13-1-0 (81169) ॥ ଶ୍ରୀବେଦବ୍ଯାସାଯ ନମଃ॥ 13-1-0x (6718) ନାରାଯଣଂ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ନରଂ ଚୈବ ନରୋତ୍ତମମ୍। ଦେବୀଂ ସରସ୍ବତୀଂ ଚୈବ(ବ୍ଯାସଂ)ତତୋ ଜଯମୁଦୀରଯେତ୍॥ 13-1-1 (81170) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। `ଶରତଲ୍ପେ ମହାତ୍ମାନଂ ଶଯାନମପରାଜିତମ୍। ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉପାଗମ୍ଯ ପ୍ରଣିପତ୍ଯେଦମବ୍ରବୀତ୍॥' 13-1-1x (6719) ଶମୋ ବହୁବିଧାକାରଃ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଉକ୍ତଃ ପିତାମହ। ନ ଚ ମେ ହୃଦଯେ ଶାନ୍ତିରସ୍ତି ଶ୍ରୁତ୍ବେଦମୀଦୃଶମ୍॥ 13-1-2 (81171) ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ବହୁବିଧା ଶାନ୍ତିରୁକ୍ତା ପିତାମହ। ସ୍ବକୃତାତ୍କା ନୁ ଶାନ୍ତି ସ୍ଯାଚ୍ଛମାଦ୍ବହୁବିଧାଦପି॥ 13-1-3 (81172) ଶରାଚିତଂ ଶରୀରଂ ହି ତୀବ୍ରବ୍ରଣମୁଦୀକ୍ଷ୍ଯ ତେ। ଶମଂ ନୋପଲଭେ ବୀର ଦୁଷ୍କୃତାନ୍ଯେବ ଚିନ୍ତଯନ୍॥ 13-1-4 (81173) ରୁଧିରେଣାବସିକ୍ତାଙ୍ଗଂ ପ୍ରସ୍ରବନ୍ତଂ ଯଥାଚଲମ୍। ତ୍ବାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ସୀଦେ ବର୍ଷାସ୍ବିବାମ୍ବୁଜମ୍॥ 13-1-5 (81174) ଅତଃ କଷ୍ଟତରଂ କିନ୍ନୁ ମତ୍କୃତେ ଯତ୍ପିତାମହଃ। ଇମାମବସ୍ଥାଂ `ଗମିତଃ ପ୍ରତ୍ଯମିତ୍ରୈ ରଣାଜିରେ॥ 13-1-6 (81175) ତଥା ଚାନ୍ଯେ ନୃପତଯଃ ସହପୁତ୍ରାଃ ସବାନ୍ଧବାଃ। ମତ୍କୃତେ ନିଧନଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ କିନ୍ନୁ କଷ୍ଟତରଂ ତତଃ॥ 13-1-7 (81176) ବଯଂ ହି ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରାଶ୍ଚ କାମମନ୍ଯୁବଶଂ ଗତାଃ। କୃତ୍ବେଦଂ ନିନ୍ଦିତଂ କର୍ମ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମଃ କାଂ ଗତିଂ ନୃପ॥ 13-1-8 (81177) ଇଦଂ ତୁ ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରାସ୍ଯ ଶ୍ରେଯୋ ମନ୍ଯେ ଜନାଧିପ। ଇମାମବସ୍ଥାଂ ସଂପ୍ରାପ୍ତଂ ଯଦସୌ ତ୍ବାଂ ନ ପଶ୍ଯତି॥ 13-1-9 (81178) ସୋଽହମାର୍ତିକରୋ ରାଜନ୍ସୁହୃଦ୍ବଧକରସ୍ତଥା। ନ ଶାନ୍ତିମଧିଗଚ୍ଛାମି ପଶ୍ଯଂସ୍ତ୍ବାଂ ଦୁଃଖିତଂ କ୍ଷିତୌ॥ 13-1-10 (81179) ଦୁର୍ଯୋଧନୋ ହି ସମରେ ସହସୈନ୍ଯଃ ସହାନୁଜଃ। ନିହତଃ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମେଽସ୍ମିନ୍ଦୁସତ୍ମା କୁଲପାଂସନଃ॥ 13-1-11 (81180) ନ ସ ପଶ୍ଯତି ଦୁଷ୍ଟାତ୍ମା ତ୍ବାମଦ୍ଯ ପତିତଂ କ୍ଷିତୌ। ଅତଃ ଶ୍ରେଯୋ ମୃତଂ ମନ୍ଯେ ନେହ ଜୀବିତମାତ୍ମନଃ॥ 13-1-12 (81181) ଅହଂ ହି ସମରେ ବୀର ଗମିତଃ ଶତ୍ରୁଭିଃ କ୍ଷଯମ୍। ଅଭବିଷ୍ଯଂ ଯଦି ପୁରା ସହ ଭ୍ରାତୃଭିରଚ୍ଯୁତ। ନ ତ୍ବାମେବଂ ସୁଦୁଃଖାର୍ତମଦ୍ରାକ୍ଷଂ ସାଯକାର୍ଦିତମ୍॥ 13-1-13 (81182) ନୂନଂ ହି ପାପକର୍ମାଣୋ ଧାତ୍ରା ସୃଷ୍ଟାଃ ସ୍ମ ହେ ନୃପ॥ 13-1-14 (81183) ଅନ୍ଯସ୍ମିନ୍ନପି ଲୋକେ ବୈ ଯଥା ମୁଚ୍ଯେମ କିଲ୍ବିଷାତ୍। ତଥା ପ୍ରଶାଧି ମାଂ ରାଜନ୍ମମ ଚେଦିଚ୍ଛସି ପ୍ରିଯମ୍॥ 13-1-15 (81184) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-1-16x (6720) ପରତନ୍ତ୍ରଂ କଥଂ ହେତୁମାତ୍ମାନମନୁ ପଶ୍ଯସି। କର୍ମଣାଂ ହି ମହାଭାଗ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ହ୍ଯେତଦତୀନ୍ଦ୍ରିଯମ୍॥ 13-1-16 (81185) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସଂବାଦଂ ମୃତ୍ଯୁଗୌତମ୍ଯୋଃ କାଲଲୁବ୍ଧକପନ୍ନଗୈଃ॥ 13-1-17 (81186) ଗୌତମୀ ନାମ କାଽପ୍ଯାସୀତ୍ସ୍ଥବିରା ଶମସଂଯୁତା। ସର୍ପେଣ ଦଷ୍ଟଂ ସ୍ବଂ ପୁତ୍ରମପଶ୍ଯଦ୍ଗତଚେତନମ୍॥ 13-1-18 (81187) ଅଥ ତଂ ସ୍ନାଯୁପାଶେନ ବଦ୍ଧ୍ବା ସର୍ପମମର୍ଷିତଃ। ଲୁବ୍ଧକୋଽର୍ଜୁନକୋ ନାମ ନାମ ଗୌତମ୍ଯାଃ ସମୁପାନଯତ୍॥ 13-1-19 (81188) ତାଂ ଚାବ୍ରବୀଦଯଂ ତେ ସ ପୁତ୍ରହା ପନ୍ନଗାଧମଃ। ବ୍ରହି କ୍ଷିପ୍ରଂ ମହାଭାଗେ ବଧ୍ଯତାଂ କେନ ହେତୁନା॥ 13-1-20 (81189) ଅଗ୍ନୌ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ଯତାମେଷ ଚ୍ଛିଦ୍ଯତାଂ ଖଣ୍ଡଶୋପି ବା। ନ ହ୍ଯଂ ବାଲହା ପାପଶ୍ଚିରଂ ଜୀବିତୁମର୍ହତି॥ 13-1-21 (81190) ଗୌତମ୍ଯୁବାଚ। 13-1-22x (6721) ବିସୃଜୈନମବୁଦ୍ଧିସ୍ତ୍ବମବଧ୍ଯୋଽର୍ଜୁନକ ତ୍ବଯା। କୋ ହ୍ଯାତ୍ମାନଂ ଗୁରୁଂ କୁର୍ଯାତ୍ପ୍ରାପ୍ତବ୍ଯେ ସତି ଚିନ୍ତଯନ୍ 13-1-22 (81191) ପ୍ଲବନ୍ତେ ଧର୍ମଲଘବୋ ଲୋକେଽମ୍ଭସି ଯଥା ପ୍ଲବାଃ। ମଜ୍ଜନ୍ତି ପାପଗୁରବଃ ଶସ୍ତ୍ରଂ ସ୍କନ୍ନମିବୋଦକେ॥ 13-1-23 (81192) ନାସ୍ଯାମୃତତ୍ବଂ ଭବିତୈବଂ ହତେଽସ୍ମି- ଞ୍ଜୀବତ୍ଯସ୍ମିନ୍କୋଽତ୍ଯଯଃ ସ୍ଯାଦଯଂ ତେ। ଅସ୍ଯୋତ୍ସର୍ଗେ ପ୍ରାଣଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଜନ୍ତୋ- ର୍ମୃତ୍ଯୁଂ ଲୋକେ କୋ ନ ଗଚ୍ଛେଦନନ୍ତେ॥ 13-1-24 (81193) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-25x (6722) ଜାନାମ୍ଯହଂ ନେହ ଗୁଣାଗୁଣଜ୍ଞାଃ ସଦାଯୁକ୍ତା ଗୁରବୋ ବୈ ଭବନ୍ତି। ସ୍ବର୍ଗସ୍ଯ ତେ ସୂପଦେଶା ଭବନ୍ତି ତସ୍ମାତ୍କ୍ଷୁଦ୍ରଂ ସର୍ପମେନଂ ହନିଷ୍ଯେ॥ 13-1-25 (81194) ଶମମୀପ୍ସନ୍ତଃ କାଲଯୋଗଂ ତ୍ଯଜନ୍ତି ସଦ୍ଯଃ ଶୁଚଂ ତ୍ବର୍ଥବିଦସ୍ତ୍ଯଜନ୍ତି। ଶ୍ରିଯଃ କ୍ଷଯଃ ଶୋଚତାଂ ନିତ୍ଯଶୋ ହି ତସ୍ମାଚ୍ଛୁଚଂ ମୁଞ୍ଚ ହତେ ଭୁଜଙ୍ଗେ॥ 13-1-26 (81195) ଗୌତମ୍ଯୁବାଚ। 13-1-27x (6723) ନ ଚୈବାର୍ତିର୍ବିଦ୍ଯତେଽସ୍ମଦ୍ବିଧାନାଂ ଧର୍ମାତ୍ମାନଃ ସର୍ବଦା ସଞ୍ଜନା ହି। ନିତ୍ଯାଯସ୍ତୋ ବାଲଜନୋ ନ ଚାହଂ ଧର୍ମୋପୈତି ପ୍ରଭବାମ୍ଯସ୍ଯ ନାହମ୍॥ 13-1-27 (81196) ନ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ କୋପୋଽସ୍ତି କୁତଃ କୋପାଚ୍ଚ ଯାତନା। ମାର୍ଦବାତ୍କ୍ଷମ୍ଯତାଂ ସାଧୋ ମୁଚ୍ଯତାମେଷ ପନ୍ନଗଃ॥ 13-1-28 (81197) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-29x (6724) ହତ୍ବା ଲାଭଃ ଶ୍ରେଯ ଏବାବ୍ଯଯଃ ସ୍ଯା- ତ୍ସଦ୍ଯୋଲାଭଃସ୍ଯାଦ୍ବଲିଭ୍ଯଃ ପ୍ରଶସ୍ତଃ। କାଲାଲ୍ଲାଭୋ ଯସ୍ତୁ ସଦ୍ଯୋ ଭବେତ ଶ୍ରେଯୋଲାଭଃ କୁତ୍ସିତେ ତ୍ବୀଦୃଶି ସ୍ଯାତ୍॥ 13-1-29 (81198) ଗୌତମ୍ଯୁବାଚ। 13-1-30x (6725) କାଽର୍ଥପ୍ରାପ୍ତିର୍ଗୃହ୍ଯ ଶତ୍ରୁଂ ନିହତ୍ଯ କା କାମାପ୍ତିଃ ପ୍ରାପ୍ଯ ଶତ୍ରୁଂ ନ ମୁକ୍ତ୍ବା। କସ୍ମାତ୍ସୌମ୍ଯାହଂ ନ କ୍ଷମେ ନୋ ଭୁଜଙ୍ଗେ ମୋକ୍ଷାର୍ଥଂ ବା କସ୍ଯ ହେତୋର୍ନ କୁର୍ଯାମ୍॥ 13-1-30 (81199) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-31x (6726) ଅସ୍ମାଦେକାଦ୍ବହବୋ ରକ୍ଷିତବ୍ଯା ନୈକୋ ବହୁଭ୍ଯୋ ଗୌତମି ରକ୍ଷିତବ୍ଯଃ। କୃତାଗସଂ ଧର୍ମହେତୋସ୍ତ୍ଯଜନ୍ତି ସରୀସୃପଂ ପାପମିମଂ ତ୍ଯଜ ତ୍ବମ୍॥ 13-1-31 (81200) ଗୌତମ୍ଯୁବାଯ 13-1-32x (6727) ନାସ୍ମିନ୍ହତେ ପନ୍ନଗେ ପୁତ୍ରକୋ ମେ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯତେ ଲୁବ୍ଧକ ଜୀବିତଂ ବୈ। ଗୁଣଂ ଚାନ୍ଯଂ ନାସ୍ଯ ବଧେ ପ୍ରପଶ୍ଯେ ତସ୍ମାତ୍ସର୍ପଂ ଲୁବ୍ଧକ ମୁଞ୍ଚ ଜୀବମ୍॥ 13-1-32 (81201) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-33x (6728) ବୃତ୍ରଂ ହତ୍ବା ଦେବରାଟ୍ ଶ୍ରେଷ୍ଠଭାଗ୍ବୈ ଯଜ୍ଞଂ ହତ୍ବା ଭାଗମବାପ ଚୈବ। ଶୂଲୀ ଦେବୋ ଦେବବୃତ୍ତଂ ଚର ତ୍ବଂ କ୍ଷିପ୍ରଂ ସର୍ପଂ ଜହି ମା ଭୂତ୍ତେ ବିଶଙ୍କା॥ 13-1-33 (81202) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-1-34x (6729) ଅସକୃତ୍ପ୍ରୋଚ୍ଯମାନାଽପି ଗୌତମୀ ଭୁଜଗଂ ପ୍ରତି। ଲୁବ୍ଧକେନ ମହାଭାଗା ସା ପାପେ ନାକରୋନ୍ମତିମ୍॥ 13-1-34 (81203) ଈଷଦୁଚ୍ଛ୍ବସମାନସ୍ତୁ କୃଚ୍ଛ୍ରାତ୍ସଂସ୍ତଭ୍ଯ ପନ୍ନଗଃ। ଉତ୍ସସର୍ଜ ଗିରଂ ମନ୍ଦାଂ ମାନୁଷୀଂ ପାଶପୀଡିତଃ॥ 13-1-35 (81204) ସର୍ପ ଉବାଚ। 13-1-36x (6730) କୋ ନ୍ବର୍ଜୁନକ ଦୋଷୋଽତ୍ର ବିଦ୍ଯତେ ମମ ବାଲିଶ। ଅସ୍ବତନ୍ତ୍ରଂ ହି ମାଂ ମୃତ୍ଯୁର୍ବିବଶଂ ଯଦଚୂଚୁଦତ୍॥ 13-1-36 (81205) ତସ୍ଯାଯଂ ବଚନାଦ୍ଦଷ୍ଟୋ ନ କୋପେନ ନ କାମ୍ଯଯା। ତସ୍ଯ ତତ୍କିଲ୍ବିଷଂ ଲୁବ୍ଧ ବିଦ୍ଯତେ ଯଦି କିଞ୍ଚନ। 13-1-37 (81206) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-38x (6731) ଯଦ୍ଯନ୍ଯବଶଗେନେଦଂ କୃତଂ ତେ ପନ୍ନଗାଶୁଭମ୍। କାରଣଂ ବୈ ତ୍ବମପ୍ଯତ୍ର ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି କିଲ୍ବିଷୀ॥ 13-1-38 (81207) ମୃତ୍ପାତ୍ରସ୍ଯ କ୍ରିଯାଯାଂ ହି ଦଣ୍ଡଚକ୍ରାଦଯୋ ଯଥା। କାରଣତ୍ବେ ପ୍ରକଲ୍ପ୍ଯନ୍ତେ ତଥା ତ୍ବମପି ପନ୍ନଗ॥ 13-1-39 (81208) କିଲ୍ବିଷୀ ଚାପି ମେ ବଧ୍ଯଃ କିଲ୍ବିଷୀ ଚାସି ପନ୍ନଗ। ଆତ୍ମାନଂ କାରଣଂ ହ୍ଯତ୍ର ତ୍ବମାଖ୍ଯାସି ଭୁଜଙ୍ଗମ॥ 13-1-40 (81209) ସର୍ପ ଉବାଚ। 13-1-41x (6732) ସର୍ବ ଏତେ ହ୍ଯସ୍ବବଶା ଦଣ୍ଡଚକ୍ରାଦଯୋ ଯଥା। ତଥାହମପି ତସ୍ମାନ୍ମେ ନୈଷ ଦୋଷୋ ମତସ୍ତବ॥ 13-1-41 (81210) ଅଥବା ମତମେତତ୍ତେ ତେପ୍ଯନ୍ଯୋଽନ୍ଯପ୍ରଯୋଜକାଃ। କାର୍ଯକାରଣସନ୍ଦେହୋ ଭବତ୍ଯନ୍ଯୋନ୍ଯଚୋଦନାତ୍॥ 13-1-42 (81211) ଏବଂ ସତି ନ ଦୋଷୋ ମେ ନାସ୍ମି ବଧ୍ଯୋ ନ କିଲ୍ବିଷୀ। କିଲ୍ବିଷଂ ସମବାଯେ ସ୍ଯାନ୍ମନ୍ଯସେ ଯଦି କିଲ୍ବିଷମ୍॥ 13-1-43 (81212) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-44x (6733) କାରଣଂ ଯଦି ସ୍ଯାଦ୍ବୈ ନ କର୍ତା ସ୍ଯାସ୍ତ୍ବମପ୍ଯୁତ। ବିନାଶେ କାରଣଂ ତ୍ବଂ ଚ ତସ୍ମାଦ୍ବଧ୍ଯୋଽସି ମେ ମତଃ॥ 13-1-44 (81213) ଅସତ୍ଯପି କୃତେ କାର୍ଯେ ନେହ ପନ୍ନଗ ଲିପ୍ଯତେ। ତସ୍ମାନ୍ନାତ୍ରୈବ ହେତୁଃ ସ୍ଯାଦ୍ବଧ୍ଯଃ କିଂ ବହୁ ଭାଷସେ॥ 13-1-45 (81214) ସର୍ପ ଉବାଚ। 13-1-46x (6734) କାର୍ଯାଭାବେ କ୍ରିଯା ନ ସ୍ଯାତ୍ସତ୍ଯସତ୍ଯପି କାରଣେ। ତସ୍ମାତ୍ସମେଽସ୍ମିନ୍ହେତୌ ମେ ବାଚ୍ଯୋ ହେତୁର୍ବିଶେଷତଃ॥ 13-1-46 (81215) ଯଦ୍ଯହଂ କାରଣତ୍ବେନ ମତୋ ଲୁବ୍ଧକ ତତ୍ତ୍ବତଃ। ଅନ୍ଯଃ ପ୍ରଯୋକ୍ତାସ୍ଯାଦତ୍ର କିନ୍ନୁ ଜନ୍ତୁବିନାଶନେ॥ 13-1-47 (81216) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-48x (6735) ବଧ୍ଯସ୍ତ୍ବଂ ମମ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେ ବାଲଘାତୀ ନୃଶଂସକୃତ୍। ଭାଷସେ କିଂ ବହୁ ପୁନର୍ବଧ୍ଯଃ ସନ୍ପନ୍ନଗାଧମ॥ 13-1-48 (81217) ସର୍ପ ଉବାଚ। 13-1-49x (6736) ଯଥା ହବୀଂଷି ଜୁହ୍ବାନା ମଖେ ବୈ ଲୁବ୍ଧକର୍ତ୍ବିଜଃ। ନ ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତ୍ଯତ୍ର ଫଲଯୋଗେ ତଥା ହ୍ଯହମ୍॥ 13-1-49 (81218) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-1-50x (6737) ତଥା ବ୍ରୁବତି ତସ୍ମିଂସ୍ତୁ ପନ୍ନଗେ ମୃତ୍ଯୁଚୋଦିତେ। ଆଜଗାମ ତତୋ ମୃତ୍ଯୁଃ ପନ୍ନଗଂ ଚାବ୍ରବୀଦିଦମ୍॥ 13-1-50 (81219) ପ୍ରଚୋଦିତୋଽହଂ କାଲେନ ପନ୍ନଗ ତ୍ବାମଚୂଚୁଦମ୍। ବିନାଶହେତୁର୍ନାସ୍ଯ ତ୍ବମହଂ ନ ପ୍ରାଣିନଃ ଶିଶୋଃ॥ 13-1-51 (81220) ଯଥା ବାଯୁର୍ଜଲଧରାନ୍ବିକର୍ଷତି ତତସ୍ତତଃ। ତଦ୍ବଜ୍ଜଲଦବତ୍ସର୍ପ କାଲସ୍ଯାହଂ ବଶାନୁଗଃ॥ 13-1-52 (81221) ସାତ୍ବିକା ରାଜସାଶ୍ଚୈବ ତାମସା ଯେ ଚ କେଚନ। ଭାବାଃ କାଲାତ୍ମକାଃ ସର୍ବେ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେହ ଜନ୍ତୁଷୁ॥ 13-1-53 (81222) ଜଙ୍ଗମାଃ ସ୍ଥାବରାଶ୍ଚୈବ ଦିବି ବା ଯଦି ବା ଭୁବି। ସର୍ବେ କାଲାତ୍ମକାଃ ସର୍ପ କାଲାତ୍ମକମିଦଂ ଜଗତ୍॥ 13-1-54 (81223) ପ୍ରବୃତ୍ତଯଶ୍ଚ ଲୋକେ ଯା ତଥୈବ ଚ ନିବୃତ୍ତଯଃ। ତାସାଂ ବିକୃତଯୋ ଯାଶ୍ଚ ସର୍ବଂ କାଲାତ୍ମକଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-1-55 (81224) ଆଦିତ୍ଯଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରମା ବିଷ୍ଣୁରାପୋ ବାଯୁଃ ଶତକ୍ରତୁଃ। ଅଗ୍ନିଃ ଖଂ ପୃଥିବୀ ମିତ୍ରଃ ପର୍ଜନ୍ଯୋ ବସବୋଽଦିତିଃ॥ 13-1-56 (81225) ସରିତଃ ସାଗରାଶ୍ଚୈବ ଭାବାଭାବୌ ଚ ପନ୍ନଗ। ସର୍ବେ କାଲେନ ସୃଜ୍ଯନ୍ତେ ହ୍ରିଯନ୍ତେ ଚ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-1-57 (81226) ଏବଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା କଥଂ ମାଂ ସଦୋଷଂ ସର୍ପ ମନ୍ଯସେ। ଅଥ ଚୈବଂ ଗତେ ଦୋଷେ ମଯି ତ୍ବମପି ଦୋଷବାନ୍॥ 13-1-58 (81227) ସର୍ପ ଉବାଚ। 13-1-59x (6738) ନିର୍ଦୋଷଂ ଦୋଷବନ୍ତଂ ବା ନ ତ୍ବାଂ ମୃତ୍ଯୋ ବ୍ରବୀମ୍ଯହମ୍। ତ୍ବଯାଽହଂ ଚୋଦିତ ଇତି ବ୍ରବୀମ୍ଯେତାବଦେବ ତୁ॥ 13-1-59 (81228) ଯଦି କାଲେ ତୁ ଦୋଷୋଽସ୍ତି ଯଦି ତତ୍ରାପି ନେଷ୍ଯତେ। ଦୋଷୋ ନୈବ ପରୀକ୍ଷ୍ଯୋ ମେ ନ ହ୍ଯତ୍ରାଧିକୃତା ବଯମ୍॥ 13-1-60 (81229) ନିର୍ମୋକ୍ଷସ୍ତ୍ବସ୍ଯ ଦୋଷସ୍ଯ ମଯା କାର୍ଯୋ ଯଥା ତଥା। ମୃତ୍ଯୋରପି ନ ଦୋଷଃ ସ୍ଯାଦିତି ମେଽତ୍ର ପ୍ରଯୋଜନମ୍॥ 13-1-61 (81230) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-1-62x (6739) ସର୍ପୋଽଥାର୍ଜୁନକଂ ପ୍ରାହ ଶ୍ରୁତଂ ତେ ମୃତ୍ଯୁଭାଷିତମ୍। ନାନାଗସଂ ମାଂ ପାଶେନ ସନ୍ତାପଯିତୁମର୍ହସି। 13-1-62 (81231) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-63x (6740) ମୃତ୍ଯୋଃ ଶ୍ରୁତଂ ମେ ବଚନଂ ତବ ଚୈବ ଭୁଜଙ୍ଗମ। ନୈବ ତାବଦଦୋଷତ୍ବଂ ଭବତି ତ୍ବଯି ପନ୍ନଗ॥ 13-1-63 (81232) ମୃତ୍ଯୁସ୍ତ୍ବଂ ଚୈବ ହେତୁର୍ହି ବାଲସ୍ଯାସ୍ଯ ବିନାଶନେ। ଉଭଯଂ କାରଣଂ ମନ୍ଯେ ନ କାରଣମକାରଣମ୍॥ 13-1-64 (81233) ଧିଙ୍ଭୃତ୍ଯୁଂ ଚ ଦୁରାତ୍ମାନଂ କ୍ରୂରଂ ଦୁଃଖକରଂ ସତାମ୍। ତ୍ବାଂ ଚୈବାହଂ ବଧିଷ୍ଯାମି ପରପାପସ୍ଯ କାରଣମ୍॥ 13-1-65 (81234) ମୃତ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-1-66x (6741) ବିବଶୌ କାଲବଶଗାବାବାଂ ନିର୍ଦିଷ୍ଟକାରିଣୌ। ନାବାଂ ଦୋଷେଣ ଗନ୍ତବ୍ଯୌ ଯଦି ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରପଶ୍ଯସି॥ 13-1-66 (81235) ଲୁବ୍ଧକ ଉବାଚ। 13-1-67x (6742) ଯୁବାମୁଭୌ କାଲବଶୌ ଯଦି ମେ ମୃତ୍ଯୁପନ୍ନଗୌ। ହର୍ଷକ୍ରୋଧୌ ଯଥା ସ୍ଯାତାମେତଦିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-1-67 (81236) ମୃତ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-1-68x (6743) ଯା କାଚିଦେବ ଚେଷ୍ଟା ସ୍ଯାନ୍ସର୍ବା କାଲପ୍ରଚୋଦିତା। ପୂର୍ବମେବୈତଦୁକ୍ତଂ ହି ମଯା ଲୁବ୍ଧକ ତତ୍ବତଃ॥ 13-1-68 (81237) ତସ୍ମାଦୁଭୌ କାଲବଶାବାବାଂ ନିର୍ଦିଷ୍ଟକାରିଣୌ। ନାବାଂ ଦୋପେଣ ଗନ୍ତବ୍ଯୌ ତ୍ବଯା ଲୁବ୍ଧକ କର୍ହିଚିତ୍॥ 13-1-69 (81238) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-1-70x (6744) ଅଥୋପଗମ୍ଯ କାଲସ୍ତୁ ତସ୍ମିନ୍ଧର୍ମାର୍ଥସଂଶଯେ। ଅବ୍ରବୀତ୍ପନ୍ନଗଂ ମୃତ୍ଯୁଂ ଲୁବ୍ଧଂ ଚାର୍ଜୁନକଂ ତଥା॥ 13-1-70 (81239) ନ ହ୍ଯହଂ ନାପ୍ଯଯଂ ମୃତ୍ଯୁର୍ନାଯଂ ଲୁବ୍ଧକ ପନ୍ନଗଃ। କିଲ୍ବିଷୀ ଜନ୍ତୁମରଣେ ନ ବଯଂ ହି ପ୍ରଯୋଜକାଃ॥ 13-1-71 (81240) ଅକରୋଦ୍ଯଦଯଂ କର୍ମ ତନ୍ନୋଽର୍ଜୁନକ ଚୋଦକମ୍। ବିନାଶହେତୁର୍ନାନ୍ଯୋଽସ୍ଯ ବଧ୍ଯତେଽଯଂ ସ୍ବକର୍ମଣା॥ 13-1-72 (81241) ଯଦନେନ କୃତଂ କର୍ମ ତେନାଯଂ ନିଧନଂ ଗତଃ। ବିନାଶହେତୁଃ କର୍ମାସ୍ଯ ସର୍ବେ କର୍ମବଶା ବଯମ୍॥ 13-1-73 (81242) କର୍ମଦାଯାଦବାଁଲ୍ଲୋକଃ କର୍ମସମ୍ବନ୍ଧଲକ୍ଷଣଃ। କର୍ମାଣି ଚୋଦଯନ୍ତୀହ ଯଥାନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ତଥାବଯମ୍॥ 13-1-74 (81243) ଯଥା ମୃତ୍ପିଣ୍ଡତଃ କର୍ତା କୁରୁତେ ଯଦ୍ଯଦିଚ୍ଛତି। ଏବମାତ୍ମକୃତଂ କର୍ମ ମାନବଃ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 13-1-75 (81244) ଯଥା ଚ୍ଛାଯାତପୌ ନିତ୍ଯଂ ସୁସମ୍ବଦ୍ଧୌ ନିରନ୍ତରମ୍। ତଥା କର୍ମ ଚ କର୍ତା ଚ ସମ୍ବଦ୍ଧାବାତ୍ମକର୍ମଭିଃ॥ 13-1-76 (81245) ଏବଂ ନାହଂ ନ ବୈ ମୃତ୍ଯୁର୍ନ ସର୍ପୋ ନ ତଥା ଭବ ନ୍। ନ ଚେଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ବୃଦ୍ଧା ଶିଶୁରେବାତ୍ର କାରଣମ୍॥ 13-1-77 (81246) ତସ୍ମିଂସ୍ତଥା ବ୍ରୁବାଣେ ତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଗୌତମୀ ନୃପ। ସ୍ବକର୍ମପ୍ରତ୍ଯଯାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ମତ୍ବାଽର୍ଜୁନକମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-1-78 (81247) ନୈବ କାଲୋ ନ ଭୁଜଗୋ ନ ମୃତ୍ଯୁରିହ କାରଣମ୍। ସ୍ବକର୍ମଭିରଯଂ ବାଲଃ କାଲେନ ନିଧଂ ଗତଃ॥ 13-1-79 (81248) ମଯା ଚ ତତ୍କୃତଂ କର୍ମ ଯେନାଯଂ ମେ ମୃତଃ ସୁତଃ। ଯାତୁ କାଲସ୍ତଥା ମୃତ୍ଯୁର୍ମୁଞ୍ଚାର୍ଜୁନକ ପନ୍ନଗମ୍॥ 13-1-80 (81249) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-1-81x (6745) ତତୋ ଯଥାଗତଂ ଜଗ୍ମୁର୍ମୃତ୍ଯୁଃ କାଲୋଽଥ ପନ୍ନଗଃ। ଅଭୂଦ୍ବିଶୋକୋଽର୍ଜୁନକୋ ବିଶୋକା ଚୈବ ଗୌତମୀ॥ 13-1-81 (81250) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ଶମଂ ଗଚ୍ଛ ମା ଭୂଃ ଶୋକପରୋ ନୃପ। ସ୍ବକର୍ମପ୍ରତ୍ଯଯାଁଲ୍ଲୋକାଂସ୍ତ୍ରୀନ୍ବିଦ୍ଧି ସମିତିଂଜଯ॥ 13-1-82 (81251) ନୈବ ତ୍ବଯା କୃତଂ କର୍ମ ନାପି ଦୁର୍ଯୋଧନେନ ବୈ। କାଲେନୈତତ୍କୃତଂ ବିଦ୍ଧି ନିହତା ଯେନ ପାର୍ଥିବାଃ॥ 13-1-83 (81252) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-1-84x (6746) ଇତ୍ଯେତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବଭୂବ ବିଗତଜ୍ବରଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠରୋ ମହାତେଜାଃ ପପ୍ରଚ୍ଛେଦଂ ଚ ଧର୍ମବିତ୍॥ ॥ 13-1-84 (81253) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 1 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-1-2 ଧର୍ମୋ ବହୁବିଧାକାର ଇତି ଟ. ପାଠ॥ 7-1-5 ସୀଦେ ସୀଦାମି ସଦା ବର୍ଷମିବାମ୍ବୁଦମ୍ ଇତି ଥ.ପାଠଃ॥ 7-1-6 ମତ୍କୃତେ ମନ୍ନିମିତ୍ତମ୍। ପ୍ରତ୍ଯମିତ୍ରୈଃ ଅମିତ୍ରାଣାଂ ପ୍ରତିକୂଲୈରସ୍ମଦୀଯୈରର୍ଜୁନଶିଖଣ୍ଡିପ୍ରଭୃତିଭିଃ॥ 7-1-19 ଅଥ ତଂ ସାଧୁପାଶେନେତି ଧ. ପାଠ॥ 7-1-20 କେନ ହେତୁନା କେନୋପାଯେନ॥ 7-1-21 ହେତୁମେବାହ ଅଗ୍ନାବିତି॥ 7-1-22 ପ୍ରାପ୍ତବ୍ଯମବିଚିନ୍ତଯନ୍ନିତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-1-23 ପ୍ଲବନ୍ତେ ଦୁଃଖାର୍ଣବଂ ତରନ୍ତି। ମଜ୍ଜନ୍ତି ଚ ତତ୍ରୈବ। ବସ୍ତ୍ରଂ କ୍ଲିନ୍ନମିବୋଦକେ ଇତି ଟ. ପାଠଃ 7-1-24 ଉତ୍ସର୍ଗେ ପ୍ରାଣୋତ୍ସର୍ଗେ॥ 7-1-29 ଶ୍ରେଯଃ ପରଲୋକହିତଂ ତଦେବାଽବ୍ଯଯୋ ଲାଭଃ ସଚ ଶତ୍ରୂନ୍ ହତ୍ବୈବ ଲଭ୍ଯ ଇତ୍ଯଧ୍ଯାହୃତ୍ଯ ଯୋଜ୍ଯମ୍। ବଲିଭ୍ଯଃ ସର୍ବେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଶସ୍ତଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଶ୍ଚ ସ୍ଯାତ୍। ଶତ୍ରୁବଧାଲ୍ଲୋକତ୍ରଯେପି ମାନ୍ଯୋ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-1-31 ତ୍ଯଜନ୍ତି ନାଶଯନ୍ତି॥ 7-1-32 ମେ ପୁତ୍ରକୋ ଜୀବିତଂ ନ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯତେ। ଗୁଣଂ ପୁଣ୍ଯମ୍। ଜୀବଂ ଜୀବନ୍ତମ୍॥ 7-1-33 ଶୂଲୀ ଯଜ୍ଞଂ ହତ୍ବେତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-1-35 ସଂସ୍ତଭ୍ଯ ଧୈର୍ଯମାଲମ୍ବ୍ଯ॥ 7-1-36 ଅଚୂଚୁଦତ୍ ପ୍ରେରିତବାନ୍॥ 7-1-37 ଦଷ୍ଟୋ ଦଷ୍ଟବାନ୍। କିଲ୍ବିଷଂ ଚେଦସ୍ତି ତର୍ହି ପ୍ରଯୋକ୍ତୁରେବ ନ ପ୍ରଯୋଜ୍ଯସ୍ଯ ମମ ଶରସ୍ଯେବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-1-39 ଚେତନତ୍ବାତ୍କିଲ୍ବିଷୀତ୍ଯବଶ୍ଯଂ ବଧ୍ଯୋଽସୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-1-42 ଆଯୁଧଂ ହି ଅଯସ୍କାନ୍ତବତ୍ପ୍ରହର୍ତାରଂ ପ୍ରଯୋଜଯତି। ତେନାଯୁଧକର୍ତାପି ପ୍ରଯୋଜକସ୍ତସ୍ଯ ଚାଯଂ କାରଯିତା ପ୍ରହର୍ତୁକାମଃ ପ୍ରଯୋଜକ ଇତ୍ଯନ୍ଯୋନ୍ଯପ୍ରଯୋଜ୍ଯତ୍ବାନ୍ନ କସ୍ଯଚିଦ୍ଧନ୍ତୃତ୍ବମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-1-43 ସମବାଯେ ସମୁଦାଯେ॥ 7-1-45 ଯତଃ କୃତେଽପି ଅସତି ଦୁଷ୍ଟେ କାର୍ଯେ ଦୋଷେ ହେତୁଃ କର୍ତା ନ ଲିପ୍ଯତେ ତବମତେ। ତସ୍ମାତ୍ ଚୋରାଦିରତ୍ରୈବ ରାଜ୍ଞାଂ ବଧ୍ଯଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀ ଚ ନ ସ୍ଯାତ୍॥ 7-1-46 କାରଣେ କର୍ତରି ସତି କୁଠାରୋଦ୍ଯମନାଦିକାର୍ଯେଣ ଛିଦିକ୍ରିଯା ଜାଯତେ ଅସତ୍ଯପି କର୍ତରି ତରୁଶାଖାନ୍ତନିଘର୍ଷେଣ କାର୍ଯେଣ ତଜ୍ଜେନାଗ୍ନିନା ବନଦାହକ୍ରିଯା ଜାଯତେ। ତସ୍ମାଚ୍ଛାଖାଯା ଇବ ମମାପି କର୍ତୃତ୍ବଂ ଅପ୍ରଯୋଜକତ୍ବାନ୍ନ ଦୋଷହେତୁଃ ବିଶେଷାଭାବାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-1-49 ଏବମୃତ୍ବିଗାଦିବଦନ୍ଯପ୍ରେର୍ଯତ୍ବାନ୍ନାହଂ କିଲ୍ବିଷୀ କିନ୍ତୁ ମମ ପ୍ରଯୋଜକ ଏବେତି ଭାବଃ॥ 7-1-53 କାଲାତ୍ମକାଃ କାଲସ୍ଯେବାଽଽତ୍ମା ସ୍ବଭାବୋ ଯେଷାଂ ତେ। କାଲାନୁସାରିଣ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-1-57 ଭାବାଭାବାବୈଶ୍ବର୍ଯାନୈଶ୍ବର୍ଯେ॥ 7-1-63 ମେ ମଯା॥ 7-1-67 ଭୋ ମୃତ୍ଯୁପନ୍ନଗୌ ଯଦି ଯୁବାଂ କାଲବଶୌ ତର୍ହି ମେ ମମ ତଟସ୍ତସ୍ଯ ପରୋପକର୍ତରି ହର୍ଷଃ ଅପକର୍ତ୍ରୋଶ୍ଚ ଯୁବଯୋରୁପରି ଦ୍ବେଷୋ ବା ଯତା ସ୍ଯାତାଂ ତଥା ବ୍ରୂତମ୍। ଏତଦହଂ ବେଦିତୁମିଚ୍ଛାମୀତ୍ଯଧ୍ଯାହାରପୂର୍ବକଂ ଯୋଜ୍ଯମ୍। ଏବଂ ସର୍ବସ୍ଯ ପରବଶତ୍ବେ ଉପକର୍ତ୍ରପକର୍ତ୍ରୋଃ ସ୍ତୁତିନିନ୍ଦେ ନ ସ୍ଯାତାମିତି ଭାବଃ 7-1-68 ଈଶ୍ବରାଧୀନୋ ଜନଃ ସଦସଦ୍ବା କୁର୍ବାଣୋ ନ ସ୍ତୁତ୍ଯୋ ନ ବା ନିନ୍ଦ୍ଯ ଇତି ଭାବଃ॥ 7-1-69 ଦୋଷେଣ ଯୁକ୍ତାବିତି ଶେଷଃ। ଗନ୍ତବ୍ଯୌ ଜ୍ଞାତବ୍ଯୌ॥ 7-1-70 ଧର୍ମସ୍ଯାର୍ଥଃ ଫଲଂ ତତ୍ର ବିଷଯେ॥ 7-1-74 କର୍ମୈବ ଦାଯାଦଃ ପୁତ୍ରବତ୍ତାରକଂ ତଦ୍ବାନ୍। କର୍ମସମ୍ବନ୍ଧଃ କର୍ମଫଲଯୋଗଃ ତଦେବ ଲକ୍ଷଣଂ ପୁଣ୍ଯପାପବତ୍ତାଜ୍ଞାପକଂ ଯସ୍ଯ ତଥା॥ 7-1-78 କର୍ମୈବ ପ୍ରତ୍ଯଯଃ କାରଣଂ ଯେଷାଂ ତାନ୍ ଲୋକାନ୍ ସ୍ବର୍ଗନରକାଦୀନ୍॥ 7-1-80 ତତ୍କର୍ମ ପୁତ୍ରଶୋକପ୍ରଦମ୍॥

13-2-0 (81254) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-2-0x (6747) ପିତାମହ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦ। ଶ୍ରୁତଂ ମେ ମହଦାଖ୍ଯାନମିଦଂ ମତିମତାଂବର॥ 13-2-1 (81255) ଭୂଯସ୍ତୁ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଧର୍ମାର୍ଥସହିତଂ ନୃପ। କଥ୍ଯମାନଂ ତ୍ବଯା କିଞ୍ଚିତ୍ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-2-2 (81256) କେନ ମୃତ୍ଯୁର୍ଗୃହସ୍ଥେନ ଧର୍ମମାଶ୍ରିତ୍ଯ ନିର୍ଜିତଃ। ଇତ୍ଯେତଦ୍ଧର୍ମମାଚକ୍ଷ୍ବ ତତ୍ତ୍ବେନାପି ଚ ପାର୍ଥିବ॥ 13-2-3 (81257) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-2-4x (6748) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଯଥା ମୃତ୍ଯର୍ଗୃହସ୍ଥେନ ଧର୍ମମାଶ୍ରିତ୍ଯ ନିର୍ଜିତଃ॥ 13-2-4 (81258) ମନୋଃ ପ୍ରଜାପତେ ରାଜନ୍ନିକ୍ଷ୍ବାକୁରଭବତ୍ସୁତଃ। ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରଶତଂ ଜଜ୍ଞେ ନୃପତେଃ ସୂର୍ଯବର୍ଚସଃ॥ 13-2-5 (81259) ଦଶମସ୍ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରସ୍ତୁ ଦଶାଶ୍ବୋ ନାମ ଭାରତ। ମାହିଷ୍ମତ୍ଯାମଭୂଦ୍ରାଜା ଧର୍ମାତ୍ମା ସତ୍ଯବିକ୍ରମଃ॥ 13-2-6 (81260) ଦଶାଶ୍ବସ୍ଯ ସୁତସ୍ତ୍ବାସୀଦ୍ରାଜା ପରମଧାର୍ମିକଃ। ସତ୍ଯେ ତପସି ଦାନେ ଚ ଯସ୍ଯ ନିତ୍ଯଂ ରତଂ ମନଃ॥ 13-2-7 (81261) ମଦିରାଶ୍ବ ଇତି ଖ୍ଯାତଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ପୃଥିବୀପତିଃ। ଧନୁର୍ବେଦେ ଚ ବେଦେ ଚ ନିରତୋ ଯୋଽଭବତ୍ସଦା॥ 13-2-8 (81262) ମଦିରାଶ୍ବସ୍ଯ ପୁତ୍ରସ୍ତୁ ଦ୍ଯୁତିମାନ୍ନାମ ପାର୍ଥିବଃ। ମହାଭାଗୋ ମହାତେଜା ମହାସତ୍ବୋ ମହାବଲଃ॥ 13-2-9 (81263) ପୁତ୍ରୋ ଦ୍ଯୁତିମତସ୍ତ୍ବାସୀଦ୍ରାଜା ପରମଧାର୍ମିକଃ। ସର୍ବଲୋକେଷୁ ବିଖ୍ଯାତଃ ସୁବୀରୋ ନାମ ନାମତଃ। ଧର୍ମାତ୍ମା କୋଶବାଂଶ୍ଚାପି ଦେବରାଜ ଇବାପରଃ॥ 13-2-10 (81264) ସୁବୀରସ୍ଯ ତୁ ପୁତ୍ରୋଽଭୂତ୍ସର୍ବସଙ୍ଗ୍ରାମଦୁର୍ଜଯଃ। ଦୁର୍ଜଯୋ ନାମ ବିଖ୍ଯାତଃ ସର୍ବଶସ୍ତ୍ରଭୃତାଂବର॥ 13-2-11 (81265) ଦୁର୍ଜଯସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରବପୁଷଃ ପୁତ୍ରୋଽଗ୍ନିସଦୃଶଦ୍ଯୁତିଃ। ଦୁର୍ଯୋଧନୋ ନାମ ମହାନ୍ରାଜା ରାଜର୍ଷିସତ୍ତମଃ॥ 13-2-12 (81266) ତସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରସମବୀର୍ଯସ୍ଯ ସଙ୍ଗ୍ରାମେଷ୍ବନିବର୍ତିନଃ। ବିଷଯେ ବାସବସ୍ତସ୍ଯ ସମ୍ଯଗେବ ପ୍ରବର୍ଷତି॥ 13-2-13 (81267) ରତ୍ନୈର୍ଧନୈଶ୍ଚ ପଶୁଭିଃ ସସ୍ଯୈଶ୍ଚାପି ପୃଥଗ୍ବିଧୈଃ। ନଗରଂ ବିଷଯଶ୍ଚାସ୍ଯ ପ୍ରତିପୂର୍ଣସ୍ତଦାଽଭବତ୍॥ 13-2-14 (81268) ନ ତସ୍ଯ ବିଷଯେ ଚାଭୂତ୍କୃପଣୋ ନାପି ଦୁର୍ଗତଃ। ବ୍ଯାଧିତୋ ବା କୃଶୋ ବାଽପରି ତସ୍ମିନ୍ନାଭୂନ୍ନରଃ କ୍ବଚିତ୍॥ 13-2-15 (81269) ସୁଦକ୍ଷିଣୋ ମଧୁରବାଗନସୂଯୁର୍ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଧର୍ମାତ୍ମା ଚାନୃଶଂସଶ୍ଚ ବିକ୍ରାନ୍ତୋଽଥାବିକତ୍ଥନଃ॥ 13-2-16 (81270) ଯଜ୍ବା ଚ ଦାନ୍ତୋ ମେଧାବୀ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯଃ ସତ୍ଯସଙ୍ଗରଃ। ନ ଚାବମନ୍ତା ଦାତା ଚ ବେଦବେଦାଙ୍ଗପାରଗଃ॥ 13-2-17 (81271) ତଂ ନର୍ମଦା ଦେବନଦୀ ପୁଣ୍ଯା ଶୀତଜଲା ଶିବା। ଚକମେ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ରଂ ସ୍ବେନ ଭାବେନ ଭାରତ॥ 13-2-18 (81272) ତସ୍ଯାଂ ଜଜ୍ଞେ ତଦା ନଦ୍ଯାଂ କନ୍ଯା ରାଜୀବଲୋଚନା। ନାମ୍ନା ସୁଦର୍ଶନା ରାଜନ୍ରୂପେଣ ଚ ସୁଦର୍ଶନା॥ 13-2-19 (81273) ତାଦୃଗ୍ରୂପା ନ ନାରୀଷୁ ଭୂତପୂର୍ବା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଦୁର୍ଯୋଧନସୁତା ଯାଦୃଗଭବଦ୍ବରବର୍ଣିନୀ॥ 13-2-20 (81274) ତାମଗ୍ନିଶ୍ଚକମେ ସାକ୍ଷାଦ୍ରାଜକନ୍ଯାଂ ସୁଦର୍ଶନାମ୍। ସ୍ବରୂପଂ ଦୀପ୍ତିମତ୍କୃତ୍ବା ଶରଦର୍କସମଦ୍ଯୁତି॥ 13-2-21 (81275) ସା ଚାଗ୍ନିଶରଣେ ରାଜ୍ଞଃ ଶୁଶ୍ରୂଷାକୃତନିଶ୍ଚଯା। ନିଯୁକ୍ତା ପିତୃସନ୍ଦେଶାଦାରିରାଧଯିଷୁଃ ଶିଖିମ୍॥ 13-2-22 (81276) ତସ୍ଯା ମନୋହରଂ ରୂପଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଦେବୋ ହୁତାଶନଃ। ମନ୍ମଥେନ ସମାଦିଷ୍ଟଃ ପତ୍ନୀତ୍ବେ ଯତତେ ମିଥଃ॥ 13-2-23 (81277) ଭଜ ମାମନବଦ୍ଯାଙ୍ଗି କାମାତ୍କମଲଲୋଚନେ। ରମ୍ଭୋରୁ ମୃଗଶାବାକ୍ଷି ପୂର୍ଣଚନ୍ଦ୍ରନିଭାନନେ॥ 13-2-24 (81278) ତବେଦଂ ପଦ୍ମପତ୍ରାକ୍ଷଂ ମୁଖଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମନୋହରମ୍। ଭ୍ରୂଲତାଲଲିତଂ କାନ୍ତମନଙ୍ଗୋ ବାଧତେ ହି ମାମ୍॥ 13-2-25 (81279) ଲଲାଟଂ ଚନ୍ଦ୍ରରେଖାଭଂ ଶିରୋରୁହବିଭୂଷିତମ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତେ ପତ୍ରଲେଖାନ୍ତମନଙ୍ଗୋ ବାଧତେ ଭୃଶମ୍॥ 13-2-26 (81280) ବାଲାତପେନ ତୁଲିତଂ ସସ୍ବେଦପୁଲକୋଦ୍ଗମମ୍। ବିମ୍ବାଧରୋଷ୍ଠବଦନଂ ବିବୁଦ୍ଧମିବ ପଙ୍କଜମ୍। ଅତୀବ ଚାରୁବିଭ୍ରାନ୍ତଂ ମଦମାବହତେ ମମ॥ 13-2-27 (81281) ଦନ୍ତପ୍ରକାଶନିଯତା ବାଣୀ ତବ ସୁରକ୍ଷିତା। ତାମ୍ରପଲ୍ଲବସଂକାଶା ଜିହ୍ବେଯଂ ମେ ମନୋହରା॥ 13-2-28 (81282) ସମାଃ ସ୍ନିଗ୍ଧାଃ ସୁଜାତାଶ୍ଚ ସହିତାଶ୍ଚ ଦ୍ବିଜାସ୍ତବ। ଦ୍ବିଜପ୍ରିଯେ ପ୍ରସୀଦସ୍ବ ଭଜ ମାଂ ସୁଭଗା ହ୍ଯସି॥ 13-2-29 (81283) ମନୋଜ୍ଞଂ ସୁକୃତାପାଙ୍ଗଂ ମୁଖଂ ତବ ମନୋହରମ୍। ସ୍ତନୌ ତେ ସଂହତୌ ଭୀରୁ ହାରାଭରଣଭୂଷିତୌ॥ 13-2-30 (81284) ପକ୍ବବିଲ୍ବପ୍ରତୀକାଶୌ କର୍କଶୌ ସଙ୍ଗମକ୍ଷମୌ। ଗମ୍ଭୀରନାଭିସୁଭଗେ ଭଜ ମାଂ ବରବର୍ଣିନି॥ 13-2-31 (81285) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-2-32x (6749) ସୈବମୁକ୍ତା ବିରହିତେ ପାବକେନ ମହାତ୍ମନା। ଈଷଦାକମ୍ପହୃଦଯା ବ୍ରୀଡିତା ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-2-32 (81286) ନଲୁ ନାମ କୁଲୀନାନାଂ କନ୍ଯକାନାଂ ବିଶେଷତଃ। ମାତା ପିତା ପ୍ରଭବତଃ ପ୍ରଦାନେ ବାନ୍ଧବାଶ୍ଚ ଯେ॥ 13-2-33 (81287) ପାଣିଗ୍ରହଣମନ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚ ହୁତେ ଚୈବ ବିଭାବସୌ। ସତାଂ ମଧ୍ଯେ ନିବିଷ୍ଟାଯାଃ କନ୍ଯାଯାଃ ଶରଣଂ ପତିଃ 13-2-34 (81288) ସାଽହଂ ନାତ୍ମବଶା ଦେବ ପିତରଂ ବରଯସ୍ବ ମେ। 13-2-35 (81289) ଅଥ ନାତିଚିରାଦ୍ରାଜା କାଲାଦ୍ଦୁର୍ଯୋଧନସ୍ତଦା। ଯଜ୍ଞସମ୍ଭାରନିପୁଣାନ୍ମନ୍ତ୍ରୀନାହୂଯ ଚୋକ୍ତବାନ୍। ଯଜ୍ଞଂ ଯକ୍ଷ୍ଯେଽହମିତି ବୈ ସମ୍ଭାରାନ୍ସମ୍ଭ୍ରିଯନ୍ତୁ ମେ॥ 13-2-36 (81290) ତତଃ ସମାହିତେ ତସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେ ବ୍ରାହ୍ମଣସତ୍ତମୈଃ। ବିପ୍ରରୂପୀ ହୁତବହୋ ନୃପଂ କନ୍ଯାମଯାଚତ॥ 13-2-37 (81291) ନ ତୁ ରାଜା ପ୍ରଦାନାଯ ତସ୍ମୈ ଭାବମକଲ୍ପଯତ୍। ଦରିଦ୍ରଶ୍ଚାସବର୍ଣଶ୍ଚ ମମାଯମିତି ପାର୍ଥିବଃ। ଇତି ତସ୍ମୈ ନ ବୈ କନ୍ଯାଂ ଦିତ୍ସାଂ ଚକ୍ରେ ନରାଧିପଃ॥ 13-2-38 (81292) ଅଥ ଦୀକ୍ଷାମୁପେତସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେ ତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଆହିତୋ ହବନାର୍ଥାଯ ବେଦ୍ଯାମଗ୍ନିଃ ପ୍ରଣଶ୍ଯତ॥ 13-2-39 (81293) ତତଃ ସ ଭୀତୋ ନୃପତିର୍ଭୃଶଂ ପ୍ରବ୍ଯଥିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ମନ୍ତ୍ରିଣୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚୈବ ପପ୍ରଚ୍ଛ କିମିଦଂ ଭବେତ୍। ଯଜ୍ଞେ ସମିଦ୍ଧୋ ଭଗବାନ୍ନଷ୍ଟୋ ମେ ହବ୍ଯବାହନଃ॥ 13-2-40 (81294) ସମ୍ମନ୍ତ୍ରକୁଶଲୈସ୍ତୈସ୍ତୈର୍ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ବେଦପାରଗୈଃ। ଋତ୍ବିଗ୍ଭିର୍ମନ୍ତ୍ରକୁଶଲୈର୍ଯଜ୍ଯତାଂ ବା ହୁତାଶନଃ॥ 13-2-41 (81295) ଅଥ ଋକ୍ସାମଯଜୁଷାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ବେଦପାରଗୈଃ। ବେଦତତ୍ବାର୍ଥକୁଶଲୈସ୍ତତଃ ସୋମପୁରସ୍କରୈଃ॥ 13-2-42 (81296) ଗୁହ୍ଯୈଶ୍ଚ ନାମଭିଃ ସର୍ବୈରାହୂତୋ ହବ୍ଯବାହନଃ। ସ୍ବରୂପଂ ଦୀପ୍ତିମତ୍କୃତ୍ବା ଶରଦର୍କସମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-2-43 (81297) ତତୋ ମହାତ୍ମା ତାନାହ ଦହନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭାନ୍। ବରଯାମ୍ଯାତ୍ମନୋଽର୍ଥାଯ ଦୁର୍ଯୋଧନସୁତାମିତି॥ 13-2-44 (81298) ତତସ୍ତେ କଲ୍ଯମୁତ୍ଥାଯ ତସ୍ମୈ ରାଜ୍ଞେ ନ୍ଯବେଦଯନ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିସ୍ମିତାଃ ସର୍ବେ ଯଦୁକ୍ତଂ ଚିତ୍ରଭାନୁନା॥ 13-2-45 (81299) ତତଃ ସ ରାଜା ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବଚନଂ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନାମ୍। ଅବାପ୍ଯ ପରମଂ ହର୍ଷଂ ତଥେତି ପ୍ରାହ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍॥ 13-2-46 (81300) ଅଯାଚତ ଚ ତଂ ଶୁଲ୍କଂ ଭଗବନ୍ତଂ ବିଭାବସୁମ୍। ନିତ୍ଯଂ ସାନ୍ନିଧ୍ଯମିହ ତେ ଚିତ୍ରଭାନୋ ଭବେଦିତି॥ 13-2-47 (81301) ତମାହ ଭଗବାନଗ୍ନିରେବମସ୍ତ୍ବିତି ପାର୍ଥିବମ୍। ତତଃ ସାନ୍ନିଧ୍ଯମଦ୍ଯାପି ମାହିଷ୍ମତ୍ଯାଂ ବିଭାବସୋଃ॥ ଦୃଷ୍ଟଂ ହି ସହଦେବେନ ଦିଶଂ ବିଜଯତା ଚ ତତ୍। 13-2-48 (81302) ତତସ୍ତାଂ ସମଲଙ୍କୃତ୍ଯ କନ୍ଯାମହତବାସସମ୍। ଦଦୌ ଦୁର୍ଯୋଧନୋ ରାଜା ପାବକାଯ ମହାତ୍ମନେ॥ 13-2-49 (81303) ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ଚାଗ୍ନିସ୍ତୁ ରାଜକନ୍ଯାଂ ସୁଦର୍ଶନାମ୍। ବିଧିନା ବେଦଦୃଷ୍ଟେନ ବସୋର୍ଧାରାମିବାଧ୍ବରେ॥ 13-2-50 (81304) ତସ୍ଯା ରୂପେଣ ଶୀଲେନ କୁଲେନ ବପୁଷା ଶ୍ରିଯା। ଅଭବତ୍ପ୍ରୀତିମାନଗ୍ନିର୍ଗର୍ଭଂ ଚାସ୍ଯାଂ ସମାଦଧେ॥ 13-2-51 (81305) ତସ୍ଯାଃ ସମଭବତ୍ପୁତ୍ରୋ ନାମ୍ନାଽଗ୍ନେଯଃ ସୁଦର୍ଶନଃ॥ 13-2-52 (81306) ସୁଦର୍ଶନସ୍ତୁ ରୂପେଣ ପୂର୍ଣେନ୍ଦୁସଦୃଶୋପମଃ। ଶିଶୁରେବାଧ୍ଯଗାତ୍ସର୍ବଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍॥ 13-2-53 (81307) ଅଥୌଘବାନ୍ନାମ ନୃପୋ ନୃଗସ୍ଯାସୀତ୍ପିତାମହଃ। ତସ୍ଯାପ୍ଯୋଘବତୀ କନ୍ଯା ପୁତ୍ରଶ୍ଚୌଘରଥୋଽଭବତ୍॥ 13-2-54 (81308) ତାମୋଘବାନ୍ଦଦୌ ତସ୍ମୈ ସ୍ବଯମୋଘବତୀଂ ସୁତାମ୍। ସୁଦର୍ଶନାଯ ବିଦୁଷେ ଭାର୍ଯାର୍ଥେ ଦେବରୂପିଣୀମ୍॥ 13-2-55 (81309) ସ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମରତସ୍ତଯା ସହ ସୁଦର୍ଶନଃ। କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରେଽବସଦ୍ରାଜନ୍ନୋଘବତ୍ଯା ସମନ୍ବିତଃ॥ 13-2-56 (81310) ଗୃହସ୍ଥଶ୍ଚାବଜେଷ୍ଯାମି ମୃତ୍ଯୁମିତ୍ଯେବ ସ ପ୍ରଭୋ। ପ୍ରତିଜ୍ଞାମକରୋଦ୍ଧୀମାନ୍ଦୀପ୍ତତେଜା ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-2-57 (81311) ତାମେବୌଘବତୀଂ ରାଜନ୍ସ ପାବକସୁତୋଽବ୍ରବୀତ୍। ଅତିଥେଃ ପ୍ରତିକୂଲଂ ତେ ନ କର୍ତବ୍ଯଂ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-2-58 (81312) ଯେନଯେନ ଚ ତୁଷ୍ଯେତ ନିତ୍ଯମେବ ତ୍ବଯାଽତିଥିଃ। ଅପ୍ଯାତ୍ମନଃ ପ୍ରଦାନେନ ନ ତେ କାର୍ଯା ବିଚାରଣା॥ 13-2-59 (81313) ଏତଦ୍ବ୍ରତଂ ମମ ସଦା ହୃଦି ସମ୍ପରିବର୍ତତେ। ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ଚ ସୁଶ୍ରୋଣି ନାତିଥେର୍ବିଦ୍ଯତେ ପରମ୍॥ 13-2-60 (81314) ପ୍ରମାଣଂ ଯଦି ବାମୋରୁ ବଚସ୍ତେ ମମ ଶୋଭନେ। ଇଦଂ ବଚନମବ୍ଯଗ୍ରା ହୃଦି ତ୍ବଂ ଧାରଯେଃ ସଦା॥ 13-2-61 (81315) ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତେ ମଯି କଲ୍ଯାଣି ତଥା ସନ୍ନିହିତେଽନଘେ। ନାତିଥିସ୍ତେଽବମନ୍ତବ୍ଯଃ ପ୍ରମାଣଂ ଯଦ୍ଯହଂ ତବ॥ 13-2-62 (81316) ତମବ୍ରବୀଦୋଘବତୀ ତଥା ମୂର୍ଧ୍ନି କୃତାଞ୍ଜଲିଃ। ନ ମେ ତ୍ବଦ୍ବଚନାତ୍କିଞ୍ଚିନ୍ନ କର୍ତବ୍ଯଂ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-2-63 (81317) ଜିଗୀଷମାଣସ୍ତୁ ଗୃହେ ତଦା ମୃତ୍ଯୁଃ ସୁଦର୍ଶନମ୍। ପୃଷ୍ଠତୋଽନ୍ବଗମଦ୍ରାଜନ୍ରନ୍ଧ୍ରାନ୍ବେଷୀ ତଦା ସଦା॥ 13-2-64 (81318) ଇଧ୍ମାର୍ଥଂ ତୁ ଗତେ ତସ୍ମିନ୍ନଗ୍ରିପୁତ୍ରେ ସୁଦର୍ଶନେ। ଅତିଧିର୍ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ଶ୍ରୀମାଂସ୍ତାମାହୌଘବତୀଂ ତଦା॥ 13-2-65 (81319) ଆତିଥ୍ଯଂ କୃତମିଚ୍ଛାମି ତ୍ବଯାଽଦ୍ଯ ବରବର୍ଣିନି। ପ୍ରମାଣଂ ଯଦି ଧର୍ମସ୍ତେ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମସମ୍ମତଃ॥ 13-2-66 (81320) ଇତ୍ଯୁକ୍ତା ତେନ ବିପ୍ରେଣି ରାଜପୁତ୍ରୀ ଯଶସ୍ବିନୀ। ବିଧିନା ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ବେଦୋକ୍ତେନ ବିଶାଂପତେ॥ 13-2-67 (81321) ଆସନଂ ଚୈବ ପାଦ୍ଯଂ ଚ ତସ୍ମୈ ଦତ୍ତ୍ବା ଦ୍ବିଜାତଯେ। ପ୍ରୋବାଚୌଘବତୀ ବିପ୍ରଂ କେନାର୍ଥଃ କିଂ ଦଦାମି ତେ॥ 13-2-68 (81322) ତାମବ୍ରବୀତ୍ତତୋ ବିପ୍ରୋ ରାଜପୁତ୍ରୀଂ ସୁଦର୍ଶନାମ୍। ତ୍ବଯା ମମାର୍ଥଃ କଲ୍ଯାଣି ନିର୍ବିଶଙ୍କୈତଦାଚର॥ 13-2-69 (81323) ଯଦି ପ୍ରମାଣଂ ଧର୍ମସ୍ତେ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମସମ୍ମତଃ। ପ୍ରଦାନେନାତ୍ମନୋ ରାଜ୍ଞି କର୍ତୁମର୍ହସି ମେ ପ୍ରିଯମ୍॥ 13-2-70 (81324) ସ ତଯା ଛନ୍ଦ୍ଯମାନୋଽନ୍ଯୈରୀପ୍ସିତୈର୍ନୃପକନ୍ଯଯା। ନାନ୍ଯମାତ୍ମପ୍ରଦାନାତ୍ସ ତସ୍ଯା ବବ୍ରେ ପରଂ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-2-71 (81325) ସା ତୁ ରାଜସୁତା ସ୍ମୃତ୍ବା ଭର୍ତୁର୍ବଚନମାଦିତଃ। ତଥେତି ଲଜ୍ଜମାନା ସା ତମୁବାଚ ଦ୍ବିଜର୍ଷଭମ୍॥ 13-2-72 (81326) ତତୋ ବିହସ୍ଯ ବିପ୍ରର୍ଷିଃ ସା ଚୈବୋପବିବେଶ ହ। ସଂସ୍ମୃତ୍ଯ ଭର୍ତୁର୍ବଚନଂ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ॥ 13-2-73 (81327) ଅଥେଧ୍ମାନ୍ସମୁପାଦାଯ ସ ପାବକିରୁପାଗମତ୍। ମୃତ୍ଯୁନା ରୌଦ୍ରଭାବେନ ନିତ୍ଯଂ ବନ୍ଧୁରିବାନ୍ବିତଃ॥ 13-2-74 (81328) ତତସ୍ତ୍ବାଶ୍ରମମାଗମ୍ଯ ସ ପାବକସୁତସ୍ତଦା। ତାଂ ବ୍ଯାଜହାରୌଘବତୀଂ କ୍ବାସି ଯାତେତି ଚାସକୃତ୍॥ 13-2-75 (81329) ତସ୍ମୈ ପ୍ରତିବଚଃ ସା ତୁ ଭର୍ତ୍ରେ ନ ପ୍ରଦଦୌ ତଦା। କରାଭ୍ଯାଂ ତେନ ବିପ୍ରେଣ ସ୍ପୃଷ୍ଟା ଭର୍ତୃବ୍ରତା ସତୀ॥ 13-2-76 (81330) ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟାଽସ୍ମୀତି ମନ୍ବାନା ଲଜ୍ଜିତା ଭର୍ତୁରେବ ଚ। ତୂଷ୍ଣୀଂଭୂତାଽଭବତ୍ସାଧ୍ବୀ ବିପ୍ରକୋପାଚ୍ଚ ଶଙ୍କିତା॥ 13-2-77 (81331) ଅଥ ତାଂ କିନ୍ବିତି ପୁନଃ ପ୍ରୋବାଚ ସ ସୁଦର୍ଶନଃ। କ୍ବ ସା ସାଧ୍ବୀ କ୍ବ ସାଯାତା ଗରୀଯ କିମତୋ ମମ॥ 13-2-78 (81332) ପତିବ୍ରତା ସତ୍ଯଶୀଲା ନିତ୍ଯଂ ଚୈବାର୍ଜବେ ରତା। କଥଂ ନ ପ୍ରତ୍ଯୁଦେତ୍ଯଦ୍ଯ ସ୍ମଯମାନା ଯଥାପୁରମ୍॥ 13-2-79 (81333) ଉଟଜସ୍ଥସ୍ତୁ ତଂ ବିପ୍ରଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ସୁଦର୍ଶନମ୍। ଅତିଥିଂ ବିଦ୍ଧି ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପାବକେ ଚ ମାମ୍॥ 13-2-80 (81334) ଅନଯା ଛନ୍ଦ୍ଯମାନୋଽହଂ ଭାର୍ଯଯା ତବ ସତ୍ତମ। ତୈସ୍ତୈରତିଥିସତ୍କାରୈର୍ବ୍ରହ୍ମନ୍ନେଷା ବୃତା ମଯା॥ 13-2-81 (81335) ଆତ୍ମପ୍ରଦାନବିଧିନା ମାମର୍ଚତି ଶୁଭାନନା। ଅନୂରୂପଂ ଯଦତ୍ରାନ୍ଯତ୍ତଦ୍ଭବାନ୍କର୍ତୁମର୍ହତି॥ 13-2-82 (81336) କୂଟମୁଦ୍ଗରହସ୍ତସ୍ତୁ ମୃତ୍ଯୁସ୍ତଂ ବୈ ସମନ୍ବଗାତ୍। ହୀନପ୍ରତିଜ୍ଞମତ୍ରୈବଂ ବଧିଷ୍ଯାମୀତି ଚିନ୍ତଯନ୍॥ 13-2-83 (81337) ସୁଦର୍ଶନସ୍ତୁ ମନସା କର୍ମଣା ଚକ୍ଷୁଷା ଗିରା। ତ୍ଯକ୍ତେର୍ଷ୍ଯସ୍ତ୍ଯକ୍ତମନ୍ଯୁଶ୍ଚ ସ୍ମଯମାନୋଽବ୍ରବୀଦିଦମ୍॥ 13-2-84 (81338) ସୁରତଂ ତେଽସ୍ତୁ ବିପ୍ରାଗ୍ର୍ଯ ପ୍ରୀତିର୍ହି ପରମା ମମ। ଗୃହସ୍ଥସ୍ଯ ହି ଧର୍ମୋଽଗ୍ର୍ଯଃ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତାତିଥିପୂଜନମ୍॥ 13-2-85 (81339) ଅତିଥିଃ ପୂଜିତୋ ଯସ୍ଯ ଗୃହସ୍ଥସ୍ଯ ତୁ ଗଚ୍ଛତି। ନାନ୍ଯସ୍ତସ୍ମାତ୍ପରୋ ଧର୍ମ ଇତି ପ୍ରାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-2-86 (81340) ପ୍ରାଣାଶ୍ଚ ମମ ଦାରାଶ୍ଚ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦ୍ବିଦ୍ଯତେ ବସୁ। ଅତିଥିଭ୍ଯୋ ମଯା ଦେଯମିତି ମେ ବ୍ରତମାହିତମ୍॥ 13-2-87 (81341) ନିଃସନ୍ଦିଗ୍ଧଂ ଯଥା ବାକ୍ଯମେତନ୍ମେ ସମୁଦାହୃତମ୍। ତେନାହଂ ବିପ୍ର ସତ୍ଯେନ ସ୍ବଯମାତ୍ମାନମାଲଭେ॥ 13-2-88 (81342) ପୃଥିବୀ ବାଯୁରାକାଶମାପୋ ଜ୍ଯୋତିଶ୍ଚ ପଞ୍ଚମମ୍। ବୁଦ୍ଧିରାତ୍ମା ମନଃ କାଲୋ ଦିଶଶ୍ଚୈବ ଗୁଣା ଦଶ॥ 13-2-89 (81343) ନିତ୍ଯମେବ ହି ପଶ୍ଯନ୍ତି ଦେହିନାଂ ଦେହସଂଶ୍ରିତାଃ। ସୁକୃତଂ ଦୁଷ୍କୃତଂ ଚାପି କର୍ମ କର୍ମବତାଂବର॥ 13-2-90 (81344) ଯଥୈଷା ନାନୃତା ବାଣୀ ମଯାଽଦ୍ଯ ସମୁଦୀରିତା। ତେନ ସତ୍ଯେନ ମାଂ ଦେବାଃ ପାଲଯନ୍ତୁ ଦହନ୍ତୁ ବା॥ 13-2-91 (81345) ତତୋ ନାଦଃ ସମଭବଦ୍ଦିକ୍ଷୁ ସର୍ବାସୁ ଭାରତ। ଅସକୃତ୍ସତ୍ଯମିତ୍ଯେବଂ ନୈତନ୍ମିଥ୍ଯେତି ସର୍ବତଃ॥ 13-2-92 (81346) ଉଟଜାତ୍ତୁ ତତସ୍ତସ୍ମାନ୍ନିଶ୍ଚକ୍ରାମ ସ ବୈ ଦ୍ବିଜଃ। ବପୁଷା ଦ୍ଯାଂ ଚ ଭୂମିଂ ଚ ବ୍ଯାପ୍ଯ ବାଯୁରିବୋଦ୍ଯତଃ॥ 13-2-93 (81347) ସ୍ବରେଣ ବିପ୍ରଃ ଶୈକ୍ଷେଣ ତ୍ରୀଂଲ୍ଲୋକାନନୁନାଦଯନ୍। ଉବାଚ ଚୈନଂ ଧର୍ମଜ୍ଞଂ ପୂର୍ବମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ନାମତଃ॥ 13-2-94 (81348) ଧର୍ମୋଽହମସ୍ମି ଭଦ୍ରଂ ତେ ଜିଜ୍ଞାସାର୍ଥଂ ତବାନଘ। ପ୍ରାପ୍ତଃ ସତ୍ଯଂ ଚ ତେ ଜ୍ଞାତ୍ବା ପ୍ରୀତିର୍ମେ ପରମା ତ୍ବଯି॥ 13-2-95 (81349) ବିଜିତଶ୍ଚ ତ୍ବଯା ମୃତ୍ଯୁର୍ଯୋଽଯଂ ତ୍ବାମନୁଗଚ୍ଛତି। ରନ୍ଧ୍ରାନ୍ବେଷୀ ତବ ସଦା ତ୍ବଯା ଧୃତ୍ଯା ବଶୀକୃତଃ॥ 13-2-96 (81350) ନ ଚାସ୍ତି ଶକ୍ତିସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେ କସ୍ଯ ଚିତ୍ପୁରୁଷୋତ୍ତମ। ପତିବ୍ରତାମିମାଂ ସାଧ୍ବୀଂ ତବୋଦ୍ବୀକ୍ଷିତୁମପ୍ଯୁତ॥ 13-2-97 (81351) ରକ୍ଷିତା ତ୍ବଦ୍ଗୁଣୈରେଷା ପାତିବ୍ରତ୍ଯଗୁଣୈସ୍ତଥା। ଅଧୃଷ୍ଯା ଯଦିଯଂ ବ୍ରୂଯାତ୍ତଥା ତନ୍ନାନ୍ଯଥା ଭବେତ୍॥ 13-2-98 (81352) ଏଷା ହି ତପସା ସ୍ବେନ ସଂଯୁକ୍ତା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନୀ। ପାବନାର୍ଥଂ ଚ ଲୋକସ୍ଯ ସରିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠା ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-2-99 (81353) ଅର୍ଧେନୌଘବତୀ ନାମ ତ୍ବାମର୍ଧେନାନୁଯାସ୍ଯତି। ଶରୀରେଣ ମହାଭାଗା ଯୋଗୋ ହ୍ଯସ୍ଯା ବଶେ ସ୍ଥିତଃ। ଅନଯା ସହ ଲୋକାଂଶ୍ଚ ଗନ୍ତାଽସି ତପସାର୍ଜିତାନ୍॥ 13-2-100 (81354) ଯତ୍ର ନାବୃତ୍ତିମଭ୍ଯେତି ଶାଶ୍ବତାଂସ୍ତାନନୁତ୍ତମାନ୍। ଅନେନ ଚୈବ ଦେହେନ ଲୋକାଂସ୍ତ୍ବମଭିପତ୍ସ୍ଯସେ॥ 13-2-101 (81355) ନିର୍ଜିତଶ୍ଚ ତ୍ବଯା ମୃତ୍ଯୁରୈଶ୍ବର୍ଯଂ ଚ ତବୋତ୍ତମମ୍। ପଞ୍ଚଭୂତାନ୍ଯତିକ୍ରାନ୍ତଃ ସ୍ବବୀର୍ଯାଚ୍ଚ ମନୋଜବଃ। 13-2-102 (81356) ଗୃହସ୍ଥଧର୍ମେଣାନେନ କାମକ୍ରୋଧୌ ଚ ତେ ଜିତୌ॥ ସ୍ନେହୋ ରାଗଶ୍ଚ ତନ୍ଦ୍ରୀ ଚ ମୋହୋ ଦ୍ରୋହଶ୍ଚ କେବଲଃ। ତବ ଶୁଶ୍ରୂଷଯା ରାଜନ୍ରାଜପୁତ୍ର୍ଯା ଚ ନିର୍ଜିତାଃ॥ 13-2-103 (81357) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-2-104x (6750) ଶୁକ୍ଲାନାଂ ତୁ ସହସ୍ରେଣ ବାଜିନାଂ ରଥମୁତ୍ତମମ୍। ଯୁକ୍ତଂ ପ୍ରଗୃହ୍ଯ ଭଗବାନ୍ବାସବୋପ୍ଯାଜଗାମ ତମ୍॥ 13-2-104 (81358) ମୃତ୍ଯୁରାତ୍ମା ଚ ଲୋକାଶ୍ଚ ଜିତା ଭୂତାନି ପଞ୍ଚ ଚ। ବୁଦ୍ଧିଃ କାଲୋ ମଦୋ ମୋହଃ କାମକ୍ରୋଧୌ ତଥୈବ ଚ 13-2-105 (81359) ତସ୍ମାଦ୍ଗୃହାଶ୍ରମସ୍ଥସ୍ଯ ନାନ୍ଯଦ୍ଦୈବତମସ୍ତି ବୈ। ଋତେଽତିଥିଂ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ମନସୈତଦ୍ବିଚାରଯ॥ 13-2-106 (81360) ଅତିଥିଃ ପୂଜିତୋ ଯଦ୍ଧି ଧ୍ଯାଯତେ ମନସା ଶୁଭମ୍। ନ ତତ୍କ୍ରତୁଶତେନାପି ତୁଲ୍ଯମାହୁର୍ମନୀପିଣ॥ 13-2-107 (81361) ସୁଦତ୍ତଂ ସୁକୃତଂ ବାଽପି କମ୍ପଯେଦପ୍ଯନର୍ଚିତଃ॥ 13-2-108 (81362) ପାତ୍ରଂ ତ୍ବତିଥିମାସାଦ୍ଯ ଶୀଲାଢ୍ଯଂ ଯୋ ନ ପୂଜଯେତ୍। ସ ଦତ୍ତ୍ବା ତୁଷ୍କୃତଂ ତସ୍ମୈ ପୁଣ୍ଯମାଦାଯ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-2-109 (81363) ଏତତ୍ତେ କଥିତଂ ପୁତ୍ର ମଯାଽଽଖ୍ଯାନମନୁତ୍ତମମ୍। ଯଥା ହି ବିଜିତୋ ମୃତ୍ଯୁର୍ଗୃହସ୍ଥେନ ପୁରାଽଭବତ୍॥ 13-2-110 (81364) ଧନ୍ଯଂ ଯଶସ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯମିଦମାଖ୍ଯାନମୁତ୍ତମମ୍। ବୁଭୂଷତାଽଭିମନ୍ତବ୍ଯଂ ସର୍ବଦୁଶ୍ଚରିତାପହମ୍॥ 13-2-111 (81365) ଇଦଂ ଯଃ କଥଯେଦ୍ବିଦ୍ବାନହନ୍ଯହନି ଭାରତ। ସୁଦର୍ଶନସ୍ଯ ଚରିତଂ ପୁଣ୍ଯାଁଲ୍ଲୋକାନବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ ॥ 13-2-112 (81366) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 2 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-2-15 ଦୁର୍ଗତୋ ଦରିଦ୍ରଃ॥ 7-2-21 ଚକମେ କାମଯାମାସ॥ 7-2-38 ଅସବର୍ଣଃ ଅକ୍ଷତ୍ରିଯଃ। ଦିତ୍ସାଂ ଦାତୁମିଚ୍ଛାମ୍॥ 7-2-39 ପ୍ରଣଶ୍ଯତ ନାଦୃଶ୍ଯତ॥ 7-2-43 ଦର୍ଶଯାମାସେତି ଶେଷଃ। 7-2-45 କଲ୍ଯଂ ପ୍ରାତଃ॥ 7-2-49 ଅହତଂ ନବଂ ବାସୋ ଯସ୍ଯାସ୍ତାମ୍॥ 7-2-50 ବସୋର୍ଧାରାଂ ସନ୍ତତାଂ ଘୃତଧାରାମ୍॥ 7-2-53 ଦୃଶାଭ୍ଯାଂ ଦୃଗ୍ଭ୍ଯାଂ ସହିତଂ ସଦୃଶଂ ବକ୍ରଂ ତସ୍ମିନ୍ ପୂର୍ଣେନ୍ଦୋରୁପମା ସାଦୃଶ୍ଯଂ ଯସ୍ଯ ପୂର୍ଣେନ୍ଦୁସଦୃଶୋପମଃ॥ 7-2-57 ଗୃହସ୍ଥଶ୍ଚ ଗୃହସ୍ଥ ଏବ॥ 7-2-59 ଆତ୍ମନଃ ଶରୀରସ୍ଯ॥ 7-2-62 ପ୍ରମାଣଂ ହିତଜ୍ଞାପକମ୍॥ 7-2-63 କିଞ୍ଚିନ୍ନ କର୍ତବ୍ଯମିତି ନ ଅପିତୁ କର୍ତବ୍ଯମେବ॥ 7-2-64 ପୃଷ୍ଠତସ୍ତସ୍ଯାପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଗୃହେଽନ୍ବଗମତ୍॥ 7-2-65 ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତଦ୍ରୂପୀ ମୃତ୍ଯୁଃ॥ 7-2-69 ଏତଦ୍ରତପ୍ରଦାନମ୍॥ 7-2-70 ରାଜ୍ଞି ରାଜକନ୍ଯେ॥ 7-2-71 ଛନ୍ଦ୍ଯମାନଃ ପ୍ରଲୋଭ୍ଯମାନଃ॥ 7-2-77 ବିପ୍ରକାରାଚ୍ଚ ଶଙ୍କିତେତି ଥ. ପାଠ॥ 7-2-82 ଅନୁରୂପଂ ସ୍ତ୍ରୀଦୂଷଣାନୁଗୁଣଂ ଦଣ୍ଡମ୍॥ 7-2-83 କୂଟମୁଦ୍ଗରୋ ଲୋହଦଣ୍ଡଃ। ହୀନପ୍ରତିଜ୍ଞଂ ତ୍ଯକ୍ତାତିଥିବ୍ରତମ୍॥ 7-2-89 ଗୁଣାଃ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ତଦଭିମାନିନ୍ଯୋ ଦେବତା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-2-94 ଶୈକ୍ଷେଣ ଉଦାତ୍ତାଦିଧର୍ମବତା॥ 7-2-100 ଅର୍ଧେନ ଓଘବତୀ ନାମ ନଦୀ ଭବିଷ୍ଯତୀତି ଶେଷଃ। ଯୋଗୋ ହୀତି ଯୋଗସିଦ୍ଧେଯମତଃ ଶରୀରଦ୍ବଯଂ କରିଷ୍ଯତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-2-103 ରାଜନ୍ନିତି ଋଷିରାଜତ୍ବାତ୍ ରାଜଜାମାନୃତ୍ବାଦ୍ବା ସଂବୋଧନମ୍॥ 7-2-105 ବୁଦ୍ଧିରିତ୍ଯାଦାବପି ଜିତେତ୍ଯାଦ୍ଯନୁଷଙ୍ଗଃ॥ 7-2-111 ବୁଭୂଷତା ମିଚ୍ଛତା॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପ୍ରଜ୍ଞାଶ୍ରୁତାଭ୍ଯାଂ ବୃତ୍ତେନ ଶୀଲେନ ଚ ଯଥା ଭବାନ୍। ଗୁଣୈଶ୍ଚ ବିବିଧୈଃ ସର୍ବୈର୍ବଯସା ଚ ସମନ୍ବିତଃ॥ 13-3-1 (81367) ଭବାନ୍ବିଶିଷ୍ଟୋ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚ ପ୍ରଜ୍ଞଯା ତପସା ତଥା। `ସର୍ବେଷାମେବ ଜାତାନାଂ ସତାମେତନ୍ନ ସଂଶଯଃ॥' 13-3-2 (81368) ତସ୍ମାଦ୍ଭବନ୍ତଂ ପୃଚ୍ଛାମି ଧର୍ମଂ ଧର୍ମଭୃତାଂବର। ନାନ୍ଯସ୍ତ୍ବଦନ୍ଯୋ ଲୋକେଷୁ ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯୋସ୍ତି ନରାଧିପ॥ 13-3-3 (81369) କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଯଦି ବା ବୈଶ୍ଯଃ ଶୂଦ୍ରୋ ବା ରାଜସତ୍ତମ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦ୍ଯେନ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-3-4 (81370) `ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଯଦି ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଣୈର୍ନରାଧିପ।' ତପସା ବା ସୁମହତା କର୍ମଣା ବା ଶ୍ରୁତେନ ବା। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମଥ ଚେଦିଚ୍ଛେତ୍କଥଂ ଶକ୍ଯଂ ପିତାମହ॥ 13-3-5 (81371) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-3-6x (6751) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମତିଦୁଷ୍ପ୍ରାପ୍ଯଂ ବର୍ଣୈଃ କ୍ଷତ୍ରାଦିଭିସ୍ତ୍ରିଭିଃ। ପରଂ ହି ସର୍ବଭୂତାନାଂ ସ୍ଥାନମେତଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-3-6 (81372) ବହ୍ବିସ୍ତୁ ସଂସରନ୍ଯୋନୀର୍ଜାଯମାନଃ ପୁନଃପନଃ। ପର୍ଯାଯେ ତାତ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନାମ ଜାଯତେ॥ 13-3-7 (81373) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ମତଙ୍ଗସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ଗର୍ଦଭ୍ଯାଶ୍ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-3-8 (81374) ଦ୍ବିଜାତେଃ କସ୍ଯଚିତ୍ତାତ ତୁଲ୍ଯବର୍ଣଃ ସୁତସ୍ତ୍ବଭୂତ୍। ମତଙ୍ଗୋ ନାମ ନାମ୍ନାଽଽସୀତ୍ସର୍ବୈଃ ସମୁଦିତୋ ଗୁଣୈଃ॥ 13-3-9 (81375) ସ ଯଜ୍ଞକାରଃ କୌନ୍ତେଯ ପିତ୍ରୋତ୍ସୃଷ୍ଟଃ ପରଂତପ। ପ୍ରାଯାଦ୍ଗର୍ଦଭଯୁକ୍ତେନ ରଥେନାପ୍ଯାଶୁଗାମିନା॥ 13-3-10 (81376) ସ ବାଲଂ ଗର୍ଦଭଂ ରାଜନ୍ବହନ୍ତଂ ମାତୁରନ୍ତିକେ। ନିରବିଧ୍ଯତ୍ପ୍ରତୋଦେନ ନାସିକାଯାଂ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-3-11 (81377) ତଂ ଦୃଶ୍ଯ ନସି ନିର୍ଭିନ୍ନଂ ଗର୍ଦଭୀ ପୁତ୍ରଗୃଦ୍ଧିନୀ। ଉବାଚ ମା ଶୁଚଃ ପୁତ୍ର ଚଣ୍ଡାଲସ୍ତ୍ବାଭିବିଧ୍ଯତି॥ 13-3-12 (81378) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଦାରୁଣୋ ନାସ୍ତି ମୈତ୍ରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉଚ୍ଯତେ। ଆଚାର୍ଯଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଶାସ୍ତା କିଂ ପ୍ରହରିଷ୍ଯତି॥ 13-3-13 (81379) ଅଯଂ ତୁ ପାପପ୍ରକୃତିର୍ବାଲେ ନ କୁରୁତେ ଦଯାମ୍। ସ୍ବଯୋନିଂ ମାନଯତ୍ଯେଷ ଭାବୋ ଭାବଂ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 13-3-14 (81380) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ମତଙ୍ଗସ୍ତୁ ଦାରୁଣଂ ରାସଭୀବଚଃ। ଅବତୀର୍ଯ ରଥାତ୍ତୂର୍ଣଂ ରାସଭୀଂ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ 13-3-15 (81381) ବ୍ରୂହି ରାସଭି କଲ୍ଯାଣି ମାତା ମେ ଯେନ ଦୂଷିତା। କେନ ମାଂ ବେତ୍ସି ଚଣ୍ଡାଲଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ କେନ ମେଽନଶତ୍। ତତ୍ତ୍ବେନୈତନ୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞେ ବ୍ରୂହି ସର୍ବମଶେଷତଃ॥ 13-3-16 (81382) ଗର୍ଦଭ୍ଯୁବାଚ। 13-3-17x (6752) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ ବୃଷଲେନ ତ୍ବଂ ମତ୍ତାଯାଂ ନାପିତେନ ହ। ଜାତସ୍ତ୍ବମସି ଚଣ୍ଡାଲୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ତେନ ତେଽନଶତ୍॥ 13-3-17 (81383) ଏବମୁକ୍ତୋ ମତଙ୍ଗସ୍ତୁ ପ୍ରତିପ୍ରାଯାଦ୍ଗୃହଂ ପୁନଃ। ତମାଗତମଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ପିତା ବାକ୍ଯମଥାବ୍ରବୀତ୍॥ 13-3-18 (81384) ଯସ୍ତ୍ବଂ ଯଜ୍ଞାର୍ଥସଂସିଦ୍ଧୌ ନିଯୁକ୍ତୋ ଗୁରୁକର୍ମଣି। କସ୍ମାତ୍ପ୍ରତିନିବୃତ୍ତୋସି କଚ୍ଚିନ୍ନ କୁଶଲଂ ତବ॥ 13-3-19 (81385) ମତଙ୍ଗ ଉବାଚ। 13-3-20x (6753) ଅନ୍ତ୍ଯଯୋନିରଯୋନିର୍ବା କଥଂ ସ କୁଶଲୀ ଭବେତ୍। କୁଶଲଂ ତୁ କୁତସ୍ତସ୍ଯ ଯସ୍ଯେଯଂ ଜନନୀ ପିତଃ॥ 13-3-20 (81386) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ ବୃଷଲାଞ୍ଜାତଂ ପିତର୍ବେଦଯତେ ହି ମାମ୍। ଅମାନୁଷୀ ଗର୍ଦଭୀଯଂ ତସ୍ମାତ୍ତପ୍ସ୍ଯେ ତପୋ ମହତ୍॥ 13-3-21 (81387) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ସ ପିତରଂ ପ୍ରତସ୍ଥେ କୃତନିଶ୍ଚଯଃ। ତତୋ ଗତ୍ବା ମହାରଣ୍ଯମତପତ୍ସୁମହତ୍ତପଃ॥ 13-3-22 (81388) ତତଃ ସ ତାପଯାମାସ ବିବୁଧାଂସ୍ତପସାଽନ୍ବିତଃ। ମତଙ୍ଗଃ ସୁସୁଖଂ ପ୍ରେପ୍ସୁଃ ସ୍ଥାନଂ ସୁଚରିତାଦପି॥ 13-3-23 (81389) ତଂ ତଥା ତପସା ଯୁକ୍ତମୁବାଚ ହରିବାହନଃ। ମତଙ୍ଗ ତପ୍ସ୍ଯସେ କିଂ ତ୍ବଂ ଭୋଗାନୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ମାନୁଷାନ୍॥ 13-3-24 (81390) ବରଂ ଦଦାମି ତେ ହନ୍ତ ବୃଣୀଷ୍ବ ତ୍ବଂ ଯଦିଚ୍ଛସି। ଯଚ୍ଚାପ୍ଯବାପ୍ଯଂ ହୃଦି ତେ ସର୍ବଂ ତଦ୍ବ୍ରୂହି ମା ଚିରମ୍॥ 13-3-25 (81391) ମତଙ୍ଗ ଉବାଚ। 13-3-26x (6754) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ କାମଯାନୋଽହମିଦମାରବ୍ଧବାଂସ୍ତପଃ। ଗଚ୍ଛେଯଂ ତଦବାପ୍ଯେହ ବର ଏଷ ବୃତୋ ମଯା॥ 13-3-26 (81392) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-3-27x (6755) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବଚନଂ ତମୁବାଚ ପୁରଦରଃ। ମତଙ୍ଗ ଦୁର୍ଲଭମିଦଂ ବିପ୍ରତ୍ବଂ ପ୍ରାର୍ଥ୍ଯତେ ତ୍ବଯା॥ 13-3-27 (81393) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ପ୍ରାର୍ଥଯାନସ୍ତ୍ବମପ୍ରାପ୍ଯମକୃତାତ୍ମଭିଃ। ବିନଶିଷ୍ଯସି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେ ତଦୁପାରମ ମା ଚିରମ୍॥ 13-3-28 (81394) ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଯତ୍ସର୍ବଭୂତେଷୁ ତପୋ ଯଦତିବର୍ତତେ। ତଦଗ୍ର୍ଯଂ ପ୍ରାର୍ଥଯାନସ୍ତ୍ବମଚିରାଦ୍ବିନଶିଷ୍ଯସି॥ 13-3-29 (81395) ଦେବତାସୁରମର୍ତ୍ଯେଷୁ ଯତ୍ପବିତ୍ରଂ ପରଂ ସ୍ମୃତମ୍। ଚଣ୍ଡାଲଯୋନୌ ଜାତେନ ନ ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯଂ କଥଞ୍ଚନ॥ ॥ 13-3-30 (81396) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତୃତୀଯୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 3 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-3-1 ବୃତ୍ତମାଚାରଃ। ଶୀଲଂ ବିନଯଃ॥ 7-3-4 ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଚେଦିଚ୍ଛେତ୍ତର୍ହି କେନ ପ୍ରାପ୍ତୁଯାତ୍ତଦିତି ଅନୁଷଜ୍ଯ ବ୍ଯାଖ୍ଯେଯମ୍॥ 7-3-7 ପର୍ଯାଯେ ଆବୃତ୍ତୌ ଜନ୍ମନାମ୍॥ 7-3-9 ତୁଲ୍ଯବର୍ଣଃ ଅନ୍ଯବର୍ଣଜୋଽପି ଜାତକର୍ମାଦିସଂସ୍କାରଯୋଗାତ୍ତୁଲ୍ଯବର୍ଣତ୍ବଂ ଗତଃ। ନାମ ପ୍ରସିଦ୍ଧମ୍॥ 7-3-10 ଯଜ୍ଞକାରଃ ଯଜ୍ଞଂ କାରଯନ୍ ଆର୍ତ୍ବିଜ୍ଯଂ କୁର୍ବନ୍ନିତ୍ଯର୍ଥଃ। ପ୍ରାଯାତ୍ ଅଗ୍ନିଚଯନାର୍ଥମିଷ୍ଟକା ଆନେତୁମିତ୍ଯର୍ଥାଦ୍ଗମ୍ଯତେ॥ 7-3-11 ବାଲଂ ଅଶିକ୍ଷିତମ୍॥ 7-3-14 ବାଲେ ତ୍ବଯି। ଭାବଃ ଜାତିସ୍ବଭାବଃ। ଭାବଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ନିଯଚ୍ଛତି ମାର୍ଗାନ୍ତରାଦପକର୍ଷତି। ଭାବଂ ଭାବୋଽଧିଗଚ୍ଛତୀତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-3-15 କରୁଣଂ ରାସଭୀବଚ ଇତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-3-19 ସଂସିଦ୍ଧୌ ସଂସିଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥମ୍॥ 7-3-20 ଅନ୍ତ୍ଯଯୋନିଶ୍ଚଣ୍ଡାଲଜାତିଃ। ଅଯୋନିସ୍ତଦନ୍ଯଃ କୁତ୍ସିତଯୋନିଃ। ତଯୋର୍ହୀନକର୍ମତଯା କୁଶଲିତ୍ବଂ ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-3-23 ସୁଚରିତାତ୍ତପସଶ୍ଚ ହେତୋଃ ସ୍ଥାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ସୁଖେନ ପ୍ରେପ୍ସୁର୍ବିବୁଧାଂସ୍ତାପଯାମାସେତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-3-24 ହରିବାହନ ଇନ୍ଦ୍ରଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଏବମୁକ୍ତୋ ମତଙ୍ଗସ୍ତୁ ସଂଶିତାତ୍ମା ଯତବ୍ରତଃ। ଅତିଷ୍ଠଦେକପାଦେନ ବର୍ଷାଣାଂ ଶତମଚ୍ଯୁତଃ॥ 13-4-1 (81397) ତମୁବାଚ ତତଃ ଶକ୍ରଃ ପୁନରେବ ମହାଯଶାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ତାତ ପ୍ରାର୍ଥଯାନୋ ନ ଲପ୍ସ୍ଯସେ॥ 13-4-2 (81398) ମତଙ୍ଗ ପରମଂ ସ୍ଥାନଂ ପ୍ରାର୍ଥଯନ୍ବିନଶିଷ୍ଯସି। ମା କୃଥାଃ ସାହସଂ ପୁତ୍ର ନୈଷ ଧର୍ମପଥସ୍ତବ॥ 13-4-3 (81399) `ବିମାର୍ଗତୋ ମାର୍ଗମାଣଃ ସର୍ବଥା ନଭବିଷ୍ଯସି'। ନ ହି ଶକ୍ଯଂ ତ୍ବଯା ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମିହ ଦୁର୍ମତେ। ଅପ୍ରାପ୍ଯଂ ପ୍ରାର୍ଥଯାନୋ ହି ନଚିରାଦ୍ବିନଶିଷ୍ଯସି॥ 13-4-4 (81400) ମତଙ୍ଗ ପରମଂ ସ୍ଥାନଂ ବାର୍ଯମାଣୋଽସକୃନ୍ମଯା। ଚିକୀର୍ଷସ୍ଯେବ ତପସା ସର୍ବଥା ନଭବିଷ୍ଯସି॥ 13-4-5 (81401) ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିଗତଃ ସର୍ବୋ ମାନୁଷ୍ଯଂ ଯଦି ଗଚ୍ଛତି। ସ ଜାଯତେ ପୁଲ୍କସୋ ବା ଚଣ୍ଡାଲୋ ବାଽପ୍ଯସଂଶଯଃ॥ 13-4-6 (81402) ପୁଲ୍କସଃ ପାପଯୋନିର୍ବା ଯଃ କଶ୍ଚିଦିହ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ। ସ ତସ୍ଯାମେବ ସୁଚିରଂ ମତଙ୍ଗ ପରିବର୍ତତେ॥ 13-4-7 (81403) ତତୋ ଦଶଶତେ କାଲେ ଲଭତେ ଶୂଦ୍ରତାମପି। ଶୂଦ୍ରଯୋନାବପି ତତୋ ବହୁଶଃ ପରିବର୍ତତେ॥ 13-4-8 (81404) ତତସ୍ତ୍ରିଂଶଦ୍ଗଣେ କାଲେ ଲଭତେ ବୈଶ୍ଯତାମପି। ବୈଶ୍ଯତାଯାଂ ଚିରଂ କାଲଂ ତତ୍ରୈବ ପରିବର୍ତତେ। ତତଃ ଷଷ୍ଟିଗୁଣେ କାଲେ ରାଜନ୍ଯୋ ନାମ ଜାଯତେ॥ 13-4-9 (81405) ତତଃ ଷଷ୍ଟିଗୁଣେ କାଲେ ଲଭତେ ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧୁତାମ୍। ବ୍ରହ୍ମବନ୍ଧୁଶ୍ଚିରଂ କାଲଂ ତତସ୍ତୁ ପରିବର୍ତତେ॥ 13-4-10 (81406) ତତସ୍ତୁ ଦ୍ବିଶତେ କାଲେ ଲଭତେ କାଣ୍ଡପୃଷ୍ଠତାମ୍। କାଣ୍ଡପୃଷ୍ଠଶ୍ଚିରଂ କାଲଂ ତତ୍ରୈବ ପରିବର୍ତତେ॥ 13-4-11 (81407) ତତସ୍ତୁ ତ୍ରିଶତେ କାଲେ ଲଭତେ ଜପତାମପି। ତଂ ଚ ପ୍ରାପ୍ଯ ଚିରଂ କାଲଂ ତତ୍ରୈବ ପରିବର୍ତତେ॥ 13-4-12 (81408) ତତଶ୍ଚତୁଃଶତେ କାଲେ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯୋ ନାମ ଜାଯତେ। ଶ୍ରୋତ୍ରିଯତ୍ବେ ଚିରଂ କାଲଂ ତତ୍ରୈବ ପରିବର୍ତତେ॥ 13-4-13 (81409) ତଦେବଂ ଶୋକହର୍ଷୌ ତୁ କାମଦ୍ବେଷୌ ଚ ପୁତ୍ରକ। ଅତିମାନାତିବାଦୌ ଚ ପ୍ରବିଶେତେ ଦ୍ବିଜାଧମମ୍॥ 13-4-14 (81410) ତାଂଶ୍ଚେଜ୍ଜଯତି ଶତ୍ରୂନ୍ସ ତଦା ପ୍ରାପ୍ନୋତି ସଦ୍ଗତିମ୍। ଅଥ ତେ ବୈ ଜଯନ୍ତ୍ଯେନଂ ତାଲଂ ପକ୍ବମିବାପତେତ୍॥ 13-4-15 (81411) ମତଙ୍ଗ ସମ୍ପ୍ରଧାର୍ଯୈବଂ ଯଦହଂ ତ୍ବାମଚୂଚୁଦମ୍। ବୃଣୀଷ୍ବ କାମମନ୍ଯଂ ତ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ହି ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍॥ ॥ 13-4-16 (81412) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 4 ॥।

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-4-11 କାଣ୍ଡପୃଷ୍ଠତାଂ ଶସ୍ତ୍ରଜୀବିତ୍ବମ୍॥ 7-4-12 ଜପତାଂ ଗାଯତ୍ରୀମାତ୍ରସେବିନାଂ କୁଲେ ଜନ୍ମେତି ଶେଷଃ॥ 7-4-13 ଶ୍ରୋତ୍ରିଯଃ ଅଧୀତବେଦଃ॥ 7-4-14 ତତ୍ ତଦା ଶ୍ରୋତ୍ରିଯତ୍ବଲାଭେଽପି॥ 7-4-15 ତେ ଶୋକାଦଯଃ। ଏନଂ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯମ୍॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଏବମୁକ୍ତୋ ମତଙ୍ଗସ୍ତୁ ସଂଶିତାତ୍ମା ଯତବ୍ରତଃ। ସହସ୍ରମେକପାଦେନ ତତୋ ଧ୍ଯାନେ ବ୍ଯତିଷ୍ଠତ॥ 13-5-1 (81413) ତଂ ସହସ୍ରାବରେ କାଲେ ଶକ୍ରୋ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମୁପାଗମତ୍। ତଦେବ ଚ ପୁନର୍ବାକ୍ଯମୁବାଚ ବଲବୃତ୍ରହା॥ 13-5-2 (81414) ମତଙ୍ଗ ଉବାଚ। 13-5-3x (6756) ଇଦଂ ବର୍ଷସହସ୍ରଂ ବୈ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ସମାହିତଃ। ଅତିଷ୍ଠମେକପାଦେନ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ନାପ୍ନୁଯାଂ କଥମ୍॥ 13-5-3 (81415) ଶକ୍ର ଉବାଚ। 13-5-4x (6757) ଚଣ୍ଡାଲଯୋନୋ ଜାତେନ ନାବାପ୍ଯଂ ବୈ କଥଞ୍ଚନ। ଅନ୍ଯଂ କାମଂ ବୃଣୀଷ୍ବ ତ୍ବଂ ମା ବୃଥା ତେଽସ୍ତ୍ବଯଂ ଶ୍ରମଃ॥ 13-5-4 (81416) ଏବମୁକ୍ତୋ ମତଙ୍ଗସ୍ତୁ ଭୃଶଂ ଶୋକପରାଯଣଃ। ଅଧ୍ଯତିଷ୍ଠଦ୍ଗଯାଂ ଗତ୍ବା ସୋଽଙ୍ଗୁଷ୍ଟେନ ଶତଂ ସମାଃ॥ 13-5-5 (81417) ସୁଦୁର୍ବହଂ ବହନ୍ଯୋଗଂ କୃଶୋ ଧମନିସନ୍ତତଃ। ତ୍ବଗସ୍ଥିଭୂତୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ସ ତତାପେତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 13-5-6 (81418) ତଂ ତପନ୍ତମଭିଦ୍ରୁତ୍ଯ ପାଣିଂ ଜଗ୍ରାହ ବାସବଃ। ବରାଣାମୀଶ୍ବରୋ ଦାତା ସର୍ବଭୂତହିତେ ରତଃ॥ 13-5-7 (81419) ଶକ୍ର ଉବାଚ। 13-5-8x (6758) ମତଙ୍ଗ ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବଂ ତେ ବିରୁଦ୍ଧମିହ ଦୃଶ୍ଯତେ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଦୁର୍ଲଭତରଂ ସଂବୃତଂ ପରିପନ୍ଥିଭିଃ॥ 13-5-8 (81420) ପୂଜଯନ୍ସୁଖମାପ୍ନୋତି ଦୁଃଖମାପ୍ନୋତ୍ଯପୂଜଯନ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଯୋଗକ୍ଷେମଃ ସମାହିତଃ॥ 13-5-9 (81421) ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋଽନୁତୃପ୍ଯନ୍ତେ ପିତରୋ ଦେବତାସ୍ତଥା। ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ମତଙ୍ଗ ପର ଉଚ୍ଯତେ॥ 13-5-10 (81422) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କୁରୁତେ ତଦ୍ଧି ଯଥା ଯଦ୍ଯଚ୍ଚ ବାଞ୍ଛତି॥ 13-5-11 (81423) ବହ୍ବୀସ୍ତୁ ସଂସରନ୍ଯୋନୀର୍ଜାଯମାନଃ ପନୁଃପୁନଃ। ପର୍ଯାଯେ ତାତ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମିହ ବିନ୍ଦତି॥ 13-5-12 (81424) ତଦୁତ୍ସୃଜ୍ଯେହ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମକୃତାତ୍ମଭିଃ। ଅନ୍ଯଂ ବରଂ ବୃଣୀଷ୍ବ ତ୍ବଂ ଦୁର୍ଲଭୋଽଯଂ ହି ତେ ବରଃ॥ 13-5-13 (81425) କିଂ ମାଂ ତୁଦସି ଦୁଃଖାର୍ତଂ ମୃତଂ ମାରଯସେ ଚ ମାମ୍। ତ୍ବାଂ ତୁ ଶୋଚାମି ଯୋ ଲବ୍ଧ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ନ ବୁଭୂଷସେ॥ 13-5-14 (81426) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଯଦି ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଣୈର୍ଦୁରାସଦମ୍। ସୁଦୁର୍ଲଭଂ ସଦାବାପ୍ଯ ନାନୁତିଷ୍ଠନ୍ତି ମାନବାଃ॥ 13-5-15 (81427) ଯେ ପାପେଭ୍ଯଃ ପାପତମାସ୍ତେଷାମଧମ ଏବ ସଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଯୋଽବଜାନୀତେ ଧନଂ ଲବ୍ଧ୍ବେବ ଦୁର୍ଲଭମ୍॥ 13-5-16 (81428) ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ଖଲୁ ବିପ୍ରତ୍ବଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଦୁରନୁପାଲନମ୍। ଦୁରବାପମବାପ୍ଯୈତନ୍ନାନୁତିଷ୍ଠନ୍ତି ମାନବାଃ॥ 13-5-17 (81429) ଏକାରାମୋ ହ୍ଯହଂ ଶକ୍ର ନିର୍ନ୍ଦ୍ବଦ୍ବୋ ନିଷ୍ପରିଗ୍ରହଃ। ଅହିଂସାଦମମାସ୍ଥାଯ କଥଂ ନାର୍ହାମି ବିପ୍ରତାମ୍॥ 13-5-18 (81430) ଦୈବଂ ତୁ କଥମେତଦ୍ବୈ ଯଦହଂ ମାତୃଦୋଷତଃ। ଏତାମବସ୍ଥାଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ସନ୍ପୁରନ୍ଦରଂ॥ 13-5-19 (81431) ନୂନଂ ଦୈବଂ ନ ଶକ୍ଯଂ ହି ପୌରୁଷେଣାତିବର୍ତିତୁମ୍। ଯଦର୍ଥଂ ଯତ୍ନବାନେବ ନ ଲଭେ ବିପ୍ରତାଂ ବିଭୋ॥ 13-5-20 (81432) ଏବଂଗତେ ତୁ ଧର୍ମଜ୍ଞ ଦାତୁମର୍ହସି ମେ ବରମ୍। ଯଦି ତେଽହମନୁଗ୍ରାହ୍ଯଃ କିଚିଦ୍ବା ସୁକୃତଂ ମମ॥ 13-5-21 (81433) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-5-22x (6759) ବୃଣୀଷ୍ବେତି ତଦା ପ୍ରାହ ତତସ୍ତଂ ବଲବୃତ୍ରହା। ଚୋଦିତସ୍ତୁ ମହେନ୍ଦ୍ରେଣ ମତଙ୍ଗଃ ପ୍ରାବ୍ରବୀଦିଦମ୍॥ 13-5-22 (81434) ଯଥା କାମବିହାରୀ ସ୍ଯାଂ କାମରୂପୀ ବିହଙ୍ଗମଃ। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରାବିରୋଧେନ ପୂଜାଂ ଚ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାମହମ୍॥ 13-5-23 (81435) ଯଥା ମମାକ୍ଷଯା କୀର୍ତିର୍ଭବେଚ୍ଚାପି ପୁରନ୍ଦର। କର୍ତୁମର୍ହସି ତଦ୍ଦେବ ଶିରସା ତ୍ବାଂ ପ୍ରସାଦଯେ॥ 13-5-24 (81436) ଶକ୍ର ଉବାଚ। 13-5-25x (6760) ମତଙ୍ଗ ଗମ୍ଯତାଂ ଶୀଘ୍ରମେବମେତଦ୍ଭବିଷ୍ଯତି। ସ୍ତ୍ରିଯଃ ସର୍ବାସ୍ତ୍ବଯା ଲୋକେ ଯକ୍ଷ୍ଯନ୍ତେ ଭୂତିକର୍ମଣି॥ 13-5-25 (81437) ଛନ୍ଦୋଦେବ ଇତି ଖ୍ଯାତଃ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ପୂଜ୍ଯୋ ଭବିଷ୍ଯସି। କୀର୍ତିଶ୍ଚ ତେଽତୁଲା ବତ୍ସ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ଯାସ୍ଯତି॥ 13-5-26 (81438) ଏବଂ ତସ୍ମୈ ବରଂ ଦତ୍ତ୍ବା ବାସବୋଽନ୍ତରଧୀଯତ। ପ୍ରାଣାଂସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ମତଙ୍ଗୋପି ପ୍ରାପ ତତ୍ସ୍ଥାନମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-5-27 (81439) ଏବମେବ ପରଂ ସ୍ଥାନଂ ମର୍ତ୍ଯାନାଂ ଭରତର୍ଷଭ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ନାମ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପମିନ୍ଦ୍ରେଣୋକ୍ତଂ ମହାତ୍ମନା॥ ॥ 13-5-28 (81440) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚମୋଧ୍ଯାଯଃ॥ 5 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-5-1 ସହସ୍ରଂ ବତ୍ସରାମ୍॥ 7-5-7 ଅଭିଦ୍ରୁତ୍ଯ ଗତ୍ବା॥ 7-5-8 ପରିପନ୍ଥିଭିଃ କାମାଦ୍ଯୈଶ୍ଚୋରୈଃ ସଂବୃତମତୋ ଦୁଃସଂରକ୍ଷ୍ଯମପୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-5-9 ଅପୂଜଯନ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମିତି ଶେଷଃ॥ 7-5-10 ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯସ୍ତଦ୍ଦ୍ବାରା ଦେବାଦଯସ୍ତୃପ୍ଯନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-5-11 ଯଦ୍ଯଦ୍ବାଞ୍ଛତି ତତ୍ତତ୍କୁରୁତେ॥ 7-5-15 ନାନୁତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଦୁଚିତାନ୍ ଶମଦମାଦୀନ୍ନ ସେବନ୍ତେଽତଃ ପ୍ରାପ୍ତମପି ଦୁଃସଂରକ୍ଷ୍ଯମିତି ଭାବଃ॥ 7-5-16 ଅବଜାନୀତେ ଅବଜ୍ଞାଂ କରୋତି। ନ ରକ୍ଷତୀତି ଯାବତ୍॥ 7-5-19 ଦୈବଂ ପ୍ରାକ୍କର୍ମ। ଯତ୍ ଯତଃ ଏତାଂ ଅବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବରୂପାମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଯଦି ଦୁଷ୍ପ୍ରାପ୍ଯଂ ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଣୈର୍ନରାଧିପ। କଥଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ମହାରାଜ କ୍ଷତ୍ରିଯେଣ ମହାତ୍ମନା॥ 13-6-1 (81441) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରେଣ ଧର୍ମାତ୍ମନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବଂ ନରର୍ଷଭ। ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବେନ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-6-2 (81442) ତେନ ହ୍ଯମିତବୀର୍ଯେଣ ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ହତଂ ପୁତ୍ରଶତଂ ସଦ୍ଯସ୍ତପସାଽପି ପିତାମହ॥ 13-6-3 (81443) ଯାତୁଧାନାଶ୍ଚ ବହବୋ ରାକ୍ଷସାସ୍ତିଗ୍ମତେଜସଃ। ମନ୍ଯୁନାଽଽବିଷ୍ଟଦେହେନ ସୃଷ୍ଟାଃ କାଲାନ୍ତକୋପମାଃ॥ 13-6-4 (81444) ମହାନ୍କୁଶିକବଂଶଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିଶତସଂକୁଲଃ। ସ୍ଥାପିତୋ ନରଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ବିଦ୍ବଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣସଂକୁଲଃ॥ 13-6-5 (81445) ଋତୀକସ୍ଯାତ୍ମଜଶ୍ଚୈବ ଶୁନଃଶେପୋ ମହାତପାଃ। ବିମୋକ୍ଷିତୋ ମହାସତ୍ରାତ୍ପଶୁତାମପ୍ଯୁପାଗତଃ॥ 13-6-6 (81446) ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରକ୍ରତୌ ଦେବାଂସ୍ତୋଷଯିତ୍ବାଽଽତ୍ମତେଜସା। ପୁତ୍ରତାମନୁସଂପ୍ରାପ୍ତୋ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 13-6-7 (81447) ନାଭିବାଦଯତେ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ଦେବରାତଂ ନରାଧିପ। ପୁତ୍ରାଃ ପଞ୍ଚଶତଂ ଚାପି ଶପ୍ତାଃ ଶ୍ବପଚତାଂ ଗତାଃ॥ 13-6-8 (81448) ତ୍ରିଶଙ୍କୁର୍ବନ୍ଧୁଭିର୍ମୁକ୍ତ ଐକ୍ଷ୍ବାକଃ ପ୍ରୀତିପୂର୍ବକମ୍। ଅବାକ୍ଶିରାଦିବଂ ନୀତୋ ଦକ୍ଷିଣାମାଶ୍ରିତୋଦିଶମ୍॥ 13-6-9 (81449) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯ ଭଗିନୀ ନଦୀ ଦେବର୍ଷିସେବିତା। କୌଶିକୀତି କୃତା ପୁଣ୍ଯା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସୁରସେବିତା॥ 13-6-10 (81450) ତପୋବିଘ୍ନକରୀ ଚୈବ ପଞ୍ଚଚୂଡା ସୁସଂମତା। ରମ୍ଭା ନାମାପ୍ସରାଃ ଶାପାଦ୍ଯସ୍ଯ ଶୈଲତ୍ବମାଗତା॥ 13-6-11 (81451) ତଥୈବାସ୍ଯ ଭଯାଦ୍ବଦ୍ଧ୍ବା ବସିଷ୍ଠଃ ସଲିଲେ ପୁରା। ଆତ୍ମାନଂ ମଞ୍ଜଯଞ୍ଶ୍ରୀମାନ୍ବିପାଶଃ ପୁନରୁତ୍ଥିତଃ॥ 13-6-12 (81452) ତଦାପ୍ରଭୃତି ପୁଣ୍ଯା ହି ବିପାଶାଽଭୂନ୍ମହାନଦୀ। ବିଖ୍ଯାତା କର୍ମଣା ତେନ ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-6-13 (81453) ବଶ୍ଯଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ଯେନ ଦେବସେନାଗ୍ରଗଃ ପ୍ରଭୁଃ। ସ୍ତୁତଃ ପ୍ରୀତମନାଶ୍ଚାସୀଚ୍ଛାପାଚ୍ଚୈନମମୁଞ୍ଚତ॥ 13-6-14 (81454) ଧ୍ରୁବସ୍ଯୌତ୍ତାନପାଦସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷୀଣାଂ ତଥୈବ ଚ। ମଧ୍ଯେ ଜ୍ବଲତି ଯୋ ନିତ୍ଯମୁଦୀଚୀମାଶ୍ରିତୋ ଦିଶମ୍॥ 13-6-15 (81455) ତସ୍ଯୈତାନି ଚ କର୍ମାଣି ତଥାଽନ୍ଯାନି ଚ କୌରବ। କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯେତ୍ଯତୋ ଜାତମିଦଂ କୌହତୂଲଂ ମମ॥ 13-6-16 (81456) କିମେତଦିତି ତତ୍ତ୍ବେନ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭରତର୍ଷଭ। ଦେହାନ୍ତରମନାସାଦ୍ଯ କଥଂ ସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽଭବତ୍॥ 13-6-17 (81457) ଏତତ୍ତତ୍ବେନ ମେ ତାତ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି। ମତଙ୍ଗସ୍ଯ ଯଥାତତ୍ତ୍ବଂ ତଥୈବୈତଦ୍ବଦସ୍ବ ମେ॥ 13-6-18 (81458) ସ୍ଥାନେ ମତଙ୍ଗୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ନାଲଭଦ୍ଭରତର୍ଷଭ। ଚଣ୍ଡାଲଯୋନୌଜାତୋ ହି କଥଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯମାପ୍ତବାନ୍॥ ॥ 13-6-19 (81459) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଦର୍ମପର୍ବଣି ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 6 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-6-1 ଶୁନଃଶେଷୋ ଦେବାଂସ୍ତୋଷଯିତ୍ବା ତୈର୍ମୋକ୍ଷିତଃ ସନ୍ପୁତ୍ରତାଂ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯାନୁସମ୍ପ୍ରାପ୍ତ ଇତ୍ଯୁତ୍ତରେଣ ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-6-8 ନାଭିବାଦଯତେ ନ ନମସ୍କୁର୍ବନ୍ତି। ଅନୁସ୍ବାରଲୋଷ ଆର୍ଷଃ। ଦେବରାତଂ ଦେବୈର୍ବିଶ୍ବାମିତ୍ରାଯ ଦତ୍ତଂ ତେନ ଚ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ କୃତଂ ସନ୍ତମ୍। ଶପ୍ତା ଯେନେତି ଶେଷଃ॥ 7-6-9 ବନ୍ଧୁଭିର୍ମୁକ୍ତଃ। ବସିଷ୍ଠଶାପେନ ଚଣ୍ଡାଲତାଂ ଗତତ୍ବାତ୍। ଦିବଂ ଯେନ ନୀତଃ॥ 7-6-11 ପଞ୍ଚ ଚୂଡାଃ ବଲଯଭେଦା ଯସ୍ଯାଃ ସା॥ 7-6-14 ତ୍ରିଶଙ୍କୁଂ ଯାଜଯନ୍ବିଶ୍ବାମିତ୍ରୋ ବସିଷ୍ଟପୁତ୍ରୈଃ ଶପ୍ତଃ ଶ୍ବପଚସ୍ଯ ଯାଜକସ୍ତ୍ବଂ ଶ୍ବପଚୋ ଭବିଷ୍ଯସୀତି। ତଂ ଶାପମୃତଂ କର୍ତୁଂ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ କସ୍ଯାଂଚିଦାପଦି ଶ୍ବଜାଘନୀଂ ଚୌର୍ଯେଣାର୍ଜଯିତ୍ବା ପକ୍ତୁମାରେଭେ। ତାମିନ୍ଦ୍ରଃ ଶ୍ଯେନରୂପେଣ ହୃତବାନ୍। ତାବତୈବାଯଂ ଶାପାନ୍ମୁକ୍ତୋ ବବର୍ଷ ଚେନ୍ଦ୍ର ଇତି। ଦେବସେନାନାମଗ୍ରଗଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଇନ୍ଦ୍ରଃ॥ 7-6-15 ଜ୍ବଲତି ତାରାରୂପେଣ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଶ୍ରୂଯତାଂ ପାର୍ଥ ତତ୍ତ୍ବେନ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରୋ ଯଥା ପୁରା। ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବଂ ଗତସ୍ତାତ୍ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିତ୍ବଂ ତଥୈବ ଚ॥ 13-7-1 (81460) ଭରତସ୍ଯାନ୍ବବାଯେ ବୈ ମିଥିଲୋ ନାମ ପାର୍ଥିବଃ। ବଭୂବ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯଜ୍ବା ଧର୍ମଭୃତାଂବରଃ॥ 13-7-2 (81461) ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରୋ ମହାନାସୀଞ୍ଜହ୍ନୁର୍ନାମ ନରେଶ୍ବରଃ। ଦୁହିତୃତ୍ବମନୁପ୍ରାପ୍ତା ଗଙ୍ଗା ଯସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-7-3 (81462) ତସ୍ଯାତ୍ମଜସ୍ତୁଲ୍ଯଗୁଣଃ ସିନ୍ଧୁଦ୍ବୀପୋ ମହାଯଶାଃ। ସିନ୍ଧୁଦ୍ବୀପାଚ୍ଚ ରାଜର୍ଷିର୍ବଲାକାଶ୍ବୋ ମହାବଲଃ॥ 13-7-4 (81463) ବଲ୍ଲଭସ୍ତସ୍ଯ ତନଯଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ଧର୍ମ ଇବାପରଃ। କୁଶିକସ୍ତସ୍ଯ ତନଯଃ ସହସ୍ରାକ୍ଷସମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-7-5 (81464) କୁଶିକସ୍ଯାତ୍ମଜଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ଗାଧିର୍ନାମ ଜନେଶ୍ବରଃ। ଅପୁତ୍ରଃ ପ୍ରସବେନାର୍ଥୀ ବନବାସମୁପାବସତ୍॥ 13-7-6 (81465) କନ୍ଯା ଜଜ୍ଞେ ସୁତାତ୍ତସ୍ଯ ବନେ ନିବସତଃ ସତଃ। ନାମ୍ନା ସତ୍ଯବତୀ ନାମ ରୂପେଣାପ୍ରତିମା ଭୁବି॥ 13-7-7 (81466) ତାଂ ବବ୍ରେ ଭାର୍ଗବଃ ଶ୍ରୀମାଂଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ଯାତ୍ମସମ୍ଭବଃ। ଋଚୀକ ଇତି ବିଖ୍ଯାତୋ ବିପୁଲେ ତପସି ସ୍ଥିତଃ॥ 13-7-8 (81467) ସ ତାଂ ନ ପ୍ରଦଦୌ ତସ୍ମୈ ଋଚୀକାଯ ମହାତ୍ମନେ। ଦରିଦ୍ର ଇତି ମତ୍ବା ବୈ ଗାଧିଃ ଶତ୍ରୁନିବର୍ହଣଃ॥ 13-7-9 (81468) ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାଯ ପୁନର୍ଯାନ୍ତମବ୍ରବୀଦ୍ରାଜସତ୍ତପ୍ରଃ। ଶୁଲ୍କଂ ପ୍ରଦୀଯତାଂ ମହ୍ଯଂ ତତୋ ବତ୍ସ୍ଯସି ମେ ସୁତାମ୍॥ 13-7-10 (81469) ଋଚୀକ ଉବାଚ। 13-7-11x (6761) କିଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛାମି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତୁଭ୍ଯଂ ଶୁଲ୍କମହଂ ନୃପ। ଦୁହିତୁର୍ବ୍ରୂହ୍ଯସଂସକ୍ତୋ ମାଽଭୂତ୍ତତ୍ର ବିଚାରଣା॥ 13-7-11 (81470) ଗାଧିରୁବାଚ। 13-7-12x (6762) ଚନ୍ଦ୍ରରଶ୍ମିପ୍ରକାଶାନାଂ ହଯାନାଂ ବାତରହସାମ୍। ଏକତଃ ଶ୍ଯାମକର୍ଣାନାଂ ସହସ୍ରଂ ଦାହ ଭାର୍ଗବ॥ 13-7-12 (81471) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-7-13x (6763) ତତଃ ସ ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ଯାତ୍ମଜଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଅବ୍ରବୀଦ୍ବରୁଣଂ ଦେବମାଦିତ୍ଯଂ ପତିମମ୍ଭସାମ୍॥ 13-7-13 (81472) ଏକତଃ ଶ୍ଯାମକର୍ଣାନାଂ ହଯାନାଂ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ଚସାମ୍। ସହସ୍ରଂ ବାତବେଗାନାଂ ଭିକ୍ଷେ ତ୍ବାଂ ଦେବସତ୍ତମ॥ 13-7-14 (81473) ତଥେତି ବରୁଣୋ ଦେବ ଆଦିତ୍ଯୋ ଭୃଗୁସତ୍ତମମ୍। ଉବାଚ ଯତ୍ର ତେ ଚ୍ଛନ୍ଦସ୍ତତ୍ରୋତ୍ଥାସ୍ଯନ୍ତି ବାଜିନଃ॥ 13-7-15 (81474) ଧ୍ଯାତମାତ୍ରେ ଋଚୀକେନ ହଯାନାଂ ଚନ୍ଦ୍ରବର୍ଚସାମ୍। ଗଙ୍ଗାଜଲାତ୍ସମୁତ୍ତସ୍ଥୌ ସହସ୍ରଂ ବିପୁଲୌଜସାମ୍॥ 13-7-16 (81475) ଅଦୂରେ କାନ୍ଯକୁବ୍ଜସ୍ଯ ଗଙ୍ଗାଯାସ୍ତୀରମୁତ୍ତମମ୍। ଅଶ୍ବତୀର୍ଥଂ ତଦଦ୍ଯାପି ମାନବାଃ ପରିଚକ୍ଷତେ॥ 13-7-17 (81476) ତତୋ ବୈ ଗାଧଯେ ତାତ ସହସ୍ରଂ ବାଜିନାଂ ଶୁଭମ୍। ଋଚୀକଃ ପ୍ରଦଦୌ ପ୍ରୀତଃ ଶୁଲ୍କାର୍ଥଂ ତପତାଂ ବରଃ॥ 13-7-18 (81477) ତତଃ ସ ବିସ୍ମିତୋ ରାଜା ଗାଧିଃ ଶାପଭଯେନ ଚ। ଦଦୌ ତାଂ ସମଲଙ୍କୃତ୍ଯ କନ୍ଯାଂ ଭୃଗୁସୁତାଯ ବୈ॥ 13-7-19 (81478) ଜଗ୍ରାହ ବିଧିବତ୍ପାଣିଂ ତସ୍ଯା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସତ୍ତମଃ। ସା ଚ ତଂ ପତିମାସାଦ୍ଯ ପରଂ ହର୍ଷମବାପ ହ॥ 13-7-20 (81479) ସ ତୁତୋଷ ଚ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସ୍ତସ୍ଯା ବୃତ୍ତେନ ଭାରତ। ଛନ୍ଦଯାମାସ ଚୈବୈନାଂ ବରେଣ ବରବର୍ଣିନୀମ୍॥ 13-7-21 (81480) ମାତ୍ରେ ତତ୍ସର୍ବମାଚଖ୍ଯୌ ସା କନ୍ଯା ରାଜସତ୍ତମ। ଅଥତାମବ୍ରବୀନ୍ମାତା ସୁତାଂ କିଞ୍ଚିଦବାଙ୍ମୁଖୀମ୍॥ 13-7-22 (81481) ମମାପି ପୁତ୍ରି ଭର୍ତା ତେ ପ୍ରସାଦଂ କର୍ତୁମର୍ହତି। ଅପତ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରଦାନେନ ସମର୍ଥଶ୍ଚ ମହାତପାଃ॥ 13-7-23 (81482) ତତଃ ସା ତ୍ବରିତଂ ଗତ୍ବା ତତ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରତ୍ଯବେଦଯତ୍। ମାତୁଶ୍ଚିକୀର୍ଷିତଂ ରାଜନ୍ଋଚୀକସ୍ତାମଥାବ୍ରବୀତ୍॥ 13-7-24 (81483) ଗୁଣବନ୍ତଂ ଚ ପୁତ୍ରଂ ବୈ ତ୍ବଂ ଚ ସାଽଥ ଜନିଷ୍ଯଥ। ଜନନ୍ଯାସ୍ତବ କଲ୍ଯାଣି ମା ଭୂଦ୍ବୈ ପ୍ରଣଯୋଽନ୍ଯଥା॥ 13-7-25 (81484) ତବ ଚୈବ ଗୁଣଶ୍ଲାଘୀ ପୁତ୍ର ଉତ୍ପତ୍ସ୍ଯତେ ମହାନ୍। ଅସ୍ମଦ୍ବଂଶକରଃ ଶ୍ରୀମାଂସ୍ତବ ଭ୍ରାତା ଚ ବଂଶକୃତ୍॥ 13-7-26 (81485) ଋତୁସ୍ନାତା ଚ ସାଽଶ୍ବତ୍ଥଂ ତ୍ବଂ ଚ ବୃକ୍ଷମୁଦୁମ୍ବରମ୍। ପରିଷ୍ବଜେତଂ କଲ୍ଯାଣି ତତ ଇଷ୍ଟମବାପ୍ସ୍ଯଥଃ॥ 13-7-27 (81486) ଚରୁଦ୍ବଯମିଦଂ ଚୈବ ମନ୍ତ୍ରପୂତଂ ଶୁଚିସ୍ମିତେ। ତ୍ବଂ ଚ ସା ଚୋପଭୁଞ୍ଜୀତଂ ତତଃ ପୁତ୍ରାବବାପ୍ସ୍ଯଥଃ॥ 13-7-28 (81487) ତତଃ ସତ୍ଯବତୀ ହୃଷ୍ଟା ମାତରଂ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ। ଯଦୃଚୀକେନ କଥିତଂ ତଚ୍ଚାଚଖ୍ଯୌ ଚରୁଦ୍ବଯମ୍॥ 13-7-29 (81488) ତାମୁବାଚ ତତୋ ମାତା ସୁତାଂ ସତ୍ଯବତୀଂ ତଦା। ପୁତ୍ରି ପୂର୍ବୋପପନ୍ନାଯାଃ କୁରୁଷ୍ବ ବଚନଂ ମମ॥ 13-7-30 (81489) ଭର୍ତ୍ରା ଯ ଏଷ ଦତ୍ତସ୍ତେ ଚରୁର୍ମନ୍ତ୍ରପୁରସ୍କୃତଃ। ଏନଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛ ମହ୍ଯଂ ତ୍ବଂ ମଦୀଯଂ ତ୍ବଂ ଗୃହାଣ ଚ॥ 13-7-31 (81490) ବ୍ଯତ୍ଯାସଂ ବୃକ୍ଷଯୋଶ୍ଚାପି କରବାବ ଶୁଚିସ୍ମିତେ। ଯଦି ପ୍ରମାଣଂ ବଚନଂ ମମ ମାତୁରନିନ୍ଦିତେ॥ 13-7-32 (81491) ସ୍ବମପତ୍ଯଂ ବିଶିଷ୍ଟଂ ହି ସର୍ବ ଇଚ୍ଛତ୍ଯନାବିଲମ୍। ବ୍ଯକ୍ତଂ ଭଗବତା ଚାତ୍ର କୃତମେବଂ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-7-33 (81492) ତତୋ ମେ ତ୍ବଚ୍ଚରୌ ଭାବଃ ପାଦପେ ଚ ସମୁଧ୍ଯମେ। କଥଂ ବିଶିଷ୍ଟୋ ଭ୍ରାତା ମେ ଭବେଦିତ୍ଯେବ ଚିନ୍ତଯ 13-7-34 (81493) ତଥାଚ କୃତବତ୍ଯୌ ତେ ମାତା ସତ୍ଯବତୀ ଚ ସା। ଅଥ ଗର୍ଭାବନୁପ୍ରାପ୍ତେ ଉଭେ ତେ ବୈ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-7-35 (81494) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଗର୍ଭମନୁପ୍ରାପ୍ତାଂ ଭାର୍ଯାଂ ସ ଚ ମହାନୃଷିଃ। ଉବାଚ ତାଂ ସତ୍ଯବତୀଂ ଦୁର୍ମନା ଭୃଗୁସତ୍ତମଃ॥ 13-7-36 (81495) ବ୍ଯତ୍ଯାସେନୋପଯୁକ୍ତସ୍ତେ ଚରୁର୍ବ୍ଯକ୍ତଂ ଭବିଷ୍ଯତି। ବ୍ଯତ୍ଯାସଃ ପାଦପେ ଚାପି ସୁବ୍ଯକ୍ତଂ ତେ କୃତଃ ଶୁଭେ॥ 13-7-37 (81496) ମଯା ହି ବିଶ୍ବଂ ଯଦ୍ବ୍ରାହ୍ମ ତ୍ବଚ୍ଚରୌ ସନ୍ନିବେଶିତମ୍। କ୍ଷତ୍ରବୀର୍ଯଂ ଚ ସକଲଂ ଚରୌ ତସ୍ଯା ନିବେଶିତମ୍॥ 13-7-38 (81497) ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯବିଖ୍ଯାତଗୁଣଂ ତ୍ବଂ ବିପ୍ରଂ ଜନଯିଷ୍ଯସି। ସା ଚ କ୍ଷତ୍ରଂ ବିଶିଷ୍ଟଂ ବୈ ତତ ଏତତ୍କୃତଂ ମଯା॥ 13-7-39 (81498) ବ୍ଯତ୍ଯାସସ୍ତୁ କୃତୋ ଯସ୍ମାତ୍ତ୍ବଯା ମାତ୍ରା ଚ ତେ ଶୁଭେ। ତସ୍ମାତ୍ସା ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ମାତା ତେ ଜନଯିଷ୍ଯତି॥ 13-7-40 (81499) କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ତୂଗ୍ରକର୍ମାଣଂ ତ୍ବଂ ଭଦ୍ରେ ଜନଯିଷ୍ଯସି। ନ ହି ତେ ତତ୍କୃତଂ ସାଧୁ ମାତୃସ୍ନେହେନ ଭାମିନି॥ 13-7-41 (81500) ସା ଶ୍ରୁତ୍ବା ଶୋକସଂତପ୍ତା ପପାତ ବରବର୍ଣିନୀ। ଭୂମୌ ସତ୍ଯବତୀ ରାଜଂଶ୍ଛିନ୍ନେବ ରୁଚିରା ଲତା॥ 13-7-42 (81501) ପ୍ରତିଲଭ୍ଯ ଚ ସା ସଞ୍ଜ୍ଞାଂ ଶିରସା ପ୍ରଣିପତ୍ଯ ଚ। ଉବାଚ ଭାର୍ଯା ଭର୍ତାରଂ ଗାଧେଯୀ ଭାର୍ଗବର୍ଷଭମ୍॥ 13-7-43 (81502) ପ୍ରସାଦଯନ୍ତ୍ଯାଂ ଭାର୍ଯାଯାଂ ମଯି ବ୍ରହ୍ମବିଦାଂବର। ପ୍ରସାଦଂ କୁରୁ ବିପ୍ରର୍ଷେ ନ ମେ ସ୍ଯାତ୍ତ୍ରତ୍ରିଯଃ ସୁତଃ॥ 13-7-44 (81503) କାମଂ ମମୋଗ୍ରକର୍ମା ବୈ ପୌତ୍ରୋ ଭବିତୁମର୍ହତି। ନ ତୁ ମେ ସ୍ଯାତ୍ସୁତୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନେଷ ମେ ଦୀଯତାଂ ବରଃ॥ 13-7-45 (81504) ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ହୋବାଚ ସ୍ବାଂ ଭାର୍ଯାଂ ସୁମହାତପାଃ। ତତଃ ସା ଜନଯାମାସ ଜମଦଗ୍ନିଂ ସୁତଂ ଶୁଭମ୍॥ 13-7-46 (81505) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଂ ଚାଜନଯଦ୍ଗାଧିଭାର୍ଯା ଯଶସ୍ବିନୀ। ଋଷେଃ ପ୍ରସାଦାଦ୍ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ବ୍ରହ୍ମବାଦିନମ୍॥ 13-7-47 (81506) ତତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣତାଂ ଯାତୋ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରୋ ମହାତପାଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ସୋଽପ୍ଯଥ ତଥା ବ୍ରହ୍ମବଂଶସ୍ଯ କାରକଃ॥ 13-7-48 (81507) ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରା ମହାତ୍ମାନୋ ବ୍ରହ୍ମବଂଶବିବର୍ଧନାଃ। ତପସ୍ବିନୋ ବ୍ରହ୍ମବିଦୋ ଗୋତ୍ରକର୍ତାର ଏବ ଚ॥ 13-7-49 (81508) ମଧୁଚ୍ଛନ୍ଦଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ଦେବରାତଶ୍ଚ ବୀର୍ଯବାନ୍। ଅକ୍ଷୀଣଶ୍ଚ ଶକୁନ୍ତଶ୍ଚ ବଭ୍ରୁଃ କାଲପଥସ୍ତଥା॥ 13-7-50 (81509) ଯାଜ୍ଞବଲ୍କ୍ଯଶ୍ଚ ବିଖ୍ଯାତସ୍ତଥା ସ୍ଥୂଣୋ ମହାବ୍ରତଃ। ଉଲୂକୋ ଯମଦୂତଶ୍ଚ ତଥର୍ଷିଃ ସୈନ୍ଧବାଯନଃ॥ 13-7-51 (81510) ପର୍ଣଜଙ୍ଘଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ଗାବଲଶ୍ଚ ମହାନୃଷିଃ। ଋଷିର୍ବଜ୍ରସ୍ତଥା ଖ୍ଯାତଃ ସାଲଙ୍କାଯନ ଏବ ଚ॥ 13-7-52 (81511) ଲୀଲାଢ୍ଯୋ ନାରଦଶ୍ଚୈବ ତଥା କୂର୍ଚାମୁଖଃ ସ୍ମୃତଃ। ବାଦୁଲିର୍ମୁସଲଶ୍ଚୈବ ବକ୍ଷୋଗ୍ରୀବସ୍ତଥୈବ ଚ। 13-7-53 (81512) ଆଙ୍ଘ୍ରିକୋ ନୈକଦୃକ୍ଚୈବ ଶିଲାଯୂପଃ ସିତଃ ଶୁଚିଃ। ଚକ୍ରକୋ ମାରୁତନ୍ତବ୍ଯୋ ବାତଘ୍ନୋଽଥାଶ୍ବଲାଯନଃ॥ 13-7-54 (81513) ଶ୍ଯାମାଯନୋଽଥ ଗାର୍ଗ୍ଯଶ୍ଚ ଜାବାଲିଃ ସୁଶ୍ରୁତସ୍ତଥା। କାରୀଷିରଥ ସଂଶ୍ରୁତ୍ଯଃ ପରପୌରବତନ୍ତବଃ॥ 13-7-55 (81514) ମହାନୃଷିଶ୍ଚ କପିଲସ୍ତଥର୍ଷିସ୍ତାଡକାଯନଃ। ତଥୈବ ଚୋପଗହନସ୍ତଥର୍ଷିଶ୍ଚାସୁରାଯଣଃ॥ 13-7-56 (81515) ମାର୍ଦମର୍ଷିର୍ହିରଣ୍ଯାକ୍ଷୋ ଜଙ୍ଗାରିର୍ବାଭ୍ରବାଯଣିଃ। ଭୂତିର୍ବିଭୂତିଃ ସୂତଶ୍ଚ ସୁରକୃତ୍ତୁ ତଥୈବ ଚ॥ 13-7-57 (81516) ଅରାଲିର୍ନାଚିକଶ୍ଚୈବ ଚାମ୍ପେଯୋଜ୍ଜଯନୌ ତଥା। ନବତନ୍ତୁର୍ବକନଖଃ ସେଯନୋ ଯତିରେବ ଚ॥ 13-7-58 (81517) ଅମ୍ଭୋରୁଦଶ୍ଚାରୁମତ୍ସ୍ଯଃ ଶିରୀଷୀ ଚାଥ ଗାର୍ଦଭିଃ। ଊର୍ଜଯୋନିରୁଦାପେକ୍ଷୀ ନାରଦୀ ଚ ମହାନୃଷିଃ। ବିଶ୍ବାମିତ୍ରାତ୍ମଜାଃ ସର୍ବେ ମୁନଯୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ॥ 13-7-59 (81518) ତଥୈବ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ରାଜନ୍ବିଶ୍ବାମିତ୍ରୋ ମହାତପାଃ। ଋଚୀକେନାହିତଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରମେତଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-7-60 (81519) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ତତ୍ବେନ ଭରତର୍ଷଭ। ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯ ବୈ ଜନ୍ମ ସୋମସୂର୍ଯାଗ୍ନିତେଜସଃ॥ 13-7-61 (81520) ଯତ୍ରଯତ୍ର ଚ ସନ୍ଦେହୋ ଭୂଯସ୍ତେ ରାଜସତ୍ତମ। ତତ୍ରତତ୍ର ଚ ମାଂ ବ୍ରୂହି ଚ୍ଛେତ୍ତାଽସ୍ମି ତବ ସଂଶଯାନ୍॥ ॥ 13-7-62 (81521) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 7 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-7-1 ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବପି ଋଷିତ୍ବଂ ମନ୍ତ୍ରଦ୍ରଷ୍ଟୃତ୍ବଂ ଗୋତ୍ରପ୍ରବର୍ତକତ୍ବଂ ବା॥ 7-7-2 ଭରତସ୍ଯାନ୍ବଯେ ଚୈବାଜମୀଢ ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-7-5 ପିପ୍ପଲସ୍ତସ୍ଯ ତନଯ ଇତି ଯ, ପାଠଃ। ପଲ୍ଲବସ୍ତସ୍ଯେତି ଟ. ପାଠଃ॥ 7-7-6 ପ୍ରସବେନ ସୋମାଭିଷବନିମିତ୍ତେନ। ଅର୍ଥୀ ପୁତ୍ରାର୍ଥୀ॥ 7-7-7 ସୁତାତ୍ ସୋମା ଭିଷବୋପଲକ୍ଷିକତାଦ୍ଯଜ୍ଞାତ୍॥ 7-7-8 ଭାର୍ଗବୋ ଭୃଗୋର୍ଗୋତ୍ରାପତ୍ଯମ୍॥ 7-7-10 ବତ୍ସ୍ଯସି ଉଦ୍ବାହେନ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି॥ 7-7-11 ଅସଂସକ୍ତୋ ନିଃସଂଶଯଃ॥ 7-7-13 ଆଦିତ୍ଯମଦିତେଃ ପୁତ୍ରମ୍॥ 7-7-15 ବରେଣ ପୁତ୍ରଂ ତେ ଦାସ୍ଯାମୀତ୍ଯନୁଗ୍ରହେଣ॥ 7-7-30 ପୂର୍ବୋପପନ୍ନାଯା ଭର୍ତୁଃ ସମ୍ବନ୍ଧାତ୍ପୂର୍ବମୁପପନ୍ନାଯାଃ ଗୁରୁତ୍ବେନ ପ୍ରାପ୍ତାଯାସ୍ତବ ଭର୍ତ୍ରପେକ୍ଷଯାହଂ ଗରୀଯସୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ପୁତ୍ରି ପୂର୍ବପ୍ରପନ୍ନାଯା ଇତି ଟ.ଧ ପାଠଃ॥ 7-7-44 କ୍ଷତ୍ରିଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯବଦୁଗ୍ରକ୍ରମା॥ 7-7-53 ଊର୍ଘ୍ବଲିର୍ମୁସଲଶ୍ଚେତି ଟ.ଧ.ପାଠ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ମେ ମହଦାଖ୍ଯାନମେତତ୍କୁରୁକୁଲୋଦ୍ବହ। ସୁଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ଯଦ୍ବ୍ରବୀଷି ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ବଦତାଂବର॥ 13-8-1 (81522) ବିଶ୍ବାମିଇତ୍ରୋ ମହାରାଜ ରାଜା ବ୍ରାହ୍ମଣତାଂ ଗତଃ। କଥିତଂ ଭବତା ସର୍ବଂ ବିସ୍ତରେଣ ପିତାମହ॥ 13-8-2 (81523) ତଚ୍ଚ ରାଜନ୍ମଯା ସର୍ବଂ ଶ୍ରୁତଂ ବୁଦ୍ଧିମତାଂବର। ଆଗମୋ ହି ପରୋଽସ୍ମାକଂ ତ୍ବତ୍ତଃ କୌରବନନ୍ଦନ॥ 13-8-3 (81524) ବୀତହବ୍ଯଶ୍ଚ ନୃପତିଃ ଶ୍ରୁତୋ ମେ ବିପ୍ରତାଂ ଗତଃ। ତଦେବ ତାବଦ୍ଗାଙ୍ଗେଯ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ବିଭୋ॥ 13-8-4 (81525) ସ କେନ କର୍ମଣା ପ୍ରାପ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ରାଜସତ୍ତମଃ। ବରେଣ ତପସା ବାଽପି ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-8-5 (81526) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-8-6x (6764) ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ଯଥା ରାଜା ବୀତହବ୍ଯୋ ମହାଯଶାଃ। ରାଜର୍ଷିର୍ଦୁର୍ଲଭଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଲୋକସତ୍କୃତମ୍॥ 13-8-6 (81527) ମନୋର୍ମହାତ୍ମନସ୍ତାତ ପ୍ରଜା ଧର୍ମେଣ ଶାସତଃ। ବଭୂବ ପୁତ୍ରୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ଶର୍ଯାତିରିତି ବିଶ୍ରୁତଃ॥ 13-8-7 (81528) ତସ୍ଯାନ୍ବବାଯେ ଦ୍ବୌ ରାଜନ୍ରାଜାନୌ ସମ୍ବଭୂବତୁଃ। ହୈହଯସ୍ତାଲଜଙ୍ଘଶ୍ଚ ବତ୍ସେଷୁ ଜଯତାଂବର॥ 13-8-8 (81529) ହୈହଯସ୍ଯ ତୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଦଶସୁ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଭାରତ। ଶତଂ ବଭୂବ ପୁତ୍ରାଣାଂ ଶୂରାଣାମନିବର୍ତିନାମ୍। ତୁଲ୍ଯରୂପପ୍ରଭାବାନାଂ ବଲିନାଂ ଯୁଦ୍ଧଶାଲିନାମ୍॥ 13-8-9 (81530) ଧନୁର୍ବେଦେ ଚ ବେଦେ ଚ ସର୍ବତ୍ରୈବ କୃତଶ୍ରମାଃ॥ 13-8-10 (81531) କାଶିଷ୍ବପି ନୃପୋ ରାଜନ୍ଦିବୋଦାସପିତାମହଃ। ହର୍ଯଶ୍ବ ଇତି ବିଖ୍ଯାତୋ ବଭୂବ ଜଯତାଂବରଃ॥ 13-8-11 (81532) ସ ବୀତହବ୍ଯଦାଯାଦୈରାଗତ୍ଯ ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋର୍ମଧ୍ଯେ ସଙ୍ଗ୍ରାମେ ବିନିପାତିତଃ॥ 13-8-12 (81533) ତଂ ତୁ ହତ୍ବା ନରପତିଂ ହୈହଯାସ୍ତେ ମହାରଥାଃ। ପ୍ରତିଜଗ୍ମୁଃ ପୁରୀଂ ରମ୍ଯାଂ ବତ୍ସାନାମକୁତୋଭଯାଃ॥ 13-8-13 (81534) ହର୍ଯଶ୍ବସ୍ଯ ଚ ଦାଯାଦଃ କାଶିରାଜୋଽଭ୍ଯଷିଚ୍ଯତ। ସୁଦେବୋ ଦେବସଂକାଶଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ଧର୍ମ ଇବାପରଃ॥ 13-8-14 (81535) ସ ପାଲଯାମାସ ମହୀଂ ଧର୍ମାତ୍ମା କାଶିନନ୍ଦନଃ। ତୈର୍ବୀତହବ୍ଯୈରାଗତ୍ଯ ଯୁଧି ସର୍ବୈର୍ବିନିର୍ଜିତଃ॥ 13-8-15 (81536) ତମଥାଜୌ ବିନିର୍ଜିତ୍ଯ ପ୍ରତିଜଗ୍ମୁର୍ଯଥାଗତମ୍। ସୌଦେବିସ୍ତ୍ବଥ କାଶୀଶୋଦିବୋଦାସୋଽଭ୍ଯଷିଚ୍ଯତ॥ 13-8-16 (81537) ଦିବୋଦାସସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାଯ ବୀର୍ଯ ତେଷାଂ ଯତାତ୍ମନାମ୍। ବାରାଣସୀଂ ମହାତେଜା ନିର୍ମମେ ଶକ୍ରଶାସନାତ୍॥ 13-8-17 (81538) ବିପ୍ରକ୍ଷତ୍ରିଯସମ୍ବାଧାଂ ବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରସମାକୁଲାମ୍। ନୈକଦ୍ରବ୍ଯୋଚ୍ଚଯବତୀଂ ସମୃଦ୍ଧବିପଣାପଣାମ୍॥ 13-8-18 (81539) ଗଙ୍ଗାଯା ଉତ୍ତରେ କୂଲେ ବପ୍ରାନ୍ତେ ରାଜସତ୍ତମ୍॥ ଗୋମତ୍ଯା ଦକ୍ଷିଣେ କୂଲେ ଶକ୍ରସ୍ଯେବାମରାବତୀମ୍। 13-8-19 (81540) ତତ୍ର ତଂ ରାଜଶାର୍ଦୂଲଂ ନିବସନ୍ତଂ ମହୀପତିମ୍। ଆଗତ୍ଯ ହୈହଯା ଭୂଯଃ ପର୍ଯଧାବନ୍ତ ଭାରତ॥ 13-8-20 (81541) ସ ନିଷ୍କ୍ରମ୍ଯ ଦଦୌ ଯୁଦ୍ଧଂ ତେଭ୍ଯୋ ରାଜା ମହାବଲଃ। ଦେବାସୁରସମଂ ଘୋରଂ ଦିବୋଦାସୋ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-8-21 (81542) ସ ତୁ ଯୁଦ୍ଧେ ମହାରାଜ ଦିନାନାଂ ଦଶତୀର୍ଦଶ। ହତବାହନଭୂଯିଷ୍ଠସ୍ତତୋ ଦୈନ୍ଯମୁପାଗମତ୍॥ 13-8-22 (81543) ହତଯୋଧସ୍ତତୋ ରାଜନ୍କ୍ଷୀଣକୋଶଶ୍ଚକ ଭୂମିପଃ। ଦିବୋଦାସଃ ପୁରୀଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ପଲାଯନପରୋଽଭବତ୍॥ 13-8-23 (81544) ଗତ୍ବାଽଽଶ୍ରମପଦଂ ରମ୍ଯଂ ଭରଦ୍ବାଜସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ଜଗାମ ଶରଣଂ ରାଜା କୃତାଞ୍ଜଲିରରିଂଦମ୍॥ 13-8-24 (81545) ତମୁବାଚ ଭରଦ୍ବାଜୋ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ପୁତ୍ରୋ ବୃହସ୍ପତେଃ। ପୁରୋଧାଃ ଶୀଲସମ୍ପନ୍ନୋ ଦିବୋଦାସଂ ମହୀପତିମ୍॥ 13-8-25 (81546) କିମାଗମନକୃତ୍ଯଂ ତେ ସର୍ବଂ ପ୍ରବୂହି ମେ ନୃପ। ଯତ୍ତେ ପ୍ରିଯଂ ତତ୍କରିଷ୍ଯେ ନ ମେଽତ୍ରାସ୍ତି ବିଚାରଣା॥ 13-8-26 (81547) ରାଜୋବାଚ। 13-8-27x (6765) ଭଗବନ୍ବୈତହବ୍ଯୈର୍ମେ ଯୁଦ୍ଧେ ବଂଶଃ ପ୍ରଣାଶିତଃ। ଅହମେକଃ ପରିଦ୍ଯୂନୋ ଭବନ୍ତଂ ଶରଣଂ ଗତଃ॥ 13-8-27 (81548) ଶିଷ୍ଯସ୍ନେହେନ ଭଗବଂସ୍ତ୍ବଂ ମାଂ ରକ୍ଷିତୁମର୍ହସି। ଏକଶେଷଃ କୃତୋ ବଂଶୋ ମମ ତୈଃ ପାପକର୍ମଭିଃ॥ 13-8-28 (81549) ତମୁବାଚ ମହାଭାଗୋ ଭରଦ୍ବାଜଃ ପ୍ରତାପବାନ୍। ନ ଭେତବ୍ଯଂ ନ ଭେତବ୍ଯଂ ସୌଦେବ ବ୍ଯେତୁ ତେ ଭଯମ୍॥ 13-8-29 (81550) ଅହମିଷ୍ଟିଂ କରିଷ୍ଯାମି ପୁତ୍ରାର୍ଥଂ ତେ ବିଶାମ୍ପତେ। ବୀତହବ୍ଯସହସ୍ରାଣି ଯେନ ତ୍ବଂ ପ୍ରହରିଷ୍ଯସି॥ 13-8-30 (81551) ତତ ଇଷ୍ଟିଂ ଚକାରର୍ଷିସ୍ତସ୍ଯ ବୈ ପୁତ୍ରକାମିକୀମ୍। ଅଥାସ୍ଯ ତନଯୋ ଜଜ୍ଞେ ଦୈବୋଦାସଃ ପ୍ରତର୍ଦନଃ॥ 13-8-31 (81552) ସ ଜାତମାତ୍ରୋ ବବୃଧେ ସମାଃ ସଦ୍ଯସ୍ତ୍ରଯୋଦଶ। ବେଦଂ ଚାପି ଜଗୌ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଧନୁର୍ବେଦଂ ଚ ଭାରତ॥ 13-8-32 (81553) ଯୋଗେନ ଚ *****ବିଷ୍ଟୋ ଭରଦ୍ବାଜେନ ଧୀମତା। କୃତ୍ସ୍ନଂ ହି ତେଜୋ ଯଲ୍ଲୋକେ ତଦେତଦ୍ଦେହମାବିଶତ୍॥ 13-8-33 (81554) ତତଃ ସ କବଚୀ ଧନ୍ବୀ ସ୍ତୂଯମାନଃ ସୁରର୍ଷିଭିଃ। ବନ୍ଦିଭିର୍ବନ୍ଦ୍ଯମାନଶ୍ଚ ବଭୌ ସୂର୍ଯ ଇବୋଦିତଃ॥ 13-8-34 (81555) ସ ରଥୀ ବଦ୍ଧନିସ୍ତ୍ରିଂଶୋ ବଭୌ ଦୀପ୍ତ ଇବାନଲଃ। ପ୍ରଯଯୌ ସ ଧନୁର୍ଧୁନ୍ବନ୍ବିବର୍ଷିଷୁରିବାମ୍ବୁଦଃ॥ 13-8-35 (81556) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପରମଂ ହର୍ଷଂ ସୁଦେବତନଯୋ ଯଯୌ। ମେନେ ଚ ମନସା ଦଗ୍ଧାନ୍ବୈତହବ୍ଯାନ୍ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-8-36 (81557) ତତୋସୌ ଯୌବରାଜ୍ଯେ ଚ ସ୍ଥାପଯିତ୍ବା ପ୍ରତର୍ଦନମ୍। କୃତକୃତ୍ଯଂ ତଦାଽଽତ୍ମାନଂ ସ ରାଜା ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତ॥ 13-8-37 (81558) ତତସ୍ତୁ ବୈତହବ୍ଯାନାଂ ବଧାଯ ସ ମହୀପତିଃ। ପୁତ୍ରଂ ପ୍ରସ୍ଥାପଯାସାସ ପ୍ରତର୍ଦନମରିଂଦମମ୍॥ 13-8-38 (81559) ସରଥଃ ସ ତୁ ସଂତୀର୍ଯ ଗଙ୍ଗାମାଶୁ ପରାକ୍ରମୀ। ପ୍ରଯଯୌ ବୀତହବ୍ଯାନାଂ ପୁରୀଂ ପରପୁରଂଜଯଃ॥ 13-8-39 (81560) ବୈତହବ୍ଯାସ୍ତୁ ସଂଶ୍ରୁତ୍ଯ ରଥଘୋଷଂ ସମୁଦ୍ଧତମ୍। ନିର୍ଯଯୁର୍ନଗରାକାରୈ ରଥୈଃ ପରରଥାରୁଜୈଃ॥ 13-8-40 (81561) ନିଷ୍କ୍ରମ୍ଯ ତେ ନରବ୍ଯାଘ୍ରା ଦଂଶିତାଶ୍ଚିତ୍ରଯୋଧିନଃ। ପ୍ରତର୍ଦନଂ ସମାଜଗ୍ମୁଃ ଶରବର୍ଷୈରୁଦାଯୁଧାଃ॥ 13-8-41 (81562) ଶସ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚ ବିବିଧାକାରୈ ରଥୌଘୈଶ୍ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଅଭ୍ଯବର୍ଷନ୍ତ ରାଜାନଂ ହିମବନ୍ତମିବାମ୍ବୁଦାଃ॥ 13-8-42 (81563) ଅସ୍ତ୍ରୈରସ୍ତ୍ରାଣି ସଂବାର୍ଯ ତେଷାଂ ରାଜା ପ୍ରତର୍ଦନଃ। ଜଘାନ ତାନ୍ମହାତେଜା ବଜ୍ରାନଲସମୈଃ ଶରୈଃ॥ 13-8-43 (81564) କୃତ୍ତୋତ୍ତମାଙ୍ଗାସ୍ତେ ରାଜନ୍ଭଲ୍ଲୈଃ ଶତସହସ୍ରଶଃ। ଅପତନ୍ରୁଧିରାର୍ଦ୍ରାଙ୍ଗା ନିକୃତ୍ତା ଇବ କିଂଶୁକାଃ॥ 13-8-44 (81565) ହତେଷୁ ତେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ବୀତହବ୍ଯଃ ସୁତେଷ୍ବଥ। ପ୍ରାଦ୍ରବନ୍ନଗରଂ ହିତ୍ବା ଭୃଗୋରାଶ୍ରମମପ୍ଯୁତ॥ 13-8-45 (81566) ଯଯୌ ଭୃଗୁଂ ଚ ଶରଣଂ ବୀତହବ୍ଯୋ ନରାଧିପଃ। ଅଭଯଂ ଚ ଦଦୌ ତସ୍ମୈ ବୀତହବ୍ଯାଯ ଭାର୍ଗବଃ। ଆସନଂ ଶିଷ୍ଯମଧ୍ଯେ ଚ ଭୃଗୁରନ୍ଯତ୍ସମାଦିଶତ୍॥ 13-8-46 (81567) ଅଥାନୁପଦମେବାଶୁ ତତ୍ରାଗଚ୍ଛତ୍ପ୍ରତର୍ଦନଃ। ସ ପ୍ରାପ୍ଯ ଚାଶ୍ରମପଦଂ ଦିବୋଦାସାତ୍ମଜୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-8-47 (81568) ଭୋଭୋ କେଽତ୍ରାଶ୍ରମେ ସନ୍ତି ଭୃଗୋଃ ଶିଷ୍ଯା ମହାତ୍ମନଃ। ଦ୍ରଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛେ ମୁନିମହଂ ତସ୍ଯାଚକ୍ଷତ ମାମିତି॥ 13-8-48 (81569) ସ ତଂ ବିଦିତ୍ବା ତୁ ଭୃଗୁର୍ନିଶ୍ଚକ୍ରାମାଶ୍ରମାତ୍ତଦା। ପୂଜଯାମାସ ଚ ତତୋ ବିଧିନା ନୃପସତ୍ତମମ୍॥ 13-8-49 (81570) ଉବାଚ ଚୈନଂ ରାଜେନ୍ଦ୍ର କିଂ କାର୍ଯଂ ବ୍ରୂହି ପାର୍ଥିବ। ସ ଚୋବାଚ ନୃପସ୍ତସ୍ମୈ ଯଦାଗମନକାରଣମ୍॥ 13-8-50 (81571) ରାଜୋବାଚ। 13-8-51x (6766) ଅଯଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନିତୋ ରାଜା ବୀତହବ୍ଯୋ ବିସର୍ଜ୍ଯତାମ୍। ଅସ୍ଯ ପୁତ୍ରୈର୍ହି ମେ କୃତ୍ସ୍ନୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍ବଂଶଃ ପ୍ରଣାଶିତଃ॥ 13-8-51 (81572) ଉତ୍ସାଦିତଶ୍ଚ ବିଷଯଃ କାଶୀନାଂ ରତ୍ନସଞ୍ଚଯଃ। ଏତସ୍ଯ ବୀର୍ଯଦୃପ୍ତସ୍ଯ ହତଂ ପୁତ୍ରଶତଂ ମଯା। ଅସ୍ଯେଦାନୀଂ ବଧାଦଦ୍ଯ ଭବିଷ୍ଯାମ୍ଯନୃଣଃ ପିତୁଃ॥ 13-8-52 (81573) ତମୁବାଚ କୃପାବିଷ୍ଟୋ ଭୃଗୁର୍ଧର୍ମଭୃତାଂବରଃ। ନେହାସ୍ତି କ୍ଷତ୍ରିଯଃ କଶ୍ଚିତ୍ସର୍ବେ ହୀମେ ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 13-8-53 (81574) ଏତତ୍ତୁ ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଭୃଗୋସ୍ତଥ୍ଯଂ ପ୍ରତର୍ଦନଃ। ପାଦାବୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଶନୈଃ ପ୍ରହୃଷ୍ଟୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-8-54 (81575) ଏବମପ୍ଯସ୍ମି ଭଗବନ୍କୃତକୃତ୍ଯୋ ନ ସଂଶଯଃ। ଯ ଏଷ ରାଜା ବୀର୍ଯେଣ ସ୍ବଜାତିଂ ତ୍ଯାଜିତୋ ମଯା॥ 13-8-55 (81576) ଅନୁଜାନୀହି ମାଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ଚ ଶିବେନ ମାମ୍। ତ୍ଯାଜିତୋ ହି ମଯା ଜାତିମେବ ରାଜା ଭୃଗୂଦ୍ବହ॥ 13-8-56 (81577) ତତସ୍ତେନାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତୋ ଯଯୌ ରାଜା ପ୍ରତର୍ଦନଃ। ଯଥାଗତଂ ମହାରାଜ ମୁକ୍ତ୍ବା ବିଷମିବୋରଗଃ॥ 13-8-57 (81578) ଭୃଗୋର୍ବଚନମାତ୍ରେଣ ସ ଚ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିତାଂ ଗତଃ। ବୀତହବ୍ଯୋ ମହାରାଜ ବ୍ରହ୍ମବାଦିତ୍ବମେବ ଚ॥ 13-8-58 (81579) ତସ୍ଯ ଗୃତ୍ସମଦଃ ପୁତ୍ରୋ ରୂପେଣେନ୍ଦ୍ର ଇବାପରଃ। ଶକ୍ରସ୍ତ୍ବମିତି ଯୋ ଦୈତ୍ଯୈର୍ନିଗୃହୀତଃ କିଲାଭବତ୍॥ 13-8-59 (81580) ଋଗ୍ବେଦେ ବର୍ତତେ ଚାଗ୍ର୍ଯା ଶ୍ରୁତିର୍ଯସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଯତ୍ର ଗୃତ୍ସମଦୋ ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ ସ ମହୀଯତେ॥ 13-8-60 (81581) ସ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ବିପ୍ରର୍ଷିଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ଗୃତ୍ସମଦୋଽଭବତ୍। ପୁତ୍ରୋ ଗୃତ୍ସମଦସ୍ଯାପି ବିପ୍ରଃ ସାବୈନସୋଽଭବତ୍॥ 13-8-61 (81582) ସାବୈନସସ୍ଯ ପୁତ୍ରୋ ବୈ ବିତସ୍ତ୍ଯସ୍ତସ୍ଯ ଚାତ୍ମଜଃ। ବିତସ୍ତ୍ଯସ୍ଯ ସୁତସ୍ତସ୍ଯ ଶିବସ୍ତଶ୍ଚାତ୍ମଜୋଽଭବତ୍॥ 13-8-62 (81583) ଶ୍ରବାସ୍ତସ୍ଯ ସୁତଶ୍ଚର୍ଷିଃ ଶ୍ରବସଶ୍ଚାଭବତ୍ତମଃ। ତମସଶ୍ଚ ପ୍ରକାଶୋଽଭୂତ୍ତନଯୋ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମଃ॥ 13-8-63 (81584) ପ୍ରକାଶସ୍ଯ ଚ ବାଗିନ୍ଦ୍ରୋ ବଭୂବ ଜଯତାଂବରଃ। ତସ୍ଯାତ୍ମଜଶ୍ଚ ପ୍ରମିତିର୍ବେଦବେଦାଙ୍ଗପାରଗଃ॥ 13-8-64 (81585) ଘୃତାଚ୍ଯାଂ ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରସ୍ତୁ ରୁରୁର୍ନାମୋଦପଦ୍ଯତ। ପ୍ରମଦ୍ବରାଯାଂ ତୁ ରୁରୋଃ ପୁତ୍ରଃ ସମୁଦପଦ୍ଯତ। ଶୁନକୋ ନାମ ବିପ୍ରର୍ଷିର୍ଯସ୍ଯ ପୁତ୍ରୋଽଥ ଶୌନକଃ॥ 13-8-65 (81586) ଏବଂ ବିପ୍ରତ୍ବମଗମଦ୍ବୀତହବ୍ଯୋ ନରାଧିପଃ। ଭୃଗୋଃ ପ୍ରସାଦାଦ୍ରାଜେନ୍ଦ୍ର କ୍ଷତ୍ରିଯଃ କ୍ଷତ୍ରିଯର୍ଷଭ॥ 13-8-66 (81587) ଏଷ ତେ କଥିତୋ ବଂଶୋ ରାଜନ୍ଗାର୍ତ୍ସମଦୋ ମଯା। ବିସ୍ତରେଣ ମହାରାଜ କିମନ୍ଯଦନୁପୃଚ୍ଛସି॥ ॥ 13-8-67 (81588) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 8 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-8-7 ଶଯ୍ଯାତିରିତି ବିଶ୍ରୁତ ଇତି ଟ.ଘ.ପାଠଃ॥ 7-8-10 ତେ ଚେତି ଶେଷଃ॥ 7-8-12 ବୀତହବ୍ଯଦାଯାଦୈଃ। ହୈହଯସ୍ଯୈବ ନାମାନ୍ତରଂ ବୀତହବ୍ଯ ଇତି ତତ୍ପୁତ୍ରୈଃ॥ 7-8-13 ବତ୍ସାନାଂ ବତ୍ସବଂଶ୍ଯାନାଂ ରାଜ୍ଞାମ୍॥ 7-8-19 ବପ୍ରାନ୍ତେ ତଟସମୀପେ॥ 7-8-22 ଦଶତୀର୍ଦଶ ସହସ୍ରମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-8-27 ପରିଦ୍ଯୂନଃ ସର୍ବତୋନିରସ୍ତଃ॥ 7-8-32 ସଦ୍ଯୋ ବବୃଧେ ତ୍ରଯୋଦଶବାର୍ଷିକୋଽଭୂତ୍ ସଦ୍ଯଶ୍ଚ ବେଦାନ୍ ଜଗୌ॥ 7-8-33 ଯୋଗେନ ଯୋଗବଲେନ॥ 7-8-48 ତସ୍ଯ ତଂପ୍ରତି ମାଂ ଆଗତଂ ଆଚକ୍ଷତ କଥଯତ॥ 7-8-58 ଆଖ୍ଯାଯିକାତାତ୍ପର୍ଥମାହ ଭୃଗୋରିତି॥ 7-8-60 ଯତ୍ର ଗାର୍ତ୍ସମଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ ସମୁଦାହୃତମ୍। ଇତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପିତାମହ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସର୍ବସାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦ। ଦୈବେ ପୁରୁଷକାରେ ଚ କିଂସ୍ବିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠତରଂ ଭବେତ୍॥ 13-9-1 (81589) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-9-2x (6767) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-9-2 (81590) ଦୈବମାନୁଷଯୋଃ କିଂସ୍ବିତ୍କର୍ମଣୋଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠମିତ୍ଯୁତ। ପୁରା ବସିଷ୍ଠୋ ଭଗବାନ୍ପିତାମହମପୃଚ୍ଛତ॥ 13-9-3 (81591) ତତଃ ପଦ୍ମୋଦ୍ଭବୋ ରାଜନ୍ଦେବଦେବଃ ପିତାମହଃ। ଉବାଚ ମଧୁରଂ ବାକ୍ଯମର୍ଥବଦ୍ଧେତୁଭୂଷିତମ୍॥ 13-9-4 (81592) `ବୀଜତୋ ହ୍ଯଙ୍କୁରୋତ୍ପତ୍ତିରଙ୍କୁରାତ୍ପର୍ଣସମ୍ଭବଃ। ପର୍ଣାନ୍ନାଲାଃ ପ୍ରସୂଯନ୍ତେ ନାଲାତ୍ସ୍କନ୍ଧଃ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 13-9-5 (81593) ସ୍କନ୍ଧାତ୍ପ୍ରବର୍ତତେ ପୁଷ୍ପଂ ପୁଷ୍ପାତ୍ସଂବର୍ଧତେ ଫଲମ୍। ଫଲାନ୍ନିର୍ବର୍ତତେ ବୀଜଂ ବୀଜାତ୍ସ୍ଯାତ୍ସମ୍ଭବଃ ପୁନଃ'॥ 13-9-6 (81594) ନାବୀଜଂ ଜାଯତେ କିଞ୍ଚିନ୍ନ ବୀଜେନେ ବିନା ଫଲମ୍। ବୀଜାଦ୍ବୀଜଂ ପ୍ରଭବତି ନାବୀଜଂ ବିଦ୍ଯତେ ଫଲମ୍॥ 13-9-7 (81595) ଯାଦୃଶଂ ବପତେ ବୀଜଂ କ୍ଷେତ୍ରମାସାଦ୍ଯ ବାପକଃ। ସୁକୃତେ ଦୁଷ୍କୃତେ ବାଽପି ତାଦୃଶଂ ଲଭତେ ଫଲମ୍॥ 13-9-8 (81596) ଯଥା ବୀଜଂ ବିନା କ୍ଷେତ୍ରମୁପ୍ତଂ ଭବତି ନିଷ୍ଫଲମ୍। ତଥା ପୁରୁଷକାରେଣ ବିନା ଦୈବଂ ନ ସିଧ୍ଯତି॥ 13-9-9 (81597) କ୍ଷେତ୍ରଂ ପୁରୁଷକାରସ୍ତୁ ଦୈବଂ ବୀଜମୁଦାହୃତମ୍। କ୍ଷେତ୍ରବୀଜସମାଯୋଗାତ୍ତତଃ ସସ୍ଯଂ ସମୃଦ୍ଧ୍ଯତେ॥ 13-9-10 (81598) କର୍ମଣଃ ଫଲନିର୍ବୃତ୍ତିଂ ସ୍ବଯମଶ୍ନାତି କାରକଃ। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ଲୋକେ କୃତସ୍ଯାପ୍ଯକୃତସ୍ଯ ଚ॥ 13-9-11 (81599) ଶୁଭେନ କର୍ମଣା ସୌଖ୍ଯଂ ଦୁଃଖଂ ପାପେନ କର୍ମଣା। କୃତଂ ସର୍ବତ୍ର ଲଭତେ ନାକୃତଂ ଭୁଜ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍॥ 13-9-12 (81600) କୃତୀ ସର୍ବତ୍ର ଲଭତେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଂ ଭାଗ୍ଯବୀକ୍ଷିତଃ। ଅକୃତୀ ଲଭତେ ଭ୍ରଷ୍ଟଃ କ୍ଷତେ କ୍ଷାରାବସେଚନମ୍॥ 13-9-13 (81601) ତପସା ରୂପସୌଭାଗ୍ଯଂ ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ। ପ୍ରାପ୍ଯତେ କର୍ମଣା ସର୍ବଂ ନ ଦୈବାଦକୃତାତ୍ମନା॥ 13-9-14 (81602) ତଥା ସ୍ବର୍ଗଶ୍ଚ ଭୋଗଶ୍ଚ ନିଷ୍ଠା ଯା ଚ ମନୀଷିତା। ସର୍ବଂ ପୁରୁଷକାରେଣ କୃତେନେହୋପଲଭ୍ଯତେ॥ 13-9-15 (81603) ଜ୍ଯୋତୀଂଷି ତ୍ରିଦଶା ନାଗା ଯକ୍ଷାଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରାର୍କମାରୁତାଃ। ସର୍ବେ ପୁରୁଷକାରେଣ ମାନୁଷ୍ଯାଦ୍ଦେବତାଂ ଗତାଃ॥ 13-9-16 (81604) ଅର୍ଥୋ ବା ମିତ୍ରବର୍ଗୋ ବା ଐଶ୍ବର୍ଯଂ ବା କୁଲାନ୍ବିତମ୍। ଶ୍ରୀଶ୍ଚାପି ଦୁର୍ଲଭା ଭୋକ୍ତୁଂ ତଥୈବାକୃତକର୍ମଭିଃ॥ 13-9-17 (81605) ଶୌଚେନ ଲଭତେ ବିପ୍ରଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବିକ୍ରମେଣ ତୁ। ବୈଶ୍ଯଃ ପୁରୁଷକାରେଣ ଶୂଦ୍ରଃ ଶୁଶ୍ରୂଷଯା ଶ୍ରିଯମ୍॥ 13-9-18 (81606) ନାଦାତାରଂ ଭଜନ୍ତ୍ଯର୍ଥା ନ କ୍ଲୀବଂ ନାପି ନିଷ୍କ୍ରିଯମ୍। ନାକର୍ମଶୀଲଂ ନାଶୂରଂ ତଥା ନୈବାତପସ୍ବିନମ୍॥ 13-9-19 (81607) ଯେନ ଲୋକାସ୍ତ୍ରଯଃ ସୃଷ୍ଟା ଦୈତ୍ଯାଃ ସର୍ବାଶ୍ଚ ଦେବତାଃ। ସ ଏଷ ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁଃ ସମୁଦ୍ରେ ତପ୍ଯତେ ତପଃ॥ 13-9-20 (81608) ସ୍ବଂ ଚେତ୍କର୍ମଫଲଂ ନ ସ୍ଯାତ୍ସର୍ବମେବାଫଲଂ ଭବେତ୍। ଲୋକୋ ଦୈବଂ ସମାଲକ୍ଷ୍ଯ ଉଦାସୀନୋ ଭବେଦ୍ଯଦି॥ 13-9-21 (81609) ଅକୃତ୍ବା ମାନୁଷଂ କର୍ମ ଯୋ ଦୈବମନୁବର୍ତତେ। ବୃଥା ଶ୍ରାମ୍ଯତି ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ପତିଂ କ୍ଲୀବମିବାଙ୍ଗନା॥ 13-9-22 (81610) ନ ତଥା ମାନୁଷେ ଲୋକେ ଫଲମସ୍ତି ଶୁଭାଶୁଭେ। ଯଥା ତ୍ରିଦଶଲୋକେ ହି ଫଲମଲ୍ପେନ ଜାଯତେ॥ 13-9-23 (81611) କୃତଃ ପୁରୁଷକାରସ୍ତୁ ଦୈବମେବାନୁବର୍ତତେ। ନ ଦୈବମକୃତେ କିଞ୍ଚିତ୍କସ୍ଯଚିଦ୍ଦାତୁମର୍ହତି॥ 13-9-24 (81612) ଯଥା ସ୍ଥାନାନ୍ଯନିତ୍ଯାନି ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ଦୈବତେଷ୍ବପି। କଥଂ କର୍ମ ବିନା ଦୈବଂ ସ୍ଥାସ୍ଯତି ସ୍ଥାପଯିଷ୍ଯତଃ॥ 13-9-25 (81613) ନ ଦୈବତାନି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ବ୍ଯାପାରଂ ଯାନ୍ତି କସ୍ଯଚିତ୍। ବ୍ଯାସଙ୍ଗଂ ଜନଯନ୍ତ୍ଯୁଗ୍ରମାତ୍ମାଭିଭବଶଙ୍କଯା॥ 13-9-26 (81614) ଋଷୀଣାଂ ଦେବତାନାଂ ଚ ସଦା ଭବତି ବିଗ୍ରହଃ। କସ୍ଯ ବାଚା ହ୍ଯଦୈବଂ ସ୍ଯାଦ୍ଯତୋ ଦୈବଂ ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 13-9-27 (81615) କଥଂ ତସ୍ଯ ସମୁତ୍ପତ୍ତିର୍ଯତୋ ଦୈବଂ ପ୍ରବର୍ତତେ। ଏବଂ ତ୍ରିଦଶଲୋକେଽପି ପ୍ରାପ୍ଯତେ ପରମଂ ସୁଖମ୍॥ 13-9-28 (81616) ଆତ୍ମୈବ ହ୍ଯାତ୍ମନୋ ବନ୍ଧୁରାତ୍ମୈବ ରିପୁରାତ୍ମନଃ। ଆତ୍ମୈବ ହ୍ଯାତ୍ମନଃ ସାକ୍ଷୀ କୃତସ୍ଯାପ୍ଯକୃତସ୍ଯ ଚ॥ 13-9-29 (81617) କୃତଂ ଚ ବିକୃତଂ କିଞ୍ଚିତ୍ସିଦ୍ଧ୍ଯତେ ଗୁରୁକର୍ମଣା। ସୁକୃତଂ ଦୁଷ୍କୃତଂ କର୍ମ ଅକୃତାର୍ଥଂ ପ୍ରପଦ୍ଯତେ॥ 13-9-30 (81618) ଦେବାନାଂ ଶରଣଂ ପୁଣ୍ଯଂ ସର୍ବଂ ପୁଣ୍ଯୈରବାପ୍ଯତେ। ପୁଣ୍ଯହୀନଂ ନରଂ ପ୍ରାପ୍ଯ କିଂ ଦୈବଂ ପ୍ରକରିଷ୍ଯତି॥ 13-9-31 (81619) ପୁରା ଯଯାତିର୍ବିଭ୍ରଷ୍ଟଶ୍ଚ୍ଯାବିତଃ ପତିତଃ କ୍ଷିତୌ। ପୁନରାରୋପିତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ଦୌହିତ୍ରୈଃ ପୁଣ୍ଯକର୍ମଭିଃ॥ 13-9-32 (81620) ପୁରୂରବାଶ୍ଚ ରାଜର୍ଷିର୍ଦ୍ବିଜୈରଭିହିତଃ ପୁରା। ଐଲ ଇତ୍ଯଭିବିଖ୍ଯାତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ମହୀପତିଃ॥ 13-9-33 (81621) ଅଶ୍ବମେଧାଦିଭିର୍ଯଜ୍ଞୈଃ ସତ୍କୃତଃ କୋସଲାଧିପଃ। ମହର୍ଷିଶାପାତ୍ସୌଦାସଃ ପୁରୁଷାଦତ୍ବମାଗତଃ॥ 13-9-34 (81622) ଅଶ୍ବତ୍ଥାମା ଚ ରାମଶ୍ଚ ମୁନିପୁତ୍ରୌ ଧନୁର୍ଧରୌ। ନ ଗଚ୍ଛତଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକଂ ବେଦଦୃଷ୍ଟେନ କର୍ମଣା॥ 13-9-35 (81623) ବସୁର୍ଯଜ୍ଞଶତୈରିଷ୍ଟ୍ବା ଦ୍ବିତୀଯ ଇବ ବାସବଃ। ମିଥ୍ଯାଭିଧାନେନୈକେନ ରସାତଲତଲଂ ଗତଃ॥ 13-9-36 (81624) ବଲିର୍ବୈରୋଚନିର୍ବଦ୍ଧୋ ଧର୍ମପାଶେନ ଦୈବତୈଃ। ବିଷ୍ଣୋଃ ପୁରୁଷକାରେଣ ପାତାଲସଦନଃ କୃପଃ॥ 13-9-37 (81625) ଶକ୍ରସ୍ଯାଥ ରଥୋପସ୍ଥେ ବିଷ୍ଠିତୋ ଜନମେଜଯଃ। ଦ୍ବିଜସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ବଧଂ କୃତ୍ବା କିଂ ଦୈବେନ ନ ବାରିତଃ॥ 13-9-38 (81626) ଅଜ୍ଞାନାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ହତ୍ବା ସ୍ପୃଷ୍ଟୋ ବାଲବଧେନ ଚ। ବୈଶମ୍ପାଯନବିପ୍ରର୍ଷିଃ କିଂ ଦୈବେନ ନ ବାରିତଃ॥ 13-9-39 (81627) ଗୋପ୍ରଦାନେନ ମିଥ୍ଯା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ମହାମଖେ। ପୁରା ନୃଗଶ୍ଚ ରାଜର୍ଷିଃ କୃକଲାସତ୍ବମାଗତଃ॥ 13-9-40 (81628) ଧୁନ୍ଧୁମାରଶ୍ଚ ରାଜର୍ଷିଃ ସତ୍ରେଷ୍ବେବ ଜରାଂ ଗତଃ। ପ୍ରୀତିଦାଯଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ସୁଷ୍ବାପ ସ ଗିରିବ୍ରଜେ॥ 13-9-41 (81629) ପାଣ୍ଡବାନାଂ ହୃତଂ ରାଜ୍ଯଂ ଧାର୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୈର୍ମହାବଲୈଃ। ପୁନଃ ପ୍ରତ୍ଯାହୃତଂ ଚୈବ ନ ଦୈବାଦ୍ଭୁଜସଂଶ୍ରଯାତ୍॥ 13-9-42 (81630) ତପୋନିଯମସଂଯୁକ୍ତା ମୁନଯଃ ସଂଶିତବ୍ରତାଃ। କିଂ ତେ ଦୈବବଲାଚ୍ଛାପମୁତ୍ସୃଜନ୍ତେ ନ କର୍ମଣା॥ 13-9-43 (81631) ପାପମୁତ୍ସୃଜତେ ଲୋକେ ସର୍ବଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍। ଲୋଭମୋହସମାପନ୍ନଂ ନ ଦୈବଂ ତ୍ରାଯତେ ନରମ୍॥ 13-9-44 (81632) ଯଥାଽଽଗ୍ନିଃ ପବନୋଦ୍ଭୂତଃ ସୁସୂକ୍ଷ୍ମୋଽପି ମହାନ୍ଭବେତ୍। ତଥା କର୍ମସମାଯୁକ୍ତଂ ଦୈବଂ ସାଧୁ ବିବର୍ଧତେ॥ 13-9-45 (81633) ଯଥା ତୈଲକ୍ଷଯାଦ୍ଦୀପଃ ପ୍ରମ୍ଲାନିମୁପଗଚ୍ଛତି। ତଥା କର୍ମକ୍ଷଯାଦ୍ଦୈବଂ ପ୍ରମ୍ଲାନିମୁପଗଚ୍ଛତି॥ 13-9-46 (81634) ବିପୁଲମପି ଧନୌଘଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଭୋଗାନ୍ତ୍ରିଯୋ ବା ପୁରୁଷ ଇହ ନ ଶକ୍ତଃ କର୍ମହୀନୋ ହି ଭୋକ୍ତୁମ୍। ସୁବିହିତମପି ଚାର୍ଥଂ ଦୈବତେ ରକ୍ଷ୍ଯମାଣଂ ପୁରୁଷ ଇହ ମହାତ୍ମା ପ୍ରାପ୍ନୁତେ ନିତ୍ଯଯୁକ୍ତଃ॥ 13-9-47 (81635) ବ୍ଯଯଗୁମପି ସାଧୁଂ କର୍ମଣା ସଂଶ୍ରଯନ୍ତେ ଭବତୀ ମନୁଜଲୋକାଦ୍ଦୈବଲୋକୋ ବିଶିଷ୍ଟଃ। ବହୁତରସୁସମୃଦ୍ଧ୍ଯା ମାନୁଷାଣାଂ ଗୃହାଣି ପିତୃବନଭବନାଭଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ଚାମରାଣାମ୍॥ 13-9-48 (81636) ନ ଚ ଫଲତି ବିକର୍ମା ଜୀବଲୋକେ ନ ଦୈବଂ ବ୍ଯପନଯତି ବିମାର୍ଗଂ ନାସ୍ତି ଦୈବେ ପ୍ରଭୁତ୍ବମ୍। ଗୁରୁମିବ କୃତମଗ୍ର୍ଯଂ କର୍ମ ସଂଯାତି ଦୈବଂ ନଯତି ପୁରୁଷକାରଃ ସଞ୍ଚିତସ୍ତତ୍ରତତ୍ର॥ 13-9-49 (81637) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ମଯା ବୈ ମୁନିସତ୍ତମ। ଫଲଂ ପୁରୁଷକାରସ୍ଯ ସଦା ସଂଦୃଶ୍ଯ ତତ୍ତ୍ବତଃ॥ 13-9-50 (81638) ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନେନ ଦୈବସ୍ଯ ସମାରବ୍ଧେନ କେନଚିତ୍। ବିଧିନା କର୍ମଣା ଚୈବ ସ୍ବର୍ଗମାର୍ଗମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ ॥ 13-9-51 (81639) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ନବମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 9 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-9-13 ନାକୃତୀ ଲଭତେଽଭୀଷ୍ଟଂ କ୍ଷିତିଃ କ୍ଷୀରାବସେଚନମିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-9-16 ଚନ୍ଦ୍ରାର୍କତାରକା ଇତି ଧ.ପାଠଃ। 7-9-18 ଲଭତେ ଶ୍ରିଯମିତି ସର୍ବତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-9-24 ଅକୃତେ କର୍ମାଭାବେ ସତି॥ 7-9-26 ବ୍ଯାପାରଂ ପୁଣ୍ଯରୂପଂ ଯାନ୍ତି ଅନୁମୋଦନ୍ତେ। ଉଗ୍ରଂ ଧର୍ମବିଘ୍ନକରମ୍। ଏବଂ ସଞ୍ଜନଯନ୍ତ୍ଯୁଗ୍ରା ଆତ୍ମନିର୍ଭଯଶଙ୍କଯେତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-9-27 ଯଦ୍ଯପ୍ଯେବଂ କର୍ମପରତ୍ବଂ ଦେବର୍ଷୀଣାମସ୍ତି ତଥାପି ଅଦୈବଂ ଦୈବାଭାବୋ ନ ବକ୍ତୁଂ ଶକ୍ଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-9-28 ଯତୋ ଯସ୍ମାଦ୍ଦୈବଂ ପ୍ରବର୍ତତେ ତସ୍ଯ କର୍ମଣୋଽପି ଦୈବଂ ବିନା କଥମୁତ୍ପତ୍ତିଃ ସ୍ଯାନ୍ନ କଥମପି॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କର୍ମଣାଂ ଚ ସମସ୍ତାନାଂ ଫଲିନାଂ ଭରତର୍ଷଭ। ଫଲାନି ମହତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଟ ପ୍ରବ୍ରୂହି ପରିପୃଚ୍ଛତଃ॥ 13-10-1 (81640) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-10-2x (6768) ହନ୍ତ ତେ କଥଯିଷ୍ଯାମି ଯନ୍ମାଂ ପୃଚ୍ଛସି ଭାରତ। ରହସ୍ଯଂ ଯଦୃଷୀଣାଂ ତୁ ତଚ୍ଛୃଣୁଷ୍ବ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯା ଗତିଃ ପ୍ରାପ୍ଯତେ ଯେନ ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ଚିରେପ୍ସିତା॥ 13-10-2 (81641) ଯେନଯେନ ଶରୀରେଣ ଯଦ୍ଯତ୍କର୍ମ କରୋତି ଯଃ। ତେନତେନ ଶରୀରେଣ ତତ୍ତତ୍ଫଲମୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 13-10-3 (81642) ଯସ୍ଯାଂଯସ୍ଯାମବସ୍ଥାଯାଂ ଯତ୍କରୋତି ଶୁଭାଶୁଭମ୍। ତସ୍ଯାଂତସ୍ଯାମବସ୍ଥାଯାଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଜନ୍ମନିଜନ୍ମନି॥ 13-10-4 (81643) ନ ନଶ୍ଯତି କୃତଂ କର୍ମ ଚିତ୍ତପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯୈରିହ। ତେ ହ୍ଯସ୍ଯ ସାକ୍ଷିଣୋ ନିତ୍ଯଂ ଷଷ୍ଠ ଆତ୍ମା ଶୁଭାଶୁଭେ॥ 13-10-5 (81644) ଚକ୍ଷୁର୍ଦଦ୍ଯାନ୍ମନୋ ଦଦ୍ଯାଦ୍ବାଚଂ ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ସୂନୃତାମ୍। ଅନୁବ୍ରଜେଦୁପାସୀତ ସ ଯଜ୍ଞଃ ପଞ୍ଚଦକ୍ଷିଣଃ॥ 13-10-6 (81645) ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦପରିକ୍ଲିଷ୍ଟମନ୍ନମଧ୍ବନି ବର୍ତତେ। ଶ୍ରାନ୍ତାଯାଦୃଷ୍ଟପୂର୍ବାଯ ତସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯଫଲଂ ମହତ୍॥ 13-10-7 (81646) ସ୍ଥଣ୍ଡିଲେଷୁ ଶଯାନାନାଂ ଗୃହାଣି ଶଯନାନି ଚ। ଚୀରବଲ୍କଲସଂବୀତେ ବାସାଂସ୍ଯାଭରଣାନି ଚ॥ 13-10-8 (81647) ବାହନାନି ଚ ଯାନାନି ଯୋଗାତ୍ମନି ତପୋଧନେ। ଅଗ୍ନୀନୁପଶଯାନସ୍ଯ ରାଜ୍ଞଃ ପୌରୁଷମେବ ଚ॥ 13-10-9 (81648) ରସାନାଂ ପ୍ରତିସଂହାରେ ସୌଭାଗ୍ଯମନୁଗଚ୍ଛତି। ଆମିଷପ୍ରତିସଂହାରେ ପଶୂନ୍ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ବିନ୍ଦତି॥ 13-10-10 (81649) ଅବାକ୍ଶିରାସ୍ତୁ ଯୋ ଲମ୍ବେଦୁଦବାସଂ ଚ ଯୋ ବସେତ୍। ମଣ୍ଡୂକଶାଯୀ ଚ ନରୋ ଲଭତେ ଚେପ୍ସିତାଂ ଗତିମ୍॥ 13-10-11 (81650) ପାଦ୍ଯମାସନମେବାଥ ଦୀପମନ୍ନଂ ପ୍ରତିଶ୍ରଯମ୍। ଦଦ୍ଯାଦତିଥିପୂଜାର୍ଥଂ ସ ଯଜ୍ଞଃ ପଞ୍ଚଦକ୍ଷିଣଃ॥ 13-10-12 (81651) ବୀରାସନଂ ବୀରଶଯ୍ଯାଂ ବୀରସ୍ଥାନମୁପାସତଃ। ଅକ୍ଷଯାସ୍ତସ୍ଯ ବୈ ଲୋକାଃ ସର୍ବକାମଗମାସ୍ତଥା॥ 13-10-13 (81652) ଧନଂ ଲଭେତ ଦାନେନ ମୌନେନାଜ୍ଞାଂ ବିଶାଂପତେ। ଉପଭୋଗାଂଶ୍ଚ ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ଜୀବିତମ୍॥ 13-10-14 (81653) ରୂପମୈଶ୍ବର୍ଯମାରୋଗ୍ଯମହିଂସାଫଲମଶ୍ନୁତେ। ଫଲମୂଲାଶିନୋ ରାଜ୍ଯଂ ସ୍ବର୍ଗଃ ପର୍ଣାଶିନାଂ ଭବେତ୍॥ 13-10-15 (81654) ପ୍ରାଯୋପବେଶିନୋ ରାଜନ୍ସର୍ବତ୍ର ସୁଖମୁଚ୍ଯତେ। ଗବାଢ୍ଯଃ ଶାକଦୀକ୍ଷାଯାଂ ସ୍ବର୍ଗଗାମୀ ତୃଣାଶନଃ॥ 13-10-16 (81655) ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତ୍ରିଷବଣଂ ସ୍ନାତ୍ବା ବାଯୁଂ ପୀତ୍ବା କ୍ରତୁଂ ଲଭେତ୍। ସ୍ବର୍ଗଂ ସତ୍ଯେନ ଲଭତେ ଦୀକ୍ଷଯା କୁଲମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-10-17 (81656) ସଲିଲାଶୀ ଭବେଦ୍ଯସ୍ତୁ ସଦାଗ୍ନିଃ ସଂସ୍କୃତୋ ଦ୍ବିଜଃ। ମରୁତ୍ସାଧଯତୋ ରାଜ୍ଯଂ ନାକପୃଷ୍ଠମନାଶିନେ॥ 13-10-18 (81657) ଉପବାସଂ ଚ ଦୀକ୍ଷାଯାମଭିଷେକଂ ଚ ପାର୍ଥିବ। କୃତ୍ବା ଦ୍ବାଦଶବର୍ଷାଣି ବୀରସ୍ଥାନାଦ୍ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-10-19 (81658) ଅଧୀତ୍ଯ ସର୍ବବେଦାନ୍ବୈ ସଦ୍ଯୋ ଦୁଃଖାଦ୍ବିମୁଚ୍ଯତେ। `ତତ୍ପାଠଧାରଣାତ୍ସ୍ବର୍ଗମର୍ଥଜ୍ଞାନାତ୍ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 13-10-20 (81659) ବିତୃଷ୍ଣାନାଂ ବେଦଜପାତ୍ସ୍ବର୍ଗମୋକ୍ଷଫଲଂ ସ୍ମୃତମ୍।' ମାନସଂ ହି ଚରନ୍ଧର୍ମ ସ୍ବର୍ଗଲୋକମୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 13-10-21 (81660) ଯା ଦୁସ୍ତ୍ଯଜା ଦୁର୍ମତିଭିର୍ଯା ନ ଜୀର୍ଯତି ଜୀର୍ଯତଃ। ଯୋସୌପ୍ରାଣାନ୍ତିକୋରୋଗସ୍ତାଂତୃଷ୍ଣାଂ ତ୍ଯଜତଃ ସୁଖଂ॥ 13-10-22 (81661) ଯଥା ଧେନୁସହସ୍ରେଷୁ ବତ୍ସୋ ବିନ୍ଦତି ମାତରମ୍। ଏବଂ ପୂର୍ବକୃତଂ କର୍ମ କର୍ତାରମନୁଗଚ୍ଛତି॥ 13-10-23 (81662) ଅଚୋଦ୍ଯମାନାନି ଯଥା ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନି ଚ। ସ୍ବକାଲଂ ନାତିବର୍ତନ୍ତେ ତଥା କର୍ମ ପୁରାକୃତମ୍॥ 13-10-24 (81663) ଜୀର୍ଯନ୍ତି ଜୀର୍ଯତଃ କେଶା ଦନ୍ତା ଜୀର୍ଯନ୍ତି ଜୀର୍ଯତଃ। ଚକ୍ଷୁଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେ ଚ ଜୀର୍ଯେତେ ତୃଷ୍ଣୈକା ନ ତୁ ଜୀର୍ଯତେ॥ 13-10-25 (81664) ଯେନ ପ୍ରୀଣନ୍ତି ପିତରସ୍ତେନ ପ୍ରୀତଃ ପ୍ରଜାପତିଃ। ମାତା ଚ ଯେନ ପ୍ରୀଣାତି ପୃଥିବୀ ତେନ ପୂଜିତା। ଯେନ ପ୍ରୀଣାତ୍ଯୁପାଧ୍ଯାଯସ୍ତେନ ସ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ପୂଜିତମ୍॥ 13-10-26 (81665) ସର୍ବେ ତସ୍ଯାଦୃତା ଧର୍ମା ଯସ୍ଯୈତେ ତ୍ରଯ ଆଦୃତାଃ। ଅନାଦୃତାସ୍ତୁ ଯସ୍ଯୈତେ ସର୍ବାସ୍ତସ୍ଯାଫଲାଃ କ୍ରିଯାଃ॥ 13-10-27 (81666) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-10-28x (6769) ଭୀଷ୍ମସ୍ଯୈତଦ୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବିସ୍ମିତାଃ କୁରୁପୁଙ୍ଗବାଃ। ଆସନ୍ପ୍ରହୃଷ୍ଟମନସଃ ପ୍ରୀତିମନ୍ତୋଽଭବଂସ୍ତଦା॥ 13-10-28 (81667) ଯନ୍ମନ୍ତ୍ରେ ଭବତି ବୃଥୋପଯୁଜ୍ଯମାନେ ଯତ୍ସୋମେ ଭବତି ବୃଥାଽଭିଷୂଯମାଣେ। ଯଚ୍ଚାଗ୍ନୌ ଭବତି ବୃଥାଽଭିହୂଯମାନେ ତତ୍ସର୍ବଂ ଭବତି ବୃଥାଽଭିଧୀଯମାନେ॥ 13-10-29 (81668) ଇତ୍ଯେତଦୃଷିଣା ପ୍ରୋକ୍ତମୁକ୍ତବାନସ୍ମି ଭାରତ। ଶୁଭାଶୁଭଫଲପ୍ରାପ୍ତୌ କିମତଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି॥ ॥ 13-10-30 (81669) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦଶମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 10 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-10-2 ଗତିଃ ଫଲମ୍। ଯେନ କର୍ମଣା। ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ମରଣୋତ୍ତରଂ ଦେହାନ୍ତରପ୍ରାପ୍ତୌ॥ 7-10-5 ଅସ୍ଯ କର୍ତୁଃ॥ 7-10-6 ଦଦ୍ଯାଦଭ୍ଯାଗତାଯେତି ଶେଷଃ॥ 7-10-8 ବାନପ୍ରସ୍ଥଧର୍ମାଣାଂ ଫଲାନ୍ଯାହ ସ୍ଥଣ୍ଡିଲେଷ୍ବିତ୍ଯାଦିନା॥ 7-10-9 ଯୋଗାତ୍ମନି ଯୋଗଯୁକ୍ତଚିତ୍ତେ॥ 7-10-11 ସତତଂ ଚୈକଶାଯୀ ଯଃ ସ ଇତି ଝ.ପାଠଃ। ତତ୍ର ଏକଶାଯୀ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯବାନ୍॥ 7-10-13 ବୀରା ଆସତେଽସ୍ମିନ୍ନିତି ବୀରାସନଂ ରଣଦେଶଂ ଉପେତ୍ଯ ବୀରଶଯ୍ଯାଂ ତତ୍ର ଦୀର୍ଘନିଦ୍ରାଂ ଚ ପ୍ରାପ୍ଯ ବୀରସ୍ଥାନଂ ସ୍ବର୍ଗଲୋକମ୍॥ 7-10-14 ଆଜ୍ଞାମବିଚ୍ଛିନ୍ନାମିତି ଶେଷଃ। ତପସା କୃଚ୍ଛ୍ରାଦିନା ଜୀବିତମାଯୁଃ॥ 7-10-16 ଶାକଦୀକ୍ଷାଯାଂ ଶାକମାତ୍ରାଶନନିଯମେ॥ 7-10-17 କ୍ରତୁଂ ସଂକଲ୍ପଂ ସତ୍ଯସଂକଲ୍ପତ୍ବମିତି ଯାବତ୍। ଦୀକ୍ଷଯା ଯଜ୍ଞେନ॥ 7-10-18 ସଦାଗ୍ନିଃ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନାଗ୍ନିହୋତ୍ରଃ॥ 7-10-19 ଅଭିଷେକଂ ତୀର୍ଥାଟନମ୍। ବୀରସ୍ଥାନାତ୍ସ୍ବର୍ଗାଦପି ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 7-10-22 ମାନସଂ ଧର୍ମଂ ବିବୃଣୋତି ଯେତି॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଆନୃଶଂସ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମଜ୍ଞ ଗୁଣାନ୍ଭକ୍ତଜନସ୍ଯ ଚ। ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଧର୍ମଜ୍ଞ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-11-1 (81670) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-11-2x (6770) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବାସବସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ଶୁକସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-11-2 (81671) ବିଷଯେ କାଶିରାଜସ୍ଯ ଗ୍ରାମାନ୍ନିଷ୍କ୍ରମ୍ଯ ଲୁବ୍ଧକଃ। ସବିଷଂ କାଣ୍ଡମାଦାଯ ମୃଗଯାମାସ ବୈ ମୃଗମ୍॥ 13-11-3 (81672) ତତ୍ର ଚାମିଷଲୁବ୍ଧେନ ଲୁବ୍ଧକେନ ମହାବନେ। ଅବିଦୂରେ ମୃଗାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବାଣଃ ପ୍ରତିସମାହିତଃ॥ 13-11-4 (81673) ତେନ ଦୁର୍ବାରିତାସ୍ତ୍ରେଣ ନିମିତ୍ତଚପଲେଷୁଣା। ମହାନ୍ବନତରୁସ୍ତତ୍ର ବିଦ୍ଧୋ ମୃଗଜିଘାଂସଯା॥ 13-11-5 (81674) ସ ତୀକ୍ଷ୍ଣବିଷଦିଗ୍ଧେନ ଶରେଣାତିବଲାତ୍କ୍ଷତଃ। ଉତ୍ସୃଜ୍ଯ ଫଲପତ୍ରାଣି ପାଦପଃ ଶୋଷମାଗତଃ॥ 13-11-6 (81675) ତସ୍ମିନ୍ବୃକ୍ଷେ ତଥାଭୂତେ କୋଟରେଷୁ ଚିରୋଷିତଃ। ନ ଜହାତି ଶୁକୋ ବାସଂ ତସ୍ଯ ଭକ୍ତ୍ଯା ବନସ୍ପତେଃ॥ 13-11-7 (81676) ନିଷ୍ପ୍ରଚାରୋ ନିରାହାରୋ ଗ୍ଲାନଃ ଶିଥିଲବାଗପି। କୃତଜ୍ଞଃ ସହ ବୃକ୍ଷେଣ ଧର୍ମାତ୍ମା ସୋପ୍ଯଶୁଷ୍ଯତ॥ 13-11-8 (81677) ତମୁଦାରଂ ମହାସତ୍ବମତିମାନୁଷଚେଷ୍ଟିତମ୍। ସମଦୁଃଖସୁଖଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିସ୍ମିତଃ ପାକଶାସନଃ॥ 13-11-9 (81678) ତତଶ୍ଚିନ୍ତାମୁପଗତଃ ଶକ୍ରଃ କଥମଯଂ ଦ୍ବିଜଃ। ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନାବସମ୍ଭାବ୍ଯମାନୃଶଂସ୍ଯମବସ୍ଥିତଃ॥ 13-11-10 (81679) ଅଥବା ନାତ୍ର ଚିତ୍ରଂ ହୀତ୍ଯଭବଦ୍ବାସବସ୍ଯ ତୁ। ପ୍ରାଣିନାମପି ସର୍ବେଷାଂ ସର୍ବଂ ସର୍ବତ୍ର ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 13-11-11 (81680) ତତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣବେଷେଣି ମାନୁଷଂ ରୂପମାସ୍ଥିତଃ। ଅବତୀର୍ଯ ମହୀଂ ଶକ୍ରସ୍ତଂ ପକ୍ଷିଣମୁବାଚ ହ॥ 13-11-12 (81681) ଶୁକ ଭୋ ପକ୍ଷିଣାଂଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦାକ୍ଷେଯୀ ସୁପ୍ରଜାସ୍ତ୍ବଯା। ପୃଚ୍ଛେ ତ୍ବାଂ ଶୁକମେନଂ ତ୍ବଂ କସ୍ମାନ୍ନ ତ୍ଯଜସି ଦ୍ରୁମମ୍॥ 13-11-13 (81682) ଅଥ ପୃଷ୍ଟଃ ଶୁକଃ ପ୍ରାହ ମୂର୍ଧ୍ନା ସମଭିବାଦ୍ଯ ତମ୍। ସ୍ବାଗତଂ ଦେବରାଜ ତ୍ବଂ ବିଜ୍ଞାତସ୍ତପସା ମଯା॥ 13-11-14 (81683) ତତୋ ଦଶଶତାକ୍ଷେଣ ସାଧୁସାଧ୍ବିତି ଭାଷିତମ୍। ଅହୋ ବିଜ୍ଞାନମିତ୍ଯେବଂ ମନସା ପୂଜିତସ୍ତତଃ॥ 13-11-15 (81684) ତମେବଂ ଶୁଭକର୍ମାଣଂ ଶୁକଂ ପରମଧାର୍ମିକମ୍। ଜାନନ୍ନପି ଚ ତତ୍ପାପଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ବଲସୂଦନଃ॥ 13-11-16 (81685) ନିଷ୍ପତ୍ରମଫଲଂ ଶୁଷ୍କମଶରଣ୍ଯଂ ପତତ୍ତ୍ରିଣାମ୍। କିମର୍ଥଂ ସେବସେ ବୃକ୍ଷଂ ଯଦା ମହଦିଦଂ ବନମ୍॥ 13-11-17 (81686) ଅନ୍ଯେଽପି ବହବୋ ବୃକ୍ଷାଃ ପତ୍ରସଂଛନ୍ନକୋଟରାଃ। ଶୁଭାଃ ପର୍ଯାପ୍ତସଞ୍ଚାରା ବିଦ୍ଯନ୍ତେଽସ୍ମିନ୍ମହାବନେ॥ 13-11-18 (81687) ଗତାଯୁଷମସାମର୍ଥ୍ଯଂ କ୍ଷୀଣସାରଂ ହତଶ୍ରିଯମ୍। ବିମୃଶ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞଯା ଧୀର ଜହୀମଂ ହ୍ଯସ୍ଥିରଂ ଦ୍ରୁମମ୍॥ 13-11-19 (81688) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-11-20x (6771) ତଦୁପଶ୍ରୁତ୍ଯ ଧର୍ମାତ୍ମା ଶୁକଃ ଶକ୍ରେଣ ଭାଷିତମ୍। ସୁଦୀର୍ଘମତିନିଃଶ୍ବସ୍ଯ ଦୀନୋ ବାକ୍ଯମୁବାଚ ହ॥ 13-11-20 (81689) ଅନତିକ୍ରମଣୀଯାନି ଦୈବତାନି ଶଚୀପତେ। ଯତ୍ରାଭବଂସ୍ତତ୍ର ଭବାଂସ୍ତନ୍ନିବୋଧ ସୁରାଧିପ॥ 13-11-21 (81690) ଅସ୍ମିନ୍ନହଂ ଦ୍ରୁମେ ଜାତଃ ସାଧୁଭିଶ୍ଚ ଗୁଣୈର୍ଯୁତେ। ଚାଲଭାବେନ ସଙ୍ଗୁପ୍ତଃ ଶତ୍ରୁଭିଶ୍ଚ ନ ଧର୍ଷିତଃ॥ 13-11-22 (81691) କିମନୁକ୍ରୋଶ୍ଯଂ ବୈଫଲ୍ଯମୁତ୍ପାଦଯସି ମେଽନଘ। `ଅନୁରକ୍ତସ୍ଯ ଭକ୍ତସ୍ଯ ସଂସ୍ପୃଶେ ନ ଚ ପାବକମ୍।' ଆନୃଶଂସ୍ଯାଭିଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଭକ୍ତସ୍ଯାନନ୍ଯଗସ୍ଯ ଚ॥ 13-11-23 (81692) ଅନୁକ୍ରୋଶୋ ହି ସାଧୂନାଂ ମହଦ୍ଧର୍ମସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣମ୍। ଅନୁକ୍ରୋଶଶ୍ଚ ସାଧୂନାଂ ସଦା ପ୍ରୀତିଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-11-24 (81693) ତ୍ବମେବ ଦୈବତୈଃ ସର୍ବୈଃ ପୃଚ୍ଛ୍ଯସେ ଧର୍ମସଂଶଯାତ୍। ଅତସ୍ତ୍ବଂ ଦେବଦେବାନାମାଧିପତ୍ଯେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ॥ 13-11-25 (81694) ନାର୍ହସେ ମାଂ ସହସ୍ରାକ୍ଷ ଦ୍ରୁମଂ ତ୍ଯାଜଯିତୁଂ ଚିରାତ୍। ସମସ୍ଥମୁପଜୀବନ୍ବୈ ବିଷମସ୍ଥଂ କଥଂ ତ୍ଯଜେତ୍॥ 13-11-26 (81695) ତସ୍ଯ ବାକ୍ଯେନ ସୌମ୍ଯେନ ହର୍ଷିତଃ ପାକଶାସନଃ। ଶୁକଂ ପ୍ରୋବାଚ ଧର୍ମଜ୍ଞମାନୃଶଂସ୍ଯେନ ତୋଷିତଃ॥ 13-11-27 (81696) ବରଂ ବୃଣୀଷ୍ବେତି ତଦା ସ ଚ ବବ୍ରେ ବରଂ ଶୁକଃ। ଆନୃଶଂସ୍ଯପରୋ ନିତ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ବୃକ୍ଷସ୍ଯ ସମ୍ଭବମ୍॥ 13-11-28 (81697) ବିଦିତ୍ବା ଚ ଦୃଢାଂ ଭକ୍ତିଂ ତାଂ ଶୁକେ ଶୀଲସମ୍ପଦମ୍। ପ୍ରୀତଃ କ୍ଷିପ୍ରମଥୋ ବୃକ୍ଷମମୃତେନାବସିକ୍ତବାନ୍॥ 13-11-29 (81698) ତତଃ ଫଲାନି ପତ୍ରାଣି ଶାଖାଶ୍ଚାପି ମନୋହରାଃ। ଶୁକସ୍ଯ ଦୃଢଭକ୍ତିତ୍ବାଚ୍ଛ୍ରୀମତ୍ତାଂ ପ୍ରାପ ସ ଦ୍ରୁମଃ॥ 13-11-30 (81699) ଶୁକଶ୍ଚ କର୍ମଣା ତେନ ଆନୃଶଂସ୍ଯକୃତେନ ବୈ। ଆଯୁଷୋନ୍ତେ ମହାରାଜ ପ୍ରାପ ଶକ୍ରସଲୋକତାମ୍॥ 13-11-31 (81700) ଏବମେବ ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ଭକ୍ତିମନ୍ତଂ ସମାଶ୍ରିତଃ। ସର୍ବାର୍ଥସିଦ୍ଧିଂ ଲଭତେ ଶୁକଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯଥା ଦ୍ରୁମଃ॥ ॥ 13-11-32 (81701) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 11 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-11-3 ବିଷଯେ ଦେଶେ। କାଣ୍ଡଂ ବାଣମ୍॥ 7-11-4 ତତ୍ର ମୃଗଯାଯାମ୍॥ 7-11-5 ଦୁର୍ବାରିତାସ୍ତ୍ରେଣ ଦୁର୍ବାର୍ଯଶସ୍ତ୍ରେଣ। ନିମିତ୍ତାଲ୍ଲକ୍ଷ୍ଯାଚ୍ଚପଲଶ୍ଚଲିତ ଇଷୁର୍ଯସ୍ଯ ତେନ। ନିମିତ୍ତବିଫଲେଷୁଣେତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-11-6 ଦିଗ୍ଧେନ ଲିପ୍ତେନ॥ 7-11-10 ଦ୍ବିଜଃ ପକ୍ଷୀ। ଆନୃଶଂସ୍ଯ ପରଦୁଃଖେନ ଦୁଃଖିତ୍ବମ୍॥ 7-11-11 ସର୍ବେଷାଂ ନୃତିର୍ଯଗାଦୀନାମ୍। ସର୍ବତ୍ର ଜାତୌ। ସର୍ବଂ କୃପାଽନୈଷ୍ଟୁର୍ଯାଦିକଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ଇତି ବାସବସ୍ଯ ବୁଦ୍ଧିରଭବଦିତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-11-13 ଦାକ୍ଷେଯୋ ଦକ୍ଷଦୌହିତ୍ରୀ ଶୁକୀନାମ॥ 7-11-14 ତପସା ଜ୍ଞାନଦୃଷ୍ଟ୍ଯା॥ 7-11-23 ଅନୁକ୍ରୋଶ୍ଯ କୃପାଯିତ୍ବା। ବୈଫଲ୍ଯଂ ଜନ୍ମନ ଇତି ଶେଷଃ॥ 7-11-25 ସଂଶଯାତ୍ ସଂଶଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ। ଅତଃ ସଂଶଯଚ୍ଛେତ୍ତୃତ୍ବାତ୍॥ 7-11-28 ସମ୍ଭବଂ ସମ୍ଯଗୌଶ୍ବର୍ଯଂ ବରଂ ବବ୍ରେ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଯଥୈବ ତେ ନମସ୍କାର୍ଯାଃ ପ୍ରୋକ୍ତାଃ ଶକ୍ରେଣ ମାନଦ। ଏତନ୍ମେ ସର୍ବମାଚକ୍ଷ୍ବ ଯେଭ୍ଯଃ ସ୍ପୃହଯସେ ନୃପଃ॥ 13-12-1 (81702) ଉତ୍ତମାପଦ୍ଗତସ୍ଯାପି ଯତ୍ର ତେ ବର୍ତତେ ମନଃ। ମନୁଷ୍ଯଲୋକେ ସର୍ବସ୍ମିନ୍ଯଦମୁତ୍ରେହ ଚାପ୍ଯୁତ॥ 13-12-2 (81703) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-12-3x (6772) ସ୍ପୃହଯାମି ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯୋ ଯେଷାଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରଂ ଧନମ୍। ଯେଷାଂ ସଂପ୍ରତ୍ଯଯଃ ସ୍ବର୍ଗସ୍ତପଃସ୍ବାଧ୍ଯାଯସାଧନମ୍॥ 13-12-3 (81704) ଯେଷାଂ ବାଲାଶ୍ଚ ବୃଦ୍ଧାଶ୍ଚ ପିତୃପୈତାମହୀଂ ଧୁରମ୍। ଉଦ୍ବହନ୍ତି ନ ସୀଦନ୍ତି ତେଭ୍ଯୋ ବୈ ସ୍ପୃହଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-12-4 (81705) ବିଦ୍ଯାସ୍ବଭିବିନୀତାନାଂ ଦାନ୍ତାନାଂ ମୃଦୁଭାଷିଣାମ୍। ଶ୍ରୁତବୃତ୍ତୋପପନ୍ନାନାଂ ସଦାଽକ୍ଷରବିଦାଂ ସତାମ୍॥ 13-12-5 (81706) ସଂସତ୍ସୁ ବଦତାଂ ତାତ ହଂସାନାମିବ ସଙ୍ଘଶଃ। ମଙ୍ଗଲ୍ଯରୂପା ରୁଚିରା ଦିବ୍ଯଜୀମୂତନିଃସ୍ବନାଃ॥ 13-12-6 (81707) ସମ୍ଯଗୁଚ୍ଚରିତା ବାଚଃ ଶ୍ରୂଯନ୍ତେ ହି ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଶୁଶ୍ରୂଷମାଣେ ନୃପତୌ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ସୁଖାବହାଃ॥ 13-12-7 (81708) ଯେ ଚାପି ତେଷାଂ ଶ୍ରୋତାରଃ ସଦା ସଦସି ସମ୍ମତାଃ। ବିଜ୍ଞାନଗୁଣସମ୍ପନ୍ନାସ୍ତେଭ୍ଯଶ୍ଚ ସ୍ପୃହଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-12-8 (81709) ସୁସଂସ୍କୃତାନି ପ୍ରଯତାଃ ଶୁଚୀନି ଗୁଣବନ୍ତି ଚ। ଦଦତ୍ଯନ୍ନାନି ତୃପ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ଯୁଧିଷ୍ଠର। ଯେ ଚାପି ସତତଂ ରାଜଂସ୍ତେଭ୍ଯଶ୍ଚ ସ୍ପୃହଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-12-9 (81710) ଶକ୍ଯଂ ହ୍ଯେବାହବେ ଯୋଦ୍ଧୁଂ ନ ଦାତୁମନସୂଯିତୁମ୍॥ 13-12-10 (81711) ଶୂରା ବୀରାଶ୍ଚ ଶତଶଃ ସନ୍ତି ଲୋକେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ତେଷାଂ ସଂଖ୍ଯାଯମାନାନାଂ ଦାନଶୂରୋ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-12-11 (81712) `ଭଦ୍ରଂ ତୁ ଜନ୍ମ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଭୂଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣକୋ ଭବେତ୍। ବନ୍ଧୁମଧ୍ଯେ କୁଲେ ଜାତଃ ସୁଦୁରାପମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥' 13-12-12 (81713) ଧନ୍ଯଃ ସ୍ଯାଂ ଯଦ୍ଯହଂ ଭୂଯଃ ସୌମ୍ଯବ୍ରାହ୍ମଣକୋପି ବା। କୁଲେ ଜାତୋ ଧର୍ମଗତିସ୍ତପୋବିଦ୍ଯାପରାଯଣଃ॥ 13-12-13 (81714) ନ ମେ ତ୍ବତ୍ତଃ ପ୍ରିଯତରୋ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ। ତ୍ବତ୍ତଶ୍ଚାପି ପ୍ରିଯତରା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏବ ଭାରତ॥ 13-12-14 (81715) ଯଥା ମମ ପ୍ରିଯତମାସ୍ତ୍ବତ୍ତୋ ବିପ୍ରାଃ କୁରୂତ୍ତମ। ତେନ ସତ୍ଯେନ ଗଚ୍ଛେଯଂ ଲୋକାନ୍ଯତ୍ର ସ ଶନ୍ତନୁଃ॥ 13-12-15 (81716) ନ ମେ ପିତା ପ୍ରିଯତରୋ ବ୍ରହ୍ମଣେଭ୍ଯସ୍ତଥାଽଭବତ୍। ନ ମେ ପିତୁଃ ପିତା ବାଽପି ଯେ ଚାନ୍ଯେଽପି ସୁହୃଞ୍ଜନାଃ॥ 13-12-16 (81717) ନ ହି ମେ ବୃଜିନଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ବିଦ୍ଯତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବିହ। ଅଣୁ ବା ଯଦି ବା ସ୍ଥୂଲଂ ବିଦ୍ଯତେ ସାଧୁକର୍ମସୁ॥ 13-12-17 (81718) କର୍ମଣା ମନସା ବାଽପି ବାଚା ବାଽପି ପରଂତପ। ଯନ୍ମେ କୃତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯସ୍ତେନାଦ୍ଯ ନ ତପାମ୍ଯହମ୍॥ 13-12-18 (81719) ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯ ଇତି ମାମାହୁସ୍ତଯା ବାଚାଽସ୍ମି ତୋଷିତଃ। ଏତଦେବ ପବିତ୍ରେଭ୍ଯଃ ସର୍ବେଭ୍ଯଃ ପରମଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-12-19 (81720) ପଶ୍ଯାମି ଲୋକାନମଲାଞ୍ଶୁଚୀନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣତୋଷଣାତ୍। ତେଷୁ ମେ ତାତ ଗନ୍ତବ୍ଯମହ୍ନାଯ ଚ ଚିରାଯ ଚ॥ 13-12-20 (81721) ଯଥା ଭର୍ତ୍ରାଶ୍ରଯୋ ଧର୍ମଃ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଲୋକେ ଯୁଦିଷ୍ଠିର। ସ ଦେବଃ ସା ଗତିର୍ନାନ୍ଯା କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତଥା ଦ୍ବିଜାଃ॥ 13-12-21 (81722) କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ଶତବର୍ଷୀ ଚ ଦଶବର୍ଷୀ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମଃ। ପିତାପୁତ୍ରୌ ଚ ବିଜ୍ଞେଯୌ ତଯୋର୍ହି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଗୁରୁଃ॥ 13-12-22 (81723) ନାରୀ ତୁ ପତ୍ଯଭାବେ ବୈ ଦେବରଂ କୁରୁତେ ପତିମ୍। ପୃଥିବୀ ବ୍ରାହ୍ମଣାଲାଭେ କ୍ଷତ୍ରିଯଂ କୁରୁତେ ପତିମ୍॥ 13-12-23 (81724) `ବ୍ରାହ୍ମଣାନୁଜ୍ଞଯା ଗ୍ରାହ୍ଯଂ ରାଜ୍ଯଂ ଚ ସପୁରୋହିତୈଃ। ତଦ୍ରକ୍ଷଣେନ ସ୍ବର୍ଗୋଽସ୍ଯ ତତ୍କୋପାନ୍ନରକୋଽକ୍ଷଯଃ॥' 13-12-24 (81725) ପୁତ୍ରବଚ୍ଚୈବ ତେ ରକ୍ଷ୍ଯା ଉପାସ୍ଯା ଗୁରୁବଚ୍ଚ ତେ। ଅଗ୍ନିବଚ୍ଚୋପଚାର୍ଯା ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ କୁରୁସତ୍ତମ୍॥ 13-12-25 (81726) ଋଜୁନ୍ସତଃ ସତ୍ଯଶୀଲାନ୍ସର୍ବଭୂତହିତେ ରତାନ୍। ଆଶୀବିଷାନିବ କ୍ରୁଦ୍ଧାନ୍ଦ୍ବିଜାନ୍ପରିଚରେତ୍ସଦା॥ 13-12-26 (81727) ତେଜସସ୍ତପସଶ୍ଚୈବ ନିତ୍ଯଂ ବିଭ୍ଯେଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଉଭେ ଚୈତେ ପରିତ୍ଯାଜ୍ଯେ ତେଜଶ୍ଚୈବ ତପସ୍ତଥା॥ 13-12-27 (81728) ବ୍ଯବସାଯସ୍ତଯୋଃ ଶୀଘ୍ରମୁଭଯୋରେବ ବିଦ୍ଯତେ। ହନ୍ଯୁଃ କ୍ରୁଦ୍ଧା ମହାରାଜ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଯେ ତପସ୍ବିନଃ॥ 13-12-28 (81729) `ଦୂରତୋ ମାତୃବତ୍ପୂଜ୍ଯା ବିପ୍ରଦାରାଃ ସୁରକ୍ଷଯା। ଅକୋପନାପରାଧେନ ଭୂଯୋ ନରକମଶ୍ନୁତେ॥ 13-12-29 (81730) ଭୂଯଃ ସ୍ଯାଦୁଭଯଂ ଦତ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦ୍ଯଦକୋପନାତ୍। କୁର୍ଯାଦୁଭଯତଃ ଶେଷଂ ଦତ୍ତଶେଷଂ ନ ଶେଷଯେତ୍॥ 13-12-30 (81731) ଦଣ୍ଡପାଣିର୍ଯଥା ଗୋଷ୍ଠଂ ପାଲୋ ନିତ୍ଯଂ ହି ରକ୍ଷଯେତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ସ୍ଥିତଂ ବ୍ରହ୍ମ କ୍ଷତ୍ରିଯଃ ପରିପାଲଯେତ୍॥ 13-12-31 (81732) ପିତେବ ପୁତ୍ରାନ୍ରକ୍ଷେଥା ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବ୍ରହ୍ମତେଜସଃ। ଗୃହେ ଚୈଷାମବେକ୍ଷେଥାଃ କିଂସ୍ବିଦସ୍ତୀତି ଜୀବନମ୍॥ ॥ 13-12-32 (81733) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 12 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-12-2 ଯଦମୁତ୍ରେହ ଚ ହିତଂ ତଦ୍ବଦେତି ଶେଷଃ॥ 7-12-5 ଅକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ତଦ୍ବିଦାମ୍॥ 7-12-6 ହଂସସାଦୃଶ୍ଯଂ କ୍ଷୀରନୀରଯୋରିବ ସାରସାରଯୋର୍ବିବେଚନାତ୍॥ 7-12-7 ନୃପତୌ ନୃପତେଃ ସମୀପେ ଉଚ୍ଚରିତାଃ॥ 7-12-8 ଯେ ଚାପି ତେଷାଂ ଦାତାର ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-12-13 ବ୍ରାହ୍ମଣକଃ କୁତ୍ସିତବ୍ରାହ୍ମଣୋପି ଯଦ୍ଯହଂ ସ୍ଯାଂ ତର୍ହି ଧନ୍ଯଃ କିମୁତ ଫୁଲେ ଜାତଃ॥ 7-12-17 ଯୃଜିନଂ ସଙ୍କଟମ୍। ଫଲାଶେଥିଯାବତ୍। ପୂଜ୍ଯତ୍ବାଦେବ ତାନ୍ପୂଜଯାମି ନତୁ ଫଲାଯେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-12-18 ତେନ ବ୍ରାହ୍ମଣାରାବନେନ। ନ ତପାମି ନ ବ୍ଯଥାଂ ପ୍ରାପ୍ତୋମି॥ 7-12-19 ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯୋ ବ୍ରହ୍ମଜାତୌ ଆସକ୍ତଃ॥ 7-12-27 ବ୍ରାହ୍ମଣାଦ୍ବିଭ୍ଯେତ୍ ନତୁ ତତ୍ର ତେଜସ୍ତପସୀ ସ୍ବୀଯେ ପ୍ରକାଶଯେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ। ତେଜଃ କ୍ରୋଧବଲମ୍। ତପୋ ଯୋଗବଲମ୍॥ 7-12-28 ତଯୋସ୍ତପସ୍ତେଜସୋର୍ବ୍ରହ୍ମଣକ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଥଯୋର୍ବ୍ଯବସାଯଃ ଫଲମଭିଭବରୂପଂ ଶୀଘ୍ରଂ ତୀବ୍ରଂ ତଥାପି ତପସ୍ବିନ ଏବେତରାନ୍ ହନ୍ଯୁର୍ନ ତେଜସ୍ବିନ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-12-30 ଲ୍ଯବ୍ଲୋପେ ପଞ୍ଚମୀ। ଅକୋପନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯଦ୍ଭୂଯଃ ବହୁତରଂ ଉଭଯଂ ତପସ୍ତେଜଆଖ୍ଯଂ ସ୍ଯାତ୍ ତଦ୍ଦତ୍ତଂ ଖଣ୍ଡିତଂ ଭବତୀତି ଶେଷଃ। ଉଭଯତ ଉଭଯଂ ଚେତ୍ ଶେଷଂ କୁର୍ଯାଦ୍ ଦତ୍ତଶେଷଂ ଶେଷଯେଦିତ୍ଯନ୍ବଯଃ। ଦ୍ବାଭ୍ଯାଂ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯସ୍ମିନ୍ପ୍ରଯୁକ୍ତଂ ତେଜଆଦିଦ୍ବଯଂ ନ ନିଃଶେଷଂ ନଶ୍ଯତି କିନ୍ତୁ ଶେଷମ୍। କ୍ଷମାବତା ଖଣ୍ଡିତସ୍ଯ ତସ୍ଯାବଶିଷ୍ଟଂ ତୁ ନ ଶେଷଯେନ୍ନ ଶିଷ୍ଯତେ ଅପିତୁ ନିଃଶେଷମେବ ନଶ୍ଯତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 30 ॥ 7-12-32 ଅଭାବେ ତଦ୍ଦେଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-12-42 ଦ୍ବାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଚତୁର୍ଣାମପି ବେଦାନାଂ ସଂବାଦଂ ଶୃଣୁ ପୁତ୍ରକ॥ 13-13-1 (81734) ଋଗ୍ବେଦ ଉବାଚ। 13-13-2x (6773) ଗୃହାନାଶ୍ରଯମାଣସ୍ଯ ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରଂ ଚ ଜୁହ୍ବତଃ। ସର୍ବଂ ସୁକୃତମାଦତ୍ତେ ଯଃ ସାଯେ ନୁଦ୍ଯତେଽତିଥିଃ॥ 13-13-2 (81735) ନ ସ୍କନ୍ଦତେ ନ ବ୍ଯଥତେ ନାସ୍ଯୋର୍ଧ୍ବଂ ସର୍ପତେ ରଜଃ। ବରିଷ୍ଠମଗ୍ନିହୋତ୍ରାଚ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ମୁଖେ ହୁତମ୍॥ 13-13-3 (81736) ସାମବେଦ ଉବାଚ। 13-13-4x (6775) ନ ଚେଦ୍ଧନ୍ତି ପିତରଂ ମାତରଂ ବା ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ନାପବାଦଂ କରୋତି। ଯତ୍କିଂଚିଦନ୍ଯଦ୍ବୃଜିନଂ କରୋତି। ପ୍ରୀତୋଽତିଥିସ୍ତଦୁପହନ୍ତି ପାପମ୍॥ 13-13-4 (81737) ଅଥର୍ବବେଦ ଉବାଚ। 13-13-5x (6776) ଯତ୍କ୍ରୋଧନୋ ଯଜତେ ଯଦ୍ଦଦାତି ଯଦ୍ବା ତପସ୍ତପ୍ଯତି ଯଜ୍ଜୁହୋତି। ବୈବସ୍ବତୋ ହରତେ ସର୍ବମସ୍ଯ ମୋଘଂ ଚେଷ୍ଟଂ ଭବତି କ୍ରୋଧନସ୍ଯ॥ ॥ 13-13-6 (81738) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 13 ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଭୂଯସ୍ତୁ ଶୃଣୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଧର୍ମାନ୍ଧର୍ମଭୃତାଂବର॥ 13-14-1 (81739) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଇନ୍ଦ୍ରାଗ୍ନ୍ଯୋଃ ସୂର୍ଯଶଚ୍ଯୋଶ୍ଚ ତନ୍ମେ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁ॥ 13-14-2 (81740) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 13-14-3x (6777) ରାଜ୍ଯେ ବିପ୍ରାନ୍ପ୍ରପଶ୍ଯାମି କାମକ୍ରୋଧବିବର୍ଜିତାନ୍। ଏତେନ ସତ୍ଯବାକ୍ଯେନ ପାଦଃ କୁମ୍ଭସ୍ଯ ପୂର୍ଯତାମ୍॥ 13-14-3 (81741) ଅଗ୍ନିରୁବାଚ। 13-14-4x (6778) ଯଥାଽହଂ ତତ୍ର ନାଶ୍ନାମି ଯତ୍ର ନାଶ୍ନନ୍ତି ବୈ ଦ୍ବିଜାଃ ଏତେନ ସତ୍ଯବାକ୍ଯେନ ପାଦଃ କୁମ୍ଭସ୍ଯ ପୂର୍ଯତାମ୍॥ 13-14-4 (81742) ସୂର୍ଯ ଉବାଚ। 13-14-5x (6779) ଯଥା ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯାର୍ଥେ ନ ତପାମି ଯଥାବଲମ୍। ଏତେନ ସତ୍ଯବାକ୍ଯେନ ପାଦଃ କୁମ୍ଭସ୍ଯ ପୂର୍ଯତାମ୍॥ 13-14-5 (81743) ଶଚ୍ଯୁବାଚ। 13-14-6x (6780) କର୍ମଣା ମନସା ବାଚା ନାବମନ୍ଯେ ପୁରନ୍ଦରମ୍। ଏତେନ ସତ୍ଯବାକ୍ଯେନ ପାଦଃ କୁମ୍ଭସ୍ଯ ପୂର୍ଯତାମ୍॥ ॥ 13-14-6 (81744) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 14 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-14-3 ଯଥା ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରପାସ୍ଯାମି କାମକୋଧବିବର୍ଜିତ ଇତି ପାଠାନ୍ତରମ୍। ପାସ୍ଯାମି ପାଲଯିଷ୍ଯାମି। ପା ପାଲନ ଇତି ଧାତୋଃ। ପାଦଃ କୁମ୍ଭସ୍ଯ ପୂର୍ବତାମିତି। ଚତୁର୍ଭାଗାଦେକୋ ଭାଗଃ ପାଦଃ। କୁମ୍ଭେ ଏକପାଦୋନତଯୋଦକପୂରିତେ ସତି ଚତୁର୍ଥଃ ପାଦଃ ସ୍ବଯମେବ ପୂର୍ଯତାମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଯଥା ସତ୍ଯବଲେନାଗ୍ନିରନୁଷ୍ଣୋ ଭବତି ତଦ୍ବଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ମଦ୍ରରାଜସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ବ୍ଯାସସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-15-1 (81745) ବୈତାନେ କର୍ମଣି ତତେ କୁନ୍ତୀପୁତ୍ର ଯଥା ପୁରା। ଉକ୍ତଃ ସ ଭଗବାନ୍ଯଜ୍ଞେ ତଥା ତତ୍ରାଶୃଣୋଦ୍ଭବାନ୍॥ 13-15-2 (81746) ମଦ୍ରରାଜ ଉବାଚ। 13-15-3x (6781) କାନି ତୀର୍ଥାନି ଭଗବନ୍ଫଲାର୍ଥାଶ୍ଚେହ କେଽଽଶ୍ରମାଃ। କ ଇଜ୍ଯତେ କଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞଃ କୋ ଯୂପଃ କ୍ରମତେ ଚ କଃ॥ 13-15-3 (81747) କଶ୍ଚାଧ୍ବରେ ଶସ୍ଯତେ ଗୀତିଶବ୍ଦୈଃ କଶ୍ଚାଧ୍ବରେ ଗୀଯତେ ବଲ୍ଗୁଭାଷୈଃ। କୋ ବ୍ରହ୍ମଶବ୍ଦୈଃ ସ୍ତୁତିଭିଃ ସ୍ତୂଯତେ ଚ କସ୍ଯେହ ବୈ ହବିରଧ୍ବର୍ଯବଃ କଲ୍ପଯନ୍ତି॥ 13-15-4 (81748) ବର୍ଣାଶ୍ରମେ ଗୋଫଲେ କଶ୍ଚ ସୋମେ କଶ୍ଚୋଂକାରଃ କଶ୍ଚ ବେଦାର୍ଥମାର୍ଗଃ। ପୃଷ୍ଟସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ସର୍ବଂ ମହର୍ଷେ ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ କସ୍ଯ ବିଜ୍ଞାନମାହୁଃ॥ 13-15-5 (81749) ଦ୍ବୈପାଯନ ଉବାଚ। 13-15-6x (6782) ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ଯସ୍ଯ ବିଜ୍ଞାନମାହୁ ର୍ଯୋନିଜ୍ଯେଷ୍ଠଂ ଯସ୍ଯ ବଦନ୍ତି ଜନ୍ମ। ପୂତାତ୍ମାନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବେଦମୁଖ୍ଯା ଅସ୍ମିନ୍ପ୍ରଶ୍ନୋ ଦୀଯତାଂ କେଶବାଯ॥ 13-15-6 (81750) ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ। 13-15-7x (6783) ବାଲୋ ଜାତ୍ଯା କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାର୍ଥଶୀଲୋ ଜାତୋ ଦେବକ୍ଯାଂ ଶୂରପୁତ୍ରେଣ ବୀର। ବେତ୍ତୁଂ ବେଦାନର୍ହତେ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବୈ ଦାଶାର୍ହାଣାମୁତ୍ତମଃ ପୁଷ୍କରାକ୍ଷଃ॥ 13-15-7 (81751) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-15-8x (6784) ପାରାଶର୍ଯ ବ୍ରୂହି ଯଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପ୍ରୀତାତ୍ମା ବୈ ବ୍ରହ୍ମକଲ୍ପଃ ସୁମେଧାଃ। ପୃଷ୍ଟୋ ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ ପାଣ୍ଡବସ୍ଯାତିତେଜା ଏତଚ୍ଛ୍ରେଯସ୍ତସ୍ଯ ଲୋକସ୍ଯ ଚୈବ॥ 13-15-8 (81752) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 13-15-9x (6785) ଉକ୍ତଂ ବାକ୍ଯଂ ଯଦ୍ଭବାନ୍ମାମବୋଚ- ତ୍ପ୍ରଶ୍ନଂ ଚିତ୍ରଂ ନାହମତ୍ରୋତ୍ସହେଽଦ୍ଯ। ଛେତ୍ତୁଂ ବିସ୍ପଷ୍ଟଂ ତିଷ୍ଠତି ତ୍ବଦ୍ବିଧେ ବୈ ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠେ ବିଶ୍ବରୂପେ ସୁନାଭେ॥ 13-15-9 (81753) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-15-10x (6786) ତତ୍ତ୍ବଂ ବାକ୍ଯଂ ବ୍ରୂହି ଯତ୍ତ୍ବଂ ମହର୍ଷେ ଯସ୍ମିନ୍କୃଷ୍ଣଃ ପ୍ରୋଚ୍ଯତେ ବୈ ଯଥାବତ୍। ପ୍ରୀତସ୍ତେଽହଂ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତ୍ଯା ଯଥାବ- ତ୍ତସ୍ମାନ୍ନିର୍ଦେଶେ କର୍ମଣାଂ ବ୍ରୂହି ସିଦ୍ଧିମ୍॥ 13-15-10 (81754) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-15-11x (6787) ଉକ୍ତବାକ୍ଯେ ସତ୍ତମେ ଯାଦବାନାଂ କୃଷ୍ଣୋ ବ୍ଯାସଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ବାସୁଦେବମ୍। ବିପ୍ରୈଃ ସାର୍ଧଂ ପୂଜଯନ୍ଦେବଦେବଂ କୃଷ୍ଣଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ବାସୁଦେବଂ ବଭାଷେ॥ 13-15-11 (81755) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 13-15-12x (6788) 13-15-12 (81756) ଆନନ୍ତ୍ଯଂ ତେ ବିଶ୍ବକର୍ମଂସ୍ତବୈବଂ ରୂପଂ ପୌରାଣଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଚ ଧ୍ରୁବଂ ଚ। କସ୍ତେ ବୁଦ୍ଧ୍ଯେଦ୍ବେଦବାଦେଷୁ ଚୈତ- ଲ୍ଲୋକେ ହ୍ଯସ୍ମିଞ୍ଶାସକସ୍ତ୍ବଂ ପିତେବ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଦ୍ବାରକାଯାଂ ଯଥା ପ୍ରାହ ପୁରାଽଯଂ ମୁନିସତ୍ତମଃ। ବେଦବିପ୍ରମଯତ୍ବଂ ତୁ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ତଚ୍ଛୃଣୁ॥ 13-16-1 (81757) ଯୂପଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ବାସୁଦେବଂ ବିଜାନ- ନ୍ସର୍ବାନ୍ବିପ୍ରାନ୍ବୋଧତେ ତତ୍ବଦର୍ଶି। ବିଷ୍ଣୁଂ କ୍ରାନ୍ତଂ ବାସୁଦେବଂ ବିଜାନ- ନ୍ବିପ୍ରୋ ବିପ୍ରତ୍ବଂ ଗଚ୍ଛତେ ତତ୍ବଦର୍ଶୀ॥ 13-16-2 (81758) ବିଷ୍ଣୁର୍ଯଜ୍ଞସ୍ତ୍ବିଜ୍ଯତେ ଚାପି ବିଷ୍ଣୁଃ କୃଷ୍ଣୋ ବିଷ୍ଣୁର୍ଯଶ୍ଚ କୃତ୍ସ୍ନଃ ପ୍ରଭୁଶ୍ଚ। କୃଷ୍ଣୋ ବେଦାଙ୍ଗଂ ବେଦବାଦାଶ୍ଚ କୃଷ୍ଣ ଏବଂ ଜାନନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରହ୍ମ ଏତି॥ 13-16-3 (81759) ସ୍ଥାନଂ ସର୍ବଂ ବୈଷ୍ଣବଂ ଯଜ୍ଞମାର୍ଗେ ଚାତୁର୍ହୋତ୍ରଂ ବୈଷ୍ଣବଂ ତତ୍ର କୃଷ୍ଣଃ। ସର୍ବୈର୍ଭାବୈରିଜ୍ଯତେ ସର୍ବକାମୈଃ ପୁଣ୍ଯାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି॥ 13-16-4 (81760) ସୋମଂ ସଦ୍ଭାବାଦ୍ଯେ ଚ ଜାତଂ ପିବନ୍ତି ଦୀପ୍ତିଂ କର୍ମ ଯେ ବିଦାନାଶ୍ଚରନ୍ତି। ଏକାନ୍ତମିଷ୍ଟଂ ଚିନ୍ତଯନ୍ତୋ ଦିବିସ୍ଥା- ସ୍ତେ ବୈ ସ୍ଥାନଂ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ବ୍ରତଜ୍ଞାଃ॥ 13-16-5 (81761) ଓମିତ୍ଯେତଦ୍ଧ୍ଯାଯମାନୋ ନ ଗଚ୍ଛେ- ଦ୍ଦୁର୍ଗଂ ପନ୍ଥାନଂ ପାପକର୍ମାପି ବିପ୍ରଃ। ସର୍ବଂ କୃଷ୍ଣଂ ବାସୁଦେବଂ ହି ବିଗ୍ରାଃ କୃତ୍ବା ଧ୍ଯାନଂ ଦୁର୍ଗତିଂ ନ ପ୍ରଯାନ୍ତି॥ 13-16-6 (81762) ଆଜ୍ଯଂ ଯଜ୍ଞଃ ସ୍ରୁକ୍ସ୍ରୁବୌ ଯଜ୍ଞଦାତା ଇଚ୍ଛା ପତ୍ନୀ ପତ୍ନିଶାଲା ହବୀଂଷି। ଇଧ୍ଯାଃ ପୁରୋଡାଶଂ ସର୍ବଦା ହୋତୃକର୍ତା କୃତ୍ସ୍ନଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ସଂବିଜାନଂସ୍ତମେତି॥ 13-16-7 (81763) ଯୋଗେଯୋଗେ କର୍ମଣାଂ ଚାଭିହାରେ ଯୁକ୍ତେ ବୈତାନେ କର୍ମଣି ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ। ପୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥେଷୁ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍କର୍ମସିଦ୍ଧିଂ ଶାନ୍ତ୍ଯର୍ଥେଷୁ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ସର୍ବଶାନ୍ତିମ୍ଟ'॥ ॥ 13-16-8 (81764) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷୋଡଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 16 ॥

