଯଂ ହି ସୁମହତ୍ତତ୍ର ଦୁର୍ଧାର୍ଯମକୃତାତ୍ମଭିଃ। ନ ଶକ୍ଯଂ ମୃଦୁନା ବୋଦୁମାଘାତସ୍ଥାନମୁଲ୍ବଣମ୍॥ 12-57-21 (67030) ରାଜ୍ଯଂ ସର୍ବାମିଷଂ ନିତ୍ଯମାର୍ଜବେନୈବ ଧାର୍ଯତେ। ତସ୍ମାନ୍ମିଶ୍ରେଣ ସତତଂ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-57-22 (67031) ଯଦ୍ଯପ୍ଯସ୍ଯ ବିପକ୍ତିଃ ସ୍ଯାଦ୍ରକ୍ଷମାଣସ୍ଯ ବୈ ପ୍ରଜାଃ। ସୋପ୍ଯସ୍ଯ ବିପୁଲୋ ଧର୍ମ ଏବଂ ବୃତ୍ତା ହି ଭୂମିପାଃ॥ 12-57-23 (67032) ଏଷ ତେ ରାଜଧର୍ମାଣାଂ ଲେଶଃ ସମନୁବର୍ଣିତଃ। ଭୂଯସ୍ତେ ଯତ୍ର ସଂଦେହସ୍ତଦ୍ବ୍ରୂହି କୁରୁସତ୍ତମ॥ 12-57-24 (67033) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-57-25x (5474) ତତୋ ବ୍ଯାସଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ଦେବସ୍ଥାନୋଽଶ୍ମ ଏବ ଚ। ବାସୁଦେବଃ କୃପଶ୍ଚୈବ ସାତ୍ଯକିଃ ସଞ୍ଜଯସ୍ତଥା॥ 12-57-25 (67034) ସାଧୁସାଧ୍ବିତି ସଂହୃଷ୍ଟା ଘୁଷ୍ଯମାଣୈରିବାନନୈଃ। ଅସ୍ତୁବଂଶ୍ଚ ନରବ୍ଯାଘ୍ରଂ ଭୀଷ୍ମଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରମ୍॥ 12-57-26 (67035) ତତୋ ଦୀନମନା ଭୀଷ୍ମମୁବାଚ କୁରୁନନ୍ଦନଃ। ନେତ୍ରାଭ୍ଯାମଶ୍ରୁପୂର୍ଣାଭ୍ଯାଂ ପାଦୌ ତସ୍ଯ ଶନୈଃ ସ୍ପୃଶନ୍॥ 12-57-27 (67036) ଶ୍ବ ଇଦାନୀଂ ସ୍ବସଂଦେହଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ପିତାମହ। ଉପୈତି ସବିତା ହ୍ଯସ୍ତଂ ରସମାପୀଯ ପାର୍ଥିବମ୍॥ 12-57-28 (67037) ତତୋ ଦ୍ବିଜାତୀନଭିବାଦ୍ଯ କେଶବଃ। କୃପଶ୍ଚ ତେ ଚୈବ ଯୁଧିଷ୍ଠିରାଦଯଃ। ପ୍ରଦକ୍ଷିଣୀକୃତ୍ଯ ମହାନଦୀସୁତଂ ତତୋ ରଥାନାରୁରୁହୁର୍ମୁଦାନ୍ବିତାଃ॥ 12-57-29 (67038) ଦୃଷଦ୍ବତୀଂ ଚାପ୍ଯବଗାହ୍ଯ ସୁବ୍ରତାଃ। କୃତୋଦକାର୍ଥାଃ କୃତଜପ୍ଯମଙ୍ଗଲାଃ। ଉପାସ୍ଯ ସଂଧ୍ଯାଂ ବିଧିବତ୍ପରଂତପା ସ୍ତତଃ ପୁରଂ ତେ ବିବିଶୁର୍ଗଜାହ୍ବଯମ୍॥ ॥ 12-57-30 (67039) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 57॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-57-1 ଏତଦ୍ରକ୍ଷଣଂ ନବନୀତଂ ନବନୀତବତ୍ସର୍ବଧର୍ମସାରମ୍। ନ୍ଯାଯ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ ପ୍ରଶଂସତୀତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-57-5 ଚାରୋ ଗୁପ୍ତସ୍ପଶଃ। ପ୍ରଣିଧିଃ ପ୍ରକଟସ୍ପଶଃ। ଦାନଂ ଭକ୍ତବେତନଯୋଃ ଯୁକ୍ତେରାଦାନମ୍। ଅଯୋଗେନାନୁପାଯେନ ଆଦାନଂ କରଗ୍ରହଣଂ ନଚ॥ 12-57-7 କେତନାନାଂ ଗୃହାଦୀନାମ୍। ଦ୍ବିବିଧସ୍ଯ ଶାରୀରଦଣ୍ଡୋଽର୍ଥଦଣ୍ଡଶ୍ଚେତି ଭେଦାତ୍॥ 12-57-8 ନିଚେଯାନାଂ ସଂଗ୍ରାହ୍ଯାଣାଂ ଧାନ୍ଯାଦୀନାଂ ନିଚଯଃ ସଂଗ୍ରହଃ॥ 12-57-10 ଅବିଶ୍ବାସୋ ଯାମିକାଦୀନାମପି॥ 12-57-11 ଅବିଶ୍ବାସୋ ଭୃତ୍ଯାନାମେବ॥ 12-57-12 ଉତ୍ଥାନମୁଦ୍ଯୋଗଃ। ଅନାର୍ଯଂ ହୀନକର୍ମ କଦର୍ଯତ୍ବାଦି ତଦ୍ବର୍ଜନମ୍॥ 12-57-15 ବାଗ୍ବୀରାନ୍ ପଣ୍ଡିତାନ୍। ଉତ୍ଥାନମେବ ମହତ୍ପାଣ଼୍ଡିତ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-57-18 ଏକାଙ୍ଗେନ ହସ୍ତ୍ଯଶ୍ବରଥପାଦାତାନାମନ୍ଯତମେନାପି ସଂଭୂତଃ ସଂପନ୍ନଃ। ସମୃଦ୍ଧିନଃ ସମୃଦ୍ଧିମତଃ॥ 12-57-21 ଅକୃତାତ୍ମଭିଃ କ୍ରୂରୈଃ॥ 12-57-22 ମିଶ୍ରେଣ କ୍ରୌର୍ଯମାର୍ଦବାଭ୍ଯାମ୍॥ 12-57-28 ପ୍ରକ୍ଷ୍ଯାମି ତ୍ବାଂ ପିତାମହ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-58-0 (67040) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-58-0x (5475) ତତଃ କଲ୍ଯଂ ସମୁତ୍ଥାଯ କୃତପୂର୍ବାହ୍ଣିକକ୍ରିଯାଃ। ଯଯୁସ୍ତେ ନଗରାକାରୈଃ ରଥୈଃ ପାଣ୍ଡବଯାଦବାଃ॥ 12-58-1 (67041) ପ୍ରତିପଦ୍ଯ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରଂ ଭୀଷ୍ମମାସାଦ୍ଯ ଚାନଘମ୍। ସୁଖାଂ ଚ ରଜନୀଂ ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଗାଙ୍ଗେଯଂ ରଥିନାଂ ବରମ୍॥ 12-58-2 (67042) ବ୍ଯାସାଦୀନଭିବାଦ୍ଯର୍ଷୀନ୍ସର୍ବୈସ୍ତୈଶ୍ଚାଭିନନ୍ଦିତାଃ। ନିଷେଦୁରଭିତୋ ଭୀଷ୍ମଂ ପରିବାର୍ଯ ସମନ୍ତତଃ॥ 12-58-3 (67043) ତତୋ ରାଜା ମହାତେଜା ଧର୍ମପୁତ୍ରୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଅବ୍ରବୀତ୍ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ଭୀଷ୍ମଂ ପ୍ରତିପୂଜ୍ଯ ଯଥାବିଧି॥ 12-58-4 (67044) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-58-5x (5476) ଯ ଏଷ ରାଜନ୍ରାଜେତି ଶବ୍ଦଶ୍ଚରତି ଭାରତ। କଥମେଷ ସମୁତ୍ପନ୍ନସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-58-5 (67045) ତୁଲ୍ଯପାଣିଭୁଜଗ୍ରୀବସ୍ତୁଲ୍ଯବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍ମକଃ। ତୁଲ୍ଯଦୁଃଖସୁଖାତ୍ମା ଚ ତୁଲ୍ଯପୃଷ୍ଠମୁଖୋଦରଃ॥ 12-58-6 (67046) ତୁଲ୍ଯଶୁକ୍ରାସ୍ଥିମଜ୍ଜା ଚ ତୁଲ୍ଯମାଂସାସୃଗେବ ଚ। ନେଃଶ୍ବାସୋଚ୍ଛ୍ବାସତୁଲ୍ଯଶ୍ଚ ତୁଲ୍ଯପ୍ରାଣଶରୀରବାନ୍॥ 12-58-7 (67047) ସମାନଜନ୍ମମରଣଃ ସମଃ ସର୍ବୈର୍ଗୁଣୈର୍ନୃଣାମ୍। ବିଶିଷ୍ଟବୁଦ୍ଧୀଞ୍ଶୂରାଂଶ୍ଚ କଥମେକୋଽଧିତିଷ୍ଠତି॥ 12-58-8 (67048) କଥମେକୋ ମହୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ଶୂରବୀରାର୍ଯସଂକୁଲମ୍। ରକ୍ଷତ୍ଯପି ଚ ଲୋକସ୍ଯ ପ୍ରସାଦମଭିବାଞ୍ଛତି॥ 12-58-9 (67049) ଏକସ୍ଯ ତୁ ପ୍ରସାଦେନ କୃତ୍ସ୍ନୋ ଲୋକଃ ପ୍ରସୀଦତି। ବ୍ଯାକୁଲେ ଚାକୁଲଃ ସର୍ବୋ ଭବତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-58-10 (67050) ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ତ୍ବତ୍ତୋ ହି ଭରତର୍ଷଭ। କୃତ୍ସ୍ନଂ ତନ୍ମେ ଯଥାତତ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରବ୍ରୂହି ବଦତାଂ ବର॥ 12-58-11 (67051) ନୈତତ୍କାରଣମତ୍ଯଲ୍ପଂ ଭବିଷ୍ଯତି ବିଶାଂପତେ। ଯଦେକସ୍ମିଞ୍ଜଗତ୍ସର୍ବଂ ଦେବବଦ୍ଯାତି ସନ୍ନତିମ୍॥ 12-58-12 (67052) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-58-13x (5477) ନିଯତସ୍ତ୍ବଂ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ଶୃଣୁ ସର୍ବମଶେଷତଃ। ଯଥା ରାଜ୍ଯଂ ସମୁତ୍ପନ୍ନମାଦୌ କୃତଯୁଗେଽଭବତ୍॥ 12-58-13 (67053) ନୈବ ରାଜ୍ଯଂ ନ ରାଜାଽଽସୀନ୍ନ ଚ ଦଣ୍ଡୋ ନ ଦାଣ୍ଡିକଃ। ଧର୍ମେଣୈବ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ରକ୍ଷନ୍ତି ସ୍ମ ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-58-14 (67054) ପାଲ୍ଯମାନାସ୍ତଥାଽନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ନରା ଧର୍ମେଣ ଭାରତ। ଦୈନ୍ଯଂ ପରମୁପାଜଗ୍ମୁସ୍ତତସ୍ତାନ୍ମୋହ ଆବିଶତ୍॥ 12-58-15 (67055) ତେ ମୋହବଶମାପନ୍ନା ମନୁଜା ମନୁଜର୍ଷଭ। ପ୍ରତିପତ୍ତିବିମୋହାଚ୍ଚ ଧର୍ମସ୍ତେଷାମନୀନଶତ୍॥ 12-58-16 (67056) ନଷ୍ଟାଯାଂ ପ୍ରତିପତ୍ତୌ ଚ ମୋହବଶ୍ଯା ନରାସ୍ତଦା। ଲୋଭସ୍ଯ ବଶମାପନ୍ନାଃ ସର୍ବେ ଭରତସତ୍ତମ॥ 12-58-17 (67057) ଅପ୍ରାପ୍ତସ୍ଯାଭିମର୍ଶଂ ତୁ କୁର୍ବନ୍ତୋ ମନୁଜାସ୍ତତଃ। କାମୋ ନାମାପରସ୍ତତ୍ର ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତ ବୈ ପ୍ରଭୋ॥ 12-58-18 (67058) ତାଂସ୍ତୁ କାମବଶଂ ପ୍ରାପ୍ତାନ୍ରାଗୋ ନାମାଭିସଂସ୍ପୃଶତ୍। ରକ୍ତାଶ୍ଚ ନାଭ୍ଯଜାନନ୍ତ କାର୍ଯାକାର୍ଯେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-58-19 (67059) ଅଗମ୍ଯାଗମନଂ ଚୈବ ବାଚ୍ଯାବାଚ୍ଯଂ ତଥୈବ ଚ। ଭକ୍ଷ୍ଯାଭକ୍ଷ୍ଯଂ ଚରାଜେନ୍ଦ୍ର ଦୋଷାଦୋଷଂ ଚ ନାତ୍ଯଜନ୍॥ 12-58-20 (67060) ବିପ୍ଲୁତେ ନରଲୋକେଽସ୍ମିଂସ୍ତତୋ ବ୍ରହ୍ମ ନନାଶ ହ। ନାଶାଚ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ରାଜନ୍ଧର୍ମୋ ନାଶମଥାଗମତ୍॥ 12-58-21 (67061) ନଷ୍ଟେ ବ୍ରହ୍ମଣି ଧର୍ମେ ଚ ଦେବାସ୍ତ୍ରାସମଥାଗମନ୍। ତେ ତ୍ରସ୍ତା ନରଶାର୍ଦୂଲ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ଶରଣଂ ଯଯୁଃ॥ 12-58-22 (67062) ପ୍ରପଦ୍ଯ ଭଗବନ୍ତଂ ତେ ଦେବଂ ଲୋକପିତାମହମ୍। ଊଚୁଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲଯଃ ସର୍ବେ ଦୁଃଖବେଗସମାହତାଃ॥ 12-58-23 (67063) ଭଗବନ୍ନରଲୋକସ୍ଥଂ ଗ୍ରସ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍। ଲୋଭମୋହାଦିଭିର୍ଭାବୈସ୍ତତୋ ନୋ ଭଯମାବିଶତ୍॥ 12-58-24 (67064) ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ଚ ପ୍ରଣାଶେନ ଧର୍ମୋ ବ୍ଯନଶଦୀଶ୍ଚର। ତତସ୍ତୁ ସମତାଂ ଯାତା ମର୍ତ୍ଯୈସ୍ତ୍ରିଭୁବନେଶ୍ବରାଃ॥ 12-58-25 (67065) ଅଧୋର୍ଭିବର୍ଷାସ୍ତୁ ବଯଂ ଭୌମାସ୍ତୂର୍ଧ୍ବପ୍ରବର୍ଷିଣଃ। କ୍ରିଯାବ୍ଯୁପରମାତ୍ତେଷାଂ ତତୋଽଗଚ୍ଛାମ ସଂଶଯମ୍॥ 12-58-26 (67066) ଅତ୍ର ନିଃଶ୍ରେଯସଂ ଯନ୍ନସ୍ତଦ୍ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ପିତାମହ। ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାତ୍ସମୁତ୍ଥୋସୌ ପ୍ରଭାବୋ ନୋ ଭବତ୍ବଯମ୍॥ 12-58-27 (67067) ତାନୁବାଚ ସୁରାନ୍ସର୍ବାନ୍ସ୍ବଯଂଭୂର୍ଭଗବାଂସ୍ତତଃ। ଶ୍ରେଯୋଽହଂ ଚିନ୍ତଯିଷ୍ଯାମିବ୍ଯେତୁ ବୋ ଭୀଃ ସୁରୋତ୍ତମାଃ॥ 12-58-28 (67068) ତତୋଽଧ୍ଯାଯସହସ୍ରାଣାଂ ଶତଂ ଚକ୍ରେ ସ୍ବବୁଦ୍ଧିଜମ୍। ଯତ୍ର ଧର୍ମସ୍ତଥୈବାର୍ଥଃ କାମଶ୍ଚୈବାନୁବର୍ଣିତଃ॥ 12-58-29 (67069) ତ୍ରିବର୍ଗ ଇତି ବିଖ୍ଯାତୋ ଗଣ ଏବ ସ୍ବଯଂଭୁବା। ଚତୁର୍ଥୋ ମୋକ୍ଷ ଇତ୍ଯେବ ପୃଥଗର୍ଥଃ ପୃଥଗ୍ଗୁଣଃ॥ 12-58-30 (67070) ମୋକ୍ଷସ୍ଯାସ୍ତି ତ୍ରିବର୍ଗୋଽନ୍ଯଃ ପ୍ରୋକ୍ତଃ ସତ୍ବଂ ରଜସ୍ତମଃ। ସ୍ଥାନଂ ବୃଦ୍ଧିଃ କ୍ଷଯଶ୍ଚୈବ ତ୍ରିବର୍ଗଶ୍ଚୈବ ଦଣ୍ଡଜଃ॥ 12-58-31 (67071) ଆତ୍ମାଦେଶଶ୍ଚ କାଲଶ୍ଚାପ୍ଯୁପାଯାଃ କୃତ୍ଯମେବ ଚ। ସହାଯାଃ କାରଣଂ ଚୈବ ଷଡ୍ବର୍ଗୋ ନୀତିଜଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-58-32 (67072) ତ୍ରଯୀ ଚାନ୍ବୀକ୍ଷିକୀ ଚୈବ ବାର୍ତା ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଦଣ୍ଡନୀତିଶ୍ଚ ବିପୁଲା ବିଦ୍ଯାସ୍ତତ୍ର ନିଦର୍ଶିତାଃ॥ 12-58-33 (67073) ଅମାତ୍ଯଲିପ୍ସା ପ୍ରଣିଧୀ ରାଜପୁତ୍ରସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣମ୍। ଚାରଶ୍ଚ ବିବିଧୋପାଯଃ ପ୍ରଣିଧିଶ୍ଚ ପୃଥଗ୍ବିଧଃ॥ 12-58-34 (67074) ସାମଭେଦଃ ପ୍ରଦାନଂ ଚ ତତୋ ଦଣ୍ଡଶ୍ଚ ପାର୍ଥିବ। ଉପେକ୍ଷା ପଞ୍ଚମୀ ଚାତ୍ର କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ସମୁଦାହୃତା॥ 12-58-35 (67075) ମନ୍ତ୍ରଶ୍ଚ ବର୍ଣିତଃ କୃତ୍ସ୍ନୋ ମନ୍ତ୍ରଭେଦାର୍ଥ ଏବ ଚ। ବିଭ୍ରମଶ୍ଚୈବ ମନ୍ତ୍ରସ୍ଯ ସିଦ୍ଧ୍ଯସିଦ୍ଧ୍ଯୋଶ୍ଚ ଯତ୍ଫଲମ୍॥ 12-58-36 (67076) ସଂଧିଶ୍ଚ ତ୍ରିବିଧାଭିଖ୍ଯୋ ହୀନୋ ମଧ୍ଯସ୍ତଥୋତ୍ତମଃ। ଭଯସତ୍କାରବିତ୍ତାଖ୍ଯଂ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ପରିବର୍ଣିତମ୍॥ 12-58-37 (67077) ଯାତ୍ରାକାଲାଶ୍ଚ ଚତ୍ବାରସ୍ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ଚ ବିସ୍ତରଃ। ବିଜଯୋ ଧର୍ମଯୁକ୍ତଶ୍ଚ ତଥାର୍ଥବିଜଯଶ୍ଚ ହ॥ 12-58-38 (67078) ଆସୁରଶ୍ଚୈବ ବିଜଯଃ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ପରିବର୍ଣିତଃ। ଲକ୍ଷଣଂ ପଞ୍ଚବର୍ଗସ୍ଯ ତ୍ରିବିଧଂ ଚାତ୍ର ବର୍ଣିତମ୍॥ 12-58-39 (67079) ପ୍ରକାଶଶ୍ଚାପ୍ରକାଶଶ୍ଚ ଦଣ଼୍ଡୋଽଥ ପରିଶବ୍ଦିତଃ। ପ୍ରକାଶୋଽଷ୍ଟବିଧସ୍ତତ୍ର ଗୁହ୍ଯଶ୍ଚ ବହୁବିସ୍ତରଃ॥ 12-58-40 (67080) ରଥା ନାଗା ହଯାଶ୍ଚୈବ ପାଦାତାଶ୍ଚୈବ ପାଣ୍ଡବ। ବିଷ୍ଟିର୍ନାବଶ୍ଚରାଶ୍ଚୈବ ଦେଶିକା ଇତି ଚାଷ୍ଟମଃ। ଅଙ୍ଗାନ୍ଯେତାନି କୌରବ୍ଯ ପ୍ରକାଶାନି ବଲସ୍ଯ ତୁ॥ 12-58-41 (67081) ଜଙ୍ଗମାଜଙ୍ଗମାଶ୍ଚୋକ୍ତାଶ୍ଚୂର୍ଣଯୋଗା ବିଷାଦଯଃ। ସ୍ପର୍ଶେ ଚାଭ୍ଯବହାର୍ଯେ ଚାପ୍ଯୁପାଂଶୁର୍ବିବିଧଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-58-42 (67082) `କ୍ରୀଡାପୂର୍ବେ ରଣେ ଦ୍ଯୂତେ ବିସ୍ରମ୍ଭଣସମନ୍ବିତମ୍। ଉକ୍ତଂ କୈତବ୍ଯମିତ୍ଯେତଦୁପାଯୋ ନବମୋ ବୁଧୈଃ॥ 12-58-43 (67083) ଉପେକ୍ଷା ସର୍ବକାର୍ଯେଷୁ କର୍ମଣାଂ କରଣେଷୁ ଚ। ଅନିଷ୍ଟାନାଂ ସମୁତ୍ଥାନେ ତ୍ରିବର୍ଗୋ ନଶ୍ଯତେ ଯଯା॥ 12-58-44 (67084) ଇନ୍ଦ୍ରଜାଲାଦିକା ମାଯା ବାଜୀବନକୁଶୀଲବୈଃ। ସୁନିମିତ୍ତୈଦୁର୍ନିମିତ୍ତୈରୁତ୍ପାତୈଶ୍ଚ ସମନ୍ବିତମ୍॥ 12-58-45 (67085) ଡମ୍ଭୋ ଲିଙ୍ଗଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଶତ୍ରୁବର୍ଗେ ପ୍ରଯୁଜ୍ଯତେ। ଶାଠ୍ଯଂ ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟତା ପ୍ରୋକ୍ତା ଚିତ୍ତଦୋଷପ୍ରଦୂଷିକା॥' 12-58-46 (67086) ଅରିର୍ମିତ୍ର ଉଦାସୀନ ଇତ୍ଯେତେଽପ୍ଯନୁବର୍ଣିତାଃ। କୃତ୍ସ୍ନା ମାର୍ଗଗୁଣାଶ୍ଚୈବ ତଥା ଭୂମିଗୁଣାଶ୍ଚ ହ। ଆତ୍ମରକ୍ଷଣମାଶ୍ବାସଃ ସ୍ପର୍ଶାନାଂ ଚାନ୍ବବେକ୍ଷଣମ୍॥ 12-58-47 (67087) କଲ୍ପନା ବିବିଧାଶ୍ଚାପି ନୃନାଗରଥବାଜିନାମ୍। ବ୍ଯୂହାଶ୍ଚ ବିବିଧାଭିଖ୍ଯା ବିଚିତ୍ରଂ ଯୁଦ୍ଧକୌଶଲମ୍॥ 12-58-48 (67088) ଉତ୍ପାତାଶ୍ଚ ନିପାତାଶ୍ଚ ସୁଯୁଦ୍ଧଂ ସୁପଲାଯିତମ୍। ଶସ୍ତ୍ରାଣାଂ ପାଲନଂ ଜ୍ଞାନଂ ତଥୈବ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-58-49 (67089) ବଲବ୍ଯସନଯୁକ୍ତଂ ଚ ତଥୈବ ବଲହର୍ଷଣମ୍। ପୀଡା ଚାପଦକାଲଶ୍ଚ ଭଯକାଲଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-58-50 (67090) ତଥାଖ୍ଯାତବିଧାନଂ ଚ ଯୋଗଃ ସଂଚାର ଏବ ଚ। ଚୋରୈରାଟବିକୈଶ୍ଚୋଗ୍ରୈଃ ପରରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ପୀଡନମ୍॥ 12-58-51 (67091) ଅଗ୍ନିଦୈର୍ଗରଦୈଶ୍ଚେବ ପ୍ରତିରୂପକକାରକୈଃ। ଶ୍ରେଣିମୁଖ୍ଯୋପଜାପେନ ବୀରୁଧଶ୍ଛେଦନେନ ଚ॥ 12-58-52 (67092) ଦୂଷଣେନ ଚ ନାଗାନାମାତଙ୍କଜନନେନ ଚ। ଆରାଧନେନ ଭକ୍ତସ୍ଯ ପତ୍ଯୁଶ୍ଚୋପଗ୍ରହେଣ ଚ॥ 12-58-53 (67093) ସପ୍ତାଙ୍ଗସ୍ଯ ଚ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧିସମୀକ୍ଷଣମ୍। ଦୂତସାମର୍ଥ୍ଯଯୋଗଶ୍ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଚ ବିବର୍ଧନମ୍॥ 12-58-54 (67094) ଅରିମଧ୍ଯସ୍ଥମିତ୍ରାଣାଂ ସମ୍ଯକ୍ଚୋକ୍ତଂ ପ୍ରପଞ୍ଚନମ୍। ଅବମର୍ଦଃ ପ୍ରତୀଘାତସ୍ତଥୈବ ଚ ବଲୀଯସାମ୍॥ 12-58-55 (67095) ବ୍ଯବହାରଃ ସୁସୂକ୍ଷ୍ମଶ୍ଚ ତଥା କଣ୍ଟକଶୋଧନମ୍। ଶ୍ରମୋ ବ୍ଯାଯାମଯୋଗଶ୍ଚ ଯୋଗଦ୍ରବ୍ଯସ୍ଯ ସଞ୍ଚଯଃ॥ 12-58-56 (67096) ଅଭୃତାନାଂ ଚ ଭରଣଂ ଭୃତାନାଂ ଚାନ୍ବବେକ୍ଷଣମ୍। ଅନ୍ତକାଲେ ପ୍ରଦାନଂ ଚ ବ୍ଯସନେ ଚାପ୍ରସଙ୍ଗିତା॥ 12-58-57 (67097) ତଥା ରାଜଗୁଣାଶ୍ଚୈବ ସେନାପତିଗୁଣାଶ୍ଚ ହ। କରଣସ୍ଯ ଚ କର୍ତୁଶ୍ଚ ଗୁଣଦୋଷାସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-58-58 (67098) ଦୁଷ୍ଟେଙ୍ଗିତଂ ଚ ବିବିଧଂ ବୃତ୍ତିଶ୍ଚୈବାନୁବର୍ତିନାମ୍। ଶଙ୍କିତତ୍ବଂ ଚ ସର୍ବସ୍ଯ ପ୍ରମାଦସ୍ଯ ଚ ବର୍ଜନମ୍॥ 12-58-59 (67099) ଅଲବ୍ଧଲିପ୍ସା ଲବ୍ଧସ୍ଯ ତଥୈବ ଚ ବିବର୍ଧନମ୍। ପ୍ରଦାନଂ ଚ ବିବୃଦ୍ଧସ୍ଯ ପାତ୍ରେଭ୍ଯୋ ବିଧିବତ୍ତଥା॥ 12-58-60 (67100) ବିସର୍ଗୋଽର୍ଥସ୍ଯ ଧର୍ମାର୍ଥମର୍ଥାର୍ଥଂ କାମହେତୁକମ୍। ଚତୁର୍ଥଂ ବ୍ଯସନାଘାତେ ତଥୈବାତ୍ରାନୁବର୍ଣିତମ୍॥ 12-58-61 (67101) କ୍ରୋଧଜାନି ତତୋଗ୍ରାଣି କାମଜାନି ତଥୈବ ଚ। ଦଶୋକ୍ତାନି କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ଯସନାନ୍ଯତ୍ର ଚୈବ ହ॥ 12-58-62 (67102) ମୃଗଯାକ୍ଷାସ୍ତଥା ପାନଂ ସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। କାମଜାନ୍ଯାହୁରାଚାର୍ଯାଃ ପ୍ରୋକ୍ତାନୀହ ସ୍ବଯଂଭୁବା॥ 12-58-63 (67103) ବାକ୍ପାରୁଷ୍ଯଂ ତଥୋଗ୍ରତ୍ବ ଦଣ୍ଡପାରୁଷ୍ଯମେବ ଚ। ଆତ୍ମନୋ ନିଗ୍ରହସ୍ତ୍ଯାଗୋ ହ୍ଯର୍ଥଦୂଷଣମେବ ଚ॥ 12-58-64 (67104) ଯନ୍ତ୍ରାଣି ବିବିଧାନ୍ଯେବ କ୍ରିଯାସ୍ତେଷାଂ ଚ ବର୍ଣିତାଃ। ଅବମର୍ଦଃ ପ୍ରତୀଘାତଃ କେତନାନାଂ ଚ ଭଞ୍ଜନମ୍॥ 12-58-65 (67105) ଚୈତ୍ଯଦ୍ରୁମାବମର୍ଦଶ୍ଚ ରୋଧଃ କର୍ମାନ୍ତନାଶନମ୍। ଅପସ୍କରୋଽଥ ବମନଂ ତଥୋପାସ୍ଯା ଚ ବର୍ଣିତା॥ 12-58-66 (67106) ପଣବାନକଶଙ୍ଖାନାଂ ଭେରୀଣାଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଉପାର୍ଜନଂ ଚ ଦ୍ରବ୍ଯାଣାଂ ପରମର୍ମ ଚ ତାନି ଷଟ୍॥ 12-58-67 (67107) ଲବ୍ଧସ୍ଯ ଚ ପ୍ରଶମନଂ ସତାଂ ଚୈବାଭିପୂଜନମ୍। ବିଦ୍ବଦ୍ଭିରେକୀଭାବଶ୍ଚ ଜପହୋମବିଧିଜ୍ଞତା॥ 12-58-68 (67108) ମଙ୍ଗଲାଲମ୍ଭନଂ ଚୈବ ଶରୀରସ୍ଯ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା। ଆହାରଯୋଜନଂ ଚୈବ ନିତ୍ଯମାସ୍ତିକ୍ଯମେବ ଚ॥ 12-58-69 (67109) ଏକେନ ଚ ଯଥୋତ୍ଥେଯଂ ସତ୍ଯତ୍ବଂ ମଧୁରା ଗିରଃ। ଉତ୍ତମାନାଂ ସମାଜାନାଂ କ୍ରିଯାଃ କେତନଜାସ୍ତଥା॥ 12-58-70 (67110) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷାଶ୍ଚ ପରୋକ୍ଷାଶ୍ଚ ସର୍ବାଧିକରଣେଷ୍ବଥ। ବୃତ୍ତେର୍ଭରତଶାର୍ଦୂଲ ନିତ୍ଯଂ ଚୈବାନ୍ବବେକ୍ଷଣମ୍॥ 12-58-71 (67111) ଅଦଣ୍ଡ୍ଯତ୍ବଂ ଚ ବିପ୍ରାଣାଂ ଯୁକ୍ତ୍ଯା ଦଣ଼୍ଡନିପାତନମ୍। ଅନୁଜୀବି ସ୍ବଜାତିଭ୍ଯୋ ଗୁଣେଭ୍ଯଶ୍ଚ ସମୁଦ୍ଭବଃ॥ 12-58-72 (67112) ରକ୍ଷଣଂ ଚୈବ ପୌରାଣାଂ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଚ ବିବର୍ଧନମ୍। ମଣ୍ଡଲସ୍ଥା ଚ ଯା ଚିନ୍ତା ରାଜନ୍ଦ୍ବାଦଶରାଜିକା॥ 12-58-73 (67113) ଦ୍ବିସପ୍ତତିମତିଶ୍ଚୈବ ପ୍ରୋକ୍ତା ଯା ଚ ସ୍ବଯଂଭୁବା। ଦେଶଜାତିକୁଲାନାଂ ଚ ଧର୍ମାଃ ସମନୁବର୍ଣିତାଃ॥ 12-58-74 (67114) ଧର୍ମଶ୍ଚାର୍ଥଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ମୋକ୍ଷଶ୍ଚାତ୍ରାନୁବର୍ଣିତାଃ। ଉପାଯାଶ୍ଚାର୍ଥଲିପ୍ସା ଚ ବିବିଧା ଭୂରିଦକ୍ଷିଣଃ॥ 12-58-75 (67115) ମୂଲକର୍ମକ୍ରିଯା ଚାତ୍ର ମାଯାଯୋଗଶ୍ଚ ବର୍ଣିତଃ। ଦୂଷଣଂ ସ୍ରୋତସାଂ ଚୈବ ବର୍ଣିତଂ ଚ ସ୍ଥିରାମ୍ଭସାମ୍॥ 12-58-76 (67116) ଯୈର୍ଯୈରୁପାଯୈର୍ଲୋକସ୍ତୁ ନ ଚଲେଦାର୍ଯବର୍ତ୍ମନଃ। ତତ୍ସର୍ବଂ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରେଽଭିବର୍ଣିତମ୍॥ 12-58-77 (67117) ଏତତ୍କୃତ୍ବା ସୁଭଂ ଶାସ୍ତ୍ରଂ ତତଃ ସ ଭଗବାନ୍ପ୍ରଭୁଃ। ଦେବାନୁବାଚ ସଂହୃଷ୍ଟଃ ସର୍ବାଞ୍ଛକ୍ରପୁରୋଗମାନ୍॥ 12-58-78 (67118) ଉପକାରାଯ ଲୋକସ୍ଯ ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଥାପନାଯ ଚ। ନବନୀତଂ ସରସ୍ବତ୍ଯା ବୁଦ୍ଧିରେଷା ପ୍ରଭାଷିତା॥ 12-58-79 (67119) ଦଣ୍ଡେନ ସହିତା ହ୍ଯେଷା ଲୋକରକ୍ଷଣକାରିକା। ନିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହରତା ଲୋକାନନୁଚରିଷ୍ଯତି॥ 12-58-80 (67120) ଦଣ୍ଡେନ ନୀଯତେ ଚେଦଂ ଦଣ୍ଡଂ ନଯତି ବା ପୁନଃ। ଦଣ୍ଡନୀତିରିତିଖ୍ଯାତା ତ୍ରୀଁଲ୍ଲୋକାନବପତ୍ସ୍ଯତେ॥ 12-58-81 (67121) ପାଙ୍ଗୁଣ୍ଯଗୁଣସାରୈଷା ସ୍ଥାସ୍ଯତ୍ଯଗ୍ରେ ମହାତ୍ମସୁ। ଧର୍ମାର୍ଥକାମମୋକ୍ଷାଶ୍ଚ ସକଲା ହ୍ଯତ୍ର ଶବ୍ଦିତାଃ॥ 12-58-82 (67122) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-58-83x (5478) ତତସ୍ତାଂ ଭଗବାନ୍ନୀତିଂ ପୂର୍ବଂ ଜଗ୍ରାହ ଶଂକରଃ। ବହୁରୂପୋ ବିଶାଲାକ୍ଷଃ ଶିବଃ ସ୍ଥାଣୁରୁମାପତିଃ॥ 12-58-83 (67123) ଅନାଦିନିଧନୋ ଦେବଶ୍ଚୈତନ୍ଯାଦିସମନ୍ବିତଃ। ଜ୍ଞାନାନି ଚ ବଶେ ଯସ୍ଯ ତାରକାଦୀନ୍ଯଶେଷତଃ॥ 12-58-84 (67124) ଅଣିମାଦିଗୁଣୋପେତମୈଶ୍ବର୍ଯଂ ନ ଚ କୃତ୍ରିମମ୍। ତୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥଂ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପୁତ୍ରୋ ଲଲାଟାଦୁତ୍ଥିତଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-58-85 (67125) ଅରୁଦତ୍ସସ୍ବନଂ ଘୋରଂ ଜଗତଃ ପ୍ରଭୁରବ୍ଯଯଃ। ଜାଯମାନଃ ପିତା ପୁତ୍ରେ ପୁତ୍ରଃ ପିତରି ଚୈବ ହି॥ 12-58-86 (67126) ବୁଦ୍ଧିଂ ବିଶ୍ବସୃଜେ ଦତ୍ତ୍ବା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡଂ ଯେନ ନିର୍ମିତମ୍। ଯସ୍ମିନ୍ହିରଣ୍ମଯୋ ହଂସଃ ଶକୁନିଃ ସମପଦ୍ଯତ॥ 12-58-87 (67127) କର୍ତା ସର୍ବସ୍ଯ ଲୋକସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମା ଲୋକପିତାମହଃ। ସ ଦେବଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ମହାଦେବଃ ସନାତନଃ। ଅସଂଖ୍ଯାତସହସ୍ରାଣାଂ ରୁଦ୍ରାଣାଂ ସ୍ଥାନମବ୍ଯଯମ୍॥ 12-58-88 (67128) ଯୁଗାନାମାଯୁଷୋ ହ୍ରାସଂ ବିଜ୍ଞାଯ ଭଗବାଞ୍ଶିବଃ। ସଂଚିକ୍ଷେପ ତତଃ ଶାସ୍ତ୍ରଂ ମହାସ୍ତ୍ରଂ ବ୍ରହ୍ମଣା କୃତମ୍॥ 12-58-89 (67129) ବୈଶାଲାକ୍ଷମିତି ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତଦିନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତ। ଦଶାଧ୍ଯାଯସହସ୍ରାଣି ସୁବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯୋ ମହାତପାଃ॥ 12-58-90 (67130) ମଘବାନପି ତଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରଂ ଦେବାତ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ମହେଶ୍ବରାତ୍। ପ୍ରଜାନାଂ ହିତମନ୍ବିଚ୍ଛନ୍ସଂଚିକ୍ଷେପ ପୁରଂଦରଃ॥ 12-58-91 (67131) ସହସ୍ତ୍ରୈଃ ପଞ୍ଚଭିସ୍ତାତ ଯଦୁକ୍ତଂ ବାହୁଦନ୍ତକମ୍। ଅଧ୍ଯାଯାନାଂ ସହସ୍ତ୍ରୈସ୍ତୁ ତ୍ରିଭିରେବ ବୃହସ୍ପତିଃ। ସଂଚିକ୍ଷେପେଶ୍ବରୋ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବାର୍ହସ୍ପତ୍ଯଂ ଯଦୁଚ୍ଯତେ॥ 12-58-92 (67132) ଅଧ୍ଯାଯାନାଂ ସହସ୍ରେଣ କାବ୍ଯଃ ସଂକ୍ଷେପମବ୍ରବୀତ୍। ତଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରମମିତପ୍ରଜ୍ଞୋ ଯୋଗାଚାର୍ଯୋ ମହାଯଶାଃ॥ 12-58-93 (67133) ଏବଂ ଲୋକାନୁରୋଧେନ ଶାସ୍ତ୍ରମେତନ୍ମହର୍ଷିଭିଃ। ସଂକ୍ଷିପ୍ତମାଯୁର୍ବିଜ୍ଞାଯ ଲୋକାନାଂ ହ୍ରାସି ପାଣ୍ଡବ॥ 12-58-94 (67134) ଅଥ ଦେବାଃ ସମାଗମ୍ଯ ବିଷ୍ଣୁମୂଚୁଃ ପ୍ରଜାପତିମ୍। ଏକୋ ଯୋଽର୍ହତି ମର୍ତ୍ଯେଭ୍ଯଃ ଶ୍ରୈଷ୍ଠ୍ଯ ବୈ ତଂ ସମାଦିଶ॥ 12-58-95 (67135) ତତଃ ସଂଚିନ୍ତ୍ଯ ଭଗବାନ୍ଦେବୋ ନାରାଯଣଃ ପ୍ରଭୁଃ। ତୈଜସଂ ବୈ ବିରଜସଂ ସୋଽସୃଜନ୍ମାନସଂ ସୁତମ୍॥ 12-58-96 (67136) ବିରଜାସ୍ତୁ ମହାଭାଗଃ ପ୍ରଭୁତ୍ବଂ ଭୁବି ନୈଚ୍ଛତ। ନ୍ଯାସାଯୈବାଭବଦ୍ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଣୀତା ତସ୍ଯ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-58-97 (67137) କୀର୍ତିମାଂସ୍ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରୋଽଭୂତ୍ସୋଽପି ମର୍ତ୍ଯାଧିକୋଽଭବତ୍। କର୍ଦମସ୍ତସ୍ଯ ତୁ ସୁତଃ ସୋଽପ୍ଯତପ୍ଯନ୍ମହତ୍ତପଃ॥ 12-58-98 (67138) ପ୍ରଜାପତେଃ କର୍ଦମସ୍ଯ ତ୍ବନଙ୍ଗୋ ନାମ ବୀର୍ଯବାନ୍। ପ୍ରଜା ରକ୍ଷଯିତା ସାଧୁର୍ଦଣ୍ଡନୀତିବିଶାରଦଃ॥ 12-58-99 (67139) ଅନଙ୍ଗପୁତ୍ରୋଽତିବଲୋ ନୀତିମାନଭିଗମ୍ଯ ବୈ। ପ୍ରତିପେଦେ ମହାରାଜ୍ଯମଥେନ୍ଦ୍ରିଯବଶୋଽଭବତ୍॥ 12-58-100 (67140) `ପ୍ରାପ୍ଯ ନାରୀଂ ମହାଭାଗାଂ ରୂପିଣୀଂ କାମମୋହିତଃ। ସୌଭାଗ୍ଯେନ ଚ ସଂପନ୍ନାଂ ଗୁଣୈଶ୍ଚାନୁତ୍ତମାଂ ସତୀମ୍'॥ 12-58-101 (67141) ମୃତ୍ଯୋସ୍ତୁ ଦୁହିତା ରାଜନ୍ସୁନୀଥା ନାମ ନାମତଃ। ପ୍ରଖ୍ଯାତା ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ଯା ସା ବେନମଜୀଜନତ୍॥ 12-58-102 (67142) ତଂ ପ୍ରଜାସୁ ବିଧର୍ମାଣଂ ରାଗଦ୍ବେଷବଶାନୁଗମ୍। ମନ୍ତ୍ରପୂତୈଃ କୁଶୈର୍ଜଘ୍ନୁର୍ଋଷଯୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ॥ 12-58-103 (67143) ମମନ୍ଥୁର୍ଦକ୍ଷିଣଂ ଚୋରୁମୃଷଯସ୍ତସ୍ଯ ଭାରତ। ତତୋଽସ୍ଯ ବିକୃତୋ ଜଜ୍ଞେ ହ୍ରସ୍ବକଃ ପୁରୁଷୋଽଶୁଚିଃ॥ 12-58-104 (67144) ଦଗ୍ଧସ୍ଥୂଣାପ୍ରତୀକାଶୋ ରକ୍ତାକ୍ଷଃ କୃଷ୍ଣମୂର୍ଧଜଃ। ନିଷୀଦେତ୍ଯେବମୂଚୁସ୍ତମୃଷଯୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ॥ 12-58-105 (67145) ତସ୍ମାନ୍ନିଷାଦାଃ ସଂଭୂତାଃ କ୍ରୂରାଃ ଶୈଲବନାଶ୍ରଯାଃ। ଯେ ଚାନ୍ଯେ ବିନ୍ଧ୍ଯନିଲଯା ମ୍ଲେଚ୍ଛାଃ ଶତସହସ୍ରଶଃ॥ 12-58-106 (67146) ଭୂଯୋଽସ୍ଯ ଦକ୍ଷିଣଂ ପାଣିଂ ମମନ୍ଥୁସ୍ତେ ମହର୍ଷଯଃ। ତତଃ ପୁରୁଷ ଉତ୍ପନ୍ନୋ ରୁପେଣେନ୍ଦ୍ର ଇବାପରଃ॥ 12-58-107 (67147) କବଚୀ ବଦ୍ଧନିସ୍ତ୍ରିଂଶଃ ସଶରଃ ସଶରାସନଃ। ବେଦବେଦାଙ୍ଗବିଚ୍ଚୈବ ଧନୁର୍ବେଦେ ଚ ପାରଗଃ॥ 12-58-108 (67148) ତଂ ଦଣ୍ଡନୀତିଃ ସକଲା ଶ୍ରିତା ରାଜନ୍ନରୋତ୍ତମମ୍। ତତସ୍ତୁ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ବୈନ୍ଯୋ ମହର୍ଷୀସ୍ତାନୁବାଚ ହ॥ 12-58-109 (67149) ସୁସୂକ୍ଷ୍ମା ମେ ସମୁତ୍ପନ୍ନା ବୁଦ୍ଧିର୍ଧରର୍ମାର୍ଥଦର୍ଶିନୀ। ଅନଯା କିଂ ମଯା କାର୍ଯଂ ତନ୍ମେ ତତ୍ତ୍ବେନ ଶଂସତ॥ 12-58-110 (67150) ଯନ୍ମାଂ ଭବନ୍ତୋ ବକ୍ଷ୍ଯନ୍ତି କାର୍ଯମର୍ଥସମନ୍ବିତମ୍। ତଦହଂ ବଃ କରିଷ୍ଯାମି ନାତ୍ର କାର୍ଯା ବିଚାରଣା॥ 12-58-111 (67151) ତମୂଚୁସ୍ତତ୍ର ଦେବାସ୍ତେ ତେ ଚୈବ ପରମର୍ଷଯଃ। ନିଯତୋ ଯତ୍ର ଧର୍ମୋ ବୈ ତମଶଙ୍କଃ ସମାଚର॥ 12-58-112 (67152) ପ୍ରିଯାପ୍ରିଯେ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ସମଃ ସର୍ବେଷୁ ଜନ୍ତୁଷୁ। କାମଂ କ୍ରୋଧଂ ଚ ଲୋଭଂ ଚ ମାନଂ ଚୋତ୍ସୃଜ୍ଯ ଦୂରତଃ॥ 12-58-113 (67153) ଯଶ୍ଚ ଧର୍ମାତ୍ପ୍ରବିଚଲେଲ୍ଲୋକେ କଶ୍ଚନ ମାନବଃ। ନିଗ୍ରାହ୍ଯସ୍ତେ ସ୍ବବାହୁଭ୍ଯାଂ ଶଶ୍ବଦ୍ଧର୍ମମବେକ୍ଷତା॥ 12-58-114 (67154) ପ୍ରତିଜ୍ଞାଂ ଚାଧିରୋହସ୍ବ ମନସା କର୍ମଣା ଗିରା। ପାଲଯିଷ୍ଯାମ୍ଯହଂ ଭୌମଂ ବ୍ରହ୍ମ ଇତ୍ଯେବ ଚାସକୃତ୍॥ 12-58-115 (67155) ଯଶ୍ଚାତ୍ର ଧର୍ମ ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ଦଣ୍ଡନୀତିବ୍ଯପାଶ୍ରଯଃ। ତମଶଙ୍କଃ କରିଷ୍ଯାମି ସ୍ବବଶୋ ନ କଦାଚନ॥ 12-58-116 (67156) ଅଦଣ୍ଡ୍ଯା ମେ ଦ୍ବିଜାଶ୍ଚେତି ପ୍ରତିଜାନୀଷ୍ବ ଚାଭିଭୋ। ଲୋକଂ ଚ ସଂକରାତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ତ୍ରାତାଽସ୍ମୀତି ପରଂତପ॥ 12-58-117 (67157) ବୈନ୍ଯସ୍ତତସ୍ତାନୁବାଚ ଦେବାନୃଷିପୁରୋଗମାନ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣା ମେ ସହାଯାଶ୍ଚେଦେବମସ୍ତୁ ସୁରର୍ଷଭାଃ॥ 12-58-118 (67158) ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ବୈନ୍ଯସ୍ତୁ ତୈରୁକ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିଭିଃ। ପୁରୋଧାଶ୍ଚାଭବତ୍ତସ୍ଯ ଶୁକ୍ରୋ ବ୍ରହ୍ମମଯୋ ନିଧିଃ॥ 12-58-119 (67159) ମନ୍ତ୍ରିଣୋ ବାଲଖିଲ୍ଯାଶ୍ଚ ସାରସ୍ବତ୍ଯୋ ଗଣସ୍ତଥା। ମହର୍ଷିର୍ଭଗବାନ୍ଗର୍ଗସ୍ତସ୍ଯ ସାଂବତ୍ସରୋଽଭବତ୍॥ 12-58-120 (67160) ଆତ୍ମନାଽଷ୍ଟମ ଇତ୍ଯେବ ଶ୍ରୁତିରେଷାଂ ପରା ନୃଷୁ। ଉତ୍ପନ୍ନୌ ବନ୍ଦିନୌ ଚାସ୍ଯ ତତ୍ପୂର୍ବୌ ସୂତମାଗଧୌ॥ 12-58-121 (67161) ତଯୋ ପ୍ରୀତୋ ଦଦୌ ରାଜା ପୃଥୁର୍ବୈନ୍ଯଃ ପ୍ରତାପବାନ୍। ଅନୂପଦେଶଂ ସୂତାଯ ମଗଧଂ ମାଗଧାଯ ଚ॥ 12-58-122 (67162) ସମତାଂ ବସୁଧାଯାଶ୍ଚ ସ ସମ୍ଯଗୁଦପାଦଯତ୍। ବୈଷମ୍ଯଂ ହି ପରଂ ଭୂମେରିତି ନଃ ପରମା ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-58-123 (67163) ମନ୍ବନ୍ତରେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ବିଷମା ଜାଯତେ ମହୀ। ଉଜ୍ଜହାର ତତୋ ବୈନ୍ଯଃ ଶିଲାଜାଲାନ୍ସମନ୍ତତଃ॥ 12-58-124 (67164) ଧନୁଷ୍କୋଟ୍ଯା ମହାରାଜ ତେନ ଶୈଲା ବିମର୍ଦିତାଃ। ସ ବିଷ୍ଣୁନା ଚ ଦେବେନ ଶକ୍ରେଣ ବିବୁଧୈଃ ସହ। ଋଷିଭିଶ୍ଚ ପ୍ରଜାପାଲ୍ଯେ ବ୍ରହ୍ମଣା ଚାଭିଷେଚିତଃ॥ 12-58-125 (67165) ତଂ ସାକ୍ଷାତ୍ପୃଥିବୀ ଭେଜେ ରତ୍ନାନ୍ଯାଦାଯ ପାଣ଼୍ଡବ। ସାଗରଃ ସରିତାଂ ଭର୍ତା ହିମବାଂଶ୍ଚାଚଲୋତ୍ତମଃ॥ 12-58-126 (67166) ଶକ୍ରଶ୍ଚ ଧନମକ୍ଷଯ୍ଯଂ ପ୍ରାଦାତ୍ତସ୍ମୈ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ରୁକ୍ମଂ ଚାପି ମହାମେରୁଃ ସ୍ବଯଂ କନକପର୍ବତଃ॥ 12-58-127 (67167) ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସଭର୍ତା ଚ ଭଗବାନ୍ନରବାହନଃ। ଧର୍ମେ ଚାର୍ଥେ ଚ କାମେ ଚ ସମର୍ଥଂ ପ୍ରଦଦୌ ଧନମ୍॥ 12-58-128 (67168) ହଯା ରଥାଶ୍ଚ ନାଗାଶ୍ଚ କୋଟିଶଃ ପୁରୁଷାସ୍ତଥା। ପ୍ରାଦୁର୍ବଭୂବୁର୍ବୈନ୍ଯସ୍ଯ ଚିନ୍ତଯାନସ୍ଯ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-58-129 (67169) ନ ଜରା ନ ଚ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷଂ ନାଧଯୋ ବ୍ଯାଧଯଃ କୁତଃ। ସରୀସୃପେଭ୍ଯଃ ସ୍ତେନେଭ୍ଯୋ ନ ଚାନ୍ଯେଭ୍ଯଃ କଦାଚନ। ଭଯମାସୀତ୍ତତସ୍ତସ୍ଯ ପୃଥିବୀ ସସ୍ଯମାଲିନୀ॥ 12-58-130 (67170) ଆପସ୍ତସ୍ତମ୍ଭିରେ ଚାସ୍ଯ ସମୁଦ୍ରମଭିଯାସ୍ଯତଃ। ପର୍ବତାଶ୍ଚ ଦଦୁର୍ମାର୍ଗଂ ଧ୍ବଜଭଙ୍ଗଶ୍ଚ ନାଭବତ୍॥ 12-58-131 (67171) ତେନେଯଂ ପୃଥିବୀ ଦୁଗ୍ଧା ସସ୍ଯାନି ଦଶ ସପ୍ତ ଚ। ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସନାଗାନାମୀପ୍ସିତଂ ଯସ୍ଯ ଯସ୍ଯ ଯତ୍॥ 12-58-132 (67172) ତେନ ଧର୍ମୋତ୍ତରଶ୍ଚାଯଂ କୃତୋ ଲୋକୋ ମହାତ୍ମନା। ରଞ୍ଜିତାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବାସ୍ତେନ ରାଜେତି ଶବ୍ଦ୍ଯତେ॥ 12-58-133 (67173) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ କ୍ଷତତ୍ରାଣାତ୍ତତଃ କ୍ଷତ୍ରିଯ ଉଚ୍ଯତେ। ପ୍ରଥିତା ଧର୍ମତଶ୍ଚେଯଂ ପୃଥିବୀ ସାଧୁଭିଃ ସ୍ମୃତା॥ 12-58-134 (67174) ସ୍ଥାପନଂ ଚାକରୋଦ୍ବିଷ୍ଣୁଃ ସ୍ବଯମେବ ସନାତନଃ। ନାତିବର୍ତିଷ୍ଯତେ କଶ୍ଚିଦ୍ରାଜଂସ୍ତ୍ବାମିତି ଭାରତ॥ 12-58-135 (67175) ତତଃ ସ ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁରାବିବେଶ ଚ ପାର୍ଥିବମ୍। ଦେବବନ୍ନରଦେବାନାଂ ନମତୀଦଂ ଜଗତ୍ତତଃ॥ 12-58-136 (67176) ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯା ଚ ସତତଂ ରକ୍ଷିତାରଂ ନରେଶ୍ବରମ୍। ନାଧର୍ଷଯେତ୍ତଥା କଶ୍ଚିଚ୍ଚାରନିଷ୍ପନ୍ଦଦର୍ଶନାତ୍॥ 12-58-137 (67177) ଶୁଭଂ ହି କର୍ମ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଶୁଭତ୍ବାଯୋପକଲ୍ପତେ। ଆତ୍ମନା କରଣୈଶ୍ଚୈବ ସମସ୍ଯେହ ମହୀକ୍ଷିତଃ॥ 12-58-138 (67178) କୋ ହେତୁର୍ଯଦ୍ବଶେ ତିଷ୍ଠେଲ୍ଲୋକୋ ଦୈବାଦୃତେ ଗୁଣାତ୍॥ 12-58-139 (67179) ବିଷ୍ଣୋର୍ଲଲାଟାତ୍କମଲଂ ସୌବର୍ଣମଭବତ୍ତଦା। ଶ୍ରିଯଃ ସକାଶାଦର୍ଥଶ୍ଚ ଜାତୋ ଧର୍ମସ୍ଯ ପାଣ୍ଡବ। ଅଥ ଧର୍ମସ୍ତଥୈବାର୍ଥଃ ଶ୍ରୀଶ୍ଚ ରାଜ୍ଯେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା॥ 12-58-141 (67181) ସୁକୃତସ୍ଯ କ୍ଷଯାଚ୍ଚୈବ ସ୍ବର୍ଲୋକାଦେତ୍ଯ ମେଦିନୀମ୍। ପାର୍ଥିବୋ ଜାଯତେ ତାତ ଦଣ୍ଡନୀତିବିଶାରଦଃ॥ 12-58-142 (67182) ମାହାତ୍ମ୍ଯେନ ଚ ସଂଯୁକ୍ତୋ ବୈଷ୍ଣବେନ ନରୋ ଭୁବି। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଭବତି ସଂଯୁକ୍ତୋ ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ଚାଧିଗଚ୍ଛତି॥ 12-58-143 (67183) ସ୍ଥାପିତଂ ଚ ତତୋ ଦେବୈର୍ନ କଶ୍ଚିଦତିବର୍ତତେ। ତିଷ୍ଠତ୍ଯେକସ୍ଯ ଚ ବଶେ ତଂ ଚୈବାନୁବିଧୀଯତେ॥ 12-58-144 (67184) ଶୁଭଂ ହି କର୍ମ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଶୁଭତ୍ବାଯୋପକଲ୍ପତେ। ତୁଲ୍ଯସ୍ଯୈକସ୍ଯ ଯେନାଯଂ ଲୋକୋ ବଚସି ତିଷ୍ଠତି॥ 12-58-145 (67185) ଯୋଽସ୍ଯ ବୈ ମୁଖମଦ୍ରାକ୍ଷୀତ୍ସୋଽସ୍ଯ ସର୍ବୋ ବଶାନୁଗଃ। ସୁଭଗଂ ଚାର୍ଥବନ୍ତଂ ଚ ରୂପବନ୍ତଂ ଚ ପଶ୍ଯତି॥ 12-58-146 (67186) ମହତ୍ତ୍ବାତ୍ତସ୍ଯ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ନୀତିର୍ବିସ୍ପଷ୍ଟଲକ୍ଷଣା। ନଯଶ୍ଚାରଶ୍ଚ ବିପୁଲୋ ଯେନ ସର୍ବମିଦଂ ତତମ୍॥ 12-58-147 (67187) ଆଗମଶ୍ଚ ପୁରାଣାନାଂ ମହର୍ଷୀଣାଂ ଚ ସଂଭବଃ। ତୀର୍ଥବଂଶଶ୍ଚ ବଂଶଶ୍ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-58-148 (67188) ସକଲଂ ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯଂ ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରଂ ତଥୈବ ଚ। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ତଥୈବାତ୍ର ଚାତୁର୍ବିଦ୍ଯଂ ଚ କୀର୍ତିମ୍॥ 12-58-149 (67189) ଇତିହାସୋପବେଦାଶ୍ଚ ନ୍ଯାଯଃ କୃତ୍ସ୍ନଶ୍ଚ ବର୍ଣିତଃ। ତପୋ ଜ୍ଞାନମର୍ହିସା ଚ ସତ୍ଯଂ ଦାନମମତ୍ସରଃ॥ 12-58-150 (67190) ବୃଦ୍ଧୋପସେବା ଦାନଂ ଚ ଶୌଚମୁତ୍ଥାନମେବ ଚ। ସର୍ବଭୂତାନୁକମ୍ପା ଚ ସର୍ବମତ୍ରୋପବର୍ଣିତମ୍॥ 12-58-151 (67191) ଭୁବି ବାଚୋଗତଂ ଯଚ୍ଚ ତଚ୍ଚ ସର୍ବଂ ସମର୍ପିତମ୍। ତସ୍ମିନ୍ପୈତାମହେ ଶାସ୍ତ୍ରେ ପାଣ୍ଡବେଯ ନ ସଂଶଯଃ॥ 12-58-152 (67192) ତତୋ ଜଗତି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସତତଂ ଶବ୍ଦିତଂ ବୁଧୈଃ। ଦେବାଶ୍ଚ ନରଦେବାଶ୍ଚ ତୁଲ୍ଯା ଇତି ବିଶାଂପତେ॥ 12-58-153 (67193) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ମହତ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରତି ରାଜସୁ। କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ କିମନ୍ଯଦିହ ବର୍ତତେ॥ ॥ 12-58-154 (67194) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 58॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-58-1 କଲ୍ଯଂ ପ୍ରାତଃ॥ 12-58-5 ଆନୁଷତ୍ବେ ସମାନେଽପି କିଂନିମିତ୍ତେଯଂ ଏକସ୍ମିନ୍ନିଗ୍ରାହନୁଗ୍ରହଶକ୍ତିରିତି ପୃଚ୍ଛତି ଯ ଇତ୍ଯାଦିନା॥ 12-58-14 ଦଣ୍ଡଃ ଦମନମ୍। ଦାଣ୍ଡିକୋ ଦଣ୍ଡପ୍ରଣେତା॥ 12-58-15 ମୋହୋ ବୈଚିତ୍ଯମ୍॥ 12-58-16 ପ୍ରତିପତ୍ତିବିମୋହାତ୍ ଜ୍ଞାନଲୋପାତ୍॥ 12-58-20 ନାତ୍ଯଜନ୍ଦୁଷ୍ଟମଦୁଷ୍ଟଂ ଚ ସର୍ବଂ ସ୍ବୀଚକ୍ରୁରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-58-21 ବ୍ରହ୍ମ ବେଦଃ। ଧର୍ମୋ ଯଜ୍ଞଃ॥ 12-58-25 ମର୍ତ୍ଯୈଃ ସମତାଂ ଯାତାଃ ସ୍ମ। ସ୍ବାହାଦ୍ଯଭାବେନ କ୍ଷୀଣାଃ ସ୍ମ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-58-26 ହବିର୍ଧାରାଭିରୂର୍ଧ୍ବପ୍ରବର୍ଷିଣଃ। ତତଶ୍ଚାନ୍ନାଭାବାନ୍ନଶ୍ଯାମ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-58-30 ପୃଥଗର୍ଥଃ ତ୍ରିବର୍ଗଫଲାପେକ୍ଷଯା ବିପରୀତଫଲଃ। ପୃଥଗ୍ଗୁଣଃ ତ୍ରିବର୍ଗସାଧନାପେକ୍ଷଯା ବିପରୀତସାଧନଃ॥ 12-58-31 ମୋକ୍ଷସ୍ଯ ତ୍ରିବର୍ଗୋ ଧର୍ମାଦିରନ୍ଯୋ ନିଷ୍କାମଃ। ଧର୍ମାଦେର୍ଭେଦଶ୍ଚ ସତ୍ବାଦିଗୁଣପ୍ରାଧାନ୍ଯନିମିତ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ଦଣ୍ଡାତ୍ସ୍ଥାନଂ ସାମ୍ଯଂ ବଣିଜାଂ ବୃଦ୍ଧିସ୍ତପସ୍ବିନାଂ କ୍ଷଯଶ୍ଚୋରାଣାଂ ଚ ଭବତୀତ୍ଯାହାର୍ଧେନ ସ୍ଥାନମିତି॥ 12-58-32 ନୀତିଜାନ୍ଷଙ୍ଗୁଣାନାହ ଆତ୍ମେତି। ଆତ୍ମାଚିତ୍ତମ୍। ନୀତିବଲାତ୍ପ୍ରଜାନାଂ ଚିତ୍ତଂ ଦୁଃସ୍ଥିତମପି ସୁସ୍ଥିତଂ ଭବତି। କୁଦେଶୋଽପି ସୁଦେଶୋ ଭବତି। କଲିରପି କୃତଂ ଭବତି। ଉପାଯାଃ ସାଧନାନି। କୃତ୍ଯଂ କୃତିନିର୍ବର୍ତ୍ଯଂ ପ୍ରଯୋଜନମ୍। ସହାଯାଃ ସୁହୃଦାଦଯଃ॥ 12-58-33 ତ୍ରଯୀ କର୍ମକାଣ୍ଡଃ। ଆନ୍ବୀକ୍ଷିକୀ ଜ୍ଞାନକାଣ୍ଡଃ। ବାର୍ତା କୃଷିବାଣିଜ୍ଯାଦିଜୀବିକାକାଣ୍ଡଃ। ଦଣ୍ଡନୀତିଃ ପାଲନବିଦ୍ଯା। ଏତେ ଧର୍ମାଦଯସ୍ତତ୍ର ବ୍ରହ୍ମକୃତଶତସହସ୍ରାଧ୍ଯାଯେ ଦର୍ଶିତାଃ॥ 12-58-34 ପ୍ରଣିଧିର୍ଗୁପ୍ତଶ୍ଚାରଃ। ସଚ ଚାରୋ ବିବିଧୋପାଯଃ। ବ୍ରହ୍ମଚାର୍ଯାଦିବେଷଧାରୀ। ଏକୈକସ୍ମିନ୍ସ୍ଥାନେ ପୃଥକ୍ପୃଥଗ୍ବେଷଃ॥ 12-58-35 ସାମାଦିଚତୁଷ୍ଟଯମୁପେକ୍ଷା ଚ ପଞ୍ଚମୀତ୍ଯୁପାଯାଃ॥ 12-58-36 ବିଭ୍ରମୋ ଭେଦାର୍ଥେ॥ 12-58-37 ଭଯେନ ସଂଧିର୍ହୀନଃ। ସତ୍କାରେଣ ମଧ୍ଯମଃ। ବିତ୍ତଗ୍ରହଣେନୋତ୍ତମଃ। ତନ୍ତ୍ରଯଂ ସଂଧିକାରଣଂ ବର୍ଣିତମ୍॥ 12-58-38 ଚତ୍ବାରୋ ମିତ୍ରବୃଦ୍ଧିଃ କୋଶସଂଚଯଶ୍ଚ ସ୍ବସ୍ଯ ମିତ୍ରନାଶଃ କୋଶହାନିଶ୍ଚ ପରସ୍ଯେତି॥ 12-58-39 ଆସୁରୋ ବିଜଯଃ ସୌପ୍ତିକେ ଗତଃ। ପଞ୍ଚବର୍ଗୋଽମାତ୍ଯରାଷ୍ଟ୍ରଦୁର୍ଗାଣି ବଲଂ କୋଶଶ୍ଚ ପଞ୍ଚମଃ। ତ୍ରିବିଧମୁତ୍ତମମଧ୍ଯମାଧମଭେଦେନ॥ 12-58-40 ଦଣ୍ଡଃ ସେନା॥ 12-58-41 ବିଷ୍ଟିର୍ବିଷ୍ଟିଗୃହୀତା ଭାରବାହାଃ। ଚରାଶ୍ଚାରାଃ। ଦେଶିକା ଉପଦେଷ୍ଟାରୋ ଗୁରବଃ॥ 12-58-42 ଜଂଗମା ମହାବୃଶ୍ଚିକାଦିଜାଃ। ଅଜଂଗମାଃ ରକ୍ତଶୃଙ୍ଗିକାଦଯଃ। ସ୍ପର୍ଶେ ବସ୍ରାଦୌ। ଅଭ୍ଯବହାର୍ଯେଽନ୍ନାଦୌ। ଉପାଂଶରଭିଚାରାଦିରିତି ବିବିଧୋ ବିଷଯୋଗରୂପୋ ଦଣ୍ଡଃ॥ 12-58-47 ମାର୍ଗେଗୁଣାଃ ଗ୍ରହନକ୍ଷତ୍ରାଦିମାର୍ଗଗୁଣାଃ। ଭୂମିଗୁଣାଶ୍ଚତୁରଶୀତିଭୂବଲାନି ଯାମଲୋକ୍ତାନି। ଆତ୍ମରକ୍ଷଣଂ ମନ୍ତ୍ରଯନ୍ତ୍ରାଦିନା। ସର୍ଗାଣାଂ ଚାନ୍ବବେକ୍ଷଣମ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-58-48 କଲ୍ପନାଃ ବଲପୁଷ୍ଟିକରା ଯୋଗାଃ। ବିବିଧାଭିଖ୍ଯାଶ୍ଚକ୍ରବ୍ଯୂହକ୍ରୌଞ୍ଚବ୍ଯୂହାଦିନାନାନାମାନଃ॥ 12-58-49 ଉତ୍ପାତା- ଗ୍ରହଯୁଦ୍ଧାଦଯୋ ଧୂମକେତ୍ବାଦଯଶ୍ଚ। ନିପାତାଃ ଉଲ୍କାପାତଭୂମିକମ୍ପାଦଯଃ। ଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ପାଲନଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣୀକରଣମ୍। ଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ପାଲନଂ ଇତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-58-50 ଆପଦାଂ ସମୂହ ଆପଦଂ ତସ୍ଯ କାଲ ଆପଦକାଲଃ॥ 12-58-51 ଆଖ୍ଯାତମଭିମନ୍ତ୍ରିତଦୁନ୍ଦୁଭିଷ୍ବନିନା ପ୍ରଯାଣାଦିକଥନମ୍। ଯୋଗଃ ପତାକାଦିମନ୍ତ୍ରଣାଦି। ତଯୋଃ ସଂଚାରଃ ଶ୍ରବଣଦର୍ଶନାଭ୍ଯାଂ ପରମୋହନମ୍। ଏତତ୍ସର୍ବଂ ତତ୍ର ଉକ୍ତମିତି ସର୍ବତ୍ର ଯୋଜ୍ଯମ୍॥ 12-58-52 ଗରଦୈଃ ବିଷଦୈଃ ପ୍ରତିରୂପକଂ ପ୍ରତିମା ତତ୍କାରକୈସ୍ତଦ୍ଦ୍ବାରା କାର୍ମଣକାରିଭିଃ କୌଲିକୈଃ। ଶ୍ରେଣିମୁଖ୍ଯାଃ ବଲାଧ୍ଯକ୍ଷାଦଯସ୍ତେଷାମୁପଜାପୋ ଭେଦନଂ ତେନ। ବୀରୁଧଶ୍ଛେଦନେନ ଧାନ୍ଯାଦ୍ଯୁଚ୍ଛେଦେନ॥ 12-58-53 ନାଗାନାଂ ଦୂଷଣଂ ମନ୍ତ୍ରତନ୍ତ୍ରୌଷଧାଦିନା ତେନ ପରରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ପୀଡନମୁକ୍ତମିତି ପ୍ରପୂର୍ବେଣ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-58-56 କଣ୍ଟକଶୋଧନଂ ଖଲାନାମୁନ୍ମୂଲନମ୍। ଶ୍ରମୋ ମଲ୍ଲକ୍ରୀଡା। ବ୍ଯାଯାମଯୋଗଃ ଆଯୁଧପ୍ରଯୋଗାଭ୍ଯାସଃ॥ 12-58-57 ଅର୍ଥସ୍ଯ କାଲେ ଦାନେ ଚ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ଅପ୍ରସଙ୍ଗିତା ଅସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-58-58 ରାଜଗୁଣାଃ ଉତ୍ଥାନାଦଯଃ॥ 12-58-60 ପାତ୍ରେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦାନଂ ପ୍ରଥମମ୍॥ 12-58-61 ବିସର୍ଗୋ ଦାନଂ ଧର୍ମାର୍ଥଂ ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ ଦ୍ବିତୀଯମ୍। କାମ୍ଯଂ ତୃତୀଯମ୍। ବ୍ଯସନାଧାତେ ଚତୁର୍ଥମ୍॥ 12-58-65 ଅବମର୍ଦଃ ପରଚକ୍ରେଣ ଦେଶାଦେଃ ପୀଡନମ୍॥ 12-58-67 ତାନି ଦ୍ରବ୍ଯାଣି ଷଟ୍ ମଣଯଃ ପଶବଃ ପୃଥ୍ବୀ ବାସୋ ଦାସ୍ଯାଦି କାଞ୍ଚନମିତି॥ 12-58-69 ମଙ୍ଗଲଂ ସ୍ବର୍ଣାଦିକଂ ତସ୍ଯାଲମ୍ଭନଂ ସ୍ପର୍ଶଃ। ପ୍ରତିକ୍ରିଯା ଅଲଂକରଣମ୍॥ 12-58-70 ଏକସ୍ଯାପ୍ଯୁତ୍ଥାନପ୍ରକାରଃ। କେତନଜାଃ ଗୃହଜାଃ। କ୍ରିଯାଃ ଧ୍ବଜାରୋହଣାଦ୍ଯାଃ॥ 12-58-71 ଅଧିକରଣେଷୁ ଜନୋପବେଶନସ୍ଥାନେଷୁ ଚତ୍ବରାଦିଷୁ॥ 12-58-72 ଜାତିତୋ ଗୁଣତଶ୍ଚ ସମୁଦ୍ଭବୋ ମାନ୍ଯତ୍ବମ୍॥ 12-58-73 ଦ୍ବାଦଶାନାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ସମୂହୋ ଦ୍ବାଦଶରାଜିକା। ମଧ୍ଯସ୍ଥସ୍ଯ ବିଜିଗୀଷୋଶ୍ରତୁର୍ଦିକ୍ଷୁ ଚତ୍ବାରୋଽରଯସ୍ତେଭ୍ଯୋଽପରେ ଚତ୍ବାରୋ ମିତ୍ରାଣି ତେଭ୍ଯଃ ପରେ ଚତ୍ବାର ଉଦାସୀନା ଇତି॥ 12-58-75 ହେ ଭୂରିଦକ୍ଷିଣ॥ 12-58-76 ମୂଲକର୍ମାଣି କୋଶବୃଦ୍ଧିକରାଣି କୃଷ୍ଯାଦୀନି ତେଷାଂ କ୍ରିଯା କରଣପ୍ରକାରଃ॥ 12-58-81 ନୀଯତେ ପୁରୁଷାର୍ଥଫଲାଯ ଇଦଂ ଜଗତ୍ ଦଣ୍ଡଂ ନଯତି ପ୍ରଣଯତି ଅନଯା ଯା ଚେତି ବା॥ 12-58-89 ପ୍ରଜାନାମାଯୁଷଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ସଂଚିକ୍ଷେପ ସଂକ୍ଷିପ୍ତଂ କୃତବାନ୍॥ 12-58-90 ବୈଶାଲାକ୍ଷଂ ବାହୁଦନ୍ତକଂ ବାର୍ହସ୍ପତ୍ଯମିତ୍ଯୁତ୍ତରୋତ୍ତରସଂକ୍ଷିପ୍ତଦଣ୍ଡନୀତିଗ୍ରନ୍ଥନାମାନି॥ 12-58-98 ପଞ୍ଚାଦିଗୋଽଭବଦିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ପଞ୍ଚାତିଗଃ ବିଷଯାତିଗଃ ମୁକ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-58-99 ଅନଙ୍ଗଇତ୍ଯଙ୍ଗସ୍ଯୈବ ନାମାନ୍ତରମ୍॥ 12-58-120 ସାଂବତ୍ସରୋ ଜ୍ଯୌତିଷିକଃ॥ 12-58-121 ଆତ୍ମନା ସ୍ବଶରୀରେଣ ସହାଷ୍ଟମଃ ପୃଥୁର୍ବିଷ୍ଣୋଃ ସକାଶାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। ତଥାହି- ବିଷ୍ଣୁଃ ପ୍ରଥମଃ। ବିରଜା ଦ୍ବିତୀଯଃ। କୀର୍ତିମାଂସ୍ତୃତୀଯଃ। କଦମଶ୍ଚତୁର୍ଥଃ। ଅନଙ୍ଗଃ ପଞ୍ଚମଃ। ଅତିବଲଃ ଷଷ୍ଠଃ। ବେନଃ ସପ୍ତମଃ। ପୃଥୁରଷ୍ଟମ ଇତି॥ 12-58-134 ପ୍ରଥିତାବନତା ଚେତି ବିଗ୍ରହେ ବର୍ଣଲୋପବିକାରାଭ୍ଯାଂ ପୃଥିବୀ॥ 12-58-135 ସ୍ଥାପନଂ ମର୍ଯାଦାମ୍॥ 12-58-136 ତପସା ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁରାବିବେଶ ଚ ଭୂମିପମ୍। ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-58-138 ଚାରାଣାଂ ନିଷ୍ପନ୍ଦଃ ସଂଚାରସ୍ତଦ୍ଦ୍ବାରା ଯଦ୍ଦର୍ଶନଂ ଲୋକବୃତ୍ତାନ୍ତସ୍ଯ ମହୀକ୍ଷିତଃ କର୍ମେତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-58-139 ବିଷ୍ଣୁର୍ଭୂମିପମାବିବେଶେତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତତ୍ରୋପପତ୍ତିଃ କ ଇତ୍ଯର୍ଧେନ॥ 12-58-144 ସ୍ଥାପନାମଥ ଚେଦ୍ଦେବୀଂ ନ କଶ୍ଚିଦତିବର୍ତତ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-58-145 ତୁଲ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ତାଦ୍ଯବଯବୈଃ ସମସ୍ଯ॥ 12-58-147 ଦଣ୍ଡସାମର୍ଥ୍ଯାଦେବ ଲୋକେ ନୀତ୍ଯାଦିକଂ ଦୃଶ୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-58-148 ଆଗମାଦିକଂ ଚାତ୍ର ଗ୍ରନ୍ଥେ କୀର୍ତିତମ୍॥

12-59-0 (67195) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-59-0x (5479) ତତଃ ପୁନଃ ସ ଗାଙ୍ଗେଯମଭିବାଦ୍ଯ ପିତାମହମ୍। ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ନିଯତୋ ଭୂତ୍ବା ପର୍ଯପୃଚ୍ଛଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 12-59-1 (67196) କେ ଧର୍ମାଃ ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ କେ ପୃଥକ୍। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯାଶ୍ରମାଣାଂ ଚ ରାଜଧର୍ମାଶ୍ଚ କେ ମତାଃ॥ 12-59-2 (67197) କେନ ବୈ ବର୍ଧତେ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ରାଜା କେନ ବିବର୍ଧତେ। କେନ ପୌରାଶ୍ଚ ଭୃତ୍ଯାଶ୍ଚ ବର୍ଧନ୍ତେ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-59-3 (67198) କୋଶଂ ଦଣ୍ଡଂ ଚ ଦୁର୍ଗଂ ଚ ସହାଯାନ୍ମନ୍ତ୍ରିଣସ୍ତଥା। ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯାନ୍କୀଦୃଶାନ୍ବର୍ଜଯେନ୍ନୃପଃ॥ 12-59-4 (67199) କେଷୁ ବିଶ୍ବସିତବ୍ଯଂ ସ୍ଯାଦ୍ରାଜ୍ଞା କସ୍ଯାଂଚିଦାପଦି। କୁତୋ ବାଽଽତ୍ମା ଦୃଢଂ ରକ୍ଷ୍ଯସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-59-5 (67200) `ଦ୍ବୈଧୀଭାବେ ଚ ଭୃତ୍ଯାନାଂ ଶପଥଃ କୀଦୃଶୋ ଭବେତ୍। ଅଧର୍ମସ୍ଯ ଫଲଂ ଯଚ୍ଚ ଶପଥସ୍ଯ ବିଲଙ୍ଘନେ॥ 12-59-6 (67201) ସର୍ବମେତଦ୍ଯଥାତତ୍ବଂ ବ୍ଯବହାରଂ ଚ ତାଦୃଶମ୍। ସମାସବ୍ଯାସଯୋଗେନ କଥଯସ୍ବ ପିତାମହ॥' 12-59-7 (67202) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-59-8x (5480) ନମୋ ଧର୍ମାଯ ମହତେ ନମଃ କୃଷ୍ଣାଯ ବେଧସେ। ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଧର୍ମାନ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଶାଶ୍ବତାନ୍॥ 12-59-8 (67203) ଅକ୍ରୋଧଃ ସତ୍ଯବଚନଂ ସଂବିଭାଗଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ପ୍ରଜନଂ ସ୍ବେଷୁ ଦାରେଷୁ ଶୌଚମଦ୍ରୋହ ଏବ ଚ॥ 12-59-9 (67204) ଆର୍ଜବଂ ଭୃତ୍ଯଭରଣଂ ତ ଏତେ ସାର୍ବବର୍ଣିକାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ତୁ ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତଂ ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି କେବଲମ୍॥ 12-59-10 (67205) ଦମମେବ ମହାରାଜ ଧର୍ମମାହୁଃ ପୁରାତନମ୍। ସ୍ବାଧ୍ଯାଯୋଽଧ୍ଯାପନଂ ଚୈବ ତତ୍ର କର୍ମ ସମାପ୍ଯତେ॥ 12-59-11 (67206) ତଂ ଚେଦ୍ଦ୍ବିଜମୁପାଗଚ୍ଛେଦ୍ବର୍ତମାନଂ ସ୍ବକର୍ମଣି। ଅକୁର୍ବାଣଂ ବିକର୍ମାଣି ଶାନ୍ତଂ ପ୍ରଜ୍ଞାନତର୍ପିତମ୍॥ 12-59-12 (67207) କୁର୍ବୀତାପତ୍ଯସଂତାନମଥୋ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଯଜେତ ଚ। ସଂବିଭଜ୍ଯ ଚ ଭୋକ୍ତବ୍ଯଂ ଧନଂ ସଦ୍ଭିରୀତୀଷ୍ଯତେ॥ 12-59-13 (67208) ପରିନିଷ୍ଠିତକାର୍ଯସ୍ତୁ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେନୈବ ବୈ ଦ୍ବିଜଃ। କୁର୍ଯାଦନ୍ଯନ୍ନ ବା କୁର୍ଯାନ୍ମୈତ୍ରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-59-14 (67209) କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯାପି ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତଂ ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଭାରତ। ଦଦ୍ଯାଦ୍ରାଜା ନ ଯାଚେତ ଯଜେତ ନ ଚ ଯାଜଯେତ୍॥ 12-59-15 (67210) ନାଧ୍ଯାପଯେଦଧୀଯୀତ ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ପରିପାଲଯେତ୍। ନିତ୍ଯୋଦ୍ଯୁକ୍ତୋ ଦସ୍ଯୁବଦେ ରଣେ କୁର୍ଯାତ୍ପରାକ୍ରମମ୍॥ 12-59-16 (67211) ଯେ ତୁ କ୍ରତୁଭିରୀଜାନାଃ ଶ୍ରୁତବନ୍ତଶ୍ଚ ଭୂମିପାଃ। ଯ ଏବାହବଜେତାରସ୍ତ ଏଷାଂ ଲୋକଜିତ୍ତମାଃ॥ 12-59-17 (67212) ଅବିକ୍ଷତେନ ଦେହେନ ସମରାଦ୍ଯୋ ନିବର୍ତତେ। କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ନାସ୍ଯ ତତ୍କର୍ମ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ॥ 12-59-18 (67213) ଏବଂ ହି କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୂନାଂ ଧର୍ମମାହୁଃ ପ୍ରଧାନତଃ। ନାସ୍ଯ କୃତ୍ଯତମଂ କିଂଚିଦନ୍ଯଦ୍ଦସ୍ଯୁନିବର୍ହଣାତ୍॥ 12-59-19 (67214) ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ଯଜ୍ଞୋ ରାଜ୍ଞାଂ କ୍ଷେମୋ ବିଧୀଯତେ। ତସ୍ମାଦ୍ରାଜ୍ଞା ବିଶେଷେଣ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ଧର୍ମମୀପ୍ସତା॥ 12-59-20 (67215) ସ୍ବେଷୁ ଧର୍ମେଷ୍ବବସ୍ଥାପ୍ଯଃ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ମହୀପତିଃ। ଧର୍ମେଣ ସର୍ବକୃତ୍ଯାନି ଶମନିଷ୍ଠାନି କାରଯେତ୍॥ 12-59-21 (67216) ପରିନିଷ୍ଠିତକାର୍ଯସ୍ତୁ ନୃପତିଃ ପରିପାଲନାତ୍। କୁର୍ଯାଦନ୍ଯନ୍ନ ବା କୁର୍ଯାଦୈନ୍ଦ୍ରୋ ରାଜନ୍ଯ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-59-22 (67217) ବୈଶ୍ଯସ୍ଯାପି ହି ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତଂ ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଶାଶ୍ବତମ୍। ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ଯଜ୍ଞଃ ଶୌଚେନ ଧନସଂଚଯଃ॥ 12-59-23 (67218) ପିତୃବତ୍ପାଲଯେଦ୍ବୈଶ୍ଯୋ ଯୁକ୍ତଃ ସର୍ବାନ୍ପଶୂନିହ। ବିକର୍ମ ତଦ୍ଭବେଦନ୍ଯତ୍କର୍ମ ଯତ୍ସ ସମାଚରେତ୍॥ 12-59-24 (67219) ରକ୍ଷଯା ସ ହି ତେଷାଂ ବୈ ମହତ୍ସୁଖମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ପ୍ରଜାପତିର୍ହି ବୈଶ୍ଯାଯ ସୃଷ୍ଟ୍ବା ପରିଦଦୌ ପଶୂନ୍॥ 12-59-25 (67220) ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ଚ ରାଜ୍ଞେ ଚ ସର୍ବାଃ ପରିଦଦେ ପ୍ରଜାଃ। ତସ୍ଯ ବୃତ୍ତିଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଯଚ୍ଚ ତସ୍ଯୋପଜୀବନମ୍॥ 12-59-26 (67221) ପଣ୍ଣାମେକାଂ ପିବେଦ୍ଧେନୁଂ ଶତାଚ୍ଚ ମିଥୁନଂ ହରେତ୍। ଲଯେ ଚ ସପ୍ତମୋ ଭାଗସ୍ତଥା ଶୃଙ୍ଗେ କଲା ଖୁରେ॥ 12-59-27 (67222) ସସ୍ଯାନାଂ ସର୍ବବୀଜାନାମେଷା ସାଂବତ୍ସରୀ ଭୃତିଃ॥ 12-59-28 (67223) ନ ଚ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ କାମଃ ସ୍ଯାନ୍ନ ରକ୍ଷେଯଂ ପଶୂନିତି। ବୈଶ୍ଯେ ଚେଚ୍ଛତି ନାନ୍ଯେନ ରକ୍ଷିତବ୍ଯାଃ କଥଂଚନ॥ 12-59-29 (67224) ଶୂଦ୍ରସ୍ଯାପି ହି ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତଂ ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଭାରତ। ପ୍ରଜାପତିର୍ହି ବର୍ଣାନାଂ ଦାସଂ ଶୂଦ୍ରମକଲ୍ପଯତ୍॥ 12-59-30 (67225) ତସ୍ମାଚ୍ଛୂଦ୍ରସ୍ଯ ବର୍ଣାନାଂ ପରିଚର୍ଯା ବିଧୀଯତେ। ତେଷାଂ ଶୁଶ୍ରୂଷଣାଚ୍ଚୈବ ମହତ୍ସୁଖମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-59-31 (67226) ଶୂଦ୍ର ଏତାନ୍ପରିଚରେତ୍ରୀନ୍ବର୍ଣାନନସୂଯକଃ। ସଂଚଯାଂଶ୍ଚ ନ କୁର୍ବୀତ ଜାତୁ ଶୂଦ୍ରଃ କଥଂଚନ॥ 12-59-32 (67227) ପାପୀଯାନ୍ହି ଧନଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ବଶେ କୁର୍ଯାଦ୍ଗରୀଯସଃ। ରାଜ୍ଞା ବା ସମନୁଜ୍ଞାତଃ କାମଂ କୁର୍ବୀତ ଧାର୍ମିକଃ॥ 12-59-33 (67228) ତସ୍ଯ ବୃତ୍ତିଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଯଚ୍ଚ ତସ୍ଯୋପଜୀବନମ୍। ଅବଶ୍ଯଂ ଭରଣୀଯୋ ହି ବର୍ଣାନାଂ ଶୂଦ୍ର ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-59-34 (67229) ଛତ୍ରଂ ବେଷ୍ଟନମୌଶୀରମୁପାନଦ୍ବ୍ଯଜନାନି ଚ। ଯାତଯାମାନି ଦେଯାନି ଶୂଦ୍ରାଯ ପରିଚାରିଣେ॥ 12-59-35 (67230) ଅଧାର୍ଯାଣି ବିଶୀର୍ଣାନି ବସନାନି ଦ୍ବିଜାତିଭିଃ। ଶୂଦ୍ରାଯୈବ ପ୍ରଦେଯାନି ତସ୍ଯ ଧର୍ମଧନଂ ହି ତତ୍॥ 12-59-36 (67231) ଯଂଚ କଶ୍ଚିଦ୍ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ଶୂଦ୍ରଃ ଶୁଶ୍ରୂଷୁରାବ୍ରଜେତ୍। କଲ୍ପ୍ଯାଂ ତେନ ତୁ ତସ୍ଯାହୁର୍ବୃତ୍ତିଂ ଧର୍ମବିଦୋ ଜନାଃ॥ 12-59-37 (67232) ଦେଯଃ ପିଣ୍ଡୋଽନପତ୍ଯାଯ ଭର୍ତବ୍ଯୌ ବୃଦ୍ଧଦୁର୍ବଲୌ। ଶୂଦ୍ରେଣ ତୁ ନ ହାତବ୍ଯୋ ଭର୍ତା କସ୍ଯାଂଚିଦାପଦି॥ 12-59-38 (67233) ଅତିରେକେଣ ଭର୍ତବ୍ଯୋ ଭର୍ତା ଦ୍ରବ୍ଯପରିକ୍ଷଯେ। ନ ହି ସ୍ବମସ୍ତି ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଭର୍ତୃହାର୍ଯଧନୋ ହି ସଃ॥ 12-59-39 (67234) ଉକ୍ତସ୍ତ୍ରଯାଣାଂ ବର୍ଣାନାଂ ଯଜ୍ଞସ୍ତ୍ରଯ୍ଯେବ ଭାରତ। ସ୍ବାହାକାରବଷଟ୍କାରୌ ମନ୍ତ୍ରଃ ଶୂଦ୍ରେ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-59-40 (67235) ତସ୍ମାଚ୍ଛୂଦ୍ରଃ ପାକଯଜ୍ଞୈଯଜେତାବ୍ରତବାନ୍ସ୍ବଯମ୍। ପୂର୍ଣପାତ୍ରମଯୀମାହୁଃ ପାକଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଦକ୍ଷିଣାମ୍॥ 12-59-41 (67236) ଶୂଦ୍ରଃ ପୈଜବନୋ ନାମ ସହସ୍ରାଣାଂ ଶତଂ ଦଦୌ। ଐନ୍ଦ୍ରାଗ୍ନେନ ବିଧାନେନ ଦକ୍ଷିଣାମିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-59-42 (67237) ଯତୋ ହି ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ ଯଜ୍ଞସ୍ତସ୍ଯୈବ ଭାରତ॥ 12-59-43 (67238) ଅଗ୍ରେ ସର୍ବେଷୁ ଯଜ୍ଞେଷୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଯଜ୍ଞୋ ବିଧୀଯତେ। ଦୈବତଂ ହି ମହଚ୍ଛ୍ରଦ୍ଧା ପବିତ୍ରଂ ଯଜତାଂ ଚ ଯତ୍। ଦୈବତଂ ହି ପରଂ ବିପ୍ରାଃ ସ୍ବେନସ୍ବେନ ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-59-44 (67239) ଅଯଜନ୍ନିହ ସତ୍ରୈସ୍ତେ ତୈସ୍ତୈଃ କାମୈଃ ସମାହିତାଃ। ସଂସୃଷ୍ଟା ବ୍ରାହ୍ମଣୈରେବ ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ସୃଷ୍ଟଯଃ॥ 12-59-45 (67240) ଦେବାନାମପି ଯେ ଦେବା ଯଦ୍ବ୍ରୂଯୁସ୍ତେ ପରଂ ହିତମ୍। ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଣୈଃ ସର୍ବଯଜ୍ଞାଃ ସଂସୃଜ୍ଯନ୍ତେ ନ କାମ୍ଯଯା॥ 12-59-46 (67241) ଋଗ୍ଯଜୁଃ ସାମବିତ୍ପୂଜ୍ଯୋ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ଯାଦ୍ଦେବବଦ୍ଦ୍ବିଜଃ। ଅନୃଗ୍ଯଜୁରସାମା ଚ ପ୍ରାଜାପତ୍ଯ ଉପଦ୍ରବଃ। ଯଜ୍ଞୋ ମନୀଷଯା ତାତ ସର୍ବବର୍ଣେଷୁ ଭାରତ॥ 12-59-47 (67242) ନାସ୍ଯ ଯଜ୍ଞକୃତୋ ଦେବା ଈହନ୍ତେ ନେତରେ ଜନାଃ। ତତଃ ସର୍ବେଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଯଜ୍ଞୋ ବିଧୀଯତେ॥ 12-59-48 (67243) ସ୍ବଂ ଦୈବତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସ୍ବେନ ନିତ୍ଯଂ ପରାନ୍ବର୍ଣାନଯଜନ୍ନୈବମାସୀତ୍। ଅଧରୋ ବିତାନସ୍ତ୍ବଥ ତତ୍ର ସୃଷ୍ଟୋ ନ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ରାଜନ୍॥ 12-59-49 (67244) ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଣା ଋଜବୋ ଜ୍ଞାତିବର୍ଣାଃ ସଂସୃଜ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ଯ ବିକାର ଏବ। ଏକଂ ସାମ ଯଜୁରେକମୃଗେକା ବିପ୍ରଶ୍ବୈକୋ ନିଶ୍ଚଯେ ତେଷୁ ସୃଷ୍ଟଃ॥ 12-59-50 (67245) ଅତ୍ର ଗାଥା ଯଜ୍ଞଗୀତାଃ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ବୈଖାନସାନାଂ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ମୁନୀନାଂ ଯଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛତାମ୍॥ 12-59-51 (67246) ଉଦିତେଽନୁଦିତେ ବାଽପି ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ବହ୍ନିଂ ଜୁହୋତି ଧର୍ମେଣ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବୈ କାରଣଂ ମହତ୍॥ 12-59-52 (67247) ଯତ୍ସ୍କନ୍ନମସ୍ଯ ତତ୍ପୂର୍ବଂ ଯଦସ୍କନ୍ନଂ ତଦୁତ୍ତରମ୍। ବହୂନି ଯଜ୍ଞରୂପାଣି ନାନାକର୍ମଫଲାନି ଚ॥ 12-59-53 (67248) ତାନି ଯଃ ସଂପ୍ରଜାନାତି ଜ୍ଞାନନିଶ୍ଚଯନିଶ୍ଚିତଃ। ଦ୍ବିଜାତିଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଯୋପେତଃ ସ ଯଷ୍ଟୁଂ ପୁରୁଷୋଽର୍ହତି॥ 12-59-54 (67249) ସ୍ତେନୋ ବା ଯଦି ବା ପାପୋ ଯଦି ବା ପାପକୃତ୍ତମଃ। ଯଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛତି ଯଜ୍ଞଂ ଯଃ ସାଧୁମେବ ବଦନ୍ତି ତମ୍॥ 12-59-55 (67250) ଋଷଯସ୍ତଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସାଧୁ ଚୈତଦସଂଶଯମ୍। ସର୍ବଥା ସର୍ବଦା ବର୍ଣୈର୍ଯଷ୍ଟବ୍ଯମିତି ନିର୍ଣଯଃ॥ 12-59-56 (67251) ନ ହି ଯଜ୍ଞସମଂ କିଂଚିତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବିଦ୍ଯତେ। ତସ୍ମାଦ୍ଯଷ୍ଟବ୍ଯମିତ୍ଯାହୁଃ ପୁରୁଷେଣାନସୂଯତା। ଶ୍ରଦ୍ଧାପବିତ୍ରମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଯଥାଶକ୍ତି ଯଥେଚ୍ଛଯା॥ ॥ 12-59-57 (67252) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 59॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-59-2 ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ ଅନୁଲୋମବିଲୋମଜାଦୀନାମ୍। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ଯେ ଆଶ୍ରମାଃ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଚତ୍ବାର ଆଶ୍ରମାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତ୍ରଯୋ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଦ୍ବୌ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯୈକ ଇତି ତେଷାମ୍॥ 12-59-11 ତତ୍ରାଧ୍ଯଯନେ। ତାବତୈବ ନୈଷ୍ଠିକଃ କୃତାର୍ଥୋ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-59-12 ସ୍ବଯମୁପାଗତେ ବିତ୍ତେ ଦାରକ୍ରିଯାପୂର୍ବକଂ ଅପତ୍ଯସଂତାନମିଚ୍ଛେତ୍ସ ଇତ୍ଯାହ ଦ୍ବାଭ୍ଯାଂ ତଂ ଚେଦିତି॥ 12-59-27 ଷଣ୍ଣାଂ ଧେନୂନାଂ ରକ୍ଷକୋ ବୈଶ୍ଯ ଏକସ୍ଯାଃ କ୍ଷୀରଂ ସ୍ବବେତନଂ ହରେତ୍। ଶତସ୍ଯ ରକ୍ଷକୋ ବର୍ଷେ ଏକଂ ଗୋବୃଷଭମିଥୁନଂ ବେତନଂ ହରେତ୍। ଲବ୍ଧାଚ୍ଚ ସପ୍ତମଂ ଭାଗମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ବାଣିଜ୍ଯେ ତୁ ଲବ୍ଧାତ୍ସପ୍ତମଂ ଭାଗଂ ଧନିକାଦ୍ଧରେତ୍। ଗବଯାଦିଶୃଙ୍ଗବାଣିଜ୍ଯେ ଲାଭାତ୍ସପ୍ତମମେବ। ଖୁରେ ପଶୁବିଶେଷଖୁରେ ମହାମୂଲ୍ଯେ କଲା ଷୋଡଶୋ ଭାଗ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-59-28 ଏବଂ ସସ୍ଯାନାମପି ସପ୍ତମମେବାଂଶଂ ହରେତ୍॥ 12-59-33 କୁର୍ବୀତ ସଂଚଯାନିତ୍ଯପକୃଷ୍ଯତେ॥ 12-59-35 ଯାତଯାମାନି ଭୁକ୍ତଭୋଗାନି ଜୀର୍ଣାନୀତିଯାବତ୍॥ 12-59-37 ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ମଧ୍ଯେ ଯଂ କଂଚିତ୍ପ୍ରତି। ତେନ ଦ୍ବିଜାତିନା॥ 12-59-39 ଅତିରେକେଣ ସ୍ବକୁଟୁମ୍ବପୋଷଣାଦାଧିକ୍ଯେନ। ଭର୍ତା ପୋଷ୍ଟା॥ 12-59-41 ପାକଯଜ୍ଞୈଃ କ୍ଷୁଦ୍ରଯଜ୍ଞୈଃ। ଅବ୍ରତବାନ୍ ଶ୍ରୌତବ୍ରତୋପାଯହୀନଃ॥ 12-59-42 ସହସ୍ରାଣାଂ ଶତଂ ଲକ୍ଷଂ ପୂର୍ଣପାତ୍ରାଣି। ଶୂଦ୍ରଃ ପୈଲବନୋ ନାମେତି ଡ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-59-43 ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ ତ୍ରୈବର୍ଣିକାନାଂ ଯୋ ଯଜ୍ଞଃ ସ ତସ୍ଯୈବ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯୈବ ଭବତି ତସ୍ଯ ତତ୍ସେବକତ୍ବାତ୍॥ 12-59-45 ସୃଷ୍ଟଯଃ ସଂତାନାନି ତେନ ସର୍ବେଷାଂ ବର୍ଣାନାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଜତ୍ବାଦସ୍ତ୍ଯେବ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯାପି ଯଜ୍ଞେଽଧିକାର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-59-46 ଯଦ୍ବ୍ରୂଯୁସ୍ତେ ତତ୍ତେ ତବ ପରଂ ହିତମ୍। ବର୍ଣୈଃ ସଶୂଦ୍ରୈଃ। ସର୍ବଯଜ୍ଞାଃ ଶ୍ରୌତାଃ ସ୍ମାର୍ତାଶ୍ଚ ନ କାମ୍ଯଯା ସ୍ବଭାବାତ୍ସଂସୃଜ୍ଯନ୍ତ ଇତି ପୂର୍ବସ୍ଯୋପସଂହାରଃ॥ 12-59-47 ଦ୍ବିଜସ୍ତ୍ରୈବର୍ଣିକଃ ପୂଜ୍ଯଃ। ଶୂଦ୍ରେଣ ଉପଦ୍ରବତୀତି ତତ୍ସମୀପଗାମିତ୍ବାଦୁପଦ୍ରବୋ ଦାସଃ ଶୂଦ୍ରଃ ସ ବେଦହୀନୋଽପି ପ୍ରାଜାପତ୍ଯଃ ପ୍ରଜାପତିଦେବତାକଃ। ଯଥାଗ୍ନେଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଐନ୍ଦ୍ରଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ତଦ୍ବତ୍। ତଥାଚ ମାନସେ ଦେବତୋଦ୍ଦେଶେନ ଦ୍ରବ୍ଯତ୍ଯାଗାତ୍ମକେ ଯଜ୍ଞେ ସର୍ବେ ବର୍ଣା ଅଧିକ୍ରିଯନ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-59-48 ଅସ୍ଯ ମାନସଯଜ୍ଞକର୍ତୁର୍ଦେବା ଇତରେ ଜନାଶ୍ଚ ନ ଈହନ୍ତେ ଇତି ନ ଅପିତୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂତତ୍ବାତ୍ସର୍ବେପ୍ଯସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେ ଭାଗଂ କାମଯନ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-59-49 ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ରଯାଣାମପି ବର୍ଣାନାଂ ସ୍ବମସାଧାରଣଂ ଦୈବତମତଃ କାରଣାତ୍ତେ ଯାଗଂ କୃତବନ୍ତଏବ॥ 12-59-50 ସର୍ବେଽପି ବର୍ଣା ଋଜବଃ ସାଧବଏବ ଯଜ୍ଞସଂଯୋଗାତ୍। ଏବଂ ଧର୍ମସାମ୍ଯେଽପି ଜ୍ଞାତିସାମ୍ଯଂ ନାସ୍ତୀତ୍ଯାଶଂକ୍ଯାହ। ଜ୍ଞାତିବର୍ମା ଅପି କ୍ଷତ୍ରିଯବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରାସ୍ତସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯୈବ ବିକାରେ କ୍ଷତ୍ରିଯାଦିକନ୍ଯାସୂତ୍ପନ୍ନେ ମୂର୍ଧାଭିଷିକ୍ତାଦୌ ସଂସୃଜ୍ଯନ୍ତଏବ। ତେନ ଧର୍ମତୋ ଜନ୍ମତଶ୍ଚ ସର୍ବେ ବର୍ଣା ବ୍ରାହ୍ମଣସଂସୃଷ୍ଟା ଇତି ସ୍ଥିତମ୍। ତତ୍ର ହେତୁମାହ ଏକ ଇତି। ତେଷୁ ତତ୍ତ୍ବନିଶ୍ଚଯେ କ୍ରିଯମାଣେ ଏକୋ ବିପ୍ରୋ ବ୍ରହ୍ମୈବ ପ୍ରଥମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସୃଷ୍ଟୋ ଜାତଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣସଂତତିତ୍ବାତ୍ସର୍ବେଽପ୍ଯେତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏବେତ୍ଯର୍ଥଃ। ତତ୍ର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଃ। ଏକଂ ସାମେତି। ଅକାରୋ ବୈ ସର୍ବା ବାକ୍ସୈଷା ସ୍ପର୍ଶୋଷ୍ମଭିର୍ବ୍ଯଜ୍ଯମାନା ବହ୍ନୀ ନାନାରୂପା ଭବତୀତି ଶ୍ରୁତେରେକମକାରରୂପମେବାକ୍ଷରଂ ଯଥା ସାମାଦିରୂପଂ ତଥା ବ୍ରହ୍ମୈବ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦିରୂପମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଣାଦ୍ବହବୋ ରାଜଧର୍ମାଃ ସଂସୃଜ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ଯ ବିପାକ ଏଷଃ। ଏକଂ ସାମ ଯଜୁରେକମୃଗେକା ବିପ୍ରଶ୍ଚୈକୋ ନିଶ୍ଚଯସ୍ତେଷୁ ଦୃଷ୍ଟଃ ଇତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-59-51 ଯଜ୍ଞଗୀତା ବିଷ୍ଣୁଗୀତାଃ॥ 12-59-53 ବହ୍ବୃଚବ୍ରାହ୍ମଣେ ଷୋଡଶକମଗ୍ନିହୋତ୍ରମୁକ୍ତମ୍। ତତ୍ର ମାରୁତଂ ବିଷ୍ଯନ୍ଦମାନମିତି ସ୍କନ୍ନମପି ମରୁଦ୍ଦୈବତ୍ଯଂ ଭବତୀତି ତତ୍ପୂର୍ବମାଦ୍ଯମଗ୍ନିହୋତ୍ରଂ ଯଦସ୍କନ୍ନଂ ଯଥାବିଧିହୁତମୁତ୍ତର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟମ୍॥ ବହୂନୀତି ରୌଦ୍ରାଦୀନି॥ 12-59-54 ତାନି ଷୋଡଶାଽଗ୍ନିହୋତ୍ରରୂପାଣି॥ 12-59-55 ଯଜ୍ଞଂ ବିଷ୍ଣୁମ୍। ଯଷ୍ଟୁଂ ଯଜ୍ଞଦାନାଦିନା ଆରାଧିତୁମ୍॥ 12-59-57 ଶ୍ରଦ୍ଧାପବିତ୍ରଂ ଯଥା ସ୍ଯାତ୍ତଥା ଯଷ୍ଟବ୍ଯମିତି ସଂବନ୍ଧଃ। ଆଶ୍ରିତ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରମିତି ଶେଷଃ॥

12-60-0 (80753) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-60-0x (6684) ଆଶ୍ରମାଣାଂ ମହାବାହୋ ଶୃଣୁ ସତ୍ଯପରାକ୍ରମ। ଚତୁର୍ଣାମପି ନାମାନି କର୍ମାଣି ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-60-1 (80754) ବାନପ୍ରସ୍ଥଂ ଭୈକ୍ଷଚର୍ଯଂ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଂ ଚ ମହାଶ୍ରମମ୍। ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯାଶ୍ରମଂ ପ୍ରାହୁଶ୍ଚତୁର୍ଥଂ ବ୍ରହ୍ମଣେରିତମ୍॥ 12-60-2 (80755) ଚୂଡାକରଣସଂସ୍କାରଂ ଦ୍ବିଜାତିତ୍ବମବାପ୍ଯ ଚ। ଆଧାନାଦୀନି କର୍ମାଣି ପ୍ରାପ୍ଯ ବେଦାନଧୀତ୍ଯ ଚ॥ 12-60-3 (80756) ସଦାରୋ ବାଽପ୍ଯଦାରୋ ବା ବିନୀତଃ ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ବାନପ୍ରସ୍ଥାଶ୍ରମଂ ଗଚ୍ଛେତ୍କୃତକୃତ୍ଯୋ ଗୃହାଶ୍ରମାତ୍॥ 12-60-4 (80757) ତତ୍ରାରଣ୍ଯକଶାସ୍ତ୍ରାଣି ସମଧୀତ୍ଯ ସ ଧର୍ମବିତ୍। ଊର୍ଧ୍ବରେତାଃ ପ୍ରଜା ହିତ୍ବା ଗଚ୍ଛତ୍ଯକ୍ଷରସାତ୍ମତାମ୍॥ 12-60-5 (80758) ଏତାନ୍ଯେବ ନିମିତ୍ତାନି ମୁନୀନାମୂର୍ଧ୍ବରେତସାମ୍। କର୍ତବ୍ଯାନୀହ ବିପ୍ରେଣ ରାଜନ୍ନାଦୌ ବିପଶ୍ଚିତା॥ 12-60-6 (80759) ଚରିତବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ବିଶାଂପତେ। ଭୈକ୍ଷଚର୍ଯାସ୍ବଧୀକାରଃ ପ୍ରଶସ୍ତୋ ଦେହମୋକ୍ଷଣେ॥ 12-60-7 (80760) ଯତ୍ରାସ୍ତମିତଶାଯୀ ସ୍ଯାନ୍ନିରଗ୍ନିରନିକେତନଃ। ଯଥୋପଲବ୍ଧଜୀବୀ ସ୍ଯାନ୍ମୁନିର୍ଦାନ୍ତୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ 12-60-8 (80761) ନିରାଶୀର୍ନିର୍ନମସ୍କାରୋ ନିର୍ଭୋଗୋ ନିର୍ବିକାରବାନ୍। ବିପ୍ରଃ କ୍ଷେମାଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଗଚ୍ଛତ୍ଯକ୍ଷରସାତ୍ମତାମ୍॥ 12-60-9 (80762) ଅଧୀତ୍ଯ ବେଦାନ୍କୃତସର୍ବକୃତ୍ଯଃ ସଂତାନମୁତ୍ପାଦ୍ଯ ସୁଖାନି ଭୁକ୍ତ୍ବା। ସମାହିତଃ ପ୍ରଚରେଦ୍ଦୁଶ୍ଚରଂ ତଂ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଧର୍ମଂ ମୁନିଧର୍ମଜୁଷ୍ଟମ୍॥ 12-60-10 (80763) ସ୍ବଦାରତୁଷ୍ଟସ୍ତ୍ବୃତୁକାଲଗାମୀ ନିଯୋଗସେବୀ ନ ଶଠୋ ନ ଜିହ୍ନଃ। ମିତାଶନୋ ଦେବରତଃ କୃତଜ୍ଞଃ ସତ୍ଯୋ ମୃଦୁଶ୍ଚାନୃଶଂସଃ କ୍ଷମାବାନ୍॥ 12-60-11 (80764) ଦାନ୍ତୋ ବିଧେଯୋ ହବ୍ଯକବ୍ଯାପ୍ରମତ୍ତୋ ହ୍ଯନ୍ନସ୍ଯ ଦାତା ସତତଂ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ। ଅମତ୍ସରୀ ସର୍ବଲିଙ୍ଗପ୍ରଦାତା ବୈତାନନିତ୍ଯଶ୍ଚ ଗୃହାଶ୍ରମୀ ସ୍ଯାତ୍॥ 12-60-12 (80765) ଅଥାତ୍ର ନାରାଯଣଗୀତମାହୁ ର୍ମହର୍ଷଯସ୍ତାତ ମହାନୁଭାବାଃ। ମହାର୍ଥମତ୍ଯନ୍ତତପଃ ପ୍ରଯୁକ୍ତଂ ତଦୁଚ୍ଯମାନଂ ହି ମଯା ନିବୋଧ॥ 12-60-13 (80766) ସତ୍ଯାର୍ଜବଂ ଚାତିଥିପୂଜନଂ ଚ ଧର୍ମସ୍ତଥାର୍ଥଶ୍ଚ ରତିଃ ସ୍ବଦାରୈଃ। ନିଷେବିତବ୍ଯାନି ସୁଖାନି ଲୋକେ ହ୍ଯସ୍ମିନ୍ପରେ ଚୈବ ମତଂ ମମୈତତ୍॥ 12-60-14 (80767) ଭରଣଂ ପୁତ୍ରଦାରାଣାଂ ବେଦାନାଂ ଚାନୁପାଲନମ୍। ସେବତାମାଶ୍ରମଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବଦନ୍ତି ପରମର୍ଷଯଃ॥ 12-60-15 (80768) ଏବଂ ହି ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଯଜ୍ଞଶୀଲୋ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମଧ୍ଯାବସତେ ଯଥାବତ୍। ଗୃହସ୍ଥବୃତ୍ତିଂ ପ୍ରତିଗାହ୍ଯ ସମ୍ଯ କ୍ସ୍ବର୍ଗେ ବିଶୁଦ୍ଧଂ ଫଲମଶ୍ନୁତେ ସଃ॥ 12-60-16 (80769) ତସ୍ଯ ଦେହଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଇଷ୍ଟକାମାକ୍ଷଯା ମତାଃ। ଆନନ୍ତ୍ଯାଯୋପକଲ୍ପନ୍ତେ ସର୍ବତୋକ୍ଷିଶିରୋମୁଖାଃ॥ 12-60-17 (80770) ବସନ୍ନେକୋ ଜପନ୍ନେକଃ ସର୍ବାନ୍ବେଦାନ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଏକସ୍ମିନ୍ନେବ ଚାଚାର୍ଯେ ଶୁଶ୍ରୂଷୁର୍ମଲପଙ୍କବାନ୍॥ 12-60-18 (80771) ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ବ୍ରତୀ ନିତ୍ଯଂ ନିତ୍ଯଂ ଦୀକ୍ଷାପରୋ ବଶୀ। `ଗୁରୁଚ୍ଛାଯାନୁଗୋ ନିତ୍ଯମଧୀଯାନଃ ସୁଯନ୍ତ୍ରିତଃ।' ଅବିଚାଲ୍ଯବ୍ରତୋପେତଂ କୃତ୍ଯଂ କୁର୍ବନ୍ବସେତ୍ସଦା॥ 12-60-19 (80772) ଶୁଶ୍ରୂଷାଂ ସତତଂ କୁର୍ବନ୍ଗୁରୋଃ ସଂପ୍ରଣମେତ ଚ। ଷଟ୍କର୍ମସ୍ବନିବୃତ୍ତଶ୍ଚ ନ ପ୍ରବୃତ୍ତଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-60-20 (80773) ନାଚରତ୍ଯଧିକାରେଣ ସେବେତ ଦ୍ବିଷତୋ ନ ଚ। ଏଷୋଽଽଶ୍ରମପଦସ୍ତାତ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣ ଇଷ୍ଯତେ॥ ॥ 12-60-21 (80774) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 60॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-60-2 କ୍ରମୋ ନ ବିବକ୍ଷିତଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ବୃତମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-60-5 ଅକ୍ଷରସାମ୍ଯତମିତି ଟ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-60-6 ଏତାନି ଦ୍ବିଜତ୍ବାବାପ୍ତ୍ଯାଦୀନି॥ 12-60-7 ମଧ୍ଯମମାଶ୍ରମଦ୍ବଯମନିତ୍ଯମିତ୍ଯାହ ଚରିତେତି॥ 12-60-11 ଶଠୋ ଧୂର୍ତଃ। ଜିହ୍ନଃ କୁଟିଲଃ॥ 12-60-12 ବିଧେଯଃ ଗୁରୁଶାସ୍ତ୍ରାଜ୍ଞାପାଲକଃ। ଅପ୍ରମତ୍ତଃ ଅବହିତଃ। ସର୍ବେଭ୍ଯୋ ଲିଙ୍ଗଯୁକ୍ତେଭ୍ଯ ଆଶ୍ରମେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦାତାଽନ୍ନାଦେଃ। ଲିଙ୍ଗପ୍ରଦାତେତି ମଧ୍ଯମପଦଲୋପୀ ସମାସଃ। ବୈତାନଂ ଶ୍ରୌତକର୍ମ ତତ୍ର ନିତ୍ଯଃ॥ 12-60-17 କାମାଃ ଅକ୍ଷଯା ଇତି ଚ୍ଛେଦଃ। ସଂଧିରାର୍ଷଃ। ସର୍ବତୋକ୍ଷିଶିରୋମୁଖା ଇତ୍ଯନେନ ଯତ୍ରଯ ଦେଶେ କାଲେ ବା ଯୋଗ୍ଯଂ ସଂକଲ୍ପଯତି ତତ୍ସର୍ବଂ ସଦ୍ଯ ଉପତିଷ୍ଠତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-61-0 (80775) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-61-0x (6685) ପୁନଃ ଶିବାନ୍ମହୋଦର୍କାନହିଂସ୍ରାଂଲ୍ଲୋକସଂମତାନ୍। ବ୍ରୂହି ଧର୍ମାନ୍ସୁଖୋପାଯାନ୍ମଦ୍ବିଧାନାଂ ସୁଖାବହାନ୍॥ 12-61-1 (80776) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-61-2x (6686) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ତୁ ଚତ୍ବାରସ୍ତ୍ବାଶ୍ରମା ବିହିତାଃ ପ୍ରଭୋ। ବର୍ଣାସ୍ତାନ୍ନାନୁବର୍ତନ୍ତେ ତ୍ରଯୋ ଭାରତସତ୍ତମ॥ 12-61-2 (80777) ଉକ୍ତାନି କର୍ମାଣି ବହୂନି ରାଜ ନ୍ସ୍ବର୍ଗ୍ଯାଣି ରାଜନ୍ଯପରାଯଣାନି। ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ଯ ସର୍ବସ୍ଯ ବିଧୌ ସ୍ମୃତାନି କ୍ଷାତ୍ରେ ହି ସର୍ବଂ ବିହିତଂ ଯଥାବତ୍॥ 12-61-3 (80778) କ୍ଷାତ୍ରାଣି ବୈଶ୍ଯାନି ଚ ସେବମାନଃ ଶୌଦ୍ରାଣି କର୍ମାଣି ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସତ୍। ଅସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକେ ନିନ୍ଦିତୋ ମନ୍ଦଚେତାଃ। ପରେ ଚ ଲୋକେ ନିରଯଂ ପ୍ରଯାତି॥ 12-61-4 (80779) ଯା ସଂଜ୍ଞା ବିହିତା ଲୋକେ ଦାସେ ଶୁନି ବୃକେ ପଶୌ। ବିକର୍ମଣି ସ୍ଥିତେ ବିପ୍ରେ ତାଂ ସଂଜ୍ଞାଂ କୁରୁ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-61-5 (80780) ଷଟ୍କର୍ମସଂପ୍ରବୃତ୍ତସ୍ଯ ଆଶ୍ରମେଷୁ ଚତୁର୍ଷ୍ବପି। ସର୍ବଧର୍ମୋପପନ୍ନସ୍ଯ ତଦ୍ଭୂତସ୍ଯ କୃତାତ୍ମନଃ॥ 12-61-6 (80781) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ବିଶୁଦ୍ଧସ୍ଯ ତପସ୍ଯଭିରତସ୍ଯ ଚ। ନିରାଶିଷୋ ବଦାନ୍ଯସ୍ଯ ଲୋକା ହ୍ଯକ୍ଷରସଂଜ୍ଞିତାଃ॥ 12-61-7 (80782) ଯୋ ଯସ୍ମିନ୍କୁରୁତେ କର୍ମ ଯାଦୃଶଂ ଯେନ ଯତ୍ର ଚ। ତାଦୃଶଂ ତାଦୃଶେନୈବ ସଗୁଣଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 12-61-8 (80783) ବୃଦ୍ଧ୍ଯା କୃଷିବଣିକ୍ତ୍ବେନ ଜୀବସଂଜୀବନେନ ଚ। ବେତ୍ତୁମର୍ହସି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସ୍ବାଧ୍ଯାତ୍ମଗୁଣିତେନ ଚ॥ 12-61-9 (80784) କାଲସଂଚୋଦିତଃ କାଲେ କାଲପର୍ଯାଯନିଶ୍ଚିତଃ। ଉତ୍ତମାଧମମଧ୍ଯାନି କର୍ମାଣି କୁରୁତେଽବଶଃ॥ 12-61-10 (80785) ଅନ୍ତବନ୍ତି ପ୍ରଦାନାନି ପରଂ ଶ୍ରେଯସ୍କରାଣି ଚ। ସ୍ବକର୍ମବିହିତୋ ଲୋକୋ ହ୍ଯକ୍ଷରଃ ସର୍ବତୋମୁଖଃ॥ ॥ 12-61-11 (80786) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 61॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-61-6 ଷଟ୍କର୍ମାଣି ପ୍ରାଣାଯାମଃ ପ୍ରତ୍ଯାହାରୋ ଧ୍ଯାନଂ ଧାରଣା ତର୍କ ସମାଧିରିତି। ଇଜ୍ଯାଦୀନାମାଶ୍ରମାନ୍ତରେଷ୍ବଯୋଗାତ୍। ସର୍ବଧର୍ମୋଽହିଂସା॥ 12-61-7 ତପସି ବିଚାରେ। ଅକ୍ଷରସଂଜ୍ଞିତାଃ ଅକ୍ଷଯାଃ॥ 12-61-8 ଯଃ ପୁମାନ୍ଯସ୍ମିନ୍ନବସ୍ଥାବିଶେଷେ ଯତ୍ର ଦେଶେ କାଲେ ବା ଯେନ ଫଲେନ ନିମିତ୍ତେନ ଯତ୍କର୍ମ କରୋତି ସାଧ୍ବସାଧୁ ବା ତତ୍ସକଲଂ ଲୋଭାଚ୍ଚିରାଭ୍ଯାସାଚ୍ଚ ସଗୁଣମେବେତି ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ ନତ୍ବିଦଂ ନିନ୍ଦ୍ଯମିତି ତତୋ ବିରଜ୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-61-9 ଜୀବୈ ସଂଜୀବନଂ ମୃଗଯାଜୀବିତ୍ବଂ ତେନ। ବୃଭ୍ଦ୍ଯାଦିଭିଃ ସମାନମିତି ହେତ୍ତୁମର୍ହସି ଉକ୍ତହେତୋରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-61-10 କାଲେନ ପର୍ଯେତ୍ଯାବିର୍ଭବତୀତି କାଲପର୍ଯାଯଃ ପ୍ରାଗ୍ଭବୀଯୋ ବାସନାସମୂହସ୍ତେନ ନିଶ୍ଚିତଃ॥

12-62-0 (67253) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-62-0x (5481) ଜ୍ଯାକର୍ଷଣଂ ଶତ୍ରୁନିବର୍ହଣଂ ଚ କୃପିର୍ବଣିଜ୍ଯା ପଶୁପାଲନଂ ଚ। ଶୁଶ୍ରୂଷଣଂ ଚାପି ତଥାଽର୍ଥହେତୋ ରକାର୍ଯମେତତ୍ପରମଂ ଦ୍ବିଜସ୍ଯ॥ 12-62-1 (67254) ସେବ୍ଯଂ ତୁ ବ୍ରହ୍ମ ଷଟ୍କର୍ମ ଗୃହସ୍ଥେନ ମନୀଷିଣା। କୃତକୃତ୍ଯସ୍ଯ ଚାରଣ୍ଯେ ବାସୋ ବିପ୍ରସ୍ଯ ଶସ୍ଯତେ॥ 12-62-2 (67255) ରାଜପ୍ରେଷ୍ଯଂ କୃଷିଧନଂ ଜୀବନଂ ଚ ବଣିଜ୍ଯଯା। କୌଟିଲ୍ଯଂ କୌଲଟେଯଂ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ବିଗର୍ହିତମ୍॥ 12-62-3 (67256) ଶୂଦ୍ରୋ ରାଜନ୍ଭବତି ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧୁ ର୍ଦୁଶ୍ଚାରିତ୍ରୋ ଯଶ୍ଚ ଧର୍ମାଦପେତଃ। ବୃପଲୀପତିଃ ପିଶୁନୋ ନର୍ତନଶ୍ଚ। ଗ୍ରାମପ୍ରେଷ୍ଯୋ ଯଶ୍ଚ ଭବେଦ୍ବିକର୍ମା॥ 12-62-4 (67257) `ଏବଂବିଧୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କୌରବେନ୍ଦ୍ର ବୃତ୍ତାପେତୋ ଯୋ ଭବେନ୍ମନ୍ଦଚେତାଃ। ' ଜପନ୍ବେଦାନଜପଂଶ୍ଚାପି ରାଜନ୍ ସମଃ ଶୂଦ୍ରୈର୍ଦାସବଚ୍ଚାପି ଭୋଜ୍ଯଃ। ଏତେ ସର୍ବେ ଶୂଦ୍ରସମା ଭବନ୍ତି ରାଜନ୍ନେତାନ୍ବର୍ଜଯେଦ୍ଦେବକୃତ୍ଯେ॥ 12-62-5 (67258) ନିର୍ମର୍ଯାଦେ ବାକ୍ଛଠେ କ୍ରୂରବୃତ୍ତୌ। ହିଂସାକାମେ ତ୍ଯକ୍ତବୃତ୍ତସ୍ବଧର୍ମୋ। ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଯାନି ଚାନ୍ଯାନି ରାଜନ୍ ଦେଯାନ୍ଯଦେଯାନି ଭବନ୍ତି ତସ୍ମିନ୍॥ 12-62-6 (67259) ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମୋ ବିହିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଦମଃ ଶୌଚଂ ଚାର୍ଜବଂ ଚାପି ରାଜନ୍। ତଥା ବିପ୍ରସ୍ଯାଶ୍ରମାଃ ସର୍ବ ଏବ ପୁରା ରାଜନ୍ବ୍ରହ୍ମଣା ସଂନିସୃଷ୍ଟାଃ॥ 12-62-7 (67260) ଯଃ ସ୍ଯାଦ୍ଦାନ୍ତଃ ସୋମପାଶ୍ଚାର୍ଯଶୀଲଃ ସାନୁକ୍ରୋଶଃ ସର୍ବସହୋ ନିରାଶୀଃ। ଋଜୁର୍ମୃଦୁରନୃଶଂସଃ କ୍ଷମାବାନ୍ ସ ବୈ ବିପ୍ରୋ ନେତରଃ ପାପକର୍ମା॥ 12-62-8 (67261) ବିପ୍ରଂ ବୈଶ୍ଯଂ ରାଜପୁତ୍ରଂ ଚ ରାଜନ୍ ଲୋକାଃ ସର୍ବେ ସଂଶ୍ରିତା ଧର୍ମକାମାଃ। ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଣାଞ୍ଜାତିଧର୍ମେଷୁ ସକ୍ତା ଞ୍ଜେତୁଂ ବିଷ୍ଣୁର୍ନେଚ୍ଛତି ପାଣ୍ଡୁପୁତ୍ର॥ 12-62-9 (67262) ଲୋକଶ୍ଚାଯଂ ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ନ ସ୍ଯା ଚ୍ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ବେଦବାଦାଶ୍ଚ ନ ସ୍ଯୁଃ। ସର୍ବାଶ୍ଚେଜ୍ଯାଃ ସର୍ବଲୋକକ୍ରିଯାଶ୍ଚ ସଦ୍ଯଃ ସର୍ବେ ଚାଶ୍ରମାଶ୍ଚୈବ ନ ସ୍ଯୁଃ॥ 12-62-10 (67263) ଯଚ୍ଚ ତ୍ରଯାଣାଂ ବର୍ଣାନାମିଚ୍ଛେଦାଶ୍ରମସେବନମ୍। କର୍ତୁମାଶ୍ରମଦୃଷ୍ଟାଂଶ୍ଚ ଧର୍ମାସ୍ତାଞ୍ଶୃଣୁ ପାଣ୍ଡବ॥ 12-62-11 (67264) ଶୁଶ୍ରୂଷୋଃ କୃତକାର୍ଯସ୍ଯ କୃତସଂତାନକର୍ମଣଃ। ଅଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାପ୍ଯ ରାଜାନଂ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଜଗତୀପତେ॥ 12-62-12 (67265) ଅଲ୍ପାନ୍ତରଗତସ୍ଯାପି ଦେଶଧର୍ମଗତସ୍ଯ ବା। ଆଶ୍ରମା ବିହିତାଃ ସର୍ବେ ବର୍ଜଯିତ୍ବା ନିରାଶିଷମ୍॥ 12-62-13 (67266) ଭୈକ୍ଷଚର୍ଯାଂ ନଚୈବାହୁସ୍ତସ୍ଯ ତଦ୍ଧର୍ମବାଦିନଃ। ତଥା ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ରାଜପୁତ୍ରସ୍ଯ ଚୈବ ହି॥ 12-62-14 (67267) କୃତକୃତ୍ଯୋ ବଯୋତୀତୋ ରାଜ୍ଞଃ କୃତପରିଶ୍ରମଃ। ବୈଶ୍ଯୋ ଗଚ୍ଛେଦନୁଜ୍ଞାତୋ ନୃପେଣାଶ୍ରମସଂଶ୍ରଯମ୍॥ 12-62-15 (67268) ବେଦାନଧୀତ୍ଯ ଧର୍ମେଣ ରାଜଶାସ୍ତ୍ରାଣି ଚାନଘ। ସଂତାନାଦୀନି କର୍ମାଣି କୃତ୍ବା ସୋମଂ ନିଷେବ୍ଯ ଚ॥ 12-62-16 (67269) ପାଲଯିତ୍ବା ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ଧର୍ମେଣ ବଦତାଂବର। ରାଜସୂଯାଶ୍ବମେଧାଦୀନ୍ମଖାନନ୍ଯାଂସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-62-17 (67270) ଆନଯିତ୍ବା ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଦକ୍ଷିଣଃ। ସଂଗ୍ରାମେ ବିଜଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ତଥାଽଲ୍ପଂ ଯଦି ବା ବହୁ॥ 12-62-18 (67271) ସ୍ଥାପଯିତ୍ବା ପ୍ରଜାପାଲଂ ପୁତ୍ରଂ ରାଜ୍ଯେ ଚ ପାଣ୍ଡବ। ଅନ୍ଯଗୋତ୍ରଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ବା କ୍ଷତ୍ରିଯଂ କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭ॥ 12-62-19 (67272) ଅର୍ଚଯିତ୍ବା ପିତୄଞ୍ଶ୍ରାଦ୍ଧୈଃ ପିତୃଯଜ୍ଞୈର୍ଯଥାବିଧି। ଦେବାନ୍ଯଜ୍ଞୈର୍ଋଷୀନ୍ବେଦୈରର୍ଚଯିତ୍ବା ତୁ ଯତ୍ନତଃ॥ 12-62-20 (67273) ଅନ୍ତକାଲେ ଚ ସଂପ୍ରାପ୍ତେ ଯ ଇଚ୍ଛେଦାଶ୍ରମାନ୍ତରମ୍। ସୋନୁପୂର୍ବ୍ଯାଶ୍ରମାନ୍ରାଜନ୍ଗତ୍ବା ସିଦ୍ଧିମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-62-21 (67274) ରାଜର୍ଷିତ୍ବେନ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଭୈକ୍ଷ୍ଯଚର୍ଯାଦ୍ଯସେବଯା। ଅପେତଗୃହଧର୍ମାପି ଚରେଜ୍ଜୀବିତକାମ୍ଯଯା॥ 12-62-22 (67275) ନ ଚୈତନ୍ନୈଷ୍ଠିକଂ କର୍ମ ତ୍ରଯାଣାଂ ଭୂରିଦକ୍ଷିଣ। ଚତୁର୍ଣାଂ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ପ୍ରାହୁରାଶ୍ରମବାସିନାମ୍॥ 12-62-23 (67276) ବାହ୍ବାଯତ୍ତଂ କ୍ଷତ୍ରିଯୈର୍ମାନବାନାଂ ଲୋକଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଧର୍ମମାସେବମାନୈଃ। ସର୍ବେ ଧର୍ମାଃ ସୋପଧର୍ମାସ୍ତ୍ରଯାଣାଂ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମଂ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରେ ଶୃଣୋମି॥ 12-62-24 (67277) ଯଥା ରାଜନ୍ହସ୍ତିପଦେ ପଦାନି ସଂଲୀଯନ୍ତେ ସର୍ବସତ୍ବୋଦ୍ଭବାନି। ଏବଂ ଧର୍ମାନ୍ରାଜଧର୍ମେଷୁ ସର୍ବାନ୍ ସର୍ବାବସ୍ଥାନ୍ସଂପ୍ରଲୀନାନ୍ନିବୋଧ॥ 12-62-25 (67278) ଅଲ୍ପାଶ୍ରଯାନଲ୍ପଫଲାନ୍ବଦନ୍ତି ଧର୍ମାନନ୍ଯାନ୍ଧର୍ମବିଦୋ ମନୁଷ୍ଯାଃ। ମହାଶ୍ରଯଂ ବହୁକଲ୍ଯାଣରୂପଂ କ୍ଷାତ୍ରଂ ଧର୍ମଂ ନେତରଂ ପ୍ରାହୁରାର୍ଯାଃ॥ 12-62-26 (67279) ସର୍ବେ ଧର୍ମା ରାଜଧର୍ମପ୍ରଧାନାଃ ସର୍ବେ ବର୍ଣାଃ ପାଲ୍ଯମାନା ଭବନ୍ତି। ସର୍ବସ୍ତ୍ଯାଗୋ ରାଜଧର୍ମେଷୁ ରାଜଂ ସ୍ତ୍ଯାଗଂ ଧର୍ମଂ ଚାହୁରଗ୍ର୍ଯଂ ପୁରାଣମ୍॥ 12-62-27 (67280) ମଜ୍ଜେତ୍ରଯୀ ଦଣ୍ଡନୀତୌ ହତାଯାଂ ସର୍ବେ ଧର୍ମାଃ ପ୍ରକ୍ଷଯେଯୁର୍ବିରୁଦ୍ଧାଃ। ସର୍ବେ ଧର୍ମାଶ୍ଚାଶ୍ରମାଣାଂ ହତାଃ ସ୍ଯୁଃ କ୍ଷାତ୍ରେ ନଷ୍ଟେ ରାଜଧର୍ମେ ପୁରାଣେ॥ 12-62-28 (67281) ସର୍ବେ ଭୋଗା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ଦୃଷ୍ଟାଃ ସର୍ବା ଦୀକ୍ଷା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ଚୋକ୍ତାଃ। ସର୍ବା ବିଦ୍ଯା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ଯୁକ୍ତାଃ ସର୍ବେ ଲୋକା ରାଜଧର୍ମେ ପ୍ରବିଷ୍ଟାଃ॥ 12-62-29 (67282) `ସର୍ବେ ଧର୍ମା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ଦୃଷ୍ଟାଃ ସର୍ବେ ଭୋଗା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ରାଜନ୍।' ସର୍ବେ ଯୋଗା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ଚୋକ୍ତାଃ ସର୍ବେ ଧର୍ମା ରାଜଧର୍ମେ ପ୍ରବିଷ୍ଟାଃ। ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମୋ ରାଜଧର୍ମାଦ୍ବିଶିଷ୍ଟୋ ନାନ୍ଯୋ ଲୋକେ ବିଦ୍ଯତେଽଜାତଶତ୍ରୋ॥ 12-62-30 (67283) ସର୍ବାଣ୍ଯେତାନି କର୍ମାଣି କ୍ଷାତ୍ରେ ଭରତସତ୍ତମ। ଭବନ୍ତି ଜୀବଲୋକାଶ୍ଚ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ॥ 12-62-31 (67284) ଯଥା ଜୀବାଃ ପ୍ରାକୃତୈର୍ବଧ୍ଯମାନା ଧର୍ମଶ୍ରୁତୀନାମୁପପୀଡନାଯ। ଏବଂ ଧର୍ମା ରାଜଧର୍ମୈର୍ବିଯୁକ୍ତାଃ ସଂଚିନ୍ବନ୍ତୋ ନାଦ୍ରିଯନ୍ତେ ସ୍ବଧର୍ମମ୍॥ ॥ 12-62-32 (67285) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 62॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-62-3 କୌଟିଲ୍ଯମନାର୍ଜବମ୍। କୌଲଟେଯଂ କୁଲଟାପ୍ରଧାନଂ ଜାରକର୍ମ। କୁସୀଦଂ ଚ ବିବର୍ଜଯେତ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର କୁସୀଦଂ ବୃଦ୍ଧିଜୀବିକାମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-62-5 ରାଜପ୍ରେଷ୍ଯାଦିର୍ବେଦାନ୍ ଜପନ୍ନଜପନ୍ବା ଶୂଦ୍ରଇବ ପଙ୍କ୍ତେର୍ବହିର୍ଭୋଜନୀଯ ଏବେତି ଭାବଃ॥ 12-62-11 ଯୋ ରାଜା ତ୍ରଯାଣାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରାଣାଂ ସ୍ବରାଜ୍ଯେ ଆଶ୍ରମଧର୍ମସେବନଂ ଯଥୋକ୍ତଂ ଇଚ୍ଛେତ୍ ତେନାବଶ୍ଯଜ୍ଞାତବ୍ଯାନ୍ଧର୍ମାଞ୍ଶୃଣୁ॥ 12-62-12 ଶୁଶ୍ରୂଷୋର୍ବେଦାନ୍ତେଷ୍ବନଧିକାରାତ୍ପୁରାଣଦ୍ବାରା ଆତ୍ମାନଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛୋଃ। କୃତକାର୍ଯସ୍ଯ ଯାବଚ୍ଛରୀରସାମର୍ଥ୍ଯଂ ସେବିତତ୍ରୈବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ॥ 12-62-13 ଅଲ୍ପାନ୍ତରଗତସ୍ଯ ଆଚାରନିଷ୍ଠଯା ତ୍ରୈବର୍ଣିକସମସ୍ଯ ଆଶ୍ରମାଃ ସର୍ବେ ବିହିତାଃ। ଶୂଦ୍ରୋଽପି ନୈଷ୍ଠିକଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ବାନପ୍ରସ୍ଥଂ ବା ସକଲବିକ୍ଷେପକକର୍ମତ୍ଯାଗରୂପଂ ସଂନ୍ଯାସଂ ବାଽନୁତିଷ୍ଠେଦେବ। ନିରାଶିଷଂ ଶାନ୍ତିଦାନ୍ତ୍ଯାଦିକଲ୍ଯାଣଗୁଣରହିତମ୍॥ 12-62-22 ଅପେତଗୃହଧର୍ମୋଽପୀତି ଖ. ପାଠଃ॥

12-63-0 (80787) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-63-0x (6687) ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯଧର୍ମାଶ୍ଚ ଯତିଧର୍ମାଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବ। ଲୋକବେଦୋତ୍ତରାଶ୍ଚୈବ କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମେ ସମାହିତାଃ॥ 12-63-1 (80788) ସର୍ବାଣ୍ଯେତାନି କର୍ମାଣି କ୍ଷାତ୍ରେ ଭରତସତ୍ତମ। ନିରାଶିଷୋ ଜୀବଲୋକାଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେ ବ୍ଯବସ୍ଥିତେ॥ 12-63-2 (80789) ଅପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ବହୁଫଲଂ ଧର୍ମମାଶ୍ରମବାସିନାମ୍। ପ୍ରରୂପଯନ୍ତି ତଦ୍ଭାବମାଗମୈରେବ ଶାଶ୍ବତମ୍॥ 12-63-3 (80790) ଅପରେ ବଚନୈଃ ପୁଣ୍ଯୈର୍ବାଦିନୋ ଲୋକନିଶ୍ଚଯେ। ଅନିଶ୍ଚଯଜ୍ଞା ଧର୍ମାଣାମଦୃଷ୍ଟାନ୍ତେ ପରେ ରତାଃ॥ 12-63-4 (80791) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଫଲଭୂଯିଷ୍ଠମାତ୍ମସାକ୍ଷିକମଚ୍ଛଲମ୍। ସର୍ବଲୋକହିତଂ ଧର୍ମଂ କ୍ଷତ୍ରିଯେଷୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-63-5 (80792) ଧର୍ମାଶ୍ରମେଽଧ୍ଯବସିନାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଥା ତ୍ରଯାଣାଂ ବର୍ଣାନାଂ ସଂଖ୍ଯାତୋପଶ୍ରୁତିଃ ପୁରା। ରାଜଧର୍ମେଷ୍ବନୁମତା ଲୋକାଃ ସୁଚରିତୈଃ ସହ॥ 12-63-6 (80793) ଉଦାହୃତଂ ତେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଯଥା ବିଷ୍ଣୁଂ ମହୌଜସମ୍। ସର୍ବଭୂତେଶ୍ବରଂ ଦେବଂ ବ୍ରାହ୍ମଂ ନାରାଯଣଂ ପୁରା। ଜଗ୍ମୁଃ ସୁବହୁଶଃ ଶୂରା ରାଜାନୋ ଦଣ୍ଡନୀତଯେ॥ 12-63-7 (80794) ଏକୈକମାତ୍ମନଃ କର୍ମ ତୁଲଯିତ୍ବାଶ୍ରମଂ ପୁରା। ଜାନଃ ପର୍ଯୁପାସନ୍ତ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତବଚନେ ସ୍ଥିତାଃ॥ 12-63-8 (80795) ସାଧ୍ଯା ଦେବା ବସବଶ୍ଚାଶ୍ବିନୌ ଚ ରୁଦ୍ରାଶ୍ଚ ବିଶ୍ବେ ମରୁତାଂ ଗଣାଶ୍ଚ। ସୃଷ୍ଟାଃ ପୁରା ହ୍ଯାଦିଦେବେନ ଦେବାଃ କ୍ଷାତ୍ରେ ଧର୍ମେ ବର୍ତଯନ୍ତେ ଚ ସିଦ୍ଧାଃ॥ 12-63-9 (80796) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଧର୍ମମର୍ଥବିନିଶ୍ଚଯେ। ନିର୍ମର୍ଯାଦେ ବର୍ତମାନେ ଦାନବୈକାର୍ଣବେ ପୁରା॥ 12-63-10 (80797) ବଭୂବ ରାଜା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ମାନ୍ଧାତା ନାମ ବୀର୍ଯବାନ୍। ପୁରା ବସୁମତୀପାଲୋ ଯଜ୍ଞଂ ଚକ୍ରେ ଦିଦୃକ୍ଷଯା॥ 12-63-11 (80798) ଅନାଦିମଧ୍ଯନିଧନଂ ଦେବଂ ନାରାଯଣଂ ପ୍ରଭୁମ୍। ସ ରାଜା ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ମାନ୍ଧାତା ପରମେଶ୍ବରମ୍॥ 12-63-12 (80799) ଜଗାମ ଶିରସା ପାଦୌ ଯଜ୍ଞେ ବିଷ୍ଣୋର୍ମହାତ୍ମନଃ। ଦର୍ଶଯାମାସ ତଂ ବିଷ୍ଣୂ ରୂପମାସ୍ଥାଯ ବାସବମ୍॥ 12-63-13 (80800) ସ ପାର୍ଥିବୈର୍ବୃତଃ ସଦ୍ଭିରର୍ଚଯାମାସ ତଂ ପ୍ରଭୁମ୍। ତସ୍ଯ ପାର୍ଥିବସଙ୍ଘସ୍ଯ ତସ୍ଯ ଚୈବ ମହାତ୍ମନଃ। ସଂବାଦୋଽଯଂ ମହାନାସୀଦ୍ବିଷ୍ଣୁଂ ପ୍ରତି ମହାଦ୍ଯୁତିମ୍॥ 12-63-14 (80801) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-63-15x (6688) କିମିଷ୍ଯସେ ଧର୍ମଭୂତାଂ ବରିଷ୍ଠ ଯଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁକାମୋଽସି ତମପ୍ରମେଯମ୍। ଅନନ୍ତମାଯାମିତମନ୍ତ୍ରବୀର୍ଯଂ ନାରାଯଣଂ ହ୍ଯାଦିଦେବଂ ପୁରାଣମ୍॥ 12-63-15 (80802) ନାସୌ ଦେବୋ ବିଶ୍ବରୂପୋ ମଯାଽପି ଶକ୍ଯୋ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ବାଽପି ସାକ୍ଷାତ୍ ଯେଽନ୍ଯେ କାମାସ୍ତବ ରାଜନ୍ହୃଦିସ୍ଥା ଦାସ୍ଯେ ଚୈତାଂସ୍ତ୍ବଂ ହି ମର୍ତ୍ଯେଷୁ ରାଜା॥ 12-63-16 (80803) ସତ୍ଯେ ସ୍ଥିତୋ ଧର୍ମପରୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ ଶୂରୋ ଦୃଢପ୍ରୀତିରତଃ ସୁରାଣାମ୍। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଭକ୍ତ୍ଯା ଚୋତ୍ତମଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ଚ ତତସ୍ତେଽହଂ ଦଝି ବରାନ୍ଯଥେଷ୍ଟମ୍॥ 12-63-17 (80804) ମାନ୍ଧାତୋବାଚ। 12-63-18x (6689) ଅସଂଶଯଂ ଭଗବନ୍ନାଦିଦେବଂ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତ୍ବାଽହଂ ଶିରସା ସଂପ୍ରସାଦ୍ଯ। ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା କାମାନ୍ଧର୍ମକାମୋ ହ୍ଯରଣ୍ଯ ମିଚ୍ଛେ ଗନ୍ତୁଂ ସତ୍ପଥଂ ସାଧୁଜୁଷ୍ଟମ୍॥ 12-63-18 (80805) କ୍ଷାତ୍ରାଦ୍ଧର୍ମାଦ୍ବିପୁଲାଦପ୍ରମେଯା ଶ୍ଲୋକାଃ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ସ୍ଥାପିତଂ ସ୍ବଂ ଯଶଶ୍ଚ। ଧର୍ମୋ ଯୋଽସାବାଦିଦେବାତ୍ପ୍ରବୃତ୍ତୋ ଲୋକଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ତଂ ନ ଜାନାମି କର୍ତୁମ୍॥ 12-63-19 (80806) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-63-20x (6690) ଅସୈନିକା ଧର୍ମପରାଶ୍ଚ ଧର୍ମେ ପରାଂ ଗତିଂ ନ ନଯନ୍ତେ ହ୍ଯଯୁକ୍ତମ୍। କ୍ଷାତ୍ରୋ ଧର୍ମୋ ହ୍ଯାଦିଦେବାତ୍ପ୍ରବୃତ୍ତଃ ପଶ୍ଚାଦନ୍ଯେ ଶେଷଭୂତାଶ୍ଚ ଧର୍ମାଃ॥ 12-63-20 (80807) ଶେଷାଃ ସୃଷ୍ଟା ହ୍ଯନ୍ତବନ୍ତୋ ହ୍ଯନନ୍ତାଃ ସପ୍ରସ୍ଥାନାଃ କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମା ବିଶିଷ୍ଟାଃ। ଅସ୍ମିନ୍ଧର୍ମେ ସର୍ବଧର୍ମାଃ ପ୍ରବିଷ୍ଟାଃ କ୍ଷାତ୍ରଂ ଧର୍ମଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠତମଂ ବଦନ୍ତି॥ 12-63-21 (80808) କର୍ମଣା ବୈ ପୁରା ଦେବା ଋଷଯଶ୍ଚାମିତୌଜସଃ। ତ୍ରାତାଃ ସର୍ବେ ପ୍ରସହ୍ଯାରୀନ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ବିଷ୍ଣୁନା॥ 12-63-22 (80809) ଯଦି ହ୍ଯସୌ ଭଗବନ୍ନାହନିଷ୍ଯ ଦ୍ରିପୂ ସର୍ବାନସୁରାନପ୍ରମେଯଃ। ନ ଚ ବ୍ରହ୍ମା ନୈବ ଲୋକାଦିକର୍ତା ସନ୍ତୋ ଧର୍ମାଶ୍ଚାଦିଧର୍ମାଶ୍ଚ ନ ସ୍ଯୁଃ॥ 12-63-23 (80810) ଇମାମୁର୍ବୀ ନାଜଯଦ୍ବିକ୍ରମେଣ ଦେବଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସାସୁରାମାଦିଦେବଃ। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯଧର୍ମାଃ ସର୍ବେ ନ ସ୍ଯୁର୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ବିନାଶାତ୍॥ 12-63-24 (80811) ନଷ୍ଟା ଧର୍ମାଃ ଶତଧା ଶାଶ୍ବତାସ୍ତେ କ୍ଷାତ୍ରେଣ ଧର୍ମେଣ ପୁନଃ ପ୍ରବୃଦ୍ଧାଃ। ଯୁଗେଯୁଗେ ହ୍ଯାଦିଧର୍ମାଃ ପ୍ରବୃତ୍ତା ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମଂ ବଦନ୍ତି॥ 12-63-25 (80812) ଆତ୍ମତ୍ଯାଗଃ ସର୍ବଭୂତାନୁକମ୍ପା ଲୋକଜ୍ଞାନଂ ପାଲନଂ ମୋକ୍ଷଣଂ ଚ। ବିଷଣ୍ଣାନାଂ ମୋକ୍ଷଣଂ ପୀଡିତାନାଂ କ୍ଷାତ୍ରେ ଧର୍ମେ ବିଦ୍ଯତେ ପାର୍ଥିବାନାମ୍॥ 12-63-26 (80813) ନିର୍ମର୍ଯାଦାଃ କାମମନ୍ଯୁପ୍ରବୃତ୍ତା ଭୀତା ରାଜ୍ଞୋ ନାଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ପାପମ୍। ଶିଷ୍ଟାଶ୍ଚାନ୍ଯେ ସର୍ବଧର୍ମୋପପନ୍ନାଃ ସାଧ୍ବାଚାରାଃ ସାଧୁଧର୍ମଂ ବଦନ୍ତି॥ 12-63-27 (80814) ପୁତ୍ରବତ୍ପାଲ୍ଯମାନାନି ଧର୍ମଲିଙ୍ଗାନି ପାର୍ଥିବୈଃ। ଲୋକେ ଭୂତାନି ସର୍ବାଣି ଚରନ୍ତେ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-63-28 (80815) ସର୍ବଧର୍ମପରଂ କ୍ଷାତ୍ରଂ ଲୋକଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ସନାତନମ୍। ଶଶ୍ବଦକ୍ଷରପର୍ଯନ୍ତମକ୍ଷରଂ ସର୍ବତୋମୁଖମ୍॥ ॥ 12-63-29 (80816) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 63॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-63-1 ରାଜଧର୍ମାଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବ। ଲୋକାଲୋକୋତ୍ତରାଶ୍ଚୈବ ଧର୍ମାଃ କ୍ଷାତ୍ରେ ସମର୍ପିତା ଇତି ଟ. ଡ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-63-3 ବହୁଦ୍ବାରମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-63-4 ଅଦୃଷ୍ଟାନ୍ତେ ନ ଦୃଷ୍ଟୋଽନ୍ତୋ ଯସ୍ଯ ତସ୍ମିନ୍॥ 12-63-5 ସୁଖଭୂଯିଷ୍ଠମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-63-6 ଧର୍ମାଶ୍ରମେ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯେ ବର୍ଣାନାଂ ଧର୍ମାଣାଂ ଉପଶ୍ରୁତିରନ୍ତର୍ଭାବଃ ସଂଖ୍ଯା ପ୍ରକଟା। ତଥା ରାଜଧର୍ମେଷୁ ଧର୍ମୈଃ ସହ ଲୋକା ଅନ୍ତର୍ଭୂତାଃ। ଅନୁଲୋମା ରାଜଧର୍ମୋ ଲୋକେ ସୁଚରିତୈରିହେତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-63-8 ଆଶ୍ରମଂ ଆଶ୍ରମବିହିତଂ ତୁଲଯିତ୍ବା କିଂ ଦଣ୍ଡନୀତିଜୋ ଧର୍ମୋ ମହାନ୍ ଉତ ଆଶ୍ରମଧର୍ମ ଇତି ସଂଦିହ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତବଚନେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଂ ଶ୍ରୋତୁମ୍॥ 12-63-13 ବାସଯଂ ଐନ୍ଦ୍ରଂ ରୂପମ୍॥ 12-63-20 ନ ସନ୍ତି ସୈନିକା ଯେଷାଂ ତେ ଅସୈନିକାଃ ଅରାଜାନଃ ଯୁକ୍ତଂ ଅଭିନିବେଶଶୂନ୍ଯଂ ଯଥା ସ୍ଯାତ୍ତଥା ହେଲଯୈବ ନ ନଯନ୍ତେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ଶେଷଭୂତାଃ ଅଙ୍ଗଭୂତାଃ॥ 12-63-26 ଆତ୍ମତ୍ଯାଗୋ ଯୁଦ୍ଧେ ମରଣମ୍ 12-63-29 ଅକ୍ଷରପର୍ଯନ୍ତଂ ମୋକ୍ଷାବସାନମ୍॥

12-64-0 (67286) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-64-0x (5482) ଏବଂବୀର୍ଯଃ ସର୍ବଧର୍ମୋପପନ୍ନଃ କ୍ଷାତ୍ରଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସର୍ବଧର୍ମେଷୁ ଧର୍ମଃ। ପାଲ୍ଯୋ ଯୁଷ୍ମାଭିର୍ଲୋକପାଲୈରୁଦାରୈ ର୍ବିପର୍ଯଯେ ସ୍ଯାଦଭବଃ ପ୍ରଜାନାମ୍। 12-64-1 (67287) ଭୂସସ୍କାରଂ ଧର୍ମସଂସ୍କାରଯୋଗ୍ଯଂ ଦୀକ୍ଷାଚର୍ଯାଂ ପାଲନଂ ଚ ପ୍ରଜାନାମ୍। ବିଦ୍ଯାଦ୍ରାଜ୍ଞଃ ସର୍ବଭୂତାନୁକମ୍ପା ଦେହତ୍ଯାଗଂ ଚାହବେ ଧର୍ମମଗ୍ର୍ଯମ୍॥ 12-64-2 (67288) ତ୍ଯାଗଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ମୁନଯୋ ବୈ ବଦନ୍ତି ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଯଚ୍ଛରୀରଂ ତ୍ଯଜନ୍ତି। ନିତ୍ଯଂ ବ୍ଯକ୍ତଂ ରାଜଧର୍ମେଷୁ ସର୍ବେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ତେ ଭୂମିପାଲା ଯଥୈତେ॥ 12-64-3 (67289) ବହୁଶ୍ରୁତ୍ଯା ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷଯା ବା ପରସ୍ପରାଃ ସଂହନନାଦ୍ବଦନ୍ତି। ନିତ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ। ଚରେଦେକୋ ହ୍ଯାଶ୍ରମଂ ଧର୍ମକାମଃ॥ 12-64-4 (67290) ସାମାନ୍ଯାର୍ଥେ ବ୍ଯବହାରେ ପ୍ରବୃତ୍ତେ ପ୍ରିଯାପ୍ରିଯେ ବର୍ଜଯନ୍ନୈବ ଯତ୍ନାତ୍। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ସ୍ଥାପନାତ୍ପାଲନାଚ୍ଚ ତୈସ୍ତୈର୍ଯୋଗୈର୍ନିଯମୈରୌଷଧୈଶ୍ଚ॥ 12-64-5 (67291) ସର୍ବୋଦ୍ଯୋଗୈରାଶ୍ରମଂ ଧର୍ମମାହୁଃ କ୍ଷାତ୍ରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ସର୍ବଧର୍ମୋପପନ୍ନମ୍। ବଂସ୍ବଂ ଧର୍ମଂ ଯେନ ଚରନ୍ତି ବର୍ଣା ସ୍ତାଂସ୍ତାନ୍ଧର୍ମାନନ୍ଯଥାର୍ଥାନ୍ବଦନ୍ତି॥ 12-64-6 (67292) ନେର୍ମର୍ଯାଦାନ୍ନିତ୍ଯମର୍ଥେ ନିବିଷ୍ଟା ନାହୁସ୍ତାନ୍ବୈ ପଶୁଭୂତାନ୍ମନୁଷ୍ଯାନ୍। ଯଥା ନୀତିଂ ଗମଯତ୍ଯର୍ଥଯୋଗା ଚ୍ଛ୍ରେଯସ୍ତସ୍ମାଦାଶ୍ରମାତ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମଃ॥ 12-64-7 (67293) ତ୍ରୈବିଦ୍ଯାନାଂ ଯା ଗତିର୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଯେ ଚୈବୋକ୍ତାଃ ସ୍ବାଶ୍ରମା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମ୍। ଏତତ୍କର୍ମ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯାହୁରଗ୍ର୍ଯ ମନ୍ଯତ୍କୁର୍ବଞ୍ଛୂଦ୍ରବଚ୍ଛସ୍ତ୍ରବଧ୍ଯଃ॥ 12-64-8 (67294) ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯଧର୍ମାଶ୍ଚ ବେଦବାଦାଶ୍ଚ ପାର୍ଥିବ। ବ୍ରାହ୍ମଣେନାନୁଗନ୍ତବ୍ଯା ନାନ୍ଯୋ ବିଦ୍ଯାତ୍କଦାଚନ॥ 12-64-9 (67295) ଅନ୍ଯଥା ବର୍ତମାନସ୍ଯ ନ ସା ବୃତ୍ତିଃ ପ୍ରକଲ୍ପ୍ଯତେ। କର୍ମଣା ବର୍ଧତେ ଧର୍ମୋ ଯଥା ଧର୍ମସ୍ତଥୈବ ସଃ॥ 12-64-10 (67296) ଯୋ ବିକର୍ମସ୍ଥିତୋ ବିପ୍ରୋ ନ ସ ସନ୍ମାନମର୍ହତି। କର୍ମ ସ୍ବମପ୍ରଯୁଞ୍ଜାନମବିଶ୍ବାସ୍ଯଂ ହି ତଂ ବିଦୁଃ॥ 12-64-11 (67297) ଏତେ ବର୍ଣାଃ ସର୍ବଧର୍ମୈଶ୍ଚ ହୀନା ଉତ୍କ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୈରେବ ଧର୍ମାଃ। ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠା ରାଜଧର୍ମା ନ ଚାନ୍ଯେ ବୀର୍ଯଶ୍ରେଷ୍ଠା ରାଜଧର୍ମା ମତା ମେ॥ 12-64-12 (67298) ମାନ୍ଧାତୋବାଚ। 12-64-13x (5483) ଯବନାଃ କିରାତା ଗାନ୍ଧାରାଶ୍ଚୀନାଃ ଶବରବର୍ବରାଃ। ଶକାସ୍ତୁଷାରାଃ କଙ୍କାଶ୍ଚ ପଲ୍ଲବାଶ୍ଚାନ୍ଧ୍ରମଦ୍ରକାଃ॥ 12-64-13 (67299) ଉଷ୍ଟ୍ରାଃ ପୁଲିନ୍ଦା ଆରଟ୍ଟାଃ କାଚା ମ୍ଲେଚ୍ଛାଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରପ୍ରସୂତାଶ୍ଚ ବୈଶ୍ଯାଃ ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚ ମାନବାଃ॥ 12-64-14 (67300) କଥଂ ଧର୍ମାଂଶ୍ଚରିଷ୍ଯନ୍ତି ସର୍ବେ ବିଷଯବାସିନଃ। ମଦ୍ବିଧୈଶ୍ଚ କଥଂ ସ୍ଥାପ୍ଯାଃ ସର୍ବେ ବୈ ଦସ୍ଯୁଜୀବିନଃ॥ 12-64-15 (67301) ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ମଘବଂସ୍ତଦ୍ବ୍ରବୀହି ମେ। ତ୍ବଂ ବନ୍ଧୁଭୂତୋ ହ୍ଯସ୍ମାକଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ସୁରେଶ୍ବର॥ 12-64-16 (67302) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-64-17x (5484) ମାତାପିତ୍ରୋର୍ହି ଶୁଶ୍ରୂଷା କର୍ତବ୍ଯା ସର୍ବଦସ୍ଯୁଭିଃ। ଆଚାର୍ଯଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷା ତଥୈବାଶ୍ରମବାସିନାମ୍॥ 12-64-17 (67303) ଭୂମିପାନାଂ ଚ ଶୁଶ୍ରୂଷା କର୍ତବ୍ଯା ସର୍ବଦସ୍ଯୁଭିଃ। ଦେଶଧର୍ମକ୍ରିଯାଶ୍ଚୈବ ତେଷାଂ ଧର୍ମୋ ବିଧୀଯତେ॥ 12-64-18 (67304) ପିତୃଯଜ୍ଞାସ୍ତଥା କୂପାଃ ପ୍ରପାଶ୍ଚ ଶଯନାନି ଚ। ଦାନାନି ଚ ଯଥାକାଲଂ ଦାତବ୍ଯାନି ଦ୍ବିଜାତିଷୁ॥ 12-64-19 (67305) ଅହିଂସା ସତ୍ଯମକ୍ରୋଧୋ ବୃତ୍ତିଦାଯାନୁପାଲନମ୍। ଭରଣଂ ପୁତ୍ରଦାରାଣାଂ ଶୌଚମଦ୍ରୋହ ଏବ ଚ॥ 12-64-20 (67306) ଦକ୍ଷିଣା ସର୍ବଯଜ୍ଞାନାଂ ଦାତବ୍ଯା ଧର୍ମମିଚ୍ଛତା। ପାକଯଜ୍ଞା ମହାର୍ଥାଶ୍ଚ ଦାତବ୍ଯାଃ ସର୍ବଦସ୍ଯୁଭିଃ॥ 12-64-21 (67307) ଏତାନ୍ଯେବଂପ୍ରକାରାଣି ବିହିତାନି ପୁରାଽନଘ। ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ କର୍ମାଣି କର୍ତବ୍ଯାନୀହ ପାର୍ଥିବ॥ 12-64-22 (67308) ମାନ୍ଧାତୋବାଚ। 12-64-23x (5485) ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ମାନୁଷେ ଲୋକେ ସର୍ବବର୍ଣେଷୁ ଦସ୍ଯବଃ। ଲିଙ୍ଗାନ୍ତରେ ବର୍ତମାନା ଆଶ୍ରମେଷୁ ତଥୈବ ଚ॥ 12-64-23 (67309) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-64-24x (5486) ବିନଷ୍ଟାଯାଂ ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯାଂ ରାଜଧର୍ମେ ବିନାକୃତେ। ସଂପ୍ରମୁହ୍ଯନ୍ତି ଭୂତାନି ରାଜଦୌରାତ୍ମ୍ଯତୋଽନଘ॥ 12-64-24 (67310) ଅସଙ୍ଖ୍ଯାତା ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ଭିକ୍ଷବୋ ଲିଙ୍ଗିନସ୍ତଥା। ଆଶ୍ରମାଣାଂ ବିକଲ୍ପାଶ୍ଚ ବୃତ୍ତେଽସ୍ମିନ୍ବୈକୃତେ ଯୁଗେ॥ 12-64-25 (67311) ଅଶୃଣ୍ବାନାଃ ପୁରାଣାନାଂ ଧର୍ମାଣାଂ ଶତଶୋ ନରାଃ। ଉତ୍ପଥଂ ପ୍ରତିପତ୍ସ୍ଯନ୍ତେ କାମମନ୍ଯୁସମୀରିତାଃ॥ 12-64-26 (67312) ଯଦା ନିବର୍ତ୍ଯତେ ପାପୋ ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯା ମହାତ୍ମଭିଃ। ତଦା ଧର୍ମୋ ନ ଚଲତେ ସଂଭୂତଃ ଶାଶ୍ବତଃ ପୁରା॥ 12-64-27 (67313) ସର୍ବଲୋକଗୁରୁଂ ଚୈବ ରାଜାନଂ ଯୋଽବମନ୍ଯତେ। ନ ତସ୍ଯ ଦତ୍ତଂ ନ କୃତଂ ନ ଶ୍ରୁତଂ ଫଲତି କ୍ବଚିତ୍॥ 12-64-28 (67314) ମାନୁଷାଣାମଧିପତିଂ ଦେବଭୂତଂ ମହାଦ୍ଯୁତିମ୍। ଦେବାଶ୍ଚ ବହୁମନ୍ଯନ୍ତେ ଧର୍ମକାମଂ ନରେଶ୍ବରମ୍॥ 12-64-29 (67315) ପ୍ରଜାପତିର୍ହି ଭଗବାନ୍ଯଃ ସର୍ବମସୃଜଜ୍ଜଗତ୍। ସ ପ୍ରବୃତ୍ତିନିବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ଧର୍ମାଣାଂ କ୍ଷତ୍ରମିଚ୍ଛତି॥ 12-64-30 (67316) ପ୍ରବୃତ୍ତସ୍ଯ ହି ଧର୍ମସ୍ଯ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଯଃ ସ୍ମରତେ ଗତିମ୍। ସ ମେ ମାନ୍ଯଶ୍ଚ ପୂଜ୍ଯଶ୍ଚ ସ ଚ କ୍ଷତ୍ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ॥ 12-64-31 (67317) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-64-32x (5487) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ସ ଭଗବାନ୍ମରୁଦ୍ଗଣବୃତଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଜଗାମ ଭବନଂ ବିଷ୍ଣୁରକ୍ଷରଂ ଶାଶ୍ବତଂ ପରମ୍॥ 12-64-32 (67318) ଏବଂ ପ୍ରବର୍ତିତେ ଧର୍ମେ ପୁରା ସୁଚରିତେଽନଘ। କଃ କ୍ଷତ୍ରମତିବର୍ତେତ ଚେତନାବାନ୍ବହୁଶ୍ରୁତଃ॥ 12-64-33 (67319) ଅନ୍ଯାଯେନ ପ୍ରବୃତ୍ତାନି ନିବୃତ୍ତାନି ତଥୈବ ଚ। ଅନ୍ତରା ବିଲଯଂ ଯାନ୍ତି ଯଥା ପଥି ବିଚକ୍ଷୁଷଃ॥ 12-64-34 (67320) ଆଦୌ ପ୍ରବର୍ତିତେ ଚକ୍ରେ ତଥୈବାଦିପରାଯଣେ। ବର୍ତସ୍ବ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ସଂବିଜାନାମି ତେଽନଘ॥ ॥ 12-64-35 (67321) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଃଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 64॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-64-2 ଭୂସଂସ୍କାରଂ ଭୁବଃ ସଂପନ୍ନସସ୍ଯତ୍ବମ୍। ରାଜସଂସ୍କାରଯୋଗମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ରାଜସଂସ୍କାରୋ ତଜସୂଯାଦିରର୍ଥଃ॥ 12-64-5 ନିଯମୈରୌରସୈଶ୍ଚେତି ଝ.ପାଠଃ। ତତ୍ର ଔରସୈଃ ପୌରୁଷୈଃ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-64-6 ଯେନ କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମେଣ। ଅନ୍ଯଥାର୍ଥାନ୍ନିଷ୍ପ୍ରଯୋଜନାନ୍ ବଦନ୍ତି॥ 12-64-7 ନିର୍ମର୍ଯାଦେ ନିତ୍ଯମର୍ଥେ ବିନଷ୍ଟେ ନ ର୍ମଚିନ୍ତା ପଶୁଭୂତେ ମନୁଷ୍ଯେ। ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-64-8 ଯା ଗତିର୍ଯଜ୍ଞାଦିଃ ଆଶ୍ରମଧର୍ମଶ୍ଚ ଏତଦ୍ଦ୍ବଯମ୍॥ 12-64-10 କର୍ମଣା ତ୍ଯଜ୍ଯତେ ଧର୍ମୋ ଯଥୈବ ସ୍ଯାତ୍ତଥୈବ ସଃ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-64-12 ଉତ୍କ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯା ଉତ୍କର୍ଷଂ ପ୍ରାପଣୀଯା॥ 12-64-15 ଦସ୍ଯୁଜୀବିନୋ ଦସ୍ଯୁବୃତ୍ତିଜୀବିନଃ॥ 12-64-26 ପରମା ଗତୀଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-64-31 ଗତିଂ ଫଲମ୍॥ 12-64-35 ଆଦିପରାଯଣେ ପୂର୍ବେଷାଂ ଶରଣଭୂତେ ବର୍ତସ୍ବ। ତେ ତ୍ବାମ୍॥