`ଦ୍ବୈପାଯନ ଉବାଚ। ଶ୍ରଦ୍ଦାତ୍ଯାଗଂ ନିର୍ବୃତିଂ ଚାପି ପୂଜାଂ ସତ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ ଯଃ କୃତଂ ଚାଭ୍ଯୁପୈତି। କାମଦ୍ବେଷୌ ତ୍ଯଜ୍ଯ ସର୍ବେଷୁ ତୁଲ୍ଯଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂତଃ ସର୍ବଯଜ୍ଞେଷୁ ଯୋଗ୍ଯଃ॥ 13-17-1 (81765) ଯସ୍ମିନ୍ଯଜ୍ଞେ ସର୍ବଭୂତାଃ ପ୍ରହୃଷ୍ଟାଃ ସର୍ବେ ଚାରମ୍ଭାଃ ଶାସ୍ତ୍ରଦୃଷ୍ଟାଃ ପ୍ରବୃତ୍ତାଃ। ଧର୍ମ୍ଯୈରର୍ଥ୍ଯୈର୍ଯେ ଯଜନ୍ତେ ଧ୍ରୁବଂ ତେ ପୂତାତ୍ମାନୋ ଧର୍ମମେକଂ ଭଜନ୍ତେ॥ 13-17-2 (81766) ଏକାକ୍ଷରଂ ଦ୍ବ୍ଯକ୍ଷରମେକମେବ ସଦା ଯଜନ୍ତେ ନିଯତାଃ ପ୍ରତୀତାଃ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମନାଗର୍ଚଯିତ୍ବା ସ୍ମ ବିପ୍ରାଃ ସତାଂ ମାର୍ଗଂ ତଂ ଧ୍ରୁବଂ ସମ୍ଭଜନ୍ତେ॥ 13-17-3 (81767) ପାପାତ୍ମାନଃ କ୍ରୋଧରଗାଭିଭୂତାଃ କୃଷ୍ଣେ ଭକ୍ତା ନାମ ସଙ୍କୀର୍ତଯନ୍ତଃ। ପୂତାତ୍ମାନୋ ଯଜ୍ଞଶୀଲାଃ ସୁମେଧା ଯଜ୍ଞସ୍ଯାନ୍ତେ କୀର୍ତିଲୋକାନ୍ଭଜନ୍ତେ॥ 13-17-4 (81768) ଏକୋ ବେଦୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ବଭୂବ ଚତୁଷ୍ପାଦସ୍ତ୍ରିଗୁଣୋ ବ୍ରହ୍ମଶୀର୍ଷଃ। ପାଦଂପାଦଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବେଦମାହୁ- ସ୍ତ୍ରେତାକାଲେ ତଂ ଚ ତଂ ବିଦ୍ଧି ଶୀର୍ଷମ୍॥' ॥ 13-17-5 (81769) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 17 ॥

`ଦ୍ବୈପାଯନ ଉବାଚ। ସର୍ବେ ବେଦାଃ ସର୍ବବେଦ୍ଯାଃ ସଶାସ୍ତ୍ରାଃ ସର୍ବେ ଯଜ୍ଞାଃ ସର୍ବ ଇତ୍ଯଶ୍ଚ କୃଷ୍ଣଃ। ବିଦୁଃ କୃଷ୍ଣଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତତ୍ବତୋ ଯେ ତେଷାଂ ରାଜନ୍ସର୍ବଯଜ୍ଞଃ ସମାପ୍ତଃ॥ 13-18-1 (81770) ଜ୍ଞେଯୋ ଯୋଗୀ ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ବେଦତତ୍ବୈ- ରାରଣ୍ଯକୈଃ ସୈଷ କୃଷ୍ଣଃ ପ୍ରଭୁତ୍ବାତ୍। ସର୍ବାନ୍ଯଜ୍ଞାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବ୍ରହ୍ମ ଚୈବ ବ୍ଯାପ୍ଯାତିଷ୍ଠଦ୍ଦେବଦେବସ୍ତ୍ରିଲୋକେ॥ 13-18-2 (81771) ସ ଏଷ ଦେବଃ ଶକ୍ରମୀଶଂ ଯଜାନଂ ପ୍ରୀତ୍ଯା ପ୍ରାହ କ୍ରତୁଯଷ୍ଟାରମଗ୍ର୍ଯମ୍ ନ ମା ଶକ୍ରୋ ବେଦବେଦାର୍ଥତତ୍ବା- ଦ୍ଭକ୍ତୋ ଭକ୍ତ୍ଯା ଶୁଦ୍ଧଭାବପ୍ରଧାନଃ॥ 13-18-3 (81772) ମା ଜାନନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଶୀର୍ଷଂ ବରିଷ୍ଠଂ ବିଶ୍ବେ ବିଶ୍ବଂ ବ୍ରହ୍ମଯୋନିଂ ହ୍ଯଯୋନିମ୍। ସର୍ବତ୍ରାହଂ ଶାଶ୍ବତଃ ଶାଶ୍ବତେଶଃ କୃତ୍ସ୍ନୋ ବେଦୋଽଗ୍ନିର୍ନିର୍ଗୁଣୋଽନନ୍ତତେଜାଃ॥ 13-18-4 (81773) ସର୍ବେ ଦେବା ବାସୁଦେବଂ ଯଜନ୍ତେ ତତୋ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ମାର୍ଗମାଣାସ୍ତନୂନାମ୍। ସର୍ବାନ୍କାମାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତେ ବିଶାଲାଂ- ସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେଽସ୍ମିନ୍କୃଷ୍ଣନାମାଭିଧାନାତ୍॥ 13-18-5 (81774) କୃଷ୍ଣୋ ଯଜ୍ଞୈରିଜ୍ଯତେ ଯାଯଜୂକୈଃ କୃଷ୍ଣୋ ବୀର୍ଯୈରିଜ୍ଯତେ ବିକ୍ରମଦ୍ଭିଃ। କୃଷ୍ଣୋ ବାକ୍ଯୈରିଜ୍ଯତେ ସମ୍ମୃଶାନୈଃ କୃଷ୍ଣୋ ମୁକ୍ତୈରିଜ୍ଯତେ ବୀତମୋହୈଃ॥ 13-18-6 (81775) ବିଦ୍ଯାବନ୍ତଃ ସୋମପା ଯେ ବିପାପା ଇଷ୍ଟ୍ବା ଯଜ୍ଞେର୍ଗୋଚରଂ ପ୍ରାର୍ଥଯନ୍ତେ। 13-18-7 (81776) ଭବଗାନୁବାଚ। ସର୍ବଂ କ୍ରାନ୍ତଂ ଦେବଲୋକଂ ବିଶାଲ- ମନ୍ତେ ଗତ୍ବା ମୁକ୍ତିଲୋକଂ ଭଜନ୍ତି॥ 13-18-7x (6789) ଏବଂ ସର୍ବେ ତ୍ବାଶ୍ରମାଃ ସୁବ୍ରତା ଯେ ମାଂ ଜାନନ୍ତୋ ଯାନ୍ତି ଲୋକାନଦୀନାନ୍। ଯେ ଧ୍ଯାନଦୀକ୍ଷାମୁଦ୍ବହନ୍ତୋ ବିପାପା ଜ୍ଯୋତିର୍ଭୂତ୍ବା ଦେବଲୋକଂ ଭଜନ୍ତି॥ 13-18-8 (81777) ପୂଜ୍ଯନ୍ତେ ମାଂ ପୂଜଯନ୍ତଃ ପ୍ରହୃଷ୍ଟା ମାଂ ଜାନନ୍ତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ବାସୁଦେବମ୍। ଭକ୍ତ୍ଯା ତୁଷ୍ଟୋଽହଂ ତସ୍ଯ ସତ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛେ ସତ୍ବସ୍ପୃଷ୍ଟୋ ବୀତମୋହୋଽଯମେତି॥ 13-18-9 (81778) ଦ୍ବୈପାଯନ ଉବାଚ। 13-18-10x (6790) ଜ୍ଯୋତୀଂଷି ଶୁକ୍ତାନି ଚ ଯାନି ଲୋକେ ତ୍ରଯୋ ଲୋକା ଲୋକପାଲାସ୍ତ୍ରଯଶ୍ଚ। ତ୍ରଯୋଽଗ୍ନଯଶ୍ଚାହୁତଯଶ୍ଚ ପଞ୍ଚ ସର୍ବେ ଦେବା ଦେବକୀପୁତ୍ର ଏବ॥ 13-18-10 (81779) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-18-11x (6791) ବ୍ଯାସସ୍ଯୈତଦ୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ମଦ୍ରରାଜଃ ସହର୍ଷିଭିଃ। ବ୍ଯାସଂ କୃଷ୍ଣଂ ଚ ବିଧିବତ୍ପ୍ରୀତାତ୍ମା ପ୍ରତ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 13-18-11 (81780) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-18-12x (6792) କବିଃ ପ୍ରଯାତସ୍ତୁ ମହର୍ଷିପୁତ୍ରୋ ଦ୍ବୈପାଯନସ୍ତଦ୍ବଚନଂ ନିଶମ୍ଯ। ଜଗାମ ପୃଥ୍ବୀଂ ଶିରସା ମହାତ୍ମା ନମଶ୍ଚ କୃଷ୍ଣାଯ ଚକାର ଭୀଷ୍ମଃ॥' ॥ 13-18-12 (81781) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣୀ ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 18 ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଗରୁଡଃ ପକ୍ଷିଣାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଇତି ପୂର୍ବଂ ପିତାମହ। ଉକ୍ତସ୍ତ୍ବଯା ମହାବାହୋ ଶ୍ବେତବାହଂ ପ୍ରଶଂସତା॥ 13-19-1 (81782) ଅତ୍ର କୌତୂହଲ ଇତି ଶ୍ରବଣେ ଜାଯତେ ମତିଃ। କଥଂ ଗରୁତ୍ମାନ୍ପକ୍ଷୀଣାଂ ଶ୍ରୈଷ୍ଠ୍ଯଂ ପ୍ରାପ ପରନ୍ତପ॥ 13-19-2 (81783) ସୁପର୍ଣୋ ବୈନତେଯଶ୍ଚ କେନ ଶତ୍ରୁଶ୍ଚ ଭୋଗିନାମ୍। କିଂବୀର୍ଯଃ କିଂବଲଶ୍ଚାସୌ ବକ୍ତୁମର୍ହସି ଭାରତ॥ 13-19-3 (81784) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-19-4x (6793) ବାସୁଦେବ ମହାବାହୋ ଦେବକୀ ସୁପ୍ରଜାସ୍ତ୍ବଯା। ଶ୍ରୁତଂ ତେ ଧର୍ମରାଜସ୍ଯ ମମ ହର୍ଷବିବର୍ଧନ॥ 13-19-4 (81785) ସୁପର୍ଣଂ ଶଂସ ଇତ୍ଯେବ ମାମାହ କୁରୁନନ୍ଦନଃ। ଅସ୍ଯ ପ୍ରବକ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ତ୍ବଯାଽଜ୍ଞପ୍ତୋ ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-19-5 (81786) ତ୍ବଂ ହି ଶୌରେ ମହାବାହୋ ସୁପର୍ଣଃ ପ୍ରୋଚ୍ଯସେ ପୁରା। ଅନାଦିନିଧନେ କାଲେ ଗରୁଡଶ୍ଚାସି କେଶବ॥ 13-19-6 (81787) ତସ୍ମାତ୍ପୂର୍ବଂ ପ୍ରସାଦ୍ଯ ତ୍ବାଂ ଧର୍ମପୁତ୍ରାଯ ଧୀମତେ। ଗରୁଡଂ ପତତାଂଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବକ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ମାଧବ॥ 13-19-7 (81788) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-19-8x (6794) ଯଥୈବ ମାଂ ଭବାନ୍ବେଦ ତଥା ବେଦ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଯଥା ଚ ଗରୁଡୋ ଜାତସ୍ତଥାଽସ୍ମୈ ବ୍ରୂହି ତତ୍ବତଃ'॥ ॥ 13-19-8 (81789) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 19 ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମହାବାହୋ ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ଯଥାତଥମ୍। ଗରୁଡଂ ପକ୍ଷିଣାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବୈନତେଯଂ ମହାବଲମ୍॥ 13-20-1 (81790) ତଥା ଚ ଗରୁଡୋ ରାଜନ୍ସୁପର୍ଣଶ୍ଚ ଯଥାଽଭବତ୍। ଯଥା ଚ ଭୁଜଗାନ୍ହନ୍ତି ତଥା ମେ ବ୍ରୁବତଃ ଶୃଣୁ॥ 13-20-2 (81791) ପୁରାଽହଂ ତାତ ରାମେଣି ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯେନ ଧୀମତା। କୈଲାସଶିଖରେ ରମ୍ଯେ ମୃଗାନ୍ନିଘ୍ନନ୍ସହସ୍ରଶଃ॥ 13-20-3 (81792) ତମହଂ ତାତ ଦୃଷ୍ଟୈବ ଶସ୍ତ୍ରଣ୍ଯୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସର୍ବଶଃ। ଅଭିବାଦ୍ଯ ପୂର୍ବଂ ରାମାଯ ବିନଯେନୋପତସ୍ଥିବାନ୍॥ 13-20-4 (81793) ତମହଂ କଥାନ୍ତେ ବରଦଂ ସୁପର୍ଣସ୍ଯ ବଲୌଜସୀ। ଅପୃଚ୍ଛଂ ସ ଚ ମାଂ ପ୍ରୀତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-20-5 (81794) କଦ୍ରୂଶ୍ଚ ବିନତା ଚାସ୍ତାଂ ପ୍ରଜାପତିସୁତେ ଉଭେ। ତେ ତୁ ଧର୍ମେଣୋପଯେମେ ମାରୀଚଃ କଶ୍ଯପଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-20-6 (81795) ପ୍ରାଦାତ୍ତାଭ୍ଯାଂ ବରଂ ପ୍ରୀତୋ ଭାର୍ଯାଭ୍ଯାଂ ସୁମହାତପାଃ॥ 13-20-7 (81796) ତତ୍ର କଦ୍ରୂର୍ବରଂ ବବ୍ରେ ପୁତ୍ରାଣାଂ ଦଶତଃ ଶତମ୍। ତୁଲ୍ଯତେଜଃପ୍ରଭାବାନାଂ ସର୍ବେଷାଂ ତୁଲ୍ଯଜନ୍ମନାମ୍॥ 13-20-8 (81797) ବିନତା ତୁ ବବ୍ରେ ଦ୍ବୌ ପୁତ୍ରୌ ବୀରୌ ଭରତସତ୍ତମ। କଦ୍ରୂପୁତ୍ରସହସ୍ରେଣ ତୁଲ୍ଯବେଗପରାକ୍ରମୌ॥ 13-20-9 (81798) ସ ତୁ ତାଭ୍ଯାଂ ବରଂ ପ୍ରାଦାତ୍ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ମହାତପାଃ। ଜନଯାମାସ ତାନ୍ପୁତ୍ରାଂ ସ୍ତାଭ୍ଯାମାସୀଦ୍ଯଥା ପୁରା॥ 13-20-10 (81799) କଦ୍ରୂଃ ପ୍ରଜଜ୍ଞେ ହ୍ଯଣ୍ଡାନାଂ ତଥୈବ ଦଶତଃଶତମ୍। ଅଣ୍ଡେ ଦ୍ବେ ବିନତା ଚୈବ ଦର୍ଶନୀଯତରେ ଶୁଭେ॥ 13-20-11 (81800) ତାନି ତ୍ବଣ୍ଡାନି ତୁ ତଯୋଃ କଦ୍ରୂବିନତଯୋର୍ଦ୍ବଯୋଃ। ସୋପସ୍ବେଦେଷୁ ପାତ୍ରେଷୁ ନିଦଧୁଃ ପରିଚାରିଣଃ॥ 13-20-12 (81801) ନିସ୍ସରନ୍ତି ତଦାଽଣ୍ଡେଭ୍ଯଃ କଦ୍ରୂପୁତ୍ରା ଭୁଜଙ୍ଗମାଃ। ପଞ୍ଚବର୍ଷଶତେ କାଲେ ଦୃଷ୍ଟ୍ବାଽମୋଘବଲୌଜସଃ॥ 13-20-13 (81802) ବିନତା ତେଷୁ ଜାତେଷୁ ପନ୍ନଗେଷୁ ମହାତ୍ମସୁ। ବିପୁତ୍ରା ପୁତ୍ରସଂତାପାଦ୍ଦଣ୍ଡମେକଂ ବିଭେଦ ହ॥ 13-20-14 (81803) କିମନେନ କରିଷ୍ଯେଽହମିତି ବାକ୍ଯମଭାଷତ। ନହି ପଞ୍ଚଶତେ କାଲେ ପୁରା ପୁତ୍ରୌ ଦଦର୍ଶ ସା॥ 13-20-15 (81804) ସାପଶ୍ଯଦଣ୍ଡାନ୍ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତଂ ବିନାପତ୍ରଂ ମନସ୍ବିନମ୍। ପୂର୍ବକାଯୋପସମ୍ପନ୍ନଂ ବିଯୁକ୍ତମିତରେଣ ହ॥ 13-20-16 (81805) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତୁ ତଂ ତଥାରୂପମସମଗ୍ରଶରୀରିଣମ୍। ପୁତ୍ରଦୁଃଖାନ୍ବିତାଽଶୋଚତ୍ସ ଚ ପକ୍ଷୀ ତଥା ଗତଃ॥ 13-20-17 (81806) ଅବ୍ରବୀଚ୍ଚ ମୁଦା ଯୁକ୍ତଃ ପର୍ଯଶ୍ରୁନଯନସ୍ତଦା। ମାତରଂ ଚ ପଲାଶୀ ହ ହତୋଽହମିତି ଚାସକୃତ୍॥ 13-20-18 (81807) ନ ତ୍ବଯା କାଙ୍କ୍ଷିତଃ କାଲୋ ଯାବାନେବାତ୍ଯଗାତ୍ପୁରା। ଆବାଂ ଭବାଯ ପୁତ୍ରୌ ତେ ଶ୍ବସନାଦ୍ବଲବତ୍ତରୌ॥ 13-20-19 (81808) ଈର୍ଷ୍ଯାକ୍ରୋଧାଭିଭୂତତ୍ବାଦ୍ଯୋହମେବଂ କୃତସ୍ତ୍ବଯା। ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି ମେ ମାତର୍ଦାସୀଭାବଂ ଗମିଷ୍ଯସି॥ 13-20-20 (81809) ପଞ୍ଚବର୍ଷଶତାନି ତ୍ବଂ ସ୍ପର୍ଧସେ ବୈ ଯଯା ସହ। ଦାସୀ ତସ୍ଯା ଭବିତ୍ରୀତି ସାଶ୍ରୁପାତମୁବାଚ ହ॥ 13-20-21 (81810) ଏଷ ଚୈବ ମହାଭାଗେ ବଲୀ ବଲବତାଂବରଃ। ମୋକ୍ଷଯିଷ୍ଯତି ତେ ମାତର୍ଦାସୀଭାବାନ୍ମମାନୁଜଃ॥' ॥ 13-20-22 (81811) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 20 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-20-3 ରାମେଣ ସଙ୍ଗତ ଇତି ଶେଷଃ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ବିନତା ପୁତ୍ରଶୋକାର୍ତା ଶାପାଦ୍ଭୀତା ଚ ଭାରତ। ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ସ୍ମ ତଂ କାଲଂ ଯଃ ପୁତ୍ରୋକ୍ତସ୍ତଦାଽଭବତ୍॥ 13-21-1 (81812) ତତୋଽପ୍ଯତୀତେ ପଞ୍ଚଶତେ ବର୍ଷାଣାଂ କାଲସଂଯୁଗେ। ଗରୁଡୋଽଥ ମହାବୀର୍ଯୋ ଜଜ୍ଞେ ଭୁଜଗଭୁଗ୍ବଲୀ॥ 13-21-2 (81813) ବନ୍ଧୁରାସ୍ଯଃ ଶିଖୀ ପତ୍ରକୋଶଃ କୂର୍ମନଖୋ ମହାନ୍। ରକ୍ତାକ୍ଷଃ ସଂହତଗ୍ରୀବୋ ହ୍ରସ୍ବପାଦୋ ମହାଶିରାଃ॥ 13-21-3 (81814) ଯସ୍ତ୍ବଣ୍ଡାତ୍ସ ବିନିର୍ଭିନ୍ନୋ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତୋ ଭରତର୍ଷଭ। ବିନତାପୂର୍ବଜଃ ପୁତ୍ରଃ ସୋଽରୁଣୋ ଦୃଶ୍ଯତେ ଦିବି॥ 13-21-4 (81815) ପୂର୍ବାଂ ଦିଶାମଭିପ୍ରେତ୍ଯ ସୂର୍ଯସ୍ଯୋଦଯନଂ ପ୍ରତି। ଅରୁଣୋଽରୁଣସଂକାଶୋ ନାମ୍ନା ଚୈବାରୁଣଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-21-5 (81816) ଜାତମାତ୍ରସ୍ତୁ ବିହଗୋ ଗରୁଡଃ ପନ୍ନଗାଶନଃ। ବିହାଯ ମାତରଂ କ୍ଷିପ୍ରମଗମତ୍ସର୍ବତୋ ଦିଶଃ॥ 13-21-6 (81817) ସ ତଦା ବବୃଧେଽତୀବ ସର୍ବକାମୈଃ କଦାଽର୍ଚିତଃ। ପିତାମହବିସୃଷ୍ଟେନ ଭୋଜନେନ ବିଶାଂପତେ॥ 13-21-7 (81818) ତସ୍ମିଂଶ୍ଚ ବିହଗେ ତତ୍ର ଯଥାକାମଂ ବିବର୍ଧତି। କଦ୍ରୂଶ୍ଚ ବିନତା ଚୈବାଗଚ୍ଛତାଂ ସାଗରଂ ପ୍ରତି॥ 13-21-8 (81819) ଦଦୃଶାତେ ତୁ ତେ ଯାନ୍ତମୁଚ୍ଚୈଶ୍ଶ୍ରବସମନ୍ତିକାତ୍। ସ୍ନାତ୍ବୋପବୃତ୍ତଂ ତ୍ବରିତଂ ପୀତବନ୍ତଂ ଚ ବାଜିନମ୍॥ 13-21-9 (81820) ତତଃ କଦ୍ରୂର୍ହସନ୍ତ୍ଯେବ ବିନତାମିଦମବ୍ରବୀତ୍। ହଯସ୍ଯ ବର୍ଣଃ କୋ ନ୍ବତ୍ର ବ୍ରୂହି ଯସ୍ତେ ମତଃ ଶୁଭେ॥ 13-21-10 (81821) ବିନତୋବାଚ। 13-21-11x (6795) ଏକବର୍ଣୋ ହଯୋ ରାଜ୍ଞି ସର୍ବଶ୍ବେତୋ ମତୋ ମମ। ବର୍ଣଂ ବା କୀଦୃଶଂ ତସ୍ଯ ମନ୍ଯତେ ତ୍ବଂ ମନସ୍ବିନି॥ 13-21-11 (81822) କଦ୍ରୂରୁବାଚ। 13-21-12x (6796) ସର୍ବଶ୍ବେତୋ ମତସ୍ତୁଭ୍ଯଂ ଯ ଏଷ ହଯସତ୍ତମଃ। ବ୍ରୂହି କଲ୍ଯାଣି ଦୀବ୍ଯାବୋ ବର୍ଣାନ୍ଯତ୍ବେନ ଭାମିନି॥ 13-21-12 (81823) ବିନତୋବାଚ। 13-21-13x (6797) ଯଦ୍ଯାର୍ଯେ ଦୀବ୍ଯସି ତ୍ବଂ ମେ କଃ ପଣୋ ନୋ ଭବିଷ୍ଯତି। ସା ତଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ବା ପଣେଯଂ ବୈ ଜ୍ଞାତ୍ବା ତୁ ବିପଣେ ତ୍ବଯା॥ 13-21-13 (81824) କଦ୍ରୂରୁବାଚ। 13-21-14x (6798) ଜିତା ଦାସୀ ଭବେର୍ମେ ତ୍ବମହଂ ଚାପ୍ଯସିତେକ୍ଷଣେ। ନୈକବର୍ଣୈକବର୍ଣତ୍ବେ ବିନତେ ରୋଚତେ ଚ ତେ॥ 13-21-14 (81825) ରୋଚତେ ମେ ପଣେ ରାଜ୍ଞି ଦାସୀତ୍ବେନ ନ ସଂଶଯଃ। ସତ୍ଯମାତିଷ୍ଠ ଭଦ୍ରଂ ତେ ସତ୍ଯେ ସ୍ଥାସ୍ଯାମି ଚାପ୍ଯହମ୍'॥ ॥ 13-21-15 (81826) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 21 ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ବିନତା ତୁ ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା କୃତସଂଶଯନା ପଣେ। କଦ୍ରୂରପି ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ପୁତ୍ରାନିଦମୁବାଚ ହ॥ 13-22-1 (81827) ମଯା କୃତଃ ପଣଃ ପୁତ୍ରା ମିଥୋ ବିନତଯା ସହ। ଉଚ୍ଚୈରଶ୍ରବସି ଗାନ୍ଧର୍ବେ ତଚ୍ଛୃଣୁଧ୍ବଂ ଭୁଜଙ୍ଗମାଃ॥ 13-22-2 (81828) ଅବ୍ରବଂ ନୈକବର୍ଣଂ ତଂ ସୈକବର୍ଣମଥାବ୍ରବୀତ୍। ଜିତା ଦାସୀ ଭବେତ୍ପୁତ୍ରାଃ ସା ବାଽହଂ ବା ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-22-3 (81829) ଏକବର୍ଣଶ୍ଚ ବାଜୀ ସ ଚନ୍ଦ୍ରକୋକନଦପ୍ରଭଃ। ସାଽହଂ ଦାସୀ ଭବିଷ୍ଯାମି ଜିତା ପୁତ୍ରା ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-22-4 (81830) ତେ ଯୂଯମଶ୍ବପ୍ରବରମାବିଶଧ୍ବମତନ୍ଦ୍ରିତାଃ। ସର୍ବଶ୍ବେତଂ ବାଲଧିଷୁ ବାଲା ଭୂତ୍ବାଞ୍ଜନପ୍ରଭାଃ॥ 13-22-5 (81831) ସର୍ପା ଊଚୁଃ। 13-22-5x (6799) ନିକୃତ୍ଯା ନ ଜଯଃ ଶ୍ରେଯାନ୍ମାତଃ ସତ୍ଯା ଗିରଃ ଶୃଣୁ। ଆଯତ୍ଯାଂ ଚ ତଦାତ୍ବେ ଚ ନ ଚ ଧର୍ମୋଽତ୍ର ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-22-6 (81832) ସା ତ୍ବଂ ଧର୍ମାଦପେତଂ ବୈ କୁଲସ୍ଯୈବାହିତଂ ତବ। ନିକୃତ୍ଯା ବିଜଯଂ ମାତର୍ମା ସ୍ମ କାର୍ଷୀଃ କଥଞ୍ଚନା॥ 13-22-7 (81833) ଯଦ୍ଯଧର୍ମେଣ ବିଜଯଂ ବଯଂ କାଙ୍କ୍ଷାମହେ କ୍ବଚିତ୍। ତ୍ବଯା ନାମ ନିବାର୍ଯାଃ ସ୍ମ ମା କୁରୁଧ୍ବମିତି ଧ୍ରୁବମ୍॥ 13-22-8 (81834) ସା ତ୍ବମସ୍ମାନପି ସତୋ ବିପାପାନୃଜୁବୁଦ୍ଧିନଃ। କଲ୍ମଷେଣାଭିସଂଯୋକ୍ତୁଂ କାଙ୍କ୍ଷସେ ଲୋଭମୋହିତା॥ 13-22-9 (81835) ତେ ବଯଂ ତ୍ବାଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ଦ୍ରବିଷ୍ଯାମ ଦିଶୋ ଦଶ। ଯତ୍ର ବାକ୍ଯଂ ନ ତେ ମାତଃ ପୁନଃ ଶ୍ରୋଷ୍ଯାମ ଈଦୃଶମ୍॥ 13-22-10 (81836) ଗୁରୋରପ୍ଯବଲିପ୍ତସ୍ଯ କାର୍ଯାକାର୍ଯମଜାନତଃ। ଉତ୍ପଥଂ ପ୍ରତିପନ୍ନସ୍ଯ ପରିତ୍ଯାଗୋ ବିଧୀଯତେ॥ 13-22-11 (81837) କଦ୍ରୂରୁବାଚ। 13-22-12x (6800) ଶୃଣୋମି ବିବିଧା ବାଚୋ ହେତୁମତ୍ଯଃ ସମୀରିତାଃ। ବକ୍ରମାର୍ଗନିବୃତ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ତଦହଂ ବୋ ନ ରୋଚଯେ॥ 13-22-12 (81838) ନ ଚ ତତ୍ପଣିତଂ ମନ୍ଦାଃ ଶକ୍ଯଂ ଜେତୁମତୋଽନ୍ବଥା। ଜିତେ ନିକୃତ୍ଯା ଶ୍ରୁତ୍ବୈତତ୍କ୍ଷେମଂ କୁରୁତ ପୁତ୍ରକାଃ॥ 13-22-13 (81839) ଶ୍ବୋଽହଂ ପ୍ରଭାତସମଯେ ଜିତା ଧର୍ମେଣ ପୁତ୍ରକାଃ। ଶୈଲୂଷିଣୀ ଭବିଷ୍ଯାମି ବିନତାଯା ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-22-14 (81840) ଇହ ଚାମୁତ୍ର ଚାର୍ଥାଯ ପୁତ୍ରାନିଚ୍ଛନ୍ତି ମାତରଃ। ସେଯମୀହା ବିପନ୍ନା ମେ ଯୁଷ୍ମାନାସାଦ୍ଯ ସଙ୍ଗତାମ୍॥ 13-22-15 (81841) ଇହ ବା ତାରଯେତ୍ପୁତ୍ରଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ବା ତାରଯେତ୍ପିତୄନ୍। ମାତ୍ର ଚିତ୍ରଂ ଭବେକିଞ୍ଚିତ୍ପୁନାତୀତି ଚ ପୁତ୍ରକଃ॥ 13-22-16 (81842) ତେ ଯୂଯଂ ତାରଣାର୍ଥାଯ ମମ ପୁତ୍ରା ମନୋଜବାଃ। ଆବିଶଧ୍ବଂ ହଯଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବାଲା ଭୂତ୍ବାଽଞ୍ଜନପ୍ରଭାଃ॥ 13-22-17 (81843) ଜାନାମ୍ଯଧର୍ମଂ ସକଲଂ ବିଜିତା ବିନତା ଭବେତ୍। ନିକୃତ୍ଯା ଦାସଭାବସ୍ତୁ ଯୁଷ୍ମାନପ୍ଯବପୀଡଯେତ୍॥ 13-22-18 (81844) ନିକୃତ୍ଯା ବିଜଯୋ ବେତି ଦାସତ୍ବଂ ବା ପରାଭବେ। ଉଭଯଂ ନିଶ୍ଚଯଂ କୃତ୍ବା ଜଯୋ ବୈ ଧାର୍ମିକୋ ବରଃ॥ 13-22-19 (81845) ଯଦ୍ଯପ୍ଯଧର୍ମୋ ବିଜଯୋ ଯୁଷ୍ମାନେବ ସ୍ପୃଶେତ୍ପୁନଃ। ଗୁରୋର୍ବଚନମାସ୍ଥାଯ ଧର୍ମୋ ବା ସମ୍ଭବିଷ୍ଯତି'॥ ॥ 13-22-20 (81846) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 22 ॥

`ଭୀଷ୍ଯ ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବଚନଂ ମାତୁଃ କ୍ରୁଦ୍ଧାଯାସ୍ତେ ଭୁଜଙ୍ଗମାଃ। କୃଚ୍ଛ୍ରେଣୈବାନ୍ବମୋଦନ୍ତ କେଚିଦ୍ଧିତ୍ବା ଦିଶୋ ଗତାଃ॥ 13-23-1 (81847) ଯେ ପ୍ରତସ୍ଥୁର୍ଦିଶସ୍ତତ୍ର କ୍ରୁଦ୍ଧା ତାନଶପଦ୍ଭୃଶମ୍। ଭୁଜଙ୍ଗମାନାଂ ମାତାଽସୌ କଦ୍ରୂର୍ବୈରକରୀ ତଦା॥ 13-23-2 (81848) ଉତ୍ପତ୍ସ୍ଯତି ହି ରାଜନ୍ଯଃ ପାଣ୍ଡବୋ ଜନମେଜଯଃ। ଚତୁର୍ଥୋ ଧନ୍ବିନାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠାତ୍କୁନ୍ତୀପୁତ୍ରାଦ୍ଧନଞ୍ଜଯାତ୍॥ 13-23-3 (81849) ସ ସର୍ପସତ୍ରମାହର୍ତା କ୍ରୁଦ୍ଧଃ କୁରୁକୁଲୋଦ୍ବହଃ। ତସ୍ମିନ୍ସତ୍ରେଽଗ୍ନିନା ଯୁଷ୍ମାନ୍ପଞ୍ଚତ୍ବମୁପନେଷ୍ଯତି॥ 13-23-4 (81850) ଏବଂ କ୍ରୁଦ୍ଧାଽଶପନ୍ମାତା ପନ୍ନଗାନ୍ଧର୍ମଚାରିଣଃ। ଗୁରୋଃ ପରିତ୍ଯାଗକୃତଂ ନୈତଦନ୍ଯଦ୍ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-23-5 (81851) ଏବଂ ଶପ୍ତା ଦିଶଃ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ପନ୍ନଗା ଧର୍ମଚାରିଣଃ। ବିହାଯ ମାତରଂ କ୍ରୁଦ୍ଧା ଗତା ବୈରକରୀଂ ତଦା॥ 13-23-6 (81852) ତତ୍ର ଯେ ବୃଜିନଂ ତସ୍ଯା ଅନାପନ୍ନା ଭୁଜଙ୍ଗମାଃ। ତେ ତସ୍ଯ ବାଜିନୋ ବାଲା ବଭୂବୁରସିତପ୍ରଭାଃ॥ 13-23-7 (81853) ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବାଲଧିସ୍ଥାଂଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାନ୍କଦ୍ରୂରଥାବ୍ରବୀତ୍। ବିନତାମଥ ସଂହୃଷ୍ଟା ହଯୋସୌ ଦୃଶ୍ଯତାମିତି॥ 13-23-8 (81854) ଏକବର୍ଣୋ ନ ବା ଭଦ୍ରେ ପଣୋ ନୌ ସୁବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ। ଉତକାଦୁତ୍ତରନ୍ତଂ ତଂ ହଯଂ ଚୈବ ଚ ଭାମିନି॥ 13-23-9 (81855) ସା ତ୍ବବକ୍ରମତିର୍ଦେବୀ ବିନତା ଜିହ୍ମଗାମିନୀମ୍। ଅବ୍ରବୀଦ୍ଭଗିନୀଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ବିହସନ୍ତୀବ ଭାରତ॥ 13-23-10 (81856) ହନ୍ତ ପଶ୍ଯାବ ଗଚ୍ଛାବଃ ସୁକୃତୋ ନୌ ପଣଃ ଶୁଭେ। ଦାସୀ ବା ତେ ଭବିଷ୍ଯାମି ତ୍ବଂ ବା ଦାସୀ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 13-23-11 (81857) ଏବଂ ସ୍ଥିରଂ ପଣଂ କୃତ୍ବା ହଯଂ ତେ ତଂ ଦଦର୍ଶତୁଃ। କୃତ୍ବା ସାକ୍ଷିଣମାତ୍ମାନଂ ଭଗିନ୍ଯୌ କୁରୁସତ୍ତମ॥ 13-23-12 (81858) ସା ଦୃଷ୍ଟ୍ବୈବ ହଯଂ ମନ୍ଦଂ ବିନତା ଶୋକକର୍ଶିତା। ଶ୍ବେତଂ ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁବାଲଂ ତଂ କାଲବାଲଂ ମନୋଜବମ୍॥ 13-23-13 (81859) ତତ୍ର ସା ବ୍ରୀଲିତା ବାକ୍ଯଂ ବିନତା ସାଶ୍ରୁବିନ୍ଦୁକା। ଉବାଚ କାଲବାଲୋଽଯଂ ତୁରଗୋ ବିଜିତଂ ତ୍ବଯା॥ 13-23-14 (81860) ଦାସୀ ମାଂ ପ୍ରେଷଯ ସ୍ବାର୍ଥେ ଯଥା କାମବଶାଂ ଶୁଭେ। ଦାସ୍ଯଶ୍ଚ କାମକାରା ହି ଭର୍ତୃଣାଂ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ'॥ ॥ 13-23-15 (81861) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 23 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-23-9 ହଯମୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ ନୌ ପଣଃ ସୁବ୍ଯବସ୍ଥିତ ଇତି ଶେଷେଣାନ୍ବଯଃ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତତଃ କଦ୍ରୂର୍ହସନ୍ତୀ ଚ ବିନତାଂ ଧର୍ମଚାରିଣୀମ୍। ଦାସୀବତ୍ପ୍ରେଷଯାମାସ ସା ଚ ସର୍ବଂ ଚକାର ତତ୍॥ 13-24-1 (81862) ନ ବିବର୍ଣା ନ ସଂକ୍ଷୁବ୍ଧା ନ ଚ କ୍ରୁଦ୍ଧା ନ ଦୁଃଖିତା। ପ୍ରେଷ୍ଯକର୍ମ ଚକାରାସ୍ଯା ବିନତା କମଲେକ୍ଷଣା॥ 13-24-2 (81863) ଇମା ଦିଶଶ୍ଚତସ୍ରୋଽସ୍ଯାଃ ପ୍ରେଷ୍ଯଭାବେନ ବର୍ତିତାଃ। ଅଥ ସ୍ମ ବୈନତେଯଂ ବୈ ବଲଦର୍ପୌ ସମୀଯତୁଃ॥ 13-24-3 (81864) ତଂ ଦର୍ପବଶମାପନ୍ନଂ ପରିଧାବନ୍ତମନ୍ତିକାତ୍। ଦଦର୍ଶ ନାରଦୋ ରାଜନ୍ଦେବର୍ଷିର୍ଦର୍ପସଂଯୁତମ୍॥ 13-24-4 (81865) ତମବ୍ରବୀଚ୍ଚ ଦେବର୍ଷିର୍ନାରଦଃ ପ୍ରହସନ୍ନିବ। କିଂ ଦର୍ପବଶମାପନ୍ନୋ ନ ବୈ ପଶ୍ଯସି ମାତରମ୍॥ 13-24-5 (81866) ବଲେନ ଦୃପ୍ତଃ ସତତମହଂମାନକୃତଃ ସଦା। ଦାସୀଂ ପନ୍ନଗରାଜସ୍ଯ ମାତୁରନ୍ତର୍ଗୃହେ ସତୀମ୍॥ 13-24-6 (81867) ତମବ୍ରବୀଦ୍ବୈନତେଯଃ କର୍ମ କିଂ ତନ୍ମହାମତେ। ଜନଯିତ୍ରୀ ମଯି ସୁତେ ଜାତା ଦାସୀ ତପସ୍ବିନୀ॥ 13-24-7 (81868) ଅଥାବ୍ରବୀଦୃଷିର୍ବାକ୍ଯଂ ଦୀବ୍ଯତୀ ବିଜିତା ଖଗ। ନିକୃତ୍ଯା ପନ୍ନଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ମାତ୍ରା ପୁତ୍ରୈଃ ପୁରା ସହ॥ 13-24-8 (81869) ଗରୁଡ ଉବାଚ। 13-24-9x (6801) କଥଂ ଜିତା ନିକୃତ୍ଯା ସା ଭଗବଞ୍ଜନନୀ ମମ। ବ୍ରୂହି ତନ୍ମେ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବେତ୍ସ୍ଯେ ତତଃ ପରମ୍॥ 13-24-9 (81870) ତତସ୍ତସ୍ଯ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ସର୍ବଂ ତନ୍ନାରଦସ୍ତଦା। ଆଚଖ୍ଯୌ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯଥାବୃତ୍ତଂ ପତତ୍ରିଣଃ॥ 13-24-10 (81871) ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବୈନତେଯସ୍ଯ କୋପୋ ହୃଦି ସମାବିଶତ୍। ଜଗର୍ହେ ପନ୍ନଗାନ୍ସର୍ବାନ୍ମାତ୍ରା ସହ ପରଂତପଃ॥ 13-24-11 (81872) ତତସ୍ତୁ ରୋଷାଦ୍ଦୁଃଖାଚ୍ଚ ତୂର୍ଣମୁତ୍ପତ୍ଯକ ପକ୍ଷିରାଟ୍। ଜଗାମ ଯତ୍ର ମାତାଽସ୍ଯ କୃଚ୍ଛ୍ରେ ମହତି ବର୍ତତେ॥ 13-24-12 (81873) ତତ୍ରାପଶ୍ଯତ୍ତତୋ ଦୀନାଂ ଜଟିଲାଂ ମଲିନାଂ କୃଶାମ୍। ତୋଯଦେନ ପ୍ରତିଚ୍ଛନ୍ନାଂ ସୂର୍ଯାଭାମିବ ମାତରମ୍॥ 13-24-13 (81874) ତସ୍ଯ ଦୁଃଖାଚ୍ଚ ରୋଷାଚ୍ଚ ନେତ୍ରାଭ୍ଯାମଶ୍ରୁ ଚାସ୍ରବତ୍। ପ୍ରବୃତ୍ତିଂ ଚ ନିବୃତ୍ତିଂ ଚ ପୌରୁଷେ ପ୍ରତିତସ୍ଥୁଷଃ॥ 13-24-14 (81875) ଅନୁକ୍ତ୍ବା ମାତରଂ କିଞ୍ଚିତ୍ପତତ୍ରିବରପୁଙ୍ଗବଃ। କଦ୍ରୂମେବ ସ ଧର୍ମାତ୍ମା ବଚନଂ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ 13-24-15 (81876) ଯଦି ଧର୍ମେଣ ମେ ମାତା ଜିତା ଯଦ୍ଯପ୍ଯଧର୍ମତଃ। ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ତ୍ବମସି ମେ ମାତା ଧର୍ମଃ ସର୍ବଃ ସ ମେ ମତଃ॥ 13-24-16 (81877) ଇଯଂ ତୁ ମେ ସ୍ଯାତ୍କୃପଣା ମଯି ପୁତ୍ରେଽମ୍ବ ଦୁଃଖିତା। ଅନୁଜାନୀହି ତାଂ ସାଧୁ ମତ୍କୃତେ ଧର୍ମଦର୍ଶିନି॥ 13-24-17 (81878) କଦ୍ରୂଃ ଶ୍ରୁତ୍ବାସ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ବୈନତେଯସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ଉବାଚ ବାକ୍ଯଂ ଦୁଷ୍ପ୍ରଜ୍ଞା ପରୀତା ଦୁଃଖମୂର୍ଚ୍ଛିତା॥ 13-24-18 (81879) ନାହଂ ତବ ନ ତେ ମାତୁର୍ବୈନତେଯ କଥଞ୍ଚନ। କୁର୍ଯାଂ ପ୍ରିଯମନିଷ୍ଟାତ୍ମା ମାଂ ବ୍ରବୀଷି ଖଗ ଦ୍ବିଜା॥ 13-24-19 (81880) ତାଂ ତଦା ବ୍ରୁବତୀଂ ବାକ୍ଯମନିଷ୍ଟଂ କ୍ରୂରଭାଷିଣୀମ୍। ଦାରୁଣାଂ ସୂନୃତାଭିସ୍ତାମନୁନେତୁଂ ପ୍ରଚକ୍ରମେ॥ 13-24-20 (81881) ଗରୁଡ ରୁବାଚ। 13-24-21x (6802) ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ତ୍ବମସି କଲ୍ଯାଣି ମାତୁର୍ମେ ଭାମିନି ପ୍ରିଯା। ସୋଦର୍ଯୀ ମମ ଚାସି ତ୍ବଂ ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ମାତା ନ ସଂଶଯଃ॥ 7--24-22x କଦ୍ରୂରୁବାଚ। 13-24-21 (81882) ବିହଙ୍ଗମ ଯଥାକାମଂ ଗଚ୍ଛ କାମଗମ ଦ୍ବିଜ। ସୂନୃତାଭିସ୍ତ୍ବଯା ମାତା ନାଦାସୀ ଶକ୍ଯମଣ୍ଡଜ॥ 13-24-22 (81883) ଅମୃତଂ ଯଦ୍ଯାହରେସ୍ତ୍ବଂ ବିହଙ୍ଗଂ ଜନନୀଂ ତବ। ଅଦାସୀଂ ମମ ପଶ୍ଯେମାଂ ବୈନତେଯ ନ ସଂଶଯଃ॥ ॥ 13-24-23 (81884) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 24 ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ବିହଗଃ ପ୍ରତିଜ୍ଞାଯ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ଅମୃତାହରଣେ ବାଚଂ ତତଃ ପିତରମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-25-1 (81885) କାମଂ ବୈ ସୂନୃତା ବାଚୋ ବିସୃଜ୍ଯ ଚ ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ। ଯଚ୍ଚାପ୍ଯନୁଜ୍ଞାଂ ମାତୁର୍ବୈ ନ ଚ ସା ହ୍ଯନୁମନ୍ଯତେ॥ 13-25-2 (81886) ସା ମା ବହୁବିଧା ବାଚୋ ବଜ୍ରକଲ୍ପା ବିସୃଜ୍ଯ ବୈ। ଭଗବନ୍ବିନତା ଦାସୀ ମମ ମାତା ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-25-3 (81887) କଦ୍ରୂଃ ପ୍ରେଷଯତେ ଚୈବ ଦାସୀଯମିତି ଚାବ୍ରବୀତ୍। ଆହରାମୃତମିତ୍ଯେବ ମୋକ୍ଷ୍ଯତେ ବିନତା ତତଃ॥ 13-25-4 (81888) ସୋହଂ ମାତୃବିମୋକ୍ଷାର୍ଥମାହରିଷ୍ଯ ଇତି ବ୍ରୁବନ୍। ଅମୃତଂ ପ୍ରାର୍ଥିତସ୍ତୂର୍ଣମାହର୍ତୁଂ ପ୍ରତିନନ୍ଦ୍ଯ ବୈ॥ 13-25-5 (81889) ପିତୋବାଚ। 13-25-6x (6803) ଅମୃତଂ ତାତ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ଦେବୈରପି କୁତସ୍ତ୍ବଯା। ରକ୍ଷ୍ଯତେ ହି ଭୃଶଂ ପୁତ୍ର ରକ୍ଷିଭିସ୍ତନ୍ନିବୋଧ ମେ॥ 13-25-6 (81890) ଗୁପ୍ତମଦ୍ଭିର୍ଭୃଶଂ ସାଧୁ ସର୍ବତଃ ପରିବାରିତମ୍। ଅନନ୍ତରମଥୋ ଗୁପ୍ତଂ ଜ୍ବଲତା ଜାତବେଦସା॥ 13-25-7 (81891) ତତଃ ଶତସହସ୍ରାଣି ଅଯୁତାନ୍ଯର୍ବୁଦାନି ଚ। ରକ୍ଷନ୍ତ୍ଯମୃତମତ୍ଯନ୍ତଂ କିଙ୍କରା ନାମ ରାକ୍ଷସାଃ॥ 13-25-8 (81892) ତେଷାଂ ଶକ୍ତ୍ଯୃଷ୍ଟିଶୂଲାଂଶ୍ଚ ଶତଘ୍ନ୍ଯଃ ପଟ୍ଟସାସ୍ତଥା। ଆଯୁଧା ରକ୍ଷିଣାଂ ତାତ ବଜ୍ରକଲ୍ପାଃ ଶିଲାସ୍ତଥା॥ 13-25-9 (81893) ତତୋ ଜାଲେନ ମହତା ଅବନଦ୍ଧଂ ସମନ୍ତତଃ। ଅଯସ୍ମଯେନ ବୈ ତାତ ବୃତ୍ରହନ୍ତୁଃ ସ୍ମ ଶାସନାତ୍॥ 13-25-10 (81894) ତତ୍ତ୍ବମେବଂବିଧଂ ତାତ କଥଂ ପ୍ରାର୍ଥଯସେଽମୃତମ୍। ସୁରକ୍ଷିତଂ ବଜ୍ରଭୃତାଂ ବୈନତେଯ ବିହଙ୍ଗମ। ଇନ୍ଦ୍ରେଣ ଦେବୈର୍ନାଗୈଶ୍ଚ ଖଡ୍ଗୈର୍ଗିରିଜଲାଦିଭିଃ॥ 13-25-11 (81895) ଗରୁଡ ଉବାଚ। 13-25-13x (6804) ପୁତ୍ରଗୃଦ୍ଧ୍ଯା ବ୍ରବୀଷ୍ଯେତଚ୍ଛୃଣୁ ତାତ ବିନିଶ୍ଚଯମ୍। ବଲବାନୁପାଯବାନସ୍ମି ଭୂଯଃ କିଂ କରବାଣି ତେ॥ 13-25-12 (81896) ତମବ୍ରବୀତ୍ପିତା ହୃଷ୍ଟଃ ପ୍ରହସନ୍ବୈ ପୁନଃ ପୁନଃ। ଯଦି ତୌ ଭକ୍ଷଯେସ୍ତାତ କ୍ରୂରୌ କଚ୍ଛପବାରଣୌ॥ 13-25-13 (81897) ତଥା ବଲମମେଯଂ ତେ ଭବିତା ତନ୍ନ ସଂଶଯଃ। ଅମୃତସ୍ଯୈବ ଚାହର୍ତା ଭବିଷ୍ଯସି ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-25-14 (81898) ଗରୁଡ ଉବାଚ। 13-25-15x (6805) କ୍ବ ତୌ କ୍ରୂରୌ ମହାଭାଗ ବର୍ତେତେ ହସ୍ତିକଚ୍ଛପୌ। ଭକ୍ଷଯିଷ୍ଯାମ୍ଯହଂ ତାତ ବଲସ୍ଯାପ୍ଯାଯନଂ ପ୍ରତି॥ 13-25-15 (81899) କଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 13-25-16x (6806) ପର୍ବତୋ ବୈ ସମୁଦ୍ରାନ୍ତେ ନଭଃ ସ୍ତବ୍ଧ୍ବେବ ତିଷ୍ଠତି। ଉରଗୋ ନାମ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଃ ପୁରା ଦେବଗଣୈରପି॥ 13-25-16 (81900) ଗୋରୁତାନି ସ ବିସ୍ତୀର୍ଣଃ ପୁଷ୍ପିତଦ୍ରୁମସାନୁମାନ୍। ତତ୍ର ପନ୍ଥାଃ କୃତସ୍ତାତ କୁଞ୍ଜରେଣ ବଲୀଯସା॥ 13-25-17 (81901) ଗୋରୁତାନ୍ଯୁଚ୍ଛ୍ରଯସ୍ତସ୍ଯ ନବ ସପ୍ତ ଚ ପୁତ୍ରକ। ଗଚ୍ଛତାଽଗଚ୍ଛତା ଚୈବ କ୍ଷପିତଃ ସ ମହାଗିରିଃ॥ 13-25-18 (81902) ତାବାନ୍ଭୂମିସମସ୍ତାତ କୃତଃ ପନ୍ଥାଃ ସମୁତ୍ଥିତଃ। ତେନ ଗତ୍ବା ସ ମାତଙ୍ଗଃ ପିପାସୁର୍ଯୁଦ୍ଧମିଚ୍ଛତି॥ 13-25-19 (81903) ତମତୀତ୍ଯ ତୁ ଶୈଲେନ୍ଦ୍ରଂ ହ୍ରଦଃ କୋକନଦାଯୁତଃ। କନକେତି ଚ ବିଖ୍ଯାତସ୍ତତ୍ର କୂର୍ମୋ ମହାବଲଃ॥ 13-25-20 (81904) ଗୋରୁତାନି ସ ବିସ୍ତୀର୍ଣଃ କଚ୍ଛପଃ କୁଞ୍ଜରଶ୍ଚ ସଃ। ଆଯାମତଶ୍ଚାପି ସମୌ ତେଜୋବଲସମନ୍ବିତୌ॥ 13-25-21 (81905) ପୁନରାବୃତ୍ତିମାପନ୍ନୌ ତାବେତୌ ମଧୁକୈଟଭୌ। ଜନ୍ମାନ୍ତରେ ବିପ୍ରମୂଢୌ ପରସ୍ପରବଧୈଷିଣୌ॥ 13-25-22 (81906) ଯଦା ସ ନାଗୋ ବ୍ରଜତି ପିପାସୁସ୍ତଂ ଜଲାଶଯମ୍। ତଦୈନଂ କଚ୍ଛପୋ ରୋଷାତ୍ପ୍ରତିଯାତି ମହାବଲଃ॥ 13-25-23 (81907) ନଖୈଶ୍ଚ ଦଶନୈଶ୍ଚାପି ନିମଜ୍ଯୋନ୍ମଜ୍ଯ ବାଽସକୃତ୍। ବିଦଦାରାଗ୍ରହସ୍ତେନ କୁଞ୍ଜରଂ ତଂ ଜଲେଚରଃ॥ 13-25-24 (81908) ନାଗରାଡପି ତୋଯାର୍ଥୀ ପିପାସୁଶ୍ଚରଣୈରପି। ଅଗ୍ରହସ୍ତେନ ଦନ୍ତାଭ୍ଯାଂ ନିବାରଯତି ବାରିଜମ୍॥ 13-25-25 (81909) ସ ତୁ ତୋଯାଦନୁତ୍ତିଷ୍ଠନ୍ବାରିଜୋ ଗଜଯୂଥପମ୍। ନଖୈଶ୍ଚ ଦଶନୈଶ୍ଚୈବ ଦ୍ବିରଦଂ ପ୍ରତିଷେଧତି॥ 13-25-26 (81910) ନିବାରିତୋ ଗଜଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ପୁନର୍ଗଚ୍ଛତି ସ୍ବଂ ବନମ୍। ପିପାସୁଃ କ୍ଲିନ୍ନହସ୍ତାଗ୍ରୋ ରୁଧିରେଣ ସମୁକ୍ଷିତଃ॥ 13-25-27 (81911) ତୌ ଗଚ୍ଛ ସହିତୌ ପୁତ୍ର ଯଦି ଶକ୍ନୋଷି ଭକ୍ଷଯ। ନ ତୌ ପୃଥକ୍ତଯା ଶକ୍ଯାବପ୍ରମତ୍ତୌ ବଲେ ସ୍ଥିତୌ'॥ ॥ 13-25-28 (81912) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 25॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-25-17 ଗୋରୁତାନି ଗବ୍ଯୂତୀଃ॥

`ଗରୁଡ ଉବାଚ। କଥଂ ତୌ ଭଗବଞ୍ଶକ୍ଯୌ ମଯା ବାରଣକଚ୍ଛପୌ॥ ଯୁଗପଦ୍ଗୃହୀତଂ ତଂ ମେ ତ୍ବମୁପାଯଂ ବକ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-26-1 (81913) କଶ୍ଯଯ ଉବାଚ। 13-26-2x (6807) ଯୋଦ୍ଧୁକାମେ ଗଜେ ତସ୍ମିନ୍ମୁହୂର୍ତଂ ସ ଜଲେଚରଃ। ଉତ୍ତିଷ୍ଠତି ଜଲାତ୍ତୂର୍ଣଂ ଯୋଦ୍ଧୁକାମଃ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-26-2 (81914) ଜଲଜଂ ନିର୍ଗତଂ ତାତ ପ୍ରମତ୍ତଂ ଚୈବ ବାରଣମ୍। ଗ୍ରହୀଷ୍ଯସି ପତଙ୍ଗେଶ ନାନ୍ଯୋ ଯୋଗୋଽତ୍ର ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-26-3 (81915) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-26-4x (6808) ଇତ୍ଯେମୁକ୍ତୋ ବିହଗସ୍ତଦ୍ଗତ୍ବା ବନମୁତ୍ତମମ୍। ଦଦର୍ଶ ବାରଣେନ୍ଦ୍ରଂ ତଂ ମେଘାଚଲସମପ୍ରଭମ୍॥ 13-26-4 (81916) ତାଂ ସ ନାଗୋ ଗିରେର୍ବୀଥିଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତ ଇବ ଭାରତଃ। ସ ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମହାଭାଗଃ ସମ୍ପ୍ରହୃଷ୍ଟତନୂରୁହଃ॥ 13-26-5 (81917) ବିଭକ୍ଷଯିଷତୋ ରାଜନ୍ଦାରୁଣସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ ମାତଙ୍ଗଂ କଚ୍ଛପଂ ଚୈବ ପ୍ରହର୍ଷଃ ସୁମହାନଭୂତ୍॥ 13-26-6 (81918) ଅଥ ବେଗେନ ମହତା ଖେଚରଃ ସ ମହାବଲଃ। ସଙ୍କୁଚ୍ଯ ସର୍ବଗାତ୍ରାଣି କୃଚ୍ଛ୍ରେଣୈବାନ୍ବପଦ୍ଯତ॥ 13-26-7 (81919) ତଥା ଗତ୍ବା ତମଧ୍ବାନଂ ବାରଣପ୍ରବରୋ ବଲୀ। ନିଶଶ୍ବାସ ମହାଶ୍ବାସଃ ଶ୍ରମାଦ୍ବିଶ୍ରମଣାଯ ଚ॥ 13-26-8 (81920) ତସ୍ଯ ନିଶ୍ବାସବାତେନ ମଦଗନ୍ଧେନ ଚୈବ ହ। ଉଦତିଷ୍ଠନ୍ମହାକୂର୍ମୋ ବାରଣପ୍ରତିଷେଧକଃ॥ 13-26-9 (81921) ତଯୋଃ ସୁତୁମୁଲଂ ଯୁଦ୍ଧଂ ଦଦର୍ଶ ପତଗେଶ୍ବରଃ। କଚ୍ଛପେନ୍ଦ୍ରଦ୍ବିରଦଯୋରିନ୍ଦ୍ରପ୍ରହ୍ବାଦଯୋରିବ॥ 13-26-10 (81922) ସ୍ପୃଶନ୍ତମଗ୍ରହସ୍ତେନ ତୋଯଂ ବାରଣଯୂଥପମ୍। ଦନ୍ତୈର୍ନସ୍ତୈଶ୍ଚ ଜଲଜୋ ବାରଯାମାସ ଭାରତ॥ 13-26-11 (81923) ଜଲଜଂ ବାରଣୋଽପ୍ଯେବଂ ଚରଣୈଃ ପୁଷ୍କରେଣ ଚ। ପ୍ରତ୍ଯଷେଧନ୍ନିମଜ୍ଜନ୍ତମୁନ୍ମଜ୍ଜନ୍ତଂ ତଥୈବ ଚ॥ 13-26-12 (81924) ମୁହୂର୍ତମଭବଦ୍ଯୁଦ୍ଧଂ ତଯୋର୍ଭୀମପ୍ରଦର୍ଶନମ୍। ଅଥ ତସ୍ମାଜ୍ଜଲାଦ୍ରାଜନ୍କଚ୍ଛପଃ ସ୍ଥଲମାସ୍ଥିତଃ॥ 13-26-13 (81925) ସ ତୁ ନାଗଃ ପ୍ରଭଗ୍ରୋଽପି ପିପାସୁର୍ନ ନ୍ଯବର୍ତତ। ତୋଯଗୃଧ୍ନୁଃ ଶନୈସ୍ତର୍ଷାଦପାସର୍ପତ ପୃଷ୍ଠତଃ॥ 13-26-14 (81926) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଜଲଜସ୍ତୂର୍ଣମପସର୍ପନ୍ତମାହବାତ୍। ଅଭିଦୁଦ୍ରାବ ବେଗେନ ବଜ୍ରଯାଣିରିବାସୁରମ୍॥ 13-26-15 (81927) ତଂ ରୋଷାତ୍ସ୍ଥଲମୁତ୍ତୀର୍ଣମସମ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ଗଜୋତ୍ତମମ୍। ଉଭାବେବ ସମସ୍ତୌ ତୁ ଜଗ୍ରାହ ବିନତାସୁତଃ॥ 13-26-16 (81928) ଚରଣେନ ତୁ ସବ୍ଯେନ ଜଗ୍ରାହ ସ ଗଜୋତ୍ତମମ୍। ପ୍ରସ୍ପନ୍ଦମାନଂ ବଲବାନ୍ଦକ୍ଷିଣେନ ତୁ କଚ୍ଛପମ୍॥ 13-26-17 (81929) ଉତ୍ପପାତ ତତସ୍ତୂର୍ଣଂ ପନ୍ନଗେନ୍ଦ୍ରନିଷୂଦତଃ। ଦିବଂ ଖଂ ଚ ସମୁତ୍ପତ୍ଯ ପକ୍ଷାଭ୍ଯାମପରାଜିତଃ॥ 13-26-18 (81930) ତେନ ଚୋତ୍ପତତା ତୂର୍ଣଂ ସଙ୍ଗୃହୀତୌ ନଖୈର୍ଭୃଶମ୍। ବଜ୍ରଗର୍ଭୈଃ ସୁନିଶିତୈଃ ପ୍ରାଣାଂସ୍ତୂର୍ଣଂ ମୁମୋଚତୁଃ॥ 13-26-19 (81931) ତୌ ଗୃହ୍ଯ ବଲବାଂସ୍ତୂର୍ଣଂ ସ୍ରସ୍ତପାଦଶିରୋଧରୌ। ବିବଲ୍ଗନ୍ନିବ ଖେ କ୍ରୀଡନ୍ଖେଚରୋଽଭିଜଗାମ ହ॥ 13-26-20 (81932) ଅତ୍ତୁକାମସ୍ତତୋ ବୀରଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ପୃଥିବୀପତେ। ନିରୈକ୍ଷତ ନ ଚାପଶ୍ଯଦ୍ଦ୍ରୁମଂ ପର୍ଯାପ୍ତମାସିତୁମ୍॥ 13-26-21 (81933) ନୈମିଷଂ ତ୍ବଥ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଦେବାରଣ୍ଯଂ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ଅପଶ୍ଯତ ଦ୍ରୁମଂ କଞ୍ଚିଚ୍ଛାଖାସ୍କନ୍ଧସମାବୃତମ୍॥ 13-26-22 (81934) ହିମବଚ୍ଛିଖରପ୍ରଖ୍ଯଂ ଯୋଜନଦ୍ବଯମୁଚ୍ଛ୍ରିତମ୍। ପରିଣାହେନ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନଲ୍ବମାତ୍ରଂ ସମନ୍ତତଃ॥ 13-26-23 (81935) ତସ୍ଯ ଶାଖାଽଭବତ୍କାଚିଦାଯତା ପଞ୍ଚଯୋଜନମ୍। ଦୃଢମୂଲା ଦୃଢସ୍କନ୍ଧା ବଜ୍ରପତ୍ରସମାଚିତା॥ 13-26-24 (81936) ତତ୍ରୋପବିଷ୍ଟଃ ସହସା ବୈନତେଯୋ ନିଗୃହ୍ଯ ତୌ। ଅତ୍ତୁକାମସ୍ତତଃ ଶାଖା ତସ୍ଯ ବେଗାଦବାପତତ୍॥ 13-26-25 (81937) ତାଂ ପତନ୍ତୀମଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ଚର୍ଷିଗଣାନଧଃ। ଆସୀନାନ୍ବସୁଭିଃ ସାର୍ଧଂ ସତ୍ରେଣ ଜଗତୀପତେ॥ 13-26-26 (81938) ବୈଖାନସାନ୍ନାମ ଯତୀନ୍ବାଲଖିଲ୍ଯଗଣାନପି। ତତ୍ର ଭୀରାବିଶତ୍ତସ୍ଯ ପତଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-26-27 (81939) ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସ ଯତୀଂସ୍ତତ୍ର ସମାସୀନାନ୍ସୁରୈଃ ସହ। ତୁଣ୍ଡେନ ଗୃହ୍ଯ ତାଂ ଶାଖାମୁତ୍ପପାତ ଖଗେଶ୍ବରଃ। ତୌଚ ପକ୍ଷୀ ଭୁଜଙ୍ଗାଶୋ ବ୍ଯୋମ୍ନି କ୍ରୀଡନ୍ନିବାବ୍ରଜତ୍॥ 13-26-28 (81940) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଗୁରୁସମ୍ଭାରଂ ପ୍ରଗୃହ୍ଯୋତ୍ପତିତଂ ଖଗମ୍। ଋଷଯସ୍ତେଽବ୍ରୁବନ୍ସର୍ବେ ଗରୁଡୋଽଯମିତି ସ୍ମ ହ। ନ ତ୍ବନ୍ଯଃ କ୍ଷମତେ କଶ୍ଚିଦ୍ଯଥାଽଯଂ ବୀର୍ଯବାନ୍ଖଗଃ॥ 13-26-29 (81941) ଅସୌ ଯଚ୍ଛତି ଧର୍ମାତ୍ମା ଗୁରୁଭାରସମନ୍ବିତଃ। ଅଯଂ କ୍ରୀଡନ୍ନିବାକାଶେ ତସ୍ମାଦ୍ଗରୁଡ ଏବ ସଃ॥ 13-26-30 (81942) ଏବଂ ତେ ସମଯଂ ସର୍ବେ ବସବଶ୍ଚ ଦିବୌକସଃ। ଅକାର୍ଷୁଃ ପକ୍ଷିରାଜସ୍ଯ ଗରୁଡେତ୍ଯେବ ନାମ ହ॥ 13-26-31 (81943) ସ ପକ୍ଷୀ ପୃଥିବୀଂ ସର୍ବାଂ ପରିଧାବଂସ୍ତତସ୍ତତଃ। ମୁମୁକ୍ଷଃ ଶାଖିନଃ ଶାଖାଂ ନ ସ୍ମ ଦେଶମପଶ୍ଯତ॥ 13-26-32 (81944) ସ ବାଚମଶୃଣୋଦ୍ଦିବ୍ଯାମୁପର୍ଯୁପରି ଜଲ୍ପତଃ। ଦେବଦୂତସ୍ଯ ବିସ୍ପଷ୍ଟମାଭାଷ୍ଯ ଗରୁଡେତି ଚ॥ 13-26-33 (81945) ବୈନତେଯ କୁବିନ୍ଦେଷୁ ସମୁଦ୍ରାନ୍ତେ ମହାବଲ। ପାତ୍ଯତାଂ ଶାଖିନଃ ଶାଖା ନ ହି ତେ ଧର୍ମନିଶ୍ଚଯାଃ॥ 13-26-34 (81946) ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ଗରୁଡସ୍ତୂର୍ଣଂ ଜଗାମ ଲବଣାମ୍ଭସଃ। ଉଦ୍ଦେଶଂ ଯତ୍ର ତେ ମନ୍ଦାଃ କୁବିନ୍ଦାଃ ପାପକର୍ମିଣଃ॥ 13-26-35 (81947) ତତୋ ଗତ୍ବା ତତଃ ଶାଖାଂ ମୁମୋଚ ପତତାଂବରଃ। ତଯା ହତା ********* ଦାସ୍ତଦା ଷଡ୍ବିଂଶତୋ ନୃପ॥ 13-26-36 (81948) ସ ଦେଶୋ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ଖ୍ଯାତଃ ପରମଦାରୁଣଃ। ଶାଖାପତଗ ଇତ୍ଯେବ କୁବିନ୍ଦାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍॥' ॥ 13-26-37 (81949) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଡ୍ବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 26 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-26-36 ତୁଣ୍ଡେନ ଶାଖାଂ ଗୃହୀତ୍ବା କଶ୍ଯପସମୀପଂ ଗତେ ଗରୁଡେ ଶାଖାଯା ଅଧୋଭାଗଲମ୍ବିନାମୃଷୀଣାଂ କସ୍ଯପପ୍ରାର୍ଥନଯା ଶାଖାବିସର୍ଜନେନ ହିମବଦ୍ଗିରିଗମନମାଦିପର୍ବୋକ୍ତମତ୍ରାନୁସନ୍ଧେଯମ୍॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ହତ୍ବା ତଂ ପକ୍ଷିଶାର୍ଦୂଲଃ କୁବିନ୍ଦାନାଂ ଜନଂ ବ୍ରତୀ। ଉପୋପବିଶ୍ଯ ଶୈଲାଗ୍ରେ ଭକ୍ଷଯାମାସ ତାବୁଭୌ। ବାରଣଂ କଚ୍ଛର୍ପ ଚୈବ ସଂହୃଷ୍ଟଃ ସ ପତତ୍ରିରାଟ୍॥ 13-27-1 (81950) ତଯୋଃ ସ ରୁଧିରଂ ପୀତ୍ବା ମେଦସୀ ଚ ପରନ୍ତପ। ସଂହୃଷ୍ଟଃ ଯତତାଂଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ଲବ୍ଧ୍ବା ବଲମନୁତ୍ତମମ୍। ଜଂଗାମ ଦେବରାଜସ୍ଯ ଭବନଂ ପନ୍ନଗାଶନଃ॥ 13-27-2 (81951) ତଂ ପ୍ରଣମ୍ଯ ମହାତ୍ମାନଂ ପାବକଂ ବିସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗିନମ୍। ରାତ୍ରିଦିବଂ ପ୍ରଜ୍ବଲିତଂ ରକ୍ଷାର୍ଥମମୃତସ୍ଯ ହ॥ 13-27-3 (81952) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିହଗେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଭଯଂ ତୀବ୍ରମୁପାବିଶତ୍। ନତୁ ତୋଯାନ୍ନ ରକ୍ଷିଭ୍ଯୋ ଭଯମସ୍ଯୋପପଦ୍ଯତେ॥ 13-27-4 (81953) ପକ୍ଷିତ୍ବମାତ୍ମନୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଜ୍ବଲନ୍ତଂ ଚ ହୁତାଶନମ୍। ପିତାମହମଥୋ ଗତ୍ବା ଦଦର୍ଶ ଭୁଜଗାଶନଃ॥ 13-27-5 (81954) ତଂ ପ୍ରଣମ୍ଯ ମହାତ୍ମାନଂ ଗରୁଡଃ ପ୍ରଯତାଞ୍ଜଲିଃ। ପ୍ରୋବାଚ ତଦସନ୍ଦିଗ୍ଧଂ ବଚନଂ ପନ୍ନଗେଶ୍ବରଃ॥ 13-27-6 (81955) ଉଦ୍ଯତଂ ଗୁରୁକୃତ୍ଯେ ମାଂ ଭଗବନ୍ଧର୍ମନିଶ୍ଚିତମ୍। ବିମୋକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ମାତୁର୍ହି ଦାସଭାବାଦନିନ୍ଦିତମ୍॥ 13-27-7 (81956) କଦ୍ରୂସକାଶମମୃତଂ ମଯାହର୍ତବ୍ଯମୀଶ୍ବର। ତଦା ମେ ଜନନୀ ଦେବ ଦାସଭାବାତ୍ପ୍ରମୋକ୍ଷ୍ଯତେ॥ 13-27-8 (81957) ତତ୍ରାମୃତଂ ପ୍ରଜ୍ବଲିତୋ ନିତ୍ଯମୀଶ୍ବର ରକ୍ଷତି। ହିରଣ୍ଯରେତା ଭଗବାନ୍ପାକଶାସନଶାସନାତ୍॥ 13-27-9 (81958) ତତ୍ର ମେ ଦେବଦେବେଶ ଭଯଂ ତୀବ୍ରମଥାବିଶତ୍। ଜ୍ବଲନ୍ତଂ ପାବକଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପକ୍ଷିତ୍ବଂ ଚାତ୍ମନଃ ପ୍ରଭୋ॥ 13-27-10 (81959) ସମତିକ୍ରମିତୁଂ ଶକ୍ଯଃ କଥଂ ସ୍ଯାତ୍ପାବକୋ ମଯା। ତସ୍ଯାଭ୍ଯୁପାଯଂ ବରଦ ବକ୍ତୁମୀଶୋଽସି ମେ ପ୍ରଭୋ॥ 13-27-11 (81960) ତମବ୍ରବୀନ୍ମହାଭାଗ ତପ୍ଯମାନଂ ବିହଙ୍ଗମମ୍। ଅଗ୍ନେଃ ସଂଶମନୋପାଯମୁତ୍ସଯନ୍ତ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-27-12 (81961) ପଯସା ଶାମ୍ଯତେ ବତ୍ସ ସର୍ପିଷା ଚ ହୁତାଶନଃ। ଶରୀରସ୍ଥୋପି ଭୂତାନାଂ କିଂ ପୁନଃ ପ୍ରଜ୍ବଲନ୍ଭୁବି॥ 13-27-13 (81962) ନବନୀତଂ ପଯୋ ବାଽପି ପାବକେ ତ୍ବଂ ସମାଦଧେଃ। ତତୋ ଗଚ୍ଛ ଯଥାକାମଂ ନ ତ୍ବା ଧକ୍ଷ୍ଯତି ପାବକଃ॥' ॥ 13-27-14 (81963) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 27 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-27-7 ଜାନୀହୀତି ଶେଷଃ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ପିତାମହବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଗରୁଡଃ ପତତାଂବରଃ। ଜଗାମ ଗୋକୁଲଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନବନୀତଜିହୀର୍ଷଯା॥ 13-28-1 (81964) ନବନୀତଂ ତଥାଽପଶ୍ଯନ୍ମଥିତଂ କଲଶେ ସ୍ଥିତମ୍। ତଦାଦାଯ ତତୋଽଗଚ୍ଛଦ୍ଯତସ୍ତଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯତେଽମୃତମ୍॥ 13-28-2 (81965) ସ ତତ୍ର ଗତ୍ବା ପତଗସ୍ତିର୍ଯକ୍ତୋଯଂ ମହାବଲଃ। ହୁତାଶନମପକ୍ରମ୍ଯ ନବନୀତମପାତଯତ୍॥ 13-28-3 (81966) ସୋ ର୍ଚିଷ୍ମାନ୍ମନ୍ଦବେଗୋଽଭୂତ୍ସର୍ପିଷା ତେନ ତର୍ପିତଃ। ଧୂମକେତୁର୍ନ ଜଜ୍ବାଲ ଧୂମମେବ ସସର୍ଜ ହ॥ 13-28-4 (81967) ତମତୀତ୍ଯାଶୁ ଗରୁଡୋ ହୃଷ୍ଟାତ୍ମା ଜାତବେଦସମ୍। ରକ୍ଷାଂସି ସମତିକ୍ରାମତ୍ପକ୍ଷବାତେନ ପାତଯନ୍॥ 13-28-5 (81968) ତେ ପତନ୍ତି ଶିରୋଭିସ୍ଚ ଜାନୁଭିଶ୍ଚରଣୈସ୍ତଥା। ଉତ୍ସୃଜ୍ଯ ଶସ୍ତ୍ରାବରଣଂ ପକ୍ଷିପକ୍ଷସମାହତାଃ॥ 13-28-6 (81969) ଉତ୍ପ୍ଲୁତ୍ଯ ଚାବୃତାନ୍ନାଗାନ୍ହତ୍ବା ଚକ୍ରଂ ବ୍ଯତୀତ୍ଯ ଚ। ଅରାନ୍ତରେଣ ଶିରସା ଭିତ୍ତ୍ବା ଜାଲଂ ସମାଦ୍ରବତ୍॥ 13-28-7 (81970) ସ ଭିତ୍ତ୍ବା ଶିରସା ଜାଲଂ ବଜ୍ରବେଗସମୋ ବଲୀ। ଉଜ୍ଜହାର ତତଃ ଶୀଘ୍ରମମୃତଂ ଭୁଜଗାଶନଃ॥ 13-28-8 (81971) ତଦାଦାଯାଦ୍ରବଚ୍ଛୀଘ୍ରଂ ଗରୁଡଃ ଶ୍ବସନୋ ଯଥା। ଅଥ ସନ୍ନାହମକରୋଦ୍ବୃତ୍ରହା ବିବୁଧୈଃ ସହ॥ 13-28-9 (81972) ତତୋ ମାତଲିସଂଯୁକ୍ତଂ ହରିଭିଃ ସ୍ବର୍ଣମାଲିଭିଃ। ଆରୁରୋହ ରଥଂ ଶୀଘ୍ରଂ ସୂର୍ଯାଗ୍ନିସମତେଜସମ୍॥ 13-28-10 (81973) ସୋଽଭ୍ଯଦ୍ରବତ୍ପକ୍ଷିରାଜଂ ବୃତ୍ରହା ପାକଶାସନଃ। ଉଦ୍ଯମ୍ଯ ନିଶିତଂ ବଜ୍ରଂ ବଜ୍ରହସ୍ତୋ ମହାବଲଃ॥ 13-28-11 (81974) ତଥୈବ ଗରୁଡୋ ରାଜନ୍ବଜ୍ରହସ୍ତଂ ସମାଦ୍ରବତ୍। ତତୋ ବୈ ମାତଲିଂ ପ୍ରାହ ଶୀଘ୍ରଂ ବାହଯ ବାଜିନଃ॥ 13-28-12 (81975) ଅଥ ଦିବ୍ଯଂ ମହାଘୋରଂ ଗରୁଡାଯ ସସର୍ଜ ହ। ବଜ୍ରଂ ସହସ୍ରନଯନସ୍ତିଗ୍ମବେଗପରାକ୍ରମଃ॥ 13-28-13 (81976) ଉତ୍ସିସୃକ୍ଷନ୍ତମାଜ୍ଞାଯ ବଜ୍ରଂ ବୈ ତ୍ରିଦଶେଶ୍ବରମ୍। ତୂର୍ଣଂ ବେଗପରୋ ଭୂତ୍ବା ଜଗାମ ପତତାଂବରଃ॥ 13-28-14 (81977) ପିତାମହନିସର୍ଗେଣ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଲବ୍ଧବରଃ ଖଗଃ। ଆଯୁଧାନାଂ ବରଂ ବଜ୍ରମଥ ଶକ୍ରମୁବାଚ ହ॥ 13-28-15 (81978) ବୃତ୍ରହନ୍ନେଷ ବଜ୍ରସ୍ତେ ବରୋ ଲବ୍ଧଃ ପିତାମହାତ୍। ଅତଃ ସମ୍ମାନମାକାଙ୍କ୍ଷନ୍ମୁଞ୍ଚାମ୍ଯେକଂ ତନୂରୁହମ୍॥ 13-28-16 (81979) ଏତେନାଯୁଧରାଜେନ ଯଦି ଶକ୍ତୋସି ବୃତ୍ରହନ୍। ହନ୍ଯାସ୍ତ୍ବଂ ପରଯା ଶକ୍ତଯା ଗଚ୍ଛାମ୍ଯହମନାମଯଃ॥ 13-28-17 (81980) ତତ୍ତୁ ତୂର୍ଣଂ ତଦା ବଜ୍ରଂ ସ୍ବେନ ବେଗେନ ଭାରତ। ଜଘାନ ପରଯା ଶକ୍ତ୍ଯା ନ ଚୈନମଦହଦ୍ଭୃଶମ୍॥ 13-28-18 (81981) ତତୋ ଦେବର୍ଷଯୋ ରାଜନ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତୋ ବୈ ବିହାଯସା। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବଜ୍ରଂ ବିବକ୍ତଂ ତଂ ପକ୍ଷଇପର୍ଣେଽବ୍ରୁବନ୍ବଚଃ॥ 13-28-19 (81982) ସୁପର୍ଣଃ ପକ୍ଷିଗରୁଡୋ ଯସ୍ଯ ପର୍ଣେ ବରାଯୁଧମ୍। ବିଷକ୍ତଂ ଦେବରାଜସ୍ଯ ବୃତ୍ରହନ୍ତୁଃ ସନାତନମ୍॥ 13-28-20 (81983) ଏବଂ ସୁପର୍ଣୋ ବିହଗୋ ବୈନତେଯଃ ପ୍ରତାପବାନ୍। ଋଷଯସ୍ତଂ ବିଜାନନ୍ତି ଚାଗ୍ନେଯଂ ବୈଷ୍ଣବଂ ପୁନଃ॥ 13-28-21 (81984) ବେଦାଭିଷ୍ଟୁତମତ୍ଯର୍ଥଂ ସ୍ବର୍ଗମାର୍ଗଫଲପ୍ରଦମ୍। ତନୁପର୍ଣଂ ସୁପର୍ଣସ୍ଯ ଜଗୃହୁର୍ବର୍ହିଣସ୍ତଥା॥ 13-28-22 (81985) ମଯୂରାବିସ୍ମିତାଃ ସର୍ବେ ଆଦ୍ରବନ୍ତି ସ୍ମ ବଜ୍ରିଣମ୍॥' ॥ 13-28-23 (81986) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 28 ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତତୋ ବ୍ରଜ୍ରଂ ସହସ୍ରାକ୍ଷୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସକ୍ତଂ ବରାଯୁଧମ୍। ଋଷୀଂଶ୍ଚ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସହସା ସୁପର୍ଣମିଦମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-29-1 (81987) ନ ତେ ସୁପର୍ଣ ପଶ୍ଯାମି ପ୍ରଭାବଂ ତେନ ଯୋଧଯେ। ଇତ୍ଯୁକ୍ତେ ନ ମଯା ରକ୍ଷା ଶକ୍ଯା କର୍ତୁମତୋଽନ୍ଯଥା। ଇଦଂ ବଜ୍ରଂ ମଯା ସାର୍ଧଂ ନିବୃତ୍ତଂ ହି ଯଥାଗତମ୍॥ 13-29-2 (81988) ତତଃ ସହସ୍ରନଯନେ ନିବୃତ୍ତେ ଗରୁଡସ୍ତଥା। କଦ୍ରୂମଭ୍ଯଗମତ୍ତୂର୍ଣମମୃତଂ ଗୃହ୍ଯ ଭାରତଃ॥ 13-29-3 (81989) ଗରୁଡ ଉବାଚ। 13-29-4x (6809) ତଦାହୃତଂ ମଯା ଶୀଘ୍ରମମୃତଂ ଜନନୀକୃତେ। ଅଦାସୀ ସା ଭବତ୍ବଦ୍ଯ ବିନତା ଧର୍ମିଚାରିଣୀ॥ 13-29-4 (81990) କଦ୍ରୂରୁବାଚ। 13-29-5x (6810) ସ୍ବାଗତଂ ସ୍ବାହୃତଂ ଚେଦମମୃତଂ ବିନତାତ୍ମଜ। ଅଦାସୀ ଜନନୀ ତେଽଦ୍ଯ ପୁତ୍ର କାମବଶା ଶୁଭା। 13-29-5 (81991) ଏବମୁକ୍ତେ ତଦା ସା ଚ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତା ବିନତା ଗୃହମ୍॥ ଉପନୀଯ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ବିହଗୋ ବଲିନାଂବରଃ। 13-29-6 (81992) ସ୍ମୃତ୍ବା ନିକୃତ୍ଯା ବିଜଯଂ ମାତୁଃ ସମ୍ପ୍ରତିପଦ୍ଯ ଚ॥ ବଧଂ ଚ ଭୁଜଗେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ଯେ ବାଲାସ୍ତସ୍ଯ ବାଜିନଃ। 13-29-7 (81993) ବଭୂବୁରସିତପ୍ରଖ୍ଯା ନିକୃତ୍ଯା ବୈ ଜିତଂ ତ୍ବଯା॥ ତାମୁବାଚ ତତୋ ନ୍ଯାଯ୍ଯଂ ବିହଗୋ ବଲିନାଂବରଃ। 13-29-8 (81994) ଉଞ୍ଜହାରାମୃତଂ ତୂର୍ଣମୁତ୍ପପାତ ଚ ରଂହସା॥ ତଦ୍ଗୃହୀତ୍ବାଽମୃତଂ ତୂର୍ଣଂ ପ୍ରଯାନ୍ତମପରାଜିତମ୍। 13-29-9 (81995) କିମର୍ଥଂ ବୈନତେଯ ତ୍ବମାହୃତ୍ଯାମୃତମୁତ୍ତମମ୍। ପୁନର୍ହରତି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେ ମା ଜାତୁ ବୃଜିତଂ କୃଥାଃ॥ 13-29-10 (81996) ସୁପର୍ଣି ଉବାଚ। 13-29-11x (6811) ଅମୃତାହରଣଂ ମେଽଦ୍ଯ ଯତ୍କୃତଂ ଜନନୀକୃତେ। ଭବତ୍ଯା ବଚନାଦେତଦାହରାମୃତମିତ୍ଯୁତ॥ 13-29-11 (81997) ଆହୃତଂ ତଦିଦଂ ଶୀଘ୍ରଂ ମୁକ୍ତା ଚ ଜନନୀ ମମ। ହରାମ୍ଯେଷ ପୁନସ୍ତତ୍ର ଯତ ଏତନ୍ମଯାଽଽହୃତମ୍॥ 13-29-12 (81998) ଯଦି ମାଂ ଭବତୀ ବ୍ରୂଯାଦମୃତଂ ମେ ଚ ଦୀଯତାମ୍। ତଥା କୁର୍ଯାଂ ନ ବା କୁର୍ଯାଂ ନ ହି ତ୍ବମମୃତକ୍ଷମା। ମଯା ଧର୍ମେଣ ସତ୍ଯେନ ବିନତା ଚ ସମୁଦ୍ଧୃତା॥ 13-29-13 (81999) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-29-14x (6812) ତତୋ ଗତ୍ବାଽଥ ଗରୁଡଃ ପୁରନ୍ଦରମୁବାଚ ହ। ଇଦଂ ମଯା ବୃତ୍ରହନ୍ତର୍ହୃତଂ ତେଽମୃତମୁତ୍ତମମ୍। ମାତ୍ରର୍ଥେ ହି ତଥୈବେଦଂ ଗୃହାଣାମୃତମାହୃତମ୍॥ 13-29-14 (82000) ମାତା ଚ ମମ ଦେବେଶ ଦାସୀତ୍ବମୁପଜଗ୍ମୁଷୀ। ଭୁଜଙ୍ଗମାନାଂ ମାତୁର୍ବୈ ସା ମୁକ୍ତାଽମୃତଦର୍ଶନାତ୍॥ 13-29-15 (82001) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ସହସ୍ରାକ୍ଷଃ ସୁପର୍ଣମନୁମନ୍ଯତେ। ଉବାଚ ଚ ମୁଦା ଯୁକ୍ତୋ ଦିଷ୍ଟ୍ଯାଦିଷ୍ଟ୍ଯେତି ବାସବଃ॥ 13-29-16 (82002) କ୍ରଷଯୋ ଯେ ସହସ୍ରାକ୍ଷମୁପାସନ୍ତି ସୁରୈଃ ସହ। ତେ ସର୍ବେ ଚ ମୁଦା ଯୁକ୍ତା ବିଶ୍ବେଦେବାସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-29-17 (82003) ତତସ୍ତମୃଷଯଃ ସର୍ବେ ଦେବାଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଊଚୁଃ ପୁରନ୍ଦରଂ ଦୃଷ୍ଟା ଗରୁଡୋ ଲଭତାଂ ବରମ୍॥ 13-29-18 (82004) ତତଃ ଶଚୀପତିର୍ବାକ୍ଯମୁବାଚ ପ୍ରହସନ୍ନିବ। ଜନିଷ୍ଯତି ହୃଷୀକେଶଃ ସ୍ବଯମେବୈଷ ପକ୍ଷିରାଟ୍॥ 13-29-19 (82005) କେଶବଃ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷଃ ଶୂରପୁତ୍ରସ୍ଯ ବେଶ୍ମନି। ସ୍ବଯଂ ଧର୍ମସ୍ଯ ରକ୍ଷାର୍ଥଂ ବିଭଜ୍ଯ ଭୁଜଗାଶନଃ॥ 13-29-20 (82006) ଏଷ ତେ ପାଣ୍ଡବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗରୁଡୋଽଥ ପତତ୍ରିରାଟ୍। ସୁପର୍ଣୋ ବୈନତେଯଶ୍ଚ କୀର୍ତିତୋ ଭଦ୍ରମସ୍ତୁ ତେ॥ 13-29-21 (82007) ତଦେତଦ୍ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ମଯାଽଽଖ୍ଯାନଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତମ୍। ସୁପର୍ଣସ୍ଯ ମହାବାହୋ କିଂ ଭୂଯଃ କଥଯାମି ତେ॥' ॥ 13-29-22 (82008) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 29 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-29-1 ଜିତଂ ତ୍ବଯେତି ତାଂ କଦ୍ରୂମୁବାଚେତ୍ଯୁତ୍ତରେଣ ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ତୁ ଯେ ଲୋକେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ପିତାମହ। ନ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଲୋଭାତ୍ତେ କେ ଭବନ୍ତି ମହାମତେ॥ 13-30-1 (82009) ଏତନ୍ମେ ତତ୍ବତୋ ବ୍ରୂହି ଧର୍ମେ ଧର୍ମଭୃତାଂବର। ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ଦୁରାତ୍ମାନୋ ନ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଯେ ନରାଃ॥ 13-30-2 (82010) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-30-3x (6813) ଯୋ ନ ଦଦ୍ଯାତ୍ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ସ୍ବଲ୍ପଂ ବା ଯଦି ବା ବହୁ। ଆଶାସ୍ତସ୍ଯ ହତାଃ ସର୍ବାଃ କ୍ଲୀବସ୍ଯେବ ପ୍ରଜାଫଲମ୍॥ 13-30-3 (82011) ଯାଂ ରାତ୍ରିଂ ଜାଯତେ ପାପୋ ଯାଂ ଚ ରାତ୍ରିଂ ବିନଶ୍ଯତି। ଏତସ୍ମିନ୍ନନ୍ତରେ ଯଦ୍ଯତ୍ସୁକୃତଂ ତସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-30-4 (82012) ଯଚ୍ଚ ତସ୍ଯ ହୁତଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ଦତ୍ତଂ ବା ଭରତର୍ଷଭ। ତପସ୍ତପ୍ତମଥୋ ବାଽପି ସର୍ବଂ ତସ୍ଯୋପହନ୍ଯତେ॥ 13-30-5 (82013) ଅଥୈତଦ୍ବଚନଂ ପ୍ରାହୁର୍ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରବିଦୋ ଜନାଃ। ନିଶାସ୍ଯ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ପରମଯୁକ୍ତଯା॥ 13-30-6 (82014) ଅପି ଚୋଦାହରନ୍ତୀମଂ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରବିଦୋ ଜନାଃ। ଅଶ୍ବାନାଂ ଶ୍ଯାମକର୍ଣାନାଂ ସହସ୍ରେଣ ସ ମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-30-7 (82015) ଅତ୍ରୈବୋଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସୃଗାଲସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ବାନରସ୍ଯ ଚ ଭାରତ॥ 13-30-8 (82016) ତୌ ସଖାଯୌ ପୁରା ହ୍ଯାସ୍ତାଂ ମାନୁଷତ୍ବେ ପରଂତପ। ଅନ୍ଯାଂ ଯୋନିଂ ସମାପନ୍ନୌ ସୃଗାଲୀଂ ବାନରୀଂ ତଥା। ସମ୍ଭାଷଣାତ୍ତତଃ ସଖ୍ଯଂ ତତ୍ରତତ୍ର ପରସ୍ପରମ୍॥ 13-30-9 (82017) ତତଃ ପରାସୂନ୍ଖାଦନ୍ତଂ ସୃଗାଲଂ ବାନରୋଽବ୍ରବୀତ୍। ଶ୍ମଶାନମଧ୍ଯେ ସମ୍ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ପୂର୍ବଜାତିମନୁସ୍ମରନ୍॥ 13-30-10 (82018) କିଂ ତ୍ବଯା ପାପକଂ ପୂର୍ବଂ କୃତଂ କର୍ମ ସୁଦାରୁଣମ୍। ଯସ୍ତ୍ବଂ ଶ୍ମଶାନେ ମୃତକାନ୍ପୂତିକାନତ୍ସି କୁତ୍ସିତାନ୍॥ 13-30-11 (82019) ଏବମୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ସୃଗାଲୋ ବାନରଂ ତଦା। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ନ ମଯା ତଦୁପାହୃତମ୍॥ 13-30-12 (82020) ତତ୍କୃତେ ପାପିକାଂ ଯୋନିମାପନ୍ନୋସ୍ମି ପ୍ଲବଙ୍ଗମ। ତସ୍ମାଦେବଂବିଧଂ ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ଭକ୍ଷଯାମି ବୁଭୁକ୍ଷିତଃ॥ 13-30-13 (82021) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-30-14x (6814) ସୃଗାଲୋ ବାନରଂ ପ୍ରାହ ପୁନରେବ ନରୋତ୍ତମ। କିଂ ତ୍ବଯା ପାତକଂ କର୍ମ କୃତଂ ଯେନାସି ବାନରଃ॥ 13-30-14 (82022) ବାନର ଉବାଚ। 13-30-15x (6815) ସ ଚାପ୍ଯାହ ଫଲାହାରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ପ୍ଲବଙ୍ଗମଃ। ତସ୍ମାନ୍ନ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବଂ ତୁ ହର୍ତ୍ତବ୍ଯଂ ବିଦୁଷା ସଦା। ସୀମାବିବାଦେ ମୋକ୍ତବ୍ଯଂ ଦାତବ୍ଯଂ ଚ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତମ୍॥ 13-30-15 (82023) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-30-16x (6816) ଇତ୍ଯେତଦ୍ବ୍ରୁବତୋ ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ମଯା ଶ୍ରୁତମ୍। କଥାଂ କଥଯତଃ ପୁଣ୍ଯାଂ ଧର୍ମଜ୍ଞସ୍ଯ ପୁରାତନୀମ୍॥ 13-30-16 (82024) ଶ୍ରୁତଂ ଚାପି ମଯା ଭୂଯଃ କୃଷ୍ଣସ୍ଯାପି ବିଶାଂପତେ। କଥାଂ କଥଯତଃ ପୂର୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପ୍ରତି ପାଣ୍ଡବ॥ 13-30-17 (82025) ନ ହର୍ତବ୍ଯଂ ବିପ୍ରଧନଂ କ୍ଷନ୍ତବ୍ଯଂ ତେଷୁ ନିତ୍ଯଶଃ। ବାଲାଶ୍ଚ ନାବମନ୍ତବ୍ଯା ଦରିଦ୍ରାଃ କୃପଣା ଅପି॥ 13-30-18 (82026) ଏବମେବ ଚ ମାଂ ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସଂଦିଶନ୍ତି ବୈ। ପ୍ରତିଶ୍ରୁତଂ ଭବେଦ୍ଦେଯଂ ନାଶା କାର୍ଯା ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମେ॥ 13-30-19 (82027) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ହ୍ଯାଶଯା ପୂର୍ବଂ କୃତଯା ପୃଥିବୀପତେ। ସୁସମିଦ୍ଧୋ ଯତା ଦୀପ୍ତଃ ପାବକସ୍ତଦ୍ବିଧଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-30-20 (82028) ଯଂ ନିରୀକ୍ଷେତ ସଙ୍କ୍ରୁଦ୍ଧ ଆଶଯା ପୂର୍ବଜାତଯା। ପ୍ରଦହେଚ୍ଚ ହିତଂ ରାଜନ୍କକ୍ଷମକ୍ଷଯ୍ଯଭୁଗ୍ଯଥା॥ 13-30-21 (82029) ସ ଏବ ହି ଯଦା ତୁଷ୍ଟୋ ବଚସା ପ୍ରତିନନ୍ଦତି। ଭବତ୍ଯଗଦସଂକାଶୋ ବିଷଯେ ତସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-30-22 (82030) ପୁତ୍ରାନ୍ପୌତ୍ରାନ୍ପଶୂଂଶ୍ଚୈବ ବାନ୍ଧବାନ୍ସଚିବାଂସ୍ତଥା। ପୁରଂ ଜନପଦଂ ଚୈବ ଶାନ୍ତିରିଷ୍ଟେନ ପୋଷଯେତ୍॥ 13-30-23 (82031) ଏତଦ୍ଧି ପରମଂ ତେଜୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯେହ ଦୃଶ୍ଯତେ। ସହସ୍ରକିରଣସ୍ଯେବ ସବିତୁର୍ଧରଣୀତଲେ॥ 13-30-24 (82032) ତସ୍ମାଦ୍ଦାତବ୍ଯମେବେହ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଦୀଚ୍ଛେଚ୍ଛୋଭନାଂ ଜାତିଂ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-30-25 (82033) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ହି ଦତ୍ତେନ ଧ୍ରୁବଂ ସ୍ବର୍ଗୋ ହ୍ଯନୁତ୍ତମଃ। ଶକ୍ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ବିଶେଷେଣ ଦାନଂ ହି ମହତୀ କ୍ରିଯା॥ 13-30-26 (82034) ଇତୋ ଦତ୍ତେନ ଜୀବନ୍ତି ଦେବତାଃ ପିତରସ୍ଥା। ତସ୍ମାଦ୍ଦାନାନି ଦେଯାନି ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ବିଜାନତା॥ 13-30-27 (82035) ମହଦ୍ଧି ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତୀର୍ଥମୁଚ୍ଯତେ। ବେଲାଯାଂ ନ ତୁ କସ୍ଯାଂ ଚିଦ୍ଗଚ୍ଛେଦ୍ବିପ୍ରୋ ହ୍ଯପୂଜିତଃ॥ ॥ 13-30-28 (82036) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 30 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-30-6 ନିଶାମ୍ଯ ବିଚାର୍ଯ॥ 7-30-10 ତତଃ ପୁରା ସଖାଯଂ ତଂ ସୃଗାଲମିତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-30-16 ବ୍ରୁବତୋଽଧ୍ଯାପକସ୍ଯ କଥାଂ କଥଯତୋ ମୁଖାତ୍ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 7-30-17 କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ବ୍ଯାସସ୍ଯ। ନୃଗକଥାଂ କଥଯତୋ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ବା ମୁଖାତ୍॥ 7-30-19 ଆଶା ବନ୍ଧ୍ଯାଶା॥ 7-30-21 ଅକ୍ଷଯ୍ଯଂ ପିତ୍ରର୍ଥମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟଂ ଦାନଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଇତ୍ଯକ୍ଷଯ୍ଯଭୁଗଗ୍ନିଃ॥ 7-30-22 ଅଗଦସଂକାଶଃ ଚିକିତ୍ସକତୁଲ୍ଯଃ॥ 7-30-23 ଶାନ୍ତିରିଷ୍ଟେନ ଶାନ୍ତ୍ଯାହିତେନ କ୍ଷେମେଣ॥ 7-30-30 ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ମିତ୍ରସୌହାର୍ଦଯୋଗେନ ଉପଦେଶଂ କରୋତି ଯଃ। ଜାତ୍ଯାଽଧରସ୍ଯ ରାଜର୍ଷେ ଦୋଷସ୍ତସ୍ଯ ଭବେନ୍ନ ବା॥ 13-31-1 (82037) ଏତଦିଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବେନ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁଂ ବୈ ପିତାମହ। ସୂକ୍ଷ୍ମା ଗତିର୍ହି ଧର୍ମସ୍ଯି ଯତ୍ର ମୁହ୍ଯନ୍ତି ମାନବାଃ॥ 13-31-2 (82038) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-31-3x (6817) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ଯଥାକ୍ରମମ୍। `ମଦୁକ୍ତଂ ବଚନଂ ରାଜନ୍ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଯଥାଗମମ୍।' ଋଷୀଣାଂ ବଦତାଂ ପୂର୍ବଂ ଶ୍ରୁତମାସୀଦ୍ଯଥା ପୁରା॥ 13-31-3 (82039) ଉପଦେଶୋ ନ କର୍ତବ୍ଯୋ ଜାତିହୀନସ୍ଯ କସ୍ଯ ଚିତ୍। ଉପଦେଶେ ମହାନ୍ଦୋଷ ଉପାଧ୍ଯାଯସ୍ଯ ଭାଷ୍ଯତେ॥ 13-31-4 (82040) `ନାଧ୍ଯାପଯେଚ୍ଛୂଦ୍ରମିହ ତଥା ନୈବ ଚ ଯାଜଯେତ୍।' ନିଦର୍ଶନମିଦଂ ରାଜଞ୍ଶୃଣୁ ମେ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-31-5 (82041) ଦୁରୁକ୍ତବଚନେ ରାଜନ୍ଯଥାପୂର୍ବଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ବ୍ରହ୍ମାଶ୍ରମପଦେ ବୃତ୍ତଂ ପାର୍ଶ୍ବେ ହିମବତଃ ଶୁଭେ॥ 13-31-6 (82042) ତତ୍ରାଶ୍ରମପଦଂ ପୁଣ୍ଯଂ ନାନାବୃକ୍ଷଗଣାଯୁତମ୍। ନାନାଗୁଲ୍ମଲତାକୀର୍ଣଂ ମୃଗଦ୍ବିଜନିଷେବିତମ୍। ସିଦ୍ଧଚାରଣସଂଘୁଷ୍ଟଂ ରମ୍ଯଂ ପୁଷ୍ପିତକାନନମ୍॥ 13-31-7 (82043) ବ୍ରତିଭିର୍ବହୁଭିଃ କୀର୍ଣଂ ତାପସୈରୁପଶୋଭିତମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣୈଶ୍ଚ ମହାଭାଗୈଃ ସୂର୍ଯଜ୍ବଲନସନ୍ନିଭୈଃ॥ 13-31-8 (82044) ନିଯମବ୍ରତସମ୍ପନ୍ନୈଃ ସମାକୀର୍ଣଂ ତପସ୍ବିଭିଃ। ଦୀକ୍ଷିତୈର୍ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯତାହାରୈଃ କୃତାତ୍ମଭିଃ॥ 13-31-9 (82045) ବେଦାଧ୍ଯଯନଘୋଷୈଶ୍ଚ ନାଦିତଂ ଭରତର୍ଷଭ। ବାଲଖିଲ୍ଯୈଶ୍ଚ ବହୁଭିର୍ଯତିଭିଶ୍ଚ ନିଷେବିତମ୍॥ 13-31-10 (82046) ତତ୍ର କଶ୍ଚିତ୍ସମୁତ୍ସାହଂ କୃତ୍ବା ଶୂଦ୍ରୋ ଦଯାନ୍ବିତଃ। ଆଗତୋ ହ୍ଯାଶ୍ରମପଦଂ ପୂଜିତଶ୍ଚ ତପସ୍ବିଭିଃ॥ 13-31-11 (82047) ତାଂସ୍ତୁ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମୁନିଗଣାନ୍ଦେବକଲ୍ପାନ୍ମହୌଜସଃ। ବିବିଧାଂ ବହତୋ ଦୀକ୍ଷାଂ ସମ୍ପ୍ରାହୃଷ୍ଯତ ଭାରତ॥ 13-31-12 (82048) ଅଥାସ୍ଯ ବୁଦ୍ଧିରଭାବତ୍ତାପସ୍ଯେ ଭରତର୍ଷଭ। ତତୋଽବ୍ରବୀତ୍କୁଲପତିଂ ପାଦୌ ସଙ୍ଗୃହ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-31-13 (82049) ଭବତ୍ପ୍ରସାଦାଦିଚ୍ଛାମି ଧର୍ମଂ ଚର୍ତୁଂ ଦ୍ବିଜର୍ଷଭ। ତସ୍ମାଦଭିଗତଂ ତ୍ବଂ ମାଂ ପ୍ରବ୍ରାଜଯିତୁମର୍ହସି॥ 13-31-14 (82050) ବର୍ଣାବରୋଽହଂ ଭଗବଞ୍ଶୂଦ୍ରୋ ଜାତ୍ଯାଽସ୍ମି ସତ୍ତମ। ଶୁଶ୍ରୂଷାଂ କର୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ପ୍ରପନ୍ନାଯ ପ୍ରସୀଦ ମେ॥ 13-31-15 (82051) କୁଲପତିରୁବାଚ। 13-31-16x (6818) ନ ଶକ୍ଯମିହ ଶୂଦ୍ରେଣ ଲିଙ୍ଗମାଶ୍ରିତ୍ଯ ବର୍ତିତୁମ୍। ଆସ୍ଯତାଂ ଯଦି ତେ ବୁଦ୍ଧିଃ ଶୁଶ୍ରୂଷାନିରତୋ ଭବ॥ 13-31-16 (82052) ଶୁଶ୍ରୂଷଯା ପରାଁଲ୍ଲୋକାନବାପ୍ସ୍ଯସି ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-31-17 (82053) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-31-18x (6819) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ମୁନିନା ସ ଶୂଦ୍ରୋଽଚିନ୍ତଯନ୍ନୃପ। କଥମତ୍ର ମଯା କାର୍ଯଂ ଶ୍ରୁଦ୍ଧା ଧର୍ମପରା ଚ ମେ॥ 13-31-18 (82054) ବିଜ୍ଞାତମେବଂ ଭବତୁ କରିଷ୍ଯେ ପ୍ରିଯମାତ୍ମନଃ। ଗତ୍ବାଽଽଶ୍ରମପଦାଦ୍ଦୂରମୁଟଜଂ କୃତବାଂସ୍ତୁ ସଃ॥ 13-31-19 (82055) ତତ୍ର ବେଦୀଂ ଚ ଭୂମିଂ ଚ ଦେବତାଯତନାନି ଚ। ନିବେଶ୍ଯ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ନିଯମସ୍ଥୋଽଭବନ୍ମୁନିଃ॥ 13-31-20 (82056) ଅଭିଷେକାଂଶ୍ଚ ନିଯମାନ୍ଦେବତାଯତନେଷୁ ଚ। ବଲିଂ ଚ କୃତ୍ବା ହୁତ୍ବା ଚ ଦେବତାଂ ଚାପ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 13-31-21 (82057) ସଙ୍କଲ୍ପନିଯମୋପେତଃ ଫଲାହାରୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ନିତ୍ଯଂ ସନ୍ନିହିତାଭିସ୍ତୁ ଓଷଧୀଭିଃ ଫଲୈସ୍ତଥା॥ 13-31-22 (82058) ଅତିଥୀନ୍ପୂଜଯାମାସ ଯଥାବତ୍ସମୁପାଗତାନ୍। ଏବଂ ହି ସୁମହାନ୍କାଲୋ ବ୍ଯତ୍ଯକ୍ରାମତ ତସ୍ଯ ବୈ॥ 13-31-23 (82059) ଅଥାସ୍ଯ ମୁନିରାଗଚ୍ଚତ୍ସଙ୍ଗତ୍ଯା ବୈ ତମାଶ୍ରମମ୍। ସମ୍ପୂଜ୍ଯ ସ୍ବାଗତେନର୍ଷିଂ ବିଧିବତ୍ସମତୋଷଯତ୍॥ 13-31-24 (82060) ଅନୂକୂଲାଃ କଥାଃ କୃତ୍ବା ଯଥାଗତମପୃଚ୍ଛତ। ଋଷିଃ ପରମତେଜସ୍ବୀ ଧର୍ମାତ୍ମା ସଂଶିତବ୍ରତଃ॥ 13-31-25 (82061) ଏବଂ ସୁବହୁଶସ୍ତସ୍ଯ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ। ସୋଽଗଚ୍ଛଦାଶ୍ରମମୃଷିଃ ଶୂଦ୍ରଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ନରର୍ଷଭଃ॥ 13-31-26 (82062) ଅଥ ତଂ ତାପସଂ ଶୂଦ୍ରଃ ସୋଽବ୍ରବୀଦ୍ଭରତର୍ଷଭ। ପିତୃକାର୍ଯଂ କରିଷ୍ଯାମି ତତ୍ର ମେଽନୁଗ୍ରହଂ କୁରୁ॥ 13-31-27 (82063) ବାଢମିତ୍ଯେବ ତଂ ବିପ୍ର ଉବାଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଶୁଚିର୍ଭୂତ୍ବା ସ ଶୂଦ୍ରସ୍ତୁ ତସ୍ଯର୍ଷେଃ ପାଦ୍ଯମାନଯତ୍॥ 13-31-28 (82064) ଅଥ ଦର୍ଭାଶ୍ଚ ବନ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଓଷଧୀର୍ଭରତର୍ଷଭ। ପବିତ୍ରମାସନଂ ଚୈବ ବୃସୀଂ ଚି ସମୁପାନଯତ୍॥ 13-31-29 (82065) ଅଥ ଦକ୍ଷିଣମାବୃତ୍ଯ ବୃସୀଂ ଚରମଶୈର୍ଷିକୀମ୍। କୃତାମନ୍ଯାଯତୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଂ ଶୂଦ୍ରମୃଷିରବ୍ରବୀତ୍॥ 13-31-30 (82066) କୁରୁଷ୍ବୈତାଂ ପୂର୍ବଶୀର୍ଷାଂ ଭବାଂଶ୍ଚୋଦଙ୍ମୁଖଃ ଶୁଚିଃ। ସ ଚ ତତ୍କୃତବାଞ୍ଶୂଦ୍ରଃ ସର୍ବଂ ଯଦୃଷିରବ୍ରବୀତ୍॥ 13-31-31 (82067) ଯଥୋପଦିଷ୍ଟଂ ମେଧାବୀ ଦର୍ଭାର୍ଘାଦି ଯଥାତଥମ୍। ହବ୍ଯକବ୍ଯବିଧିଂ କୃତ୍ସ୍ନମୁକ୍ତଂ ତେନ ତପସ୍ବିନା॥ 13-31-32 (82068) ଋଷିଣା ପିତୃକାର୍ଯେଷୁ ସଦା ଧର୍ମପଥେ ସ୍ଥିତଃ। ପିତୃକାର୍ଯେ କୃତେ ଚାପି ବିସୃଷ୍ଟଃ ସ ଜଗାମ ହ॥ 13-31-33 (82069) ଅଥ ଦୀର୍ଘସ୍ଯ କାଲସ୍ଯ ସ ତପ୍ଯଞ୍ଶୂଦ୍ରତାପସଃ। ବନେ ପଞ୍ଚତ୍ବମଗମତ୍ସୁକୃତେନ ଚ ତେନ ବୈ। ଅଜାଯତ ମହାରାଜ ବଂଶେ ସ ଚ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-31-34 (82070) ତଥୈବ ସ ଋଷିସ୍ତାତ କାଲଧର୍ମମବାପ ହ। ପୁରୋହିତକୁଲେ ବିପ୍ରଃ ସ ଜାତୋଽସ୍ଯ ବଶାନୁଗଃ॥ 13-31-35 (82071) ଏବଂ ତୌ ତତ୍ର ସମ୍ଭୂତାବୁଭୌ ଶୂଦ୍ରମୁନୀ ତଦା। କ୍ରମେଣ ବର୍ଧିତୌ ଚାପି ବିଦ୍ଯାସୁ କୁଶଲାବୁଭୌ॥ 13-31-36 (82072) ଅଥର୍ବବେଦେ ବେଦେ ଚ ବଭୂବର୍ଷିଃ ସୁନିଷ୍ଠିତଃ। କଲ୍ପପ୍ରଯୋଗେ ଚୋତ୍ପନ୍ନେ ଜ୍ଯୋତିଷେ ଚ ପରଂ ଗତଃ। ସାଙ୍ଖ୍ଯେ ଚୈବ ପରା ପ୍ରୀତିସ୍ତସ୍ଯ ଚୈବଂ ବ୍ଯବର୍ଧତ॥ 13-31-37 (82073) ପିତର୍ଯୁପରତେ ଚାପି କୃତଶୌଚସ୍ତୁ ପାର୍ଥିବଃ। ଅଭିଷିକ୍ତଃ ପ୍ରକୃତିଭୀ ରାଜପୁତ୍ରଃ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-31-38 (82074) ଅଭିଷିକ୍ତେନ ସ ଋଷିରଭିଷିକ୍ତଃ ପୁରୋହିତଃ॥ 13-31-39 (82075) ସ ତଂ ପୁରୋଧାଯ ସୁଖମବସଦ୍ଭରତର୍ଷଭଃ। ରାଜ୍ଯଂ ଶଶାସ ଧର୍ମେଣ ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ପରିପାଲଯନ୍॥ 13-31-40 (82076) ପୁଣ୍ଯାହବାଚନେ ନିତ୍ଯଂ ଧର୍ମକାର୍ଯେଷୁ ଚାସକୃତ୍। ଉତ୍ସ୍ମଯନ୍ପ୍ରାହସଚ୍ଚାପି ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ରାଜା ପୁରୋହିତମ୍। ଏବଂ ସ ବହୁଶୋ ରାଜନ୍ପୁରୋଧସମୁପାହସତ୍॥ 13-31-41 (82077) ଲକ୍ଷଯିତ୍ବା ପୁରୋଧାସ୍ତୁ ବହୁଶସ୍ତଂ ନରାଧିପମ୍। ଉତ୍ସ୍ମଯନ୍ତଂ ଚ ସତତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଂ ମନ୍ଯୁମାନଭୂତ୍॥ 13-31-42 (82078) ଅଥ ଶୂନ୍ଯେ ପୁରୋଧାସ୍ତୁ ସହ ରାଜ୍ଞା ସମାଗତଃ। କଥାଭିରନୁକୂଲାଭୀ ରାଜାନଂ ଚାଭ୍ଯୋରଚଯତ୍॥ 13-31-43 (82079) ତତୋଽବ୍ରବୀନ୍ନରେନ୍ଦ୍ରଂ ସ ପୁରୋଧା ଭରତର୍ଷଭ। ବରମିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ତ୍ବେକଂ ତ୍ବଯା ଦତ୍ତଂ ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-31-44 (82080) ରାଜୋବାଚ। 13-31-45x (6820) ବରାଣାଂ ତେ ଶତଂ ଦଦ୍ଯାଂ କିଂ ବତୈକଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ସ୍ନେହାଚ୍ଚ ବହୁମାନାଚ୍ଚ ନାସ୍ତ୍ଯଦେଯଂ ହି ମେ ତବ॥ 13-31-45 (82081) ପୁରୋହିତ ଉବାଚ। 13-31-46x (6821) ଏକଂ ବୈ ବରମିଚ୍ଛାମି ଯଦି ତୁଷ୍ଟିସି ପାର୍ଥିବ। ପ୍ରତିଜାନୀହି ତାବତ୍ତ୍ବଂ ସତ୍ଯଂ ଯଦ୍ବଦ ନାନୃତମ୍॥ 13-31-46 (82082) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚି। 13-31-47x (6822) ବାଢମିତ୍ଯେବ ତଂ ରାଜା ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଦି ଜ୍ଞାସ୍ଯାମି ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଅଜାନନ୍ନ ତୁ ସଂବଦେ॥ 13-31-47 (82083) ପୁରୋହିତ ଉବାଚ। 13-31-48x (6823) ପୁଣ୍ଯାହବାଚନେ ନିତ୍ଯଂ ଧର୍ମକୃତ୍ଯେଷୁ ଚାସକୃତ୍। ଶାନ୍ତିହୋମେଷୁ ଚ ସଦା କିଂ ତ୍ବଂ ହସସି ବୀକ୍ଷ୍ଯ ମାଂ॥ 13-31-48 (82084) ସବ୍ରୀଡଂ ବୈ ଭବତି ହି ମନୋ ମେ ହସତା ତ୍ବଯା। କାମଯା ଶାପିତୋ ରାଜନ୍ନାନ୍ଯଥାବକ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-31-49 (82085) ଭାବ୍ଯଂ ହି କାରଣେନାତ୍ର ନ ତେ ହାସ୍ଯମକାରଣମ୍। କୌତୂହଲଂ ମେ ସୁଭୃଶଂ ତତ୍ତ୍ବେନ କଥମସ୍ବ ମେ॥ 13-31-50 (82086) ରାଜୋବାଚ। 13-31-51x (6824) ଏବମୁକ୍ତେ ତ୍ବଯା ବିପ୍ର ଯଦବାଚ୍ଯଂ ଭବେଦପି। ଅବଶ୍ଯମେବ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ଶୃଣୁଷ୍ବୈକମନା ଦ୍ବିଜ॥ 13-31-51 (82087) ପୂର୍ବଦେହେ ଯଥା ବୃତ୍ତଂ ତନ୍ନିବୋଧ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ଜାତିଂ ସ୍ମରାମ୍ଯହଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନବଧାନେନ ମେ ଶୃଣୁ॥ 13-31-52 (82088) ଶୁଦ୍ରୋଽହମଭବଂ ପୂର୍ବଂ ତପସେ କୃତନିଶ୍ଚଯଃ। ଋଷିରୁଗ୍ରତପାସ୍ତ୍ବଂ ଚ ତଦାଽଭୂର୍ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ॥ 13-31-53 (82089) ପ୍ରୀଯତା ହି ତଦା ବ୍ରହ୍ମନ୍ମମାନୁଗ୍ରହବୁଦ୍ଧିନା। ପିତୃକାର୍ଯେ ତ୍ବଯା ପୂର୍ବମୁପଦେଶଃ କୃତୋଽନଘ॥ 13-31-54 (82090) ବୃସ୍ଯାଂ ଦର୍ଭେଷୁ ହବ୍ଯେ ଚ କବ୍ଯେ ଚ ମୁନିସତ୍ତମ। ଏତେନ କର୍ମଦୋଷେଣ ପୁରୋଧାସ୍ତ୍ବମଜାଯଥାଃ॥ 13-31-55 (82091) ଅହଂ ରାଜା ଚ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ର ପଶ୍ଯ କାଲସ୍ଯ ପର୍ଯଯମ୍। ମତ୍କୃତସ୍ଯୋପଦେଶସ୍ଯ ତ୍ବଯାଽବାପ୍ତମିଦଂ ଫଲମ୍॥ 13-31-56 (82092) ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦ୍ବ୍ରହ୍ମନ୍ପ୍ରହସେ ତ୍ବାଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ନ ତ୍ବାଂ ପରିଭବନ୍ବ୍ରହ୍ମନପ୍ରହସାମି ଗୁରୁର୍ଭବାନ୍॥ 13-31-57 (82093) ବିପର୍ଯଯେଣ ମେ ମନ୍ଯୁସ୍ତେନ ସନ୍ତପ୍ଯତେ ମନଃ। ଜାତିଂ ସ୍ମରାମ୍ଯହଂ ତୁଭ୍ଯମତସ୍ତ୍ବାଂ ପ୍ରହସାମି ବୈ॥ 13-31-58 (82094) ଏବଂ ତବୋଗ୍ରଂ ହି ତପ ଉପଦେଶେନ ନାଶିତମ୍। ପୁରୋହିତତ୍ବମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ଯତସ୍ବ ତ୍ବଂ ପୁନର୍ଭବେ॥ 13-31-59 (82095) ଇତସ୍ତ୍ବମଧମାମନ୍ଯାଂ ମା ଯୋନିଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ଦ୍ବିଜ। ଗୃହ୍ଯତାଂ ଦ୍ରବିଣଂ ବିପ୍ର ପୂତାତ୍ମା ଭବ ସତ୍ତମ॥ 13-31-60 (82096) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-31-61x (6825) ତତୋ ବିସୃଷ୍ଟୋ ରାଜ୍ଞା ତୁ ବିପ୍ରୋ ଦାନାନ୍ଯନେକଶଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ଦଦୌ ବିତ୍ତଂ ଭୂମିଂ ଗ୍ରାମାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 13-31-61 (82097) କୃଚ୍ଛ୍ରାଣି ଚୀର୍ତ୍ବା ଚ ତତୋ ଯଥୋକ୍ତାନି ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମୈଃ। ତୀର୍ଥାନି ଚାପି ଗତ୍ବା ବୈ ଦାନାନି ବିବିଧାନି ଚ॥ 13-31-62 (82098) ଦତ୍ତ୍ବା ଗାଶ୍ଚୈବ ବିପ୍ରେଭ୍ଯଃ ପୂତାତ୍ମାଽଭବଦାତ୍ମବାନ୍। ତମେବ ଚାଶ୍ରମଂ ଗତ୍ବା ଚଚାର ବିପୁଲଂ ତପଃ॥ 13-31-63 (82099) ତତଃ ସିଦ୍ଧିଂ ପରାଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରାଜସତ୍ତମ। ସମ୍ମତସ୍ଚାଭବତ୍ତେଷାମାଶ୍ରମେ ତନ୍ନିବାସିନାମ୍॥ 13-31-64 (82100) ଏବଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ମହତ୍କୃଚ୍ଛ୍ରମୃଷିଃ ସନ୍ନୃପସତ୍ତମ। ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ନ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଣାବରେ ଜନେ॥ 13-31-65 (82101) `ବର୍ଜଯେଦୁପଦେଶଂ ଚ ସଦୈବ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନୃପ। ଉପଦେଶଂ ହି କୁର୍ବାଣୋ ଦ୍ବିଜଃ କୃଚ୍ଛ୍ରମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-31-66 (82102) ନେଷିତବ୍ଯଂ ସଦା ବାଚା ଦ୍ବିଜେନ ନୃପସତ୍ତମ। ନ ଚ ପ୍ରବକ୍ତବ୍ଯମିହ କିଞ୍ଚିଦ୍ବର୍ଣାବରେ ନରେ॥' 13-31-67 (82103) ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯାସ୍ତ୍ରଯୋ ବର୍ଣା ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ଏତେଷୁ କଥଯନ୍ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନ ପ୍ରଦୁଷ୍ଯତି॥ 13-31-68 (82104) ତସ୍ମାତ୍ସଦ୍ଭିର୍ନ ବକ୍ତବ୍ଯଂ କସ୍ଯଚିତ୍କିଂଚିଦଗ୍ରତଃ। ସୂକ୍ଷ୍ମା ଗତିର୍ହି ଧର୍ମସ୍ଯ ଦୁର୍ଜ୍ଞେଯା ହ୍ଯକୃତାତ୍ମଭିଃ॥ 13-31-69 (82105) ତସ୍ମାନ୍ମୌନେନ ମୁନଯୋ ଦୀକ୍ଷାଂ କୁର୍ବନ୍ତି ଚାଦୃତାଃ। ଦୁରୁକ୍ତସ୍ଯ ଭଯାଦ୍ରାଜନ୍ନାଭାଷନ୍ତେ ଚ କିଞ୍ଚନ॥ 13-31-70 (82106) ଧାର୍ମିକା ଗୁଣସମ୍ପନ୍ନାଃ ସତ୍ଯାର୍ଜବସମନ୍ବିତାଃ। ଦୁରୁକ୍ତବାଚାଭିହିତୈଃ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତୀହ ଦୁଷ୍କୃତମ୍॥ 13-31-71 (82107) ଉପଦେଶୋ ନ କର୍ତବ୍ଯୋ ହ୍ଯଜ୍ଞାତ୍ବା ଯସ୍ଯକସ୍ଯ ଚିତ୍। ଉପଦେଶାଦ୍ଧି ତତ୍ପାପଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-31-72 (82108) ବିମୃଶ୍ଯ ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଜ୍ଞେନ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ଧର୍ମମିଚ୍ଛତା। ସତ୍ଯାନୃତେନ ହି କୃତ ଉପଦେଶୋ ହିନସ୍ତି ହି॥ 13-31-73 (82109) ବକ୍ତବ୍ଯମିହ ପୃଷ୍ଟେନ ବିନିଶ୍ଚଯବିପର୍ଯଯମ୍। ସ ଚୋପଦେଶଃ କର୍ତବ୍ଯୋ ଯେନ ଧର୍ମମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-31-74 (82110) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତମୁପଦେଶକୃତେ ମଯା। ମହାନ୍କ୍ଲେଶୋ ହି ଭବତି ତସ୍ମାନ୍ନୋପଦିଶେଦିହ॥ ॥ 13-31-75 (82111) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକବିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 31 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-31-1 ମିତ୍ରମୁପକାରମପେକ୍ଷ୍ଯୋପକର୍ତା। ସୁହୃଦୁପକାରମନପେକ୍ଷ୍ଯୋପକର୍ତା। ଲୋଭାତ୍ କୃପଯା ବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-31-4 ଉପାଧ୍ଯାଯସ୍ଯୋପଦେଶକର୍ତୁଃ॥ 7-31-6 ଦୁରୁକ୍ତଂ ଦୁଃଖସ୍ଥଂ ନୀଚଂ ପ୍ରତି ଉକ୍ତଂ ବଚନମ୍॥ 7-31-8 ବ୍ରତିଭିର୍ବ୍ରହ୍ମଚାରିଭିଃ। ତାପସୈର୍ବାନପ୍ରସ୍ଥୈଃ॥ 7-31-10 ଯତିଭିଃ ସଂନ୍ଯାସିଭିଃ॥ 7-31-11 ଦଯାନ୍ବିତଃ ସର୍ବଭୂତାଭଯଦାନେନ ପ୍ରବ୍ରଜ୍ଯାଂ କୃତବାନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-31-12 ଦୀକ୍ଷାଂ ନିଯମମ୍॥ 7-31-13 ପ୍ରବ୍ରାଜଯିତୁଂ ବିଧିବତ୍ ସ୍ବୋଚିତଂ କର୍ମ ତ୍ଯାଜଯିତୁମ୍॥ 7-31-14 ପ୍ରବ୍ରଜାଯିତୁଂ ବିଧିବତ୍ ସ୍ବୋଚିତଂ କର୍ମ ତ୍ଯାଜଯିତୁମ୍॥ 7-31-16 ଲିଙ୍ଗଂ ସଂନ୍ଯାସିଚିହ୍ନମ୍॥ 7-31-19 ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରିଯଂ ବିକ୍ଷେପକସ୍ଯ ଶୁଶ୍ରୂଷାଖ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ବଧର୍ମସ୍ଯ ତ୍ଯାଗମ୍। ଲିଙ୍ଗଧାରଣାନଧିକାରେଽପି ତ୍ଯାଗମାତ୍ରେ ସର୍ବସ୍ଯାଧିକାରାତ୍। ଉଟଜଂ ପର୍ଣସାଲାମ୍॥ 7-31-20 ବେଦୀଂ ପୂଜାର୍ଥମ୍। ଭୂମିଂ ଶଯନାଦ୍ଯର୍ଥମ୍॥ 7-31-21 ଅଭିଷେକାନ୍ ତ୍ରିସନ୍ଧ୍ଯଂ ସ୍ରାନାନି॥ 7-31-22 ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ଯ ନିଯମୋ ନିଗ୍ରହଃ। ଚିତ୍ତବୃତ୍ତିନିରୋଧ ଇତି ଯାବତ୍। ତେନ ଉପେତଃ॥ 7-31-30 ବୃସୀଂ ଚରମଶୈର୍ଷିକୀଂ ଆସନକୂର୍ଚଂ ପଶ୍ଚିମାଗ୍ରମ୍॥ 7-31-37 ବେଦେ ଋଗ୍ବେଦାଦିତ୍ରଯେ। କଲ୍ପପ୍ରଯୋଗେ ସୂତ୍ରୋକ୍ତଯଜ୍ଞପ୍ରଯୋଗେ॥ 7-31-43 ମତ୍କୃତସ୍ଯ ମହ୍ଯଂ କୃତସ୍ଯ॥ 7-31-58 ବିପର୍ଯଯେଣ ବୈପରୀତ୍ଯେନ ମନ୍ଯୁର୍ଦୈନ୍ଯମ୍॥ 7-31-59 ଭବେ ଭବନିମିତ୍ତମ୍॥ 7-31-63 ସତ୍ଯାନୃତେନ ବାଣିଜ୍ଯେନ ଧନଲୋଭେନେତ୍ଯର୍ଥଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କୀଦୃଶେ ପୁରୁଷେ ତାତ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଭରତର୍ଷଭ। ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-32-2x (6826) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ଣଯିଷ୍ଯାମି ଯଥାବୃତ୍ତଂ ଯଥାଶ୍ରୁତମ୍। ରୁକ୍ମିଣୀ ଦେବକୀପୁତ୍ରସନ୍ନିଧୌ ପର୍ଯପୃଚ୍ଛତ॥ 13-32-2 (82113) ନାରାଯଣସ୍ଯାଙ୍କଗତାଂ ଜ୍ବଲନ୍ତୀଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଶ୍ରିଯଂ ପଦ୍ମସମାନବକ୍ତ୍ରାମ୍। 13-32-3 (82114) କୌତୂହଲାଦ୍ବିସ୍ମିତଚାରୁନେତ୍ରା ପପ୍ରଚ୍ଛ ମାତା ମକରଧ୍ବଜସ୍ଯଷ॥ 13-32-4 (82115) କାନୀହ ଭୂତାନ୍ଯୁପସେବସେ ତ୍ବଂ ସନ୍ତିଷ୍ଠସେ କାନି ଚ ସେବସେ ତ୍ବମ୍। ତାନି ତ୍ରିଲୋକେଶ୍ବରଭୂତକାନ୍ତେ ତତ୍ତ୍ବେନ ମେ ବ୍ରୂହି ମହର୍ଷିକନ୍ଯେ॥ 13-32-4 (82116) ଏବଂ ତଦା ଶ୍ରୀରାଭିଭାଷ୍ଯମାଣା ଦେବ୍ଯା ସମକ୍ଷଂ ଗରୁଡଧ୍ବଜସ୍ଯ। ଉବାଚ ବାକ୍ଯଂ ମଧୁରାଭିଧାନଂ ମନୋହରଂ ଚନ୍ଦ୍ରମୁଖୀ ପ୍ରସନ୍ନା॥ 13-32-5 (82117) ଶ୍ରୀରୁବାଚ। 13-32-6x (6827) ବସାମି ନିତ୍ଯଂ ସୁଭଗେ ପ୍ରଗଲ୍ଭେ ଦକ୍ଷେ ନରେ କର୍ମଣି ବର୍ତମାନେ। ଅକ୍ରୋଧନେ ଦେବପରେ କୃତଜ୍ଞେ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯେ ନିତ୍ଯମୁଦୀର୍ଣସତ୍ବେ॥ 13-32-6 (82118) ନାକର୍ମଶୀଲେ ପୁରୁଷେ ବସାମି ନ ନାସ୍ତିକେ ସାଙ୍କରିକେ କୃତଘ୍ନେ। ନ ଭିନ୍ନବୃତ୍ତେ ନ ନୃଶଂସବୃତ୍ତେ ନ ଚାବିନୀତେ ନ ଗୁରୁଷ୍ବସୂଯକେ॥ 13-32-7 (82119) ଯେ ଚାଲ୍ପତେଜୋବଲସତ୍ତ୍ବମାନାଃ କ୍ଲିଶ୍ଯନ୍ତି କୁପ୍ଯନ୍ତି ଚ ଯତ୍ରତତ୍ର। ନ ଚୈବ ତିଷ୍ଠାମି ତଥାବିଧେଷୁ ନରେଷୁ ସଙ୍ଗୁପ୍ତମନୋରଥେଷୁ॥ 13-32-8 (82120) ଯଶ୍ଚାତ୍ମନି ପ୍ରାର୍ଥଯତେ ନ କିଞ୍ଚି- ଦ୍ଯଶ୍ଚ ସ୍ବଭାବୋପହତାନ୍ତରାତ୍ମା। ଦ୍ଯଶ୍ଚ ସ୍ବଭାବୋପହତାନ୍ତରାତ୍ମା। ନରେଷୁ ନାହଂ ନିବସାମି ସ୍ମ୍ଯକ୍॥ 13-32-9 (82121) ବସାମି ଧର୍ମଶୀଲେଷୁ ଧର୍ମଜ୍ଞେଷୁ ମହାତ୍ମସୁ। ବୃଦ୍ଧସେବିଷୁ ଦାନ୍ତେଷୁ ସତ୍ବଜ୍ଞେଷୁ ମହାତ୍ମସୁ॥ 13-32-10 (82122) ଅବନ୍ଧ୍ଯକାଲେଷୁ ସଦା ଦାନଶୌଚରତଷୁ ଚ। ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯତପୋଜ୍ଞାନଗୋଦ୍ବିଜାତିପ୍ରିଯେଷୁ ଚ॥ 13-32-11 (82123) ସ୍ତ୍ରୀଷୁ କାନ୍ତାସୁ ଶାନ୍ତାସୁ ଦେବଦ୍ବିଜପରାସୁ ଚ। ବିଶୁଦ୍ଧଗୃହଭାଣ୍ଡାସୁ ଗୋଧାନ୍ଯାଭିରତାସୁ ଚ॥ 13-32-12 (82124) ସ୍ବଧର୍ମଶୀଲେଷୁ ଚ ଧର୍ମବିତ୍ସୁ ବୃଦ୍ଧୋପସେବାନିରତେ ଚ ଦାନ୍ତେ। କୃତାତ୍ମନି କ୍ଷାନ୍ତିପରେ ସମର୍ଥେ କ୍ଷାନ୍ତାସୁ ଦାନ୍ତାସୁ ତଥାଽବଲାସୁ। ସତ୍ଯସ୍ବଭାବାର୍ଜବସଂଯୁତାସୁ ବସାଗି ଦେବଦ୍ବିଜପୂଜିକାସୁ॥ 13-32-13 (82125) ପ୍ରକୀର୍ଣଭାଣ୍ଡାମନବେକ୍ଷ୍ଯକାରିଣୀଂ ସଦା ଚ ଭର୍ତୁଃ ପ୍ରତିକୂଲବାଦିନୀମ୍। 13-32-14 (82126) ଲୋଲାମଦକ୍ଷାମବଲେପିନୀଂ ଚ ବ୍ଯପେତଶୌଚାଂ କଲହପ୍ରିଯାଂ ଚ। ନିଦ୍ରାଭିଭୂତାଂ ସତତଂ ଶଯାନା- ମେବଂବିଧାଂ ସ୍ତ୍ରୀଂ ପରିବର୍ଜଯାମି॥ 13-32-15 (82127) ସତ୍ଯାସୁ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରିଯଦର୍ଶନାସୁ ସୌଭାଗ୍ଯଯୁକ୍ତାସୁ ଗୁଣାନ୍ବିତାସୁ। ବସାମି ନାରୀଷୁ ପତିବ୍ରତାସୁ କଲ୍ଯାଣଶୀଲାସୁ ବିଭୂଷିତାସୁ॥ 13-32-16 (82128) ଯାନେଷୁ କନ୍ଯାସୁ ବିଭୂଷଣେଷୁ ଯଜ୍ଞେଷୁ ମେଘେଷୁ ଚ ବୃଷ୍ଟିମତ୍ସୁ। ବସାମି ଫୁଲ୍ଲାସୁ ଚ ପଦ୍ମିନୀଷୁ ନକ୍ଷତ୍ରବୀଥୀଷୁ ଚ ଶାରଦୀଷୁ॥ 13-32-17 (82129) ଗଜେଷୁ ଗୋଷ୍ଠେଷୁ ତଥାଽଽସନେଷୁ ସରଃସୁ ଫୁଲ୍ଲୋତ୍ପଲପଙ୍କଜେଷୁ। ନଦୀଷୁ ହଂସସ୍ବନନାଦିତାସୁ କ୍ରୌଞ୍ଚାବଘୁଷ୍ଟସ୍ବରଶୋଭିତାସୁ॥ 13-32-18 (82130) ବିକୀର୍ଣକୂଲଦ୍ରୁମରାଜିତାସୁ ତପସ୍ବିସିଦ୍ଧଦ୍ବିଜସେବିତାସୁ। ବସାମି ନିତ୍ଯଂ ସୁବହୂଦକାସୁ ସିମ୍ହୈର୍ଗଜୈଶ୍ଚାକୁଲିତୋଦକାସୁ॥ 13-32-19 (82131) ମତ୍ତେ ଗଜେ ଗୋବୃଷଭେ ନରେନ୍ଦ୍ରେ ସିମ୍ହାସନେ ସତ୍ପୁରୁଷେଷୁ ନିତ୍ଯମ୍॥ 13-32-20 (82132) ଯସ୍ମିଞ୍ଚନୋ ହବ୍ଯଭୁଜଂ ଜୁହୋତି ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଚାର୍ଚତି ଦେବତାଶ୍ଚ କାଲେ ଚ ପୁଷ୍ପୈର୍ବଲଯଃ କ୍ରିଯନ୍ତେ ତସ୍ମିନ୍ଗୃହେ ନିତ୍ଯମୁପୈମି ବାସମ୍॥ 13-32-21 (82133) ସ୍ବାଧ୍ଯାଯନିତ୍ଯେଷୁ ସଦା ଦ୍ବିଜେଷୁ କ୍ଷତ୍ରେ ଚ ଧର୍ମାଭିରତେ ସଦୈବ। ବୈଶ୍ଯେ ଚ କୃଷ୍ଯାଭିରତେ ବସାମି ଶୂଦ୍ରେ ଚ ଶୁଶ୍ରୂଷଣନିତ୍ଯଯୁକ୍ତେ॥ 13-32-22 (82134) ନାରାଯଣେ ତ୍ବେକମନା ବସାମି ସର୍ବେଣ ଭାବେନ ଶରୀରଭୂତା। ତସ୍ମିନ୍ହି ଧର୍ମଃ ସୁମହାନ୍ନିବିଷ୍ଟୋ ବ୍ରହ୍ମିଣ୍ଯତା ଚାତ୍ର ତଥା ପ୍ରିଯତ୍ବମ୍॥ 13-32-23 (82135) ନାହଂ ଶରୀରେଣ ବସାମି ଦେବି ନୈବଂ ମଯା ଶକ୍ଯମିହାଭିଧାତୁମ୍। ଭାବେନ ଯସ୍ମିନ୍ନିବସାମି ପୁଂସି ସ ବର୍ଧତେ ଧର୍ମଯଶୋର୍ଥକାମୈଃ॥ ॥ 13-32-24 (82136) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 32 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-32-2 ପର୍ଯପୃଚ୍ଛତ ଶ୍ରିଯମିତ୍ଯପକୃଷ୍ଯତେ॥ 7-32-4 ଉପସେବସେ ଗଜତୁରଗାଦିରୂପେଣ। ସଂତିଷ୍ଠସେ ଶୌର୍ଯାଦିରୂପେଣ ପୁରୁଷେ ବସସି॥ 7-32-5 ଦେବ୍ଯା ରୁକ୍ମିଣ୍ଯା॥ 7-32-6 ପ୍ରଗଲ୍ଭେ ବାଗ୍ମିନି। ଦକ୍ଷେ ଅନରୁସେ। ବସାମି ସତ୍ତ୍ବେ ଇତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-32-8 ତେଜଃ ଶୌର୍ଯଂ। ସତ୍ବଂ ବୁଦ୍ଧିଃ। ଯତ୍ର ତତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟପୁରୁଷେ। ସଙ୍ଗୁପ୍ତମନୋରଥେଷୁ ଅନ୍ଯତ୍ ଘ୍ଯାଯନ୍ତ୍ଯନ୍ଯଦ୍ଦର୍ଶଯନ୍ତି ତାଦୃଶେଷୁ॥ 7-32-23 ଭାବେନ ଆଦରେଣ ଶରୀରଭୂତା ଶରୀରବତୀ॥ 7-32-24 ନାରାଯଣାଦନ୍ଯତ୍ର ଧର୍ମାଦିବୃଦ୍ଧିରୂପେଣୈବ ବସାମି ନ ଶରୀରେଣେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-32-32 ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ କୃତଘ୍ନାନାଂ ପ୍ରତିବ୍ରୂହି ପିତାମହ। ମାତୄଃ ପିତୄନ୍ଗୁରୁଂଶ୍ଚୈବ ଯେଽବମନ୍ଯନ୍ତି ମୋହିତାଃ॥ 13-33-1 (82137) ଯେ ଚାପ୍ଯନ୍ତେ ପରେ ତାତ କୃତଘ୍ନା ନିରପତ୍ରପାଃ। ତେଷାଂ ଗତିଂ ମହାବାହୋ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ବତଃ॥ 13-33-2 (82138) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-33-3x (6828) କୃତଘ୍ନାନାଂ ଗତିସ୍ତାତ ନରକେ ଶାଶ୍ବତୀଃ ସମାଃ। ମାତାପିତୃଗୁରୂଣାଂ ଚ ଯେ ନ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଶାସନେ। କ୍ରିମିକୀଟପିପୀଲେଷୁ ଜାଯନ୍ତେ ସ୍ଥାବରେଷୁ ଚ॥ 13-33-3 (82139) ଦୁର୍ଲଭୋ ହି ପୁନସ୍ତେଷାଂ ମାନୁଷ୍ଯେ ପୁନରୁଦ୍ଭବଃ। ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍॥ 13-33-4 (82140) ବତ୍ସନାଭୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ମହର୍ଷିଃ ସଂଶିତବ୍ରତଃ। ବଲ୍ମୀକଭୂତୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସ୍ତପ୍ଯତେ ସୁମହତ୍ତପଃ॥ 13-33-5 (82141) ତସ୍ମିଂଶ୍ଚ ତପ୍ଯତି ତପୋ ବାସବୋ ଭରତର୍ଷଭ। ବବର୍ଷ ସମୁହଦ୍ବର୍ଷଂ ସବିଦ୍ଯୁତ୍ସ୍ତନଯିତ୍ନୁମାନ୍॥ 13-33-6 (82142) ତତ୍ର ସପ୍ତାହବର୍ଷଂ ତୁ ମୁମୁଚେ ପାକଶାସନଃ। ନିମୀଲିତାକ୍ଷସ୍ତଦ୍ବର୍ଷଂ ପ୍ରତ୍ଯଗୃହ୍ଯତ ବୈ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-33-7 (82143) ତସ୍ମିନ୍ପତତି ବର୍ଷେ ତୁ ଶୀତବାତସମନ୍ବିତେ। ବିଶୀର୍ଣଧ୍ବସ୍ତଶିଖରୋ ବଲ୍ମୀକୋଽଶନିତାଡିତଃ॥ 13-33-8 (82144) ତାଡ୍ଯମାନେ ତତସ୍ତସ୍ମିନ୍ବତ୍ସନାଭେ ମହାତ୍ମନି। କାରୁଣ୍ଯାତ୍ତସ୍ଯ ଧର୍ମଃ ସ୍ବମାନୃଶଂସ୍ଯମଥାକରୋତ୍॥ 13-33-9 (82145) ଚିନ୍ତଯାନସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ତପନ୍ତମତିଧାର୍ମିକମ୍। ଅନୁରୂପା ମତିଃ କ୍ଷିପ୍ରମୁପଜାତା ସ୍ବଭାବଜା॥ 13-33-10 (82146) ସ୍ବଂ ରୂପଂ ମାହିଷଂ କୃତ୍ବା ********* ମନୋହରମ୍। ରକ୍ଷାର୍ଥଂ ବତ୍ସନାମସ୍ଯ ଚତୁଷ୍ପାଦୁପରିସ୍ଥିତଃ॥ 13-33-11 (82147) ଯଦା ତ୍ବପଗତଂ ବର୍ଷଂ ବୃଷ୍ଟିବାତସମନ୍ବିତମ୍। ତତୋ ମହିଷରୁପେଣ ଧର୍ମୋ ଧର୍ମଭୃତାଂବର। ଶନୈର୍ବଲ୍ମୀକମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ପ୍ରାଦ୍ରବଦ୍ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-33-12 (82148) ସ୍ଥିତେଽସ୍ମିନ୍ବୃଷ୍ଟିସମ୍ପାତେ ବୀକ୍ଷତେ ସ୍ମ ମହାତପାଃ। ଦିଶଶ୍ଚ ବିପୁଲାସ୍ତତ୍ର ଗିରୀଣାଂ ଶିଖରାଣି ଚ॥ 13-33-13 (82149) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ ପୃଥିବୀଂ ସର୍ବାଂ ସଲିଲେନ ପରିପ୍ଲୁତାମ୍। ଜଲାଶଯାନ୍ସ ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିପ୍ରଃ ପ୍ରମୁଦିତୋଽଭବତ୍॥ 13-33-14 (82150) ଅଚିନ୍ତଯଦ୍ବିସ୍ମିତଶ୍ଚି ବିପ୍ରଃ ପ୍ରମୁଦିତୋଽଭବତ୍॥ ଅଚିନ୍ତଯଦ୍ବିସ୍ତିତଶ୍ଚ ବର୍ଷାତ୍କେନାଭିରକ୍ଷିତଃ। ତତୋଽପଶ୍ଯତ୍ସ ମହିଷମବସ୍ଥିତମଦୂରତଃ॥ 13-33-15 (82151) ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନାବପି କଥଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ଧର୍ମବତ୍ସଲଃ॥ 13-33-16 (82152) ଅତୋ ନୁ ଭଦ୍ରମହିଷଃ ଶିଲାପଟ୍ଟମବସ୍ଥିତଃ। ପୀବରଶ୍ଚୈବ ବଲ୍ଯଶ୍ଚ ବହୁମାଂସୋ ଭବେଦଯମ୍॥ 13-33-17 (82153) ତସ୍ଯ ବୁଦ୍ଧିରିଯଂ ଜାତା ଧର୍ମସଂସକ୍ତଜା ମୁନେଃ। କୃତଘ୍ନା ନରକଂ ଯାନ୍ତି ଯେ ଚ ବିଶ୍ବସ୍ତଘାତିନଃ॥ 13-33-18 (82154) ନିଷ୍କୃତିଂ ନୈବ ପଶ୍ଯାମି କୃତଘ୍ନାନାଂ କଥଞ୍ଚନ। କ୍ରତେ ପ୍ରାଣିପରିତ୍ଯାଗାଦ୍ଧର୍ମଜ୍ଞାନାଂ ବଚୋ ଯଥା॥ 13-33-19 (82155) ଅକୃତ୍ବା ଭରଣଂ ପିତ୍ରୋରଦତ୍ତ୍ବା ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣାମ୍। କୃତଘ୍ନତାଂ ଚ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ମରଣାନ୍ତା ଚ ନିଷ୍କୃତିଃ॥ 13-33-20 (82156) ଆକାଙ୍କ୍ଷାଯାମୁପେକ୍ଷାଯାଂ ଚୋପପାତକମୁତ୍ତମମ୍। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଣାନ୍ପରିତ୍ଯକ୍ଷ୍ଯେ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାର୍ଥମିତ୍ଯୁତ॥ 13-33-21 (82157) ସ ମେରୁଶିଖରଂ ଗତ୍ବା ନିସ୍ଯଙ୍କେନାନ୍ତରାତ୍ମନା। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ କର୍ତୁକାମଃ ଶରୀରଂ ତ୍ଯକ୍ତୁମୁଦ୍ଯତଃ। ନିଗୃହୀତଶ୍ଚ ଧର୍ମାତ୍ମା ହସ୍ତେ ଧର୍ମେଣ ଧର୍ମବିତ୍॥ 13-33-22 (82158) ଧର୍ମି ଉବାଚ। 13-33-23x (6829) ବତ୍ସନାଭ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ବହୁବର୍ଷଶତାଯୁଷ। ପରିତୁଷ୍ଟୋସ୍ମି ତ୍ଯାଗେନ ନିସ୍ସଙ୍ଗେନ ତଥାଽଽତ୍ମନଃ॥ 13-33-23 (82159) ଏବଂ ଧର୍ମଭୃତଃ ସର୍ବେ ବିମୃଶନ୍ତି କୃତାକୃତମ୍। ନ କଶ୍ଚିଦ୍ବତ୍ସନାଭସ୍ଯ ଯସ୍ଯ ନୋପହତଂ ମନଃ॥ 13-33-24 (82160) ଯଶ୍ଚାନବଦ୍ଯଶ୍ଚରତି ଶକ୍ତୋ ଧର୍ମଂ ଚ ସର୍ବଶଃ। ନିବର୍ତସ୍ବ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ୍ ପୂତାତ୍ମା ହ୍ଯସି ଶାଶ୍ବତଃ'॥ ॥ 13-33-25 (82161) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 33 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-33-17 ବଲ୍ଯଃ ବଲିକର୍ମାର୍ହଃ। ପୀବରଶ୍ଚୈବ ବଧ୍ଯଶ୍ବେତି ପାଠାନ୍ତରମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସ୍ତ୍ରୀପୁଂସଯୋଃ ସମ୍ପ୍ରଯୋଗେ ସ୍ପର୍ଶଃ କସ୍ଯାଧିକୋ ଭବେତ୍। ଏତସ୍ମିନ୍ସଂଶଯେ ରାଜନ୍ଯଥାବଦ୍ବକ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-34-1 (82162) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-34-2x (6830) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଭଙ୍ଗାସ୍ବନେନ ଶକ୍ରସ୍ଯ ଯଥା ବୈରମଭୂତ୍ପୁରା॥ 13-34-2 (82163) ପୁରା ଭଙ୍ଗାସ୍ବନୋ ନାମ ରାଜର୍ଷିରତିଧାର୍ମିକଃ। ଅପୁତ୍ରଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ପୁତ୍ରାର୍ଥଂ ଯଜ୍ଞମାହରତ୍॥ 13-34-3 (82164) ଅଗ୍ନିଷ୍ଟୁତଂ ସ ରାଜର୍ଷିରିନ୍ଦ୍ରଦ୍ବିଷ୍ଟଂ ମହାବଲଃ। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତେଷୁ ମର୍ତ୍ଯାନାଂ ପୁତ୍ରକାମେଷୁ ଚେଷ୍ଯତେ॥ 13-34-4 (82165) ଇନ୍ଦ୍ରୋ ଜ୍ଞାତ୍ବା ତୁ ତଂ ଯଜ୍ଞଂ ମହାଭାଗଃ ସୁରେଶ୍ବରଃ। ଅନ୍ତରଂ ତସ୍ଯ ରାଜର୍ଷେରନ୍ବିଚ୍ଛନ୍ନିଯତାତ୍ମନଃ। ନ ଚୈବାସ୍ଯାନ୍ତରଂ ରାଜନ୍ସ ଦଦର୍ଶ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-34-5 (82166) କସ୍ଯ ଚିତ୍ତ୍ବଥ କାଲସ୍ଯ ମୃଗଯାଂ ଗତବାନ୍ନୃପଃ। ଇଦମନ୍ତରମିତ୍ଯେବ ଶକ୍ରୋ ନୃପମମୋହଯତ୍॥ 13-34-6 (82167) ଏକାଶ୍ବେନ ଚ ରାଜର୍ଷିର୍ଭ୍ରାନ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରେଣ ମୋହିତଃ। ନ ଦିଶୋଽବିନ୍ଦତ ନୃପଃ କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାର୍ଦିତସ୍ତଦା॥ 13-34-7 (82168) ଇତଶ୍ଚେତଶ୍ଚ ଧାବନ୍ବୈ ଶ୍ରମତୃଷ୍ଣାର୍ଦିତୋ ନୃପ। ସରୋଽପଶ୍ଯତ୍ସୁରୁଚିରଂ ପୂର୍ଣଂ ପରମବାରିଣା॥ 13-34-8 (82169) ସୋଽବଗାହ୍ଯ ସରସ୍ତାତ ପାଯଯାମାସ ବାଜିନମ୍॥ 13-34-9 (82170) ଅଥ ପୀତୋଦକଂ ସୋଽଶ୍ବଂ ବୃକ୍ଷେ ବଦ୍ଧ୍ବା ନୃପୋତ୍ତମଃ। ଅବଗାହ୍ଯ ତତଃ ସ୍ନାତସ୍ତତ୍ର ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବମବାପ୍ତବାନ୍॥ 13-34-10 (82171) ଆତ୍ମାନଂ ସ୍ତ୍ରୀକୃତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବ୍ରୀଡିତୋ ନୃପସତ୍ତମଃ। ଚିନ୍ତାନୁଗତସର୍ବାତ୍ମା ବ୍ଯାକୁଲେନ୍ଦ୍ରିଯଚେତନଃ॥ 13-34-11 (82172) ଆରୋହିଷ୍ଯେ କଥଂ ତ୍ବଶ୍ବଂ କଥଂ ଯାସ୍ଯାମି ବୈ ପୁରମ୍। ଇଷ୍ଟେନାଗ୍ନିଷ୍ଟୁତା ଚାପି ପୁତ୍ରାଣାଂ ଶତମୌରସମ୍॥ 13-34-12 (82173) ଜାତଂ ମହାବଲାନାଂ ମେ ତାନ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି କିନ୍ନବହମ୍। ଦାରେଷୁ ଚାତ୍ମକୀଯେଷୁ ପୌରଜାନପଦେଷୁ ଚ॥ 13-34-13 (82174) ମୃଦୁତ୍ବଂ ଚ ତନୁତ୍ବଂ ଚ ପରାଧୀନତ୍ବମେବ ଚ। `ହାସଭାବାଦି ଲାବଣ୍ଯଂ ସ୍ତ୍ରୀଗୁଣାଦ୍ବା କୁତୂହଲମ୍।' ସ୍ତ୍ରୀଗୁଣା ଋଷିଭିଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ଧର୍ମତତ୍ତ୍ବାର୍ଥଦର୍ଶିଭିଃ॥ 13-34-14 (82175) ବ୍ଯାଯାମଃ କର୍କଶତ୍ବଂ ଚ ବୀର୍ଯଂ ଚ ପୁରୁଷେ ଗୁଣାଃ॥ 13-34-15 (82176) ପୌରୁଷଂ ବିପ୍ରନଷ୍ଟଂ ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବଂ କେନାପି ମେଽଭବତ୍। ସ୍ତ୍ରୀଭାବାତ୍ପୁନରଶ୍ବଂ ତଂ କଥମାରୋଢୁମୁତ୍ସହେ॥ 13-34-16 (82177) ମହତା ତ୍ବଥ ଖେଦେନ ଆରୁହ୍ଯାଶ୍ବଂ ନରାଧିପଃ। ପୁନରାଯାତ୍ପୁରଂ ତାତ ସ୍ତ୍ରୀଭୂତୋ ନୃପସତ୍ତମଃ। 13-34-17 (82178) ପୁତ୍ରା ଦାରାଶ୍ଚ ଭୃତ୍ଯାଶ୍ଚ ପୌରଜାନପଦାଶ୍ଚ ତେ। କିନ୍ନ୍ବିଦଂ ତ୍ବିତି ବିଜ୍ଞାଯ ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ଗତାଃ॥ 13-34-18 (82179) ଅଥୋବାଚ ସ ରାଜର୍ଷିଃ ସ୍ତ୍ରୀଭୂତୋ ବଦତାଂବରଃ। ମୃଗଯାମସ୍ମି ନିର୍ଯାତୋ ବଲୈଃ ପରିବୃତୋ ଦୃଢମ୍। ଉଦ୍ଭାନ୍ତଃ ପ୍ରାବିଶଂ ଘୋରାମଟବୀଂ ଦୈବମୋହିତଃ॥ 13-34-19 (82180) ଅଟବ୍ଯାଂ ଚ ସୁଘୋଂରାଯାଂ ତୃଷ୍ଣାର୍ତୋ ନଷ୍ଟଚେତନଃ। ସରଃ ସୁରୁଚିରପ୍ରଖ୍ଯମପଶ୍ଯଂ ପକ୍ଷିଭିର୍ବୃତମ୍॥ 13-34-20 (82181) ତତ୍ରାବଗାଢଃ ସ୍ତ୍ରୀଭୂତୋ ବ୍ଯକ୍ତଂ ଦୈବାନ୍ନ ସଂଶଯଃ। `ଅତୃପ୍ତ ଏବ ପୁତ୍ରାଣାଂ ଦାରାଣାଂ ଚ ଧନସ୍ଯ ଚ॥' 13-34-21 (82182) ନାମଗୋତ୍ରାଣି ଚାଭାବ୍ଯ ଦାରାଣାଂ ମନ୍ତ୍ରିଣାଂ ତଥା। ଆହ ପୁତ୍ରାଂସ୍ତତଃ ସୋଽଥ ସ୍ତ୍ରୀଭୂତଃ ପାର୍ତିବୋତ୍ତମଃ। ସମ୍ପ୍ରୀତ୍ଯା ଭୁଜ୍ଯତାଂରାଜ୍ଯଂ ବନଂ ଯାସ୍ଯାମି ପୁତ୍ରକାଃ॥ 13-34-22 (82183) ସ ପୁତ୍ରାଣାଂ ଶତଂ ରାଜା ଅଭିଷିଚ୍ଯ ବନଂ ଗତଃ। ଗତ୍ବା ଚୈବାଶ୍ରମଂ ସା ତୁ ତାପସଂ ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତ॥ 13-34-23 (82184) ତାପସେନାସ୍ଯ ପୁତ୍ରାଣାମାଶ୍ରମେଷ୍ବଭବଚ୍ଛତମ୍। ଅଥ ସାଽଽଦାଯ ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ପୂର୍ବପୁତ୍ରାନଭାଷତ॥ 13-34-24 (82185) ପୁରୁଷତ୍ବେ ସୁତା ଯୂଯଂ ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବେ ଚେମେ ଶତଂ ସୁତାଃ। ଏକତ୍ର ଭୁଜ୍ଯତାଂ ରାଜ୍ଯଂ ଭ୍ରାତୃଭାବେନ ପୁତ୍ରକାଃ॥ 13-34-25 (82186) ସହିତା ଭ୍ରାତରସ୍ତେଽଥ ରାଜ୍ଯଂ ବୁଭୁଜିରେ ତଦା॥ 13-34-26 (82187) ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଭାତୃଭାବେନ ଭୁଞ୍ଜାନାନ୍ରାଜ୍ଯମୁତ୍ତମମ୍। ଚିନ୍ତଯାମାସ ଦେବେନ୍ଦ୍ରୋ ମନ୍ଯୁନାଽଥ ପରିପ୍ଲୁତଃ। ଉପକାରୋଽସ୍ଯ ରାଜର୍ଷେଃ କୃତୋ ନାପକୃତଂ ମଯା॥ 13-34-27 (82188) ତତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣରୁପେଣ ଦେବରାଜଃ ଶତକ୍ରତୁଃ। ଭେଦଯାମାସ ତାନ୍ଗତ୍ବା ନଗରଂ ବୈ ନୃପାତ୍ମଜାନ୍॥ 13-34-28 (82189) ଭ୍ରାତୃଣାଂ ନାସ୍ତି ସୌଭ୍ରାତ୍ରଂ ଯେଽପ୍ଯେକସ୍ଯ ପିତଃ ସୁତାଃ। କଶ୍ଯପସ୍ଯ ସୁରାଶ୍ଚୈବ ଅସୁରାଶ୍ବ ସୁତାସ୍ତଥା। 13-34-29 (82190) ରାଜ୍ଯହେତୋର୍ବିବଦିତାଃ କଶ୍ଯପସ୍ଯ ସୁରାସୁରାଃ॥ ଯୂଯଂ ଭଙ୍ଗାସ୍ବନାପତ୍ଯାସ୍ତାପସସ୍ଯେତରେ ସୁତାଃ। 13-34-30 (82191) ଯୁଷ୍ମାକଂ ଭେଦିତାସ୍ତେ ତୁ ଯୁଦ୍ଧେଽନ୍ଯୋନ୍ଯମପାତଯନ୍। ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତାପସୀ ଚାପି ସଂତପ୍ତା ପ୍ରରୁରୋଦ ହ॥ 13-34-31 (82192) ବ୍ରାହ୍ମଣଚ୍ଛଦ୍ମନାଽଭ୍ଯେତ୍ଯ ତାମିନ୍ଦ୍ରୋଽଥାନ୍ବପୃଚ୍ଛତ। କେନ ଦୁଃଖେନ ସଂତପ୍ତା ରୋଦିଷି ତ୍ବଂ ବରାନନେ॥ 13-34-32 (82193) ବ୍ରାହ୍ମ୍ଣଂ ତଂ ତତୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସା ସ୍ତ୍ରୀ କରଣମବ୍ରବୀତ୍। ପୁତ୍ରାଣାଂ ଦ୍ବେ ଶତେ ବ୍ରହ୍ମନ୍କାଲେନ ବିନିପାତିତେ॥ 13-34-33 (82194) ଅହଂ ରାଜାଽଭବ ବିପ୍ର ତତ୍ର ପୂର୍ବଂ ଶତଂ ମମ। ସମୁତ୍ପନ୍ନଂ ସୁରୂପାଣାଂ ପୁତ୍ରାଣାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋତ୍ତମ॥ 13-34-34 (82195) କଦାଚିନ୍ମୃଗଯାଂ ଯାତ ଉଦ୍ଧାନ୍ତୋ ଗହନେ ବନେ। ଅବଗାଢଶ୍ଚ ସରସି ସ୍ତ୍ରୀଭୂତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋତ୍ତମ॥ 13-34-35 (82196) ପୁତ୍ରାନ୍ରାଜ୍ଯେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପ୍ଯ ବନମସ୍ମି ତତୋ ଗତଃ॥ 13-34-36 (82197) ସ୍ତ୍ରିଯାଶ୍ଚ ମେ ପୁତ୍ରଶତଂ ତାପସେନ ମହାତ୍ମନା। ଆଶ୍ରମେ ଜନିତଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନୀତଂ ତନ୍ନଗରଂ ମଯା॥ 13-34-37 (82198) ତେଷାଂ ଚ ବୈରମୁତ୍ପନ୍ନଂ କାଲଯୋଗେନ ବୈ ଦ୍ବିଜ। ଏତଚ୍ଛୋଚାମ୍ଯହଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ଦୈବେନ ସମଭିପ୍ଲୁତା॥ 13-34-38 (82199) ଇନ୍ଦ୍ରସ୍ତାଂ ଦୁଃଶିତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଅବ୍ରବୀତ୍ପରୁଷଂ ବଚଃ॥ 13-34-39 (82200) ପୁରା ସୁଦୁଃସହଂ ଭଦ୍ରେ ମମ ଦୁଃଖଂ ତ୍ବଯା କୃତମ୍। ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ବିଷ୍ଟେନ ଯଜତା ମାମନାହୂଯ ଧିଷ୍ଠିତମ୍। ଇନ୍ଦ୍ରୋଽହମସ୍ମି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେ ବୈରଂ ତେ ପାତିତଂ ମଯା॥ 13-34-40 (82201) ଇନ୍ଦ୍ରଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତୁ ରାଜର୍ଷିଃ ପାଦଯୋଃ ଶିରସା ଗତଃ। ପ୍ରସୀଦ ତ୍ରିଦଶଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୁତ୍ରକାମେନ ସ କ୍ରତୁଃ। ଇଷ୍ଟସ୍ତ୍ରିଦଶଶାର୍ଦୂଲ ତତ୍ର ମେ କ୍ଷନ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-34-41 (82202) ପ୍ରଣିପାତେନ ତସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରଃ ପରିତୁଷ୍ଟୋ ବରଂ ଦଦୌ॥ 13-34-42 (82203) ପୁତ୍ରାସ୍ତେ କତମେ ରାଜଞ୍ଜୀବନ୍ତ୍ବେତତ୍ପ୍ରଚକ୍ଷ୍ବ ମେ। ସ୍ତ୍ରୀଭୂତସ୍ଯ ହି ଯେ ଜାତାଃ ପୁରୁଷସ୍ଯାଥ ଯେଽଭବନ୍॥ 13-34-43 (82204) ତାପସୀ ତୁ ତତଃ ଶକ୍ରମୁବାଚ ପ୍ରଯତାଞ୍ଜଲିଃ। ସ୍ତ୍ରୀଭୂତସ୍ଯ ହି ଯେ ପୁତ୍ରାସ୍ତେ ମେ ଜୀବନ୍ତୁ ବାସବ॥ 13-34-44 (82205) ଇନ୍ଦ୍ରସ୍ତୁ ବିସ୍ମିତୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସ୍ତ୍ରିଯଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ତାଂ ପୁନଃ। ପୁରୁଷୋତ୍ପାଦିତା ଯେ ତେ କଥଂ ଦ୍ବେଷ୍ଯାଃ ସୁତାସ୍ତବ॥ 13-34-45 (82206) ସ୍ତ୍ରୀଭୂତସ୍ଯ ହି ଯେ ଜାତାଃ ସ୍ନେହସ୍ତେଭ୍ଯୋଽଧିକଃ କଥମ୍। କାରଣଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତନ୍ମେ ବକ୍ତୁମିହାର୍ହସି ॥ 13-34-46 (82207) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-34-47x (6831) ସ୍ତ୍ରିଯାସ୍ତ୍ବଭ୍ଯଧିକଃ ସ୍ନେହୋ ନ ତତା ପୁରୁଷସ୍ଯ ବୈ। ତସ୍ମାତ୍ତେ ଶକ୍ର ଜୀବନ୍ତୁ ଯେ ଜାତାଃ ସ୍ତ୍ରୀକୃତସ୍ଯ ବୈ॥ 13-34-47 (82208) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-34-48x (6832) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତତସ୍ତ୍ବିନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରୀତୋ ବାକ୍ଯମୁବାଚ ହ। ସର୍ବ ଏବେହ ଜୀବନ୍ତୁ ପୁତ୍ରାସ୍ତେ ସତ୍ଯବାଦିନି॥ 13-34-48 (82209) ବରଂ ଚ ବୃଣୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଯଂ ତ୍ବମିଚ୍ଛସି ସୁବ୍ରତ। ପୁରୁଷତ୍ବମଥ ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବଂ ମତ୍ତୋ ଯଦଭିକାଙ୍କ୍ଷସେ॥ 13-34-49 (82210) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-34-50x (6833) ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବମେବ ବୃଣେ ଶକ୍ର ପୁଂସ୍ତ୍ବଂ ନେଚ୍ଛାମି ବାସବ। ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ଦେବେନ୍ଦ୍ରସ୍ତାଂ ସ୍ତ୍ରିଯଂ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ହ॥ 13-34-50 (82211) ପୁରୁଷତ୍ବଂ କଥଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବଂ ରୋଚଯସେ ବିଭୋ। ଏବମୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ସ୍ତ୍ରୀଭୂତୋ ରାଜସତ୍ତମଃ॥ 13-34-51 (82212) ସ୍ତ୍ରିଯାଃ ପୁରୁଷସଂଯୋଗେ ପ୍ରୀତିରଭ୍ଯଧିକା ସଦା। ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଚ୍ଛକ୍ର ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବମେବ ବୃଣୋମ୍ଯହମ୍॥ 13-34-52 (82213) ରମାଭି ଚାଧିକଂ ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବେ ସତ୍ଯଂ ବୈ ଦେବସତ୍ତମ। ସ୍ତ୍ରୀଭାବେନ ହି ତୁଷ୍ଯାମି ଗମ୍ଯତାଂ ତ୍ରିଦଶାଧିପ॥ 13-34-53 (82214) ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ଚୋକ୍ତ୍ବା ତାମାପୃଚ୍ଛ୍ଯ ତ୍ରିଦିବଂ ଗତଃ। ଏବଂ ସ୍ତ୍ରିଯା ମହାରାଜ ଅଧିକା ପ୍ରୀତିରୁଚ୍ଯତେ॥ ॥ 13-34-54 (82215) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 34 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-34-1 ସ୍ପର୍ଶଃ ବୈଷଯିକଂ ସୁଖମ୍॥ 7-34-4 ତତ୍ର ହ୍ଯଗ୍ନିଦେବ ସ୍ତୂଯତେ। ସଚ ପୁତ୍ରପ୍ରଦଃ କ୍ରତୁଃ ସଚେନ୍ଦ୍ରଦ୍ବିଷ୍ଟସ୍ତତ୍ରେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ପ୍ରାଧାନ୍ଯାଭାବାତ୍॥ 7-34-5 ଯଜ୍ଞଂ କୃତମିତି ଶେଷଃ॥ 7-34-14 ମୃଦୁତ୍ବାଦଯଃ ସ୍ତ୍ରୀଗୁଣା ଆଗତାଃ॥ 7-34-15 କର୍କଶତ୍ବାଦଯଃ ପୁରୁଷଗୁଣାଃ ନଷ୍ଟାଃ॥ 7-34-23 ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତ ଭର୍ତୃତ୍ବେନ ସ୍ବୀକୃତବତୀ॥ 7-34-27 ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବଦାନେନ ଦ୍ବିଗୁଣିତପୁତ୍ରପ୍ରାପ୍ତିରୂପ ଉପକାରଏବ ଜାତୋ ନ ସ୍ତ୍ରୀତ୍ବକୃତୋଽପକାର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-34-40 ଇନ୍ଦଦ୍ବିଷ୍ଟେନ ଅପ୍ରିଷ୍ଟୁତା ଯଜ୍ଞେନ। ଧିଷ୍ଠିତମଧିଷ୍ଠିତମ୍। କ୍ରତୂନିତି ଶେଷଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କିଂ କର୍ତବ୍ଯଂ ମନୁଷ୍ଯେଣ ଲୋକଯାତ୍ରାହିତାର୍ଥିନା। କଥଂ ବୈ ଲୋକଯାତ୍ରାଂ ତୁ କିଂଶୀଲଶ୍ଚ ସମାଚରେତ୍॥ 13-35-1 (82216) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-35-2x (6834) `ଦେବେ ନାରାଯଣେ ଭକ୍ତିଃ ଶଂକରେ ସାଧୁପୂଜଯା। ଧ୍ଯାନେନାଥ ଜପଃ କାର୍ଯଃ ସ୍ବଧର୍ମୈଃ ଶୁଚିଚେତସା॥' 13-35-2 (82217) କାଯେନ ତ୍ରିବିଧଂ କର୍ମ ବାଚା ଚାପି ଚତୁର୍ବିଧମ୍। ମନସା ତ୍ରିବିଧଂ ଚୈବ ଦଶ କର୍ମପଥାଂସ୍ତ୍ଯଜେତ୍॥ 13-35-3 (82218) ପ୍ରାଣାତିପାତଃ ସ୍ତୈନ୍ଯଂ ଚ ପରଦାରାଭିମର୍ଶନମ୍। ତ୍ରୀଣି ପାପାନି କାଯେନ ସର୍ବତଃ ପରିବର୍ଜଯେତ୍॥ 13-35-4 (82219) ଅସତ୍ପ୍ରଲାପଂ ପାରୁଷ୍ଯଂ ପୈଶୁନ୍ଯମନୃତଂ ତଥା। ଚତ୍ବାରି ବାଚା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନ ଜଲ୍ପେନ୍ନାନୁଚିନ୍ତଯେତ୍॥ 13-35-5 (82220) ଅନଭିଧ୍ଯା ପରଖେଷୁ ସର୍ବସତ୍ବେଷୁ ସୌହୃଦମ୍। କର୍ମଣାଂ ଫଲମସ୍ତୀତି ତ୍ରିବିଧଂ ମନସା ଚରେତ୍॥ 13-35-6 (82221) ତସ୍ମାଦ୍ବାକ୍ବାଯମନସା ନାଚରେଦଶୁଭଂ ନରଃ। ଶୁଭାନ୍ଯେବାଚରଁଲ୍ଲୋକେ ଭକ୍ତୋ ନାରାଯଣସ୍ଯ ହି। ତସ୍ଯୈବ ତୁ ପଦଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ପ୍ରସାଦାଦଶ୍ନୁଯାତ୍ପରମ୍॥' ॥ 13-35-7 (82222) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 35 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-35-1 ଲୋକଯାତ୍ରାଂ ଲୋକଦ୍ବଯଶ୍ରେଯଃସାଧନମ୍॥ 7-35-3 ସୁଭଂ କର୍ମଫଲଂ ଚରେଦିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-35-4 ପ୍ରାଣାତିପାତୋ ହିଂସା॥ 7-35-5 ପାରୁଷ୍ଯଂ ନିଷ୍ଠୁରଭାଷଣମ୍। ପୈଶୁନ୍ଯଂ ରାଜଦ୍ବାରାଦୌ ପରଦୋଷସୂଚନମ୍। ଅନତଂ ମିଥ୍ଯାବାଦଃ ମନସାପ୍ଯେବଂ ବଦିଷ୍ଯାମିତି ନାନୁଚିନ୍ତଯେତ୍॥ 7-35-6 ଅନଭିଧ୍ଯେତି ଶ୍ଲୋକେନ ପରଦ୍ରବ୍ଯେଷ୍ବଭିଧ୍ଯାନଂ ପରସ୍ଯାନିଷ୍ଟଚିନ୍ତନଂ ବେଦବାଦେଷୁ ନାସ୍ତିକ୍ଯମିତି ତ୍ରୀଣି ତ୍ଯାଜ୍ଯାନି ଲକ୍ଷଯେତ୍। ତ୍ଯଜେଦିତ୍ଯୁପକ୍ରମାତ୍॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଚିତ୍ତଂ ମେ ଦୂଯତେ ତାତ ଲୋକେ ପରମବିନ୍ଦତଃ॥ 13-36-1 (82223) ଅଶାଶ୍ବତମିଦଂ ସର୍ବଂ ଜଗତ୍ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍। କ୍ରତେ ନାରାଯଣଂ ପୁଣ୍ଯଂ ପ୍ରତିଭାତି ପିତାମହ॥ 13-36-2 (82224) ନାରାଯଣୋ ହି ବିଶ୍ବାତ୍ମା ପୁରୁଷଃ ପୁଷ୍କରେକ୍ଷଣଃ। ତସ୍ଯାସ୍ଯ ଦେବକୀସୂନୋଃ ଶ୍ରୁତଂ କୃତ୍ସ୍ନଂ ତ୍ବଯାଽନଘ॥ 13-36-3 (82225) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-36-4x (6835) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ମଯା ଦୃଷ୍ଟଂ ଚ ସଙ୍ଗରେ॥ 13-36-4 (82226) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-36-5x (6836) ତ୍ବତ୍ତ ଏବ ତୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ରାଜଧର୍ମାଶ୍ଚ ପୁଷ୍କଲାଃ। ଶ୍ରୁତଂ ପୁରାଣମଖିଲଂ ନାରଦେନ ନିବେଦିତମ୍। ଗୁହ୍ଯଂ ନାରାଯଣାଖ୍ଯାନଂ ତ୍ରିବିଧକ୍ଲେଶନାଶନମ୍॥ 13-36-5 (82227) ଏକାନ୍ତିଧର୍ମନିଯମାଃ ସମାସବ୍ଯାସକଲ୍ପିତାଃ। କଥିତା ବୈ ମହାଭାଗ ତ୍ବଯା ବୈ ମଦନୁଗ୍ରହାତ୍॥ 13-36-6 (82228) ଲୋକରକ୍ଷଣକର୍ତୃତ୍ବଂ ତସ୍ଯୈବ ହରିମେଧସଃ। ଆତିଥେଯବିଧିଶ୍ଚୈବ ତପାଂସି ନିଯମାଶ୍ଚ ଯେ॥ 13-36-7 (82229) ବେଦବାଦପ୍ରସିଦ୍ଧାଶ୍ଚ ବାଜପେଯାଦଯୋ ମଖାଃ। ଯଜ୍ଞା ଦ୍ରବିଣନିଷ୍ପାଦ୍ଯା ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରାନୁପାଲିତାଃ॥ 13-36-8 (82230) ଜପଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ବିବିଧା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ତପସ୍ବିନାମ୍। ଏକାଦଶବିଧାଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ହବିର୍ଯଜ୍ଞା ଦ୍ବିଜାତିନାମ୍॥ 13-36-9 (82231) ତେଷାଂ ଫଲବିଶେଷାଶ୍ଚ ଉଞ୍ଛଧର୍ମାସ୍ତଥୈବ ଚ। ଅହନ୍ଯହନି ଯେ ପ୍ରୋକ୍ତା ମହାଯଜ୍ଞା ଦ୍ବିଜାତିନାମ୍॥ 13-36-10 (82232) ବେଦଶ୍ରବଣଧର୍ମାଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଯଜ୍ଞଫଲଂ ତଥା। ବେଦବ୍ରତବିଧାନଂ ଚ ନିଯମାଶ୍ଚୈବ ବୈଦିକାଃ॥ 13-36-11 (82233) ସ୍ବାହା ସ୍ବଧା ପ୍ରଣୀତେ ଚ ଇଷ୍ଟାପୂର୍ତଫଲଂ ତଥା। ଉତ୍ତରୋତ୍ତରସେବାଯାମାଶ୍ରମାଣାଂ ଚ ଯତ୍ଫଲମ୍॥ 13-36-12 (82234) ପ୍ରତ୍ଯେକଶଶ୍ଚ ନିଷ୍ଠାଯାମାଶ୍ରମାଣାଂ ମହାମତେ। ମାସପକ୍ଷୋପବାସାନାଂ ସମ୍ଯଗୁକ୍ତଫଲଂ ଚ ଯତ୍॥ 13-36-13 (82235) ଅନାଶିତାନାଂ ଯେ ଲୋକା ଯେ ଚ ପଞ୍ଚତପା ନରାଃ। ବୀରାଧ୍ବାନଂ ପ୍ରପନ୍ନାନାଂ ଯା ଗତିଶ୍ଚାଗ୍ନିହୋତ୍ରିଣାମ୍॥ 13-36-14 (82236) ଗ୍ରୀଷ୍ମେ ପଞ୍ଚତପାନାଂ ଚ ଶିଶିରେ ଜଲଚାରିଣାମ୍। ବର୍ଷେ ସ୍ଥଣ୍ଡିଲଶାଯୀନାଂ ଫଲଂ ଯତ୍ପରିକୀର୍ତିତମ୍॥ 13-36-15 (82237) ଲୋକେ ଚକ୍ରଚରାଣାଂ ଚ ଦ୍ବିଜାନାଂ ଯତ୍ଫଲଂ ସ୍ମୃତମ୍। ଅନ୍ନାଦୀନାଂ ଚ ଦାନାନାଂ ଯତ୍ଫଲଂ ପରିକୀର୍ତିତମ୍॥ 13-36-16 (82238) ସର୍ବତୀର୍ଥାଭିଷିକ୍ତାନାଂ ନରାଣାଂ ଚ ଫଲୋଦଯଃ। ରାଜ୍ଞାଂ ଧର୍ମାଶ୍ଚ ଯେ ଲୋକେ ସମ୍ଯକ୍ପାଲଯତାଂ ପ୍ରଜାଃ॥ 13-36-17 (82239) ଯେ ଚ ସତ୍ଯବ୍ରତା ଲୋକେ ଯେ ତୀର୍ଥେ କୃତଶ୍ରମାଃ। ମାତାପିତୃପରା ଯେ ଚ ଗୁରୁବୃତ୍ତୀଶ୍ଚ ସଂଶ୍ରିତାଃ॥ 13-36-18 (82240) ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣପରିତ୍ରାଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରାତିକ୍ରମଣେ ତଥା। ତ୍ଯଜନ୍ତ୍ଯଭିମୁଖାଃ ପ୍ରାଣାନ୍ନିର୍ଭଯାଃ ସତ୍ବମାଶ୍ରିତାଃ॥ 13-36-19 (82241) ସହସ୍ରଦକ୍ଷିଣାନାଂ ଚ ଯା ଗତିର୍ବଦନାଂ ବର। ଯେ ଚ ସଂଧ୍ଯାମୁପାସନ୍ତେ ସମ୍ଯଗୁକ୍ତା ମହାବ୍ରତାଃ॥ 13-36-20 (82242) ତଥା ଯୋଗବିଧାନଂ ଚ ଯଦ୍ଗ୍ରନ୍ଥେଷ୍ବଭିଶବ୍ଦିତମ୍। ବେଦାଦ୍ଯାଃ ଶ୍ରୁତଯଶ୍ଚାପି ଶ୍ରୁତା ମେ ଗୁରୁସତ୍ତମ॥ 13-36-21 (82243) ସିଦ୍ଧାନ୍ତନିର୍ଣଯାଶ୍ଚାପି ଦ୍ବୈପାଯନମୁଖୋଦ୍ଗତାଃ। ଶ୍ରୁତାଃ ପଞ୍ଚ ମହାଯଜ୍ଞା ଯେଷୁ ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 13-36-22 (82244) ତତ୍ପ୍ରଭେଦେଷୁ ଯେ ଧର୍ମାସ୍ତେଽପି ବୈ କୃତ୍ସ୍ନଶଃ ଶ୍ରୁତାଃ। ନ ଚ ଦୂଷଯିତୁଂ ଶକ୍ଯାଃ ସଦ୍ଭିରୁକ୍ତା ହି ତେ ତଥା॥ 13-36-23 (82245) ଏତେଷାଂ କିଲ ଧର୍ମାଣାମୁତ୍ତମୋ ବୈଷ୍ଣବୋ ବିଧିଃ। ରକ୍ଷତେ ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁର୍ଭକ୍ତମାତ୍ମଶରୀରବତ୍॥ 13-36-24 (82246) କର୍ମଣୋ ହି କୃତେସ୍ଯେହ କାମିତସ୍ଯ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ଫଲଂ ହ୍ଯବଶ୍ଯଂ ଭୋକ୍ତବ୍ଯମୃଷିର୍ଦ୍ବୈପାଯନୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-36-25 (82247) ଭୋଗାନ୍ତେ ଚାପି ପତନଂ ଗତିଃ ପୂର୍ବଂ ପ୍ରଭାଷିତା। ନ ମେ ପ୍ରୀତିକରାସ୍ତ୍ବେତେ ବିଷୋଦର୍କା ହି ମେ ମତାଃ॥ 13-36-26 (82248) ବଧାତ୍କୃଷ୍ଟତରଂ ମନ୍ଯେ ଗର୍ଭବାସଂ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଦିଷ୍ଟାନ୍ତେ ଯାନି ଦୁଃଖାନି ପୁରୁଷୋ ବିନ୍ଦତେ ବିଭୋ। ତତଃ କଷ୍ଟତରାଣୀହ ଗର୍ଭବାସେ ହି ବିନ୍ଦତି॥ 13-36-27 (82249) ତତଶ୍ଚାଭ୍ଯାଧିକାଂ ତୀବ୍ରାଂ ବେଦନାଂ ଲଭତେ ନରଃ। ଗର୍ଭାପକ୍ରମଣେ ତାତ କର୍ମଣାସୁପସର୍ପଣେ॥ 13-36-28 (82250) ତସ୍ମାନ୍ମେ ନିଶ୍ଚଯୋ ଜାତୋ ଧର୍ମେଷ୍ବେତେଷୁ ଭାରତ। ତଦିଚ୍ଛାମି କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାନ୍ମହାମତେ। ତଂ ଧର୍ମଂ ଚେହ ବେତ୍ତୁଂ ବୈ ଯୋ ଜରାଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁହା॥ 13-36-29 (82251) ଯେନୋଷ୍ଣଦା ବୈତରଣୀ ଅସିପତ୍ରବନଂ ଚ ତତ୍। କୁଣ୍ଡାନି ଚାଗ୍ନିତପ୍ତାନି କ୍ଷୁରଧାରାପଥସ୍ତଥା। ଶାଲ୍ମଲୀଂ ଚ ମହାଘୋରାମାଯସୀଂ ଘୋରକଣ୍ଟକାମ୍॥ 13-36-30 (82252) ମାତାପିତୃକତେ ଚାପି ସୁହୃନ୍ମିତ୍ରାର୍ଥକାରଣାତ୍। ଆତ୍ମହେତୋଶ୍ଚ ପାପାନି କୃତାନୀହ ନରୈଶ୍ଚ ଯୈଃ। ତେଷାଂ ଫଲୋଦଯଂ କଷ୍ଟମୃଷିର୍ଦ୍ବୈପାଯନୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-36-31 (82253) କୁମ୍ଭୀପାକପ୍ରଦୀପ୍ତାନାଂ ଶୂଲାର୍ତାନାଂ ଚ କ୍ରନ୍ଦତାମ୍। ରୌରବେ କ୍ଷିପ୍ଯମାଣାନାଂ ପ୍ରହାରୈର୍ମଥିତାତ୍ମନାମ୍॥ 13-36-32 (82254) ସ୍ତନତାମପକୃତ୍ତାନାଂ ପିବତାମାତ୍ମଶୋଣିତମ୍। ତେଷାମେବ ପ୍ରବଦତାଂ କାରୁଣ୍ଯଂ ନାସ୍ତି ଯନ୍ତ୍ରତଃ॥ 13-36-33 (82255) ତୃଷ୍ଣାଶୁଷ୍କୋଷ୍ଠକଣ୍ଠାନାଂ ବିହ୍ବଲାନାମଚେତସାମ୍। ସର୍ବଦୁଃଖାଭିଭୂତାନାଂ ରୁଜାର୍ତାନାଂ ଚ କ୍ରୋଶତାମ୍॥ 13-36-34 (82256) ବେଦନାର୍ତା ହି କ୍ରନ୍ଦନ୍ତି ପୂରଯନ୍ତୋ ଦିଶୋ ଦଶ॥ 13-36-35 (82257) ଏକଃ କରୋତି ପାପାନି ସହଭୋଜ୍ଯାନି ବାନ୍ଧବୈଃ। ତେଷାମେକଃ ଫଲଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ କଷ୍ଟଂ ବୈବସ୍ବତେ ଗୃହେ॥ 13-36-36 (82258) ଯେନ ନୈତାଂ ଗତିଂ ଗଚ୍ଛେନ୍ନ ବିଣ୍ମୂତ୍ରାସ୍ଥିପିଚ୍ଛିଲେ। ବିଷ୍ଠାମୂତ୍ରକୃମୀମଧ୍ଯେ ବହୁଜନ୍ତୁନିଷେବିତେ॥ 13-36-37 (82259) କୋ ଗର୍ଭବାସାତ୍ପରତୋ ନରକୋଽନ୍ଯୋ ବିଧୀଯତେ। ଯତ୍ର ବାସକୃତୋ ଯୋଗଃ କୁକ୍ଷୌ ବାସୋ ବିଧୀଯତେ॥ 13-36-38 (82260) ଜାତୋ ବିସ୍ତୀର୍ଣଶୋକଃ ସ୍ଯାଦ୍ଭବେତ ବିଗତଜ୍ବରଃ। ନ ଚୈଷ ଲଭ୍ଯତେ କାମୋ ଜାତମାତ୍ରଂ ହି ମାନବମ୍। ଆବିଶନ୍ତୀହ ଦୁଃଖାନି ମନୋବାକ୍କାଯିକାନି ତୁ॥ 13-36-39 (82261) ତୈରସ୍ବତନ୍ତ୍ରୋ ଭବତି ପୀଡ୍ଯମାନୋ ଭଯାନକୈଃ। ତୈର୍ଗର୍ଭବାସଂ ଗଚ୍ଛତି ଅବଶୋ ଜାଯତେ ତଥା॥ 13-36-40 (82262) ଅବଶଶ୍ଚେହତେ ଜନ୍ତୁର୍ବ୍ରଜତ୍ଯବଶ ଏବ ହି। ଜରସା ରୂପବିଧ୍ବଂସଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ଯବଶ ଏବ ତୁ॥ 13-36-41 (82263) ଶରୀରଭେଦମାପ୍ନୋତି ଜୀର୍ଯତେଽବଶ ଏବ ତୁ। ଏବଂ ହ୍ଯନିଯତୋ ମୃତ୍ଯୁର୍ଭବତ୍ଯେବ ସଦା ନୃଷୁ॥ 13-36-42 (82264) ଗର୍ଭେଷୁ ମ୍ରିଯତେ କଶ୍ଚିଜ୍ଜାଯମାନସ୍ତଥାଽପରଃ। ଜାତା ମ୍ରିଯନ୍ତେ ବହବୋ ଯୌବନସ୍ଥାସ୍ତଥାଽପରେ। ମଧ୍ଯଭାବେ ତୁ ନଶ୍ଯନ୍ତି ସ୍ଥବିରୋ ମୃତ ଏବ ତୁ॥ 13-36-43 (82265) କୋ ଜନ୍ମନୋ ନୋଦ୍ବିଜତେ ସ୍ବଯମ୍ଭୂରପି ଯୋ ଭବେତ୍। କୁତସ୍ତ୍ବସ୍ମଦ୍ବିଧସ୍ତାତ ମରଣସ୍ଯ ବଶାନୁଗଃ॥ 13-36-44 (82266) ନିତ୍ଯାବିଷ୍ଟୋ ଭଯେନାହଂ ମନସା କୁରୁସତ୍ତମ। ମୁହୂର୍ତମପ୍ଯହଂ ଶର୍ମ ନ ବିନ୍ଦାମି ମହାମତେ॥ 13-36-45 (82267) କାଲାତ୍ମନି ତିରୋଭୂତୋ ନିତ୍ଯଂ ତଦ୍ଗୁଣବର୍ଜିତଃ। ଅନ୍ନୈର୍ବହୁବିଧୈଃ ପୁଷ୍ଟଂ ବସ୍ତ୍ରୈର୍ନାନାବିଧୈର୍ବୃତମ୍॥ 13-36-46 (82268) ଚନ୍ଦନାଗରୁଦିଗ୍ଧାଙ୍ଗଂ ମଣିମୁକ୍ତାବିଭୂଷିତମ୍। ଯାନୈର୍ବହୁବିଧୈର୍ଯାତମେକାନ୍ତେନୈବ ଲାଲିତମ୍॥ 13-36-47 (82269) ଯୌବନୋଦ୍ଧତରୂପାଭିର୍ମନ୍ଦବିହ୍ବଲଗାମିଭିଃ। ଇଷ୍ଟିଭିରଭିରାମାଭିର୍ବରସ୍ତ୍ରୀଭିରଯନ୍ତ୍ରିତମ୍॥ 13-36-48 (82270) ରମିତଂ ସୁଚିରଂ କାଲଂ ଶରୀରମମିତପ୍ରଭମ୍। ଅବିତୃପ୍ତା ଗମିଷ୍ଯନ୍ତି ହିତ୍ବା ପ୍ରାଣାଂସ୍ତଥାଽପରେ॥ 13-36-49 (82271) ସ୍ବର୍ଗେଽପ୍ଯନିଯତା ଭୂତିସ୍ତଥୈବାକାଶସଂଶ୍ରଯେ। ଦେବାଽପ୍ଯଧିଷ୍ଠାନବଶାସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଦେବଂ ନ କାମଯେ॥ 13-36-50 (82272) କାମାନାଂ ନାସ୍ତ୍ଯଧିଷ୍ଠାନମକାମସ୍ତୁ ନିବର୍ତତେ। ଲୋକସଙ୍ଗ୍ରହଧର୍ମାସ୍ତୁ ସର୍ବ ଏବ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-36-51 (82273) ଡୋଲାସଧର୍ମା ଧର୍ମଜ୍ଞ ଋଷିର୍ଦ୍ବୈପାଯନୋଽବ୍ରବୀତ୍। ଅସ୍ମାତ୍କୋ ବିଷମଂ ଦୁଃଖମାରୋହେତ ବିଚକ୍ଷଣଃ॥ 13-36-52 (82274) ବିଦ୍ଯମାନେ ସମେ ମାର୍ଗେ ଡୋଲାଧର୍ମବିବର୍ଜିତେ। କୋ ହ୍ଯାତ୍ମାନଂ ପ୍ରିଯଂ ଲୋକେ ଡୋଲାସାଧର୍ମ୍ଯତାଂନଯେତ୍॥ 13-36-53 (82275) ଚରାଚରୈଃ ସର୍ବଭୂତୈର୍ଗନ୍ତବ୍ଯମବିଶଙ୍କଯା। ଅସ୍ମାଲ୍ଲୋକାତ୍ପରଂ ଲୋକମପାଥେଯମଦୈଶିକମ୍। ଘୋରଂ ତମଃ ପ୍ରବେଷ୍ଟବ୍ଯମତ୍ରାତାରମବାନ୍ଧବମ୍॥ 13-36-54 (82276) ଯେ ତୁ ତଂ କିଲ ଧର୍ମଜ୍ଞା ଧର୍ମଂ ନାରାଯଣେରିତମ୍। ଅନନ୍ଯମନସୋ ଦାନ୍ତାଃ ସ୍ମରନ୍ତି ନିଯତବ୍ରତାଃ॥ 13-36-55 (82277) ତତସ୍ତେନୈବ ପଶ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରାପ୍ନୁବ୍ତି ପରଂ ପଦମ୍। ରକ୍ଷତେ ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁର୍ଭକ୍ତାନାତ୍ମଶରୀରବତ୍॥ 13-36-56 (82278) କୁଲାଲଚକ୍ରପ୍ରତିମେ ଭ୍ରାମ୍ଯମାଣେଷୁ ଜନ୍ତୁଷୁ। ମାତାପିତୃସହସ୍ରାଣି ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତାନି ମଯା ଗୁରୋ॥ 13-36-57 (82279) ସ୍ନେହାପନ୍ନେନ ପୀତାସ୍ତୁ ମାତୄଣାଂ ବିବିଧାଃ ସ୍ତଲାଃ॥ 13-36-58 (82280) ପୁତ୍ରଦାରସହସ୍ରାଣି ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟଶତାନି ଚ। ପ୍ରାପ୍ତାନ୍ଯଧିଷ୍ଠାନବଶାଦତୀତାନି ତଥୈବ ଚ। ନ କ୍ବଚିନ୍ନ ସୁଖଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ନ କ୍ବଚିଚ୍ଛାଶ୍ବତୀ ସ୍ଥିତିଃ॥ 13-36-59 (82281) ସ୍ଥାନୈର୍ମହଦ୍ଭିର୍ବିଭ୍ରଂଶୋ ଦୁଃଖଲବ୍ଧୈଃ ପୁନଃ ପୁନଃ। ଧନନାଶଶ୍ଚ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ଲବ୍ଧ୍ବା ଦୁଃଖେନ ତଦ୍ଧନମ୍। ଅଧ୍ବଗାନାମିବ ପଥି ଚ୍ଛାଯାମାଶ୍ରିତ୍ଯ ସଙ୍ଗମଃ॥ 13-36-60 (82282) ଏବଂ କର୍ମବଶୋ ଲୋକୋ ଜ୍ଞାତୀନାଂ ହିତସଙ୍ଗମଃ। ବିଶ୍ରମ୍ଯ ଚ ପୁନର୍ଯାତି କର୍ମଭିର୍ଦର୍ଶିତାଂ ଗତିମ୍॥ 13-36-61 (82283) ଏତଦୀଦୃଶକଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଜ୍ଞାତ୍ବା ଚୈବ ସମାଗମମ୍। କୋ ନ ବିଭ୍ଯେତ୍କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଷ୍ଠାନ୍ନସ୍ଯେବ ଭୋଜନାତ୍॥ 13-36-62 (82284) ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ମେ ସମୁତ୍ପନ୍ନା ବୈଷ୍ଣବେ ଧର୍ମବିସ୍ତରେ। ତଦେଷ ଶିରସା ପାଦୌ ଗତୋଽସ୍ମି ଭଗବଂସ୍ତବ। ଶରଣଂ ଚ ପ୍ରପନ୍ନୋଽସ୍ମି ଗନ୍ତବ୍ଯେ ଶରଣେ ଧ୍ରୁବେ॥ 13-36-63 (82285) ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁଜରାଖିନ୍ନସ୍ତ୍ରିଭିର୍ଦୁଃଖୈର୍ନିପୀଡିତଃ। ଇଚ୍ଛାମି ଭବତା ତ୍ରାତୁମେଭ୍ଯସ୍ତ୍ବତ୍ତୋ ମହାମତେ। ତସ୍ଯାଦ୍ଯ ଯୁଗଧର୍ମସ୍ଯ ଶ୍ରବଣାତ୍କୁରୁପୁଙ୍ଗବ॥ 13-36-64 (82286) ଏତଦାଦ୍ଯଯୁଗୋଦ୍ଭୂତଂ ତ୍ରେତାଯାଂ ତତ୍ତିରୋହିତମ୍। ସ ଏବ ଧର୍ମମଖିଲମୃଷିର୍ଦ୍ବୈପାଯନୋଽବ୍ରବୀତ୍॥' ॥ 13-36-65 (82287) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃଠ॥ 36 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-36-3 ପୁରୁଷଃ ପୁଷ୍କରୋ ବିଭୁରିତି ଟ.ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ସଦୃଶଂ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ବୃତ୍ତସ୍ଯ ଚ କୁଲସ୍ଯ ଚ॥ 13-37-1 (82288) କୋ ରାଜ୍ଯଂ ବିପୁଲଂ ଗୃହ୍ଯ ସ୍ଫୀତାକାରଂ ପୁନର୍ମହତ୍। ନିର୍ଜିତାରାତିସାମନ୍ତଂ ଦେବରାଜ୍ଯୋପମଂ ସୁଖମ୍॥ 13-37-2 (82289) ରାଜ୍ଯେ ରାଜ୍ଯଗୁଣା ଯେ ଚ ତାନ୍ବ୍ଯୁଦସ୍ଯ ନରାଧିପ। ଦୋଷଂ ପଶ୍ଯତି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଦେହେଽସ୍ମିନ୍ପାଞ୍ଚଭୌତିକେ॥ 13-37-3 (82290) ଅତିକ୍ରାନ୍ତାସ୍ତ୍ବଯା ରାଜନ୍ବୃତ୍ତେନ ପ୍ରପିତାମହାଃ। ଧର୍ମୋ ବିଗ୍ରହବାନ୍ଧୀରୋ ବିଦୁରଶ୍ଚ ମହାଯଶାଃ॥ 13-37-4 (82291) ସଞ୍ଜଯଶ୍ଚ ମହାତେଜା ଯେ ଚାନ୍ଯେ ଦିବ୍ଯଦର୍ଶନାଃ। ପ୍ରବୃତ୍ତଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନାସ୍ତତ୍ବଜ୍ଞାନବିଦୋ ନୃପ॥ 13-37-5 (82292) ତେଽତିକ୍ରାନ୍ତା ମହାରାଜ ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ଯାଃ ସସୁରାସୁରାଃ। ଅନିତ୍ଯଂ ଦୁଃଖସଂତପ୍ତଂ ଜଗଦେତନ୍ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-37-6 (82293) ଏବମେତାନ୍ମହାବାହୋ ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ଯାନ୍ସସୁରାସୁରାନ୍। ଅନିତ୍ଯାନ୍ସତତଂ ପଶ୍ଯ ମନୁଷ୍ଯାଦିଷୁ କା କଥା॥ 13-37-7 (82294) ନିତ୍ଯାଂ ତୁ ପ୍ରକୃତୀମାହ ଯାଽସୌ ପ୍ରସବଧର୍ମିଣୀ। ଅରୂପିଣୀମନିର୍ଦେଶ୍ଯାମକୃତାଂ ପୁରୁଷାତିଗାମ୍॥ 13-37-8 (82295) ତାମତ୍ଯନ୍ତସୁଖାଂ ସୌମ୍ଯାଂ ନିର୍ବାଣମିତି ସଂଜ୍ଞିତାମ୍। ଆହୁର୍ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯୋ ହ୍ଯାଦ୍ଯାଂ ଭୁବି ଚୈବ ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-37-9 (82296) ତଯା ପୁରୁଷରୂପିଣ୍ଯା ଧର୍ମପ୍ରକୃତିକୋଽନଘ। ସ ଯାତ୍ଯେବ ହି ନିର୍ବାଣଂ ଯତ୍ତତ୍ପ୍ରକୃତିସଂଜ୍ଞିତମ୍॥ 13-37-10 (82297) ସ ଏଷ ପ୍ରାକୃତୋ ଧର୍ମୋ ଭ୍ରାଜତ୍ଯାଦିଯୁଗେ ନୃପ। ବିକାରଧର୍ମାଃ ଶେଷେଷୁ ଯୁଗେଷୁ ଭରତର୍ଷଭ। ଭ୍ରାଜନ୍ତେଽଭ୍ଯଧିକଂ ବୀର ସଂସାରପଥଗୋଚରାଃ॥ 13-37-11 (82298) ପ୍ରକୃତୀନାଂ ଚ ସର୍ବାସାମକୃତା ପ୍ରକୃତିଃ ସ୍ମୃତା। ଏବଂ ପ୍ରକୃତିଧର୍ମା ହି ବରାଂ ପ୍ରକୃତିମାଶ୍ରିତା॥ 13-37-12 (82299) ପଶ୍ଯନ୍ତି ପରମାଂ ଲୋକେ ଦୃଷ୍ଟାଦୃଷ୍ଟାନୁଦର୍ଶିନୀମ୍। ସତ୍ବାଦିଯୁଗପର୍ଯନ୍ତେ ତ୍ରେତାଯୁଗସମୁଦ୍ଭବେ॥ 13-37-13 (82300) କାମଂ କାମଯମାନେଷୁ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ତିରୋହିତଃ। କୁପଥେଷୁ ତୁ ଧର୍ମେଷୁ ପ୍ରାଦୁର୍ଭୂତେଷୁ କୌରବ। ଜାତୋ ମନ୍ଦପ୍ରଚାରୋ ହି ଧର୍ମଃ କଲିଯୁଗେ ନୃପ॥ 13-37-14 (82301) ନିତ୍ଯସ୍ତୁ ପୁରୁଷୋ ଜ୍ଞେଯୋ ବିଶ୍ବରୂପୋ ନିରଞ୍ଜନଃ। ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ଯା ଅପି ଦେବାଶ୍ଚ ଯଂ ସଦା ପର୍ଯୁପାସତେ॥ 13-37-15 (82302) ତଂ ଚ ନାରାଯଣଂ ବିଦ୍ଧି ପରଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ଶାଶ୍ବତମ୍। ତତ୍କର୍ମ କୁରୁ କାଯେନ ଧ୍ଯାଯସ୍ବ ମନସା ଚ ତମ୍॥ 13-37-16 (82303) କୀର୍ତଯସ୍ବ ଚ ତନ୍ନାମ ବାଚା ସର୍ବତ୍ର ଭୂପତେ। ତତ୍ପଦଂ ପ୍ରାପ୍ନୁହି ପ୍ରାପ୍ଯଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଚାପୁନର୍ଭବମ୍॥ 13-37-17 (82304) ଇତ୍ଯେତଦ୍ବିଷ୍ଣୁମାଶ୍ରିତ୍ଯ ସଂସାରଗ୍ରହମୋକ୍ଷଣମ୍। କଥିତଂ ତେ ମହାବାହୋ କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି॥' ॥ 13-37-18 (82305) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 37 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-37-3 ଦେହେଽସ୍ମିନ୍ପଞ୍ଚବିଂଶକ ଇତି ଟ. ଥ. ଧ. ପାଠଃ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କ୍ଲିଶ୍ଯମାନେଷୁ ଭୂତେଷୁ ଜାତୀମରଣସାଗରେ। ଯତ୍ପ୍ରାପ୍ଯ କ୍ଲେଶଂ ନାପ୍ନୋତି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-38-1 (82306) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-38-2x (6837) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସନତ୍କୁମାରସ୍ଯ ସତଃ ସଂବାଦଂ ନାରଦସ୍ଯ ଚ॥ 13-38-2 (82307) ସନତ୍କୁମାରୋ ଭଗବାନ୍ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ରୋ ମହାଯଶାଃ। ପୂର୍ବଜାତାସ୍ତ୍ରଯସ୍ତସ୍ଯ କଥ୍ଯନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ॥ 13-38-3 (82308) ସନକଃ ସନନ୍ଦନଶ୍ଚୈବ ତୃତୀଯଶ୍ଚ ସନାତନଃ। ଜାତମାତ୍ରାଶ୍ଚ ତେ ସର୍ବେ ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧା ଇତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 13-38-4 (82309) ଚତୁର୍ଥଶ୍ଚୈବ ତେଷାଂ ସ ଭଗବାନ୍ଯୋଗବିତ୍ତମଃ। ସନତ୍କୁମାର ଇତି ବୈ କଥଯନ୍ତି ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-38-5 (82310) ହୈରଣ୍ଯଗର୍ଭଃ ସ ମୁନିର୍ବସିଷ୍ଠଃ ପଞ୍ଚମଃ ସ୍ମୃତଃ। ଷଷ୍ଠଃ ସ୍ଥାଣୁଃ ସ ଭଗବାନମେଯାତ୍ମା ତ୍ରିଶୂଲଧୃତ୍॥ 13-38-6 (82311) ତତୋଽପରେ ସମୁତ୍ପନ୍ନାଃ ପାବକାଦାରୁଣେ କ୍ରତୌ। ମନସା ସ୍ବଯଂଭୁବୋ ହୀମେ ମରୀଚିପ୍ରମୁଖାସ୍ତଥା॥ 13-38-7 (82312) ଭୁଗୁର୍ମରୀଚେରନୁଜୋ ଭୃଗୋରପ୍ଯଙ୍ଗିରାସ୍ତଥା। ଅନୁଜୋଙ୍ଗିରସୋଽଥାତ୍ରିଃ ପୁଲସ୍ତ୍ଯୋତ୍ରେସ୍ତଥାଽନୁଜଃ॥ 13-38-8 (82313) ପୁଲସ୍ତ୍ଯସ୍ଯାନୁଜୋ ବିଦ୍ବାନ୍ପୁଲହୋ ନ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ପଠ୍ଯନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଜା ହ୍ଯେତେ ବିଦ୍ବଦ୍ବିରମିତୌଜସଃ॥ 13-38-9 (82314) ସର୍ବମେତନ୍ମହାରାଜ କୁର୍ବନ୍ନାଦିଗୁରୁର୍ମହାନ୍। ପ୍ରଭୁର୍ବିଭୁରନନ୍ତଶ୍ରୀର୍ବ୍ରହ୍ମା ଲୋକପିତାମହଃ॥ 13-38-10 (82315) ମୂର୍ତିମନ୍ତୋଽମୃତୀଭୂତାସ୍ତେଜସାଽତିତପୋନ୍ବିତାଃ। ସନକପ୍ରଭୃତଯସ୍ତତ୍ର ଯେ ଚ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ପରଂ ପଦମ୍। କୃତ୍ସ୍ନଂ କ୍ଷଯମନୁପ୍ରାପ୍ଯ ବିମୁକ୍ତା ମୂର୍ତିବନ୍ଧନାତ୍॥ 13-38-11 (82316) ସନତ୍କୁମାରସ୍ତୁ ବିଭୁର୍ଯୋଗମାସ୍ଥାଯ ଯୋଗବିତ୍। ତ୍ରୀଁଲ୍ଲୋକାନଚରଚ୍ଛଶ୍ବଦୈର୍ଯେଣ ପରେଣ ହି॥ 13-38-12 (82317) ରୁଦ୍ରଶ୍ଚାପ୍ଯଷ୍ଟଗୁଣିତଂ ଯୋଗଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ମହାଯଶାଃ। ସୂକ୍ଷ୍ମମଷ୍ଟଗୁଣଂ ରାଜନ୍ନିତରେ ନୃପସତ୍ତମ॥ 13-38-13 (82318) ମରୀଚିପ୍ରମୁଖାସ୍ତାତ ସର୍ବେ ସୃଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥମେବ ତେ। ନିଯୁକ୍ତା ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ତେଷାଂ ସୃଷ୍ଟିଂ ଶୃଣୁଷ୍ବ ମେ॥ 13-38-14 (82319) ସପ୍ତ ବ୍ରହ୍ମଣ ଇତ୍ଯେତେ ପୁରାଣେ ନିଶ୍ଚଯଂ ଗତାଃ। ସର୍ବେ ବେଦେଷୁ ଚୈବୋକ୍ତାଃ ଖିଲେଷୁ ଚ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-38-15 (82320) ଇତିହାସପୁରାଣେ ଚ ଶ୍ରୁତିରେଷା ସନାତନୀ। ବ୍ରାହ୍ମଣା ବରଦାନେତାନ୍ପ୍ରାହୁର୍ବେଦାନ୍ତପାରଗାଃ॥ 13-38-16 (82321) ଏତେଷାଂ ପିତରସ୍ତାତ ପୁତ୍ରା ଇତ୍ଯନୁଚକ୍ଷତେ। ଗଣାଃ ସପ୍ତ ମହାରାଜ ମୂର୍ତଯୋଽମୂର୍ତଯସ୍ତଥା॥ 13-38-17 (82322) ପିତୃଣାଂ ଚୈବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପୁତ୍ରା ଦେବା ଇତି ଶ୍ରୁତିଃ। ଦେବୈର୍ବ୍ଯାପ୍ତା ଇମେ ଲୋକା ଇତ୍ଯେବମନୁଶୁଶ୍ରୁମ॥ 13-38-18 (82323) କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନାଚ୍ଚୈବ ଦେବସ୍ଥାନାତ୍ତଥୈବ ତ। ଦେବଲାଚ୍ଚ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ କାଶ୍ଯପାଚ୍ଚ ମଯା ଶ୍ରୁତମ୍॥ 13-38-19 (82324) ଗୌତମାଦପି କୌଣ୍ଡିନ୍ଯାଦ୍ବାରଦ୍ବାଜାତ୍ତଥୈବ ଚ। ମାର୍କଣ୍ଡେଯାତ୍ତଥୈବୈତଦୃଷେର୍ଦେବମତାଦପି॥ 13-38-20 (82325) ପିତ୍ରା ଚ ମମ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଶ୍ରାଦ୍ଧକାଲେ ପ୍ରଭାଷିତମ୍। ପରଂ ରହସ୍ଯଂ ବେଦାନ୍ତଂ ପ୍ରିଯଂ ହି ପରମାତ୍ମନଃ॥ 13-38-21 (82326) ଅତଃ ପରଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଯନ୍ମାଂ ପୃଚ୍ଛସି ଭାରତଃ। ତଦିହୈକମନୋବୁଦ୍ଧିଃ ଶୃଣୁଷ୍ବାବହିତୋ ନୃପ। ସ୍ବାଯଂଭୁବସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ନାରଦସ୍ଯ ଚ ଧୀମତଃ॥ 13-38-22 (82327) ସନତ୍କୁମାରୋ ଭଗବାନ୍ଦିବ୍ଯଂ ଜଜ୍ବାଲ ତେଜସା। ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଠମାତ୍ରୋ ଭୂତ୍ବା ବୈ ବିଚଚାର ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-38-23 (82328) ସ କଦାଚିନ୍ମହାଭାଗୋ ମେରୁପୃଷ୍ଠଂ ସମାଗମତ୍। ନାରଦେନ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ମୁନିନା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନା॥ 13-38-24 (82329) ଜିଜ୍ଞାସମାନାବନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ସକାଶେ ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ତତଃ। ବ୍ରହ୍ମ ଭାଗବତୌ ତାତ ପରମାର୍ଥାର୍ଥଚିନ୍ତକୌ॥ 13-38-25 (82330) ମତିମାନ୍ମତିମଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠଂ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତରମ୍। କ୍ଷେତ୍ରବିତ୍କ୍ଷେତ୍ରବିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠଂ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଜ୍ଞାନମତ୍ତମମ୍॥ 13-38-26 (82331) ସନତ୍କୁମାରଂ ତତ୍ବଜ୍ଞଂ ଭଗବନ୍ତମରିଂଦମ। ଲୋକବିଲ୍ଲୋକବିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠମାତ୍ମବିଚ୍ଚାତ୍ମବିତ୍ତମମ୍। ସର୍ବବେଦାର୍ଥକୁଶଲଂ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦମ୍॥ 13-38-27 (82332) ସାଙ୍ଖ୍ଯଯୋଗଂ ଚ ଯୋ ବେଦ ପାଣାବାମଲକଂ ଯଥା। ନାରଦୋଽଥ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ତଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-38-28 (82333) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-38-29x (6838) ତ୍ରଯୋବିଂଶତିତତ୍ବସ୍ଯ ଅବ୍ଯକ୍ତସ୍ଯ ମହାମୁନେ। ପ୍ରଭବଂ ଚାପ୍ଯଯଂ ଚୈବ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ବତଃ॥ 13-38-29 (82334) ଅଧ୍ଯାତ୍ମମଧିଭୂତଂ ଚ ଅଧିଦୈବଂ ତଥୈବ ଚ। କାଲସଙ୍ଖ୍ଯାଶ୍ଚ ସର୍ଗଂ ଚ ସ୍ରଷ୍ଟାରଂ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରଭୁମ୍। 13-38-30 (82335) ଯଂ ବିସ୍ବମୁପଜୀବନ୍ତି ଯେନ ସର୍ବମିଦଂ ତତମ୍। ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ନ ନିବର୍ତନ୍ତେ ତଦ୍ଭବାନ୍ବକ୍ତୁମର୍ହତି॥ 13-38-31 (82336) ସନତ୍କୁମାର ଉବାଚ। 13-38-32x (6839) ଯଂ ବିଶ୍ବମୁପଜୀବନ୍ତି ଯମାହୁଃ ପୁରୁଷଂ ପରମ୍। ତଂ ବୈ ଶୃଣୁ ମହାବୁଦ୍ଧେ ନାରାଯଣମନାମଯମ୍॥ 13-38-32 (82337) ଏଷ ନାରାଯଣୋ ନାମ ଯଂ ବିଶ୍ବମୁପଜୀବତି। ଏଷ ସ୍ରଷ୍ଟା ବିଧାତା ଚ ଭର୍ତା ପାଲଯିତା ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-38-33 (82338) ପ୍ରାପ୍ଯୈନଂ ନ ନିବର୍ତନ୍ତେ ଯତଯୋଽଧ୍ଯାତ୍ମଚିନ୍ତକାଃ। ଏତାବଦେବ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ମଯା ନାରଦ ପୃଚ୍ଛତେ॥ 13-38-34 (82339) ପରଂ ନ ବେଦ୍ମି ତତ୍ସର୍ଗଂ ଯାବାଂଶ୍ଚାଯଂ ଯଥାପ୍ଯହମ୍। ଶ୍ରୂଯତାମାନୁପୂର୍ବ୍ଯେଣ ନ ଚ ସର୍ଗଃ ପ୍ରଯତ୍ନତଃ॥ 13-38-35 (82340) ଯଥା କାଲପରୀମାଣଂ ତତ୍ବାନାମୃଷିସତ୍ତମ। ଅଧ୍ଯାତ୍ମମଧିଭୂତଂ ଚ ଅଧିଦୈବଂ ତଥୈବ ଚ। କାଲସଂଖ୍ଯାଂ ଚ ସର୍ଗଂ ଚ ସର୍ବମେବ ମହାମୁନେ॥ 13-38-36 (82341) ତମସଃ କୁର୍ବତଃ ସର୍ଗଂ ତାମସୋ ହ୍ଯଭିଧୀଯତେ। ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ଭିର୍ଦ୍ବିଜୈର୍ନିତ୍ଯଂ ନିତ୍ଯମଧ୍ଯାତ୍ମଚିନ୍ତକୈଃ॥ 13-38-37 (82342) ପର୍ଯାଯନାମାନ୍ଯେତସ୍ଯ କଥଯନ୍ତି ମନୀଷିଣଃ। ତାନି ତେ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ତଦିହୈକମନାଃ ଶୃଣୁ॥ 13-38-38 (82343) ମହାର୍ଣବୋଽର୍ଣବଶ୍ଚୈବ ସଲିଲଂ ଚ ଗୁଣାସ୍ତଥା। ବେଦାସ୍ତପାଂସି ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ଧର୍ମାଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ବିଭୁଃ। ପ୍ରାଣଃ ସାଂବର୍ତକୋଗ୍ନିଶ୍ଚ ବ୍ଯୋମ କାଲସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-38-39 (82344) ନାମାନ୍ଯେତାନି ବ୍ରହ୍ମର୍ଷେ ଶରୀରସ୍ଯେଶ୍ବରସ୍ଯ ବୈ। କୀର୍ତିତାନି ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ମଯା ଶାସ୍ତ୍ରାନୁସାରତଃ॥ 13-38-40 (82345) ଚତୁର୍ଯୁଗସହସ୍ରାଣି ଚତୁର୍ଯୁଗମରିଂଦମ। ପ୍ରାହୁଃ କଲ୍ପସହସ୍ରଂ ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତତ୍ବଦର୍ଶିନଃ॥ 13-38-41 (82346) ଦଶକଲ୍ପସହସ୍ରାଣି ଅବ୍ଯଯସ୍ଯ ମହାନିଶା। ତଥୈବ ଦିବସଂ ପ୍ରାହୁର୍ଯୋଗାଃ ସାଂଖ୍ଯାଶ୍ଚ ତତ୍ବତଃ॥ 13-38-42 (82347) ନିଶାସୁପ୍ତୋଥ ଭଗବାନ୍କ୍ଷପାନ୍ତେ ପ୍ରତ୍ଯବୁଧ୍ଯତ। ପଶ୍ଚାଦ୍ବୁଦ୍ଧ୍ବା ସସର୍ଜାପସ୍ତାସୁ ବୀର୍ଯମବାସୃଜତ୍॥ 13-38-43 (82348) ତଦଣ୍ଡମଭବଦ୍ଧୈମଂ ସହସ୍ରାଂଶୁସମପ୍ରଭମ୍। ଅହଂକୃତ୍ବା ତତସ୍ତସ୍ମିନ୍ସସର୍ଜ ପ୍ରଭୁରୀଶ୍ବରଃ॥ 13-38-44 (82349) ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭଂ ବିସ୍ବାତ୍ମା ବ୍ରହ୍ମାଣାଂ ଜଲବନ୍ମୁନିମ୍। ଭୂତଭବ୍ଯଭବିଷ୍ଯସ୍ଯ କର୍ତାରମନଘଂ ବିଭୁମ୍। ମୂର୍ତିମନ୍ତଂ ମହାତ୍ମାନଂ ବିଶ୍ବଶଭୁଂ ସ୍ବଯଂଭୁବମ୍॥ 13-38-45 (82350) ଅଣିମା ଲଘିମା ପ୍ରାପ୍ତିରୀଶାନୋ ଜ୍ଯୋତିଷାଂ ନରମ୍। ଚକ୍ରେ ତିରୋଧାଂ ଭଗବାନେତ୍କୃତ୍ବା ମହାଯଶାଃ॥ 13-38-46 (82351) ଏତସ୍ଯାପି ନିଶାମାହୁର୍ବେଦବେଦାଙ୍ଗପାରଗାଃ। ପଞ୍ଚକଲ୍ପସହସ୍ରାଣି ଅହରେତାବଦେବ ଚ॥ 13-38-47 (82352) ସ ସର୍ଗଂ କୁରୁତ ବ୍ରହ୍ମା ତାମସଶ୍ଚାନୁପୂର୍ବ୍ଯଶଃ। ସୃଜତେଽହଂ ତ୍ବହଂକାରଂ ପରମେଷ୍ଠିନମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-38-48 (82353) ଅହଙ୍କାରେଣୈବ ଲୋକା ବ୍ଯାପ୍ତାଃ ସାହଂକୃତେନ ବୈ। ଯେନାବିଷ୍ଟାନି ଭୂତାନି ମଜ୍ଜନ୍ତ୍ଯବ୍ଯକ୍ତସାଗରେ॥ 13-38-49 (82354) ଦେବର୍ଷିଦାନବନରା ଯକ୍ଷଗନ୍ଧର୍ବକିନ୍ନରାଃ। ଉନ୍ମଜ୍ଜନ୍ତି ନିମଜ୍ଜନ୍ତି ଊର୍ଧ୍ବାଧସ୍ତିର୍ଯଗେବ ଚ॥ 13-38-50 (82355) ଏତସ୍ଯାପି ନିଶାମାହୁସ୍ତୃତୀଯାମଥ କୁର୍ବତଃ। ତ୍ରୀଣି କଲ୍ପସହସ୍ରାଣି ଅହରେତାବଦେବ ତୁ॥ 13-38-51 (82356) ଅହଙ୍କାରସ୍ତୁ ସୃଜତି ମହାଭୂତାନି ପଞ୍ଚ ବୈ। ପୃଥିବୀ ବାଯୁରାକାଶମାପୋ ଜ୍ଯୋତିଶ୍ଚ ପଞ୍ଚମମ୍॥ 13-38-52 (82357) ଏତେଷାଂ ଗୁଣତତ୍ବାନି ପଞ୍ଚ ପ୍ରାହୁର୍ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ଶବ୍ଦେ ସ୍ପର୍ଶେ ଚ ରୂପେ ଚ ରସେ ଗନ୍ଧେ ତଥୈବ ଚ॥ 13-38-53 (82358) ଗୁଣେଷ୍ବେତେଷ୍ବଭିରତାଃ ପଙ୍କଲଗ୍ନା ଇବ ଦ୍ବିପାଃ। ନୋତ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତ୍ଯବଶୀଭୂତାଃ ସକ୍ତା ଅବ୍ଯକ୍ତସାଗରେ॥ 13-38-54 (82359) ଏତେଷାମିହ ବୈ ସର୍ବଂ ଚତୁର୍ଥମିହ କୁର୍ବତଃ। ଚତୁର୍ଯୁଗସହସ୍ରେ ବୈ ଅହୋରାତ୍ରାସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-38-55 (82360) ଅନନ୍ତ ଇତି ବିଖ୍ଯାତଃ ପଞ୍ଚମଃ ସର୍ଗ ଉଚ୍ଯତେ। ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଦଶୈକଂ ଚ ଯଥାଶ୍ରୁତିନିଦର୍ଶନାତ୍॥ 13-38-56 (82361) ମନଃ ସର୍ବମିଦଂ ତାତ ବିଶ୍ବଂ ସର୍ବମିଦଂ ଜଗତ୍। ନ ତଥାନ୍ଯାନି ଭୂତାନି ବଲବନ୍ତି ଯଥା ମନଃ॥ 13-38-57 (82362) ଏତସ୍ଯାପି ହ ବୈ ସର୍ଗଂ ଷଷ୍ଠମାହୁର୍ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ଅହଃ କଲ୍ପସହସ୍ରଂ ବୈ ରାତ୍ରିରେତାବତୀ ତଥା॥ 13-38-58 (82363) ଊର୍ଧ୍ବସ୍ରୋତସ୍ତୁ ବୈ ସର୍ଗଂ ସପ୍ତମଂ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ବିଦୁଃ। ଅଷ୍ଟମଂ ଚାପ୍ଯଧଃସ୍ରୋତସ୍ତିର୍ଯକ୍ତୁ ନବମଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-38-59 (82364) ଏତାନି ନବ ସର୍ଗାଣି ତତ୍ବାନି ଚ ମହାମୁନେ। ଚତୁର୍ବିଂଶତିତତ୍ବାନି ତତ୍ବସଂଖ୍ଯାନି ତେଽନଘ॥ 13-38-60 (82365) ସର୍ବସ୍ଯ ପ୍ରଭବଃ ପୂର୍ବମୁକ୍ତୋ ନାରାଯଣଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଅବ୍ଯଯଃ ପ୍ରଭବଶ୍ଚୈବ ଅବ୍ଯକ୍ତସ୍ଯ ମହାମୁନେ। ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମ୍ଯପରଂ ତତ୍ବଂ ଯସ୍ଯ ଯସ୍ଯେଶ୍ବରଶ୍ଚ ଯଃ॥ 13-38-61 (82366) ଅଧ୍ଯାତ୍ମମଧିଭୂତଂ ଚ ଅଧିଦୈବଂ ତଥୈବ ଚ। ଯଥାଶ୍ରୁତଂ ଯଥାଦୃଷ୍ଟଂ ତତ୍ବତୋ ବୈ ନିବୋଧ ମେ॥' ॥ 13-38-62 (82367) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 38 ॥