12-65-0 (67322) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-65-0x (5488) ଶ୍ରୁତା ମେ କଥିତାଃ ପୂର୍ବଂ ଚତ୍ବାରୋ ମାନବାଶ୍ରମାଃ। ବ୍ଯାଖ୍ଯାନମେଷାମାଚକ୍ଷ୍ବ ପୃଚ୍ଛତୋ ମେ ପିତାମହ॥ 12-65-1 (67323) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-65-2x (5489) ବିଦିତାଃ ସର୍ବ ଏବେହ ଧର୍ମାସ୍ତବ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଥା ମମ ମହାବାହୋ ବିଦିତାଃ ସାଧୁସଂମତାଃ॥ 12-65-2 (67324) ଯତ୍ତୁ ଲିଙ୍ଗାନ୍ତରଗତଂ ପୃଚ୍ଛସେ ମାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଧର୍ମଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତନ୍ନିବୋଧ ନରାଧିପ। 12-65-3 (67325) ସର୍ବାଣ୍ଯେତାନି କୌନ୍ତେଯ ବିଦ୍ଯନ୍ତେ ଭରତର୍ଷଭ। ସାଧ୍ବାଚାରପ୍ରବୃତ୍ତାନାଂ ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯକର୍ମଣାମ୍॥ 12-65-4 (67326) ଅକାମଦ୍ବେଷସଂଯୁକ୍ତୋ ଦଣ଼୍ଡନୀତ୍ଯା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସମଦର୍ଶୀ ଚ ଭୂତେଷୁ ଭୈକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-5 (67327) ବେତ୍ତି ଦାନଂ ବିସର୍ଗଂ ଚ ବିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହୌ ତଥା। ଯଥୋକ୍ତବୃତ୍ତୋ ଧୀରଶ୍ଚ କ୍ଷମାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-6 (67328) ଅର୍ହାନ୍ପୂଜଯତୋ ନିତ୍ଯଂ ସଂବିଭାଗେନ ପାଣ୍ଡବ। ସର୍ବତସ୍ତସ୍ଯ କୌନ୍ତେଯ ଭୈକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-7 (67329) ଜ୍ଞାତିସଂବନ୍ଧିମିତ୍ରାଣି ବ୍ଯାପନ୍ନାନି ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସମଭ୍ଯୁଦ୍ଧରମାଣସ୍ଯ ଦୀକ୍ଷାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-8 (67330) ଲୋକମୁଖ୍ଯେଷୁ ସତ୍କାରଂ ଲିଙ୍ଗିମୁଖ୍ଯେଷୁ ଚାସକୃତ୍। କୁର୍ବତସ୍ତସ୍ଯ କୌନ୍ତେଯ ବନ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-9 (67331) ଆହ୍ନିକଂ ପିତୃଯଜ୍ଞାଂଶ୍ଚ ଭୂତଯଜ୍ଞାନ୍ସମାନୁଷାନ୍। କୁର୍ବତଃ ପାର୍ଥ ବିପୁଲାନ୍ବନ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-10 (67332) ସଂବିଭାଗେନ ଭୂତାନାମତିଥୀନାଂ ତଥାଽର୍ଚନାତ୍। ଦେବଯଜ୍ଞୈଶ୍ଚ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବନ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-11 (67333) ମର୍ଦନଂ ପରରାଷ୍ଟ୍ରାଣାଂ ଶିଷ୍ଟାର୍ଥଂ ସତ୍ଯବିକ୍ରମ। କୁର୍ବତଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ବନ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-12 (67334) ପାଲନାତ୍ସର୍ବଭୂତାନାଂ ସ୍ବରାଷ୍ଟ୍ରପରିପାଲନାତ୍। ଦୀକ୍ଷା ବହୁବିଧା ରାଜନ୍ସତ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-13 (67335) ବେଦାଧ୍ଯଯନନିତ୍ଯତ୍ବଂ କ୍ଷମାଽଥାଚାର୍ଯପୂଜନମ୍। ତଥୋପାଧ୍ଯାଯଶୁଶ୍ରୂଷା ବ୍ରହ୍ମାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-14 (67336) ଆହ୍ନିକାଞ୍ଜପମାନସ୍ଯ ଦେବାନ୍ପୂଜଯତଃ ସଦା। ଧର୍ମେଣ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ଧର୍ମାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-15 (67337) ମୃତ୍ଯୁର୍ବା ରକ୍ଷଣଂ ବେତି ଯସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ବିନିଶ୍ଚଯଃ। ପ୍ରାଣଦ୍ଯୂତେ ବ୍ଯବସ୍ଥାପ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-16 (67338) ଅଜିହ୍ନମଶଠଂ ମାର୍ଗଂ ବର୍ତମାନସ୍ଯ ଭାରତ। ସର୍ବଦା ସର୍ବଭୂତେଷୁ ବ୍ରହ୍ମାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-17 (67339) ବାନପ୍ରସ୍ଥେଷୁ ବିପ୍ରେଷୁ ତ୍ରୈବିଦ୍ଯେଷୁ ଚ ଭାରତ। ପ୍ରଯଚ୍ଛତୋଽର୍ଥାନ୍ବିପୁଲାନ୍ବନ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-18 (67340) ସର୍ବଭୂତେଷ୍ବନୁକ୍ରୋଶଂ କୁର୍ବତସ୍ତବ ଭାରତ। ଆନୃଶଂସ୍ଯେ ପ୍ରବୃତ୍ତସ୍ଯ ନିଯତଃ ପୁଣ୍ଯସଂଚଯଃ॥ 12-65-19 (67341) ବାଲବୃଦ୍ଧେଷୁ କୌନ୍ତେଯ ସର୍ବାବସ୍ଥଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଅନୁକ୍ରୋଶକ୍ରିଯା ପାର୍ଥ ଧର୍ମ ଏଷ ସନାତନଃ॥ 12-65-20 (67342) ବଲାତ୍କୃତେଷୁ ଭୂତେଷୁ ପରିତ୍ରାଣଂ କୁରୂଦ୍ବହ। ଶରଣାଗତେଷୁ କୌରବ୍ଯ ପରଂ କାରୁଣ୍ଯମାଚର॥ 12-65-21 (67343) ଚରାଚରାଣାଂ ଭୂତାନାଂ ରକ୍ଷଣଂ ଚାପି ସର୍ବଶଃ। ଯଥାର୍ହପୂଜାଂ ଚ ତଥା କୁର୍ବନ୍ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମାବସେତ୍॥ 12-65-22 (67344) ଜ୍ଯେଷ୍ଠାନୁଜ୍ଯେଷ୍ଠପତ୍ନୀନାଂ ଭ୍ରାତୄଣାଂ ପୁତ୍ରନପ୍ତୃଣାମ୍। ନିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହୌ ପାର୍ଥ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମମିତଂ ତପଃ॥ 12-65-23 (67345) ସାଧୂନାମର୍ଚନୀଯାନାଂ ପୂଜାସୁ ବିଦିତାତ୍ମନାମ୍। ପାଲନଂ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ଗୃହାଶ୍ରମପଦଂ ଭବେତ୍॥ 12-65-24 (67346) ଆଶ୍ରମସ୍ଥାନି ଭୂତାନି ଯସ୍ଯ ବେଶ୍ମନି ଭାରତ। ଭୁଞ୍ଜତେ ବିପୁଲଂ ଭୋଜ୍ଯଂ ତଦ୍ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-65-25 (67347) ଯଃ ସ୍ଥିତଃ ପୁରୁଷୋ ଧର୍ମେ ଧାତ୍ରା ସୃଷ୍ଟେ ଯଥାର୍ଥବତ୍। ଆଶ୍ରମାଣାଂ ହି ସର୍ବେଷାଂ ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ଯନାମଯମ୍॥ 12-65-26 (67348) ଯସ୍ମିନ୍ନ ନଶ୍ଯନ୍ତି ଗୁଣାଃ କୌନ୍ତେଯ ପୁରୁଷେ ସଦା। ଆଶ୍ରମସ୍ଥଂ ତମପ୍ଯାହୁର୍ନରଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-65-27 (67349) ସ୍ଥାନମାନଂ କୁଲେମାନଂ ବଯୋମାନଂ ତଥୈବ ଚ। କୁର୍ବନ୍ବସତି ସର୍ବେଷୁ ହ୍ଯାଶ୍ରମେଷୁ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-65-28 (67350) ଦେଶଧର୍ମାଂଶ୍ଚ କୌନ୍ତେଯ କୁଲଧର୍ମାସ୍ତଥୈବ ଚ। ପାଲଯନ୍ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ରାଜା ସର୍ବାଶ୍ରମୀ ଭବେତ୍॥ 12-65-29 (67351) କାଲେ ବିଭୂତିଂ ଭୂତାନାମୁପହାରାଂସ୍ତଥୈବ ଚ। ଅର୍ହଯନ୍ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ସାଧୂନାମାଶ୍ରମେ ବସେତ୍॥ 12-65-30 (67352) ଦେଶଧର୍ମଗତଶ୍ଚାପି ଯୋ ଧର୍ମଂ ପ୍ରତ୍ଯବେକ୍ଷତେ। ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ କୌନ୍ତେଯ ରାଜା ଭବତି ସୋଶ୍ରମୀ॥ 12-65-31 (67353) ଯେ ଧର୍ମକୁଶଲା ଲୋକେ ଧର୍ମଂ କୁର୍ବନ୍ତି ଭାରତ। ପାଲିତା ଯସ୍ଯ ବିଷଯେ ପାଦାଂଶସ୍ତସ୍ଯ ଭୂପତେଃ॥ 12-65-32 (67354) ଧର୍ମାରାମାନ୍ଧର୍ମପରାନ୍ଯେ ନ ରକ୍ଷନ୍ତି ମାନବାନ୍। ପାର୍ଥିବାଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ତେଷାଂ ପାପଂ ହରନ୍ତି ତେ॥ 12-65-33 (67355) ଯେ ଚ ରକ୍ଷାସହାଯାଃ ସ୍ଯୁଃ ପାର୍ଥିବାନାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ତେ ଚୈବାଂଶହରାଃ ସର୍ବେ ଧର୍ମେ ପରକୃତେଽନଘ॥ 12-65-34 (67356) ସର୍ବାଶ୍ରମପଦେଽପ୍ଯାହୁର୍ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯଂ ଦୀପ୍ତନିର୍ଣଯମ୍। ପାବନଂ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ଯଦ୍ବଯଂ ପର୍ଯୁପାସ୍ମହେ॥ 12-65-35 (67357) ଆତ୍ମୋପମସ୍ତୁ ଭୂତେଷୁ ଯୋ ବୈ ଭବତି ମାନବଃ। ନ୍ଯସ୍ତଦଣ୍ଡୋ ଜିତକ୍ରୋଧଃ ପ୍ରେତ୍ଯେହ ଲଭତେ ସୁଖମ୍॥ 12-65-36 (67358) ଧର୍ମୋଚ୍ଛ୍ରିତା ସତ୍ଯଜଲା ଶୀଲଯଷ୍ଟିର୍ଦମଧ୍ବଜା। ତ୍ଯାଗବାତାଧ୍ବଗା ଶୀଘ୍ରା ନୌସ୍ତଯା ସନ୍ତରିଷ୍ଯତି॥ 12-65-37 (67359) ଯଦା ସର୍ବତ୍ର ନିର୍ମୁକ୍ତଃ କାମୋ ନାସ୍ଯ ହୃଦି ସ୍ଥିତଃ। ଯଦା ସତ୍ଯାନ୍ବିତୋ ବୃତ୍ତୈସ୍ତଦା ବ୍ରହ୍ମ ସମ ଶ୍ନୁତେ॥ 12-65-38 (67360) ସୁପ୍ରସନ୍ନସ୍ତୁ ଭାବେନ ଯୋଗେନ ଚ ନରାଧିପ। ଧର୍ମଂ ପୁରୁଷଶାର୍ଦୂଲ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ପାଲନେ ରତଃ॥ 12-65-39 (67361) ବେଦାଧ୍ଯଯନଶୀଲାନାଂ ବିପ୍ରାଣାଂ ସାଧୁକର୍ମଣାମ୍। ପାଲନେ ଯତ୍ନମାତିଷ୍ଠ ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ଚାନଘ॥ 12-65-40 (67362) ବନେ ଚରନ୍ତି ଯେ ଧର୍ମମାଶ୍ରମେଷୁ ଚ ଭାରତ। ରକ୍ଷଣାତ୍ତଚ୍ଛତଗୁଣଂ ଧର୍ମଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-65-41 (67363) ଏଷ ତେ ବିବିଧୋ ଧର୍ମଃ ପାଣ୍ଡବଶ୍ରେଷ୍ଠ କୀର୍ତିତଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିର ତ୍ବମେନଂ ବୈ ପୂର୍ବଂ ଦୃଷ୍ଟଂ ସନାତନମ୍॥ 12-65-42 (67364) ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯମୈକାଗ୍ର୍ଯଂ ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ଚ ପାଣ୍ଡବଂ। ଧର୍ମଂ ପୁରୁଷଶାର୍ଦୂଲ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ପାଲନେ ରତଃ॥ ॥ 12-65-43 (67365) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 65॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-65-4 ଏତାନି ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯକାରିଣାଂ ଲିଙ୍ଗାନି ସତାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ରାଜଧର୍ମେଷ୍ବେବ ବର୍ତନ୍ତେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-65-5 ଭୈକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ରମଃ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯମ୍॥ 12-65-6 କ୍ଷମାଶ୍ରମୋ ଗାର୍ହସ୍ଥ୍ଯମ୍॥ 12-65-7 ଭୈକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ରମଃ ସଂନ୍ଯାସଃ॥ 12-65-8 ଦୀକ୍ଷାଶ୍ରମୋ ବୈଖାନସଃ॥ 12-65-12 ଶିଷ୍ଟାର୍ଥଂ ଶିଷ୍ଟସଂରକ୍ଷଣାର୍ଥମ୍॥ 12-65-13 ସତ୍ଯାଶ୍ରମଃ କ୍ଷାତ୍ରାଶ୍ରମଃ॥ 12-65-15 ଧର୍ମାଶ୍ରମଃ ଯତ୍ଯାଶ୍ରମଃ॥ 12-65-19 ସର୍ବାବସ୍ଥଂ ପଦଂ ଭବେତ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-65-31 ସୋଶ୍ରମୀ ସଃ ଆଶ୍ରମୀ ସର୍ବାଶ୍ରମଫଲଭାଗିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-65-37 ଧର୍ମେ ସ୍ଥିତା ସତ୍ବବୀର୍ଯା ଧର୍ମସେତୁବଟାରକା। ତ୍ଯାଗବାତାଧ୍ବଗାଶୀଘ୍ରା ନୌସ୍ତଂ ସନ୍ତାରଯିଷ୍ଯତି। ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଧର୍ମସେତୁଃ ସାସ୍ତ୍ରଂ ସୈବ ବଟାରକା ବନ୍ଧନରଜ୍ଜୁର୍ଯତ୍ରେତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-66-0 (67366) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-66-0x (5490) ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯମୁକ୍ତଂ ତେ ଚାତୁର୍ବଣ୍ଯଂ ତଥୈବ ଚ। ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଯତ୍କୃତ୍ଯତମଂ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-66-1 (67367) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-66-2x (5491) ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଯତ୍କୃତ୍ଯତମଂ ରାଜ୍ଞ ଏବାଭିଷେଚନମ୍। ଅନିନ୍ଦ୍ରମବଲଂ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଦସ୍ଯବୋଽଭିଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-66-2 (67368) ଅରାଜକେଷୁ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ଧର୍ମୋ ନ ବ୍ଯବତିଷ୍ଠତେ। ପରସ୍ପରଂ ଚ ଖାଦନ୍ତି ସର୍ବଥା ଧିଗରାଜକମ୍॥ 12-66-3 (67369) ଇନ୍ଦ୍ରମେବ ପ୍ରଣମତେ ଯଦ୍ରାଜାନମିତି ଶ୍ରୁତିଃ। ଯଥୈବେନ୍ଦ୍ରସ୍ତଥା ରାଜା ସଂପୂଜ୍ଯୋ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା॥ 12-66-4 (67370) ନାରାଜକେଷୁ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ବସ୍ତବ୍ଯମିତି ବୈଦିକମ୍। ନାରାଜକେଷୁ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ହବ୍ଯଂ ବହତି ପାବକଃ॥ 12-66-5 (67371) ଅଥ ଚେଦଧିବେର୍ତେତ ରାଜ୍ଯାର୍ଥୀ ବଲବତ୍ତରଃ। ଅରାଜକାଣି ରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ହତବୀରାଣି ବା ପୁନଃ॥ 12-66-6 (67372) ପ୍ରତ୍ଯୁଦ୍ଗମ୍ଯାଭିପୂଜ୍ଯଃ ସ୍ଯାଦେତଦତ୍ର ସୁମନ୍ତ୍ରିତମ୍। ନ ହି ରାଜ୍ଯାତ୍ପାପତରମସ୍ତି କିଂଚିଦରାଜକାତ୍॥ 12-66-7 (67373) ସ ଚେତ୍ସମନୁପଶ୍ଯେତ ସମଗ୍ରଂ କୁଶଲଂ ଭବେତ୍। ବଲବାନ୍ହି ପ୍ରକୁପିତଃ କୁର୍ଯାନ୍ନିଃ ଶେଷତାମପି॥ 12-66-8 (67374) ଭୂଯାଂସଂ ଲଭତେ କ୍ଲେଶଂ ଯା ଗୌର୍ଭବତି ଦୁର୍ଦୁହା। ଅଥ ଯା ସୁଦୁହା ରାଜନ୍ନୈବ ତାଂ ବିତୁଦନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-66-9 (67375) ଯଦତପ୍ତଂ ପ୍ରଣମତେ ନ ତତ୍ସଂତାପଯନ୍ତ୍ଯୁତ। ଯତ୍ସ୍ବଯଂ ନମତେ ଦାରୁ ନ ତତ୍ସଂନାମଯନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-66-10 (67376) ଏତଯୋପମଯା ଧୀରଃ ସନ୍ନମେତ ବଲୀଯସେ। ଇନ୍ଦ୍ରାଯ ସ ପ୍ରଣମତେ ନମତେ ଯୋ ବଲୀଯସେ॥ 12-66-11 (67377) ତସ୍ମାଦ୍ରାଜୈବ କର୍ତବ୍ଯଃ ସତତଂ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା। ନ ଧନାର୍ଥୋ ନ ଦାରାର୍ଥସ୍ତେଷାଂ ଯେଷାମରାଜକମ୍॥ 12-66-12 (67378) ପ୍ରୀଯତେ ହି ହରନ୍ପାପଃ ପରବିତ୍ତମରାଜକେ। ଯଦାଽସ୍ଯ ତଦ୍ଧରନ୍ତ୍ଯନ୍ଯେ ତଦା ରାଜାନମିଚ୍ଛତି॥ 12-66-13 (67379) ପାପା ହ୍ଯପି ତଦା କ୍ଷେମଂ ନ ଲଭନ୍ତେ କଦାଚନ। ଏକସ୍ଯ ହି ଦ୍ବୌ ହରତୋ ଦ୍ବଯୋଶ୍ଚ ବହବୋଽପରେ॥ 12-66-14 (67380) ଅଦାସଃ କ୍ରିଯତେ ଦାସୋ ହ୍ରିଯନ୍ତେ ଚ ବଲାତ୍ସ୍ତ୍ରିଯଃ। ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦ୍ଦେବାଃ ପ୍ରଜାପାଲାନ୍ପ୍ରଚକ୍ରିରେ॥ 12-66-15 (67381) ରାଜା ଚେନ୍ନ ଭବେଲ୍ଲୋକେ ପୃଥିବ୍ଯା ଦଣ୍ଡଧାରକଃ। ଜଲେ ମତ୍ସ୍ଯାନିବାଭକ୍ଷ୍ଯନ୍ଦୁର୍ବଲଂ ବଲବତ୍ତରାଃ॥ 12-66-16 (67382) ଅରାଜକାଃ ପ୍ରଜାଃ ପୂର୍ବଂ ବିନେଶୁରିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍। ପରସ୍ପରଂ ଭକ୍ଷଯନ୍ତୋ ମତ୍ସ୍ଯା ଇବ ଜଲେ କୃଶାନ୍॥ 12-66-17 (67383) ସମେତ୍ଯ ତାସ୍ତତଶ୍ଚକ୍ରୁଃ ସମଯାନିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍। ବାକ୍ଶୂରୋ ଦଣ୍ଡପରୁଷୋ ଯଶ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍ପାରଦାରିକଃ॥ 12-66-18 (67384) ଯଶ୍ଚ ନଃ ସମଯଂ ଭିନ୍ଦ୍ଯାତ୍ତ୍ଯାଜ୍ଯା ନସ୍ତାଦୃଶା ଇତି। ବିଶ୍ବାସାର୍ଥଂ ଚ ସର୍ବେଷାଂ ବର୍ଣାନାମବିଶେଷତଃ। ତାସ୍ତଥା ସମଯଂ କୃତ୍ବା ସମଯେନାବତସ୍ଥିରେ॥ 12-66-19 (67385) ସହିତାସ୍ତାସ୍ତଦା ଜଗ୍ମୁରସୁଖାର୍ତାଃ ପିତାମହମ୍। ଅନୀଶ୍ବରା ବିନଶ୍ଯାମୋ ଭଗବନ୍ନୀଶ୍ବରଂ ଦିଶ॥ 12-66-20 (67386) ଯଂ ପୂଜଯେମ ସଂଭୂଯ ଯଶ୍ଚ ନଃ ପ୍ରତିପାଲଯେତ୍। ତାଭ୍ଯୋ ମନୁଂ ବ୍ଯାଦିଦେଶ ମନୁର୍ନାଭିନନନ୍ଦ ତାଃ॥ 12-66-21 (67387) ମନୁରୁବାଚ। 12-66-22x (5492) ବିଭେମି କର୍ମଣଃ ପାପାଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ହି ଭୃଶଦୁଷ୍କରମ୍। ବିଶେଷତୋ ମନୁଷ୍ଯେଷୁ ମିଥ୍ଯାବୃତ୍ତେଷୁ ନିତ୍ଯଦା॥ 12-66-22 (67388) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-66-23x (5493) ତମବ୍ରୁବନ୍ପ୍ରଜା ମା ଭୈର୍ବିଧାସ୍ଯାମୋ ଧନଂ ତବ। ପଶୂନାମଥ ପଞ୍ଚାଂଶଂ ଧରଣ୍ଯସ୍ଯ ତଥୈବ ଚ॥ 12-66-23 (67389) ଧାନ୍ଯସ୍ଯ ଦଶମଂ ଭାଗଂ ଦାସ୍ଯାମଃ କୋଶବର୍ଧନମ୍। କନ୍ଯାଂ ଶୁଲ୍କେ ଚାରୁରୂପାଂ ବିବାହେଷୂଦ୍ଯତାସୁ ଚ॥ 12-66-24 (67390) ମୁଖ୍ଯେନ ଶସ୍ତ୍ରପତ୍ରେଣ ଯେ ମନୁଷ୍ଯାଃ ପ୍ରଧାନତଃ। ଭବନ୍ତଂ ତେଽନୁଯାସ୍ଯନ୍ତି ମହେନ୍ଦ୍ରମିବ ଦେବତାଃ॥ 12-66-25 (67391) ସ ତ୍ବଂ ଜାତବଲୋ ରାଜନ୍ଦୁଷ୍ପ୍ରଧର୍ଷଃ ପ୍ରତାପବାନ୍। ସୁଖେ ଧାସ୍ଯସି ନଃ ସର୍ବାନ୍କୁବେର ଇବ ନୈର୍ଋତାନ୍॥ 12-66-26 (67392) ଯଂ ଚ ଧର୍ମଂ ଚରିଷ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରଜା ରାଜ୍ଞା ସୁରକ୍ଷିତାଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ତ୍ବତ୍ସଂସ୍ଥଂ ନୋ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-66-27 (67393) ତେନ ଧର୍ମେଣ ମହତା ସୁଖଂ ଲବ୍ଧେନ ଭାବିତଃ। ପାହ୍ଯସ୍ମାନ୍ସର୍ବତୋ ରାଜନ୍ଦେବାନିବ ଶତକ୍ରତୁଃ॥ 12-66-28 (67394) ବିଜଯାଯ ହି ନିର୍ଯାହି ପ୍ରତପତ୍ରଶ୍ମିବାନିବ। ମାନଂ ବିଧମ ଶତ୍ରୂଣାଂ ଧର୍ମଂ ଜନଯ ନଃ ସଦା॥ 12-66-29 (67395) ସ ନିର୍ଯଯୌ ମହାତେଜା ବଲେନ ମହତା ବୃତଃ। ମହାଭିଜନସଂପନ୍ନସ୍ତେଜସା ପ୍ରଜ୍ବଲନ୍ନିବ॥ 12-66-30 (67396) ତସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମହତ୍ବଂ ତେ ମହେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯେବ ଦେବତାଃ। ଅପତତ୍ରସିରେ ସର୍ବେ ସ୍ବଧର୍ମେ ଚ ଦଦୁର୍ମନଃ। `ବର୍ଣିନଶ୍ଚାଶ୍ରମାଶ୍ଚୈବ ମ୍ଲେଚ୍ଛାଃ ସର୍ବେ ଚ ଦସ୍ଯବଃ॥' 12-66-31 (67397) ତତୋ ମହୀଂ ପରିଯଯୌ ପର୍ଜନ୍ଯ ଇବ ବୃଷ୍ଟିମାନ୍। ଶମଯନ୍ସର୍ବତଃ ପାପାନ୍ସ୍ବକର୍ମସୁ ଚ ଯୋଜଯନ୍॥ 12-66-32 (67398) ଏବଂ ଯେ ଭୂତିମିଚ୍ଛେଯୁଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ମାନବାଃ କ୍ବଚିତ୍। କୁର୍ଯୂ ରାଜାନମେବାଗ୍ରେ ପ୍ରଜାନୁଗ୍ରହକାରଣାତ୍॥ 12-66-33 (67399) ନମସ୍ଯେରଂଶ୍ଚ ତଂ ଭକ୍ତ୍ଯା ଶିଷ୍ଯା ଇବ ଗୁରୁଂ ସଦା। ଦେବା ଇବ ଚ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଂ ନରା ରାଜାନମନ୍ତିକାତ୍॥ 12-66-34 (67400) ସତ୍କୃତଂ ସ୍ବଜନେନେହ ପରୋଽପି ବହୁମନ୍ଯତେ। ସ୍ବଜନେନ ତ୍ବବଜ୍ଞାତଂ ପରେ ପରିଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-66-35 (67401) ରାଜ୍ଞଃ ପରୈଃ ପରିଭବଃ ସର୍ବେଷାମସୁଖାବହଃ। ତସ୍ମାଚ୍ଛତ୍ରଂ ଚ ପତ୍ରଂ ଚ ବାସାଂସ୍ଯାଭରଣାନି ଚ॥ 12-66-36 (67402) ଭୋଜନାନ୍ଯଥ ପାନାନି ରାଜ୍ଞେ ଦଦ୍ଯୁର୍ଗୃହାଣି ଚ। ଆସନାନି ଚ ଶଯ୍ଯାଶ୍ଚ ସର୍ବୋପକରଣାନି ଚ॥ 12-66-37 (67403) ଗୋପ୍ତା ଚାସ୍ଯ ଦୁରାଧର୍ଷଃ ସ୍ମିତପୂର୍ବାଭିଭାଷିତା। ଆଭାଷିତଶ୍ଚ ମଧୁରଂ ପ୍ରତ୍ଯାଭାଷେତ ମାନବାନ୍॥ 12-66-38 (67404) କୃତଜ୍ଞୋ ଦୃଢଭକ୍ତିଃ ସ୍ଯାତ୍ସଂବିଭାଗୀ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଈକ୍ଷିତଃ ପ୍ରତିବୀକ୍ଷେତ ମୃଦୁ ବଲ୍ଗୁ ଚ ଚର୍ଜୁ ଚ॥ ॥ 12-66-39 (67405) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ଷଷ୍ଟିମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 66॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-66-4 ଇନ୍ଦ୍ରମେବ ପ୍ରବୃଣୁତେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-66-12 ଧନାଦେରର୍ଥ ଉପଭୋଗଃ॥ 12-66-18 ବାକ୍ଶୂରୋ ନିଷ୍ଟୁରଭାଷୀ। ଦଣ୍ଡପରୁଷ ଉଗ୍ରଦଣ୍ଡଃ॥ 12-66-23 କର୍ତୄନେନୋ ଗମିଷ୍ଯତି ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-66-24 ବିବାହେସୂଦ୍ଯତାସୁ କନ୍ଯାସୁ ଶୁଲ୍କେ ମୌଲ୍ଯପ୍ରସଂଗେ ସତି ସୁରୂପାଂ କନ୍ଯାଂ ତୁଭ୍ଯଂ ଦାସ୍ଯାମ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-66-25 ଶସ୍ତ୍ରପତ୍ରେଣ ଶସ୍ତ୍ରେଣ ବାହନେନ ଚ। ପ୍ରଧାନତଃ ଶ୍ରେଷ୍ଟାଃ। ପ୍ରଥମାର୍ଥେ ତସିଃ॥ 12-66-29 ମାନଂ ଦର୍ପମ୍। ବିଧମ ନାଶଯ॥ 12-66-31 ଅପତତ୍ରସିରେ ତ୍ରାସଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ॥

12-67-0 (67406) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-67-0x (5494) କିମାହୁର୍ଦୈବତଂ ବିପ୍ରା ରାଜାନଂ ଭରତର୍ଷଭ। ମନୁଷ୍ଯାଣାମଧିପତିଂ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-67-1 (67407) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-67-2x (5495) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବୃହସ୍ପତିଂ ବସୁମନା ଯଥା ପପ୍ରଚ୍ଛ ଭାରତ॥ 12-67-2 (67408) ରାଜା ବସୁମନା ନାମ କୌସଲ୍ଯୋ ଧୀମତାଂ ବରଃ। ମହର୍ଷି କିଲ ପପ୍ରଚ୍ଛ କୃତପ୍ରଜ୍ଞଂ ବୃହସ୍ପତିମ୍॥ 12-67-3 (67409) ସର୍ବଂ ବୈନଯିକଂ କୃତ୍ବା ବିନଯଜ୍ଞୋ ବୃହସ୍ପତିମ୍। ଦକ୍ଷିଣାନନ୍ତରୋ ଭୂତ୍ବା ପ୍ରଣମ୍ଯ ବିଧିପୂର୍ବକମ୍॥ 12-67-4 (67410) ବିଧିଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ରାଜସ୍ଯ ସର୍ବଲୋକହିତେ ରତଃ। ପ୍ରଜାନାଂ ସୁଖମନ୍ବିଚ୍ଛନ୍ଧର୍ମଶୀଲଂ ବୃହସ୍ପତିମ୍॥ 12-67-5 (67411) କେନ ଭୂତାନି ବର୍ଧନ୍ତେ କ୍ଷଯଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି କେନ ବା। କମର୍ଚନ୍ତୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସୁଖମବ୍ଯଯମାପ୍ନୁଯୁଃ॥ `ଏତନ୍ମେ ଶଂସ ଦେବର୍ଷେ ଧର୍ମକାମାର୍ଥସଂଶଯମ୍'॥ 12-67-6 (67412) ଏବଂ ପୃଷ୍ଟୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଃ କୌସଲ୍ଯେନାମିତୌଜସା। ରାଜସତ୍କାରମବ୍ଯଗ୍ରୋ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ଚ ବିବର୍ଧନମ୍। ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଶଶଂସାସ୍ମୈ ବୃହସ୍ପତିଃ॥ 12-67-7 (67413) ରାଜମୂଲୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଧର୍ମୋ ଲୋକସ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ। ପ୍ରଜା ରାଜଭଯାଦେବ ନ ଖାଦନ୍ତି ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-67-8 (67414) ରାଜା ହ୍ଯେବାଖିଲଂ ଲୋକଂ ସମୁଦୀର୍ଣଂ ସମୁତ୍ସୁକମ୍। ପ୍ରସାଦଯତି ଧର୍ମେଣ ପ୍ରସାଦ୍ଯ ଚ ବିରାଜତେ॥ 12-67-9 (67415) ଯଥା ହ୍ଯନୁଦଯେ ରାଜନ୍ଭୂତାନି ଶଶିସୂର୍ଯଯୋଃ। ଅନ୍ଧେ ତମସି ମଜ୍ଜେଯୁରପଶ୍ଯନ୍ତଃ ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-67-10 (67416) ଯଥା ହ୍ଯନୁଦକେ ମତ୍ସ୍ଯା ନିରାକ୍ରନ୍ଦେ ବିହଙ୍ଗମାଃ। ବିହରେଯୁର୍ଯଥାକାମଂ ବିହିଂସନ୍ତଃ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-67-11 (67417) ବିମଥ୍ଯାତିକ୍ରମେରଂଶ୍ଚ ବିଷହ୍ଯାପି ପରସ୍ପରମ୍। ଅଭାବମଚିରେଣୈବ ଗଚ୍ଛେଯୁର୍ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-67-12 (67418) ଏବମେବ ବିନା ରାଜ୍ଞା ବିନଶ୍ଯେଯୁରିମାଃ ପ୍ରଜାଃ। ଅନ୍ଧେ ତମସି ମଜ୍ଜେଯୁରଗୋପାଃ ପଶବୋ ଯଥା॥ 12-67-13 (67419) ହରେଯୁର୍ବଲବନ୍ତୋଽପି ଦୁର୍ବଲାନାଂ ପରିଗ୍ରହାନ୍। ହନ୍ଯୁର୍ବ୍ଯାଯଚ୍ଛମାନାଂଶ୍ଚ ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-14 (67420) ମମେଦମିତି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନ ଭବେତ୍ସ୍ବପରିଗ୍ରହଃ। ନ ଦାରା ନ ଚ ପୁତ୍ରଃ ସ୍ଯାନ୍ନ ଧନଂ ନ ପରିଗ୍ରହଃ। ବିଷ୍ବଗ୍ଲୋପଃ ପ୍ରବର୍ତେତ ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-15 (67421) ଯାନଂ ବସ୍ତ୍ରମଲଙ୍କାରାନ୍ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ। ହରେଯୁଃ ସହସା ପାପା ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-16 (67422) ପତେଦ୍ବହୁବିଧଂ ଶସ୍ତ୍ରଂ ବହୁଧା ଧର୍ମଚାରିଷୁ। ଅଧର୍ମଃ ପ୍ରଗୃହୀତଃ ସ୍ଯାଦ୍ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-17 (67423) ମାତରଂ ପିତରଂ ବୃଦ୍ଧମାଚାର୍ଯମତିଥିଂ ଗୁରୁମ୍। କ୍ଲିଶ୍ନୀଯୁରପି ହିଂସ୍ଯୁର୍ବା ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-18 (67424) `ଅନ୍ଯାଂଶ୍ଚ କ୍ରୋଶତୋ ହିଂସ୍ଯୁର୍ଲୋକୋଽଯଂ ଦସ୍ଯୁବଦ୍ଭବେତ୍।' ବଧବନ୍ଧପରିକ୍ଲେଶୋ ନିତ୍ଯମର୍ଥବତାଂ ଭବେତ୍। ମମତ୍ବଂ ଚ ନ ବିନ୍ଦେଯୁର୍ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-19 (67425) ଅନ୍ତାଶ୍ଚାକାଲ ଏବ ସ୍ଯୁର୍ଲୋକୋଽଯଂ ଦସ୍ଯୁସାଦ୍ଭବେତ୍। ପତେଦ୍ବହୁବିଧଂ ରାଜ୍ଯଂ ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-20 (67426) ନ ଯୋନିଦୋଷୋ ବର୍ତେତ ନ କୃଷିର୍ନ ବଣିକ୍ପଥଃ। ମଜ୍ଜେଦ୍ଧର୍ମସ୍ତ୍ରଯୀ ନ ସ୍ଯାଦ୍ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-21 (67427) ନ ଯଜ୍ଞାଃ ସଂପ୍ରବର୍ତେଯୁର୍ବିଧିବତ୍ସ୍ବାପ୍ତଦକ୍ଷିଣାଃ। ନ ବିବାହାଃ ସମାଜୋ ବା ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-22 (67428) ନ ବୃଷାଃ ସଂପ୍ରବର୍ତେରନ୍ନ ମଥ୍ଯେରଂଶ୍ଚ ଗର୍ଗରାଃ। ଘୋଷାଃ ପ୍ରଣାଶଂ ଗଚ୍ଛେଯୁର୍ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-23 (67429) ତ୍ରସ୍ତମୁଦ୍ବିଗ୍ନହୃଦଯଂ ହାହାଭୂତମଚେତନମ୍। କ୍ଷଣେନ ବିନଶେତ୍ସର୍ବଂ ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-24 (67430) ନ ସଂବତ୍ସରସତ୍ରାଣି ତିଷ୍ଠେଯୁରକୁତୋଭଯାଃ। ବିଧିବଦ୍ଦକ୍ଷିଣାବନ୍ତି ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-25 (67431) ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ଚତୁରୋ ବେଦାନ୍ନାଧୀଯୀରଂସ୍ତପସ୍ବିନଃ। ବିଦ୍ଯାସ୍ନାତା ବ୍ରତସ୍ନାତା ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-26 (67432) ନ ଭବେଦ୍ଧର୍ମସଂସେବୀ ମୋହବିପ୍ରହତୋ ଜନଃ। ହର୍ତା ସ୍ବଚ୍ଛେନ୍ଦ୍ରିଯୋ ଗଚ୍ଛେଦ୍ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-27 (67433) ହସ୍ତାଦ୍ଧସ୍ତଂ ପରିମୁଷେଦ୍ଭିଦ୍ଯେରନ୍ସର୍ବସେତବଃ। ଭଯାର୍ତଂ ବିଦ୍ରବେତ୍ସର୍ବଂ ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-28 (67434) ଅନଯାଃ ସଂପ୍ରବପର୍ତେରନ୍ଭବେଦ୍ବୈ ବର୍ଣସଙ୍କରଃ। ଦୁର୍ଭିକ୍ଷମାବିଶେଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଯଦି ରାଜା ନ ପାଲଯେତ୍॥ 12-67-29 (67435) ବିବୃତ୍ଯ ହି ଯଥାକାମଂ ଗୃହଦ୍ବାରାଣି ଶେରତେ। ମନୁଷ୍ଯା ରକ୍ଷିତା ରାଜ୍ଞା ସମନ୍ତାଦକୁତୋଭଯାଃ॥ 12-67-30 (67436) ନାକ୍ରୁଷ୍ଟଂ ସହତେ କଶ୍ଚିତ୍କୁତୋ ବା ହସ୍ତଲାଘବମ୍। ଯଦି ରାଜା ନ ସମ୍ଯଗ୍ଗାଂ ରକ୍ଷଯତ୍ଯପି ଧାର୍ମିକଃ॥ 12-67-31 (67437) ସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚାପୁରୁଷା ମାର୍ଗଂ ସର୍ବାଲଙ୍କାରଭୂଷିତାଃ। ନିର୍ଭଯାଃ ପ୍ରତିପଦ୍ଯନ୍ତେ ଯଦି ରକ୍ଷତି ଭୂମିପଃ॥ 12-67-32 (67438) ଧର୍ମମେବ ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତେ ନ ହିଂସନ୍ତି ପରସ୍ପରମ୍। ଅନୁଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଚାନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ଯଦା ରକ୍ଷତି ଭୂମିପଃ॥ 12-67-33 (67439) ଯଜନ୍ତେ ଚ ମହାଯଜ୍ଞୈସ୍ତ୍ରଯୋ ବର୍ଣାଃ ପୃଥଗ୍ବିଧୈଃ। ଯୁକ୍ତାଶ୍ଚାଧୀଯତେ ବିଦ୍ଯାଂ ଯଦା ରକ୍ଷତି ଭୂମିପଃ॥ 12-67-34 (67440) ବାର୍ତାମୂଲୋ ହ୍ଯଯଂ ଲୋକସ୍ତଯା ବୈ ଧାର୍ଯତେ ସଦା। ତତ୍ସର୍ବଂ ବର୍ତତେ ସମ୍ଯଗ୍ଯଦା ରକ୍ଷତି ଭୂମିପଃ॥ 12-67-35 (67441) ଯଦା ରାଜା ଧୁରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠାମାଦାଯ ବହତି ପ୍ରଜାଃ। ମହତା ବଲଯୋଗେନ ତଦା ଲୋକଃ ପ୍ରସୀଦଯି॥ 12-67-36 (67442) ଯସ୍ଯାଭାବେନ ଭୂତାନାମଭାବଃ ସ୍ଯାତ୍ସମନ୍ତତଃ। ଭାବେ ଚ ଭାବୋ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ଯାତ୍କସ୍ତଂ ନ ପ୍ରତିପୂଜଯେତ୍॥ 12-67-37 (67443) ତସ୍ଯ ଯୋ ବହତେ ଭାରଂ ସର୍ବଲୋକସୁଖାବହମ୍। ତିଷ୍ଠନ୍ପ୍ରିଯହିତେ ରାଜ୍ଞ ଉଭୌ ଲୋକାବିମୌ ଜଯେତ୍॥ 12-67-38 (67444) ଯସ୍ତସ୍ଯ ପୁରୁଷଃ ପାପଂ ମନସାଽପ୍ଯନୁଚିନ୍ତଯେତ୍। ଅସଂଶଯମିହ କ୍ଲିଷ୍ଟଃ ପ୍ରେତ୍ଯାପି ନରକଂ ବ୍ରଜେତ୍॥ 12-67-39 (67445) ନ ହି ଜାତ୍ବବମନ୍ତବ୍ଯୋ ମନୁଷ୍ଯ ଇତି ଭୂମିପଃ। ମହତୀ ଦେବତା ହ୍ଯେଷା ନରରୂପେଣ ତିଷ୍ଠତି॥ 12-67-40 (67446) କୁରୁତେ ପଞ୍ଚରୂପାଣି କାଲଯୁକ୍ତାନି ଯଃ ସଦା। ଭବତ୍ଯଗ୍ନିସ୍ତଥାଽଽଦିତ୍ଯୋ ମୃତ୍ଯୁର୍ବୈଶ୍ରବଣୋ ଯମଃ॥ 12-67-41 (67447) ଯଦା ହ୍ଯାସୀଦତଃ ପାପାନ୍ଦହତ୍ଯୁଗ୍ରେଣ ତେଜସା। ମିଥ୍ଯୋପଚରିତୋ ରାଜା ତଦା ଭବତି ପାବକଃ॥ 12-67-42 (67448) ଯଦା ପଶ୍ଯତି ଚାରେଣ ସର୍ବଭୂତାନି ଭୂମିପଃ। କ୍ଷେମଂ ଚ କୃତ୍ବା ବ୍ରଜତି ତଦା ଭବତି ଭାସ୍କରଃ॥ 12-67-43 (67449) ଅଶୁଚୀଂଶ୍ଚ ଯଦା କ୍ରୁଦ୍ଧଃ କ୍ଷିଣୋତି ଶତଶୋ ନରାନ୍। ସପୁତ୍ରପୌତ୍ରାନ୍ସାମାତ୍ଯାଂସ୍ତଦା ଭବତି ସୋନ୍ତକଃ॥ 12-67-44 (67450) ଯଦା ତ୍ବଧାର୍ମିକାନ୍ସର୍ବାଂସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣୈର୍ଦଣ଼୍ଡୈର୍ନିଯଚ୍ଛତି। ଧାର୍ମିକାଂଶ୍ଚାନୁଗୃହ୍ଣାତି ଭବତ୍ଯଥ ଯମସ୍ତଦା॥ 12-67-45 (67451) ଯଦା ତୁ ଧନଧାରାଭିସ୍ତର୍ପଯତ୍ଯୁପକାରିଣଃ। ଆଚ୍ଛିନତ୍ତି ଚ ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନ୍ଯପକାରିଣାଂ॥ 12-67-46 (67452) ଶ୍ରିଯଂ ଦଦାତି କସ୍ମୈଚିତ୍କସ୍ମାଚ୍ଚିଦପକର୍ଷତି। ତଦା ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜା ଲୋକେ ଭବତି ଭୂମିପଃ॥ 12-67-47 (67453) ନାସ୍ଯାପବାଦେ ସ୍ଥାତବ୍ଯଂ ଦକ୍ଷେଣାକ୍ଲିଷ୍ଟକର୍ମଣା। ଧର୍ମମାକାଙ୍କ୍ଷତା ଲୋକେ ଈଶ୍ବରସ୍ଯାନସୂଯତା॥ 12-67-48 (67454) ନ ହି ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରତୀପାନି କୁର୍ବନ୍ସୁଖମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ପୁତ୍ରୋ ଭ୍ରାତା ବଯସ୍ଯୋ ବା ଯଦ୍ଯପ୍ଯାତ୍ମସମୋ ଭବେତ୍॥ 12-67-49 (67455) କୁର୍ଯାତ୍କୃଷ୍ଣଗତିଃ ଶେଷଂ ଜ୍ବଲିତୋଽନିଲସାରଥିଃ। ନ ତୁ ରାଜ୍ଞାଽଭିପନ୍ନସ୍ଯ ଶେଷଂ କ୍ବଚନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-67-50 (67456) ତସ୍ଯ ସର୍ବାଣି ରକ୍ଷ୍ଯାଣି ଦୂରତଃ ପରିବର୍ଜଯେତ୍। ମୃତ୍ଯୋରିବ ଜୁଗୁପ୍ସେତ ରାଜସ୍ବହରଣାନ୍ନରଃ॥ 12-67-51 (67457) ବଧ୍ଯେତଭିମୃଶନ୍ସଦ୍ଯୋ ମୃଗଃ କୂଟମିବ ସ୍ପୃଶନ୍। ଆତ୍ମସ୍ବମିବ ସଂରକ୍ଷେଦ୍ରାଜସ୍ବମିହ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍॥ 12-67-52 (67458) ମହାନ୍ତଂ ନରକଂ ଘୋରମପ୍ରତିଷ୍ଠମଚେତସଃ। ପତନ୍ତି ଚିରରାତ୍ରାଯ ରାଜବିତ୍ତାପହାରିଣଃ॥ 12-67-53 (67459) ରାଜା ଭୋଜୋ ବିରାଟ୍ ସମ୍ରାଟ୍ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଭୂପତିର୍ନୃପଃ। ଯ ଏଭିଃ ସ୍ତୂଯତେ ଶବ୍ଦୈଃ କସ୍ତଂ ନାର୍ଚିତୁମର୍ହତି॥ 12-67-54 (67460) ତସ୍ମାଦ୍ବୁଭୂଷୁର୍ନିଯତୋ ଜିତାତ୍ମା ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ମେଧାବୀ ଧୃତିମାନ୍ଦକ୍ଷଃ ସଂଶ୍ରଯେତ୍ ମହୀପତିମ୍॥ 12-67-55 (67461) କୃତଜ୍ଞଂ ପ୍ରାଜ୍ଞମକ୍ଷୁଦ୍ରଂ ଦୃଢଭକ୍ତିଂ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯମ୍। ଧର୍ମନିତ୍ଯଂ ସ୍ଥିତଂ ସ୍ଥାନେ ମନ୍ତ୍ରିଣଂ ପୂଜଯେନ୍ନୃପଃ॥ 12-67-56 (67462) ଦୃଢଭକ୍ତିଂ କୃତପ୍ରଜ୍ଞଂ ଧର୍ମଜ୍ଞଂ ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିଯମ୍। ଶୂରମକ୍ଷୁଦ୍ରକର୍ମାଣଂ ପ୍ରସିଦ୍ଧଂ ଜନମାଶ୍ରଯେତ୍॥ 12-67-57 (67463) ରାଜା ପ୍ରଗଲ୍ଭଂ ପୁରୁଷଂ କରୋତି ରାଜା ଭୃଶଂ ବୃଂହଯତେ ମନୁଷ୍ଯମ୍। ରାଜାଭିପନ୍ନସ୍ଯ କୁତଃ ସୁଖାନି ରାଜାଽଭ୍ଯୁପେତଂ ସୁଖିନଂ କରୋତି॥ 12-67-58 (67464) `ରାଜା ପ୍ରଜାନାଂ ପ୍ରଥମଂ ଶରୀରଂ ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ରାଜ୍ଞୋଽପ୍ରତିମଂ ଶରୀରମ୍। ରାଜ୍ଞା ବିହୀନା ନ ଭବନ୍ତି ଦେଶା ଦେଶୈର୍ବିହୀନା ନ ନୃପା ଭବନ୍ତି॥' 12-67-59 (67465) ରାଜା ପ୍ରଜାନାଂ ହୃଦଯଂ ଗରୀଯୋ ଗତିଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସୁଖମୁତ୍ତମଂ ଚ। ସମାଶ୍ରିତା ଲୋକମିମଂ ପରଂ ଚ ଜଯନ୍ତି ସମ୍ଯକ୍ପୁରୁଷା ନରେନ୍ଦ୍ର॥ 12-67-60 (67466) ନରାଧିପଶ୍ଚାପ୍ଯନୁଶିଷ୍ଯ ମେଦିନୀଂ ଦମେନ ସତ୍ଯେନ ଚ ସୌହୃଦେନ। ମହଦ୍ଭିରିଷ୍ଟ୍ବା କ୍ରତୁଭିର୍ମହାଯଶା ସ୍ତ୍ରିବିଷ୍ଟପେ ସ୍ଥାନମୁପୈତି ଶାଶ୍ବତମ୍॥ 12-67-61 (67467) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-67-62x (5496) ସ ଏବମୁକ୍ତୋଽଙ୍ଗିରସା କୌସଲ୍ଯୋ ରାଜସତ୍ତମଃ। ପ୍ରଯତ୍ନାତ୍କୃତବାନ୍ବୀରଃ ପ୍ରଜାପାଲନମୁତ୍ତମମ୍॥ ॥ 12-67-62 (67468) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 67॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-67-4 ବୈନଯିକଂ ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାଭିବାଦନାଦିକମ୍। ଦକ୍ଷିଣା ଦକ୍ଷିଣାତୋଽନନ୍ତରଃ। ସମୀପେ ଭୂତ୍ବାପ୍ରଦକ୍ଷିଣୀକୃତ୍ଯେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-67-11 ଅନୁଦକେ ଅଲ୍ପୋଦକେ। ନିରାକ୍ରନ୍ଦେ ହିଂସ୍ରଭଯରହିତେ॥ 12-67-14 ବ୍ଯାଯଚ୍ଛମାନାନ୍ସ୍ବଂସ୍ବମର୍ଥଂ ଅଦାତୄନ୍॥ 12-67-15 ବିଷ୍ବକ୍ସର୍ବତଃ ଲୋପଃ ଅର୍ଥାନାଂ ଲୁମ୍ପନମ୍॥ 12-67-18 ଅନ୍ଧାଶ୍ଚ କ୍ରୋଶତ ଇତି ଦ.ପାଠଃ॥ 12-67-21 ଯୋନିଦୋଷଃ ବ୍ଯଭିଚାରେ ବିଗାନମ୍॥ 12-67-23 ନ ସଂପ୍ରବର୍ତେରନ୍ ନ ରେତଃ ସିଞ୍ଚେରନ୍। ଗର୍ଗରାଃ ଦଧିମନ୍ଥନପାତ୍ରାଣି॥ 12-67-28 ହସ୍ତାଦ୍ଧସ୍ତଂ ହସ୍ତସ୍ଥମପି ଚୋରା ହରେଯୁଃ॥ 12-67-30 ବିବୃତ୍ଯ ଉଦ୍ଧାଟ୍ଯ॥ 12-67-31 ହସ୍ତଲାଘବଂ ତତ୍ସାଧ୍ଯଂ ତାଡନମ୍। ଅକ୍ରୁଷ୍ଟଂ ଗାଲନଂ ବା କୁତୋ ନ ସହତେ। ଅପିତୁ ଅନାଯକତ୍ବାତ୍ସହତ ଏବ। ଗାଂ ପୃଥ୍ବୀମ୍॥ 12-67-32 ଅପୁରୁଷାଃ ଅରକ୍ଷିତା ଅପି॥ 12-67-35 ତ୍ରଯ୍ଯା ବୈ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ବାର୍ତା ଜୀବିକା ତନ୍ମୂଲଃ। ତ୍ରଯ୍ଯା ଚ ବୃଷ୍ଟ୍ଯା ଦିହେତୁତଯା ତ୍ରାଯତେ ରକ୍ଷତେ ସର୍ବଂ ତ୍ରଯୀ ବାର୍ତାଦିରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-67-42 ଆସୀଦତଃ ସମୀପସ୍ଥାନ୍। ମିଥ୍ଯୋପଚରିତୋ ବଞ୍ଚିତଃ॥ 12-67-48 ତସ୍ଯୋପଦେଶେ ସ୍ଥାତବ୍ଯମିତି ଟ.ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-67-50 ଅଭିପନ୍ନସ୍ଯ ତିରସ୍କୃତସ୍ଯ॥ 12-67-52 କୂଟଂ ମାରଣଯନ୍ତ୍ରମ୍॥ 12-67-54 ଭୋଜଃ ସୁଖାନାଂ ଭୋଜଯିତା॥ 12-67-55 ବୁଭୂଷୁର୍ଭବିତୁମିଚ୍ଛୁଃ॥ 12-67-58 ନିଷିଦ୍ଧଜନମାଶ୍ରଯେଦିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ନିଷିଦ୍ଧା ଜନା ଯେନ ତମ୍। ଅହମେକଂ ଏବେଦଂ କାର୍ଯଂ କରିଷ୍ଯାମି କିମେତୈରିତି ବାଦିନମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-67-60 ସମାଶ୍ରିତା ରାଜାନମିତି ଶେଷଃ॥

12-68-0 (67469) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-68-0x (5497) ପାର୍ଥିବେନ ବିଶେଷେଣ କିଂ କାର୍ଯମବଶିଷ୍ଯତେ। କଥଂ ରକ୍ଷ୍ଯୋ ଜନପଦଃ କଥଂ ବଧ୍ଯାଶ୍ଚ ଶତ୍ରବଃ॥ 12-68-1 (67470) କଥଂ ଚାରାନ୍ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀତ ବର୍ଣାନ୍ବିଶ୍ବାସଯେତ୍କଥମ୍। କଥଂ ଭୃତ୍ଯାନ୍କଥଂ ଦାରାନ୍କଥଂ ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ଭାରତ॥ 12-68-2 (67471) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-68-2x (5498) ରାଜବୃତ୍ତଂ ମହାରାଜ ଶୃଣୁଷ୍ବାବହିତୋଽଖିଲମ୍। ଯତ୍କାର୍ଯଂ ପାର୍ଥିବେନାଦୌ ପାର୍ଥିବପ୍ରକୃତେନ ବା॥ 12-68-3 (67472) ଆତ୍ମା ଜେଯଃ ସଦା ରାଜ୍ଞା ତତୋ ଜେଯାଶ୍ଚ ଶତ୍ରବଃ। ଅଜିତାତ୍ମା ନରପତିର୍ବିଜଯେତ କଥଂ ରିପୂନ୍॥ 12-68-4 (67473) ଏତାବାନାତ୍ମବିଜଯଃ ପଞ୍ଚବର୍ଗବିନିଗ୍ରହଃ। ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯୋ ନରପତିର୍ବାଧିତୁଂ ଶକ୍ନୁଯାଦ୍ରିପୁନ୍॥ 12-68-5 (67474) ନ୍ଯସେତ ଗୁଲ୍ମାନ୍ଦୁର୍ଗେଷୁ ସନ୍ଧୌ ଚ କୁରୁନନ୍ଦନ। ନଗରୋପବନେ ଚୈବ ପୁରୋଦ୍ଯାନେ ତଥୈବ ଚ॥ 12-68-6 (67475) ସଂସ୍ଥାନେଷୁ ଚ ସର୍ବେଷୁ ପୁଟେଷୁ ନଗରସ୍ଯ ଚ। ମଧ୍ଯେ ଚ ନରଶାର୍ଦୂଲ ତଥା ରାଜନିବେଶନେ॥ 12-68-7 (67476) ପ୍ରଣିର୍ଧୀଶ୍ଚ ତତଃ କୁର୍ଯାଜ୍ଜଡାନ୍ଧବଧିରାକୃତୀନ୍। ପୁଂସଃ ପରୀକ୍ଷିତାନ୍ପ୍ରାଜ୍ଞାନ୍କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାଶ୍ରମକ୍ଷମାନ୍॥ 12-68-8 (67477) ଅମାତ୍ଯେଷୁ ଚ ସର୍ବେଷୁ ମିତ୍ରେଷୁ ତ୍ରିବିଧେଷୁ ଚ। ପୁତ୍ରେଷୁ ଚ ମହାରାଜ ପ୍ରଣିଦଧ୍ଯାତ୍ସମାହିତଃ॥ 12-68-9 (67478) ପୁରେ ଜନପଦେ ଚୈବ ତଥା ସାମନ୍ତରାଜସୁ। ଯଥା ନ ବିଦ୍ଯୁରନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ପ୍ରଣିଧେଯାସ୍ତଥା ହି ତେ॥ 12-68-10 (67479) ଚାରାଂଶ୍ଚ ବିଦ୍ଯାତ୍ପ୍ରହିତାନ୍ପରେଣ ଭରତର୍ଷଭ। ଆପଣେଷୁ ବିହାରେଷୁ ସମବାଯେଷୁ ବୀଥିଷୁ॥ 12-68-11 (67480) ଆରାମେଷୁ ତଥୋଦ୍ଯାନେ ପଣ୍ଡିତାନାଂ ସମାଗମେ। ବେଶେଷୁ ଚତ୍ବରେ ଚୈବ ସଭାସ୍ବାବସଥେଷୁ ଚ॥ 12-68-12 (67481) ଏବଂ ବିହନ୍ଯାଚ୍ଚାରେଣ ପରଚାରଂ ବିଚକ୍ଷଣଃ। ଚାରେ ଚ ବିହତେ ସର୍ବଂ ହତଂ ଭବତି ଭାରତ॥ 12-68-13 (67482) ଯଦା ତୁ ହୀନଂ ନୃପତିର୍ବିଦ୍ଯାଦାତ୍ମାନମାତ୍ମନା। ଅମାତ୍ଯୈଃ ସହ ସଂମନ୍ତ୍ର୍ଯ କୁର୍ଯାତ୍ସନ୍ଧିଂ ବଲୀଯସା॥ 12-68-14 (67483) `ବିଦ୍ବାଂସଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯା ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ଚ ବହୁଶ୍ରୁତାଃ। ଦଣ୍ଡନୀତୌ ତୁ ନିଷ୍ପନ୍ନା ମନ୍ତ୍ରିଣଃ ପୃଥିବୀପତେ॥ 12-68-15 (67484) ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପୂର୍ବଂ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରସ୍ଯ ତତ୍ବବିତ୍। ପଶ୍ଚାତ୍ପୃଚ୍ଛେତ ଭୂପାଲଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ନୀତିକୋବିଦମ୍। ବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରୌ ତଥା ଭୂଯଃ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞୌ ହିତକାରିଣୌ॥ ' 12-68-16 (67485) ଅଜ୍ଞାଯମାନେ ହୀନତ୍ବେ ସନ୍ଧିଂ କୁର୍ଯାତ୍ପରେଣ ବୈ। ଲିପ୍ସୁର୍ବା କଂଚିଦେବାର୍ଥଂ ତ୍ବରମାଣୋ ବିଚକ୍ଷଣଃ॥ 12-68-17 (67486) ଗୁଣବନ୍ତୋ ମହୋତ୍ସାହା ଧର୍ମଜ୍ଞାଃ ସାଧବଶ୍ଚ ଯେ। ସନ୍ଦଧୀତ ନୃପସ୍ତୈଶ୍ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍॥ 12-68-18 (67487) ଉଚ୍ଛିଦ୍ଯମାନମାତ୍ମାନଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ରାଜା ମହାମତିଃ। ପୂର୍ବାପକାରିଣୋ ହନ୍ଯାଲ୍ଲୋକଦ୍ବିଷ୍ଟାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-68-19 (67488) ଯୋ ନୋପକର୍ତୁଂ ଶକ୍ନୋତି ନାପକର୍ତୁଂ ମହୀପତିଃ। ନ ଶକ୍ଯରୂପଶ୍ଚୋଦ୍ଧର୍ତୁମୁପେକ୍ଷ୍ଯସ୍ତାଦୃଶୋ ଭବେତ୍॥ 12-68-20 (67489) ଯାତ୍ରାଂ ଯାଯାଦବିଜ୍ଞାତମନାକ୍ରନ୍ଦମନନ୍ତରମ୍। ବ୍ଯାସକ୍ତଂ ଚ ପ୍ରମତ୍ତଂ ଚ ଦୁର୍ବଲଂ ଚ ବିଚକ୍ଷଣଃ॥ 12-68-21 (67490) ଯାତ୍ରାମାଜ୍ଞାପଯେଦ୍ବୀରଃ କଲ୍ଯଃ ପୁଷ୍ଟବଲଃ ସୁଖୀ। ପୂର୍ବଂ କୃତ୍ବା ବିଧାନଂ ଚ ଯାତ୍ରାଯାଂ ନଗରେ ତଥା॥ 12-68-22 (67491) ନ ଚ ପଶ୍ଯୋ ଭବେଦସ୍ଯ ନୃପୋ ଯଶ୍ଚାତିବୀର୍ଯବାନ୍। ହୀନଶ୍ଚ ବଲବୀର୍ଯାଭ୍ଯାଂ କର୍ଷଯଂସ୍ତତ୍ପରୋ ବସେତ୍॥ 12-68-23 (67492) ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଚ ପୀଡଯେତ୍ତସ୍ଯ ଶସ୍ତ୍ରାଗ୍ନିବିଷମୂର୍ଚ୍ଛନୈଃ। ଅମାତ୍ଯବଲ୍ଲଭାନାଂ ଚ ବିବାଦାଂସ୍ତସ୍ଯ କାରଯେତ୍॥ 12-68-24 (67493) ବର୍ଜନୀଯଂ ସଦା ଯୁଦ୍ଧଂ ରାଜ୍ଯକାମେନ ଧୀମତା। ଉପାଯୈସ୍ତ୍ରିଭିରାଦାନମର୍ଥସ୍ଯାହ ବୃହସ୍ପତିଃ॥ 12-68-25 (67494) ସାନ୍ତ୍ବେନ ତୁ ପ୍ରଦାନେନ ଭେଦେନ ଚ ନରାଧିପ। ଯମର୍ଥଂ ଶକ୍ନୁଯାତ୍ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ତେନ ତୁଷ୍ଯେତ ପଣ୍ଡିତଃ॥ 12-68-26 (67495) ଆଦଦୀତ ବଲିଂ ଚାପି ପ୍ରଜାଭ୍ଯଃ କୁରୁନନ୍ଦନ। ଷଙ୍ଭାଗମମିତପ୍ରଜ୍ଞସ୍ତାସାମେବାଭିଗୁପ୍ତଯେ॥ 12-68-27 (67496) ଦଶାଧର୍ମଗତେଭ୍ଯୋ ଯଦ୍ବସୁ ବହ୍ବଲ୍ପମେବ ବା। ତନ୍ନାଦଦୀତ ସହସା ପୌରାଣାଂ ରକ୍ଷଣାଯ ବୈ॥ 12-68-28 (67497) ଯଥା ପୁତ୍ରାସ୍ତଥା ପୌରା ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯାସ୍ତେ ନ ସଂଶଯଃ। ଭକ୍ତିଶ୍ଚୈଷୁ ନ କର୍ତବ୍ଯା ବ୍ଯବହାରପ୍ରଦର୍ଶନେ॥ 12-68-29 (67498) ଶ୍ରୋତୁଂ ଚୈବ ନ୍ଯସେଦ୍ରାଜା ପ୍ରାଜ୍ଞାନ୍ସର୍ବାର୍ଥଦର୍ଶିନଃ। ବ୍ଯବହାରେଷୁ ସତତଂ ତତ୍ର ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-68-30 (67499) ଆକରେ ଲବଣେ ଶୁଲ୍କେ ତରେ ନାଗବଲେ ତଥା। ନ୍ଯସେଦମାତ୍ଯାନ୍ନୃପତିଃ ସ୍ବାପ୍ତାନ୍ବା ପୁରୁଷାନ୍ହିତାନ୍॥ 12-68-31 (67500) ସମ୍ଯଗ୍ଦଣ୍ଡଧରୋ ନିତ୍ଯଂ ରାଜା ଧର୍ମମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ନୃପସ୍ଯ ସତତଂ ଦଣ୍ଡଃ ସମ୍ଯଗ୍ଧର୍ମଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-68-32 (67501) ବେଦବେଦାଙ୍ଗବିତ୍ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସୁତପସ୍ବୀ ନୃପୋ ଭବେତ୍। ଦାନଶୀଲଶ୍ଚ ସତତଂ ଯଜ୍ଞଶୀଲଶ୍ଚ ଭାରତ॥ 12-68-33 (67502) ଏତେ ଗୁଣାଃ ସମସ୍ତାଃ ସ୍ଯୁର୍ନୃପସ୍ଯ ସତତଂ ସ୍ଥିରାଃ। ବ୍ଯବହାରସ୍ଯ ଲୋପେନ କୁତଃ ସ୍ବର୍ଗଃ କୁତୋ ଯଶଃ॥ 12-68-34 (67503) ଯଦା ତୁ ପୀଡିତୋ ରାଜା ଭବେଦ୍ରାଜ୍ଞା ବଲୀଯସା। [ତଦାଭିସଂଶ୍ରଯେଦ୍ଦୁର୍ଗଂ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ପୃଥିବୀପତିଃ॥ 12-68-35 (67504) ବିଧାବାକ୍ରମ୍ଯ ମିତ୍ରାଣି ବିଧାନମୁପକଲ୍ପଯେତ୍। ସାମଭେଦାନ୍ବିରୋଧାର୍ଥଂ ବିଧାନମୁପକଲ୍ପଯେତ୍॥] 12-68-36 (67505) `ତ୍ରିଧା ତୁ କୃତ୍ବା ମିତ୍ରାଣି ବିଧାନମୁପକଲ୍ପଯେତ୍।' ଘୋଷାନ୍ନ୍ଯସେତ ମାର୍ଗେଷୁ ଗ୍ରାମାନୁତ୍ଥାପଯେଦପି। ପ୍ରବେଶଯେଚ୍ଚ ତାନ୍ସର୍ବାଞ୍ଶାଖାନଗରକେଷ୍ବପି॥ 12-68-37 (67506) ଯେ ଗୁପ୍ତାଶ୍ଚୈବ ଦୁର୍ଗାଶ୍ଚ ଦେଶାସ୍ତେଷୁ ପ୍ରବେଶଯେତ୍। ଧନିନୋ ବଲମୁଖ୍ଯାଂଶ୍ଚ ସାନ୍ତ୍ବଯିତ୍ବା ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-68-38 (67507) ସସ୍ଯାଭିହାରଂ କୁର୍ବୀତ ସ୍ବଯମେବ ନରାଧିପଃ। ଅସଂଭବେ ପ୍ରବେଶସ୍ଯ ଦାହଯେଦଗ୍ନିନା ଭୃଶମ୍॥ 12-68-39 (67508) କ୍ଷେତ୍ରସ୍ଥେଷୁ ଚ ସସ୍ଯେଷୁ ଶତ୍ରୋରୁପଜପେନ୍ନରାନ୍। ବିନାଶଯେଦ୍ବା ତତ୍ସର୍ବଂ ବଲେନାଥ ସ୍ବକେନ ବୈ॥ 12-68-40 (67509) ନଦୀମାର୍ଗେଷୁ ଚ ତଥା ସଂକ୍ରମାନବସାଦଯେତ୍। ଜଲଂ ବିସ୍ରାବଯେତ୍ସର୍ବମବିସ୍ରାବ୍ଯଂ ଚ ଦୂଷଯେତ୍॥ 12-68-41 (67510) ତଦାତ୍ବେନାଯତୀଭିଶ୍ଚ ନିବସେଦ୍ଭୂମ୍ଯନନ୍ତରମ୍। ପ୍ରତିଘାତଂ ପରସ୍ଯାଜୌ ଯୁଦ୍ଧକାଲେଽପ୍ଯୁପସ୍ଥିତେ॥ 12-68-42 (67511) ଦୁର୍ଗାଣାଂ ଚାଭିତୋ ରାଜା ମୂଲଚ୍ଛେଦଂ ପ୍ରକାରଯେତ୍। ସର୍ବେଷାଂ କ୍ଷୁଦ୍ରବୃକ୍ଷାଣାଂ ଚୈତ୍ଯବୃକ୍ଷାନ୍ବିବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-68-43 (67512) ପ୍ରବୃଦ୍ଧାନାଂ ଚ ବୃକ୍ଷାଣାଂ ଶାଖାଂ ପ୍ରଚ୍ଛେଦଯେତ୍ତଥା। ଚୈତ୍ଯାନାଂ ସର୍ବଥା ତ୍ଯାଜ୍ଯମପି ପତ୍ରସ୍ଯ ପାତନମ୍॥ 12-68-44 (67513) `ଦେବାନାମାଶ୍ରଯାଶ୍ଚୈତ୍ଯା ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସଭୋଗିନାମ୍। ପିଶାଚପନ୍ନଗାନାଂ ଚ ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସାମପି। ରୌଦ୍ରାଣାଂ ଚୈବ ଭୂତାନାଂ ତସ୍ମାତ୍ତାନ୍ପରିବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-68-45 (67514) ଶ୍ରୂଯତେ ହି ନିକୁମ୍ଭେନ ସୌଦାସସ୍ଯ ବଲଂ ହତମ୍। ମହେଶ୍ବରଗଣେଶେନ ବାରାଣସ୍ଯାଂ ନରାଧିପ॥ ' 12-68-46 (67515) ପ୍ରଗଣ୍ଡୀଃ କାରଯେତ୍ସମ୍ଯଗାକାଶଜନନୀସ୍ତଦା। ଆପୂରଯେଚ୍ଚ ପରିଖାଂ ସ୍ଥାଣୁନକ୍ରଝଷାକୁଲାମ୍॥ 12-68-47 (67516) ସଙ୍କଟଦ୍ବାରକାଣି ସ୍ଯୁରୁଚ୍ଛ୍ବାସାର୍ଥଂ ପୁରସ୍ଯ ଚ। ତେଷାଂ ଚ ଦ୍ବାରବଦ୍ଗୁପ୍ତିଃ କାର୍ଯା ସର୍ବାତ୍ମନା ଭବେତ୍॥ 12-68-48 (67517) ଦ୍ବାରେଷୁ ଚ ଗୁରୂଣ୍ଯେବ ଯନ୍ତ୍ରାଣି ସ୍ଥାପଯେତ୍ସଦା। ଆରାପଯେଚ୍ଛତଘ୍ନୀଶ୍ଚ ସ୍ବାଧୀନାନି ଚ କାରଯେତ୍॥ 12-68-49 (67518) କାଷ୍ଠାନି ଚାଭିହାର୍ଯାଣି ତଥା କୂପାଂଶ୍ଚ ଖାନଯେତ୍। ସଂଶୋଧଯେତ୍ତଥା କୂପାନ୍କୃତାନ୍ପୂର୍ବପଯୋର୍ଥିଭିଃ॥ 12-68-50 (67519) ତୃଣଚ୍ଛନ୍ନାନି ବେଶ୍ମାନି ପଙ୍କେନାଥ ପ୍ରଲେପଯେତ୍। ନିର୍ହରେଚ୍ଚ ତୃଣଂ ମାସି ଚୈତ୍ରେ ବହ୍ନିଭଯାତ୍ପୁରା॥ 12-68-51 (67520) ନକ୍ତମେବ ଚ ଭକ୍ତାନି ପାଚଯେତ ନରାଧିପଃ। ନ ଦିବା ଜ୍ବାଲଯେଦଗ୍ନିଂ ବର୍ଜଯିତ୍ବାଽଽଗ୍ନିହୋତ୍ରିକମ୍॥ 12-68-52 (67521) `ଯଥାସଂଭବଶୈଲାନି ଚୈଷ୍ଟକାନି ଚ କାରଯେତ୍। ମୃଣ୍ମଯାନି ଚ କୁର୍ବୀତ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଦେଶଂ ବଲାବଲମ୍॥ ' 12-68-53 (67522) କର୍ମାରାରିଷ୍ଟଶାଲାସୁ ଜ୍ବଲେଦଗ୍ନିଃ ସୁରକ୍ଷିତଃ। ଗୃହାଣି ଚ ପ୍ରବେଶ୍ଯାନ୍ତର୍ବିଧେଯଃ ସ୍ଯାଦ୍ଧୁତାଶନଃ॥ 12-68-54 (67523) ମହାଦଣ୍ଡଶ୍ଚ ତସ୍ଯ ସ୍ଯାଦ୍ଯସ୍ଯାଗ୍ନିର୍ବୈ ଦିବା ଭବେତ୍। ପ୍ରଘୋଷଯେଦଥୈବଂ ଚ ରକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ପୁରସ୍ଯ ଚ॥ 12-68-55 (67524) ଭିକ୍ଷୁକାଂଶ୍ଚାକ୍ରିକାଂଶ୍ଚୈବ କ୍ଲୀବୋନ୍ମତ୍ତାନ୍କୁଶୀଲବାନ୍। ବାହ୍ଯାନ୍କୁର୍ଯାନ୍ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦୋଷାଯ ସ୍ଯୁର୍ହି ତେ ଶଠାଃ॥ 12-68-56 (67525) ଚତ୍ବରେଷ୍ବଥ ତୀର୍ଥେଷୁ ସଭାସ୍ବାବସଥେଷୁ ଚ। ଯଥାର୍ଥବର୍ଣଂ ପ୍ରଣିଧିଂ କୁର୍ଯାତ୍ସର୍ବତ୍ର ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-68-57 (67526) ବିଶାଲାନ୍ରାଜମାର୍ଗାଂଶ୍ଚ କାରଯେତ ନରାଧିପଃ। ପ୍ରପାଶ୍ଚ ବିପଣୀଶ୍ଚୈବ ଯଥୋଦ୍ଦେଶଂ ସମାଦିଶେତ୍॥ 12-68-58 (67527) ଭାଣ୍ଡାଗାରାଯୁଧାଗାରାନ୍ଧାନ୍ଯାଗାରାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ଅଶ୍ବାଗାରାନ୍ଗଜାଗାରାନ୍ବଲାଧିକରଣାନି ଚ॥ 12-68-59 (67528) ପରିଖାଶ୍ଚୈବ କୌରବ୍ଯ ପ୍ରତୋଲୀସଙ୍କଟାନି ଚ। ନ ଜାତୁ କଶ୍ଚିତ୍ପଶ୍ଯେତ ଗୁହ୍ଯମେତଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-68-60 (67529) ଅର୍ଥସଂନିଚଯଂ କୁର୍ଯାଦ୍ରାଜା ପରବଲାର୍ଦିତଃ। ତୈଲଂ ମଧୁ ଘୃତଂ ସସ୍ଯମୌଷଧାନି ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-68-61 (67530) ଅଙ୍ଗାରକୁଶମୁଞ୍ଜାନାଂ ପଲାଶଶରବର୍ଣିନାମ୍। ଯବସେନ୍ଧନଦିଗ୍ଧାନାଂ କାରଯେତ ଚ ସଂଚଯାନ୍॥ 12-68-62 (67531) ଆଯୁଧାନାଂ ଚ ସର୍ବେଷାଂ ଶକ୍ତ୍ଯୃଷ୍ଟିପ୍ରାସଚର୍ମଣାମ୍। ସଂଚଯାନେବମାଦୀନାଂ କାରଯେତ ନରାଧିପଃ॥ 12-68-63 (67532) ଔଷଧାନି ଚ ସର୍ବାଣି ମୂଲାନି ଚ ଫଲାନି ଚ। ଚତୁର୍ବିଧାଂଶ୍ଚ ବୈଦ୍ଯାନ୍ବୈ ସଂଗୃହ୍ଣୀଯାଦ୍ବିଶେଷଠଃ॥ 12-68-64 (67533) ନଟାଂଶ୍ଚ ନର୍ତକାଂଶ୍ଚୈବ ମଲ୍ଲାନ୍ମାଯାବିନସ୍ତଥା। ଶୋଭଯେଯୁଃ ପୁରବରଂ ମୋଦଯେଯୁଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-68-65 (67534) ଯତଃ ଶଙ୍କା ଭବେଚ୍ଚାପି ଭୃତ୍ଯତୋଽଥାପି ମନ୍ତ୍ରିତଃ। ପୌରେଭ୍ଯୋ ନୃପତେର୍ବାପି ସ୍ବାଧୀନାନ୍କାରଯେତ ତାନ୍॥ 12-68-66 (67535) କୃତେ କର୍ମାଣି ରାଜା ତାନ୍ପୂଜଯେଦ୍ଧନସଂଚଯୈଃ। ମାନନେନ ଯଥାର୍ହେଣ ସାନ୍ତ୍ବେନ ବିବିଧେନ ଚ॥ 12-68-67 (67536) ନିର୍ବେଦଯିତ୍ବା ତୁ ପରଂ ହତ୍ବା ବା କୁରୁନନ୍ଦନ। ଗତାନୃଣ୍ଯୋ ଭବେଦ୍ରାଜା ଯଥା ଶାସ୍ତ୍ରେ ନିଦର୍ଶିତମ୍॥ 12-68-68 (67537) ରାଜ୍ଞା ସପ୍ତୈବ ରକ୍ଷ୍ଯାଣି ତାନି ଚୈବ ନିବୋଧ ମେ। ଆତ୍ମାଽମାତ୍ଯାଶ୍ଚ କୋଶାଶ୍ଚ ଦଣ୍ଡୋ ମିତ୍ରାଣି ଚୈବ ହି॥ 12-68-69 (67538) ତଥା ଜନପଦାଶ୍ଚୈବ ପୁରଂ ଚ କୁରୁନନ୍ଦନ। ଏତତ୍ସପ୍ତାତ୍ମକଂ ରାଜ୍ଯଂ ପରିପାଲ୍ଯଂ ପ୍ରଯତ୍ନତଃ॥ 12-68-70 (67539) ଷାଙ୍ଗୁଣ୍ଯଂ ଚ ତ୍ରିବର୍ଗଂ ଚ ତ୍ରିବର୍ଗପରମଂ ତଥା। ଯୋ ବେତ୍ତି ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ସ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ପୃଥିବୀମିମାମ୍॥ 12-68-71 (67540) ଷାଙ୍ଗୁଣ୍ଯମିତି ଯତ୍ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସନ୍ଧାଯାସନମିତ୍ଯେବ ଯାତ୍ରାସନ୍ଧାନମେବ ଚ॥ 12-68-72 (67541) ବିଗୃହ୍ଯାସନମିତ୍ଯେବ ଯାତ୍ରାଂ ସଂପରିଗୃହ୍ଯ ଚ। ଦ୍ବୈଧୀଭାବସ୍ତଥାଽନ୍ଯେଷାଂ ସଂଶ୍ରଯୋଽଥ ପରସ୍ଯ ଚ॥ 12-68-73 (67542) ତ୍ରିବର୍ଗଶ୍ଚାପି ଯଃ ପ୍ରୋକ୍ତସ୍ତମିହୈକମନାଃ ଶୃଣୁ। କ୍ଷଯଃ ସ୍ଥାନଂ ଚ ବୃଦ୍ଧିଶ୍ଚ ତ୍ରିବର୍ଗଃ ପରମସ୍ତଥା॥ 12-68-74 (67543) `ଧର୍ମଶ୍ଚାର୍ଥଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ତ୍ରିବର୍ଗୋ ବୈ ସନାତନଃ। ମନ୍ତ୍ରଶ୍ଚୈବ ପ୍ରଭାବଶ୍ଚ ଉତ୍ସାହଶ୍ଚୈବ ତାନ୍ତ୍ରିକଃ। ଶକ୍ତିତ୍ରଯଂ ସମାଖ୍ଯାତଂ ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ଚ ତତ୍ପରମ୍॥ 12-68-75 (67544) କାର୍ଯଂ ଚ କାରଣଂ ଚୈବ କର୍ତା ଚ ପରିକୀର୍ତିତଃ। ଏତତ୍ପରତରଂ ବିଦ୍ଯାନ୍ତ୍ରିବର୍ଗାଦପି ଭାରତ। ସର୍ବେପାଂ ଚ କ୍ଷଯେ ରାଜନ୍ଯସ୍ତ୍ରିବର୍ଗଃ ସନାତନଃ॥ 12-68-76 (67545) ସତ୍ବଂ ରଜସ୍ତମଶ୍ଚୈବ ତ୍ରିବର୍ଗକରଣଂ ସ୍ମୃତମ୍। ତେନାତ୍ଯନ୍ତବିମୁକ୍ତଶ୍ଚ ମୁକ୍ତଃ ପୁରୁଷ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-68-77 (67546) କାର୍ଯସ୍ଯ ସର୍ବଥା ନାଶୋ ମୋକ୍ଷ ଇତ୍ଯଭିଧୀଯତେ। ତେନ ମୋକ୍ଷପରଶ୍ଚୈବ ଦେବଦେବଃ ପିତାମହଃ। ତୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥସ୍ଯ ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ରକ୍ଷାମାହ ପିତାମହଃ॥ 12-68-78 (67547) ଜଗତୋ ଲୌକିକୀ ଯାତ୍ରା ଯତ୍ର ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା।' ଧର୍ମୋଽର୍ଥଶ୍ଚୈବ କାମଶ୍ଚ ସେବିତବ୍ଯାଃ ସ୍ବକାଲତଃ॥ 12-68-79 (67548) `ସେବା ଧର୍ମସ୍ଯ କର୍ତବ୍ଯା ସତତଂ ଭୂରିବତ୍ସରୈଃ। ପୁରୁଷୈର୍ନରଶାର୍ଦୂଲ ତନ୍ମୂଲାଃ ସର୍ବଥା କ୍ରିଯାଃ॥' 12-68-80 (67549) ଧର୍ମେଣ ଚ ମହୀପାଲଶ୍ଚିରଂ ରକ୍ଷତି ମେଦିନୀମ୍। `ଯଃ କଶ୍ଚିଦ୍ଧାର୍ମିକୋ ରାଜା ସ ବିପନ୍ନୋଽପି ଭୂପତିଃ। ଅର୍ଥକାମବିହୀନୋଽପି ଚିରଂ ପାଲଯତେ ମହୀମ୍॥' 12-68-81 (67550) ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ହି ଦ୍ବୌ ଶ୍ଲୋକୌ ଗୀତାବଙ୍ଗିରସା ସ୍ବଯମ୍। ଯାଦବୀପୁତ୍ର ଭଦ୍ରଂ ତେ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହସି ତାବପି॥ 12-68-82 (67551) କୃତ୍ବା କାର୍ଯାଣି ଧର୍ମେଣ ସମ୍ଯକ୍ସଂପାଲ୍ଯ ମେଦିନୀମ୍। ପାଲଯିତ୍ବା ତଥା ପୌରାନ୍ପରତ୍ର ସୁଖମେଧତେ॥ 12-68-83 (67552) କିଂ ତସ୍ଯ ତପସା ରାଜ୍ଞଃ କିଂଚ ତସ୍ଯାଧ୍ବରୈଃ କୃତୈଃ। ସୁପାଲିତାଃ ପ୍ରଜା ଯସ୍ଯ ସର୍ବଧର୍ମକୃଦେବ ସଃ॥ 12-68-84 (67553) ଶ୍ଲୋକାଶ୍ଚୋଶନସା ଗୀତାସ୍ତାନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଦଣ୍ଡନୀତେଶ୍ଚ ଯନ୍ମୂଲଂ ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ଚ ଭୂପତେ॥ 12-68-85 (67554) ଭାର୍ଗବାଙ୍ଗିରସଂ କର୍ମ ଷୋଡଶାଙ୍ଗଂ ଚ ଯଦ୍ବଲମ୍। ବିଷଂ ମାଯା ଚ ଦୈବଂ ଚ ପୌରୁଷଂ ଚାତ୍ମସିଦ୍ଧଯେ॥ 12-68-86 (67555) ପ୍ରାଗୁଦକ୍ପ୍ରବଣଂ ଦୁର୍ଗଂ ସମାସାଦ୍ଯ ମହୀପତିଃ। ତ୍ରିବର୍ଗତ୍ରଯସଂପୂର୍ଣମୁପାଦାଯ ତମୁଦ୍ବହେତ୍॥ 12-68-87 (67556) ଷଟ୍ପଞ୍ଚ ଚ ବିନିର୍ଜିତ୍ଯ ଦଶ ଚାଷ୍ଟୌ ଚ ଭୂପତିଃ। ତ୍ରିବର୍ଗୈର୍ଦଶଭିର୍ଯୁକ୍ତଃ ସୁରୈରପି ନ ଜୀର୍ଯତେ॥ 12-68-88 (67557) ନ ବୁଦ୍ଧିଂ ପରିଗୃହ୍ଣୀତ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ମୂର୍ଖଜନସ୍ଯ ଚ। ଦୈବୋପହତବୁଦ୍ଧୀନାଂ ଯେ ଚ ବେଦୈର୍ବିବର୍ଜିତାଃ। ନ ତେଷାଂ ଶୃଣୁଯାଦ୍ରାଜା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତେଷାଂ ପରାଙ୍ଭୁଖୀ॥ 12-68-89 (67558) ସ୍ତ୍ରୀପ୍ରଧାନାନି ରାଜ୍ଯାନି ବିଦ୍ବଦ୍ଭିର୍ବର୍ଜିତାନି ଚ। ମୂର୍ଖାମାତ୍ଯାଗ୍ନିତପ୍ତାନି ଶୁଷ୍ଯନ୍ତେ ଜଲବିନ୍ଦୁବତ୍॥ 12-68-90 (67559) ବିଦ୍ବାଂସଃ ପ୍ରଥିତା ଯେ ଚ ଯେ ଚାପ୍ତାଃ ସର୍ବକର୍ମସୁ। ବୁଦ୍ଧେଷୁ ଦୃଷ୍ଟକର୍ମାଣି ତେଷାଂ ଚ ଶୃଣୁଯାନ୍ନୃପଃ॥ 12-68-91 (67560) ଦୈବଂ ପୁରୁଷକାରଂ ଚ ତ୍ରିବର୍ଗଂ ଚ ସମାଶ୍ରିତଃ। ଦୈବତାନି ଚ ବିପ୍ରାଂଶ୍ଚ ପ୍ରଣମ୍ଯ ବିଜଯୀ ଭବେତ୍॥' ॥ 12-68-92 (67561) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟଷଷ୍ଟିମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 68॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-68-3 ପାର୍ଥିବେନ ପୃଥୁବଂଶ୍ଯେନ ରାଜ୍ଞା। ପାର୍ଥିବପ୍ରକୃତେନ ବା ବିଜାତୀଯେନାପି ତତ୍କାର୍ଯକାରିଣା॥ 12-68-4 ଆତ୍ମା ଚିତ୍ତମ୍॥ 12-68-5 ପଞ୍ଚବର୍ଗଃ ଶ୍ରୋତ୍ରାଦିଃ॥ 12-68-6 ଗୁଲ୍ମାନ୍ ରକ୍ଷିଣଃ ପତ୍ତୀନ୍। ସଂଧୌ ସୀମାନ୍ତେ॥ 12-68-7 ସଂସ୍ଥାନେଷୁ କୋଷ୍ଠପାଲାଦ୍ଯୁପବେଶନସ୍ଥାନେଷୁ। ମଧ୍ଯେଽନ୍ତଃ ପୁରେ॥ 12-68-8 ପ୍ରଣିଧୀନ୍ ଚାରାନ୍॥ 12-68-11 ବିହାରେଷୁ ଯୂନାଂ ମଲ୍ଲକ୍ରୀଡାସ୍ଥାନେଷୁ॥ 12-68-12 ସଭାସୁ ରାଜସଂସତ୍ସୁ। ଆବସଥେଷୁ ତତ୍ର ତତ୍ର ମହତାଂ ଗୃହେଷୁ॥ 12-68-13 ଏବଂ ବିଚିନୁଯାଦ୍ରାଜା ପରଚାରଂ ବିଚକ୍ଷଣଃ। ଚାରେ ହି ବିଦିତେ ପୂର୍ବଂ ହିତଂ ଭବତି ପାଣ୍ଡବ। ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ବିଚିନୁଯାତ୍ ଅନ୍ବିଷ୍ଯାତ୍ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-68-18 ତୈର୍ଦ୍ବାରଭୂତୈଃ ତାନ୍ଦ୍ବାରୀକୃତ୍ଯବଲବଦ୍ଭିର୍ନୃପୈଃ ସହ ସଂଧିଂ କୁର୍ଯାତ୍॥ 12-68-19 ପୂର୍ବାପକାରିଣଃ ପୂର୍ବଂ ଦୁଷ୍ଟା ଇତି ଅପକୃତାଃ ପଶ୍ଚାଦ୍ଦଯଯାନୁଗୃହୀତାଃ॥ 12-68-21 ଅବିଜ୍ଞାତଂ କ୍ରିଯାବିଶେଷଣମିଦମ୍। ଅନାକନ୍ଦଂ ମିତ୍ରହୀନମ୍। ଅନନ୍ତରଂ ବନ୍ଧୁଜନହୀନମ୍। ବ୍ଯାସକ୍ତଂ ଅନ୍ଯେନ ଯୁଦ୍ଧଂ କୁର୍ବାଣମ୍। ପ୍ରମତ୍ତଂ ଅନବହିତମ୍। ଯାତ୍ରାଯାଂ ଯଦି ବିଜ୍ଞାତମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଯାତ୍ରାଯାଂ ଯଦି ଇଚ୍ଛାସ୍ଯାତ୍ତର୍ହି ଦୁର୍ବଲତ୍ବାଦିନା ବିଜ୍ଞାତଂ ଶତ୍ରୁଂ ପ୍ରତି ଯାତ୍ରାମାଜ୍ଞାପଯେଦିତ୍ଯୁତ୍ତରେଣ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-68-22 ବିଧାନଂ ରକ୍ଷଣାଦିସାମଗ୍ରୀସଂପାଦନମ୍ ॥ 12-68-23 କର୍ଷଯନ୍ ବୀର୍ଯବନ୍ତଂ। ତତ୍ପରଃ କର୍ଷଣପରଃ॥ 12-68-28 ଦଶଧର୍ମଗତେଭ୍ଯ ଇତି। ତଦାଦଦୀତ ସହସେତି ଚ ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଦଶଧର୍ମଗତାଃ ମତ୍ତୋନ୍ମତ୍ତାଦଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-68-29 ଭକ୍ତିଃ ସ୍ବୀଯତ୍ବେନ ସ୍ନେହଃ॥ 12-68-30 ସୂତଂ ଚ ବିନ୍ଯସେଦ୍ରାଜା ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ସର୍ବାର୍ଥଦର୍ଶିନମ୍। ଇତି ଟ.ଡ.ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-68-31 ଆକରେ ସ୍ବର୍ଣାଦ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିସ୍ଥାନେ। ଲବଣେ ତଦୁତ୍ପତ୍ତିସ୍ଥାନେ। ଶୁଲ୍କେ ଧାନ୍ଯାଦିବିକ୍ରଯସ୍ଥାନେ। ତରେ ନଦୀସଂତରଣେ। ନାଗବଲେ ହସ୍ତିଯୂଥେ॥ 12-68-37 ଘୋଷାନ୍ ବନସ୍ଥାନ୍ମାର୍ଗେଷୁ ରାଜପଥେଷୁ ନ୍ଯସେତ୍॥ 12-68-40 ଉପଜପେତ୍ ଭେଦଯିତ୍ବା ତଦ୍ଦ୍ବାରା ଦାହଯେତ୍॥ 12-68-41 ସଂକ୍ରମାନ୍ ଅବତରଣାର୍ଥାନ୍ସେତନ୍। ଜଲଂ ତଟାକାଦିସ୍ଥଂ ବିସ୍ରାବଯେତ୍। ତଦଯୋଗ୍ଯଂ ବାପୀକୂପାଦିସ୍ଥଂ ଦୂଷଯେତ୍ ବିଷାଦିନା ନାଶଯେତ୍॥ 12-68-42 ତଦାତ୍ବେନ ବର୍ତମାନକାଲେ ଆଯତୀଭିଃ ଉତ୍ତରକାଲେଷୁ ଚ। ଅପବର୍ଗେ ତୃତୀଯା। ସର୍ବଦା ଆଜୌ ପରସ୍ଯ ଶତ୍ରୋଃ ପ୍ରତିଘାତଂ ହନ୍ତାରଂ ଭୂମ୍ଯନନ୍ତରଂ ନିକଟଦେଶବାସିନଂ ତଚ୍ଛତ୍ରୁମାଶ୍ରିତ୍ଯନିବସେତ୍॥ 12-68-47 ପ୍ରଗଣ୍ଡୀର୍ଦୁର୍ଗପ୍ରାକାରଭିତ୍ତୌ ଶୂରାଣାମୁପବେଶନସ୍ଥାନାନି। ଆକାଶଜନନୀସ୍ତତ୍ରୈବୈକପକ୍ଷାଯାଂ ଭିତ୍ତୌ ତତ୍ରତ୍ଯାନାଂ ରକ୍ଷଣଭୂତାଯାଂ ବାହ୍ଯାର୍ଥଦର୍ଶନାର୍ଥାନି କ୍ଷୁଦ୍ରଚ୍ଛିଦ୍ରାଣି ଯଦ୍ଦ୍ବାରା ଆଗ୍ନେଯାସ୍ତ୍ରଗୁଲିକାଃ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ଯନ୍ତେ। ସ୍ଥାଣବଃ ସଶୂଲାଃ। ପ୍ରକୁଣ୍ଠୀଃ କାରଯେତ୍ ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-68-48 ସଂକଟଦ୍ବାରକାଣି ସୂକ୍ଷ୍ମଦ୍ବାରାଣି। ତେଷାଂ ଚ ଦ୍ବାରବତ୍ ଗୁପ୍ତିଃ କାର୍ଯା। କୁଲିକଦ୍ବାରକାଣି ସ୍ଯୁଃ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-68-54 କର୍ମାରୋ ଲୋହକାରାଦିଃ। ଅନ୍ତର୍ବିଧେଯଃ ଆଚ୍ଛାଦିତଃ କର୍ତବ୍ଯଃ॥ 12-68-55 ମହାଦଣ୍ଡୋ ବଧଃ॥ 12-68-56 ଚାକ୍ରିକାନ୍ ଶାକଟିକାନ୍। କୁଶୀଲବାନ୍ ଫାଲଲେଖାନ୍॥ 12-68-62 ବର୍ଣିନାଂ ଲେଖକାନାମ୍। ଯବସଂ ଧାସଃ। ଦିଗ୍ଧାନାଂ ବିଷାକ୍ତବାଣାନାମ୍॥ 12-68-64 ଚତୁର୍ବିଧାନ୍ ବିଷଶଲ୍ଯରୋଗକୃତ୍ଯାହରାନ୍॥ 12-68-72 ସନ୍ଧାଯାସନଂ ସନ୍ଧିଂ କୃତ୍ବାଽବସ୍ଥିତିଃ। ଯାତ୍ରାସନ୍ଧାନଂ ଯାନମ୍॥ 12-68-73 ଯାତ୍ରାଂ ସଂପରିଗୃହ୍ଯାଽଽସନଂ ଶତ୍ରୋର୍ଭଯପ୍ରଦର୍ଶନାର୍ଥଂ ଯାନଂ ପ୍ରଦର୍ଶ୍ଯ ସ୍ବସ୍ଥାନେଽବସ୍ଥାନମ୍। ଦ୍ବୈଧୀଭାବ ଉଭଯତ୍ର ସଂଧିକରଣମ୍॥

12-69-0 (67562) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-69-0x (5499) ଦଣ଼୍ଡନୀତିଶ୍ଚ ରାଜା ଚ ସମସ୍ତୌ ତାବୁଭାବପି। ତତ୍ର କିଂ କୁର୍ବତଃ ସିଦ୍ଧିସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-69-1 (67563) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-69-2x (5500) ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯାସ୍ତୁ ସାଧ୍ଯଂ ଶବ୍ଦୈଃ ସହେତୁକୈଃ। ଶୃଣୁ ମେ ଶଂସତୋ ରାଜନ୍ଯଥାବଦିହ ଭାରତ॥ 12-69-2 (67564) ଦଣ୍ଡନୀତିଃ ସ୍ବଧର୍ମେଷୁ ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ନିଯଚ୍ଛତି। ପ୍ରଯୁକ୍ତା ସ୍ବାମିନା ସମ୍ଯଗଧର୍ମେଭ୍ଯୋ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 12-69-3 (67565) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯେ ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଥେ ମର୍ଯାଦାନାମସଂକରେ। ଦଣ଼୍ଡନୀତିକୃତେ କ୍ଷେମେ ପ୍ରଜାନାମକୁତୋଭଯେ॥ 12-69-4 (67566) ସୋମେ ପ୍ରଯତ୍ନଂ କୁର୍ବନ୍ତି ବଯୋ ବର୍ଣା ଯଥାବିଧି। ତସ୍ମାଦେବ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ସୁଖଂ ବିଦ୍ଧି ସମାହିତମ୍॥ 12-69-5 (67567) କାଲୋ ବା କାରଣଂ ରାଜ୍ଞୋ ରାଜା ବା କାଲକାରଣମ୍। ଇତି ତେ ସଂଶଯୋ ମାଭୂଦ୍ରାଜା କାଲସ୍ଯ କାରଣମ୍॥ 12-69-6 (67568) ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯାଂ ଯଦା ରାଜା ସମ୍ଯକ୍କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ବର୍ତତେ। ତଦା କୃତଯୁଗଂ ନାମ କାଲଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-69-7 (67569) ଭବେତ୍କୃତଯୁଗେ ଧର୍ମୋ ନାଧର୍ମୋ ବିଦ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍। ସର୍ବେଷାମେବ ବର୍ଣାନାଂ ନାଧର୍ମେ ରମତେ ମନଃ॥ 12-69-8 (67570) ଯୋଗକ୍ଷେମାଃ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ପ୍ରଜାନାଂ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ। ବୈଦିକାନି ଚ କର୍ମାଣି ଭବନ୍ତ୍ଯପି ଗୁଣାନ୍ଯୁତ॥ 12-69-9 (67571) ଋତବଶ୍ଚ ସୁଖାଃ ସର୍ବେ ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ ନିରାମଯାଃ। ପ୍ରସୀଦନ୍ତି ନରାଣାଂ ଚ ସ୍ବରବର୍ଣମନାଂସି ଚ॥ 12-69-10 (67572) ବ୍ଯାଧଯୋ ନ ଭବନ୍ତ୍ଯତ୍ର ନାଲ୍ପାଯୁର୍ଦୃଶ୍ଯତେ ନରଃ। ବିଧବା ନ ଭବନ୍ତ୍ଯତ୍ର ନୃଶଂସୋ ନାତ୍ର ଜାଯତେ॥ 12-69-11 (67573) ଅକୃଷ୍ଟପଚ୍ଯା ପୃଥିବୀ ଭବନ୍ତ୍ଯୋଷଧଯସ୍ତଥା। ତ୍ବକ୍ପତ୍ରଫଲମୂଲାନି ବୀର୍ଯବନ୍ତି ଭବନ୍ତି ଚ॥ 12-69-12 (67574) ନାଧର୍ମୋ ବିଦ୍ଯତେ ତତ୍ର ଧର୍ମ ଏବ ତୁ କେବଲମ୍। ଇତି କାର୍ତଯୁଗାନେତାନ୍ଗୁଣାନ୍ବିଦ୍ଧି ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-69-13 (67575) ଦଣ୍ଡନୀତ୍ଯା ଯଦା ରାଜା ତ୍ରୀନଂଶାନନୁବର୍ତତେ। ଚତୁର୍ଥମଂଶମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ତଦା ତ୍ରେତା ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-69-14 (67576) ଅଧର୍ମସ୍ଯ ଚତୁର୍ଥାଂଶସ୍ତ୍ରୀନଂଶାନନୁବର୍ତତେ। କୃଷ୍ଟପଚ୍ଯୈବ ପୃଥିବୀ ଭବନ୍ତ୍ଯୋଷଧଯସ୍ତଥା॥ 12-69-15 (67577) ଅର୍ଧଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଯଦା ରାଜା ନୀତ୍ଯର୍ଧମନୁବର୍ତତେ। ତତସ୍ତୁ ଦ୍ବାପରଂ ନାମ ସ କାଲଃ ସଂପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-69-16 (67578) ଅଶୁଭସ୍ଯ ଯଦା ତ୍ବର୍ଧଂ ଦ୍ବାବଂଶାବନୁବର୍ତତେ। କୁଷ୍ଟପଚ୍ଯୈବ ପୃଥିବୀ ଭବତ୍ଯର୍ଧଫଲା ତଥା॥ 12-69-17 (67579) ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଯଦା କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ଭୂମିପଃ। ପ୍ରଜାଃ କ୍ଲିଶ୍ନାତ୍ଯଯୋଗେନ ପ୍ରବର୍ତେତ ତଦା କଲିଃ॥ 12-69-18 (67580) କଲାବଧର୍ମୋ ଭୂଯିଷ୍ଠୋ ଧର୍ମୋ ଭବତି ନ କ୍ବଚିତ୍। ସର୍ବେଷାମେବ ବର୍ଣାନାଂ ସ୍ବଧର୍ମାଚ୍ଚ୍ଯବତେ ମନଃ॥ 12-69-19 (67581) ଶୂଦ୍ରା ଭୈକ୍ଷେଣ ଜୀବନ୍ତି ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପରିଚର୍ଯଯା। ଯୋଗକ୍ଷେମସ୍ଯ ନାଶଶ୍ଚ ବର୍ତତେ ବର୍ଣସଂକରଃ॥ 12-69-20 (67582) ବୈଦିକାନି ଚ କର୍ମାଣି ଭବନ୍ତି ବିଗୁଣାନ୍ଯୁତ। ଋତବୋ ନ ସୁଖାଃ ସର୍ବେ ଭବନ୍ତ୍ଯାମଯିନସ୍ତଥା॥ 12-69-21 (67583) ହ୍ରସନ୍ତ ଚ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ସ୍ବରବର୍ଣମନାଂସ୍ଯୁତ। ବ୍ଯାଧଯଶ୍ଚ ଭବନ୍ତ୍ଯତ୍ର ମ୍ରିଯନ୍ତେ ଚାଶତାଯୁଷଃ॥ 12-69-22 (67584) ବିଧବାଶ୍ଚ ଭବନ୍ତ୍ଯତ୍ର ନୃଶଂସା ଜାଯତେ ପ୍ରଜା। କ୍ବଚିଦ୍ବର୍ଷତି ପର୍ଜନ୍ଯଃ କ୍ବଚିତ୍ସସ୍ଯଂ ପ୍ରରୋହତି॥ 12-69-23 (67585) ରସାଃ ସର୍ବେ କ୍ଷଯଂ ଯାନ୍ତି ଯଦା ନେଚ୍ଛତି ଭୂମିପଃ। ପ୍ରଜାଃ ସଂରକ୍ଷିତୁଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦଣ଼୍ଡନୀତିସମାହିତଃ॥ 12-69-24 (67586) ରାଜା କୃତଯୁଗସ୍ରଷ୍ଟା ତ୍ରେତାଯା ଦ୍ବାପରସ୍ଯ ଚ। ଯୁଗସ୍ଯ ଚ ଚତୁର୍ଥସ୍ଯ ରାଜା ଭବତି କାରଣମ୍॥ 12-69-25 (67587) କୃତସ୍ଯ କରଣାଦ୍ରାଜା ସ୍ବର୍ଗମତ୍ଯନ୍ତମଶ୍ନୁତେ। ତ୍ରେତାଯାଃ କରଣାଦ୍ରାଜା ସ୍ବର୍ଗଂ ନାତ୍ଯନ୍ତମଶ୍ନୁତେ॥ 12-69-26 (67588) ପ୍ରବର୍ତନାଦ୍ଦ୍ବାପରସ୍ଯ ଯଥାଭାଗମୁପାଶ୍ନୁତେ। କଲେଃ ପ୍ରବର୍ତନାଦ୍ରାଜା ପାପମତ୍ଯନ୍ତମଶ୍ନୁତେ॥ 12-69-27 (67589) ତତୋ ବସତି ଦୁଷ୍କର୍ମା ନରକେ ଶାଶ୍ବତୀଃ ସମାଃ। ପ୍ରଜାନାଂ କଲ୍ମଷେ ମଗ୍ନୋଽକୀର୍ତି ପାପଂ ଚ ବିନ୍ଦତି॥ 12-69-28 (67590) ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ କ୍ଷତ୍ରିଯେଣ ବିଜାନତା। ଲିପ୍ସିତବ୍ଯମଲଭ୍ଯଂ ଚ ଲବ୍ଧଂ ରକ୍ଷ୍ଯଂ ଚ ଭାରତ। `ଯୋଗକ୍ଷେମାଃ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ପ୍ରଜାନାଂ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥' 12-69-29 (67591) ଲୋକସ୍ଯ ସୀମନ୍ତକରୀ ମର୍ଯାଦା ଲୋକପାବନୀ। ସମ୍ଯଙ୍ଗୀତା ଦଣ୍ଡନୀତିର୍ଯଥା ମାତା ଯଥା ପିତା॥ 12-69-30 (67592) ଯସ୍ଯାଂ ଭବନ୍ତି ଭୂତାନି ତଦ୍ବିଦ୍ଧି ଭରତର୍ଷଭ। ଏଷ ଏବ ପରୋ ଧର୍ମୋ ଯଦ୍ରାଜା ଦଣ୍ଡନୀତିମାନ୍॥ 12-69-31 (67593) ତସ୍ମାତ୍କୌରବ୍ଯ ଧର୍ମେଣ ପ୍ରଜାଃ ପାଲଯ ନୀତିମାନ୍। ଏବଂ ବୃତ୍ତଃ ପ୍ରଜା ରକ୍ଷନ୍ସ୍ବର୍ଗଂ ଜେତାସି ଦୁର୍ଜଯମ୍॥ ॥ 12-69-32 (67594) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 69॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-69-3 ଅଧର୍ମେଭ୍ଯ ଇତି ପ଼ଞ୍ଚମୀ॥ 3॥ 12-69-11 କପଣୋ ନ ତ୍ବିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-69-18 ଅଯୋଗେନ ଅନୁପ୍ରାଯେନ॥ 12-69-20 ଯୋଗକ୍ଷେମସ୍ଯ ନାଶାଚ୍ଚେତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-69-30 ସୀମନ୍ତକରୀ ତ୍ର୍ଯବସ୍ଯାପିକା॥

12-70-0 (67595) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-70-0x (5501) କ୍ତେନ ବୃତ୍ତେନ ବୃତ୍ତକ୍ଷ ବର୍ତମାନୋ ମହୀପତିଃ। ସୁଖେନାର୍ଯାନ୍ତୁସୁଖୋଦର୍କାନିହ ଚ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାଶ୍ନୁତେ॥ 12-70-1 (67596) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-70-2x (5502) ଇତ୍ଥଂ ଗୁଣାନାଂ ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶୀ ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶଦ୍ଗୁଣସଂଯୁତା। ଯାନ୍ଗୁଣାଂସ୍ତୁ ଗୁଣୋପେତଃ କୁର୍ବନ୍ଗୁଣମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-70-2 (67597) ଚରେଦ୍ଧର୍ମାନକଟୁକୋ ମୁଞ୍ଚେତ୍ସ୍ନେହଂ ନ ଚାସ୍ତିକଃ। ଅନୃଶଂସଶ୍ଚରେଦର୍ଥଂ ଚରେତ୍କାମମନୁଦ୍ଧତଃ॥ 12-70-3 (67598) ପ୍ରିଯଂ ବ୍ରୂଯାଦକୃପଣଃ ଶୂରଃ ସ୍ଯାଦବିକତ୍ଥନଃ। ଦାତା ନାପାତ୍ରବର୍ଷୀ ସ୍ଯାତ୍ପ୍ରଗଲ୍ଭଃ ସ୍ଯାଦନିଷ୍ଠୁରଃ॥ 12-70-4 (67599) ସଂଦଧୀତ ନ ଚାନାର୍ଯୈର୍ବିଗୃହ୍ଣୀଯାଚ୍ଚ ଶତ୍ରୁଭିଃ। ନାନାପ୍ତୈଶ୍ଚାରଯେଚ୍ଚାରଂ କୁର୍ଯାତ୍କାର୍ଯମପୀଡଯା॥ 12-70-5 (67600) ଅର୍ଥଂ ବ୍ରୂଯାନ୍ନ ଚାସତ୍ସୁ ଗୁଣାନ୍ବ୍ରୂଯାନ୍ନ ଚାତ୍ମନଃ। ଆଦଦ୍ଯାନ୍ନ ଚ ସାଧୁଭ୍ଯୋ ନାସତ୍ପୁରୁଷମାଶ୍ରଯେତ୍॥ 12-70-6 (67601) ନାପରୀକ୍ଷ୍ଯ ନଯେଦ୍ଦଣ୍ଡଂ ନ ଚ ମନ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରକାଶଯେତ୍। ବିସୃଜେନ୍ନ ଚ ଲୁବ୍ଧେଭ୍ଯୋ ବିଶ୍ବସେନ୍ନାପକାରିଷୁ॥ 12-70-7 (67602) ଅନୀର୍ଷୁର୍ଗୁପ୍ତଦାରଃ ସ୍ଯାଚ୍ଚୋକ୍ଷଃ ସ୍ଯାଦଘୃଣୀ ନୃପଃ। ସ୍ତ୍ରିଯଃ ସେବେତ ନାତ୍ଯର୍ଥଂ ମୃଷ୍ଟଂ ଭୁଞ୍ଜୀତ ନାହିତମ୍॥ 12-70-8 (67603) ଅସ୍ତବ୍ଧଃ ପୂଜଯନ୍ମାନ୍ଯାନ୍ଗୁରୂନ୍ସେବେଦମାଯଯା। ଅର୍ଚେଦ୍ଦେବାନଦମ୍ଭେନ ଶ୍ରିଯମିଚ୍ଛେଦକୃତ୍ସିତାମ୍॥ 12-70-9 (67604) ସେବେତ ପ୍ରଣଯଂ ହିତ୍ବା ଦକ୍ଷଃ ସ୍ଯାନ୍ନ ତ୍ବକାଲବିତ୍। ସାନ୍ତ୍ବଯେନ୍ନ ଚ ମୋକ୍ଷାଯ ଅନୁଗୃହ୍ଣନ୍ନ ଚାକ୍ଷିପେତ୍॥ 12-70-10 (67605) ପ୍ରହରେନ୍ନ ତ୍ବବିଜ୍ଞାଯ ହତ୍ବା ଶତ୍ରୂନ୍ନ ଶୋଚଯେତ୍। କ୍ରୋଧଂ କୁର୍ଯାନ୍ନ ଚାକସ୍ମାନ୍ମୃଦୁଃ ସ୍ଯାନ୍ନାପକାରିଷୁ॥ 12-70-11 (67606) ଏବଂ ଚରସ୍ବ ରାଜ୍ଯସ୍ଥୋ ଯଦି ଶ୍ରେଯ ଇହେଚ୍ଛସି। ଅତୋଽନ୍ଯଥା ନରପତିର୍ଭଯମୃଚ୍ଛତ୍ଯନୁତ୍ତମମ୍॥ 12-70-12 (67607) ଇତି ସର୍ବାନ୍ଗୁଣାନେତାନ୍ଯଥୋକ୍ତାନ୍ଯୋଽନୁବର୍ତତେ। ଅନୁଭୂଯେହ ଭଦ୍ରାଣି ପ୍ରେତ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ॥ 12-70-13 (67608) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 12-70-14x (5503) 12-70-14 (67609) ଇଦଂ ବଚଃ ଶାନ୍ତନବସ୍ଯ ଶୁଶ୍ରୁବା ନ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ ପାର୍ଥିବମୁଖ୍ଯସଂବୃତଃ। ତଦା ବବନ୍ଦେ ଚ ପିତାମହଂ ନୃପୋ ଯଥୋକ୍ତମେତଚ୍ଚ ଚକାର ବୁଦ୍ଧିମାନ୍॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-70-2 ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶୀ ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ସଂଖ୍ଯାକା॥ 12-70-5 ବିଗୃହ୍ଣୀଯାନ୍ନ ବନ୍ଧୁଭିଃ। ନାଭକ୍ତଂ ଚାରଯେଚ୍ଚାରଂ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଅଭକ୍ତଂ ଅଲ୍ପାନ୍ନଂ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-70-8 ଚୋକ୍ଷଃ ଶୁଦ୍ଧଃ॥ 12-70-11 ନ ଶୋଚଯେତ୍ ଶତ୍ରୁବନ୍ଧୂନାଂ ଶୋକଂ ଅପନୁଦେତ୍॥ 12-70-12 ଅନୁତ୍ତମଂ ମହତ୍ତରମ୍॥

12-71-0 (67610) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-71-0x (5504) କଥଂ ରାଜା ପ୍ରଜା ରକ୍ଷନ୍ନାଧିବନ୍ଧେନ ଯୁଜ୍ଯତେ। ଧର୍ମେ ଚ ନାପରାଧ୍ନୋତି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-71-1 (67611) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-71-2x (5505) ସମାସେନୈବ ତେ ରାଜନ୍ଧର୍ମାନ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଶାଶ୍ବତାନ୍। ବିସ୍ତରେଣୈବ ଧର୍ମାଣାଂ ନ ଜାତ୍ବନ୍ତମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-71-2 (67612) ଧର୍ମନିଷ୍ଠାଞ୍ଶ୍ରୁତବତୋ ଦେବବ୍ରତସମାହିତାନ୍। ଅର୍ଚିତାନ୍ବାସଯେଥାସ୍ତ୍ବଂ ଗୃହେ ଗୁଣବତୋ ଦ୍ବିଜାନ୍॥ 12-71-3 (67613) ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ଥାଯୋପସଂଗୃହ୍ଯ ଚରଣାବଭିବାଦ୍ଯ ଚ। ଅଥ ସର୍ବାଣି କୁର୍ବୀଥାଃ କାର୍ଯାଣି ସପୁରୋହିତଃ॥ 12-71-4 (67614) ଧର୍ମକାର୍ଯାଣି ନିର୍ବର୍ତ୍ଯ ମଙ୍ଗଲାନି ପ୍ରଯୁଜ୍ଯ ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବାଚଯେଥାସ୍ତ୍ବମର୍ଥସିଦ୍ଧିଜଯାଶିଷଃ॥ 12-71-5 (67615) ଆର୍ଜବେନ ଚ ସଂପନ୍ନୋ ଧୃତ୍ଯା ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚ ଭାରତ। ଧର୍ମାର୍ଥୌ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯାତ୍କାମକ୍ରୋଧୌ ଚ ବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-71-6 (67616) କାମକ୍ରୋଧୌ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ଯୋଽର୍ଥଂ ରାଜାଽନୁତିଷ୍ଠତି। ନ ସ ଧର୍ମଂ ନ ଚାପ୍ଯର୍ଥଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣାତି ବାଲିଶଃ॥ 12-71-7 (67617) ମା ସ୍ମ ଲୁବ୍ଧାଂଶ୍ଚ ମୂର୍ଖାଂଶ୍ଚ କାମାର୍ଥେ ଚ ପ୍ରଯୂଯୁଜଃ। ଅଲୁବ୍ଧାନ୍ବୁଦ୍ଧିସଂପନ୍ନାନ୍ସର୍ବକର୍ମସୁ ଯୋଜଯେତ୍॥ 12-71-8 (67618) ମୂର୍ଖୋ ହ୍ଯଧିକୃତୋଽର୍ଥେଷୁ କାର୍ଯାଣାମବିଶାରଦଃ। ପ୍ରଜାଃ କ୍ଲିଶ୍ନାତ୍ଯଯୋଗେନ କାମକ୍ରୋଧସମନ୍ବିତଃ॥ 12-71-9 (67619) ବଲିଷଷ୍ଠେନ ଶୁଲ୍କେନ ଦଣ୍ଡେନାଥାପରାଧିନାମ୍। ଶାସ୍ତ୍ରାନୀତେନ ଲିପ୍ସେଥା ବେତନେନ ଧନାଗମମ୍॥ 12-71-10 (67620) ଦାପଯିତ୍ବା କରଂ ଧର୍ମ୍ଯଂ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ନୀତ୍ଯା ଯଥାବିଧି। ତଥୈତଂ କଲ୍ପଯେଦ୍ରାଜା ଯୋଗକ୍ଷେମମତନ୍ଦ୍ରିତଃ॥ 12-71-11 (67621) ଗୋପାଯିତାରଂ ଦାତାରଂ ଧର୍ମନିତ୍ଯମତନ୍ଦ୍ରିତମ୍। ଅକାମଦ୍ବେଷସଂଯୁକ୍ତମନୁରଜ୍ଯନ୍ତି ମାନବାଃ॥ 12-71-12 (67622) ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମେଣ ଲାଭେନ ଲିପ୍ସେଥାସ୍ତ୍ବଂ ଧନାଗମମ୍। ଧର୍ମାର୍ଥାବଧ୍ରୁବୌ ତସ୍ଯ ଯୋ ନ ଶାସ୍ତ୍ରପରୋ ଭବେତ୍॥ 12-71-13 (67623) ଅପଶାସ୍ତ୍ରଧନୋ ରାଜା ସଂଚଯଂ ନାଧିଗଚ୍ଛତି। ଅସ୍ଥାନେ ଚାସ୍ଯ ତଦ୍ବିତ୍ତଂ ସର୍ବମେବ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-71-14 (67624) ଅର୍ଥମୂଲୋଽପି ହିଂସାଂ ଚ କୁରୁତେ ସ୍ବଯମାତ୍ମନଃ। କରୈରଶାସ୍ତ୍ରଦୃଷ୍ଟୈର୍ହି ମୋହାତ୍ସଂପୀଡଯନ୍ପ୍ରଜାଃ॥ 12-71-15 (67625) ଊଧଶ୍ଛିନ୍ଦ୍ଯାତ୍ତୁ ଯୋ ଧେନ୍ବାଃ କ୍ଷୀରାର୍ଥୀ ନ ଲଭେତ୍ପଯଃ। ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରମଯୋଗେନ ପୀଡିତଂ ନ ବିବର୍ଧତେ॥ 12-71-16 (67626) `ଯବସୋଦକମାଦାଯ ସାନ୍ତ୍ବେନ ବିନଯେନ ଚ।' ଯୋ ହି ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀମୁପାସ୍ତେ ଚ ସ ନିତ୍ଯଂ ବିନ୍ଦତେ ପଯଃ। ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁପାଯେନ ଭୁଞ୍ଜାନୋ ଲଭତେ ଫଲମ୍॥ 12-71-17 (67627) ଅଥ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁପାଯେନ ଭୁଜ୍ଯମାନଂ ସୁରକ୍ଷିତମ୍। ଜନଯତ୍ଯତୁଲାଂ ନିତ୍ଯଂ କୋଶବୃଦ୍ଧିଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-71-18 (67628) ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀ ଧାନ୍ଯଂ ହିରଣ୍ଯଂ ଚ ମହୀ ରାଜା ସୁରକ୍ଷିତା। ନିତ୍ଯଂ ସ୍ବେଭ୍ଯଃ ପରେଭ୍ଯଶ୍ଚ ତୃପ୍ତା ମାତା ଯଥା ପଯଃ॥ 12-71-19 (67629) ମାଲାକାରୋପମୋ ରାଜନ୍ଭବ ମାଽଽଙ୍ଗାରିକୋପମଃ। ତଥାଯୁକ୍ତଶ୍ଚିରଂ ରାଜ୍ଯଂ ଭୋକ୍ତୁଂ ଶକ୍ଷ୍ଯସି ପାଲଯନ୍॥ 12-71-20 (67630) ପରଚକ୍ରାଭିଯାନେନ ଯଦି ତେ ସ୍ଯାଦ୍ଧନକ୍ଷଯଃ। ଅଥ ସାମ୍ନୈବ ଲିପ୍ସେଥା ଧନମବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ଯତ୍॥ 12-71-21 (67631) ମା ସ୍ମ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଧନସ୍ଥଂ ପ୍ରଚଲେନ୍ମନଃ। ଅନ୍ତ୍ଯାଯାମପ୍ଯବସ୍ଥାଯାଂ କିମୁ ସ୍ଫୀତସ୍ଯ ଭାରତ॥ 12-71-22 (67632) ଧନାନି ତେଭ୍ଯୋ ଦଦ୍ଯାସ୍ତ୍ବଂ ଯଥାଶକ୍ତି ଯଥାର୍ହତଃ। ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ପରିରକ୍ଷଂଶ୍ଚ ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ସ୍ଯସି ଦୁର୍ଜଯମ୍॥ 12-71-23 (67633) ଏବଂ ଧର୍ମ୍ଯେଣ ବୃତ୍ତେନ ପ୍ରଜାସ୍ତ୍ବଂ ପରିପାଲଯ। ସ୍ବର୍ଗ୍ଯଂ ପୁଣ୍ଯଂ ଯଶୋ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 12-71-24 (67634) ଧର୍ମେଣ ବ୍ଯବହାରେଣ ପ୍ରଜାଃ ପାଲଯ ପାଣ୍ଡବ। ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଯଥାଯୁକ୍ତୋ ନାଧିବନ୍ଧେନ ଯୋକ୍ଷ୍ଯସେ॥ 12-71-25 (67635) ଏଷ ଏବ ପରୋ ଧର୍ମୋ ଯଦ୍ରାଜା ରକ୍ଷତି ପ୍ରଜାଃ। ଭୂତାନାଂ ହି ଯଦା ଧର୍ମୋ ରକ୍ଷଣଂ ପରମା ଦଯା॥ 12-71-26 (67636) ତସ୍ମାଦେବଂ ପରଂ ଧର୍ମଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ ଧର୍ମକୋବିଦାଃ। ଯୋ ରାଜା ରକ୍ଷଣେ ଯୁକ୍ତୋ ଭୂତେଷୁ କୁରୁତେ ଦଯାମ୍॥ 12-71-27 (67637) ଯଦହ୍ନା କୁରୁତେ ପାପମରକ୍ଷନ୍ଭଯତଃ ପ୍ରଜାଃ। ରାଜା ବର୍ଷସହସ୍ରେଣ ତସ୍ଯାନ୍ତମଧିଗଚ୍ଛତି॥ 12-71-28 (67638) ଯଦହ୍ନା କୁରୁତେ ଧର୍ମଂ ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍। ଦଶବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ତସ୍ଯ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଫଲଂ ଦିବି॥ 12-71-29 (67639) ସ୍ବିଷ୍ଟିଃ ସ୍ବଧୀତିଃ ସୁତପା ଲୋକାଞ୍ଜଯତି ଯାବତଃ। କ୍ଷଣେନ ତାନବାପ୍ନୋତି ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍॥ 12-71-30 (67640) ଏବଂ ଧର୍ମଂ ପ୍ରଯତ୍ନେନ କୌନ୍ତେଯ ପରିପାଲଯ। ତତଃ ପୁଣ୍ଯଫଲଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ନାନୁବନ୍ଧେନ ଯୋକ୍ଷ୍ଯସେ॥ 12-71-31 (67641) ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ସୁମହତୀଂ ଶ୍ରିଯଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ପାଣ୍ଡବ। ଅସଂଭବଶ୍ଚ ଧର୍ମାଣାମୀଦୃଶାନାମରାଜସୁ॥ 12-71-32 (67642) ତସ୍ମାଦ୍ରାଜୈବ ନାନ୍ଯୋଽସ୍ତି ଯୋ ଧର୍ମଫଲମାପ୍ନୁଯାତ୍। ସ ରାଜ୍ଯଂ ଧୃତିମାନ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଧର୍ମେଣ ପରିପାଲଯ। ଇନ୍ଦ୍ରଂ ତର୍ପଯ ସୋମେନ କାମୈଶ୍ଚ ସୁହୃଦୋ ଜନାନ୍॥ ॥ 12-71-33 (67643) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 71॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-71-1 ବହ୍ବୀନାଂ ପ୍ରଜାନାଂ ପରିପାଲନ କଥଂ ସ୍ଯାଦିତି ଚିନ୍ତା ଆଧିଃ ସ ଏବ ବନ୍ଧସ୍ତେନ ନ ଯୁଜ୍ଯତେ॥ 12-71-9 ଅଯୋଗେନ ଯୋଗ ଇଷ୍ଟପ୍ରାପ୍ତି ସ୍ତଦଭାବେନ॥ 12-71-10 ବଲୀ ରାଜଦେଯଂ ତଦେବ ସସ୍ଯାଦେଃ ଷଷ୍ଠଂଶସ୍ତେନ ବଲିଷଷ୍ଠେନ। ବେତନେନ ପଥିରକ୍ଷିତୈର୍ବଣିଗ୍ଭିର୍ଯଦ୍ଦତ୍ତଂ ତଦ୍ରାଜ୍ଞୋ ବେତନଂ ସେବାଧନମ୍॥ 12-71-11 ଧାନ୍ଯାଦେଃ ଷଷ୍ଠାଂଶେ ହୃତେ ଶେଷେଣ ପ୍ରଜାନାଂ ଯଦି ବାର୍ଷିକୋ ଗ୍ରାସୋ ନ ଭବେତ୍ତଦା ରାଜୈବ ତାସାଂ ଯୋଗକ୍ଷେମଂ କଲ୍ପଯେଦିତ୍ଯାହ ଦାପଯିତ୍ବେତି॥ 12-71-19 ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀ ପୂରଯିତ୍ରୀ॥ 12-71-20 ଆଙ୍ଗାରିକ ଇଙ୍ଗାଲକର୍ତା॥ 12-71-25 ଯଥାଯୁକ୍ତ ଉକ୍ତେନ ପ୍ରକାରେଣାଽବହିତଃ॥ 12-71-27 ଯୋ ଦଯାଂ କୁରୁତେ ତଂ ଧର୍ମଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ ଇତି ଯୋଜନା॥ 12-71-28 ଅନ୍ତଂ ଯାତନାଭୋଗନିଷ୍କୃତିମ୍॥ 12-71-30 ସ୍ବିଷ୍ଟିଃ ସ୍ବଧୀତିଃ ସୁତପା ଇତି କ୍ରମେଣ ଗୃହସ୍ଥବ୍ରହ୍ମଚାରିବାନପ୍ରସ୍ଥଧର୍ମାନ୍ସମ୍ଯଗନୁତିଷ୍ଠନ୍॥

12-72-0 (67644) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-72-0x (5506) `କୀଦୃଶୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରାଜା କାର୍ଯାକାର୍ଯବିଚାରଣେ। କ୍ଷମଃ କର୍ତୁଂ ସମର୍ଥୋ ବା ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥' 12-72-1 (67645) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-72-2x (5507) ଯ ଏବ ତୁ ସତୋ ରକ୍ଷେଦସତଶ୍ଚ ନିବର୍ତଯେତ୍। ସ ଏବ ରାଜ୍ଞା କର୍ତବ୍ଯୋ ରାଜନ୍ରାଜପୁରୋହିତଃ॥ 12-72-2 (67646) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ପୁରୂରବସ ଐଲସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ମାତରିଶ୍ବନା॥ 12-72-3 (67647) ପୁରୂରବା ଉବାଚ। 12-72-4x (5508) କୁତଃ ସ୍ବିଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଜାତୋ ବର୍ଣାଶ୍ଚାପି କୁତସ୍ତ୍ରଯଃ। କସ୍ମାଚ୍ଚ ଭବତି ଶ୍ରେଯାଂସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 12-72-4 (67648) ମାତରିଶ୍ବୋବାଚ। 12-72-5x (5509) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ମୁଖତଃ ସୃଷ୍ଟୋ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ରାଜସତ୍ତମ। ବାହୁଭ୍ଯାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ସୃଷ୍ଟ ଊରୁଭ୍ଯାଂ ବୈଶ୍ଯ ଏବ ଚ॥ 12-72-5 (67649) ବର୍ଣାନାଂ ପରିଚର୍ଯାର୍ଯଂ ତ୍ରଯାଣାଂ ଭରତର୍ଷଭ। ବର୍ଣଶ୍ଚତୁର୍ଥଃ ପଶ୍ଚାତ୍ତୁ ପଭ୍ଦ୍ଯାଂ ଶୂଦ୍ରୋ ବିନିର୍ମିତଃ॥ 12-72-6 (67650) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଜାଯମାନୋ ହି ପୃଥିବ୍ଯାମନୁଜାଯତେ। ଈଶ୍ବରଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଧର୍ମକୋଶସ୍ଯ ଗୁପ୍ତଯେ॥ 12-72-7 (67651) `ସର୍ବସ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯେଦଂ ଯତ୍କିଂଚିଦିହ ଦୃଶ୍ଯତେ। ଧର୍ମଯୁକ୍ତଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ଚ ଜଗତ୍ଯସ୍ମିନ୍ନୃପାତ୍ମଜ॥' 12-72-8 (67652) ତତଃ ପୃଥିବ୍ଯା ଯନ୍ତାରଂ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ଦଣ୍ଡଧାରଣେ। ଦ୍ବିତୀଯଂ ବର୍ଣମକରୋତ୍ପ୍ରଜାନାମନୁଗୁପ୍ତଯେ॥ 12-72-9 (67653) ବୈଶ୍ଯସ୍ତୁ ଧନଧାନ୍ଯେନ ତ୍ରୀନ୍ବର୍ଣାନ୍ବିଭୃଯାଦିମାନ୍। ଶୂଦ୍ରୋ ହ୍ଯେତାନ୍ପରିଚରେଦିତି ବ୍ରହ୍ମାନୁଶାସନମ୍॥ 12-72-10 (67654) ଐଲ ଉବାଚ। 12-72-11x (5510) ଦ୍ବିଜସ୍ଯ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୋର୍ବା କସ୍ଯେଯଂ ପୃଥିବୀ ଭବେତ୍। ଧର୍ମତଃ ସହ ବିତ୍ତେନ ସମ୍ଯଗ୍ବାଯୋ ପ୍ରଚକ୍ଷ୍ବ ମେ॥ 12-72-11 (67655) ବାଯୁରୁବାଚ। 12-72-12x (5511) ବିପ୍ରସ୍ଯ ସର୍ବମେବୈତଦ୍ଯତ୍କିଂଚିଜ୍ଜଗତୀଗତମ୍। `ଧନଂ ଧାନ୍ଯଂ ହିରଣ୍ଯଂ ଚ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ରତ୍ନାନି ବାହନମ୍॥ 12-72-12 (67656) ମଙ୍ଗଲଂ ଚ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ଚ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦପି ବିଦ୍ଯତେ। ' ଜ୍ଯେଷ୍ଠେନାଭିଜନେନେହ ତଦ୍ଧର୍ମକୁଶଲା ବିଦୁଃ॥ 12-72-13 (67657) ସ୍ବମେବ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସ୍ବଂ ବସ୍ତେ ସ୍ବଂ ଦଦାତି ଚ। ଗୁରୁର୍ହି ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଶ୍ଚ ବୈ ଦ୍ବିଜଃ॥ 12-72-14 (67658) ପତ୍ଯଭାବେ ଯଥୈବ ସ୍ତ୍ରୀ ଦେବରଂ କୁରୁତେ ପତିମ୍। `ଆନନ୍ତର୍ଯାତ୍ତଥା କ୍ଷତ୍ରଂ ପୃଥିବୀ କୁରୁତେ ପତିମ୍।' ଏଷ ତେ ପ୍ରଥମଃ କଲ୍ପ ଆପଦ୍ଯନ୍ଯୋ ଭବେଦତଃ॥ 12-72-15 (67659) ଯଦି ସ୍ବର୍ଗେ ପରଂ ସ୍ଥାନଂ ଧର୍ମତଃ ପରିମାର୍ଗସି। ଯତ୍କିଂଚିଜ୍ଜଯସେ ଭୂମିଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ନିବେଦଯ॥ 12-72-16 (67660) ଶ୍ରୁତବୃତ୍ତୋପପନ୍ନାଯ ଧର୍ମଜ୍ଞାଯ ତପସ୍ବିନେ। ସ୍ବଧର୍ମପରିତୃପ୍ତାଯ ଯୋ ନ ବିତ୍ତପରୋ ଭବେତ୍॥ 12-72-17 (67661) ଯୋ ରାଜାନଂ ନଯେଦ୍ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ସର୍ବତଃ ପରିପୂର୍ଣଯା। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ହି କୁଲେ ଜାତଃ କୃତପ୍ରଜ୍ଞୋ ବିନୀତବାନ୍॥ 12-72-18 (67662) ଶ୍ରେଯୋ ନଯତି ରାଜାନଂ ବ୍ରୁବଂଶ୍ଚିତ୍ରାଂ ସରସ୍ବତୀମ୍। ରାଜା ଚରତି ଯଂ ଧର୍ମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ନିଦର୍ଶିତମ୍॥ 12-72-19 (67663) ଶୁଶ୍ରୂଷୁରନହଂବାଦୀ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମବ୍ରତେ ସ୍ଥିତଃ। ତାବତା ସତ୍କୃତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞଶ୍ଚିରଂ ଯଶସି ତିଷ୍ଠତି॥ 12-72-20 (67664) ତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ସର୍ବସ୍ଯ ଭାଗୀ ରାଜପୁରୋହିତଃ। ଏବମେବ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ରାଜାନମଭିସଂଶ୍ରିତାଃ॥ 12-72-21 (67665) `ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଚ ସବିଦ୍ବାଂସଂ ରାଜଶାସ୍ତ୍ରବିପଶ୍ଚିତମ୍।' ସମ୍ଯଗ୍ବୃତ୍ତାଃ ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଥା ନ କୁତଶ୍ଚିଦ୍ଭଯାନ୍ବିତାଃ॥ 12-72-22 (67666) ରାଷ୍ଟ୍ରେ ଚରନ୍ତି ଯଂ ଧର୍ମଂ ରାଜ୍ଞା ସାଧ୍ବଭିରକ୍ଷିତାଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ରାଜା ଭାଗଂ ତୁ ବିନ୍ଦତି॥ 12-72-23 (67667) ଦେବା ମନୁଷ୍ଯାଃ ପିତରୋ ଗନ୍ଧର୍ବୋରଗରାକ୍ଷସାଃ। ଯଜ୍ଞମେବୋପଜୀବନ୍ତି ନାସ୍ତି ଯଷ୍ଟା ହ୍ଯରାଜକେ॥ 12-72-24 (67668) ଇତୋ ଦତ୍ତେନ ଜୀବନ୍ତି ଦେବତାଃ ପିତରସ୍ତଥା। ରାଜନ୍ଯେବାସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ଯୋଗକ୍ଷେମଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ॥ 12-72-25 (67669) ଛାଯାଯାମପ୍ସୁ ବାଯୌ ଚ ସୁଖମୁଷ୍ଣେଽଧିଗଚ୍ଛତି। ଅଗ୍ନୌ ବାସସି ସୂର୍ଯେ ଚ ସୁଖଂ ଶୀତେଽଧିଗଚ୍ଛତି। ଶବ୍ଦେ ସ୍ପର୍ଶେ ରସେ ରୂପେ ଗନ୍ଧେ ଚ ରମତେ ମନଃ॥ 12-72-26 (67670) ତେଷୁ ଭୋଗେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ନ ଭୀତୋ ଲଭତେ ସୁଖମ୍। ଅଭଯସ୍ଯ ହି ଯୋ ଦାତା ତସ୍ଯୈବ ସୁମହତ୍ଫଲମ୍॥ 12-72-27 (67671) ନ ହି ପ୍ରାଣସମଂ ଦାନଂ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବିଦ୍ଯତେ। ଇନ୍ଦ୍ରୋ ରାଜା ଯମୋ ରାଜା ଧର୍ମୋ ରାଜା ତଥୈବ ଚ। ରାଜା ବିଭର୍ତି ଭୂତାନି ରାଜ୍ଞା ସର୍ବମିଦଂ ଧୃତମ୍॥ ॥ 12-72-28 (67672) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 72॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-72-2 ନିବର୍ତଯେଦ୍ରାଜ୍ଯାଦ୍ଦୂରୀକାରଯେତ୍॥

12-73-0 (67673) ` ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-73-0x (5512) ରାଜ୍ଞା ପୁରୋହିତଃ କାର୍ଯଃ କୀଦୃଶୋ ବର୍ଣତୋ ଭବେତ୍। ପୁରୋଧା ଯାଦୃଶଃ କାର୍ଯଃ କଥଯସ୍ବ ପିତାମହ॥ 12-73-1 (67674) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-73-2x (5513) ଗୌରୋ ବା ଲୋହିତୋ ବାଽପି ଶ୍ଯାମୋ ବା ନୀରୁଜଃ ସୁଖୀ। ଅକ୍ରୋଧନୋ ହ୍ଯଚପଲଃ ସର୍ବତଶ୍ଚ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥' 12-73-2 (67675) ରାଜ୍ଞା ପୁରୋହିତଃ କାର୍ଯୋ ଭବେଦ୍ବିଦ୍ବାନ୍ବହୁଶ୍ରୁତଃ। ଉଭୌ ସମୀକ୍ଷ୍ଯ ଧର୍ମାର୍ଥାବପ୍ରମେଯାବନନ୍ତରମ୍॥ 12-73-3 (67676) ଧର୍ମାତ୍ମା ମନ୍ତ୍ରବିଦ୍ଯେଷାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ରାଜନ୍ପୁରୋହିତଃ। `ତେଷାମର୍ଥଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ଧର୍ମଶ୍ଚେତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-73-4 (67677) ଶ୍ଲୋକାଶ୍ଚୋଶନସା ଗୀତାସ୍ତାନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟଃ ସ ଭବେଦ୍ରାଜା ଯସ୍ଯ ନାସ୍ତି ପୁରୋହିତଃ॥ 12-73-5 (67678) ରକ୍ଷସାମସୁରାଣାଂ ଚ ପିଶାଚୋରଗପକ୍ଷିଣାମ୍। ଶତ୍ରୂଣାଂ ଚ ଭବେଦ୍ବଧ୍ଯୋ ଯସ୍ଯ ନାସ୍ତି ପୁରୋହିତଃ॥ 12-73-6 (67679) ବ୍ରହ୍ମତ୍ବଂ ସର୍ବଯଜ୍ଞେଷୁ କୁର୍ବୀତାଥର୍ବଣୋ ଦ୍ବିଜଃ। ରାଜ୍ଞଶ୍ଚାଥର୍ବବେଦେନ ସର୍ବକର୍ମାଣି କାରଯେତ୍॥ 12-73-7 (67680) ବ୍ରୂଯାଦ୍ଗର୍ହ୍ଯାଣି ସତତଂ ମହୋତ୍ପାତାନ୍ଯଘାନି ଚ। ଇଷ୍ଟମଙ୍ଗଲଯୁକ୍ତାନି ତଥାଽନ୍ତଃ ପୁରିକାଣି ଚ॥ 12-73-8 (67681) ଗୀତନୃତ୍ତାଧିକାରେଷୁ ସଂମତେଷୁ ମହୀପତେଃ। କର୍ତବ୍ଯଂ କରଣୀଯଂ ବୈ ବୈଶ୍ବଦେବବଲିସ୍ତଥା॥ 12-73-9 (67682) ପକ୍ଷସଂଧିଷୁ କୁର୍ବୀତ ମହାଶାନ୍ତିଂ ପୁରୋହିତଃ। ରୌଦ୍ରହୋମସହସ୍ରଂ ଚ ସ୍ବସ୍ଯ ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରିଯଂ ହିତମ୍॥ 12-73-10 (67683) ରାଜ୍ଞଃ ପାପମଲାଃ ସପ୍ତ ଯାନୃଚ୍ଛତି ପୁରୋହିତଃ। ଅମାତ୍ଯାଶ୍ଚ କୁକର୍ମାଣୋ ମନ୍ତ୍ରିଣଶ୍ଚାପ୍ଯୁପେକ୍ଷକାଃ॥ 12-73-11 (67684) ଚୌର୍ଯମବ୍ଯବହାରଶ୍ଚ ବ୍ଯବହାରୋପସେବିନାମ୍। ଅଦଣ୍ଡ୍ଯଦଣ୍ଡନଂ ଚୈବ ଦଣ୍ଡ୍ଯାନାଂ ଚାପ୍ଯଦଣ୍ଡନମ୍॥ 12-73-12 (67685) ହିଂସା ଚାନ୍ଯତ୍ର ସଂଗ୍ରାମାଦ୍ରାଜ୍ଞଶ୍ଚ ମଲ ଉଚ୍ଯତେ। କୁଭୃତ୍ଯୈସ୍ତୁ ପ୍ରଜାନାଶଃ ସପ୍ତମସ୍ତୁ ମହାମଲଃ॥ 12-73-13 (67686) ରୌଦ୍ରୈର୍ହୋମୈର୍ମହାଶାନ୍ତ୍ଯା ଘୃତକମ୍ବଲକର୍ମଣା। ଭୃଗ୍ବଙ୍ଗିରୋବିଧିଜ୍ଞୋ ବୈ ପୁରୋଧା ନିର୍ଣୁଦେ ମଲାତ୍॥ 12-73-14 (67687) ଏତାନ୍ହିତ୍ବା ଦିବଂ ଯାତି ରାଜା ସପ୍ତ ମହାମଲାନ୍। ସାମାତ୍ଯଃ ସପୁରୋଧାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲନେ ରତଃ॥ 12-73-15 (67688) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କୌରବ୍ଯ ପୌରୋହିତ୍ଯେ ମହାମତେ। ଶ୍ଲୋକାନାହ ମହେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଗୁରୁର୍ଦେବୋ ବୃହସ୍ପତିଃ॥ 12-73-16 (67689) ତାନ୍ନିବୋଧ ମହୀପାଲ ମହାଭାଗ ହିତାଞ୍ଶୁଭାନ୍। ଋଗ୍ବେଦେ ସାମବେଦେ ଚ ଯଜୁର୍ବେଦେ ଚ ବାଜିନାମ୍॥ 12-73-17 (67690) ନ ନିର୍ଦିଷ୍ଟାନି କର୍ମାଣି ତ୍ରିଷୁ ସ୍ଥାନେଷୁ ଭୂଭୃତାମ୍। ଶାନ୍ତିକଂ ପୌଷ୍ଟିକଂ ଚୈବ ଅରିଷ୍ଟାନାଂ ଚ ଶାତନମ୍॥ 12-73-18 (67691) ଶପ୍ତାସ୍ତେ ଯାଜ୍ଞବଲ୍କ୍ଯେନ ଯଜ୍ଞାନାଂ ହିତମୀହତା। ବ୍ରହ୍ମିଷ୍ଠାନାଂ ବରିଷ୍ଠେନ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସଂମତେ ବିଭୋଃ॥ 12-73-19 (67692) ବହ୍ବୃଚଂ ସାମଗଂ ଚୈବ ବାଜିନଂ ଚ ବିବର୍ଜଯେତ୍। ବହ୍ବୃଚୋ ରାଷ୍ଟ୍ରନାଶାଯ ରାଜନାଶାଯ ସାମଗଃ। ଅଧ୍ବର୍ଯୁର୍ବଲନାଶାଯ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ବାଜସନେଯକଃ॥ 12-73-20 (67693) ଅବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ମନ୍ତ୍ରାନ୍ବାଜସନେଯକାନ୍। ଶାନ୍ତିକେ ପୌଷ୍ଟିକେ ଚୈବ ନିତ୍ଯଂ କର୍ମଣି ବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-73-21 (67694) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ମହୀପସ୍ଯ ସର୍ବଥା ନ ବିରୋଧିନଃ। ବେଦାଶ୍ଚତ୍ବାର ଇତ୍ଯେତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଯେ ଚ ତଦ୍ବିଦୁଃ॥ 12-73-22 (67695) ପୌରୋହିତ୍ଯେ ପ୍ରମାଣଂ ତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚ ମହୀପତେଃ। ଜାତ୍ଯା ନ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ପ୍ରୋକ୍ତଃ କ୍ଷତତ୍ରାଣଂ କରୋତି ଯଃ॥ 12-73-23 (67696) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯବହିଷ୍ଠୋଽପି ସ ଏବ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ସ୍ମୃତଃ। ଭାର୍ଗବାଙ୍ଗିରସୈର୍ମନ୍ତ୍ରୈସ୍ତେଷାଂ କର୍ମ ବିଧୀଯତେ॥ 12-73-24 (67697) ବୈତାନଂ କର୍ମ ଯଚ୍ଚୈବ ଗୃହ୍ଯକର୍ମ ଚ ଯତ୍ସ୍ମୃତମ୍। ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ତ୍ରଯାଣାଂ ତୁ ସର୍ବକର୍ମ ବିଧୀଯତେ॥ 12-73-25 (67698) ରାଜଧର୍ମପ୍ରବୃତ୍ତାନାଂ ହିତାର୍ଥଂ ତ୍ରୀମି କାରଯେତ୍। ଶାନ୍ତିକଂ ପୌଷ୍ଟିକଂ ଚୈବ ତଥାଽଭିଚରଣଂ ଚ ଯତ୍॥ 12-73-26 (67699) ଅଗ୍ନିଷ୍ଟୋମମୁଖୈର୍ଯଜ୍ଞୈର୍ଦୂଷିତା ଭୂପକର୍ମଭିଃ। ନ ସମ୍ଯକ୍ଫଲମୃଚ୍ଛନ୍ତି ଯେ ଯଜନ୍ତି ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 12-73-27 (67700) ପୌରୋହିତ୍ଯଂ ତୁ କୁର୍ବାଣା ନାଶଂ ଯାସ୍ଯନ୍ତି ଭୂଭୃତାମ୍। ଯଜ୍ଞକର୍ମାଣି କୁର୍ବାଣା ଋତ୍ବିଜସ୍ତୁ ବିରୋଧିନଃ॥ 12-73-28 (67701) ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରବିଶଃ ସର୍ବେ ପୌରୋହିତ୍ଯେ ବିବର୍ଜିତାଃ। ତଦଭାବେ ଚ ପାରକ୍ଯଂ ନିର୍ଦିଷ୍ଟଂ ରାଜକର୍ମସୁ॥ 12-73-29 (67702) ଋଷିଣା ଯାଜ୍ଞବଲ୍କ୍ଯେନ ତତ୍ତଥା ନ ତଦନ୍ଯଥା। ଭାର୍ଗବାଙ୍ଗିରସାଂ ବେଦେ କୃତବିଦ୍ଯଃ ଷଡଙ୍ଗବିତ୍॥ 12-73-30 (67703) ଯଜ୍ଞକର୍ମବିଧିଜ୍ଞସ୍ତୁ ବିଧିଜ୍ଞଃ ପୌଷ୍ଟିକେଷୁ ଚ। ଅଷ୍ଟାଦଶବିକଲ୍ପାନାଂ ବିଧିଜ୍ଞଃ ଶାନ୍ତିକର୍ମଣାମ୍॥ 12-73-31 (67704) ସର୍ବରୋଗବିହୀନଶ୍ଚ ସଂଯତଃ ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଶ୍ବିତ୍ରକୁଷ୍ଠକ୍ଷଯକ୍ଷୀଣୈର୍ଗ୍ରହାପସ୍ମାରଦୂଷିତୈଃ॥ 12-73-32 (67705) ଅଶସ୍ତୈର୍ବାତଦୁଷ୍ଟୈଶ୍ଚ ଦୂରସ୍ଥୈଃ ସଂବଦେନ୍ନୃପଃ। ରୋଗିଣଂ ଋତ୍ବିଜଂ ଚୈବ ବର୍ଜଯେଚ୍ଚ ପୁରୋହିତମ୍॥ 12-73-33 (67706) ନଚାନ୍ଯସ୍ଯ କୃତଂ ଯେନ ପୌରୋହିତ୍ଯଂ କଦାଚନ। ଯସ୍ଯ ଯାଜ୍ଯୋ ମୃତଶ୍ଚୈବ ଭ୍ରଷ୍ଟଃ ପ୍ରବ୍ରଜିତୋ ଯଥା॥ 12-73-34 (67707) ଯୁଦ୍ଧେ ପରାଜିତଶ୍ଚୈବ ସର୍ବାଂସ୍ତାନ୍ବର୍ଜଯେନ୍ନୃପଃ। ନକ୍ଷତ୍ରସ୍ଯାନୁକୂଲ୍ଯେନ ଯଃ ସଂଜାତୋ ନରେଶ୍ବରଃ॥ 12-73-35 (67708) ରାଜଶାସ୍ତ୍ରବିନୀତଶ୍ଚ ଶ୍ରେଯାନ୍ରାଜ୍ଞଃ ପୁରୋହିତଃ। ଅଧନ୍ଯାନାଂ ନିମିତ୍ତାନାମୁତ୍ପାତାନାମଥାର୍ଥବିତ୍॥ 12-73-36 (67709) ଶତ୍ରୁପକ୍ଷକ୍ଷଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ଶ୍ରେଯାନ୍ରାଜ୍ଞଃ ପୁରୋହିତଃ। ବାଜିନଂ ତଦଭାବେ ଚ ଚରକାଧ୍ବର୍ଯବାନପି॥ 12-73-37 (67710) ବହ୍ବୃଚଂ ସାମଗଂ ଚୈବ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରକୃତଶ୍ରମାନ୍। କୃତିନୋଽଥର୍ବଣୋ ବେଦେ ସ୍ଥାପଯେତ୍ତୁ ପୁରୋହିତାନ୍॥ 12-73-38 (67711) ହିଂସାଲିଙ୍ଗା ହି ନିର୍ଦିଷ୍ଟା ମନ୍ତ୍ରା ବୈତାନିକୈର୍ଦ୍ବିଜୈଃ। ନ ତାନୁଚ୍ଚାରଯେତ୍ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମବିରୋଧିନଃ॥ 12-73-39 (67712) ପ୍ରଜାଗୁଣାଃ ପୁରୋଧାଶ୍ଚ ପୁରୋହିତଗୁଣାଃ ପ୍ରଜାଃ।' ରାଜା ବୈ ସଗୁଣୋ ଯେଷାଂ କୁଶଲଂ ତେଷୁ ସର୍ବଶଃ॥ 12-73-40 (67713) ଉଭୌ ପ୍ରଜା ବର୍ଧଯତୋ ଦେବାନ୍ପୂର୍ବାପରାନ୍ପିତୄନ୍। ଯୌ ଭବେତାଂ ସ୍ଥିତୌ ଧର୍ମେ ଶ୍ରଦ୍ଧେଯୌ ସୁତପସ୍ବିନୌ॥ 12-73-41 (67714) ପରସ୍ପରସ୍ଯ ସୁହୃଦୌ ବିହିତୌ ସମଚେତସୌ। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରସ୍ଯ ସମାନାତ୍ପ୍ରଜା ସୁଖମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 12-73-42 (67715) ବିମାନନାତ୍ତଯୋରେବ ପ୍ରଜା ନଶ୍ଯେଯୁରେବ ହି। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରଂ ହି ସର୍ବାସାଂ ପ୍ରଜାନାଂ ମୂଲମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-73-43 (67716) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଐଲକଶ୍ଯପସଂବାଦଂ ତଂ ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-73-44 (67717) ଐଲ ଉବାଚ। 12-73-45x (5514) ଯଦା ହି ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରଜହାତି କ୍ଷତ୍ରଂ କ୍ଷତ୍ରଂ ଯଦା ବା ପ୍ରଜହାତି ବ୍ରହ୍ମ। ଅନ୍ବଗ୍ବଲଂ କତମେଽସ୍ମିନ୍ଭଜନ୍ତେ ତଥା ବଲଂ କତମେଽସ୍ମିନ୍ଧ୍ରିଯନ୍ତେ॥ 12-73-45 (67718) କଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 12-73-46x (5515) ଦ୍ବିଧା ହି ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଭବତି କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମ କ୍ଷତ୍ରଂ ଯତ୍ର ବିରୁଧ୍ଯତୀହ। ଅନ୍ବଗ୍ବଲଂ ଦସ୍ଯବସ୍ତଦ୍ଭଜନ୍ତେ ତଥା ବର୍ଣଂ ତତ୍ର ବିଦନ୍ତି ସନ୍ତଃ॥ 12-73-46 (67719) ନୈଷାଂ ବ୍ରହ୍ମ ଚ ବର୍ଧତେ ନୋତ ପୁତ୍ରା ନ ଗର୍ଗରୋ ମଥ୍ଯତେ ନୋ ଜଯନ୍ତେ। ନୈଷାଂ ପୁତ୍ରା ଦେବମଧୀଯତେ ଚ ଯଦା ବ୍ରହ୍ମ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ ସଂତ୍ଯଜନ୍ତି॥ 12-73-47 (67720) ନୈଷାମର୍ଥୋ ବର୍ଧତେ ଜାତୁ ଗେହେ ନାଧୀଯତେ ତତ୍ପ୍ରଜା ନୋ ଯଜନ୍ତେ। ଅପଧ୍ବସ୍ତା ଦସ୍ଯୁଭୂତା ଭବନ୍ତି ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ ସଂତ୍ଯଜନ୍ତି॥ 12-73-48 (67721) ଏତୌ ହି ନିତ୍ଯଂ ସଂଯୁକ୍ତାବିତରେତରଧାରଣେ। କ୍ଷତ୍ରଂ ବୈ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଯୋନିର୍ଯୋନିଃ କ୍ଷତ୍ରସ୍ଯ ବୈ ଦ୍ବିଜଃ॥ 12-73-49 (67722) ଉଭାବେତୌ ନିତ୍ଯମଭିପ୍ରପନ୍ନୌ ସଂପ୍ରାପତୁର୍ମହତୀଂ ସଂପ୍ରତିଷ୍ଠାମ୍। ତଯୋଃ ସନ୍ଧିର୍ଭିଦ୍ଯତେ ଚେତ୍ପୁରାଣ ସ୍ତତଃ ସର୍ବଂ ଭବତି ହି ସଂପ୍ରମୂଢମ୍॥ 12-73-50 (67723) ନାତ୍ର ପାରଂ ଲଭତେ ପାରଗାମୀ ମହୋଦଧୌ ନୌରିବ ସଂପ୍ରଭିନ୍ନା। ଚାତୁର୍ବଣ୍ଯଂ ଭବତି ହି ସଂପ୍ରମୂଢଂ ପ୍ରଜାସ୍ତତଃ କ୍ଷଯସଂସ୍ଥା ଭବନ୍ତି॥ 12-73-51 (67724) ବ୍ରହ୍ମବୃକ୍ଷୋ ରକ୍ଷ୍ଯମାଣୋ ମଧୁ ହେମ ଚ ବର୍ଷତି। ଅରକ୍ଷ୍ଯମାଣଃ ସତତମଶ୍ରୁ ପାପଂ ଚ ବର୍ଷତି॥ 12-73-52 (67725) ଅବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଚରଣାଦପେତୋ ଯଦା ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ରହ୍ମଣି ତ୍ରାଣମିଚ୍ଛେତ୍। ଆଶ୍ଚର୍ଯତୋ ବର୍ଷତି ତତ୍ର ଦେବ ସ୍ତତ୍ରାଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ଦୁଷ୍ପ୍ରଭାଶ୍ଚାବିଶନ୍ତି॥ 12-73-53 (67726) ସ୍ତ୍ରିଯଂ ହତ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବାଽପି ପାପଃ ସଭାଯାଂ ଯତ୍ର ଲଭତେ ସାଧୁବାଦମ୍। ରାଜ୍ଞଃ ସକାଶେ ନ ବିଭେତି ଚାପି ତତୋ ଭଯଂ ବିଦ୍ଯତେ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ॥ 12-73-54 (67727) ପାପୈଃ ପାପେ କ୍ରିଯମାଣେଽତିବେଲଂ ତତୋ ରୁଦ୍ରୋ ଜାଯତେ ଦେବ ଏଷଃ। ପାପୈଃ ପାପାଃ ସଂଜନଯନ୍ତି ରୁଦ୍ରଂ ତତଃ ସର୍ବାନ୍ସାଧ୍ବସାଧୂନ୍ହିନସ୍ତି॥ 12-73-55 (67728) ଐଲ ଉବାଚ। 12-73-56x (5516) କୁତୋ ରୁଦ୍ରଃ କୀଦୃଶୋ ବାଽପି ରୁଦ୍ରଃ ସତ୍ବୈଃ ସତ୍ବଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ବଧ୍ଯମାନମ୍। ଏତତ୍ସର୍ବଂ କଶ୍ଯପ ମେ ପ୍ରଚକ୍ଷ୍ବ ଯତୋ ରୁଦ୍ରୋ ଜାଯତେ ଦେବ ଏଷଃ॥ 12-73-56 (67729) କଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 12-73-57x (5517) ଆତ୍ମା ରୁଦ୍ରୋ ହୃଦଯେ ମାନବାନାଂ ସ୍ବଂ ସ୍ବଂ ଦେହଂ ପରଦେହଂ ଚ ହନ୍ତି। ବାତୋତ୍ପାତୈଃ ସଦୃଶଂ ରୁଦ୍ରମାହୁ ର୍ଦେବଂ ଜୀମୂତୈଃ ସଦୃଶଂ ରୂପମସ୍ଯ॥ 12-73-57 (67730) ଐଲ ଉବାଚ। 12-73-58x (5518) ନ ବୈ ବାତଃ ପରିବୃଣୋତି କଶ୍ଚି ନ୍ନ ଜୀମୂତୋ ବର୍ଷତି ତତ୍ର ଦେବଃ। ତଥା ଯୁକ୍ତୋ ଦୃଶ୍ଯତେ ମାନୁଷେଷୁ କାମଦ୍ବେଷାଦ୍ବଧ୍ଯତେ ମୁହ୍ଯତେ ଚ॥ 12-73-58 (67731) କଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 12-73-59x (5519) ଯଥୈକଗେହାଜ୍ଜାତବେଦାଃ ପ୍ରଦୀପ୍ତଃ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଗ୍ରାମଂ ଦହତେ ଚ ତ୍ବରାବାନ୍। ବିମୋହନଂ କୁରୁତେ ଦେବ ଏପ ତତଃ ସର୍ବଂ ସ୍ପୃଶ୍ଯତେ ପୁଣ୍ଯପାପୈଃ॥ 12-73-59 (67732) ଐଲ ଉବାଚ। 12-73-60x (5520) ଯଦି ଦଣ୍ଡଃ ସ୍ପୃଶତେଽପୁଣ୍ଯପାପଂ ପାପଂ ପାପେ କ୍ରିଯମାଣେ ବିଶେଷାତ୍। କସ୍ଯ ହେତୋଃ ସୁକୃତଂ ନାମ କୁର୍ଯା ଦ୍ଦୁଷ୍କୃତଂ ବା କସ୍ଯ ହେତୋର୍ନ କୁର୍ଯାତ୍॥ 12-73-60 (67733) କଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 12-73-61x (5521) ଅସଂତ୍ଯାଗାତ୍ପାପକୃତାମପାପାଂ ସ୍ତୁଲ୍ଯୋ ଦଣ୍ଡଃ ସ୍ପୃଶତେ ମିଶ୍ରଭାବାତ୍। ଶୁଷ୍କେଣାର୍ଦ୍ରଂ ଦହ୍ଯତେ ମିଶ୍ରଭାବା ନ୍ନ ମିଶ୍ରଃ ସ୍ଯାତ୍ପାପକୃଦ୍ଭିଃ କଥଂଚିତ୍॥ 12-73-61 (67734) ଐଲ ଉବାଚ। 12-73-62x (5522) ସାଧ୍ବସାଧୂନ୍ଧାରଯତୀହ ଭୂମିଃ ସାଧ୍ବସାଧୂଂସ୍ତାପଯତୀହ ସୂର୍ଯଃ। ସାଧ୍ବସାଧୂଂଶ୍ଚାପି ବାତୀହ ବାଯୁ ରାପସ୍ତଥା ସାଧ୍ବସାଧୂନ୍ବହନ୍ତି॥ 12-73-62 (67735) କଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 12-73-63x (5523) ଏବମସ୍ମିନ୍ବର୍ତତେ ଲୋକ ଏଷ ନାମୁତ୍ରୈବଂ ବର୍ତତେ ରାଜପୁତ୍ର। ପ୍ରେତ୍ଯୈତଯୋରନ୍ତରାବାନ୍ବିଶେଷୋ ଯୋ ବୈ ପୁଣ୍ଯଂ ଚରତେ ଯଶ୍ଚ ପାପମ୍॥ 12-73-63 (67736) ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ଲୋକୋ ମଧୁମାନ୍ଘୃତାର୍ଚି ର୍ହିରଣ୍ଯଜ୍ଯୋତିରମୃତସ୍ଯ ନାଭିଃ। ତତ୍ର ପ୍ରେତ୍ଯ ମୋଦତେ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ନ ତତ୍ର ମୃତ୍ଯୁର୍ନ ଜରା ନୋତ ଦୁଃଖମ୍॥ 12-73-64 (67737) ପାପସ୍ଯ ଲୋକୋ ନିରଯୋଽପ୍ରକାଶୋ ନିତ୍ଯଂ ଦୁଃଖଂ ଶୋକଭୂଯିଷ୍ଠମେବ। ତତ୍ରାତ୍ମାନଂ ଶୋଚତି ପାପକର୍ମା ବହ୍ବୀଃ ସମାଃ ପ୍ରତପନ୍ନପ୍ରତିଷ୍ଠଃ॥ 12-73-65 (67738) ମିଥୋଭେଦାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣକ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରଜା ଦୁଃଖଂ ଦୁଃସହଂ ଚାବିଶନ୍ତି। ଏବଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା କାର୍ଯ ଏବେହ ବିଦ୍ବାନ୍ ପୁରୋହିତୋ ନୈକବିଦ୍ଯୋ ନୃପେଣ॥ 12-73-66 (67739) ତଂ ଚୈବ ଲବ୍ଧ୍ବାଭିଷିଞ୍ଚେତ୍ତଥା ଧର୍ମୋ ବିଧୀଯତେ। ଅଗ୍ରଂ ହି ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ସର୍ବସ୍ଯୈବେହ ଧର୍ମତଃ॥ 12-73-67 (67740) ପୂର୍ବଂ ହି ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସୃଷ୍ଟିରିତି ବ୍ରହ୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ। ଜ୍ଯେଷ୍ଠେନାଭିଜନେନାସ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ତଂ ପୂର୍ବଂ ଯଦୁତ୍ତମମ୍॥ 12-73-68 (67741) ତସ୍ମାନ୍ମାନ୍ଯଶ୍ଚ ପୂଜ୍ଯଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପ୍ରସୃତାଗ୍ରଭୁକ୍। ସର୍ବଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବିଶିଷ୍ଟଂ ଚ ନିବେଦ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 12-73-69 (67742) ଅବଶ୍ଯମେତତ୍କର୍ତବ୍ଯଂ ରାଜ୍ଞା ବଲବତାଽପି ହି। ବ୍ରହ୍ମ ବର୍ଧଯତି କ୍ଷତ୍ରଂ କ୍ଷତ୍ରତୋ ବ୍ରହ୍ମ ବର୍ଧତେ। ରାଜ୍ଞଃ ସର୍ବସ୍ଯ ଚାନ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ବାମୀ ରାଜ୍ଞଃ ପୁରୋହିତଃ॥ ॥ 12-73-70 (67743) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 73॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-73-14 ନିର୍ଣୁଦେ ମୋଚଯେତ୍। ରାଜାନମିତି ଶେଷଃ॥ 12-73-46 କ୍ଷତ୍ର କର୍ତୃ। ତତ୍ର କ୍ଷତ୍ରେ ସନ୍ତଃ ବର୍ଣଂ ବିନ୍ଦନ୍ତି। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମବମନ୍ତା ମ୍ଲେଚ୍ଛଜାତୀଯୋଽଯଂ ରାଜେତ୍ଯନୁମାନାଜ୍ଜାନନ୍ତି। ଯଥୋକ୍ତଂଭୋଗେନ ଜ୍ଞାଯତେ କର୍ମ କର୍ମଣା ଜ୍ଞାଯତେ ଜନିରିତି। ତଥା ବଲଂ ତଦ୍ଭିଯନ୍ତେ ଚ ସନ୍ତ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-73-50 ଅଭିପ୍ରପନ୍ନୌ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଶରଣୌ। କ୍ଷତ୍ରଶରଣଂ ବ୍ରହ୍ମ ତପସ୍ଯତି ବ୍ରହ୍ମଶରଣଂ କ୍ଷତ୍ରଂ ଜଯତୀତି ଭାବଃ॥ 12-73-52 ମଧୁ ସୁଖମ୍। ଅଶ୍ରୁ ଦୁଃଖମ୍। ପାପଂ ନରକମ୍॥ 12-73-53 ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣଜାତିଃ। ବ୍ରହ୍ମଚରଣାଦପେତତ୍ବାଦବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ବେଦାଧ୍ଯଯନଶୂନ୍ଯଃ ସନ୍ ତ୍ରାଣଂ ରକ୍ଷଣଂ ଇଚ୍ଛେତ୍ତଦା ଦେବସ୍ତତ୍ର ଆଶ୍ଚର୍ଯତୋ ବର୍ଷତି। ତତ୍ର ବର୍ଷଃ ଅତ୍ଯନ୍ତଂ ଦୁର୍ଲଭମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-73-55 ରୁଦ୍ରୋ ହିଂସ୍ରଃ। ଦେବୋ ରାଜା। ରୁଦ୍ରଂ କଲିମ୍॥ 12-73-57 ମାନବାନାଂ ହୃଦଯେ ଯ ଆତ୍ମା ଜୀବୋଽସ୍ତି ସ ଏବ ରୁଦ୍ରଃ ସଂହର୍ତା ଭବତି। ନନୁ କୁତଃ ଶାନ୍ତସ୍ଯାତ୍ମନୋ ରୁଦ୍ରତ୍ବମତ ଆହ ବାତେତି। ଯଥା ଉତ୍ପାତବାତ ଆକାଶୋତ୍ଥ ଆକାଶୋତ୍ଥାଂ ମେଘଦେବତାମିତସ୍ତତୋ ନଯତି ଗର୍ଜଯତି ବିଦ୍ଯୁଦଶନିବାରୀଣି ଚ ତତ ଆବିର୍ଭାବଯତ୍ଯେବମାତ୍ମୋତ୍ଥିତାଃ କାପ୍ନକ୍ରୋଧାଦଯଃ ସର୍ବଂ ହିଂସ୍ରଂ କାରଯନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-73-58 ଯଥା ଆକାଶେନ ଯୁକ୍ତାସ୍ତତଃ ପୃଥଗ୍ଭୂତାଃ ବାତୋ ମେଘାଶ୍ଚ ମେଘପ୍ରବର୍ତକଦେବତା ଚ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷେଣ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନେନ ଚ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ନୈବଂ ଜୀବୋ ବା ତଦଭିଭାବକଃ କାମାଦିର୍ବା ପୃଥକ୍ ଦୃଶ୍ଯତେ କିଂତ୍ବାତ୍ମନ୍ଯେବ ବହ୍ଯୌଷ୍ଣ୍ଯବତ୍କାମଦ୍ବେଷୌ ବର୍ତେତେ ତୌ ଚୈତସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧକୌ ମୋହକୋ ଚ ଭବତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-73-59 ଯଥାଽଲ୍ପୋଽପି ବହ୍ନିରଧିକମଧିକଂ କାଷ୍ଠଭାରମୁପାରୁହ୍ଯ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଗ୍ରାମଂ ଦହତି ତତ୍ର ନ କେବଲଂ କାଷ୍ଠାନାଂ ଦାହକତ୍ବଂ ନାପି କାଷ୍ଠାନ୍ଯନୁପାରୂଢସ୍ଯାଗ୍ନେଃ କିଂତୁ ତଦୁଭଯସଂଘାତସ୍ଯୈବ। ତତ୍ରାପି ବିବେକେ କ୍ରିଯମାଣେ ବହ୍ନେରେବୋପାଧ୍ଯାବେଶାଦ୍ଦାହକତ୍ବମ୍। ଏବମାତ୍ମାନମାରୁହ୍ଯାହଂକାରବହ୍ନିଃ କାମକ୍ରୋଧାଦିବାତୈରୁଦ୍ଦୀପିତୋ ରୁଦ୍ରତ୍ବଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 12-73-60 ଅପୁଣ୍ଯପାପମପ୍ଯାତ୍ମାନଂ ଯଦି ବିଶେଷାତ୍ କ୍ରିଯମାଣେ ପାପେ ନିମିତ୍ତଭୂତେ ସତି ଦଣ୍ଡଃ ପାପଂ ଦଣ୍ଡାତ୍ମକଂ ପାପଂ ଗାଲନତାଡନାଦି ଦୁଃଖଂ କର୍ତୃ ସ୍ପୃଶତେ ମୋହାଦିତି ବ୍ରବୀଷି ତର୍ହି ପୁଣ୍ଯକରଣଂ ପାପବର୍ଜନଂ ଚ ଶାସ୍ତ୍ରଚୋଦିତଂ ବୃଥୈବ ସ୍ଯାତ୍॥ 12-73-67 ତଂ ପୁରୋହିତଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ଆତ୍ମାନଂ ରାଜ୍ଯେଽଭିଷିଞ୍ଚେତ୍॥ 12-73-70 ଏବଂ ରାଜ୍ଞା ବିଶେଷେଣ ପୂଜ୍ଯା ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସଦା ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-74-0 (67744) `ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-74-0x (5524) ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରସ୍ଯ ସାମର୍ଥ୍ଯଂ କଥିତଂ ତେ ପିତାମହ। ପୁରୋହିତପ୍ରଭାବଶ୍ଚ ଲକ୍ଷଣଂ ଚ ପୁରୋଧସଃ॥ 12-74-1 (67745) ଇଦାନୀଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରବିନିର୍ଣଯମ୍। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରଂ ହି ସର୍ବସ୍ଯ କାରଣଂ ଜଗତଃ ପରମ୍। ଯୋଗକ୍ଷେମୋ ହି ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ତାଭ୍ଯାମାଯତ୍ତ ଏବ ଚ॥' 12-74-2 (67746) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-74-3x (5525) ଯୋଗକ୍ଷେମୋ ହି ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ରାଜନ୍ଯାଯତ୍ତ ଉଚ୍ଯତେ। ଯୋଗକ୍ଷେମୋ ହି ରାଜ୍ଞୋ ହି ସମାଯତ୍ତଃ ପୁରୋହିତେ॥ 12-74-3 (67747) ଯତ୍ରାଦୃଷ୍ଟଂ ଭଯଂ ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରଜାନାଂ ଶମଯତ୍ଯୁତ। ଦୃଷ୍ଟଂ ଚ ରାଜା ବାହୁଭ୍ଯାଂ ତଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ସୁଖମେଧତେ॥ 12-74-4 (67748) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ମୁଚୁକୁନ୍ଦସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ରାଜ୍ଞୋ ବୈଶ୍ରବଣସ୍ଯ ଚ॥ 12-74-5 (67749) ମୁଚୁକୁନ୍ଦୋ ବିଜିତ୍ଯେମାଂ ପୃଥିବୀଂ ପୃଥିବୀପତିଃ। ଜିଜ୍ଞାସମାନଃ ସ ବଲମଭ୍ଯଯାଦଲକାଧିପମ୍॥ 12-74-6 (67750) ତତୋ ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜା ରାକ୍ଷସାନସୃଜତ୍ତଦା। ତେ ବଲାନ୍ଯବମୃଦ୍ଗନ୍ତ ମୁଚୁକୁନ୍ଦସ୍ଯ ନୈର୍ଋତାଃ॥ 12-74-7 (67751) ସ ହନ୍ଯମାନେ ସୈନ୍ଯେ ସ୍ବେ ମୁଚୁକୁନ୍ଦୋ ନରାଧିପଃ। ଗର୍ହଯାମାସ ବିଦ୍ବାଂସଂ ପୁରୋହିତମରିନ୍ଦମଃ॥ 12-74-8 (67752) ତତ ଉଗ୍ରଂ ତପସ୍ତପ୍ତ୍ବା ବସିଷ୍ଠୋ ଧର୍ମବିତ୍ତମଃ। ରକ୍ଷାଂସ୍ଯୁପାବଧୀତ୍ତତ୍ର ପନ୍ଥାନଂ ଚାପ୍ଯବିନ୍ଦତ॥ 12-74-9 (67753) ତତୋ ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜା ମୁଚୁକୁନ୍ଦମଗର୍ହଯତ୍। ବଧ୍ଯମାନେଷୁ ସୈନ୍ଯେଷୁ ବଚନଂ ଚେଦମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-74-10 (67754) ଧନଦ ଉବାଚ। 12-74-11x (5526) ବଲବନ୍ତସ୍ତ୍ବଯା ପୂର୍ବେ ରାଜାନଃ ସପୁରୋହିତାଃ। ନ ଚୈବଂ ସମବର୍ତନ୍ତ ଯଥା ତ୍ବମିବ ବର୍ତସେ॥ 12-74-11 (67755) ତେ ଖଲ୍ବପି କୃତାସ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ବଲବନ୍ତଶ୍ଚ ଭୂମିପାଃ। ଆଗମ୍ଯ ପର୍ଯୁପାସନ୍ତେ ମାମୀଶଂ ସୁଖଦୁଃଖଯୋଃ॥ 12-74-12 (67756) ଯଦ୍ଯସ୍ତି ବାହୁବୀର୍ଯଂ ତେ ତଦ୍ଦର୍ଶଯିତୁମର୍ହସି। କିଂ ବ୍ରାହ୍ମଣବଲେନ ତ୍ବମତିମାତ୍ରଂ ପ୍ରବର୍ତସେ॥ 12-74-13 (67757) ମୁଚୁକୁନ୍ଦସ୍ତତଃ କ୍ରୁଦ୍ଧଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଧନେଶ୍ବରମ୍। ନ୍ଯାଯପୂର୍ବମସଂଲବ୍ଧମସଂଭ୍ରାନ୍ତମିଦଂ ବଚଃ॥ 12-74-14 (67758) ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରମିଦଂ ସୃଷ୍ଟମେକଯୋନି ସ୍ବଯଂଭୁବା। ପୃଥଗ୍ବଲବିଧାନଂ ଚ ତଲ୍ଲୋକଂ ପରିପାଲଯେତ୍॥ 12-74-15 (67759) ତପୋମନ୍ତ୍ରବଲଂ ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ଅସ୍ରବାହୁବଲଂ ନିତ୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରିଯେଷୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-74-16 (67760) ତାଭ୍ଯାଂ ସଂଭୂଯ କର୍ତବ୍ଯଂ ପ୍ରଜାନାଂ ପରିପାଲନମ୍। ତଥା ଚ ମାଂ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତଂ କିଂ ଗର୍ହସ୍ଯଲକାଧିପ॥ 12-74-17 (67761) ତତୋଽବ୍ରବୀଦ୍ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜାନଂ ସପୁରୋହିତମ୍। ନାହଂ ରାଜ୍ଯମନିର୍ଦିଷ୍ଟଂ କସ୍ମୈଚିଦ୍ବିଦଧାମ୍ଯୁତ॥ 12-74-18 (67762) ନାଚ୍ଛିନ୍ଦେ ବାଽପ୍ଯନିର୍ଦିଷ୍ଟମିତି ଜାନୀହି ପାର୍ଥିବ। ପ୍ରଶାଧି ପୃଥିବୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ମଦ୍ଦତ୍ତାମଖିଲାମିମାମ୍। [ଏବମୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ମୁଚୁକୁନ୍ଦୋ ମହୀପତିଃ॥] 12-74-19 (67763) ନାହଂ ରାଜ୍ଯଂ ଭବଦ୍ଦତ୍ତଂ ଭୋକ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ପାର୍ଥିବ। ବାହୁବୀର୍ଯାର୍ଜିତଂ ରାଜ୍ଯମଶ୍ନୀଯାମିତି କାମଯେ॥ 12-74-20 (67764) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-74-21x (5527) ତତୋ ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜା ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ଯଯୌ। କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେ ସ୍ଥିତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମୁଚୁକୁନ୍ଦମରିନ୍ଦମମ୍॥ 12-74-21 (67765) ତତୋ ରାଜା ମୁଚୁକୁନ୍ଦଃ ସୋନ୍ବଶାସଦ୍ବସୁଂଧରାମ୍। ବାହୁବୀର୍ଯାର୍ଜିତାଂ ସମ୍ଯକ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମମନୁବ୍ରତଃ॥ 12-74-22 (67766) ଏବଂ ଯୋ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ରାଜା ବ୍ରହ୍ମପୂର୍ବଂ ପ୍ରବର୍ତତେ। ସ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ବିଜିତାମୁବୀଂ ଯଶଶ୍ଚ ମହଦଶ୍ନୁତେ॥ 12-74-23 (67767) ନିତ୍ଯୋଦକୀ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସ୍ଯାନ୍ନିତ୍ଯଶସ୍ତ୍ରଶ୍ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ। ତଯୋର୍ହି ସର୍ବମାଯତ୍ତଂ ଯତ୍କିଂଚିଜ୍ଜଗତୀଗତମ୍॥ 12-74-24 (67768) ଯଶଶ୍ଚ ତେଜଶ୍ବ ମହୀଂ ଚ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ରାଜନ୍ବିପୁଲାଂ ଚ କୀର୍ତିମ୍। ପ୍ରଧାନଧର୍ମଂ ନୃପତେ ନିଯଚ୍ଛ ତଥା ଚ ଧର୍ମସ୍ଯ ଚତୁର୍ଥମଂଶମ୍॥ ॥ 12-74-25 (67769) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଃସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 74॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-74-7 ଅସୃଜଦତିସୃଷ୍ଟବାନ୍। ଆଜ୍ଞାପିତବାନିତି ଯାବତ୍॥ 12-74-11 ତ୍ବଯା ତ୍ବତ୍ତଃ॥ 12-74-25 ନିଯଚ୍ଛ ଗୃହାଣେତ୍ଯର୍ଥଃ।

12-75-0 (67770) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-75-0x (5528) ଯଯା ବୃତ୍ତ୍ଯା ମହୀପାଲୋ ବିବର୍ଧଯତି ମାନବାନ୍। ପୁଣ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଲୋକାଞ୍ଜଯତି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-75-1 (67771) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-75-2x (5529) ଦାନଶୀଲୋ ଭବେଦ୍ରାଜା ଯଜ୍ଞଶୀଲଶ୍ଚ ଭାରତ। ଉପବାସତପଃ ଶୀଲଃ ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲନେ ରତଃ॥ 12-75-2 (67772) ସର୍ବାଶ୍ଚୈବ ପ୍ରଜା ନିତ୍ଯଂ ରାଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍। ଉତ୍ଥାନେନ ପ୍ରଦାନେନ ପୂଜଯେଚ୍ଚାପି ଧାର୍ମିକାନ୍॥ 12-75-3 (67773) ରାଜ୍ଞା ହି ପୂଜିତୋ ଧର୍ମସ୍ତତଃ ସର୍ବତ୍ର ପୂଜ୍ଯତେ। ଯଦ୍ଯଦାଚରତେ ରାଜା ତତ୍ପ୍ରଜାନାଂ ସ୍ମ ରୋଚତେ॥ 12-75-4 (67774) ନିତ୍ଯମୁଦ୍ଯତଦଣ୍ଡଶ୍ଚ ଭବେନ୍ମୃତ୍ଯୁରିବାରିଷୁ। ନିହନ୍ଯାତ୍ସର୍ବତୋ ଦସ୍ଯୂନ୍ନ ରାଜ୍ଞୋ ଦସ୍ଯୁଷୁ କ୍ଷମା॥ 12-75-5 (67775) ଯଂ ହି ଧର୍ମଂ ଚରନ୍ତୀହ ପ୍ରଜା ରାଜ୍ଞା ସୁରକ୍ଷିତାଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ରାଜା ଭାଗଂ ଚ ବିନ୍ଦତି॥ 12-75-6 (67776) ଯଦଧୀତେ ଯଦ୍ଦଦାତି ଯଞ୍ଜୁହୋତି ଯଦର୍ଚତି। ରାଜା ଚତୁର୍ଥଭାକ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍॥ 12-75-7 (67777) ଯଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରୋଽକୁଶଲଂ କିଂଚିଦ୍ରାଜ୍ଞୋ ରକ୍ଷଯତଃ ପ୍ରଜାଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ତସ୍ଯ ପାପସ୍ଯ ରାଜା ଭାରତ ବିନ୍ଦତି॥ 12-75-8 (67778) ଅପ୍ଯାହୁଃ ସର୍ବମେବେତି ଭୂଯୋଽର୍ଧମିତି ନିଶ୍ଚଯଃ। କର୍ମଣା ପୃଥିବୀପାଲ ନୃଶଂସୋଽନୃତବାଗପି॥ 12-75-9 (67779) ତାଦୃଶାତ୍କିଲ୍ବିପାଦ୍ରାଜା ଶୃଣୁ ଯେନ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ। ପ୍ରତ୍ଯାହର୍ତୁମଶକ୍ଯଂ ସ୍ଯାଦ୍ଧନଂ ଚୋରୈର୍ହୃତଂ ଯଦି। ତତ୍ସ୍ବକୋଶାତ୍ପ୍ରଦେଯଂ ସ୍ଯାଦଶକ୍ତେନୋପଜୀବତଃ॥ 12-75-10 (67780) ସର୍ବବର୍ଣୈଃ ସଦା ରକ୍ଷ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମସ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଯଥା। ନ ସ୍ଥେଯଂ ବିଷଯେ ତେନ ଯୋଽପକୁର୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଜାତିଷୁ॥ 12-75-11 (67781) ବ୍ରହ୍ମସ୍ବେ ରକ୍ଷ୍ଯମାଣେ ତୁ ସର୍ବଂ ଭବତି ରକ୍ଷିତମ୍। ତେଷାଂ ପ୍ରସାଦେ ନିର୍ବୃତ୍ତେ କୃତକୃତ୍ଯୋ ଭବେନ୍ନୃପଃ॥ 12-75-12 (67782) ପର୍ଜନ୍ଯମିବ ଭୂତାନି ମହାଦ୍ରୁମମିବ ଦ୍ବିଜାଃ। ନରାସ୍ତମୁପଜୀବନ୍ତି ନୃପଂ ସର୍ବାର୍ଥସାଧକମ୍॥ 12-75-13 (67783) ନ ହି କାମାତ୍ମନା ରାଜ୍ଞା ସତତଂ ଶଠବୁଦ୍ଧିନା। ନୃଶଂନେନାତିଲୁବ୍ଧେନ ଶକ୍ଯଂ ପାଲଯିତୁଂ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-75-14 (67784) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-75-15x (5530) ନାହଂ ରାଜ୍ଯସୁଖାନ୍ବେଷୀ ରାଜ୍ଯମିଚ୍ଛାମ୍ଯପି କ୍ଷଣମ୍। ଧର୍ମାର୍ଥଂ ରୋଚଯେ ରାଜ୍ଯଂ ଧର୍ମଶ୍ଚାତ୍ର ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-75-15 (67785) ତଦଲ ମମ ରାଜ୍ଯେନ ଯତ୍ର ଧର୍ମୋ ନ ବିଦ୍ଯତେ। ବନମେବ ଗମିଷ୍ଯାମି ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମଚିକୀର୍ଷଯା॥ 12-75-16 (67786) ତତ୍ର ମେଧ୍ଯେଷ୍ବରଣ୍ଯେଷୁ ନ୍ଯସ୍ତଦଣ୍ଡୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଧର୍ମମାରାଧଯିଷ୍ଯାମି ମୁନିର୍ମୂଲଫଲାଶନଃ॥ 12-75-17 (67787) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-75-18x (5531) ବେଦାହଂ ତବ ଯା ବୁଦ୍ଧିରାନୃଶଂସ୍ଯେଽଗୁଣୈବ ସା। ନ ଚ ନିତ୍ଯାନୃଶଂସେନ ଶକ୍ଯଂ ରାଜ୍ଯମୁପାସିତୁମ୍॥ 12-75-18 (67788) ସଦୈବ ତ୍ବାଂ ମୃଦୁପ୍ରଜ୍ଞମତ୍ଯାର୍ଯମତିଧାର୍ମିକମ୍। କ୍ଲୀବଂ ଧର୍ମଘୃଣାଯୁକ୍ତଂ ନ ଲୋକୋ ବହୁମନ୍ଯତେ॥ 12-75-19 (67789) ରାଜଧର୍ମମବେକ୍ଷସ୍ବ ପିତୃପୈତାମହୋଚିତମ୍। ନୈତଦ୍ରାଜ୍ଞାମଥୋ ବୃତ୍ତଂ ଯଥା ତ୍ବଂ ସ୍ଥାତୁମିଚ୍ଛସି॥ 12-75-20 (67790) ନ ହି ବୈକ୍ଲବ୍ଯସଂସୃଷ୍ଟମାନୃଶଂସ୍ଯମିହାସ୍ଥିତଃ। ପ୍ରଜାପାଲନସଂଭୂତଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଧର୍ମଫଲଂ ହ୍ଯସି॥ 12-75-21 (67791) ନ ହ୍ଯେତାମାଶିଷଂ ପାଣ୍ଡୁର୍ନ ଚ କୁନ୍ତ୍ଯଭ୍ଯଭାଷତ। `ବିଚିତ୍ରବୀର୍ଯୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ଚିତ୍ରବୀର୍ଯୋ ନରାଧିପଃ॥ 12-75-22 (67792) ଶନ୍ତନୁଶ୍ଚ ମହୀପାଲଃ ସର୍ବକ୍ଷତ୍ରସ୍ଯ ପୂଜିତଃ।' ତବୈତାଂ ପ୍ରାଜ୍ଞତାଂ ତାତ ଯଥା ଚରସି ମେଧଯା॥ 12-75-23 (67793) ଶୌର୍ଯଂ ବଲଂ ଚ ସତ୍ଯଂ ଚ ପିତା ତବ ସଦାଽବ୍ରବୀତ୍। ମହତ୍ତ୍ବଂ ବଲମୌଦାର୍ଯଂ ଭବତଃ କୁନ୍ତ୍ଯଯାଚତ॥ 12-75-24 (67794) ନିତ୍ଯଂ ସ୍ବାହା ସ୍ବଧା ନିତ୍ଯଂ ଚୋଭେ ମାନୁଷଦୈବତେ। ପୁତ୍ରେଷ୍ବାଶାସତେ ନିତ୍ଯଂ ପିତରୋ ଦୈବତାନି ଚ॥ 12-75-25 (67795) ଦାନମଧ୍ଯଯନଂ ଯଜ୍ଞଂ ପ୍ରଜାନାଂ ପରିପାଲନମ୍। ଧର୍ମ୍ଯମେତଦଧର୍ମ୍ଯଂ ବା ଜନ୍ମନୈବାଭ୍ଯଜାଯଥାଃ॥ 12-75-26 (67796) କୁଲେ ଧୁରି ଚ ଯୁକ୍ତାନାଂ ବହତାଂ ଭାରମୀଦୃଶମ୍। ସୀଦତାମପି କୌନ୍ତେଯ କୀର୍ତିର୍ନ ପରିହୀଯତେ॥ 12-75-27 (67797) ସମନ୍ତତୋ ବିନୀତୋ ଯୋ ବହତ୍ଯସ୍ଖଲିତୋ ହି ସଃ। ନିର୍ଦୋଷକର୍ମବଚନାତ୍ସିଦ୍ଧିଃ କର୍ମଣ ଏବ ସା॥ 12-75-28 (67798) ନୈକାନ୍ତେ ବିନିପାତେଽପି ବିହରେଦିହ କଶ୍ଚନ। ଧର୍ମୀ ଗୃହୀ ବା ରାଜା ବା ବ୍ରହ୍ମଚାର୍ଯଥବା ଦ୍ବିଜଃ॥ 12-75-29 (67799) ଅଲ୍ପଂ ହି ସାରଭୂଯିଷ୍ଠଂ ଯତ୍କର୍ମୋଦାରମେବ ତତ୍। କୃତମେବାକୃତାଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ନ ପାପୀଯୋଽସ୍ଯ କର୍ମଣଃ॥ 12-75-30 (67800) ଯଦା କୁଲୀନୋ ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ଯୈଶ୍ବର୍ଯମୁତ୍ତମମ୍। ଯୋଗକ୍ଷେମସ୍ତଦା ରାଜ୍ଞଃ କୁଶଲାଯୈବ କଲ୍ପତେ॥ 12-75-31 (67801) ଦାନେନାନ୍ଯଂ ବଲେନାନ୍ଯମନ୍ଯଂ ସୂନୃତଯା ଗିରା। ସର୍ବତଃ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯାଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯେହ ଧାର୍ମିକଃ॥ 12-75-32 (67802) ଯଂ ହି ବୈଦ୍ଯାଃ କୁଲେ ଜାତା ହ୍ଯବୃତ୍ତିଭଯପୀଡିତାଃ। ପ୍ରାପ୍ଯ ତୃପ୍ତାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠନ୍ତି ଧର୍ମଃ କୋଽଭ୍ଯଧିକସ୍ତତଃ॥ 12-75-33 (67803) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-75-34x (5532) କିଂ ନ୍ବତଃ ପରମଂ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯଂ କା ତତଃ ପ୍ରୀତିରୁତ୍ତମା। କିଂ ତତଃ ପରମୈଶ୍ବର୍ଯଂ ବ୍ରୂହି ମେ ଯଦି ପଶ୍ଯସି॥ 12-75-34 (67804) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-75-35x (5533) ଯସ୍ମିନ୍ଭଯାର୍ଦିତାଃ ସନ୍ତଃ କ୍ଷେମଂ ବିନ୍ଦନ୍ତ୍ଯପି କ୍ଷଣମ୍। ସ ସ୍ବର୍ଗଜିତ୍ତମୋଽସ୍ମାକଂ ସତ୍ଯମେତଦ୍ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 12-75-35 (67805) ତ୍ବମେବ ପ୍ରୀତିମାଂସ୍ତସ୍ମାତ୍କୁରୂଣାଂ କୁରୁସତ୍ତମ। ଭବ ରାଜା ଜଯ ସ୍ବର୍ଗଂ ସତୋ ରକ୍ଷାଽସତୋ ଜହି॥ 12-75-36 (67806) ଅନୁ ତ୍ବାଂ ତାତ ଜୀବନ୍ତୁ ସୁହୃଦଃ ସାଧୁଭିଃ ସହ। ପର୍ଜନ୍ଯମିବ ଭୂତାନି ସ୍ବାଦୁଦ୍ରୁମମିବ ଦ୍ବିଜାଃ॥ 12-75-37 (67807) ଧୃଷ୍ଟଂ ଶୂରଂ ପ୍ରହର୍ତାରମନୃଶଂସଂ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯମ୍। ବତ୍ସଲଂ ସଂବିଭକ୍ତାରମୁପଜୀବନ୍ତୁ ବାନ୍ଧବାଃ॥ ॥ 12-75-38 (67808) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 75॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-75-5 ନ କାମାତ୍କସ୍ଯଚିତ୍କ୍ଷମେଦିତି ଝ.ପାଠଃ॥ 12-75-7 ଯଦଧୀତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦିଃ॥ 12-75-10 ଅଶକ୍ତେନ ରାଜ୍ଞା ଉପଜୀବତଃ ଧନୋପଜୀବିନୋ ବଣିଜାଦେଃ॥ 12-75-32 ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯାଦ୍ବଶୀକୁର୍ଯାତ୍॥

12-76-0 (67809) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-76-0x (5534) ସ୍ବକର୍ମଣ୍ଯପରେ ଯୁକ୍ତାସ୍ତଥୈବାନ୍ଯେ ବିକର୍ମଣି। ତେଷାଂ ବିଶେଷମାଚକ୍ଷ୍ବ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ପିତାମହ॥ 12-76-1 (67810) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-76-2x (5535) ବିଦ୍ଯାଲକ୍ଷଣସଂପନ୍ନାଃ ସର୍ବତ୍ରାମ୍ନାଯଦର୍ଶିନଃ। ଏତେ ବ୍ରହ୍ମସମା ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପରିକୀର୍ତିତାଃ॥ 12-76-2 (67811) ଋତ୍ବିଗାଚାର୍ଯସଂପନ୍ନାଃ ସ୍ବେଷୁ କର୍ମସ୍ବବସ୍ଥିତାଃ। ଏତେ ଦେବସମା ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-76-3 (67812) `ଗୋଽଜାବିମହିଷାଣାଂ ଚ ବଡବାନାଂ ଚ ପୋଷକାଃ। ବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯନ୍ତେ ତାନ୍ବୈଶ୍ଯାନ୍ସଂପ୍ରଚକ୍ଷତେ॥ 12-76-4 (67813) ଐଶ୍ବର୍ଯକାମା ଯେ ଚାପି ସାମିପା ବାଽପି ଭାରତ। ନିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହରତାଂସ୍ତାନ୍ଦ୍ବିଜାନ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ବିଦୁଃ॥ 12-76-5 (67814) ଅଶ୍ବାରୋହା ଗଜାରୋହା ରଥିନୋଽଥ ପଦାତଯଃ। ଏତେ ବୈଶ୍ଯସମା ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-76-6 (67815) ଜନ୍ମକର୍ମବିହୀନା ଯେ କଦର୍ଯା ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧବଃ। ଏତେ ଶୂଦ୍ରସମା ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-76-7 (67816) ଅଶ୍ରୋତ୍ରିଯାଃ ସର୍ବେ ଏତେ ସର୍ବେ ଚାନାହିତାଗ୍ନଯଃ। ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ଧାର୍ମିକୋ ରାଜା ବଲିଂ ବିଷ୍ଟିଂ ଚ କାରଯେତ୍॥ 12-76-8 (67817) ଆହ୍ବାଯକା ଦେବଲକା ନାକ୍ଷତ୍ରା ଗ୍ରାମଯାଜକାଃ। ଏତେ ବ୍ରାହ୍ମଣଚାଣ୍ଡାଲା ମହାପଥିକପଞ୍ଚମାଃ॥ 12-76-9 (67818) [ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତୋ ମନ୍ତ୍ରୀ ଦୂତୋ ବାର୍ତାନୁକର୍ଷକଃ। ଏତେ କ୍ଷତ୍ରସମା ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥] 12-76-10 (67819) `ମ୍ଲେଚ୍ଛଦେଶାଶ୍ଚ ଯେ କେଚିତ୍ପାପୈରଧ୍ଯୁଷିତା ନରୈଃ। ଗତ୍ବା ତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତାଂଶ୍ଚ ଚଣ୍ଡାଲଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ॥ 12-76-11 (67820) ବ୍ରାତ୍ଯାନ୍ମ୍ଲେଚ୍ଛାଂଶ୍ଚ ଶୂଦ୍ରାଂଶ୍ଚ ଯାଜଯିତ୍ବା ଦ୍ବିଜାଧମଃ। ଅକୀର୍ତିମିହ ସଂପ୍ରାପ୍ଯ ନରକଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 12-76-12 (67821) ମହାବୃନ୍ଦସମୁଦ୍ରାଭ୍ଯାଂ ପର୍ଯାଯେଣୈକବିଂଶତିମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଋଗ୍ଯଜୁଃ ସାମ୍ନାଂ ମୂଢଃ କୃତ୍ବା ତୁ ବିପ୍ଲବମ୍॥ 12-76-13 (67822) କଲ୍ପମେକଂ କୃମିସ୍ଥୋଽଥ ନାନାବିଷ୍ଠାସୁ ଜାଯତେ। ବ୍ରାତ୍ଯେ ମ୍ଲେଚ୍ଛେ ତଥା ଶୂଦ୍ରେ ତସ୍କରେ ପତ୍ତିତେଽଶୁଚୌ॥ 12-76-14 (67823) କୁଦେଶେ ଚ ସୁରାପେ ଚ ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନେ ବୃଷଲୀପତୌ। ଅନଧୀତେଷୁ ସର୍ବତ୍ର ଭୁଞ୍ଜାନେ ଯତ୍ର ତତ୍ର ବା॥ 12-76-15 (67824) ବାଲସ୍ତ୍ରୀବୃଦ୍ଧହନ୍ତୁଶ୍ଚ ମାତାପିତ୍ରୋର୍ଗୁରୋସ୍ତଥା। ମିତ୍ରଦ୍ରୁହି କୃତଘ୍ନେ ଚ ଗୋଘ୍ନେ ଚୈବ କଥଂଚନ॥ 12-76-16 (67825) ପୁତ୍ରଘାତିନି ଶତ୍ରୌ ଚ ନ ମନ୍ତ୍ରାଦ୍ଯାଜଯେଦ୍ଦ୍ବିଜଃ। ସ ତେଷାଂ ବିପ୍ଲବଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ମନ୍ତ୍ରବିଦ୍ଭିଃ ସନାତନୈଃ॥ 12-76-17 (67826) ଯଦି ବିପ୍ରୋ ବିଦେଶସ୍ଥସ୍ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାଂ ଗତୋଽପି ବା। ଯଦି ଭୀତଃ ପ୍ରପନ୍ନୋ ବା କୁଦେଶଂ ଶୌଚବର୍ଜିତମ୍॥ 12-76-18 (67827) ସୁସଯତଃ ଶୁଚିର୍ଭୁତ୍ବା ମନ୍ତ୍ରାନୁଚ୍ଚାରଯେଦ୍ଦ୍ବିଜଃ। ଆର୍ତଶ୍ଚୋଚ୍ଚାରଯେନ୍ମନ୍ତ୍ରମାର୍ତତ୍ରାଣପରୋଽଥବା। ହୀନେଷ୍ବପି ପ୍ରଯୁଞ୍ଜାନୋ ନାସୌ ବିପ୍ଲାବକଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-76-19 (67828) କ୍ରୂରକର୍ମା ବିକର୍ମା ବା କର୍ମଭିର୍ବଞ୍ଚିତୋଽଥବା। ତତ୍ତ୍ବବିତ୍ତରତେ ପାପଂ ଶୀଲବାନ୍ସଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ ' 12-76-20 (67829) ଏତେଭ୍ଯୋ ବଲିମାଦଦ୍ଯାଦ୍ଧୀନକୋଶୋ ମହୀପତିଃ। ଋତେ ବ୍ରହ୍ମସମେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଦେବକଲ୍ପେଭ୍ଯ ଏବ ଚ॥ 12-76-21 (67830) ଅବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ବିତ୍ତସ୍ଯ ସ୍ବାମୀ ରାଜେତି ନଃ ଶ୍ରୁତିଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଚ ଯେକେଚିଦ୍ବିକର୍ମସ୍ଥା ଇତି ଶ୍ରୁତିଃ। `ପ୍ରାଗୁକ୍ତାଂଶ୍ଚାପ୍ଯନୁକ୍ତାଂଶ୍ଚ ସର୍ବାସ୍ତାନ୍ଦାପଯେତ୍କରାନ୍' 12-76-22 (67831) ବିକର୍ମସ୍ଥାଶ୍ଚ ନୋପେକ୍ଷ୍ଯା ବିପ୍ରା ରାଜ୍ଞା କଥଂଚନ। ନିଯମ୍ଯାଃ ସଂବିଭଜ୍ଯାଶ୍ଚ ଧର୍ମାନୁଗ୍ରହକାମ୍ଯଯା॥ 12-76-23 (67832) ଯସ୍ଯ ସ୍ମ ବିଷଯେ ରାଜ୍ଞଃ ସ୍ତେନୋ ଭବତି ବୈ ଦ୍ବିଜଃ। ରାଜ୍ଞ ଏବାପରାଧଂ ତଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ ତଦ୍ବିଦୋ ଜନାଃ॥ 12-76-24 (67833) ଅବୃତ୍ତ୍ଯା ଯୋ ଭବେତ୍ସ୍ତେନୋ ବେଦବିତ୍ସ୍ନାତକସ୍ତଥା। ରାଜନ୍ସ ରାଜ୍ଞା ଭର୍ତବ୍ଯ ଇତି ବେଦବିଦୋ ବିଦୁଃ॥ 12-76-25 (67834) ସ ଚେନ୍ନାପି ନିବର୍ତେତ କୃତବୃତ୍ତିଃ ପରନ୍ତପ। ତତୋ ନିର୍ବାସନୀଯଃ ସ୍ଯାତ୍ତସ୍ମାଦ୍ଦେଶାତ୍ସବାନ୍ଧବଃ॥ 12-76-26 (67835) `ଯଜ୍ଞଃ ଶ୍ରୁତମପୈଶୁନ୍ଯମର୍ହିସାଽତିଥିପୂଜନମ୍। ଦମଃ ସତ୍ଯଂ ତପୋ ଦାନମେତଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଲକ୍ଷଣମ୍॥' ॥ 12-76-27 (67836) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 76॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-76-3 ଋଗ୍ଯଜୁଃସାମସଂପନ୍ନାଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-76-7 ଜନ୍ମକର୍ମଜନ୍ମୋଚିତକର୍ମ ତେନ ବିହୀନାଃ॥ 12-76-8 ବଲିଂ କରବାନମ୍। ବିଷ୍ଟିଂବିନା ବେତନଂ ରାଜସେବାମ୍॥ 12-76-9 ଆହ୍ବାଯକା ଧର୍ମାଧିକାରିଣଃ। ଦେବଲକା ବେତନେନ ଦେବପୂଜାକର୍ତାରଃ। ମହାପଥିକଃ ସମୁଦ୍ରେ ନୌଯାନେନ ଗଚ୍ଛନ୍। ଯଦ୍ବା ମହାପଥି ଶୁଲ୍କଗ୍ରାହକଃ॥

12-77-0 (67837) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-77-0x (5536) କେଷାଂ ପ୍ରଭବତେ ରାଜା ବିତ୍ତସ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ। କଯା ଚ ବୃତ୍ତ୍ଯା ବର୍ତେତ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-77-1 (67838) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-77-2x (5537) ଅବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ବିତ୍ତସ୍ଯ ସ୍ବାମୀ ରାଜେତି ବୈଦିକମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଚ ଯେ କେଚିଦ୍ବିକର୍ମସ୍ଥା ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-77-2 (67839) ବିକର୍ମସ୍ଥାଶ୍ଚ ନୋପେକ୍ଷ୍ଯା ବିପ୍ରା ରାଜ୍ଞା କଥଂଚନ। ଇତି ରାଜ୍ଞାଂ ପୁରାବୃତ୍ତମଭିଜଲ୍ପନ୍ତି ସାଧବଃ॥ 12-77-3 (67840) ଯସ୍ଯ ସ୍ମ ବିଷଯେ ରାଜ୍ଞଃ ସ୍ତେନୋ ଭବତି ବୈ ଦ୍ବିଜଃ। ରାଜ୍ଞ ଏବାପରାଧଂ ତଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ କିଲ୍ବିଷଂ ନୃପ॥ 12-77-4 (67841) ଅଭିଶସ୍ତମିବାତ୍ମାନଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ ତେନ କର୍ମଣା। ତସ୍ମାଦ୍ରାଜର୍ଷଯଃ ସର୍ବେ ବ୍ରାହ୍ମଣାନନ୍ବପାଲଯନ୍॥ 12-77-5 (67842) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଗୀତଂ କେକଯରାଜେନ ହିଯମାଣେନ ରକ୍ଷସା॥ 12-77-6 (67843) କେକଯାନାମଧିପତିଂ ରକ୍ଷୋ ଜଗ୍ରାହ ଦାରୁଣମ୍। ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେନାନ୍ବିତଂ ରାଜନ୍ନରଣ୍ଯେ ସଂଶିତବ୍ରତମ୍॥ 12-77-7 (67844) ରାଜୋବାଚ। 12-77-8x (5538) ନ ମେ ସ୍ତେନୋ ଜନପଦେ ନ କଦର୍ଯୋ ନ ମଦ୍ଯପଃ। ନାନାହିତାଗ୍ନିର୍ନାଯଜ୍ବା ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-8 (67845) ନ ଚ ମେ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽବିଦ୍ବାନ୍ନାବ୍ରତୀ ନାପ୍ଯସୋମପଃ। ଦ୍ବିଜାତିର୍ବିଷଯେ ମହ୍ଯଂ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-9 (67846) ନାନାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈର୍ଯଜ୍ଞୈର୍ଯଜନ୍ତେ ବିଷଯେ ମମ। ନାଧୀତେ ଚାବ୍ରତୀ କଶ୍ଚିନ୍ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-10 (67847) ଅଧ୍ଯାପଯନ୍ତ୍ଯଧୀଯନ୍ତେ ଯଜନ୍ତେ ଯାଜଯନ୍ତି ଚ। ଦଦତି ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଷଟ୍ସୁ କର୍ମସ୍ବବସ୍ଥିତାଃ॥ 12-77-11 (67848) ପୂଜିତାଃ ସଂବିଭକ୍ତାଶ୍ଚ ମୃଦବଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣା ମେ ସ୍ବକର୍ମସ୍ଥା ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-12 (67849) ନ ଯାଚନ୍ତେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ସତ୍ଯଧର୍ମବିଶାରଦାଃ। ନାଧ୍ଯାପଯନ୍ତ୍ଯଧୀଯନ୍ତେ ଯଜନ୍ତେ ଯାଜଯନ୍ତି ନ॥ 12-77-13 (67850) ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପରିରକ୍ଷନ୍ତି ସଙ୍ଗ୍ରାମେଷ୍ବପଲାଯିନଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯା ମେ ସ୍ବକର୍ମସ୍ଥା ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-14 (67851) କୃଷିଗୋରକ୍ଷବାଣିଜ୍ଯମୁପଜୀବନ୍ତ୍ଯମାଯଯା। ଅପ୍ରମତ୍ତାଃ କ୍ରିଯାବନ୍ତଃ ସୁବୃତ୍ତାଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ॥ 12-77-15 (67852) ସଂବିଭାଗଂ ଦମଂ ଶୌଚଂ ସୌହୃଦଂ ଚ ବ୍ଯପାଶ୍ରିତାଃ। ମମ ବୈଶ୍ଯାଃ ସ୍ବକର୍ମସ୍ଥା ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-16 (67853) ତ୍ରୀନ୍ବର୍ଣାନୁପତିଷ୍ଠନ୍ତେ ଯଥାବଦନସୂଯକାଃ। ମମ ଶୂଦ୍ରାଃ ସ୍ବକର୍ମସ୍ଥା ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-17 (67854) କୃପଣାନାଥବୃଦ୍ଧାନାଂ ଦୁର୍ବଲାତୁରଯୋଷିତାମ୍। ସଂବିଭକ୍ତାଽସ୍ମି ସର୍ବେଷାଂ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-18 (67855) କୁଲାନୁରୂପଧର୍ମାଣାଂ ପ୍ରସ୍ଥିତାନାଂ ଯଥାବିଧି। ଅବ୍ଯୁଚ୍ଛେତ୍ତାଽସ୍ମି ସର୍ବେଷାଂ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-19 (67856) ତପସ୍ବିନୋ ମେ ବିଷଯେ ପୂଜିତାଃ ପରିପାଲିତାଃ। ସଂବିଭକ୍ତାଶ୍ଚ ସତ୍କୃତ୍ଯ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-20 (67857) ନାସଂବିଭଜ୍ଯ ଭୋକ୍ତାଽସ୍ମି ନ ବିଶାମି ପରସ୍ତ୍ରିଯମ୍। ସ୍ବତନ୍ତ୍ରୋ ଜାତୁ ନ କ୍ରୀଡେ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-21 (67858) ନାବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଭିକ୍ଷାବାନ୍ଭିକ୍ଷୁର୍ବା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯବାନ୍। ଅନୃତ୍ବିଜା ହୁତଂ ନାସ୍ତି ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-22 (67859) `କୃତଂ ରାଜ୍ଯଂ ମଯା ସର୍ବଂ ରାଜ୍ଯସ୍ଥେନାପି କାର୍ଯବତ୍। ନାହଂ ବ୍ଯୁତ୍କ୍ରାମିତଃ ସତ୍ଯାନ୍ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ ' 12-77-23 (67860) ନାବଜାନାମ୍ଯହଂ ବୈଦ୍ଯାନ୍ନ ବୃଦ୍ଧାନ୍ନ ତପସ୍ବିନଃ। ରାଷ୍ଟ୍ରେ ସ୍ବପତି ଜାଗର୍ମି ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-24 (67861) `ଶୁକ୍ଲକର୍ମାସ୍ମି ସର୍ବତ୍ର ନ ଦୁର୍ଗତିଭଯଂ ମମ। ଧର୍ମଚାରୀ ଗୃହସ୍ଥଶ୍ଚ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥' 12-77-25 (67862) ବେଦାଧ୍ଯଯନସଂପନ୍ନସ୍ତପସ୍ବୀ ସତ୍ଯଧର୍ମବିତ୍। ସ୍ବାମୀ ସର୍ବସ୍ଯ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଧୀମାନ୍ମମ ପୁରୋହିତଃ॥ 12-77-26 (67863) ଦାନେନ ଦିବ୍ଯାନଭିବାଞ୍ଛାମି ଲୋକାନ୍ ସତ୍ଯେନାଥ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଚ ଗୁପ୍ତ୍ଯା। ଶୁଶ୍ରୂଷଯା ଚାପି ଗୁରୂନୁପୈମି ନ ମେ ଭଯଂ ବିଦ୍ଯତେ ରାକ୍ଷସେଭ୍ଯଃ॥ 12-77-27 (67864) ନ ମେ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ବିଧବା ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧୁ ର୍ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କିତବୋ ନୋତ ଚୋରଃ। ନାଯାଜ୍ଯଯାଜୀ ନ ଚ ପାପକର୍ମା ନ ମେ ଭଯଂ ବିଦ୍ଯତେ ରାକ୍ଷସେଭ୍ଯଃ॥ 12-77-28 (67865) ନ ମେ ଶସ୍ତ୍ରୈରନିର୍ଭିନ୍ନଂ ଗାତ୍ରେ ବ୍ଦ୍ଯଙ୍ଗୁଲମନ୍ତରମ୍। ଧର୍ମାର୍ଥଂ ଯୁଧ୍ଯମାନସ୍ଯ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-29 (67866) ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ଯଜ୍ଞେଭ୍ଯୋ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ବସ୍ତ୍ଯଯନଂ ମମ। ଆଶାସତେ ଜନା ରାଷ୍ଟ୍ରେ ମା ମମାନ୍ତରମାବିଶଃ॥ 12-77-30 (67867) ରାକ୍ଷସ ଉବାଚ। 12-77-31x (5539) `ନାରୀଣାଂ ବ୍ଯଭିଚାରାଚ୍ଚ ଅନ୍ଯାଯାଚ୍ଚ ମହୀକ୍ଷିତାମ୍। ବିପ୍ରାଣାଂ କର୍ମଦୋଷାଚ୍ଚ ପ୍ରଜାନାଂ ଜାଯତେ ଭଯମ୍॥ 12-77-31 (67868) ଅବୃଷ୍ଟିର୍ମାରକୋ ଦୋଷଃ ସତତଂ କ୍ଷୁଦ୍ଭଯାନି ଚ। ବିଗ୍ରହଶ୍ଚ ସଦା ତସ୍ମିନ୍ଦେଶେ ଭବତି ଦାରୁଣଃ॥ 12-77-32 (67869) ଯକ୍ଷରକ୍ଷଃପିଶାଚେଭ୍ଯୋ ନାସୁରେଭ୍ଯଃ କଥଂଚନ। ଭଯମୁତ୍ପଦ୍ଯତେ ତତ୍ର ଯତ୍ର ବିପ୍ରାଃ ସୁସଂଯତାଃ॥ 12-77-33 (67870) ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସଃ ସିଦ୍ଧାଃ ପନ୍ନଗାଶ୍ଚ ସରୀସୃପାଃ। ମାନବାନ୍ନ ଜିଘାଂସନ୍ତି ଯତ୍ର ନାର୍ଯଃ ପତିବ୍ରତାଃ॥ 12-77-34 (67871) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯା ଯତ୍ର ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚ ଧାର୍ମିକାଃ। ନାଽନାବୃଷ୍ଟିଭଯଂ ତତ୍ର ନ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷଂ ନ ବିଭ୍ରମଃ॥ 12-77-35 (67872) ଧାର୍ମିକୋ ଯତ୍ର ଭୂପାଲୋ ନ ତତ୍ରାସ୍ତି ପରାଭବଃ। ଉତ୍ପାତା ନ ଚ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ନ ଦିବ୍ଯା ନ ଚ ମାନୁଷାଃ॥ 12-77-36 (67873) ଯସ୍ମାତ୍ସର୍ବାସ୍ବବସ୍ଥାସୁ ଧର୍ମମେବାନ୍ବବେକ୍ଷସେ। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାପ୍ନୁହି କୈକେଯ ଗୃହଂ ସ୍ବସ୍ତି ବ୍ରଜାମ୍ଯହମ୍॥ 12-77-37 (67874) ଯେଷାଂ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣା ରକ୍ଷ୍ଯାଃ ପ୍ରଜା ରକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ଚ କେକଯ। ନ ରକ୍ଷୋଽଭ୍ଯୋ ଭଯଂ ତେଷାଂ କୁତ ଏବ ତୁ ପାତକମ୍॥ 12-77-38 (67875) ଯେଷାଂ ପୁରୋଗମା ବିପ୍ରା ଯେଷାଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରଂ ବଲମ୍। ସୁରକ୍ଷିତାସ୍ତଥା ବିପ୍ରାସ୍ତେ ବୈ ସ୍ବର୍ଗଜିତୋ ନୃପାଃ॥ 12-77-39 (67876) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-77-40x (5540) ତସ୍ମାଦ୍ଦ୍ବିଜାତୀନ୍ରକ୍ଷେତ ତେ ହି ରକ୍ଷନ୍ତି ରକ୍ଷିତାଃ। ଆଶୀରେଷାଂ ଭବେଦ୍ରାଜନ୍ରାଜ୍ଞାଂ ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରବର୍ତତାମ୍॥ 12-77-40 (67877) ତସ୍ମାଦ୍ରାଜ୍ଞା ବିଶେଷେଣ ବିକର୍ମସ୍ଥା ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ନିଯମ୍ଯାଃ ସଂବିଭଜ୍ଯାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାନୁଗ୍ରହକାରଣାତ୍॥ 12-77-41 (67878) ଏବଂ ଯୋ ବର୍ତତେ ରାଜା ପୌରଜାନପଦେଷ୍ବିହ। ଅନୁଭୂଯେହ ଭଦ୍ରାଣି ପ୍ରାପ୍ନୋତୀନ୍ଦ୍ରସଲୋକତାମ୍॥ ॥ 12-77-42 (67879) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 77॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-77-8 ମାମକାନ୍ତରମାବିଭଃ ଇତି ଟ. ଡ.ଥ. ପାଠଃ। ମାମକାନ୍ତରମାବିଶଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-77-27 ନ ପାପକାରୀ ନ ଚ ପାପବକ୍ତା ଇତି ଟ.ଡ.ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥

12-78-0 (80817) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-78-0x (6691) ବ୍ଯାଖ୍ଯାତା ରାଜଧର୍ମେଣ ବୃତ୍ତିରାପତ୍ସୁ ଭାରତ। କଥଂଚିଦ୍ବୈଶ୍ଯଧର୍ମେଣ ଜୀବେଦ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନ ବା॥ 12-78-1 (80818) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-78-2x (6692) ଅଶକ୍ତଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଣ ବୈଶ୍ଯଧର୍ମେଣ ବର୍ତଯେତ୍। କୃଷିଂ ଗୋରକ୍ଷ୍ଯମାସ୍ଥାଯ ବ୍ଯସନେ ବୃତ୍ତିସଂକ୍ଷଯେ॥ 12-78-2 (80819) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-78-3x (6693) କାନି ପଣ୍ଯାନି ବିକ୍ରୀଣନ୍ସ୍ବର୍ଗଲୋକାନ୍ନ ହୀଯତେ। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବୈଶ୍ଯଧର୍ମେଣ ବର୍ତଯନ୍ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-78-3 (80820) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-78-4x (6694) ସୁରାଲବଣମିତ୍ଯେତତ୍ତିଲାନ୍କେସରିଣଃ ପଶୂନ୍। ବୃଷଭାନ୍ମଧୁ ମାଂସଂ ଚ କୃତାନ୍ନଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-78-4 (80821) ସର୍ବାସ୍ବବସ୍ଥାସ୍ବେତାନି ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପରିବର୍ଜଯେତ୍। ଏତେଷାଂ ବିକ୍ରଯାତ୍ତାତ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନରକେ ପତେତ୍॥ 12-78-5 (80822) ଅଜୋଽଗ୍ନିର୍ବରୁଣୋ ମେଷଃ ସୂର୍ଯୋଽଶ୍ବଃ ପୃଥିବୀ ବିରାଟ୍। ଧେନୁର୍ଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ସୋମଶ୍ଚ ନ ବିକ୍ରେଯାଃ କଥଂଚନ॥ 12-78-6 (80823) ପକ୍ବେନାମସ୍ଯ ନିମଯଂ ନ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସାଧବଃ। ନିମଯେତ୍ପକ୍ବମାମେନ ଭୋଜନାର୍ଥାଯ ଭାରତ॥ 12-78-7 (80824) ବଯଂ ସିଦ୍ଧମଶିଷ୍ଯାମୋ ଭବାନ୍ସାଧଯତାମିଦମ୍। ଏବଂ ସଂବୀକ୍ଷ୍ଯ ସମଯଂ ନାଧର୍ମୋଽସ୍ତି କଥଂଚନ॥ 12-78-8 (80825) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଯଥା କର୍ମଃ ସନାତନଃ। ବ୍ଯବହାରପ୍ରବୃତ୍ତାନାଂ ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-78-9 (80826) ଭବତେଽହଂ ଦଦାନୀଦଂ ଭବାନେତତ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତୁ। ଉଚିତୋ ବର୍ତତେ ଧର୍ମୋ ନ ବଲାତ୍ସଂପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-78-10 (80827) ଇତ୍ଯେବଂ ସଂପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ବ୍ଯବହାରାଃ ପୁରାତନଃ। ଋଷୀଣାମିତରେଷାଂ ଚ ସାଧୁ ଚୈତଦସଂଶଯମ୍॥ 12-78-11 (80828) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-78-12x (6695) ଅଥ ତାତ ଯଦା ସର୍ବାଃ ଶସ୍ତ୍ରମାଦଦତେ ପ୍ରଜାଃ। ବ୍ଯୁତ୍କ୍ରମନ୍ତେ ସ୍ବଧର୍ମେଭ୍ଯଃ କ୍ଷତ୍ରସ୍ଯ କ୍ଷୀଯତେ ବଲମ୍॥ 12-78-12 (80829) ତଦା ତ୍ରାତା ତୁ କୋ ନୁ ସ୍ଯାତ୍କୋ ଧର୍ମଃ କିଂ ପରାଯଣମ୍। ଏତଂ ମେ ସଂଶଯଂ ବ୍ରୂହି ବିସ୍ତରେଣ ପିତାମହ॥ 12-78-13 (80830) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-78-14x (6696) ଦାନେନ ତପସା ଯଜ୍ଞୈଦଦ୍ରୋହେଣ ଦମେନ ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣପ୍ରମୁଖା ବର୍ଣାଃ କ୍ଷେମମିଚ୍ଛେଯୁରାତ୍ମନଃ॥ 12-78-14 (80831) ତେଷାଂ ଯେ ବେଦବଲିନସ୍ତ ଉତ୍ଥାଯ ସମନ୍ତତଃ। ରାଜ୍ଞୋ ବଲଂ ବର୍ଧଯେଯୁର୍ମହେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯେବ ଦେବତାଃ॥ 12-78-15 (80832) ରାଜ୍ଞୋ ହି କ୍ଷୀଯମାଣସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମୈବାହୁଃ ପରାଯଣମ୍। ତସ୍ମାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମବଲେନୈବ ସମୁତ୍ଥେଯଂ ବିଜାନତା॥ 12-78-16 (80833) ଯଦା ତୁ ବିଜଯୀ ରାଜା କ୍ଷେମଂ ରାଷ୍ଟ୍ରେଽଭିସନ୍ଦଧେତ୍। ତଦା ବର୍ଣା ଯଥାଧର୍ମଂ ନିବିଶେଯୁଃ ସ୍ବକର୍ମସୁ॥ 12-78-17 (80834) ଉନ୍ମର୍ଯାଦେ ପ୍ରବୃତ୍ତେ ତୁ ଦସ୍ଯୁଭିଃ ସଂକରେ କୃତେ। ସର୍ବେ ବର୍ଣା ନ ଦୁଷ୍ଯେଯୁଃ ଶସ୍ତ୍ରବନ୍ତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-78-18 (80835) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-78-19x (6697) ଅଥ ଚେତ୍ସର୍ବତଃ କ୍ଷତ୍ରଂ ପ୍ରଦୁଷ୍ଯେଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପ୍ରତି। କସ୍ତତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣାଂସ୍ତ୍ରାତା କୋ ଧର୍ମଃ କିଂ ପରାଯଣମ୍॥ 12-78-19 (80836) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-78-20x (6698) ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ଶସ୍ତ୍ରେଣ ଚ ବଲେନ ଚ। ଅମାଯଯା ମାଯଯା ଚ ନିଯନ୍ତବ୍ଯଂ ତଦା ଭବେତ୍॥ 12-78-20 (80837) କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯାତିବୃତ୍ତସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ବିଶେଷତଃ। ବ୍ରହ୍ମୈବ ସଂନିଯନ୍ତୃ ସ୍ଯାତ୍କ୍ଷତ୍ରଂ ହି ବ୍ରହ୍ମସଂଭବମ୍॥ 12-78-21 (80838) ଅଭ୍ଦ୍ଯୋଽଗ୍ନିର୍ବ୍ରହ୍ମତଃ କ୍ଷତ୍ରମଶ୍ମନୋ ଲୋହମୁତ୍ଥିତମ୍। ତେଷାଂ ସର୍ବତ୍ରଗଂ ତେଜଃ ସ୍ବସ୍ବଯୋନିଷୁ ଶାମ୍ଯତି॥ 12-78-22 (80839) ଯଦା ଛିନତ୍ତ୍ଯଯୋଽଶ୍ମାନମଗ୍ନିଶ୍ଚାପୋଽଭିହନ୍ତି ଚ। କ୍ଷତ୍ରଂ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଦ୍ବେଷ୍ଟି ତଦା ଶାମ୍ଯନ୍ତି ତେ ତ୍ରଯଃ॥ 12-78-23 (80840) ତସ୍ମାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଣି ଶାମ୍ଯନ୍ତି କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସମୁଦୀର୍ଣାନ୍ଯଜେଯାନି ତେଜାଂସି ଚ ବଲାନି ଚ॥ 12-78-24 (80841) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-78-25x (6699) ବ୍ରହ୍ମବୀର୍ଯେ ମୃଦୂଭୂତେ କ୍ଷତ୍ରବୀର୍ଯେ ଚ ଦୁର୍ବଲେ। ଦୁଷ୍ଟେଷୁ ସର୍ବବର୍ଣେଷୁ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପ୍ରତି ଭାରତ॥ 12-78-25 (80842) ଯେ ତତ୍ର ଯୁଦ୍ଧଂ କୁର୍ବନ୍ତି ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଜୀବିତମାତ୍ମନଃ। `ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପରିରକ୍ଷନ୍ତି ତେଷାଂ ଲୋକା ଭବନ୍ତି କେ॥ 12-78-26 (80843) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-78-27x (6700) ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପରିରକ୍ଷନ୍ତୋ ଧର୍ମମାତ୍ମାନମେବ ଚ। ମନସ୍ବିନୋ ମନ୍ଯୁମନ୍ତଃ ପୁଣ୍ଯାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ବ୍ରଜନ୍ତ୍ଯମୀ। ବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥଂ ହି ସର୍ବେଷାଂ ଶସ୍ତ୍ରଗ୍ରହଣଭିଷ୍ଯତେ॥ 12-78-27 (80844) ଅତିସ୍ବିଷ୍ଟମଧୀତାନାଂ ଲୋକାନତିତପସ୍ବିନାମ୍। ଅନାଶକାଗ୍ନ୍ଯାହିତାନାଂ ଶୂରା ଯାନ୍ତି ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 12-78-28 (80845) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଶସ୍ତ୍ରଂ ଗୃହ୍ଣନ୍ନ ଦୁଷ୍ଯତି। ଏଷ ଏବାତ୍ମନସ୍ତ୍ଯାଗୋ ନାନ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ ବିଦୁର୍ଜନା॥ 12-78-29 (80846) ତେଭ୍ଯୋ ନମଶ୍ଚ ଭଦ୍ରଂ ଚ ଯେ ଶରୀରାଣି ଜୁହ୍ବତି। ବ୍ରହ୍ମଦ୍ବିପୋ ଜିଘାଂସନ୍ତସ୍ତେଷାଂ ନୋଽସ୍ତୁ ସଲୋକତା॥ 12-78-30 (80847) ବ୍ରହ୍ମଲୋକଜିତଃ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯାନ୍ବୀରାଂସ୍ତାନ୍ମନୁରବ୍ରବୀତ୍। ଯଥାଽଶ୍ବମେଧାବଭୃଥେ ସ୍ନାତାଃ ପୂତା ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ। ଦୁଷ୍କୃତଃ ସୁକୃତଶ୍ଚୈବ ତଥା ଶସ୍ତ୍ରହତା ରଣେ॥ 12-78-31 (80848) ଭବତ୍ଯଧର୍ମୋ ଧର୍ମୋ ହି ଧର୍ମୋଽଧର୍ମୋ ଭବତ୍ଯୁତ। କାରଣାଦ୍ଦେଶକାଲସ୍ଯ ଦେଶଃ କାଲଃ ସ ତାଦୃଶଃ॥ 12-78-32 (80849) ମୈତ୍ରାଃ କ୍ରୂରାଣି କୁର୍ବନ୍ତୋ ଜଯନ୍ତି ସ୍ବର୍ଗମୁତ୍ତମମ୍। ଧର୍ମ୍ଯାଃ ପାପାନି କୁର୍ବାଣା ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପରମାଂ ଗତିମ୍॥ 12-78-33 (80850) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ରିଷୁ କାଲେଷୁ ଶସ୍ତ୍ରଂ ଗୃହ୍ଣନ୍ନ ଦୁଷ୍ଯତି। ଆତ୍ମତ୍ରାଣେ ଦସ୍ଯୁଦୋଷେ ସର୍ବସ୍ବହରଣେ ତଥା॥ 12-78-34 (80851) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-78-35x (6701) ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥିତେ ଦସ୍ଯୁବଲେ କ୍ଷତ୍ରାର୍ଥେ ବର୍ଣସଙ୍କରେ। ସଂପ୍ରମୂଢେଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଯଦନ୍ଯୋଽଭିଭବେଦ୍ବଲୀ॥ 12-78-35 (80852) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଯଦି ବା ବୈଶ୍ଯଃ ଶୂଦ୍ରୋ ବା ରାଜସତ୍ତମ। ଦସ୍ଯୁଭ୍ଯୋ ଯଃ ପ୍ରଜା ରକ୍ଷେଦ୍ଦଣ୍ଡଂ ଧର୍ମେଣ ଧାରଯେତ୍॥ 12-78-36 (80853) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-78-37x (6702) କାର୍ଯଂ କୁର୍ଯାନ୍ନ ବା କୁର୍ଯାତ୍ସ ବାର୍ଯୋ ବା ଭବେନ୍ନ ବା। ନ ସ୍ମ ଶସ୍ତ୍ରଂ ଗୃହୀତବ୍ଯମନ୍ଯତ୍ର କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୁତଃ॥ 12-78-37 (80854) ଅପାରେ ଯୋ ଭବେତ୍ପାରମପ୍ଲବେଃ ଯଃ ପ୍ଲବୋ ଭବେତ୍। ଶୂଦ୍ରୋ ବା ଯଦି ବାଽପ୍ଯନ୍ଯଃ ସର୍ବଥା ମାନମର୍ହତି॥ 12-78-38 (80855) ଯମାଶ୍ରିତ୍ଯ ନରା ରାଜନ୍ବର୍ତଯେଯୁର୍ଯଥାସୁଖମ୍। ଅନାଥାସ୍ତପ୍ଯମାନାଶ୍ଚ ଦସ୍ଯୁଭିଃ ପରିପୀଡିତାଃ॥ 12-78-39 (80856) ତମେବ ପୂଜଯେଯୁସ୍ତେ ପ୍ରୀତ୍ଯା ସ୍ବମିବ ବାନ୍ଧବମ୍। ଯହଦ୍ଧ୍ଯଭୀଷ୍ଟଂ କୌରବ୍ଯ କର୍ତା ସନ୍ମାନମର୍ହତି॥ 12-78-40 (80857) କିମନଡୁହା ଯୋ ନ ବହେତ୍କିଂ ଧେନ୍ବା ବାଽପ୍ଯଦୁଗ୍ଧଯା। ବନ୍ଧ୍ଯଯା ଭାର୍ଯଯା କୋଽର୍ଥଃ କୋଽର୍ଥୋ ରାଜ୍ଞାଽପ୍ଯରକ୍ଷତା॥ 12-78-41 (80858) ଯଥା ଦାରୁମଯୋ ହସ୍ତୀ ଯଥା ଚର୍ମମଯୋ ମୃଗଃ। ଯଥା ହ୍ଯଦକ୍ଷଃ ପୁରୁଷଃ ପଥି କ୍ଷେତ୍ରଂ ଯଥୋପରମ୍॥ 12-78-42 (80859) ଯଥା ବିପ୍ରୋଽନଧୀଯାନୋ ରାଜା ଯଶ୍ଚ ନ ରକ୍ଷିତା। ମେଘୋ ନ ବର୍ଷତେ ଯଶ୍ଚ ସର୍ବ ଏବ ନିରର୍ଥକାଃ॥ 12-78-43 (80860) ନିତ୍ଯଂ ଯସ୍ତୁ ସତୋ ରକ୍ଷେଦସତଶ୍ଚ ନିବର୍ତଯେତ୍। ସ ଏବ ରାଜା କର୍ତବ୍ଯସ୍ତେନ ସର୍ବମିଦଂ ଧୃତମ୍॥ ॥ 12-78-44 (80861) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 78॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-78-4 କେସରିଣଃ ଅଶ୍ବାନ୍। ପଶୂନ୍ଗୋଜାବିମହିଷାଦୀନ୍। କୃତାନ୍ନଂ ପକ୍ବମନ୍ନମ୍॥ 12-78-6 ବିରାଟ୍ ଅନ୍ନମ୍॥ 12-78-7 ପକ୍ବେନାମସ୍ଯ ବିନିମଯେ ପକ୍ବଦୋ ଦୁଷ୍ଯତି ନତ୍ବାମଦ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-78-8 ଇଦମପ୍ଯପବଦତି ବଯମିତି। ନିମଯମ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-78-19 କସ୍ତସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ରାତେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-78-29 ଏବମେବାତ୍ମନସ୍ତ୍ଯାଗାନ୍ନାନ୍ଯଂ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-78-30 ନୋଽସ୍ମାକମ୍॥ 12-78-33 ମୈତ୍ରା ଉତ୍ତଙ୍କପରାଶରାଦଯଃ। କ୍ରୂରାଣି ସର୍ପରାକ୍ଷସସତ୍ରାଦୀନି। ଧର୍ମ୍ଯା ଧର୍ମାଦନପେତାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଃ। ପାପାନି ପରରାଷ୍ଟ୍ରାବମର୍ଦାଦୀନି। ଅଧର୍ମସ୍ଯ ଧର୍ମତ୍ବେନ ଉଦାହରଣଦ୍ବଯମୁକ୍ତମ୍। ଇଦମେବାଽର୍ହିସାଖ୍ଯଧର୍ମାଶ୍ରଯେଽଧର୍ମରୂପମପି ଭବତୀତି ଜ୍ଞେଯମ୍॥ 12-78-41 କିଂ ତୈର୍ଯେଽନଡୁହୋ ନୋହ୍ଯାଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-78-42 ଯଦାହ୍ଯନର୍ଥଃ ଷଣ୍ଢୋ ବା ପାର୍ଥ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-79-0 (67880) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-79-0x (5541) କ୍ବ ସମର୍ଥାଃ କଥଂଶୀଲା ଋତ୍ବିଜଃ ସ୍ଯୁଃ ପିତାମହ। କଥଂବିଧାଶ୍ଚ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତଦ୍ବ୍ରୂହି ବଦତାଂ ବର॥ 12-79-1 (67881) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-79-2x (5542) ପ୍ରତିକର୍ମପରା ରାଜନ୍ବୃତ୍ତିରସ୍ଯ ବିଧୀଯତେ। ଛନ୍ଦଃ ସାମାଦି ବିଜ୍ଞାଯ ଦ୍ବିଜାନାଂ ଶ୍ରୁତମେବଚ॥ 12-79-2 (67882) ଯେ ତ୍ବେକରତଯୋ ନିତ୍ଯଂ ଧୀରାଶ୍ଚ ପ୍ରିଯବାଦିନଃ। ପରସ୍ପରସ୍ଯ ସୁହୃଦଃ ସମନ୍ତାତ୍ସମଦର୍ଶିନଃ॥ 12-79-3 (67883) ଆନୃଶଂସ୍ଯଂ ସତ୍ଯବାକ୍ଯମହିଂସା ଦମ ଆର୍ଜବମ୍। ଅଦ୍ରୋହୋଽନଭିମାନଶ୍ଚ ହ୍ରୀସ୍ତିତିକ୍ଷା ଦମଃ ଶମଃ॥ 12-79-4 (67884) `ଯସ୍ମିନ୍ନେତାନି ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ସ ପୁରୋହିତ ଉଚ୍ଯତେ।' ଧୀମାନ୍ସତ୍ଯଧୃତିର୍ଦାନ୍ତୋ ଭୂତାନାମବିହିଂସକଃ। ଅକାମଦ୍ବେଷସଂଯୁକ୍ତସ୍ତ୍ରିଭିଃ ଶୁକ୍ଲୈଃ ସମନ୍ବିତଃ॥ 12-79-5 (67885) ଅହିଂସକୋ ଜ୍ଞାନତୃପ୍ତଃ ସ ବ୍ରହ୍ମାସନମର୍ହତି। ଏତେ ମହର୍ତ୍ବିଜସ୍ତାତ ସର୍ବେ ମାନ୍ଯା ଯଥାର୍ହତଃ॥ 12-79-6 (67886) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-79-7x (5543) ଯଦିଦଂ ବେଦବଚନଂ ଦକ୍ଷିଣାସୁ ବିଧୀଯତେ। ଇଦଂ ଦେଯମିଦଂ ଦେଯଂ ନ କ୍ବଚିବ୍ଦ୍ଯବତିଷ୍ଠତେ॥ 12-79-7 (67887) ଦେଯଂ ପ୍ରତିଧନଂ ଶାସ୍ତ୍ରମାପଦ୍ଧର୍ମା ନ ଶାସ୍ତ୍ରତଃ। ଆଜ୍ଞା ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ଯ ଘୋରେ ଯଂ ନ ଶକ୍ତିଂ ସମବେକ୍ଷତେ॥ 12-79-8 (67888) ଶ୍ରଦ୍ଧାମାଲମ୍ବ୍ଯ ଯଷ୍ଟବ୍ଯମିତ୍ଯେଷା ବୈଦିକୀ ଶ୍ରୁତିଃ। ମିଥ୍ଯୋପେତସ୍ଯ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ କିମୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରିଷ୍ଯତି॥ 12-79-9 (67889) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-79-10x (5544) ନ ବେଦାନାଂ ପରିଭବାନ୍ନ ଶାଠ୍ଯେନ ନ ମାଯଯା। କଶ୍ଚିନ୍ମହଦବାପ୍ନୋତି ମା ତେ ଭୂଦ୍ବୁଦ୍ଧିରୀଦୃଶୀ॥ 12-79-10 (67890) ଯଜ୍ଞାଙ୍ଗଂ ଦକ୍ଷିଣା ତାତ ମନ୍ତ୍ରାଣାଂ ପରିବୃଂହଣମ୍। ନ ମନ୍ତ୍ରା ଦକ୍ଷିଣାହୀନାସ୍ତାରଯନ୍ତି କଥଂଚନ॥ 12-79-11 (67891) ଶକ୍ତିସ୍ତୁ ପୂର୍ଣପାତ୍ରେଣ ସଂମିତା ନାବମା ଭବେତ୍। ଅବଶ୍ଯଂ ତାତ ଯଷ୍ଟବ୍ଯଂ ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଣୈର୍ଥଥାବଲମ୍॥ 12-79-12 (67892) ସୋମୋ ରାଜା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମିତ୍ଯେଷା ବୈଦିକୀ ଶ୍ରୁତିଃ। ତଂ ଚ ବିକ୍ରେତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ନ ତଥା ବୃତ୍ତିରିଷ୍ଯତେ॥ 12-79-13 (67893) ତେନ କ୍ରୀତେନ ଧର୍ମେଣ ତତୋ ଯଜ୍ଞଃ ପ୍ରତାଯତେ। ଇତ୍ଯେବଂ ଧର୍ମମାଖ୍ଯାତମୃଷିଭିର୍ଧର୍ମକୋବିଦୈଃ॥ 12-79-14 (67894) ପୁମାନ୍ଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ସୋମଶ୍ଚ ନ୍ଯାଯବୃତ୍ତୋ ଯଦା ଭବେତ୍। ଅନ୍ଯାଯବୃତ୍ତଃ ପୁରୁଷୋ ନ ପରସ୍ଯ ନ ଚାତ୍ମନଃ॥ 12-79-15 (67895) ଶରୀରଂ ଯଜ୍ଞପାତ୍ରାଣି ଇତ୍ଯେଷା ଶ୍ରୂଯତେ ଶ୍ରୁତିଃ। ତାନି ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରଣୀତାନି ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍॥ 12-79-16 (67896) ତପୋ ଯଜ୍ଞାଦପି ଶ୍ରେଷ୍ଠମିତ୍ଯେଷା ପରମା ଶ୍ରୁତିଃ। ତତ୍ତେ ତପଃ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ବିଦ୍ବଂସ୍ତଦପି ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-79-17 (67897) ଅହିଂସା ସତ୍ଯବଚନମାନୃଶଂସ୍ଯଂ ଦମୋ ଘୃଣା। ଏତତ୍ତପୋ ବିଦୁର୍ଧୀରା ନ ଶରୀରସ୍ଯ ଶୋଷଣମ୍॥ 12-79-18 (67898) ଅପ୍ରାମାଣ୍ଯଂ ଚ ବେଦାନାଂ ଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ଚାତିଲଙ୍ଘନମ୍। ଅବ୍ଯବସ୍ଥା ଚ ସର୍ବତ୍ର ତଦ୍ବୈ ନାଶନମାତ୍ମନଃ॥ 12-79-19 (67899) ନିବୋଧ ଦଶହୋତୄଣାଂ ବିଧାନଂ ପାର୍ଥ ଯାଦୃଶମ୍। ଚିତ୍ତିଃ ସ୍ରୁକ୍ ଚିତ୍ତମାଜ୍ଯଂ ଚ ପବିତ୍ରଂ ଜ୍ଞାନମୁତ୍ତମମ୍। `ନ ଶାଠ୍ଯଂ ନ ଚ ଜିହ୍ଯତ୍ବଂ କାଲୋ ଦେଶଶ୍ଚ ତେ ଦଶ॥' 12-79-20 (67900) ସର୍ବଂ ଦିହ୍ନଂ ମୃତ୍ଯୁପଦମାର୍ଜବଂ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପଦମ୍। ଏତାବାଞ୍ଜ୍ଞାନବିଷଯଃ କିଂ ପ୍ରଲାପଃ କରିଷ୍ଯତି॥ ॥ 12-79-21 (67901) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 79॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-79-2 ରାଜ୍ଞାଂ ଶାନ୍ତିକପୌଷ୍ଟିକାଦିକର୍ମପ୍ରଯୋଗଶୁଦ୍ଧ୍ଯାଖ୍ଯଂ ପ୍ରତିକର୍ମ ଋତ୍ବିଗ୍ଭିଃ କର୍ତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-79-5 ତ୍ରିଭିଃ ଶ୍ରୁତବୃତ୍ତବଶୈଃ। ଶୁକ୍ଲୈନିଂର୍ଦୋଷୈଃ॥ 12-79-7 ଇଦଂ ଦେଯମିଦଂ ଦେଯମିତି ଯଦିଦଂ ବେଦବଚନମିତି ଇତି ଶବ୍ଦାଧ୍ଯାହାରେଣ ଯୋଜ୍ଯମ୍। ବ୍ଯବତିଷ୍ଠତେ ବ୍ଯବସ୍ଥାଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି। ଅଲ୍ପେଽପ୍ଯପଚ୍ଛେଦନିମିତ୍ତେ ସର୍ବସ୍ବଦକ୍ଷିଣାବିଧାନାଦୁତ୍ତରକ୍ରତୁକଲାପଲୋପପ୍ରାପ୍ତେଃ॥ 12-79-9 ଗୋଃସ୍ଥାନେ ଚରୁମାତ୍ରଦାନରୂପୋଽନୁକଲ୍ପୋମିଥ୍ଯାଚାରସ୍ତଦୁପେତୋ ଯଜ୍ଞଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଯାପିନି ସଂପୂର୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-79-21 ଜିହ୍ନଂ ଶାଠ୍ଯମ୍। ଆର୍ଜବଂ ଅବକ୍ରତ୍ବମ୍॥

12-80-0 (67902) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-80-0x (5545) ଯଦପ୍ଯଲ୍ପତରଂ କର୍ମ ତଦପ୍ଯେକେନ ଦୁଷ୍କରମ୍। ପୁରୁଷେଣାସହାଯେନ କିମୁ ରାଜ୍ଯଂ ପିତାମହ॥ 12-80-1 (67903) କିଂଶୀଲଃ କିଂସମାଚାରୋ ରାଜ୍ଞୋ ଯଃ ସଚିବୋ ଭବେତ୍। କୀଦୃଶେ ବିଶ୍ବସେଦ୍ରାଜା କୀଦୃଶେ ନ ଚ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-80-2 (67904) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-80-3x (5546) ଚତୁର୍ବିଧାନି ମିତ୍ରାଣି ରାଜ୍ଞାଂ ରାଜନ୍ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ। ସହାର୍ଥୋ ଭଜଃ ନିଶ୍ଚ ସହଜଃ କୃତ୍ରିମସ୍ତଥା॥ 12-80-3 (67905) ଧର୍ମାତ୍ମା ପଞ୍ଚମଂ ମିତ୍ରଂ ସ ତୁ ନୈକସ୍ଯ ନ ଦ୍ବଯୋଃ। ଯତୋ ଧର୍ମସ୍ତତୋ ବା ସ୍ଯାନ୍ମଧ୍ଯସ୍ଥୋ ବା ତତୋ ଭବେତ୍॥ 12-80-4 (67906) ଯୋ ଯସ୍ଯାର୍ଥୋ ନ ରୋଚେତ ନ ତଂ ତସ୍ଯ ପ୍ରକାଶଯେତ। `ମିତ୍ରାଣାଂ ପ୍ରକୃତିର୍ନାସ୍ତି ତ୍ବମିତ୍ରାଣାଂ ଚ ଭାରତ। ଉପକାରାଦ୍ଭବେନ୍ମିତ୍ରମପକାରାଦ୍ଭବେଦରିଃ॥ 12-80-5 (67907) ଯସ୍ଯୈବ ହି ମନୁଷ୍ଯସ୍ଯ ନରୋ ମରଣମୃଚ୍ଛତି। ତସ୍ଯ ପର୍ଯାଗତେ କାଲେ ପୁନର୍ଜୀବିତୁମିଚ୍ଛତି॥ 12-80-6 (67908) ଧର୍ମାଧର୍ମେଣ ରାଜାନଶ୍ଚରନ୍ତି ବିଜିଗୀଷବଃ। ଚତୁର୍ଣାଂ ମଧ୍ଯମୌ ଶ୍ରେଷ୍ଠୌ ନିତ୍ଯଂ ଶଙ୍କ୍ଯୌ ତଥାଽପରୌ। ସର୍ବେ ନିତ୍ଯଂ ଶଙ୍କିତବ୍ଯାଃ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ କାର୍ଯମାତ୍ମନଃ॥ 12-80-7 (67909) ନ ହି ରାଜ୍ଞା ପ୍ରମାଦୋ ବୈ କର୍ତବ୍ଯୋ ମିତ୍ରରକ୍ଷଣେ। ପ୍ରମାଦିନଂ ହି ରାଜାନଂ ଲୋକାଃ ପରିଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-80-8 (67910) ଅସାଧୁଃ ସାଧୁତାମେତି ସାଧୁର୍ଭବତି ଦାରୁଣଃ। ଅରିଶ୍ଚ ମିତ୍ରଂ ଭବତି ମିତ୍ରଂ ଚାପି ପ୍ରଦୁଷ୍ଯତି॥ 12-80-9 (67911) ଅନିତ୍ଯଚିତ୍ତଃ ପୁରୁଷସ୍ତସ୍ମିନ୍କୋ ଜାତୁ ବିଶ୍ବସେତ୍। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଧାନଂ ଯତ୍କାର୍ଯଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ତତ୍ସମାଚରେତ୍॥ 12-80-10 (67912) ଏକାନ୍ତେନ ହି ବିଶ୍ବାସଃ କୃତ୍ସ୍ନୋ କର୍ମାର୍ଥନାଶକଃ। ଅବିଶ୍ବାସଶ୍ଚ ସର୍ବତ୍ର ମୃତ୍ଯୁର୍ନାପି ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 12-80-11 (67913) ଅକାଲମୃତ୍ଯୁର୍ବିଶ୍ବାସୋଽବିଶ୍ବସନ୍ହି ବିପଦ୍ଯତେ। ଯସ୍ମିନ୍କରୋତି ବିଶ୍ବାସମିଚ୍ଛତସ୍ତସ୍ଯ ଜୀବତି॥ 12-80-12 (67914) ତସ୍ମାଦ୍ବିଶ୍ବସିତବ୍ଯଂ ଚ ଶଙ୍କିତବ୍ଯଂ ଚ କେଷୁଚିତ୍। ଏଷା ନୀତିଗତିସ୍ତାତ ଲକ୍ଷ୍ମୀଶ୍ଚୈଷା ସନାତନୀ॥ 12-80-13 (67915) ଯଂ ମନ୍ଯେତ ମମାଭାବାଦିମମର୍ଥାଗମଃ ସ୍ପୃଶେତ୍। ନିତ୍ଯଂ ତସ୍ମାଚ୍ଛଙ୍କିତବ୍ଯମମିତ୍ରଂ ତଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 12-80-14 (67916) ଯସ୍ଯ କ୍ଷେତ୍ରାଦପ୍ଯୁଦକଂ କ୍ଷେତ୍ରମନ୍ଯସ୍ଯ ଗଚ୍ଛତି। ନ ତତ୍ରାନିଚ୍ଛତସ୍ତସ୍ଯ ଭିଦ୍ଯେରନ୍ସର୍ବସେତବଃ॥ 12-80-15 (67917) ତଥୈବାତ୍ଯୁଦକାଦ୍ଭୀତସ୍ତସ୍ଯ ଭେଦନମିଚ୍ଛତି। ଯମେବଂଲକ୍ଷଣଂ ବିଦ୍ଯାତ୍ତମମିତ୍ରଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 12-80-16 (67918) ଯସ୍ତୁ ବୃଦ୍ଧ୍ଯା ନ ତପ୍ଯେତ କ୍ଷଯେ ଦୀନତରୋ ଭବେତ୍। ଏତଦୁତ୍ତମମିତ୍ରସ୍ଯ ନିମିତ୍ତମଭିଚକ୍ଷତେ॥ 12-80-17 (67919) ଯନ୍ମନ୍ଯେତ ମମାଭାବାଦସ୍ଯାଭାବୋ ଭବେଦିତି। ତସ୍ମିନ୍କୁର୍ବୀତ ବିଶ୍ବାସଂ ଯଥା ପିତରୀ ବୈ ତଥା॥ 12-80-18 (67920) ତଂ ଶକ୍ତ୍ଯା ବର୍ତମାନଂ ଚ ସର୍ବତଃ ପରିବୃଂହଯେତ୍। ନିତ୍ଯଂ କ୍ଷତାଦ୍ବାରଯତି ଯୋ ଧର୍ମେଷ୍ବପି କର୍ମସୁ॥ 12-80-19 (67921) କ୍ଷତାଦ୍ଭୀତଂ ବିଜାନୀଯାଦୁତ୍ତମଂ ମିତ୍ରଲକ୍ଷଣମ୍। ଯେ ଯସ୍ଯ କ୍ଷଯମିଚ୍ଛନ୍ତି ତେ ତସ୍ଯ ରିପବଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 12-80-20 (67922) ବ୍ଯସନାନ୍ନିତ୍ଯଭୀତୋ ଯଃ ସମୃଦ୍ଧ୍ଯା ଯୋ ନ ଦୁଷ୍ଯତି। ଯତ୍ସ୍ଯାଦେବଂବିଧଂ ମିତ୍ରଂ ତଦାତ୍ମସମମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-80-21 (67923) ରୂପବର୍ଣସ୍ବରୋପେତସ୍ତିତିକ୍ଷୁରନସୂଯକଃ। କୁଲୀନଃ ଶୀଲସଂପନ୍ନଃ ସ ତେ ସ୍ଯାତ୍ପ୍ରତ୍ଯନନ୍ତରଃ॥ 12-80-22 (67924) ମେଧାବୀ ସ୍ମୃତିମାନ୍ଦକ୍ଷଃ ପ୍ରକୃତ୍ଯା ଚାନୃଶଂସ୍ଯବାନ୍। ଯୋ ମାନିତୋଽମାନିତୋ ବା ନ ସନ୍ତୁଷ୍ଯେତ୍କଥଂଚନ॥ 12-80-23 (67925) ଋତ୍ବିଗ୍ବା ଯଦି ବାଽଽଚାର୍ଯଃ ସଖା ବାଽତ୍ଯଂତସତ୍କୃତଃ। ଗୃହେ ବସେଦମାତ୍ଯସ୍ତେ ସ ସ୍ଯାତ୍ପରମପୂଜିତଃ॥ 12-80-24 (67926) ସଂବିଦ୍ଯାଃ ପରମଂ ମିତ୍ରଂ ପ୍ରକୃତିଂ ଚାର୍ଥଧର୍ମଯୋଃ। ବିଶ୍ବାସସ୍ତେ ଭବେତ୍ତତ୍ର ଯଥା ପିତରି ବୈ ତଥା॥ 12-80-25 (67927) ନୈବ ଦ୍ବୌ ନ ତ୍ରଯଃ କାର୍ଯା ନ ମୃଷ୍ଯେରନ୍ପରସ୍ପରମ୍। ଏକାର୍ଥେ ହେତୁଭୂତାନାଂ ଭେଦୋ ଭବତି ସର୍ବଦା॥ 12-80-26 (67928) କୀର୍ତିପ୍ରଧାନୋ ଯସ୍ତ ସ୍ଯାଦ୍ଯଶ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍ସମଯେ ସ୍ଥିତଃ। ସମର୍ଥାନ୍ଯଶ୍ଚ ନ ଦ୍ବେଷ୍ଟି ନାନର୍ଥାନ୍କୁରୁତେ ଚ ଯଃ॥ 12-80-27 (67929) ଯୋ ନ କାମାଦ୍ଭଯାଲ୍ଲୋଭାତ୍କ୍ରୋଧାଦ୍ବା ଧର୍ମମୁତ୍ସୃଜେତ୍। ଦକ୍ଷଃ ପର୍ଯାପ୍ତବଚନଃ ସ ତେ ସ୍ଯାତ୍ପ୍ରତ୍ଯନନ୍ତରଃ॥ 12-80-28 (67930) କୁଲୀନଃ ଶୀଲସଂପନ୍ନସ୍ତିତିକ୍ଷୁରବିକତ୍ଥନଃ। ଶୂରଶ୍ଚାର୍ଯଶ୍ଚ ବିଦ୍ବାଂଶ୍ଚ ପ୍ରତିପତ୍ତିବିଶାରଦଃ॥ 12-80-29 (67931) ଏତେ ହ୍ଯମାତ୍ଯାଃ କର୍ତବ୍ଯାଃ ସର୍ବକର୍ମସ୍ବବସ୍ଥିତାଃ। ପୂଜିତାଃ ସଂବିଭକ୍ତାଶ୍ଚ ସୁସହାଯାଃ ସ୍ବନୁଷ୍ଠିତାଃ॥ 12-80-30 (67932) କୃତ୍ସ୍ନପ୍ରେତେ ବିନିକ୍ଷିପ୍ତାଃ ପ୍ରତିରୂପେଷୁ କର୍ମସୁ। ଯୁକ୍ତା ମହତ୍ସୁ କାର୍ଯେଷୁ ଶ୍ରେଯାଂସ୍ଯୁତ୍ପାଦଯନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-80-31 (67933) ଏତେ କର୍ମାଣି କୁର୍ବନ୍ତି ସ୍ପର୍ଧମାନା ମିଥଃ ସଦା। ଅନୁତିଷ୍ଠନ୍ତି ଚୈବାର୍ଥମାଚକ୍ଷାଣାଃ ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-80-32 (67934) ଜ୍ଞାତିଭ୍ଯୋ ବିଭିଯାଶ୍ଚୈବ ମୃତ୍ଯୋରିବ ଯତସ୍ତଦା। ଉପରାଜେବ ରାଜର୍ଧି ଜ୍ଞାତିର୍ନ ସହତେ ସଦା॥ 12-80-33 (67935) ଋଜୋର୍ମୃଦୋର୍ବଦାନ୍ଯସ୍ଯ ହ୍ରୀମତଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ। ନାନ୍ଯୋ ଜ୍ଞାତେର୍ମହାବାହୋ ବିନାଶମଭିନନ୍ଦତି॥ 12-80-34 (67936) ଅଜ୍ଞାତଯୋଽପ୍ଯସୁଖଦା ଜ୍ଞାତଯୋଽପି ସୁଖାବହାଃ। ଅଜ୍ଞାତିମନ୍ତଂ ପୁରୁଷଂ ପରେ ଚାଭିଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-80-35 (67937) ନିକୃତସ୍ଯ ନରୈରନ୍ଯୈର୍ଜ୍ଞାତିରେବ ପରାଯଣମ୍। ନାନ୍ଯୋ ନିକାରଂ ସହତେ ଜ୍ଞାତିର୍ଜ୍ଞାତେଃ କଦାଚନ॥ 12-80-36 (67938) ଆତ୍ମାନମେବ ଜାନାତି ନିକୃତଂ ବାନ୍ଧବୈପରି। ତେଷୁ ସନ୍ତି ଗୁଣାଶ୍ଚୈବ ନୈର୍ଗୁଣ୍ଯଂ ଚୈବ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ॥ 12-80-37 (67939) ନାଜ୍ଞାତିରନୁଗୃହ୍ଣାତି ନାଜ୍ଞାତିର୍ବୃଦ୍ଧିମଶ୍ନୁତେ। ଉଭଯଂ ଜ୍ଞାତିବର୍ଗେଷୁ ଦୃଶ୍ଯତେ ସାଧ୍ବସାଧୁ ଚ॥ 12-80-38 (67940) ସଂମାନଯେତ୍ପୂଜଯେଚ୍ଚ ବାଚା ନିତ୍ଯଂ ଚ କର୍ମଣା। କୁର୍ଯାଚ୍ଚ ପ୍ରିଯମେତେଭ୍ଯୋ ନାପ୍ରିଯଂ କିଂଚିଦ ଚରେତ୍॥ 12-80-39 (67941) ବିଶ୍ବସ୍ତବଦବିଶ୍ବସ୍ତସ୍ତେଷୁ ବର୍ତେତ ସର୍ବଦା ନ ହି ଦୋଷୋ ଗୁଣୋ ବେତି ନିରୂପ୍ଯସ୍ତେଷୁ ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 12-80-40 (67942) ଅସ୍ଯୈବଂ ବର୍ତମାନସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯାପ୍ରମାଦିନଃ। ଅମିତ୍ରାଃ ସଂପ୍ରସୀଦନ୍ତି ତତୋ ମିତ୍ରଂ ଭବନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-80-41 (67943) ଯ ଏବଂ ବର୍ତତେ ନିତ୍ଯଂ ଜ୍ଞାତିସଂବନ୍ଧିମଣ୍ଡଲେ। ମିତ୍ରେଷ୍ବମିତ୍ରେ ମଧ୍ଯସ୍ଥେ ଚିରଂ ଯଶସି ତିଷ୍ଠତି॥ ॥ 12-80-42 (67944) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 80॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-80-3 ସହାର୍ଥଃ ଅଯଂ ଶତ୍ରୁରୁଭାଥ୍ଯାମୁନ୍ମୂଲନୀଯଃ ଅସ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ଉଭାଭ୍ଯାଂ ବିଭଜ୍ଯ ଗ୍ରାହ୍ଯମିତିଂ ପଣପୂର୍ବଂ କୃତଃ। ଭଜମାନଃ ପିତୃପୈତାମହକ୍ରମାଗତଃ ସହଜଃ ମାତୃଷ୍ବସ୍ତ୍ରୀଯାଦିଃ କୃତ୍ରିମୋ ଧନାଦିନା ଆବର୍ଜିତଃ॥ 12-80-7 ସର୍ବେ ପଞ୍ଚାପି ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ କାର୍ଯମୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ ମନ୍ତ୍ରିତମପି ଦୁଷ୍ଟାମାତ୍ଯନିଗ୍ରହାଦିକଂ କାର୍ଯଂ ପଞ୍ଚାନାମପି ସମକ୍ଷଂ ନ କୁର୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-80-14 ମମାଭାବାତ୍ ମଯି ମୃତେ ଅର୍ଥାଗମଃ ଇମଂ ସ୍ପୃଶେତ୍ ଇତି ଯଂ ମନ୍ଯେତ ତସ୍ମାଚ୍ଛଙ୍କିତବ୍ଯମିତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-80-18 ଯତ୍ ମିତ୍ରଂ କର୍ତୃ॥ 12-80-28 ପ୍ରତ୍ଯନନ୍ତରଃ ପ୍ରତିନିଧିଃ ପ୍ରଧାନ ହତିଯାବତ୍॥ 12-80-30 ସ୍ଯନୁଷ୍ଠିତାଃ ସୁପ୍ତୁଭକ୍ତିଂ କର୍ତବ୍ଯଂ ଯେଷାଂ ତେ॥ 12-80-31 କୃତ୍ସ୍ନମପ୍ରତିକଞ୍ଚୁକଂ ଯଥା ରକ୍ଷତ୍ତଥା ବିନିକ୍ଷିପ୍ତା ଅଧିକୃତାଃ। ପ୍ରତିରୂପେଷ୍ବନୁରୂପେଷୁ କର୍ମସ୍ବାଯବ୍ଯଯସକଲନାଦିଷୁ। କାର୍ଯେଷୁ ପରାମିଭବାଦିଷୁ॥ 12-80-33 ଉପରାଜା ସମୀଭବର୍ତୀ ସାମନ୍ତଃ॥ 12-80-36 ନିକୃତସ୍ଯ ଲଙ୍ଘିତସ୍ଯ ଲଙ୍ଘିତସ୍ଯ॥ 12-80-37 ବାନ୍ଧବୈଃ ସଂବନ୍ଧିଭିର୍ନିକୃତେ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିତ୍ପୁରୁଷେ ତଜ୍ଜ୍ଞାତିଃ ଆତ୍ମାନମେବ ନିକୃତଂ ଜାନାତି। ତେଷୁ ଜ୍ଞାତିଷୁ॥ 12-80-41 ତଥା ମିତ୍ରୀଭବନ୍ତ୍ଯପୀତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-81-0 (67945) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-81-0x (5547) ଏବମଗ୍ରାହ୍ଯକେ ତସ୍ମିଞ୍ଜ୍ଞାତିସଂବନ୍ଧିମଣ୍ଡଲେ। ମିତ୍ରେଷ୍ବମିତ୍ରେଷ୍ବପି ଚ କଥଂ ଭାବୋ ବିଭାବ୍ଯତେ॥ 12-81-1 (67946) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-81-2x (5548) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସଂବାଦଂ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ମହର୍ଷେର୍ନାରଦସ୍ଯ ଚ॥ 12-81-2 (67947) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-81-3x (5549) ନାସୁହୃତ୍ପରର୍ମ ମନ୍ତ୍ରଂ ନାରଦାର୍ହତି ବେଦିତୁମ୍। ଅପଣ୍ଡିତୋ ବାଽପି ସୁହୃତ୍ପଣ୍ଡିତୋ ବାପ୍ଯନାତ୍ମବାନ୍॥ 12-81-3 (67948) ସ ତେ ସୌହୃଦମାସ୍ଥାଯ କିଂଚିଦ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ନାରଦ। କୃତ୍ସ୍ନାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ଚ ତେ ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ସଂପୃଚ୍ଛେ ତ୍ରିଦିବଙ୍ଗମ॥ 12-81-4 (67949) ଦାସ୍ଯମୈଶ୍ବର୍ଯବାଦେନ ଜ୍ଞାତୀନାଂ ବୈ କରୋମ୍ଯହମ୍। ଅର୍ଧଂଭୋକ୍ତାଽସ୍ମି ଭୋଗାନାଂ ବାଗ୍ଦୁରୁକ୍ତାନି ଚ କ୍ଷମେ॥ 12-81-5 (67950) ଅରଣୀମଗ୍ନିକାମୋ ବା ମଥ୍ନାତି ଦହୃଯଂ ମମ। ବାଚା ଦୁରୁକ୍ତଂ ଦେବର୍ଷେ ତନ୍ମାଂ ଦହତି ନିତ୍ଯଦା॥ 12-81-6 (67951) ବଲଂ ସଙ୍କର୍ଷଣେ ନିତ୍ଯଂ ସୌକୁମାର୍ଯଂ ପୁନର୍ଗଦେ। ରୂପେଣ ମତ୍ତଃ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନଃ ସୋଽସହାଯୋଽସ୍ମି ନାରଦ॥ 12-81-7 (67952) ଅନ୍ଯେ ହି ସୁମହାଭାଗା ବଲବନ୍ତୋ ଦୁରାସଦାଃ। ନିତ୍ଯୋତ୍ଥାନେନ ସଂପନ୍ନା ନାରଦାନ୍ଧକବୃଷ୍ଣଯଃ॥ 12-81-8 (67953) ଯସ୍ଯ ନ ସ୍ଯୁର୍ନ ବୈ ସ ସ୍ଯାଦ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଯୁଃ କୃତ୍ସ୍ନମେବ ତତ୍। ଦ୍ବଯୋରେନଂ ପ୍ରଚରତୋର୍ବୃଣୋମ୍ଯେକରତଂ ନ ଚ॥ 12-81-9 (67954) ସ୍ଯାତାଂ ଯସ୍ଯାହୁକାକ୍ରୂରୌ କିଂ ନୁ ଦୁଃଖତରଂ ତତଃ। ଯସ୍ଯ ଚାପି ନ ତୌ ସ୍ଯାତାଂ କିଂ ନୁ ଦୁଃଖତରଂ ତତଃ॥ 12-81-10 (67955) ସୋଽହଂ କିତ୍ନବମାତେବ ଦ୍ବଯୋରପି ମହାମୁନେ। ନୈକସ୍ଯ ଜଯମାଶଂସେ ଦ୍ବିତୀଯସ୍ଯ ପରାଜଯମ୍॥ 12-81-11 (67956) ମମୈବଂ କ୍ଲିଶ୍ଯମାନସ୍ଯ ନାରଦୋଭଯଦର୍ଶନାତ୍। ବକ୍ତୁମର୍ହସି ଯଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ଜ୍ଞାତୀନାମାତ୍ମନସ୍ତଥା॥ 12-81-12 (67957) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-81-13x (5550) ଆପଦୋ ଦ୍ବିବିଧାଃ କୃଷ୍ଣ ବାହ୍ଯାଶ୍ଚାମ୍ଯନ୍ତରାଶ୍ଚ ହ। ପ୍ରାଦୁର୍ଭବନ୍ତି ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ସ୍ବକୃତା ଯଦି ବାଽନ୍ଯତଃ॥ 12-81-13 (67958) ସେଯମାଭ୍ଯନ୍ତରା ତୁଭ୍ଯମାପତ୍କୃଚ୍ଛ୍ରା ସ୍ବକର୍ମଜା। ଅକ୍ରୂରଭୋଜପ୍ରଭବା ସର୍ବେ ହ୍ଯେତେ ତଦନ୍ବଯଃ॥ 12-81-14 (67959) ଅର୍ଥହେତୋର୍ହି କାମାଦ୍ବା ବୀରବୀଭତ୍ସଯାଽପି ବା। ଆତ୍ମନା ପ୍ରାପ୍ତମୈଶ୍ବର୍ଯମନ୍ଯତ୍ର ପ୍ରତିପାଦିତମ୍॥ 12-81-15 (67960) କୃତମୂଲମିଦାନୀଂ ତଦ୍ରାଜଶବ୍ଦସହାଯବତ୍। ନ ଶକ୍ଯଂ ପୁନରାଦାତୁଂ ବାନ୍ତମନ୍ନମିବ ସ୍ବଯମ୍॥ 12-81-16 (67961) ବଭ୍ରୂଗ୍ରସେନତୋ ରାଜ୍ଯଂ ନାପ୍ନୁଂ ଶକ୍ଯଂ କଥଂଚନ। ଜ୍ଞାତିଭେଦଭଯାତ୍କୃଷ୍ଣ ତ୍ବଯା ଚାପି ବିଶେଷତଃ॥ 12-81-17 (67962) ତଚ୍ଚ ସିଧ୍ଯେତ୍ପ୍ରଯତ୍ନେନ କୃତ୍ବା କର୍ମ ସୁଦୁଷ୍କରମ୍। ମହାକ୍ଷଯଂ ବ୍ଯଯୋ ବା ସ୍ଯାଦ୍ବିନାଶୋ ବା ପୁନର୍ଭବେତ୍॥ 12-81-18 (67963) ଅନାଯସେନ ଶସ୍ତ୍ରେଣ ମୃଦୁନା ହୃଦଯଚ୍ଛିଦା। ଜିହ୍ବାମୁଦ୍ଧର ସର୍ବେଷାଂ ପରିମୃଦଜ୍ଯାନୁମୃଜ୍ଯ ଚ॥ 12-81-19 (67964) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 12-81-20x (5551) ଅନାଯସଂ ମୁନେ ଶସ୍ତ୍ରଂ ମୃଦୁ ବିଦ୍ଯାମହଂ କଥମ୍। ଯେନୈଷାମୁଦ୍ଧରେ ଜିହ୍ବାଂ ପରିମୃଜ୍ଯାନୁମୃଜ୍ଯ ଚ॥ 12-81-20 (67965) ନାରଦ ଉବାଚ। 12-81-21x (5552) ଶକ୍ତ୍ଯାଽନ୍ନଦାନଂ ସତତଂ ତିତିକ୍ଷାଽଽର୍ଜବମାର୍ଦବମ୍। ଯଥାର୍ହପ୍ରତିପୂଜା ଚ ଶସ୍ତ୍ରମେତଦନାଯସମ୍॥ 12-81-21 (67966) ଜ୍ଞାତୀନାଂ ବକ୍ତୁକାମାନାଂ କଟୁକାନି ଲଧୂନି ଚ। ଗିରା ତ୍ବଂ ହୃଦଯଂ ବାଚଂ ଶମଯସ୍ଯ ମନାଂସି ଚ॥ 12-81-22 (67967) ନାମହାପୁରୁଷଃ କଶ୍ଚିନ୍ନାନାତ୍ମା ନାସହାଯବାନ୍। ମହତୀଂ ଧୁରମାଦାଯ ସମୁଦ୍ଯମ୍ଯୋରସା ବହେତ୍॥ 12-81-23 (67968) ସର୍ବ ଏବ ଗୁରୁଂ ଭାରମନଙ୍ବାନ୍ବହତେ ସମେ। ଦୁର୍ଗେ ପ୍ରତୀତଃ ସୁଗବୋ ଭାରଂ ବହତି ଦୁର୍ବହମ୍॥ 12-81-24 (67969) ଭେଦାଦ୍ବିନାଶଃ ସଙ୍ଘାନାଂ ସଙ୍ଘମୁଖ୍ଯୋଽସି କେଶବ। ଯଥା ତ୍ବାଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ନୋତ୍ସୀଦେଦଯଂ ସଙ୍ଘସ୍ତଥା କୁରୁ॥ 12-81-25 (67970) ନାନ୍ଯତ୍ର ବୁଦ୍ଧିକ୍ଷାନ୍ତିଭ୍ଯାଂ ନାନ୍ଯତ୍ରେନ୍ଦ୍ରିଯନିଗ୍ରହାତ୍। ନାନ୍ଯତ୍ର ଧନସନ୍ତ୍ଯାଗାଦ୍ଗୁଣଃ ପ୍ରାଜ୍ଞେଽବତିଷ୍ଠତେ॥ 12-81-26 (67971) ଧନ୍ଯଂ ଯଶସ୍ଯମାଯୁଷ୍ବଂ ସ୍ବପକ୍ଷୋଦ୍ଭାବନଂ ସଦା। ଜ୍ଞାତୀନାମବିନାଶଃ ସ୍ଯାଦ୍ଯଥା କୃଷ୍ଣ ତଥା କୁରୁ॥ 12-81-27 (67972) ଆଯତ୍ଯାଂ ଚ ତଦାତ୍ବେ ଚ ନ ତେଽସ୍ତ୍ଯବିଦିତଂ ପ୍ରଭୋ। ଷାଙ୍ଗୁଣ୍ଯସ୍ଯ ବିଧାନେନ ଯାତ୍ରା ଯାନବିଧୌ ତଥା॥ 12-81-28 (67973) ଯାଦବାଃ କୁକୁରା ଭୋଜାଃ ସର୍ବେ ଚାନ୍ଧକବୃଷ୍ଣଯଃ। ତ୍ବଯ୍ଯାଯତ୍ତା ମହାବାହୋ ଲୋକା ଲୋକେଶ୍ବରାଶ୍ଚ ଯେ॥ 12-81-29 (67974) ଉପାସନ୍ତେ ହି ତ୍ବଦ୍ବୁଦ୍ଧିମୃଷଯଶ୍ଚାପି ମାଧବ। ତ୍ବଂ ଗୁରୁଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଜାନୀଷେ ତ୍ବଂ ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 12-81-30 (67975) ତ୍ବାମାସାଦ୍ଯ ଯଦୁଶ୍ରେଷ୍ଠମେଧନ୍ତେ ବାଦବାଃ ସୁଖମ୍॥ ॥ 12-81-31 (67976) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 81॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-81-1 ଅଗ୍ରାହ୍ଯକେ ବଶୀକର୍ତୁମଶକ୍ଯେ॥ 12-81-6 ବାଶବ୍ଦ ଇବାର୍ଥଃ॥ 12-81-9 ତେ ଯସ୍ଯ ପକ୍ଷେ ନ ସ୍ଯୁଃ ସ ନସ୍ଯାନ୍ନଶ୍ଯେଦେବ। ଯସ୍ଯ ପକ୍ଷେ ତେ ସ୍ଯୁସ୍ତତ୍ ତସ୍ମାତ୍ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତୀତି ଶେଷଃ॥ 12-81-11 କିତବମାତେବ କିତବଯୋର୍ଦ୍ଯୂତକାରିଣୋରେକା ମାତେବ॥ 12-81-13 ଅନ୍ଯତଃ ବାହ୍ଯାଃ ଆପଦଃ ସ୍ବକୃତାଃ ଜ୍ଞାତିକୃତାଃ ଅନ୍ତରା ଆପଦଃ॥ 12-81-14 ଏତେ ସଂକର୍ଷଣାଦଯଃ। ତଦନ୍ବଥା ଅକ୍ରୂରାନ୍ବଯାଃ॥ 12-81-15 ତତ୍ର ହେତୁରର୍ଥେତି। ତତ୍ସ୍ନେହପ୍ରଭବା ଇଯଂ ତବ ଆପଦିତି ସାର୍ଧଃ। ସ୍ବକର୍ମଜେତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତଦ୍ବିବୃଣୋତି ଆତ୍ମନେତି ସାର୍ଧେନ। ଅନ୍ଯତ୍ର ଆହୁକେ॥ 12-81-16 ଜ୍ଞାତିଶବ୍ଦଂ ସହାଯବନ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ତତ୍ ଐଶ୍ବର୍ଯଂ କୃତମୂଲଂ ଯତୋ ଜ୍ଞାତିଶବ୍ଦଂ ଜ୍ଞାତିତ୍ବାଦନୁଚ୍ଛେଦନୀଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-81-18 ତଚ୍ଚ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ପୁନରାଦାନଂ ଚ॥

12-82-0 (67977) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-82-0x (5553) ଏଷା ପ୍ରଥମତୋ ବୃତ୍ତିର୍ଦ୍ବିତୀଯାଂ ଶୃଣୁ ଭାରତ। ଯଃ କଶ୍ଚିଦ୍ବେଦଯେଦର୍ଥଂ ରାଜ୍ଞା ରକ୍ଷ୍ଯଃ ସ ମାନବଃ॥ 12-82-1 (67978) ହ୍ରିଯମାଣମମାତ୍ଯେନ ଭୃତ୍ଯୋ ବା ଯଦି ବା ଭୃତଃ। ଯୋ ରାଜକୋଶଂ ନଶ୍ଯନ୍ତମାଚକ୍ଷୀତ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-82-2 (67979) ଶ୍ରୋତବ୍ଯମସ୍ଯ ଚ ରହୋ ରକ୍ଷ୍ଯଶ୍ଚାମାତ୍ଯତୋ ଭବେତ୍। ଅମାତ୍ଯା ହ୍ଯପହର୍ତାରୋ ଭୂଯିଷ୍ଠଂ ଘ୍ନନ୍ତି ଭାରତ॥ 12-82-3 (67980) ରାଜକୋଶସ୍ଯ ଗୋପ୍ତାରଂ ରାଜକୋଶବିଲୋପକାଃ। ସମେତ୍ଯ ସର୍ବେ ବାଧନ୍ତେ ସ ବିନଶ୍ଯତ୍ଯରକ୍ଷିତଃ॥ 12-82-4 (67981) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ମୁନିଃ କାଲକବୃକ୍ଷୀଯଃ କୌସଲ୍ଯଂ ଯଦୁବାଚ ହ॥ 12-82-5 (67982) କୋସଲାନାମାଧିପତ୍ଯଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତଂ କ୍ଷେମଦର୍ଶିନମ୍। ମୁନିଃ କାଲକବୃକ୍ଷୀଯ ଆଜଗୋମେତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-82-6 (67983) ସ କାକଂ ପଞ୍ଜରେ ବଦ୍ଧ୍ବା ବିଷଯଂ କ୍ଷେମଦର୍ଶିନଃ। ସର୍ବଂ ପର୍ଯଚରଦ୍ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥୀ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-82-7 (67984) ଅଧୀଯେ ବାଯସୀଂ ବିଦ୍ଯାଂ ଶଂସନ୍ତି ମମ ବାଯସାଃ। ଅନାଗତମତୀତଂ ଚ ଯଚ୍ଚ ସଂପ୍ରତି ବର୍ତତେ॥ 12-82-8 (67985) ଇତି ରାଷ୍ଟ୍ରେ ପରିପତନ୍ବହୁଭିଃ ପୁରୁଷୈଃ ସହ। ସର୍ବେଷାଂ ରାଜଯୁକ୍ତାନାଂ ଦୁଷ୍କୃତଂ ପରିଦୃଷ୍ଟବାନ୍॥ 12-82-9 (67986) ସ ବୁଦ୍ଧ୍ବା ତସ୍ଯ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ବ୍ଯବସାଯଂ ହି ସର୍ବଶଃ। ରାଜଯୁକ୍ତାପଚାରାଂଶ୍ଚ ସର୍ବାନ୍ବୁଦ୍ଧ୍ବା ତତସ୍ତତଃ॥ 12-82-10 (67987) ତତଃ ସ କାକମାଦାଯ ରାଜାନଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମାଗମତ୍। ସର୍ବଜ୍ଞୋଽସ୍ମୀତି ବଚନଂ ବ୍ରୁବାଣଃ ସଂଶିତବ୍ରତଃ॥ 12-82-11 (67988) ସ ସ୍ମ କୌସଲ୍ଯମାଗମ୍ଯ ରାଜାମାତ୍ଯମଲଂକୃତମ୍। ପ୍ରାହ କାକସ୍ଯ ବଚନାଦମୁତ୍ରେଦଂ ତ୍ବଯା କୃତମ୍॥ 12-82-12 (67989) ଅସୌ ଚାସୌ ଚ ଜାନୀତେ ରାଜକେଶସ୍ତ୍ବଯା ହୃତଃ। ଏବମାଖ୍ଯାତି କାକୋଽଯଂ ତଚ୍ଛୀଘ୍ରମନୁଗମ୍ଯତାମ୍॥ 12-82-13 (67990) ତଥାଽନ୍ଯାନପି ସ ପ୍ରାହ ରାଜକୋଶହରାଂସ୍ତଦା। ନ ଚାସ୍ଯ ବଚନଂ କିଂଚିଦନୃତଂ ଶ୍ରୂଯତେ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-82-14 (67991) ତେନ ବିପ୍ରକୃତାଃ ସର୍ବେ ରାଜଯୁକ୍ତାଃ କୁରୂଦ୍ବହ। ତମତିକ୍ରମ୍ଯ ସୁପ୍ତଂ ତୁ ନିଶି କାକମପୋଥଯନ୍॥ 12-82-15 (67992) ବାଯସଂ ତୁ ବିନିର୍ଭିନ୍ନଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବାଣେନ ପଞ୍ଜରେ। ପୂର୍ବାହ୍ଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବାକ୍ଯଂ କ୍ଷେମଦର୍ଶିନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-82-16 (67993) ରାଜଂସ୍ତ୍ବାମଭଯଂ ଯାଚେ ପ୍ରଭୁଂ ପ୍ରାଣଧନେଶ୍ବରମ୍। ଅନୁଜ୍ଞାତସ୍ତ୍ବଯା ବ୍ରୂଯାଂ ବଚନଂ ଭବତୋ ହିତମ୍॥ 12-82-17 (67994) ମିତ୍ରାର୍ଥମଭିସଂତପ୍ତୋ ଭକ୍ତ୍ଯା ସର୍ବାତ୍ମନାଽଽଗତଃ। ହ୍ରିଯନ୍ତେ ହି ମହାର୍ଥାଶ୍ଚ ପୁରୁଷେ ବିକ୍ରମତ୍ଯପି॥ 12-82-18 (67995) ସଂବୁବୋଧଯିଷୁର୍ମିତ୍ରଂ ସଦଶ୍ବମିବ ସାରଥିଃ। ଅତିମନ୍ଯୁପ୍ରସକ୍ତୋ ହି ପ୍ରସହ୍ଯ ହିତକାରଣାତ୍॥ 12-82-19 (67996) ତଥାବିଧସ୍ଯ ସୁହୃଦା କ୍ଷନ୍ତବ୍ଯଂ ସଂବିଜାନତା। ଐଶ୍ବର୍ଯମିଚ୍ଛତା ନିତ୍ଯଂ ପୁରୁଷେଣ ବୁଭୂଷତା॥ 12-82-20 (67997) ତଂ ରାଜା ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚେଦଂ ଯତ୍କିଂଚିନ୍ମାଂ ଭବାନ୍ବଦେତ୍। କସ୍ମାଦହଂ ନ କ୍ଷମେଯମାକାଙ୍କ୍ଷନ୍ନାତ୍ମନୋ ହିତମ୍॥ 12-82-21 (67998) ବ୍ରାହ୍ମଣ ପ୍ରତିଜାନେ ତେ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଯଦିହେଚ୍ଛସି। କରିଷ୍ଯାମି ହି ତେ ବାକ୍ଯଂ ଯନ୍ମାଂ ବିପ୍ର ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯସି॥ 12-82-22 (67999) ମୁନିରୁବାଚ। 12-82-23x (5554) ବିଦ୍ବାନ୍ନଯାନପାଯାଂଶ୍ଚ ଭଯାଖ୍ଯାତୄନ୍ଭଯାନି ଚ। ଭକ୍ତ୍ଯା ବୃତ୍ତିଂ ସମାଖ୍ଯାତୁଂ ଭବତୋଽନ୍ତିକମାଗତଃ॥ 12-82-23 (68000) ପ୍ରାଗେବୋକ୍ତଂ ତୁ ଦୋଷୋଽଯମାଚାର୍ଯୈର୍ନୃପସେବନମ୍। ଅଗତେଃ କୁଗତିର୍ହ୍ଯେଷା ଯା ରାଜ୍ଞା ସହଜୀବିକା॥ 12-82-24 (68001) ଆଶୀବିଷୈଶ୍ଚ ତସ୍ଯାହୁଃ ସଂଗମଂ ଯସ୍ଯ ରାଜଭିଃ। ବହୁମିତ୍ରାଂଶ୍ଚ ରାଜାନୋ ବହ୍ବଭିତ୍ରାସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 12-82-25 (68002) ତେଭ୍ଯଃ ସର୍ବେଭ୍ଯ ଏବାହୁର୍ଭଯଂ ରାଜୋପଜୀବିନାମ୍। ତଥାଽସ୍ଯ ରାଜତୋ ରାଜନ୍ମୁହୁର୍ତାଦାଗତଂ ଭଯମ୍॥ 12-82-26 (68003) ନୈକାନ୍ତେନାପ୍ରମାଦୋ ହି ଶକ୍ଯଃ କର୍ତୁଂ ମହୀପତୌ। ନ ତୁ ପ୍ରମାଦଃ କର୍ତବ୍ଯଃ କଥଂଚିଦ୍ଭୂତିମିଚ୍ଛତା॥ 12-82-27 (68004) ପ୍ରମାଦାତ୍ସ୍ଖଲତେ ବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ଖଲତୋ ନାସ୍ତି ଜୀବିତମ୍। ଅଗ୍ନିଂ ଦୀପ୍ତମିବାସୀଦେଦ୍ରାଜାନପ୍ନୁପଶିକ୍ଷିତଃ॥ 12-82-28 (68005) ଆଶୀବିଷମିବ କ୍ରୁଦ୍ଧଂ ପ୍ରଭୁଂ ପ୍ରାଣଧନେଶ୍ବରମ୍। ଯତ୍ନେନୋପଚରେନ୍ନିତ୍ଯଂ ନାହମସ୍ମୀତି ମାନବଃ॥ 12-82-29 (68006) ଦୁର୍ବ୍ଯାହୃତାଚ୍ଛଙ୍କମାନୋ ଦୁଃସ୍ଥିତାଦ୍ଦୁରନୁଷ୍ଠିତାତ୍। ଦୁରାସଦାଦ୍ଦୁର୍ବୃଜିନାଦିଙ୍ଗିତାଦ୍ଧ୍ଯାଯିତାଦପି॥ 12-82-30 (68007) ଦେବତେବ ହି ସର୍ବାର୍ଥାନ୍କୁର୍ଯାଦ୍ରାଜା ପ୍ରସାଦିତଃ। ବୈଶ୍ବାନର ଇବ କ୍ରୁଦ୍ଧଃ ସମୂଲମପି ନିର୍ଦହେତ୍॥ 12-82-31 (68008) ଇତି ରାଜନ୍ଯମଃ ପ୍ରାହ ବର୍ତତେ ଚ ତଥୈବ ତତ୍। ଅଥ ଭୂଯାଂସମେବାର୍ଥଂ କରିଷ୍ଯାମି ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-82-32 (68009) ଦଦାତ୍ଯତ୍ମଦ୍ବିଧୋଽଽମାତ୍ଯୋ ବୁଦ୍ଧିସାହାଯ୍ଯମାପଦି। ବାଯସସ୍ତ୍ବେଷ ମେ ରାଜନ୍ନନ୍ତକାଯାଭିସଂହିତଃ॥ 12-82-33 (68010) ନ ଚ ମେଽତ୍ର ଭବାନ୍ଗର୍ହ୍ଯୋ ନ ଚ ଯେଷାଂ ଭବାନ୍ପ୍ରିଯଃ। ହିତାହିତାଂସ୍ତୁ ବୁଦ୍ଧ୍ଯେଥା ମାପରୋକ୍ଷମତିର୍ଭବ॥ 12-82-34 (68011) ଯେ ତ୍ବାଦାନପରା ଏବ ବସନ୍ତି ଭବତୋ ଗୃହେ। ଅଭୂତିକାମା ଭୂତାନାଂ ତାଦୃଶୈର୍ମେଽଭିସଂହିତମ୍॥ 12-82-35 (68012) ଯୋ ବା ଭବଦ୍ବିନାଶେନ ରାଜ୍ଯମିଚ୍ଛତ୍ଯନନ୍ତରମ୍। ଆନ୍ତରୈରାଭେସଂଧାଯ ରାଜନ୍ସିଦ୍ଧ୍ଯତି ନାନ୍ଯଥା॥ 12-82-36 (68013) ତେଷାମହଂ ଭଯାଦ୍ରାଜନ୍ଗମିଷ୍ଯାମ୍ଯନ୍ଯମାଶ୍ରମମ୍। ତୈର୍ହି ମେ ସଂଧିତୋ ବାଣଃ କାକେ ନିପତିତଃ ପ୍ରଭୋ॥ 12-82-37 (68014) ଛଝନା ମମ କାକଶ୍ଚ ଗମିତୋ ଯମସାଦନମ୍। ଦୃଷ୍ଟଂ ହ୍ଯେତନ୍ମଯା ରାଜଂସ୍ତପୋଦୀର୍ଘେନ ଚକ୍ଷୁଷା॥ 12-82-38 (68015) ବହୁନକ୍ରଝଷଗ୍ରାହାଂ ତିମିଂଗିଲଗଣୈର୍ଯୁତାମ୍। କାକେନ ବାଲିଶେନେମାମତାର୍ଷମହମାପଗାମ୍॥ 12-82-39 (68016) ସ୍ଥାଣ୍ବଶ୍ମକଣ୍ଟକବର୍ତୀଂ ସିଂହ ବ୍ଯାଘ୍ରସମାକୁଲାମ୍। ଦୁରାସଦାଂ ଦୁଷ୍ପ୍ରସହାଂ ଗୁହାଂ ହୈମବତୀମିବ। 12-82-40 (68017) ଅଗ୍ନିନା ତାମସଂ ଦୁର୍ଗଂ ନୌଭିରାପ୍ଯଂ ଚ ଗମ୍ଯତେ। ରାଜଦୁର୍ଗାବତରଣେ ନୋପାଯଂ ପଣ୍ଡିତା ବିଦୁଃ॥ 12-82-41 (68018) ଗହନଂ ଭବତୋ ରାଜ୍ଯମନ୍ଧକାରଂ ତମୋନ୍ବିତମ୍। ନେହ ବିଶ୍ବସିତୁଂ ଶକ୍ଯଂ ଭବତାଽପି କୁତୋ ମଯା॥ 12-82-42 (68019) ଅତୋ ନାଯଂ ଶୁଭୋ ବାସସ୍ତୁଲ୍ଯେ ସଦସତୀ ଇହ। ବଧୋ ହ୍ଯେବାତ୍ର ସୁକୃତେ ଦୁଷ୍କୃତେ ନ ଚ ସଂଶଯଃ॥ 12-82-43 (68020) ନ୍ଯାଯତୋ ଦୁଷ୍କୃତେ ଘାତଃ ସୁକୃତେ ନ କଥନମ୍। ନେହ ଯୁକ୍ତଂ ସ୍ଥିରଂ ସ୍ଥାତୁଂ ଜବେନୈବାବ୍ରଜେଦ୍ବୁଧଃ॥ 12-82-44 (68021) ସୀତା ନାମ ନଦୀ ରାଜନ୍ପ୍ଲବୋ ଯସ୍ଯାଂ ନିମଜ୍ଜତି। ତଯୋପମାମିମାଂ ମନ୍ଯେ ବାଗୁରାଂ ସର୍ବଧାତିନୀମ୍॥ 12-82-45 (68022) ମଧୁପ୍ରପାତୋ ହି ଭବାନ୍ଭୋଜନଂ ବିଷସଂଯୁତମ୍। ଅସତାମିବ ତେ ଭାବୋ ବର୍ତତେ ନ ସତାମିବ॥ 12-82-46 (68023) ଆଶୀବିଷୈଃ ପରିବୃତଃ କୂପସ୍ତ୍ବମସି ପାର୍ଥିବ॥ 12-82-47 (68024) ଦୁର୍ଗତୀର୍ଥା ବୃହତ୍କୂଲା କାବେରୀ ଚୋରସଂଯୁତା। ନଦୀ ମଧୁରପାନୀଯା ଯଥା ରାଜଂସ୍ତଥା ଭବାନ୍। ଶ୍ବଗୃଧ୍ରଗୋମାଯୁଯୁତୋ ରାଜହଂସସମୋ ହ୍ଯସି॥ 12-82-48 (68025) ଯଥାଽଽଶ୍ରିତ୍ଯ ମହାବୃକ୍ଷଂ କକ୍ଷଃ ସଂବର୍ଧତେ ମହାନ୍। ତତସ୍ତଂ ସଂବୃଣୋତ୍ଯେବ ତମତୀତ୍ଯ ଚ ବର୍ଧତେ॥ 12-82-49 (68026) ତେନୈବୋଗ୍ରେନ୍ଧନେନୈନଂ ଦାବୋ ଦହତି ଦାରୁଣଃ। ତଥୋପମା ହ୍ଯମାତ୍ଯାସ୍ତେ ରାଜଂସ୍ତାନ୍ପରିଶୋଧଯ॥ 12-82-50 (68027) ତ୍ବଯା ଚୈବ କୃତା ରାଜନ୍ଭବତା ପରିପାଲିତାଃ। ଭବନ୍ତଂ ପର୍ଯବଜ୍ଞାଯ ଜିଘାଂସନ୍ତି ଭବତ୍ପ୍ରିଯମ୍॥ 12-82-51 (68028) ଉଷିତଂ ଶଙ୍କମାନେନ ପ୍ରମାଦଂ ପରିରକ୍ଷତା। ଅନ୍ତଃ ସର୍ପ ଇବାଗାରେ ବୀରପତ୍ନ୍ଯା ଇବାଲଯେ। ଶୀଲଂ ଜିଜ୍ଞାସମାନେନ ରାଜ୍ଞଃ ସାହସଜୀବିନଃ॥ 12-82-52 (68029) କଚ୍ଚିଜ୍ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯୋ ରାଜା କଚ୍ଚିଦସ୍ଯାନ୍ତରା ଜିତାଃ। କଚ୍ଚିଦେଷାଂ ପ୍ରିଯୋ ରାଜା କଚ୍ଚିଦ୍ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରିଯାଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-82-53 (68030) ବିଜିଜ୍ଞାସୁରିହ ପ୍ରାପ୍ତସ୍ତବାହଂ ରାଜସତ୍ତମ। ତସ୍ଯ ମେ ରୋଚତେ ରାଜନ୍କ୍ଷୁଧିତସ୍ଯେବ ଭୋଜନମ୍॥ 12-82-54 (68031) ଅମାତ୍ଯା ମେ ନ ରୋଚନ୍ତେ ବିତୃଷ୍ଣସ୍ଯ ଯଥୋଦକମ୍। ଭବତୋଽର୍ଥକୃଦିତ୍ଯେବଂ ମଯି ତେ ଦୋଷମାଦଧନ୍। ବିଦ୍ଯତେ କାରଣଂ ନାନ୍ଯଦିତି ମେ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-82-55 (68032) ନ ହି ତେଷାମହଂ ଦ୍ରୋଗ୍ଧା ତତ୍ତେଷାଂ ଦ୍ରୋହବଦ୍ଗତମ୍। ଅରେର୍ହି ଦୁର୍ହୃଦାଦ୍ଭେଯଂ ଭଗ୍ନପୃଷ୍ଠାଦିବୋରଗାତ୍॥ 12-82-56 (68033) ରାଜୋବାଚ। 12-82-57x (5555) ଭୂଯସା ପରିହାରେଣ ସତ୍କାରେଣ ଚ ଭୂଯସା। ପୂଜିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭୂଯୋ ବସ ଗୃହେ ମମ॥ 12-82-57 (68034) ଯେ ତ୍ବାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନେଚ୍ଛନ୍ତି ତେ ନ ବତ୍ସ୍ଯନ୍ତି ମେ ଗୃହେ। ଭବତୈବ ହି ତଜ୍ଜ୍ଞେଯଂ ଯତ୍ତଦେଷାମନନ୍ତରମ୍॥ 12-82-58 (68035) ଯଥା ସ୍ଯାତ୍ସୁଧୃତୋ ଦଣ୍ଡୋ ଯଥା ଚ ସୁକୃତଂ କୃତମ୍। ତଥା ସମୀକ୍ଷ୍ଯ ଭଗବଞ୍ଶ୍ରେଯସେ ବିନିଯୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ମାମ୍॥ 12-82-59 (68036) ମୁନିରୁବାଚ। 12-82-60x (5556) ଅଦର୍ଶଯନ୍ନିମଂ ଦୋଷମେକୈକଂ ଦୁର୍ବଲଂ କୁରୁ। ତତଃ କାରଣମାଜ୍ଞାଯ ପୁରୁଷଂପୁରୁଷଂ ଜହି। ଏକଦୋଷା ହି ବହବୋ ମୃଦ୍ଗୀଯୁରପି କଣ୍ଟକାନ୍॥ 12-82-60 (68037) `ଅର୍ଥେ ସର୍ବଂ ଜଗଦ୍ବଦ୍ଧମର୍ଥେନୈବ ନିବଧ୍ଯତେ। ଅର୍ଥେ ଦର୍ପୋ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ତସ୍ମାଦର୍ଥଂ ବିରୋଚଯ॥ 12-82-61 (68038) ଏକେନୈକସ୍ଯ ଦୋଷେଣ ତଦ୍ବିରୁଦ୍ଧଂ ପ୍ରଚୋଦଯ। ସ ତସ୍ଯ ଦୋଷାନୁଦ୍ଭାବ୍ଯ ତସ୍ଯାର୍ଥଂ ଗ୍ରାହଯିଷ୍ଯତି॥ 12-82-62 (68039) ସାମପୂର୍ବଂ ଚ କେଷାଂଚିଦ୍ଭେଦେନ ଚ ପରସ୍ପରମ୍। ବୈରଂ କାରଯ ଭୂପାଲ ପଶ୍ଚାଦ୍ଦଣ୍ଡଂ ପ୍ରଚୋଦଯ॥ 12-82-63 (68040) ବିଲ୍ବେନ ଚ ଯଥା ବିଲ୍ବମାକାରଂ ଛାଦ୍ଯ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ଅଶୁଦ୍ଧଂ ସଚିବଂ ରାଜନ୍ନଶୁଦ୍ଧେନୈବ ନାଶଯ॥' 12-82-64 (68041) ମନ୍ତ୍ରଭେଦଭଯାଦ୍ରାଜଂସ୍ତସ୍ମାଦେତଦ୍ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 12-82-65 (68042) ବଯଂ ତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣା ନାମ ମୃଦୁଦଣ୍ଡାଃ କୃପାଲବଃ। ସ୍ବସ୍ତି ଚେଚ୍ଛାମ ଭବତଃ ପରେଷାଂ ଚ ଯଥାଽଽତ୍ମନଃ॥ 12-82-66 (68043) ରାଜନ୍ନାତ୍ମାନମାଚକ୍ଷେ ସଂବନ୍ଧୀ ଭବତୋ ହ୍ଯହମ୍। ମୁନିଃ କାଲକବୃକ୍ଷୀଯ ଇତ୍ଯେବମଭିସଂଜ୍ଞିତଃ। ପିତୁଃ ସଖା ଚ ଭବତଃ ସଂମତଃ ସତ୍ଯସଂଗରଃ॥ 12-82-67 (68044) ବ୍ଯାପନ୍ନେ ଭବତୋ ରାଜ୍ଯେ ରାଜନ୍ପିତରି ସଂସ୍ଥିତେ। ସର୍ବକାମାନ୍ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ତପସ୍ତପ୍ତଂ ତଦା ମଯା॥ 12-82-68 (68045) ସ୍ନେହାତ୍ତ୍ବାଂ ତୁ ବ୍ରବୀମ୍ଯେତନ୍ମା ଭୂଯୋ ବିଭ୍ରୋ ଦିତି॥ 12-82-69 (68046) ଉଭେ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଦୁଃଖସୁଖେ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯଦୃଚ୍ଛଯା। ରାଜ୍ଯେନାମାତ୍ଯସଂସ୍ଥେନ କଥଂ ରାଜନ୍ପ୍ରମାଦ୍ଯସି॥ 12-82-70 (68047) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-82-71x (5557) ତତୋ ରାଜକୁଲେ ନାନ୍ଦୀ ସଂଜଜ୍ଞେ ଭୂଯସା ପୁନଃ। ପୁରୋହିତକୁଲେ ଚୈବ ସଂପ୍ରାପ୍ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭେ॥ 12-82-71 (68048) ଏକଚ୍ଛତ୍ରାଂ ମହୀଂ କୃତ୍ବା କୌସଲ୍ଯାଯ ଯଶସ୍ବିନେ। ମୁନିଃ କାଲକବୃକ୍ଷୀଯ ଈଜେ କ୍ରତୁଭିରୁତ୍ତମୈଃ॥ 12-82-72 (68049) ହିତଂ ତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା କୌସଲ୍ଯୋଽପ୍ଯଜଯନ୍ମହୀମ୍। ତଥା ଚ କୃତବାନ୍ରାଜା ଯଥୋକ୍ତଂ ତେନ ଭାରତ॥ ॥ 12-82-73 (68050) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବ୍ଯଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 82॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-82-7 ପ୍ରବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥା ଅମାତ୍ଯଦୋଷଦର୍ଶନେ ରାଜାନଂ ପ୍ରବର୍ତଯିତୁକାମଃ॥ 12-82-9 ପରିପତନ୍ପରିତୋ ଭ୍ରମନ୍। ରାଜଯୁକ୍ତାନାଂ ରାଜ୍ଞା ତେଷୁ ତେଷୁ କାର୍ଯେଷୁ ନିଯୁକ୍ତାନାମ୍। ଦୁଷ୍କୃତଂ ସ୍ବାମିଦ୍ରବ୍ଯାପହାରରୂପଂ ବାପମ୍॥ 12-82-12 ରାଜାନମାଗମ୍ଯ ତତ୍ସମକ୍ଷମେବାମାତ୍ଯଂ ପ୍ରାହ। ଅମୁତ୍ରସ୍ଥାନେ ତ୍ବଯା ଇଦଂ ଧନଚୌର୍ଯଂ କୃତମିତି॥ 12-82-13 ଅନୁଗମ୍ଯତାଂ ଆଲୋଚ୍ଯତାମ୍॥ 12-82-18,19 ହ୍ରିଯନ୍ତ ଇତି ମିତ୍ରଂ ତ୍ବାଂ ସଂବୁବୋଧଯିପୁରାଗତ ଇତି ଶ୍ଲୋକଦ୍ବଯଭେକାନ୍ବଯମ୍॥ 12-82-23 ଜ୍ଞାତ୍ବା ପାପାନପାପାଭୃତ୍ଯତସ୍ତେ ଭଯାନି ଚେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-82-29 ନାହମସ୍ମୀତି ମତ୍ବା ଜୀବନାଶଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-82-35 ଆଦାନପରାଃ କୋଶଲୋପ୍ତାରଃ। ମେ ମଯି। ତାଦୃଶୈରଭିସଂହିତମଭିସଂଧିର୍ବୈରଂ କୃତମ୍। ମଦୀଯକାକହନନାଦିତି ଭାବଃ॥ 12-82-36 ଆନ୍ତରୈଃ ସୂଦାଦିଭିଃ ଅଭିସଂଧାଯାଽନ୍ନଦୌ ବିଷଂ ପ୍ରକ୍ଷେପ୍ତବ୍ଯମିତି ସ୍ନେହଂ କୃତ୍ବା। ତେଷାମଭୀପ୍ସିତୋ ଭବଦ୍ବିନାଶଃ ସିଧ୍ଯତି ଚାଽନ୍ଯଥା ନ ସିଧ୍ଯତି ବ। ଆଯୁଃଶେଷେ ସତୀତି ଭାବଃ॥ 12-82-37 ତେଷାଂ ତ୍ବଦ୍ବୈରିଣାମ୍ ॥ 12-82-39 ଇମାଂ ରାଜନୀତିନଦୀମ୍। ନକ୍ରାଦିତୁଲ୍ଯୈରଧିକାରିପୁରୁଷୈର୍ବ୍ଯାପ୍ତାମ୍। ବାଲିଶେନ ସ୍ବମୃତ୍ଯୁଂ ସଂପାଦଯତା ବିରୁଦ୍ଧଲକ୍ଷଣଯା ତନ୍ମରଣାନ୍ମୃତୋଽସ୍ମୀତି ଭାବଃ॥ 12-82-41 ଅଗ୍ନିନା ଦୀପେନ ଆପ୍ଯଂ ଜଲରୂପମ୍॥ 12-82-42 ଗହନଂ କପଟମ୍। ଅନ୍ଧକାରମିବ ତମୋନ୍ବିତଂ ଧର୍ମାଧର୍ମଦର୍ଶନଶୂନ୍ଯମ୍॥ 12-82-52 ଉଷିତଂ ମଯେତି ଶେଷଃ॥ 12-82-53 ଜିଜ୍ଞାସାମେବାହ କଚ୍ଚିଦିତି॥ 12-82-54 ରୋଚତେ ଭବାନିତି ଶେଷଃ॥ 12-82-56 ଭେଯଂ ଭେତବ୍ଯମ୍। ଭଗ୍ନପୃଷ୍ଠାତ୍ ପୃଷ୍ଠଭଙ୍ଗେନ କୋପିତାତ୍॥ 12-82-60 ତେଷାମକସ୍ମାତ୍ ଯୁଗପଚ୍ଚ ବଧେ ଦୋଷମାହ ଏକେତି। ସଂହତାଃ କଣ୍ଟକାନପି ମୃଦ୍ରୀଯୁଃ କିମୁତ ମାଦୃଶାନ୍ମୃଦୂନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-82-68 ପିତରି ତ୍ବଦୀଯେ ସଂସ୍ଥିତେ ମୃତେ॥ 12-82-69 ବିଭ୍ରମେତ୍ ଅନାପ୍ତେଷ୍ବାପ୍ତବୁଦ୍ଧିଂ ଭବାନ୍ମାକାର୍ଷୀତ୍॥ 12-82-71 ନାନ୍ଦୀ ମଙ୍ଗଲପାଠଃ। ତତସ୍ତସ୍ମିନ୍ମନ୍ତ୍ରିଣି ବୃତେ ସତି॥ 12-82-72 କୌସଲ୍ଯାଯ କୌସଲ୍ଯାର୍ଥେ॥

12-83-0 (68051) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-83-0x (5558) ସଭାସଦଃ ସହାଯାଶ୍ଚ ସୁହୃଦଶ୍ଚ ବିଶାଂପତେ। ପରିଚ୍ଛଦାସ୍ତଥାଽମାତ୍ଯାଃ କୀଦୃଶାଃ ସ୍ଯୁଃ ପିତାମହ॥ 12-83-1 (68052) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-83-2x (5559) ହ୍ରୀନିଷେବାସ୍ତଥା ଦାନ୍ତାଃ ସତ୍ଯାର୍ଜବସମନ୍ବିତାଃ। ଶକ୍ତାଃ କଥଯିତୁଂ ସମ୍ଯକ୍ତେ ତବ ସ୍ଯୁଃ ସଭାସଦଃ॥ 12-83-2 (68053) ଅମାତ୍ଯାଶ୍ଚାତିଶୂରାଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯାଶ୍ଚ ବହୁଶ୍ରୁତାଃ। ସୁସଂତୃଷ୍ଟାଶ୍ଚ କୌନ୍ତେଯ ମହୋତ୍ସାହାଶ୍ଚ କର୍ମସୁ॥ 12-83-3 (68054) ଏତାନ୍ସହାଯାଁଲ୍ଲିପ୍ସେଥାଃ ସର୍ବାସ୍ବାପତ୍ସୁ ଭାରତ॥ 12-83-4 (68055) କୁଲୀନଃ ପୂଜିତୋ ନିତ୍ଯଂ ନ ହି ଶକ୍ତିଂ ନିଗୂହତି। ପ୍ରସନ୍ନମପ୍ରସନ୍ନଂ ବା ପୀଡିତଂ ହତମେବ ବା। ଆବର୍ତଯତି ଭୂଯିଷ୍ଠଂ ତଦେବ ହ୍ଯନୁପାଲିତମ୍॥ 12-83-5 (68056) କୁଲୀନା ଦେଶଜାଃ ପ୍ରାଜ୍ଞା ରୂପବନ୍ତୋ ବହୁଶ୍ରୁତାଃ। ପ୍ରଗଲ୍ଭାଶ୍ଚାନୁରକ୍ତାଶ୍ଚ ତେ ତବ ସ୍ଯୁଃ ପରିଚ୍ଛଦାଃ॥ 12-83-6 (68057) ଦୌଷ୍କୁଲେଯାଶ୍ଚ ଲୁବ୍ଧାଶ୍ଚ ନୃଶଂସା ନିରପତ୍ରପାଃ। ତେ ତ୍ବାଂ ତାତ ନିଷେବେଯୁର୍ଯାବଦାର୍ଦ୍ରକପାଣଯଃ॥ 12-83-7 (68058) କୁଲୀନାଞ୍ଶୀଲସଂପନ୍ନାନିଙ୍ଗିତଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠୁରାନ୍। ଦେଶକାଲବିଧାନଜ୍ଞାନ୍ଭର୍ତୃକାର୍ଯହିତୈପିଣଃ। ନିତ୍ଯମର୍ଥେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ରାଜା କୁର୍ବୀତ ମନ୍ତ୍ରିଣଃ॥ 12-83-8 (68059) ଅର୍ଥମାନାର୍ଘସତ୍କାରୈର୍ଭୋଗୈରୁଚ୍ଚାବଚୈଃ ପ୍ରିଯୈଃ। ଯାନର୍ଥଭାଜୋ ମନ୍ଯେଥାସ୍ତେତେ ସ୍ଯୁଃ ସୁଖଭାଗିନଃ॥ 12-83-9 (68060) ଅଭିନ୍ନବୃତ୍ତା ବିଦ୍ବାଂସଃ ସଦ୍ବୄତ୍ତାଶ୍ଚରିତବ୍ରତାଃ। ନତ୍ବାଂ ନିତ୍ଯାର୍ଥିନୋ ଜହ୍ଯୁରକ୍ଷୁଦ୍ରାଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ॥ 12-83-10 (68061) ଅନାର୍ଯା ଯେ ନ ଜାନନ୍ତି ସମଯଂ ମନ୍ଦଚେତସଃ। ତେଭ୍ଯଃ ପରିଜୁଗୁପ୍ସେଥା ଯେ ଚାପି ସମଯଚ୍ଯୁତାଃ॥ 12-83-11 (68062) ନୈକମିଚ୍ଛେଦ୍ଗଣଂ ହିତ୍ବା ସ୍ଯାଚ୍ଚେଦନ୍ଯତରଗ୍ରହଃ। ଯସ୍ତ୍ବେକୋ ବହୁଭିଃ ଶ୍ରେଯାନ୍କାମଂ ତେନ ଗଣଂ ତ୍ଯଜେତ୍॥ 12-83-12 (68063) ଶ୍ରେଯସୋ ଲକ୍ଷଣଂ ଚୈତଦ୍ବିକ୍ରମୋ ଯସ୍ଯ ଦୃଶ୍ଯତେ। କୀର୍ତିପ୍ରଧାନୋ ଯଶ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍ସମଯେ ଯଶ୍ଚ ତିଷ୍ଠତି॥ 12-83-13 (68064) ସମର୍ଥାନ୍ପୂଜଯେଦ୍ଯଶ୍ଚ ନାସ୍ପର୍ଧ୍ଯୈଃ ସ୍ପର୍ଧତେ ଚ ଯଃ। ନ ଚ କାମାଦ୍ଭଯାତ୍କ୍ରୋଧାଲ୍ଲୋଭାଦ୍ବା ଧର୍ମମୁତ୍ସୃଜେତ୍॥ 12-83-14 (68065) ଅମାନୀ ଅତ୍ଯବାକ୍ଶକ୍ତୋ ଜିତାତ୍ମା ମାନସଂଯୁତଃ। ସ ତେ ମନ୍ତ୍ରସହାଯଃ ସ୍ଯାତ୍ସର୍ବାବସ୍ଥାପରୀକ୍ଷିତଃ॥ 12-83-15 (68066) କୁଲୀନଃ କୁଲସଂପନ୍ନସ୍ତିତିକ୍ଷୁର୍ଦଶ ଆତ୍ମବାନ୍। ଶୂରଃ କୃତଜ୍ଞଃ ସତ୍ଯଶ୍ଚ ଶ୍ରେଯସଃ ପାର୍ଥ ଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-83-16 (68067) ତସ୍ଯୈବଂ ବର୍ତମାନସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯ ବିଜାନତଃ। ଅମିତ୍ରାଃ ସଂପ୍ରସୀଦନ୍ତି ତଥା ମିତ୍ରୀଭବନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-83-17 (68068) ଅତ ଊର୍ଧ୍ବମମାତ୍ଯାନାଂ ପରୀକ୍ଷେତ ଗୁଣାଗୁଣମ୍। ସଂଯତାତ୍ମା କୃତପ୍ରଜ୍ଞୋ ଭୂତିକାମଶ୍ଚ ଭୂମିପଃ॥ 12-83-18 (68069) ସଂବନ୍ଧିପୁରୁଷୈରାପ୍ତୈରଭିଜାତୈଃ ସ୍ବଦେଶଜୈଃ। ଅହାର୍ଯୈରବ୍ଯଭୀଚାରୈଃ ସର୍ବଶଃ ସୁପରୀକ୍ଷିତୈଃ॥ 12-83-19 (68070) ଯୌନାଃ ଶ୍ରୌତାସ୍ତଥା ମୌଲାସ୍ତଥୈବାପ୍ଯନହଂକୃତାଃ। କର୍ତବ୍ଯା ଭୂତିକାମେନ ପୁରୁଷେଣ ବୁଭୂପତା॥ 12-83-20 (68071) ଏଷାଂ ବୈନଯିକୀ ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରକୃତିଶ୍ଚୈବ ଶୋଭନା। ତେଜୋ ଧୈର୍ଯଂ କ୍ଷମା ଶୌଚମନୁରାଗଃ ସ୍ଥିତିର୍ଧୃତିଃ॥ 12-83-21 (68072) ପରୀକ୍ଷ୍ଯ ଚ ଗୁଣାନ୍ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରୌଢଭାବାନ୍ଧୁରଂଧରାନ୍। ପଞ୍ଚୋପଧାବ୍ଯତୀତାଂଶ୍ଚ କୁର୍ଯାଦ୍ରାଜାଽର୍ଥକାରିଣଃ॥ 12-83-22 (68073) ପର୍ଯାପ୍ତବଚନାନ୍ବୀରାନ୍ପ୍ରତିପତ୍ତିବିଶାରଦାନ୍। କୁଲୀନାନ୍ସତ୍ବସଂପନ୍ନାନିଙ୍ଗିତଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠୁରାନ୍॥ 12-83-23 (68074) ଦେଶକାଲବିଧାନଜ୍ଞାନ୍ଭର୍ତୃକାର୍ଯହିତୈଷିଣଃ। ନିତ୍ଯମର୍ଥେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ରାଜନ୍କୁର୍ବୀତ ମନ୍ତ୍ରିଣଃ॥ 12-83-24 (68075) ହୀନତେଜୋଭିସଂସୃଷ୍ଟୋ ନୈବ ଜାତୁ ବ୍ଯବସ୍ଯତି। ଅବଶ୍ଯଂ ଜନଯତ୍ଯେବ ସର୍ବକର୍ମସୁ ସଂଶଯମ୍॥ 12-83-25 (68076) ଏବମଲ୍ପଶ୍ରୁତୋ ମନ୍ତ୍ରୀ କଲ୍ଯାଣାଭିଜନୋଽପ୍ଯୁତ। ଧର୍ମାର୍ଥକାମସଂଯୁକ୍ତୋ ନାଲଂ ମନ୍ତ୍ରଂ ପରୀକ୍ଷିତୁମ୍॥ 12-83-26 (68077) ତଥୈବାନଭିଜାତୋଽପି କାମମସ୍ତୁ ବହୁଶ୍ରୁତଃ। ଅନାଯକ ଇବାଚକ୍ଷୁର୍ମୁହ୍ଯତ୍ଯୂହ୍ଯେଷୁ କର୍ମସୁ॥ 12-83-27 (68078) ଯୋ ବାଽପ୍ଯସ୍ଥିରସଂକଲ୍ପୋ ବୁଦ୍ଧିମାନାଗତାଗମଃ। 12-83-28bଉପାଯଜ୍ଞୋଽପି ନାଲଂ ସ କର୍ମ ପ୍ରାପଯିତୁଂ ଚିରମ୍॥ 12-83-28 (68079) କେବଲାତ୍ପୁନରାଦାନାତ୍କର୍ମଣୋ ନୋପପଦ୍ଯତେ। ପରାମର୍ଶୋ ବିଶେଷଣାମଶ୍ରୁତସ୍ଯେହ ଦୁର୍ମତେଃ॥ 12-83-29 (68080) ମନ୍ତ୍ରିଣ୍ଯନନୁରକ୍ତେ ତୁ ବିଶ୍ବାସୋ ନୋପପଦ୍ଯତେ। ତସ୍ମାଦନନୁରକ୍ତାଯ ନୈବ ମନ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରକାଶଯେତ୍॥ 12-83-30 (68081) ବ୍ଯଥଯେଦ୍ଧି ସ ରାଜାନଂ ମନ୍ତ୍ରିଭିଃ ସହିତୋଽନୃଜୁଃ। ମାରୁତୋପହିତଚ୍ଛିଦ୍ରୈଃ ପ୍ରବିଶ୍ଯାଗ୍ନିରିବ ଦ୍ରୁମମ୍॥ 12-83-31 (68082) ସଂକ୍ରୁଦ୍ଧଶ୍ଚୈକଦା ସ୍ବାମୀ ସ୍ଥାନାଚ୍ଚୈବାପକର୍ଷତି। ବାଚା କ୍ଷିପତି ସଂରବ୍ଧଃ ପୁନଃ ପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରସୀଦତି॥ 12-83-32 (68083) ତାନିତାନ୍ଯନୁରକ୍ତେନ ଶକ୍ଯାନି ହି ତିତିକ୍ଷିତୁମ୍। ମନ୍ତ୍ରିଣାଂ ଚ ଭବେତ୍କ୍ରୋଧୋ ବିସ୍ଫୂର୍ଜିତମିବାଶନେଃ॥ 12-83-33 (68084) ଯସ୍ତୁ ସଂହରତେ ତାନି ଭର୍ତୁଃ ପ୍ରିଯଚିକୀର୍ଷଯା। ସମାନସୁଖଦୁଃଖଂ ତଂ ପୃଚ୍ଛେଦର୍ଥେଷୁ ମାନବମ୍॥ 12-83-34 (68085) ଅନୃଜୁସ୍ତ୍ବନୁରକ୍ତୋଽପି ସଂପନ୍ନଶ୍ଚେତରୈର୍ଗୁଣୈଃ। ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରଜ୍ଞାନଯୁକ୍ତୋଽପି ନ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-35 (68086) ଯୋଽମିତ୍ରୈଃ ସହ ସଂବଦ୍ଧୋ ନ ପରାନ୍ବହୁମନ୍ଯତେ। ଅସୁହୃତ୍ତାଦୃଶୋ ଜ୍ଞେଯୋ ନ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-36 (68087) ଅବିଦ୍ବାନଶୁଚିଃ ସ୍ତବ୍ଧଃ ଶତ୍ରୁସେବୀ ବିକତ୍ଥନଃ। ଅସୁହୃତ୍କ୍ରୋଧନୋ ଲୁବ୍ଧୋ ନ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-37 (68088) ଆଗନ୍ତୁଶ୍ଚାନୁରକ୍ତୋଽପି କାମମସ୍ତୁ ବହୁଶ୍ରୁତଃ। ସତ୍କୃତଃ ସଂବିଭକ୍ତୋ ବା ନ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-38 (68089) ବିଧର୍ମତୋ ବିପ୍ରକୃତଃ ପିତା ଯସ୍ଯାଭବତ୍ପୁରା। ସତ୍କୃତଃ ସ୍ଥାପିତଃ ସୋଽପି ନ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-39 (68090) ଯଃ ସ୍ବଲ୍ପେନାପି କାର୍ଯେଣ ସୁହୃଦାକ୍ଷାରିତୋ ଭବେତ୍। ପୁନରନ୍ଯୈର୍ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତୋ ନ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-40 (68091) କୃତପ୍ରଜ୍ଞଶ୍ଚ ମେଧାବୀ ବୁଧୋ ଜାନପଦଃ ଶୁଚିଃ। ସର୍ବକର୍ମସୁ ଯଃ ଶୁଦ୍ଧଃ ସ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-41 (68092) ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନସଂପନ୍ନଃ ପ୍ରକୃତିଜ୍ଞଃ ପରାତ୍ମନୋଃ। ସୁହୃଦାତ୍ମସମୋ ରାଜ୍ଞଃ ସ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-42 (68093) ସତ୍ଯବାକ୍ଶୀଲସଂପନ୍ନୋ ଗନ୍ଭୀରଃ ସତ୍ରପୋ ମୃଦୁଃ। ପିତୃପୈତାମହୋ ଯଃ ସ୍ଯାତ୍ସ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-43 (68094) ସଂତୁଷ୍ଟଃ ସଂମତଃ ସଦ୍ଭିଃ ଶୌଟୀରୋ ଦ୍ବେଷ୍ଯପାପକଃ। ମନ୍ତ୍ରବିତ୍କାଲବିଚ୍ଛୂରଃ ସ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-44 (68095) ସର୍ବଲୋକମିମଂ ଶକ୍ତଃ ସାନ୍ତ୍ବେନ କୁରୁତେ ବଶମ୍। ତସ୍ମୈ ମନ୍ତ୍ରଃ ପ୍ରଯୋକ୍ତବ୍ଯୋ ଦଣ୍ଡମାଧିତ୍ସତା ନୃପ॥ 12-83-45 (68096) ପୌରଜାନପଦା ଯସ୍ମିନ୍ବିଶ୍ବାସଂ ଧର୍ମତୋ ଗତାଃ। ଯୋଦ୍ଧା ନଯବିପଶ୍ଚିଚ୍ଚ ସ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି॥ 12-83-46 (68097) ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବୈର୍ଗୁଣୈରେତୈରୁପପନ୍ନାଃ ସୁପୂଜିତାଃ। ମନ୍ତ୍ରିଣଃ ପ୍ରକୃତିଜ୍ଞାଃ ସ୍ଯୁଖ୍ଯବରା ମହଦୀପ୍ସବଃ॥ 12-83-47 (68098) ସ୍ବାସୁ ପ୍ରକୃତିଷୁ ଚ୍ଛିଦ୍ରଂ ଲକ୍ଷଯେରନ୍ପରସ୍ଯ ଚ। ମନ୍ତ୍ରିଣାଂ ମନ୍ତ୍ରମୂଲଂ ହି ରାଜ୍ଞୋ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ବିବର୍ଧତେ॥ 12-83-48 (68099) ନାସ୍ଯ ଚ୍ଛିଦ୍ରଂ ପରଃ ପଶ୍ଯେଚ୍ଛିଦ୍ରେଷୁ ପରମନ୍ବିଯାତ୍। ଗୂହେତ୍କୂର୍ମ ଇବାଙଗାନି ରକ୍ଷେଦ୍ବିବରମାତ୍ମନଃ॥ 12-83-49 (68100) ମନ୍ତ୍ରଗ୍ରାହା ହି ରାଜସ୍ଯ ମନ୍ତ୍ରିଣୋ ଯେ ମନୀଷିଣଃ। ମନ୍ତ୍ରସଂହନନୋ ରାଜା ମନ୍ତ୍ରାଙ୍ଗାନୀତରେ ଜନ୍ଗଃ॥ 12-83-50 (68101) ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରଣିଧିମୂଲଂ ହି ମନ୍ତ୍ରସାରଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ। ସ୍ବାମିନଂ ତ୍ବନୁବର୍ନ୍ତତେ ବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥମିହ ମନ୍ତ୍ରିଣଃ॥ 12-83-51 (68102) ସଂବିନୀଯମଦକ୍ରୋଧୌ ମାନମୀର୍ଷ୍ଯାଂ ଚ ନିର୍ବୃତାଃ। ନିତ୍ଯଂ ପଞ୍ଚୋପଧାତୀତୈର୍ମନ୍ତ୍ରଯେତ୍ସହ ମନ୍ତ୍ରିଭିଃ॥ 12-83-52 (68103) ତେଷାଂ ତ୍ରଯାଣାଂ ତ୍ରିବିଧଂ ବିମର୍ଶଂ ବିବୁଧ୍ଯ ଚିତ୍ତଂ ବିନିବେଶ୍ଯ ତତ୍ର। ସ୍ବନିଶ୍ଚଯଂ ତଂ ପରନିଶ୍ଚଯଂ ଚ ନିଦର୍ଶଯେଦୁତ୍ତରମନ୍ତ୍ରକାଲେ॥ 12-83-53 (68104) ଧର୍ମାର୍ଥକାମଜ୍ଞମୁପେତ୍ଯ ପୃଚ୍ଛେ ଦ୍ଯୁକ୍ତୋ ଗୁରୁଂ ବ୍ରାହ୍ମଣମୁତ୍ତରାର୍ଥମ୍। ନିଷ୍ଠା କୃତା ତେନ ଯଦା ସହଃ ସ୍ଯା ତ୍ତଂ ମନ୍ତ୍ରମାର୍ଗଂ ପ୍ରଣଯେଦସକ୍ତଃ॥ 12-83-54 (68105) ଏବଂ ସଦା ମନ୍ତ୍ରଯିତତ୍ର୍ଯମାହୁ ର୍ଯେ ମନ୍ତ୍ରତତ୍ତ୍ବାର୍ଥବିନିଶ୍ଚଯଜ୍ଞାଃ। ତସ୍ମାତ୍ତମେବଂ ପ୍ରଣଯେତ୍ସଦୈବ ମନ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରଜାସଂଗ୍ରହଣେ ସମର୍ଥମ୍॥ 12-83-55 (68106) ନ ବାମନାଃ କୁବ୍ଜକୃଶା ନ ଖଞ୍ଜା ନାନ୍ଧା ଜଡାଃ ସ୍ତ୍ରୀ ଚ ନପୁଂସକାଶ୍ଚ। ନ ଚାତ୍ର ତିର୍ଯକ୍ଚ ପୁରୋ ନ ପଶ୍ଚା ନ୍ନୋର୍ଧ୍ବଂ ନ ଚାଧଃ ପ୍ରପରେତ୍କଥଂଚିତ୍॥ 12-83-56 (68107) ଆରୁହ୍ଯ ବା ବେଶ୍ମ ତଥୈବ ଶୂନ୍ଯଂ ସ୍ଥଲଂ ପ୍ରକାଶଂ କୁଶକାଶହୀନମ୍। ବାଗଙ୍ଗଦୋଷାନ୍ପରିହୃତ୍ଯ ସର୍ବା ନ୍ସଂମନ୍ତ୍ରଯେତ୍କାର୍ଯମହୀନକାଲମ୍॥ ॥ 12-83-57 (68108) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ର୍ଯଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 83॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-83-1 ସଭାସଦଃ ବ୍ଯବହାରନିର୍ଣାଯକା। ସହାଯାଃ ଯୁଦ୍ଧାଦାବୁପଯୋଗିନଃ। ସୁହୃଦୋ ହିତକର୍ତାରଃ। ପରିଚ୍ଛଦାଃ ସେନାନ୍ଯାଦଯଃ॥ 12-83-2 କ୍ରମେଣୈଷାଂ ଲକ୍ଷଣାନ୍ଯାହ ହୀତି। କଥଯିତୁଂ ନ୍ଯାଯାନ୍ଯାଯୌ ବକ୍ତୁମ୍ ହୀନିଷେଧାସ୍ତଥା ଦାନ୍ତାଃ ସତ୍ଯଲଜ୍ଜାସମନ୍ବିତାଃ ଇତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-83-5 ସୁଲ୍ଦମାହ ସାର୍ଧେନ କୁଲୀନ ଇତି॥ 12-83-7 ଯାବଦାର୍ଦ୍ରକପାଣଯଃ। ଶୁଷ୍କହସ୍ତାସ୍ତୁ ସଦ୍ଯୋ ବିକ୍ରିଯନ୍ତେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ତେ ତ୍ବାଂ ଜାତୁ ନ ସେବେଯୁର୍ଯାବତେ ସ୍ବଙ୍ଗପାଣଯଃ। ଇତି ଡ. ଥ.ପାଠଃ॥ 12-83-9 ଅର୍ଥୋ ଧନମ୍। ମାନଃ ସନ୍ମାନଃ। ଅର୍ଧୋ ବସ୍ରାଦିଦାନମ୍। ସତ୍କାର ଆଦରଃ। ଯାନ୍ପ୍ରିଯାନ୍ମନ୍ଯେଥାତ୍ତେଽର୍ଥଭାଜଃ ସୁଖଭାଗିନଶ୍ଚ ସ୍ଯୁଃ॥ 12-83-11 ସମଯଂ ଧର୍ମାଧର୍ମମଯଦାମ୍। ଜୁଗୁପ୍ସେଥାଃ ରକ୍ଷସ୍ବ॥ 12-83-12 ଅନ୍ଯତରଗ୍ରହଃ ଗଣୈକଯୋରେକ୍ତରସ୍ଯ ଗ୍ରାଣପ୍ରସଙ୍ଗ। ଏକଶ୍ଚେଦ୍ଗୁଣୀ ତଦା ଗଣଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ସ ଏବ ଗ୍ରାହ॥ 12-83-13 ଶ୍ରେଯସଃ ସାଧୋଃ॥ 12-83-14 ସତ୍ଯଃ ସତ୍ଯବାନ୍॥ 12-83-18 ଭୂମିପଃ ପରୀକ୍ଷେତେତି ଯୋଜନା॥ 12-83-19 ଅଭିଜାତୈଃ କୁଲୀନୈଃ। ଅହାର୍ଯୈଃ ଧନାଦିନା ବଶୀକର୍ତୁମଶକ୍ଯୈଃ। ସଂବନ୍ଧିପୁରୁଷୈର୍ଯେଷାଂ ସଂବନ୍ଧୋଽସ୍ତି ତାଦୃଶୈଃ॥ 12-83-20 ଯୌନା ଉତ୍ତମଯୋନଯଃ। ମୌଲାଃ ପରଂପରାଗତାଃ କର୍ତବ୍ଯାଃ। ମନ୍ତ୍ରିଣ ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-83-21 ପ୍ରକୃତିଃ ପୂର୍ବକର୍ମଜଃ ସଂସ୍କାରଃ। ତେଜଃ ପରାଭିଭବସାମର୍ଥ୍ଯମ୍। ସ୍ଥିତିରବ୍ଯଭିଚାରିତା। ଧୃତିର୍ଧାରଣସମାର୍ଥ୍ଯମ୍॥ 12-83-22 ପଞ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରିଣ ଇତି ତୃତୀଯେନାନ୍ବଯଃ। ଉପଧା ଚ୍ଛଲଂ ତଦ୍ବ୍ଯତୀତାନ୍॥ 12-83-23 ପର୍ଯାପ୍ତଂ କୃତ୍ସ୍ନସ୍ଯ ବିବିତ୍ସିତସ୍ଯାର୍ଥସ୍ଯ ନିର୍ବାହକଂ ବଚନଂ ଯେଷାଂ ତାନ୍॥ 12-83-25 ହୀନତେଜସା ମିତ୍ରେଣାଭିସଂସୃଷ୍ଟଃ ସଂବଦ୍ଧଃ। ନ ବ୍ଯବସ୍ଯତି ନ କର୍ତବ୍ଯାକର୍ତବ୍ଯେ ନିଶ୍ଚିନୋତି॥ 12-83-28 ପ୍ରାପଯିତୁଂ ସମାପଯିତୁମ୍॥ 12-83-29 ଆରମ୍ଭଶୂରୋଽପି ମୂର୍ଖଃ କର୍ମଣଃ ଫଲବିଶେଷାନ୍ ଜ୍ଞାତୁଂ ନ ଶକ୍ନୋତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-83-32 ଅନୁରକ୍ତଲକ୍ଷଣମାହ ଶିଭିଃ ସଂକ୍ରୁଦ୍ଧ ଇତ୍ଯାଦିଭିଃ॥ 12-83-38 ଆଗନ୍ତୁର୍ନୂତନଃ। ସୋଽପ୍ଯ ବିଶ୍ବାସ୍ଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-83-39 ବିଧର୍ମତୋଽନ୍ଯାଯେନ॥ 12-83-40 ଆକ୍ଷାରିତୋ ଧନଗ୍ରହଣେନ ରିକ୍ତଃ କୃତଃ॥ 12-83-41 ଜାନପଦଃ ସ୍ବଦେଶଜଃ॥ 12-83-42 ପରସ୍ଯ ଶତ୍ରୋଃ ଆତ୍ମନଶ୍ଚ ପ୍ରକୃତୀଃ ସ୍ବାମ୍ଯମାତ୍ଯାଦିକା ଜାନାତୀତି ପ୍ରକୃତିଜ୍ଞଃ॥ 12-83-43 ଗମ୍ଭୀରୋ ମନ୍ତ୍ରଗୋପନସମର୍ଥଃ॥ 12-83-44 ଶୌଟୀରଃ ପ୍ରଗଲ୍ଭଃ। ଦ୍ବେଷ୍ଯବଦ୍ଧେଯଂ ପାପଂ ଯସ୍ଯ ସ ଦ୍ବେଷ୍ଯପାପକଃ॥ 12-83-45 ଆଧିତ୍ସତା ଆଧାତୁଚ୍ଛିତା॥ 12-83-47 ପଞ୍ଚାନାମଭାବେ ତ୍ରଯୋ ବା କାର୍ଯା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-83-49 ବିବରଂ ଛିଦ୍ରମ୍ ॥ 12-83-50 ମନ୍ତ୍ରସଂହନନୋ ମନ୍ତ୍ରକବଚଃ॥ 12-83-52 ଉପବାଶ୍ଛଲାନି। ତାନି ପଞ୍ଚ॥ 12-83-56 ଅତ୍ର ମନ୍ତ୍ରସ୍ଥାନେ॥

12-84-0 (68109) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-84-0x (5560) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବୃହସ୍ପତେଶ୍ଚ ସଂବାଦଂ ଶକ୍ରସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-84-1 (68110) ଶକ୍ର ଉବାଚ। 12-84-2x (5561) କିଂସ୍ବିଦେକପଢଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ପୁରୁଷଃ ସମ୍ଯଗାଚରନ୍। ପ୍ରମାଣଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଯଶଶ୍ଚୈବାପ୍ନୁଯାନ୍ମହତ୍॥ 12-84-2 (68111) ବୃହସ୍ପତି ଉବାଚ। 12-84-3x (5562) ସାନ୍ତ୍ବମେକପଦଂ ଶକ୍ର ପୁରୁଷଃ ସମ୍ଯଗାଚରନ୍। ପ୍ରମାଣଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଯଶଶ୍ଚୈବାପ୍ନୁଯାନ୍ମହତ୍॥ 12-84-3 (68112) ଏତଦେକପଦଂ ଶକ୍ର ସର୍ବଲୋକସୁଖାବହମ୍। ଆଚରନ୍ସର୍ବଭୂତେଷୁ ପ୍ରିଯୋ ଭବତି ସର୍ବଦା॥ 12-84-4 (68113) ଯୋ ହି ନାଭାଷତେ କିଂଚିତ୍ସର୍ବଦା ଭୁକୁଟୀମୁଖଃ। ଦ୍ବେଷ୍ଯୋ ଭବତି ଭୂତାନାଂ ସ ସାନ୍ତ୍ବମିହ ନାଚରନ୍॥ 12-84-5 (68114) ଯସ୍ତୁ ସର୍ବମଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ପୂର୍ବମେବାଭିଭାଷତେ। ସ୍ମିତପୂର୍ବାଭିଭାଷୀ ଚ ତସ୍ଯ ଲୋକଃ ପ୍ରସୀଦତି॥ 12-84-6 (68115) ଦାନମେବ ହି ସର୍ବତ୍ର ସାନ୍ତ୍ବେନାନଭିଜଲ୍ପିତମ୍। ନ ପ୍ରୀଣଯତି ଭୂତାନି ନିର୍ବ୍ଯଞ୍ଜନମିବାଶନମ୍॥ 12-84-7 (68116) ଆଦଦନ୍ନପି ଭୂତାନାଂ ମଧୁରାମୀରଯନ୍ଗିରମ୍। ସର୍ବଲୋକମିମଂ ଶକ୍ର ସାନ୍ତ୍ବେବ କୁରୁତେ ବଶେ॥ 12-84-8 (68117) ତସ୍ମାତ୍ସାନ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରଯୋକ୍ତବ୍ଯଂ ଦଣ୍ଡମାଧିତ୍ସତାଽପି ହି। ପ୍ରୀତିଂ ଚ ଜନଯତ୍ଯେବଂ ନ ଚାସ୍ଯୋଦ୍ବିଜତେ ଜନଃ॥ 12-84-9 (68118) ସୁକୃତସ୍ଯ ହି ସାନ୍ତ୍ବସ୍ଯ ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣସ୍ଯ ମଧୁରସ୍ଯ ଚ। ସମ୍ଯଗାସେବ୍ଯମାନସ୍ଯ ତୁଲ୍ଯଂ ଜାତୁ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-84-10 (68119) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-84-11x (5563) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ କୃତବାନ୍ସର୍ବଂ ଯଥା ଶକ୍ରଃ ପୁରୋଧସା। ତଥା ତ୍ବମପି କୌନ୍ତେଯ ସମ୍ଯଗେତତ୍ସମାଚର॥ ॥ 12-84-11 (68120) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁରଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 84॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-84-1 ଅତ୍ର ମନ୍ତ୍ରମୂଲଭୂତେ ପ୍ରଜାସଂଗ୍ରହଣେ ବିଷଯେ॥ 12-84-2 ଏକପଦଂ ଯତ୍ର ସର୍ବେ ଗୁଣାଃ ଅନ୍ତର୍ଭବନ୍ତି ତଦେବ କର୍ତବ୍ଯଂ ବସ୍ତୁ। ପ୍ରମାଣଂ ସଂମତମ୍॥ 12-84-3 ସାନ୍ତ୍ବଂ ନିଷ୍କପଟଂ ପ୍ରିଯବଚନମ୍॥ 12-84-5 ନାଭାଷତେ ତୂଷ୍ଣୀମାସ୍ତେ। ନାଚରନ୍ ଅନାଚରନ୍॥

12-85-0 (68121) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-85-0x (5564) କଥଂସ୍ବିଦିହ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପାଲଯନ୍ପାର୍ଥିବଃ ପ୍ରଜାଃ। ପ୍ରୈତି ଧର୍ମଂ ବିଶେଷେଣ କୀର୍ତିମାପ୍ନୋତି ଶାଶ୍ବତୀମ୍॥ 12-85-1 (68122) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-85-2x (5565) ବ୍ଯବହାରେଣ ଶୁଦ୍ଧେନ ପ୍ରଜାପାଲନତତ୍ପରଃ। ପ୍ରାପ୍ଯ ଧର୍ମଂ ଚ କୀର୍ତି ଚ ଲୋକାନାପ୍ନୋତ୍ଯସୌ ଶୁଚିଃ॥ 12-85-2 (68123) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-85-3x (5566) କୀଦୃଶବ୍ଯବହାରଂ ତୁ କୈଶ୍ଚ ବ୍ଯବହରେନ୍ନୃପଃ। ଏତତ୍ପୃଷ୍ଟୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଯଥାବଦ୍ବକ୍ତୁମର୍ହସି॥ 12-85-3 (68124) ଯେ ଚୈବ ପୂର୍ବକଥିତା ଗୁଣାସ୍ତେ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରତି। ନୈକସ୍ମିନ୍ପୁରୁଷେ ହ୍ଯେତେ ବିଦ୍ଯନ୍ତ ଇତି ମେ ମତିଃ॥ 12-85-4 (68125) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-85-5x (5567) ଏବମେତନ୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଯଥା ବଦସି ବୁଦ୍ଧିମନ୍। ଦୁର୍ଲଭଃ ପୁରୁଷଃ କଶ୍ଚିଦେଭିର୍ଯୁକ୍ତୋ ଗୁଣୈଃ ଶୁଭୈଃ॥ 12-85-5 (68126) କିଂତୁ ସଂକ୍ଷେପତଃ ଶୀଲଂ ପ୍ରଯତ୍ନେନେହ ଦୁର୍ଲଭମ୍। ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତୁ ଯଥାଽମାତ୍ଯାନ୍ଯାଦୃଶାଂଶ୍ଚ କରିଷ୍ଯସି॥ 12-85-6 (68127) ଚତୁରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବୈଦ୍ଯାନ୍ପ୍ରଗଲ୍ଭାନ୍ସ୍ନାତକାଞ୍ଶୁଚୀନ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ଦଶ ଚାଷ୍ଟୌ ଚ ବଲିନଃ ଶସ୍ତ୍ରପାଣିନଃ॥ 12-85-7 (68128) ବୈଶ୍ଯାନ୍ବିତ୍ତେନ ସଂପନ୍ନାନେକବିଂଶତିସଙ୍ଖ୍ଯଯା। ତ୍ରୀଂଶ୍ଚ ଶୂଦ୍ରାନ୍ବିନୀତାଂଶ୍ଚ ଶୁଚୀନ୍କର୍ମଣି ପୂର୍ବକେ॥ 12-85-8 (68129) ଅଷ୍ଟାଭିଶ୍ଚ ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତଂ ସୂତଂ ପୌରାଣିକଂ ତଥା। ପଞ୍ଚାଶଦ୍ବର୍ଷବଯସଂ ପ୍ରଗଲ୍ଭମନସୂଯକମ୍॥ 12-85-9 (68130) ଶ୍ରୁତିସ୍ମୃତିସମାଯୁକ୍ତଂ ବିନୀତଂ ସମଦର୍ଶିନମ୍। କାର୍ଯେ ବିବଦମାନାନାଂ ଶକ୍ତମର୍ଥେଷ୍ବଲୋଲୁପମ୍॥ 12-85-10 (68131) ବର୍ଜିତଂ ଚୈବ ବ୍ଯସନୈଃ ସୁଘୋରୈଃ ସପ୍ତଭିର୍ଭୃଶମ୍। ଅଷ୍ଟାନାଂ ମନ୍ତ୍ରିଣାଂ ମଧ୍ଯେ ମନ୍ତ୍ରଂ ରାଜୋପଧାରଯେତ୍॥ 12-85-11 (68132) ତତଃ ସଂପ୍ରେଷଯେଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀଯାଯ ଚ ଦର୍ଶଯେତ୍। ଅନେନ ବ୍ଯବହାରେଣ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯାସ୍ତେ ପ୍ରଜାଃ ସଦା॥ 12-85-12 (68133) ନ ଚାପି ଗୂଢଂ ଦ୍ରବ୍ଯଂ ତେ ଗ୍ରାହ୍ଯଂ କାର୍ଯୋପଘାତକମ୍। କାର୍ଯେ ଖଲୁ ବିପନ୍ନେ ତ୍ବାଂ ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତଂ ଚ ପୀଡଯେତ୍॥ 12-85-13 (68134) ବିଦ୍ରବେଚ୍ଚୈବ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ତେ ଶ୍ଯେନାତ୍ପକ୍ଷିଗଣା ଇବ। ପରିସ୍ରବେଚ୍ଚ ସତତଂ ନୌର୍ବିଶୀର୍ଣେବ ସାଗରେ॥ 12-85-14 (68135) ପ୍ରଜାଃ ପାଲଯତୋଽସମ୍ଯଗଧର୍ମେଣେହ ଭୂପତେଃ। ହାର୍ଦଂ ଭଯଂ ସଂଭବତି ସ୍ବର୍ଗଶ୍ଚସ୍ଯ ବିରୁଧ୍ଯତେ॥ 12-85-15 (68136) ଅଥ ଯୋ ଧର୍ମତଃ ପାତି ରାଜାଽମାତ୍ଯୋଽଥବାଽଽତ୍ମଜଃ। ଧର୍ମାସନେ ସନ୍ନିଯୁକ୍ତୋ ଧର୍ମମୂଲେ ନରର୍ଷଭ॥ 12-85-16 (68137) `ସ୍ବର୍ଗଂ ଯାତି ମହୀପାଲୋ ନିଯୁକ୍ତୈଃ ସଚିବୈଃ ସହ।' କାର୍ଯେଷ୍ବଧିକୃତାଃ ସମ୍ଯଗକୁର୍ବନ୍ତୋ ନୃପାନୁଗାଃ। ଆତ୍ମାନଂ ପୁରତଃ କୃତ୍ବା ଯାନ୍ତ୍ଯଧଃ ସହ ପାର୍ଥିବାଃ॥ 12-85-17 (68138) ବଲାତ୍କୃତାନାଂ ବଲିଭିଃ କୃପଣଂ ବହୁଜଲ୍ପତାମ୍। ନାଥୋ ବୈ ଭୂମିପୋ ନିତ୍ଯମନାଥାନାଂ ନୃଣାଂ ଭବେତ୍॥ 12-85-18 (68139) ତତଃ ସାକ୍ଷିବଲଂ ସାଧୁ ଦ୍ବୈଧବାଦକୃତଂ ଭବେତ୍। ଅସାକ୍ଷିକମନାଥଂ ବା ପରୀକ୍ଷ୍ଯଂ ତଦ୍ବିଶେଷତଃ॥ 12-85-19 (68140) ଅପରାଧାନୁରୂପଂ ଚ ଦଣ୍ଡଂ ପାପେଷୁ ଧାରଯେତ୍। ବିଯୋଜଯେଦ୍ଧନୈର୍ଋଦ୍ଧାନଧନାନଥ ବନ୍ଧନୈଃ॥ 12-85-20 (68141) ବିନଯେଚ୍ଚାପି ଦୁର୍ବୃତ୍ତାନ୍ପ୍ରହାରୈରପି ପାର୍ଥିବଃ। ସାନ୍ତ୍ବେନୋପପ୍ରଦାନେନ ଶିଷ୍ଟାଂଶ୍ଚ ପରିପାଲଯେତ୍॥ 12-85-21 (68142) ରାଜ୍ଞୋ ବଧଂ ଚିକୀର୍ଷେଦ୍ଯସ୍ତସ୍ଯ ଚିତ୍ରୋ ବଧୋ ଭବେତ୍। ଆଦୀପକସ୍ଯ ସ୍ତେନସ୍ଯ ବର୍ଣସଂକରିକସ୍ଯ ଚ॥ 12-85-22 (68143) ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରଣଯତୋ ଦଣ୍ଡଂ ଭୂମିପସ୍ଯ ବିଶାଂପତେ। ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ବା ନାସ୍ତ୍ଯଧର୍ମୋ ଧର୍ମ ଏବ ହି ଶାଶ୍ବତଃ॥ 12-85-23 (68144) କାମକାରେଣ ଦଣ୍ଡଂ ତୁ ଯଃ କୁର୍ଯାଦବିଚକ୍ଷଣଃ। ସ ଇହାକୀର୍ତିସଂଯୁକ୍ତୋ ମୃତୋ ନରକମୃଚ୍ଛତି॥ 12-85-24 (68145) ନ ପରସ୍ଯ ପ୍ରବାଦେନ ପରେଷାଂ ଦଣ୍ଡମର୍ପଯେତ୍। ଆଗମାନୁଗମଂ କୃତ୍ବା ବଧ୍ନୀଯାନ୍ମୋକ୍ଷଯୀତ ବା॥ 12-85-25 (68146) ନ ତୁ ହନ୍ଯାନ୍ନୃପୋ ଜାତୁ ଦୂତଂ କସ୍ଯାଂଚିଦାପଦି। ଦୂତସ୍ଯ ହନ୍ତା ନିରଯମାବିଶେତ୍ସଚିବୈଃ ସହ॥ 12-85-26 (68147) ଯଥୋକ୍ତବାଦିନଂ ଦୂତଂ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମରତୋ ନୃପଃ। ଯୋ ହନ୍ଯାତ୍ପିତରସ୍ତସ୍ଯ ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାମବାପ୍ନୁଯୁଃ॥ 12-85-27 (68148) କୁଲୀନଃ ଶୀଲସଂପନ୍ନୋ ବାଗ୍ମୀ ଦକ୍ଷଃ ପ୍ରିଯଂବଦଃ। ଯଥୋକ୍ତବାଦୀସ୍ମୃତିମାନ୍ଦୂତଃ ସ୍ଯାତ୍ସପ୍ତଭିର୍ଗୁଣୈଃ॥ 12-85-28 (68149) ଏତୈରେବ ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରତୀହାରୋଽସ୍ଯ ରକ୍ଷିତା। ଶିରୋରକ୍ଷଶ୍ଚ ଭବତି ଗୁଣୈରେତୈଃ ସମନ୍ବିତଃ॥ 12-85-29 (68150) ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞଃ ସାଂଧିବିଗ୍ରହିକୋ ଭବେତ୍। ମତିମାନ୍ଧୃତିମାନ୍ହ୍ରୀମାନ୍ରହସ୍ଯବିନିଗୂହିତା॥ 12-85-30 (68151) କୁଲୀନଃ ସତ୍ବସଂପନ୍ନଃ ଶୁକ୍ଲୋଽମାତ୍ଯଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଏତୈରେବ ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତସ୍ତଥା ସେନାପତିର୍ଭବେତ୍॥ 12-85-31 (68152) ବ୍ଯୂହଯନ୍ତ୍ରାଯୁଧାନାଂ ଚ ତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞୋ ବିକ୍ରମାନ୍ବିତଃ। ବର୍ଷଶୀତୋଷ୍ଣବାତାନାଂ ସହିଷ୍ଣୁଃ ପରରନ୍ଧ୍ରବିତ୍॥ 12-85-32 (68153) ବିଶ୍ବାସଯେତ୍ପରାଂଶ୍ଚୈବ ବିଶ୍ବସେଚ୍ଚ ନ କସ୍ଯଚିତ୍। ପୁତ୍ରେଷ୍ବପି ହି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବିଶ୍ବାସୋ ନ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-85-33 (68154) ଏତଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ବଂ ତୁ ମଯାଽଽଖ୍ଯାତଂ ତବାନଘ। ଅବିଶ୍ବାସୋ ନରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ଗୁହ୍ଯଂ ପରମମୁଚ୍ଯତେ॥ ॥ 12-85-34 (68155) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 85॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-85-2 ଶୁଦ୍ଧେନ ପକ୍ଷପାତହୀନେନ॥ 12-85-3 ବ୍ଯବହରେତ୍ ନିର୍ଣଯଂ କୁର୍ଯାତ୍॥ 12-85-8 ପୂର୍ବକେ ନିତ୍ଯେ॥ 12-85-9 ଅଷ୍ଟାଭିର୍ଗୁଣୈଃ ଶୁଶ୍ରୂଷା ଶ୍ରବଣଂ ଗ୍ରହଣଂ ଧାରଣମୂହନମପୋହନଂ ବିଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞାନଂ ଚେତି ତୈଃ॥ 12-85-11 ମୃଗଯାକ୍ଷାଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ ପାନମିତି ଚତୁର୍ଭିଃ କାସଜୈଃ। ଦଣ୍ଡପାତନଂ ବାକ୍ଯାରୁଷ୍ଯଂ ଅର୍ଥଦୂଷଣମିତି ତ୍ରିଭିଃ କ୍ରୋଧଜୈରିତି ସପ୍ତଭିଃ। ଅଷ୍ଟାନାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଶୂଦ୍ରତ୍ରଯଂ ସୂତଶ୍ଚେତି ତେଷାମ୍॥ 12-85-12 ତେ ତ୍ବଯା ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯାଃ॥ 12-85-13 ଗୂଢଂ ନ୍ଯାସାପହାରାଦିକଂ ତେ ତ୍ବଯା ନ ଗ୍ରାହ୍ଯମ୍॥ 12-85-14 ପରିସ୍ରବେତ୍ ମନ୍ଦଂ ମନ୍ଦମନ୍ଯତ୍ର ଗଚ୍ଛେତ୍॥ 12-85-16 ଧର୍ମମୂଲେ ରାଜ୍ଯେ॥ 12-85-10 ବିଶେଷତସ୍ତପ୍ତପରଶୁଗ୍ରହଣାଦିନାଂ ତତ୍ପରୀକ୍ଷ୍ଯମିତି॥ 12-85-20 ବିଯୋଜଦ୍ଧବୈର୍ଲୁବ୍ଧାନ୍ଦରିଦ୍ରାନ୍ବଧବନ୍ଧନୈରିତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-85-22 ଚିତ୍ରୋଽନେକଧା। ଆଦୀପକସ୍ଯ ଗୃହାଦିଦାହକତ୍ଯ॥ 12-85-23 ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଯଥାଶାସ୍ତ୍ରମବହିତସ୍ଯ॥ 12-85-29 ପ୍ରତୀଲ୍ପି ଦ୍ବାରପାଲଃ। ଶିରୋରକ୍ଷଃ ଶିରାଂସୀବ ଶିରାଂସି ଦୁର୍ଗନଗରାଦୀନି ପ୍ରଧାନସ୍ଥାନାନି ତଦ୍ରକ୍ଷଣକର୍ତା॥ 12-85-31 ଏତୈର୍ଧର୍ମେତ୍ଯାଦିଭିରମାତ୍ଯଗୁଣୈଃ॥ 12-85-32 ବ୍ଯୂହଃ ସେନାଯା ନିବେଶନପ୍ରକାରବିଶେଷଃ। ଯନ୍ତ୍ରାଣି ଧନୁରାଦୀନି॥