`ସନତ୍କୁମାର ଉବାଚ। ଅଧଃସ୍ରୋତସି ସର୍ଗେ ଚ ତିର୍ଯକ୍ସ୍ରୋତସି ଚୈବ ହି। ଏତାଭ୍ଯାମୀଶ୍ବରଂ ବିନ୍ଦ୍ଯାଦୂର୍ଧ୍ବସ୍ରୋତସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-39-1 (82368) କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିଯାଣାଂ ପଞ୍ଚାନାମୀଶ୍ବରୋ ବୁଦ୍ଧିଗୋଚରଃ। ବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣାମପି ତୁ ଈଶ୍ବରୋ ମନ ଉଚ୍ଯତେ॥ 13-39-2 (82369) ମନସଃ ପଞ୍ଚଭୂତାନି ସଗୁଣାନ୍ଯାହୁରୀଶ୍ବରମ୍। ଭୂତାନାମୀଶ୍ବରଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ପରମେଷ୍ଠିନମ୍॥ 13-39-3 (82370) ଭବାନ୍ହି କୁଶଲଶ୍ଚୈବ ଧର୍ମେଷ୍ବେଷୁ ପରେଷୁ ବୈ। କାଲାଗ୍ନିରହ୍ନଃ କଲ୍ପାନ୍ତେ ଜଗଦ୍ଦହତି ଚାଂଶୁଭିଃ॥ 13-39-4 (82371) ତତଃ ସର୍ବାଣି ଭୂତାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ। ମହାଭୂତାନି ଦଗ୍ଧାନି ସ୍ବାଂ ଯୋନିଂ ଗମିତାନି ବୈ॥ 13-39-5 (82372) କୂର୍ମପୃଷ୍ଠନିଭା ଭୂମିର୍ନିର୍ଦଗ୍ଧକୁଶକଣ୍ଟକା। ନିର୍ବୃକ୍ଷା ନିସ୍ତୃଣା ଚୈବ ଦଗ୍ଧା କାଲାଗ୍ନିନା ତଦା॥ 13-39-6 (82373) ଜଗତ୍ପ୍ରଲୀନଂ ଜଗତି ଜଗଚ୍ଚାପି ପ୍ରଲୀଯତେ। ନଷ୍ଟିଗନ୍ଧା ତଦା ସୂକ୍ଷ୍ମା ଜଲମେବାଭବତ୍ତଦା॥ 13-39-7 (82374) ତତୋ ମଯୂଖଜାଲେନ ସୂର୍ଯସ୍ତ୍ବାପୀଯତେ ଜଲମ୍। ରସାତ୍ମା ଲୀଯତେ ଚାର୍କେ ତଥା ବ୍ରାହ୍ମଣସତ୍ତମ॥ 13-39-8 (82375) ଅନ୍ତରିକ୍ଷଗତାନ୍ଭୂତାନ୍ପ୍ରଦହତ୍ଯନଲସ୍ତଦା। ଅଗ୍ନିଭୂତଂ ତଦା ବ୍ଯୋମ ଭବତୀତ୍ଯଭିଚକ୍ଷତେ॥ 13-39-9 (82376) ତଂ ତଥା ବିସ୍ଫୁରଦ୍ବହ୍ନିଂ ବାଯୁର୍ଜରଯତେ ମହାନ୍। ମହତା ବଲବେଗେନ ଆଦତ୍ତେ ତଂ ହି ଭାନୁମାନ୍॥ 13-39-10 (82377) ବାଯୋରପି ଗୁଣଂ ସ୍ପର୍ଶମାକାଶଂ ଗ୍ରସତେ ଯଦା। ପ୍ରଶାମ୍ଯତି ତଦା ବାଯୁଃ ଖଂ ତୁ ତିଷ୍ଠତି ନାନଦତ୍॥ 13-39-11 (82378) ତସ୍ଯ ତଂ ନିନଦଂ ଶବ୍ଦମାଦତ୍ତେ ବୈ ମନସ୍ତଦା। ସ ଶବ୍ଦଗୁଣହୀନାତ୍ମା ତିଷ୍ଠତେ ମୂର୍ତିମାଂସ୍ତୁ ବୈ॥ 13-39-12 (82379) ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଚ ସ ତଦା ବ୍ଯୋମ ମନସ୍ତାତ ଦିଗାତ୍ମକମ୍। ବ୍ଯୋମାତ୍ମନି ବିନଷ୍ଟେ ତୁ ସଙ୍କଲ୍ପାତ୍ମା ବିବର୍ଧତେ॥ 13-39-13 (82380) ସଙ୍କଲ୍ପାତ୍ମାନମାଦତ୍ତେ ଚିତ୍ତଂ ବୈ ସ୍ବେନ ତେଜସା। ଚିତ୍ତଂ ଗ୍ରସତ୍ଯହଙ୍କାରସ୍ତଦା ବୈ ମୁନିସତ୍ତମ॥ 13-39-14 (82381) ବିନଷ୍ଟେ ଚ ତଦା ଚିତ୍ତେ ଅହଙ୍କାରୋଽଭବନ୍ମହାନ୍। ଅହଙ୍କାରଂ ତଦାଦତ୍ତେ ମହାନ୍ବ୍ରହ୍ମା ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 13-39-15 (82382) ଅଭିମାନେ ବିନଷ୍ଟେ ତୁ ମହାନ୍ବ୍ରହ୍ମା ବିରାଜତେ। ତଂ ତଦା ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ମୂର୍ତିଷ୍ବେବାଗ୍ରମୂର୍ତିଜମ୍॥ 13-39-16 (82383) ଯେନ ବିଶ୍ବମିଦଂ କୃତ୍ସ୍ନଂ ନିର୍ମିତଂ ବୈ ଗୁଣାର୍ଥିନା। ମୂର୍ତଂ ଜଲେଚରମପି ବ୍ଯବସାଯଗୁଣାତ୍ମକମ୍। ଗ୍ରସିଷ୍ଣୁର୍ଭଗବାନ୍ବ୍ରହ୍ମା ବ୍ଯକ୍ତାବ୍ଯକ୍ତମସଂଶଯମ୍॥ 13-39-17 (82384) ଏଷୋଽବ୍ଯଯସ୍ଯ ପ୍ରଲଯୋ ମଯା ତେ ପରିକୀର୍ତିତଃ। ଅଧ୍ଯାତ୍ମମଧିଭୂତଂ ଚ ଅଧିଦୈବଂ ଚ ଶ୍ରୂଯତାମ୍॥ 13-39-18 (82385) ଆକାଶଂ ପ୍ରଥମଂ ଭୂତଂ ଶ୍ରୋତ୍ରମଧ୍ଯାତ୍ମଂ ଶବ୍ଦୋଧିଭୂତଂ ଦିଶୋଧିଦୈବତଂ॥ 13-39-19 (82386) ବାଯୁର୍ଦ୍ବିତୀଯଂ ଭୂତଂ ତ୍ବଗଧ୍ଯାତ୍ମଂ ସ୍ପର୍ଶୋଧିଭୂତଂ ବିଦ୍ଯୁଦଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-20 (82387) ଜ୍ଯୋତିସ୍ତୃତୀଯଂ ଭୂତଂ ଚକ୍ଷୁରଧ୍ଯାତ୍ମଂ ରୂପମଧିଭୂତଂ ସୂର୍ଯୋଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-21 (82388) ଆପଶ୍ଚତୁର୍ଥଂ ଭୂତଂ ଜିହ୍ବାଧ୍ଯାତ୍ମଂ ରସୋଧିଭୂତଂ ବରୁଣୋଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-22 (82389) ପୃଥିବୀ ପଞ୍ଚମଂ ଭୂତଂ ଧ୍ରାଣମଧ୍ଯାତ୍ମଂ ଗନ୍ଧୋଧିଭୂତଂ ବାଯୁରଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-23 (82390) ପାଞ୍ଚଭୌତିକମେତଚ୍ଚତୁଷ୍ଟଯଂ ବର୍ଣିତମ୍। ଅତ ଊର୍ଧ୍ବମିନ୍ଦ୍ରିଯମନୁବର୍ଣଯିଷ୍ଯାମଃ॥ 13-39-24 (82391) ପାଦାବଧ୍ଯାତ୍ମଂ ଗନ୍ତବ୍ଯମଧିଭୂତଂ ବିଷ୍ଣୁରଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-25 (82392) ହସ୍ତାବଧ୍ଯାତ୍ମଂ କର୍ତବ୍ଯମଧିଭୂତମିନ୍ଦ୍ରୋଽଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-26 (82393) ପାଯୁରଧ୍ଯାତ୍ମଂ ବିସର୍ଗୋଽଧିଭୂତଂ ମିତ୍ରୋଽଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-27 (82394) ଉପସ୍ଥୋଽଧ୍ଯାତ୍ମମାନନ୍ଦୋଽଧିଭୂତଂ ପ୍ରଜାପତିରବଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍। 13-39-28 (82395) ବାଗଧ୍ଯାତ୍ମଂ ବକ୍ତବ୍ଯମଧିଭୂତମଗ୍ନିରଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-29 (82396) ମନୋଽଧ୍ଯାତ୍ମଂ ମନ୍ତବ୍ଯମଧିଭୂତଂ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଅଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-30 (82397) ଅହଙ୍କାରୋଽଧ୍ଯାତ୍ମମଭିମାନୋଽଧିଭୂତଂ ବିରିଞ୍ଚୋଽଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍। 13-39-31 (82398) ବୁଦ୍ଧିରଧ୍ଯାତ୍ମଂ ବ୍ଯବସାଯୋଽଧିଭୂତଂ ବ୍ରହ୍ମାଧିଦୈବତଂ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-39-32 (82399) ଏବମବ୍ଯକ୍ତୋ ଭଗବାନ୍ସକୃତ୍କୃତ୍ସ୍ନାନ୍କୁରୁତେ ସମ୍ହରତେ ଚ। କସ୍ମାତ୍କ୍ରୀଡାର୍ଥମ୍॥ 13-39-33 (82400) ଯଥାଽଽଦିତ୍ଯୋଂଽଶୁଜାଲଂ କ୍ଷିପତି ସମ୍ହରତେ ଚ ଏବମବ୍ଯକ୍ତୋ ଗୁଣାନ୍ସୃଜତି ସମ୍ହରତେ ଚ॥ 13-39-34 (82401) ଯଥାଽର୍ଣବାଦୂର୍ମିମାଲାନିଚ ଯଶ୍ଚୋର୍ଧ୍ବମୁତ୍ତିଷ୍ଠତେ ସମ୍ହରତେ ଚ। ଯଥା ଚାନ୍ତରିକ୍ଷାଦଭ୍ରମାକାଶମୁତ୍ତିଷ୍ଠତି ସ୍ତନିତଗର୍ଜିତୋନ୍ମିଶ୍ରଂ ତଦ୍ବତ୍ତତ୍ରୈବ ପ୍ରାଣଶତ୍। ଏବମବ୍ଯକ୍ତୋ ଗୁଣାନ୍ସୃଜତି ସମ୍ହରତି ଚ॥ 13-39-35 (82402) ଯଥା କୂର୍ମୋଽଙ୍ଗାନି କାମାତ୍ପ୍ରସାରଯତେ ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରବେଶଯତି ଏବମବ୍ଯକ୍ତୋ ଭଗବାନ୍ଲୋକାନ୍ପ୍ରକାଶଯତି ପ୍ରବେଶଯତେ ଚ॥ 13-39-36 (82403) ଏବଂ ଚେତନଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ପଞ୍ଚବିଂଶଃ ଶୁଚିସ୍ତେନାଧିଷ୍ଠିତା ପ୍ରକୃତିଶ୍ଚେତଯତି ନିତ୍ଯଂ ସହଧର୍ମା ଚ। ଭଗବତୋଽବ୍ଯକ୍ତସ୍ଯ କ୍ରିଯାବତୋକ୍ରିଯାବତଶ୍ଚ ପ୍ରକୃତିଃ କ୍ରିଯାବାନଜରାମରଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞୋ ନାରାଯଣାଖ୍ଯଃ ପୁରୁଷଃ॥ 13-39-37 (82404) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-39-38x (6840) ଇତ୍ଯେତନ୍ନାରଦାଯୋକ୍ତଂ କୁମାରେଣ ଚ ଧୀମତା। ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ଦ୍ବିଜୋ ରାଜନ୍ସର୍ବଯଜ୍ଞଫଲଂ ଲଭେତ୍॥' ॥ 13-39-38 (82405) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 39 ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠର ଉବାଚ। ଆତ୍ମନ୍ଯଗ୍ନୌ ସମାଧ୍ନାଯ ଯ ଏତେ କୁରୁନନ୍ଦନ। ଦ୍ବିଜାତଯୋ ବ୍ରତୋପେତା ଜପଯଜ୍ଞପରାଯଣାଃ॥ 13-40-1 (82406) ଯଜନ୍ତ୍ଯାରମ୍ଭଯଜ୍ଞୈଶ୍ଚ ମାନସଂ ଯଜ୍ଞମାସ୍ଥିତାଃ। ଅଗ୍ନିଭ୍ଯଶ୍ଚ ପରଂ ନାସ୍ତି ଯେଷାମେଷୋଽବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ॥ 13-40-2 (82407) ତେଷାଂ ଗତିର୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ କୀଦୃଶୀ କିମ୍ପରାଶ୍ଚ ତେ। ଏତଦିଚ୍ଛାମି ତତ୍ବେନ ତ୍ବତ୍ତଃ ଶ୍ରୋତୁଂ ପିତାମହ॥ 13-40-3 (82408) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-40-4x (6841) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଇତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବୈକୁଣ୍ଠସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ସୁପର୍ଣସ୍ଯ ଚ ଭାରତ॥ 13-40-4 (82409) ଅମୃତସ୍ଯ ସମୁତ୍ପତ୍ତୌ ଦେବାନାମସୁରୈଃ ସହ। ଷଷ୍ଟିବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ଦୈବାସୁରମବର୍ତତ। 13-40-5 (82410) ତତ୍ର ଦେବାସ୍ତୁ ଦୈତେଯୈର୍ବଧ୍ଯନ୍ତେ ଭୃଶଦାରୁଣୈଃ। ତ୍ରାତାରଂ ନାଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ବଧ୍ଯମାନା ମହାସୁରୈଃ॥ 13-40-6 (82411) ଆର୍ତାସ୍ତେ ଦେବଦେବେଶଂ ପ୍ରପନ୍ନାଃ ଶରଣୈଷିଣଃ। ପିତାମହଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଂ ବଧ୍ଯମାନାଃ ସୁରେତରୈଃ॥ 13-40-7 (82412) ତା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଦେବତା ବ୍ରହ୍ମା ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତେନ୍ଦ୍ରିଯମାନସଃ। ବୈକୁଣ୍ଠଂ ଶରଣଂ ଦେବଂ ପ୍ରତିପେଦେ ଚ ତୈଃ ସହ॥ 13-40-8 (82413) ତତଃ ସ ଦେବୈଃ ସହିତଃ ପଦ୍ମଯୋନିର୍ନରେଶ୍ବର। ତୁଷ୍ଟାବ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ଭୂତ୍ବା ନାରାଯଣମନାମଯମ୍॥ 13-40-9 (82414) ତ୍ବଦ୍ରୂପଚିନ୍ତନାନ୍ନାମ୍ନାଂ ସ୍ମରଣାଦର୍ଚନାଦପି। ତପୋଯୋଗାଦିଭିଶ୍ଚୈବ ଶ୍ରେଯୋ ଯାନ୍ତି ମନୀଷିଣଃ॥ 13-40-10 (82415) ଭକ୍ତବତ୍ସଲ ପଦ୍ମାକ୍ଷ ପରମେଶ୍ବର ପାପହନ୍। ପରମାତ୍ମାଽବିକାରାଦ୍ଯ ନାରାଯଣ ନମୋଂସ୍ତୁ ତେ॥ 13-40-11 (82416) ନମସ୍ତେ ସର୍ବଲୋକାଦେ ସର୍ବାତ୍ମାମିତବିକ୍ରମ। ସର୍ବଭୂତଭବିଷ୍ଯେଶ ସର୍ବଭୂତମହେଶ୍ବର 13-40-12 (82417) ଦେବାନାମପି ଦେବସ୍ତ୍ବଂ ସର୍ବବିଦ୍ଯାପରାଯଣଃ। ଜଗଦ୍ବୀଜସମାହାର ଜଗତଃ ପରମୋ ହ୍ଯସି॥ 13-40-13 (82418) ତ୍ରାଯସ୍ବ ଦେବତା ବୀର ଦାନବାଦ୍ଯୈଃ ସୁପୀଡିତାଃ। ଲୋକାଂଶ୍ଚ ଲୋକପାଲାଂଶ୍ଚ ଋଷୀଂଶ୍ଚ ଜଯତାଂବର॥ 13-40-14 (82419) ବେଦାଃ ସାଙ୍ଗୋପନିଷଦଃ ସରହସ୍ଯାଃ ସସଙ୍ଗ୍ରହାଃ। ସୋଙ୍କାରାଃ ସବଷଟ୍କାରାଃ ପ୍ରାହୁସ୍ତ୍ବାଂ ଯଜ୍ଞମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-40-15 (82420) ପବିତ୍ରାଣାଂ ପବିତ୍ରଂ ଚ ମଙ୍ଗଲାନାଂ ଚ ମଙ୍ଗଲମ୍। ତପସ୍ବିନାଂ ତପଶ୍ଚୈବ ଦୈବତଂ ଦେବତାସ୍ବପି॥ 13-40-16 (82421) ଏବମାଦିପୁରସ୍କାରୈର୍ଋକ୍ସାମଯଜୁଷାଂ ଗଣୈଃ। ବୈକୁଣ୍ଠଂ ତୁଷ୍ଟୁବୁର୍ଦେବାଃ ସର୍ବେ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିଭିଃ ସହ॥ 13-40-17 (82422) ତତୋଽନ୍ତରିକ୍ଷେ ବାଗାସୀନ୍ମେଘଗମ୍ଭୀରନିସ୍ବନା। ଜେଷ୍ଯଧ୍ବଂ ଦାନବାନ୍ଯୂଯଂ ମଯୈବ ସହ ସଙ୍ଗରେ॥ 13-40-18 (82423) ତତୋ ଦେବଗଣାନାଂ ଚ ଦାନବାନାଂ ଚ ଯୁଧ୍ଯତାମ୍। ପ୍ରାଦୁରାସୀନ୍ମହାତେଜାଃ ଶାର୍ଙ୍ଗଚକ୍ରଗଦାଧରଃ॥ 13-40-19 (82424) ସୁପର୍ଣପୃଷ୍ଠମାସ୍ଥାଯ ତେଜସା ପ୍ରଦହନ୍ନିବ। ବ୍ଯଧମଦ୍ଦାନବାନ୍ସର୍ବାନ୍ବାହୁଦ୍ରବିଣତେଜସା॥ 13-40-20 (82425) ତଂ ସମାସାଦ୍ଯ ସମରେ ଦୈତ୍ଯଦାନବପୁଙ୍ଗବାଃ। ବ୍ଯନଶ୍ଯନ୍ତ ମହାରାଜ ପତଙ୍ଗା ଇବ ପାବକମ୍॥ 13-40-21 (82426) ସ ବିଜିତ୍ଯାସୁରାନ୍ସର୍ବାନ୍ଦାନବାଂଶ୍ଚ ମହାମତିଃ। ପଶ୍ଯତାମେବ ଦେବାନାଂ ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-40-22 (82427) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବାନ୍ତର୍ହିତଂ ଦେବା ବିଷ୍ଣୁଂ ଦେବାମିତଦ୍ଯୁତିମ୍। ବିସ୍ମଯୋତ୍ଫୁଲ୍ଲନଯନା ବ୍ରହ୍ମାଣମିଦମବ୍ରୁବନ୍॥ 13-40-23 (82428) ଭଗବନ୍ସର୍ବଲୋକେଶ ସର୍ବଲୋକପିତାମହ। ଇଦମତ୍ଯଦ୍ଭୁତଂ ବୃତ୍ତଂ ତନ୍ନଃ ଶଂସିତୁମର୍ହସି॥ 13-40-24 (82429) ଦୈବାସୁରେଽସ୍ମିନ୍ସଙ୍ଗ୍ରାମେ ତ୍ରାତା ଯେନ ବଯଂ ବିଭୋ। ଏତଦ୍ବିଜ୍ଞାତୁମିଚ୍ଛାମଃ କୁତୋସୌ କଶ୍ଚ ତତ୍ବତଃ॥ 13-40-25 (82430) କୋଽଯମସ୍ମାନ୍ପରିତ୍ରାଯ ତୂଷ୍ଣୀମେବ ଯଥାଗତମ୍। ପ୍ରତିପ୍ରଯାତୋ ଦିବ୍ଯାତ୍ମା ତଂ ନଃ ଶଂସିତୁମର୍ହସି॥ 13-40-26 (82431) ଏବମୁକ୍ତଃ ସୁରୈଃ ସର୍ବୈର୍ବଚନଂ ବଚନାର୍ଥବିତ୍। ଉବାଚ ପଦ୍ମନାଭସ୍ଯ ପୂର୍ବରୂପଂ ପ୍ରତି ପ୍ରଭୋ॥ 13-40-27 (82432) ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ। 13-40-28x (6842) ନ ହ୍ଯେନଂ ବେଦ ତତ୍ବେନ ଭୁବନଂ ଭୁବନେଶ୍ବରମ୍। ସଙ୍ଖ୍ଯାତୁଂ ନୈବ ଚାତ୍ମାନଂ ନିର୍ଗୁଣଂ ଗୁଣିନାଂ ବରମ୍॥ 13-40-28 (82433) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଇତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସୁପର୍ଣସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦମୃଷୀଣାଂ ଚାପି ଦେବତାଃ॥ 13-40-29 (82434) ପୁରା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯଶ୍ଚୈବ ସିଦ୍ଦାଶ୍ଚ ଭୁବନେଶ୍ବରମ୍। ଆଶ୍ରିତ୍ଯ ହିମବତ୍ପୃଷ୍ଠେ ଚକ୍ରିରେ ବିବିଧାଃ କଥାଃ॥ 13-40-30 (82435) ତେଷାଂ କଥଯତାଂ ତତ୍ର କଥାନ୍ତେ ପତତାଂ ବରଃ। ପ୍ରାଦୁରାସୀନ୍ମହାତେଜା ବାହଶ୍ଚକ୍ରଗଦାଭୃତଃ॥ 13-40-31 (82436) ସ ତାନୃଷୀନ୍ସମାସାଦ୍ଯ ବିନଯାବନତାନନଃ। ଅବତୀର୍ଯ ମହାବୀର୍ଯସ୍ତାନୃଷୀନଭିଜଗ୍ମିବାନ୍॥ 13-40-32 (82437) ଅଭ୍ଯର୍ଚିତଃ ସ ଋଷିଭିଃ ସ୍ବାଗତେନ ମହାବଲଃ। ଉପାବିଶତ ତେଜସ୍ବୀ ଭୂମୌ ବେଗବତାଂ ବରଃ॥ 13-40-33 (82438) ତମାସୀନଂ ମହାତ୍ମାନଂ ବୈନତେଯଂ ମହାଦ୍ଯୁତିମ୍। ଋଷଯଃ ପରିପପ୍ରଚ୍ଛୁର୍ମହାତ୍ମାନସ୍ତପସ୍ବିନଃ॥ 13-40-34 (82439) କୌତୂହଲଂ ବୈନତେଯ ପରଂ ନୋ ହୃଦି ବର୍ତତେ। ତସ୍ଯ ନାନ୍ଯୋସ୍ତି ବକ୍ତେହ ତ୍ବାମୃତେ ପନ୍ନଗାଶନ॥ 13-40-35 (82440) ତଦାଖ୍ଯାତମିହେଚ୍ଛାମୋ ଭବତା ପ୍ରଶ୍ନମୁତ୍ତମମ୍। ଏବମୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ବିନତାସୁତଃ॥ 13-40-36 (82441) ଧନ୍ଯୋସ୍ମ୍ଯନୁଗୃହୀତୋସ୍ମି ଯନ୍ମାଂ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସତ୍ତମାଃ। ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯଂ ପ୍ରଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ପ୍ରୀତିମନ୍ତୋଽନସୂଯକାଃ॥ 13-40-37 (82442) କିଂ ମଯା ବ୍ରୂତ ବକ୍ତବ୍ଯଂ କାର୍ଯଂ ଚ ବଦତାଂ ବରାଃ। ଯୂଯଂ ହି ମାଂ ଯଥାଯୁକ୍ତଂ ସର୍ବଂ ବୈ ପ୍ରଷ୍ଟୁମର୍ହଥ॥ 13-40-38 (82443) ନମସ୍କୃତ୍ବା ହ୍ଯନନ୍ତାଯ ତତସ୍ତ ଋଷିସତ୍ତମାଃ। ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ପ୍ରଚକ୍ରମୁସ୍ତତ୍ର ବୈନତେଯଂ ମହାବଲମ୍॥ 13-40-39 (82444) ଦେବଦେବଂ ମହାତ୍ମାନଂ ନାରାଯଣମନାମଯମ୍। ଭବାନୁପାସ୍ତେ ବରଦଂ କୁତୋଽସୌ କଶ୍ଚ ତତ୍ବତଃ॥ 13-40-40 (82445) ପ୍ରକୃତିର୍ବିକୃତିର୍ବାଽସ୍ଯ କୀଦୃଶୀ କ୍ବନୁ ସଂସ୍ଥିତିଃ। ଏତଦ୍ଭବନ୍ତଂ ପୃଚ୍ଛାମୋ ଦେବୋଽଯଂ କ୍ବ କୃତାଲଯଃ॥ 13-40-41 (82446) ଏଥ ଭକ୍ତପ୍ରିଯୋ ଦେବଃ ପ୍ରିଯଭକ୍ତସ୍ତଥୈବ ଚ। ତ୍ବଂ ପ୍ରିଯଶ୍ଚାସ୍ଯ ଭକ୍ତଶ୍ଚ ନାନ୍ଯଃ କାଶ୍ଯପ ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-40-42 (82447) ମୁଷ୍ଣନ୍ନିବ ମନଶ୍ଚକ୍ଷୂଂଷ୍ଯବିଭାବ୍ଯତନୁର୍ବିଭୁଃ। ଅନାଦିମଧ୍ଯନିଧନୋ ନ ବିଦ୍ମୈନଂ କୁତୋ ହ୍ଯସୌ॥ 13-40-43 (82448) ବେଦେଷ୍ବପି ଚ ବିଶ୍ବାତ୍ମା ଗୀଯତେ ନ ଚ ବିଦ୍ମହେ। ତତ୍ବତସ୍ତତ୍ବଭୂତାତ୍ମା ବିଭୁର୍ନିତ୍ଯଃ ସନାତନଃ॥ 13-40-44 (82449) ପୃଥିବୀ ବାଯୁରାକାଶମାପୋ ଜ୍ଯୋତିଶ୍ଚ ପଞ୍ଚମମ୍। ଗୁଣାଶ୍ଚୈଷାଂ ଯଥାସଙ୍ଖ୍ଯଂ ଭାବାଭାବୌ ତଥୈବ ଚ॥ 13-40-45 (82450) ତମଃ ସତ୍ବଂ ରଜଶ୍ଚୈବ ଭାବାଶ୍ଚୈବ ତଦାତ୍ମକାଃ। ମନୋ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ତେଜଶ୍ଚ ବୁଦ୍ଧିଗମ୍ଯାନି ତତ୍ବତଃ। ଜାଯନ୍ତେ ତାତ ତସ୍ମାଦ୍ଧି ତିଷ୍ଠତେ ତେଷ୍ବସୌ ବିଭୁଃ॥ 13-40-46 (82451) ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ଯ ବହୁଧା ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ନାଧ୍ଯବସ୍ଯାମହେ ପରମ୍। ତସ୍ଯ ଦେବସ୍ଯ ତତ୍ବେନ ତନ୍ନଃ ଶଂସ ଯଥାତଥମ୍॥ 13-40-47 (82452) ଏତମେବ ପରଂ ପ୍ରଶ୍ନଂ କୌତୂହଲସମନ୍ବିତାଃ। ଏବଂ ଭବନ୍ତଂ ପୃଚ୍ଛାମସ୍ତନ୍ନଃ ଶଂସିତୁମର୍ହସି॥ 13-40-48 (82453) ସୁପର୍ଣ ଉବାଚ। 13-40-49x (6843) ସ୍ଥୂଲତୋ ଯସ୍ତୁ ଭଗବାଂସ୍ତେନୈବ ସ୍ବେନ ହେତୁନା। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସ୍ଯ ତୁ ରକ୍ଷାର୍ଥଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ରୂପମାସ୍ଥିତଃ॥ 13-40-49 (82454) ମଯା ତୁ ମହଦାଶ୍ଚର୍ଯଂ ପୁରା ଦୃଷ୍ଟଂ ସନାତନେ। ଦେବେ ଶ୍ରୀବତ୍ସନିଲଯେ ତଚ୍ଛୃଣୁଧ୍ବମଶେଷତଃ॥ 13-40-50 (82455) ନ ସ୍ମ ଶକ୍ଯୋ ମଯା ବେତ୍ତୁଂ ନ ଭବଦ୍ଭିଃ କଥଞ୍ଚନ। ଯଥା ମାଂ ପ୍ରାହ ଭଗବାଂସ୍ତଥା ତଚ୍ଛ୍ରୁଯତାଂ ମମ॥ 13-40-51 (82456) ମଯାଽମୃତଂ ଦେବତାନାଂ ମିଷତାମୃଷିସତ୍ତମାଃ। ହୃତଂ ବିପାଟ୍ଯ ତଂ ଯନ୍ତ୍ରଂ ବିଦ୍ରାବ୍ଯାମୃତରକ୍ଷିଣଃ॥ 13-40-52 (82457) ଦେବତା ବିମୁଖୀକୃତ୍ଯ ସେନ୍ଦ୍ରାଃ ସମରୁତୋ ମୃଧେ। ଉନ୍ମଥ୍ଯାଶୁ ଗିରୀଂଶ୍ଚୈବ ବିକ୍ଷୋଭ୍ଯ ଚ ମହୋଦଧିଂ॥ 13-40-53 (82458) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମମ ବିକ୍ରାନ୍ତଂ ବାଗୁବାଚାଶରୀରିଣୀ। ପ୍ରୀତୋସ୍ମି ତେ ବୈନତେଯ କର୍ମଣାଽନେନ ସୁବ୍ରତ। ଅବୃଥା ତେଽସ୍ତୁ ମଦ୍ବାକ୍ଯଂ ବ୍ରୂହି କିଂ କରବାଣି ତେ॥ 13-40-54 (82459) ତାମେବଂବାଦିନୀଂ ବାଚମହଂ ପ୍ରତ୍ଯୁକ୍ତବାଂସ୍ତଦା। ଜ୍ଞାତୁମିଚ୍ଛାମି କସ୍ତ୍ବଂ ହି ତତୋ ମେ ଦାସ୍ଯସେ ବରମ୍। ପ୍ରକୃତିର୍ବିକୃତିର୍ବା ତ୍ବଂ ଦେବୋ ବା ଦାନବୋପି ବା॥ 13-40-55 (82460) ତତୋ ଜଲଦଗମ୍ଭୀରଂ ପ୍ରହସ୍ଯ ବଦତାଂବରଃ। ଉଂବାଚ ବରଦଃ ପ୍ରୀତଃ କାଲେ ତ୍ବଂ ମାଽଭିବେତ୍ସ୍ଯସି॥ 13-40-56 (82461) ବାହନଂ ଭବ ମେ ସାଧୋ ବରଂ ଦଦ୍ମି ତବୋତ୍ତମମ୍। ନ ତେ ବୀର୍ଯେଣ ସଦୃଶଃ କଶ୍ଚିଲ୍ଲୋକେ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-40-57 (82462) ପତଙ୍ଗ ପତତାଂଶ୍ରେଷ୍ଠ ନ ଦେବୋ ନାପି ଦାନବଃ। ମତ୍ସଖିତ୍ବମନୁପ୍ରାପ୍ତୋ ଦୁର୍ଧର୍ଷଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 13-40-58 (82463) ତମବ୍ରବଂ ଦେବଦେବଂ ମାମେବଂବାଦିନଂ ପରମ୍। ପ୍ରଯତଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ଭୂତ୍ବା ପ୍ରଣମ୍ଯ ଶିରସା ବିଭୁମ୍॥ 13-40-59 (82464) ଏବମେତନ୍ମହାବାହୋ ସର୍ବମେତଦ୍ଭବିଷ୍ଯତି। ବାହନଂ ତେ ଭବିଷ୍ଯାମି ଯଥା ବଦତି ମାଂ ଭବାନ୍॥ 13-40-60 (82465) ମମ ଚାପି ମହାବୁଦ୍ଧେ ନିଶ୍ଚଯଂ ଶ୍ରୂଯତାମିତି। ଧ୍ବଜସ୍ତେଽହଂ ଭବିଷ୍ଯାମି ରଥସ୍ଥସ୍ଯ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-40-61 (82466) ତଥାସ୍ତ୍ବିତି ସ ମାମୁକ୍ତ୍ବା ଭୂଯଃ ପ୍ରାହ ମହାମନାଃ। ନ ତେ ଗତିବିଘାତୋଽଦ୍ଯ ଭବିଷ୍ଯତ୍ଯମୃତଂ ବିନା॥ 13-40-62 (82467) ଏବଂ କୃତ୍ବା ତୁ ସମଯଂ ଦେବଦେବଃ ସନାତନଃ। ମାମୁକ୍ତ୍ବା ସାଧଯସ୍ବେତି ଯଥାଽଭିପ୍ରାଯତୋ ଗତଃ॥ 13-40-63 (82468) ତତୋଽହଂ କୃତସଂବାଦୋ ଯେନ କେନାପି ସତ୍ତମାଃ। କୌତୂହଲସମାବିଷ୍ଟଃ ପିତରଂ କଶ୍ଯପଂ ଗତଃ॥ 13-40-64 (82469) ସୋହଂ ପିତରମାସାଦ୍ଯ ପ୍ରଣିପତ୍ଯାଭିବାଦ୍ଯ ଚ। ସର୍ବମେତଦ୍ଯଥାତଥ୍ଯମୁକ୍ତବାନ୍ପିତୁରନ୍ତିକେ॥ 13-40-65 (82470) ଶ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ଭଗବାନ୍ମହ୍ଯଂ ଧ୍ଯାନମେବାନ୍ବପଦ୍ଯତ। ସ ମୁହୂର୍ତମିବ ଧ୍ଯାତ୍ବା ମାମାହ ବଦତାଂ ବରଃ॥ 13-40-66 (82471) ଧନ୍ଯୋସ୍ଯନୁଗୃହୀତଶ୍ଚ ଯତ୍ତ୍ବଂ ତେନ ମହାତ୍ମନା। ସଂବାଦଂ କୃତବାଂସ୍ତାତ ଗୁହ୍ଯେନ ପରମାତ୍ମନା॥ 13-40-67 (82472) ସ୍ଥୂଲଦୃଶ୍ଯଃ ସ ଭଗବାଂସ୍ତେନ ତେନୈବ ହେତୁନା। ଦୃଶ୍ଯତେଽବ୍ଯକ୍ତରୂପସ୍ଥଃ ପ୍ରଧାନପ୍ରଭବାପ୍ଯଯଃ॥ 13-40-68 (82473) ମଯା ହି ସ ମହାତେଜା ନାନ୍ଯଯୋଗସମାଧିନା। ତପସୋଗ୍ରେଣ ତେଜସ୍ବୀ ତୋଷିତସ୍ତପସାଂନିଧିଃ॥ 13-40-69 (82474) ତତୋ ମେ ଦର୍ଶଯାମାସ ତୋଷଯନ୍ନିବ ପୁତ୍ରକ। ଶ୍ବେତପୀତାରୁଣନିଭଃ କଦ୍ରୂକପିଲପିଙ୍ଗଲଃ॥ 13-40-70 (82475) ରକ୍ତନୀଲାସିତନିଭଃ ସହସ୍ରୋଦରପାଣିମାନ୍। ଦ୍ବିସାହସ୍ରମହାବକ୍ତ୍ର ଏକାକ୍ଷଃ ଶତଲୋଚନଃ॥ 13-40-71 (82476) ଅନିଷ୍ପନ୍ଦା ନିରାହାରାଃ ସମାନାଃ ସୂର୍ଯତେଜସା। ତମୁପାସନ୍ତି ପରମଂ ଗୁହ୍ଯମକ୍ଷରମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-40-72 (82477) ସମାସାଦ୍ଯ ତୁ ତଂ ବିଶ୍ବମହଂ ମୂର୍ଧ୍ନା ପ୍ରଣମ୍ଯ ଚ। ଋଗ୍ଯଜୁଃସାମଭିଃ ସ୍ତୁତ୍ବା ଶରଣ୍ଯଂ ଶରଣଂ ଗତଃ॥ 13-40-73 (82478) ମହାମେଘୌଘଧୀରେଣ ସ୍ବରେଣ ଜଯତାଂବରଃ। ଆଭାଷ୍ଯ ପୁତ୍ରପୁତ୍ରେତି ଇଦମାହ ଧୃତଂ ବଚଃ॥ 13-40-74 (82479) ତ୍ବଯାଽଭ୍ଯୁଦଯକାମେନ ତପଶ୍ଚୀର୍ଣଂ ମହାମୁନେ। ଅମୁକ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ସମାସଙ୍ଗୈରବିମୁକ୍ତୋଽଦ୍ଯ ପଶ୍ଯସି॥ 13-40-75 (82480) ଯଦା ସଙ୍ଗୈର୍ବିମୁକ୍ତଶ୍ଚ ଗତମୋହୋ ଗତସ୍ପୃହଃ। ଭବିଷ୍ଯସି ସଦା ବ୍ରହ୍ମ ମାମନୁଧ୍ଯାସ୍ଯସେ ଦ୍ବିଜ॥ 13-40-76 (82481) ଐକାନ୍ତିକୀଂ ମତିଂ କୃତ୍ବା ମଦ୍ଭକ୍ତୋ ମତ୍ପରାଯଣଃ। ଜ୍ଞାସ୍ଯସେ ମାଂ ତତୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍ବୀତମୋହଶ୍ଚ ତତ୍ବତଃ॥ 13-40-77 (82482) ତେନ ତ୍ବଂ କୃତସଂବାଦଃ ସ୍ବତଃ ସର୍ବହିତୈଷିଣା। ବିଶ୍ବରୂପେଣ ଦେବେନ ପୁରୁଷେଣ ମହାତ୍ମନା। ତମେବାରାଧଯ କ୍ଷିପ୍ରଂ ତମାରାଧ୍ଯ ନ ସୀଦସି॥ 13-40-78 (82483) ସୋହମେବଂ ଭଗବତା ପିତ୍ରା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସତ୍ତମାଃ। ଅନୁନୀତୋ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ସ୍ବମେବ ଭବନଂ ଗତଃ॥' ॥ 13-40-79 (82484) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 40 ॥

`ସୁପର୍ଣ ଉବାଚ। ସୋଽହମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ପିତରଂ ତଦ୍ଭାବଗତମାନସଃ। ସ୍ବମେବାଲଯମାସାଦ୍ଯ ତମେବାର୍ଥମଚିନ୍ତଯମ୍॥ 13-41-1 (82485) ତଦ୍ଭାବଗତଭାବାତ୍ମା ତଦ୍ଭୂତଗତମାନସଃ। ଗୋବିନ୍ଦଂ ଚିନ୍ତଯନ୍ନାସେ ଶାଶ୍ବତଂ ପରମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-41-2 (82486) ଧୃତଂ ବଭୂବ ହୃଦଯଂ ନାରାଯଣଦିଦୃକ୍ଷଯା। ସୋହଂ ବେଗଂ ସମାସ୍ଥାଯ ମନୋମାରୁତବେଗବାନ୍। ରମ୍ଯାଂ ବିଶାଲାଂ ବଦରୀଂ ଗତୋ ନାରାଯଣାଶ୍ରମମ୍॥ 13-41-3 (82487) ତତସ୍ତତ୍ର ହରିଂ ଜଗତଃ ପ୍ରଭବଂ ବିଭୁମ୍। ଗୋବିନ୍ଦଂ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷଂ ପ୍ରଣତଃ ଶିରସା ହରିମ୍। ଋଗ୍ଯଜୁସ୍ସାମଭିଶ୍ଚୈନଂ ତୁଷ୍ଟାବ ପରଯା ମୁଦା॥ 13-41-4 (82488) ଅଥାପଶ୍ଯଂ ସୁବିପୁଲମଶ୍ବତ୍ଥଂ ଦେବସଂଶ୍ରଯମ୍॥ 13-41-5 (82489) ଚତୁର୍ଦ୍ବିଗୁଣପୀନାଂସଃ ଶଙ୍କଚକ୍ରଗଦାଧରଃ। ପ୍ରାଦୁର୍ବଭୂବ ପୁରୁଷଃ ପୀତବାସାଃ ସନାତନଃ। ମଧ୍ଯାହ୍ନାର୍କପ୍ରତୀକାଶସ୍ତେଜସା ଭାସଯନ୍ଦିଶଃ॥ 13-41-6 (82490) ସଂସ୍ତୁତଃ ସଂବିଦଂ କୃତ୍ବା ବ୍ରଜେତି ଶ୍ରେଯସେ ରତଃ। ପ୍ରାଗୁଦୀଚୀଂ ଦିଶଂ ଦେବଃ ପ୍ରତସ୍ଥେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ। ଦିଶଶ୍ଚ ବିଦିଶଶ୍ଚୈବ ଭାସଯନ୍ସ୍ବେନ ତେଜସା॥ 13-41-7 (82491) ତମହଂ ପୁରୁଷଂ ଦିବ୍ଯଂ ବ୍ରଜନ୍ତମମିତୌଜସମ୍। ଅନୁବବ୍ରାଜ ବେଗେନ ଶନୈର୍ଗଚ୍ଛନ୍ତମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-41-8 (82492) ଯୋଜନାନାଂ ସହସ୍ରାଣି ଷଷ୍ଟିମଷ୍ଟୌ ତଥା ଶତମ୍। ତଥା ଶତସହସ୍ରଂ ଚ ଶତଂ ଦ୍ବିଗୁଣମେବ ଚ॥ 13-41-9 (82493) ସ ଗତ୍ବା ଦୀର୍ଗମଧ୍ବାନମପଶ୍ଯମହମଦ୍ଭୁତମ୍। ମହାନ୍ତଂ ପାବକଂ ଦୀପ୍ତମର୍ଚିଷ୍ମନ୍ତମନିନ୍ଧନମ୍॥ 13-41-10 (82494) ଶତଯୋଜନବିସ୍ତୀର୍ଣଂ ତସ୍ମାଦ୍ଦ୍ବିଗୁଣମାଯତମ୍। ବିବେଶ ସ ମହାଯୋଗୀ ପାବକଂ ପାବକଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-41-11 (82495) ତତ୍ର ଶଂଭୁସ୍ତପସ୍ତେପେ ମହାଦେବଃ ସହୋମଯା। ସ ତେନ ସଂବିଦଂ କୃତ୍ବା ପାବକଂ ସମତିକ୍ରମତ୍॥ 13-41-12 (82496) ଶ୍ରମାଭିଭୂତେନ ମଯା କଥଞ୍ଚିଦନୁଗମ୍ଯତେ॥ 13-41-13 (82497) ଗତ୍ବା ସ ଦୀର୍ଘମଧ୍ବାନଂ ଭାସ୍କରେଣାବଭାସିତମ୍। ଅଭାସ୍କରମମର୍ଯାଦଂ ବିବେଶ ସୁମହତ୍ତମଃ॥ 13-41-14 (82498) ଅଥ ଦୃଷ୍ଟିଃ ପ୍ରତିହତା ମମ ତତ୍ର ବଭୂବ ହ। ଯଥାସ୍ବଭାବଂ ଭୂତାତ୍ମା ବିବେଶ ସ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-41-15 (82499) ତତୋଽହମଭବଂ ମୂଢୋ ଜଡାନ୍ଧବଧିରୋପମଃ। ଦିଶଶ୍ଚ ବିଦିଶଶ୍ଚୈବ ନ ବିଜଜ୍ଞେ ତମୋବୃତଃ॥ 13-41-16 (82500) ଅବିଜାନନ୍ନହଂ କିଞ୍ଚିତ୍ତସ୍ମିଂସ୍ତମସି ସଂବୃତେ। ସସଂଭ୍ରାନ୍ତେନ ମନସା ବ୍ଯଥାଂ ପରମିକାଂ ଗତଃ॥ 13-41-17 (82501) ସୋଽହଂ ପ୍ରପନ୍ନଃ ଶରଣଂ ଦେବଦେବଂ ସନାତନମ୍। ପ୍ରାଞ୍ଚଲିର୍ମନସା ଭୂତ୍ବା ବାକ୍ଯମେତତ୍ତଦୋକ୍ତବାନ୍॥ 13-41-18 (82502) ଭଗବନ୍ଭୂତଭବ୍ଯେଶ ଭବଦ୍ଭୂତକୃଦବ୍ଯଯ। ଶରଣଂ ସମ୍ପ୍ରପନ୍ନଂ ମାଂ ତ୍ରାତୁମର୍ହସ୍ଯରିଂଦମ॥ 13-41-19 (82503) ଅହଂ ତୁ ତତ୍ତ୍ବଜିଜ୍ଞାସୁଃ କୋସି କସ୍ଯାସି କୁତ୍ର ବା। ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତଃ ପଦବୀଂ ଦେବ ସ ମାଂ ସଂତ୍ରାତୁମର୍ହସି॥ 13-41-20 (82504) ଆବିର୍ଭୂତଃ ପୁରାଣାତ୍ମା ମାମେହୀତି ସନାତନଃ। ତତୋପରାନ୍ତତୋ ଦେବୋ ବିଶ୍ବସ୍ଯ ଗତିରାତ୍ମବାନ୍। ମୋହଯାମାସ ମାଂ ତତ୍ର ଦୁର୍ବିଭାବ୍ଯବପୁର୍ବିଭୁଃ॥ 13-41-21 (82505) ସ୍ବଭାବମାତ୍ମନସ୍ତତ୍ର ଦର୍ଶଯନ୍ସ୍ବଯମାତ୍ମନା। ଶ୍ରମଂ ମେ ଜନଯାମାସ ଭଯଂ ଚାଭଯଦଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-41-22 (82506) ଖିନ୍ନ ଇତ୍ଯେବ ମାଂ ମତ୍ବା ଭଗବାନବ୍ଯଯୋଽଚ୍ଯୁତଃ। ଶବ୍ଦେନାଶ୍ବାସଯାମାସ ଜଗାହେ ଚ ତମୋ ମହତ୍॥ 13-41-23 (82507) ଅହଂ ତମେବାନୁଗତଃ ଶ୍ରମାଲସପଦଶ୍ଚରନ୍। ମନସା ଦେବଦେବେଶଂ ଧ୍ଯାତୁଂ ସମୁପଚକ୍ରମେ॥ 13-41-24 (82508) ତଥାଗତଂ ତୁ ମାଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଭଗବାନମିତଦ୍ଯୁତିଃ। ତମଃ ପ୍ରଣାଶଯାମାସ ମମାନୁଗ୍ରହକାଙ୍କ୍ଷଯା॥ 13-41-25 (82509) ତତଃ ପ୍ରନଷ୍ଟେ ତମସି ତମହଂ ଦୀପ୍ତତେଜସମ୍। ଅପଶ୍ଯଂ ତେଜସା ବ୍ଯାପ୍ତଂ ମଧ୍ଯାହ୍ନ ଇବ ଭାସ୍କରମ୍॥ 13-41-26 (82510) ସ୍ବଯଂପ୍ରଭାଂଶ୍ଚ ପୁରୁଷାନ୍ସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚ ପରମାଦ୍ଭୁତାଃ। ଅପଶ୍ଯମହମବ୍ଯଗ୍ରସ୍ତସ୍ମିନ୍ଦେଶେ ସହସ୍ରଶଃ॥ 13-41-27 (82511) ନ ତତ୍ର ଦ୍ଯୋତତେ ସୂର୍ଯୋ ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ତଥୈବ ଚ। ନ ତତ୍ର ଚନ୍ଦ୍ରମା ଭାତି ନ ବାଯୁର୍ବାତି ପାଂସୁଲଃ॥ 13-41-28 (82512) ତତ୍ର ତୂର୍ଯାଣ୍ଯନେକାନି ଗୀତାନି ମଧୁରାଣି ଚ। ଅଦୃଶ୍ଯାନି ମନୋଜ୍ଞାନି ଶ୍ରୂଯନ୍ତେ ସର୍ବତୋଦିଶମ୍॥ 13-41-29 (82513) ସ୍ରବନ୍ତି ବୈଡୂର୍ଯଲତାଃ ପଦ୍ମୋତ୍ପଲଝଷାକୁଲାଃ। ମୁକ୍ତାସିକତବପ୍ରାଶ୍ଚ ସରିତୋ ନିର୍ମଲୋଦକାଃ॥ 13-41-30 (82514) ଅଗତିସ୍ତତ୍ର ଦେବାନାମସୁରାଣାଂ ତଥୈବ ଚ। ଗନ୍ଧର୍ବନାଗଯକ୍ଷାଣାଂ ରାକ୍ଷସାନାଂ ତଥୈବ ଚ॥ 13-41-31 (82515) ସ୍ବଯଂପ୍ରଭାସ୍ତତ୍ର ନରା ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେଽଦ୍ଭୁତଦର୍ଶନାଃ। ଯେଷାଂ ନ ଦେବତାସ୍ତୁଲ୍ଯାଃ ପ୍ରଭାଭିର୍ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍॥ 13-41-32 (82516) ସ ଚ ତାନପ୍ଯତିକ୍ରମ୍ଯ ଦୈବତୈରପି ପୂଜିତଃ। ବିବେଶ ଜ୍ବଲନଂ ଦୀପ୍ତମନିନ୍ଧନମନୌପମମ୍॥ 13-41-33 (82517) ଜ୍ବାଲାଭିର୍ମାଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟଂ ଚ ଜ୍ବଲନ୍ତଂ ସର୍ବତୋଦିଶମ୍। ଦୈତ୍ଯଦାନବରକ୍ଷୋଭିର୍ଦୈବତୈଶ୍ଚାପି ଦୁସ୍ସହମ୍॥ 13-41-34 (82518) ଜ୍ବାଲାମାଲିନମାସାଦ୍ଯ ତମଗ୍ନିମହମବ୍ଯଯମ୍। ଅବିଷହ୍ଯତମଂ ମତ୍ବା ମନସେଦମଚିନ୍ତଯମ୍॥ 13-41-35 (82519) ମଯା ହି ସମରେଷ୍ବଗ୍ନିରନେକେଷୁ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ପ୍ରବିଷ୍ଟଶ୍ଚାପବିଦ୍ଧଶ୍ଚ ନ ଚ ମାଂ ଦଗ୍ଧବାନ୍କ୍ବଚିତ୍॥ 13-41-36 (82520) ଅଯଂ ଚ ଦୁସ୍ସହଃ ଶଶ୍ବତ୍ତେଜସାଽତିହୁତାଶନଃ। ଅତ୍ଯାଦିତ୍ଯପ୍ରକାଶାର୍ଚିରନଲୋ ଦୀପ୍ଯତେ ମହାନ୍॥ 13-41-37 (82521) ସ ତଥା ଦହ୍ଯମାନୋପି ତେଜସା ଦୀପ୍ତବର୍ଚସା। ପ୍ରପନ୍ନଃ ଶରଣଂ ଦେବଂ ଶଙ୍କଚକ୍ରଗଦାଧରମ୍॥ 13-41-38 (82522) ଭକ୍ତଶ୍ଚାନୁଗତଶ୍ଚେତି ତ୍ରାତୁମର୍ହସି ମାଂ ବିଭୋ। ଯଥା ମାଂ ନ ଦହେଦଗ୍ନିଃ ସଦ୍ଯୋ ଦେବ ତଥା କୁରୁ॥ 13-41-39 (82523) ଏବଂ ବିଲପମାନସ୍ଯ ଜ୍ଞାତ୍ବା ମେ ବଚନଂ ପ୍ରଭୁଃ। ମା ଭୈରିତି ବଚଃ ପ୍ରାହ ମେଘଗମ୍ବୀରନିସ୍ବନଃ॥ 13-41-40 (82524) ସ ମାମାଶ୍ବାସ୍ଯ ବଚନଂ ପ୍ରାହେଦଂ ଭଗବାନ୍ବିଭୁଃ। ମମ ତ୍ବଂ ବିଦିତଃ ସୌମ୍ଯ ଯଥାବତ୍ତତ୍ବଦର୍ଶନେ॥ 13-41-41 (82525) ଜ୍ଞାପିତଶ୍ଚାପି ଯତ୍ପିତ୍ରା ତଚ୍ଚାପି ବିଦିତଂ ମହତ୍। ବୈନତେଯ ମମାପ୍ଯେବମହଂ ବେଦ୍ଯଃ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-41-42 (82526) ମହଦେତତ୍ସ୍ବରୂପଂ ମେ ନ ତେ ବେଦ୍ଯଂ କଥଞ୍ଚନ। ମାଂ ହି ବିନ୍ଦନ୍ତି ବିଦ୍ବାଂସୋ ଯେ ଜ୍ଞାନେ ପରିନିଷ୍ଠିତାଃ॥ ନିର୍ମମା ନିରହଙ୍କାରା ନିରାଶୀର୍ବନ୍ଧନାଯୁତାଃ॥ 13-41-43 (82527) ଭବାଂସ୍ତୁ ସତତଂ ଭକ୍ତୋ ମନ୍ମନାଃ ପକ୍ଷିସତ୍ତମ। ସ୍ଥୂଲଂମାଂ ବେତ୍ସ୍ଯସେ ତସ୍ମାଜ୍ଜଗତଃ କାରଣେସ୍ଥିତମ୍'॥ ॥ 13-41-44 (82528) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 41 ॥

`ସୁପର୍ଣ ଉବାଚ। ଏବଂ ଦତ୍ତାଭଯସ୍ତେନ ତତୋଽହମୃଷିସତ୍ତମାଃ। ନଷ୍ଟଖେଦଶ୍ରମଭଯଃ କ୍ଷଣେନ ହ୍ଯଭବଂ ତଦା॥ 13-42-1 (82529) ସ ଶନୈର୍ଯାତି ଭଗବାନ୍ଗତ୍ଯା ଲଘୁପରାକ୍ରମଃ। ଅହଂ ତୁ ସୁମହାବେଗମାସ୍ତାଯାନୁବ୍ରଜାମି ତମ୍॥ 13-42-2 (82530) ସ ଗତ୍ବା ଦୀର୍ଘମଧ୍ବାନମାକାଶମମିତହ୍ଯୁତିଃ। ମନସାଽପ୍ଯଗମଂ ଦେବମାସସାଦାତ୍ମତତ୍ବବିତ୍॥ 13-42-3 (82531) ଅଥ ଦେବଃ ସମାସାଦ୍ଯ ମନସଃ ସଦୃଶଂ ଜବମ୍। ମୋହଯିତ୍ବା ଚ ମାଂ ତତ୍ର କ୍ଷଣେନାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-42-4 (82532) ତତ୍ରାମ୍ବୁଧରଧୀରେଣ ଭୋଶବ୍ଦେନାନୁନାଦିନା। ଅଯଂ ଭୋଽହମିତି ପ୍ରାହ ବାକ୍ଯଂ ବାକ୍ଯବିଶାରଦଃ॥ 13-42-5 (82533) ଶବ୍ଦାନୁସାରୀ ତୁ ତତସ୍ତଂ ଦେଶମହମାବ୍ରଜମ୍। ତତ୍ରାପଶ୍ଯଂ ତତଶ୍ଚାହଂ ଶ୍ରୀମଦ୍ଧଂସଯୁତଂ ସରଃ॥ 13-42-6 (82534) ସ ତତ୍ସରଃ ସମାସାଦ୍ଯ ଭଗବାନାତ୍ମବିତ୍ତମଃ। ଭୋଶବ୍ଦପ୍ରତିସୃଷ୍ଟେନ ସ୍ବରେଣ ପ୍ରତିବାଦିନା॥ 13-42-7 (82535) ବିବେଶ ଦେବଃ ସ୍ବାଂ ଯୋନିଂ ମାମିଦଂ ଚାଭ୍ଯଭାଷତ। ବିଶସ୍ବ ସଲିଲଂ ସୌମ୍ଯ ସୁଖମତ୍ର ବସାମହେ॥ 13-42-8 (82536) ତତଶ୍ଚ ପ୍ରାବିଶଂ ତତ୍ର ସହ ତେନ ମହାତ୍ମନା। ଦୃଷ୍ଟବାନଦ୍ଭୁତତରଂ ତସ୍ମିନ୍ସରସି ଭାସ୍ବତାମ୍॥ 13-42-9 (82537) ଅଗ୍ନୀନାମପ୍ରଣୀତାନାମିଦ୍ଧାନାମିନ୍ଧନୈର୍ବିନା। ଦୀପ୍ତାନାମାଜ୍ଯସିକ୍ତାନାଂ ସ୍ଯାନେଷ୍ବର୍ଚିଷ୍ମତାଂ ସଦା॥ 13-42-10 (82538) ଦୀପ୍ତିସ୍ତେଷାମନାଜ୍ଯାନାଂ ପ୍ରାପ୍ତାଜ୍ଯାନାମିବାଭବତ୍। ଅନିଦ୍ଧାନାମିବ ସତାମିଦ୍ଧାନାମିବ ଭାସ୍ବତାମ୍॥ 13-42-11 (82539) ଅଥାହଂ ବରଦଂ ଦେବଂ ନାପଶ୍ଯଂ ତତ୍ର ସଙ୍ଗତମ୍। ତତଃ ସମ୍ମୋହମାପନ୍ନୋ ବିଷାଦଭଗମଂ ପରମ୍॥ 13-42-12 (82540) ଅପଶ୍ଯଂ ଚାଗ୍ନିହୋତ୍ରାଣି ଶତଶୋଽଥ ସହସ୍ରଶଃ। ବିଧିନା ସମ୍ପ୍ରଣୀତାନି ଧିଷ୍ଣ୍ଯେଷ୍ବାଜ୍ଯବତାଂ ତଦା॥ 13-42-13 (82541) ଅସଂଭୃଷ୍ଟତଲାଶ୍ଚୈବ ବେଦୀଃ କୁସୁମସଂସ୍ତୃତାଃ। କୁଶପଦ୍ମୋତ୍ପଲାସଙ୍ଗାଃ କଲଶାଂଶ୍ଚ ହିରଣ୍ମଯାନ୍॥ 13-42-14 (82542) ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରାଣି ଚିତ୍ରାଣି ଶତଶୋଽଥ ସହସ୍ରଶଃ। ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରାଯ ଯୋଗ୍ଯାନି ଯାନି ଦ୍ରବ୍ଯାଣି କାନିଚିତ୍। ତାନି ଚାତ୍ର ସମୃଦ୍ଧାନି ଦୃଷ୍ଟବାନସ୍ମ୍ଯନେକଶଃ॥ 13-42-15 (82543) ମନୋହୃଦ୍ଯତମଶ୍ଚାଗ୍ନିଃ ସୁରଭିଃ ପୁଣ୍ଯଲକ୍ଷଣଃ। ଆଜ୍ଯଗନ୍ଧୋ ମନୋଗ୍ରାହୀ ଘ୍ରାଣଚକ୍ଷୁସ୍ସୁଖାବହଃ॥ 13-42-16 (82544) ତେଷାଂ ତତ୍ରାଗ୍ନିହୋତ୍ରାଣାମୀଡିତାନାଂ ସହସ୍ରଶଃ। ସମୀପେ ତ୍ବଦ୍ଭୁତତମମପଶ୍ଯମହମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-42-17 (82545) ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁକାଶଶୁଭ୍ରାଣାଂ ତୁଷାରୋଦ୍ଭେଦବର୍ଚସାମ୍। ବିମଲାଦିତ୍ଯଭାସାନାଂ ସ୍ଥଣ୍ଡିଲାନି ସହସ୍ରଶଃ। ଦୃଷ୍ଟାନ୍ଯଗ୍ନିସମୀପେ ତୁ ଧ୍ଯୁତିମନ୍ତି ମହାନ୍ତି ଚ॥ 13-42-18 (82546) ଏଷୁ ଚାଗ୍ନିସମୀପେଷୁ ଶୁଶ୍ରାବ ସୁପଦାକ୍ଷରାଃ। ପ୍ରଭାବାନ୍ତରିତାନାଂ ତୁ ପ୍ରସ୍ପଷ୍ଟାକ୍ଷରଭାଷିଣାମ୍। ଋଗ୍ଯଜୁଃସାମଗାନାଂ ଚ ମଧୁରାଃ ସୁସ୍ବରା ଗିରଃ॥ 13-42-19 (82547) ସୁସଂମୃଷ୍ଟତଲୈସ୍ତୈସ୍ତୁ ବୃହଦ୍ବିର୍ଦୀପ୍ତତେଜସୈଃ। ପାବକୈଃ ପାବିତାତ୍ମାହମଭବଂ ଲଘୁବିକ୍ରମଃ॥ 13-42-20 (82548) ତତୋଽହଂ ତେଷୁ ଧିଷ୍ଣ୍ଯେଷୁ ଜ୍ବଲମାନେଷୁ ଯଜ୍ବନାମ୍। ତଂ ଦେଶଂ ପ୍ରଣମିତ୍ବାଽଥ ଅନ୍ବେଷ୍ଟୁମୁପଚକ୍ରମେ॥ 13-42-21 (82549) ତାନ୍ଯନେକସହସ୍ରାଣି ପର୍ଯଟଂସ୍ତୁ ମହାଜବାତ୍। ଅପଶ୍ଯମାନସ୍ତଂ ଦେବଂ ତତୋଽହଂ ବ୍ଯଥିତୋଽଭବମ୍॥ 13-42-22 (82550) ତତସ୍ତେଷ୍ବଗ୍ନିହୋତ୍ରେଷୁ ଜ୍ବଲତ୍ସୁ ବିମଲାର୍ଚିଷୁ। ଭାନୁମତ୍ସୁ ନ ପଶ୍ଯାମି ଦେବଦେବଂ ସନାତନମ୍॥ 13-42-23 (82551) ତତୋଽହଂ ତାନି ଦୀପ୍ତାନି ପରୀଯ ବ୍ଯସ୍ଥିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ନାନ୍ତଂ ତେଷାଂ ପ୍ରପଶ୍ଯାମି ଖେଦଶ୍ଚ ସହସାଭବତ୍॥ 13-42-24 (82552) ବିସୃତ୍ଯ ସର୍ବତୋ ଦୃଷ୍ଟିଂ ଭଯମୋହସମନ୍ବିତଃ। ଶ୍ରମଂ ପରଂମମାପନ୍ନଶ୍ଚିନ୍ତଯାନସ୍ତ୍ବଚେତନଃ॥ 13-42-25 (82553) ତସ୍ମିନ୍ନ ଖଲୁ ବର୍ତେଽହଂ ଲୋକେ ଯତ୍ରୈତଦୀଦୃଶମ୍। ଋଗ୍ଯଜୁସ୍ସାମନିର୍ଘୋଷଃ ଶ୍ରୂଯତେ ନ ଚ ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 13-42-26 (82554) ନ ଚ ପଶ୍ଯାମି ତଂ ଦେବଂ ଯେନାହମିହ ଚୋଦିତଃ। ଏବଂ ଚିନ୍ତାସଭାପନ୍ନଃ ପ୍ରଧ୍ଯାତୁମୁପଚକ୍ରମେ॥ 13-42-27 (82555) ତତଶ୍ଚିନ୍ତଯତୋ ମହ୍ଯଂ ମୋହେନାବିଷ୍ଟଚେତସଃ। ମହାଶବ୍ଦଃ ପ୍ରାଦୁରାସୀତ୍ସୁଭୃଶଂ ମେ ବ୍ଯଥାକରଃ॥ 13-42-28 (82556) ଅଥାହଂ ସହସା ତତ୍ର ଶୃଣୋମି ବିପୁଲଧ୍ବନିମ୍। ଅପଶ୍ଯଂ ଚ ସୁପର୍ଣାନାଂ ସହସ୍ରାଣ୍ଯଯୁତାନି ଚ॥ 13-42-29 (82557) ଅଭ୍ଯଦ୍ରବନ୍ତ ମାମେବ ବିପୁଲଦ୍ଯୁତିରଂହସଃ। ତେଷାମହଂ ପ୍ରଭାବେଣ ସର୍ବଥୈବାବରୋଽଭବମ୍॥ 13-42-30 (82558) ସୋଽହଂ ସମନ୍ତତଃ ସର୍ବୈଃ ସୁପର୍ଣୈରତିତେଜସୈଃ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବାଽଽତ୍ମାନଂ ପରିଗତଂ ସମ୍ଭ୍ରମଂ ପରମଂ ଗତଃ॥ 13-42-31 (82559) ବିନଯାବନତୋ ଭୂତ୍ବା ନମଶ୍ଚକ୍ରେ ମହାତ୍ମନେ। ଅନାଦିନିଧନାଯୈଭିର୍ନାମଭିଃ ପରମାତ୍ମନେ॥ 13-42-32 (82560) ନାରାଯଣାଯ ଶୁଦ୍ଧାଯ ଶାଶ୍ବତାଯ ଧ୍ରୁବାଯ ଚ। ଭୂତଭବ୍ଯଭବେଶାଯ ଶିବାଯ ଶିବମୂର୍ତଯେ॥ 13-42-33 (82561) ଶିବଯୋନେଃ ଶିବାଦ୍ଯାଯି ଶିବପୂଜ୍ଯତମାଯ ଚ। ଘୋରରୂପାଯ ମହତେ ଯୁଗାନ୍ତକରଣାଯ ଚ॥ 13-42-34 (82562) ବିଶ୍ବାଯ ବିଶ୍ବଦେବାଯ ବିଶ୍ବେଶାଯ ମହାତ୍ମନେ। ସହସ୍ରୋଦରପାଦାଯ ସହସ୍ରନଯନାଯ ଚ॥ 13-42-35 (82563) ସହସ୍ରବାହବେ ଚୈବ ସହସ୍ରବଦନାଯ ଚ। ଶୁଚିଶ୍ରବାଯ ମହତେ ଋତୁସଂବତ୍ସରାଯ ଚ॥ 13-42-36 (82564) ଋଗ୍ଯଜୁଃସାମବକ୍ତ୍ରାଯ ଅଥର୍ବଶିରସେ ନମଃ। ହୃଷୀକେଶାଯ କୃଷ୍ଣାଯ ଦ୍ରୁହିଣୋରୁକ୍ରମାଯ ଚ॥ 13-42-37 (82565) ବୃହଦ୍ବେଗାଯ ତାର୍କ୍ଷ୍ଯାଯ ବରାହାଯୈକଶୃଙ୍ଗିଣେ। ଶିପିବିଷ୍ଟାଯ ସତ୍ଯାଯ ହରଯେଽଥ ଶିଖଣ୍ଡିନେ॥ 13-42-38 (82566) ହୁତାଶାଯୋର୍ଧ୍ବବକ୍ତ୍ରାଯ ରୌଦ୍ରାନୀକାଯ ସାଧବେ। ସିନ୍ଧବେ ସିନ୍ଧୁବର୍ଷଘ୍ନେ ଦେବାନାଂ ସିନ୍ଧବେ ନମଃ॥ 13-42-39 (82567) ଗରୁତ୍ମତେ ତ୍ରିନେତ୍ରାଯ ସୁଧର୍ମାଯ ବୃଷାକୃତେ। ସମ୍ମ୍ରାଡୁଗ୍ରେ ସଂକୃତଯେ ବିରଜେ ସମ୍ଭବେ ଭବେ॥ 13-42-40 (82568) ବୃଷାଯ ବୃଷରୂପାଯ ବିଭବେ ଭୂର୍ଭୁବାଯ ବ। ଦୀପ୍ତସୃଷ୍ଟାଯ ଯଜ୍ଞାଯ ସ୍ଥିରାଯ ସ୍ଥବିରାଯ ଚ॥ 13-42-41 (82569) ଅଚ୍ଯୁତାଯ ତୁଷାରାଯ ବୀରାଯ ଚ ସମାଯ ଚ। ଜିଷ୍ଣବେ ପୁରୁହୂତାଯ ବସିଷ୍ଠାଯ ବରାଯ ଚ॥ 13-42-42 (82570) ସତ୍ଯେଶାଯ ସୁରେଶାଯ ହରଯେଽଥ ଶିଖଣ୍ଡିନେ। ବର୍ହିଷାଯ ବରେଣ୍ଯାଯ ବସବେ ବିଶ୍ବବେଧସେ॥ 13-42-43 (82571) କିରୀଟିନେ ସୁକେଶାଯ ବାସୁଦେବାଯ ଶୁଷ୍ମିଣେ। ବୃହଦୁକ୍ଥ୍ଯସୁଷେଣାଯ ଯୁଗ୍ଯେ ଦୁନ୍ଦୁଭଯେ ତଥା॥ 13-42-44 (82572) ଭଯେସଖାଯ ବିଭବେ ଭରଦ୍ବାଜେଽଭଯାଯ ଚ। ଭାସ୍କରାଯ ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାଯ ପଦ୍ମନାଭାଯ ଭୂରିଣେ॥ 13-42-45 (82573) ପୁନର୍ବସୁଭୃତତ୍ବାଯ ଜୀବପ୍ରଭବିଷାଯ ଚ। ବଷଟ୍କାରାଯ ସ୍ବାହାଯ ସ୍ବଧାଯ ନିଧନାଯ ଚ॥ 13-42-46 (82574) ଋଚେ ଚ ଯଜୁଷେ ସାମ୍ନେ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯପତଯେ ନମଃ। ଶ୍ରୀପଦ୍ମାଯାତ୍ମସଦୃଶେ ଧରଣୀଧାରିଣେ ପରେ॥ 13-42-47 (82575) ସୌମ୍ଯାସୌମ୍ଯସ୍ବରୂପାଯ ସୌମ୍ଯେ ସୁମନସେ ନମଃ। ବିଶ୍ବାଯ ଚ ସୁବିଶ୍ବାଯ ବିଶ୍ବରୂପଧରାଯ ଚ॥ 13-42-48 (82576) କେଶବାଯ ସୁକେଶାଯ ରଶ୍ମିକେଶାଯ ଭୂରିଣେ। ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭାଯ ନମଃ ସୌମ୍ଯାଯ ବୃଷରୂପିଣେ॥ 13-42-49 (82577) ନାରାଯଣାଗ୍ର୍ଯବପୁଷେ ପୁରୁହୂତାଯ ବଜ୍ରିଣେ। ବର୍ମିଣେ ବୃଷସେନାଯ ଧର୍ମସେନାଯ ରୋଧସେ। ମୁନଯେ ଜ୍ବରମୁକ୍ତାଯି ଜ୍ବରାଧିପତଯେ ନମଃ॥ 13-42-50 (82578) ଅନେତ୍ରାଯ ତ୍ରିନେତ୍ରାଯ ପିଙ୍ଗଲାଯ ବିଡୂର୍ମିଣେ। ତପୋବ୍ରହ୍ମନିଧାନାଯ ଯୁଗପର୍ଯାଯିଣେ ନମଃ॥ 13-42-51 (82579) ଶରଣାଯ ଶରଣ୍ଯାଯ ଭକ୍ତେଷ୍ଟଶରଣାଯ ଚ। ନମଃ ସର୍ବଭବେଶାଯ ଭୂତଭବ୍ଯଭବାଯ ଚ॥ 13-42-52 (82580) ପାହି ମାଂ ଦେବଦେବେଶ କୋପ୍ଯଜୋସି ସନାତନଃ। ଏବଂ ଗତୋସ୍ମି ଶରଣଂ ଶରଣ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମଯୋନିନମ୍॥ 13-42-53 (82581) ସ୍ତବ୍ଯଂ ସ୍ତବଂ ସ୍ତୁତବତସ୍ତତ୍ତମୋ ମେ ପ୍ରଣଶ୍ଯତ। ଭଯଂ ଚ ମେ ବ୍ଯପଗତଂ ପକ୍ଷିଣୋଽନ୍ତର୍ହିତାଽଭବନ୍॥ 13-42-54 (82582) ଶୃଣୋମି ଚ ଗିରଂ ଦିବ୍ଯାମନ୍ତର୍ଧାନଗତାଂ ଶିବାମ୍। ମା ଭୈର୍ଗରୁତ୍ମନ୍ଦାନ୍ତୋସି ପୁନଃ ସେନ୍ଦ୍ରାନ୍ଦିବୌକସଃ। ସ୍ବଂ ଚୈବ ଭବନଂ ଗତ୍ବା ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ପୁତ୍ରବାନ୍ଧବାନ୍॥ 13-42-55 (82583) ତତସ୍ତସ୍ମିନ୍କ୍ଷଣେନୈବ ସହସୈବ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ପ୍ରତ୍ଯଦୃଶ୍ଯତ ତେଜସ୍ବୀ ପୁରସ୍ତାତ୍ସ ମମାନ୍ତିକେ॥ 13-42-56 (82584) ସମାଗମ୍ଯ ତତସ୍ତେନ ଶିବେନ ପରମାତ୍ମନା। ଅପଶ୍ଯଂ ଚାହମାଯାନ୍ତଂ ନରନାରାଯଣାଶ୍ରମେ। ଚତୁର୍ଦ୍ବିଗୁଣବିନ୍ଯାସଂ ତଂ ଚ ଦେବଂ ସନାତନମ୍॥ 13-42-57 (82585) ଯଜତସ୍ତାନୃଷୀନ୍ଦେବାନ୍ବଦତୋ ଧ୍ଯାଯତୋ ମୁନୀନ୍। ଯୁକ୍ତାନ୍ସିଦ୍ଧାନ୍ନୈଷ୍ଠିକାଂଶ୍ଚ ଜପତୋ ଯଜତୋ ଗୃହେ॥ 13-42-58 (82586) ପୁଷ୍ପପୂରପରିକ୍ଷିପ୍ତଂ ଧୂପିତଂ ଦୀପିତଂ ହୁତମ୍। ବନ୍ଦିତଂ ସିକ୍ତସମ୍ମୃଷ୍ଟଂ ନରନାରାଯଣାଶ୍ରମମ୍॥ 13-42-59 (82587) ତଦଦ୍ଭୁତମହଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିସ୍ମିତୋସ୍ମି ତଦାଽନଘାଃ। ଜଗାମ ଶିରସା ଦେବଂ ପ୍ରଯତେନାନ୍ତରାତ୍ମନା॥ 13-42-60 (82588) ତଦତ୍ଯଦ୍ଭୁତସଙ୍କାସଂ କିମେତଦିତି ଚିନ୍ତଯନ୍। ନାଧ୍ଯଗଚ୍ଛଂ ପରଂ ଦିବ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ସର୍ବଭବାତ୍ମନଃ॥ 13-42-61 (82589) ପ୍ରଣିପତ୍ଯ ସୁଦୁର୍ଧର୍ଷଂ ପୁନଃ ପୁନରୁଦୀକ୍ଷ୍ଯ ଚ। ଶିରସ୍ଯଞ୍ଜଲିମାଧାଯ ବିସ୍ମଯୋତ୍ଫୁଲ୍ଲଲୋଚନଃ। ଅବୋଚଂ ତମଦୀନାର୍ଥଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠାନାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-42-62 (82590) ନମସ୍ତେ ଭଗବନ୍ଦେବ ଭୂତଭବ୍ଯଭବତ୍ପ୍ରଭୋ। ଯଦେତଦଦ୍ଭୁତଂ ଦେବ ମଯା ଦୃଷ୍ଟଂ ତ୍ବଦାଶ୍ରଯମ୍॥ 13-42-63 (82591) ଅନାଦିମଦ୍ଯପର୍ଯନ୍ତଂ କିଂ ତଚ୍ଛଂସିତୁମର୍ହସି। ଯଦି ଜାନାସି ସାଂ ଭକ୍ତଂ ଯଦି ବାଽନୁଗ୍ରହୋ ମଯି। ଶଂସ ସର୍ବମଶେଷେଣ ଶ୍ରୋତବ୍ଯଂ ଯଦି ଚେନ୍ମଯା॥ 13-42-64 (82592) ସ୍ବଭାବସ୍ତବ ଦୁର୍ଜ୍ଞେଯଃ ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବୋ ଭବସ୍ଯ ଚ। ଭବଦ୍ଭୂତଭବିଷ୍ଯେଶ ସର୍ବଥା ଗହନଂ ଭବାନ୍॥ 13-42-65 (82593) ବ୍ରୂହି ସର୍ବମଶେଷେଣ ତଦାଶ୍ଚର୍ଯଂ ମହାମୁନେ। କିଂ ତଦତ୍ଯଦ୍ଭୁତଂ ବୃତ୍ତଂ ତେଷ୍ବଗ୍ନିଷୁ ସମନ୍ତତଃ॥ 13-42-66 (82594) କାନି ତାନ୍ଯଗ୍ନିହୋତ୍ରାଣି କେଷାଂ ଶବ୍ଦଃ ଶ୍ରୁତୋ ମଯା। ଶୃଣ୍ବତାଂ ବ୍ରହ୍ମ ସତତମଦୃଶ୍ଯାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍॥ 13-42-67 (82595) ଏତନ୍ମେ ଭଗବନ୍କୃଷ୍ଣ ବ୍ରୂହି ସର୍ବମଶେଷତଃ। ଗୃଣନ୍ତ୍ଯଗ୍ନିସମୀପେଷୁ କେ ଚ ତେ ବ୍ରହ୍ମରାଶଯଃ॥' ॥ 13-42-68 (82596) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 42 ॥

`ଭଗବାନୁବାଚ। ମାଂ ନ ଦେବା ନ ଗନ୍ଧର୍ବା ନାସୁରା ନ ବ ରାକ୍ଷସାଃ। ବିଦୁସ୍ତତ୍ବେନ ସତ୍ବସ୍ଥଂ ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ମାନମବସ୍ଥିତମ୍॥ 13-43-1 (82597) ଚତୁର୍ଧାଽହଂ ବିଭକ୍ତାତ୍ମା ଲୋକାନାଂ ହିତକାମ୍ଯଯା। ଭୂତଭବ୍ଯଭବିଷ୍ଯାଦିରନାଦିର୍ବିଶ୍ବକୃତ୍ତମଃ॥ 13-43-2 (82598) ପୃଥିବୀ ବାଯୁରାକାଶମାପୋ ଜ୍ଯୋତିଶ୍ଚ ପଞ୍ଚମମ୍। ମନୋ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ଚେତଶ୍ଚ ତମଃ ସତ୍ବଂ ରଜସ୍ତଥା॥ 13-43-3 (82599) ପ୍ରକୃତିର୍ବିକୃତିଶ୍ଚୈବ ବିଦ୍ଯାବିଦ୍ଯେ ଶୁଭାଶୁଭେ। ମତ୍ତ ଏତାନି ଜାଯନ୍ତେ ନାହମେଭ୍ଯଃ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-43-4 (82600) ଯତ୍କିଂଚିଚ୍ଛ୍ରେଯସା ଯୁକ୍ତଂ ଶ୍ରେଯସ୍କରମନୁତ୍ତମମ୍। ଧର୍ମଯୁକ୍ତଂ ଚ ପୁଣ୍ଯଂ ଚ ସୋଽହମସ୍ମି ନିରାମଯଃ॥ 13-43-5 (82601) ଯତ୍ସ୍ବଭାବାତ୍ମତତ୍ବଜ୍ଞୈଃ କାରଣୈରୁପଲକ୍ଷ୍ଯତେ। ଅନାଦିମଧ୍ଯନିଧନଃ ସୋନ୍ତରାତ୍ମାଽସ୍ମି ଶାଶ୍ବତଃ॥ 13-43-6 (82602) ଯତ୍ତୁ ମେ ପରମଂ ଗୁହ୍ଯଂ ରୂପଂ ସୂକ୍ଷ୍ମାର୍ଥଦର୍ଶିଭିଃ। ଗୃହ୍ଯତେ ସୂକ୍ଷ୍ମଭାବଜ୍ଞୈଃ ସୋଽବିଭାବ୍ଯୋସ୍ମି ଶାଶ୍ବତଃ॥ 13-43-7 (82603) ତତ୍ତୁ ମେ ପରମଂ ଗୁହ୍ଯଂ ଯେନ ବ୍ଯାପ୍ତମିଦଂ ଜଗତ୍। ସୋହଙ୍ଗତଃ ସର୍ବସତ୍ବଃ ସର୍ବସ୍ଯ ପ୍ରଭବୋଽବ୍ଯଯଃ॥ 13-43-8 (82604) ମତ୍ତୋ ଜାଯନ୍ତି ଭୂତାନି ମଯା ଧାର୍ଯନ୍ତ୍ଯହର୍ନିଶମ୍। ମଯ୍ଯେବ ବିଲଯଂ ଯାନ୍ତି ପ୍ରଲଯେ ପନ୍ନଗାଶନ॥ 13-43-9 (82605) ଯୋ ମାଂ ଯଥା ବେଦଯତି ତଥା ତସ୍ଯାସ୍ମି କାଶ୍ଯପ। ମନୋବୁଦ୍ଧିଗତଃ ଶ୍ରେଯୋ ବିଦଧାମି ବିହଙ୍ଗମ॥ 13-43-10 (82606) ମାଂ ତୁ ଜ୍ଞାତୁଂ କୃତା ବୁଦ୍ଧିର୍ଭବତା ପକ୍ଷିସତ୍ତମ। ଶୃଣୁ ଯୋଽହଂ ଯତଶ୍ଚାହଂ ଯଦର୍ଥଶ୍ଚାହମୁଦ୍ଯତଃ॥ 13-43-11 (82607) ଯେ କେଚିନ୍ନିଯତାତ୍ମାନସ୍ତ୍ରେତାଗ୍ନିପରମାର୍ଚିତାଃ। ଅଗ୍ନିକାର୍ଯପରା ନିତ୍ଯଂ ଜପହୋମପରାଯଣାଃ॥ 13-43-12 (82608) ଆତ୍ମନ୍ଯଗ୍ନୀନ୍ସମାଧାଯ ନିଯତା ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ। ଅନନ୍ଯମନସସ୍ତେ ମାଂ ସର୍ବେ ବୈ ସମୁପାସତେ॥ 13-43-13 (82609) ଯଜନ୍ତୋ ଜପଯଜ୍ଞୈର୍ମାଂ ମାନସୈଶ୍ଚ ସୁସଂଯତାଃ। ଅଗ୍ନୀନଭ୍ଯୁଦ୍ଯଯୁଃ ଶଶ୍ବଦଗ୍ନିଷ୍ବେବାଭିସଂଶ୍ରିତାଃ॥ 13-43-14 (82610) ଅନନ୍ଯକାର୍ଯାଃ ଶୁଚଯୋ ନିତ୍ଯମଗ୍ନିପରାଯଣାଃ। ଯ ଏବଂବୁଦ୍ଧ୍ଯୋ ଧୀରାସ୍ତେ ମାଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ତାଦୃଶାଃ॥ 13-43-15 (82611) ଅକାମହତସଙ୍କଲ୍ପା ଜ୍ଞାନେ ନିତ୍ଯଂ ସମାହିତାଃ। ଆତ୍ମନ୍ଯଗ୍ନିଂ ସମାଧାଯ ନିରାହାରା ନିରାଶିଷଃ॥ 13-43-16 (82612) ବିଷଯେଷୁ ନିରାରମ୍ଭା ବିମୁକ୍ତା ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷଃ। ଅନନ୍ଯମନସୋ ଧୀରାଃ ସ୍ବଭାବନିଯମାନ୍ବିତାଃ॥ 13-43-17 (82613) ଯତ୍ତଦ୍ବିଯତି ଦୃଷ୍ଟଂ ତତ୍ସରଃ ପଦ୍ମୋତ୍ପଲାଯୁତମ୍। ତତ୍ରାଗ୍ନଯଃ ସନ୍ନିହିତା ଦୀପ୍ଯନ୍ତେ ସ୍ମ ନିରିନ୍ଧନାଃ॥ 13-43-18 (82614) ଜ୍ଞାନାମଲାଶଯାସ୍ତସ୍ମିନ୍ଯେ ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁନିର୍ମଲାଃ। ଉପାସୀନା ଗୃଣନ୍ତୋଽଗ୍ନିମସ୍ପଷ୍ଟାକ୍ଷରଭାଷିଣଃ। ଆକାଙ୍କ୍ଷମାଣାଃ ଶୁଚଯସ୍ତେଷ୍ବଗ୍ରିଷୁ ବିହଙ୍ଗମ॥ 13-43-19 (82615) ଯେ ମଯା ଭାବିତାତ୍ମାନୋ ମଯ୍ଯେବାଭିରତାଃ ସଦା। ଉପାସତେ ଚ ମାମେବ ଜ୍ଯୋତିର୍ଭୂତା ନିରାମଯାଃ॥ 13-43-20 (82616) ତୈର୍ହି ତତ୍ରୈବ ବସ୍ତବ୍ଯଂ ନୀରାଗାଦିଭିରଚ୍ଯୁତୈଃ। ନିରାହାରା ହ୍ଯନିଷ୍ପନ୍ଦାଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁସଦୃଶପ୍ରଭାଃ॥ 13-43-21 (82617) ନିର୍ମଲା ନିରହଙ୍କାରା ନିରାଲମ୍ବା ନିରାଶିଷଃ। ମଦ୍ଭକ୍ତାଃ ସତତଂ ତେବୈ ଭକ୍ତାଂସ୍ତାନପି ଚାପ୍ଯହମ୍॥ 13-43-22 (82618) ଚତୁର୍ଧାଽହଂ ବିଭକ୍ତାତ୍ମା ଚରାମି ଜଗତୋ ହିତଃ। ଲୋକାନାଂ ଧାରଣାର୍ଥାଯ ବିଧାନଂ ବିଦଧାମି ଚ॥ 13-43-23 (82619) ଯଥାବତ୍ତଦଶେଷେଣ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହତି ମେ ଭବାନ୍॥ 13-43-24 (82620) ଏକା ମୂର୍ତିର୍ନିର୍ଗୁଣାଖ୍ଯା ଯୋଗଂ ପରମମାସ୍ଥିତା। ଦ୍ବିତୀଯା ସୃଜତେ ତାତ ଭୂତଗ୍ରାମଂ ଚରାଚରମ୍॥ 13-43-25 (82621) ସୃଷ୍ଟଂ ସଂହରତେ ଚୈକା ଜଗତ୍ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍। ଜ୍ଞାତାତ୍ମନିଷ୍ଠା କ୍ଷପଯନ୍ମୋହଯନ୍ତୀବ ମାଯଯା। କ୍ଷପଯନ୍ତୀ ମୋହଯତି ଆତ୍ମନିଷ୍ଠା ସ୍ବମାଯଯା॥ 13-43-26 (82622) ଚତୁର୍ଥୀ ମେ ମହାମୂର୍ତିର୍ଜଗଦ୍ବୃଦ୍ଧିଂ ଦଦାତି ସା। ରକ୍ଷତେ ଚାପି ନିଯତା ସୋହମସ୍ମି ନଭଶ୍ବରଃ॥ 13-43-27 (82623) ମଯା ସର୍ବମିଦଂ ବ୍ଯାପ୍ତଂ ମଯି ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ଅହଂ ସର୍ବଜଗଦ୍ବୀଜଂ ସର୍ବତ୍ରଗତିରବ୍ଯଯଃ॥ 13-43-28 (82624) ଯାନି ତାନ୍ଯଗ୍ନିହୋତ୍ରାଣି ଯେ ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁରାଶଯଃ। ଗୃଣନ୍ତି ବେଦଂ ସତତଂ ତେଷ୍ବଗ୍ନିଷୁ ବିହଙ୍ଗମ॥ 13-43-29 (82625) କ୍ରମେଣ ମାଂ ସମାଯାନ୍ତି ସୁଖିନୋ ଜ୍ଞାନସଂଯୁତାଃ। ତେଷାମହଂ ତପୋ ଦୀପ୍ତଂ ତେଜଃ ସମ୍ଯକ୍ସମାହିତମ୍। ନିତ୍ଯଂ ତେ ମଯି ବର୍ତନ୍ତେ ତେଷୁ ଚାହମତନ୍ଦ୍ରିତଃ॥ 13-43-30 (82626) ସର୍ବତୋ ମୁକ୍ତସଙ୍ଗେନ ମଯ୍ଯନନ୍ଯସମାଧିନା। ଶକ୍ଯଃ ସମାସାଦଯିତୁମହଂ ବୈ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷା॥ 13-43-31 (82627) ମାଂ ସ୍ଥୂଲଦର୍ଶନଂ ବିଦ୍ଧି ଜଗତଃ କାର୍ଯକାରଣମ୍। ମତ୍ତଶ୍ଚ ସମ୍ପ୍ରସୂତାନ୍ବୈ ବିଦ୍ଧି ଲୋକାନ୍ସଦୈବତାନ୍॥ 13-43-32 (82628) ମଯା ଚାପି ଚତୁର୍ଧାତ୍ମା ବିଭକ୍ତଃ ପ୍ରାଣିଷୁ ସ୍ଯିଥଃ। ଆତ୍ମଭୂତୋ ବାସୁଦେବୋ ହ୍ଯନିରୁଦ୍ଧୋ ମତୌ ସ୍ଯିତଃ॥ 13-43-33 (82629) ସଙ୍କର୍ଷଣୋଽହଙ୍କାରେ ଚ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନୋ ମନସି ସ୍ଯିତଃ। ଅନ୍ଯଥା ଚ ଚତୁର୍ଦା ଯତ୍ସମ୍ଯକ୍ତ୍ବଂ ଶ୍ରୋତୁମର୍ହସି॥ 13-43-34 (82630) ଯତ୍ତତ୍ପଦ୍ମମଭୂତ୍ପୂର୍ବଂ ତତ୍ର ବ୍ରହ୍ମା ବ୍ଯଜାଯତ। ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚାପି ସମ୍ଭୂତଃ ଶିବ ଇତ୍ଯବଧାର୍ଯତାମ୍॥ 13-43-35 (82631) ଶିବାତ୍ସ୍କନ୍ଦଃ ସଂବଭୂବ ଏତତ୍ସୃଷ୍ଟିଚତୁଷ୍ଟଯମ୍। ଦୈତ୍ଯଦାନବଦର୍ପଘ୍ନମେବଂ ମାଂ ବିଦ୍ଧି ନିତ୍ଯଶଃ॥ 13-43-36 (82632) ଦୈତ୍ଯଦାନବରକ୍ଷୋଭିର୍ଯଦା ଧର୍ମଃ ପ୍ରପୀଡ୍ଯତେ। ତଦାଽହଂ ଧର୍ମବୃଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ମୂର୍ତିମାନ୍ଭବିତାଽଽଶୁଗ॥ 13-43-37 (82633) ବେଦବ୍ରତପରା ଯେ ତୁ ଧୀରା ନିଶ୍ଚିତବୁଦ୍ଧ୍ଯଃ। ଯୋଗିନୋ ଯୋଗଯୁକ୍ତାଶ୍ଚ ତେ ମାଂ ପଶ୍ଯନ୍ତି ନାନ୍ଯଥା॥ 13-43-38 (82634) ପଞ୍ଚଭିଃ ସମ୍ପ୍ରଯୁକ୍ତୋଽହଂ ବିପ୍ରଯୁକ୍ତଶ୍ଚ ପଞ୍ଚଭିଃ। ବର୍ତମାନଶ୍ଚ ତେଷ୍ବେବଂ ନିବୃତ୍ତଶ୍ଚୈବ ତେଷ୍ବହମ୍॥ 13-43-39 (82635) ଯେ ବିଦୁର୍ଜାତସଙ୍କଲ୍ପାସ୍ତେ ମାଂ ପଶ୍ଯନ୍ତି ତାଦୃଶାଃ॥ 13-43-40 (82636) ସ୍ବଂ ବାଯୁରାପୋ ଜ୍ଯୋତିଶ୍ଚ ପୃଥିବୀ ଚେତି ପଞ୍ଚମମ୍। ତଦାତ୍ମକୋଽସ୍ମି ବିଜ୍ଞେଯୋ ନ ଚାନ୍ଯୋସ୍ମୀତି ନିଶ୍ଚିତମ୍। 13-43-41 (82637) ବର୍ତମାନମତୀତଂ ଚ ପଞ୍ଚବର୍ଗେଷୁ ନିଶ୍ଚଲମ୍। ଶବ୍ଦସ୍ପର୍ଶେଷୁ ରୂପେଷୁ ରସଗନ୍ଧେଷୁ ଚାପ୍ଯହମ୍॥ 13-43-42 (82638) ରଜସ୍ତମୋଭ୍ଯାମାବିଷ୍ଟା ଯେଷାଂ ବୁଦ୍ଧିରନିଶ୍ଚିତା। ତେ ନ ପଶ୍ଯନ୍ତି ମେ ତତ୍ବଂ ତପସା ମହତା ହ୍ଯପି॥ 13-43-43 (82639) ନୋପବାସୈର୍ନ ନିଯମୈର୍ନ ବ୍ରତୈର୍ବିବିଧୈରପି। ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ବା ବେଦିତୁଂ ବାଽପି ନ ଶକ୍ଯା ପରମା ଗତିଃ॥ 13-43-44 (82640) ମହାମୋହାର୍ଥପଙ୍କେ ତୁ ନିମଗ୍ରାନାଂ ଗତିର୍ହରିଃ। ଏକାନ୍ତିନୋ ଧ୍ଯାନପରା ଯତିଭାବାଦ୍ବ୍ରଜନ୍ତି ମାମ୍॥ 13-43-45 (82641) ସତ୍ବଯୁକ୍ତା ମତିର୍ଯେଷାଂ କେବଲାଽଽତ୍ମବିନିଶ୍ଚିତା। ତେ ପଶ୍ଯନ୍ତି ସ୍ବମାତ୍ମାନଂ ପରମାତ୍ମାନମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-43-46 (82642) ଅହିଂସା ସର୍ବଭୂତେଷୁ ତେଷ୍ବବସ୍ତିତମାର୍ଜବମ୍। ତେଷ୍ବେବ ଚ ସମାଧାଯ ସମ୍ଯଗେତି ଚ ମାମଜମ୍॥ 13-43-47 (82643) ଯଦେତତ୍ପରମଂ ଗୁହ୍ଯମାଖ୍ଯାନଂ ପରମାଦ୍ଭୁତମ୍। ଯତ୍ତେନ ତଦଶେଷେଣ ଯଥାବଚ୍ଛ୍ରୋତୁମର୍ହସି॥ 13-43-48 (82644) ଯେ ତ୍ବଗ୍ନିହୋତ୍ରନିଯତା ଜପଯଜ୍ଞପରାଯଣାଃ। ତେ ମାମୁପାସତେ ଶଶ୍ବଦ୍ଯାଂସ୍ତାଂସ୍ତ୍ବଂ ଦୃଷ୍ଟବାନସି॥ 13-43-49 (82645) ଶାସ୍ତ୍ରଦୃଷ୍ଟବିଧାନଜ୍ଞା ଅସକ୍ତାଃ କ୍ବଚିଦନ୍ଯଥା। ଶକ୍ଯୋଽହଂ ବେଦିତୁଂ ତୈସ୍ତୁ ଯନ୍ମେ ପରମମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-43-50 (82646) ଯେ ତୁ ସାଂଖ୍ଯଂ ଚ ଯୋଗଂ ଚ ଜ୍ଞାତ୍ବାଽପ୍ଯଧୃତନିଶ୍ଚଯାଃ। ନ ତେ ଗଚ୍ଛନ୍ତି କୁଶଲାଃ ପରାଂ ଗତିମନୁତ୍ତମାମ୍॥ 13-43-51 (82647) ତସ୍ମାଜ୍ଜ୍ଞାନେନ ଶୁଦ୍ଧେନ ପ୍ରସନ୍ନାତ୍ମାଽଽନ୍ମବିଚ୍ଛୁଚିଃ। ଆସାଦଯତି ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ଯତ୍ର ଗତ୍ବା ନ ଶୋଚତି॥ 13-43-52 (82648) ଶୁଦ୍ଧାଭିଜନସମ୍ପନ୍ନାଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାଯୁକ୍ତେନ ଚେତସା। ମଦ୍ଭକ୍ତ୍ଯା ଚ ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠା ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପରମାଂ ଗତିଂ॥ 13-43-53 (82649) ଯଦ୍ଗହ୍ଯଂ ପରମଂ ବୁଦ୍ଧେରଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣଂ ଚ ଯତ୍। ତତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଗୃହ୍ଯତେ ବିପ୍ରୈର୍ଯତିଭିସ୍ତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶିଭିଃ॥ 13-43-54 (82650) ନ ବାଯୁଃ ପବତେ ତତ୍ର ନ ତସ୍ମିଞ୍ଜ୍ଯୋତିଷାଂ ଗତିଃ। ନ ଚାପଃ ପୃଥିବୀ ଚୈବ ନାକାଶଂ ନ ମନୋଗତିଃ॥ 13-43-55 (82651) ତସ୍ମାଚ୍ଚୈତାନି ସର୍ବାଣି ପ୍ରଜାଯନ୍ତେ ବିହଙ୍ଗମ। ସର୍ବେଭ୍ଯଶ୍ଚ ସ ତେଭ୍ଯଶ୍ଚ ପ୍ରଭବତ୍ଯମଲୋ ବିଭୁଃ॥ 13-43-56 (82652) ସ୍ଥୂଲଦର୍ଶନମେତନ୍ମେ ଯଦ୍ଦୃଷ୍ଟଂ ଭବତାଽନଘ। ଏତତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମସ୍ଯ ତଦ୍ଦ୍ବାରଂ କାର୍ଯାଣାଂ କାରଣଂ ତ୍ବହମ୍॥ 13-43-57 (82653) ଦୃଷ୍ଟୋ ବୈ ଭବତା ତସ୍ମାତ୍ସରସ୍ଯମିତବିକ୍ରମ। ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଯଦହୋରାତ୍ରସଙ୍ଖ୍ଯାଭିଜ୍ଞୈର୍ବିଭାବ୍ଯତେ॥ 13-43-58 (82654) ଏଷ କାଲସ୍ତ୍ବଯା ତତ୍ର ସରସ୍ଯହମୁପାଗତଃ। ମାଂ ଯଜ୍ଞମାହୁର୍ଯଜ୍ଞଜ୍ଞା ବେଦଂ ବେଦବିଦୋ ଜନାଃ। ମୁନଯଶ୍ଚାପି ମାମେବ ଜପଯଜ୍ଞଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ॥ 13-43-59 (82655) ବକ୍ତା ମନ୍ତା ରସଯିତା ଘ୍ରାତା ଦ୍ରଷ୍ଟା ପ୍ରଦର୍ଶକଃ। ବୋଦ୍ଧା ବୋଧଯିତା ଚାହଂ ଗନ୍ତା ଶ୍ରୋତା ଚିଦାତ୍ମକଃ॥ 13-43-60 (82656) ମାମିଷ୍ଟ୍ବା ସ୍ବର୍ଗମାଯାନ୍ତି ତଥା ଚାପ୍ନୁବତେ ମହତ୍। ଜ୍ଞାତ୍ବା ମାମେବ ଚୈବାନ୍ତେ ନିଃସଙ୍ଗେନାନ୍ତରାତ୍ମନା॥ 13-43-61 (82657) ଅହଂ ତେଜୋ ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ମମ ତେଜୋ ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ମମ ଯସ୍ତେଜସୋ ଦେହଃ ସୋଗ୍ନିରିତ୍ଯବଗମ୍ଯତାମ୍॥ 13-43-62 (82658) ପ୍ରାଣପାଲଃ ଶରୀରେଽହଂ ଯୋଗିନାମହମୀଶ୍ବରଃ। ସାଂଖ୍ଯାନାମିଦମେବାଗ୍ରେ ମଯି ସର୍ବମିଦଂ ଜଗତ୍॥ 13-43-63 (82659) ଧର୍ମମର୍ତଂ ଚ କାମଂ ଚ ମୋକ୍ଷଂ ଚୈବାର୍ଜବଂ ଜପମ୍। ତମଃ ସତ୍ବଂ ରଜଶ୍ଚୈବ କର୍ମଜଂ ଚ ଭବାପ୍ଯଯମ୍॥ 13-43-64 (82660) ସ ତଦାଽହଂ ତଥାରୂପସ୍ତ୍ବଯା ଦୃଷ୍ଟଃ ସନାତନଃ। ତତସ୍ତ୍ବହଂ ପରତରଃ ଶକ୍ଯଃ କାଲେନ ବେଦିତୁମ୍॥ 13-43-65 (82661) ମମ ଯତ୍ପରମଂ ଗୁହ୍ଯଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଧ୍ରୁବମବ୍ଯଯମ୍। ତଦେବଂ ପରମୋ ଗୁହ୍ଯୋ ଦେବୋ ନାରାଯଣୋ ହରିଃ। ନ ତଚ୍ଛକ୍ଯଂ ଭୁଜଙ୍ଗାରେ ବେତ୍ତୁମଭ୍ଯୁଦଯାନ୍ବିତୈଃ॥ 13-43-66 (82662) ନିରାରମ୍ଭନମସ୍କାରା ନିରାଶୀର୍ବନ୍ଧନାସ୍ତଥା। ଗଚ୍ଛନ୍ତି ତଂ ମହାତ୍ମାନଃ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍॥ 13-43-67 (82663) ସ୍ଥୂଲୋଽହମେବଂ ବିହଗ ତ୍ବଯା ଦୃଷ୍ଟସ୍ତଥାଽନଘ। ଏତଚ୍ଚାପି ନ ବେତ୍ତ୍ଯନ୍ଯସ୍ତ୍ବାମୃତେ ପନ୍ନଗାଶନ॥ 13-43-68 (82664) ମା ମତିସ୍ତବ ଗାନ୍ନାଶମେଷା ଗତିରନୁତ୍ତମା। ମଦ୍ଭକ୍ତୋ ଭବ ନିତ୍ଯଂ ତ୍ବଂ ତତୋ ବେତ୍ସ୍ଯସି ମେ ପଦମ୍॥ 13-43-69 (82665) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ରହସ୍ଯଂ ଦିବ୍ଯମାନୁଷମ୍। ଏତଚ୍ଛ୍ରେଯଃ ପରଂ ଚୈତତ୍ପନ୍ଥାନଂ ବିଦ୍ଧି ମୋକ୍ଷିଣାମ୍॥ 13-43-70 (82666) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ସ ଭଗବାଂସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ। ପଶ୍ଯତୋ ମେ ମହାଯୋଗୀ ଜଗାମାତ୍ମଗତିର୍ଗତିମ୍॥ 13-43-71 (82667) ଏତଦେବଂବିଧଂ ତସ୍ଯ ମହିମାନଂ ମହାତ୍ମନଃ। ଅଚ୍ଯୁତସ୍ଯାପ୍ରମେଯସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟବାନସ୍ମି ଯତ୍ପୁରା॥ 13-43-72 (82668) ଏତଦ୍ବଃ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ଚେଷ୍ଟିତଂ ତସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ମଯାଽନୁଭୂତଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚାଦ୍ଭୁତକର୍ମଣଃ॥' ॥ 13-43-73 (82669) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 43 ॥

name="anuzAsana-13-44-1x">ଋଷଯ ଊଚୁଃ। ଅହୋ ଶ୍ରାବିତମାଖ୍ଯାନଂ ଭବତାଽତ୍ଯଦ୍ଭୁତଂ ମହତ୍। ପୁଣ୍ଯଂ ଯଶସ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯଂ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯଂ ସ୍ବସ୍ତ୍ଯଯନଂ ମହତ୍॥ 13-44-1 (82670) ଏତତ୍ପବିତ୍ରଂ ଦେବାନାମେତଦ୍ଗୁହ୍ଯଂ ପରଂତପ। ଏତଜ୍ଜ୍ଞାନବତା ଜ୍ଞେଯମେଷା ଗତିରନୁତ୍ତମା॥ 13-44-2 (82671) ଯ ଇମାଂ ଶ୍ରାବଯେଦ୍ବିଦ୍ବାନ୍କଥାଂ ପର୍ବସୁପର୍ବସୁ ସ ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ପୁଣ୍ଯାନ୍ଦେବର୍ଷିଭିରଭିଷ୍ଟୁତାନ୍॥ 13-44-3 (82672) ଶ୍ରାଦ୍ଧକାଲେ ଚ ବିପ୍ରାଣାଂ ଯ ଇମାଂ ଶ୍ରାବଯେଚ୍ଛୁଚିଃ। ନ ତତ୍ର ରକ୍ଷସାଂ ଭାଗୋ ନାସୁରାଣାଂ ଚ ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-44-4 (82673) ଅନସୂଯୁର୍ଜିତକ୍ରୋଧଃ ସର୍ବସତ୍ବହିତେ ରତଃ। ଯଃ ପଠେତ୍ସତତଂ ଯୁକ୍ତଃ ସ ବ୍ରଜେତ୍ତତ୍ସଲୋକତାମ୍॥ 13-44-5 (82674) ବେଦାନ୍ପାରଯତେ ବିପ୍ରୋ ରାଜା ବିଜଯବାନ୍ଭବେତ୍। ବୈଶ୍ଯସ୍ତୁ ଧନଧାନ୍ଯାଢ୍ଯଃ ଶୂଦ୍ରଃ ସୁଖମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-44-6 (82675) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-44-7x (6844) ତତସ୍ତେ ମୁନଯଃ ସର୍ବେ ସମ୍ପୂଜ୍ଯ ବିନତାସୁତମ୍। ସ୍ବାନେବ ଚାଶ୍ରମାଞ୍ଜଗ୍ମୁର୍ବଭୂବୁଃ ଶାନ୍ତିତତ୍ପରାଃ॥ 13-44-7 (82676) ସ୍ଥୂଲଦର୍ଶିଭିରାକୃଷ୍ଟୋ ଦୁର୍ଜ୍ଞେଯୋ ହ୍ଯକୃତାତ୍ମଭିଃ। ଏଷା ଧୁତିର୍ମହାରାଜ ଧର୍ମ୍ଯା ଧର୍ମଭୃତାଂବର॥ 13-44-8 (82677) ସୁରାଣାଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ପ୍ରୋକ୍ତା ବିସ୍ମିତାନାଂ ପରଂତପ। ମଯାପ୍ଯେଷା କଥା ତାତ କଥିତା ମାତୁରନ୍ତିକେ। ବସୁଭିଃ ସତ୍ତ୍ବସମ୍ପନ୍ନୈସ୍ତବାପ୍ଯେଷା ମଯୋଚ୍ଯତେ॥ 13-44-9 (82678) ତଦଗ୍ନିହୋତ୍ରପରମା ଜପଯଜ୍ଞପରାଯଣାଃ। ନିରାଶୀର୍ବନ୍ଧନାଃ ସନ୍ତଃ ପ୍ରଯାନ୍ତ୍ଯକ୍ଷରସାତ୍ମତାଂ॥ 13-44-10 (82679) ଆରମ୍ଭଯଜ୍ଞାନୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ଜପହୋମପରାଯଣାଃ। ଧ୍ଯାଯନ୍ତୋ ମନସା ବିଷ୍ଣୁଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପରମାଂ ଗତିମ୍॥ 13-44-11 (82680) ତଦେଷ ପରମୋ ମୋକ୍ଷୋ ମୋକ୍ଷଦ୍ବାରଂ ଚ ଭାରତ। ଯଥା ବିନିଶ୍ଚିତାତ୍ମାନୋ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପରମାଂ ଗତିମ୍॥ ॥ 13-44-12 (82681) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଶ୍ଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 44 ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପିତାମହ ମହେଶାଯ ନାମାନ୍ଯାଚକ୍ଷ୍ବ ଶମ୍ଭବେ। ବିଦୁଷେ ବିଶ୍ବମାଯାଯ ମହାଭାଗ୍ଯଂ ଚ ତତ୍ବତଃ॥ 13-45-1 (82682) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-45-2x (6845) ସୁରାସୁରଗୁରୋ ଦେବ ବିଷ୍ଣୋ ତ୍ବଂ ବକ୍ତୁମର୍ହସି। ଶିବାଯ ଶିବରୂପାଯ ଯନ୍ମାଽପୃଚ୍ଛଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 13-45-2 (82683) ନାମ୍ନାଂ ସହସ୍ରଂ ଦେବସ୍ଯ ତଣ୍ଡିନା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନା। ନିବେଦିତଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଯତ୍ପୁରାଽଭବତ୍॥ 13-45-3 (82684) ଦ୍ବୈପାଯନପ୍ରଭୃତଯସ୍ତଥା ଚେମେ ତପୋଧନାଃ। ଋଷଯଃ ସୁବ୍ରତା ଦାନ୍ତାଃ ଶୃଣ୍ବନ୍ତୁ ଗଦତସ୍ତବ॥ 13-45-4 (82685) ଧ୍ରୁବାଯ ନନ୍ଦିନେ ହୋତ୍ରେ ଗୋପ୍ତ୍ରେ ବିଶ୍ବସୃଜେଽଗ୍ନଯେ। ମହାଭାଗ୍ଯଂ ବିଭୋର୍ବ୍ରୂହି ମୁଣ୍ଡିନେଽଥ କପର୍ଦିନେ॥ 13-45-5 (82686) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-45-6x (6846) ନ ଗତିଃ କର୍ମଣାଂ ଶକ୍ଯା ବେତ୍ତୁମୀଶସ୍ଯ ତତ୍ତ୍ବତଃ। ହିରଣ୍ଯଗର୍ଭପ୍ରମୁଖା ଦେବାଃ ସେନ୍ଦ୍ରା ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-45-6 (82687) ନ ବିଦୁର୍ଯସ୍ଯ ନିଧନମାଦିଂ ବା ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିନଃ। ସ କଥଂ ନାମମାତ୍ରେଣ ଶକ୍ଯୋ ଜ୍ଞାତୁଂ ସତାଂ ଗତିଃ॥ 13-45-7 (82688) ତସ୍ଯାହମସୁରଘ୍ନସ୍ଯ କାଂଶ୍ଚିଦ୍ଭଗବତୋ ଗୁଣାନ୍। ଭବତାଂ କୀର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ବ୍ରତେଶାଯ ଯଥାତଥମ୍॥ 13-45-8 (82689) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-45-9x (6847) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ଭଗବାନ୍ଗୁଣାଂସ୍ତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଶୁଚିର୍ଭୂତ୍ବା କଥଯାମାସ ଧୀମତଃ॥ 13-45-9 (82690) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-45-10x (6848) ଶୁଶ୍ରୂଷଧ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ୍ଦ୍ରାସ୍ତ୍ବଂ ଚ ତାତ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ତ୍ବଂ ଚାପଗେଯ ନାମାନି ନିଶାମଯ ଜଗତ୍ପତେଃ॥ 13-45-10 (82691) ଯଦବାପ୍ତଂ ଚ ମେ ପୂର୍ବଂ ସାମ୍ବହେତୋଃ ସୁଦୁଷ୍କରମ୍। ଯଥାବଦ୍ଭଗବାନ୍ଦୃଷ୍ଟୋ ମଯା ପୂର୍ବଂ ସମାଧିନା॥ 13-45-11 (82692) ଶମ୍ବରେ ନିହତେ ପୂର୍ବଂ ରୌକ୍ମିଣେଯେନ ଧୀମତା। ଅତୀତେ ଦ୍ବାଦଶେ ବର୍ଷେ ଜାମ୍ବବତ୍ଯବ୍ରବୀଦ୍ଧି ମାମ୍॥ 13-45-12 (82693) ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନଚାରୁଦେଷ୍ଣାଦୀନ୍ରୁକ୍ମିଣ୍ଯା ବୀକ୍ଷ୍ଯ ପୁତ୍ରକାନ୍। ପୁତ୍ରାର୍ଥିନୀ ମାମୁପେତ୍ଯ ବାକ୍ଯମାହ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-45-13 (82694) ଶୂରଂ ବଲବତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ କାନ୍ତରୂପମକଲ୍ମଷମ୍। ଆତ୍ମତୁଲ୍ଯଂ ମମ ସୁତଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛାଚ୍ଯୁତ ମାଚିରମ୍॥ 13-45-14 (82695) ନ ହି ତେଽପ୍ରାପ୍ଯମସ୍ତୀହ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ କିଞ୍ଚନ। ଲୋକାନ୍ସୃଜେସ୍ତ୍ବମପରାନିଚ୍ଛନ୍ଯଦୁକୁଲୋଦ୍ବହ॥ 13-45-15 (82696) ତ୍ବଯା ଦ୍ବାଦଶବର୍ଷାଣି ବ୍ରତୀଭୂତେନ ଶୁଷ୍ଯତା। ଆରାଧ୍ଯ ପଶୁଭର୍ତାରଂ ରୁକ୍ମିଣ୍ଯାଂ ଜନିତାଃ ସୁତାଃ॥ 13-45-16 (82697) ଚାରୁଦେଷ୍ଣଃ ସୁଚାରୁଶ୍ଚ ଚାରୁବେଶୋ ଯଶୋଧରଃ। ଚାରୁଶ୍ରବାଶ୍ଚାରୁଯଶାଃ ପ୍ରଦ୍ଯୁମ୍ନଃ ସମ୍ଭୁରେବ ଚ॥ 13-45-17 (82698) ଯଥା ତେ ଜନିତାଃ ପୁତ୍ରା ରୁକ୍ମିଣ୍ଯାଂ ଚାରୁବିକ୍ରମାଃ। ତଥା ମମାପି ତନଯଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛ ମଧୁସୂଦନ॥ 13-45-18 (82699) ଇତ୍ଯେବଂ ଚୋଦିତୋ ଦେବ୍ଯା ତାମବୋଚଂ ସୁମଧ୍ଯମାମ୍। ଅନୁଜାନୀହି ମାଂ ରାଜ୍ଞି କରିଷ୍ଯେ ବଚନଂ ତବ॥ 13-45-19 (82700) ସା ଚ ମାମବ୍ରବୀଦ୍ଗଚ୍ଛ ଶିବାଯ ବିଜଯାଯ ଚ। ବ୍ରହ୍ମା ଶିବଃ କାଶ୍ଯପଶ୍ଚ ନଦ୍ଯୋ ଦେବା ମନୋଽନୁଗାଃ। 13-45-20 (82701) କ୍ଷେତ୍ରୌଷଧ୍ଯୋ ଯଜ୍ଞବାହାଶ୍ଛନ୍ଦାସ୍ଯୃଷିଗଣାଧ୍ବରାଃ। ସମୁଦ୍ରା ଦକ୍ଷିଣା ସ୍ତୋଭା ଋକ୍ଷାଣି ପିତରୋ ଗ୍ରହାଃ॥ 13-45-21 (82702) ଦେବପତ୍ନ୍ଯୋ ଦେବକନ୍ଯା ଦେବମାତର ଏବ ଚ। ମନ୍ବନ୍ତରାଣି ଗାବଶ୍ଚ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ ସବିତା ହରିଃ॥ 13-45-22 (82703) ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ଯା ଚ ଋତବୋ ବତ୍ସରାସ୍ତଥା। କ୍ଷଣା ଲବା ମୁହୂର୍ତାଶ୍ଚ ନିମେଷା ଯୁଗପର୍ଯଯାଃ॥ 13-45-23 (82704) ରକ୍ଷନ୍ତୁ ସର୍ବତ୍ର ଗତଂ ତ୍ବାଂ ଯାଦବ ସୁଖାଯ ଚ। ଅରିଷ୍ଟଂ ଗଚ୍ଛ ପନ୍ଥାନମପ୍ରମତ୍ତୋ ଭବାନଘ॥ 13-45-24 (82705) ଏବଂ କୃତସ୍ବସ୍ତ୍ଯଯନସ୍ତଯାଽହଂ ତତୋଽଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାଯ ନରେନ୍ଦ୍ରପୁତ୍ରୀମ୍। ପିତୁଃ ସମୀପଂ ନରସତ୍ତମସ୍ଯ ମାତୁଶ୍ଚ ରାଜ୍ଞଶ୍ଚ ତଥାଽଽହୁକସ୍ଯ॥ 13-45-25 (82706) ଗତ୍ବା ସମାବେଦ୍ଯ ଯଦବ୍ରବୀନ୍ମାଂ ବିଦ୍ଯାଧରେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ସୁତା ଭୃଶର୍ତା। ତାନଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାଯ ତଦାଽତିଦୁଃଖା- ଦ୍ଗଦଂ ତଥୈବାତିବଲଂ ଚ ରାମମ୍। ଅଥୋଚତୁଃ ପ୍ରୀତିଯୁତୌ ତଦାନୀଂ ତତଃସମୃଦ୍ଧିର୍ଭବତୋଽସ୍ତ୍ବବିଘ୍ନମ୍॥ 13-45-26 (82707) ପ୍ରାପ୍ଯାନୁଜ୍ଞାଂ ଗୁରୁଜନାଦହଂ ତାର୍କ୍ଷ୍ଯମଚିନ୍ତଯମ୍। ସୋବହଦ୍ଧିମବନ୍ତଂ ମାଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଚୈନଂ ବ୍ଯସର୍ଜଯମ୍॥ 13-45-27 (82708) ତତ୍ରାହମଦ୍ବୁତାନ୍ଭାବାନପଶ୍ଯଂ ଗିରିସତ୍ତମେ। କ୍ଷେତ୍ରଂ ଚ ତପସାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ପଶ୍ଯାମ୍ଯଦ୍ଭୁତମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-45-28 (82709) ଦିବ୍ଯଂ ବୈଯାଘ୍ରପଦ୍ଯସ୍ଯ ଉପମନ୍ଯୋର୍ମହାତ୍ମନଃ। ପୂଜିତଂ ଦେବଗନ୍ଧର୍ବୈର୍ବ୍ରାହ୍ମଯା ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯା ସମାବୃତମ୍॥ 13-45-29 (82710) ଧବକକୁଭକଦମ୍ବନାରିକେଲୈଃ କୁରବକକେତକଜମ୍ବୁପାଟଲାଭିଃ। ବଟବରୁଣକବତ୍ସନାଭବିଲ୍ବୈଃ ସରଲକପିତ୍ଥପ୍ରିଯାଲସାଲତାଲୈଃ॥ 13-45-30 (82711) ବଦରୀକୁନ୍ଦପୁନ୍ନାଗରୈଶୋକାମ୍ରାତିମୁକ୍ତକୈଃ। ମଧୂକୈଃ କୋବିଦାରୈଶ୍ଚ ଚମ୍ପକୈଃ ପନସୈସ୍ତଥା॥ 13-45-31 (82712) ବନ୍ଯୈର୍ବହୁବିଧୈର୍ବୃକ୍ଷୈଃ ଫଲପୁଷ୍ପପ୍ରଦୈର୍ଯୁତମ୍। ପୁଷ୍ପଗୁଲ୍ମଲତାକୀର୍ଣଂ କଦଲୀଷଣ୍ଡଶୋଭିତମ୍॥ 13-45-32 (82713) ନାନାଶକୁନିସମ୍ଭୋଜ୍ଯୈଃ ଫଲୈର୍ବୃକ୍ଷୈରଲଙ୍କୃତମ୍। ଯଥାସ୍ଥାନବିନିକ୍ଷିପ୍ତୈର୍ଭୂଷିତଂ ଭସ୍ମରାଶିଭିଃ॥ 13-45-33 (82714) ରୁରୁବାନରଶାର୍ଦୂଲସିଂହଦ୍ବୀପିସମାକୁଲମ୍। କୁରଙ୍ଗବର୍ହିଣାକୀର୍ଣଂ ମାର୍ଜାରଭୁଜଗାବୃତମ୍। ପୂଗୈଶ୍ଚ ମୃଗଜାତୀନାଂ ମହିଷର୍କ୍ଷନିଷେବିତମ୍॥ 13-45-34 (82715) ସକୃତ୍ପ୍ରଭିନ୍ନୈଶ୍ଚ ଗଜୈର୍ବିଭୂଷିତଂ ପ୍ରହୃଷ୍ଟନାନାବିଧପକ୍ଷିସେବିତମ୍। ସୁପୁଷ୍ପିତୈରମ୍ବୁଧରପ୍ରକାଶୈ- ର୍ମହୀରୁହାଣାଂ ଚ ବନୈର୍ବିଚିତ୍ରୈଃ॥ 13-45-35 (82716) ନାନାପୁଷ୍ପରଜୋମିଶ୍ରୋ ଗଜଦାନାଧଇବାସିତଃ। ଦିବ୍ଯସ୍ତ୍ରୀଗୀତବହୁଲୋ ମାରୁତୋଽଭିମୁଖୋ ବବୌ 13-45-36 (82717) ଧାରାନିନାଦୈର୍ବିହଗପ୍ରାଣାଦୈଃ ଶୁଭୈସ୍ତଥା ବୃଂହିତୈଃ କୁଞ୍ଜରାଣାମ୍। ଗୀତୈସ୍ତଥା କିନ୍ନରାଣାମୁଦାରୈଃ ଶୁଭୈଃ ସ୍ବନୈଃ ସାମଗାନାଂ ଚ ବୀର॥ 13-45-37 (82718) ଅଚିନ୍ତ୍ଯଂ ମନସାଽପ୍ଯନ୍ଯୈଃ ସରୋଭିଃ ସମଲଙ୍କୃତମ୍। ବିଶାଲୈଶ୍ଚାଗ୍ନିଶରଣୈର୍ଭୂଷିତଂ କୁସୁମାବୃତୈଃ॥ 13-45-38 (82719) ବିଭୂଷିତଂ ପୁଣ୍ଯଯବିତ୍ରତୋଯଯା ସଦା ଚ ଜୁଷ୍ଟଂ ନୃପ ଜହ୍ନୁକନ୍ଯଯା। ବିଭୂଷିତଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରିଷ୍ଠୈ- ର୍ମହାତ୍ମଭିର୍ବହ୍ନିସମାନକଲ୍ପୈଃ॥ 13-45-39 (82720) ବାଯ୍ବାହାରୈରମ୍ବୁପୈର୍ଜପ୍ଯନିତ୍ଯୈଃ ସମ୍ପ୍ରକ୍ଷାଲୈର୍ଯୋଗିଭିର୍ଧ୍ଯାନନିତ୍ଯୈଃ। ଧୂମପ୍ରାଶୈରୂଷ୍ମପୈଃ କ୍ଷୀରପୈଶ୍ଚ ସଂଜୁଷ୍ଟଂ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ୍ଦ୍ରୈଃ ସମନ୍ତାତ୍॥ 13-45-40 (82721) ଗୋଚାରିଣୋଽର୍ଥାଶ୍ମକୁଟ୍ଟା ଦନ୍ତୋଲୂଖଲିକାସ୍ତଥା। ମରୀଚିପାଃ ଫେନପାଶ୍ଚ ତଥୈବ ମୃଗଚାରିଣଃ॥ 13-45-41 (82722) ଅଶ୍ବତ୍ଥଫଲଭକ୍ଷାଶ୍ଚ ତଥା ହ୍ଯୁଦକଶାଯିନଃ। ଚୀଚଚର୍ମାମ୍ବରଧରାସ୍ତଥା ବଲ୍କଲଧାରିଣଃ॥ 13-45-42 (82723) ସୁଦୁଃଖାନ୍ନିଯମାଂସ୍ତାଂସ୍ତାନ୍ବହତଃ ସୁତପୋଧନାନ୍। ପଶ୍ଯନ୍ମୁନୀନ୍ବହୁବିଧାନପ୍ରବେଷ୍ଟୁମୁପଚକ୍ରମେ॥ 13-45-43 (82724) ସୂପୂଜିତଂ ଦେବଗଣୈର୍ମହାତ୍ମଭିଃ ଶିବାଦିଭିର୍ଭାରତପୁଣ୍ଯକର୍ମଭିଃ। ରରାଜ ତଚ୍ଚାଶ୍ରମମଣ୍ଡଲଂ ସଦା ଦିବୀବ ରାଜଞ୍ଶଶିମଣ୍ଡଲଂ ଯଥା॥ 13-45-44 (82725) କ୍ରୀଡନ୍ତି ସର୍ପୈର୍ନକୁଲା ମୃଗୈର୍ବ୍ଯାଘ୍ରାଶ୍ଚ ମିତ୍ରବତ୍। ପ୍ରଭାବାଦ୍ଦୀପ୍ତତପସାଂ ସନ୍ନିକର୍ଷାନ୍ମହାତ୍ମନାମ୍॥ 13-45-45 (82726) ତତ୍ରାଶ୍ରମପଦେ ଶ୍ରେଷ୍ଠେ ସର୍ବଭୂତମନୋରମ। ସେବିତେ ଦ୍ବିଜଶାର୍ଦୂଲୈର୍ବେଦବେଦାଙ୍ଗପାରଗୈଃ॥ 13-45-46 (82727) ନାନାନିଯମବିଖ୍ଯାତୈର୍ଋଷିଭି ସୁମହାନ୍ମଭିଃ। ପ୍ରବିଶନ୍ନେବ ଚାପଶ୍ଯଂ ଜଟାଚୀରଧରଂ ପ୍ରଭୁମ୍॥ 13-45-47 (82728) ତେଜସା ତପସା ଚୈବ ଦୀପ୍ଯମାନଂ ଯଥାଽନଲମ୍। ଶିଷ୍ଯୈରନୁଗତଂ ଶାନ୍ତଂ ଯୁବାନଂ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ବଭମ୍॥ 13-45-48 (82729) ଶିରସା ବନ୍ଦମାନଂ ମାମୁପମନ୍ଯୁରଭାଷତ॥ 13-45-49 (82730) ସ୍ବାଗତଂ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷ ସଫଲାନି ତପାଂସି ନଃ। ଯଃ ପୂଜ୍ଯଃ ପୂଜଯସି ମାଂ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯୋ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛସି॥ 13-45-50 (82731) `ମନୁଷ୍ଯତାନୁବୃତ୍ତ୍ଯା ତ୍ବା ଜ୍ଞାତ୍ବା ତିଷ୍ଠାମ ସର୍ବଗମ୍।' ତମହଂ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିର୍ଭୂତ୍ବା ମୃଗପକ୍ଷିଷ୍ବଥାଗ୍ନିଷୁ। ଧର୍ମେ ଚ ଶିଷ୍ଯବର୍ଗେ ଚ ସମପୃଚ୍ଛମନାମଯମ୍॥ 13-45-51 (82732) ତତୋ ମାଂ ଭଗବାନାହ ସାମ୍ନା ପରମବଲ୍ଗୁନା। ଲପ୍ସ୍ଯସେ ତନଯଂ କୃଷ୍ଣି ଆତ୍ମତୁଲ୍ଯମସଂଶଯମ୍॥ 13-45-52 (82733) ତପଃ ସୁମହଦାସ୍ଥାଯ ତୋଷଯେଶାନମୀଶ୍ବରମ୍। ଇହ ଦେବଃ ସପତ୍ନୀକଃ ସମାକ୍ରୀଡତ୍ଯଧୋକ୍ଷଜ॥ 13-45-53 (82734) ଇହୈନଂ ଦୈବତଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଦେବାଃ ସର୍ଷିଗଣାଃ ପୁରା। ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ସତ୍ଯେନ ଚ ଦମେନ ଚ॥ 13-45-54 (82735) ତୋଷଯିତ୍ବା ଶୁଭାନ୍କାମାନ୍ପ୍ରାପ୍ତବନ୍ତୋ ଜନାର୍ଦନ। ତେଜସାଂ ସପସାଂ ଚୈବ ନିଧିଃ ସ ଭଗବାନିହ॥ 13-45-55 (82736) ଶୁଭାଶୁଭାନ୍ବିତାନ୍ଭାବାନ୍ବିସୃଜନ୍ସ କ୍ଷିପନ୍ନପି। ଆସ୍ତେ ଦେବ୍ଯା ସହାଚିନ୍ତ୍ଯୋ ଯଂ ପ୍ରାର୍ଥଯସି ଶତ୍ରୁହନ୍॥ 13-45-56 (82737) ହିରଣ୍ଯକଶିପୁର୍ଯୋଽଭୂଦ୍ଦାନବୋ ମେରୁକମ୍ପନଃ। ତେନ ସର୍ବାମରୈଶ୍ବର୍ଯଂ ଶର୍ବାତ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ସମାର୍ବୁଦମ୍॥ 13-45-57 (82738) ତସ୍ଯୈବ ପୁତ୍ରପ୍ରବରୋ ଦମନୋ ନାମ ବିଶ୍ରୁତଃ। ମହାଦେବବରାଚ୍ଛକ୍ରଂ ବର୍ଷାର୍ବୁଦମଯୋଧଯମ୍॥ 13-45-58 (82739) ବିଷ୍ଣୋଶ୍ଚକ୍ରଂ ଚ ତଦ୍ଧୋରଂ ବଜ୍ରମାଖଣ୍ଡଲସ୍ଯ ଚ। ଶୀର୍ଣଂ ପୁରାଽଭବତ୍ତାତ ଗ୍ରହସ୍ଯାଙ୍ଗେଷୁ କେଶବ॥ 13-45-59 (82740) [ଯତ୍ତଦ୍ଭଗବତା ପୂର୍ବଂ ଦତ୍ତଂ ଚକ୍ରଂ ତବାନଘ। ଜଲାନ୍ତରଚରଂ ହତ୍ବା ଦୈତ୍ଯଂ ଚ ବଲଗର୍ବିତମ୍॥ 13-45-60 (82741) ଉତ୍ପାଦିତଂ ବୃଷାଙ୍କେନ ଦୀପ୍ତଜ୍ବଲନସନ୍ନିଭମ୍। ଦତ୍ତଂ ଭଗବତା ତୁଭ୍ଯଂ ଦୁର୍ଧଷଂ ତେଜସାଽଦ୍ଭୁତମ୍॥ 13-45-61 (82742) ନ ଶକ୍ଯଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମନ୍ଯେନ ବର୍ଜଯିତ୍ବା ପିନାକିନମ୍। ସୁଦର୍ଶନଂ ଭବତ୍ଯେବଂ ଭବେନୋକ୍ତଂ ତଦା ତୁ ତତ୍॥ 13-45-62 (82743) ସୁଦର୍ଶନଂ ତଦା ତସ୍ଯ ଲୋକେ ନାମ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ତଜ୍ଜୀର୍ଣମଭାବତ୍ତାତ ଗ୍ରହସ୍ଯାଙ୍ଗେଷୁ କେଶବ। 13-45-63 (82744) ଗ୍ରହସ୍ଯାତିବଲସ୍ଯାଙ୍ଗେ ବରଦତ୍ତସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ନ ଶସ୍ତ୍ରାଣି ବହନ୍ତ୍ଯଙ୍ଗେ ଚକ୍ରବଜ୍ରଶତାନ୍ଯପି॥] 13-45-64 (82745) ଅର୍ଦ୍ଯମାନାଶ୍ଚ ବିବୁଧା ଗ୍ରହେଣି ସୁବଲୀଯସା। ଶିବଦତ୍ତବରାଞ୍ଜଘ୍ନୁରସୁରେନ୍ଦ୍ରାନ୍ସୁରା ଭୃଶମ୍॥ 13-45-65 (82746) ତୃଷ୍ଟୋ ବିଦ୍ଯୁତ୍ପ୍ରଭସ୍ଯାପି ତ୍ରିଲୋକେଶ୍ବରତାଂ ଦଦୌ। ଶତଂ ବର୍ଷସହସ୍ରାଣାଂ ସର୍ବଲୋକେଶ୍ବରୋଽଭବତ୍॥ 13-45-66 (82747) ମମୈବାନୁଚରୋ ନିତ୍ଯଂ ଭବିତାସୀତି ଚାବ୍ରବୀତ୍। ତଥା ପୁତ୍ରସହସ୍ରାଣାମଯୁତଂ ଚ ଦଦୌ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-45-67 (82748) କୁଶଦ୍ବୀପଂ ଚ ସ ଦଦୌ ରାଜ୍ଯେନ ଭଗବାନଜଃ। [ତଥା ଶତମୁଖୋ ନାମ ଧାତ୍ରା ସୃଷ୍ଟୋ ମହାସୁରଃ। 13-45-68 (82749) ଯେନ ବର୍ଷଶତଂ ସାଗ୍ରମାତ୍ମମାଂସୈର୍ହୁତୋଽନଲଃ। ତଂ ପ୍ରାହ ଭବବାଂସ୍ତୁଷ୍ଟଃ କିଂକରୋମୀତି ଶଂକରଃ॥ 13-45-69 (82750) ତଂ ବୈ ଶତମୁଖଃ ପ୍ରାହ ଯୋଗୋ ଭବତୁ ମେଽଦ୍ଭୁତଃ। ବଲଂ ଚ ଦୈବତଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶାଶ୍ବତଂ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛ ମେ॥ 13-45-70 (82751) ତଥେତି ଭଗବାନାହ ତସ୍ଯ ତଦ୍ବଚନଂ ପ୍ରଭୁଃ। ସ୍ବାଯଂଭୁବଃ କ୍ରତୁଶ୍ଚାପି ପୁତ୍ରାର୍ଥମଭବତ୍ପୁରା॥ 13-45-71 (82752) ଆବିଶ୍ଯ ଯୋଗେନାତ୍ମାନଂ ତ୍ରୀଣି ବର୍ଷଶତାନ୍ଯପି। ତସ୍ଯ ଚୋପଦଦୌ ପୁତ୍ରାନ୍ସହସ୍ରଂ କ୍ରତୁସମ୍ମିତାନ୍।] ଯୋଗେଶ୍ବରଂ ଦେବଗୀତଂ ବେତ୍ଥ କୃଷ୍ଣ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-45-72 (82753) ଯାଜ୍ଞବଲ୍କ୍ଯ ଇତି ଖ୍ଯାତ ଋଷିଃ ପରମଧାର୍ମିକଃ। ଆରାଧ୍ଯ ସ ମହାଦେବଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନତୁଲଂ ଯଶଃ॥ 13-45-73 (82754) ବେଦବ୍ଯାସଶ୍ଚ ଯୋଗାତ୍ମା ପରାଶରସୁତୋ ମୁନିଃ। ସୋଽପି ଶଂକରମାରାଧ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ତବାନତୁଲଂ ଯଶଃ॥ 13-45-74 (82755) ବାଲଖିଲ୍ଯା ମଘବତା ହ୍ଯବଜ୍ଞାତାଃ ପୁରା କିଲ। ତୈଃ କ୍ରୁଦ୍ଧୈର୍ଭଗବାନ୍ରୁଦ୍ରସ୍ତପସା ତୋଷିତୋ ହ୍ଯଭୂତ୍॥ 13-45-75 (82756) ତାଂଶ୍ଚାପି ଦୈବତଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ପ୍ରାହ ପ୍ରୀତୋ ଜଗତ୍ପତିଃ। ସୁପର୍ଣଂ ସୋମହର୍ତାରଂ ତପସୋତ୍ପାଦଯିଷ୍ଯଥ॥ 13-45-76 (82757) ମହାଦେବସ୍ଯ ରୋଷାଚ୍ଚ ଆପୋ ନଷ୍ଟାଃ ପୁରାଽଭବନ୍। ତାଶ୍ଚ ସପ୍ତକପାଲେନ ଦେବୈରନ୍ଯାଃ ପ୍ରବର୍ତିତାଃ॥ 13-45-77 (82758) ତତଃ ପାନୀଯମଭବତ୍ପ୍ରସନ୍ନେ ତ୍ର୍ଯମ୍ବକେ ଭୁବି। ଅତ୍ରିଭାର୍ଯା ସୁତଂ ଦତ୍ତଂ ସୋମଂ ଦୁର୍ବାସସଂ ପ୍ରଭୋ॥ 13-45-78 (82759) ଅତ୍ରେର୍ଭାର୍ଯାଽପି ଭର୍ତାରଂ ସଂତ୍ଯଜ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନୀ। ନାହଂ ତବ ମୁନେ ଭୂଯୋ ବଶଗା ସ୍ଯାଂ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-45-79 (82760) ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ସା ମହାଦେବମଗମଚ୍ଛରଣଂ କିଲ। ନିରାହାସ ଭଯାଦତ୍ରେସ୍ତ୍ରୀଣି ବର୍ଷଶତାନ୍ଯପି॥ 13-45-80 (82761) ଅଶେତ ମୁସଲେଷ୍ବେବ ପ୍ରସାଦାର୍ଥଂ ଭବସ୍ଯ ସା। ତାମବ୍ରବୀଦ୍ଧସନ୍ଦେବୋ ଭବିତା ବୈ ସୁତସ୍ତବ॥ 13-45-81 (82762) ବିନା ଭର୍ତ୍ରା ଚରୁଦ୍ରେଣ ଭବିଷ୍ଯତି ନ ସଂଶଯଃ। ବଂଶେ ତବୈବ ନାମ୍ନା ତୁ ଖ୍ଯାତିଂ ଯାସ୍ଯତି ଚେପ୍ସିତାମ୍॥ 13-45-82 (82763) ବିକର୍ଣଶ୍ଚ ମହାଦେବଂ ତଥା ଭକ୍ତସୁଖାବହମ୍। ପ୍ରସାଦ୍ଯ ଭଗବାନ୍ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ମଧୁସୂଦନ॥ 13-45-83 (82764) ଶାକଲ୍ଯଃ ସଂଶିତାତ୍ମା ବୈ ନବବର୍ଷଶତାନ୍ଯପି। ଆରାଧଯାମାସ ଭବଂ ମନୋଯଜ୍ଞେନ କେଶବ॥ 13-45-84 (82765) ତଂ ଚାହ ଭଗବାଂସ୍ତୁଷ୍ଟୋ ଗ୍ରନ୍ଥକାରୋ ଭବିଷ୍ଯସି। ବତ୍ସାକ୍ଷଯା ଚ ତେ କୀତିସ୍ତ୍ରେଲୋକ୍ଯେ ବୈ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-45-85 (82766) ଅକ୍ଷଯଂ ଚ କୁଲଂ ତେଽସ୍ତୁ ମହର୍ଷିଭିରଲଂକୃତମ୍। ଭବିଷ୍ଯତି ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସୂତ୍ରକର୍ତା ସୁତସ୍ତବ॥ 13-45-86 (82767) ସାବର୍ଣିଶ୍ଚାପି ବିଖ୍ଯାତ ଋଷିରାସୀତ୍କୃତେ ଯୁଗେ। ଇହ ତେନ ତପସ୍ତପ୍ତଂ ଷଷ୍ଟିବର୍ଷଶତାନ୍ଯଥ॥ 13-45-87 (82768) ତମାହ ଭଗବାନ୍ରୁଦ୍ରଃ ସାକ୍ଷାତ୍ତୁଷ୍ଟୋସ୍ମି ତେଽନଘ। ଗ୍ରନ୍ଥକୃଲ୍ଲୋକବିଖ୍ଯାତୋ ଭବିତାସ୍ଯଜରାମରଃ॥ 13-45-88 (82769) ଶକ୍ରେଣି ତୁ ପୁରା ଦେବୋ ବାରାଣସ୍ଯାଂ ଜନାର୍ଦନ। ଆରାଧିତୋଽଭୂଦ୍ଭକ୍ତେନ ଦିଗ୍ବାସା ଭସ୍ମଗୁଷ୍ଠିତଃ॥ ଆରାଧ୍ଯ ସ ମହାଦେବଂ ଦେବରାଜ୍ଯମବାପ୍ତବାନ୍॥ 13-45-89 (82770) ନାରଦେନ ତୁ ଭକ୍ତ୍ଯାଽସୌ ଭବ ଆରାଧିତଃ ପୁରା। ତସ୍ଯ ତୁଷ୍ଟୋ ମହାଦେବୋ ଜଗୌ ଦେବଗୁରୁର୍ଗୁରୁଃ॥ 13-45-90 (82771) ତେଜସା ତପସା କୀର୍ତ୍ଯା ତ୍ବତ୍ସମୋ ନ ଭବିଷ୍ଯତି। ଗୀତେନ ବାଦିତବ୍ଯେନ ନିତ୍ଯଂ ମାମନୁଯାସ୍ଯସି॥ 13-45-91 (82772) `ବାଣଃ ସ୍କନ୍ଦସମତ୍ବଂ ଚ କାମୋ ଦର୍ପବିମୋକ୍ଷଣମ୍। ଲବଣୋଽବଧ୍ଯତାମନ୍ଯୈର୍ଦଶାସ୍ଯଶ୍ଚ ପୁନର୍ବଲମ୍। ଅନ୍ତକୋଽନ୍ତମନୁପ୍ରାପ୍ତସ୍ତସ୍ମାତ୍କୋଽନ୍ଯଃ ପରଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-45-92 (82773) ମଯାଽପି ଚ ଯଥା ଦୃଷ୍ଟୋ ଦେବଦେବଃ ପୁରା ବିଭୋ। ସାକ୍ଷାତ୍ପଶୁପତିସ୍ତାତ ତଚ୍ଚାପି ଶୃଣୁ ମାଧବ॥ 13-45-93 (82774) ଯଦର୍ଥଂ ଚ ମଯା ଦେବଃ ପ୍ରଯତେନ ତଥା ବିଭୋ। ଆରାଧିତୋ ମହାତେଜାସ୍ତଚ୍ଚାପି ଶୃଣୁ ବିସ୍ତରାତ୍॥ 13-45-94 (82775) ଯଦବାପ୍ତଂ ଚ ମେ ପୂର୍ବଂ ଦେବଦେବାନ୍ମହେଶ୍ବରାତ୍। ତତ୍ସର୍ବଂ ନିଖିଲେନାଦ୍ଯ କଥଯିଷ୍ଯାମି ତେଽନଘ 13-45-95 (82776) ପୁରା କୃତଯୁଗେ ତାତ ଋଷିରାସୀନ୍ମହାଯଶାଃ। ବ୍ଯାଘ୍ରପାଦ ଇତି ଖ୍ଯାତୋ ବେଦବେଦାଙ୍ଗପାରଗଃ। ତସ୍ଯାହମଭବଂ ପୁତ୍ରୋ ଧୌମ୍ଯଶ୍ଚାପି ମମାନୁଜଃ॥ 13-45-96 (82777) କସ୍ଯଚିତ୍ତ୍ଥ କାଲସ୍ଯ ଧୌମ୍ଯେନ ସହ ମାଧବ। ଆଗଚ୍ଛମାଶ୍ରମଂ କ୍ରୀଡନ୍ମୁନୀନାଂ ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍॥ 13-45-97 (82778) ତତ୍ରାପି ଚ ମଯା ଦୃଷ୍ଟା ଦୁହ୍ଯମାନା ପଯସ୍ବିନୀ। ଲକ୍ଷିତଂ ଚ ମଯା କ୍ଷୀରଂ ସ୍ବାଦୁତୋ ହ୍ଯମୃତୋପମମ୍॥ 13-45-98 (82779) ତଦାପ୍ରଭୃତି ଚୈବାହମରୁଦଂ ମଧୁସୂଦନ। ଦୀଯତାଂ ଦୀଯତାଂ କ୍ଷୀରଂ ମମ ମାତରିତୀରିତା॥ 13-45-99 (82780) ଅଭାବାଚ୍ଚୈବ ଦୁଗ୍ଧସ୍ଯ ଦୁଃଖିତା ଜନନୀ ତଦା॥ 13-45-100 (82781) ତତଃ ପିଷ୍ଟଂ ସମାଲୋଡ୍ଯ ତୋଯେନ ସହ ମାଧବ। ଆବଯୋଃ କ୍ଷୀରମିତ୍ଯେବ ପାନାର୍ଥଂ ସମୁପାନଯତ୍॥ 13-45-101 (82782) ଅଥ ଗବ୍ଯଂ ପଯସ୍ତାତ କଦାଚିତ୍ପ୍ରାଶିତଂ ମଯା। 13-45-102 (82783) ପିତ୍ରାଽହଂ ଯଜ୍ଞକାଲେ ହି ନୀତୋ ଜ୍ଞାତିକୁଲଂ ମହତ୍। ତତ୍ର ସା କ୍ଷରତେ ଦେବୀ ଦିବ୍ଯା ଗୌଃ ସୁରନନ୍ଦିନୀ॥ 13-45-103 (82784) ଯସ୍ତାହଂ ତତ୍ପଯଃ ପୀତ୍ବା ରସେନ ହ୍ଯମୃତୋପମମ୍। ଜ୍ଞାତ୍ବା କ୍ଷୀରଗୁଣାଂଶ୍ଚୈବ ଉପଲଭ୍ଯ ହି ସମ୍ଭବମ୍। ସ ଚ ପିଷ୍ଟରସସ୍ତାତ ନ ମେ ପ୍ରୀତିମୁପାବହତ୍॥ 13-45-104 (82785) ତତୋଽହମବ୍ରୁବଂ ବାଲ୍ଯାଜ୍ଜନନୀମାତ୍ମନସ୍ତଦା। ନେଦଂ କ୍ଷୀରୋଦନଂ ମାତର୍ଯତ୍ତ୍ବଂ ମେ ଦତ୍ତବତ୍ଯସି॥ 13-45-105 (82786) ତତୋ ମାମବ୍ରବୀନ୍ମାତା ଦୁଃଖଶୋକସମନ୍ବିତା। ପୁତ୍ରସ୍ନେହାତ୍ପରିଷ୍ବଜ୍ଯ ମୂର୍ଧ୍ନି ଚାଘ୍ରାଯ ମାଧବ॥ 13-45-106 (82787) କୁତଃ କ୍ଷୀରୋଦନଂ ବତ୍ସ ମୁନୀନାଂ ଭାବିତାତ୍ମନମ୍। ବନେ ନିବସତାଂ ନିତ୍ଯଂ କନ୍ଦମୂଲଫଲାଶିନାମ୍॥ 13-45-107 (82788) ଆସ୍ଥିତାନାଂ ନଦୀଂ ଦିବ୍ଯାଂ ବାଲଖିଲ୍ଯୈର୍ନିଷେବିତାମ୍ କୁତ କ୍ଷୀରଂ ବନସ୍ଥାନାଂ ମୁନୀନାଂ ଗିରିବାସିନାମ୍॥ 13-45-108 (82789) ପାବନାନାଂ ବନାଶାନାଂ ବନାଶ୍ରମନିବାସିନାମ୍। ଗ୍ରାମ୍ଯାହାରନିବୃତ୍ତାନାମାରଣ୍ଯଫଲଭୋଜିନାମ୍। ନାସ୍ତି ପୁତ୍ର ପଯୋଽରଣ୍ଯେ ସୁରଭୀଗୋତ୍ରବର୍ଜିତେ॥ 13-45-109 (82790) ନଦୀଗହ୍ବରଶୈଲେଷୁ ତୀର୍ଥେଷୁ ବିବିଧେଷୁ ଚ। ତପସା ଜପ୍ଯନିତ୍ଯାନାଂ ଶିବୋ ନଃ ପରମା ଗତିଃ॥ 13-45-110 (82791) ଅପ୍ରସାଦ୍ଯ ବିରୂପାକ୍ଷଂ ବରଦଂ ସ୍ଥାଣୁମବ୍ଯଯମ୍। କୁତଃ କ୍ଷୀରୋଦନଂ ବତ୍ସ ସୁଖାନି ବସନାନି ଚ॥ 13-45-111 (82792) ତଂ ପ୍ରପଦ୍ଯ ସଦା ବତ୍ସ ସର୍ବଭାବେନ ଶଙ୍କରମ୍। ତତ୍ପ୍ରସାଦାଚ୍ଚ କାମେଭ୍ଯଃ ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ପୁତ୍ରକ॥ 13-45-112 (82793) ଜନନ୍ଯାସ୍ତଦ୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ତଦାପ୍ରଭୃତି ଶତ୍ରୁହନ୍। [ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ପ୍ରଣତୋ ଭୂତ୍ବା ଇଦମମ୍ବାମବୋଚଯଂ॥ 13-45-113 (82794) କୋଽଯମମ୍ବ ମହାଦେବଃ ସ କଥଂ ଚ ପ୍ରସୀଦତି। କୁତ୍ର ବା ବସତେ ଦେବୋ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯୋ ବା କଥଞ୍ଚନ॥ 13-45-114 (82795) ତୁଷ୍ଯତେ ବା କଥଂ ଶର୍ବୋ ରୂପଂ ତସ୍ଯ ଚ କୀଦୃଶମ୍। କଥଂ ଜ୍ଞେଯଃ ପ୍ରସନ୍ନୋ ବା ଦର୍ଶଯେଜ୍ଜନନୀ ମମ॥ 13-45-115 (82796) ଏବମୁକ୍ତା ତଦା କୃଷ୍ଣ ମାତା ମେ ସୁତବତ୍ସଲା। ମୂର୍ଘନ୍ଯାଧ୍ରାଯ ଗୋବିନ୍ଦ ସବାଷ୍ପାକୁଲଲୋଚନା॥ 13-45-116 (82797) ପ୍ରମାର୍ଜନ୍ତୀ ଚ ଗାତ୍ରାଣି ମମ ବୈ ମଧୁସୂଦନ॥ ଦୈନ୍ଯମାଲମ୍ବ୍ଯ ଜନନୀ ଇଦମାହ ସୁରୋତ୍ତମ॥ 13-45-117 (82798) ଦୁର୍ବିଜ୍ଞେଯୋ ମହାଦେବୋ ଦୁରାଧାରୋ ଦୁରନ୍ତକଃ। ଦୁରାବାଧଶ୍ଚ ଦୁର୍ଗ୍ରାହ୍ଯୋ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶ୍ଯୋ ହ୍ଯକୃତାତ୍ମଭିଃ॥ 13-45-118 (82799) ଯସ୍ଯ ରୂପାଣ୍ଯନେକାନି ପ୍ରବଦନ୍ତି ମନୀଷିଣଃ। ସ୍ଥାନାନି ଚ ବିଚିତ୍ରାଣି ପ୍ରାସାଦାଶ୍ଚାପ୍ଯନେକଶଃ॥ 13-45-119 (82800) କୋ ହି ତତ୍ତ୍ବେନ ତଦ୍ବେଦ ଈଶସ୍ଯ ଚରିତଂ ଶୁଭମ୍। କୃତବାନ୍ଯାନି ରୂପାଣି ଦେବଦେବଃ ପୁରା କିଲ। କ୍ରୀଡତେ ଚ ତଥା ଶର୍ବଃ ପ୍ରସୀଦତି ଯଥାଚ ବୈ॥ 13-45-120 (82801) ହୃଦିସ୍ଥଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ବିଶ୍ବରୂପୋ ମହେଶ୍ବରଃ। ଭକ୍ତାନାମନୁକମ୍ପାର୍ଥଂ ଦର୍ଶନଂ ଚ ଯଥାଶ୍ରୁତମ୍। ମୁନୀନାଂ ବ୍ରୁବତାଂ ଦିବ୍ଯମୀଶାନଚରିତଂ ଶୁଭମ୍॥ 13-45-121 (82802) କୃତବାନ୍ଯାନି ରୂପାଣି କଥିତାନି ଦିବୌକସୈଃ। ଅନୁଗ୍ରହାର୍ଥଂ ବିପ୍ରାଣାଂ ଶୃଣୁ ବତ୍ସ ସମାସତଃ॥ 13-45-122 (82803) ତାନି ତେ କୀର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଯନ୍ମାଂ ତ୍ବଂ ପରିପୃଚ୍ଛସି॥ 13-45-123 (82804) ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁସୁରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ରୁଦ୍ରାଦିତ୍ଯାଶ୍ବିନାମପି। ବିଶ୍ବେଷାମପି ଦେବାନାଂ ବପୁର୍ଧାରଯତେ ଭବଃ॥ 13-45-124 (82805) ନରାଣାଂ ଦେବନାରୀଣାଂ ତଥା ପ୍ରେତପିଶାଚଯୋଃ। କିରାତଶବରାଣାଂ ଚ ଜଲଜାନାମନେକଶଃ॥ 13-45-125 (82806) କରୋତି ଭଗବାନ୍ରୂପମାଟବ୍ଯଶବରାଣ୍ଯପି। କୂର୍ମୋ ମତ୍ସ୍ଯସ୍ତଥା ଶଙ୍ଖଃ ପ୍ରବାଲାଙ୍କୁରଭୂଷଣଃ॥ 13-45-126 (82807) ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସସର୍ପାଣାଂ ଦୈତ୍ଯଦାନବଯୋରପି। ବପୁର୍ଧାରଯତେ ଦେବୋ ଭୂଯଶ୍ଚ ବିଲବାସିନାମ୍॥ 13-45-127 (82808) ବ୍ଯାଘ୍ରସିଂହମୃଗାଣାଂ ଚ ତରକ୍ଷ୍ବୃକ୍ଷପତତ୍ତ୍ରିଣାମ୍। ଉଲୂକଶ୍ବଶୃଗାଲାନାଂ ରୂପାଣି କୁରୁତେଽପି ଚ॥ 13-45-128 (82809) ହଂସକାକମଯୂରାଣାଂ କୃକଲାସକସାରସାମ୍। ରୂପାଣି ଚ ବଲାକାନାଂ ଗୃଧ୍ରଚକ୍ରାଙ୍ଗଯୋରପି॥ 13-45-129 (82810) କରୋତି ବା ସ ରୂପାଣି ଧାରଯତ୍ଯପି ପର୍ବତମ୍। ଗୋରୂପଂ ଚ ମହାଦେବୋ ହସ୍ତ୍ଯଶ୍ବୋଷ୍ଟ୍ରଖରାକୃତିଃ॥ 13-45-130 (82811) ଛାଗଶାର୍ଦୂଲରୂପଶ୍ଚ ଅନେକମୃଗରୂପଧୃକ୍। ଅଣ୍ଡଜାନାଂ ଚ ଦିବ୍ଯାନାଂ ବପୁର୍ଧାରଯତେ ଭବଃ॥ 13-45-131 (82812) ଦଣ୍ଡୀ ଛତ୍ରୀ ଚ କୁଣ୍ଡୀ ଚ ଦ୍ବିଜାନାଂ ବାରଣସ୍ତଥା। ଷଣ୍ମୁଖୋ ବୈ ବହୁମୁଖସ୍ତ୍ରିନେତ୍ରୋ ବହୁଶୀର୍ଷକଃ॥ 13-45-132 (82813) ଅନେକକଟିପାଦଶ୍ଚ ଅନେକୋଦରବକ୍ତ୍ରଧୃତ୍। ଅନେକପାଣିପାର୍ଶ୍ବଶ୍ଚ ଅନେକଗପସଂବୃତଃ॥ 13-45-133 (82814) ଋଷିଗନ୍ଧର୍ବରୂପଶ୍ଚ ସିଦ୍ଧଚାରଣରୂପଧୃତ୍। ଭସ୍ପପାଣ୍ଡୁରଗାତ୍ରଶ୍ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାର୍ଧକୃତଭୂଷଣଃ॥ 13-45-134 (82815) ଅନେକରାବସଂଘୁଷ୍ଟଶ୍ଚାନେକସ୍ତୁତିସଂସ୍କୃତଃ। ସର୍ବଭୂତାନ୍ତକଃ ସର୍ବଃ ସର୍ବଲୋକପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ॥ 13-45-135 (82816) ସର୍ବଲୋକାନ୍ତରାତ୍ମା ଚ ସର୍ବଗଃ ସର୍ବବାଦ୍ଯପି। ସର୍ବତ୍ର ଭଗବାନ୍ଜ୍ଞେଯୋ ହୃଦିସ୍ଥଃ ସର୍ବଦେହିନାମ୍॥ 13-45-136 (82817) ଯୋ ହି ଯଂ କାମଯେତ୍କାମଂ ଯସ୍ମିନ୍ନର୍ଥଽର୍ଚ୍ଯତେ ପୁନଃ। ତତ୍ସର୍ବଂ ବେତ୍ତି ଦେବେଶସ୍ତଂ ପ୍ରପଦ୍ଯ ଯଦୀଚ୍ଛସି॥ 13-45-137 (82818) ନନ୍ଦତେ କୁପ୍ଯତେ ଚାପି ତଥା ହୁଂକାରଯତ୍ଯପି। ଚକ୍ରୀ ଶୂଲୀ ଗଦାପାଣିର୍ମୁସଲୀ ଖଡ୍ଗପଟ୍ଟସୀ॥ 13-45-138 (82819) ଭୂଧରୋ ନାଗମୌଞ୍ଜୀ ଚ ନାଗକୁଣ୍ଡଲକୁଣ୍ଡଲୀ। ନାଗଯଜ୍ଞୋପବୀତୀ ଯ ନାଗଚର୍ମୋତ୍ତରଚ୍ଛଦଃ॥ 13-45-139 (82820) ହସତେ ଗାଯତେ ଚୈବ ନୃତ୍ଯତେ ଚ ମନୋହରମ୍। ବାଦଯତ୍ଯପି ବାଦ୍ଯାନି ବିଚିତ୍ରାଣି ଗଣୈର୍ଯୁତଃ॥ 13-45-140 (82821) ବଲ୍ଗତେ ଜୃମ୍ବତେ ଚୈବ ରୁଦତେ ରୋଦଯତ୍ଯପି। ଉନ୍ମତ୍ତମତ୍ତରୂପଂ ଚ ଭାଷତେ ଚାପି ସୁସ୍ବରଃ॥ 13-45-141 (82822) ଅତୀବ ହସତେ ରୌଦ୍ରସ୍ତ୍ରାସଯନ୍ନଯନୈର୍ଜନମ୍। ଜାଗର୍ତି ଚୈବ ସ୍ବପିତି ଜୃମ୍ଭତେ ଚ ଯଥାସୁବମ୍॥ 13-45-142 (82823) ଜପତେ ଜପ୍ଯତେ ଚୈବ ତପତେ ତପ୍ଯତେ ପୁନଃ। ଦଦାତି ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣାତି ଯୁଞ୍ଜତେ ଧ୍ଯାଯତେଽପି ଚ॥ 13-45-143 (82824) ବେଦୀମଧ୍ଯେ ତଥା ଯୂପେ ଗୋଷ୍ଠମଧ୍ଯେ ହୁତାଶନେ। ଦୃଶ୍ଯତେ ଦୃଶ୍ଯତେ ଚାପି ବାଲୋ ବୃଦ୍ଧୋ ଯୁବା ତଥା॥ 13-45-144 (82825) କ୍ରୀଡତେ ଋଷିକନ୍ଯାଭିର୍ଋଷିପତ୍ନୀଭିରେବ ଚ। ଊର୍ଧ୍ବକେଶୋ ମହାଶେଫୋ ନଗ୍ନୋ ବିକୃତଲୋଚନଃ॥ 13-45-145 (82826) ଗୌରଃ ଶ୍ଯାମସ୍ତଥା କୃଷ୍ଣଃ ପାଣ୍ଡୁରୋ ଧୂମଲୋହିତଃ। ବିକୃତାକ୍ଷୋ ବିଶାଲାକ୍ଷୋ ଦିଗ୍ବାସାଃ ସର୍ବବାସକଃ॥ 13-45-146 (82827) ଅରୂପସ୍ଯାଦ୍ଯରୂପସ୍ଯ ଅତିରୂପାଦ୍ଯରୂପିଣଃ। ଅନାଦ୍ଯନ୍ତମଜସ୍ଯାନ୍ତଂ ବେତ୍ସ୍ଯତେ କୋସ୍ଯ ତତ୍ତ୍ବତଃ॥ 13-45-147 (82828) ହୃଦି ପ୍ରାଣୋ ମନୋ ଜୀବୋ ଯୋଗାତ୍ମା ଯୋଗସଂଜ୍ଞିତଃ। ଧ୍ଯାନଂ ତତ୍ପରମାତ୍ମା ଚ ଭାବଗ୍ରାହ୍ଯୋ ମହେଶ୍ବରଃ॥ 13-45-148 (82829) ବାଦକୋ ଗାଯନଶ୍ଚୈବ ସହସ୍ରଶତଲୋଚନଃ। ଏକବକ୍ତ୍ରୋ ଦ୍ବିବକ୍ତ୍ରଶ୍ଚ ତ୍ରିବକ୍ତ୍ରୋଽନେକବକ୍ତ୍ରକଃ॥ 13-45-149 (82830) ତଦ୍ଭକ୍ତସ୍ତଦ୍ଗତୋ ନିତ୍ଯଂ ତନ୍ନିଷ୍ଠସ୍ତତ୍ପରାଯଣଃ। ଭଜ ପୁତ୍ର ମହାଦେବଂ ତତଃ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ଚେପ୍ସିତଂ॥ 13-45-150 (82831) ଜନନ୍ଯାସ୍ତଦ୍ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ତଦାପ୍ରଭୃତି ଶତ୍ରୁହନ୍।] ମମ ଭକ୍ତିର୍ମହାଦେବେ ନୈଷ୍ଠିକୀ ସମପଦ୍ଯତ॥ 13-45-151 (82832) ତତୋଽହଂ ତପ ଆସ୍ଥାଯ ତୋପଯାମାସ ଶଂକରମ୍। ଦିବ୍ଯଂ ବର୍ଷସହସ୍ରଂ ତୁ ବାମାଙ୍ଗୁଷ୍ଠାଗ୍ରବିଷ୍ଠିତଃ॥ 13-45-152 (82833) ଏକଂ ବର୍ଷଶତଂ ଚୈବ ଫଲାହାରସ୍ତତୋଽଭବମ୍। ଦ୍ବିତୀଯଂ ଶୀର୍ଣପର୍ଣାଶୀ ତୃତୀଯଂ ଚାମ୍ବୁଭୋଜନଃ॥ 13-45-153 (82834) ଶତାନି ସପ୍ତ ଚୈବାହଂ ବାଯୁଭକ୍ଷସ୍ତଦାଽଭବମ୍। ଏକଂ ବର୍ଷସହସ୍ରଂ ତୁ ଦିବ୍ଯମାରାଧିତୋ ମଯା॥ 13-45-154 (82835) ତତସ୍ତୁଷ୍ଟୋ ମହାଦେବଃ ସର୍ବଲୋକେଶ୍ବରଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଏକଭକ୍ତ ଇତି ଜ୍ଞାତ୍ବା ଜିଜ୍ଞାସାଂ କୁରୁତେ ତଦା॥ 13-45-155 (82836) ଶକ୍ରରୂପଂ ସ କୃତ୍ବା ତୁ ସର୍ବୈର୍ଦେବଗଣୈର୍ବୃତଃ। ସହସ୍ରାକ୍ଷସ୍ତଦା ଭୂତ୍ବା ବଜ୍ରପାଣିର୍ମହାଯଶାଃ॥ 13-45-156 (82837) ସୁଧାବଦାତଂ ରକ୍ତାକ୍ଷଂ ସ୍ତବ୍ଧକର୍ଣଂ ମଦୋତ୍କଟମ୍। ଆବେଷ୍ଟତକରଂ ଘୋରଂ ଚତୁର୍ଦଷ୍ଟ୍ରଂ ମହାଗଜମ୍॥ 13-45-157 (82838) ସମାସ୍ଥିତଃ ସ ଭଗବାନ୍ଦୀପ୍ଯମାନଃ ସ୍ବତେଜସା। ଆଜଗାମ କିରୀଟୀ ତୁ ହାରକେଯୂରଭୂଷିତଃ॥ 13-45-158 (82839) ପାଣ୍ଡୁରେଣାତପତ୍ରେଣ ଧ୍ରିଯମାଣେନ ମୂର୍ଧନି। ସେବ୍ଯଭାନୋପ୍ସରୋଭିଶ୍ଚ ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧର୍ବନାଦିତୈଃ॥ 13-45-159 (82840) ତତୋ ମାମାହ ଦେବେନ୍ଦ୍ରସ୍ତୁଷ୍ଟସ୍ତେଽହଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ବରଂ ବୃଣୀଷ୍ବ ମତ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ଯତ୍ତେ ମନସି ବର୍ତତେ॥ 13-45-160 (82841) ଶକ୍ରସ୍ଯ ତୁ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ନାହଂ ପ୍ରୀତମନାଽଭବମ୍। ଅବ୍ରବଂ ଚ ତଦା କୃଷ୍ଣ ଦେବରାଜମିଦଂ ବଚଃ॥ 13-45-161 (82842) ନାହଂ ତ୍ବତ୍ତୋ ବରଂ କାଙ୍କ୍ଷେ ନାନ୍ଯସ୍ମାଦପି ଦୈବତାତ୍। ମହାଦେବାଦୃତେ ସୌମ୍ଯ ସତ୍ଯମେତଦ୍ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 13-45-162 (82843) ସତ୍ଯଂସତ୍ଯଂ ହି ନଃ ଶକ୍ର ବାକ୍ଯମେତତ୍ସୁନିଶ୍ଚିତମ୍। ନ ଯନ୍ମିହେଶ୍ବରଂ ମୁକ୍ତ୍ବା କଥାଽନ୍ଯା ମମ ରୋଚତେ॥ 13-45-163 (82844) ପଶୁପତିବଚନାଦ୍ଭବାମି ସଦ୍ଯଃ କୃମିରଥବା ତରୁରପ୍ଯନେକଶାଖଃ। ଅପଶୁପତିବରପ୍ରସାଦଜା ମେ ତ୍ରିଭୁବନରାଜ୍ଯବିଭୂତିରପ୍ଯନିଷ୍ଟା॥ 13-45-164 (82845) [ଜନ୍ମଶ୍ବପାକମଧ୍ଯେଽ- ପି ମେଽସ୍ତୁ ହରଚରଣବନ୍ଦନରତସ୍ଯ। ମା ବାଽନୀଶ୍ବରଭକ୍ତୋ ଭବାନି ଭବନେଽପି ଶକ୍ରସ୍ଯ॥ 13-45-165 (82846) ବାଯ୍ବମ୍ବୁଭୁଜୋଽପି ସତୋ। ନରସ୍ଯ ଦୁଃଖକ୍ଷଯଃ କୁତସ୍ତସ୍ଯ। ଭବତି ହି ସୁରାସୁରଗୁରୌ ଯସ୍ଯ ନ ବିଶ୍ବେଶ୍ବରେ ଭକ୍ତିଃ॥ 13-45-166 (82847) ଅଲମନ୍ଯାଭିସ୍ତେଷାଂ କଥାଭିରପ୍ଯନ୍ଯଧର୍ମଯୁକ୍ତାଭିଃ। ଯେଷାଂ ନ କ୍ଷଣମପି ରୁଚିତୋ ହରଚରଣସ୍ମରଣବିଚ୍ଛେଦଃ॥ 13-45-167 (82848) ହରଚରଣନିରତମତିନା ଭବିତବ୍ଯମନାର୍ଜବଂ ଯୁଗଂ ପ୍ରାପ୍ଯ। ସଂସାରଭଯଂ ନ ଭବତି ହରଭକ୍ତିରସାଯନଂ ପୀତ୍ବା॥ 13-45-168 (82849) ଦିବସଂ ଦିବସାର୍ଧଂ ବା ମୁହୂର୍ତଂ ବା କ୍ଷଣଂ ଲବମ୍। ନ ହ୍ଯଲବ୍ଧପ୍ରସାଦସ୍ଯ ଭକ୍ତିର୍ଭବତି ଶଙ୍କରେ॥] 13-45-169 (82850) ଅପି କୀଟଃ ପତଙ୍ଗୋ ବା ଭବେଯଂ ଶଙ୍କରାଜ୍ଞଯା। ନ ତୁ ଶକ୍ର ତ୍ବଯା ଦତ୍ତଂ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମପି କାମଯେ॥ 13-45-170 (82851) [ଶ୍ବାଽପି ମହେଶ୍ବରବଚନା- ଦ୍ଭବାମି ସ ହି ନଃ ପରଃ କାମଃ। ତ୍ରିଦଶଗଣରାଜ୍ଯମପି ଖଲୁ ନେଚ୍ଛାମ୍ଯମହେଶ୍ବରାଜ୍ଞପ୍ତମ୍॥ 13-45-171 (82852) ନ ନାକପୃଷ୍ଠଂ ନ ଚ ଦେବରାଜ୍ଯଂ ନ ବ୍ରହ୍ମଲୋକଂ ନ ଚ ନିଷ୍କଲତ୍ବମ୍। ନ ସର୍ବକାମାନଖିଲାନ୍ବୃଣୋମି ହରସ୍ଯ ଦାସତ୍ବମହଂ ବୃଣୋମି॥] 13-45-172 (82853) ଯାବଚ୍ଛଶାଙ୍କଧବଲାମଲବଦ୍ଧମୌଲି- ର୍ନ ପ୍ରୀଯତେ ପଶୁପତିର୍ଭଗବାନ୍ମମେଶଃ। ତାବଜ୍ଜରାମରଣଜନ୍ମଶତାଭିଘାତୈ- ର୍ଦୁଃଖାନି ଦେହବିହିତାନି ସମୁଦ୍ବହାମି॥ 13-45-173 (82854) ଦିବସକରଶଶାଙ୍କବହ୍ନିଦୀପ୍ତଂ ତ୍ରିଭୁବନସାରମସାରମାଦ୍ଯମେକମ୍। ଅଜରମମରମପ୍ରସାଦ୍ଯ ରୁଦ୍ରଂ ଜଗତି ପୁମାନିହ କୋ ଲଭେତ ଶାନ୍ତିଂ॥ 13-45-174 (82855) `ଧିକ୍ତେଷାଂ ଧିକ୍ତେଷାଂ ପୁନରପି ଚ ଧିଗସ୍ତୁ ଧିକ୍ତେଷାମ୍। ଯେଷାଂ ନ ବସତି ହୃଦଯେ କୁପଥଗତିବିମୋକ୍ଷକୋ ରୁଦ୍ରଃ'॥ 13-45-175 (82856) ଯଦି ନାମ ଜନ୍ମ ଭୂଯୋ ଭବତି ମଦୀଯୈଃ ପୁନର୍ଦୋଷୈଃ। ତସ୍ମିଂସ୍ତସ୍ମିଞ୍ଜନ୍ମନି ଭବେ ଭବେନ୍ମେଽକ୍ଷଯା ଭକ୍ତିଃ॥ 13-45-176 (82857) ଶକ୍ର ଉବାଚ। 13-45-177x (6849) କଃ ପୁନର୍ଭବନେ ହେତୁରୀଶେ କାରଣକାରଣେ। ଯେନ ଶର୍ବାଦୃତେଽନ୍ଯସ୍ମାତ୍ପ୍ରସାଦଂ ନାଭିକାଙ୍କ୍ଷସି॥ 13-45-177 (82858) [ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-45-178x (6850) ସଦସଦ୍ବ୍ଯକ୍ତମବ୍ଯକ୍ତଂ ଯମାହୁର୍ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ନିତ୍ଯମେକମନେକଂ ଚ ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-178 (82859) ଅନାଦିମଧ୍ଯପର୍ଯନ୍ତଂ ଜ୍ଞାନୈଶ୍ବର୍ଯମଚିନ୍ତିତମ୍। ଆତ୍ମାନଂ ପରମଂ ଯସ୍ମାଦ୍ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-179 (82860) ଐଶ୍ବର୍ଯଂ ସକଲଂ ଯସ୍ମାଦନୁତ୍ପାଦିତମବ୍ଯଯମ୍। ଅବୀଜାଦ୍ବୀଜସମ୍ଭୂତଂ ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-180 (82861) ତମସଃ ପରମଂ ଜ୍ଯୋତିସ୍ତପସ୍ତଦ୍ବୃତ୍ତିନାଂ ପରମ୍। ଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ନାନୁଶୋଚନ୍ତି ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-181 (82862) ଭୂତଭାବନଭାବଜ୍ଞଂ ସର୍ବଭୂତାଭିଭାବନମ୍। ସର୍ବଗଂ ସର୍ବଦଂ ଦେବଂ ପୂଜଯାମି ପୁରଂଦର॥ 13-45-182 (82863) ହେତୁବାଦୈର୍ବିନିର୍ମୁକ୍ତଂ ସାଙ୍ଖ୍ଯଯୋଗାର୍ଥଦଂ ପରମ୍। ଯମୁପାସନ୍ତି ତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞା ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-183 (82864) ମଘବନ୍ମଘବାତ୍ମାନଂ ଯଂ ବଦନ୍ତି ସୁରେଶ୍ବରମ୍। ସର୍ବଭୂତଗୁରୁଂ ଦେବଂ ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-184 (82865) ଯତ୍ପୂର୍ବମସୃଜଦ୍ଦେବଂ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ଲୋକଭାବନମ୍। ଅଣ୍ଡମାକାଶମାପୂର୍ଯ ବରଂ ତସ୍ମାଦ୍ବୃଣୀମହେ॥ 13-45-185 (82866) ଅଗ୍ନିରାପୋଽନିଲଃ ପୃଥ୍ବୀ ଖଂ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ମନୋ ମହାନ୍। ସ୍ରଷ୍ଟା ଚୈଷାଂ ଭବେଦ୍ଯୋଽନ୍ଯୋ ବ୍ରୂହି କଃ ପରମେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-45-186 (82867) ମନୋ ମତିରହଙ୍କାରସ୍ତନ୍ମାତ୍ରାଣୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଚ। ବ୍ରୂହି ଚୈଷାଂ ଭବେଚ୍ଛକ୍ର କୋଽନ୍ଯୋସ୍ତି ପରମଂ ଶିବାତ୍॥ 13-45-187 (82868) ସ୍ରଷ୍ଟାରଂ ଭୁବନସ୍ଯେହ ବଦନ୍ତୀହ ପିତାମହମ୍। ଆରାଧ୍ଯ ସ ତୁ ଦେବେଶମଶ୍ନୁତେ ମହତୀଂ କ୍ଷିଯମ୍॥ 13-45-188 (82869) ଭଗବତ୍ଯୁତ୍ତମୈଶ୍ବର୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁପୁରୋଗମମ୍। ବିଦ୍ଯତେ ବୈ ମହାଦେବାଦ୍ବ୍ରୂହି କଃ ପରମେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-45-189 (82870) ଦୈତ୍ଯଦାନବମୁଖ୍ଯାନାମାଧିପତ୍ଯାରିମର୍ଦନାତ୍। କୋଽନ୍ଯଃ ଶକ୍ରୋତି ଦେବେଶାଦ୍ଦିତେଃ ସମ୍ପାଦିତୁଂ ସୁତାନ୍॥ 13-45-190 (82871) ଦିକ୍କାଲସୂର୍ଯତେଜାଂସି ଗ୍ରହବାଯ୍ବିନ୍ଦୁତାରକାଃ। ବିଦ୍ଧି ତ୍ବେତେ ମହାଦେବାଦ୍ବ୍ରୂହି କଃ ପରମେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-45-191 (82872) ଅଥୋତ୍ପତ୍ତିବିନାଶେ ବା ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ତ୍ରିପୁରସ୍ଯ ବା। ଦୈତ୍ଯଦାନବମୁଖ୍ଯାନାମାଧିପତ୍ଯାରିମର୍ଦନଃ॥ 13-45-192 (82873) କିଂ ଚାତ୍ର ବହୁଭିଃ ସୂକ୍ତୈର୍ହେତୁବାଦୈଃ ପୁରଂଦର। ସହସ୍ରନଯନଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତ୍ବାମେବ ସୁରସତ୍ତମ॥ 13-45-193 (82874) ପୂଜିତଂ ସିଦ୍ଧଗନ୍ଧର୍ବୈର୍ଦେବୈଶ୍ଚ ଋଷିଭିସ୍ତଥା। ଦେବଦେବପ୍ରସାଦେନ ତତ୍ସର୍ବଂ କୁଶିକୋତ୍ତମ॥ 13-45-194 (82875) ଅବ୍ଯକ୍ତମୁକ୍ତକେଶାଯ ସର୍ବଗସ୍ଯେଦମାତ୍ମକମ୍। ଚେତନାଚେତନାଦ୍ଯେଷୁ ଶକ୍ର ବିଦ୍ଧି ମହେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-45-195 (82876) ଭୁବାଦ୍ଯେଷୁ ମହାନ୍ତେଷୁ ଲୋକାଲୋକାନ୍ତରେଷୁ ଚ। ଦ୍ବୀପସ୍ଥାନେଷୁ ମେରୋଶ୍ଚ ବିଭବେଷ୍ବନ୍ତରେଷୁ ଚ। 13-45-196 (82877) ଭଗବନ୍ମଘବନ୍ଦେବଂ ବଦନ୍ତେ ତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶିନଃ॥ ଯଦି ଦେବାଃ ସୁରାଃ ଶକ୍ର ପଶ୍ଯନ୍ତ୍ଯନ୍ଯାଂ ଭବାକୃତିମ୍। 13-45-197 (82878) କିଂ ନ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଶରଣଂ ମର୍ଦିତାଶ୍ଚାସୁରୈଃ ସୁରାଃ॥ ଅଭିଘାତେଷୁ ଦେବାନାଂ ସଯକ୍ଷୋରଗରକ୍ଷସାମ୍। 13-45-198 (82879) ପରସ୍ପରବିନାଶୀଷୁ ସ୍ବସ୍ଥାନୈଶ୍ବର୍ଯଦୋ ଭବଃ॥ ଅନ୍ଧକସ୍ଯାଥ ଶୁକ୍ରସ୍ଯ ଦୁନ୍ଦୁଭେର୍ମହିଷସ୍ଯ ଚ। ଯକ୍ଷେନ୍ଦ୍ରବଲରକ୍ଷଃସୁ ନିବାତକବଚେଷୁ ଚ। ବରଦାନାବଘାତାଯ ବ୍ରୂହି କୋଽନ୍ଯୋ ମହେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-45-199 (82880) ସୁରାସୁରଗୁରୋର୍ବକ୍ତ୍ରେ କସ୍ଯ ରେତଃ ପୁରା ହୁତମ୍। କସ୍ଯ ବାଽନ୍ଯସ୍ଯ ରେତସ୍ତଦ୍ଯେନ ହୈମୋ ଗିରିଃ କୃତଃ॥ 13-45-200 (82881) ଦିଗ୍ବାସାଃ କୀର୍ତ୍ଯତେ କୋଽନ୍ଯୋ ଲୋକେ କଶ୍ଚୋର୍ଧ୍ବରେତସଃ। କସ୍ଯ ଚାର୍ଧେ ସ୍ଥିତା କାନ୍ତା ଅନଙ୍ଗଃ କେନ ନିର୍ଜିତଃ॥ 13-45-201 (82882) ବ୍ରୂହୀନ୍ଦ୍ର ପରମଂ ସ୍ଥାନଂ କସ୍ଯ ଦେବୈଃ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଶ୍ମଶାନେ କସ୍ଯ କ୍ରୀଡାର୍ଥଂ ନୃତ୍ତେ ବା କୋଽଭିଭାଷ୍ଯତେ॥ 13-45-202 (82883) କସ୍ଯୈଶ୍ବର୍ଯଂ ସମାନଂ ଚ ଭୂତୈଃ କୋ ବାଽପି କ୍ରୀଡତେ। କସ୍ଯ ତୁଲ୍ଯବଲା ଦେବଗଣାଶ୍ଚୈଶ୍ବର୍ଯଦର୍ପିତାଃ॥ 13-45-203 (82884) ଘୁଷ୍ଯତେ ହ୍ଯଚଲଂ ସ୍ଥାନଂ କସ୍ଯ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯପୂଜିତମ୍। ବର୍ଷତେ ତପତେ କୋଽନ୍ଯୋ ଜ୍ବଲତେ ତେଜସା ଚ କଃ॥ 13-45-204 (82885) କସ୍ମାଦୋଷଧିସମ୍ପତ୍ତିଃ କୋ ବା ଧାରଯତେ ବସୁ। ପ୍ରକାମଂ କ୍ରୀଡତେ କୋ ବା ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେ ସଚରାଚରେ॥ 13-45-205 (82886) ଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧିକ୍ରିଯାଯୋଗୈଃ ସେବ୍ଯମାନଶ୍ଚ ଯୋଗିଭିଃ। ଋଷିଗନ୍ଧର୍ବସିଦ୍ଧୈଶ୍ଚ ବିହିତଂ କାରଣଂ ପରମ୍॥ 13-45-206 (82887) କର୍ମଯଜ୍ଞକ୍ରିଯାଯୋଗୈଃ ସେବ୍ଯମାନଃ ସୁରାସୁରୈଃ। ନିତ୍ଯଂ କର୍ମଫଲୈର୍ହୀନଂ ତମହଂ କାରଣଂ ବଦେ॥ 13-45-207 (82888) ସ୍ଥୂଲଂ ସୂକ୍ଷ୍ମମନୌପମ୍ଯମଗ୍ରାହ୍ଯଂ ଗୁଣଗୋଚରମ୍। ଗୁଣହୀନଂ ଗୁଣାଧ୍ଯକ୍ଷଂ ପରଂ ମାହେଶ୍ବରଂ ପଦମ୍॥ 13-45-208 (82889) ବିଶ୍ବେଶଂ କାରଣଗୁରୁଂ ଲୋକକାଲୋକାନ୍ତକାରଣମ୍। ଭୂତାଭୂତଭବିଷ୍ଯଚ୍ଚ ଜନକଂ ସର୍ବକାରଣମ୍। 13-45-209 (82890) ଅକ୍ଷରାକ୍ଷରମବ୍ଯକ୍ତଂ ବିଦ୍ଯାବିଦ୍ଯେ କୃତାକୃତେ। ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ଯତଃ ଶକ୍ର ତମହଂ କାରଣଂ ବ୍ରୁବେ॥ 13-45-210 (82891) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମିହ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ପଶ୍ଯ ଲିଙ୍ଗଂ ଭଗାଙ୍କିତମ୍। ଦେବଦେବେନ ରୁଦ୍ରେଣ ସୃଷ୍ଟିସଂହାରହେତୁନା॥ 13-45-211 (82892) ମାତ୍ରା ପୂର୍ବଂ ମମାଖ୍ଯାତଂ କାରଣଂ ଲୋକଲକ୍ଷଣମ୍। ନାସ୍ତି ଚେଶାତ୍ପରଂ ଶକ୍ର ତଂ ପ୍ରପଦ୍ଯ ଯଦୀଚ୍ଛସି॥ 13-45-212 (82893) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ନନୁ ତେ ସୁରେଶ ବିଦିତଂ ସଂଯୋଗଲିଙ୍ଗୋଦ୍ଭବଂ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଂ ସବିକାରନିର୍ଗୁଣଗଣଂ ବ୍ରହ୍ମାଦିରେତୋଦ୍ଭବମ୍। ଯଦ୍ବ୍ରହ୍ମେନ୍ଦ୍ରହୁତାଶବିଷ୍ଣୁସହିତା ଦେବାଶ୍ଚ ଦୈତ୍ଯେଶ୍ବରା ନାନ୍ଯତ୍କାମସହସ୍ରକଲ୍ପିତଧିଯଃ ଶଂସନ୍ତି ଈଶାତ୍ପରଂ॥ 13-45-213 (82894) ତଂ ଦେବଂ ସଚରାଚରସ୍ଯ ଜଗତୋ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତବେଦ୍ଯୋତ୍ତମଂ କାମାର୍ଥୀ ବରଯାମି ସଂଯତମନା ମୋକ୍ଷାଯ ସଦ୍ଯଃ ଶିବମ୍ ହେତୁଭିର୍ବା କିମନ୍ଯୈସ୍ତୈରୀଶଃ କାରଣକାରଣମ୍। ନ ଶୁଶ୍ରୁମ ଯଦନ୍ଯସ୍ଯ ଲିଙ୍ଗମଭ୍ଯର୍ଚିତଂ ସୁରୈଃ॥ 13-45-214 (82895) କସ୍ଯାନ୍ଯସ୍ଯ ସୁରୈଃ ସର୍ବୈର୍ଲିଙ୍ଗଂ ମୁକ୍ତ୍ବା ମହେଶ୍ବରମ୍। ଅର୍ଚ୍ଯତେଽର୍ଚିତପୂର୍ବଂ ବା ବ୍ରୂହି ଯଦ୍ଯସ୍ତି ତେ ଶ୍ରୁତିଃ॥ 13-45-215 (82896) ଯସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମ ଚ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ତ୍ବଂ ଚାପି ସହଦୈବତୈଃ। ଅର୍ଚଯଧ୍ବଂ ସଦା ଲିଙ୍ଗଂ ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠତମୋ ହି ସଃ॥ 13-45-216 (82897) ନ ପଦ୍ମାଙ୍ଗା ନ ଚକ୍ରାଙ୍କା ନ ବଜ୍ରାଙ୍କା ଯତଃ ପ୍ରଜାଃ। ଲିଙ୍ଗାଙ୍କା ଚ ଭଗାଙ୍କା ଚ ତସ୍ମାନ୍ମାହେଶ୍ବରୀ ପ୍ରଜା॥ 13-45-217 (82898) ଦେବ୍ଯାଃକରଣରୂପଭାବଜନିତାଃସର୍ବାଭଗାଙ୍କାଃ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ଲିଙ୍ଗେନାପି ହରସ୍ଯ ସର୍ବପୁରୁଷାଃ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଚିହ୍ନୀକୃତାଃ। ଯୋଽନ୍ଯତ୍କାରଣମୀଶ୍ବରାତ୍ପ୍ରବଦତେ ଦେବ୍ଯା ଚ ଯନ୍ନାଙ୍କିତଂ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେ ସଚରାଚରେ ସ ତୁ ପୁମାନ୍ବାହ୍ଯୋ ଭବେଦ୍ଦୁର୍ମତିଃ॥ 13-45-218 (82899) ପୁଲ୍ଲିଙ୍ଗଂ ସର୍ବମୀଶାନଂ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗଂ ବିଦ୍ଧି ଚାପ୍ଯମାମ୍। ଦ୍ବାଭ୍ଯାଂ ତନୁଭ୍ଯାଂ ବ୍ଯାପ୍ତଂ ହି ଚରାଚରମିଦଂ ଜଗତ୍॥] 13-45-219 (82900) ତସ୍ମାଦ୍ବରମହଂ କାଙ୍କ୍ଷେ ନିଧନଂ ବାଽପି କୌଶିକ। ଗଚ୍ଛ ବା ତିଷ୍ଠ ବା ଶକ୍ର ଯଥେଷ୍ଟଂ ବଲସୂଦନ॥ 13-45-220 (82901) କାମମେଷ ବରୋ ମେସ୍ତୁ ଶାପୋ ବାଽଥ ମହେଶ୍ବରାତ୍। ନ ଚାନ୍ଯାଂ ଦେବତାଂ କାଙ୍କ୍ଷେ ସର୍ବକାମଫଲାମପି॥ 13-45-221 (82902) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଂ ଦୁଃଖାଦାକୁଲିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ନ ପ୍ରସୀଦତି ମେ ଦେବଃ କିମେତଦିତି ଚିନ୍ତଯନ୍॥ 13-45-222 (82903) ଅଥାପଶ୍ଯଂ କ୍ଷଣେନୈବ ତମେବୈରାବତଂ ପୁନଃ। ହଂସକୁନ୍ଦେନ୍ଦୁସଦୃଶଂ ମୃଣାଲରଜତପ୍ରଭମ୍॥ 13-45-223 (82904) ବୃଷରୂପଧରଂ ସାକ୍ଷାତ୍କ୍ଷୀରୋଦମିବ ସାଗରମ୍। କୃଷ୍ଣପୁଚ୍ଛଂ ମହାକାଯଂ ମଧୁପିଙ୍ଗଲଲୋଚନମ୍॥ 13-45-224 (82905) ବଜ୍ରସାରମଯୈଃ ଶୃଙ୍ଗୈର୍ନିଷ୍ଟପ୍ତକନକପ୍ରଭୈଃ। ସୁତୀକ୍ଷ୍ଣୈର୍ମୃଦୁରକ୍ତାଗ୍ରୈରୁତ୍କିରନ୍ତମିବାବନିମ୍॥ 13-45-225 (82906) ଜାମ୍ବୂନଦେନ ଦାମ୍ନା ଚ ସର୍ବତଃ ସମଲଙ୍କୃତମ୍। ସୁବକ୍ତ୍ରଖୁରନାସଂ ଚ ସୁକର୍ଣଂ ସୁକଟୀତଟମ୍। ସୁପାର୍ଶ୍ବଂ ବିପୁଲସ୍କନ୍ଧଂ ସୁରୂପଂ ଚାରୁଦର୍ଶନମ୍॥ 13-45-226 (82907) କକୁଦଂ ତସ୍ଯ ଚାଭାତି ସ୍କନ୍ଧମାପୂର୍ଯ ଧିଷ୍ଠିତମ୍। ତୁଷାରଗିରିକୂଟାଭଂ ସିତାଭ୍ରଶିଖରୋପମମ୍॥ 13-45-227 (82908) ତଭାସ୍ଥିତଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ଦେବଦେବଃ ସହୋମଯା। ଅଶୋଭତ ମହାଦେବଃ ପୌର୍ଣମାସ୍ଯାମିବୋଡୁରାଟ୍॥ 13-45-228 (82909) `କିରୀଟଂ ଚ ଜଟାଭାରଃ ସର୍ପାଦ୍ଯାଭରଣାନି ଚ। ବଜ୍ରାଦିଶୂଲମାତଙ୍ଗଗମ୍ଭୀରସ୍ମିତମାଗତମ୍॥' 13-45-229 (82910) ତସ୍ଯ ତେଜୋଭବୋ ବହ୍ନିଃ ସମେଘଃ ସ୍ତନଯିତ୍ନୁମାନ୍। ସହସ୍ରମିବ ସୂର୍ଯାଣାଂ ସର୍ବମାପୂର୍ଯ ଧିଷ୍ଠିତଃ॥ 13-45-230 (82911) ଈଶ୍ବରଃ ସୁମହାତେଜାଃ ସଂବର୍ତକ ଇବାନଲଃ। ଯୁଗାନ୍ତେ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଦିଧକ୍ଷୁରିବ ଚୋଦ୍ଯତଃ॥ 13-45-231 (82912) ତେଜସା ତୁ ତଦା ବ୍ଯାପ୍ତଂ ଦୁର୍ନିରୀକ୍ଷ୍ଯଂ ସମନ୍ତତଃ। ପୁନରୁଦ୍ବିଗ୍ନହୃଦଯ କିମେତଦିତି ଚିନ୍ତଯମ୍॥ 13-45-232 (82913) ମୁହୂର୍ତମିବ ତତ୍ତେଜୋ ବ୍ଯାପ୍ଯ ସର୍ବା ଦିଶୋ ଦଶ। ପ୍ରଶାନ୍ତଂ ଚ କ୍ଷଣେନୈବ ଦେବଦେବସ୍ଯ ମାଯଯା॥ 13-45-233 (82914) ଅଥାପଶ୍ଯଂ ସ୍ଥିତଂ ସ୍ଥାଣୁଂ ଭଗବନ୍ତଂ ମହେଶ୍ବରମ୍। `ସୌରଭେଯଗତଂ ସୌମ୍ଯଂ ବିଧୂମମିବ ପାବକମ୍॥ 13-45-234 (82915) ପ୍ରଶାନ୍ତମନସଂ ଦେବଂ ତ୍ରିନେତ୍ରମପରାଜିତମ୍। ସହିତଂ ଚାରୁସର୍ବାଙ୍ଗ୍ଯା ପାର୍ବତ୍ଯା ପରମେଶ୍ବରମ୍॥' 13-45-235 (82916) ନୀଲକଣ୍ଠଂ ମହାତ୍ମନମସକ୍ତଂ ତେଜସାଂ ନିଧିମ୍। ଅଷ୍ଟାଦଶଭୁଜଂ ସ୍ଥାଣୁଂ ସର୍ବାଭରଣଭୂଷିତମ୍॥ 13-45-236 (82917) ଶୁକ୍ଲାମ୍ବରଧରଂ ଦେବଂ ଶୁକ୍ଲମାଲ୍ଯାନୁଲେପନମ୍। ଶୁକ୍ଲଧ୍ବଜମନାଧୃଷ୍ଯଂ ଶୁକ୍ଲଯଜ୍ଞୋପବୀତିନମ୍॥ 13-45-237 (82918) ଗାଯଦ୍ଭିର୍ନୃତ୍ଯମାନୈଶ୍ଚ ବାଦଯଦ୍ଭିଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ବୃତଂ ପାର୍ଶ୍ବଚରୈର୍ଦିବ୍ଯୈରାତ୍ମତୁଲ୍ଯପରାକ୍ରମୈଃ॥ 13-45-238 (82919) ବାଲେନ୍ଦୁମୁକୁଟଂ ପାଣ୍ଡୁଂ ଶରଚ୍ଚନ୍ଦ୍ରମିବୋଦିତମ୍। ତ୍ରିଭିର୍ନେତ୍ରୈଃ କୃତୋଦ୍ଯୋତଂ ତ୍ରିଭିଃ ସୂର୍ଯୈରିବୋଦିତୈଃ॥ 13-45-239 (82920) `ସର୍ବବିଦ୍ଯାଧିପଂ ଦେବଂ ଶରଚ୍ଚନ୍ଦ୍ରସମପ୍ରଭମ୍। ନଯନାହ୍ଲାଦସୌମ୍ଯୋଽହମପଶ୍ଯଂ ପରମେଶ୍ବରମ୍॥' 13-45-240 (82921) ଅଶୋଭତାସ୍ଯ ଦେବସ୍ଯ ମାଲା ଗାତ୍ରେ ସିତପ୍ରଭେ। ଜାତରୂପମଯୈଃ ପଦ୍ମୈର୍ଗ୍ରଥିତା ରତ୍ନଭୂଷିତା॥ 13-45-241 (82922) ମୂର୍ତିମନ୍ତି ତଥାଽସ୍ତ୍ରାଣି ସର୍ବତେଜୋମଯାନି ଚ। ମଯା ଦୃଷ୍ଟାନି ଗୋବିନ୍ଦ ଭବସ୍ଯାମିତତେଜସଃ॥ 13-45-242 (82923) ଇନ୍ଦ୍ରାଯୁଧସହସ୍ରାଭଂ ଧନୁସ୍ତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ପିନାକମିତି ବିଖ୍ଯାତଂ ସ ଚ ବୈ ପନ୍ନଗୋ ମହାନ୍॥ 13-45-243 (82924) ସପ୍ତଶୀର୍ଷୋ ମହାକାଯସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣଦଂଷ୍ଟ୍ରୋ ବିଷୋଲ୍ବଣଃ। ଜ୍ଯାବେଷ୍ଟିତମହାଗ୍ରୀବଃ ସ୍ଥିତଃ ପୁରୁଷବିଗ୍ରହଃ॥ 13-45-244 (82925) ଶରଶ୍ଚ ସୂର୍ଯସଙ୍କାଶୋ ଦୃଷ୍ଟଃ ପାଶୁପତାହ୍ବଯଃ। `ସହସ୍ରଭୁଜଜିହ୍ବାସ୍ଯୋ ଭୀଷଣୋ ନାଗବିଂଗ୍ରହ॥ 13-45-245 (82926) ଶଙ୍ଖଶୂଲାସିଭିଶ୍ଚୈବ ପଟ୍ଟସୈ ରୂପବାନ୍ସ୍ଥିତଃ। ଯେନ ଚ ତ୍ରିପୁରଂ ଦଗ୍ଧଂ ସର୍ବଦେବମଯଃ ****** 13-45-246 (82927) ଅଦ୍ବିତୀଯମନିର୍ଦେଶ୍ଯଂ ସର୍ବଭୂତଭଯାବହମ୍। ସସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗଂ ମହାକାଯଂ ବିସୃଜନ୍ତମିବାନଲମ୍॥ 13-45-247 (82928) ଏକପାଦଂ ମହାଦଂଷ୍ଟ୍ରଂ ସହସ୍ରଶିରସୋଦରମ୍। ସହସ୍ରଭୁଜଜିହ୍ବାକ୍ଷମୁଦ୍ଗିରନ୍ତମିବାନଲମ୍॥ 13-45-248 (82929) ବ୍ରାହ୍ମାନ୍ନାରାଯଣାଚ୍ଚୈନ୍ଦ୍ରାଦାଗ୍ନେଯାଦପି ବାରୁଣାତ୍। ଯଦ୍ବିଶିଷ୍ଟଂ ମହାବାହୋ ସର୍ବଶସ୍ତ୍ରବିଘାତନମ୍॥ 13-45-249 (82930) ଯେନ ତତ୍ତ୍ରିପୁରଂ ଦଗ୍ଧ୍ବା କ୍ଷଣାଦ୍ଭସ୍ମୀକୃତଂ ପୁରା। ଶରେଣୈକେନ ଗୋବିନ୍ଦ ମହାଦେବେନ ଲୀଲଯା॥ 13-45-250 (82931) ନିର୍ଦହେତ ଚ ଯତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଂ ସଚରାଚରମ୍। ମହେଶ୍ବରଭୁଜୋତ୍ସୃଷ୍ଟଂ ନିମେଷାର୍ଧାନ୍ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-45-251 (82932) ନାବଧ୍ଯୋ ଯସ୍ଯ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁସୁରେଷ୍ବପି। ତଦହଂ ଦୃଷ୍ଟବାଂସ୍ତତ୍ର ଆଶ୍ଚର୍ଯମିଦମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-45-252 (82933) ଗୁହ୍ଯମସ୍ତ୍ରବରଂ ନାନ୍ଯତ୍ତତ୍ତୁଲ୍ଯମଧିକଂ ହି ବା। ଯତ୍ତଚ୍ଛୂଲମିତି ଖ୍ଯାତଂ ସର୍ବଲୋକେଷୁ ଶୂଲିନଃ 13-45-253 (82934) ଦାରଯେଦ୍ଦ୍ଯାଂ ମହୀ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ଶୋଷଯେଦ୍ବା ମହୋଦଧିମ୍। ସଂହରେଦ୍ବା ଜଗତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ବିସୃଷ୍ଟଂ ଶୂଲପାଣିନା॥ 13-45-254 (82935) ଯୌବନାଶ୍ବୋ ହତୋ ଯେନ ମାନ୍ଧାତା ସବଲଃ ପୁରା। ଚକ୍ରବର୍ତୀ ମହାତେଜାସ୍ତ୍ରିଲୋକବିଜଯୀ ନୃପଃ॥ 13-45-255 (82936) ମହାବଲୋ ମହାବୀର୍ଯଃ ଶକ୍ରତୁଲ୍ଯପରାକ୍ରମଃ। କରସ୍ଥେନୈବ ଗୋବିନ୍ଦ ଲବଣସ୍ଯେହ ରକ୍ଷସଃ॥ 13-45-256 (82937) ତଚ୍ଛୂଲମତିତୀକ୍ଷ୍ଣାଗ୍ରଂ ସୁଭୀମଂ ରୋମହର୍ଷଣମ୍। ତ୍ରିଶିଖାଂ ଭ୍ରୁକୁଟିଂ କୃତ୍ବା ତର୍ଜମାନମିବ ସ୍ଥିତମ୍॥ 13-45-257 (82938) ବିଧୂମଂ ସାର୍ଚିଷଂ କୃଷ୍ଣଂ କାଲସୂର୍ଯମିବୋଦିତମ୍। ସର୍ପହସ୍ତମନିର୍ଦେଶ୍ଯଂ ପାଶହସ୍ତାମିବାନ୍ତକମ୍॥ 13-45-258 (82939) ଦୃଷ୍ଟବାନସ୍ମି ଗୋବିନ୍ଦ ତଦସ୍ତ୍ରଂ ରୁଦ୍ରସନ୍ନିଧୌ। ପରଶୁସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣଧାରଶ୍ଚ ଦତ୍ତୋ ରାମସ୍ଯ ଯଃ ପୁରାଃ॥ 13-45-259 (82940) ମହାଦେବେନ ତୁଷ୍ଟେନ ଦତ୍ତଂ ଭୃଗୁସୁତାଯ ଚ। କାର୍ତବୀର୍ଯୋ ହତୋ ଯେନ ଚକ୍ରବର୍ତୀ ମହାମୃଧେ॥ 13-45-260 (82941) ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍ବଃ ପୃଥିବୀ ଯେନ ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯା କୃତା। ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯେନ ଗୋବିନ୍ଦ ରାମେଣାକ୍ଲିଷ୍ଟକର୍ମଣା॥ 13-45-261 (82942) ଦୀପ୍ତଧାରଃ ସୁରୌଦ୍ରାସ୍ଯଃ ସର୍ପକଣ୍ଠାଗ୍ରଧିଷ୍ଠିତଃ॥ ଅଭବଚ୍ଛୂଲିନୋଽଭ୍ଯାଶେ ଦୀପ୍ତବହ୍ନିଶତୋପମଃ। 13-45-262 (82943) ଅସଙ୍ଖ୍ଯେଯାନି ଚାସ୍ତ୍ରାଣି ତସ୍ଯ ଦିବ୍ଯାନି ଧୀମତଃ। ପ୍ରାଧାନ୍ଯତୋ ମଯୈତାନି କୀର୍ତିତାନି ତବାନଘ॥ 13-45-263 (82944) ସବ୍ଯଦେଶେ ତୁ ଦେବସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମା ଲୋକପିତାମହଃ। ଦିବ୍ଯଂ ବିମାନମାସ୍ଥାଯ ହଂସଯୁକ୍ତଂ ମନୋଜବମ୍॥ 13-45-264 (82945) ବାମପାର୍ଶ୍ବଗତଶ୍ଚାପି ତଥା ନାରାଯଣଃ ସ୍ଥିତଃ। ବୈନତେଯଂ ସମାରୁହ୍ଯ ଶଙ୍ଖଚକ୍ରଗଦାଧରଃ॥ 13-45-265 (82946) ସ୍କନ୍ଦୋ ମଯୂରମାସ୍ଥାଯ ସ୍ଥିତୋ ଦେବ୍ଯାଃ ସମୀପତଃ। ଶକ୍ତିଘଣ୍ଟେ ସମାଦାଯ ଦ୍ବିତୀଯ ଇବ ପାବକଃ॥ 13-45-266 (82947) ପୁରସ୍ତାଚ୍ଚୈବ ଦେବସ୍ଯ ନନ୍ଦିଂ ପଶ୍ଯାମ୍ଯବସ୍ଥିତମ୍। ଶୂଲଂ ବିଷ୍ଟଭ୍ଯ ତିଷ୍ଠନ୍ତଂ ଦ୍ବିତୀଯମିବ ଶଙ୍କରମ୍॥ 13-45-267 (82948) ସ୍ବାଯଂଭୁବାଦ୍ଯା ମନବୋ ଭୃଗ୍ବାଦ୍ଯା ଋଷଯସ୍ତଥା। ଶକ୍ରାଦ୍ଯା ଦେବତାଶ୍ଚୈବ ସର୍ବ ଏବ ସମଭ୍ଯଯୁଃ॥ 13-45-268 (82949) ସର୍ବଭୂତଗଣାଶ୍ଚୈବ ମାତରୋ ବିବିଧାଃ ସ୍ଥିତାଃ। ତେଽଭିବାଦ୍ଯ ମହାତ୍ମାନଂ ପରିବାର୍ଯ ସମନ୍ତତଃ॥ 13-45-269 (82950) ଅସ୍ତୁବନ୍ବିବିଧୈଃ ସତୋତ୍ରୈର୍ମହାଦେବଂ ସୁରାସ୍ତଦା। `ଜଗନ୍ମୂର୍ତି ମହାଲିଙ୍ଗଂ ତନ୍ମଧ୍ଯେ ସ୍ଫୂତରୂପିଣମ୍॥ 13-45-270 (82951) ବ୍ରହ୍ମା ଭବଂ ତଦାଽସ୍ତୌବୀଦ୍ରଥନ୍ତରମୁଦୀରଯନ୍। ଜ୍ଯେଷ୍ଠସାମ୍ନା ଚ ଦେବେଶଂ ଜଗୌ ନାରାଯଣସ୍ତଦା॥ 13-45-271 (82952) ଗୃଣନ୍ବ୍ରହ୍ମ ପରଂ ଶକ୍ରଃ ଶତରୁଦ୍ରିଯମୁତ୍ତମମ୍। ବ୍ରହ୍ମା ନାରାଯଣଶ୍ଚୈବ ଦେବରାଜଶ୍ଚ କୌଶିକଃ। ଅଶୋଭନ୍ତ ମହାତ୍ମାନସ୍ତ୍ରଯସ୍ତ୍ରଯ ଇବାଗ୍ନଯଃ॥ 13-45-272 (82953) ତେଷାଂ ମଧ୍ଯଗତୋ ଦେବୋ ରରାଜ ଭଗବାଞ୍ଛିବଃ। ଶରଦଭ୍ରବିନିର୍ମୁକ୍ତଃ ପରିଧିସ୍ଥ ଇବାଂଶୁମାନ୍॥ 13-45-273 (82954) ଅଯୁତାନି ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାର୍କାନପଶ୍ଯଂ ଦିବି କେଶବ। ତତୋଽହମସ୍ତୁବଂ ଦେବଂ ସ୍ତବେନାନେନ ସୁବ୍ରତ॥ 13-45-274 (82955) ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-45-275x (6851) ନମୋ ଦେବାଧିଦେବାଯ ମହାଦେବାଯ ତେ ନମଃ। ଶକ୍ରରୂପାଯ ଶକ୍ରାଯ ଶକ୍ରବେଷଧରାଯ ଚ॥ 13-45-275 (82956) ନମସ୍ତେ ବଜ୍ରହସ୍ତାଯ ପିଙ୍ଗଲାଯାରୁଣାଯ ଚ। ପିନାକପାଣଯେ ନିତ୍ଯଂ ଶଙ୍ଖଶୂଲଧରାଯ ଚ॥। 13-45-276 (82957) ନମସ୍ତେ କୃଷ୍ଣବାସାଯ କୃଷ୍ଣକୁଞ୍ଚିତମୂର୍ଧଜ। କୃଷ୍ଣାଜିନୋତ୍ତରୀଯାଯ କୃଷ୍ଣାଷ୍ଟମିରତାଯ ଚ॥ 13-45-277 (82958) ଶୁକ୍ଲବର୍ଣାଯ ଶୁକ୍ଲାଯ ଶୁକ୍ଲାମ୍ବରଧରାଯ ଚ। ଶୁକ୍ଲଭସ୍ମାବଲିପ୍ତାଯ ଶୁକ୍ଲକର୍ମରତାଯ ଚ॥ 13-45-278 (82959) ନମୋସ୍ତୁ ରକ୍ତବର୍ଣାଯ ରକ୍ତାମ୍ବରଧରାଯ ଚ। ରକ୍ତଧ୍ବଜପତାକାଯ ରକ୍ତସ୍ରଗନୁଲେପିନେ॥ 13-45-279 (82960) ନମୋସ୍ତୁ ପୀତବର୍ଣାଯ ପୀତାମ୍ବରଧରାଯ ଚ॥ 13-45-280 (82961) ନମୋସ୍ତୂଚ୍ଛ୍ରିତଚ୍ଛତ୍ରାଯ କିରୀଟବରଧାରିଣେ। ଅର୍ଧହାରାର୍ଦକେଯୂର ଅର୍ଧକୁଣ୍ଡଲକର୍ଣିନେ॥ 13-45-281 (82962) ନମଃ ପବନବେଗାଯ ନମୋ ଦେବାଯ ବୈ ନମଃ। ସୁରେନ୍ଦ୍ରାଯ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରାଯ ମହେନ୍ଦ୍ରାଯ ନମୋସ୍ତୁ ତେ॥ 13-45-282 (82963) ନମଃ ପଦ୍ମାର୍ଧମାଲାଯ ଉତ୍ପଲୈର୍ମିଶ୍ରିତାଯ ଚ। ଅର୍ଧଚନ୍ଦନଲିପ୍ତାଯ ଅର୍ଧସ୍ରଗନୁଲେପିନେ॥ 13-45-283 (82964) ନମ ଆଦିତ୍ଯବକ୍ତ୍ରାଯ ଆଦିତ୍ଯନଯନାଯ ଚ। ନମ ଆଦିତ୍ଯବର୍ଣାଯ ଆଦିତ୍ଯପ୍ରତିମାଯ ଚ॥ 13-45-284 (82965) ନମଃ ସୋମାଯ ସୌମ୍ଯାଯ ସୌମ୍ଯବକ୍ତ୍ରଧରାଯ ଚ। ସୌମ୍ଯରୂପାଯ ମୁଖ୍ଯାଯ ସୌମ୍ଯଦଂଷ୍ଟ୍ରାବିଭୂଷିଣେ॥ 13-45-285 (82966) ନମଃ ଶ୍ଯାମାଯ ଗୌରାଯ ଅର୍ଧପୀତାର୍ଧପାଣ୍ଡବେ। ନାରୀନରଶରୀରାଯ ସ୍ତ୍ରୀପୁଂସାଯ ନମୋସ୍ତୁ ତେ॥ 13-45-286 (82967) ନମୋ ବୃଷଭବାହାଯ ଗଜେନ୍ଦ୍ରଗମନାଯ ଚ। ଦୁର୍ଗମାଯ ନମସ୍ତୁଭ୍ଯମଗମ୍ଯାଗମନାଯ ଚ॥ 13-45-287 (82968) ନମୋସ୍ତୁ ଗଣନୀତାଯ ଗଣବୃନ୍ଦରତାଯ ଚ। ଗୁଣାନୁଯାତମାର୍ଗାଯ ଗଣନିତ୍ଯବ୍ରତାଯ ଚ॥ 13-45-288 (82969) ନମଃ ଶ୍ବେତାଭ୍ରବର୍ଣାଯ ସଂଧ୍ଯାରାଗପ୍ରଭାଚ ଯ। ଅନୁଦ୍ଦିଷ୍ଟାମଭିଧାନାଯ ସ୍ବରୂପାଯ ନମୋସ୍ତୁ ତେ॥ 13-45-289 (82970) ନମୋ ରକ୍ତାଗ୍ରବାସାଯ ରକ୍ତସୂତ୍ରଧରାଯ ଚ। ରକ୍ତମାଲାବିଚିତ୍ରାଯ ରକ୍ତାମ୍ବରଧରାଯ ଚ॥ 13-45-290 (82971) ମଣିଭୂଷିତମୂର୍ଧାଯ ନମଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରାର୍ଧଭୂଷିଣେ। ବିଚିତ୍ରମଣିମୂର୍ଧାଯ କୁସୁମାଷ୍ଟଧରାଯ ଚ॥ 13-45-291 (82972) ନମୋଽଗ୍ନିମୁଖନେତ୍ରାଯ ସହସ୍ରଶଶିଲୋଚନେ। ଅଗ୍ନିରୂପାଯ କାନ୍ତାଯ ନମୋସ୍ତୁ ଗହନାଯ ଚ॥ 13-45-292 (82973) ଖଚରାଯ ନମସ୍ତୁଭ୍ଯଂ ଗୋଚରାଭିରତାଯ ଚ। ଭୂଚରାଯ ଭୁବନାଯ ଅନନ୍ତାଯ ଶିବାଯ ଚ॥ 13-45-293 (82974) ନମୋ ଦିଗ୍ବାସସେ ନିତ୍ଯମଧିବାସସୁବାସସେ। ନମୋ ଜଗନ୍ନିବାସାଯ ପ୍ରତିପତ୍ତିସୁଖାଯ ଚ॥ 13-45-294 (82975) ନିତ୍ଯମୁଦ୍ବଦ୍ଧମୁକୁଟେ ମହାକେଯୂରଧାରିଣେ। ସର୍ପକଣ୍ଠୋପହାରାଯ ବିଚିତ୍ରାଭରଣାଯ ଚ॥ 13-45-295 (82976) ନମସ୍ତ୍ରିନେତ୍ରନେତ୍ରାଯ ସହସ୍ରଶତଲୋଚନେ। ସ୍ତ୍ରୀପୁଂସାଯ ନପୁଂସାଯ ନମଃ ସାଙ୍ଖ୍ଯାଯ ଯୋଗିନେ॥ 13-45-296 (82977) ଶଂଯୋରଭିସ୍ରବନ୍ତାଯ ଅଥର୍ବାଯ ନମୋନମଃ। ନମଃ ସର୍ବାର୍ତିନାଶାଯ ନମଃ ଶୋକହରାଯ ଚ॥ 13-45-297 (82978) ନମୋ ମେଘନିନାଦାଯ ବହୁମାଯାଧରାଯ ଚ। ବୀଜକ୍ଷେତ୍ରାଭିପାଲାଯ ସ୍ରଷ୍ଟାରାଯ ନମୋନମଃ॥ 13-45-298 (82979) ନମଃ ସୁରାସୁରେଶାଯ ବିଶ୍ବେଶାଯ ନମୋନମଃ। ମନଃ ପବନବେଗାଯ ନମଃ ପବନରୂପିଣେ॥ 13-45-299 (82980) ନମଃ କାଞ୍ଚନମାଲାଯ ଗିରିମାଲାଯ ବୈ ନମଃ। ନମଃ ସୁରାରିମାଲାଯ ଚଣ୍ଡବେଗାଯ ବୈ ନମଃ॥ 13-45-300 (82981) ବ୍ରହ୍ମଶିରୋପହର୍ତାଯ ମହିଷଘ୍ନାଯ ବୈ ନମଃ। ନମଃ ସ୍ତ୍ରୀରୂପଧାରାଯ ଯଜ୍ଞବିଧ୍ବଂସନାଯ ଚ॥ 13-45-301 (82982) ନମସ୍ତ୍ରିପୁରହର୍ତାଯ ଯଜ୍ଞବିଧ୍ବଂସନାଯ ଚ। ନମଃ କାମାଙ୍ଗନାଶାଯ କାଲଦଣ୍ଡଧରାଯ ଚ॥ 13-45-302 (82983) ନମଃ ସ୍କନ୍ଦବିଶାଖାଯ ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡାଯ ବୈ ନମଃ। ନମୋ ଭବାଯ ଶର୍ବାଯ ବିଶ୍ବରୂପାଯ ବୈ ନମଃ॥ 13-45-303 (82984) ଈଶାନାଯ ଭବଘ୍ନାଯ ନମୋସ୍ତ୍ବନ୍ଧକଘାତିନେ। ନମୋ ବିଶ୍ବାଯ ମାଯାଯଚିନ୍ତ୍ଯାଚିନ୍ତ୍ଯାଯ ବୈ ନମଃ॥ 13-45-304 (82985) ତ୍ବଂ ନୋ ଗତିଶ୍ଚ ଶ୍ରେଷ୍ଠଶ୍ଚ ତ୍ବମେବ ହୃଦଯଂ ତଥା।] ତ୍ବଂ ବ୍ରହ୍ମା ସର୍ବଦେବାନାଂ ରୁଦ୍ରାଣାଂ ନୀଲଲୋହିତଃ॥ 13-45-305 (82986) ଆତ୍ମା ଚ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ସାଙ୍ଖ୍ଯେ ପୁରୁଷ ଉଚ୍ଯତେ। ଋଷଭସ୍ତ୍ବଂ ପବିତ୍ରାଣାଂ ଯୋଗିନାଂ ନିଷ୍କଲଃ ଶିବଃ॥ 13-45-306 (82987) ଗୃହସ୍ଥସ୍ତ୍ବମାଶ୍ରଗିଣାମୀଶ୍ବରାଣାଂ ମହେଶ୍ବରଃ। କୁବେରଃ ସର୍ବଯକ୍ଷାଣାଂ କ୍ରତୂନାଂ ବିଷ୍ଣୁରୁଚ୍ଯତେ॥ 13-45-307 (82988) ପର୍ବତାନାଂ ଭବାନ୍ମେରୁର୍ନକ୍ଷତ୍ରାଣାଂ ଚ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ। ବସିଷ୍ଠସ୍ତ୍ବମୃଷୀଣାଂ ଚ ଗ୍ରହାଣାଂ ସୂର୍ଯ ଉଚ୍ଯତେ॥ 13-45-308 (82989) ଆରଣ୍ଯାନାଂ ପଶୂନାଂ ଚ ସିଂହସ୍ତ୍ବଂ ପରମେଶ୍ବରଃ। ଗ୍ରାମ୍ଯାଣାଂ ଗୋବୃଷଶ୍ଚାସି ଭବାଁଲ୍ଲୋକ୍ପ୍ରପୂଜିତଃ॥ 13-45-309 (82990) ଆଦିତ୍ଯାନାଂ ଭବାନ୍ବିଷ୍ଣୁର୍ବସୂନାଂ ଚୈବ ପାବକଃ। ପକ୍ଷିଣାଂ ବୈନତେଯସ୍ତ୍ବମନନ୍ତୋ ଭ୍ରୁଜଗେଷୁ ଚ॥ 13-45-310 (82991) ସାମବେଦଶ୍ଚ ବେଦାନାଂ ଯଜୁଷାଂ ଶତରୁଦ୍ରିଯମ୍। ସନତ୍କୁମାରୋ ଯୋଗାନାଂ ସାଙ୍ଖ୍ଯାନାଂ କପିଲୋ ହ୍ଯସି॥ 13-45-311 (82992) ଶକ୍ରୋସି ମରୁତାଂ ଦେବ ପିତୄଣାଂ ହବ୍ଯବାଡସି॥ ବ୍ରହ୍ମଲୋକଶ୍ଚ ଲୋକାନାଂ ଗତୀନାଂ ମୋକ୍ଷ ଉଚ୍ଯସେ॥ 13-45-312 (82993) କ୍ଷୀରୋଦଃ ସାଗରାଣାଂ ଚ ଶୈଲାନାଂ ହିମବାନ୍ଗିରିଃ। ବର୍ଣାନାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚାସି ବିପ୍ରାଣାଂ ଦୀକ୍ଷିତୋ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-45-313 (82994) ଆଦିସ୍ତ୍ବମସି ଲୋକାନାଂ ସଂହର୍ତା କାଲ ଏବ ଚ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦପି ଲୋକେ ବୈ ସର୍ବତେଜୋଧିକଂ ସ୍ମୃତମ୍। ତତ୍ସର୍ବଂ ଭଗବାନେବ ଇତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ॥ 13-45-314 (82995) ନମସ୍ତେ ଭଗବନ୍ଦେବ ନମସ୍ତେ ଭକ୍ତବତ୍ସଲଃ। ଯୋଗେଶ୍ବର ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ନମସ୍ତେ ବିସ୍ବସମ୍ଭବ॥ 13-45-315 (82996) ପ୍ରସୀଦ ମମ ଭକ୍ତସ୍ଯ ଦୀନସ୍ଯ କୃପଣସ୍ଯ ଚ। ଅନୈଶ୍ବର୍ଯେଣି ଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଗତିର୍ଭବ ସନାତନ॥ 13-45-316 (82997) ଯଚ୍ଚାପରାଧଂ କୃତବାନଜ୍ଞାତ୍ବା ପରମେଶ୍ବର। ମଦ୍ଭକ୍ତ ଇତି ଦେବେଶ ତତ୍ସର୍ବଂ କ୍ଷନ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-45-317 (82998) ମୋହିତଶ୍ଚାସ୍ମି ଦେବେଶ ତ୍ବଯା ରୂପବିପର୍ଯଯାତ୍। ନାର୍ଘ୍ଯଂ ତେନ ମଯା ଦତ୍ତଂ ପାଦ୍ଯଂ ଚାପି ମହେଶ୍ବର॥ 13-45-318 (82999) ଏବଂ ସ୍ତୁତ୍ବାଽହମୀଶାନଂ ପାଦ୍ଯମର୍ଘ୍ଯଂ ଚ ଭକ୍ତିତଃ। କୃତାଞ୍ଜଲିପୁଟୋ ଭୂତ୍ବା ସର୍ବଂ ତସ୍ମୈ ନ୍ଯବେଦଯମ୍॥ 13-45-319 (83000) ତତଃ ଶୀତାମ୍ବୁସଂଯୁକ୍ତା ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧସମନ୍ବିତା। ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟିଃ ଶୁଭା ତାତ ପପାତ ମମ ମୂର୍ଧନି॥ 13-45-320 (83001) ଦୁନ୍ଦୁଭିଶ୍ଚ ତଦା ଦିବ୍ଯସ୍ତାଡିତୋ ଦେବକିଂକରୈଃ। ବବୌ ଚ ମାରୁତଃ ପୁଣ୍ଯଃ ଶୁଚିଗନ୍ଧଃ ସୁଖାବହଃ॥ 13-45-321 (83002) ତତଃ ପ୍ରୀତୋ ମହାଦେବଃ ସପତ୍ନୀକୋ ବୃଷଧ୍ବଜଃ। ଅବ୍ରବୀତ୍ତ୍ରିଦଶାଂସ୍ତତ୍ର ହର୍ଷଯନ୍ନିବ ମାଂ ତଦା॥ 13-45-322 (83003) ପଶ୍ଯଧ୍ବଂ ତ୍ରିଦଶାଃ ସର୍ବେ ଉପମନ୍ଯୋର୍ମହାତ୍ମନଃ। ମଯି ଭକ୍ତିଂ ପରାଂ ନିତ୍ଯମେକଭାବାଦବସ୍ଥିତାମ୍॥ 13-45-323 (83004) ଏବମୁକ୍ତାସ୍ତଦା କୃଷ୍ଣ ସୁରାସ୍ତେ ଶୂଲପାଣିନା। ଊଚୁଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲଯଃ ସର୍ବେ ନମସ୍କୃତ୍ବା ବୃଷଧ୍ବଜମ୍॥ 13-45-324 (83005) ଭଗବନ୍ଦେବଦେବେଶ ଲୋକନାଥ ଜଗତ୍ପତେ। ଲଭତାଂ ସର୍ବକାମେଭ୍ଯଃ ଫଲଂ ତ୍ବତ୍ତୋ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମଃ॥ 13-45-325 (83006) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତତଃ ଶର୍ବଃ ସୁରୈର୍ବ୍ରହ୍ମାଦିଭିସ୍ତଥା। ଆହ ମାଂ ଭଗବାନୀଶଃ ପ୍ରହସନ୍ନିବ ଶଙ୍କରଃ॥ 13-45-326 (83007) ଭଗବାନୁବାଚ। 13-45-327x (6852) ବତ୍ସୋପମନ୍ଯୋ ତୃଷ୍ଟୋସ୍ମି ପଶ୍ଯ ମାଂ ମୁନିପୁଙ୍ଗବ। ଦୃଢଭକ୍ତୋସି ବିପ୍ରର୍ଷେ ମଯା ଜିଜ୍ଞାସିତୋ ହ୍ଯସି॥ 13-45-327 (83008) ଅନଯା ଚୈବ ଭକ୍ତ୍ଯା ତେ ଅତ୍ଯର୍ଥଂ ପ୍ରୀତିମାନହମ୍। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବାନ୍ଦଦାମ୍ଯଦ୍ଯ କାମାଂସ୍ତବ ଯଥୋପ୍ସିତାନ୍॥ 13-45-328 (83009) ଏବମୁକ୍ତସ୍ଯ ଚୈବାଥ ମହାଦେବେନ ଧୀମତା। ହର୍ଷାଦଶ୍ରୂଣ୍ଯବର୍ତନ୍ତ ରୋମହର୍ଷସ୍ତ୍ବଜାଯତ॥ 13-45-329 (83010) ଅବ୍ରବଂ ଚ ତଦା ଦେବ ହର୍ଷଗଦ୍ଗଦଯା ଗିରା। ଜାନୁଭ୍ଯାମବନୀଂ ଗତ୍ବା ପ୍ରଣମ୍ଯ ଚ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-45-330 (83011) ଅଦ୍ଯ ଜାତୋ ହ୍ଯହଂ ଦେବ ସଫଲଂ ଜନ୍ମ ଚାଦ୍ଯ ମେ। ଯନ୍ମେ ସାକ୍ଷାନ୍ମହାଦେବଃ ପ୍ରସନ୍ନସ୍ତିଷ୍ଠତେଽଗ୍ରତଃ॥ 13-45-331 (83012) ଯଂ ନ ପଶ୍ଯନ୍ତି ଚୈବାଦ୍ଧା ଦେବା ହ୍ଯମିତବିକ୍ରମମ୍। ତମହଂ ଦୃଷ୍ଟବାନ୍ଦେବଂ କୋଽନ୍ଯୋ ଧନ୍ଯତରୋ ମଯା॥ 13-45-332 (83013) ଏବଂ ଧ୍ଯାଯନ୍ତି ବିଦ୍ବାଂସଃ ପରଂ ତତ୍ତ୍ବଂ ସନାତନମ୍। ତଦ୍ବିଶେଷମତିଖ୍ଯାତଂ ଯଦଜଂ ଜ୍ଞାନମକ୍ଷରମ୍॥ 13-45-333 (83014) ସ ଏଷ ଭଗବାନ୍ଦେବଃ ସର୍ବସତ୍ତ୍ବାଦିରବ୍ଯଯଃ। ସର୍ବତତ୍ତ୍ବବିଧାନଜ୍ଞଃ ପ୍ରଧାନପୁରୁଷଃ ପରଃ॥ 13-45-334 (83015) ଯୋଽସୃଜଦ୍ଦକ୍ଷିଣାଦଙ୍ଗାଦ୍ବ୍ରହ୍ମାଣାଂ ଲୋକସମ୍ଭବମ୍। ବାମପାର୍ଶ୍ବାତ୍ତଥା ବିଷ୍ଣୁଂ ଲୋକରକ୍ଷାର୍ଥମୀଶ୍ବରଃ॥ 13-45-335 (83016) ଯୁଗାନ୍ତେ ଚୈବ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତେ ରୁଦ୍ରମୀଶୋଽସୃଜତ୍ପ୍ରଭୁଃ। ସ ରୁଦ୍ରଃ ସଂହରନ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ଜଗତ୍ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍॥ 13-45-336 (83017) କାଲୋ ଭୂତ୍ବା ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯାତି ସଂବର୍ତକାନଲଃ। ଯୁଗାନ୍ତେ ସର୍ବଭୂତାନି ଗ୍ରସନ୍ନିବ ବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ॥ 13-45-337 (83018) ଏଷ ଦେବୋ ମହାଦେବୋ ଜଗତ୍ସୃଷ୍ଟ୍ବା ଚରାଚରମ୍। କଲ୍ପାନ୍ତେ ଚୈବ ସର୍ବେଷାଂ ସ୍ମୃତିମାକ୍ଷିପ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି॥ 13-45-338 (83019) ସର୍ବଗଃ ସର୍ବଭୂତାତ୍ମା ସର୍ବଭୂତଭବୋଦ୍ଭବଃ। ଆସ୍ତେ ସର୍ବଗତୋ ନିତ୍ଯମଦୃଶ୍ଯଃ ସର୍ବଦୈବତୈଃ॥ 13-45-339 (83020) ଯଦି ଦେଯୋ ବରୋ ମହ୍ଯଂ ଯଦି ତୁଷ୍ଟୋଽସି ମେ ପ୍ରଭୋ। ଭକ୍ତିର୍ଭକ୍ତୁ ମେ ନିତ୍ଯଂ ତ୍ବଯି ଦେବ ସୁରେଶ୍ବର॥ 13-45-340 (83021) ଅତୀତାନାଗତଂ ଚୈବ ବର୍ତମାନଂ ଚ ଯଦ୍ବିଭୋ। ଜାନୀଯାମିତି ମେ ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରସାଦାତ୍ସୁରସତ୍ତମ॥ 13-45-341 (83022) କ୍ଷୀରୋଦନଂ ଚ ଭୁଞ୍ଜୀଯାମକ୍ଷଯଂ ସହ ବାନ୍ଧବୈଃ। ଆଶ୍ରମେ ଚ ସଦାଽସ୍ମାକଂ ସାନ୍ନିଧ୍ଯଂ ପରମସ୍ତୁ ତେ॥ 13-45-342 (83023) ଏବମୁକ୍ତଃ ସ ମାଂ ପ୍ରାହ ଭଗବାଁଲ୍ଲୋକପୂଜିତଃ। ମହେଶ୍ବରୋ ମହାତେଜାଶ୍ବରାଚରଗୁରୁଃ ଶିବଃ॥ 13-45-343 (83024) ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ। 13-45-344x (6853) ଅଜରଶ୍ଚାମରଶ୍ଚୈବ ଭବ ତ୍ବଂ ଦୁଃଖବର୍ଜିତଃ। ଯଶସ୍ବୀ ତେଜସା ଯୁକ୍ତୋ ଦିବ୍ଯଜ୍ଞାନସମନ୍ବିତଃ॥ 13-45-344 (83025) ଋଷୀଣାମଭିଗମ୍ଯଶ୍ଚ ମତ୍ପ୍ରସାଦାଧ୍ଭବିଷ୍ଯସି। ଶୀଲବାନ୍ଗୁଣସମ୍ପନ୍ନଃ ସର୍ବଜ୍ଞଃ ପ୍ରିଯଦର୍ଶନଃ॥ 13-45-345 (83026) ଅକ୍ଷଯଂ ଯୌବନଂ ତେଽସ୍ତୁ ତେଜଶ୍ଚୈବାନଲୋପମମ୍। କ୍ଷୀରୋଦଃ ସାଗରଶ୍ଚୈବ ଯତ୍ରଯତ୍ରେଚ୍ଛସି ପ୍ରିଯମ୍॥ 13-45-346 (83027) ତତ୍ର ତେ ଭବିତା କାମଂ ସାନ୍ନିଧ୍ଯଂ ପଯସୋନିଧେଃ। କ୍ଷୀରୋଦନଂ ଚ ଭୁଙ୍ଖ ତ୍ବମମୃତେନ ସମନ୍ବିତମ୍॥ 13-45-347 (83028) ବନ୍ଧୁଭିଃ ସହିତଃ କଲ୍ପଂ ତତୋ ମାମୁପଯାସ୍ଯସି। ଅକ୍ଷଯା ବାନ୍ଧବାଶ୍ଚୈବ କୁଲଂ ଗୋତ୍ରଂ ଚ ତେ ସଦା॥ 13-45-348 (83029) ଭବିଷ୍ଯତି ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ମଯି ଭକ୍ତିଶ୍ଚ ଶାଶ୍ବତୀ। ସାନ୍ନିଧ୍ଯଂ ଚାଶ୍ରମେ ନିତ୍ଯଂ କରିଷ୍ଯାମି ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ॥ 13-45-349 (83030) ତିଷ୍ଠ ବତ୍ସ ଯଥାକାମଂ ନୋତ୍କଣ୍ଠାଂ ଚ କରିଷ୍ଯତି। ସ୍ମୃତସ୍ତ୍ବଯା ପୁନର୍ବିପ୍ର କରିଷ୍ଯାମି ଚ ଦର୍ଶନମ୍॥ 13-45-350 (83031) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ସ ଭଗବାନ୍ସୂର୍ଯକୋଟିସମପ୍ରଭଃ। ଈଶାନଃ ସ ବରାନ୍ଦତ୍ତ୍ବା ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-45-351 (83032) ଏବଂ ଦୃଷ୍ଟୋ ମଯା କୃଷ୍ଣ ଦେବଦେବଃ ସମାଧିନା। ତଦବାପ୍ତଂ ଚ ମେ ସର୍ବଂ ଯଦୁକ୍ତଂ ତେନ ଧୀମତା॥ 13-45-352 (83033) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଚୈବ ତେ କୃଷ୍ଣ ପଶ୍ଯ ସିଦ୍ଧାନ୍ବ୍ଯବସ୍ଥିତାନ୍। ଋଷୀନ୍ବିଦ୍ଯାଧରାନ୍ଯକ୍ଷାନ୍ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସସ୍ତଥା॥ 13-45-353 (83034) ପଶ୍ଯ ବୃକ୍ଷଲତାଗୁଲ୍ମାନ୍ସର୍ବପୁଷ୍ପଫଲପ୍ରଦାନ୍। ସର୍ବର୍ତୁକୁସୁମୈର୍ଯୁକ୍ତାନ୍ସୁଖପତ୍ରାନ୍ସୁଗନ୍ଧିନଃ॥ 13-45-354 (83035) ସର୍ବମେତନ୍ମହାବାହୋ ଦିବ୍ଯଭାବସମନ୍ବିତମ୍। ପ୍ରସାଦାଦ୍ଦେବଦେବସ୍ଯ ଈଶଅବରସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-45-355 (83036) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-45-356x (6854) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବଚସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମିବ ଦର୍ଶନମ୍। ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ଗତ୍ବା ଅବ୍ରବଂ ତଂ ମହାମୁନିମ୍॥ 13-45-356 (83037) ଧନ୍ଯସ୍ତ୍ବମସି ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରି କସ୍ତ୍ବଦନ୍ଯୋସ୍ତି ପୁଣ୍ଯକୃତ୍। ଯସ୍ଯ ଦେବାଧିଦେବସ୍ତେ ସାନ୍ନିଧ୍ଯଂ କୁରୁତେଽଽଶ୍ରମେ॥ 13-45-357 (83038) ଅପି ତାବନ୍ମମାପ୍ଯେବଂ ଦଦ୍ଯାତ୍ସ ଭଗବାଞ୍ଶିବଃ। ଦର୍ଶଂ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲ ପ୍ରସାଦଂ ଚାପି ଶଙ୍କରଃ॥ 13-45-358 (83039) ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-45-359x (6855) [ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷ ମହାଦେବଂ ନ ସଂଶଯଃ। ଅଚିରେଣୈବ କାଲେନ ଯଥା ଦୃଷ୍ଟୋ ମଯାଽନଘ॥ 13-45-359 (83040) ଚକ୍ଷୁଷା ଚୈବ ଦିବ୍ଯେନ ପଶ୍ଯାମ୍ଯମିତବିକ୍ରମମ୍। ଷଷ୍ଠେ ମାସି ମହାଦେବଂ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ॥ 13-45-360 (83041) ଷୋଡଶାଷ୍ଟୌ ବରାଂଶ୍ଚାପି ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ତ୍ବଂ ମହେଶ୍ବରାତ୍। ସପତ୍ନୀକାଦ୍ଯଦୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ସତ୍ଯମେତଦ୍ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 13-45-361 (83042) ଅତୀତାନାଗତଂ ଚୈବ ବର୍ତମାନଂ ଚ ନିତ୍ଯଶଃ। ବିଦିତଂ ମେ ମହାବାହୋ ପ୍ରସାଦାତ୍ତସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥] 13-45-362 (83043) ଏତାନ୍ସହସ୍ରଶଶ୍ଚାନ୍ଯାନ୍ସମନୁଧ୍ଯାତବାନ୍ହରଃ। କସ୍ମାତ୍ପ୍ରସାଦଂ ଭଗବାନ୍ନ କୁର୍ଯାତ୍ତବ ମାଧବ॥ 13-45-363 (83044) ତ୍ବାଦୃଶେନ ହି ଦେବାନାଂ ଶ୍ଲାଘନୀଯ ସମାଗମଃ। ବ୍ରହ୍ମଣଅଯେନାନୃଶଂସେନ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନେନ ଚାପ୍ଯୁତ। ଜପ୍ଯଂ ତୁ ତେ ପ୍ରଦାସ୍ଯାମି ଯେନ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସି ଶଂକରମ୍॥ 13-45-364 (83045) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଉବାଚ। 13-45-365x (6856) ଅବ୍ରବଂ ତମହଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାନ୍ମହାମୁନେ। ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯେ ଦିତିଜସଙ୍ଘାନାଂ ମର୍ଦନଂ ତ୍ରିଦଶେଶ୍ବରମ୍॥ 13-45-365 (83046) ଏବଂ କଥଯତସ୍ତସ୍ଯ ମହାଦେବାଶ୍ରିତାଂ କଥାମ୍। ଦିନାନ୍ଯଷ୍ଟୌ ତତୋ ଜଗ୍ମୁର୍ମୁହୂର୍ତମିବ ଭାରତ॥ 13-45-366 (83047) ଦିନେଽଷ୍ଟମେ ତୁ ବିପ୍ରେଣି ଦୀକ୍ଷିତୋଽହଂ ଯଥାବିଧି। ଦଣ୍ଡୀ ମୁଣ୍ଡୀ କୁଶୀ ଚୀରି ଘୃତାକ୍ତୋ ମେଖଲୀକୃତଃ॥ 13-45-367 (83048) ମାସମେକଂ ଫଲାହାରୋ ଦ୍ବିତୀଯଂ ସଲିଲାଶନଃ। ତୃତୀଯଂ ଚ ଚତୁର୍ଥଂ ଚ ପଞ୍ଚମଂ ଚାନିଲାଶଃ॥ 13-45-368 (83049) ଏକପାଦେନ ତିଷ୍ଠଂଶ୍ଚ ଊର୍ଧ୍ବବାହୁରତନ୍ଦ୍ରିତଃ। ତେଜଃ ସୂର୍ଯସହସ୍ରସ୍ଯ ଅପଶ୍ଯଂ ଦିବି ଭାରତ॥ 13-45-369 (83050) ତସ୍ଯ ମଧ୍ଯଗତଂ ଚାପି ତେଜସଃ ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ। ଇନ୍ଦ୍ରାଯୁଧପିନଦ୍ଧାଙ୍ଗଂ ବିଦ୍ଯୁନ୍ମାଲାଗବାକ୍ଷକମ୍। ନୀଲସୈଲଚଯପ୍ରଖ୍ଯଂ ବଲାକାଭୂଷିତାମ୍ବରମ୍॥ 13-45-370 (83051) ତତ୍ର ସ୍ଥିତଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ଦେବ୍ଯା ସହ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ତପସା ତେଜସା କାନ୍ତ୍ଯା ଦୀପ୍ତଯା ସହ ଭାର୍ଯଯା॥ 13-45-371 (83052) ରରାଜ ଭଗବାଂସ୍ତତ୍ର ଦେବ୍ଯା ସହ ମହେଶ୍ବରଃ। ସୋମେନ ସହିତଃ ସୂର୍ଯୋ ଯଥା ମେଘସ୍ଥିତସ୍ତଥା॥ 13-45-372 (83053) ସଂହୃଷ୍ଟରୋମା କୌନ୍ତେଯ ବିସ୍ମଯୋତ୍ଫୁଲ୍ଲଲୋଚନଃ। ଅପଶ୍ଯଂ ଦେବସଙ୍ଘାନାଂ ଗତିମାର୍ତିହରଂ ହରମ୍॥ 13-45-373 (83054) କିରୀଟିନଂ ଗଦିନଂ ଶୂଲପାଣିଂ ବ୍ଯାଘ୍ରାଜିନଂ ଜଟିଲଂ ଦଣ୍ଡପାଣିମ୍। ପିନାକିନଂ ବଜ୍ରିଣଂ ତୀକ୍ଷ୍ଣଦଂଷ୍ଟ୍ରଂ ଶୁଭାଙ୍ଗଦଂ ବ୍ଯାଲଯଜ୍ଞୋପବୀତମ୍॥ 13-45-374 (83055) ଦିବ୍ଯାଂ ମାଲାମୁରସାଽନେକବର୍ଣାଂ ସମୁଦ୍ବହନ୍ତଂ ଗୁଲ୍ଫଦେଶାବଲମ୍ବାମ୍। ଚନ୍ଦ୍ରଂ ଯଥା ପରିବିଷ୍ଟଂ ସସନ୍ଧ୍ଯଂ ବର୍ଷାତ୍ଯଯେ ତଦ୍ବଦପଶ୍ଯମେନମ୍॥ 13-45-375 (83056) ପ୍ରମଥାନାଂ ଗଣୈଶ୍ଚୈବ ସମନ୍ତାତ୍ପରିବାରିତମ୍। ଶରଦୀବ ସୁଦୁଷ୍ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯଂ ପରିବିଷ୍ଟଂ ଦିବାକରମ୍॥ 13-45-376 (83057) ଏକାଦଶଶତାନ୍ଯେବଂ ରୁଦ୍ରାଣାଂ ବୃଷବାହନମ୍ ଅସ୍ତୁବଂ ନିଯତାତ୍ମାନଂ କର୍ମଭିଃ ଶୁଭକର୍ମିଣମ୍॥ 13-45-377 (83058) ଆଦିତ୍ଯା ବସବଃ ସାଧ୍ଯା ବିଶ୍ବେଦେବାସ୍ତଥାଽଶ୍ବିନୌ। ବିଶ୍ବାଭିଃ ସ୍ତୁତିଭିର୍ଦେବଂ ବିଶ୍ବଦେବଂ ସମସ୍ତୁବନ୍॥ 13-45-378 (83059) ଶତକ୍ରତୁଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚାଦିତିନନ୍ଦନୌ। ବ୍ରହ୍ମା ରଥନ୍ତରଂ ସାମ ଈରଯନ୍ତି ଭବାନ୍ତିକେ॥ 13-45-379 (83060) ଯୋଗୀଶ୍ବରାଃ ସୁବହବୋ ଯୋଗଦଂ ପିତରଂ ଗୁରୁମ୍। ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯଶ୍ଚ ସସୁତାସ୍ତଥା ଦେବର୍ଷଯଶ୍ଚ ବୈ॥ 13-45-380 (83061) ପୃଥିବୀଂ ଚାନ୍ତରିକ୍ଷଂ ଚ ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଗ୍ରହାସ୍ତଥା। ମାସାର୍ଧମାସା କ୍ରତବୋ ରାତ୍ରିଃ ସଂବତ୍ସରାଃ କ୍ଷଣାଃ॥ 13-45-381 (83062) ମୁହୂର୍ତାଶ୍ଚ ନିମେପାଶ୍ଚ ତଥୈବ ଯୁଗପର୍ଯଯାଃ। ଦିବ୍ଯା ରାଜନ୍ନମସ୍ଯନ୍ତି ବିଦ୍ଯାଃ ସତ୍ବବିଦସ୍ତଥା॥ 13-45-382 (83063) ସନତ୍କୁମାରୋ ଦେବାଶ୍ଚ ଇତିହାସାସ୍ତଥୈବ ଚ। ମରୀଚିରଙ୍ଗିରା ଅତ୍ରିଃ ପୁଲସ୍ତ୍ଯଃ ପୁଲହଃ କ୍ରତୁଃ॥ 13-45-383 (83064) ମନବଃ ସପ୍ତ ସୋମଶ୍ଚ ଅର୍ଥବା ସବୃହସ୍ପତିଃ। ଭୃଗୁର୍ଦକ୍ଷଃ କଶ୍ଯପଶ୍ଚ ବସିଷ୍ଠଃ କାଶ୍ଯ ଏବ ଚ॥ 13-45-384 (83065) ଛନ୍ଦାଂସି ଦୀକ୍ଷା ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ଦକ୍ଷିଣାଃ ପାବକୋ ହବିଃ। ଯଜ୍ଞୋପଗାନି ଦ୍ରବ୍ଯାଣି ମୂର୍ତିମନ୍ତି ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-45-385 (83066) ପ୍ରଜାନାଂ ପାଲକାଃ ସର୍ବେ ସରିତଃ ପନ୍ନଗା ନଗାଃ। ଦେବାନାଂ ମାତରଃ ସର୍ବାଦେବପତ୍ନ୍ଯ ସକନ୍ଯକାଃ॥ 13-45-386 (83067) ସହସ୍ରାଣି ମୁନୀନାଂ ଚ ଅଯୁତାନ୍ଯର୍ବୁଦାନି ଚ। ନମସ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରଭୁଂ ଶାନ୍ତଂ ପର୍ବତାଃସାଗରା ଦିଶଃ॥ 13-45-387 (83068) ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସଶ୍ଚୈବ ଗୀତବାଦିତ୍ରକୋବିଦାଃ। ଦିବ୍ଯତାଲେଷୁ ଗାଯନ୍ତଃ ସ୍ତୁବନ୍ତି ଭବମଦ୍ଭୁତମ୍॥ 13-45-388 (83069) ବିଦ୍ଯାଧରା ଦାନବାଶ୍ଚ ଗୁହ୍ଯକା ରାକ୍ଷସାସ୍ତଥା। ସର୍ବାଣି ଚୈବ ଭୂତାନି ସ୍ତାବରାଣି ଚରାଣି ଚ। ନମସ୍ଯନ୍ତି ମହାରାଜ ବାଙ୍ମନଃ କର୍ମଭିର୍ବିଭୁମ୍॥ 13-45-389 (83070) ପୁରସ୍ତାଦ୍ଧିଷ୍ଠିତଃ ଶର୍ବୋ ମମାସୀସ୍ତ୍ରିଦଶେଶ୍ବରଃ॥ 13-45-390 (83071) ପୁରସ୍ତଦ୍ଧିଷ୍ଠିତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମମେଶାନଂ ଚ ଭାରତ। ସପ୍ରଜାପତିଶକ୍ରାନ୍ତଂ ଜଗନ୍ମାମଭ୍ଯୁଦୈକ୍ଷତ॥ 13-45-391 (83072) ଈକ୍ଷିତୁଂ ଚ ମହାଦେବଂ ନ ମେ ଶକ୍ତିରଭୂତ୍ତଦା। ତତୋ ମାମବ୍ରବୀଦ୍ଦେବଃ ପଶ୍ଯ କୃଷ୍ଣ ବଦସ୍ବ ଚ॥ 13-45-392 (83073) ତ୍ବଯା ହ୍ଯାରାଧିତଶ୍ଚାହଂ ଶତଶୋଽଥ ସହସ୍ରଶଃ। ତ୍ବତ୍ସମୋ ନାସ୍ତି ମେ କଶ୍ଚିତ୍ତ୍ରିଷୁ ଲୋକଷୁ ବୈ ପ୍ରିଯଃ॥ 13-45-393 (83074) ଶିରସା ବନ୍ଦିତେ ଦେବେ ଦେବୀ ପ୍ରୀତା ହ୍ଯୁମା ତଦା। ତତୋଽହମବ୍ରୁବଂ ସ୍ଥାଣୁଂ ସ୍ତୁତଂ ବ୍ରହ୍ମାଦିଭିଃ ସୁରୈଃ॥ 13-45-394 (83075) କୃଷ୍ଣ ଉବାଚ। 13-45-395x (6857) ନମୋସ୍ତୁ ତେ ଶାଶ୍ବତ ସର୍ବଯୋନେ ବ୍ରାହ୍ମାଧିପଂ ତ୍ବାମୃଷଯୋ ବଦନ୍ତି। ତପଶ୍ଚ ସତ୍ବଂ ଚ ରଜସ୍ତମଶ୍ଚ ତ୍ବାମେବ ସତ୍ଯଂ ଚ ବଦନ୍ତି ସନ୍ତଃ॥ 13-45-395 (83076) ତ୍ବଂ ବୈ ବ୍ରହ୍ମା ଚ ରୁଦ୍ରଶ୍ଚ ବରୁଣୋଽଗ୍ନିର୍ମନୁର୍ଭବଃ। ଧାତା ତ୍ବଷ୍ଟା ବିଧାତା ଚ ତ୍ବଂ ପ୍ରଭୁଃ ସର୍ବତୋମୁଖଃ॥ 13-45-396 (83077) ତ୍ବତ୍ତୋ ଜାତାନି ଭୂତାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ। ତ୍ବଯା ସୃଷ୍ଟମିଦଂ କୃତ୍ସ୍ନଂ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଂ ସଚରାଚରମ୍॥ 13-45-397 (83078) ଯାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣୀହ ମନଶ୍ଚ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଯେ ବାଯବଃ ସପ୍ତି ତଥୈବ ଚାଗ୍ନଯଃ। ଯେ ଦେବସଂସ୍ଥାସ୍ତବ ଦେବତାଶ୍ଚ ତସ୍ମାତ୍ପରଂ ତ୍ବାମୃଷଯୋ ବଦନ୍ତି॥ 13-45-398 (83079) ବେଦାଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞାଃ ସୋମଶ୍ଚ ଦକ୍ଷିଣା ପାବକୋ ହବିଃ। ଯଜ୍ଞୋପଗଂ ଚ ଯତ୍କିଂଚିଦ୍ଭଗବାଂସ୍ତଦସଂଶଯମ୍॥ 13-45-399 (83080) ଇଷ୍ଟଂ ଦତ୍ତମଧୀତଂ ବ୍ରତାନି ନିଯମାଶ୍ଚ ଯେ। ହ୍ରୀଃ କୀର୍ତିଃ ଶ୍ରୀର୍ଦ୍ଯୁତିସ୍ତୁଷ୍ଟିଃ ସିଦ୍ଧିଶ୍ଚୈବ ତଦର୍ପଣୀ॥ 13-45-400 (83081) କାମଃ କ୍ରୋଧୋ ଭଯଂ ଲୋଭୋ ମଦଃ ସ୍ତମ୍ଭୋଥ ମତ୍ସରଃ। ଆଧଯୋ ବ୍ଯାଧଯଶ୍ଚୈବ ଭଗବଂସ୍ତନବସ୍ତବ॥ 13-45-401 (83082) କୃତିର୍ବିକାରଃ ପ୍ରଣଯଃ ପ୍ରଧାନଂ ବୀଜମବ୍ଯଯମ୍। ମନସଃ ପରମା ଯୋନିଃ ପ୍ରଭାବଶ୍ଚାପି ଶାଶ୍ବତଃ॥ 13-45-402 (83083) ଅବ୍ଯକ୍ତଃ ପାବନୋଽଚିନ୍ତ୍ଯଃ ସହସ୍ରାଂଶୁର୍ହିରଣ୍ମଯଃ। ଆଦିର୍ଗଣାନାଂ ସର୍ବେଷାଂ ଭବାନ୍ବୈଜୀବିତାଶ୍ରଯଃ॥ 13-45-403 (83084) ମହାନାତ୍ମା ମତିର୍ବ୍ରହ୍ମା ବିଶ୍ବଃ ଶଂଭୁଃ ସ୍ବଯଂଭୁବଃ। ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଜ୍ଞୋପଲବ୍ଧିଶ୍ଚସଂବିତ୍ଖ୍ଯାତିର୍ଧୃତିଃ ସ୍ମୃତିଃ॥ 13-45-404 (83085) ପର୍ଯାଯବାଚକୈଃ ଶବ୍ଦୈର୍ମହାନାତ୍ମା ବିଭାବ୍ଯତେ। ତ୍ବାଂ ବୁଦ୍ଧ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବେଦାତ୍ପ୍ରମୋହଂ ବିନିଯଚ୍ଛତି॥ 13-45-405 (83086) ହୃଦଯଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞସ୍ତ୍ବମୃଷିସ୍ତୁତଃ॥ 13-45-406 (83087) ସର୍ବତଃ ପାଣିପାଦସ୍ତ୍ବଂ ସର୍ବତୋକ୍ଷିଶିରୋମୁଖଃ। ସର୍ବତଃ ଶ୍ରୁତିମାଁଲ୍ଲୋକେ ସର୍ବମାବୃତ୍ଯ ତିଷ୍ଠସି॥ 13-45-407 (83088) ଫଲଂ ତ୍ବମସି ଦିଗ୍ମାଂଶୋର୍ନିମେଷାଦିଷୁ କର୍ମସୁ। ତ୍ବଂ ବୈ ପ୍ରବାର୍ଚିଃ ପୁରୁଷଃ ସର୍ବସ୍ଯ ହୃଦି ସଂଶ୍ରିତଃ। ଅଣିମା ମହିମା ପ୍ରାପ୍ତିରୀଶାନୋ ଜ୍ଯୋତିରବ୍ଯଯଃ॥ 13-45-408 (83089) ତ୍ବଯି ବୁଦ୍ଧିର୍ମତିର୍ଲୋକାଃ ପ୍ରପନ୍ନାଃ ସଂଶ୍ରିତାଶ୍ଚ ଯେ। ଧ୍ଯାନିନୋ ନିତ୍ଯଯୋଗାଶ୍ଚ ସତ୍ଯସତ୍ବା ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ॥ 13-45-409 (83090) ଯସ୍ତ୍ବାଂ ଧ୍ରୁବଂ ବେଦଯତେ ଗୁହାଶଯଂ ପ୍ରଭୁଂ ପୁରାଣଂ ପୁରୁଷଂ ବିଶ୍ବରୂପମ୍। ହିରଣ୍ମଯଂ ବୁଦ୍ଧିମତାଂ ପରାଂ ଗତିଂ ସ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ବୁଦ୍ଧିମତୀତ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି॥ 13-45-410 (83091) ବିଦିତ୍ବା ସପ୍ତ ସୂକ୍ଷ୍ମାଣି ଷଡଙ୍ଗଂ ତ୍ବାଂ ଚ ମୂର୍ତିତଃ। ପ୍ରଧାନବିଧିଯୋଗସ୍ଥସ୍ତ୍ବାମେବ ବିଶତେ ବୁଧଃ॥ 13-45-411 (83092) ଏବମୁକ୍ତେ ମଯା ପାର୍ଥ ଭବେ ଚାର୍ତିବିନାଶନେ। ଚରାଚରଂ ଜଗତ୍ସର୍ଗଂ ସିଂହନାଦଂ ତଦାଽକରୋତ୍॥ 13-45-412 (83093) ତଂ ବିପ୍ରସଙ୍ଘାଶ୍ଚ ସୁରାସୁରାଶ୍ଚ ନାଗାଃ ପିଶାଚାଃ ପିତରୋ ବଯାଂସି। ରକ୍ଷୋଗଣା ଭୂତଗଣାଶ୍ଚ ସର୍ବେ ମହର୍ଷଯଶ୍ଚୈବ ତଦା ପ୍ରଣେମୁଃ॥ 13-45-413 (83094) ମମ ମୂର୍ଧ୍ନି ଚ ଦିବ୍ଯାନାଂ କୁସୁମାନାଂ ସୁଗନ୍ଧିନାମ୍। ରାଶଯୋ ନିପତନ୍ତି ସ୍ମ ବାଯୁଶ୍ଚ ସୁସୁଖୋ ବବୌ॥ 13-45-414 (83095) ନିରୀକ୍ଷ୍ଯ ଭଗବାନ୍ଦେବୀଂ ହ୍ଯୁମାଂ ମାଂ ଚ ଜଗଦ୍ଧିତଃ। ଶତକ୍ରତୁଂ ଚାଭିବୀକ୍ଷ୍ଯ ସ୍ବଯଂ ମାମାହ ଶଙ୍କରଃ॥ 13-45-415 (83096) ବିଦ୍ମଃ କୃଷ୍ଣ ପରାଂ ଭକ୍ତିମସ୍ମାସୁ ତବ ଶତ୍ରୁହନ୍। କ୍ରିଯତାମାତ୍ମନଃ ଶ୍ରେଯଃ ପ୍ରୀତିର୍ହିତ୍ବଯି ମେ ପରା॥ 13-45-416 (83097) ବୃଣୀଷ୍ବାଷ୍ଟୌ ବରାନ୍କୃଷ୍ଣ ଦାତାଽସ୍ମି ତବ ସତ୍ତମ। ବ୍ରୂହି ଯାଦବଶାର୍ଦୂଲ ଯାନିଚ୍ଛସି ସୁଦୁର୍ଲଭାନ୍॥ ॥ 13-45-417 (83098) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 45 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଯଯାଽଽପଗେଯ ନାମାନି ଶ୍ରୁତାନୀହ ଜଗତ୍ପତେଃ। ପିତାମହେଶାଯ ବିଭୋ ନାମାନ୍ଯାଚକ୍ଷ୍ଯ ଶମ୍ଭବେ॥ 13-45-1 (83099) ବଭ୍ରବେ ବିଶ୍ବରୂପାଯ ମହାଭାଗ୍ଯଂ ଚ ତତ୍ତ୍ବତଃ। ସୁରାସୁରଗୁରୌ ଦେବେ ଶଂକରେଽବ୍ଯକ୍ତଯୋନଯେ॥ 13-45-2 (83100) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-45-3x (6858) ଅଶକ୍ତୋଽହଂ ଗୁଣାନ୍ଯକ୍ତୁଂ ମହାଦେବସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ଯୋ ହି ସର୍ବଗତୋ ଦେବୋ ନ ଚ ସର୍ବତ୍ର ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 13-45-3 (83101) ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁସୁରେଶାନାଂ ସ୍ରଷ୍ଟା ଚ ପ୍ରଭୁରେବ ଚ। ବ୍ରହ୍ମାଦଯଃ ପିଶାଚାନ୍ତା ଯଂ ହି ଦେବା ଉପାସତେ॥ 13-45-4 (83102) ପ୍ରକୃତୀନାଂ ପରତ୍ବେନ ପୁରୁଷସ୍ଯ ଚ ଯଃ ପରଃ। ଚିନ୍ତ୍ଯତେ ଯୋ ଯୋଗବିଦ୍ଭିର୍ଋଷିଭିସ୍ତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶିଭିଃ। ଅକ୍ଷରଂ ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମ ଅସଚ୍ଚ ସଦସଚ୍ଚ ଯଃ॥ 13-45-5 (83103) ପ୍ରକୃତିଂ ପୁରୁଷଂ ଚୈବ କ୍ଷୋଭଯିତ୍ବା ସ୍ବତେଜସା। ବ୍ରହ୍ମାଣମସୃଜତ୍ତସ୍ମାଦ୍ଦେବଦେବଃ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 13-45-6 (83104) କୋ ହି ଶକ୍ତୋ ଗୁଣାନ୍ବକ୍ତଂ ଦେବଦେବସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ଗର୍ଭଜନ୍ମଜରାଯୁକ୍ତୋ ମର୍ତ୍ଯୋ ମୃତ୍ଯୁସମନ୍ବିତଃ॥ 13-45-7 (83105) କୋ ହି ଶକ୍ତୋ ଭବଂ ଜ୍ଞାତୁଂ ମଦ୍ବିଧଃ ପରମେଶ୍ବରମ୍। କ୍ରତେ ନାରାଯଣାତ୍ପୁତ୍ର ଶଙ୍କଚକ୍ରଗଦାଧରାତ୍॥ 13-45-8 (83106) ଏଷ ବିଦ୍ବାନ୍ଗୁଣଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ବିଷ୍ଣୁଃ ପରମଦୁର୍ଜଯଃ॥ ଦିବ୍ଯଚକ୍ଷୁର୍ମହାତେଜା ବୀକ୍ଷ୍ଯତେ ଯୋଗଚକ୍ଷୁଷା॥ 13-45-9 (83107) ରୁଦ୍ରଭକ୍ତ୍ଯା ତୁ କୃଷ୍ଣେନ ଜଗଦ୍ବ୍ଯାପ୍ତଂ ମହାତ୍ମନା। ତଂ ପ୍ରସାଦ୍ଯ ତଦା ଦେବଂ ବଦର୍ଯାଂ କିଲ ଭାରତ॥ 13-45-10 (83108) ଅର୍ଥାତ୍ପ୍ରିଯତରତ୍ବଂ ଚ ସର୍ବଲୋକେଷୁ ବୈ ତଦା। ପ୍ରାପ୍ତବାନେବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସୁବର୍ଣାକ୍ଷାନ୍ମହେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-45-11 (83109) ପୂର୍ଣଂ ବର୍ଷସହସ୍ରଂ ତୁ ତପ୍ତବାନେଷ ମାଧବଃ। ପ୍ରସାଦ୍ଯ ବରଦଂ ଦେବଂ ଚରାଚରଗୁରୁଂ ଶିବମ୍॥ 13-45-12 (83110) ଯୁଗେଯୁଗେ ତୁ କୃଷ୍ଣେନ ତୋଷିତୋ ବୈ ମହେଶ୍ବରଃ। ଭକ୍ତ୍ଯା ପରମଯା ଚୈବ ପ୍ରୀତଶ୍ଚୈବ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-45-13 (83111) ଐଶ୍ବର୍ଯଂ ଯାଦୃସଂ ତସ୍ଯ ଜଗଦ୍ଯୋନେର୍ମହାତ୍ମନଃ॥ ତଦଯଂ ଦୃଷ୍ଟବାନ୍ସାକ୍ଷାତ୍ପୁତ୍ରାର୍ଥେ ହରିରଚ୍ଯୁତଃ॥ 13-45-14 (83112) ଯସ୍ମାତ୍ପରତରଂ ଚୈବ ନାନ୍ଯଂ ପଶ୍ଯାମି ଭାରତ। ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁଂ ଦେବଦେବସ୍ଯ ଶକ୍ତୋ ନାମାନ୍ଯଶଷତଃ॥ 13-45-15 (83113) ଏଷ ଶକ୍ତୋ ମହାବାହୁର୍ବକ୍ତୁଂ ଭଗବତୋ ଗୁଣାନ୍। ବିଭୂତିଂ ଚୈବ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ସତ୍ଯାଂ ମାହେଶ୍ବରୀଂ ନୃପ॥ 13-45-16 (83114) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-45-17x (6859) 13-45-17 (83115) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତଦା ଭୀଷ୍ମୋ ବାସୁଦେବଂ ମହାଯଶାଃ। ଭବମାହାତ୍ମ୍ଯସଂଯୁକ୍ତମିଦମାହ ପିତାମହଃ॥ 7-45-2 ଶିବାଯ ବିଷ୍ଣୁରୂପାଯେତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-45-3 ତଣ୍ଡିନା ବ୍ରହ୍ମଯୋନିନେତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-45-18 ତେ ତ୍ବଯା॥ 7-45-21 ଯଜ୍ଞବାହା ଇତି ଛନ୍ଦସାମେବ ବିଶେଷଣମ୍। ଛନ୍ଦାଂସି ବୈ ଦେବେଭ୍ଯୋ ହବ୍ଯମୂଢ୍ବ୍ରେତି ବ୍ରାହ୍ମଣାତ୍ ତେଷାଂ ଯଜ୍ଞବାହତ୍ବସିଦ୍ଧିଃ। ସ୍ତୋଭାଃ ସାମପୂରଣାନ୍ଯକ୍ଷରାଣି ହୁଂମା ଇତ୍ଯାଦୀନି॥ 7-45-25 ନରେନ୍ଦ୍ରପୁତ୍ରୀଂ ଋକ୍ଷରାଜସ୍ଯ ଜାମ୍ବବତୋ ଦୁହିତରମ୍॥ 7-45-26 ଅଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାଯ ସ୍ଥିତଂ ମାମିତି ଶେଷଃ। ଅଥୋଚତୁରିତ୍ଯର୍ଧଃ॥ 7-45-33 ଭସ୍ମରାଶିଭିରିତି ଭସ୍ମଚ୍ଛନ୍ନୈରଗ୍ନିଭଇଃ॥ 7-45-40 ସମ୍ପ୍ରକ୍ଷାଲୈଃ ମୈତ୍ର୍ଯାଦିଭିଶ୍ଚିତ୍ତଶୋଧନଂ କୁର୍ବଦ୍ଭିଃ॥ 7-45-41 ଗୋଚାରିଣୋ ଗୋବନ୍ମୁଖେନୈବ ଚରନ୍ତୋ ହସ୍ତବ୍ଯାପାରଶୂନ୍ଯା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ମରୀଚିପାଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରରଶ୍ମି ପାନେନୈବ ଜୀବନ୍ତଃ॥ 7-45-47 ନିଯମାଃ ଅମ୍ବୁପାନାଦଯସ୍ତୈରେବାମ୍ପୁଷୈଃ କ୍ଷୀରପୈରିତ୍ଯାଦିନାମଭିଃ ଖ୍ଯାତୈଃ। ପ୍ରବିଶନ୍ନେବାପଶ୍ଯମୁପମନ୍ଯୁମିତି ଶେଷଃ॥ 7-45-58 ସମାନାଂ ସବତ୍ସରଣାମର୍ବୁଦଂ ସମାର୍ବୁଦମ୍॥ 7-45-59 ପ୍ରହସ୍ଯ ମନ୍ଦାରନାମ୍ନଃ॥ 7-45-60 ଭଗବତା ମହାଦେବେନ॥ 7-45-61 ଉତ୍ପାଦିତଂ ତସ୍ଯୈବ ଦୈତ୍ଯସ୍ଯ ହନନାର୍ଥମ୍॥ 7-45-63 ଜୀର୍ଣଂ ଜୀର୍ଣତୃଣବଦ୍ବ୍ଯର୍ଥମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-45-64 ବରଦତ୍ତସ୍ଯ ସର୍ବଶସ୍ତ୍ରାବଧ୍ଯସ୍ତ୍ବଂ ଭବେତି ଦତ୍ତବରସ୍ଯ॥ 7-45-77 ସପ୍ତକପାଲେନ ତ୍ର୍ଯମ୍ବକଦୈବତ୍ଯେନ ହେତୁନା। ଦେବୈଃ ସପ୍ତକପାଲେନ ରୁଦ୍ରମିଷ୍ଟ୍ବା ଆପୋ ନିର୍ମିତା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-45-78 ରୁଦ୍ରପ୍ରସାଦାଜ୍ଜନଯାମାସତି ଶେଷଃ॥ 7-45-81 ମୁସଲେଷ୍ବଯୋଗ୍ରେଷୁ କାଷ୍ଠକୀଲେଷୁ॥ 7-45-82 ଚରୁଦ୍ରଃ ଚରୋର୍ଦ୍ରବଃ ମଣ୍ଡ ଇତି ଯାବତ୍। ଚରୁଶବ୍ଦପୂର୍ବାଦ୍ଦ୍ରବତେରନ୍ଯେଭ୍ଯୋପି ଦୃଶ୍ଯତ ଇତି ଡଃ। ଭର୍ତାରଂବିନାପି ଚରୁଦ୍ରବପାନମାତ୍ରେଣ ତବ ପୁତ୍ରୋ ଭବିଷ୍ଯତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-45-96 ଧୂମ୍ରଶ୍ଚାପି ମମାନୁଜ ଇତି ଟ.ଥ.ପାଠଃ॥ 7-45-109 ପାବନାନାଂ ପବନାଶିନାମ୍। ବନାଶାନାଂ ଅବ୍ଭକ୍ଷାଣାମ୍॥ 7-45-112 ପ୍ରବଦ୍ଯ ପ୍ରପନ୍ନୋ ଭବ॥ 7-45-118 ଦୁରାଧାରଃ ମନସି ଧର୍ତୁମଶକ୍ଯଃ 7-45-126 ପ୍ରବାଲାଙ୍କୁରଭୂଷଣେ ବସନ୍ତସ୍ତେନ କାଲୋପ୍ଯଯମେବେତ୍ଯର୍ଥଃ 7-45-139 ଭୂଧରଃ ଶେଷନାଗଃ॥ 7-45-146 ସର୍ବବାସକଃ ସର୍ବସ୍ଯାଚ୍ଛାଦକଃ 7-45-161 ଅଭବଂ ସନ୍ଧିରାର୍ଷଃ॥ 7-45-165 ଭାବା ମୈବ। ଭବାନି ଭୂଯାସମ୍॥ 7-45-168 ଅନାର୍ଜବଂ ବକ୍ରମ୍। ଯୁଗଂ କଲିଯୁଗମ୍॥ 7-45-174 ଅସାରଂ ନାସ୍ତି ସାରୋ ଯସ୍ମାଦନ୍ଯସ୍ତମ୍॥ 7-45-177 ଈଶେ ଈଶସ୍ଯ। ଭବନେ ସତ୍ତାଯାମ୍। କୋ ହେତୁଃ କା ଯୁକ୍ତିଃ। ଈଶସତ୍ତ୍ବେ ପ୍ରମାଣଂ ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-45-271 ରଥନ୍ତରଜ୍ଯେଷ୍ଠେ ସାମନୀ॥ 7-45-278 ଶୁକ୍ଲଂ କର୍ମ ହିଂସାରହିତୋ ଧ୍ଯାନାଦିଧର୍ମଃ॥ 7-45-283 ମିଶ୍ରିତାଯ ମିଶ୍ରିତମାଲାଯ॥ 7-45-295 ମୁକୁଟେ ମୁକୁଟାଯ॥ 7-45-296 ତ୍ରୀଣି ନେତ୍ରାଣୀବ ନେତ୍ରାଣି ଲୋକଯାତ୍ରାନିର୍ବାହକାଣ୍ଯଗ୍ନିଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ଯାଖ୍ଯାନି ନେତ୍ରାଣି ଯସ୍ଯ ତସ୍ଯୈ ତ୍ରିନେତ୍ରନେତ୍ରାଯ। ଲୋଚନେ ଲୋଚନାଯ॥ 7-45-298 ସ୍ରଷ୍ଟାରାଯ ଔଣାଦିକଃ ସୃଜେତ୍ବାରନ୍। ସ୍ରଷ୍ଟ୍ରେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-45-304 ମାଯାଯ ମାଯାବିନେ॥ 7-45-325 କାମେଭ୍ଯଃ କାମାନ୍ କାମ୍ଯମାନାନ୍ ଅର୍ଥାନ୍॥ 7-45-333 ଷଡ୍ବିଂଶକମିତି ଖ୍ଯାତମିତି ଟ.ଥ.ପାଠଃ॥ 7-45-336 ତଂ ତ୍ବାଂ ପ୍ରଣମ୍ଯ ଶଇରସା ପ୍ରସାଦ୍ଯ ପ୍ରାର୍ଥଯେ ପ୍ରଭୋ ଇତି ଟ.ଥ.ପାଠଃ॥ 7-45-375 ପରିବିଷ୍ଟଂ ପରିବେଷବନ୍ତମ୍॥

କୃଷ୍ଣ ଉବାଚ। ମୂର୍ଧ୍ନା ନିପତ୍ଯ ନିଯତସ୍ତେଜଃସନ୍ନିଚଯେ ତତଃ। ପରମଂ ହର୍ଷମାଗତ୍ଯ ଭଗବନ୍ତମଥାବ୍ରବମ୍॥ 13-46-1 (83116) ଧର୍ମେ ଦୃଢତ୍ବଂ ଯୁଧି ଶତ୍ରୁଘାତଂ ଯଶସ୍ତଥାଽଗ୍ର୍ଯଂ ପରମଂ ବଲଂ ଚ ଯୋଗପ୍ରିଯତ୍ବଂ ତବ ସନ୍ନିକର୍ଷଂ ବୃଣେ ସୁତାନାଂ ଚ ଶତଂ ଶତାନି॥ 13-46-2 (83117) ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ମଯୋକ୍ତଃ ପ୍ରାହ ଶଙ୍କରଃ॥ 13-46-3 (83118) ତତୋ ମାଂ ଜଗତୋ ମାତା ଧାରିଣୀ ସର୍ବପାବନୀ। ଉବାଚୋମା ପ୍ରଣିହିତା ଶର୍ବାଣୀ ତପସାଂ ନିଧିଃ। ଦତ୍ତୋ ଭଗବତା ପୁତ୍ରଃ ସାମ୍ବୋ ନାମ ତବାନଘ॥ 13-46-4 (83119) ମତ୍ତୋପ୍ଯଷ୍ଟୌ ବରାନିଷ୍ଟାନ୍ଗୃହଣ ତ୍ବଂ ଦଦାମି ତେ। ପ୍ରଣମ୍ଯ ଶିରସା ସା ଚ ମଯୋକ୍ତା ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ॥ 13-46-5 (83120) ଦ୍ବିଜେଷ୍ବକୋପଂ ପିତୃତଃ ପ୍ରସାଦଂ ଶତଂ ସୁତାନାଂ ପରମଂ ଚ ଭୋଗମ୍। କୁଲେ ପ୍ରୀତିଂ ମାତୃତଶ୍ଚ ପ୍ରସାଦଂ- ଶମପ୍ରାପ୍ତିଂ ପ୍ରବୃଣେ ଚାପି ଦାକ୍ଷ୍ଯମ୍॥ 13-46-6 (83121) ଉମୋବାଚ। 13-46-7x (6860) ଏବଂ ଭବିଷ୍ଯତ୍ଯମରପ୍ରଭାବ ନାହଂ ମୃଷା ଜାତୁ ବଦେ କଦାଚିତ୍। ଭାର୍ଯାସହସ୍ରାଣି ଚ ଷୋଡଶୈବ ତାସୁ ପ୍ରିଯତ୍ବଂ ଚ ତଥାଽକ୍ଷଯଂ 13-46-7 (83122) ପ୍ରୀତିଂ ଚାଗ୍ର୍ଯାଂ ବାନ୍ଧବାନାଂ ସକାଶା- ଦ୍ଦଦାମି ତେଽହଂ ବପୁଷଃ କାମ୍ଯତାଂ ଚ। ଭୋକ୍ଷ୍ଯନ୍ତେ ବୈ ସପ୍ତତିଂ ବୈ ଶତାନି ଗୃହେ ତୁଭ୍ଯମତିଥୀନାଂ ଚ ନିତ୍ଯମ୍॥ 13-46-8 (83123) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-46-9x (6861) ଏବଂ ଦତ୍ତ୍ବା ବରାନ୍ଦେବୋ ମମ ଦେବୀ ଚ ଭାରତ। ଅନ୍ତର୍ହିତଃ କ୍ଷଣେ ତସ୍ମିନ୍ସଗଣୋ ଭୀମପୂର୍ବଜ॥ 13-46-9 (83124) ଏତଦତ୍ଯଦ୍ଭୁତଂ ପୂର୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯାତିତେଜସେ। ଉପମନ୍ଯବେ ମଯା କୃତ୍ସ୍ନଂ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତଂ ପାର୍ଥିବୋତ୍ତମ। ନମସ୍କୃତ୍ବା ତୁ ସ ପ୍ରାହ ଦେବଦେବାଯ ସୁବ୍ରତ॥ 13-46-10 (83125) ନାସ୍ତି ଶର୍ବସମୋ ଦେବୋ ନାସ୍ତି ଶର୍ବସମା ଗତିଃ। ନାସ୍ତି ଶର୍ବସମୋ ଦାନେ ନାସ୍ତି ଶର୍ବସମୋ ରଣେ॥ ॥ 13-46-11 (83126) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 46 ॥

ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। ଋଷିରାସୀତ୍କୃତେ ତାତ ତଣ୍ଡିରିତ୍ଯେବ ବିଶ୍ରୁତଃ। ଦଶବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ତେନ ଦେବଃ ସମାଧିନା॥ 13-47-1 (83127) ଆରାଧିତୋଽଭୂଦ୍ଭକ୍ତେନ ତସ୍ଯୋଦର୍କଂ ନିଶାମଯ। ସ ଦୃଷ୍ଟବାନ୍ମହାଦେବମସ୍ତୌଷୀଚ୍ଚ ସ୍ତବୈର୍ବିଭୁମ୍॥ 13-47-2 (83128) [ଇତି ତଣ୍ଡିସ୍ତପୋଯୋଗାତ୍ପରମାତ୍ମାନମବ୍ଯଯମ୍। ଚିନ୍ତଯିତ୍ବା ମହାତ୍ମାନମିଦମାହ ସୁବିସ୍ମିତଃ॥ 13-47-3 (83129) ଯଂ ପଠନ୍ତି ସଦା ସାଙ୍ଖ୍ଯାଶ୍ଚିନ୍ତଯନ୍ତି ଚ ଯୋଗିନଃ। ପରଂ ପ୍ରଧାନଂ ପୁରୁଷମଧିଷ୍ଠାତାରମୀଶ୍ବରମ୍। 13-47-4 (83130) ଉତ୍ପତ୍ତୌ ଚ ବିନାଶେ ଚ କାରଣଂ ଯଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ। ଦେବାସୁରମୁନୀନାଂ ଚ ପରଂ ଯସ୍ମାନ୍ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-47-5 (83131) ଅଜଂ ତମହମୀଶାନମନାଦିନିଧନଂ ପ୍ରଭୁମ୍। ଅତ୍ଯନ୍ତସୁଖିନଂ ଦେବମନଘଂ ଶରଣଂ ବ୍ରଜେ॥ 13-47-6 (83132) ଏବଂ ବ୍ରୁବନ୍ନେବ ତଦା ଦଦର୍ଶ ତପସାନ୍ନିଧିମ୍। ତମବ୍ଯଯମନୌପମ୍ଯମଚିନ୍ତ୍ଯଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଧ୍ରୁବମ୍॥ 13-47-7 (83133) ନିଷ୍କଲଂ ସକଲଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ଗୁଣଂ ଗୁଣଗୋଚରମ୍। ଯୋଗିନାଂ ପରମାନନ୍ଦମକ୍ଷରଂ ମୋକ୍ଷସଂଜ୍ଞିତମ୍॥ 13-47-8 (83134) ମନୋରିନ୍ଦ୍ରାଗ୍ନିମରୁତାଂ ବିଶ୍ବସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଗତିମ୍। ଅଗ୍ରାହ୍ଯମଚଲଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ବୁଦ୍ଧିଗ୍ରାହ୍ଯଂ ମନୋମଯମ୍॥ 13-47-9 (83135) ଦୁର୍ବିଜ୍ଞେଯମସଙ୍ଖ୍ଯେ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପମକୃତାତ୍ମଭିଃ। ଯୋନି ବିଶ୍ବସ୍ଯ ଜଗତସ୍ତମସଃ ପରତଃ ପରମ୍॥ 13-47-10 (83136) ଯଃ ପ୍ରାଣବନ୍ତମାତ୍ମାନଂ ଜ୍ଯୋତିର୍ଜୀବସ୍ଥିତଂ ମନଃ। ତଂ ଦେବଂ ଦର୍ଶନାକାଙ୍କ୍ଷୀ ବହୂନ୍ବର୍ଷଗଣାନୃଷିଃ। ତପସ୍ଯୁଗ୍ରେ ସ୍ଥିତୋ ଭୂତ୍ବା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତୁଷ୍ଟାବ ଚେଶ୍ବରମ୍॥] 13-47-11 (83137) ତଣ୍ଡିରୁବାଚ। 13-47-12x (6862) ପବିତ୍ରାଣାଂ ପବିତ୍ରସ୍ତ୍ବଂ ଗତିର୍ଗତିମତାଂବର॥ 13-47-12 (83138) ଅତ୍ଯୁଗ୍ରଂ ତେଜସାଂ ତେଜସ୍ତପସାଂ ପରମଂ ତପଃ। ବିଶ୍ବାବସୁହିରଣ୍ଯାକ୍ଷପୁରୁହୂତନମସ୍ତୃତ॥ 13-47-13 (83139) ଭୂରିକଲ୍ଯାଣଦ ବିଭୋ ପରଂ ସତ୍ଯଂ ନମୋସ୍ତୁ ତେ। ଜାତୀମରଣଭୀରୂଣାଂ ଯତୀନାଂ ଯତତାଂ ବିଭୋ॥ 13-47-14 (83140) ନିର୍ବାଣଦ ସହସ୍ରାଂଶୋ ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ସୁଖାଶ୍ରଯ। ବ୍ରହ୍ମା ଶତକ୍ରତୁର୍ବିଷ୍ଣୁର୍ବିଶ୍ବେଦେବା ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-47-15 (83141) ନ ବିଦୁସ୍ତ୍ବାଂ ତୁ ତତ୍ତ୍ବେନ କୁତୋ ବେତ୍ସ୍ଯାମହେ ବଯମ୍। ତ୍ବତ୍ତଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ସର୍ବଂ ତ୍ବଯି ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 13-47-16 (83142) କାଲାଖ୍ଯଃ ପୁରୁଷାଖ୍ଯଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମାଖ୍ଯଶ୍ଚ ତ୍ବମେବ ହି। ତନବସ୍ତେ ସ୍ମୃତାସ୍ତିସ୍ରଃ ପୁରାଣଜ୍ଞୈଃ ସୁରର୍ଷିଭିଃ॥ 13-47-17 (83143) ଅଧିପୌରୁଷମଧ୍ଯାତ୍ମମଧିଭୂତାଧିଦୈବତମ୍। ଅଧିଲୋକାଧିବିଜ୍ଞାନମଧିଯଜ୍ଞସ୍ତ୍ବମେବ ହି॥ 13-47-18 (83144) ତ୍ବାଂ ବିଦିତ୍ବାଽଽତ୍ମଦେବସ୍ଥଂ ଦୁର୍ବିଦଂ ଦୈବତୈରପି। ବିଦ୍ବାଂସୋ ଯାନ୍ତି ନିର୍ମୁକ୍ତାଃ ପରଂ ଭାବମନାମଯମ୍॥ 13-47-19 (83145) ଅନିଚ୍ଛତସ୍ତବ ବିଭୋ ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁରନେକତଃ। ଦ୍ବାରଂ ତୁ ସ୍ବର୍ଗମୋକ୍ଷାଣାମାକ୍ଷେପ୍ତା ତ୍ବଂ ଦଦାସି ଚ॥ 13-47-20 (83146) ତ୍ବଂ ବୈ ସ୍ବର୍ଗଶ୍ଚ ମୋକ୍ଷଶ୍ଚ କାମଃ କ୍ରୋଧସ୍ତ୍ବମେବ ଚ। ସତ୍ବଂ ରଜସ୍ମମଶ୍ଚୈବ ଅଧଶ୍ଚୋର୍ଧ୍ବଂ ତ୍ବମେବ ହି॥ 13-47-21 (83147) ବ୍ରହ୍ମା ଭବଶ୍ଚ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ସ୍କନ୍ଦେନ୍ଦ୍ରୌ ସବିତା ଯମଃ। ବରୁଣେନ୍ଦୂ ମନୁର୍ଧାତା ବିଧାତା ତ୍ବଂ ଧନେଶ୍ବରଃ॥ 13-47-22 (83148) ଭୂର୍ବାଯୁଃ ସଲିଲାଗ୍ନିଶ୍ଚ ଖଂ ବାଗ୍ବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ଥିତିର୍ମତିଃ। କର୍ମ ସତ୍ଯାନୃତେ ଚୋଭେ ତ୍ବମେବାସ୍ତି ଚ ନାସ୍ତି ଚ॥ 13-47-23 (83149) ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣୀନ୍ଦ୍ରିଯାର୍ଥାଶ୍ଚ ପ୍ରକୃତିଭ୍ଯଃ ପରଂ ଧ୍ରୁବମ୍। ବିଶ୍ବାବିଶ୍ବପରୋ ଭାବଶ୍ଚିନ୍ତ୍ଯାଚିନ୍ତ୍ଯସ୍ତ୍ବମେବ ହି॥ 13-47-24 (83150) ଯଚ୍ଚୈତତ୍ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯଚ୍ଚ ତତ୍ପରମଂ ପଦମ୍। ଯା ଗତିଃ ସାଙ୍ଖ୍ଯଯୋଗାନାଂ ସ ଭବାନ୍ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 13-47-25 (83151) ନୂନମଦ୍ଯ କୃତାର୍ଥାଃ ସ୍ମ ନୂନଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ସତାଂ ଗତିମ୍। ଯାଂ ଗତିଂ ପ୍ରାର୍ତଯନ୍ତୀହ ଜ୍ଞାନନିର୍ମଲବୁଦ୍ଧଯଃ॥ 13-47-26 (83152) ଅଯୋ ମୂଢାଃ ସ୍ମ ସୁଚିରମିମଂ କାଲମଚେତସା। ଯନ୍ନ ବିଦ୍ମଃ ପରଂ ଦେବଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଯଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 13-47-27 (83153) ସେଯମାସାଦିତା ସାକ୍ଷାତ୍ତ୍ବଦ୍ଭକ୍ତିର୍ଜନ୍ମଭିର୍ମଯା। ଭକ୍ତାନୁଗ୍ରହକୃଦ୍ଦେବୋ ଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ବାଽମୃତମଶ୍ନୁତେ॥ 13-47-28 (83154) ଦେବାସୁରମୁନୀନାଂ ତୁ ଯଚ୍ଚ ଗୁହ୍ଯଂ ସନାତନମ୍। ଗୁହାଯାଂ ନିହିତଂ ବ୍ରହ୍ମି ଦୁର୍ବିଜ୍ଞେଯଂ ମୁନେରପି॥ 13-47-29 (83155) ସ ଏଷ ଭଗବାନ୍ଦେବଃ ସର୍ବକୃତ୍ସର୍ବତୋମୁଖଃ। ସର୍ବାତ୍ମା ସର୍ବଦର୍ଶୀ ଚ ସର୍ବଗଃ ସର୍ବବେଦିତା॥ 13-47-30 (83156) ଦେହକୃଦ୍ଦେହଭୃଦ୍ଦେହୀ ଦେହଭୁଗ୍ଦେହିନାଂ ଗତିଃ। ପ୍ରାଣକୃତ୍ପ୍ରାଣଭୃତ୍ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରାଣଦଃ ପ୍ରାଣିନାଂ ଗତିଃ॥ 13-47-31 (83157) ଅଧ୍ଯାତ୍ମଗତିରିଷ୍ଟାନାଂ ଧ୍ଯାଯିନାମାତ୍ମବେଦିନାମ୍। ଅପୁନର୍ଭବକାମାନାଂ ଯା ଗତିଃ ସୋଽଯମୀଶ୍ବରଃ॥ 13-47-32 (83158) ଅଯଂ ଚ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଶୁଭାଶୁଭଗତିପ୍ରଦଃ। ଅଯଂ ଚ ଜନ୍ମମରଣେ ବିଦଧ୍ଯାତ୍ସର୍ବଜନ୍ତୁଷୁ। ଅଯଂ ସଂସିଦ୍ଧିକାମାନାଂ ଯା ଗତିଃ ସୋଯମୀସ୍ବରଃ। 13-47-33 (83159) ଭୂରାଦ୍ଯାନ୍ସର୍ବଭୁବନାନୁତ୍ପାଦ୍ଯ ସଦିବୌକସଃ। ଦଧାତି ଦେବସ୍ତନୁଭିରଷ୍ଟାଭିର୍ଯୋ ବିଭର୍ତି ଚ॥ 13-47-34 (83160) ଅତଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ସର୍ବମସ୍ମିନ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ଅସ୍ମିଂଶ୍ଚ ପ୍ରଲଯଂ ଯାତି ଅଯମେକଃ ସନାତନଃ॥ 13-47-35 (83161) ଅଯଂ ସ ସତ୍ଯକାମାନାଂ ସତ୍ଯଲୋକଃ ପରଂ ସତାମ୍। ଅପବର୍ଗଶ୍ଚ ମୁକ୍ତାନାଂ କୈବଲ୍ଯଂ ଚାତ୍ମବେଦିନାମ୍॥ 13-47-36 (83162) ଅଯଂ ବ୍ରହ୍ମାଦିଭିଃ ସିଦ୍ଧୈର୍ଗୁହାଯାଂ ଗୋପିତଃ ପ୍ରୁଭୁଃ। ଦେବାସୁରମନୁଷ୍ଯାଣାମପ୍ରକାଶୋ ଭବେଦିତି॥ 13-47-37 (83163) ତଂ ତ୍ବାଂ ଦେବାସୁରନରାସ୍ତତ୍ତ୍ବେନ ନ ବିଦୁର୍ଭବମ୍। ମୋହିତାଃ ଖଲ୍ବନେନୈବ ହୃଦିସ୍ଥେନାପ୍ରକାଶିନା 13-47-38 (83164) ଯେ ଚୈନଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯନ୍ତେ ଭକ୍ତିଯୋଗେନ ଭାବିତାଃ। ତେଷାମେବାତ୍ମନାତ୍ମାନଂ ଦର୍ଶଯତ୍ଯେଷ ହୃଚ୍ଛଯଃ॥ 13-47-39 (83165) ଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ନ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ମରଣଂ ଚାପି ବିଦ୍ଯତେ। ଯଂ ବିଦିତ୍ବା ପରଂ ବେଦ୍ଯଂ ବେଦିତବ୍ଯଂ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-47-40 (83166) ଯଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ପରମଂ ଲାଭଂ ନାଧିକଂ ମନ୍ଯତେ ବୁଧଃ। ଯାଂ ସୂକ୍ଷ୍ମାଂ ପରମାଂ ପ୍ରାପ୍ତିଂ ଗଚ୍ଛନ୍ନବ୍ଯଯମକ୍ଷଯମ୍॥ 13-47-41 (83167) ଯଂ ସାଙ୍ଖ୍ଯା ଗୁଣତତ୍ତ୍ବଜ୍ଞାଃ ସାଙ୍ଖ୍ଯଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦାଃ। ସୂକ୍ଷ୍ମଜ୍ଞାନତରାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ମୁଚ୍ଯନ୍ତି ବନ୍ଧନୈଃ 13-47-42 (83168) ଯଂ ଚ ବେଦବିଦୋ ବେଦ୍ଯଂ ବେଦାନ୍ତେ ଚ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ପ୍ରାଣାଯାମପରା ନିତ୍ଯଂ ଯଂ ବିଶନ୍ତି ଜପନ୍ତି ଚ॥ 13-47-43 (83169) ଓଂକାରରଥମାରୁହ୍ଯ ତେ ବିଶନ୍ତି ମହେଶ୍ବରମ୍। ଅଯଂ ସ ଦେବଯାନାନାମାଦିତ୍ଯୋ ଦ୍ବାରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-47-44 (83170) ଅଯଂ ଚ ପିତୃଯାନାନାଂ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଦ୍ବାରମୁଚ୍ଯତେ। ଏଷ କାଷ୍ଠା ଦିଶଶ୍ଚୈବ ସଂବତ୍ସରଯୁଗାଦି ଚ॥ 13-47-45 (83171) ଦିବ୍ଯାଦିବ୍ଯଃ ପରୋ ଲାଭ ଅଯନେ ଦକ୍ଷିଣୋତ୍ତରେ। ଏନଂ ପ୍ରଜାପତିଃ ପୂର୍ବମାରାଧ୍ଯ ବହୁଭିଃ ସ୍ତବୈଃ॥ 13-47-46 (83172) ପ୍ରଜାର୍ଥଂ ବରଯାମାସ ନୀଲଲୋହିତସଂଜ୍ଞିତମ୍। କ୍ରଗ୍ଭିର୍ଯମନୁଶାସନ୍ତି ତତ୍ତ୍ବେ କର୍ମଣି ବହ୍ବୃଚାଃ॥ 13-47-47 (83173) ଯଜୁର୍ଭିର୍ଯତ୍ତ୍ରିଧା ବେଦ୍ଯଂ ଜୁହ୍ବତ୍ଯଧ୍ବର୍ଯବୋଽଧ୍ବରେ। ସାମଭିର୍ଯଂ ଚ ଗାଯନ୍ତି ସାମଗାଃ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧଯଃ॥ 13-47-48 (83174) ଋତଂ ସତ୍ଯଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ତୁବନ୍ତ୍ଯାଥର୍ବଣା ଦ୍ବିଜାଃ। ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ପରମା ଯୋନିଃ ପରିଶ୍ଚାଯଂ ପରଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-47-49 (83175) ରାତ୍ର୍ଯହଃ ଶ୍ରୋତ୍ରନଯନଃ ପକ୍ଷମାସଶିରୋଭୁଜଃ। ଋତୁବୀର୍ଯସ୍ତପୋଧୈର୍ଯୋ ହ୍ଯବ୍ଦଗୁହ୍ଯୋରୁପାଦବାନ୍॥ 13-47-50 (83176) ମୃତ୍ଯୁର୍ଯମୋ ହୁତାଶଶ୍ଚ କାଲଃ ସଂହାରବେଗବାନ୍। କାଲସ୍ଯ ପରମା ଯୋନିଃ କାଲଶ୍ଚାଯଂ ସନାତନଃ॥ 13-47-51 (83177) ଚନ୍ଦ୍ରାଦିତ୍ଯୌ ସନକ୍ଷତ୍ରୌ ଗ୍ରହାଶ୍ଚ ସହ ବାଯୁନା। ଧ୍ରୁବଃ ସପ୍ତର୍ଷଯଶ୍ଚୈବ ଭୁବନାଃ ସପ୍ତ ଏବ ଚ॥ 13-47-52 (83178) ପ୍ରଧାନଂ ମହଦବ୍ଯକ୍ତଂ ବିଶେଷାନ୍ତଂ ସବୈକୃତମ୍। ବ୍ରହ୍ମାଦିସ୍ତମ୍ବପର୍ଯନ୍ତଂ ଭୂତାଦି ସଦସଚ୍ଚ ଯତ୍॥ 13-47-53 (83179) ଅଷ୍ଟୌ ପ୍ରକୃତଯଶ୍ଚୈବ ପ୍ରକୃତିଭ୍ଯଶ୍ଚ ଯଃ ପରଃ। ଅସ୍ଯ ଦେବସ୍ଯ ଯଦ୍ଭାଗଂ କୃତ୍ସ୍ନଂ ସମ୍ପରିବର୍ତତେ॥ 13-47-54 (83180) ଏତତ୍ପରମମାନନ୍ଦଂ ଯତ୍ତଚ୍ଛାଶ୍ବତମେବ ଚ। ଏଷା ଗତିର୍ବିରକ୍ତାନାମେଷ ଭାବଃ ପରଃ ସତାମ୍॥ 13-47-55 (83181) ଏତତ୍ପଦମନୁଦ୍ବିଗ୍ନମେତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍। ଶାସ୍ତ୍ରବେଦାଙ୍ଗବିଦୁଷାମେତଦ୍ଧ୍ଯାନଂ ପରଂ ପଦମ୍॥ 13-47-56 (83182) ଇଯଂ ସା ପରମା କାଷ୍ଠା ଇଯଂ ସା ପରମା କଲା। ଇଯଂ ସା ପରମା ସିଦ୍ଧିରିଯଂ ସା ପରମା ଗତିଃ॥ 13-47-57 (83183) ଇଯଂ ସା ପରମା ଶାନ୍ତିରିଯଂ ସା ନିର୍ବୃତିଃ ପରା। ଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯ କୃତକୃତ୍ଯାଃ ସ୍ମ ଇତ୍ଯମନ୍ଯନ୍ତ ଯୋଗିନଃ॥ 13-47-58 (83184) ଇଯଂ ତୁଷ୍ଟିରିଯଂ ସିଦ୍ଧିରିଯଂ ଶ୍ରୁତିରିଯଂ ସ୍ମୃତିଃ। ଅଧ୍ଯାତ୍ମଗତିରିଷ୍ଟାନାଂ ବିଦୁଷାଂ ପ୍ରାପ୍ତିରବ୍ଯଯା॥ 13-47-59 (83185) ଯଜତାଂ କାମଯାନାନାଂ ମଖୈର୍ବିପୁଲଦକ୍ଷିଣୈଃ। ଯା ଗତିର୍ଯଜ୍ଞଶୀଲାନାଂ ସା ଗତିସ୍ତ୍ବଂ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-47-60 (83186) ସମ୍ଯଗ୍ଯୋଗଜପୈଃ ଶାନ୍ତିର୍ନିଯମୈର୍ଦେହତାପନୈଃ। ତପ୍ଯତାଂ ଯା ଗତିର୍ଦେବ ପରମା ସା ଗତିର୍ଭବାନ୍॥ 13-47-61 (83187) କର୍ମନ୍ଯାସକୃତାନାଂ ଚ ବିରକ୍ତାନାଂ ତତସ୍ତତଃ। ଯା ଗତିର୍ବ୍ରହ୍ମିସଦନେ ସା ଗତିସ୍ତ୍ବଂ ସନାତନ॥ 13-47-62 (83188) ଅପୁନର୍ଭବକାମାନାଂ ବୈରାଗ୍ଯେ ବର୍ତତାଂ ଚ ଯା। ପ୍ରକୃତୀନାଂ ଲଯାନାଂ ଚ ସା ଗତିସ୍ତ୍ବଂ ସନାତନ॥ 13-47-63 (83189) ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନଯୁକ୍ତାନାଂ ନିରୁପାଖ୍ଯା ନିରଞ୍ଜନା। କୈବଲ୍ଯା ଯା ଗତିର୍ଦେବ ପରମା ସା ଗତିର୍ଭବାନ୍॥ 13-47-64 (83190) ବେଦଶାସ୍ତ୍ରପୁରାଣୋକ୍ତାଃ ପଞ୍ଚ ତା ଗତଯଃ ସ୍ମୃତାଃ। ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାଦ୍ଧି ଲଭ୍ଯନ୍ତେ ନ ଲଭ୍ଯନ୍ତେଽନ୍ଯଥା ବିଭୋ॥ 13-47-65 (83191) ଇତି ତଣ୍ଡିସ୍ତପୋରାଶିସ୍ତୁଷ୍ଟାବେସାନମାତ୍ମନା। ଜଗୌ ଚ ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯତ୍ପୁରା ଲୋକକୃଜ୍ଜଗୌ॥ 13-47-66 (83192) ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-47-67x (6863) ଏବଂ ସ୍ତୁତୋ ମହାଦେବସ୍ତଣ୍ଡିନା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନା। ଉବାଚ ଭଗବାନ୍ଦେବ ଉମଯା ସହିତଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-47-67 (83193) ବ୍ରହ୍ମା ଶତକ୍ରତୁର୍ବିଷ୍ଣୁର୍ବିଶ୍ବେଦେବା ମହର୍ଷଯଃ। ନ ବିଦୁସ୍ତ୍ବାମିତି ତତସ୍ତୁଷ୍ଟଃ ପ୍ରୋବାଚ ତଂ ଶିବଃ॥ 13-47-68 (83194) ଅକ୍ଷଯଶ୍ଚାବ୍ଯଯଶ୍ଚୈବ ଭବିତା ଦୁଃଖବର୍ଜିତଃ। ଯଶସ୍ବୀ ତେଜସା ଯୁକ୍ତୋ ଦିବ୍ଯଜ୍ଞାନସମନ୍ବିତଃ॥ 13-47-69 (83195) ଋଷୀଣାମଭିଗମ୍ଯଶ୍ଚ ସୂତ୍ରକର୍ତା ସୁତସ୍ତବ। ମତ୍ପ୍ରସାଦାଦ୍ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭବିଷ୍ଯତି ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-47-70 (83196) କଂ ବା କାମଂ ଦଦାମ୍ଯଦ୍ଯ ବ୍ରୂହି ଯଦ୍ବତ୍ସ କାଙ୍କ୍ଷସେ। ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ସ ଉବାଚେଦଂ ତ୍ବଯି ଭକ୍ତିର୍ଦୃଢାଽସ୍ତୁ ମେ॥ 13-47-71 (83197) ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-47-72x (6864) ଏତାନ୍ଦତ୍ତ୍ବା ବରାନ୍ଦେବୋ ବନ୍ଦ୍ଯମାନଃ ସୁରର୍ଷିଭିଃ। ସ୍ତୂଯମାନଶ୍ଚ ବିବୁଧୈସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-47-72 (83198) ଅନ୍ତର୍ହିତେ ଭଗବତି ସାନୁଗେ ଯାଦବେଶ୍ବର। ଋଷିରାଶ୍ରମମାଗମ୍ଯ ମମୈତତ୍ପ୍ରୋକ୍ତବାନିହ॥ 13-47-73 (83199) ଯାନି ଚ ପ୍ରଥିତାନ୍ଯାଦୌ ତଣ୍ଡିରାଖ୍ଯାତବାନ୍ମମ ମାନାନି ମାନବଶ୍ରେଷ୍ଠ ତାନି ତ୍ବଂ ଶୃଣୁ ସିଦ୍ଧଯେ॥ 13-47-74 (83200) ଦଶ ନାମସହସ୍ରାଣି ଦେବେଷ୍ବାହ ପିତାମହଃ। ସର୍ବସ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ତଥା ଦଶ ନାମଶତାନି ଚ॥ 13-47-75 (83201) ଗୁହ୍ଯାନୀମାନି ନାମାନି ତଣ୍ଡିର୍ଭଗବତୋଽଚ୍ଯୁତ। ଦେବପ୍ରସାଦାଦ୍ଦେବେଶଃ ପୁରା ପ୍ରାହ ମହାତ୍ମନେ॥ ॥ 13-47-76 (83202) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 47 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-47-2 ଉଦର୍କଂ ଫଲୋଦଯମ୍॥ 7-47-27 ଅଚେତସା ଅଜ୍ଞାନେନ ॥ 7-47-42 ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଲିଙ୍ଗଂ ଜ୍ଞାନେନ ତରନ୍ତ୍ଯତିକମ୍ଯ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ତେ ସୂକ୍ଷ୍ମଜ୍ଞାନତରାଃ॥

ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। ତତଃ ସ ପ୍ରଯତୋ ଭୂତ୍ବା ମମ ତାତ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ପ୍ରାହ ବିପ୍ରର୍ଷିର୍ନାମସଙ୍ଗ୍ରହମାଦିତଃ॥ 13-48-1 (83203) ଉପମନ୍ଯୁରୁବାଚ। 13-48-2x (6865) ବ୍ରହ୍ମପ୍ରୋକ୍ତୈର୍ଋଷିପ୍ରୋକ୍ତୈର୍ବେଦବେଦାଙ୍ଗସମ୍ଭବୈ। ସର୍ବଲୋକେଷୁ ବିଖ୍ଯାତଂ ସ୍ତୁତ୍ଯଂ ସ୍ତୋଷ୍ଯାମି ନାମଭିଃ॥ 13-48-2 (83204) ମହଦ୍ଭିର୍ବିହିତୈଃ ସତ୍ଯୈଃ ସିଦ୍ଧୈଃ ସର୍ବାର୍ଥସାଧକୈଃ। ଋଷିଣା ତଣ୍ଡିନା ଭକ୍ତ୍ଯା କୃତୈର୍ବେଦକୃତାତ୍ମନା॥ 13-48-3 (83205) ଯଥୋକ୍ତୈଃ ସାଧୁଭିଃ ଖ୍ଯାତୈର୍ମୁନିଭିସ୍ତତ୍ତ୍ବଦର୍ଶିଭିଃ। ପ୍ରବରଂ ପ୍ରଥମଂ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯଂ ସର୍ବଭୂତହିତଂ ଶୁଭମ୍॥ 13-48-4 (83206) ଶ୍ରୁତେଃ ସର୍ବତ୍ର ଜଗତି ବ୍ରହ୍ମଲୋକାବତାରିତୈଃ। ସତ୍ଯୈସ୍ତତ୍ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମି ବ୍ରହ୍ମପ୍ରୋକ୍ତଂ ସନାତନମ୍। ବକ୍ଷ୍ଯେ ଯଦୁକୁଲଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶୃଣୁଷ୍ବାବହିତୋ ମମ॥ 13-48-5 (83207) ବରଯୈନଂ ଭବଂ ଦେବଂ ଭକ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ପରମେଶ୍ବରମ୍। ତେନ ତେ ଶ୍ରାବଯିଷ୍ଯାମି ଯତ୍ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍॥ 13-48-6 (83208) ନ ଶକ୍ଯଂ ବିସ୍ତରାତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ବକ୍ତୁଂ ସର୍ବସ୍ଯ କେନଚିତ୍। ଯୁକ୍ତେନାପି ବିଭୂତୀନାମପି ବର୍ଷଶତୈରପି॥ 13-48-7 (83209) ଯସ୍ଯାଦିର୍ମଧ୍ଯମନ୍ତଂ ଚ ସୁରୈରପି ନ ଗମ୍ଯତେ। କସ୍ତସ୍ଯ ଶକ୍ନୁଯାଦ୍ବକ୍ତଂ ଗୁଣାନ୍କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ମାଧବ॥ 13-48-8 (83210) କିନ୍ତୁ ଦେବସ୍ଯ ମହତଃ ସଂକ୍ଷିପ୍ତାର୍ଥପଦାକ୍ଷରମ୍। ଶକ୍ତିତଶ୍ଚରିତଂ ବକ୍ଷ୍ଯେ ପ୍ରସାଦାତ୍ତସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 13-48-9 (83211) ଅପ୍ରାପ୍ଯ ତୁ ତତୋଽନୁଜ୍ଞାଂ ନ ଶକ୍ଯଃ ସ୍ତୋତୁମୀଶ୍ବରଃ। ଯଦା ତେନାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତଃ ସ୍ତୁତୋ ବୈ ସ ତଦା ମଯା॥ 13-48-10 (83212) ଅନାଦିନିଧନସ୍ଯାହଂ ଜଗଦ୍ଯୋନେର୍ମହାତ୍ମନଃ। ନାମ୍ନାଂ କଞ୍ଚିତ୍ସମୁଦ୍ଦେଶଂ ବକ୍ଷ୍ଯାମ୍ଯବ୍ଯକ୍ତଯୋନିନଃ॥ 13-48-11 (83213) ବରଦସ୍ଯ ବରେଣ୍ଯସ୍ଯ ବିଶ୍ବରୂପସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ଶୃଣୁ ନାମ୍ନାଂ ଚଯଂ କୃଷ୍ଣ ଯଦୁକ୍ତଂ ପଦ୍ମଯୋନିନା॥ 13-48-12 (83214) ଦଶ ନାମସହସ୍ରାଣି ଯାନ୍ଯାହ ପ୍ରପିତାମହଃ। ତାନି ନିର୍ମଥ୍ଯ ମନସା ଦଧ୍ନୋ ଘୃତମିବୋଦ୍ଧୃତମ୍॥ 13-48-13 (83215) ଗିରେଃ ସାରଂ ଯଥା ହେମ ପୁଷ୍ପସାରଂ ଯଥା ମଧୁ। ଘୃତାତ୍ସାରଂ ଯଥା ମଣ୍ଡସ୍ତଥୈତତ୍ସାରମୁଦ୍ଧୃତମ୍। 13-48-14 (83216) ସର୍ବପାପାପହମିଦଂ ଚତୁର୍ବେଦସମନ୍ବିତମ୍। ପ୍ରଯତ୍ନେନାଧିଗନ୍ତବ୍ଯଂ ଧାର୍ଯଂ ଚ ପ୍ରଯତାତ୍ମନା॥ 13-48-15 (83217) ମାଙ୍ଗଲ୍ଯଂ ପୌଷ୍ଟିକଂ ଚୈବ ରକ୍ଷୋଘ୍ନଂ ପାବନଂ ମହତ୍॥ 13-48-16 (83218) ଇଦଂ ଭକ୍ତାଯ ଦାତବ୍ଯଂ ଶ୍ରଦ୍ଦଘାନାସ୍ତିକାଯ ଚ। ନାଶ୍ରଦ୍ଦଧାନରୂପାଯ ନାସ୍ତିକାଯାଜିତାତ୍ମନେ॥ 13-48-17 (83219) ଯଶ୍ଚାଭ୍ଯସୂଯତେ ଦେବଂ କାରଣାତ୍ମାନମୀଶ୍ବରମ୍। ସ କୃଷ୍ଣ ନରକଂ ଯାତି ସହପୂର୍ବୈଃ ସହାତ୍ମଜୈଃ॥ 13-48-18 (83220) ଇଦଂ ଧ୍ଯାନମିଦଂ ଯୋଗମିଦଂ ଧ୍ଯେଯମନୁତ୍ତମମମ୍। ଇଦଂ ଜପ୍ଯମିଦଂ ଜ୍ଞାନଂ ରହସ୍ଯମିଦମୁତ୍ତମ୍॥ 13-48-19 (83221) ଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଅନ୍ତକାଲେଽପି ଗଚ୍ଛେତ ପରମାଂ ଗତିମ୍। ପବିତ୍ରଂ ମଙ୍ଗଲଂ ମେଧ୍ଯଂ କଲ୍ଯାଣମିଦମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-48-20 (83222) ଇଦଂ ବ୍ରହ୍ମା ପୁରା କୃତ୍ବା ସର୍ବଲୋକପିତାମହଃ। ସର୍ବସ୍ତବାନାଂ ରାଜତ୍ବେ ଦିବ୍ଯାନାଂ ସମକଲ୍ପଯତ୍॥ 13-48-21 (83223) ତଦାପ୍ରଭୃତି ଚୈବାଯମୀଶ୍ବରସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ସ୍ତବରାଜ ଇତି ଖ୍ଯାତୋ ଜଗତ୍ଯମରପୂଜିତଃ॥ 13-48-22 (83224) ବ୍ରହ୍ମଲୋକାଦଯଂ ସ୍ବର୍ଗେ ସ୍ତବରାଜୋଽବତାରିତଃ। ଯତସ୍ତଣ୍ଡିଃ ପୁରା ପ୍ରାପ ତେନ ତଣ୍ଡିକୃତୋଽଭବତ୍॥ 13-48-23 (83225) ସ୍ବର୍ଗାଚ୍ଚୈବାତ୍ର ଭୂର୍ଲୋକଂ ତଣ୍ଡିନା ହ୍ଯବତାରିତଃ। ସର୍ବମଙ୍ଗଲମାଙ୍ଗଲ୍ଯଂ ସର୍ବପାପପ୍ରଣାଶନମ୍॥ 13-48-24 (83226) ନିଗଦିଷ୍ଯେ ମହାବାହୋ ସ୍ତବାନାମୁତ୍ତମଂ ସ୍ତବମ୍। ବ୍ରହ୍ମଣାମପି ଯଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ପରାଣାମପି ଯତ୍ପରମ୍॥ 13-48-25 (83227) ତେଜସାମପି ଯତ୍ତେଜସ୍ତପସାମପି ଯତ୍ତପଃ। ଶାନ୍ତୀନାମପି ଯା ଶାନ୍ତିର୍ଦ୍ଯୁତୀନାମପି ଯା ଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-48-26 (83228) ଦାନ୍ତାନାମପି ଯୋ ଦାନ୍ତୋ ଧୀମତାମପି ଯା ଚ ଧୀଃ। ଦେବାନାମପି ଯୋ ଦେବ ଋଷୀଣାମପି ଯସ୍ତ୍ବୃଷିଃ॥ 13-48-27 (83229) ଯଜ୍ଞାନାମପି ଯୋ ଯଜ୍ଞଃ ଶିବାନାମପି ଯଃ ଶିବଃ। ରୁଦ୍ରାଣାମପି ଯୋ ରୁଦ୍ରଃ ପ୍ରଭା ପ୍ରଭବତାମପି॥ 13-48-28 (83230) ଯୋଗିନାମପି ଯୋ ଯୋଗୀ କାରଣାନାଂ ଚ କାରଣମ୍। ଯତୋ ଲୋକାଃ ସମ୍ଭବନ୍ତି ନଭବନ୍ତି ଯତଃ ପୁନଃ॥ 13-48-29 (83231) ସର୍ବଭୂତାତ୍ମଭୂତସ୍ଯ ହରସ୍ଯାମିତତେଜସଃ। ଅଷ୍ଟୋତ୍ତରସହସ୍ରଂ ତୁ ନାମ୍ନାଂ ଶର୍ବସ୍ଯ ମେ ଶୃଣୁ। ଯଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ମନୁଜବ୍ଯାଘ୍ର ସର୍ବାନ୍କାମାନବାପ୍ସ୍ଯସି॥ 13-48-30 (83232) ସ୍ଥିରଃ ସ୍ଥାଣୁଃ ପ୍ରଭୁର୍ଭାନୁଃ, ପ୍ରବରୋ ବରଦୋ ବରଃ। ସର୍ବାତ୍ମା ସର୍ବବିଖ୍ଯାତଃ ସର୍ବଃ ସର୍ବକରୋ ଭବଃ॥ 13-48-31 (83233) ଜଟୀ ଚର୍ମୀଂ ଶିଖୀ ଖଙ୍ଗୀ ସର୍ବାଙ୍ଗଃ ସର୍ବଭାବନଃ। ହରଶ୍ଚ ହରିଣାକ୍ଷଶ୍ଚ ସର୍ବଭୂତହରଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-48-32 (83234) ପ୍ରବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ନିବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ନିଯତଃ ଶାଶ୍ବତୋ ଧ୍ରୁବଃ। ଶ୍ମଶାନବାସୀ ଭଗବାନ୍ଖଚରୋ ଗୋଚରୋଽର୍ଦନଃ॥ 13-48-33 (83235) ଅଭିବାଦ୍ଯୋ ମହାକର୍ମା ତପସ୍ବୀ ଭୂତଭାବନଃ। ଉନ୍ମତ୍ତବେଷପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନଃ ସର୍ବଲୋକପ୍ରଜାପତିଃ॥ 13-48-34 (83236) ମହାରୂପୋ ମହାକାଯୋ ବୃଷରୂପୋ ମହାଯଶାଃ। ମହାତ୍ମା ସର୍ବଭୂତାତ୍ମା ବିଶ୍ବରୂପୋ ମହାହନୁଃ॥ 13-48-35 (83237) ଲୋକପାଲୋଽନ୍ତର୍ହିତାତ୍ମା ପ୍ରସାଦୋ ହଯଗର୍ଦଭିଃ। ପବିତ୍ରଂ ଚ ମହାଂଶ୍ଚୈବ ନିଯମୋ ନିଯମାଶ୍ରିତଃ॥ 13-48-36 (83238) ସର୍ବକର୍ମା ସ୍ବଯଂଭୂତ ଆଦିରାଦିକରୋ ନିଧିଃ। ସହସ୍ରାକ୍ଷୋ ବିଶାଲାକ୍ଷଃ ସୋମୋ ନକ୍ଷତ୍ରସାଧକଃ॥ 13-48-37 (83239) ଚନ୍ଦ୍ରଃ ସୂର୍ଯଃ ଶନିଃ କେତୁର୍ଗ୍ରହୋ ଗ୍ରହପତିର୍ବରଃ। ଅତ୍ରିରତ୍ର୍ଯା ନମସ୍କର୍ତା ମୃଗବାଣାର୍ପଣୋଽନଘଃ॥ 13-48-38 (83240) ମହାତପା ଘୋରତପା ଅଦୀନୋ ଦୀନସାଧକଃ। ସଂବତ୍ସରକରୋ ମନ୍ତ୍ରଃ ପ୍ରମାଣଂ ପରମଂ ତପଃ॥ 13-48-39 (83241) ଯୋଗୀ ଯୋଜ୍ଯୋ ମହାବୀଜୋ ମହାରେତା ମହାବଲଃ। ସୁବର୍ଣରେତାଃ ସର୍ବଜ୍ଞଃ ସୁବୀଜୋ ବୀଜବାହନଃ॥ 13-48-40 (83242) ଦଶବାହୁସ୍ତ୍ବନିମିଷୋ ନୀଲକଣ୍ଠ ଉମାପତିଃ। ବିଶ୍ବରୂପଃ ସ୍ବଯଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ବଲବୀରୋ ବଲୋ ଗଣଃ॥ 13-48-41 (83243) ଗଣକର୍ତା ଗଣପତିର୍ଦିଗ୍ବାସାଃ କାମ ଏବ ଚ। ମନ୍ତ୍ରବିତ୍ପରମୋ ମନ୍ତ୍ରଃ ସର୍ବଭାବକରୋ ହରଃ॥ 13-48-42 (83244) କମଣ୍ଡଲୁଧରୋ ଧନ୍ବୀ ବାଣହସ୍ତଃ କପାଲବାନ୍। ଅଶନୀ ଶତଘ୍ନୀ ଖଙ୍ଗୀ ପଟ୍ଟିଶୀ ଚାଯୁଧୀ ମହାନ୍॥ 13-48-43 (83245) ସ୍ରୁବହସ୍ତଃ ସୁରୂପଶ୍ଚ ତେଜସ୍ତେଜସ୍କରୋ ନିଧିଃ। ଉଷ୍ଣୀଷୀ ଚ ସୁବକ୍ତ୍ରଶ୍ଚ ଉଦଗ୍ରୋ ବିନତସ୍ତଥା॥ 13-48-44 (83246) ଦୀର୍ଘଶ୍ଚ ହରିକେଶଶ୍ଚ ସୁତୀର୍ଥଃ କୁଷ୍ଣ ଏବ ଚ। ଶୃଗାଲରୂପଃ ସିଦ୍ଧାର୍ଥୋ ମୁଣ୍ଡଃ ସର୍ବଶୁଭଂକରଃ॥ 13-48-45 (83247) ଅଜଶ୍ଚ ବହୁରୂପଶ୍ଚ ଗନ୍ଧଧାରୀ କପର୍ଦ୍ଯପି। ଊର୍ଧ୍ବରେତା ଊର୍ଧ୍ବଲିଙ୍ଗ ଊର୍ଧ୍ବଶାଯୀ ନଭଃସ୍ଥଲଃ॥ 13-48-46 (83248) ତ୍ରିଜଟୀ ଚୀରବାସାଶ୍ଚ ରୁଦ୍ରଃ ସେନାପତିର୍ବିଭୁଃ। ଅହଶ୍ଚରୋ ନକ୍ତଂଚରସ୍ତିଗ୍ମମନ୍ଯୁଃ ସୁବର୍ଚସଃ॥ 13-48-47 (83249) ଗଜହା ଦୈତ୍ଯହା କାଲୋ ଲୋକଧାତା ଗୁଣାକରଃ। ସିଂହଶାର୍ଦୂଲରୂପଶ୍ଚି ଆର୍ଦ୍ରଚର୍ମାମ୍ବରାବୃତଃ॥ 13-48-48 (83250) କାଲଯୋଗୀ ମହାନାଦଃ ସର୍ବକାମଶ୍ଚତୁଷ୍ପଥଃ। ନିଶାଚରଃ ପ୍ରେତଚାରୀ ଭୂତଚାରୀ ମହେଶ୍ବରଃ॥ 13-48-49 (83251) ବହୁଭୂତୋ ବହୁଧରଃ ସ୍ବର୍ଭିନୁରମିତୋ ଗତିଃ। ନୃତ୍ଯପ୍ରିଯୋ ନିତ୍ଯନର୍ତୋ ନର୍ତକଃ ସର୍ବଲାଲସଃ॥ 13-48-50 (83252) ଘୋରୋ ମହାତପାଃ ପାଶୋ ନିତ୍ଯୋ ଗିରିରୁହୋ ନଭଃ। ସହସ୍ରହସ୍ତୋ ବିଜଯୋ ବ୍ଯବସାଯୋ ହ୍ଯତନ୍ଦ୍ରିତଃ॥ 13-48-51 (83253) ଅଧର୍ଷଣୋ ଧର୍ଷଣାତ୍ମା ଯଜ୍ଞହା କାମନାଶକଃ। ଦକ୍ଷଯାଗାପହାରୀ ଚ ସୁସହୋ ମଧ୍ଯମସ୍ତଥା॥ 13-48-52 (83254) ତେଜୋପହାରୀ ବଲହା ମୁଦିତୋଽର୍ଥୋଽଜିତୋ ବରଃ। ଗମ୍ଭୀରଘୋଷୋ ଗମ୍ଭୀରୋ ଗମ୍ଭୀରବଲବାହନଃ॥ 13-48-53 (83255) ନ୍ଯଗ୍ରୋଧରୂପୋ ନ୍ଯଗ୍ରୋଧୋ ବୃକ୍ଷକର୍ଣସ୍ଥିତିର୍ବିଭୁଃ। ସୁତୀକ୍ଷ୍ଣଦଶନଶ୍ଚୈବ ମହାକାଯୋ ମହାନନଃ॥ 13-48-54 (83256) ବିଷ୍ବକ୍ସେନୋ ହରିର୍ଯଜ୍ଞଃ ସଂଯୁଗାପୀଡବାହନଃ। ତୀକ୍ଷ୍ଣତାପଶ୍ଚ ହର୍ଯଶ୍ବଃ ସହାଯଃ କର୍ମକାଲବିତ୍॥ 13-48-55 (83257) ବିଷ୍ଣୁପ୍ରସାଦିତୋ ଯଜ୍ଞଃ ସମୁଦ୍ରୋ ବଡବାମୁଖଃ। ହୁତାଶନସହାଯଶ୍ଚ ପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା ହୁତାଶନଃ॥ 13-48-56 (83258) ଉଗ୍ରତେଜା ମହାତେଜା ଜନ୍ଯୋ ବିଜଯକାଲବିତ୍। ଜ୍ଯୋତିଷାମଯନଂ ସିଦ୍ଧିଃ ସର୍ବବିଗ୍ରହ ଏବ ଚ॥ 13-48-57 (83259) ଶିଂଖୀ ମୁଣ୍ଡୀ ଜଟୀ ଜ୍ବାଲୀ ମୂର୍ତିଜୋ ମୂର୍ଧଗୋ ବଲୀ। ବେଣବୀ ପଣବୀ ତାଲୀ ଖଲୀ କାଲକଟଂକଟଃ॥ 13-48-58 (83260) ନକ୍ଷତ୍ରବିଗ୍ରହମତିର୍ଗୁଣବୁଦ୍ଧିର୍ଲଯୋ ଗମଃ। ପ୍ରଜାପତିର୍ବିଶ୍ବବାହୁର୍ବିଭାଗଃ ସର୍ବଗୋମୁଖଃ॥ 13-48-59 (83261) ବିମୋଚନଃ ସୁସରଣୋ ହିରଣ୍ଯକବଚୋଦ୍ଭବଃ॥ ମେଢ୍ରଜୋ ବଲଚାରୀ ଚ ମହୀଚାରୀ ସ୍ରୁତସ୍ତଥା॥ 13-48-60 (83262) ସର୍ବତୂର୍ଯନିନାଦୀ ଚ ସର୍ବାତୋଦ୍ଯପରିଗ୍ରହଃ। ବ୍ଯାଲରୂପୋ ଗୁହାବାସୀ ଗୁହୋ ମାଲୀ ତରଙ୍ଗବିତ୍॥ 13-48-61 (83263) ତ୍ରିଦଶସ୍ତ୍ରିକାଲଧୃକ୍କର୍ମସର୍ବବନ୍ଧବିମୋଚନଃ। ବନ୍ଧନସ୍ତ୍ବସୁରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ଯୁଧି ଶତ୍ରୁବିନାଶନଃ॥ 13-48-62 (83264) ସାଙ୍ଖ୍ଯପ୍ରସାଦୋ ଦୁର୍ବାସାଃ ସର୍ବସାଧୁନିଷେବିତଃ। ପ୍ରସ୍କନ୍ଦନୋ ବିଭାଗଜ୍ଞୋ ଅତୁଲ୍ଯୋ ଯଜ୍ଞଭାଗବିତ୍॥ 13-48-63 (83265) ସର୍ବବାସଃ ସର୍ବଚାରୀ ଦୁର୍ବାସା ବାସବୋଽମରଃ। ହୈମୋ ହେମକରୋ ଯଜ୍ଞଃ ସର୍ବଂଧାରୀ ଧରୋତ୍ତମଃ॥ 13-48-64 (83266) ଲୋହିତାକ୍ଷୋ ମହାକ୍ଷଶ୍ଚ ବିଜଯାକ୍ଷୋ ବିଶାରଦଃ। ସଙ୍ଗ୍ରହୋ ନିଗ୍ରହଃ କର୍ତା ସର୍ପଚୀରନିବାସନଃ॥ 13-48-65 (83267) ମୁଖ୍ଯୋଽମୁଖ୍ଯଶ୍ଚ ଦେହଶ୍ଚ କାହଲିଃ ସର୍ବକାମଦଃ। ସର୍ବକାସପ୍ରସାଦଶ୍ଚ ସୁବଲୋ ବଲରୂପଧୃତ୍॥ 13-48-66 (83268) ସର୍ବକାମବରଶ୍ଚୈବ ସର୍ବଦଃ ସର୍ବତୋମୁଖଃ। ଆକାଶନିର୍ବିରୂପଶ୍ଚ ନିପାତୀ ହ୍ଯବଶଃ ଖଗଃ॥ 13-48-67 (83269) ରୌଦ୍ରରୂପୋଂଽଶୁରାଦିତ୍ଯୋ ବହୁରଶ୍ମିଃ ସୁବର୍ଚସୀ। ବସୁବେଗୋ ମହାବେଗୋ ମନୋବେଗୋ ନିଶାଚରଃ॥ 13-48-68 (83270) ସର୍ବବାସୀ ଶ୍ରିଯାବାସୀ ଉପଦେଶକରୋଽକରଃ। ମୁନିରାତ୍ମନିରାଲୋକଃ ସମ୍ଭଗ୍ନଶ୍ଚ ସହସ୍ରଦଃ॥ 13-48-69 (83271) ପକ୍ଷୀ ଚ ପକ୍ଷରୂପଶ୍ଚ ଅତିଦୀପ୍ତୋ ବିଶାମ୍ପତିଃ। ଉନ୍ମାଦୋ ମଦନଃ କାମୋ ହ୍ଯଶ୍ବତ୍ଥୋଽର୍ଥକରୋ ଯଶଃ॥ 13-48-70 (83272) ବାମଦେବଶ୍ଚ ବାମଶ୍ଚ ପ୍ରାଗ୍ଦକ୍ଷିଣଶ୍ଚ ବାମନଃ। ସିଦ୍ଧଯୋଗୀ ମହର୍ଷିଶ୍ଚ ସିଦ୍ଧାର୍ଥଃ ସିଦ୍ଧସାଧକଃ॥ 13-48-71 (83273) ଭିକ୍ଷୁଶ୍ଚ ଭିକ୍ଷୁରୂପଶ୍ଚ ବିପଣୋ ମୃଦୁରବ୍ଯଯଃ। ମହାସେନୋ ବିଶାଖଶ୍ଚ ଷଷ୍ଟିଭାଗୋ ଗବାଂପତିଃ॥ 13-48-72 (83274) ବଜ୍ରହସ୍ତଶ୍ଚ ବିଷ୍କମ୍ଭୀ ଚମୂସ୍ତମ୍ଭନ ଏବ ଚ। ବୃତ୍ତାବୃତ୍ତକରସ୍ତାଲୋ ମଧୁର୍ମଧୁକଲୋଚନଃ॥ 13-48-73 (83275) ବାଚସ୍ପତ୍ଯୋ ବାଜସନୋ ନିତ୍ଯମାଶ୍ରମପୂଜିତଃ। ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଲୋକଚାରୀ ସର୍ବଚାରୀ ବିଚାରବିତ୍॥ 13-48-74 (83276) ଈଶାନ ଈଶ୍ବରଃ କାଲୋ ନିଶାଚାରୀ ପିନାକବାନ୍। ନିମିତ୍ତସ୍ଥୋ ନିମିତ୍ତଂ ଚ ନନ୍ଦିର୍ନନ୍ଦିକରୋ ହରିଃ॥ 13-48-75 (83277) ନନ୍ଦୀଶ୍ବରଶ୍ଚ ନନ୍ଦୀ ଚ ନନ୍ଦନୋ ନନ୍ଦିବର୍ଧନଃ। ଭଗହାରୀ ନିହନ୍ତା ଚ କାଲୋ ବ୍ରହ୍ମା ପିତାମହଃ॥ 13-48-76 (83278) ଚତୁର୍ମୁଖୋ ମହାଲିଙ୍ଗଶ୍ଚାରୁଲିଙ୍ଗସ୍ତଥୈବ ଚ। ଲିଙ୍ଗାଧ୍ଯକ୍ଷଃ ସୁରାଧ୍ଯକ୍ଷୋ ଯୋଗାଧ୍ଯକ୍ଷୋ ଯୁଗାବହଃ॥ 13-48-77 (83279) ବୀଜାଧ୍ଯକ୍ଷୋ ବୀଜକର୍ତା ଅବ୍ଯାତ୍ମାଽନୁଗତୋ ବଲଃ। ଇତିହାସଃ ସକଲ୍ପଶ୍ଚ ଗୌତମୋଽଥ ନିଶାକରଃ॥ 13-48-78 (83280) ଦମ୍ଭୋ ହ୍ଯଦମ୍ଭୋ ବୈଦମ୍ଭୋ ବଶ୍ଯୋ ବଶକରଃ କଲିଃ। ଲୋକକର୍ତା ପଶୁପତିର୍ମହାକର୍ତା ହ୍ଯନୌଷଧଃ॥ 13-48-79 (83281) ଅକ୍ଷରଂ ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମି ବଲବଚ୍ଛକ୍ର ଏବ ଚ। ନୀତିର୍ହ୍ଯନୀତିଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧୋ ମାନ୍ଯୋ ଗତାଗତଃ॥ 13-48-80 (83282) ବହୁପ୍ରସାଦଃ ସୁସ୍ବପ୍ନୋ ଦର୍ପଣୋଽଥ ତ୍ବଭିତ୍ରଜିତ୍। ବେଦକାରୋ ମନ୍ତ୍ରକାରୋ ବିଦ୍ବାନ୍ସମରମର୍ଦନଃ॥ 13-48-81 (83283) ମହାମେଘନିବାସୀ ଚ ମହାଘୋରୋ ବଶୀକରଃ। ଅଗ୍ନିଜ୍ବାଲୋ ମହାଜ୍ବାଲୋ ଅତିଧୂମ୍ରୋ ହୁତୋ ହିବଃ॥ 13-48-82 (83284) ବୃଷଣଃ ଶଂକରୋ ନିତ୍ଯଂ ବର୍ଚସ୍ବୀ ଧୂମକେତନଃ। ନୀଲସ୍ତଥାଙ୍ଗଲୁବ୍ଧଶ୍ଚ ଶୋଭନୋ ନିରବଗ୍ରହଃ॥ 13-48-83 (83285) ସ୍ବସ୍ତିଦଃ ସ୍ବସ୍ତିଭାବଶ୍ଚ ଭାଗୀ ଭାଗକରୋ ଲଘୁଃ। ଉତ୍ସଙ୍ଗଶ୍ଚ ମହାଙ୍ଗଶ୍ଚି ମହାଗର୍ଭପରାଯଣଃ॥ 13-48-84 (83286) କୃଷ୍ଣବର୍ଣଃ ସୁବର୍ଣଶ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଂ ସର୍ବଦେହିନାମ୍। ମହାପାଦୋ ମହାହସ୍ତୋ ମହାକାଯୋ ମହାଯଶାଃ॥ 13-48-85 (83287) ମହାମୂର୍ଧା ମହାଭାତ୍ରୋ ମହାନେତ୍ରୋ ନିଶାଲଯଃ। ମହାନ୍ତକୋ ମହାକର୍ଣୋ ମହୋଷ୍ଠଶ୍ଚି ମହାହନୁଃ॥ 13-48-86 (83288) ମହାନାସୋ ମହାକମ୍ବୁର୍ମହାଗ୍ରୀବଃ ଶ୍ମଶାନଭାକ୍। ମହାବକ୍ଷା ମହୋରସ୍କୋ ହ୍ଯନ୍ତରାତ୍ମା ମୃଗାଲଯଃ॥ 13-48-87 (83289) ଲମ୍ବନୋ ଲମ୍ବିତୋଷ୍ଠଶ୍ଚ ମହାମାଯଃ ପଯୋନିଧିଃ। ମହାଦନ୍ତୋ ମହାଦଂଷ୍ଟ୍ରୋ ମହାଜିହ୍ବୋ ମହାମୁଖଃ॥ 13-48-88 (83290) ମହାନଖୋ ମହାରୋମା ମହାକେଶୋ ମହାଜଟଃ। ପ୍ରସନ୍ନଶ୍ଚ ପ୍ରସାଦଶ୍ଚ ପ୍ରତ୍ଯଯୋ ଗିରିସାଧନଃ॥ 13-48-89 (83291) ସ୍ନେହନୋଽସ୍ନେହନଶ୍ଚୈବ ଅଜିତଶ୍ଚ ମହାମୁନିଃ। ବୃକ୍ଷାକାରୋ ବୃକ୍ଷକେତୁରନଲୋ ବାଯୁବାହନଃ॥ 13-48-90 (83292) ଗଣ୍ଡଲୀ ମେରୁଧାମା ଚ ଦେବାଧିପତିରେବ ଚ। ଅଥର୍ବଶୀର୍ଷଃ ସାମାସ୍ଯ ଋକ୍ସହସ୍ରାମିତେକ୍ଷଣଃ॥ 13-48-91 (83293) ଯଜୁଃପାଦଭୁଜୋ ଗୁହ୍ଯଃ ପ୍ରକାଶୋ ଜଙ୍ଗମସ୍ତଥା। ଅମୋଘାର୍ଥଃ ପ୍ରସାଦଶ୍ଚ ଅଭିଗମ୍ଯଃ ସୁଦର୍ଶନଃ॥ 13-48-92 (83294) ଉପକାରଃ ପ୍ରିଯଃ ସର୍ବଃ କନକଃ କାଞ୍ଚନଚ୍ଛବିଃ। ନାଭିର୍ନନ୍ଦିକରୋ ଭାବଃ ପୁଷ୍କରସ୍ଥପତିଃ ସ୍ଥିରଃ॥ 13-48-93 (83295) ଦ୍ବାଦଶସ୍ତ୍ରାସନଶ୍ଚାଦ୍ଯୋ ଯଜ୍ଞୋ ଯଜ୍ଞସମାହିତଃ। ନକ୍ତଂ କଲିଶ୍ଚ କାଲଶ୍ଚ ମକରଃ କାଲପୂଜିତଃ॥ 13-48-94 (83296) ସଗଣୋ ଗଣକାରଶ୍ଚ ଭୂତବାହନସାରଥିଃ। ଭସ୍ମଶଯୋ ଭସ୍ମଗୋପ୍ତା ଭସ୍ମଭୂତସ୍ତରୁର୍ଗଣଃ॥ 13-48-95 (83297) ଲୋକପାଲସ୍ତଥା ଲୋକୋ ମହାତ୍ମା ସର୍ବପୂଜିତଃ। ଶୁକ୍ଲସ୍ତ୍ରିଶୁକ୍ଲଃ ସମ୍ପନ୍ନଃ ଶୁଚିର୍ଭୂତନିଷେବିତଃ॥ 13-48-96 (83298) ଆଶ୍ରମସ୍ଥଃ କ୍ରିଯାଦସ୍ଥୋ ବିଶ୍ବକର୍ମମତିର୍ବରଃ। ବିଶାଲଶାଖସ୍ତାମ୍ରୋଷ୍ଠୋ ହ୍ଯମ୍ବୁଜାଲଃ ସୁନିଶ୍ଚଲଃ॥ 13-48-97 (83299) କପିଲଃ କପିଶଃ ଶୁକ୍ଲ ଆଯୁଶ୍ଚୈବି ପରୋଽପରଃ। ଗନ୍ଧର୍ବୋ ହ୍ଯଦିତିସ୍ତାର୍କ୍ଷ୍ଯଃ ସୁବିଜ୍ଞେଯଃ ସୁଶାରଦଃ॥ 13-48-98 (83300) ପରଶ୍ବଧାଯୁଧୋ ଦେବ ଅନୁକାରୀ ସୁବାନ୍ଧବଃ। ତୁମ୍ବବୀଣୋ ମହାକ୍ରୋଧ ଊର୍ଧ୍ବରେତା ଜଲେଶଯଃ॥ 13-48-99 (83301) ଉଗ୍ରୋ ବଂଶକରୋ ବଂଶୋ ବଂଶନାଦୋ ହ୍ଯନିନ୍ଦିତଃ। ସର୍ବାଙ୍ଗରୂପୋ ମାଯାବୀ ସୁହୃଦୋ ହ୍ଯନିଲୋଽନଲଃ॥ 13-48-100 (83302) ବନ୍ଧନୋ ବନ୍ଧକର୍ତା ଚ ସୁବନ୍ଧନବିମୋଚନଃ। ସ ଯଜ୍ଞାରିଃ ସ କାମାରିର୍ମହାଦଂଷ୍ଟ୍ରୋ ମହାଯୁଧଃ॥ 13-48-101 (83303) ବହୁଧା ନିନ୍ଦିତଃ ଶର୍ବଃ ଶଙ୍କରଃ ଶଙ୍କରୋଽଧନଃ। ଅମରେଶୋ ମହାଦେବୀ ବିଶ୍ବଦେବଃ ସୁରାରିହା॥ 13-48-102 (83304) ଅହିର୍ବୁଧ୍ନ୍ଯୋଽନିଲାଭଶ୍ଚ ଚେକିତାନୋ ହବିସ୍ତଥା। ଅଜୈକପାଚ୍ଚ କାପାଲୀ ତ୍ରିଶଙ୍କୁରଜିତଃ ଶିବଃ॥ 13-48-103 (83305) ଧନ୍ବନ୍ତରିର୍ଧୂମକେତୁଃ ସ୍କନ୍ଦୋ ବୈଶ୍ରବଣସ୍ତଥା। ଧାତା ଶକ୍ରଶ୍ଚ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ମିତ୍ରସ୍ତ୍ବଷ୍ଟା ଧ୍ରୁବୋ ଧରଃ॥ 13-48-104 (83306) ପ୍ରଭାବଃ ସର୍ବଗୋ ବାଯୁରର୍ଯମା ସବିତା ରବିଃ। ଉଷଙ୍ଗୁଶ୍ଚ ବିଧାତା ଚ ମାଂଧାତା ଭୂତଭାବନଃ॥ 13-48-105 (83307) ବିଭୁର୍ବର୍ଣବିଭାବୀ ଚ ସର୍ବକାମଗୁଣାବହଃ। ପଦ୍ମନାଭୋ ମହାଗର୍ଭଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରବକ୍ତ୍ରୋଽନିଲୋଽନଲଃ॥ 13-48-106 (83308) ବଲବାଂଶ୍ଚୋପଶାନ୍ତଶ୍ଚ ପୁରାଣଃ ପୁଣ୍ଯଚଞ୍ଚୁରୀ। କୁରୁକର୍ତା କୁରୁବାସୀ କୁରୁଭୂତୋ ଗୁଣୌଷଧଃ॥ 13-48-107 (83309) ସର୍ବାଶଯୋ ଦର୍ଭଚାରୀ ସର୍ବେଷାଂ ପ୍ରାଣିନାଂ ପତିଃ। ଦେବଦେବଃ ସୁଖାସକ୍ତଃ ସଦସତ୍ସର୍ବରତ୍ନବିତ୍॥ 13-48-108 (83310) କୈଲାସଗିରିବାସୀ ଚ ହିମବଦ୍ଭିରିସଂଶ୍ରଯଃ। କୂଲହାରୀ କୂଲକର୍ତା ବହୁବିଦ୍ଯୋ ବହୁପ୍ରଦଃ॥ 13-48-109 (83311) ବଣିଜୋ ବର୍ଧକୀ ବୃକ୍ଷୋ ବକୁଲଶ୍ଚନ୍ଦନଶ୍ଛଦଃ। ସାରଗ୍ରୀବୋ ମହାଜତ୍ରୁରଲୋଲଶ୍ଚ ମହୌଷଧଃ॥ 13-48-110 (83312) ସିଦ୍ଧାର୍ଥକାରୀ ସିଦ୍ଧାର୍ଥଶ୍ଛଦୋ ବ୍ଯାକରଣୋତ୍ତରଃ। ସିଂହନାଦଃ ସିଂହଦଂଷ୍ଟ୍ରଃ ସିଂହଗଃ ସିଂହବାହନଃ॥ 13-48-111 (83313) ପ୍ରଭାବାତ୍ମା ଜଗତ୍କାଲସ୍ଥାଲୋ ଲୋକହିତସ୍ତରୁଃ। ସାରଙ୍ଗୋ ନବଚକ୍ରାଙ୍ଗଃ କେତୁମାଲୀ ସଭାବନଃ॥ 13-48-112 (83314) ଭୂତାଲଯୋ ଭୂତପତିରହୋରାତ୍ରମନିନ୍ଦିତଃ॥ 13-48-113 (83315) ବାହିତା ସର୍ବଭୂତାନାଂ ନିଲଯଶ୍ଚ ବିଭୁର୍ଭବଃ। ଅମୋଘଃ ସଂଯତୋ ହ୍ଯଶ୍ବୋ ଭୋଜନଃ ପ୍ରାଣଧାରଣଃ॥ 13-48-114 (83316) ଧୃତିମାନ୍ମତିମାନ୍ଦକ୍ଷଃ ସତ୍କୃତଶ୍ଚ ଯୁଗାଧିପଃ। ଗୋପାଲିର୍ଗୋପତିର୍ଗ୍ରାମୋ ଗୋଚର୍ମବସନୋ ହରିଃ। 13-48-115 (83317) ହିରଣ୍ଯବାହୁଶ୍ଚ ତତା ଗୁହାପାଲଃ ପ୍ରବେଶିନାମ୍। ପ୍ରକୃଷ୍ଟାରିର୍ମହାହର୍ଷୋ ଜିତକାମୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ 13-48-116 (83318) ଗାନ୍ଧାରଶ୍ଚ ସୁବାସସ୍ଚ ତପଃସକ୍ତୋ ରତିର୍ନରଃ। ମହାଗୀତୋ ମହାନୃତ୍ଯୋ ହ୍ଯପ୍ସରୋଗଣସେବିତଃ॥ 13-48-117 (83319) ମହାକେତୁର୍ମହାଧାତୁର୍ନୈକସାନୁଚରଶ୍ଚଲଃ। ଆବେଦନୀଯ ଆଦେଶଃ ସର୍ବଗନ୍ଧସୁଖାବହଃ॥ 13-48-118 (83320) ତୋରଣସ୍ତାରଣୋ ବାତଃ ବରିଧୀ ପତିଖେଚରଃ। ସଂଯୋଗୋ ବର୍ଧନୋ ବୃଦ୍ଧୋ ଅତିବୃଦ୍ଧୋ ଗୁଣାଧିକଃ॥ 13-48-119 (83321) ନିତ୍ଯ ଆତ୍ମସହାଯଶ୍ଚ ଦେବାସୁରପତିଃ ପତିଃ। ଯୁକ୍ତଶ୍ଚ ଯୁକ୍ତବାହୁଶ୍ଚ ଦେବୋ ଦିବି ସୁପର୍ବଣଃ॥ 13-48-120 (83322) ଆଷାଢଶ୍ଚ ସୁଷାଂଢଶ୍ଚ ଧ୍ରୁବୋଽଥ ହରିଣୋ ହରଃ। ବପୁରାବର୍ତମାନେଭ୍ଯୋ ବସୁଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ମହାପଥଃ॥ 13-48-121 (83323) ଶିରୋହାରୀ ବିମର୍ଶଶ୍ଚ ସର୍ବଲକ୍ଷଣଲକ୍ଷିତଃ। ଅକ୍ଷଶ୍ଚ ରଥଯୋଗୀ ଚ ସର୍ବଯୋଗୀ ମହାବଲଃ॥ 13-48-122 (83324) ସମାମ୍ନାଯୋଽସମାମ୍ନାଯସ୍ତୀର୍ଥଦେବୋ ମହାରଥଃ। ନିର୍ଜୀବୋ ଜୀବନୋ ମନ୍ତ୍ରଃ ଶୁଭାକ୍ଷୋ ବହୁକର୍କଶଃ॥ 13-48-123 (83325) ରତ୍ନପ୍ରଭୂତୋ ରତ୍ନାଙ୍ଗୋ ମହାର୍ଣବନିପାନବିତ୍। ମୂଲଂ ବିଶାଲୋ ହ୍ଯମୃତୋ ବ୍ଯକ୍ତାବ୍ଯକ୍ତସ୍ତପୋନିଧିଃ॥ 13-48-124 (83326) ଆରୋହଣୋଽଧିରୋହଶ୍ଚ ଶୀଲଧାରୀ ମହାଯଶାଃ। ସେନାକଲ୍ପୋ ମହାକଲ୍ପୋ ଯୋଗୋ ଯୁଗକରୋ ହରିଃ॥ 13-48-125 (83327) ଯୁଗରୂପୋ ମହାରୂପୋ ମହାନାଗହନୋ ବଧଃ। ନ୍ଯାଯନିର୍ବପଣଃ ପାଦଃ ପଣ୍ଡିତୋ ହ୍ଯଚଲୋପମଃ॥ 13-48-126 (83328) ବହୁମାଲୋ ମହାମାଲଃ ଶଶୀ ହରସୁଲୋଚନଃ। ବିସ୍ତାରୋ ଲବଣଃ କୂପସ୍ତ୍ରିଯୁଗଃ ସଫଲୋଦଯଃ॥ 13-48-127 (83329) ତ୍ରିଲୋଚନୋ ବିଷଷ୍ଣାଙ୍ଗୋ ମଣିବିଦ୍ଧୋ ଜଟାଧରଃ। ବିନ୍ଦୁର୍ବିସର୍ଗଃ ସୁମୁଖଃ ଶରଃ ସର୍ବାଯୁଧଃ ସହଃ॥ 13-48-128 (83330) ନିବେଦନଃ ସୁଖାଜାତଃ ସୁଗନ୍ଧାରୋ ମହାଧନୁଃ। ଗନ୍ଧପାଲୀ ଚ ଭଗବାନୁତ୍ଥାନଃ ସର୍ବକର୍ମଣାମ୍॥ 13-48-129 (83331) ମନ୍ଥାନୋ ବହୁଲୋ ବାଯୁଃ ସକଲଃ ସର୍ବଲୋଚନଃ। ତଲସ୍ତାଲଃ କରସ୍ଥାଲୀ ଊର୍ଧ୍ବସଂହନନୋ ମହାନ୍॥ 13-48-130 (83332) ଧତ୍ରଂ ସୁଚ୍ଛତ୍ରୋ ବିଖ୍ଯାତୋ ଲୋକଃ ସର୍ବାଶ୍ରଯଃ କ୍ରମଃ। ମୁଣ୍ଡୋ ବିରୂପୋ ବିକୃତୋ ଦଣ୍ଡୀ କୁଣ୍ଡୀ ବିକୁର୍ବଣଃ। 13-48-131 (83333) ହର୍ଯକ୍ଷଃ କକୁଭୋ ବଜ୍ରୋ ଶତଜିହ୍ବଃ ସହସ୍ରପାତ୍। ସହସ୍ରମୂର୍ଧା ଦେବେନ୍ଦ୍ରଃ ସର୍ବଦେବମଯୋ ଗୁରୁଃ॥ 13-48-132 (83334) ସହସ୍ରବାହୁଃ ସର୍ବାଙ୍ଗଃ ଶରଣ୍ଯଃ ସର୍ବଲୋକକୃତ୍। ପବିତ୍ରଂ ତ୍ରିକକୁନ୍ମନ୍ତ୍ରଃ କନିଷ୍ଠଃ କୃଷ୍ଣପିଙ୍ଗଲଃ। 13-48-133 (83335) ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡବିନିର୍ମାତା ଶତଘ୍ନୀପାଶଶକ୍ତିମାନ୍। ପଦ୍ମଗର୍ଭୋ ମହାଗର୍ଭୋ ବ୍ରହ୍ମଗର୍ଭୋ ଜଲୋଦ୍ଭବଃ॥ 13-48-134 (83336) ଗଭସ୍ତିର୍ବ୍ରହ୍ମକୃଦ୍ବ୍ରହ୍ମୀ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଗତିଃ। ଅନନ୍ତରୁପୋ ନୈକାତ୍ମା ତିଗ୍ମତେଜାଃ ସ୍ବଯଂଭୁବଃ॥ 13-48-135 (83337) ଊର୍ଧ୍ବଗାତ୍ମା ପଶୁପତିର୍ବାତରଂହା ମନୋଜବଃ। ଚନ୍ଦନୀ ପଦ୍ମନାଲାଗ୍ରଃ ସୁରଭ୍ଯୁତ୍ତରଣୋ ନରଃ॥ 13-48-136 (83338) କର୍ଣିକାରମହାସ୍ରଗ୍ବୀ ନୀଲମୌଲିଃ ପିନାକଧୃତ୍। ଉମାପତିରୁମାକାନ୍ତୋ ଜାହ୍ନବୀଧୃଗୁମାଧବଃ॥ 13-48-137 (83339) ବରୋ ବରାହୋ ବରଦୋ ବରେଣ୍ଯଃ ସୁମାହାସ୍ବନଃ। ମହାପ୍ରସାଦୋ ଦମନଃ ଶତ୍ରୁହା ଶ୍ବେତପିଙ୍ଗଲଃ॥ 13-48-138 (83340) ପୀତାତ୍ମା ପରମାତ୍ମା ଚ ପ୍ରଯତାତ୍ମା ପ୍ରଧାନଧୃତ୍। ସର୍ବପାର୍ଶ୍ବମୁଖସ୍ତ୍ର୍ଯକ୍ଷୋ ଧର୍ମସାଧାରଣୋ ବରଃ॥ 13-48-139 (83341) ଚରାଚରାତ୍ମା ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ମା ଅମୃତୋ ଗୋବୃଷେଶ୍ବରଃ। ସାଧ୍ଯର୍ଷିର୍ବସୁରାଦିତ୍ଯୋ ବିବସ୍ବାନ୍ସବିତାଽମୃତଃ 13-48-140 (83342) ବ୍ଯାସଃ ସର୍ଗଃ ସୁସଂକ୍ଷେପୋ ବିସ୍ତରଃ ପର୍ଯଯୋ ନରଃ। ଋତୁ ସଂବତ୍ସରୋ ମାସଃ ପକ୍ଷଃ ସଙ୍ଖ୍ଯାସମାପନଃ॥ 13-48-141 (83343) କଲା କାଷ୍ଠା ଲବା ମାତ୍ରା ମୁହୂର୍ତାହଃକ୍ଷପାଃ କ୍ଷଣାଃ। ବିଶ୍ବକ୍ଷେତ୍ରଂ ପ୍ରଜାବୀଜଂ ଲିଙ୍ଗମାଦ୍ଯସ୍ତୁ ନିର୍ଗମଃ॥ 13-48-142 (83344) ସଦସଦ୍ବ୍ଯକ୍ତମବ୍ଯକ୍ତଂ ପିତା ମାତା ପିତାମହଃ। ସ୍ବର୍ଗଦ୍ବାରଂ ପ୍ରଜାଦ୍ବାରଂ ମୋକ୍ଷଦ୍ବାରଂ ତ୍ରିବିଷ୍ଟପମ୍॥ 13-48-143 (83345) ନିର୍ବାଣଂ ହ୍ଲାଦନଶ୍ଚୈବ ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ପରା ଗତିଃ। ଦେବାସୁରବିନିର୍ମାତା ଦେବାସୁରପରାଯଣଃ॥ 13-48-144 (83346) ଦେବାସୁରଗୁରୁର୍ଦେବୋ ଦେବାସୁରନମସ୍କୃତଃ। ଦେବାସୁରମହାମାତ୍ରୋ ଦେବାସୁଗଣାଶ୍ରଯଃ॥ 13-48-145 (83347) ଦେବାସୁରଗଣାଧ୍ଯକ୍ଷୋ ଦେବାସୁରଗଣାଗ୍ରଣୀଃ। ଦେବାତିଦେବୋ ଦେବର୍ଷିର୍ଦେବାସୁରବରପ୍ରଦଃ॥ 13-48-146 (83348) ଦେବାସୁରେଶ୍ବରୋ ବିଶ୍ବୋ ଦେବାସୁରମହେଶ୍ବରଃ। ସର୍ବଦେବମଯୋଚିନ୍ତ୍ଯୋ ଦେବତାତ୍ମାଽତ୍ମସମ୍ଭବଃ॥ 13-48-147 (83349) ଉଦ୍ଭିତ୍ତ୍ରିବିକ୍ରମୋ ବୈଦ୍ଯୋ ବିରଜୋ ନୀରଜୋଽମରଃ॥ ଈଡ୍ଯୋ ହସ୍ତୀଶ୍ବରୋ ବ୍ଯାଘ୍ରୋ ଦେବସିଂହୋ ନରର୍ଷଭଃ॥ 13-48-148 (83350) ବିବୁଧୋଽଗ୍ରବରଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଃ ସର୍ବଦେବସ୍ତପୋମଯଃ। ସୁଯୁକ୍ତଃ ଶୋଭନୋ ବଜ୍ରୀ ପ୍ରାସାନାଂ ପ୍ରଭବୋଽବ୍ଯଯଃ॥ 13-48-149 (83351) ଗୁହଃ କାନ୍ତୋ ନିଜଃ ସର୍ଗଃ ପବିତ୍ରଂ ସର୍ବପାବନଃ। ଶୃଙ୍ଗୀ ଶୃଙ୍ଗପ୍ରିଯୋ ବଭ୍ରୂ ରାଜରାଜୋ ନିରାମଯଃ॥ 13-48-150 (83352) ଅଭିରାମଃ ସୁରଗଣୋ ବିରାମଃ ସର୍ବସାଧଃ। ଲଲାଟାକ୍ଷୋ ବିଶ୍ବଦେବୋ ହରିଣୋ ବ୍ରହ୍ମବର୍ଚସଃ॥ 13-48-151 (83353) ସ୍ଥାବରାଣାଂ ପତିଶ୍ଚୈବ ନିଯମନ୍ଦ୍ରିଯବର୍ଧନଃ। ସିଦ୍ଧାର୍ଥଃ ସିଦ୍ଧଭୂତାର୍ଥୋଽଚିନ୍ତ୍ଯଃ ସତ୍ଯବ୍ରତଃ ଶୁଚିଃ॥ 13-48-152 (83354) ବ୍ରତାଧିପଃ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଭକ୍ତାନାଂ ପରମା ଗତିଃ। ବିମୁକ୍ତୋ ମୁକ୍ତତେଜାଶ୍ଚ ଶ୍ରୀମାଞ୍ଶ୍ରୀବର୍ଧନୋ ଜଗତ୍॥ 13-48-153 (83355) ଯଥା ପ୍ରଧାନଂ ଭଗବାନିତି ଭକ୍ତ୍ଯା ସ୍ତୁତୋ ମଯା। ଯନ୍ନ ବ୍ରହ୍ମାଦଯୋ ଦେବା ବିଦୁସ୍ତତ୍ତ୍ବେନ ନର୍ଷଯଃ। ସ୍ତୋତବ୍ଯମର୍ଚ୍ଯଂ ବନ୍ଦ୍ଯଂ ଚ କଃ ସ୍ତୋଷ୍ଯତି ଜଗତ୍ପତିମ୍॥ 13-48-154 (83356) ଭକ୍ତିଂ ତ୍ବେବଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ଯ ମଯା ଯଜ୍ଞପତିର୍ବିଭୁଃ। ତତୋଽଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ସ୍ତୁତୋ ମତିମତାଂ ବରଃ॥ 13-48-155 (83357) ଶିବମେଭିଃ ସ୍ତୁବନ୍ଦେବଂ ନାମଭିଃ ପୁଷ୍ଟିବର୍ଧନୈଃ। ନିତ୍ଯଯୁକ୍ତଃ ଶୁଚିର୍ଭକ୍ତଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ଯାତ୍ମାନମାତ୍ମନା॥ 13-48-156 (83358) ଏତଦ୍ଧି ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମାଧିଗଚ୍ଛତି॥ 13-48-157 (83359) ଋଷଯଶ୍ଚୈବ ଦେବାଶ୍ଚ ସ୍ତୁବନ୍ତ୍ଯେତେନ ତତ୍ପରମ୍॥ 13-48-158 (83360) ସ୍ତୂଯମାନୋ ମହାଦେବସ୍ତଷ୍ଯତେ ନିଯତାତ୍ମଭିଃ। ଭକ୍ତାନୁକମ୍ପୀ ଭଗବାନାତ୍ମସଂସ୍ଥାକରୋ ବିଭୁଃ॥ 13-48-159 (83361) ତଥୈବ ଚ ମନୁଷ୍ଯେଷୁ ଯେ ମନୁଷ୍ଯାଃ ପ୍ରଧାନତଃ। ଆସ୍ତିକାଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଧାନାଶ୍ଚ ବହୁଭିର୍ଜନ୍ମଭିଃ ସ୍ତବୈଃ॥ 13-48-160 (83362) ଭକ୍ତ୍ଯା ହ୍ଯନନ୍ଯମୀଶାନଂ ପରଂ ଦେବଂ ସନାତନମ୍। କର୍ମଣା ମନସା ବାଚା ଭାବେନାମିତତେଜସଃ॥ 13-48-161 (83363) ଶଯାନା ଜାଗ୍ରମାଣାଶ୍ଚ ବ୍ରଜନ୍ନୁପବିଶଂସ୍ତଥା। ଉନ୍ମିଷନ୍ନିମିଷଂଶ୍ଚୈବ ଚିନ୍ତଯନ୍ତଃ ପୁନଃପନଃ॥ 13-48-162 (83364) ଶୃଣ୍ବନ୍ତଃ ଶ୍ରାବଯନ୍ତଶ୍ଚ କଥଯନ୍ତଶ୍ଚ ତେ ଭବମ୍। ସ୍ତୁବନ୍ତଃ ସ୍ତୂଯାମାନାଶ୍ଚ ତୁଷ୍ଯନ୍ତି ଚ ରମନ୍ତି ଚ॥ 13-48-163 (83365) ଜନ୍ମକୋଟିସହସ୍ରେଷୁ ନାନାସଂସାରଯୋନିଷୁ। ଜନ୍ତୋର୍ବିଗତପାପସ୍ଯ ଭବେ ଭକ୍ତିଃ ପ୍ରଜାଯତେ॥ 13-48-164 (83366) ଉତ୍ପନ୍ନା ଚ ଭବେ ଭକ୍ତିରନତ୍ଯା ସର୍ବଭାବତଃ। ଭାବିନଃ କାରଣେ ଚାସ୍ଯ ସର୍ବଯୁକ୍ତସ୍ଯ ସର୍ବଥା॥ 13-48-165 (83367) ଏତଦ୍ଦେବେଷୁ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପଂ ମନୁଷ୍ଯେଷୁ ନ ଲଭ୍ତତେ। ନିର୍ବିଘ୍ରା ନିଶ୍ଚଲା ରୁଦ୍ରେ ଭକ୍ତିରବ୍ଯଭିଚାରିଣୀ॥ 13-48-166 (83368) ତସ୍ଯୈବ ଚ ପ୍ରସାଦେନ ଭକ୍ତିରୁତ୍ପଦ୍ଯତେ ନୃଣାମ୍। ଯେନ ଯାନ୍ତି ପରାଂ ସିଦ୍ଧିଂ ତଦ୍ଭାଗବତଚେତସଃ॥ 13-48-167 (83369) ଯେ ସର୍ବଭାବାନୁଗତାଃ ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତେ ମହେଶ୍ବରମ୍। ପ୍ରପନ୍ନବତ୍ସଲୋ ଦେବଃ ସଂସାରାତ୍ତାନ୍ସମୁଦ୍ଧରେତ୍॥ 13-48-168 (83370) ଏବମନ୍ଯେ ବିକୁର୍ବନ୍ତି ଦେବାଃ ସଂସାରମୋଚନମ୍। ମନୁଷ୍ଯାଣାମୃତେ ଦେବଂ ନାନ୍ଯା ଶକ୍ତିସ୍ତପୋବଲମ୍॥ 13-48-169 (83371) ଇତି ତେନେନ୍ଦ୍ରକଲ୍ପେନ ଭଗବାନ୍ସଦସତ୍ପତିଃ। କୃତ୍ତିବାସାଃ ସ୍ତୁତଃ କୃଷ୍ଣ ତଣ୍ଡିନା ଶୁଭବୁଦ୍ଧିନା॥ 13-48-170 (83372) ସ୍ତବମେତଂ ଭଗବତୋ ବ୍ରହ୍ମା ସ୍ବଯମଧାରଯତ୍। ଗୀଯତେ ଚ ସ ବୁଦ୍ଧ୍ଯେତ ବ୍ରହ୍ମ ଶଂକରସନ୍ନିଧୌ॥ 13-48-171 (83373) ଇଦଂ ପୁଣ୍ଯଂ ପବିତ୍ରଂ ଚ ସର୍ବଦା ପାପନାଶନମ୍। ଯୋଗଦଂ ମୋକ୍ଷଦଂ ଚୈବ ସ୍ବର୍ଗଦଂ ତୋଷଦଂ ତଥା॥ 13-48-172 (83374) ଏବମେତତ୍ପଠନ୍ତେ ଯ ଏକଭକ୍ତ୍ଯା ତୁ ଶଙ୍କରମ୍। ଯା ଗତିଃ ସାଙ୍ଖ୍ଯଯୋଗାନାଂ ବ୍ରଜନ୍ତ୍ଯେତାଂ ଗତିଂ ତଦା॥ 13-48-173 (83375) ସ୍ତବମେତଂ ପ୍ରଯତ୍ନେନ ସଦା ରୁଦ୍ରସ୍ଯ ସନ୍ନିଧୌ। ଅବ୍ଧମେକଂ ଚରେଦ୍ଭକ୍ତଃ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦୀପ୍ସିତଂ ଫଲମ୍॥ 13-48-174 (83376) ଏତଦ୍ରହସ୍ଯଂ ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ହୃଦି ସଂସ୍ଥିତମ୍। ବ୍ରହ୍ମା ପ୍ରୋବାଚ ଶକ୍ରାଯ ଶକ୍ରଃ ପ୍ରୋବାଚ ମୃତ୍ଯବେ॥ 13-48-175 (83377) ମୃତ୍ଯୁଃ ପ୍ରୋବାଚ ରୁଦ୍ରେଭ୍ଯୋ ରୁଦ୍ରେଭ୍ଯସ୍ତଣ୍ଡିମାଗମତ୍। ମହତା ତପସା ପ୍ରାପ୍ତସ୍ତଣ୍ଡିନା ବ୍ରହ୍ମସଦ୍ମାନି॥ 13-48-176 (83378) ତଣ୍ଡିଃ ପ୍ରୋବାଚ ଶୁକ୍ରାଯ ଗୌତମାଯ ଚ ଭାର୍ଗବଃ। ବୈବସ୍ବତାଯ ମନବେ ଗୌତମଃ ପ୍ରାହ ମାଧବ॥ 13-48-177 (83379) ନାରାଯଣାଯ ସାଧ୍ଯାଯ ସମାଧିଷ୍ଠାଯ ଧୀମତେ। ଯମାଯ ପ୍ରାହ ଭଗବାନ୍ସାଧ୍ଯୋ ନାରାଯଣୋଚ୍ଯୁତଃ॥ 13-48-178 (83380) ନାଚିକେତାଯ ଭଗବାନାହ ବୈବସ୍ବତୋ ଯମଃ। ମାର୍କଣ୍ଡେଯାଯ ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ନାଚିକେତୋଽଭ୍ଯଭାଷତ॥ 13-48-179 (83381) ମାର୍କଣ୍ଡେଯାନ୍ମଯ ପ୍ରାପ୍ତୋ ନିଯମେନ ଜନାର୍ଦନ। ତବାପ୍ଯହମମିତ୍ରଘ୍ନ ସ୍ତବଂ ଦଦ୍ଯାଂ ହ୍ଯବିଶ୍ରୁତମ୍। 13-48-180 (83382) ସ୍ବର୍ଗ୍ଯମାରୋଗ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯଂ ଧନ୍ଯଂ ବେଦେନି ସଂମିତମ୍। ନାସ୍ଯ ବିଘ୍ରଂ ବିକୁର୍ବନ୍ତି ଦାନବା ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସାଃ॥ 13-48-181 (83383) ପିଶାଚା ଯାତୁଧାନା ବା ଗୁହ୍ଯକା ଭୁଜଗା ଅପି। ଯଃ ପଠେତ ଶୁଚିଃ ପାର୍ଥ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଅଭଗ୍ରଯୋଗୋ ବର୍ଷଂ ତୁ ସୋଽଶ୍ବମେଧଫଲଂ ଲଭେତ୍॥ ॥ 13-48-182 (83384) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟଚତ୍ବାରିଂଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 48 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-48-3 ସତ୍ଯୈରନ୍ବର୍ଯୈଃ ବେଦେ କୃତାତ୍ମନା ଦତ୍ତଚିତ୍ତେନ କୃତୈଃ ବେଦାତ୍ପୃଥକ୍କୃତୈ॥ 7-48-6 ବରଯ ପ୍ରାର୍ଥତ॥ 7-48-20 ପବିତ୍ରଂ ପାପନାଶକମ୍। ମେଧ୍ଯଂ ଯଜ୍ଞାଦିଫଲପ୍ରଦମ୍। ମଙ୍ଗଲମଭ୍ଯୁଦଯକରମ୍। ଉତ୍ତମଂ କଲ୍ଯାଣଂ ପରମାନନ୍ଦରୂପମ୍॥

ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। ମହାଯୋଗୀ ତୁ ତଂ ପ୍ରାହ କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନୋ ମୁନିଃ। ପଠସ୍ବ ପୁତ୍ର ଭଦ୍ରଂ ତେ ପ୍ରୀଯତାଂ ତେ ମହେଶ୍ବରଃ॥ 13-49-1 (83385) ପୁରା ପୁତ୍ର ମଯା ମେରୌ ତପ୍ଯତା ପରମଂ ତପଃ। ପୁତ୍ରହେତୋର୍ମହାରାଜ ସ୍ତବ ଏଷୋଽନୁକୀର୍ତିତଃ॥ 13-49-2 (83386) ଲବ୍ଧବାନୀପ୍ସିତଂ କାମମହଂ ବୈ ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ। ତଥା ତ୍ବମପି ଶର୍ବାଦ୍ଧି ସର୍ବାନ୍କାମାନବାପ୍ସ୍ଯସି॥ 13-49-3 (83387) କପିଲଶ୍ଚ ତତଃ ପ୍ରାହ ସାଙ୍ଖ୍ଯର୍ଷିର୍ଦେବସମ୍ମତଃ। ମଯା ଜନ୍ମାନ୍ଯନେକାନି ଭକ୍ତ୍ଯା ଚାରାଧିତୋ ଭବଃ। ପ୍ରୀତଶ୍ଚ ଭଗବାଞ୍ଜ୍ଞାନଂ ଦଦୌ ମମ ଭବାନ୍ତକମ୍॥ 13-49-4 (83388) ଚାରୁଶୀର୍ଷସ୍ତତଃ ପ୍ରାହ ଶକ୍ରସ୍ଯ ଦଯିତଃ ସଖା। ଆଲମ୍ବାଯନ ଇତ୍ଯେବଂ ବିଶ୍ରୁତଃ କରୁଣାତ୍ମକଃ॥ 13-49-5 (83389) ମଯା ଗୋକର୍ଣମାସାଦ୍ଯ ତପସ୍ତପ୍ତ୍ବା ଶତଂ ସମାଃ। ଅଯୋନିଜାନାଂ ଦାନ୍ତାନାଂ ଧର୍ମଜ୍ଞାନାଂ ସୁବର୍ଚସାମ୍॥ 13-49-6 (83390) ଅଜରାଣାମଦୁଃଖାନାଂ ଶତବର୍ଷସହସ୍ରିଣାମ୍। ଲବ୍ଧଂ ପୁତ୍ର ଶତଂ ଶର୍ବାତ୍ପୁରା ପାଣ୍ଡୁନୃପାତ୍ମଜ॥ 13-49-7 (83391) ବାଲ୍ମୀକିଶ୍ଚାହ ଭଗବାନ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରମିଦଂ ବଚଃ। ବିବାଦେ ସାଗ୍ନିମୁନିଭିର୍ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନୋ ବୈ ଭବାନିତି॥ 13-49-8 (83392) ଉକ୍ତଃ କ୍ଷଣେନ ଚାବିଷ୍ଟସ୍ତେନାଧର୍ମେଣ ଭାରତ। ସୋଽହମୀଶାନମନଘମମୋଘଂ ଶରଣଂ ଗତଃ॥ 13-49-9 (83393) ମୁକ୍ତଶ୍ଚାସ୍ମି ତତଃ ପାପୈସ୍ତତୋ ଦୁଃଖବିନାଶନଃ। ଆହ ମାଂ ତ୍ରିପୁରଘ୍ନୋ ବୈ ଯଶସ୍ତେଽଗ୍ର୍ଯଂ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-49-10 (83394) ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯଶ୍ଚ କୌନ୍ତେଯମିଦଂ ଧର୍ମଭୃତାଂବରଃ। ଋଷିମଧ୍ଯେ ସ୍ଥିତଃ ପ୍ରାହ ଜ୍ବଲନ୍ନିବ ଦିବାକରଃ॥ 13-49-11 (83395) ପିତୃବିପ୍ରବଧେନାହମାର୍ତୋ ବୈ ପାଣ୍ଡବାଗ୍ରଜ। ଶୁଚିର୍ଭୂତ୍ବା ମହାଦେବଂ ଗତୋସ୍ମି ଶରଣଂ ନୃପ॥ 13-49-12 (83396) ନାମଭିଶ୍ଚାସ୍ତୁବଂ ଦେବଂ ତତସ୍ତୁଷ୍ଟୋଽଭବଦ୍ଭବଃ। ପରଶୁଂ ଚ ତତୋ ଦେବୋ ଦିବ୍ଯାନ୍ଯସ୍ତ୍ରାଣି ଚୈବ ମେ॥ 13-49-13 (83397) ପାପଂ ଚ ତେ ନ ଭବିତା ଅଜେଯଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ଯସି। ନ ତେ ପ୍ରଭବିତା ମୃତ୍ଯୁରଜରଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 13-49-14 (83398) ଆହ ମାଂ ଭଗବାନେବଂ ଶିଖଣ୍ଡୀ ଶିବବିଗ୍ରହଃ। ତଦବାପ୍ତଂ ଚ ମେ ସର୍ବଂ ପ୍ରସାଦାତ୍ତସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 13-49-15 (83399) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ତଦୋବାଚ କ୍ଷତ୍ରିଯୋଽହଂ ତଦାଽଭବମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽହଂ ଭବାନୀତି ମଯା ଚାରାଧିତୋ ଭବଃ। ତତ୍ପ୍ରସାଦାନ୍ମଯା ପ୍ରାପ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ମହତ୍॥ 13-49-16 (83400) ଅସିତୋ ଦେବଲଶ୍ଚୈବ ପ୍ରାହ ପାଣ୍ଡୁସୁତଂ ନୃପମ୍॥ 13-49-17 (83401) ଶାପାଚ୍ଛକ୍ରସ୍ଯ କୌନ୍ତେଯ ବିଭୋ ଧର୍ମୋଽନଶତ୍ତଦା। ତନ୍ମେ ଧର୍ମଂ ଯଶଶ୍ଚାଗ୍ର୍ଯମାଯୁଶ୍ଚୈବାଦଦତ୍ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-49-18 (83402) ଋଷିର୍ଗୃତ୍ସମଦୋ ନାମ ଶକ୍ରସ୍ଯ ଦଯିତଃ ସଖା। ପ୍ରାହାଜମୀଢଂ ଭଗବାନ୍ବୃହସ୍ପତିସମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-49-19 (83403) ବରିଷ୍ଠୋ ନାମ ଭଗବାଂଶ୍ଚାକ୍ଷୁଷସ୍ଯ ମନୋଃ ସୁତଃ। ଶତକ୍ରତୋରଚିନ୍ତ୍ଯସ୍ଯ ସତ୍ରେ ବର୍ଷସହସ୍ରିକେ॥ 13-49-20 (83404) ବର୍ତମାନେଽବ୍ରବୀଦ୍ବାକ୍ଯଂ ସାମ୍ନି ହ୍ଯୁଚ୍ଚାରିତେ ମଯା। ରଥନ୍ତରେ ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ନ ସମ୍ଯଗିତି ବର୍ତତେ॥ 13-49-21 (83405) ସମୀକ୍ଷସ୍ବ ପୁନର୍ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ପାପଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ଅଯଜ୍ଞବାହିନଂ ପାପମକାର୍ଷୀସ୍ତ୍ବଂ ସୁଦୁର୍ମତେ॥ 13-49-22 (83406) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ମହାକ୍ରୋଧଃ ପ୍ରାହ ଶମ୍ଭୁଂ ପୁନର୍ବଚଃ। ପ୍ରଜ୍ଞଯା ରହିତୋ ଦୁଃଖୀ ନିତ୍ଯଭୀତୋ ବନେଚରଃ॥ 13-49-23 (83407) ଦଶବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ଦଶାଷ୍ଟୌ ଚ ଶତାନି ଚ। ନଷ୍ଟପାନୀଯପବନେ ମୃଗୈରନ୍ଯୈଶ୍ଚ ବର୍ଜିତେ॥ 13-49-24 (83408) ଅଯଜ୍ଞୀଯଦ୍ରୁମେ ଦେଶେ ରୁରୁସିଂହନିଷେବିତେ। ଭବିତା ତ୍ବଂ ମୃଗଃ କ୍ରୂରୋ ମହାଦୁଃଖସମନ୍ବିତଃ॥ 13-49-25 (83409) ତସ୍ଯ ବାକ୍ଯସ୍ଯ ନିଧନେ ପାର୍ଥ ଜାତୋ ହ୍ଯହଂ ମୃଗଃ। ତତୋ ମାଂ ଶରଣଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ପ୍ରାହ ଯୋଗୀ ମହେଶ୍ବରଃ॥ 13-49-26 (83410) ଅଜରଶ୍ଚାମରଶ୍ଚୈବ ଭବିତା ଦୁଖବର୍ଜିତଃ। ସାମ୍ଯଂ ମମାସ୍ତୁ ତେ ସୌଖ୍ଯଂ ଯୁବଯୋର୍ବର୍ଧତାଂ କ୍ରତୁଃ॥ 13-49-27 (83411) ଅନୁଗ୍ରହାନେବମେଷ କରୋତି ଭଗବାନ୍ବିଭୁଃ। ଅଯଂ ଧାତା ବିଧାତା ଚ ସୁଖଦୁଃଖେ ଚ ସର୍ବଦା॥ 13-49-28 (83412) ଅଚିନ୍ତ୍ଯ ଏଷ ଭଗବାନ୍କର୍ମଣା ମନସା ଗିରା। ନ ମେ ତାତ ଯୁଧିଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଦ୍ଯଯା ପଣ୍ଡିତଃ ସମଃ॥ 13-49-29 (83413) ବାସୁଦେବସ୍ତଦୋବାଚ ପୁନର୍ମତିମତାଂବରଃ। ସୁବର୍ଣାକ୍ଷୋ ମହାଦେବସ୍ତପସା ତୋଷିତୋ ମଯା॥ 13-49-30 (83414) ତତୋଽଥ ଭଗବାନାହ ପ୍ରୀତୋ ମା ବୈ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଅର୍ଥାତ୍ପ୍ରିଯତରଃ କୃଷ୍ଣ ମତ୍ପ୍ରସାଦାଦ୍ଭବିଷ୍ଯସି॥ 13-49-31 (83415) ଅପରାଜିତଶ୍ଚ ଯୁଦ୍ଧେଷୁ ତେଜଶ୍ଚୈବାନଲୋପମମ୍। ଏବଂ ସହସ୍ରଶଶ୍ଚାନ୍ଯାନ୍ମହାଦେବୋ ବରଂ ଦଦୌ॥ 13-49-32 (83416) ମଣିମନ୍ଥେଽଥ ଶୈଲେ ବୈ ପୁରା ସମ୍ପୂଜିତୋ ମଯା। ବର୍ଷାଯୁତାସହସ୍ରାଣାଂ ସହସ୍ରଂ ଶତମେବ ଚ॥ 13-49-33 (83417) ତତୋ ମାଂ ଭଗବାନ୍ପ୍ରୀତ ଇଦଂ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍। ବରଂ ବୃଣୀଷ୍ବ ଭଦ୍ରଂ ତେ ଯସ୍ତେ ମନସି ବର୍ତତେ॥ 13-49-34 (83418) ତତଃ ପ୍ରଣମ୍ଯ ଶିରସା ଇଦଂ ବଚନମବ୍ରବମ୍। ଯଦି ପ୍ରୀତୋ ମହାଦେବୋ ଭକ୍ତ୍ଯା ପରମଯା ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-49-35 (83419) ନିତ୍ଯକାଲଂ ତବେଶାନ ଭକ୍ତିର୍ଭବତୁ ମେ ସ୍ଥିରା। ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ଭଗବାଂସ୍ତତ୍ରୋକ୍ତ୍ବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-49-36 (83420) ଜୈଗୀଷବ୍ଯ ଉବାଚ। 13-49-37x (6866) ମମାଷ୍ଟଗୁଣମୈଶ୍ବର୍ଯଂ ଦତ୍ତଂ ଭଗବତା ପୁରା। ଯତ୍ନେନାନ୍ଯେନ ବଲିନା ବାରାଣସ୍ଯାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-49-37 (83421) ଗର୍ଗ ଉବାଚ। 13-49-38x (6867) ଚତୁଃଷଷ୍ଟ୍ଯଙ୍ଗମଦଦତ୍କଲାଜ୍ଞାନଂ ମମାଦ୍ଭୁତମ୍। ସରସ୍ବତ୍ଯାସ୍ତଟେ ତୁଷ୍ଟୋ ମନୋଯଜ୍ଞେନ ପାଣ୍ଡବ॥ 13-49-38 (83422) ତୁଲ୍ଯଂ ମମ ସହସ୍ରଂ ତୁ ସୁତାନାଂ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନାମ୍। ଆଯୁଶ୍ଚୈବ ସପୁତ୍ରସ୍ଯ ସଂବତ୍ସରଶତାଯୁତମ୍॥ 13-49-39 (83423) ପରାଶର ଉବାଚ। 13-49-40x (6868) ପ୍ରସାଦ୍ଯେହ ପୁରା ଶର୍ବଂ ମନସାଽଚିନ୍ତଯଂ ନୃପ। ମହାତପା ମହାତେଜା ମହାଯୋଗୀ ମହାଯଶାଃ॥ 13-49-40 (83424) ବେଦବ୍ଯାସଃ ଶ୍ରିଯାବାସୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କରୁଣାନ୍ବିତଃ। ଅପ୍ଯସାବୀପ୍ସିତଃ ପୁତ୍ରୋ ମମ ସ୍ଯାଦ୍ବୈ ମହେଶ୍ବରାତ୍॥ 13-49-41 (83425) ଇତି ମତ୍ବା ହୃଦି ମତଂ ପ୍ରାହ ମାଂ ସୁରସତ୍ତମଃ। ମଯି ସମ୍ଭାବନା ଯାସ୍ଯାଃ ଫଲାତ୍କୃଷ୍ଣୋ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-49-42 (83426) ସାବର୍ଣସ୍ଯ ମନୋଃ ସର୍ଗେ ସପ୍ତର୍ଷିଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ଯତି। ବେଦାନାଂ ଚ ସ ବୈ ବକ୍ତା କୁରୁବଂଶକରସ୍ତଥା॥ 13-49-43 (83427) ଇତିହାସସ୍ଯ କର୍ତା ଚ ପୁତ୍ରସ୍ତେ ଜଗତୋ ହିତଃ। ଭବିଷ୍ଯତି ମହେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଦଯିତଃ ସ ମହାମୁନିଃ॥ 13-49-44 (83428) ଅଜରଶ୍ଚାମରଶ୍ଚୈବ ପରାଶର ସୁତସ୍ତବ। ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ସ ଭଗବାଂସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ। ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମହାଯୋଗୀ ବୀର୍ଯବାନକ୍ଷଯୋଽବ୍ଯଯଃ॥ 13-49-45 (83429) ମାଣ୍ଡବ୍ଯ ଉବାଚ। 13-49-46x (6869) ଅଚୋରଶ୍ଚୋରଶଙ୍କାଯାଂ ଶୂଲେ ଭିନ୍ନୋ ହ୍ଯହଂ ତଦା॥ 13-49-46 (83430) ତତ୍ରସ୍ଥେନ ସ୍ତୁତୋ ଦେବଃ ପ୍ରାହ ମାଂ ବୈ ନରେଶ୍ବର। ମୋକ୍ଷଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ଶୂଲାଚ୍ଚ ଜୀବିଷ୍ଯସି ସମାର୍ବୁଦମ୍॥ 13-49-47 (83431) ରୁଜା ଶୂଲକୃତା ଚୈବ ନ ତେ ବିପ୍ର ଭବିଷ୍ଯତି। ଆଧିଭିର୍ବ୍ଯାଧିଭିଶ୍ଚୈବ ବର୍ଜିତସ୍ତ୍ବଂ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-49-48 (83432) ପାଦାଚ୍ଚତୁର୍ଥାତ୍ସମ୍ଭୂତ ଆତ୍ମା ଯସ୍ମାନ୍ମୁନେ ତବ। ତ୍ବଂ ଭବିଷ୍ଯସ୍ଯନୁପମୋ ଜନ୍ମ ବୈ ସଫଲଂ କୁରୁ॥ 13-49-49 (83433) ତୀର୍ଥାଭିଷେକଂ ସକଲଂ ତ୍ବମବିଘ୍ନେନ ଚାପ୍ସ୍ଯସି। ସ୍ବର୍ଗଂ ଚୈବାକ୍ଷଯଂ ବିପ୍ର ବିଦଧାମି ତବୋର୍ଜିତମ୍॥ 13-49-50 (83434) ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ଭଗବାନ୍ବରେଣ୍ଯୋ ବୃଷବାହନଃ। ମହେଶ୍ବରୋ ମହାରାଜଃ କୃତ୍ତିବାସା ମହାଦ୍ଯୁତିଃ। ସଗଣୋ ଦୈବତଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-49-51 (83435) ଗାଲବ ଉବାଚ। 13-49-52x (6870) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତୋ ହ୍ଯହଂ ପିତରମାଗତଃ। ଅବ୍ରବୀନ୍ମାଂ ତତୋ ମାତା ଦୁଃଖିତା ରୁଦତୀ ଭୃଶମ୍॥ 13-49-52 (83436) କୌଶିକେନାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାତଂ ପୁତ୍ରଂ ଦେବବିଭୂଷିତମ୍। ନ ତାତ ତରୁଣଂ ଦାନ୍ତଂ ପିତା ତ୍ବାଂ ପଶ୍ଯତେଽନଘ॥ 13-49-53 (83437) ଶ୍ରୁତ୍ବା ଜନନ୍ଯା ବଚନଂ ନିରାଶୋ ଗୁରୁଦର୍ଶନେ। ନିଯତାତ୍ମା ମହାଦେବମପଶ୍ଯଂ ସୋଽବ୍ରବୀଚ୍ଚ ମାମ୍॥ 13-49-54 (83438) ପିତା ମାତା ଚ ତେ ତ୍ବଂ ଚ ପୁତ୍ର ମୃତ୍ଯୁବିବର୍ଜିତାଃ। ଭବିଷ୍ଯଥ ବିଶ କ୍ଷିପ୍ରଂ ଦ୍ରଷ୍ଟାସି ପିତରଂ କ୍ଷଯେ॥ 13-49-55 (83439) ଅନୁଜ୍ଞାତୋ ଭଗବତା ଗୃହଂ ଗତ୍ବା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଅପଶ୍ଯଂ ପିତରଂ ତାତ ଇଷ୍ଟିଂ କୃତ୍ବା ବିନିଃସୃତମ୍। ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଗୃହୀତ୍ବେଧ୍ମଂ କୁଶାଂଶ୍ଚ ଶରଣାକୁରୂନ୍॥ 13-49-56 (83440) ତାନ୍ବିସୃଜ୍ଯ ଚ ମାଂ ପ୍ରାହ ପିତା ସାସ୍ରାବିଲେକ୍ଷଣଃ। ପ୍ରଣମନ୍ତଂ ପରିଷ୍ବଜ୍ଯ ମୂର୍ଧ୍ନ୍ଯୁପାଘ୍ରାଯ ପାଣ୍ଡବ॥ 13-49-57 (83441) ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଦୃଷ୍ଟୋସି ମେ ପୁତ୍ର କୃତବିଦ୍ଯ ଇହାଗତ॥ 13-49-58 (83442) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-49-59x (6871) ଏତାନ୍ଯତ୍ଯଦ୍ଭୁତାନ୍ଯେବ କର୍ମାଣ୍ଯଥ ମହାତ୍ମନଃ। ପ୍ରୋକ୍ତାନି ମୁନିଭିଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବିସ୍ମଯାମାସ ପାଣ୍ଡବଃ॥ 13-49-59 (83443) ତତଃ କୃଷ୍ଣୋଽବ୍ରବୀଦ୍ବାକ୍ଯଂ ପୁନର୍ମତିମତାଂବରଃ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରଂ ଧର୍ମନିଧିଂ ପୁରୁହୂତମିବେଶ୍ବରଃ॥ 13-49-60 (83444) ଉପମନ୍ଯୁର୍ମଯି ପ୍ରାହ ତପନ୍ନିବ ଦିବାକରଃ। ଅଶୁଭୈଃ ପାପକର୍ମାଣୋ ଯେ ନରାଃ କଲୁଷୀକୃତାଃ॥ 13-49-61 (83445) ଈଶାନଂ ନ ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତେ ତମୋରାଜସବୃତ୍ତଯଃ। 13-49-62 (83446) ଈଶ୍ବରଂ ସମ୍ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତେ ଦ୍ବିଜା ଭାବିତଭାବନାଃ॥ 13-49-63 (83447) ସର୍ବଥା ବର୍ତମାନୋପି ଯୋ ଭକ୍ତଃ ପରମେଶ୍ବରେ। ସଦୃଶୋଽରଣ୍ଯବାସୀନାଂ ମୁନୀନାଂ ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍॥ 13-49-64 (83448) ବ୍ରହ୍ମତ୍ବଂ କେଶବତ୍ବଂ ବା ଶକ୍ରତ୍ବଂ ବା ସୁରୈଃ ସହ। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସ୍ଯାଧିପତ୍ଯଂ ବା ତୁଷ୍ଟୋ ରୁଦ୍ରଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି 13-49-65 (83449) ମନସାଽପି ଶିବଂ ତାତ ଯେ ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତି ମାନବାଃ। ବିଧୂଯ ସର୍ବପାପାନି ଦେବୈଃ ସହ ବସନ୍ତି ତେ॥ 13-49-66 (83450) ଭିତ୍ତ୍ବାଭିତ୍ତ୍ବା ଚ କୂଲାନି ହୁତ୍ବା ସର୍ବମିଦଂ ଜଗତ୍। ଜଯେଦ୍ଦେବଂ ବିରୂପାକ୍ଷଂ ନ ସ ପାପେନ ଲିପ୍ଯତେ॥ 13-49-67 (83451) ସର୍ବଲକ୍ଷଣହୀନୋପି ଯୁକ୍ତୋ ବା ସର୍ବପାତକୈଃ। ସର୍ବଂ ତୁଦତି ତତ୍ପାପଂ ଭାବଯଞ୍ଶିବମାତ୍ମନା 13-49-68 (83452) କୀଟପକ୍ଷିପତଙ୍ଗାନାଂ ତିରଶ୍ଚାମପି କେଶବ। ମହାଦେବପ୍ରପନ୍ନାନାଂ ନ ଭଯଂ ବିଦ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍॥ 13-49-69 (83453) ଏବମେବ ମହାଦେବଂ ଭକ୍ତା ଯେ ମାନବା ଭୁବି। ନ ତେ ସଂସାରବଶଗା ଇତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ। ତତଃ କୃଷ୍ଣୋଽବ୍ରବୀଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଧର୍ମପୁତ୍ରଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରମ୍॥ 13-49-70 (83454) ବିଷ୍ଣୁରୁବାଚ। 13-49-71x (6872) ଆଦିତ୍ଯଚନ୍ଦ୍ରାବନିଲାନଲୌ ଚ ଦ୍ଯୌର୍ଭୂମିରାପୋ ବସବୋଽଥ ବିଶ୍ବେ। ଧାତାଽର୍ଯମା ଶୁକ୍ରବୃହସ୍ପତୀ ଚ ବେଦା ଯଜ୍ଞା ଦକ୍ଷିଣା ବେଦବାହାଃ। 13-49-71 (83455) ସୋମୋ ଯଷ୍ଟା ଯଚ୍ଚ ହବ୍ଯଂ ହବିଶ୍ଚ ରକ୍ଷା ଦୀକ୍ଷା ସଂଯମା ଯେ ଚ କେଚିତ୍॥ 13-49-72 (83456) ସ୍ବାହା ବୌଷଟ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସୌରଭେଯୀ ଧର୍ମଂ ଚାଗ୍ର୍ଯଂ କାଲଚକ୍ରଂ ବଲଂ ଚ। ଯଶୋ ଦମୋ ବୁଦ୍ଧିମତାଂ ସ୍ଥିତିଶ୍ଚ ଶୁଭାଶୁଭଂ ଯେ ମୁନଯଶ୍ଚ ସପ୍ତ॥ 13-49-73 (83457) ଅଗ୍ର୍ଯା ବୁଦ୍ଧିର୍ମନସା ଦର୍ଶନେ ଚ ସ୍ପର୍ଶଶ୍ଚାଗ୍ର୍ଯଃ କର୍ମଣାଂ ଯା ଚ ସିଦ୍ଧିଃ। ଗଣା ଦେବାନାମୂଷ୍ମପାଃ ସୋମପାଶ୍ଚ ଲେଖାଃ ସୁଯାମାସ୍ତୁଷିତା ବ୍ରହ୍ମକାଯାଃ॥ 13-49-74 (83458) ଆଭାସୁରା ଗନ୍ଧପା ଧୂମପାଶ୍ଚ ବାଚା ବିରୁଦ୍ଧାଶ୍ଚ ମନୋବିରୁଦ୍ଧାଃ। ଶୁଦ୍ଧାଶ୍ଚ ନିର୍ମାଣରତାଶ୍ଚ ଦେବାଃ ସ୍ପର୍ଶାଶନା ଦର୍ଶପା ଆଜ୍ଯପାଶ୍ଚ॥ 13-49-75 (83459) ଚିନ୍ତ୍ଯଦ୍ଯୋତା ଯେ ଚ ଦେବେଷୁ ମୁଖ୍ଯା ଯେ ଚାପ୍ଯନ୍ତେ ଦେବତାଶ୍ଚାଜମୀଢ। ସୁପର୍ଣଗନ୍ଧର୍ବପିଶାଚଦାନବା ଯକ୍ଷାସ୍ତଥା ଚାରଣପନ୍ନଗାଶ୍ଚ॥ 13-49-76 (83460) ସ୍ଥୂଲଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ମୃଦୁ ଚାପ୍ଯସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଦୁଃଖଂ ସୁଖଂ ଦୁଃଖମନନ୍ତରଂ ଚ। ସାଙ୍ଖ୍ଯଂ ଯୋଗଂ ତତ୍ପରାଣାଂ ପରଂ ଚ ଶର୍ବାଞ୍ଜାତଂ ବିଦ୍ଧି ଯ***********॥ 13-49-77 (83461) ତତ୍ସମ୍ଭୂତା ଭୂତକୃତୋ ବରେଣ୍ଯା ସର୍ବେ ଦେବା ଭୁବନସ୍ଯାସ୍ଯ ଗୋପାଃ। ଆବିଶ୍ଯେମାଂ ଧରଣୀଂ ଯେଽଭ୍ଯରକ୍ଷନ୍ ପୁରାତନୀଂ ତସ୍ଯ ଦେବସ୍ଯ ସୃଷ୍ଟିମ୍॥ 13-49-78 (83462) ବିଚିନ୍ବନ୍ତସ୍ତପସା ତତ୍ସ୍ଥବୀଯଃ କିଞ୍ଚିତ୍ତତ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରାଣହେତୋର୍ନତୋସ୍ମି। ଦଦାତୁ ବେଦଃ ସ ବରାନିହେଷ୍ଟା- ନଭିଷ୍ଟୁତୋଃ ନଃ ପ୍ରଭୁରବ୍ଯଯଃ ସଦା॥ 13-49-79 (83463) ଇମଂ ସ୍ତବଂ ସନ୍ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଶ୍ଚ ଭୂତ୍ବା ଶୁଚିର୍ଯଃ ପୁରୁଷଃ ପଠେତ। ଅଭଗ୍ନଯୋଗୋ ନିଯତୋ ମାସମେକଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦଶ୍ବମେଧେ ଫଲଂ ଯତ୍॥ 13-49-80 (83464) ବେଦାନ୍କୃତ୍ସ୍ନାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ତୁ ଜଯେନ୍ନୃପଃ ପାର୍ଥ ମହୀଂ ଚ କୃତ୍ସ୍ନାମ୍। ବୈଶ୍ଯୋ ଲାଭଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାନ୍ନୈପୁଣଂ ଚ ଶୂଦ୍ରୋ ଗତିଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ତଥା ସୁଖଂ ଚ॥ 13-49-81 (83465) ସ୍ତବରାଜମିମଂ କୃତ୍ବା ରୁଦ୍ରାଯ ଦଧିରେ ମନଃ। ସର୍ବଦୋଷାପହଂ ପୁଣ୍ଯଂ ପବିତ୍ରଂ ଚ ଯଶସ୍ବିନଃ॥ 13-49-82 (83466) ଯାବନ୍ତ୍ଯସ୍ଯ ଶରୀରେଷୁ ରୋମକୂପାଣି ଭାରତଃ। ତାବନ୍ତ୍ଯବ୍ଦସହସ୍ରାଣି ସ୍ବର୍ଗେ ବସତି ମାନବଃ॥ ॥ 13-49-83 (83467) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 49 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-49-1 ପଠସ୍ବ ସ୍ତବମିତି ଶେଷଃ। ହେ ପୁତ୍ର ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 7-49-5 ଆଲମ୍ବାଯନ ଆଲମ୍ବଗୋତ୍ରଃ। ଚତୁଃଶୀର୍ଷ ଇତି ଟ.ଥ.ପାଠଃ॥ 7-49-7 ହେ ପୁତ୍ର ଶତଂ ପୁତ୍ରାଣାମିତି ଶେଷଃ॥ 7-49-8 ବିବାଦେ ବେଦବିପରୀତବାଦେ। ଅଗ୍ନିସହିତୈର୍ମୁନିଭିରୁକ୍ତ ଇତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-49-9 ତେନ ବେଦବିରୋଧଜେନ॥ 7-49-12 ପିତୃତୁଲ୍ଯା ବିପ୍ରା ଜ୍ଯେଷ୍ଠୋ ଭ୍ରାତା ପିତୁଃ ସମ ଇତିସ୍ମୃତେର୍ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ଭ୍ରାତରସ୍ତେଷାଂ ବଧେନ। ସ ତୁ ବିପ୍ରବଧେନେତି ଟ.ଥ ପାଠଃ॥ 7-49-15 ଶିଖଣ୍ଡୀ କପର୍ଦୀ। ଶିବବିଗ୍ରହଃ କଲ୍ଯାଣଶରୀରଃ॥ 7-49-18 ପ୍ରଭୁଃ ପ୍ରାର୍ଥିତଃ ସନ୍ନିତି ଶେଷଃ॥ 7-49-21 ଉଚ୍ଚାରିତେ ଅନ୍ଯଥେତି ଶେଷଃ॥ 7-49-22 ପାପଂ ବିତଥାଭିନିବେଶଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ସମୀକ୍ଷସ୍ବ ବିଚାରଯ। ଅଯଜ୍ଞବାହିନଂ ନ ଯଜ୍ଞଂ ବହତି ତଂ ପାପମବାକ୍ଷରପାଠଜମପରାଧମ୍॥ 7-49-23 ନିଧନେ ଅନ୍ଦେ ସଦ୍ଯ ଏବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-49-27 ସାମ୍ଯଭବୈଷମ୍ଯମ୍। ଯୁବଯୋର୍ଗୃତ୍ସମଦଶତକ୍ରତ୍ବୋଃ॥ 7-49-31 ଅର୍ଥଃ ସର୍ବସ୍ମାତ୍ପ୍ରିଯସ୍ତତୋଽପି ପ୍ରିଯୋଽନ୍ତରାତ୍ମା ତତ୍ତୁଲ୍ଯଃ ସର୍ବେଷାଂ ଭବିଷ୍ଯସୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-49-33 ପୂରା ପୂର୍ବାବତାରେ॥ 7-49-42 ଯା ତବ ମଯି ସମ୍ଭାବନା ଏତସ୍ମାତ୍ଫଲମହଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯେ ଇତି ଅସ୍ଯାଃ ଫଲାତ୍ ପୁଣ୍ଯାତ୍ତବ କୃଷ୍ଣୋନାମ ପୁତ୍ରୋ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 7-49-49 ପାଦାଚ୍ଚତୁର୍ଥାତ୍। ତପଃ ଶୌଚଂ ଦଯା ସତ୍ଯମିତି ଚତ୍ବାରୋ ଧର୍ମସ୍ଯ ପାଦାସ୍ତେଷାଂ ଚତୁର୍ଥାତ୍ସତ୍ଯାଦେବ ତବାତ୍ମା ଶରୀରମ୍॥ 7-49-52 ପିତରଂ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯେ ଇତି ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଗୃହମାଗତଃ। ଦୁଃଖିତା ବୈଧବ୍ଯଦୁଃଖେନ॥ 7-49-55 କ୍ଷଯେ ଗୃହେ। ବିଶ ପ୍ରବିଶ॥ 7-49-56 ଶରଣାକୁରୂନ୍ ବାଯ୍ବାଘାତେନ ବା ସ୍ବଯଂ ବା ପକ୍ବତଯା ଫଲାନାମଧଃ ପତନେନ ବିଶରଣଂ ଶରଣା ତତ୍ପ୍ରଧାନାଃ କୁରବୋଽନ୍ନାନି ଶରଣାକୁରବସ୍ତାନ୍। ଶୄ ବିଶରଣେଽସ୍ମାଦ୍ଭାବେ ଲ୍ଯୁଃ॥ 7-49-57 ସାସ୍ରତ୍ବାଦାବିଲେ ଈକ୍ଷଣେ ଯସ୍ଯ॥ 7-49-60 ଈଶ୍ବରୋ ବିଷ୍ଣୁଃ॥ 7-49-67 କୂଲାନି ଗୃହତଟାକାଦୀନି॥ 7-49-68 ଆତ୍ମନା ଚିତ୍ତେନ॥ 7-49-71 ଆଦିତ୍ଯଚନ୍ଦ୍ରାବିତ୍ଯାଦିସର୍ବଂ ସର୍ବାଜ୍ଜାତଂ ବିଦ୍ଧୀତି ସପ୍ତମସ୍ଥେନାନ୍ବଯଃ॥ 7-49-72 ଉପନିଷତ୍। ପ୍ରାଧାନ୍ଯାତ୍ପୃଥକ୍କୀର୍ତନମ୍। ବେଦବାହା ବେଦପାଠକାଃ॥ 7-49-75 ବାଚାବିରୁଦ୍ଧାଃ। ବାଙ୍ନିଯମନଶୀଲାଃ। ନିର୍ମାଣଂ ଅନେକଧାଭବନଂ ଯୋଗେନାନେକଶରୀରଧାରଣଂ ତତ୍ର ରତାଃ॥ 7-49-77 ଚିନ୍ତ୍ଯଦ୍ଯୋତାଃ ସଙ୍କଲ୍ପିତମାତ୍ରଂ ବସ୍ତୁ ଯେଷାଂ ସଦ୍ଯଃ ପୁରତଃ ପ୍ରକାଶତେ ତାଦୃଶାଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଯଦିଦଂ ସହଧର୍ମେତି ପ୍ରୋଚ୍ଯତେ ଭରତର୍ଷଭ। ପାଣିଗ୍ରହଣକାଲେ ତୁ ସ୍ତ୍ରୀଣାମେତତ୍କଥଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-50-1 (83468) ଆର୍ଷ ଏଷ ଭବେଦ୍ଧର୍ମଃ ପ୍ରାଜାପତ୍ଯୋଽଥବାଽସୁରଃ। ଯଦେତତ୍ସହଧର୍ମେତି ପୂର୍ବମୁକ୍ତଂ ମହର୍ଷିଭିଃ॥ 13-50-2 (83469) ସନ୍ଦେହଃ ସୁମହାନେଷ ବିରୁଦ୍ଧ ଇତି ମେ ମତିଃ। ଇହ ଯଃ ସହଧର୍ମୋ ବୈ ପ୍ରେତ୍ଯାଯଂ ବିହିତଃ କ୍ବନୁ॥ 13-50-3 (83470) ସ୍ବର୍ଗୋ ମୃତାନାଂ ଭବତି ସହଧର୍ମଃ ପିତାମହ। ପୂର୍ବମେକସ୍ତୁ ମ୍ରିଯ********କସ୍ତିଷ୍ଠତେ ବଦ॥ 13-50-4 (83471) ନାନାଧର୍ମଫଲୋପେତା ନାନାକର୍ମନିବାସିତାଃ। ନାନାନିରଯନିଷ୍ଠାନ୍ତା ମାନୁପା ବହବୋ ଯଦା॥ 13-50-5 (83472) ଅନୃତାଃ ସ୍ତ୍ରିଯ ଇତ୍ଯେବଂ ସୂତ୍ରକାରୋ ବ୍ଯବସ୍ଯତି। ଯଦାଽନୃତାଃ ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତାତ ସହଧର୍ମଃ କୁତଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-50-6 (83473) ଅନୃତାଃ ସ୍ତ୍ରିଯ ଇତ୍ଯେବଂ ବେଦେଷ୍ବପି ହି ପଠ୍ଯତେ। ଧର୍ମୋ ଯଃ ପୂର୍ବିକୋ ଦୃଷ୍ଟ ଉପଚାରଃ କ୍ରିଯାବିଧିଃ॥ 13-50-7 (83474) ଗହରଂ ପ୍ରତିଭାତ୍ଯେତନ୍ମମ ଚିନ୍ତଯତୋଽନିଶମ୍। ନିଃସନ୍ଦେହମିଦଂ ସର୍ବଂ ପିତାମହ ଯଥାଶ୍ରୁତିଃ॥ 13-50-8 (83475) ଯଦୈତଦ୍ଯାଦୃଶଂ ଚୈତଦ୍ଯଥା ଚୈତତ୍ପ୍ରବର୍ତିତମ୍। ନିଖିଲେନ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଭବାନେତଦ୍ବ୍ରବୀତୁ ମେ॥ 13-50-9 (83476) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-50-10x (6873) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଅଷ୍ଟାବକ୍ରସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ଦିଶଯା ସହ ଭାରତ॥ i 13-50-10 (83477) ନିର୍ବିଷ୍ଟୁକାମସ୍ତୁ ପୁରା ଅଷ୍ଟାବକ୍ରୋ ମହାତପାଃ। ଋଷେରଥ ବଦାନ୍ଯସ୍ଯ ବବ୍ରେ କନ୍ଯାଂ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-50-11 (83478) ସୁପ୍ରଭାଂ ନାମ ବୈ ନାମ୍ନା ରୂପେଣାପ୍ରତିମାଂ ଭୁବି। ଗୁଣପ୍ରଭାବଶୀଲେନ ଚାରିତ୍ରେଣ ଚ ଶୋଭନାମ୍॥ 13-50-12 (83479) ସା ତସ୍ଯର୍ଷେର୍ମନୋ ଦୃଷ୍ଟା ଜହାର ଶୁଭଲୋଚନା। ବନରାଜୀ ଯଥା ଚିତ୍ରା ବସନ୍ତେ କୁସୁମାଞଚିତା॥ 13-50-13 (83480) ଋଷିସ୍ତମାହ ଦେଯା ମେ ସୁତା ତୁଭ୍ଯଂ ହି ତଚ୍ଛୃଣୁ॥ 13-50-14 (83481) `ଅନନ୍ଯସ୍ତ୍ରୀଜନଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ହ୍ଯପ୍ରବାସୀ ପ୍ରିଯଂବଦଃ। ସୁରୂପଃ ସମ୍ମତୋ ବୀରଃ ଶୀଲବାନ୍ଭୋଗଭୁକ୍ଛୁଚିଃ॥ 13-50-15 (83482) ଦାରାନୁମତଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ସୁନକ୍ଷତ୍ରାମଥୋଦ୍ବେହେତ୍। ସଭୃତ୍ଯଃ ସ୍ବଜନୋପେତ ଇହ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚ ମୋଦତେ॥ 13-50-16 (83483) ଗଚ୍ଛ ତାବଦ୍ଦିଶଂ ପୁଣ୍ଯାମୁତ୍ତରାଂ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ତତଃ॥ 13-50-17 (83484) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-50-18x (6874) କିଂ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯଂ ମଯା ତତ୍ର ବକ୍ତୁମର୍ହତି ମେ ଭବାନ୍। ତଥେଦାନୀଂ ମଯୋ କାର୍ଯଂ ଯଥା ବକ୍ଷ୍ଯତି ମାଂ ଭବାନ୍॥ 13-50-18 (83485) ବଦାନ୍ଯ ଉବାଚ। 13-50-19x (6875) ଧନଦଂ ସମତିକ୍ରମ୍ଯ ହିମବନ୍ତଂ ଚ ପର୍ବତମ୍। ରୁଦ୍ରସ୍ଯାଯତନଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସିଦ୍ଧଚାରଣସେବିତମ୍॥ 13-50-19 (83486) ସଂହୃଷ୍ଟୈଃ ପାର୍ଷଦୈର୍ଜୁଷ୍ଟଂ ନୃତ୍ଯଦ୍ଭିର୍ବିବିଧାନନୈଃ। ଦିବ୍ଯାଙ୍ଗରାଗୈଃ ପୈଶାଚୈରନ୍ଯୈର୍ନାନାବିଧୈଃ ପ୍ରଭୋଃ॥ 13-50-20 (83487) ପାଣିତାଲସୁତାଲୈଶ୍ଚ ଶମ୍ପାତାଲୈଃ ସମୈସ୍ତଥା। ସମ୍ପ୍ରହୃଷ୍ଟୈଃ ପ୍ରନୃତ୍ଯଦ୍ଭିଃ ଶର୍ବସ୍ତତ୍ର ନିଷେବ୍ଯତେ॥ 13-50-21 (83488) ଇଷ୍ଟଂ କିଲ ଗିରୌ ସ୍ଥାନଂ ତଦ୍ଦିବ୍ଯମିତି ଶୁଶ୍ରୁମ। ନିତ୍ଯଂ ସନ୍ନିହିତୋ ଦେବସ୍ତଥା ତେ ପାର୍ଷଦାଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 13-50-22 (83489) ତତ୍ର ଦେବ୍ଯା ତପସ୍ତପ୍ତଂ ସଙ୍କରାର୍ଥଂ ସୁଦୁଶ୍ଚରମ୍। ଅତସ୍ତଦିଷ୍ଟଂ ଦେବସ୍ଯ ତଥୋମାଯା ଇତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 13-50-23 (83490) ପୂର୍ବେ ତତ୍ର ମହାପାର୍ଶ୍ବେ ଦେବସ୍ଯୋତ୍ତରତସ୍ତଥା॥ ଋତବଃ କାଲରାତ୍ରିଶ୍ଚ ଯେ ଦିବ୍ଯା ଯେ ଚ ମାନୁଷାଃ॥ 13-50-24 (83491) ଦେବଂ ଚୋପାସତେ ସର୍ବେ ରୂପିଣଃ କିଲ ତତ୍ର ହ। ତଦତିକ୍ରମ୍ଯ ଭବନଂ ତ୍ବଯା ଯାତବ୍ଯମେବ ହି॥ 13-50-25 (83492) ତତୋ ନୀଲଂ ବନୋଦ୍ଦେଶଂ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ମେଘସନ୍ନିଭମ୍। ରମଣୀଯଂ ମନୋଗ୍ରାହି ତତ୍ର ବୈ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ସ୍ତ୍ରିଯମ୍॥ 13-50-26 (83493) ତପସ୍ବିନୀଂ ମହାଭାଗାଂ ବୃଦ୍ଧାଂ ଦୀକ୍ଷାମନୁଷ୍ଠିତାମ୍। ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯା ସା ତ୍ବଯା ତତ୍ର ସମ୍ପୂଜ୍ଯା ଚୈବ ଯତ୍ନତଃ॥ 13-50-27 (83494) ତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିନିବୃତ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ତତଃ ପାଣିଂ ଗ୍ରହୀଷ୍ଯସି। ଯଦ୍ଯେଷ ସମଯଃ ସର୍ବଃ ସାଧ୍ଯତାଂ ତତ୍ର ଗମ୍ଯତାମ୍॥ 13-50-28 (83495) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-50-29x (6876) ତଥାଽସ୍ତୁ ସାଧଯିଷ୍ଯାମି ତତ୍ର ଯାସ୍ଯାମ୍ଯସଂଶଯମ୍। ଯତ୍ର ତ୍ବଂ ବଦସେ ସାଧୋ ଭବାନ୍ଭବତୁ ସତ୍ଯବାକ୍॥ 13-50-29 (83496) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-50-30x (6877) ତତୋଽଗଚ୍ଛତ୍ସ ଭଗବାନୁତ୍ତରାମୁତ୍ତରାଂ ଦିଶମ୍। ହିମବନ୍ତଂ ଗିରିଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ସିଦ୍ଧଚାରଣସେବିତମ୍॥ 13-50-30 (83497) ସ ଗତ୍ବା ଦ୍ବିଜଶାର୍ଦୂଲୋ ହିମବନ୍ତଂ ମହାଗିରିମ୍। ଅଭ୍ଯଗଚ୍ଛନ୍ନଦୀଂ ପୁଣ୍ଯାଂ ବାହୁଦାଂ ପୁଣ୍ଯଦାଯିନୀମ୍॥ 13-50-31 (83498) ଅଶୋକେ ବିମଲେ ତୀର୍ଥେ ସ୍ନାତ୍ବା ବୈ ତର୍ପ୍ଯ ଦେବତାଃ। ତତ୍ର ବାସାଯ ଶଯନେ କୌଶେ ସୁଖମୁବାସ ହ॥ 13-50-32 (83499) ତତୋ ରାତ୍ର୍ଯାଂ ବ୍ଯତୀତାଯାଂ ପ୍ରାତରୁତ୍ଥାଯ ସ ଦ୍ବିଜଃ। ସ୍ନାତ୍ବା ପ୍ରାଦୁଶ୍ଚକାରାଗ୍ନିଂ ହୁତ୍ବା ଚୈବଂ ବିଧାନତଃ॥ 13-50-33 (83500) ରୁଦ୍ରାଣୀକୂପମାସାଦ୍ଯ ହ୍ରଦେ ତତ୍ର ସମାଶ୍ବସତ୍। ବିଶ୍ରାନ୍ତଶ୍ଚ ସମୁତ୍ଥାଯ କୈଲାସମଭିତୋ ଯଯୌ॥ 13-50-34 (83501) ସୋଽପଶ୍ଯତ୍କାଞ୍ଚନଦ୍ବାରଂ ଦୀପ୍ଯମାନମିବ ଶ୍ରିଯା। ମନ୍ଦାକିନୀଂ ଚ ନଲିନୀଂ ଧନଦସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-50-35 (83502) ଅଥ ତେ ରାକ୍ଷସାଃ ସର୍ବେ ଯେଽଭିରକ୍ଷନ୍ତି ପଦ୍ମିନୀମ୍। ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ଥିତା ଭଗବନ୍ତଂ ମାଣିଭଦ୍ରପୁରୋଗମାଃ॥ 13-50-36 (83503) ସ ତାନ୍ପ୍ରତ୍ଯର୍ଚଯାମାସ ରାକ୍ଷସାନ୍ଭୀମବିକ୍ରମାନ୍। ନିବେଦଯତ ମାଂ କ୍ଷିପ୍ରଂ ଧନଦାଯେତି ଚାବ୍ରବୀତ୍॥ 13-50-37 (83504) ତେ ରାକ୍ଷସାସ୍ତଥା ରାଜନ୍ଭଗବନ୍ତମଥାବ୍ରୁବନ୍। ଅସୌ ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜା ସ୍ବଯମାଯାତି ତେଽନ୍ତିକମ୍॥ 13-50-38 (83505) ବିଦିତୋ ଭଗବାନସ୍ଯ କାର୍ଯମାଗମନସ୍ଯ ଯତ୍। ପଶ୍ଯୈନଂ ତ୍ବଂ ମହାଭାଗଂ ଜ୍ବଲନ୍ତମିବ ତେଜସା॥ 13-50-39 (83506) ତତୋ ବୈଶ୍ରବଣୋଽଭ୍ଯେତ୍ଯ ଅଷ୍ଟାବକ୍ରମନିନ୍ଦିତମ୍। ବିଧିବତ୍କୁଶଲଂ ପୃଷ୍ଟ୍ବା ତତୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-50-40 (83507) ସୁଖଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଭବାନ୍କଚ୍ଚିତ୍କିଂବା ମତ୍ତଶ୍ଚିକୀର୍ଷତି। ବ୍ରୂହି ସର୍ବଂ କରିଷ୍ଯାମି ଯନ୍ମାଂ ବକ୍ଷ୍ଯସି ବୈ ଦ୍ବିଜ॥ 13-50-41 (83508) ଭବନଂ ପ୍ରବିଶ ତ୍ବଂ ମେ ଯଥାକାମଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ସତ୍କୃତଃ କୃତକାର୍ଯଶ୍ଚ ଭବାନ୍ଯାସ୍ଯତ୍ଯବିଘ୍ନତଃ॥ 13-50-42 (83509) ପ୍ରାବିଶଦ୍ଭବନଂ ସ୍ବଂ ବୈ ଗୃହୀତ୍ବା ତଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମମ୍। ଆସନଂ ସ୍ବଂ ଦଦୌ ଚୈବ ପାଦ୍ଯମର୍ଘ୍ଯଂ ତଥୈବ ଚ॥ 13-50-43 (83510) ଅଥୋପବିଷ୍ଟଯୋସ୍ତତ୍ର ମାଣିଭଦ୍ରପୁରୋଗମାଃ। ନିଷେଦୁସ୍ତତ୍ର କୌବେରା ଯକ୍ଷଗନ୍ଧର୍ବକିନ୍ନରାଃ॥ 13-50-44 (83511) ତତସ୍ତେଷାଂ ନିଷଣ୍ଣାନାଂ ଧନଦୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍। ଭବଚ୍ଛନ୍ଦଂ ସମାଜ୍ଞାଯ ନୃତ୍ଯେରନ୍ନପ୍ସରୋଗଣାଃ॥ 13-50-45 (83512) ଆତିଥ୍ଯଂ ପରମଂ କାର୍ଯଂ ଶୁଶ୍ରୂଷା ଭବତସ୍ତଥା। ସଂବର୍ତତାମିତ୍ଯୁବାଚ ମୁନିର୍ମଧୁରଯା ଗିରା॥ 13-50-46 (83513) ଯଥୋର୍ବରା ମିଶ୍ରକେଶୀ ରମ୍ଭା ଚୈବୋର୍ବଶୀ ତଥା। ଅଲମ୍ବୁସା ଘୃତାଚୀ ଚ ଚିତ୍ରା ଚିତ୍ରାଙ୍ଗଦାରୁଚିଃ॥ 13-50-47 (83514) ମନୋହରା ସୁକେଶୀ ଚ ସୁମୁଖୀ ହାସିନୀ ପ୍ରଭା। ବିଦ୍ଯୁତା ପ୍ରଶମୀ ଦାନ୍ତା ବିଦ୍ଯୋତା ରତିରେବ ଚ॥ 13-50-48 (83515) ଏତାଶ୍ଚାନ୍ଯାଶ୍ଚ ବୈ ବହ୍ବ୍ଯଃ ପ୍ରନୃତ୍ତାପ୍ସରସଃ ଶୁଭାଃ। ଅବାଦଯଂଶ୍ଚ ଗନ୍ଧର୍ବା ବାଦ୍ଯାନି ବିବିଧାନି ଚ॥ 13-50-49 (83516) ଅଥ ପ୍ରବୃତ୍ତେ ଗାନ୍ଧର୍ବେ ଦିବ୍ଯେ ଋଷିରୁପାବିଶତ୍। ଦିବ୍ଯଂ ସଂବତ୍ସରଂ ତତ୍ରାରମତୈଷ ମହାତପାଃ॥ 13-50-50 (83517) ତତୋ ବୈଶ୍ରବଣୋ ରାଜା ଭଗବନ୍ତମୁବାଚ ହ। ସାଗ୍ରଃ ସଂବତ୍ସରୋ ଯାତୋ ବିପ୍ରେହ ତବ ପଶ୍ଯତଃ॥ 13-50-51 (83518) ହାର୍ଯୋଽଯଂ ବିଷଯୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍ଗାନ୍ଧର୍ବୋ ନାମ ନାମତଃ। ଛନ୍ଦତୋ ବର୍ତତାଂ ବିପ୍ର ଯଥା ବଦତି ବା ଭବାନ୍॥ 13-50-52 (83519) ଅତିଥିଃ ପୂଜନୀଯସ୍ତ୍ବମିଦଂ ଚ ଭବତୋ ଗୃହମ୍। ସର୍ବମାଜ୍ଞାପ୍ଯତାମାଶୁ ପରବନ୍ତୋ ବଯଂ ତ୍ବଯି॥ 13-50-53 (83520) ଅଥ ବୈଶ୍ରବଣଂ ପ୍ରୀତୋ ଭଗବାନ୍ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ। ଅର୍ଚିତୋସ୍ମି ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଗମିଷ୍ଯାମି ଧନେଶ୍ବର॥ 13-50-54 (83521) ପ୍ରୀତୋସ୍ମି ସଦୃଶଂ ଚୈବ ତବ ସର୍ବଂ ଧନାଧିପ। ତବ ପ୍ରସାଦାଦ୍ଭଗବନ୍ମହର୍ଷେଶ୍ଚ ମହାତ୍ମନଃ। ନିଯୋଗାଦଦ୍ଯ ଯାସ୍ଯାମି ବୃଦ୍ଦିମାନୃଦ୍ଧିମାନ୍ଭବ॥ 13-50-55 (83522) ଅଥ ନିଷ୍କ୍ରମ୍ଯ ଭଗବାନ୍ପ୍ରଯଯାବୁତ୍ତରାମୁଖଃ। `କୈଲାସେ ସଙ୍କରାବାସମଭିବୀକ୍ଷ୍ଯ ପ୍ରଣମ୍ଯ ଚ॥ 13-50-56 (83523) ଗୌରୀଶଂ ଶଙ୍କରଂ ଦାନ୍ତଂ ଶରଣାଗତବତ୍ସଲମ୍। ଗଙ୍ଗାଧରଂ ଗୋପତିନଂ ଗଣାବୃତମକଲ୍ପଷମ୍॥' 13-50-57 (83524) କୈଲାସଂ ମନ୍ଦରଂ ହୈମଂ ସର୍ବାନନୁଚଚାର ହ। ତାନତୀତ୍ଯ ମହାଶୈଲାନ୍କୈରାତଂ ସ୍ଥାନମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-50-58 (83525) ପ୍ରଦକ୍ଷିଣଂ ତଥା ଚକ୍ରେ ପ୍ରଯତଃ ଶିରସା ନତଃ। ଧରଣୀମବତୀର୍ଯାଥ ପୂତାତ୍ମାଽସୌ ତଦାଽଭକବତ୍॥ 13-50-59 (83526) ସ ତଂ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣଂ କୃତ୍ବା ନିର୍ଯାତଶ୍ଚୋତ୍ତରାମୁଖଃ। ସମେନ ଭୂମିଭାଗେନ ଯଯୌ ପ୍ରୀତିପୁରସ୍କୃତଃ॥ 13-50-60 (83527) ତତୋଽପରଂ ବନୋଦ୍ଦେଶଂ ରମଣୀଯମପଶ୍ଯତ। ସର୍ବର୍ତୁଭିର୍ମୂଲଫଲୈଃ ପକ୍ଷିଭିଶ୍ଚ ସମନ୍ବିତୈଃ। ରମଣୀଯୈର୍ବନୋଦ୍ଦେଶୈସ୍ତତ୍ରତତ୍ର ବିଭୂଷିତମ୍॥ 13-50-61 (83528) ତତ୍ରାଶ୍ରମପଦଂ ଦିବ୍ଯଂ ଦଦର୍ଶ ଭଗବାନଥ॥ 13-50-62 (83529) ଶୈଲାଂଶ୍ଚ ବିବିଧାକାରାନ୍କାଞ୍ଚନାନ୍ରତ୍ନଭୂଷିତାନ୍। ମଣିଭୂମୌ ନିବିଷ୍ଟାଶ୍ଚ ପୁଷ୍କରିଣ୍ଯସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-50-63 (83530) ଅନ୍ଯାନ୍ଯପି ସୁରମ୍ଯାଣି ଦଦର୍ଶ ସୁବହୂନ୍ଯଥ। ଭୃଶଂ ତସ୍ଯ ମନୋ ରମେ ମହର୍ଷେର୍ଭାବିତାତ୍ମନଃ॥ 13-50-64 (83531) ସ ତତ୍ର କାଞ୍ଚନଂ ଦିବ୍ଯଂ ସର୍ବରତ୍ନମଯଂ ଗୃହମ୍। ଦଦର୍ଶାଦ୍ଭୁତସଙ୍କାଶଂ ଧନଦସ୍ଯ ଗୃହାଦ୍ବରମ୍॥ 13-50-65 (83532) ମହାନ୍ତୋ ଯତ୍ର ବିବିଧା ମଣିକାଞ୍ଚନପର୍ବତାଃ। ବିମାନାନି ଚ ରମ୍ଯାଣି ରତ୍ନାନି ବିବିଧାନି ଚ॥ 13-50-66 (83533) ମନ୍ଦାରପୁଷ୍ପୈଃ ସଙ୍କୀର୍ଣାଂ ତଥା ମନ୍ଦାକିନୀଂ ନଦୀମ୍। ସ୍ବଯମ୍ପ୍ରଭାଶ୍ଚ ମଣଯୋ ବଜ୍ରୈର୍ଭୂମିଶ୍ଚ ଭୂଷିତା॥ 13-50-67 (83534) ନାନାବିଧୈଶ୍ଚ ଭବନୈର୍ବିଚିତ୍ରମଣିତୋରଣୈଃ। ମୁକ୍ତାଜାଲବିନିକ୍ଷିପ୍ତୈର୍ମଣିରତ୍ନବିଭୂଷିତୈଃ॥ 13-50-68 (83535) ମନୋଦ୍ଦଷ୍ଟିହରୈ ରମ୍ଯୈଃ ସର୍ବତଃ ସଂବୃତଂ ଶୁଭୈଃ। ଋଷିଭିଶ୍ଚାବୃତଂ ତତ୍ର ଆଶ୍ରମଂ ତଂ ମନୋହରମ୍॥ 13-50-69 (83536) ତତସ୍ତସ୍ଯାଭବଚ୍ଚିନ୍ତା କୁତ୍ର ବାସୋ ଭବେଦିତି। ଅଥ ଦ୍ବାରଂ ସମଭିତୋ ଗତ୍ବା ସ୍ଥିତ୍ବା ତତୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-50-70 (83537) ଅତିଥିଂ ସମନୁପ୍ରାପ୍ତମଭିଜାନନ୍ତୁ ଯେଽତ୍ର ବୈ॥ 13-50-71 (83538) ଅଥ କନ୍ଯାଃ ପରିବୃତା ଗୃହାତ୍ତସ୍ମାଦ୍ବିନିର୍ଗତାଃ। ନାନାରୂପାଃ ସପ୍ତ ବିଭୋ କନ୍ଯାଃ ସର୍ବା ମନୋହରାଃ॥ 13-50-72 (83539) ଯାଂଯାମପଶ୍ଯତ୍କନ୍ଯାଂ ବୈ ସାସା ତସ୍ଯ ମନୋଽହରତ୍। ନ ଚ ଶକ୍ତୋ ବାରଯିତୁଂ ମନୋଽସ୍ଯାଥାବସୀଦତି। ତତୋ ଧୃତିଃ ସମୁତ୍ପନ୍ନା ତସ୍ଯ ବିପ୍ରସ୍ଯ ଧୀମତଃ॥ 13-50-73 (83540) ଅଥ ତଂ ପ୍ରମଦାଃ ପ୍ରାହୁର୍ଭଗବାନ୍ପ୍ରବିଶତ୍ବିତି। ସ ଚ ତାସାଂ ସୁରୁପେଣ ତସ୍ଯୈବ ଭବନସ୍ଯ ଚ। କୌତୂହଲଂ ସମାବିଷ୍ଟଃ ପ୍ରବିବେଶ ଗୃହଂ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-50-74 (83541) ତତ୍ରାପଶ୍ଯଜ୍ଜରାଯୁକ୍ତାମରଜୋମ୍ବରଧାରିଣୀମ୍। ବୃଦ୍ଧାଂ ପର୍ଯଙ୍କମାସୀନାଂ ସର୍ବାଭରଣଭୂଷିତାମ୍॥ 13-50-75 (83542) ସ୍ବସ୍ତୀତି ତେନ ଚୈବୋକ୍ତା ସା ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରତ୍ଯବଦତ୍ତଦା। ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ଥାଯ ଚ ତଂ ବିପ୍ରମାସ୍ଯତାମିତ୍ଯୁବାଚ ହ॥ 13-50-76 (83543) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-50-77x (6878) ସର୍ବାଃ ସ୍ବାନାଲଯାନ୍ଯାନ୍ତୁ ଏକା ମାମୁପତିଷ୍ଠତୁ। ପ୍ରଜ୍ଞାତା ଯା ପ୍ରଶାନ୍ତା ଯା ଶେଷା ଗଚ୍ଛନ୍ତୁ ଚ୍ଛନ୍ଦତଃ॥ 13-50-77 (83544) ତତଃ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣୀକୃତ୍ଯ କନ୍ଯାସ୍ତାସ୍ତମୃଷିଂ ତଦା। ନିଶ୍ଚକ୍ରମୁର୍ଗୃହାତ୍ତସ୍ମାତ୍ସା ବୃଦ୍ଧାଽଥ ବ୍ଯତିଷ୍ଠତଃ। ତଯା ସମ୍ପୂଜିତସ୍ତତ୍ର ଶଯନେ ଚାପି ନିର୍ମଲେ॥ 13-50-78 (83545) ଅଥ ତାଂ ସଂବିଶନ୍ପ୍ରାହ ଶଯନେ ଭାସ୍ବରେ ତଦା। ତ୍ବଯାଽପି ସୁପ୍ଯତାଂ ଭଦ୍ରେ ରଜନୀ ହ୍ଯତିବର୍ତତେ॥ 13-50-79 (83546) ସଂଲାପାତ୍ତେନ ବିପ୍ରେଣ ତଥା ସା ତତ୍ର ଭାଷିତା। ଦ୍ବିତୀଯେ ଶଯନେ ଦିବ୍ଯେ ସଂବିବେଶ ମହାପ୍ରଭେ॥ 13-50-80 (83547) ଅଥ ସା ବେପମାନାଙ୍ଗୀ ନିମିତ୍ତଂ ଶୀତଜଂ ତଦା। ବ୍ଯପଦିଶ୍ଯ ମହର୍ଷେର୍ବୈ ଶଯନଂ ବ୍ଯବରୋହତ॥ 13-50-81 (83548) ସ୍ବାଗତେନାଗତାଂ ତାଂ ତୁ ଭଗବାନଭ୍ଯଭାଷତ। ସା ଜୁଗୂହ ଭୁଜାଭ୍ଯାଂ ତୁ ଋଷିଂ ପ୍ରୀତ୍ଯା ନରର୍ଷଭ॥ 13-50-82 (83549) ନିର୍ବିକାରମୃଷିଂ ଚାପି କାଷ୍ଠକୁଡ୍ଯୋପମଂ ତଦା। ଦୁଖିତା ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ସଞ୍ଜଲ୍ପମକାର୍ଷୀଦୃଷିଣା ସହ॥ 13-50-83 (83550) ବ୍ରହ୍ମନ୍ନକାମକରୋସ୍ତି ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ପୁରୁଷତୋ ଧୃତିଃ। କାମେନ ମୋହିତା ଚାହଂ ତ୍ବାଂ ଭଜନ୍ତୀଂ ଭଜସ୍ବ ମାମ୍॥ 13-50-84 (83551) ପ୍ରହୃଷ୍ଟୋ ଭବ ବିପ୍ରର୍ଷେ ସମାଗଚ୍ଛ ମଯା ସହ। ଉପଗୂହ ଚ ଭାଂ ବିପ୍ର କାମାର୍ତାଽହଂ ଭୃଶଂ ତ୍ବଯି॥ 13-50-85 (83552) ଏତଦ୍ବି ତବ ଧର୍ମାତ୍ମଂସ୍ତପସଃ ପୂଜ୍ଯତେ ଫଲମ୍। ପ୍ରାର୍ଥିତଂ ଦର୍ଶନାଦେବ ଭଜମାନାଂ ଭଜସ୍ବ ମାମ୍॥ 13-50-86 (83553) ସଦ୍ମ ଚେଦଂ ଧନଂ ସର୍ବଂ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦପି ପଶ୍ଯସି। ପ୍ରଭୁସ୍ତ୍ବଂ ଭବ ସର୍ବତ୍ର ମଯି ଚୈବ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-50-87 (83554) ସର୍ବାନ୍କାମାନ୍ବିଧାସ୍ଯାମି ରମସ୍ବ ସହିତୋ ମଯା। ରମଣୀଯେ ବନେ ବିପ୍ର ସର୍ବକାମଫଲପ୍ରଦେ॥ 13-50-88 (83555) ତ୍ବଦ୍ବଶାଽହଂ ଭବିଷ୍ଯାମି ରଂସ୍ଯସେ ଚ ମଯା ସହ। ସର୍ବାନ୍କାମାନୁପାଶ୍ନୀମୋ ଯେ ଦିବ୍ଯା ଯେ ଚ ମାନୁଷାଃ॥ 13-50-89 (83556) ନାତଃ ପରଂ ହି ନାରୀଣାଂ ବିଦ୍ଯତେ ଚ କଦାଚନ। ଯଥା ପୁରୁଷସଂସର୍ଗଃ ପରମେତଦ୍ଧି ନଃ ଫଲମ୍॥ 13-50-90 (83557) ଆତ୍ମଚ୍ଛନ୍ଦେନ ବର୍ତନ୍ତେ ନାର୍ଯୋ ମନ୍ମଥଚୋଦିତାଃ। ନ ଚ ଦହ୍ଯନ୍ତି ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯଃ ସୁତପ୍ତୈରପି ପାଂସୁଭିଃ॥ 13-50-91 (83558) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-50-92x (6879) ପରଦାରାନହଂ ଭଦ୍ରେ ନ ଗଚ୍ଛେଯଂ କଥଞ୍ଚନ। ଦୂଷିତଂ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞୈଃ ପରଦାରାଭିମର୍ଶନମ୍॥ 13-50-92 (83559) `ଶୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରେ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମଥୋଚ୍ଯତେ। ପୁନଶ୍ଚ ପାତକଂ ଦୃଷ୍ଟଂ ବିପ୍ରକ୍ଷେତ୍ରେ ବିଶେଷତଃ'॥ 13-50-93 (83560) ଭଦ୍ରେ ନିର୍ବେଷ୍ଟୁକାମୋଽହଂ ତତ୍ରାବକିରଣଂ ମମ। `ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ମହଦତୋ ଦାରଗ୍ରହଣପୂର୍ବକମ୍॥ 13-50-94 (83561) ବୀଜଂ ନ ଶୁଦ୍ଧ୍ଯତେ ବୋଢୁରନ୍ଯଥା କୃତନିଷ୍କୃତେଃ। ମାତୃତଃ ପିତୃତଃ ଶୁଦ୍ଧୋ ଜ୍ଞେଯଃ ପୁତ୍ରୋ ଯଥାର୍ଥତଃ॥' 13-50-95 (83562) ବିଷଯେଷ୍ବନଭିଜ୍ଞୋଽହଂ ଧର୍ମାର୍ଥଂ କିଲ ସନ୍ତତିଃ। ଏବଂ ଲୋକାନ୍ଗମିଷ୍ଯାମି ପୁତ୍ରୈରିତି ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-50-96 (83563) ଭଦ୍ରେ ଧର୍ମଂ ବିଜାନୀହି ଜ୍ଞାତ୍ବା ଚୋପରମସ୍ବ ହ॥ 13-50-97 (83564) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-50-98x (6880) ନାନିଲୋଽଗ୍ନିର୍ନ ବରୁଣୋ ନ ଚାନ୍ଯେ ତ୍ରିଦଶା ଦ୍ବିଜ। ପ୍ରିଯାଃ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଯଥା କାମୋ ରତିଶୀଲା ହି ଯୋଷିତଃ॥ 13-50-98 (83565) ସହସ୍ରେ କିଲ ନାରୀଣାଂ ପ୍ରାପ୍ଯେତୈକା କଦାଚନ। ତଥା ଶତସହସ୍ରେଷୁ ଯଦି କାଚିତ୍ପତିବ୍ରତା॥ 13-50-99 (83566) ନୈତା ଜାନନ୍ତି ପିତରଂ ନ କୁଲଂ ନ ଚ ମାତରମ୍। ନ ଭ୍ରାତୄନ୍ନ ଚ ଭର୍ତାରଂ ନ ଚ ପୁତ୍ରାନ୍ନ ଦେବରାନ୍॥ 13-50-100 (83567) ଲୀଲାଯନ୍ତ୍ଯଃ କୁଲଂ ଘ୍ନନ୍ତି କୂଲାନୀବ ସରିଦ୍ବରାଃ। ଦୋଷାନ୍ସର୍ବାଶ୍ଚ ମତ୍ବାଽଽଶୁ ପ୍ରଜାପତିରଭାଷତ॥ 13-50-101 (83568) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-50-102x (6881) ତତଃ ସ ଋଷିରେକାଗ୍ରସ୍ତାଂ ସ୍ତ୍ରିଯଂ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ। ଆସ୍ଯତାଂରୁଚିତଶ୍ଛନ୍ଦଃ କିଞ୍ଚ କାର୍ଯଂ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 13-50-102 (83569) ସା ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରୋବାଚ ଭଗବନ୍ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ଦେଶକାଲତଃ। ବସ ତାବନ୍ମହାଭାଗ କୃତକୃତ୍ଯୋ ଭବିଷ୍ଯସି॥ 13-50-103 (83570) ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସ୍ତାମଥୋବାଚ ସ ତଥେତି ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ବତ୍ସ୍ଯେଽହଂ ଯାବଦୁତ୍ସାହୋ ଭବତ୍ଯା ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 13-50-104 (83571) ଅଥର୍ଷିରଭିସମ୍ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ସ୍ତ୍ରିଯଂ ତାଂ ଜରଯାଽର୍ଦିତାମ୍। ଚିନ୍ତାଂ ପରମିକାଂ ଭେଜେ ସନ୍ତପ୍ତ ଇବ ଚାଭବତ୍॥ 13-50-105 (83572) ଯଦ୍ଯଦଙ୍ଗଂ ହି ସୋଽପଶ୍ଯତ୍ତସ୍ଯା ବିପ୍ରର୍ଷଭସ୍ତଦା। ନାରମତ୍ତତ୍ରତତ୍ରାସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟୀ ରୂପବିରାଗିତା॥ 13-50-106 (83573) ଦେବତେଯଂ ଗୃହସ୍ଯାସ୍ଯ ଶାପାତ୍କିଂନୁ ବିରୂପିତା। ଅସ୍ଯାଶ୍ଚ କାରଣଂ ବେତ୍ତୁଂ ନ ଯୁକ୍ତଂ ସହସା ଭଯା॥ 13-50-107 (83574) ଇତି ଚିନ୍ତାବିଷକ୍ତସ୍ଯ ତମର୍ଥଂ ଜ୍ଞାତୁମିଚ୍ଛତଃ। ବ୍ଯଗମଦ୍ରାତ୍ରିଶେଷଃ ସ ମନସା ବ୍ଯାକୁଲେନ ତୁ॥ 13-50-108 (83575) ଅଥ ସା ସ୍ତ୍ରୀ ତଥୋବାଚ ଭଗବନ୍ପଶ୍ଯ ବୈ ରବେଃ। ରୂପଂ ସନ୍ଧ୍ଯାଭ୍ରସଂରକ୍ତଂ କିମୁପସ୍ଥାପ୍ଯତାଂ ତବ॥ 13-50-109 (83576) ସ ଉବାଚ ତତସ୍ତାଂ ସ୍ତ୍ରୀଂ ସ୍ନାନୋଦକମିହାନଯ। ଉପାସିଷ୍ଯେ ତତଃ ସନ୍ଧ୍ଯାଂ ବାଗ୍ଯତୋ ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ॥ ॥ 13-50-110 (83577) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 50 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-50-1 ସହୋଭୌ ଚରତାଂ ଧର୍ମଂ କ୍ଷୌମେ ବସାନୌ ଜାଯାପତୀ ଅଗ୍ନିମାଦଧୀଯାତାମିତି ଧର୍ମପତ୍ନୀସାହିତ୍ଯଂ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଦୃଶ୍ଯମାନମାକ୍ଷିପତି ଯଦିଦମିତି। ପାଣଗ୍ରହଣାତ୍ପ୍ରାକ୍ସାହିତ୍ଯାଭାବାତ୍ସହୋଭାବିତି ବାକ୍ଯଂ ବ୍ଯାକୁପ୍ଯେତେତି ଭାବଃ॥ 7-50-3 ଇହୈବ ସାହିତ୍ଯଂ ଦଂପତ୍ଯୋର୍ଦୃଶ୍ଯତେ ପରଲୋକେ ତଯୋଃ ସାହିତ୍ଯଂ କ୍ବନୁ। ନ କ୍ବାପୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-50-6 ସୂତ୍ରକାରୋ ଧର୍ମପ୍ରବକ୍ତା। ଅନୃତଂ ସାହସଂ ମାଯା ମୂର୍ଖତ୍ବମତିଲୋଭତେତି ସ୍ତ୍ରୀଧର୍ମାନାହ॥ 7-50-8 ଗହ୍ବରଂ ଗହନଂ ଦୁର୍ବୋଧମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-50-10 ଦିଶଯା ଦିଗଭିମାନିଦେବତଯା॥ 7-50-11 ନିର୍ବେଷ୍ଟୁକାମଃ ଦାରସଂଗ୍ରହାର୍ଥୀ॥ 7-50-21 ତାଲୈଃ କାଂସ୍ଯମଯୈର୍ବାଦ୍ଯଭାଣ୍ଡୈଃ। ଶମ୍ପାତାଲୈଃ ବିଦ୍ଯୁଦ୍ବଦତିଚପଲୈର୍ଭ୍ରମଣାଦିଘଟିତୈଃ ଗୀତନୃତ୍ଯକ୍ରିଯାମାନବିଶେଷୈଃ। ସମୈର୍ଭ୍ରମଣାଦିରହିତୈସ୍ତୈରେବ॥ 7-50-24 ମହାପାର୍ଶ୍ବେ ପର୍ବତେ। ତତଃ କୋପୋ ମହାନ୍ପାର୍ଶ୍ବେ ଇତି ଟ. ଥ. ପାଠଃ। ତତଃ କାଲୋ ମହାନ୍ପାର୍ଶ୍ବେ ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-50-30 ଉତ୍ତରାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠାମ୍॥ 7-50-45 ଭବଚ୍ଛନ୍ଦଂ ଭବଦିଚ୍ଛାମ୍॥ 7-50-52 ହାର୍ଯଃ ହରତୀତି ହାର୍ଯଃ॥ 7-50-54 ଭଗବାନ୍ ଅଷ୍ଟାବକ୍ରଃ॥ 7-50-55 ବୃଦ୍ଧିରୁପଚଯସ୍ତଦ୍ବାନ୍। ଋଦ୍ଧିଃ ସମ୍ପତ୍ ତଦ୍ବାନ୍॥ 7-50-58 କୈରାତଂ କିରାତବେଷଧାରିଣୋ ମହାଦେବସ୍ଯ ସମ୍ବନ୍ଧି॥ 7-50-59 ଧରଣୀମବତୀର୍ଯେତ୍ଯନେନାକାଶମାର୍ଗେଣାଷ୍ଟାବକ୍ରୋ ଗଚ୍ଛତୀତି ଗମ୍ଯତେ॥ 7-50-72 ସପ୍ତ ଇତରଦିଗ୍ଦେବତାଃ॥ 7-50-75 ଉତ୍ତରାଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ତୁ ଦେବତା ମୁଖ୍ଯାଽଷ୍ଟମୀ ସୈବ ଜରାଯୁକ୍ତା॥ 7-50-77 ପ୍ରଜ୍ଞାତା ଅତ୍ଯନ୍ତଂ ଜ୍ଞାନବତୀ। ପ୍ରଶାନ୍ତା ନିର୍ଜିତଚିତା॥ 7-50-82 ଜୁଗୂହ ଆଲିଙ୍ଗିତବତୀ॥ 7-50-84 ବ୍ରହ୍ମନ୍ନକାମତୋଽନ୍ଯାସ୍ତୀତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଅକାମତୋଽନିଚ୍ଛାତଃ ସ୍ବଭାବତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ପୁରୁଷତଃ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଧୃତିର୍ଧୈର୍ଯମନ୍ଯା ପରକୀଯାସ୍ତି।ପୁଂଯୋଗେ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଧୃତିଃ ସ୍ବକୀଯା ସର୍ବଥା ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-50-85 ପ୍ରହୃଷ୍ଟଃ କାମୁକୋ ଭବ। ଉପନୃହ ଅଲିଙ୍ଗସ୍ବ॥ 7-50-96 ଅନଭିଜ୍ଞୋଽପ୍ରୀତିମାନ୍॥ 7-50-101 ଲୀଲାଯନ୍ତ୍ଯଃ ଲୀଲାଂ ରତିମାତ୍ମନ ଇଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯଃ ଦୋଷାଂଶ୍ଚ ମନ୍ଦାନ୍ମନ୍ଦାସୁଃ ପ୍ରଜାପତିରଭାଷତ ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-50-102 ଏକାଗ୍ରଃ ସ୍ତ୍ରୀଦୋଷାନନୁସନ୍ଦଧାନଃ ସ୍ତ୍ରିଯମ୍ପ୍ରତି ଆସ୍ଯତା ତୂଣ୍ଣୀଂ ସ୍ଥୀଯତାମ୍। ରୁଚିତଃ ରୁଚିଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଛନ୍ଦଃ ଇଚ୍ଛା ଭବତୀତି ଅଭାଷତ। ତ୍ବଂ ରୁଚିଜ୍ଞା ମାମିଚ୍ଛସି ଅହଂ ତ୍ବରୁଚିଜ୍ଞୋ ନ ତ୍ବାଂ ସ୍ଫୁଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛାମୀତି ଭାବଃ। ଏବମପି ଯତ୍କାର୍ଯଂ କର୍ତବ୍ଯଂ ତବ ତନ୍ମେ ବ୍ରବୀହି॥ 7-50-103 ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯସେ ସ୍ପର୍ଶସୁଖଂ ଜ୍ଞାଯସେ॥ 7-50-106 ରୂପେ ବିରାଗିତା ବୈରାଗ୍ଯବତୀ ଦୃଷ୍ଟିର୍ନାରମତ୍ ନ ରେମେ॥ 7-50-108 ବ୍ଯଗଚ୍ଛତ୍ତଦହଃଶେଷ ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଅଥ ସା ସ୍ତ୍ରୀ ତମୁବାଚ ବିପ୍ରମେବଂ ଭବତ୍ବିତି। ତୈଲଂ ଦିବ୍ଯମୁପାଦାଯ ସ୍ନାନଶାଟୀମୁପାନଯତ୍॥ 13-51-1 (83578) ଅନୁଜ୍ଞାତା ଚ ମୁନିନା ସା ସ୍ତ୍ରୀ ତେନ ମହାତ୍ମନା। ଅଥାସ୍ଯ ତୈଲେନାଙ୍ଗାନି ସର୍ବାଣ୍ଯେବାଭ୍ଯମୃକ୍ଷତ॥ 13-51-2 (83579) ଶନୈଶ୍ଚାଚ୍ଛାଦିତସ୍ତତ୍ର ସ୍ନାନଶାଲାମୁପାଗମତ୍। ଭଦ୍ରାସନଂ ତତଶ୍ଚିତ୍ରମୃଷିରନ୍ବଗମନ୍ନବମ୍॥ 13-51-3 (83580) ଅଥୋପବିଷ୍ଟଶ୍ଚ ଯଦା ତସ୍ମିନ୍ଭଦ୍ରାସନେ ତଦା। ସ୍ନାପଯାମାସ ଶନକୈସ୍ତମୃଷିଂ ସୁଖହସ୍ତବତ୍। ଦିବ୍ଯଂ ଚ ବିଧିବଚ୍ଚକ୍ରେ ସୋପଚାରଂ ମୁନେସ୍ତଦା॥ 13-51-4 (83581) ଜଲେନ ସୁସୁଖୋଷ୍ଣେନ ତସ୍ଯା ହସ୍ତସୁଖେନ ଚ। ବ୍ଯତୀତାଂ ରଜନୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ନାଜାନାତ୍ସ ମହାବ୍ରତଃ॥ 13-51-5 (83582) ତତ ଉତ୍ଥାଯ ସ ମୁନିସ୍ତଦା ପରମବିସ୍ମିତଃ। ପୂର୍ବସ୍ଯାଂ ଦିଶି ସୂର୍ଯଂ ଚ ସୋଽପଶ୍ଯଦୁଦିତଂ ଦିବି॥ 13-51-6 (83583) `ସନ୍ଧ୍ଯୋପାସନମିତ୍ଯେବ ସର୍ବପାପହରଂ ନ ମେ।' ତସ୍ଯ ବୁଦ୍ଧିରିଯଂ କିନ୍ତୁ ମୋହସ୍ତତ୍ତ୍ବମିଦଂ ଭବେତ୍॥ 13-51-7 (83584) ଅଥୋପାସ୍ଯ ସହସ୍ରାଂଶୁଂ କିଂ କୋରମୀତ୍ଯୁବାଚ ତାମ୍। ସା ଚାମୃତରସପ୍ରଖ୍ଯଂ କ୍ରଷେରନ୍ନମୁପାହରତ୍॥ 13-51-8 (83585) ତସ୍ଯ ସ୍ବାଦୁତଯାଽନ୍ନସ୍ଯ ନ ପ୍ରଭୂତଂ ଚକାର ସଃ। ବ୍ଯଗମଚ୍ଚାପ୍ଯହଃଶେଷ ତତଃ ସନ୍ଧ୍ଯାଽଽଗମତ୍ପୁନଃ॥ 13-51-9 (83586) ଅଥ ସା ସ୍ତ୍ରୀ ଭଗବନ୍ତଂ ସୁପ୍ଯତାମିତ୍ଯଚୋଦଯତ୍। ତତ୍ର ବୈ ଶଯନେ ଦିବ୍ଯେ ତସ୍ଯ ତସ୍ଯାଶ୍ଚ କଲ୍ପିତେ॥ 13-51-10 (83587) [ପୃଥକ୍ର୍ବୈବ ତଥା ସୁପ୍ତୌ ସା ସ୍ତ୍ରୀ ସ ଚ ମୁନିସ୍ତଦା। ତଥାଽର୍ଥରାତ୍ରେ ସା ସ୍ତ୍ରୀ ତୁ ଶଯନଂ ତଦୁପାଗମତ୍॥] 13-51-11 (83588) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-51-12x (6882) ନ ଭଦ୍ରେ ପରଦାରେଷୁ ମନୋ ମେ ସମ୍ପ୍ରସଜ୍ଜତି। ଉତ୍ତିଷ୍ଠ ଭଦ୍ରେ ଭଦ୍ରଂ ତେ ସ୍ବାପଂ ବୈ ବିରମସ୍ବ ଚ॥ 13-51-12 (83589) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-51-13x (6883) ସା ତଦା ତେନ ବିପ୍ରେଣ ତଥା ଧୃତ୍ଯା ନିବର୍ତିତା। ସ୍ବତନ୍ତ୍ରାଽସ୍ମୀତ୍ଯୁବାଚର୍ଷିଂ ନ ଧର୍ମଚ୍ଛଲମସ୍ତି ତେ॥ 13-51-13 (83590) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-51-14x (6884) ନାସ୍ତି ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା ସ୍ତ୍ରୀଣାମସ୍ବତନ୍ତ୍ରା ହି ଯୋଷିତଃ। ପ୍ରଜାପତିମତଂ ହ୍ଯେତନ୍ନ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ଯମର୍ହତି॥ 13-51-14 (83591) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-51-15x (6885) ବାଧନେ ମୈଥୁନଂ ବିପ୍ର ମମ ଭକ୍ତିଂ ଚ ପଶ୍ଯ ବୈ। ଅଧର୍ମଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ବିପ୍ର ଯନ୍ମାଂ ତ୍ବଂ ନାଭିନନ୍ଦସି॥ 13-51-15 (83592) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-51-16x (6886) ହରନ୍ତି ଦୋଷଜାତାନି ନରମିନ୍ଦ୍ରିଯକିଙ୍କରମ୍। ପ୍ରଭବାମି ସଦା ଧୃତ୍ଯା ଭଦ୍ରେ ସ୍ବଶଯନଂ ବ୍ରଜ॥ 13-51-16 (83593) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-51-17x (6887) ଶିରସା ପ୍ରଣମେ ବିପ୍ର ପ୍ରସାଦଂ କର୍ତୁମର୍ହସି। ଭୂମୌ ନିପତମାନାଯାଃ ଶରଣଂ ଭବ ମେଽନଘ॥ 13-51-17 (83594) ଯଦି ବା ଦୋଷଜାତଂ ତ୍ବଂ ପରଦାରେଷୁ ପଶ୍ଯସି। ଆତ୍ମାନଂ ସ୍ପର୍ଶଯାମ୍ଯଦ୍ଯ ପାଣିଂ ଗୃହ୍ଣୀଷ୍ବ ମେ ଦ୍ବିଜ॥ 13-51-18 (83595) ନ ଦୋଷୋ ଭବିତା ଚୈବ ସତ୍ଯେନୈତଦ୍ବ୍ରବୀମ୍ଯହମ୍। ସ୍ବତନ୍ତ୍ରାଂ ମାଂ ବିଜାନୀହି ଯୋ ଧର୍ମଃ ସୋସ୍ତୁ ବୈ ମଯି। ତ୍ବଯ୍ଯାବେଶିତଚିତ୍ତା ଚ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରାଽସ୍ମି ଭଜସ୍ବ ମାମ୍॥ 13-51-19 (83596) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-51-20x (6888) ସ୍ବତନ୍ତ୍ରା ତ୍ବଂ କଥଂ ଭଦ୍ରେ ବ୍ରୂହି କାରଣମତ୍ର ବୈ। ନାସ୍ତି ତ୍ରିଲୋକେ ସ୍ତ୍ରୀ କାଚିଦ୍ଯା ବୈ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ଯମର୍ହତି॥ 13-51-20 (83597) ପିତା ରକ୍ଷତି କୌମାରେ ଭର୍ତା ରକ୍ଷତି ଯୌବନେ। ପୁତ୍ରସ୍ତୁ ସ୍ଥାବିରେ ଭାବେ ନ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ଯମର୍ହତି। `ନ ବୃଦ୍ଧାମକ୍ଷତାଂ ମନ୍ଯେ ଚ ଚେଚ୍ଛା ତ୍ବଯି ମେଽନଘେ' 13-51-21 (83598) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-51-22x (6889) କୌମାରଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ମେ କନ୍ଯୈବାସ୍ମି ନ ସଂଶଯଃ। ପତ୍ନୀଂ କୁରୁଷ୍ବ ମାଂ ବିପ୍ର ଶ୍ରଦ୍ଧାଂ ବିଜହି ମା ମମ॥ 13-51-22 (83599) ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ। 13-51-23x (6890) ଯଥା ମମ ତଥା ତୁଭ୍ଯଂ ଯଥା ତୁଭ୍ଯଂ ତଥା ମମ। ଜିଜ୍ଞାସେଯମୃଷେସ୍ତସ୍ଯ ବିଘ୍ନଃ ସତ୍ଯଂ ନୁ କିଂ ଭବେତ୍॥ 13-51-23 (83600) ଆଶ୍ଚର୍ଯଂ ପରମଂ ହୀଦଂ କିନ୍ନୁ ଶ୍ରେଯୋ ହି ମେ ଭବେତ୍। ଦିବ୍ଯାଭରଣବସ୍ତ୍ରା ହି କନ୍ଯେଯଂ ମାମୁପସ୍ଥିତା॥ 13-51-24 (83601) କିଂ ତ୍ବସ୍ଯାଃ ପରମଂ ରୂପଂ ଜୀର୍ଣମାସୀତ୍କଥଂ ପୁନଃ। କନ୍ଯାରୂପମିହାଦ୍ଯୈବଂ କିମିବାତ୍ରୋତ୍ତରଂ ଭବେତ୍॥ 13-51-25 (83602) ଯଥା ମେ ପରମା ଶକ୍ତିର୍ନ ବ୍ଯୁତ୍ଥାନେ କଥଂଚନ। ନ ରୋଚତେ ହି ବ୍ଯୁତ୍ଥାନଂ ସତ୍ଯେନାସାଦଯାମ୍ଯହମ୍॥ ॥ 13-51-26 (83603) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 51 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-51-2 ଅଭ୍ଯମୃକ୍ଷତି ଅଭ୍ଯଞ୍ଜିତବତୀ॥ 7-51-3 ଶନୈଶ୍ଚୋତ୍ସାଦିତ ଇତି ଡ.ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ଉତ୍ସାଦିତଃ ଚାଲିତଃ॥ 7-51-5 ନାଜାନାତ୍ ନ ଜ୍ଞାତବାନ୍॥ 7-51-9 ନ ପ୍ରଭୂତଂ ଚକାର ପୂର୍ଣମିତି ନାଭ୍ଯବଦଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-51-12 ସ୍ବଯଂ ବୈ ବିରମସ୍ବ ଚେତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-51-13 ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ଯାନ୍ମମ। ନ ତବ ପାରଦାର୍ଯଦୋଷୋଽସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ ଧର୍ମଚ୍ଛଲଂ ପରପୁରୁଷପ୍ରଲୋଭନମ୍। ନାଧର୍ମଫଲମସ୍ତି ତ ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-51-14 ନାସ୍ତୀତି ଅପ୍ରଦତ୍ତା ତ୍ବାଂ ନ କାମଯେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-51-18 ସ୍ପର୍ଶଯାମି ଦଦାମି॥ 7-51-19 ସ୍ବତନ୍ତ୍ରାମାତ୍ମପ୍ରଦାନଂ ଇତି ଶେଷଃ। ଯୋ ଧର୍ମଃ ପାଣିଗ୍ରହଣାଦିସଂସ୍କାରୋ ମଯି ମନ୍ନିମିତ୍ତଂ ସୋସ୍ତୁ॥ 7-51-22 ବିଜହି ମା ମା ନାଶଯ॥ 7-51-23 ତୁଭ୍ଯଂ ତବ। ସଙ୍ଗମଶ୍ରଦ୍ଧେତ୍ଯୁଭଯତ୍ର ଶେଷଃ। କିଂ ତସ୍ଯ ମଯା କନ୍ଯାର୍ଥିନା ପ୍ରାର୍ତିତସ୍ଯ ତତ୍କର୍ତୃକା ଇଯଂ ଜିଜ୍ଞାସା ମମ ପରୀକ୍ଷା କିମଯଂ ସାଧୁରସାଧୁର୍ବେତି॥ 7-51-24 ବିଘ୍ରତ୍ବମେବାହ ଆଶ୍ଚର୍ଯମିତି। ପୂର୍ବମତିଜୀର୍ଣତ୍ବେନ ଦୃଷ୍ଟା ପୁନଃ କନ୍ଯେବ ଦୃଶ୍ଯତ ଇତି ମାଯାରୂପମାଶ୍ଚର୍ଯମ୍॥ 7-51-25 ଅତ୍ରାସ୍ମିନ୍ବିଷଯେ କିମୁତ୍ତରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠତରମ୍। ପର୍ବପରିଗୃହୀତସ୍ଯାତ୍ଯାଗଃ ଉତ ଏତସ୍ଯାଃ ସ୍ବୀକାରଃ କର୍ତବ୍ଯ ଇତି ଭାବଃ॥ 7-51-26 ନ ବ୍ଯୁତ୍ଥାସ୍ଯେଽସ୍ଯାଃ ସ୍ବୀକାରଂ ନ କରିଷ୍ଯେ। ବ୍ଯୁତ୍ଥାନଂ ଧର୍ମାତିକ୍ରମୋ ମମ ନ ରୋଚତେ କିନ୍ତୁ ସତ୍ଯେନାସାଦଯାମ୍ବହଂ ଦାରାନିତି ଶେଷଃ। ଧୃତ୍ଯୈନାଂ ସାଧଯାମ୍ଯହମିତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ନ ବିଭେତି କଥଂ ସା ସ୍ତ୍ରୀ ଶାପାଚ୍ଚ ପରମଦ୍ଯୁତେ। କଥଂ ନିବୃତ୍ତୋ ଭଗବାଂସ୍ତଦ୍ଭବାନ୍ପ୍ରବ୍ରବୀତୁ ମେ॥ 13-52-1 (83604) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-52-2x (6891) ଅଷ୍ଟାବକ୍ରୋଽନ୍ବପୃଚ୍ଛତ୍ତାଂ ରୂପଂ ବିକୁରୁଷେ କଥମ୍। ନ ଚାନୃତଂ ତେ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ବ୍ରୂହି ବ୍ରାହ୍ମଣକାମ୍ଯଯା॥ 13-52-2 (83605) ସ୍ତ୍ର୍ଯୁବାଚ। 13-52-3x (6892) ଦ୍ଯାବାପୃଥିବ୍ଯୋର୍ଯତ୍ରୈଷା କାମ୍ଯା ବ୍ରାହ୍ମଣସତ୍ତମ। ଶୃଣୁଷ୍ବାବହିତଃ ସର୍ବଂ ଯଦିଦଂ ସତ୍ଯବିକ୍ରମ॥ 13-52-3 (83606) ଜିଜ୍ଞାସେଯଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତା ମେ ସ୍ଥୈର୍ଯଂ କର୍ତୁଂ ତବାନଘ। ଅବ୍ଯୁତ୍ଥାନେନ ତେ ଲୋକା ଜିତାଃ ସତ୍ଯପରାକ୍ରମ॥ 13-52-4 (83607) ଉତ୍ତରାଂ ମାଂ ଦିଶଂ ବିଦ୍ଧି ଦୃଷ୍ଟଂ ସ୍ତ୍ରୀଚାପଲଂ ଚ ତେ। ସ୍ଥବିରାଣାମପି ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ବାଧତେ ମୈଥୁନଜ୍ବରଃ॥ 13-52-5 (83608) `ଅବିଶ୍ବାସୋ ନ ବ୍ଯସନୀ ନାତିସକ୍ତୋଽପ୍ରବାସକଃ। ବିଦ୍ବାନ୍ସୁଶୀଲଃ ପୁରୁଷଃ ସଦାରଃ ସୁଖମଶ୍ନୁତେ॥' 13-52-6 (83609) ତୁଷ୍ଟଃ ପିତାମହସ୍ତେଽଦ୍ଯ ତଥା ଦେବାଃ ସବାସବାଃ॥ 13-52-7 (83610) ସତ୍ବଂ ଯେନ ଚ କାର୍ଯେଣ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ଭଗବାନିହ। ପ୍ରେଷିତସ୍ତେନ ବିପ୍ରେଣ କନ୍ଯାପିତ୍ରା ଦ୍ବିଜର୍ଷଭଃ॥ 13-52-8 (83611) ପ୍ରେଷିତଶ୍ଚୋପଦେଶାଯ ତଚ୍ଚ ସର୍ବଂ ଶ୍ରୁତଂ ତ୍ବଯା॥ 13-52-9 (83612) `ନିତାନ୍ତଂ ସ୍ତ୍ରୀ ଭୋଗପରା ପ୍ରିଯବାଦାପ୍ରବାସନାତ୍। ରକ୍ଷ୍ଯତେ ଚାକୁଚେଲାଦ୍ଯୈରପ୍ରସଙ୍ଗାନୁବର୍ତନୈଃ॥ 13-52-10 (83613) ଅପର୍ବସ୍ବନିଷିଦ୍ଧାସୁ ରାତ୍ରିଷ୍ବପ୍ଯନୃତୌ ବ୍ରଜେତ୍। ରାତ୍ରୌ ଚ ନାତିନିଯମୋ ନ ବୈ ହ୍ଯନିଯମୋ ଭବେତ୍॥'॥ 13-52-11 (83614) କ୍ଷେମୈର୍ଗମିଷ୍ଯସି ଗୃହଂ ଶ୍ରମଶ୍ଚ ନ ଭବିଷ୍ଯତି। କନ୍ଯାଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି ତାଂ ବିପ୍ର ପୁତ୍ରିଣୀ ଚ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-52-12 (83615) କାମ୍ଯଯା ପୃଷ୍ଟବାଂସ୍ତ୍ବଂ ମାଂ ତତୋ ବ୍ଯାହୃତମୁତ୍ତରମ୍। ଅନତିକ୍ରମଣୀଯା ସାକୃତ୍ସ୍ନୈର୍ଲୋକୈସ୍ତ୍ରିଭିଃ ସଦା॥ 13-52-13 (83616) ଗଚ୍ଛସ୍ବ କୃତକୃତ୍ଯସ୍ତ୍ବଂ କିଂ ବାଽନ୍ଯଚ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି। ଯାବଦ୍ବ୍ରବୀମି ବିପ୍ରର୍ଷେ ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଯଥାତଥମ୍॥ 13-52-14 (83617) ଋଷିଣା ପ୍ରସାଦିତା ଚାସ୍ମି ତବ ହେତୋର୍ଦ୍ବିଜର୍ଷଭ। ତସ୍ଯ ସମ୍ମାନନାର୍ଥଂ ମେ ତ୍ବଯି ବାକ୍ଯଂ ପ୍ରଭାଷିତମ୍॥ 13-52-15 (83618) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-52-16x (6893) ଶ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବଚନଂ ତସ୍ଯାଃ ସ ବିପ୍ରଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ସ୍ଥିତଃ। ଅନୁଜ୍ଞାତସ୍ତଯା ଚାପି ସ୍ବଗୃହଂ ପୁନରାବ୍ରଜତ୍॥ 13-52-16 (83619) ଗୃହମାଗତ୍ଯ ବିଶ୍ରାନ୍ତଃ ସ୍ବଜନଂ ପରିପୃଚ୍ଛ୍ଯ ଚ। ଅଭ୍ଯାଗଚ୍ଛଚ୍ଚ ତଂ ବିପ୍ରଂ ନ୍ଯାଯତଃ କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 13-52-17 (83620) ପୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ତେନ ବିପ୍ରେଣ ଦୃଷ୍ଟଂ ତ୍ବେତନ୍ନିଦର୍ଶନମ୍। ପ୍ରାହ ବିପ୍ରଂ ତଦା ବିପ୍ରଃ ସୁପ୍ରୀତେନାନ୍ତରାତ୍ମନା॥ 13-52-18 (83621) ଭବତାଽହମନୁଜ୍ଞାତଃ ପ୍ରାସ୍ଥିତୋ ଗନ୍ଧମାଦନମ୍। ତସ୍ଯ ଚୋତ୍ତରତୋ ଦେଶେ ଦୃଷ୍ଟଂ ମେ ଦୈବତଂ ମହତ୍॥ 13-52-19 (83622) ତଯା ଚାହମନୁଜ୍ଞାତୋ ଭବାଂଶ୍ଚାପି ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ। ଶ୍ରାବିତଶ୍ଚାପି ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଗୃହଂ ଚାଭ୍ଯାଗତଃ ପ୍ରଭୋ॥ 13-52-20 (83623) ତମୁବାଚ ତଦା ବିପ୍ରଃ ସୁତାଂ ପ୍ରତିଗୃହାଣ ମେ। ନକ୍ଷତ୍ରତିଥିସଂଯୋଗେ ପାତ୍ରଂ ହି ପରମଂ ଭବାନ୍॥ 13-52-21 (83624) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-52-22x (6894) ଅଷ୍ଟାବକ୍ରସ୍ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ଚ ତାଂ ପ୍ରଭୋ। କନ୍ଯାଂ ପରମଧର୍ମାତ୍ମା ପ୍ରୀତିମାଂଶ୍ଚାଭବତ୍ତଦା॥ 13-52-22 (83625) କନ୍ଯାଂ ତାଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯୈବ ଭାର୍ଯାଂ ପରମଶୋଭନାମ୍। ଉବାସ ମୁଦିତସ୍ତତ୍ର ଶ୍ବାଶ୍ରମେ ବିଗତଜ୍ବରଃ॥ ॥ 13-52-23 (83626) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣିଃ ଦ୍ବିପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 52 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-52-2 ବିକୁରୁଷେଽନ୍ଯଥାନ୍ଯଥା କରୋଷି। ବ୍ରାହ୍ମଣକାମ୍ଯଯା ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଲିପ୍ସଯା॥ 7-52-3 ଦ୍ଯାବାପୃଥିବ୍ଯୋଃ ଦିବି ପୃଥିବ୍ଯାଂ ଚ ଯତ୍ର ସ୍ଥୀଯତେ ତତ୍ର ଏଷା କାମ୍ଯା ସ୍ତ୍ରୀପୁଂସଯୋଃ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯାଭିଲାଷରୂପା ଇଚ୍ଛାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-52-4 ମେ ମଯା॥ 7-52-8 ତତ୍କାର୍ଯଂ ଜ୍ଞାପଯାମୀତି ଶେଷଃ। 7-52-13 ସା କାମ୍ଯାଽନତିକ୍ରମଣୀଯା॥ 7-52-15 ଋଷିଣା ବଦାନ୍ଯେନ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ବୈଶ୍ଯଯୋନ୍ଯାଂ ସମୁତ୍ପନ୍ନାଃ ଶୂଦ୍ରଯୋନ୍ଯାଂ ତଥୈବ ଚ। ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯ ଇତି ପ୍ରୋକ୍ତାଃ ପୁରାଣି ଦ୍ବିଜସତ୍ତମାଃ॥ 13-53-1 (83627) କଥମେତନ୍ମହାରାଜ ତତ୍ତ୍ବଂ ଶଂସିତୁମର୍ହସି। ବିରୁଦ୍ଧମିହ ପଶ୍ଯାମି ବିଯୋନୌ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭବେତ୍॥ 13-53-2 (83628) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-53-3x (6895) ଅଲଂ କୌତୂହଲେନାତ୍ର ନିବୋଧ ତ୍ବଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଶୁଭେତରଂ ଶୁଭଂ ବାଽପି ନ ଚିନ୍ତଯିତୁମର୍ହସି॥ 13-53-3 (83629) ଈଶନ୍ତ୍ଯାତ୍ମନ ଇତ୍ଯେତେ ଗତିଶ୍ଚୈଷାଂ ନ ସଞ୍ଜତେ। ବ୍ରହ୍ମଭୂଯାଂସ ଇତ୍ଯେବ ଋଷଯଃ ଶ୍ରୁତିଚୋଦିତାଃ॥ 13-53-4 (83630) ନିନ୍ଦ୍ଯା ନ ଚୈତେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରମାଣଂ ହି ପ୍ରମାଣିନାମ୍। ଲୋକୋଽନୁମନ୍ଯତେ ଚୈତାନ୍ପ୍ରମାଣଂ ହ୍ଯତ୍ର ବୈ ତପଃ॥ 13-53-5 (83631) ଏବଂ ମହାତ୍ମଭିସ୍ତାତ ତପୋଜ୍ଞାନସମନ୍ବିତୈଃ। ପ୍ରବର୍ତିତାନି କାର୍ଯାଣି ପ୍ରମାଣାନ୍ଯେବ ସତ୍ତମ॥ 13-53-6 (83632) ଭାର୍ଯାଶ୍ଚତସ୍ରୋ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ସ୍ବଧର୍ମତଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣୀ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯା ଶୂଦ୍ରା ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-53-7 (83633) ରାଜ୍ଞାଂ ତୁ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯା ଶୂଦ୍ରା ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ବୈଶ୍ଯା ବିହିତା ଶୂଦ୍ରା ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-53-8 (83634) ଶୂଦ୍ରସ୍ଯୈକା ସ୍ମୃତା ଭାର୍ଯା ପ୍ରତିଲୋମେ ତୁ ସଙ୍କରଃ। ଶୂଦ୍ରାଯାସ୍ତୁ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ଚତ୍ବାରଃ ପତଯଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 13-53-9 (83635) ବର୍ଣୋତ୍ତମାଯାସ୍ତୁ ପତିଃ ସବର୍ଣସ୍ତ୍ବେକ ଏବ ସଃ। ଦ୍ବୌ କ୍ଷତ୍ରିଯାଯା ବିହିତୌ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ତଥା॥ 13-53-10 (83636) ବୈଶ୍ଯାଯାସ୍ତୁ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିହିତାଃ ପତଯସ୍ତ୍ରଯଃ। ସବର୍ଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଶ୍ଚୈବ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଚ ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-53-11 (83637) ଏବଂବିଧିମନୁସ୍ମୃତ୍ଯ ତତସ୍ତେ ଋଷିଭିଃ ପୁରା। ଉତ୍ପାଦିତା ମହାତ୍ମାନଃ ପୁତ୍ରା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯଃ ପୁରା॥ 13-53-12 (83638) ପୁରାଣାଭ୍ଯାମୃଷିଭ୍ଯାଂ ତୁ ମିତ୍ରେଣ ବରୁଣେନ ଚ। ବସିଷ୍ଠୋଽଥ ତଥାଽଗସ୍ତ୍ଯୋ ବର୍ହିଷବ୍ଯସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-53-13 (83639) କକ୍ଷୀବାନାର୍ଷ୍ଟିଷେଣଶ୍ଚ ପୁରୁଷଃ କଷ ଏବ ଚ। ମାମତେଯସ୍ଯ ବୈ ପୁତ୍ରା ଗୌତମଶ୍ଚାତ୍ମଜାଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 13-53-14 (83640) ବତ୍ସପ୍ରିଯଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ସ୍ଥୂଲରଶ୍ମିସ୍ତଥାକ୍ଷଣିଃ। ଗୌତମସ୍ଯୈବ ତନଯା ଯେ ଦାସ୍ଯାଂ ଜନିତା ହ୍ଯୁତ॥ 13-53-15 (83641) କପିଞ୍ଜଲାଦୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିଶ୍ଚାଣ୍ଡାଲ୍ଯାମୁଦପଦ୍ଯତ। ବୈନତେଯସ୍ତଥା ପକ୍ଷୀ ତୁର୍ଯାଯାଂ ଚ ବସିଷ୍ଠତଃ॥ 13-53-16 (83642) ପ୍ରସାଦାଚ୍ଚ ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ ଶୁକ୍ଲାଭ୍ଯୁପଗମେନ ଚ। ଅଦୃଶ୍ଯନ୍ତ୍ଯାଃ ପିତା ବୈଶ୍ଯୋ ନାମ୍ନା ଚିତ୍ରମୁଖଃ ପୁରା। ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବମନୁପ୍ରାପ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିତ୍ବଂ ଚ କୌରବ॥ 13-53-17 (83643) ବୈଶ୍ଯଶ୍ଚିତ୍ରମୁଖଃ କନ୍ଯାଂ ବସିଷ୍ଠତନଯସ୍ଯ ବୈ। ଶୁଭାଂ ପ୍ରାଦାଦ୍ଯତୋ ଜାତୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିସ୍ତୁ ପରାଶରଃ॥ 13-53-18 (83644) ତଥୈବ ଦାଶକନ୍ଯାଯାଂ ସତ୍ଯବତ୍ଯାଂ ମହାନୃଷିଃ। ପରାଶରାତ୍ପ୍ରସୂତଶ୍ଚ ବ୍ଯାସୋ ଯୋଗମଯୋ ମୁନିଃ॥ 13-53-19 (83645) ବିଭଣ୍ଡକସ୍ଯ ମୃଗ୍ଯାଂ ଚ ତପୋଯୋଗାତ୍ମକୋ ମୁନିଃ। ଋସ୍ଯଶୃଙ୍ଗଃ ସମୁତ୍ପନ୍ନୋ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ମହାଯଶାଃ॥ 13-53-20 (83646) ଶାର୍ଙ୍ଗ୍ଯାଂ ଚ ମନ୍ଦପାଲସ୍ଯ ଚତ୍ବାରୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ଜାତା ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯଃ ପୁଣ୍ଯା ଯୈଃ ସ୍ତୁତୋ ହବ୍ଯବାହନଃ॥ 13-53-21 (83647) ଦ୍ରୋଣଶ୍ଚ ସ୍ତମ୍ବମିତ୍ରଶ୍ଚ ସାରିସୃକ୍ବଶ୍ଚ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ଜରିତାରିଶ୍ଚ ବିଖ୍ଯାତଶ୍ଚତ୍ବାରଃ ସୂର୍ଯସନ୍ନିଭାଃ॥ 13-53-22 (83648) ମହର୍ଷେଃ କାଲବୃକ୍ଷସ୍ଯ ଶକୁନ୍ତ୍ଯାମେବ ଜଜ୍ଞିବାନ୍। ହିରଣ୍ଯହସ୍ତୋ ଭଗବାନ୍ମହର୍ଷିଃ କାଞ୍ଚନପ୍ରଭଃ॥ 13-53-23 (83649) ପାବକାତ୍ତାତ ସମ୍ଭୂତା ମନସା ଚ ମହର୍ଷଯଃ। ପିତାମହସ୍ଯ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପୁରସ୍ତ୍ଯପୁଲହାଦଯଃ॥ 13-53-24 (83650) ସାବର୍ଣ୍ଯଶ୍ଚାପି ରାଜର୍ଷିଃ ସବର୍ଣାଯାମଜାଯତ। ମୃଣ୍ମଯ୍ଯାଂ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ଆଦିତ୍ଯେନ ବିବସ୍ବତା॥ 13-53-25 (83651) ଶାଣ୍ଡିଲ୍ଯଶ୍ଚାଗ୍ନିତୋ ଜାତଃ କଶ୍ଯପସ୍ଯାଗ୍ରଜଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଶରଦ୍ବତଃ ଶରସ୍ତମ୍ବାତ୍କୃପଶ୍ବ କୃପଯା ସହ॥ 13-53-26 (83652) ପଦ୍ମାଶ୍ଚ ଜଜ୍ଞେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସୋସ୍ଯପସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ରେଣୁଶ୍ଚ ରେଣୁକା ଚୈବ ରାମମାତା ଯଶସ୍ବିନୀ॥ 13-53-27 (83653) ସମୁନାଯାଃ ସମୁଦ୍ଭୂତଃ ସୋମକେନ ମହାତ୍ମନା। ଅର୍କଦନ୍ତୋ ମହାନୃଷିଃ ପ୍ରଥିତଃ ପୃଥିବୀତଲେ॥ 13-53-28 (83654) ଅଗ୍ନେରାହବନୀଯାଚ୍ଚ ଦ୍ରୁପଦସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରବର୍ଚସଃ। ଧୃଷ୍ଟଦ୍ଯୁମ୍ନଶ୍ଚ ସମ୍ଭୂତୋ ବେଦ୍ଯାଂ କୃଷ୍ଣା ଚ ଭାରତ॥ 13-53-29 (83655) ବ୍ଯାଘ୍ରଯୋନ୍ଯାଂ ତତୋ ଜାତା ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଏକୋନବିଂଶତିଃ ପୁତ୍ରାଃ ଖ୍ଯାତା ବ୍ଯାଘ୍ରପଦାଦଯଃ॥ 13-53-30 (83656) ମନ୍ଧଶ୍ଚ ବାଦଲୋମସ୍ଚ ଜାବାଲିଶ୍ଚ ମହାନୃଷିଃ। ମନ୍ଯୁଶ୍ଚୈବୋପମନ୍ଯୁଶ୍ଚ ସେତୁକର୍ଣସ୍ତଥୈବ ଚ। ଏତେ ଚାନ୍ଯେ ଚ ବିଖ୍ଯାତାଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ଗୋତ୍ରତାଂ ଗତାଃ॥ 13-53-31 (83657) ବିଶ୍ବକାଶସ୍ଯ ରାଜର୍ଷେରୈକ୍ଷ୍ବାକୋସ୍ତୁ ମହାତ୍ମନଃ। ବାଲାଶ୍ବୋ ନାମ ପୁତ୍ରୋଽଭୂଚ୍ଛିଖାଂ ଭିତ୍ତ୍ବା ବିନିସ୍ସୃତଃ॥ 13-53-32 (83658) ମାନ୍ଧାତା ଚୈବ ରାଜର୍ଷିର୍ଯୁବନାଶ୍ବେନ ଧୀମତା। ସ୍ବଯଂ ଧୃତୋଽଥ ଗର୍ଭେଣ ଦିବ୍ଯାସ୍ତ୍ରବଲସଂଯୁତଃ॥ 13-53-33 (83659) ଗୌରିକଶ୍ଚାପି ରାଜର୍ଷିଶ୍ଚକ୍ରବର୍ତୀ ମହାଯଶାଃ। ବାହୁଦାଯାଂ ସମୁତ୍ପନ୍ନୋ ନଦ୍ଯାଂ ରାଜ୍ଞା ସୁବାହୁନା॥ 13-53-34 (83660) ଭୂମେଶ୍ଚ ପୁତ୍ରୋ ନରକଃ ସଂବର୍ତଶ୍ଚୈବ ପୁଷ୍କଲଃ। ଅଦ୍ଭିଶ୍ଚୈବ ମହାତେଜା ଋଷିର୍ଗାର୍ଗ୍ଯୋଽଭ୍ଯଜାଯତ॥ 13-53-35 (83661) ଏତେ ଚାନ୍ଯେ ଚ ବହବୋ ରାଜନ୍ଯା ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତଥା। ପ୍ରଭାବେନାଭିସମ୍ଭୂତା ମହର୍ଷୀଣାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ନାସାଧ୍ଯ ତପସା ତେଷାଂ ବିଦ୍ଯଯାଽଽତ୍ମଗୁଣୈଃ ପରୈଃ॥ 13-53-36 (83662) ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ଚ ମନୁନା ନୀତଃ ଶ୍ଲୋକୋ ନରାଧିପ। ଧର୍ମଂ ପ୍ରଣଯତା ରାଜଂସ୍ତଂ ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-53-37 (83663) ଋଷିଣାଂ ଚ ନଦୀନାଂ ଚ ସାଧୂନାଂ ଚ ମହାତ୍ମନାମ୍। ପ୍ରଭବୋ ନାଧିଗନ୍ତବ୍ଯଃ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଦୁଶ୍ଚରିତସ୍ଯ ଚ॥ 13-53-38 (83664) ତନ୍ନାତ୍ର ଚିନ୍ତା କର୍ତବ୍ଯା ମହର୍ଷୀଣାଂ ସମୁଦ୍ଭବେ। ଯଥା ସର୍ବଗତୋ ହ୍ଯଗ୍ନିସ୍ତଥା ତେଜୋ ମହାତ୍ମସୁ॥' ॥ 13-53-39 (83665) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 53 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-53-1 ଏତଦାଦିସପ୍ତାଧ୍ଯାଯା ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ଯକୋଶେଷ୍ବେବ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ।

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପୁତ୍ରୈଃ କଥଂ ମହାରାଜ ପୁରୁଷସ୍ତାରିତୋ ଭବେତ୍। ଯାବନ୍ନ ଲବ୍ଧବାନ୍ପୁତ୍ରମଫଲଃ ପୁରୁଷୋ ନୃପ॥ 13-54-1 (83666) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-54-2x (6896) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ନାରଦେନ ପୁରା ଗୀତଂ ମାର୍କଣ୍ଡେଯାଯ ପୃଚ୍ଛତେ॥ 13-54-2 (83667) ପର୍ବତଂ ନାରଦଂ ଚୈବ ଅସିତଂ ଦେବଲଂ ଚ ତମ୍। ଆରୁଣେଯଂ ଚ ରୈଭ୍ଯଂ ଚ ଏତାନତ୍ରାଗତାନ୍ପୁରା॥ 13-54-3 (83668) ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋର୍ମଧ୍ଯେ ଭୋଗବତ୍ଯାଃ ସମାଗମେ। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୂର୍ବଂ ସମାସୀନାନ୍ମାର୍କଣ୍ଡେଯୋଽଭ୍ଯଗଚ୍ଛତ॥ 13-54-4 (83669) ଋଷଯସ୍ତୁ ମୁନିଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସମୁତ୍ଥାଯୋନ୍ମୁଖାଃ ସ୍ଥିତାଃ। ଅର୍ଚଯିତ୍ବାଽର୍ହତୋ ବିପ୍ରଂ କିଂ କୁର୍ମ ଇତି ଚାବ୍ରୁବନ୍॥ 13-54-5 (83670) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-54-6x (6897) ଅଯଂ ସମାଗମଃ ସଦ୍ଭିର୍ଯତ୍ନେନାସାଦିତୋ ମଯା। ଅତ୍ର ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯାମି ଧର୍ମାଣାମାଚାରସ୍ଯ ଚ ନିଶ୍ଚଯମ୍॥ 13-54-6 (83671) ଋଜୁଃ କୃତଯୁଗେ ଧର୍ମସ୍ତସ୍ମିନ୍କ୍ଷୀଣେ ବିମୁହ୍ଯତି। ଯୁଗେଯୁଗେ ମହର୍ଷିଭ୍ଯୋ ଧର୍ମମିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-54-7 (83672) ଋଷିଭିର୍ନାରଦଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ବ୍ରୂହି ଯତ୍ରାସ୍ଯ ସଂଶଯଃ। ଧର୍ମାଧର୍ମେଷୁ ତତ୍ବଜ୍ଞ ତ୍ବଂ ହି ଚ୍ଛେତ୍ତା ହି ସଂଶଯାନ୍॥ 13-54-8 (83673) ଋଷିଭ୍ଯୋଽନୁମତଂ ବାକ୍ଯଂ ନିଯୋଗାନ୍ନାରଦସ୍ତଦା। ସର୍ବଧର୍ମାର୍ଥତତ୍ବଜ୍ଞଂ ମାର୍କଣ଼୍ଡେଯଂ ତତୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-54-9 (83674) ଦୀର୍ଘାଯୋ ତପସା ଦୀପ୍ତ ବଦେବଦାଙ୍ଗତତ୍ବବିତ୍। ଯତ୍ର ତେ ସଂଶଯୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍ସମୁତ୍ପନ୍ନଃ ସ ଉଚ୍ଯତାମ୍॥ 13-54-10 (83675) ଧର୍ମଂ ଲୋକୋପକାରଂ ବା ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଚ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି। ତଦହଂ କଥଯିଷ୍ଯାମି ବ୍ରୂହି ତ୍ବଂ ସୁମହାତପାଃ॥ 13-54-11 (83676) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-54-12x (6898) ଯୁଗେଯୁଗେ ବ୍ଯତୀତେଽସ୍ମିନ୍ଧର୍ମସେତୁଃ ପ୍ରଣଶ୍ଯତି। କଥଂ ଧର୍ମଚ୍ଛଲେନାହଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାମିତି ମେ ମତିଃ॥ 13-54-12 (83677) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-54-13x (6899) ଆସୀଦ୍ଧର୍ମଃ ପୁରା ବିପ୍ର ଚତୁଷ୍ପାଦଃ କୃତେ ଯୁଗେ। ତତୋ ହ୍ଯଧର୍ମଃ କାଲେନ ପ୍ରସୂତଃ କିଞ୍ଚିଦୂନତଃ॥ 13-54-13 (83678) ତତସ୍ତ୍ରେତାଯୁଗଂ ନାମ ପ୍ରବୃତ୍ତଂ ଧର୍ମଦୂଷଣମ୍॥ 13-54-14 (83679) ତସ୍ମିନ୍ନତୀତେ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ତୃତୀଯଂ ଦ୍ବାପରଂ ଯୁଗମ୍। ତଦା ଧର୍ମସ୍ଯ ଦ୍ବୌ ପାଦାବଧର୍ମୋ ନାଶଯିଷ୍ଯତି॥ 13-54-15 (83680) ଦ୍ବାପରେ ତୁ ପରିକ୍ଷୀଣେ ନନ୍ଦିକେ ସମୁପସ୍ଥିତେ। ଲୋକବୃତ୍ତଂ ଚ ଧର୍ମଂ ଚ ଉଚ୍ଯମାନଂ ନିବୋଧ ମେ॥ 13-54-16 (83681) ଚତୁର୍ଥଂ ନନ୍ଦିକଂ ନାମ ଧର୍ମଃ ପାଦାବଶେଷିତଃ। ତତଃ ପ୍ରଭୃତି ଜାଯନ୍ତେ କ୍ଷୀଣପ୍ରଜ୍ଞାଯୁପୋ ନରାଃ। କ୍ଷୀଣପ୍ରାଣଧନା ଲୋକେ ଧର୍ମାଚାରବହିଷ୍କୃତାଃ॥ 13-54-17 (83682) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-54-18x (6900) ଏବଂ ବିଲୁଲିତେ ଧର୍ମେ ଲୋକେ ଚାଧର୍ମସଂଯୁତେ। ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ ନିଯତଂ ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 13-54-18 (83683) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-54-19x (6901) ମନ୍ତ୍ରପୂତଂ ସଦା ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚୈବ ନ ନଶ୍ଯତି। ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ତଦ୍ଦେବା ଦାତୁର୍ନ୍ଯାଯାତ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତଃ॥ 13-54-19 (83684) ସତ୍ବଯୁକ୍ତଂ ଚ ଦାତା ଚ ସର୍ବାନ୍କାମାନବାପ୍ନୁଯାତ୍। ଅବାପ୍ତକାମଃ ସ୍ବର୍ଗେ ଚ ମହୀଯେତ ଯଥେପ୍ସିତମ୍॥ 13-54-20 (83685) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-54-21x (6902) ଚତ୍ବାରୋ ହ୍ଯଥ ଯେ ବର୍ଣା ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ପ୍ରଦାସ୍ଯତି। ମନ୍ତ୍ରହୀନମପନ୍ଯାଯଂ ତେଷାଂ ଦତ୍ତଂ କ୍ବ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-54-21 (83686) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-54-22x (6903) ଅସୁରାନ୍ଗଚ୍ଛତେ ଦତ୍ତଂ ବିପ୍ରୈ ରକ୍ଷାଂସି କ୍ଷତ୍ରିଯୈଃ। ବୈଶ୍ଯୈଃ ପ୍ରେତାନି ବୈ ଦତ୍ତଂ ଶୂଦ୍ରୈର୍ଭୂତାନି ଗଚ୍ଛତି॥ 13-54-22 (83687) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-54-23x (6904) ଅଥ ବର୍ଣାବରେ ଜାତାଶ୍ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯୋପଦେଶିନଃ। ଦାସ୍ଯନ୍ତି ହବ୍ଯକବ୍ଯାନି ତେଷାଂ ଦତ୍ତଂ କ୍ବ ଗଚ୍ଛତି 13-54-23 (83688) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-54-24x (6905) ବର୍ଣାବରାଣାଂ ଭୂତାନାଂ ହବ୍ଯକବ୍ଯପ୍ରଦାତୃଣାମ୍। ନୈବ ଦେବା ନ ପିତରଃ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ତତ୍ସ୍ବଯମ୍॥ 13-54-24 (83689) ଯାତୁଧାନାଃ ପିଶାଚାଶ୍ଚ ଭୂତା ଯେ ଚାପି ନୈର୍ଋତାଃ। ତେଷାଂ ସା ବିହିତା ବୃତ୍ତିଃ ପିତୃଦୈବତନିର୍ଗତାଃ॥ 13-54-25 (83690) ତେଷାଂ ସର୍ବପ୍ରଦାତୄଣାଂ ହବ୍ଯକବ୍ଯଂ ସମାହିତାଃ। ଯତ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ବିଧଇବତ୍ତଦ୍ବୈ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଦେବତାଃ॥' ॥ 13-54-26 (83691) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଃପଶ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 54 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-54-16 ନନ୍ଦିକ ଇତି କଲିଯୁଗେ ପ୍ରବର୍ତମାନଧର୍ମୈକପାଦସ୍ଯ ନାମ॥ 16 ॥

`ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ବର୍ଣାବରୈର୍ଦତ୍ତଂ ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚ ନାରଦ। ସମ୍ପ୍ରଯୋଗେ ଚ ପୁତ୍ରାଣାଂ କନ୍ଯାନାଂ ଚ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 13-55-1 (83692) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-55-2x (6906) କନ୍ଯାପ୍ରଦାନଂ ପ୍ରତ୍ରାଣାଂ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ସଂଯୋଗମେବ ଚ। ଆନୁପୂର୍ବ୍ଯାନ୍ମଯା ସମ୍ଯଗୁଚ୍ଯମାନଂ ନିବୋଧ ମେ॥ 13-55-2 (83693) ଜାତମାତ୍ରା ତୁ ଦାତବ୍ଯା କନ୍ଯକା ସଦୃଶେ ବରେ। କାଲେ ଦତ୍ତାସୁ କନ୍ଯାସୁ ପିତା ଧର୍ମେଣ ଯୁଜ୍ଯତେ॥ 13-55-3 (83694) ଯସ୍ତୁ ପୁଷ୍ପବତୀଂ କନ୍ଯାଂ ବାନ୍ଧବୋ ନ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ମାସିମାସି ଗତେ ବନ୍ଧୁସ୍ତସ୍ଯା ଭ୍ରୌଣଘ୍ନ୍ଯମାପ୍ନୁତେ॥ 13-55-4 (83695) ଯସ୍ତୁ କନ୍ଯାଂ ଗୃହେ ରୁନ୍ଧ୍ଯାଦ୍ଗ୍ରାମ୍ଯୈର୍ଭୋଗୈର୍ବିବର୍ଜିତାମ୍। ଅବଧ୍ଯାତଃ ସ କନ୍ଯାଯା ବନ୍ଧୁଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଭ୍ରୂଣହାମ୍॥ 13-55-5 (83696) ଦୂଷିତା ପାଣିମାତ୍ରେଣ ମୃତେ ଭର୍ତରି ଦାରିକା। ସଂସ୍କାରଂ ଲଭତେ ନାରୀ ଦ୍ବିତୀଯେ ସା ପୁନଃ ପତୌ॥ 13-55-6 (83697) ପୁନର୍ଭୂର୍ନାମ ସା କନ୍ଯା ସପୁତ୍ରା ହବ୍ଯକବ୍ଯଦା। ଅଦୂଷ୍ଯା ସା ପ୍ରସୂତୀଷୁ ପ୍ରଜାନାଂ ଦାରକର୍ମଣି॥ 13-55-7 (83698) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-55-8x (6907) ଯା ତୁ କନ୍ଯା ପ୍ରସୂଯେତ ଗର୍ଭିଣୀ ଯା ତୁ ବା ଭବେତ୍। କଥଂ ଦାରକ୍ରିଯାଂ ଭୂଯଃ ସା ଭବେଦୃଷିସତ୍ତମ॥ 13-55-8 (83699) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-55-9x (6908) ତତ୍ବାର୍ଥନିଶ୍ଚିତଂ ଶବ୍ଦଂ କନ୍ଯକା ନଯତେଽଗ୍ନଯେ। ତସ୍ମାତ୍କୁର୍ବନ୍ତି ବୈ ଭାବଂ କୁମାର୍ଯସ୍ତା ନ କନ୍ଯକାଃ॥ 13-55-9 (83700) ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାତ୍ରିଭାଗେନ ଗର୍ଭାଧାନବିଶୋଧିତଃ। ଗୃହ୍ଣୀଯାତ୍ତାଂ ଚତୁର୍ଭାଗବିଶୁଦ୍ଧାଂ ସର୍ଜନାତ୍ପୁନଃ॥ 13-55-10 (83701) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-55-11x (6909) କଥଂ କନ୍ଯାସୁ ଯେ ଜାତା ବନ୍ଧୂନାଂ ଦୂଷିତାଃ ସଦା। କସ୍ଯ ତେ ହବ୍ଯକବ୍ଯାନି ପ୍ରଦାସ୍ଯନ୍ତି ମହାମୁନେ॥ 13-55-11 (83702) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-55-12x (6910) କନ୍ଯାଯାସ୍ତୁ ପିତୁଃ ପୁତ୍ରାଃ କାନୀନା ହବ୍ଯକବ୍ଯଦାଃ। ଅନ୍ତର୍ବତ୍ନଯାସ୍ତୁ ଯଃ ପାଣିଂ ଗୃହ୍ଣୀଯାତ୍ସ ସହୋଢଜଃ॥ 13-55-12 (83703) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-55-13x (6911) ଅଥ ଯେନାହିତୋ ଗର୍ଭଃ କନ୍ଯାଯାଂ ତତ୍ର ନାରଦ। କଥଂ ପୁତ୍ରଫଲଂ ତସ୍ଯ ଭବେଦେତତ୍ପ୍ରଚକ୍ଷ୍ବ ମେ॥ 13-55-13 (83704) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-55-14x (6912) ଧର୍ମାଚାରେଷୁ ତେ ନିତ୍ଯଂ ଦୂଷକାଃ କୃତଶୋଧନାଃ। ବୀଜଂ ଚ ନଶ୍ଯତେ ତେଷାଂ ମୋଘଚେଷ୍ଟା ଭବନ୍ତି ତେ॥ 13-55-14 (83705) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-55-15x (6913) ଅଥ କାଚିଦ୍ଭବେତ୍କନ୍ଯା କ୍ରୀତା ଦତ୍ତା ହୃତାଽପି ବା। କଥଂ ପୁତ୍ରକୃତଂ ତସ୍ଯାସ୍ତଦ୍ଭବେଦ୍ଦଷିସତ୍ତମ॥ 13-55-15 (83706) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-55-16x (6914) କ୍ରୀତା ଦତ୍ତା ହୃତା ଚୈବ ଯା କନ୍ଯା ପାଣିବର୍ଜିତା। କୌମାରୀ ନାମ ସା ଭାର୍ଯା ପ୍ରସବେଦୌରସାନ୍ସୁତାନ୍। ନ ପତ୍ନ୍ଯର୍ଥେ ଶୁଭା ପ୍ରୋକ୍ତା ତତ୍କର୍ମଣ୍ଯପରାଜିତେ॥ 13-55-16 (83707) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-55-17x (6915) କେନ ମଙ୍ଗଲକୃତ୍ଯେଷୁ ବିନିଯୁଜ୍ଯନ୍ତି କନ୍ଯକାଃ। ଏତଦିଚ୍ଛାମି ବିଜ୍ଞାତୁଂ ତତ୍ବେନେହ ମହାମୁନେ॥ 13-55-17 (83708) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-55-18x (6916) ନିତ୍ଯଂ ନିବସତେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଃ କନ୍ଯକାସୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା। ଶୋଭନା ଶୁଭଯୋଗ୍ଯା ଚ ପୂଜ୍ଯା ମଙ୍ଗଲକର୍ମସୁ॥ 13-55-18 (83709) ଆକରସ୍ଥଂ ଯଥା ରତ୍ନଂ ସର୍ବକାମଫଲୋପଗମ୍। ତଥା କନ୍ଯା ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଃ ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ମଙ୍ଗଲମ୍॥ 13-55-19 (83710) ଏବଂ କନ୍ଯା ପରା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରତିସ୍ତୋଷଶ୍ଚ ଦେହିନାମ୍। ମହାକୁଲାନାଂ ଚାରିତ୍ରବୃତ୍ତେନ ନିକଷୋପଲମ୍॥ 13-55-20 (83711) ଆନଯିତ୍ବା ସ୍ବକାଦ୍ବର୍ଣାତ୍କନ୍ଯକାଂ ଯୋ ଭଜେନ୍ନରଃ। ଦାତାରଂ ହବ୍ଯକବ୍ଯାନାଂ ପୁତ୍ରକଂ ଯା ପ୍ରସୂଯତି॥ 13-55-21 (83712) ସାଧ୍ବୀ କୁଲଂ ବର୍ଧଯତି ସାଧ୍ବୀ ପୁଷ୍ଟିଗ୍ରହେ ପରା। ସାଧ୍ବୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରତିଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସନ୍ତତିସ୍ତଥା॥ ॥ 13-55-22 (83713) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 55 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-55-10 ଚତୁର୍ଭାଗବିଶୁଦ୍ଧାତ୍ସ୍ବଜନାତ୍ପୁନରିତି ଧ.ପାଠଃ॥

`ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ବହୁବିଧଂ ବୃତ୍ତଂ କନ୍ଯକାନାଂ ମହାମତେ। ଇଚ୍ଛାମି ଯୋଷିତାଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ପରିଗ୍ରହେ॥ 13-56-1 (83714) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-56-2x (6917) ଅଷ୍ଟୌ ଭାର୍ଯାଗମା ଧର୍ମ୍ଯା ନରାଣାଂ ଦାରକର୍ମଣି। ପ୍ରେତ୍ଯେହ ଚ ହିତା ଯାସ୍ତୁ ସପୁତ୍ରା ହବ୍ଯକବ୍ଯଦାଃ॥ 13-56-2 (83715) ସାଧ୍ବୀ ପାଣିଗୃହୀତା ଯା କୌମାରୀ ପାଣିବର୍ଜିତା। ଭ୍ରାତୃଭାର୍ଯା ସ୍ବଭାର୍ଯେତି ପ୍ରସୂଯେତ୍ପୁତ୍ରମୌରସମ୍॥ 13-56-3 (83716) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-56-4x (6918) ତ୍ରଯୋ ଭାର୍ଯାଗମା ଜ୍ଞେଯା ଯତ୍ର ଧର୍ମୋ ନ ନଶ୍ଯତି। ପଞ୍ଚାନ୍ଯାଃ ପଶ୍ଚିମା ବ୍ରୂହି ଭାର୍ଯାସ୍ତାସାଂ ଚ ଯେ ସୁତାଃ॥ 13-56-4 (83717) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-56-5x (6919) ସଗୋତ୍ରଭାର୍ଯା କ୍ରୀତା ଚ ପରଭାର୍ଯା ଚ କାରିତା। ଗତାଗତା ଚ ଯା ଭାର୍ଯା ଆଶ୍ରମାଦାହୃତା ଚ ଯା॥ 13-56-5 (83718) ଏତା ଭାର୍ଯାଗମାଃ ପଞ୍ଚ ପୁନର୍ଭାର୍ଯା ଭବନ୍ତି ଯାଃ। ଏତା ଭାର୍ଯା ନୃଣାଂ ଗମ୍ଯାସ୍ତତ୍ପୁତ୍ରା ହବ୍ଯକବ୍ଯଦାଃ॥' ॥ 13-56-6 (83719) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 56 ॥

`ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତା ଭାର୍ଯାଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ବିସ୍ତରେଣ ମହାମୁନେ। ଆଶ୍ରମସ୍ଥାଃ କଥଂ ନାର୍ଯୋ ନ ଦୁଷ୍ଯନ୍ତୀତି ବ୍ରୂହି ଭୋ॥ 13-57-1 (83720) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-2x (6920) ଆଶ୍ରମସ୍ଥାସୁ ନାରୀଷୁ ବାନ୍ଧବତ୍ବଂ ପ୍ରଣଶ୍ଯତି। ନଷ୍ଟବଂଶ୍ଯା ଭବନ୍ତ୍ଯେତା ବନ୍ଧୂନାମଥ ଭର୍ତୃଣାମ୍॥ 13-57-2 (83721) ପରଦାରା ମୁକ୍ତଦୋଷାସ୍ତା ନାର୍ଯୋଽଽଶ୍ରମସଂସ୍ଥିତାଃ। ସ୍ବଯମୀଶାଃ ସ୍ବଦେହାନାଂ କାମ୍ଯାସ୍ତଦ୍ଗତମାନସାଃ॥ 13-57-3 (83722) ଏବଂ ନାର୍ଯୋ ନ ଦୁଷ୍ଯନ୍ତି ନରାଣାଂ ତତ୍ପ୍ରସୂତିଷୁ। ଧର୍ମପତ୍ନ୍ଯୋ ଭବନ୍ତ୍ଯେତାଃ ସପୁତ୍ରା ହବ୍ଯକବ୍ଯଦାଃ॥ 13-57-4 (83723) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-5x (6921) ପରସ୍ଯ ଭାର୍ଯା ଯା ପୂର୍ବଂ ମୃତେ ଭର୍ତରି ଯା ପୁନଃ। ଅନ୍ଯଂ ଭଜତି ଭର୍ତାରଂ ସସୁତା ଅସୁତା କଥମ୍॥ 13-57-5 (83724) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-6x (6922) ଅସୁତା ବା ପ୍ରସୂତା ବା ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ପରସ୍ତ୍ରିଯଃ। ପରାମୃଷ୍ଟେତି ତା ବର୍ଜ୍ଯା ଧର୍ମାଚାରେଷୁ ଦୂଷିତାଃ॥ 13-57-6 (83725) ନ ଚାସାଂ ହବ୍ଯକବ୍ଯାନି ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଦେବତାଃ। ଯସ୍ତାସୁ ଜନଯେତ୍ପୁତ୍ରାନ୍ନ ତୈଃ ପୁତ୍ରମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-57-7 (83726) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-8x (6923) ପରକ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ଯୋ ବୀଜଂ ଚାପଲାଦ୍ବିସୃଜେନ୍ନରଃ। କଥଂ ପୁତ୍ରଫଲଂ ତସ୍ଯ ଭବେତ୍ତଦୃଷିସତ୍ତମ॥ 13-57-8 (83727) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-9x (6924) ଅସ୍ବାମିକେ ପରକ୍ଷେତ୍ରେ ଯୋ ନରୋ ବୀଜମୁତ୍ସୃଜେତ୍। ସ୍ବଯଂବୃତୋଽଽଶ୍ରମସ୍ଥାଯାଂ ତଦ୍ବୀଜଂ ନ ବିନଶ୍ଯତି॥ 13-57-9 (83728) ପରକ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ଯୋ ବୀଜଂ ନରୋ ଦର୍ପାତ୍ସମୁତ୍ସୃଜେତ୍। କ୍ଷେତ୍ରିକସ୍ଯୈବ ତଦ୍ବୀଜଂ ନ ବୀଜୀ ଲଭତେ ଫଲମ୍॥ 13-57-10 (83729) ନାତଃ ପରମଧର୍ମ୍ଯଂ ଚାପ୍ଯଯଶସ୍ଯଂ ତଥୋତ୍ତରମ୍। ଗର୍ଭାଦୀନାଂ ଚ ବହୁଭିସ୍ତାଶ୍ଚ ତ୍ଯାଜ୍ଯାଃ ସମେଷ୍ବପି॥ 13-57-11 (83730) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-12x (6925) ଅଥ ଯେ ପରଦାରେଷୁ ପୁତ୍ରା ଜାଯନ୍ତି ନାରଦ। କସ୍ଯ ତେ ବନ୍ଧୁଦାଯାଦା ଭବନ୍ତି ପରମଦ୍ଯୁତେ॥ 13-57-12 (83731) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-13x (6926) ପରଦାରେଷୁ ଜାଯେତେ ଦ୍ବୌ ପୁତ୍ରୌ କୁଣ୍ଡଗୋଲକୌ। ଜୀବତ୍ଯଥ ପତୌ କୁଣ୍ଡୋ ମୃତେ ଭର୍ତରି ଗୋଲକଃ॥ 13-57-13 (83732) ତେ ଚ ଜାତାଃ ପରକ୍ଷେତ୍ରେ ଦେହିନାଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ। ଦତ୍ତାନି ହବ୍ଯକବ୍ଯାନି ନାଶଯନ୍ତ୍ଯଥ ଦାତୃଣାମ୍॥ 13-57-14 (83733) ପିତୁହି ନରକାଯୈତେ ଗୋଲକସ୍ତୁ ବିଶେଷତଃ। ଚଣ୍ଡାଲତୁଲ୍ଯୌ ତଜ୍ଜୌ ହି ପରତ୍ରେହ ଚ ନଶ୍ଯତଃ॥ 13-57-15 (83734) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-16x (6927) କସ୍ଯ ତେ ଗର୍ହିତାଃ ପୁତ୍ରାଃ ପିତୄଣାଂ ହବ୍ଯକବ୍ଯଦାଃ। ଯସ୍ଯ କ୍ଷେତ୍ରେ ପ୍ରସୂଯନ୍ତେ ଯୋ ବା ତାଞ୍ଜନଯେତ୍ସୁତାନ୍॥ 13-57-16 (83735) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-17x (6928) କ୍ଷେତ୍ରିକଶ୍ଚୈବ ବୀଜୀ ଚ ଦ୍ବାବେତୌ ନିରଯଂ ଗତୌ। ନ ରକ୍ଷତି ଚ ଯୋ ଦାରାନ୍ପରଦାରାଶ୍ଚ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-57-17 (83736) ଗର୍ହିତାସ୍ତେ ନରା ନିତ୍ଯଂ ଧର୍ମାଚାରବହିଷ୍କୃତାଃ। କୁଣ୍ଡୋ ଭୋକ୍ତା ଚ ଭୋଗୀ ଚ କୁତ୍ସିତାଃ ପିତୃଦୈବତୈଃ॥ 13-57-18 (83737) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-19x (6929) ତଥୈତେ ଗର୍ହିତାଃ ପୁତ୍ରା ହବ୍ଯକବ୍ଯାନି ନାରଦ। କସ୍ଯ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଧର୍ମୋ ବା ତେଷୁ କିଂ ଫଲଂ॥ 13-57-19 (83738) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-20x (6930) ଯାତୁଧାନାଃ ପିଶାଚାଶ୍ଚ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ତୈର୍ହୁତମ୍। ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚ ତୈର୍ଦତ୍ତଂ ଯେ ଚ ଭୂତା ନିଶାଚରାଃ॥ 13-57-20 (83739) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-21x (6931) ଅଥ ତେ ରାକ୍ଷସାଃ ପ୍ରୀତାଃ କିଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଦାତୃଣାମ୍। କିଂ ବା ଧର୍ମଫଲଂ ତେଷାଂ ଭବେତ୍ତଦୃଷିସତ୍ତମ॥ 13-57-21 (83740) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-22x (6932) ନ ଦତ୍ତଂ ନଶ୍ଯତେ କିଞ୍ଚିତ୍ସର୍ବଭୂତେଷୁ ଦାତୃଣାମ୍। ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ ତାଂ ପୁଷ୍ଟିମୁପାଶ୍ନନ୍ତି ପ୍ରଦାଯିନଃ॥ 13-57-22 (83741) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-57-23x (6933) ଅଥ ଗୋଲକକୁଣ୍ଡାଭ୍ଯାଂ ସନ୍ତତିର୍ଯା ଭବିଷ୍ଯତି। ତଯୋର୍ଯେ ବାନ୍ଧବାଃ କେଚିତ୍ପ୍ରଦାସ୍ଯନ୍ତି କଥଂ ନୁ ତଂ॥ 13-57-23 (83742) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-57-24x (6934) ସାଧ୍ବୀଜାତାଃ ସୁତାସ୍ତେଷାଂ ତାଂ ବୃତ୍ତିମନୁତିଷ୍ଠତାମ୍। ପ୍ରୀଣନ୍ତି ପିତୃଦୈବତ୍ଯଂ ହବ୍ଯକବ୍ଯସମାହିତାଃ॥ 13-57-24 (83743) ଏବଂ ଗୋଲକକୁଣ୍ଡାଭ୍ଯାଂ ଯେ ଚ ବର୍ଣାପଦେଶିନଃ। ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚ ଶୁଦ୍ଧାନାଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଦେବତାଃ॥' ॥ 13-57-25 (83744) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 57 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-57-3 ପରମଂ ମୁକ୍ତଦୋଷାସ୍ତା ଯା ନାର୍ଯୋଽଽଶ୍ରମସଂସ୍ଥିତା ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥

ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ନରାଣାଂ ଚାପଲ୍ଯଂ ପରସ୍ତ୍ରୀଷୁ ପ୍ରଜାଯତାମ୍। ପ୍ରମଦାନାଂ ତୁ ଚାପଲ୍ଯେ ଦୋଷମିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-58-1 (83745) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-58-2x (6935) ଏକବର୍ଣେ ବିଦୋଷଂ ତୁ ଗମନଂ ପୂର୍ବକାଲିକମ୍। ଧାତା ଚ ସମନୁଜ୍ଞାତୋ ବିଷ୍ଣୁନା ତତ୍ତଥାଽକରୋତ୍॥ 13-58-2 (83746) ଭଗଲିଙ୍ଗେ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ପୂର୍ବମେବ ପ୍ରଜାପତିଃ। ସସର୍ଜ ତାଭ୍ଯାଂ ସଂଯୋଗମନୁଜ୍ଞାତଶ୍ଚକାର ସଃ॥ 13-58-3 (83747) ଅଥ ବିଷ୍ଣୁପ୍ରସାଦେନ ଭଗୋ ଦତ୍ତବରଃ କିଲ। ତେନ ଚୈବ ପ୍ରସାଦେନ ସର୍ବାଂଲ୍ଲୋକାନୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 13-58-4 (83748) ତସ୍ମାତ୍ତୁ ପୁରୁଷେ ଦୋଷୋ ହ୍ଯଧିକୋ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ। ବିନା ଗର୍ଭଂ ସବର୍ଣେଷୁ ନ ତ୍ଯାଜ୍ଯା ଗମନାତ୍ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-58-5 (83749) ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଦଣ୍ଡଂ କୁର୍ଯାତ୍ସ ପଣ୍ଡିତଃ। ଶ୍ବଭିର୍ବା ଦଂଶନଂ ସ୍ନାନଂ ସବନତ୍ରିତଯଂ ନିଶି॥ 13-58-6 (83750) ଭୂମୌ ଚ ଭସ୍ମଶଯନଂ ଦାନଂ ଭୋଗବିବର୍ଜିତମ୍। ଦୋଷଗୌରବତଃ କାଲୋ ଦ୍ରବ୍ଯଗୌରବମେବ ଚ। ମର୍ଯାଦା ସ୍ଥାପିତା ପୂର୍ବମିତି ତୀର୍ଥାନ୍ତରଂ ଗତେ॥ 13-58-7 (83751) ତଦ୍ଯୋଷିତୀଂ ତୁ ଦୀର୍ଘାଯୋ ନାସ୍ତି ଦୋଷୋ ବ୍ଯତିକ୍ରମେ। ଭଗତୀର୍ଥାନ୍ତରେ ଶୁଦ୍ଧୋ ବିଷ୍ଣୋସ୍ତୁ ବଚନାଦିହ॥ 13-58-8 (83752) ରକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ଚୈବାନ୍ଯସଂବାଦୈରନ୍ଯଗେହାଦ୍ବିଚକ୍ଷଣୈଃ। ଆସାଂ ଶୁଦ୍ଧୌ ବିଶେଷେଣ କର୍ମଣାଂ ଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 13-58-9 (83753) ନୈତା ବାଚ୍ଯା ନ ବୈ ବଧ୍ଯା ନ କ୍ଲେଶ୍ଯାଃ ଶୁଭମିଚ୍ଛତା। ବିଷ୍ଣୁପ୍ରସାଦାଦିତ୍ଯେବ ଭଗସ୍ତୀର୍ଥାନ୍ତରଂ ଗତଃ। ମାସିମାସି ଋତୁସ୍ତାସାଂ ଦୁଷ୍କୃତାନ୍ଯପକର୍ଷତି॥ 13-58-10 (83754) ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତୋଷକରା ନୄଣାଂ ସ୍ତ୍ରିଯଃ ପୁଷ୍ଟିପ୍ରଦାଃ ସଦା। ପୁତ୍ରସେତୁପ୍ରତିଷ୍ଠାଶ୍ଚ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ଲୋକେ ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ ॥ 13-58-11 (83755) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟପଞ୍ଚାଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 58 ॥

`ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ବଲଂ ପ୍ରଭାବଶ୍ଚ ଯୋଷିତାଂ ମୁନିସତ୍ତମ। ଏକସ୍ଯ ବହୁଭାର୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମମିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-59-1 (83756) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-2x (6936) ବହୁଭାର୍ଯାସୁ ସକ୍ତସ୍ଯ ନାରୀଭୋଗେଷୁ ଗେହିନଃ। ଋତୌ ବିମୁଞ୍ଚମାନସ୍ଯ ସାଂନିଧ୍ଯେ ଭ୍ରୂଣହା ସ୍ମୃତଃ॥ 13-59-2 (83757) ବୃଦ୍ଧାଂ ବନ୍ଧ୍ଯାଂ ସୁବ୍ରତା ଚ ମୃତାପତ୍ଯାମପୁଷ୍ପିଣୀମ୍। କନ୍ଯାଂ ଚ ବହୁପୁତ୍ରାଂ ଚ ବର୍ଜଯନ୍ମୁଚ୍ଯତେ ଭଯାତ୍॥ 13-59-3 (83758) ବ୍ଯାଧିତୋ ବନ୍ଧନସ୍ଥୋ ବା ପ୍ରବାସେଷ୍ବଥ ପର୍ବସୁ। ଋତୁକାଲେ ତୁ ନାରୀଣାଂ ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାଂ ପ୍ରମୁଞ୍ଚତି॥ 13-59-4 (83759) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-5x (6937) ବୈଶ୍ଯନାରୀଷୁ ବୈ ଜାତାଃ ପରପ୍ରେଷ୍ଯାସୁ ବା ସୁତାଃ। କସ୍ଯ ତେ ବନ୍ଧୁଦାଯାଦା ଭବନ୍ତି ହି ମହାମୁନେ॥ 13-59-5 (83760) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-6x (6938) ପଣ୍ଯସ୍ତ୍ରୀଷୁ ପ୍ରସୂତା ଯେ ଯସ୍ଯ ସ୍ତ୍ରୀ ତସ୍ଯ ତେ ସୁତାଃ। କ୍ରଯାଚ୍ଚ କୃତ୍ରିମାଃ ପୁତ୍ରା ପ୍ରଦାନାଚ୍ଚୈବ ଦତ୍ରିମାଃ॥ 13-59-6 (83761) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-7x (6939) ପଣ୍ଯନାରୀଷ୍ବନିଯତଃ ପୁଂସୋଽର୍ଥୋ ବର୍ତତେ ଧ୍ରୁବମ୍। ଅତ୍ର ଚାହିତଗର୍ଭାଯାଃ କସ୍ଯ ପୁତ୍ରଂ ବଦନ୍ତି ତମ୍॥ 13-59-7 (83762) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-8x (6940) ତୀର୍ଥଭୂତାସୁ ନାରୀଷୁ ଜ୍ଞାଯତେ ଯୋଽଭିଗଚ୍ଛତି। ଋତୌ ତସ୍ଯ ଭବେଦ୍ଗର୍ଭୋ ଯଂ ବା ନାରୀ ନ ଶଙ୍କତେ॥ 13-59-8 (83763) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-9x (6941) ନରାଣାଂ ତ୍ଯଜତାଂ ଭାର୍ଯାଂ କାମକ୍ରୋଧାଦ୍ଗୁଣାନ୍ବିତାମ୍। ଅପ୍ରସୂତାଂ ପ୍ରସୂତାଂ ବା ତେଷାଂ ପୃଚ୍ଛାମି ନିଷ୍କୃତିମ୍॥ 13-59-9 (83764) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-10x (6942) ଅପାପାଂ ତ୍ଯଜମାନସ୍ଯ ସାଧ୍ବୀଂ ମତ୍ବା ଯମାଦିତଃ। ଆତ୍ମବଂଶସ୍ବଧର୍ମୋ ବା ତ୍ଯଜତୋ ନିଷ୍କୃତିର୍ନ ତୁ॥ 13-59-10 (83765) ଯୋ ନରସ୍ତ୍ଯଜତେ ଭାର୍ଯା ପୁଷ୍ପିଣୀମପ୍ରସୂତିକାମ୍। ସ ନଷ୍ଟବଂଶଃ ପିତୃଭିର୍ଯୁକ୍ତସ୍ତ୍ଯଜ୍ଯେତ ଦୈବତୈଃ॥ 13-59-11 (83766) ଭାର୍ଯାମପତ୍ଯସଞ୍ଜାତାଂ ପ୍ରସୂତାଂ ପୁତ୍ରପୌତ୍ରିଣୀମ୍। ପୁତ୍ରଦାରପରିତ୍ଯାଗୀ ନ ସ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ନିଷ୍କୃତିମ୍॥ 13-59-12 (83767) ଏବଂ ହି ଭାର୍ଯାଂ ତ୍ଯଜତାଂ ନରାଣାଂ ନାସ୍ତି ନିଷ୍କୃତିଃ। ନାର୍ହନ୍ତି ପ୍ରମଦାସ୍ତ୍ଯକ୍ତୁଂ ପୁତ୍ରପୌତ୍ରପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ॥ 13-59-13 (83768) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-14x (6943) କୀଦୃଶୀଂ ସଂତ୍ଯଜନ୍ଭାର୍ଯାଂ ନରୋ ଦୋଷୈର୍ନ ଲିପ୍ଯତେ। ଏତଦିଚ୍ଛାମି ତତ୍ବେନ ବିଜ୍ଞାତୁମୃଷିସତ୍ତମ॥ 13-59-14 (83769) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-15x (6944) ମୋକ୍ଷଧର୍ମସ୍ଥିତାନାଂ ତୁ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯମନୁଜାନତାମ୍। ଭାର୍ଯାପତୀନାଂ ମୁକ୍ତାନାମଧର୍ମୋ ନ ବିଧୀଯତେ॥ 13-59-15 (83770) ଅନ୍ଯସଙ୍ଗାଂ ଗତାପତ୍ଯାଂ ଶୂଦ୍ରଗାଂ ପରଗାମିନୀମ୍। ପରୀକ୍ଷ୍ଯ ତ୍ଯଜମାନାନାଂ ନରାଣାଂ ନାସ୍ତି ପାତକମ୍॥ 13-59-16 (83771) ପାତକେଽପି ତୁ ଭର୍ତବ୍ଯୌ ଦ୍ବୌ ତୁ ମାତା ପିତା ତଥା॥ 13-59-17 (83772) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-18x (6945) ଭାର୍ଯାଯାଂ ବ୍ଯଭିଚାରିଣ୍ଯାଂ ନରସ୍ଯ ତ୍ଯଜତୋ ରୁଷା। କଥଂ ଧର୍ମୋଽପ୍ଯଧର୍ମୋ ବା ଭବତୀହ ମହାମତେ॥ 13-59-18 (83773) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-19x (6946) ଅନୃତେଽପି ହି ସତ୍ଯେ ବା ଯୋ ନାରୀଂ ଦୂଷିତାଂ ତ୍ଯଜେତ୍। ଅରକ୍ଷମାଣଃ ସ୍ବାଂ ଭାର୍ଯାଂ ନରୋ ଭବତି ଭ୍ରୂଣହା॥ 13-59-19 (83774) ଅପତ୍ଯହେତୋର୍ଯା ନାରୀ ଭର୍ତାରମତିଲଙ୍ଘଯେତ୍। ଲୋଲେନ୍ଦ୍ରିଯେତି ସା ରକ୍ଷ୍ଯା ନ ସନ୍ତ୍ଯାଜ୍ଯା କଥଞ୍ଚନ॥ 13-59-20 (83775) ନଦ୍ଯଶ୍ଚ ନାର୍ଯଶ୍ଚ ସମସ୍ବଭାବା ନୈତାଃ ପ୍ରମୁଞ୍ଚନ୍ତି ନରାବଗାଢାଃ। ସ୍ରୋତାଂସି ନଦ୍ଯୋ ବହତେ ନିପାତଂ ନାରୀ ରଜୋଭିଃ ପୁନରେତି ଶୌଚମ୍॥ 13-59-21 (83776) ଏବଂ ନାର୍ଯୋ ନ ଦୁଷ୍ଯନ୍ତି ବ୍ଯଭିଚାରେଽପି ଭର୍ତୃଣାମ୍। ମାସିମାସି ଭବେଦ୍ରାଗସ୍ତତଃ ଶୁଦ୍ଧା ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-59-22 (83777) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-23x (6947) କାନି ତୀର୍ଥାନି ଭଗବନ୍ନୃଣାଂ ଦେହାଶ୍ରିତାନି ବୈ। ତାନି ବୈ ଶଂସ ଭଗବନ୍ଯାଥାତଥ୍ଯେନ ପୃଚ୍ଛତଃ॥ 13-59-23 (83778) ସର୍ବତୀର୍ଥେଷୁ ସର୍ବଜ୍ଞ କିଂ ତୀର୍ଥଂ ପରମଂ ନୃଣାମ୍। ଯତ୍ରୋପସ୍ପୃଶ୍ଯ ପୂତୋ ଯୋ ନରୋ ଭବତି ନିତ୍ଯଶଃ॥ 13-59-24 (83779) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-25x (6948) ଦେବର୍ଷିପିତୃତୀର୍ଥାନି ବ୍ରାହ୍ମଂ ମଧ୍ଯେଽଥଂ ବୈଷ୍ଣବମ୍। ନୃଣାଂ ତୀର୍ଥାନି ପଞ୍ଚାହୁଃ ପାଣୌ ସନ୍ନିହିତାନି ବୈ॥ 13-59-25 (83780) ଆଦ୍ଯତୀର୍ଥଂ ତୁ ତୀର୍ଥାନାଂ ବୈଷ୍ଣବୋ ଭାଗ ଉଚ୍ଯତେ। ଯତ୍ରୋପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବର୍ଣାନାଂ ଚତୁର୍ଣାଂ ବର୍ଧତେ କୁଲମ୍। ପିତୃଦୈବତକାର୍ଯାଣି ବର୍ଧନ୍ତେ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ॥ 13-59-26 (83781) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-27x (6949) ନରାଣାଂ କାମବୃତ୍ତାନାଂ ଯା ନାର୍ଯୋ ନିରବଗ୍ରହାଃ। ଯାସାମଭିଗ୍ରହୋ ନାସ୍ତି ତା ମେ କଥଯ ନାରଦ॥ 13-59-27 (83782) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-28x (6950) ପାଶୁର୍ବୈଶ୍ଯା ନଟୀ ଗୋପୀ ତାନ୍ତୁକୀ ତୁନ୍ନବାଯିକୀ। ନାରୀ କିରାତୀ ଶବରୀ ନର୍ତକୀ ଚାନବଗ୍ରହା॥ 13-59-28 (83783) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-29x (6951) ଏତାସୁ ଜାତା ନାରୀଷୁ ସର୍ବବର୍ଣେଷୁ ଯେ ସୁତାଃ। କେଷୁ କେ ବନ୍ଧୁଦାଯାଦା ଭବନ୍ତି ଋଷିସତ୍ତମ॥ 13-59-29 (83784) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-30x (6952) ଯ ଏତାଃ ପରିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ତେଷାମେବ ହି ତେ ସୁତାଃ। ସର୍ବତ୍ର ତୁ ପ୍ରବୃତ୍ତାସୁ ବୀଜଂ ନଶ୍ଯତି ଦେହିନାମ୍॥ 13-59-30 (83785) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-31x (6953) ସର୍ବସ୍ତ୍ରୀଷୁ ପ୍ରବୃତ୍ତାଶ୍ଚ ସାଧୁବେଦବିବର୍ଜିତାଃ। ମାନବାଃ କାଣ୍ଡପୃଷ୍ଠାଶ୍ଚ ବେଦମନ୍ତ୍ରବହିଷ୍କୃତାଃ। ନିଯୁକ୍ତା ହବ୍ଯକବ୍ଯେଷୁ ତେଷାଂ ଦତ୍ତଂ କଥଂ ଭବେତ୍॥ 13-59-31 (83786) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-32x (6954) ନାର୍ହନ୍ତି ହବ୍ଯକବ୍ଯାନି ସାବିତ୍ରୀବର୍ଜିତା ଦ୍ବିଜାଃ। ବ୍ରାତ୍ଯେଷ୍ବନ୍ନପ୍ରଦାନଂ ତଦ୍ଯଥା ଶୂଦ୍ରେଷୁ ବୈ ତଥା॥ 13-59-32 (83787) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-33x (6955) ଧର୍ମେଷ୍ବଧିକୃତାନାଂ ତୁ ନରାଣାଂ ମୁହ୍ଯତେ ମନଃ। କଥଂ ନ ବିଘ୍ନୋ ଭବତି ଏତଦିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-59-33 (83788) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-34x (6956) ଅର୍ଥାଶ୍ଚ ନାର୍ଯଶ୍ଚ ସମାନମେନ- ଚ୍ଛ୍ରେଯାଂସି ପୁଂସାମିହ ମୋହଯନ୍ତି। ରତିପ୍ରମୋଦାତ୍ପ୍ରମଦା ହରନ୍ତି ଭୋଗୈର୍ଧନଂ ଚାପ୍ଯୁପହନ୍ତି ଧର୍ମାନ୍॥ 13-59-34 (83789) ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚ ଧର୍ମାତ୍ମା ସର୍ବଂ ତଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ରିଯୋଽର୍ହତି। ଦତ୍ତଂ ହି ଶ୍ରୋତ୍ରିଯେ ସାଧୌ ଜ୍ବଲିତାଗ୍ନାବିବାହୁତିଃ॥ 13-59-35 (83790) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-36x (6957) ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାଣାଂ କୁଲେ ଜାତା ବେଦାର୍ଥବିଦିତାତ୍ମନାମ୍। ହିତ୍ବା କସ୍ମାତ୍ତ୍ରଯୀଂ ବିଦ୍ଯାଂ ବାର୍ତାଂ ବୃତ୍ତିମୁପାଶ୍ରିତାଃ॥ 13-59-36 (83791) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-37x (6958) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ପୁରା ନ୍ଯସ୍ତଂ ସୁବିଦ୍ବତ୍ସୁ ଦ୍ବିଜାତିଷୁ। ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଣୌଃ ସଂବିଭଜ୍ଯା ବୃତ୍ତିଃ ସଙ୍କରବର୍ଜିତା॥ 13-59-37 (83792) ଯେ ଚାନ୍ଯେ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯା ଜାତାଃ ସଂସ୍କୃତାଃ ପୁତ୍ରଗୃଧ୍ନୁଭିଃ। ପୂର୍ବନିର୍ବାଣନିର୍ବୃତ୍ତାଂ ଜାତାଂ ବୃତ୍ତିମୁପାଶ୍ରିତାଃ॥ 13-59-38 (83793) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-39x (6959) ଅସଂସ୍କୃତାଃ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯଜାଃ ସଂସ୍କୃତା ଜ୍ଞାନିଜାଃ କଥମ୍। 13-59-39 (83794) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-40x (6960) ଅସଂସ୍କାରୋ ବୈଦିକଶ୍ଚ ସ ମାନ୍ଯଃ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାତ୍ମଜଃ। ଶୁଦ୍ଧାନ୍ବଯଃ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯସ୍ତୁ ସୁବିଦ୍ବଦ୍ଭିଃ ସମୋଽନ୍ଯଥା॥ 13-59-40 (83795) ଅନଧୀଯାନପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ବେଦସଂସ୍କାରବର୍ଜିତାଃ। ତସ୍ମାତ୍ତେ ବେଦବିଜ୍ଞାଽପି ବିପ୍ରାଃ ଶ୍ରୁତିନିକାରିଣଃ॥ 13-59-41 (83796) ବ୍ରହ୍ମରାଶୌ ପୁରା ସୃଷ୍ଟା ବେଦସଂସ୍କାରସଂସ୍କୃତାଃ। ତସ୍ମାତ୍ତେଷ୍ବେବ ତେ ଜାତାଃ ସାଧବଃ କୁଲଧାରିଣଃ॥ 13-59-42 (83797) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-43x (6961) ସ୍ବଯଂ କ୍ରୀତାସୁ ପ୍ରେଷ୍ଯାସୁ ପ୍ରସୂଯନ୍ତେ ତୁ ଯେ ନରାଃ। କସ୍ଯ ନାର୍ଯଃ ସୁତାଶ୍ଚୈବ ଭବନ୍ତି ଋଷିସତ୍ତମ॥ 13-59-43 (83798) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-59-44x (6962) ସ୍ବଦାସ୍ଯାଂ ଯୋ ନରୋ ମୋହାତ୍ପ୍ରସୂଯେତ ସ ପାପକୃତ୍। ଇହାଭିନିନ୍ଦିତଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ଅପତ୍ଯଂ ପ୍ରେଷ୍ଯତାଂ ନଯେତ୍॥ 13-59-44 (83799) ସା ତସ୍ଯ ଭାର୍ଯା ପୁତ୍ରା ଯେ ହବ୍ଯକବ୍ଯପ୍ରଦାସ୍ତୁ ତେ। ତସ୍ଯା ଯେ ବାନ୍ଧବାଃ କେଚିଦ୍ବିଷକ୍ତାଃ ପ୍ରେଷ୍ଯତାଂ ଗତାଃ। ସର୍ବେ ତସ୍ଯାସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧା ମୁଚ୍ଯନ୍ତେ ପ୍ରେଷ୍ଯକର୍ମସୁ॥ 13-59-45 (83800) ଏତତ୍ତେ କଥିତଂ ସର୍ବଂ ଯଦଭିବ୍ଯାହୃତଂ ତ୍ବଯା। ଅଥବା ସଂଶଯଃ କଶ୍ଚିଦ୍ଭୂଯଃ ସମ୍ପ୍ରଷ୍ଟୁମର୍ହସି॥ 13-59-46 (83801) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-59-47x (6963) ଅମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନାଲୋକେ ନାରଦଃ ସର୍ବକୋବିଦଃ। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଦର୍ଶୀ ଲୋକାନାଂ ସ୍ବଯଂଭୁରିବ ସତ୍ତମଃ॥ 13-59-47 (83802) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-59-48x (6964) ଇତି ସମ୍ଭାଷ୍ଯ ଋଷିଭିର୍ମାର୍କଣ୍ଡେଯୋ ମହାତପାଃ। ନାରଦଂ ଚାପି ସତ୍କୃତ୍ଯ ତେନ ଚୈବାଭିସତ୍କୃତଃ। ଆମନ୍ତ୍ରଯିତ୍ବା ଋଷିଭିଃ ପ୍ରଯଯାବାଶ୍ରମଂ ମୁନିଃ॥ 13-59-48 (83803) ଋଷଯଶ୍ଚାପି ତୀର୍ଥାନାଂ ପରିଚର୍ଯାଂ ପ୍ରଚକ୍ରମୁଃ॥ 13-59-49 (83804) ସୁକ୍ଷେତ୍ରବୀଜସଂସ୍କାରବିଶୁଦ୍ଧୋ ବ୍ରହ୍ମିଚର୍ଯଯା। ନିତ୍ଯନୈମିତ୍ତିକାତ୍ସ୍ନାତୋ ମନଶ୍ଶୁଦ୍ଧ୍ଯା ଚ ଶୁଦ୍ଧ୍ଯତି॥' ॥ 13-59-50 (83805) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 59 ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କିମାହୁର୍ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ପାତ୍ରଂ ବିପ୍ରାଃ ସନାତନମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଲିଙ୍ଗିନଂ ଚୈବ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବାଽପ୍ଯଲିଙ୍ଗିନମ୍॥ 13-60-1 (83806) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-2x (6965) ସ୍ବବୃତ୍ତିମଭିପନ୍ନାଯ ଲିଙ୍ଗିନେ ଚେତରାଯ ଚ। ଦେଯମାହୁର୍ମହାରାଜ ଉଭାବେତୌ ତପସ୍ବିନୌ॥ 13-60-2 (83807) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-3x (6966) ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ପରଯାଽପୂତୋ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛେଦ୍ଦ୍ବିଜାତଯେ। ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ତଥା ଦାନଂ କୋ ଦୋଷଃ ସ୍ଯାତ୍ପିତାମହ॥ 13-60-3 (83808) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-4x (6967) ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂତୋ ନରସ୍ତାତ ଦୁର୍ଦାନ୍ତୋଽପି ନ ସଂଶଯଃ। ପୂତୋ ଭବତି ସର୍ବତ୍ର କିମୁତ ତ୍ବଂ ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-60-4 (83809) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-5x (6968) ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ପରିକ୍ଷେତ ଦୈବେଷୁ ସତତଂ ନରଃ। କବ୍ଯପ୍ରଦାନେ ତୁ ବୁଧାଃ ପରୀକ୍ଷ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବିଦୁଃ॥ 13-60-5 (83810) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-6x (6969) ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସାଧଯତେ ହବ୍ଯଂ ଦୈବାତ୍ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ଯତି। ଦେବପ୍ରସାଦାଦିଜ୍ଯନ୍ତେ ଯଜମାନୈର୍ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-60-6 (83811) ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ସତତଂ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ। ମାର୍କଣ୍ଡେଯଃ ପୁରା ପ୍ରାହ ଇତି ଲୋକେଷୁ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। `ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପାତ୍ରଭୂତାଶ୍ଚ ଶୁଦ୍ଧା ନୈବଂ ପିତୃଷ୍ବିହ॥ 13-60-7 (83812) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-8x (6970) ଅପର୍ବୋଽପ୍ଯଥବା ବିଦ୍ବାନ୍ସମ୍ବନ୍ଧୀ ବା ଯଥା ଭବେତ୍। ତପସ୍ବୀ ଯଜ୍ଞଶୀଲୋ ବା କଥଂ ପାତ୍ରଂ ଭବେତ୍ତୁ ସଃ॥ 13-60-8 (83813) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-9x (6971) କୁଲୀନଃ କର୍ମକୃଦ୍ବୈଦ୍ଯସ୍ତଥୈବାପ୍ଯନୃଶଂସ୍ଯବାନ୍। ହ୍ରୀମାନୃଜୁଃ ସତ୍ଯବାଦୀ ପାତ୍ରଂ ପୂର୍ବେ ଚ ଯେ ତ୍ରଯଃ॥ 13-60-9 (83814) ତତ୍ରେମଂ ଶୃଣୁ ମେ ପାର୍ଥ ଚତୁର୍ଣାଂ ତେଜସାଂ ମତମ୍। ପୃଥିବ୍ଯାଃ କାଶ୍ଯପସ୍ଯାଗ୍ନେର୍ମାର୍କଣ୍ଡେଯସ୍ଯ ଚୈବ ହି॥ 13-60-10 (83815) ପୃଥିବ୍ଯୁବାଚ। 13-60-11 (83816) ଯଥା ମହାର୍ଣବେ କ୍ଷିପ୍ତଃ କ୍ଷିପ୍ରଂ ନେଷ୍ଟୁର୍ବିନଶ୍ଯତି। ତଥା ଦୁଶ୍ଚରିତଂ ସର୍ବଂ ତ୍ରଯୀନିତ୍ଯେ ନିମଜ୍ଜତି॥ 13-60-11 (83817) କାଶ୍ଯପ ଉବାଚ। 13-60-12x (6972) ସର୍ବେ ଚ ବେଦାଃ ସହ ଷଙ୍ଭିରଙ୍ଗୈଃ ସାଙ୍ଖ୍ଯଂ ପୁରାଣଂ ଚ କୁଲେ ଚ ଜନ୍ମ। ନୈତାନି ସର୍ବାଣି ଗତିର୍ଭବନ୍ତି ଶୀଲବ୍ଯପେତସ୍ଯ ନୃପ ଦ୍ବିଜସ୍ଯ॥ 13-60-12 (83818) ଅଗ୍ନିରୁବାଚ। 13-60-13x (6973) ଅଧୀଯାନଃ ପଣ୍ଡିତମ୍ମନ୍ଯମାନୋ ଯୋ ବିଦ୍ଯଯା ହନ୍ତି ଯଶଃ ପରେଷାମ୍। ବ୍ରହ୍ମନ୍ସ ତେନ ଲଭତେ ବ୍ରହ୍ମବଧ୍ଯାଂ ଲୋକାସ୍ତସ୍ଯ ହ୍ଯନ୍ତବନ୍ତୋ ଭବନ୍ତି॥ 13-60-13 (83819) ମାର୍କଣ୍ଡେଯ ଉବାଚ। 13-60-14x (6974) ଅଶ୍ବମେଧସହସ୍ରଂ ଚ ସତ୍ଯଂ ଚ ତୁଲଯା ଧୃତମ୍। ନାଭିଜାନାମି ଯଜ୍ଞଂ ତୁ ସତ୍ଯସ୍ଯାର୍ଧମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-60-14 (83820) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-15x (6975) ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ତେ ଜଗ୍ମୁରାଶୁ ଚତ୍ବାରୋଽମିତତେଜସଃ। ପୃଥିବୀ କାଶ୍ଯପୋଽଗ୍ନିଶ୍ଚ ପ୍ରକୃଷ୍ଟାଯୁଶ୍ଚ ଭାର୍ଗବଃ॥ 13-60-15 (83821) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-16x (6976) ଯଦି ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଲୋକେ ବ୍ରତିନୋ ଭୁଞ୍ଜତେ ହବିଃ। ଦତ୍ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣକାମାଯ କଥଂ ତତ୍ସୁକୃତଂ ଭବେତ୍॥ 13-60-16 (83822) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-17x (6977) ଆଦିଷ୍ଟିନୋ ଯେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣା ବେଦପାରଗାଃ। ଭୁଞ୍ଜତେ ବ୍ରହ୍ମକାମାଯ ବ୍ରତଲୁପ୍ତା ଭବନ୍ତି ତେ॥ 13-60-17 (83823) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-18x (6978) ଅନେକାନ୍ତଂ ବହୁଦ୍ବାରଂ ଧର୍ମମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ। କିଂ ନିମିତ୍ତଂ ଭବେଦତ୍ର ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-60-18 (83824) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-19x (6979) ଅହିଂସା ସତ୍ଯମକୋଧ ଆନୃଶଂସ୍ଯଂ ଦମସ୍ତଥା। ଆର୍ଜବଂ ଚୈବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନିଶ୍ଚିତଂ ଧର୍ମଲକ୍ଷଣମ୍॥ 13-60-19 (83825) ଯେ ତୁ ଧର୍ମଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତଶ୍ଚରନ୍ତି ପୃଥିବୀମିମାମ୍। ଅନାଚରନ୍ତସ୍ତଦ୍ଧର୍ମ ସଙ୍କରେଽଭିରତା ପ୍ରଭୋ॥ 13-60-20 (83826) ତେଭ୍ଯୋ ହିରଣ୍ଯଂ ରତ୍ନଂ ବା ଗାମଶ୍ବଂ ବା ଦଦାତି ଯଃ। ଦଶବର୍ଷାଣି ବିଷ୍ଠାଂ ସ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନିରଯମାସ୍ଥିତଃ॥ 13-60-21 (83827) ଧନେନ ପୁଲ୍କସାନାଂ ଚ ତଥୈବାନ୍ତେବସାଯିନାମ୍। କୃତଂ କର୍ମାକୃତଂ ବାଽପି ରାଗମୋହେନ ଜଲ୍ପତାମ୍॥ 13-60-22 (83828) ବୈଶ୍ବଦେବଂ ଚ ଯେ ମୂଢା ବିପ୍ରାଯ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣେ। ନ ଦଦନ୍ତୀହ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତେ ଲୋକାନ୍ଭୁଞ୍ଜତେଽଶୁଭାନ୍॥ 13-60-23 (83829) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-24x (6980) କିଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ଚ କିଂ ପରଂ ଧର୍ମଲକ୍ଷଣମ୍। କିଞ୍ଚ ଶ୍ରେଷ୍ଠତମଂ ଶୌଚଂ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-60-24 (83830) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-25x (6981) ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ପରଂ ତାତ ମଧୁମାଂସସ୍ଯ ବର୍ଜନମ୍। ମର୍ଯାଦାଯାଂ ସ୍ଥିତୋ ଧର୍ମଃ ଶମଃ ଶୌଚସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣମ୍॥ 13-60-25 (83831) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-26x (6982) କସ୍ମିନ୍କାଲେ ଚରେଦ୍ଧର୍ମ କସ୍ମିନ୍କାଲେଽର୍ଥମାଚରେତ୍। କସ୍ମିନ୍କାଲେ ସୁଖୀ ଚ ସ୍ଯାତ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-60-26 (83832) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-27x (6983) କାଲ୍ଯମର୍ଥଂ ନିଷେବେତ ତତୋ ଧର୍ମମନନ୍ତରମ୍। ପଶ୍ଚାତ୍କାମଂ ନିଷେବେତ ନ ଚ ଗଚ୍ଛେତ୍ପ୍ରସଙ୍ଗିତାମ୍॥ 13-60-27 (83833) ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚୈବ ମନ୍ଯେତ ଗୁରୂଂଶ୍ଚାପ୍ଯଭିପୂଜଯେତ୍। ସର୍ବଭୂତାନୁଲୋମଶ୍ଚ ମୃଦୁଶୀଲଃ ପ୍ରିଯଂବଦଃ॥ 13-60-28 (83834) ଅଧିକାରେ ଯଦନୃତଂ ଯଚ୍ଚ ରାଜସୁ ପୈଶୁନମ୍। ଗୁରୋଶ୍ଚାଲୀକନିର୍ବନ୍ଧଃ ସମାନି ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯଯା॥ 13-60-29 (83835) ପ୍ରହରେନ୍ନ ନରେନ୍ଦ୍ରେଷୁ ନ ହନ୍ଯାଦ୍ଗାଂ ତଥୈବ ଚ। ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାସମଂ ଚୈତଦୁଭଯଂ ଯେ ନିଷେଧତେ॥ 13-60-30 (83836) ନାଗ୍ନିଂ ପରିତ୍ଯଜେଜ୍ଜାତୁ ନ ଚ ବେଦାନ୍ପରିତ୍ଯଜେତ୍। ନ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣମାକ୍ରୋଶେତ୍ସମଂ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯଯା॥ 13-60-31 (83837) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-60-32x (6984) କୀଦୃଶାଃ ସାଧବୋ ବିପ୍ରାଃ କେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍। କୀଦୃଶାନାଂ ଚ ଭୋକ୍ତବ୍ଯଂ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-60-32 (83838) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-60-33x (6985) ଅକ୍ରୋଧନା ଧର୍ମପରାଃ ସତ୍ଯନିତ୍ଯା ଦମେ ରତାଃ। ତାଦୃଶାଃ ସାଧବୋ ବିପ୍ରାସ୍ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-60-33 (83839) ଅମାନିନଃ ସର୍ବସହା ଦୃଢାର୍ଥା ବିଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ। ସର୍ବଭୂତହିତା ମୈତ୍ରାସ୍ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-60-34 (83840) ଅଲୁବ୍ଧାଃ ଶୁଚଯୋ ବୈଦ୍ଯା ହ୍ରୀମନ୍ତଃ ସତ୍ଯବାଦିନଃ। ସ୍ବକର୍ମନିରତା ଯେ ଚ ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-60-35 (83841) ସାଙ୍ଗାଂଶ୍ଚ ଚତୁରୋ ବେଦାନଧୀତେ ଯୋ ଦ୍ବିଜର୍ଷଭଃ। ଷଡ୍ଭ୍ଯଃ ପ୍ରବୃତ୍ତଃ କର୍ମଭ୍ଯସ୍ତଂ ପାତ୍ରମୃଷଯୋ ବିଦୁଃ॥ 13-60-36 (83842) ଯେ ତ୍ବେବଂଗୁଣଜାତୀଯାସ୍ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍। ସହସ୍ରଗୁଣମାପ୍ନୋତି ଗୁଣାର୍ହାଯ ପ୍ରଦାଯକଃ॥ 13-60-37 (83843) ପ୍ରଜ୍ଞାଶ୍ରୁତାଭ୍ଯାଂ ବୃତ୍ତେନ ଶୀଲେନ ଚ ସମନ୍ବିତଃ। ତାରଯେତ କୁଲଂ ସର୍ବମେକୋଽପୀହ ଦ୍ବିଜର୍ଷଭଃ। `ତୃପ୍ତେ ତୃପ୍ତାଃ ସର୍ବଦେବାଃ ପିତରୋ ମୁନଯୋପି ଚ॥' 13-60-38 (83844) ଗାମଶ୍ବଂ ବିତ୍ତମନ୍ନଂ ବା ତଦ୍ବିଧେ ପ୍ରତିପାଦଯେତ୍। ଦ୍ରବ୍ଯାଣି ଚାନ୍ଯାନି ତଥା ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ନ ଶୋଚତି॥ 13-60-39 (83845) ତାରଯେତ କୁଲଂ ସର୍ବମେକୋପି ହ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମଃ। କିମଙ୍ଗ ପୁନରେବୈତେ ତସ୍ମାତ୍ପାତ୍ରଂ ସମାଚରେତ୍॥ 13-60-40 (83846) ନିଶାମ୍ଯ ଚ ଗୁଣୋପେତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ସାଧୁସମ୍ମତମ୍। ଦୂରାଦାନାଯ୍ଯ ସତ୍କୃତ୍ଯ ସର୍ବତଶ୍ଚାପି ପୂଜଯେତ୍॥ ॥ 13-60-41 (83847) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 60 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-60-1 ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦମ୍। ଲିଙ୍ଗିନଂ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଂ ସଂନ୍ଯାସିନଂ ଚ ଦଣ୍ଡାଦିଲିଙ୍ଗବନ୍ତମ୍॥ 7-60-3 ଅପୂତୋପି ପରଯା ଶ୍ରଦ୍ଧଯାଂ ଯଦି ପ୍ରଯଚ୍ଛତି ତର୍ହି ତସ୍ଯ ଦାତୁରପୂତତ୍ବପ୍ରଯୁକ୍ତଃ କୋ ଦୋଷଃ ସ୍ଯାତ୍ତଂ ବଦ॥ 7-60-4 ଶ୍ରଦ୍ଧୈବାସ୍ଯ ପୂତତ୍ବଂ କରୋତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-60-5 ଶ୍ରଦ୍ଧୈବ ପୂତତ୍ବକର୍ତ୍ରୀ ଚେତ୍ କବ୍ଯେ ପାତ୍ରପରୀକ୍ଷା ନ ବିଧେଯା ସ୍ଯାଦିତ୍ଯାଶଯଃ॥ 7-60-6 ହବ୍ଯଂ ଦୈବଂ କର୍ମ ସିଧ୍ଯତି ଫଲଦଂ ଭବତି ନତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଗୁଣାଦିତି ଭାବଃ। ଇଜ୍ଯନ୍ତେ ଦେବା ଇତି ଶେଷଃ। ଦୈବଂ କର୍ମ ଦେବାନୁଗ୍ରହାଦେବ ପୂର୍ଣଂ ଭବତି। ଶ୍ରଦ୍ଧାମାତ୍ରପ୍ରିଯତ୍ବାଦ୍ଦେବାନାମିତି ଭାବଃ॥ 7-60-7 ପିତ୍ର୍ଯଂ ତୁ କର୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣାନୁଗ୍ରହାଦେବ ପୂର୍ଣଂ ଭବତୀତି ତତ୍ରାନୁଗ୍ରହକର୍ତରି ତପୋବଲମାବଶ୍ଯକମିତ୍ଯାଶଯେନାହ ବ୍ରାହ୍ମଣାନିତି॥ 7-60-9 ତ୍ରଯଃ ଅପୂର୍ବସମ୍ବନ୍ଧିତପସ୍ବିନଃ କୁଲୀନତ୍ବାଦିଗୁଣସପ୍ତକଯୁକ୍ତା ଏବ ପାତ୍ରତ୍ବଂ ଭଜନ୍ତେ ପରିଶେଷାତ୍॥ 7-60-10 ତେଜସାଂ ତେଜସ୍ବିନାଂ ସର୍ବଜ୍ଞାନାମିତି ଯାବତ୍॥ 7-60-11 ନେଷ୍ଟୁଃ ପାଂସୁପିଣ୍ଡଃ ଲୋଷ୍ଠୋ ବିନଶ୍ଯତୀତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-60-15 ଭାର୍ଗବଃ ମାର୍କଣ୍ଡେଯଃ॥ 7-60-16 ବ୍ରତିନଃ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଃ। ତଦୀଯବ୍ରତନାଶାତ୍ସ୍ବୀଯଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ଦୁଷ୍ଯତି ନବେତି ପ୍ରଶ୍ନଃ॥ 7-60-17 ଆଦିଷ୍ଟଂ ଦ୍ବାଦଶବର୍ଷାଣି ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ଚରେତି ଗୁର୍ବାଦେଶସ୍ତଦ୍ବନ୍ତଃ। ଭୋକ୍ତୁରେବ ବ୍ରତଂ ଲୁପ୍ଯତେ। ନତୁ ଦାତା ପ୍ରତ୍ଯବୈତି॥ 7-60-18 ଅନ୍ତୋ ନିଷ୍ଠା। ଅନେକାନ୍ତଂ ଅନେକଫଲାକାରମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ପାତ୍ରଗୁଣାନାମନନ୍ତତ୍ବାତ୍କେ ଗୁଣା ନିଯମେନ ପାତ୍ରତାଯା ନିମିତ୍ତଂ ତାନେବ ସଂକ୍ଷେପେଣ ବ୍ରୂହୀତି ପ୍ରଶ୍ନାର୍ଥଃ॥ 7-60-22 ମେଦାନାଂ ପୁଲ୍କସାଂ ଚେତି ଝ. ପାଠଃ। ତତ୍ର ମେଦାଦୀନାଂ ସ ବିଷ୍ଠାଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଇତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ। ମେଦା ଗୋମହିଷ୍ଯାଦୀନାଂ ମୃତାନାଂ ମାଂସମଶ୍ନନ୍ତଃ। ପୁଲ୍କସା ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦୀନପି ସ୍ବଭାବାଦେବ ହିଂସନ୍ତି। ଅନ୍ତେବସାଯିନଶ୍ଚର୍ମକାରାଦଯଃ। କୃତମକୃତଂ ବା ପରକୀଯଂ ପାପଂ କର୍ମ॥ 7-60-24 ପରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମ୍॥ 7-60-27 କାଲ୍ଯଂ ପୂର୍ବାହ୍ଣେ॥ 7-60-39 ନ ଶୋଚତି ପ୍ରତିପାଦଯନ୍॥ 7-60-40 ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମଃ ନିର୍ଦୋଷଃ। ଏତେ ପୂର୍ବୋକ୍ତା ଗୁଣାଶ୍ଚ ତତ୍ର ଯଦି ଲଭ୍ଯନ୍ତେ ତର୍ହି ତାରଯେତେତି କିମୁ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଶ୍ରାଦ୍ଧକାଲେ ଚ ଦୈବେ ଚ ପିତ୍ର୍ଯେଽପି ଚ ପିତାମହ। ଇଚ୍ଛାମୀହ ତ୍ବଯାଽଽଖ୍ଯାତଂ ବିହିତଂ ଯତ୍ସୁରର୍ଷିଭିଃ॥ 13-61-1 (83848) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-61-2x (6986) ଦୈବଂ ପୌର୍ବାହ୍ଣିକେ କୁର୍ଯାଦପରାହ୍ଣେ ତୁ ପୈତୃକମ୍। ମଙ୍ଗଲାଚାରସମ୍ପନ୍ନଃ କୃତଶୌଚଃ ପ୍ରଯତ୍ନବାନ୍॥ 13-61-2 (83849) ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ତୁ ମଧ୍ଯାହ୍ନେ ପ୍ରଦଦ୍ଯାଦୁପପତ୍ତିଭିଃ। କାଲହୀନଂ ତୁ ଯଦ୍ଦାନଂ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-3 (83850) ଲଙ୍ଘିତଂ ଚାବଲୀଢଂ ଚ ଲାକପୂର୍ବଂ ଚ ଯତ୍କୃତମ୍। ରଜସ୍ବଲାଭିଦୃଷ୍ଟଂ ଚ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-4 (83851) ଅବଘୁଷ୍ଟଂ ଚ ଯଦ୍ଭୁକ୍ତମବ୍ରତେନ ଚ ଭାରତ। ପରାମୃଷ୍ଟଂ ଶୁନା ଚୈବ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-5 (83852) କେଶକୀଟାବପତିତଂ କ୍ଷୁତଂ ଶ୍ବଭିରବେକ୍ଷିତମ୍। ରୁଦିତଂ ଚାବଧୂତଂ ଚ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-6 (83853) ନିରୋଙ୍କାରେଣ ଯଦ୍ଭୁକ୍ତଂ ସଶସ୍ତ୍ରେଣ ଚ ଭାରତ। ଦୁରାତ୍ମନା ଚ ଯଦ୍ଭୁକ୍ତଂ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-7 (83854) ପରୋଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ ଚ ଯଦ୍ଭୁକ୍ତଂ ପରିଭୁକ୍ତଂ ଚ ଯଦ୍ଭବେତ୍। ଦୈବେ ପିତ୍ର୍ଯେ ଚ ସତତଂ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-8 (83855) ମନ୍ତ୍ରହୀନଂ କ୍ରିଯାହୀନଂ ଯଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଧଂ ପରିବିଷ୍ଯତେ। ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଣୈର୍ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-9 (83856) ଆଜ୍ଯାହୁତିଂ ବିନା ଚୈବ ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ପରିବିଷ୍ଯତେ। ଦୁରାଚାରୈଶ୍ଚ ଯଦ୍ଭୁକ୍ତଂ ତଂ ଭାଗଂ ରକ୍ଷସାଂ ବିଦୁଃ॥ 13-61-10 (83857) ଯେ ଭାଗା ରକ୍ଷସାଂ ପ୍ରାପ୍ତାସ୍ତ ଉକ୍ତା ଭରତର୍ଷଭ। ଅତ ଊର୍ଧ୍ବଂ ବିସର୍ଗସ୍ଯ ପରୀକ୍ଷାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଶୃଣୁ॥ 13-61-11 (83858) ଯାବନ୍ତଃ ପତିତା ବିପ୍ରା ଜଡୋନ୍ମତ୍ତାସ୍ତଥୈବ ଚ। ଦୈବେ ବାଽପ୍ଯଥ ପିତ୍ର୍ଯେ ବା ରାଜନ୍ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-12 (83859) ଶ୍ବିତ୍ରୀ କ୍ଲୀବଶ୍ଚ କୁଷ୍ଠୀ ଚ ତତା ଯକ୍ଷ୍ମହତଶ୍ଚ ଯଃ। ଅପସ୍ମାରୀ ଚ ଯଶ୍ଚାନ୍ଧୋ ରାଜନ୍ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-13 (83860) ଚିକିତ୍ସକା ଦେବଲକା ବୃଥା ନିଯମଧାରିଣଃ। ସୋମବିକ୍ରଯିଣଶ୍ଚୈବ ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-14 (83861) ଗାଯନା ନର୍ତକାଶ୍ଚୈବ ପ୍ଲବକା ବାଦକାସ୍ତଥା। କଥକା ଯୋଧକାଶ୍ଚୈବ ରାଜନ୍ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-15 (83862) ହୋତାରୋ ବୃଷଲାନାଂ ଚ ବୃଷଲାଧ୍ଯାପକାସ୍ତଥା। ତଥା ବୃଷଲଶିଷ୍ଯାଶ୍ଚ ରାଜନ୍ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-16 (83863) ଅନୁଯୋକ୍ତା ଚ ଯୋ ବିପ୍ରୋ ଅନୁଯୁକ୍ତଶ୍ଚ ଭାରତ। ନାର୍ହତସ୍ତାବପି ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମବିକ୍ରଯିଣୌ ହି ତୌ॥ 13-61-17 (83864) ଅଗ୍ରଣୀର୍ଯଃ କୃତଃ ପୂର୍ବଂ ବର୍ଣାବରପରିଗ୍ରହଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସର୍ବବିଦ୍ଯୋଽପି ରାଜନ୍ନାର୍ହତି କେତନମ୍॥ 13-61-18 (83865) ଅନଗ୍ନଯଶ୍ଚ ଯେ ବିପ୍ରା ମୃତନିର୍ଯାତକାଶ୍ଚ ଯେ। ସ୍ତେନାଶ୍ଚ ପତିତାଶ୍ଚୈବ ରାଜନ୍ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-19 (83866) ଅପରିଜ୍ଞାତପୂର୍ବାଶ୍ଚ ଗଣପୂର୍ବାଶ୍ଚ ଭାରତ। ପୁତ୍ରିକାପୂର୍ବପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-20 (83867) ଋଣକର୍ତା ଚ ଯୋ ରାଜନ୍ଯଶ୍ଚ ବାର୍ଧୁଷିକୋ ନରଃ। ପ୍ରାଣିବିକ୍ରଯବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ରାଜନ୍ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-21 (83868) ସ୍ତ୍ରୀପୂର୍ବାଃ କାଣ୍ଡପୃଷ୍ଠାଶ୍ଚ ଯାବନ୍ତୋ ଭରତର୍ଷଭ। ଆଜପା ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ଚୈବ ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ନାର୍ହନ୍ତି କେତନମ୍॥ 13-61-22 (83869) ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ଦୈବେ ଚ ନିର୍ଦିଷ୍ଟୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭରତର୍ଷଭ। ଦାତୁଃ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତୁଶ୍ଚ ଶୃଣୁଷ୍ବାନୁଗ୍ରହଂ ପୁନଃ॥ 13-61-23 (83870) ଚୀର୍ଣବ୍ରତା ଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତା ଭବେଯୁର୍ଯେଽପି କର୍ଷକାଃ। ସାବିତ୍ରୀଜ୍ଞାଃ କ୍ରିଯାବନ୍ତସ୍ତେ ରାଜନ୍କେତନକ୍ଷମାଃ॥ 13-61-24 (83871) କ୍ଷାତ୍ରଧର୍ମିଣମପ୍ଯାଜୌ କେତଯେତ୍କୁଲଜଂ ଦ୍ବିଜମ୍। ନ ତ୍ବେବ ବଣିଜଂ ତାତ ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ଚ ପରିକଲ୍ପଯେତ୍॥ 13-61-25 (83872) ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରୀ ଚ ଯୋ ବିପ୍ରୋ ଗ୍ରାମବାସୀ ଚ ଯୋ ଭବେତ୍। ଅସ୍ତେନଶ୍ଚାତିଥିଜ୍ଞଶ୍ଚ ସ ରାଜନ୍କେତନକ୍ଷମଃ॥ 13-61-26 (83873) ସାବିତ୍ରୀଂ ଜପତେ ଯସ୍ତୁ ତ୍ରିକାଲଂ ଭରତର୍ଷଭ। ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତିଃ କ୍ରିଯାବାଂଶ୍ଚ ସ ରାଜନ୍କେତନକ୍ଷମଃ॥ 13-61-27 (83874) ଉଦିତାସ୍ତମିତୋ ଯଶ୍ଚ ତଥୈବାସ୍ତମିତୋଦିତଃ। ଅହିଂସ୍ରଶ୍ଚାଲ୍ପଦୋଷଶ୍ଚ ସ ରାଜନ୍କେତନକ୍ଷମଃ॥ 13-61-28 (83875) ଅକଲ୍କକୋ ହ୍ଯତର୍କଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭରତର୍ଷଭ। ସଂସର୍ଗ ଭୈକ୍ଷ୍ଯବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ସ ରାଜନ୍କେତନକ୍ଷମଃ॥ 13-61-29 (83876) ଅବ୍ରତୀ କିତବଃ ସ୍ତେନଃ ପ୍ରାଣିବିକ୍ରଯିକୋ ବଣିକ୍। ସନିଷ୍କୃତିଃ ପୁନଃ ସୋମଂ ପୀତବାନ୍କେତନକ୍ଷମଃ॥ 13-61-30 (83877) ଅର୍ଜଯିତ୍ବା ଧନଂ ପୂର୍ବଂ ଦାରୁଣୈରପି କର୍ମଭିଃ। ଭବେତ୍ସର୍ବାତିଥିଃ ପଶ୍ଚାତ୍ସ ରାଜନ୍କେତନକ୍ଷମଃ॥ 13-61-31 (83878) ବ୍ରହ୍ମବିକ୍ରଯନିର୍ଦିଷ୍ଟଂ ସ୍ତ୍ରିଯା ଯଚ୍ଚାର୍ଜିତଂ ଧନମ୍। ଅଦେଯଂ ପିତୃବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ଯଚ୍ଚ କ୍ଲୈବ୍ଯାଦୁପାର୍ଜିତମ୍॥ 13-61-32 (83879) କ୍ରିଯମାଣେଽପବର୍ଗେ ଚ ଯୋ ଦ୍ବିଜୋ ଭରତର୍ଷଭ। ନ ବ୍ଯାହରତି ଯଦ୍ଯୁକ୍ତଂ ତସ୍ଯାଧର୍ମୋ ଗବାନୃତମ୍॥ 13-61-33 (83880) ଶ୍ରାଦ୍ଧସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କାଲଃ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଦଧି ଘୃତଂ ତଥା। ସୋମକ୍ଷଯଶ୍ଚ ମାଂସଂ ଚ ଯଦାରଣ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-61-34 (83881) `ମୁହୂର୍ତାନାଂ ତ୍ରଯଂ ପୂର୍ବମହ୍ନଃ ପ୍ରାତରିତି ସ୍ମୃତମ୍। ଜପଧ୍ଯାନାଦିଭିସ୍ତସ୍ମିନ୍ବିପ୍ରୈଃ କାର୍ଯଂ ଶୁଭବ୍ରତମ୍॥ 13-61-35 (83882) ସଙ୍ଗବାଖ୍ଯଂ ତ୍ରିଭାଗଂ ତୁ ମଧ୍ଯାହ୍ନସ୍ତ୍ରିମୁହୂର୍ତକଃ। ଲୌକିକଂ ସଙ୍ଗବେଽର୍ଧଂ ଚ ସ୍ନାନାଦି ହ୍ଯଥ ମଧ୍ଯମେ॥ 13-61-36 (83883) ଚତୁର୍ଥମପରାହ୍ଣଂ ତୁ ତ୍ରିମୁହୂର୍ତଂ ତୁ ପିତ୍ର୍ଯକମ୍। ସାଯାହ୍ନସ୍ତ୍ରିମୁହୂର୍ତଂ ଚ ମଧ୍ଯମଂ କବିଭିଃ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-61-37 (83884) ଚତୁର୍ଥ ତ୍ବପରାହ୍ଣାଖ୍ଯେ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ କୁର୍ଯାତ୍ସଦା ନୃପ॥ 13-61-38 (83885) ପ୍ରାଗୁଦୀଚୀମୁଖା ବିପ୍ରାଃ ବିଶ୍ବେଦେବେ ଚ ଦକ୍ଷିଣାଃ। ଶ୍ରାବିତେଷୁ ସୁତୃପ୍ତେଷୁ ପିଣ୍ଡଂ ଦଦ୍ଯାତ୍ସଦକ୍ଷିଣମ୍॥' 13-61-39 (83886) ଶ୍ରାଦ୍ଧାପବର୍ଗେ ବିପ୍ରସ୍ଯ ଦାତାରୋ ବୋସ୍ତ୍ବିତୀରଯେତ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯାପି ଯୋ ବ୍ରୂଯାତ୍ପ୍ରୀଯନ୍ତାଂ ପିତରସ୍ତ୍ବିତି॥ 13-61-40 (83887) ଅପବର୍ଗେ ତୁ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମଣି ଭାରତ। ଅକ୍ଷଯ୍ଯମଭିଧାତବ୍ଯଂ ସ୍ବସ୍ତି ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-61-41 (83888) ପୁଣ୍ଯାହବାଚନଂ ଦୈବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ବିଧୀଯତେ। ଏତଦେବ ନିରୋଙ୍କାରଂ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ବିଧୀଯତେ॥ 13-61-42 (83889) ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଦୈବେ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ପ୍ରୀଯନ୍ତାଂ ଦେବତା ଇତି। `ଗୋର୍ହିସାଯାଂ ଚତୁର୍ଭାଗଂ ପୂର୍ବଂ ବିପ୍ରାତିକେତିନଃ॥ 13-61-43 (83890) ବର୍ଣାବରେଷୁ ଭୁଞ୍ଜାନଂ କ୍ରମାଚ୍ଛୂଦ୍ରେ ଚତୁର୍ଗୁଣମ୍। ନାନ୍ଯତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରୂଯାତ୍ପୂର୍ବଂ ବିପ୍ରେଣ କେତିତଃ॥ 13-61-44 (83891) ଅଭୋଜନେ ଚ ଦୋଷଃ ସ୍ଯାଦ୍ବର୍ଜଯେଚ୍ଛୂଦ୍ରକେତନମ୍। ଶୂଦ୍ରାନ୍ନରସପୁଷ୍ଟାଙ୍ଗୋ ଦ୍ବିଜୋ ନୋର୍ଧ୍ବାଂ ଗତିଂ ଲଭେତ୍॥ 13-61-45 (83892) ଅଶୁଚିର୍ନୈବ ଚାଶ୍ନୀଯାନ୍ନାସ୍ତିକୋ ମାନବର୍ଜିତଃ। ନ ପୂର୍ବଂ ଲଙ୍ଘଯେଲ୍ଲୋଭାଦେକବର୍ଣୋଽପି ପାର୍ଥିବ॥ 13-61-46 (83893) ବିପ୍ରାଃ ସ୍ମୃତା ଭୂମିଦେବା ଉପକୁର୍ବାଣବର୍ଜିତାଃ।' କର୍ମଣାମାନୁପୂର୍ବ୍ଯେଣ ବିଦିପୂର୍ବଂ କୃତଂ ଶୃଣୁ॥ 13-61-47 (83894) ଜାତକର୍ମାଦିକାଃ ସର୍ବାସ୍ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଭାରତ। ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରେ ହି ମନ୍ତ୍ରୋକ୍ତା ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-61-48 (83895) ବିପ୍ରସ୍ଯ ରଶନା ମୌଞ୍ଜୀ ମୌର୍ବୀ ରାଜନ୍ଯଗାମିନୀ। ବାଲ୍ବଜୀ ହ୍ଯେବ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମ ଏଷ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-61-49 (83896) `ପାଲାଶୋ ଦ୍ବିଜଦଣ୍ଡଃ ସ୍ଯାଦଶ୍ବତ୍ଥଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତୁ। ଔଦୁମ୍ବରଶ୍ଚ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମ ଏଷ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥' 13-61-50 (83897) ଦାତୁଃ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତୁଶ୍ଚ ଧର୍ମାଧର୍ମାବିମୌ ଶୃଣୁ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯାନୃତେଽଧର୍ମଃ ପ୍ରୋକ୍ତଃ ପାତକସଂଜ୍ଞିତଃ। ଚତୁର୍ଗୁଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯାଷ୍ଟଗୁଣଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-61-51 (83898) ନାନ୍ଯତ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽଶ୍ନୀଯାତ୍ପୂର୍ବଂ ବିପ୍ରେଣ କେତିତଃ। [ଯବୀଯାନ୍ପଶୁହିଂସାଯାଂ ତୁଲ୍ଯଧର୍ମା ଭବେତ୍ସ ହି॥ 13-61-52 (83899) ତଥା ରାଜନ୍ଯବୈଶ୍ଯାଭ୍ଯାଂ ଯଦ୍ଯଶ୍ନୀଯାତ୍ତୁ କେତିତଃ। ଯବୀଯାନ୍ପଶୁହିଂସାଯାଂ ଭାଗାର୍ଧଂ ସମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-61-53 (83900) ଦୈବଂ ବାଽ************** ପିତ୍ର୍ଯଂ ଯୋଽଶ୍ନୀଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଦିଷୁ।] ଅସ୍ନାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରାଜଂସ୍ତସ୍ଯାଧର୍ମୋଽନୃତଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-61-54 (83901) ଆଶୌଚୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରାଜନ୍ଯୋଽଶ୍ନୀଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଦିଷୁ। ଜ୍ଞାନପୂର୍ବମଥୋ ଲୋଭାତ୍ତସ୍ଯାଧର୍ମୋ ଗବାନୃତମ୍॥ 13-61-55 (83902) ଅର୍ଥେନାନ୍ଯେନ ଯୋ ଲିପ୍ସେତ୍କର୍ମାର୍ଥଂ ଚୈବ ଭାରତ। ଆମନ୍ତ୍ରଯତି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତସ୍ଯାଧର୍ମୋଽନୃତଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-61-56 (83903) ଅବେଦବ୍ରତଚାରିତ୍ରାସ୍ତ୍ରିଭିର୍ବର୍ଣୈର୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ମନ୍ତ୍ରବତ୍ପରିବିଷ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ଯାଧର୍ମୋ ଗବାନୃତମ୍॥ ॥ 13-61-57 (83904) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 61 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-61-1 କାଲାଦୌ ବିହିତଂ ବିଶେଷମିତି ଶେଷଃ॥ 7-61-3 ଉପପତ୍ତିଭିଃ ଆଦରାଦିଭିର୍ଯୁକ୍ତଃ ସନ୍॥ 7-61-4 କଲିପୂର୍ବଂ ଚେତି ଝ. ପାଠଃ॥ 7-61-6 କ୍ଷୁତଂ କ୍ଷୁତେନ ଦୂଷିତମ୍॥ 7-61-7 ନିରୋଂକାରେଣ ଅନନୁଜ୍ଞାତେନ ଶୂଦ୍ରେଣ ବା॥ 7-61-8 ପରିଭୁକ୍ତଂ ଦେବାତିଥିପିତୃବାଲକାଦୀନ୍ବର୍ଜଯିତ୍ବା ଭୁକ୍ତଂ ସ୍ବେନ୍ନୈବ॥ 7-61-10 ଆଜ୍ଯାହୁତିଂ ପାତ୍ରାଭିଘାରଣଂ ବିନା॥ 7-61-11 ବିସର୍ଗସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଦାନସ୍ଯ ପାତ୍ରଭୂତେ॥ 7-61-12 ପତିତାଃ ମହାପାତକେନ ଜାତିବହିର୍ଭୂତାଃ। କେତନଂ ନିମନ୍ତ୍ରଣମ୍॥ 7-61-13 ଶ୍ବିତ୍ରୀ ଶ୍ବେତକୁଷ୍ଠୀ। କୁଷ୍ଠୀ ମଣ୍ଡଲକୁଷ୍ଠୀ। ଯକ୍ଷ୍ମହତୋ ମହାରୋଗୀ। ଅପସ୍ମାରୀ ଗ୍ରହଗ୍ରସ୍ତଃ॥ 7-61-14 ଦେବଲକା ଦେବାର୍ଚନବୃତ୍ତିଜୀବିନଃ। 7-61-15 ପ୍ଲବକାଃ କ୍ରୀଡାପରାଃ। କଥକା ବୃଥାଲାପିନଃ। ଯୋଧକା ମଲ୍ଲାଃ॥ 7-61-16 ବୃଷଲାନାଂ ଶୂଦ୍ରାଣାଂ ହୋତାରୋ ଯାଜକାଃ॥ 7-61-17 ଅନୁଯୋକ୍ତା ଭୃତକାଧ୍ଯାପକଃ। ଅନୁଯୁକ୍ତୋ ଭୃତକାଧ୍ଯେତା॥ 7-61-18 ବର୍ଣାବରପରିଗ୍ରହଃ ଶୂଦ୍ରାପତିଃ॥ 7-61-20 ଗଣପୂର୍ବା ଗ୍ରାମଣ୍ଯଃ। ପୁତ୍ରିକାପୂର୍ବପୁତ୍ରାଃ। ଅସ୍ଯାମୁତ୍ପନ୍ନଃ ପୁତ୍ରୋ ମଦୀଯ ଇତି ନିଯମେନ ଯା ଦୀଯତେ ତସ୍ଯାଂ ଚ ଯୋ ଜାତଃ ସ ପୁତ୍ରିକାପୂର୍ବପୁତ୍ରଃ॥ 7-61-21 ଋଣକର୍ତା ବୃଦ୍ଧ୍ଯାର୍ଥଂ ଧନପ୍ରଯୋକ୍ତା॥ 7-61-22 ସ୍ତ୍ରୀପୂର୍ବାଃ ସ୍ତ୍ରୀଜିତାଃ ସ୍ତ୍ରୀପଣ୍ଯୋପଜୀବିନୋ ବା। କାଣ୍ଡପୃଷ୍ଠୋ ବେଶ୍ଯାପତିଃ। ଅଜପାଃ ସନ୍ଧ୍ଯାବନ୍ଦନହୀନାଃ॥ 7-61-23 ଅନୁଗ୍ରହଂ ନିଷିଦ୍ଧାନାମପି କେନଚିଦ୍ଗୁଣେନାଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାନମ୍॥ 7-61-25 ବଣିଜଂ ବଣିଗ୍ବୃତ୍ତିମ୍॥ 7-61-28 ଉଦିତ ଆଢ୍ଯଃ। ଅସ୍ତମିତୋ ଦରିଦ୍ରଃ ପୂର୍ବଂ ଆଢ୍ଯଃ ସଦ୍ଯୋ ଦରିଦ୍ରଃ॥ 7-61-29 ଅକଲ୍କକୋଽଦାମ୍ଭିକଃ ଅପାପୋ ବା। ଅତର୍କୋଽହୈତୁକଃ ସଂସର୍ଗେ ସଙ୍ଗତ୍ଯର୍ହେ ଗୃହେ ଜ୍ଞାତେ ଭୈକ୍ଷ୍ଯବୃତ୍ତିଃ॥ 7-61-30 କିତବୋ ଧୂର୍ତଃ॥ 7-61-31 ସର୍ବଂ ଦେବତାଦିକଂ ଅତିଥିରେବ ଯସ୍ଯ ସ ସର୍ବାତିଥିଃ॥ 7-61-32 ବ୍ରହ୍ମ ବେଦଃ। କ୍ଲୈବ୍ଯାତ୍ ଦୀନଭାଷଣେନ ମିଧ୍ଯାଶପଥାଦିନା ବା॥ 7-61-33 ଅପବର୍ଗେ ଶ୍ରାଦ୍ଧସମାପ୍ତୌ ଯୁକ୍ତଂ ଅସ୍ତୁସ୍ବଧେତ୍ଯାଦିବଚନଂ ଗବାନୃତଂ ଅନୃତଗୋଶପଥସ୍ଯ ପାପମ୍॥ 7-61-34 ସୋମକ୍ଷଯୋ ଦର୍ଶଃ। ଆରଣ୍ଯଂ ମୃଗାଦିମାଂସଂ ଚ ଯଦା ପ୍ରାପ୍ତଂ ତଦୈବ ଶ୍ରାଦ୍ଧସ୍ଯ କାଲଃ॥ 7-61-40 ସ୍ବଧା ବୈ ମୁଦିତା ଭବେଦିତି ଝ.ପାଠଃ। ସ୍ବଧୋଚ୍ଯତାମିତି ପ୍ରଦାତ୍ରା ଉକ୍ତେ ଅସ୍ତୁସ୍ବଧେତି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବଦେତ୍। ଏବମୁତ୍ତରତ୍ର ମୁଦିତା ପ୍ରୀତିକରୀ ପିତୄଣାମିତ୍ଯର୍ଥାତ୍॥ 7-61-42 ପୁଣ୍ଯାହଂ ଭବନ୍ତୋ ବ୍ରୁବନ୍ତ୍ବିତି ଯଜମାନେନ ପ୍ରୋକ୍ତେ ଓଂ ପୁଣ୍ଯାହମସ୍ତ୍ବିତି ବ୍ରାହ୍ମଣା ବ୍ରୂଯୁଃ। ଦୈବଂ ସୋଙ୍କାରମ୍॥ 7-61-43 ଦୈବେ ଓଙ୍କାରସ୍ଥାନେ ପ୍ରୀଯନ୍ତାଂ ଦେବତାଃ ପୁଣ୍ଯାହମସ୍ତ୍ବିତି ପ୍ରତିବଦେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-61-49 ରଶନା ଭେଖଲା। ମୌଞ୍ଜୀ ମୁଞ୍ଜମଯୀ। ମୌର୍ବୀ ଧନୁର୍ଜ୍ଯା। ବାଲ୍ବଜୀ ବଲ୍ବଜସ୍ତୃଣବିସେଷସ୍ତନ୍ମଯୀ॥ 7-61-51 ଧର୍ମୋ ଦାତୁଃ। ଅଧର୍ମଃ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତୁଃ॥ 7-61-53 ବ୍ରାହ୍ମଣେନ କେତିତଃ ସନ୍ ଯଦି ଯବୀଯାନ୍ ଭବେତ୍ତର୍ହି ବୃଥା ପଶୁହିଂସାଯାଃ ପୂର୍ଣଂ ପାପଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯାଦିନା କେତିତଃ ସନ୍ ଯଦି ଯବୀଯାନ୍ସ୍ଯାତ୍ତର୍ହି ବୃଥାପଶୁହିଂସାଯା ଅର୍ଧଂ ପାପଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଟିତି ଶ୍ଲୋକଦ୍ବଯାର୍ଥଃ॥ 7-61-55 ଆଶୌଚଃ ଜନନମରଣାଶୌଚବାନ୍॥ 7-61-56 ଅର୍ଥେନ ପ୍ରଯୋଜନେନ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାବ୍ଯପଦେଶେନ ଜୀବିକାଦ୍ଯର୍ଥୀ ଯୋ ଧନଂ ଲିପ୍ତେତ୍ ଯୋ ବା କର୍ମାର୍ଥଂ ମେ ଭିକ୍ଷାଂ ଦେହୀତ୍ଯାମନ୍ତ୍ରଯତି ଦାତାରମମିମୁଖୀକରୋତି ତସ୍ଯାପି ଅନୃତଂ ଗବାନୃତମେବ ସ୍ମୃତମ୍॥ 7-61-57 ବେଦବ୍ରତଂ ଚାରିତ୍ରଂ ଚ ଯେଷାଂ ନାସ୍ତି ତେ। ଯେନ ମନ୍ତ୍ରବତ୍ ମନ୍ତ୍ରଯୁକ୍ତଂ ଯଥା ସ୍ଯାତ୍ତଥା ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ପରିବିଷ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ଯ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପିତ୍ର୍ଯଂ ବାଽପ୍ଯଥବା ଦୈବଂ ଦୀଯତେ ଯତ୍ପିତାମହ। ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଜ୍ଞାତୁଂ ଦତ୍ତଂ କେଷୁ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-1 (83905) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-62-2x (6987) ଯେଷାଂ ଦାରାଃ ପ୍ରତୀକ୍ଷନ୍ତେ ସୁବୃଷ୍ଟିମିବ କର୍ଷକାଃ। ଉଚ୍ଛେଷପରିଶେଷଂ ହି ତାନ୍ଭୋଜଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-62-2 (83906) ଚାରିତ୍ରନିରତା ରାଜନ୍ଯେ କୃଶାଃ କୃଶବୃତ୍ତଯଃ॥ ଅର୍ଥିନଶ୍ଚୋପଗଚ୍ଛନ୍ତି ତେଷୁ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-3 (83907) ତଦ୍ଭକ୍ତାସ୍ତଦ୍ଗୃହା ରାଜଂସ୍ତଦ୍ବଲାସ୍ତଦପାଶ୍ରଯାଃ। ଅର୍ଥିନଶ୍ଚ ଭବନ୍ତ୍ଯର୍ଥେ ତେଷୁ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-4 (83908) ତସ୍କରେଭ୍ଯଃ ପରେଭ୍ଯୋ ବା ହୃତସ୍ବା ଭଯଦୁଃଖିତାଃ। ଅର୍ଥିନୋ ଭୋକ୍ତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ତେଷୁ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-5 (83909) ଅକଲ୍କକସ୍ଯ ବିପ୍ରସ୍ଯ ରୌକ୍ଷ୍ଯାତ୍କରକୃତାତ୍ମନଃ। ବଟବୋ ଯସ୍ଯ ଭିକ୍ଷନ୍ତି ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-6 (83910) ହୃତସ୍ବା ହୃତଦାରାଶ୍ଚ ଯେ ବିପ୍ରା ଦେଶସମ୍ପ୍ଲବେ। ଅର୍ଥାର୍ଥମଭିଗଚ୍ଛନ୍ତି ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-7 (83911) ବ୍ରତୋନୋ ନିଯମସ୍ଥାଶ୍ଚ ଯେ ବିପ୍ରାଃ ଶ୍ରୁତସମ୍ମତାଃ। ତସ୍ମପାପ୍ତ୍ଯର୍ଥମିଚ୍ଛନ୍ତି ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-8 (83912) ଅତ୍ଯୁତ୍କ୍ରାନ୍ତାଶ୍ଚ ଧର୍ମେଷୁ ପାଷଣ୍ଡସ୍ରମଯେଷୁ ଚ। କୃଶପ୍ରାଣାଃ କୃଶଘନାସ୍ତେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-9 (83913) କୃତସର୍ବସ୍ବହରଣା ନିର୍ଦୋଷାଃ ପ୍ରଭବିଷ୍ଣୁଭିଃ। ସ୍ପୃହଯନ୍ତି ଚ ଭୁକ୍ତ୍ବାଽନ୍ନଂ ତେଷୁଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-10 (83914) ତପସ୍ବିନସ୍ତପୋନିଷ୍ଠାସ୍ତେଷାଂ ଭୈକ୍ଷଚରାଶ୍ଚ ଯେ। ଅର୍ଥିନଃ କିଞ୍ଚିଦିଚ୍ଛନ୍ତି ତେଷୁ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-11 (83915) ମହାଫଲବିଧିର୍ଦାନେ ଶ୍ରୁତସ୍ତେ ଭରତର୍ଷଭ। ନିରଯଂ ଯେନ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ସ୍ବର୍ଗଂ ଚୈବ ହି ତତ୍ଛୃଣୁ॥ 13-62-12 (83916) `ବ୍ରତାନାଂ ପାରଣାର୍ଥାଯ ଗୁର୍ବର୍ଥେ ଯଜ୍ଞଦକ୍ଷିଣାମ୍। ନିର୍ବେଶାର୍ଥଂ ଚ ବିଦ୍ବାଂସସ୍ତେଷାଂ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-13 (83917) ପିତ୍ରୋଶ୍ଚ ରକ୍ଷଣାର୍ଥାଯ ପୁତ୍ରଦାରାର୍ଥମେବ ବା। ମହାବ୍ଯାଧିବିମୋକ୍ଷାର୍ଥଂ ତେଷୁ ଦତ୍ତଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-62-14 (83918) ବାଲାଃ ସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ସୁଭକ୍ତଂ ଚାପ୍ଯସାଧନାଃ। ସ୍ବର୍ଗମାଯାନ୍ତି ଦତ୍ତ୍ବୈଷାଂ ନିରଯାନ୍ନୋପଯାନ୍ତି ତେ॥'॥ 13-62-15 (83919) ଗୁର୍ବର୍ଥମଭଯାର୍ଥଂ ବା ବର୍ଜଯିତ୍ବା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯେଽନୃତଂ କଥଯନ୍ତି ସ୍ମ ତେ ବା ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-16 (83920) ପରଦାରାଭିହର୍ତାରଃ ପରଦାରାଭିମର୍ଶିନଃ। ପରଦାରପ୍ରଯୋକ୍ତାସ୍ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-17 (83921) ଯେ ପରସ୍ବାପହର୍ତାରଃ ପରସ୍ବାନାଂ ଚ ନାଶକାଃ। ସୂଚକାଶ୍ଚ ପରେଷାଂ ଯେ ତେ ବା ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-18 (83922) ପ୍ରପାଣାଂ ଚ ସଭାନାଂ ଚ ସଂକ୍ରମାଣାଂ ଚ ଭାରତ। ଅଗାରାଣାଂ ଚ ଭେତ୍ତାରୋ ନରା ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-19 (83923) ଅନାଥାଂ ପ୍ରମଦାଂ ବାଲାଂ ବୃଦ୍ଧାଂ ଭୀତାଂ ତପସ୍ବିନୀମ୍। ବଞ୍ଚଯନ୍ତି ନରା ଯେ ଚ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-20 (83924) ବୃତ୍ତିଚ୍ଛେଦଂ ଗୃହଚ୍ଛେଦଂ ଦାରଚ୍ଛେଦଂ ଚ ଭାରତ। ମିତ୍ରଚ୍ଛେଦଂ ତଥାଽଽଶାଯାସ୍ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-21 (83925) ସୂଚକାଃ ସେତୁଭେତ୍ତାରଃ ପରବୃତ୍ତ୍ଯୁପଜୀବକାଃ। ଅକୃତଜ୍ଞାଶ୍ଚ ମିତ୍ରାଣାଂ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-22 (83926) ପାଷଣ୍ଡା ଦୂଷକାଶ୍ଚୈବ ସମଯାନାଂ ଚ ଦୂଷକାଃ। ଯେ ପ୍ରତ୍ଯବସିତାଶ୍ଚୈବ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-23 (83927) ବିଷମବ୍ଯବହାରାଶ୍ଚ ବିଷମାଶ୍ଚୈବ ବୃଦ୍ଧିଷୁ। ଲାଭେଷୁ ବିଷମାଶ୍ଚୈବ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-24 (83928) ଦୂତସଂବ୍ଯବହାରାଶ୍ଚ ନିଷ୍ପରୀକ୍ଷାଶ୍ଚ ମାନବାଃ। ପ୍ରାଣିହିଂସାପ୍ରବୃତ୍ତାଶ୍ଚି ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-25 (83929) କୃତାଶଂ କୃତନିର୍ଦେଶଂ କୃତଭକ୍ତଂ କୃତଶ୍ରମମ୍। ଭେଦୈର୍ଯେ ବ୍ଯପକର୍ଷନ୍ତି ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-26 (83930) ପର୍ଯଶ୍ନନ୍ତି ଚ ଯେ ଦାରାନଗ୍ନିଭୃତ୍ଯାତିଥୀଂସ୍ତଥା। ଉତ୍ସନ୍ନପିତୃଦେବେଜ୍ଯାସ୍ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-27 (83931) ବେଦବିକ୍ରଯିଣଶ୍ଚୈବ ବେଦାନାଂ ଚୈବ ଦୂଷକାଃ। ବେଦାନାଂ ଲେଖକାଶ୍ଚୈବ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-28 (83932) ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ଯବାହ୍ଯାଶ୍ଚ ଶ୍ରୁତିବାହ୍ଯାଶ୍ଚ ଯେ ନରାଃ। ବିକର୍ମଭିଶ୍ଚ ଜୀବନ୍ତି ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-29 (83933) କେଶବିକ୍ରଯିକା ରାଜନ୍ବିଷବିକ୍ରଯିକାଶ୍ଚ ଯେ। କ୍ଷୀରବିକ୍ରଯିକାଶ୍ଚୈବ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-30 (83934) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଗବାଂ ଚୈବ କନ୍ଯାନାଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯେଽନ୍ତରାଯାନ୍ତି କାର୍ଯେଷୁ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-31 (83935) ଶସ୍ତ୍ରବିକ୍ରଯିକାଶ୍ଚୈବ କର୍ତାରଶ୍ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଶଲ୍ଯାନାଂ ଧନୁଷାଂ ଚୈବ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-32 (83936) ଶିଲାଭିଃ ଶଙ୍କୁଭିର୍ବାଽପି ଶ୍ବର୍ଭ୍ରୈର୍ବା ଭରତର୍ଷଭ। ଯେ ମାର୍ଗମନୁରୁନ୍ଧନ୍ତି ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-33 (83937) ଉପାଧ୍ଯାଯାଂଶ୍ଚ ଭୃତ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଭକ୍ତାଂଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଯେ ତ୍ଯଜନ୍ତ୍ଯବିକାରାଂସ୍ତ୍ରୀଂସ୍ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-34 (83938) ଅପ୍ରାପ୍ତଦମକାଶ୍ଚୈବ ନାସାନାଂ ବେଧକାଶ୍ଚ ଯେ। ବନ୍ଧକାଶ୍ଚ ପଶୂନାଂ ଯେ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-35 (83939) ଅଗୋପ୍ତାରଶ୍ଚ ରାଜାନୋ ବଲିଷଡ୍ଭାଗତସ୍କରାଃ। ସମର୍ଥାଶ୍ଚାପ୍ଯଦାତାରସ୍ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-36 (83940) କ୍ଷାନ୍ତାନ୍ଦାନ୍ତାଂସ୍ତଥା ପ୍ରାଜ୍ଞାନ୍ଦୀର୍ଘକାଲଂ ସହୋଷିତାନ୍। ତ୍ଯଜନ୍ତି କୃତକୃତ୍ଯା ଯେ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-37 (83941) ବାଲାନାମଥ ବୃଦ୍ଧାନାଂ ଦାସାନାଂ ଚୈବ ଯେ ନରାଃ। ଅଦତ୍ତ୍ବା ଭକ୍ଷଯନ୍ତ୍ଯଗ୍ରେ ତେ ବୈ ନିରଯଗାମିନଃ॥ 13-62-38 (83942) ଏତେ ପୂର୍ବଂ ବିନିର୍ଦିଷ୍ଟାଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ନିରଯଗାମିନଃ। ଭାଗିନଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକସ୍ଯ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-62-39 (83943) ସର୍ବେଷ୍ବେବ ତୁ କାର୍ଯେଷୁ ଦୈବପୂର୍ବେଷୁ ଭାରତ। ହନ୍ତି ପୁତ୍ରାନ୍ପଶୂନ୍କୃତ୍ସ୍ନାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାତିକ୍ରମଃ କୃତଃ॥ 13-62-40 (83944) ଦାନେନ ତପସା ଚୈବ ସତ୍ଯେନ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯେ ଧର୍ମମନୁବର୍ତନ୍ତେ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-41 (83945) ଶୁଶ୍ରୂଷାଭିସ୍ତପୋଭିଶ୍ଚ ବିଦ୍ଯାମାଦାଯ ଭାରତ। ଯେ ପ୍ରତିଗ୍ରହନିଃସ୍ନେହାସ୍ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-42 (83946) ଭଯାତ୍ପାଷାତ୍ତଥା ବାଧାଦ୍ଦାରିଦ୍ର୍ଯାଦ୍ବ୍ଯାଧିଧର୍ଷଣାତ୍। ତତ୍କୃତେ ଧନମୀପ୍ସନ୍ତେ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-43 (83947) କ୍ଷମାବନ୍ତଶ୍ଚ ଧୀରାଶ୍ଚ ଧର୍ମକାର୍ଯେଷୁ ଚୋତ୍ଥିତାଃ। ମଙ୍ଗଲାଚାରସମ୍ପନ୍ନାଃ ପୁରୁଷାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-44 (83948) ନିବୃତ୍ତା ମଧୁମାଂସେଭ୍ଯଃ ପରଦାରେଭ୍ଯ ଏବ ଚ। ନିବୃତ୍ତାଶ୍ଚୈବ ମଦ୍ଯେଭ୍ଯସ୍ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-45 (83949) ଆଶ୍ରମାଣାଂ ଚ କର୍ତାରଃ କୁଲାନାଂ ଚୈବ ଭାରତ। ଦେଶାନାଂ ନଗରାଣାଂ ଚ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-46 (83950) ବସ୍ତ୍ରାଭରଣଦାତାରୋ ଭକ୍ଷ୍ଯପାନାନ୍ନଦାସ୍ତଥା। କୁଟୁମ୍ବାନାଂ ଚ ଭର୍ତାରଃ ପୁରୁଷାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-47 (83951) ସର୍ବହିଂସାନିବୃତ୍ତାଶ୍ଚ ନରାଃ ସର୍ବସହାଶ୍ଚ ଯେ। ସର୍ବସ୍ଯାଶ୍ରଯଭୂତାଶ୍ଚ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-48 (83952) ମାତରଂ ପିତରଂ ଚୈବ ଶୁଶ୍ରୁଷନ୍ତି ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ। ଭ୍ରାତୄଣାଂ ଚୈବ ସସ୍ନେହାସ୍ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-49 (83953) ଆଢ୍ଯାଶ୍ଚ ବଲବନ୍ତଶ୍ଚ ଯୌବନସ୍ଥାଶ୍ଚ ଭାରତ। ଯେ ବୈ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯା ଧୀରାସ୍ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-50 (83954) ଅପରାଧିଷୁ ସସ୍ନେହା ମୃଦବୋ ମୃଦୁବତ୍ସଲାଃ। ଆରାଧନସୁଖାଶ୍ଚାପି ପୁରୁଷାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-51 (83955) ସହସ୍ରପରିବେଷ୍ଟାରସ୍ତଥୈବ ଚ ସହସ୍ରଦାଃ। ତ୍ରାତାରଶ୍ଚ ସହସ୍ରାଣାଂ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-52 (83956) ସୁବର୍ଣସ୍ଯ ଚ ଦାତାରୋ ଗବାଂ ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଯାନାନାଂ ବାହନାନାଂ ଚ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-53 (83957) ବୈବାହିକାନାଂ ଦ୍ରବ୍ଯାଣାଂ ପ୍ରେଷ୍ଯାଣାଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଦାତାରୋ ବାସସାଂ ଚୈବ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-54 (83958) ବିହାରାବସଥୋଦ୍ଯାନକୂପାରାମସଭାପ୍ରପା। ବପ୍ରାଣାଂ ଚୈବ କର୍ତାରସ୍ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-55 (83959) ନିବେଶନାନାଂ କ୍ଷେତ୍ରାଣାଂ ବସତୀନାଂ ଚ ଭାରତ। ଦାତାରଃ ପ୍ରାର୍ଥିତାନାଂ ଚ ତେ ନରାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-56 (83960) ରସାନାଂ ଚାଥ ବୀଜାନାଂ ଧାନ୍ଯାନାଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସ୍ବଯମୁତ୍ପାଦ୍ଯ ଦାତାରଃ ପୁରୁଷାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-57 (83961) ଯସ୍ମିଂସ୍ତସ୍ମିନ୍କୁଲେ ଜାତା ବହୁପୁତ୍ରାଃ ଶତାଯୁଷଃ। ସାନୁକ୍ରୋଶା ଜିତକ୍ରୋଧାଃ ପୁରୁଷାଃ ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ॥ 13-62-58 (83962) ଏତଦୁକ୍ତମମୁତ୍ରାର୍ଥଂ ଦୈବଂ ପିତ୍ର୍ଯଂ ଚ ଭାରତ। ଦାନଧର୍ମଂ ଚ ଦାନସ୍ଯ ଯତ୍ପୂର୍ବମୃଷିତିଃ କୃତମ୍॥ ॥ 13-62-59 (83963) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 62 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-62-2 ଭୋଜନପାତ୍ରେଽବଶିଷ୍ଟମୁଚ୍ଛେଷଃ ତେନ ସହିତଂ ପରିଶେଷଂ ସ୍ଥାଲ୍ଯାମବଶିଷ୍ଟଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷନ୍ତେ। ଯେଷାଂ ପାକପର୍ଯାପ୍ତମେବ ଧାନ୍ଯାଦିକମସ୍ତି ନ କୁସୂଲାଦୌ ତାନ୍ ଭୋଜଯ॥ 7-62-4 ତଦ୍ଭକ୍ତାଃ ଚାରିତ୍ରମେବ ଭକ୍ତୋଽନ୍ନଂ ତଦ୍ବଜ୍ଜୀବନଂ ଯେଷାଂ ତେ। ତଦ୍ଗୃହାଃ ତଦେବ ଗୃହେ ସ୍ତ୍ର୍ଯାଦୌ ଯେଷାଂ ତେ ଅର୍ଥେ ପ୍ରଯୋଜନେ ସତ୍ଯେବାର୍ଥିନୋ ଭବନ୍ତି ନ ସଙ୍ଗ୍ରହାର୍ଥମ୍॥ 7-62-6 ରୌକ୍ଷ୍ଯାତ୍ ଦାରିଦ୍ର୍ଯାତ୍। କରେ କୃତଃ ଆତ୍ମେବାତ୍ମା ଜୀବନମନ୍ନମ୍। ହସ୍ତେ ଗୃହୀତାନ୍ନସ୍ଯ ବଟବଃ କ୍ଷୁଧାର୍ତାଃ ମହ୍ଯ ଦେହି ମହ୍ଯଂ ଦେବୀତି ଯାଚନ୍ତେ ତେଭ୍ଯୋଽତିଦରିଦ୍ରେଭ୍ଯଃ॥ 7-62-9 ପାଷଣ୍ଡାନାଂ ସମଯୋ ମର୍ଯାଦା ଯେଷୁ ଧର୍ମେଷୁ ତତ୍ର ଅତ୍ଯୁତ୍କ୍ରାନ୍ତାଃ ଅତ୍ଯନ୍ତଂ ତତୋ ଦୂରେ ସ୍ଥିତାଃ॥ 7-62-10 ଭୁବତ୍ବାନ୍ନମେବ ସ୍ପୃହଯନ୍ତି ନ ସ୍ବାଦୁ। ଅତଏବ ନ ଚତୁର୍ଥୀ॥ 7-62-16 ଅସଯାର୍ଥଂ, ଭଯନିବୃତ୍ତିରୂପଂ ପ୍ରଯୋଜନମ୍॥ 7-62-17 ଅଭିମର୍ଶିତୋ ଜାରାଃ। ପ୍ରଯୋକ୍ତାରଃ ହର୍ତ୍ରଭିମର୍ଶିନୋର୍ଦୂତାଃ॥ 7-62-18 ପରେଷାଂ ଦୋଷସ୍ଯେତି ଶେଷଃ॥ 7-62-21 ଆଶାଯାଶ୍ଛେଦମିତ୍ଯେକଦେଶାନୁଷଙ୍ଗଃ। କୁର୍ବନ୍ତୀତି ଶେଷଃ॥ 7-62-22 ସୂଚକାଃ ରାଜଗାମିପୈଶୁନ୍ଯବାଦିନଃ। ସେତୁଃ ଆର୍ଯମର୍ଯାଦା॥ 7-62-23 ପାଷଣ୍ଡାଃ ବେଦବିରୋଧିନଃ ଶାକ୍ଯାଦଯଃ ଦୂଷକାଃ ସତାଂ ନିନ୍ଦକାଃ। ସମଯାନାଂ ଧର୍ମସଙ୍କେତାନାମ୍। ପ୍ରତ୍ଯବସିତାଃ ଆରୂଢପତିତାଃ॥ 7-62-26 କୃତାଶଂ ଦାସମର୍ଥିନ ବା। କୃତନିର୍ଦେଶଂ ନିର୍ଦେଶଃ ତୁଭ୍ଯମିଦଂ ଦାସ୍ଯାମୀତି ପ୍ରତିଜ୍ଞା ସା କୃତାଯସ୍ମୈ ତମ୍। ଭକ୍ତଂ ବେତନମ୍। ବ୍ଯପକର୍ଷନ୍ତି ଷତ୍ଯୁଃ ସକାଶାଦ୍ଦୂରୀକୁର୍ବନ୍ତି॥ 7-62-27 ପର୍ଯଶ୍ନନ୍ତି। ପରିତ୍ଯଜ୍ଯାଶ୍ନନ୍ତି॥ 7-62-29 ବିକର୍ମଭଇଃ ସ୍ବସ୍ଯ ନିଷିଦ୍ଧୈଃ କର୍ମଭିଃ॥ 7-62-30 କେଶାଶ୍ଚାମରକମ୍ବଲାଦଯଃ॥ 7-62-32 କର୍ତାରଃ ଶସ୍ତ୍ରଶଲ୍ଯାଦୀନାମ୍॥ 7-62-35 ଅପ୍ରାପ୍ତାନାମଦାନ୍ତାନାଂ ପଶୂନାମ୍। ଅଣ୍ଡମର୍ଦନେନ ବଲବୀର୍ଯଯୋର୍ନାଶକା ଅପ୍ରାପ୍ତଦମକାଃ॥ 7-62-40 ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣାତିକ୍ରମଂ ନ କୁର୍ବନ୍ତି ତେ ସ୍ବର୍ଗାଗାମିନ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-62-43 କର୍ତାରଃ ପାଲନକର୍ତାରଃ॥ 7-62-51 ଆରାଧନେନି ଇତରାନ୍ ସୁଖଯନତି ତେ ତଥା॥ 7-62-57 ଦାନସ୍ଯ ପ୍ରତ୍ଯର୍ପଣସ୍ଯ। ଦାନଂ ଚ ତଦ୍ଧର୍ମ ଯେତି ଶୋଧକୋ ଧର୍ମଃ ଦୈଷ୍ ଶୋଧନ ଇତି ଧାତୁଃ ଅମୁତ୍ରାର୍ଥଂ ପରଲୋକଫଲମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଇଦଂ ମେ ତତ୍ତ୍ବତୋ ରାଜନ୍ବକ୍ତୁମର୍ହସି ଭାରତ। ଅହିଂସଯିତ୍ବାଽପି କଥଂ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯା ବିଧୀଯତେ॥ 13-63-1 (83964) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-63-2x (6988) ବ୍ଯାସମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପୁରା ଯତ୍ପୃଷ୍ଟବାନହମ୍। ତତ୍ତେଽହଂ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ତଦିହୈକମନାଃ ଶୃଣୁ॥ 13-63-2 (83965) ଚତୁର୍ଥସ୍ତ୍ବଂ ବସିଷ୍ଠସ୍ଯ ତତ୍ତ୍ବମାଖ୍ଯାହି ମେ ମୁନେ। ଅହିଂସଯିତ୍ବା କେନେହ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯା ବିଧୀଯତେ॥ 13-63-3 (83966) ଇତି ପୃଷ୍ଟୋ ମଯା ରାଜନ୍ପରାଶରଶରୀରଜଃ। ଅବ୍ରବୀନ୍ନିପୁଣୋ ଧର୍ମେ ନିଃସଂଶଯମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-63-4 (83967) ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ସ୍ବଯମାହୂଯ ଭିକ୍ଷାର୍ଥେ କୃଶବୃତ୍ତିନମ୍। ବ୍ରୂଯାନ୍ନାସ୍ତୀତି ଯଃ ପଶ୍ଚାତ୍ତଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଘାତିନମ୍॥ 13-63-5 (83968) ମଧ୍ଯସ୍ଥସ୍ଯେହ ବିପ୍ରସ୍ଯ ଯୋଽନୂଚାନସ୍ଯ ଭାରତ। ବୃତ୍ତିଂ ହରତି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିସ୍ତଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଘାତିନମ୍॥ 13-63-6 (83969) ଗୋକୁଲସ୍ଯ ତୃଷାର୍ତସ୍ଯ ଜଲାର୍ଥମଭିଧାବତଃ। ଉତ୍ପାଦଯତି ଯୋ ବିଘ୍ନଂ ତଂ ବିଦ୍ଯା** ହ୍ମଘାତିନମ୍॥ 13-63-7 (83970) ଯଃ ପ୍ରବୃତ୍ତାଂ ଶ୍ରୁତିଂ ସମ୍ଯକୂ ଶାସ୍ତ୍ର ବା ମୁନିଭିଃ କୃତମ୍। ଦୂଷଯତ୍ଯନଭିଜ୍ଞାଯ ତଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଘାତିନମ୍॥ 13-63-8 (83971) ଆତ୍ମଜାଂ ରୂପସମ୍ପନ୍ନାଂ ମହତୀଂ ସଦୃଶେ ବରେ। ନ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି ଯଃ କନ୍ଯାଂ ତଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଧାତିନମ୍॥ 13-63-9 (83972) ଅଧର୍ମନିରତୋ ମୂଢୋ ମିଥ୍ଯା ଯୋ ବୈ ଦ୍ବିଜାତିଷୁ। ଦଦ୍ଯାନ୍ମର୍ମାତିଗଂ ଶୋକଂ ତଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଘାତିନମ୍॥ 13-63-10 (83973) ଚକ୍ଷୁଷା ବିପ୍ରହୀଣସ୍ଯ ପଙ୍ଗୁଲସ୍ଯ ଜଡସ୍ଯ ବା। ହରେତ ଯୋ ବୈ ସର୍ବସ୍ବଂ ତଂ ବିଦ୍ଯା *** ଘାତିନମ୍॥ 13-63-11 (83974) ଆଶ୍ରମେ ବା ବନେ ବାଽପି ଗ୍ରାମେ ବା ଯଦି ବା ପୁରେ। ଅଗ୍ନିଂ ସମୁତ୍ସୃଜେନ୍ମୋହାତ୍ତଂ ବିଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଘାତିନମ୍॥ ॥ 13-63-12 (83975) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 63 ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ତୀର୍ଥାନାଂ ଦର୍ଶନଂ ଶ୍ରେଯଃ ସ୍ନାନଂ ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଶ୍ରବଣଂ ଚ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବତଃ। 13-64-1 (83976) ପୃଥିବ୍ଯାଂ ଯାନି ତୀର୍ଥାନି ପୁଣ୍ଯାନି ଭରତର୍ଷଭ। ବକ୍ତୁମର୍ହସି ମେ ତାନି ଶ୍ରୋତାଽସ୍ମି ନିଯତଂ ପ୍ରଭୋ॥ 13-64-2 (83977) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-64-3x (6989) ଇମମଙ୍ଗିରସା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତୀର୍ଥବଂଶଂ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଶ୍ରୋତୁମର୍ହସି ଭଦ୍ରଂ ତେ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ଧର୍ମମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-64-3 (83978) ତପୋବନଗତଂ ବିପ୍ରମଭିଗମ୍ଯ ମହାମୁନିମ୍। ପପ୍ରଚ୍ଛାଙ୍ଗିରସଂ ଧୀରଂ ଗୌତମଃ ସଂଶିତବ୍ରତଃ। 13-64-4 (83979) ଅସ୍ତି ମେ ଭଗବନ୍କଶ୍ଚିତ୍ତୀର୍ଥେଭ୍ଯୋ ଧର୍ମସଂଶଯଃ। ତତ୍ସର୍ବଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତନ୍ମେ ଶଂସ ମହାମୁନେ॥ 13-64-5 (83980) ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଫଲଂ କିଂ ସ୍ଯାତ୍ତେଷୁ ତୀର୍ଥେଷୁ ବୈ ମୁନେ। ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ତଦ୍ଯଥାଽସ୍ତି ତଥା ବଦ॥ 13-64-6 (83981) ଅଙ୍ଗିରା ଉବାଚ। 13-64-7x (6990) ସପ୍ତାହଂ ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗାଂ ବୈ ବିତସ୍ତାମୂର୍ମିମାଲିନୀମ୍। ବିଗାହ୍ଯ ବୈ ନିରାହାରୋ ନିର୍ମଲୋ ମୁନିବଦ୍ଭବେତ୍॥ 13-64-7 (83982) କାଶ୍ମୀରମଣ୍ଡଲେ ନଦ୍ଯୋ ଯାଃ ପତନ୍ତି ମହାସ୍ବନମ୍। ତା ନଦୀଃ ସିନ୍ଧୁମାସାଦ୍ଯ ଶୀଲବାନ୍ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-64-8 (83983) ପୁଷ୍କରଂ ଚ ପ୍ରଭାସଂ ଚ ନୈମିଷଂ ସାଗରୋଦକମ୍। ଦେବିକାମିନ୍ଦ୍ରମାର୍ଗଂ ଚ ସ୍ବର୍ଣବିନ୍ଦୁଂ ବିଗାହ୍ଯ ଚ॥ 13-64-9 (83984) ବିବୋଧ୍ଯତେ ବିମାନସ୍ଥଃ ସୋଽପ୍ସରୋଭିରଭିଷ୍ଟୁତଃ। ହିରଣ୍ଯବିନ୍ଦୁମାଲକ୍ଷ୍ଯ ପ୍ରଯତଶ୍ଚାଭିବାଦ୍ଯ ଚ॥ 13-64-10 (83985) କୁଶେଶଯେ ଚ ଦେବତ୍ବଂ ଧୂଯତେ ତସ୍ଯ କିଲ୍ବିଷମ୍। ଇନ୍ଦ୍ରତୋଯାଂ ସମାସାଦ୍ଯ ଗନ୍ଧମାଦନସନ୍ନିଧୌ॥ 13-64-11 (83986) କରତୋଯାଂ କୁରୁଙ୍ଗେ ଚ ତ୍ରିରାତ୍ରୋପୋଷିତୋ ନରଃ। ଅଶ୍ବମେଧମବାପ୍ନୋତି ବିଗାହ୍ଯ ପ୍ରଯତଃ ଶୁଚିଃ॥ 13-64-12 (83987) ଗଙ୍ଗାଦ୍ବାରେ କୁଶାବର୍ତେ ବିଲ୍ବକେ ନୀଲପର୍ବତେ। ତଥା କନଖଲେ ସ୍ନାତ୍ବା ଧୂତପାପ୍ମା ଦିବଂ ବ୍ରଜେତ୍॥ 13-64-13 (83988) ଅପାଂ ହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବାଜିମେଧଫଲଂ ଲଭେତ୍। ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଜିତକ୍ରୋଧଃ ସତ୍ଯସନ୍ଧସ୍ତ୍ବହିଂସକଃ॥ 13-64-14 (83989) ଯତ୍ର ଭାଗୀରଥୀ ଗଙ୍ଗା ବହତେ ଦିଶମୁତ୍ତରମ୍। ମହେଶ୍ବରସ୍ଯ ତ୍ରିସ୍ଥାନେ ଯୋ ନରସ୍ତ୍ବଭିଷିଚ୍ଯତେ॥ 13-64-15 (83990) ଏକମାସଂ ନିରାହାରଃ ସ ପଶ୍ଯତି ହି ଦେବତାଃ। ସପ୍ତଗଙ୍ଗେ ତ୍ରିଗଙ୍ଗେ ଚ ଇନ୍ଦ୍ରମାର୍ଗେ ଚ ତର୍ପଯନ୍॥ 13-64-16 (83991) ଅର୍ଥାନ୍ବୈ ଲଭତେ ଭୋକ୍ତୁଂ ଯୋ ନରୋ ଜାଯତେ ପୁନଃ। ମହାଶ୍ରମ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଯୋଽଗ୍ନିହୋତ୍ରପରଃ ଶୁଚିଃ॥ 13-64-17 (83992) ଏକମାସଂ ନିରାହାରଃ ସିଦ୍ଧିଂ ମାସେନ ସ ବ୍ରଜେତ୍। ମହାହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଭୃଗୁତୁଙ୍ଗେ ତ୍ବଲୋଲୁପଃ॥ 13-64-18 (83993) ତ୍ରିରାତ୍ରୋପୋଷିତୋ ଭୂତ୍ବା ମୁଚ୍ଯତେ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯଯା। କନ୍ଯାକୂପ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବଲାକାଯାଂ କୃତୋଦକଃ॥ 13-64-19 (83994) ଦେବେଷୁ ଲଭତେ କୀର୍ତିଂ ଯଶସା ଚ ବିରାଜତେ॥ 13-64-20 (83995) ଦେବିକାଯାମୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ ତଥା ସୁନ୍ଦରିକାହ୍ରଦେ। ଅଶ୍ବିନ୍ଯାଂ ରୂପବର୍ଚସ୍କଂ ପ୍ରେତ୍ଯ ବୈ ଲଭତେ ନରଃ॥ 13-64-21 (83996) ମହାଗଙ୍ଗାମୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ କୃତ୍ତିକାଙ୍ଗାରକେ ତଥା। ପକ୍ଷମେକଂ ନିରାହାରଃ ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ନୋତି ନିର୍ମଲଃ॥ 13-64-22 (83997) ବୈମାନିକ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ କିଙ୍କିଣୀକାଶ୍ରମେ ତଥା। ନିବାସେଽପ୍ସରସାଂ ଦିବ୍ଯେ କାମଚାରୀ ମହୀଯତେ॥ 13-64-23 (83998) କାଲିକାଶ୍ରମମାସାଦ୍ଯ ବିପାଶାଯାଂ କୃତୋଦକଃ। ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଜିତକ୍ରୋଧସ୍ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ମୁଚ୍ଯତେ ଭବାତ୍॥ 13-64-24 (83999) ଆଶ୍ରମେ କୃତ୍ତିକାନାଂ ତୁ ସ୍ନାତ୍ବା ଯସ୍ତର୍ପଯେତ୍ପିତୄନ୍। ତୋଷଯିତ୍ବା ମହାଦେବଂ ନିର୍ମଲଃ ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-64-25 (84000) ମହାକୂପମୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ ତ୍ରିରାତ୍ରୋପୋଷିତଃ ଶୁଚିଃ। ତ୍ରସାନାଂ ସ୍ଥାବରାଣାଂ ଚ ଦ୍ବିପଦାନାଂ ଭଯଂ ତ୍ଯଜେତ୍॥ 13-64-26 (84001) ଦେବଦାରୁବନେ ସ୍ନାତ୍ବା ଧୂତପାପ୍ମା କୃତୋଦକଃ। ଦେବଶବ୍ଦମବାପ୍ନୋତି ସପ୍ତରାତ୍ରୋଷିତଃ ଶୁଚିଃ॥ 13-64-27 (84002) ଶରସ୍ତମ୍ବେ କୁଶସ୍ତମ୍ବେ ଦ୍ରୋଣଶର୍ମପଦେ ତଥା। ଅପାଂପ୍ରପତନାସେବୀ ସେବ୍ଯତେ ସୋପ୍ସରୋଗଣୈଃ॥ 13-64-28 (84003) ଚିତ୍ରକୂଟେ ଜନସ୍ଥାନେ ତଥା ମନ୍ଦାକିନୀଜଲେ। ବିଗାହ୍ଯ ବୈ ନିରାହାରୋ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯା ନିଷେବ୍ଯତେ॥ 13-64-29 (84004) ଶ୍ଯାମାଯାସ୍ତ୍ବାଶ୍ରମଂ ଗତ୍ବା ଉଷିତ୍ବା ଚାଭିଷିଚ୍ଯ ଚ। ଏକପକ୍ଷଂ ନିରାହାରସ୍ତ୍ବନ୍ତର୍ଧାନଫଲଂ ଲଭେତ୍॥ 13-64-30 (84005) କୌଶିକୀଂ ତୁ ସମାସାଦ୍ଯ ବାଯୁଭକ୍ଷସ୍ତ୍ବଲୋଲୁପଃ। ଏକବିଂଶତିରାତ୍ରେଣ ସ୍ବର୍ଗମାରୋହତେ ନରଃ॥ 13-64-31 (84006) ମତଙ୍ଗବାପ୍ଯାଂ ଯଃ ସ୍ନାଯାଦେକରାତ୍ରେଣ ସିଧ୍ଯତି। ବିଗାହତି ହ୍ଯନାଲମ୍ବମନ୍ଧକଂ ବୈ ସନାତନମ୍॥ 13-64-32 (84007) ନୈମିଷେ ସ୍ବର୍ଗତୀର୍ଥେ ଚ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଫଲଂ ପୁରୁଷମେଧସ୍ଯ ଲଭେନ୍ମାସଂ କୃତୋଦକଃ॥ 13-64-33 (84008) ଗଙ୍ଗାହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃସ୍ଯ ତଥା ଚୈବୋତ୍ପଲାବନେ। ଅଶ୍ବମେଘମବାପ୍ନୋତି ତତ୍ର ମାସଂ କୃତୋଦକଃ॥ 13-64-34 (84009) ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋସ୍ତୀର୍ଥେ ତଥା କାଲଞ୍ଜରେ ଗିରୌ। ଦଶାଶ୍ବମେଧାନାପ୍ନୋତି ତତ୍ର ମାସଂ କୃତୋଦକଃ॥ 13-64-35 (84010) ଯଷ୍ଟିହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଚାନ୍ନଦାନାଦ୍ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-64-36 (84011) ଦଶତୀର୍ଥସହସ୍ରାଣି ତିସ୍ରଃ କୋଟ୍ଯସ୍ତଥାଽପରାଃ। ସମାଗଚ୍ଛନ୍ତି ମାଘ୍ଯାଂ ତୁ ପ୍ରଯାଗେ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-64-37 (84012) ମାଘମାସଂ ପ୍ରଯାଗେ ତୁ ନିଯତଃ ସଂଶିତବ୍ରତଃ। ସ୍ନାତ୍ବା ତୁ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ନିର୍ମଲଃ ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-64-38 (84013) ମରୁଦ୍ଗଣ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ପିତୄଣାମାଶ୍ରମେ ଶୁଚିଃ। ବୈବସ୍ବତସ୍ଯ ତୀର୍ଥେ ଚ ତୀର୍ଥଭୂତୋ ଭବେନ୍ନରଃ॥ 13-64-39 (84014) ତଥା ବ୍ରହ୍ମସରୋ ଗତ୍ବା ଭାଗୀରଥ୍ଯାଂ କୃତୋଦକଃ। ଏକମାସଂ ନିରାହାରଃ ସୋମଲୋକମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-64-40 (84015) ଉତ୍ପାତକେ ନରଃ ସ୍ନାତ୍ବା ଅଷ୍ଟାବକ୍ରେ କୃତୋଦକଃ। ଦ୍ବାଦଶାହଂ ନିରାହାରୋ ନରମେଧଫଲଂ ଲଭେତ୍॥ 13-64-41 (84016) ଅଶ୍ମପୃଷ୍ଠେ ଗଯାଯାଂ ଚ ନିରବିନ୍ଦେ ଚ ପର୍ବତେ। ତୃତୀଯାଂ କ୍ରୌଞ୍ଚପଦ୍ଯାଂ ଚ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାଂ ବିଶୁଧ୍ଯତେ 13-64-42 (84017) କଲବିଙ୍କ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବିଦ୍ଯାଚ୍ଚ ବହୁଶୋ ଜଲମ୍। ଅଗ୍ନେଃ ପୁରେ ନରଃ ସ୍ନାତ୍ବା ଅଗ୍ନିକନ୍ଯାପୁରେ ବସେତ୍॥ 13-64-43 (84018) କରବୀରପୁରେ ସ୍ନାତ୍ବା ବିଶାଲାଯାଂ କୃତୋଦକଃ। ଦେବହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଭୂତୋ ବିରାଜତେ॥ 13-64-44 (84019) ପୁନରାବର୍ତନନ୍ଦାଂ ଚ ମହାନନ୍ଦାଂ ଚ ସେବ୍ଯ ବୈ। ନନ୍ଦନେ ସେବ୍ଯତେ ଦାନ୍ତସ୍ତ୍ବପ୍ସରୋଭିରହିଂସକଃ॥ 13-64-45 (84020) ଉର୍ବଶୀଂ କୃତ୍ତିକାଯୋଗେ ଗତ୍ବା ଚୈବ ସମାହିତଃ। ଲୌହିତ୍ଯେ ବିଧିବତ୍ସ୍ନାତ୍ବା ପୁଣ୍ଡରୀକଫଲଂ ଲଭେତ୍॥ 13-64-46 (84021) ରାମହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବିପାଶାଯାଂ କୃତୋଦକଃ। ଦ୍ବାଦଶାହଂ ନିରାହାରଃ କଲ୍ମଷାଦ୍ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-64-47 (84022) ମହାହ୍ରଦ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧେନ ମନସା ନରଃ। ଏକମାସଂ ନିରାହାରୋ ଜମଦଗ୍ନିଗତିଂ ଲଭେତ୍॥ 13-64-48 (84023) ବିନ୍ଧ୍ଯେ ସଂତାପ୍ଯ ଚାତ୍ମାନଂ ସତ୍ଯସନ୍ଧସ୍ତ୍ବହିଂସକଃ। ବିନଯାତ୍ତପ ଆସ୍ଥାଯ ମାସେନୈକେନ ସିଧ୍ଯତି॥ 13-64-49 (84024) `ମୁଣ୍ଡେ ବ୍ରହ୍ମଗବା ଚୈବ ନିରିଚିଂ ଦେବପର୍ବତମ୍। ଦେବହ୍ରଦମୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଭୂତୋ ବିରାଜତେ। କୁମାରପଦମାସ୍ଥାଯ ମାସେନୈକେନ ଶୁଧ୍ଯତି॥' 13-64-50 (84025) ନର୍ମଦାଯାମୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ ତତା ଶୂର୍ପାରକୋଦକେ। ଏକପକ୍ଷଂ ନିରାହାରୋ ରାଜପୁତ୍ରୋ ବିଧୀଯତେ॥ 13-64-51 (84026) ଜମ୍ବୂମାର୍ଗେ ତ୍ରିଭିର୍ମାସୈଃ ସଂଯତଃ ସୁସମାହିତଃ। ଅହୋରାତ୍ରେଣ ଚୈକେନ ସିଦ୍ଧିଂ ସମଧିଗଚ୍ଛତି॥ 13-64-52 (84027) କୋକାମୁଖେ ବିଗାହ୍ଯାଥ ଗତ୍ବା ଚାଞ୍ଜଲିକାଶ୍ରମମ୍। ଶାକଭକ୍ଷଶ୍ଚୀରବାସାଃ କୁମାରୀର୍ବିନ୍ଦତେ ଦଶ॥ 13-64-53 (84028) ବୈବସ୍ବତସ୍ଯ ସଦନଂ ନ ସ ଗଚ୍ଛେତ୍କଦାଚନ। ଯସ୍ଯ କନ୍ଯାହ୍ରଦ ବାସୋ ଦେବଲୋକଂ ସ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-64-54 (84029) ପ୍ରଭାସେ ତ୍ବେକରାତ୍ରେଣ ଅମାବାସ୍ଯାଂ ମମାହିତଃ। ସିଦ୍ଧ୍ଯତେ ତୁ ମହାବାହୋ ଯୋ ନରୋ ଜାଯତେଽମରଃ॥ 13-64-55 (84030) ଉଜ୍ଜାନକ ଉପସ୍ପୃସ୍ଯ ଆର୍ଷ୍ଟିଷେଣସ୍ଯ ଚାଶ୍ରମେ। ପିଙ୍ଗାଯାଶ୍ଚାଶ୍ରମେ ସ୍ନାତ୍ବା ସର୍ବପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-64-56 (84031) କୁଲ୍ଯାଯାଂ ସମୁପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଜପ୍ତ୍ବା ଚୈବାଘମର୍ଷଣମ୍। ଅଶ୍ବମେଧମବାପ୍ନୋତି ତ୍ରିରାତ୍ରୋପୋଷିତୋ ନରଃ॥ 13-64-57 (84032) ପିଣ୍ଡାରକ ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ଏକରାତ୍ରୋଷିତୋ ନରଃ। ଅଗ୍ନିଷ୍ଟୋମମବାପ୍ନୋତି ପ୍ରଭାତାଂ ଶର୍ବରୀଂ ଶୁଚିଃ॥ 13-64-58 (84033) ତଥା ବ୍ରହ୍ମସରୋ ଗତ୍ବା ଧର୍ମାରଣ୍ଯୋପଶୋଭିତମ୍। ପୁଣ୍ଡରୀକମବାପ୍ନୋତି ଉପସ୍ପୃଶ୍ଯ ନରଃ ଶୁଚିଃ॥ 13-64-59 (84034) ମୈନାକେ ପର୍ବତେ ସ୍ନାତ୍ବା ତଥା ସନ୍ଧ୍ଯାମୁପାସ୍ଯ ଚ। କାମଂ ଜିତ୍ବା ଚ ବୈ ମାସଂ ସର୍ବଯଜ୍ଞଫଲଂ ଲଭେତ୍॥ 13-64-60 (84035) କାଲୋଦକଂ ନନ୍ଦିକୁଣ୍ଡଂ ତଥା ଚୋତ୍ତରମାନସମ୍। ଅଭ୍ଯେତ୍ଯ ଯୋଜନଶତାଦ୍ଭୂଣହା ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-64-61 (84036) ନନ୍ଦୀଶ୍ବରସ୍ଯ ମୂର୍ତି ତୁ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମୁଚ୍ଯେତ କିଲ୍ବିଷୈଃ। ସ୍ବର୍ଗମାର୍ଗେ ନରଃ ସ୍ନାତ୍ବା ବ୍ରହ୍ମଲୋକଂ ସ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-64-62 (84037) ବିଖ୍ଯାତୋ ହିମବାନ୍ପୁଣ୍ଯଃ ଶଂକରଶ୍ବଶୁରୋ ଗିରିଃ। ଆକରଃ ସର୍ବରତ୍ନାନାଂ ସିଦ୍ଧଚାରଣସେବିତଃ॥ 13-64-63 (84038) `ଦର୍ଶନାଦ୍ଗମନାତ୍ପୂତୋ ଭବେଦନଶନାଦପି।' ଶରୀରମୁତ୍ସୃଜେତ୍ତତ୍ର ବିଧିପୂର୍ବମନାଶକେ॥ 13-64-64 (84039) ଅଧ୍ରୁବଂ ଜୀବିତଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଯୋ ବୈ ବେଦାନ୍ତଗୋ ଦ୍ବିଜଃ। ଅଭ୍ଯର୍ଚ୍ଯ ଦେବତାସ୍ତତ୍ର ନମସ୍କୃତ୍ଯ ମୁନୀଂସ୍ତଥା। 13-64-65 (84040) ତତଃ କ୍ରୋଧଂ ଚ ଲୋଭଂ ଚ ଯୋ ଜିତ୍ବା ତୀର୍ଥମାବସେତ୍। ନ ତେନ କିଞ୍ଚିନ୍ନ ପ୍ରାପ୍ତଂ ତୀର୍ଥାଭିଗମନାଦ୍ଭବେତ୍॥ 13-64-66 (84041) ଯାନ୍ଯଗମ୍ଯାନି ତୀର୍ଥାନି ଦୁର୍ଗାଣି ବିଷମାଣି ଚ। ମନସା ତାନି ଗମ୍ଯାନି ସର୍ବତୀର୍ଥସମୀକ୍ଷଯା॥ 13-64-67 (84042) ଇଦଂ ମେଧ୍ଯମିଦଂ ପୁଣ୍ଯମିଦଂ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯମନୁତ୍ତମମ୍। ଇଦଂ ରହସ୍ଯଂ ବେଦାନାମାପ୍ଲାବ୍ଯଂ ପାବନଂ ତଥା॥ 13-64-68 (84043) ଇଦଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ସାଧୋରାତ୍ମହିତସ୍ଯ ଚ। ସୁହୃଦାଂ ଚ ଜପେତ୍କର୍ଣେ ଶିଷ୍ଯସ୍ଯାନୁଗତସ୍ଯ ଚ। 13-64-69 (84044) ଦତ୍ତବାନ୍ଗୌତମସ୍ଯୈତଦଙ୍ଗିରା ବୈ ମହାତପାଃ। ଅଙ୍ଗିରାଃ ସମନୁଜ୍ଞାତଃ କାଶ୍ଯପେନ ଚ ଧୀମତା॥ 13-64-70 (84045) ମହର୍ଷୀଣାମିଦଂ ଜପ୍ଯଂ ପାବନାନାଂ ତଥୋତ୍ତମମ୍। ଜପଂଶ୍ଚାଭ୍ଯୁତ୍ଥିତଃ ଶଶ୍ବନ୍ନିର୍ମଲଃ ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-64-71 (84046) ଇଦଂ ଯଶ୍ଚାପି ଶୃଣୁଯାଦ୍ରହସ୍ଯଂ ତ୍ବଙ୍ଗିରୋମତମ୍। ଉତ୍ତମେ ଚ କୁଲେ ଜନ୍ମ ଲଭେଞ୍ଜାତୀଶ୍ଚ ସଂସ୍ମରେତ୍॥ ॥ 13-64-72 (84047) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁସାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଃଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 64 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-64-3 ତୀର୍ଥବଂଶଂ ତୀର୍ଥସଂଘମ୍॥ 7-64-5 ତୀର୍ଥେଭ୍ଯଃ ତୀର୍ଥାନ୍ଯୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ॥ 7-64-6 ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ଜନ୍ମାନ୍ତରେ॥ 7-64-7 ମୁନିବଦ୍ଭବେତ୍ ମୁନୀନାଂ ଗତିଂ ଲଭେତେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-64-8 ସିଂଧୁଂ ସମୁଦ୍ରଂ ପତନ୍ତୀତ୍ଯନ୍ବଯଃ॥ 7-64-9 ସ୍ବର୍ଗବିନ୍ଦୁଂ ବିଗାହ୍ଯେତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-64-21 ରୂପବର୍ଚସୋଃ ସମାହାରଃ ରୂପବର୍ଚସ୍କମ୍। ବର୍ଚସ୍ତେଜଃ॥ 7-64-26 ତ୍ରସାନାଂ ଜଙ୍ଗମାନାମ୍॥ 7-64-30 ଅନ୍ତର୍ଧାନଫଲଂ ଗନ୍ଧର୍ବାଦିଭୋଗମ୍॥ 7-64-35 କାଲାଞ୍ଜନେ ଗିରାବିତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-64-37 ସମାଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯଗାବାସ୍ଯାମିତି ଥ.ପାଠ॥ 7-64-43 ଉର୍ବଶୀଂ ଉର୍ବଶୀତୀର୍ଥମ୍। କୃତ୍ତିକାଯୋଗେ କାର୍ତିକ୍ଯାଂ ପୌର୍ଣମାସ୍ଯାମ୍॥ 7-64-68 ଇଦଂ ତୀର୍ଥସେବନମ୍। ମେଧ୍ଯଂ ଯଜ୍ଞଫଲପ୍ରଦମ୍। ପୁଣ୍ଯଂ ପାପଘ୍ନମ୍॥ 7-64-70 ସମନୁଜ୍ଞାତଃ ପ୍ରାର୍ଥିତଃ। କାଶ୍ଯପେନ ଏତଦ୍ବିଜ୍ଞାତୁକାମେନେତି ଶେଷଃ॥

ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। ବୃହସ୍ପତିସମଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା କ୍ଷମଯା ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସମମ୍। ପରାକ୍ରମେ ଶକ୍ରସମମାଦିତ୍ଯସମତେଜସମ୍॥ 13-65-1 (84048) ଗାଙ୍ଗେଯମର୍ଜୁନେନାଜୌ ନିହତଂ ଭୂରିତେଜସମ୍। ଭ୍ରାତୃଭିଃ ସହିତୋଽନ୍ଯୈଶ୍ଚ ପର୍ଯପୃଚ୍ଛଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 13-65-2 (84049) ଶଯାନଂ ବୀରଶଯନେ କାଲାକାଙ୍କ୍ଷିଣମଚ୍ଯୁତମ୍। ଆଜଗ୍ମୁର୍ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁକାମା ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-65-3 (84050) ଅତ୍ରିର୍ବସିଷ୍ଠୋଽଥ ଭୃଗୁଃ ପୁଲସ୍ତ୍ଯଃ ପୁଲହଃ କ୍ରତୁଃ। ଅଙ୍ଗିରା ଗୌତମୋଽଗସ୍ତ୍ଯଃ ସୁମତିଃ ସୁଯତାତ୍ମବାନ୍॥ 13-65-4 (84051) ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ସ୍ଥୂଲଗିରାଃ ସଂବର୍ତଃ ପ୍ରମତିର୍ଦମଃ। ବୃହସ୍ପତ୍ଯୁଶନୋବ୍ଯାସଶ୍ଚ୍ଯବନଃ ଫାଶ୍ଯପୋ ଧ୍ରୁବଃ॥ 13-65-5 (84052) ଦୁର୍ବାସା ଜମଦଗ୍ନିଶ୍ଚ ମାର୍କଣ୍ଡେଯୋଽଥ ଗାଲବଃ। ଭରଦ୍ବାଜୋଽଥ ରୈଭ୍ଯଶ୍ଚକ ଯବକ୍ରୀତସ୍ତ୍ରିତସ୍ତଥା॥ 13-65-6 (84053) ସ୍ଥୂଲାକ୍ଷଃ ଶବଲାକ୍ଷଶ୍ଚ କଣ୍ବୋ ମେଧାତିଥିଃ କୃଶଃ। ନାରଦଃ ପର୍ବତଶ୍ଚୈବ ସୁଧନ୍ବାଽଥୈକତୋ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-65-7 (84054) ନିତଂଭୂର୍ଭୁବନୋ ଧୌମ୍ଯଃ ଶତାନନ୍ଦୋଽକୃତବ୍ରଣଃ। ଜାମଦଗ୍ର୍ଯସ୍ତଥା ରାମଃ କଚଶ୍ଚେତ୍ଯେବମାଦଯଃ। ସମାଗତା ମହାତ୍ମାନୋ ଭୀଷ୍ମଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-65-8 (84055) ତେଷାଂ ମହାତ୍ମନାଂ ପୂଜାମାଗତାନାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ। ଭ୍ରାତୃଭିଃ ସହିତଶ୍ଚକ୍ରେ ଯତାବଦନୁପୂର୍ବଶଃ॥ 13-65-9 (84056) ତେ ପୂଜିତାଃ ସୁଖାସୀନାଃ କଥାଶ୍ରକ୍ରୁର୍ମହର୍ଷଯଃ। ଭୀଷ୍ମାଶ୍ରିତାଃ ସୁମଧୁରାଃ ସର୍ବେନ୍ଦ୍ରିଯମନୋହରାଃ॥ 13-65-10 (84057) ଭୀଷ୍ମସ୍ତେଷାଂ କଥାଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଋଷୀଣାଂ ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍। ମେନେ ଦିବିଷ୍ଠମାତ୍ମାନଂ ତୁଷ୍ଟ୍ଯା ପରମଯା ଯୁତଃ॥ 13-65-11 (84058) ତତସ୍ତେ ଭୀଷ୍ମମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ପାଣ୍ଡବାଂଶ୍ଚ ମହର୍ଷଯଃ। ଅନ୍ତର୍ଧାନଂ ଗତାଃ ସର୍ବେ ସର୍ବେଷାମେବ ପଶ୍ଯତାମ୍॥ 13-65-12 (84059) ତାନୃଷୀନ୍ସୁମହାଭାଗାନନ୍ତର୍ଧାନଗତାନପି। ପାଣ୍ଡବାସ୍ତୁଷ୍ଟୁବୁଃ ସର୍ବେ ପ୍ରଣେମୁଶ୍ଚ ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ॥ 13-65-13 (84060) ପ୍ରସନ୍ନମନସଃ ସର୍ବେ ଗାଙ୍ଗେଯଂ କୁରୁସତ୍ତମମ୍। ଉପତସ୍ଥୁର୍ଯଥୋଦ୍ଯନ୍ତମାଦିତ୍ଯଂ ମନ୍ତ୍ରକୋବିଦାଃ॥ 13-65-14 (84061) ପ୍ରଭାବଂ ତପସସ୍ତେଷାମୃଷୀଣାଂ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ପାଣ୍ଡବାଃ। ପ୍ରକାଶନ୍ତୋ ଦିଶଃ ସର୍ବା ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ଯଯୁଃ॥ 13-65-15 (84062) ମହାଭାଗ୍ଯଂ ପରଂ ତେଷାମୃଷୀଣାମନୁଚିନ୍ତ୍ଯ ତେ। ପାଣ୍ଡବାଃ ସହ ଭୀଷ୍ମେଣ କଥାଶ୍ଚକ୍ରୁସ୍ତଦାଶ୍ରଯାଃ॥ 13-65-16 (84063) କଥାନ୍ତେ ଶିରସା ପାଦୌ ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ବା ଭୀଷ୍ମସ୍ଯ ପାଣ୍ଡବଃ। ଧର୍ମ୍ଯଂ ଧର୍ମସୁତଃ ପ୍ରଶ୍ନଂ ପର୍ଯପୃଚ୍ଛଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ॥ 13-65-17 (84064) କେ ଦେଶାଃ କେ ଜନପଦା ଆଶ୍ରମାଃ କେ ଚ ପର୍ବତାଃ। ପ୍ରକୃଷ୍ଟାଃ ପୁଣ୍ଯତଃ କାଶ୍ଚ ଜ୍ଞେଯା ନଦ୍ଯଃ ପିତାମହ॥ 13-65-18 (84065) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-65-19x (6991) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଶିଲୋଚ୍ଛବୃତ୍ତେଃ ସଂବାଦଂ ସିଦ୍ଧସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-65-19 (84066) ଇମାଂ କଶ୍ଚିତ୍ପରିକ୍ରମ୍ଯ ପୃଥିବୀଂ ଶୈଲଭୂଷଣାମ୍। ଅସକୃଦ୍ଦ୍ବିପଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ଯ ଗୃହମେଧିନଃ॥ 13-65-20 (84067) ଶିଲବୃତ୍ତେର୍ଗୃହଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ ସ ତେନ ବିଧିନାଽର୍ଚିତଃ। ଉବାସ ରଜନୀଂ ତତ୍ର ସୁମୁଖଃ ସୁଖଭାଗୃଷିଃ॥ 13-65-21 (84068) ଶିଲବୃତ୍ତିସ୍ତୁ ଯତ୍କୃତ୍ଯଂ ପ୍ରାତସ୍ତତ୍କୃତବାଞ୍ଶୁଚିଃ। କୃତକୃତ୍ଯମୁପାତିଷ୍ଠତ୍ସିଦ୍ଧଂ ତମତିଥିଂ ତଦା॥ 13-65-22 (84069) ତୌ ସମେତ୍ଯ ମହାତ୍ମାନୌ ସୁଖାସୀନୌ କଥାଃ ଶୁଭାଃ। ଚକ୍ରତୁର୍ବେଦସମ୍ବଦ୍ଧାସ୍ତଚ୍ଛେଷକୃତଲକ୍ଷଣାଃ॥ 13-65-23 (84070) ଶିଲବୃତ୍ତିଃ କଥାନ୍ତେ ତୁ ସିଦ୍ଧମାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ଯତ୍ନତଃ। ପ୍ରଶ୍ନଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ମେଧାବୀ ଯନ୍ମାଂ ତ୍ବଂ ପରିପୃଚ୍ଛସି॥ 13-65-24 (84071) ଶିଲବୃତ୍ତିରୁବାଚ। 13-65-25x (6992) କେଦେଶାଃ କେ ଜନପଦାଃ କେଽଽଶ୍ରମାଃ କେ ଚ ପର୍ବତାଃ। ପ୍ରକୃଷ୍ଟାଃ ପୁଣ୍ଯତଃ କାଶ୍ଚ ଜ୍ଞେଯା ନଦ୍ଯସ୍ତଦୁଚ୍ଯତାମ୍॥ 13-65-25 (84072) ସିଦ୍ଧ ଉବାଚ। 13-65-26x (6993) ତେ ଦେଶାସ୍ତେ ଜନପଦାସ୍ତେଽଽଶ୍ରମାସ୍ତେ ଚ ପର୍ବତାଃ। ଯେଷାଂ ଭାଗୀରଥୀ ଗଙ୍ଗା ମଧ୍ଯେନୈତି ରାରିଦ୍ବରା॥ 13-65-26 (84073) ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ଯଜ୍ଞୈସ୍ତ୍ଯାଗେନ ବା ପୁନଃ। ଗତିଂ ତାଂ ନ ଲଭେଜ୍ଜନ୍ତୁର୍ଗଙ୍ଗାଂ ସଂସେବ୍ଯ ଯାଂ ଲଭେତ୍॥ 13-65-27 (84074) ସ୍ପଷ୍ଟାନି ଯେଷାଂ ଗାଙ୍ଗେଯୈସ୍ତୋଯୈର୍ଗାତ୍ରାଣି ଦେହିନାମ୍। ନ୍ଯସ୍ତାନି ନ ପୁନସ୍ତେଷାଂ ତ୍ଯାଗଃ ସ୍ବର୍ଗାଦ୍ବିଧୀଯତେ॥ 13-65-28 (84075) ସର୍ବାଣି ଯେଷାଂ ଗାଙ୍ଗେଯୈସ୍ତୋଯୈଃ କାର୍ଯାଣି ଦେହିନାମ୍। ଗାଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ମାନବା ବିପ୍ର ଦିବି ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତେ ଜନାଃ॥ 13-65-29 (84076) ପୂର୍ବେ ବଯସି କର୍ମାଣି କୃତ୍ବା ପାପାନି ଯେ ନରାଃ। ପଶ୍ଚାଦ୍ଗଙ୍ଗାଂ ନିଷେବନ୍ତେ ତେଽପି ଯାନ୍ତ୍ଯୁତ୍ତମାଂ ଗତିମ୍॥ 13-65-30 (84077) `ଯୁକ୍ତାଶ୍ଚ ପାତକୈସ୍ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଦେହଂ ଶୁଦ୍ଧା ଭବନ୍ତି ତେ। ମୁଚ୍ଯନ୍ତେ ଦେହସଂତ୍ଯାଗାଦ୍ଗଙ୍ଗାଯମୁନସଙ୍ଗମେ॥' 13-65-31 (84078) ସ୍ନାତାନାଂ ଶୁଚିଭିସ୍ତୋଯୈର୍ଗାଙ୍ଗେଯୈଃ ପ୍ରଯତାତ୍ମନାମ୍। ବ୍ଯୁଷ୍ଟିର୍ଭବତି ଯା ପୁଂସାଂ ନ ସା କ୍ରତୁଶତୈରପି॥ 13-65-32 (84079) ଯାବଦସ୍ଥି ମନୁଷ୍ଯସ୍ଯ ଗଙ୍ଗାତୋଯେଷୁ ତିଷ୍ଠତି। ତାବଦ୍ବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-65-33 (84080) ଅପହତ୍ଯ ତମସ୍ତୀବ୍ରଂ ଯଥା ଭାତ୍ଯୁଦଯେ ରବିଃ। ତଥାଽପହତ୍ଯ ପାପ୍ମାନଂ ଭାତି ଗଙ୍ଗାଜଲୋକ୍ଷିତଃ॥ 13-65-34 (84081) ବିସୋମା ଇବ ଶର୍ବର୍ଯୋ ବିପୁଷ୍ପାସ୍ତରବୋ ଯଥା। ତଦ୍ବଦ୍ଦେଶା ଦିଶଶ୍ଚୈବ ହୀନା ଗଙ୍ଗାଜଲୈଃ ଶିବୈଃ॥ 13-65-35 (84082) ବର୍ଣାଶ୍ରମା ଯଥା ସର୍ବେ ଧର୍ମଜ୍ଞାନବିବର୍ଜିତାଃ। କ୍ରତବଶ୍ଚ ଯଥାଽସୋମାସ୍ତଥା ଗଙ୍ଗାଂ ବିନା ଜଗତ୍॥ 13-65-36 (84083) ଯଥା ହୀନଂ ନଭୋଽର୍କେଣ ଭୂଃ ଶୈଲୈଃ ଖଂ ଚ ବାଯୁନା। ତଥା ଦେଶା ଦିଶଶ୍ଚୈବ ଗଙ୍ଗାହୀନା ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-65-37 (84084) ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ଯେ କେଚିତ୍ପ୍ରାଣିନଃ ସର୍ବ ଏବ ତେ। ତର୍ପ୍ଯମାଣାଃ ପରାଂ ତୃପ୍ତିଂ ଯାନ୍ତି ଗଙ୍ଗାଜଲୈଃ ଶୁଭୈଃ॥ 13-65-38 (84085) `ଅନ୍ଯେ ଚ ଦେବା ମୁନଯଃ ପ୍ରେତାନି ପିତୃଭିଃ ସହ। ତର୍ପିତାସ୍ତୃପ୍ତିମାଯାନ୍ତି ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ସର୍ବଶଃ॥' 13-65-39 (84086) ଯସ୍ତୁ ସୂର୍ଯେଣ ନିଷ୍ଟପ୍ତଂ ଗାଙ୍ଗେଯଂ ପିବତେ ଜଲମ୍। ଗବାଂ ନିର୍ହରନିର୍ମୁକ୍ତାଦ୍ଯାବକାତ୍ତଦ୍ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-65-40 (84087) ଇନ୍ଦ୍ରବ୍ରତସହସ୍ରଂ ତୁ ଯଶ୍ଚୋରତ୍କାଯଶୋଧନମ୍। ପିବେଦ୍ଯଶ୍ଚାପି ଗଙ୍ଗାମ୍ଯଃ ସମୌ ସ୍ଯାତାଂ ନ ବା ସମୌ॥ 13-65-41 (84088) ତିଷ୍ଠେଦ୍ଯୁଗସହସ୍ରଂ ତୁ ପଦେନୈକେନ ଯଃ ପୁମାନ୍। ମାସମେକଂ ତୁ ଗଙ୍ଗାଯାଂ ସମୌ ସ୍ଯାତାଂ ନ ବା ସଭୌ॥ 13-65-42 (84089) ଲମ୍ବତେଽବାକ୍ଶିରା ଯସ୍ତୁ ଯୁଗାନାମଯୁତଂ ପୁମାନ୍। ତିଷ୍ଠେଦ୍ଯଥେଷ୍ଟଂ ଯଶ୍ଚାପି ଗଙ୍ଗାଯାଂ ସ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-65-43 (84090) ଅଗ୍ନୌ ପ୍ରାସ୍ତଂ ପ୍ରଧୂଯେତ ଯଥା ତୂଲଂ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ତଥା ଗଙ୍ଗାବଗାଢସ୍ଯ ସର୍ବପାପଂ ପ୍ରଧୂଯତେ॥ 13-65-44 (84091) ଭୂତାନାମିହ ସର୍ବେଷାଂ ଦୁଃଖୋପହତଚେତସାମ୍। ଗତିମନ୍ବେଷମାଣାନାଂ ନ ଗଙ୍ଗାସଦୃଶୀ ଗତିଃ॥ 13-65-45 (84092) ଭବନ୍ତି ନିର୍ବିଷାଃ ସର୍ପା ଯଥା ତାର୍କ୍ଷ୍ଯସ୍ଯ ଦର୍ଶନାତ୍। ଗଙ୍ଗାଯା ଦର୍ଶନାତଦ୍ବତ୍ସର୍ବପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-65-46 (84093) ଅପ୍ରତିଷ୍ଠାଶ୍ଚ ଯେ କେଚିଦଧର୍ମଶରଣାଶ୍ଚ ଯେ। ଯେଷାଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଗଙ୍ଗେହ ଶରଣଂ ଶର୍ମ ବର୍ମ ଚ। 13-65-47 (84094) ପ୍ରକୃଷ୍ଟୈରଶୁଭୈର୍ଗ୍ରସ୍ତାନନେକୈଃ ପୁରୁଷାଧମାନ୍। ପତତୋ ନରକେ ଗଙ୍ଗା ସଂଶ୍ରିତାନ୍ପ୍ରେତ୍ଯ ତାରଯେତ୍॥ 13-65-48 (84095) ତେ ସଂବିଭକ୍ତା ମୁନିଭିର୍ନୂନଂ ଦେବୈଃ ସବାସବୈଃ। ଯେଽଭିଗଚ୍ଛନ୍ତି ସତତଂ ଗଙ୍ଗାଂ ମତିମତାଂବର॥ 13-65-49 (84096) ବିନଯାଚାରହୀନାଶ୍ଚ ଅଶିବାଶ୍ଚ ନରାଧମାଃ। ତେ ଭବନ୍ତି ଶିବା ବିପ୍ର ଯେ ବୈ ଗଙ୍ଗାମୁପାଶ୍ରିତାଃ॥ 13-65-50 (84097) ଯଥା ସୁରାଣାମଭୃତଂ ପିତୄଣାଂ ଚ ଯଥା ସ୍ବଧା। ସୁଧା ଯଥା ଚ ନାଗାନାଂ ତଥା ଗଙ୍ଗାଜଲଂ ନୃଣାମ୍॥ 13-65-51 (84098) ଉପାସତେ ଯଥା ବାଲା ମାତରଂ କ୍ଷୁଧଯାଽର୍ଦିତାଃ। ଶ୍ରେଯସ୍କାମାସ୍ତଥା ଗଙ୍ଗାମୁପାସନ୍ତୀହ ଦେହିନଃ॥ 13-65-52 (84099) ସ୍ବାଯଂଭୁବଂ ଯଥା ସ୍ଥାନଂ ସର୍ବେଷାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମୁଚ୍ଯତେ। ସ୍ଥାନାନାଂ ସରିତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠା ଗଙ୍ଗା ତଦ୍ବଦିହୋଚ୍ଯତେ॥ 13-65-53 (84100) `ଉପଜୀବ୍ଯା ଯଥା ଧେନୁର୍ଲୋକାନାଂ ବ୍ରାହ୍ମମେବ ବା। ହବିଷାଂ ତୁ ଯଥା ସୋମସ୍ତରଣେଷୁ ତଥା ତ୍ବିଯମ୍॥ 13-65-54 (84101) ଯଥୋପଜୀବିନାଂ ଧେନୁର୍ଦେବାଦୀନାଂ ପରା ସ୍ମୃତା। ତଥୋପଜୀବିନାଂ ଗଙ୍ଗା ସର୍ବପ୍ରାଣଭୃତାମିହ॥ 13-65-55 (84102) ଦେବାଃ ସୋମାର୍କସଂସ୍ଥାନି ଯତା ସତ୍ରାଦିଭିର୍ମଖୈଃ। ଅମୃତାନ୍ଯୁପଜୀବନ୍ତି ତଥା ଗଙ୍ଗାଜଲଂ ନରାଃ॥ 13-65-56 (84103) ଜାହ୍ନବୀପୁଲିନୋତ୍ଥାଭିଃ ସିକତାଭିଃ ସମୁକ୍ଷିତମ୍। ଆତ୍ମାନଂ ମନ୍ଯତେ ଲୋକୋ ଦିବିଷ୍ଠମିବ ଶୋଭିତମ୍॥ 13-65-57 (84104) ଜାହ୍ନବୀତୀରସମ୍ଭୂତାଂ ମୃଦଂ ମୂର୍ଧ୍ନା ବିଭର୍ତି ଯଃ। ବିଭର୍ତି ରୂପଂ ସୋଽର୍କସ୍ଯ ତମୋନାଶାଯ ନିର୍ମଲମ୍॥ 13-65-58 (84105) ଗଙ୍ଗୋର୍ମିଭିରଥୋ ଦିଗ୍ଧଃ ପୁରୁଷଂ ପବନୋ ଯଦା। ସ୍ପୃଶ୍ଯତେ ସୋଽସ୍ଯ ପାପ୍ମାନଂ ସଦ୍ଯ ଏବାପକର୍ଷତି॥ 13-65-59 (84106) ବ୍ଯସନୈରଭିତପ୍ତସ୍ଯ ନରସ୍ଯ ବିନଶିଷ୍ଯତଃ। ଗଙ୍ଗାଦର୍ଶନଜା ପ୍ରୀତିର୍ବ୍ଯସନାନ୍ଯପକର୍ଷତି॥ 13-65-60 (84107) ହଂସାରାବୈଃ କୋକରବୈ ରବୈରନ୍ଯୈଶ୍ଚ ପକ୍ଷିଣାମ୍। ପସ୍ପର୍ଧ ଗଙ୍ଗା ଗନ୍ଧର୍ବାନ୍ପୁଲିନୈଶ୍ଚ ଶିଲୋଚ୍ଚଯାନ୍॥ 13-65-61 (84108) ହଂସାଦିଭିଃ ସୁବହୁଭିର୍ବିବିଧୈଃ ପକ୍ଷିଭିର୍ବୃତାମ୍। ଗଙ୍ଗାଂ ଗୋକୁଲସମ୍ବାଦାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସ୍ବର୍ଗୋଽପି ବିସ୍ମୃତଃ॥ 13-65-62 (84109) ନ ସା ପ୍ରୀତିର୍ଦିବିଷ୍ଠସ୍ଯ ସର୍ବକାମାନୁପାଶ୍ନତଃ। ସମ୍ଭବେଦ୍ଯା ପରା ପ୍ରୀତିର୍ଗଙ୍ଗାଯାଃ ପୁଲିନେ ନୃଣାମ୍॥ 13-65-63 (84110) ବାଙ୍ମନ କର୍ମଜୈର୍ଗ୍ରସ୍ତଃ ପାପୈରପି ପୁମାନିହ। ବୀକ୍ଷ୍ଯ ଗଙ୍ଗାଂ ଭବେନ୍ମୂତୋ ଅତ୍ର ମେ ନାସ୍ତି ସଂଶଯଃ॥ 13-65-64 (84111) ସପ୍ତାବରାନ୍ସପ୍ତ ପରାନ୍ପିତୄଂସ୍ତେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଯେ ପରେ। ପୁମାଂସ୍ତାରଯତେ ଗଙ୍ଗାଂ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ବାଽବଗାହ୍ଯ ଚ॥ 13-65-65 (84112) ଶ୍ରୁତାଭିଲଷିତା ପୀତା ସ୍ପୃଷ୍ଟା ଦୃଷ୍ଟାଽବଗାହିତା। ଗଙ୍ଗା ତାରଯତେ ନୄଣାମୁଭୌ ବଂଶୌ ବିଶେଷତଃ॥ 13-65-66 (84113) `ତତ୍ତୀରଗାନାଂ ତପସା ଶ୍ରାଦ୍ଧପାରାଯଣାଦିଭିଃ। ଗଙ୍ଗାଦ୍ବାରପ୍ରଭୃତିଭିସ୍ତତ୍ତୀର୍ଥୈର୍ନ ପରଂ ନୃଣାମ୍॥ 13-65-67 (84114) ସାଯଂ ପ୍ରାତଃ ସ୍ମରେଦ୍ଗଙ୍ଗାଂ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ନାନେ ତୁ କୀର୍ତଯେତ୍। ତର୍ପଣେ ପିତୃପୂଜାସୁ ମରଣେ ଚାପି ସଂସ୍ମରେତ୍॥' 13-65-68 (84115) ଦର୍ଶନାତ୍ସ୍ପର୍ଶନାତ୍ପାନାତ୍ତଥା ଗଙ୍ଗେତି କୀର୍ତନାତ୍। ପୁନାତ୍ଯୁପୁଣ୍ଯାନ୍ପୁରୁଷାଞ୍ଶତଶୋଽଥ ସହସ୍ରଶଃ॥ 13-65-69 (84116) ଯ ଇଚ୍ଛେତ୍ସଫଲଂ ଜନ୍ମ ଜୀବିତଂ ଶ୍ରୁତମେବ ଚ। ସ ପିତୄଂସ୍ତର୍ପଯେଦ୍ଗଙ୍ଗାମଭିଗମ୍ଯ ସୁରାଂସ୍ତଥା॥ 13-65-70 (84117) ନ ଶ୍ରୁତୈର୍ନ ଚ ବିତ୍ତେନ କର୍ମଣା ନ ଚ ତତ୍ଫଲମ୍। ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ପୁରୁଷୋଽତ୍ଯନ୍ତଂ ଗଙ୍ଗାଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯଦାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-65-71 (84118) ଜାତ୍ଯନ୍ଧୈରିହ ତୁଲ୍ଯାସ୍ତେ ମୃତୈଃ ପଙ୍ଗୁଭିରେବ ଚ। ସମର୍ଥା ଯେ ନ ପଶ୍ଯନ୍ତି ଗଙ୍ଗାଂ ପୁଣ୍ଯଜଲାଂ ଶିବାମ୍॥ 13-65-72 (84119) ଭୂତଭବ୍ଯଭବିଷ୍ଯଜ୍ଞୈର୍ମହର୍ଷିଭିରୁପସ୍ଥିତାମ୍। ଦେବୈଃ ସେନ୍ଦ୍ରୈଶ୍ଚ କୋ ଗଙ୍ଗାଂ ନୋପସେବେତ ମାନବଃ॥ 13-65-73 (84120) ବାନପ୍ରସ୍ଥୈର୍ଗୃହସ୍ଥୈଶ୍ଚ ଯତିଭିର୍ବ୍ରହ୍ମଚାରିଭିଃ। ବିଦ୍ଯାବଦ୍ଭିଃ ଶ୍ରିତାଂ ଗଙ୍ଗାଂ ପୁମାନ୍କୋ ନାମ ନାଶ୍ରଯେତ୍॥ 13-65-74 (84121) ଉତ୍କାମଦ୍ବିଶ୍ଚ ଯଃ ପ୍ରାଣୈଃ ପ୍ରଯତଃ ଶିଷ୍ଟସମ୍ମତଃ। ଚିନ୍ତଯେନ୍ମନସା ଗଙ୍ଗାଂ ସ ଗତିଂ ପରମାଂଲଭେତ୍॥ 13-65-75 (84122) ନ ଭଯେଭ୍ଯୋ ଭଯଂ ତସ୍ଯ ନ ପାପେଭ୍ଯୋ ନ ରାଜତଃ। ଆଦେହପତନାଦ୍ଗଙ୍ଗାମୁପାସ୍ତେ ଯଃ ପୁମାନିହ॥ 13-65-76 (84123) ଗଗନାଦ୍ଗାଂ ପତନ୍ତୀଂ ବୈ ମହାପୁଣ୍ଯାଂ ମହେଶ୍ବରଃ। ଦଧାର ଶିରସା ଗଙ୍ଗାଂ ତାମେବ ଦିବି ସେବତେ॥ 13-65-77 (84124) ଅଲଙ୍କୃତାସ୍ତ୍ରଯୋ ଲୋକାଃ ପଥିଭିର୍ବିମଲୈସ୍ତ୍ରିଭିଃ। ଯସ୍ତୁ ତସ୍ଯା ଜଲଂ ସେବେତ୍କ୍ରତକୃତ୍ଯଃ ପୁମାନ୍ଭବେତ୍। 13-65-78 (84125) ଦିବି ଜ୍ଯୋତିର୍ଯଥାଽଽଦିତ୍ଯଃ ପିତୄଣାଂ ଚୈବ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ। ଦେବେଶ ଯଥା ନୃଣାଂ ଗଙ୍ଗା ଚ ସରିତାଂ ତଥା॥ 13-65-79 (84126) ମାତ୍ରା ପିତ୍ରା ସୁତୈର୍ଦାରୈର୍ବିମୁକ୍ତସ୍ଯ ଧନେନ ବା। ନ ଭବେଦ୍ଧି ତଥା ଦୁଃଖଂ ଯଥା ଗଙ୍ଗା ବିଯୋଗଜମ୍॥ 13-65-80 (84127) ନାରଣ୍ଯୈର୍ନେଷ୍ଟବିଷଯୈର୍ନ ସୁତୈର୍ନ ଧନାଗମୈଃ। ତଥା ପ୍ରସାଦୋ ଭବତି ଗଙ୍ଗାଂ ବୀକ୍ଷ୍ଯ ଯଥା ଭବେତ୍॥ 13-65-81 (84128) ପୂର୍ଣମିନ୍ଦୁଂ ଯଥା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ନୃଣାଂ ଦୃଷ୍ଟିଃ ପ୍ରସୀଦତି। ତଥା ତ୍ରିପଥଗାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ନୃଣାଂ ଦୃଷ୍ଟିଃ ପ୍ରସୀଦତି॥ 13-65-82 (84129) ତଦ୍ଭାବସ୍ତଦ୍ଗତମନାସ୍ତନ୍ନିଷ୍ଠସ୍ତତ୍ପରାଯଣଃ। ଗଙ୍ଗାଂଯୋଽନୁଗତୋ ଭକ୍ତ୍ଯାସ ତସ୍ଯାଃ ପ୍ରିଯତାଂ ବ୍ରଜେତ୍॥ 13-65-83 (84130) ଭୂସ୍ଥୈଃ ଖସ୍ଥୈର୍ଦିବିଷ୍ଠୈଶ୍ଚ ଭୂତୈରୁଚ୍ଚାବଚୈରପି। ଗଙ୍ଗା ବିଗାହ୍ଯା ସତତମେତତ୍କାର୍ଯତମଂ ସତାମ୍॥ 13-65-84 (84131) ବିଶ୍ବଲୋକେଷୁ ପୁଣ୍ଯତ୍ବାଦ୍ଗଙ୍ଗାଯାଃ ପ୍ରଥିତଂ ଯଶଃ। `ଦୁର୍ମୃତାନନପତ୍ଯାଂଶ୍ଚ ସା ମୃତାନନଯଦ୍ଦିବମ୍।' ଯତ୍ପୁତ୍ରାନ୍ସଗରସ୍ଯେତୋ ଭସ୍ମାଖ୍ଯାନନଯଦ୍ଦିବମ୍॥ 13-65-85 (84132) ବାଯ୍ବୀରିତାଭିଃ ସୁମନୋହରାଭି- ର୍ଦ୍ରୁତାଭିରତ୍ଯର୍ଥସମୁତ୍ଥିତାଭିଃ। ଗଙ୍ଗୋର୍ମିଭିର୍ଭାନୁମତୀଭିରିଦ୍ଧାଃ ସହସ୍ରରଶ୍ମିପ୍ରତିମା ଭବନ୍ତି॥ 13-65-86 (84133) ପଯସ୍ବିନୀଂ ଘୃତିନୀମତ୍ଯୁଦାରାଂ ସମୃଦ୍ଧିନୀଂ ବେଗିନୀଂ ଦୁର୍ବିଗାହ୍ଯାମ୍। ଗଙ୍ଗାଂ ଗତ୍ବା ଯୈଃ ଶରୀରଂ ବିସୃଷ୍ଟଂ ଗତା ଧୀରସ୍ତେ ବିବୁଧୈଃ ସମତ୍ବମ୍॥ 13-65-87 (84134) ଅନ୍ଧାଞ୍ଚଡାନ୍ଦ୍ରବ୍ଯହୀନାଂଶ୍ଚ ଗଙ୍ଗା ଯଶସ୍ବିନୀ ବୃହତୀ ବିଶ୍ବରୂପା। ଦେବୈଃ ସେନ୍ଦ୍ରୈର୍ମୁନିଭିର୍ମାନବୈଶ୍ଚ ନିଷେବିତା ସର୍ବକାମୈର୍ଯୁନକ୍ତି॥ 13-65-88 (84135) ଊର୍ଜସ୍ବତୀଂ ମଧୁମତୀଂ ମହାପୁଣ୍ଯାଂ ତ୍ରିବର୍ତ୍ମଗାମ୍। ତ୍ରିଲୋକଗୋପ୍ତ୍ରୀଂ ଯେ ଗଙ୍ଗାଂ ସଂଶ୍ରିତାସ୍ତେ ଦିବଂ ଗତାଃ॥ 13-65-89 (84136) ଯୋ ବତ୍ସ୍ଯତି ଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯତି ବାଽପି ମର୍ତ୍ଯ- ସ୍ମସ୍ମୈ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ସୁଖାନି ଦେବାଃ। ତଦ୍ଭାବିତାଃ ସ୍ପର୍ଶନଦର୍ଶନେନ ଇଷ୍ଟାଂ ଗତିଂ ତସ୍ଯ ସୁରା ଦିଶନ୍ତି॥ 13-65-90 (84137) ଦକ୍ଷାଂ ପୃଶ୍ନିଂ ବୃହତୀଂ ବିପ୍ରକୃଷ୍ଟାଂ ଶିବାମୃଦ୍ଧାଂ ଭାଗିନୀଂ ସୁପ୍ରସନ୍ନାମ୍। ବିଭାବରୀଂ ସର୍ବଭୂତପ୍ରତିଷ୍ଠାଂ ଗଙ୍ଗାଂ ଗତା ଯେ ତ୍ରିଦିବଂ ଗତାସ୍ତେ॥ 13-65-91 (84138) ଖ୍ଯାତିର୍ଯସ୍ଯାଃ ଖଂ ଦିବଂ ଗାଂ ଚ ନିତ୍ଯା- ମୂର୍ଧ୍ବଂ ଦିଶୋ ବିଦିଶଶ୍ଚାବତସ୍ଥେ। ତସ୍ଯା ଜଲଂ ସେବ୍ଯ ସରିଦ୍ବରାଯା ମର୍ତ୍ଯାଃ ସର୍ବେ କୁତକୃତ୍ଯା ଭବନ୍ତି॥ 13-65-92 (84139) ଇଯଂ ଗଙ୍ଗେତି ନିଯତଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଗୁହସ୍ଯ ସ୍କ୍ମସ୍ଯ ଚ ଗର୍ଭଯୋଷା। ପ୍ରାତସ୍ତ୍ରିବର୍ଗା ଘୃତବହା ବିପାପ୍ମା ଗଙ୍ଗାଽବତୀର୍ଣା ବିଯତୋ ବିଶ୍ବତୋଯା॥ 13-65-93 (84140) `ନାରାଯଣାଦକ୍ଷଯାତ୍ପୂର୍ବଜାତା ବିଷ୍ଣୋଃ ପାଦାଚ୍ଛିଂଶୁମାରାଦ୍ଧ୍ରୁବାଚ୍ଚ। ସୋମାତ୍ସୂର୍ଯାନ୍ମେରୁରୂପାଚ୍ଚ ବିଷ୍ଣୋଃ ସମାଗତା ଶିବମୂର୍ଧ୍ନୋ ହିମାଦ୍ରିମ୍। ସତ୍ଯାବତୀ ଦ୍ରବ୍ଯପରସ୍ଯ ବର୍ଯା ଦିବୋ ଭୁବଶ୍ଚାପି ବୀକ୍ଷ୍ଯାନୁରୂପା॥' 13-65-94 (84141) ସୁତାଽବନୀଧ୍ରସ୍ଯ ହରସ୍ଯ ଭାର୍ଯା ଦିବୋ ଭୁବଶ୍ଚାପି କୃତାନୁରୂପା। ଭବ୍ଯା ପୃଥିବ୍ଯାଂ ଭାଗିନୀ ଚାପି ରାଜ- ନ୍ଗଙ୍ଗା ଲୋକାନାଂ ପୃଣ୍ଯଦା ବୈ ତ୍ରଯାଣାମ୍॥ 13-65-95 (84142) ମଧୁସ୍ରବା ଘୃତଧାରା ଘୃତାର୍ଚି- ର୍ମହୋର୍ମିଭିଃ ଶୋଭିତା ବ୍ରାହ୍ମଣୈଶ୍ଚ। ଦିବଶ୍ଚ୍ଯୁତା ଶିରସାଽଽପ୍ତା ଶିବେନ ଗଙ୍ଗାଽବନୀଧ୍ରାତ୍ତ୍ରିଦିବସ୍ଯ ମାତା॥ 13-65-96 (84143) ଯୋନିର୍ବରିଷ୍ଠା ବିରଜା ବିତନ୍ବୀ ଶଯ୍ଯାଽଚିରା ବାରିବହା ଯଶୋଦା। ବିଶ୍ବାବତୀ ଚାକୃତିରିଷ୍ଟସିଦ୍ଧା ଗଙ୍ଗୋକ୍ଷିତାନାଂ ଭୁବନସ୍ଯ ପନ୍ଥାଃ॥ 13-65-97 (84144) କ୍ଷାନ୍ତ୍ଯା ମହ୍ଯା ଗୋପନେ ଧାରଣେ ଚ ଦୀପ୍ତ୍ଯ, କୃଶାନୋସ୍ତପନସ୍ଯ ଚୈବ। ତୁଲ୍ଯା ଗଙ୍ଗା ସମ୍ମତା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଗୃହସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯତଯା ଚ ନିତ୍ଯମ୍॥ 13-65-98 (84145) ଋଷିଷ୍ଟୁତାଂ ବିଷ୍ଣୁପଦୀଂ ପୁରାଣାଂ ସୁପୁଣ୍ଯତୋଯାଂ ମନସାଽପି ଲୋକେ। ସର୍ବାତ୍ମନା ଜାହ୍ନବୀଂ ଯେ ପ୍ରବନ୍ନା ସ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସଦନଂ ସମ୍ପ୍ରଯାତାଃ॥ 13-65-99 (84146) ଲୋକାନିମାନ୍ନଯତି ଯା ଜନନୀବ ପୁତ୍ରା- ନ୍ସର୍ବାତ୍ମନା ସର୍ବଗୁଣୋପପନ୍ନା। ତତ୍ସ୍ଥାନକଂ ବ୍ରାହ୍ମମଭୀପ୍ସମାନୈ- ର୍ଗଙ୍ଗା ସଦୈବାତ୍ମବଶୈରୁପାସ୍ଯା॥ 13-65-100 (84147) `ନ ତୈର୍ଜୁଷ୍ଟାଂ ସ୍ପୃଶତୀଂ ବିଶ୍ବତୋଯା- ମିରାବଜ୍ଞାଂ ରବେତୀଂ ଭୂଧରାଣାମ୍।' ଉସାଂ ପୃଷ୍ଟାଂ ମିଷତୀଂ ବିଶ୍ବଭୋଜ୍ଯା- ମିରାବତୀଂ ଧାରିଣୀଂ ଭୂଧରାଣାମ୍। ଶିଷ୍ଟାଶ୍ରଯାମମୃତାଂ ବ୍ରହ୍ମକାନ୍ତାଂ ଗଂଙ୍ଗାଂ ଶ୍ରଯେଦାତ୍ମବାନ୍ସିଦ୍ଧିକାମଃ॥ 13-65-101 (84148) ପ୍ରସାଦ୍ଯ ଦେବାନ୍ସବିଭୂନ୍ସମସ୍ତା- ନ୍ଭଗୀରଥସ୍ତପସୋଗ୍ରେଣ ଗଙ୍ଗାମ୍। ଗାମାନଯତ୍ତାମଭିଗମ୍ଯ ଶଶ୍ବ- ତ୍ପୁଂସାଂ ଭଯଂ ନେହ ଚାମୁତ୍ର ବିଦ୍ଯାତ୍॥ 13-65-102 (84149) ଉଦାହୃତଃ ସର୍ବଥା ତେ ଗୁଣାନାଂ ମଯୈକଦେଶଃ ପ୍ରସମୀକ୍ଷ୍ଯ ବୃଦ୍ଧ୍ଯା। ଶକ୍ତିର୍ନ ସେ କାଚିଦିହାସ୍ତି ବକ୍ତୁଂ ଗୁଣାନ୍ସର୍ବାନ୍ପରିମାତୁଂ ତଥୈବ॥ 13-65-103 (84150) ମେରୋଃ ସମୁଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ସର୍ବଯତ୍ନୈଃ ସଙ୍ଖ୍ଯୋପଲାନାମୁଦକସ୍ଯ ବାଽପି। ଶକ୍ଯଂ ବକ୍ତୁଂ ନେହ ଗଙ୍ଗାଜଲାନାଂ ଗୁଣାଖ୍ଯାନଂ ପରିମାତୁଂ ତଥୈବ॥ 13-65-104 (84151) ତସ୍ମାଦେତାନ୍ପରଯା ଶ୍ରଦ୍ଧଯୋକ୍ତା- ନ୍ଗୁଣାନ୍ସର୍ବାଞ୍ଜାହ୍ନବୀଯାନ୍ସଦୈବ। ଭବେଦ୍ବାଚା ମନସା କର୍ମଣା ଚ ଭକ୍ତ୍ଯା ଯୁକ୍ତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଃ॥ 13-65-105 (84152) ଲୋକାନିମାଂସ୍ତ୍ରୀନ୍ଯଶସା ବିତତ୍ଯ ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ମହତୀଂ ତାଂ ଦୁରାପାମ୍। ଗଙ୍ଗାକୃତାନଚିରେଣୈବ ଲୋକା- ନ୍ଯଥେଷ୍ଟମିଷ୍ଟାନ୍ବିହରିଷ୍ଯସି ତ୍ବମ୍॥ 13-65-106 (84153) ତବ ମମ ଚ ଗୁଣୈର୍ମହାନୁଭାବା ଜୁଷତୁ ଭତିଂ ସତତଂ ସ୍ବଧର୍ମଯୁକ୍ତୈଃ। ଅଭିମତଜନବତ୍ସଲା ହି ଗଙ୍ଗା ଜଗତି ଯୁନକ୍ତି ସୁଖୈଶ୍ଚ ଭକ୍ତିମନ୍ତମ୍॥ 13-65-107 (84154) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-65-108x (6994) ଇତି ପରମମତିର୍ଗୁଣାନଶେଷା- ଞ୍ଶିଲରତଯେ ତ୍ରିପଥାନୁଯୋଗରୂପାନ୍। ବହୁବିଧମନୁଶାସ୍ଯ ତଥ୍ଯରୂପା- ନ୍ଗଗନତଲଂ ଦ୍ଯୁତିମାନ୍ବିବେଶ ସିଦ୍ଧଃ॥ 13-65-108 (84155) ଶିଲବୃତ୍ତିସ୍ତୁ ସିଦ୍ଧସ୍ଯ ବାକ୍ଯୈଃ ସମ୍ବୋଧିତସ୍ତଦା। ଗଙ୍ଗାମୁପାସ୍ଯ ବିଧିବତ୍ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ ସୁଦୁର୍ଲଭାମ୍॥ 13-65-109 (84156) ତଥା ତ୍ବମପି କୌନ୍ତେଯ ଭକ୍ତ୍ଯା ପରମଯା ଯୁତଃ। ଗଙ୍ଗାମଭ୍ଯେହି ସତତଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ସିଦ୍ଧିମୁତ୍ତମାମ୍॥ 13-65-110 (84157) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-65-111x (6995) ଶ୍ରୁତ୍ବେତିହାସଂ ଭୀଷ୍ମୋକ୍ତଂ ଗଙ୍ଗାଯାଃ ସ୍ତବସଂଯୁତମ୍। ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ ପରାଂ ପ୍ରୀତିମଗଚ୍ଛଦ୍ଧାତୃଭିଃ ସହ॥ ॥ 13-65-111 (84158) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 65 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-65-2 ଯଦାଽପୃଚ୍ଛତ୍ତଦୈବାଜଗ୍ମୁରିତି ଦ୍ବିତୀଯେନ ଯତ୍ତଦୋରଧ୍ଯାହାରେଣ ନ୍ବଯଃ॥ 7-65-16 ମହାଭାଗ୍ଯଂ ଯୋଗୈଶ୍ବର୍ଯଂ ଖେଚରତ୍ବାନ୍ତର୍ଧାନଶକ୍ତ୍ଯାଦିସିଦ୍ଧିମତ୍ତ୍ବମ୍॥ 7-65-18 ଦେଶାଃ ଭୂମିଭାଗାଃ। ଜନପଦାଃ ମହାଜନନିବାସସ୍ଥାନାନି। ଆଶ୍ରମାଃ ଋଷିସ୍ଥାନାନି॥ 7-65-26 ତେ ଦେଶା ଇତି ପ୍ରକୃଷ୍ଟାଃ ପୁଣ୍ଯତ ଇତ୍ଯନୁଷଙ୍ଗଃ॥ 7-65-28 ଗାତ୍ରାଣ୍ଯସ୍ଥୀନି। ନ୍ଯସ୍ତାନି ଗଙ୍ଗାଯାମ୍। ତ୍ଯକ୍ତାନି ଯାନି ବୈ ତେଷାଂ ତ୍ଯାଗାତ୍ସ୍ବର୍ଗୋ ବିଧୀଯତେ ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-65-32 ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଃ ପୁଣ୍ଯବୃଦ୍ଧିଃ॥ 7-65-33 ଯାବଦସ୍ଥି ମନୁଷ୍ଯାଣାମିତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-65-40 ଗବାଂ ନିର୍ହାର ଆହାରନିର୍ଗମନାମାର୍ଗସ୍ତତୋ ନିର୍ମୁକ୍ତଂ ଯାବକଂ ଯବବିକାରସ୍ତସ୍ମାତ୍। ଗାଂ ଯବାନାଦଯିତ୍ବା ତଚ୍ଛକୃଦନ୍ତର୍ଗତାନ୍ ଯବାନ୍ ପକ୍ତ୍ବା ଭୁଞ୍ଜାନୋ ଯାବକବ୍ରତୀତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ॥ 7-65-41 ଇନ୍ଦୁବ୍ରତଂ ଚାନ୍ଦ୍ରାଯଣମ୍॥ 7-65-44 ଧୂଯତେ ଦୂରେ ଜାଯତେ ଭସ୍ମୀଭୂଯାପି ନ ଶିବ୍ଯତେ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-65-63 କାମାନ୍ ଭୋଗାନ୍॥ 7-65-81 ଉପସ୍ଥିତାଂ ନିତ୍ଯଂ ସେବିତାମ୍॥ ଇଷ୍ଟଂ ଯାଗାଦି ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯୈରିଷ୍ଟବିଷଯୈଃ ସ୍ବର୍ଗ୍ଯୈଃ॥ 7-65-83 ଇଦ୍ଧାଃ ନିର୍ଦୋଷତ୍ବେନ ଦୀପ୍ତାଃ॥ 7-65-87 ପଯୋଘୃତେ ଯାଗୀଯେ ହବିଷୀ ସମୃଦ୍ଧିର୍ଯାଗଫଲଂ ତଦ୍ବତୀମ୍। ଯାଗାଦିଜଂ ପୁଣ୍ଯଂ ତତ୍ଫଲଂ ସ୍ବର୍ଗାଦି ଚ ଗଙ୍ଗାପ୍ରାପ୍ତ୍ଯୈବ ଲଭ୍ଯତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-65-89 ଊର୍କ ଅନ୍ନପଶ୍ବାଦିଃ ତତ୍ପ୍ରଦାମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ମଧୁ କର୍ମଫଲଂ ବ୍ରହ୍ମ ବା ତତ୍ପ୍ରଦାଂ ମଧୁମତୀମ୍॥ 7-65-90 ଯୋଗଂ ଗାମିତି ଶେଷଃ। ତଥା ଗଙ୍ଗଯା ଭାବିତାଃ ମହତ୍ତ୍ବଂ ଗତାଃ ଦେବାଃ। ସ୍ପର୍ଶନଦର୍ଶନେନ ଗଙ୍ଗାଯା ଏବ॥ 7-65-91 ଦକ୍ଷାଂ ତାରଣସମର୍ଥାମ୍। ପୃଶ୍ନିଂ ବିଷ୍ଣୁମାତରମ୍। ବୃହତୀଂ ବାଚମ୍। ବାଗ୍ବୈ ବୃହତୀତିଶ୍ରୁତେଃ। ଭାଗିନୀଂ ଭନାନାମୈଶ୍ବର୍ଯାଦୀନାଂ ଷଣ୍ଣାଂ ସମୂହୋ ଭାଗଂ ତଦ୍ବତୀମ୍। ବିଭାବରୀଂ ପ୍ରକାଶିକାମ୍॥ 7-65-93 ଗଙ୍ଗାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଇଯଂ ଗଙ୍ଗେତି ଅନ୍ଯାନ୍ ଗଙ୍ଗାଂ ଦର୍ଶଯତଃ ପୁରୁଷସ୍ଯ ନିଯତଂ ନିଯମେନ ଗଙ୍ଗୈବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସଂସାରାବସାନହେତୁର୍ଭବତି। ଗୁହସ୍ଯ କାର୍ତିକେଯସ୍ଯ ରୁକ୍ମସ୍ଯ ସ୍ବର୍ଣସ୍ଯ ଚ ଗର୍ଭଯୋଷା ଗର୍ଭଧାରିଣୀ ସ୍ତ୍ରୀ। ବିଯତଃ ସକାଶାତ୍ପ୍ରାତରବତୀର୍ଣା ତ୍ରିବର୍ଗା ଧର୍ପ୍ରାର୍ଥକାମଦା। ଧୃତବହା ଜଲବାହିନୀ। ବିଶ୍ବତୋଯା ବିଶ୍ବପ୍ରିଯତୋଯା॥ 7-65-95 ଅବନୀଧ୍ରସ୍ଯ ମେରୋଃ ହିମବତୋ ବା ପର୍ବତସ୍ଯ। କୃତଂ ଅନୁରୂପଂ ଅଲଙ୍କାରୋ ଯଯା ସା କୃତାନୁରୂପା॥ 7-65-96 ମଧୁସ୍ରବା ଧର୍ମଦ୍ରବା। ଘୃତଧାରା ତେଜୋଧାରା ଘୃତାର୍ଚିଃ ଆଜ୍ଯସ୍ଯେବ ଅର୍ଚିର୍ବା ଯସ୍ଯାଃ। ସା ଅବନୀଧ୍ରାତ୍ ପୃଥିବୀଂ ପ୍ରାପ୍ତେତି ଶେଷଃ॥ 7-65-97 ବରିଷ୍ଠା ଯୋନିଃ ପରମକାରଣମ୍। ବି ଜା ନିର୍ମଲା। ବିତନ୍ବୀ ବିଶେଷେଣ ତନ୍ବୀ ସୂକ୍ଷ୍ମା। ଶଯ୍ଯା ଦୀର୍ଘନିଦ୍ରା ତଲ୍ପଃ। ମରଣଂ ଜାହ୍ନବୀତଟ ଇତି ବଚନାତ୍। ଅଚିରା ଶୀଘ୍ରା। ବିଶ୍ବାବତୀ ବିଶ୍ବଂ ଅବନ୍ତୀ ପାଲଯନ୍ତୀ। ନୁମଭାବ ଆର୍ଷଃ। ଇଷ୍ଟସିଦ୍ଧା ଇଷ୍ଟାଃକ ସିଦ୍ଧା ଯସ୍ଯାଃ ସା, ସିଦ୍ଧାନାମିଷ୍ଟା ଇତି ବା। ଅକ୍ଷେତାନାଂ ସ୍ନାତାନାମ୍। ଭୁବନସ୍ଯ ସ୍ବର୍ଗସ୍ଯ। ପୁଷ୍ପାବିଲା ପରିବାହା ଯଶୋଦେତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-65-98 କ୍ଷାନ୍ତ୍ଯାଦିତ୍ରଯେ ମହ୍ଯା ତୁଲ୍ଯେତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ। ଗୁହସ୍ଯ କୁମାରସ୍ଯ ସମ୍ମତା। ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯତଯା ବ୍ରାହ୍ମଣଜାତ୍ଯନୁଗ୍ରାହକତଯଃ॥ 7-65-99 ମନସାପି ପ୍ରପନ୍ନାଃ କିମୁତ ସାକ୍ଷାତ୍॥ 7-65-101 ଉସ୍ରଂ ଧେନୁମମୃତଦୁଘାମିତି ଯାବତ୍। ମିଷତୀଂ ପଶ୍ଯନ୍ତୀଂ ସର୍ବଜ୍ଞାମିତ୍ଯର୍ଥଃ। ହରାବତୀମନ୍ନବତୀମ୍। ବ୍ରହ୍ମଣୋପି କାନ୍ତୋ ଚେତୋହରାମ୍॥ 7-65-102 ସବିଭୂନ୍ ସେକ୍ଷରାନ୍। ଗାଂ ପୃଥ୍ବୀମ୍॥ 7-65-103 ମଦୁକ୍ତାନ୍ ଗଙ୍ଗାଗୁଣାନ୍ ଜ୍ଞାତ୍ବା ବାଗାଦିମିଃ ସ୍ତୋତ୍ରଧ୍ଯାନସ୍ନାନାଦିଷୁ ଶ୍ରଦ୍ଦଦାନୋ ଭବେଦିତୀ ସମ୍ବନ୍ଧଃ। ଗଙ୍ଗାକୃତାନ୍ ଗଙ୍ଗାସେବନପ୍ରାପ୍ତାନ୍। ଇଷ୍ଟାନ୍ ସଙ୍କଲ୍ପସିଦ୍ଧାନ୍। 7-65-107 ମହାନୁଭାବା ଗଙ୍ଗା ମତିଂ ଜୁଷତୁ ପ୍ରୀଣାତୁ। ଗଙ୍ଗାଦର୍ଶନାଦିନା ମତିଃ ପ୍ରସୀଦତ୍ବିତ୍ଯର୍ଥଃ। ଅଭିମତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାଲୁଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କେ ପୂଜ୍ଯା ବୈ ତ୍ରିଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ମାନବା ଭରତର୍ପଭ। ବିସ୍ତରେଣ ତଦାଚକ୍ଷ୍ବ ନ ହି ତୃପ୍ଯାମି କଥ୍ଯତଃ॥ 13-66-1 (84159) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-66-2x (6996) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ନାରଦସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ଚୋଭଯୋଃ॥ 13-66-2 (84160) ନାରଦଂ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୂଜଯାନଂ ଦ୍ବିଜର୍ଷଭାନ୍। କେଶବଃ ପରିପପ୍ରଚ୍ଛ ଭଗବନ୍କ୍ରାନ୍ନମସ୍ଯମି॥ 13-66-3 (84161) ବହୁମାନପରସ୍ତେଷୁ ଭଗବନ୍ଯାନ୍ନମସ୍ଯସି। ଶକ୍ଯଂ ଚେଚ୍ଛ୍ରୋତୁମସ୍ମାଭିର୍ବ୍ରୂହ୍ଯେତଦ୍ଧର୍ମବିତ୍ତମ॥ 13-66-4 (84162) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-66-5x (6997) ଶୃଣୁ ଗୋବିନ୍ଦ ଯାନେତାନ୍ପୂଜଯାମ୍ଯରିମର୍ଦନ। ତ୍ବତ୍ତୋଽନ୍ଯଃ କଃ ପୁମାଁଲ୍ଲୋକେ ଶ୍ରୋତୁମେତଦିହାର୍ହତି॥ 13-66-5 (84163) ବରୁଣଂ ବାଯୁମାଦିତ୍ଯଂ ପର୍ଜନ୍ଯଂ ଜାତବେଦସମ୍। ସ୍ଥାଣୁ ସ୍କନ୍ଦଂ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ବ୍ରହ୍ମାଣମେବ ଚ॥ 13-66-6 (84164) ବାଚସ୍ପତିଂ ଚନ୍ଦ୍ରମସମପଃ ପୃଥ୍ବୀଂ ସରସ୍ବତୀମ୍। ସତତଂ ଯେ ନମସ୍ଯନ୍ତି ତାନ୍ନମସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ବିଭୋ॥ 13-66-7 (84165) ତପୋଧନାନ୍ବେଦବିଦୋ ନିତ୍ଯଂ ବେଦପରାଯଣାନ୍। ମହାର୍ହାନ୍ବୃଷ୍ଣିଶାର୍ଦୂଲ ସଦା ସମ୍ପୂଜଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-66-8 (84166) ଅଭୁକ୍ତ୍ବା ଦେବକାର୍ଯାଣି କୁର୍ବତେ ଯେଽବିକତ୍ଥନାଃ। ସନ୍ତୁଷ୍ଟାଶ୍ଚ କ୍ଷମାଯୁକ୍ତାସ୍ତାନ୍ନମସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ବିଭୋ॥ 13-66-9 (84167) ସମ୍ଯଗ୍ଯଜନ୍ତି ଯେ ଚେଷ୍ଟୀଃ କ୍ଷାନ୍ତା ଦାନ୍ତା ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ। ସତ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ କ୍ଷିତିଂ ଗାଶ୍ଚ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-10 (84168) ଯେ ବୈ ତପସି ବର୍ତନ୍ତେ ବନେ ମୂଲଫଲାଶନାଃ। ଅସଞ୍ଚଯାଃ କ୍ରିଯାବନ୍ତସ୍ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-11 (84169) ଯେ ଭୃତ୍ଯଭରଣେ ଶକ୍ତାଃ ସତତଂ ଚାତିଥିବ୍ରତାଃ। ଭୁଞ୍ଜତେ ଦେବଶେଷାଣି ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-12 (84170) ଯେ ବେଦ ପ୍ରାପ୍ଯ ଦୁର୍ଧର୍ଷା ବାଗ୍ମିନୋ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଃ। ଯାଜନାଧ୍ଯାପନେ ଯୁକ୍ତା ନିତ୍ଯଂ ତାନ୍ପୂଜଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-66-13 (84171) ପ୍ରସନ୍ନହୃଦଯାଶ୍ଚୈବ ସର୍ବସତ୍ବେଷୁ ନିତ୍ଯଶଃ। ଅପୃଷ୍ଠତାପାନ୍ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେ ଯୁକ୍ତାସ୍ତାନ୍ପୂଜଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-66-14 (84172) ଗୁରୁପ୍ରସାଦେ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେ ଯତନ୍ତୋ ଯେ ସ୍ଥିରବ୍ରତାଃ। ଶୁଶ୍ରୂଷବୋଽନସୂଯନ୍ତସ୍ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-15 (84173) ସୁବ୍ରତା ମୁନଯୋ ଯେ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସତ୍ଯସଙ୍ଗରାଃ। ବୋଢାରୋ ହବ୍ଯକବ୍ଯାନାଂ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-16 (84174) ଭୈକ୍ଷଚର୍ଯାସୁ ନିରତାଃ କୃଶା ଗୁରୁକୁଲାଶ୍ରଯାଃ। ନିଃସୁଖା ନିର୍ଧନା ଯେ ତୁ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-17 (84175) ନିର୍ମମା ନିଷ୍ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦ୍ବା ନିଷ୍ଠିତା ନିଷ୍ପ୍ରଯୋଜନାଃ। ଯେ ବେଦଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଦୁର୍ଧର୍ଷା ବାଗ୍ମିନୋ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ॥ 13-66-18 (84176) ଅହିଂସାନିରତା ଯେ ଚ ଯେ ଚ ସତ୍ଯବ୍ରତା ନରାଃ। ଦାନ୍ତାଃ ଶମପରାଶ୍ଚୈବ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି କେଶବ॥ 13-66-19 (84177) ଦେବତାତିଥିପୂଜାଯାଂ ଯୁକ୍ତା ଯେ ଗୃହମେଧିନଃ। କପୋତବୃତ୍ତଯୋ ନିତ୍ଯଂ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ଯାଦବ॥ 13-66-20 (84178) ଯେଷାଂ ତ୍ରିବର୍ଗଃ କୃତ୍ଯେଷୁ ବର୍ତତେ ନୋପହୀଯତେ। ଶିଷ୍ଟାଚାରପ୍ରବୃତ୍ତାଶ୍ଚ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ସଦା॥ 13-66-21 (84179) ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ଶ୍ରୁତସମ୍ପନ୍ନା ଯେ ତ୍ରିବର୍ଗମନୁଷ୍ଠିତାଃ। ଅଲୋଲୁପାଃ ପୁଣ୍ଯଶୀଲାସ୍ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି କେଶବ॥ 13-66-22 (84180) `ଅବନ୍ଧ୍ଯକାଲା ଯେଽଲୁବ୍ଧାସ୍ତ୍ରିବର୍ଗେ ସାଧନେଷୁ ଚ। ବିଶିଷ୍ଟାଚାରଯୁକ୍ତାଶ୍ଚ ନାରାଯଣ ନମାମି ତାନ୍॥' 13-66-23 (84181) ଅବ୍ଭକ୍ଷା ବାଯୁଭକ୍ଷାଶ୍ଚକ ସୁଧାଭକ୍ଷାଶ୍ଚ ଯେ ସଦା। ବ୍ରତୈଶ୍ଚ ବିବିଧୈର୍ଯୁକ୍ତାସ୍ତାନ୍ନମସ୍ଯାମି ମାଧବ॥ 13-66-24 (84182) ଅଯୋନୀନଗ୍ନିଯୋନୀଂଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଯୋନୀଂସ୍ତଥୈବ ଚ। ସର୍ବଭୂତାତ୍ମଯୋନୀଂଶ୍ଚ ତାନ୍ନମସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ସଦା॥ 13-66-25 (84183) ନିତ୍ଯମେତାନ୍ନମସ୍ଯାମି କୃଷ୍ଣ ଲୋକକରାନୃଷୀନ୍। ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠାନ୍କୁଲଜ୍ଯେଷ୍ଠାଂସ୍ତମୋଘ୍ନଁଲ୍ଲୋକଭାସ୍କରାନ୍॥ 13-66-26 (84184) ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ଦ୍ବିଜାନ୍ପୂଜଯ ନିତ୍ଯଦା। ପୂଜିତାଃ ପୂଜନାର୍ହା ହି ସୁଖଂ ଦାସ୍ଯନ୍ତି ତେଽନଘ॥ 13-66-27 (84185) ଅସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକେ ସଦା ହ୍ଯେତେ ପରତ୍ର ଚ ସୁଖପ୍ରଦାଃ। ଚରନ୍ତେ ମାନ୍ଯମାନା ବୈ ପ୍ରଦାସ୍ଯନ୍ତି ସୁଖଂ ତବ॥ 13-66-28 (84186) ଯେ ସର୍ବାତିଥଯୋ ନିତ୍ଯଂ ଗୋଷୁ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ଚ। ନିତ୍ଯଂ ସତ୍ଯେ ଚାଭିରତା ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-29 (84187) ନିତ୍ଯଂ ଶମପରା ଯେ ଚ ତଥା ଯେ ଚାନସୂଯକାଃ। ନିତ୍ଯସ୍ବାଧ୍ଯାଯିନୋ ଯେ ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-30 (84188) ସର୍ବାନ୍ଦେବାନ୍ନମସ୍ଯନ୍ତି ଯ ଚୈକଂ ବେଦମାଶ୍ରିତାଃ। ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନାଶ୍ଚ ଦାନ୍ତାଶ୍ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-31 (84189) ତଥୈବ ବିପ୍ରପ୍ରବରାନ୍ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଯତବ୍ରତାଃ। ଭବନ୍ତି ଯେ ଦାନରତା ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-32 (84190) ତପସ୍ବିନଶ୍ଚ ଯେ ନିତ୍ଯଂ କୌମାରବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଃ। ତପସା ଭାବିତାତ୍ମାନୋ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-33 (84191) ଦେବତାତିଥିଭୃତ୍ଯାନାଂ ପିତୄଣାଂ ଚାର୍ଚନେ ରତାଃ। ଶିଷ୍ଟାନ୍ନଭୋଜିନୋ ଯେ ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-34 (84192) ଅଗ୍ନିମାଧାଯ ବିଧିବତ୍ପ୍ରଣତା ଧାରଯନ୍ତି ଯେ। ପ୍ରାପ୍ତଃ ସୋମାହୁତିଂ ଚୈବ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯତିତରନ୍ତି ତେ॥ 13-66-35 (84193) ମାତାପିତ୍ରୋର୍ଗୁରୁଷୁ ଚ ସମ୍ଯଗ୍ବର୍ତନ୍ତି ଯେ ସଦା। ଯଥା ତ୍ବଂ ବୃଷ୍ଣିଶାର୍ଦୂଲେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବୈବଂ ବିରରାମ ସଃ॥ 13-66-36 (84194) ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି କୌନ୍ତେଯ ପିତୃଦେବଦ୍ବିଜାତିଥୀନ୍। ସମ୍ଯକ୍ପୂଜଯସେ ନିତ୍ଯଂ ଗତିମିଷ୍ଟାମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ ॥ 13-66-37 (84195) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 66 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-66-1 ମାନବୈର୍ଭରତର୍ଷଭେତି ଝ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-66-4 ତେଷୁ ମାନବେଷୁ ବହୁମାନପରଃ ସନ୍ କାନ୍ନମସ୍ଯପ୍ତୀତି ଯୋଜ୍ଯମ୍॥ 7-66-8 ମହାର୍ହାନ୍ ମହାନ୍ ଅର୍ହଃ ପୂଜା ଯେଷାମ୍, ଅତିପୂଜ୍ଯାନିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-66-9 ଅବିକତ୍ଥନାଃ ଶ୍ଲାଘାହୀନାଃ॥ 7-66-10 ସତ୍ଯଂ ଧର୍ମଂ ଚ ଯଜନ୍ତି ପୂଜଯନ୍ତି। କ୍ଷିତିଂ ଗାଶ୍ଚ ଯଜନ୍ତି ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି। ଯଜ ଦେବପୂଜାସଙ୍ଗତିକରଣଦାନେଷୁ। ସସ୍ଯଂ ଧନଂ କ୍ଷିତିମିତି ଥ.ଧ ପାଠଃ॥ 7-66-14 ଆପୃଷ୍ଠତାପାନ୍ ଯାବନ୍ମଧ୍ଯାହ୍ନମ୍॥ 7-66-15 ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେ ବ୍ରହ୍ମଯଜ୍ଞେ ମନ୍ତ୍ରଜପେ ବା॥ 7-66-18 ନିର୍ହ୍ରୀକା ନିଷ୍ପ୍ରଯୋଜନାଃ ଇତି ଝ.ପାଠଃ। ନିର୍ହ୍ରୀକାଃ ଦିଗ୍ମ୍ବରାଃ॥ 7-66-20 କପୋତବୃତ୍ତଯଃ କଣଶ ଆଦାଯ ଯେ ସଙ୍ଗ୍ରହଂ ନ କୁର୍ବନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-66-21 ତ୍ରିବର୍ଗୋ ଧର୍ମାର୍ଥକାମାଃ। କୃତ୍ଯେଷୁ କର୍ତୁଂ ଯୋଗ୍ଯେଷୁ କର୍ମସୁ ବର୍ତତେ ଉତ୍ତମମଧ୍ଯମାଧମଭାବେନ ବର୍ତତେ ନତୁ ହୀଯତେ ଅଧମମଧ୍ଯମୋତ୍ତମଭାବେନେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-66-24 ସୁଧା ବୈଶ୍ବଦେବଶେଷଃ॥ 7-66-25 ଅଯୋନୀନ୍ ଅକୃତଦାରାନ୍। ଅଗ୍ନିଯୋନୀନ୍ ଦାରାଗ୍ନିହୋତ୍ରଯୁତାନ୍। ବ୍ରହ୍ମଣୋ ବେଦସ୍ଯ ଯୋନୀନ୍ ଆଶ୍ରଯଭୂତାନ୍। ଅବ୍ଯୋନୀନଗ୍ନିଯୋନୀଂଶ୍ଚେତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-66-26 ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠାଞ୍ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠାନିତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-66-31 ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେ ସର୍ବେ ଯଜ୍ଞା ଅନ୍ତର୍ଭବନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପିତାମହ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଶାରଦ। ତ୍ବତ୍ତୋଽହଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଧର୍ମଂ ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-67-1 (84196) ଶରଣାଗତଂ ଯେ ରକ୍ଷନ୍ତି ଭୂତଗ୍ରାମଂ ଚତୁର୍ବିଧମ୍। କିଂ ତସ୍ଯ ଭରତଶ୍ରେଷ୍ଠ ଫଲଂ ଭବତି ତତ୍ତ୍ବତଃ॥ 13-67-2 (84197) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-67-3x (6998) ଇଦଂ ଶୃଣୁ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଧର୍ମପୁତ୍ର ମହାଯଶଃ। ଇତିହାସଂ ପୁରାବୃତ୍ତଂ ଶରଣାର୍ଥଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-67-3 (84198) ପ୍ରପାତ୍ଯମାନଃ ଶ୍ଯେନେନ କପୋତଃ ପ୍ରିଯଦର୍ଶନଃ। ବୃଷଦର୍ଭଂ ମହାଭାଗଂ ନରେନ୍ଦ୍ରଂ ଶରଣଂ ଗତଃ॥ 13-67-4 (84199) ସ ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ବିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ତ୍ରାସାଦଙ୍କମୁପାଗତମ୍। ଆଶ୍ବାସ୍ଯାଶ୍ବସିହୀତ୍ଯାହ ନ ତେଽସ୍ତି ଭଯମଣ୍ଡଜ॥ 13-67-5 (84200) ଭଯଂ ତେ ସୁମହତ୍କସ୍ମାତ୍କୁତ୍ର କିଂ ବା କୃତଂ ତ୍ବଯା। ଯେନ ତ୍ବମିହ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ବିସଂଜ୍ଞୋ ଭ୍ରାନ୍ତଚେତନଃ॥ 13-67-6 (84201) ନବନୀଲୋତ୍ପଲାପୀଡ ଚାରୁବର୍ଣ ସୁଦର୍ଶନ। ଦାଡିମାଶୋକପୁଷ୍ପାକ୍ଷ ମା ତ୍ରସସ୍ବାଭଯଂ ତବ॥ 13-67-7 (84202) ମତ୍ସକାଶମନୁପ୍ରାପ୍ତଂ ନ ତ୍ବାଂ କଶ୍ଚିତ୍ସମୁତ୍ସହେତ୍। ମନସା ଗ୍ରହଣଂ କର୍ତୁଂ ରକ୍ଷାଧ୍ଯକ୍ଷପୁରସ୍କୃତମ୍॥ 13-67-8 (84203) କାଶିରାଜ୍ଯଂ ତଦଦ୍ଯୈବ ତ୍ବଦର୍ତଂ ଜୀବିତଂ ତଥା। ତ୍ଯଜେଯଂ ଭବ ବିସ୍ରବ୍ଧଃ କପୋତ ଭଯଂ ତବ॥ 13-67-9 (84204) ଶ୍ଯେନ ଉବାଚ। 13-67-10x (6999) ମମୈତଦ୍ବିହିତଂ ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ନ ରାଜଂସ୍ତ୍ରାତୁମର୍ହସି। ଅତିକ୍ରାନ୍ତଂ ଚ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଚ ପ୍ରଯତ୍ନାଚ୍ଚୋପପାଦିତମ୍॥ 13-67-10 (84205) ମାଂସଂ ଚ ରୁଧଇରଂ ଚାସ୍ଯ ମଜ୍ଜା ମେଦଶ୍ଚ ମେ ହିତମ୍। ପରିତୋଷକରୋ ହ୍ଯେଷ ମମ ମାଽସ୍ଯାଗ୍ରତୋ ଭବ॥ 13-67-11 (84206) ତୃଷ୍ଣା ମେ ବାଧତେଽତ୍ଯୁଗ୍ରା କ୍ଷୁଧା ନିର୍ଦହତୀବ ମାମ୍। ମୁଞ୍ଚୈନଂ ନହି ଶକ୍ଷ୍ଯାମି ରାଜନ୍ମନ୍ଦଯିତୁଂ କ୍ଷୁଧାମ୍॥ 13-67-12 (84207) ମଯା ହ୍ଯନୁସୃତୋ ହ୍ଯେଷ ମତ୍ପକ୍ଷନଖବିକ୍ଷତଃ। କିଞ୍ଚିଦୁଚ୍ଛ୍ବାସନିଃଶ୍ବାସଂ ନ ରାଜନ୍ଗୋପ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-67-13 (84208) ଯଦି ସ୍ବବିଷଯେ ରାଜନ୍ପ୍ରଭୁସ୍ତ୍ବଂ ରକ୍ଷଣେ ନୃଣାମ୍। ଖେଚରସ୍ଯ ତୃଷାର୍ତସ୍ଯ ନ ତ୍ବଂ ପ୍ରଭୁରଥୋତ୍ତମ॥ 13-67-14 (84209) ଯଦି ବୈରିଷୁ ଭୃତ୍ଯେଷୁ ସ୍ବଜନବ୍ଯବହାରଯୋଃ। ବିଷଯେଷ୍ବିନ୍ଦ୍ରିଯାଣାଂ ଚ ଆକାଶେ ମା ପରାକ୍ରମ॥ 13-67-15 (84210) ପ୍ରଭୁତ୍ବଂ ହି ପରାକ୍ରମ୍ଯ ସମ୍ଯକ୍ ପକ୍ଷହରେଷୁ ତେ। ଯଦି ତ୍ବମିହ ଧର୍ମାର୍ଥୀ ମାମପି ଦ୍ରଷ୍ଟୁମର୍ହସି॥ 13-67-16 (84211) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-67-17x (7000) ଶ୍ରୁତ୍ବା ଶ୍ଯେନସ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ରାଜର୍ଷିର୍ବିସ୍ମଯଂ ଗତଃ। ସମ୍ଭାବ୍ଯ ଚୈନଂ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ତଦର୍ଥୀ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ 13-67-17 (84212) ରାଜୋବାଚ। 13-67-18x (7001) ଗୋବୃଷୋ ବା ବରାହୋ ବା ମୃଗୋ ବା ମହିଷୋପି ବା। ତ୍ବଦଥର୍ମଦ୍ଯ କ୍ରିଯତାଂ କ୍ଷୁଧାପ୍ରଶମନାଯ ତେ॥ 13-67-18 (84213) ଶରଣାଗତଂ ନ ତ୍ଯଜେଯମିତି ମେ ବ୍ରତମାହିତମ୍। ନ ମୁଞ୍ଚତି ମମାଙ୍ଗାନି ଦ୍ବିଜୋଽଯଂ ପଶ୍ଯ ବୈ ଦ୍ବିଜ॥ 13-67-19 (84214) ଶ୍ଯେନ ଉବାଚ। 13-67-20x (7002) ନ ବରାହଂ ନ ଚୋକ୍ଷାଣଂ ନ ଚାନ୍ଯାନ୍ବିବିଧାନ୍ଦ୍ବିଜାନ୍ ଭକ୍ଷଯାମି ମହାରାଜ କିମନ୍ନାଦ୍ଯେନ ତେନ ମେ॥ 13-67-20 (84215) ଯସ୍ତୁ ମେ ବିହିତୋ ଭକ୍ଷ୍ଯଃ ସ୍ବଯଂ ଦେବୈଃ ସନାତନଃ। ଶ୍ଯେନାଃ କପୋତାନ୍ଖାଦନ୍ତି ସ୍ତିତିରେଷା ସନାତନୀ॥ 13-67-21 (84216) ଉଶୀନର କପୋତେ ତୁ ଯଦି ସ୍ନେହସ୍ତବାନଘ। ତତସ୍ତ୍ବଂ ମେ ପ୍ରଯଚ୍ଛାଦ୍ଯ ସ୍ବମାଂସଂ ତୁଲଯା ଧୃତମ୍॥ 13-67-22 (84217) ରାଜୋବାଚ। 13-67-23x (7003) ମହାନନୁଗ୍ରହୋ ମେଽଦ୍ଯ ଯସ୍ତ୍ବମେବମିହାତ୍ଥ ମାମ୍। ବାଢମେବ କରିଷ୍ଯାମୀତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବାଽସୌ ରାଜସତ୍ତମଃ॥ 13-67-23 (84218) ଉତ୍କୃତ୍ଯୋତ୍କୃତ୍ଯ ମାଂସାନି ତୁଲଯା ସମତୋଲଯତ୍। ଅନ୍ତଃପୁରେ ତତସ୍ତସ୍ଯ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ରତ୍ନବିଭୂଷିତାଃ॥ 13-67-24 (84219) ହାହାଭୂତା ବିନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତାଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପରମଦୁଃଖିତାଃ। ତାସାଂ ରୁଦିତଶବ୍ଦେନ ମନ୍ତ୍ରିଭୃତ୍ଯଜନସ୍ଯ ଚ॥ 13-67-25 (84220) ବଭୂବ ସୁମହାନ୍ନାଦୋ ମେଘଗମ୍ଭୀରନିଃସ୍ବନଃ। ନିରୁଦ୍ଧଂ ଗଗନଂ ସର୍ବଂ ବ୍ଯଭ୍ରଂ ମେଘୈଃ ସମନ୍ତତଃ॥ 13-67-26 (84221) ମହୀ ପ୍ରଚଲିତା ଚାସୀତ୍ତସ୍ଯ ସତ୍ଯେନ କର୍ମଣା॥ 13-67-27 (84222) ସ ରାଜା ପାର୍ଶ୍ବତଶ୍ଚୈବ ବାହୁଭ୍ଯାମୂରୁତଶ୍ଚ ଯତ୍। ତାନି ମାଂସାନି ସଞ୍ଛିଦ୍ଯ ତୁଲାଂ ପୂରଯତେଽଶନୈଃ। ତଥାପି ନ ସମସ୍ତେନ କପୋତେନ ବଭୂବ ହ॥ 13-67-28 (84223) ଅସ୍ଥିଭୂତୋ ଯଦା ରାଜା ନିର୍ମାଂସୋ ରୁଧିରସ୍ରବଃ। ତୁଲାଂ ତତଃ ସମାରୂଢଃ ସ୍ବଂ ମାଂସକ୍ଷଯମୁତ୍ସୃଜନ୍॥ 13-67-29 (84224) ତତଃ ସେନ୍ଦ୍ରାସ୍ତ୍ରଯୋ ଲୋକାସ୍ତଂ ନରେନ୍ଦ୍ରମୁପସ୍ଥିତାଃ। ର୍ଭର୍ଯଶ୍ଚାକାଶଗୈସ୍ତତ୍ର ବାଦିତା ଦେବଦୁନ୍ଦୁଭିଃ॥ 13-67-30 (84225) ଅମୃତେନାବସିକ୍ତଶ୍ଚ ବୃଷଦର୍ଭୋ ନରେଶ୍ବରଃ। ଦିବ୍ଯୈଶ୍ଚ ସୁସୁଖୈର୍ମାଲ୍ଯୈରଭିବୃଷ୍ଟଃ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-67-31 (84226) ଦେବଗନ୍ଧର୍ବସନ୍ଘାତୈରପ୍ସରୋଭିଶ୍ଚ ସର୍ବତଃ। ନୃତ୍ତଶ୍ଚୈବୋପଗୀତଶ୍ଚ ପିତାମହ ଇବ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-67-32 (84227) ହେମପ୍ରାସାଦସମ୍ବାଧଂ ମଣିକାଞ୍ଚନତୋରଣମ୍। ସବୈଡୂର୍ଯମଣିସ୍ତମ୍ଭଂ ବିମାନଂ ସମଧିଷ୍ଠିତଃ॥ 13-67-33 (84228) ସ ରାଜର୍ଷିର୍ଗତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ କର୍ମଣା ତେନ ଶାଶ୍ବତମ୍। ଶରଣାଗତେଷୁ ଚୈବଂ ତ୍ବଂ କୁରୁ ସର୍ବଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-67-34 (84229) ଭକ୍ତାନାମନୁରକ୍ତାନାମାଶ୍ରିତାନାଂ ଚ ରକ୍ଷିତା। ଦଯାବାନ୍ସର୍ବଭୂତେଷୁ ପରତ୍ର ସୁଖମେଧତେ॥ 13-67-35 (84230) ସାଧୁବୃତ୍ତୋ ହି ଯୋ ରାଜା ସଦ୍ବୃତ୍ତମନୁତିଷ୍ଠତି। କିଂ ନ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଭବେତ୍ତେନି ସ୍ବବ୍ଯାଜେନେହ କର୍ମଣା॥ 13-67-36 (84231) ସ ରାଜର୍ଷିର୍ବିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଧୀରଃ ସତ୍ଯପରାକ୍ରମଃ। କାଶୀନାମୀଶ୍ବରଃ ଖ୍ଯାତସ୍ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ କର୍ମଣା॥ 13-67-37 (84232) ଯୋଽପ୍ଯନ୍ଯଃ କାରେଯଦେବଂ ଶରଣାଗତରକ୍ଷଣମ୍। ସୋପି ଗଚ୍ଛେତ ତାମେବ ଗତିଂ ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-67-38 (84233) ଇଦଂ ବୃତ୍ତଂ ହି ରାଜର୍ଷେ ବୃଷଦର୍ଭସ୍ଯ କୀର୍ତଯନ୍। ପୂତାତ୍ମା ବୈ ଭବେଲ୍ଲୋକେ ଶୃଣୁଯାଦ୍ଯଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଶଃ॥ ॥ 13-67-39 (84234) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 67 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-67-4 ପ୍ରାତ୍ଯମାନ ଆକଶାଦିତି ଶେଷଃ। ବୃଷଦର୍ଭମୌଶୀନରଂ ଶିବିମ୍॥ 7-67-7 ନବଂ ନୀଲଂ ଚ ଯଦୁତ୍ପଲଂ ଲସ୍ଯାଽଽପୀଡ ଇବାଲଙ୍କାରଭୂତ॥ 7-67-10 ଅତିକ୍ରାନ୍ତଂ ଗତ୍ପ୍ରାଯଜବିତମ୍॥ 7-67-15 ଯଦି ବୈର୍ଯାଦିଷୁ ପରାକ୍ରମସେ ତଦ୍ଯୁକ୍ତଂ ନ ତ୍ବାକାଶେ ଆକାଶଚାରିଷୁ॥ 7-67-16 ପକ୍ଷହରେଷ୍ବାଜ୍ଞାଭଙ୍ଗିଷୁ ଶତ୍ରୁଷୁ॥ 7-67-17 ତଦଥୀଂ କପୋତାର୍ଥୀ॥ 7-67-19 ଦ୍ବିଜଃ ପକ୍ଷୀ॥ 7-67-28 ଅଶନୈଃ ଶୀଘ୍ରମ୍॥ 7-67-29 ମାଂସକ୍ଷଯଂ ମାଂସାଲଯଂ ଶରୀରମ୍॥ 7-67-32 ନୃତ୍ତଃ ନୃତ୍ଯେନ ତୋପିତଃ। ଏବମୁପଗୀତଃ॥ 7-67-36 ସାଧୁବୃତ୍ତଃ ସୁଶୀଲଃ। ସଦ୍ବୃତ୍ତଂ ଶିଷ୍ଟାଚାରମ୍। ସ୍ବବ୍ଯାଜେନ ସୁତରାଂ ନଷ୍କପଟେନ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କିଂ ରାଜ୍ଞଃ ସର୍ବକୃତ୍ଯାନାଂ ଗରୀଯଃ ସ୍ଯାତ୍ପିତାମହ। କୁର୍ବନ୍କିଂ କର୍ମ ନୃପତିରୁଭୌ ଲୋକୌ ସମଶ୍ରୁତେ 13-68-1 (84235) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-68-2x (7004) ଏତଦ୍ରାଜ୍ଞଃ କୃତ୍ଯତମମଭିଷିକ୍ତସ୍ଯ ଭାରତ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ରକ୍ଷଣଂ ଚ ପୂଜା ଚ ସୁଖମିଚ୍ଛତଃ॥ 13-68-2 (84236) କର୍ତବ୍ଯଂ ପାର୍ଥିବେନ୍ଦ୍ରେଣ ତଥୈବ ଭରତର୍ଷଭ। ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବୃଦ୍ଧାନ୍ନିତ୍ଯମେବାଭିପୂଜଯେତ୍॥ 13-68-3 (84237) ପୌରଜାନପଦାଂଶ୍ଚାପି ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚ ବହୁଶ୍ରୁତାନ୍। ସାଂତ୍ବେନ ଭୋଗଦାନେନ ନମସ୍କାରୈଃ ସଦାଽର୍ଚଯେତ୍॥ 13-68-4 (84238) ଏତତ୍କୃତ୍ଯତମଂ ରାଜ୍ଞୋ ନିତ୍ଯମେବୋପଲକ୍ଷଯେତ୍। ଯଥାଽଽତ୍ମାନଂ ଯଥା ପୁତ୍ରାଂସ୍ତଥୈତାନ୍ପ୍ରତିପାଲଯେତ୍॥ 13-68-5 (84239) ଯେ ଚାପ୍ଯେଷାଂ ପୂଜ୍ଯତମାସ୍ତାନ୍ଦୃଢଂ ପ୍ରତିପୂଜଯେତ୍। ତେଷୁ ଶାନ୍ତେଷୁ ତଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ସର୍ବମେବ ବିରାଜତେ॥ 13-68-6 (84240) ତେ ପୂଜ୍ଯାସ୍ତେ ନମସ୍କାର୍ଯା ମାନ୍ଯାସ୍ତେ ପିତରୋ ଯଥା। ତେଷ୍ବେବ ଯାତ୍ରା ଲୋକାନାଂ ଭୂତାନାମିବ ବାସବେ॥ 13-68-7 (84241) ଅଭିଚାରୈରୁପାଯୈଶ୍ଚ ଦହେଯୁରପି ଚେତସା। ନିଃଶେପଂ କୁପିତାଃ କୁର୍ଯୁରୁଗ୍ରାଃ ସତ୍ଯପରାକ୍ରମାଃ। 13-68-8 (84242) ନାନ୍ତମେଷାଂ ପ୍ରପଶ୍ଯାମି ନ ଦିଶଶ୍ଚାପ୍ଯପାବୃତାଃ। କୁପିତାଃ ସମୁଦୀକ୍ଷନ୍ତେ ଦାବେଷଅବଗ୍ନିଶିଖା ଇବ॥ 13-68-9 (84243) `ମାନ୍ଯାସ୍ତେଷାଂ ସାଧବୋ ଯେ ନ ନିନ୍ଦ୍ଯାଶ୍ଚାପ୍ଯସାଧବଃ'। ବିଭ୍ଯତ୍ଯେଷାଂ ସାହସିକା ଗୁଣାସ୍ତେଷାମତୀବ ହି। କୂପା ଇବ ତୃଣଚ୍ଛନ୍ନା ବିଶୁଦ୍ଧା ଦ୍ଯୌରିବାପରେ॥ 13-68-10 (84244) ପ୍ରସହ୍ଯକାରିଣଃ କେଚିତ୍କାର୍ପାସମୃଦବୋଽପରେ। ସନ୍ତି ଚୈଷାମତିଶଠାସ୍ତଥୈବାନ୍ଯେ ତପସ୍ବିନଃ॥ 13-68-11 (84245) କୃଷିଗୋରକ୍ଷ୍ଯମପ୍ଯେକେ ଭୈକ୍ଷ୍ଯମନ୍ଯେଽପ୍ଯନୁଷ୍ଠିତାଃ। ଚୋରାଶ୍ଚାନ୍ଯେଽନୃତାଶ୍ଚାନ୍ଯେ ତଥାଽନ୍ଯେ ନଟନର୍ତକାଃ॥ 13-68-12 (84246) ସର୍ବକର୍ମସହାଶ୍ଚାନ୍ଯେ ପାର୍ଥିବେଷ୍ବିତରେଷୁ ଚ। ବିବିଧାଚାରଯୁକ୍ତାଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-68-13 (84247) ନାନାକର୍ମସୁ ରକ୍ତାନାଂ ବହୁକର୍ମୋପଜୀବିନାମ୍। ଧର୍ମଜ୍ଞାନାଂ ସତାଂ ତେଷାଂ ନିତ୍ଯମବୋନୁକୀର୍ତଯେତ୍ 13-68-14 (84248) ପିତୄଣାଂ ଦେବତାନଂ ଚ ମନୁଷ୍ଯୋରଗରକ୍ଷସାମ୍। ପୁରାଽପ୍ଯେତେ ମହାଭାଗା ବ୍ରାହ୍ମଣା ବୈ ଜନାଧିପ॥ 13-68-15 (84249) ନୈତେ ଦେବୈର୍ନ ପିତୃଭିର୍ନ ଗନ୍ଧର୍ବୈର୍ନ ରାକ୍ଷସୈଃ। ନାସୁରୈର୍ନ ପିଶାଚୈଶ୍ଚ ଶକ୍ଯା ଜେତୁଂ ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 13-68-16 (84250) ଅଦୈବଂ ଦୈବତଂ କୁର୍ଯୁର୍ଦୈବତଂ ଚାପ୍ଯଦୈବତମ୍। ଯମିଚ୍ଛେଯୁଃ ସ ରାଜା ସ୍ଯାଦ୍ଯଂ ଦ୍ବିଷ୍ଯୁଃ ସ ପରାଭବେତ୍॥ 13-68-17 (84251) ପରିବାଦଂ ଚ ଯେ କୁର୍ଯୁର୍ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମଚେତସଃ। ସତ୍ଯଂ ବ୍ରବୀମି ତେ ରାଜନ୍ବିନଶ୍ଯେଯୁର୍ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-68-18 (84252) ନିନ୍ଦାପ୍ରଶଂସାକୁଶଲାଃ କୀର୍ତ୍ଯକୀର୍ତିପରାଯଣାଃ। ପରିକୁପ୍ଯନ୍ତି ତେ ରାଜନ୍ସତତଂ ଦ୍ବିଷତାଂ ଦ୍ବିଜାଃ॥ 13-68-19 (84253) ବ୍ରାହ୍ମଣା ଯଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ପୁରୁଷଃ ସ ପ୍ରବର୍ଧତେ। ବ୍ରାହ୍ମଣୈର୍ଯଃ ପରାକୃଷ୍ଟଃ ପରାଭୂଯାତ୍କ୍ଷଣାଦ୍ଧି ସଃ॥ 13-68-20 (84254) ଶକା ଯବନକାମ୍ଭୋଜାସ୍ତାସ୍ତାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଜାତଯଃ। ବୃଷଲତ୍ବଂ ପରିଗତା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମଦର୍ଶନାତ୍॥ 13-68-21 (84255) ଦ୍ରାବିଡାଶ୍ଚ କଲିଙ୍ଗାଶ୍ଚ ପୁଲିନ୍ଦାଶ୍ଚାପ୍ଯୁଶୀନରାଃ। କୋଲିସର୍ପା ମହିପକାସ୍ତାସ୍ତାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଜାତଯଃ॥ 13-68-22 (84256) ବୃପଲତ୍ବଂ ପରିଗତା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମଦର୍ଶନାତ୍। ଶ୍ରେଯାନ୍ପରାଜଯସ୍ତେଭ୍ଯୋ ନ ଜଯୋ ଜଯତାଂବର॥ 13-68-23 (84257) ଯସ୍ତୁ ସର୍ବମିଦଂ ହନ୍ଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଚ ନ ତତ୍ସମମ୍। ବ୍ରହ୍ମବଧ୍ଯା ମହାନ୍ଦୋଷ ଇତ୍ଯାହୁଃ ପରମର୍ଷଯଃ॥ 13-68-24 (84258) ପରିବାଦୋ ଦ୍ବିଜାତୀନାଂ ନ ଶ୍ରୋତବ୍ଯଃ କଥଞ୍ଚନ। ଆସୀତାଧୋମୁଖସ୍ତୂଷ୍ଣୀଂ ସମୁତ୍ଥାଯ ବ୍ରଜେତ ବା॥ 13-68-25 (84259) ନ ସ ଜାତୋ ଜନିଷ୍ଯୋ ବା ପୃଥିବ୍ଯାମିହ କଶ୍ଚନ। ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣବିରୋଧେନ ସୁଖଂ ଜୀବିତୁମୁତ୍ସହେତ୍॥ 13-68-26 (84260) ଦୁର୍ଗ୍ରାହ୍ଯୋ ମୁଷ୍ଟିନା ବାଯୁର୍ଦୁଃସ୍ପର୍ଶଃ ପାଣିନା ଶଶୀ। ଦୁର୍ଧରା ପୃଥିବୀ ମୂର୍ଧ୍ନା ଦୁର୍ଜଯା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭୁବି॥ ॥ 13-68-27 (84261) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟଷଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 68 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-68-6 ଏଷାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ମଧ୍ଯେ॥ 7-68-7 ବାସବେ ପର୍ଜନ୍ଯେ॥ 7-68-8 ଅଭିଚାରୈଃ ଶ୍ଯେନଯାଗାଦିଭିଃ। ଉଣଯୈଃ କୌଲିକଶାସ୍ତ୍ରପ୍ରସିଦ୍ଧୈଃ। ଚେତସା ସଙ୍କଲ୍ପମାତ୍ରେଣ॥ 7-68-10 ଏଷାଂ ଏଭ୍ଯଃ ସାହସିକା ଅକାର୍ଯକାରିଣୋଽଣି ବିଭ୍ଯତି କିମୁନ ବିବେକିନଃ॥ 7-68-15 ଏତେ ପୂଜ୍ଯା ଇତି ଶେଷଃ। ଯତୋ ମହାଭାଗାଃ॥ 7-68-19 ପରାଯଣାଃ ହେତବଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନେବ ସତତଂ ଭୃଶଂ ସମ୍ପରିପୂଜଯେତ୍। ଏତେ ହି ସୋମରାଜାନ ଈଶ୍ବରଃ ସୁଖଦୁଃଖଯୋଃ॥ 13-69-1 (84262) ଏତେ ଭୋଗୈରଲଙ୍କାରୈରନ୍ଯୈଶ୍ଚୈବ କିମିଚ୍ଛକୈଃ। ସଦା ପୂଜ୍ଯା ନମସ୍କାରୈ ରକ୍ଷ୍ଯାଶ୍ଚ ପିତୃବନ୍ନୃପୈଃ। ତତୋ ରାଷ୍ଟ୍ରାଯ ଶାନ୍ତିର୍ହି ଭୂତାନାମିବ ବାସବାତ୍॥ 13-69-2 (84263) ଜ୍ଞାନବାନ୍ବ୍ରହ୍ମବର୍ଚସ୍ବୀ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ଶୁଚିଃ। ମହାରଥଶ୍ଚ ରାଜନ୍ଯ ଏଷ୍ଟବ୍ଯଃ ଶତ୍ରୁତାପନଃ॥ 13-69-3 (84264) ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଜାତିସମ୍ପନ୍ନଂ ଧର୍ମଜ୍ଞଂ ସଂଶିତବ୍ରତମ୍। ବୋଜଯୀତ ଗୃହେ ରାଜନ୍ନ ତସ୍ମାତ୍ପରମସ୍ତି ବୈ॥ 13-69-4 (84265) ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯୋ ହବିର୍ଦତ୍ତଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ଦେବତାଃ। ପିତରଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ନୈତେଭ୍ଯୋ ବିଦ୍ଯତେ ପରମ୍॥ 13-69-5 (84266) ଆଦିତ୍ଯଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରମା ବିଷ୍ଣୁଃ ସଙ୍କରୋଽଗ୍ନିଃ ପ୍ରଜାପତିଃ। ସର୍ବେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାବିଶ୍ଯ ସଦାଽନ୍ନମୁପଭୁଞ୍ଜତେ॥ 13-69-6 (84267) ନ ତସ୍ଯାଶ୍ନନ୍ତି ପିତରୋ ଯସ୍ଯ ବିପ୍ରା ନ ଭୁଞ୍ଜତେ। ଦେବାଶ୍ଚାପ୍ଯସ୍ଯ ନାଶ୍ନନ୍ତି ପାପସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣଦ୍ବିଷଃ॥ 13-69-7 (84268) ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ତୁ ତୁଷ୍ଟେଷୁ ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ପିତରଃ ସଦା। ତଥୈବ ଦେବତା ରାଜନ୍ନାତ୍ର କାର୍ଯା ବିଚାରଣା॥ 13-69-8 (84269) ତଥୈବ ତେଽପି ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ଯେଷାଂ ଭବତି ତଦ୍ଧବିଃ। ନ ଚ ପ୍ରେତ୍ଯ ବିନଶ୍ଯନ୍ତି ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଚ ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 13-69-9 (84270) ଯେନଯେନୈବ ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ପିତରୋ ଦେବତାସ୍ତଥା॥ ତେନତେନୈବ ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ପିତରୋ ଦେବତାସ୍ତଥା॥ 13-69-10 (84271) ବ୍ରାହ୍ମଣାଦେବ ତଦ୍ଭୂତଂ ପ୍ରଭବନ୍ତି ଯତଃ ପ୍ରଜାଃ। ଯତଶ୍ଚାଯଂ ପ୍ରଭବତି ପ୍ରେତ୍ଯ ଯତ୍ର ଚ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-69-11 (84272) ବେଦୈଷ ମାର୍ଗଂ ସ୍ବର୍ଗସ୍ଯ ତଥୈବ ନରକସ୍ଯ ଚ। ଆଗତାନାଗତେ ଚୋମେ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଦ୍ବିପଦାଂବରଃ॥ 13-69-12 (84273) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଦ୍ବିପଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସ୍ବଧର୍ମଂ ଚୈବ ବେଦ ଯଃ। ଯେ ଚୈନମନୁବର୍ତନ୍ତେ ତେ ନ ଯାନ୍ତି ପରାଭବମ୍। ନ ତେ ପ୍ରେତ୍ଯ ବିନଶ୍ଯନ୍ତି ଗଚ୍ଛନ୍ତି ନ ପରାଭବମ୍॥ 13-69-13 (84274) ଯଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣମୁଖାତ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ବୈ ବଚଃ। କୃତାତ୍ମାନୋ ମହାତ୍ମାନସ୍ତେ ନ ଯାନ୍ତି ପରାଭବମ୍॥ 13-69-14 (84275) କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରତପତାଂ ତେଜସା ଚ ବଲେନ ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବେବ ଶାମ୍ଯନ୍ତି ତେଜାଂସି ଚ ବଲାନି ଚ॥ 13-69-15 (84276) ଭୃଗବସ୍ତାଲଜଙ୍ଘାଂଶ୍ଚ ନୀପାନାଙ୍ଗିରସୋଽଜଯନ୍। ଭରଦ୍ବାଜୋ ବୈତହବ୍ଯାନୈଲାଂଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-69-16 (84277) ଚିତ୍ରାଯୁଧାଂଶ୍ଚାପ୍ଯଜଯନ୍ନେତେ କୃଷ୍ଣାଜିନଧ୍ବଜାଃ। ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ଯାଥ ଚ କୁମ୍ଭାନ୍ବୈ ପାରଗାମିନମାରଭେତ୍॥ 13-69-17 (84278) ଯତ୍କିଂଚିତ୍କଥ୍ଯତେ ଲୋକେ ଶ୍ରୂଯତେ ପଠ୍ଯତେଽପି ବା। ସର୍ବଂ ତଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବେବ ଗୂଢୋଽଗ୍ନିରିବ ଦାରୁଷୁ॥ 13-69-18 (84279) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ସଂବାଦଂ ବାସୁଦେବସ୍ଯ ପୃଥ୍ବ୍ଯାଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-69-19 (84280) ବାସୁଦେବ ଉବାଚ। 13-69-20x (7005) ମାତରଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ପୃଚ୍ଛେ ତ୍ବାଂ ସଂଶଯଂ ଶୁଭେ। କେନସ୍ବିତ୍କର୍ମଣା ପାପଂ ବ୍ଯପୋହତି ନରୋ ଗୃହୀ॥ 13-69-20 (84281) ପୃଥିବ୍ଯୁବାଚ। 13-69-21x (7006) ବ୍ରାହ୍ମଣାନେବ ସେବେତ ପବିତ୍ରଂ ହ୍ଯେତଦୁତ୍ତମମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ସେବମାନସ୍ଯ ରଜଃ ସର୍ବଂ ପ୍ରଣଶ୍ଯତି। ଭୂତୋ ଭୂତିରତଃ କୀର୍ତିରତୋ ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଜାଯତେ॥ 13-69-21 (84282) ମହାରଥଶ୍ଚ ରାଜନ୍ଯ ଏଷ୍ଟବ୍ଯଃ ଶତ୍ରୁତାପନଃ। ଇତି ମାଂ ନାରଦଃ ପ୍ରାହ ସତତଂ ସର୍ବଭୂତଯେ॥ 13-69-22 (84283) ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଜାତିସମ୍ପନ୍ନଂ ଧର୍ମଜ୍ଞଂ ସଂଶିତଂ ଶୁଚିମ୍। ଅପରେଷାଂ ପରେଷାଂ ଚ ପରେଭ୍ଯଶ୍ଚୈବ ଯେ ପରେ॥ 13-69-23 (84284) ବ୍ରାହ୍ମଣା ଯଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସ ମନୁଷ୍ଯଃ ପ୍ରବର୍ଧତେ। ଅଥ ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍କ୍ରୁଷ୍ଟଃ ପରାଭବତି ସୋଚିରାତ୍॥ 13-69-24 (84285) ଯଥା ମହାର୍ଣବେ କ୍ଷିପ୍ତ ଆମଲୋଷ୍ଟୋ ବିନଶ୍ଯତି। ତଥା ଦୁଶ୍ଚରିତଂ ବିପ୍ରେ ପରାଭାବାଯ କଲ୍ପତେ॥ 13-69-25 (84286) ପଶ୍ଯ ଚନ୍ଦ୍ରେ କୃତଂ ଲକ୍ଷ୍ମ ସମୁଦ୍ରେ ଲବଣୋଦକମ୍। ତଥା ଭଗସହସ୍ରେଣ ମହେନ୍ଦ୍ରଃ ପରିଚିହ୍ନିତଃ॥ 13-69-26 (84287) ତେଷାମେବ ପ୍ରଭାବେନ ସହସ୍ରନଯନୋ ହ୍ଯସୌ। ଶତକ୍ରତୁଃ ସମଭବତ୍ପଶ୍ଯ ମାଧବ ଯାଦୃଶମ୍॥ 13-69-27 (84288) ଇଚ୍ଛନ୍କୀର୍ତିଂ ଚ ଭୂତିଂ ଚ ଲୋକାଂଶ୍ଚ ମଧୁସୂଦନ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନୁମତେ ତିଷ୍ଠେତ୍ପୁରୁଷଃ ଶୁଚିରାତ୍ମବାନ୍॥ 13-69-28 (84289) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-69-29x (7007) ଇତ୍ଯେତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ମେଦିନ୍ଯା ମଧୂସୂଦନଃ। ସାଧୁସାଧ୍ବିତି କୌରବ୍ଯ ମେଦିନୀଂ ପ୍ରତ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 13-69-29 (84290) ଏତାଂ ଶ୍ରୁତ୍ବୋପମାଂ ପାର୍ଥ ପ୍ରଯତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭାନ୍। ସତତଂ ପୂଜଯେଥାସ୍ତ୍ବଂ ତତଃ ଶ୍ରେଯୋଽଭିପତ୍ସ୍ଯସେ॥ ॥ 13-69-30 (84291) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 69 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-69-1 ସୋମୋ ରାଜା ଯେଷାଂ ତେ ସୋମରାଜାନଃ॥ 7-69-2 ପ୍ରଶ୍ନପୂର୍ବକଂ ଯତ୍ତଦିଷ୍ଟଂ ଦୀଯତେ ତତ୍କିମିଚ୍ଛକମ୍॥ 7-69-6 ଚନ୍ଦ୍ରମା ବାଯୁରାପୋ ଭୂରମ୍ବରଂ ଦିଶଃ ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-69-9 ତେପି ଦାତାରୋପି। ତତ୍ ପ୍ରଦେଯଂ ଦ୍ରବ୍ଯମ୍॥ 7-69-11 ତଦ୍ଯଜ୍ଞାଦିକମ୍। ଭୂତମୁତ୍ପନ୍ନମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବେଦ ତଦ୍ଭୂତମିତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-69-17 କୁଂ ପୃଥିବୀଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ଯ ଦତ୍ତ୍ବା ପାରଗାମିନଂ ପରଲୋକହିତଂ କର୍ମ ଆରଭେଦାଚରେତ୍। ଭାନୂ ଦୀପ୍ତିଂ କୁର୍ବନ୍ନୁଭଯଲୋକେ ଇତି ଶେଷଃ। ପୁରଗାମିନମାହରନ୍ନିତି ଥ.ପାଠଃ॥ 7-69-23 ଅପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ସର୍ବଭୂତଯେ ଇଚ୍ଛେଦିତ୍ଯାହୁରିତି ବିପରିଣାମେନାନଷଙ୍ଗଃ॥ 7-69-24 କ୍ରୁଷ୍ଟଃ କ୍ରୋଶତି। କର୍ତରି କ୍ତଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଜନ୍ମନୈବ ମହାଭାଗୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନାମ ଜାଯତେ। ନମସ୍ଯଃ ସର୍ବଭୂତାନାମତିଥିଃ ପ୍ରଶ୍ରିତାଗ୍ରଭୁକ୍॥ 13-70-1 (84292) ସର୍ବେଷାଂ ସୁହୃଦସ୍ତାତ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ସୁମନୋମୁକାଃ। `ସର୍ବାନେତେ ହନିଷ୍ଯନ୍ତି ବ୍ରାହ୍ମଣା ଜାତମନ୍ଯବଃ।' ଗୀର୍ଭିର୍ମଙ୍ଗଲଯୁକ୍ତାଭିରନୁଧ୍ଯାଯନ୍ତି ପୂଜିତାଃ॥ 13-70-2 (84293) ସର୍ବାନ୍ନୋ ଦ୍ବିଷତସ୍ତାତ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଜାତମନ୍ଯବଃ। ଗୀର୍ଭିର୍ଦାରୁଣଯୁକ୍ତାଭିର୍ହନ୍ଯୁଶ୍ଚୈତେ ହ୍ଯପୂଜିତାଃ॥ 13-70-3 (84294) ଅତ୍ର ଗାଥାଃ ପୁରା ଗୀତାଃ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ସୃଷ୍ଟ୍ବା ଦ୍ବିଜାତୀନ୍ଧାତା ହି ଯଥାପୂର୍ବଂ ସମାଦଧତ୍॥ 13-70-4 (84295) ନ ବୋଽନ୍ଯଦିହ କର୍ତବ୍ଯଂ କିଞ୍ଚିଦୂର୍ଧ୍ବାଯନଂ ବିଧି। ଗୁପ୍ତୋ ଗୋପାଯତେ ବ୍ରହ୍ମା ଶ୍ରେଯୋ ବସ୍ତେନ ଶୋଭନମ୍॥ 13-70-5 (84296) ସ୍ବମେବ କୁର୍ବତାଂ କର୍ମ ଶ୍ରୀର୍ବୋ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଭବିଷ୍ଯତି। ପ୍ରମାଣଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ପ୍ରଗ୍ରହାଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ଯଥ॥ 13-70-6 (84297) ନ ଶୌଦ୍ରଂ କର୍ମ କର୍ତବ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ବିପଶ୍ଚିତା। ଶୌଦ୍ରଂ ହି କୁର୍ବତଃ କର୍ମ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଶ୍ରୀରୁପରୁଧ୍ଯତେ॥ 13-70-7 (84298) ଶ୍ରୀଶ୍ଚ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ତେଜଶ୍ଚ ବିଭୂତିଶ୍ଚ ପ୍ରତାପିନୀ। ସ୍ବାଧ୍ଯାଯେନୈବ ମହାତ୍ମ୍ଯଂ ବିପୁଲଂ ପ୍ରତିପତ୍ସ୍ଯଥ॥ 13-70-8 (84299) ହୁତ୍ବା ଚାହବନୀଯସ୍ଥଂ ମହାଭାଗ୍ଯେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ। ଅଗ୍ରଭୋଜ୍ଯାଃ ପ୍ରସୂତୀନାଂ ଶ୍ରିଯା ବ୍ରାହ୍ମଯାଽନୁକଲ୍ପିତାଃ 13-70-9 (84300) ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ପରଯା ଯୁକ୍ତା ହ୍ଯନଭିଦ୍ରୋହଲବ୍ଧଯା। ଦମସ୍ବାଧ୍ଯାଯନିରତାଃ ସର୍ବାନ୍କାମାନବାପ୍ସ୍ଯଥ॥ 13-70-10 (84301) ଯଚ୍ଚୈବ ମାନୁଷେ ଲୋକେ ଯଚ୍ଚ ଦେବେଷୁ କିଞ୍ଚନ। ସର୍ବଂ ବସ୍ତପସା ସାଧ୍ଯଂ ଜ୍ଞାନେନ ନିଯମେନ ଚ॥ 13-70-11 (84302) `ଯୁଷ୍ମତ୍ସଂମାନନାଂ ପ୍ରୀତିଂ ପାବନୈଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ଭୃଶମ୍।' ଅମୁତ୍ରେହ ସମାଯାନ୍ତି ବୈଶ୍ଯଶୂଦ୍ରାଧିକାସ୍ତଥା॥ 13-70-12 (84303) ଅରକ୍ଷିତାଶ୍ଚ ଯୁଷ୍ମାଭିର୍ବିରୁଦ୍ଧା ଯାନ୍ତି ବିପ୍ରବମ୍। ଯୁଷ୍ମତ୍ତେଜୋଧୃତା ଲୋକାସ୍ତଦ୍ରକ୍ଷ୍ଯଥ ଜଗତ୍ତ୍ରଯମ୍॥' 13-70-13 (84304) ଇତ୍ଯେବଂ ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସ୍ତେ ସମାଖ୍ଯାତା ମଯାଽନଘ। ବିପ୍ରାନୁକମ୍ପାର୍ଥମିଦଂ ତେନ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ହି ଧୀମତା॥ 13-70-14 (84305) ଭୂଯସ୍ତେଷାଂ ବଲଂ ମନ୍ଯେ ଯଥା ରାଜ୍ଞସ୍ତପସ୍ବିନଃ। ଦୁରାସଦାଶ୍ଚ ଚଣ୍ଡାଶ୍ଚ ତପସା କ୍ଷିପ୍ରକାରିଣଃ॥ 13-70-15 (84306) ସନ୍ତ୍ଯେଷାଂ ସିମ୍ହସତ୍ବାଶ୍ଚ ବ୍ଯାଘ୍ରସତ୍ବାସ୍ତଥାଽପରେ। ବରାହମୃଗସତ୍ବାଶ୍ଚ ଗଜସତ୍ବାସ୍ତଥାଽପରେ॥ 13-70-16 (84307) ସର୍ପସ୍ପର୍ଶସମାଃ କେଚିତ୍ତଥାଽନ୍ଯେ ମକରସ୍ପୃଶଃ। ବିଭାଷ୍ଯ ଘାତିନଃ କେଚିତ୍ତଥା ଚକ୍ଷୁର୍ହଣୋଽପରେ॥ 13-70-17 (84308) ସନ୍ତି ଚାଶୀବିଷସମାଃ ସନ୍ତି ମନ୍ଦାସ୍ତଥାଽପରେ। ବିବିଧାନୀହ ବୃତ୍ତାନି ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-70-18 (84309) ମେକଲା ଦ୍ରାବିଡା ଲାଟାଃ ପୌଣ୍ଡ୍ରାଃ କାନ୍ବଶିରାସ୍ତଥା। ଶୌଣ୍ଡିକା ଦରଦା ଦାର୍ବାଶ୍ଚୋରାଃ ଶବରବର୍ବରାଃ॥ 13-70-19 (84310) କିରାତା ଯବନାଶ୍ଚୈବ ତାସ୍ତାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଜାତଯଃ। ବୃଷତ୍ବମନୁପ୍ରାପ୍ତା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମଦର୍ଶନାତ୍॥ 13-70-20 (84311) ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ପରିଭବାଦସୁରାଃ ସଲିଲେଶଯାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ପ୍ରସାଦାଚ୍ଚ ଦେବାଃ ସ୍ବର୍ଗନିବାସିନଃ॥ 13-70-21 (84312) ଅଶକ୍ଯଂ ସ୍ପ୍ରଷ୍ଟୁମାକାଶମଚାଲ୍ଯୋ ହିମବାନ୍ଗିରିଃ। ଅବାର୍ଯା ସେତୁନା ଗଙ୍ଗା ଦୁର୍ଜଯା ବ୍ରାହ୍ମମା ଭୁବି॥ 13-70-22 (84313) ନ ବ୍ରାହ୍ମଣବିରୋଧେନ ଶକ୍ଯା ଶାସ୍ତୁଂ ବସୁନ୍ଧରା। ବ୍ରାହ୍ମଣା ହି ମହାତ୍ମାନୋ ଦେବାନାମପି ଦେବତାଃ॥ 13-70-23 (84314) ତାନ୍ପୂଜଯସ୍ବ ସତତଂ ଦାନେନ ପରିଚର୍ଯଯା। ଯଦୀଚ୍ଛସି ମହୀଂ ଭୋକ୍ତମିମାଂ ସାଗରମେଖଲାମ୍॥ 13-70-24 (84315) ପ୍ରତିଗ୍ରହେଣ ତେଜୋ ହି ବିପ୍ରାଣା ଶାମ୍ଯତେଽନଘ। ପ୍ରତିଗ୍ରହଂ ଯେ ନେଚ୍ଛେଯୁସ୍ତେଽପି ରକ୍ଷ୍ଯାସ୍ତ୍ବଯା ନୃପ॥ ॥ 13-70-25 (84316) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 70 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-70-1 ଜନ୍ମନୈବ ସଂସ୍କାରାଦ୍ଯଭାବେଽପି ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନମସ୍ଯ ଏବ। ପ୍ରଶ୍ରିତଂ ପକ୍ବମନ୍ନଂ ତତ୍ସ୍ବାଗ୍ରେ ଭୋକ୍ତୁମର୍ହଃ ପ୍ରଶ୍ରିତାଗ୍ରଭୁକ୍॥ 7-70-2 ସୁମନସାଂ ଦେବାନାଂ ମୁଖମିବ ଭୂତାଃ ସୁମନୋମୁଖାଃ॥ 7-70-3 ନୋଽସ୍ମାକଂ ଦ୍ବିଷତଃ ଶତ୍ରୂନ୍। ତୈରପୂଜିତା ବ୍ରାହ୍ମଣା ହନ୍ଯୁରିତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-70-4 ସମାଦଧତ୍ ସମାଧିଂ ନିଯମଂ କୃତବାନ୍॥ 7-70-5 ବ୍ରହ୍ମା ବ୍ରାହ୍ମଣଃ। ବଃ ଶୋଭନଂ ଶ୍ରେଯସ୍ତେନୈବ॥ 7-70-6 ପ୍ରଗ୍ରହାଃ ଦମନକ୍ଷଭା ରଜ୍ଜ୍ବ ଇବ॥ 7-70-7 ଶୌଦ୍ରଂ କର୍ମ ସେବା॥ 7-70-8 ଶ୍ରୀଶ୍ଚେତ୍ଯାଦେଃ ଶ୍ରିଯମିତ୍ଯାଦିରର୍ଥଃ॥ 7-70-9 ଆହୃବନୀଯସ୍ଥଂ ଦେବତାଗଣଂ ପ୍ରସୂତୀନାଂ ଶିଶୁଭ୍ଯୋଽପ୍ଯଗ୍ରେ ଭୋଜ୍ଯଂ ଯେଷାଂ ତେ। ବ୍ରାହ୍ମ୍ଯା ଶ୍ରିଯା ବିଦ୍ଯଯାଽନୁକଲ୍ପିତାଃ ପାତ୍ରୀଭୂତାଃ॥ 7-70-15 ଚଣ୍ଡତ୍ବାଦିଦୋଷବନ୍ତୋପି ପୂଜ୍ଯା ଏବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-70-17 କାର୍ପାସମୃଦବଃ କେଚିଦିତି ଥ. ପାଠଃ॥ 7-70-20 ଅଦର୍ଶନାତ୍ ଅନନୁଗ୍ରହାତ୍॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଶକ୍ରଶମ୍ବରସଂବାଦଂ ତନ୍ନିବୋଧ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-71-1 (84317) ଶକ୍ରୋ ହ୍ଯଜ୍ଞାତରୂପେଣ ଜଟୀ ଭୂତ୍ବା ସୁବାରୁଣଃ। ବିପ୍ରରୂପଂ ସମାସ୍ଥାଯ ପ୍ରଶ୍ନଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଶମ୍ବରମ୍॥ 13-71-2 (84318) କେନ ଶମ୍ବର ବୃତ୍ତେନ ସ୍ବଜାତ୍ଯାନଧିତିଷ୍ଠସି। ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ତ୍ବାଂ କେନ ମନ୍ଯନ୍ତେ ତଦ୍ବୈ ପ୍ରବ୍ରୂହି ତତ୍ତ୍ବତଃ॥ 13-71-3 (84319) ଶମ୍ବର ଉବାଚ। 13-71-4x (7008) ନାସୂଯାମି ସଦା ବିପ୍ରାନ୍ବ୍ରାହ୍ମମେବ ଚ ମେ ମତମ୍। ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ବଦତୋ ବିପ୍ରାନ୍ସଂମନ୍ଯାମି ଯଥାସୁଖମ୍॥ 13-71-4 (84320) ଶ୍ରୁତ୍ବା ଚ ନାବଜାନାମି ନାପରାଧ୍ଯାମି କର୍ହିଚିତ୍। ଅଭ୍ଯର୍ଚ୍ଯାଭ୍ଯନୁପୃଚ୍ଛାମି ପାଦୌ ଗୃହ୍ଣାମି ଧୀମତାମ୍॥ 13-71-5 (84321) ତେ ବିସ୍ରବ୍ଧାଃ ପ୍ରଭାଷନ୍ତେ ସଂଯଚ୍ଛନ୍ତି ଚ ମାଂ ସଦା। ପ୍ରମତ୍ତେଷ୍ବପ୍ରମତ୍ତୋଽସ୍ମି ସଦା ସୁପ୍ତେଷୁ ଜାଗୃମି॥ 13-71-6 (84322) ତେ ମାଂ ଶାସ୍ତ୍ରପଥେ ଯୁକ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମଣ୍ଯମନସୂଯକମ୍। ସମାସିଞ୍ଚତି ଶାସ୍ତାରଃ କ୍ଷୌଦ୍ରଂ ମଧ୍ବିବ ମକ୍ଷିକାଃ॥ 13-71-7 (84323) ଯଚ୍ଚ ଭାଷନ୍ତି ସଂତୁଷ୍ଟାସ୍ତଚ୍ଚ ଗୃହ୍ଣାମ୍ଯମାଯଯା। ସମାଧିମାତ୍ମନୋ ନିତ୍ଯମନୁଲୋମମଚିନ୍ତଯମ୍॥ 13-71-8 (84324) ସୋହଂ ବାଗଗ୍ରମୃଷ୍ଟାନାଂ ରସାନାମବଲେହକଃ। ସ୍ବଜାତ୍ଯାନଧିତିଷ୍ଠାମି ନକ୍ଷତ୍ରାଣୀବ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ॥ 13-71-9 (84325) ଏତତ୍ପୃଥିବ୍ଯାମମୃତମେତଚ୍ଚକ୍ଷୁରନୁତ୍ତମମ୍। ଯଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣମୁଖାଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରମିହ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 13-71-10 (84326) ଏତତ୍କାରଣମାଜ୍ଞାଯ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଦେବାସୁରଂ ପୁରା। ଯୁଦ୍ଧଂ ପିତା ମେ ହୃଷ୍ଟାତ୍ମା ବିସ୍ମିତଃ ସମପଦ୍ଯତ॥ 13-71-11 (84327) ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ତୁ ମହିମାନଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ପର୍ଯପୃଚ୍ଛତ୍କଥମମୀ ସିଦ୍ଧା ଇତି ନିଶାକରମ୍॥ 13-71-12 (84328) ସୋମ ଉବାଚ। 13-71-13x (7009) ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତପସା ସର୍ବେ ସିଧ୍ଯନ୍ତେ ବାଗ୍ବଲାଃ ସଦା। ଭୁଜବୀର୍ଯାଶ୍ଚ ରାଜାନୋ ବାଗସ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 13-71-13 (84329) ପ୍ରବସନ୍ବାପ୍ଯଧୀଯୀତ ବ୍ରାହ୍ମୀର୍ଦୁର୍ବସତୀର୍ବସନ୍। ନିର୍ମନ୍ଯୁରପି ନିର୍ବାଣୋ ଯତିଃ ସ୍ଯାତ୍ସମଦର୍ଶନଃ॥ 13-71-14 (84330) ଅପି ଚ ଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନଃ ସର୍ବାନ୍ବେଦାନ୍ପିତୁର୍ଗୃହେ। ଶ୍ଲାଘମାନ ଇବାଧୀଯାଦ୍ଗ୍ରାମ୍ଯ ଇତ୍ଯେବ ତଂ ବିଦୁଃ॥ 13-71-15 (84331) ଭୂମିରେତୌ ନିଗିରତି ସର୍ପୋ ବିଲଶଯାନିବ। ରାଜାନଂ ଚାପ୍ଯଯୋଦ୍ଧାରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଚାପ୍ରବାସିନମ୍॥ 13-71-16 (84332) ଅଭିମାନଃ ଶ୍ରିଯଂ ହନ୍ତି ପୁରୁଷସ୍ଯାଲ୍ପମେଧସଃ। ଗର୍ଭେଣ ଦୁଷ୍ଯତେ କନ୍ଯା ଗୃହବାସେନ ଚ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-71-17 (84333) `ବିଦ୍ଯାବିଦୋ ଲୋକବିଦସ୍ତପୋଦମସମନ୍ବିତାଃ। ନିତ୍ଯପୂଜ୍ଯାଶ୍ଚ ବନ୍ଦ୍ଯାଶ୍ଚ ଦ୍ବିଜା ଲୋକଦ୍ବଯେଚ୍ଛୁଭିଃ॥ 13-71-18 (84334) ଇତ୍ଯେତନ୍ମେ ପିତା ଶ୍ରୁତ୍ବା ସୋମାଦଦ୍ଭୁତଦର୍ଶନାତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ପୂଜଯାମାସ ତଥୈବାହଂ ମହାବ୍ରତାନ୍॥ 13-71-19 (84335) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-71-20x (7010) ଶ୍ରୁତ୍ବୈତଦ୍ବଚନଂ ଶକ୍ରୋ ଦାନବେନ୍ଦ୍ରମୁଖାଚ୍ଚ୍ଯୁତମ୍। ଦ୍ବିଜାନ୍ସଂମ୍ପୂଜଯାମାସ ମହେନ୍ଦ୍ରତ୍ବମବାପ ଚ॥ ॥ 13-71-20 (84336) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 71 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-71-7 ମାଂ ମଯି। ମଧୁ ଅମୃତତୁଲ୍ଯାଂ ବିଦ୍ଯାଂ ସମାସିଚ୍ଚନ୍ତି କ୍ଷୌଦ୍ରଂ ମଧୁପଟଲମ୍ ମକ୍ଷିକା ମଧ୍ବିବେତ୍ଯାବୃତ୍ତ୍ଯା ଯୋଜ୍ଯମ୍॥ 7-71-8 ସମାଧିଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ନିଷ୍ଠାମ୍॥ 7-71-9 ବାଗଗ୍ରେ ଜିହ୍ବାଗ୍ରେ ମୃଷ୍ଟଂ ବିଦ୍ଯାମୃତଂ ଯେଷାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମ୍। ରସାନାମୁକ୍ତିସୁଧାନାମ୍॥ 7-71-14 ବ୍ରାହ୍ମର୍ବେଦାର୍ଥାଃ ଦୁର୍ବସତୀଃ ଗୁରୁକୁଲବାସକ୍ଲେଶାତ୍। ଅପି ଅପିବା। ସତି ବୈରାଗ୍ଯେ ଯତିଃ ସ୍ଯାତ୍॥ 7-71-15 ପିତୁର୍ଗୃହେ ବେଦାଧ୍ଯଯନଂ ନିନ୍ଦତି ଅପୀତି॥ 7-71-16 ଅପ୍ରବାସିନଂ ବେଦାର୍ଥଂ ଗ୍ରାମାନ୍ତରେ ବା ସମକୁର୍ବାଣମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଅପୂର୍ବଂ ବା ଭବେତ୍ପାତ୍ରମଥବାଽପି ଚିରୋଷିତମ୍। ଦୂରାଦଭ୍ଯାଗତଂ ବାଽପି କିଂ ପାତ୍ରଂ ସ୍ଯାତ୍ପିତାମହ॥ 13-72-1 (84337) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-72-2x (7011) କ୍ରିଯା ଭବତି କେଷାଂଚିଦୁପାଂଶୁବ୍ରତମୁତ୍ତମମ୍। ଯୋ ନୋ ଯାଚେତ ଯତ୍କିଂଚିତ୍ସର୍ବଂ ଦଦ୍ଯାମ ଇତ୍ଯପି॥ 13-72-2 (84338) ଅପୀଡଯନ୍ଭୃତ୍ଯବର୍ଗମିତ୍ଯେବମନୁଶୁଶ୍ରୁମ। ପୀଡଯନ୍ଭୃତ୍ଯବର୍ଗଂ ହି ଆତ୍ମାନମପକର୍ଷତି॥ 13-72-3 (84339) ଅପୂର୍ବଂ ଚାପି ଯତ୍ପାତ୍ରଂ ଯଚ୍ଚାପି ସ୍ଯାଚ୍ଚିରୋଷିତମ୍। ଦୂରାଦଭ୍ଯାଗତଂ ଚାପି ତତ୍ପାତ୍ରଂ ନ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ॥ 13-72-4 (84340) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-72-5x (7012) ଅପୀଡଯା ଚ ଭୂତାନାଂ ଧର୍ମସ୍ଯାହିଂସଯା ତଥା। ପାତ୍ରଂ ବିଦ୍ଯାମତତ୍ତ୍ବେନ ଯସ୍ମୈ ଦତ୍ତଂ ନ ସନ୍ତପେତ୍॥ 13-72-5 (84341) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-72-6x (7013) ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯାଃ ଶିଷ୍ଯସମ୍ବନ୍ଧିବାନ୍ଧବାଃ। ସର୍ବେ ପୂଜ୍ଯାଶ୍ଚ ମାନ୍ଯାଶ୍ଚ ଶ୍ରୁତବନ୍ତୋଽନସୂଯକାଃ॥ 13-72-6 (84342) ଅତୋଽନ୍ଯଥା ବର୍ତମାନାଃ ସର୍ବେ ନାର୍ହନ୍ତି ସତ୍କ୍ରିଯାମ୍। ତସ୍ମାଦ୍ଗୁଣୈଃ ପରୀକ୍ଷେତ ପୁରୁଷାନ୍ପ୍ରଣିଧାଯ ବୈ॥ 13-72-7 (84343) ଅକ୍ରୋଧଃ ସତ୍ଯବଚନମହିଂସା ଦମ ଆର୍ଜବମ୍। ଅଦ୍ରୋହୋଽନଭିମାନଶ୍ଚ ହ୍ରୀସ୍ତିତିକ୍ଷା ଦମଃ ଶମଃ॥ 13-72-8 (84344) ଯସ୍ମିନ୍ନୋତାନି ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ନ ଚାକାର୍ଯାଣି ଭାରତ। ସ୍ବଭାବତୋ ନିବିଷ୍ଟାନି ତତ୍ପାତ୍ରଂ ମାନମର୍ହତି॥ 13-72-9 (84345) ତଥା ଚିରୋଷିତଂ ଚାପି ସମ୍ପ୍ରତ୍ଯାଗତମେବ ଚ। ଅପୂର୍ବଂ ଚୈବ ପୂର୍ବଂ ଚ ତତ୍ପାତ୍ରଂ ମାନମର୍ହତି॥ 13-72-10 (84346) ଅପ୍ରାମାଣ୍ଯଂ ଚ ବେଦାନାଂ ଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ଚାଭିଲଙ୍ଘନମ୍। ଅବ୍ଯବସ୍ଥା ଚ ସର୍ବତ୍ର ଏତନ୍ନାଶନମାତ୍ମନଃ॥ 13-72-11 (84347) ଭବେତ୍ପଣ୍ଡିତମାନୀ ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବେଦନିନ୍ଦକଃ। ଆନ୍ବୀକ୍ଷିକୀଂ ତର୍କବିଦ୍ଯାମନୁରକ୍ତୋ ନିରର୍ଥିକାଂ॥ 13-72-12 (84348) ହେତୁବାଦାନ୍ବୁବନ୍ସତ୍ସୁ ବିଜେତାଽହେତୁବାଦକଃ। ଆକ୍ରୋଷ୍ଟା ଚାତିବକ୍ତା ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସଦୈବହି॥ 13-72-13 (84349) ସର୍ବାଭିଶଙ୍କୀ ମୂଢଶ୍ଚ ବାଲଃ କଟୁକବାଗପି। ବୋଦ୍ଧବ୍ଯସ୍ତାଦୃଶସ୍ତାତ ନରଂ ଶ୍ବାନଂ ହି ତଂ ବିଦୁଃ॥ 13-72-14 (84350) ଯଥା ଶ୍ବା ଭଷିତୁଂ ଚୈବ ହନ୍ତୁ ଚୈବାବସଜ୍ଜତେ। ଏବଂ ସମ୍ଭାଷଣାର୍ଥାଯ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବଧାଯ ଚ। `ଅଲ୍ପଶ୍ରୁତାଃ କୁତର୍କାଶ୍ଚ ଦୃଷ୍ଟାଃ ସୃଷ୍ଟାଃ କୁପଣ୍ଡିତାଃ॥ 13-72-15 (84351) ଶ୍ରୁତିସ୍ମୃତୀ ଚେତିହାସପୁରାଣାରଣ୍ଯବେଦିନଃ। ଅନୁରୁନ୍ଧ୍ଯାଦ୍ବହୁଜ୍ଞାଂଶ୍ଚ ସାରଜ୍ଞାଶ୍ଚୈବ ପଣ୍ଡିତାଃ॥' 13-72-16 (84352) ଲୋକଯାତ୍ରା ଚ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯା ଧର୍ମଶ୍ଚାତ୍ମହିତାନି ଚ। ଏବଂ ନରୋ ବର୍ତମାନଃ ଶାଶ୍ବତୀର୍ବର୍ଧତେ ସମାଃ॥ 13-72-17 (84353) ଋଣମୁନ୍ମୁଚ୍ଯ ଦେବାନାମୃଷୀଣାଂ ଚ ତଥୈବ ଚ। ପିତୄଣାମଥ ବିପ୍ରାଣାମତିଥୀନାଂ ଚ ପଞ୍ଚମମ୍॥ 13-72-18 (84354) ପର୍ଯାଯେଣ ବିମୁକ୍ତୋ ଯଃ ସୁନିର୍ଣିକ୍ତେନ କର୍ମଣା। ଏବଂ ଗୃହସ୍ଥଃ କର୍ମାଣି କୁର୍ବନ୍ଧର୍ମାନନ ହୀଯତେ॥ ॥ 13-72-19 (84355) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 72 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-72-2 କଶ୍ଚିଦ୍ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ କଶ୍ଚିତ୍ ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣାର୍ଥଂ କଶ୍ଚିତ୍କୁଟୁମ୍ବଭରଣାର୍ଥମିତି ଏବଂରୂପା କ୍ରିଯା କେଷାଂଚିତ୍ପାତ୍ରତ୍ବେ ପ୍ରଧାନଂ ଭବତି କେଷାଂଚିଦୁଷାଂଶୁବ୍ରତଂ ମୌନଂ ପାରିବ୍ରାଜ୍ଯମିତି। ଦଦ୍ଯାମଃ ଦଦାମ ଇତ୍ଯେବ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ନତ୍ବେତେଷୁ କଞ୍ଚିତ୍ପ୍ରତ୍ଯାଚକ୍ଷୀତେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-72-5 ଦତ୍ତଂ ପ୍ରଦେଯବସ୍ତ୍ବଭିମାନିନୀ ଦେବତା ନ ସନ୍ତପେତ୍। ବିପ୍ରେ ବେଦବିବର୍ଜିତେ। ଦୀଯମାନଂ ରୁଦତ୍ଯନ୍ନମିତି ସ୍ମୃତେଃ। ଅତଃ କସ୍ତାଦୃଶ ଇତି ପ୍ରଶ୍ନଃ॥ 7-72-6 ମୁଖ୍ଯଂ ପାତ୍ରଂ ବିଶେଷେଣ ଶ୍ରୁତବନ୍ତୋଽନସୂଯକା ଇତି॥ 7-72-10 ତଥା ଅକ୍ରୋଧାଦିଗୁଣବିଶିଷ୍ଟମ୍॥ 7-72-11 ଅପାତ୍ରତାବୀଜମାହ ଅପ୍ରାମାଣ୍ଯମିତି। ଆତ୍ମନଃ ପାତ୍ରତାଯା ଇତି ଶେଷଃ॥ 7-72-12 ନିରର୍ଥିକାଂ ଶ୍ରୁତିବିରୋଧିତ୍ବେନ ମୋକ୍ଷାନୁପଯୋଗିନୀମ୍॥ 7-72-13 ଅହେତୁବାଦକଃ ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତହେତୁବାଦବିରୋଧାତ୍॥ 7-72-14 ବୋଦ୍ଧବ୍ଯଃ ଅସ୍ପୃଶ୍ଯତ୍ବେନେତି ଶେଷଃ॥ 7-72-17 ଧର୍ମଶ୍ଚାତ୍ମହିତାଯ ଚେତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-72-18 ଦେବାନାମୃଣଂ ଯଜ୍ଞେନ ଋଷୀଣାଂ ବେଦାଧିଗମେନ ପିତୄଣାଂ ପ୍ରଜୋତ୍ପାଦନେନ ବିପ୍ରାଣାଂ ଦାନମାନେନାଽତିଥୀନାଂ ସମ୍ଯଗାତିଥ୍ଯେନ ଚୋନ୍ମୁଚ୍ଯାଽପାକୃତ୍ଯ କର୍ମାଣି କୁର୍ଯନ୍ନିତ୍ଯୁତ୍ତରେଣାନ୍ବଯଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ସ୍ବଭାବମିଚ୍ଛାମି ଶ୍ରୋତୁଂ ଭରତସତ୍ତମ। ସ୍ତ୍ରିଯୋ ହି ମୂଲଂ ଦୋଷାଣାଂ ଲଘୁଚିତ୍ତା ହି ତାଃ ସ୍ମୃତାଃ? 13-73-1 (84356) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-73-2x (7014) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ନାରଦସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ପୁଂଶ୍ଚଲ୍ଯା ପଞ୍ଚଚୂଡାଯା॥ 13-73-2 (84357) ଲୋକାନନୁଚରନ୍ସର୍ବାନ୍ଦେବର୍ଷିର୍ନାରଦଃ ପୁରା। ଦଦର୍ଶାପ୍ସରସଂ ବ୍ରାହ୍ମୀଂ ପଞ୍ଚଚୂଡାମନିନ୍ଦିତାମ୍॥ 13-73-3 (84358) ତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚାରୁସର୍ବାଙ୍ଗୀଂ ପପ୍ରଚ୍ଚାପ୍ସରସଂ ମୁନିଃ। ସଂଶଯୋ ହୃଦି କଶ୍ଚିନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ତନ୍ମେ ସୁମଧ୍ଯମେ॥ 13-73-4 (84359) ଏବମୁକ୍ତାଽଥ ସା ବିପ୍ରଂ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚାଥ ନାରଦମ୍। ବିଷଯେ ସତି ବକ୍ଷ୍ଯାମି ସମର୍ଥାଂ ମନ୍ଯସେ ଚ ମାମ୍॥ 13-73-5 (84360) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-73-6x (7015) ନ ତ୍ବାମବିଷଯେ ଭଦ୍ରେ ନିଯୋକ୍ଷ୍ଯାମି କଥଞ୍ଚନ। ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ସ୍ବଭାବମିଚ୍ଛାମି ତ୍ବତ୍ତଃ ଶ୍ରୋତୁଂ ବରାନନେ॥ 13-73-6 (84361) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବଚସ୍ତସ୍ଯ ଦେବର୍ଷେରପ୍ସରୋତ୍ତମା। ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ନ ଶକ୍ଷ୍ଯାମି ସ୍ତ୍ରୀ ସତୀ ନିନ୍ଦିତୁଂ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-73-7 (84362) ବିଦିତାସ୍ତେ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ଯାଶ୍ଚ ଯାଦୃଶାଶ୍ଚ ସ୍ବଭାବତଃ। ନ ମାମର୍ହସି ଦେବର୍ଷେ ନିଯୋକ୍ତୁଂ କାର୍ଯ ଈଦୃଶେ॥ 13-73-8 (84363) ତାମୁବାଚ ସ ଦେବର୍ଷିଃ ସତ୍ଯଂ ବଦ ସୁମଧ୍ଯମେ। ମୃଷାବାଦେ ଭବେଦ୍ଦୋଷଃ ସତ୍ଯେ ଦୋଷୋ ନ ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-73-9 (84364) ଇତ୍ଯୁକ୍ତା ସା କୃତମତିରଭବଚ୍ଚାରୁହାସିନୀ। ସ୍ତ୍ରୀଦୋଷାଞ୍ଶାଶ୍ବତାନ୍ସତ୍ଯାନ୍ଭାଷିତୁଂ ସମ୍ପ୍ରଚକ୍ରମେ॥ 13-73-10 (84365) କୁଲୀନା ରୂପବତ୍ଯଶ୍ଚ ନାଥବତ୍ଯଶ୍ଚ ଯୋଷିତଃ। ମର୍ଯାଦାସୁ ନ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ସ ଦୋଷଃ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ନାରଦ 13-73-11 (84366) ନ ସ୍ତ୍ରୀଭ୍ଯଃ କିଞ୍ଚିଦନ୍ଯଦ୍ବୈ ପାପୀଯସ୍ତରମସ୍ତି ବୈ। ସ୍ତ୍ରିଯୋ ହି ମୂଲଂ ଦୋଷାଣାଂ ତଥା ତ୍ବମପି ବେତ୍ଥ ହ॥ 13-73-12 (84367) ସମାଜ୍ଞାତାନୃଦ୍ଧିମତଃ ପ୍ରତିରୂପାନ୍ବଶେ ସ୍ଥିତାନ୍। ପତୀନନ୍ତରମାସାଦ୍ଯ ନାଲଂ ନାର୍ଯଃ ପରୀକ୍ଷିତୁମ୍॥ 13-73-13 (84368) ଅସଦ୍ଧର୍ମସ୍ତ୍ବଯଂ ସ୍ତ୍ରୀଣାମସ୍ମାକଂ ଭବତି ପ୍ରଭୋ। ପାପୀଯସୋ ନରାନ୍ଯଦ୍ବୈ ଲଜ୍ଜାଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ବା ଭଜାମହେ॥ 13-73-14 (84369) ସ୍ତ୍ରିଯଂ ହି ଯଃ ପ୍ରାର୍ଥଯତେ ସନ୍ନିକର୍ଷଂ ଚ ଗଚ୍ଛତି। ଈଷଚ୍ଚ କୁରୁତେ ସେବାଂ ତମେବେଚ୍ଛନ୍ତି ଯୋଷିତଃ॥ 13-73-15 (84370) ଅନର୍ଥିତ୍ବାନ୍ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ଭଯାତ୍ପରିଜନସ୍ଯ ଚ। ମର୍ଯାଦାଯାମମର୍ଯାଦାଃ ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଭର୍ତୃଷୁ॥ 13-73-16 (84371) ନାସାଂ କଶ୍ଚିଦଗମ୍ଯୋସ୍ତି ନାସାଂ ବଯସି ନିଶ୍ଚଯଃ॥ ବିରୂପଂ ରୂପବନ୍ତଂ ବା ପୁମାନିତ୍ଯେବ ଭୁଞ୍ଜତେ॥ 13-73-17 (84372) ନ ଭଯାନ୍ନାପ୍ଯନୁକ୍ରୋଶାନ୍ନାର୍ଥହେତୋଃ କଥଞ୍ଚନ। ନ ଜ୍ଞାତିକୁଲସମ୍ବନ୍ଧାତ୍ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଭର୍ତୃଷୁ॥ 13-73-18 (84373) ଯୌବନେ ବର୍ତମାନାନାଂ ମୃଷ୍ଟାଭରଣବାସସାମ୍। ନାରୀଣାଂ ଖୈରବୃତ୍ତୀନାଂ ସ୍ପୃହଯନ୍ତି କୁଲସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-73-19 (84374) ଯାଶ୍ଚ ଶଶ୍ବଦ୍ବହୁମତା ରକ୍ଷ୍ଯନ୍ତେ ଦଯିତାଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ। ଅପି ତାଃ ସମ୍ପ୍ରସଜ୍ଜନ୍ତେ କୁବ୍ଜାନ୍ଧଜଡବାମନୈଃ॥ 13-73-20 (84375) ପଙ୍ଗୁଷ୍ବଥ ଚ ଦେବର୍ଷେ ଯେ ଚାନ୍ଯେ କୁତ୍ସିତା ନରାଃ। ସ୍ତ୍ରୀଣାମଗମ୍ଯୋ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନାସ୍ତି କଶ୍ଚିନ୍ମହାମୁନେ॥ 13-73-21 (84376) ଯଦି ପୁଂସାଂ ଗତିର୍ବ୍ରହ୍ମନ୍କଥଂଚିନ୍ନୋପପଦ୍ଯତେ। ଅପ୍ଯନ୍ଯୋନ୍ଯଂ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ନ ହି ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଭର୍ତୃଷୁ॥ 13-73-22 (84377) `ଦୁଷ୍ଟାଚାରାଃ ପାପରତା ଅସତ୍ଯା ମାଯଯା ବୃତାଃ। ଅଦୃଷ୍ଟବୁଦ୍ଧିବହୁଲାଃ ପ୍ରାଯେଣେତ୍ଯବଗମ୍ଯତାମ୍॥ 13-73-23 (84378) ଅଲାଭାତ୍ପୁରୁଷାଣାଂ ହି ଭଯାତ୍ପରିଜନସ୍ଯ ଚ। ବଧବନ୍ଧଭଯାଚ୍ଚାପି ସ୍ବଯଂ ଗୁପ୍ତା ଭବନ୍ତି ତାଃ॥ 13-73-24 (84379) ଚଲସ୍ବଭାବା ଦୁଃସେବ୍ଯା ଦୁର୍ଗ୍ରାହ୍ଯା ଭାବତସ୍ତଥା। ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯେହ ଯଥାଭାବାସ୍ତଥା ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-73-25 (84380) ନାଗ୍ନିସ୍ତୃପ୍ଯତି କାଷ୍ଠାନାଂ ନାପଗାନାଂ ମହୋଦଧିଃ। ନାନ୍ତକଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ନ ପୁଂସାଂ ବାମଲୋଚନାଃ॥ 13-73-26 (84381) ଇଦମନ୍ଯଚ୍ଚ ଦେବର୍ଷେ ରହସ୍ଯଂ ସର୍ବଯୋଷିତାମ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବୈବ ପୁରୁଷଂ ହ୍ଯନ୍ଯଂ ଯୋନିଃ ପ୍ରକ୍ଲିଦ୍ଯତେ ସ୍ତ୍ରିଯାଃ॥ 13-73-27 (84382) କାମାନାମପି ଦାତାରଂ କର୍ତାରଂ ମାନସାନ୍ତ୍ବଯୋଃ। ରକ୍ଷିତାରଂ ନ ମୃଷ୍ଯନ୍ତି ସ୍ବଭର୍ତାରମସତ୍ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-73-28 (84383) ନ କାମଭୋଗାନ୍ବିପୁଲାନ୍ନାଲଙ୍କାରାର୍ଥସଞ୍ଚଯାନ୍। ତଥୈବ ବହୁମନ୍ବନ୍ତେ ଯଥା ରତ୍ଯାମନୁଗ୍ରହମ୍॥ 13-73-29 (84384) ଅନ୍ତକଃ ଶମନୋ ମୃତ୍ଯୁଃ ପାତାଲଂ ବଡବାମୁଖମ୍। କ୍ଷୁରଧାରା ବିଷଂ ସର୍ପୋ ବହ୍ନିରିତ୍ଯେକତଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-73-30 (84385) ଯତଶ୍ଚ ଭୂତାନି ମହାନ୍ତି ପଞ୍ଚ ଯତଶ୍ଚ ଲୋକା ବିହିତା ବିଧାତ୍ରା। ଯତଃ ପୁମାଂସଃ ପ୍ରମଦାଶ୍ଚ ନିର୍ମିତା- ସ୍ତତଶ୍ଚ ଦୋଷାଃ ପ୍ରମଦାସୁ ନାରଦ॥ ॥ 13-73-31 (84386) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 73 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-73-1 ଲଘୁଚିତ୍ତାଃ ବାଯୁବତ୍ ଚଲଚିତ୍ତାଃ॥ 7-73-3 ବ୍ରାହ୍ମୀଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକସ୍ଥାମ୍॥ 7-73-5 ବିଷଯେ ବକ୍ତୁଂ ଯୋଗ୍ଯତ୍ବେ॥ 7-73-8 ନିଯୋକ୍ତୁଂ ପ୍ରଶ୍ନ ଈଦୃଶେ ଇତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-73-10 କୃତମତିଃ ବକ୍ଷ୍ଯାମୀତି କୃତନିଶ୍ଚଯାଽଭବତ୍॥ 7-73-22 ଗତିଃ ପ୍ରାପ୍ତିଃ। ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଂ କୃତ୍ରିମଲିଙ୍ଗଧାରିଣ୍ଯୋ ଭୂତ୍ବା ମୈଥୁନାର୍ଥଂ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ। ଏତଚ୍ଚ ଲୋକପ୍ରସିଦ୍ଧମ୍। ଭର୍ତୃଷୁ ଦୂରସ୍ଥେଷୁ ଇତି ଶେଷଃ। ନହି ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଧୈର୍ଯେ ଇତି ଶେଷଃ॥ 7-73-24 ଭଯାତ୍ପରିଭବସ୍ଯ ଚେତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-73-26 କାଷ୍ଠାନାଂ କାଷ୍ଠୈଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଇମେ ବୈ ମାନବା ଲୋକେ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ସଜ୍ଜନ୍ତ୍ଯଭୀକ୍ଷ୍ଣଶଃ। ମୋହେନ ପରମାବିଷ୍ଟା ଦେବଦୃଷ୍ଟେନ କର୍ମଣା॥ 13-74-1 (84387) ସ୍ତ୍ରିଯଶ୍ଚ ପୁରୁଷେଷ୍ବେବ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଲୋକସାକ୍ଷିକମ୍। ଅତ୍ର ମେ ସଂଶଯସ୍ତୀବ୍ରୋ ହୃଦି ସମ୍ପରିବର୍ତତେ॥ 13-74-2 (84388) କଥମାସାଂ ନରାଃ ସଙ୍ଗଂ କୁର୍ବତେ କୁରୁନନ୍ଦନଃ। ସ୍ତ୍ରିଯୋ ବାତେଷୁ ରଜ୍ଯନ୍ତେ ବିରଜ୍ଯନ୍ତେ ଚ ତାଃ ପୁନଃ॥ 13-74-3 (84389) ଇତି ତାଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର କଥଂ ଶକ୍ଯାସ୍ତୁ ରକ୍ଷିତୁମ୍। ପ୍ରମଦାଃ ପୁରୁଷେଣେହ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-74-4 (84390) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-74-5x (7016) ଏତ୍ବା ହି ସ୍ବୀଯମାଯାଭିର୍ବଞ୍ଚଯନ୍ତୀହ ମାନବାନ୍। ନ ଚାସାଂ ମୁଚ୍ଯତେ କଶ୍ଚିତ୍ପୁରୁଷୋ ହସ୍ତମାଗତଃ॥ 13-74-5 (84391) ଗାବୋ ନବତୃଣାନୀବ ଗୃହ୍ଣନ୍ତ୍ଯେତା ନବନ୍ନବମ୍॥ 13-74-6 (84392) ଶମ୍ବରସ୍ଯ ଚ ଯା ମାଯା ମାଯା ଯା ନମୁଚେରପି। ବଲେଃ କୁମ୍ଭୀନସେଶ୍ଚୈବ ସର୍ବାସ୍ତାଂ ଯୋଷିତୋ ବିଦୁଃ॥ 13-74-7 (84393) ହସନ୍ତଂ ପ୍ରହସନ୍ତ୍ଯେତା ରୁଦ୍ରନ୍ତଂ ପ୍ରରୁଦନ୍ତି ଚ। ଅପ୍ରିଯଂ ପ୍ରିଯବାକ୍ଯୈଶ୍ଚ ଗୃହ୍ଣତେ କାଲଯୋଗତଃ॥ 13-74-8 (84394) `ଯଦି ଜିହ୍ବାସହସ୍ରଂ ସ୍ଯାଜ୍ଜୀବେଚ୍ଚ ଶରଦାଂ ଶତମ୍। ଅନନ୍ଯକର୍ମା ସ୍ତ୍ରୀଦୋଷାନନୁକ୍ତ୍ବା ନିଧନଂ ବ୍ରଜେତ୍॥' 13-74-9 (84395) ଉଶନା ବେଦ ଯଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରଂ ଯଚ୍ଚ ବେଦ ବୃହସ୍ପତିଃ। ସ୍ତ୍ରୀ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ନ ବିଶିଷ୍ଯେତ ତାସ୍ତୁ ରକ୍ଷ୍ଯାଃ କଥଂ ନରୈଃ॥ 13-74-10 (84396) ଅନୃତଂ ସତ୍ଯମିତ୍ଯାହୁଃ ସତ୍ଯଂ ଚାପି ତଥାଽନୃତମ୍। ଇତି ଯାସ୍ତାଃ କଥଂ ବୀର ସଂରକ୍ଷ୍ଯାଃ ପୁରୁଷୈରିହ। `ଦୋଷାସ୍ପଦେଽଶୁଚୌ ଦେହେ ହ୍ଯାସାଂ ସକ୍ତାସ୍ତ୍ବହୋ ନରାଃ'॥ 13-74-11 (84397) ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥନିଷ୍କର୍ଷାଦର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରାଣି ଶତ୍ରୁହନ୍। ବୃହସ୍ପତିପ୍ରଭୃତିଭିର୍ମନ୍ଯେ ସଦ୍ଭିଃ କୃତାନି ବୈ॥ 13-74-12 (84398) ସଂପୂଜ୍ଯମାନାଃ ପୁରୁଷୈର୍ବିକୁର୍ବନ୍ତି ମନୋ ନୃଷୁ। ଅପାସ୍ତାଶ୍ଚ ତଥା ରାଜନ୍ବିକୁର୍ବନ୍ତି ମନଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-74-13 (84399) ଇମାଃ ପ୍ରଜା ମହାପାହୋ ଧାର୍ମିକ୍ଯ ଇତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 13-74-14 (84400) ସତ୍କୃତାସତ୍କୃତାଶ୍ଚାପି ବିକୁର୍ବନ୍ତି ମନଃ ସଦା। କସ୍ତାଃ ଶକ୍ତୋ ରକ୍ଷିତୁଂ ସ୍ଯାଦିତି ମେ ସଂଶଯୋ ମହାନ୍॥ 13-74-15 (84401) ତଥା ବ୍ରୂହି ମହାଭାଗ କୁରୂଣାଂ ବଂଶବର୍ଧନ। ଯଦି ଶକ୍ଯା କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ରକ୍ଷା ତାସାଂ କଦାଚନ। 13-74-16 (84402) କର୍ତୁଂ ବା କୃତପୂର୍ବଂ ବା ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ ॥ 13-74-17 (84403) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁଃସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 74 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-74-7 କୁହକାନି ଚ ବାର୍ଷ୍ଣେଯ ସର୍ବାସ୍ତା ଇତି ଟ.ଥ.ପାଠଃ॥ 7-74-13 ଏତାଃ ପୂଜିତା ଦିକ୍କୃତା ବା ତୁଲ୍ଯବଦ୍ବିକାରଂ ଜନଯନ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-74-14 ଇମାଃ ସ୍ତ୍ରୀରୂପାଃ ଧାର୍ମିକ୍ଯ ଇତି ଶ୍ରୁତଂ ସାବିତ୍ର୍ଯାଦିଷୁ ଦୃଷ୍ଟଂ ଚ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଏବମେତନ୍ମହାବାହୋ ନାତ୍ର ମିଥ୍ଯାଽସ୍ତି କିଞ୍ଚନ। ଯଥା ବ୍ରବୀଷି କୌରବ୍ଯ ନାରୀଂ ପ୍ରତି ଜନାଧିପ॥ 13-75-1 (84404) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଇତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଯଥା ରକ୍ଷା କୃତା ପୂର୍ବଂ ବିପୁଲେନ ମହାତ୍ମନା॥ 13-75-2 (84405) ପ୍ରମଦାଶ୍ଚ ଯଥା ସୃଷ୍ଟା ବ୍ରହ୍ମଣା ଭରତର୍ଷଭ॥ ଯଦର୍ଥଂ ତଚ୍ଚ ତେ ତାତ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ନରାଧିପ॥ 13-75-3 (84406) ନ ହି ସ୍ତ୍ରୀଭ୍ଯଃ ପରଂ ପୁତ୍ର ପାପୀଯଃ କିଞ୍ଚିଦସ୍ତି ବୈ। ଅଗ୍ନିର୍ହିଃ ପ୍ରମଦା ଦୀପ୍ତୋ ମାଯାଶ୍ଚ ମଯଜା ବିଭୋ। କ୍ଷୁରଧାରା ବିଷଂ ସର୍ପୋ ମୃତ୍ଯୁରିତ୍ଯେକତଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-75-4 (84407) ପ୍ରଜା ଇମା ମହାବାହୋ ଧାର୍ମିକ୍ଯ ଇତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍। ସ୍ବଯଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଦେବତ୍ବଂ ତତୋ ଦେବାନିଯାଦ୍ଭଯମ୍॥ 13-75-5 (84408) ଅଥାଭ୍ଯାଗଚ୍ଛନ୍ଦେବାସ୍ତେ ପିତାମହମରିଂଦମ। ନିବେଦ୍ଯ ମାନସଂ ଚାପି ତୂଷ୍ଣୀମାସନ୍ନଧୋମୁଖାଃ॥ 13-75-6 (84409) ତେଷାମନ୍ତର୍ଗତଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଦେବାନାଂ ସ ପିତାମହଃ। ମାନବାନାଂ ପ୍ରମୋହାର୍ଥଂ କୃତ୍ଯା ନାର୍ଯୋଽସୃଜତ୍ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-75-7 (84410) ପୂର୍ବସର୍ଗେ ତୁ କୌନ୍ତେଯ ସାଧ୍ବ୍ଯୋ ନାର୍ଯ ଇହାଭବନ୍। ଅସାଧ୍ବ୍ଯସ୍ତୁ ସମୁତ୍ପନ୍ନାଃ କୃତ୍ଯାଃ ସର୍ଗାତ୍ପ୍ରଜାପତେଃ 13-75-8 (84411) ତାଭ୍ଯଃ କାମାନ୍ଯଥାକାମଂ ପ୍ରାଦାଦ୍ଧି ସ ପିତାମହଃ। ତାଃ କାମଲୁବ୍ଧାଃ ପ୍ରମଦାଃ ପ୍ରାମଥ୍ନନ୍ତ ନରାନ୍ସଦା॥ 13-75-9 (84412) କ୍ରୋଧଂ କାମସ୍ଯ ଦେବେଶଃ ସହାଯଂ ଚାସୃଜତ୍ପ୍ରଭୁଃ। ଅସଜ୍ଜନ୍ତ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବାଃ କାମକ୍ରୋଧବଶଙ୍ଗତାଃ॥ 13-75-10 (84413) `ଦ୍ବିଜାନାଂ ଚ ଗୁରୂଣାଂ ଚ ମହାଗୁରୁନୃପାଦିନାମ୍। କ୍ଷଣସ୍ତ୍ରୀସଙ୍ଗକାମୋତ୍ଥା ଯାତନାହୋ ନିରନ୍ତରା॥ 13-75-11 (84414) ଅରକ୍ତମନସାଂ ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯାମଲାତ୍ମନାମ୍। ତପୋଦମାର୍ଚନାଧ୍ଯାନଯୁକ୍ତାନାଂ ଶୁଦ୍ଧିରୁତ୍ତମା॥' 13-75-12 (84415) ନ ଚ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ କ୍ରିଯାଃ କାଶ୍ଚିଦିତି ଧର୍ମୋ ବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ। ନିରିନ୍ଦ୍ରିଯା ହ୍ଯଶାସ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ସ୍ତ୍ରିଯୋଽନୃତମିତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 13-75-13 (84416) ଶଯ୍ଯାସନମଲଙ୍କାରମନ୍ନପାନମନାର୍ଯତାମ୍। ଦୁର୍ବାଗ୍ଭାବଂ ରତିଂ ଚୈବ ଦଦୌ ସ୍ତ୍ରୀଭ୍ଯଃ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 13-75-14 (84417) ନ ତାସାଂ ରକ୍ଷଣଂ ଶକ୍ଯଂ କର୍ତୁଂ ପୁଂସାଂ କଥଞ୍ଚନ। ଅପି ବିସ୍ବକୃତା ତାତ କୁତସ୍ତୁ ପୁରୁଷୈରିହ॥ 13-75-15 (84418) ବାଚା ଚ ବଧବନ୍ଧୈର୍ବା କ୍ଲେଶୈର୍ବା ବିବିଧୈସ୍ତଥା। ନ ଶକ୍ଯା ରକ୍ଷିତୁଂ ନାର୍ଯସ୍ତା ହି ନିତ୍ଯମସଂଯତାଃ॥ 13-75-16 (84419) ଇଦଂ ତୁ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ପୁରସ୍ତାଚ୍ଛ୍ରୁତବାନହମ୍। ଯଥା ରକ୍ଷା କୃତା ପୂର୍ବଂ ବିପୁଲେନ ଗୁରୁସ୍ତ୍ରିଯାଃ॥ 13-75-17 (84420) ଋଷିରାସୀନ୍ମହାଭାଗୋ ଦେବଶର୍ମେତି ବିଶ୍ରୁତଃ। ତସ୍ଯ ଭାର୍ଯା ରୁଚିର୍ନାମ ରୂପେଣାସଦୃଶୀ ଭୁବି॥ 13-75-18 (84421) ତସ୍ଯା ରୂପେଣ ସମ୍ମତ୍ତା ଦେବଗନ୍ଧର୍ବଦାନବାଃ। ବିଶେଷେଣ ତୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବୃତ୍ରହା ପାକଶାସନଃ॥ 13-75-19 (84422) ନାରୀଣାଂ ଚରିତଜ୍ଞଶ୍ଚ ଦେବଶର୍ମା ମହାମତିଃ। ଯଥାଶକ୍ତି ଯଥୋସ୍ସାହଂ ଭାର୍ଯାଂ ତାମଭ୍ଯରକ୍ଷତ॥ 13-75-20 (84423) ପୁରଂଦରଂ ଚ ଜାନଂଶ୍ଚ ପରସ୍ତ୍ରୀକାମଚାରିଣମ୍। ତସ୍ମାଦ୍ଯତ୍ନେନ ଭାର୍ଯାଯା ରକ୍ଷଣଂ ସ ଚକାର ହ॥ 13-75-21 (84424) ସ କଦାଚିଦୃଷିସ୍ତାତ ଯଜ୍ଞଂ କର୍ତୁମନାସ୍ତଦା। ଭାର୍ଯାସଂରକ୍ଷଣଂ କାର୍ଯଂ କଥଂ ସ୍ଯାଦିତ୍ଯଚିନ୍ତଯତ୍॥ 13-75-22 (84425) ରକ୍ଷାବିଧାନଂ ମନସା ସ ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ଯ ମହାତପାଃ। ଆହୂଯ ଦଯିତଂ ଶିଷ୍ଯଂ ବିପୁଲଂ ପ୍ରାହ ଭାର୍ଗବମ୍॥ 13-75-23 (84426) ଯଜ୍ଞକାରୋ ଗମିଷ୍ଯାମି ରୁଚିଂ ଚେମାଂ ସୁରେଶ୍ବରଃ। ଯତଃ ପ୍ରାର୍ଥଯତେ ନିତ୍ଯଂ ତାଂ ରକ୍ଷସ୍ବ ଯଥାବଲମ୍॥ 13-75-24 (84427) ଅପ୍ରମତ୍ତେନ ତେ ଭାବ୍ଯଂ ସଦା ପ୍ରତି ପୁରଂଦରମ୍। ସ ହି ରୂପାଣି କୁରୁତେ ବିବିଧାନି ଭୃଗୂତ୍ତମ॥ 13-75-25 (84428) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-75-26x (7017) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ବିପୁଲସ୍ତେନ ତପସ୍ବୀ ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ସଦୈବୋଗ୍ରତପା ରାଜନ୍ନଗ୍ର୍ଯର୍କସଦୃଶଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-75-26 (84429) ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ସତ୍ଯବାଦୀ ଚ ତଥେତି ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ। ପୁନଶ୍ଚେଦଂ ମହାରାଜ ପପ୍ରଚ୍ଛ ପ୍ରସ୍ଥିତଂ ଗୁରୁମ୍॥ 13-75-27 (84430) କାନି ରୂପାଣି ଶକ୍ରସ୍ଯ ଭବନ୍ତ୍ଯାଗଚ୍ଛତୋ ମୁନେ। ବପୁସ୍ତେଜଶ୍ଚ କୀଦୃଗ୍ବୈ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-75-28 (84431) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-75-29x (7018) ତତଃ ସ ଭଗବାଂସ୍ତସ୍ମୈ ବିପୁଲାଯ ମହାତ୍ମନେ। ଆଚଚକ୍ଷେ ଯଥାତତ୍ତ୍ବଂ ମାଯାଂ ଶକ୍ରସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-75-29 (84432) ବହୁମାଯଃ ସ ବିପ୍ରର୍ଷେ ବଲହା ପାକଶାସନଃ। ତାଂସ୍ତାନ୍ବିକୁରୁତେ ଭାବାନ୍ବହୂନଥ ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ॥ 13-75-30 (84433) କିରୀଟୀ ବଜ୍ରଧୃଗ୍ଧନ୍ବୀ ମୁକୁଟୀ ବଦ୍ଧକୁଣ୍ଡଲଃ। ଭବତ୍ଯଥ ମୁହୂର୍ତେନି ଚଣ୍ଡାଲସମଦର୍ଶନଃ॥ 13-75-31 (84434) ଶିଖୀ ଜଟୀ ଚୀରବାସାଃ ପୁନର୍ଭବତି ପୁତ୍ରକ। ବୃହଚ୍ଛରୀରଶ୍ଚ ପନଶ୍ଚୀରବାସାଃ ପୁନଃ କୃଶଃ॥ 13-75-32 (84435) ଗୌରଂ ଶ୍ଯାମଂ ଚ କୃଷ୍ଣଂ ଚ ବର୍ଣଂ ବିକୁରୁତେ ପୁନଃ। ବିରୂପୋ ରୂପବାଂଶ୍ଚୈବ ଯୁବା ବୃଦ୍ଧସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-75-33 (84436) `ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଜଡଶ୍ଚ ମୂକଶ୍ଚ ହ୍ରସ୍ବୋ ଦୀର୍ଘସ୍ତଥୈବ ଚ।' ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯଶ୍ଚୈବ ବୈଶ୍ଯଃ ଶୂଦ୍ରସ୍ତଥୈବ ଚ॥ 13-75-34 (84437) ପ୍ରତିଲୋମୋଽନୁଲୋମଶ୍ଚ ଭବତ୍ଯଥ ଶତକ୍ରତୁଃ। ଶୁକବାଯସରୂପୀ ଚ ହଂସକୋକିଲରୂପବାନ୍॥ 13-75-35 (84438) ସିଂହବ୍ଯାଘ୍ରଗଜାନାଂ ଚ ରୂପଂ ଧାରଯତେ ପୁନଃ। ଦୈବଂ ଦୈତ୍ଯମଥୋ ରାଜ୍ଞାଂ ବପୁର୍ଧାରଯତେଽପି ଚ॥ 13-75-36 (84439) ଅକୃଶୋ ମାଯୁଭଗ୍ରାଙ୍ଗଃ ଶକୁନିର୍ବିକୃତସ୍ତଥା। ଚତୁଷ୍ପାଦ୍ବହୁରୂପଶ୍ଚ ପୁନର୍ଭବତି ବାଲିଶଃ॥ 13-75-37 (84440) ମକ୍ଷିକାମଶକାଦୀନାଂ ବପୁର୍ଧାରଯତେଽପି ଚ। ନ ଶକ୍ଯମସ୍ଯ ଗ୍ରହଣଂ କର୍ତୁଂ ବିପୁଲ କେନଚିତ୍॥ 13-75-38 (84441) ଅପି ବିଶ୍ବକୃତା ତାତ ଯେନ ସୃଷ୍ଟମିଦଂ ଜଗତ୍। ପୁନରନ୍ତର୍ହିତଃ ଶକ୍ରୋ ଦୃଶ୍ଯତେ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷା॥ 13-75-39 (84442) ବାଯୁଭୂତଶ୍ଚ ସ ପୁନର୍ଦେବରାଜୋ ଭବତ୍ଯୁତଃ। ଏବଂରୂପାଣି ସତତଂ କୁରୁତେ ପାକଶାସନଃ। ତସ୍ମାଦ୍ବିପୁଲ ଯତ୍ନେନ ରକ୍ଷେମାଂ ତନୁମଧ୍ଯମାମ୍॥ 13-75-40 (84443) ଯଥା ରୁଚିଂ ନବଲିହେଦ୍ଦେବେନ୍ଦ୍ରୋ ଭୃଗୁସତ୍ତମ। କ୍ରତାବୁପହିତେ ନ୍ଯସ୍ତଂ ହବିଃ ଶ୍ବେବ ଦୁରାତ୍ମବାନ୍॥ 13-75-41 (84444) ଏବମାଖ୍ଯାଯ ସ ମୁନିର୍ଯଜ୍ଞକାରୋଽଗମତ୍ତଦା। ଦେବଶର୍ମା ମହାଭାଗସ୍ତତୋ ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-75-42 (84445) ବିପୁଲସ୍ତୁ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଗୁରୋଶ୍ଚିନ୍ତାମୁପେଯିବାନ୍। ରକ୍ଷାଂ ଚ ପରମାଂ ଚକ୍ରେ ଦେବରାଜାନ୍ମହାବଲାତ୍॥ 13-75-43 (84446) କିନ୍ନୁ ଶକ୍ଯଂ ମଯା କର୍ତୁଂ ଗୁରୁଦାରାଭିରକ୍ଷଣେ। ମାଯାବୀ ହି ସୁରେନ୍ଦ୍ରୋସୌ ଦୁର୍ଧର୍ଷଶ୍ଚାପି ବୀର୍ଯବାନ୍॥ 13-75-44 (84447) ନୀପିଧାଯାଶ୍ରମଂ ଶକ୍ଯୋ ରକ୍ଷିତୁଂ ପାକଶାସନଃ। ଉଟଜଂ ବା ତଥା ହ୍ଯସ୍ଯ ନାନାବିଧସରୂପତା॥ 13-75-45 (84448) ବାଯୁରୂପେଣ ବା ଶକ୍ରୋ ଗୁରୁପତ୍ନୀଂ ପ୍ରଧର୍ଷଯେତ୍। ତସ୍ମାଦିମାଂ ସମ୍ପ୍ରବିଶ୍ଯ ରୁଚିଂ ସ୍ଥାସ୍ଯେହମଦ୍ଯ ବୈ॥ 13-75-46 (84449) ଅଥବା ପୌରୁଷେଣେଯଂ ନ ଶକ୍ଯା ରକ୍ଷିତୁଂ ମଯା। ବହୁରୂପୋ ହି ଭଗବାଞ୍ଛ୍ରୂଯତେ ପାକଶାସନଃ॥ 13-75-47 (84450) ସୋହଂ ଯୋଗବଲାଦେନାଂ ରକ୍ଷିଷ୍ଯେ ପାକଶାସନାତ୍। ଗାତ୍ରାଣି ଗାତ୍ରୈରସ୍ଯାହଂ ସମ୍ପ୍ରବେକ୍ଷ୍ଯେ ହି ରକ୍ଷିତୁମ୍॥ 13-75-48 (84451) ଯଦ୍ଯୁଚ୍ଛିଷ୍ଟାମିମାଂ ପତ୍ନୀମଦ୍ଯ ପଶ୍ଯତି ମେ ଗୁରୁଃ। ଶପ୍ସ୍ଯତ୍ଯସଂଶଯଂ କୋପାଦ୍ଦିବ୍ଯଜ୍ଞାନୋ ମହାତପାଃ॥ 13-75-49 (84452) ନ ଚେଯଂ ରକ୍ଷିତୁଂ ଶକ୍ଯା ଯଥାଽନ୍ଯା ପ୍ରମଦା ନୃଭିଃ। ମାଯାବୀ ହି ସୁରେନ୍ଦ୍ରୋସାବହୋ ପ୍ରାପ୍ତୋସ୍ମି ସଂଶଯମ୍॥ 13-75-50 (84453) ଅବଶ୍ଯଂ କରଣୀଯଂ ହି ଗୁରୋରିହ ହି ଶାସନମ୍। ଯଦି ତ୍ବେତଦହଂ କୁର୍ଯାମାଶ୍ଚର୍ଯଂ ସ୍ଯାତ୍କୃତଂ ମଯା॥ 13-75-51 (84454) ଯୋଗେନାଥ ପ୍ରବିଶ୍ଯେଦଂ ଗୁରୁପତ୍ନ୍ଯାଃ କଲେବରମ୍। ଅସକ୍ତଃ ପଦ୍ମପତ୍ରସ୍ଥୋ ଜଲବିନ୍ଦୁର୍ଯଥା ଚଲଃ॥ 13-75-52 (84455) ଏବମେବ ଶରୀରେ ଽସ୍ଯା ନିବତ୍ସ୍ଯାମି ସମାହିତଃ। ନିର୍ମୁକ୍ତସ୍ଯ ରଜୋରୂପାନ୍ନାପରାଧୋ ଭବେନ୍ମମ॥ 13-75-53 (84456) ଯଥାହି ଶୂନ୍ଯାଂ ପଥିକଃ ସଭାମଧ୍ଯାବସେତ୍ଯଥି। ତଥାଽଦ୍ଯାବାସଯିଷ୍ଯାମି ଗୁରୁପତ୍ନ୍ଯାଃ କଲେବରମ୍। ଏବମେବ ଶରୀରେ ଽସ୍ଯ ନିବତ୍ସ୍ଯାମି ସମାହିତଃ॥ 13-75-54 (84457) ଇତ୍ଯେବଂ ଧର୍ମମାଲୋକ୍ଯ ବେଦବେଦାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ତପଶ୍ଚ ବିପୁଲଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଗୁରୋରାତ୍ମନ ଏବ ଚ॥ 13-75-55 (84458) ଇତି ନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ମନସା ରକ୍ଷାଂ ପ୍ରତି ସ ଭାର୍ଗବଃ। ଅନ୍ବତିଷ୍ଠତ୍ପରଂ ଯତ୍ନଂ ଯଥା ତଚ୍ଛୃଣୁ ପାର୍ଥିବ॥ 13-75-56 (84459) ଗୁରୁପତ୍ନୀଂ ସମାସୀନୋ ବିପୁଲଃ ସ ମହାତପାଃ। ଉପାସୀନାମନିନ୍ଦ୍ଯାଙ୍ଗୀ କଥାର୍ଥୈଃ ସମଲୋଭଯତ୍॥ 13-75-57 (84460) ନେତ୍ରାଭ୍ଯାଂ ନେତ୍ରଯୋରସ୍ଯା ରଶ୍ମିଂ ସଂଯୋଜ୍ଯ ରଶ୍ମିଭିଃ। ବିବେଶ ବିପୁଲଃ କାଯମାକାଶଂ ପବନୋ ଯଥା॥ 13-75-58 (84461) ଲକ୍ଷଣଂ ଲକ୍ଷଣେନୈବ ବଦନଂ ବଦନେନ ଚ। ଅବିଚେଷ୍ଟନ୍ନତିଷ୍ଠଦ୍ବୈ ଛାଯେବାନ୍ତର୍ଗତୋ ମୁନିଃ॥ 13-75-59 (84462) ତତୋ ବିଷ୍ଟଭ୍ଯ ବିପୁଲୋ ଗୁରୁପତ୍ନ୍ଯାଃ କଲେବରମ୍। ଉବାସ ରକ୍ଷଣେ ଯୁକ୍ତୋ ନ ଚ ସା ତମବୁଧ୍ଯତ॥ 13-75-60 (84463) 13-75-61 (84464) ଯଂ କାଲଂ ନାଗତୋ ରାଜନ୍ଗୁରୁସ୍ତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। କ୍ରତୁଂ ସମାପ୍ଯ ସ୍ବଗୃହଂ ତଂ କାଲଂ ସୋଽଭ୍ଯରକ୍ଷତ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-75-4 ଅସ୍ତି ହି ପ୍ରମଦା ଦୀପ୍ତେତି ଟ.ଥ. ପାଠଃ॥ 7-75-13 ଦରିଦ୍ରାଶ୍ଚ ହ୍ଯମନ୍ତ୍ରଶ୍ଚ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ନିତ୍ଯମିତି ଶ୍ରୁତିରିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-75-51 ଅଶକ୍ଯକରଣୀଯଂ ହୀତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତତଃ କଦାଚିଦ୍ଦେବେନ୍ଦ୍ରୋ ଦିବ୍ଯରୂପବପୁର୍ଧରଃ। ଇଦମନ୍ତରମିତ୍ଯେବମଭ୍ଯଗାତ୍ତମଥାଶ୍ରମମ୍॥ 13-76-1 (84465) ରୂପମପ୍ରତିମଂ କୃତ୍ବା ଲୋଭନୀଯଂ ଜନାଧିପଃ। ଦର୍ଶନୀଯତମୋ ଭୂତ୍ବା ପ୍ରବିବେଶ ତମାଶ୍ରମମ୍॥ 13-76-2 (84466) ସ ଦଦର୍ଶ ତମାସୀନଂ ବିପୁଲସ୍ଯ କଲେବରମ୍। ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟଂ ସ୍ତବ୍ଧନଯନଂ ଯତାଽଽଲେଖ୍ଯଗତଂ ତଥା॥ 13-76-3 (84467) ରୁଚିଂ ଚ ରୁଚିରାପାଙ୍ଗୀଂ ପୀନଶ୍ରୋଣିପଯୋଧରାମ୍। ପଦ୍ମପତ୍ରବିଶାଲାକ୍ଷୀଂ ସମ୍ପୂର୍ଣେନ୍ଦୁନିଭାନନାମ୍॥ 13-76-4 (84468) ସା ତମାଲୋକ୍ଯ ସହସା ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ତାତୁମିଯେଷ ହ। ରୂପେଣ ବିସ୍ମିତା କୋଽସୀତ୍ଯଥ ବକ୍ତୁମିବେଚ୍ଛତୀ॥ 13-76-5 (84469) ଉତ୍ଥାତୁକାମା ତୁ ସତୀ ବିଷ୍ଟବ୍ଧା ବିପୁଲେନ ସା। ନିଗୃହୀତା ମନୁଷ୍ଯେନ୍ଦ୍ର ନ ଶଶାକ ବିଚେଷ୍ଟିତୁମ୍॥ 13-76-6 (84470) ତାମାବଭାଷେ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଃ ସାମ୍ନା ପରମବଲ୍*******। ତ୍ବଦର୍ଥମାଗତଂ ବିଦ୍ଧି ଦେବେନ୍ଦ୍ର ମାଂ ଶୁଚିସ୍ମିତେ॥ 13-76-7 (84471) କ୍ଲିଶ୍ଯମାନମନଙ୍ଗେନ ତ୍ବତ୍ସଙ୍କଲ୍ପଭବେନ ହ। ତତ୍ପର୍ଯାପ୍ନୁହି ମାଂ ସୁଭ୍ରୁ ପୁରା କାଲୋଽତିବର୍ତତେ॥ 13-76-8 (84472) ତମେବଂବାଦିନଂ ଶକ୍ରଂ ଶୁଶ୍ରାବ ବିପୁଲୋ ମୁନିଃ। ଗୁରୁପତ୍ନଯାଃ ଶରୀରସ୍ଥୋ ଦଦର୍ଶ ତ୍ରିଦସାଧିପମ୍॥ 13-76-9 (84473) ନ ଶଶାକ ଚ ସା ରାଜନ୍ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ଥାତୁମନିନ୍ଦିତା। ବକ୍ତୁଂ ଚ ନାଶକଦ୍ରାଜନ୍ବିଷ୍ଟବ୍ଦା ବିପୁଲେନ ସା॥ 13-76-10 (84474) ଆକାରଂ ଗୁରୁପତ୍ନ୍ଯାସ୍ତୁ ସ ବିଜ୍ଞାଯ ଭୃଗୂଦ୍ବହଃ। ନିଜଯ୍ନାହ ମହାତେଜା ଯୋଗେନ ବଲବତ୍ପ୍ରଭୋ। ବବନ୍ଧ ଯୋଗବନ୍ଧୈଶ୍ଚ ତସ୍ଯାଃ ସର୍ବେନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ସଃ॥ 13-76-11 (84475) ତାଂ ନିର୍ବିକାରାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତୁ ପୁନରେବ ଶଚୀପତିଃ। ଉବାଚ ବ୍ରୀହିତୋ ରାଜଂସ୍ତାଂ ଯୋଗବଲମୋହିତାମ୍॥ 13-76-12 (84476) ଏହ୍ଯେହୀତି ତତଃ ସା ତୁ ପ୍ରତିବକ୍ତୁମିଯେଷ ତମ୍। ସ ତାଂ ବାଚ୍ଯଂ ଗୁରୋଃ ପତ୍ନ୍ଯା ବିପୁଲଃ ପର୍ଯବର୍ତଯତ୍॥ 13-76-13 (84477) ଭୋଃ କିମାଗମନେ କୃତ୍ଯମିତି ତସ୍ଯାସ୍ତୁ ନିଃସୃତା। ବକ୍ତ୍ରାଚ୍ଛଶାଙ୍କସଦୃଶାଦ୍ବାଣୀ ସଂସ୍କାରଭୂଷଣା॥ 13-76-14 (84478) ବୀଡିତା ସା ତୁ ତଦ୍ବାକ୍ଯମୁକ୍ତ୍ବା ପରବଶା ତଦା। ପୁରନ୍ଦରଶ୍ଚ ସଂତ୍ରସ୍ତୋ ବଭୂବ ବିମନା ଭୃଶମ୍॥ 13-76-15 (84479) ସ ତଦ୍ବୈକୃତମାଲକ୍ଷ୍ଯ ଦେବରାଜୋ ବିଶାଂପତେ। ଅବୈକ୍ଷତ ସହସ୍ରାକ୍ଷସ୍ତଦା ଦିବ୍ଯେନ ଚକ୍ଷୁଷା॥ 13-76-16 (84480) ସ ଦଦର୍ଶ ମୁନିଂ ତସ୍ଯାଃ ଶରୀରାନ୍ତରଗୋଚରମ୍। ପ୍ରତିବିମ୍ବମିବାଦର୍ଶେ ଗୁରୁପତ୍ନ୍ଯାଃ ଶରୀରଗମ୍॥ 13-76-17 (84481) ସ ତଂ ଘୋରେଣ ତପସା ଯୁକ୍ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୁରଂଦରଃ। ପ୍ରାବେପତ ସୁସଂତ୍ରସ୍ତୋ ବ୍ରୀଡିତଶ୍ଚ ତଦା ବିଭୋ॥ 13-76-18 (84482) ବିମୁଚ୍ଯ ଗୁରୁପତ୍ନୀଂ ତୁ ବିପୁଲଃ ସୁମହାତପାଃ। ସ୍ବକଲେବରମାବିଶ୍ଯ ଶକ୍ରଂ ଭୀତମଥାବ୍ରବୀତ୍॥ 13-76-19 (84483) ଅଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧେ ପାପାତ୍ମକ ପୁରଂଦର। ନ ଚିରଂ ପୂଜଯିଷ୍ଯନ୍ତି ଦେବାସ୍ତ୍ବାଂ ମାନୁଷାସ୍ତଥା॥ 13-76-20 (84484) କିନ୍ନୁ ତଦ୍ବିସ୍ମୃତଂ ଶକ୍ର ନ ତନ୍ମନସି ତେ ସ୍ଥିତମ୍। ଗୌତମେନାସି ଯନ୍ମୁକ୍ତୋ ଭଗାଙ୍କପରିଚିହ୍ନିତଃ॥ 13-76-21 (84485) ଜାନେ ତ୍ବାଂ ବାଲିଶମତିମକୃତାତ୍ମାନମସ୍ଥିରମ୍। ମଯେଯଂ ରକ୍ଷ୍ଯତେ ମୂଢ ଗଚ୍ଛ ପାପ ଯଥାଗତମ୍॥ 13-76-22 (84486) ନାହଂ ତ୍ବାମଦ୍ଯ ମୂଢାତ୍ମନ୍ଦହେଯଂ ହି ସ୍ବତେଜସା। କୃପାଯମାନସ୍ତୁ ନ ତେ ଦଗ୍ଧୁମିଚ୍ଛାମି ବାସବ॥ 13-76-23 (84487) ସ ଚ ଘୋରତମୋ ଧୀମାନ୍ଗୁରୁର୍ମେ ପାପଚେତସମ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତ୍ବାଂ ନିର୍ଦହେଦଦ୍ଯ କ୍ରୋଧଦୀପ୍ତେନ ଚକ୍ଷୁଷା॥ 13-76-24 (84488) ନୈବଂ ତୁ ଶକ୍ର କର୍ତବ୍ଯଂ ପୁନର୍ମାନ୍ଯାଶ୍ଚ ତେ ଦ୍ବିଜାଃ। ମା ଗମଃ ସସୁତାମାତ୍ଯଃ କ୍ଷଯଂ ବ୍ରହ୍ମବଲାର୍ଦିତଃ॥ 13-76-25 (84489) ଅମରୋସ୍ମୀତି ଯଦ୍ବୁଦ୍ଧିଂ ସମାସ୍ଥାଯ ପ୍ରବର୍ତତେ। ମାବମଂସ୍ଥା ନ ତପସା ନ ସାଧ୍ଯଂ ନାମ କିଞ୍ଚନ॥ 13-76-26 (84490) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-76-27x (7019) ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବଚନଂ ଶକ୍ରୋ ବିପୁଲସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ନ କିଞ୍ଚିଦୁକ୍ତ୍ବା ବ୍ରୀଡାର୍ତସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-76-27 (84491) ମୁହୂର୍ତଯାତେ ତସ୍ମିଂସ୍ତୁ ଦେବଶର୍ମା ମହାତପାଃ। କୃତ୍ବା ଯଜ୍ଞଂ ଯଥାକାମମାଜଗାମ ସ୍ବମାଶ୍ରମମ୍॥ 13-76-28 (84492) ଆଗତେଽଥ ଗୁରୌ ରାଜନ୍ବିପୁଲଃ ପ୍ରିଯକର୍ମକୃତ୍। ରକ୍ଷିତାଂ ଗୁରେବ ଭାର୍ଯାଂ ନ୍ଯବେଦଯଦନିନ୍ଦିତାମ୍॥ 13-76-29 (84493) ଅଭିବାଦ୍ଯ ଚ ଶାନ୍ତାତ୍ମା ସ ଗୁରୁଂ ଗୁରୁବତ୍ସଲଃ। ବିପୁଲଃ ପର୍ଯୁପାତିଷ୍ଠଦ୍ଯଥାପୂର୍ବମଶଙ୍କିତଃ॥ 13-76-30 (84494) ବିଶ୍ରାନ୍ତାଯ ତତସ୍ତସ୍ମୈ ସହାସୀନାଯ ଭାର୍ଯଯା। ନିବେଦଯାମାସ ତଦା ବିପୁଲଃ ଶକ୍ରକର୍ମ ତତ୍॥ 13-76-31 (84495) ତଚ୍ଛୁତ୍ବା ସ ମୁନିସ୍ତୁଷ୍ଟୋଂ ବିପୁଲସ୍ଯ ପ୍ରତାପବାନ୍। ବଭୂବ ଶୀଲବୃତ୍ତାଭ୍ଯାଂ ତପସା ନିଯମେନ ଚ॥ 13-76-32 (84496) ବିପୁଲସ୍ଯ ଗୁରୌ ବୃତ୍ତିଂ ଭକ୍ତିମାତ୍ମନି ତତ୍ପ୍ରଭୁଃ। ଧର୍ମେ ଚ ସ୍ଥିରତାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସାଧୁସାଧ୍ବିତ୍ଯଭାଷତ॥ 13-76-33 (84497) ପ୍ରତିନନ୍ଦ୍ଯ ଚ ଧର୍ମାତ୍ମା ଶିଷ୍ଯଂ ଧର୍ମପରାଯଣମ୍। ବରେଣ ଚ୍ଛନ୍ଦଯାମାସ ଦେବଶର୍ମା ମହାମତିଃ॥ 13-76-34 (84498) ସ୍ଥିତିଂ ଚ ଧର୍ମେ ଜଗ୍ରାହ ସ ତସ୍ମାଦ୍ଗୁରୁବତ୍ସଲଃ। ଅନୁଜ୍ଞାତଶ୍ଚ ଗୁରୁଣା ଚଚାରାନୁତ୍ତମଂ ତପଃ॥ 13-76-35 (84499) ତଥୈବ ଦେବଶର୍ମାପି ସଭାର୍ଯଃ ସ ମହାତପାଃ। ନିର୍ଭଯୋ ବଲବୃତ୍ରଘ୍ନାଚ୍ଚଚାର ବିଜନେ ବନେ॥ ॥ 13-76-36 (84500) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଟ୍ସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 76 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-76-20 କାମାତ୍ମକ ପୁରନ୍ଦରେତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ବିପୁଲସ୍ତ୍ବକରୋତ୍ତୀବ୍ରଂ ତପଃ କୃତ୍ବା ଗୁରୋର୍ବଚଃ। ତପୋଯୁକ୍ତମଥାତ୍ମାନମମନ୍ଯତ ସ ବୀର୍ଯବାନ୍॥ 13-77-1 (84501) ସ ତେନ କର୍ମଣା ସ୍ବର୍ଗଂ ପୃଥିବୀଂ ପୃଥିବୀପତେ। ଚଚାର ଗତଭୀଃ ପ୍ରୀତୋ ଲବ୍ଧକୀର୍ତିବରୋ ନୃପ॥ 13-77-2 (84502) ଉଭୌ ଲୋକୌ ଜିତୌ ଚାପି ତଥୈବାମନ୍ଯତ ପ୍ରଭୁଃ। କର୍ମଣା ତେନ କୌରବ୍ଯ ତପସା ବିପୁଲେନ ଚ॥ 13-77-3 (84503) ଅଥ କାଲେ ବ୍ଯତିକ୍ରାନ୍ତେ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିତ୍କୁରୁନନ୍ଦନ। ରୁଚ୍ଯା ଭଗିନ୍ଯା ଆଦାନଂ ପ୍ରଭୂତଦନଧାନ୍ଯବତ୍॥ 13-77-4 (84504) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ ଦିବ୍ଯା କାଚିଦ୍ବରାଙ୍ଗନା। ବିଭ୍ରତୀ ପରମଂ ରୂପଂ ଜଗାମାଥ ବିହାଯସା॥ 13-77-5 (84505) ତସ୍ଯାଃ ଶରୀରାତ୍ପୁଷ୍ପାଣି ପତିତାନି ମହୀତଲେ। ତସ୍ଯାଶ୍ରମସ୍ଯାବିଦୂରେ ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧାନି ଭାରତ॥ 13-77-6 (84506) ତାନ୍ଯଗୃହ୍ଣାତ୍ତତୋ ରାଜନ୍ରୁଚିର୍ଲଲିତଲୋଚନା। ତଦା ନିମନ୍ତ୍ରକସ୍ତସ୍ଯା ଅଙ୍ଗେଭ୍ଯଃ କ୍ଷିପ୍ରମାଗମତ୍॥ 13-77-7 (84507) ତସ୍ଯା ହି ଭଗିନୀ ତାତ ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ନାମ୍ନା ପ୍ରଭାବତୀ। ଭାର୍ଯା ଚିତ୍ରରଥସ୍ଯାଥ ବଭୂବାଙ୍ଗେଶ୍ବରସ୍ଯ ବୈ॥ 13-77-8 (84508) ପିନହ୍ଯ ତାନି ପୁଷ୍ପାଣି କେଶେଷୁ ବରବର୍ଣିନୀ। ଆମନ୍ତ୍ରିତା ତତୋଽଗଚ୍ଛଦ୍ରୁଚିରଙ୍ଗପତେର୍ଗୃହମ୍॥ 13-77-9 (84509) ପୁଷ୍ପାଣି ତାନି ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତୁ ତଦାଙ୍ଗେନ୍ଦ୍ରବରାଙ୍ଗନା। ଭଗିନୀଂ ଚୋଦଯାମାସ ପୁଷ୍ପାର୍ଥେ ଚାରୁଲୋଚନା॥ 13-77-10 (84510) ସା ଭର୍ତ୍ରେ ସର୍ବମାଚଷ୍ଟ ରୁଚିଃ ସୁରୁଚିରାନନା। ଭଗିନ୍ଯା ଭାଷିତଂ ସର୍ବମୃଷିସ୍ତଚ୍ଚାଭ୍ଯନନ୍ଦତ॥ 13-77-11 (84511) ତତୋ ବିପୁଲମାନାଯ୍ଯ ଦେବଶର୍ମା ମହାତପାଃ। ପୁଷ୍ପାର୍ଥେ ଚୋଦଯାମାସ ଗଚ୍ଛଗଚ୍ଛେତି ଭାରତ॥ 13-77-12 (84512) ବିପୁଲସ୍ତୁ ଗୁରୋର୍ବାକ୍ଯମବିଚାର୍ଯ ମହାତପାଃ। ସ ତଥେତ୍ଯବ୍ରବୀଦ୍ରାଜଂସ୍ତଂ ଚ ଦେଶଂ ଜଗାମ ହ॥ 13-77-13 (84513) ଯସ୍ମିନ୍ଦେଶେ ତୁ ତାନ୍ଯାସନ୍ପତିତାନି ନଭସ୍ତଲାତ୍। ଅମ୍ଲାନାନ୍ଯପି ତତ୍ରାସନ୍କୁସୁମାନ୍ଯପରାଣ୍ଯପି॥ 13-77-14 (84514) ସ ତତସ୍ତାନି ଜଗ୍ରାହ ଦିବ୍ଯାନି ରୁଚିରାଣି ଚ। ପ୍ରାପ୍ତାନି ସ୍ବେନ ତପସା ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧାନି ଭାରତ॥ 13-77-15 (84515) ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ତାନି ପ୍ରୀତାତ୍ମା ଗୁରୋର୍ବଚନକାରକଃ। ତଦା ଜଗାମ ତୂର୍ଣଂ ଚ ଚମ୍ପାଂ ଚମ୍ପକମାଲିନୀମ୍॥ 13-77-16 (84516) ସ ବନେ ନିର୍ଜନେ ତାତ ଦଦର୍ଶ ମିଥୁନଂ ନୃଣାମ୍। ଚକ୍ରବତ୍ପରିବର୍ତନ୍ତଂ ଗୃହୀତ୍ବା ପାଣିନା କରମ୍॥ 13-77-17 (84517) ତତ୍ରୈକସ୍ତୂର୍ଣମଗମତ୍ତତ୍ପଦେ ଚ ବିବର୍ତଯନ୍। ଏକସ୍ତୁ ନ ତଦା ରାଜଂଶ୍ଚକ୍ରତୁଃ କଲହଂ ତତଃ॥ 13-77-18 (84518) ତ୍ବଂ ଶୀଘ୍ରଂ ଗଚ୍ଛସୀତ୍ଯେକୋଽବ୍ରବୀନ୍ନେତି ତଥାଽପରଃ। ପତିତେତି ଚ ତୌ ରାଜନ୍ପରସ୍ପରମଥୋଚତୁଃ॥ 13-77-19 (84519) ତଯୋର୍ବିସ୍ପର୍ଧତୋରେବଂ ଶପଥୋଽଯମଭୂତ୍ତଦା। ସହସୋଦ୍ଦିଶ୍ଯ ବିପୁଲଂ ତତୋ ବାକ୍ଯମଥୋଚତୁଃ॥ 13-77-20 (84520) ଆବଯୋରନୃତଂ ପ୍ରାହ ଯସ୍ତସ୍ଯାଭୂଦ୍ଦ୍ବିଜସ୍ଯ ବୈ। ବିପୁଲସ୍ଯ ପରେ ଲୋକେ ଯା ଗତିଃ ସା ଭବେଦିତି॥ 13-77-21 (84521) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବିପୁଲୋ ବିଷଣ୍ଣବଦନୋଽଭବତ୍। ଏବଂ ତୀବ୍ରତପାଶ୍ଚାହଂ କଷ୍ଟଶ୍ଚାଯଂ ପରିଶ୍ରମଃ॥ 13-77-22 (84522) ମିଥୁନସ୍ଯାସ୍ଯ କିଂ ମେ ସ୍ଯାତ୍କୃତଂ ପାପଂ ଯଥା ଗତିଃ। ଅନିଷ୍ଟା ସର୍ବଭୂତାନାଂ କୀର୍ତିତାଽନେନ ମେଽଦ୍ଯ ବୈ॥ 13-77-23 (84523) ଏବଂ ସଞ୍ଚିନ୍ତଯନ୍ନେବ ବିପୁଲୋ ରାଜସତ୍ତମ। ଅବାଙ୍ମୁଖୋ ଦୀନମନା ଦଧ୍ଯୌ ଦୁଷ୍କୃତମାତ୍ମନଃ॥ 13-77-24 (84524) ତତଃ ଷଡନ୍ଯାନ୍ପୁରୁଷାନକ୍ଷୈଃ କାଞ୍ଚନରାଜତୈଃ। ଅପଶ୍ଯଦ୍ଦୀବ୍ଯମାନାନ୍ବୈ ଲୋଭାମର୍ଷାନ୍ବିତାଂସ୍ତଥା॥ 13-77-25 (84525) କୁର୍ବତଃ ଶପଥଂ ତେନ ଯଃ କୃତୋ ମିଥୁନେନ ତୁ। ବିପୁଲଂ ବୈ ସମୁଦ୍ଦିଶ୍ଯ ତେପି ବାକ୍ଯମଥାବ୍ରୁବନ୍॥ 13-77-26 (84526) ଲୋଭମାସ୍ଥାଯ ଯୋଽସ୍ମାକଂ ବିଷମଂ କର୍ତୁମୁତ୍ସହେତ୍। ବିପୁଲସ୍ଯ ପରେ ଲୋକେ ଯା ଗତିସ୍ତାମବାପ୍ନୁଯାତ୍। 13-77-27 (84527) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବିପୁଲୋ ନାପଶ୍ଯଦ୍ଧର୍ମସଙ୍କରମ୍॥ ଜନ୍ମପ୍ରଭୃତି କୌରବ୍ଯ କୃତପୂର୍ବମଥାତ୍ମନଃ॥ 13-77-28 (84528) ସ ପ୍ରଦଧ୍ଯୌ ତଥା ରାଜନ୍ନଗ୍ନାବଗ୍ନିରିବାହିତଃ। ଦହ୍ଯମାନେନ ମନସା ଶାପଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ତଥାବିଧମ୍॥ 13-77-29 (84529) ତସ୍ଯ ଚିନ୍ତଯତସ୍ତାତ ବହ୍ବୀର୍ବାଚୋ ନିଶମ୍ଯ ତୁ। ଇଦମାସୀନ୍ମନସି ଚ ରୁଚ୍ଯା ରକ୍ଷଣକାରିତମ୍॥ 13-77-30 (84530) ଲକ୍ଷଣଂ ଲକ୍ଷଣେନୈବ ବଦନଂ ବଦନେନ ଚ। ବିଧାଯ ନ ମଯା ଚୋକ୍ତଂ ସତ୍ଯମେତଦ୍ଗୁରୋସ୍ତଥା॥ 13-77-31 (84531) ଏତଦାତ୍ମନି କୌରବ୍ଯ ଦୁଷ୍କୃତଂ ବିପୁଲସ୍ତଦା। ଅମନ୍ଯତ ମହାଭାଗ ତଥା ତଚ୍ଚ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-77-32 (84532) ସ ଚମ୍ପାଂ ନଗରୀମେତ୍ଯ ପୁଷ୍ପାଣି ଗୁରବେ ଦଦୌ। ପୂଜଯାମାସ ଚ ଗୁରୁଂ ବିଧିବତ୍ସ ଗୁରୁପ୍ରିଯଃ॥ ॥ 13-77-33 (84533) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 77 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-77-4 ଆଦୀଯତେଽସ୍ମିନ୍ବାନ୍ଧବୈର୍ଦତ୍ତଂ ଉପାଯନାଦିକଂ ସ ଆଦାନଂ ******ଦ୍ଯୁତ୍ସବଃ। ପ୍ରଭୂତଂ ବହୁଧନାଦିକଂ ଯତ୍ର॥ 7-77-7 ନିମନ୍ତ୍ରକଃ ଆକାରଣାର୍ଥଂ ଦୂତଃ॥ 7-77-18 ତତ୍ପଦେ ଇତରସ୍ଯ ପଦେ ପାଂସୁଷୁ ବ୍ଯକ୍ତେ ଆକର୍ଷଣେନ ବିବର୍ତଯନ୍ ବିଷମତାଂ ନଯନ୍॥ 7-77-21 ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ତଥାବିଧମିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-77-30 ରୁଚ୍ଯାଃ ଗୁରୁଭାର୍ଯାଯାଃ॥ 7-77-31 ଲକ୍ଷଣଂ ସ୍ତ୍ରୀପୁଂସଯୋରସାଧାରଣଂ ଚିହ୍ନଂ ବିଧାଯ ଏକୀକୃତ୍ଯ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତମାଗତମଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ଶିଷ୍ଯଂ ବାକ୍ଯମଥାବ୍ରବୀତ୍। ଦେବଶର୍ମା ମହାତେଜା ଯତ୍ତଚ୍ଛୃଣୁ ଜନାଧିପ॥ 13-78-1 (84534) ଦେବଶର୍ମୋବାଚ। 13-78-2x (7020) କିଂ ତ୍ବଯା ମିଥୁନଂ ଦୃଷ୍ଟଂ ତସ୍ମିଞ୍ଶିଷ୍ଯ ମହାବନେ। ତେ ତ୍ବାଂ ଜାନନ୍ତି ନିପୁଣା ଆତ୍ମା ଚ ରୁଚିରେବ ଚ॥ 13-78-2 (84535) ବିପୁଲ ଉବାଚ। 13-78-3x (7021) ବ୍ରହ୍ମର୍ଷେ ମିଥୁନଂ କିନ୍ତତ୍କେ ଚ ଷଟ୍ପୁରୁଷା ବିଭୋ। ଯେ ମାଂ ଜାନନ୍ତି ତତ୍ତ୍ବେନ ଯନ୍ମାଂ ତ୍ବଂ ପରିପୃଚ୍ଛସି॥ 13-78-3 (84536) ଦେବଶର୍ମୋବାଚ। 13-78-4x (7022) ଯଦ୍ବୈ ତନ୍ମିଥୁନଂ ବ୍ରହ୍ମିନ୍ନହୋରାତ୍ରଂ ହି ବିଦ୍ଧି ତତ୍। ଚକ୍ରବତ୍ପରିବର୍ତେତ ତତ୍ତେ ଜାନାତି ଦୁଷ୍କୃତମ୍॥ 13-78-4 (84537) ଯେ ଚ ତେ ପୁରୁଷା ବିପ୍ର ଅକ୍ଷୈର୍ଦୀବ୍ଯନ୍ତି ହୃଷ୍ଟବତ୍। ଋତୂଂସ୍ତାନଭିଜାନୀହି ତେ ତେ ଜାନନ୍ତି ଦୁଷ୍କୃତମ୍॥ 13-78-5 (84538) ନ ମାଂ କଶ୍ଚିଦ୍ବିଜାନୀତ ଇତି କୃତ୍ବା ନ ବିଶ୍ବସେତ୍। ନରୋ ରହସି ପାପାତ୍ମା ପାପକଂ କର୍ମ ବୈ ଦ୍ବିଜ॥ 13-78-6 (84539) କୁର୍ବାଣଂ ହି ନରଂ କର୍ମ ପାପଂ ରହସି ସର୍ବଦା। ପଶ୍ଯନ୍ତି ଋତବଶ୍ଚାପି ତଥା ଦିନନିଶେଽପ୍ଯୁତ॥ 13-78-7 (84540) ତଥୈବ ହି ଭବେଯୁସ୍ତେ ଲୋକାଃ ପାପକୃତୋ ଯଥା। କୃତ୍ବାଽନାଚକ୍ଷତଃ କର୍ମ ମମ ତଚ୍ଚ ଯଥା କୃତମ୍॥ 13-78-8 (84541) ତେ ତ୍ବାଂ ହର୍ଷସ୍ମିତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଗୁରୋଃ କର୍ମାନିବେଦକମ୍। ସ୍ମାରଯନ୍ତସ୍ତଥା ପ୍ରାହୁସ୍ତେ ଯଥା ଶ୍ରଉତବାନ୍ଭବାନ୍॥ 13-78-9 (84542) ଅହୋରାତ୍ରଂ ବିଜାନାତି ଋତବଶ୍ଚାପି ନିତ୍ଯଶଃ। ପୁରୁଷେ ପାପକଂ କର୍ମ ଶୁଭଂ ବାଽଶୁଭକର୍ମିଣଃ॥ 13-78-10 (84543) ତତ୍ତ୍ବଯା ମମ ଯତ୍କର୍ମ ବ୍ଯଭିଚାରାଦ୍ଭଯାତ୍ମକମ୍। ନାଖ୍ଯାତମିତି ଜାନନ୍ତସ୍ତେ ତ୍ବାମାହୁସ୍ତଥା ଦ୍ବିଜ॥ 13-78-11 (84544) ତେନୈବ ହି ଭବେଯୁସ୍ତେ ଲୋକାଃ ପାପକୃତୋ ଯଥା। କୃତ୍ବା ନାଚକ୍ଷତଃ କର୍ମ ମମ ଯଚ୍ଚ ତ୍ବଯା କୃତମ୍॥ 13-78-12 (84545) ତଥାଽଶକ୍ଯାଶ୍ଚ ଦୁର୍ବୃତ୍ତା ରକ୍ଷିତୁଂ ପ୍ରମଦା ଦ୍ବିଜ। ନ ଚ ତ୍ବଂ କୃତବାନ୍କିଂଚିଦାଗଃ ପ୍ରୀତୋସ୍ମି ତେନ ତେ॥ 13-78-13 (84546) `ମନୋଦୋଷବିହୀନାନାଂ ନ ଦୋଷଃ ସ୍ଯାତ୍ତଥା ତବ। ଅନ୍ଯଥାଽଽଲିଙ୍ଗ୍ଯତେ କାନ୍ତା ସ୍ନେହେନ ଦୁହିତାଽନ୍ଯଥା॥ 13-78-14 (84547) ଯତେଶ୍ଚ କାମୁକାନାଂ ଚ ଯୋଷିଦ୍ରୂପେଽନ୍ଯଥା ମତିଃ। ଅଶିକ୍ଷଯୈବ ମନସଃ ପ୍ରାଯୋ ଲୋକସ୍ତୁ ବଞ୍ଚ୍ଯତେ॥ 13-78-15 (84548) ଲାଲେତ୍ଯୁଦ୍ବିଜତେ ଲୋକୋ ବକ୍ତ୍ରାସବ ଇତି ସ୍ପହା। ଅବନ୍ଧାଯୋଗ୍ଯମନସାମିତି ମନ୍ତ୍ରାତ୍ମଦୈବକମ୍॥ 13-78-16 (84549) ନ ରାଗସ୍ନେହଲୋଭାନ୍ଧଂ କର୍ମିଣାଂ ତନ୍ମହାଫଲମ୍। ନିଷ୍କଷାଯୋ ବିଶୁଦ୍ଧସ୍ତ୍ବଂ ରୁଚ୍ଯାବେଶାନ୍ନ ଦୂଷିତଃ॥ 13-78-17 (84550) ଯଦି ତ୍ବହଂ ତ୍ବାଂ ଦୁର୍ବୃତ୍ତମଦ୍ରାକ୍ଷଂ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ। ଶପେଯଂ ତ୍ବାମହଂ କ୍ରୋଧାନ୍ନ ମେଽତ୍ରାସ୍ତି ବିଚାରଣା॥ 13-78-18 (84551) ସଞ୍ଜନ୍ତି ପୁରୁଷେ ନାର୍ଯଃ ପୁଂସାଂ ସୋଽର୍ଥଶ୍ଚ ପୁଷ୍କଲଃ। ଅନ୍ଯଥା ରକ୍ଷତଃ ଶାପୋଽଭବିଷ୍ଯତ୍ତେ ମତିଶ୍ଚ ମେ॥ 13-78-19 (84552) ରକ୍ଷିତା ଚ ତ୍ବଯା ପୁତ୍ର ମମ ଚାପି ନିବେଦିତା। ଅହଂ ତେ ପ୍ରୀତିମାଂସ୍ତାତ ସ୍ବସ୍ଥଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ଗମିଷ୍ଯସି॥ 13-78-20 (84553) ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ବିପୁଲଂ ପ୍ରୀତୋ ଦେବଶର୍ମା ମହାନୃଷିଃ। ମୁମୋଦ ସ୍ବର୍ଗମାସ୍ଥାଯ ସହଭାର୍ଯଃ ସଶିଷ୍ଯକଃ॥ 13-78-21 (84554) ଇଦମାଖ୍ଯାତବାଂଶ୍ଚାପି ମମାଖ୍ଯାନଂ ମହାମୁନିଃ। ମାର୍କଣ୍ଡେଯଃ ପୁରା ରାଜନ୍ଗଙ୍ଗାକୂଲେ କଥାନ୍ତରେ॥ 13-78-22 (84555) ତସ୍ମାଦ୍ବ୍ରବୀମି ପାର୍ଥ ତ୍ବାଂ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ରକ୍ଷ୍ଯାଃ ସଦୈବ ଚ। ଉଭଯଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ତାସୁ ସତତଂ ସାଧ୍ବସାଧୁ ଚ॥ 13-78-23 (84556) ସ୍ତ୍ରିଯଃ ସାଧ୍ବ୍ଯୋ ମହାଭାଗାଃ ସମ୍ମତା ଲୋକମାତରଃ। ଧାରଯନ୍ତି ମହୀଂ ରାଜନ୍ନିମାଂ ସବନକାନନାମ୍॥ 13-78-24 (84557) ଅସାଧ୍ବ୍ଯଶ୍ଚାପି ଦୁର୍ବୃତ୍ତାଃ କୁଲଘ୍ନାଃ ପାପନିଶ୍ଚଯାଃ। ବିଜ୍ଞେଯା ଲକ୍ଷଣୈର୍ଦୁଷ୍ଟୈଃ ସ୍ବଗାତ୍ରସହଜୈର୍ନୃପ॥ 13-78-25 (84558) ଏବମେତାସୁ ରକ୍ଷା ବୈ ଶକ୍ଯା କର୍ତୁଂ ମହାତ୍ମଭିଃ। ଅନ୍ଯଥା ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ନ ଶକ୍ଯା ରକ୍ଷିତୁଂ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-78-26 (84559) ଏତା ହି ମନୁଜବ୍ଯାଘ୍ର ତୀକ୍ଷ୍ଣାସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣପରାକ୍ରମାଃ। ନାସାମସ୍ତି ପ୍ରିଯୋ ନାମ ମୈଥୁନେ ସଙ୍ଗମେତି ଯଃ॥ 13-78-27 (84560) ଏତାଃ କୃତ୍ଯାଶ୍ଚ କଷ୍ଟାଶ୍ଚ କୃତଘ୍ନା ଭରତର୍ଷଭ। ନ ଚୈକସ୍ମିନ୍ନମନ୍ତ୍ଯେତାଃ ପୁରୁଷେ ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ॥ 13-78-28 (84561) ନାସୁ ସ୍ନେହୋ ନରୈଃ କାର୍ଯସ୍ତଥୈବେର୍ଷ୍ଯା ଜନେଶ୍ବର। ଖେଦମାସ୍ଥାଯ ଭୁଞ୍ଜୀତ ଧର୍ମମାସ୍ଥାଯ ଚୈବ ହ। `ଅନୃତାବିହ ପର୍ବାଦିଦୋଷବର୍ଜଂ ନରାଧିପ॥' 13-78-29 (84562) ବିହନ୍ଯେତାନ୍ଯଥା କୁର୍ବନ୍ନରଃ କୌରବନନ୍ଦନ। ସର୍ବଥା ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ଯୁକ୍ତଃ ସର୍ବତ୍ର ଯୁଜ୍ଯତେ॥ 13-78-30 (84563) ତେନୈକେନ ତୁ ରକ୍ଷା ବୈ ବିପୁଲେନ କୃତା ସ୍ତ୍ରିଯାଃ। ନାନ୍ଯଃ ଶକ୍ତସ୍ତ୍ରିଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ରକ୍ଷିତୁଂ ନୃପ ଯୋଷିତଃ॥ ॥ 13-78-31 (84564) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟସପ୍ତତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 78 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-78-9 ହର୍ଷସ୍ମିତଂ ହର୍ଷେଣ ଗର୍ବିତମ୍॥ 7-78-12 ତେନୈବ ଅନାଖ୍ଯାନେନୈବ॥ 7-78-16 ଲାଲା ବଦନାତ୍ସ୍ବତୋ ଗଲଜ୍ଜଲଧାରା॥ 7-78-25 ସହଜୈଃ ପୀଣିପାଦରେଖାଦିଭିଃ॥ 7-78-28 କୃତ୍ଯାଃ ପ୍ରାଣଗ୍ରାହିଦେବତାରୂପାଃ॥ 7-78-29 ଖେଦମାସ୍ତାଯାଽପ୍ରୀତ୍ଯା ବିଷ୍ଟିଗୃହୀତବତ୍ ଭୁଞ୍ଜୀତ ନତୁ ପ୍ରୀତ୍ଯା। ଧର୍ମଂ ଋତୁକାଲାନୁରୋଧମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଯନ୍ମୂଲଂ ସର୍ବଧର୍ମାଣାଂ ପ୍ରଜନସ୍ଯ ଗୃହସ୍ଯ ଚ। ପିତୃଦେବାତିଥୀନାଂ ଚ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-79-1 (84565) ଅଯଂ ହି ସର୍ବଧର୍ମାଣାଂ ଧର୍ମଶ୍ଚିନ୍ତ୍ଯତମୋ ମତଃ। କୀଦୃଶାଯ ପ୍ରଦେଯା ସ୍ଯାତ୍କନ୍ଯେତି ବସୁଧାଧିପ॥ 13-79-2 (84566) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-79-3x (7023) ଶୀଲବୃତ୍ତେ ସମାଜ୍ଞାଯ ବିଦ୍ଯାଂ ଯୋନିଂ ଚ କର୍ମ ଚ। ଅଦ୍ଭିରେବ ପ୍ରଦାତବ୍ଯା କନ୍ଯା ଗୁଣବତେ ଭବେତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ସତାମେଷ ନିତ୍ଯଂ ଧର୍ମୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-79-3 (84567) ଆବାହ୍ଯମାବହେଦେବଂ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦନୁକୂଲତଃ। ଶିଷ୍ଟାନାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଚ ଧର୍ମ ଏଷ ସନାତନଃ॥ 13-79-4 (84568) ଆତ୍ମାଭିପ୍ରେତମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ କନ୍ଯାଭିପ୍ରେତ ଏଷ ଯଃ। ଅଭିପ୍ରେତା ଚ ଯା ଯସ୍ଯ ତସ୍ମୈ ଦେଯା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଗାନ୍ଧର୍ବମିତି ତଂ ଧର୍ମଂ ପ୍ରାହୁର୍ବେଦବିଦୋ ଜନାଃ॥ 13-79-5 (84569) ଧନେନ ବହୁଧା କ୍ରୀତ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଲୋଭ୍ଯ ଚ ବାନ୍ଧବାନ୍। ଅସୁରାଣାଂ ନୃପୈତଂ ବୈ ଧର୍ମମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-79-6 (84570) ହତ୍ବା ଛିତ୍ତ୍ବା ଚ ଶୀର୍ଷାଣି ରୁଦତାଂ ରୁଦତୀଂ ଗୃହାତ୍। ପ୍ରସହ୍ଯ ହରଣଂ ତାତ ରାକ୍ଷସୋ ବିଧିରୁଚ୍ଯତେ॥ 13-79-7 (84571) `ସୁସାଂ ମତ୍ତାଂ ପ୍ରମତ୍ତାଂ ବା ରହୋ ରାତ୍ରୌ ଚ ଗଚ୍ଛତି। ସ ପାପିଷ୍ଠୋ ବିବାହାନାଂ ପୈଶାଚଃ କଥିତୋଽଧମଃ॥ 13-79-8 (84572) ପଞ୍ଚାନାଂ ତୁ ତ୍ରଯୋ ଧର୍ମ୍ଯା ଦ୍ବାବଧର୍ମ୍ଯୌ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ପୈଶାଚଶ୍ଚାସୁରଶ୍ଚୈବ ନ କର୍ତବ୍ଯୌ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-79-9 (84573) ବ୍ରାହ୍ମଃ କ୍ଷାତ୍ରୋଽଥ ଗାନ୍ଧର୍ବ ଏତେ ଧର୍ମ୍ଯା ନରର୍ଷଭ। ପୃଥଗ୍ବା ଯଦି ବା ମିଶ୍ରାଃ କର୍ତବ୍ଯା ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 13-79-10 (84574) ତିସ୍ତ୍ରୋ ଭାର୍ଯା ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଦ୍ବେ ଭାର୍ଯେ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତୁ। ବୈଶ୍ଯଃ ସ୍ବଜାତ୍ଯାଂ ବିନ୍ଦେତ ତାସ୍ବପତ୍ଯଂ ହିତାଯ ହି॥ 13-79-11 (84575) ଦ୍ବିଜସ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମ୍ଣୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠା କ୍ଷତ୍ରିଯା କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତୁ। ରତ୍ଯର୍ଥମପି ଶୂଦ୍ରା ସ୍ଯାନ୍ନେତ୍ଯାହୁରପରେ ଜନାଃ॥ 13-79-12 (84576) ଅପତ୍ଯଜନ୍ମ ଶୂଦ୍ରାଯାଂ ନ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସାଧବଃ। ଶୂଦ୍ରାଯାଂ ଜନଯବିନ୍ପ୍ରଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀ ବିଧୀଯତେ॥ 13-79-13 (84577) `ନାତିବାଲାଂ ବହନ୍ତ୍ଯନ୍ତେ ଅନିତ୍ଯତ୍ବାତ୍ପ୍ରଜାର୍ଥିନଃ। ବହନ୍ତି କର୍ମିଣସ୍ତସ୍ଯାମନ୍ତଃ ଶୁଦ୍ଧିବ୍ଯପେକ୍ଷଯା॥ 13-79-14 (84578) ଅପରାନ୍ବଯସମ୍ଭୂତାଂ ସଂସ୍ବପ୍ନାଦିବିବର୍ଜିତାମ୍। କାମୋ ଯସ୍ଯାଂ ନିଷିଦ୍ଧଶ୍ଚ କେଚିଦିଚ୍ଛନ୍ତି ଚାପଦି॥ 13-79-15 (84579) ତ୍ରିଂଶଦ୍ବର୍ଷୋ ଦଶବର୍ଷାଂ ଭାର୍ଯାଂ ବିନ୍ଦେତ ନଗ୍ନିକାମ୍। ଏକବିଂଶତିବର୍ଷୋ ବା ସପ୍ତବର୍ଷାମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-79-16 (84580) ଯସ୍ଯାସ୍ତୁ ନ ଭବେଦ୍ଭାତା ପିତା ବା ଭରତର୍ଷଭ। ନୋପଯଚ୍ଛେତ ତାଂ ଜାତୁ ପୁତ୍ରିକାଧର୍ମିଣୀ ହି ସା॥ 13-79-17 (84581) ତ୍ରୀଣି ବର୍ଷାଣ୍ଯୁଦୀକ୍ଷେତ କନ୍ଯା ଋତୁମତୀ ସତୀ। ଚତୁର୍ଥେଽତ୍ବଥ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତେ ସ୍ବଯଂ ଭର୍ତାରମର୍ଜଯେତ୍॥ 13-79-18 (84582) ପ୍ରଜା ନ ହୀଯତେ ତସ୍ଯା ରତିଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଅତୋଽନ୍ଯଥା ବର୍ତମାନା ଭବେଦ୍ବାଚ୍ଯା ପ୍ରଜାପତେଃ॥ 13-79-19 (84583) ଅସପିଣ୍ଡା ଚ ଯା ମାତୁରସଗୋତ୍ରା ଚ ଯା ପିତୁଃ। ଇତ୍ଯେତାମୁପଯଚ୍ଛେତ ତଂ ଧର୍ମଂ ମନୁରବ୍ରବୀତ୍॥ 13-79-20 (84584) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-79-21x (7024) ଶୁଲ୍କମନ୍ଯେନ ଦତ୍ତଂ ସ୍ଯାଦ୍ଦଦାନୀତ୍ଯାହ ଚାପରଃ। ବଲାଦନ୍ଯଃ ପ୍ରଭାଷେତ ଧନମନ୍ଯଃ ପ୍ରଦର୍ଶଯେତ୍॥ 13-79-21 (84585) ପାଣିଗ୍ରହୀତ୍ତା ଚାନ୍ଯଃ ସ୍ଯାତ୍କସ୍ଯ ଭାର୍ଯା ପିତାମହ। ତତ୍ତ୍ବଂ ଜିଜ୍ଞାସମାନାନାଂ ଚକ୍ଷୁର୍ଭବତୁ ନୋ ଭବାନ୍॥ 13-79-22 (84586) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-79-23x (7025) ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍କର୍ମ ମାନୁଷ୍ଯଂ ସଂସ୍ଥାନାଯ ପ୍ରଦୃଶ୍ଯତେ। ମନ୍ତ୍ରବନ୍ମନ୍ତ୍ରିତଂ ତସ୍ଯ ମୃଷାବାଦସ୍ତୁ ପାତକଃ॥ 13-79-23 (84587) ଭାର୍ଯାପତ୍ଯୃତ୍ବିଗାଚାର୍ଯାଃ ଶିଷ୍ଯୋପାଧ୍ଯାଯ ଏବ ଚ। ମୃଷୋକ୍ତେ ଦଣ୍ଡମର୍ହନ୍ତି ନେତ୍ଯାହୁରପରେ ଜନାଃ॥ 13-79-24 (84588) ନହ୍ଯକାମେନ ସଂବାଦଂ ମନୁରେବଂ ପ୍ରଶଂସତି। ଅଯଶସ୍ଯମଧର୍ମ୍ଯଂ ଚ ଯନ୍ମୃଷା ଧର୍ମଗୋପନମ୍॥ 13-79-25 (84589) ନୈକାନ୍ତୋ ଦୋଷ ଏକସ୍ମିଂସ୍ତଦା କେନୋପପଦ୍ଯତେ। ଧର୍ମତୋ ଯାଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଯାଂ ଚ କ୍ରୀଣନ୍ତି ଭାରତ॥ 13-79-26 (84590) ବନ୍ଧୁଭିଃ ସମନୁଜ୍ଞାତେ ମନ୍ତ୍ରହୋମୌ ପ୍ରଯୋଜଯେତ୍। ତଥା ସିଧ୍ଯନ୍ତି ତେ ମନ୍ତ୍ରା ନାଦତ୍ତାଯାଃ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-79-27 (84591) ଯସ୍ତ୍ବତ୍ର ମନ୍ଇତ୍ରସମଯୋ ଭାର୍ଯାପତ୍ଯୋର୍ମିଥଃ କୃତଃ। ତମେବାହୁର୍ଗରୀଯାଂସଂ ଯଶ୍ଚାସୌ ଜ୍ଞାତିଭିଃ କୃତଃ॥ 13-79-28 (84592) ଦେବଦତ୍ତାଂ ପତିର୍ଭାର୍ଯାଂ ବେତ୍ତି ଧର୍ମସ୍ଯ ଶାସନାତ୍। ସ ଦୈବୀଂ ମାନୁଷୀଂ ବାଚମନୃତାଂ ପର୍ଯୁଦସ୍ଯତି॥ 13-79-29 (84593) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-79-30x (7026) କନ୍ଯାଯାଂ ପ୍ରାପ୍ତସୁଲ୍କାଯାଂ ଜ୍ଯାଯାଂଶ୍ଚେଦାବ୍ରଜେଦ୍ବରଃ। ଧର୍ମକାମାର୍ଥସମ୍ପନ୍ନୋ ବାଚ୍ଯମତ୍ରାନୃତଂ ନ ବା॥ 13-79-30 (84594) ତସ୍ମିନ୍ନୁଭଯତୋ ଦୋଷେ କୁର୍ବଞ୍ଶ୍ରେଯଃ ସମାଚରେତ୍। ଅଯଂ ନଃ ସର୍ବଧର୍ମାଣାଂ ଧର୍ମଶ୍ଚିନ୍ତ୍ଯତମୋ ମତଃ॥ 13-79-31 (84595) ତତ୍ତ୍ବଂ ଜିଜ୍ଞାସମାନାନାଂ ଚକ୍ଷୁର୍ଭବତୁ ନୋ ଭବାନ୍। ତଦେତତ୍ସର୍ବମାଚକ୍ଷ୍ବ ନ ହି ତୃପ୍ଯାମି କଥ୍ଯତାମ୍॥ 13-79-32 (84596) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-79-33x (7027) ନୈବ ନିଷ୍ଠାକରଂ ଶୁଲ୍କଂ ଜ୍ଞାତ୍ବାଽଽସୀତ୍ତେନ ନାନୃତମ୍। ନ ହି ଶୁଲ୍କପରାଃ ସନ୍ତଃ କନ୍ଯାଂ ଦଦତି କର୍ହିଚିତ୍। ଅନ୍ଯୈର୍ଗୁଣୈରୁପେତଂ ତୁ ଶୁଲ୍କଂ ଯାଚନ୍ତି ବାନ୍ଧବାଃ॥ 13-79-33 (84597) ଅଲଙ୍କୃତ୍ବା ବହସ୍ବେତି ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦନୁକୂଲତଃ। ଯଚ୍ଚ ତାଂ ଚ ଦଦତ୍ଯେବଂ ନ ଶୁଲ୍କଂ ବିକ୍ରଯୋ ନ ସଃ। ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ଭବେଦ୍ଦେମେବ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 13-79-34 (84598) ଦାସ୍ଯାମି ଭବତେ କନ୍ଯାମିତି ପୂର୍ବଂ ନଭାଷିତମ୍। ଯେ ଚାହୁର୍ଯେ ଚ ନାହୁର୍ଯେ ଯେ ଚାବଶ୍ଯଂ ବଦନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-79-35 (84599) ତସ୍ମାଦାଗ୍ରହଣାତ୍ପାଣେର୍ଯାଚଯନ୍ତି ପରସ୍ପରମ୍। କନ୍ଯାବରଃ ପୁରା ଦତ୍ତୋ ମରୁଦ୍ଭିରିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍॥ 13-79-36 (84600) ନାନିଷ୍ଟାଯ ପ୍ରଦାତବ୍ଯା କନ୍ଯା ଇତ୍ଯୃଷିଚୋଦିତମ୍। ତନ୍ମୂଲଂ କାମମୂଲସ୍ଯ ପ୍ରଜନସ୍ଯେତି ମେ ମତିଃ॥ 13-79-37 (84601) ସମୀକ୍ଷ୍ଯ ଚ ବହୂନ୍ଦୋଷାନ୍ସଂବାସାଦ୍ବିଦ୍ଧି ପାଣଯୋଃ। ଯଥା ନିଷ୍ଠାକରଂ ଶୁଲ୍କଂ ନ ଜାତ୍ବାସୀତ୍ତଥା ଶୃଣୁ॥ 13-79-38 (84602) ଅହଂ ବିଚିତ୍ରବୀର୍ଯସ୍ଯ ଦ୍ବେ କନ୍ଯେ ସମୁଦାବହମ୍। ଜିତ୍ବାଽଙ୍ଗମାଗଧାନ୍ସର୍ବାନ୍କାଶୀନଥ ଚ କୋସଲାନ୍॥ 13-79-39 (84603) ଗୃହୀତପାଣିରେକାଽଽସୀତ୍ପ୍ରାପ୍ତଶୁଲ୍କାଽପରାଽଭବତ୍। କନ୍ଯାଽଗୃହୀତା ତତ୍ରୈବ ବିସର୍ଜ୍ଯା ଇତି ମେ ପିତା। ଅବ୍ରବୀଦିତରାଂ କନ୍ଯାମାବହେତି ସ କୌରବଃ॥ 13-79-40 (84604) ଅପ୍ଯନ୍ଯାନନୁପପ୍ରଚ୍ଛ ଶଙ୍କମାନଃ ପିତୁର୍ବଚଃ। ଅତୀବ ହ୍ଯସ୍ଯ ଧର୍ମେଚ୍ଛା ପିତୁର୍ମେଽଭ୍ଯଧିକାଽଭବତ୍॥ 13-79-41 (84605) ତତୋହମବ୍ରବଂ ରାଜନ୍ନାଚାରେପ୍ସୁରିଦଂ ବଚଃ। ଆଚାରଂ ତତ୍ତ୍ବତୋ ବେତ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ଚ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-79-42 (84606) ତତୋ ମଯୈବମୁକ୍ତେ ତୁ ବାକ୍ଯେ ଧର୍ମଭୃତାବରଃ॥ ପିତା ମମ ମହାରାଜ ବୀହ୍ଲୀକୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-79-43 (84607) ଯଦି ବ ଶୁଲ୍କତୋ ନିଷ୍ଠା ନ ପାଣିଗ୍ରହଣାତ୍ତଥା। ଲାଜାନ୍ତରମୁପାସୀତ ପ୍ରାପ୍ତଶୁଲ୍କ ଇତି ସ୍ମୃତିଃ॥ 13-79-44 (84608) ନ ହି ଧର୍ମବିଦଃ ପ୍ରାହୁଃ ପ୍ରମାଣଂ ବାକ୍ଯତଃ ସ୍ମୃତମ୍। ଯେଷାଂ ବୈ ଶୁଲ୍କତୋ ନିଷ୍ଠା ନ ପାଣିଗ୍ରହଣାତ୍ତଥା॥ 13-79-45 (84609) ପ୍ରସିଦ୍ଧଂ ଭାଷିତଂ ଦାନେ ନୈଷାଂ ପ୍ରତ୍ଯାଯକଂ ପୁନଃ। ଯେ ମନ୍ଯନ୍ତେ କ୍ରଯଂ ଶୁଲ୍କଂ ନ ତେ ଧର୍ମବିଦୋ ନରାଃ॥ 13-79-46 (84610) ନ ଚୈତେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦାତବ୍ଯା ନ ବୋଢବ୍ଯା ତଥାବିଧା। ନ ହ୍ଯେବ ଭାର୍ଯା କ୍ରେତବ୍ଯା ନ ବିକ୍ରଯ୍ଯାଂ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-79-47 (84611) ଯେ ଚ କ୍ରୀଣନ୍ତି ଦାସୀବଦ୍ବିକ୍ରୀଣନ୍ତି ତଥୈବ ଚ। ଭବେତ୍ତେଷାଂ ତଥା ନିଷ୍ଠା ଲୁବ୍ଧାନାଂ ପାପଚେତସାମ୍॥ 13-79-48 (84612) ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ସତ୍ଯବନ୍ତଂ ପର୍ଯପୃଚ୍ଛନ୍ତ ବୈ ଜନାଃ। କନ୍ଯାଯାଃ ପ୍ରାପ୍ତଶୁଲ୍କାଯାଃ ଶୁଲ୍କଦଃ ପ୍ରଶମଂ ଗତଃ॥ 13-79-49 (84613) ପାଣିଗ୍ରହୀତା ବାଽନ୍ଯଃ ସ୍ଯାଦତ୍ର ନୋ ଧର୍ମସଂଶଯଃ। ତନ୍ନଶ୍ଛିନ୍ଧି ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ତ୍ବଂ ହି ବୈ ପ୍ରାଜ୍ଞସମ୍ମତଃ॥ 13-79-50 (84614) ତତ୍ତ୍ବଂ ଜିଜ୍ଞାସମାନାନାଂ ଚକ୍ଷୁର୍ଭବତୁ ନୋ ଭବାନ୍। ତାନେବଂ ବ୍ରୁବତଃ ସର୍ବାନ୍ସତ୍ଯବାନ୍ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍॥ 13-79-51 (84615) ଯତ୍ରେଷ୍ଟଂ ତତ୍ର ଦେଯା ସ୍ଯାନ୍ନାତ୍ର କାର୍ଯା ବିଚାରଣା। କୁର୍ବତେ ଜୀବତୋପ୍ଯେବଂ ମୃତେ ନୈବାସ୍ତି ସଂଶଯଃ॥ 13-79-52 (84616) ଦେବରଂ ପ୍ରବିଶେତ୍କନ୍ଯା ତପ୍ଯେଦ୍ବାଽପି ତପଃ ପୁନଃ। ତମେବାନୁଗତା ଭୂତ୍ବା ପାଣିଗ୍ରାହସ୍ଯ ନାମ ସା॥ 13-79-53 (84617) ଲିଖନ୍ତ୍ଯେବ ତୁ କେଷାଂଚିଦପରେଷାଂ ଶନୈରପି। ଇତି ଯେ ସଂବଦନ୍ତ୍ଯତ୍ର ତ ଏତଂ ନିଶ୍ଚଯଂ ବିଦୁଃ॥ 13-79-54 (84618) ତତ୍ପାଣିଗ୍ରହଣାତ୍ପୂର୍ବମନ୍ତରଂ ଯତ୍ର ବର୍ତତେ। ସର୍ବମଙ୍ଗଲମନ୍ତ୍ରଂ ବୈ ମୃଷାବାଦସ୍ତୁ ପାତକଃ॥ 13-79-55 (84619) ପାଣିଗ୍ରହଣମନ୍ତ୍ରାଣାଂ ନିଷ୍ଠା ସ୍ଯାତ୍ସପ୍ତମେ ପଦେ। ପାଣିଗ୍ରହସ୍ଯ ଭାର୍ଯା ସ୍ଯାଦ୍ଯସ୍ଯ ଚାଦ୍ଭିଃ ପ୍ରଦୀଯତେ॥ 13-79-56 (84620) ଇତି ଦେଯଂ ବଦନ୍ତ୍ଯତ୍ର ତ ଏତଂ ନିଶ୍ଚଯଂ ବିଦୁଃ। ଅନୁକୂଲାମନୁବଶାଂ ଭ୍ରାତ୍ରା ଦତ୍ତାମୁପାଗ୍ନିକାମ୍। ପରିକ୍ରମ୍ଯ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଭାର୍ଯାଂ ବିନ୍ଦେଦ୍ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମଃ॥ ॥ 13-79-57 (84621) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-79-3 ଯୋନି ମାତୃତଃ ପିତୃତଶ୍ଚ ଶୁଦ୍ଧିମ୍। ଅଯଂ ବ୍ରାହ୍ମାଃ ପ୍ରଥମୋ ବିବାହଃ॥ 7-79-4 ଏବଂ ଉକ୍ତଗୁଣବନ୍ତଂ ଆବାହ୍ଯଂ ବିବାହଯୋଗ୍ଯଂ ଆବହେତ୍ ଆକାରଯେତ୍। ତତଶ୍ଚ ଅନୁକୂଲତୋ ଧନଦାନାଦିନା ଅଭିମୁଖୀକୃତାଯ ଦଦ୍ଯାତ୍। ଅଯଂ ପ୍ରାଜାପତ୍ଯୋ ନାମ ଦ୍ବିତୀଯୋ ବିପ୍ରାଣାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଚ ପ୍ରଶସ୍ତତରଃ॥ 7-79-6 ଆସୁରଂ ଚତୁର୍ଥମାହ ଧନେନେତି॥ 7-79-7 ହତ୍ବେତି ରାକ୍ଷସଃ ପଞ୍ଚମଃ। ଅତ୍ରୈବ ପ୍ରମତ୍ତାନାଂ ବନ୍ଧୂନାଂ କନ୍ଯାହରଣାତ୍ ପୈଶାଚୋ ହରଣସାମାନ୍ଯାଦନ୍ତର୍ଭବତି॥ 7-79-13 ନଗ୍ନିକାଂ ଏକବାସସମ୍। ଅଜାତସ୍ତ୍ରୀବ୍ଯଞ୍ଜନାମିତି ଯାବତ୍॥ 7-79-17 ପୁତ୍ରିକାଧର୍ମିଣୀ ଯସ୍ଯାଃ ପିତା ଇଯମେବ ଦୁହିତା ମମ ପୁତ୍ରସ୍ଥାନେ ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯବାନ୍ନ ବେତି ନ ଜ୍ଞାଯତେ ସା॥ 7-79-19 ବାଚ୍ଯା ନିଦ୍ଯା। ପ୍ରଜନୋ ହୀଯତେ ଇତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-79-23 ସଂସ୍ଥାନାଯ ବ୍ଯବସ୍ଥାର୍ଥଂ ମନ୍ତ୍ରବନ୍ମନ୍ତ୍ରିତଂ ବିଚାରବଦ୍ଭିଃ ସର୍ବୈରେକୀଭୂଯ ମନ୍ତ୍ରିତମିଯମସ୍ମୈ ଦେଯେତି ବିଚାରିତମ୍। ତସ୍ଯ ଗୃଷାକରଣଂ ପାତକଃ ପାତଯିତୁଂ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ମୃଷାବାଦସ୍ତ୍ବପାତକମିତି ଥ. ଧ. ପାଠଃ॥ 7-79-25 ତତ୍ର ନେତି ପକ୍ଷଂ ନିନ୍ଦତି ନହୀତି॥ 7-79-28 ଯଦ୍ଯପି ଜ୍ଞାତିଭିଃ କୃତଃ ସମଯୋ ଗୁରୁସ୍ତଥାପି ମନ୍ତ୍ରପୂର୍ବକଃ ସମଯୋ ଗୁରୁତର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-79-29 ଦେବଃ ପ୍ରାକ୍କର୍ମ ଈଶ୍ବରୋ ବା। ବେତ୍ତି ଲଭତେ॥ 7-79-31 ଦୋଷେ ସତି କୁର୍ବନ୍ କର୍ତା ଶ୍ରେଯଃ ପ୍ରଶସ୍ତତରଂ କିଂ ସମାଚରେଦିତ୍ଯଧ୍ଯାହୃତ୍ଯ ଯୋଜ୍ଯମ୍ ॥ 7-79-32 କଥ୍ଯତାମିତ୍ଯାଦରସୂଚନାର୍ଥା ପୁନରୁକ୍ତିଃ॥ 7-79-33 ଗୁଣୈର୍ବଯୋଧିକତ୍ବାଦିଭିଃ॥ 7-79-34 କନ୍ଯାର୍ତାଲଙ୍କାରଗ୍ରହଣେ ନ ଦୋଷୋଽସ୍ତୀତ୍ଯାହ ଅଲଙ୍କୃତ୍ବେତି॥ 7-79-35 ନଭାଷିତମିତ୍ଯେକପଦମ୍। ଯେ ପୂର୍ବଂ ଦାସ୍ଯାମୀତ୍ଯାହୁର୍ଯେ ଚ ନଦାସ୍ଯାମୀତ୍ଯାହୁର୍ଯେ ଚ ଅବଶ୍ଯଂ ଦାସ୍ଯାମୀତି ବଦନ୍ତି ତତ୍ସର୍ବଂ ନଭାଷିତଂ ଅନୁକ୍ତବଦେବେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-79-36 ଯସ୍ମାଦେବଂ ତସ୍ମାତ୍ ଆପାଣିଗ୍ରହଣାତ୍କନ୍ଯାଂ ଯାଚେତେତି ମରୁତାଂ ବରସ୍ତେନ ତତଃ ପୂର୍ବଂ ବିଶିଷ୍ଟବରାର୍ଥମପହାରେପି ନ ଦୋଷ ଇତି ଭାବଃ॥ 7-79-37 ତତ୍କନ୍ଯା କାମୋ ମୂଲଂ ଯସ୍ଯ। ତସ୍ମାଦୁତ୍ତମଦୌହିତ୍ରାର୍ଥିନା ଶ୍ରେଯସେ ଏବ କନ୍ଯା ପ୍ରଦେଯେତି ଭାବଃ॥ 7-79-38 ସଂବାସାଚ୍ଚିରପରିଚଯାତ୍। ପାଣଯୋଃ କ୍ରଯବିକ୍ରଯଯୋଃ ସଂବାଦେ ବିଦ୍ବିଷାଣଯୋରିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-79-39 ବୀର୍ଯମପି ଶୁଲ୍କଂ ଭବତୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯେଣାହ ଅହମିତି। ଅମ୍ବିକାମ୍ବାଲିକଯୋରେକତ୍ବବିବକ୍ଷଯାଂ ଦ୍ବେ ଇତ୍ଯୁକ୍ତମ୍॥ 7-79-40 ପ୍ରାପ୍ତଶୁଲ୍କା ବୀର୍ଯେଣ ନିର୍ଜିତାପି କନ୍ଯା ଅଗୃହୀତା ଅପ୍ରାପ୍ତପାଣିଗ୍ରହେଯଂ ଅମ୍ବା ବିସର୍ଜ୍ଯା ଉତ୍ସ୍ରଷ୍ଟଂ ଯୋଗ୍ଯା ଇତି ପିତା ପିତୃବ୍ଯୋ ବାହ୍ଲୀକୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 7-79-41 ଅନୁପପ୍ରଚ୍ଛ ଅନୁପୃଷ୍ଟବାନହମ୍॥ 7-79-44 ପ୍ରାପ୍ତଂ ଶୁଲ୍କଂ ଯେନ। ପାଠାନ୍ତରେ ଯସ୍ଯାଃ ସା। କନ୍ଯାପିତା କନ୍ଯା ବା ଲାଜାନ୍ତରଂ ବରାନ୍ତରମୁପାସୀତ ଇତି ଯା ସ୍ମୃତିସ୍ତର୍ହି ବାଧ୍ଯେତେତ୍ଯଧ୍ଯାହୃତ୍ଯ ଯୋଜନା। ଲାଜା ବିଦ୍ଯନ୍ତେ ହ୍ଯୌମ୍ଯଦ୍ରବ୍ଯମସ୍ଯ ସ ଇତି ଲାଜଶବ୍ଦୋଽର୍ଶଆଦ୍ଯଚ୍ପ୍ରତ୍ଯଯାନ୍ତଃ। ଲାଜୋପ୍ତାରମୁପାସୀତେତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-79-45 ଯେଷାଂ ଶୁଲ୍କତୋ ନିଷ୍ଠା ତେଷାଂ ବାକ୍ଯତୋ ବାକ୍ଯଂ ପ୍ରମାଣଂ ସ୍ମୃତମିତି ଧର୍ମବିଦୋ ନହ୍ଯାହୁରିତ୍ଯନ୍ବଯଃ 7-79-46 ଲୋକବିରୋଧମପ୍ଯାହାର୍ଧେନ। ପ୍ରସିଦ୍ଧମିତି କନ୍ଯାଯା ଦାନମିତ୍ଯେବୋଚ୍ଯତେ ନତୁ କ୍ରଯୋ ଜଯୋ ବେତି। ଏଷାଂ ଶୁଲ୍କବାଦିନାଂ ପ୍ରତ୍ଯାଯକଂ ଭାର୍ଯାତ୍ବଜ୍ଞାପକଂ କିମପି ନାସ୍ତି। ପରିଣଯନାଦେବ ଭାର୍ଯା ଭବତି ନ ଶୁଲ୍କମାତ୍ରାଦିତି ଲୋକବ୍ଯବହାରସ୍ଯ ସ୍ପଷ୍ଟତ୍ବାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-79-52 ଜୀବତ ଇତ୍ଯନାଦରେ ଷଷ୍ଠୀ। ଜୀବନ୍ତମପି ଶୁଲ୍କଦମନାଦୃତ୍ଯ ଶିଷ୍ଟା ଏବଂ ଯଥେଷ୍ଟଦାନଂ କୁର୍ବତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-79-53 ଦେବରମିତି ଯୁଗାନ୍ତରଧର୍ମଃ॥ 7-79-54 କେଷାଂଚିନ୍ମତେ ଦେବରାଦଯଃ ଅଲିଖିତାଂ ଭ୍ରାତୃଭାର୍ଯା ଲିଖନ୍ତ୍ଯେବ ସୁରତେନ ଯୋଜଯନ୍ତ୍ଯେବ। ଅପରେଷାଂ ମତେ ଶନୈକ୍ମନ୍ଥରା ଇଯଂ ପ୍ରବୃତ୍ତିଃ। ଐଚ୍ଛିକୀ ନତୁ ବୈଧୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-79-55 ସଙ୍କଲ୍ପପୂର୍ବକଂ ଦତ୍ତାଯା ଅପି କନ୍ଯାଯା ଯୋଽପହାରସ୍ତଜ୍ଜନ୍ଯୋ ମୃଷାବାଦଃ ପାତକୋ ଭବତି ଦାତୁର୍ନତୁ ତାବନ୍ମାତ୍ରେଣ ତସ୍ଯାଂ ଭାର୍ଯାତ୍ବମୁତ୍ପନ୍ନମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ କନ୍ଯାଯାଂ ପ୍ରାପ୍ତଶୁଲ୍କାଯାଂ ପତିଶ୍ଚେନ୍ନାସ୍ତି କଶ୍ଚନ। ତତ୍ର କା ପ୍ରତିପତ୍ତିଃ ସ୍ଯାତ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-80-1 (84622) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-80-2x (7028) ଯା ପୁତ୍ରକସ୍ଯ ଋଦ୍ଧସ୍ଯ ପ୍ରତିପାଲ୍ଯା ତଦା ଭବେତ୍। ଅଥବା ସା ହରେଚ୍ଛୁଲ୍କଂ କ୍ରୀତା ଶୁଲ୍କପ୍ରଦସ୍ଯ ସା॥ 13-80-2 (84623) ତସ୍ଯାର୍ଥେଽପତ୍ଯମୀହେବ ଯେନ ନ୍ଯାଯେନ ଶକ୍ନୁଯାତ୍। ନ ତସ୍ମାନ୍ମନ୍ତ୍ରବତ୍କାର୍ଯଂ କଶ୍ଚିତ୍କୁର୍ବୀତ କିଞ୍ଚନ॥ 13-80-3 (84624) ସ୍ବଯଂବୃତେନ ସାଜ୍ଞପ୍ତା ପିତ୍ରା ବୈ ପ୍ରତ୍ଯପଦ୍ଯତ। ତତ୍ତସ୍ଯାନ୍ଯେ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଧର୍ମଜ୍ଞା ନେତରେ ଜନାଃ॥ 13-80-4 (84625) ଏତତ୍ତୁ ନାପରେ ଚକ୍ରୁରପରେ ଜାତୁ ସାଧବଃ। ସାଧୂନାଂ ପୁନରାଚାରୋ ଗରୀଯାନ୍ଧର୍ମଲକ୍ଷଣଃ॥ 13-80-5 (84626) ଅସ୍ମିନ୍ନେବ ପ୍ରକାରେ ତୁସୁକ୍ରତୁର୍ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍। ନପ୍ତା ବିଦେହରାଜସ୍ଯ ଜନକସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-80-6 (84627) ଅସଦାଚରିତେ ମାର୍ଗେ କଥଂ ସ୍ଯାଦନୁକୀର୍ତନମ୍। ଅନୁପ୍ରଶ୍ନଃ ସଂଶଯୋ ବା ସତାମେବମୁପାଲଭେତ୍॥ 13-80-7 (84628) ଅସଦେବ ହି ଧର୍ମସ୍ଯ ପ୍ରଦାନଂ ଧର୍ମ ଆସୁରଃ। ନାନୁଶୁଶ୍ରୁମ ଜାତ୍ବେନାମିମାଂ ପୂର୍ବେଷୁ କର୍ମସୁ॥ 13-80-8 (84629) ଭାର୍ଯାପତ୍ଯୋର୍ହି ସମ୍ବନ୍ଧଃ ସ୍ତ୍ରୀପୁଂସୋସ୍ତୁଲ୍ଯ ଏବ ତୁ। ରତିଃ ସାଧାରଣୋ ଧର୍ମ ଇତି ଚାହ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-80-9 (84630) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-80-10x (7029) ଅଥ କେନ ପ୍ରମାଣେନ ପୁଂସାମାଦୀଯତେ ଧନମ୍। ପୁତ୍ରବଦ୍ଧି ପିତୁସ୍ତସ୍ଯ କନ୍ଯା ଭବିତୁମର୍ହତି॥ 13-80-10 (84631) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-80-11x (7030) ଯଥୈବାତ୍ମା ତଥା ପୁତ୍ରଃ ପୁତ୍ରେଣ ଦୁହିତା ସମା। ତସ୍ଯାମାତ୍ମନି ତିଷ୍ଠନ୍ତ୍ଯାଂ କଥମନ୍ଯୋ ଧନଂ ହରେତ୍॥ 13-80-11 (84632) ମାତୁଶ୍ଚ ଯୌତକଂ ଯତ୍ସ୍ଯାତ୍କୁମାରୀଭାଗ ଏବ ସଃ। ଦୌହିତ୍ର ଏବ ତଦ୍ରିକ୍ଥମପୁତ୍ରସ୍ଯ ପିତୁର୍ହରେତ୍॥ 13-80-12 (84633) ଦଦାତି ହି ସ ପିଣ୍ଡାନ୍ବୈ ପିତୁର୍ମାତାମହସ୍ଯ ଚ। ପୁତ୍ରଦୌହିତ୍ରଯୋରେବ ବିଶେଷୋ ନାସ୍ତି ଧର୍ମତଃ॥ 13-80-13 (84634) ଅନ୍ଯତ୍ର ଜାମଯା ସାର୍ଧଂ ପ୍ରଜାନାଂ ପୁତ୍ର ଈହତେ। ଦୁହିତାଽନ୍ଯତ୍ର ଜାତେନ ପୁତ୍ରେଣାପି ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-80-14 (84635) ଦୌହିତ୍ରକେଣ ଧର୍ମେଣ ତତ୍ର ପଶ୍ଯାମି କାରଣମ୍। ବିକ୍ରୀତାସୁ ହି ଯେ ପୁତ୍ରା ଭବନ୍ତି ପିତୁରେବ ତେ॥ 13-80-15 (84636) ଅସୂଯବସ୍ତ୍ବଧର୍ମିଷ୍ଠାଃ ପରସ୍ବାଦାଯିନଃ ଶଠାଃ। ଆସୁରାଦଧିସମ୍ଭୂତା ଧର୍ମାଦ୍ବିଷମବୃତ୍ତଯଃ॥ 13-80-16 (84637) ଅତ୍ର ଗାଥା ଯମୋଦ୍ଗୀତାଃ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ଧର୍ମଜ୍ଞା ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ନିବଦ୍ଧା ଧର୍ମସେତୁଷୁ॥ 13-80-17 (84638) ଯୋ ମନୁଷ୍ଯଃ ସ୍ବକଂ ପୁତ୍ରଂ ବିକ୍ରୀଯ ଧନମିଚ୍ଛତି। କନ୍ଯାଂ ବା ଜୀବିତାର୍ଥାଯ ଯଃ ଶୁଲ୍କେନ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-80-18 (84639) ସପ୍ତାବରେ ମହାଘୋରେ ନିରଯେ କାଲସାହ୍ବଯେ। ସ୍ବେଦଂ ମୂତ୍ରଂ ପୁରୀଷଂ ଚ ତସ୍ମିନ୍ମୂଢଃ ସମଶ୍ନୁତେ॥ 13-80-19 (84640) ଆର୍ଷେ ଗୋମିଥୁନଂ ଶୁଲ୍କଂ କେଚିଦାହୁର୍ମୃଷୈବ ତତ୍। ଅଲ୍ପୋ ବା ବହୁ ବା ରାଜନ୍ବିକ୍ରଯସ୍ତାବଦେବ ସଃ॥ 13-80-20 (84641) ଯଦ୍ଯପ୍ଯାଚରିତଃ କୈଶ୍ଚିନ୍ନୈଷ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ। ଅନ୍ଯେଷାମପି ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ ଲୋଭତଃ ସମ୍ପ୍ରବୃତ୍ତଯଃ॥ 13-80-21 (84642) ବଶ୍ଯାଂ କୁମାରୀଂ ବଲତୋ ଯେ ତାଂ ସମୁପଭୁଞ୍ଜତେ। ଏତେ ପାପସ୍ଯ କର୍ତାରସ୍ତମସ୍ଯନ୍ଧେ ଚ ଶେରତେ॥ 13-80-22 (84643) ଅନ୍ଯୋପ୍ଯଥ ନ ବିକ୍ରେଯୋ ମନୁଷ୍ଯଃ କିଂ ପୁନଃ ପ୍ରଜାଃ। ଅଧର୍ମମୂଲୈର୍ହି ଧନୈସ୍ତୈର୍ନ ଧର୍ମୋଽଥ କଶ୍ଚନ॥ ॥ 13-80-23 (84644) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 80॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-80-1 ଶୁଲ୍କଦଶ୍ଚେତ୍ପ୍ରୋଷିତସ୍ତଦ୍ଭଯାଦନ୍ଯଶ୍ଚ ନ ବୃଣୁତେ ତଦା ତତ୍ପିତ୍ରା କିଂ କର୍ତବ୍ଯମିତି ପ୍ରଶ୍ନାର୍ଥଃ॥ 7-80-2 ଯା କନ୍ଯାଃ ପିତୁଃ ପ୍ରତିପାଲ୍ଯା ପିତା ଚ ଯଦି ତତ୍ ଶୁଲ୍କଂ ପରପକ୍ଷୀଯେଭ୍ଯଃ ପରାବୃତ୍ଯ ନ ଦଦ୍ଯାତ୍ତର୍ହି ସା କନ୍ଯା ଶୁଲ୍କପ୍ରଦସ୍ଯୈବ ଜ୍ଞେଯା॥ 7-80-4 ସ୍ବଯଂବୃତେତି ସାବିତ୍ରୀତି ଧର୍ମଜ୍ଞାନପରା ଜନା ଇତି ଚ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-80-8 ଧର୍ମସ୍ଯ ସ୍ଇତ୍ରୀଣାମସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ଯଲକ୍ଷଣସ୍ଯ ଧର୍ମସ୍ଯ ପ୍ରଦାନଂ ଖଣ୍ଡନଂ ଯତ୍ସ ଆସୁରୋ ଧର୍ମଃ ଏତାଂ ପଦ୍ଧତିମ୍। ପୂର୍ବେଷୁ ବୃଦ୍ଧେଷୁ। କର୍ମସୁ ବିବାହେଷୁ। ଜାତ୍ବେବ ତଦିଦଂ ପୂର୍ବଜନ୍ମ୍ସବିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-80-14 ଜାମଯା କନ୍ଯଯାପି ତାମପେକ୍ଷ୍ଯେତ୍ଯର୍ଥଃ। ଅନ୍ଯତ୍ର ଜାଯତେ ସୋପି ପ୍ରଜଯା ପୁତ୍ର ଈଯତେ ଇତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-80-19 କାଲସାହ୍ନଯେ କାଲସୂତ୍ରାଖ୍ଯେ॥ 7-80-22 ବଲତୋ ବଶ୍ଯାଂ ନତୁ ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-80-23 ଅନ୍ଯୋପି ପଶୁରପି॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ପ୍ରାଚେତସସ୍ଯ ବଚନଂ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ଯସ୍ଯାଃ କିଞ୍ଚିନ୍ନାଦଦତେ ଜ୍ଞାତଯୋ ନ ସ ବିକ୍ରଯଃ॥ 13-81-1 (84645) ଅର୍ହଣଂ ତତ୍କୁମାରୀଣାମାନୃଶଂସ୍ଯଂ ବ୍ରତଂ ଚ ତତ୍। ସର୍ବଂ ଚ ପ୍ରତିଦେଯଂ ସ୍ଯାତ୍କନ୍ଯାଯୈ ତଦଶେଷତଃ॥ 13-81-2 (84646) ପିତୃଭିର୍ଭ୍ରାତୃଭିଶ୍ଚାପି ଶ୍ବଶୁରୈରଥ ଦେବରୈଃ। ପୂଜ୍ଯା ଲାଲଯିତବ୍ଯାଶ୍ଚ ବହୁକଲ୍ଯାଣମୀପ୍ସୁଭିଃ॥ 13-81-3 (84647) ଯଦି ବୈ ସ୍ତ୍ରୀ ନ ରୋଚେତ ପୁମାଂସଂ ନ ପ୍ରମୋଦଯେତ୍। ଅପ୍ରମୋଦାତ୍ପୁନଃ ପୁଂସଃ ପ୍ରଜନୋ ନ ପ୍ରବର୍ଧତେ॥ 13-81-4 (84648) ପୂଜ୍ଯା ଲାଲଯିତବ୍ଯାଶ୍ଚ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ନିତ୍ଯଂ ଜନାଧିପ। ସ୍ତ୍ରିଯୋ ଯତ୍ର ଚ ପୂଜ୍ଯନ୍ତେ ରମନ୍ତେ ତତ୍ର ଦେବତାଃ॥ 13-81-5 (84649) ଅପୂଜିତାଶ୍ଚ ଯତ୍ରୈତାଃ ସର୍ବାସ୍ତତ୍ରାଫଲାଃ କ୍ରିଯାଃ। ତଦା ଚୈତତ୍କୁଲଂ ନାସ୍ତି ଯଦା ଶୋଚନ୍ତି ଜାମଯଃ॥ 13-81-6 (84650) ଜାମୀଶପ୍ତାନି ଗେହାନି ନିକୃତ୍ତାନୀବ କୃତ୍ଯଯା। ନୈବ ଭାନ୍ତି ନ ବର୍ଧନ୍ତେ ଶ୍ରିଯା ହୀନାନି ପାର୍ଥିବ॥ 13-81-7 (84651) ସ୍ତ୍ରିଯଃ ପୁଂସାଂ ପରିଦଦୌ ମନୁର୍ଜିଗମିଷୁର୍ଦିବମ୍। ଅବଲାଃ ସ୍ବଲ୍ପକୌପୀନାଃ ସୁହୃଦ ସତ୍ଯଜିଷ୍ଣବଃ॥ 13-81-8 (84652) ଈର୍ଷବୋ ମାନକାମାଶ୍ଚ ଚଣ୍ଡାଶ୍ଚ ସୁହୃଦୋଽବୁଧାଃ। ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତୁ ମାନମର୍ହନ୍ତି ତା ମାନଯତ ମାନବାଃ॥ 13-81-9 (84653) ସ୍ତ୍ରୀପ୍ରତ୍ଯଯୋ ହି ବୈ ଧର୍ମୋ ରତିଭୋଗାଶ୍ଚ କେବଲାଃ। ପରିଚର୍ଯା ନମସ୍କାରାସ୍ତଦାଯତ୍ତା ଭବନ୍ତୁ ବଃ॥ 13-81-10 (84654) ଉତ୍ପାଦନମପତ୍ଯସ୍ଯ ଜାତସ୍ଯ ପରିପାଲନମ୍। ପ୍ରୀତ୍ଯର୍ଥଂ ଲୋକଯାତ୍ରାଯାଃ ପଶ୍ଯତ ସ୍ତ୍ରୀନିବନ୍ଧନମ୍॥ 13-81-11 (84655) ସମ୍ମାନ୍ଯମାନାଶ୍ଚୈତା ହି ସର୍ବକାର୍ଯାଷ୍ଯବାପ୍ସ୍ଯଥ। ବିଦେହରାଜଦୁହିତା ଚାତ୍ର ଶ୍ଲୋକମଗାଯତ॥ 13-81-12 (84656) ନାସ୍ତି ଯଜ୍ଞଃ ସ୍ତ୍ରିଯାଃ କଶ୍ଚିନ୍ନ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ନୋପ୍ରବାସକମ୍। ଧର୍ମଃ ସ୍ବଭର୍ତୃଶୁଶ୍ରୂଷା ତଯା ସ୍ବର୍ଗଂ ଜଯନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-81-13 (84657) ପିତା ରକ୍ଷତି କୌମାରେ ଭର୍ତା ରକ୍ଷତି ଯୌବନେ। ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ସ୍ଥାବିରେ ଭାବେ ନ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ଯମର୍ହତି॥ 13-81-14 (84658) ଶ୍ରିଯ ଏତାଃ ସ୍ତ୍ରିଯୋ ନାମ ସତ୍କାର୍ଯା ଭୂତିମିଚ୍ଛତା। ଲାଲିତାଽନୁଗୃହୀତା ଚ ଶ୍ରୀଃ ସ୍ତ୍ରୀ ଭବତି ଭାରତଃ॥ ॥ 13-81-15 (84659) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 81 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-81-1 ପ୍ରାଚେତସସ୍ଯ ଦକ୍ଷସ୍ଯ। ଜ୍ଞାତଯଃ କନ୍ଯାପକ୍ଷୀଯାଃ। ସ୍ବଯଂ ନାଦଦତେଽଥ ଚ କନ୍ଯାଲଙ୍କାରର୍ଥମିଚ୍ଛନ୍ତି ସ ବିକ୍ରଯୋ ନ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥ॥ 7-81-4 ନ ରୋଚେତ ନ କାମଯେତ। ନ ପ୍ରମୋଦଯେତ୍କାମୁକଂ ନ କୁର୍ଯାତ୍। ପ୍ରଜନଃ ସନ୍ତତିଃ॥ 7-81-8 ସ୍ବଲ୍ପ ଈଷଦାଯାସେନ ଅପନେଯଃ କୌପୀନୋ ଗୁହ୍ଯାଚ୍ଛାଦନପଟୋ ଯାସାମ୍। ସଦ୍ଯୋହାର୍ଯା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ସୁହୃଦଃ ସୌହାର୍ଦଯୁକ୍ତାଃ॥ 7-81-9 ବୁଧ୍ଯନ୍ତ ଇତ୍ଯବୁଧାଃ॥ 7-81-10 ସ୍ତ୍ରୀପ୍ରତ୍ଯଯଃ ସ୍ତ୍ରୀହେତୁକଃ॥ 7-81-12 ଅତ୍ର ସ୍ତ୍ରୀଧର୍ମବିଷଯେ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରବିଧାନଜ୍ଞ ରାଜଧର୍ମବିଦୁତ୍ତମ। ଅତୀବ ସଂଶଯଚ୍ଛେତ୍ତା ଭବାନ୍ବୈ ପ୍ରଥିତଃ କ୍ଷିତୌ॥ 13-82-1 (84660) କଶ୍ଚିତ୍ତୁ ସଂଶଯୋ ମେଽସ୍ତି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ। `ଅସ୍ଯାମାପଦି କଷ୍ଟାଯାମନ୍ଯଂ ପୃଚ୍ଛାମ କଂ ବଯମ୍'॥ ଜାତେଽସ୍ମିନ୍ସଂଶଯେ ରାଜନ୍ନାନ୍ଯଂ ପୃଚ୍ଛେମ କଞ୍ଚନ॥ 13-82-2 (84661) ଯଥା ନରେଣ କର୍ତବ୍ଯଂ ଧର୍ମମାର୍ଗାନୁବର୍ତିନା। ଏତତ୍ସର୍ବଂ ମହାବାହୋ ଭବାନ୍ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହତି॥ 13-82-3 (84662) ଚତସ୍ରୋ ବିହିତା ଭାର୍ଯା ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ପିତାମହ। ବ୍ରାହ୍ମଣୀ କ୍ଷତ୍ରିଯା ବୈଶ୍ଯା ଶୂଦ୍ରା ଚ ରତିମିଚ୍ଛତଃ॥ 13-82-4 (84663) ତତ୍ର ଜାତେଷୁ ପୁତ୍ରେଷୁ ସର୍ବାସାଂ କୁରୁସତ୍ତମ। ଆନୁପୂର୍ବ୍ଯେଣ କସ୍ତେଷାଂ ପିତ୍ର୍ଯଂ ଦାଯାଦ୍ଯମର୍ହତି॥ 13-82-5 (84664) କେନ ବା କିଂ ତତୋ ହାର୍ଯଂ ପିତୃବିତ୍ତାତ୍ପିତାମହ। ଏତଦିଚ୍ଛାମି କଥିତଂ ବିଭାଗସ୍ତେଷୁ କଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-82-6 (84665) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-82-7x (7031) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବୈଶ୍ଯସ୍ତ୍ରଯୋ ବର୍ଣା ଦ୍ବିଜାତଯଃ। ଏତେଷୁ ବିହିତୋ ଧର୍ମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-82-7 (84666) ବୈଷମ୍ଯାଦଥବା ଲୋଭାତ୍କାମାଦ୍ବାଽପି ପରନ୍ତପ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଭବେଚ୍ଛୂଦ୍ରା ନ ତୁ ଦୃଷ୍ଟା ନ ତୁ ସ୍ମୃତା॥ 13-82-8 (84667) ଶୂଦ୍ରାଂ ଶଯନମାରୋପ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣି ଯାତ୍ଯଧୋଗତିମ୍। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀଯତେ ଚାପି ବିଧିଦୃଷ୍ଟେନ କର୍ମଣା॥ 13-82-9 (84668) ତତ୍ର ଜାତେଷ୍ବପତ୍ଯେଷୁ ଦ୍ବିଗୁଣଂ ସ୍ବାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଅତସ୍ତେ ନିଯମଂ ବିତ୍ତେ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ଭାରତ॥ 13-82-10 (84669) ଲକ୍ଷଣ୍ଯଂ ଗୋବୃଷୋ ଯାନଂ ଯତ୍ପ୍ରଧାନତମଂ ଭବେତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାସ୍ତଦ୍ଧରେତ୍ପୁତ୍ର ଏକାଂଶଂ ବୈ ପିତୁର୍ଧନାତ୍॥ 13-82-11 (84670) ଏଷଂ ତୁ ଦଶଧା କାର୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ତତ୍ର ତେନୈବ ହର୍ତବ୍ଯାଶ୍ଚତ୍ବାରୋଂଶାଃ ପିତୁର୍ଧନାତ୍॥ 13-82-12 (84671) ତ୍ରିଯାଯାସ୍ତୁ ଯଃ ପୁତ୍ରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସୋପ୍ଯସଂଶଯଃ। ସ ତୁ ମାତୁର୍ବିଶେଷେଣ ତ୍ରୀନଂଶାନ୍ହର୍ତୁମର୍ହତି॥ 13-82-13 (84672) ବର୍ଣେ ତୃତୀଯେ ଜାତସ୍ତୁ ବୈଶ୍ଯାଯାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦପି। ଦ୍ବିରଂଶସ୍ତେନ ହର୍ତବ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-82-14 (84673) ଶୂଦ୍ରାଯାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଜ୍ଜାତୋ ନିତ୍ଯାଦେଯଧନଃ ସ୍ମୃତଃ। ଅଲ୍ପଂ ଚାପି ପ୍ରଦାତବ୍ଯଂ ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରାଯ ଭାରତ॥ 13-82-15 (84674) ଦଶଧା ପ୍ରବିଭକ୍ତସ୍ଯ ଧନସ୍ଯୈବ ଭବେତ୍କ୍ରମଃ। ସବର୍ଣାସୁ ତୁ ଜାତାନାଂ ସମାନ୍ଭାଗାନ୍ପ୍ରକଲ୍ପଯେତ୍॥ 13-82-16 (84675) ଅବ୍ରାହ୍ମଣଂ ତୁ ମନ୍ଯନ୍ତେ ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରମନୈପୁଣାତ୍। ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଜାତୋ ହି ବ୍ରାହ୍ମଣାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଭବେତ୍॥ 13-82-17 (84676) ସ୍ମୃତାଶ୍ଚ ବର୍ଣାଶ୍ଚତ୍ବାରଃ ପଞ୍ଚମୋ ନାଧିଗମ୍ଯତେ। ହରେଚ୍ଚ ଦଶମଂ ଭାଗଂ ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରଃ ପିତୁର୍ଧନାତ୍॥ 13-82-18 (84677) ତତ୍ତୁ ଦତ୍ତଂ ହରେତ୍ପିତ୍ରା ନାଦତ୍ତଂ ହର୍ତୁମର୍ହତି। ଅବଶ୍ଯଂ ହି ଧନଂ ଦେଯଂ ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରାଯ ଭାରତ॥ 13-82-19 (84678) ଆନୃଶଂସ୍ଯଂ ପରୋ ଧର୍ମ ଇତି ତସ୍ମୈ ପ୍ରଦୀଯତେ। ଯତ୍ରତତ୍ର ସମୁତ୍ପନ୍ନଂ ଗୁଣାଯୈବୋପପଦ୍ଯତେ॥ 13-82-20 (84679) ଯଦ୍ଯପ୍ଯେଷ ସୁପୁତ୍ରଃ ସ୍ଯାଦପୁତ୍ରୋ ଯଦି ବା ଭବେତ୍। ନାଧିକଂ ଦଶମାଦ୍ଦଦ୍ଯାଚ୍ଛୂଦ୍ରାପୁତ୍ରାଯ ଭାରତ॥ 13-82-21 (84680) `ସ୍ମୃତ ଏକଶ୍ଚତୁର୍ଭାଗଃ କନ୍ଯାଭାଗସ୍ତୁ ଧର୍ମତଃ। ଅଭ୍ରାତୃକା ସମଗ୍ରାହା ଚାର୍ଧାସ୍ଯେତ୍ଯପରେ ବିଦୁଃ॥' 13-82-22 (84681) ତ୍ରୈବାର୍ବିକାଦ୍ଯଦା ଭକ୍ତାଦଧିକଂ ସ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଜସ୍ଯ ତୁ। ଯଜେତ ତେନ ଦ୍ରବ୍ଯେଣ ନ ବୃଥା ସାଧଯେଦ୍ଧନମ୍॥ 13-82-23 (84682) ତ୍ରିସହସ୍ରପରୋ ଦାଯଃ ସ୍ତ୍ରିଯୈ ଦେଯୋ ଧନସ୍ଯ ବୈ। ଭର୍ତ୍ରା ତଚ୍ଚ ଧନଂ ଦତ୍ତଂ ଯଥାର୍ହଂ ଭୋକ୍ତୁମର୍ହତି॥ 13-82-24 (84683) ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ତୁ ପତିଦାଯାଦ୍ଯମୁପଭୋଗଫଲଂ ସ୍ମୃତମ୍। ନାପହାରଂ ସ୍ତ୍ରିଯଃ କୁର୍ଯୁଃ ପିତୃବିତ୍ତାତ୍କଥଞ୍ଚନ॥ 13-82-25 (84684) ସ୍ତ୍ରିଯାସ୍ତୁ ଯଦ୍ଭବେଦ୍ବିତ୍ତଂ ପିତ୍ରା ଦତ୍ତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାସ୍ତଦ୍ଧରେତ୍କନ୍ଯା ଯଥା ପୁତ୍ରସ୍ତଥାଽସ୍ଯ ସା॥ 13-82-26 (84685) ସା ହି ପୁତ୍ରସମା ରାଜନ୍ବିହିତା କୁରୁନନ୍ଦନ। ଏବମେବ ସମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟୋ ଧର୍ମୋ ବୈ ଭରତର୍ଷଭ। ଏବଂ ଧର୍ମମନୁସ୍ମୃତ୍ଯ ନ ବୃଥା ସାଧଯେଦ୍ଧନମ୍॥ 13-82-27 (84686) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-82-28x (7032) ଶୂଦ୍ରାଯାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଜ୍ଜାତୋ ଯଦ୍ଯଦେଯଧନଃ ସ୍ମୃତଃ। କେନ ପ୍ରତିବିଶେଷେଣ ଦଶମୋଽପ୍ଯସ୍ଯ ଦୀଯତେ॥ 13-82-28 (84687) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଜ୍ଜାତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସ୍ଯାନ୍ନ ସଂଶଯଃ। କ୍ଷତ୍ରିଯାଯାଂ ତଥୈବ ସ୍ଯାଦ୍ବୈଶ୍ଯାଯାମପି ଚୈବ ହି॥ 13-82-29 (84688) କସ୍ମାତ୍ତୁ ବିଷମଂ ଭାଗଂ ଭଜେରନ୍ନୃପସତ୍ତମ। ଯଦା ସର୍ବେ ତ୍ରଯୋ ବର୍ଣାସ୍ତ୍ବଯୋକ୍ତା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଇତି॥ 13-82-30 (84689) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-82-31x (7033) ଦାରା ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ ଲୋକେ ନାମ୍ନୈକେନ ପରନ୍ତପ। ପ୍ରୋକ୍ତେନି ଚୈବ ନାମ୍ନାଽଯଂ ବିଶେଷଃ ସୁମହାନ୍ଭବେତ୍॥ 13-82-31 (84690) ତିସ୍ରଃ କୃତ୍ବା ପୁରୋ ଭାର୍ଯାଃ ପଶ୍ଚାଦ୍ବିନ୍ଦେତ ବ୍ରାହ୍ମଣୀମ୍। ସା ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ସା ଚ ପୂଜ୍ଯା ସ୍ଯାତ୍ସା ଚ ତାଭ୍ଯୋ ଗରୀଯସୀ 13-82-32 (84691) ସ୍ନାନଂ ପ୍ରସାଧନଂ ଭର୍ତୁର୍ଦନ୍ତଧାବନମୁଞ୍ଜନମ୍। ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦ୍ଧର୍ମଯୁକ୍ତଂ ଗୃହେ ଭବେତ୍॥ 13-82-33 (84692) ନ ତସ୍ଯାଂ ଜାତୁ ତିଷ୍ଠନ୍ତ୍ଯାମନ୍ଯା ତତ୍କର୍ତୁମର୍ହତି। ବ୍ରାହ୍ମଣୀତ୍ବେବ କୁର୍ଯାଦ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-82-34 (84693) ଅନ୍ନଂ ପାନଂ ଚ ମାଲ୍ଯଂ ଚ ବାସାଂସ୍ଯାଭରଣାନି ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯୈତାନି ଦେଯାନି ଭର୍ତୁଃ ସା ହି ଗରୀଯସୀ॥ 13-82-35 (84694) ମନୁନାଽଭିହିତଂ ଶାସ୍ତ୍ରଂ ଯଚ୍ଚାପି କୁରୁନନ୍ଦନ। ତତ୍ରାପ୍ଯେଷ ମହାରାଜ ଦୃଷ୍ଟୋ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ॥ 13-82-36 (84695) ଅଥ ଚେଦନ୍ଯଥା କୁର୍ଯାଦ୍ଯଦି କାମାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଥା ବ୍ରାହ୍ମଣଚାଣ୍ଡାଲଃ ପୂର୍ବଦୃଷ୍ଟସ୍ତଥୈବ ସଃ॥ 13-82-37 (84696) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଃ ସଦୃଶଃ ପୁତ୍ରଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଯାଶ୍ଚ ଯୋ ଭବେତ୍। ରାଜନ୍ବିଶେଷୋ ଯସ୍ତ୍ବତ୍ର ବର୍ଣଯୋରୁଭଯୋରପି॥ 13-82-38 (84697) ନ ତୁ ଜାତ୍ଯା ସମା ଲୋକେ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ଭବେତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଃ ପ୍ରଥମଃ ପୁତ୍ରୋ ଭୂଯାନ୍ସ୍ଯାଦ୍ରାଜସତ୍ତମ॥ 13-82-39 (84698) ଭୂଯୋଭୂଯୋପି ସଂହାର୍ଯଃ ପିତୃବିତ୍ତାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଥା ନ ସଦୃଶୀ ଜାତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଃ କ୍ଷତ୍ରିଯା ଭବେତ୍॥ 13-82-40 (84699) କ୍ଷତ୍ରିଯାଯାସ୍ତଥା ବୈଶ୍ଯା ନ ଜାତୁ ସଦୃଶୀ ଭବେତ୍। ଶ୍ରୀଶ୍ଚ ରାଜ୍ଯଂ ଚ କୋଶଶ୍ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-82-41 (84700) ବିହିତଂ ଦୃଶ୍ଯତେ ରାଜନ୍ସାଗରାନ୍ତାଂ ଚ ମେଦିନୀମ୍। କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ହି ସ୍ବଧର୍ମେଣ ଶ୍ରିଯଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଭୂଯସୀମ୍। ରାଜା ଦଣ୍ଡଧରୋ ରାଜନ୍ରକ୍ଷା ନାନ୍ଯତ୍ର କ୍ଷତ୍ରିଯାତ୍॥ 13-82-42 (84701) ବ୍ରାହ୍ମଣା ହି ମହାଭାଗ ଦେବାନାମପି ଦେବତାଃ। ତେଷୁ ରାଜା ପ୍ରବର୍ତେତ ପୂଜଯା ବିଧିପୂର୍ବକମ୍॥ 13-82-43 (84702) ପ୍ରଣୀତମୃଷିଭିର୍ଜ୍ଞାତ୍ବା ଧର୍ମଂ ଶାଶ୍ବତମବ୍ଯଯମ୍। ଲୁପ୍ଯମାନଂ ସ୍ବଧର୍ମେଣ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ରକ୍ଷତି ପ୍ରଜାଃ॥ 13-82-44 (84703) ଦସ୍ଯୁଭିର୍ହ୍ରିଯମାଣଂ ଚ ଧନଂ ଦାରାଂଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ସର୍ବେଷାମେବ ବର୍ଣାନାଂ ତ୍ରାତା ଭବତି ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-82-45 (84704) ଭୂଯାନ୍ସ୍ଯାତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାପୁତ୍ରୋ ବୈଶ୍ଯାପୁତ୍ରାନ୍ନ ସଂଶଯଃ। ଭୂଯସ୍ତେନାପି ହର୍ତବ୍ଯଂ ପିତୃବିତ୍ତାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-82-46 (84705) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-82-47x (7034) ଉକ୍ତଂ ତେ ବିଧିବଦ୍ରାଜନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ପିତାମହ। ଇତରେଷାଂ ତୁ ବର୍ଣାନାଂ କଥଂ ବୈ ନିଯମୋ ଭବେତ୍॥ 13-82-47 (84706) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-82-48x (7035) କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯାପି ଭାର୍ଯେ ଦ୍ବେ ବିହିତେ କୁରୁନନ୍ଦନ। ତୃତୀଯା ଚ ଭବେଚ୍ଛୂଦ୍ରା ନ ତୁ ଦୃଷ୍ଟା ନ ତୁ ସ୍ମୂତା॥ 13-82-48 (84707) ଏଷ ଏବ କ୍ରମୋ ହି ସ୍ଯାତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଅଷ୍ଟଧା ତୁ ଭବେତ୍କାର୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ବଂ ଜନାଧିପ॥ 13-82-49 (84708) କ୍ଷତ୍ରିଯାଯା ହରେତ୍ପୁତ୍ରଶ୍ଚତୁରୋଂଶାନ୍ପିତୁର୍ଧନାତ୍। ଯୁଦ୍ଧାବହାରିକଂ ଯଚ୍ଚ ପିତୁଃ ସ୍ବାତ୍ସ ହରେତ୍ତୁ ତତ୍॥ 13-82-50 (84709) ବୈଶ୍ଯାପୁତ୍ରସ୍ତୁ ଭାଗାଂସ୍ତ୍ରୀଞ୍ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରସ୍ତଥାଷ୍ଟମମ୍। ଏକୈବ ହି ଭବେଦ୍ଭାର୍ଯା ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ କୁରୁନନ୍ଦନ। 13-82-51 (84710) ଦ୍ବିତୀଯା ତୁ ଭବେଚ୍ଛୂଦ୍ରା ନ ତୁ ଦୃଷ୍ଟା ନ ତୁ ସ୍ମୃତା॥ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ବର୍ତମାନସ୍ଯ ବୈଶ୍ଯାଯାଂ ଭରତର୍ଷଭ। 13-82-52 (84711) ଶୂଦ୍ରାଯାଂ ଚାପି କୌନ୍ତେଯ ତଯୋର୍ବିନିଯମଃ ସ୍ମୃତଃ॥ ପଞ୍ଚଧା ତୁ ଭବେତ୍କାର୍ଯଂ ବୈଶ୍ଯସ୍ବଂ ଭରତର୍ଷଭ। 13-82-53 (84712) ତଯୋରପତ୍ଯେ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ବିଭାଗଂ ଚ ଜନାଧିପ॥ ବୈଶ୍ଯାପୁତ୍ରେଣ ହର୍ତବ୍ଯାଶ୍ଚତ୍ବାରୋଂଶାଃ ପିତୁର୍ଧନାତ୍। 13-82-54 (84713) ପଞ୍ଚମସ୍ତୁ ସ୍ମୃତୋଃ ଭାଗଃ ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରାଯ ଭାରତ॥ ସୋପି ଦତ୍ତଂ ହରେତ୍ପିତ୍ରା ନାଦତ୍ତଂ ହର୍ତୁମର୍ହତି। 13-82-55 (84714) ତ୍ରିମିର୍ବର୍ଣୈଃ ସଦା ଜାତଃ ଶୂଦ୍ରୋ ଦେଯଧନୋ ଭବେତ୍॥ 13-82-56 (84715) ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ସ୍ଯାତ୍ସବର୍ଣୈବ ଭାର୍ଯା ନାନ୍ଯା କଥଞ୍ଚନ। ସମଭାଗାଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାଃ ସ୍ଯୁର୍ଯଦି ପୁତ୍ରଶତଂ ଭବେତ୍॥ 13-82-57 (84716) ଜାତାନାଂ ସମବର୍ଣାଯାଃ ପୁତ୍ରାଣାମବିଶେଷତଃ। ସର୍ବେଷାମେବ ବର୍ଣାନାଂ ସମଭାଗୋ ଧନାତ୍ସ୍ମୃତଃ॥ 13-82-58 (84717) ଜ୍ଯେଷ୍ଠସ୍ଯ ଭାଗୋ ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ସ୍ଯାଦେକାଂଶୋ ଯଃ ପ୍ରଧାନତଃ। ଏଷ ଦାଯବିଧିଃ ପାର୍ଥ ପୂର୍ବମୁକ୍ତଃ ସ୍ବଯଂଭୁବା॥ 13-82-59 (84718) ସମବର୍ଣାସୁ ଜାତାନାଂ ବିଶେଷୋଽସ୍ତ୍ଯପରୋ ନୃପ। ବିବାହବୈଶିଷ୍ଟ୍ଯକୃତଃ ପୂର୍ବପୂର୍ବୋ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-82-60 (84719) ହରେଜ୍ଜ୍ଯେଷ୍ଠଃ ପ୍ରଧାନାଂଶମେକଭାର୍ଯାସୁତେଷ୍ବପି। ମଧ୍ଯମୋ ମଧ୍ଯମଂ ଚୈବ କନୀଯାଂସ୍ତୁ କନୀଯସମ୍॥ 13-82-61 (84720) ଏବଂ ଜାତିଷୁ ସର୍ବାସୁ ସବର୍ଣଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠତାଂ ଗତଃ। ମହର୍ଷିରପି ଚୈତଦ୍ବୈ ମାରୀଚଃ କାଶ୍ଯପୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ ॥ 13-82-62 (84721) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବ୍ଯଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥। 82 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-82-3 ଏବମୃତ୍ବିଗାତ୍ମସ୍ତ୍ରୀଶୁଦ୍ଧିମୁକ୍ତ୍ବା ଧନଶୁଦ୍ଧ୍ଯର୍ଥଂ ଦାଯବିଭାଗଂ ପ୍ରସ୍ତୌତି॥ 7-82-4 ରତିମିଚ୍ଛତ ଏବ ବିହିତା ନତୁ ଧର୍ମମ୍॥ 7-82-6 କିଂ କିଯତ୍ପ୍ରମାଣମ୍॥ 7-82-9 ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମାତ୍ମନ ଇଚ୍ଛତି ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତୀଯତେ॥ 7-82-10 ଦ୍ବିଗୁଣଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମ୍॥ 7-82-11 ଏକାଂଶଂ ମୁଖ୍ଯାଂଶମ୍॥ 7-82-12 ତେନୈବ ବ୍ରାହ୍ମଣୀପୁତ୍ରେଣୈବ॥ 7-82-20 ସମୁତ୍ପନ୍ନଂ ଆନୃଶଂସ୍ଯମ୍॥ 7-82-23 ବୃଥା ଯଜ୍ଞାଦିପ୍ରଯୋଜନଂବିନା ନ ସାଧଯେତ୍॥ 7-82-24 ସ୍ତ୍ରିଯୋଽଧିକୋ ଦାଯୋ ନ ଦେଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ। ତଚ୍ଚତୁର୍ଧା ଧନଂ ଦତ୍ତଂ ନାଦତ୍ତଂଭୋକ୍ତୁମର୍ହତୀତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-82-25 କୁର୍ଯୁଃ ପୁତ୍ରା ଇତି ଶେଷଃ। ପତିବିତ୍ତାତ୍କଥଂ ଚନେତି ଝ.ପାଠଃ। ପତିବିତାତ୍ପତ୍ଯା ଦତ୍ତାଦ୍ବିତ୍ତାତ୍॥ 7-82-27 ଧର୍ମୋ ବିଭାଗପ୍ରକାରଃ। ବୃଥା ଅନ୍ଯାଯେନ॥ 7-82-31 ଆଦ୍ରିଯନ୍ତେ ତ୍ରିଧର୍ଗାର୍ତିମିରିତି ଦାରପଦପ୍ରବୃତ୍ତିନିମିତ୍ତମାଦରଃ। ଯତଶ୍ଚ ଭର୍ଷା ଆଦରସ୍ତାସୁ ବର୍ଣକ୍ରମେଣ ଯଥାଯୋଗ୍ଯଂ ତାରତମ୍ଯକ୍ରମେଣ କ୍ରିଯତ ଇତି ତାତ୍ପୁତ୍ରାଣାଂ ଭାଗବୈଷମ୍ଯଂ ଚାସ୍ତୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ॥ 7-82-40 ଭୂଯୋଭୂଯୋପି ଅଧିକମଧିକମ୍॥ 7-82-47 ଉକ୍ତଂ ଦାଯବିଭାଗାଦି॥ 7-82-50 ଯୁଦ୍ଧେଽବହିଯତେ ତଦ୍ରଥଗଜାଯୁଧକବଚାଦିକଂ ଯୁଦ୍ଧାବହାରିକମ୍॥ 7-82-53 ସବର୍ଣାଜ୍ଯେଷ୍ଠତାଂ ଗତେତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଅର୍ଥାଶ୍ରଯାଦ୍ବା କାମାଦ୍ବା ବର୍ଣାନାଂ ଚାପ୍ଯନିଶ୍ଚଯାତ୍। ଅଜ୍ଞାନାଦ୍ବାପି ବର୍ଣାନାଂ ଜାଯତେ ବର୍ଣସଙ୍କରଃ॥ 13-83-1 (84722) ତେଷାମେତେନ ବିଧିନା ଜାତାନାଂ ବର୍ଣସଙ୍କରେ। କୋ ଧର୍ମଃ କାନି କର୍ମାଣି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-83-2 (84723) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-83-3x (7036) ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯ କର୍ମାଣି ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯଂ ଚ କେବଲମ୍। ଅସୃଜତ୍ସ ହି ଯଜ୍ଞାର୍ଥେ ପୂର୍ବମେବ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 13-83-3 (84724) ଭାର୍ଯାଶ୍ଚତସ୍ନୋ ବିପ୍ରସ୍ଯ ଦ୍ବଯୋରାତ୍ମା ପ୍ରଜାଯତେ। ଆନୁପୂର୍ବ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବଯୋର୍ହୀନୌ ମାତୃଜାତ୍ଯୌ ପ୍ରସୂଯତଃ॥ 13-83-4 (84725) ପରଂ ଶବାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯୈବ ପୁତ୍ରଃ ଶୂଦ୍ରାପୁତ୍ରଂ ପାରଶବଂ ତମାହୁଃ। ଶୁଶ୍ରୂଷକଃ ସ୍ବସ୍ଯ କୁଲସ୍ଯ ସ ସ୍ଯା- ତ୍ସ୍ବଚାରିତ୍ରଂ ନିତ୍ଯମଥୋ ନ ଜହ୍ଯାତ୍॥ 13-83-5 (84726) ସର୍ବାନୁପାଯାନଥ ସମ୍ପ୍ରଧାର୍ଯ ସମୁଦ୍ଧରେତ୍ସ୍ବସ୍ଯ କୁଲସ୍ଯ ତନ୍ତ୍ରମ୍। ଜ୍ଯେଷ୍ଠୋ ଯବୀଯାନପି ଯୋ ଦ୍ବିଜସ୍ଯ ଶୁଶ୍ରୂଷଯା ଦାନପରାଯଣଃ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-83-6 (84727) ତିସ୍ରଃ କ୍ଷତ୍ରିଯସମ୍ବନ୍ଧାଦ୍ଦ୍ବଯୋରାତ୍ମାଽସ୍ଯ ଜାଯତେ। ହୀନବର୍ଣାସ୍ତୃତୀଯାଯାଂ ଶୂଦ୍ରା ଉଗ୍ରା ଇତି ସ୍ମୃତିଃ॥ 13-83-7 (84728) ଦ୍ବେ ଚାପି ଭାର୍ଯେ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଦ୍ବଯୋରାତ୍ମାଽସ୍ବ ଜାଯତେ। ଶୂଦ୍ରା ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଚାପ୍ଯେକା ଶୂଦ୍ରମେବ ପ୍ରଜାଯତେ॥ 13-83-8 (84729) ଅତୋଽବିଶିଷ୍ଟସ୍ତ୍ବଧମୋ ଗୁରୁଦାରପ୍ରଧର୍ଷକଃ। ବ୍ରାହ୍ଯଂ ବର୍ଣଂ ଜନଯତି ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯବିଗର୍ହିତମ୍॥ 13-83-9 (84730) ଅଯାଜ୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବ୍ରାତ୍ଯଂକ ସୂତଂ ସ୍ତୋତ୍ରକ୍ରିଯାପରମ୍। ବୈଶ୍ଯୋ ବୈଦେହକଂ ଚାପି ମୌଦ୍ଗଲ୍ଯମପବର୍ଜିତମ୍॥ 13-83-10 (84731) ଶୂଦ୍ରଶ୍ଚଣ୍ଡାଲମତ୍ଯୁଗ୍ରଂ ବଧ୍ଯଘ୍ନଂ ବାହ୍ଯବାସିନମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ ସମ୍ପ୍ରଜାଯନ୍ତ ଇତ୍ଯେତେ କୁଲପାଂସନାଃ। ଏତେ ମତିମତାଂଶ୍ରେଷ୍ଠ ବର୍ଣସଙ୍କରଜାଃ ପ୍ରଭୋ॥ 13-83-11 (84732) ବନ୍ଦୀ ତୁ ଜାଯତେ ବୈଶ୍ଯାନ୍ମାଗଧୋ ବାକ୍ଯଜୀବନଃ। ଶୂଦ୍ରାନ୍ନିଷାଦୋ ମତ୍ସ୍ଯଘ୍ନଃ କ୍ଷତ୍ରିଯାଯାଂ ବ୍ଯତିକ୍ରମାତ୍॥ 13-83-12 (84733) ଶୂଦ୍ରାଦାଯୋଗବଶ୍ଚାପି ବୈଶ୍ଯାଯାଂ ଗ୍ରାମ୍ଯଧର୍ମିଣଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣୈରପ୍ରତିଗ୍ରାହ୍ଯସ୍ତକ୍ଷା ସ୍ବଧନଜୀବନଃ॥ 13-83-13 (84734) ଏତେଽପି ସଦୃଶାନ୍ବର୍ଣାଞ୍ଜନଯନ୍ତି ସ୍ବଯୋନିଷୁ। ମାତୃଜାତ୍ଯା ପ୍ରସୂଯନ୍ତେ ହ୍ଯବରା ହୀନଯୋନିଷୁ॥ 13-83-14 (84735) ଯଥା ଚତୁର୍ଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଦ୍ବଯୋରାତ୍ମାଽସ୍ଯ ଜାଯତେ। ଆନନ୍ତର୍ଯାତ୍ପ୍ରଜାଯନ୍ତେ ଯଥା ବାହ୍ଯା ପ୍ରଧାନତଃ॥ 13-83-15 (84736) ତେ ଚାପି ସଦୃଶଂ ବର୍ଣଂ ଜନଯନ୍ତି ସ୍ବଯୋନିଷୁ। ପରସ୍ପରସ୍ଯ ଦାରେଷୁ ଜନଯନ୍ତି ବିଗର୍ହିତାନ୍॥ 13-83-16 (84737) ଯଥା ଶୂଦ୍ରୋଽପି ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ ଜନ୍ତୁଂ ବାହ୍ଯଂ ପ୍ରସୂଯତେ। ଏବଂ ବାହ୍ଯତରାଦ୍ବାହ୍ଯଶ୍ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯାତ୍ପ୍ରଜାଯତେ॥ 13-83-17 (84738) ପ୍ରତିଲୋମଂ ତୁ ବର୍ଧନ୍ତେ ବାହ୍ଯୋଦ୍ବାହ୍ଯତରାତ୍ପୁନଃ। ହୀନାଦ୍ଧୀନାଃ ପ୍ରସୂଯନ୍ତେ ବର୍ଣାଃ ପଞ୍ଚଦଶୈବ ତୁ॥ 13-83-18 (84739) ଅଗମ୍ଯାଗମନାଚ୍ଚୈବ ଜାଯତେ ବର୍ଣସଙ୍କରଃ। ବାହ୍ଯାନାମନୁଜାଯନ୍ତେ ସୈରନ୍ଧ୍ର୍ଯାଂ ମାଗଧେଷୁ ଚ। ପ୍ରସାଧନୋପଚାରଜ୍ଞମଦାସଂ ଦାସଜୀବନମ୍॥ 13-83-19 (84740) କ୍ଷତ୍ରା ହ୍ଯାଯୋଗବଂ ସୂତେ ବାଗୁରାବନ୍ଧଜୀବନମ୍। ମୈରେଯକଂ ଚ ବୈଦେହଃ ସମ୍ପ୍ରସୂତେଽଥ ମାଧୁକମ୍॥ 13-83-20 (84741) ନିଷାଦୋ ମଦ୍ଗୁରଂ ସୂତେ ଦାସଂ ନାବୋପଜୀବିନମ୍। ମୃତପଂ ଚାପି ଚାଣ୍ଡାଲଃ ଶ୍ବପାକମିତି ବିଶ୍ରୁତମ୍ 13-83-21 (84742) ଚତୁରୋ ମାଗଧୀ ସୂତେ କ୍ରୂରାନ୍ମାଯୋପଜୀବିନଃ। ମାଂସଂ ସ୍ବାଦୁକରଂ କ୍ଷୌଦ୍ରଂ ସୌଗନ୍ଧମିତି ବିଶ୍ରୁତମ୍॥ 13-83-22 (84743) ବୈଦେହକାଚ୍ଚ ପାପିଷ୍ଠା କ୍ରୂରଂ ମାଯୋପଜୀବିନମ୍। ନିଷାଦାନ୍ମଦ୍ରନାଭଂ ଚ ଖରଯାନପ୍ରଯାଯିନମ୍॥ 13-83-23 (84744) ଚଣ୍ଡାଲାତ୍ପୁଲ୍କସଂ ଚାପି ଖରାଶ୍ବଗଜଭୋଜିନମ୍। ଭୃତଚୈଲପ୍ରତିଚ୍ଛନ୍ନଂ ଭିନ୍ନଭାଜନଭୋଜିନମ୍॥ 13-83-24 (84745) ଆଯୋଗବୀଷୁ ଜାଯନ୍ତେ ହୀନବର୍ଣାସ୍ତୁ ତେ ତ୍ରଯଃ। କ୍ଷୁଦ୍ରୋ ବୈଦେହକାଦନ୍ଧୋ ବହିର୍ଗ୍ରାମପ୍ରତିଶ୍ରଯଃ॥ 13-83-25 (84746) କାରାବରୋ ନିଷାଦ୍ଯାଂ ତୁ ଚର୍ମକାରଃ ପ୍ରସୂଯତେ। ଚାଣ୍ଡାଲାତ୍ପାଣ୍ଡୁସୌପାକସ୍ତ୍ବକ୍ସାରବ୍ଯବହାରବାନ୍॥ 13-83-26 (84747) ଆହିଣ୍କୋଂ ନିଷାଦେନ ବୈଦେହ୍ଯାଂ ସମ୍ପ୍ରସୂଯତେ। ଚଣ୍ଡାଲେନ ତୁ ସୌପାକଶ୍ଚଣ୍ଡାଲସମବୃତ୍ତିମାନ୍॥ 13-83-27 (84748) ନିଷାଦୀ ଚାପି ଚଣ୍ଡାଲାତ୍ପୁତ୍ରମନ୍ତେବସାଯିନମ୍। ଶ୍ମଶାନଗୋଚରଂ ସୂତେ ବାହ୍ଯୈରପି ବହିଷ୍କୃତମ୍॥ 13-83-28 (84749) ଇତ୍ଯେତେ ସଙ୍କରେ ଜାତାଃ ପିତୃମାତୃବ୍ଯତିକ୍ରମାତ୍। ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନାନ୍ବା ପ୍ରକାଶା ବା ବେଦିତବ୍ଯାଃ ସ୍ବକର୍ମଭିଃ॥ 13-83-29 (84750) ଚତୁର୍ଣାମେବ ବର୍ଣାନାଂ ଧର୍ମୋ ନାନ୍ଯସ୍ଯ ବିଦ୍ଯତେ। ବର୍ଣାନାଂ ଧର୍ମହୀନେଷୁ ସଙ୍ଖ୍ଯା ନାସ୍ତୀହ କସ୍ଯଚିତ୍॥ 13-83-30 (84751) ଯଦୃଚ୍ଛଯୋପସମ୍ପନ୍ନୈର୍ଯଜ୍ଞସାଧୁବହିଷ୍କୃତୈଃ। ବାହ୍ଯା ବାହ୍ଯୈଶ୍ଚ ଜାଯନ୍ତେ ଯଥାବୃତ୍ତି ଯଥାଶ୍ରଯମ୍॥ 13-83-31 (84752) ଚତୁଷ୍ପଥଶ୍ମଶାନାନି ଶୈଲାଂଶ୍ଚାନ୍ଯାନ୍ବନସ୍ପତୀନ୍। କାର୍ଷ୍ଣାଯସମଲଙ୍କାରଂ ପରିଗୃହ୍ଯ ଚ ନିତ୍ଯଶଃ। ବସେଯୁରେତେ ବିଜ୍ଞାତା ବର୍ତଯନ୍ତଃ ସ୍ବକର୍ମଭିଃ॥ 13-83-32 (84753) ଯୁଞ୍ଜନ୍ତୋ ବାଽପ୍ଯଲଙ୍କାରାଂସ୍ତଥୋପକରଣାନି ଚ। ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ସାହଯ୍ଯଂ କୁର୍ବାଣା ବୈ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-83-33 (84754) ଆନୃଶଂସ୍ଯମନୁକ୍ରୋଶଃ ସତ୍ଯବାକ୍ଯଂ ତଥା କ୍ଷମା। ସ୍ବଶରୀରୈରପି ତ୍ରାଣଂ ବାହ୍ଯାନାଂ ସିଦ୍ଧିକାରଣମ୍। ଭବନ୍ତି ମନୁଜବ୍ଯାଘ୍ର ତତ୍ର ମେ ନାସ୍ତି ସଂଶଯଃ॥ 13-83-34 (84755) ଯଥୋପଦେଶଂ ପରିକୀର୍ତିତାସୁ ନରଃ ପ୍ରଜାଯେତ ବିଚାର୍ଯ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍। ନିହୀନଯୋନିର୍ହି ସୁତୋଽବସାଦଯେ- ତ୍ତିତୀର୍ଷମାଣଂ ହି ଯଥୋପଲୋ ଜଲେ॥ 13-83-35 (84756) ଅବିଦ୍ବାଂସମଲଂ ଲୋକେ ବିଦ୍ବାଂସମପି ବା ପୁନଃ। ନଯନ୍ତି ହ୍ଯପଥଂ ନାର୍ଯଃ କାମକ୍ରୋଧବଶାନୁଗମ୍॥ 13-83-36 (84757) ସ୍ବଭାବଶ୍ଚୈବ ନାରୀଣାଂ ନରାଣାମିହ ଦୂଷଣମ୍। ଅତ୍ଯର୍ଥଂ ନ ପ୍ରସଜ୍ଜନ୍ତେ ପ୍ରମଦାସୁ ବିପଶ୍ଚିତଃ॥ 13-83-37 (84758) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-83-38x (7037) ବର୍ଣାପେତମବିଜ୍ଞାଯ ନରଂ କଲୁଷଯୋନିଜମ୍। ଆର୍ଯରୂପମିବାନାର୍ଯଂ କଥଂ ବିଦ୍ଯାମହେ ବଯମ୍॥ 13-83-38 (84759) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-83-39x (7038) ଯୋନିସଙ୍କଲୁଷେ ଜାତଂ ନାନାଭାବସମନ୍ବିତମ୍। କର୍ମଭିଃ ସଜ୍ଜନାଚୀର୍ଣୈର୍ବିଜ୍ଞେଯାଃ ଶୁଦ୍ଧଯୋନିକାଃ॥ 13-83-39 (84760) ଅନାର୍ଯତ୍ବମନାଚାରଃ କ୍ରୂରତ୍ବଂ ନିଷ୍କ୍ରିଯାତ୍ମତା। ପୁରୁଷଂ ବ୍ଯଞ୍ଜଯନ୍ତୀହ ଲୋକେ କଲୁଷଯୋନିଜମ୍॥ 13-83-40 (84761) ପିତ୍ର୍ଯଂ ବା ଭଜତେ ଶୀଲଂ ମାତୃଜଂ ବା ତଥୋଭଯମ୍। ନ କଥଞ୍ଚ ସଙ୍କୀର୍ଣଃ ପ୍ରବୃତିଂ ସ୍ବାଂ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 13-83-41 (84762) ଯଥୈବ ସଦୃସୋ ରୂପେ ମାତାବିତ୍ରୋର୍ହି ଜାଯତେ। ବ୍ଯାଘ୍ରବିନ୍ଦୋସ୍ତଥା ଯୋନିଂ ପୁରୁଷଃ ସ୍ବାଂ ନିଯଚ୍ଛତି॥ 13-83-42 (84763) କୁଲେ ସ୍ରୋତସି ସଂଚ୍ଛନ୍ନେ ଯସ୍ଯ ସ୍ଯାଦ୍ଯୋନିସଙ୍କରଃ। ସଂଶ୍ରଯତ୍ଯେବ ତଚ୍ଛୀଲଂ ନରୋଽଲ୍ପମଥବା ବହୁ॥ 13-83-43 (84764) ଆର୍ଯରୂପସମାଚାରଂ ଚରନ୍ତଂ କୃତକେ ପଥି। ସବର୍ଣମନ୍ଯବର୍ଣଂ ବା ସ୍ବଶୀଲଂ ସାସ୍ତି ନିଶ୍ଚଯେ॥ 13-83-44 (84765) ନାନାବୃତ୍ତେଷୁ ଭୂତେଷୁ ନାନାକ୍ରମରତେଷୁ ଚ। ଜନ୍ମବୃତ୍ତସମଂ ଲୋକେ ସୁଶ୍ଲିଷ୍ଟଂ ନ ବିରଜ୍ଯତେ॥ 13-83-45 (84766) ଶରୀରମିହ ସତ୍ବେନ ନ ତସ୍ଯ ପରିକୃଷ୍ଯତେ। ଜ୍ଯେଷ୍ଠମଧ୍ଯାବରଂ ସତ୍ବଂ ତୁଲ୍ଯସତ୍ବଂ ପ୍ରମୋଦତେ॥ 13-83-46 (84767) ଜ୍ଯାଯାଂସମପି ଶୀଲେନ ବିହୀନଂ ନୈବ ପୂଜଯେତ୍। ଅପି ଶୂଦ୍ରଂ ଚ ଧର୍ମଜ୍ଞଂ ସଦ୍ବୃତ୍ତମଭିପୂଜଯେତ୍॥ 13-83-47 (84768) ଆତ୍ମାନମାଖ୍ଯାତି ହି କର୍ମଭିର୍ନରଃ ସୁଶୀଲଚାରିତ୍ରକୁଲୈଃ ଶୁଭାଶୁଭୈଃ। ପ୍ରନଷ୍ଟମପ୍ଯାତ୍ମକୁଲଂ ତଥା ନରଃ ପୁନଃ ପ୍ରକାଶଂ କୁରୁତେ ସ୍ବକର୍ମତଃ॥ 13-83-48 (84769) ଯୋନିଷ୍ବେତାସୁ ସର୍ବାସୁ ସଙ୍କୀର୍ଣାସ୍ବିତରାସୁ ଚ। ଯତ୍ରାତ୍ମାନଂ ନ ଜନଯେଦ୍ବୁଧସ୍ତାଂ ପରିବର୍ଜଯେତ୍॥ ॥ 13-83-49 (84770) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ର୍ଯଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 83 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-83-2 ଏତେନ ଉକ୍ତେନ। ବିଧିନା ପ୍ରକାରେଣ॥ 7-83-3 ଶୂଦ୍ରାଣାଂ ସେବାଦ୍ବାରା ଯଜ୍ଞାର୍ଥତ୍ବଂ ନତୁ ସାକ୍ଷାତ୍॥ 7-83-4 ମାତୃଜାତ୍ଯୌ ବୈଶ୍ଯାଯାଂ ବୈଶ୍ଯୋଽମ୍ବଷ୍ଠୋ ନାମ। ଶୂଦ୍ରାଯାଂ ଶୂଦ୍ରୋ ନିଷାଦୋ ନାମ ପାରଶବାଖ୍ଯୋ ଭବତି॥ 7-83-5 ଶବସ୍ଥାନତୁଲ୍ଯାଚ୍ଛୂଦ୍ରାତ୍ପରମୁତ୍କୃଷ୍ଟମ୍। ପରୋଂଶଭାଗ୍ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯୈବ ପୁତ୍ର ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-83-6 ତନ୍ତ୍ରମୁପକରଣମ୍। ବଯସା ଜ୍ଯେଷ୍ଠୋଽପି ପାରଶବୋ ଦ୍ବିଜସ୍ଯ ତ୍ରିବର୍ଣଜସ୍ଯ ଯବୀଯାନ୍ କନୀଯାନେବେତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-83-9 ଅତଃ ସ୍ବପିତୁରବିଶିଷ୍ଠୋ ନାଧିକଃ ସନ୍ନଧମଃ ଶୂଦ୍ରୋ ଗୁରୂଣାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦୀନାଂ ଦାରପ୍ରଧର୍ଷକଶ୍ଚେତ୍ ବାହ୍ଯଂ ଚାଣ୍ଡାଲାଦିମ୍॥ 7-83-10 ବିପ୍ରାଯାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ବାହ୍ଯଂ ସୂତଂ ସ୍ତୋମକ୍ରିଯାପରମିତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-83-11 ବଧ୍ଯାନାଂ ଚୋରାଦୀନାଂ ଶିରଶ୍ଛେଦାଦିକାର୍ଯକାରିଣଂ ବଦ୍ଯଘ୍ନମ୍॥ 7-83-30 ଚାତୁର୍ବର୍ଣ୍ଯସ୍ଯୈବ ଧର୍ମାଃ *****ନ୍ନେ ଦିହିତାଃ ଇତରେଷାଂ ଇତରେଷାଂ ତୁ ଜାତିଭେଦାନାଂ ଧର୍ମନିଯମ ଇଯତା ଚ ନାସ୍ତି॥ 7-83-35 ନିହୀନ*** ରେତଃସେକ ନ କୁର୍ଯାଦିତି ଭାବଃ॥ 7-83-38 କଲୁଷଯୋନିଜଂ ସଙ୍କରଯୋନିଜମ୍॥ 7-83-39 ନାନାଭାବୈରାର୍ଯେଭ୍ଯଃ ପୃଥଗ୍ଭୂତାଭିଶ୍ଚେଷ୍ଟାଭିଃ ସମନ୍ବିତଂ ନରଂ ସଙ୍କରଯୋନିଜଂ ଜାନୀଯାତ୍॥ 7-83-41 ପ୍ରକୃତିଂ ଯୋନିମ୍। ନିଯଚ୍ଛତି ଗୂହିତୁଂ ନ ଶକ୍ନୋତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-83-42 ଯଥା ତିର୍ଯକ୍ସ୍ଥାରାଦିକଂ ବୀଜଗୁଣଂ ନ ତ୍ଯଜତ୍ଯେବଂ ମନୁଷ୍ଯୋଽପୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-83-43 ସଞ୍ଚନ୍ନେ ସୁଗୁପ୍ତେଽପି ଯସ୍ଯ ଜନ୍ମନୀତି ଶେଷଃ। ସଃ ତଚ୍ଛୀଲଂ ସଙ୍କରକର୍ତୁଃ ସ୍ବଭାବମ୍॥ 7-83-46 ତସ୍ଯ ସଙ୍କରଜସ୍ଯ ଶରୀରଂ ସତ୍ବେନ ଶାସ୍ତ୍ରୀଯବୁଦ୍ଧ୍ଯା ନ ପରିକୃଷ୍ଯତେ ନ ନୀଚମାର୍ଗାଦପକୃଷ୍ଯତେ। ବୀଜଗୁଣସ୍ଯ ପ୍ରାବଲ୍ଯାତ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ବ୍ରୂହି ତାତ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ବର୍ଣାନାଂ ତ୍ବଂ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍। କୀଦୃଶ୍ଯାଂ କୀଦୃଶାଶ୍ଚାପି ପୁତ୍ରାଃ କସ୍ଯ ଚ କେ ଚ ତେ॥ 13-84-1 (84771) ବିପ୍ରବାଦାଃ ସୁବହବଃ ଶ୍ରୂଯନ୍ତେ ପୁତ୍ରକାରିଣାମ୍। ଅତ୍ର ନୋ ମୁହ୍ଯତାଂ ରାଜନ୍ସଂଶଯଂ ଛେତ୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-84-2 (84772) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-84-3x (7039) `ଆତ୍ମା ପୁତ୍ରସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞେଯଃ ପ୍ରଥମୋ ବହୁଧା ପରେ॥ 13-84-3 (84773) ସ୍ବେ କ୍ଷେତ୍ରେ ସଂସ୍କୃତେ ଯସ୍ତୁ ପୁତ୍ରମୁତ୍ପାଦଯେତ୍ସ୍ବଯମ୍। ତମୌରସଂ ବିଜାନୀଯାତ୍ପୁତ୍ରଂ ପ୍ରଥମକଲ୍ପିତମ୍॥ 13-84-4 (84774) ଅଗ୍ନିଂ ପ୍ରଜାପତିଂ ଚେଷ୍ଟ୍ବା ବରାଯ ପ୍ରତିପାଦିତା। ପୁତ୍ରିକା ସ୍ଯାଦ୍ଦୁହିତରି ସଙ୍କଲ୍ପେ ବାଽପି ବା ସୁତଃ॥ 13-84-5 (84775) ତଲ୍ପେ ଜାତଃ ପ୍ରମୀତସ୍ଯ କ୍ଲୀବସ୍ଯ ପତିତସ୍ଯ ବା। ସ୍ବଧର୍ମେଣ ନିଯୁକ୍ତୋ ଯଃ ସ ପୁତ୍ରଃ କ୍ଷେତ୍ରଜଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-84-6 (84776) ମାତା ପିତା ଚ ଦଦ୍ଯାତାଂ ଯମଦ୍ଭିଃ ପୁତ୍ରମାପଦି। ସଦୃଶପ୍ରୀତିସଂଯୁକ୍ତୋ ବିଜ୍ଞେଯୋ ଦତ୍ରିମଃ ସୁତଃ॥ 13-84-7 (84777) ସଦୃଶଂ ତୁ ପ୍ରକୁର୍ଯାଦ୍ଯଂ ଗୁଣଦୋଷବିଚକ୍ଷଣମ୍। ପୁତ୍ରଂ ପୁତ୍ରଗୁଣୈର୍ଯୁକ୍ତଂ ବିଜ୍ଞେଯଃ ସ ତୁ କୃତ୍ରିମଃ॥ 13-84-8 (84778) ଉତ୍ପଦ୍ଯତେ ଯସ୍ଯ ଗୂଢଂ ନ ଚ ଜ୍ଞାଯେତ କସ୍ଯଚିତ୍। ସ ଭବେଦ୍ଗୂଢଜୋ ନାମ ତସ୍ଯ ସ୍ଯାଦ୍ଯସ୍ଯ ତଲ୍ପତଃ॥ 13-84-9 (84779) ମାତାପିତୃଭ୍ଯାମୁତ୍ସୃଷ୍ଟସ୍ତଯୋରନ୍ଯତରେଣ ବା। ଯଂ ପୁତ୍ରଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯାଦପବିଦ୍ଧଃ ସ ଉଚ୍ଯତେ॥ 13-84-10 (84780) ପିତୃବେଶ୍ମନି କନ୍ଯା ତୁ ଯଂ ପୁତ୍ରଂ ଜନଯେଦ୍ରହଃ। ତଂ କାନୀନଂ ବଦନ୍ନାମ୍ନା ବୋଢୁଃ କନ୍ଯାସମୁଦ୍ଭବେ॥ 13-84-11 (84781) ଯା ଗର୍ଭିଣୀ ସଂସ୍କ୍ରିଯତେ ଜ୍ଞାତାଽଜ୍ଞାତାପି ବା ସତୀ। ବୋଢୁଃ ସ ଗର୍ଭୋ ଭବତି ସହୋଢ ଇତି ଉଚ୍ଯତେ॥ 13-84-12 (84782) କ୍ରୀଣୀଯାଦ୍ଯସ୍ତ୍ବପର୍ଯାର୍ଥଂ ମାତାପିତ୍ରୋର୍ଯମନ୍ତିକାତ୍। ସ କ୍ରୀତକଃ ସୁତସ୍ତସ୍ଯ ସଦୃଶୋଽସଦୃଶୋପି ବା॥ 13-84-13 (84783) ଯା ପତ୍ଯା ବା ପରିତ୍ଯକ୍ତା ବିଧବା ବା ସ୍ବକେଚ୍ଛଯା। ଉତ୍ପାଦଯତି ପୁନର୍ଭୂତ୍ବା ସ ପୌନର୍ଭବ ଉଚ୍ଯତେ॥ 13-84-14 (84784) ସା ଚେଦକ୍ଷତଯୋନିଃ ସ୍ଯାଦ୍ଗତପ୍ରତ୍ଯାଙ୍ଗତାଽପି ବା। ପୌନର୍ଭବେନ ଭର୍ତ୍ରା ସା ପୁନସଂସ୍କାରମର୍ହତି॥ 13-84-15 (84785) ମାତାପିତୃହନୋ ଯଃ ସ୍ଯାତ୍ତ୍ଯକ୍ତୋ ବା ସ୍ଯାଦକାରଣମ୍। ଆତ୍ମାନଂ ସ୍ପର୍ଶଯେଦ୍ଯସ୍ତୁ ସ୍ବଯଂଦତ୍ତସ୍ତୁ ସ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-84-16 (84786) ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତୁ ଶୂଦ୍ରାଯାଂ କାମାଦୁତ୍ପାଦଯେତ୍ସୁତମ୍। ସ ପାବଯନ୍ନେବ ଶବସ୍ତସ୍ମାତ୍ପାରଶବଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-84-17 (84787) ଦାସ୍ଯାଂ ବା ଦାସଦାସ୍ଯାଂ ବା ଯଃ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ସୁତୋ ଭବେତ୍। ସୋଽନୁଜ୍ଞାତୋ ହରେଦଂଶମିତି ଧର୍ମୋ ବ୍ଯବସ୍ଥିତଃ॥ 13-84-18 (84788) କ୍ଷେତ୍ରଜାଦୀନ୍ସୁତାନେତାନେକାଦଶ ଯଥୋଦିତାନ୍। ପୁତ୍ରପ୍ରତିନିଧୀନାହୁଃ କ୍ରିଯାଲୋପାନ୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-84-19 (84789) ପ୍ରାତୄଣାମେକଜାତାନାମେକଶ୍ଚେତ୍ପୁତ୍ରବାନ୍ଭବେତ୍। ସର୍ବାଂସ୍ତାଂସ୍ତେନ ପୁତ୍ରେଣ ପୁତ୍ରିଣୋ ମନୁରବ୍ରବୀତ୍॥ 13-84-20 (84790) ସର୍ବାସାମେକପତ୍ନୀନାମେକା ଚେତ୍ପୁତ୍ରିଣୀ ଭବେତ୍। ସର୍ବାସ୍ତାସ୍ତେନ ପୁତ୍ରେଣ ପ୍ରାହ ପୁତ୍ରବତୀର୍ମନୁଃ॥ 13-84-21 (84791) ଆତ୍ମା ପୁତ୍ରଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞେଯସ୍ତସ୍ଯାନନ୍ତରଜଶ୍ଚ ଯଃ। ନିରୁକ୍ତଜଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞେଯଃ ସୁତଃ ପ୍ରସୃତଜସ୍ତଥା॥ 13-84-22 (84792) ପତିତସ୍ଯ ତୁ ଭାର୍ଯାଯା ଭର୍ତ୍ରା ସୁସମବେତଯା। ତଥା ଦତ୍ତକୃତୌ ପୁତ୍ରାବଧ୍ଯୂଢଶ୍ଚ ତଥାଽପରଃ॥ 13-84-23 (84793) ଷଡପଧ୍ବଂସଜାଶ୍ଚାପି କାନୀନାପସଦାସ୍ତଥା। ଇତ୍ଯେତେ ବୈ ସମାଖ୍ଯାତାସ୍ତାନ୍ବିଜାନୀହି ଭାରତ॥ 13-84-24 (84794) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-84-25x (7040) ଷଡପଧ୍ବଂସଜାଃ କେ ସ୍ଯୁଃ କେ ବାଽପ୍ଯପସଦାସ୍ତଥା। ଏତତ୍ସର୍ବଂ ଯଥାତତ୍ତ୍ବଂ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁଂ ମେ ତ୍ବମର୍ହସି॥ 13-84-25 (84795) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-84-26x (7041) ତ୍ରିଷୁ ବର୍ଣେଷୁ ଯେ ପୁତ୍ରା ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ବର୍ଣଯୋଶ୍ଚ ଦ୍ବଯୋଃ ସ୍ଯାତାଂ ଯୌ ରାଜନ୍ଯସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-84-26 (84796) ଏକୋ ଦ୍ବିବର୍ଣ ଏବାଥ ତଥାଽତ୍ରୈବୋପଲକ୍ଷିତଃ। ଷଡପଧ୍ବଂସଜାସ୍ତେ ହି ତଥୈବାପସଦାଞ୍ଶୃଣୁ॥ 13-84-27 (84797) ଚାଣ୍ଡାଲୋ ବ୍ରାତ୍ଯବର୍ଣୌ ତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାସୁ ଚ। ବୈଶ୍ଯାଯାଂ ଚୈବ ଶୂଦ୍ରସ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯାସ୍ତେଽପସଦାସ୍ତ୍ରଯଃ॥ 13-84-28 (84798) ମାଗଧୋ ବାମକଶ୍ଚୈବ ଦ୍ବୌ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯୋପଲକ୍ଷିତୌ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯାଯାଂ ଚ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯୈକ ଏବ ତୁ॥ 13-84-29 (84799) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯାଂ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ ସୂତ ଇତ୍ଯେତେଽପସଦାଃ ସ୍ମୃତାଃ। ପୁତ୍ରା ହ୍ଯେତେ ନ ଶକ୍ଯନ୍ତେ ମିଥ୍ଯା କର୍ତୁଂ ନରାଧିପ॥ 13-84-30 (84800) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-84-31x (7042) କ୍ଷେତ୍ରଜଂ କେଚିଦେବାହୁଃ ସୁତଂ କେଚିତ୍ତୁ ଶୁକ୍ରଜମ୍। ତୁଲ୍ଯାବେତୌ ସୁତୌ କସ୍ଯ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-84-31 (84801) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-84-32x (7043) ରେତଜୋ ବା ଭବେତ୍ପୁତ୍ରଃ ପୁତ୍ରୋ ବା କ୍ଷତ୍ରେଜୋ ଭବେତ୍। ଅଧ୍ଯୂଢଃ ସମଯଂ ଭିତ୍ତ୍ବେତ୍ଯେତଦେବ ନିବୋଧ ମେ॥ 13-84-32 (84802) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-84-33x (7044) ରେତଜଂ ବିଦ୍ମ ବୈ ପୁତ୍ରଂ କ୍ଷତ୍ରେଜସ୍ଯାଗମଃ କଥମ୍। ଅଧ୍ଯୂଢଂ ବିଦ୍ମ ବୈ ପୁତ୍ରଂ ଭିତ୍ତ୍ବା ତୁ ସମଯଂ କଥମ୍॥ 13-84-33 (84803) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-84-34x (7045) ଆତ୍ମଜଂ ପୁତ୍ରମୁତ୍ପାଦ୍ଯ ଯସ୍ତ୍ଯଜେତ୍କାରଣାନ୍ତରେ। ନ ତତ୍ର କାରଣଂ ରେତଃ ସ କ୍ଷେତ୍ରସ୍ବାମିନୋ ଭବେତ୍॥ 13-84-34 (84804) ପୁତ୍ରକାମୋ ହି ପୁତ୍ରାର୍ଥେ ଯାଂ ବୃଣୀତେ ବିଶାମ୍ପତେ। ତତ୍ର କ୍ଷେତ୍ରଂ ପ୍ରମାଣଂ ସ୍ଯାନ୍ନ ବୈ ତତ୍ରାତ୍ମଜଃ ସୁତଃ॥ 13-84-35 (84805) ଅନ୍ଯତ୍ର କ୍ଷେତ୍ରଜଃ ପୁତ୍ରୋ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ ଭରତର୍ଷଭ। ନ ହ୍ଯାତ୍ମା ଶକ୍ଯତେ ହନ୍ତୁଂ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତୋପଗତୋ ହ୍ଯସୌ॥ 13-84-36 (84806) କ୍ବଚିଚ୍ଚ କୁତକଃ ପୁତ୍ରଃ ସଙ୍ଗ୍ରହାଦେବ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ। ନ ତତ୍ର ରେତଃ କ୍ଷେତ୍ରଂ ବା ପ୍ରମାଣଂ ସ୍ଯାଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-84-37 (84807) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-84-38x (7046) କୀଦୃଶଃ କୃତକଃ ପୁତ୍ରଃ ସଙ୍ଗ୍ରହାଦେବ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ। ଶୁକ୍ରଂ କ୍ଷେତ୍ରଂ ପ୍ରମାଣଂ ବା ଯତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ଯଂ ନ ଭାରତ॥ 13-84-38 (84808) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-84-39x (7047) ମାତାପିତୃଭ୍ଯାଂ ଯସ୍ତ୍ଯକ୍ତଃ ପଥି ଯସ୍ତଂ ପ୍ରକଲ୍ପଯେତ୍। ନ ଚାସ୍ଯ ମାତାପିତରୌ ଜ୍ଞାଯେତାଂ ସ ହି କୃତ୍ରିମଃ॥ 13-84-39 (84809) ଅସ୍ବାମିକସ୍ଯ ସ୍ବାମିତ୍ବଂ ଯସ୍ମିନ୍ସମ୍ପ୍ରତିଲକ୍ଷ୍ଯତେ। ଯୋ ବର୍ଣଃ ପୋଷଯେତ୍ତଂ ଚ ତଦ୍ବର୍ଣସ୍ତସ୍ଯ ଜାଯତେ॥ 13-84-40 (84810) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-84-41x (7048) କଥମସ୍ଯ ପ୍ରଯୋକ୍ତବ୍ଯଃ ସଂସ୍କାରଃ କସ୍ଯ ବା କଥମ୍। ଦେଯା କନ୍ଯା କଥଂ ଚେତି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-84-41 (84811) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-84-42x (7049) ଆତ୍ମବତ୍ତସ୍ଯ କୁର୍ବୀତ ସଂସ୍କାରଂ ସ୍ବାମିବତ୍ତଥା। ତ୍ଯକ୍ତୋ ମାତାପିତୃଭ୍ଯାଂ ଯଃ ସବର୍ଣଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 13-84-42 (84812) ତଦ୍ଗୋତ୍ରବନ୍ଧୁଜଂ ତସ୍ଯ କୁର୍ଯାତ୍ସଂସ୍କାରମଚ୍ଯୁତ। ଅଥ ଦେଯା ତୁ କନ୍ଯା ସ୍ଯାତ୍ତଦ୍ବର୍ଣସ୍ଯ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-84-43 (84813) ସଂସ୍କର୍ତୁଂ ବର୍ଣଗୋତ୍ରଂ ଚ ମାତୃବର୍ଣବିନିଶ୍ଚଯେ। କାନୀନାଧ୍ଯୂଢଜୌ ବାଽପି ବିଜ୍ଞେଯୌ ପୁତ୍ରକିଲ୍ବିଷୌ॥ 13-84-44 (84814) କାନୀନାଧ୍ଯୂଢଜୌ ବାଽପି ବିଜ୍ଞେଯୌ ପୁତ୍ରକିଲ୍ବିଷୌ॥ ତାବପି ସ୍ବାବିବ ସୁତୌ ସଂସ୍କାର୍ଯାବିତି ନିଶ୍ଚଯଃ। 13-84-45 (84815) କ୍ଷେତ୍ରଜୋ ବାଽପ୍ଯପସଦୋ ଯେଽଧ୍ଯୂଢାସ୍ତେଷୁ ଚାପ୍ଯୁତ॥ ଆତ୍ମବଦ୍ବୈ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀରନ୍ସଂସ୍କାରାନ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଦଯଃ। 13-84-46 (84816) `ସ୍ବଂ ଜନ୍ମେ ମାତୃଗୋତ୍ରେଣ ସଂସ୍କାରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଦଯଃ॥' ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ବର୍ଣାନାଂ ନିଶ୍ଚଯୋଽଯଂ ପଦୃଶ୍ଯତେ। 13-84-47 (84817) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି॥ ॥ 13-84-48 (84818) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁରଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 84 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-84-2 ବିପ୍ରବାଦାଃ ବିବିଧାଃ ପ୍ରବାଦଃ ପୂର୍ବୋକ୍ତା ଏବ॥ 7-84-6 ତଲ୍ପେ କଲତ୍ରେ॥ 7-84-22 ଅନନ୍ତରଜଃ ଔରସଃ ନିରୁକ୍ତଜଃ ସ୍ବକ୍ଷେତ୍ରେଽନ୍ଯୋ ରେତଃସେକାର୍ଥମୁକ୍ତସ୍ତଜ୍ଜଃ। ପ୍ରସୃତୋଽନିରୁକ୍ତୋଽପି ଯୋ ଲୌଲ୍ଯାତ୍ପରକ୍ଷେତ୍ରେ ରେତଃ ସିଞ୍ଚତି ତଜ୍ଜଃ ପ୍ରସୃତଜଃ॥ 7-84-23 ତଥା ପତିତାତ୍ସ୍ବଭାର୍ଯାଯାମେବ ଜାତଃ। ଭାର୍ଯାଯାଃ ତୃତୀଯାର୍ଥେ ଷଷ୍ଠୀ। ଦତ୍ତଃ ପଞ୍ଚମଃ। କୃତଃ କ୍ରୀତଃ ସ୍ବଯମୁପାଯଗମ୍ଯୋ ବା ଷଷ୍ଠଃ। ଅଧ୍ଯୂଢଃ ଯସ୍ଯ ମାତା ଗର୍ଭବତ୍ଯେବ ଊଢା ତାଦୃଶଃ ସପ୍ତମଃ॥ 7-84-24 ଷଡପଧ୍ବଂସଜା ବକ୍ଷ୍ଯମାଣାଃ। କାନୀନଃ କନ୍ଯାଯାଂ ବିବାହାତ୍ ପ୍ରାଗୁତ୍ପନ୍ନଶ୍ଚତୁର୍ଦଶଃ। ଅପସଦା ବକ୍ଷ୍ଯମାଣାଃ ଷଟ୍। ଏତେ ବିଂଶତିଃ। ତାନ୍ସର୍ବାନ୍ ପୁତ୍ରାନିତି ବିଜାନୀହି॥ 7-84-34 କାରଣାନ୍ତରେ ଲୋକାପବାଦାଦିଭଯେ ସତି॥ 7-84-35 ଯାଂ ଗର୍ଭବତୀ କନ୍ଯାଂ ବୃଣୀତେ ତତ୍ର ସ ପୁତ୍ରୋ ବୋଦୁରେବ କ୍ଷେତ୍ରଜୋ ନତୁ ସେକ୍ତୁରାତ୍ମଜ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଦର୍ଶନେ କୀଦୃଶଃ ସ୍ନେହଃ ସଂବାସେ ଚ ପିତାମହ। ମହାଭାଗ୍ଯଂ ଗବାଂ ଚୈବ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-85-1 (84819) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-85-2x (7050) ହନ୍ତ ତେ କଥଯିଷ୍ଯାମି ପୁରାବୃତ୍ତଂ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ନହୁଷସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ମହର୍ଷେଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ଚ॥ 13-85-2 (84820) ପୁରା ମହର୍ଷିଶ୍ଚ୍ଯବନୋ ଭାର୍ଗବୋ ଭରତର୍ଷଭ। ଉଦବାସକୃତାରମ୍ଭୋ ବଭୂବ ସ ମହାବ୍ରତଃ॥ 13-85-3 (84821) ନିହତ୍ଯ ମାନଂ କ୍ରୋଧଂ ଚ ପ୍ରହର୍ଷଂ ଶୋକମେବ ଚ। ବର୍ଷାଣି ଦ୍ବାଦଶ ମୁନିର୍ଜଲବାସେ ଧୃତବ୍ରତଃ॥ 13-85-4 (84822) ଆଦଧତ୍ସର୍ବଭୂତେଷୁ ବିସ୍ରମ୍ଯଂ ପରମଂ ଶୁଭମ୍। ଜଲେଚରେଷୁ ସର୍ବେଷୁ ଶୀତରଶ୍ମିରିବ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-85-5 (84823) ସ୍ଥାଣୁଭୂତଃ ଶୁଚିର୍ଭୂତ୍ବା ଦୈବତେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଣମ୍ଯ ଚ। ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋର୍ମଧ୍ଯେ ଜଲଂ ସମ୍ପ୍ରବିବେଶ ହ॥ 13-85-6 (84824) ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋର୍ବେଗଂ ସୁଭୀମଂ ଭୀମନିଃସ୍ବନମ୍। ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ଶିରସା ବାତବେଗସମଂ ଜବେ॥ 13-85-7 (84825) ଗଙ୍ଗା ଚ ଯମୁନା ଚୈବ ସରିତଶ୍ଚ ସରାଂସି ଚ। ପ୍ରଦକ୍ଷିଣମୃଷିଂ ଚକ୍ରୁର୍ନ ଚୈନଂ ପର୍ଯପୀଡଯନ୍॥ 13-85-8 (84826) ଅନ୍ତର୍ଜଲେଷୁ ସୁଷ୍ବାପ କାଷ୍ଠଭୂତୋ ମହାମୁନିଃ। ତତଶ୍ଚୋର୍ଧ୍ବସ୍ଥିତୋ ଧୀମାନଭବଦ୍ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-85-9 (84827) ଜଲୌକସାଂ ସସତ୍ବାନାଂ ବଭୂବ ପ୍ରିଯଦର୍ଶନଃ। ଉପାଜିଘ୍ନନ୍ତ ଚ ତଦା ମତ୍ସ୍ଯାସ୍ତଂ ହୃଷ୍ଟମାନସାଃ। ତତ୍ର ତସ୍ଯାସତଃ କାଲଃ ସମତୀତୋଽଭବନ୍ମହାନ୍॥ 13-85-10 (84828) ତତଃ କଦାଚିତ୍ସମଯେ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିନ୍ମତ୍ସ୍ଯଜୀବିନଃ। ତଂ ଦେଶଂ ସମୁପାଜଗ୍ମୁର୍ଜାଲହସ୍ତା ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-85-11 (84829) ନିଷାଦା ବହବସ୍ତତ୍ର ମତ୍ସ୍ଯୋଦ୍ଧରଣନିଶ୍ଚଯାଃ। ବ୍ଯାଯତା ବଲିନଃ ଶୂରାଃ ସଲିଲେଷ୍ବନୁବର୍ତିନଃ। ଅଭ୍ଯାଯଯୁଶ୍ଚ ତଂ ଦେଶଂ ନିଶ୍ଚିତା ଜାଲକର୍ମ୍ଣି॥ 13-85-12 (84830) ଜାଲଂ ତେ ଯୋଜଯାମାସୁର୍ନବସୂତ୍ରକୃତଂ ଦୃଢମ୍। ମତ୍ସ୍ଯୋଦ୍ଧରଣମାକର୍ଷସ୍ତଦା ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-85-13 (84831) ତତସ୍ତେ ବହୁଭିର୍ଯୋଗୈଃ କୈବର୍ତା ମତ୍ସ୍ଯକାଙ୍କ୍ଷିଣଃ। ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋର୍ବାରି ଜାଲେନାବକିରନ୍ତି ତେ॥ 13-85-14 (84832) ଜାଲଂ ସୁବିତତଂ ତେଷାଂ ନବସୂତ୍ରକୃତଂ ତଥା। ବିସ୍ତାରାଯାମସମ୍ପନ୍ନଂ ଯତ୍ତତ୍ର ସଲିଲେ କ୍ଷମମ୍॥ 13-85-15 (84833) ତତସ୍ତେ ସୁମହଚ୍ଚୈବ ବଲବଚ୍ଚ ସୁବର୍ତିତମ୍। ଅବତୀର୍ଯ ତତଃ ସର୍ବେ ଜାଲଂ ଚକୃଷିରେ ତଦା॥ 13-85-16 (84834) ଅଭୀତରୂପାଃ ସଂହୃଷ୍ଟା ଅନ୍ଯୋନ୍ଯବଶବର୍ତିନଃ। ବବନ୍ଧୁସ୍ତତ୍ର ମତ୍ସ୍ଯାଂଶ୍ଚ ତଥାଽନ୍ଯାଞ୍ଜଲଚାରିଣଃ॥ 13-85-17 (84835) ତଥା ମତ୍ସ୍ଯୈଃ ପରିବୃତଂ ଚ୍ଯବନଂ ଭୃଗୁନନ୍ଦନମ୍। ଆକର୍ଷଯନ୍ମହାରାଜ ଜାଲେନାଥ ଯଦୃଚ୍ଛଯା॥ 13-85-18 (84836) ନଦୀଶୈବଲଦିଗ୍ଧାଙ୍ଗଂ ହରିଶ୍ମଶ୍ରୁଜଟାଧରମ୍। ଲଗ୍ନୈଃ ଶଙ୍ଖନଖୈର୍ଗାତ୍ରେ କ୍ରୋଡୈଶ୍ଚିତ୍ରୈରିବାର୍ପିତମ୍। 13-85-19 (84837) ତଂ ଜାଲେନୋଦ୍ଧୃତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତେ ତଦା ବେଦପାରଗମ୍। ସର୍ବେ ପ୍ରାଞ୍ଜଲଯୋ ଦାଶାଃ ଶିରୋଭିଃ ପ୍ରାପତନ୍ଭୁବି॥ 13-85-20 (84838) ପରିଖେଦପରିତ୍ରାସାଜ୍ଜାଲସ୍ଯାକର୍ଷଣେନ ଚ। ମତ୍ସ୍ଯା ବଭୂବୁର୍ବ୍ଯାପନ୍ନାଃ ସ୍ଥଲସଂସ୍ପର୍ଶନେନ ଚ॥ 13-85-21 (84839) ସ ମୁନିସ୍ତତ୍ତଦା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମତ୍ସ୍ଯାନାଂ କଦନଂ କୃତମ୍। ବଭୂବ କୃପଯାବିଷ୍ଟୋ ନିଃଶ୍ବସଂଶ୍ଚ ପୁନଃପନଃ॥ 13-85-22 (84840) ନିଷାଦା ଊଚୁଃ। 13-85-23x (7051) ଅଜ୍ଞାନାଦ୍ଯତ୍କୃତଂ ପାପଂ ପ୍ରସାଦଂ ତତ୍ର ନଃ କୁରୁ। କରବାମ ପ୍ରିଯ କିଂ ତେ ତନ୍ନୋ ବ୍ରୂହି ମହାମୁନେ॥ 13-85-23 (84841) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ମତ୍ସ୍ଯମଧ୍ଯସ୍ଥଶ୍ଚ୍ଯବନୋ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍। ଯୋ ମେଽଦ୍ଯ ପରମଃ କାମସ୍ତଂ ଶୃଣୁଧ୍ବଂ ମସାହିତାଃ॥ 13-85-24 (84842) ପ୍ରାଣୋତ୍ସର୍ଗଂ ବିସର୍ଗଂ ବା ମତ୍ସ୍ଯୈର୍ଯାସ୍ଯାମ୍ଯହଂ ସହ। ସଂବାସାନ୍ନୋତ୍ସହେ ତ୍ଯକ୍ତୁଂ ସଲିଲେଽଧ୍ଯୁପିତାନହମ୍॥ 13-85-25 (84843) ଇତ୍ଯୁକ୍ତାସ୍ତେ ନିଷାଦାସ୍ତୁ ସୁଭୃଶଂ ଭଯକମ୍ପିତାଃ। ସର୍ବେ ବିବର୍ଣବଦନା ନହୁଷାଯ ନ୍ଯବେଦଯନ୍॥ ॥ 13-85-26 (84844) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଶ୍ଚାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 85 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-85-1 ପରପୀଡାଦର୍ଶନେ ପରୈଃ ସହ ସଂବାସେ ଚ କୀଦୃଶଃ ସ୍ନେହ ଆତୃଶଂସ୍ଯଂ ଚ କର୍ତବ୍ଯମ୍। ଗବାଂ ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ଚ ବ୍ରୂହୀତି ପ୍ରଶ୍ନଦୂଯମ୍॥ 7-85-8 ସରିତଶ୍ଚ ତଥାନୁଗା ଇତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-85-9 ଊର୍ଧ୍ବସ୍ଥିତଃ ଉପବିଷ୍ଟଃ॥ 7-85-10 ଆସତଃ ଆସୀନସ୍ଯ॥ 7-85-19 ଶଙ୍ଖାନାଂ ଜଲଜନ୍ତୁବିଶେଷାଣାଂ ନଖାନି ତୈଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ନହୁଷସ୍ତୁ ତତଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଚ୍ଯବନଂ ତଂ ତଥାଽଽଗତମ୍। ତ୍ବରିତଃ ପ୍ରଯଯୌ ତତ୍ରି ସହାମାତ୍ଯପୁରୋହିତଃ॥ 13-86-1 (84845) ଶୌଚଂ କୃତ୍ବା ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ପ୍ରଯତୋ ନୃପଃ। ଆତ୍ମାନମାଚଚକ୍ଷେ ଚ ଚ୍ଯବନାଯ ମହାତ୍ମନେ॥ 13-86-2 (84846) ଅର୍ଚଯାମାସ ତଂ ଚାପି ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞଃ ପୁରୋହିତଃ। ସତ୍ଯବ୍ରତଂ ମହାତ୍ମାନଂ ଦେବକଲ୍ପଂ ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-86-3 (84847) ନହୁଷ ଉବାଚ। 13-86-4x (7052) କରବାଣି ପ୍ରିଯଂ କିଂ ତେ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ। ସର୍ବଂ କର୍ତାଽସ୍ମି ଭଗବନ୍ଯଦ୍ଯପି ସ୍ଯାତ୍ସୁଦୁଷ୍କରମ୍॥ 13-86-4 (84848) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-5x (7053) ଶ୍ରମେଣି ମହତା ଯୁକ୍ତାଃ କୈବର୍ତା ମତ୍ସ୍ଯଜୀବିନଃ। ମମ ମୂଲ୍ଯଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛୈଭ୍ଯୋ ମତ୍ସ୍ଯାନାଂ ବିକ୍ରଯୈଃ ସହ॥ 13-86-5 (84849) ନହୁଷ ଉବାଚ। 13-86-6x (7054) ସହସ୍ରଂ ଦୀଯତାଂ ମୂଲ୍ଯଂ ନିଷାଦେଭ୍ଯଃ ପୁରୋହିତ। ନିଷ୍କ୍ରଯାର୍ଥେ ଭଗବତୋ ଯଥାଽଽହ ଭୃଗୁନନ୍ଦନଃ॥ 13-86-6 (84850) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-7x (7055) ଆତ୍ମମୂଲ୍ଯଂ ଚ ବକ୍ତବ୍ଯଂ ନ ତଲ୍ଲୋକଃ ପ୍ରଶଂସତି। ତସ୍ମାଦହଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ନ ଚାତ୍ମସ୍ତୁତିମ୍ମବୃତଃ॥ 13-86-7 (84851) ସହସ୍ରଂ ନାହମର୍ହାମି କିଂ ବା ତ୍ବଂ ମନ୍ଯସେ ନୃପ। ସଦୃଶଂ ଦୀଯତାଂ ମୂଲ୍ଯଂ ସ୍ବବୁଦ୍ଧ୍ଯା ନିଶ୍ଚଯଂ କୁରୁ॥ 13-86-8 (84852) ନହୁଷ ଉବାଚ। 13-86-9x (7056) ସହସ୍ରାଣାଂ ଶତଂ ବିପ୍ର ନିଷୋଦେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦୀଯତାମ୍। ସ୍ଯାଦିଦଂ ଭଗବନ୍ମୂଲ୍ଯଂ କିଂ ବାଽନ୍ଯନ୍ମନ୍ଯତେ ଭବାନ୍॥ 13-86-9 (84853) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-10x (7057) ନାହଂ ଶତସହସ୍ରେଣ ନିମେଯଃ ପାର୍ଥିବର୍ଷଭ। ଦୀଯତାଂ ସଦୃଶଂ ମୂଲ୍ଯମମାତ୍ଯୈଃ ସହ ଚିନ୍ତଯ॥ 13-86-10 (84854) ନହୁଷ ଉବାଚ। 13-86-11x (7058) କୋଟିଃ ପ୍ରଦୀଯତାଂ ମୂଲ୍ଯଂ ନିଷାଦେଭ୍ଯଃ ପୁରୋହିତ। ଯଦେତଦପି ନୋ ମୂଲ୍ଯମତୋ ଭୂଯଃ ପ୍ରଦୀଯତାମ୍॥ 13-86-11 (84855) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-12x (7059) ରାଜନ୍ନାର୍ହାମ୍ଯହଂ କୋଟିଂ ଭୂଯୋ ବାଽପି ମହାଦ୍ଯୁତେ। ସଦୃଶଂ ଦୀଯତାଂ ମୂଲ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ ସହ ଚିନ୍ତଯ॥ 13-86-12 (84856) ନହୁଷ ଉବାଚ। 13-86-13x (7060) ଅର୍ଦଂ ରାଜ୍ଯଂ ସମଗ୍ରଂ ବା ନିଷାଦେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦୀଯତାମ୍। ଏତତ୍ତୁଲ୍ଯମହଂ ମନ୍ଯେ କିଂ ବାଽନ୍ଯନ୍ମନ୍ଯସେ ଦ୍ବିଜ॥ 13-86-13 (84857) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-14x (7061) ଅର୍ଧଂ ରାଜ୍ଯଂ ସମଗ୍ରଂ ଚ ମୂଲ୍ଯଂ ନାର୍ହାମି ପାର୍ଥିବ। ସଦୃଶଂ ଦୀଯତାଂ ମୂଲ୍ଯମୃଷିଭିଃ ସହ ଚିନ୍ତ୍ଯତାମ୍॥ 13-86-14 (84858) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-86-15x (7062) ମହର୍ଷେର୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ନହୁଷୋ ଦୁଃଖକର୍ଶିତଃ। ସ ଚିନ୍ତଯାମାସ ତଦା ସହାମାତ୍ଯପୁରୋହିତଃ॥ 13-86-15 (84859) ତତ୍ର ତ୍ବନ୍ଯୋ ବନଚରଃ କଶ୍ଚିନ୍ମୂଲଫଲାଶନଃ। ନହୁଷସ୍ଯ ସମୀପସ୍ଥୋ ଗବିଜାତୋଽଭବନ୍ମୁନିଃ॥ 13-86-16 (84860) ସ ତମାଭାଷ୍ଯ ରାଜାନମବ୍ରବୀଦ୍ଦ୍ବିଜସତ୍ତମଃ। ତୋଷଯିଷ୍ଯାମ୍ଯହଂ କ୍ଷିପ୍ତଂ ଯଥା ତୁଷ୍ଟୋ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-86-17 (84861) ନାହଂ ମିଥ୍ଯାବଚୋ ବ୍ରୂଯାଂ ଖୈରେଷ୍ବପି କୁତୋଽନ୍ଯଥା। ଭବତୋ ଯଦହଂ ବ୍ରଯାଂ ତତ୍କାର୍ଯମବିଶଙ୍କଯା॥ 13-86-18 (84862) ନହୁଷ ଉବାଚ। 13-86-19x (7063) ବ୍ରବୀତୁ ଭଗବାନ୍ମୂଲ୍ଯଂ ମହର୍ଷେଃ ସଦୃଶଂ ଭୃଗୋଃ। ପରିତ୍ରାଯସ୍ବ ମାମସ୍ମଦ୍ବିଷଯଂ ଚ କୁଲଂ ଚ ମେ॥ 13-86-19 (84863) ହନ୍ଯାଦ୍ଧି ଭଗବାନ୍କ୍ରୁଦ୍ଧସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମପି କେବଲମ୍। କିଂ ପୁନର୍ମାଂ ତପୋହୀନଂ ବାହୁବୀର୍ଯପରାଯଣମ୍। 13-86-20 (84864) ଅଗାଧାମ୍ଭସି ମଗ୍ନସ୍ଯ ସାମାତ୍ଯସ୍ଯ ସଋତ୍ବିଜଃ। ପ୍ଲବୋ ଭବ ମହର୍ଷେ ତ୍ବଂ କୁରୁ ମୂଲ୍ଯବିନିଶ୍ଚଯମ୍॥ 13-86-21 (84865) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-86-22x (7064) ନହୁଷସ୍ଯ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଗବିଜାତଃ ପ୍ରତାପବାନ୍। ଉବାଚ ହର୍ଷଯନ୍ସର୍ବାନମାତ୍ଯାନ୍ପାର୍ଥିବଂ ଚ ତମ୍॥ 13-86-22 (84866) `ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଗବାଂ ଚୈବ କୁଲମେକଂ ଦ୍ବିଧା କୃତମ୍। ଏକତ୍ର ମନ୍ତ୍ରାସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି ହବିରନ୍ଯତ୍ର ତିଷ୍ଠତି॥' 13-86-23 (84867) ଅନର୍ଘେଯା ମହାରାଜ ଦ୍ବିଜା ବର୍ଣେଷୁ ଚୋତ୍ତମାଃ। ଗାବଶ୍ଚ ପୁରୁଷବ୍ଯାଗ୍ର ଗୌର୍ମୂଲ୍ଯଂ ପରିକଲ୍ପ୍ଯତାମ୍॥ 13-86-24 (84868) ନହୁଷସ୍ତୁ ତତଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ମହର୍ଷେର୍ବଚନଂ ନୃପ। ହର୍ଷେଣ ମହତା ଯୁକ୍ତଃ ସହାମାତ୍ଯପୁରୋହିତଃ॥ 13-86-25 (84869) ଅଭିଗମ୍ଯ ଭୃଗୋଃ ପୁତ୍ରଂ ଚ୍ଯବନଂ ସଂଶିତବ୍ରତମ୍। ଇଦଂ ପ୍ରୋବାଚ ନୃପତେ ବାଚା ସନ୍ତର୍ପଯନ୍ନିବ॥ 13-86-26 (84870) ଉତ୍ତିଷ୍ଠୋତ୍ତିଷ୍ଠ ବିପ୍ରର୍ଷେ ଗବା କ୍ରୀତୋସି ଭାର୍ଗବ। ଏତନ୍ମୂଲ୍ଯମହଂ ମନ୍ଯେ ତବ ଧର୍ମଭୃତାଂବର॥ 13-86-27 (84871) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-28x (7065) ଉତ୍ତିଷ୍ଠାମ୍ଯେଷ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସମ୍ଯକ୍ କ୍ରୀତୋସ୍ମି ତେଽନଘ। ଗୋଭିସ୍ତୁଲ୍ଯଂ ନ ପଶ୍ଯାମି ଧନଂ କିଞ୍ଚିଦିହାଚ୍ଯୁତ॥ 13-86-28 (84872) କୀର୍ତନଂ ଶ୍ରବଣଂ ଦାନଂ ଦର୍ଶନଂ ଚାପି ପାର୍ଥିବ। ଗବାଂ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ ବୀର ସର୍ବପାପହରଂ ଶିବମ୍॥ 13-86-29 (84873) ଗାବୋ ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯାଃ ସଦା ମୂଲଂ ଗୋଷୁ ପାପ୍ମା ନ ବିଦ୍ଯତେ। ଅନ୍ନମେବ ସଦା ଗାବୋ ଦେବାନାଂ ପରମଂ ହବିଃ॥ 13-86-30 (84874) ସ୍ବାହାକାରବଷଟ୍କାରୌ ଗୋଷୁ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତୌ। ଗାବୋ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ନେତ୍ର୍ଯୋ ବୈ ତଥା ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ତା ମୁଖମ୍॥ 13-86-31 (84875) ଅମୃତଂ ହ୍ଯବ୍ଯଯଂ ଦିବ୍ଯଂ କ୍ଷରନ୍ତି ଚ ବହନ୍ତି ଚ। ଅମୃତାଯତନଂ ଚୈତାଃ ସର୍ବଲୋକନମସ୍କୃତାଃ॥ 13-86-32 (84876) ତେଜସା ବପୁଷା ଚୈବ ଗାବୋ ବହ୍ନିସମା ଭୁବି। ଗାବୋ ହି ସୁମହତ୍ତେଜଃ ପ୍ରାଣିନାଂ ଚ ସୁଖପ୍ରଦାଃ॥ 13-86-33 (84877) ନିବିଷ୍ଟଂ ଗୋକୁଲଂ ଯତ୍ର ଶ୍ବାସଂ ମୁଞ୍ଚତି ନିର୍ଭଯମ୍। ବିରାଜଯତି ତଂ ଦେଶଂ ପାପଂ ଚାସ୍ଯାପକର୍ଷତି॥ 13-86-34 (84878) ଗାବଃ ସ୍ବର୍ଗସ୍ଯ ସୋପାନଂ ଗାବଃ ସ୍ବର୍ଗେଽପି ପୂଜିତାଃ। ଗାବଃ କାମଦୁହୋଦେବ୍ଯୋ ନାନ୍ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ପରଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-86-35 (84879) ଇତ୍ଯେତଦ୍ଗୋଷୁ ମେ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ମହାତ୍ମ୍ଯଂ ଭରତର୍ଷଭ। ଗୁଣୈକଦେଶବଚନଂ ଶକ୍ଯଂ ପାରାଯଣଂ ନ ତୁ॥ 13-86-36 (84880) ନିଷାଦା ଊଚୁଃ। 13-86-37x (7066) ଦର୍ଶନଂ କଥନଂ ଚୈବ ସହାସ୍ମାଭିଃ କୃତଂ ମୁନେ। ସତାଂ ସାପ୍ତପଦଂ ମୈତ୍ରଂ ପ୍ରସାଦଂ ନ କୁରୁ ପ୍ରଭୋ॥ 13-86-37 (84881) ହବୀଂଷି ସର୍ବାଣି ଯଥା ହ୍ଯୁପଭୁଙ୍କ୍ତେ ହୁତାଶନଃ। ଏବଂ ତ୍ବମପି ଧର୍ମାତ୍ମନ୍ପୁରୁଷାଗ୍ନିଃ ପ୍ରତାପବାନ୍॥ 13-86-38 (84882) ପ୍ରସାଦଯାମହେ ବିଦ୍ବନ୍ଭବନ୍ତଂ ପ୍ରଣତା ବଯମ୍। ଅନୁଗ୍ରହାର୍ଥମସ୍ମାକମିଯଂ ଗୌଃ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯତାମ୍॥ 13-86-39 (84883) `ଅତ୍ଯନ୍ତାପଦି ଶକ୍ତାନାଂ ପରିତ୍ରାଣଂ ହି କୁର୍ବତାମ୍। ଯା ଗତିର୍ବିଦିତା ତ୍ବଦ୍ଯ ନରକେ ଶରଣଂ ଭବାନ୍॥ 13-86-40 (84884) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-86-40x (7067) କୃପଣସ୍ଯ ଚ ଯଚ୍ଚକ୍ଷୁର୍ମୁନେରାଶୀବିଷସ୍ଯ ଚ। ନରଂ ସମୂଲଂ ଦହତି କକ୍ଷମଗ୍ନିରିବ ଜ୍ବଲନ୍॥ 13-86-41 (84885) ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣାମି ବୋ ଧେନୁଂ କୈବର୍ତା ମୁକ୍ତକିଲ୍ବିଷାଃ। ଦିବଂ ଗଚ୍ଛତ ବୈ କ୍ଷିପ୍ରଂ ମତ୍ସ୍ଯୈର୍ଜାଲୋଦ୍ଧୃତୈଃ ସହ॥ 13-86-42 (84886) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-86-43x (7068) ତତସ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରଭାବାତ୍ତେ ମହର୍ଷେର୍ଭାବିତାତ୍ମନଃ। ନିଷାଦାସ୍ତେନ ବାକ୍ଯେନ ସହ ମତ୍ସ୍ଯୈର୍ଦିବଂ ଯଯୁଃ॥ 13-86-43 (84887) ତତଃ ସ ରାଜା ନହୁଷୋ ବିସ୍ମିତଃ ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯ ଧୀବରାନ୍। ଆରୋହମାଣାଂସ୍ତ୍ରିଦିବଂ ମତ୍ସ୍ଯାଂଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-86-44 (84888) ତତସ୍ତୌ ଗବିଜଶ୍ଚୈବ ଚ୍ଯବନଶ୍ଚ ଭୃଗୂଦ୍ବହଃ। ବରାଭ୍ଯାମନୁରୂପାଭ୍ଯାଂ ଛନ୍ଦଯାମାସତୁର୍ନୃପମ୍॥ 13-86-45 (84889) ତତୋ ରାଜା ମହାବୀର୍ଯୋ ନହୁଷଃ ପୃଥିବୀପତିଃ। ପରମିତ୍ଯବ୍ରବୀତ୍ପ୍ରୀତସ୍ତଦା ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-86-46 (84890) ତତୋ ଜଗ୍ରାହ ଧର୍ମେ ସ ସ୍ଥିତିମିନ୍ଦ୍ରନିଭୋ ନୃପଃ। ତଥେତି ଚୋଦିତଃ ପ୍ରୀତସ୍ତାବୃଷୀ ପ୍ରତ୍ଯପୂଜଯତ୍॥ 13-86-47 (84891) ସମାପ୍ତଦୀକ୍ଷଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ତତୋଽଗଚ୍ଛତ୍ସ୍ବମାଶ୍ରମମ୍। ଗବିଜଶ୍ଚ ମହାତେଜାଃ ସ୍ବମାଶ୍ରମପଦଂ ଯଯୌ॥ 13-86-48 (84892) ନିଷାଦାଶ୍ଚ ଦିବଂ ଜଗ୍ମୁସ୍ତେ ଚ ମତ୍ସ୍ଯା ଜନାଧିପ। ନହୁଷୋପି ବରଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ପ୍ରବିବେଶ ସ୍ବକଂ ପୁରମ୍॥ 13-86-49 (84893) ଏତତ୍ତେ କଥିତଂ ତାତ ଯନ୍ମାଂ ତ୍ବଂ ପରିପୃଚ୍ଛସି। ଦର୍ଶନେ ଯାଦୃଶଃ ସ୍ନେହଃ ସଂବାସେ ବା ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-86-50 (84894) ମହାଭାଗ୍ଯଂ ଗବାଂ ଚୈବ ତତା ଧର୍ମବିନିଶ୍ଚଯମ୍। କିଂ ଭୂଯଃ କଥ୍ଯତାଂ ବୀର କିଂ ତେ ହୃଦି ବିବକ୍ଷିତମ୍॥ ॥ 13-86-51 (84895) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଡଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 86 ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସଂଶଯୋ ମେ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ସୁମହାନ୍ସାଗରୋପମ। ତଂ ମେ ଶୃଣୁ ମହାବାହୋ ଶ୍ରୁତ୍ବା ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-87-1 (84896) କୌତୂହଲଂ ମେ ସୁମହଜ୍ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯଂ ପ୍ରତି ପ୍ରଭୋ। ରାମଂ ଧର୍ମଭୃତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-87-2 (84897) `ବ୍ରାହ୍ମେ ବଲେ ସୁପୂର୍ଣାନାମେତେଷାଂ ଚ୍ଯବନାଦିନାମ୍।' କଥମେଷ ସମୁତ୍ପନ୍ନୋ ରାମଃ ସତ୍ଯପରାକ୍ରମଃ। କଥଂ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିବଂଶୋଽଯଂ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମା ବ୍ଯଜାଯତ॥ 13-87-3 (84898) ତଦସ୍ଯ ସମ୍ଭବଂ ରାଜନ୍ନିଖିଲେନାନୁକୀର୍ତଯ। କୌଶିକଶ୍ଚ କଥଂ ବଂଶାତ୍କ୍ଷାତ୍ରାଦ୍ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽଭବତ୍॥ 13-87-4 (84899) ଅହୋ ପ୍ରଭାବଃ ସୁମହାନାସୀଦ୍ବୈ ସୁମହାତ୍ମନୋଃ। ରାମସ୍ଯ ଚ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯ ଚୈବ ହି॥ 13-87-5 (84900) କଥଂ ପୁତ୍ରାନତିକ୍ରମ୍ଯ ତେଷାଂ ନପ୍ତୃଷ୍ବଥାଭବତ୍। ଏଷ ଦୋଷୋ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ତତ୍ତ୍ବଂ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-87-6 (84901) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-87-7x (7069) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ କୁଶିକସ୍ଯ ଚ ଭାରତ॥ 13-87-7 (84902) ଏତଂ ଦୋଷଂ ପୁରା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଭାର୍ଗବଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ତଦା। ଆଗାମିନଂ ମହାବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ବବଂଶେ ମୁନିସତ୍ତମଃ॥ 13-87-8 (84903) ନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ମନସା ସର୍ବଂ ଗୁଣଦୋଷବଲାବଲମ୍। ଦଗ୍ଧୁକାମଃ କୁଲଂ ସର୍ବଂ କୁଶିକାନାଂ ତପୋଧନଃ॥ 13-87-9 (84904) ଚ୍ଯବନସ୍ତମନୁପ୍ରାପ୍ଯ କୁଶିକଂ ବାକ୍ଯମବ୍ରବୀତ୍। ବସ୍ତୁମିଚ୍ଛା ସମୁତ୍ପନ୍ନା ତ୍ବଯା ସହ ମମାନଘ॥ 13-87-10 (84905) କୁଶିକ ଉବାଚ। 13-87-11x (7070) ଭଗବନ୍ସହଧର୍ମୋଽଯଂ ପଣ୍ଡିତୈରିହ ଚର୍ଯତେ। ପ୍ରଦାନକାଲେ କନ୍ଯାନାମୁଚ୍ଯତେ ଚ ସଦା ବୁଧୈଃ॥ 13-87-11 (84906) ଯତ୍ତୁ ତାବଦତିକ୍ରାନ୍ତଂ ଧର୍ମଦ୍ବାରଂ ତପୋଧନ। ତତ୍କାର୍ଯଂ ପ୍ରକରିଷ୍ଯାମି ତଦନୁଜ୍ଞାତୁମର୍ହସି॥ 13-87-12 (84907) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-87-13x (7071) ଅଥାସନମୁପାଦାଯ ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ମହାମୁନେଃ। କୁଶିକୋ ଭାର୍ଯଯା ସାର୍ଧମାଜଗାମ ଯତୋ ମୁନିଃ॥ 13-87-13 (84908) ପ୍ରଗୃହ୍ଯ ରାଜା ଭୃଙ୍ଗାରଂ ପାଦ୍ଯମସ୍ମୈ ନ୍ଯବେଦଯତ୍। କାରଯାମାସ ସର୍ବାଶ୍ଚ କ୍ରିଯାସ୍ତସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-87-14 (84909) ତତଃ ସ ରାଜା ଚ୍ଯବନଂ ମଧୁପର୍କଂ ଯଥାବିଧି। ଗ୍ରାହଯାମାସ ଚାବ୍ଯଗ୍ରୋ ମହାତ୍ମା ନିଯତବ୍ରତଃ॥ 13-87-15 (84910) ସତ୍କୃତ୍ଯ ତଂ ତଥା ବିପ୍ରମିଦଂ ପୁନରଥାବ୍ରବୀତ୍। ଭଗବନ୍ପରବନ୍ତୌ ସ୍ବୋ ବ୍ରୂହି କିଂ କରବାବହେ॥ 13-87-16 (84911) ଯଦି ରାଜ୍ଯଂ ଯଦି ଧନଂ ଯଦି ଗାଃ ସଂଶିତବ୍ରତ। ଯଜ୍ଞଦାନାନି ଚ ତଥା ବ୍ରୂହି ସର୍ବଂ ଦଦାମି ତେ॥ 13-87-17 (84912) ଇଦଂ ଗୃହମିଦଂ ରାଜ୍ଯମିଦଂ ଧର୍ମାସନଂ ଚ ତେ। ରାଜା ତ୍ବମସି ଶାଧ୍ଯୁର୍ବୀଂ ଭୃତ୍ଯୋଽହଂ ପରବାନ୍ସ୍ତ୍ରିଯା॥ 13-87-18 (84913) ଏବମୁକ୍ତେ ତତୋ ବାକ୍ଯେ ଚ୍ଯବନୋ ଭାର୍ଗବସ୍ତଦା। କୁଶିକଂ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚେଦଂ ମୁଦା ପରମଯା ଯୁତଃ॥ 13-87-19 (84914) ନ ରାଜ୍ଯଂ କାମଯେ ରାଜନ୍ନ ଧନଂ ନ ଚ ଯୋଷିତଃ। ନ ଚ ଗା ନ ଚ ବୈ ଦେଶାନ୍ନ ଯଜ୍ଞଂ ଶ୍ରୂଯତାମିଦମ୍॥ 13-87-20 (84915) ନିଯମଂ କିଞ୍ଚିଦାରପ୍ସ୍ଯେ ଯୁବଯୋର୍ଯଦି ରୋଚତେ। ପରିଚର୍ଯୋସ୍ମି ଯତ୍ତାଭ୍ଯାଂ ଯୁବାଭ୍ଯାମବିଶଙ୍କଯା॥ 13-87-21 (84916) ଏବମୁକ୍ତେ ତଦା ତେନ ଦମ୍ପତୀ ତୌ ଜହର୍ଷତୁଃ। ପ୍ରତ୍ଯବ୍ରୂତାଂ ଚ ତମୃଷିମେବମସ୍ତ୍ବିତି ଭାରତ॥ 13-87-22 (84917) ଅଥ ତଂ କୁଶିକୋ ହୃଷ୍ଟଃ ପ୍ରାବେଶଯଦନୁତ୍ତମମ୍। ଗୃହୋଦ୍ଦେଶଂ ତତସ୍ତସ୍ଯ ଦର୍ଶନୀଯମଦର୍ଶଯତ୍॥ 13-87-23 (84918) ଇଯଂ ଶଯ୍ଯା ଭଗବତୋ ଯଥାକାମମିହୋଷ୍ଯତାମ୍। ପ୍ରଯତିଷ୍ଯାବହେ ପ୍ରୀତିମାହର୍ତୁଂ ତେ ତପୋଧନ॥ 13-87-24 (84919) ଅଥ ସୂର୍ଯୋତିଚକ୍ରାମ ତେଷାଂ ସଂବଦତାଂ ତଥା। ଅଥର୍ଷିଶ୍ଚୋଦଯାମାସ ପାନମନ୍ନଂ ତଥୈବ ଚ॥ 13-87-25 (84920) ତମପୃଚ୍ଛତ୍ତତୋ ରାଜା କୁଶିକଃ ପ୍ରଣତସ୍ତଦା। କିମନ୍ନଜାତମିଷ୍ଟଂ ତେ କିମୁପସ୍ଥାପଯାମ୍ଯହମ୍॥ 13-87-26 (84921) ତତଃ ସ ପରଯା ପ୍ରୀତ୍ଯା ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ନରାଧିପମ୍। ଔପପତ୍ତିକମାହାରଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛସ୍ବେତି ଭାରତ॥ 13-87-27 (84922) ତଦ୍ବଚଃ ପୂଜଯିତ୍ବା ତୁ ତଥେତ୍ଯାହ ସ ପାର୍ଥିବଃ। ଯଥୋପପନ୍ନମାହାରଂ ତସ୍ମୈ ପ୍ରାଦାଜ୍ଜନାଧିପ॥ 13-87-28 (84923) ତତଃ ସ ଭୁକ୍ତ୍ବା ଭଗବନ୍ଦମ୍ପତୀ ପ୍ରାହ ଧର୍ମବିତ୍। ସ୍ବପ୍ତୁମିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ନିଦ୍ରା ବାଧତେ ମାମିତି ପ୍ରଭୋ॥ 13-87-29 (84924) ତତଃ ଶଯ୍ଯାଗୃହଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଭଗବାନୃଷିସତ୍ତମଃ। ସଂବିବେଶ ନରେଶସ୍ତୁ ସପତ୍ନୀକଃ ସ୍ଥିତୋଽଭବତ୍॥ 13-87-30 (84925) ନ ପ୍ରବୋଧ୍ଯୋସ୍ମି ସଂସୁପ୍ତ ଇତ୍ଯୁବାଚାଥ ଭାର୍ଗବଃ। ସଂବାହିତବ୍ଯୌ ମେ ପାଦୌ ଜାଗର୍ତବ୍ଯଂ ଚ ବାଂ ନିଶି॥ 13-87-31 (84926) ଅବିଶଙ୍କସ୍ତୁ କୁଶିକସ୍ତଥେତ୍ଯେବାହ ଧର୍ମବିତ୍। ନ ପ୍ରାବୋଧଯତାଂ ତୌ ଚ ଦଂପତୀ ରଜନୀକ୍ଷଯେ॥ 13-87-32 (84927) ଯଥାଦେଶଂ ମହର୍ଷେସ୍ତୁ ଶୁଶ୍ରୂଷାପରମୌ ତଦା। ବଭୂବତୁର୍ମହାରାଜ ପ୍ରଯତାବଥ ଦମ୍ପତୀ॥ 13-87-33 (84928) ତତଃ ସ ଭଗବାନ୍ବିପ୍ରଃ ସମାଦିଶ୍ଯ ନରାଧିପମ୍। ସୁଷ୍ବାପୈକେନ ପାର୍ଶ୍ବେନ ଦିବସାନେକବିଂଶତିମ୍॥ 13-87-34 (84929) ସ ତୁ ରାଜା ନିରାହାରଃ ସଭାର୍ଯଃ କୁରୁନନ୍ଦନ। ପର୍ଯୁପାସତ ତଂ ହୃଷ୍ଟଶ୍ଚ୍ଯବନାରାଧନେ ରତଃ॥ 13-87-35 (84930) ଭାର୍ଗବସ୍ତୁ ସମୁତ୍ତସ୍ଥୌ ସ୍ବଯମେବ ତପୋଧନଃ। ଅକିଞ୍ଚିଦୁକ୍ତ୍ବା ତୁ ଗୃହାନ୍ନିଶ୍ଚକ୍ରାମ ମହାତପାଃ॥ 13-87-36 (84931) ତମନ୍ବଗଚ୍ଛତାଂ ତୌ ଚ କ୍ଷୁଧିତୌ ଶ୍ରମକର୍ଶିତୌ। ଭାର୍ଯାପତୀ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତାବେତୌ ନାବଲୋକଯତ୍॥ 13-87-37 (84932) ତଯୋସ୍ତୁ ପ୍ରେକ୍ଷତୋଽରେବ ଭାର୍ଗବାଣାଂ କୁଲୋଦ୍ବହଃ। ଅନ୍ତର୍ହିତୋଭୂଦ୍ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତତୋ ରାଜାଽପତତ୍କ୍ଷିତୌ॥ 13-87-38 (84933) ତତୋ ମୁହୂର୍ତାଦାଶ୍ବସ୍ଯ ସହ ଦେବ୍ଯା ମହାମୁନେଃ। ପୁନରନ୍ବେଷଣେ ଯତ୍ନମକରୋତ୍ସ ମହୀପତିଃ॥ ॥ 13-87-39 (84934) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତାଶୀତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 87 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-87-11 ଅତିଥିସେବାଧର୍ମ ଏବ ସହଧର୍ମଃ ସ୍ତ୍ରୀସହିତଧର୍ମଃ॥ 7-87-37 ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ନଚ ତାବଭ୍ଯବାରଯଦିତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ତସ୍ମିନ୍ନନ୍ତର୍ହିତେ ବିପ୍ରେ ରାଜା କିମକରୋତ୍ତଦା। ଭାର୍ଯା ଚାସ୍ଯ ମହାଭାଗା ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-88-1 (84935) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-88-2x (7072) ଅଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସ ମହୀପାଲସ୍ତମୃଷିଂ ସହ ଭାର୍ଯଯା। ପରିଶ୍ରାନ୍ତୋ ନିବବୃତେ ବ୍ରୀଡିତୋ ନଷ୍ଟଚେତନଃ॥ 13-88-2 (84936) ସ ପ୍ରବିଶ୍ଯ ପୁରୀଂ ଦୀନୋ ନାଭ୍ଯଭାଷତ କିଞ୍ଚନ। ତଦେବ ଚିନ୍ତଯାମାସ ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ବିଚେଷ୍ଟିତମ୍॥ 13-88-3 (84937) ଅଥ ଶୂନ୍ଯେନ ମନସା ପ୍ରବିବେଶ ଗୃହଂ ନୃପଃ। ଦଦର୍ଶ ଶଯନେ ତସ୍ମିଞ୍ଶଯାନଂ ଭୃଗୁନନ୍ଦନମ୍॥ 13-88-4 (84938) ବିସ୍ମିତୌ ତମୃଷିଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଦାଶ୍ଚର୍ଯଂ ବିଚିନ୍ତ୍ଯ ଚ। ଦର୍ଶନାତ୍ତସ୍ଯ ତୁ ତଦା ବିଶ୍ରାନ୍ତୌ ସମ୍ବଭୂବତୁଃ॥ 13-88-5 (84939) ଯଥାସ୍ଥାନଂ ତତୋ ଗତ୍ବା ତତ୍ପାଦୌ ସଂବବାହତୁଃ। ଅଥାପରେଣ ପାର୍ଶ୍ବେନ ସୁଷ୍ବାପ ସ ମହାମୁନିଃ॥ 13-88-6 (84940) ତେନୈବ ଚ ସ କାଲେନ ପ୍ରତ୍ଯବୁଦ୍ଧ୍ଯତ ବୀର୍ଯବାନ୍। ନ ଚ ତୌ ଚକ୍ରତୁଃ କିଞ୍ଚିଦ୍ବିକାରଂ ଭଯଶଙ୍କିତୌ॥ 13-88-7 (84941) ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧସ୍ତୁ ସ ମୁନିସ୍ତୌ ପ୍ରୋବାଚ ବିଶାମ୍ପତେ। ତୈଲାଭ୍ଯଙ୍ଗୋ ଦୀଯତାଂ ମେ ସ୍ନାସ୍ଯେଽହମିତି ଭାରତ॥ 13-88-8 (84942) ତୌ ତଥେତି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ କ୍ଷୁଧିତୌ ଶ୍ରମକର୍ଶିତୌ। ଶତପାକେନ ତୈଲେନ ମହାର୍ହେଣୋପତସ୍ଥତୁଃ॥ 13-88-9 (84943) ତତଃ ସୁଖାସୀନମୃଷିଂ ବାଗ୍ଯତୌ ସଂବବାହତୁଃ। ନ ଚ ପର୍ଯାପ୍ତମିତ୍ଯାହ ଭାର୍ଗବଃ ସୁମହାତପାଃ॥ 13-88-10 (84944) ଯଦା ତୌ ନିର୍ବିକାରୌ ତୁ ଲକ୍ଷମାଯାସ ଭାର୍ଗବଃ। ତତ ଉତ୍ଥାଯ ସହସା ସ୍ନାନଶାଲାଂ ବିବେଶ ହ॥ 13-88-11 (84945) କ୍ଲୃପ୍ତମେବ ତୁ ତତ୍ରାସୀତ୍ସ୍ନାନୀଯଂ ପାର୍ଥିବୋଚିତମ୍। ଅସତ୍କୃତ୍ଯ ଚ ତତ୍ସର୍ବଂ ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-88-12 (84946) ସ ମୁନିଃ ପୁନରେବାଥ ନୃପତେଃ ପଶ୍ଯତସ୍ତଦା। ନାସୂଯାଂ ଚକ୍ରତୁସ୍ତୌ ଚ ଦମ୍ପତୀ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-88-13 (84947) ଅଥ ସ୍ନାତଃ ସ ଭଗବାନ୍ସିଂହାସନଗତଃ ପ୍ରଭୁଃ। ଦର୍ଶଯାମାସ କୁଶିକଂ ସଭାର୍ଯଂ କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 13-88-14 (84948) ସଂହୃଷ୍ଟବଦନୋ ରାଜା ସଭାର୍ଯଃ କୁଶିକୋ ମୁନିମ୍। ସିଦ୍ଧମନ୍ନମିତି ପ୍ରହ୍ବୋ ନିର୍ବିକାରୋ ନ୍ଯବେଦଯତ୍॥ 13-88-15 (84949) ଆନୀଯତାମିତି ମୁନିସ୍ତଂ ଚୋବାଚ ନରାଧିପମ୍। ସ ରାଜା ସମୁପାଜହ୍ରେ ତଦନ୍ନଂ ସହ ଭାର୍ଯଯା॥ 13-88-16 (84950) ମାଂସପ୍ରକାରାନ୍ବିବିଧାଞ୍ଶାକାନି ବିବିଧାନି ଚ। ଲେହ୍ଯପିଷ୍ଟବିକାରାଂଶ୍ଚ ପାନକାନି ଲଘୂନି ଚ॥ 13-88-17 (84951) ରସାଲାପୂପକାଂଶ୍ଚିତ୍ରାନ୍ମୋଦକାନଥ ଷଡ୍ରସାନ୍। ରସାନ୍ନାନାପ୍ରକାରାଂଶ୍ଚ ବନ୍ଯଂ ଚ ମୁନିଭୋଜନମ୍॥ 13-88-18 (84952) ଫଲାନି ଚ ବିଚିତ୍ରାଣି ରାଜଭୋଜ୍ଯାନି ଭୂରିଶଃ। ବଦରେଙ୍ଗୁଦକାଶ୍ମର୍ଯଭଲ୍ଲାତକଫଲାନି ଚ॥ 13-88-19 (84953) ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ଚ ଯଦ୍ଭୋଜ୍ଯଂ ଯଚ୍ଚାପି ବନବାସିନାମ୍। ସର୍ବମାହାରଯାମାସ ରାଜା ଶାପଭଯାନ୍ମୁନେଃ॥ 13-88-20 (84954) ଅଥ ସର୍ବମୁପନ୍ଯସ୍ତମଗ୍ରତଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ତତ୍। ତତଃ ସର୍ବଂ ସମାନୀଯ ତଚ୍ଚ ଶଯ୍ଯାସନଂ ମୁନିଃ॥ 13-88-21 (84955) ବସ୍ତ୍ରୈଃ ଶୁଭୈରବଚ୍ଛାଦ୍ଯ ଭୋଜନୋପସ୍କରୈଃ ସହ। ସର୍ବମାଦୀପଯାମାସ ଚ୍ଯବନୋ ଭୃଗୁନନ୍ଦନଃ॥ 13-88-22 (84956) ନ ଚ ତୌ ଚକ୍ରତୁଃ କ୍ରୋଧଂ ଦମ୍ପତୀ ସୁମହାବ୍ରତୌ। ତଯୋଃ ସମ୍ପ୍ରେକ୍ଷତୋରେବ ପୁନରନ୍ତର୍ହିତୋଽଭବତ୍॥ 13-88-23 (84957) ତଥୈବ ଚ ସ ରାଜର୍ଷିସ୍ତସ୍ଥୌ ତାଂ ରଜନୀଂ ତଦା। ସଭାର୍ଯୋ ବାଗ୍ଯତଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ନ ଚକୋପଂ ସମାବିଶତ୍॥ 13-88-24 (84958) ନିତ୍ଯସଂସ୍କୃତମନ୍ନଂ ତୁ ବିବିଧଂ ରାଜବେଶ୍ମନି॥ ଶଯନାନି ଚ ମୁଖ୍ଯାନି ପରିଷେକାଶ୍ଚ ପୁଷ୍କଲାଃ॥ 13-88-25 (84959) ବସ୍ତ୍ରଂ ଚ ବିବିଧାକାରମଭବତ୍ସମୁପାର୍ଜିତମ୍। ନ ଶଶାକ ତତୋ ଦ୍ରଷ୍ଟମନ୍ତରଂ ଚ୍ଯବନସ୍ତଦା॥ 13-88-26 (84960) ପୁନରେବ ଚ ବିପ୍ରର୍ଷିଃ ପ୍ରୋବାଚ କୁଶିକଂ ନୃପମ୍। ସଭାର୍ଯୋ ମାଂ ରଥେନାଶୁ ବହ ଯତ୍ର ବ୍ରବୀମ୍ଯହମ୍॥ 13-88-27 (84961) ତଥେତି ଚ ପ୍ରାହ ନୃପୋ ନିର୍ବିଶଙ୍କସ୍ତପୋଧନମ୍। କ୍ରୀଡାରଥୋସ୍ତୁ ଭଗବନ୍ନୁତ ସାଙ୍ଗ୍ରାମିକୋ ରଥଃ॥ 13-88-28 (84962) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ସ ମୁନୀ ରାଜ୍ଞା ତେନ ହୃଷ୍ଟେନ ତଦ୍ବଚଃ। ଚ୍ଯବନଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚେଦଂ ହୃଷ୍ଟଃ ପରପୁରଂଜଯମ୍॥ 13-88-29 (84963) ସଜ୍ଜୀକୁରୁ ରଥଂ କ୍ଷିପ୍ରଂ ଯସ୍ତେ ସାଙ୍ଗ୍ରାମିକୋ ମତଃ। ସାଯୁଧଃ ସପତାକଶ୍ଚ ଶକ୍ତୀକନକଯଷ୍ଟିମାନ୍॥ 13-88-30 (84964) କିଂକିଣୀସ୍ବନନିର୍ଘୋଷୋ ଯୁକ୍ତସ୍ତୋରଣକଲ୍ପନୈଃ। ଗଦାସ୍ବଙ୍ଗନିବଦ୍ଧଶ୍ଚ ପରମେଷୁଶତାନ୍ବିତଃ॥ 13-88-31 (84965) ତତଃ ସ ତଂ ତଥେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା କଲ୍ପଯିତ୍ବା ମହାରଥମ୍। ଭାର୍ଯାଂ ବାମେ ଧୁରି ତଦା ଚାତ୍ମାନଂ ଦକ୍ଷିଣେ ତଥା॥ 13-88-32 (84966) ତ୍ରିଦଣ୍ଡଂ ବଜ୍ରସୂଚ୍ଯଗ୍ରଂ ପ୍ରତୋଦଂ ତତ୍ର ଚାଦଧତ୍। ସର୍ବମେତତ୍ତଥା ଦତ୍ତ୍ବା ନୃପୋ ବାକ୍ଯମଽଥାବ୍ରବୀତ୍॥ 13-88-33 (84967) ଭଗବନ୍କ୍ବ ରଥୋ ଯାତୁ ବ୍ରବୀତୁ ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ଯତ୍ର ବକ୍ଷ୍ଯସି ବିପ୍ରର୍ଷେ ତତ୍ର ଯାସ୍ଯତି ତେ ରଥଃ॥ 13-88-34 (84968) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତୁ ଭଗବାନ୍ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚାଥ ତଂ ନୃପମ୍। ଇତଃ ପ୍ରଭୃତି ଯାତବ୍ଯଂ ପଦକମ୍ପଦକଂ ଶନୈଃ॥ 13-88-35 (84969) ଶ୍ରମୋ ମମ ଯଥା ନ ସ୍ଯାତ୍ତଥା ମଚ୍ଛନ୍ଦଚାରିଣୌ। ସୁସୁଖଂ ଚୈବ ବୋଢବ୍ଯୋ ଜନଃ ସର୍ବଶ୍ଚ ପଶ୍ଯତୁ॥ 13-88-36 (84970) ନୋତ୍ସାର୍ଯାଃ ପଥିକାଃ କେଚିତ୍ତେଭ୍ଯୋଦାସ୍ଯେ ବସୁ ହ୍ଯହମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଯେ କାମାନର୍ଥଯିଷ୍ଯନ୍ତିମାଂ ପଥି॥ 13-88-37 (84971) ସର୍ବାନ୍ଦାସ୍ଯାମ୍ଯଶେଷେଣ ଧନଂ ରତ୍ନାନି ଚୈବ ହି। କ୍ରିଯତାଂ ନିଖିଲେନୈତନ୍ମା ବିଚାରଯ ପାର୍ଥିବ॥ 13-88-38 (84972) ତସ୍ଯ ତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରାଜା ଭୃତ୍ଯାଂସ୍ତଥାଽବ୍ରବୀତ୍। ଯଦ୍ଯଦ୍ବ୍ରୂଯାନ୍ମୁନିସ୍ତତ୍ତତ୍ସର୍ବଂ ଦେଯମଶଙ୍କିତୈଃ॥ 13-88-39 (84973) ତତୋ ରତ୍ନାନ୍ଯନେକାନି ସ୍ତ୍ରିଯୋ ଯୁଗ୍ଯମଜାବିକମ୍। କୃତାକୃତଂ ଚ କନକଂ ଗଜେନ୍ଦ୍ରାଶ୍ଚାଚଲୋପମାଃ॥ 13-88-40 (84974) ଅନ୍ବଗଚ୍ଛନ୍ତ ତମୃଷିଂ ରାଜାମାତ୍ଯାଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ହାହାଭୂତଂ ଚ ତତ୍ସର୍ବମାସୀନ୍ନଗରମାର୍ତବତ୍॥ 13-88-41 (84975) ତୌ ତୀକ୍ଷ୍ଣାଗ୍ରେଣ ସହସା ପ୍ରତୋଦେନ ପ୍ରତୋଦିତୌ। ପୃଷ୍ଠେ ବିଦ୍ଧୌ କଟେ ଚୈବ ନିର୍ବିକାରୌ ତମୂହତୁଃ॥ 13-88-42 (84976) ବେପମାନୌ ନିରାହାରୌ ପଞ୍ଚାଶଦ୍ରାତ୍ରକର୍ଶିତୌ। କଥଂଚିଦୂହତୁର୍ଧୈର୍ଯାଦ୍ଦମ୍ପତୀ ତଂ ରଥୋତ୍ତମମ୍॥ 13-88-43 (84977) ବହୁଶୋ ଭୃଶବିଦ୍ଧୌ ତୌ କ୍ଷରମାଣୌ କ୍ଷତୋଦ୍ଭବମ୍। ଦଦୃଶାତେ ମହାରାଜ ପୁଷ୍ପିତାବିବ କିଂଶୁକୌ॥ 13-88-44 (84978) ତୌ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପୌରବର୍ଗସ୍ତୁ ଭୃଶଂ ଶୋକସମାକୁଲଃ। ଅଭିଶାପଭଯତ୍ରସ୍ତୋ ନ ତଂ କିଞ୍ଚିଦୁବାଚ ହ॥ 13-88-45 (84979) ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଶଶ୍ଚାବ୍ରୁବନ୍ସର୍ବେ ପଶ୍ଯଧ୍ବଂ ତପସୋ ବଲମ୍। କ୍ରୁଦ୍ଧା ଅପି ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବୀକ୍ଷିତୁଂ ନେହ ଶୁକ୍ନୁମଃ॥ 13-88-46 (84980) ଅହୋ ଭଗବତୋ ବୀର୍ଯଂ ମହର୍ଷେର୍ଭାବିତାତ୍ମନଃ। ରାଜ୍ଞଶ୍ଚାପି ସଭାର୍ଯସ୍ଯ ଧୈର୍ଯଂ ପଶ୍ଯତ ଯାଦୃଶମ୍॥ 13-88-47 (84981) ଶ୍ରାନ୍ତାବପି ହି କଚ୍ଛ୍ରେଣ ରଥମେନଂ ସମୂହତୁଃ। ନ ଚୈତଯୋର୍ବିକାରଂ ବୈ ଦଦର୍ଶଂ ଭୃଗୁନନ୍ଦନଃ॥ 13-88-48 (84982) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-88-49x (7073) ତତଃ ସ ନିର୍ବିକାରୌ ତୁ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଭୃଗୁକୁଲୋଦ୍ବହଃ। ବସୁ ବିଶ୍ରାଣଯାମାସ ଯଥା ବୈଶ୍ରବଣସ୍ତଥା॥ 13-88-49 (84983) ତତ୍ରାପି ରାଜା ପ୍ରୀତାତ୍ମା ଯଥାଦିଷ୍ଟମଥାକରୋତ୍। ତତୋଽସ୍ଯ ଭଗବାନ୍ପ୍ରୀତୋ ବଭୂବ ମୁନିସତ୍ତମଃ॥ 13-88-50 (84984) ଅବତୀର୍ଯ ରଥଶ୍ରେଷ୍ଠାଦ୍ଦମ୍ପତୀ ତୌ ମୁମୋଚ ହ। ବିମୋଚ୍ଯ ଚୈତୌ ବିଧିବତ୍ତତୋ ବାକ୍ଯମୁବାଚ ହ॥ 13-88-51 (84985) ସ୍ନିଗ୍ଧଗମ୍ଭୀରଯା ବାଚା ଭାର୍ଗବଃ ସୁପ୍ରସନ୍ନଯା। ଦଦାମି ବାଂ ବରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ତଂ ବ୍ରୂତାମିତି ଭାରତ॥ 13-88-52 (84986) ସୁକୁମାରୌ ଚ ତୌ ବିଦ୍ଧୌ କରାଭ୍ଯାଂ ମୁନିସତ୍ତମଃ। ପସ୍ପର୍ଶାମୃତକଲ୍ପାଭ୍ଯାଂ ସ୍ନେହାଦ୍ଭରତସତମ॥ 13-88-53 (84987) ଅଥାବ୍ରବୀନ୍ନୃପୋ ବାକ୍ଯଂ ଶ୍ରମୋ ନାସ୍ତ୍ଯାବଯୋରିହ। ବିଶ୍ରାନ୍ତୌ ସ୍ବଃ ପ୍ରଭାବାତ୍ତେ ଧ୍ଯାନେନୈବେହ ଭାର୍ଗବ॥ 13-88-54 (84988) ଅଥ ତୌ ଭଗବାନ୍ପ୍ରାହ ପ୍ରହୃଷ୍ଟଶ୍ଚ୍ଯନସ୍ତଦା। ନ ବୃଥା ବ୍ଯାହୃତଂ ପୂର୍ବଂ ଯନ୍ମଯା ତଦ୍ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-88-55 (84989) ରମଣୀଯଃ ସମୁଦ୍ଦେଶୋ ଗଙ୍ଗାତୀରମିଦଂ ଶୁଭମ୍। କିଞ୍ଚିତ୍କାଲଂ ବ୍ରତପରୋ ନିବତ୍ସ୍ଯାମୀହ ପାର୍ଥିବ॥ 13-88-56 (84990) ଗମ୍ଯତାଂ ସ୍ବପୁରଂ ପୁତ୍ର ବିଶ୍ରାନ୍ତଃ ପୁନରେଷ୍ଯସି। ଇହସ୍ଥଂ ମାଂ ସଭାର୍ଯସ୍ତ୍ବଂ ଦ୍ରଷ୍ଟାସି ଶ୍ବୋ ନରାଧିପ॥ 13-88-57 (84991) ନ ଚ ମନ୍ଯୁସ୍ତ୍ବଯା କାର୍ଯଃ ଶ୍ରେଯସ୍ତ୍ବାଂ ସମୁପସ୍ଥିତମ୍। ଯତ୍କାଙ୍କ୍ଷିତଂ ହୃଦିସ୍ଥଂ ତେ ତତ୍ସର୍ବଂ ହି ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-88-58 (84992) ଇତ୍ଯେବମୁକ୍ତଃ କୁଶିକଃ ପ୍ରହୃଷ୍ଟେନାନ୍ତରାତ୍ମନା। ପ୍ରୋବାଚ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲମିଦଂ ବଚନମର୍ଥବତ୍॥ 13-88-59 (84993) ନ ମେ ମନ୍ଯୁର୍ମହାଭାଗ ପୂତୌ ସ୍ବୋ ଭଗବଂସ୍ତ୍ବଯା। ସଂବୃତୌ ଯୌବନସ୍ଥୌ ସ୍ବୋ ବପୁଷ୍ମନ୍ତୌ ବଲାନ୍ବିତୌ॥ 13-88-60 (84994) ପ୍ରତୋଦେନ ବ୍ରଣା ଯେ ମେ ସଭାର୍ଯସ୍ଯ ତ୍ବଯା କୃତାଃ। ତାନ୍ନ ପଶ୍ଯାମି ଗାତ୍ରେଷୁ ସ୍ବସ୍ଥୋସ୍ମି ସହ ଭାର୍ଯଯା॥ 13-88-61 (84995) ଇମାଂ ଚ ଦେବୀଂ ପଶ୍ଯାମି ବପୁଷାଽପ୍ସରସୋପମାମ୍। ଶ୍ରିଯା ପରମଯା ଯୁକ୍ତା ତଥା ଦୃଷ୍ଟା ପୁରା ମଯା॥ 13-88-62 (84996) ତବ ପ୍ରସାଦସଂବୃତ୍ତମିଦଂ ସର୍ବଂ ମହାମୁନେ। ନୈତଚ୍ଚିତ୍ରଂ ତୁ ଭଗବଂସ୍ତ୍ବଯି ସତ୍ଯପରାକ୍ରମ॥ 13-88-63 (84997) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚୈନଂ କୁଶିକଂ ଚ୍ଯବନସ୍ତଦା। ଆଗଚ୍ଛେଥାଃ ସଭାର୍ଯଶ୍ଚ ତ୍ବମିହେତି ନରାଧିପ॥ 13-88-64 (84998) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ସମନୁଜ୍ଞାତୋ ରାଜର୍ଷିରଭିବାଦ୍ଯ ତମ୍। ପ୍ରଯଯୌ ବପୁଷା ଯୁକ୍ତୋ ନଗରଂ ଦେବରାଜବତ୍॥ 13-88-65 (84999) ତତ ଏନମୁପାଜଗ୍ମୁରମାତ୍ଯାଃ ସପୁରୋହିତାଃ। ବଲସ୍ଥା ଗଣିକାଯୁକ୍ତାଃ ସର୍ବାଃ ପ୍ରକୃତଯସ୍ତଥା॥ 13-88-66 (85000) ତୈର୍ବୃତଃ କୁଶିକୋ ରାଜା ଶ୍ରିଯା ପରମଯା ଜ୍ବଲନ୍। ପ୍ରବିବେଶ ପୁରଂ ହୃଷ୍ଟଃ ପୂଜ୍ଯମାନୋଽଥ ବନ୍ଦିଭିଃ॥ 13-88-67 (85001) ତତଃ ପ୍ରବିଶ୍ଯ ନଗରଂ କୃତ୍ବା ପୌର୍ବାହ୍ଣିକୀଃ କ୍ରିଯାଃ। ଭୁକ୍ତ୍ବା ସଭାର୍ଯୋ ରଜନୀମୁବାସ ସ ମହାଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-88-68 (85002) ତତସ୍ତୁ ତୌ ନବମଭିବୀକ୍ଷ୍ଯ ଯୌବନଂ ପରସ୍ପରଂ ବିଗତଜରାବିବାମରୌ। ନନନ୍ଦତୁଃ ଶଯନଗତୌ ବପୁର୍ଧରୌ ଶ୍ରିଯା ଯୁତୌ ଦ୍ବିଜବରଦତ୍ତଯା ତଦା॥ 13-88-69 (85003) ଅଥାପ୍ଯୁଷିର୍ଭୃଗୁକୁଲକୀର୍ତିବର୍ଧନ- ସ୍ତପୋଧନୋ ବନମଭିରାମମୃଦ୍ଧିମତ୍। ମନୀଷଯା ବହୁବିଧରତ୍ନଭୂଷିତଂ ସସର୍ଜ ଯନ୍ନ ପୁରି ଶତକ୍ରତୋରପି॥ ॥ 13-88-70 (85004) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଶୀଷ୍ଟିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 88 ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତତଃ ସ ରାଜା ରାତ୍ର୍ଯନ୍ତେ ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧୋ ମହାମନାଃ। କୃତପୂର୍ବାହ୍ଣିକଃ ପ୍ରାଯାତ୍ସଭାର୍ଯସ୍ତଦ୍ବନଂ ପ୍ରତି॥ 13-89-1 (85005) ତତୋ ଦଦର୍ଶ ନୃପତିଃ ପ୍ରାସାଦଂ ସର୍ବକାଞ୍ଚନମ୍। ମଣିସ୍ତମ୍ଭସହସ୍ରାଢ୍ଯଂ ଗନ୍ଧର୍ବନଗରୋପମମ୍। ତତ୍ର ଦିବ୍ଯାନଭିପ୍ରାଯାନ୍ଦଦର୍ଶ କୁଶିକସ୍ତଦା॥ 13-89-2 (85006) ପର୍ବତାନ୍ରୂପ୍ଯସାନୂଂଶ୍ଚ ନଲିନୀଶ୍ଚ ସପଙ୍କଜାଃ। ଚିତ୍ରଶାଲାଶ୍ଚ ବିବିଧାସ୍ତୋରଣାନି ଚ ଭାରତ। ଶାଦ୍ବଲୋପଚିତାଂ ଭୂମିଂ ତଥା କାଞ୍ଚନକୁଟ୍ଟିମାମ୍॥ 13-89-3 (85007) ସହକାରାନ୍ପ୍ରଫୁଲ୍ଲାଂଶ୍ଚ କେତକୋଦ୍ଦାଲକାନ୍ବରାନ୍। ଅଶୋକାନ୍ସହକୁନ୍ଦାଂଶ୍ଚ ଫୁଲ୍ଲାଂଶ୍ଚୈବାତିମୁକ୍ତକାନ୍॥ 13-89-4 (85008) ଚମ୍ପକାଂସ୍ତିଲକାନ୍ଭବ୍ଯାନ୍ପନସାନ୍ବଞ୍ଜୁଲାନପି। ପୁଷ୍ପିତାନ୍କର୍ଣିକାରାଂଶ୍ଚ ତତ୍ରତତ୍ର ଦଦର୍ଶ ହ॥ 13-89-5 (85009) ଶ୍ଯାମାନ୍ବାରଣପୁଷ୍ପାଂଶ୍ଚ ତଥାଽଷ୍ଟପଦିକା ଲତାଃ। ତତ୍ରତତ୍ର ପରିକ୍ଲୃପ୍ତା ଦଦର୍ଶ ସ ମହୀପତିଃ॥ 13-89-6 (85010) ରମ୍ଯାନ୍ପଦ୍ମୋତ୍ପଲଧରାନ୍ସର୍ବର୍ତୁକୁସୁମାଂସ୍ତଥା। ବିମାନପ୍ରତିମାଂଶ୍ଚାପି ପ୍ରାସାଦାଞ୍ଶୈଲସନ୍ନିଭାନ୍॥ 13-89-7 (85011) ଶୀତଲାନି ଚ ତୋଯାନି କ୍ବଚିଦୁଷ୍ଣାନି ଭାରତ। ଆସନାନି ବିଚିତ୍ରାଣି ଶଯନପ୍ରବରାଣି ଚ॥ 13-89-8 (85012) ପର୍ଯଙ୍କାନ୍ରତ୍ନସୌବର୍ଣାନ୍ପରାର୍ଧ୍ଯାସ୍ତରଣାସ୍ତୃତାନ୍। ଭକ୍ଷ୍ଯଂ ଭୋଜ୍ଯମନନ୍ତଂ ଚ ତତ୍ରତତ୍ରୋପକଲ୍ପିତମ୍॥ 13-89-9 (85013) ବାଣୀବାଦାଞ୍ଛୁକାଂଶ୍ଚୈବ ଶାରିକା ଭୃଙ୍ଗରାଜକାନ୍। କୋକିଲାଞ୍ଛତପତ୍ରାଂଶ୍ଚ ସକୋଯଷ୍ଟିକକୁକ୍କୁଭାନ୍॥ 13-89-10 (85014) ମଯୂରାନ୍କୁକ୍କୁଟାଂଶ୍ଚାପି ଦାତ୍ଯୂହାଞ୍ଜୀବଜୀବକାନ୍। ଚକୋରାନ୍ବାନରାନ୍ହଂସାନ୍ସାରସାଂଶ୍ଚକ୍ରସାହ୍ବଯାନ୍॥ 13-89-11 (85015) ସମନ୍ତତଃ ପ୍ରଣଦତୋ ଦଦର୍ଶ ସୁମନୋହରାନ୍। କ୍ବଚିଦପ୍ସରସାଂ ସଙ୍ଘାନ୍ଗନ୍ଧର୍ବାଣାଂ ଚ ପାର୍ଥିବ॥ 13-89-12 (85016) କାନ୍ତାଭିରପରାଂସ୍ତତ୍ର ପରିଷ୍ବକ୍ରାନ୍ଦଦର୍ଶ ହ। ନ ଦଦର୍ଶ ଚ ତାନ୍ଭୂଯୋ ଦଦର୍ଶ ଚ ପୁନର୍ନୃପଃ॥ 13-89-13 (85017) ଗୀତଧ୍ବନିଂ ସୁମଧୁରଂ ତଥୈବାଧ୍ଯଯନଧ୍ବନିମ୍। ହଂସାନସୁମଧୁରାଂଶ୍ଚାପି ତତ୍ର ଶୁଶ୍ରାବ ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-89-14 (85018) ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବାଽତ୍ଯଦ୍ଭୁତଂ ରାଜା ମନସାଽଚିନ୍ତଯତ୍ତଦା। ସ୍ବପ୍ନୋଽଯଂ ଚିତ୍ତବିଭ୍ରଂଶ ଉତାହୋ ସତ୍ଯମେବ ତୁ॥ 13-89-15 (85019) ଅହୋ ସହ ଶରୀରେଣ ପ୍ରାପ୍ତୋସ୍ମି ପରମାଂ ଗତିମ୍। ଉତ୍ତରାନ୍ବା କୁରୂନ୍ପୁଣ୍ଯାନଥବାଽପ୍ଯମରାବତୀମ୍॥ 13-89-16 (85020) କିଞ୍ଚେଦଂ ମହଦାଶ୍ଚର୍ଯଂ ସମ୍ପଶ୍ଯାମୀତ୍ଯଚିନ୍ତଯତ୍। ଏବଂ ସଞ୍ଚିନ୍ତଯନ୍ନେବ ଦଦର୍ଶ ମୁନିପୁଙ୍ଗବମ୍॥ 13-89-17 (85021) ତସ୍ମିନ୍ବିମାନେ ସୌବର୍ଣେ ମଣିସ୍ତମ୍ଭସମାକୁଲେ। ମହାର୍ହେ ଶଯନେ ଦିବ୍ଯେ ଶଯାନଂ ଭୃଗୁନନ୍ଦନମ୍॥ 13-89-18 (85022) ତମଭ୍ଯଯାତ୍ପ୍ରହର୍ଷେଣ ନରେନ୍ଦ୍ରଃ ସହ ଭାର୍ଯଯା। ଅନ୍ତର୍ହିତସ୍ତତୋ ଭୂଯଶ୍ଚ୍ଯବନଃ ଶଯନଂ ବ ତତ୍॥ 13-89-19 (85023) ତତୋଽନ୍ଯସ୍ମିନ୍ବନୋଦ୍ଦେଶେ ପୁନରେବ ଦଦର୍ଶ ତମ୍। କୌଶ୍ଯାଂ ବୃସ୍ଯାଂ ସମାସୀନଂ ଜପମାନଂ ମହାବ୍ରତମ୍॥ 13-89-20 (85024) ଏବଂ ଯୋଗବଲାଦ୍ବିପ୍ରୋ ମୋହଯାମାସ ପାର୍ଥିବମ୍॥ 13-89-21 (85025) କ୍ଷଣେନ ତଦ୍ବନଂ ଚୈବ ତେ ଚୈବାପ୍ସରସାଂ ଗଣାଃ। ଗନ୍ଧର୍ବାଃ ପାଦପାଶ୍ଚୈବ ସର୍ବମନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-89-22 (85026) ନିଃଶବ୍ଦମଭବଚ୍ଚାପି ଗଙ୍ଗାକୂଲଂ ପୁନର୍ନୃପ। କୁଶବଲ୍ମୀକଭୂଯିଷ୍ଠଂ ବଭୂବ ଚ ଯଥା ପୁରା॥ 13-89-23 (85027) ତତଃ ସ ରାଜା କୁଶିକଃ ସଭାର୍ଯସ୍ତେନ କର୍ମଣା। ବିସ୍ମଯଂ ପରମଂ ପ୍ରାପ୍ତସ୍ତଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମହଦଦ୍ଭୁତମ୍॥ 13-89-24 (85028) ତତଃ ପ୍ରୋବାଚ କୁଶିକୋ ଭାର୍ଯା ହର୍ଷସମନ୍ବିତଃ। ପଶ୍ଯ ଭଦ୍ରେ ଯଥାଭାବାଶ୍ଚିତ୍ରା ଦୃଷ୍ଟାଃ ସୁଦୁର୍ଲଭାଃ। ପ୍ରସାଦାଦ୍ଭୃଗୁମୁଖ୍ଯସ୍ଯ କିମନ୍ଯତ୍ର ତପୋବଲାତ୍॥ 13-89-25 (85029) ତପସା ତଦବାପ୍ଯଂ ହି ଯନ୍ନ ଶକ୍ଯଂ ମନୋରଥୈଃ। ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯରାଜ୍ଯାଦପି ହି ତପ ଏବ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-89-26 (85030) ତପସା ହି ସୁତପ୍ତେନି କ୍ରୀଡତ୍ଯେଷ ତପୋଧନଃ। ଅହୋ ପ୍ରଭାବୋ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷେଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-89-27 (85031) ଇଚ୍ଛଯୈଷ ତପୋବୀର୍ଯାଦନ୍ଯାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ସୃଜେଦପି। ବ୍ରାହ୍ମଣା ଏବ ଜାଯେରନ୍ପୁଣ୍ଯବାଗ୍ବୁଦ୍ଧିକର୍ମଣା॥ 13-89-28 (85032) ଉତ୍ସହେଦିହ କୃତ୍ବୈବ କୋଽନ୍ଯୋ ବୈ ଚ୍ଯବନାଦୃତେ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ଲୋକେ ରାଜ୍ଯଂ ହି ସୁଲଭଂ ନରୈଃ॥ 13-89-29 (85033) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରଭାବାଦ୍ଧି ରଥେ ଯୁକ୍ତୌ ସ୍ବଧୁର୍ଯବତ୍। ଇତ୍ଯେବଂ ଚିନ୍ତଯାନଃ ସ ବିଦିତଶ୍ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ବୈ॥ 13-89-30 (85034) ସମ୍ପ୍ରେକ୍ଷ୍ଯୋବାଚ ନୃପତିଂ କ୍ଷିପ୍ରମାଗମ୍ଯତାମିତି। ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ସହଭାର୍ଯସ୍ତୁ ସୋଭ୍ଯଗଚ୍ଛନ୍ମହାମୁନିମ୍॥ 13-89-31 (85035) ଶିରସା ବନ୍ଦନୀଯଂ ତମବନ୍ଦତ ଚ ପାର୍ଥିବଃ। ତସ୍ଯାଶିଷଃ ପ୍ରଯୁଜ୍ଯାଥ ସ ମୁନିସ୍ତଂ ନରାଧିପମ୍। ନିଷୀଦେତ୍ଯବ୍ରବୀଦ୍ଧୀମାନ୍ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ପୁରୁଷର୍ଷଭଃ॥ 13-89-32 (85036) ତତଃ ପ୍ରକୃତିମାପନ୍ନୋ ଭାର୍ଗବୋ ନୃପତେ ନୃପମ୍। ଉବାଚ ଶ୍ଲକ୍ଷ୍ଣଯା ବାଚା ତର୍ପଯନ୍ନିବ ଭାରତ॥ 13-89-33 (85037) ରାଜନ୍ସମ୍ଯଗ୍ଜିତାନୀହ ପଞ୍ଚପଞ୍ଚ ସ୍ବଯଂ ତ୍ବଯା। ମନଃଷଷ୍ଠାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି କୃଚ୍ଛ୍ରାନ୍ମୁକ୍ତୋସି ତେନ ବୈ॥ 13-89-34 (85038) ସମ୍ଯଗାରାଧିତଃ ପୁତ୍ର ତ୍ବଯାଽହଂ ବଦତାଂବର। ନ ହି ତେ ବୃଜିତଂ କିଞ୍ଚିତ୍ସୁସୂକ୍ଷ୍ମମପି ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 13-89-35 (85039) ଅନୁଜାନୀହି ମାଂ ରାଜନ୍ଗମିଷ୍ଯାମି ଯଥାଗତମ୍। ପ୍ରୀତୋସ୍ମି ତବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବରଶ୍ଚ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯତାମ୍॥ 13-89-36 (85040) କୁଶିକ ଉବାଚ। 13-89-37x (7074) ଅଗ୍ନିମଧ୍ଯେ ଗତେନେବ ଭଗବନ୍ସନ୍ନିଧୌ ମଯା। ବର୍ତିତଂ ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲ ଯନ୍ନ ଦଗ୍ଧୋସ୍ମି ତଦ୍ବହୁ॥ 13-89-37 (85041) ଏଷ ଏବ ବରୋ ମୁଖ୍ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତୋ ମେ ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ଯତ୍ପ୍ରୀତୋସି ମମାଚାରୈଃ କୁଲଂ ତ୍ରାତଂ ଚ ମେଽନଘ॥ 13-89-38 (85042) ଏଥ ମେଽନ୍ଦ୍ରଗ୍ରହୋ ବିପ୍ର ଜୀବିତେ ଚ ପ୍ରଯୋଜନମ୍। ଏତଦ୍ରାଜ୍ଯଫଲଂ ଚୈବ ତପସଶ୍ଚ ଫଲଂ ମମ॥ 13-89-39 (85043) ଯଦି ତ୍ବଂ ପ୍ରୀତିମାନ୍ବିପ୍ର ମଯି ବୈ ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ଅସ୍ତି ମେ ସଂଶଯଃ କଶ୍ଚିତ୍ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ ॥ 13-89-40 (85044) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 89॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-89-29 ଉତ୍ସାହମିହ କୃତ୍ବେଦଂ କୋଽନ୍ଯୋ ବୈ ଚ୍ଯବନାଦୃତେ। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ଦୁର୍ଲଭଂ ଲୋକେ ତଲ୍ଲବ୍ଧ୍ବା ଦୁର୍ଲଭଂ ତପଃ। ସିଦ୍ଧିସ୍ତତ୍ରାପି ଦୁଷ୍ପ୍ରାପା ସିଦ୍ଧେରପି ପରା ଗତିଃ ଇତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। ବରଶ୍ଚ ଗୃହ୍ଯତାଂ ମତ୍ତୋ ଯଶ୍ଚ ତେ ସଂଶଯୋ ହୃଦି। ତଂ ପ୍ରବ୍ରୂଦି ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ସର୍ବଂ ସମ୍ପାଦଯାମି ତେ॥ 13-90-1 (85045) କୁଶିକ ଉବାଚ। 13-90-2x (7075) ଯଦି ପ୍ରୀତୋସି ଭଗବଂସ୍ତତୋ ମେ ବଦ ଭାର୍ଗବ। କାରଣଂ ଶ୍ରୋତୁସିଚ୍ଛମି ମଦ୍ଗୃହେ ବାସକାରିତମ୍॥ 13-90-2 (85046) ଶଯନଂ ଚୈକପାର୍ଶ୍ବେନ ଦିବସାନେକବିଂଶତିମ୍। ନ କିଞ୍ଚିଦୁକ୍ତ୍ବା ଗମନଂ ବହିଶ୍ଚ ମୁନିପୁଙ୍ଗବଃ॥ 13-90-3 (85047) ଅନ୍ତର୍ଧାନମକସ୍ମାଚ୍ଚ ପୁନରେବ ଚ ଦର୍ଶନମ୍। ପୁନଶ୍ଚ ଶଯନଂ ବିପ୍ର ଦିବସାନେକବିଂଶତିମ୍॥ 13-90-4 (85048) ତୈଲାଭ୍ଯକ୍ତସ୍ଯ ଗମନଂ ଭୋଜନଂ ଚ ଗୃହେ ମମ। ସମୁପାନୀଯ ବିବିଧଂ ଯଦ୍ଦଗ୍ଧଂ ଜାତବେଦସା॥ 13-90-5 (85049) ନିର୍ଯାଣାଂ ଚ ରଥେନାଶୁ ସହସା ଯତ୍କୃତଂ ତ୍ବଯା। ଧନାନାଂ ଚ ବିସର୍ଗଶ୍ଚ ବନସ୍ଯାପି ଚ ଦର୍ଶନମ୍॥ 13-90-6 (85050) ପ୍ରାସାଦାନାଂ ବହୂନାଂ ଚ କାଞ୍ଚନାନାଂ ମହାମୁନେ। ମଣିବିଦ୍ରୁମପାଦାନାଂ ପର୍ଯଙ୍କାଣାଂ ଚ ଦର୍ଶନମ୍॥ 13-90-7 (85051) ପୁନଶ୍ଚାଦର୍ଶନଂ ତସ୍ଯ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି କାରଣମ୍। ଅତୀବ ହ୍ଯତ୍ର ମୁହ୍ଯାମି ଚିନ୍ତଯାନୋ ଭୃଗୂଦ୍ବହ॥ 13-90-8 (85052) ନ ଚୈବାତ୍ରାଧିଗଚ୍ଛାମି ସର୍ବସ୍ଯାସ୍ଯ ବିନିଶ୍ଚଯମ୍। ଏତଦିଚ୍ଛାମି କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ସତ୍ଯଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ତପୋଧନ॥ 13-90-9 (85053) ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। 13-90-10x (7076) ଶୃଣୁ ସର୍ବମଶେଷେଣି ଯଦିଦଂ ଯେନ ହେତୁନା। ନ ହି ଶକ୍ଯମନାଖ୍ଯାତୁମେବଂ ପୃଷ୍ଟେନ ପାର୍ଥିବ॥ 13-90-10 (85054) ପିତାମହସ୍ଯ ବଦତଃ ପୁରା ଦେବସମାଗମେ। ଶ୍ରୁତବାନସ୍ମି ଯଦ୍ରାଜଂସ୍ତନ୍ମେ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁ। 13-90-11 (85055) ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରବିରୋଧେନ ଭବିତା କୁଲସଙ୍କରଃ। ପୌତ୍ରସ୍ତେ ଭବିତା ରାଜଂସ୍ତେଜୋବୀର୍ଯସମନ୍ବିତଃ॥ 13-90-12 (85056) ତତଃ ସ୍ବକୁଲରକ୍ଷାର୍ଥମହଂ ତ୍ବାଂ ସମୁପାଗତଃ। ଚିକୀର୍ଷନ୍କୁଶିକୋଚ୍ଛେଦଂ ସଂଦିଧକ୍ଷୁଃ କୁଲଂ ତବ॥ 13-90-13 (85057) ତତୋଽହମାଗମ୍ଯ ପୁରେ ତ୍ବାମବୋଚଂ ମହୀପତେ। ନିଯମଂ କଞ୍ଚିଦାରପ୍ସଯେ ଶୁଶ୍ରୂଷା କ୍ରିଯତାମିତି॥ 13-90-14 (85058) ନ ଚ ତେ ଦୁଷ୍କୃତଂ କିଞ୍ଚିଦହମାସାଦଯଂ ଗୃହେ। ତେନ ଜୀବସି ରାଜର୍ଷେ ନ ଭବେଥାସ୍ତ୍ବମନ୍ଯଥା॥ 13-90-15 (85059) ଏବଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ସମାସ୍ଥାଯ ଦିବସାନେକବିଂଶତିମ୍। ସୁପ୍ତୋସ୍ମି ଯଦି ମାଂ କଶ୍ଚିଦ୍ବୋଧଯେଦିତି ପାର୍ଥିବ॥ 13-90-16 (85060) ଯଦା ତ୍ବଯା ସଭାର୍ଯେଣ ସଂସୁପ୍ତୋ ନ ପ୍ରବୋଧିତଃ। ଅହଂ ତଦୈବ ତେ ପ୍ରୀତୋ ମନସା ରାଜସତ୍ତମ॥ 13-90-17 (85061) ଉତ୍ଥାଯ ଚାସ୍ମି ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତୋ ଯଦି ମାଂ ତ୍ବଂ ମହୀପତେ। ପୃଚ୍ଛେଃ କ୍ବ ଯାସ୍ଯସୀତ୍ଯେବଂ ଶପେଯଂ ତ୍ବାମିତି ପ୍ରଭୋ॥ 13-90-18 (85062) ଅନ୍ତର୍ହିତଃ ପୁନଶ୍ଚାସ୍ମି ପୁନରେବ ଚ ତେ ଗୃହେ। ଯୋଗମାସ୍ଥାଯ ସଂସୁପ୍ତୋ ଦିବସାନେକବିଂଶତିମ୍॥ 13-90-19 (85063) କ୍ଷୁଧିତୌ ମାମସୂଯେଥାଂ ଶ୍ରମାଦ୍ବେତି ନରାଧିପ। ଏତାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ସମାସ୍ଥାଯ କର୍ଶିତୌ ବାଂ କ୍ଷୁଧା ମଯା॥ 13-90-20 (85064) ନ ଚ ତେଽଭୂତ୍ସୁସୂକ୍ଷ୍ମୋପି ମନ୍ଯୁର୍ମନସି ପାର୍ଥିବ। ସଭାର୍ଯସ୍ଯ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ତେନ ତେ ପ୍ରୀତିମାନହମ୍॥ 13-90-21 (85065) ଭୋଜନଂ ଚ ସମାନାଯ୍ଯ ଯତ୍ତଦାଦୀପିତଂ ମଯା। କ୍ରୁଧ୍ଯେଥା ଯଦି ମାତ୍ସର୍ଯାଦିତି ତନ୍ମର୍ଷିତଂ ଚ ମେ॥ 13-90-22 (85066) ତତୋଽହଂ ରଥମାରୁହ୍ଯ ତ୍ବାମବୋଚଂ ନରାଧିପ। ସଭାର୍ଯୋ ମାଂ ବହସ୍ବେତି ତଚ୍ଚ ତ୍ବଂ କୃତବାଂସ୍ତଥା॥ 13-90-23 (85067) ଅବିଶଙ୍କୋ ନରପତେ ପ୍ରୀତୋଽହଂ ଚାପି ତେନ ହ। ଧନୋତ୍ସର୍ଗେଽପି ଚ କୃତେ ନ ତ୍ବାଂ କ୍ରୋଧୋପ୍ଯଧର୍ଷଯତ୍॥ 13-90-24 (85068) ତତଃ ପ୍ରୀତେନ ତେ ରାଜନ୍ପୁନରେତତ୍କୃତଂ ତବ। ସଭାର୍ଯସ୍ଯ ବନଂ ଭୂଯସ୍ତଦ୍ବିଦ୍ଧି ମନୁଜାଧିପ॥ 13-90-25 (85069) ପ୍ରୀତ୍ଯର୍ଥଂ ତବ ଚୈତନ୍ମେ ସ୍ବର୍ଗସଂଦର୍ଶନଂ କୃତମ୍। ଯତ୍ତେ ବନେଽସ୍ମିନ୍ନୃପତେ ଦୃଷ୍ଟଂ ଦିବ୍ଯଂ ସୁଦର୍ଶନମ୍॥ 13-90-26 (85070) ସ୍ବର୍ଗୋଦ୍ଦେଶସ୍ତ୍ବଯା ରାଜନ୍ସଶରୀରେଣ ପାର୍ଥିବ। ମୁହୂର୍ତମନୁଭୂତୋଽସୌ ସଭାର୍ଯେଣ ନୃପୋତ୍ତମ॥ 13-90-27 (85071) ନିଦର୍ଶନାର୍ଥଂ ତପସୋ ଧର୍ମସ୍ଯ ଚ ନରାଧିପ। ତତ୍ର ନାସୀତ୍ସ୍ପୃହା ରାଜଂସ୍ତଚ୍ଚାପି ବିଦିତଂ ମଯା॥ 13-90-28 (85072) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ କାଙ୍କ୍ଷସେ ହି ତ୍ବଂ ତପଶ୍ଚ ପୃଥିବୀପତେ। ଅବମତ୍ଯ ନରେନ୍ଦ୍ରତ୍ବଂ ଦେବେନ୍ଦ୍ରତ୍ବଂ ଚ ପାର୍ଥିବ॥ 13-90-29 (85073) ଏବମେତଦ୍ଯଥାତତ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ତାତ ଦୁର୍ଲଭମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯେ ସତି ଚର୍ଷିତ୍ବମୃଷିତ୍ବେ ଚ ତପସ୍ବିତା॥ 13-90-30 (85074) ଭବିଷ୍ଯତ୍ଯେଷ ତେ କାମଃ କୁଶିକାତ୍କୌଶିକୋ ଦ୍ବିଜଃ॥ 13-90-31 (85075) ତୃତୀଯଂ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବଂ ଗମିଷ୍ଯତି। ବଂଶସ୍ତେ ପାର୍ଥିବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭୃଗୂଣାମେବ ତେଜସା॥ 13-90-32 (85076) ପୌତ୍ରସ୍ତେ ଭବିତା ବିପ୍ରସ୍ତପସ୍ବୀ ପାବକଦ୍ଯୁତିଃ। `ଜମଦଗ୍ନୌ ମହାଭାଗ ତପସା ଭାବିତାତ୍ମନି॥' 13-90-33 (85077) ଯଃ ସ ଦେବମନୁଷ୍ଯାଣଆଂ ଭଯମୁତ୍ପାଦଯିଷ୍ଯତି। ତ୍ରଯାଣାମେବ ଲୋକାନାଂ ସତ୍ଯମେତଦ୍ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 13-90-34 (85078) ବରଂ ଗୃହାଣ ରାଜର୍ଷେ ଯସ୍ତେ ମନସି ବର୍ତତେ। ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାଂ ଗମିଷ୍ଯାମି ପୁରା କାଲୋଽତିବର୍ତତେ॥ 13-90-35 (85079) କୁଶିକ ଉବାଚ। 13-90-36x (7077) ଏଷ ଏବ ବରୋ ମେଽଦ୍ଯ ଯତ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରୀତୋ ମହାମୁନେ। ଭବତ୍ବେତଦ୍ଯଥାର୍ଥତ୍ବଂ ଭବେତ୍ପୌତ୍ରୋ ମମାନଘ॥ 13-90-36 (85080) ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ଯଂ ମେ କୁଲସ୍ଯାସ୍ତୁ ଭଗବନ୍ନେଷ ମେ ବରଃ। ପୁନଶ୍ଚାଖ୍ଯାତୁମିଚ୍ଛାମି ଭଗବନ୍ବିସ୍ତରେଣ ବୈ॥ 13-90-37 (85081) କଥମେଷ୍ଯତି ବିପ୍ରତ୍ବଂ କୁଲଂ ମେ ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। କଶ୍ଚାସୌ ଭବିତା ବନ୍ଧୁର୍ମମ କଶ୍ଚାପି ସମ୍ମତଃ॥ ॥ 13-90-38 (85082) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 90 ॥