12-86-0 (68156) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-86-0x (5568) କଥଂବିଧଂ ପୁରଂ ରାଜା ସ୍ବଯମାବସ୍ତୁମର୍ହତି। କୃତଂ ବା କାରଯିତ୍ବା ବା ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-86-1 (68157) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-86-2x (5569) ବସ୍ତବ୍ଯଂ ଯତ୍ର କୌନ୍ତେଯ ସପୁତ୍ରଜ୍ଞାତିବନ୍ଧୁନା। ନ୍ଯାଯ୍ଯଂ ଚ ପରିପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ବୃତ୍ତିଂ ଗୁପ୍ତିଂ ଚ ଭାରତ॥ 12-86-2 (68158) ତସ୍ମାତ୍ତେ ର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଦୁର୍ଗକର୍ମ ବିଶେଷତଃ। ଶ୍ରୁତ୍ବା ତଥା ବିଧାତବ୍ଯମନୁଷ୍ଠେଯଂ ଚ ଯତ୍ନତଃ॥ 12-86-3 (68159) ଷଙ୍ବିଧଂ ଦୁର୍ଗମାସ୍ଥାଯ ପୁରାଣ୍ଯଥ ନିବେଶଯେତ୍। ସର୍ବସଂପତ୍ପ୍ରଧାନଂ ଚ ବାହୁଲ୍ଯଂ ଚାପି ସଂଭବେତ୍॥ 12-86-4 (68160) ଧନ୍ବଦୁର୍ଗଂ ମହୀଦୁର୍ଗଂ ଗିରିଦୁର୍ଗଂ ତଥୈବ ଚ। ମନୁଷ୍ଯଦୁର୍ଗଂ ମୃଦ୍ଦୁର୍ଗଂ ବନଦୁର୍ଗଂ ଚ ତାନି ଷଟ୍॥ 12-86-5 (68161) ଯତ୍ପୁରଂ ଦୁର୍ଗସଂପନ୍ନଂ ଧାନ୍ଯାଯୁଧସମନ୍ବିତମ୍। ଦୃଢପ୍ରାକାରପରିଖଂ ହସ୍ତ୍ଯଶ୍ବରଥସଂକୁଲମ୍॥ 12-86-6 (68162) ବିଦ୍ବାଂସଃ ଶିଲ୍ପିନୋ ଯତ୍ର ନିଚଯାଶ୍ଚ ସୁସଂଚିତାଃ। ଧାର୍ମିକଶ୍ଚ ଜନୋ ଯତ୍ର ଦାକ୍ଷ୍ଯମୁତ୍ତମମାସ୍ଥିତଃ॥ 12-86-7 (68163) ଊର୍ଜସ୍ବିନରନାଗାଶ୍ବଂ ଚତ୍ବରାପଣଶୋଭିତମ୍। ପ୍ରସିଦ୍ଧବ୍ଯବହାରଂ ଚ ପ୍ରଶାନ୍ତମକୁତୋଭଯମ୍॥ 12-86-8 (68164) ସୁପ୍ରଭଂ ସାନୁନାଦଂ ଚ ସୁପ୍ରଶସ୍ତନିବେଶନମ୍। ଶୂରାଢ୍ଯଂ ପ୍ରାଜ୍ଞସଂପୂର୍ଣଂ ବ୍ରହ୍ମଘୋଷାନୁନାଦିତମ୍॥ 12-86-9 (68165) ସମାଜୋତ୍ସବସଂପନ୍ନଂ ସଦାପୂଜିତଦୈବତମ୍। ବଶ୍ଯାମାତ୍ଯବଲୋ ରାଜା ତତ୍ପୁରଂ ସ୍ବଯମାବିଶେତ୍॥ 12-86-10 (68166) ତତ୍ର କୋଶଂ ବଲଂ ମିତ୍ରଂ ବ୍ଯବହାରଂ ଚ ବର୍ଧଯେତ୍। ପୁରେ ଜନପଦେ ଚୈବ ସର୍ବଦୋଷାନ୍ନିବର୍ତଯେତ୍॥ 12-86-11 (68167) ଭାଣ୍ଡାଗାରାଯୁଧାଗାରଂ ପ୍ରଯତ୍ନେନାଭିବର୍ଧଯେତ୍। ନିଚଯାନ୍ବର୍ଧଯେତ୍ସର୍ବାଂସ୍ତଥା ଯନ୍ତ୍ରକଟଂକଟାନ୍॥ 12-86-12 (68168) କାଷ୍ଠଲୋହତୁଷାଙ୍ଗାରଦାରୁଶୃଙ୍ଗାସ୍ଥିବୈଣବାନ୍। ମଜ୍ଜାସ୍ନେହବସାକ୍ଷୌଦ୍ରମୌଷଧଗ୍ରାମମେବ ଚ॥ 12-86-13 (68169) ଶଣଂ ସର୍ଜରସଂ ଧାନ୍ଯମାଯୁଧାନି ଶରାଂସ୍ତଥା। ଚର୍ମ ସ୍ନାଯୁଂ ତଥା ବେତ୍ରଂ ମୁଞ୍ଜବଲ୍ବଜଦଂଧ୍ବନାନ୍॥ 12-86-14 (68170) ଆଶଯାଶ୍ଚୋଦପାନାଶ୍ଚ ପ୍ରଭୂତସଲିଲାକରାଃ। ନିରୋଦ୍ଧବ୍ଯାଃ ସଦା ରାଜ୍ଞା କ୍ଷୀରିଣଶ୍ଚ ମହୀରୁହାଃ॥ 12-86-15 (68171) ସତ୍କୃତାଶ୍ଚ ପ୍ରଯତ୍ନେନ ଆଚାର୍ଯର୍ତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଃ। ମହେଷ୍ବାସାଃ ସ୍ଥପତଯଃ ସାଂବତ୍ସରଚିକିତ୍ସକାଃ॥ 12-86-16 (68172) ପ୍ରାଜ୍ଞା ମେଧାବିନୋ ଦାନ୍ତା ଦକ୍ଷାଃ ଶୂରା ବହୁଶ୍ରୁତାଃ। କୁଲୀନାଃ ସତ୍ବସଂପନ୍ନା ଯୁକ୍ତାଃ ସର୍ବେଷୁ କର୍ମସୁ॥ 12-86-17 (68173) ପୂଜଯେଦ୍ଧାର୍ମିକାନ୍ରାଜା ନିଗୃହ୍ଣୀଯାଦଧାର୍ମେକାନ୍। ନିଯୁଞ୍ଜ୍ଯାଚ୍ଚ ପ୍ରଯତ୍ନେନ ସର୍ବବର୍ଣାନ୍ସ୍ବକର୍ମସୁ॥ 12-86-18 (68174) ବାହ୍ଯମାଭ୍ଯନ୍ତରଂ ଚୈବ ପୌରଜାନପଦଂ ତଥା। ଚାରୈଃ ସୁବିଦିତଂ କୃତ୍ବା ତତଃ କର୍ମ ପ୍ରଯୋଜଯେତ୍॥ 12-86-19 (68175) ଚରାନ୍ମନ୍ତ୍ରଂ ଚ କୋଶଂ ଚ ଦଣ୍ଡଂ ଚୈବ ବିଶେଷତଃ। ଅନୁତିଷ୍ଠେତ୍ସ୍ବଯଂ ରାଜା ସର୍ବଂ ହ୍ଯତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-86-20 (68176) ଉଦାସୀନାରିମିତ୍ରାଣାଂ ସର୍ବମେବ ଚିକୀର୍ଷିତମ୍। ପୁରେ ଜନପଦେ ଚୈବ ଜ୍ଞାତବ୍ଯଂ ଚାରଚକ୍ଷୁଷା॥ 12-86-21 (68177) ତତସ୍ତେଷାଂ ବିଧାତବ୍ଯଂ ସର୍ବମେବାପ୍ରମାଦତଃ। ଭକ୍ତାନ୍ପୂଜଯତା ନିତ୍ଯଂ ଦ୍ବିଷତଶ୍ଚ ନିଗୃହ୍ଣତା॥ 12-86-22 (68178) ଯଷ୍ଟବ୍ଯଂ କ୍ରତୁଭିର୍ନିତ୍ଯଂ ଦାତବ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯପୀଡଯା। ପ୍ରଜାନାଂ ରକ୍ଷଣଂ କାର୍ଯଂ ନ କାର୍ଯଂ ଧର୍ମବାଧକମ୍॥ 12-86-23 (68179) କୃପଣାନାଥବୃଦ୍ଧାନାଂ ବିଧବାନାଂ ଚ ଯୋଷିତାମ୍। ଯୋଗକ୍ଷେମଂ ଚ ବୃତ୍ତିଂ ଚ ନିତ୍ଯମେବ ପ୍ରକଲ୍ପଯେତ୍॥ 12-86-24 (68180) ଆଶ୍ରମେଷୁ ଯଥାକାଲଂ ଚୈଲଭାଜନଭୋଜନମ୍। ସଦୈବୋପହରେଦ୍ରାଜା ସତ୍କୃଯାଭ୍ଯର୍ଚ୍ଯ ମାନ୍ଯ ଚ॥ 12-86-25 (68181) ଆତ୍ମାନଂ ସର୍ବକାର୍ଯାଣି ତାପସେ ରାଷ୍ଟ୍ରମେବ ଚ। ନିବେଦଯେତ୍ପ୍ରଯତ୍ନେନ ତିଷ୍ଠେତ୍ପ୍ରହ୍ବଶ୍ଚ ସର୍ବଦା॥ 12-86-26 (68182) ` ତେ କସ୍ଯାଂଚିଦବସ୍ଥାଯାଂ ଶରଣଂ ଶରଣାର୍ଥିନେ। ରାଜ୍ଞେ ଦଦ୍ଯୁର୍ଯଥାକାମଂ ତାପସାଃ ଶଂସିତବ୍ରତାଃ॥' 12-86-27 (68183) ସର୍ବାର୍ଥତ୍ଯାଗିନଂ ରାଜା କୁଲେ ଜାତଂ ବହୁଶ୍ରୁତମ୍। ପୂଜଯେତ୍ତାଦୃଶଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଶଯନାସନଭୋଜନୈଃ॥ 12-86-28 (68184) ତସ୍ମିନ୍କୁର୍ବୀତ ବିଶ୍ବାସଂ ରାଜା କସ୍ଯାଂଚିଦାପଦି। ତାପସେଷୁ ହି ବିଶ୍ବାସମପି କୁର୍ବନ୍ତି ଦସ୍ଯବଃ॥ 12-86-29 (68185) ତସ୍ମିନ୍ନିଧୀନାଦଧୀତ ପୁନଃ ପ୍ରତ୍ଯାଦଦୀତ ଚ। ନ ଚାପ୍ଯଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ସେବେତ ଭୃଶଂ ବା ପ୍ରତିପୂଜଯେତ୍॥ 12-86-30 (68186) ଅନ୍ଯଃ କାର୍ଯଃ ସ୍ବରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ପରରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ଚାପରଃ। ଅଟବୀଷୁ ପରଃ କାର୍ଯଃ ସାମନ୍ତନଗରେଷ୍ବପି॥ 12-86-31 (68187) ତେଷୁ ସତ୍କାରମାନାଭ୍ଯାଂ ସଂବିଭାଗାଂଶ୍ଚ କାରଯେତ୍। ପରରାଷ୍ଟ୍ରାଟବୀସ୍ଥେଷୁ ଯଥା ସ୍ବବିଷଯେ ତଥା॥ 12-86-32 (68188) ତେ କସ୍ଯାଂଚିଦବସ୍ଥାଯାଂ ଶରଣଂ ଶରଣାର୍ଥିନେ। ରାଜ୍ଞେ ଦଦ୍ଯୁର୍ଥଥାକାମଂ ତାପସାଃ ସଂଶିତବ୍ରତାଃ॥ 12-86-33 (68189) ଏଷ ତେ ଲକ୍ଷଣୋଦ୍ଦେଶଃ ସଂକ୍ଷେପେଣ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ। ଯାଦୃଶେ ନଗରେ ରାଜା ସ୍ବଯମାବସ୍ତୁମର୍ହତି॥ ॥ 12-86-34 (68190) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଡଶୀତିମମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 86॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-86-5 ଧନ୍ବା ନିର୍ଜଲଦେଶସ୍ତଦେବ ପରିତଶ୍ଚ ଦୁର୍ଗଂ ଧନ୍ବଦୁର୍ଗମ୍। ମହୀଦୁର୍ଗଂ କୋଟଃ॥ 12-86-9 ସାନୁନାଦଂ ମୀତବାଦିତ୍ରଧ୍ବନିମତ୍॥ 12-86-12 ନିଚଯାନ୍ ଧାନ୍ଯାଦିସଂଗ୍ରହାନ୍। ତଥା ଯନ୍ତ୍ରାଲଯାଯୁଧାନ୍। ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-86-14 ଦଂଧ୍ବନାନ୍ ଧ୍ବନିମତୋ ନିଃସାଣାଦୀନ୍। ବନ୍ଧନାନିତି ପାଠାନ୍ତରେ ସ୍ପଷ୍ଟୋଽର୍ଥଃ॥ 12-86-15 ଆଶଯାଃ ନିପାନାନି। ଉଦପାନାଃ କୂପାଃ। ନିରୋଦ୍ଧବ୍ଯା ରକ୍ଷଣୀଯାଃ॥ 12-86-17 ପ୍ରଜ୍ଞା ଗ୍ରନ୍ଥାର୍ଥଗ୍ରହଣସାମର୍ଥ୍ଯମ୍। ମେଧା ଊହାପୋହକୌଶଲମ୍॥ 12-86-20 ଅତୁତିଷ୍ଠେଦାଲୋଚଯେତ୍॥ 12-86-22 ବିଧାତବ୍ଯଂ ପ୍ରତିକର୍ତବ୍ଯମ୍॥ 12-86-26 ତାପସେ ତପସ୍ବିଜନେ॥ 12-86-29 ବିଶ୍ବାସଂ ନାଧିକୁର୍ବନ୍ତି ଦସ୍ଯବ ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥। 12-86-30 ନିଧୀନ୍ ଧନଭାଣ୍ଡାନି। ଅଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ନ ସେବେତ୍। ଦସ୍ଯୂନାଂ ତତ୍ସୂଚନେ ତପସ୍ବିନାଶାପତ୍ତେଃ ନ ପ୍ରତିପୂଜଯେଚ୍ଚ॥ 12-86-31 ଅନ୍ଯସ୍ତାପସଃ କାର୍ଯଃ ସଖିତ୍ବେନ ସଂପାଦନୀଯଃ॥ 12-86-32 ତେଷୁ ତତ୍ତତ୍ସ୍ଥାନସ୍ଥେଷୁ ତାପସେଷୁ॥

12-87-0 (68191) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-87-0x (5570) ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁପ୍ତିଂ ଚ ମେ ରାଜନ୍ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯୈବ ତୁ ସଂଗ୍ରହମ୍। ସମ୍ଯଗ୍ଜିଜ୍ଞାସମାନାଯ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-87-1 (68192) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-87-2x (5571) ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁପ୍ତିଂ ଚ ତେ ସମ୍ଯଗ୍ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯୈବ ତୁ ସଂଗ୍ରହମ୍। ହନ୍ତ ସର୍ବଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ତତ୍ତ୍ବମେକମନାଃ ଶୃଣୁ॥ 12-87-2 (68193) ଗ୍ରାମସ୍ଯାଧିପତିଃ କାର୍ଯୋ ଦଶଗ୍ରାମପତିସ୍ତଥା। ବିଂଶତିତ୍ରିଂଶତୀଶଂ ଚ ସହସ୍ରସ୍ଯ ଚ କାରଯେତ୍॥ 12-87-3 (68194) ଗ୍ରାମେଯାନ୍ଗ୍ରାମଦୋଷାଂଶ୍ଚ ଗ୍ରାମିକଃ ପ୍ରତିଭାବେଯେତ୍। ତାନାଚକ୍ଷୀତ ଦଶିନେ ଦଶିକୋ ବିଂଶିନେ ପୁନଃ॥ 12-87-4 (68195) ବିଂଶାଧିପସ୍ତୁ ତତ୍ସର୍ବଂ ବୃତ୍ତଂ ଜାନପଦେ ଜନେ। ଗ୍ରାମାଣାଂ ଶତପାଲାଯ ସର୍ବମେବ ନିବେଦଯେତ୍॥ 12-87-5 (68196) ଯାନି ଗ୍ରାମ୍ଯାଣି ଭୋଜ୍ଯାନି ଗ୍ରାମିକସ୍ତାନ୍ଯୁପାଶ୍ନିଯା। ଦଶପସ୍ତେନ ଭର୍ତବ୍ଯସ୍ତେନାପି ଦ୍ବିଗୁଣାଧିପଃ॥ 12-87-6 (68197) ଗ୍ରାମଂ ଗ୍ରାମଶତାଧ୍ଯକ୍ଷୋ ଭୋକ୍ତୁମର୍ହତି ସତ୍କୁରଃ। ମହାନ୍ତଂ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୁସ୍ଫୀତଂ ଜନସଂକୁଲମ୍। ତତ୍ର ହ୍ଯନେକପାଯତ୍ତଂ ରାଜ୍ଞୋ ଭବତି ଭାରତ॥ 12-87-7 (68198) ଶାଖାନଗରମର୍ହସ୍ତୁ ସହସ୍ରପତିରୁତ୍ତମଃ। ଧାନ୍ଯହୈରଣ୍ଯଭୋଗେନ ଭୋକ୍ତୁଂ ରାଷ୍ଟ୍ରୀଯସଂଗତଃ॥ 12-87-8 (68199) ତେଷାଂ ସଂଗ୍ରାମକୃତ୍ଯଂ ସ୍ଯାଦ୍ବାମକୃତ୍ଯଂ ଚ ତେଷୁ ଯତ୍। ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ସଚିବଃ କଶ୍ଚିତ୍ତତ୍ତତ୍ପଶ୍ଯେଦତନ୍ଦ୍ରିତଃ॥ 12-87-9 (68200) ନଗରେନଗରେ ବା ସ୍ଯାଦେକଃ ସର୍ବାର୍ଥଚିନ୍ତକଃ। ଉଚ୍ଚୈଃ ସ୍ଥାନେ ଘୋରରୂପୋ ନକ୍ଷତ୍ରାଣାମିବ ଗ୍ରହଃ॥ 12-87-10 (68201) ଭବେତ୍ସ ତାନ୍ପରିକ୍ରାମେତ୍ସର୍ବାନେବ ସଭାସଦଃ। ତେଷାଂ ବୃତ୍ତିଂ ପରିଣଯେତ୍କଶ୍ଚିଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ତଚ୍ଚରଃ॥ 12-87-11 (68202) ଜିଘାଂସବଃ ପାପକାମାଃ ପରସ୍ବାଦାଯିନଃ ଶଠାଃ। ରକ୍ଷାଭ୍ଯଧିକୃତା ନାମ ତେଭ୍ଯୋ ରକ୍ଷେଦିମାଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-87-12 (68203) ବିକ୍ରଯଂ କ୍ରଯମଧ୍ବାନଂ ଭକ୍ତଂ ଚ ସପରିବ୍ଯଯମ୍। ଯୋଗକ୍ଷେମଂ ଚ ସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ବଣିଜାଂ କାରଯେତ୍କରାନ୍॥ 12-87-13 (68204) ଉତ୍ପତ୍ତିଂ ଦାନବୃତ୍ତିଂ ଚ ଶିଲ୍ପଂ ସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ଚାସକୃତ୍। ଶିଲ୍ପଂ ପ୍ରତି କରାନେବଂ ଶିଲ୍ପିନଃ ପ୍ରତି କାରଯେତ୍॥ 12-87-14 (68205) ଉଚ୍ଚାବଚକରନ୍ଯାଯାଃ ପୂର୍ବରାଜ୍ଞାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଥାଯଥା ନ ସୀଦେରଂସ୍ତଥା କୁର୍ଯାନ୍ମହୀପତିଃ॥ 12-87-15 (68206) ଫଲଂ କର୍ମ ଚ ସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ତତଃ ସର୍ବଂ ପ୍ରକଲ୍ପଯେତ୍। ଫଲଂ କର୍ମ ଚ ନିର୍ହେତୁ ନ କଶ୍ଚିତ୍ସଂପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-87-16 (68207) ଯଥା ରାଜା ଚ କର୍ତା ଚ ସ୍ଯାତାଂ କର୍ମଣି ଭାଗିନୌ। ସଂବେକ୍ଷ୍ଯ ତୁ ତଥା ରାଜ୍ଞା ପ୍ରଣେଯାଃ ସତତଂ କରାଃ॥ 12-87-17 (68208) ନୋଚ୍ଛିଦ୍ଯାହାତ୍ମନୋ ମୂଲଂ ପରେଷାଂ ଚାପି ତୃଷ୍ଣଯା। ଈହାଦ୍ବାରାଣି ସଂରୁଧ୍ଯ ରାଜା ସଂବୃତଦର୍ଶନଃ॥ 12-87-18 (68209) ପ୍ରଦ୍ବିଷନ୍ତି ପରିଖ୍ଯାତଂ ରାଜାନମତିଖାଦିନମ୍। ପ୍ରଦ୍ବିଷ୍ଟସ୍ଯ କୁତଃ ଶ୍ରେଯୋ ସଂବୃତୋ ଲଭତେ ଶ୍ରିଯମ୍॥ 12-87-19 (68210) ବତ୍ସୌପମ୍ଯେନ ଦୋଗ୍ଧବ୍ଯଂ ରାଷ୍ଟ୍ରମକ୍ଷୀଣବୁଦ୍ଧିନା। ଭୃତୋ ବତ୍ସୋ ଜାତବଲଃ ଷୀଡାଂ ସହତି ଭାରତ॥ 12-87-20 (68211) ନ କର୍ମ କୁରୁତେ ବତ୍ସୋ ଭୃଶଂ ଦୁଗ୍ଧୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ରାଷ୍ଟ୍ରମପ୍ଯାତିଦୁଗ୍ଧଂ ହି ନ କର୍ମ କୁରୁତେ ମହତ୍॥ 12-87-21 (68212) ଯୋ ରାଷ୍ଟ୍ରମନୁଗୃହ୍ଣାତି ପରିରକ୍ଷନ୍ସ୍ବଯଂ ନୃପଃ। ସଂଜାତମୁପଜୀବନ୍ସ ଲଭତେ ସୁମହତ୍ଫଲମ୍॥ 12-87-22 (68213) ଆପଦର୍ଥଂ ଚ ନିଚଯାତ୍ରାଜାନୋ ହି ଚିଚିନ୍ବତେ। ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଚ କୋଶଭୂତଂ ସ୍ଯାତ୍କୋଶୋ ବେଶ୍ମଗତସ୍ତଥା॥ 12-87-23 (68214) ପୌରଜାନପଦାନ୍ସର୍ବାନ୍ସଂଶ୍ରିତୋଷାଶ୍ରିତାଂସ୍ତଥା। ଯଥାଶକ୍ତ୍ଯନୁକମ୍ପେତ ସର୍ବାନ୍ସ୍ବଲ୍ପଧନାନପି॥ 12-87-24 (68215) ବାହ୍ଯଂ ଜନଂ ଭେଦଯିତ୍ବା ଭୋକ୍ତବ୍ଯୋ ମଧ୍ଯମଃ ସୁଖମ୍। ଏବଂ ନାସ୍ଯ ପ୍ରକୁପ୍ଯନ୍ତି ଜନାଃ ସୁଖିତଦୁଃ ଖିତାଃ॥ 12-87-25 (68216) ପ୍ରାମେବ ତୁ ଧନାଦାନମନୁଭାଷ୍ଯ ତତଃ ପୁନଃ। ସନ୍ନିପତ୍ଯ ସ୍ବବିଷଯେ ଭଯଂ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ପ୍ରଦର୍ଶଯେତ୍॥ 12-87-26 (68217) ଇଯମାପତ୍ସମୁତ୍ପନ୍ନା ପରଚକ୍ରଭଯଂ ମହତ୍। ଅପି ଚାନ୍ତାଯ କଲ୍ପନ୍ତେ ବେଣୋରିବ ଫଲାଗମାଃ॥ 12-87-27 (68218) ଅରଯୋ ମେ ସମୁତ୍ଥାଯ ବହୁଭିର୍ଦସ୍ଯୁଭିଃ ସହ। ଇଦମାତ୍ମବଧାଯୈବ ରାଷ୍ଟ୍ରମିଚ୍ଛନ୍ତି ବାଧିତୁମ୍। 12-87-28 (68219) ଅସ୍ଯାମାପଦି ଘୋରାଯାଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତେ ଦାରୁଣେ ଭଯେ। ପରିତ୍ରାଣାଯ ଭବତଃ ପ୍ରାର୍ଥଯିଷ୍ଯେ ଧନାନି ବଃ॥ 12-87-29 (68220) ପ୍ରତିଦାସ୍ଯେ ଚ ଭବତାଂ ସର୍ବଂ ଚାହଂ ଭଯକ୍ଷଯେ। ନାରଯଃ ପ୍ରତିଦାସ୍ଯନ୍ତି ଯଦ୍ଧରେଯୁର୍ବଲାଦିତଃ॥ 12-87-30 (68221) କଲତ୍ରମାଦିତଃ କୃତ୍ବା ସର୍ବଂ ବୋ ବିନଶେଦିତି। ଶରୀରପୁତ୍ରଦାରାର୍ଥମର୍ଥସଂଚଯ ଇଷ୍ଯତେ॥ 12-87-31 (68222) ନନ୍ଦାମି ବଃ ପ୍ରଭାବେଣ ପୁତ୍ରାଣାମିବ ଚୋଦଯେ। ଯଖାଶକ୍ତ୍ଯୁପଗୃହ୍ଣାମି ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯାପୀଡଯା ଚ ବଃ॥ 12-87-32 (68223) ଆପତ୍ସ୍ବେବ ନିବୋଢବ୍ଯଂ ଭବଦ୍ଭିଃ ସଂଗତୈରିହ। ନ ବଃ ପ୍ରିଯତରଂ କାର୍ଯଂ ଧନଂ କସ୍ଯାଂଚିଦାପଦି॥ 12-87-33 (68224) ଇତି ବାଚା ମଧୁରଯା ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣଯା ସୋପଚାରଯା। ସ୍ବରଶ୍ମୀନଭ୍ଯବସୃଜେଦ୍ଯୋଗମାଧାଯ କାଲବିତ୍॥ 12-87-34 (68225) ପ୍ରଚାରଂ ଭୃତ୍ଯଭରଣଂ ବ୍ଯଯଂ ସଂଗ୍ରାମତୋ ଭଯମ୍। ଯୋଗକ୍ଷେଣଂ ଚ ସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ଗୋମିନଃ କାରଯେତ୍କରମ୍॥ 12-87-35 (68226) ଉପେକ୍ଷିତା ହି ନଶ୍ଯେଯୁର୍ଗୋମିନୋଽରଣ୍ଯବାସିନଃ। ତସ୍ମାତ୍ତେଷୁ ବିଶେଷେଣ ମୃଦୁପୂର୍ବଂ ସମାଚରେତ୍॥ 12-87-36 (68227) ସାନ୍ତ୍ବନଂ ରକ୍ଷଣଂ ଦାନମବସ୍ଥା ଚାପ୍ଯଭୀକ୍ଷ୍ଣଶଃ। ଗୋମିନାଂ ପାର୍ଥ କର୍ତବ୍ଯଃ ସଂବିଭାଗଃ ପ୍ରିଯାଣି ଚ॥ 12-87-37 (68228) ଅଜସ୍ରମୁପଯୋକ୍ତବ୍ଯଂ ଫଲଂ ଗୋମିଷୁ ଭାରତ। ପ୍ରଭାବଯନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଚ ବ୍ଯବହାରଂ କୃଷିଂ ତଥା॥ 12-87-38 (68229) ତସ୍ମାଦ୍ଗୋମିଷୁ ଯତ୍ନେନ ପ୍ରୀତିଂ କୁର୍ଯାଦ୍ବିଚକ୍ଷଣଃ। ଦଯାବାନପ୍ରମତ୍ତଶ୍ଚ କରାନ୍ସଂପ୍ରଣଯନ୍ମୃଦୂନ୍॥ 12-87-39 (68230) ସର୍ବତ୍ର କ୍ଷେମଚରଣଂ ସୁଲଭଂ ନାମ ଗୋମିଷୁ। ନ ହ୍ଯତଃ ସଦୃଶଂ କିଂଚିଦ୍ଧନମସ୍ତି ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ॥ 12-87-40 (68231) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 87॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-87-3 ଦଶଗ୍ରାମ୍ଯାସ୍ତଥା ପରଃ। ଦ୍ବିଗୁଣାଯାଃ ଶତସ୍ଯୈବମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-87-13 କାରଯେତ୍ ଦାପଯେତ୍॥ 12-87-16 ଫଲଂ ଧାନ୍ଯଧନବୃଦ୍ଧ୍ଯାଦି। ବୃଦ୍ଧ୍ଯନୁରୂପଃ କରଃ କଲ୍ପ୍ଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-87-18 ଆତ୍ମନୋ ମୂଲଂ ରାଷ୍ଟ୍ରମ୍। ପରେଷାଂ ମୂଲଂ କୃଷ୍ଯାଦି। ଈହା ଲୋଭଃ॥ 12-87-19 ଅତିଖାଦିନଂ ବହୁଭକ୍ଷମ୍॥ 12-87-24 ସଂଶ୍ରିତାଃ ସାକ୍ଷାଦାଶ୍ରିତାଃ। ଉପାଶ୍ରିତାଃ ବ୍ଯବହିତାଃ॥ 12-87-25 ଆଟବୀକୋ ଦସ୍ଯୁସଙ୍ଘୋ ବାହ୍ଯଜନସ୍ତଂ ଯଯମୁପତିଷ୍ଠଧ୍ବମିତି ଭେଦଯିତ୍ବା ମଧ୍ଯମୋ ଗ୍ରାମୀଣଜନୋ ଭୋକ୍ତବ୍ଯସ୍ତତୋ ବହୁଲଂ ଧନମାଦଦ୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-87-26 ତତ୍ର ପ୍ରକାରମାହ ପ୍ରାଗିତି। ଚୋରନିଗ୍ରହାର୍ଥଂ କଟକବନ୍ଧଃ କର୍ତବ୍ଯସ୍ତଦର୍ଥଂ ଧନମପେକ୍ଷିତମିତି ପୂର୍ବମେବ ଆଭାଷ୍ଯ ସୂଚନାଂ କୃତ୍ବା ତତଃ ସନ୍ନିପତ୍ଯ ତେଷୁ ତେଷୁ ଗ୍ରାମେଷୁ ଗତ୍ବା ଭଯଂ ଦର୍ଶଯେତ୍॥ 12-87-33 ଆପତ୍ସ୍ବେବ ଚ ବୋଢବ୍ଯଂ ଭବଦ୍ଭିଃ ପୁଙ୍ଗବୈରିବେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-87-34 ସ୍ବରଶ୍ମୀନ୍ସ୍ବସ୍ଯ ରଶ୍ମିଭୂତାନ୍ ଅଧିକାରିଣଃ ପ୍ରଜାସୁ ଧନମୁଦ୍ଗୁହୀତୁଂ ଅଭ୍ଯବସୃଜେତ୍ପ୍ରେରଯେତ୍। ଯୋଗଂ ଧନଗ୍ରହଣୋପାଯମ୍॥ 12-87-35 ଗୋମିନଃ ବୈଶ୍ଯାନ୍। ସଂପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ସଂଦର୍ଶଯିତ୍ବା॥

12-88-0 (68232) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-88-0x (5572) ଯଦା ରାଜା ସମର୍ଥୋଽପି କୋଶାର୍ଥୀ ସ୍ଯାନ୍ମହାମତେ। କଥଂ ପ୍ରବର୍ତେତ କରସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-88-1 (68233) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-88-2x (5573) ଯଥାଦେଶଂ ଯଥାକାଲଂ ଯଥାବୁଦ୍ଧି ଯଥାବଲମ୍। ଅନୁଶିଷ୍ଯାତ୍ପ୍ରଜା ରାଜା ଧର୍ମାର୍ଥୀ ତଦ୍ଧିତେ ରତଃ॥ 12-88-2 (68234) ଯଥା ତାସାଂ ଚ ମନ୍ଯେତ ଶ୍ରେଯ ଆତ୍ମନ ଏବ ଚ। ତଥା ଧର୍ମାଣି ସର୍ବାଣି ରାଜା ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ବର୍ତଯେତ୍॥ 12-88-3 (68235) ମଧୁଦୋହଂ ଦୁହେଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଭ୍ରମରାନ୍ନ ପ୍ରପାତଯେତ୍। ବତ୍ସାପେକ୍ଷୀ ଦୁହେଚ୍ଚୈବ ସ୍ତନାଂଶ୍ଚ ନ ବିକୁଟ୍ଟଯେତ୍॥ 12-88-4 (68236) ଜଲୌକାବତ୍ପିବେଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ମୃଦୁନୈବ ନରାଧିପଃ। ବ୍ଯାଘ୍ରୀବ ଚ ହରେତ୍ପୁତ୍ରାନ୍ସଂଦଶେନ୍ନ ଚ ପୀଡଯେତ୍॥ 12-88-5 (68237) ଯଥା ଶଲ୍ଯକବାନାଖୁଃ ପଦଂ ଧୂନଯତେ ସଦା। ଅତୀକ୍ଷ୍ଣେନାଭ୍ଯୁପାଯେନ ତଥା ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ସମାପିବେତ୍॥ 12-88-6 (68238) ଅଲ୍ପେନାଲ୍ପେନ ଦେଯେନ ବର୍ଧମାନଂ ପ୍ରଦାପଯେତ୍। ତତୋ ଭୂଯସ୍ତତୋ ଭୂଯଃ କ୍ରମବୃଦ୍ଧିଂ ସମାଚରେତ୍॥ 12-88-7 (68239) ଦମଯନ୍ନିବ ଦମ୍ଯାନି ଶଶ୍ବଦ୍ଭାରଂ ବିବର୍ଧଯେତ୍। ମୃଦୁପୂର୍ବଂ ପ୍ରଯତ୍ନେନ ପାଶାନଭ୍ଯବହାରଯେତ୍॥ 12-88-8 (68240) ସକୃତ୍ପାଶାବକୀର୍ଣାସ୍ତେ ନ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ଦୁର୍ଦମାଃ। ଉଚିତେନୈବ ଭୋକ୍ତବ୍ଯାସ୍ତେ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତ୍ଯଯତ୍ନତଃ॥ 12-88-9 (68241) ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବସମାରମ୍ଭୋ ଦୁର୍ଲଭଃ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରତି। ଯଥା ମୁଖ୍ଯାନ୍ସାନ୍ତ୍ବଯିତ୍ବା ଭୋକ୍ତବ୍ଯା ଇତରେ ଜନାଃ॥ 12-88-10 (68242) ତତସ୍ତାନ୍ଭେଦଯିତ୍ବା ତୁ ପରସ୍ପରବିବକ୍ଷିତାନ୍। ଭୁଞ୍ଜୀତ ସାନ୍ତ୍ବଯଂଶ୍ଚୈବ ଯଥାସୁଖମଯତ୍ନତଃ॥ 12-88-11 (68243) ନ ଚାସ୍ଥାନେ ନ ଚାକାଲେ କରାଂସ୍ତେଭ୍ଯୋ ନିପାତଯେତ୍। ଆନୁପୂର୍ବ୍ଯେଣ ସାନ୍ତ୍ବେନ ଯଥାକାଲଂ ଯଥାବିଧି॥ 12-88-12 (68244) ଉପାଯାନ୍ପ୍ରବ୍ରବୀମ୍ଯେତାନ୍ନ ମେ ମାଯା ବିବକ୍ଷିତା। ଅନୁପାଯେନ ଦମଯନ୍ପ୍ରକୋପଯତି ବାଜିନଃ॥ 12-88-13 (68245) ପାନାଗାରନିବୋଶାଶ୍ଚ ବେଶ୍ଯାଃ ପ୍ରାପଣିକାସ୍ତଥା। କୁଶୀଲବାଃ ସକିତବା ଯେ ଚାନ୍ଯେ କେଚିଦୀଦୃଶାଃ॥ 12-88-14 (68246) ନିଯମ୍ଯାଃ ସର୍ବ ଏବୈତେ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯୋପଘାତକାଃ। ଏତେ ରାଷ୍ଟ୍ରେଽଭିତିଷ୍ଠନ୍ତୋ ବାଧନ୍ତେ ଭଦ୍ରିକାଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-88-15 (68247) ନ କେନଚିଦ୍ଯାଚିତବ୍ଯଃ କଶ୍ଚିତ୍କିଂଚିଦନାପଦି। ଇତି ବ୍ଯବସ୍ଥା ଭୂତାନାଂ ପୁରସ୍ତାନ୍ମନୁନା କୃତା॥ 12-88-16 (68248) ସର୍ବେ ତଥାଽନୁଜୀବେଯୁର୍ନ କୁର୍ଯୁଃ କର୍ମ ଚେଦିହ। ସର୍ବ ଏବ ଇମେ ଲୋକା ନ ଭବେଯୁରସଂଶଯମ୍॥ 12-88-17 (68249) ପ୍ରଭୁର୍ନିଯମନେ ରାଜା ଯ ଏତାନ୍ନ ନିଯଚ୍ଛତି। ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସ ତସ୍ଯ ପାପସ୍ଯ ଚତୁର୍ଭାଗମିତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-88-18 (68250) ଭୋକ୍ତା ତସ୍ଯ ତୁ ପାପସ୍ଯ ସୁକୃତସ୍ଯ ଯଥାତଥା। ନିଯନ୍ତବ୍ଯାଃ ସଦା ରାଜ୍ଞା ପାପା ଯେ ସ୍ଯୁର୍ନରାଧିପ॥ 12-88-19 (68251) କୃତପାପସ୍ତ୍ବସୌ ରାଜା ଯ ଏତାନ୍ନ ନିଯଚ୍ଛତି। ତଥା କୃତସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ଚତୁର୍ଭାଗମୁପାଶ୍ନୁତେ। 12-88-20 (68252) ସ୍ଥାନାନ୍ଯେତାନି ସଂଯମ୍ଯ ପ୍ରସଙ୍ଗୋ ଭୂତିନାଶନଃ। କାମେ ପ୍ରସକ୍ତଃ ପୁରୁଷଃ କିମକାର୍ଯଂ ବିବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-88-21 (68253) ମଦ୍ଯମାଂସପରସ୍ବାନି ତଥା ଦାରଧନାନି ଚ। ଆହରେଦ୍ରାଗବଶଗସ୍ତଥା ଶାସ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରଦର୍ଶଯେତ୍॥ 12-88-22 (68254) ଆପଦ୍ଯେବ ତୁ ଯାଚନ୍ତେ ଯେଷାଂ ନାସ୍ତି ପରିଗ୍ରହଃ। ଦାତବ୍ଯଂ ଧର୍ମତସ୍ତେଭ୍ଯସ୍ତ୍ବନୁକ୍ରୋଶାଦ୍ଭଯାନ୍ନ ତୁ॥ 12-88-23 (68255) ମା ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ଯାଚନକା ଭବେଯୁର୍ମା ଚ ଦସ୍ଯବଃ। ଉପାଦାତାର ଏବୈତେ ନୈତେ ଭୂତସ୍ଯ ଭାବକାଃ॥ 12-88-24 (68256) ଯେ ଭୂତାନ୍ଯନୁଗୃହ୍ଣନ୍ତି ବର୍ଧଯନ୍ତି ଚ ଯେ ପ୍ରଜାଃ। ତେତେ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ବର୍ତନ୍ତାଂ ମା ଭୂତାନାଂ ପ୍ରବାଧକାଃ॥ 12-88-25 (68257) ଦଣ୍ଡ୍ଯାସ୍ତେ ଚ ମହାରାଜ ଧନାଦାନପ୍ରଯୋଜକାଃ। ପ୍ରଯୋଗଂ କାରଯେଥାସ୍ତେ ଯଥା ଦଦ୍ଯୁଃ କରାଂସ୍ତଥା॥ 12-88-26 (68258) କୃଷିଗୋରକ୍ଷ୍ଯବାଣିଜ୍ଯଂ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯତ୍କିଂଚିଦୀଦୃଶମ୍। ପୁରୁଷୈଃ କାରଯେତ୍କର୍ମ ବହୁଭିଃ କର୍ମଭେଦତଃ॥ 12-88-27 (68259) ନରଶ୍ଚେତ୍କୃଷିଗୋରକ୍ଷ୍ଯଂ ବାଣିଜ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯନୁଷ୍ଠିତଃ। ସଂଶଯଂ ଲଭତେ କିଂଚିତ୍ତେନ ରାଜା ବିଗର୍ହ୍ଯତେ॥ 12-88-28 (68260) ଧନିନଃ ପୂଜଯେନ୍ନିତ୍ଯଂ ପାନାଚ୍ଛାଦନଭୋଜନୈଃ। ବକ୍ତବ୍ଯାଶ୍ଚାନୁଗୃହ୍ଣୀଧ୍ବଂ ପ୍ରଜାଃ ସହ ମଯେତି ବୈ॥ 12-88-29 (68261) ଅଙ୍ଗମେତନ୍ମହଦ୍ରାଜ୍ଯେ ଧନିନୋ ନାମ ଭାରତ। କକୁଦଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଧନସ୍ଥୋ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-88-30 (68262) ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଶୂରୋ ଧନସ୍ଥଶ୍ଚ ସ୍ବାମୀ ଧାର୍ମିକ ଏବ ଚ। ତପସ୍ବୀ ସତ୍ଯବାଦୀ ଚ ବୁଦ୍ଧିମାଂଶ୍ଚାପି ରକ୍ଷତି॥ 12-88-31 (68263) ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବେଷୁ ଭୂତେଷୁ ପ୍ରୀତିମାନ୍ଭବ ପାର୍ଥିବ। ସତ୍ଯମାର୍ଜବମକ୍ରୋଧମାନୃଶଂସ୍ଯଂ ଚ ପାଲଯ॥ 12-88-32 (68264) ଏବଂ ଦଣ୍ଡଂ ଚ କୋଶଂ ଚ ମିତ୍ରଂ ଭୂମିଂ ଚ ଲପ୍ସ୍ଯସି। ସତ୍ଯାର୍ଜବପରୋ ରାଜନ୍ମିତ୍ରକୋଶବଲାନ୍ବିତଃ॥ ॥ 12-88-33 (68265) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 88॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-88-4 ଭ୍ରମରା ଇବ ପାଦପମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-88-6 ଶଲ୍ଯକବାଂସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣତୁଣ୍ଡ ଆଖୁବିଶେଷଃ। ସହି ନିଦ୍ରିତସ୍ଯ ମନୁଷ୍ଯସ୍ଯ ପାଦତଲସ୍ଥଂ ମାଂସମତୀକ୍ଷ୍ଣେନୈବୋପାଯେନ ଭକ୍ଷଯତି। ଯଥା ବିଲେଖକଃ କର୍ଣମାଖୁଃ ପାଦତ୍ବଚଂ ଯଥେତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-88-8 ଦମ୍ଯାନି ବତ୍ସତରକୁଲାନି ଯଥା କ୍ରମେଣ ଦମଯେତଦ୍ବତ୍ପ୍ରଜା ଅପୀତ୍ଯାହ ଦମଯନ୍ନିବେତି। ଅଭ୍ଯବ ହାରଯେଦ୍ବାହଯେତ୍॥ 12-88-9 ସକୃତ୍ସଦ୍ଯଃ ପାଶାବକୀର୍ଣାଃ ସନ୍ତୋ ନଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ମରିଷ୍ଯନ୍ତି। ଯତୋ ଦୁର୍ଦମା ଅଥ ଉଚିତେନ କ୍ରମେଣ ତେ ଭୋକ୍ତବ୍ଯା ଦମ୍ଯାଃ ପ୍ରଜାଶ୍ଚ। ଅସତ୍ପାଶାବକୀର୍ଣାସ୍ତେ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତୀହ ଦୁର୍ମଦାଃ। ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-88-10 ପୁରୁଷଂ ପ୍ରତୀତ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରତିପୁରୁଷମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-88-11 ତତୋ ମୁଖ୍ଯଦ୍ବାରା ତାନିତରାନ୍ ବିବକ୍ଷିତାନ୍ବୋଦୁମିଷ୍ଟାନ୍। ତତସ୍ତାନ୍ଭୋଜଯିତ୍ବାତ ପରସ୍ପରବିବର୍ଜିତାନ୍। ଇତି ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-88-14 ମଦ୍ଯଶାଲାଃ ସଂଦେଶହରାଃ କୁଟ୍ଟନ୍ଯଃ। କୁତ୍ସିତେନ ଶୀଲେନ ବାନ୍ତି ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଧର୍ମଂ ହିଂସନ୍ତି ବା କୁଶୀଲ ବା ବିଟାଃ। କିତମା ଦ୍ଯୂତକାରାଶ୍ଚ ନି ଗ୍ରାହ୍ଯା ଇତ୍ଯାହ ପାନେତି॥ 12-88-15 ଭଦ୍ରିକାଃ କଲ୍ଯାଣଃ॥ 12-88-16 ଯାଚିତବ୍ଯଃ ଦତ୍ତମୃଣଂ କରଂ ବେତି ଶେଷଃ॥ 12-88-17 ଅନୁଜାବେଯୁରନୁସରେଯୁଃ। ଅନ୍ଯଥା ଦୋଷମାହ ନେତି॥ 12-88-20 ତଥା ତଥାଭୂତଃ ନିଯଚ୍ଛନ୍ନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-88-21 ସ୍ଥାନାନି ମଦ୍ଯାଦୀନାମ୍॥ 12-88-22 ଶାସ୍ତ୍ରମାଜ୍ଞାଂ ପ୍ରଦର୍ଶଯେତ୍ପ୍ରବର୍ତଯେତ୍॥ 12-88-28 ସଂଶଯଂ ଚୋରେଭ୍ଯୋ ରାଜକୀଯେଭ୍ଯୋ ବା ଭଯାତ୍॥

12-89-0 (68266) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-89-0x (5574) ବନସ୍ପତୀଭକ୍ଷ୍ଯଫଲାନ୍ନ ଚ୍ଛିନ୍ଦ୍ଯୁର୍ବିଷଯେ ତବ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ମୂଲଫଲଂ ଧର୍ମମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 12-89-1 (68267) ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋଽତିରିକ୍ତଂ ଚ ଭୁଞ୍ଜୀରନ୍ନିତରେ ଜନାଃ। ନ ବ୍ରାହ୍ମଣୋପରୋଧେନ ହରେଦନ୍ଯଃ କଥଂଚନ॥ 12-89-2 (68268) ବିପ୍ରଶ୍ଚେତ୍ତ୍ଯାଗମାତିଷ୍ଠେଦାଖ୍ଯାଯା ବୃତ୍ତିକର୍ଶିତଃ। ପରିକଲ୍ଯାସ୍ଯ ବୃତ୍ତିଃ ସ୍ଯାତ୍ସଦାରସ୍ଯ ନରାଧିପ॥ 12-89-3 (68269) ସ ଚେନ୍ନୋପନିବର୍ତେତ ବାଚ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସଂସଦି। କସ୍ମିନ୍ନିଦାନୀଂ ମର୍ଯାଦାମଯଂ ଲୋକଃ କରିଷ୍ଯତି॥ 12-89-4 (68270) ଅସଂଶଯଂ ନିବର୍ତେତ ନ ଚେତ୍ତ୍ଯକ୍ଷ୍ଯତ୍ଯତଃ ପରମ୍। ପୂର୍ବଂ ପରୋକ୍ଷଂ ବକ୍ତବ୍ଯମେତତ୍କୌନ୍ତେଯ ଶାଶ୍ବତମ୍॥ 12-89-5 (68271) ଆହୁରେତଜ୍ଜନା ବ୍ରହ୍ମନ୍ନ ଚୈତଚ୍ଛ୍ରଦ୍ଦଧାମ୍ଯହମ୍। ନିମନ୍ତ୍ର୍ଯଶ୍ଚ ଭବେଦ୍ଭୋଗୈରବୃତ୍ତ୍ଯା ଚ ତଦା ଚରେତ୍॥ 12-89-6 (68272) କୃଷିଗୋରକ୍ଷ୍ଯବାଣିଜ୍ଯଂ ଲୋକାନାମିହ ଜୀବନମ୍। ଊର୍ଧ୍ବଂ ଚୈବ ତ୍ରଯୀ ବିଦ୍ଯା ସା ଭୂତାନ୍ଭାବଯତ୍ଯୁତ॥ 12-89-7 (68273) ତସ୍ଯାଂ ପ୍ରପତମାନାଯାଂ ଯେ ସ୍ଯୁସ୍ତତ୍ପରିପନ୍ଥିନଃ। ଦସ୍ଯବସ୍ତଦ୍ବଧାଯେହ ବ୍ରହ୍ମା କ୍ଷତ୍ରମଥାସୃଜତ୍॥ 12-89-8 (68274) ଶତ୍ରୂଞ୍ଜଯ ପ୍ରଜା ରକ୍ଷ ଯଜସ୍ବ କ୍ରତୁଭିର୍ନୃପ। ଯୁଧ୍ଯସ୍ବ ସମରେ ବୀରୋ ଭୂତ୍ବା କୌରବନନ୍ଦନ॥ 12-89-9 (68275) ସଂରକ୍ଷ୍ଯାନ୍ରକ୍ଷତେ ରାଜା ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମଃ। ଯେ କେଚିତ୍ତାନ୍ନ ରକ୍ଷନ୍ତି ତୈରର୍ଥୋ ନାସ୍ତି କଶ୍ଚନ॥ 12-89-10 (68276) ସଦୈବ ରାଜ୍ଞା ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ସର୍ବଲୋକାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ତସ୍ଯାଦ୍ଧେତୋର୍ହି ଭୁଞ୍ଜୀତ ମନୁଷ୍ଯାନେବ ମାନବଃ॥ 12-89-11 (68277) ଆନ୍ତରେଭ୍ଯଃ ପରାନ୍ରକ୍ଷନ୍ପରେଭ୍ଯଃ ପୁନରାନ୍ତରାନ୍। ପରାନ୍ପରେଭ୍ଯଃ ସ୍ବାନ୍ଖେଭ୍ଯଃ ସର୍ବାନ୍ପାଲଯ ନିତ୍ଯଦା॥ 12-89-12 (68278) ଆତ୍ମାନଂ ସର୍ବତୋ ରକ୍ଷନ୍ରାଜନ୍ରକ୍ଷସ୍ବ ମେଦିନୀମ୍। ଆତ୍ମମୂଲମିଦଂ ସର୍ବମାହୁର୍ବୈ ବିଦୁଷୋ ଜନାଃ॥ 12-89-13 (68279) କିଂ ଛିଦ୍ରଂ କୋନୁ ସଙ୍ଗୋ ମେ କିଂବାଽସ୍ତ୍ଯବିନିପାତିତମ୍। କୁତୋ ମାମାଶ୍ରଯେଦ୍ଦୋଷ ଇତି ନିତ୍ଯଂ ବିଚିନ୍ତଯେତ୍॥ 12-89-14 (68280) ଅତୀତଦିବସେ ବୃତ୍ତଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ନ ବା ପୁନଃ। ଗୁପ୍ତୈଶ୍ଚାରୈରନୁମତୈଃ ପୃଥିବୀମନୁସାରଯେତ୍॥ 12-89-15 (68281) ଜାନୀତ ଯଦି ମେ ବୃତ୍ତଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ନ ବା ପୁନଃ। କଚ୍ଚିଦ୍ରୋଚେଜ୍ଜନପଦେ କଚ୍ଚିଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରେ ଚ ମେ ବଶଃ॥ 12-89-16 (68282) ଧର୍ମଜ୍ଞାନାଂ ଧୃତିମତାଂ ସଂଗ୍ରାମେଷ୍ବପଲାଯିନାମ୍। ରାଷ୍ଟ୍ରେ ତୁ ଯେଽନୁଜୀବନ୍ତି ଯେ ତୁ ରାଜ୍ଞୋଽନୁଜୀବିନଃ॥ 12-89-17 (68283) ଅମାତ୍ଯାନାଂ ଚ ସର୍ବେଷାଂ ମଧ୍ଯସ୍ଥାନାଂ ଚ ସର୍ବଶଃ। ଯେ ଚ ତ୍ବାଽଭିପ୍ରଶଂସେଯୁର୍ନିନ୍ଦେଯୁରଥବା ପୁନଃ॥ 12-89-18 (68284) ସର୍ବାନ୍ସୁପରିଣୀତାଂସ୍ତାନ୍କାରଯେଥା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଏକାନ୍ତେନ ହି ସର୍ବେଷାଂ ନ ଶକ୍ଯଂ ତାତ ରୋଚିତୁମ୍। ମିତ୍ରାମିତ୍ରମଥୋ ମଧ୍ଯଂ ସର୍ବଭୂତେଷୁ ଭାରତ॥ 12-89-19 (68285) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-89-20x (5575) ତୁଲ୍ଯବାହୁବଲାନାଂ ଚ ତୁଲ୍ଯାନାଂ ଚ ଗୁଣୈରପି। କଥଂ ସ୍ଯାଦଧିକଃ କଶ୍ଚିତ୍ସ ଚ ଭୁଞ୍ଜୀତ ମାନବାନ୍॥ 12-89-20 (68286) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-89-21x (5576) ଯଚ୍ଚରା ହ୍ଯଚରାନଦ୍ଯୁରଦଂଷ୍ଟ୍ରାନ୍ଦଂଷ୍ଟ୍ରିଣସ୍ତଥା। ଆଶୀବିଷା ଇବ କ୍ରୁଦ୍ଧା ଭୁଜଙ୍ଗାନ୍ଭୁଜଗା ଇବ॥ 12-89-21 (68287) ଏତେଭ୍ଯଶ୍ଚାପ୍ରମତ୍ତଃ ସ୍ଯାତ୍ସଦା ଶତ୍ରୋର୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଭାରୁଣ୍ଡସଦୃଶା ହ୍ଯେତେ ନିପତନ୍ତି ପ୍ରମାଦତଃ॥ 12-89-22 (68288) କଚ୍ଚିତ୍ତେ ବଣିଜୋ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ନୋଦ୍ବିଜନ୍ତି କରାର୍ଦିତାଃ। କ୍ରୀଣନ୍ତୋ ବହୁନାଽଲ୍ପେନ କାନ୍ତାରକୃତବିଶ୍ରମାଃ॥ 12-89-23 (68289) କଚ୍ଚିତ୍କୃଷିକରା ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ନ ଜହତ୍ଯତିପୀଡିତାଃ। ଯେ ବହନ୍ତି ଧୁରଂ ରାଜ୍ଞାଂ ତେ ଭରନ୍ତୀତରାନପି॥ 12-89-24 (68290) `ଆଲସ୍ଯେନ ହୃତଃ ପାଦଃ ପାଦଃ ପାଷଣ଼୍ଡମାଶ୍ରିତଃ। ରାଜାନଂ ସେବତେ ପାଦଃ ପାଦଃ କୃଷିମୁପାଶ୍ରିତଃ॥ 12-89-25 (68291) ଏକପାଦଂ ତ୍ରଯଃ ପାଦା ଭକ୍ଷଯନ୍ତି ଦିନେଦିନେ। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବପ୍ରଯତ୍ନେନ ପାଦଂ ରକ୍ଷ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ' 12-89-26 (68292) ଇତୋ ଦତ୍ତେନ ଜୀବନ୍ତି ଦେବାଃ ପିତୃଗଣାସ୍ତଥା। ମାନୁଷୋରଗରକ୍ଷାଂସି ବଯାଂସି ପଶବସ୍ତଥା॥ 12-89-27 (68293) ଏଷା ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ରାଜ୍ଞାଂ ଗୁପ୍ତିଶ୍ଚ ଭାରତ। ପ୍ରୋକ୍ତୋଦ୍ଦିଶ୍ଯୈତମେବାର୍ଥଂ ଭୂଯୋ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ପା--ବ॥ ॥ 12-89-28 (68294) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 89॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-89-1 ମୂଲଫଲଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସ୍ବମିତି ଧର୍ମମାହୁରତୋ ନ ଚ୍ଛିନ୍ଦ୍ଯୁଃ॥ 12-89-3 ତ୍ଯାଗଂ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ॥ 12-89-6 ଭୋଗାର୍ଥୀ ଚେଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ତ୍ଯଜତି ତଦା ଭୋଗୈରପି ନିମନ୍ତ୍ର୍ଯଃ। ଅବୃତ୍ତ୍ଯା ଚେତଦାବୃତ୍ତ୍ଯାପି ନିମନ୍ତ୍ର୍ଯ ଇତ୍ଯାହ ଆହୁରିତି॥ 12-89-7 ଊର୍ଧ୍ବଂ ସ୍ବର୍ଗମ୍॥ 12-89-11 ଲୋକାତ୍ ଲୋକହିତାର୍ଥଂ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯମ୍। ଭଯୁଧ୍ଯାଂଖାରାନିତି ଚାର୍ଥଃ॥ 12-89-13 ବିଦୁଷୋ ବିଦ୍ବାଂସଃ॥ 12-89-14 ରାଜ୍ଞୋ ବ୍ଯସଗୀତ୍ଯେତି ଶେଷଃ॥ 12-89-19 ସୁପରିଣୀତାନ୍ ସତ୍କୃତାନ୍ 12-89-21 ଅଲବାନେପ ଦୁର୍ବଲଂ ଭୁଜ୍ଜୀତ ତୁଲ୍ଯାତ୍ତୁ ଆତ୍ମାନଂ ରକ୍ଷେଚ୍ଛଲେନ ଚ ତଂ ଭୁଜ୍ଜୀତେତ୍ଯୁତ୍ତରମାହ ଯଦି ଆଦିନା॥ 12-89-22 ଭାରୁଣ୍ଡଃ ଗୃଧ୍ରଃ॥

12-90-0 (68295) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-90-0x (5577) ଆନଙ୍ଗିରାଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାନୁଚଧ୍ଯୋ ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତମଃ। ମାନ୍ଧାତ୍ରେ ଯୌବନାଶ୍ଚାଯ ପ୍ରୀତିମାନଭ୍ଯଭାଷତ॥ 12-90-1 (68296) ସ ଯଥାଽନୁଶଶାସୈଜମୁଚଧ୍ଯୋ ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତମଃ। ତତ୍ତେଽହଂ ସଂପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ନିଖିଲେନ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-90-2 (68297) ଉଚଥ୍ଯ ଉବାଚ। 12-90-3x (5578) ଧର୍ମାମ ରାଜା ଭବତି ନ କାମକରଣାଯ ତୁ। ମାନ୍ଯାତରଭିଜାନୀହି ରାଜା ଲୋକସ୍ଯ ରକ୍ଷିତା॥ 12-90-3 (68298) ରାଜା ଚରତି ଚେଦ୍ଧର୍ମଂ ଦେବତ୍ବାଯୈବ କଲ୍ପତେ। ସ ଚେଦଧର୍ମଂ ଚରତି ନରକାଯୈବ ଗଚ୍ଛତି॥ 12-90-4 (68299) ଧର୍ମେ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଭୂତାନି ଧର୍ମୋ ରାଜନି ତିଷ୍ଠାତି। ତଂ ରାଜା ସାଧୁ ଯଃ ଶାସ୍ତି ସ ରାଜା ଶ୍ରିଯମଶ୍ନୁତେ॥ 12-90-5 (68300) ରାଜାପରାଧାନ୍ମାନ୍ଧାତର୍ଲକ୍ଷ୍ମୀବାନ୍ପାପ ଉଚ୍ଯତେ। ଦେବାଶ୍ଚ ଗର୍ହାଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଧର୍ମୋ ନାସ୍ତୀତି ଚୋଚ୍ଯତେ॥ 12-90-6 (68301) ଅଧର୍ମେ ବର୍ତମାନାନାମର୍ଥସିଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଦୃଶ୍ଯତେ। ତଦେବ ମଙ୍ଗଲଂ ଲୋକଃ ସର୍ବଃ ସମନୁବର୍ତତେ॥ 12-90-7 (68302) ଉଚ୍ଛିଦ୍ଯତେ ଧର୍ମବୃତ୍ତମଧର୍ମୋ ବର୍ତତେ ମହାନ୍। ଭଯମାହୁର୍ଦିବାରାତ୍ରଂ ଯଦା ପାପା ନ ବାର୍ଯତେ॥ 12-90-8 (68303) ଇଦଂ ମମ ଇଦଂ ନେତି ସାଧୂନାଂ ତାତ ଧର୍ମତଃ। ନ ବୈ ବ୍ଯବସ୍ଥା ଭବତି ଯଦା ପାପୋ ନ ବାର୍ଯତେ॥ 12-90-9 (68304) ନୈବ ଭାର୍ଯା ନ ପଶବୋ ନ କ୍ଷେତ୍ରଂ ନ ନିବେଶନମ୍। ସଂଦୃଶ୍ଯେତ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ଯଦା ପାପବଲଂ ଭବେତ୍॥ 12-90-10 (68305) ଦେବାଃ ପୂଜାଂ ନ ଜାନନ୍ତି ନ ସ୍ବଧାଂ ପିତରସ୍ତଦା। ନ ପୂଜ୍ଯନ୍ତେ ହ୍ଯତିଥଯୋ ଯଦା ପାପୋ ନ ବାର୍ଯତେ॥ 12-90-11 (68306) ନ ବେଦାନଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ବ୍ରତବନ୍ତୋ ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ନ ଯଜ୍ଞାଂସ୍ତନ୍ବତେ ବିପ୍ରା ଯଦା ପାପୋ ନ ବାର୍ଯତେ॥ 12-90-12 (68307) ବଧ୍ଯାନାମିବ ସତ୍ବାନାଂ ମନୋ ଭବତି ବିହ୍ବଲମ୍। ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ମହାରାଜ ଯଦା ପାପୋ ନ ବାର୍ଯତେ॥ 12-90-13 (68308) ଉଭୌ ଲୋକାବଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ରାଜାନମସୃଜଂସ୍ତଥା। ମୁନଯୋଽଥ ମହଦ୍ଭୂତମଯଂ ଧର୍ମୋ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-90-14 (68309) ଯସ୍ମିନ୍ଧର୍ମୋ ବିରାଜେତ ତଂ ରାଜାନଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ। ଯସ୍ମିନ୍ବିଲୀଯତେ ଧର୍ମସ୍ତଂ ଦେବା ବୃଷଲଂ ବିଦୁଃ॥ 12-90-15 (68310) ବୃଷୋ ହି ଭଗବାନ୍ଧର୍ମୋ ଯସ୍ତସ୍ଯ କୁରୁତେ ଲଯମ୍। ବୃଷଲଂ ତଂ ବୀବଦୁର୍ଦେବାସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମଂ ନ ଲୋପଯେତ୍॥ 12-90-16 (68311) ଧର୍ମେ ବର୍ଧତି ବର୍ଧନ୍ତି ସର୍ବଭୂତାନି ସର୍ବଦା। ତସ୍ମିନ୍ହ୍ରସତି ହୀଯନ୍ତେ ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମଂ ବିବର୍ଧଯେତ୍॥ 12-90-17 (68312) ଧନାନି ସ୍ପୌତି ଧର୍ମୋ ହି ଧାରଣାଦ୍ବେତି ନିଶ୍ଚଯଃ। ମାନବାନ ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ସ ସୀମାନ୍ତକରଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-90-18 (68313) ପ୍ରଭବାର୍ଥଂମହି ଭୂତାନାଂ ଧର୍ମଃ ସୃଷ୍ଟଃ ସ୍ବଯଂଭୁବା। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରବର୍ଧଯେଦ୍ଧର୍ମଂ ପ୍ରଜାନୁଗ୍ରହକାରଣାତ୍॥ 12-90-19 (68314) ତସ୍ମାଦ୍ଧି ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ଧର୍ମଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠତରଃ ସ୍ମୃତଃ। ସ ରାଜାଯଃ ପ୍ରଜାଃ ଶାସ୍ତି ସାଧୁକୃତ୍ପୁରୁଷର୍ଷଭ॥ 12-90-20 (68315) କାମକ୍ରୋଧାବନାଦୃତ୍ଯ ଧର୍ମମେବାନୁପାଲଯେତ୍। ଧର୍ମଃ ଶ୍ରେଯସ୍କରତମୋ ରାଜ୍ଞାଂ ଭରତସତ୍ତମ॥ 12-90-21 (68316) ଧର୍ମସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଯୋନିସ୍ତସ୍ମାତ୍ତାନ୍ପୂଜଯେତ୍ସଦା। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଚ ମାନ୍ଧାତଃ କୁର୍ଯାତ୍କାମାନମତ୍ସରୀ॥ 12-90-22 (68317) ତେଷାଂ ହ୍ଯକାମକରଣାଦ୍ରାଜ୍ଞଃ ସଂଜାଯତେ ଭଯମ୍। ମିତ୍ରାଣି ନ ଚ ବର୍ଧନ୍ତେ ତଥାଽମିତ୍ରୀଭବନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-90-23 (68318) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସଦାସୂଯନ୍ବାଲ୍ଯାଦ୍ବୈରୋଚନିର୍ବଲିଃ। ଅଥାସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରୀରପାକ୍ରାମଦ୍ଯାଽସ୍ମିନ୍ନାସୀତ୍ପ୍ରତାପିନୀ॥ 12-90-24 (68319) ତତସ୍ତସ୍ମାଦପାକ୍ରମ୍ଯ ସାଽଗଚ୍ଛତ୍ପାକଶାସନମ୍। ଅଥ ସୋଽନ୍ବତପତ୍ପଶ୍ଚାଚ୍ଛ୍ରିଯଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୁରଂଦରେ॥ 12-90-25 (68320) ଏତତ୍ଫଲମସୂଯାଯା ଅଭିମାନସ୍ଯ ଚାଭିଭୋ। ତସ୍ମାଦ୍ବୁଧ୍ଯସ୍ବ ମାନ୍ଧାତର୍ମା ତ୍ବାଂ ଜହ୍ଯାତ୍ପ୍ରତାପିନୀ॥ 12-90-26 (68321) ଦର୍ପୋନାମ ଶ୍ରିଯଃ ପୁତ୍ରୋ ଜଜ୍ଞେଽଧର୍ମାଦିତି ଶ୍ରୁତିଃ। ତେନ ଦେବାସୁରା ରାଜନ୍ନୀତାଃ ସୁବହବୋଽବ୍ଯଯମ୍॥ 12-90-27 (68322) ରାଜର୍ଷଯଶ୍ଚ ବହବସ୍ତଥା ବୁଧ୍ଯସ୍ବ ପାର୍ଥିବ। ରାଜା ଭବତି ତଂ ଜିତ୍ବା ଦାସସ୍ତେନ ପରାଜିତଃ॥ 12-90-28 (68323) ସ ଯଥା ଦର୍ପସହିତମଧର୍ମଂ ନାନୁସେବତେ। ତଥା ବର୍ତସ୍ବ ମାନ୍ଧାତଶ୍ଚିରଂ ଚେତ୍ସ୍ଥାତୁମିଚ୍ଛସି॥ 12-90-29 (68324) ମତ୍ତାତ୍ପ୍ରମତ୍ତାତ୍ପୌଗଣ୍ଡାଦୁନ୍ମତ୍ତାଚ୍ଚ ବିଶେଷତଃ। ନିନ୍ଦିତାଚ୍ଚାସଦାଚାରାଦ୍ଦୁର୍ହୃଦାଂ ଚାପି ସେବନାତ୍॥ 12-90-30 (68325) ନିଗୃହୀତାଦମାତ୍ଯାଚ୍ଚ ସ୍ତ୍ରୀଭ୍ଯଶ୍ଚୈବ ବିଶେଷତଃ। ପର୍ବତାଦ୍ବିଷମାଦ୍ଦୁର୍ଗାଦ୍ଧସ୍ତିନୋଽଶ୍ବାତ୍ସରୀସୃପାତ୍॥ 12-90-31 (68326) ଏତେଭ୍ଯୋଽନିତ୍ଯଯୁକ୍ତଃ ସ୍ଯାନ୍ନକ୍ତଂ ଚର୍ଯାଂ ଚ ବର୍ଜଯେତ୍। ଅତ୍ଯାଶାଂ ଚାଭିମାନଂ ଚ ଦମ୍ଭଂ କ୍ରୋଧଂ ଚ ବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-90-32 (68327) ଅବିଜ୍ଞାତାସୁ ଚ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ କ୍ଲୀବାସୁ ସ୍ବୈରିଣୀଷୁ ଚ। ପରଭାର୍ଯାସୁ କନ୍ଯାସୁ ନାଚରେନ୍ମୈଥୁନଂ ନୃପ॥ 12-90-33 (68328) କୁଲେଷୁ ପାପରକ୍ଷାଂସି ଜାଯନ୍ତେ ବର୍ଣସଂକରାତ୍। ଅପୁମାଂସୋଽଙ୍ଗହୀନାଶ୍ଚ ସ୍ଥୂଲଜିହ୍ବା ବିଚେତସଃ॥ 12-90-34 (68329) ଏତେ ଚାନ୍ଯେ ଚ ଜାଯନ୍ତେ ଯଦା ରାଜା ପ୍ରମାଦ୍ଯତି। ତସ୍ମାଦ୍ରାଜ୍ଞା ବିଶେଷେଣଂ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ପ୍ରଜାହିତେ॥ 12-90-35 (68330) କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ପ୍ରମତ୍ତସ୍ଯ ଦୋଷଃ ସଂଜାଯତେ ମହାନ୍। ଅଧର୍ମାଃ ସଂପ୍ରବର୍ଧନ୍ତେ ପ୍ରଜାସଂକରକାରକାଃ॥ 12-90-36 (68331) ଅଶୀତେ ବିଦ୍ଯତେ ଶୀତଂ ଶୀତେ ଶୀତଂ ନ ବିଦ୍ଯତେ। ଅବୃଷ୍ଟିରତିବୃଷ୍ଟିଶ୍ଚ ବ୍ଯାଧିଶ୍ଚାପ୍ଯାବିଶେତ୍ପ୍ରଜାଃ॥ 12-90-37 (68332) ନକ୍ଷତ୍ରାଣ୍ଯୁପତିଷ୍ଠନ୍ତି ଗ୍ରହା ଘୋରାସ୍ତଥାଗତେ। ଉତ୍ପାତାଶ୍ଚାତ୍ର ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ବହବୋ ରାଜନାଶନାଃ॥ 12-90-38 (68333) ଅରକ୍ଷିତାତ୍ମା ଯୋ ରାଜା ପ୍ରଜାଶ୍ଚାପି ନ ରକ୍ଷତି। ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ତସ୍ଯ କ୍ଷୀଯନ୍ତେ ତତଃ ସୋଽନୁ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-90-39 (68334) ଦ୍ବାବାଦଦାତେ ହ୍ଯେକସ୍ଯ ଦ୍ବଯୋଃ ସୁବହବୋଽପରେ। କୁମାର୍ଯଃ ସଂପ୍ରଲୁପ୍ଯନ୍ତେ ତଦାହୁର୍ନୃପଦୂଷଣମ୍॥ 12-90-40 (68335) ମମୈତଦିତି ନୈତଚ୍ଚ ମନୁଷ୍ଯେଷ୍ବବତିଷ୍ଠତି। ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଧର୍ମଂ ଯଦା ରାଜା ପ୍ରମାଦମନୁତିଷ୍ଠିତ॥ ॥ 12-90-41 (68336) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 90॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-90-1 ଅଙ୍ଗିରାଃ ଆଙ୍ଗିରସାଃ॥ 12-90-12 ନ ଭାର୍ଯାମଧିଗଚ୍ଛନ୍ତୀତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-90-15 ଧର୍ମୋ ଧର୍ମପାଲଃ॥ 12-90-16 କୁରୁତେ ହ୍ଯଲମିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଅଲଂ ବାରଣମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ତେନ ବୃଷଂ ଲୁନାତି ଚ୍ଛିନତ୍ତୀତି ବୃଷଲ ଇତି ଯୋଗୋ ଦର୍ଶିତଃ॥ 12-90-18 ଧର୍ମପଦସ୍ଯ ଦ୍ବେଧା ବ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିମାହ ଧନାନୀତି। ଧାରଣାଦ୍ବା ଧର୍ମଃ। ସୀମାନ୍ତକରଃ ଯାବତ୍ପାପଂ ତାବଦ୍ଯାତନାକର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-90-28 ତଂ ଦର୍ପମ୍॥ 12-90-30 ପୌଗଣ୍ଡାଦ୍ବାଲକାଦଜ୍ଞାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। କଦମ୍ଯାଶାଦୁଦାବର୍ତାଦ୍ଦୁର୍ହୃଦାଂ ଚାପୀତି ଟ. ପାଠଃ॥ 12-90-32 ଅନିତ୍ଯଯୁକ୍ତଃ ସ୍ଯାତ୍ ନିତ୍ଯମଯୁକ୍ତଃ ସ୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଏକଚର୍ଯାଂ ଚ ବର୍ଜଯେଦିତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-90-34 ଅପୁମାଂସଃ କ୍ଲୀବାଃ। ସ୍ଥୂଲଜିହ୍ବା ମୂକାଃ॥ 12-90-38 ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଧୂମକେତ୍ବାଦଯଃ॥ 12-90-40 ଏକସ୍ଯ ଧନଂ ଦ୍ବାବାଦଦାତେ ଆଚ୍ଛିଦ୍ଯ ଗୃହ୍ଣୀତଃ॥

12-91-0 (68337) ଉଚଥ୍ଯ ଉବାଚ। 12-91-0x (5579) କାଲବର୍ଷୀ ଚ ପର୍ଜନ୍ଯୋ ଧର୍ମଚାରୀ ଚ ପାର୍ଥିବଃ। ସଂପଦ୍ଯଦେଷା ଭବତି ସା ବିଭର୍ତି ସୁଖଂ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-91-1 (68338) ଯୋ ନ ଜାନାତି ନିର୍ହର୍ତୁଂ ବସ୍ତ୍ରାଣାଂ ରଜକୋ ମଲମ୍। ରତ୍ନାନି ବା ଶୋଧଯିତୁଂ ଯଥା ନାସ୍ତି ତଥୈବ ସଃ॥ 12-91-2 (68339) ଏବମେତଦ୍ଦ୍ବିଜେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ବିଶାଂ ତଥା। ଶୂଦ୍ରଶ୍ଚତୁର୍ଥୋ ବର୍ଣାନାଂ ନାନାକର୍ମସ୍ବବସ୍ଥିତଃ॥ 12-91-3 (68340) କର୍ମ ଶୂଦ୍ରେ କୃଷିର୍ବୈଶ୍ଯେ ଦଣ୍ଡନୀତିଶ୍ଚ ରାଜନି। ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ତପୋ ମନ୍ତ୍ରାଃ ସତ୍ଯଂ ଚାପି ଦ୍ବିଜାତିଷୁ॥ 12-91-4 (68341) ତେଷାଂ ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବେଦ ପାତ୍ରାଣାମିବ ଶୋଧନମ୍। ଶୀଲଦୋଷାନ୍ବିନିର୍ହର୍ତୁଂ ସ ପିତା ସ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 12-91-5 (68342) କୃତଂ ତ୍ରେତା ଦ୍ବାପରଶ୍ଚ କଲିଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ରାଜବୃତ୍ତାନି ସର୍ବାଣି ରାଜୈବ ଯୁଗମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-91-6 (68343) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ତଥା ବେଦାଶ୍ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯମେବ ଚ। ସର୍ବମେତତ୍ପ୍ରମୁହ୍ଯେତ ଯଦା ରାଜା ପ୍ରମାଦ୍ଯତି॥ 12-91-7 (68344) ଅଗ୍ନିତ୍ରେତା ତ୍ରଯୀ ବିଦ୍ଯା ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ସହଦକ୍ଷିଣାଃ। ସର୍ବ ଏବ ପ୍ରମୁହ୍ଯନ୍ତେ ଯଦା ରାଜା ପ୍ରମାଦ୍ଯତି॥ 12-91-8 (68345) ରାଜୈବ କର୍ତା ଭୂତାନାଂ ରାଜୈବ ଚ ବିନାଶକଃ। ଧର୍ମାତ୍ମା ଯଃ ସ କର୍ତା ସ୍ଯାଦଧର୍ମାତ୍ମା ବିନାଶକଃ॥ 12-91-9 (68346) ରାଜ୍ଞୋ ଭାର୍ଯାଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ବାନ୍ଧବାଃ ସୁହୃଦସ୍ତଥା। ସମେତ୍ଯ ସର୍ବେ ଶୋଚନ୍ତି ଯଦା ରାଜା ପ୍ରମାଦ୍ଯତି॥ 12-91-10 (68347) ହସ୍ତିନୋଽଶ୍ବାଶ୍ଚ ଗାବଶ୍ଚାପ୍ଯୁଷ୍ଟ୍ରାଶ୍ବତରଗର୍ଦଭାଃ। ଅଧର୍ମବୃତ୍ତେ ନୃପତୌ ସର୍ବେ ସୀଦନ୍ତି ଜନ୍ତବଃ॥ 12-91-11 (68348) [ଦୁର୍ବଲାର୍ଥଂ ବଲଂ ସୃଷ୍ଟଂ ଧାତ୍ରା ମାନ୍ଧାତରୁଚ୍ଯତେ। ଅବଲଂ ତୁ ମହଦ୍ଭୂତଂ ଯସ୍ମିନ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-91-12 (68349) ଯଶ୍ଚ ଭୂତଂ ସଂଭଜତେ ଯେ ଚ ଭୂତାସ୍ତଦନ୍ବଯାଃ। ଅଧର୍ମସ୍ଥେ ହି ନୃପତୌ ସର୍ବେ ଶୋଚନ୍ତି ପାର୍ଥିବ॥] 12-91-13 (68350) ଦୁର୍ବଲସ୍ଯ ଚ ଯଚ୍ଚକ୍ଷୁର୍ମୁନେରାଶୀବିଷସ୍ଯ ଚ। ଅବିଷହ୍ଯତମଂ ମନ୍ଯେ ମା ସ୍ମ ଦୁର୍ବଲମାସଦଃ॥ 12-91-14 (68351) ଦୁର୍ବଲାଂସ୍ତାତ ମନ୍ଯେଥା ନିତ୍ଯମେବାବିମାନି ତାନ୍। ମା ତ୍ବାଂ ଦୁର୍ବଲଚକ୍ଷୂଂଷି ପ୍ରଦହେଯୁଃ ସବାନ୍ଧବମ୍॥ 12-91-15 (68352) ନ ହି ଦୁର୍ବଲଦଗ୍ଧସ୍ଯ କୁଲେ କିଂଚିତ୍ପ୍ରରୋହତି। ଆମୂଲଂ ନିର୍ଦହନ୍ତ୍ଯେବ ମା ସ୍ମ ଦୁର୍ବଲମାସଦ॥ 12-91-16 (68353) ଅବଲଂ ବୈ ବଲାଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ଯଚ୍ଚାତିବଲବଦ୍ବଲମ୍। ବଲସ୍ଯାବଲଦଗ୍ଧସ୍ଯ ନ କିଂଚିତବଶିଷ୍ଯତେ॥ 12-91-17 (68354) ବିମାନିତୋ ହତଃ କ୍ଲିଷ୍ଟସ୍ତ୍ରାତାରଂ ଚେନ୍ନ ବିନ୍ଦନ୍ତେ। ଅମାନୁଷକୃତସ୍ତତ୍ର ଦଣ୍ଡୋ ହନ୍ତି ନରାଧିପମ୍॥ 12-91-18 (68355) ମା ସ୍ମ ତାତ ବଲସ୍ଥସ୍ତ୍ବଂ ଭୁଞ୍ଜୀଥା ଦୁର୍ବଲଂ ଜନମ୍। ମା ତ୍ବାଂ ଦୁର୍ବଲଚକ୍ଷୂଂଷି ଦହନ୍ତ୍ବଗ୍ନିରିବାଶଯମ୍॥ 12-91-19 (68356) ଯାନି ମିଥ୍ଯାଭିଶସ୍ତାନାଂ ପତନ୍ତ୍ଯଶ୍ରୂଣି ରୋଦତାମ୍। ତାନି ପୁତ୍ରାନ୍ପଶୂନ୍ଘ୍ନନ୍ତି ତେଷାଂ ମିଥ୍ଯାଭିଶଂସିନାଂ॥ 12-91-20 (68357) ଯଦି ନାତ୍ମନି ପୁତ୍ରେଷୁ ନ ଚେତ୍ପୌତ୍ରେଷୁ ନପ୍ନୃଷୁ। ନ ହି ପାପଂ କୃତଂ କର୍ମ ସଦ୍ଯଃ ଫଲତି ଗୌରିବ॥ 12-91-21 (68358) ଯତ୍ରାବଲୋ ବଧ୍ଯମାନସ୍ତ୍ରାତାରଂ ନାଧିଗଚ୍ଛତି। ମହାନ୍ଦୈବକୃତସ୍ତତ୍ର ଦଣ୍ଡଃ ପତତି ଦାରୁଣଃ॥ 12-91-22 (68359) ଯୁକ୍ତା ଯଦା ଜାନପଦା ଭିକ୍ଷନ୍ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଇବ। ଅଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ଭିକ୍ଷୁରୂପେଣ ରାଜାନଂ ଘ୍ନନ୍ତି ତାଦୃଶାଃ॥ 12-91-23 (68360) ରାଜ୍ଞୋ ଯଦା ଜନପଦେ ବହବୋ ରାଜପୂରୁଷାଃ। ଅନଯେନୋପବର୍ତନ୍ତେ ତଦ୍ରାଜ୍ଞଃ କିଲ୍ବିଷଂ ମହତ୍॥ 12-91-24 (68361) ଯଦା ଯୁକ୍ତ୍ଯା ନଯେଦର୍ଥାନ୍କାମାଦର୍ଥବଶେନ ବା। କୃପଣଂ ଯାଚମାନାନାଂ ତଦ୍ରାଜ୍ଞୋ ବୈଶସଂ ମହତ୍॥ 12-91-25 (68362) ମହାନ୍ବୃକ୍ଷୋ ଜାଯତେ ବର୍ଧତେ ଚ ତଂ ଚୈବ ଭୂତାନି ସମାଶ୍ରଯନ୍ତି। ଯଦା ବୃକ୍ଷଶ୍ଛିଦ୍ଯତେ ଦହ୍ଯତେ ଚ ତଦାଶ୍ରଯା ଅନିକେତା ଭବନ୍ତି॥ 12-91-26 (68363) ଯଦା ରାଷ୍ଟ୍ରେ ଧର୍ମମଗ୍ର୍ଯଂ ଚରନ୍ତି ସଂସ୍କାରଂ କା ରାଜଗୁଣଂ ବ୍ରୁବାଣାଃ। ତୈଶ୍ଚାଧର୍ମଶ୍ଚରିତୋ ଧର୍ମମୋହା ତ୍ତୂପ ଜହ୍ଯାତ୍ସୁକୃତଂ ଦୁଷ୍କୃତଂ ଚ॥ 12-91-27 (68364) ଯତ୍ର ପାପା ଜ୍ଞାଯମାନାଶ୍ଚରନ୍ତି ସଭାଂ କଲିର୍ବିନ୍ଦତେ ତତ୍ର ରାଜ୍ଞଃ। ଯତ୍ର ରାଜା ଶାସ୍ତି ନରାନ୍ନ ଶକ୍ତ୍ଯା ନ ତଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ବର୍ଧତେ ଭୂମିପସ୍ଯ॥ 12-91-28 (68365) ଯଶ୍ଚାମାତ୍ଯାନ୍ମାନଯିତ୍ବା ଯଥା ହି ମନ୍ତ୍ରେ ଚ ଯୁଦ୍ଧେ ଚ ନୃପୋଽନୁଯୁଞ୍ଜ୍ଯାତ୍। ବିବର୍ଧତେ ତସ୍ଯ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ନୃପସ୍ଯ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ମହୀଂ ଚାପ୍ଯଖିଲାଂ ଚିରାଯ॥ 12-91-29 (68366) ଅତ୍ରାପି ସୁକୃତଂ କର୍ମ ବାଚଂ ଚୈବ ସୁଭାଷିତାମ୍। ସମୀକ୍ଷ୍ଯ ପୂଜଯନ୍ରାଜା ଧର୍ମଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ଯନୁତ୍ତମମ୍॥ 12-91-30 (68367) ସଂବିଭଜ୍ଯ ଯଦା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନଚାନ୍ଯାନବମନ୍ଯତେ। ନିହନ୍ତି ବଲିନଂ ଦୃପ୍ତଂ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-31 (68368) ତ୍ରାଯତେ ହି ଯଦା ସର୍ବଂ ବାଚା କାଯେନ କର୍ମଣା। ପୁତ୍ରସ୍ଯାପି ନ ମୃଷ୍ଯେଚ୍ଚ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-32 (68369) ସଂବିଭଜ୍ଯ ଯଦା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନୃପତିର୍ଦୁର୍ବଲାନ୍ନରାନ୍। ତଦା ଭବନ୍ତି ବଲିନଃ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-33 (68370) ଯଦା ରକ୍ଷତି ରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ଯଦା ଦସ୍ଯୂନପୋହତି। ଯଦା ଜଯତି ସଂଗ୍ରାମେ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-34 (68371) ପାପମାଚରତୋ ଯତ୍ର କର୍ମଣା ବ୍ଯାହୃତେନ ବା। ପ୍ରିଯସ୍ଯାପି ନ ମୃଷ୍ଯେତ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-35 (68372) ଯଦା ସାରଣିକାନ୍ରାଜା ପୁତ୍ରବତ୍ପରିରକ୍ଷତି। ଭିନତ୍ତି ନ ଚ ମର୍ଯାଦାଂ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-36 (68373) ଯଦାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈର୍ଯଜ୍ଞୈର୍ଯଜତେ ଶ୍ରଦ୍ଧଯାଽନ୍ବିତଃ। କାମଦ୍ବେଷାବନାଦୃତ୍ଯ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-37 (68374) କୃପଣାନାଥବୃଦ୍ଧାନାଂ ଯଦାଽଶ୍ରୁ ପରିମାର୍ଜତି। ହର୍ଷଂ ସଂଜନଯନ୍ନୄଣାଂ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-38 (68375) ବିବର୍ଧଯତି ମିତ୍ରାଣି ତଥାଽରୀଂଶ୍ଚାପି କର୍ଷତି। ସଂପୂଜଯତି ସାଧୂଂଶ୍ଚ ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-39 (68376) ସତ୍ଯଂ ପାଲଯତି ପ୍ରୀତ୍ଯା ନିତ୍ଯଂ ଭୂମିଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ପୂଜଯେଦତିଥୀନ୍ଭୃତ୍ଯାନ୍ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-40 (68377) ନିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହୌ ଚୋଭୌ ଯତ୍ର ସ୍ଯାତାଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତୌ। ଅସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକେ ପରେ ଚୈବ ରାଜା ସ ପ୍ରାପ୍ନୁତେ ଫଲମ୍॥ 12-91-41 (68378) ଯମୋ ରାଜା ଧାର୍ମିକାଣାଂ ମାନ୍ଧାତଃ ପରମେଶ୍ବରଃ। ସଂଯଚ୍ଛନ୍ଯମବତ୍ପ୍ରାଣାନସଂଯଚ୍ଛଂସ୍ତୁ ପାବକଃ॥ 12-91-42 (68379) ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯାନ୍ସତ୍କୃତ୍ଯାନବମତ୍ଯ ଚ। ଯଦା ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରଗୃହ୍ଣାତି ସ ରାଜ୍ଞୋ ଧର୍ମ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-91-43 (68380) ଯମୋ ଯଚ୍ଛତି ଭୂତାନି ସର୍ବାଣ୍ଯେବାବିଶେଷତଃ। ତଥା ରାଜ୍ଞାଽନୁକର୍ତବ୍ଯଂ ଯନ୍ତବ୍ଯା ବିଧିବତ୍ପ୍ରଜାଃ॥ 12-91-44 (68381) ସହସ୍ରାକ୍ଷେଣ ରାଜା ହି ସର୍ବଥୈବୋପମୀଯତେ। ସ ପଶ୍ଯତି ଚ ଯଂ ଧର୍ମ ସ ଧର୍ମଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭ॥ 12-91-45 (68382) ଅପ୍ରମାଦେନ ଶିକ୍ଷେଥାଃ କ୍ଷମାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ଧୃତିଂ ମତିମ୍। ଭୂତାନାଂ ତତ୍ତ୍ବଜିଜ୍ଞାସା ସାଧ୍ବସାଧୁ ଚ ସର୍ବଦା॥ 12-91-46 (68383) ସଂଗ୍ରହଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଦାନଂ ଚ ମଧୁରା ଚ ବାକ୍। ପୌରଜାନପଦାଶ୍ଚୈବ ଗୋପ୍ତବ୍ଯାଃ ସ୍ବପ୍ରଜା ଯଥା॥ 12-91-47 (68384) ନ ଜାତ୍ବଦକ୍ଷୋ ନୃପତିଃ ପ୍ରଜାଃ ଶକ୍ନୋତି ରକ୍ଷିତୁମ୍। ଭାରୋ ହି ସୁମହାଂସ୍ତାତ ରାଜ୍ଯଂ ନାମ ସୁଦୁର୍ବହମ୍॥ 12-91-48 (68385) ତଦ୍ଦଣ୍ଡବିନ୍ନୃପଃ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଶୂରଃ ଶକ୍ନୋତି ରକ୍ଷିତୁମ୍। ନ ହି ଶକ୍ଯମଦଣ୍ଡେନ କ୍ଲୀବେନାବୁଦ୍ଧିନାଽପି ବା॥ 12-91-49 (68386) ଅଭିରୂପୈଃ କୁଲେ ଜାତୈର୍ଦକ୍ଷୈର୍ଭକ୍ତୈର୍ବହୁଶ୍ରୁତୈଃ। ସର୍ବଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ପରୀକ୍ଷେଥାସ୍ତାପସାଶ୍ରମିଣାମପି॥ 12-91-50 (68387) ଅତସ୍ତ୍ବଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଧର୍ମଂ ବେତ୍ସ୍ଯସି ବୈ ପରମ୍। ସ୍ବଦେଶେ ପରଦେଶେ ବା ନ ତେ ଧର୍ମୋ ବିନଙ୍କ୍ଷ୍ଯତି॥ 12-91-51 (68388) ଧର୍ମେଚାର୍ଥେ ଚ କାମେ ଚ ଧର୍ମ ଏବୋତ୍ତରୋ ଭବେତ୍। ଅସ୍ମିଂଲ୍ଲୋକେ ପରେ ଚୈବ ଧର୍ମାତ୍ମା ସୁଖମେଧତେ॥ 12-91-52 (68389) ତ୍ଯଜନ୍ତି ଦାରାନ୍ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ମନୁଷ୍ଯାଃ ପରିପୂଜିତାଃ। ସଂଗ୍ରହଶ୍ଚୈବ ଭୂତାନାଂ ଦାନଂ ଚ ମଧୁରା ଚ ବାକ୍॥ 12-91-53 (68390) ଅପ୍ରମାଦଶ୍ଚ ଶୌଚଂ ଚ ରାଜ୍ଞୋ ଭୂତିକରଂ ମହତ୍। ଏତେଭ୍ଯଶ୍ଚୈବ ମାନ୍ଧାତଃ ସତତଂ ମା ପ୍ରମାଦିଥାଃ॥ 12-91-54 (68391) ଅପ୍ରମତ୍ତୋ ଭବେଦ୍ରାଜା ଛିଦ୍ରଦର୍ଶୀ ପରାତ୍ମନୋଃ। ନାସ୍ଯ ଚ୍ଛିଦ୍ରଂ ପରଃ ପଶ୍ଯେଚ୍ଛିଦ୍ରେଷୁ ପରମନ୍ବିଯାତ୍॥ 12-91-55 (68392) ଏତଦ୍ବୄତ୍ତଂ ବାସବସ୍ଯ ଯମସ୍ଯ ବରୁଣସ୍ଯ ଚ। ରାଜର୍ଷୀଣାଂ ଚ ସର୍ବେଷାଂ ତତ୍ତ୍ବମପ୍ଯନୁପାଲଯ॥ 12-91-56 (68393) ତତ୍କୁରୁଷ୍ବ ମହାରାଜ ବୃତ୍ତଂ ରାଜର୍ଷିସେବିତମ୍। ଆତିଷ୍ଠ ଦିବ୍ଯଂ ପନ୍ଥାନମହ୍ନାଯ ପୁରୁଷର୍ଷଭ॥ 12-91-57 (68394) ଧର୍ମବୃତ୍ତଂ ହି ରାଜାନଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ ଭାରତ। ଦେବର୍ଷିପିତୃଗନ୍ଧର୍ବାଃ କୀର୍ତଯନ୍ତି ମହୌଜସଃ॥ 12-91-58 (68395) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-91-59x (5580) ସ ଏବମୁକ୍ତୋ ମାନ୍ଧାତା ତେନୋଚଥ୍ଯେନ ଭାରତ। କୃତବାନବିଶଙ୍କଶ୍ଚ ଏକଃ ପ୍ରାପ ଚ ମେଦିନୀମ୍॥ 12-91-59 (68396) ଭବାନପି ତଥା ସମ୍ଯଙ୍ଭାନ୍ଧାତେବ ମହୀପତେ। ଧର୍ମଂ କୃତ୍ବା ମହୀଂ ରକ୍ଷ ସ୍ବର୍ଗେ ସ୍ଥାନମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ ॥ 12-91-60 (68397) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 91॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-91-3 ଦ୍ବିଜାଦୀନାଂ ମଧ୍ଯେ ଯଃ କଶ୍ଚିନ୍ଛୂଦ୍ରୋ ବା ନାନାକର୍ମସ୍ବବସ୍ଥିତଃ ସ୍ବକର୍ମଚ୍ଯୁତୋ ମୂଢଃ ଏବଂ ରଜକତୁଲ୍ଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-91-8 ଅଗ୍ନିତ୍ରେତା ବହ୍ନିତ୍ରଯମ୍॥ 12-91-12 ଅବଲସ୍ଯ ପାଲନାନ୍ମହତ୍ପୁଣ୍ଯମପାଲନାଚ୍ଚ ମହତ୍ପାପମିତ୍ଯର୍ଥଃ। 12-91-13 ଭୂତଂ ଦୁର୍ବଲଂ ସଂଭଜତେଽନ୍ନାଦିନା ସେବତେ। ତଦନ୍ବଯାଃ ଦାତୃସଂବନ୍ଧିନଃ॥ 12-91-21 ଯଦି ଆତ୍ମନି ଫଲଂ ପାପ ନ ଫଲତି ତର୍ହି ପୁତ୍ରାଦିଷୁ ଫଲତି ନତୁ ସଦ୍ଯଃ ଫଲତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-91-22 ମୋହାଦ୍ଦୈବକୃତ ଇତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-91-25 ନଯେତ୍ ଅପହରେତ୍॥ 12-91-27 ମହାନିତି ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୁକ୍ତ୍ବା ଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତିକମାହ ଯଦେତି। ଯଦା ଧର୍ମଂ ଚରତି ତଦା ରାଜା ବର୍ଧତ ଇତି ଭାବଃ। ଦୁଷ୍କୃତଂ ଚାପଯାତୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ରାଜପୁତ୍ରଂ ବ୍ରୁବାଣା ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-91-28 ଯଦା ରାଜ୍ରା ଶାସ୍ତି ନରାନଶିଷ୍ଟାଂସ୍ତଦା ରାଜ୍ଯଂ ବର୍ଧତେ ଭୂମିପସ୍ଯେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-91-31 ନାମାତ୍ଯାନବମନ୍ଯତ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-91-33 ସଂବିଭଜ୍ଯ ଯଦା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନୃପତିର୍ଯଦି ପାର୍ଥିବ। ଦୁର୍ବଲାନାଂ ବଲଂ ଚୈବେତି ଟ. ଡ.ଛ. ପାଠଃ॥ 12-91-36 ସାରଣିକାନ୍ ପ୍ରସାରିଣୀପ୍ରଧାନାନ୍ବଣିଜଃ॥ 12-91-42 ଧାର୍ମିକାଣଂ ପରମେଶ୍ବରୋଽନୁଗ୍ରାହକଃ। ପ୍ରାଣାନ୍ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ସଂଯଚ୍ଛନ୍ଭବେତ୍। ଅନିଯଚ୍ଛଂସ୍ତୁ ପାବକଃ ସ୍ବାଶ୍ରଯଦାହୀ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-91-50 ଅମିରୂପୈରମାତ୍ଯୈଃ ସହେତି ଶେଷଃ॥ 12-91-54 ପ୍ରମାଦିଥାଃ ପ୍ରମାଦ୍ଯେଷାଃ॥

12-92-0 (68398) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-92-0x (5581) କଥଂ ଧର୍ମେ ସ୍ଥାତୁମିଚ୍ଛନ୍ରାଜା ବର୍ତେତ ଭାରତ। ପୃଚ୍ଛାମି ତ୍ବାଂ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-92-1 (68399) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-92-2x (5582) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଗୀତଂ ଦୃଷ୍ଟାର୍ଥତତ୍ତ୍ବେନ ବାମଦେବେନ ଧୀମତା॥ 12-92-2 (68400) ରାଜା ବସୁମନା ନାମ କୌସଲ୍ଯୋ ବଲବାଞ୍ଶୁଚିଃ। ମହର୍ଷି ପରିପପ୍ରଚ୍ଛ ବାମଦେବଂ ତପସ୍ବିନମ୍॥ 12-92-3 (68401) ଧର୍ମାର୍ଥସହିତୈର୍ବାକ୍ଯୈର୍ଭଗବନ୍ନନୁଶାଧି ମାମ୍। ଯେନ ବୃତ୍ତେନ ବୈ ତିଷ୍ଠନ୍ନ ଚ୍ଯବେଯଂ ସ୍ବଧର୍ମତଃ॥ 12-92-4 (68402) ତମବ୍ରବୀଦ୍ଧାମଦେବସ୍ତେଜସ୍ବୀ ତପତାଂ ବରଃ। ହେମବର୍ଣଂ ସୁଖାସୀନଂ ଯଯାତିମିବ ନାହୁଷମ୍॥ 12-92-5 (68403) ବାମଦେବ ଉବାଚ। 12-92-6x (5583) ଧର୍ମମେବାନୁବର୍ତସ୍ବ ନ ଧର୍ମାଦ୍ବିଦ୍ଯତେ ପରମ୍। ଧର୍ମେ ସ୍ଥିତା ହି ରାଜାନୋ ଜଯନ୍ତି ପୃଥିବୀମିନାମ୍॥ 12-92-6 (68404) ଅର୍ଥସିଦ୍ଧେଃ ପରଂ ଧର୍ମଂ ମନ୍ଯତେ ଯୋ ମହୀପତିଃ। ବୃଦ୍ଧ୍ଯାଂ ଚ କୁରୁତେ ବୃଦ୍ଧିଂ ସ ଧର୍ମେଣ ବିରାଜତେ॥ 12-92-7 (68405) ଅଧର୍ମଦର୍ଶୀ ଯୋ ରାଜା ବଲାଦେବ ପ୍ରବର୍ତତେ। କ୍ଷିପ୍ରମେବାପଯାତୋଽସ୍ମାଦୁଭୌ ପ୍ରଥମମଧ୍ଯମୌ॥ 12-92-8 (68406) ଅସତ୍ପାପିଷ୍ଠସଚିବୋ ବଧ୍ଯୋ ଲୋକସ୍ଯ ଧର୍ମହା। ସହୈବ ପରିବାରେଣ କ୍ଷିପ୍ରମେବାବସୀଦତି॥ 12-92-9 (68407) ଅର୍ଥାନାମନନୁଷ୍ଠାତା କାମଚାରୀ ବିକତ୍ଥନଃ। ଅପି ସର୍ବାଂ ମହୀଂ ଲବ୍ଧ୍ବା କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-92-10 (68408) ଅଥାଦଦାନଃ କଲ୍ଯାଣମନସୂଯୁର୍ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ବର୍ଧତେ ମତିମାନ୍ରାଜା ସ୍ରୋତୋଭିରିବ ସାଗରଃ॥ 12-92-11 (68409) ନ ପୂର୍ଣୋଽସ୍ମୀତି ମନ୍ଯେତ ଧର୍ମତଃ କାମତୋଽର୍ଥତଃ। ବୁଦ୍ଧିତୋ ମନ୍ତ୍ରତଶ୍ଚାପି ସତତଂ ବସୁଧାଧିପ॥ 12-92-12 (68410) ଏତେଷ୍ବେବ ହି ସର୍ବେଷୁ ଲୋକଯାତ୍ରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା। ଏତାନି ଶୃଣ୍ବଁଲ୍ଲଭତେ ଯଶଃ କୀର୍ତି ଶ୍ରିଯଂ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-92-13 (68411) ଏବଂ ଯୋ ଧର୍ମସଂରମ୍ଭୀ ଧର୍ମାର୍ଥପରିଚିନ୍ତକଃ। ଅର୍ଥାନ୍ପରୀକ୍ଷ୍ଯାରଭତେ ସ ଧ୍ରୁବଂ ମହଦଶ୍ନୁତେ॥ 12-92-14 (68412) ଅଦାତା ହ୍ଯନଭିସ୍ନେହୋ ଦଣ଼୍ଡେନାବର୍ତଯନ୍ପ୍ରଜାଃ। ସାହସପ୍ରକୃତୀ ରାଜା କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-92-15 (68413) ଅଥ ପାପଂ କୃତଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ନ ଚ ପଶ୍ଯତ୍ଯବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ଅକୀର୍ତ୍ଯାଽଭିସମାଯୁକ୍ତୋ ଭୂଯୋ ନରକମଶ୍ନୁତେ॥ 12-92-16 (68414) ତତୋ ନ ଯାଚିତୁର୍ଦାତୁଃ ଶୁକ୍ଲସ୍ଯ ରସବେଦିନଃ। ବ୍ଯସନଂ ସ୍ବମିବୋତ୍ପନ୍ନଂ ବିଜିଘାଂସନ୍ତି ମାନବାଃ॥ 12-92-17 (68415) ଯସ୍ଯ ନାସ୍ତି ଗୁରୁର୍ଧର୍ମେ ନ ଚାନ୍ଯାନପି ପୃଚ୍ଛତି। ସୁଖତନ୍ତ୍ରୋଽର୍ଥଲାଭେଷୁ ନ ଚିରଂ ସୁଖମଶ୍ନୁତେ॥ 12-92-18 (68416) ଗୁରୁପ୍ରଧାନୋ ଧର୍ମେଷୁ ସ୍ବଯମର୍ଥାନବେକ୍ଷିତା। ଧର୍ମପ୍ରଧାନୋ ଲାଭେଷୁ ସ ଚିରଂ ସୁଖମଶ୍ନୁତେ॥ ॥ 12-92-19 (68417) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବମି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 92॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-92-8 ଉଭୌ ଧର୍ମାର୍ଥୌ॥ 12-92-9 ଅସନ୍ତୋ ଦୁଷ୍ଟାଃ॥ 12-92-13 ଏତେଷୁ ଧର୍ମାଦିଷୁ॥

12-93-0 (68418) ବାମଦେବ ଉବାଚ। 12-93-0x (5584) ଯତ୍ରାଧର୍ମଂ ପ୍ରଣଯତେ ଦୁର୍ବଲେ ବଲବତ୍ତରଃ। ତାଂ ବୃତ୍ତିମୁପଜୀବନ୍ତି ଯେ ଭବନ୍ତି ତଦନ୍ବଯାଃ॥ 12-93-1 (68419) ରାଜାନମନୁବର୍ତନ୍ତେ ତଂ ପାପାଭିପ୍ରବର୍ତକମ୍। ଅବିନୀତମନୁଷ୍ଯଂ ତତ୍କ୍ଷିପ୍ରଂ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-93-2 (68420) ଯଦ୍ବୄତ୍ତମୁପଜୀବନ୍ତି ପ୍ରକୃତିସ୍ଥସ୍ଯ ମାନବାଃ। ତଦେବ ବିଷମସ୍ଥସ୍ଯ ସ୍ବଜନୋଽପି ନ ମୃଷ୍ଯତେ॥ 12-93-3 (68421) ସାହସପ୍ରବୃତ୍ତେ ର୍ଯତ୍ର କିଂଚିଦୁଲ୍ବଣମାଚରେତ୍। ଅଶାସ୍ତ୍ରଲକ୍ଷଣୋ ରାଜା କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-93-4 (68422) ସଦ୍ବୄତ୍ତାଚରିତାଂ ବୃତ୍ତିଂ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ନାନୁବର୍ତତେ। ଜିତାନାମଜିତାନାଂ ଚ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାଦପୈତି ସଃ॥ 12-93-5 (68423) ଦ୍ବିଷନ୍ତଂ କୃତକଲ୍ଯାଣଂ ଗୃହୀତ୍ବା ନୃପତିଂ ରଣେ। ଯୋ ନ ନଯତେ ଦ୍ବେଷାତ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାଦପୈତି ସଃ॥ 12-93-6 (68424) ଶକ୍ତଃ ଆତ୍ସୁସୁଖୋ ରାଜା କୁର୍ଯାତ୍ତାରଣମାପଦି। ପ୍ରିଯୋ ଅତି ଭୂତାନାଂ ନ ଚ ବିଭ୍ରଶ୍ଯତେ ଶ୍ରିଯଃ॥ 12-93-7 (68425) ଅପ୍ରିଯଂ ଯସ୍ଯ କୁର୍ବୀତ ଭୂଯସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରିଯଂ ଚରେତ୍। ଅଚିରେଣ ପ୍ରିଯଃ ସ ସ୍ଯାଦ୍ଯୋଽପ୍ରିଯେ ପ୍ରିଯମାଚରେତ୍॥ 12-93-8 (68426) ମୃଷାବାଦଂ ପରିହରେତ୍କୁର୍ଯାତ୍ପ୍ରିଯମଯାଚିତଃ। ନ କାମାନ୍ନ ଚ ସଂରମ୍ଭାନ୍ନ ଦ୍ବେଷାଦ୍ଧର୍ମମୁତ୍ସୃଜେତ୍॥ 12-93-9 (68427) `ଅମାଯଯୈବ ବର୍ତେତ ନ ଚ ସତ୍ଯଂ ତ୍ଯଜେଦ୍ବୁଧଃ। ଦମଂ ଧର୍ମଂ ଚ ଶୀଲଂ ଚ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମଂ ପ୍ରଜାହିତମ୍॥' 12-93-10 (68428) ନାପତ୍ରପେତ ପ୍ରଶ୍ନେଷୁ ନାଭିଭାବିଗିରଂ ସୃଜେତ୍। ନ ତ୍ବରେତ ନ ଚାସୂଯେତ୍ତଥା ସଂଗୃହ୍ଯତେ ପରଃ॥ 12-93-11 (68429) ପ୍ରିଯେ ନାତିଭୃଶଂ ହୃଷ୍ଯେଦପ୍ରିଯେ ନ ଚ ସଂଜ୍ବରେତ୍। ନ ତପ୍ଯେଦର୍ଥକୃଚ୍ଛ୍ରେଷୁ ପ୍ରଜାହିତମନୁସ୍ମରନ୍॥ 12-93-12 (68430) ଯଃ ପ୍ରିଯଂ କୁରୁତେ ନିତ୍ଯଂ ଗୁଣତୋ ବସୁଧାଧିପଃ। ତସ୍ଯ କର୍ମାଣି ସିଦ୍ଧ୍ଯନ୍ତି ନ ଚ ସଂତ୍ଯଜ୍ଯତେ ଶ୍ରିଯା॥ 12-93-13 (68431) ନିବୃତ୍ତଂ ପ୍ରତିକୂଲେଭ୍ଯୋ ବର୍ତମାନମନୁପ୍ରିଯେ। ଭକ୍ତଂ ଭଜେତ ନୃପତିସ୍ତଦ୍ବୈ ବୃତ୍ତଂ ସତାମିହ॥ 12-93-14 (68432) ଅପ୍ରକୀର୍ଣେନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରାମମତ୍ଯନ୍ତାନୁଗତଂ ଶୁଚିମ୍। ଶକ୍ତଂ ଚୈବାନୁରକ୍ତଂ ଚ ଯୁଞ୍ଜ୍ଯାନ୍ମହତି କର୍ମଣି॥ 12-93-15 (68433) `ଶ୍ରେଯସୋ ଲକ୍ଷଣଂ ଚୈତଦ୍ବିକ୍ରମୋ ଯତ୍ର ଦୃଶ୍ଯତେ। କୀର୍ତିପ୍ରଧାନୋ ଯଶ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍ସମଯେ ଯଶ୍ଚ ତିଷ୍ଠତି। ସମର୍ଥାନ୍ପୂଜଯେଦ୍ଯଶ୍ଚ ନ ଚ ସ୍ପର୍ଧେତ ଯଶ୍ଚତୈଃ॥ 12-93-16 (68434) ଏବମେତୈର୍ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତୋ ଯୋଽନୁରଜ୍ଯତି ଭୂମିପମ୍। ଭର୍ତୁରର୍ଥେଷ୍ବପ୍ରମତ୍ତଂ ନିଯୁଞ୍ଜ୍ଯାଦର୍ଥକର୍ମଣି॥ 12-93-17 (68435) ମୂଢମୈନ୍ଦ୍ରିଯକଂ ଲୁବ୍ଧମନାର୍ଯଚରିତଂ ଶଠମ୍। ଅନତୀତୋପଧଂ ହିଂସ୍ରଂ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିମବହୁଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-93-18 (68436) ତ୍ଯକ୍ତୋପାତ୍ତଂ ମଦ୍ଯରତଂ ଦ୍ଯୂତସ୍ତ୍ରୀମୃଗଯାପରମ୍। କାର୍ଯେ ମହତି ଯୁଞ୍ଜାନୋ ହୀଯତେ ନୃପତିଃ ଶ୍ରିଯା॥ 12-93-19 (68437) ରକ୍ଷିତାତ୍ମା ଚ ଯୋ ରାଜା ରକ୍ଷ୍ଯାନ୍ଯଶ୍ଚାନୁରକ୍ଷତି। ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ତସ୍ଯ ବର୍ଧନ୍ତେ ସୁଖଂ ଚ ମହଦଶ୍ନୁତେ॥ 12-93-20 (68438) ଯେ କେଚିଦ୍ଭୂମିପତଯଃ ସର୍ବାଂସ୍ତାନନ୍ବବେକ୍ଷଯେତ୍। ସୁହୃଦ୍ଭିରନଭିଖ୍ଯାତୈସ୍ତେନ ରାଜା ନ ରିଷ୍ଯତେ॥ 12-93-21 (68439) ଅପକୃତ୍ଯ ବଲସ୍ଥସ୍ବ ଦୂରସ୍ଥୋଽସ୍ମୀତି ନାଶ୍ବସେତ୍। ଶ୍ଯେନାଭିପତନୈରେତେ ନିପତନ୍ତି ପ୍ରମାଦ୍ଯତଃ॥ 12-93-22 (68440) ଦୃଢମୂଲସ୍ତ୍ବଦୁଷ୍ଟାତ୍ମା ବିଦିତ୍ବା ବଲମାତ୍ମନଃ। ଅବଲାନଭିଯୁଞ୍ଜୀତ ନ ତୁ ଯେ ବଲବତ୍ତରାଃ॥ 12-93-23 (68441) ବିକ୍ରମେଣ ମହୀଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯେତ୍। ଆହବେ ନିଧନଂ କୁର୍ଯାଦ୍ରାଜା ଧର୍ମପରାଯଣଃ॥ 12-93-24 (68442) ମରଣାନ୍ତମିଦଂ ସର୍ବଂ ନେହ କିଂଚିଦନାମଯମ୍। ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମେ ସ୍ଥିତୋ ରାଜା ପ୍ରଜା ଧର୍ମେମ ପାଲଯେତ୍॥ 12-93-25 (68443) ରକ୍ଷାଧିକରଣଂ ଯୁଦ୍ଧଂ ତଥା ଧର୍ମାନୁଶାସନମ୍। ମନ୍ତ୍ରଚିନ୍ତା ସୁଖଂ କାଲେ ପଞ୍ଚଭିର୍ବର୍ଧତେ ମହୀ॥ 12-93-26 (68444) ଏତାନି ଯସ୍ଯ ଗୁପ୍ତାନି ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମ। ସତତଂ ବର୍ତମାନୋଽତ୍ର ରାଜା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ମହୀମିମାମ୍॥ 12-93-27 (68445) ନୈତାନ୍ଯେକେନ ଶକ୍ଯାନି ସାତତ୍ଯେନାନୁବୀକ୍ଷିତୁମ୍। ଏତେଷ୍ବାପ୍ତାନ୍ପ୍ରତିଷ୍ଠାପ୍ଯ ରାଜା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଚିରଂ ମହୀମ୍॥ 12-93-28 (68446) ଦାତାରଂ ସଂବିଭକ୍ତାରଂ ମାର୍ଦବୋପଗତଂ ଶୁଚିମ୍। ଅସଂତ୍ଯକ୍ତମନୁଷ୍ଯଂ ଚ ତଂ ଜନାଃ କୁର୍ବତେ ନୃପମ୍॥ 12-93-29 (68447) ଯସ୍ତୁ ନୈଃଶ୍ରେଯସଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ। ଆତ୍ମନୋ ମତମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ତଂ ଲୋକୋଽନୁବିଧୀଯତେ॥ 12-93-30 (68448) ଯୋଽର୍ଥକାମସ୍ଯ ବଚନଂ ପ୍ରାତିକୂଲ୍ଯାନ୍ନ ମୃଷ୍ଯତେ। ଶୃଣୋତି ପ୍ରତିକୂଲାନି ସର୍ବଦା ବିମନା ଇବ॥ 12-93-31 (68449) ଅଗ୍ରାମ୍ଯଚରିତାଂ ବୃତ୍ତିଂ ଯୋ ନ ସେବେତ ନିତ୍ଯଦା। ଜିତାନାମଜିତାନାଂ ଚ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାଦପୈତି ସଃ॥ 12-93-32 (68450) [ନିଗୃହୀତାଦମାତ୍ଯାଚ୍ଚ ସ୍ତ୍ରୀଭ୍ଯଶ୍ଚୈବ ବିଶେଷତଃ। ପର୍ବତାଦ୍ବିଷମାଦ୍ଦୁର୍ଗାଦ୍ଧସ୍ତିନୋଽଶ୍ବାତ୍ସରୀସୃପାତ୍। ଏତେଭ୍ଯୋ ନିତ୍ଯଯୁକ୍ତଃ ସନ୍ରକ୍ଷେଦାତ୍ମାନମେବ ତୁ॥] 12-93-33 (68451) ମୁଖ୍ଯାନମାତ୍ଯାନ୍ଯୋ ହିତ୍ବା ନିହୀନାନ୍କୁରୁତେ ପ୍ରିଯାନ୍। ସ ବୈ ବ୍ଯସନମାସାଦ୍ଯ ସାଧୁମାର୍ଗଂ ନ ବିନ୍ଦତି॥ 12-93-34 (68452) ଯଃ କଲ୍ଯାଣଗୁଣାଞ୍ଜ୍ଞାତୀନ୍ପ୍ରଦ୍ବେଷାନ୍ନୋ ବୁଭୂଷତି। ଅଦୃଢାତ୍ମା ଦୃଢକ୍ରୋଧଃ ନାସ୍ଯାର୍ଥୋ ବସତେଽନ୍ତିକେ॥ 12-93-35 (68453) ଅଥ ଯୋ ଗୁଣସଂପନ୍ନାନ୍ହୃଦଯସ୍ଯ ପ୍ରିଯାନପି। ପ୍ରିଯେଣ କୁରୁତେ ବଶ୍ଯାଂଶ୍ଚିରଂ ଯଶସି ତିଷ୍ଠତି॥ 12-93-36 (68454) ନାକାଲେ ପ୍ରଣଯେଦର୍ଥାନ୍ନାପ୍ରିଯେ ଜାତୁ ସଂଜ୍ବରେତ୍। ପ୍ରିଯେ ନାତିଭୃଶଂ ତୁଷ୍ଯେଦ୍ଯୁଞ୍ଜୀତାରୋଗ୍ଯକର୍ମଣି॥ 12-93-37 (68455) କେ ବାଽନୁରକ୍ତା ରାଜାନଃ କେ ଭଯାତ୍ସମୁପାଶ୍ରିତାଃ। ମଧ୍ଯସ୍ଥଦୋଷାଃ କେ ଚୈଷାମିତି ନିତ୍ଯଂ ବିଚିନ୍ତଯେତ୍॥ 12-93-38 (68456) ନ ଜାତୁ ବଲବାନ୍ଭୂତ୍ବା ଦୁର୍ବଲେ ବିଶ୍ବସେତ୍କ୍ବଚିତ୍। ଭାରୁଣ୍ଡସଦୃଶା ହ୍ଯେତେ ନିପତନ୍ତି ପ୍ରମାଦ୍ଯତଃ॥ 12-93-39 (68457) ଅପି ସର୍ବଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତଂ ଭର୍ତାରଂ ପ୍ରିଯବାଦିନ। ଅଭିଦ୍ରୁହ୍ଯତି ପାପାତ୍ମା ନ ତସ୍ମାଦ୍ବିଶ୍ବସେଜ୍ଜନାନ୍॥ 12-93-40 (68458) ଏତଦ୍ରାଜୋପନିଷଦଂ ଯଯାତିଃ ସ୍ମାହ ନାହୁଷଃ। ମନୁଷ୍ଯବିଷଯେ ଯୁକ୍ତୋ ହନ୍ତି ଶତ୍ରୂନ୍ସବାସବାନ୍॥ ॥ 12-93-41 (68459) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 93॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-93-1 ଯତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରେ। ପ୍ରଣଯତେ ଆରୋପଯତି॥ 12-93-2 ଅନୁବର୍ତନ୍ତେଽନ୍ଯେ॥ 12-93-3 ପ୍ରକୃତିଃ ସ୍ବଧର୍ମଃ। ବିଷମଃ କୁମାର୍ଗଃ॥ 12-93-5 ଜିତ୍ତାନାମାପନ୍ନାନାମ୍। ଅଜିତାନାଂ ସ୍ବସ୍ଥାନାମ୍॥ 12-93-6 କୃତକଲ୍ଯାଣଂ ପ୍ରାଗୁପକାରଂ କୃତବନ୍ତମ୍॥ 12-93-12 ପ୍ରିଯଂ ଭୃତ୍ଯାଦୀନାମ୍॥ 12-93-17 ଅନୁରଜ୍ଯତ୍ଯନୁରଞ୍ଜଯତି। ଏବମେବ ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତୋ ଯୋ ନ ରକ୍ଷତି ଭୂମିପମ୍। ଭର୍ତୁରର୍ଥେଷ୍ବସୂଯନ୍ତଂ ନ ତଂ ଯୁଞ୍ଜୀତ କର୍ମଣି ଇତି ଡ.ଥ.ପାଠଃ॥ 12-93-21 ସୁହୃଦ୍ଭିଶ୍ଚାରୈଃ। ଅନଭିଖ୍ଯାତୈଃ ସ୍ବେଷାଂ ପରେଷାଂ ଚାବିଦିତୈଃ॥ 12-93-26 ରକ୍ଷାଧିକରଣଂ ଦୁର୍ଗାଦି। ସୁଖଂ ସୁଖପ୍ରଦାନମ୍॥ 12-93-27 ଗୁପ୍ତାନି ମୁରକ୍ଷିତାନି॥ 12-93-32 ଅଗ୍ରାମ୍ଯୈର୍ବୁଦ୍ଧିମଦ୍ଭିଃ। ବୃତ୍ତିଂ ଲାଭୋପାଯମ୍॥ 12-93-41 ରାଜୋପନିଷଦଂ ରାଜ୍ଞାଂ ରହସ୍ଯବିଦ୍ଯାମ୍॥

12-94-0 (68460) ବାମଦେବ ଉବାଚ। 12-94-0x (5585) ଅଯୁଦ୍ଧେନୈବ ବିଜଯଂ ବର୍ଧଯେଦ୍ବସୁଧାଧିପଃ। ଜଘନ୍ଯମାହୁର୍ବିଜଯଂ ଯୁଦ୍ଧେନ ଚ ନରାଧିପ॥ 12-94-1 (68461) ନ ଚାପ୍ଯଲବ୍ଧଂ ଲିପ୍ସେତ ମୂଲେ ନାତିଦୃଢେ ସତି। ନ ହି ଦୁର୍ବଲମୂଲସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ଲାଭୋ ବିବର୍ଧତେ॥ 12-94-2 (68462) ଯସ୍ଯ ସ୍ଫୀତୋ ଜନପଦଃ ସଂପନ୍ନପ୍ରିଯରାଜକଃ। ସଂତୁଷ୍ଟଃ ପୁଷ୍ଟସଚିବୋ ଦୃଢମୂଲଃ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-94-3 (68463) ଯସ୍ଯ ଯୋଧାଃ ସୁସଂତୁଷ୍ଟାଃ ସ୍ବନୁରକ୍ତାଃ ସୁପୂଜିତାଃ। ଅଲ୍ପେନାପି ସ ଦଣ୍ଡେନ ମହୀଂ ଜଯତି ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-94-4 (68464) `ଦଣ୍ଡୋ ହି ବଲବାନ୍ଯତ୍ର ତତ୍ର ସାମ ପ୍ରଯୁଜ୍ଯତେ। ପ୍ରଦାନଂ ସାମପୂର୍ବଂ ଚ ଭେଦମୂଲଂ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-94-5 (68465) ତ୍ରଯାଣାଂ ବିଫଲଂ କର୍ମ ଯଦା ପଶ୍ଯେତ ଭୂମିପଃ। ରନ୍ଧ୍ରଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ତତୋ ଦଣ୍ଡଂ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀତାବିଚାରଯନ୍॥ 12-94-6 (68466) ଅଭିଭୂତୋ ଯଦା ଶତ୍ରୁଃ ଶତ୍ରୁଭିର୍ବଲବତ୍ତରୈଃ। ଉପେକ୍ଷା ତତ୍ର କର୍ତବ୍ଯା ବଧ୍ଯତା ବଲିନାଂ ବଲମ୍॥ 12-94-7 (68467) ଦୁର୍ବଲୋ ହି ମହୀପାଲୋ ଯଦା ଭବତି ଭାରତ। ଉପେକ୍ଷା ତତ୍ର କର୍ତବ୍ଯା ଚତୁର୍ଣାମବିରୋଧୀନି। ଉପାଯଃ ପଞ୍ଚମଃ ସୋଽପି ସର୍ବେଷାଂ ବଲବତ୍ତରଃ॥ 12-94-8 (68468) ଭାର୍ଗବେଣ ଚ ଗୀତାନାଂ ଶ୍ଲୋକାନାଂ କୋସଲାଧିପ। ବିଜ୍ଞାଯ ତତ୍ବଂ ତତ୍ବଜ୍ଞ ତତ୍ବତସ୍ତତ୍କରିଷ୍ଯତି॥ 12-94-9 (68469) ଯଦି ରକ୍ଷଃପିଶାଚେନ ହନ୍ଯତେ ଯତ୍ରକୁତ୍ରଚିତ୍। ଉପେକ୍ଷା ତତ୍ର କର୍ତବ୍ଯା ବାଚ୍ଯତାଂ ବଲିନାଂ ବଲମ୍॥ 12-94-10 (68470) ଦୁର୍ବଲୋଽପି ମହୀପାଲ ଶତ୍ରୂଣାଂ ଶତ୍ରୁମୁଦ୍ଧରେତ୍। ପାଦଲଗ୍ନଂ କରସ୍ଥେନ କଣ୍ଟକେନୈବ କଣ୍ଟକମ୍॥ 12-94-11 (68471) ଶଠାନାଂ ଉଚିବାନାଂ ଚ ମ୍ଲେଚ୍ଛାନାଂ ଚ ମହୀପତେ। ଏଷ ଉକ୍ତ ଉପାଯାନାମୁପେକ୍ଷା ବଲବତ୍ତମ॥ 12-94-12 (68472) ଅଶ୍ମନା ନାଶଯେଲ୍ଲୋହଂ ଲୋହେନାଶ୍ମାନମେବ ତୁ। ବିଲ୍ବାନି ବା ପରୈର୍ବିଲ୍ବୈର୍ମ୍ଲେଚ୍ଛୈର୍ମ୍ଲେଚ୍ଛାନ୍ପ୍ରସାଦଯେତ୍॥ 12-94-13 (68473) ଦାସାନାଂ ଚ ପ୍ରଦୃପ୍ତାନାମେତଦେବ ହି କାରଯେତ୍। ଚଣ୍ଡାଲମ୍ଲେଚ୍ଛଜାତୀନାଂ ଦଣ୍ଡେନୈବ ନିବାରଣମ୍। ଶଠାନାଂ ଦୁର୍ବିନୀତୈଶ୍ଚ ପୂର୍ବମୁକ୍ତଂ ସମାଚରେତ୍॥ 12-94-14 (68474) ଅନ୍ତ୍ଯାଃ ଶଠାଶ୍ଚ ସଚିବାସ୍ତଥା କୁବ୍ରାହ୍ମଣାଦଯଃ। ଉପାଯୈଃ ପଞ୍ଚଭିଃ ସାଧ୍ଯାଶ୍ଚତୁର୍ବର୍ଗବିରୋଧିନଃ॥ 12-94-15 (68475) ପୌରଜାନପଦା ଯସ୍ଯ ସ୍ବନୁରକ୍ତା ଅପୀଡିତାଃ। ରାଷ୍ଟ୍ରକର୍ମକରା ହ୍ଯେତେ ରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଚ ବିରୋଧିନଃ॥ 12-94-16 (68476) ଦୁର୍ବିନୀତା ବିନୀତାଶ୍ଚ ସର୍ବେ ସାଧ୍ଯାଃ ପ୍ରଯତ୍ନତଃ। ଚଣ୍ଡାଲମ୍ଲେଚ୍ଛଜାତ୍ଯାଶ୍ଚ ପାଷଣ୍ଡାଶ୍ଚ ବିକର୍ମିଣଃ। ବଲିନଶ୍ଚାଶ୍ରମାଶ୍ଚୈବ ତଥା ଗାଯକନର୍ତକାଃ॥' 12-94-17 (68477) ପୌରଜାନପଦା ଯସ୍ଯ ଭୂତେଷୁ ଚ ଦଯାଲବଃ। ସଧନା ଧାନ୍ଯବନ୍ତଶ୍ଚ ଦୃଢମୂଲଃ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-94-18 (68478) ପ୍ରତାପକାଲମଧିକଂ ଯଦା ମନ୍ଯେତ ଚାତ୍ମନଃ। ତଦା ଲିପ୍ସେତ ମେଧାବୀ ପରଭୂମିଧନାନ୍ଯୁତ॥ 12-94-19 (68479) ଭୋଗେଷୂଦଯମାନସ୍ଯ ଭୂତେଷୁ ଚ ଦଯାବତଃ। ବର୍ଧତେ ତ୍ବରମାଣସ୍ଯ ବିଷଯୋ ରକ୍ଷିତାତ୍ମନଃ॥ 12-94-20 (68480) ତକ୍ଷେଦାତ୍ମାନମେବଂ ସ ବନଂ ପରଶୁନା ଯଥା। ଯଃ ସମ୍ଯଗ୍ବର୍ତମାନେଷୁ ସ୍ବେଷୁ ମିଥ୍ଯା ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-94-21 (68481) ନୈବ ଦ୍ବିଷନ୍ତୋ ହୀଯନ୍ତେ ରାଜ୍ଞୋ ନିତ୍ଯମନିଘ୍ନତଃ। କ୍ରୋଧଂ ନିହନ୍ତୁଂ ଯୋ ବେଦ ତସ୍ଯ ଦ୍ବେଷ୍ଟା ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-94-22 (68482) ଯଦାର୍ଯଜନବିଦ୍ବିଷ୍ଟଂ କର୍ମ ତନ୍ନାଚରେଦ୍ବୁଧଃ। ଯତ୍କଲ୍ଯାଣମଭିଧ୍ଯାଯେତ୍ତତ୍ରାତ୍ମାନଂ ନିଯୋଜଯେତ୍॥ 12-94-23 (68483) ନୈବମନ୍ଯେଽବଜାନନ୍ତି ନାତ୍ମନା ପରିତପ୍ଯତେ। କୃତ୍ଯଶେଷେଣ ଯୋ ରାଜା ସୁଖାନ୍ଯନୁବୁଭୂଷତି॥ 12-94-24 (68484) ଇଦଂ ବୃତ୍ତଂ ମନୁଷ୍ଯେଷୁ ବର୍ତତେ ଯୋ ମହୀପତିଃ। ଉଭୌ ଲୋକୌ ବିନିର୍ଜିତ୍ଯ ବିଜଯେ ସଂପ୍ରତିଷ୍ଠତେ॥ 12-94-25 (68485) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-94-26x (5586) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ବାମଦେବେନ ସର୍ବଂ ତତ୍କୃତବାନ୍ନୃପଃ। ତଥା କୁର୍ବଂସ୍ତ୍ବମପ୍ଯେତୌ ଲୋକୌଜେତା ନ ସଂଶଯଃ॥ ॥ 12-94-26 (68486) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 94॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-94-2 ନାତିଦୃଢେ ଅନତିଦୃଢେ॥ 12-94-4 ଦଣ୍ଡେନ ସୈନ୍ଯେନ॥ 12-94-24 କୃତ୍ଯଶେଷେଣ ପରକୃତ୍ଯଂ କାର୍ସ୍ତ୍ନ୍ଯେନ ନ ସମାପଯେତ୍। ସମାପିତେ ତୁ ପରୋଽବମୃନ୍ଯତେ ସ୍ବସ୍ଯ ଚ ତାପୋ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-94-26 ନୃପୋ ବସୁମନାଃ॥

12-95-0 (68487) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-95-0x (5587) ଅଥ ଯୋ ବିଜିଗୀଷେତ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ଯୁଧି। କସ୍ତସ୍ଯ ବିଜଯେ ଧର୍ମୋ ହ୍ଯେତଂ ପୃଷ୍ଟୋ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 12-95-1 (68488) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-95-2x (5588) ସସହାଯୋଽସହାଯୋ ବା ରାଷ୍ଟ୍ରମାଗମ୍ଯ ଭୂମିପଃ। ବ୍ରୂଯାଦହଂ ଯୋ ରାଜେତି ରକ୍ଷିଷ୍ଯାମି ଚ ବଃ ସଦା॥ 12-95-2 (68489) ମମ ଧର୍ମବଲିଂ ଦତ୍ତ କିଂବା ମାଂ ପ୍ରତିପତ୍ସ୍ଯଥ। ତେ ଚୋକ୍ତମାଗତଂ ତତ୍ର ଘୃଣୀଯୁଃ କୁଶଲଂ ଭବେତ୍॥ 12-95-3 (68490) ତେ ଚେଦକ୍ଷତ୍ରିଯାଃ ସନ୍ତୋ ବିରୁଧ୍ଯେରନ୍କଥଂଚନ। ସର୍ବୋପାଯୈର୍ନିଯନ୍ତବ୍ଯା ବିକର୍ମସ୍ଥା ନରାଧିପ॥ 12-95-4 (68491) ଅଶସ୍ତ୍ରଂ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ମତ୍ବା ଶସ୍ତ୍ରଂ ଗୃହ୍ଣାତ୍ଯଥାପରଃ। ତ୍ରାଣାଯାପ୍ଯସମର୍ଥଂ ତଂ ମନ୍ଯମାନମତୀବ ଚ॥ 12-95-5 (68492) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-95-6x (5589) ଅଥଃ ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ରାଜା କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ପ୍ରତ୍ଯୁପାବ୍ରଜେତ୍। କଥଂ ସଂପ୍ରତିଯୋଦ୍ଧବ୍ଯସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-95-6 (68493) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-95-7x (5590) ନାସନ୍ନହ୍ଯୋ ନାକବଚୋ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ରଣେ। ଏକ ଏକେନ ଭାବ୍ଯଶ୍ଚ ବିସୃଜେତି କ୍ଷିପାମି ଚ॥ 12-95-7 (68494) ସ ଚେତ୍ସନ୍ନଦ୍ଧ ଆଗଚ୍ଛେତ୍ସନ୍ନଦ୍ଧବ୍ଯଂ ତତୋ ଭବେତ୍। ସ ଚେତ୍ସସୈନ୍ଯ ଆଗଚ୍ଛେତ୍ସସୈନ୍ଯସ୍ତମଥାହ୍ବଯେତ୍॥ 12-95-8 (68495) ସ ଚେନ୍ନିକୃତ୍ଯା ଯୁଧ୍ଯେତ ନିକୃତ୍ଯା ପ୍ରତିଯୋଧଯେତ୍। ଅଥ ଚେଦ୍ଧର୍ମତୋ ଯୁଧ୍ଯେଦ୍ଧର୍ମେଣୈବ ନିବାରଯେତ୍॥ 12-95-9 (68496) ନାଶ୍ବେନ ରଥିନଂ ଯାଯାଦୁଦିଯାଦ୍ରଥିନଂ ରଥୀ। ବ୍ଯସନେ ନ ପ୍ରହର୍ତବ୍ଯଂ ନ ଭୀତାଯ ଜିତାଯ ଚ॥ 12-95-10 (68497) ନେଷୁର୍ଲିପ୍ତୋ ନ କର୍ଣୀ ସ୍ଯାଦସତାମେତଦାଯୁଧମ୍। ଯଥାର୍ଥମେବ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ନ କ୍ରୁଦ୍ଧ୍ଯେତ ଜିଘାଂସତଃ॥ 12-95-11 (68498) `ନାସ୍ତ୍ଯେକସ୍ଯ ଗଜୋ ଯୁଦ୍ଧେ ଗଜଶ୍ଚେକସ୍ଯ ବିଦ୍ଯତେ। ନ ପଦାତିର୍ଗଜଂ ଯୁଧ୍ଯେନ୍ନ ଗତେନ ପଦାତିନମ୍॥ 12-95-12 (68499) ହସ୍ତିନା ଯୋଧଯେନ୍ନାଗଂ କଦାଚିଚ୍ଛିକ୍ଷିତୋ ହଯଃ। ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରବଲସଂପନ୍ନଃ କାମଂ ଯୁଧ୍ଯେତ ସର୍ବଦା। ନାଗେ ଭୂମୌ ସମେ ଚୈବ ରଥେନାଶ୍ବେନ ବା ପୁନଃ॥ 12-95-13 (68500) ରାମରାବଣଯୋର୍ଯୁଦ୍ଧେ ହରଯୋ ବୈ ପଦାତଯଃ। ଲକ୍ଷ୍ମଣଶ୍ଚ ମହାଭାଗସ୍ତଥା ରାଜନ୍ବିଭୀଷଣଃ॥ 12-95-14 (68501) ରାବଣସ୍ଯାନ୍ତକାଲେ ଚ ରଥେନୈନ୍ଦ୍ରେଣ ରାଧବଃ। ନିଜଘାନ ଦୁରାଚାରଂ ରାବଣଂ ପାପକାରିଣମ୍॥ 12-95-15 (68502) ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରବଲସଂପନ୍ନେ ସର୍ବମେତଦ୍ବିଧୀଯତେ। ଦେବାସୁରେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ଦୃଷ୍ଟମେତତ୍ପୁରାତନୈଃ॥' 12-95-16 (68503) [ସାଧୂନାଂ ତୁ ଯଦା ଭେଦାତ୍ସାଧୁଶ୍ଚେଦ୍ବ୍ଯସନୀ ଭବେତ୍।] ନିଷ୍ପ୍ରାଣୋ ନାଭିହନ୍ତବ୍ଯୋ ନାନପତ୍ଯଃ କଥଂଚନ। ଭଗ୍ନଶସ୍ତ୍ରୋ ବିପନ୍ନଶ୍ଚ କୃତ୍ତଜ୍ଯୋ ହତବାହନଃ। 12-95-17 (68504) ଚିକିତ୍ସ୍ଯଃ ସ୍ଯାତ୍ସ୍ବବିଷଯେ ପ୍ରାପ୍ଯୋ ବା ସ୍ବଗୃହେ ଭବେତ୍। ନିର୍ବ୍ରଣଶ୍ଚ ସ ଭୋକ୍ତବ୍ଯ ଏଷ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 12-95-18 (68505) ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମେଣ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯମିତି ସ୍ବାଯଂଭୁବୋଽବ୍ରବାତ୍। ସତ୍ସୁ ନିତ୍ଯଃ ସତାଂ ଧର୍ମସ୍ତମାସ୍ଥାଯ ନ ନାଶଯେତ୍॥ 12-95-19 (68506) ଯୋ ବୈ ଜଯତ୍ଯଧର୍ମେଣ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଧର୍ମସଂଗରଃ। ଆତ୍ମାନମାତ୍ମନା ହନ୍ତି ପାପୋ ନିକୃତିଜୀବନଃ॥ 12-95-20 (68507) କର୍ମ ଚୈତଦସାଧୂନାଂ ସାଧୂନ୍ଯୋଽସାଧୁନା ଜଯେତ୍। ଧର୍ମେଣ ନିଧନଂ ଶ୍ରେଯୋ ନ ଜଯଃ ପାପକର୍ମଣା॥ 12-95-21 (68508) ନାଧର୍ମଶ୍ଚରିତୋ ରାଜନ୍ସଦ୍ଯଃ ଫଲତି ଗୌରିବ। ମୂଲାନି ଚ ପ୍ରଶାଖାଶ୍ଚ ଦହନ୍ସମଧିଗଚ୍ଛତେ॥ 12-95-22 (68509) ପାପେନ କର୍ମଣା ବିତ୍ତଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ପାପଃ ପ୍ରହୃଷ୍ଯତି। ସ ବର୍ଧମାନସ୍ତେନୈବ ପାପଃ ପାପେ ପ୍ରସଜ୍ଜତି॥ 12-95-23 (68510) ନ ଧର୍ମୋଽସ୍ତୀତି ମନ୍ବାନଃ ଶୁଚୀନବହସନ୍ନିବ। ଅଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଶ୍ଚ ଭବେଦ୍ବିନାଶମୁପଗଚ୍ଛତି ସ ବଦ୍ଧୋ ବାରୁଣୈଃ ପାଶୈରମର୍ତ୍ଯୈରବମନ୍ଯତେ। 12-95-24 (68511) ମହାଦୃତିରିବାଧ୍ମାତଃ ସ୍ବକୃତେନୈବ ବର୍ଧତେ। ତତଃ ସମୂଲୋ ହ୍ରିଯତେ ନଦୀକୂଲାଦିବ ଦ୍ରୁମା॥ 12-95-25 (68512) ଅଥୈନମଭିନିନ୍ଦନ୍ତି ଭିନ୍ନଂ କୁମ୍ଭମିବାଶ୍ଯାନି। ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମେଣ ବିଜଯଂ କୋଶଂ ଲିପ୍ସେତ ଭୂମିପଃ॥ ॥ 12-95-26 (68513) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 95॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-95-2 ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ପରକୀଯମ୍॥ 12-95-5 ତ୍ରାଣାଯାପ୍ଯସମର୍ଥଂ ପରଂ ଚାତୀବ ମନ୍ଯମାନଂ କ୍ଷତ୍ରିଯମଶସ୍ତ୍ରଂ ଜ୍ଞାତ୍ବାଽପରୋ ହୀନୋଽପି ଶସ୍ତ୍ରଂ ଗୃହ୍ଣାତି॥ 12-95-11 ଲିପ୍ତୋ ବିବଦିଗ୍ଧଃ। କର୍ଣୀ ଋଜୁଃ ପ୍ରତୀପକଣ୍ଟକଃ॥ 12-95-25 ମହାଦୃତିର୍ମହାଂଶ୍ଚର୍ମକୋଶଃ। ଆଧ୍ମାତୋ ବାଯୁନା ପୂରିତଃ॥

12-96-0 (68514) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-96-0x (5591) ନାଧର୍ମେଣ ମହୀଂ ଜେତୁଂ ଲିପ୍ସେତ ଜଗତୀପତିଃ। ଅଧର୍ମବିଜଯଂ ଲବ୍ଧ୍ବା କୋ ନୁ ମନ୍ଯେତ ଭୂମିପଃ॥ 12-96-1 (68515) ଅଧର୍ମଯୁକ୍ତୋ ବିଜଯୋ ହ୍ଯଧ୍ରୁବୋଽସ୍ବର୍ଗ୍ଯ ଏବ ଚ। ପାତଯତ୍ଯେବ ରାଜାନଂ ମହୀଂ ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-96-2 (68516) ବିଶୀର୍ଣକବଚଂ ଚୈବ ତବାସ୍ମୀତି ଚ ବାଦିନମ୍। କୃତାଞ୍ଜଲିଂ ନ୍ଯସ୍ତଶସ୍ତ୍ରଂ ଗୃହୀତ୍ବା ନ ବିହିଂସଯେତ୍॥ 12-96-3 (68517) ବଲେନ ବିଜିତୋ ଯଶ୍ଚ ନ ତଂ ଯୁଧ୍ଯେତ ଭୂମିପଃ। ସଂବତ୍ସରଂ ବିପ୍ରଣଯେତ୍ତସ୍ମାଜ୍ଜାତଃ ପୁନର୍ଭବେତ୍॥ 12-96-4 (68518) ନାର୍ବାକ୍ସଂବତ୍ସରାତ୍କନ୍ଯା ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯା ବିକ୍ରମାହୃତା। ଏବମେବ ଧନଂ ସର୍ବଂ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯତ୍ସହସା ହୃତମ୍॥ 12-96-5 (68519) ନ ତୁ ବଧ୍ଯେ ଧନଂ ତିଷ୍ଠେତ୍ପିବେଯୁର୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପଯଃ। ଯୁଞ୍ଜୀରନ୍ନପ୍ଯନଡୁହଃ କ୍ଷନ୍ତବ୍ଯଂ ବା ପୁନର୍ଭବେତ୍॥ 12-96-6 (68520) ରାଜ୍ଞା ରାଜୈବ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯସ୍ତଥା ଧର୍ମୋ ବିଧୀଯତେ। ନାନ୍ଯୋ ରାଜାନମଭ୍ଯସ୍ଯେଦରାଜନ୍ଯଃ କଥଂଚନ॥ 12-96-7 (68521) ଅନୀକଯୋଃ ସଂହତଯୋର୍ଯଦୀଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽନ୍ତରା। ଶାନ୍ତିମିଚ୍ଛନ୍ନୁଭଯତୋ ନ ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ତଦା ଭବେତ୍॥ 12-96-8 (68522) ମର୍ଯାଦାଂ ଶାଶ୍ବତୀଂ ଭିନ୍ଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଯୋଽଭିଲଙ୍ଘଯେତ୍। ଅଥ ଚେଲ୍ଲଙ୍ଘଯେଦେବ ମର୍ଯାଦାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯବ୍ରୁବଃ। ଅସଙ୍ଖ୍ଯେପତଦୂର୍ଧ୍ବଂ ସ୍ଯାଦନାଦେଯଶ୍ଚ ସଂସଦି॥ 12-96-9 (68523) ଯସ୍ତୁ ଧର୍ମବିଲୋପେନ ମର୍ଯାଦାଭେଦନେନ ଚ। ତାଂ ବୃତ୍ତିଂ ନାନୁବର୍ତେତ ବିଜିଗୀଷୁର୍ମହୀପତିଃ॥ 12-96-10 (68524) ଧର୍ମଲବ୍ଧାଦ୍ଧି ବିଜଯାଲ୍ଲାଭଃ କୋଽଭ୍ଯଧିକୋ ଭବେତ୍॥ 12-96-11 (68525) ସହସା ନ୍ଯାଯ୍ଯଭୂତାନି କ୍ଷିପ୍ରମେବ ପ୍ରସାଦଯେତ୍। ସାନ୍ତ୍ବେନ ଭୋଗଦାନେନ ସ ରାଜ୍ଞାଂ ପରମୋ ନଯଃ॥ 12-96-12 (68526) ଭୁଜ୍ଯମାନା ହ୍ଯଭୋଗେନ ସ୍ବରାଷ୍ଟ୍ରାଦଭିତାପିତାଃ। ଅମିତ୍ରାନ୍ପର୍ଯୁପାସୀରନ୍ବ୍ଯସନୌଘପ୍ରତୀକ୍ଷିଣଃ॥ 12-96-13 (68527) ଅମିତ୍ରୋପଗ୍ରହଂ ଚାସ୍ଯ ତେ କୁର୍ଯୁଃ କ୍ଷିପ୍ରମାପଦି। ସଂତୁଷ୍ଟାଃ ସର୍ବତୋ ରାଜନ୍ରାଜବ୍ଯସନକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ॥ 12-96-14 (68528) ନାମିତ୍ରୋ ବିନିକର୍ତବ୍ଯୋ ନାତିଚ୍ଛେଦ୍ଯଃ କଥଂଚନ। ଜୀବିତଂ ହ୍ଯପ୍ଯତିଚ୍ଛିନ୍ନଃ ସଂତ୍ଯଜେଦେକଦା ନରଃ॥ 12-96-15 (68529) ଅଲ୍ପେନାପି ଚ ସଂଯୁକ୍ତସ୍ତୁଷ୍ଯତେ ନାପରାଧିତଃ। ଶୁଦ୍ଧଂ ଜୀବିତମେବାପି ତାଦୃଶୋ ବହୁମନ୍ଯତେ॥ 12-96-16 (68530) ଯସ୍ଯ ସ୍ଫୀତୋ ଜନପଦଃ ସଂପନ୍ନଃ ପ୍ରିଯରାଜକଃ। ସଂତୁଷ୍ଟଭୃତ୍ଯସଚିବୋ ଦୃଢମୂଲଃ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-96-17 (68531) ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯା ଯେ ଚାନ୍ଯେ ଶ୍ରୁତସତ୍ତମାଃ। ପୂଜାର୍ହାଃ ପୂଜିତା ଯସ୍ଯ ସ ବୈ ଲୋକବିଦୁଚ୍ଯତେ॥ 12-96-18 (68532) ଏତେନୈବ ଚ ବୃତ୍ତେନ ମହୀଂ ପ୍ରାପ ସୁରୋତ୍ତମଃ। ଅନ୍ଯେଽପି ଚୈବ ବିଜଯଂ ବିଜିଗୀଷନ୍ତି ପାର୍ଥିବାଃ॥ 12-96-19 (68533) ଭୂମିବର୍ଜଂ ଧନଂ ରାଜା ଜିତ୍ବା ରାଜନ୍ମହାହବେ। ଅପି ଚାନ୍ନୋଷଧୀଃ ଶଶ୍ବଦାଜହାର ପ୍ରତର୍ଦନଃ॥ 12-96-20 (68534) ଅଗ୍ରିହୋତ୍ରାଗ୍ନିଶେଷଂ ଚ ହବିର୍ଭୋଜନମେବ ଚ। ଆଜହାର ଦିବୋଦାସସ୍ତତୋ ବିପ୍ରକୃତୋଽଭବତ୍॥ 12-96-21 (68535) ସରାଜକାନି ରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ନାଭାଗୋ ଦକ୍ଷିଣାଂ ଦଦୌ। ଅନ୍ଯତ୍ର ଶ୍ରୋତ୍ରିଯସ୍ବାଚ୍ଚ ତାପସାର୍ଥାଚ୍ଚ ଭାରତ॥ 12-96-22 (68536) ଉଚ୍ଚାବଚାନି ବିତ୍ତାନି ଧର୍ମଜ୍ଞାନାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଆସନ୍ରାଜ୍ଞାଂ ପୁରାଣାନାଂ ସର୍ବଂ ତନ୍ମମ ରୋଚତେ॥ 12-96-23 (68537) ସର୍ବବିଦ୍ଯାତିରେକେଣ ଜଯମିଚ୍ଛେନ୍ମହୀପତିଃ। ନ ମାଯଯା ନ ଦମ୍ଭେନ ଯ ଇଚ୍ଛେଦ୍ଭୂତିମାତ୍ମନଃ॥ ॥ 12-96-24 (68538) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଣ୍ଣବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 96॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-96-4 --ଣଯେଦ୍ଦାସୋଽସ୍ମୀତି ବଦେତି ତଂ ଶିକ୍ଷଯେତ୍। ତତଃ ସଂବତ୍ସରାଦୂଧ୍ବରା ଏବାଽବ୍ରୁବନ୍ନପି ତତୋ ଜାତୋ ଜେତୁଃ ପୁତ୍ରଏବ ଭବେତ୍। ତତଶ୍ଚ ମୋକ୍ତବ୍ଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-96-5 ନଶ୍ବ ସଂବତ୍ସରଂ କନ୍ଯାଃ ସ୍ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯାଃ ସହସାହୃତାଃ ଇତି ଡ. ପାଠଃ॥ 12-96-7 ଅଭ୍ଯସ୍ଯେଦଭିମୁଖଂ ଶସ୍ତ୍ରଂ କ୍ଷିପେତ୍॥ 12-96-9 କ୍ଷତ୍ରିଯବ୍ରୁବଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଧମଃ॥ 12-96-10 ଅସଂଖ୍ଯେଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯେଷୁ ନ ଗଣନୀଯଃ॥ 12-96-14 ଅମିତ୍ରୋପଗ୍ରହଂ ତଦ୍ବୈରିଣାମାନୁକୂଲ୍ଯମ୍। ତେ ବଲାଦ୍ଭୁଜ୍ଯମାନାଃ॥ 12-96-15 ବିନିକର୍ତବ୍ଯୋ ନିକୃତ୍ଯ ବଞ୍ଚଯିତବ୍ଯଃ॥ 12-96-21 ଅଗ୍ନିଶେଷଂ ଯଜ୍ଞାଙ୍ଗଭୂତଂ ହବିଃ। ଭୋଜନଂ ସିଦ୍ଧାନ୍ନମ୍। ଏତନ୍ନ ହର୍ତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ବିପ୍ରକୃତୋ ବଞ୍ଚିତଃ॥ 12-96-23 ରାଜ୍ଞା ସର୍ବଂ ହର୍ତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-97-0 (68539) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-97-0x (5592) କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାଦ୍ଧି ପାପୀଯାନ୍ନ ଧର୍ମୋଽସ୍ତି ନରାଧିପ। ଅପଯାନେ ଚ ଯୁଦ୍ଧେ ଚ ରାଜା ହନ୍ତି ମହାଜନମ୍॥ 12-97-1 (68540) ଅଥ ସ୍ମ କର୍ମଣା କେନ ଲୋକାଞ୍ଜଯତି ପାର୍ଥିବଃ। ବିଦ୍ବଞ୍ଜିଜ୍ଞାସମାନାଯ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-97-2 (68541) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-97-3x (5593) ନିଗ୍ରହେଣ ଚ ପାପାନାଂ ସାଧୂନାଂ ସଂଗ୍ରହେଣ ଚ। ଯଜ୍ଞୈର୍ଦାନୈଶ୍ଚ ରାଜାନୋ ଭବନ୍ତି ଶୁଚଯୋଽମଲାଃ॥ 12-97-3 (68542) ଉପରୁନ୍ଧନ୍ତି ରାଜାନୋ ଭୂତାନି ବିଜଯାର୍ଥିନଃ। ତ ଏବ ବିଜଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ବର୍ଧଯନ୍ତି ପୁନଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-97-4 (68543) ଅପବିଧ୍ଯନ୍ତି ପାପାନି ଦାନଯଜ୍ଞତପୋବଲୈଃ। ଅନୁଗ୍ରହେଣ ଭୂତାନାଂ ପୁଣ୍ଯମେଷାଂ ବିବର୍ଧତେ॥ 12-97-5 (68544) ଯଥୈବ କ୍ଷେତ୍ରନିର୍ଯାତା ନିର୍ଯାତଂ କ୍ଷେତ୍ରମେବ ଚ। ହିନସ୍ତି ଧାନ୍ଯକକ୍ଷଂ ଚ ନ ଚ ଧାନ୍ଯଂ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-97-6 (68545) ଏବଂ ଶସ୍ତ୍ରାଣି ମୁଞ୍ଚନ୍ତୋ ଘ୍ନନ୍ତି ବଧ୍ଯାନନେକଧା। ତସ୍ଯୈଷା ନିଷ୍କୃତିର୍ଦୃଷ୍ଟା ଭୂତାନାଂ ଭାବନଂ ପୁନଃ॥ 12-97-7 (68546) ଯୋ ଭୂତାନି ସଦାଽନର୍ଥାଦ୍ବଧାତ୍କ୍ଲେଶାଚ୍ଚ ରକ୍ଷତି। ଦସ୍ଯୁଭ୍ଯଃ ପ୍ରାଣଦାନାତ୍ସ ଧନଦଃ ସୁଖଦୋ ବିରାଟ୍॥ 12-97-8 (68547) ସ ସର୍ବଯଜ୍ଞାରୀଜାନୋ ରାଜାଽଥାଭଯଦକ୍ଷିଣୈଃ। ଅନୁଭୂଯେହ ଭଦ୍ରାଣି ପ୍ରାପ୍ନୋତୀନ୍ଦ୍ରସଲୋକତାମ୍॥ 12-97-9 (68548) ବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ସମୁତ୍ପନ୍ନେ ଯୋଽଭିନିଷ୍ପତ୍ଯ ଯୁଧ୍ଯତି। ଆତ୍ମାନଂ ଯୂପମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସ ଯଜ୍ଞୋଽନନ୍ତଦକ୍ଷିଣଃ॥ 12-97-10 (68549) ଅଭୀତୋ ବିକିରଞ୍ଶତ୍ରୂନ୍ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ଶରାଂସ୍ତଥା। ନ ତସ୍ମାନ୍ତ୍ରିଦଶାଃ ଶ୍ରେଯୋ ଭୁବି ପଶ୍ଯନ୍ତି କିଂଚନ॥ 12-97-11 (68550) ତସ୍ଯ ଶସ୍ତ୍ରାଣି ଯାବନ୍ତି ତ୍ବଚଂ ଭିନ୍ଦନ୍ତି ସଂଯୁଗେ। ତାବତଃ ସୋଽଶ୍ନୁତେ ଲୋକାନ୍ସର୍ବକାମଦୁହୋଽକ୍ଷଯାନ୍॥ 12-97-12 (68551) ଯଦସ୍ଯ ରୁଧିରଂ ଗାତ୍ରାଦାହବେ ସଂପ୍ରବର୍ତତେ। ସହ ତେନୈବ ସ୍ରାବେଣ ସର୍ବପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-97-13 (68552) ଯାନି ଦୁଃଖାନି ସହତେ ପ୍ରାଣାନାମତିପାତନେ। ନ ତପୋଽସ୍ତି ତତୋ ଭୂଯ ଇତି ଧର୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ॥ 12-97-14 (68553) ପୃଷ୍ଠତୋ ଭୀରବଃ ସଙ୍ଖ୍ଯେ ବର୍ତନ୍ତେ ଧର୍ମପୂରୁଷାଃ। ଶୂରାଚ୍ଛରଣମିଚ୍ଛନ୍ତଃ ପର୍ଜନ୍ଯାଦିବ ଜୀବନମ୍॥ 12-97-15 (68554) ଯଦି ଶୂରଂ ତଥା କ୍ଷେମେ ପ୍ରତୀକ୍ଷେରନ୍ଯଥା ଭଯେ। ପ୍ରତିରୂପଂ ଜନାଃ କୁର୍ଯୁର୍ନ ଚ ତଦ୍ବର୍ତତେ ତଥା॥ 12-97-16 (68555) ଯଦି ତେ କୃତମାଜ୍ଞାଯ ନମସ୍କୁର୍ଯୁଃ ସଦୈବ ତମ୍। ଯୁକ୍ତଂ ନ୍ଯାଯ୍ଯଂ ଚ କୁର୍ଯୁସ୍ତେ ନ ଚ ତଦ୍ବର୍ତତେ ତଥା॥ 12-97-17 (68556) ପୁରୁଷାଣାଂ ସମାନାନାଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ମହଦନ୍ତରମ୍। ସଂଗ୍ରାମେଽନୀକବେଲାଯାମୁତ୍କୃଷ୍ଟେଷୁ ପତତ୍ସୁ ଚ॥ 12-97-18 (68557) ପତତ୍ଯଭିମୁଖଂ ଶୂରଃ ପରାନ୍ଭୀରୁଃ ପଲାଯତେ। ଆସ୍ଥାଯ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯମଧ୍ବାନଂ ସହାଯାନ୍ବିଷମେ ତ୍ଯଜନ୍॥ 12-97-19 (68558) ମା ସ୍ମ ତାଂସ୍ତାଦୃଶାଂସ୍ତାତ ଜନିଷ୍ଟାଽଧର୍ମପୂରୁଷାନ୍॥ 12-97-20 (68559) ଯେ ସହାଯାନ୍ରଣେ ହିତ୍ବା ସ୍ବସ୍ତିମନ୍ତୋ ଗୃହାନ୍ଯଯୁଃ। ଅସ୍ବସ୍ତି ତେଭ୍ଯଃ କୁର୍ବନ୍ତି ଦେବା ଇନ୍ଦ୍ରପୁରୋଗମାଃ॥ 12-97-21 (68560) ତ୍ଯାଗେନ ଯଃ ସହାଯାନାଂ ସ୍ବାନ୍ପ୍ରାଣାଂସ୍ତ୍ରାତୁମିଚ୍ଛତି। ତଂ ହନ୍ଯୁଃ କାଷ୍ଠଲୋହୈର୍ବା ଦହେଯୁର୍ବା କଟାଗ୍ନିନା। ପଶୁବନ୍ମାରଯେଯୁର୍ବା କ୍ଷତ୍ରିଯା ଯେ ସ୍ଯୁରୀଦୃଶାଃ॥ 12-97-22 (68561) ଅଧର୍ମଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯୈଷ ଯଚ୍ଛଯ୍ଯାମରଣଂ ଭବେତ୍। ବିସୃଜଞ୍ଶ୍ଲେଷ୍ମପିତ୍ତାନି କୃପଣଂ ପରିଦେବଯନ୍॥ 12-97-23 (68562) ଅବିକ୍ଷତେନ ଦେହେନ ପ୍ରଲଯଂ ଯୋଽଧିଗଚ୍ଛତି। କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ନାସ୍ଯ ତତ୍କର୍ମ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ॥ 12-97-24 (68563) ନ ଗୃହେ ମରଣଂ ତାତ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଶୌଣ୍ଡୀରାଣାମଶୌଣ୍ଡୀର୍ଯମଧର୍ମଂ କୃପଣଂ ଚ ତତ୍॥ 12-97-25 (68564) ଇଦଂ କୃଚ୍ଛ୍ରମହୋ ଦୁଃଖଂ ପାପୀଯ ଇତି ନିଷ୍ଟନନ୍। ପ୍ରତିଧ୍ବସ୍ତମୁଖଃ ପୂତିରମାତ୍ଯାନନୁଶୋଚଯନ୍॥ 12-97-26 (68565) ଅରୋଗାଣାଂ ସ୍ପୃହଯତେ ମୁହୁର୍ମୃତ୍ଯୁମପୀଚ୍ଛତି। ବୀରୋ ଦୃପ୍ତୋ ମନସ୍ବୀ ଚ ନେଦୃଶଂ ମୃତ୍ଯୁମର୍ହତି॥ 12-97-27 (68566) ରଣେଷୁ କଦନଂ କୃତ୍ବା ସୁହୃଦ୍ଭିଃ ପ୍ରତିପୂଜିତ। ତୀକ୍ଷ୍ଣୈଃ ଶସ୍ତ୍ରୈରଭିକ୍ଲିଷ୍ଟଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ମୁତ୍ଯୁମର୍ହତି॥ 12-97-28 (68567) ଶୂରୋ ହି ସତ୍ବମନ୍ଯୁଭ୍ଯାମାବିଷ୍ଟୋ ଯୁଧ୍ଯତେ ମଶମ୍। କୃତ୍ଯମାନାନି ଗାତ୍ରାଣି ପରୈର୍ନୈବାବବୁଧ୍ଯତେ॥ 12-97-29 (68568) ସ ସଙ୍ଖ୍ଯେ ନିଧନଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ଲୋକପୂଜିତମ୍। ସ୍ବଧର୍ମଂ ବିପୁଲଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଶକ୍ରସ୍ଯୈତି ସଲୋକତାମ୍॥ 12-97-30 (68569) ସର୍ବୋପାଯୈ ରଣମୁଖମାତିଷ୍ଠଂସ୍ତ୍ଯକ୍ତଜୀବିତଃ। ପ୍ରାପ୍ନୋତୀନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ସାଲୋକ୍ଯଂ ଶୂରଃ ପୃଷ୍ଠମଦର୍ଶଯନ୍॥ 12-97-31 (68570) ଯତ୍ରଯତ୍ର ହତଃ ଶୂରଃ ଶତ୍ରୁଭିଃ ପରିବାରିତଃ। ଅକ୍ଷଯାଂଲ୍ଲଭତେ ଲୋକାନ୍ଯଦି ଦୈନ୍ଯଂ ନ ସେବତେ॥ ॥ 12-97-32 (68571) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 97॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-97-1 ମହାଜନଂ କଟକାଶ୍ରିତଂ ବୈଶ୍ଯାଦିଜନମ୍॥ 12-97-2 କେନ ତଦ୍ବଧପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ କୃତ୍ବା ପୁଣ୍ଯଫଲମାପ୍ନୋତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-97-4 ଉପରୁନ୍ଧନ୍ତି ପୀଡଯନ୍ତି॥ 12-97-5 ଅପବିଧ୍ଯନ୍ତି ଦୂରୀକୁର୍ବନ୍ତି॥ 12-97-6 ନିର୍ଯାତା ତୃଣାଦ୍ଯପନଯେନ ଶୋଧକଃ। କକ୍ଷଂ ତୃଣଂ। କ୍ଷେତ୍ରନିର୍ବାହୋ ନିର୍ଦହେତ୍କ୍ଷେତ୍ରମେକଦା ଇତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-97-7 ଭାବନଂ ବର୍ଧନମ୍। ପାବନଂ ମହଦିତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-97-10 ଆତ୍ମାନଂ ଦେହଯୂପଂ ଯଜ୍ଞସ୍ତମ୍ଭଂ ଉତ୍ସୃଜ୍ଯ ଉଚ୍ଛ୍ରିତ୍ଯ। ଯଜ୍ଞୋ ଯୁଦ୍ଧଯଜ୍ଞଃ॥ 12-97-18 ଅନୀକବେଲାଯାଂ ଅନୀକାନାଂ ସଂଘଟ୍ଟକାଲେ॥ 12-97-19 ବିଷମେ ପ୍ରାଣସଂକଟେ ତ୍ଯଜନ୍ ଭୀରୁରିତି ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-97-22 ତେ ତୃଣମଯେ କଟେ ବଦ୍ଧ୍ବା ଦହନଂ କଟାଗ୍ନିନା ଦାହଃ॥ 12-97-25 ଶୌଣ଼୍ଡୀରାଣାଂ ଶୂରତ୍ବାଭିମାନବତାମ୍॥ 12-97-26 ନିଷ୍ଟନଞ୍ଶବ୍ଦଂ କୁର୍ବନ୍। ପୂତିଃ ଦୁର୍ଗନ୍ଧିଃ। ଅମାତ୍ଯାନ୍ପୁତ୍ରାନ୍॥

12-98-0 (68572) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-98-0x (5594) କେ ଲୋକା ଯୁଧ୍ଯମାନାନାଂ ଶୂରାଣାମନିବର୍ତିନାମ୍। ଭବନ୍ତି ନିଧନଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-98-1 (68573) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-98-2x (5595) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଅମ୍ବରୀପସ୍ଯ ସଂବାଦମିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-98-2 (68574) ଅମ୍ବରୀଷୋ ହି ନାଭାଗଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ଗତ୍ବା ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍। ଦଦର୍ଶ ସୁର--କସ୍ଥଂ ଶକ୍ରେଣ ସଚିବୈଃ ସହ॥ 12-98-3 (68575) ସର୍ବତେଜୋମଯଂ ଦିବ୍ଯଂ ବିମାନବରମାସ୍ଥିତମ୍। ଉ---ଗଚ୍ଛନ୍ତଂ ସ୍ଥାନଂ ସେନାପତିଂ ଶୁଭମ୍॥ 12-98-4 (68576) ସ ଦଷ୍ଟ୍ବାପରି ଗଚ୍ଛନ୍ତଂ ସେନାପତିମୁଦାରଧୀଃ। `ଶୂରସ୍ଥାନମନୁପ୍ରାପ୍ତଂ ସୁଦେବଂ ନାମ ନାମତଃ।' ଋଦ୍ଧିଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସୁଦେବସ୍ଯ ବିସ୍ମିତଃ ପ୍ରାହ ବାସବମ୍॥ 12-98-5 (68577) ଅମ୍ବରୀପ ଉବାଚ। 12-98-6x (5596) ସାଗରାନ୍ତାଂ ମହୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାମନୁଶାସ୍ଯ ଯଥାବିଧି। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯେ ଯଥାଶାସ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରବୃତ୍ତୋ ଧର୍ମକାମ୍ଯଯା॥ 12-98-6 (68578) ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ଘୋରେଣ ଗୁର୍ବାଚାରେଣ ସେବଯା। ବେଦାନଧୀତ୍ଯ ଧର୍ମେଣ ରାଜଶାସ୍ତ୍ରଂ ଚ କେବଲମ୍॥ 12-98-7 (68579) ଅତିଥୀନନ୍ନପାନେନ ପିତୄଂଶ୍ଚ ସ୍ବଧଯା ତଥା। ଋଷୀନ୍ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଦୀକ୍ଷାଭିର୍ଦେବାନ୍ଯଜ୍ଞୈରନୁତ୍ତମୈଃ॥ 12-98-8 (68580) କ୍ଷତ୍ରଧ--ସ୍ଥିତୋ ଭୂତ୍ବା ଯଥାଶାସ୍ତ୍ରଂ ଯଥାବିଧି। ଉଦୀକ୍ଷମାଣଃ ପୃତନାଂ ଜଯାମି ଯୁଧି ବାସବ॥ 12-98-9 (68581) ଦେ--ଜ ସୁଦେବୋଽଯଂ ମମ ସେନାପତିଃ ପୁରା। ଆସାଦ୍ଯୋଧଃ ପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା ସୋଽଯଂ କସ୍ମାଦତୀବ ମାମ୍। ବିମାନଂ ସୂର୍ଯସଙ୍କାଶମାସ୍ଥିତୋ ମୋଦତେ ଦିବି॥ 12-98-10 (68582) ଅନେନ ଋତୁଭିର୍ମୁଖ୍ଯୈର୍ନେଷ୍ଟଂ ନାପି ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ତର୍ପିତା ବିଧିବଚ୍ଛକ୍ର ସୋଽଯଂ କସ୍ମାଦତୀତ୍ଯ ମାମ୍॥ 12-98-11 (68583) ଐଶ୍ବର୍ଯମୀଦୃଶଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ ସର୍ବଦେବୈଃ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍। 12-98-12 (68584) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। `ଯଦନେନ କୃତଂ କର୍ମ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ତେ ମହୀପତେ। ପୁରା ପାଲଯତଃ ସମ୍ଯକ୍ପୃଥିବୀଂ ଧର୍ମତୋ ନୃପ॥ 12-98-12x (5597) ଶତ୍ରବୋ ନିର୍ଜିତାଃ ସର୍ବେ ଯେ ତବାହିତକାରିଣଃ। ସଂଯମୋ ବିଯମଶ୍ଚୈବ ସୁଯମଶ୍ଚ ନହାବଲଃ॥ 12-98-13 (68585) ରାକ୍ଷସା ଦୁର୍ଜଯା ଲୋକେ ତ୍ରଯସ୍ତେ ଯୁଦ୍ଧଦୁର୍ମଦାଃ। ପୁତ୍ରାସ୍ତେ ଶତଶୃଙ୍ଗସ୍ଯ ରାକ୍ଷସସ୍ଯ ମହୀପତେଃ॥ 12-98-14 (68586) ତଥା ତସ୍ମିଞ୍ଶୁଭେ କାଲେ ତବ ଯଜ୍ଞଂ ବିତନ୍ବତଃ। ଅଶ୍ବମେଧଂ ମହାଯାଗଂ ଦେବାନାଂ ହିତକାମ୍ଯଯା॥ 12-98-15 (68587) ତସ୍ଯ ତେ ଖଲୁ ବିଘ୍ନାର୍ଥମାଗତା ରାକ୍ଷସାସ୍ତ୍ରଯଃ। କୋଟୀଶତପରୀବାରାଂ ରାକ୍ଷସାନାଂ ମହାଚମୂମ୍। ପରିଗୃହ୍ଯ ତତଃ ସର୍ବାଃ ପ୍ରଜା ବନ୍ଦୀକୃତାସ୍ତବ॥ 12-98-16 (68588) ବିହ୍ବଲାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବାଃ ସର୍ବେ ଚ ତବ ସୈନିକାଃ। ନିରାକୃତସ୍ତୁ ଯଚ୍ଚାସୀତ୍ସୁଦେବଃ ସୈନ୍ଯନାଯକଃ॥ 12-98-17 (68589) ତତ୍ରାମାତ୍ଯବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ନିରସ୍ତଃ ସର୍ବକର୍ମସୁ। ଶ୍ରୁତ୍ବା ତେଷାଂ ବଚୋ ଭୂଯଃ ସୋପଧଂ ବସୁଧାଧିପଃ॥ 12-98-18 (68590) ସର୍ବସୈନ୍ଯସମାଯୁକ୍ତଃ ସୁଦେବଃ ପ୍ରେରିତସ୍ତ୍ବଯା। ସାକ୍ଷସାନାଂ ବଧାର୍ଥାଯ ଦୁର୍ଜଯାନାଂ ନରାଧିପ॥ 12-98-19 (68591) ନାଜିତ୍ବା ରାକ୍ଷସୀଂ ସେନାଂ ପୁନରାଗମନଂ ତବ। ବନ୍ଦୀମୋକ୍ଷମକୃତ୍ବା ଚ ନ ଚାଗମନମିଷ୍ଯତେ॥ 12-98-20 (68592) ସୁଦେବସ୍ତଦ୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରସ୍ଥାନମକରୋନ୍ନୃପ। ସଂପ୍ରାପ୍ତଶ୍ଚ ସ ତଂ ଦେଶଂ ଯତ୍ର ବନ୍ଦୀକୃତାଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-98-21 (68593) ପଶ୍ଯତି ସ୍ମ ମହାଘୋରାଂ ରାକ୍ଷସାନାଂ ମହାଚମୂମ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସୁଚିନ୍ତଯାମାସ ସୁଦେବୋ ବାହିନୀପତିଃ॥ 12-98-22 (68594) ନେଯଂ ଶକ୍ଯା ଚମୂର୍ଜେତୁମପି ସେନ୍ଦ୍ରୈଃ ସୁରାସୁରୈଃ। ନାମ୍ବରୀଷଃ କଲାମେକାମେଷାଂ କ୍ଷପଯିତୁଂ କ୍ଷମଃ। ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରବଲଭୂଯିଷ୍ଠଃ କିମହଂ ପୁନରୀଦୃଶଃ॥ 12-98-23 (68595) ତତଃ ସେନାଂ ପୁନଃ ସର୍ବାଂ ପ୍ରେଷଯାମାସ ପାର୍ଥିବ। ଯତ୍ର ତ୍ବଂ ସଚିବୈଃ ସର୍ବୈର୍ମନ୍ତ୍ରିଭିଃ ସୋପଧୈର୍ନୃପ॥ 12-98-24 (68596) ତତୋ ରୁଦ୍ରଂ ମହାଦେବଂ ପ୍ରପନ୍ନୋ ଜଗତଃ ପତିମ୍। ଶ୍ମଶାନନିଲଯଂ ଦେବଂ ତୁଷ୍ଟାବ ବୃଷଭଧ୍ବଜମ୍॥ 12-98-25 (68597) ସ୍ତୁତ୍ବା ଶସ୍ତ୍ରଂ ସମାଦାଯ ସ୍ବଶିରଶ୍ଛେତ୍ତୁମୁଦ୍ଯତଃ॥ 12-98-26 (68598) କାରୁଣ୍ଯାଦ୍ଦେବଦେବେନ ଗୃହୀତସ୍ତସ୍ଯ ଦକ୍ଷିଣଃ। ସ ପାଣିଃ ସହ ଶସ୍ତ୍ରେଣ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚେଦମୁବାଚ ହ॥ 12-98-27 (68599) କିମିଦଂ ସାହସଂ ପୁତ୍ର କୁର୍ତକାମୋ ବଦସ୍ବ ମେ। ସ ଉବାଚ ମହାଦେବଂ ଶିରସା ତ୍ବବନୀଂ ଗତଃ॥ 12-98-28 (68600) ଭଗବନ୍ବାହିନୀମେନାଂ ରାକ୍ଷସାନାଂ ସୁରେଶ୍ବର। ଅଶକ୍ତୋଽହଂ ରଣେ ଜେତୁଂ ତସ୍ମାତ୍ତ୍ଯକ୍ଷ୍ଯାମି ଜୀବିତମ୍। ଗତିର୍ଭବ ମହାଦେବ ମମାର୍ତସ୍ଯ ଜଗତ୍ପତେ॥ 12-98-29 (68601) ନାଗନ୍ତବ୍ଯମଜିତ୍ବା ଚ ମାମାହ ଜଗତୀପତିଃ। ଅମ୍ବରୀଷୋ ମହାଦେବ କ୍ଷାରିତଃ ସଚିବୈଃ ସହ॥ 12-98-30 (68602) ତମୁବାଚ ମହାଦେବଃ ସୁଦେବଂ ପତିତଂ କ୍ଷିତୌ। ଅଧୋମୁଖଂ ମହାତ୍ମାନଂ ସତ୍ବାନାଂ ହିତକାମ୍ଯଯା॥ 12-98-31 (68603) ଧନୁର୍ବେଦଂ ସମାହୂଯ ସଗଣଂ ସହବିଗ୍ରହମ୍। ରଥନାଗାଶ୍ବକଲିଲଂ ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରସମଲଂକୃତମ୍॥ 12-98-32 (68604) ରଥଂ ଚ ସୁମହାଭାଗଂ ଯେନ ତନ୍ତ୍ରିପୁରଂ ହତମ୍। ଧନୁଃ ପିନାକଂ ଖଙ୍ଗଂ ଚ ରୌଦ୍ରମସ୍ତ୍ରଂ ଚ ଶଂକରଃ। ନିଜଘାନାସୁରାନ୍ସର୍ବାନ୍ଯେନ ଦେବସ୍ତ୍ରିଯମ୍ବକଃ॥ 12-98-33 (68605) ଉବାଚ ଚ ମହାଦେବଃ ସୁଦେବଂ ବାହିନୀପତିମ୍। ରଥାଦସ୍ମାତ୍ସୁଦେବ ତ୍ବଂ ଦୁର୍ଜଯଃ ସ ସୁରାସୁରୈଃ॥ 12-98-34 (68606) ମାଯଯା ମୋହିତୋ ଭୂମୌ ନ ପଦଂ କର୍ତୁମର୍ହସି। ରଥସ୍ଥସ୍ତ୍ରିଦଶାନ୍ସର୍ବାଞ୍ଜେଷ୍ଯସି ତ୍ବଂ ସଦାନବାନ୍॥ 12-98-35 (68607) ରାକ୍ଷସାଶ୍ଚ ପିଶାଚାଶ୍ଚ ନ ଶକ୍ତା ଦ୍ରଷ୍ଟୁମୀଦୃଶମ୍। ରଥଂ ସୂର୍ଯସହସ୍ରାଭଂ କିମୁ ଯୋଦ୍ଧୁଂ ତ୍ବଯା ସହ॥ 12-98-36 (68608) ସ ଜିତ୍ବା ରାକ୍ଷସାନ୍ସର୍ବାନ୍କୃତ୍ବା ବନ୍ଦୀବିମୋକ୍ଷଣମ୍। ଘାତଯିତ୍ବା ଚ ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ବାହୁଯୁଦ୍ଧେ ତ୍ବଯଂ ହତଃ। ବିଯମଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଭୂପାଲ ବିଯମଶ୍ଚ ନିପାତିତଃ॥' 12-98-37 (68609) ତସ୍ଯ ବିକ୍ରମତସ୍ତାତ ସୁଦେବସ୍ଯ ବଭୂବ ହ। ସଂଗ୍ରାମଯଜ୍ଞଃ ସୁମହାନ୍ଯଶ୍ଚାନ୍ଯୋ ଯୁଧ୍ଯତେ ନରଃ॥ 12-98-38 (68610) ସନ୍ନଦ୍ଧୋ ଦୀକ୍ଷିତଃ ସର୍ବୋ ଯୋଧଃ ପ୍ରାପ୍ଯ ଚମୂମୁଖମ୍। ଯୁଦ୍ଧଯଜ୍ଞାଧିକାରସ୍ଥୋ ଭବତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-98-39 (68611) ଅମ୍ବରୀଷ ଉବାଚ। 12-98-40x (5598) କାନି ଯଜ୍ଞେ ହବୀଂଷ୍ଯସ୍ମିନ୍କିମାଜ୍ଯଂ କା ଚ ଦକ୍ଷିଣା। ଋତ୍ବିଜଶ୍ଚାତ୍ର କ୍ରେ ପ୍ରୋକ୍ତାସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ଶତକ୍ରତୋ॥ 12-98-40 (68612) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-98-41x (5599) ଋତ୍ବିଜଃ କୁଞ୍ଜରାସ୍ତତ୍ର ବାଜିନୋଽଧ୍ବର୍ଯବସ୍ତଥା। ହବୀଂଷି ପରମାଂସାନି ରୁଧିରଂ ତ୍ବାଜ୍ଯମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-98-41 (68613) ଶୃଗାଲଗୃଧ୍ରକାକୋଲାଃ ସଦସ୍ଯାସ୍ତତ୍ର ପନ୍ତ୍ରିଣଃ। ଆଜ୍ଯଶେଷଂ ପିବନ୍ତ୍ଯେତେ ହବିଃ ପ୍ରାଶ୍ନନ୍ତି ଚାଧ୍ବରେ॥ 12-98-42 (68614) ପ୍ରାସତୋମରସଂଘାତାଃ ଖଙ୍ଗଶକ୍ତିପରଶ୍ବଥାଃ। ଜ୍ବଲନ୍ତୋ ନିଶିତାଃ ପୀତାଃ ସ୍ରୁଚସ୍ତସ୍ଯାଥ ସତ୍ରିଣଃ॥ 12-98-43 (68615) ଚାପବେଗାଯତସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣଃ ପରକାଯାବଭେଦନଃ। ଋଜୁଃ ସୁନିଶିତଃ ପୀତଃ ସାଯକଶ୍ଚ ସ୍ରୁବୋ ମ--॥ 12-98-44 (68616) ଦ୍ବୀପିଚର୍ମାବନଦ୍ଧଶ୍ଚ ନାଗଦନ୍ତକୃତତ୍ସରୁଃ। ହସ୍ତିହସ୍ତହରଃ ଖଙ୍ଗଃ ସ୍ଫଯୋ ଭବେତ୍ତସ୍ଯ ସଂଯୁଗେ॥ 12-98-45 (68617) ଜ୍ବଲିତୈର୍ନିଶିତୈଃ ପ୍ରାସଶକ୍ତ୍ଯୃଷ୍ଟିସପରଶ୍ବଥୈଃ। ଶୈକ୍ଯାଯସମଯୈସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣୈରଭିଘାତୋ ଭବେଦ୍ବସୁ॥ 12-98-46 (68618) [ସଙ୍ଖ୍ଯାସମଯବିସ୍ତୀର୍ଣମଭିଜାତୋଦ୍ଭବଂ ବହୁ।] ଆବେଧାଦ୍ଯଚ୍ଚ ରୁଧିରଂ ସଂଗ୍ରାମେ ସ୍ରବତେ ଭୁବି। ସାଽସ୍ଯ ପୂର୍ଣାହୁତିର୍ହୋତ୍ରୈଃ ସମୃଦ୍ଧା ସର୍ବକାମଧୁକ୍॥ 12-98-47 (68619) ଛିନ୍ଧି ଭିନ୍ଧୀତି ଯଃ ଶବ୍ଦଃ ଶ୍ରୂଯତେ ବାହିନୀମୁଖେ। ସାମାନି ସାମଗାସ୍ତସ୍ଯ ଗାଯନ୍ତି ଯମସାଦନେ॥ 12-98-48 (68620) ହବିର୍ଧାନଂ ତୁ ତସ୍ଯାହୁଃ ପରେଷାଂ ବାହିନୀମୁଖମ୍॥ 12-98-49 (68621) କୁଞ୍ଜରାଣାଂ ହଯାନାଂ ଚ ବର୍ମିଣାଂ ଚ ସମୁଚ୍ଚଯ। ଅଗ୍ନିଃ ଶ୍ଯେନଚିତୋ ନାମ ଯଜ୍ଞେ ତସ୍ଯ ବିଧୀଯତେ॥ 12-98-50 (68622) ଉତ୍ତିଷ୍ଠତେ କବନ୍ଧୋଽତ୍ର ସହସ୍ରେ ପତିତେ ତୁ ଯଃ। ସ ଯୂପସ୍ତସ୍ଯ ଶୂରସ୍ଯ ଖାଦିରୋଽଷ୍ଟାଶ୍ରିରୁଚ୍ଯତେ॥ 12-98-51 (68623) ଇଡୋପହୂତାଃ କ୍ରୋଶନ୍ତି କୁଞ୍ଜରାସ୍ତ୍ବଙ୍କୁଶେରିତାଃ। ଜ୍ଯାଘୁଷ୍ଟତଲତାଲେନ ବଷଟ୍କାରେଣ ପାର୍ଥିବ॥ 12-98-52 (68624) ଉଦ୍ଗାତା ତତ୍ର ସଂଗ୍ରାମେ ତ୍ରିସାମା ଦୁନ୍ଦୁଭିର୍ନୃପ। ବ୍ରହ୍ମସ୍ବେ ହ୍ରିଯମାଣେ ତୁ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଯୁଦ୍ଧେ ପ୍ରିଯାଂ ତନୁମ୍। ଆତ୍ମାନଂ ଯୂପମୁଚ୍ଛ୍ରିତ୍ଯ ସ ଯଜ୍ଞୋଽନନ୍ତଦକ୍ଷିଣଃ॥ 12-98-53 (68625) ଭର୍ତୁରର୍ଥେ ଚ ଯଃ ଶୂରୋ ନିଷ୍କ୍ରାମେଦ୍ବାହିନୀମୁଖାତ୍। ନ ଭଯାଦ୍ବିନିବର୍ତେତ ତସ୍ଯ ଲୋକା ଯଥା ମମ॥ 12-98-54 (68626) ଦ୍ବୀପିଚର୍ମାବୃତୈଃ ଖଙ୍ଗୈର୍ବାହୁଭିଃ ପରିଘୋପମୈଃ। ଯସ୍ଯ ବେଦିରୁପସ୍ତୀର୍ଣା ତସ୍ଯ ଲୋକା ଯଥା ମମ॥ 12-98-55 (68627) ଯସ୍ତୁ ନାପେକ୍ଷତେ କଂଚିତ୍ସହାଯଂ ବିଷମେ ସ୍ଥିତଃ। ବିଗାହ୍ଯ ବାହିନୀମଧ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ଲୋକା ଯଥା ମମ॥ 12-98-56 (68628) ଯସ୍ଯ ଶୋଣିତସଂଘଟ୍ଟା ଭେରୀମଣ୍ଡୂକକଚ୍ଛପା। ବୀରାସ୍ଥିଶର୍କରା ଦୁର୍ଗା ମାଂସଶୋଣିତକର୍ଦମା॥ 12-98-57 (68629) ଅସିଚର୍ମପ୍ଲବା ଘୋରା କେଶଶୈବଲଶାଦ୍ବଲା। ଅଶ୍ବନାଗରଥୈଶ୍ଚୈବ ସଂଛିନ୍ନୈଃ କୃତସଂକ୍ରମା॥ 12-98-58 (68630) ପତାକାଧ୍ବଜବାନୀରା ହତବାହନବାରଣା। ଶୋଣିତୋଦକସଂପୂର୍ଣା ଦୁସ୍ତରା ପାରଗୈର୍ନରୈଃ॥ 12-98-59 (68631) ରହତନାଗମହାନକ୍ରା ପରଲୋକବହାଽଶିବା। ଋଷ୍ଟିଖଙ୍ଗମହାମୀନା ଗୃଧ୍ରକଙ୍କବଲପ୍ଲବା॥ 12-98-60 (68632) ପୁରୁଷାଦାନୁଚରିତା ଭୀରୂଣାଂ କଶ୍ମଲାବହା। ନଦୀ ଯୋଧସ୍ଯ ସଂଗ୍ରାମେ ତଦସ୍ଯାବଭୃଥଂ ନୃପ॥ 12-98-61 (68633) ବେଦିର୍ଯସ୍ଯ ତ୍ବମିତ୍ରାଣାଂ ଶିରୋଭିର୍ବ୍ଯବକୀର୍ଯତେ। ଅଶ୍ବସ୍କନ୍ଧୈର୍ଗଜସ୍କନ୍ଧୈସ୍ତସ୍ଯ ଲୋକା ଯଥା ମମ॥ 12-98-62 (68634) ପତ୍ନୀ ଶାଲାକୃତା ଯସ୍ଯ ପରେଷାଂ ବାହିନୀମୁଖମ୍। ହବିର୍ଧାନଂ ସ୍ବବାହିନ୍ଯାସ୍ତଦସ୍ଯାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 12-98-63 (68635) ସଦସ୍ଯା ଦକ୍ଷିଣା ଯୋଧା ଆଗ୍ନୀଧ୍ରଶ୍ଚୋତ୍ତରାଂ ଦିଶମ୍। ଶତ୍ରୁସେନା ଅଲତ୍ରସ୍ଯ ସର୍ବଲୋକାନଦୂରତଃ॥ 12-98-64 (68636) ଯସ୍ଯ ଭଯତୋ ବ୍ଯୂହେ ଭବତ୍ଯାକାଶମଗ୍ରତଃ। ସାସ୍ଯ ବେଦିସ୍ତଦା ଯଜ୍ଞୈର୍ନିତ୍ଯଂ ବ୍ଯୂହାସ୍ତ୍ରଯୋଽଗ୍ନଯଃ॥ 12-98-65 (68637) ଯସ୍ତୁ ଯୋଧଃ ପରାବୃତ୍ତଃ ସଂତ୍ରସ୍ତୋ ହନ୍ଯତେ ପରୈଃ। ଅପ୍ରତିଷ୍ଠଃ ସ ନରକଂ ଯାତି ନାସ୍ତ୍ଯତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-98-66 (68638) ଯସ୍ଯ ଶୋଣିତବେଗେଣ ବେଦିଃ ସ୍ଯାତ୍ସଂପରିପ୍ଲୁତା। କେଶମାଂସାସ୍ଥିସଂପୂର୍ଣା ସ ଗଚ୍ଛେତ୍ପରମାଂ ଗତିମ୍॥ 12-98-67 (68639) ଯସ୍ତୁ ସେନାପତିଂ ହତ୍ବା ତଦ୍ଯାନମଧିରୋହତି। ସ ବିଷ୍ଣୁବିକ୍ରମକ୍ରାମୀ ବୃହସ୍ପତିସମଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-98-68 (68640) ନାଯକଂ ତତ୍କୁମାରଂ ବା ଯୋ ବା ସ୍ଯାତ୍ତତ୍ର ପୂଜିତଃ। ଜୀବଗ୍ରାହଂ ପ୍ରଗୃହ୍ଣାତି ତସ୍ଯ ଲୋକା ଯଥା ମମ॥ 12-98-69 (68641) ଆହବେ ତୁ ହତଂ ଶୂରଂ ନ ଶୋଚେତ କଥଂଚନ। ଅଶୋଚ୍ଯୋ ହି ହତଃ ଶୂରଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 12-98-70 (68642) ନ ହ୍ଯନ୍ନଂ ନୋଦକଂ ତସ୍ଯ ନ ସ୍ନାନଂ ନାପ୍ଯଶୌଚକମ୍। ହତସ୍ଯ କର୍ତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ତସ୍ଯ ଲୋକାଞ୍ଶୃଣୁଷ୍ବ ମେ॥ 12-98-71 (68643) ବରାପ୍ସରଃ ସହସ୍ରାଣି ଶୂରମତ୍ଯୋଧନେ ହତମ୍। ତ୍ବରମାଣାନି ଧାବନ୍ତି ମମ ଭର୍ତା ଭବେଦିତି॥ 12-98-72 (68644) ଏତତ୍ତପଶ୍ଚ ପୁଣ୍ଯଂ ଚ ଧର୍ମଶ୍ଚୈବ ସନାତନଃ। ଚତ୍ବାରଶ୍ଚାଶ୍ରମାସ୍ତସ୍ଯ ଯୋ ଯୁଦ୍ଧେ ନ ପଲାଯତେ॥ 12-98-73 (68645) ବୃଦ୍ଧବାଲୌ ନ ହନ୍ତବ୍ଯୌ ନ ଚ ସ୍ତ୍ରୀ ନୈବ ପୃଷ୍ଠତଃ। ତୃଣପୂର୍ଣମୁଖଶ୍ଚୈବ ତବାସ୍ମୀତି ଚ ଯୋ ବଦେତ୍॥ 12-98-74 (68646) ଅହଂ ବୃତ୍ରଂ ବଲଂ ପାକଂ ମହାକାଯଂ ବିରୋଚନମ୍। ଦୁରାବାରଂ ଚ ନମୁଚିଂ ଶତମାଯଂ ଚ ଶମ୍ବରମ୍॥ 12-98-75 (68647) ବିପ୍ରଚିତ୍ତିଂ ଚ ଦୈତେଯଂ ଦନୋଃ ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ପ୍ରହ୍ବାଦଂ ଚ ନିହତ୍ଯାଜୌ ତତୋ ଦେବାଧିପୋଽଭବମ୍॥ 12-98-76 (68648) ଇତ୍ଯେତଚ୍ଛକ୍ରବଚନଂ ନିଶମ୍ଯ ପ୍ରତିପୂଜ୍ଯ ଚ। ଯୋଧାନାମାତ୍ମନଃ ସିଦ୍ଧିମମ୍ବରୀଷୋଽଭିପନ୍ନବାନ୍॥ ॥ 12-98-77 (68649) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 98॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-98-3 ନାଭାଗିଃ ନାଭାଗପୁତ୍ରଃ॥ 12-98-38 ଯଶ୍ଚାନ୍ଯୋଽକ୍ଷତ୍ରିଯୋଽପି ଯୁଧ୍ଯତେ ନରସ୍ତସ୍ଯାପ୍ଯଯଂ ଚ ଯଜ୍ଞୋଽସ୍ତି॥ 12-98-43 ପୀତାଃ କ୍ଷାରପାନୀଯେନ ସଂଭାବିତାଃ॥ 12-98-45 ସ୍ଫ୍ଯଃ ଯାଗୀଯୋପକରଣବିଶେଷଃ॥ 12-98-46 ଶୈକ୍ଯାଯସମଯୈଃ ସର୍ବଲୋହମଯୈଃ। ବସୁ ଯତ୍କିଂଚିଦ୍ଯଜ୍ଞିଯଂ ଦ୍ରବ୍ଯମ୍॥ 12-98-49 ହବିଧାନଂ ହବିଷଃ ସ୍ଥାପ ନସ୍ଥଲମ୍॥ 12-98-64 ସଦସ୍ଯୋତ୍ତରଯୋଧାଗ୍ନିରାଗ୍ନୀଧ୍ରସ୍ଯୋତ୍ତରାଥ ଦିକ୍। ଇତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-98-68 ବୃହସ୍ପତିସବଃ କ୍ରତୁଃ ଇତି ଡ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-98-69 ନାଯକଂ ବା ପ୍ରମାଣଂ ବେତି ଡ.ଦ.ପାଠଃ॥

12-99-0 (68650) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-99-0x (5600) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମ-ତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ପ୍ରତର୍ଦନୋ ମୈଥିଲଶ୍ଚ ସଂଗ୍ରାମଂ ଯତ୍ର ଚକ୍ରତୁଃ॥ 12-99-1 (68651) ଯଜ୍ଞୋପବୀତୀ ସଂଗ୍ରାମେ ଜନକୋ ମିଥିଲାଧିପଃ। ଯୋଧାନୁଦ୍ଧର୍ଷଯାମାସ ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-99-2 (68652) ଜନକୋ ମୈଥିଲୋ ରାଜା ମହାତ୍ମା ସର୍ବତତ୍ତ୍ବବିତ୍। ଯୋଧାନାଂ ଦର୍ଶଯାମାସ ସ୍ବର୍ଗଂ ନରକମେବ ଚ॥ 12-99-3 (68653) ଅଭୀରୂଣାମିମେ ଲୋକା ଭାସ୍ବନ୍ତୋ ହନ୍ତ ପଶ୍ଯତ। ପୂର୍ଣା ଗନ୍ଧର୍ବକନ୍ଯାଭିଃ ସର୍ବକାମଦୁହୋଽକ୍ଷଯାଃ॥ 12-99-4 (68654) ଇମେ ପଲାଯମାନାନାଂ ନରକାଃ ପ୍ରତ୍ଯୁପସ୍ଥିତାଃ। ଅକୀର୍ତିଃ ଶାଶ୍ବତୀ ଚୈବ ଯତିତବ୍ଯମନନ୍ତରମ୍॥ 12-99-5 (68655) ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବାଽରୀନ୍ବିଜଯତ ଭୂତ୍ବା ସଂତ୍ଯାଗବୁଦ୍ଧଯଃ। ନରକସ୍ଯାପ୍ରତିଷ୍ଠସ୍ଯ ମା ଭୂତ ବଶବର୍ତିନଃ॥ 12-99-6 (68656) ତ୍ଯାଗମୂଲଂ ହି ଶୂରାଣାଂ ସ୍ବର୍ଗଦ୍ବାରମନୁତ୍ତମମ୍। ଇତ୍ଯୁକ୍ତାସ୍ତେ ନୃପତିନା ଯୋଧାଃ ପରପୁରଂଜଯ॥ 12-99-7 (68657) ଅଜଯନ୍ତ ରଣେ ଶତ୍ରୂନ୍ହର୍ଷଯନ୍ତୋ ନରେଶ୍ବରମ୍। ତସ୍ମାତ୍ତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମନା ନିତ୍ଯଂ ସ୍ଥାତବ୍ଯଂ ରଣମୂର୍ଧନି॥ 12-99-8 (68658) ଗଜାନାଂ ରଥିନୋ ମଧ୍ଯେ ରଥାନାମନୁସାଦିନଃ। ସାଦିନାମନ୍ତରେ ସ୍ଥାପ୍ଯଂ ପାଦାତମପି ଦଂଶିତମ୍॥ 12-99-9 (68659) ଯ ଏବଂ ବ୍ଯୂହତେ ରାଜା ସ ନିତ୍ଯଂ ଜଯତେ ରିପୂନ୍। ତସ୍ମଦିତଦ୍ବିଧାତବ୍ଯଂ ନିତ୍ଯମେବ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-99-10 (68660) ସ୍ବର୍ଗେ ସୁକୃତମିଚ୍ଛନ୍ତଃ ସୁଯୁଦ୍ଧେନାତିମନ୍ଯବଃ। କ୍ଷୋଭଯେଯୁରନୀକାନି ସାଗରଂ ମକରା ଯଥା॥ 12-99-11 (68661) ହର୍ଷଯେଯୁର୍ବିଷଣ୍ଣାଂଶ୍ଚ ବ୍ଯବସ୍ଥାପ୍ଯ ପରସ୍ପରମ୍। ତେଷାଂ ଚ ଭୂମିଂ ରକ୍ଷେଯୁର୍ଭଗ୍ନାନ୍ନାତ୍ଯନୁସାରଯେତ୍॥ 12-99-12 (68662) ପୁନରାବର୍ତମାନାନାଂ ନିରାଶାନାଂ ଚ ଜୀବିତେ। ବେଗଃ ସୁଦୁଃସହୋ ରାଜଂସ୍ତସ୍ମାନ୍ନାତ୍ଯନୁସାରଯେତ୍॥ 12-99-13 (68663) ନ ହି ପ୍ରହର୍ତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ଶୂରାଃ ପ୍ରଦ୍ରବତୋ ଭଯାତ୍। ତସ୍ମାତ୍ପଲାଯମାନାନାଂ କୁର୍ଯାନ୍ନାତ୍ଯନୁସାରଣମ୍॥ 12-99-14 (68664) ଚରାଣାମଚରା ହ୍ଯନ୍ନମଦଂଷ୍ଟ୍ରା ଦଂଷ୍ଟ୍ରିଣାମପି। ଅପାଣଯଃ ପାଣିମତାମନ୍ନଂ ଶୂରସ୍ଯ କାତରାଃ॥ 12-99-15 (68665) ସମାନପୃଷ୍ଠୋଦରପାଣିପାଦାଃ ପଶ୍ଚାଚ୍ଛରଂ ଭୀରବୋଽନୁବ୍ରଜନ୍ତି। ଅତୋ ଭଯାର୍ତାଃ ପ୍ରଣିପତ୍ଯ ଭୂଯଃ କୃତ୍ବାଞ୍ଜଲୀନୁପତିଷ୍ଠନ୍ତି ଶୂରାନ୍॥ 12-99-16 (68666) ଶୂରବାହୁଷୁ ଲୋକୋଽଯଂ ଲମ୍ବତେ ପୁତ୍ରବତ୍ସଦ। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବେଷୁ ଲୋକେଷୁ ଶୂରଃ ସଂମାନମର୍ହତି॥ 12-99-17 (68667) ନ ହି ଶୌର୍ଯାତ୍ପରଂ କିଂଚିନ୍ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବିଦ୍ଯତେ। ଶୂରଃ ସର୍ବଂ ପାଲଯତି ସର୍ବଂ ଶୂରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ ॥ 12-99-18 (68668) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 99॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-99-1 ଅତ୍ର ଶୂରପ୍ରୋତ୍ସାହନେ ବିଷଯେ॥ 12-99-3 ଦର୍ଶଯାମାସ ଯୋଗବଲେନ॥ 12-99-5 ପତିତବ୍ଯମନନ୍ତରମିତି ଡ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-99-9 ଗଜାନାଂ ମଧ୍ଯେ ରଥିନଃ ସ୍ଥାପ୍ଯାଃ॥ 12-99-12 ନାତ୍ଯନୁସାରେଯାତିଦ୍ରାବଯେତ୍ ପରାବୃତ୍ତିଭଯାତ୍॥ 12-99-13 ତଦେବାହ ପୁନରିତି॥

12-100-0 (68669) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-100-0x (5601) ଯଥା ଜଯାର୍ଥିନଃ ସେନାଂ ନଯନ୍ତି ଭରତର୍ଷଭ। ଈଷଦ୍ଧର୍ମଂ ପ୍ରପୀଡ୍ଯାପି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-100-1 (68670) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-100-2x (5602) ସନ୍ତ୍ଯେବ ହି ସ୍ଥିତା ଧର୍ମ ଉପପତ୍ତ୍ଯା ତଥା ପରେ। ସାଧ୍ବାଚାରତଯା କେଚିତ୍ତଥୈବୌପଯିକାଦପି॥ 12-100-2 (68671) ଉପାଯଧର୍ମାନ୍ବକ୍ଷ୍ଯାମି ସଂସିଦ୍ଧାନର୍ଥସିଦ୍ଧଯେ। ନିର୍ମର୍ଯାଦା ଦସ୍ଯବସ୍ତୁ ଭବନ୍ତି ପରିପନ୍ଥିନଃ॥ 12-100-3 (68672) ତେଷାଂ ପ୍ରତିବିଘାତାର୍ଥଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମ୍ଯଥ ନୈଗମମ୍। କାର୍ଯାଣାଂ ସଂପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ତାନୁପାଯାନ୍ନିବୋଧ ମେ॥ 12-100-4 (68673) ଉଭେ ପ୍ରଜ୍ଞେ ବେଦିତବ୍ଯେ ଋଜ୍ବୀ ବକ୍ରା ଚ ଭାରତ। ଜାନନ୍ବକ୍ରାଂ ନ ସେବେତ ପ୍ରତିବାଧେତ ଚାଗତାମ୍॥ 12-100-5 (68674) ଅମିତ୍ରା ଏବ ରାଜାନଂ ଭେଦେନୋପଚରନ୍ତ୍ଯୁତ। ତାଂ ରାଜା ବିକୃତିଂ ଜାନନ୍ଯଥାଽମିତ୍ରାନ୍ପ୍ରବାଧତେ॥ 12-100-6 (68675) ଗଜାନାଂ ପାର୍ଥ ବର୍ମାଣି ଗୋବୃଷାଜଗରାଣି ଚ। ଶଲ୍ଯକଣ୍ଟକଲୋହାନି ତନୁତ୍ରାଣି ମତାନି ଚ॥ 12-100-7 (68676) ଶାତପୀତାନି ଶସ୍ତ୍ରାଣି ସନ୍ନାହାଃ ପୀତଲୋହକାଃ। ନାନାରଞ୍ଜନରକ୍ତାଃ ସ୍ଯୁଃ ପତାକାଃ କେତବଶ୍ଚ ହ॥ 12-100-8 (68677) ଋଷ୍ଟଯସ୍ତୋମରାଃ ଖଙ୍ଗା ନିଶିତାଶ୍ଚ ପରଶ୍ବଥାଃ। ଫଲକାନ୍ଯଥ ଚର୍ମାଣି ପ୍ରତିକଲ୍ପ୍ଯାନ୍ଯନେକଶଃ॥ 12-100-9 (68678) ଅଭିନୀତାନି ଶସ୍ତ୍ରାଣି ଯୋଧାଶ୍ଚ କୃତନିଶ୍ଚଯାଃ। ଚୈତ୍ରେ ବା ମାର୍ଗଶୀର୍ଷେ ବା ସେନାଯୋଗଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-100-10 (68679) ପକ୍ବସସ୍ଯା ହି ପୃଥିବୀ ଭବତ୍ଯମ୍ବୁମତୀ ତଦା। ନୈବାତିଶୀତୋ ନାତ୍ଯୁଷ୍ଣଃ କାଲୋ ଭବତି ଭାରତ॥ 12-100-11 (68680) ତସ୍ମାତ୍ତଦା ଯୋଜଯେତ ପରେଷାଂ ବ୍ଯସନେଽଥବା। ଏତେ ହି ଯୋଗାଃ ସେନାଯାଃ ପ୍ରଶସ୍ତାଃ ପରବାଧନେ॥ 12-100-12 (68681) ଜଲବାଂସ୍ତୃଣବାନ୍ମାର୍ଗଃ ସମୋ ଗମ୍ଯଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଚାରୈଃ ସୁବିଦିତାଭ୍ଯାସଃ କୁଶଲୈର୍ବନଗୋଚରୈଃ॥ 12-100-13 (68682) ନ ହ୍ଯରଣ୍ଯାନି ଶକ୍ଯନ୍ତେ ଗନ୍ତୁଂ ମୃଗଗଣୈରିବ। ତସ୍ମାତ୍ସେନାସୁ ତାନେବ ଯୋଜଯନ୍ତି ଜଯାର୍ଥିନଃ॥ 12-100-14 (68683) [ଅଗ୍ରତଃ ପୁରୁଷାନୀକଂ ଶକ୍ତଂ ଚାପି କୁଲୋଦ୍ଭବମ୍।] ଆବାସସ୍ତୋଯବାନ୍ମାର୍ଗଃ ପର୍ଯାକାଶଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-100-15 (68684) ପୋଷାମପସର୍ପାଣାଂ ପ୍ରତିଘାତସ୍ତଥା ଭବେତ୍। ଆକାଶଂ ହି ବନାଭ୍ଯାଶେ ମନ୍ଯନ୍ତେ ଗୁଣବତ୍ତରମ୍॥ 12-100-16 (68685) ବହୁଭିର୍ଗୁଣଜାତୈଶ୍ଚ ଯେ ଯୁଦ୍ଧକୁଶଲା ଜନାଃ। [ଉପନ୍ଯାସୋ ଭବେତ୍ତତ୍ର ବଲାନାଂ ନାତିଦୂରତଃ॥] 12-100-17 (68686) ଉପନ୍ଯାସୋଽପସର୍ପାଣାଂ ପଦାତୀନାଂ ଚ ଗୂହନମ୍। ହତଶତ୍ରୁପ୍ରତୀଘାତମାପଦର୍ଥଂ ପରାଯଣମ୍॥ 12-100-18 (68687) ସପ୍ତର୍ପୀନ୍ପୃଷ୍ଠତଃ କୃତ୍ବା ଯୁଧ୍ଯେଯୁରଚଲା ଇବ। ଅନେନ ବିଧିନା ଶତ୍ରୂଞ୍ଜିଗୀଷେତାପି ଦୁର୍ଜଯାନ୍॥ 12-100-19 (68688) ଯତୋ ବାଯୁର୍ଯତଃ ସୂର୍ଯୋ ଯତଃ ସୋମସ୍ତତୋ ଜଯଃ। ପୂର୍ବଂପୂର୍ବଂ ଜ୍ଯାଯ ଏଷାଂ ସନ୍ନିପାତେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-100-20 (68689) ଅକର୍ଦ -ମନୁଦକାମମର୍ଯାଦାମଲୋଷ୍ଟକାମ୍। ଅଶ୍ବଭୂମିଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଯେ ଯୁଦ୍ଧକୁଶଲା ଜନାଃ॥ 12-100-21 (68690) ସମା ନିରୁଦକାକାଶା ରଥଭୂମିଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ନୀଚଦ୍ରୁମା ମହାକକ୍ଷା ସୋଦକା ହସ୍ତିଯୋଧିନାମ୍॥ 12-100-22 (68691) ବହୁଦୁର୍ଗା ମହାକକ୍ଷା ବେଣୁବେତ୍ରତିରସ୍କୃତା। ପଦାତୀନାଂ କ୍ଷମା ଭୂମିଃ ପର୍ବତୋପବନାନି ଚ॥ 12-100-23 (68692) ପଦାତିବହୁଲା ସେନା ଦୃଢା ଭବତି ଭାରତ। ରଥାଶ୍ବବହୁଲା ସେନା ସୁଦିନେଷୁ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-100-24 (68693) ପଦାତିନାଗବହୁଲା ପ୍ରାବୃଟ୍କାଲେ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଗୁଣାନେତାନ୍ପ୍ରସଂଖ୍ଯାଯ ଦେଶକାଲୌ ପ୍ରଯୋଜଯେତ୍॥ 12-100-25 (68694) ଏବଂ ସଂଚିନ୍ତ୍ଯ ଯୋ ଯାତି ତିଥିନକ୍ଷତ୍ରପୂଜିତଃ। ବିଜଯଂ ଲଭତେ ନିତ୍ଯଂ ସେନାଂ ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରଯୋଜଯନ୍॥ 12-100-26 (68695) ପ୍ରସୁପ୍ତାଂସ୍ତୃଷିତାଞ୍ଶ୍ରାନ୍ତାନ୍ପ୍ରକୀର୍ଣାନ୍ନାଭିଘାତଯେତ୍। ମୋକ୍ଷେ ପ୍ରଯାଣେ ଚଲନେ ପାନଭୋଜନକାଲଯୋଃ। ଅତିକ୍ଷିପ୍ତାନ୍ବ୍ଯତିକ୍ଷିପ୍ତାନ୍ନିହତାନ୍ପ୍ରତନୂକୃତାନ୍॥ 12-100-27 (68696) ଅବିସ୍ରବ୍ଧାନ୍କୃତାରମ୍ଭାନୁପନ୍ଯାସାତ୍ପ୍ରତାପିତାନ୍। ବହିଶ୍ବରାନୁପନ୍ଯାସାନ୍କୃତବେଶ୍ମାନୁସାରିଣଃ॥ 12-100-28 (68697) ପାରମ୍ପର୍ଯାଗତେ ଦ୍ବାରେ ଯେ କେଚିଦନୁବର୍ତିନଃ। ପରିଚର୍ଯାପରୋଦ୍ଧାରୋ ଯେ ଚ କେଚନ ବଲ୍ଗିନଃ॥ 12-100-29 (68698) ଅନୀକଂ ଯେ ବିଭିଦନ୍ତି ଭିନ୍ନଂ ସଂସ୍ଥାପଯନ୍ତି ଚ। ସମାନାଶନପାନାସ୍ତେ କାର୍ଯା ଦ୍ବିଗୁଣବେତନାଃ॥ 12-100-30 (68699) `ଜାତିଗୋତ୍ରଂ ଚ ବିଜ୍ଞାଯ କର୍ମ ଚାନୁତ୍ତମଂ ଶୁଭମ୍। ସମାନଦେହରକ୍ଷାର୍ଥେ କାର୍ଯା ଦ୍ବିଗୁଣବେତନାଃ। ତ୍ରିଗୁଣଂ ଚତୁର୍ଗୁଣଂ ଚୈବ ବେତନଂ ତେଷୁ କାରଯେତ୍॥' 12-100-31 (68700) ଦଶାଧିପତଯଃ କାର୍ଯାଃ ଶତାଧିପତଯସ୍ତଥା। ତତଃ ସହସ୍ରାଧିପତିଂ କୁର୍ଯାଚ୍ଛୂରମତନ୍ଦ୍ରିତମ୍॥ 12-100-32 (68701) ଯଥା ମୁଖ୍ଯାନ୍ସନ୍ନିପାତ୍ଯ ବକ୍ତବ୍ଯାଃ ସଂଶଯାମହେ। ଯଥା ଜଯାର୍ଥଂ ସଂଗ୍ରାମେ ନ ଜହ୍ଯାମ ପରସ୍ପରମ୍॥ 12-100-33 (68702) ଇହୈବ ତେ ନିବର୍ତନ୍ତାଂ ଯେ ଚ କେଚନ ଭୀରବଃ। ନ ଘାତଯେଯୁଃ ପ୍ରଦରଂ କୁର୍ବାଣାସ୍ତୁମୁଲେ ସତି॥ 12-100-34 (68703) [ନ ସନ୍ନିପାତେ ପ୍ରଦରଂ ବଧଂ ବା କୁର୍ଯୁରୀଦୃଶାଃ॥] ଆତ୍ମାନଂ ଚ ସ୍ବପକ୍ଷଂ ଚ ପାଲଯନ୍ହନ୍ତି ସଂଯୁଗେ॥ 12-100-35 (68704) ଅର୍ଥନାଶୋ ବଧୋଽକୀର୍ତିରଯଶଶ୍ଚ ପଲାଯନେ। ଅମନୋଜ୍ଞାଽସୁଖା ବାଚଃ ପୁରୁଷସ୍ଯ ପଲାଯତଃ॥ 12-100-36 (68705) ପ୍ରତିଧ୍ବସ୍ତୋଷ୍ଠଦନ୍ତସ୍ଯ ନ୍ଯସ୍ତସର୍ବାଯୁଧସ୍ଯ ଚ। `ହିତ୍ବା ପଲାଯମାନସ୍ଯ ସହାଯାନ୍ପ୍ରାଣସଂଶଯେ।' ଅମିତ୍ରୈରବରୁଦ୍ଧସ୍ଯ ଦ୍ବିଷତାମସ୍ତୁ ନଃ ସଦା॥ 12-100-37 (68706) ମନୁଷ୍ଯାପସଦା ହ୍ଯେତେ ଯେ ଭବନ୍ତି ପରାଙ୍ଭୁଖାଃ। ରାଶିବର୍ଧନମାତ୍ରାସ୍ତେ ନୈବ ତେ ପ୍ରେତ୍ଯ ନୋ ଇହ॥ 12-100-38 (68707) ଅମିତ୍ରା ହୃଷ୍ଟମନସଃ ପ୍ରତ୍ଯୁଦ୍ଯାନ୍ତି ପଲାଯିନମ୍। ଜଯିନସ୍ତୁ ନରାସ୍ତାତ ମଙ୍ଗଲୈର୍ବନ୍ଦନେନ ଚ॥ 12-100-39 (68708) ଯସ୍ଯ ସ୍ମ ବ୍ଯସନେ ରାଜନ୍ନନୁମୋଦନ୍ତି ଶତ୍ରବଃ। ତଦସହ୍ଯତରଂ ଦୁଃଖଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ ମରଣାଦପି॥ 12-100-40 (68709) ଶ୍ରିଯଂ ଜାନୀତ ଧର୍ମସ୍ଯ ମୂଲଂ ସର୍ବସୁଖସ୍ଯ ଚ। ଯା ଭୀରୂଣାଂ ପରାଖ୍ଯାତିଃ ଶୂରସ୍ତାମଧିଗଚ୍ଛତି॥ 12-100-41 (68710) ତେ ବଯଂ ସ୍ବର୍ଗମିଚ୍ଛନ୍ତଃ ସଂଗ୍ରାମେ ତ୍ଯକ୍ତଜୀବିତାଃ। ଜଯନ୍ତୋ ବଧ୍ଯମାନା ବା ପ୍ରାପ୍ନୁଯାମ ଚ ସଦ୍ଗତିମ୍॥ 12-100-42 (68711) ଏବଂ ସଂଶପ୍ତଶପଥାଃ ସମଭିତ୍ଯକ୍ତଜୀବିତାଃ। ଅମିତ୍ରବାହିନୀଂ ବୀରାଃ ପ୍ରତିଗାହନ୍ତ୍ଯଭୀରବଃ॥ 12-100-43 (68712) ଅଗ୍ରତଃ ପୁରୁଷାଽନୀକମସିଚର୍ମବତାଂ ଭବେତ୍। ପୃଷ୍ଠତଃ ଶକଟାନୀକଂ କଲତ୍ରଂ ମଧ୍ଯତସ୍ତଥା॥ 12-100-44 (68713) ପରେଷାଂ ପ୍ରତିଘାତାର୍ଥଂ ପଦାତୀନାଂ ଚ ଗୂହନମ୍। ଅପି ତସ୍ମିନ୍ପୁରେ ବୃଦ୍ଧା ଭବେଯୁର୍ଯେ ପୁରୋଗମାଃ॥ 12-100-45 (68714) ଯେ ପୁରସ୍ତାଦଭିମତାଃ ସତ୍ବବନ୍ତୋ ମନସ୍ବିନଃ। ତେ ପୂର୍ବମଭିବର୍ତେରଂଶ୍ଚୈତାନେବେତରେ ଜନାଃ॥ 12-100-46 (68715) ଅପି ଚୋଦ୍ଧର୍ଷଣଂ କାର୍ଯଂ ଭୀରୂଣାମପି ଯତ୍ନତଃ। ସ୍କନ୍ଧଦର୍ଶନମାତ୍ରାତ୍ତୁ ତିଷ୍ଠେଯୁର୍ବା ସମୀପତଃ॥ 12-100-47 (68716) ସଂହତାନ୍ଯୋଧଯେଦଲ୍ପାନ୍କାମଂ ବିସ୍ତାରଯେଦ୍ବହୂନ୍। ସୂଚୀମୁଖମନୀକଂ ସ୍ଯାଦଲ୍ପାନାଂ ବହୁଭିଃ ସହ॥ 12-100-48 (68717) ସଂପ୍ରଯୁକ୍ତେ ନିକୃଷ୍ଟେ ବା ସତ୍ଯଂ ବା ଯଦି ବାଽନୃତମ୍। ପ୍ରଗୃହ୍ଯ ବାହୂନ୍କ୍ରୋଶେତ ହନ୍ତ ଭଗ୍ନାଃ ପରେ ଇତି॥ 12-100-49 (68718) ଆଗତଂ ମେ ମିତ୍ରବଲଂ ପ୍ରହରଧ୍ବମଭୀତବତ୍। ସତ୍ବବନ୍ତୋ ନିଧାବେଯୁଃ କୁର୍ବନ୍ତୋ ଭୈରବାନ୍ରବାନ୍॥ 12-100-50 (68719) କ୍ଷ୍ବେଡାଃ କିଲକିଲାଶବ୍ଦାଃ କ୍ରକଚା ଗୋବିଷାଣିକାଃ। ଭେରୀମୃଦଙ୍ଗପଣବାନ୍ନାଦଯେଯୁଶ୍ଚ ଜର୍ଝରାନ୍॥ ॥ 12-100-51 (68720) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 100॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-100-4 ନୈଗମଂ ବେଦୋକ୍ତମୁପାଯମ୍॥ 12-100-5 ବକ୍ରାଂ ବକ୍ରଯୈବ ନାଶଯେତ୍॥ 12-100-6 ଅମିତ୍ରାନିବ ତାଂ ନିକୃତିଂ ପ୍ରବାଧତେ ବାଧେତ॥ 12-100-7 ଗଜାନାଂ ବର୍ମାଣି ବାଣଘାତତ୍ରାଣାନି। ଗବାଦୀନାଂ ଶଲ୍ଯାଦୀନି॥ 12-100-21 ଅମର୍ଯାଦାଂ ସେତୁପ୍ରାକାରାଦିହୀନାମ୍॥ 12-100-24 ସୁଦିନେଷୁ ବୃଷ୍ଟିବର୍ଜିତଦିନେଷୁ॥ 12-100-25 ପ୍ରସଂଖ୍ଯାଯ ସମ୍ଯଗ୍ବିଚାର୍ଯ॥ 12-100-26 ତିଥୌ ନକ୍ଷତ୍ରେ ଚ ପୂଜିତ ଆଶୀର୍ଭିର୍ଯୋଜିତଃ॥ 12-100-28 ଉପନ୍ଯାସାତ୍ସୁରୁଙ୍ଗାଦିଗୁପ୍ତୋପାଯାତ୍। ବହିସ୍ତୃଣାଦ୍ଯର୍ଥଂ ଚରତୋ ବହିଶ୍ଚରାନଲ୍ପାନ୍। ଉପନ୍ଯାସାନ୍ ତୃଣାହ୍ଯାହର୍ତୄନ୍॥ 12-100-29 ତାନ୍ନାଭିଘାତଯେଦିତି ପ୍ରପୂର୍ବେଣ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-100-30 ଅନୀକଂ ପରକୀଯମ୍॥ 12-100-33 ସନ୍ନିପାତ୍ଯୈକୀକୃତ୍ଯ॥ 12-100-35 ପ୍ରଦରଂ ଭଙ୍ଗମ୍। ବଧଂ ବା ସ୍ବୀଯାନାମ୍॥ 12-100-37 ନୋଽସ୍ମତ୍ସଂବନ୍ଧିନାଂ ଦ୍ବିଷତାଂ ପୁରୁଷସ୍ଯ ଦ୍ରବ୍ଯନାଶାଦିକମସ୍ତ୍ବିତି ପୂର୍ବେଣ ସହ ଦ୍ବଯୋଃ ସଂବନ୍ଧଃ॥ 12-100-38 ରାଶିର୍ଯୋଧସଂଖ୍ଯାଶରୀରଂ ବା ତସ୍ଯ ବର୍ଧନାଃ। ବୃଥାଜନ୍ମାନ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-100-39 ପଲାଯିନଂ ଜଯିନଃ ପ୍ରତ୍ଯୁଦ୍ଯାନ୍ତି ଯତ୍ତଦସହ୍ଯତରମିତ୍ଯପକୃଷ୍ଯତେ॥ 12-100-44 ପୁରୁଷା ପୁରୁଷାଣାମ୍। ବିଭକ୍ତିଲୋପ ଆର୍ଷଃ॥ 12-100-47 ସ୍କନ୍ଧଃ ସମୂହଃ। ସମୂହମାତ୍ରାର୍ଥଂ ବା ତିଷ୍ଠେଯୁଃ॥ 12-100-48 ସଂହତାନନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ଶ୍ଲିଷ୍ଟାନ୍ ସ୍ବାନ୍ପରୈଃ ସହ ଯୋଧଯେତ୍ସେନାପତିଃ॥

12-101-0 (68721) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-101-0x (5603) କିଂଶୀଲାଃ କିଂସମୁତ୍ଥାନାଃ କଥଂରୂପାଶ୍ଚ ଭାରତ। କିଂସନ୍ନାହାଃ କଥଂଶସ୍ତ୍ରା ଜନାଃ ସ୍ଯୁଃ ସଂଯୁଗେ ନୃପାଃ॥ 12-101-1 (68722) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-101-2x (5604) ଯଥାଚରିତମେବାତ୍ର ଶସ୍ତ୍ରଂ ପତ୍ରଂ ବିଧୀଯତେ। ଆଚାରାଦ୍ଧୀହ ପୁରୁଷସ୍ତଥା କର୍ମସୁ ବର୍ତତେ॥ 12-101-2 (68723) ଗାନ୍ଧାରାଃ ସିନ୍ଧୁସୌବୀରା ନଖରପ୍ରାସଯୋଧିନଃ। ଅଭୀରବଃ ସୁବଲିନସ୍ତଦ୍ବଲଂ ସର୍ବପାରଗମ୍॥ 12-101-3 (68724) ସର୍ବଶସ୍ତ୍ରେଷୁ କୁଶଲାଃ ସତ୍ବବନ୍ତୋ ହ୍ଯୁଶୀନରାଃ। ପ୍ରାଚ୍ଯା ମାତଙ୍ଗଯୁଦ୍ଧେଷୁ କୁଶଲାଃ କୂଟଯୋଧିନଃ॥ 12-101-4 (68725) ତଥା ଯବନକାମ୍ଭୋଜା ମଧୁରାମଭିତଶ୍ଚ ଯେ। ଏତେଽଶ୍ବଯୁଦ୍ଧକୁଶଲା ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ଯାଽସିଚର୍ମିଣଃ। ସର୍ବତ୍ର ଶୂରା ଜାଯନ୍ତେ ମହାସତ୍ବା ମହାବଲାଃ॥ 12-101-5 (68726) ଆବନ୍ତିକା ମହାଶୂରାଶ୍ଚତୁରଙ୍ଗେ ଚ ମାଲବାଃ। ଏକୋଽପି ହି ସହସ୍ରସ୍ଯ ତିଷ୍ଠତ୍ଯଭିମୁଖୋ ରଣେ॥ 12-101-6 (68727) ପ୍ରାଯୋ ଦେଶାଃ ସମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟା ଲକ୍ଷଣାନି ତୁ ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-101-7 (68728) ସିଂହଶାର୍ଦୂଲବାଙ୍ଗେତ୍ରାଃ ସିଂହଶାର୍ଦୂଲଗାମିନଃ। ପାରାବତକୁଲିଙ୍ଗାକ୍ଷାଃ ସର୍ବେ ଶୂରାଃ ପ୍ରମାଥିନଃ। 12-101-8 (68729) ମୃଗସ୍ବରା ଦ୍ବୀପିନେତ୍ରା ଋଷଭାକ୍ଷାସ୍ତଥା ପରେ। ପ୍ରମାଥିନଶ୍ଚ ମନ୍ଦ୍ରାଶ୍ଚ କ୍ରୋଧନାଃ କିଙ୍କିଣୀସ୍ବନାଃ॥ 12-101-9 (68730) ମେଘସ୍ବନାଃ କ୍ରୂରମୁଖାଃ କେଚିଚ୍ଚ କଲନିସ୍ବନାଃ। ଜିହ୍ମନାସାଗ୍ରଜିହ୍ବାଶ୍ଚ ଦୂରଗା ଦୂରପାତିନଃ॥ 12-101-10 (68731) ବିଡାଲକୁବ୍ଜାଃ ସ୍ତବ୍ଧାକ୍ଷାସ୍ତନୁକେଶାସ୍ତନୁତ୍ବଚଃ। ଶୀଘ୍ରାଶ୍ଚପଲଚିତ୍ତାଶ୍ଚ ତେ ଭବନ୍ତି ଦୁରାସଦାଃ॥ 12-101-11 (68732) ଗୌରା ନିମୀଲିତାଃ କେଚିନ୍ମୃଦୁପ୍ରକୃତଯସ୍ତଥା। ତୁରଙ୍ଗଗତିନିର୍ଘୋଷାସ୍ତେ ନରାଃ ପାରଯିଷ୍ଣବଃ॥ 12-101-12 (68733) ସୁସଂହତାଃ ପ୍ରତନବୋ ବ୍ଯୂଢୋରସ୍କାଃ ସୁସଂସ୍ଥିତାଃ। ପ୍ରବାଦିତେଷୁ କୁପ୍ଯନ୍ତି ହୃଷ୍ଯନ୍ତି କଲଦ୍ଦେଷୁ ଚ॥ 12-101-13 (68734) ଗମ୍ଭୀରାକ୍ଷା ନିସୃଷ୍ଟାକ୍ଷାଃ ପିଙ୍ଗାକ୍ଷା ଭ୍ରୁକୁଟୀମୁଖାଃ। ନକୁଲାକ୍ଷାସ୍ତଥା ଚୈବ ସର୍ବେ ଶୂରାସ୍ତନୁତ୍ଯଜଃ॥ 12-101-14 (68735) ଜିହ୍ନାକ୍ଷାଃ ପ୍ରଲଲାଟାଶ୍ଚ ନିର୍ମାଂସହନବୋଽବ୍ଯଥାଃ। ବକ୍ରବାହ୍ବଙ୍ଗୁଲୀସକ୍ଥାଃ କୃଶା ଧମନିସଂତତାଃ॥ 12-101-15 (68736) ପ୍ରବିଶନ୍ତି ଚ ବେଗେନ ସାଂପରାଯେ ହ୍ଯୁପସ୍ଥିତେ। ବାରଣା ଇବ ସଂମତ୍ତାସ୍ତେ ଭବନ୍ତି ଦୁରାସଦାଃ॥ 12-101-16 (68737) ଦୀପ୍ତସ୍ଫୁଟିତକେଶାନ୍ତାଃ ସ୍ଥୂଲପାର୍ଶ୍ବହନୂମୁଖାଃ। ଉନ୍ନତାଂସାଃ ପୃଥୁଗ୍ରୀବା ବିକଟାଃ ସ୍ଥୂଲପିଣ୍ଡିକାଃ॥ 12-101-17 (68738) ଉଦ୍ବନ୍ଧା ଇବ ସୁଗ୍ରୀବା ବିନତାବିହଗା ଇବ। ପିଣ୍ଡଶୀର୍ଷାତିବକ୍ରାଶ୍ଚ ପୃଷଦଂଶମୁଖାସ୍ତଥା॥ 12-101-18 (68739) ଅଗ୍ରସ୍ବରା ମନ୍ଯୁମନ୍ତୋ ଯୁଦ୍ଧେଷ୍ବାରାବସାରିଣଃ। ଅଧର୍ମଜ୍ଞାଽବଲିପ୍ତାଶ୍ଚ ଘୋରା ରୌଦ୍ରପ୍ରଦର୍ଶନାଃ॥ 12-101-19 (68740) ତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମାନଃ ସର୍ବ ଏତେ ଉଦଗ୍ରା ହ୍ଯନିବର୍ତିନଃ। ପୁରସ୍କାର୍ଯାଃ ସଦା ସୈନ୍ଯେ ହନ୍ଯନ୍ତେ ଘ୍ନନ୍ତି ଚାପି ତେ॥ 12-101-20 (68741) ଅଧାର୍ମିକା ଭିନ୍ନବୃତ୍ତାଃ ସାନ୍ତ୍ବେନୈଷାଂ ପରାଭବଃ। ଏବମେବ ପ୍ରଦୂଷ୍ଯନ୍ତେ ରାଜ୍ଞୋଽପ୍ଯେତେ ହ୍ଯଭୀକ୍ଷ୍ଣଶଃ॥ ॥ 12-101-21 (68742) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 101॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-101-2 ଆଚରିତଂ କୁଲଦେଶାଚାରାଗତମ୍। ପତ୍ରଂ ବାହନମ୍॥ 12-101-5 ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ଯା ଅସିଚର୍ମିଣ ଇତି ଚ୍ଛେଦଃ॥ 12-101-8 କୁଲିଙ୍ଗାକ୍ଷାଃ କୁଲିଙ୍ଗଃ ସର୍ପଃ॥ 12-101-10 ଜିହ୍ମନାଃ ସାନୁଜଙ୍ଘାଶ୍ଚେତି ଥ. ପାଠଃ॥ 12-101-15 ପ୍ରଲଲାଟାଃ ଉନ୍ନତକପାଲାଃ॥ 12-101-17 ଦୀପ୍ତଃ ପିଙ୍ଗଲଃ। ପିଣ୍ଡିକାଃ ଜାନୁନୋରଧଃ ପଶ୍ଚାଦ୍ଭାଗାଃ॥ 12-101-18 ସୁଗ୍ରୀବା ବାସୁଦେବାଶ୍ବାଃ। ବିନତାବିହଗାଃ ଗଣ୍ଡାଃ। ପିଣ଼୍ଡଶୀର୍ଷାଃ ବୃତ୍ତଶିରସଃ। ଅତିବକ୍ରାଃ ବିସ୍ତୀର୍ଣମୁଖାଃ। ସଂଧିରାର୍ଷଃ ସମାସୋ ବା॥ 12-101-21 ଏବମେବ ପ୍ରକୁଷ୍ଯନ୍ତି ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-102-0 (68743) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-102-0x (5605) ଜଯିନ୍ଯାଃ କାନି ରୂପାଣି ଭବନ୍ତି ଭରତର୍ଷଭ। ପୃତନାଯାଃ ପ୍ରଶସ୍ତାନି ତାନି ଚେଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 12-102-1 (68744) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-102-2x (5606) ଜଯିନ୍ଯା ଯାନି ରୂପାଣି ଭବନ୍ତି ଭରତର୍ଷଭ। ପୃତନାଯାଃ ପ୍ରଶସ୍ତାନି ତାନି ବକ୍ଷ୍ଯାମି ସର୍ବଶଃ॥ 12-102-2 (68745) ଦୈବେ ପୂର୍ବଂ ପ୍ରକୁପିତେ ମାନୁଷେ କାଲଚୋଦିତେ। ତଦ୍ବିଦ୍ବ ଅଽନୁପସ୍ଯନ୍ତି ଜ୍ଞାନଦୀର୍ଘେଣ ଚକ୍ଷୁଷା॥ 12-102-3 (68746) ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତବିଧିଂ ଚାତ୍ର ଜପହୋମାଂଶ୍ଚ ତଦ୍ବିଦଃ। ମଙ୍ଗଲ ନି ଚ କୁର୍ବନ୍ତି ଶମଯନ୍ତ୍ଯହିତାନି ଚ॥ 12-102-4 (68747) ଉଦୀଣାନସୋ ଯୋଧା ବାହନାନି ଚ ଭାରତ। ଯସ୍ଯାଂ ଭବନ୍ତି ସେନାଯାଂ ଧ୍ରୁବଂ ତସ୍ଯା ଜଯୋ ଭବେତ୍॥ 12-102-5 (68748) ଅନ୍ବେବ ବାଯବୋ ଯାନ୍ତି ତଥୈବେନ୍ଦ୍ରଧନୂଂଷି ଚ। ଅନୁପ୍ଲବନ୍ତେ ମେଘାଶ୍ଚ ତଥାଽଽଦିତ୍ଯସ୍ଯ ରଶ୍ମଯଃ॥ 12-102-6 (68749) ଗୋମାଯବଶ୍ଚାତୁଲୋମବଲା ଗୃଧ୍ରାଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ଅର୍ହଯେଯୁର୍ଯଦା ସେନାଂ ତଦା ସିଦ୍ଧିରନୁତ୍ତମା॥ 12-102-7 (68750) ପ୍ରସନ୍ନଭାଃ ପାବକଶ୍ଚୋର୍ଧ୍ବରଶ୍ମିଃ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣାବର୍ତଶିଖୋ ବିଧୂମଃ। ପୁଣ୍ଯା ଗନ୍ଧାଶ୍ଚାହୁତୀନାଂ ଭବନ୍ତି ଜଯସ୍ଯୈତଦ୍ଭାବିନୋ ରୂପମାହୁଃ॥ 12-102-8 (68751) ଗମ୍ଭୀରଶବ୍ଦାଶ୍ଚ ମହାସ୍ବନାଶ୍ଚ ଶଙ୍ଖ୍ଯାଶ୍ଚ ଭେର୍ଯଶ୍ଚ ନଦନ୍ତି ଯତ୍ର। ଯୁଯୁତ୍ସବଶ୍ଚାପ୍ରତୀପା ଭବନ୍ତି ଜଯସ୍ଯୈତଦ୍ଭାବିନୋ ରୂପମାହୁଃ॥ 12-102-9 (68752) ଇଷ୍ଟା ମୃଗାଃ ପୃଷ୍ଠତୋ ବାମତଶ୍ଚ ସଂପ୍ରସ୍ଥିତାନାଂ ଚ ଗମିଷ୍ଯତାଂ ଚ। ଜିଘାଂସତାଂ ଦକ୍ଷିଣାଃ ସିଦ୍ଧିମାହୁ ର୍ଯେ ତ୍ବଗ୍ରତସ୍ତେ ପ୍ରତିଷେଧଯନ୍ତି॥ 12-102-10 (68753) ମାଙ୍ଗଲ୍ଯଶବ୍ଦାଞ୍ଶକୁନା ବଦନ୍ତି ହଂସାଃ କ୍ରୌଞ୍ଚାଃ ଶତପତ୍ରାଶ୍ଚ ଚାଷାଃ। ହୃଷ୍ଟା ଯୋଧାଃ ସତ୍ବବନ୍ତୋ ଭବନ୍ତି ଜଯସ୍ଯୈତଦ୍ଭାବିନୋ ରୂପମାହୁଃ॥ 12-102-11 (68754) ଶସ୍ତ୍ରୈର୍ଯନ୍ତ୍ରୈଃ କବଚୈଃ କେତୁଭିଶ୍ଚ ସୁଭାନୁଭିର୍ମୁଖବର୍ଣୈଶ୍ଚ ଯୂନାମ୍। ଭ୍ରାଜିଷ୍ମତୀ ଦୁଷ୍ପ୍ରତିବୀକ୍ଷଣୀଯା ଯେଷାଂ ଚମୂସ୍ତେଽଭିଭବନ୍ତି ଶତ୍ରୂନ୍॥ 12-102-12 (68755) ଶୁଶ୍ରୂଷବଶ୍ଚାନଭିମାନିନଶ୍ଚ ପରସ୍ପରଂ ସୌହୃଦମାସ୍ଥିତାଶ୍ଚ। ଯେଷାଂ ଯୋଧାଃ ଶୌର୍ଯମନୁଷ୍ଠିତାଶ୍ଚ ଜଯସ୍ଯୈତଦ୍ଭାବିନୋ ରୁପମାହୁଃ॥ 12-102-13 (68756) ଶବ୍ଦାଃ ସ୍ପର୍ଶାସ୍ତଥା ଗନ୍ଧା ବିଚରନ୍ତି ମନଃ ପ୍ରିଯାଃ। ଧୈର୍ଯଂ ଚାବିଶତେ ଯୋଧାନ୍ବିଜଯସ୍ଯ ମୁଖଂ ଚ ତତ୍॥ 12-102-14 (68757) ଶବ୍ଦୋ ବାମଃ ପ୍ରସ୍ଥିତସ୍ଯ ଦକ୍ଷିଣଃ ପ୍ରବିବିକ୍ଷତଃ। ପଶ୍ଚାତ୍ସଂସାଧଯତ୍ଯର୍ଥଂ ପୁରସ୍ତାଚ୍ଚ ନିଷେଧତି॥ 12-102-15 (68758) ସଂହତ୍ଯ ମହତୀଂ ସେନାଂ ଚତୁରଙ୍ଗାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସାମ୍ନୈବ ବର୍ତଯେଃ ପୂର୍ବଂ ପ୍ରସତେଥାସ୍ତତୋ ଯୁଧି॥ 12-102-16 (68759) ଜଘନ୍ଯ ଏଷ ବିଜଯୋ ଯଦ୍ଯୁଦ୍ଧେ ସାମଭାଷଣମ୍। ଯାଦୃଚ୍ଛିକୋ ଯୁଧି ଜଯୋ ଦୈବେନେତି ବିଚାରଣମ୍॥ 12-102-17 (68760) ଆପଗେବ ମହାବେଗା ତ୍ରସ୍ତା ଇବ ମହାମୃଗାଃ। ଦୁର୍ନିବାର୍ଯତମା ଚୈବ ପ୍ରଭଗ୍ନା ମହତୀ ଚମୂଃ॥ 12-102-18 (68761) ଭଗ୍ନା ଇତ୍ଯେବ ଭଜ୍ଯନ୍ତେ ବିଦ୍ବାଂସୋଽପି ନ କାରଣମ୍। ଉଦାରସାରା ମହତୀ ରୁରୁସଂଘୋପମା ଚମୂଃ॥ 12-102-19 (68762) ପରସ୍ପରଜ୍ଞାଃ ସଂହୃଷ୍ଟାସ୍ତ୍ଯକ୍ତପ୍ରାଣାଃ ସୁନିଶ୍ଚିତାଃ। ଅପି ପଞ୍ଚତ୍ରତୈ ଶୂରା ନିଘ୍ନନ୍ତି ପରବାହିନୀମ୍॥ 12-102-20 (68763) ଅପି ବା ପଞ୍ଚଷଟ୍ସପ୍ତସଂହିତାଃ କୃତନିଶ୍ଚଯାଃ। କ୍ଲଲୀନାଃ ପୂଜିତାଃ ସମ୍ଯଗ୍ବିଜଯନ୍ତୀହ ଶାତ୍ରବାନ୍॥ 12-102-21 (68764) ସନ୍ନିପାତୋ ନ ମନ୍ତବ୍ଯଃ ଶକ୍ଯେ ସତି କଥଂଚନ। ସାନ୍ତ୍ବଭେଦପ୍ରଦାନାନାଂ ଯୁଦ୍ଧମୁତ୍ତରମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-102-22 (68765) ସଂସର୍ପେଣ ହି ସେନାଯା ଭଯଂ ଭୀରୂନ୍ପ୍ରବାଧତେ। ବଜ୍ରାଦିଯ ପ୍ରଜ୍ବଲିତାଦିଯଂ ସ୍ବିତ୍କ୍ଷପଯିଷ୍ଯତି॥ 12-102-23 (68766) ଅମିପ୍ରଯାତାଂ ସମିତିଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଯେ ପ୍ରତିଯାନ୍ତ୍ଯଥ। ତେଷାଂ ସନ୍ଦନ୍ତି ଗାତ୍ରାଣି ଯୋଧାନାଂ ବିବଯସ୍ଯ ଚ॥ 12-102-24 (68767) ବିଷଯୋ ବ୍ଯଥତେ ରାଜନ୍ସର୍ବଃ ସସ୍ଥାଣୁଜଙ୍ଗମଃ। ଅସ୍ତ୍ରପ୍ରତାପତପ୍ତାନାଂ ମଜ୍ଜାଃ ସୀଦନ୍ତି ଦେହିନାମ୍॥ 12-102-25 (68768) ତେଷାଂ ସାନ୍ତ୍ବଂ କ୍ରୂରମିଶ୍ରଂ ପ୍ରଣେତବ୍ଯଂ ପୁନଃ ପୁନଃ। ସଂପୀଡ୍ଯମାନା ହି ପରୈର୍ଯୋଗମାଯାନ୍ତି ସର୍ବତଃ॥ 12-102-26 (68769) ଆନ୍ତରାଣାଂ ଚ ଭେଦାର୍ଥଂ ଚରାନଭ୍ଯବଚାରଯେତ୍। ଯଶ୍ଚ ତସ୍ମାତ୍ପରୋ ରାଜା ତେନ ସଂଧିଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-102-27 (68770) ନ ହି ତସ୍ଯାନ୍ଯଥା ପୀଡା ଶକ୍ଯା କର୍ତୁଂ ତଥାବିଧା। ଯଥା ସାର୍ଧମମିତ୍ରେଣ ସର୍ବତଃ ପ୍ରତିବାଧନମ୍॥ 12-102-28 (68771) କ୍ଷମା ବୈ ସାଧୁମାଯାତି ନ ହ୍ଯସାଧୂନ୍କ୍ଷମା ସଦା। କ୍ଷମାଯାଶ୍ଚାକ୍ଷମାଯାଶ୍ଚ ପାର୍ଥ ବିଦ୍ଧି ପ୍ରଯୋଜନମ୍॥ 12-102-29 (68772) ବିଜିତ୍ଯ କ୍ଷମମାଣସ୍ଯ ଯଶୋ ରାଜ୍ଞୋ ବିବର୍ଧତେ। ମହାପରାଧେ ହ୍ଯପ୍ଯସ୍ମିନ୍ବିଶ୍ବସନ୍ତ୍ଯପି ଶତ୍ରବଃ॥ 12-102-30 (68773) ମନ୍ଯନ୍ତେ କର୍ଷଯିତ୍ବା ତୁ କ୍ଷମା ସାଧ୍ବୀତି ଶାମ୍ବରାଃ। ଅସଂତପ୍ତଂ ତୁ ଯଦ୍ଦାରୁ ପ୍ରତ୍ଯେତି ପ୍ରକୃତିଂ ପୁନଃ॥ 12-102-31 (68774) ନୈତତ୍ପ୍ରଶଂସନ୍ତ୍ଯାଚାର୍ଯା ନ ଚୈତତ୍ସାଧୁ ଦର୍ଶନମ୍। ଅକ୍ରୋଧେନାବିନାଶେନ ନିଯନ୍ତବ୍ଯାଃ ସ୍ବପୁତ୍ରବତ୍॥ 12-102-32 (68775) ଦ୍ବେଷ୍ଯୋ ଭବତି ଭୂତାନାମୁଗ୍ରୋ ରାଜା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ମୃଦୁମପ୍ଯବମନ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ମାଦୁଭଯଭାଗ୍ଭବେତ୍॥ 12-102-33 (68776) ପ୍ରହରିଷ୍ଯନ୍ପ୍ରିଯଂ ବ୍ରୂଯାତ୍ପ୍ରହରନ୍ନପି ଭାରତ। ପ୍ରହୃତ୍ଯ ଚ ପ୍ରିଯଂ ବ୍ରୂଯାଚ୍ଛୋଚନ୍ନିବ ରୁଦନ୍ନିବ॥ 12-102-34 (68777) ନ ମେ ପ୍ରିଯା ଯେ ସ୍ମ ହତାଃ ସଂପ୍ରହୃଷ୍ଟାଃ ପରେଽପି ଚ। ନ ଚ କତ୍ଥନମେବାଗ୍ର୍ଯମୁଚ୍ଯମାନଂ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-102-35 (68778) ଅହୋ ଜୀବିତମାକାଙ୍କ୍ଷେନ୍ନେଦୃଶୋ ବଧମର୍ହତି। ସୁଦୁର୍ଲଭାଃ ସୁପୁରୁଷାଃ ସଂଗ୍ରାମେଷ୍ବପଲାଯିନଃ॥ 12-102-36 (68779) କୃତଂ ମମାପ୍ରିଯଂ ତେନ ଯେନାଯଂ ନିହତୋ ମୃଧେ। ଇତି ବାଚା ବଦନ୍ହନ୍ତୃନ୍ପୂଜଯେତ ରହୋଗତଃ॥ 12-102-37 (68780) ହନ୍ତୄଣାଂ ଚ ହତାନାଂ ଚ ପୂଜାଂ କୁର୍ଯାଦ୍ଯଥାର୍ଥତଃ। କ୍ରୋଶେଦ୍ବାହୁଂ ପ୍ରଗୃହ୍ଯାପି ଚିକୀର୍ଷଞ୍ଜନସଂଗ୍ରହମ୍॥ 12-102-38 (68781) ଏବଂ ସର୍ବାସ୍ବବସ୍ଥାସୁ ସାନ୍ତ୍ବପୂର୍ବଂ ସମାଚରେତ୍। ପ୍ରିଯୋ ଭବତି ଭୂତାନାଂ ଧର୍ମଜ୍ଞୋ ବୀତଭୀର୍ନୃପଃ॥ 12-102-39 (68782) ବିଶ୍ବାସଂ ଚାତ୍ର ଗଚ୍ଛନ୍ତି ସର୍ବଭୂତାନି ଭାରତ। ବିଶ୍ବସ୍ତଃ ଶକ୍ଯତେ ଭୋକ୍ତୁଂ ଯଥାକାଲଂ ସମୁତ୍ଥିତଃ॥ 12-102-40 (68783) ତସ୍ମାଦ୍ବିଶ୍ବାସଯେଦ୍ରାଜା ସର୍ବଭୂତାନ୍ଯମାଯଯା। ସର୍ବତଃ ପରିରକ୍ଷେଚ୍ଚ ଯୋ ମହୀଂ ଭୋକ୍ତୁମିଚ୍ଛତି॥ ॥ 12-102-41 (68784) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 102॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-102-15 ଶବ୍ଦଃ କାକସ୍ଯେତି ଶେଷଃ॥ 12-102-22 ସନ୍ନିପାତୋ ଯୁଦ୍ଧମ୍॥ 12-102-24 ସନ୍ନିତି ଯୁଦ୍ଧମ୍। ସ୍ଯନ୍ଦନ୍ତି ସ୍ତିଦ୍ଯନ୍ତି॥ 12-102-25 ବିଧଯୋ ଦେଶଃ॥ 12-102-26 ଯୋଗଂ ସମ୍ବିମ୍॥ 12-102-27 ଆନ୍ତରାଣାଂ ଶତ୍ରୋଃ ସଦ୍ଧୀନାମ୍। ତସ୍ମାଚ୍ଛତ୍ରୋଃ ପରଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତେନ ସନ୍ଧିଂ ଚ କୁର୍ଯାତ୍॥ 12-102-29 କ୍ଷମା ବୈ ସାଧ୍ବମାଯାନାଂ ନହି ସାଧୁ ସଦା କ୍ଷମା ଇତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-102-30 ଅସ୍ମିନ୍କ୍ଷମାବତି॥ 12-102-31 ଅସଂତାପ୍ଯ ଋଜୂକୃତଂ ବଂଶାଦି ପୁନର୍ବକ୍ରୀଭବତ୍ଯର୍ଥଃ ଶତ୍ରୁଂ ସଂତାପ୍ଯ କ୍ଷମାଂ କୁର୍ଯାଦିତି ଶମ୍ବରସ୍ଯ ଦୈତ୍ଯସ୍ଯ ମତମ୍॥ 12-102-32 ସ୍ବମତମାହ ନୈତଦିତି॥ 12-102-40 ବିସ୍ବସ୍ତୋ ଜନଃ॥

12-103-0 (68785) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-103-0x (5607) କଥଂ ମୃଦୌ କଥଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣେ ମହାପକ୍ଷେ ଚ ଭାରତ। ଅରୌ ବର୍ତେତ ନୃପତିସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-103-1 (68786) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-103-2x (5608) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବୃହସ୍ପତେଶ୍ଚ ସଂବାଦମିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-103-2 (68787) ବୃହସ୍ପତିଂ ଦେବପତିରଭିବାଦ୍ଯ କୃତାଞ୍ଜଲିଃ। ଉପସଂଗମ୍ଯ ପପ୍ରଚ୍ଛ ବାସବଃ ପରବୀରହା॥ 12-103-3 (68788) ଅହିତେଷୁ କଥଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ପ୍ରବର୍ତେଯମତନ୍ଦ୍ରିତଃ। ଅସମୁଛିଦ୍ଯ ଚୈବୈତାନ୍ନିଯଚ୍ଛେଯମୁପାଯତଃ॥ 12-103-4 (68789) ସେନଯୋର୍ଥ୍ଯତିଷଙ୍ଗେ ଚ ଜଯଃ ସାଧାରଣୋ ଭବେତ୍। କିଂ କୁର୍ବାଣଂ ନ ମାଂ ଜହ୍ଯାଜ୍ଜ୍ବଲିତା ଶ୍ରୀଃ ପ୍ରତାପିନୀ॥ 12-103-5 (68790) ତତୋ ର୍ମାର୍ଥକାମାନାଂ କୁଶଲଃ ପ୍ରତିଭାନବାନ୍। ରାଜଧର୍ମବିଧାନଜ୍ଞଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ପୁରଂଦରମ୍॥ 12-103-6 (68791) ନ ଜା କଲହେନେଚ୍ଛେନ୍ନିଯନ୍ତୁମପକାରିଣଃ। ବାଲୈର ସବିତଂ ହ୍ଯେତଦ୍ଯଦମର୍ଷୋ ଯଦକ୍ଷମା॥ 12-103-7 (68792) ନ ଶତ୍ରୁର୍ବିବୃତଃ କାର୍ଯୋ ବଧମସ୍ଯାଭିକାଙ୍କ୍ଷତା॥ 12-103-8 (68793) କ୍ରୋଧଂ ଭଯଂ ଚ ହର୍ଷଂ ଚ ନିଯମ୍ଯ ସ୍ବଯମାତ୍ମନି। ଅମିତ୍ର ପସେବେତ ବିଶ୍ବସ୍ତବଦବିଶ୍ବସନ୍॥ 12-103-9 (68794) ପ୍ରିଯମେବ ବଦେନ୍ନିତ୍ଯଂ ନାପ୍ରିଯଂ କିଂଚିଦାଚରେତ୍। ବିରମେଚ୍ଛୁଷ୍କବୈରେଭ୍ଯଃ କର୍ଣଜାପଂ ଚ ବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-103-10 (68795) ଯଥା ବୈତଂସିକୋ ଯୁକ୍ତୋ ଦ୍ବିଜାନାଂ ସଦୃଶସ୍ବରଃ। ତାନ୍ଦ୍ବିଜାନ୍କୁରୁତେ ବଶ୍ଯାଂସ୍ତଥାଯୁକ୍ତୋ ମହୀପତିଃ। ବଶଂ ଚୋପନଯେଚ୍ଛତ୍ରୂନ୍ନିହନ୍ଯାଚ୍ଚ ପୁଂରଦର॥ 12-103-11 (68796) ନ ନିତ୍ଯଂ ପରିଭୂଯାରୀନ୍ସୁଖଂ ସ୍ବପିତି ବାସବ। ଜାଗର୍ତ୍ଯେବ ହି ଦୁଷ୍ଟାତ୍ମା ସଂକରେଽଗ୍ନିରିବୋତ୍ଥିତଃ॥ 12-103-12 (68797) ନ ସନ୍ନିପାତଃ କର୍ତବ୍ଯଃ ସାମାନ୍ଯେ ବିଜଯେ ସତି। ବିଶ୍ବାସ୍ଯୈବୋପସଂନମ୍ଯୋ ବଶେ କୃତ୍ବା ରିପୁଃ ପ୍ରଭୋ॥ 12-103-13 (68798) ସଂପ୍ରଧାର୍ଯ ସହାମାତ୍ଯୈର୍ମନ୍ତ୍ରବିଦ୍ଭିର୍ମହାତ୍ମଭିଃ। ଉପେକ୍ଷ୍ଯମାଣୋ ବିଜ୍ଞାତୋ ହୃଦଯେନାପରାଜିତଃ। ଅଥାସ୍ଯ ପ୍ରହରେତ୍କାଲେ ବିଧେର୍ବିତ୍ତଲିତୋ ଯଦା॥ 12-103-14 (68799) ଦଣ୍ଡଂ ଚ ଦୂଷଯେଦସ୍ଯ ପୁରୁଷୈରାପ୍ତକାରିଭିଃ॥ 12-103-15 (68800) ଆଦିମଧ୍ଯାବସାନଜ୍ଞାନ୍ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନଂ ଚ ବିଚାରଯେତ୍। ବଲାନି ଦୂଷଯେଦସ୍ଯ ଜାନନ୍ନେବ ପ୍ରମାଣତଃ॥ 12-103-16 (68801) ଭେଦେନୋପପ୍ରଦାନେନ ସଂସୃଜେଦୌଷଧୈସ୍ତଥା। ନ ତ୍ବେବ ଖଲୁ ସଂସର୍ଗଂ ରୋଚଯେଦରିଭିଃ ସହ॥ 12-103-17 (68802) ଦୀର୍ଘକାଲମପୀକ୍ଷେତ୍ତ ନିଗ୍ରାହ୍ଯା ଏବ ଶତ୍ରବଃ। କାଲକାଙ୍ଗୀ ଚ ଯୁକ୍ତଃ ସନ୍ନୁପାସୀତ ଶଚୀପତେ॥ 12-103-18 (68803) ତଥା ପ୍ରିଯଂ ଚ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ଯଥା ବିସ୍ରମ୍ଭମାପ୍ନୁଯାତ୍। ନ ସଦ୍ଯୋଽରୀନ୍ବିହନ୍ଯାଚ୍ଚ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯୋ ବିଜଯୋ ଧ୍ରୁବଃ। ଭୂଯଃ ଶଲ୍ଯଂ ଘଟଯତି ନବଂ ଚ କୁରୁତେ ବ୍ରଣମ୍॥ 12-103-19 (68804) ପ୍ରାପ୍ତେ ଚ ପ୍ରହରେତ୍କାଲେ ନ ଚ ସଂବର୍ତତେ ପୁନଃ। ହନ୍ତୁକାମସ୍ଯ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ପୁରୁଷସ୍ଯ ରିପୂନ୍ପ୍ରତି॥ 12-103-20 (68805) ଯଂ ହି କାଲୋ ବ୍ଯତିକ୍ରାମେତ୍ପୁରୁଷଂ କାଲକାଙ୍କ୍ଷିଣମ୍। ଦୁର୍ଲଭଃ ସ ପୁନସ୍ତେନ କାଲଃ କର୍ମ ଚିକୀର୍ଷତା॥ 12-103-21 (68806) ଔଜସ୍ଯଂ ଜନଯେଦେବ ସଂଗୃହ୍ଣନ୍ସାଧୁସଂମତମ୍। କାଲେନ ସାଧଯେତ୍କୃତ୍ଯମପ୍ରାପ୍ତୋ ନ ହି ପୀଡଯେତ୍॥ 12-103-22 (68807) ବିହାଯ କାମଂ କ୍ରୋଧଂ ଚ ତଥାଽହଂକାରମେବ ଚ। ଯୁକ୍ତୋ ବିବରମନ୍ବିଚ୍ଛେଦହିତାନାଂ ସଦା ନୃପଃ॥ 12-103-23 (68808) ମାର୍ଦବଂ ଦଣ୍ଡ ଆଲସ୍ଯଂ ପ୍ରମାଦଶ୍ଚ ସୁରୋତ୍ତମ। ମାଯାଃ ସୁବିହିତାଃ ଶକ୍ର ଶାତଯନ୍ତ୍ଯବିଚକ୍ଷଣମ୍॥ 12-103-24 (68809) ନିହତ୍ଯୈତାନି ଚତ୍ବାରି ମାଯାଂ ପ୍ରତିବିଧାଯ ଚ। ତତଃ ଶକ୍ନୋତି ଶତ୍ରୂଣାଂ ପ୍ରହର୍ତୁମବିଚାରଯନ୍॥ 12-103-25 (68810) ଯଦେବୈତେନ ଶକ୍ଯେତ ଗୁହ୍ଯଂ କର୍ତୁଂ ତଦାଽଽଚରେତ୍। ଯଚ୍ଛନ୍ତି ସତିବା ଗୁହ୍ଯଂ ମିଥୋ ବିଶ୍ରାବଯନ୍ତ୍ଯପି॥ 12-103-26 (68811) ଅଶକ୍ଯମିତି କୃତ୍ବା ବା ତତୋଽନ୍ଯୈଃ ସଂବିଦଂ ଚରେତ୍। ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡମଦୃଷ୍ଟେଷୁ ଦୃଷ୍ଟେଷୁ ଚତୁରଙ୍ଗିଣୀମ୍॥ 12-103-27 (68812) ଭେଦଂ ଚ ପ୍ରଥମଂ ବିଦ୍ଯାତ୍ତୂଷ୍ଣୀଂ ଦଣ୍ଡଂ ତଥୈବ ଚ। କାଲେ ପ୍ରଯୋଜଯେଦ୍ରାଜା ତସ୍ମିଂସ୍ତସ୍ମିଂସ୍ତଦାତଦା॥ 12-103-28 (68813) ପ୍ରଣିପାତଂ ଚ ଗଚ୍ଛେତ କାଲେ ଶତ୍ରୋର୍ବଲୀଯସଃ। ଯୁକ୍ତୋଽସ୍ଯ ବଧମନ୍ବିଚ୍ଛେଦପ୍ରମତ୍ତଃ ପ୍ରମାଦ୍ଯତଃ॥ 12-103-29 (68814) ପ୍ରଣିପାତେନ ଦାନେନ ବାଚା ମଧୁରଯା ବ୍ରୁବନ୍। ଅମିତ୍ରମୁପସେବେତ ନ ଚ ଜାତୁ ବିଶଙ୍କଯେତ୍॥ 12-103-30 (68815) ସ୍ଥାନାନି ଶଙ୍କିତାନାଂ ଚ ନିତ୍ଯମେବ ବିବର୍ଜଯେତ୍। ନ ଚ ତେଷ୍ବାଶ୍ବସେଦ୍ରାଜା ଜାଗ୍ରତୀହ ନିରାକୃତାଃ॥ 12-103-31 (68816) ନ ହ୍ଯତୋ ଦୁଷ୍କରଂ କର୍ମ କିଂଚିଦସ୍ତି ସୁରୋତ୍ତମ। ଯଥା ବିବିଧବୃତ୍ତାନାମୈଶ୍ବର୍ଯମମରାଧିପ॥ 12-103-32 (68817) ତଥା ବିବିଧଶୀଲାନାମପି ସଂଭବ ଉଚ୍ଯତେ। ପ୍ରଯତେଦ୍ଯୋଗମାସ୍ଥାଯ ମିତ୍ରାମିତ୍ରାନଧାରଯନ୍॥ 12-103-33 (68818) ମୃଦୁମପ୍ଯବମନ୍ଯନ୍ତେ ତୀକ୍ଷ୍ଣାଦୁଦ୍ବିଜତେ ଜନଃ। ମାତୀକ୍ଷ୍ଣୋ ମା ମୃଦୁର୍ଭୂସ୍ତ୍ବଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣୋ ଭବ ମୃଦୁର୍ଭବ॥ 12-103-34 (68819) ଯଥା ବପ୍ରେ ବେଗବତି ସର୍ବତଃ ସଂପ୍ଲତୋଦକେ। ନିତ୍ଯଂ ବିଚରଣାଦ୍ବାଧସ୍ତଥା ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରମାଦ୍ଯତଃ॥ 12-103-35 (68820) ନ ବହୂନୁପରୁଧ୍ଯେତ ଯୌଗପଦ୍ଯେନ ଶାତ୍ରବାନ୍। ସାମ୍ନା ଦାନେନ ଭେଦେନ ଦଣ୍ଡେନ ଚ ପୁରଂଦର॥ 12-103-36 (68821) ଏକୈକମେଷାଂ ନିଷ୍ପିଷ୍ଯ ଶିଷ୍ଟେଷୁ ନିପୁଣଂ ଚରେତ୍। ନ ତୁ ଶକ୍ତୋଽପି ମେଧାବୀ ସର୍ବାନେବାଚରେଦ୍ବୁଧଃ॥ 12-103-37 (68822) ଯଦା ସ୍ଯାନ୍ମହତୀ ସେନା ହଯନାଗରଥାକୁଲା। ପଦାତିଯନ୍ତ୍ରବହୁଲା ଅନୁରକ୍ତା ଷଡଙ୍ଗିନୀ॥ 12-103-38 (68823) ଯଦା ବହୁବିଧାଂ ବୃଦ୍ଧିଂ ମନ୍ଯେତ ପ୍ରତିଯୋଗତଃ। ତଦା ବିବୃତ୍ଯ ପ୍ରହରେଦ୍ଦସ୍ଯୂନାମବିଚାରଯନ୍॥ 12-103-39 (68824) ନ ସାମ ଦଣ୍ଡୋପନିଷତ୍ପ୍ରଶସ୍ଯତେ ନ ମାର୍ଦବଂ ଶତ୍ରୁଷୁ ଯାତ୍ରିକଂ ସଦା। ନ ସସ୍ଯଘାତୋ ନ ଚ ସଂକରକ୍ରିଯା ନ ଚାପି ଭୂଯଃ ପ୍ରକୃତେର୍ବିଚାରଣା॥ 12-103-40 (68825) ମାଯାବିଭେଦାନୁପସର୍ଜନାନି ବାଚଂ ତଥୈବ ପ୍ରଥମଂ ପ୍ରଯୋଗାତ୍। ଆପ୍ତୈର୍ମନୁଷ୍ଯୈରୁପଚାରଯେତ ପୁରେଷୁ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ଚ ସଂପ୍ରଯୁକ୍ତାନ୍॥ 12-103-41 (68826) ପୁରାଽପି ଚୈତାନନୁସୃତ୍ଯ ଭୂମିପାଃ ପୁରେଷୁ ଭୋଗାନଖିଲାଞ୍ଜଯନ୍ତି ପୁରେଷୁ ନୀତିଂ ବିହିତାଂ ଯଥାବିଧି ପ୍ରଯୋଜଯନ୍ତୋ ବଲବୃତ୍ରସୂଦନ॥ 12-103-42 (68827) ପ୍ରଦାଯ ଗୂଢାନି ବସୂନି ନାମ ପ୍ରଚ୍ଛିଦ୍ଯ ଭୋଗାନପହାଯ ଚ ସ୍ବାନ୍। ଦୁଷ୍ଟାଃ ସ୍ବଦୋଷୈରିତି କୀର୍ତଯିତ୍ବା ପୁରେଷୁ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ଚ ଯୋଜଯନ୍ତି॥ 12-103-43 (68828) ତଥୈବ ଚାନ୍ଯୈରପି ଶାସ୍ତ୍ରବେଦିଭିଃ ସ୍ବଲଂକୃତୈଃ ଶାସ୍ତ୍ରବିଧାନଲିଙ୍ଗିତୈଃ। ସୁଶିକ୍ଷିତୈର୍ଭାଷ୍ଯକଥାବିଶାରଦୈଃ ପରେଷୁ କୃତ୍ଯାମୁପଧାରଯେଚ୍ଚ॥ 12-103-44 (68829) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 12-103-45x (5609) କାନି ଲିଙ୍ଗାନି ଦୁଷ୍ଟସ୍ଯ ଭବନ୍ତି ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ। କଥଂ ଦୁଷ୍ଟଂ ବିଜାନୀଯାଦେତତ୍ପୁଷ୍ଟୋ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 12-103-45 (68830) ବୃହସ୍ପତିରୁବାଚ। 12-103-46x (5610) ପରୋକ୍ଷମଗୁଣାନାହ ସଦ୍ରୁଣାନଭ୍ଯସୂଯତି। ପରୈର୍ବା କୀର୍ତ୍ଯମାନେଷୁ ତୂଷ୍ଣୀମାସ୍ତେ ପରାଙ୍ଭୁଖଃ॥ 12-103-46 (68831) ତୂଷ୍ଣୀଂଭାବେଽପି ବିଜ୍ଞେଯଂ ନ ଚେଦ୍ଭବତି କାରଣମ୍। ବିଶ୍ବାସଂ ଚୋଷ୍ଠସଂଦଂଶଂ ଶିରସଶ୍ଚ ପ୍ରକମ୍ପନମ୍॥ 12-103-47 (68832) କରୋତ୍ଯଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ସଂସୃଷ୍ଟମସଂସୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ଭାଷତେ। ଅଦୃଷ୍ଟବଦ୍ବିକୁରୁତେ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବା ନାଭିଭାଷତେ॥ 12-103-48 (68833) ପୃଥଗେତ୍ଯ ସମଶ୍ନାତି ନେଦମଦ୍ଯ ଯଥାବିଧି। ଆସନେ ଶଯନେ ଯାନେ ଭାବା ଲକ୍ଷ୍ଯା ବିଶେଷତଃ॥ 12-103-49 (68834) ଆର୍ତିରାର୍ତେ ପ୍ରିଯେ ପ୍ରୀତିରେତାବନ୍ମିତ୍ରଲକ୍ଷଣମ୍। ବିପରୀତଂ ତୁ ବୋଦ୍ଧବ୍ଯମରିଲକ୍ଷଣମେବ ତତ୍॥ 12-103-50 (68835) ଏତାନ୍ଯେବ ଯଥୋକ୍ତାନି ବୁଧ୍ଯେଥାସ୍ତ୍ରିଦଶାଧିପ। ପୁରୁଷାଣାଂ ପ୍ରଦୁଷ୍ଟାନାଂ ସ୍ବଭାବୋ ବଲବତ୍ତରଃ॥ 12-103-51 (68836) ଇତି ଦୁଷ୍ଟସ୍ଯ ବିଜ୍ଞାନମୁକ୍ତଂ ତେ ସୁତସତ୍ତମ। ନିଶାମ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରତତ୍ତ୍ବାର୍ଥଂ ଯଥାବଦମରେଶ୍ବରଃ॥ 12-103-52 (68837) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ 12-103-53x (5611) ସ ତଦ୍ବଚଃ ଶତ୍ରୁନିବର୍ହଣେ ରତ ସ୍ତଥା ଚକାରାବିତଥଂ ବୃହସ୍ପତେଃ। ଚଚାର କାଲେ ବିଜଯାଯ ଚାରିହା ବଶଂ ଚ ଶତ୍ରୂନନଯତ୍ପୁରଂଦରଃ॥ ॥ 12-103-53 (68838) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ର୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 103॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-103-5 ବ୍ଯତିଷଙ୍ଗେ ମିଶ୍ରଣେ ଯୁଦ୍ଧେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ସାଧାରଣୋଽନିଯତଃ॥ 12-103-6 ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଗୁରୁଃ॥ 12-103-7 ବିବୃତଃ ସାବଧାନଃ॥ 12-103-11 ବିତସଃ ପକ୍ଷିବନ୍ଧନୋପାଯସ୍ତଦୁପଜୀବୀ ବୈତଂସିକଃ॥ 12-103-12 ସ୍ବପିତି ମହୀପତିରିତ୍ଯନୁକର୍ଷଃ॥ 12-103-13 ସାମାନ୍ଯେ ଅନିଶ୍ଚିତେ॥ 12-103-14 ପ୍ରହରେତ୍କାଲେ କିଂଚିଦ୍ବିଚଲିତେ ପଦେ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-103-15 କିଂଚାସ୍ଯ ଦଣ୍ଡଂ ସେନାଂ ଚ ଭେଦେନ ଦୂଷଯେତ୍ସଃ॥ 12-103-17 ଔଷଧୈର୍ବିଷାଦିଭିଃ॥ 12-103-20 ରିପୂନ୍ପ୍ରତି ହନ୍ତୁକାମସ୍ଯ॥ 12-103-25 ଚତ୍ବାରି ମାର୍ଦବାଦୀନି॥ 12-103-26 ଯଚ୍ଛନ୍ତି ନିଗୃହ୍ଣନ୍ତି॥ 12-103-27 ଅଦୃଷ୍ଟେଷୁ ଦୂରସ୍ଥେଷୁ ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡଂ ପୁରୋହିତଦ୍ବାରମଭିଚାରଂ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜଯାତ୍। ଦୃଷ୍ଟେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଶତ୍ରୌ ଚତୁରଙ୍ଗିଣୀମପି ପ୍ରଯୁଞ୍ଜ୍ଯାତ୍॥ 12-103-32 ବିବିଧବୃତ୍ତାନାଂ ଅସ୍ଥିରାଣାମ୍॥ 12-103-35 ବେଗବତି ପୂରେ ସତି ବପ୍ରେ ତଟେ ବିଚରଣାଦ୍ବିଦାରଣାଦ୍ବାଧ ଇତି ଯୋଜନା॥ 12-103-38 ଷଡଙ୍ଗିନୀ ରଥତୁରଗମାତଙ୍ଗପଦାତିକୋଶବଣିକ୍ପଥବତୀ॥ 12-103-39 ବିବୃତ୍ଯ ପ୍ରକଟୀଭୂଯ। ଦସ୍ଯୂନାଂ ଦସ୍ଯୂନ୍॥ 12-103-40 ବଲବତି ଶତ୍ରୌ ସାମ ନ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ କିଂ ତର୍ହି ଦଣ୍ଡୋପନିଷତ୍ ରହସ୍ଯଦଣ୍ଡଃ। ଅତ ଏବ ଶତ୍ରୁଷୁ ମାର୍ଦବଂ ପାର୍ଯନ୍ତିକଂ ନ କାର୍ଯମ୍। ନାପି ଯାତ୍ରିକଂ ସଦା କାର୍ଯମ୍। ଜଯସ୍ଯାନି ଯତତ୍ବାତ୍। ଯାତ୍ରାଯାଂ ହି ସସ୍ଯାନାଂ ଘାତଃ। ସଂକରକ୍ରିଯା ବିଷାଦିନା ଜଲାଦୀନାଂ ନାଶନମ୍। ଭୂଯଃ ପୁନଃ ପୁନଃ ପ୍ରକୃତେ ସପ୍ତବିଧାଯାଃ ବିଚାରଣା ତସ୍ମାତ୍କପଟପୂର୍ବକୋ ଦଣ୍ଡଏବ ଶ୍ରେଯାନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-103-41 ମାଯାବିଭେଦାନ୍ନାନାବିଧା ମାଯାଃ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀତ। ତତ ଉପସର୍ଜନାନି ପରସ୍ପରମିତରେଷାଂ ଶତ୍ରୂଣାମୁତ୍ଥାପନାଦୀନି॥ 12-103-42 ଏତାନ୍ ଶତ୍ରୂନ୍ପୁରେଷୁ ତତ୍ତତ୍ସ୍ଥାନେଷୁ ଅନୁସୃତ୍ଯ ଭୋଗାଂସ୍ତଦୀଯାନ୍ ଜଯନ୍ତି। ନୀତିଂ ପୁରେଷୁ ସ୍ବୀଯତେଷୁ॥ 12-103-43 ଅନୁସରଣଭେବାହ ପ୍ରଦାଯେତି। ଏତେ ନ ମମାମାତ୍ଯାଃ ଦୁଷ୍ଟାଃ ମାଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ରାଜାନ୍ତାରଂ ପ୍ରତିଗତା ଇତି ଲୋକମୁଖାତ୍କୀର୍ତଯିତ୍ବା ପରେଷାଂ ପୁରେଷୁ ରାଷ୍ଟ୍ରେଷୁ ଚ ତାନ୍ଯୋ ଜଯନ୍ତି॥ 12-103-44 କୃତ୍ଯାମିବ କୃତ୍ଯାଂ ମୃତ୍ଯୁକାରିଣୀଂ ଦେବତାମ॥ 12-103-47 ତଚ୍ଚେଦ୍ଭବତି କାରଣମିତି ଥ.ଦ. ପାଠଃ॥ 12-103-48 ସଂସୃଷ୍ଟଂ ସଂସର୍ଗମ୍। ଅସଂସୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ପରଇବ ଭାଷତେ॥

12-104-0 (68839) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-104-0x (5612) ଧାର୍ମିକୋଽର୍ଥାନସଂପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜାମାତ୍ଯୈଃ ପ୍ରବାଧିତଃ। ଚ୍ଯୁତଃ କୋଶାଚ୍ଚ ଦଣ୍ଡାଚ୍ଚ ସୁଖମିଚ୍ଛନ୍କଥଂ ଚରେତ୍॥ 12-104-1 (68840) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-104-2x (5613) ଅତ୍ରାଯଂ କ୍ଷେମଦର୍ଶୀଯ ଇତିହାସୋଽନୁଗୀଯତେ। ତତ୍ତେଽହ ସଂପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-104-2 (68841) କ୍ଷେମଦର୍ଶୀ ନୃପସୁତୋ ଯତ୍ର କ୍ଷୀଣବଲଃ ପୁରା। ମୁନିଂ କାଲକବୃକ୍ଷୀଯମାଜମାମେତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍। ତଂ ପପ୍ରଚ୍ଛାନୁସଂଗୃହ୍ଯ କୃଚ୍ଛ୍ରାମାପଦମାସ୍ଥିତଃ॥ 12-104-3 (68842) ଅର୍ଥେଷୁ ମାଗୀ ପୁରୁଷ ଈହମାନଃ ପୁନଃ ପୁନଃ। ଅଲବ୍ଧ୍ବା ମଦ୍ବିଧୋ ରାଜ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍କିଂ କର୍ତୁମର୍ହତି॥ 12-104-4 (68843) ଅନ୍ଯତ୍ର ମରଣାଦ୍ଦୈନ୍ଯାଦନ୍ଯତ୍ର ପରସଂଶ୍ରଯାତ୍। କ୍ଷୁଦ୍ରାଦନ୍ଯତ୍ର ଚାଚାରାତ୍ତନ୍ମମାଚକ୍ଷ୍ବ ସତ୍ତମ॥ 12-104-5 (68844) ବ୍ଯାଧିନାଂ ଚାଭିପନ୍ନସ୍ଯ ମାନସେନେତରେଣ ବା। ବହୁଶ୍ରୁତଃ କୃତପ୍ରଜ୍ଞସ୍ତ୍ବଦ୍ବିଧଃ ଶରଣଂ ଭବେତ୍॥ 12-104-6 (68845) ନିର୍ବିଦ୍ଯ ହି ନରଃ କାମାନ୍ନିଯମ୍ଯ ସୁଖମେଧତେ। ତ୍ବକ୍ତ୍ବା ପ୍ରୀତିଂ ଚ ଶୋକଂ ଚ ଲବ୍ଧ୍ବା ବୁଦ୍ଧିମଯଂ ବସୁ॥ 12-104-7 (68846) ସୁଖମର୍ଥାଶ୍ରଯଂ ଯେଷାମନୁଶୋଚାମି ତାନହମ୍। ମମ ହ୍ଯର୍ଥାଃ ସୁବହବୋ ନଷ୍ଟାଃ ସ୍ବପ୍ନଗତା ଇବ॥ 12-104-8 (68847) ଦୁଷ୍କରଂ ବତ କୁର୍ବନ୍ତି ମହତୋଽର୍ଥାଂସ୍ତ୍ଯଜନ୍ତି ଯେ। ବଯଂ ତ୍ବେତାନ୍ପରିତ୍ଯକ୍ତୁମସତୋଽପି ନ ଶକ୍ନୁମଃ॥ 12-104-9 (68848) ଇମାମବସ୍ଥାଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତଂ ଦୀନମାର୍ତଂ ଶ୍ରିଯା ଚ୍ଯୁତମ୍। ଯଦନ୍ଯତ୍ସୁଖମସ୍ତୀହ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମନ୍ନନୁଶାଧି ମାମ୍॥ 12-104-10 (68849) କୌସଲ୍ଯେନୈବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ରାଜପୁତ୍ରେଣ ଧୀମତା। ମୁନିଃ କାଲକବୃକ୍ଷୀଯଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 12-104-11 (68850) ପୁରସ୍ତାଦେବ ତେ ବୁଦ୍ଧିରିଯଂ କାର୍ଯା ବିଜାନତଃ। ଅନିତ୍ଯଂ ସର୍ବମେବୈତଦହଂ ଚ ମମ ଚାସ୍ତି ଯତ୍॥ 12-104-12 (68851) ଯତ୍କିଂଚିନ୍ମନ୍ଯସେଽସ୍ତୀତି ସର୍ବଂ ନାସ୍ତୀତି ବିଦ୍ଧି ତତ୍। ଏବଂ ନ ବ୍ଯଥତେ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କୃଚ୍ଛ୍ରାମପ୍ଯାପଦଂ ଗତଃ॥ 12-104-13 (68852) ଯଦ୍ଧି ଭୂତଂ ଭବିଷ୍ଯଚ୍ଚ ଧ୍ରୁବଂ ତନ୍ନ ଭବିଷ୍ଯତି। ଏବଂ ବିଦିତବେଦ୍ଯସ୍ତ୍ବମନର୍ଥେଭ୍ଯଃ ପ୍ରମୋକ୍ଷ୍ଯସେ॥ 12-104-14 (68853) ଯେ ଚ ପୂର୍ବସମାରମ୍ଭା ଯେ ଚ ପୂର୍ବତରେ ପରେ। ସର୍ବଂ ନାସ୍ତୀତି ତେ ଚୈବ ତଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ବା କୋ ନୁ ସଂଜ୍ବରେତ୍॥ 12-104-15 (68854) ଭୂତ୍ବା ଚ ନ ଭବତ୍ଯେତଦଭୂତ୍ବା ଚ ଭବିଷ୍ଯତି। ଶୋକେ ନ ହ୍ଯସ୍ତି ସାମର୍ଥ୍ଯଂ ଶୋଚେତ ସ କଥଂ ନରଃ॥ 12-104-16 (68855) କ୍ବନୁ ତେଽଦ୍ଯ ପିତା ରାଜନ୍କ୍ବନୁ ତେଽଦ୍ଯ ପିତାମହଃ। ନ ତ୍ବଂ ପଶ୍ଯସି ତାନଦ୍ଯ ନ ତ୍ବାଂ ପଶ୍ଯନ୍ତି ତେଽପି ବା॥ 12-104-17 (68856) ଆତ୍ମନୋଽଧ୍ରୁବତାଂ ପଶ୍ଯଂସ୍ତାଂସ୍ତ୍ବଂ କିମନୁଶୋଚସି। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚୈବାନୁବୁଦ୍ଧ୍ଯସ୍ବ ଧ୍ରୁବଂ ହି ନ ଚ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-104-18 (68857) ଅହଂ ଚ ତ୍ବଂ ଚ ନୃପତେ ସୁହୃଦଃ ଶତ୍ରବଶ୍ଚ ତେ। ଅବଶ୍ଯଂ ନ ଭବିଷ୍ଯାମଃ ସର୍ବଂ ଚ ନ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-104-19 (68858) ଯେ ତୁ ବିଂଶତିବର୍ଷା ବୈ ତ୍ରିଂଶଦ୍ବର୍ଷାଶ୍ଚ ମାନବାଃ। ଅର୍ବାଗେବ ହି ତେ ସର୍ବେ ମରିଷ୍ଯନ୍ତି ଶରଚ୍ଛତାତ୍॥ 12-104-20 (68859) ଅପି ଚେନ୍ମହତୋ ବିତ୍ତାନ୍ନ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ ପୂରୁଷଃ। ନୈତନ୍ମମେତି ତନ୍ମତ୍ବା କୁର୍ବୀତ ପ୍ରିଯମାତ୍ମନଃ॥ 12-104-21 (68860) ଅନାଗତଂ ଯନ୍ନ ମମେତି ବିଦ୍ଯା ଦତିକ୍ରାନ୍ତଂ ଯନ୍ନ ମମେତି ବିଦ୍ଯାତ୍। ଦିଷ୍ଟଂ ବଲୀଯ ଇତି ମନ୍ଯମାନା ସ୍ତେ ପଣ୍ଡିତାସ୍ତତ୍ସତାଂ ବୃତ୍ତିମାହୁଃ॥ 12-104-22 (68861) ଅନାଢ୍ଯାଶ୍ଚାପି ଜୀବନ୍ତି ରାଜ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯନୁଶାସତେ। ବୁଦ୍ଧିପୌରୁଷସଂପନ୍ନାସ୍ତ୍ବଯା ତୁଲ୍ଯାଧିକା ଜନାଃ॥ 12-104-23 (68862) ନ ଚ ତ୍ବମିବ ଶୋଚନ୍ତି ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି ମା ଶୁଚଃ। କିଂ ନ ତ୍ବଂ ତୈର୍ନରୈଃ ଶ୍ରେଯାଂସ୍ତୁଲ୍ଯୋ ବା ବୁଦ୍ଧିପୌରୁଷୈଃ॥ 12-104-24 (68863) ରାଜୋବାଚ। 12-104-25x (5614) ଯାଦୃଚ୍ଛିକଂ ସର୍ବମାସୀତ୍ତଦ୍ରାଜ୍ଯମିତି ଚିନ୍ତଯେ। ହ୍ରିଯତେ ସର୍ବମେବେଦଂ କାଲେନ ମହତା ଦ୍ବିଜ॥ 12-104-25 (68864) ତସ୍ଯୈବ ହ୍ରିଯମାଣସ୍ଯ ସ୍ରୋତସେବ ତପୋଧନ। ଫଲମେତତ୍ପ୍ରପଶ୍ଯାମି ଯଥାଲବ୍ଧେନ ବର୍ତଯନ୍॥ 12-104-26 (68865) ମୁନିରୁବାଚ। 12-104-27x (5615) ଅନାଗତମତୀତଂ ଚ ଯାଥାତଥ୍ଯବିନିଶ୍ଚଯାତ୍। ନାନୁଶୋଚେତ କୌସଲ୍ଯ ସର୍ବାର୍ଥେଷୁ ତଥା ଭବ॥ 12-104-27 (68866) ଅବାପ୍ଯାନ୍କାମଯନ୍ନର୍ଥାନ୍ନାନବାପ୍ଯାନ୍କଦାଚନ। ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ପନ୍ନାନନୁଭବନ୍ମା ଶୁଚସ୍ତ୍ବମନାଗତାନ୍॥ 12-104-28 (68867) ଯଥାଲବ୍ଧୋପପନ୍ନାର୍ଥୈସ୍ତଥା କୌସଲ୍ଯ ରଂସ୍ଯସେ। କଚ୍ଚିଚ୍ଛୁଦ୍ଧସ୍ବଭାବେନ ଶ୍ରିଯା ହୀନୋ ନ ଶୋଚସି॥ 12-104-29 (68868) ପୁରସ୍ତାଦ୍ଭୂତପୂର୍ବତ୍ବାଦ୍ଧୀନଭୋଗ୍ଯୋ ହି ଦୁର୍ମତିଃ। ଧାତାରଂ ଗର୍ହତେ ନିତ୍ଯଂ ଲବ୍ଧାର୍ଥଶ୍ଚ ନ ମୃଷ୍ଯତେ॥ 12-104-30 (68869) ଅନର୍ହାନପି ଚୈବାନ୍ଯାନ୍ମନ୍ଯତେ ଶ୍ରୀମତୋ ଜନାନ୍। ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦେତଦ୍ଦୁଃଖଂ ଭୂଯୋଽନୁବର୍ତତେ॥ 12-104-31 (68870) ଈର୍ଷ୍ଯାଭିମାନସଂପନ୍ନା ରାଜନ୍ପୁରୁଷମାନିନଃ। କଚ୍ଚିତ୍ତ୍ବଂ ନ ତଥା ପ୍ରାଜ୍ଞ ମତ୍ସରୀ କୋସଲାଧିପ॥ 12-104-32 (68871) ସହସ୍ବ ଶ୍ରିଯମନ୍ଯେଷାଂ ଯଦ୍ଯପି ତ୍ବଯି ନାସ୍ତି ସା। ଅନ୍ଯତ୍ରାପି ସତୀଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀଂ କୁଶଲା ଭୁଞ୍ଜତେ ନରାଃ। ଅଭିନିଷ୍ଯନ୍ଦତେ ଦେହୀ ଶ୍ରୀଭୂତଶ୍ଚ ଦ୍ବିଷଜ୍ଜନାତ୍॥ 12-104-33 (68872) ଶ୍ରିଯଂ ଚ ପୁତ୍ରପୌତ୍ରଂ ଚ ମନୁଷ୍ଯା ଧର୍ମଚାରିଣଃ। ତ୍ଯାଗଧର୍ମବିଦୋ ଧୀରାଃ ସ୍ବଯମେବ ତ୍ଯଜନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-104-34 (68873) `ତ୍ଯକ୍ତଂ ସ୍ବାଯଂଭୁବେ ବଂଶେ ଶୁଭେନ ଭରତେନ ଚ। ନାନାରତ୍ନସମାକୀର୍ଣଂ ରାଜ୍ଯଂ ସ୍ଫୀତମିତି ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-104-35 (68874) ତଥାଽନ୍ଯୈର୍ଭୂମିପାଲୈଶ୍ଚ ତ୍ଯକ୍ତଂ ରାଜ୍ଯଂ ମହୋଦଯମ୍। ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ରାଜ୍ଯାନି ତେ ସର୍ବେ ବନେ ବନ୍ଯଫଲାଶିନଃ। ଗତାଶ୍ଚ ତପସଃ ପାରଂ ଦୁଃଖସ୍ଯାନ୍ତଂ ଚ ଭୂମିପା॥ 12-104-36 (68875) ବହୁସଂକୁସୁକଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିଧିତ୍ସାସାଧନେନ ଚ। ତଥାନ୍ଯେ ସଂତ୍ଯଜନ୍ତ୍ଯେବ ମତ୍ବା ପରମଦୁର୍ଲଭମ୍॥ 12-104-37 (68876) ତ୍ବଂ ପୁନଃ ପ୍ରାଜ୍ଞରୂପଃ ସନ୍କୃପଣଂ ପରିତପ୍ଯସେ। ଅକାମ୍ଯାନ୍କାମଯାନୋଽର୍ଥାନ୍ପରାଧୀନାନୁପଦ୍ରବାନ୍॥ 12-104-38 (68877) ତାଂ ବୁଦ୍ଧିମନୁବିଜ୍ଞାଯ ତ୍ବମେବୈନାନ୍ପରିତ୍ଯଜ। ଅନର୍ଥାଶ୍ଚାର୍ଥରୂପେଣ ହ୍ଯର୍ଥାଶ୍ଚାନର୍ଥରୂପିଣଃ॥ 12-104-39 (68878) ଅର୍ଥାଯୈବ ହି କେଷାଂଚିଦ୍ଧନନାଶା ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ। ଅନିତ୍ଯଂ ତତ୍ସୁଖଂ ମତ୍ବା ଶ୍ରିଯମନ୍ଯେ ନ ଲିପ୍ସତେ॥ 12-104-40 (68879) ରମମାଣଃ ଶ୍ରିଯା କଶ୍ଚିନ୍ନାନ୍ଯଚ୍ଛ୍ରେଯୋଽଭିମନ୍ଯତେ। ତଥା ତସ୍ଯେହମାନସ୍ଯ ସଂରମ୍ଭୋଽପି ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-104-41 (68880) କୃଚ୍ଛ୍ରାଲ୍ଲବ୍ଧମଭିପ୍ରେତଂ ଯଥା କୌସଲ୍ଯ ନଶ୍ଯତି। ତଦା ନିର୍ବିଦ୍ଯତେ ସୋଽର୍ଥାତ୍ପରିଭଗ୍ନକ୍ରମୋ ନରଃ॥ 12-104-42 (68881) `ଅନିତ୍ଯାଂ ତାଂ ଶ୍ରିଯଂ ମତ୍ବା ଶ୍ରିଯଂ ବା କଃ ପରୀପ୍ସତି॥' 12-104-43 (68882) ଧର୍ମମେକେଽଭିପଦ୍ଯନ୍ତେ କଲ୍ଯାଣାଭିଜନା ନରାଃ। ପରତ୍ର ସୁଖମିଚ୍ଛନ୍ତୋ ନିର୍ବିଦ୍ଯେଯୁଶ୍ଚ ଲୌକିକାତ୍॥ 12-104-44 (68883) ଜୀବିତଂ ସଂତ୍ଯଜନ୍ତ୍ଯେକେ ଧନଲୋଭପରା ନରାଃ। ନ ଜୀବିତାର୍ଥଂ ମନ୍ଯନ୍ତେ ପୁରୁଷା ହି ଧନାଦୃତେ॥ 12-104-45 (68884) ପଶ୍ଯ ଚୈଷାଂ କୃପଣତାଂ ପଶ୍ଯ ଚୈଷାମବୁଦ୍ଧିତାମ୍। ଅଧ୍ରୁବେ ଜୀବିତେ ମୋହାଦର୍ଥତୃଷ୍ଣାମୁପାଶ୍ରିତାଃ॥ 12-104-46 (68885) ସଂଚଯେ ଚ ବିନାଶାନ୍ତେ ମରଣାନ୍ତେ ଚ ଜୀବିତେ। ସଂଯୋଗେ ଚ ବିଯୋଗାନ୍ତେ କୋନୁ ବିପ୍ରଣଯେନ୍ମନଃ॥ 12-104-47 (68886) ଧନଂ ବା ପୁରୁଷୋ ରାଜନ୍ପୁରୁଷଂ ବା ପୁନର୍ଧନମ୍। ଅବଶ୍ଯଂ ପ୍ରଜହାତ୍ଯେବ ତଦ୍ବିଦ୍ବାନ୍କୋନୁ ସଂଜ୍ବରେତ୍॥ 12-104-48 (68887) ଅନ୍ଯତ୍ରୋପନତା ହ୍ଯାପତ୍ପୁରୁଷଂ ତୋଷଯତ୍ଯୁତ। ତେନ ଶାନ୍ତିଂ ନ ଲଭତେ ନାହମେବେତି କାରଣାତ୍॥' 12-104-49 (68888) ଅନ୍ଯେଷାମପି ନଶ୍ଯନ୍ତି ସୁହୃଦଶ୍ଚ ଧନାନି ଚ। ପଶ୍ଯ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ତୁଲ୍ଯାମାପଦମାତ୍ମନଃ। ନିଯଚ୍ଛ ଯଚ୍ଛ ସଂଯଚ୍ଛ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ମନସ୍ତଥା॥ 12-104-50 (68889) ପ୍ରତିଷେଦ୍ଧା ନ ଚାପ୍ଯେଷୁ ଦୁର୍ବଲେଷ୍ବହିତେଷୁ ଚ॥ 12-104-51 (68890) ପ୍ରାପ୍ତିସୃଷ୍ଟେଷୁ ଭାବେଷୁ ବ୍ଯପକୃଷ୍ଟେଷ୍ବସଂଭବେ। ପ୍ରଜ୍ଞାନତୃପ୍ତୋ ବିକ୍ରାନ୍ତସ୍ତ୍ବଦ୍ବିଧୋ ନାନୁଶୋଚତି॥ 12-104-52 (68891) ଅଲ୍ପମିଚ୍ଛନ୍ନଚପଲୋ ମୃଦୁର୍ଦାନ୍ତଃ ସୁସଂସ୍ଥିତଃ। ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯୋପପନ୍ନଶ୍ଚ ତ୍ବଦ୍ବିଧୋ ନୈବ ମୁହ୍ଯତି॥ 12-104-53 (68892) ନ ତ୍ବେବ ଜାଲ୍ମୀଂ କାପାଲୀଂ ବୃତ୍ତିମେଷିତୁମର୍ହସି। ନୃଶଂସବୃତ୍ତିଂ ପାପିଷ୍ଠାଂ ଦୁଃଖାଂ କାପୁରୁଷୋଚିତାମ୍॥ 12-104-54 (68893) ଅପି ମୂଲଫଲାହାରୋ ରମସ୍ବୈକୋ ମହାବନେ। ବାଗ୍ଯତଃ ସଂଗୃହୀତାତ୍ମା ସର୍ବଭୂତଦଯାନ୍ବିତଃ॥ 12-104-55 (68894) ସଦୃଶଂ ପଣ୍ଡିତସ୍ଯୈତଦୀଷାଦନ୍ତେନ ହସ୍ତିନା। ଯଦେକୋ ରମତେଽରଣ୍ଯେ ଯଚ୍ଚାପ୍ଯଲ୍ପେନ ତୁଷ୍ଯତି॥ 12-104-56 (68895) ମହାହ୍ରଦଃ ସଂକ୍ଷୁଭିତ ଆତ୍ମନୈବ ପ୍ରସୀଦତି। `ଏବଂ ନରଃ ସ୍ବତ୍ମାନୈବ କୃତପ୍ରଜ୍ଞଃ ପ୍ରସୀଦତି॥' 12-104-57 (68896) ଏତଦେବଂ ଗତସ୍ଯାହଂ ସୁଖଂ ପଶ୍ଯାମି କେବଲମ୍। ଅସଂଭବେ ଶ୍ରିଯୋ ରାଜନ୍ହୀନସ୍ଯ ସଚିବାଦିଭିଃ। ଦୈବେ ପ୍ରତିନିବିଷ୍ଟେ ଚ କିଂ ଶ୍ରେଯୋ ମନ୍ଯତେ ଭବାନ୍॥ ॥ 12-104-58 (68897) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁରଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 104॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-104-4 ଭାଗୀ ଭାଗାର୍ହଃ। ଈହମାନୋ ଯତମାନଃ॥ 12-104-6 ଇତରେଣ ଶାରୀରେଣ॥ 12-104-7 ନିର୍ବିଦ୍ଯ ବିରଜ୍ଯ। କାମାଦ୍ବିଷଯଭୋଗାତ୍। ବୁଦ୍ଧିମଯଂ ବସୁ ଜ୍ଞାନରୂପଂ ଧନମ୍॥ 12-104-12 ଇଯଂ ନିର୍ବିଦ୍ଯତୀତି ଶ୍ଲୋକେନ ତ୍ବଯା ପ୍ରୋକ୍ତା। ଅହଂ ଚ ଯଚ୍ଚ ମମାଽସ୍ତ୍ଯେତତ୍ସର୍ବମନିତ୍ଯମିତି ଜାନତସ୍ତେ ତ୍ବଯା॥ 12-104-13 ନାସ୍ତି ତୁଚ୍ଛତ୍ବାତ୍॥ 12-104-22 ତନ୍ନିର୍ମମତ୍ବମ୍॥ 12-104-25 ଯାଦୃଚ୍ଛିକମଯତ୍ନାଦାଗତମ୍॥ 12-104-26 ଏତଚ୍ଛୋକାଖ୍ଯଂ ଫଲଂ ଯଥାଲବ୍ଧେନ ବର୍ତଯନ୍ ଜୀବନ୍ନପି ପଶ୍ଯାମି। ଯାଦୃଚ୍ଛିକସ୍ଯ ନାଶେନ ଜୀବନାଲୋପେଽପି ଶୋକୋ ନ ନଶ୍ଯତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-104-30 ନ ମୃଷ୍ଯତେ ତୈର୍ନ ସଂତୁଷ୍ଯତି॥ 12-104-33 ଅନ୍ଯତ୍ର ଶତ୍ରୌ। କୁଶଲା ନିର୍ମତ୍ସରାଃ। ଅଭିନିଷ୍ଯଦନ୍ତେ ପ୍ରସ୍ରବତି॥ 12-104-37 ବିଧିତ୍ସା କ୍ରିଯାଣାମନୁପରମସ୍ତେନ ସାଧନେନ ଚ ସଂକୁସୁକମସ୍ଥିରମ୍॥ 12-104-38 ଉପଦ୍ରବାନସ୍ଥିରାନ୍॥ 12-104-39 ଅର୍ଥରୂପେଣ ଭାସମାନାଃ॥ 12-104-40 ଆଦ୍ଯସ୍ଯୋଦାହରଣଂ ଅର୍ଥାଯେତି॥ 12-104-41 ଦ୍ବିତୀଯସ୍ଯୋଦାହରଣ ରମମାଣ ଇତି॥ 12-104-42 ପରିଭଗ୍ନକମୋ ନଷ୍ଟାରମ୍ଭଃ॥ 12-104-47 ବିପ୍ରଣଯେଦ୍ଦଦ୍ଯାତ୍॥ 12-104-50 ନିଯମ୍ଯ ସର୍ବଂ ସଙ୍ଗଂ ଚ ଇତି ଟ. ଡ. ପାଠଃ॥ 12-104-52 ପ୍ରତିକୃଷ୍ଟେଷୁ ଭାଗ୍ଯେଷୁ ବ୍ଯପକୃଷ୍ଟେଷୁ ସଂଭବେ ଇତି ଟ.ଥ. ପାଠଃ॥

12-105-0 (68898) ମୁନିରୁବାଚ। 12-105-0x (5616) ଅଥ ଚେତ୍ପୌରୁଷଂ କିଂଚିତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାତ୍ମନି ପଶ୍ଯସି। ବ୍ରବୀମ୍ଯହଂ ତୁ ତେ ନୀତିଂ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରତିପତ୍ତଯେ॥ 12-105-1 (68899) ତାଂ ଚଚ୍ଛକ୍ଷ୍ଯସ୍ଯନୁଷ୍ଠାତୁଂ କର୍ମ ଚୈବ କରିଷ୍ଯସି। ଶୃଣୁ ସର୍ବମଶେଷେଣ ଯତ୍ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତତ୍ତ୍ବତଃ॥ 12-105-2 (68900) ଆଚରିଷ୍ଯସି ଚେତ୍କର୍ମ ମହତୋଽର୍ଥାନବାପ୍ସ୍ଯସି। ରାଜ୍ଯଂ ବା ରାଜ୍ଯମନ୍ତ୍ରଂ ବା ମହତୀଂ ବା ପୁନଃ ଶ୍ରିଯମ୍। ଯଦ୍ଯେତଦ୍ରୋଚତେ ରାଜନ୍ପୁନର୍ବ୍ରୂହି ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 12-105-3 (68901) ରାଜୋବାଚ। 12-105-4x (5617) ବ୍ରବୀତୁ ଭଗବାନ୍ନୀତିମଭିପନ୍ନୋଽସ୍ମ୍ଯଧୀହି ଭୋ। ଅମୋଘ ଏବ ମେଽଦ୍ଯାସ୍ତୁ ତ୍ବଯା ସହ ସମାଗମଃ॥ 12-105-4 (68902) ମୁନିରୁବାଚ। 12-105-5x (5618) ହିତ୍ବା ମାନଂ ଚ ଦମ୍ଭଂ ଚ କ୍ରୋଧଂ ହର୍ଷ ଭଯଂ ତଥା। ପ୍ରତ୍ଯମିତ୍ରାଣି ସେବସ୍ବ ପ୍ରଣିପତ୍ଯ କୃତାଞ୍ଜଲିଃ। ତମୁତ୍ତମେନ ଶୌଚେନ କର୍ମଣା ଚାବଧାରଯ॥ 12-105-5 (68903) ଦାତୁମର୍ହତି ତେ ବିତ୍ତଂ ବୈଦେହଃ ସତ୍ଯବିକ୍ରମଃ। ପ୍ରମାଣଂ ସର୍ବଭୂତେଷୁ ପ୍ରଗ୍ରହଂ ଚ ଗମିଷ୍ଯସି॥ 12-105-6 (68904) ତତଃ ସହାଯାନ୍ସୋତ୍ସାହାଁଲ୍ଲପ୍ସ୍ଯସେଽବ୍ଯସନାଞ୍ଶୁଚୀନ୍। ବର୍ତମାନଃ ସ୍ବଶାସ୍ତ୍ରେ ବୈ ସଂଯତାତ୍ମା ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଅଭ୍ଯୁଦ୍ଧରତି ଚାତ୍ମାନଂ ପ୍ରସାଦଯତି ଚ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-105-7 (68905) ତେନୈବ ତ୍ବଂ ଧୃତିମତା ଶ୍ରୀମତା ଚାପି ସତ୍କୃତଃ। ପ୍ରମାଣଂ ସର୍ବଭୂତେଷୁ ଗତ୍ବା ଚ ଗ୍ରହଣଂ ମହତ୍॥ 12-105-8 (68906) ତତଃ ସୁହୃଦ୍ବଲଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ମନ୍ତ୍ରଯିତ୍ବା ସୁମନ୍ତ୍ରିତମ୍। ସାନ୍ତ୍ବେନ ଭେଦଯିତ୍ବାଽରୀନ୍ବିଲ୍ବଂ ବିଲ୍ବେନ ଶାତଯ। ପରୈର୍ବା ସଂବିଦଂ କୃତ୍ବା ବଲମପ୍ଯସ୍ଯ ଘାତଯ॥ 12-105-9 (68907) ଅଲଭ୍ଯା ଯେ ଶୁଭା ଭାବାଃ ସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚାଚ୍ଛାଦନାନି ଚ। ଶଯ୍ଯାସନାନି ଯାନାନି ମହାର୍ହାଣି ଗୃହାଣି ଚ॥ 12-105-10 (68908) ପକ୍ଷିଣୋ ମୃଗଜାତାନି ରସଗନ୍ଧାଃ ଫଲାନି ଚ। ତେଷ୍ବେବ ସଜ୍ଜଯେଥାସ୍ତ୍ବଂ ଯଥା ନଶ୍ଯେତ୍ସ୍ବଯଂ ପରଃ॥ 12-105-11 (68909) ଯଦ୍ଯେବଂ ପ୍ରତିଷେଦ୍ଧବ୍ଯୋ ଯଦ୍ଯୁପେକ୍ଷଣମର୍ହତି। `ସଦୈବ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ବିଦୁଷା ହିତମିଚ୍ଛତା।' ନ ଜାତୁ ବିବୃତଃ କାର୍ଯଃ ଶତ୍ରୁଃ ସୁନଯମିଚ୍ଛତା॥ 12-105-12 (68910) ବସସ୍ବ ପୁରମାମିତ୍ରଂ ବିଷଯେ ମିତ୍ରସଂମତଃ। ଭଜସ୍ବ ଶ୍ବେତକାକୀଯୈର୍ମିତ୍ରଧର୍ମମନଥୈକୈଃ॥ 12-105-13 (68911) ଆରମ୍ଭାଂଶ୍ଚାସ୍ଯ ମହତୋ ଦୁଷ୍କରାନ୍ସଂପ୍ରଯୋଜଯ। ନଦୀବନ୍ଧବିଭେଦାଂଶ୍ଚ ବଲବଦ୍ଭିର୍ବିରୁଧ୍ଯତାମ୍॥ 12-105-14 (68912) ଉଦ୍ଯାନାନି ମହାର୍ହାଣି ଶଯନାନ୍ଯାସନାନି ଚ। ପ୍ରୀତିଭୋଗମୁଖେନୈବ କୋଶମସ୍ଯ ବିରୋଚଯ॥ 12-105-15 (68913) ଯଜ୍ଞଦାନେ ପ୍ରଶଂସାସ୍ମୈ ବ୍ରାହ୍ମଣାନନୁବର୍ତଯ। ତେ ତ୍ବା ପ୍ରିଯଂ କରିଷ୍ଯନ୍ତି ତଚ୍ଛେତ୍ସ୍ଯନ୍ତି ବୃକା ଇବ॥ 12-105-16 (68914) ଅସଂଶଯଂ ପୁଣ୍ଯଶୀଲାଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ପରମାଂ ଗତିମ୍। ତ୍ରିବିଷ୍ଟପେ ପୁଣ୍ଯତମଂ ସ୍ଥାନଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଶାଶ୍ବତମ୍॥ 12-105-17 (68915) କୋଶକ୍ଷଯେ ତ୍ବମିତ୍ରାଣାଂ ବଶଂ କୌସଲ୍ଯ ଗଚ୍ଛତି। ଉଭଯତ୍ର ପ୍ରଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଧର୍ମେ ଚାଧର୍ମ ଏବ ଚ॥ 12-105-18 (68916) ଫଲାର୍ଥମୂଲମୁଚ୍ଛିଦ୍ଯାତ୍ତେନ ନନ୍ଦନ୍ତି ଶତ୍ରବଃ। ନ ଚାସ୍ମୈ ମାନୁଷଂ କର୍ମ ଦୈବପ୍ରସ୍ଯୋପବର୍ଣଯ॥ 12-105-19 (68917) ଅସଂଶଯଂ ଦୈବପରଃ କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବିନଶ୍ଯତି। ଯାଜଯୈନଂ ବିଶ୍ବଜିତା ସର୍ବସ୍ବେନ ବିଯୁଜ୍ଯତାମ୍॥ 12-105-20 (68918) ତତୋ ଗଚ୍ଛତ୍ଯସିଦ୍ଧାର୍ଥଃ ପୀଡଯାନୋ ମହାଜନମ୍। ତ୍ଯାଗଧର୍ମବିଦଂ ପୁଣ୍ଯଂ କଂଚିଦସ୍ଯୋପବର୍ଣଯ॥ 12-105-21 (68919) ଅପି ତ୍ଯାଗଂ ବୁଭୂଷେତ କଚ୍ଚିଦ୍ଗଚ୍ଛେଦନାମଯମ୍। ସିଦ୍ଧେନୌଷଧିଯୋଗେନ ସର୍ବଶତ୍ରୁବିନାଶିନା। ଗଜାନଶ୍ବାନ୍ମନୁଷ୍ଯାଂଶ୍ଚ କୃତକୈରୁପଘାତଯ॥ 12-105-22 (68920) ଏତେ ଚାନ୍ଯେ ଚ ବହବୋ ଦମ୍ଭଯୋଗାଃ ସୁଚିନ୍ତିତାଃ। ଶକ୍ଯା ବିପହତା କର୍ତୁଂ ନ କ୍ଲୀବେନ ନୃପାତ୍ମଜ॥ ॥ 12-105-23 (68921) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 105॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-105-4 ଅଭିପନ୍ନୋଽସ୍ମି ପୌରୁଷେଣେତି ଶେଷଃ॥ 12-105-6 ପ୍ରମାଣଂ ବିଶ୍ବାସମ୍॥ 12-105-7 ସ୍ବଶାସ୍ତ୍ରେ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରେ॥ 12-105-8 ଗ୍ରହଣଂ ଆଦରମ୍॥ 12-105-13 ଶ୍ବେତକାକୀଯୈଃ ଶ୍ବା ଚ ଏତଶ୍ଚ କାକଶ୍ଚ ତେଷାମିତି ଧର୍ମାଃ। କ୍ରମେଣ ନିତ୍ଯଂ ଜାଗରୂକତ୍ବଭଯଚକିତତ୍ବପରେଙ୍ଗିତଜ୍ଞତ୍ବାନି ତୈଃ ଉପାଯୈଃ ମିତ୍ରଧର୍ମଂ ଭଜସ୍ବ। ଶ୍ବେତ ଇତ୍ଯତ୍ରୋମାଡୋଶ୍ଚେତି ପରରୂପମ୍। ଏତୋ ମୃଗଃ॥ 12-105-14 ନଦୀବଚ୍ଚ ବିରୋଧାଂଶ୍ଚେତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଆରମ୍ଭାନ୍ବିରୋଧାଂଶ୍ଚ ମହାନଦୀବଦ୍ଦୁସ୍ତରାନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-105-18 ଧର୍ମାଧର୍ମାଭ୍ଯାଂ କୋଶକ୍ଷଯେ ସତି॥ 12-105-19 ଫଲସ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗାଦେଃ ଅର୍ଥସ୍ଯ ଜଯାଦେଃ ମୂଲକାରଣଂ କୋଶଃ॥

12-106-0 (68922) ରାଜୋବାଚ। 12-106-0x (5619) ନ ନିକୃତ୍ଯା ନ ଦମ୍ଭେନ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନିଚ୍ଛାମି ଜୀବିତୁମ୍। ନାଧର୍ମଯୁକ୍ତାନିଚ୍ଛେଯମର୍ଥାନ୍ସୁମହତୋଽପ୍ଯହମ୍॥ 12-106-1 (68923) ପୁରସ୍ତାଦେବ ଭଗବନ୍ମଯୈତଦପବର୍ଜିତମ୍। ଯେନ ପାପଂ ନ ଶଙ୍କେତ ଯଦ୍ବା କୃତ୍ସ୍ନଂ ହିତଂ ଭବେତ୍॥ 12-106-2 (68924) ଆନୃଶଂସ୍ଯେନ ଧର୍ମେଣ ଲୋକେ ହ୍ଯସ୍ମିଞ୍ଜିଜୀବିଷୁଃ। ନାହମେତଦଲଂ କର୍ତୁଂ ନୈତନ୍ମଯ୍ଯୁପପଦ୍ଯତେ॥ 12-106-3 (68925) ମୁନିରୁବାଚ। 12-106-4x (5620) ଉପପନ୍ନସ୍ତ୍ବମେତେନ ଯଥା କ୍ଷତ୍ରିଯ ଭାଷସେ। ପ୍ରକୃତ୍ଯା ହ୍ଯୁପପନ୍ନୋଽସି ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚାଦ୍ଭୁତଦର୍ଶନଃ॥ 12-106-4 (68926) ଉଭଯୋରେବ ସାହ୍ଯାର୍ଥେ ଯତିଷ୍ଯେ ତବ ତସ୍ଯ ଚ। ସଂଶ୍ଲେଷଂ ବା କରିଷ୍ଯାମି ଶାଶ୍ବତଂ ହ୍ଯନପାଯିନମ୍॥ 12-106-5 (68927) ତ୍ବାଦୃଶଂ ହି କୁଲେ ଜାତଭନୃଶଂସଂ ବହୁଶ୍ରୁତମ୍। ଅମାତ୍ଯଂ କୋ ନ କୁର୍ବୀତ ରାଜ୍ଯପ୍ରଣଯକୋବିଦମ୍॥ 12-106-6 (68928) ଯସ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରବ୍ରାଜିତୋ ରାଜ୍ଯାଦ୍ବ୍ଯସନଂ ଚୋତ୍ତମଂ ଗତଃ। ଆନୃଶଂସ୍ଯେନ ବୃତ୍ତେନ କ୍ଷତ୍ରିଯେଚ୍ଛସି ଜୀବିତୁମ୍॥ 12-106-7 (68929) ଆଗନ୍ତା ମଦ୍ଗୃହଂ ତାତ ବୈଦେହଃ ସତ୍ଯସଂଗରଃ। ଅଥାହଂ ତଂ ନିଯୋକ୍ଷ୍ଯାମି ତତ୍କରିଷ୍ଯତ୍ଯସଂଶଯମ୍॥ 12-106-8 (68930) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-106-9x (5621) ତତ ଆହୂଯ ବୈଦେହଂ ମୁନିର୍ବଚନମବ୍ରବୀତ୍। ଅଯଂ ରାଜକୁଲେ ଜାତୋ ବିଦିତାଭ୍ଯନ୍ତରୋ ମମ॥ 12-106-9 (68931) ଆଦର୍ଶ ଇବ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଶାରଦଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରମା ଯଥା। ନାସ୍ମିନ୍ପଶ୍ଯାମି ବୃଜିନଂ ସର୍ବତୋ ମେ ପରୀକ୍ଷିତଃ॥ 12-106-10 (68932) ତେନ ତେ ସଂଧିରେବାସ୍ତୁ ବିଶ୍ବସାସ୍ମିନ୍ଯଥା ମଯି। ନ ରାଜ୍ଯମନମାତ୍ଯେନ ଶକ୍ଯଂ ଶାସ୍ତୁମମିତ୍ରହନ୍॥ 12-106-11 (68933) ଅମାତ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧ ଏବ ସ୍ଯାଦ୍ବୁଦ୍ଧିସଂପନ୍ନ ଏବ ବା। ତସ୍ମାଚ୍ଚୈବ ଭଯଂ ରାଜ୍ଞଃ ପଶ୍ଯ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ଯୋଜନମ୍॥ 12-106-12 (68934) ଧର୍ମାତ୍ମନାଂ କ୍ବଚିଲ୍ଲୋକେ ନାନ୍ଯାସ୍ତି ଗତିରୀଦୃଶୀ। ତଦା ରାଜପୁତ୍ରୋଽଯଂ ସତାଂ ମାର୍ଗମନୁଷ୍ଠିତଃ। ଅସଂଗୃହୀତସ୍ତ୍ବେବୈଷ ତ୍ବଯା ଧର୍ମପୁରୋଗମଃ॥ 12-106-13 (68935) ସଂସେବ୍ଯମାନଃ ଶତ୍ରୂଂସ୍ତେ ଗୃହ୍ଣୀଯାନ୍ମହତୋ ଗଣାନ୍॥ 12-106-14 (68936) ଯଦ୍ଯଯଂ ପ୍ରତିଯୁଦ୍ଧ୍ଯେତ ସ୍ବକର୍ମ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତତ୍। ଜିଗୀଷମାଣସ୍ତ୍ବାଂ ଯୁଦ୍ଧେ ପିତୃପୈତାମହେ ପଦେ॥ 12-106-15 (68937) ତ୍ବଂ ଅପି ପ୍ରତିଯୁଦ୍ଧ୍ଯେଥା ବିଜିଗୀଷୁର୍ବ୍ରତେ ସ୍ଥିତଃ। ଅଯୁଦ୍ଧ୍ବୈବ ନିଯୋଗାନ୍ମେ ବଶେ କୁରୁ ହିତେ ସ୍ଥିତଃ॥ 12-106-16 (68938) ସ ତ୍ବଂ ଧର୍ମମବେକ୍ଷସ୍ବ ହିତ୍ବା ଲୋଭମସାଂପ୍ରତମ୍। ନ ଚ କାମାନ୍ନ ଚ ଦ୍ରୋହାତ୍ସ୍ବଧର୍ମଂ ହାତୁମର୍ହସି॥ 12-106-17 (68939) ନୈବ ନିତ୍ଯଂ ଜଯସ୍ତାତ ନୈବ ନିତ୍ଯଂ ପରାଜଯଃ। ତସ୍ମାଜ୍ଜଯଶ୍ଚ ଭୋକ୍ତବ୍ଯୋ ଭୋକ୍ତବ୍ଯଶ୍ଚ ପରାଜଯଃ॥ 12-106-18 (68940) ଆତ୍ମନ୍ଯପି ଚ ସଂଦୃଶ୍ଯାବୃଭୌ ଜଯପରାଜଯୌ। ନିଃଶେଷକାରିଣାଂ ତାତ ନିଃଶେଷକରଣାଦ୍ଭଯମ୍॥ 12-106-19 (68941) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚେଦଂ ବଚନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭମ୍। ପ୍ରତିପୂଜ୍ଯାଭିସତ୍କୃତ୍ଯ ପୂଜାର୍ହମନୁମାନ୍ଯ ଚ॥ 12-106-20 (68942) ଯଥା ବ୍ରୂଯାନ୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଯଥା ବ୍ରୂଯାନ୍ମହାଶ୍ରୁତଃ। ଶ୍ରେଯସ୍କାମୋ ଯଥା ବ୍ରୂଯାଦୁଭଯୋରେବ ତତ୍କ୍ଷମମ୍॥ 12-106-21 (68943) ଯଦ୍ଯଦ୍ବଚନମୁକ୍ତୋଽସ୍ମି କରିଷ୍ଯାମି ଚ ତତ୍ତଥା। ଏତଦ୍ଧି ପରମଂ ଶ୍ରେଯୋ ନ ମେଽତ୍ରାସ୍ତି ବିଚାରଣା॥ 12-106-22 (68944) ତତଃ କୌସଲ୍ଯମାହୂଯ ମୈଥିଲୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍। ଧର୍ମତୋ ବୁଦ୍ଧିତଶ୍ଚୈବ ବଲେନ ଚ ଜିତଂ ମଯା॥ 12-106-23 (68945) ଅହଂ ତ୍ବଯା ଚାତ୍ମଗୁଣୈର୍ଜିତଃ ପାର୍ଥିବସତ୍ତମ। ଆତ୍ମାନମନବଜ୍ଞାଯ ଜିତବଦ୍ବର୍ତତାଂ ଭବାନ୍॥ 12-106-24 (68946) ନାବମନ୍ଯାମି ତେ ବୁଦ୍ଧିଂ ନାବମନ୍ଯେ ଚ ପୌରୁଷମ୍। ନାବମନ୍ଯେ ଜଯାମୀତି ଜିତବଦ୍ବର୍ତତାଂ ଭବାନ୍॥ 12-106-25 (68947) ଯଥାବତ୍ପୂଜିତୋ ରାଜନ୍ଗୃହଂ ଗନ୍ତାସି ମେ ଗୃହାତ୍। ତତଃ ସଂପୂଜ୍ଯ ତୌ ବିପ୍ରଂ ବିଶ୍ବସ୍ତୌ ଜଗ୍ମତୁର୍ଗୃହାନ୍॥ 12-106-26 (68948) ବୈଦେହସ୍ତ୍ବଥ କୌସଲ୍ଯଂ ପ୍ରବେଶ୍ଯ ଗୃହମଞ୍ଜସା। ପ୍ରାଦ୍ଯାର୍ଧ୍ଯମଧୁପର୍କୈସ୍ତଂ ପୂଜାର୍ହଂ ପ୍ରତ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 12-106-27 (68949) ଦଦୌ ଦୁହିତରଂ ଚାସ୍ମୈ ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ। ଏଷ ରାଜ୍ଞାଂ ପରୋ ଧର୍ମଃ ସମୌ ଜଯପରାଜଯୌ॥ ॥ 12-106-28 (68950) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷ଼ଡଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 106॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-106-5 ତସ୍ଯ ବିଦେହସ୍ଯ॥ 12-106-6 ତ୍ବାଦୃଶା ରାଜାନଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ଅମାତ୍ଯକର୍ମ କୋ ନ କୁର୍ବୀତାଽପିତୁ ସର୍ବୋଽପି ମାଦୃଶଃ କୁର୍ବୀତୈବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-106-7 ଉତ୍ତମଂ ମହୃତ୍॥ 12-106-14 ଗଣାଞ୍ଶତ୍ରୁସଙ୍ଘାନ୍॥ 12-106-17 ଅସାଂପ୍ରତମନୁଚିତମ୍॥ 12-106-24 ଜିତବତ୍ପ୍ରାପ୍ତଜଯଇବ॥

12-107-0 (68951) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-107-0x (5622) ବ୍ରାହ୍ମଣକ୍ଷତ୍ରିଯବିଶାଂ ଶୂଦ୍ରାଣାଂ ଚ ପରଂତପ। ଧର୍ମବୃତ୍ତଂ ଚ ବିତ୍ତଂ ଚ ବୃତ୍ତ୍ଯୁପାଯାଃ ଫଲାନି ଚ॥ 12-107-1 (68952) ରାଜ୍ଞାଂ ବୃତ୍ତଂ ଚ କୋଶଂ ଚ କୋଶସଂଚଯନଂ ଜଯଃ। ଅମାତ୍ଯଗୁଣବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ପ୍ରକୃତୀନାଂ ଚ ବର୍ଧନମ୍॥ 12-107-2 (68953) ଷାଙ୍ଗୁଣ୍ଯଗୁଣକଲ୍ପଶ୍ଚ ସେନାନୀତିସ୍ତଥୈବ ଚ। ଦୁଷ୍ଟସ୍ଯ ଚ ପରିଜ୍ଞାନମଦୁଷ୍ଟସ୍ଯ ଚ ଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-107-3 (68954) ସମହୀନାଧିକାନାଂ ଚ ଯଥାବଲ୍ଲକ୍ଷଣଂ ଚ ଯତ୍। ମଧ୍ଯମସ୍ଯ ଚ ତୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥଂ ଯଥା ସ୍ଥେଯଂ ବିବର୍ଧତା॥ 12-107-4 (68955) କ୍ଷୀଣଗ୍ରହଣବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ଯଥା ଧର୍ମଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତମ୍। ଲଘୁନାଽଦେଶରୂପେଣ ଗ୍ରନ୍ଥଯୋଗେନ ଭାରତ॥ 12-107-5 (68956) ବିଜିଗୀଷୋସ୍ତଥା ବୃତ୍ତମୁକ୍ତଂ ଚୈବ ତଥୈବ ତେ। ଗଣାନାଂ ବୃତ୍ତିମିଚ୍ଛାମି ଶ୍ରୋତୁଂ ମତିମତାଂ ବର॥ 12-107-6 (68957) ଯଥା ଗଣାଃ ପ୍ରବର୍ଧନ୍ତେ ନ ଭିଦ୍ଯନ୍ତେ ଚ ଭାରତ। ଅରୀଂଶ୍ଚ ବିଜିଗୀଷନ୍ତେ ସୁହୃଦଃ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ଚ॥ 12-107-7 (68958) ଭେଦମୂଲୋ ବିନାଶୋ ହି ଗଣାନାମୁପଲକ୍ଷଯେ। ମନ୍ତ୍ରସଂବରଣଂ ଦୁଃଖଂ ବହୂନାମିତି ମେ ମତିଃ॥ 12-107-8 (68959) ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ନିଖିଲେନ ପରଂତପ। ଯଥା ଚ ତେ ନ ଭିଦ୍ଯେରଂସ୍ତଚ୍ଚ ମେ ବଦ ଭାରତ॥ 12-107-9 (68960) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-107-10x (5623) ଗଣାନାଂ ଚ କୁଲାନାଂ ଚ ରାଜ୍ଞାଂ ଭରତସତ୍ତମ। ବୈରସଂଦୀପନାବେତୌ ଲୋଭାମର୍ଷୌ ନରାଧିପ॥ 12-107-10 (68961) ଲୋଭମେକୋ ହି ବୃଣୁତେ ତତୋଽମର୍ଷମନନ୍ତରମ୍। ତତୋ ହ୍ଯମର୍ଷସଂଯୁକ୍ତାବନ୍ଯୋନ୍ଯଜନିତାଶଯୌ॥ 12-107-11 (68962) ଚାରମନ୍ତ୍ରବଲାଦାନୈଃ ସାମଦାନବିଭେଦନୈଃ। କ୍ଷଯବ୍ଯଯଭଯୋପାଯୈଃ ପ୍ରକର୍ଷନ୍ତୀତରେତରମ୍॥ 12-107-12 (68963) ତତ୍ରାଦାନେନ ଭିଦ୍ଯନ୍ତେ ଗଣାଃ ସଂଘାତବୃତ୍ତଯଃ। ଭିନ୍ନା ବିମନସଃ ସର୍ବେ ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯରିବଶଂ ଭଯାତ୍॥ 12-107-13 (68964) ଭେଦେ ଗଣା ବିନଶ୍ଯୁର୍ହି ଭିନ୍ନାସ୍ତୁ ସୁଜଯାଃ ପରୈଃ। ତସ୍ମାତ୍ସଂଘାତଯୋଗେନ ପ୍ରଯତେରନ୍ଗଣାଃ ସଦା॥ 12-107-14 (68965) ଅର୍ଥାଶ୍ଚୈବାଧିଗମ୍ଯନ୍ତେ ସଂଘାତବଲପୌରୁଷୈଃ। ବ୍ରାହ୍ମାଶ୍ଚ ମୈତ୍ରୀଂ କୁର୍ବନ୍ତି ତେଷୁ ସଂଘାତବୃତ୍ତିଷୁ॥ 12-107-15 (68966) ଜ୍ଞାନବୃଦ୍ଧାଃ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଶୁଶ୍ରୂଷନ୍ତଃ ପରସ୍ପରମ୍। ବିନିବୃତ୍ତାଭିସଂଧାନାଃ ସୁଖମେଧନ୍ତି ସର୍ବଶଃ॥ 12-107-16 (68967) ଧର୍ମିଷ୍ଠାନ୍ବ୍ଯବହାରାଂଶ୍ଚ ସ୍ଥାପଯନ୍ତଶ୍ଚ ଶାସ୍ତ୍ରତଃ। ଯଥାବତ୍ପ୍ରତିପଶ୍ଯନ୍ତୋ ବିବର୍ଧନ୍ତେ ଗଣୋତ୍ତମାଃ॥ 12-107-17 (68968) ପୁତ୍ରାନ୍ଭ୍ରାତୃନ୍ନିଗୃହ୍ଣନ୍ତୋ ବିନଯନ୍ତଶ୍ଚ ତାନ୍ସଦା। ବିନୀତାଂଶ୍ଚ ପ୍ରଗୃହ୍ଣନ୍ତୋ ବିବର୍ଧନ୍ତେ ଗଣୋତ୍ତମାଃ॥ 12-107-18 (68969) ଚାରମନ୍ତ୍ରବିଧାନେଷୁ କୋଶସଂନିଚଯେଷୁ ଚ। ନିତ୍ଯଯୁକ୍ତା ମହାବାହୋ ବର୍ଧନ୍ତେ ସର୍ବତୋ ଗଣାଃ॥ 12-107-19 (68970) ପ୍ରାଜ୍ଞାଂଶ୍ଚାରାନ୍ମହୋତ୍ସାହାନ୍କର୍ମସୁ ସ୍ଥିରପୌରୁଷାନ୍। ମାନଯନ୍ତଃ ସଦା ଯୁକ୍ତା ବିବର୍ଧନ୍ତେ ଗଣା ନୃପ॥ 12-107-20 (68971) ଦ୍ରବ୍ଯବନ୍ତଶ୍ଚ ଶୂରାଶ୍ଚ ଶସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାଃ ଶାସ୍ତ୍ରପାରଗାଃ। କୃଚ୍ଛ୍ରାସ୍ବାପତ୍ସୁ ସଂମୂଢାନ୍ଗଣାଃ ସଂତାରଯନ୍ତି ତେ॥ 12-107-21 (68972) କ୍ରୋଧୋ ଭେଦୋ ଭଯଂ ଦଣ୍ଡଃ କର୍ଷଣଂ ନିଗ୍ରହୋ ବଧଃ। ନଯତ୍ଯରିବଶଂ ସଦ୍ଯୋ ଗଣାନ୍ଭରତସତ୍ତମ॥ 12-107-22 (68973) ତସ୍ମାନ୍ମାନଯିତବ୍ଯାସ୍ତେ ଗଣମୁଖ୍ଯାଃ ପ୍ରଧାନତଃ। ଲୋକଯାତ୍ରା ସମାଯତ୍ତା ଭୂଯସୀ ତେଷୁ ପାର୍ଥିବ॥ 12-107-23 (68974) ମନ୍ତ୍ରଗୁପ୍ତିଃ ପ୍ରଧାନେଷୁ ଚାରଶ୍ଚାମିତ୍ରକର୍ଶଣ। ନ ଗଣାଃ କୃତ୍ସ୍ନଶୋ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହନ୍ତି ଭାରତ॥ 12-107-24 (68975) ଗଣମୁଖ୍ଯୈସ୍ତୁ ସଂଭୂଯ କାର୍ଯଂ ଗଣହିତଂ ମିଥଃ॥ 12-107-25 (68976) ପୃଥଗ୍ଗଣସ୍ଯ ଭିନ୍ନସ୍ଯ ବିତତସ୍ଯ ତତୋଽନ୍ଯଥା। ଅର୍ଥାଃ ପ୍ରତ୍ଯବସୀଦନ୍ତି ତଥାଽନର୍ଥା ଭବନ୍ତି ବ॥ 12-107-26 (68977) ତେଷାମନ୍ଯୋନ୍ଯଭିନ୍ନାନାଂ ସ୍ବଶକ୍ତିମନୁତିଷ୍ଠତାମ୍। ନିଗ୍ରହଃ ପଣ୍ଡିତୈଃ କାର୍ଯଃ କ୍ଷିପ୍ରମେବ ପ୍ରଧାନତଃ॥ 12-107-27 (68978) କୁଲେଷୁ କଲହା ଜାତାଃ କୁଲବୃଦ୍ଧୈରୁପେକ୍ଷିତାଃ। ଗୋତ୍ରସ୍ଯ ନାଶଂ କୁର୍ବନ୍ତି ଗଣଭେଦସ୍ଯ କାରକମ୍॥ 12-107-28 (68979) ଆଭ୍ଯନ୍ତରଂ ଭଯଂ ରକ୍ଷ୍ଯମସାରଂ ବାହ୍ଯତୋ ଭଯମ୍। ଆଭ୍ଯନ୍ତରଂ ଭଯଂ ରାଜନ୍ସଦ୍ଯୋ ମୂଲାନି କୃନ୍ତତି॥ 12-107-29 (68980) ଅକସ୍ମାତ୍କ୍ରୋଧମୋହାଭ୍ଯାଂ ଲୋଭାଦ୍ବାଽପି ସ୍ବଭାବଜାତ୍। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ନାଭିଭାଷନ୍ତେ ତତ୍ପରାଭବଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-107-30 (68981) ଜାତ୍ଯା ଚ ସଦୃଶାଃ ସର୍ବେ କୁଲେନ ସଦୃଶାସ୍ତଥ। ନ ଚୋଦ୍ଯୋଗେନ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବା ରୂପଦ୍ରବ୍ଯେଣ ବା ପୁନଃ॥ 12-107-31 (68982) ଭେଦାଚ୍ଚୈବ ପ୍ରଦାନାଚ୍ଚ ନାମ୍ଯନ୍ତେ ରିପୁଭିର୍ଗଣାଃ। ତସ୍ମାତ୍ସଂଘାତମେବାହୁର୍ଗଣାନାଂ ଶରଣଂ ମହତ୍॥ ॥ 12-107-32 (68983) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତାଧିକସତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 107॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-107-5 କ୍ଷୀଣସ୍ଯ ଗ୍ରହଣଂ ବୃତ୍ତିର୍ଜୀବିକା ଚ। ଲଧୁନା ସୁଗମେନ। ଆଦେଶରୂପେଣୋପଦେଶାତ୍ମକେନ॥ 12-107-6 ଗଣାନାଂ ଶୂରଜନସ୍ତେମାନାମ୍॥ 12-107-11 ଏକୋ ରାଜା ଲୋଭଂ ବୃଣୁତେ। ଗଣସ୍ତଦାଽସ୍ମଭ୍ଯଂ ନ ଦଦାତୀ ତ୍ଯମର୍ଷଂ ବୃଣୁତେ॥ 12-107-12 ଇତରେତରଂ ଗଣା ରାଜାନଶ୍ଚ ପ୍ରକର୍ଷନ୍ତି॥ 12-107-14 ସଂଘାତଯୋଗେନୈକମତ୍ଯପ୍ରଯୋଗେଣ॥

12-108-0 (68984) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ 12-108-0x (5624) ମହାନଯଂ ଧର୍ମପଥୋ ବହୁଶାଖଶ୍ଚ ଭାରତ। କିଂସ୍ବିଦେବେହ ଧର୍ମାଣାମନୁଷ୍ଠେଯତମଂ ମତମ୍॥ 12-108-1 (68985) କିଂ କାର୍ଯଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଗରୀଯୋ ଭବତୋ ମତମ୍। ଯଥାଽହଂ ପରମଂ ଧର୍ମମିହ ଚ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାପ୍ନୁଯାମ୍॥ 12-108-2 (68986) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-108-3x (5625) ମାତାପିତ୍ରୋର୍ଗୁରୂଣାଂ ଚ ପୂଜା ବହୁମତା ମମ। ଅତ୍ର ବର୍ତନ୍ନରୋ ଲୋକାନ୍ଯଶଶ୍ଚ ମହଦଶ୍ନୁତେ॥ 12-108-3 (68987) ଯଦେତେ ହ୍ଯନୁଜାନୀଯୁଃ କର୍ମ ତାତ ସୁପୂଜିତାଃ। ଧର୍ମଂ ଧର୍ମବିରୁଦ୍ଧଂ ବା ତତ୍କର୍ତବ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-108-4 (68988) ନ ତୈରଭ୍ଯନନୁଜ୍ଞାତୋ ଧର୍ମମନ୍ଯଂ ସମାଚରେତ୍। ଯଂ ମେ ତେଽଭ୍ଯନୁଜାନୀଯୁଃ ସ ଧର୍ମ ଇତି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-108-5 (68989) ଏତ ଏବ ତ୍ରଯୋ ଲୋକା ଏତ ଏବାଶ୍ରମାସ୍ତ୍ରଯଃ। ଏତ ଏବ ତ୍ରଯୋ ବେଦା ଏତ ଏବ ତ୍ରଯୋଽଗ୍ନଯଃ॥ 12-108-6 (68990) ପିତାବୈ ଗାର୍ହପତ୍ଯୋଽଗ୍ନିର୍ମାତାଽଗ୍ନିର୍ଦକ୍ଷଣଃ ସ୍ମୃତଃ। ଗୁରୁ ବନୀଯସ୍ତୁ ସାଽଗ୍ନିତ୍ରେତା ଗରୀଯସୀ॥ 12-108-7 (68991) ତ୍ରିଷ୍ବପ୍ରମାଦ୍ଯନ୍ନେତେଷୁ ତ୍ରୀଲ୍ଲୋଁକାନପି ଜେଷ୍ଯସି। ପିତୃବୃତ୍ତ୍ଯା ତ୍ବିମଂ ଲୋକଂ ମାତୃବୃତ୍ତ୍ଯା ତଥା ପରମ୍॥ 12-108-8 (68992) ବ୍ରହ୍ମଲୋକଂ ଗୁରୋର୍ବୃତ୍ତ୍ଯା ନିଯମେନ ତରିଷ୍ଯସି। ସ--ଗେତେଷୁ ବର୍ତସ୍ବ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ଭାରତ॥ 12-108-9 (68993) ଯଶଃ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ଭଦ୍ରଂ ତେ ଧର୍ମଂ ଚ ସୁମହାଫଲମ୍। ନୈତାନତିଶଯୀଥାସ୍ତ୍ବଂ ନାତ୍ଯଶ୍ନୀଥା ନ ଦୂଷଯେଃ॥ 12-108-10 (68994) ହିଯଂ ପରିଚରେଶ୍ଚୈବ ତଦ୍ବୈ ସୁକୃତମୁତ୍ତମମ୍। କୀର୍ତି ପୁଣ୍ଯଂ ଯଶୋ ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ତ୍ବଂ ଜନାଧିପ॥ 12-108-11 (68995) ସର୍ବେ ତସ୍ଯାଦୃତା ଲୋକା ଯସ୍ଯୈତେ ତ୍ରଯ ଆଦୃତାଃ। ଅନାଦୃତାସ୍ତୁ ଯସ୍ଯୈତେ ସର୍ବାସ୍ତସ୍ଯାଫଲାଃ କ୍ରିଯାଃ॥ 12-108-12 (68996) ନ ଚାଯଂ ନ ପରୋ ଲୋକୋ ନ ଯଶସ୍ତସ୍ଯ ଭାରତ। ଅମାନିତା ନିତ୍ଯମେବ ଯସ୍ଯୈତେ ଗୁରବସ୍ତ୍ରଯଃ॥ 12-108-13 (68997) ନ ଚାସ୍ମିନ୍ନ ପରେ ଲୋକେ ଯଶସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରକାଶତେ। ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦପି କଲ୍ଯାଣଂ ପାରତ୍ରଂ ସମୁଦାହୃତମ୍॥ 12-108-14 (68998) ତେଭ୍ଯ ଏବ ହି ଯତ୍ସର୍ବଂ କୃତ୍ଯଂ ଯନ୍ନିସୃଜାମ୍ଯହମ୍। ତଦାସୀନ୍ମେ ଶତଗୁଣଂ ସହସ୍ରଗୁଣମେବ ଚ। ତସ୍ମାନ୍ମେ ସଂପ୍ରକାଶନ୍ତେ ତ୍ରଯୋ ଲୋକା ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-108-15 (68999) ଦଶୈବ ତୁ ସଦାଽଽଚାର୍ଯଃ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାନଧିତିଷ୍ଠତି। ଦଶାଚାର୍ଯାନୁପାଧ୍ଯାଯ ଉପାଧ୍ଯାଯାନ୍ପିତା ଦଶ॥ 12-108-16 (69000) ପିତୄନ୍ଦଶ ତୁ ମାତୈକା ସର୍ବାଂ ବା ପୃଥିବୀମପି। ଗୁରୁତ୍ବେନାଭିଭବତି ନାସ୍ତି ମାତୃସମୋ ଗୁରୁଃ॥ 12-108-17 (69001) ଗୁରୁର୍ଗରୀଯାନ୍ପିତୃତୋ ମାତୃତଶ୍ଚେତି ମେ ମତିଃ। ଉଭୌ ହି ମାତାପିତରୌ ଜନ୍ମନ୍ଯେବୋପଯୁଜ୍ଯତଃ॥ 12-108-18 (69002) ଶରୀରମେତୌ ସୃଜତଃ ପିତା ମାତା ଚ ଭାରତ। ଆଚାର୍ଯଶିଷ୍ଟା ଯା ଜାତିଃ ସାସମ୍ଯଗଜରାମରା॥ 12-108-19 (69003) ଅବଧ୍ଯା ହି ସଦା ମାତା ପିତା ଚାପ୍ଯୁପଚାରିଣୌ॥ 12-108-20 (69004) ନ ସ ଦୁଷ୍ଯତି ତତ୍କୃତ୍ବା ନ ଚ ତେ ଦୂଷଯନ୍ତି ତମ୍। ଧର୍ମାଯ ଯତମାନାନାଂ ବିଦୁର୍ଦେବାଃ ସହର୍ଷିଭିଃ॥ 12-108-21 (69005) ଯ ଆବୃଣୋତ୍ଯବିତଥେନ କର୍ମଣା ଋତଂ ବ୍ରୁବନ୍ନମୃତଂ ସଂପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍। ତଂ ମନ୍ଯେଥାଃ ପିତରଂ ମାତରଂ ଚ ତସ୍ମୈ ନ ଦ୍ରୁହ୍ଯେତ୍କୃତମସ୍ଯ ଜାନନ୍॥ 12-108-22 (69006) ବିଦ୍ଯାଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଯେ ଗୁରୁଂ ନାଦ୍ରିଯନ୍ତେ ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ପନ୍ନା ମନସା କର୍ମଣା ବା। ତେଷାଂ ପାପଂ ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାବିଶିଷ୍ଟଂ ନାନ୍ଯସ୍ତେଭ୍ଯଃ ପାପକୃଦସ୍ତି ଲୋକେ। ଯଥୈବ ତେ ଗୁରୁଭିର୍ଭାବନୀଯା ସ୍ତଥୈବ ତେଷାଂ ଗୁରବୋଽଭ୍ଯର୍ଚନୀଯାଃ॥ 12-108-23 (69007) ତସ୍ମାତ୍ପୂଜଯିତବ୍ଯାଶ୍ଚ ସଂବିଭଜ୍ଯାଶ୍ଚ ଯତ୍ନତଃ। ଗୁରବୋଽର୍ଚଯିତବ୍ଯାଶ୍ଚ ପୁରାଣଂ ଧର୍ମମିଚ୍ଛତା॥ 12-108-24 (69008) ଯେନ ପ୍ରୀଣନ୍ତି ପିତରସ୍ତେନ ପ୍ରୀତଃ ପ୍ରଜାପତିଃ। ପ୍ରୀଣାତି ଜନନୀଯେନ ପୃଥିବୀ ତେନ ପୂଜିତା॥ 12-108-25 (69009) ଯେନ ପ୍ରୀଣାତ୍ଯୁପାଧ୍ଯାଯସ୍ତେନ ସ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ପୂଜିତମ୍। ମାତୃତଃ ପିତୃତଶ୍ଚୈବ ତସ୍ମାତ୍ପୂଜ୍ଯତମୋ ଗୁରୁଃ॥ 12-108-26 (69010) ଋଷଯଶ୍ଚ ହି ଦେବାଶ୍ଚ ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ପିତୃଭିଃ ସହ। ପୂଜ୍ଯମାନେଷୁ ଗୁରୁଷୁ ତସ୍ମାତ୍ପୂଜ୍ଯତମୋ ଗୁରୁଃ॥ 12-108-27 (69011) କେନଚିନ୍ନ ଚ ବୃତ୍ତେନ ହ୍ଯବଜ୍ଞେଯୋ ଗୁରୁର୍ଭବେତ୍। ନ ଚ ମାତା ନ ଚ ପିତୋ ତାଦୃଶୋ ଯାଦୃଶୋ ଗୁରୁଃ॥ 12-108-28 (69012) ନ ତେଽବମାନମର୍ହନ୍ତି ନ ତେଷାଂ ଦୂଷଯେତ୍କୃତମ୍। ଗୁରୂଣାମେବ ସତ୍କାରଂ ବିଦୁର୍ଦେବାଃ ସହର୍ଷିଭିଃ॥ 12-108-29 (69013) ଉପାଧ୍ଯାଯଂ ପିତରଂ ମାତରଂ ଚ ଯେ ବିଦ୍ରୁହ୍ଯନ୍ତେ ମନସା କର୍ମଣା ବା। ତେଷାଂ ପାପଂ ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାବିଶିଷ୍ଟଂ ତସ୍ମାନ୍ନାନ୍ଯଃ ପାପକୃଦସ୍ତି ଲୋକେ॥ 12-108-30 (69014) ଭୃତୋ ଭର୍ତାରଂ ଯୋ ନ ବିଭିର୍ତି ପୁତ୍ରଃ ସ୍ବଯୋନିଜଃ ପିତରଂ ମାତରଂ ଚ। ତସ୍ଯ ପାପଂ ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାବିଷିଷ୍ଟଂ ତସ୍ମାନ୍ନାନ୍ଯଃ ପାପକୃଦସ୍ତି ଲୋକେ॥ 12-108-31 (69015) ମିତ୍ରଦ୍ରୁହଃ କୃତଘ୍ନସ୍ଯ ସ୍ତ୍ରୀଘ୍ନସ୍ଯ ପିଶୁନସ୍ଯ ଚ। ଚତୁର୍ଣାମପି ଚୈତେଷାଂ ନିଷ୍କୃତିଂ ନାନୁଶୁଶ୍ରୁମ୍॥ 12-108-32 (69016) ଏତତ୍ସର୍ବଂ ମନୁନିର୍ଦେଶଦୃଷ୍ଟଂ ଯତ୍କର୍ତବ୍ଯଂ ପୁରୁଷେଣେହ କିଂଚିତ୍। ଏତଚ୍ଛ୍ରେଯୋ ନାନ୍ଯଦସ୍ମାଦ୍ବିଶିଷ୍ଟଂ ସର୍ବାନ୍ଧର୍ମାନନୁସୃତ୍ଯୈତଦୁକ୍ତମ୍॥ ॥ 12-108-33 (69017) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 108॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-108-8 ବୃତ୍ତ୍ଯା ପୂଜ୍ଯା॥ 12-108-21 ତତ୍ ବଧ୍ଯାନାମପି ତେଷାଂ ଅବଧଂ କୃତ୍ବା। ତେ ଆରାଧିନୋଽପି ପିତୃମାତୃଗୁରବଃ ଅବଧେନ ନୈନଂ ଦୂଷଯନ୍ତି। ରାଜ୍ଯ ହି ବଧ୍ଯାନାମବଧେ ଦୁଷ୍ଯତି ତଦ୍ବନ୍ନାତ୍ରେତ୍ଯର୍ଥଃ। ଧର୍ମାଯ ଦୁଷ୍ଟାନାମପି ପିତ୍ରାଦୀନାଂ ପାଲନାଯ ଯତମାନାନାଂ ଯତମାନାନ୍ଦେବା ଅପ୍ଯନୁଗ୍ରାହ୍ଯତ୍ବେନ ବିଦୁଃ॥ 12-108-22 ଆବୃଣୋତି ଅନୁଗୃହ୍ଣାତି। କର୍ମଣା ପ୍ରବଚନେନ। ଋତଂ ବେଦମ୍॥ 12-108-32 ସ୍ତ୍ରୀଘ୍ନସ୍ଯ ଗୁରୁଧାତିନଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-108-33 ଅନୁସୃତ୍ଯୈକୀକୃତ୍ଯ। ଏତତ୍ସାରଭୂତମ୍॥

12-109-0 (69018) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-109-0x (5626) କଥଂ ଧର୍ମେ ସ୍ଥାତୁମିଚ୍ଛନ୍ନରୋ ବର୍ତେତ ଭାରତ। ତତ୍ତ୍ବଂ ଜିଜ୍ଞାସମାନାଯ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-109-1 (69019) ସତ୍ଯଂ ଚୈବାନୃତଂ ଚୋଭେ ଲୋକାନାବୃତ୍ଯ ତିଷ୍ଠତଃ। ତଯୋଃ କିମାଚରେଦ୍ରାଜନ୍ପୁରୁଷୋ ଧର୍ମନିଶ୍ଚିତଃ॥ 12-109-2 (69020) କିଂସ୍ବିତ୍ସତ୍ଯଂ କିମନୃତଂ କିଂସ୍ବିଦ୍ଧର୍ମ୍ଯଂ ସନାତନମ୍। କସ୍ମିନ୍କାଲେ ବଦେତ୍ସତ୍ଯଂ କସ୍ମିନ୍ବାଽପ୍ଯନୃତଂ ବଦେତ୍॥ 12-109-3 (69021) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-109-4x (5627) ସତ୍ଯସ୍ଯ ବଚନଂ ସାଧୁ ନ ସତ୍ଯାଦ୍ବିଦ୍ଯତେ ପରମ୍। ଯତ୍ତୁ ଲୋକେ ସୁଦୁର୍ଜ୍ଞେଯଂ ତତ୍ତେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଭାରତ॥ 12-109-4 (69022) ଭବେତ୍ସତ୍ଯଂ ନ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ବକ୍ତବ୍ଯମନୃତଂ ଭବେତ୍। ଯତ୍ରାନୃତଂ ଭବେତ୍ସତ୍ଯଂ ସତ୍ଯଂ ବାଽପ୍ଯନୃତଂ ଭବେତ୍॥ 12-109-5 (69023) ତାଦୃଶୋ ବର୍ଧତେ ପାପୋ ଯତ୍ର ସତ୍ଯମନିଶ୍ଚିତମ୍। ସତ୍ଯାନୃତେ ବିନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ତତୋ ଭବତି ଧର୍ମବି॥ 12-109-6 (69024) ଅପ୍ଯନାର୍ଯୋଽକୃତପ୍ରଜ୍ଞଃ ପୁରୁଷୋଽପ୍ଯତିଦାରୁଣଃ। ସୁମହତ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ପୁଣ୍ଯଂ ବଲାକୋଽନ୍ଧବଧାଦିବ॥ 12-109-7 (69025) କିମାଶ୍ଚର୍ଯଂ ଚ ଯନ୍ମୂଢୋ ଧର୍ମକାମୋଽପ୍ଯଧର୍ମବିତ୍। ସୁମହତ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ପୁଣ୍ଯଂ ଗଙ୍ଗାଯାମିବ କୌଶିକଃ॥ 12-109-8 (69026) ତାଦୃଶୋଽଯମନୁପ୍ରଶ୍ନୋ ଯତ୍ର ଧର୍ମଃ ସୁଦୁର୍ବିଦଃ। ଦୁଷ୍କାରଂ ଚାପି ସଂଖ୍ଯାତୁଂ ତର୍କେଣାତ୍ର ବ୍ଯବସ୍ଯତି॥ 12-109-9 (69027) ପ୍ରଭବାର୍ଥାଯ ଭୂତାନାଂ ଧର୍ମପ୍ରବଚନଂ କୃତମ୍। ଯଃ ସ୍ଯାତ୍ପ୍ରଭବସଂଯୁକ୍ତଃ ସ ଧର୍ମ ଇତି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-109-10 (69028) `ଅହିଂସା ସତ୍ଯମକ୍ରୋଧସ୍ତପୋ ଦାନଂ ଦମୋ ମତିଃ। ଅନସୂଯାଽପ୍ଯସାମର୍ଥ୍ଯମନୀର୍ଷ୍ଯା ଶୀଲମେବ ଚ॥ 12-109-11 (69029) ଏଷ ଧର୍ମଃ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ କଥିତଂ ପରମେଷ୍ଠିନା। ବ୍ରହ୍ମଣା ଦେବଦେବେନ ଅଯଂ ଚୈବ ସନାତନଃ॥ 12-109-12 (69030) ଅସ୍ମିନ୍ଧର୍ମେ ସ୍ଥିତୋ ରାଜନ୍ନରୋ ଭଦ୍ରାଣି ପଶ୍ଯତି। ଶ୍ରୌତୋ ବଧାତ୍ମକୋ ଧର୍ମ ଅହିଂସାପରମାର୍ଥିକଃ॥' 12-109-13 (69031) ଧାରଣାଦ୍ଧର୍ମମିତ୍ଯାହୁର୍ଧର୍ମେଣ ବିଧୃତାଃ ପ୍ରଜାଃ। ଯଃ ସ୍ଯାଦ୍ଧାରଣସଂଯୁକ୍ତଃ ସ ଧର୍ମ ଇତି ନିଶ୍ଚଃ॥ 12-109-14 (69032) ଅହିଂସାର୍ଥାଯ ଭୂତାନାଂ ଧର୍ମପ୍ରବଚନଂ କୃତମ୍। ଯଃ ସ୍ଯାଦହିଂସାସଂଯୁକ୍ତଃ ସ ଧର୍ମ ଇତି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-109-15 (69033) ଶ୍ରୁତିଂ ଧର୍ମଂ ବଦନ୍ତ୍ଯନ୍ଯେ ମାନାନ୍ଯାହୁଃ ପରେ ଜନାଃ। ନ ଚ ତଂ ସ୍ବଭ୍ଯସୂଯାମୋ ନ ହି ସର୍ବଂ ବିଧୀଯତେ॥ 12-109-16 (69034) ଯେଽନ୍ଯାଯେନ ଜିହୀର୍ଷନ୍ତୋ ଧନମିଚ୍ଛନ୍ତି କର୍ହିଚିତ୍। ତେଭ୍ଯସ୍ତୁ ନ ତଦାଖ୍ଯେଯଂ ସ ଧର୍ମ ଇତି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-109-17 (69035) ଅକୂଜନେନ ଚେନ୍ମୋକ୍ଷୋ ନାବକୂଜେତ୍କଥଂଚନ। ଅବଶ୍ଯଂ କୂଜିତବ୍ଯଂ ବା ଶଙ୍କେରନ୍ବାଽପ୍ଯକୂଜନାତ୍॥ 12-109-18 (69036) `ଯେଽନ୍ଯେ ବାଽପ୍ଯନୃତଂ କୁର୍ଯୁଃ କୁର୍ଯାଦେବ ବିଚାରଣମ୍। ଶ୍ରେଯସ୍ତତ୍ରାନୃତଂ ବକ୍ତୁଂ ସତ୍ଯାଦିତି ବିଚାରିତମ୍॥ 12-109-19 (69037) ଅକ୍ଷଯାଦ୍ଯୋ ବଧଂ ରାଜନ୍କୁର୍ଯାଦେବାବିଚାରଯନ୍। ଅବୁଧ୍ବାଽନୁଶଯେ ଦୋଷଂ ଶ୍ରେଯସ୍ତଚ୍ଚାନୃତଂ ଭବେତ୍॥ 12-109-20 (69038) ନ ସ୍ତେନଃ ସହ ସଂବନ୍ଧାନ୍ମୁଚ୍ଯତେ ଶପଥାଦପି।' ଶ୍ରେଯସ୍ତତ୍ରାନୃତଂ ବକ୍ତୁଂ ସତ୍ଯାଦିତି ହି ଧାରଣା॥ 12-109-21 (69039) ଯଃ ପାପୈଃ ସହ ସଂବନ୍ଧାନ୍ମୁଚ୍ଯତେ ଶପଥାଦପି। ନ ଚ ତେଭ୍ଯୋ ଧନଂ ଦଦ୍ଯାଚ୍ଛକ୍ଯେ ସତି କଥଂଚନ। ପାପେଭ୍ଯୋ ହି ଧନଂ ଦତ୍ତଂ ଦାତାରମପି ପୀଡଯେତ୍॥ 12-109-22 (69040) ସ୍ବଶରୀରୋପରୋଧେନ ଧନମାଦାତୁମିଚ୍ଛତଃ। ସତ୍ଯସଂପ୍ରତିପତ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ଯଦ୍ବ୍ରୂଯୁଃ ସାକ୍ଷିଣଃ କ୍ବଚିତ୍। ଅନୁକ୍ତ୍ବା ତତ୍ର ତଦ୍ବାଚ୍ଯଂ ସର୍ବେ ତେଽନୃତବାଦିନଃ॥ 12-109-23 (69041) ପ୍ରାଣାତ୍ଯଯେ ବିବାହେ ଚ ବକ୍ତବ୍ଯମନୃତଂ ଭବେତ୍। ଅର୍ଥସ୍ଯ ରକ୍ଷଣାର୍ଥାଯ ପରେଷାଂ ଧର୍ମକାରଣାତ୍॥ 12-109-24 (69042) ପରେଷାଂ ସିଦ୍ଧିମାକାଙ୍କ୍ଷନ୍ନ ଚ ସ୍ଯାଦ୍ଧର୍ମଭିକ୍ଷୁକଃ। ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ନ ଦାତବ୍ଯଂ ଶ୍ବଃ କାର୍ଯସ୍ତୁ ବଲାତ୍କୃତଃ॥ 12-109-25 (69043) ଯଃ କଶ୍ଚିଦ୍ଧର୍ମସମଯାତ୍ପ୍ରଚ୍ଯୁତୋ ଧର୍ମଜୀବନଃ। ଦଣ୍ଡେନୈବ ସ ହନ୍ତବ୍ଯସ୍ତଂ ପନ୍ଥାନଂ ସମାଶ୍ରିତଃ॥ 12-109-26 (69044) ଚ୍ଯୁତଃ ସଦୈବ ଧର୍ମେଭ୍ଯୋ ଧନବାନ୍ଧର୍ମମାଶ୍ରିତଃ। କଥଂ ସ୍ବଧର୍ମମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ତମିଚ୍ଛେଦୁପଜୀବିତୁମ୍॥ 12-109-27 (69045) ସର୍ବୋପାଯୈର୍ନିଯନ୍ତବ୍ଯଃ ପାପୋ ନିକୃତିଜୀବନଃ। ଧନମିତ୍ଯେବ ପାପାନାଂ ସର୍ବେଷାମିହ ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-109-28 (69046) ଅବିବାହ୍ଯା ହ୍ଯସଂଭୋଜ୍ଯା ନିକୃତ୍ଯା ନିରଯଂ ଗତାଃ। ଚ୍ଯୁତା ଦେବମନୁଷ୍ଯେଭ୍ଯୋ ଯଥା ପ୍ରେତାସ୍ତଥୈବ ତେ। [ନିର୍ଯଜ୍ଞାସ୍ତପସା ହୀନା ମା ସ୍ମ ତୈଃ ସହ ସଂଗମଃ॥] 12-109-29 (69047) ଧନାଦାନାଦ୍ଦୁଃଖତରଂ ଜୀବିତା ଧିକ୍ପ୍ରଯୋଜନମ୍। ଇଦଂ ତେ ରୋଚତାଂ ଧର୍ମ ଇତି ବାଚ୍ଯଂ ପ୍ରଯତ୍ନତଃ॥ 12-109-30 (69048) ନ କଶ୍ଚିଦସ୍ତି ପାପାନାଂ ଧର୍ମ ଇତ୍ଯେଷ ନିଶ୍ଚଯଃ। ତଥାବିଧଂ ଚ ଯୋ ହନ୍ଯାନ୍ନ ସ ପାପେନ ଲିପ୍ଯତେ॥ 12-109-31 (69049) ସ୍ବକର୍ମଣା ହତଂ ହନ୍ତି ହତ ଏବ ସ ହନ୍ଯତେ। ତେଷୁ ଯଃ ସମଯଂ କଶ୍ଚିତ୍କୁର୍ବୀତ ହତବୁଦ୍ଧିଷୁ॥ 12-109-32 (69050) ଯଥା କାକାସ୍ତଥୈବ ଶ୍ବା ତଥୈବୋପଧିଜୀବନଃ। ଊର୍ଧ୍ବଂ ଦେହବିମୋକ୍ଷାନ୍ତେ ଭବନ୍ତ୍ଯେତାସୁ ଯୋନିଷୁ॥ 12-109-33 (69051) ଯସ୍ମିନ୍ଯଥା ବର୍ତତି ଯୋ ମନୁଷ୍ଯ ସ୍ତସ୍ମିଂସ୍ତଥା ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ସ ଧର୍ମଃ। ମାଯାଚାରୋ ମାଯଯା ବାଧିତବ୍ଯଃ ସାଧ୍ବାଚାରଃ ସାଧୁନୈବାଭ୍ଯୁପେଯଃ॥ ॥ 12-109-34 (69052) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ନବାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 109॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-109-6 ତାଦୃଶଃ ସତ୍ଯାନୃତଯୋସ୍ତତ୍ତ୍ବମଜାନନ୍। ତାଦୃଶୋ ବଧ୍ଯତେ ବାଲ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-109-7 ଅନ୍ଧସ୍ଯ ଘ୍ନାଣଚକ୍ଷୁଷଃ ସର୍ବପ୍ରାଣିବଧାଯୋଦ୍ଯତସ୍ଯ ବଧାଦୂଲାକୋ ବ୍ଯାଧୋ ହିଂସ୍ରସ୍ବଭାବୋଽପି ସ୍ବର୍ଗଂ ଜଗାମେତି କର୍ଣପର୍ବକଥାନୁସଂଧେଯା॥ 12-109-8 ମୂଢଃ କର୍ଣପର୍ବୋକ୍ତଃ ସତ୍ଯବାଦୀଚୋରେଭ୍ଯଃ ସତ୍ଯବଚନାଭିମାନିତ୍ବାନ୍ମାର୍ଗମୁପଦିଶ୍ଯ କାର୍ପଟିକାନ୍ଘାତିତବାନ୍। ଅସୌ ଧର୍ମବିନ୍ନେତ୍ଯର୍ଥଃ। କୌଶିକ ଉଲୂକୋ ଗଙ୍ଗାତୀରେ ସହସ୍ରଶଃ ସର୍ପିଣ୍ଯା ସ୍ଥାପିତାନ୍ଯଣ୍ଡାନି ଭିତ୍ତ୍ବା ମହତ୍ପୁଣ୍ଯଂ ପ୍ରାପ। ତଦଭେଦନେ ତୁ ତୀକ୍ଷ୍ଣବିବାଣାଂ ସର୍ପାଣାଂ ବୃଭ୍ଦ୍ଯା ସଦ୍ଯୋ ଲୋକନାଶସଂଭବେତ୍। ସୁମହତ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ପାପଂ ଇତି ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-109-9 ଅତ୍ର ଧଗଲକ୍ଷଣେ। ବ୍ଯବସ୍ଯତି ନିଶ୍ଚିନୋତି॥ 12-109-10 ପ୍ରଭବେଽଭ୍ଯୁଦଯଃ॥ 12-109-16 ଶ୍ରୁତ୍ଯୁକ୍ତୋଽର୍ଥଃ ସର୍ବୋ ଧର୍ମ ଇତ୍ଯପି ନ। ଶ୍ଯେନାଦେର୍ଧର୍ମତ୍ବାଭାବାତ୍ ସର୍ବଂଶ୍ଯେନାଦ୍ଯତି ନହି ବିଧୀଯତେ ଧର୍ମତ୍ବେନ ନ ଚୋଦ୍ଯତେ॥ 12-109-17 ଧନମିଚ୍ଛନ୍ତି କସ୍ଯଚି ତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-109-21 ବୋରେଷୁ ଧନିକଂ ପୃଚ୍ଛତ୍ସୁ ନ ବଦେତ୍। ବଦତୋ ମୋକ୍ଷାଭାବେ ନ ବେଝୀତି ଶପଥପୂର୍ବକମପି ବଦେତ୍। ତାଦୃଶସ୍ଥଲେଽନୃତେ ଦୋଷୋ ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-109-22 ତେଭ୍ଯଃ ସ୍ତେନେଭ୍ଯଃ॥ 12-109-29 ମା ସଂଗମଃ ସଙ୍ଗଂ ମା କାର୍ଷୀଃ॥ 12-109-32 ସମଯଂ ଏତାନ୍ହନିଧ୍ଯାମୀତି ବ୍ରତଂ ଯଶ୍ଚିକୀର୍ଷେତ୍ ସ କୁର୍ବୀତ୍। ତାଦୃଶାନାଂ ବଧେ ପୁଣ୍ଯମସ୍ତୀତି ଭାବଃ॥

12-110-0 (69082) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-110-0x (5636) କ୍ଲିଶ୍ଯମାନେଷୁ ଭୂତେଷୁ ତୈସ୍ତୈର୍ଭାବୈଃ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍। ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରେଦ୍ଯେନ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 12-110-1 (69083) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-110-2x (5637) ଆଶ୍ରମେଷୁ ଯଥୋକ୍ତେଷୁ ଯଥୋକ୍ତଂ ଯେ ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ବର୍ତନ୍ତେ ସଂଯତାତ୍ମାନୋ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-2 (69084) ଯେ ଦମ୍ଭାନ୍ନାଚରନ୍ତି ସ୍ମ ଯେଷାଂ ବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ସଂଯତା। ବିଷଯାଂଶ୍ଚ ନିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-3 (69085) ପ୍ରତ୍ଯାହୁର୍ନୋଚ୍ଯମାନା ଯେ ନ ହିଂସନ୍ତି ଚ ହିଂସିତାଃ। ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ନ ଯାଚନ୍ତେ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-4 (69086) ବାସଯନ୍ତ୍ଯତିଥୀନ୍ନିତ୍ଯଂ ନିତ୍ଯଂ ଯେ ଚାନସୂଯକାଃ। ନିତ୍ଯଂ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଶୀଲାଶ୍ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-5 (69087) ମାତାପିତ୍ରୋଶ୍ଚ ଯେ ବୃତ୍ତିଂ ବର୍ତନ୍ତେ ଧର୍ମକୋବିଦାଃ। ବର୍ଜଯନ୍ତି ଦିବାସ୍ବପ୍ନଂ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-6 (69088) ଯେ ବା ପାପଂ ନ କୁର୍ବନ୍ତି କର୍ମଣା ମନସା ଗିରା। ନିକ୍ଷିପ୍ତଦଣ୍ଡା ଭୂତେଷୁ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-7 (69089) ଯେ ନ ଲୋଭାନ୍ନଯନ୍ତ୍ଯର୍ଥାନ୍ରାଜାନୋ ରଜସାଽନ୍ବିତାଃ। ବିଷଯାନ୍ପରିରକ୍ଷନ୍ତି ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-8 (69090) ସ୍ବେଷୁ ଦାରେଷୁ ବର୍ତନ୍ତେ ନ୍ଯାଯଲବ୍ଧେଷ୍ବୃତାବୃତୌ। ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରପରାଃ ସନ୍ତୋ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-9 (69091) ଆହବେଷୁ ଚ ଯେ ଶୂରାସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ମୃତ୍ଯୁକୃତଂ ଭଯମ୍। ଧର୍ମେଣ ଜଯମିଚ୍ଛନ୍ତି ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-10 (69092) ଯେ ବଦନ୍ତୀହ ସତ୍ଯାନି ପ୍ରାଣତ୍ଯାଗେଽପ୍ଯୁପସ୍ଥିତେ। ପ୍ରମାଣଭୂତା ଭୂତାନାଂ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-11 (69093) କର୍ମାଣ୍ଯକୁତ୍ସନାର୍ଥାନି ଯେଷାଂ ବାଚଶ୍ଚ ସୂନୃତାଃ। ଯେଷାମର୍ଥାଶ୍ଚ ସାଧ୍ବର୍ଥା ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ। 12-110-12 (69094) ଅନଧ୍ଯାଯେଷୁ ଯେ ବିପ୍ରାଃ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଂ ନୈବ କୁର୍ବତେ। ତପୋନିଷ୍ଠାଃ ସୁତପସୋ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-13 (69095) ଯେ ତପଶ୍ଚ ତପସ୍ଯନ୍ତି କୌମାରବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଃ। ବିଦ୍ଯା ବେଦବ୍ରତସ୍ନାତା ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-14 (69096) ଯେ ଚ ସଂଶାନ୍ତରଜସଃ ସଂଶାନ୍ତତମସଶ୍ଚ ଯେ। ସତ୍ବେ ସ୍ଥିତା ମହାଭାଗା ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-15 (69097) ଯେଷାଂ ନ କଶ୍ଚିତ୍ରସତି ନ ତ୍ରସନ୍ତି ହି କସ୍ଯଚିତ୍। ଯେଷାମାତ୍ମସମୋ ଲୋକୋ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-16 (69098) ପରଶ୍ରିଯା ନ ତପ୍ଯନ୍ତି ଯେ ସନ୍ତଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭାଃ। ଗ୍ରାମ୍ଯାଦନ୍ନାନ୍ନିବୃତ୍ତାଶ୍ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-17 (69099) ସର୍ବାନ୍ଦେବାନ୍ନମସ୍ଯନ୍ତି ସର୍ବଧର୍ମାଂଶ୍ଚ ଶୃଣ୍ବତେ। ଯେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନାଃ ଶାନ୍ତାଶ୍ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-18 (69100) ଯେ ନ ମାନିତ୍ବମିଚ୍ଛନ୍ତି ମାନଯନ୍ତି ଚ ଯେ ପରାନ୍। ମାନ୍ଯମାନାନ୍ନମସ୍ଯନ୍ତି ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-19 (69101) ଯେ ଚ ଶ୍ରାଦ୍ଧାନି କୁର୍ବନ୍ତି ତିଥ୍ଯାଂତିଥ୍ଯାଂ ପ୍ରଜାର୍ଥିନଃ। ସୁବିଶୁଦ୍ଧେନ ମନସା ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-20 (69102) ଯେ କ୍ରୋଧଂ ସଂନିଯଚ୍ଛନ୍ତି କ୍ରୁଦ୍ଧାନ୍ସଂଶମଯନ୍ତି ଚ। ନ ଚ ରୁଷ୍ଯନ୍ତି ଭୃତ୍ଯାନାଂ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-21 (69103) ମଧୁ ମାଂସଂ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ନିତ୍ଯଂ ବର୍ଜଯନ୍ତୀହ ମାନବାଃ। ଜନ୍ମପ୍ରଭୃତି ମଦ୍ଯଂ ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-22 (69104) ଯାତ୍ରାର୍ଥଂ ଭୋଜନଂ ଯେଷାଂ ସଂତାନାର୍ଥଂ ଚ ମୈଥୁନମ୍। ବାକ୍ ସତ୍ଯବଚନାର୍ଥଂ ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-23 (69105) ଈଶ୍ବରଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଜଗତଃ ପ୍ରଭବାପ୍ଯଯମ୍। ଭକ୍ତା ନାରାଯଣଂ ଦେବଂ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-24 (69106) ଯ ଏଷ ପଝରକ୍ତାକ୍ଷଃ ପୀତବାସା ମହାଭୁଜଃ। ସୁହୃଦ୍ଧାତା ଚ ମିତ୍ରଂ ଚ ସଂବନ୍ଧୀ ଚ ତବାଚ୍ଯୁତ॥ 12-110-25 (69107) ଯ ଇମାନ୍ସକଲାଁଲ୍ଲୋକାଂଶ୍ଚର୍ମବତ୍ପରିବେଷ୍ଟଯେତ୍। ଇଚ୍ଛନ୍ପ୍ରଭୁରଚିନ୍ତ୍ଯାତ୍ମା ଗୋବିନ୍ଦଃ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ॥ 12-110-26 (69108) ସ୍ଥିତଃ ପ୍ରିଯହିତେ ନିତ୍ଯଂ ସ ଏଷ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ। ରାଜଂସ୍ତବ ଯଦୁଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ବୈକୁଣ୍ଠଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭଃ॥ 12-110-27 (69109) ଯ ଏନଂ ସଂଶ୍ରଯନ୍ତୀହ ଭକ୍ତ୍ଯା ନାରାଯଣଂ ହରିମ୍। ତେ ତରନ୍ତୀହ ଦୁର୍ଗାଣି ନ ଚାତ୍ରାସ୍ତି ବିଚାରଣା॥ 12-110-28 (69110) ` ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ପିତକର୍ମାଣଃ ସର୍ବଭାବେନ ଭାରତ। କୃଷ୍ଣେ କମଲପତ୍ରାକ୍ଷେ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ। 12-110-29 (69111) ଲୋକରକ୍ଷାର୍ଥମୁତ୍ପନ୍ନମଦିତ୍ଯାଂ କଶ୍ଯପାତ୍ମଜମ୍। ଦେବମିନ୍ଦ୍ରଂ ନମସ୍ଯନ୍ତି ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-30 (69112) ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ଲୋକକର୍ତାରଂ ଯେ ନମସ୍ଯନ୍ତି ସତ୍ପତିମ୍। ଯଷ୍ଟବ୍ଯଂ କ୍ରତୁଭିର୍ଦେବଂ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-31 (69113) ଯଂ ବିଷ୍ଣୁରିନ୍ଦ୍ରଃ ଶଂଭୁଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମା ଲୋକପିତାମହଃ। ସ୍ତୁବନ୍ତି ବିବିଧୈଃ ସ୍ତୋତ୍ରୈର୍ଦେବଦେବଂ ମହେଶ୍ବରମ୍। ସମର୍ଚଯନ୍ତି ଯେ ଶଶ୍ବଦ୍ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥' 12-110-32 (69114) ଦୁର୍ଗାତିତରଣଂ ଯେ ଚ ପଠନ୍ତି ଶ୍ରାବଯନ୍ତି ଚ। କଥଯନ୍ତି ଚ ବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 12-110-33 (69115) ଇତି କୃତ୍ଯସମୁଦ୍ଦେଶଃ କୀର୍ତିତସ୍ତେ ମଯାଽନଘ। ତରତେ ଯେନ ଦୁର୍ଗାଣି ପରତ୍ରେହ ଚ ମାନବଃ॥ ॥ 12-110-34 (69116) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 110॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-110-1 ଭୂତେଷୁ ---। ଦୁର୍ଗାଣି ଦୁସ୍ତରାଣି॥ 12-110-3 ବିଷଯାନ୍ବିଷଯାର୍ଥାନି --॥ 12-110-4 ଉଚ୍ଯମାନାଃ ନିନ୍ଦ୍ଯମାନାଃ॥ 12-110-8 ରଜସାନ୍ବିତାଃ ସନ୍ତୋଽର୍ଥାନ୍ନ ନଯନ୍ତି ନ ହରସ୍ତି॥ 12-110-23 ଯାତ୍ରାର୍ଥ ଜୀବନାର୍ଥମ୍॥ 12-110-34 କୃତ୍ଯସମୁଦ୍ଦେଶଃ କର୍ତବ୍ଯଲେଶଃ॥

12-111-0 (69117) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-111-0x (5638) ଅସୌମ୍ଯାଃ ସୌମ୍ଯରୂପେଣ ସୌମ୍ଯାଶ୍ଚାସୌମ୍ଯରୂପିଣଃ। ତାଦୃଶାନ୍ପୁରୁଷାଂସ୍ତାତ କଥଂ ବିଦ୍ଯାମହେ ବଯମ୍॥ 12-111-1 (69118) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-111-2x (5639) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବ୍ଯାଘ୍ରଗୋମାଯୁସଂବାଦଂ ତଂ ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-111-2 (69119) ପୁରିକାଯାଂ ପୁରି ପୁରା ଶ୍ରୀମତ୍ଯାଂ ପୌରିକୋ ନୃପଃ। ପରରିଂସାପରଃ କ୍ରୂରୋ ବଭୂବ ପୁରୁଷାଧମଃ॥ 12-111-3 (69120) ସ ତ୍ବାଯୁଷି ପରିକ୍ଷୀଣେ ଜଗାମାନୀପ୍ସିତାଂ ଗତିମ୍। ଗୋମାଯୁତ୍ବଂ ଚ ସଂପ୍ରାପ୍ତୋ ଦୂଷିତଃ ପୂର୍ବକର୍ମଣା॥ 12-111-4 (69121) ସଂସ୍ମୃତ୍ଯ ପୂର୍ବଜାତିଂ ସ୍ବାଂ ନିର୍ବେଦଂ ପରମଂ ଗତଃ। ନ ଭକ୍ଷଯନ୍ତି ମାଂସାନି ପରୈରୁପହୃତାନ୍ଯପି॥ 12-111-5 (69122) ଅହିଂସା ସର୍ବଭୂତେଷୁ ସତ୍ଯବାକ୍ ସୁଦୃଢବ୍ରତଃ। ଚକାର ଚ ଯଥାକାଲମାହାରଂ ପତିତୈଃ ଫଲୈଃ॥ 12-111-6 (69123) `ପର୍ଣହାରଃ କଦାଚିଚ୍ଚ ନିଯମବ୍ରତବାନପି। କଦା ଚଦୁଦକେନାପି ବର୍ତଯନ୍ନ ତୁ ଯନ୍ତ୍ରିତଃ॥' 12-111-7 (69124) ଶ୍ମଶାନେ ତସ୍ଯ ଚାବାସୋ ଗୋମାଯୋଃ ସଂମତୋଽଭବତ୍। ଜନ୍ମଭୂମ୍ଯନୁରୋଧାଚ୍ଚ ନାନ୍ଯଂ ବା ସମରୋଚଯତ୍॥ 12-111-8 (69125) ତସ୍ଯ ଶୌଚମମୃଷ୍ଯନ୍ତସ୍ତେ ସର୍ବେ ସହଜାତଯଃ। ଚାଲଯନ୍ତି ସ୍ମ ତାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ବଚନୈଃ ପ୍ରଶ୍ରଯୋତ୍ତରୈଃ॥ 12-111-9 (69126) ବସନ୍ପିତୃବନେ ରୌଦ୍ରେ ଶୌଚଂ ଲମ୍ଭିତୁମିଚ୍ଛସି। ଇଯଂ ବିପ୍ରତିପତ୍ତିସ୍ତେ ଯଦା ତ୍ବଂ ପିଶିତାଶନଃ॥ 12-111-10 (69127) ତତ୍ସମାନୋ ଭବାତ୍ସମାଭିର୍ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ଦାସ୍ଯାମହେ ବଯମ୍। ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ଶୌଚଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଯଦ୍ଧି ଭୁକ୍ତଂ ତଦସ୍ତି ତେ॥ 12-111-11 (69128) ଇତି ତେଷାଂ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ସମାହିତଃ। ମଧୁରୈଃ ପ୍ରଶ୍ରିତୈର୍ବାକ୍ଯୈର୍ହେତୁମଦ୍ଭିରନିଷ୍ଠୁରୈଃ॥ 12-111-12 (69129) ଅପ୍ରମାଣା ପ୍ରସୂତିର୍ମେ ଶୀଲତଃ କ୍ରିଯତେ କୁଲମ୍। ପ୍ରାର୍ଥଯାମି ଚ ତତ୍କର୍ମ ଯେନ ବିସ୍ତୀର୍ଯତେ ଯଶଃ॥ 12-111-13 (69130) ଶ୍ମଶାନେ ଯଦି ମେ ବାସଃ ସମାଧିର୍ମେ ନିଶାମ୍ଯତାମ୍। ଆତ୍ମା ଫଲତି କର୍ମାଣି ନାଶ୍ରମୋ ଧର୍ମଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-111-14 (69131) ଆଶ୍ରମେ ଯୋ ଦ୍ବିଜଂ ହନ୍ଯାଦ୍ଦାନଂ ଦଦ୍ଯାଦନାଶ୍ରମେ। କିଂତୁ ତତ୍ପାତକଂ ନ ସ୍ଯାତ୍ତଦ୍ବା ଦାନଂ ବୃଥା ଭବେତ୍॥ 12-111-15 (69132) ଭବନ୍ତଃ ସ୍ବାର୍ଥଲୋଭେନ କେବଲଂ ଭକ୍ଷଣେ ରତାଃ। ଅନୁବନ୍ଧେଷୁ ଯେ ଦୋଷାସ୍ତାନ୍ନ ପଶ୍ଯନ୍ତି ମୋହିତାଃ॥ 12-111-16 (69133) ଅପ୍ରତ୍ଯଯକୃତାଂ ଗର୍ହ୍ଯାମର୍ଥାପନଯଦୂଷିତାମ୍। ଇହ ଚାମୁତ୍ର ଚାନିଷ୍ଟାଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃତ୍ତିଂ ନ ରୋଚଯେ॥ 12-111-17 (69134) ତଂ ଶୁଚିଂ ପଣ୍ଡିତଂ ମତ୍ବା ଶାର୍ଦୂଲଃ ଖ୍ଯାତବିକ୍ରମଃ। କୃତ୍ବାଽଽତ୍ମସଦୃଶୀଂ ପୂଜାଂ ସାଚିବ୍ଯେଽବରଯତ୍ସ୍ବଯମ୍॥ 12-111-18 (69135) ଶାର୍ଦୂଲ ଉବାଚ। 12-111-19x (5640) ସୌମ୍ଯ ବିଜ୍ଞାତରୂପସ୍ତ୍ବଂ ଗଚ୍ଛ ଯାତ୍ରାଂ ମଯା ସହ। ବ୍ରିଯନ୍ତାମୀପ୍ସିତା ଭୋଗାଃ ପରିହାର୍ଯାଶ୍ଚ ପୁଷ୍କଲାଃ॥ 12-111-19 (69136) ତୀକ୍ଷ୍ଣା ଇତି ବଯଂ ଖ୍ଯାତା ଭବନ୍ତଂ ଜ୍ଞାପଯାମହେ। ମୃଦୁପୂର୍ବଂ ପ୍ରଶାଧି ତ୍ବଂ ଶ୍ରେଯଶ୍ଚାଧିଗମିଷ୍ଯସି॥ 12-111-20 (69137) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-111-21x (5641) ଅଥଂ ସଂପୂଜ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଗୋମାଯୁଃ ପ୍ରଶ୍ରିତଂ ବାକ୍ଯଂ ବଭାଷେ କିଂଚିଦାନତଃ॥ 12-111-21 (69138) ସଦୃଶଂ ମୃଗରାଜୈତତ୍ତବ ବାକ୍ଯଂ ମଦନ୍ତରେ। ଯତ୍ସହାଯାନ୍ମୃଗଯସେ ଧର୍ମାର୍ଥକୁଶଲାଞ୍ଶୁଚୀନ୍॥ 12-111-22 (69139) ନ ଶକ୍ଯଂ ହ୍ଯନମାତ୍ଯେନ ମହତ୍ତ୍ବମନୁଶାସିତୁମ୍। ଦୁଷ୍ଟାମାତ୍ଯେନ ବା ବୀର ଶରୀରପରିପନ୍ଥିନା॥ 12-111-23 (69140) ସହାଯାନନୁରକ୍ତାଂଶ୍ଚ ନଯଜ୍ଞାନୁପସଂହିତାନ୍। ପରସ୍ପରମସଂତୁଷ୍ଟାନ୍ବିଜିଗୀଷୂନଲୋଲୁପାତ୍॥ 12-111-24 (69141) ଅନତୀତୋପଦାନ୍ପ୍ରାଜ୍ଞାନ୍ହିତେ ଯୁକ୍ତାନ୍ମନସ୍ବିନଃ। ପୂଜଯେଥା ମହାଭାଗ ଯଥା ଭ୍ରାତୃନ୍ଯଥା ପିତୄନ୍॥ 12-111-25 (69142) ନ ତ୍ବେବ ମମ ସଂତୋଷାଦ୍ରୋଚତେଽନ୍ଯନ୍ମୃଗାଧିପ। ନ କାମଯେ ସୁଖାନ୍ଭୋଗାନୈଶ୍ବର୍ଯଂ ବା ତ୍ବଦାଶ୍ରଯମ୍॥ 12-111-26 (69143) ନ ଯୋକ୍ଷ୍ଯତି ହି ମେ ଶୀଲଂ ତବ ଭୃତ୍ଯୈଃ ପୁରାତନୈଃ। ତେ ତ୍ଯାଂ ବିଭେଦଯିଷ୍ଯନ୍ତି ଦୁଃଖଶୀଲା ମଦନ୍ତରେ॥ 12-111-27 (69144) ସଂଶ୍ରଯଃ ଶ୍ଲାଘନୀଯସ୍ତ୍ବମନ୍ଯେଷାମପି ଭାସ୍ବତାମ୍। କୃତାତ୍ମା ସୁମହାଭାଗଃ ପାପକେଷ୍ବପ୍ଯଦାରୁଣଃ॥ 12-111-28 (69145) ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ମହୋତ୍ସାହଃ ସ୍ଥୂଲଲକ୍ଷୋ ମହାବଲଃ। କୃତେ ଚାମୋଘକର୍ତାଽସି ଭାଗ୍ଯୈଶ୍ଚ ସମଲଂକୃତଃ॥ 12-111-29 (69146) କିଂତୁ ସ୍ବେନାସ୍ମି ସଂତୁଷ୍ଟୋ ଦୁଃଖା ବୃତ୍ତିରନୁଷ୍ଠିତା। ସେବାଯାଂ ଚାପି ନାଭିଜ୍ଞଃ ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦେନ ବନେଚରଃ॥ 12-111-30 (69147) ପ୍ରାଜ୍ଞୋପକ୍ରୋଶଦୋଷାଶ୍ଚ ସର୍ବେ ସଂଶ୍ରଯବାସିନାମ୍। ବନଚର୍ଯା ତୁ ନିଃସଙ୍ଗା ନିର୍ଭଯା ବିରବଗ୍ରହା॥ 12-111-31 (69148) ନୃପେଣ ହିଯମାଣସ୍ଯ ଯତ୍ତିଷ୍ଠତି ଭଯଂ ହୃଦି। ନ ତତ୍ତିଷ୍ଠତି ତୁଷ୍ଟାନାଂ ବନେ ମୂଲଫଲାଶିନାମ୍॥ 12-111-32 (69149) ପାନୀଯଂ ବା ନିରାଯାସଂ ସ୍ବାଦ୍ବନ୍ନଂ ବା ଗୁଣୋତ୍ତରମ୍। ବିଚାର୍ଯ ଖଲୁ ପଶ୍ଯାମି ତତ୍ସୁଖଂ ଯତ୍ର ନିର୍ବୃତ୍ତିଃ॥ 12-111-33 (69150) ଅପରାଧୈର୍ନ ତାବନ୍ତୋ ଭୃତ୍ଯାଃ ଶିଷ୍ଟା ନରାଧିପୈଃ। ଅପଜାତୈର୍ଯଥା ଭୃତ୍ଯା ଦୂଷିତାଃ ନିଧନଂ ଗତାଃ॥ 12-111-34 (69151) ଯଦି ବା ତନ୍ମମା କାର୍ଯଂ ମୃଗେନ୍ଦ୍ର ଯଦି ମନ୍ଯସେ। ସମଯଂ କୃତମିଚ୍ଛାମି ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ଯଥାବିଧି॥ 12-111-35 (69152) ମଦୀଯା ମାନନୀଯାସ୍ତେ ଶ୍ରୋତବ୍ଯଂ ଚ ହିତଂ ବଚଃ। କଲ୍ପିତା ଯା ଚ ମେ ବୃତ୍ତିଃ ସା ଭବେତ୍ତ୍ବଯି ସୁସ୍ଥିରା॥ 12-111-36 (69153) ନ ------- ସଚିବୈଃ ସହ କର୍ହିଚିତ୍। ତୀତିମନ୍ତଃ ପରୀପ୍ସନ୍ତୋ ବୃଥା ବ୍ରୂଯୁଃ ପରେ ମଯି॥ 12-111-37 (69154) ଏକ ଏକେନ ସଂଗମ୍ଯ ରହୋ ବ୍ରୂଯାଂ ହିତଂ ବଚଃ। ନଚ ତେ ଶାତିକାର୍ଯେଷୁ ପ୍ରଷ୍ଟତ୍ର୍ଯୋଽସ୍ମି ହିତାହିତେ॥ 12-111-38 (69155) --- --- ପଶ୍ଚାଚ୍ଚ ନ ହିଂସ୍ଯାଃ ସଚିବାସ୍ତ୍ବଯା। ମଦୀଯାନାଂ ଚ କୁପିତୋ ମା ତ୍ବଂ ଦଣ୍ଡଂ ନିପାତଯେଃ॥ 12-111-39 (69156) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-111-40x (5642) ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ତେନାସୌ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରେଣାଭିପୂଜିତଃ। ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ମତିସାଚିବ୍ଯଂ ଗୋମାଯୁର୍ବ୍ଯାଘ୍ରଚୋଦିତଃ॥ 12-111-40 (69157) ତଂ ତଥା ସତ୍କୃତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଯୁଜ୍ଯମାନଂ ଚ କର୍ମସୁ। ପ୍ରାଦ୍ବିଷନ୍କୃତସଂଘାତାଃ ପୂର୍ବଭୃତ୍ଯା ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ॥ 12-111-41 (69158) ମିତ୍ରବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚ ଗୋମାଯୁଂ ସାନ୍ତ୍ବଯିତ୍ବା ପ୍ରବେଶ୍ଯ ଚ। ଦୋଷେଷୁ ସମଯାନ୍ନେତୁମିଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯଶୁଭବୁଦ୍ଧଯଃ॥ 12-111-42 (69159) ଅନ୍ଯଥା ହ୍ଯୁଷିତାଃ ପୂର୍ବଂ ପରଦ୍ରବ୍ଯାପହାରିଣଃ। ଅଶକ୍ତାଃ କିଂଚିଦାହର୍ତୁଂ ଦ୍ରବ୍ଯଂ ଗୋମାଯୁଯନ୍ତ୍ରିତାଃ॥ 12-111-43 (69160) ବ୍ଯୁତ୍ଥାନଂ ଚାତ୍ର କାଙ୍କ୍ଷଦ୍ଭିଃ କଥାଭିଃ ପ୍ରତିଲୋଭ୍ଯତେ। ଧନେନ ମହତା ଚୈବ ବୁଦ୍ଧିରସ୍ଯ ବିଲୋଭ୍ଯତେ॥ 12-111-44 (69161) ନ ଚାପି ସ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତସ୍ମାଦ୍ବୈର୍ଯାଚ୍ଚଚାଲ ହ। ଅଥାସ୍ଯ ସମଯଂ କୃତ୍ବା ବିନାଶାଯ ସ୍ଥିତାଃ ପରେ॥ 12-111-45 (69162) ଈପ୍ସିତଂ ତୁ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ମାଂସଂ ଯତ୍ତତ୍ର ସଂସ୍କୃତମ୍। ଅପନୀଯ ସ୍ବଯଂ ତଦ୍ଧି ତୈର୍ନ୍ଯସ୍ତଂ ତସ୍ଯ ବେଶ୍ମନି॥ 12-111-46 (69163) ଯଦର୍ଥଂ ଚାପ୍ଯପହୃତଂ ଯେନ ତଚ୍ଚୈବ ମନ୍ତ୍ରିତମ୍। ତସ୍ଯ ତଦ୍ବିଦିତଂ ସର୍ବଂ କାରଣାର୍ଥଂ ଚ ମର୍ଷିତମ୍॥ 12-111-47 (69164) ସମଯୋଽଯଂ କୃତସ୍ତେନ ସାଚିବ୍ଯମୁପଗଚ୍ଛତା। ନୋପଘାତସ୍ତ୍ବଯା କାର୍ଯୋ ରାଜନ୍ମୈତ୍ରୀମିହେଚ୍ଛତା `ଇତି ତସ୍ଯ ଚ ମନ୍ତ୍ରସ୍ଯ ସ୍ଥିତ୍ଯର୍ଥଂ ତଦୁପେକ୍ଷିତମ୍॥ 12-111-48 (69165) [କ୍ଷୁଧିତସ୍ଯ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଭୋକ୍ତୁମଭ୍ଯୁତ୍ଥିତସ୍ଯ ଚ] ଭୋଜନେ ଚୋପହର୍ତବ୍ଯେ ତନ୍ମାଂସଂ ନହ୍ଯଦୃଶ୍ଯତ। ମୃଗରାଜେନ ଚାଜ୍ଞପ୍ତଂ ମୃଗ୍ଯତାଂ ଚୋର ଇତ୍ଯୁତ॥ 12-111-49 (69166) କୃତକୈଶ୍ଚାପି ତନ୍ମାଂସଂ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରାଯ ନିବେଦିତମ୍। ସଚିବେନାପନୀତଂ ତେ ବିଦୁଷା ପ୍ରାଜ୍ଞମାନିନା॥ 12-111-50 (69167) ସରୋଷସ୍ତ୍ବଧ ଶାର୍ଦୂଲଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଗୋମାଯୁଚାପଲମ୍। ବଭୂବାମର୍ଷିତୋ ରାଜା ବଧଂ ଚାସ୍ଯ ବ୍ଯରୋଚଯତ୍॥ 12-111-51 (69168) ଛିଦ୍ରଂ ତୁ ତସ୍ଯ ତଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରୋଚୁସ୍ତେ ପୂର୍ବମନ୍ତ୍ରିଣଃ। ସର୍ବେଷାମେବ ସୋଽସ୍ମାକଂ ବୃତ୍ତିଭଙ୍ଗେ ପ୍ରବର୍ତତେ। ନିଶ୍ଚିତ୍ଯୈବଂ ପୁନସ୍ତସ୍ଯ ତେ ତତ୍କର୍ମଣ୍ଯବର୍ତଯନ୍॥ 12-111-52 (69169) ଇଦଂ ତସ୍ଯେଦୃଶଂ କର୍ମ କିଂ ତେନ ନ କୃତଂ ଭବେତ୍। ଶ୍ରୁତଶ୍ଚ ସ୍ବାମିନା ପୂର୍ବଂ ଯାଦୃଶୋ ନୈବ ତାଦୃଶଃ॥ 12-111-53 (69170) ବାଙ୍ଭାତ୍ରେଣୈବ ଧର୍ମିଷ୍ଠଃ ସ୍ବଭାବେନ ତୁ ଦାରୁଣଃ। ଧର୍ମଚ୍ଛଝା ହ୍ଯଯଂ ପାପୋ ବୃଥାଚାରପରିଗ୍ରହଃ॥ 12-111-54 (69171) କାର୍ଯାର୍ଥଂ ଭୋଜନାଦ୍ଯେଷୁ ବ୍ରତେଷୁ କୃତବାଞ୍ଶ୍ରମମ୍। ଯଦି ବିପ୍ରତ୍ଯଯୋ ହ୍ଯେଷ ତଦିଦଂ ଦର୍ଶଯାମ୍ ତେ॥ 12-111-55 (69172) ତନ୍ମାଂସଂ ତୈଶ୍ଚ ଗୋମାଯୋସ୍ତତ୍କ୍ଷଣାଦାଶୁ ଢୌକିତମ୍॥ 12-111-56 (69173) ମାଂସାପନଯନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବ୍ଯାଘ୍ରସ୍ତେଷାଂ ଚ ତଦ୍ବଚଃ। ଆଜ୍ଞାପଯାମାସ ତଦା ଗୋମାଯୁର୍ବଧ୍ଯତାମିତି॥ 12-111-57 (69174) ଗୋମାଯୋର୍ବ୍ଯସନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଶାର୍ଦୂଲଜନନୀ ତତଃ। ମୃଗରାଜଂ ହିତୈର୍ବାକ୍ଯୈଃ ସଂବୋଧଯିତୁମାଗମତ୍॥ 12-111-58 (69175) ପୁତ୍ର ନୈତତ୍ତ୍ବଯା ଗ୍ରାହ୍ଯଂ କପଟାରମ୍ଭସଂଯୁତମ୍। କର୍ମ ସଂଘର୍ଷଜୈର୍ଦୋଷୈର୍ଦୁଷ୍ଯେତାଶୁଚିଭିଃ ସୁଚିଃ॥ 12-111-59 (69176) ନୋଚ୍ଛ୍ରିତଂ ସହତେ କଶ୍ଚିତ୍ପ୍ରକ୍ରିଯା ବୈରକାରିକା। ଶୁଚେରପି ହି ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଦୋଷ ଏବ ନିପାତ୍ଯତେ॥ 12-111-60 (69177) [ମୁନେରପି ବନସ୍ଥସ୍ଯ ସ୍ବାନି କର୍ମାଣି କୁର୍ବତଃ ଉତ୍ପାଦ୍ଯନ୍ତେ ତ୍ରଯଃ ପକ୍ଷା ମିତ୍ରୋଦାସୀନଶତ୍ରବଃ॥] 12-111-61 (69178) ଲୁବ୍ଧାନାଂ ଶୁଚଯୋ ଦ୍ବେଷ୍ଯାଃ କାତରାଣାଂ ତରସ୍ବିନଃ। ମୂର୍ଖାଣାଂ ପଣ୍ଡିତା ଦ୍ବେଷ୍ଯା ଦରିଦ୍ରାଣାଂ ମହାଧନାଃ। ଅଧାର୍ମିକାଣାଂ ଧର୍ମିଷ୍ଠା ବିରୂପାଣାଂ ସୁରୂପିଣଃ॥ 12-111-62 (69179) ବହ ପଣ୍ଡିତା ମୂର୍ଖା ଲୁବ୍ଧା ମାଯୋପଜୀବିନଃ। ଆହୁଂର୍ଦୋଷମଦୋଷସ୍ଯ ବୃହସ୍ପତିମତେରପି॥ 12-111-63 (69180) ସୁନ୍ଯ୍ରସ୍ତଂ ତେ ଗୃହେ ମାଂସଂ ଯଦଦ୍ଯାପହୃତଂ ତବ। ନେଚତେ ଦୀଯମାନଂ ଚ ସାଧୁ ତାବଦ୍ବିଧୀଯତାମ୍॥ 12-111-64 (69181) ଅସଯାଃ ସତ୍ଯସଂକାଶାଃ ସତ୍ଯାଶ୍ଚାସତ୍ଯଦର୍ଶନାଃ। ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ବିବିଧା ଭାବାସ୍ତେଷୁ ଯୁକ୍ତଂ ପରୀକ୍ଷଣମ୍॥ 12-111-65 (69182) ତଲବଦ୍ଦୃଶ୍ଯତେ ବ୍ଯୋମ ଖଦ୍ଯୋତୋ ହବ୍ଯବାଡିବ। ନ ଚୈବାସ୍ତି ତଲଂ ବ୍ଯୋମ୍ନି ଖଦ୍ଯୋତେ ନ ହୁତାଶନଃ॥ 12-111-66 (69183) ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଦୃଷ୍ଟୋଽପି ଯୁକ୍ତୋ ହ୍ଯର୍ଥଃ ପରୀକ୍ଷିତୁମ୍। ପରୀକ୍ଷ୍ଯ ଜ୍ଞାପଯନ୍ନର୍ଥାନ୍ନ ପଶ୍ଚାତ୍ପରିତପ୍ଯତେ॥ 12-111-67 (69184) ନ ଦୁଷ୍କରମିଦଂ ପୁତ୍ରଂ ଯତ୍ପ୍ରଭୁର୍ଘାତଯେତ୍ପରମ୍। ଶ୍ଲାଘନୀଯା ଯଶସ୍ଯା ଚ ଲୋକେ ପ୍ରଭବତାଂ କ୍ଷମା॥ 12-111-68 (69185) ସ୍ଥାପିତୋଽଯଂ ତ୍ବଯା ପୁତ୍ର ସାମନ୍ତେଷ୍ବପି ବିଶ୍ରୁତଃ। ଦୁଃଖେନାସାଦ୍ଯତେ ପାତ୍ରଂ ଧାର୍ଯତାମେଷ ତେ ସୁହୃତ୍॥ 12-111-69 (69186) ଦୂଷିତଂ ପରଦୋଷୈର୍ହି ଗୃହ୍ଣୀତେ ଯୋଽନ୍ଯଥା ଶୁଚିମ୍। ସ୍ବଯଂ ସଂଦୂଷିତାମାତ୍ଯଃ କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-111-70 (69187) ଏତସ୍ମାଦରିସଂଘାତାଦ୍ଗୋମାଯୋଃ କଶ୍ଚିଦାଗତଃ। ଧର୍ମାତ୍ମା ତେନ ଚାଖ୍ଯାତଂ ଯଥୈତତ୍କପଟଂ କୃତମ୍॥ 12-111-71 (69188) ତତୋ ବିଜ୍ଞାତଚାରିତ୍ରଃ ସତ୍କୃତ୍ଯ ସ ବିମୋକ୍ଷିତଃ। ପରିଷ୍ବକ୍ତଶ୍ଚ ସସ୍ନେହଂ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରେଣ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 12-111-72 (69189) ଅନୁଜ୍ଞାଯ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରଂ ତୁ ଗୋମାଯୁର୍ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍। ତେନାମର୍ଷେଣ ସଂତପ୍ତଃ ପ୍ରାଯମାସିତୁମୈଚ୍ଛତ॥ 12-111-73 (69190) ଗୋମାଯୁଂ ତୁ ସ ଶାର୍ଦୂଲଃ ସ୍ନେହାତ୍ପ୍ରସୃତଲୋଚନଃ। ନ୍ଯବାରଯତ୍ସ ଧର୍ମିଷ୍ଠଂ ପୂଜଯା ପ୍ରତିପୂଜଯନ୍॥ 12-111-74 (69191) ତଂ ସ ଗୋମାଯୁରାଲୋକ୍ଯ ସ୍ନେହାଦାଗତସଂଭ୍ରମଃ। ବଭାଷେ ପ୍ରଣତୋ ବାକ୍ଯଂ ବାଷ୍ପଗଦ୍ଗଦଯା ଗିରା॥ 12-111-75 (69192) ପୂଜିତୋଽହଂ ତ୍ବଯା ପୂର୍ବଂ ପଶ୍ଚାଚ୍ଚୈବ ବିମାନିତଃ। ପରେଷାମାସ୍ପଦଂ ନୀତୋ ବସ୍ତୁଂ ନାର୍ହାମ୍ଯହଂ ତ୍ବଯି॥ 12-111-76 (69193) ଅସଂତୁଷ୍ଟାଶ୍ଚ୍ଯୁତାଃ ସ୍ଥାନାନ୍ମାନାତ୍ପ୍ରତ୍ଯବରୋପିତାଃ। ସ୍ବଯଂ ଚୋପଦ୍ରୁତା ଭୃତ୍ଯା ଯେ ଚାପ୍ଯୁପହିତାଃ ପରୈଃ॥ 12-111-77 (69194) ପରିକ୍ଷୀଣାଶ୍ଚ ଲୁବ୍ଧାଶ୍ଚ କ୍ରୁଦ୍ଧା ଭୀତାଃ ପ୍ରତାରିତାଃ। ହୃତସ୍ବା ମାନିନୋ ଯେ ଚ ତ୍ଯକ୍ତୋପାତ୍ତା ମହେପ୍ସବଃ॥ 12-111-78 (69195) ସଂଲାଲିତାଶ୍ଚ ଯେ କେଚିଦ୍ବ୍ଯସନୌଘପ୍ରତୀକ୍ଷିଣଃ। ଅନ୍ତର୍ହିତାଃ ସୋହପୃତାସ୍ତେ ସର୍ବେଽପରସାଧନାଃ॥ 12-111-79 (69196) ଅବମାନେନ ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ସ୍ଥାପିତସ୍ଯ ଚ ମେ ପୁନଃ। କଥଂ ଯାସ୍ଯସି ବିଶ୍ବାସମହମେଷ୍ବାମି ବା କଥମ୍॥ 12-111-80 (69197) ସମର୍ଥ ଇତି ସଂଗୃହ୍ଯ ସ୍ଥାପଯିତ୍ବା ପରୀକ୍ଷିତଃ। କୃତଂ ଚ ସମଯଂ ଭିତ୍ତ୍ବା ତ୍ବଯାଽହମବମାନିତଃ॥ 12-111-81 (69198) ପ୍ରଥମଂ ଯଃ ସମାଖ୍ଯାତଃ ଶୀଲବାନିତି ସଂସଦି। ନ ବାଚ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ବୈଗୁଣ୍ଯଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞାଂ ପରିରକ୍ଷତା॥ 12-111-82 (69199) ଏବଂ ଚାବମତସ୍ଯେହ ବିଶ୍ବାସଂ ମେ ନ ଯାସ୍ଯସି। ତ୍ବଯି ଚାପେତବିଶ୍ବାସେ ମମୋଦ୍ବେଗୋ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-111-83 (69200) ଶଙ୍କିତସ୍ତ୍ବମହଂ ଭୀତଃ ପରେ ଚ୍ଛିଦ୍ରାନୁସାରିଣଃ। ଅସ୍ତ୍ରିଗ୍ଧାଶ୍ଚୈବ ଦୁସ୍ତୋଷାଃ କର୍ମ ଚୈତଦ୍ବହୁଚ୍ଛଲମ୍॥ 12-111-84 (69201) ଦୁଃଖେନ ଶ୍ଲିଷ୍ଯତେ ଭିନ୍ନଂ ଶ୍ଲିଷ୍ଟଂ ଦୁଃଖେନ ଭିଦ୍ଯତେ। ଭିନ୍ନଶ୍ଲିଷ୍ଟେ ତୁ ଯା ପ୍ରୀତିର୍ନ ସା ସ୍ନେହେନ ବର୍ଧତେ॥ 12-111-85 (69202) କଶ୍ଚିତ୍ତବ ହିତେ ଭର୍ତୁର୍ଦୃଶ୍ଯତେ ନ ପରାତ୍ମନଃ। କାର୍ଯାପେକ୍ଷା ହି ବର୍ନ୍ତତେ ଭାବସ୍ତ୍ରିଗ୍ଧାଃ ସୁଦୁର୍ଲଭାଃ॥ 12-111-86 (69203) ସୁଦୁଃଖଂ ପୁରୁଷଜ୍ଞାନଂ ଚିତ୍ତଂ ହ୍ଯେଷାଂ ଚଲାଚଲମ୍। ସମର୍ଥୋ ବାପ୍ଯଶଙ୍କୋ ବା ଶତେଷ୍ବେକୋଽଧିଗମ୍ଯତେ॥ 12-111-87 (69204) ଅକସ୍ମାତ୍ପ୍ରକ୍ରିଯା ନୄଣାମକସ୍ମାଚ୍ଚାପକର୍ଷଣମ୍। ଶୁଭାଶୁଭେ ମହତ୍ତ୍ବଂ ଚ ପ୍ରହର୍ତୁଂ ବୁଦ୍ଧିଲାଘବମ୍॥ 12-111-88 (69205) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-111-89x (5643) ଏବଂବିଧଂ ସାନ୍ତ୍ବମୁକ୍ତ୍ବା ଧର୍ମକାମାର୍ଥହେତୁମତ୍। ପ୍ରସାଦଯିତ୍ବା ରାଜାନଂ ଗୋମାଯୁର୍ବନମଭ୍ଯଗାତ୍॥ 12-111-89 (69206) ଅଗୃହ୍ଯାନୁନଯଂ ତସ୍ଯ ମୃଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ଗୋମାଯୁଃ ପ୍ରାଯମାସୀନସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଦେହଂ ଦିବଂ ଯଯୌ॥ ॥ 12-111-90 (69207) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 111॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-111-10 ବିପ୍ରତିପତ୍ତିର୍ବିପରୀତା ବୁଦ୍ଧିଃ॥ 12-111-16 ଅନୁବନ୍ଧେଷୁ ପରିଣାମେଷୁ॥ 12-111-17 ଅପ୍ରତ୍ଯଯୋଽସଂତୋଷସ୍ତେନ କୃତାମ୍। ଅର୍ଥାପନଯୋ ଧର୍ମହାନିଃ॥ 12-111-19 ଯାତ୍ରାଂ ରାଜକାର୍ଯଂ ଗଚ୍ଛ ପ୍ରାପ୍ନୁହି। ପରିହାର୍ଯାଶ୍ଚାନୀପ୍ସିତାଃ॥ 12-111-20 ଜ୍ଞାପଯାମହେ ସୂଚଯାମହେ॥ 12-111-22 ମଦନ୍ତରେ ମନ୍ନିମିତ୍ତମ୍॥ 12-111-23 ନ ଶକ୍ଯମ୍। ରାଜ୍ଞେତି ଶେଷଃ॥ 12-111-26 -- ----- -- ସନ୍ତୋଶଦିତି ଟ. ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-111-27 ଯୋକ୍ଷ୍ଯତି ଯୋଗଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯତି। ଦୁଃଖଶୀଲା ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି॥ 12-111-29 ସ୍ଥୂଲଲକ୍ଷୋ ବହୁପ୍ରଦଃ॥ 12-111-31 ଉପକ୍ରୋଧୋ ନିନ୍ଦା ତଜ୍ଜା ଦୋଷା ଉପକ୍ରୋଶଦୋଷାଃ ସନ୍ତି॥ 12-111-33 ଯତ୍ର ନିର୍ବୃତିଃ ସୁଖଂ ତତ୍ଖଲୁ ସୁଖଂ ସ୍ବର୍ଗଂ ପଶ୍ଯାମି। ନିର୍ବୃତିଃ ସୁସ୍ଥିତିରିତି ବା॥ 12-111-34 ଶିଷ୍ଟାଃ କୃତଦଣ୍ଡଃ॥ 12-111-46 ତସ୍ଯ ଗୋମାଯୋର୍ବେଶ୍ମନି॥ 12-111-47 ତସ୍ଯ ଗୋମାଯୋଃ। କାରଣାର୍ଥଂ ସ୍ବସ୍ଯ ବନ୍ଧବିଚ୍ଛେଦୋ ଭବତ୍ବିତି ହେତୋରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-111-51 ପରୋକ୍ଷସ୍ତ୍ବଥ ଇତି ଟ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-111-55 ବିପ୍ରତ୍ଯଯୋଽବିଶ୍ବାସଃ॥ 12-111-56 ଗୋମାଯୋର୍ଗୃହେ ଢୌକୀତଂ ପ୍ରବେଶିତଂ ମାଂସଂ ପ୍ରଦର୍ଶଯାମାସୁରିତ୍ଯର୍ଥଃ। ତତ୍କ୍ଷଣାଦେବ ଦର୍ଶିତଂ ଇତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-111-58 ଶାର୍ଦୂଲସ୍ଯ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-111-59 ସଂଘର୍ଷଜୈଃ ସ୍ପର୍ଧୋତ୍ଥୈଃ॥ 12-111-60 ପ୍ରକ୍ରିଯା ପ୍ରକୃଷ୍ଟଂ କର୍ମ॥ 12-111-66 ତଲବତ୍ ଅବାଙ୍ଭୁସ୍ବକଟାହଗର୍ଭବତ୍॥ 12-111-68 ପ୍ରଭବତାଂ ପ୍ରଭୂଣାମ୍॥ 12-111-71 ଗୋମାଯୋଶ୍ଚାରଃ॥ 12-111-73 ପ୍ରାଯଂ ମରଣାର୍ଥମୁପବେଶନଂ ଆସିତୁଂ ଆଚରିତୁମ୍॥ 12-111-76 ବକ୍ତୁଂ ନାର୍ହୋସ୍ମ୍ଯହଂ ତ୍ବଯା ଇତି ଟ. ଡ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-111-79 ଅପରସାଶ୍ଚ ଅଧନାଶ୍ଚେତି ଅପରସାଧନାଃ। ପ୍ରୀତିଶୂନ୍ଯା ନିର୍ଘନାଶ୍ଚେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-111-84 ଛିଦ୍ରାନୁଦର୍ଶିନଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-111-87 ପୁରୁଷଜ୍ଞାନଂ ସୁଦୁଃଖଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ଯତ ଏଷାଂ ନୃପାଣାଂ ଚିତ୍ତଂ ଚଲାଚଲମସ୍ଥିରଂ ଗମ୍ଯତେ ଜ୍ଞାଯତେ ସୁପୁରୁଷଜ୍ଞାନଂ ଦୁର୍ଧଟମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-111-88 ପ୍ରକ୍ରିଯା ମହୀକରଣଂ ବୁଦ୍ଧେର୍ଲାଘବଂ ତୁଚ୍ଛତ୍ବମେବ ହେତୁଃ॥ 12-111-89 ପ୍ରସାଦଯିତ୍ବା ପ୍ରସାଦ୍ଯ॥ 12-111-90 ଅଗୃହ୍ଯ ଅଗୃହୀତ୍ବା॥

12-112-0 (69208) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-112-0x (5644) କିଂ ପାର୍ଥିବେନ କର୍ତବ୍ଯଂ କିଂଚ କୃତ୍ବା ସୁଖୀ ଭବେତ୍। ତନ୍ମମାଚକ୍ଷ୍ବ ତତ୍ତ୍ବେନ ସର୍ବଧର୍ମଭୃତାଂ ବର॥ 12-112-1 (69209) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-112-2x (5645) ହନ୍ତ ତେଽହଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଶୃଣୁ କାର୍ଯୈକନିଶ୍ଚଯମ୍। ଯଥା ରାଜ୍ଞେହ କର୍ତବ୍ଯଂ ଯଚ୍ଚ କୃତ୍ବା ସୁଖୀ ଭବେତ୍॥ 12-112-2 (69210) ନଚୈବଂ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ସ୍ମ ଯଥେଦମନୁଶୁଶ୍ରୁମ୍। ଉଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ତୁ ମହଦ୍ବୃତ୍ତଂ ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-112-3 (69211) ଜାତିସ୍ମରୋ ମହାନୁଷ୍ଟ୍ରଃ ପ୍ରଜାପତିକୁଲୋଦ୍ଭବଃ। ତପଃ ସୁମହଦାତିଷ୍ଠଦରଣ୍ଯେ ସଂଶିତବ୍ରତଃ॥ 12-112-4 (69212) ତପସସ୍ତସ୍ଯ ଚାନ୍ତେଽଥ ପ୍ରୀତିମାନଭବଦ୍ବିଭୁଃ। ବରେଣ ଚ୍ଛନ୍ଦଯାମାସ ତତଶ୍ଚୈନଂ ପିତାମହଃ॥ 12-112-5 (69213) ଉଷ୍ଟ୍ର ଉବାଚ। 12-112-6x (5646) ଭଗବଂସ୍ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାନ୍ମେ ଦୀର୍ଘା ଗ୍ରୀବା ଭବେଦିଯମ୍। ଯୋଜନାନାଂ ଶତଂ ସାଗ୍ରମିଚ୍ଛେଯଂ ଚାରିତୁଂ ବିଭୋ॥ 12-112-6 (69214) ଏବମସ୍ବିତି ଚୋକ୍ତଃ ସ ବରଦେନ ମହାତ୍ମନା। ପ୍ରତିଲଭ୍ଯ ବରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଯଯାବୁଷ୍ଟ୍ରଃ ସ୍ବକଂ ବନମ୍॥ 12-112-7 (69215) ସ ଚକାର ତଦାଽଽଲସ୍ଯଂ ବରଦାନାତ୍ସୁଦୁର୍ମତିଃ। ନ ଚୈଚ୍ଛଚ୍ଚିରତୁଂ ଗନ୍ତୁଂ ଦୁରାତ୍ମା କାଲମୋହିତଃ॥ 12-112-8 (69216) ସ କଦାଚିତ୍ପ୍ରସାର୍ଯୈବ ତାଂ ଗ୍ରୀବାଂ ଶତଯୋଜନାମ୍। ଚଚାର ଶ୍ରାନ୍ତହୃଦଯୋ ବାତଶ୍ଚାଗାତ୍ତତୋ ମହାନ୍॥ 12-112-9 (69217) ସ ଗୁହାଯାଂ ଶିରୋଗ୍ରୀବାଂ ନିଧାଯ ପଶୁରାତ୍ମନଃ। ଆସ୍ତେ ବର୍ଷମଥାଭ୍ଯାଗାତ୍ସୁମହତ୍ପ୍ଲାବଯଜ୍ଜଗତ୍॥ 12-112-10 (69218) ଅଥ ଶୀତପରୀତାଙ୍ଗୋ ଜମ୍ବୁକଃ କ୍ଷୁଚ୍ଛ୍ରମାନ୍ବିତଃ। ସଦାରସ୍ତାଂ ଗୁହାମାଶୁ ପ୍ରବିବେଶ ଜଲାର୍ଦିତଃ॥ 12-112-11 (69219) ସ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମାଂସଜୀବୀ ତୁ ସୁଭୃଶଂ କ୍ଷୁଚ୍ଛ୍ରମାନ୍ବିତଃ॥ ଅଭକ୍ଷଯତ୍ତତୋ ଗ୍ରୀବାମୁଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-112-12 (69220) ଯଦା ତ୍ବବୁଧ୍ଯତାତ୍ମାନଂ ଭକ୍ଷ୍ଯମାଣଂ ସ ବୈ ପଶୁ। ତଦା ସଂକୋଚନେ ଯତ୍ନମକରୋଦ୍ଭୃଶଦୁଃଖିତଃ॥ 12-112-13 (69221) ଯାବଦୂର୍ଧ୍ବମଧଶ୍ଚୈବ ଗ୍ରୀବାଂ ସଂକ୍ଷିପତେ ପଶୁଃ। ତାବତ୍ତେନ ସଦାରେଣ ଜମ୍ବୁକେନ ସ ଭକ୍ଷିତଃ॥ 12-112-14 (69222) ସ ହତ୍ବା ଭକ୍ଷଯିତ୍ବା ଚ ତମୁଷ୍ଟ୍ରଂ ଜମ୍ବୁକସ୍ତଦା। ବିଗତେ ବାତବର୍ପେ ତୁ ନିଶ୍ଚକ୍ରାମ ଗୁହୋଦରାତ୍॥ 12-112-15 (69223) ଏବଂ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିନା ପ୍ରାପ୍ତମୁଷ୍ଟ୍ରେଣ ନିଧନଂ ତଦା। ଆଲସ୍ଯସ୍ଯ କ୍ରମାତ୍ପଶ୍ଯ ମହାନ୍ତଂ ଦୋଷମାଗତମ୍॥ 12-112-16 (69224) ତ୍ବମପ୍ଯେବଂବିଧଂ ହିତ୍ବା ଯୋଗେନ ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ବର୍ତସ୍ବ ବୁଦ୍ଧିମୂଲଂ ତୁ ବିଜଯଂ ମନୁରବ୍ରବୀତ୍॥ 12-112-17 (69225) ବୁଦ୍ଧିଶ୍ରେଷ୍ଠାନି କର୍ମାଣି ବାହୁମଧ୍ଯାନି ଭାରତ। ତାନି ଜଙ୍ଘାଜଘନ୍ଯାନି ଭାରପ୍ରତ୍ଯବରାଣି ଚ॥ 12-112-18 (69226) ରାଜ୍ଯଂ ତିଷ୍ଠତି ଦକ୍ଷସ୍ଯ ସଂଗୃହୀତେନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଯ ଚ। [ଆର୍ତସ୍ଯ ବୁଦ୍ଧିମୂଲଂ ହି ବିଜଯଂ ମନୁରବ୍ରବୀତ୍।] ଗୁପ୍ତଂ ମନ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରୁତବତଃ ସୁସହାଯସ୍ଯ ଚାନଘ॥ 12-112-19 (69227) `ଅସହାଯବତୋ ହ୍ଯର୍ଥା ନ ତିଷ୍ଠନ୍ତି କଦାଚନ।' ପରୀକ୍ଷିତସହାଯସ୍ଯ ତିଷ୍ଠନ୍ତୀହ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସହାଯଯୁକ୍ତେନ ମହୀ କୃତ୍ସ୍ନା ଶକ୍ଯା ପ୍ରଶାସିତୁମ୍॥ 12-112-20 (69228) ଇଦଂ ହି ସଦ୍ଭିଃ କଥିତଂ ବିଧିଜ୍ଞୈଃ ପୁରା ମହେନ୍ଦ୍ରପ୍ରତିମପ୍ରଭାବଃ। ମଯାଽପି ଚୋକ୍ତଂ ତବ ଶାସ୍ତ୍ରଦୃଷ୍ଟ୍ଯା ତ୍ବମପ୍ରମତ୍ତଃ ପ୍ରଚରସ୍ବ ରାଜନ୍॥ ॥ 12-112-21 (69229) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 112॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-112-8 ଚରିତୁଂ ଭକ୍ଷିତୁମ୍॥ 12-112-17 ଯୋଗେନୋପାଯେନ। ଏବଂବିଧମାଲସ୍ଯମ୍॥ 12-112-18 ବାହୂପଲକ୍ଷିତଂ ଶୈର୍ଯମ୍। ଜଙ୍ଘୋପଲକ୍ଷିତଂ ପାଦବିହରଣମ୍। ଭାରୋ ଭାରବହନମ୍॥

12-113-0 (69230) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-113-0x (5647) ରାଜା ରାଜ୍ଯମନୁପ୍ରାପ୍ଯ ଦୁର୍ବଲୋ ଭରତର୍ଷଭ। ଅମିତ୍ରସ୍ଯାତିବୃଦ୍ଧସ୍ଯ କଥଂ ତିଷ୍ଠେଦସାଧନଃ॥ 12-113-1 (69231) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-113-2x (5648) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସରିତାଂ ଚୈବ ସଂବାଦଂ ସାଗରସ୍ଯ ଚ ଭାରତ॥ 12-113-2 (69232) ସୁରାରିନିଲଯଃ ଶଶ୍ବତ୍ସାଗରଃ ସରିତାଂ ପତିଃ। ପପ୍ରଚ୍ଛ ସରିତଃ ସର୍ବାଃ ସଂଶଯଂ ଜାତମାତ୍ମନଃ॥ 12-113-3 (69233) ସାଗର ଉବାଚ। 12-113-4x (5649) ସମୂଲଶାଖାନ୍ପଶ୍ଯାମି ନିହତାନ୍କ୍ବାପି ନୋ ଦ୍ରୁମାନ୍। ଯୁଷ୍ମାଭିରିହ ପୂର୍ଣାଭିରନ୍ଯାଂସ୍ତତ୍ର ନ ବେତସାନ୍॥ 12-113-4 (69234) ଅ-ପକାଯଶ୍ଚାଲ୍ପସାରୋ ବେତସଃ କୂଲଜଶ୍ଚ ଯଃ। ଅଜ୍ଞଯା ବା ନାନୀତଃ କିଂ ଚ ବା ତେନ ବଃ କୃତମ୍॥ 12-113-5 (69235) ତଦହଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ସର୍ବାସାମେବ ବୋ ମତମ୍। ଯଥା ଚେମାନି କୂଲାନି ହିତ୍ବା ନାଯାତି ବେତସଃ॥ 12-113-6 (69236) ତତ୍ର ପ୍ରାହ ନଦୀ ଗଙ୍ଗା ବାକ୍ଯମୁତ୍ତରମର୍ଥବତ୍। ହେତୁମଦ୍ଗ୍ରାହକଂ ଚୈବ ସାଗରଂ ସରିତାଂ ପତିମ୍॥ 12-113-7 (69237) ଗଙ୍ଗୋବାଚ। 12-113-8x (5650) ତିଷ୍ଠନ୍ତ୍ଯେତେ ଯଥାସ୍ଥାନଂ ନଗା ହ୍ଯେକନିକେତନାଃ। ତତସ୍ତ୍ଯଜନ୍ତି ତତ୍ସ୍ଥାନଂ ପ୍ରାତିଲୋମ୍ଯାନ୍ନ ବେତସଃ॥ 12-113-8 (69238) ବେତସୋ ବେଗମାଯାନ୍ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ନମତି ନାପରେ। ସ ଚ ବେଗେ ହ୍ଯତିକ୍ରାନ୍ତେ ସ୍ଥାନମାପଦ୍ଯତେ ପୁନଃ॥ 12-113-9 (69239) କାଲଜ୍ଞଃ ସମଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ସଦାବଶ୍ଯଶ୍ଚ ନୋ ଦ୍ରୁମଃ। ଅନୁଲୋମବୃତ୍ତିତସ୍ତବ୍ଧସ୍ତେନ ତ୍ବାଂ ନୈତି ବେତସଃ॥ 12-113-10 (69240) ମାରୁତୋଦକବେଗେନ ଯେ ନମନ୍ତ୍ଯୁନ୍ନମନ୍ତି ଚ। ଓଷଧ୍ଯଃ ପାଦପା ଗୁଲ୍ମା ନ ତେ ଯାନ୍ତି ପରାଭବମ୍॥ 12-113-11 (69241) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-113-12x (5651) ଯୋ ହି ଶତ୍ରୋର୍ବିବୃଦ୍ଧସ୍ଯ ପ୍ରଭୋର୍ବନ୍ଧବିନାଶନେ। ପୂର୍ବଂ ନ ସହତେ ବେଗଂ କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-113-12 (69242) ସାରାସାରଂ ବଲଂ ବୀର୍ଯମାତ୍ମନୋ ଦ୍ବିଷତଶ୍ଚ ଯଃ। ଜାନନ୍ବିଚରତି ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ନ ସ ଯାତି ପରାଭବମ୍॥ 12-113-13 (69243) ଏବମେବ ଯଦା ବିଦ୍ବାନ୍ମନ୍ଯତେ ବିପୁଲଂ ବଲମ୍। ସଂଶ୍ରଯେଦ୍ବୈତସୀଂ ବୃତ୍ତିମେତତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାନଲକ୍ଷଣମ୍॥ ॥ 12-113-14 (69244) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 113॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-113-4 ନିହତାନୁନ୍ମୂଲିତାନ୍। କାଯିନ ଇତି ପାଠେ ମହାଶରୀରାନ୍। ଅନ୍ଯାନଲ୍ପଶରୀରାନ୍ବେତସାନ୍ ନ ହତାନ୍ପଶ୍ଯାମି॥ 12-113-5 ଅବଜ୍ଞାଯ ନ ଶକ୍ଯୋ ବା ଇତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-113-8 ଏକନିକେତନାଃ ସ୍ତବ୍ଧା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ପ୍ରାତିଲୋମ୍ଯାଦସ୍ମାକଂ ପ୍ରାତିକୂଲ୍ଯାତ୍॥ 12-113-14 ବୈତସୀଂ ବୃତ୍ତିମସ୍ତବ୍ଧତ୍ବମ୍॥

12-114-0 (69245) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-114-0x (5652) ବିଦ୍ବାନ୍ମୂଢପ୍ରଗଲ୍ଭେନ ମୃଦୁସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣେନ ଭାରତ। ଆକ୍ରୁଶ୍ଯମାନଃ ସଦସି କଥଂ କୁର୍ଯାଦରିଂଦମ୍॥ 12-114-1 (69246) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-114-2x (5653) ଶ୍ରୂଯତାଂ ପୃଥିବୀପାଲ ଯଥୈଽଷୋର୍ଥୋଽବଗମ୍ଯତେ। ସଦା ସଚେତାଃ ସହତେ ନରସ୍ଯେହାଲ୍ପଚେତସଃ॥ 12-114-2 (69247) ଆକ୍ରୁଶ୍ଯ ଦୂଷ୍ଯମାଣଶ୍ଚ ସୁକୃତଂ ତସ୍ଯ ବିନ୍ଦତି। ଦୁଷ୍କୃତଂ ଚାତ୍ମନୋ ମର୍ଷୀ ତସ୍ମିନ୍ନେବ ପ୍ରମାର୍ଜତି॥ 12-114-3 (69248) ଗର୍ହିତଂ ତମୁପେକ୍ଷେତ ବାଶ୍ଯମାନମିବାତୁରମ୍। ଲୋକେ ବିଦ୍ବେଷମାପନ୍ନୋ ନିଷ୍ଫଲଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 12-114-4 (69249) ଇତି ସଂଶ୍ଲାଘତେ ନିତ୍ଯଂ ତେନ ପାପେନ କର୍ମଣା। ଇଦମୁକ୍ତୋ ମଯା କଶ୍ଚିତ୍ସର୍ବତୋ ଜନସଂସଦି। ସ ତତ୍ର ବ୍ରୀଡିତଃ ଶୁଷ୍କୋ ମୃତକଲ୍ପୋଽବତିଷ୍ଠତେ॥ 12-114-5 (69250) ଶ୍ଲାଘନ୍ନଶ୍ଲାଘନୀଯେନ କର୍ମଣା ନିରପତ୍ରପଃ। ଉପେକ୍ଷିତବ୍ଯୋ ଦାନ୍ତେନ ତାଦୃଶଃ ପୁରୁଷାଧମଃ॥ 12-114-6 (69251) ଯଦ୍ଯଦ୍ବ୍ରୂଯାଦଲ୍ପମତିସ୍ତତ୍ତଦସ୍ଯ ସହେତ୍ତଦା॥ 12-114-7 (69252) ପ୍ରକୃତ୍ଯା ହି ପ୍ରଶଂସନ୍ବା ନିନ୍ଦନ୍ବା କିଂ କରିଷ୍ଯତି। ବନେ କାକ ଇବାବୁଦ୍ଧିର୍ବାଶ୍ଯମାନୋ ନିରର୍ଥକମ୍॥ 12-114-8 (69253) ଯଦି ବାଗ୍ଭିଃ ପ୍ରଯୋଗଃ ସ୍ଯାତ୍ପ୍ରଯୋଜ୍ଯଃ ପାପକର୍ମଣା। ବାଗେବାର୍ଥୋ ଭବେତ୍ତସ୍ଯ ନ ହ୍ଯେବାର୍ଥୋ ଜିଘାଂସତଃ॥ 12-114-9 (69254) ନିଷେକଂ ବୈ ପରସ୍ଯାସାବାଚଷ୍ଟେ ବୃତ୍ତଚେଷ୍ଟଯା। ମଯୂର ଇବ କୌପୀନଂ ନୃତ୍ଯଂ ସଂଦର୍ଶଯନ୍ନିବ॥ 12-114-10 (69255) ଯସ୍ଯାବାଚ୍ଯଂ ନ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନାକାର୍ଯଂ ଚାପି କିଂଚନ। ବାଚଂ ତେନ ନ ସଂଦଧ୍ଯାଚ୍ଛୁଚିଃ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟକର୍ମଣା॥ 12-114-11 (69256) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଗୁଣବାଦୀ ଯଃ ପରୋକ୍ଷଂ ତୁ ବିନିନ୍ଦକଃ। ସ ମାନବଃ ଶ୍ବବଲ୍ଲୋକେ ନଷ୍ଟଲୋକପରାଯଣଃ॥ 12-114-12 (69257) ତାଦୃଗ୍ଦିନଶତଂ ଚାପି ଯଦ୍ଦଦାତି ଜୁହୋତି ଚ। ପରୋକ୍ଷେଣାପବାଦେନ ତଂ ନାଶଯତି ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍॥ 12-114-13 (69258) ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ନରଃ ସଦ୍ଯସ୍ତାଦୃଶଂ ପାପଚେତସମ୍। ବର୍ଜଯେନ୍ମତିମାନ୍ବର୍ଜ୍ଯଂ ସାରମେଯାମିଷଂ ଯଥା॥ 12-114-14 (69259) ପରିବାଦଂ ବ୍ରୁବାଣୋ ହି ଦୁରାତ୍ମା ବୈ ମହାଜନେ। ପ୍ରକାଶଯତି ଦୋଷାନ୍ସ୍ବାନ୍ସର୍ପଃ ଫଣମିବୋନ୍ନତମ୍॥ 12-114-15 (69260) ତଂ ସ୍ବକର୍ମଣି କୁର୍ବାଣଂ ପ୍ରତିକର୍ତୁଂ ଯ ଇଚ୍ଛତି। ଭସ୍ମକୂଟ ଇବାବୁଦ୍ଧିଃ ଖରୋ ରଜସି ମଜ୍ଜତି॥ 12-114-16 (69261) ମନୁଷ୍ଯସାଲାବୃକମପ୍ରଶାନ୍ତଂ ଜନାପବାଦେ ସତତଂ ନିବିଷ୍ଟମ୍। ମାତଙ୍ଗମୁନ୍ମତ୍ତମିବୋନ୍ନଦନ୍ତଂ ତ୍ଯଜେତ ତଂ ଶ୍ବାନମିବାତିରୌଦ୍ରମ୍॥ 12-114-17 (69262) ଅନାର୍ଯଜୁଷ୍ଟେ ପଥି ବର୍ତମାନଂ ଦମାଦପେତଂ ବିନଯାଚ୍ଚ ପାପମ୍। ଅରିବ୍ରତଂ ନିତ୍ଯମଭୂତିକାମଂ ଧିଗସ୍ତୁ ତଂ ପାପମତିଂ ମନୁଷ୍ଯମ୍॥ 12-114-18 (69263) ପ୍ରତ୍ଯୁଚ୍ଯମାନସ୍ତ୍ବଥ ଭୂଯ ଏବ ନିଶାମ୍ଯ ମାଭୂସ୍ତ୍ବମଥାର୍ତରୂପଃ। ଉଚ୍ଚସ୍ଯ ନୀଚେନ ହି ସଂପ୍ରଯୋଗଂ ବିଗର୍ହଯନ୍ତି ସ୍ଥିରବୁଦ୍ଧଯୋ ଯେ॥ 12-114-19 (69264) କ୍ରୁଦ୍ଧୋ ଦଶେଦ୍ବାଽପି ଚ ତାଡଯେଦ୍ବା ସ ପାଂସୁଭିର୍ବା ବିକିରେତ୍ତୁଷୈର୍ବା। ବିବୃତ୍ଯ ଦନ୍ତାଂଶ୍ଚ ବିଭୀଷଯେଦ୍ବା ସିଦ୍ଧଂ ହି ମୂଢେ କୁପିତେ ନୃଶଂସେ॥ 12-114-20 (69265) ବିଗର୍ହଣାଂ ନାଽପି ଦୁରାତ୍ମନା କୃତାଂ ସହେତ ଯଃ ସଂସଦି ଦୁର୍ଜନାନାମ୍। ପଠେଦିଦଂ ଚାପି ନିଦର୍ଶନଂ ସଦା ନ ବାଙ୍ଭଯଂ ସ ଲଭତି କିଂଚିଦପ୍ରିଯମ୍॥ ॥ 12-114-21 (69266) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 114॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-114-1 ମୂଢଶ୍ଚାସୌ ପ୍ରଗଲ୍ଭଶ୍ଚ ତେନ॥ 12-114-2 ସହତେ ଦୁରୁକ୍ତମ୍॥ 12-114-3 ମର୍ଷୀ ତିତିକ୍ଷୁଃ॥ 12-114-4 ବାଶ୍ଯମାନଂ ରଟନ୍ତମ୍॥ 12-114-9 ଯଥା ବାଚା ହତୋ ନ ହନ୍ଯତେ ଏବଂ ବାଚା ଦୂଷିତୋ ନ ଦୁଷ୍ଯତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-114-10 ସ ଏବଂ ବଦନ୍ବୃତ୍ତେନ କ୍ରିଯଯା ଚେଷ୍ଟଯା ବାଗାଦିବ୍ଯାପାରେଣ ଚ ଲିଙ୍ଗେନ ନିଷେକଂ ସ୍ବମାତରି ରେତଃ ସେକଂ ପରସ୍ଯ ପରେଣ ପିତୁରନ୍ଯେନ କୃତମିତ୍ଯାଚଷ୍ଟେ ବ୍ଯକ୍ତଂ କଥଯତି। କୌପୀନଂ ଗୁହ୍ଯପ୍ରଦେଶଂ ସଂଦର୍ଶଯନ୍ନିବ ନୃତ୍ଯଂ କୁର୍ବନ୍ମଯୂରୋ ଯଥା ଶ୍ଲାଘତେ ସମ୍ଯଙ୍ନୃତ୍ଯାମୀତି ମନ୍ଯତେ ନତୁ ମମ ଗୁହ୍ଯଂ ଲୋକାଃ ପଶ୍ଯନ୍ତୀତି ତ୍ରପତେ ଏବଂ ସ୍ବଲୋପି ମଯା ସ ମହାନମୁକସଭାଯାଂ ଦୁରୁକ୍ତମୁକ୍ତ ଇତି ଶ୍ଲାଘତେ ନତ୍ବନେନ ମମ ମାତୁର୍ଦୋଷଃ ସ୍ପଷ୍ଟୀକ୍ରିଯତେ ମଯୈବେତି ନ ତ୍ରପତେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-114-11 ମଯୂର ଇବ କାଲୀନଂ ଇତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ। ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟଜନ୍ମନା ଇତି ଟ.ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-114-13 ତାଦୃକ୍ପୁମାନ୍॥ 12-114-14 ସାରମେଯାମିଷଂ ଶୁନୋମାଂସମ୍॥ 12-114-15 ଦୋଷାନ୍ ଜାରଜତ୍ବାଦୀନ୍॥ 12-114-16 ଭସ୍ମକୂଟେ ଭସ୍ମରାଶୌ ସ୍ବର ଇବାବୁଦ୍ଧିଃ ରଜସି ଦୁଃଖେ ନିମଜ୍ଜତି॥ 12-114-17 ସାଲାବୃକଂ ଶ୍ବାନମେବ ମନୁଷ୍ଯତ୍ବେନ ଲୋକେ ଗୃହୀତମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-114-20 କୁଦ୍ଧୋ ଦଶାର୍ଧେନ ହି ତାଡଯେଦ୍ବା ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଦଶାର୍ଧେନ ସଂବୃତାଙ୍ଗୁଲିପଞ୍ଚକେନ ପାଣିନେତ୍ଯର୍ଥଃ। ଇଦଂ ସର୍ବଂ କୁପିତମୂଢେ ସିଦ୍ଧମେବ॥

12-115-0 (69267) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-115-0x (5654) ପିତାମହ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସଂଶଯୋ ମେ ମହାନଯମ୍। ସଂଛେତ୍ତବ୍ଯସ୍ତ୍ବଯା ରାଜନ୍ଭବାନ୍କୁଲକରୋ ହି ନଃ॥ 12-115-1 (69268) ପୁରୁଷାଣାମଯଂ ତାତ ଦୁର୍ବୃତ୍ତାନାଂ ଦୁରାତ୍ମନାମ୍। କଥିତୋ ବାକ୍ଯସଂଚାରସ୍ତତୋ ବିଜ୍ଞାପଯାମି ତେ॥ 12-115-2 (69269) ଯଦ୍ଧିତଂ ରାଜ୍ଯତନ୍ତ୍ରସ୍ଯ କୁଲସ୍ଯ ଚ ସୁଖୋଦଯମ୍। ଅଯତ୍ଯାଂ ଚ ତଦାତ୍ବେ ଚ କ୍ଷେମବୃଦ୍ଧିକରଂ ଚ ତତ୍॥ 12-115-3 (69270) ପୁତ୍ରପୌତ୍ରାଭିରାମଂ ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରବୃଦ୍ଧିକରଂ ଚ ଯତ୍। ଅନ୍ନପାନେ ଶରୀରେ ଚ ହିତଂ ଯତ୍ତଦ୍ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 12-115-4 (69271) ଅଭିଷିକ୍ତୋ ହି ଯୋ ରାଜା ରାଜ୍ଯସ୍ଥୋ ମିତ୍ରସଂବୃତ। ସମୁହୃତ୍ସମୁପେତୋ ବା ସ କଥଂ ରଞ୍ଜଯେତ୍ପ୍ରଜାଃ॥ 12-115-5 (69272) ଯୋ ହ୍ଯସତ୍ପ୍ରଗ୍ରହରତିଃ ସ୍ନେହରାଗବଲାତ୍କୃତଃ। ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣାମନୀଶତ୍ବାଦସଜ୍ଜନବୁଭୂଷକଃ॥ 12-115-6 (69273) ତସ୍ଯ ଭୃତ୍ଯା ବିମୁଖତାଂ ଯାନ୍ତି ସର୍ବେ କୁଲୋଦ୍ଗତାଃ। ନ ଚ ଭୃତ୍ଯବଲୈରର୍ଥୈଃ ସ ରାଜା ସଂପ୍ରଯୁଜ୍ଯତେ॥ 12-115-7 (69274) ଏତନ୍ମେ ଚିନ୍ତଯାନସ୍ଯ ରାଜଧର୍ମାନ୍ଦିବାନିଶମ୍। ବୃହସ୍ପତିସମୋ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଭବାଞ୍ଶଂସିତୁମର୍ହତି॥ 12-115-8 (69275) ଶାସତା ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ତ୍ବଂ ନଃ କୁଲହିତେ ରତଃ। କ୍ଷତ୍ତା ଚୈକୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଯୋ ନଃ ଶଂସତି ସର୍ବଦା॥ 12-115-9 (69276) ତ୍ବତ୍ତଃ କୁଲହିତଂ ବାକ୍ଯଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରାଜ୍ଯହିତୋଦଯମ୍। ଅମୃତସ୍ଯାବ୍ଯଯସ୍ଯେବ ତୃପ୍ତଃ ସ୍ବପ୍ସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ସୁଖମ୍॥ 12-115-10 (69277) କୀଦୃଶାଃ ସନ୍ନିକର୍ଷସ୍ଥା ଭୃତ୍ଯାଃ ସର୍ବଗୁଣାନ୍ବିତାଃ। କୀଦୃଶୈଃ କିଂ କୁଲୀନୈର୍ବା ସହ ଯାତ୍ରା ବିଧୀଯତେ॥ 12-115-11 (69278) ନ ହ୍ଯେକୋ ଭୃତ୍ଯରହିତୋ ରାଜା ଭବତି ରକ୍ଷିତା। ରାଜ୍ଯଂ ଚେଦଂ ଜନଃ ସର୍ବସ୍ତତ୍କୁଲୀନଃ ପ୍ରଶାସତି॥ 12-115-12 (69279) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-115-13x (5655) ନ ଚ ପ୍ରଶାସ୍ତୁଂ ରାଜ୍ଯଂ ହି ଶକ୍ଯମେକେନ ଭାରତ॥ 12-115-13 (69280) ଅସହାଯବତା ତାତ ନୈବାର୍ଥାଃ କେଚିଦପ୍ଯୁତ। ଲବ୍ଧୁଂ ଲବ୍ଧା ହ୍ଯପି ସଦା ରକ୍ଷିତୁଂ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-115-14 (69281) ଯସ୍ଯ ଭୃତ୍ଯଜନଃ ସର୍ବୋ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନକୋବିଦଃ। ହିତୈଷୀ କୁଲଜଃ ସ୍ନିଗ୍ଧଃ ସ ରାଜ୍ଯଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 12-115-15 (69282) ମନ୍ତ୍ରିଣୋ ଯସ୍ଯ କୁଲଜା ଅସଂହାର୍ଯାଃ ସହୋଷିତାଃ। ନୃପତେର୍ମତିମାପ୍ସନ୍ତେ ସତ୍ପଥଜ୍ଞାନକୋବିଦାଃ॥ 12-115-16 (69283) ଅନାଗତବିଧାତାରଃ କାଲଜ୍ଞାନବିଶାରଦାଃ। ଅତିକ୍ରାନ୍ତମଶୋଚନ୍ତଃ ସ ରାଜ୍ଯଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 12-115-17 (69284) ସମଦୁଃଖସୁଖା ଯସ୍ଯ ସହାଯାଃ ପ୍ରିଯକାରିଣଃ। ଅର୍ଥଚିନ୍ତାପରାଃ ସଭ୍ଯାଃ ସ ରାଜ୍ଯଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 12-115-18 (69285) ଯସ୍ଯ ନାର୍ତୋ ଜନପଦଃ ସନ୍ନିକର୍ଷଗତଃ ସଦା। ଅକ୍ଷୁଦ୍ରଃ ସତ୍ପଥାଲମ୍ବୀ ସ ରାଜା ରାଜ୍ଯଭାଗ୍ଭବେତ୍॥ 12-115-19 (69286) କୋଶୋଽକ୍ଷପଟଲଂ ଯସ୍ଯ କୋଶବୃଦ୍ଧିକରୈର୍ନରୈଃ। ଆପ୍ତୈସ୍ତୁଷ୍ଟୈଶ୍ଚ ପୃଷ୍ଟୈଶ୍ଚ ଧାର୍ଯତେ ସ ନୃପୋତ୍ତମଃ॥ 12-115-20 (69287) କୋଷ୍ଠାଗାରମସଂହାର୍ଯୈରାପ୍ତୈଃ ସଂଚଯତତ୍ପରୈଃ। ପାତ୍ରଭୂତୈରଲୁବ୍ଧୈଶ୍ଚ ପାଲ୍ଯମାନଂ ଗୁଣୀ ଭବେତ୍॥ 12-115-21 (69288) ବ୍ଯବହାରଶ୍ଚ ନଗରେ ଯସ୍ଯ ଧର୍ମଫଲୋଦଯଃ। ଦୃଶ୍ଯତେ ଶଙ୍ଖଲିଖିତଃ ସ ଧର୍ମଫଲଭାଙ୍ ନୃପଃ॥ 12-115-22 (69289) ସଂଗୃହୀତମନୁଷ୍ଯଶ୍ଚ ଯୋ ରାଜା ରାଜଧର୍ମବିତ୍। ଷଙ୍ଭାଗଂ ପରିଗୃହ୍ଣାତି ସ ଧର୍ମଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ ॥ 12-115-23 (69290) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 115॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-115-2 ଅଯଂ ନିନ୍ଦାରୂପଃ॥ 12-115-3 ହିନଂ ଅନିନ୍ଦ୍ଯମ୍। ଆଯତ୍ଯାଂ ଉତ୍ତରକାଲେ। ତଦାତ୍ବେ ବର୍ତମାନାକଲେ॥ 12-115-5 ମିତ୍ରସୁହୃଦୌ ପ୍ରତ୍ଯୁପକାରମପେକ୍ଷ୍ଯାନପେକ୍ଷ୍ଯ ଚୋପକର୍ତାରୌ ତଦ୍ବାନ୍। ସମୁପେତଃ ଶୌର୍ଯାଦିନେତି ଶେଷଃ॥ 12-115-7 ଭୃତ୍ଯବଲପ୍ରାପ୍ଯୈରର୍ଥୈର୍ଧନାଦିଭିଃ॥ 12-115-14 ଲବ୍ଧୁଂ ଲବ୍ଧାଶ୍ଚ ରକ୍ଷିତୁଂ ଶକ୍ଯା ଇତିଂ ଶେଷଃ॥ 12-115-16 ଅସଂହାର୍ଯାଃ ଉତ୍କୋଚାଦିନା ଅଭେଦ୍ଯାଃ॥ 12-115-21 କୋଷ୍ଠାଗାରଂ ଧାନ୍ଯାଦିସାମଗ୍ରୀଗୃହମ୍। ଗୁଣୀଭବେତ୍ ବହୁଗୁଣିଭାବଂ ଗଚ୍ଛେତ୍॥ 12-115-22 ବ୍ଯବହାରଃ ଅର୍ଥିପ୍ରତ୍ଯର୍ଥିନୋର୍ବିବାଦେ ନିର୍ଣଯଃ। ଶଙ୍ଖଲିଖିତ ଇତି। ଯଥା ଫଲମାତ୍ରସ୍ତେନେ ଶଙ୍ଖେନ ଲିଖିତସ୍ଯ ହସ୍ତଚ୍ଛେଦୋ ରାଜାନଂ ପ୍ରତିଷେଧଯିତ୍ବା କାରିତସ୍ତଦ୍ବଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-116-0 (69291) `ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-116-0x (5656) ନ ସନ୍ତି କୁଲଜା ଯତ୍ର ସହାଯାଃ ପାର୍ଥିବସ୍ଯ ତୁ। ଅକୁଲୀନାଶ୍ଚ କର୍ତବ୍ଯା ନ ବା ଭରତସତ୍ତମ୍॥' 12-116-1 (69292) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-116-2x (5657) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ନିଦର୍ଶନଂ ପରଂ ଲୋକେ ସଜ୍ଜନାଚରିତଂ ସଦା॥ 12-116-2 (69293) ଅସ୍ଯୈବାର୍ଥସ୍ଯ ସଦୃଶଂ ଯଚ୍ଛ୍ରୁତଂ ମେ ତପୋବନେ। ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯସ୍ଯ ରାମସ୍ଯ ଯଦୁକ୍ତମୃଷିସତ୍ତମୈଃ॥ 12-116-3 (69294) ବନେ ମହତି କସ୍ମିଂଶ୍ଚିଦମନୁଷ୍ଯନିଷେବିତେ। ଋଷିର୍ମୂଲଫଲାହାରୋ ନିଯତୋ ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ 12-116-4 (69295) ଦୀକ୍ଷାଦମପରିଶ୍ରାନ୍ତଃ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯପରମଃ ଶୁଚିଃ। ଉପବାସବିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ସତତଂ ସତ୍ପଥେ ସ୍ଥିତଃ॥ 12-116-5 (69296) ତସ୍ଯ ସଂଦୃଶ୍ଯ ସଦ୍ଭାବମୁପବିଷ୍ଟସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ସର୍ବେ ସତ୍ବାଃ ସମୀପସ୍ଥା ଭବନ୍ତି ବନଚାରିଣଃ॥ 12-116-6 (69297) ସିଂହା ବ୍ଯାଘ୍ରାଃ ସଶରଭା ମତ୍ତାଶ୍ଚୈବ ମହାଗଜାଃ। ଦ୍ବୀପିନଃ ଖଙ୍ଗଭଲ୍ଲୂକା ଯେ ଚାନ୍ଯେ ଭୀମଦର୍ଶନାଃ॥ 12-116-7 (69298) ତେ ସୁଖପ୍ରଶ୍ନଦାଃ ସର୍ବେ ଭବନ୍ତି କ୍ଷତଜାଶନାଃ। ତସ୍ଯର୍ଷେଃ ଶିଷ୍ଯବଚ୍ଚୈବ ଚିତ୍ତଜ୍ଞାଃ ପ୍ରିଯକାରିଣଃ॥ 12-116-8 (69299) ଉକ୍ତ୍ବା ଚ ତେ ସୁଖପ୍ରଶ୍ନଂ ସର୍ବେ ଯାନ୍ତି ଯଥାସୁଖମ୍। ଗ୍ରାମ୍ଯସ୍ତ୍ବେକଃ ପଶୁସ୍ତତ୍ର ନାଜହାତ୍ସ ମହାମୁନିମ୍॥ 12-116-9 (69300) ଭକ୍ତୋଽନୁରକ୍ତଃ ସତତମୁପବାସକୃଶୋଽବଲଃ। ଫଲମୂଲୋତ୍ତରାହାରଃ ଶାନ୍ତଃ ଶିଷ୍ଟାକୃତିର୍ଯଥା॥ 12-116-10 (69301) ତସ୍ଯର୍ଷେରୁପବିଷ୍ଟସ୍ଯ ପାଦମୂଲେ ମହାମତେଃ। ମନୁଷ୍ଯବଦ୍ଗତୋ ଭାବଂ ସ୍ନେହବଦ୍ଧୋଽଭବଦ୍ଭୃଶମ୍॥ 12-116-11 (69302) ତତୋଽଭ୍ଯଯାନ୍ମହାରୌଦ୍ରୋ ଦ୍ବୀପୀ କ୍ଷତଜଭୋଜନଃ। ଶ୍ବାର୍ଥମତ୍ଯର୍ଥମୁଦ୍ଧୁଷ୍ଟଃ କ୍ରୂରଃ କାଲଇବାନ୍ତକଃ॥ 12-116-12 (69303) ଲେଲିହ୍ଯମାନସ୍ତୃଷିତଃ ପୁଚ୍ଛାସ୍ଫୋଟନତତ୍ପରଃ। ବ୍ଯାଦିତାସ୍ଯଃ କ୍ଷୁଧାଃ ଭୁଗ୍ନଃ ପ୍ରାର୍ଥଯାନସ୍ତଦାମିଷମ୍॥ 12-116-13 (69304) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଂ କ୍ରୂରମାଯାନ୍ତଂ ଜୀବିତାର୍ଥୀ ନରାଧିପ। ପ୍ରୋବାଚ ଶ୍ବା ମୁନିଂ ତତ୍ର ତଚ୍ଛୃଣୁଷ୍ବ ବିଶାଂପତେ॥ 12-116-14 (69305) ଶ୍ବଶତ୍ରୁର୍ଭଗବନ୍ନେଷ ଦ୍ବୀପୀ ମାଂ ହନ୍ତୁମିଚ୍ଛତି। ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାଦ୍ଭଯଂ ନ ସ୍ଯାଦସ୍ମାନ୍ମମ ମହାମୁନେ। [ତଥା କୁରୁ ମହାବାହୋ ସର୍ବଜ୍ଞସ୍ତ୍ବଂ ନ ସଂଶଯଃ॥ 12-116-15 (69306) ସ ମୁନିସ୍ତସ୍ଯ ବିଜ୍ଞାଯ ଭାବଜ୍ଞୋ ଭଯକାରଣମ୍। ରୁତଜ୍ଞଃ ସର୍ବସତ୍ବାନାଂ ତମୈଶ୍ବର୍ଯସମନ୍ବିତଃ॥] 12-116-16 (69307) ମୁନିରୁବାଚ। 12-116-17x (5658) ନ ଭଯଂ ଦ୍ବୀପିନଃ କାର୍ଯଂ ମୃତ୍ଯୁତସ୍ତେ କଥଂଚନ। ଏଷ ଶ୍ବରୂପରହିତୋ ଦ୍ବୀପୀ ଭବସି ପୁତ୍ରକ॥ 12-116-17 (69308) ତତଃ ଶ୍ବା ଦ୍ବୀପିତାଂ ନୀତୋ ଜାମ୍ବୂନଦନିଭାକୃତି। ଚିତ୍ରାଙ୍ଗୋ ବିସ୍ଫୁରଦ୍ଦଂଷ୍ଟ୍ରୋ ବନେ ବସତି ନିର୍ଭଯଃ॥ 12-116-18 (69309) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସଂମୁଖେ ଦ୍ବୀପୀ ଆତ୍ମନଃ ସଦୃଶଂ ପଶୁମ୍। ଅବିରୁଦ୍ଧସ୍ତତସ୍ତସ୍ଯ କ୍ଷଣେନ ସମପଦ୍ଯତ॥ 12-116-19 (69310) ତତୋଽଭ୍ଯଯାନ୍ମହାରୌଦ୍ରୋ ବ୍ଯାଦିତାସ୍ଯଃ କ୍ଷୁଧାନ୍ବିଃ। ଦ୍ବୀପିନଂ ଲେଲିହନ୍ବକ୍ରଂ ବ୍ଯାଘ୍ରୋ ରୁଧିରଲାଲସଃ॥ 12-116-20 (69311) ବ୍ଯାଘ୍ରଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା କ୍ଷୁଧା ଭୁଗ୍ନଂ ଦଂଷ୍ଟ୍ରିଣଂ ବନଚାରିଣମ୍। ଦ୍ବୀପି ଜୀବିତରକ୍ଷାର୍ଥମୃଷିଂ ଶରଣମେଯିବାନ୍॥ 12-116-21 (69312) ତତଃ ସଂବାସଜଂ ସ୍ନେହମୃଷିଣା କୁର୍ବତା ତଦା। ସ ଦ୍ବୀପୀ ବ୍ଯାଘ୍ରତାଂ ନୀତୋ ରିପୁଭ୍ଯୋ ବଲବତ୍ତରଃ॥ 12-116-22 (69313) ତତୋଽଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସ ଶାର୍ଦୂଲୋ ନାଭ୍ଯଘ୍ନତ୍ତଂ ବିଶାଂପତେ। ସ ତୁ ଶ୍ଚା ବ୍ଯାଘ୍ରତାଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ବଲବାନ୍ପିଶିତାଶନଃ॥ 12-116-23 (69314) ନ ମୂଲଫଲଭୋଗେଷୁ ସ୍ପୃହାମପ୍ଯକରୋତ୍ତଦା। ଯଥା ମୃଗପତିର୍ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରକାଙ୍କ୍ଷତି ବନୌକସଃ। ତଥୈବ ସ ମହାରାଜ ବ୍ଯାଘ୍ରଃ ସମଭବତ୍ତଦା॥ ॥ 12-116-24 (69315) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷୋଡଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 116॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-116-2 ଅତ୍ର ଉତ୍ତମାଧମମଧ୍ଯମସ୍ଥାନେଷୁ କ୍ରମାତ୍ ତଏବ ଯୋଜ୍ଯା ନତୁ ଉଚ୍ଚସ୍ଥାନେ ନୀଚୋ ନିଯୋଜ୍ଯ ଇତ୍ଯସ୍ମିତ୍ରର୍ଥେ॥ 12-116-3 ଅସ୍ଯୈବ ବକ୍ଷ୍ଯମାଣସ୍ଯ॥ 12-116-6 ସତ୍ବାଃ ପ୍ରାଣିନଃ॥ 12-116-8 ସୁଖପ୍ରଶ୍ନଦାଃ ସୁଖିନଃ ସ୍ଥ ଇତି ପ୍ରଶ୍ନସ୍ଯୋତ୍ତରଂ ସୁଖିନଃ ସ୍ମଃ ଇତି ତତ୍ପ୍ରଦା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-116-11 ଭାବଂ ଚିତ୍ତମ୍॥ 12-116-13 ସୁଧାମତ୍ତଃ ଇତି ଡ.ଥ. ପାଠଃ॥ 12-116-17 ଦ୍ବୀପିନୋ ଦ୍ବୀପିରୂପାନ୍ମୃତ୍ଯୁତଃ॥ 12-116-21 କ୍ଷୁଧାଭୁଗ୍ନଂ ପୀଡିତମ୍॥

12-117-0 (69316) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-117-0x (5659) ବ୍ଯାଘ୍ରଶ୍ବୋଟଜମୂଲସ୍ଥସ୍ତୃପ୍ତଃ ସୁପ୍ତୋ ହତୈର୍ମୃଗୈଃ। ନାଗଭାଗାତ୍ତମୁଦ୍ଦେଶଂ ମତ୍ତୋ ମେଘ ଇବୋତ୍ଥିତଃ॥ 12-117-1 (69317) ପ୍ର--କରଟଃ ପ୍ରାଂଶୁଃ ପଝୀ ବିତତକୁମ୍ଭକଃ। ସୁ--ଣୋ ମହାକାଯୋ ମେଘଗମ୍ଭୀରନିଃ ସ୍ବନଃ॥ 12-117-2 (69318) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା କୁଞ୍ଜରଂ ମତ୍ତମାଯାନ୍ତଂ ବଲଗର୍ବିତମ୍। ବ୍ଯା ହସ୍ତିଭଯାନ୍ତ୍ରସ୍ତସ୍ତମୃଷିଂ ଶରଣଂ ଯଯୌ॥ 12-117-3 (69319) ତତୋଽନଯତ୍କୁଞ୍ଜରତ୍ବଂ ବ୍ଯାଘ୍ରଂ ତମୃଷିସତ୍ତମଃ। ମହମେଘୋପମଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସ ଭୀତୋ ହ୍ଯଭବଦ୍ଗଜଃ॥ 12-117-4 (69320) ତତଃ କମଲଷଣ଼୍ଡାନି ସଲ୍ଲକୀଗହନାନି ଚ। ବ୍ଯ--ରତ୍ସ ମୁଦାଯୁକ୍ତଃ ପଝରେଣୁବିଭୂଷିତଃ॥ 12-117-5 (69321) କଦଚିଦ୍ଦମମାଣସ୍ଯ ହସ୍ତିନଃ ସଂମୁଖଂ ତଦା। ଋଷେସ୍ତସ୍ଯୋଟସ୍ଥସ୍ଯ କାଲୋଽଗଚ୍ଛଦ୍ଦିବାନିଶମ୍॥ 12-117-6 (69322) ଅଥାଜଗାମ ତଂ ଦେଶଂ କେସରୀ କେସରାରୁଣଃ। ଗିନ୍ବିନ୍ଦରଜୋ ଭୀମଃ ସିଂହୋ ନାଗକୁଲାନ୍ତକଃ॥ 12-117-7 (69323) ତଂ--- ସିଂହମାଯାନ୍ତଂ ନାଗଃ ସିଂହଭଯାର୍ଦିତଃ। ଋଷିଂ ଶରଣମାପେଦେ ବେପମାନୋ ଭଯାତୁରଃ॥ 12-117-8 (69324) ସ ତ-ଃ ସିଂହତାଂ ନୀତୋ ଗଜେନ୍ଦ୍ରୋ ମୁନିନା ତଦା। ତଂ ଚ ନାଗଣଯତ୍ସିଂହଂ ତୁଲ୍ଯଜାତିସମନ୍ବଯାତ୍॥ 12-117-9 (69325) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ ସୋଽଭବତ୍ସିଂହୋ ବନ୍ଯୋ ହିଂସନ୍ନବାଗ୍ବଲଃ। ସ ଚାଶ୍ରପେଽବସତ୍ସିଂହସ୍ତସ୍ମିନ୍ନେବ ସୁଖୀ ବନେ॥ 12-117-10 (69326) ନ ଚାନ୍ଯେ କ୍ଷୁଦ୍ରପଶବସ୍ତପୋବନସମୀପତଃ। ବ୍ଯଦୃଶ୍ଯନ୍ତ ତଦା ତ୍ରସ୍ତା ଜୀବିତାକାଙ୍କ୍ଷିଣସ୍ତଥା॥ 12-117-11 (69327) କଦାଚିତ୍କାଲଯୋଗେନ ସର୍ବପ୍ରାଣିବିହିଂସକଃ। ବଲବାନ୍କ୍ଷତଜାହାରୋ ନାନାସତ୍ବଭଯଂକରଃ॥ 12-117-12 (69328) ଅଷ୍ଟପାଦର୍ଧ୍ବନଯନଃ ଶରଭୋ ବନଗୋଚରଃ। ତଂ ସିଂହଂ ହନ୍ତୁମାଗଚ୍ଛନ୍ମୁନେସ୍ତସ୍ଯ ନିବେଶନେ॥ 12-117-13 (69329) `ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଶରଭଂ ଯାନ୍ତଂ ସିଂହଃ ପରଭଯାନ୍ବିତଃ। ଋଷିଂ ଶରଣମାପେଦେ ବେପମାନଃ କୃତାଞ୍ଜଲିଃ॥' 12-117-14 (69330) ସଂ ମୁନିଃ ଶରଭଂ ଚକ୍ରେ ବଲୋତ୍କଟମରିଂଦମ। ତତଃ ସ ଶରଭୋ ବନ୍ଯୋ ମୁନେଃ ଶରଭମଗ୍ରତଃ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବଲିନମତ୍ଯୁଗ୍ରଂ ଦ୍ରୁତଂ ସଂପ୍ରାଦ୍ରବଦ୍ବନମ୍॥ 12-117-15 (69331) ସ ଏବଂ ଶରଭସ୍ଥାନେ ନ୍ଯସ୍ତୋ ବୈ ମୁନିନା ତଦା। ମୁନେଃ ପାର୍ଶ୍ବଗତୋ ନିତ୍ଯଂ ଶରଭଃ ସୁଖମାପ୍ତବାନ୍॥ 12-117-16 (69332) ତତଃ ଶରଭସଂତ୍ରସ୍ତାଃ ସର୍ବେ ମୃଗଗଣା ବନାତ୍। ଦିଶଃ ସଂପ୍ରାଦ୍ରବତ୍ରାଜନ୍ଭଯାଜ୍ଜୀବିତକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ॥ 12-117-17 (69333) ଶରଭୋଽପ୍ଯତିସଂହୃଷ୍ଟୋ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରାଣିବଧେ ରତଃ। ଫଲମୂଲାଶନଂ କର୍ତୁଂ ନୈଚ୍ଛତ୍ସ ପିଶିତାଶନଃ॥ 12-117-18 (69334) ତତଃ କ୍ଷୁଦ୍ରସମାଚାରୋ ବଲେନ ଚ ସମନ୍ବିତଃ। ଇଯେଷ ତଂ ମୁନିଂ ହନ୍ତୁମକୃତଜ୍ଞଃ କୃତାନ୍ବଯଃ॥ 12-117-19 (69335) `ଚିନ୍ତଯାମାସ ଚ ତଦା ଶରଭଃ ଶ୍ବାନପୂର୍ବକଃ॥ 12-117-20 (69336) ଅସ୍ଯ ପ୍ରଭାବାତ୍ସଂପ୍ରାପ୍ତୋ ବାଙ୍ଭାତ୍ରେଣୈବ କେବଲମ୍। ଶରଭତ୍ବଂ ସୁଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ସର୍ବଭୂତଭଯଂକରମ୍॥ 12-117-21 (69337) ଅନ୍ଯେଽପ୍ଯତ୍ର ଭଯତ୍ରସ୍ତାଃ ସନ୍ତି ସତ୍ବା ଭଯାର୍ଦିତାଃ। ମୁନିମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଜୀବନ୍ତୋ ମୃଗାଃ ପକ୍ଷିଗଣାସ୍ତଥା॥ 12-117-22 (69338) ତେଷାମପି କଦାଚିଚ୍ଚ ଶରଭତ୍ବଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସର୍ବସତ୍ବୋତ୍ତମଂ ଲୋକେ ବଲଂ ଯତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-117-23 (69339) ପକ୍ଷିଣାମପ୍ଯଯଂ ଦଦ୍ଯାତ୍କଦାଚିଦ୍ଗାରୁଡଂ ବଲମ୍॥ 12-117-24 (69340) ଯାବଦନ୍ଯସ୍ଯ ସଂପ୍ରୀତଃ କାରୁଣ୍ଯଂ ତୁ ସମାଶ୍ରିତଃ। ନ ଦଦାତି ବଲଂ ତୁଷ୍ଟଃ ସତ୍ବସ୍ଯାନ୍ଯସ୍ଯ କସ୍ଯଚିତ୍॥ 12-117-25 (69341) ତାବଦେନମହଂ ବିପ୍ରଂ ବଧିଷ୍ଯାମି ଚ ଶୀଘ୍ରତଃ। ସ୍ଥାତୁଂ ମଯା ଶକ୍ଯମିହ ମୁନିଘାତାନ୍ନ ସଂଶଯଃ॥' 12-117-26 (69342) ତତସ୍ତେନ ତପଃଶକ୍ତ୍ଯା ବିଦିତୋ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷା। ବିଜ୍ଞାଯ ଚ ମୁନିଃ ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତତଃ ଶାପଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତବାନ୍॥ 12-117-27 (69343) `ଅହମଗ୍ନିପ୍ରଭୋ ନାମ ମୁନିର୍ଭୃଗୁକୁଲାନ୍ବଯଃ। ମନସା ନିର୍ଦହେଯଂ ଚ ଜଗତ୍ସଂଧାରଯାମି ଚ॥ 12-117-28 (69344) ମମ ବଶ୍ଯଂ ଜଗତ୍ସର୍ବଂ ଦେବା ଯଚ୍ଚ ଚରାଚରମ୍। ସନ୍ତି ଦେବାଶ୍ଚ ଯେ ଭୀତାଃ ସ୍ବଧର୍ମଂ ନ ତ୍ଯଜନ୍ତି ଯେ। ସ୍ବଧର୍ମାଚ୍ଚଲିତାନ୍ସର୍ବାନ୍ବାଙ୍ଭାତ୍ରେଣାପି ନିର୍ଦହେ॥ 12-117-29 (69345) କିମଙ୍ଗ ତ୍ବଂ ମଯା ନୀତଃ ଶରଭତ୍ବମନାମଯମ୍। କ୍ରୂରଃ ସ ସର୍ବଭୂତେଷୁ ହୀନଶ୍ଚାଶୁଚିରେବ ଚ॥' 12-117-30 (69346) ଶ୍ବା ତ୍ବଂ ଦ୍ବୀପିତ୍ବମାପନ୍ନୋ ଦ୍ବୀପୀ ବ୍ଯାଘ୍ରତ୍ବମାଗତଃ। ବ୍ଯାଘ୍ରାନ୍ନାଗୋ ମଦପଟୁର୍ନାଗଃ ସିଂହତ୍ବମାଗତଃ॥ 12-117-31 (69347) ସିଂହସ୍ତ୍ବଂ ବଲମାପନ୍ନୋ ଭୂଯଃ ଶରଭତାଂ ଗତଃ। ମଯା ସ୍ନେହପରୀତେନ ବିସୃଷ୍ଟୋ ନ କୁଲାନ୍ବଯଃ॥ 12-117-32 (69348) ଯସ୍ମାଦେବମପାପଂ ମାଂ ପାପ ହିଂସିତୁମିଚ୍ଛସି। ତସ୍ମାତ୍ସ୍ବଯୋନିମାପନ୍ନଃ ପୁନଃ ଶ୍ବାନୋ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 12-117-33 (69349) ତତୋ ମୁନିଜନଦ୍ବେଷ୍ଟା ଦୁଷ୍ଟାତ୍ମା ପ୍ରାକୃତୋଽବୁଧଃ। ଋଷିଣା ଶରଭଃ ଶପ୍ତସ୍ତଦ୍ରୂପଂ ପୁନରାପ୍ତବାନ୍॥ ॥ 12-117-34 (69350) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 117॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-117-1 ମୃଗୈସ୍ତୃପ୍ତଃ॥ 12-117-9 ସମନ୍ବଯାତ୍ସଂବନ୍ଧାତ୍॥ 12-117-19 ତତୋ ରୁଧିରତର୍ଷେଣ ବଲିନା ଶରଭୋଽନ୍ବିତଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-117-31 ମଦପଟୁଃ ପ୍ରବହନ୍ମଦଃ॥ 12-117-32 ବିସୃଷ୍ଟୋ ବିବିଧେନ ରୂପେଣ ତ୍ବଂ ସୃଷ୍ଟଃ। ନ ତୁ ତ୍ବଂ କୁଲାନ୍ବଯଃ। ତେନ ତେନ କୁଲେନାନ୍ବଯଃ ସଂବନ୍ଧୋ ଯସ୍ଯ ସ କୁଲାନ୍ବଯସ୍ତାଦୃଶସ୍ତ୍ବଂ ନ ଭବସି॥ 12-117-33 ଶ୍ବୈବ ତ୍ବଂ ହି ଭବିଷ୍ଯସୀତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-118-0 (69351) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-118-0x (5660) ସ ଶ୍ବା ପ୍ରକୃତିମାପନ୍ନଃ ପରଂ ଦୈନ୍ଯମୁପାଗମତ୍। ଋଷିଣା ହୁଂକୃତଃ ପାପସ୍ତପୋବନବହିଷ୍କୃତଃ॥ 12-118-1 (69352) ଏବଂ ରାଜ୍ଞା ମତିମତା ବିଦିତ୍ବା ଶୀଲଶୌଚତାମ୍। ଆର୍ଜବଂ ପ୍ରକୃତିଂ ସତ୍ବଂ ଶ୍ରୁତଂ ବୃତ୍ତଂ କୁଲଂ ଦମମ୍॥ 12-118-2 (69353) ଅନୁକ୍ରୋଶଂ ବଲଂ ବୀର୍ଯଂ ପ୍ରଭାବଂ ପ୍ରଶମଂ କ୍ଷମାମ୍। ଭୃତ୍ଯାଯେମନ୍ତ୍ରିଣୋ ଯୋଗ୍ଯାସ୍ତତ୍ର ସ୍ଥାପ୍ଯାଃ ସୁରକ୍ଷିତାଃ॥ 12-118-3 (69354) ନାଷରୀକ୍ଷ୍ଯ ମହୀପାଲଃ ପ୍ରକର୍ତୁଂ ଭୃତ୍ଯମର୍ହତି। ଅକୁଲୀନନରାକୀର୍ଣୋ ନ ରାଜା ସୁଖମେଧତେ॥ 12-118-4 (69355) କୁଲଜଃ ପ୍ରାକୃତୋ ରାଜଂସ୍ତତ୍କୁଲୀନତଯା ସଦା। ନ ପାପେ କୁରୁତେ ବୁଦ୍ଧିଂ ନିନ୍ଦ୍ଯମାନୋଽପ୍ଯନାଗସି॥ 12-118-5 (69356) ଅକୁଲୀନସ୍ତୁ ପୁରୁଷଃ ପ୍ରାକୃତଃ ସାଧୁସଂକ୍ଷଯାତ୍। ଦୁର୍ଲଭୈଶ୍ବର୍ଯତାଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ନିନ୍ଦିତଃ ଶତ୍ରୁତାଂ ବ୍ରଜେତ୍॥ 12-118-6 (69357) `କାକଃ ଶ୍ବାନୋଽକୁଲୀନଶ୍ଚ ବିଡାଲଃ ସର୍ପ ଏବ ଚ। ଅକୁଲୀନା ଚ ଯା ନାରୀ ତୁଲ୍ଯାସ୍ତେ ପରିକୀର୍ତିତାଃ॥ 12-118-7 (69358) ଲୋକପାଲାଃ ସଦୋଦ୍ବିଗ୍ନାଃ ପଶ୍ଯନ୍ତ୍ଯକୁଲଜାନ୍ଯଥା। ନାରୀଂ ବା ପୁରୁଷଂ ବାଽଥ ଶୀଲଂ ତତ୍ରାପି କାରଣମ୍॥ 12-118-8 (69359) ଦୁଷ୍କୁଲୀନା ଚ ଯା ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଯାଦ୍ଦୁଷ୍କୁଲୀନଶ୍ଚ ଯଃ ପୁମ। ଅହିଂସାଶୀଲସଂଯୋଗାଦ୍ଧର୍ମଶ୍ଚାଽଽକୁଲତାଂ ବ୍ରଜେତ୍॥ 12-118-9 (69360) ଧର୍ମଂ ପ୍ରତି ମହାରାଜ ଶ୍ଲୋକାନାହ ବୃହସ୍ପତିଃ। ଶୃଣୁ ସର୍ବାନ୍ମହୀପାଲ ହୃଦି ତାଂଶ୍ଚ କରିଷ୍ଯସି॥ 12-118-10 (69361) ଅସିତଂ ସିତକର୍ମାଣଂ ଯଥା ଦାନ୍ତଂ ତପସ୍ବିନମ୍। ବୃତ୍ତସ୍ଥମପି ଚଣ୍ଡାଲଂ ତଂ ଦେବା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବିଦୁଃ॥ 12-118-11 (69362) ଯଦି ଘାତଯତେ କଶ୍ଚିତ୍ପାପସତ୍ବଂ ପ୍ରଜାହିତଃ। ସର୍ବସତ୍ବହିତାର୍ଥାଯ ନ ତେନାସୌ ବିହିଂସକଃ॥ 12-118-12 (69363) ଦ୍ବୀପିନଂ ଶରଭଂ ସିଂହଂ ବ୍ଯାଘ୍ରଂ କୁଞ୍ଜରମେବ ଚ। ମହିଷଂ ଚ ବରାହଂ ଚ ସୂକରଂ ଶ୍ବାନପନ୍ନଗାନ୍॥ 12-118-13 (69364) ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣହିତାର୍ଥାଯ ବାଲସ୍ତ୍ରୀରକ୍ଷଣାଯ ଚ। ବୃଦ୍ଧାତୁରପରିତ୍ରାଣେ ଯୋ ହିନସ୍ତି ସ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-118-14 (69365) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପାପକର୍ମା ଚ ମ୍ଲେଚ୍ଛୋ ବା ଧାର୍ମିକଃ ଶୁ ବଃ। ଶ୍ରେଯାଂସ୍ତତ୍ର ଭବେନ୍ମ୍ଲେଚ୍ଛୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପାପକୃତ୍ତମଃ॥ 12-118-15 (69366) ଦୁଷ୍କୁଲୀନଃ କୁଲୀନୋ ବା ଯଃ କଶ୍ଚିଚ୍ଛୀଲବାନ୍ନରଃ। ପ୍ରକୃତିଂ ତସ୍ଯ ବିଜ୍ଞାଯ ସ୍ଥିରାଂ ବା ଯଦି ବାଽସ୍ଥିରାମ୍॥ 12-118-16 (69367) ଶୀଲଂ ବାଽନୁତ୍ତମଂ କର୍ମ କୁର୍ଯାଦ୍ରାଜା ସମାହିତଃ। ନିଯୁଞ୍ଜୀତ ମହୀପାଲୋ ଦୁର୍ବୃତ୍ତଂ ପାପକର୍ମସୁ॥' 12-118-17 (69368) କୁଲୀନଂ ଶିକ୍ଷିତଂ ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନକୋବିଦମ୍। ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞଂ ସହିଷ୍ଣୁଂ ଦେଶଜଂ ତଥା॥ 12-118-18 (69369) କୃତଜ୍ଞଂ ବଲବନ୍ତଂ ଚ କ୍ଷାନ୍ତଂ ଦାନ୍ତଂ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯମ୍। ଅଲୁବ୍ଧଂ ଲବ୍ଧସଂତୁଷ୍ଟଂ ସ୍ବାମିମିତ୍ରବୁଭୂଷକମ୍॥ 12-118-19 (69370) ସଚିବଂ ଦେଶକାଲଜ୍ଞଂ ସର୍ବସଂଗ୍ରହଣେ ରତମ୍। ସଂସ୍କୃତଂ ଯୁକ୍ତବଚନଂ ହିତୈଷିଣମତନ୍ଦ୍ରିତମ୍॥ 12-118-20 (69371) ଯୁକ୍ତାଚାରଂ ସ୍ବବିଷଯେ ସଂଧିବିଗ୍ରହକୋବିଦମ୍। ଶସ୍ତଂ ତ୍ରିବର୍ଗବେତ୍ତାରଂ ପୌରଜାନପଦପ୍ରିଯମ୍॥ 12-118-21 (69372) ସେନାବ୍ଯୂହନତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞଂ ବଲହର୍ଷଣକୋବିଦମ୍। ଇଙ୍ଗିତାକରାତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞଂ ଯାତ୍ରାସେନାବିଶାରଦମ୍॥ 12-118-22 (69373) ହସ୍ତିଶିକ୍ଷାଶ୍ବତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞମହଂକାରବିବର୍ଜିତମ୍। ପ୍ରଗଲ୍ଭଂ ଦକ୍ଷିଣଂ ଦାନ୍ତଂ ବଲିନଂ ଯୁକ୍ତମନ୍ତ୍ରିଣମ୍॥ 12-118-23 (69374) ଚୌକ୍ଷଂ ଚୌକ୍ଷଜନାକୀର୍ଣଂ ସୁବେଷଂ ସୁଖଦର୍ଶନମ୍। ନାଯକଂ ନୀତିକୁଶଲଂ ଗୁଣୈଃ ଷଙ୍ଭିଃ ସମନ୍ବିତମ୍॥ 12-118-24 (69375) ଅସ୍ତବ୍ଧଂ ପ୍ରଶ୍ରିତଂ ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣଂ ମୃଦୁବାଦିନମେବ ଚ। ଧୀରଂ ମହର୍ଦ୍ଧି ଚ ଦେଶକାଲୋପପାଦକମ୍॥ 12-118-25 (69376) ସଚି ଯଃ ପ୍ରକୁରୁତେ ନ ଚୈନମବମନ୍ଯତେ। ତସ୍ଯ ବିସ୍ତୀର୍ଯତେ ରାଜ୍ଯଂ ଜ୍ଯୋତ୍ସ୍ନା ଗ୍ରହପତେରିବ॥ 12-118-26 (69377) ଏତୈରେବ ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତୋ ରାଜା ଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦଃ। ଏଷ୍ଟବ୍ଯୋ ଧର୍ମପରମଃ ପ୍ରଜାପାଲନତତ୍ପରଃ॥ 12-118-27 (69378) ଧୀରୋ ମର୍ଷୀ ଶୁଚିଃ ଶୀଘ୍ରଃ କାଲେ ପୁରୁଷକାରବିତ୍। ଶୁଶ୍ରୂଷୁଃ ଶ୍ରୁତବାଞ୍ଶ୍ରୋତା ଊହାପୋହବିଶାରଦଃ॥ 12-118-28 (69379) ମେଧାବୀ ଧାରଣାଯୁକ୍ତୋ ଯଥାନ୍ଯାଯୋପପାଦକଃ। ଦାନ୍ତଃ ସଦା ପ୍ରିଯାଭାଷୀ କ୍ଷମାବାଂଶ୍ଚ ବିପର୍ଯଯେ॥ 12-118-29 (69380) ନାତିଚ୍ଛେତ୍ତା ସ୍ବଯଂକାରୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାଲୁଃ ସୁଖଦର୍ଶନଃ। ଆର୍ତହସ୍ତପ୍ରଦୋ ନିତ୍ଯମାପ୍ତାମାତ୍ଯୋ ନଯେ ରତଃ॥ 12-118-30 (69381) ନାହଂବାଦୀ ନନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବୋ ନଯତ୍କିଂଚନକାରକଃ। କୃତେ କର୍ମଣ୍ଯମୋଘାନାଂ କର୍ତା ଭୃତ୍ଯଜନପ୍ରିଯଃ॥ 12-118-31 (69382) ସଂଗୃହୀତଜନୋଽସ୍ତବ୍ଧଃ ପ୍ରସନ୍ନବଦନଃ ସଦା। ତ୍ରାତା ଭୃତ୍ଯଜନାପେକ୍ଷୀ ନ କ୍ରୋଧୀ ସୁମହାମନାଃ॥ 12-118-32 (69383) ଯୁକ୍ତଦଣ୍ଡୋ ନ ନିର୍ଦଣ୍ଡୋ ଧର୍ମକାର୍ଯାନୁଶାସନଃ। ଚାରନେତ୍ରଃ ପ୍ରଜାବେକ୍ଷୀ ଧର୍ମାର୍ଥକୁଶଲଃ ସଦା॥ 12-118-33 (69384) ରାଜା ଗୁଣଶତାକୀର୍ଣ ଏଷ୍ଟବ୍ଯସ୍ତାଦୃଶୋ ଭବେତ୍। ଯୋଧାଶ୍ଚୈବ ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ସର୍ବୈର୍ଗୁଣଗଣୈର୍ବୃତାଃ॥ 12-118-34 (69385) ଅନ୍ବେଷ୍ଟବ୍ଯାଃ ସୁପୁରୁଷାଃ ସହାଯା ରାଜ୍ଯଧାରଣେ। ନ ବିମାନଯିତବ୍ଯାସ୍ତେ ରାଜ୍ଞା ବୃଦ୍ଧିମଭୀପ୍ସତା॥ 12-118-35 (69386) ଯୋଧାଃ ସମରଶୌଣ୍ଡୀରାଃ କୃତଜ୍ଞାଃ ଶାସ୍ତ୍ରକୋବିଦାଃ। ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରସମାଯୁକ୍ତାଃ ପଦାତିଜନସଂବୃତାଃ॥ 12-118-36 (69387) ଅର୍ଥମାନବିବୃଦ୍ଧାଶ୍ଚ ରଥଚର୍ଯାବିଶାରଦାଃ। ଇଷ୍ବସ୍ତ୍ରକୁଶଲା ଯସ୍ଯ ତସ୍ଯେଯଂ ନୃପତେର୍ମହୀ॥ 12-118-37 (69388) `ଜ୍ଞାତୀନାମନବଜ୍ଞାନଂ ଭୃତ୍ଯେଷ୍ବଶଠତା ତଥା। ନୈପୁଣଂ ଚାର୍ଥଚର୍ଯାସୁ ଯସ୍ଯୈତେ ତସ୍ଯ ସା ମହୀ॥ 12-118-38 (69389) ଆଲସ୍ଯଂ ଚୈବ ନିଦ୍ରା ଚ ବ୍ଯସନାନ୍ଯତିହାସ୍ଯତା। ଯସ୍ତୈତାନି ନ ବିଦ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ଯୈବ ସୁଚିରଂ ମହୀ॥ 12-118-39 (69390) ବୃଦ୍ଧସେବୀ ମହୋତ୍ସାହୋ ବର୍ଣାନାଂ ଚୈବ ରକ୍ଷିତା। ଧର୍ମଚର୍ଯାଃ ସଦା ଯସ୍ଯ ତସ୍ଯେଯଂ ସୁଚିରଂ ମହୀ॥ 12-118-40 (69391) ନୀତିବର୍ତ୍ମାନୁସରଣଂ ନିତ୍ଯମୁତ୍ଥାନମେବ ଚ। ରିପୂଣାମନବଜ୍ଞାନଂ ତସ୍ଯେଯଂ ସୁଚିରଂ ମହୀ॥ 12-118-41 (69392) ଉତ୍ଥାନଂ ଚୈବ ଦୈବଂ ଚ ତଯୋର୍ନାନାତ୍ବମେବ ଚ॥ ମନୁନା ବର୍ଣିତଂ ପୂର୍ବଂ ବକ୍ଷ୍ଯେ ଶୃଣୁ ତଦେବ ହି॥ 12-118-42 (69393) ଉତ୍ଥାନଂ ହି ନରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ବୃହସ୍ପତିରଭାଷତ। ନଯାନଯବିଧାନଜ୍ଞଃ ସଦା ଭବ କୁରୂଦ୍ବହ॥ 12-118-43 (69394) ଦୁର୍ହୃଦାଂ ଛିଦ୍ରଦର୍ଶୀ ଯଃ ସୁହୃଦାମୁପକାରବାନ୍। ବିଶେଷବିଚ୍ଚ ଭୃତ୍ଯାନାଂ ସ ରାଜ୍ଯଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ ' 12-118-44 (69395) ସର୍ବସଂଗ୍ରହଣେ ଯୁକ୍ତୋ ନୃପୋ ଭବତି ଯଃ ସଦା। ଉତ୍ଥାନଶୀଲୋ ମନ୍ତ୍ରାଢ୍ଯଃ ସ ରାଜା ରାଜସତ୍ତମଃ॥ 12-118-45 (69396) ଶକ୍ଯା ଚାଶ୍ବସହସ୍ରେଣ ବୀରାରୋହେଣ ଭାରତ। ସଂଗୃହୀତମନୁଷ୍ଯେଣ କୃତ୍ସ୍ନା ଜେତୁଂ ବସୁଂଧରା॥ ॥ 12-118-46 (69397) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 118॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-118-6 ଅକୁଲୀନସ୍ତୁ ନିନ୍ଦାମାତ୍ରେଣ ଶତ୍ରୁତାଂ ବ୍ରଜେତ୍। ସାଧୁସଂଶ୍ରଶ୍ଚାଦିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-118-19 ସ୍ବାମିନୋ ମିତ୍ରାଣାଂ ବୁଭୂଷକଂ ଐଶ୍ବର୍ଯଲିପ୍ସୁମ୍॥ 12-118-20 ସର୍ବସଂଗ୍ରହଣେ ପ୍ରାଣିମାତ୍ରରଞ୍ଜନେ॥ 12-118-24 ଚୌକ୍ଷଂ ଶୁଦ୍ଧମ୍॥ 12-118-28 ମର୍ଷୀ କ୍ଷମୀ॥ 12-118-29 ବିପର୍ଯଯେଽକ୍ଷମାବତି ଅପକାରିଣି କ୍ଷମାବାନ୍॥ 12-118-31 ନନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବୋ ନନିଷ୍ପରିଗ୍ରହଃ॥ 12-118-33 ଚାରନେତ୍ରଃ ପରାପେକ୍ଷୀ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-118-37 ଅଭଯା ଗଜପୃଷ୍ଠସ୍ଥାଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-119-0 (69398) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-119-0x (5661) ଏବଂ ଗୁଣଯୁତାନ୍ଭୃତ୍ଯାନ୍ସ୍ବେସ୍ବେ ସ୍ଥାନେ ନରାଧିପଃ। ନିଯୋଜଯତି କୃତ୍ଯେଷୁ ସ ରାଜ୍ଯଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 12-119-1 (69399) ନ ବା ସ୍ବସ୍ଥାନମୁତ୍କ୍ରମ୍ଯ ପ୍ରମାଣମପି ସତ୍କୃତମ୍। ଆରୋପ୍ଯ ଚାପି ସ୍ବସ୍ଥାନମୁତ୍କ୍ରମ୍ଯାନ୍ଯତ୍ପ୍ରପଦ୍ଯତେ॥ 12-119-2 (69400) ସ୍ବଜାତିଗୁଣସଂପନ୍ନାଃ ସ୍ବେଷୁ ଧର୍ମେଷ୍ବବସ୍ଥିତାଃ। ପ୍ରକର୍ତବ୍ଯା ହ୍ଯମାତ୍ଯାସ୍ତୁ ନାସ୍ଥାନେ ପ୍ରକ୍ରିଯା କ୍ଷମା॥ 12-119-3 (69401) ଅନୁରୂପାଣି କର୍ମାଣି ଭୃତ୍ଯେଭ୍ଯୋ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସ ଭୃତ୍ଯଗୁଣସଂପନ୍ନଂ ରାଜା ଫଲମୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 12-119-4 (69402) ଶରଭଃ ଶରଭସ୍ଥାନେ ସିଂହଃ ସିଂହ ଇବୋତ୍ଥିତଃ। ବ୍ଯାଘ୍ରୋ ବ୍ଯାଘ୍ର ଇବ ସ୍ଥାପ୍ଯୋ ଦ୍ବୀପୀ ଦ୍ବୀପୀ ଯଥା ତଥା॥ 12-119-5 (69403) କର୍ମସ୍ବିହାନୁରୂପେଷୁ ନ୍ଯସ୍ଯା ଭୃତ୍ଯା ଯଥାବିଧି। ପ୍ରତିଲୋମଂ ନ ଭୃତ୍ଯାସ୍ତେ ସ୍ଥାପ୍ଯାଃ କର୍ମଫଲୈଷିଣା॥ 12-119-6 (69404) ଯଃ ପ୍ରମାଣମତିକ୍ରମ୍ଯ ପ୍ରତିଲୋମଂ ନରାଧିପଃ। ଭୃତ୍ଯାନ୍ସ୍ଥାପଯତେଽବୁଦ୍ଧିର୍ନ ସ ରଞ୍ଜଯତେ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-119-7 (69405) ନ ବାଲିଶା ନ ଚ କ୍ଷୁଦ୍ରା ନାପ୍ରାଜ୍ଞା ନାଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ। ନାକୁଲୀନା ଜନାଃ ପାର୍ଶ୍ବେ ସ୍ଥାପ୍ଯା ରାଜ୍ଞା ଗୁଣୈଷିଣା॥ 12-119-8 (69406) ସାଧବଃ କୁଲଜାଃ ଶୂରା ଜ୍ଞାନବନ୍ତୋଽନସୂଯକାଃ। ଅକ୍ଷୁଦ୍ରାଃ ଶୁଚଯୋ ଦକ୍ଷାଃ ସ୍ଯୁର୍ନରାଃ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକାଃ॥ 12-119-9 (69407) ଉଦ୍ଭୂତାସ୍ତତ୍ପରାଃ ଶାନ୍ତାଶ୍ଚୌକ୍ଷାଃ ପ୍ରକୃତିଜାଃ ଶୁଭାଃ। ସ୍ବେସ୍ବେ ସ୍ଥାନେଽନୁପାକୃଷ୍ଟାସ୍ତେ ସ୍ଯୂ ରାଜ୍ଞୋ ବହିଶ୍ଚରାଃ॥ 12-119-10 (69408) ସିଂହସ୍ଯ ସତତଂ ପାର୍ଶ୍ବେ ସିଂହ ଏବ ଜନୋ ଭବେତ୍। ଅସିଂହଃ ସିଂହସହିତଃ ସିଂହବଲ୍ଲଭତେ ଫଲମ୍॥ 12-119-11 (69409) ଯସ୍ତୁ ସିଂହଃ ଶ୍ବଭିଃ କୀର୍ଣଃ ସିଂହକର୍ମଫଲେ ରତଃ। ନ ସ ସିଂହଫଲଂ ଭୋକ୍ତୁଂ ଶକ୍ତଃ ଶ୍ବଭିରୁପାସିତଃ॥ 12-119-12 (69410) ଏବ ମେତୈର୍ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ଶୂରୈଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୈର୍ବହୁଶ୍ରୁତୈଃ। କୁଲୀନୈଃ ସହ ଶକ୍ଯେତ କୃତ୍ସ୍ନା ଜେତୁଂ ବସୁଂଧରା॥ 12-119-13 (69411) ନାବୈଦ୍ଯୋ ନାନୃଜୁଃ ପାର୍ଶ୍ବେ ନାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ନା ମହାଯଶାଃ। ସଂଗ୍ରାହ୍ଯୋ ବସୁଧାପାଲୈର୍ଭୃତ୍ଯୋ ଭୃତ୍ଯବତାଂ ବର॥ 12-119-14 (69412) ବାଣବଦ୍ବିସୃତା ଯାନ୍ତି ସ୍ବାମିକାର୍ଯପରା ନରାଃ। ଯେ ଭୃତ୍ଯାଃ ପାର୍ଥିବହିତାସ୍ତେଷୁ ସାନ୍ତ୍ବଂ ସଦା ଚରେତ୍॥ 12-119-15 (69413) କୋଶଶ୍ଚ ସତତଂ ରକ୍ଷ୍ଯୋ ଯତ୍ନମାସ୍ଥାଯ ରାଜଭିଃ। କୋଶମୂଲା ହି ରାଜାନଃ କୋଶବୃଦ୍ଧିକରୋ ଭବେତ୍॥ 12-119-16 (69414) କୋଷ୍ଠାଗାରଂ ଚ ତେ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ଫୀତଂ ଧାନ୍ଯୈଃ ସୁସଂଚିତୈଃ। ସଦା ତ୍ବଂ ସତ୍ସୁ ସଂନ୍ଯସ୍ତଧନଧାନ୍ଯପକୋ ଭବ। 12-119-17 (69415) ନିତ୍ଯଯୁକ୍ତାଶ୍ଚ ତେ ଭୃତ୍ଯା ଭବନ୍ତୁ ରଣକୋବିଦାଃ। ବାଜିନାଂ ଚ ପ୍ରଯୋଗେଷୁ ବୈଶାରଦ୍ଯମିହେଷ୍ଯତେ॥ 12-119-18 (69416) ଜ୍ଞାତିବନ୍ଧୁଜନାବେକ୍ଷୀ ମିତ୍ରସଂବନ୍ଧିସତ୍କୃତଃ। ପୌରକାର୍ଯହିତାନ୍ବେକ୍ଷଈ ଭବ କୌରବନନ୍ଦନ॥ 12-119-19 (69417) ଏଷା ତେ ନୈଷ୍ଠିକୀ ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଜ୍ଞା ଚାଭିହିତା ମଷା। ଶ୍ବାତେ ନିଦର୍ଶନଂ ତାତ କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି॥ ॥ 12-119-20 (69418) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 119॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-119-1 ଏବଂ ନୀଚାନନୀଚେ ନୈବ ଯୋଜଯେତ୍॥ 12-119-7 ଅବୁଦ୍ଧିରିତି ଚ୍ଛେଦଃ॥ 12-119-10 ବହିଶ୍ଚରାଃ ପ୍ରାଣା ଇବେତି ଶେଷଃ॥ 12-119-15 ବିସୃତାଃ ଅପରାବର୍ତିନଃ॥

12-120-0 (69476) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-120-0x (5664) ରାଜବୃତ୍ତାନ୍ଯନେକାନି ତ୍ବଯା ପ୍ରୋକ୍ତାନି ଭାରତ। ପୂର୍ବୈଃ ପୂର୍ବନିଯୁକ୍ତାନି ରାଜଧର୍ମାର୍ଥବେଦିଭିଃ॥ 12-120-1 (69477) ତଦେବ ବିସ୍ତରେଣୋକ୍ତଂ ପୂର୍ବବୃତ୍ତଂ ସତାଂ ମତମ୍। ପ୍ରଣେଯଂ ରାଜଧର୍ମାଣାଂ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-120-2 (69478) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-120-3x (5665) ରକ୍ଷଣଂ ସର୍ବଭୂତାନାମିତି କ୍ଷାତ୍ରଂ ପରଂ ମତମ୍। ତଦ୍ଯଥା ରକ୍ଷଣଂ କୁର୍ଯାତ୍ତଥା ଶୃଣୁ ମହୀପତେ॥ 12-120-3 (69479) ଯଥା ବର୍ହାଣି ଚିତ୍ରାଣି ବିଭର୍ତି ଭୁଜଗାଶନଃ। ତଥା ବହୁବିଧଂ ରାଜା ରୂପଂ କୁର୍ବୀତ୍ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-120-4 (69480) ତୈକ୍ଷ୍ଣ୍ଯଂ ଜିହ୍ନତ୍ବମାଦାନଂ ସତ୍ଯମାର୍ଜବମେବ ଚ। ମଧ୍ଯସ୍ଥାଃ ସତ୍ବମାତିଷ୍ଠଂସ୍ତଥା ବୈ ସୁଖମୃଚ୍ଛତି॥ 12-120-5 (69481) ଯସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ଯଥୈବ ସ୍ଯାତ୍ତଦୂର୍ଣଂ ରୂପମାଦିଶେତ୍। ବହୁରୂପସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ହି ସୂକ୍ଷ୍ମୋଽପ୍ଯର୍ଥୋ ନ ସୀଦତି॥ 12-120-6 (69482) ନିତ୍ଯଂ ରକ୍ଷିତମନ୍ତ୍ରଃ ସ୍ଯାଦ୍ଯଥା ମୂକଃ ଶରଚ୍ଛିଖୀ। ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣାକ୍ଷରଗତଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ଭବେଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦଃ॥ 12-120-7 (69483) ଆଯବ୍ଯଯେଷୁ ଯୁକ୍ତଃ ସ୍ଯାଜ୍ଜଲସ୍ରବଣେଷ୍ବିବ। ଶୈଲାଦ୍ବର୍ଷୋଦକାନୀବ ଦ୍ବିଜାନ୍ସିଦ୍ଧାନ୍ସମାଶ୍ରଯେତ୍। ଆତ୍ମାର୍ଥଂ ହି ସଦା ରାଜା କୁର୍ଯାଦ୍ଧର୍ମଧ୍ବଜୋତ୍ତମମ୍॥ 12-120-8 (69484) ନିତ୍ଯମୁଦ୍ଯତଦଣ୍ଡଃ ସ୍ଯାଦାଚାରେ ଚାପ୍ରମାଦବାନ୍। ଲୋକେ ଚାଯବ୍ଯଯୌ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବୃକ୍ଷାଦ୍ବୃକ୍ଷମିବାବ୍ରଜେତ୍॥ 12-120-9 (69485) ଆଜ୍ଞାବାନ୍ସ୍ଯାତ୍ସ୍ବଯୂଥ୍ଯେଷୁ ଭୌମାନି ଚରଣୈଃ କିରନ୍। ଜତିପକ୍ଷଃ ପରିସ୍ପନ୍ଦେତ୍ପ୍ରେକ୍ଷେଦ୍ବୈକଲ୍ଯମାତ୍ମନଃ॥ 12-120-10 (69486) ଦୋଷାନ୍ବିବୃଣୁଯାଚ୍ଛତ୍ରୋଃ ପରପକ୍ଷାଂଶ୍ଚ ସୂଦଯେତ୍। କ ନନେଷ୍ବିବ ପୁଷ୍ପାଣି ବହିରର୍ଥାନ୍ସମାଚରେତ୍॥ 12-120-11 (69487) ଉଚ୍ଛ୍ରିତାନାଶ୍ରଯେତ୍ସ୍ଫୂତାନ୍ନରେନ୍ଦ୍ରାନଚଲୋପମାନ୍। ଶ୍ରଯେଚ୍ଛାଯାମିବ ଜ୍ଞାତିଂ ଗୁପ୍ତଂ ଶରଣମାଶ୍ରଯେତ୍॥ 12-120-12 (69488) ପ୍ରାବୃଷୀବାସିତଗ୍ରୀବୋ ମାଦ୍ଯେତ ନିଶି ନିର୍ଜନେ। ମାଯୂରେଣ ଗୁଣେନୈବ ସ୍ତ୍ରୀଭିରାରକ୍ଷିତଶ୍ଚରେତ୍॥ 12-120-13 (69489) ନ ଜହ୍ଯାଚ୍ଚ ତନୁତ୍ରାଣଂ ରକ୍ଷେଦାତ୍ମାନମାତ୍ମନା। ଚାରଭୂମିଷ୍ବିବ ତତାନ୍ପାଶାଂଶ୍ଚ ପରିବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-120-14 (69490) ପ୍ରଣଯେଦ୍ବାଽପି ତାଂ ଭୂମିଂ ପ୍ରଣଶ୍ଯେଦ୍ଗ୍ରହଣେ ପୁନଃ। `ଏବଂ ମଯୂରଧର୍ମେଣ ବର୍ତଯନ୍ସତତଂ ନରଃ।' ହନ୍ଯାତ୍କ୍ରୁଦ୍ଧାନତିବିଷାଂସ୍ତାଞ୍ଜିହ୍ମଗତଯୋଽହିତାଃ॥ 12-120-15 (69491) ନାସୂଯେଚ୍ଚାବଗର୍ହ୍ଯାଣି ସନ୍ନିବାସାନ୍ନିବାସଯେତ୍। ସଦା ବର୍ହିସମଂ କାମଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ କୃତମାଚରେତ୍। ସର୍ବତଶ୍ଚାଦଦେତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ପତଙ୍ଗଂ ଗହନେଷ୍ବିବ॥ 12-120-16 (69492) ଏବଂ ମଯୂରବଦ୍ରାଜା ସ୍ବରାଜ୍ଯଂ ପରିପାଲଯେତ୍। ଆତ୍ମବୁଦ୍ଧିକରୀଂ ନୀତିଂ ବିଦଧୀତ ବିଚକ୍ଷଣଃ॥ 12-120-17 (69493) ଆତ୍ମସଂଯମନଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ପରବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବିଚାରଣାମ୍। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚାତ୍ମଗୁଣପ୍ରାପ୍ତିରେତଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରନିଦର୍ଶନମ୍॥ 12-120-18 (69494) ପରଂ ବିଶ୍ବାସଯେତ୍ସାମ୍ନା ସ୍ବଶକ୍ତିଂ ଚୋପଲକ୍ଷଯେତ୍। ଆତ୍ମନଃ ପରିମର୍ଶେନ ବୁଦ୍ଧିଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବିଚାରଯେତ୍॥ 12-120-19 (69495) ସାନ୍ତ୍ବଯୋଗମତିଃ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କାର୍ଯାକାର୍ଯପ୍ରଯୋଜନକଃ। ନିଗୂଢବୁଦ୍ଧେର୍ଧୀରସ୍ଯ ବକ୍ତବ୍ଯେ ବକ୍ଷ୍ଯତେ ତଥା॥ 12-120-20 (69496) ସଂନିକୃଷ୍ଟାଂ କଥାଂ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଯଦି ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବୃହସ୍ପତିଃ। ସ୍ବଭାବମେଷ୍ଯତେ ତପ୍ତଂ କୃଷ୍ଣାଯସମିବୋଦକେ॥ 12-120-21 (69497) ଅନୁଯୁଞ୍ଜୀତ ସତ୍ଯାନି ସର୍ବାଣ୍ଯେବ ମହୀପତିଃ। ଆଗମୈରୁପଦିଷ୍ଟାନି ସ୍ବସ୍ଯ ଚୈବ ପରସ୍ଯ ଚ॥ 12-120-22 (69498) ମୃଦୁଂ କ୍ରୂରଂ ତଥା ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ଶୂରଂ ଚାର୍ଥବିଧାନବିତ୍। ସ୍ବକର୍ମଣି ନିଯୁଞ୍ଜୀତ ଯେ ଚାନ୍ଯେ ବଚନାଧିକାଃ॥ 12-120-23 (69499) ଅପ୍ଯଦୃଷ୍ଟାନି ଯୁକ୍ତାନି ସ୍ବାନୁରୂପେଷୁ କର୍ମସୁ। ସର୍ବାଂସ୍ତାନନୁବର୍ତେତ ସ୍ବରାଂସ୍ତନ୍ତ୍ରୀରିବାଯତାଃ॥ 12-120-24 (69500) ଧର୍ମାଣାମବିରୋଧେନ ସର୍ବେଷାଂ ପ୍ରିଯମାଚରେତ୍। ମମାଯମିତି ରାଜା ଯଃ ସପର୍ବତ ଇବାଚଲଃ॥ 12-120-25 (69501) ବ୍ଯବହାରଂ ସମାଧାଯ ସୂର୍ଯୋ ରଶ୍ମୀନିବାଯତାନ୍। ଧର୍ମମେବାଭିରକ୍ଷେତ କୃତ୍ବା ତୁଲ୍ଯେ ପ୍ରିଯାପ୍ରିଯେ॥ 12-120-26 (69502) କୁଲପ୍ରକୃତିଦେଶାନାଂ ଧର୍ମଜ୍ଞାନ୍ମୃଦୁଭାଷିଣଃ। ମଧ୍ଯେ ବଯସି ନିର୍ଦୋଷାନ୍ହିତେ ଯୁକ୍ତାଞ୍ଜିତକ୍ଲମାନ୍॥ 12-120-27 (69503) ଅଲୁବ୍ଧାଞ୍ଶିକ୍ଷିତାନ୍ଦାନ୍ତାନ୍ଧର୍ମେଷୁ ପରିନିଷ୍ଠିତାନ୍। ସ୍ଥାପଯେତ୍ସର୍ବକାର୍ଯେଷୁ ରାଜା ସର୍ବାର୍ଥରକ୍ଷିଣଃ॥ 12-120-28 (69504) ଏତେନ ଚ ପ୍ରକାରେଣ କୃତ୍ଯାନାମାଗତିଂ ଗତିମ୍। ଯୁକ୍ତ୍ଯା ସମନୁତିଷ୍ଠେନ ତୁଷ୍ଟଶ୍ଚାରୈଃ ପୁରସ୍କୃତଃ॥ 12-120-29 (69505) ଅମୋଘକ୍ରୋଧହର୍ଶସ୍ଯ ସ୍ବଯଂ କୃତ୍ଯାଽନୁଦର୍ଶିନାଃ। ଆତ୍ମପ୍ରତ୍ଯଯକୋଶସ୍ଯ ବସୁଦୈବ ବସୁଂଧରା॥ 12-120-30 (69506) ବ୍ଯକ୍ତଶ୍ଚାନୁଗ୍ରହୋ ଯସ୍ଯ ଯଥୋକ୍ତଶ୍ଚାପି ନିଗ୍ରହଃ। ଗୁପ୍ତାତ୍ମା ଗୁପ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ସ ରାଜା ରାଜଧର୍ମବିତ୍॥ 12-120-31 (69507) ନିତ୍ଯଂ ରାଷ୍ଟ୍ରମବେକ୍ଷେତ ଗୋଭିଃ ସୂର୍ଯ ଇବାତପନ୍। ଚାରାଂଶ୍ଚାନୁଚରାନ୍ବିଦ୍ଯାତ୍ତଥା ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ସ୍ବଯଂ ଚରେତ୍॥ 12-120-32 (69508) କାଲପ୍ରାପ୍ତମୁପାଦଦ୍ଯାନ୍ନାର୍ଥଂ ରାଜା ପ୍ରସୂଚଯେତ୍। ଅହନ୍ଯହନି ସଂଦୁହ୍ଯାନ୍ମହୀଂ ଗାମିବ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍॥ 12-120-33 (69509) ଯଥାକ୍ରମେଣ ପୁଷ୍ପେଭ୍ଯଶ୍ଚିନୋତି ମଧୁ ଷଟ୍ପଦଃ। ତଥା ଦ୍ରବ୍ଯମୁପାଦାଯ ରାଜା କୁର୍ବୀତ ସଂଚଯମ୍॥ 12-120-34 (69510) ଯଦ୍ଧି ଗୁପ୍ତାବଶିଷ୍ଟଂ ସ୍ଯାତ୍ତଦ୍ବିତ୍ତଂ ଧର୍ମକାମଯୋଃ। ସଂଚଯାନ୍ନ ବିସର୍ଗୀ ସ୍ଯାଦ୍ରାଜା ଶାସ୍ତ୍ରବିଦାତ୍ମବାନ୍॥ 12-120-35 (69511) ନାର୍ଥମଲ୍ପଂ ପରିଭବେନ୍ନାବମନ୍ଯେତ ଶାତ୍ରବାନ୍। ବୁଦ୍ଧ୍ଯାଽନୁବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚାତ୍ମାନଂ ନ ଚାବୁଦ୍ଧେଷୁ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-120-36 (69512) ଧୃତିର୍ଦାକ୍ଷ୍ଯଂ ସଂଯମୋ ବୁଦ୍ଧିରାତ୍ମା ଧୈର୍ଯଂ ଶୌର୍ଯଂ ଦେଶକାଲାପ୍ରମାଦଃ। ଅଲ୍ପସ୍ଯ ବା ମହତୋ ବା ବିବୃଦ୍ଧୌ ଧନସ୍ଯୈତାନ୍ଯଷ୍ଟ ସମିଂଧନାନି॥ 12-120-37 (69513) ଅଗ୍ନିସ୍ତୋକୋ ବର୍ଧତେଽପ୍ଯାଜ୍ଯସିକ୍ତୋ ବୀଜଂ ଚୈକଂ ବହୁସହସ୍ରମେତି। କ୍ଷଯୋଦଯୌ ବିପୁଲୌ ସନ୍ନିଯମ୍ଯୌ ତସ୍ମାଦଲ୍ପଂ ନାବମନ୍ଯେତ ବିତ୍ତମ୍॥ 12-120-38 (69514) ବାଲୋଽପ୍ଯବାଲଃ ସ୍ଥବିରୋ ରିପୁର୍ଯଃ। ସଦା ପ୍ରମତ୍ତଂ ପୁରୁଷଂ ନିହନ୍ଯାତ୍। କାଲେନାନ୍ଯସ୍ତସ୍ଯ ମୂଲଂ ହରେତ୍ କାଲଜ୍ଞାନଂ ପାର୍ଥିବାନା ବରିଷ୍ଠମ୍॥ 12-120-39 (69515) ହରେତ୍କୀର୍ତି ଧର୍ମମସ୍ଯୋପରୁନ୍ଧ୍ଯା ଦର୍ଥେ ବିଘ୍ନଂ ବୀର୍ଯମସ୍ଯୋପହନ୍ଯାତ୍। ରିପୁର୍ଦ୍ବେଷ୍ଟା ଦୁର୍ବଲୋ ବା ବଲୀ ବା ତସ୍ମାଚ୍ଛତ୍ରୋର୍ନୈବ ବିଭ୍ଯେଦ୍ଯଥାତ୍ମା॥ 12-120-40 (69516) କ୍ଷଯଂ ଶତ୍ରୋଃ ସଂଚଯଂ ପାଲନଂ ବା ଉଭାବର୍ଥୌ ସହିତୌ ଧର୍ମକାମୌ। ତତଶ୍ଚାନ୍ଯନ୍ମତିମାନ୍ସଂଦଧୀତ ତସ୍ମାଦ୍ରାଜା ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତଂ ଶ୍ରଯେତ॥ 12-120-41 (69517) ବୁଦ୍ଧିର୍ଦୀପ୍ତା ବଲବନ୍ତଂ ହିନସ୍ତି ବଲଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ପାଲ୍ଯତେ ବର୍ଧମାନମ୍। ଶତ୍ରୁର୍ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ସୀଦତେ ପୀଡ୍ଯମାନୋ ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବଂ କର୍ମ ଯତ୍ତତ୍ପ୍ରଶସ୍ତମ୍॥ 12-120-42 (69518) ସର୍ବାନ୍କାମାନ୍କାମଯାନୋ ହି ଧୀରଃ ସତ୍ବେନାଲ୍ପେନାପ୍ନୁତେ ହୀନଦୋଷଃ। ଯଶ୍ଚାତ୍ମାନଂ ପ୍ରାର୍ଥଯତେଽର୍ଥ୍ଯମାନୈଃ ଶ୍ରେଯଃ ପାତ୍ରଂ ପୂରଯତେ ଚ ନାଲ୍ପମ୍॥ 12-120-43 (69519) ତସ୍ମାଦ୍ରାଜା ପ୍ରଗୃହୀତଃ ପ୍ରଜାସୁ ମୂଲଂ ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯାଃ ସର୍ବଶୋ ହ୍ଯାଦଦୀତ। ଦୀର୍ଘଂ କାଲଂ ହ୍ଯପି ସଂପୀଡ୍ଯମାନୋ ବ୍ଯୁଷ୍ଯାତ୍ସଂପଦ୍ବ୍ଯବସାଯେନ ଶକ୍ତ୍ଯା॥ 12-120-44 (69520) ବିଦ୍ଯା ତପୋ ବା ବିପୁଲଂ ଧନଂ ବା ସର୍ବଂ ହ୍ଯେତଦ୍ବ୍ଯବସାଯେନ ଶକ୍ଯମ୍। ବ୍ରହ୍ମାଯତ୍ତଂ ନିବସତି ଦେହବତ୍ସୁ ତସ୍ମାଦ୍ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ଯବସାଯଂ ପ୍ରଭୂତମ୍॥ 12-120-45 (69521) ଯତ୍ରାସତେ ମତିମନ୍ତୋ ମନସ୍ବିନଃ ଶକ୍ରୋ ବିଷ୍ଣୁର୍ଯତ୍ର ସରସ୍ବତୀ ଚ। ବସନ୍ତି ଭୂତାନି ଚ ଯତ୍ର ନିତ୍ଯଂ ତସ୍ମାଦ୍ବିଦ୍ବାନ୍ନାବମନ୍ଯେତ ଦେହମ୍॥ 12-120-46 (69522) ଲୁବ୍ଧଂ ହନ୍ଯାତ୍ସଂପ୍ରଦାନାଦ୍ଧି ନିତ୍ଯଂ ଲୁବ୍ଧସ୍ତୃପ୍ତିଂ ପରବିତ୍ତସ୍ଯ ନୈତି। ସର୍ବୋ ଲୁବ୍ଧଃ ସର୍ବଗୁଣୋପଭୋଗୋ ଯୋଽର୍ଥୈର୍ହୀନୋ ଧର୍ମକାମୌ ଜହାତି॥ 12-120-47 (69523) ଧନଂ ଭୋଗଂ ପୁତ୍ରଦାରଂ ସମୃଦ୍ଧିଂ ସର୍ବଂ ଲୁବ୍ଧଃ ପ୍ରାର୍ଥଯତେ ପରେଷାମ୍। ଲୁବ୍ଧେ ଦୋଷାଃ ସଂଭବନ୍ତୀହ ସର୍ବେ ତସ୍ମାଦ୍ରାଜା ନ ପ୍ରଗୃହ୍ଣୀତ୍ ଲୁବ୍ଧମ୍॥ 12-120-48 (69524) ସଂଦର୍ଶନେନ ପୁରୁଷଂ ଜଘନ୍ଯମପି ଚୋଦଯେତ୍। ଆରମ୍ଭାନ୍ଦ୍ବିଷତାଂ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସର୍ବାର୍ଥାଂଶ୍ଚ ପ୍ରସୂଦଯେତ୍॥ 12-120-49 (69525) ଧର୍ମାନ୍ବିତେଷୁ ବିଜ୍ଞାତା ମନ୍ତ୍ରଗୁପ୍ତିଂଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବ। ଆପ୍ତୋ ରାଜନ୍କୁଲୀନଶ୍ଚ ପର୍ଯାପ୍ତୋ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଗ୍ରହେ॥ 12-120-50 (69526) ବିବିପ୍ରଯୁକ୍ତାନ୍ନରଦେବଧର୍ମା ନୁକ୍ତାନ୍ସମାସେନ ନିବୋଧ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା। ଇମାନ୍ବିଦଧ୍ଯାଦନୁସୃତ୍ଯ ଯୋ ବୈ ରାଜା ମହୀଂ ପାଲଯିତୁଂ ସ ଶକ୍ତଃ॥ 12-120-51 (69527) ସୁନୀତିଜଂ ଯସ୍ଯ ବିଧାନଜଂ ସୁଖଂ ଧର୍ମପ୍ରଣୀତଂ ବିଧିବତ୍ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ଯତି। ନ ନିନ୍ଦ୍ଯତେ ତସ୍ଯ ଗତିର୍ମହୀପତେ ସ ବିନ୍ଦତେ ରାଜ୍ଯସୁଖଂ ହ୍ଯନୁତ୍ତମମ୍॥ 12-120-52 (69528) ଧନୈର୍ବିଶିଷ୍ଟାନ୍ମତିଶୀଲପୂଜିତା ନ୍ଗୁଣୋପପନ୍ନାନ୍ଯୁଧି ଦୃଷ୍ଟବିକ୍ରମାନ୍। ଗୁଣେଷୁ ଯୁକ୍ତାନଚିରାଦିବାତ୍ମବାଂ ସ୍ତତୋଽଭିସଂଧାଯ ନିହନ୍ତି ଶାତ୍ରବାନ୍॥ 12-120-53 (69529) ପଶ୍ଯେଦୁପାଯାନ୍ବିବିଧେଷୁ କର୍ମସୁ ନ ଚାନୁପାଯେନ ମତିଂ ନିବେଶଯେତ୍। ଶ୍ରିଯଂ ବିଶିଷ୍ଟାଂ ବିପୁଲଂ ଯଶୋ ଧନଂ ନ ଦୋଷଦର୍ଶୀ ପୁରୁଷଃ ସମଶ୍ନୁତେ॥ 12-120-54 (69530) ପ୍ରୀତିପ୍ରବୃତ୍ତିଂ ବିନିବର୍ତନଂ ଚ ସୁହୃସୁ ବିଜ୍ଞାଯ ବିଚାର୍ଯ ଚୋଭଯୋଃ। ଯଦେବ ମିତ୍ରଂ ଗୁରୁଭାରମାବହେ ତ୍ତଦେବ ସୁସ୍ନିଗ୍ଧମୁଦାହରେଦ୍ବୁଧଃ॥ 12-120-55 (69531) ଏତାନ୍ମଯୋକ୍ତାଂଶ୍ଚର ରାଜଧର୍ମା ନ୍ନୃଣାଂ ଚ ଗୁପ୍ତୌ ମତିମାଦଧତ୍ସ୍ବ। ଅବାପ୍ସ୍ଯସେ ପୁଣ୍ଯଫଲଂ ସୁଖେନ ସର୍ବୋ ହି ଲୋକୋ ନୃପ ଧର୍ମମୂଲଃ॥ ॥ 12-120-56 (69532) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 120॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-120-2 ରାଜଧର୍ମାଣାଂ ରାଜଧର୍ମବିଦାଂ ମତଂ ଯଦ୍ବିସ୍ତରେଣୋକ୍ତଂ ତଦେବ ପ୍ରଣେଯଂ ପ୍ରକର୍ଷେଣ ନେତୁଂ ବୋଢୁ ଶକ୍ଯଂ ସଂକ୍ଷିପ୍ତମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ପ୍ରଣଯଂ ରାଜଧର୍ମାଣାମିତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-120-4 ବର୍ହାଣି ପକ୍ଷାନ୍। ଭୁଜଗାଶନୋ ମଯୂରଃ॥ 12-120-5 ତୈକ୍ଷ୍ଣ୍ଯଂ କ୍ରୂରତ୍ବମ୍। ଜିହ୍ମତ୍ବଂ କୋଟିଲ୍ଯମ୍॥ 12-120-6 ଯସ୍ମିଂନ୍ନର୍ଥେ ଦଣ୍ଡେଽନୁଗ୍ରହେ ବା। ରୂପମାଦିଶେଦ୍ଦର୍ଶଯେତ୍॥ 12-120-7 ଶରଚ୍ଛିସ୍ବୀ ଶରତ୍କାଲମଯୂରଃ॥ 12-120-8 ଯୁକ୍ତୋଽବହିତଃ ସ୍ଯାତ୍। ବର୍ଷୋଦକାନି ବୃଷ୍ଟ୍ଯା ଜନିତାନି ମହାନଦୀଜଲାନି। ଅର୍ଥକାମଃ ଶିଖାଂ ରାଜା କୁର୍ଯାଦ୍ଧର୍ମଧ୍ବଜୋପମାମ୍ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଶିଖାଂ ଯୋଗ୍ଯଲିଙ୍ଗଂ କ୍ରୂରତ୍ବାଦିକଂ କୁର୍ଯାତ୍ ପ୍ରକାଶଯେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-9 ଲୋକେ ଚାଯବ୍ଯଯୌ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବୃହଦ୍ବୃକ୍ଷମିବାସ୍ରବଦିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ବୃହନ୍ତୋ ବୃକ୍ଷା ଯତ୍ର ତଦ୍ବୃହଦ୍ବକ୍ଷଂ ତାଲବନମ୍। ଆସ୍ରବତ୍ ରସଂ ପ୍ରସ୍ରବତ୍। ଯଥା ରସଗ୍ରାହୀ ପ୍ରଦେଶବିଶେଷେ ଏବ ପ୍ରହୃତ୍ଯ ରସଂ ଗୃହ୍ଣୀତି ନତୁ କୃତ୍ସ୍ନବୃକ୍ଷଚ୍ଛେଦେନେକ୍ଷୁକାଣ୍ଡାଦିବତ୍ତତୋ ରସଂ ଜିଘୃକ୍ଷତି। ଏବଂ ପ୍ରଜାନାମାଯବ୍ଯଯୌ ଜ୍ଞାତ୍ବା ତା ଜୀବଯଂସ୍ତାଭ୍ଯୋ ଧନରସମାଦଦ୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-10 ଭୌମାନି ପରେଷାଂ ସସ୍ଯାନି ଚରଣୈରଶ୍ବାଦିଗମନୈଃ କିରନ୍ ନାଶଯନ୍ନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-13 ଅସିତଗ୍ରୀବୋ ମଯୂରଃ॥ 12-120-14 ଚାରୈର୍ଦର୍ଶିତାସୁ ଭୂମିଷୁ ଧାତ୍ରୀସୌବିଦଲ୍ଲସୂପକାରାଦିଷୁ ପରୈର୍ଭେଦିତେଷୁ ତତାନ୍ବିଷାଦୀନ୍ପାଶାନ୍॥ 12-120-15 ପାଶଜ୍ଞାନେ ସତି ତାଂ କପଟଭୂମିଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯାତ୍ମାନଂ ପ୍ରଣଯେତ୍ପ୍ରାପଯେତ୍ତଦାନଶ୍ଯେଦେବ। ବାଶବ୍ଦ ଏବାର୍ଥେ॥ 12-120-16 ସନ୍ନିବାସାନ୍ଦୃଢମୂଲାନ୍ପକ୍ଷା ନମାତ୍ଯାଦୀନ୍ ଶୂରାଂଶ୍ଚ ବାସଯେତ୍ସ୍ଥାପଯେତ୍। ବର୍ହିସମଂ ମଯୂରତୁଲ୍ଯଂ କାମଂ ଯଥେଷ୍ଟଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ କୃତଂ ପ୍ରଶସ୍ତାଂ କ୍ରିଯାଂ ପକ୍ଷାଣାଂ ବିସ୍ଫାରଣମାଚରେତ୍। ପତଙ୍ଗଂ ଶଲଭସମୂହୋ ଯଥା ଗହନେଷୁ ପତତି ଗହନଂ ଚ ନିଷ୍ପନ୍ନଂ କରୋତି ଏବଂ ସଂଭୂଯ ଶତ୍ରୂରାଷ୍ଟ୍ରେ ପତିତବ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-18 ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଆତ୍ମନଃ ସଂଯମନଂ ଇତ୍ଥମେବ କର୍ତୁଂ ଯୁକ୍ତଂ ନିଯମଂ କୁର୍ଯାତ୍। ପରବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚ ତତ୍ରୈବାର୍ଥେ ସଂବାଦିତଯା ତସ୍ଯାର୍ଥସ୍ଯ ବିଚାରଣଂ ଦୃଢତରୋ ନିଶ୍ଚଯଃ କାର୍ଯଃ। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଶାସ୍ତ୍ରୋତ୍ଥଧିଯା ଆତ୍ମଗୁଣସ୍ଯ ପୂର୍ବୋକ୍ତନିଶ୍ଚଯହେତୋଃ ପ୍ରାପ୍ତିର୍ଭବତି। ଏତଦେବ ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ଯ ନିଦର୍ଶନଂ ପ୍ରଯୋଜନଂ ଯତ୍କାର୍ଯକ୍ଷୋଦକ୍ଷମତା ବୁଦ୍ଧେରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-19 ଆତ୍ମନଃ ସ୍ବସ୍ଯ ପରିମର୍ଶେନ ସର୍ବତୋଽତୀତାନାଗତବିଚାରେଣ ବୁଦ୍ଧିଂ କାର୍ଯନିଶ୍ଚଯଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଊହାପୋହକୌଶଲରୂପଯା ମେଧଯା ବିଚାରଯେତ୍ସାଧକବାଧକଭୂମୌ ସଂଚାରଯେତ୍॥ 12-120-21 ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବୃହସ୍ପତିସମୋଽପି ସନ୍ ଯଦି ନିକୃଷ୍ଟାଂ କଥାଂ ନିର୍ବୁଦ୍ଧିତ୍ବବାଦଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ତର୍ହି ସଦ୍ଯଏବ ଯୁକ୍ତ୍ଯା ସ୍ବଭାବଂ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ଯଂ ଏଷ୍ଯତେ। ଉଦକେ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ତଂ ତପ୍ତାଯସଂ ଶୈତ୍ଯମିବ॥ 12-120-33 ନ ଅର୍ଥଂ ପ୍ରସୂଚଯେତ୍ ଅର୍ଥବୃତ୍ତାଂ ନ ଜ୍ଞାପଯେତ୍॥ 12-120-35 ସଂଚଯାନ୍ନ ବିସର୍ଗୀ ସ୍ଯାତ୍। କୋଶାଦ୍ଧନଂ ନ ଦଦ୍ଯାଦପିତୂପର୍ଯାହୃତମେବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-37 ଆତ୍ମା ଦେହଃ। ଦେଶେ କାଲେ ବାଽପ୍ରମାଦ ଇତ୍ଯେକମ୍॥ 12-120-39 ଅବାଲଃ ଅହୀନଃ। ଅନ୍ଯଃ ସଂପନ୍ନଃ॥ 12-120-41 ଧର୍ମକାମୌ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ସଂଦଧୀତ ସଂଧିଂ ବା କୁର୍ଯାତ୍। ଅନ୍ଯତ୍ ବିଗ୍ରହାଦିକଂ କୁର୍ଯାତ୍॥ 12-120-42 ବର୍ଧମାନଂ କ୍ଷୀଯମାଣମ୍॥ 12-120-43 ଅଲ୍ପେନାପି ସତ୍ବେନ ବଲେନ। ଅର୍ଥ୍ଯମାନୈର୍ଯୁକ୍ତମ୍। ଆତ୍ମାନଂ ପ୍ରାର୍ଥଯତେ। ଲୁବ୍ଧୋ ଦୃପ୍ତଶ୍ଚ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ଶ୍ରେଯଃ ପାତ୍ରଂ ନ ପୂରଯତେ ତତଃ ଶ୍ରେଯୋଽପସର୍ପତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-120-44 ପ୍ରଗୃହୀତଃ ସ୍ରିଗ୍ଧଃ। ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯାଃ ମୂଲଂ ଅର୍ଥଂ ସର୍ବଶଃ ସର୍ବାଭ୍ଯଃ ସଂପୀଢ୍ଯମାନଃ ସଂପୀଡ୍ଯନ୍॥ 12-120-45 ବ୍ଯବସ ଯେନ ଉଦ୍ଯୋଗେନ ବିଦ୍ଯାତ୍ ଲଭେତ୍॥ 12-120-46 ଅନୁଦ୍ଯୋଗେନ ଜନ୍ମ ନ ନାଶ୍ଯେଦିତ୍ଯାହ ଯତ୍ରେତି॥ 12-120-47 ସମୃଦ୍ଧିଂ ଚ ପ୍ରାପ୍ଯାପୀତି ଶେଷଃ। ଧନଂ ଉତ୍କୋଚରୂପମ୍॥ 12-120-52 ବିଧାନଜଂ ଦୈବପ୍ରାପ୍ତମ୍॥ 12-120-53 ଗୁଣୋପପନ୍ନାଞ୍ଶୌର୍ଯାଦିଯୁକ୍ତାନ୍। ଗୁଣେଷୁ ସଂଧିବିଗ୍ରହାଦିଷୁ ଆତ୍ମବାନପ୍ରମତ୍ତଃ॥ 12-120-54 ଦୋଷଦର୍ଶୀ ନିର୍ଦୋଷଷ୍ବେପୀତି ଶେଷଃ॥ 12-120-55 ଉଦାହରେତ୍ପ୍ରଶଂସେତ୍॥ 12-120-56 ଚରାନୁତିଷ୍ଠ। ଆଦଧତ୍ସ୍ବ ଆଧତ୍ସ୍ବା। ଦଧ ଧାରଣେ ଇତ୍ଯସ୍ଯ ରୂପମ୍॥

12-121-0 (69533) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-121-0x (5666) ଅଯଂ ପିତାମହେନୋକ୍ତୋ ରାଜଧର୍ମଃ ସନାତନଃ। କୀଦୃଶଶ୍ଚ ମହାଦଣ୍ଡୋ ଦଣ୍ଡେ ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-121-1 (69534) ଦେବତାନାମୃଷୀଣାଂ ଚ ପିତୄଣାଂ ଚ ମହାତ୍ମନାମ୍। ଯକ୍ଷରକ୍ଷଃ ପିଶାଚାନାଂ ମର୍ତ୍ଯାନାଂ ଚ ବିଶେଷତଃ॥ 12-121-2 (69535) ସର୍ବେଷାଂ ପ୍ରାଣିନାଂ ଲୋକେ ତିର୍ଯକ୍ଷ୍ବପି ନିବାସିନାମ୍। ସର୍ବସ୍ଯାପି ମହାତେଜା ଦଣ୍ଡଃ ଶ୍ରେଯାନିତି ପ୍ରଭୋ॥ 12-121-3 (69536) ଇତ୍ଯେତଦୁକ୍ତଂ ଭବତା ଦଣ୍ଡେ ବୈ ସଚରାଚରମ୍। ପଶ୍ଯତାଂ ଲୋକ ଆଯତ୍ତଂ ସସୁରାସୁରମାନୁଷମ୍। ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ତତ୍ତ୍ବେନ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-121-4 (69537) କୋ ଦଣ୍ଡଃ କୀଦୃଶୋ ଦଣ୍ଡଃ କିଂରୂପଃ କିଂପରାଯଣଃ। କିମାତ୍ମକଃ କଥଂଭୂତଃ କତିମୂର୍ତିଃ କଥଂ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-121-5 (69538) ଜାଗର୍ତି ଚ କଥଂ ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରଜାସୁ ବିହିତାତ୍ମକଃ। କଶ୍ଚ ପୂର୍ବାପରମିଦଂ ଜାଗର୍ତି ପ୍ରତିପାଲଯନ୍॥ 12-121-6 (69539) କଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞାଯତେ ପୂର୍ବଃ କୋ ବରୋ ଦଣ୍ଡସଂଜ୍ଞିତଃ। କିଂସଂସ୍ଥଶ୍ଚାଭବଦ୍ଦଣ୍ଡଃ କା ଚାସ୍ଯ ଗତିରିଷ୍ଯତେ॥ 12-121-7 (69540) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-121-8x (5667) ଶୃଣୁ କୌରବ୍ଯ ଯୋ ଦଣ୍ଡୋ ବ୍ଯବହାରୋ ଯଥା ଚ ସଃ। ଯସ୍ମିନ୍ହି ସର୍ବମାଯତ୍ତଂ ସ ଧର୍ମ ଇତି କେବଲଃ॥ 12-121-8 (69541) ଧର୍ମସ୍ଯାର୍ଥେ ମହାରାଜ ବ୍ଯବହାର ଇତୀଷ୍ଯତେ। ତସ୍ଯ ଲୋପଃ କଥଂ ନ ସ୍ଯାଲ୍ଲୋକେଷ୍ବିହ ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-121-9 (69542) ଇତ୍ଯର୍ଥଂ ବ୍ଯବାହରସ୍ଯ ବ୍ଯବହାରତ୍ବମିଷ୍ଯତେ। ଅପି ଚୈତତ୍ପୁରା ରାଜନ୍ମନୁନା ପ୍ରୋକ୍ତମାଦିତଃ॥ 12-121-10 (69543) ସୁପ୍ରଣୀତେନ ଦଣ୍ଡେନ ପ୍ରିଯାପ୍ରିଯସମାତ୍ମନା। ପ୍ରଜା ରକ୍ଷତି ଯଃ ସମ୍ଯଗ୍ଧର୍ମ ଏବ ସ କେବଲଃ॥ 12-121-11 (69544) ଯଥୋକ୍ତମେତଦ୍ବଚନଂ ପ୍ରାଗେବ ମନୁନା ପୁରା। ଯନ୍ମଯୋକ୍ତଂ ବସିଷ୍ଠେନ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ବଚନଂ ମହତ୍॥ 12-121-12 (69545) ପ୍ରାଗିଦଂ ବଚନଂ ପ୍ରୋକ୍ତମତଃ ପ୍ରାଗ୍ବଚନଂ ବିଦୁଃ। ବ୍ଯବହାରସ୍ଯ ଚାଖ୍ଯାନାଦ୍ବ୍ଯବହାର ଇହୋଚ୍ଯତେ॥ 12-121-13 (69546) ଦଣ୍ଡାନ୍ତ୍ରିବର୍ଗଃ ସତତଂ ସୁପ୍ରଣୀତାତ୍ପ୍ରବର୍ତତେ। ଦୈବଂ ହି ପରମୋ ଦଣ୍ଡୋ ରୂପତୋଽଗ୍ନିରିବୋତ୍ଥିତଃ॥ 12-121-14 (69547) ନୀଲୋତ୍ପଲଦଲଶ୍ଯାମଶ୍ଚତୁର୍ଦଂଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚତୁର୍ଭୁଜଃ। ଅଷ୍ଟପାନ୍ନୈକନଯନଃ ଶଙ୍କୁକର୍ଣୋର୍ଧ୍ବରୋମବାନ୍॥ 12-121-15 (69548) ଜଟୀ ଦ୍ବିଜିହ୍ବସ୍ତାମ୍ରାସ୍ଯୋ ମୃଗରାଜତନୁଚ୍ଛଦଃ। ଏତଦ୍ରୂପଂ ବିଭର୍ତ୍ଯୁଗ୍ରଂ ଦଣ୍ଡୋ ନିତ୍ଯଂ ଦୁରାସଦଃ॥ 12-121-16 (69549) ଅସିର୍ଧନୁର୍ଗଦା ଶକ୍ତିସ୍ତ୍ରିଶୂଲଂ ମୁଦ୍ଗରଃ ଶରଃ। ମୁସଲଂ ପରଶୁଶ୍ଚକ୍ରଂ ପ୍ରାସଦଣ୍ଡର୍ଷ୍ଟିତୋମରାଃ॥ 12-121-17 (69550) ସର୍ବପ୍ରହରଣୀଯାନି ଯାନି ଯାନୀହ କାନିଚିତ୍। ଦଣ୍ଡ ଏବ ସ ସର୍ବାତ୍ମା ଲୋକେ ଚରତି ମୂର୍ତିମାନ୍॥ 12-121-18 (69551) ଭିନ୍ଦଂଶ୍ଛିନ୍ଦନ୍ରୁଜନ୍କୃନ୍ତନ୍ଦାରଯନ୍ପାଟଯଂସ୍ତଥା। ଘାତଯନ୍ନଭିଧାବଂଶ୍ଚ ଦଣ୍ଡ ଏବ ଚରତ୍ଯୁତ॥ 12-121-19 (69552) ଅସିର୍ବିଶସନୋ ଧର୍ମସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣବର୍ମା ଦୁରାସଦଃ। ଶ୍ରୀଗର୍ଭୋ ବିଜଯଃ ଶାସ୍ତା ବ୍ଯବହାରଃ ପ୍ରଜାଗରଃ॥ 12-121-20 (69553) ଶାସ୍ତ୍ରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣମନ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ଶାସ୍ତା ପ୍ରବଚନଂ ପରମ୍। ଧର୍ମପାଲୋଽକ୍ଷରୋ ଗୋପଃ ସତ୍ଯଗୋ ନିତ୍ଯଗୋ ଗୃହଃ॥ 12-121-21 (69554) ଅସଙ୍ଗୋ ରୁଦ୍ରତନଯୋ ମନୁର୍ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ଶିବଂକରଃ। ନାମାନ୍ଯେତାନି ଦଣ୍ଡସ୍ଯ କୀର୍ତିତାନି ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-121-22 (69555) ଦଣ୍ଡୋ ହି ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁର୍ଯଜ୍ଞୋ ନାରାଯଣଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଶଶ୍ବଦ୍ରୁପଂ ମହଦ୍ବିଭ୍ରନ୍ମହାତ୍ପୁରୁଷ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-121-23 (69556) ତଥୋକ୍ତା ବ୍ରହ୍ମକନ୍ଯେତି ଲକ୍ଷ୍ମୀର୍ନୀତିଃ ସରସ୍ବତୀ। ଦଣ୍ଡନୀତିର୍ଜଗଦ୍ଧାତ୍ରୀ ଦଣ୍ଡୋ ହି ବହୁବିଗ୍ରହଃ॥ 12-121-24 (69557) ଅର୍ଥାନର୍ଥୌ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ବଲାବଲେ। ଦୌର୍ଭାଗ୍ଯଂ ଭାଗଧେଯଂ ଚ ପୁଣ୍ଯାପୁଣ୍ଯେ ଗୁଣାଗୁଣୌ॥ 12-121-25 (69558) କାମାକାମାବୃତୁର୍ମାସଃ ଶର୍ବରୀ ଦିବସଃ କ୍ଷଣଃ। ଅପ୍ରମାଦଃ ପ୍ରମାଦଶ୍ଚ ହର୍ଷଶୋକୌ ଶମୋ ଦମଃ॥ 12-121-26 (69559) ଦୈବଂ ପୁରୁଷକାରଶ୍ଚ ମୋକ୍ଷାମୋକ୍ଷୌ ଭଯାଭଯେ। ହିଂସାହିଂସେ ତପୋ ଯଜ୍ଞଃ ସଂଯମୋଽଥ ବିଷାମୃତେ॥ 12-121-27 (69560) ଅନ୍ତଶ୍ଚାଦିଶ୍ଚ ମଧ୍ଯଂ ଚ କୃତାନାଂ ଚ ପ୍ରପଞ୍ଚନମ୍। ମଦଃ ପ୍ରମୋଦୋ ଦର୍ପଶ୍ଚ ଦମ୍ଭୋ ଧୈର୍ଯଂ ନଯାନଯୌ॥ 12-121-28 (69561) ଅଶକ୍ତିଃ ଶକ୍ତିରିତ୍ଯେବଂ ମାନସ୍ତମ୍ଭୌ ବ୍ଯଯାବ୍ଯଯୌ। ବିନଯଶ୍ଚ ବିସର୍ଗଶ୍ଚ କାଲାକାଲୌ ଚ କୌରବ॥ 12-121-29 (69562) ଅନୃତଂ ଚାଜ୍ଞତା ସତ୍ଯଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାଶ୍ରଦ୍ଧେ ତଥୈବ ଚ। କ୍ଲୀବତା ବ୍ଯବସାଯଶ୍ଚ ଲାଭାଲାଭୌ ଜଯାଜଯୌ॥ 12-121-30 (69563) ତୀକ୍ଷ୍ଣତା ମୃଦୁତାତ୍ଯୁଗ୍ରମାଗମାନାଗମୌ ତଥା। ବିରୋଧଶ୍ଚାବିରୋଧଶ୍ଚ କାର୍ଯାକାର୍ଯେ ବଲାବଲେ॥ 12-121-31 (69564) ଅସୂଯା ଚାନସୂଯା ଚ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ତଥୈବ ଚ। ଅପତ୍ରପାନପତ୍ରପେ ହ୍ରୀଶ୍ଚ ସଂପଦ୍ବିପଚ୍ଚ ହ॥ 12-121-32 (69565) ତେଜଃ କର୍ମାଣି ପାଣ୍ଡିତ୍ଯଂ ବାକ୍ଶକ୍ତିର୍ବୁଦ୍ଧିତତ୍ବତା। ଏବଂ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ଲୋକେଽସ୍ମିଞ୍ଜାଗର୍ତି ବହୁରୂପତା॥ 12-121-33 (69566) ନ ସ୍ଯାଦ୍ଯଦୀହ ଦଣ୍ଡୋ ବୈ ପ୍ରମଥେଯୁଃ ପରସ୍ପରମ୍। ଭଯାଦ୍ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ନାନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ଘ୍ନନ୍ତି ଚୈବ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-121-34 (69567) ଦଣ୍ଡେନ ରକ୍ଷ୍ଯମାଣା ହି ରାଜନ୍ନହରହଃ ପ୍ରଜାଃ। ରାଜାନଂ ବର୍ଧଯନ୍ତୀହ ତସ୍ମାଦ୍ଦଣ୍ଡଃ ପରାଯଣମ୍॥ 12-121-35 (69568) ବ୍ଯବସ୍ଥାପଯତେ ନିତ୍ଯମିମଂ ଲୋକଂ ନରେଶ୍ବର। ସତ୍ଯେ ବ୍ଯବସ୍ଥିତୋ ଧର୍ମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବବତିଷ୍ଠତେ॥ 12-121-36 (69569) ଧର୍ମଯୁକ୍ତା ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠା ଦେବଯୁକ୍ତା ଭବନ୍ତି ଚ। ବଭୂବ ଯଜ୍ଞୋ ଦେବେଭ୍ଯୋ ଯଜ୍ଞଃ ପ୍ରୀଣାତି ଦେବତାଃ॥ 12-121-37 (69570) ପ୍ରୀତାଶ୍ଚ ଦେବତା ଲୋକମିନ୍ଦ୍ରେ ପ୍ରତିଦଦତ୍ଯୁତ। ଅତ୍ରଂ ଦଦାତି ଶକ୍ରଶ୍ଚାପ୍ଯନୁଗୃହ୍ଣନ୍ନିମାଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-121-38 (69571) ପ୍ରାଣାଶ୍ଚ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ନିତ୍ଯମନ୍ନେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠନ୍ତେ ଦଣ୍ଡୋ ଜାଗର୍ତି ତାସୁ ଚ॥ 12-121-39 (69572) ଏବଂପ୍ନଯୋଜନଶ୍ଚୈବ ଦଣ୍ଡଃ କ୍ଷତ୍ରିଯତାଂ ଗତଃ। ରକ୍ଷପ୍ରଜାଃ ସ ଜାଗର୍ତି ନିତ୍ଯଂ ସ୍ବବହିତୋକ୍ଷରଃ॥ 12-121-40 (69573) ଈଶ୍ବରଃ ପୁରୁଷଃ ପ୍ରାଣଃ ସତ୍ବଂ ବୃତ୍ତଂ ପ୍ରଜାପତିଃ। ଭୂତାତ୍ମା ଜୀବ ଇତ୍ଯେବଂ ନାମଭିଃ ପ୍ରୋଚ୍ଯତେଽଷ୍ଟଭିଃ॥ 12-121-41 (69574) ଅଦଦଦ୍ଦଣ୍ଡମେବାସ୍ମୈ ଧୃତମୈଶ୍ବର୍ଯମେବ ଚ। ବଲେ ନଯଶ୍ଚ ସଂଯୁକ୍ତଃ ସଦା ପଞ୍ଚବିଧାତ୍ମକଃ॥ 12-121-42 (69575) କୁଲଂ ବହୁଧନାମାତ୍ଯାଃ ପ୍ରଜ୍ଞା ପ୍ରୋକ୍ତା ବଲାନି ତୁ। ଆହାର୍ଯମଷ୍ଟକୈର୍ଦ୍ରବ୍ଯୈର୍ବଲମନ୍ଯଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-121-43 (69576) ହସ୍ତିନୋଽଶ୍ବା ରଥାଃ ପତ୍ତିର୍ନାବୋ ବିଷ୍ଟିସ୍ତଥୈବ ଚ। ଦେଶିକାଶ୍ଚାଦିକାଶ୍ଚୈବ ତଦଷ୍ଟାଙ୍ଗଂ ବଲଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 12-121-44 (69577) ଅଥ ଚାଙ୍ଗସ୍ଯ ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ରଥିନୋ ହସ୍ତିଯାଯିନଃ। ଅଶ୍ବାରୋହାଃ ପଦାତାଶ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରିଣୋ ରସଦାଶ୍ଚ ଯେ॥ 12-121-45 (69578) ଭିକ୍ଷୁକାଃ ପ୍ରାଡ୍ବିବାକାଶ୍ଚ ମୌହୂର୍ତା ଦୈବଚିନ୍ତକାଃ। କୋଶୋ ମିତ୍ରାଣି ଧାନ୍ଯଂ ଚ ସର୍ବୋପକରଣାନି ଚ॥ 12-121-46 (69579) ସପ୍ତପ୍ରକୃତି ଚାଷ୍ଟାଙ୍ଗଂ ଶରୀରମିହ ତଂ ବିଦୁଃ। ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ଦଣ୍ଡମେବାଙ୍ଗଂ ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରଭବ ଏବ ଚ॥ 12-121-47 (69580) ଈଶ୍ବରେଣ ପ୍ରସନ୍ନେନ କାରଣାତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ଚ। ଦଣ୍ଡୋ ଦତ୍ତଃ ସଦା ଗୋପ୍ତା ଦଣ୍ଡୋ ହୀଦଂ ସନାତନମ୍॥ 12-121-48 (69581) ରାଜା ପୂଜ୍ଯତମୋ ନାନ୍ଯୋ ଯଥା ଧର୍ମଃ ପ୍ରଦର୍ଶିତଃ। ବ୍ରହ୍ମଣା ଲୋକରକ୍ଷାର୍ଥଂ ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଥାପନାଯ ଚ॥ 12-121-49 (69582) ଭର୍ତୃପ୍ରତ୍ଯଯ ଉତ୍ପନ୍ନୋ ବ୍ଯବହାରସ୍ତଥାବିଧଃ। ତସ୍ଯାଦ୍ଯ ସହିତୋ ଦୃଷ୍ଟୋ ଭର୍ତୃପ୍ରତ୍ଯଯଲକ୍ଷଣଃ॥ 12-121-50 (69583) ବ୍ଯବହାରସ୍ତୁ ବେଦାତ୍ମା ବେଦପ୍ରତ୍ଯଯ ଉଚ୍ଯତେ। ମୌଲଶ୍ଚ ନରଶାର୍ଦୂଲ ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତଶ୍ଚ ତଥାଽପରଃ॥ 12-121-51 (69584) ଉକ୍ତୋ ଯଶ୍ଚାପି ଦଣ୍ଡୋଽସୌ ଭର୍ତୃପ୍ରତ୍ଯଯଲକ୍ଷଣଃ। ଜ୍ଞେଯୋ ନଃ ସ ନରେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥୋ ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରତ୍ଯଯ ଏବ ଚ॥ 12-121-52 (69585) ଦଣ୍ଡପ୍ରତ୍ଯଯଦୃଷ୍ଟୋଽପି ବ୍ଯବହାରାତ୍ମକଃ ସ୍ମୃତଃ। ବ୍ଯବହାରଃ ସ୍ମୃତୋ ଯଶ୍ଚ ସ ବେଦବିଷଯାତ୍ମକଃ॥ 12-121-53 (69586) ଯଶ୍ଚ ବେଦପ୍ରସୂତାତ୍ମା ସ ଧର୍ମୋ ଗୁଣଦର୍ଶନଃ। ଧର୍ମପ୍ରତ୍ଯଯ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟୋ ଯଶ୍ଚ ଧର୍ମଃ କୃତାତ୍ମଭିଃ॥ 12-121-54 (69587) ବ୍ଯବହାରଃ ପ୍ରଜାଗୋପ୍ତା ବ୍ରହ୍ମଦୃଷ୍ଟୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ତ୍ରୀନ୍ଧାରଯତି ଲୋକାନ୍ବୈ ସତ୍ଯାତ୍ମା ଭୂତିବର୍ଧନଃ॥ 12-121-55 (69588) ଯଶ୍ଚ ଦଣ୍ଡଃ ସ ଦୃଷ୍ଟୋ ନୋ ବ୍ଯବହାରଃ ସନାତନଃ। ବ୍ଯବହାରଶ୍ଚ ଦୃଷ୍ଟୋ ଯଃ ସ ବେଦ ଇତି ନଃ ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-121-56 (69589) ଯଶ୍ଚ ବେଦଃ ସ ବୈ ଧର୍ମୋ ଯଶ୍ଚ ଧର୍ମଃ ସ ସତ୍ପଥଃ। ବ୍ରହ୍ମା ପିତାମହଃ ପୂର୍ବଂ ଭଗବାଂଶ୍ଚ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 12-121-57 (69590) ଲୋକାନାଂ ସ ହି ସର୍ବେଷାଂ ସସୁରାସୁରରକ୍ଷସାମ୍। ସ ମନୁଷ୍ଯୋରଗବତାଂ କର୍ତା ଚୈବ ସ ଭୂତକୃତ୍॥ 12-121-58 (69591) ତତୋ ନୋ ବ୍ଯବହାରୋଽଯଂ ଭର୍ତୃପ୍ରତ୍ଯଯଲକ୍ଷଣଃ। ତସ୍ମାଦିଦମବୋଚାମ ବ୍ଯବହାରନିଦର୍ଶନମ୍॥ 12-121-59 (69592) ମାତା ପିତା ଚ ଭ୍ରାତା ଚ ଭାର୍ଯା ଚୈବ ପୁରୋହିତଃ। ନାଦଣ୍ଡ୍ଯୋ ବିଦ୍ଯତେ ରାଜ୍ଞୋ ଯଃ ସ୍ବଧର୍ମେଣ ତିଷ୍ଠତି॥ ॥ 12-121-60 (69593) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 121॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-121-11 ପ୍ରଜାରକ୍ଷକତ୍ବାଦ୍ବ୍ଯବହାର ଏବ ଧର୍ମପଦବାଚ୍ଯୋଽପୀତ୍ଯାହ ସୁପ୍ରଣୀତେନେତି॥ 12-121-12 ବ୍ରହ୍ମଣଏବ ବଚନଂ ମନୁମୁଖାଚ୍ଛ୍ରୁତମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-121-13 ଦଣ୍ଡଏବ ଉକ୍ତବଚନାଦ୍ଧର୍ମଶବ୍ଦେନ ବ୍ଯବହାରଶବ୍ଦେନ ଚୋଚ୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ପ୍ରାଗ୍ବଚନଂ ଧର୍ମବଚନମ୍॥ 12-121-16 ଏବଂ ବ୍ଯବହାରରୂପିଣୋ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ରୂପମୁକ୍ତ୍ବା ଧର୍ମାଖ୍ଯଦଣ୍ଡରୂପମାହ। ତାମ୍ରାସ୍ଯୋ ମୃଗରାଜତନୁଚ୍ଛଦ ଇତି। ତାମ୍ରୋ ବହ୍ନିରେବାହନବନୀଯାଦିରାସ୍ଯଂ ଯସ୍ଯ ସ ତଥା। ମୃଗରାଜଃ କୃଷ୍ଣମୃଗସ୍ତତ୍ସଂବନ୍ଧିଚର୍ମ ତନୁଚ୍ଛଦଃ ଶରୀରାଚ୍ଛାଦକଂ ପ୍ରାବରଣମସ୍ଯ। ଏତେନ ଦୀକ୍ଷାପ୍ରଧାନୋ ଯଜ୍ଞ ଉକ୍ତଃ। ଏତଚ୍ଚ ସର୍ବେଷାଂ ଦାନୋପବାସହୋମାଦୀନାମୁପଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-121-23 ମୁଖ୍ଯଂ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ରୂପମାହ ଦଣ୍ଡୋ ହୀତି॥ 12-121-24 ତତ୍ପତ୍ନ୍ଯା ରୂପମାହ ତଥେତି। ଦଣ୍ଡେନ ସହିତା ନୀତିର୍ଦଣ୍ଡନୀତିଃ॥ 12-121-25 କିଂପରାଯଣମିତ୍ଯସ୍ଯୋତ୍ତରଂ ଅର୍ଥାନର୍ଥାବିତ୍ଯାଦି॥ 12-121-36 କିମାତ୍ମକଃ କଥଂଭୂତଃ କଥଂମୂର୍ତିରିତିପ୍ରଶ୍ନତ୍ରଯସ୍ଯୋତ୍ତରମାହ ବ୍ଯବସ୍ଥାପଯତଇତି। ଲୋକପାଲନାତ୍ମକଃ ସତ୍ଯପକ୍ଷପାତୀ ବ୍ରାହ୍ମଣମୂର୍ତିସ୍ବରୂପ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-121-37 ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣଭୂର୍ତିତ୍ବଂ ବିବୃଣ୍ବନ୍ କଥଂ ଜାଗର୍ତି ଇତ୍ଯସ୍ଯୋତ୍ତରମାହ ଧର୍ମଯୁକ୍ତା ଇତ୍ଯାଦିନା। ବ୍ରାହ୍ମଣମୂର୍ତିର୍ଦଣ୍ଡୋ ଯଜ୍ଞାଦିଦ୍ବାରାନ୍ନସୃଷ୍ଟିହେତୁତଯା ଭୂତାନି ପାଲଯନ୍ ଜାଗର୍ତୀତି ଶ୍ଲୋକତ୍ରଯାର୍ଥଃ॥ 12-121-42 ଅଦଦଦୀଶ୍ବର ଇତି ଶେଷଃ। ଅସ୍ମୈ ରାଜ୍ଞେ। ଦଣ୍ଡଂ ଦଣ୍ଡନୀତିମ୍। ଅତଏବାଯଂ ବଲେନ ସଂଯୁକ୍ତଃ ପଞ୍ଚବିଧ ଆତ୍ମା ଯସ୍ଯ ସ ତଥା। ଧର୍ମବ୍ଯବହାରଦଣ୍ଡେଶ୍ବରଜୀବରୂପେଣ ପଞ୍ଚପ୍ରକାରାତ୍ମକୋ ରାଜା। ବଲଂ ନଥୈଶ୍ଚ ସଂଯୁକ୍ତଂ ସଦା ପଞ୍ଚବିଧାତ୍ମକମିତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-121-43 ବହୁଧନସହିତା ଅମାତ୍ଯା ବହୁଧନାମାତ୍ଯାଃ। ବଲାନି ତୁ ତେଜଓଜଃ ସହ ଆଖ୍ଯାନି ଦେହେନ୍ଦ୍ରିଯବୁଦ୍ଧିସମାର୍ଥ୍ଯାନି। ଅଷ୍ଟକୈରଷ୍ଟସଂଖ୍ଯାକୈରନନ୍ତରଶ୍ଲୋକେ ବକ୍ଷ୍ଯମାଣୈର୍ହସ୍ତ୍ଯାଦିଭିରାହାର୍ଯମାର୍ଜନୀଯମ୍। ଅନ୍ଯଦ୍ବଲଂ କୋଶବୃଦ୍ଧିରୂପମ୍॥ 12-121-45 ଅଙ୍ଗସ୍ଯ ସୈନ୍ଯସ୍ଯ ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ସନ୍ନଦ୍ଧସ୍ଯ ରଥାଦିକଂ ଶରୀରଂ ବିଦୁରିତି ତୃତୀଯେନାନ୍ବଯଃ। ରସଦାଃ ବୈଦ୍ଯାଃ। 12-121-46 ପ୍ରାଡ୍ବିବାକାଃ ବିବଦମାନଯୋର୍ଦ୍ବଯୋଃ ପ୍ରବୃତ୍ତିନିମିତ୍ତବେତ୍ତାରଃ॥ 12-121-47 ଦଣ୍ଡଂ ସୈନ୍ଯମ୍। ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରସିଦ୍ଧଃ॥ 12-121-48 ଦଣ୍ଡୋ ଦଣ୍ଡାଦୀନମ୍॥ 12-121-50 ଭର୍ତୃପ୍ରତ୍ଯଯଃ ଭର୍ତାରୌ ଦ୍ବୌ ବିବଦମାନୌ ପ୍ରତ୍ଯଯଃ କାରଣଂ ଯସ୍ଯ ସ ତଥା ବାଦିପ୍ରତିବାଦିଭ୍ଯାଂ ପ୍ରବର୍ତିତୋ ବ୍ଯବହାରଃ। ତଯୋରନ୍ଯତରସ୍ଯ ପ୍ରତ୍ଯଯୋଽଭ୍ଯୁପଗମୋ ଲକ୍ଷଣଂ ଯସ୍ଯ ସ ଭର୍ତୃପ୍ରତ୍ଯଯଲକ୍ଷଣଃ। ଅନ୍ଯତରପରାଜଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। ସହିତୋ ହିତମିଷ୍ଟଂ ତେନ ଯୁକ୍ତଃ ସହିତଃ। ଅନ୍ଯତରଜଯାବହ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-121-51 ବେଦାତ୍ମା ବେଦୋକ୍ତୋ ଦୋଷଃ ପାରଦାର୍ଯାଦିସ୍ତନ୍ନିବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ପରିଷଦଂ ପ୍ରତିଗତଶ୍ଚେତ୍ତତ୍ର ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାତ୍ମକୋ ବେଦହେତୁକ ଏବ ଦଣ୍ଡଃ। ମୌଲଃ କୁଲାଚାରପ୍ରଯୁକ୍ତୋ ଯୋ ବ୍ଯବହାରସ୍ତତ୍ରାପି ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତୋ ଦଣ୍ଡଃ। ତଥାଚ ଶାସ୍ତ୍ରବିଦାମନୁକ୍ରମଣଂ ଧର୍ମଜ୍ଞାନାଂ ସମଯଃ ପ୍ରମାଣଂ ବେଦାଶ୍ଚେତି॥ 12-121-52 ତେଷାଂ ତ୍ରଯାଣାଂ ଦଣ୍ଡାନାଂ ମଧ୍ଯେ ଆଦ୍ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଧୀନ ଇତ୍ଯାହ। ଉକ୍ତ ଇତି। ନଃ ଅସ୍ମାଭିଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୈର୍ଦଣ୍ଡୋଽପି ଜ୍ଞେଯଃ ତତ୍ର ପ୍ରତ୍ଯଯୋଽପି ଜ୍ଞେଯଃ॥ 12-121-53 ଅସ୍ଯାପି ବେଦମୂଲତ୍ବମାହ ଦଣ୍ଡ ଇତି। ବିବିଧୋଽବହାରଃ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ପରପକ୍ଷକ୍ଷେପେଣ ସ୍ବପକ୍ଷସାଧନଂ ବ୍ଯବହାରସ୍ତଦାତ୍ମକୋ ନ୍ଯାଯଃ ସ ଯଦ୍ଯପି ଦଣ୍ଡଃ ପ୍ରତ୍ଯଯଦୃଷ୍ଟସ୍ତଥାପି ସ ବ୍ଯବହାରପଦାର୍ଥୋ ମନ୍ବାଦିଭିଃ ସ୍ମୃତୋଽସ୍ତି। ଅତଃ ସୋଽପି ବୈଦିକପ୍ରଣୀତତ୍ବାଦ୍ବେଦବିଷଯାତ୍ମକୋ ବେଦାର୍ଥଗୋଚରୋଽସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-121-54 ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟୋ ମମ ପାରଦାର୍ଯଜେନାଧର୍ମେଣ ଧର୍ମଲୋପୋ ମାଭୂଦିତି ପଶ୍ଚାତ୍ତାପବତ୍ଯୁଦ୍ଦିଷ୍ଟଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତରୂପୋ ଦଣ୍ଡୋ ଧର୍ମ ଏବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-121-60 ଯୋ ରାଜା ସ୍ବଧର୍ମେଣ ତିଷ୍ଠତି ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞ ଇତି ସଂବନ୍ଧଃ॥

12-122-0 (69594) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-122-0x (5668) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଅଙ୍ଗେଷୁ ରାଜା ଦ୍ଯୁତିମାନ୍ବସୁହୋମ ଇତି ଶ୍ରୁତଃ॥ 12-122-1 (69595) ସ ରାଜା ଧର୍ମବିନ୍ନିତ୍ଯଂ ସହ ପତ୍ନ୍ଯା ମହାତପାଃ। ମୁଞ୍ଜପୃଷ୍ଠଂ ଜଗାମାଥ ଦେବର୍ଷିଗଣସେବିତମ୍। 12-122-2 (69596) ତତ୍ର ଶୃଙ୍ଗେ ହିମବତୋ ବସତିଂ ସମୁପାଗମତ୍। ଯତ୍ର ମୁଞ୍ଜବଟେ ରାମୋ ଜଟାହରଣମାଦିଶତ୍॥ 12-122-3 (69597) ତଦାଦି ଚ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଋଷିଭିଃ ସଂଶିତବ୍ରତୈଃ। ମୁଞ୍ଜପୃଷ୍ଠ ଇତି ପ୍ରୋକ୍ତଃ ସ ଦେଶୋ ରୁଦ୍ରସେବିତଃ॥ 12-122-4 (69598) ସ ତତ୍ର ବହୁଭିର୍ଯୁକ୍ତସ୍ତଦା ଶ୍ରୁତିମଯୈର୍ଗୁଣୈଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମନୁମତୋ ଦେବର୍ଷିସଦୃଶୋଽଭବତ୍॥ 12-122-5 (69599) ତଂ କଦାଚିଦଦୀନାତ୍ମା ସଖା ଶକ୍ରସ୍ଯ ମାନିତଃ। ଅଭ୍ଯଗଚ୍ଛନ୍ମହୀପାଲୋ ମାନ୍ଧାତା ଶତ୍ରୁକର୍ଶନଃ॥ 12-122-6 (69600) ସୋପସୃତ୍ଯ ତୁ ମାନ୍ଧାତା ବସୁହୋମଂ ନରାଧିପମ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରକୃଷ୍ଟତପସଂ ବିନଯେନୋପତିଷ୍ଠତେ॥ 12-122-7 (69601) ବସୁହୋମୋଽପି ରାଜ୍ଞୋ ବୈ ଗାମର୍ଧ୍ଯଂ ଚ ନ୍ଯବେଦଯତ୍। ସପ୍ତାଙ୍ଗସ୍ଯ ତୁ ରାଜ୍ଯସ୍ଯ ପପ୍ରଚ୍ଛ କୁଶଲାବ୍ଯଯୌ॥ 12-122-8 (69602) ସଦ୍ଭିରାଚରିତଂ ପୂର୍ବଂ ଯଥାବଦନୁଯାଯିନମ୍। ଅବ୍ରବୀଦ୍ବସୁହୋମସ୍ତଂ ରାଜନ୍କିଂ କରବାଣି ତେ॥ 12-122-9 (69603) ସୋଽବ୍ରବୀତ୍ପରମପ୍ରୀତୋ ମାନ୍ଧାତା ରାଜସତ୍ତମଃ। ବସୁହୋମଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞମାସୀନଂ କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 12-122-10 (69604) ବୃହସ୍ପତେର୍ମତଂ ରାଜନ୍ନଘୀତଂ ସକଲଂ ତ୍ବଯା। ତଥୈବୌଶନସଂ ଶାସ୍ତ୍ରଂ ବିଜ୍ଞାତଂ ତେ ନରୋତ୍ତମ॥ 12-122-11 (69605) ତଦହଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଦଣ୍ଡ ଉତ୍ପଦ୍ଯତେ କଥମ୍। କିଂ ବାଽସ୍ଯ ପୂର୍ବଂ ଜାଗର୍ତି କିଂ ବା ପରମମୁଚ୍ଯତେ॥ 12-122-12 (69606) କଥଂ କ୍ଷତ୍ରିଯସଂସ୍ଥଶ୍ଚ ଦଣ୍ଡଃ ସଂପ୍ରତ୍ଯବସ୍ଥିତଃ। ବ୍ରୂହି ମେ ତଦ୍ଯଥାତତ୍ବଂ ଦଦାମ୍ଯାଚାର୍ଯବେତନମ୍॥ 12-122-13 (69607) ବସୁହୋମ ଉବାଚ। 12-122-14x (5669) ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ଯଥା ଦଣ୍ଡଃ ସଂଭୂତୋ ଲୋକସଂଗ୍ରହଃ। ପ୍ରଜାବିନଯରକ୍ଷାର୍ଥଂ ଧର୍ମସ୍ଯାତ୍ମା ସନାତନଃ॥ 12-122-14 (69608) ବ୍ରହ୍ମା ଯିଯକ୍ଷୁର୍ଭଗବାନ୍ସର୍ବଲୋକପିତାମହଃ। ଋତ୍ବିଜଂ ନାତ୍ମନସ୍ତୁଲ୍ଯଂ ଦଦର୍ଶେତି ହି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-122-15 (69609) ସ ଗର୍ଭଂ ଭଗବାନ୍ଦେବୋ ବହୁବର୍ଷାଣ୍ଯଧାରଯତ୍। ଅଥ ପୂର୍ଣେ ସହସ୍ରେ ତୁ ସ ଗର୍ଭଃ କ୍ଷୁବତୋଽପତତ୍॥ 12-122-16 (69610) ସ କ୍ଷୁପୋ ନାମ ସଂଭୂତଃ ପ୍ରଜାପତିରରିଂଦମ୍। ଋତ୍ବିଗାସୀନ୍ମହାରାଜ ଯଜ୍ଞେ ତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-122-17 (69611) ତସ୍ମିନ୍ପ୍ରବୃତ୍ତେ ସତ୍ରେ ତୁ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପାର୍ଥିବର୍ଷଭ। ଇଷ୍ଟରୂପପ୍ରଚାରତ୍ବାଦ୍ଦଣ୍ଡଃ ସୋଽନ୍ତର୍ହିତୋଽଭବତ୍॥ 12-122-18 (69612) ତସ୍ମିନ୍ନନ୍ତର୍ହିତେ ଚାପି ପ୍ରଜାନାଂ ସଂକରୋଽଭବତ୍। ନୈବ କାର୍ଯଂ ନ ବା କାର୍ଯଂ ଭୋଜ୍ଯାଭୋଜ୍ଯଂ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-122-19 (69613) ପେଯାପେଯେ କୁତଃ ସିଦ୍ଧିର୍ହିସନ୍ତି ଚ ପରସ୍ପରମ୍। ଗମ୍ଯାଗମ୍ଯଂ ତଦା ନାସୀତ୍ସ୍ବଂ ପରସ୍ବଂ ଚ ବୈ ସମମ୍॥ 12-122-20 (69614) ପରସ୍ପରଂ ବିଲୁମ୍ପନ୍ତି ସାରମେଯା ଯଥାଽଽମିଷମ୍। ଅବଲାନ୍ବଲିନୋ ଜଘ୍ନୁର୍ନିର୍ମର୍ଯାଦଂ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-122-21 (69615) ତତଃ ପିତାମହୋ ବିଷ୍ଣୁଂ ଭଗବନ୍ତଂ ସନାତନମ୍। ସଂପୂଜ୍ଯ ବରଦଂ ଦେବଂ ମହାଦେବମଥାବ୍ରବୀତ୍॥ 12-122-22 (69616) ଅତ୍ର ତ୍ବମନୁକମ୍ପାଂ ବୈ କର୍ତୁମର୍ହସି ଶଙ୍କର। ଅଯଂ ବିଷ୍ଣୁଃ ସଖା ତୁଭ୍ଯଂ ଧର୍ମସ୍ଯ ପରିରକ୍ଷଣେ॥ 12-122-23 (69617) `ତ୍ବଂ ହି ସର୍ବବିଧାନଜ୍ଞଃ ସତ୍ବାନାଂ ତ୍ବଂ ଗତିଃ ପରା।' ସଂକରୋ ନ ଭବେଦତ୍ର ଯଥା ତଦ୍ବୈ ବିଧୀଯତାମ୍॥ 12-122-24 (69618) ତତଃ ସ ଭଗବାନ୍ଧ୍ଯାତ୍ବା ତଦା ଶୂଲବରାଯୁଧଃ। ` ଦେବଦେବୋ ମହାଦେବଃ କାରଣଂ ଜଗତଃ ପରମ୍॥ 12-122-25 (69619) ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ବିନ୍ଦ୍ରସହିତଃ ସର୍ବୈଶ୍ଚ ସସୁରାସୁରୈଃ। ଲୋକସନ୍ଧାରଣାର୍ଥଂ ଚ ଲୋକସଂକରନାଶନମ୍।' ଆତ୍ମାନମାତ୍ମାନା ଦଣ୍ଡଂ ସସୃଜେ ଦେବସତ୍ତମଃ॥ 12-122-26 (69620) ତସ୍ମାଚ୍ଚ ଧର୍ମଚରଣାନ୍ନୀତିଂ ଦେବୀଂ ସରସ୍ବତୀମ୍। ଅସୃଜଦ୍ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ବୈ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବିଶ୍ରୁତାମ୍॥ 12-122-27 (69621) `ଯଥାଽସୌ ନୀଯତେ ଦଣ୍ଡଃ ସତତଂ ପାପକାରିଷୁ। ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ନଯନାତ୍ସା ହି ଦଣ୍ଡନୀତିରିହୋଚ୍ଯତେ॥' 12-122-28 (69622) ଭୂଯଃ ସ ଭଗବାନ୍ଧ୍ଯାତ୍ବା ଚିରଂ ଶୂଲଘରଃ ପ୍ରଭୁଃ। `ଅସୃଜତ୍ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରାଣି ମହାଦେବୋ ମହେଶ୍ବରଃ॥ 12-122-29 (69623) ଦଣ୍ଡନୀତେଃ ପ୍ରଯୋଗାର୍ଥଂ ପ୍ରମାଣାନି ଚ ସର୍ବଶଃ। ବିଦ୍ଯାଶ୍ଚତସ୍ରଃ କୂଟସ୍ଥାସ୍ତାସାଂ ଭେଦବିକଲ୍ପନାଃ॥ 12-122-30 (69624) ଅଙ୍ଗାନି ବେଦାଶ୍ଚତ୍ବାରୋ ମୀମାଂସା ନ୍ଯାଯବିସ୍ତରଃ। ପୁରାଣଂ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରଂ ଚ ବିଦ୍ଯା ହ୍ଯେତାଶ୍ଚତୁର୍ଦଶ॥ 12-122-31 (69625) ଆଯୁର୍ବେଦୋ ଧନୁର୍ବେଦୋ ଗାନ୍ଧର୍ବଶ୍ଚେତି ତେ ତ୍ରଯଃ। ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରଂ ଚତୁର୍ଥଂ ତୁ ବିଦ୍ଯା ହ୍ଯଷ୍ଟାଦଶୈବ ତୁ॥ 12-122-32 (69626) ଦଶ ଚାଷ୍ଟୌ ଚ ବିଖ୍ଯାତା ଏତା ଧର୍ମସ୍ଯ ସଂହିତାଃ। ଏତାସାମେବ ବିଦ୍ଯାନାଂ ବ୍ଯାସମାହ ମହେଶ୍ବରଃ॥ 12-122-33 (69627) ଶତାନି ତ୍ରୀଣି ଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ମହାତନ୍ତ୍ରାଣି ସପ୍ତତିମ୍। ବ୍ଯାସ ଏବ ତୁ ବିଦ୍ଯାନାଂ ମହାଦେବେନ କୀର୍ତିତଃ॥ 12-122-34 (69628) ତନ୍ତ୍ରଂ ପାଶୁପତଂ ନାମ ପଞ୍ଚରାତ୍ରଂ ଚ ବିଶ୍ରୁତମ୍। ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରଂ ଚ ସାଙ୍ଖ୍ଯଂ ଚ ତନ୍ତ୍ରଂ ଲୋକାଯତଂ ତଥା॥ 12-122-35 (69629) ତନ୍ତ୍ରଂ ବ୍ରହ୍ମତୁଲା ନାମ ତର୍କବିଦ୍ଯା ଦିବୌକସାମ୍। ସୁଖଦୁଃଖାର୍ଥଜିଜ୍ଞାସା କାରଣଂ ଚେତି ବିଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-122-36 (69630) ତର୍କବିଦ୍ଯାସ୍ତଥା ଚାଷ୍ଟୌ ସ ଚୋକ୍ତୋ ନ୍ଯାଯବିସ୍ତରଃ। ଦଶ ଚାଷ୍ଟୌ ଚ ବିଜ୍ଞେଯାଃ ପୌରାଣା ଯଜ୍ଞସଂହିତାଃ॥ 12-122-37 (69631) ପୁରାଣାଶ୍ଚ ପ୍ରଣୀତାଶ୍ଚ ତାବଦେବେହ ସଂହିତାଃ। ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରାଣି ତଦ୍ବଚ୍ଚ ଏକାର୍ଥାନି ଚ ନାନ୍ଯଥା॥ 12-122-38 (69632) ଏକାର୍ଥାନି ପୁରାଣାନି ବେଦାଶ୍ଚୈକାର୍ଯସଂହିତାଃ। ନାନାର୍ଥାନି ଚ ସର୍ବାଣି ତତଃ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ଶଂକରଃ॥ 12-122-39 (69633) ପ୍ରୋବାଚ ଭଗବାନ୍ଦେବଃ କାଲଜ୍ଞାନାନି ଯାନି ଚ। ଚତୁଃଷଷ୍ଟିପ୍ରମାଣାନି ଆଯୁର୍ବେଦଂ ଚ ସୋତ୍ତରମ୍॥ 12-122-40 (69634) ଅଷ୍ଟାଦଶବିକଲ୍ପାଂ ତାଂ ଦଣ୍ଡନୀତିଂ ଚ ଶାଶ୍ବତୀମ୍। ଗାନ୍ଧର୍ବମିତିହାସଂ ଚ ନାନାବିସ୍ତରମୁକ୍ତବାନ୍॥ 12-122-41 (69635) ଇତ୍ଯେତାଃ ଶଂକରପ୍ରୋକ୍ତା ବିଦ୍ଯାଃ ଶବ୍ଦାର୍ଥସଂହିତାଃ। ପୁନର୍ଭେଦସହସ୍ରଂ ତୁ ତାସାମେବ ତୁ ବିସ୍ତରଃ॥ 12-122-42 (69636) ଋଷିଭିର୍ଦେବଗନ୍ଧର୍ବୈଃ ସବିକଲ୍ପଃ ସବିସ୍ତରଃ। ଶଶ୍ବଦଭ୍ଯସ୍ଯତେ ଲୋକେ ବେଦ ଏବ ତୁ ସର୍ବଶଃ॥ 12-122-43 (69637) ବେଦାଶ୍ଚତସ୍ରଃ ସଂକ୍ଷିପ୍ତା ବେଦବାଦାଶ୍ଚ ତେ ସ୍ମୃତାଃ। ଏତାସାଂ ପାରଗୋ ଯଶ୍ଚ ସ ଚୋକ୍ତୋ ବେଦପାରଗଃ॥ 12-122-44 (69638) ବେଦାନାଂ ପାରଗୋ ରୁଦ୍ରୋ ବିଷ୍ଣୁରିନ୍ଦ୍ରୋ ବୃହସ୍ପତିଃ। ଶକ୍ରଃ ସ୍ବାଯଂଭୁବଶ୍ଚୈବ ମନୁଃ ପରମଧର୍ମବିତ୍॥ 12-122-45 (69639) ବ୍ରହ୍ମା ଚ ପରମୋ ଦେବଃ ସଦା ସର୍ବୈଃ ସୁରାସୁରୈଃ। ସର୍ବସ୍ଯାନୁଗ୍ରହାଚ୍ଚୈବ ବ୍ଯାସୋ ବୈ ବେଦପାରଗଃ॥ 12-122-46 (69640) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-122-47x (5670) ଅହଂ ଶାନ୍ତନବୋ ଭୀଷ୍ମଃ ପ୍ରସାଦାନ୍ମାଧବସ୍ଯ ଚ। ଶଂକରସ୍ଯ ପ୍ରସାଦାଚ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ଚ କୁରୂଦ୍ବହ। ବେଦପାରଗ ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ଯାଜ୍ଞବଲ୍କ୍ଯଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 12-122-47 (69641) କଲ୍ପେକଲ୍ପେ ମହାଭାଗୈର୍ଋଷିଭିସ୍ତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶିଭିଃ। ଋଷିପୁତ୍ରୈର୍ଋଷିଗଣୈର୍ଭିଦ୍ଯନ୍ତେ ମିଶ୍ରକୈରପି॥ 12-122-48 (69642) ଶିବେନ ବ୍ରହ୍ମଣା ଚୈବ ବିଷ୍ଣୁନା ଚ ବିକଲ୍ପିତାଃ। ଆଦିକଲ୍ପେ ପୁନଶ୍ଚୈବ ଭିଦ୍ଯନ୍ତେ ସାଧୁଭିଃ ପୁନଃ॥ 12-122-49 (69643) ଇଦାନୀମପି ବିଦ୍ବଦ୍ଭିର୍ଭିଦ୍ଯନ୍ତେ ଚ ବିକଲ୍ପକୈଃ। ପୂର୍ବଜନ୍ମାନୁସାରେଣ ବହୁଧେଯଂ ସରସ୍ବତୀ॥ 12-122-50 (69644) ଭୂଯଃ ସ ଭଗବାନ୍ଧ୍ଯାତ୍ବା ଚିରଂ ଶୂଲବରାଯୁଧଃ।' ତସ୍ଯତସ୍ଯ ନିକାଯସ୍ଯ ଚକାରୈକୈକମୀଶ୍ବରମ୍॥ 12-122-51 (69645) ଦେବାନାମୀଶ୍ବରଂ ଚକ୍ରେ ଦୈବଂ ଦଶଶତେକ୍ଷଣମ୍। ଯମଂ ବୈବସ୍ବତଂ ଚାପି ପିତୄଣାମକରୋତ୍ପତିମ୍॥ 12-122-52 (69646) ଅପାଂ ରାଜ୍ଯେ ସୁରାଣାଂ ଚ ବିଦଧେ ବରୁଣଂ ପ୍ରଭୁମ୍। ଧନାନାଂ ରାକ୍ଷସାନାଂ ଚ କୁବେରମପି ଚେଶ୍ବରମ୍॥ 12-122-53 (69647) ପର୍ବତାନାଂ ପତିଂ ମେରୁଂ ସରିତାଂ ଚ ମହୋଦଧିମ୍। ମୃତ୍ଯୁଂ ପ୍ରାଣେଶ୍ବରମଥୋ ତେଜସାଂ ଚ ହୁତାଶନମ୍॥ 12-122-54 (69648) ରୁଦ୍ରାଣାମପି ଚେଶାନଂ ଗୋପ୍ତାରଂ ବିଦଧେ ପ୍ରଭୁଃ। ମହାତ୍ମାନଂ ମହାଦେବଂ ବିଶାଲାକ୍ଷଂ ସନାତନମ୍॥ 12-122-55 (69649) `ଦଶ ଚୈକଶ୍ଚ ଯେ ରୁଦ୍ରାସ୍ତସ୍ଯୈତେ ମୂର୍ତିସଂଭବାଃ। ନାନାରୂପଧରୋ ଦେବଃ ସ ଏବ ଭଗବାଞ୍ଶିବଃ॥' 12-122-56 (69650) ବସିଷ୍ଠମୀଶଂ ବିପ୍ରାଣାଂ ବସୂନାଂ ଜାତବେଦସମ୍। ତେଜସାଂ ଭାସ୍କରଂ ଚକ୍ରେ ନକ୍ଷତ୍ରାଣାଂ ନିଶାକରମ୍॥ 12-122-57 (69651) ବୀରୁଧାଂ ବସୁମନ୍ତଂ ଚ ଭୂତାନାଂ ଚ ପ୍ରଭୁଂ ବରମ୍। କୁମାରଂ ଦ୍ବାଦଶଭୁଜଂ ସ୍କନ୍ଦଂ ରାଜାନମାଦିଶତ୍॥ 12-122-58 (69652) କାଲଂ ସର୍ବେଶମକରୋତ୍ସଂହାରବିନଯାତ୍ମକମ୍। ମୃତ୍ଯୋଶ୍ଚତୁର୍ବିଭାଗସ୍ଯ ଦୁଃଖସ୍ଯ ଚ ସୁଖସ୍ଯ ଚ॥ 12-122-59 (69653) ଈଶ୍ବରୋ ଦେବଦେବସ୍ତୁ ରାଜରାଜୋ ନରାଧିପଃ। ସର୍ବେଷାମେବ ରୁଦ୍ରାଣାଂ ଶୂଲପାଣିରିତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-122-60 (69654) `ଈଶ୍ବରଶ୍ଚେତନଃ କର୍ତା ପୁରୁଷଃ କାରଣଂ ଶିବଃ। ବିଷ୍ଣୁର୍ବ୍ରହ୍ମା ଶଶୀ ସୂର୍ଯଃ ଶକ୍ରୋ ଦେବାଶ୍ଚ ସାନ୍ବଯାଃ॥ 12-122-61 (69655) ସୃଜତେ ଗ୍ରସତେ ଚୈତତ୍ତମୋଭୂତମିଦଂ ଯଥା। ଅପ୍ରଜ୍ଞାତଂ ଜଗତ୍ସର୍ବଂ ଯଦା ହ୍ଯେକୋ ମହେଶ୍ବରଃ॥ ' 12-122-62 (69656) ତମେନଂ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପୁତ୍ରମନୁଜାତଂ କ୍ଷୁପଂ ଦଦୌ। ପ୍ରଜାନାମଧିପଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ସର୍ବଧର୍ମଭୃତାମପି॥ 12-122-63 (69657) ମହାଦେବସ୍ତତସ୍ତସ୍ମିନ୍ବୃତ୍ତେ ଯଜ୍ଞେ ସମାହିତଃ। ଦଣ଼୍ଡଂ ଧର୍ମସ୍ଯ ଗୋପ୍ତାରଂ ବିଷ୍ଣବେ ସତ୍କୃତଂ ଦଦୌ॥ 12-122-64 (69658) ବିଷ୍ଣୁରଙ୍ଗିରସେ ପ୍ରାଦାଦଙ୍ଗିରା ମୁନିସତ୍ତମଃ। ପ୍ରାଦାଦିନ୍ଦ୍ରମରୀଚିଭ୍ଯା ମରୀଚିର୍ଭୃଗବେ ଦଦୌ॥ 12-122-65 (69659) ଭୃଗୁର୍ଦଦାବୃଷିଭ୍ଯସ୍ତୁ ଦଣ୍ଡଂ ଧର୍ମସମାହିତମ୍। ଋଷଯୋ ଲୋକପାଲେଭ୍ଯୋ ଲୋକପାଲାଃ କ୍ଷୁପାଯ ଚ॥ 12-122-66 (69660) କ୍ଷୁପସ୍ତୁ ମନବେ ପ୍ରାଦାଦାଦିତ୍ଯତନଯାଯ ଚ। ପୁତ୍ରେଭ୍ଯଃ ଶ୍ରାଦ୍ଧଦେବସ୍ତୁ ସୂକ୍ଷ୍ମଧର୍ମାର୍ଥକାରଣାତ୍॥ 12-122-67 (69661) ବିଭଜ୍ଯ ଦଣ଼୍ଡଃ କର୍ତବ୍ଯୋ ଦଣ୍ଡେ ତୁ ନଯମିଚ୍ଛତା। ଦୁର୍ବାଚା ନିଗ୍ରହୋ ଦଣ୍ଡୋ ହିରଣ୍ଯଂ ବାହ୍ଯତଃ କ୍ରିଯା॥ 12-122-68 (69662) ବ୍ଯଙ୍ଗତ୍ବଂ ଚ ଶରୀରସ୍ଯ ବଧୋ ବାଽନଲ୍ପକାରଣାତ୍। ଶରୀରପୀଡା କାର୍ଯା ତୁ ସ୍ବଦେଶାଚ୍ଚ ବିବାସନମ୍॥ 12-122-69 (69663) ତଂ ଦଦୌ ସୂର୍ଯପୁତ୍ରାଯ ମନବେ ରକ୍ଷଣାତ୍ମକମ୍। ଆନୁପୂର୍ବ୍ଯାଚ୍ଚ ଦଣ୍ଡୋଽଯଂ ପ୍ରଜା ଜାଗର୍ତି ପାଲଯନ୍॥ 12-122-70 (69664) ଇନ୍ଦ୍ରୋ ଜାଗର୍ତି ଭଗବାନିନ୍ଦ୍ରାଦଗ୍ନିର୍ବିଭାବସୁଃ। ଅଗ୍ନେର୍ଜାଗର୍ତି ବରୁଣୋ ବରୁଣାଚ୍ଚ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 12-122-71 (69665) ପ୍ରଜାପତେସ୍ତତୋ ଧର୍ମୋ ଜାଗର୍ତି ବିନଯାତ୍ମକଃ। ଧର୍ମାଚ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପୁତ୍ରୋ ବ୍ଯବସାଯଃ ସନାତନଃ॥ 12-122-72 (69666) ବ୍ଯବସାଯାତ୍ତତସ୍ତେଜୋ ଜାଗର୍ତି ପରିପାଲଯତ୍। ଓଷଧ୍ଯସ୍ତେଜସସ୍ତସ୍ମାଦୋଷଧୀଭ୍ଯଶ୍ଚ ପର୍ବତାଃ॥ 12-122-73 (69667) ପର୍ବତେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଜାଗର୍ତି ରସୋ ରସଗୁଣାତ୍ତଥା। ଜାଗର୍ତି ନିର୍ଋତିର୍ଦେବୀ ଜ୍ଯୋତୀଂଷି ନିର୍ଋତୀମନୁ॥ 12-122-74 (69668) ବେଦାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଜ୍ଯୋତିର୍ଭ୍ଯସ୍ତତୋ ହଯଶିରାଃ ପ୍ରଭୁଃ। ବ୍ରହ୍ମା ପିତାମହସ୍ତସ୍ମାଜ୍ଜାଗର୍ତି ପ୍ରଭୁରବ୍ଯଯଃ॥ 12-122-75 (69669) ପିତାମହାନ୍ମହାଦେବୋ ଜାଗର୍ତି ଭଗବାଞ୍ଶିବଃ। ବିଶ୍ବେଦେବାଃ ଶିବାଚ୍ଚାପି ବିଶ୍ବେଭ୍ଯ ଋଷଯସ୍ତଥା॥ 12-122-76 (69670) ଋଷିଭ୍ଯୋ ଭଗବାନ୍ସୋମଃ ସୋମାଦ୍ଦେବାଃ ସନାତନାଃ। ଦେବେଭ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଲୋକେ ଜାଗ୍ରତୀତ୍ଯୁପଧାରଯ॥ 12-122-77 (69671) ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଶ୍ଚ ରାଜନ୍ଯା ଲୋକାନ୍ରକ୍ଷନ୍ତି ଧର୍ମତାଃ। ସ୍ଥାବରଂ ଜଙ୍ଗମଂ ଚୈବ କ୍ଷତ୍ରିଯେଭ୍ଯଃ ସନାତନମ୍॥ 12-122-78 (69672) ପ୍ରଜା ଜାଗ୍ରତି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଦଣ୍ଡୋ ଜାଗର୍ତି ତାସୁ ଚ। ସର୍ବସଂକ୍ଷେପକୋ ଦଣ଼୍ଡଃ ପିତାମହସୁତଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 12-122-79 (69673) ଜାଗର୍ତି କାଲଃ ପୂର୍ବଂ ଚ ମଧ୍ଯେ ଚାନ୍ତେ ଚ ଭାରତ। ଈଶଃ ସର୍ବସ୍ଯ କାଲୋ ହି ମହାଦେବଃ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 12-122-80 (69674) ଦେବଦେବଃ ଶିବଃ ସର୍ବୋ ଜାଗର୍ତି ସତତଂ ପ୍ରଭୁଃ। କପର୍ଦୀ ଶଂକରୋ ରୁଦ୍ରୋ ଭବଃ ସ୍ଥାଣୁରୁମାପତିଃ॥ 12-122-81 (69675) ଇତ୍ଯେଷ ଦଣ୍ଡୋ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତସ୍ତଥୌଷଧ୍ଯସ୍ତଥାପରେ। ଭୂମିପାଲୋ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ବର୍ତେତାନେନ ଧର୍ମବିତ୍॥ 12-122-82 (69676) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-122-83x (5671) ଇତୀଦଂ ବସୁହୋମସ୍ଯ ଯୋଽଽତ୍ମବାଞ୍ଶୃଣୁଯାନ୍ମତମ୍। ଶ୍ରୁତ୍ବା ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରବର୍ତେତ ସ ଲୋକାନାପ୍ନୁଯାନ୍ନୃପଃ॥ 12-122-83 (69677) ଇତି ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ଯୋ ଦଣ୍ଡୋ ମନୁଜର୍ଷଭ। ନିଯନ୍ତା ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ଧର୍ମାକ୍ରାନ୍ତସ୍ଯ ଭାରତ॥ 12-122-84 (69678) `ବସୁହୋମାଚ୍ଛ୍ରୁତଂ ରାଜ୍ଞା ମାନ୍ଧାତ୍ରା ଭୂଭୃତା ପୁରା। ମଯାପି କଥିତଂ ରାଜନ୍ନାଖ୍ଯାନଂ ପ୍ରଥିତଂ ମଯା॥' ॥ 12-122-85 (69679) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 122॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-122-1 ଅତ୍ର ଦଣ୍ଡୋତ୍ପତ୍ତୌ ବିଷଯେ॥ 12-122-13 ଆଚାର୍ଯବେତନଂ ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣାମ୍॥ 12-122-15 ଯିଯକ୍ଷୁର୍ଯଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛୁଃ॥ 12-122-16 ସଗର୍ଭଂ ଶିରସା ଦେବଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। କ୍ଷୁବତଃ କ୍ଷୁତବତଃ॥ 12-122-18 ଅଷ୍ଟଂ ରୂପଂ ଦୀକ୍ଷାପରିଗ୍ରହଃ ପ୍ରଜାନିଯନ୍ତା ଦୀକ୍ଷାଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ଇତି ନିଯମନରୂପୋ ଦଣ୍ଡୋଽନ୍ତର୍ହିତୋଽଭବଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-122-59 କର୍ତୁମର୍ହସି କେଶବ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ବିନଯୋ ବିବୃଦ୍ଧିଃ। ଚତ୍ବାରୋ ବିଭାଗା ଯସ୍ଯ ତସ୍ଯ ଶସ୍ତ୍ରଂ ଶତ୍ରୁର୍ଯମଃ କର୍ମ ଚ। ରୋଗୋଽପଥ୍ଯାଶନପ୍ରଯୋଜକୋ ରାଗୋ ଯମଃ କର୍ମ ଚେତି ବା॥ 12-122-68 ବିଭଜ୍ଯ ନ୍ଯାଯଂ ନ୍ଯାଯାଭାସଂ ଚ ବିବିଚ୍ଯ। ଦୁଷ୍ଟନିଗ୍ରହ ଏବ ଦଣ୍ଡସ୍ଯ ମୁଖ୍ଯଂ ପ୍ରଯୋଜନମ୍। ହିରଣ୍ଯାଦିଗ୍ରହଣଂ ତୁ ଲୋକାନାଂ ବିଭୀଷିକାର୍ଥଂ ନତୁ କୋଶ ବୃଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-122-69 ବିବାସନଂ ସ୍ବଦେଶାଦ୍ଦୂରୀକରଣାମ୍॥ 12-122-73 ଓଷଧୀଭ୍ଯଶ୍ଚ ପାଦପାଃ ଇତି ଟ. ପାଠଃ॥ 12-122-74 ପାଦପେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଜାଗର୍ତି ଇତି ଟ. ପାଠଃ॥

12-123-0 (69680) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-123-0x (5672) ତାତ ଧର୍ମାର୍ଥକାମାନାଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ନିଶ୍ଚଯମ୍। ଲୋକଯାତ୍ରା ହି କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ତ୍ରିଷ୍ବେତେଷୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା॥ 12-123-1 (69681) ଧର୍ମାର୍ଥକାମାଃ କିଂମୂଲାଃ ପ୍ରଭବଃ ପ୍ରଲଯଶ୍ଚ କଃ। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ଚାନୁଷଜ୍ଜନ୍ତେ ବର୍ତନ୍ତେ ଚ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍॥ 12-123-2 (69682) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-123-3x (5673) ଯ ଏତେ ସ୍ଯୁଃ ସୁମନସୋ ଲୋକସଂସ୍ଥାର୍ଥନିଶ୍ଚଯେ। କାମପ୍ରଭବସଂସ୍ଥାସୁ ସଜ୍ଜନ୍ତେ ଚ ତ୍ରଯସ୍ତଦା॥ 12-123-3 (69683) ଧର୍ମମୂଲୋଽର୍ଥ ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ କାମୋଽର୍ଥଫଲମୁଚ୍ଯତେ। ସଂକଲ୍ପମୂଲାସ୍ତେ ସର୍ବେ ସଂକଲ୍ପୋ ବିଷଯାତ୍ମକଃ॥ 12-123-4 (69684) ବିଷଯାଶ୍ଚୈବ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ସର୍ବ ଆହାରସିଦ୍ଧଯେ। ମୂଲମେତନ୍ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ନିବୃତ୍ତିର୍ମୋକ୍ଷ ଉଚ୍ଯତେ॥ 12-123-5 (69685) ଧର୍ମଃ ଶରୀରସଂଗୁପ୍ତିର୍ଧର୍ମାର୍ଥଶ୍ଚାର୍ଥ ଇଷ୍ଯତେ। କାମୋ ରତିଫଲଶ୍ଚାତ୍ର ସର୍ବେ ରତିଫଲାଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 12-123-6 (69686) ସନ୍ନିକୃଷ୍ଟାଂଶ୍ଚରେଦେତାନ୍ନ ଚୈତାନ୍ମନସା ତ୍ଯଜେତ୍। ବିମୁକ୍ତସ୍ତପସା ସର୍ବାନ୍ଧର୍ମାଦୀନ୍କାମନୈଷ୍ଠିକାନ୍॥ 12-123-7 (69687) ଶ୍ରେଷ୍ଠବୁଦ୍ଧିସ୍ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ଉଦଯଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍କ୍ଷଣାତ୍। [କର୍ମଣା ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବେଣ ଭବତ୍ଯର୍ଥୋ ନ ବା ପୁନଃ॥] 12-123-8 (69688) ଅର୍ଥାର୍ଥମନ୍ଯଦ୍ଭବତି ବିପରୀତମଥାପରମ୍। ଅନର୍ଥାର୍ଥମବାପ୍ଯାର୍ଥମନ୍ଯତ୍ରାଦ୍ଯୋପକାରକମ୍।] ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ବୁଦ୍ଧ ଇହାର୍ଥେନ ତଦହ୍ନା ତୁ ନିକୃଷ୍ଟଯା॥ 12-123-9 (69689) ଅପଧ୍ଯାନମଲୋ ଧର୍ମୋ ମଲୋଽର୍ଥସ୍ଯ ନିଗୂହନମ୍। ସଂପ୍ରମୋହମଲଃ କାମୋ ଭୂଯସ୍ତଦ୍ଗୁଣବର୍ଧିତଃ॥ 12-123-10 (69690) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଅରିଷ୍ଟସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ କାମନ୍ଦସ୍ଯ ଚ ଭାରତ॥ 12-123-11 (69691) କାମନ୍ଦମୃଷିମାସୀନମଭିବାଦ୍ଯ ନରାଧିପଃ। ଆଙ୍ଗୋରିଷ୍ଠୋଽଥ ପପ୍ରଚ୍ଛ କୃତ୍ବା ସମଯମବ୍ଯଯମ୍॥ 12-123-12 (69692) ଯଃ ପାପଂ କୁରୁତେ ରାଜା କାମମୋହବଲାତ୍କୃତଃ। ପ୍ରତ୍ଯାସନ୍ନସ୍ଯ ତସ୍ଯର୍ଷେ କିଂ ସ୍ଯାତ୍ପାପପ୍ରଣାଶନମ୍॥ 12-123-13 (69693) ଅଧର୍ମଂ ଧର୍ମ ଇତି ଚ ଯୋ ମୋହାଦାଚରେନ୍ନରଃ। ତଂ ଚାପି ପ୍ରଥିତଂ ଲୋକେ କଥଂ ରାଜା ନିବର୍ତଯେତ୍॥ 12-123-14 (69694) କାମନ୍ଦ ଉବାଚ। 12-123-15x (5674) ଯୋ ଧର୍ମାର୍ଥୌ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ କାମମେବାନୁବର୍ତତେ। ସ ଧର୍ମାର୍ଥପରିତ୍ଯାଗାତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାନାଶମିହାର୍ଚ୍ଛତି॥ 12-123-15 (69695) ପ୍ରଜ୍ଞାନାଶାତ୍ମକୋ ମୋହସ୍ତଥା ଧର୍ମାର୍ଥନାଶକଃ। ତସ୍ମାନ୍ନାସ୍ତିକତା ଚୈବ ଦୁରାଚାରଶ୍ଚ ଜାଯତେ॥ 12-123-16 (69696) ଦୁରାଚାରାନ୍ଯଦା ରାଜା ପ୍ରଦୁଷ୍ଟାନ୍ନ ନିଯଚ୍ଛତି। ତସ୍ମାଦୁଦ୍ବିଜତେ ଲୋକଃ ସର୍ପାଦ୍ବେଶ୍ମଗତାଦିବ॥ 12-123-17 (69697) ତଂ ପ୍ରଜା ନାନୁରଜ୍ଯନ୍ତେ ନ ବିପ୍ରା ନ ଚ ସାଧବଃ। ତତଃ ସଂକ୍ଷଯମାପ୍ନୋତି ତଥା ବଧ୍ଯତ୍ବମେବ ଚ॥ 12-123-18 (69698) ଅପଧ୍ବସ୍ତସ୍ତ୍ବବମତୋ ଦୁଃଖଂ ଜୀବତି ଜୀବିତମ୍। ଜୀବତେ ଯଦପଧ୍ବସ୍ତଃ ଶୁଦ୍ଧଂ ମରଣମେବ ତତ୍॥ 12-123-19 (69699) ଅତ୍ରୈତଦାହୁରାଚାର୍ଯାଃ ପାପସ୍ଯ ପରିବର୍ତନମ୍। ସେବିତବ୍ଯା ତ୍ରଯୀ ବିଦ୍ଯା ସତ୍କାରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ଚ॥ 12-123-20 (69700) ମହାମନା ଭବେଦ୍ଧର୍ମେ ବିବହେଚ୍ଚ ମହାକୁଲେ। ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚାପି ସେବେତ କ୍ଷମାଯୁକ୍ତାନ୍ମନସ୍ବିନଃ॥ 12-123-21 (69701) ଜପେଦୁଦକଶୀଲଃ ସ୍ଯାତ୍ସୁମୁଖୋ ନ ଚ ନାସ୍ତିକଃ। ଧର୍ମାନ୍ବିତାନ୍ସଂପ୍ରବିଶେଦ୍ବହିଃ ପ୍ଲୁତ୍ଯୈବ ଦୁଷ୍କୃତମ୍॥ 12-123-22 (69702) ପ୍ରସାଦଯେନ୍ମଧୁରଯା ବାଚା ବାଽପ୍ଯଥ କର୍ମଣା। ଇତ୍ଯସ୍ତୀତି ବଦେନ୍ନିତ୍ଯଂ ପରେଷାଂ କୀର୍ତଯନ୍ଗୁଣାନ୍॥ 12-123-23 (69703) ଅପାପୋ ହ୍ଯେବମାଚାରଃ କ୍ଷିପ୍ରଂ ବହୁମତୋ ଭବେତ୍। ପାପାନ୍ଯପି ହି କୃଚ୍ଛ୍ରାଣି ଶମଯେନ୍ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-123-24 (69704) ଗୁରବୋ ହି ପରଂ ଧର୍ମଂ ଯଂ ବ୍ରୂଯୁସ୍ତଂ ତଥା କୁରୁ। ଗୁରୂଣାଂ ହି ପ୍ରସାଦାଦ୍ବୈ ଶ୍ରେଯଃ ପରମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ ॥ 12-123-25 (69705) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 123॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-123-2 କିଂମୂଲାଃ କିମୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ କ୍ରିଯନ୍ତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ପ୍ରଭବତ୍ଯସ୍ମାଦିତି ପ୍ରଭବଃ। କିମେଷାମୁତ୍ପତ୍ତିସ୍ଥାନମ୍। ତେଷାଂ ସାହିତ୍ଯଂ କଥଂ ପୃଥକ୍ପୃଥକବଚ କଥମିତି ଚତ୍ବାରଃ ପ୍ରଶ୍ନାଃ॥ 12-123-3 ସୂଚୀକଟାହନ୍ଯାଯେନ ଧର୍ମାର୍ଥକାମାନାଂ ସାହିତ୍ଯମାହ ଯ ଇତି। ତେ ଧର୍ମାର୍ଥକାମାସ୍ତ୍ରଯୋଽପି ସଜ୍ଜନ୍ତେ ଯୁଗପଦୁତ୍ପଦ୍ଯନ୍ତେ॥ 12-123-7 ସ୍ବର୍ଗାଦିକଂ ବାହ୍ଯଂ ଫଲଂ ବିପ୍ରକୃଷ୍ଟଂ ତଦର୍ଥା ଏତେ ବିପ୍ରକୃଷ୍ଟାଃ। ଆତ୍ମଜ୍ଞାନରୂପଂ ଫଲଂ ତୁ ସନ୍ନିକୃଷ୍ଟଂ ତଦର୍ଥା ଏତେ ସନ୍ନିକୃଷ୍ଟାସ୍ତାଂଶ୍ଚରେତ୍ ସେବେତ। ଧର୍ମଶ୍ଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥୋଽର୍ଥୋ ନିଷ୍କାମକର୍ମାର୍ଥଃ କାମୋ ଦେହଧାରଣମାତ୍ରାର୍ଥଃ ଇତ୍ଯେବମେତେ ସେବ୍ଯା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ଧର୍ମାଦୀନ୍କାମନୈଷ୍ଠିକାନ୍କାମାନ୍ତାନ୍ଧର୍ମାର୍ଥକାମାନ୍ସର୍ବାନପି ମନସାପି ନ ତ୍ଯଜେତ୍କିମୁତ ସ୍ବରୂପେଣ ନ ତ୍ଯଜେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। କଥଂ ତର୍ହ୍ଯେତାଂସ୍ତ୍ଯଜେଦିତ୍ଯାହ ତପସା ବିମୁକ୍ତ ଇତି। ବିଚାରେଣୈବ ତେଭ୍ଯୋ ବିମୁକ୍ତୋ ଭବେତ୍। ସଙ୍ଗଫଲତ୍ଯାଗପୂର୍ବକଂ ଧର୍ମାଦୀନନୁତିଷ୍ଠେଦିତି ଭାବଃ॥ 12-123-8 ଅସ୍ମାତ୍କର୍ମଣ ଇଦଂ ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯେ ଇତି ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବଂ କୃତେନାପି କର୍ମଣାର୍ଥଃ କଦାଚିଦ୍ଭବତି କଦାଚିନ୍ନେତି ବ୍ଯଭିଚାରଃ॥ 12-123-9 ଅର୍ଥାର୍ଥଂ ଧର୍ମାଦପି ଅନ୍ଯତ୍ ସେବାକୃଷ୍ଯାଦିକଂ ଭବତୀତି ନ ଧର୍ମୈକଲଭ୍ଯୋଽର୍ଥଂ ଇତ୍ଯର୍ଥାର୍ଥଂ ଧର୍ମୋ ନ କାର୍ଯଃ। ପ୍ରତ୍ଯୁତ ବିପରୀତମପି ଅପରଂ ମତମସ୍ତି କେଚିଦ୍ଧଠେନୈବାର୍ଥୋ ଭବତି ସ୍ବଭାବେନ ବା ଦୈବେନ ବେତି ମନ୍ଯତ ଇତି ତଦର୍ଥମଲଂ ଧର୍ମେଣେତ୍ଯର୍ଥଃ। ଏବଂ ଧର୍ମସ୍ଯାର୍ଥହେତୁତ୍ବଂ ଦୂରୀକୃତ୍ଯାର୍ଥସ୍ଯାପି ଧର୍ମହେତୁତ୍ବଂ ଦୂଷଯତି। ଅର୍ଥମବାପ୍ଯାଽପି ଜଗଦନର୍ଥାର୍ଥମପାଯାର୍ଥଂ ଭବତି। ତଥାହି ଧନମତ୍ତଃ ସର୍ବଂ ପାପଂ କରୋତୀତି ନାର୍ଥେନ ଧର୍ମୋତ୍ପତ୍ତିର୍ନିତ୍ଯାସ୍ତି। ଅର୍ଥଂ ବିନାପି ଧର୍ମୋତ୍ପତ୍ତିରସ୍ତୀତ୍ଯାହାନ୍ଯତ୍ରାଦ୍ଯୋପକାରକମ୍। ସ୍ବାର୍ଥେ ତ୍ରଲ୍। ଅନ୍ଯତ୍ରାନ୍ଯଦେବୋପବାସବ୍ରତାଦିକଂ ଆଦ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯୋପକାରକଂ ବର୍ଧକଂ ଭବତି॥ 12-123-10 ଅପଧ୍ଯାନଂ ଫଲାଭିସନ୍ଧିଃ। ନିଗୂହନଂ ଦାନଭୋଗଯୋରପ୍ରତିପାଦନମ୍॥ 12-123-13 ପ୍ରତ୍ଯାସନ୍ନସ୍ଯ ପଶ୍ଚାତ୍ତପ୍ତସ୍ଯ॥ 12-123-20 ଏବଂ ନିନ୍ଦିତସ୍ଯ କର୍ତବ୍ଯମାହ ଅତ୍ରେତି॥ 12-123-23 ତବାସ୍ମୀତି ବଦେନ୍ନିତ୍ଯଂ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥

12-124-0 (69706) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-124-0x (5675) ଇମେ ଜନା ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସଦା ଭୁବି। ଧର୍ମସ୍ଯ ଶୀଲମେବାଦୌ ତତୋ ମେ ସଂଶଯୋ ମହାନ୍॥ 12-124-1 (69707) ଯଦି ତଚ୍ଛକ୍ଯମସ୍ମାଭିର୍ଜ୍ଞାତୁଂ ଧର୍ମଭୂତାଂ ବର। ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ସର୍ବଂ ଯଥୈତଦୁପଲଭ୍ଯତେ॥ 12-124-2 (69708) କଥଂ ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯତେ ଶୀଲଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଭାରତ। କିଂଲକ୍ଷଣଂ ଚ ତତ୍ପ୍ରୋକ୍ତଂ ବ୍ରୂହି ମେ ବଦତାଂ ବର॥ 12-124-3 (69709) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-124-4x (5676) ପୁରା ଦୁର୍ଯୋଧନେନେହ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରାଯ ମାନଦ। ଆଖ୍ଯାତଂ ତପ୍ଯମାନେନ ଶ୍ରିଯଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତବାଗତାମ୍॥ 12-124-4 (69710) ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥେ ମହାରାଜ ତବ ସଭ୍ରାତୃକସ୍ଯ ହ। ସଭାଯାଂ ଚାପହସନଂ ତତ୍ସର୍ବଂ ଶୃଣୁ ଭାରତ॥ 12-124-5 (69711) ଭବତସ୍ତାଂ ସଭାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସମୃଦ୍ଧିଂ ଚାପ୍ଯନୁତ୍ତମାମ୍। ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ତଦା ଦୀନଃ ସର୍ବଂ ପିତ୍ରେ ନ୍ଯବେଦଯତ୍॥ 12-124-6 (69712) ଶ୍ରୁତ୍ବା ହି ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଶ୍ଚ ଦୁର୍ଯୋଧନବଚସ୍ତଦା। ଅବ୍ରବୀତ୍କର୍ଣସହିତଂ ଦୁର୍ଯୋଧନମିଦଂ ବଚଃ॥ 12-124-7 (69713) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉବାଚ। 12-124-8x (5677) କିମର୍ଥଂ ତପ୍ଯସେ ପୁତ୍ର ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବତଃ। ଶ୍ରୁତ୍ବା ତ୍ବାମନୁନେଷ୍ଯାମି ଯଦି ସମ୍ଯଗ୍ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-124-8 (69714) ଯଦା ତ୍ବାଂ ମହଦୈଶ୍ବର୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ପରପୁରଂଜଯ। କିଂକରା ଭ୍ରାତରଃ ସର୍ବେ ମିତ୍ରସଂବନ୍ଧିବାନ୍ଧବାଃ॥ 12-124-9 (69715) ଆଚ୍ଛାଦଯସି ପ୍ରାବାରାନଶ୍ନାସି ପିଶିତୌଦନମ୍। ଆଜାନେଯା ବହନ୍ତି ତ୍ବାଂ କସ୍ମାଚ୍ଛେଚସି ପୁତ୍ରକ॥ 12-124-10 (69716) ଦୁର୍ଯୋଧନ ଉବାଚ। 12-124-11x (5678) ଦଶ ତାତ ସହସ୍ରାଣି ସ୍ନାତକାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ଭୁଞ୍ଜତେ ରୁକ୍ମପାତ୍ରୀଭିର୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରନିବେଶନେ॥ 12-124-11 (69717) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ ତାଂ ସଭାଂ ଦିବ୍ଯପୁଷ୍ପଫଲାନ୍ବିତାମ୍। ଅଶ୍ବାଂସ୍ତିତ୍ତିରକଲ୍ମାଷାନ୍ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ॥ 12-124-12 (69718) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତାଂ ପାଣ୍ଡବେଯାନାମୃଦ୍ଧିମିନ୍ଦ୍ରୋପମାଂ ଶୁଭାମ୍। ଅମିତ୍ରାଣାଂ ସୁମହତୀମନୁଶୋଚାମି ମାନଦ॥ 12-124-13 (69719) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉବାଚ। 12-124-14x (5679) ଯଦୀଚ୍ଛସି ଶ୍ରିଯଂ ତାତ ଯାଦୃଶୀ ସା ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ। ବିଶିଷ୍ଟାଂ ବା ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶୀଲବାନ୍ଭବ ପୁତ୍ରକ॥ 12-124-14 (69720) ଶୀଲେନ ହି ତ୍ରଯୋ ଲୋକାଃ ଶକ୍ଯା ଜେତୁଂ ନ ସଂଶଯଃ। ନ ହି କିଂଚିଦସାଧ୍ଯଂବୈ ଲୋକେ ଶୀଲବତାଂ ସତାମ୍॥ 12-124-15 (69721) ଏକରାତ୍ରେଣ ମାନ୍ଧାତା ତ୍ର୍ଯହେଣ ଜନମେଜଯଃ। ସପ୍ତରାତ୍ରେଣ ନାଭାଗଃ ପୃଥିବୀଂ ପ୍ରତିପେଦିବାନ୍॥ 12-124-16 (69722) ଏତେ ହି ପାର୍ଥିବାଃ ସର୍ବେ ଶୀଲବନ୍ତୋ ଯଶୋନ୍ବିତାଃ। ତତସ୍ତେଷାଂ ଗୁଣକ୍ରୀତା ବସୁଧା ସ୍ବଯମାଗତା॥ 12-124-17 (69723) ଦୁର୍ଯୋଧନ ଉବାଚ। 12-124-18x (5680) କଥଂ ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯତେ ଶୀଲଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଭାରତ। ଯେନ ଶୀଲେନ ସଂପ୍ରାପ୍ତାଃ କ୍ଷିପ୍ରମେବ ବସୁଂଧରାମ୍॥ 12-124-18 (69724) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉବାଚ। 12-124-19x (5681) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ନାରଦେନ ପୁରା ବୃତ୍ତଂ ଶୀଲମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଭାରତ॥ 12-124-19 (69725) ପ୍ରା--ଦେନ ହୃତଂ ରାଜ୍ଯଂ ମହେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଶ---ମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଦୈତ୍ଯେନ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଂ ଚ ବଶେ କୃତମ୍॥ 12-124-20 (69726) ତ--ବୃହସ୍ପତିଂ ଶକ୍ରଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ସମୁପସ୍ଥିତଃ। ତମୁବାଚ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଶ୍ରେଯ ଇଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 12-124-21 (69727) ତତୋ ବୃହସ୍ପତିସ୍ତସ୍ମୈ ଜ୍ଞାନଂ ନୈଶ୍ରେଯସଂ ପରମ୍। କଥଯାମାସ ଭଗବାନ୍ଦେବେନ୍ଦ୍ରାଯ କୁରୂଦ୍ବହ॥ 12-124-22 (69728) ଏତାବଚ୍ଛ୍ରେଯ ଇତ୍ଯେବ ବୃହସ୍ପତିରଭାଷତ। ଇନ୍ଦ୍ରସ୍ତୁ ଭୂଯଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ କୋ ବିଶେଷୋ ଭବେଦିତି॥ 12-124-23 (69729) ବୃହସ୍ପତିରୁବାଚ। 12-124-24x (5682) ବିଶେଷୋଽସ୍ତି ମହାଂସ୍ତାତ ଭାର୍ଗବସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ତତ୍ରାଗମଯ ଭଦ୍ରଂ ତେ ଭୂଯ ଏବ ସୁରୋତ୍ତମ॥ 12-124-24 (69730) ଆତ୍ମନସ୍ତୁ ତତଃ ଶ୍ରେଯୋ ଭାର୍ଗବଃ ସୁମହାଯଶାଃ। ଜ୍ଞାନମାଗମଯତ୍ପ୍ରୀତ୍ଯା ପୁନଃ ସ ପରମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 12-124-25 (69731) ତେନାପି ସମନୁଜ୍ଞାତୋ ଭାର୍ଗବେଣ ମହାତ୍ମନା। ଶ୍ରେଯୋଽସ୍ତୀତି ପରଂ ଭୂଯଃ ଶୁକ୍ରମାହ ଶତକ୍ରତୁଃ॥ 12-124-26 (69732) ଭାର୍ଗବସ୍ତ୍ବାହ ସର୍ବଜ୍ଞଃ ପ୍ରହ୍ଲାଦସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଜ୍ଞାନମସ୍ତି ବିଶେଷେଣେତ୍ଯୁକ୍ତୋ ହୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ସୋଽଭବତ୍॥ 12-124-27 (69733) ସ ତତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭୂତ୍ବା ପ୍ରହ୍ଲାଦଂ ପାକଶାସନଃ। ସ୍ତୁତ୍ବା ପ୍ରୋବାଚ ମେଧାବୀ ଶ୍ରେଯ ଇଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 12-124-28 (69734) ପ୍ରହ୍ଲାଦସ୍ତ୍ବବ୍ରବୀଦ୍ବିପ୍ରଂ କ୍ଷଣୋ ନାସ୍ତି ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯରାଜ୍ଯସକ୍ତସ୍ଯ ତତୋ ନୋପଦିଶାମି ତେ॥ 12-124-29 (69735) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ବବ୍ରବୀଦ୍ରାଜନ୍ଯସ୍ମିନ୍କାଲେ କ୍ଷଣୋ ଭବେତ୍। ତଦୋପାଦେଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛାମି ଯଦି କାର୍ଯାନ୍ତରଂ ଭବେତ୍॥ 12-124-30 (69736) ତତଃ ପ୍ରୀତୋଽଭବଦ୍ରାଜା ପ୍ରହ୍ବାଦୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ଦଦୌ କାଲେ ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ବଂ ଦ୍ବିଜେ ତଦା॥ 12-124-31 (69737) ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽପି ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଗୁରୁବୃତ୍ତିମନୁତ୍ତମାମ୍। ଚକାର ସର୍ବଭାବେନ ଯଦ୍ଯଚ୍ଚ ମନସେଚ୍ଛତି॥ 12-124-32 (69738) ପୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ତେନ ବହୁଶଃ ପ୍ରାପ୍ତଂ କଥମରିଂଦମ୍। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯରାଜ୍ଯଂ ଧର୍ମଜ୍ଞ କାରଣଂ ତଦ୍ବ୍ରବୀହି ମେ। [ପ୍ରହ୍ଲାଦୋଽପି ମହାରାଜ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥] 12-124-33 (69739) ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଉବାଚ। 12-124-34x (5683) ନାସୂଯାମି ଦ୍ବିଜାନ୍ବିପ୍ର ରାଜାସ୍ମୀତି କଥଂଚନ। କାମ୍ଯାନି ବଦତାଂ ତେଷାଂ ସଂଯଚ୍ଛାମି ବହାମି ଚ॥ 12-124-34 (69740) ତେ ବିସ୍ରବ୍ଧାଃ ପ୍ରଭାଷନ୍ତେ ସଂଯଚ୍ଛନ୍ତି ଚ ମାଂ ସଦା। ତେଷାଂ କାର୍ଯପଥେ ଯୁକ୍ତଂ ଶୁଶ୍ରୂଷୁମନହଂକୃତମ୍॥ 12-124-35 (69741) ଧର୍ମାତ୍ମାନଂ ଜିତକ୍ରୋଧଂ ନିଯତଂ ସଂଯତେନ୍ଦ୍ରିଯମ୍। ସମାସିଞ୍ଚନ୍ତି ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାଃ କ୍ଷୌଦ୍ରଂ ମଧ୍ବିବ ମକ୍ଷିକାଃ॥ 12-124-36 (69742) ସୋଽହଂ ବାଗଗ୍ରବିଦ୍ଯାନାଂ ରସାନାମବଲେହିତା। ସ୍ବଜାତ୍ଯାନଧିତିଷ୍ଠାମି ନକ୍ଷତ୍ରାଣୀବ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ॥ 12-124-37 (69743) ଏତତ୍ପୃଥିବ୍ଯାମମୃତମେତଚ୍ଚକ୍ଷୁରନୁତ୍ତମମ୍। ଯଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣମୁଖେ ହବ୍ଯମେତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-124-38 (69744) ଏତାବଚ୍ଛେଯ ଇତ୍ଯାହ ପ୍ରହ୍ଲାଦୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନମ୍। ଶୁଶ୍ରୂଷିତସ୍ତେନ ତଦା ଦୈତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-124-39 (69745) ଯଥାବଦ୍ଗୁରୁବୃତ୍ତ୍ଯା ତେ ପ୍ରୀତୋଽସ୍ମି ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ। ବରଂ ବୃଣୀଷ୍ବ ଭଦ୍ରଂ ତେ ପ୍ରଦାତାଽସ୍ମି ନ ସଂଶଯଃ॥ 12-124-40 (69746) କୃତମିତ୍ଯେବ ଦୈତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରମୁବାଚ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମଃ। ପ୍ରହ୍ଲାଦସ୍ତ୍ବବ୍ରବୀତ୍ପ୍ରୀତୋ ଗୃହ୍ଯତାଂ ବର ଇତ୍ଯୁତ॥ 12-124-41 (69747) ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ। 12-124-42x (5684) ଯଦି ରାଜନ୍ପ୍ରସନ୍ନସ୍ତ୍ବଂ ମମ ଚେଦିଚ୍ଛସି ପ୍ରିଯମ୍। ଭବତଃ ଶୀଲମିଚ୍ଛାମି ପ୍ରାପ୍ନୁମେଷ ବରୋ ମମ॥ 12-124-42 (69748) ତତଃ ପ୍ରୀତସ୍ତୁ ଦୈତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରୋ ଭଯମସ୍ଯାଭବନ୍ମହତ୍। ବରେ ପ୍ରଦିଷ୍ଟେ ବିପ୍ରେଣ ନାଲ୍ପଚେତାଯମିତ୍ଯୁତ॥ 12-124-43 (69749) ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ସ ପ୍ରାହ ପ୍ରହ୍ଲାଦୋ ବିସ୍ମିତସ୍ତଦା। ଉପାକୃତ୍ଯ ତୁ ବିପ୍ରାଯ ବରଂ ଦୁଃଖାନ୍ବିତୋଽଭବତ୍॥ 12-124-44 (69750) ଦତ୍ତେ ବରେ ଗତେ ବିପ୍ରେ ଚିନ୍ତାଽସୀନ୍ମହତୀ ତଦା। ପ୍ରହ୍ଲାଦସ୍ଯ ମହାରାଜ ନିଶ୍ଚଯଂ ନ ଚ ଜଗ୍ମିବାନ୍॥ 12-124-45 (69751) ତସ୍ଯ ଚିନ୍ତଯତସ୍ତାବଚ୍ଛାଯାଭୂତଂ ମହାଦ୍ଯୁତେଃ। ତେଜୋବିଗ୍ରହବତ୍ତାତ ଶରୀରମଜହାତ୍ତଦା॥ 12-124-46 (69752) ତମପୃଚ୍ଛନ୍ମହାରାଜଃ ପ୍ରହ୍ଲାଦଃ କୋ ଭବାନିତି। ପ୍ରତ୍ଯାହ ତଂ ତୁ ଶୀଲୋସ୍ମି ତ୍ଯକ୍ତୋ ଗଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ତ୍ବଯା॥ 12-124-47 (69753) ତସ୍ମିନ୍ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମେ ରାଜନ୍ବତ୍ସ୍ଯାମ୍ଯହମରିଂଦମ। ଯୋଽସୌ ଶିଷ୍ଯତ୍ବମାଗମ୍ଯ ତ୍ବଯି ନିତ୍ଯଂ ସମାହିତଃ। ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବାଽନ୍ତର୍ହିତଂ ତଦ୍ବୈ ଶକ୍ରଂ ଚାନ୍ବାବିଶତ୍ପ୍ରଭୋ॥ 12-124-48 (69754) ତସ୍ମିଂସ୍ତେଜସି ଯାତେ ତୁ ତାଦୃଗ୍ରୂପସ୍ତତୋପରଃ। ଶରୀରାନ୍ନିଃ ସୃତସ୍ତସ୍ଯ କୋ ଭବାନିତି ସୋବ୍ରବୀତ୍॥ 12-124-49 (69755) ଧର୍ମଂ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ମାଂ ବିଦ୍ଧି ଯତ୍ରାସୌ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମଃ। ତତ୍ର ଯାସ୍ଯାମି ଦୈତ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ଯତଃ ଶୀଲଂ ତତୋ ହ୍ଯହମ୍॥ 12-124-50 (69756) ତତୋଽପରୋ ମହାରାଜ ପ୍ରଜ୍ବଲନ୍ନିବ ତେଜସା। ଶରୀରାନ୍ନିଃ ସୃତସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରହ୍ଲାଦସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-124-51 (69757) କୋ ଭବାନିତି ପୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ତମାହ ସ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ସତ୍ଯଂ ବିଦ୍ଧ୍ଯସୁରେନ୍ଦ୍ରାଦ୍ଯ ପ୍ରଯାସ୍ଯେ ଧର୍ମମନ୍ବହମ୍॥ 12-124-52 (69758) ତସ୍ମିନ୍ନନୁଗତେ ଧର୍ମଂ ପୁରୁଷେ ପୁରୁଷୋଽପରଃ। ନିଶ୍ଚକ୍ରାମ ତତସ୍ତସ୍ମାତ୍ପୃଷ୍ଟଶ୍ଚାହ ମହାତପାଃ॥ 12-124-53 (69759) ବୃତ୍ତଂ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ମାଂ ବିଦ୍ଧି ଯତଃ ସତ୍ଯଂ ତତୋ ହ୍ଯହମ୍। ତସ୍ମିନ୍ଗତେ ମହାଶ୍ବେତା ଶରୀରାତ୍ତସ୍ଯ ନିର୍ଯଯୌ॥ 12-124-54 (69760) ପୃଷ୍ଟଶ୍ଚାହ ବଲଂ ବିଦ୍ଧି ଯତୋ ବୃତ୍ତମହଂ ତତଃ। ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ପ୍ରଯଯୌ ତତ୍ର ଯତୋ ବୃତ୍ତଂ ନରାଧିପ॥ 12-124-55 (69761) ତତଃ ପ୍ରଭାମଯୀ ଦେବୀ ଶରୀରାତ୍ତସ୍ଯ ନିର୍ଯଯୌ। ତାମପୃଚ୍ଛତ୍ସ ଦୈତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରଃ ସା ଶ୍ରୀରିତ୍ଯେନମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-124-56 (69762) ଉଷିତାଽସ୍ମି ସୁଖଂ ନିତ୍ଯଂ ତ୍ବଯି ସତ୍ଯପରାକ୍ରମ। ତ୍ବଯା ଯୁକ୍ତା ଗମିଷ୍ଯାମି ବଲଂ ହ୍ଯନୁଗତା ହ୍ଯହମ୍॥ 12-124-57 (69763) ତତୋ ଭଯଂ ପ୍ରାଦୁରାସୀତ୍ପ୍ରହ୍ଲାଦସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଅପୃଚ୍ଛତ ଚ ତାଂ ଭୂଯଃ କ୍ବ ଯାସି କମଲାଲଯେ॥ 12-124-58 (69764) ତ୍ବଂ ହି ସତ୍ଯବ୍ରତା ଦେବୀ ଲୋକସ୍ଯ ପରମେଶ୍ବରୀ। କଶ୍ଚାସୌ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତତ୍ତ୍ବମିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 12-124-59 (69765) ଶ୍ରୀରୁବାଚ। 12-124-60x (5685) ସ ଶକ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଯସ୍ତ୍ବତ୍ତଶ୍ଚୈବୋପଶିକ୍ଷିତଃ। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେ ତେ ଯଦଶ୍ବର୍ଯଂ ତତ୍ତେନାପହୃତଂ ପ୍ରଭୋ॥ 12-124-60 (69766) ଶୀଲେନ ହି ତ୍ରଯୋ ଲୋକାସ୍ତ୍ବଯା ଧର୍ମଜ୍ଞ ନିର୍ଜିତାଃ। ତଦ୍ବିଜ୍ଞାଯ ସୁରେନ୍ଦ୍ରେଣ ତବ ଶୀଲଂ ହୃତଂ ପ୍ରଭୋ॥ 12-124-61 (69767) ଧର୍ମଃ ସତ୍ଯଂ ତଥା ବୃତ୍ତଂ ବଲଂ ଚୈବ ତଥାଽପ୍ଯହମ୍। ଶୀଲମୂଲା ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସଦା ନାସ୍ତ୍ଯତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-124-62 (69768) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-124-63x (5686) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ଗତା ଶ୍ରୀସ୍ତୁ ତେ ଚ ସର୍ବେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ତୁ ପିତରଂ ଭୂଯ ଏବାବ୍ରବୀତ୍ତଦା॥ 12-124-63 (69769) ଶୀଲସ୍ଯ ତତ୍ତ୍ବମିଚ୍ଛାମି ବେତ୍ତୁଂ କୌରବନନ୍ଦନ। ପ୍ରାପ୍ଯତେ ଚ ଯଥା ଶୀଲଂ ତଂ ଚୋପାଯଂ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 12-124-64 (69770) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉବାଚ। 12-124-65x (5687) ସୋପାଯଂ ପୂର୍ବମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟଂ ପ୍ରହ୍ଲାଦେନ ମହାତ୍ମନା। ସଂକ୍ଷେପତସ୍ତୁ ଶୀଲସ୍ଯ ଶୃଣୁ ପ୍ରାପ୍ତିଂ ନରେଶ୍ବର॥ 12-124-65 (69771) ଅଦ୍ରୋହଃ ସର୍ବଭୂତେଷୁ କର୍ମଣା ମନସା ଗିରା। ଅନୁଗ୍ରହଶ୍ଚ ଦାନଂ ଚ ଶୀଲମେତତ୍ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-124-66 (69772) ଯଦନ୍ଯେଷାଂ ହିତଂ ନ ସ୍ଯାଦାତ୍ମନଃ କର୍ମ ପୌରୁଷମ୍। ଅପତ୍ରପେତ ବା ଯେନ ନ ତତ୍କୁର୍ଯାତ୍କଥଂଚନ॥ 12-124-67 (69773) ତତ୍ତୁ କର୍ମ ତଥା କୁର୍ଯାଦ୍ଯେନ ଶ୍ଲାଧ୍ଯେତ ସଂସଦି। ଶୀଲଂ ସମାସେନୈତତ୍ତେ କଥିତଂ କୁରୁସତ୍ତମ॥ 12-124-68 (69774) ଯଦ୍ଯପ୍ଯଶୀଲା ନୃପତେ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ଶ୍ରିଯଂ କ୍ବଚିତ୍। ନ ଭୁଞ୍ଜତେ ଚିରଂ ତାତ ସମୂଲାଶ୍ଚ ପତନ୍ତି ତେ॥ 12-124-69 (69775) ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉବାଚ। 12-124-70x (5688) ଏତଦ୍ବିଦିତ୍ବା ତତ୍ତ୍ବେନ ଶୀଲବାନ୍ଭବ ପୁତ୍ରକ। ଯଦୀଚ୍ଛସି ଶ୍ରିଯଂ ତାତ ସୁବିଶିଷ୍ଟାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରାତ୍। `ଅଧିକାଂ ଚାପି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତତସ୍ତ୍ବଂ ଶୀଲବାନ୍ଭବା॥' 12-124-70 (69776) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-124-71x (5689) ଏତତ୍କଥିତବାନ୍ପୁତ୍ରେ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରୋ ମହୀପତିଃ। ଏତତ୍କୁରୁଷ୍ବ କୌନ୍ତେଯ ତତଃ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ତତ୍ଫଲମ୍॥ ॥ 12-124-71 (69777) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ବିଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 124॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-124-1 ଧର୍ମସ୍ଯ କାରଣମିତି ଶେଷଃ॥ 12-124-8 ଯଦି ସମ୍ଯଗ୍ଭବିଷ୍ଯସାତି ଦ. ପାଠଃ॥ 12-124-13 ଋଦ୍ଧିଂ ବୈଶ୍ରବଣୀମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-124-22 ନୈଶ୍ରେଯଚସଂ ମୋକ୍ଷୋପଯୋଗି॥ 12-124-23 କୋ ବିଶେଷଃ। ନୈଶ୍ରେଯସାଦପି କିଂଶ୍ରେଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-124-37 କ୍ଷୁଦ୍ରାଭିର୍ମଧୁମକ୍ଷିକାଭିର୍ନିର୍ମିତଂ କ୍ଷୌଦ୍ରଂ ମଧୁ। ତତ୍ର ମକ୍ଷିକାମଧ୍ବିବ ମାଂ ତେ ଶାସ୍ତ୍ରେଣ ସିଞ୍ଚନ୍ତି। ବାଗଗ୍ରବିଦ୍ଯାନାଂ ବାଗଗ୍ରେ ଏବଂ ନତୁ ପୁସ୍ତକେ ବିଦ୍ଯା ଯେଷାଂ ତେଷାମ୍। ସୋଽହଂ ବାଗନ୍ତ୍ଯପୁଷ୍ଟାନାଂ ମଧୂନାଂ ପରିଲେହିତେତି ଡ. ପାଠଃ॥ 12-124-43 ବିପ୍ରେଣ ବିପ୍ରାଯ। ଚେତାଯମିତି ସଂଧିରାର୍ଷଃ॥ 12-124-46 ତେଜୋବିଗ୍ରହବତ୍ ତେଜୋମଯଶରୀରଂ ଶୀଲମ୍॥ 12-124-64 ଶୀଲଂ ସମଧିଗଚ୍ଛାମୀତି ଥ. ପାଠଃ॥

12-125-0 (69778) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-125-0x (5690) ଶୀଲଂ ପ୍ରଧାନଂ ପୁରୁଷେ କଥିତଂ ତେ ପିତାମହ। କଥମାଶା ସମୁତ୍ପନ୍ନା କା ଚ ସା ତଦ୍ବଦସ୍ବ ମେ॥ 12-125-1 (69779) ସଂଶଯୋ ମେ ମହାନେଷ ସମୁତ୍ପନ୍ନଃ ପିତାମହ। ଛେତ୍ତା ଚ ତସ୍ଯ ନାନ୍ଯୋଽସ୍ତି ତ୍ବତ୍ତଃ ପରପୁରଂଜଯ॥ 12-125-2 (69780) ପିତାମହାଶା ମହତୀ ମମାସୀଦ୍ଧି ସୁଯୋଧନେ। ପ୍ରାପ୍ତେ ଯୁଦ୍ଧେ ତୁ ତଦ୍ଯୁକ୍ତଂ ତତ୍କର୍ତାଽଯମିତି ପ୍ରଭୋ॥ 12-125-3 (69781) ସର୍ବସ୍ଯାଶା ସୁମହତୀ ପୁରୁଷସ୍ଯୋପଜାଯତେ। ସ୍ଯାଂ ବିହନ୍ଯମାନାଯାଂ ଦୁଃଖୋ ମୃତ୍ଯୁର୍ନ ସଂଶଯଃ॥ 12-125-4 (69782) ଽହଂ ହତାଶୋ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିଃ କୃତସ୍ତେନ ଦୁରାତ୍ମନା। ର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରେଣ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପଶ୍ଯ ମନ୍ଦାତ୍ମତାଂ ମମ॥ 12-125-5 (69783) ଆଶାଂ ବୃହତ୍ତରୀଂ ମନ୍ଯେ ପର୍ବତାଦପି ସଦ୍ରୁମାତ୍। ଆକାଶାଦପି ବା ରାଜନ୍ନପ୍ରମେଯାଽଥବା ପୁନଃ॥ 12-125-6 (69784) ଏଷା ଚୈବ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦୁର୍ବିଚିନ୍ତ୍ଯା ସୁଦୁର୍ଲଭା। ଦୁର୍ଲଭତ୍ବାଚ୍ଚ ପଶ୍ଯାମି କିମନ୍ଯଦ୍ଦୁର୍ଲଭଂ ତତଃ॥ 12-125-7 (69785) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-125-8x (5691) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଯୁଧିଷ୍ଠିର ନିବୋଧ ମେ। ଇତିହାସଂ ସୁମିତ୍ରସ୍ଯ ନିର୍ବୃତ୍ତମୃଷଭସ୍ଯ ଚ॥ 12-125-8 (69786) ସୁମିତ୍ରୋ ନାମ ରାଜର୍ଷିର୍ହୈହଯୋ ମୃଗଯାଂ ଗତଃ। ସସାର ଚ ମୃଗଂ ବିଦ୍ଧ୍ବା ବାଣେନାନତପର୍ବଣା॥ 12-125-9 (69787) ସ ମୃଗୋ ବାଣମାଦାଯ ଯଯାବତିପରାକ୍ରମଃ। ସ ଚ ରାଜା ବଲୀ ତୂର୍ଣଂ ସସାର ମୃଗମନ୍ତିକାତ୍॥ 12-125-10 (69788) ତତୋ ନିମ୍ନଂ ସ୍ଥଲଂ ଚୈବ ସମୃଗୋଽଦ୍ରବଦାଶୁଗଃ। ମୁହୂର୍ତମିବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସମେନ ସ ପଥାଽଗମତ୍॥ 12-125-11 (69789) ତତଃ ସ ରାଜା ତାରୁଣ୍ଯାଦୌରସନ ବଲେନ ଚ। ଚଚାର ବାଣାସନଭୃତ୍ସଖଙ୍ଗୋ ହଂସବତ୍ତଦା॥ 12-125-12 (69790) ତତୋ ନଦାନ୍ନଦୀଶ୍ଚୈବ ପଲ୍ବଲାନି ବନାନି ଚ। ଅତିକ୍ରମ୍ଯାଭ୍ଯତିକ୍ରମ୍ଯ ସସାରୈକୋ ବନେଚରଃ॥ 12-125-13 (69791) ସ ତୁ ତାବନ୍ମୃଗୋ ରାଜନ୍ନାସାଦ୍ଯାସାଦ୍ଯ ପାର୍ଥିବମ୍। ପୁନରଭ୍ଯେତି ଜବନୋ ଜବେନ ମହତା ତତଃ॥ 12-125-14 (69792) ସ ତସ୍ଯ ବାଣୈର୍ବହୁଭିଃ ସମଭ୍ଯସ୍ତୋ ବନେଚରଃ। ପ୍ରକ୍ରୀଡନ୍ନିବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପୁନରଭ୍ଯେତି ଚାନ୍ତିକମ୍॥ 12-125-15 (69793) ପୁନଶ୍ଚ ଜବମାସ୍ଥାଯ ଜବନୋ ମୃଗଯୂଥପଃ। [ଅତୀତ୍ଯାତୀତ୍ଯ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପୁନରଭ୍ଯେତି ଚାନ୍ତିକମ୍॥] 12-125-16 (69794) ତସ୍ଯ ମର୍ମଚ୍ଛିଦଂ ଘୋରଂ ସୁମିତ୍ରୋଽମିତ୍ରକର୍ଶନଃ। ସମାଦାଯ ଶରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ କାର୍ମୁକାନ୍ନିରବାସଯତ୍॥ 12-125-17 (69795) [ତତୋ ଗବ୍ଯୂତିମାତ୍ରେଣ ମୃଗଯୂଥପଯୂଥପଃ।] ତସ୍ଯ ବାଣପଥଂ ମୁକ୍ତ୍ବା ତସ୍ଥିବାନ୍ପ୍ରହସନ୍ନିବ॥ 12-125-18 (69796) ତସ୍ମିନ୍ନିପତିତେ ବାଣେ ଭୂମୌ ଜ୍ବଲିତତେଜସି। ପ୍ରବିବେଶ ମୃଗୋଽରଣ୍ଯଂ ମୃଗଂ ରାଜାଽପ୍ଯଭିଦ୍ରବତ୍॥ ॥ 12-125-19 (69797) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 125॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-125-3 ଯୁକ୍ତଂ ଯୁଦ୍ଧଂ ବିନୈବ ରାଜ୍ଯାର୍ଧଦାନମ୍। କର୍ତା କରିଷ୍ଯତି॥ 12-125-7 ଦୁର୍ଲଭା ଦୁର୍ଜଯା॥ 12-125-12 ବାଣାସନଭୃଦ୍ଧନୁର୍ଧରଃ॥ 12-125-15 ସମଭ୍ଯସ୍ତୋ ବିଦ୍ଧଃ॥

12-126-0 (69798) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-126-0x (5692) ପ୍ରବିଶ୍ଯ ଚ ମହାରଣ୍ଯଂ ତାପସାନାମଥାଶ୍ରମମ୍। ଆସସାଦ ତତୋ ରାଜା ଶ୍ରାନ୍ତଶ୍ଚୋପାବିଶତ୍ତଦା॥ 12-126-1 (69799) ତଂ କାର୍ମୁକଧରଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଶ୍ରମାର୍ତଂ କ୍ଷୁଧିତଂ ତଦା। ସମେତ୍ଯ ଋଷଯସ୍ତସ୍ମୈ ପୂଜାଂ ଚକ୍ରୁର୍ଯଥାବିଧି॥ 12-126-2 (69800) ସ ପୂଜାମୃଷିଭିର୍ଦତ୍ତାଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ନରାଧିପଃ। ଅପୃଚ୍ଛତ୍ତାପସାନ୍ସର୍ବାଂସ୍ତପୋବୃଦ୍ଧିମନୁତ୍ତମାମ୍॥ 12-126-3 (69801) ତେ ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ବଚନଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ତପୋଧନାଃ। ଋଷଯୋ ରାଜଶାର୍ଦୂଲମପୃଚ୍ଛଂସ୍ତତ୍ପ୍ରଯୋଜନମ୍॥ 12-126-4 (69802) କେନ ଭଦ୍ରମୁଖାର୍ଥେନ ତପୋବନମୁପାଗତଃ। ପଦାତିର୍ବଦ୍ଧନିସ୍ତ୍ରିଂଶୋ ଧନ୍ବୀ ବାଣୀ ନରେଶ୍ବର॥ 12-126-5 (69803) ଏତଦିଚ୍ଛାମହେ ଶ୍ରୋତୁଂ କୁତଃ ପ୍ରାପ୍ତୋଽସି ମାନଦ। କସ୍ମିନ୍କୁଲେ ତୁ ଜାତସ୍ତ୍ବଂ କିଂନାମା ଚାସି ବ୍ରୂହି ନଃ॥ 12-126-6 (69804) ତତଃ ସ ରାଜା ସର୍ବେଭ୍ଯୋ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ଆଚଖ୍ଯୌ ତଦ୍ଯଥାବୃତ୍ତଂ ପରିଚର୍ଯାଂ ଚ ଭାରତ॥ 12-126-7 (69805) ହୈହଯାନାଂ କୁଲେ ଜାତଃ ସୁମିତ୍ରୋଽମିତ୍ରକର୍ଶନଃ। ଚରାମି ମୃଗଯୂଥାନି ନିଘ୍ରନ୍ବାଣୈଃ ସହସ୍ରଶଃ॥ 12-126-8 (69806) ବଲେନ ମହତା ବ୍ରହ୍ମନ୍ସାମାତ୍ଯଃ ସାବରୋଧକଃ। ମୃଗସ୍ତୁ ବିଦ୍ଧୋ ବାଣେନ ମଯା ସରତି ଶଲ୍ଯବାନ୍॥ 12-126-9 (69807) ତଂ ଦ୍ରବନ୍ତମନୁପ୍ରାପ୍ତୋ ବନମେତଦ୍ଯଦୃଚ୍ଛଯା। ଭବତ୍ସକାଶଂ ନଷ୍ଟଶ୍ରୀର୍ହତାଶଃ ଶ୍ରମକର୍ଶିତଃ॥ 12-126-10 (69808) କିଂନୁ ଦୁଃଖମତୋଽନ୍ଯଦ୍ବୈ ଯଦହଂ ଶ୍ରମକର୍ଶିତଃ। ଭବତାମାଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ହତାଶୋ ଭ୍ରଷ୍ଟଲକ୍ଷଣଃ॥ 12-126-11 (69809) ନ ରାଜଲକ୍ଷଣତ୍ଯାଗଃ ପୁନରସ୍ଯ ତପୋଧନାଃ। ଦୁଃଖଂ କରୋତି ମେ ତୀବ୍ରଂ ଯଥାଽଽଶା ବିହତା ମମ॥ 12-126-12 (69810) ହିମବାନ୍ବା ମହାଶୈଲଃ ସମୁଦ୍ରୋ ବା ମହୋଦଧିଃ। ମହତ୍ତ୍ବାନ୍ନାନ୍ବପଦ୍ଯେତାଂ ରୋଦସ୍ଯୋରନ୍ତରଂ ଯଥା॥ 12-126-13 (69811) ଆଶାଯାସ୍ତପସି ଶ୍ରେଷ୍ଠାସ୍ତଥା ନାନ୍ତମହଂ ଗତଃ। ଭବତାଂ ବିଦିତଂ ସର୍ବଂ ସର୍ବଜ୍ଞା ହି ତପୋଧନାଃ॥ 12-126-14 (69812) ଭବନ୍ତଃ ସୁମହାଭାଗାସ୍ତସ୍ମାତ୍ପୃଚ୍ଛାମି ସଂଶଯମ୍। ଆଶାବାନ୍ପୁରୁଷୋ ଯଃ ସ୍ଯାଦନ୍ତରିକ୍ଷମଥାପି ବା॥ 12-126-15 (69813) କିଂନୁ ଜ୍ଯାଯସ୍ତରଂ ଲୋକେ ମହତ୍ତ୍ବେ ପ୍ରତିଭାତି ବଃ। ଏତଦିଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବେନ ଶ୍ରୋତୁଂ କିମିହ ଦୁର୍ଲଭମ୍॥ 12-126-16 (69814) ଯଦି ଗୁହ୍ଯଂ ନ ବୋ ନିତ୍ଯଂ ତଦା ପ୍ରବ୍ରୂତ ମା ଚିରମ୍। ନ ହି ଗୁହ୍ଯତମଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଦ୍ବିଜପୁଙ୍ଗବାଃ॥ 12-126-17 (69815) ଭବତ୍ତପୋବିଘାତୋ ବା ଯେନ ସ୍ଯାଦ୍ବିରମେ ତତଃ। ଯଦି ବାଽସ୍ତି କଥାଯୋଗୋ ଯୋଽଯଂ ପ୍ରଶ୍ନୋ ମଯେରିତଃ॥ 12-126-18 (69816) ଏତତ୍କାରଣସାମର୍ଥ୍ଯଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବତଃ। ଭବନ୍ତୋଽପି ତପୋନିତ୍ଯା ବ୍ରୂଯୁରେତତ୍ସମାହିତାଃ॥ ॥ 12-126-19 (69817) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଙ୍ବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 126॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-126-5 ହେ ଭଦ୍ରମୁଖ॥ 12-126-12 ଆଶା ମୃଗାଶା॥ 12-126-13 ହିମବାନୁଚ୍ଚତ୍ବେନ ମହୋଦଧିର୍ବିତତତ୍ବେନ ଚ ଗଗନାନ୍ତଂ ନାନ୍ବପଦ୍ଯେତାମ୍। ତସ୍ଯ ତତୋଽପ୍ଯୁଚ୍ଚତ୍ବାଦ୍ବିତତତ୍ବାଚ୍ଚ॥ 12-126-15 ଆଶାବାନ୍ ଆଶାଯା ମହତ୍ତ୍ବେନ ତଦ୍ବତୋଽପି ମହତ୍ତ୍ବମନ୍ତରିକ୍ଷବତ୍॥ 12-126-17 ଯଦ୍ଯଗୁହ୍ଯଂ ତପୋନିତ୍ଯଂ ମମ ବ୍ରୂତେହ ମାଚିରମିତି ଥ.ଦ.ପାଠଃ॥

12-127-0 (69818) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-127-0x (5693) ତତସ୍ତେଷାଂ ସମେତାନାମୃଷୀଣାମୃଷିସତ୍ତମଃ। ଋଷଭୋ ନାମ ବିପ୍ରର୍ଷିର୍ବିସ୍ମଯନ୍ନିଦମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-127-1 (69819) ପୁରାଽହଂ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ତୀର୍ଥାନ୍ଯନୁଚରନ୍ପ୍ରଭୋ। ସମାସାଦିତବାନ୍ଦିବ୍ଯଂ ନରନାରାଯଣାଶ୍ରମମ୍॥ 12-127-2 (69820) ଯତ୍ର ସା ବଦରୀ ରମ୍ଯା ସରୋ ବୈହାଯସଂ ତଥା। ଯତ୍ର ଚାଶ୍ବଶିରା ରାଜନ୍ବେଦାନ୍ପଠତି ଶାଶ୍ବତାନ୍॥ 12-127-3 (69821) ତସ୍ମିନ୍ସରସି କୃତ୍ବାଽହଂ ବିଧିବତ୍ତର୍ପଣଂ ପୁରା। ପିତୃଣାଂ ଦେବତାନାଂ ଚ ତତୋଶ୍ରମମିଯାଂ ତଦା॥ 12-127-4 (69822) ରମାତେ ଯତ୍ର ତୌ ନିତ୍ଯଂ ନରନାରାଯଣାବୃଷୀ। ଅଦୂରାଦାଶ୍ରମାତ୍କିଂଚିଦ୍ବାସାର୍ଥମଗମଂ ତଦା॥ 12-127-5 (69823) ଅତ୍ର ଚୀରାଜିନଧରଂ କୃଶମୁଚ୍ଚମତୀବ ଚ। ଅଦ୍ରାକ୍ଷମୃଷିମାଯାନ୍ତଂ ତନୁଂ ନାମ ତପୋନିଧିମ୍॥ 12-127-6 (69824) ଅନ୍ଯୈର୍ନରୈର୍ମହାବାହୋ ବପୁଷାଽପ୍ରତିମଂ ତଦା। କୃଶତା ଚାପି ରାଜର୍ଷେ ନ ଦୃଷ୍ଟା ତାଦୃଶୀ ମଯା॥ 12-127-7 (69825) ଶରୀରମପି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତନୁ କାନିଷ୍ଠିକାସମମ୍। ଗ୍ରୀବା ବାହୂ ତଥା ପାଦୌ କେଶାଶ୍ଚାଦ୍ଭୁତଦର୍ଶନାଃ॥ 12-127-8 (69826) ଶିରଃ କାଯାନୁରୂପଂ ଚ କର୍ଣୌ ନେତ୍ରେ ତଥୈବ ଚ। ତସ୍ଯ ବାକ୍ଚୈବ ଚେଷ୍ଟା ଚ ସାମାନ୍ଯେ ରାଜସତ୍ତମ॥ 12-127-9 (69827) ଦୃଷ୍ଟ୍ବାଽହଂ ତଂ କୃଶଂ ବିପ୍ରଂ ଭୀତଃ ପରମଦୁର୍ମନାଃ। ପାଦୌ ତସ୍ଯାଭିବାଦ୍ଯାଥ ସ୍ଥିତଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିରଗ୍ରତଃ॥ 12-127-10 (69828) ନିବେଦ୍ଯ ନାମଗୋତ୍ରେ ଚ ତଥା କାର୍ଯଂ ନରର୍ଷଭ। ପ୍ରଦିଷ୍ଟେ ଚାସନେ ତେନ ଶନୈରହମୁପାବିଶମ୍॥ 12-127-11 (69829) ତତଃ ସ କଥଯାମାସ ଧର୍ମାର୍ଥସହିତାଃ କଥାଃ। ଋଷିମଧ୍ଯେ ମହାରାଜ ତତ୍ର ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରଃ॥ 12-127-12 (69830) ତ--ସ୍ତୁ କଥଯତ୍ଯେବ ରାଜା ରାଜୀବଲୋଚନଃ। ଉପଯାଜ୍ଜବନୈରଶ୍ବୈଃ ସବଲଃ ସାବରୋଧନଃ॥ 12-127-13 (69831) ସ୍ମରମ୍ପୁତ୍ରମରଣ୍ଯେ ବୈ ନଷ୍ଟଂ ପରମଦୁର୍ମନାଃ। ଭୂବିଦ୍ଯୁମ୍ନପିତା ଶ୍ରୀମାନ୍ବୀରଦ୍ଯୁମ୍ନୋ ମହାଯଶାଃ॥ 12-127-14 (69832) ଇହ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯାମି ତଂ ପୁତ୍ରଂ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯାମୀହେତି ଭାରତ। ଏବମାଶାକୃଶୋ ରାଜା ଚରନ୍ବନମିଦଂ ପୁରା॥ 12-127-15 (69833) ଦୁର୍ଲଭଃ ସ ମଯା ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଭୂଯ ଏବ ଚ ଧାର୍ମିକ। ଏକଃ ପୁତ୍ରୋ ମହାରଣ୍ଯେ ନଷ୍ଟ ଇତ୍ଯସକୃତ୍ତଦା॥ 12-127-16 (69834) ନ ସ ଶକ୍ଯୋ ମଯା ଦ୍ରଷ୍ଟୁମାଶା ଚ ମହତୀ ମମ। ତଯା ପରୀତଗାତ୍ରୋଽହଂ ମୁମୂର୍ଷୁର୍ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-127-17 (69835) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ଭଗବାଂସ୍ତନୁର୍ମୁନିବରୋତ୍ତମଃ। ଅବାକ୍ଶିରା ଧ୍ଯାନପରୋ ମୁହୂର୍ତମିବ ତସ୍ଥିବାନ୍॥ 12-127-18 (69836) ତମନୁଧ୍ଯାନ୍ତମାଲକ୍ଷ୍ଯ ରାଜା ପରମଦୁର୍ମନାଃ। ଉବାଚ ବାକ୍ଯଂ ଦୀନାତ୍ମା ମନ୍ଦମନ୍ଦମିବାସକୃତ୍॥ 12-127-19 (69837) ଦୁର୍ଲଭଂ କିଂନୁ ଦେବର୍ଷେ ଆଶାଯାଶ୍ଚୈବ କିଂ ମହତ୍। ବ୍ରବୀତୁ ଭଗବାନେତଦ୍ଯଦି ଗୁହ୍ଯଂ ନ ଚେତ୍ତଦା॥ 12-127-20 (69838) ତନୁରୁବାଚ। 12-127-21x (5694) ମହର୍ଷିର୍ଭଗବାଂସ୍ତେନ ପୂର୍ବମାସୀଦ୍ବିମାନିତଃ। ବାଲିଶାଂ ବୁଦ୍ଧିମାସ୍ଥାଯ ମନ୍ଦଭାଗ୍ଯତଯାଽଽତ୍ମନଃ। ଅର୍ଥଯନ୍କୁଶଲଂ ରାଜନ୍କାଞ୍ଚନଂ ବଲ୍କଲାନି ଚ॥ 12-127-21 (69839) [ଅବଜ୍ଞାପୂର୍ବକେନାପି ନ ସଂପାଦିତବାଂସ୍ତତଃ।] ନିର୍ବିଣ୍ଣଃ ସ ତୁ ବିପ୍ରର୍ଷିର୍ନିରାଶଃ ସମପଦ୍ଯତ॥ 12-127-22 (69840) ଏବମୁକ୍ତୋଽଭିବାଦ୍ଯାଥ ତମୃଷିଂ ଲୋକପୂଜିତମ୍। ଶ୍ରାନ୍ତୋଽବସୀଦଦ୍ଧର୍ମାତ୍ମା ଯଥା ତ୍ବଂ ନରସତ୍ତମ॥ 12-127-23 (69841) ଅର୍ଧ୍ଯଂ ତତଃ ସମାନୀଯ ପାଦ୍ଯଂ ଚୈବ ମହାଯଶାଃ। ଆରଣ୍ଯେନୈବ ବିଧିନା ରାଜ୍ଞେ ସର୍ବଂ ନ୍ଯବେଦଯତ୍॥ 12-127-24 (69842) ତତସ୍ତମୃଷଯଃ ସର୍ବେ ପରିବାର୍ଯ ନରର୍ଷଭମ୍। ଉପାବିଶନ୍ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ସପ୍ତର୍ଷଯ ଇବ ଧ୍ରୁବମ୍॥ 12-127-25 (69843) ଅପୃଚ୍ଛଂଶ୍ଚୈବ ତତ୍ରୈନଂ ରାଜାନମପରାଜିତମ୍। ପ୍ରଯୋଜନମିଦଂ ସର୍ବମାଶ୍ରମସ୍ଯ ପ୍ରବେଶନେ॥ ॥ 12-127-26 (69844) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 127॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-127-3 ବୈହାଯସଂ ବିହାଯସା ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯା ମନ୍ଦାକିନ୍ଯା ବୈହାଯସ୍ଯା ଇଦଂ ବୈହାଯସମ୍॥ 12-127-4 ତତୋଶ୍ରମଂ ତତ ଆଶ୍ରମଂ ମଣ୍ଡପଂ ଇଯାଂ ଗତବାମହ॥ 12-127-5 ରେମାତେ ରଜସା ଯତ୍ରେତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-127-7 ବପୁଯାଽଷ୍ଟଗୁଣାନ୍ବିତମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-127-21 ତେନ ତବ ପୁତ୍ରେଣ ଭୂରିଦ୍ଯୁମ୍ରେନ॥ 12-127-23 ଏବଂ ମୁନିନା ଉକ୍ତଃ ବୀରଦ୍ଯୁମ୍ନଃ ଅବସୀଦତ୍ ନଷ୍ଟପ୍ରାଯୋଽଭୂଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-127-26 ଏବଂ ମୁନିନା ରାଜପୂଜାନନ୍ତରଂ ଆଗତାଃ କିମର୍ଥଂ ଆଶ୍ରମେ ତ୍ବଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ୋଽସୀତ୍ଯ ପୃଚ୍ଛନ୍॥

12-128-0 (69845) ରାଜୋବଚା। 12-128-0x (5695) ବୀରଦ୍ଯୁମ୍ନ ଇତି ଖ୍ଯାତୋ ରାଜାଽହଂ ଦିକ୍ଷୁ ବିଶ୍ରୁତଃ। ଭୂରିଦ୍ଯୁମ୍ନଂ ସୁତଂ ନଷ୍ଟମନ୍ବେଷ୍ଟୁଂ ବନମାଗତଃ॥ 12-128-1 (69846) ଏକଃ ପୁତ୍ରଃ ସ ବିପ୍ରାଗ୍ର୍ଯ ବାଲ ଏବ ଚ ସୋଽନଘଃ। ନ ଦୃଶ୍ଯତେ ବନେ ଚାସ୍ମିଂସ୍ତମନ୍ବେଷ୍ଟୁଂ ଚରାମ୍ଯହମ୍॥ 12-128-2 (69847) ଋଷଭ ଉବାଚ। 12-128-3x (5696) ଇତ୍ଯୁକ୍ତେ ତେନ ବଚନେ ରାଜ୍ଞା ମୁନିରଧୋମୁଖଃ। ତୂଷ୍ଣୀମେବାଭବତ୍ତତ୍ର ନ ଚ ପ୍ରତ୍ଯୁକ୍ତବାନ୍ନୃପମ୍॥ 12-128-3 (69848) ସ ହି ତେନ ପୁରା ବିପ୍ରୋ ରାଜ୍ଞା ନାତ୍ଯର୍ଥମାନିତଃ। ଆଶାକୃତଶ୍ଚ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତପୋ ଦୀର୍ଘଂ ସମାଶ୍ରିତଃ॥ 12-128-4 (69849) ପ୍ରତିଗ୍ରହମହଂ ରାଜ୍ଞାଂ ନ କରିଷ୍ଯେ କଥଂଚନ। ଅନ୍ଯେଷାଂ ଚୈବ ବର୍ଣାନାମିତି କୃତ୍ବା ଧିଯଂ ତଦା॥ 12-128-5 (69850) ଆଶା ହି ପୁରୁଷଂ ବାଲମାଲାପଯତି ତସ୍ଥୂଷୀ। ତାମହଂ ବ୍ଯପନେଷ୍ଯାମି ଇତି କୃତ୍ବା ବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ। [ବୀରଦ୍ଯୁମ୍ନସ୍ତୁ ତଂ ଭୂଯଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ମୁନିସତ୍ତମମ୍॥] 12-128-6 (69851) ରାଜୋବାଚ। 12-128-7x (5697) ଆଶାଯାଃ କିଂଚ ବୃତ୍ତଂ ବୈ କିଂଚେହ ଭୁବି ଦୁର୍ଲଭମ୍। ବ୍ରବୀତୁ ଭଗବାନେତତ୍ତ୍ବଂ ହି ଧର୍ମାର୍ଥଦର୍ଶିବାନ୍॥ 12-128-7 (69852) ଋଷଭ ଉବାଚ। 12-128-8x (5698) ତତଃ ସଂସ୍ମୃତ୍ଯ ତତ୍ସର୍ବଂ ସ୍ମାରଯିଷ୍ଯନ୍ନିବାବ୍ରବୀତ୍। ରାଜାନଂ ଭଗବାନ୍ବିପ୍ରସ୍ତତଃ କୃଶତନୁସ୍ତଦା॥ 12-128-8 (69853) ଋଷିରୁବାଚ। 12-128-9x (5699) କୃଶତ୍ବେନ ସମଂ ରାଜନ୍ନାଶାଯା ବିଦ୍ଯତେ ନୃପ। ତସ୍ଯା ବୈ ଦୁର୍ଲଭତ୍ବାଚ୍ଚ ପ୍ରାର୍ଥିତଃ ପାର୍ଥିବୋ ମଯା॥ 12-128-9 (69854) ରାଜୋବାଚ। 12-128-10x (5700) କୃଶାକୃଶେ ମଯା ବ୍ରହ୍ମନ୍ଗୃହୀତେ ବଚନାତ୍ତବ। ଦୁର୍ଲଭତ୍ବଂ ଚ ତସ୍ଯୈବ ବେଦବାକ୍ଯମିବାଦ୍ବିଜେ॥ 12-128-10 (69855) ସଂଶଯସ୍ତୁ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସଂଜାତୋ ହୃଦଯେ ମମ। ତନ୍ମୁନେ ମମ ତତ୍ତ୍ବେନ ବକ୍ତୁମର୍ହସି ପୃଚ୍ଛତଃ॥ 12-128-11 (69856) ତ୍ବତ୍ତଃ କୃଶତରଂ କିଂନୁ ବ୍ରବୀତୁ ଭଗବାନିଦମ୍। ଯଦି ଗୁହ୍ଯଂ ନ ତେ ବିପ୍ର ଲୋକେ କିଂଚେହ ଦୁର୍ଲଭମ୍॥ 12-128-12 (69857) କୃଶ ଉବାଚ। 12-128-13x (5701) ଦୁର୍ଲଭୋଽପ୍ଯଥବା ନାସ୍ତି ଯୋଽର୍ଥୀ ଧୃତିମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ସ ଦୁର୍ଲଭତରସ୍ତାତ ଯୋଽର୍ଥିନଂ ନାବମନ୍ଯତେ॥ 12-128-13 (69858) ସତ୍କୃତ୍ଯ ନୋପକ୍ରିଯତେ ପରଂ ଶକ୍ତ୍ଯା ଯଥାର୍ଥତଃ। ଯା ସକ୍ତା ସର୍ବଭୂତେଷୁ ସାଽଽଶା କୃଶତରୀ ମଯା॥ 12-128-14 (69859) କୃତଘ୍ନେଷୁ ଚ ଯା ସକ୍ତା ନୃଶଂସେଷ୍ବଲସେଷୁ ଚ। ଅପକାରିଷୁ ଚାସକ୍ତା ସାଽଽଶା କୃଶତରୀ ମଯା॥ 12-128-15 (69860) ଏକପୁତ୍ରଃ ପିତା ପୁତ୍ରେ ନଷ୍ଟେ ବା ପ୍ରୋଷିତେଽପି ବା। ପ୍ରବୃତ୍ତିଂ ଯୋ ନ ଜାନାତି ସାଽଽଶା କୃଶତରୀ ମତା॥ 12-128-16 (69861) ପ୍ରସବେ ଚୈବ ନାରୀଣାଂ ବୃଦ୍ଧାନାଂ ପୁତ୍ରକାରିତା। ତଥା ନରେନ୍ଦ୍ର ଧନିନାଂ ସାଽଶା କୃଶତରୀ ମତା॥ 12-128-17 (69862) ପ୍ରଦାନକାଙ୍କ୍ଷିଣୀନାଂ ଚ କନ୍ଯାନାଂ ବଯସି ସ୍ଥିତେ। ଶ୍ରୁତ୍ବା କଥାସ୍ତଥାଯୁକ୍ତାଃ ସାଽଽଶା କୃଶତରୀ ମତା॥ 12-128-18 (69863) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତତୋ ରାଜନ୍ସ ରାଜା ସାବରୋଧନଃ। ସଂସ୍ପୃଶ୍ଯ ପାଦୌ ଶିରସା ନିପପାତ ଦ୍ବିଜର୍ଷଭେ॥ 12-128-19 (69864) ରାଜୋବାଚ। 12-128-20x (5702) ପ୍ରସାଦଯେ ତ୍ବାଂ ଭଗବନ୍ପୁତ୍ରେଣେଚ୍ଛାମି ସଂଗମମ୍। ଯଦେତଦୁକ୍ତଂ ଭବତା ସଂପ୍ରତି ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ। ବୃଣୀଷ୍ବ ଚ ବରାନ୍ବିପ୍ର ଯାନିଚ୍ଛସି ଯଥାବିଧି। ଅବ୍ରବୀଚ୍ଚୈବ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ରାଜା ରାଜୀବଲୋଚନଃ॥ 12-128-20 (69865) ସତ୍ଯମେତତ୍ତ୍ବଯା ବିପ୍ର ଯଥୋକ୍ତଂ ନାନ୍ଯଥା ମୃଷା॥ 12-128-21 (69866) ତତଃ ପ୍ରହସ୍ଯ ଭଗବାଂସ୍ତନୁର୍ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରଃ। ପୁତ୍ରମସ୍ଯାନଯତ୍କ୍ଷିପ୍ରଂ ତପସା ଚ ଶ୍ରୁତେନ ଚ॥ 12-128-22 (69867) ସ ସମାନୀଯ ତତ୍ପୁତ୍ରଂ ତମୁପାଲଭ୍ଯ ପାର୍ଥିବମ୍। ଆତ୍ମାନଂ ଦର୍ଶଯାମାସ ଧର୍ମଂ ଧର୍ମଭୃତାଂବରଃ॥ 12-128-23 (69868) ସ ଦର୍ଶଯିତ୍ବା ଚାତ୍ମାନଂ ଦିବ୍ଯମଦ୍ଭୁତଦର୍ଶନମ୍। ବିପାପ୍ମା ବିଗତକ୍ରୋଧଶ୍ଚଚାର ବନମନ୍ତିକାତ୍॥ 12-128-24 (69869) ଏତଦୄଷ୍ଟଂ ମଯା ରାଜଂସ୍ତ୍ବତ୍ତଶ୍ଚ ବଚନଂ ଶ୍ରୁତମ୍। ଆଶାମପନଯ ତ୍ବାଶୁ ତତଃ କୃଷତରୀମିମାମ୍॥ 12-128-25 (69870) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-128-26x (5703) ସ ତଥୋକ୍ତସ୍ତଦା ରାଜନ୍ନୃଷଭେଣ ମହାତ୍ମନା। ସୁମିତ୍ରୋଽପାନଯତ୍କ୍ଷିପ୍ରମାଶାଂ କୃଶତରୀଂ ତତଃ॥ 12-128-26 (69871) ଏବଂ ତ୍ବମପି କୌନ୍ତେଯ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବାଣୀମିମାଂ ମମ। ସ୍ଥିରୋ ଭବ ମହାରାଜ ହିମବାନିବ ନିଶ୍ଚଲଃ॥ 12-128-27 (69872) ତ୍ବଂ ହି ଶ୍ରୁତ୍ବା ଚ ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ କୃଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ବର୍ଥେଷୁ ତେଷ୍ବିହ। ଶ୍ରୁତ୍ବା ମମ ମହାରାଜ ନ ସଂତପ୍ତୁମିହାର୍ହସି॥ ॥ 12-128-28 (69873) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 128॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-128-4 ଆଶଯା କୃତଃ ହତଃ। କୃ ହିଂସାଯାମିତ୍ଯସ୍ଯ ରୂପମ୍॥ 12-128-9 ଆଶାଯାଃ ଆଶାବତଃ ସମଂ ଅନ୍ଯତ୍ କୃଶତ୍ବେନ ସମଂ କିମପି ନାସ୍ତି ତସ୍ଯାଃ ତଦ୍ଗୃହୀତାର୍ଥସ୍ଯ॥ 12-128-10 କୃଶାକୃଶେ ଯ ଆଶାଜିତଃ ସ କୃଶଃ। ଯେନାଶା ଜିତା ସ ପୁଷ୍ଟ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ତସ୍ଯୈବ ଆଶାବିଷଯସ୍ଯୈବ॥ 12-128-14 ଆଦରେଣାଶାଂ ପ୍ରଦର୍ଶ୍ଯ ଯୋଽର୍ଥିନଂ ନୋପକୁରୁତେ ତତ୍ର ଯା ଆଶା ସା ଅତିକୃଶା। ମଯା ମତ୍ତଃ। ଦୀନତ୍ବସଂପାଦକତ୍ବ॥ 12-128-18 ତଥାଯୁକ୍ତାଃ ପ୍ରଦାନଂ ସ୍ଥିତମିତି ଶବ୍ଦଯୁକ୍ତାଃ॥ 12-128-23 ଉପାଲଭ୍ଯ ତତ୍ରାପରାଧଂ ସ୍ଥାପଯିତ୍ବା॥ 12-128-28 ମମ ମତ୍ତଃ॥

12-129-0 (69874) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-129-0x (5704) ନାମୃତସ୍ଯେବ ପର୍ଯାପ୍ତିର୍ମମାସ୍ତି ବ୍ରୁବତି ତ୍ବଯି। [ଯଥାହି ସ୍ବାତ୍ମବୃତ୍ତିସ୍ଥସ୍ତଥା ତୃପ୍ତୋଽସ୍ମି ଭାରତ॥] 12-129-1 (69875) ତସ୍ମାତ୍କଥଯ ଭୂଯୋଽପି ତ୍ବଂ ମମେହ ପିତାମହ। [ନ ହି ତୃପ୍ତିମହଂ ଯାମି ପିବନ୍ଧର୍ମାମୃତଂ ହି ତେ॥] 12-129-2 (69876) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-129-2x (5705) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଗୌତମସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ଯମସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ॥ 12-129-3 (69877) ପାରିଯାତ୍ରଂ ଗିରିଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଗୌତମସ୍ଯାଶ୍ରମୋ ମହାନ୍। ବସତେ ଗୌତମୋ ଯତ୍ର ତପସା ଦଗ୍ଧକିଲ୍ବିଷଃ॥ 12-129-4 (69878) ପୃଷ୍ଟିଂ ବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ସୋଽତପ୍ଯଦ୍ଗୌତମସ୍ତପଃ। ତମୁଗ୍ରତପସା ଯୁକ୍ତଂ ଭାବିତଂ ସୁମହାମୁନିମ୍॥ 12-129-5 (69879) ଉପଯାତୋ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ଲୋକପାଲୋ ଯମସ୍ତଦା। ତମପଶ୍ଯତ୍ସୁତପସମୃଷିଂ ବୈ ଗୌତମଂ ତଦା॥ 12-129-6 (69880) ସ ତଂ ବିଦିତ୍ବା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିଯେମମାଗତମୋଜସା। ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ପ୍ରଣତୋ ଭୂତ୍ବା ଉପସୃପ୍ତସ୍ତପୋଧନଃ॥ 12-129-7 (69881) ତଂ ଧର୍ମରାଜୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବୈବ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମମ୍। ନ୍ଯମନ୍ତ୍ରଯତ ଧର୍ମେଣ କ୍ରିଯତାଂ କିମିତି ବ୍ରୁବନ୍॥ 12-129-8 (69882) ଗୌତମ ଉବାଚ। 12-129-9x (5706) ମାତାପିତୃଭ୍ଯାମାନୃଣ୍ଯଂ କିଂ କୃତ୍ବା ସମବାପ୍ନୁଯାତ୍। କଥଂ ଚ ଲୋକାନାପ୍ନୋତି ପୁରୁଷୋ ଦୁର୍ଲଭାଞ୍ଶୁଭାନ୍॥ 12-129-9 (69883) ଯମ ଉବାଚ। 12-129-10x (5707) ତପଃ ଶୌଚବତା ନିତ୍ଯଂ ସତ୍ଯଧର୍ମରତେନ ଚ। ମାତାପିତ୍ରୋରହରହଃ ପୂଜନଂ କାର୍ଯମଞ୍ଜସା॥ 12-129-10 (69884) ଅଶ୍ବମେଧୈଶ୍ଚ ଯଷ୍ଟବ୍ଯଂ ବହୁଭିଃ ସ୍ବାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈଃ। ତେନ ଲୋକାନବାପ୍ନୋତି ପୁରୁଷୋଽଦ୍ଭୁତଦର୍ଶନାନ୍॥ ॥ 12-129-11 (69885) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 129॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-129-1 ପର୍ଯାପ୍ତିରଲଂଭାବସ୍ତୃପ୍ତିରିତି ଯାବତ୍॥ 12-129-8 ନ୍ଯମନ୍ତ୍ରଯତ ତଂ ସୁମୁଖୀକୃତବାନ୍॥ 12-129-11 ଅଶ୍ବମେଧୈରିତି ସ୍ବଧର୍ମମାତ୍ରସ୍ଯୋପଲକ୍ଷଣମ୍॥

12-130-0 (69902) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-130-0x (5709) ତ୍ରୈଃ ପ୍ରହୀଯମାଣସ୍ଯ ବହ୍ବମିତ୍ରସ୍ଯ କା ଗତିଃ। -- ସଂକ୍ଷୀଣକୋଶସ୍ଯ ବଲହୀନସ୍ଯ ଭାରତ॥ 12-130-1 (69903) --ମାତ୍ଯସହାଯସ୍ଯ ଶ୍ରୁତମନ୍ତ୍ରସ୍ଯ ସର୍ବତଃ। ଜ୍ଯାତ୍ପ୍ରଚ୍ଯବମାନସ୍ଯ ଗତିମନ୍ଯାମପଶ୍ଯତଃ॥ 12-130-2 (69904) ପରଚକ୍ରାଭିଯାତସ୍ଯ ପରରାଷ୍ଟ୍ରାଣି ମୃଦ୍ଗତଃ। ବିଗ୍ରହେ ବର୍ତମାନସ୍ଯ ଦୁର୍ବଲସ୍ଯ ବଲୀଯସା॥ 12-130-3 (69905) ଅସଂବିହିତରାଷ୍ଟ୍ରସ୍ଯ ଦେଶକାଲାବଜାନତଃ। ଅପ୍ରାପ୍ଯଂ ଚ ଭବେତ୍ସାନ୍ତ୍ବଂ ଭେଦୋ ବାଽପ୍ଯତିପୀଡନାତ୍। 12-130-4 (69906) ଜୀବିତଂ ତ୍ବର୍ଥହେତୋର୍ବା ତତ୍ର କିଂ ସୁକୃତଂ ଭବେତ୍॥ 12-130-5 (69907) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଗୁହ୍ଯାଂ ମା ଧର୍ମମପ୍ରାକ୍ଷୀରତୀବ ଭରତର୍ଷଭ। 12-130-6x (5710) ପ୍ରବକ୍ତୁଂ ନୋତ୍ସହେ ପୃଷ୍ଟୋ ଧର୍ମମେତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ଧର୍ମୋ ହ୍ଯଣୀଯାନ୍ବଚନାଦ୍ବୁଦ୍ଧେଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଶ୍ରୁତ୍ବୌପମ୍ଯଂ ସଦାଚାରୈଃ ସାଧୁର୍ଭବତି ସ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-130-6 (69908) କର୍ମଣା ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବେଣ ଭବତ୍ଯାଢ୍ଯେ ନ ବା ପୁନଃ। ତାଦୃଶୋଽଯମନୁପ୍ରଶ୍ନସ୍ତଦ୍ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ସ୍ବଯା ଧିଯା॥ 12-130-7 (69909) ଉପାଯଂ ଧର୍ମବହୁଲଂ ଯାତ୍ରାର୍ଥଂ ଶୃଣୁ ଭାରତ। ନାହମେତାଦୃଶେ ଧର୍ମେ ବୁଭୂଷେ ଧର୍ମକାରଣାତ୍॥ 12-130-8 (69910) ଦୁଃଖାଦାନ ଇହ ହ୍ଯେଷ ସ୍ଯାତ୍ତୁ ପଶ୍ଚାତ୍କ୍ଷମୋ ମମ। ଅଭିଗମ୍ଯ ମତୀନାଂ ହି ସର୍ବାସାମେବ ନିଶ୍ଚଯମ୍॥ 12-130-9 (69911) ଯଥାଯଥା ହି ପୁରୁଷୋ ନିତ୍ଯଂ ଶାସ୍ତ୍ରମବେକ୍ଷତେ। ତଥାତଥା ବିଜାନାତି ବିଜ୍ଞାନଂ ଚାସ୍ଯ ରୋଚତେ॥ 12-130-10 (69912) ଅବିଜ୍ଞାନାଦଯୋଗୋ ହି ପୁରୁଷସ୍ଯୋପଜାଯତେ। ବିଜ୍ଞାନାଦପି ଯୋଗଶ୍ଚ ଯୋଗୋ ଭୂତିକରଃ ପରଃ॥ 12-130-11 (69913) ଅଶଙ୍କମାନୋ ବଚନମନସୂଯୁରିଦଂ ଶୃଣୁ। ରାଜ୍ଞଃ କୋଶକ୍ଷଯାଦେବ ଜାଯତେ ବଲସଂକ୍ଷଯଃ॥ 12-130-12 (69914) କୋଶଂ ସଂଜନଯେଦ୍ରାଜା ନିତ୍ଯମେଭ୍ଯୋ ଯଥାବଲମ୍। କାଲଂ ପ୍ରାପ୍ଯାନୁଗୃହ୍ଣୀଯାଦେଷ ଧର୍ମୋଽତ୍ର ସାଂପ୍ରତମ୍॥ 12-130-13 (69915) ଉପାଯଧର୍ମଂ ପ୍ରାପ୍ଯୈନଂ ପୂର୍ବୈରାଚରିତଂ ଜନୈଃ। ଅନ୍ଯୋ ଧର୍ମଃ ସମର୍ଥାନାମାପତ୍ସ୍ବଲ୍ପଶ୍ଚ ଭାରତ॥ 12-130-14 (69916) ପ୍ରକାର୍ଯଂ ପ୍ରୋଚ୍ଯତେ ଧର୍ମୋ ବୃତ୍ତିର୍ଧର୍ମେ ଗରୀଯସୀ। ଧର୍ମଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ନ ବଲୀଯାନ୍ନିଷୀଦତି॥ 12-130-15 (69917) ଯସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମସ୍ଯୋପଚିତିରେକାନ୍ତେନ ନ ବିଦ୍ଯତେ। ତସ୍ମାଦାପଦ୍ଯଧର୍ମୋଽପି ଶ୍ରୂଯତେ ଧର୍ମଲକ୍ଷଣଃ॥ 12-130-16 (69918) ଅଧର୍ମୋ ଜାଯତେ ତସ୍ମିନ୍ନିତି ବୈ କବଯୋ ବିଦୁଃ। ଅନନ୍ତରଂ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତତ୍ର କିଂ ବିଚିକିତ୍ସ୍ଯତେ॥ 12-130-17 (69919) ଯଥାସ୍ଯ ଧର୍ମୋ ନ ଗ୍ଲାଯେନ୍ନେଯାଚ୍ଛତ୍ରୁବଶଂ ଯଥା। ତତ୍କର୍ତବ୍ଯମିହେତ୍ଯାହୁର୍ନାତ୍ମାନମବସାଦଯେତ୍॥ 12-130-18 (69920) ସର୍ବାତ୍ମନୈବ ଧର୍ମସ୍ଯ ନ ପରସ୍ଯ ନ ଚାତ୍ମନଃ। ସର୍ବୋପାଯୈରୁଜ୍ଜିହୀର୍ଷେଦାତ୍ମାନମିତି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-130-19 (69921) ତତ୍ର ଧର୍ମବିଦସ୍ତାତ ନିଶ୍ଚଯୋ ଧର୍ମନୈପୁଣୈଃ। ଉଦ୍ଯମଂ ଜୀବନଂ କ୍ଷାତ୍ରେ ବାହୁବୀର୍ଯାଦିତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 12-130-20 (69922) କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବୃତ୍ତିସଂରୋଧେ କସ୍ଯ ନାଦାତୁମର୍ହତି। ଅନ୍ଯତ୍ର ତାପସସ୍ବାଚ୍ଚ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯସ୍ବାଚ୍ଚ ଭାରତ॥ 12-130-21 (69923) ଯଥା ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସୀଦନ୍ନଯାଜ୍ଯମପି ଯାଜଯେତ୍। ଅଭୋଜ୍ଯମପି ଚାଶ୍ନୀଯାତ୍ତତ୍ରେଦଂ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 12-130-22 (69924) ପୀଡିତସ୍ଯ କିମଦ୍ବାରମୁତ୍ପଥେନାର୍ଦିତସ୍ଯ ଚ। ଅଦ୍ବାରତଃ ପ୍ରଦ୍ରବତି ଯଥା ଭବତି ପୀଡିତଃ॥ 12-130-23 (69925) ତସ୍ଯ କୋଶବଲଗ୍ଲାନ୍ଯାଂ ସର୍ବଲୋକପରାଭବଃ। ଭୈକ୍ଷଚର୍ଯା ନ ବିହିତା ନ ଚ ବିଟ୍ଶୂଦ୍ରଜୀବିକା॥ 12-130-24 (69926) ସ୍ବଧର୍ମାନନ୍ତରାବୃତ୍ତିର୍ଯାଽନ୍ଯାମନୁପଜୀବତଃ। ଜହତଃ ପ୍ରଥମଂ କଲ୍ପମନୁକଲ୍ପେନ ଜୀବନମ୍॥ 12-130-25 (69927) ଆପଦ୍ଗତେନ ଧର୍ମାଣାମନ୍ଯାଯେନୋପଜୀବନମ୍। ଅପି ହ୍ଯେତଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ଦୃଷ୍ଟଂ ବୃତ୍ତିପରିକ୍ଷଯେ॥ 12-130-26 (69928) କ୍ଷତ୍ରିଯେ ସଂଶଯଃ କସ୍ମାଦିତ୍ଯେତ୍ନିଶ୍ଚିତଂ ସଦା। ଆଦଦୀତ ବିଶିଷ୍ଟେଭ୍ଯୋ ନାବସୀଦେତ୍କଥଂଚନ॥ 12-130-27 (69929) ଆର୍ତାନାଂ ରକ୍ଷିତାରଂ ଚ ପ୍ରଜାନାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ବିଦୁଃ। ତସ୍ମାତ୍ସଂରକ୍ଷତା କାର୍ଯମାଦାନଂ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୁନା॥ 12-130-28 (69930) ଅନ୍ଯତ୍ରାପି ବିହିଂସାଯା ବୃତ୍ତିର୍ନେହାସ୍ତି କସ୍ଯଚିତ୍। ଅପ୍ଯରଣ୍ଯସମୁତ୍ଥସ୍ଯ ଏକସ୍ଯ ଚରତୋ ମୁନେଃ॥ 12-130-29 (69931) ନ ଶଙ୍ଖଲିଖିତାଂ ବୃତ୍ତିଂ ଶକ୍ଯମାସ୍ଥାଯ ଜୀବିତୁମ୍। ବିଶେଷତଃ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରଜାପାଲନମୀପ୍ସତା॥ 12-130-30 (69932) ପରସ୍ପରାଭିହରଣଂ ରାଜ୍ଞା ରାଷ୍ଟ୍ରେଣ ଚାପଦି। ନିତ୍ଯମେବ ହି କର୍ତବ୍ଯମେଷ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 12-130-31 (69933) ରାଜା ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଯଥାପତ୍ସୁ ଦ୍ରବ୍ଯୌଧୈଃ ପରିରକ୍ଷତି। ରାଷ୍ଟ୍ରେଣ ରାଜା ବ୍ଯସନେ ପରିରକ୍ଷ୍ଯସ୍ତଥା ଭବେତ୍॥ 12-130-32 (69934) କୋଶଂ ଦଣ଼୍ଡଂ ବଲଂ ମିତ୍ରଂ ଯଦନ୍ଯଦପି ସଂଚିତମ୍। ନ କୁର୍ବୀତାନ୍ତରଂ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ରାଜା ପରିଗତଃ କ୍ଷୁଧା॥ 12-130-33 (69935) ବୀଜଂ ଭକ୍ତେନ ସଂପାଦ୍ଯମିତି ଧର୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ। ଅତ୍ରୈତଚ୍ଛମ୍ବରସ୍ଯାହୁର୍ମହାମାଯସ୍ଯ ଦର୍ଶନମ୍॥ 12-130-34 (69936) ଧିକ୍ତସ୍ଯ ଜୀବିତଂ ରାଜ୍ଞୋ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଯସ୍ଯାବସୀଦତି। ଅବୃତ୍ତ୍ଯାନ୍ଯମନୁଷ୍ଯୋଽପି ଯୋ ବୈଦେଶିକ ଇତ୍ଯପି॥ 12-130-35 (69937) ରାଜ୍ଞଃ କୋଶବଲଂ ମୂଲଂ କୋଶମୂଲଂ ପୁନର୍ବଲମ୍। ତନ୍ମୂଲଂ ସର୍ବଧର୍ମାଣାଂ ଧର୍ମମୂଲାଃ ପୁନଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 12-130-36 (69938) ନାନ୍ଯାନପୀଡଯିତ୍ବେହ କୋଶଃ ଶକ୍ଯଃ କୁତୋ ବଲମ୍। ତଦର୍ଥଂ ପୀଡଯିତ୍ବା ଚ ନ ଦୋଷଂ ପ୍ରାପ୍ନୁମର୍ହତି॥ 12-130-37 (69939) ଅକାର୍ଯମପି କାର୍ଯାର୍ଥଂ କ୍ରିଯତେ ଯଜ୍ଞକର୍ମସୁ। ଏତସ୍ମିନ୍କାରଣେ ରାଜା ନ ଦୋଷଂ ପ୍ରାପ୍ନୁମର୍ହତି॥ 12-130-38 (69940) ଅର୍ଥାର୍ଥମନ୍ଯଦ୍ଭବତି ବିପରୀତମଥାପରମ୍। ଅନର୍ଥାର୍ଥମଥାପ୍ଯନ୍ଯତ୍ତତ୍ସର୍ବଂ ହ୍ଯର୍ଥକାରଣମ୍। ଏବଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ସଂପ୍ରପଶ୍ଯେନ୍ମେଧାବୀ କାର୍ଯନିଶ୍ଚଯମ୍॥ 12-130-39 (69941) ଯଜ୍ଞାର୍ଥମନ୍ଯଦ୍ଭବତି ଯଜ୍ଞୋଽନ୍ଯାର୍ଥସ୍ତଥାଃ ପରଃ। ଯଜ୍ଞସ୍ବାର୍ଥାର୍ଥମେବାନ୍ଯତ୍ତତ୍ସର୍ବଂ ଯଜ୍ଞସାଧକମ୍॥ 12-130-40 (69942) ଉପମାମତ୍ର ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଧର୍ମତତ୍ତ୍ବପ୍ରକାଶିନୀମ୍॥ 12-130-41 (69943) ଯୂପଂ ଛିନ୍ଦନ୍ତି ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ ତତ୍ର ଯେ ପରିପନ୍ଥିଃ। ଦ୍ରୁମାଃ କେଚନ ସାମନ୍ତା ଧ୍ରୁବଂ ଛିନ୍ଦନ୍ତି ତାନପି॥ 12-130-42 (69944) ତେ ଚାପି ନିପତନ୍ତୋଽନ୍ଯାନ୍ନିଘ୍ନନ୍ତ୍ଯପି ବନସ୍ପତୀନ୍। ଏବଂ କୋଶସ୍ଯ ମହତୋ ଯେ ନରାଃ ପରିପନ୍ଥିନଃ। ତାନହତ୍ବା ନ ପଶ୍ଯାମି ସିଦ୍ଧିମତ୍ର ପରଂତପ॥ 12-130-43 (69945) ଧନେନ ଜଯତେ ଲୋକମିମଂ ଚାମୁଂ ଚ ଭାରତ। ସତ୍ଯଂ ଚ ଧର୍ମବଚନଂ ଯଥା ନାସ୍ତ୍ଯଧନସ୍ତଥା॥ 12-130-44 (69946) ସର୍ବୋପାଯୈରାଦଦୀତ ଧନଂ ଯଜ୍ଞପ୍ରଯୋଜନମ୍। ନ ତୁଲ୍ଯଦୋଷଃ ସ୍ଯାଦେବଂ କାର୍ଯାକାର୍ଯେଷୁ ଭାରତ॥ 12-130-45 (69947) ନୋଭୌ ସଭବତୋ ରାଜନ୍କଥଂଚିଦପି ଭାରତ। ନ ହ୍ଯରଣ୍ଯେଷୁ ପଶ୍ଯାମି ଧନବୃଦ୍ଧାନହଂ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-130-46 (69948) ଯଦିଦଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ବିତ୍ତଂ ପୃଥିବ୍ଯାମିହ କିଂଚନ। ମମେଦଂ ସ୍ଯାନ୍ମମେଦଂ ସ୍ଯାଦିତ୍ଯେବଂ ମନ୍ଯତେ ଜନଃ॥ 12-130-47 (69949) ନ ଚ ରାଜ୍ଞଃ ସମୋ ଧର୍ମଃ କଶ୍ଚିଦସ୍ତି କଥଂଚନ। ଧର୍ମଃ ସଂଶବ୍ଦିତୋ ରାଜ୍ଞାମାପଦର୍ଥସ୍ତତୋଽନ୍ଯଥା॥ 12-130-48 (69950) ଜ୍ଞାନେନ କର୍ମଣା ଚାନ୍ଯେ ତପନ୍ତ୍ଯନ୍ଯେ ତପସ୍ବିନଃ। ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଦାକ୍ଷ୍ଯେଣ ଚୈବାନ୍ଯେ ଚିନ୍ବନ୍ତି ଧନସଂଚଯାନ୍॥ 12-130-49 (69951) ଅଧନଂ ଦୁର୍ବଲଂ ପ୍ରାହୁର୍ଧନେନ ବଲବାନ୍ଭବେତ୍। ସର୍ବଂ ବଲବତଃ ପ୍ରାପ୍ଯଂ ସର୍ବଂ ତରତି କୋଶବାନ୍॥ 12-130-50 (69952) କୋଶୋ ଧର୍ମଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ପରଲୋକସ୍ତଥା ହ୍ଯଯମ୍। ତଂ ଧର୍ମେଣ ବିଲିପ୍ସେତ ନାଧର୍ମେଣ କଦାଚନ॥ ॥ 12-130-51 (69953)

ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶତସାହସ୍ତ୍ରିକାଯାଂ ସଂହିତାଯାଂ ବୈଯାସିକ୍ଯାଂ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ରାଜଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 130॥ ସମାପ୍ତଂ ଚ ରାଜଧର୍ମପର୍ବ ॥ 1॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-130-2 ସର୍ବତଃ ସର୍ବୈଃ॥ 12-130-3 ପରସ୍ଯ ଚକ୍ରଂ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ପ୍ରତ୍ଯଭିଯାତସ୍ଯ। ବଲୀଯସା ସାର୍ଧମ୍॥ 12-130-4 ଅସଂବିହିତମସମ୍ଯଗ୍ରକ୍ଷିତଂ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଯେନ ତସ୍ଯ। ଅତିପୀଡନାତ୍ ପରକୀଯାମାତ୍ଯାଦୀନାଂ ଭେଦୋଽପ୍ଯପ୍ରାପ୍ଯଃ॥ 12-130-5 ମା ମାମପ୍ରାକ୍ଷୀଃ ପୃଷ୍ଟବାନସି। ଗୁହ୍ଯଂ ଧର୍ମଜ ମା ପ୍ରାକ୍ଷୀରତୀବ ଭରତର୍ଷଭ। ଅପୃଷ୍ଟୋ ନୋତ୍ସଂହେ ବକ୍ତୁଂ ଧର୍ମମେତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-130-6 ବଚନାଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରାତ୍॥ 12-130-8 ଯାତ୍ରାର୍ଥଂ ରାଜ୍ଞାଂ ବ୍ଯବହାରନିର୍ବାହାର୍ଥମ୍। ବୁଭୂଷେ ପ୍ରାପ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି॥ 12-130-9 ଏଷ ଉପାଯୋ ଦୁଃଖାଦାନଃ ଅଜାନାଂ ଦୁଃଖେନାଽଽଦୀଯତେଙ୍ଗୀକ୍ରିଯତେ॥ 12-130-11 ଅଯୋଗ ଉପାଯାଭାବଃ॥ 12-130-13 ଅନୁଗୃହ୍ଣୀଯାତ୍ ପ୍ରାକ୍କର୍ଷିତାଃ ପ୍ରଜା ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-130-14 ଉପାଯଧର୍ମମୁପଧର୍ମମ୍। ଅମୁଖ୍ଯଧର୍ମମିତିଯାବତ୍॥ 12-130-17 ଅନନ୍ତରଂ ଆପନ୍ନିବୃତ୍ତ୍ଯୁତ୍ତରଂ ତତ୍ର ପୂର୍ବୋକ୍ତାଧର୍ମେ କିଂ ବିଚିକିତ୍ସ୍ଯତେ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାଦିକଂ କରାଗ୍ରହଣାଦିକଂ ଚ ବିଧୀଯତେ ଦୋଷପରିହାରାର୍ଥମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-130-19 ଧର୍ମସ୍ଯେତି କର୍ମଣିଷଷ୍ଠୀ। ପରସ୍ଯ ଧର୍ମଂ ନୋଜ୍ଜିହୀ ର୍ଷେତ୍ରାପ୍ଯାତ୍ମନୋ ଧର୍ମମୁଜ୍ଜିହୀର୍ଷେଦପି ତୁ ଆତ୍ମାନ ମେବ ଉଜ୍ଜିହୀର୍ଷେତ୍। ସ୍ବପରଧର୍ମଲୋପେଽପ୍ଯାତ୍ମାନମେବୋଦ୍ଧର୍ତୁମିଚ୍ଛେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-130-30 ଶଙ୍ଖେଲଲାଟାସ୍ଥ୍ନି ଛିଖିତାଂ ବୃତ୍ତିମ୍। ଦିଷ୍ଟମାତ୍ରାଲମ୍ବିନା ରାଜ୍ଞ ଜୀବିତଂ ନ ଶକ୍ଯମ୍॥ 12-130-33 ଅନ୍ତରଂ ଦୂରତଃ॥ 12-130-34 ବୀଜଭକ୍ତେନ ସଂପାଦିତଂ ଚେଦଗ୍ରେ ଭକ୍ତଦୌର୍ବଲ୍ଯଂ ଯଥାଭବତି ଏବମତ୍ଯଧେ ରାଜା ପ୍ରଜାଭିର୍ନ ରକ୍ଷିତୋ ନଶ୍ଯତି। ନଷ୍ଟେ ଚ ତସ୍ମିନ୍ସର୍ବାଃ ପ୍ରଜା ଅପି ନଶ୍ଯନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ଏତତ୍ପୂର୍ବାର୍ଧୋକ୍ତଂ ଦର୍ଶନଂ ଶାସ୍ତ୍ରମ୍॥ 12-130-35 ଅବୃତ୍ତ୍ଯା ଜୀବିକାଯା ଅଭାବେନ ଯସ୍ଯ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଅବସୀଦତି ଯୋ ବା ଅମନୁଷ୍ଯଃ ଯୋ ବା ବୈଦେଶିକୋ ଦେଶାନ୍ତରୋପଜୀବୀ ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ଜୀବୀତଂ ଧିକ୍॥ 12-130-36 ରାଜ୍ଞୋ ମୂଲଂ କୋଶୋ ବଲଂ ଚ। କୋଶୋ ବଲସ୍ଯ ମୂଲ ତଦ୍ବଲଂ ଧର୍ମାଣାଂ ମୂଲମ୍। ଅତଃ ସର୍ବସ୍ଯ ମୂଲଭୂତଂ କୋଶଂ ବର୍ଧଯେତ୍॥ 12-130-39 ଅନ୍ଯତ୍ ଆପଦି ପ୍ରଜାପୀଡନମପ୍ଯର୍ଥାର୍ଥଂ ଭବତି। ଅ ଅପୀଡନଂ ବିପରୀତଂ ଅନର୍ଥାର୍ଥଂ ଭବତି। ଯଦପ୍ଯନ୍ଯତ୍ ଅନର୍ଥାର୍ଥଂ ଅର୍ଥାଭାବାର୍ଥଂ କୁଞ୍ଜରପାଲାଦି ଭବତି ତଦେବେହାର୍ଥସ୍ଯ କାରଣଂ ଉତ୍ପାଦକଂ ଭବତି॥ 12-130-40 ଯଥା ପଶ୍ବାଦିକଂ ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ ଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ଚିତ୍ତସଂସ୍କାରାର୍ଥଃ। ପଶ୍ବାଦିକଂ ଯଜ୍ଞଃ ସଂସ୍କାରଶ୍ଚେତି ତ୍ରଯଂ ଅର୍ଥାର୍ଥଂ ମୋକ୍ଷାର୍ଥଂ ଭବତି। ଏବଂ ଦଣ଼୍ଡଃ କୋଶାର୍ଥଂ କୋଶୋ ବଲାର୍ଥଂ ବଲଂ ଶତ୍ରୁପରାଭବାର୍ଥମ୍। କୋଶୋ ବଲଂ ଜଯଶ୍ଚେତି ତ୍ରଯଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥମିତି ଭାବଃ॥ 12-130-42 ସାମନ୍ତାଃ ପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତାଃ॥ 12-130-44 ଯଥା ନାସ୍ତ୍ଯଧନସ୍ତଥେତି ଜୀବନ୍ମୃତତ୍ବମଧନସ୍ଯୋକ୍ତମ୍॥ 12-130-45 କାର୍ଯାକାର୍ଯେଷୁ ବିହିତନିଷିଦ୍ଧେଷୁ ଆପଦି ପ୍ରଜାପୀଡନଂ ବିହିତଂ ତଦେବାନାପଦି ନିଷିଦ୍ଧଂ। ତଥାଭୂତେଷ୍ବର୍ଥେଷୁ ତୁଲ୍ଯଦୋଷୋ ନ ସ୍ଯାଦ୍ଦେଶକାଲାନୁସାରେଣ କାର୍ଯମପ୍ଯକାର୍ଯଂ ଭବତ୍ଯକାର୍ଯମପି କାର୍ଯଂ ଭବତି ତତ୍ର ବିପରୀତଂ ନ ପ୍ରତିପଦ୍ଯେତେତି ଭାବଃ॥ 12-130-46 ଉଭୌ ଧନସଂଗ୍ରହତ୍ଯାଗାବେକସ୍ମିନ୍ପୁରୁଷେ ନ ସଂଭବତଃ॥ 12-130-47 ଅନ୍ଯେଷୁ ତ୍ଯାଗାର୍ଥସଂଭବମାହ ଯଦିଦମିତି॥ 12-130-48 ନ ଚ ରାଜ୍ଯସମୋ ଧର୍ମ ଇତି ଝ. ପାଠଃ। ଅନାପଦ୍ଯେବ ରାଜ୍ଞୋ ବହୁକରାଦାନଂ ପାପମୂଲମାପଦି ତୁ ନ ତତ୍ତଥା ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥

12-131-0 (69954) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-131-0x (5711) କ୍ଷୀଣସ୍ଯ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରସ୍ଯ ସାନୁକ୍ରୋଶସ୍ଯ ବନ୍ଧୁଷୁ। ପରିଶଙ୍କିତମୁଖ୍ଯସ୍ଯ ଦୁଷ୍ଟମନ୍ତ୍ରସ୍ଯ ଭାରତ॥ 12-131-1 (69955) ବିରକ୍ତରାଜ୍ଯପୌରସ୍ଯ ନିର୍ଦ୍ରବ୍ଯନିଚଯସ୍ଯ ଚ। ଅସଂଭାବିତମିତ୍ରସ୍ଯ ଭିନ୍ନାମାତ୍ଯସ୍ଯ ସର୍ବତଃ॥ 12-131-2 (69956) ପରଚକ୍ରାଭିଯାତସ୍ଯ ଦୁର୍ବଲସ୍ଯ ବଲୀଯସା। ଆପନ୍ନଚେତସୋ ବ୍ରୂହି କିଂ କାର୍ଯମବଶିଷ୍ଯତେ॥ 12-131-3 (69957) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-131-4x (5712) ବାହ୍ଯଶ୍ଚେଦ୍ବିଜିଗୀଷୁଃ ସ୍ଯାଦ୍ଧର୍ମାର୍ଥକୁଶଲଃ ଶୁଚିଃ। ଜବେନ ସନ୍ଧିଂ କୁର୍ବୀତ ପୂର୍ବଂ ପୂର୍ବଂ ବିମୋକ୍ଷଯେତ୍॥ 12-131-4 (69958) [ଯୋଽଧର୍ମବିଜିଗୀଷୁଃ ସ୍ଯାଦ୍ବଲବାନ୍ପାପନିଶ୍ଚଯଃ।] ଆତ୍ମନଃ ସନ୍ନିରୋଧେନ ସନ୍ଧିଂ ତେନାପି ରୋଚଯେତ୍॥ 12-131-5 (69959) ଅପାସ୍ଯ ରାଜଧାନୀଂ ବା ତରେଦନ୍ଯେନ ବାଽଽପଦମ୍। ତଦ୍ଭାବଭାବୋ ଦ୍ରବ୍ଯାଣି ଜୀବନ୍ପୁନରୁପାର୍ଜଯେତ୍॥ 12-131-6 (69960) ଯାସ୍ତୁ କୋଶବଲତ୍ଯାଗାଚ୍ଛକ୍ଯାସ୍ତରିତୁମାପଦଃ। କସ୍ତତ୍ରାଧିକମାତ୍ମାନଂ ସଂତ୍ଯଜେଦର୍ଥଧର୍ମବିତ୍॥ 12-131-7 (69961) ଅପରାଧାଜ୍ଜୁଗୁପ୍ସେତ କା ସପତ୍ନଧନେ ଦଯା। ନ ତ୍ବେବାତ୍ମା ପ୍ରଦାତବ୍ଯଃ ଶକ୍ଯେ ସତି କଥଂଚନ॥ 12-131-8 (69962) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-131-9x (5713) ଆଭ୍ଯନ୍ତରେ ଚ କୁପିତେ ବାହ୍ଯେ ଚୋପନିପୀଡିତେ। କ୍ଷୀଣେ କୋଶେ ଶ୍ରୁତେ ମନ୍ତ୍ରେ କିଂ କାର୍ଯମବଶିଷ୍ଯତେ॥ 12-131-9 (69963) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-131-10x (5714) କ୍ଷିପ୍ରଂ ବା ସନ୍ଧିକାମଃ ସ୍ଯାତ୍କ୍ଷିପ୍ରଂ ବା ତୀକ୍ଷ୍ଣବିକ୍ରମ। ଯଦାଽପନଯନଂ କ୍ଷିପ୍ରମେତଦ୍ବୈ ସାଂପରାଯିକମ୍॥ 12-131-10 (69964) ଅନୁରକ୍ତେନ ପୁଷ୍ଟେନ ହୃଷ୍ଟେନ ଜଗତୀପତିଃ। ଅଲ୍ପେନାପି ସ୍ବସୈନ୍ଯେନ ଭୂମିଂ ଜଯତି ଭୂମିପଃ॥ 12-131-11 (69965) ହତୋ ବା ଦିବମାରୋହେଦ୍ଧତ୍ବା ଚ ସୁଖମାବହେତ୍। ଯୁଦ୍ଧେ ହି ସଂତ୍ଯଜନ୍ପ୍ରାଣାଞ୍ଶକ୍ରସ୍ଯୈତି ସଲୋକତାମ୍॥ 12-131-12 (69966) ସର୍ବଲୋକାଗସଂ କୃତ୍ବା ମୃଦୁତ୍ବଂ ଗନ୍ତୁମେବ ଚ। ବିଶ୍ବାସାଦ୍ବିନଯଂ କୁର୍ଯାତ୍ସଂଜହ୍ଯାଦ୍ବାଽପ୍ଯୁପାନହୌ॥ 12-131-13 (69967) ଅପଚିକ୍ରମିଷୁଃ କ୍ଷିପ୍ରଂ ସେନାଂ ସ୍ବାଂ ପରିସାନ୍ତ୍ବଯନ୍। ବିଲଙ୍ଘଯିତ୍ବା ସତ୍ରେଣ ତତଃ ସ୍ବଯମୁପକ୍ରମେତ୍॥ ॥ 12-131-14 (69968) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 131॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-131-1 ସାନୁକ୍ରୋଶସ୍ଯ ବନ୍ଧୁକ୍ଷଯଭଯାତ୍ ଯୋଦ୍ଧୁମନିଚ୍ଛତଃ। ପରିଶଙ୍କିତମୁଖ୍ଯସ୍ଯ ଅମାତ୍ଯେଷୁ ଶଙ୍କାବତଃ॥ 12-131-2 ଦ୍ରବ୍ଯାଭାବାଦେବ ନ ସଂଭାବିତାନି ଆବର୍ଜିତାନି ମିତ୍ରାଣି ଯେନ ତସ୍ଯ ଭିନ୍ନାଃ ଶତ୍ରୁଭିର୍ଦଦୀ କୃତା ଅମାତ୍ଯା ଯସ୍ଯ॥ 12-131-3 ବଲୀଯସା ଶତ୍ରୁଣା ଆପନ୍ନଂ ବାକ୍ରୁ ଲୀକୃତଂ ଚେତୋ ଯସ୍ଯ॥ 12-131-4 ମୋକ୍ଷଯେତ୍ ସାମ୍ନୈବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-131-5 ଅଧର୍ମପ୍ରଧାନୋ ବିଜିଗୀଷୁରଧର୍ମବିଜିଗୀଷୁଃ॥ 12-131-7 ଦୁଷ୍ଟତମେ ତୁ ରାଜ୍ଯଧନଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଆତ୍ମାନଂ ରକ୍ଷେଦିତ୍ଯାହ ଯାସ୍ତ୍ବିତି। ଯାସ୍ତୁ ସ୍ଯୁଃ କେବଲତ୍ଯାଗାଦିତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-131-9 ଆଭ୍ଯନ୍ତରେଽମାତ୍ଯାଦୌ ବାହ୍ଯୋଦୁର୍ଗରାଷ୍ଟ୍ରାଦୌ॥ 12-131-10 ଧର୍ମିଷ୍ଠେ ବାହ୍ଯେ କ୍ଷିପ୍ରଂ ସଂଧିଃ। ଅଧର୍ମି ତୁ --- କର୍ତବ୍ଯଃ। ଯଦା ତ୍ବେବଂ ତଦା ଅପନଯନଂ ଶତ୍ରୋ----। ଅଥବା ସାଂପରାଯିକଂ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧେନ ମରଣେ ପର-- କହିତଂ ଭବତି॥ 12-131-13 ବିଶ୍ବାସାତ୍ ବିଶ୍ବାସଂ ପ୍ରାପଯ୍ଯ ବିକ୍ଯଂ କୁର୍ଯାତ୍ ମୃଦୁର୍ଭବେତ୍। ନତୁ ଯୁଦ୍ଧମେବ ହଠେନ ଶ୍ରଯେତ୍॥

12-132-0 (69969) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-132-0x (5715) ହୀନେ ପରମକେ ଧର୍ମେ ସର୍ବଲୋକାତିଲଙ୍ଘନେ। ସର୍ବସ୍ମିନ୍ଦସ୍ଯୁସାଦ୍ଭୂତେ ପୃଥିବ୍ଯାମୁପଜୀବନେ॥ 12-132-1 (69970) କେନ ସ୍ବିଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଜୀବେଜ୍ଜଘନ୍ଯେ କାଲ ଆଗତେ। ଅସଂତ୍ଯଜନ୍ପୁତ୍ରପୌତ୍ରାନନୁକ୍ରୋଶାତ୍ପିତାମହ॥ 12-132-2 (69971) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-132-3x (5716) ବିଜ୍ଞାନବଲମାସ୍ଥାଯ ଜୀବିତବ୍ଯଂ ତଥା ଗତେ। ସର୍ବଂ ସାଧ୍ବର୍ଥମେବେଦମସାଧ୍ବର୍ଥଂ ନ କିଂଚନ॥ 12-132-3 (69972) ଅସାଧୁଭ୍ଯୋଽର୍ଥମାଦାଯ ସାଧୁଭ୍ଯୋ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଆତ୍ମାନଂ ସଂକ୍ରମଂ କୃତ୍ବା କୃଚ୍ଛ୍ରଧର୍ମକୃଦେବ ସଃ॥ 12-132-4 (69973) ଅରୋଷେଣାତ୍ମନୋ ରାଜନ୍ରାଜ୍ଯେ ସ୍ଥିତିମକୋପଯନ୍। ଅଦତ୍ତମପ୍ଯାଦଦୀତ୍ ଭ୍ରାତୁର୍ବିତ୍ତଂ ମମେତି ବା॥ 12-132-5 (69974) ବିଜ୍ଞାନବଲପୂତୋ ଯୋ ବର୍ତତେ ନିନ୍ଦିତେଷ୍ବପି। ବୃତ୍ତିବିଜ୍ଞାନବାନ୍ଧୀରଃ କସ୍ତଂ ବକ୍ତୁମିହାର୍ହତି॥ 12-132-6 (69975) ଯେଷାଂ ବହୁକୃତା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତେଷାମନ୍ଯା ନ ରୋଚତେ। ଯଜସା ତେ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ବଲବନ୍ତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-132-7 (69976) ଯଦୈବ ପ୍ରକୃତଂ ଶାସ୍ତ୍ରଂ ଜନସ୍ତଦନୁବର୍ତତେ। ଯଦୈବମଧ୍ଯାସେବନ୍ତେ ମେଧ୍ରାବୀ ବାଽପ୍ଯଥୋତ୍ତରମ୍॥ 12-132-8 (69977) ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯାନ୍ସତ୍କୃତାନଭିସତ୍କୃତାନ୍। ନ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ଘାତଯୀତ ଦୋଷାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଘାତଯନ୍॥ 12-132-9 (69978) ଏତତ୍ପ୍ରମାଣଂ ଲୋକସ୍ଯ ଚକ୍ଷୁରେତତ୍ସାତନମ୍। ତତ୍ପ୍ରମାଣୋଽବଗାହେତ ତେନ ତତ୍ସାଧ୍ବସାଧୁ ବା॥ 12-132-10 (69979) ହବୋ ଗ୍ରାମବାସ୍ତବ୍ଯା ଦୋଷାନ୍ବ୍ରୂଯୁଃ ପରସ୍ପରମ୍। ନ ତେଷାଂ ବଚନାଦ୍ରାଜା ସତ୍କୁର୍ଯାଦ୍ଧାତଯୀତ ବା॥ 12-132-11 (69980) ନ ବାଚ୍ଯଃ ପରିବାଦୋ ବୈ ନ ଶ୍ରୋତବ୍ଯଃ କଥଂଚନ। କର୍ଣୌ ତତ୍ର ପିଧାତବ୍ଯୌ ଗନ୍ତବ୍ଯଂ ବା ତତୋଽନ୍ଯତଃ॥ 12-132-12 (69981) ନ ସତାଂ ଶୀଲମେତଦ୍ବୈ ପରିବାଦୋ ନ ପୈଶୁନମ୍। ଗୁଣାନାମେବ ବକ୍ତାରଃ ସନ୍ତୋ ନିତ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 12-132-13 (69982) ଯଥା ସମଧୁରୌ ଦମ୍ଯୌ ସୁଦାନ୍ତୌ ସାଧୁବାହିନୌ। ଧୁରମୁଦ୍ଯମ୍ଯ ବହତସ୍ତଥା ବର୍ତେତ ବୈ ନୃପଃ॥ 12-132-14 (69983) ଯଥାଯଥାଽସ୍ଯ ବହବଃ ସହାଯାଃ ସ୍ଯୁସ୍ତଥା ଚରେତ୍। ଆଚାରମେବ ମନ୍ଯନ୍ତେ ଗରୀଯୋ ଧର୍ମଲକ୍ଷଣମ୍॥ 12-132-15 (69984) ଅପରେ ନୈବମିଚ୍ଛନ୍ତି ଯେ ଶଙ୍ଖଲିଖିଂତପ୍ରିଯାଃ। ଅର୍ଥେ କ୍ଷୀଣେଽଥବା ଲୁବ୍ଧାସ୍ତେ ବ୍ରୂଯୁର୍ବାକ୍ଯମୀଦୃଶମ୍॥ 12-132-16 (69985) ଆର୍ଷମଷ୍ଯତ୍ର ପଶ୍ଯନ୍ତି ବିକର୍ମସ୍ଥସ୍ଯ ପାତନମ୍। ନ ଚାର୍ଷାତ୍ସଦୃଶଂ କିଂଚିତ୍ପ୍ରମାଣଂ ଦୃଶ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍॥ 12-132-17 (69986) ଦେବା ହ୍ଯପି ବିକର୍ମସ୍ଥଂ ଘାତଯନ୍ତି ନରାଧମମ୍। ବ୍ଯାଜେନ ବିନ୍ଦନ୍ବିତ୍ତଂ ହି ଧର୍ମତଃ ପରିହୀଯତେ॥ 12-132-18 (69987) ସର୍ବତଃ ସତ୍କୃତଃ ସଦ୍ଭିର୍ଭୂତିପ୍ରବରକାରଣୈଃ। ହୃଦଯେନାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତୋ ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତଂ ବ୍ଯବସ୍ଯତି॥ 12-132-19 (69988) ଯଶ୍ଚତୁର୍ଗୁଣସଂପନ୍ନଂ ଧର୍ମଂ ବେଦ ସ ଧର୍ମବିତ୍। ଅହେରିବ ହି ଧର୍ମସ୍ଯ ପଦଂ ଦୁଃଖଂ ଗବେଷିତୁମ୍॥ 12-132-20 (69989) ଯଥା ମୃଗସ୍ଯ ବିଦ୍ଧସ୍ଯ ମୃଗବ୍ଯାଧଃ ପଦଂ ନଯେତ୍। ଲକ୍ଷେଦ୍ରୁଧିରପାତେନ ତଥା ଧର୍ମପଦଂ ନଯେତ୍॥ 12-132-21 (69990) ଯଥା ସମ୍ଯଗ୍ବିତେନ ପଥା ଗନ୍ତବ୍ଯମପ୍ଯୁତ। ରାଜର୍ଷୀଣାଂ ବୃତ୍ତମେତଦେବଂ ଗଚ୍ଛ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ॥ 12-132-22 (69991) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 132॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-132-1 ହୀନେ ଧର୍ମେ ରାଜ୍ଞାମିତି ଶେଷଃ। ପରମକେ ସର୍ବୋପାଯେନ ବ୍ରାହ୍ମଣା ରକ୍ଷ୍ଯା ଇତ୍ଯସ୍ମି୍॥ 12-132-2 ଜଘନ୍ଯେ ଆପଦ୍ବହୂଲେ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କେନ ଜୀଦତ୍ଯସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ କଥଂ ରକ୍ଷେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-132-3 ସାଧ୍ବର୍ଥଂ ସତାନମ୍॥ 12-132-4 ସଂକ୍ରମମାଗମନମାର୍ଗମ୍॥ 12-132-5 ସ୍ଥିତିଂ ପାଲନଧର୍ମମ୍। ସ୍ଯଷ୍ଟସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ବ୍ରାହ୍ମଣପାଲନାର୍ଥଂ ସର୍ବସ୍ବହରଣେଽପି ଦୋଷୋ ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-132-6 ବକ୍ତୁଂ ନିନ୍ଦିତୁମ୍॥ 12-132-9 ଅନ୍ତ୍ଯାପଦ୍ଯପି ଋତ୍ବିଧନବତୋଽପି ନ ଘାତଯୀତ ଧନହରଣେନ ହିଂସ୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯୈ- ସତ୍କୃତୈରପି ସତ୍କୃତଃ। ନାଽବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ଯାଦୋଷାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଯାଜଯନ୍ନିତି ଟ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-132-11 ସ୍ତବ୍ଯା ଗ୍ରାମବାସିନଃ॥ 12-132-16 ଏବଂ ତ୍ବିଗାଦୀନାମଦଡ- ଲିଖିତସ୍ଯ ଭ୍ରାତୁରପି ହସ୍ତଚ୍ଛେଦଃ କୃତସ୍ତାଦୃଶଧର୍ମପରା॥ 12-132-19 ସଦ୍ଭିର୍ମନ୍ବାଦିଭିଃ ସତ୍କୃତଃ। ଭୂତିପ୍ରବରକାରଣୈଃ ଭୂତିପ୍ରବରା ଈଶ୍ବରାଃ କାରଣାନି ପାରମ୍ପର୍ଯାଗତାନି କୁଲଦେଶଗ୍ରାମାଦିପରିଗୃହୀତାନି ତୈରପି ନିମିତ୍ତୈଃ ସତ୍କୃତଃ। ମନ୍ବାଦିଭିରନୁକ୍ତୋଽପି ଶିଷ୍ଟୈରାଦୃତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ହୃଦଯେନାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତଃ ହେତୁଦ୍ବଯାଭାବେଽପି ସ୍ବଯଂ ଚ ଯୋ ଧର୍ମତ୍ବେନ ନିଶ୍ଚିତଃ॥ 12-132-20 ଚତ୍ବାରୋ ଗୁଣାଃ ଆନ୍ବୀକ୍ଷିକୀ ତ୍ରଯୀ ବାର୍ତା ଦଣ୍ଡନୀତିଶ୍ଚେତି। ଯ ଏଷାମବିରୁଦ୍ଧଶ୍ଚତୁର୍ଗୁଣସଂପନ୍ନଃ॥ 12-132-21 ପଦଂ ସ୍ଥାନଂ ଲକ୍ଷେଲ୍ଲକ୍ଷଯେତ୍। ନଯେତ୍ ଅନ୍ଯାନ୍ପ୍ରାପଯେତ୍। ଯୁକ୍ତ୍ଯେତି ଶେଷଃ॥

12-133-0 (69992) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-133-0x (5717) ସ୍ବରାଷ୍ଟ୍ରାତ୍ପରରାଷ୍ଟ୍ରାଚ୍ଚ କୋଶଂ ସଂଜନଯେନ୍ନୃପଃ। କୋଶାଦ୍ଧି ଧର୍ମଃ କୌନ୍ତେଯ ରାଜ୍ଯମୂଲଂ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 12-133-1 (69993) ତସ୍ମାତ୍ସଂଜନଯେତ୍କୋଶଂ ସତ୍କୃତ୍ଯ ପରିପାଲଯେତ୍। ପରିପାଲ୍ଯାନୁଗୃହ୍ଣୀଯାଦେବ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 12-133-2 (69994) ସ କୋଶଃ ଶୁଦ୍ଧଭାବେନ ନ ନୃଶଂସେନ ଜାଯତେ। ମଧ୍ଯମଂ ପଦମାସ୍ଥାଯ କୋଶସଂଗ୍ରହଣଂ ଚରେତ୍॥ 12-133-3 (69995) ଅବଲସ୍ଯ କୁତଃ କୋଶୋ ହ୍ଯକୋଶସ୍ଯ କୁତୋ ବଲମ୍। ଅବଲସ୍ଯ କୁତୋ ରାଜ୍ଯମରାଜ୍ଯେ ଶ୍ରୀର୍ଭବେତ୍କୁତଃ॥ 12-133-4 (69996) ଉଚ୍ଚୈର୍ବୃତ୍ତେଃ ଶ୍ରିଯୋ ହାନିର୍ଯଥୈବ ମରଣଂ ତଥା। ତସ୍ମାତ୍କୋଶଂ ବଲଂ ମିତ୍ରମଥ ରାଜା ବିବର୍ଧଯେତ୍॥ 12-133-5 (69997) ହୀନକୋଶଂ ହି ରାଜାନମବମନ୍ଯନ୍ତି ଶତ୍ରବଃ। ନ ଚାସ୍ଯାଲ୍ପେ ତୁଷ୍ଯନ୍ତି କର୍ମଣାଽପ୍ଯୁତ୍ସହନ୍ତି ଚ॥ 12-133-6 (69998) ଶ୍ରିଯୋ ହି କାରଣାଦ୍ରାଜା ସତ୍କ୍ରିଯାଂ ଲଭତେ ପରାମ୍। ସାଽସ୍ଯ ଗୂହତି ପାପାନି ବାସୋ ଗୁହ୍ଯମିବ ସ୍ତ୍ରିଯାଃ॥ 12-133-7 (69999) ଋଦ୍ଧିମସ୍ଯାନୁତପ୍ଯନ୍ତେ ପୁରା ବିପ୍ରକୃତା ନରାଃ। ସାଲାବୃକା ଇବାଜସ୍ନଂ ଜିଘାଂସୂନେବ ବିନ୍ଦତି। ଈଦୃଶସ୍ଯ କୁତୋ ରାଜ୍ଯଂ ସୁଖଂ ଭରତସତ୍ତମ॥ 12-133-8 (70000) ଉଦ୍ଯଚ୍ଛେଦେବ ନ ଗ୍ଲାଯେଦୁଦ୍ଯମୋ ହ୍ଯେବ ପୌରୁଷମ୍। ଅପ୍ଯପର୍ବଣି ଭଜ୍ଯେତ ନ ନମେତେହ କସ୍ଯଚିତ୍॥ 12-133-9 (70001) ଅପ୍ଯରଣ୍ଯଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଚରେନ୍ମୃଗଗଣୈଃ ସହ। ନ ତ୍ବେବୋଦ୍ରିକ୍ତମର୍ଯାଦୈର୍ଦସ୍ଯୁଭିଃ ସହିତଶ୍ଚରେତ୍॥ 12-133-10 (70002) ଦସ୍ଯୂନାଂ ସୁଲଭା ସେନା ରୌଦ୍ରକର୍ମସୁ ଭାରତ। ଏକାନ୍ତତୋ ହ୍ଯମର୍ଯାଦାତ୍ସର୍ବୋଽପ୍ଯୁଦ୍ବିଜତେ ଜନଃ॥ 12-133-11 (70003) ଦସ୍ଯବୋଽପ୍ଯଭିଶଙ୍କନ୍ତେ ନିରନୁକ୍ରୋଶକାରିଣଃ॥ 12-133-12 (70004) ସ୍ଥାପଯେଦେବ ମର୍ଯାଦାଂ ଜନଚିତ୍ତପ୍ରସାଦିନୀମ୍। ଅଲ୍ପାପ୍ଯର୍ଥେଷୁ ମର୍ଯାଦା ଲୋକେ ଭବତି ପୂଜିତା॥ 12-133-13 (70005) ନାଯଂ ଲୋକୋଽସ୍ତି ନ ପର ଇତି ବ୍ଯବସିତୋ ଜନଃ। ନାଲଂ ଗନ୍ତୁମିହାଶ୍ବାସଂ ନାସ୍ତିକ୍ଯଭଯଶଙ୍କିତୈଃ॥ 12-133-14 (70006) ଯଥା ସଦ୍ଭିଃ ପରାଦାନମହିଂସା ଦସ୍ଯୁଭିସ୍ତଥା। ଅନୁରଜ୍ଯନ୍ତି ଭୂତାନି ସମର୍ଯାଦେଷୁ ଦସ୍ଯୁଷୁ॥ 12-133-15 (70007) ଅଯୁଧ୍ଯମାନସ୍ଯାଦାନଂ ଦାରାମର୍ଶଃ କୃତଘ୍ନତା। ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତସ୍ଯ ଚାଦାନଂ ନିଃଶେଷକରଣଂ ତଥା॥ 12-133-16 (70008) ସ୍ତ୍ରିଯା ମୋଷଃ ପଥିସ୍ଥାନଂ ସାଧୁଷ୍ବେବ ବିଗର୍ହିତମ୍। ସଦୋଷ ଏବ ଭବତି ଦସ୍ଯୁରେତାନି ବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-133-17 (70009) ଅଭିସଂଦଧତେ ଯେ ଚ ବିନାଶାଯାସ୍ଯ ଭାରତ। ସଶେଷମେବୋପଲଭ୍ଯ କୁର୍ବନ୍ତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 12-133-18 (70010) ତସ୍ମାତ୍ସଶେଷଂ କର୍ତବ୍ଯଂ ସ୍ବାଧୀନମପି ଦସ୍ଯୁଭିଃ। ନ ବଲସ୍ଥୋଽହମସ୍ମୀତି ନୃଶଂସାନି ସମାଚରେତ୍॥ 12-133-19 (70011) ସଶେଷକାରିଣସ୍ତତ୍ର ଶେଷଂ ପଶ୍ଯନ୍ତି ସର୍ବଶଃ। ନିଃଶେଷକାରିଣୋ ନିତ୍ଯଂ ନିଃଶେଷକରଣାଦ୍ଭଯମ୍॥ ॥ 12-133-20 (70012) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯସ୍ତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 133॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-133-5 ଉଚ୍ଚୈର୍ବୃତ୍ତେଃ ମହତଃ॥ 12-133-7 ବାସଃ ପାପମିବ ସ୍ତ୍ରିଯ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-133-8 ବିପ୍ରକୃତାଃ ସାଲାବୃକବତ୍ ଜିଘାଂସୂନେବ ବିନ୍ଦନ୍ତି ଆଶ୍ରଯନ୍ତି କପଟେନ ହନ୍ତୁମ୍। ଆର୍ଷୋ ବଚନବ୍ଯତ୍ଯଯଃ॥ 12-133-10 ଦସ୍ଯୁଭିଃ ଦସ୍ଯୁପ୍ରାଯୈରମାତ୍ଯୈଃ॥ 12-133-11 ଅତ୍ଯନ୍ତାପନ୍ନସ୍ଯ ବନସ୍ଥା ଦସ୍ଯବୋଽପି କାର୍ଯକରା ଇତ୍ଯାହ ଦସ୍ଯୂନାମିତି। ଦସ୍ଯୂନାଂ ସୁଲଭାଂ ସେନାଂ ରୌଦ୍ରକର୍ମସୁ କାରଯେଦିତି ଧ. ପାଠଃ। ତେଷ୍ବପି ସତ୍ଯେନ ମାର୍ଦବେନ ଚ ସ୍ଥେଯମିତ୍ଯାହ ଏକାନ୍ତତ ଇତି॥ 12-133-14 ଜନଃ ପ୍ରାକୃତଃ। ଅଲଂ ପର୍ଯାପ୍ତଂ ଯୁକ୍ତମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-133-15 ସଦ୍ଭିର୍ଦସ୍ଯୁଭିଃ ପରାଦାନଂ ପରସ୍ବହରଣମପି କୃତ ଅହିଂସା ଭବତି ତଥା ବକ୍ଷ୍ଯେ ଇତ ଶେଷଃ॥ 12-133-16 ନିଃଶେଷକରଣଂ ସର୍ବହରଣମ୍॥ 12-133-17 ସ୍ତ୍ରିଯା କନ୍ଯାଯାଃ ମୋଷଶ୍ଚୌର୍ଯମ୍॥ 12-133-19 ଯସ୍ମାଦେବଂ ତସ୍ମାତ୍ ସଶେଷଭେପରଲୁମ୍ପନଂ କର୍ତବ୍ଯମ୍॥ 12-133-20 ଯୋ ଯଥା କରୋତି ତଥୈବ ପ୍ରଜା କୁର୍ବନ୍ତୀତ୍ଯାହ ସଶେଷେତି॥

12-134-0 (70013) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-134-0x (5718) `ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍।' ଅତ୍ର କାମନ୍ଦବଚନଂ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷାବେବ ଧର୍ମାର୍ଥୌ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ବିଜାନତଃ॥ 12-134-1 (70014) ତୌ ତୁ ନ ବ୍ଯବଧାତବ୍ଯୌ ପରୋକ୍ଷା ଧର୍ମଯାତନା। ଅଧର୍ମୋ ଧର୍ମ ଇତ୍ଯେତଦ୍ଯଥା ବୃକ୍ଷଫଲଂ ତଥା॥ 12-134-2 (70015) ଧର୍ମାଧର୍ମଫଲେ ଜାତୁ ଦଦର୍ଶେହ ନ କଶ୍ଚନ। ବୁଭୂଷେଦ୍ବଲମେବୈତତ୍ସର୍ବଂ ବଲବତୋ ବଶେ॥ 12-134-3 (70016) ଶ୍ରିଯଂ ବଲମମାତ୍ଯାଂଶ୍ଚ ବଲବାନିହ ବିନ୍ଦତି। ଯୋ ହ୍ଯନାଢ୍ଯଃ ସ ପତିତସ୍ତଦୁଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ ଯଦଲ୍ପକମ୍॥ 12-134-4 (70017) ବହ୍ବପଥ୍ଯେ ବଲବତି ନ କିଂଚିତ୍କ୍ରିଯତେ ଭଯାତ୍। ଉଭୌ ସତ୍ଯାଧିକାରୌ ତୌ ତ୍ରାଯେତେ ମହତୋ ଭଯାତ୍॥ 12-134-5 (70018) ଅତି ଧର୍ମାଦ୍ବଲଂ ମନ୍ଯେ ବଲାଦ୍ଧର୍ମଃ ପ୍ରବର୍ତତେ। ବଲେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତୋ ଧର୍ମୋ ଧରଣ୍ଯାମିବ ଜଂଗମଃ॥ 12-134-6 (70019) ଧୂମୋ ବାଯୋରିବ ବଶେ ବଲଂ ଧର୍ମୋଽନୁବର୍ତତେ। ଅନୀଶ୍ବରୋ ବଲଂ ଧର୍ମୋ ଦ୍ରୁମଂ ବଲ୍ଲୀବ ସଂଶ୍ରିତା॥ 12-134-7 (70020) ବଶେ ବଲବତାଂ ଧର୍ମଃ ସୁଖଂ ଭୋଗବତାମିବ। ନାସ୍ତ୍ଯସାଧ୍ଯଂ ବଲବତାଂ ସର୍ବଂ ବଲବତା ଜିତମ୍॥ 12-134-8 (70021) ଦୁରାଚାରଃ କ୍ଷୀଣବଲଃ ପରିମାଣଂ ନ ଗଚ୍ଛତି। ଅଥ ତସ୍ମାଦୁଦ୍ବିଜତେ ସର୍ବୋ ଲୋକୋ ବୃକାଦିବ॥ 12-134-9 (70022) ଅପଧ୍ବସ୍ତୋ ହ୍ଯବମତୋ ଦୁଃଖଂ ଜୀବତି ଜୀବିତମ୍। ଜୀବିତଂ ଯଦଧିକ୍ଷିପ୍ତଂ ଯଥୈବ ମରଣଂ ତଥା॥ 12-134-10 (70023) ଯଦେବମାହୁଃ ପାପେନ ଚାରିତ୍ରେଣ ବିବକ୍ଷିତମ୍। ସୁଭୃଶଂ ତପ୍ଯତେ ତେନ ବାକ୍ଶଲ୍ଯେନ ପରିକ୍ଷତଃ॥ 12-134-11 (70024) ଅତ୍ରୈତଦାହୁରାଚାର୍ଯାଃ ପାପସ୍ଯ ପରିମୋକ୍ଷଣେ। ତ୍ରଯୀଂ ବିଦ୍ଯାମୁପାସୀତ ତଥୋପାସୀତ ବୈ ଦ୍ବିଜାନ୍॥ 12-134-12 (70025) ପ୍ରସାଦଯେନ୍ମଧୁରଯା ବାଚା ଚାପ୍ଯଥ କର୍ମଣା। ମହାମନାଶ୍ଚୈବ ଭବେଦ୍ବିବହେଚ୍ଚ ମହାକୁଲେ॥ 12-134-13 (70026) ଇତ୍ଯସ୍ତୀତି ବଦେଦେବ ପରେଷାଂ କୀର୍ତଯେଦ୍ଗୁଣାନ୍। ଜପେଦୁଦକଶୀଲଃ ସ୍ଯାତ୍ପେଶଲୋ ନାତିଜଲ୍ପକଃ॥ 12-134-14 (70027) ବ୍ରହ୍ମ କ୍ଷତ୍ରଂ ସଂପ୍ରବିଶେଦ୍ବହୁ କୃତ୍ବା ସୁଦୁଷ୍କରମ୍। ଉଚ୍ଯମାନୋ ହି ଲୋକେନ ବହୁ ତତ୍ତଦଚିନ୍ତଯନ୍॥ 12-134-15 (70028) ଉପପ୍ରାପ୍ଯୈବମାଚାରଂ କ୍ଷିପ୍ରଂ ବହୁମତୋ ଭବେତ୍। ସୁଖଂ ଚ ବିତ୍ତଂ ଭୁଞ୍ଜୀତ ବୃତ୍ତେନୈକେନ ଗୋପଯେତ୍॥ 12-134-16 (70029) `ଅପି ତେଭ୍ଯୋ ମୃଗାନ୍ହତ୍ବା ନଯେଚ୍ଚ ସତତଂ ବନେ। ଯସ୍ମିନ୍ନ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଦସ୍ଯୁଭୋଜନଶଙ୍କଯା।' ଲୋକେ ଚ ଲଭତେ ପୂଜାଂ ପରତ୍ରେହ ମହତ୍ଫଲମ୍॥ ॥ 12-134-17 (70030) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶଦଧିଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 134॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-134-2 ଯଥା ବୃକପଦଂସ୍ଥେତି ଝ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-134-6 ଅତି ଅତିଶଯିତମ୍॥ 12-134-10 ଅପଧ୍ବସ୍ତଃ ଐଶ୍ବର୍ଯାଚ୍ଚ୍ଯୁତଃ॥ 12-134-12 ଅତ୍ରାଧର୍ମେଣ ଧନାର୍ଜନେ କୃତେ ସତି॥

12-135-0 (70031) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-135-0x (5719) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଯଥା ଦସ୍ଯୁଃ ସମର୍ଯାଦୋ ଦସ୍ଯୁତ୍ବାତ୍ସିଦ୍ଧିମାପ୍ତବାନ୍॥ 12-135-1 (70032) ପ୍ରହର୍ତା ମତିମାଞ୍ଶୂରଃ ଶ୍ରୁତବାନ୍ସୁନୃଶଂସବାନ୍। ଅକ୍ଷନ୍ନାଶ୍ରମିଣାଂ ଧର୍ମଂ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯୋ ଗୁରୁପୂଜକଃ॥ 12-135-2 (70033) ଅନିଷାଦ୍ଯାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଜ୍ଜାତଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାନୁପାଲକଃ। କାପଚ୍ଯୋ ନାମ ନୈଷାଦିର୍ଦସ୍ଯୁତ୍ବାତ୍ସିଦ୍ଧିମାପ୍ତବାନ୍॥ 12-135-3 (70034) ଅରଣ୍ଯେ ସାଯଂ ପୂର୍ବାହ୍ଣେ ମୃଗଯୂଥପ୍ରକୋପିତା। ବେଧିଜ୍ଞୋ ମୃଗଜାତୀନାଂ ନୈଷାଦାନାଂ ଚ କୋବିଦଃ॥ 12-135-4 (70035) ସର୍ବକାନନଦେଶଜ୍ଞଃ ପାରିଯାତ୍ରଚରଃ ସଦା। ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ସର୍ବବର୍ଣାନାମମୋଘେଷୁର୍ଦୃଢାଯୁଧଃ॥ 12-135-5 (70036) ଅପ୍ଯନେକଶତାଂ ସେନାମେକ ଏବ ଜିଗାଯ ସଃ। ସ ବୃଦ୍ଧାବମ୍ବପିତରୌ ମହାରଣ୍ଯେଽଭ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 12-135-6 (70037) ମଧୁମାଂସୈର୍ମୂଲଫଲୈରନ୍ନୈରୁଚ୍ଚାବଚୈରପି। ସତ୍କୃତ୍ଯ ଭୋଜଯାମାସ ସମ୍ଯକ୍ପରିଚଚାର ହ॥ 12-135-7 (70038) ଆରଣ୍ଯକାନ୍ପ୍ରବ୍ରଜିତାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପରିପାଲଯନ୍। ଅପି ତେଭ୍ଯୋ ମୃଗାନ୍ହତ୍ବା ନିନାଯ ସତତଂ ବନେ॥ 12-135-8 (70039) ଯେଽସ୍ମାନ୍ନ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଦସ୍ଯୁଭୋଜନଶଙ୍କଯା। ତେଷାମାସଜ୍ଯ ଗେହେଷୁ କଲ୍ଯ ଏବ ସ ଗଚ୍ଛତି॥ 12-135-9 (70040) ତଂ ବହୂନି ସହସ୍ରାଣି ଗ୍ରାମଣୀତ୍ବେଽଭିବବ୍ରିରେ। ନିର୍ମର୍ଯାଦାନି ଦସ୍ଯୂନାଂ ନିରନୁକ୍ରୋଶବର୍ତିନାମ୍॥ 12-135-10 (70041) ଦସ୍ଯବ ଊଚୁଃ। 12-135-11x (5720) ମୁହୂର୍ତଦେଶକାଲଜ୍ଞଃ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଶୂରୋ ଦୃଢବ୍ରତଃ। ଗ୍ରାମଣୀର୍ଭବ ନୋ ମୁଖ୍ଯଃ ସର୍ବେପାମେବ ସଂମତଃ॥ 12-135-11 (70042) ଯଥାଯଥା ବକ୍ଷ୍ଯସି ନଃ କରିଷ୍ଯାମସ୍ତଥାତଥା। ପାଲଯାସ୍ମାନ୍ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଯଥା ମାତା ଯଥା ପିତା॥ 12-135-12 (70043) କାପଚ୍ଯ ଉବାଚ। 12-135-13x (5721) ମା ବଧୀସ୍ତ୍ବଂ ସ୍ତ୍ରିଯଂ ଭୀରୁଂ ମା ଶିଶୁଂ ମା ତପସ୍ବିନମ୍। ନାଯୁଧ୍ଯମାନୋ ହନ୍ତବ୍ଯୋ ନ ଚ ଗ୍ରାହ୍ଯା ବଲାତ୍ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 12-135-13 (70044) ସର୍ବଥା ସ୍ତ୍ରୀ ନ ହନ୍ତବ୍ଯା ସର୍ବସତ୍ବେଷୁ ବୁଧ୍ଯତ। ନିତ୍ଯଂ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣେ ସ୍ବସ୍ତି ଯୋଦ୍ଧବ୍ଯଂ ଚ ତଦର୍ଥତଃ॥ 12-135-14 (70045) ସତ୍ଯଂ ଚ ନାପି ହର୍ତବ୍ଯଂ ସାରବିଘ୍ନଂ ଚ ମା କୃଥାଃ। ପୂଜ୍ଯନ୍ତେ ଯତ୍ର ଦେବାଶ୍ଚ ପିତରୋଽତିଥଯଶ୍ଚ ହ॥ 12-135-15 (70046) ସର୍ବଭୂତେଷ୍ବପି ବରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ମୋକ୍ଷମର୍ହତି। କାର୍ଯା ଚାପଚିତିସ୍ତେଷାଂ ସର୍ବସ୍ବେନାପି ଭାବଯେତ୍॥ 12-135-16 (70047) ଯସ୍ଯ ତ୍ବେତେ ସଂପ୍ରଦୁଷ୍ଟାସ୍ତସ୍ଯ ବିଦ୍ଯାତ୍ପରାଭବମ୍। ନ ତସ୍ଯ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ତ୍ରାତା ଭବତି କସ୍ଚନ॥ 12-135-17 (70048) ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପରିଭବେଦ୍ବିନାଶଂ ଚାପି ରୋଚଯେତ୍। ସୂର୍ଯୋଦଯ ଇବ ଧ୍ବାନ୍ତେ ଧ୍ରୁବଂ ତସ୍ଯ ପରାଭବଃ॥ 12-135-18 (70049) ଇହୈବ ଫଲମାସୀନଃ ପ୍ରତ୍ଯାକାଙ୍କ୍ଷେତ ସର୍ବଶଃ। ଯେଯେ ନୋ ନ ପ୍ରଦାସ୍ଯନ୍ତି ତାଂସ୍ତାଂସ୍ତେନାଭିଯାସ୍ଯସି॥ 12-135-19 (70050) ଶିଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥଂ ବିହିତୋ ଦଣ୍ଡୋ ନ ବଧାର୍ଥଂ ବିଧୀଯତେ। ଯେ ଚ ଶିଷ୍ଟାନ୍ପ୍ରବାଧନ୍ତେ ଧର୍ମସ୍ତେଷାଂ ବଧଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 12-135-20 (70051) ଯେ ଚ ରାଷ୍ଟ୍ରୋପରୋଧେନ ବୃଦ୍ଧିଂ କୁର୍ବନ୍ତି କେଚନ। ତାନେବାନୁମ୍ରିଯେରଂସ୍ତେ କୁଣପଂ କୃମଯୋ ଯଥା॥ 12-135-21 (70052) ଯେ ପୁନର୍ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରେଣ ବର୍ତେରନ୍ନିହ ଦସ୍ଯବଃ। ଅପି ତେ ଦସ୍ଯବୋ ଭୂତ୍ବା କ୍ଷିପ୍ରଂ ସିଦ୍ଧିମବାପ୍ନୁଯୁଃ। 12-135-22 (70053) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-135-23x (5722) ତେ ସର୍ବମେବାନୁଚକ୍ରୁଃ କାପଚ୍ଯସ୍ଯାନୁଶାସନମ୍। ବୃଦ୍ଧିଂ ଚ ଲେଭିରେ ସର୍ବେ ପାପେଭ୍ଯଶ୍ଚାପ୍ଯୁପାରମନ୍॥ 12-135-23 (70054) କାପଚ୍ଯଃ କର୍ମଣା ତେନ ମହତୀଂ ସିଦ୍ଧିମାପ୍ତବାନ୍। ସାଧୂନାମାଚରନ୍କ୍ଷେମଂ ଦସ୍ଯୂନ୍ପାପାନ୍ନିବର୍ତଯନ୍॥ 12-135-24 (70055) ଇଦଂ କାପଚ୍ଯଚରିତଂ ଯୋ ନିତ୍ଯମନୁଚିନ୍ତଯେତ୍। ନାରଣ୍ଯେଭ୍ଯୋଽପି ଭୂତେଭ୍ଯୋ ଭଯମୃଚ୍ଛେତ୍କଥଂଚନ॥ 12-135-25 (70056) ନ ଭଯଂ ତସ୍ଯ ମର୍ତ୍ଯେଭ୍ଯୋ ନାମର୍ତ୍ଯେଭ୍ଯଃ କଥଂଚନ। ନ ସତୋ ନାସତୋ ରାଜନ୍ସ ହ୍ଯରଣ୍ଯେଷୁ ଗୋପତିଃ॥ ॥ 12-135-26 (70057) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 135॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-135-3 କାଯବ୍ଯୋ ନାମେତି ଝ. ପାଠଃ। କାପବ୍ଯୋ ନାମେତି ଟ. ପାଠଃ। କାଶ୍ଯପୋ ନାମେତି ଧ. ପାଠଃ॥ 12-135-4 ନିପାତାନାଂ ଚ କୋବିଦ ଇତି ଡ. ଥ. ଧ. ପାଠଃ॥ 12-135-5 ପାରିଯାତ୍ରଃ ପର୍ବତବିଶେଷଃ॥ 12-135-9 ଆସଜ୍ଯ କ୍ବଚିନ୍ନିଧାଯ। କଲ୍ଯେ ପ୍ରାତଃ॥ 12-135-13 ମାବଧୀସ୍ତ୍ବମିତ୍ଯେକବଚନଂ ଗଣାଭିପ୍ରାଯେଣ॥ 12-135-14 ସ୍ବସ୍ତି କଲ୍ଯାଣଂ ଚିନ୍ତନୀଯମ୍॥ 12-135-15 ସାରୋ ବିବାହାଦିକାର୍ଯଂ ତତ୍ର ବିଘ୍ନଂ ମା କୃଥାଃ। ସସ୍ଯଂ ଚ ନୋପହନ୍ତବ୍ଯଂ ସୀରବିଘ୍ନଂ ଚ ମା କୃଥାଃ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-135-16 ଅପଚିତିଃ ପୂଜା॥ 12-135-18 ଧ୍ବାନ୍ତେ ଧ୍ବାନ୍ତସ୍ଯ॥ 12-135-19 ଯେ ଯେ ବଣିଜଃ। ନଃ ଅସ୍ମଭ୍ଯମ୍॥ 12-135-20 ଶିଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥଂ ଦୁଷ୍ଟାନାଂ ଶାସନାର୍ଥମ୍॥

12-136-0 (70058) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-136-0x (5723) ଅତ୍ର ଗାଥା ବ୍ରହ୍ମଗୀତାଃ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ଯେନ ମାର୍ଗେଣ ରାଜାନଃ କୋଶଂ ସଂଜନଯନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-136-1 (70059) ନ ଧନଂ ଯଜ୍ଞଶୀଲାନାଂ ହାର୍ଯଂ ଦେବସ୍ବମେବ ଚ। ଦସ୍ଯୂନାଂ ନିଷ୍କ୍ରିଯାଣାଂ ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ହର୍ତୁମର୍ହତି॥ 12-136-2 (70060) ଇମାଃ ପ୍ରଜାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ରକ୍ଷ୍ଯା ହନ୍ଯାଶ୍ଚ ଭାରତ। ଥନଂ ହି କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯେହ ଦ୍ବିତୀଯସ୍ଯ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-136-3 (70061) ତଦସ୍ଯ ସ୍ଯାଦ୍ବଲାର୍ଥଂ ବା ଧନଂ ଯଜ୍ଞାର୍ଥମେବ ବା। ଅଭୋଜ୍ଯାଶ୍ଚୌଷଧୀଶ୍ଛିତ୍ତ୍ବା ଭୋଜ୍ଯା ଏବ ପଚନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 12-136-4 (70062) ଯୋ ବୈ ନ ଦେବାନ୍ନ ପିତୃନ୍ନ ମର୍ତ୍ଯାନ୍ହବିଷାଽର୍ଚତି। ଅନର୍ଥକଂ ଧନଂ ତତ୍ର ପ୍ରାହୁର୍ଧମେବିଦୋ ଜନାଃ॥ 12-136-5 (70063) ହରେତ୍ତଦ୍ଦ୍ରବିଣଂ ରାଜନ୍ଧାର୍ମିକଃ ପୃଥିବୀତିଃ। ନ ହି ନ ପ୍ରୀଣଯେଲ୍ଲୋକାନ୍ନ ଲୋକେ ଗର୍ହତେ ନୃପମ୍॥ 12-136-6 (70064) ଅସାଧୁଭ୍ଯୋଽର୍ଥମାଦାଯ ସାଧୁଭ୍ଯୋ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଆତ୍ମାନଂ ସଂକ୍ରମଂ କୃତ୍ବା ମନ୍ଯେ ଧର୍ମବିଦେବ ସଃ॥ 12-136-7 (70065) [ତଥାତଥା ଜଯେଲ୍ଲୋକାଞ୍ଶକ୍ତ୍ଯା ଚୈବ ଯଥାଯଥା।] ଔଦ୍ଭିଦା ଜନ୍ତବୋ ଯଦ୍ବଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବାଜୋ ଯଥାତଥା॥ 12-136-8 (70066) ଅନିମିତ୍ତାତ୍ସଂଭବନ୍ତି ତଥା ଯଜ୍ଞଃ ପ୍ରଜାଯତେ। ଯଥୈବ ଦଂଶମଶକଂ ଯଥା କୀଟପିପୀଲିକମ୍॥ 12-136-9 (70067) ସୈବ ବୃତ୍ତିର୍ହି ଯଜ୍ଞେଷୁ ଯଥା ଧର୍ମୋ ବିଧୀଯତେ॥ 12-136-10 (70068) ଯଥା ହ୍ଯକସ୍ମାଦ୍ଭବତି ଭୂମୌ ପାଂସୁସ୍ତୃଣୋଲପମ୍। ତଥୈବେହ ଭବେଦ୍ଧର୍ମଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଃ ସୂକ୍ଷ୍ମତରଃ ସ୍ମୃତଃ॥ ॥ 12-136-11 (70069) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 136॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-136-4 ଔଷଧୀଶ୍ଛିତ୍ତ୍ବା ତାଭିରିନ୍ଧନୀକୃତାଭିର୍ଭୋଜ୍ଯା ବ୍ରୀହ୍ଯାଦ୍ଯାଃ। ଦୁଷ୍ଟାନ୍ ହିଂସିତ୍ବା ସାଧୂନ୍ପାଲଯେଦିତି ଭାବଃ॥

12-137-0 (70070) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-137-0x (5724) ଅନାଗତବିଧାତା ଚ ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ପନ୍ନମତିଶ୍ଚ ଯଃ। ଦ୍ବାବେତୌ ସୁଖମେଧେତେ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-137-1 (70071) ଅତ୍ରୈବ ଚେଦମବ୍ଯଗ୍ରଂ ଶୃଣ୍ବାଖ୍ଯାନମନୁତ୍ତମମ୍। ଦ୍ରୀର୍ଘସୂତ୍ରମୁପାଶ୍ରିତ୍ଯ କାର୍ଯାକାର୍ଯବିନିଶ୍ଚଯେ॥ 12-137-2 (70072) ନାତିଗାଧେ ଜଲସ୍ଥାନେ ସୁହୃଦଃ କୁଶଲାସ୍ତ୍ରଯଃ। ପ୍ରଭୂତମତ୍ସ୍ଯେ କୌନ୍ତେଯ ବଭୂବୁଃ ସହଚାରିଣଃ॥ 12-137-3 (70073) ତତ୍ରୈକଃ ପ୍ରାପ୍ତକାଲଜ୍ଞୋ ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ତଥାଽପରଃ। ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରଶ୍ଚ ତତ୍ରୈକସ୍ତ୍ରଯାଣାଂ ଜଲଚାରିଣାମ୍॥ 12-137-4 (70074) କ୍ରଦାଚିତ୍ତଜ୍ଜଲସ୍ଥାନଂ ମତ୍ସ୍ଯବନ୍ଧାଃ ସମନ୍ତତଃ। ସ୍ରାବଯାମାସୁରଥୋ ନିମ୍ନେଷୁ ବିବିଧୈର୍ମୁଖୈଃ॥ 12-137-5 (70075) କ୍ଷୀଯମାଣଂ ତଦ୍ବୁଦ୍ଧ୍ବା ଜଲସ୍ଥାନଂ ଭଯାଗମେ। ଅବ୍ରବୀଦ୍ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ତୁ ତାବୁଭୌ ସୁହୃଦୌ ତଦା॥ 12-137-6 (70076) ଜ୍ଞଯମାପତ୍ସମୁତ୍ପନ୍ନା ସର୍ବେଷାଂ ସଲିଲୌକସାମ୍। ଶୀଘ୍ରମନ୍ଯତ୍ର ଗଚ୍ଛାମଃ ପନ୍ଥା ଯାବନ୍ନ ଶୁଷ୍ଯତି॥ 12-137-7 (70077) ଅନାଗତମନର୍ଥଂ ହି ସୁନଯୈର୍ଯଃ ପ୍ରବାଧତେ। ସ ନ ସଂଶଯମାପ୍ନୋତି ତଥାଽନ୍ଯତ୍ର ବ୍ରଜାମହେ॥ 12-137-8 (70078) ଶୀର୍ଘସୂତ୍ରସ୍ତୁ ଯସ୍ତତ୍ର ସୋଽବ୍ରବୀତ୍ସମ୍ଯଗୁଷ୍ଯତାମ୍। ନ ତୁ କାର୍ଯା ତ୍ବରା ତାବଦିତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ॥ 12-137-9 (70079) ଅଥ ସଂପ୍ରତିପତ୍ତିଜ୍ଞସ୍ତ୍ବବ୍ରବୀଦ୍ଦୀର୍ଘଦର୍ଶିନମ୍। ପ୍ରାପ୍ତେ କାଲେ ନ ମେ କିଂଚିନ୍ନ୍ଯାଯତଃ ପରିହାସ୍ଯତେ॥ 12-137-10 (70080) ଏବପ୍ନୁକ୍ତୋ ନିରାକ୍ରାମଦ୍ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ମହାମତିଃ। ଅଗାମ ସ୍ରୋତସୈକେନ ଗମ୍ଭୀରଂ ସଲିଲାଶଯମ୍॥ 12-137-11 (70081) ତତଃ ପ୍ରସୃତତୋଯଂ ତଂ ପ୍ରସମୀକ୍ଷ୍ଯ ଜଲାଶଯମ୍। ବବନ୍ଧୁର୍ବିବିଧୈର୍ଯୋଗୈର୍ମତ୍ସ୍ଯାନ୍ମତ୍ସ୍ଯୋପଜୀବିନଃ॥ 12-137-12 (70082) ବିଲୋଡ୍ଯମାନେ ତସ୍ମିଂସ୍ତୁ ସ୍ରୁତତୋଯେ ଜଲାଶଯେ। ଅଗଚ୍ଛଦ୍ଗ୍ରହଣଂ ତତ୍ର ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରଃ ସହାପରୈ----॥ 12-137-13 (70083) ଉଦ୍ଦାନଂ କ୍ରିଯମାଣଂ ତୁ ମତ୍ସ୍ଯାନାଂ ------। ପ୍ରବିଶ୍ଯାନ୍ତରମନ୍ଯେଷାମଗ୍ରସତ୍ପ୍ରତି-------॥ 12-137-14 (70084) ଗ୍ରସ୍ତମେବ ତଦୁଦ୍ଦାନଂ ଗୃହୀତ୍ବା----ସଃ। ସର୍ବାନେବ ଚ ତାଂସ୍ତତ୍ର ତେ ବି--- ଇତି॥ 12-137-15 (70085) ତତଃ ପ୍ରକ୍ଷାଲ୍ଯମାନେଷୁ ମତ୍ସ୍ଯେଷୁ ବିପୁଲେ ଜଲେ। ତ୍ବକ୍ତ୍ବା ରଜ୍ଜୁଂ ପ୍ରମୁକ୍ତୋସୌ ଶୀଘ୍ରଂ ସଂପ୍ରତିପତ୍ତିମାନ୍॥ 12-137-16 (70086) ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରସ୍ତୁ ମନ୍ଦାତ୍ମା ହୀନେଯୁଦ୍ଧିରଚେତନଃ। ମରଣଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ମୂଢୋ ଯଥୈବୋପହତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ 12-137-17 (70087) ଏବଂ ପ୍ରାପ୍ତତମଂ କାଲଂ ଯୋ ମୋହାନ୍ନାବବୁଧ୍ଯତେ। ସ ବିନଶ୍ଯତି ବୈ କ୍ଷିପ୍ରଂ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୋ ଯଥା ଝଷଃ॥ 12-137-18 (70088) ଆଦୌ ନ କୁରୁତେ ଶ୍ରେଯଃ କୁଶଲୋଽସ୍ମୀତି ଯଃ ପୁମାନ୍। ସ ହି ସଂଶଯମାପ୍ନୋତି ଯଥା ସଂପ୍ରତିପତ୍ତିମାନ୍॥ 12-137-19 (70089) ଅନାଗତବିଧାତା ଚ ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ପନ୍ନମତିଶ୍ଚ ଯଃ। ଦ୍ବାବେତୌ ସୁଖମେଧେତେ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ ବିନଶ୍ଯତି॥ 12-137-20 (70090) କାଷ୍ଠା କଲା ମୁହୂର୍ତାଶ୍ଚ ଦିନରାତ୍ର୍ଯଃ କ୍ଷଣା ଲବାଃ। ମାସାଃ ପକ୍ଷାଃ ଷଡୃତବଃ କାଲଃ ସଂବତ୍ସରାଣି ଚ॥ 12-137-21 (70091) ପୃଥିବୀ ଦେଶ ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ସ ଚ କାଲୋ ନ ଦୃଶ୍ଯତେ। ଅଭିପ୍ରେତାର୍ଥସିଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ଦୂରତୋ ନ୍ଯାଯତସ୍ତଥା॥ 12-137-22 (70092) ଏତୌ ଧର୍ମାର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ମୋକ୍ଷଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ଚର୍ଷିଭିଃ। ପ୍ରଧାନାବିତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟୌ କାମେ ଚାଭିମତୌ ନୃଣାମ୍॥ 12-137-23 (70093) ପରୀକ୍ଷ୍ଯକାରୀ ଯୁକ୍ତଶ୍ଚ ସ ସମ୍ଯଗୁପପାଦଯେତ୍। ଦେଶକାଲାବଭିପ୍ରେତୌ ତୋଭ୍ଯାଂ ଫଲମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ ॥ 12-137-24 (70094) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 137॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-137-4 ତତ୍ରୈକୋ ଦୀର୍ଘକାଲଜ୍ଞ ଉତ୍ପନ୍ନପ୍ରତିଭୋଽପରଃ ଇତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-137-5 ବିବିଧୈର୍ମୁଖୈର୍ଜଲନିର୍ଗମନମାର୍ଗୈଃ॥ 12-137-11 ସଲିଲାଶଯଂ ଜଲାଶଯାନ୍ତରମ୍॥ 12-137-14 ଉଦ୍ଦାନଂ ଗ୍ରଥନଂ ଅଗ୍ରସତ୍ ଗ୍ରଥନସୂତ୍ରଂ ମୁଖେନ ଜଗ୍ରାହେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-137-15 ସଚ ମତ୍ସ୍ଯଃ ତଥୈବ ଗୃହୀତବଦେବ ତତ୍ରାସ୍ତେ ଇତି ଶେଷଃ॥ 12-137-21 କାଲସ୍ଯ ଦେଶସ୍ଯ ଚ ସୂକ୍ଷ୍ମତାଂ ଅବହିତୋ ଜାନୀଯାଦିତି ଶ୍ଲୋକଦ୍ବଯାର୍ଥଃ॥ 12-137-23 ଏତୌ ଦେଶକାଲୌ॥

12-138-0 (70095) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-138-0x (5725) ସର୍ବତ୍ର ବୁଦ୍ଧିଃ କଥିତା ଶ୍ରେଷ୍ଠା ତେ ଭରତର୍ଷଭ। ଅନାଗତା ତଥୋତ୍ପନ୍ନା ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରା ବିନାଶିନୀ॥ 12-138-1 (70096) ତଦିଚ୍ଛାମି ପରାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ତେ ଭରତର୍ଷଭ। ଯଥା ରାଜା ନ ମୁହ୍ଯେତ ଶତ୍ରୁଭିଃ ପରିପୀଡିତଃ॥ 12-138-2 (70097) ------ଯାଜ୍ଞଂ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦମ୍। ପୃଚ୍ଛ------- ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 12-138-3 (70098) ଶତ୍ରୁଭିବହୁ------ଥା ମୁଚ୍ଯେତ ପାର୍ଥିବଃ। ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯ------ର୍ବମେବ ଯଥାବିଧି॥ 12-138-4 (70099) ବିଷମସ୍ଥଂ ହି ରାଜା----ତ୍ରବଃ ପରିପନ୍ଥିନଃ। ବହବୋଽପ୍ଯେକମୁଦ୍ଧର୍ତୁଂ ଯତନ୍ତେ ପୂର୍ବତାପିତାଃ॥ 12-138-5 (70100) ସର୍ବତଃ ପ୍ରାର୍ଥ୍ଯମାନେନ ଦର୍ବଲେନ ମହାବଲୈଃ। ଏକେନୈବାସହାଯେନ ଶକ୍ଯଂ ସ୍ଥାତୁଂ ଭବେତ୍କଥମ୍॥ 12-138-6 (70101) କଥଂ ମିତ୍ରମରିଂ ଚାପି ବିନ୍ଦେତ ଭରତର୍ଷଭ। ଚେଷ୍ଟିତବ୍ଯଂ କଥଂ ଚାତ୍ର ଶତ୍ରୋର୍ମିତ୍ରସ୍ଯ ଚାନ୍ତରେ॥ 12-138-7 (70102) ଅଜାତଲକ୍ଷଣେ ରାଜନ୍ନମିତ୍ରେ ମିତ୍ରତାଂ ଗତେ। କଥଂ ନୁ ପୁରୁଷଃ କୁର୍ଯାତ୍କୃତ୍ବା କିଂ ବା ସୁଖୀ ଭବେତ୍॥ 12-138-8 (70103) ବିଗ୍ରହଂ କେନ ବା କୁର୍ଯାତ୍ସଂଧିଂ ବା କେନ ଯୋଜଯେତ୍। କଥଂ ବା ଶତ୍ରୁମଧ୍ଯସ୍ଥୋ ବର୍ତେତ ବଲବାନପି॥ 12-138-9 (70104) ଏତଦ୍ଧୈ ସର୍ବକୃତ୍ଯାନାଂ ପରଂ କୃତ୍ଯଂ ନରାଧିପ। ନୈତସ୍ଯ କଶ୍ଚିଦ୍ବକ୍ତାଽସ୍ତି ଶ୍ରୋତା ବାଽପି ସୁଦୁର୍ଲଭଃ॥ 12-138-10 (70105) ଋତେ ପିତାମହାଦ୍ଭୀଷ୍ମାତ୍ସତ୍ଯସଂଧାଜ୍ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍। ତଦନ୍ବୀକ୍ଷ୍ଯ ମହାଭାଗ ସର୍ବମେତଦ୍ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 12-138-11 (70106) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-138-12x (5726) ତ୍ବଦ୍ଯୁକ୍ତୋଽଯମନୁପ୍ରଶ୍ନୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଗୁଣୋଦଯଃ। ଶୃଣୁ ମେ ପୁତ୍ର କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ଗୁହ୍ଯମାପତ୍ସୁ ଭାରତ॥ 12-138-12 (70107) ଅମିତ୍ରୋ ମିତ୍ରତାଂ ଯାତି ମିତ୍ରଂ ଚାପି ପ୍ରଦୁଷ୍ଯତି। ସାମର୍ଥ୍ଯଯୋଗାତ୍କାର୍ଯାଣାମନିତ୍ଯା ହି ସଦା ଗତିଃ॥ 12-138-13 (70108) ତସ୍ମାଦ୍ବିଶ୍ବସିତବ୍ଯଂ ଚ ବିଗ୍ରହଂ ଚ ସମାଚରେତ୍। ଦେଶଂ କାଲଂ ଚ ବିଜ୍ଞାଯ କାର୍ଯାକାର୍ଯବିନିଶ୍ଚଯେ॥ 12-138-14 (70109) ସଂଧାତବ୍ଯଂ ବୁଧୈର୍ନିତ୍ଯଂ ବ୍ଯବସ୍ଯ ଚ ହିତାର୍ଥିଭିଃ। ଅମିତ୍ରୈରପି ସଂଧେଯଂ ପ୍ରାଣା ରକ୍ଷ୍ଯା ହି ଭାରତ॥ 12-138-15 (70110) ଯୋ ହ୍ଯମିତ୍ରୈର୍ନରୈର୍ନିତ୍ଯଂ ନ ସଂଦଧ୍ଯାଦପଣ୍ଡିତଃ। ନ ସୋର୍ଥଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍କିଂଚିତ୍ଫଲାନ୍ଯପି ଚ ଭାରତ॥ 12-138-16 (70111) ଯସ୍ତ୍ବମିତ୍ରେଣ ସଂଧତ୍ତେ ମିତ୍ରେଣ ଚ ବିରୁଧ୍ଯତେ। ଅର୍ଥଯୁକ୍ତିଂ ସମାଲୋକ୍ଯ ସୁମହଦ୍ବିନ୍ଦତେ ଫଲମ୍॥ 12-138-17 (70112) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ମାର୍ଜାରସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ନ୍ଯଗ୍ରୋଧେ ମୂଷିକସ୍ଯ ଚ॥ 12-138-18 (70113) ବନେ ମହତି କସ୍ମିଂଶ୍ଚିନ୍ନ୍ଯଗ୍ରୋଧଃ ସୁମହାନଭୂତ୍। ଲତାଜାଲପରିଚ୍ଛନ୍ନୋ ନାନାଦ୍ବିଜଗଣାଯୁତଃ॥ 12-138-19 (70114) ସ୍କନ୍ଧବାନ୍ମେଘସଂକାଶଃ ଶୀତଚ୍ଛାଯୋ ମନୋରମଃ। ଅରଣ୍ଯମଭିତୋ ଜାତସ୍ତରୁର୍ବ୍ଯାଲମୃଗାଯୁତଃ॥ 12-138-20 (70115) ତସ୍ଯ ମୂଲମୁପାଶ୍ରିତ୍ଯ କୃତ୍ବା ଶତମୁଖଂ ବିଲମ୍। ବସତି ସ୍ମ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଃ ପଲିତୋ ନାମ ମୂଷିକଃ॥ 12-138-21 (70116) ଶାଖାଂ ତସ୍ଯ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ବସତି ସ୍ମ ସୁଖଂ ତଦା। ଲୋମଶୋ ନାମ ମାର୍ଜାରଃ ସର୍ବସତ୍ବାବସାଦକଃ॥ 12-138-22 (70117) ତତ୍ର ତ୍ବାଗତ୍ଯ ଚଣ୍ଡାଲୋ ହ୍ଯରଣ୍ଯକୃତକେତନଃ। ଯୁଯୋଜ ଯନ୍ତ୍ରମୁନ୍ମାଥଂ ନିତ୍ଯମସ୍ତଂଗତେ ରବୌ॥ 12-138-23 (70118) ତତ୍ର ସ୍ନାଯୁମଯାନ୍ପାଶାନ୍ଯଥାବତ୍ସଂବିଧାଯ ସଃ। ଗୃହଂ ଗତ୍ବା ସୁଖଂ ଶେତେ ପ୍ରଭାତାମେତି ଶର୍ବରୀମ୍॥ 12-138-24 (70119) ତତ୍ର ସ୍ମ ନିତ୍ଯଂ ବଧ୍ଯନ୍ତେ ନକ୍ତଂ ବହୁବିଧା ମୃଗାଃ। କଦାଚିଦତ୍ର ମାର୍ଜାରଃ ସଂପ୍ରବୃତ୍ତୋ ବ୍ଯବଧ୍ଯତ॥ 12-138-25 (70120) ତସ୍ମିନ୍ବଦ୍ଧେ ମହାପ୍ରାଣେ ଶତ୍ରୌ ନିତ୍ଯାତତାଯିନି। ତଂ କାଲଂ ପଲିତୋ ଜ୍ଞାତ୍ବା ପ୍ରଚଚାର ସୁନିର୍ଭଯଃ॥ 12-138-26 (70121) ତେନାନୁଚରତା ତସ୍ମିନ୍ବତେ ବିଶ୍ବସ୍ତଚାରିଣା। ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ମୃଗଯମାଣେ ନଚିରାଦ୍ଦୃଷ୍ଟମାମିଷମ୍॥ 12-138-27 (70122) ସ ତମୁନ୍ମାଥମାରୁହ୍ଯ ତଦାମିଷମଭକ୍ଷଯତ୍। ତସ୍ଯୋପରି ସପତ୍ନସ୍ଯ ବଦ୍ଧସ୍ଯ ମନସା ହସନ୍॥ 12-138-28 (70123) ଆମିଷେ ତୁ ପ୍ରସକ୍ତଃ ସ କଦାଚିତବଲୋକଯନ୍। ଅପଶ୍ଯଦପରଂ ଘୋରମାତ୍ମନୋ ରିପୁମାଗତମ୍॥ 12-138-29 (70124) ଶରପ୍ରସୂନସଂକାଶଂ ମହୀବିବରଶାଯିନମ୍। ସକୁଲଂ ହରିକଂ ନାମ ଚପଲଂ ତାମ୍ରଲୋଚନମ୍॥ 12-138-30 (70125) ତନ ମୂଷିକଗନ୍ଧେନ ତ୍ବରମାଣ ଉପାଗତମ୍। ସକ୍ଷ୍ଯାର୍ଥଂ ଲେଲିହନ୍ବକ୍ରଂ ଭୂମାବୂର୍ଧ୍ବମୁଖଃ ସ୍ଥିତଃ॥ 12-138-31 (70126) --ାଖାଗତମରିଂ ଚାନ୍ଯମପଶ୍ଯତ୍କୋଟରାଲଯମ୍। ସୂଲକଂ ଚନ୍ଦ୍ରକଂ ନାମ ବକ୍ରତୁଣ୍ଡଂ ଦୁରାସଦମ୍॥ 12-138-32 (70127) ପତସ୍ଯ ବିଷଯଂ ତସ୍ଯ ନକୁଲୋଲୂକଯୋସ୍ତଥା। ଯଥାସ୍ଯାସୀଦିଯଂ ଚିନ୍ତା ତତ୍ପ୍ରାପ୍ତସ୍ଯ ମହଦ୍ଭଯମ୍॥ 12-138-33 (70128) ପପଦ୍ଯସ୍ଯାଂ ସୁକଷ୍ଟାଯାଂ ମରଣେ ସମୁପସ୍ଥିତେ। ମନ୍ତାଦ୍ଭଯ ଉତ୍ପନ୍ନେ କଥଂ କାର୍ଯଂ ମନୀଷିଣା॥ 12-138-34 (70129) ତଥା ସର୍ବତୋ ରୁଦ୍ଧଃ ସର୍ବତ୍ର ଭଯକର୍ଶିତଃ। ଭବଦ୍ଭଯସଂତ୍ରସ୍ତଶ୍ଚକ୍ରେ ଚ ପରମାଂ ମତିମ୍॥ 12-138-35 (70130) ଆପଦ୍ବିନାଶଭୂଯିଷ୍ଠଂ ଶଙ୍କନୀଯଂ ହି ଜୀବିତମ୍। ମନ୍ତାତ୍ସଂଶଯଃ ସୋଽଯଂ ତସ୍ମାଦାପଦୁପସ୍ଥିତା॥ 12-138-36 (70131) ଗତଂ ହି ସହସା ଭୂମିଂ ନକୁଲୋ ମାମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ଉଲୂକଶ୍ଚେହ ତିଷ୍ଠନ୍ତଂ ମାର୍ଜାରଃ ପାଶସଂକ୍ଷଯାତ୍॥ 12-138-37 (70132) ନ ତ୍ବେବାସ୍ମଦ୍ବିଧଃ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସଂମୋହଂ ଗନ୍ତୁମର୍ହତି। ରିଷ୍ଯେ ଜୀବିତେ ଯତ୍ନଂ ଯାବଦୁଚ୍ଛ୍ବାସନିଗ୍ରହାତ୍॥ 12-138-38 (70133) ନ ହି ବୁଦ୍ଧ୍ଯାଽନ୍ବିତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦଃ। ନିମଜ୍ଜତ୍ଯାପଦଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ମହତୋଽର୍ଥାନବାପ୍ଯ ହ॥ 12-138-39 (70134) ନ ତ୍ବନ୍ଯାମିହ ମାର୍ଜାରାଦ୍ଗତିଂ ପଶ୍ଯାମି ସାଂପ୍ରତମ୍। ବିଷମସ୍ଥୋ ହ୍ଯଯଂ ଶତ୍ରୁଃ କୃତ୍ଯଂ ଚାସ୍ଯ ମହନ୍ମଯା॥ 12-138-40 (70135) ଜୀବିତାର୍ଥୀ କଥଂ ତ୍ବଦ୍ଯ ଶତ୍ରୁଭିଃ ପ୍ରାର୍ଥିତସ୍ତ୍ରିଭିଃ। ପ୍ରାଣହେତୋରିମଂ ମିତ୍ରଂ ମାର୍ଜାରଂ ସଂଶ୍ରଯାମି ବୈ॥ 12-138-41 (70136) ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ହିତମସ୍ଯୋପବର୍ଣଯେ। ଯେନେମଂ ଶତ୍ରୁସଂଘାତଂ ମତିପୂର୍ବେଣ ବଞ୍ଚଯେ॥ 12-138-42 (70137) ଅଯମତ୍ଯନ୍ତଶତ୍ରୁର୍ମେ ବୈଷମ୍ଯଂ ପରମଂ ଗତଃ। ମୂଢୋ ଗ୍ରାହଯିତୁଂ ସ୍ବାର୍ଥଂ ସଂଗତ୍ଯା ଯଦି ଶକ୍ଯତେ॥ 12-138-43 (70138) କଦାଜିଦ୍ବ୍ଯସନଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ସଂଧିଂ କୁର୍ଯାନ୍ମଯା ସହ॥ 12-138-44 (70139) ବଲିନା ସନ୍ନିକୃଷ୍ଟସ୍ଯ ଶତ୍ରୋରପି ପରିଗ୍ରହଃ। କାର୍ଯ ଇତ୍ଯାହୁରାଚାର୍ଯା ବିଷମେ ଜୀବିତାର୍ଥିନା॥ 12-138-45 (70140) ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହି ପଣ୍ଡିତଃ ଶତ୍ରୁର୍ନ ଚ ମିତ୍ରମପଣ୍ଡିତଃ। ଅମିତ୍ରେ ଖଲୁ ମାର୍ଜାରେ ଜୀବିତଂ ସଂପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 12-138-46 (70141) ତତୋଽସ୍ମୈ ସଂପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ହେତୁମାତ୍ମାଭିରକ୍ଷଣେ। ଅପୀଜାନୀମଯଂ ଶତ୍ରୁଃ ସଂଗତ୍ଯା ପଣ୍ଡିତୋ ଭବେତ୍॥ 12-138-47 (70142) ଏବଂ ବିଚିନ୍ତଯାମାସ ମୂଷିକଃ ଶତ୍ରୁଚେଷ୍ଟିତମ୍॥ 12-138-48 (70143) ତତୋଽର୍ଥଗତିତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞଃ ସଂଧିବିଗ୍ରହକାଲବିତ୍। ସାନ୍ତ୍ବପୂର୍ବମିଦଂ ବାକ୍ଯଂ ମାର୍ଜାରଂ ମୂଷିକୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-138-49 (70144) ସୌହୃଦେନାଭିଭାଷେ ତ୍ବାଂ କଚ୍ଚିନ୍ମାର୍ଜାର ଜୀବସେ। ଜୀବିତଂ ହି ତବେଚ୍ଛାମି ଶ୍ରେଯଃ ସାଧାରଣଂ ହି ନୌ॥ 12-138-50 (70145) ନ ତେ ସୌମ୍ଯ ଭଯଂ କାର୍ଯଂ ଜୀବିଷ୍ଯସି ଯଥା ପୁରା। ଅହଂ ତ୍ବାମୁଦ୍ଧରିଷ୍ଯାମି ପ୍ରାଣାଞ୍ଜହ୍ଯାଂ ହି ତେ କୃତେ॥ 12-138-51 (70146) ଅସ୍ତି କଶ୍ଚିଦୁପାଯୋଽତ୍ର ପୁଷ୍କଲ ପ୍ରତିଭାତି ମେ। ଯେନ ଶକ୍ଯସ୍ତ୍ବଯା ମୋକ୍ଷଃ ପ୍ରାପ୍ନୁଂ ଶ୍ରେଯସ୍ତଥା ମଯା॥ 12-138-52 (70147) ମଯାଽପ୍ଯୁପାଯୋ ଦୃଷ୍ଟୋଽଯଂ ବିଚାର୍ଯ ମତିମାତ୍ମନଃ। ଆତ୍ମାର୍ଥଂ ଚ ତ୍ବଦର୍ଥଂ ଚ ଶ୍ରେଯଃ ସାଧାରଣାଂ ହି ନୌ॥ 12-138-53 (70148) ଇଦଂ ହି ନକୁଲୋଲୂକଂ ପାପବୁଦ୍ଧ୍ଯା ହି ସଂସ୍ଥିତମ୍। ନ ଧର୍ଷଯତି ମାର୍ଜାର ତେନ ତେ ସ୍ବସ୍ତି ସାଂପ୍ରତମ୍॥ 12-138-54 (70149) କୂଜଂଶ୍ଚପଲନେତ୍ରୋଽଯଂ କୌଶିକୋ ମାଂ ନିରୀକ୍ଷତେ। ନଗଶାଖାଗ୍ରଗଃ ପାପସ୍ତସ୍ଯାହଂ ଭୃଶମୁଦ୍ବିଜେ॥ 12-138-55 (70150) ସତାଂ ସାପ୍ତପଦଂ ମୈତ୍ରଂ ସ ସଖା ମେଽସି ପଣ୍ଡିତଃ। ସାହାଯ୍ଯକଂ କରିଷ୍ଯାମି ନାସ୍ତି ତେ ପ୍ରାଣତୋ ଭଯମ୍॥ 12-138-56 (70151) ନ ହି ଶକ୍ତୋଽସି ମାର୍ଜାର ପାଶଂ ଛେତ୍ତୁଂ ମଯା ବିନା। ଅହଂ ଛେତ୍ସ୍ଯାମି ପାଶାଂସ୍ତେ ଯଦି ମାଂ ତ୍ବଂ ନ ହିଂସସି॥ 12-138-57 (70152) ତ୍ବମାଶ୍ରିତୋ ଦ୍ରୁମସ୍ଯାଗ୍ରଂ ମୂଲଂ ତ୍ବହମୁପାଶ୍ରିତଃ। ଚିରୋଷିତାବୁଭାବାବାଂ ବୃକ୍ଷେଽସ୍ମିନ୍ବିଦିତଂ ଚ ତେ॥ 12-138-58 (70153) ଯସ୍ମିନ୍ନାଶ୍ବାସତେ କଶ୍ଚିଦ୍ଯଶ୍ଚ ନାଶ୍ବସିତି କ୍ବଚିତ୍। ନ ତୌ ଧୀରାଃ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ନିତ୍ଯମୁଦ୍ବିଗ୍ରମାନସୌ॥ 12-138-59 (70154) ତସ୍ମାଦ୍ବିବର୍ଧତାଂ ପ୍ରୀତିର୍ନିତ୍ଯଂ ସଂଗତମସ୍ତୁ ନୌ। କାଲାତୀତମିହାର୍ଥଂ ହି ନ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ପଣ୍ଡିତାଃ॥ 12-138-60 (70155) ଅର୍ଥଯୁକ୍ତିମିମାଂ ତତ୍ର ଯଥାଭୂତାଂ ନିଶାମଯ। ତବ ଜୀବିତମିଚ୍ଛାମି ତ୍ବଂ ମମେଚ୍ଛସି ଜୀବିତମ୍॥ 12-138-61 (70156) କଶ୍ଚିତ୍ତରତି କାଷ୍ଠେନ ସୁଗମ୍ଭୀରାଂ ମହାନଦୀମ୍। ସ ତାରଯତି ତତ୍କାଷ୍ଠଂ ସ ଚ କାଷ୍ଠେନ ତାର୍ଯତେ॥ 12-138-62 (70157) ଈଦୃଶୋ ନୌ କ୍ରିଯାଯୋଗୋ ଭବିଷ୍ଯତି ସୁବିସ୍ତରଃ। ଅହଂ ତ୍ବାଂ ତାରଯିଷ୍ଯାମି ମାଂ ଚ ତ୍ବଂ ତାରଯିଷ୍ଯସି॥ 12-138-63 (70158) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ପଲିତସ୍ତମର୍ଥମୁଭଯୋର୍ହିତମ୍। ହେତୁମଦ୍ଗ୍ରହଣୀଯଂ ଚ କାଲାପେକ୍ଷୀ ବ୍ଯତିଷ୍ଠତ॥ 12-138-64 (70159) ଅଥ ସୁବ୍ଯାହୃତଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ତସ୍ଯ ଶତ୍ରୋର୍ବିଚକ୍ଷଣଃ। ହେତୁମଦ୍ଗ୍ରହଣୀଯାର୍ଥଂ ମାର୍ଜାରୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-138-65 (70160) ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ବାକ୍ଯସଂପନ୍ନସ୍ତଦ୍ବାକ୍ଯମନୁବର୍ତଯନ୍। ସ୍ବାମବସ୍ଥାଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷ୍ଯୈନଂ ସାମ୍ନୈବ ପ୍ରତ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 12-138-66 (70161) ତତସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣାଗ୍ରଦଶନୋ ମଣିବୈଦୂର୍ଯଲୋଚନଃ। ମୂଷିକଂ ମନ୍ଦମୁଦ୍ବୀକ୍ଷ୍ଯ ମାର୍ଜାରୋ ଲୋମଶୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-138-67 (70162) ନନ୍ଦାମି ସୌମ୍ଯ ଭଦ୍ରଂ ତେ ଯୋ ମାଂ ଜୀବିତୁମିଚ୍ଛସି। ଶ୍ରେଯଶ୍ଚ ଯଦି ଜାନୀଷେ କ୍ରିଯତାଂ ମା ବିଚାରଯ॥ 12-138-68 (70163) ଅହଂ ହି ଭୃଶମାପନ୍ନସ୍ତ୍ବମାପନ୍ନତରୋ ମଯା। ଦ୍ବଯୋରାପନ୍ନଯୋଃ ସନ୍ଧିଃ କ୍ରିଯତାଂ ମା ଚିରାଯ ଚ॥ 12-138-69 (70164) ବିଧତ୍ସ୍ବ ପ୍ରାପ୍ତକାଲଂ ଯତ୍କାର୍ଥଂ ସିଧ୍ଯତୁ ଚାବଯୋଃ। ମଯି କୃଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ବିନିର୍ମୁକ୍ତେ ନ ବିନଙ୍କ୍ଷ୍ଯତି ତେ କୃତମ୍॥ 12-138-70 (70165) ନ୍ଯସ୍ତମାନୋସ୍ମି ଭକ୍ତୋସ୍ମି ଶିଷ୍ଯସ୍ତ୍ବଦ୍ଧିତକୃତ୍ତଥା। ତଥା ନିଦେଶବର୍ତୀ ଚ ଭବନ୍ତଂ ଶରଣଂ ଗତଃ॥ 12-138-71 (70166) ଇତ୍ଯେବମୁକ୍ତଃ ପଲିତୋ ମାର୍ଜାରଂ ବଶମାଗତମ୍। ବାକ୍ଯଂ ହିତମୁବାଚେଦମଭିଜାତାର୍ଥମର୍ଥବିତ୍॥ 12-138-72 (70167) ଉଦାରଂ ଯଦ୍ଭବାନାହ ନୈତଚ୍ଚିତ୍ରଂ ଭବଦ୍ବିଧେ। ବିହିତୋ ଯସ୍ତୁ ମାର୍ଗୋ ମେ ହିତାର୍ଥଂ ଶୃଣୁ ତଂ ମମ॥ 12-138-73 (70168) ଅହଂ ତ୍ବାଽନୁପ୍ରବେକ୍ଷ୍ଯାମି ନକୁଲାନ୍ମେ ମହଦ୍ଭଯମ୍। ତ୍ରାଯସ୍ବ ମାଂ ମା ବଧୀଶ୍ଚ ଶକ୍ତୋଽସ୍ମି ତବ ରକ୍ଷଣେ॥ 12-138-74 (70169) ଉଲୂକାଚ୍ଚୈବ ମାଂ ରକ୍ଷ କ୍ଷୁଦ୍ରଃ ପ୍ରାର୍ଥଯତେ ହି ମାମ୍। ଅହଂ ଛେତ୍ସ୍ଯାମି ତେ ପାଶାନ୍ସଖେ ସତ୍ଯେନେ ତେ ଶପେ॥ 12-138-75 (70170) ତଦ୍ବଚଃ ସଂଗତଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଲୋମଶୋ ଯୁକ୍ତମର୍ଥବତ୍। ହର୍ଷାଦୁଦ୍ବୀକ୍ଷ୍ଯ ପଲିତଂ ସ୍ବାଗତେନାଭ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 12-138-76 (70171) ତଂ ସଂପୂଜ୍ଯାଥ ପଲିତଂ ମାର୍ଜାରଃ ସୌହୃଦେ ସ୍ଥିତମ୍। ସ ବିଚିନ୍ତ୍ଯାବ୍ରବୀଦ୍ଧୀରଃ ପ୍ରୀତସ୍ତ୍ବରିତ ଏବ ଚ॥ 12-138-77 (70172) କ୍ଷିପ୍ରମାଗଚ୍ଛ ଭଦ୍ରଂ ତେ ତ୍ବଂ ମେ ପ୍ରାଣସମଃ ସଖା। ତବ ପ୍ରାଜ୍ଞପ୍ରସାଦାଦ୍ଧି ପ୍ରିଯଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମି ଜୀବିତମ୍॥ 12-138-78 (70173) ଯଦ୍ଯଦେବଂଗତେନାଦ୍ଯ ଶକ୍ଯଂ କର୍ତୁଂ ମଯା ତବ। ତଦାଜ୍ଞାପସ୍ଯ କର୍ତାସ୍ମି ସିଦ୍ଧିରେବାସ୍ତୁ ନୌ ସଖେ॥ 12-138-79 (70174) ଅସ୍ମାତ୍ତେ ସଂଶଯାନ୍ମୁକ୍ତଃ ସମିତ୍ରଗଣବାନ୍ଧବଃ। ସର୍ବକାର୍ଯାଣି କର୍ତାଽହଂ ପ୍ରିଯାଣି ଚ ହିତାନି ଚ॥ 12-138-80 (70175) ମୁକ୍ତଶ୍ଚ ବ୍ଯସନାଦସ୍ମାତ୍ସୌମ୍ଯାହମପି ନାମ ତେ। ପ୍ରୀତିମୁତ୍ପାଦଯେଯଂ ନ ପ୍ରତିକର୍ତୁଂ ଚ ଶକ୍ନୁଯାମ୍॥ 12-138-81 (70176) ପ୍ରତ୍ଯୁପକୁର୍ବନ୍ବହ୍ବପି ନ ଭାତି ପୂର୍ବୋପକାରିଣା ତୁଲ୍ଯଃ। ଏକଃ କରୋତି ହି କୃତେ ନିଷ୍କାରଣମେବ କୁରୁତେଽନ୍ଯଃ॥ 12-138-82 (70177) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-138-83x (5727) ଏବମାଶ୍ବାସିତୋ ବିଦ୍ବାନ୍ମାର୍ଜାରେଣ ସ ମୂଷିକଃ। ପ୍ରବିବେଶ ସୁବିସ୍ରବ୍ଧଃ ସମ୍ଯଗଙ୍ଗୀଚକାର ହ॥ 12-138-83 (70178) ଗ୍ରାହଯିତ୍ବା ତୁ ତଂ ସ୍ବାର୍ଥଂ ମାର୍ଜାରଂ ମୂଷିକସ୍ତଥା। ମାର୍ଜାରୋରସି ବିସ୍ରବ୍ଧଃ ସୁଷ୍ବାପ ପିତୃମାତୃବତ୍॥ 12-138-84 (70179) ନିଲୀନଂ ତସ୍ଯ ଗାତ୍ରେଷୁ ମାର୍ଜାରସ୍ଯାଥ ମୂଷିକମ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତୌ ନକୁଲୋଲୂକୌ ନିରାଶୌ ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତାମ୍॥ 12-138-85 (70180) ତଥୈବ ତୌ ସୁସଂତ୍ରସ୍ତୌ ଦୃଢମାଗତତନ୍ଦ୍ରିତୌ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଯୋଃ ପରାଂ ପ୍ରୀତିଂ ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ଗତୌ॥ 12-138-86 (70181) ବଲିନୌ ମତିମନ୍ତୌ ଚ ସୁବୃତ୍ତୌ ଚାପ୍ଯୁପାସିତୌ। ଅଶକ୍ତୌ ତୁ ନଯାତ୍ତସ୍ମାତ୍ସଂପ୍ରଧର୍ଷଯିତୁଂ ବଲାତ୍॥ 12-138-87 (70182) କାର୍ଯାର୍ଥଂ କୃତସଂଧୀ ତୌ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମାର୍ଜାରମୂଷିକୌ। ଉଲୂକନକୁଲୌ ତୂର୍ଣଂ ଜଗ୍ମତୁସ୍ତୌ ସ୍ବମାଲଯମ୍॥ 12-138-88 (70183) ଲୀନଃ ସ ତସ୍ଯ ଗାତ୍ରେଷୁ ପଲିତୋ ଦେଶକାଲବିତ୍। ଚିଚ୍ଛେଦ ପାଶାନ୍ନୃପତେ କାଲାକାଙ୍କ୍ଷୀ ଶନୈଃ ଶନୈଃ॥ 12-138-89 (70184) ଅଥ ବନ୍ଧପରିକ୍ଲିଷ୍ଟୋ ମାର୍ଜାରୋ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ମୂଷିକମ୍। ଛିନ୍ଦନ୍ତଂ ବୈ ତଦା ପାଶାନତ୍ବରନ୍ତଂ ତ୍ବରାନ୍ବିତଃ॥ 12-138-90 (70185) ତମତ୍ବରନ୍ତଂ ପଲିତଂ ପାଶାନାଂ ଛେଦନେ ତଦା। ସଂଚୋଦଯିତୁମାରେଭେ ମାର୍ଜାରୋ ମୂଷିକଂ ତତଃ॥ 12-138-91 (70186) କିଂ ସୌମ୍ଯ ନାତିତ୍ବରସେ କିଂ କୃତାର୍ଥୋଽବମନ୍ଯସେ। ଛିନ୍ଧି ପାଶାନମିତ୍ରଘ୍ନ ପୁରା ଶ୍ବପଚ ଏତି ସଃ॥ 12-138-92 (70187) ଇତ୍ଯୁକ୍ତସ୍ତ୍ବରତାଽନେନ ମତିମାନ୍ପଲିତୋଽବ୍ରବୀତ୍। ମାର୍ଜାରମକୃତପ୍ରଜ୍ଞଂ ତଥ୍ଯମାତ୍ମହିତଂ ବଚଃ॥ 12-138-93 (70188) ତୂଷ୍ଣୀଂ ଭବ ନ ତେ ସୌମ୍ଯ ତ୍ବରା କାର୍ଯା ନ ସଂଭ୍ରମଃ। ବଯମେବାତ୍ର କାଲଜ୍ଞା ନ କାଲଃ ପରିହାସ୍ଯତେ॥ 12-138-94 (70189) ଅକାଲେ କୃତ୍ଯମାରବ୍ଧଂ କର୍ତୁର୍ନାର୍ଥାଯ କଲ୍ପତେ। ତଦେବ କାଲ ଆରବ୍ଧଂ ମହତେଽର୍ଥାଯ କଲ୍ପତେ॥ 12-138-95 (70190) ଅକାଲେ ବିପ୍ରମୁକ୍ତାନ୍ମେ ତ୍ବତ୍ତ ଏବ ଭଯଂ ଭବେତ୍। ତସ୍ମାତ୍କାଲଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷସ୍ବ କିମିତି ତ୍ବରସେ ସଖେ॥ 12-138-96 (70191) ଯାବତ୍ପଶ୍ଯାମି ଚଣ୍ଡାଲମାଯାନ୍ତଂ ଶସ୍ତ୍ରପାଣିନମ୍। ତତଶ୍ଛେତ୍ସ୍ଯାମି ତେ ପାଶାନ୍ପ୍ରାପ୍ତେ ସାଧାରଣେ ଭଯେ॥ 12-138-97 (70192) ତସ୍ମିନ୍କାଲେ ପ୍ରମୁକ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ତରୁମେବାଧିରୋକ୍ଷ୍ଯସେ। ନ ହି ତେ ଜୀବିତାଦନ୍ଯତ୍କିଂଚିତ୍କୃତ୍ଯଂ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-138-98 (70193) ତସ୍ମିନ୍କାଲେଽପି ଚ ତତା ଦିବାକୀର୍ତିଭଯାର୍ଦିତଃ। ମମ ନ ଗ୍ରହଣେ ଶକ୍ତଃ ପଲାଯନପରାଯଣଃ॥' 12-138-99 (70194) ତତୋ ଭବତ୍ଯପକ୍ରାନ୍ତେ ତ୍ରସ୍ତେ ଭୀତେ ଚ ଲୁବ୍ଧକାତ୍। ଅହଂ ବିଲଂ ପ୍ରବେକ୍ଷ୍ଯାମି ଭବାଞ୍ଶାଖାଂ ଗମିଷ୍ଯତି॥ 12-138-100 (70195) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ମାର୍ଜାରୋ ମୂଷିକେଣାତ୍ମନୋ ହିତମ୍। ବଚନଂ ବାକ୍ଯତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞୋ ଜୀବିତାର୍ଥୀ ମହାମତିଃ॥ 12-138-101 (70196) ଅଥାତ୍ମକୃତ୍ଯେ ତ୍ବରିତଃ ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରାର୍ଥିତମାଚରନ୍। ଉବାଚ ଲୋମଶୋ ବାକ୍ଯଂ ମୂଷିକଂ ଚିରକାରିଣାମ୍॥ 12-138-102 (70197) ନହ୍ଯେବଂ ମିତ୍ରକାର୍ଯାଣି ପ୍ରୀତ୍ଯା କୁର୍ବନ୍ତି ସାଧବଃ॥ 12-138-103 (70198) ଯଥା ତ୍ବଂ ମୋକ୍ଷିତଃ କୃଚ୍ଛ୍ରାତ୍ତ୍ବରମାଣେନ ବୈ ମଯା। ତଥା ହି ତ୍ବରମାଣେନ ତ୍ବଯା କାର୍ଯମିଦଂ ମମ। ଯତ୍ନଂ କୁରୁ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଯଥା ସ୍ବସ୍ତ୍ଯାବଯୋର୍ଭବେତ୍॥ 12-138-104 (70199) ଅଥବା ପୂର୍ବବୈରଂ ତ୍ବଂ ସ୍ମରନ୍କାଲଂ ଜିହୀର୍ଷସି। ପଶ୍ଯ ଦୁଷ୍କୃତକର୍ମଂସ୍ତ୍ବଂ ବ୍ଯକ୍ତମାଯୁଃକ୍ଷଯୋ ମମ॥ 12-138-105 (70200) ଯଦି କିଂଚିନ୍ମଯାଽଜ୍ଞାନାତ୍ପୁରସ୍ତାଦ୍ଦୁଷ୍କୃତଂ କୃତମ୍। ନ ତନ୍ମନସି କର୍ତବ୍ଯଂ କ୍ଷାମଯେ ତ୍ବାଂ ପ୍ରସୀଦ ମେ॥ 12-138-106 (70201) ତମେବଂବାଦିନଂ ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ଶାସ୍ତ୍ରବିଦ୍ବୁଦ୍ଧିସତ୍ତମଃ। ଉବାଚେଦଂ ବଚଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ମାର୍ଜାରଂ ମୂଷିକସ୍ତଦା॥ 12-138-107 (70202) ଶ୍ରୁତଂ ମେ ତବ ମାର୍ଜାର ସ୍ବମର୍ଥଂ ପରିଗୃହ୍ଣତଃ। ମମାପି ତ୍ବଂ ବିଜାନାସି ସ୍ବମର୍ଥଂ ପରିଗୃହ୍ଣତଃ॥ 12-138-108 (70203) ଯନ୍ମିତ୍ରଂ ଭୀତବତ୍ସାଧ୍ଯଂ ଯସ୍ମିନ୍ମିତ୍ରେ ଭଯଂ ହିତମ୍। ଆରକ୍ଷିତଂ ତତଃ କାର୍ଯଂ ପାଣିଃ ସର୍ପମୁଖାଦିବ॥ 12-138-109 (70204) କୃତ୍ବା ବଲବତା ସଂଧିମାତ୍ମାନଂ ଯୋ ନ ରକ୍ଷତି। ଅପଥ୍ଯମିବ ତଦ୍ଭୁକ୍ତଂ ତସ୍ଯାର୍ଥାଯ କଲ୍ପତେ॥ 12-138-110 (70205) କଶ୍ଚିତ୍କସ୍ଯଚିନ୍ମିତ୍ରଂ ନ କଶ୍ଚିତ୍କସ୍ଯଚିଦ୍ରିପୁଃ। ଅର୍ଥତସ୍ତୁ ନିବଧ୍ଯନ୍ତେ ମିତ୍ରାଣି ରିପବସ୍ତଥା॥ 12-138-111 (70206) ଅର୍ଥୈରର୍ଥା ନିବଧ୍ଯନ୍ତେ ଗଜୈରିବ ମହାଗଜାଃ। ନ ଚ କଶ୍ଚିତ୍କୃତେ କାର୍ଯେ କର୍ତାରଂ ସମବେକ୍ଷତେ। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବାଣି କାର୍ଯାଣି ସାବଶେଷାଣି କାରଯେତ୍॥ 12-138-112 (70207) ତସ୍ମିନ୍କାଲେଽପି ଚ ଭବାନ୍ଦିବାକୀର୍ତିଭଯାର୍ଦିତଃ। ମମ ନ ଗ୍ରହଣେ ଶକ୍ତଃ ପଲାଯପରାଯଣଃ॥ 12-138-113 (70208) ଛିନ୍ନଂ ତୁ ତନ୍ତୁବାହୁଲ୍ଯଂ ତନ୍ତୁରେକୋଽବଶେଷିତଃ। ଛେତ୍ସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ତମପ୍ଯାଶୁ ନିର୍ବୃତୋ ଭବ ଲୋମଶ॥ 12-138-114 (70209) ତଯୋଃ ସଂବଦତୋରେବଂ ତଥୈବାପନ୍ନଯୋର୍ଦ୍ବଯୋଃ। କ୍ଷଯଂ ଜଗାମ ସା ରାତ୍ରିର୍ଲୋମଶଂ ତ୍ବାଗମଦ୍ଭଯମ୍॥ 12-138-115 (70210) ତତଃ ପ୍ରଭାତସମଯେ ବିକଟଃ କୃଷ୍ଣପିଙ୍ଗଲଃ। ସ୍ଥୂଲସ୍ଫିଗ୍ବିକୃତୋ ରୂକ୍ଷଃ ଶ୍ବଯୂଥପରିବାରିତଃ॥ 12-138-116 (70211) ଶଙ୍କୁକର୍ଣୋ ମହାବକ୍ରଃ ଖନିତ୍ରୀ ଘୋରଦର୍ଶନଃ। ପରିଘୋ ନାମ ଚଣ୍ଡାଲଃ ଶସ୍ତ୍ରପାଣିରଦୃଶ୍ଯତ॥ 12-138-117 (70212) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଯମଦୂତାଭଂ ମାର୍ଜାରସ୍ତ୍ରସ୍ତଚେତନଃ। ଉବାଚ ପଲିତଂ ଭୀତଃ କିମିଦାନୀଂ କରିଷ୍ଯସି॥ 12-138-118 (70213) ତଥୈବ ଚ ସୁସଂତ୍ରସ୍ତୌ ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଘୋରସଂକୁଲମ୍। କ୍ଷଣେନ ନକୁଲୋଲୂକୌ ନୈରାଶ୍ଯମୁପଜଗ୍ମତୁଃ॥ 12-138-119 (70214) ବଲିନୌ ମତିମନ୍ତୌ ଚ ସଂଘାତଂ ଚାପ୍ଯୁପାଗତୌ। ଅଶକ୍ତୌ ସୁନଯାତ୍ତସ୍ମାତ୍ସଂପ୍ରଧର୍ଷଯିତୁଂ ବଲାତ୍॥ 12-138-120 (70215) କାର୍ଯାର୍ଥେ କୃତସଂଧୀ ତୌ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମାର୍ଜାରମୂଷିକୌ। ଉଲୂକନକୁଲୌ ତୂର୍ଣଂ ଜଗ୍ମତୁଃ ସ୍ବଂସ୍ବମାଲଯମ୍॥ 12-138-121 (70216) ତତଶ୍ଚିଚ୍ଛେଦ ତଂ ତନ୍ତୁଂ ମାର୍ଜାରସ୍ଯ ସ ମୂଷିକଃ। ବିପ୍ରମୁକ୍ତୋଽଥ ମାର୍ଜାରସ୍ତମେବାଭ୍ଯପତଦ୍ଦୁମମ୍॥ 12-138-122 (70217) ସ ତସ୍ମାତ୍ସଂଭ୍ରମାନ୍ମୁକ୍ତୋ ମୁକ୍ତୋ ଘୋରେଣ ସତ୍ରୁଣା। ବିଲଂ ବିବେଶ ପଲିତଃ ଶାଖାଂ ଲେଭେ ସ ଲୋମଶଃ॥ 12-138-123 (70218) ଉନ୍ମାଥମପ୍ଯୁପାଦାଯ ଚଣ୍ଡାଲୋ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ସର୍ବଶଃ। ବିହତାଶଃ କ୍ଷଣେନୈବ ତସ୍ମାଦ୍ଦେଶାଦପାକ୍ରମତ୍। ଜଗାମ ସ ସ୍ବଭବନଂ ଚଣ୍ଡାଲୋ ଭରତର୍ଷଭ॥ 12-138-124 (70219) ତତସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଭାନ୍ମୁକ୍ତୋ ଦୁର୍ଲଭଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଜୀବିତମ୍। ବିଲସ୍ଥଂ ପାଦପାଗ୍ରସ୍ଥଃ ପଲିତଂ ଲୋମଶୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 12-138-125 (70220) ଅକୃତ୍ବା ସଂବିଦଂ କାଂଚିତ୍ସହସା ତ୍ବମପସ୍ରୁତଃ। କୃତଜ୍ଞଃ କୃତକଲ୍ଯାଣଃ କଚ୍ଚିନ୍ମାଂ ନାଭିଶଙ୍କସେ॥ 12-138-126 (70221) ଗତ୍ବା ଚ ମମ ବିଶ୍ବାସଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଚ ମମ ଜୀବିତମ୍। ମିତ୍ରୋପଭୋଗସମଯେ କିଂ ହି ମାଂ ନୋପସର୍ପସି॥ 12-138-127 (70222) କୃତ୍ବା ହି ପୂର୍ବଂ ମିତ୍ରାଣି ଯଃ ପଶ୍ଚାନ୍ନାନୁତିଷ୍ଠତି। ନ ସ ମିତ୍ରାଣି ଲଭତେ କୃଚ୍ଛ୍ରାତ୍ସ୍ବାପତ୍ସୁ ଦୁର୍ମତିଃ॥ 12-138-128 (70223) ସତ୍କୃତୋଽହଂ ତ୍ବଯା ମିତ୍ର ସାମର୍ଥ୍ଯାଦାତ୍ମାନଃ ସଖେ। ସ ମାଂ ମିତ୍ରତ୍ବମାପନ୍ନମୁପଭୋକ୍ତୁଂ ତ୍ବମର୍ହସି॥ 12-138-129 (70224) ଯାନି ମେ ସନ୍ତି ମିତ୍ରାଣି ଯେ ଚ ମେ ସନ୍ତି ବାନ୍ଧବାଃ। ସର୍ବେ ତ୍ବାଂ ପୂଜଯିଷ୍ଯନ୍ତି ଶିଷ୍ଯା ଗୁରୁମିବ ପ୍ରିଯମ୍॥ 12-138-130 (70225) ଅହଂ ଚ ପୂଜଯିଷ୍ଯେ ତ୍ବାଂ ସମିତ୍ରଗଣବାନ୍ଧବମ୍। ଜୀବିତସ୍ଯ ପ୍ରଦାତାରଂ କୃତଜ୍ଞଃ କୋ ନ ପୂଜଯେତ୍॥ 12-138-131 (70226) ଈଶ୍ବରୋ ମେ ଭବାନସ୍ତୁ ଶରୀରସ୍ଯ ଗୃହସ୍ଯ ଚ। ଅର୍ଥାନାଂ ଚୈବ ସର୍ବେଷାମନୁଶାସ୍ତା ଚ ମେ ଭବ॥ 12-138-132 (70227) ଅମାତ୍ଯୋ ମେ ଭବ ପ୍ରାଜ୍ଞ ପିତେବେହ ପ୍ରଶାଧି ମାମ୍। ନ ତେଽସ୍ତି ଭଯମସ୍ମତ୍ତୋ ଜୀବିତେନାତ୍ମନଃ ଶପେ॥ 12-138-133 (70228) ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ତ୍ବମୁଶନା ସାକ୍ଷାଦ୍ବଲେନାଧିକୃତା ବଯମ୍। ତ୍ବଂ ମନ୍ତ୍ରବଲଯୁକ୍ତୋ ହି ଦଦ୍ଯା ବିଜଯମେବ ମେ॥ 12-138-134 (70229) ଏବମୁକ୍ତଃ ପରଂ ସାନ୍ତ୍ବଂ ମାର୍ଜାରେଣ ସ ମୂଷିକଃ। ଉବାଚ ପରମାର୍ଥଜ୍ଞଃ ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣମାତ୍ମହିତଂ ବଚଃ॥ 12-138-135 (70230) ଯଦ୍ଭବାନାହ ତତ୍ସର୍ବଂ ମଯା ତେ ଲୋମଶ ଶ୍ରୁତମ୍। ମମାପି ତାବଦ୍ବ୍ରୁବତଃ ଶୃଣୁ ଯତ୍ପ୍ରତିଭାତି ମେ॥ 12-138-136 (70231) ବେଦିତବ୍ଯାନି ମିତ୍ରାଣି ବୋଦ୍ଧବ୍ଯାଶ୍ଚାପି ଶତ୍ରବଃ। ଏତତ୍ସୁସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଦୃଶ୍ଯତେ ପ୍ରାଜ୍ଞସଂମତୈଃ॥ 12-138-137 (70232) ଶତ୍ରୁରୂପା ହି ସୁହୃଦୋ ମିତ୍ରରୂପାଶ୍ଚ ଶତ୍ରବଃ। ସାନ୍ତ୍ବିତାସ୍ତେ ନ ବୁଧ୍ଯନ୍ତେ ରାଗଲୋଭବଶଂ ଗତାଃ॥ 12-138-138 (70233) ଯେଷାଂ ସୌମ୍ଯାନି ମିତ୍ରାଣି କ୍ରୋଧନାଶ୍ଚୈବ ଶତ୍ରବଃ। ସାନ୍ତ୍ବିତାସ୍ତେ ନ ବୁଧ୍ଯନ୍ତେ ରାଗଲୋଭବଶଂଗତାଃ॥ 12-138-139 (70234) ନାସ୍ତି ଜାତ୍ଯା ରିପୁର୍ନାମ ମିତ୍ରଂ ନାମ ନ ବିଦ୍ଯତେ। ସାମର୍ଥ୍ଯଯୋଗାଜ୍ଜାଯନ୍ତେ ମିତ୍ରାଣି ରିପବସ୍ତଥା॥ 12-138-140 (70235) ଯୋ ଯସ୍ମିଞ୍ଜୀବତି ସ୍ବାର୍ଥେ ପଶ୍ଯେତ୍ପୀଡାଂ ନ ଜୀବତି। ସ ତସ୍ଯ ମିତ୍ରଂ ତାବତ୍ସ୍ଯଃଦ୍ଯାବନ୍ନ ସ୍ଯାଦ୍ବିପର୍ଯଯଃ॥ 12-138-141 (70236) ନାସ୍ତି ମୈତ୍ରୀ ସ୍ଥିରା ନାମ ନ ଚ ଧ୍ରୁବମସୌହୃଦମ୍। ଅର୍ଥଯୁକ୍ତ୍ଯାଽନୁଜାଯନ୍ତେ ମିତ୍ରାଣି ରିପବସ୍ତଥା॥ 12-138-142 (70237) ମିତ୍ରଂ ଚ ଶତ୍ରୁତାମେତି କସ୍ମିଂଶ୍ଚିତ୍କାଲପର୍ଯଯେ। ଶତ୍ରୁଶ୍ଚ ମିତ୍ରତାମେତି ସ୍ବାର୍ଥୋ ହି ବଲବତ୍ତରଃ॥ 12-138-143 (70238) ଯୋ ବିଶ୍ବସିତି ମିତ୍ରେଷୁ ନ ବିଶ୍ବସିତି ଶତ୍ରୁଷୁ। ଅର୍ଥଯୁକ୍ତିମବିଜ୍ଞାଯ ଚଲିତଂ ତସ୍ଯ ଜୀବିତମ୍॥ 12-138-144 (70239) ମିତ୍ରେ ବା ଯଦି ବା ଶତ୍ରୌ ତସ୍ଯାପି ଚଲିତା ମତିଃ। ନ ବିଶ୍ବସେଦବିଶ୍ବସ୍ତେ ବିଶ୍ବସ୍ତେ ନାତିବିଶ୍ବସେତ୍। ବିଶ୍ବାସାଦ୍ଭଯମୁତ୍ପନ୍ନମପି ମୂଲାନି କୃନ୍ତତି॥ 12-138-145 (70240) ଅର୍ଥଯୁକ୍ତ୍ଯା ହି ଜାଯନ୍ତେ ପିତା ମାତା ସୁତସ୍ତଥା। ମାତୁଲା ଭାଗିନେଯାଶ୍ଚ ତଥା ସଂବନ୍ଧିବାନ୍ଧବାଃ॥ 12-138-146 (70241) ପୁତ୍ରଂ ହି ମାତାପିତରୌ ତ୍ଯଜତଃ ପତିତଂ ପ୍ରିଯମ୍। ଲୋକୋ ରକ୍ଷତି ଚାତ୍ମାନଂ ପଶ୍ଯ ସ୍ବାର୍ଥସ୍ଯ ସାରତାମ୍॥ 12-138-147 (70242) ସାମାନ୍ଯା ନିଷ୍କୃତିଃ ପ୍ରାଜ୍ଞ ଯୋ ମୋକ୍ଷାତ୍ସମନ୍ତରମ୍। କୃତ୍ଯଂ ମୃଗଯତେ କର୍ତୁଂ ସୁଖୋପାଯମସଂଶଯମ୍॥ 12-138-148 (70243) ଅସ୍ମିନ୍ନିଲଯ ଏବଂ ତ୍ବଂ ନ୍ଯଗ୍ରୋଧାଦବତାରିତଃ। ପୂର୍ବଂ ନିବିଷ୍ଟମୁନ୍ମାଥଂ ଚପଲନ୍ବାନ୍ନ ବୁଦ୍ଧବାନ୍॥ 12-138-149 (70244) ଆତ୍ମନଶ୍ଚପଲୋ ନାସ୍ତି କୁତୋଽନ୍ଯେଷାଂ ଭବିଷ୍ଯତି। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବାଣି କାର୍ଯାଣି ଚପଲୋ ହନ୍ତ୍ଯସଂଶଯମ୍॥ 12-138-150 (70245) ବ୍ରବୀଷି ମଧୁରଂ ଯଚ୍ଚ ପ୍ରିଯୋ ମେଽଦ୍ଯ ଭବାନିତି। ତନ୍ମିଥ୍ଯାକାରଣଂ ସର୍ବଂ ବିସ୍ତରେଣାପି ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-138-151 (70246) କାରଣାତ୍ପ୍ରିଯତାମେତି ଦ୍ବେଷ୍ଯୋ ଭବତି କାରଣାତ୍। ଅର୍ଥାର୍ଥୀ ଜୀବଲୋକୋଽଯଂ ନ କଶ୍ଚିତ୍କସ୍ଯଚିତ୍ପ୍ରିଯଃ॥ 12-138-152 (70247) ସଖ୍ଯଂ ସୋଦର୍ଯଯୋର୍ଭ୍ରାତ୍ରୋଦର୍ପଂତ୍ଯୋର୍ବା ପରସ୍ପରମ୍। କସ୍ଯଚିନ୍ନାଭିଜାନାମି ପ୍ରୀତିଂ ନିଷ୍କାରଣାମିହ॥ 12-138-153 (70248) ଯଦ୍ଯପି ଭ୍ରାତରଃ କ୍ରୁଦ୍ଧା ଭାର୍ଯା ବା କାରଣାନ୍ତରେ। ସ୍ବଭାବତସ୍ତେ ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ନେତରଃ ପ୍ରାକୃତୋ ଜନଃ॥ 12-138-154 (70249) ପ୍ରିଯୋ ଭବତି ଦାନେନ ପ୍ରିଯବାଦେନ ଚାପରଃ। ମନ୍ତ୍ରହୋମଜପୈରନ୍ଯଃ କାର୍ଯାର୍ଥେ ପ୍ରୀଯତେ ଜନଃ॥ 12-138-155 (70250) ଉତ୍ପନ୍ନା କାରଣାତ୍ପ୍ରୀତିରାସୀନ୍ନୌ କାରଣାନ୍ତରେ। ପ୍ରଧ୍ବସ୍ତେ କାରଣସ୍ଥାନେ ସା ପ୍ରୀତିର୍ନାଭିବର୍ତତେ॥ 12-138-156 (70251) କିଂନୁ ତତ୍କାରଣଂ ମନ୍ଯେ ଯେନାହଂ ଭବତଃ ପ୍ରିଯଃ। ଅନ୍ଯତ୍ରାଭ୍ଯବହାରାର୍ଥାତ୍ତତ୍ରାପି ଚ ବୁଧା ବଯମ୍॥ 12-138-157 (70252) କାଲୋ ହେତୁଂ ବିକୁରୁତେ ସ୍ବାର୍ଥସ୍ତମନୁବର୍ତତେ। ସ୍ବାର୍ଧଂ ପ୍ରାଜ୍ଞୋଽଭିଜାନାତି ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ଲୋକୋଽନୁବର୍ତତେ। ନ ତ୍ବୀଦୃଶଂ ତ୍ବଯା ବାଚ୍ଯଂ ବିଦ୍ଯତେ ସ୍ବାର୍ଥପଣ୍ଡିତଃ॥ 12-138-158 (70253) ନ କାଲୋ ହି ସମର୍ଥସ୍ଯ ସ୍ନେହହେତୁରଯଂ ତବ। ତସ୍ମାନ୍ନାହଂ ଚଲେ ସ୍ବାର୍ଥାତ୍ସୁସ୍ଥିତଃ ସଂଧିବିଗ୍ରହେ॥ 12-138-159 (70254) ଅଭ୍ରାଣାମିବ ରୁପାଣି ବିକୁର୍ବନ୍ତି ପଦେପଦେ। ଅଦ୍ଯୈବ ହି ରିପୁର୍ଭୂତ୍ବା ପୁନରଦ୍ଯୈବ ମେ ସୁହୃତ୍। ପୁନଶ୍ଚ ରିପୁରଦ୍ଯୈବ ଯୁକ୍ତୀନାଂ ପଶ୍ଯ ଚାପଲମ୍॥ 12-138-160 (70255) ଆସୀନ୍ମୈତ୍ରୀ ତୁ ତାବନ୍ନୌ ଯାବଦ୍ଧେତୁରଭୂତ୍ପୁରା। ସାଗତା ସହ ତେନୈବ କାଲଯୁକ୍ତେନ ହେତୁନା॥ 12-138-161 (70256) ତ୍ବଂ ହି ମେଽତ୍ଯନ୍ତତଃ ଶତ୍ରୁଃ ସାମର୍ଥ୍ଯାନ୍ମିତ୍ରତାଂ ଗତଃ। ତତ୍କୃତ୍ଯମଭିନିର୍ବର୍ତ୍ଯ ପ୍ରକୃତିଃ ଶତ୍ରୁତାଂ ଗତା॥ 12-138-162 (70257) ସୋଽହମେବଂ ପ୍ରଣୀତାନି ଜ୍ଞାତ୍ବା ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ତତ୍ତ୍ବତଃ। ପ୍ରାବିଶେଯଂ କଥଂ ପାଶଂ ତ୍ବତ୍କୃତେ ତଦ୍ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 12-138-163 (70258) ତ୍ବଦ୍ବୀର୍ଯେଣ ବିମୁକ୍ତୋଽହଂ ମଦ୍ବୀର୍ଯେଣ ତଥା ଭବାନ୍। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯାନୁଗ୍ରହେ ବୃତ୍ତେ ନାସ୍ତି ଭୂଯଃ ସମାଗମଃ॥ 12-138-164 (70259) ତ୍ବଂ ହି ସୌମ୍ଯ କୃତାର୍ଥୋଽଦ୍ଯ ନିବୃତ୍ତାର୍ଥାସ୍ତଥା ବଯମ୍। ନ ତେଽସ୍ତ୍ଯଦ୍ଯ ମଯା କୃତ୍ଯଂ କିଂଚିଦନ୍ଯତ୍ର ଭକ୍ଷଣାତ୍॥ 12-138-165 (70260) ଅହମନ୍ନଂ ଭବାନ୍ଭୋକ୍ତା ଦୁର୍ବଲୋଽହଂ ଭବାନ୍ବଲୀ। ନାବଯୋର୍ବିଦ୍ଯତେ ସଂଧିର୍ବିଯୁକ୍ତେ ବିଷମେ ବଲେ॥ 12-138-166 (70261) ସ ମନ୍ଯେଽହଂ ତବ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ଯନ୍ମୋକ୍ଷାତ୍ପ୍ରତ୍ଯନନ୍ତରମ୍। ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ମୃଗଯତେ ନୂନଂ ସୁଖୋପାଯମସଂଶଯମ୍॥ 12-138-167 (70262) --ର୍ଥୀ ହ୍ଯେବ ସୁବ୍ଯକ୍ତୋ ବିମୁକ୍ତଃ ପ୍ରସୃତଃ କ୍ଷୁଧା। ଶାସ୍ତ୍ରଜାଂ ମତିମାସ୍ଥାଯ ପ୍ରାତରାଶମିହେଚ୍ଛସି॥ 12-138-168 (70263) ଜାନାମି କ୍ଷୁଧିତଂ ଚ ତ୍ବାମାହାରସମଯଶ୍ଚ ତେ। ସ ତ୍ବଂ ମାମଭିସଂଧାଯ ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ମୃଗଯସେ ପୁନଃ॥ 12-138-169 (70264) କିଂଚାତ୍ର ପୁତ୍ରଦାରାର୍ଥଂ ଯଦ୍ବାଣୀଂ ସୃଜସେ ମଯି। ଶୁଶ୍ରୂଷାଂ ଯତସେ କର୍ତୁଂ ସଖେ ମମ ତତ୍କ୍ଷମମ୍॥ 12-138-170 (70265) ତ୍ବଯା ମାଂ ସହିତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରିଯା ଭାର୍ଯା ସୁତାଶ୍ଚ ଯେ। କସ୍ମାତ୍ତେ ମାଂ ନ ଖାଦେଯୁଃ ସ୍ପୃଷ୍ଟବା ପ୍ରଣଯିନି ତ୍ବଯି॥ 12-138-171 (70266) ନାହଂ ତ୍ବଯା ସମେଷ୍ଯାମି ବୃତ୍ତେ ହେତୁସମାଗମେ। ଶିବଂ ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ମେଽତ୍ରସ୍ଥଃ ସୁକୃତଂ ସ୍ମରସେ ଯଦି॥ 12-138-172 (70267) ଶତ୍ରୋରନ୍ନାଦ୍ଯଭୂତଃ ସନ୍କ୍ଲିଷ୍ଟସ୍ଯ କ୍ଷୁଧିତସ୍ଯ ଚ। ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ମୃଗଯମାଣସ୍ଯ କଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ବିଷଯଂ ବ୍ରଜେତ୍॥ 12-138-173 (70268) ସ୍ବସ୍ତି ତେଽସ୍ତୁ ଗମିଷ୍ଯାମି ଦୂରାଦପି ତବୋଦ୍ବିଜେ। [ବିଶ୍ବସ୍ତଂ ବା ପ୍ରମତ୍ତଂ ବା ଏତଦେବ କୃତଂ ଭବେତ୍॥] 12-138-174 (70269) ନାହଂ ତ୍ବଯା ସମେଷ୍ଯାମି ନିବୃତ୍ତୋ ଭବ ଲୋମଶ। ବଲବତ୍ସନ୍ନିକର୍ଷୋ ହି ନ କଦାଚିତ୍ପ୍ରଶସ୍ଯତେ॥ 12-138-175 (70270) ଯଦି ତ୍ବଂ ସୁକୃତଂ ବେତ୍ସି ତତ୍ସଖ୍ଯମନୁସାରଯ। ପ୍ରଶାନ୍ତାଦପି ହି ପ୍ରାଜ୍ଞାଦ୍ଭେତବ୍ଯଂ ବଲିନଃ ସଦା॥ 12-138-176 (70271) ଯଦି ତ୍ବର୍ଥେନ ତେ କାର୍ଯଂ ବ୍ରୂହି କିଂ କରବାଣି ତେ। କାମଂ ସର୍ବଂ ପ୍ରଦାସ୍ଯାମି ନ ତ୍ବାତ୍ମାନଂ କଥଂଚନ॥ 12-138-177 (70272) ଆତ୍ମାର୍ଥେ ସଂତତିସ୍ତ୍ଯାଜ୍ଯା ରାଜ୍ଯଂ ରତ୍ନଂ ଧନାନି ଚ। ଅପି ସର୍ବସ୍ବମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ରକ୍ଷେଦାତ୍ମାନମାତ୍ମବାନ୍॥ 12-138-178 (70273) ଐଶ୍ବର୍ଯଧନରତ୍ନାନାଂ ପ୍ରତ୍ଯମିତ୍ରେଽପି ବର୍ତତାମ୍। ଦୃଷ୍ଟା ହି ପୁନରାବୃତ୍ତିର୍ଜୀବତାମିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 12-138-179 (70274) ନ ତ୍ବାତ୍ମନଃ ସଂପ୍ରଦାନଂ ଧନରତ୍ନବଦିଷ୍ଯତେ। ଆତ୍ମା ହି ସର୍ବଦା ରକ୍ଷ୍ଯୋ ଦାରୈରପି ଧନୈରପି॥ 12-138-180 (70275) ଆତ୍ମରକ୍ଷଣତନ୍ତ୍ରାଣାଂ ସୁପରୀକ୍ଷିତକାରିଣାମ୍। ଆପଦୋ ନୋପପଦ୍ଯନ୍ତେ ପୁରୁଷାଣାଂ ସ୍ବଦୋଷଜାଃ॥ 12-138-181 (70276) ଶତ୍ରୁଂ ସମ୍ଯଗବିଜ୍ଞାତୋ ବିପ୍ରିଯୋ ହ୍ଯବଲୀଯସା। `ଶଙ୍କନୀଯଃ ସ ସର୍ବତ୍ର ପ୍ରିଯମପ୍ଯାଚରନ୍ସଦା॥ 12-138-182 (70277) କୁଲଜାନାଂ ସୁମିତ୍ରାଣାଂ ଧାର୍ମିକାଣାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍।' ନ ତେଷାଂ ଚାଲ୍ଯତେ ବୁଦ୍ଧିଃ ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥକୃତିଶ୍ଚଯା॥ 12-138-183 (70278) ଇତ୍ଯଭିବ୍ଯକ୍ତମେବାସୌ ପଲିତେନାପହାସିତଃ। ମାର୍ଜାରୋ ବ୍ରୀଡିତୋ ଭୂତ୍ବା ମୂଷିକଂ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-138-184 (70279) ସତ୍ଯଂ ଶପେ ତ୍ବଯାଽହଂ ବୈ ମିତ୍ରଦ୍ରୋହୋ ବିଗର୍ହିତଃ। ସଂମନ୍ଯେଽହଂ ତବ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ଯସ୍ତ୍ବଂ ମମ ହିତେ ରତଃ॥ 12-138-185 (70280) ଉକ୍ତବାନର୍ଥତତ୍ତ୍ବେନ ମଯା ସଂଭିନ୍ନଦର୍ଶନଃ। ନ ତୁ ମାମନ୍ଯଥା ସାଧୋ ତ୍ବଂ ଗ୍ରହୀତୁମିହାର୍ହସି॥ 12-138-186 (70281) ପ୍ରାଣପ୍ରଦାନଜଂ ତ୍ବତ୍ତୋ ମଯି ସୌହୃଦମାଗତମ୍। ଧର୍ମଜ୍ଞୋଽସ୍ମି ଗୁଣଜ୍ଞୋଽସ୍ମି କୃତଜ୍ଞୋସ୍ମି ବିଶେଷତଃ॥ 12-138-187 (70282) ମିତ୍ରେଷୁ ବତ୍ସଲଶ୍ଚାସ୍ମି ତ୍ବଦ୍ଭକ୍ତଶ୍ଚ ବିଶେଷତଃ। ତ୍ବଂ ମାମେବଂଗତେ ସାଧୋ ନ ବାଚଯିତୁମର୍ହସି॥ 12-138-188 (70283) ତ୍ବଯା ହି ବାଚ୍ଯମାନୋଽହଂ ଜହ୍ଯାଂ ପ୍ରାଣାନ୍ସବାନ୍ଧବଃ। ଧିକ୍ଶବ୍ଦୋ ହି ବୁଧୈର୍ଦୃଷ୍ଟୋ ମଦ୍ବିଧେଷୁ ମନସ୍ବିଷୁ। ପତନଂ ଧର୍ମତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞ ନ ମେ ଶଙ୍କିତୁମର୍ହସି॥ 12-138-189 (70284) ଇତି ସଂସ୍ତୂଯମାନୋଽପି ମାର୍ଜାରେଣ ସ ମୂଷିକଃ। ମନସା ଭାବଗମ୍ଭୀରଂ ମାର୍ଜାରମିଦମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-138-190 (70285) ସାଧୁର୍ଭବାନ୍କୃତାର୍ଥୋଽସ୍ମି ପ୍ରିଯେ ଚ ନ ଚ ବିଶ୍ବସେ। ସଂସ୍ତବୈର୍ବା ଧନୌଘୈର୍ବା ନାହଂ ଶକ୍ଯଃ ପୁନସ୍ତ୍ବଯା॥ 12-138-191 (70286) ନ ହ୍ଯମିତ୍ରବଶଂ ଯାନ୍ତି ପ୍ରାଜ୍ଞା ନିଷ୍କାରଣଂ ସଖେ। ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ଚ ଗାଥେ ଦ୍ବେ ନିବୋଧୋଶନସା କୃତେ॥ 12-138-192 (70287) ଶତ୍ରୁସାଧାରଣେ କୃତ୍ଯେ କୃତ୍ବା ସନ୍ଧିଂ ବଲୀଯସା। ସମାହିତଶ୍ଚରେଦ୍ବୁଦ୍ଧ୍ଯା କୃତାର୍ଥଶ୍ଚ ନ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-138-193 (70288) ନ ବିଶ୍ବସେଦବଶ୍ବସ୍ତେ ବିଶ୍ବସ୍ତେ ନାତିବିଶ୍ଚସେତ୍। ନିତ୍ଯଂ ବିଶ୍ବାସଯେଦନ୍ଯାନ୍ପରେଷାଂ ତୁ ନ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-138-194 (70289) ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବାସ୍ବବସ୍ଥାସୁ ରକ୍ଷେଜ୍ଜୀବିତମାତ୍ମନଃ। ଦ୍ରବ୍ଯାଣି ସଂତତିଶ୍ଚୈବ ସର୍ବଂ ଭବତି ଜୀବତାମ୍॥ 12-138-195 (70290) ସଂକ୍ଷେପୋ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରାଣାମବିଶ୍ବାସଃ ପରୋ ମତଃ। ନୃଷୁ ତସ୍ମାଦବିଶ୍ବାସଃ ପୁଷ୍କଲଂ ହିତମାତ୍ମନଃ॥ 12-138-196 (70291) ବଧ୍ଯନ୍ତେ ନ ହ୍ଯବିଶ୍ବସ୍ତାଃ ଶତ୍ରୁର୍ଭିର୍ଦୁର୍ବଲା ଅପି। ବିଶ୍ବସ୍ତାସ୍ତେଷୁ ବଧ୍ଯନ୍ତେ ବଲବନ୍ତୋଽପି ଶତ୍ରୁଭିଃ॥ 12-138-197 (70292) ତ୍ବଦ୍ବିଧେଭ୍ଯୋ ମଯା ହ୍ଯାତ୍ମା ରକ୍ଷ୍ଯୋ ମାର୍ଜାର ସର୍ବଦା। ରକ୍ଷ ତ୍ବମପି ଚାତ୍ମାନଂ ଚଣ୍ଡାଲାଜ୍ଜାତିକିଲ୍ବିଷାତ୍॥ 12-138-198 (70293) ସ ତସ୍ଯ ବ୍ରୁବତସ୍ତ୍ବେବଂ ସଂତ୍ରାସାଜ୍ଜାତସାଧ୍ବସଃ। କଥାଂ ହିତ୍ବା ଜବେନାଶୁ ମାର୍ଜାରଃ ପ୍ରଯଯୌ ତତଃ॥ 12-138-199 (70294) ତତଃ ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞୋ ବୁଦ୍ଧିସାମର୍ଥ୍ଯମାତ୍ମନଃ। ବିଶ୍ରାବ୍ଯ ପଲିତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ବିଲମନ୍ଯଜ୍ଜଗାମ ହ॥ 12-138-200 (70295) ଏବଂ ପ୍ରଜ୍ଞାବତା ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଦୁର୍ବଲେନ ମହାବଲାଃ। ଏକେନ ବହବୋଽମିତ୍ରାଃ ପଲିତେନାଭିସଂଧିତାଃ॥ 12-138-201 (70296) ଅରିଣାପି ସମର୍ଥେନ ସନ୍ଧିଂ କୁର୍ବୀତ ପଣ୍ଡିତଃ। ମୂଷିକଶ୍ଚ ବିଡାଲଶ୍ଚ ମୁକ୍ତାବନ୍ଯୋନ୍ଯସଂଶ୍ରଯାତ୍॥ 12-138-202 (70297) ଇତ୍ଯେବଂ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମସ୍ଯ ମଯା ମାର୍ଗୋ ନିଦର୍ଶିତଃ। ବିସ୍ତରେଣ ମହାରାଜ ସଂକ୍ଷେପମପି ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-138-203 (70298) ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଂ କୃତବୈରୌ ତୁ ଚକ୍ରତୁଃ ପ୍ରୀତିମୁତ୍ତମାମ୍। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯମଭିସଂଧାତୁଂ ସଂବଭୂବ ତଯୋର୍ମତିଃ॥ 12-138-204 (70299) ତତ୍ର ପ୍ରାଜ୍ଞୋଽଭିସଂଧତ୍ତେ ସମ୍ଯଗ୍ବୁଦ୍ଧିବଲାଶ୍ରଯାତ୍। ଅଭିସଂଧୀଯତେ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରମାଦାଦପି ବା ବୁଧୈଃ॥ 12-138-205 (70300) ତସ୍ମାଦଭୀତବଦ୍ଭୀତୋ ବିଶ୍ବସ୍ତବଦବିଶ୍ବସେତ୍। ନ ହ୍ଯପ୍ରମତ୍ତଶ୍ଚଲତି ଚଲିତୋଽବା ନ ନଶ୍ଯତି॥ 12-138-206 (70301) କାଲେ ହି ରିପୁଣା ସଂଧିଃ କାଲେ ମିତ୍ରେଣ ବିଗ୍ରହଃ। କାର୍ଯ ଇତ୍ଯେବ ତତ୍ବଜ୍ଞାଃ ପ୍ରାହୁର୍ନିତ୍ଯଂ ନରାଧିପ॥ 12-138-207 (70302) ଏତଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ବା ମହାରାଜ ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥମଭିଗମ୍ଯ ଚ। ଅଭିଯୁକ୍ତୋଽପ୍ରମତ୍ତଶ୍ଚ ପ୍ରାଗ୍ଭଯାଦ୍ଭୀତବଚ୍ଚରେତ୍॥ 12-138-208 (70303) ଭୀତବତ୍ସଂହିତଃ କାର୍ଯଃ ପ୍ରତିସଂଧିସ୍ତଥୈବ ଚ। ଭଯାଦୁତ୍ପଦ୍ଯତେ ବୁଦ୍ଧିରପ୍ରମତ୍ତାଭିଯୋଗଜା॥ 12-138-209 (70304) ନ ଭଯଂ ଜାଯତେ ରାଜନ୍ଭୀତସ୍ଯାନାଗତେ ଭଯେ। ଅଭୀତସ୍ଯ ଚ ବିସ୍ରମ୍ଭାତ୍ସୁମହଜ୍ଜାଯତେ ଭଯମ୍॥ 12-138-210 (70305) ନ ଭୀରୁରିତି ଚାତ୍ଯନ୍ତଂ ମନ୍ତ୍ରୋ ଦେଯଃ କଥଂଚନ। ଅବିଜ୍ଞାନାଦ୍ଧି ବିଜ୍ଞାନେ ଗଚ୍ଛେଦାସ୍ପଦଦର୍ଶନାମ୍॥ 12-138-211 (70306) ତସ୍ମାଦଭୀତବଦ୍ଭୀତୋ ବିଶ୍ବସ୍ତବଦବିଶ୍ବସନ୍। କାର୍ଯାଣାଂ ଗୁରୁତାଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ନାଦୃତଂ କିଂଚିଦାଚରେତ୍॥ 12-138-212 (70307) ଏବମେତନ୍ମଯା ପ୍ରୋକ୍ତମିତିହାସଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଶ୍ରୁତ୍ବା ତ୍ବଂ ସୁହୃଦାଂ ମଧ୍ଯେ ଯଥାବତ୍ସମୁଦାଚର॥ 12-138-213 (70308) ଉପଲଭ୍ଯ ମତିଂ ଚାଗ୍ର୍ଯାମରିମିତ୍ରାନ୍ତରଂ ତଥା। ସଂଧିବିଗ୍ରହକାଲୌ ଚ ମୋକ୍ଷୋପାଯଂ ତଥାଽଽପଦି॥ 12-138-214 (70309) ଶତ୍ରୁସାଧାରଣେ କୃତ୍ଯେ କୃତ୍ବା ସନ୍ଧିଂ ବଲୀଯସା। ସମାଗତଶ୍ଚରେଦ୍ବୁଦ୍ଧ୍ଯା କୃତାର୍ଥୋ ନ ଚ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-138-215 (70310) ଅବିରୁଦ୍ଧାଂ ତ୍ରିବର୍ଗେଣ ନୀତିମେତାଂ ମହୀପତେ। ଅଭ୍ଯୁତ୍ତିଷ୍ଠ ଶ୍ରୁତାତ୍ତସ୍ମାଦ୍ଭୂଯଃ ସଂରଞ୍ଜଯନ୍ପ୍ରଜାଃ॥ 12-138-216 (70311) ବ୍ରାହ୍ମଣୈଶ୍ଚାପି ତେ ସାର୍ଧଂ ଯାତ୍ରା ଭବତୁ ପାଣ୍ଡବ। ବ୍ରାହ୍ମଣାଦ୍ଧି ପରଂ ଶ୍ରେଯୋ ଦିବି ଚେହ ଚ ଭାରତ॥ 12-138-217 (70312) ଏତେ ଧର୍ମସ୍ଯ ବେତ୍ତାରଃ କୃତଜ୍ଞାଃ ସତତଂ ପ୍ରଭୋ। ପୂଜିତାଃ ଶୁଭକର୍ତାରଃ ପୂଜଯୈନାଞ୍ଜାଧିପ॥ 12-138-218 (70313) ରାଜ୍ଯଂ ଶ୍ରେଯଃ ପରଂ ରାଜନ୍ଯଶଶ୍ଚ ମହଦାପ୍ସ୍ଯସେ। କୁଲସ୍ଯ ସଂତତିଂ ଚୈବ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଯଥାକ୍ରମମ୍॥ 12-138-219 (70314) ଶ୍ରୁତଂ ଚ ତେ ଭାରତ ସଂଧିବିଗ୍ରହଂ ବିଭାବିତଂ ବୁଦ୍ଧିବିଶେଷକାରିତମ୍। ତଥା ତ୍ବବେକ୍ଷ୍ଯ କ୍ଷିତିପେନ ସର୍ବଦା ନିଷେବିତବ୍ଯଂ ନୃପ ଶତ୍ରୁମଣ୍ଡଲମ୍॥ ॥ 12-138-220 (70315) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 138॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-138-5 ଉଦ୍ଧର୍ତୁମୁନ୍ମୂଲଯିତୁମ୍॥ 12-138-6 ସର୍ବତଃ ସର୍ବଦିକ୍ସ୍ଥୈଃ ପ୍ରାର୍ଥ୍ଯମାନେନ ପ୍ରସିତୁମିତି ଶେଷଃ॥ 12-138-9 ପ୍ରାକୃତକୃତ୍ରିମମିତ୍ରଯୋର୍ମଧ୍ଯେ କେନ ସନ୍ଧିଃ କର୍ତବ୍ଯଃ କେନ ବା ବୈରମ୍॥ 12-138-18 ବ୍ଯବସ୍ଯ ନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ଅତ୍ର ପୂର୍ବଶ୍ଲୋକୋକ୍ତେଽର୍ଥେ॥ 12-138-20 ବୈରାଜ୍ଯମଭିତେ ଜାତ ଇତି ଟ. ଡ. ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-138-23 ଉନ୍ମାଥଂ କୂଟଯନ୍ତ୍ରଂ ପଶୁମୃଗପକ୍ଷିବନ୍ଧନମ୍॥ 12-138-26 ପଲିତୋ ମୂଷିକଃ॥ 12-138-28 ତଦାମିଷଂ ତସ୍ଯ ଉନ୍ମାଥେ ଧୃତମାମିଷମ୍। ସପତ୍ନସ୍ଯ ସପତ୍ନଂ ବଦ୍ଧଂ ଅନାଦୃତ୍ଯ॥ 12-138-30 ଶରସ୍ତୃଣବିଶେଷ ସ୍ତତ୍ପ୍ରସୂନଂ ପୁଷ୍ପମ୍॥ 12-138-51 ଯଦି ମାଂ ନ ଜିଘାଂସସି ଇତି ଝ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-138-105 ସ୍ମରନ୍କାଲଂ ଚିକୀର୍ଷସୀତି ଥ. ଦ. ପାଠଃ॥ 12-138-160 ପୁନରଦ୍ଯୈବ ସୌହୃଦମିତି ଥ. ଦ. ଧ. ପାଠଃ॥

12-139-0 (70316) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 12-139-0x (5728) ଉକ୍ତୋ ମନ୍ତ୍ରୋ ମହାବାହୋ ବିଶ୍ବାସୋ ନାସ୍ତି ଶତ୍ରୁଷୁ। କଥଂ ହି ରାଜା ବର୍ତେତ ଯଦି ସର୍ବତ୍ର ନାଶ୍ବସେତ୍॥ 12-139-1 (70317) ବିଶ୍ବାସାଦ୍ଧି ପରଂ ରାଜନ୍ରାଜ୍ଞାମୁତ୍ପଦ୍ଯତେ ଭଯମ୍। କଥଂ ହି ନାଶ୍ବସନ୍ରାଜା ଶତ୍ରୂଞ୍ଜଯତି ପାର୍ଥିବଃ॥ 12-139-2 (70318) ଏତନ୍ମେ ସଂଶଯଂ ଛିନ୍ଧି ମନୋ ମେ ସଂପ୍ରମୁହ୍ଯତି। ଅବିଶ୍ବାସେ କଥାମେତାମୁପାଶ୍ରିତ୍ଯ ପିତାମହ॥ 12-139-3 (70319) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-139-4x (5729) ଶୃଣୁଷ୍ବ ରାଜନ୍ଯୋ ବୃତ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତନିବେଶନେ। ପୂଜନ୍ଯା ସହ ସଂବାଦୋ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତସ୍ଯ ଭୂପତେଃ॥ 12-139-4 (70320) କାମ୍ପିଲ୍ଯେ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତସ୍ଯ ତ୍ବନ୍ତଃ ପୁରନିବାସିନୀ। ପୂଜୀ ନାମ ଶକୁନିର୍ଦୀର୍ଘକାଲଂ ସହୋପିତା। 12-139-5 (70321) ରୁଦଜ୍ଞା ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଯଥା ବୈ ଜୀବଜୀବକଃ। ସର୍ବଜ୍ଞା ସର୍ବତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞା ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିଂ ଗତାଽପି ସ॥ 12-139-6 (70322) ଅଭିପ୍ରଜାତା ସା ତତ୍ର ପୁତ୍ରମେକଂ ସୁବର୍ଚସମ୍। ସମକାଲଂ ଚ ରାଜ୍ଞୋଽପି ଦେବ୍ଯାଂ ପୁତ୍ରୋ ବ୍ଯଜାଯତ॥ 12-139-7 (70323) ତଯୋରର୍ଥେ କୃତଜ୍ଞା ତୁ ଖେଚରୀ ପୂଜନୀ ସଦା। ସମଦ୍ରତୀରଂ ସା ଗତ୍ବା ଆଜହାର ଫଲଦ୍ବଯମ୍॥ 12-139-8 (70324) ଅଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥଂ ଚ ସ୍ବପୁତ୍ରସ୍ଯ ରାଜପୁତ୍ରସ୍ଯ ଚୈବ ହ। ଲମେକଂ ସୁତାଯାଦାଦ୍ରାଜପୁତ୍ରାଯ ଚାପରମ୍॥ 12-139-9 (70325) ---ମୃତାସ୍ଯାଦସଦୃଶଂ ବଲତେଜୋଭିବର୍ଧନମ୍। [ଆଦାଯାଦାଯ ସୈବାଶୁ ତଯୋଃ ପ୍ରାଦାତ୍ପୁନଃ ପୁନଃ॥] 12-139-10 (70326) ତତୋଽଗଚ୍ଛତ୍ପରାଂ ବୃଦ୍ଧିଂ ରାଜପୁତ୍ରଃ ଫଲାଶନାତ୍। ତତଃ ସ ଧାତ୍ର୍ଯା କକ୍ଷେଣ ଉହ୍ଯମାନୋ ନୃପାତ୍ମଜଃ॥ 12-139-11 (70327) ଦଦର୍ଶ ତଂ ପକ୍ଷିସୁତଂ ବାଲ୍ଯାଦାଗତ୍ଯ ବାଲକଃ। ତତୋ ବାଲ୍ଯାଚ୍ଚ ଯତ୍ନେନ ତେନାକ୍ରୀଡତ ପକ୍ଷିଣା॥ 12-139-12 (70328) ଶୂନ୍ଯେ ଚ ତମୁପାଦାଯ ପକ୍ଷିଣଂ ସମଜାତକମ୍। ହତ୍ବା ତତଃ ସ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଧାତ୍ର୍ଯା ହସ୍ତମୁପାଗତଃ॥ 12-139-13 (70329) ଅଥ ସା ପୂଜନୀ ରାଜନ୍ନାଗମତ୍ଫଲହାରିଣୀ। ଅପଶ୍ଯନ୍ନିହତଂ ପୁତ୍ରଂ ତେନ ବାଲେନ ଭୂତଲେ॥ 12-139-14 (70330) ବାଷ୍ପପୂର୍ଣମୁଖୀ ଦୀନା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଂ ପତିତଂ ସୁତମ୍। ପୂଜନୀ ଦୁଃଖସଂତପ୍ତା ରୁଦନ୍ତୀ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-139-15 (70331) କ୍ଷତ୍ରିଯେ ସଂଗତଂ ନାସ୍ତି ନ ପ୍ରୀତିର୍ନ ଚ ସୌହୃଦମ୍। କାରଣେ ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ତ୍ଯେତେ କୃତାର୍ଥାଃ ସଂତ୍ଯଜନ୍ତି ଚ॥ 12-139-16 (70332) କ୍ଷତ୍ରିଯେଷୁ ନ ବିଶ୍ବାସଃ କାର୍ଯଃ ସର୍ବାପକାରିଷୁ। ଅପକୃତ୍ଯାପି ସତତଂ ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ତି ନିରର୍ଥକମ୍॥ 12-139-17 (70333) ଇଯମସ୍ଯ କରୋମ୍ଯଦ୍ଯ ସଦୃଶୀଂ ବୈରଯାତନାମ୍। କୃତଘ୍ନସ୍ଯ ନୃଶଂସସ୍ଯ ଭୃଶଂ ବିଶ୍ବାସଘାତିନଃ॥ 12-139-18 (70334) ସହସଂଜାତବୃଦ୍ଧସ୍ଯ ତଥୈବ ସହଭୋଜିନଃ। ଶରଣ୍ଯସ୍ଯ ବଧଶ୍ଚୈବ ତ୍ରିବିଧଂ ତସ୍ଯ କିଲ୍ବିଷମ୍॥ 12-139-19 (70335) ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ଚରଣାଭ୍ଯାଂ ତୁ ନେତ୍ରେ ନୃପସୁତସ୍ଯ ସା। ହୃତ୍ବା ସ୍ବସ୍ଥା ତତ ଇଦଂ ପୂଜନୀ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-139-20 (70336) ଇଚ୍ଛଯେହ କୃତଂ ପାପଂ ସଦ୍ଯ ଏବୋପସର୍ପତି। କୃତଂ ପ୍ରତିକୃତଂ ଯେଷାଂ ନ ନଶ୍ଯତି ଶୁଭାଶୁଭମ୍॥ 12-139-21 (70337) ପାପଂ କର୍ମ କୃତଂ କିଂଚିଦ୍ଯଦି ତସ୍ମିନ୍ନ ଦୃଶ୍ଯତେ। ନିପାତ୍ଯତେଽସ୍ଯ ପୁତ୍ରେଷୁ ପୌତ୍ରେଷ୍ବପି ଚ ନପ୍ନୃଷୁ॥ 12-139-22 (70338) ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତଃ ସୁତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୂଜନ୍ଯା ହୃତଲୋଚନମ୍। କୃତପ୍ରତିକୃତଂ ମତ୍ବା ପୂଜନୀମିଦମବ୍ରବୀତ୍॥ 12-139-23 (70339) ଅସ୍ତି ବୈ କୃତମସ୍ମାଭିରସ୍ତି ପ୍ରତିକୃତଂ ତ୍ବଯା। ଉଭଯଂ ତତ୍ସମୀଭୂତଂ ବସ ପୂଜନି ମା ଗମଃ॥ 12-139-24 (70340) ପୂଜନ୍ଯୁବାଚ। 12-139-25x (5730) ସକୃତ୍କୃତାପରାଧସ୍ଯ ତତ୍ରୈବ ପରିଲମ୍ବତଃ। ନ ତଦ୍ବୁଧାଃ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଶ୍ରେଯସ୍ତତ୍ରାପସର୍ପଣମ୍॥ 12-139-25 (70341) ସାନ୍ତ୍ବେ ପ୍ରଯୁକ୍ତେ ବିବୃତେ ବୈରେ ଚୈବ ନ ବିଶ୍ବସେତ୍। କ୍ଷିପ୍ରଂ ସ ହନ୍ଯତେ ମୂଢୋ ନ ହି ବୈରଂ ପ୍ରଶାମ୍ଯତି॥ 12-139-26 (70342) ଅନ୍ଯୋନ୍ଯକୃତବୈରାଣାଂ ପୁତ୍ରପୌତ୍ରଂ ନିଯଚ୍ଛତି। ପୁତ୍ରପୌତ୍ରବିନାଶେ ଚ ପରଲୋକଂ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 12-139-27 (70343) ସର୍ବେଷାଂ କୃତବୈରାଣାମବିଶ୍ବାସଃ ସୁଖାବହଃ। ଏକାନ୍ତତୋ ନ ବିଶ୍ବାସଃ କାର୍ଯୋ ବିଶ୍ବାସଘାତକେ॥ 12-139-28 (70344) ନ ବିଶ୍ବସେଦବିଶ୍ବସ୍ତେ ବିଶ୍ବସ୍ତେ ନାତିବିଶ୍ବସେତ୍। ବିଶ୍ବାସାଦ୍ଭଯମୁତ୍ପନ୍ନମପି ମୂଲଂ ନିକୃନ୍ତତି। କାମଂ ବିଶ୍ବାସଯେଦନ୍ଯାନ୍ପରେଷାଂ ଚ ନ ବିଶ୍ବସେତ୍॥ 12-139-29 (70345) ମାତା ପିତା ବାନ୍ଧବାନାଂ ବରିଷ୍ଠୌ ଭାର୍ଯା କ୍ଷେତ୍ରଂ ବୀଜମାତ୍ରଂ ତୁ ପୁତ୍ରଃ। ଭ୍ରାତା ଶତ୍ରୁଃ କ୍ଲିନ୍ନପାଣିର୍ବଯସ୍ଯ ଆତ୍ମା ହ୍ଯେକଃ ସୁଖଦୁଃଖସ୍ଯ ଭୋକ୍ତା॥ 12-139-30 (70346) ଅନ୍ଯୋନ୍ଯକୃତବୈରାଣାଂ ନ ସଂଧିରୁପପଦ୍ଯତେ। ସ ଚ ହେତୁରତିକ୍ରାନ୍ତୋ ଯଦର୍ଥମହମାବସମ୍॥ 12-139-31 (70347) ପୂଜିତସ୍ଯାର୍ଥମାନାଭ୍ଯାଂ ସାନ୍ତ୍ବଂ ପୂର୍ବାପକାରିଣଃ। ହୃଦଯଂ ଭବତ୍ଯବିଶ୍ବସ୍ତଂ କର୍ମ ତ୍ରାସଯତେ ବଲାତ୍॥ 12-139-32 (70348) ପୂର୍ବଂ ସଂମାନନା ଯତ୍ର ପଶ୍ଚାଚ୍ଚୈବ ବିମାନନା। ଜହ୍ଯାତ୍ସ ସତ୍ବବାନ୍ବାସଂ ସଂମାନିତବିମାନିତଃ॥ 12-139-33 (70349) ଉଷିତାଽସ୍ମି ତବାଗାରେ ଦୀର୍ଘକାଲମହିଂସିତା। ତଦିଦଂ ବୈରମୁତ୍ପନ୍ନଂ ସୁଖମାସ୍ଖ ବ୍ରଜାମ୍ଯହମ୍॥ 12-139-34 (70350) ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତ ଉବାଚ। 12-139-35x (5731) ଯଃ କୃତେ ପ୍ରତିକୁର୍ଯାଦ୍ବୈ ନ ସ ତତ୍ରାପରାଧ୍ନୁଯାତ୍। ଅନୃଣସ୍ତେନ ଭବତି ବସ ପୂଜନି ମାଗମଃ॥ 12-139-35 (70351) ପୂଜନ୍ଯୁବାଚ। 12-139-36x (5732) ନ କୃତସ୍ଯ ତୁ କର୍ତୁଶ୍ଚ ସଖ୍ଯଂ ସଂଧୀଯତେ ପୁନଃ। ହୃଦଯଂ ତତ୍ର ଜାନାତି କର୍ତୁଶ୍ଚୈବ କୃତସ୍ଯ ଚ॥ 12-139-36 (70352) ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତ ଉବାଚ। 12-139-37x (5733) କୃତସ୍ଯ ଚୈବ କର୍ତୁଶ୍ଚ ସଖ୍ଯଂ ସଂଧୀଯତେ ପୁନଃ। ବୈରସ୍ଯୋପଶମୋ ଦୃଷ୍ଟଃ ପାପଂ ନୋପାଶ୍ନୁତେ ପୁନଃ॥ 12-139-37 (70353) ପୂଜନ୍ଯୁବାଚ। 12-139-38x (5734) ନାସ୍ତି ବୈରମତିକ୍ରାନ୍ତଂ ସାନ୍ତ୍ବିତୋଽସ୍ମୀତି ନାଶ୍ବସେତ୍। ବିଶ୍ବାସାଦ୍ବଧ୍ଯତେ ଲୋକସ୍ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରେଯୋପ୍ଯଦର୍ଶନମ୍॥ 12-139-38 (70354) ତରସା ଯେ ନ ଶକ୍ଯନ୍ତେ ଶସ୍ତ୍ରୈଃ ସୁନିସିତୈରପି। ସାମ୍ନା ତେଽପି ନିଗୃହ୍ଯତେ ଗଜା ଇବ କରେଣୁଭିଃ॥ 12-139-39 (70355) ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତ ଉବାଚ। 12-139-40x (5735) ସଂବାସାଜ୍ଜାଯତେ ସ୍ନେହୋ ଜୀବିତାନ୍ତକରେଷ୍ବପି। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯସ୍ଯ ହି ବିଶ୍ବାସଃ ଶ୍ବାନଶ୍ବପଚଯୋରିବ॥ 12-139-40 (70356) ଅନ୍ଯୋନ୍ଯକୃତବୈରାଣାଂ ସଂବାସାନ୍ମୃଦୁତାଂ ଗତମ୍। ନୈବ ତିଷ୍ଠତି ତଦ୍ବୈରଂ ପୁଷ୍କରସ୍ଥମିବୋଦକମ୍॥ 12-139-41 (70357) ପୂଜନ୍ଯୁବାଚ। 12-139-42x (5736) ବୈରଂ ପଞ୍ଚସମୁତ୍ଥାନଂ ତଚ୍ଚ ବୁଧ୍ଯନ୍ତି ପଣ୍ଡିତାଃ। ସ୍ତ୍ରୀକୃତଂ ବାସ୍ତୁଜଂ ବାଗ୍ଜଂ ସ୍ବସପତ୍ନାପରାଧଜମ୍॥ 12-139-42 (70358) ତତ୍ର ଦାତା ନ ହନ୍ତବ୍ଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯେଣ ବିଶେଷତଃ। ପ୍ରକାଶଂ ବାଽପ୍ରକାଶଂ ବା ବୁଦ୍ଧ୍ବା ଦୋଷବଲାବଲମ୍॥ 12-139-43 (70359) କୃତବୈରେ ନ ବିଶ୍ବାସଃ କାର୍ଯସ୍ତ୍ବିହ ସୁହୃଦ୍ଯପି। ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନଂ ତିଷ୍ଠତେ ବୈରଂ ଗୂଢୋଽଗ୍ନିରିବ ଦାରୁଷୁ॥ 12-139-44 (70360) ନ ବିତ୍ତେନ ନ ପାରୁଷ୍ଯୈର୍ନ ଚ ସାନ୍ତ୍ବେନ ଚ ଶ୍ରୁତୈଃ। ବୈରାଗ୍ନିଃ ଶାମ୍ଯତେ ରାଜନ୍ନିମଗ୍ନୋଽଗ୍ନିରିବାର୍ଣବେ॥ 12-139-45 (70361) ନ ହି ବୈରାଗ୍ନିରୁଦ୍ଧୂତଃ କର୍ମ ଚାପ୍ଯପରାଧଜମ୍। ଶାମ୍ଯତ୍ଯଦଗ୍ଧ୍ବା ନୃପତେ ବିନା ହ୍ଯେକତରକ୍ଷଯାତ୍॥ 12-139-46 (70362) ସତ୍କୃତସ୍ଯାର୍ଥାମନାଭ୍ଯାଂ ତତ୍ର ପୂର୍ବାପକାରିଣଃ। ନୈବ ଶାନ୍ତିର୍ନ ବିଶ୍ବାସଃ କର୍ମଣା ଜାଯତେ ବଲାତ୍॥ 12-139-47 (70363) ନୈବାପକାରେ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିଦହଂ ତ୍ବଯି ତଥା ଭବାନ୍। ଉଷିତାବାଽପି ଚକ୍ରିତଂ ନେଦାନୀଂ ବିଶ୍ବସାମ୍ଯହମ୍॥ 12-139-48 (70364) ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତ ଉବାଚ। 12-139-49x (5737) କାଲେନ କ୍ରିଯତେ କାର୍ଯଂ ତଥୈବ ବିବିଧାଃ କ୍ରିଯାଃ କାଲେନୈବ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ କଃ କସ୍ଯେତ୍ଯପରାଧ୍ଯତି॥ 12-139-49 (70365) ତୁଲ୍ଯଂ ଚୋଭେ ପ୍ରବର୍ତେତେ ମରଣଂ ଜନ୍ମ ଚୈବ ହି। କାର୍ଯତେ ଚୈବ କାଲେନ ତନ୍ନିମିତ୍ତଂ ନ ଜୀବତି॥ 12-139-50 (70366) ବଧ୍ଯନ୍ତେ ଯୁଗପତ୍କେଚିଦେକୈକଂ ଚାପରେ ତଥା। କାଲୋ ଦହତି ଭୂତାନି ସଂପ୍ରାପ୍ତୋଽଗ୍ନିରିବେନ୍ଧନମ୍॥ 12-139-51 (70367) ନାହଂ ପ୍ରମାଣଂ ନୈବ ତ୍ବଭନ୍ଯୋନ୍ଯଂ କାରଣଂ ଶୁଭେ। କାଲୋ ନିତ୍ଯମୁପାଦତ୍ତେ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଚ ଦେହିନାମ୍॥ 12-139-52 (70368) ଏବଂ ବସେହ ସନ୍ନେହା ଯଥାକାମମହିଂସିତା। ଯତ୍କୃତଂ ତତ୍ତୁ ମେ କ୍ଷାନ୍ତଂ ତ୍ବଂ ଚ ବୈ କ୍ଷମ ପୂଜନି॥ 12-139-53 (70369) ପୂଜନ୍ଯୁବାଚ। 12-139-54x (5738) ଯଦି କାଲଃ ପ୍ରମାଣଂ ତେ ନ ବୈରଂ କସ୍ଯଚିଦ୍ଭବେତ୍। କସ୍ମାଦପଚିତିଂ ଯାନ୍ତି ବାନ୍ଧବା ବାନ୍ଧବେ ହତେ॥ 12-139-54 (70370) କସ୍ମାଦ୍ଦେବାସୁରାଃ ସର୍ବେ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯମଭିଜଘ୍ନିରେ। ଯଦି କାଲେନ ନିର୍ଯାଣଂ ସୁଖଦୁଃଖେ ଭବାଭବୌ॥ 12-139-55 (70371) ଭିଷଜୋ ଭୈଷଜଂ କର୍ତୁଂ କସ୍ମାଦିଚ୍ଛନ୍ତି ରୋଗିଣଃ। ଯଦି କାଲେନ ପଚ୍ଯନ୍ତେ ଭେଷଜୈଃ କିଂ ପ୍ରଯୋଜନମ୍॥ 12-139-56 (70372) ପ୍ରଲାପଃ ସୁମହାନ୍କସ୍ମାତ୍କ୍ରିଯତେ ଶୋକମୂର୍ଚ୍ଛିତୈଃ। ଯଦି କାଲଃ ପ୍ରମାଣଂ ତେ କସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମୋଽସ୍ତି କର୍ତୃଷୁ॥ 12-139-57 (70373) ତବ ପୁତ୍ରୋ ମମାପତ୍ଯଂ ହତବାନ୍ହିଂସିତୋ ମଯା। ଅନନ୍ତରଂ ତ୍ବଯାହଂ ଚ ବାଧିତବ୍ଯା ମହୀପତେ॥ 12-139-58 (70374) ଅହଂ ହି ପୁତ୍ରଶୋକେନ କୃତପାପା ତବାତ୍ମଜେ। ତଥା ତ୍ବଯା ପ୍ରହର୍ତବ୍ଯଂ ମଯି ତତ୍ତ୍ବଂ ଚ ମେ ଶୃଣୁ॥ 12-139-59 (70375) ଭକ୍ଷାର୍ଥଂ କ୍ରୀଡନାର୍ଥଂ ଚ ନରା ବାଞ୍ଛନ୍ତି ପକ୍ଷିଣଃ। ତୃତୀଯୋ ନାସ୍ତି ସଂଯୋଗୋ ବଧବନ୍ଧାଦୃତେ କ୍ଷମଃ॥ 12-139-60 (70376) ବଧବନ୍ଧଭଯାଦେକେ ମୋକ୍ଷତନ୍ତ୍ରମୁପାଶ୍ରିତାଃ। ଜନୀମରଣଜଂ ଦୁଃଖଂ ପ୍ରାହୁର୍ବେଦବିଦୋ ଜନାଃ॥ 12-139-61 (70377) ସର୍ବସ୍ଯ ଦଯିତାଃ ପ୍ରାଣାଃ ସର୍ବସ୍ଯ ଦଯିତାଃ ସୁତାଃ। ଦୁଃଖାଦୁଦ୍ବିଜତେ ସର୍ବଂ ସର୍ବସ୍ଯ ସୁଖମୀପ୍ସିତମ୍॥ 12-139-62 (70378) ଦୁଃଖଂ ଜରା ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତ ଦୁଃଖମର୍ଥବିପର୍ଯଯଃ। ଦୁଃଖଂ ଚାନିଷ୍ଟସଂବାସୋ ଦୁଃଖମିଷ୍ଟବିଯୋଜନମ୍॥ 12-139-63 (70379) ବୈରବନ୍ଧକୃତଂ ଦୁଃଖଂ ସ୍ତ୍ରୀକୃତଂ ସହ ତଥା। ଦୁଃଖଂ ଦୁଃଖେନ ସତତଂ ବିବର୍ଧତି---- ଧିପ॥ 12-139-64 (70380) ନ ଦୁଃଖଂ ପରଦୁଃଖେ ବୈ କେଚିଦାହୁର----ଯଃ। ଯୋ ଦୁଃଖଂ ନାଭିଜାନାତି ସ ଜଲ୍ପତି ମାହାଜନେ॥ 12-139-65 (70381) ଯସ୍ତୁ ଶୋଚତି ଦୁଃଖାର୍ତାଃ ସ କଥଂ ବକ୍ତମୁତ୍ସହେତ। ରସଜ୍ଞଃ ସର୍ବଦୁଃଖସ୍ଯ ଯଥାଽଽତ୍ମନି ତଥା ପରେ॥ 12-139-66 (70382) `ଭିନ୍ନା ଶ୍ଲିଷ୍ଟା ନ ସଜ୍ଯନ୍ତେ ଶସ୍ତ୍ରୈଃ ସୁନିଶିତୈରପି।' ସାମ୍ନା ତେଽପି ନିଗୃହ୍ଯନ୍ତେ ଗଜା ଇବ କରେଣୁଭିଃ॥ 12-139-67 (70383) ଯତ୍କୃତଂ ତେ ମଯା ରାଜଂସ୍ତ୍ବଯା ଚ ମମ ଯତ୍କୃତମ୍। ନ ତଦ୍ବର୍ଷଶତୈଃ ଶକ୍ଯଂ ବ୍ଯପୋହିତୁମରିଂଦମ୍॥ 12-139-68 (70384) ଆବଯୋଃ କୃତମନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ସଂଧିର୍ନ ବିଦ୍ଯତେ। ସ୍ମୃତ୍ବାସ୍ମୃତ୍ବା ହି ତେ ପୁତ୍ରଂ ନବଂ ବୈରଂ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 12-139-69 (70385) ବୈରମନ୍ତିକମାସାଦ୍ଯ ଯଃ ପ୍ରୀତିଂ କର୍ତୁମିଚ୍ଛତି। ମୃଣ୍ମଯସ୍ଯେବ ଭଗ୍ନସ୍ଯ ତସ୍ଯ ସଂଧିର୍ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 12-139-70 (70386) ନିଶ୍ଚଯଃ ସ୍ବାର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ନ ବିଶ୍ବାସଃ ସୁଖୋଦଯଃ। ଉଶନା ଚୈବ ଗାଥେ ଦ୍ବେ ପ୍ରହ୍ଲାଦାଯାବ୍ରବୀତ୍ପୁରା॥ 12-139-71 (70387) ଯେ ବୈରିଣଃ ଶ୍ରଦ୍ଦଧତେ ସତ୍ଯେ ସତ୍ଯେତରେଽପି ବା। ବଧ୍ଯନ୍ତେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନା ହି ମଧୁ ଶୁଷ୍କତୃଣୈରିବ॥ 12-139-72 (70388) ନ ହି ବୈରାଣି ଶାମ୍ଯନ୍ତି କୁଲେଷ୍ବାଦଶମାଦ୍ଯୁଗାତ୍। ଆଖ୍ଯାତାରଶ୍ଚ ବିଦ୍ଯନ୍ତେ କୁଲେ ଚେଜ୍ଜାଯତେ ପୁମାନ୍॥ 12-139-73 (70389) ଉପଗୃହ୍ଯ ତୁ ବୈରାଣି ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ତି ନରାଧିପାଃ। ଅଥୈନଂ ପ୍ରତିହିଂସନ୍ତି ପୂର୍ଣଂ ଘଟମିବାଶ୍ମନି॥ 12-139-74 (70390) ସଦା ନ ବିଶ୍ବସେଦ୍ରାଜନ୍ପାପଂ କୃତ୍ବେହ କସ୍ଯଚିତ୍। ଅପକୃତ୍ଯ ପରେଷାଂ ହି ବିଶ୍ବାସାଦ୍ଦୁଃଖମଶ୍ନୁତେ॥ 12-139-75 (70391) ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତ ଉବାଚ। 12-139-76x (5739) ନାବିଶ୍ବାସାଚ୍ଚିନୋତ୍ଯର୍ଥମୀହତେ ଚାପି କିଂଚନ। ଭଯାତ୍ତ୍ବେକତରଂ ମିତ୍ରଂ କୃତକୃତ୍ଯା ଭବତ୍ବିହ॥ 12-139-76 (70392) ପୂଜନ୍ଯୁବାଚ। 12-139-77x (5740) ଯସ୍ଯେହ ବ୍ରଣିନୌ ପାଦୌ ପଭ୍ଦ୍ଯାଂ ଚ ପରିଧାବତଃ। କ୍ଷିଣ୍ଯେତେ ତସ୍ଯ ତୌ ପାଦୌ ସୁଗୁପ୍ତମପି ଧାବତଃ॥ 12-139-77 (70393) ନେତ୍ରାଭ୍ଯାଂ ସରୁଜାଭ୍ଯାଂ ଯଃ ପ୍ରତିବାତମୁଦୀକ୍ଷତେ। ତସ୍ଯ ବାଯୁରୁଜାଽତ୍ଯର୍ଥଂ ନେତ୍ରଯୋର୍ଭବତି ଧ୍ରୁବମ୍॥ 12-139-78 (70394) ଦୁଷ୍ଟଂ ପନ୍ଥାନମାସାଦ୍ଯ ଯୋ ମୋହାଦଭିପଦ୍ଯତେ। ଆତ୍ମନୋ ବଲମଜ୍ଞାତ୍ବା ତଦନ୍ତଂ ତସ୍ଯ ଜୀବିତମ୍॥ 12-139-79 (70395) ଯସ୍ତୁ ବର୍ଷମବିଜ୍ଞାଯ କ୍ଷେତ୍ରଂ କର୍ଷତି କର୍ଷକଃ। ହୀନଃ ପୁରୁଷକାରେଣ ତସ୍ଯ ବୈ ନାପ୍ନୁତେ ଫଲମ୍॥ 12-139-80 (70396) ଯସ୍ତୁ ତିକ୍ତଂ କଷାଯଂ ବା ସ୍ବାଦୁ ବା ମଧୁରଂ ହିତମ୍। ଆହାରଂ କୁରୁତେ ନିତ୍ଯଂ ସୋଽମୃତତ୍ବାଯ କଲ୍ପତେ॥ 12-139-81 (70397) ପଥ୍ଯଂ ମୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ଯୋ ମୋହାଦ୍ଦୁଷ୍ଟମଶ୍ନାତି ଭୋଜନମ୍। ପରିଣାମମବିଜ୍ଞାଯ ତଦନ୍ତଂ ତସ୍ଯ ଜୀବିତମ୍॥ 12-139-82 (70398) ଦୈବଂ ପୁରୁଷକାରଶ୍ଚ ସ୍ଥିତାବନ୍ଯୋନ୍ଯସଂଶ୍ରଯାତ୍। ଉଦାତ୍ତଂ କର୍ମ ବୈ ତତ୍ର ଦୈବଂ କ୍ଲୀବା ଉପାସତେ॥ 12-139-83 (70399) କର୍ମ ଚାତ୍ମହିତଂ କାର୍ଯଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣଂ ବା ଯଦି ବା ମୃଦୁ। ଗ୍ରସ୍ଯତେଽକର୍ମଶୀଲସ୍ତୁ ସଦାଽନର୍ଥୈରକିଂଚନଃ॥ 12-139-84 (70400) ତସ୍ମାତ୍ସଂଶଯିତବ୍ଯେଽର୍ଥେ କାର୍ଯ ଏବ ପରାକ୍ରମଃ। ସର୍ବସ୍ବମପି ସଂତ୍ଯଜ୍ଯ କାର୍ଯମାତ୍ମହିତଂ ନରୈଃ॥ 12-139-85 (70401) ବିଦ୍ଯା ଶୌଚଂ ଚ ଦାକ୍ଷ୍ଯଂ ଚ ବଲଂ ଶୌର୍ଯଂ ଚ ପଞ୍ଚମମ୍। ମିତ୍ରାଣି ସହଜାନ୍ଯାହୁର୍ବର୍ତଯନ୍ତୀହ ଯୈର୍ବୁଧାଃ॥ 12-139-86 (70402) ନିବେଶନଂ ଚ କୁପ୍ଯଂ ଚ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଭାର୍ଯାଂ ସୁହୃଜ୍ଜନମ୍। ଏତାନ୍ଯୁପଚିତାନ୍ଯାହୁଃ ସର୍ବତ୍ର ଲଭତେ ପୁମାନ୍॥ 12-139-87 (70403) ସର୍ବତ୍ର ରମତେ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସର୍ବତ୍ର ଚ ବିରୋଚତେ। ନ ବିଭୀଷଯତେ କିଂଚିଦ୍ଭୀଷିତୋ ନ ବିଭେତି ଚ॥ 12-139-88 (70404) ନିତ୍ଯଂ ବୁଦ୍ଧିମତୋଽପ୍ଯର୍ଥଃ ସ୍ବଲ୍ପକୋଽପି ବିବର୍ଧତେ। ଦାକ୍ଷ୍ଯେଣ କୁର୍ବତାଂ କର୍ମଂ ସଂଯମାତ୍ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି॥ 12-139-89 (70405) ଗୃହସ୍ନେହାବବଦ୍ଧାନାଂ ନରାଣାମଲ୍ପମେଧସାମ୍। କୁସ୍ତ୍ରୀ ଖାଦତି ମାଂସାନି ମାଘମାଂ ସେଗବା ଇବ॥ 12-139-90 (70406) ଗୃହଂ କ୍ଷେତ୍ରାଣି ମିତ୍ରାଣି ସ୍ବଦେଶ ଇତି ଚାପରେ। ଇତ୍ଯେବମବସୀଦନ୍ତି ନରା ବୁଦ୍ଧିବିପର୍ଯଯେ॥ 12-139-91 (70407) ଉତ୍ପଥାଚ୍ଚ ବିମାନାଚ୍ଚ ଦେଶାଦ୍ଦୁର୍ଭିକ୍ଷପୀଡିତାତ୍। ଅନ୍ଯତ୍ର ବସତିଂ ଗଚ୍ଛେଦ୍ବସେଦ୍ବା ନିତ୍ଯମାନିତଃ॥ 12-139-92 (70408) ତସ୍ମାଦନ୍ଯତ୍ର ଯାସ୍ଯାମି ବସ୍ତୁଂ ନାହମିହୋତ୍ସହେ। କୃତମେତଦନାହାର୍ଯଂ ତବ ପୁତ୍ରେ ଚ ପାର୍ଥିବ॥ 12-139-93 (70409) କୁଭାର୍ଯାଂ ଚ କୁପୁତ୍ରଂ ଚ କୁରାଜାନଂ କୁସୌହୃଦମ୍। କୁସଂବନ୍ଧଂ କୁଦେଶଂ ଚ ଦୂରତଃ ପରିବର୍ଜଯେତ୍॥ 12-139-94 (70410) କୁମିତ୍ରେ ନାସ୍ତି ବିଶ୍ବାସଃ କୁଭାର୍ଯାଯାଂ କୁତୋ ରତିଃ। କୁରାଜ୍ଯେ ନିର୍ବୃତିର୍ନାସ୍ତି କୁଦେଶେ ନାସ୍ତି ଜୀବିକା॥ 12-139-95 (70411) କୁପୁତ୍ରେ ସୌହୃଦଂ ନାସ୍ତି ନିତ୍ଯମସ୍ଥିରସୌହୃଦମ୍। ଅବମାନଃ କୁଂସବନ୍ଧେ ଭବତ୍ଯର୍ଥବିପର୍ଯଯେ॥ 12-139-96 (70412) ସା ଭାର୍ଯା ଯା ପ୍ରିଯଂ ବ୍ରୂତେ ସ ପୁତ୍ରୋ ଯତ୍ର ନିର୍ବୃତିଃ। ତନ୍ମିତ୍ରଂ ଯତ୍ର ବିଶ୍ବାସଃ ସ ଦେଶୋ ଯତ୍ର ଜୀବତି॥ 12-139-97 (70413) ଯତ୍ର ନାସ୍ତି ବଲାତ୍କାରଃ ସ ରାଜା ତୀବ୍ରଶାସନଃ। ସ ଚ ଯୌନାଭିସଂବନ୍ଧୋ ଯଃ ସତୋଽପି ବୁଭୂଷତି॥ 12-139-98 (70414) ଭାର୍ଯା ଦେଶୋଽଥ ମିତ୍ରାଣି ପୁତ୍ରସଂବନ୍ଧିବାନ୍ଧବାଃ। ଏତେ ସର୍ବେ ଗୁଣବତି ଧର୍ମନେତ୍ରେ ମହୀପତୌ॥ 12-139-99 (70415) ଅଧର୍ମଜ୍ଞସ୍ଯ ବିଷଯେ ପ୍ରଜା ନଶ୍ଯନ୍ତି ନିଗ୍ରହାତ୍। ରାଜା ମୂଲଂ ତ୍ରିବର୍ଗସ୍ଯ ଅପ୍ରମତ୍ତୋଽନୁପାଲଯନ୍॥ 12-139-100 (70416) ବଲିଷଙ୍ଭାଗମୁଦ୍ଧୃତ୍ଯ ଫଲଂ ସମୁପଯୋଜଯେତ୍। ନ ରକ୍ଷତି ପ୍ରଜାଃ ସମ୍ଯଗ୍ଯଃ ସ ପାର୍ଥିବତସ୍କରଃ॥ 12-139-101 (70417) ଦତ୍ବାଽଭଯଂ ଯଃ ସ୍ବଯମେବ ରାଜା ନ ତତ୍ପ୍ରମାଣଂ କୁରୁତେଽର୍ଥଲୋଭାତ୍। ସ ସର୍ବଲୋକାଦୁପଲଭ୍ଯ ପାପ ମଧର୍ମବୁଦ୍ଧିର୍ନିରଯଂ ପ୍ରଯାତି॥ 12-139-102 (70418) ଦତ୍ତ୍ବାଽଭଯଂ ସ୍ବଯଂ ରାଜା ପ୍ରମାଣଂ କୁରୁତେ ଯଦି। ସ ସର୍ବଂ ସୁଖମାପ୍ନୋତି ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ପାଲଯନ୍॥ 12-139-103 (70419) ପିତା ଭ୍ରାତା ଗୁରୁଃ ଶାସ୍ତା ବହ୍ନିର୍ବୈଶ୍ରବଣୋ ଯମଃ। ସପ୍ତ ରାଜ୍ଞୋ ଗୁଣାନେତାନ୍ମନୁରାହ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 12-139-104 (70420) ପିତା ହି ରାଜା ଲୋକସ୍ଯ ପ୍ରଜାନାଂ ଯୋଽନୁକମ୍ପିତା। ତସ୍ମିନ୍ମିଥ୍ଯାପନୀତେ ହି ତିର୍ଯଗ୍ଭବତି ମାନବଃ॥ 12-139-105 (70421) ସଂଭାବଯତି ମାତେବ ଦୀନମପ୍ଯୁପପଦ୍ଯତେ। ଦହତ୍ଯଗ୍ନିରିବାନିଷ୍ଟାନ୍ଯମଯତ୍ଯହିତାଂସ୍ତଦା॥ 12-139-106 (70422) ଇଷ୍ଟେଷୁ ବିସୃଜନ୍ନର୍ଥାନ୍କୁବେର ଇବ କାମଦଃ। ଗୁରୁର୍ଧର୍ମୋପଦେ--- ଗୋପ୍ତା ଚ ପରିପାଲନାତ୍॥ 12-139-107 (70423) ଯସ୍ତୁ ରଞ୍ଜଯତେ ---- ପୌରଜାନପଦାନ୍ଗୁଣୈଃ। ନ ତସ୍ଯ ଭ୍ରଶ୍ଯତେ---ଜ୍ଯଂ ଗୁଣଧର୍ମାନୁପାଲନାତ୍॥ 12-139-108 (70424) ଯଃ ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରତି---ହ୍ଣାତି ପୌରଜାନପଦାର୍ଚନମ୍। ସ ସୁଖଂ ପ୍ରେକ୍ଷତେ ରାଜା ଇହ ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ॥ 12-139-109 (70425) ନିତ୍ଯୋଦ୍ବିଗ୍ନାଃ ପ୍ରଜା ଯସ୍ଯ କରୁଭାରପ୍ରପୀଡିତାଃ। ଅନର୍ଥୈର୍ବିପ୍ରଲୁପ୍ଯନ୍ତେ ସ ଗଚ୍ଛତି ପରାଭବମ୍॥ 12-139-110 (70426) ପ୍ରଜା ଯସ୍ଯ ବିବର୍ଧନ୍ତେ ସରସୀବ ମହୋତ୍ପଲମ୍। ସ ରାଜା ସର୍ବସୁଖଦଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 12-139-111 (70427) ବଲିନା ବିଗ୍ରହୋ ରାଜନ୍ନ କଦାଚିତ୍ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ବଲିନା ବିଗ୍ରହୀ ତସ୍ଯ କୁତୋ ରାଜ୍ଯଂ କୁତଃ ସୁଖମ୍॥ 12-139-112 (70428) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 12-139-113x (5741) ସୈବମୁକ୍ତ୍ବା ଶକୁନିକା ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତଂ ନରାଧିପମ୍। ରାଜାନଂ ସମନୁଜ୍ଞାପ୍ଯ ଜଗାମାଭୀପ୍ସିତାଂ ଦିଶମ୍॥ 12-139-113 (70429) ଏତତ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଦତ୍ତସ୍ଯ ପୂଜନ୍ଯା ସହ ଭାଷିତମ୍। ମଯୋକ୍ତଂ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ କିମନ୍ଯଚ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି॥ ॥ 12-139-114 (70430) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ବଣି ଆପଦ୍ଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଚତ୍ବାରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 139॥

Mahabharata - Shanti Parva - Chapter Footnotes

12-139-6 ଜୀବଜୀବକଃ ଶାକୁନିକଃ। ଜୀବଜୀବକ ଇତି ପକ୍ଷିବିଶେଷ ଇତ୍ଯନ୍ଯେ॥ 12-139-7 ଅଭିପ୍ରଜାତା ପ୍ରସୂତବତୀ। ଦେବ୍ଯାଂ ରାଜଭାର୍ଯାଯାମ୍॥ 12-139-13 ସମଜାତକଂ ସମାନବଯସମ୍॥ 12-139-21 ଇଚ୍ଛଯା ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ବକମ୍। ଉପସର୍ପତି ଫଲରୂପେଣ କର୍ତାରମ୍॥ 12-139-22 ପାପମପରାଧକୃତମେନଃ॥ 12-139-24 ମାଗମଃ ମାସ୍ମଗମଃ॥ 12-139-25 ପରିଲମ୍ବତଃ ବିଶ୍ବାସଂ କୁର୍ବତଃ॥ 12-139-27 ନିଯଚ୍ଛତି ମୃତ୍ଯୁର୍ନାଶଯତି। ତତୋ ନଷ୍ଟସଂତତିତ୍ବାତ୍ପରଲୋକଂ ଚ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 12-139-30 ଭାର୍ଯା ଜରେତି ଝ. ପାଠଃ। ଜରା ବୀର୍ଯହରତ୍ବାତ୍। ବୀଜମାତ୍ରଂ ପ୍ରସବରୂପତ୍ବାତ୍। ଶତ୍ରୁଃ ରିକ୍ଯହରତ୍ବାତ୍। କ୍ଲିନ୍ନପାଣିଃ ଉପକ୍ରିଯମାଣଃ। ଧନାଦିନା ପୂଜ୍ଯମାନମେବ ମିତ୍ରଂ ନାନ୍ଯଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-139-31 ହେତୁଃ ପୁତ୍ରରକ୍ଷା ସ୍ନେହୋ ବା॥ 12-139-32 କର୍ମ ସ୍ବକୃତମ୍॥ 12-139-36 ଅନ୍ଯୋନ୍ଯସ୍ଯାପକାରମୁଭାବପି ନିତ୍ଯଂ ସ୍ମରତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-139-39 ନ ଶକ୍ଯନ୍ତେ ଜେତୁମିତି ଶେଷଃ॥ 12-139-40 ଶ୍ବପଚଶ୍ଚଣ୍ଡାଲଃ। ଶ୍ବମାଂସାହାରୋଽପି ଶୁନା ସହ ସଖ୍ଯମେତି॥ 12-139-42 ବୈରଂ ସ୍ତ୍ରୀକୃତଂ କୃଷ୍ଣଶିଶୁପାଲଯୋଃ ବାସ୍ତୁ ଗୃଂହାଦିକଂ ସ୍ଥାନଂ ତଜ୍ଜଂ କୌରବପାଣ୍ଡବାନାମ୍। ବାଗ୍ଜଂ ଦ୍ରୋଣଦ୍ରୁପଦଯୋଃ। ସାପନ୍ନଂ ଜାତିବୈରଂ ମୂଷକମାର୍ଜାରଯୋଃ। ଅପରାଧଜଂ ଆବଯୋଃ॥ 12-139-43 କୃତବୈରୋଽପି ଦାତାଽର୍ଥାଦିନା ମାନଯିତା ଅର୍ଥାଶାବତ ରାଜ୍ଞା ନ ହନ୍ତବ୍ଯଃ॥ 12-139-46 ବୈରାଗ୍ନିଃ ଅଦଗ୍ଧ୍ବା ନ ଶାମ୍ଯତ୍ଯପରାଧଜଂ କର୍ମ ଏକତରକ୍ଷଯାଦ୍ବିନା ନ ଶାମ୍ଯତୀତି ଯୋଜନା॥ 12-139-50 କାର୍ଯତେ ଜାଯତେ। ତନ୍ନିମିତ୍ତଂ କାଲନିମିତ୍ତମ୍। ନ ଜୀବତି ମ୍ରିଯତେ॥ 12-139-53 କ୍ଷମ କ୍ଷମସ୍ବ॥ 12-139-57 କସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମୋଽସ୍ତି କର୍ତୃଷୁ। ତଦା ବିଧିନିଷେଧକଥା ବ୍ଯର୍ଥା ସ୍ଯାଦିତି ଭାବଃ॥ 12-139-67 ଭିନ୍ନକମା ନ ସଜ୍ଯନ୍ତ ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 12-139-72 ବୈରିଣୋ ବାକ୍ଯେ ଇତି ଶେଷଃ। ଶତ୍ରୁଣା ଦର୍ଶିତଂ ପୁରଃସ୍ଥିତଂ ମଧୁ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନାଃ ଶୁଷ୍କତୃଣୈଶ୍ଛନ୍ନେ ପ୍ରପାତେ ଯଥା ପତନ୍ତି ତଦ୍ବଦେତେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-139-76 ସର୍ବଥାଽନାଶ୍ବାସେ ନୃଣାଂ ଜୀବନମେବ ନ ସ୍ଯାଦିତ୍ଯାହ ନେତି॥ 12-139-82 ପରିମାଣମବିଜ୍ଞାଯ ଇତି ଡ. ଥ. ପାଟଃ॥ 12-139-85 ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବଂ ବ୍ଯପୋହ୍ଯାର୍ଥମିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-139-87 କୁପ୍ଯଂ ତାମ୍ରାଦି। ଚାଦକୁପ୍ଯଂ ସ୍ବର୍ଣରତ୍ନାଦି। ଉପହିତାନ୍ଯାହୁରିତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଉପହିତାନି ଉପଧିମିତ୍ରାଣୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-139-88 କିଂଚିତ୍ତମିତି ଶେଷଃ॥ 12-139-90 ଖାଦତି। ସ୍ବାପରାଧୈସ୍ତଂ ସଂତାପଯତି ଶୁଷ୍କଂ କରୋତି। ମାଘମାଂ କର୍କଟୀମ୍। ସେଗବାସ୍ତଦପତ୍ଯାନି। କର୍କଟ୍ଯା ନାଶହେତୁର୍ଗର୍ଭ ଏବେତି ପ୍ରସିଦ୍ଧମ୍॥ 12-139-92 ଉତ୍ପତେତ୍ସହଜାଦ୍ଦେଶାଦ୍ବ୍ଯାଧିଦୁର୍ଭିକ୍ଷପୀଡିତାଦିତି ଝ. ପାଠଃ॥ 12-139-93 ମେ ମଯା। ଅନାହାର୍ଯଂ ଅପରିହାର୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 12-139-98 ଭୀରେବ ନାସ୍ତି ସଂବନ୍ଧୋ ଦରିଦ୍ରଂ ଯୋ ବୁଭୂଷତି ଇତି ଝ. ପାଠଃ ତତ୍ର ଯତ୍ର ଦେଶେ ବଲାତ୍କାରୋ ନାସ୍ତି ତତ୍ର ଭୀରେ ବନାସ୍ତି। ଯୋ ରାଜା ଦରିଦ୍ରଂ ଜନଂ ବୁଭୂଷତି ପାଲଯିତୁମିଚ୍ଛତି ସ ଏବ ତେନ ସହ ପାଲ୍ଯପାଲକଭାବଲକ୍ଷଣଃ ସଂବନ୍ଧ ଇତି ଯୋଜ୍ଯମ୍। ଯଂ ଜନୋଽପି ବୁଭୂଷତି ଇତି ଡ. ଥ. ପାଠଃ॥ 12-139-99 ଧର୍ମନେତ୍ରୋ ଧର୍ମନେତା॥ 12-139-101 ସମୁପଯୋଜଯେତ୍ ଭକ୍ଷଯେତ୍॥ 12-139-102 ଅଭଯମିତି ଚ୍ଛେଦଃ॥ 12-139-106 ସଂଭାବଯତି ଇଷ୍ଟଂ ଚିନ୍ତଯତି। ଉପପଦ୍ଯତେ ପାଲଯତି॥