ଚ୍ଯବନ ଉବାଚ। ଅବଶ୍ଯଂ କଥନୀଯଂ ମେ ତବୈତନ୍ନରପୁଙ୍ଗବ। ଯଦର୍ଥଂ ତ୍ବାହମୁଚ୍ଛେତ୍ତୁଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ମନୁଜାଧିପ॥ 13-91-1 (85083) ଭୂଗୂଣାଂ କ୍ଷତ୍ରିଯା ଯାଜ୍ଯା ନିତ୍ଯମେତଜ୍ଜନାଧିପ। ତେ ଚ ଭେଦଂ ଗମିଷ୍ଯନ୍ତି ଦୈବଯୁକ୍ତେନ ହେତୁନା॥ 13-91-2 (85084) କ୍ଷତ୍ରିଯାଶ୍ଚ ଭୃଗୂନ୍ସର୍ବାନ୍ବଧିଷ୍ଯନ୍ତି ନରାଧିପ। ଆଗର୍ଭାଦନୁକୃନ୍ତନ୍ତୋ ଦୈତଦଣ୍ଡନିପୀଡିତାଃ॥ 13-91-3 (85085) ତତ ଉତ୍ପତ୍ସ୍ଯତେଽସ୍ମାକଂ କୁଲେ ଗୋତ୍ରବିବର୍ଧନଃ। ଔର୍ବୋ ନାମ ମହାତେଜା ଜ୍ବଲିତାର୍କସମଦ୍ଯୁତିଃ॥ 13-91-4 (85086) ସ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯବିନାଶାଯ କୋପାଗ୍ନିଂ ଜନଯିଷ୍ଯତି। ମହୀଂ ସପର୍ବତବନାଂ ଯଃ କରିଷ୍ଯତି ଭସ୍ମସାତ୍। 13-91-5 (85087) କଞ୍ଚିତ୍କାଲଂ ତୁ ବହ୍ନିଂ ଚ ସ ଏବ ଶମଯିଷ୍ଯତି। ସମୁଦ୍ରେ ବଡବାବକ୍ତ୍ରେ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ଯ ମୁନିସତ୍ତମଃ। 13-91-6 (85088) ପୁତ୍ରଂ ତସ୍ଯ ମହାରାଜ ଋଚୀକଂ ଭୃଗୁନନ୍ଦନମ୍। ସାକ୍ଷାତ୍କୃତ୍ସ୍ନୋ ଧନୁର୍ବେଦଃ ସମୁପସ୍ଥାସ୍ଯତେଽନଘ॥ 13-91-7 (85089) କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାମଭାବାଯ ଦୈବଯୁକ୍ତେନୁ ହେତୁନା। ସ ତୁ ତଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯୈବ ପୁତ୍ରେ ସଂକ୍ରାମଯିଷ୍ଯତି॥ 13-91-8 (85090) ଜମଦଗ୍ନୌ ମହାଭାଗେ ତପସା ଭାବିତାତ୍ମନି। ସ ଚାପି ଭୃଗୁଶାର୍ଦୂଲସ୍ତଂ ବେଦଂ ଧାରଯିଷ୍ଯତି॥ 13-91-9 (85091) କୁଲାତ୍ତୁ ତବ ଧର୍ମାତ୍ମନ୍କନ୍ଯାଂ ସୋଽଧିଗମିଷ୍ଯତି। ଉଦ୍ଭାବନାର୍ଥଂ ଭବତୋ ବଂଶସ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-91-10 (85092) `କ୍ଷତ୍ରହନ୍ତା ଭବେଦ୍ଧିଂସ୍ର ଇତି ଦୈବଂ ସନାତନମ୍। ନାରାଯଣମୁପାସ୍ଯାସ୍ଯ ବରାତ୍ତଂ ପୁତ୍ରମୃଚ୍ଛତି॥' 13-91-11 (85093) ଗାଧେର୍ଦୁହିତରଂ ପ୍ରାପ୍ଯି ପୌତ୍ରୀଂ ତବ ମହାତପାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣଂ କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମାଣଂ ପୁତ୍ରମୁତ୍ପାଦଯିଷ୍ଯତି॥ 13-91-12 (85094) କ୍ଷତ୍ରିଯଂ ବିପ୍ରଧର୍ମାଣଂ ବୃହସ୍ପତିମିବୌଜସା। ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଂ ତବ କୁଲେ ଗାଧେଃ ପୁତ୍ରଂ ସୁଧାର୍ମିକମ୍। ତପସା ମହତା ଯୁକ୍ତଂ ପ୍ରଦାସ୍ଯତି ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-91-13 (85095) ସ୍ତ୍ରିଯୌ ତୁ କାରଣଂ ତତ୍ର ପରିବର୍ତେ ଭବିଷ୍ଯତଃ। ପିତାମହନିଯୋଗାଦ୍ବୈ ନାନ୍ଯଥୈତଦ୍ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-91-14 (85096) ତୃତୀଯେ ପୁରୁଷେ ତୁଭ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବମୁପୈଷ୍ଯତି। ଭବିତା ତ୍ବଂ ଚ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଭୃଗୂଣାଂ ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍॥ 13-91-15 (85097) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-91-16x (7078) କୁଶିକସ୍ତୁ ମୁନେର୍ବାକ୍ଯଂ ଚ୍ଯବନସ୍ଯ ମହାତ୍ମନଃ। ଶ୍ରୁତ୍ବା ହୃଷ୍ଟୋଽଭବଦ୍ରାଜା ବାକ୍ଯଂ ଚେଦମୁବାଚ ହ। ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ଧର୍ମାତ୍ମା ତଦା ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-91-16 (85098) ଚ୍ଯବନସ୍ତୁ ମହାତେଜାଃ ପୁନରେବ ନରାଧିପମ୍। ବରାର୍ଥଂ ଚୋଦଯାମାସ ତମୁବାଚ ସ ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-91-17 (85099) ବାଢମେବଂ ଗ୍ରହୀଷ୍ଯାମି କାମାଂସ୍ତ୍ବତ୍ତୋ ମହାମୁନେ। ବ୍ରହ୍ମଭୂତଂ କୁଲଂ ମେଽସ୍ତୁ ଧର୍ମେ ଚାସ୍ଯ ମନୋ ଭବେତ୍॥ 13-91-18 (85100) ଏବମୁକ୍ତସ୍ତଥେତ୍ଯେବଂ ପ୍ରତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ଚ୍ଯବନୋ ମୁନିଃ। ଅଭ୍ଯନୁଜ୍ଞାଯ ନୃପତିଂ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାଂ ଯଯୌ ତଦା॥ 13-91-19 (85101) ଏତତ୍ତେ କଥିତଂ ସର୍ବମଶେଷେଣ ମଯା ନୃପ। ଭୃଗୂଣାଂ କୁଶିକାନାଂ ଚ ଅଭିସମ୍ବନ୍ଧକାରଣମ୍॥ 13-91-20 (85102) ଯଥୋକ୍ତମୃଷିଣା ଚାପି ତଦା ତଦଭବନ୍ନୃପ। ଜନ୍ମ ରାମସ୍ଯ ଚ ମୁନେର୍ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ଯ ଚୈବ ହି॥ ॥ 13-91-21 (85103) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 91 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-91-15 ତୁଭ୍ଯଂ ତବ। ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବଂ କର୍ତୃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ମୁହ୍ଯାମୀତି ନିଶମ୍ଯାଦ୍ଯ ଚିନ୍ତଯାନଃ ପୁନଃପୁନଃ। ହୀନାଂ ପାର୍ଥିବସିଂହୈସ୍ତୈଃ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭିଃ ପୃଥିବୀମିମାମ୍॥ 13-92-1 (85104) ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜ୍ଯାନି ଶତଶୋ ମହୀଂ ଜିତ୍ବାଽପି ଭାରତ। କୋଟିଶଃ ପୁରୁଷାନ୍ହତ୍ବା ପରିତପ୍ଯେ ପିତାମହ॥ 13-92-2 (85105) କା ନୁ ତାସାଂ ବରସ୍ତ୍ରୀଣାମବସ୍ଥାଽଦ୍ଯ ଭବିଷ୍ଯତି। ଯା ହୀନାଃ ପତିଭିଃ ପୁତ୍ରୈର୍ମାତୁଲୈର୍ଭ୍ରାତୃଭିସ୍ତଥା॥ 13-92-3 (85106) ବଯଂ ହି ତାନ୍କୁରୁନ୍ହତ୍ବା ଜ୍ଞାତୀଂଶ୍ଚ ସୁହୃଦୋଽପି ଚ। ଅବାକ୍ଶୀର୍ଷାଃ ପତିଷ୍ଯାମୋ ନରକେ ନାତ୍ରଂ ସଂଶଯଃ॥ 13-92-4 (85107) ଶରୀରଂ ଯୋକ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ତପସୋଗ୍ରେଣ ଭାରତ। ଉପଦିଷ୍ଟମିହେଚ୍ଛାମି ତତ୍ତ୍ବତୋଽହଂ ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-92-5 (85108) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-92-6x (7079) ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଭୀଷ୍ମୋ ମହାମନାଃ। ପରୀକ୍ଷ୍ଯ ନିପୁଣଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଯା ଯୁଧିଷ୍ଠିରମଭାଷତ॥ 13-92-6 (85109) ରହସ୍ଯମଦ୍ଭୁତଂ ଚୈବ ଶୃଣୁ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ଭାରତ। ଯା ଗତିଃ ପ୍ରାପ୍ଯତେ ବେନ ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-92-7 (85110) ତପସା ପ୍ରାପ୍ଯତେ ସ୍ବର୍ଗସ୍ତପସା ପ୍ରାପ୍ଯତେ ଯଶଃ। ଆଯୁଃପ୍ରକର୍ଷୋ ଭୋଗାଶ୍ଚ ଲଭ୍ଯନ୍ତେ ତପସା ବିଭୋ॥ 13-92-8 (85111) ଜ୍ଞାନଂ ବିଜ୍ଞାନମାରୋଗ୍ଯଂ ରୂପଂ ସମ୍ପତ୍ତଥୈବ ଚ। ସୌଭାଗ୍ଯଂ ଚୈବ ତପସା ପ୍ରାପ୍ଯତେ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-92-9 (85112) ଧଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ତପସା ମୌନଂ ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଉପଭୋଗାଂସ୍ତୁ ଦାନେନ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ଜୀବିତମ୍॥ 13-92-10 (85113) ଅହିଂସାଯାଃ ଫଲଂ ରୂପଂ ଦୀକ୍ଷାଯା ଜନ୍ମ ବୈ କୁଲେ। ଫଲମୂଲାଶନାଦ୍ରାଜ୍ଯଂ ସ୍ବର୍ଗଃ ପର୍ଣଶନାଦ୍ଭବେତ୍॥ 13-92-11 (85114) ପଯୋଭକ୍ଷୋ ଦିବଂ ଯାତି ଦାନେନ ଦ୍ରବିଣାଧିକଃ। ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷଯା ବିଦ୍ଯା ନିତ୍ଯଶ୍ରାଦ୍ଧେନ ସନ୍ତତିଃ॥ 13-92-12 (85115) ଗବାଢ୍ଯଃ ଶାକଦୀକ୍ଷାଭିଃ ସ୍ବର୍ଗମାହୁସ୍ତୃଣାଶନାତ୍। ସ୍ତ୍ରିଯସ୍ତ୍ରିଷବଣ୍ସନାନାଦ୍ବାଯୁଂ ପୀତ୍ବା କ୍ରତୁଂ ଲଭେତ୍॥ 13-92-13 (85116) ନିତ୍ଯସ୍ନାଯୀ ଦୀର୍ଘଜୀବୀ ସନ୍ଧ୍ଯେ ତୁ ଦ୍ବେ ଜପନ୍ଦ୍ବିଜଃ। ମନ୍ତ୍ରଂ ସାଧଯତୋ ରାଜନ୍ନାକପୃଷ୍ଠମନାଶନେ॥ 13-92-14 (85117) ସ୍ଥଣ୍ଡିଲେଷୁ ଶଯାନାନାଂ ଗୃହାଣି ଶଯନାନି ଚ। ଚୀରବଲ୍କଲବାସୋଭିର୍ବାସାଂସ୍ଯାଭାଣାନି ଚ॥ 13-92-15 (85118) ଶଯ୍ଯାସନାନି ଯାନାନି ଯୋଗଯୁକ୍ତେ ତପୋଧନେ। ଅଗ୍ନିପ୍ରବେଶେ ନିଯତଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-92-16 (85119) ରସାନାଂ ପ୍ରତିସଂହାରାତ୍ସୌଭାଗ୍ଯମିହ ବିନ୍ଦତି। ଆମିଷପ୍ରତିସଂହାରାତ୍ପ୍ରଜା ହ୍ଯାଯୁଷ୍ମତୀ ଭବେତ୍॥ 13-92-17 (85120) ଉଦବାସଂ ବସେଦ୍ଯସ୍ତୁ ସ ନରାଧିପତିର୍ଭବେତ୍। ସତ୍ଯବାଦୀ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦୈବତୈଃ ସହ ମୋଦତେ॥ 13-92-18 (85121) କୀର୍ତିର୍ଭବତି ଦାନେନ ତଥାଽଽରୋଗ୍ଯମହିଂସଯା। ଦ୍ବିଜଶୁଶ୍ରୂଷଯା ରାଜ୍ଯଂ ଦ୍ବିଜତ୍ବଂ ଚାପି ପୁଷ୍କଲମ୍॥ 13-92-19 (85122) ପାନୀଯସ୍ଯ ପ୍ରଦାନେନ କୀର୍ତିର୍ଭବତି ଶାଶ୍ବତୀ। ଅନ୍ନସ୍ଯ ତୁ ପ୍ରଦାନେନ ତୃପ୍ଯନ୍ତେ କାମଭୋଗତଃ॥ 13-92-20 (85123) ସାନ୍ତ୍ବଦଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ସର୍ବଶୋକୈର୍ବିମୁଚ୍ଯତେ। ଦେବଶୁଶ୍ରୂଷଯା ରାଜ୍ଯଂ ଦିବ୍ଯଂ ରୂପଂ ନିଗଚ୍ଛତି॥ 13-92-21 (85124) ଦୀପାଲୋକପ୍ରଦାନେନ ଚକ୍ଷୁଷ୍ମାନ୍ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ଭବେତ୍। ପ୍ରେକ୍ଷଣୀଯପ୍ରଦାନେନ ସ୍ମୃତିଂ ମେଧାଂ ଚ ବିନ୍ଦତି॥ 13-92-22 (85125) ଗନ୍ଧମାଲ୍ଯପ୍ରଦାନେନ କୀର୍ତିର୍ଭବତି ପୁଷ୍କଲା। କେଶଶ୍ମଶ୍ରୂ ଧାରଂଯତାମଗ୍ର୍ଯା ଭବତି ସନ୍ତତିଃ॥ 13-92-23 (85126) ଉପବାସଂ ଚ ଦୀକ୍ଷାଂ ଚ ଅଭିଷେକଂ ଚ ପାର୍ଥିବ। କୃତ୍ବା ଦ୍ବାଦଶବର୍ଷାଣି ବୀରସ୍ଥାନାଦ୍ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-92-24 (85127) ଦାସୀଦାସମଲଙ୍କାରାନ୍କ୍ଷେତ୍ରାଣି ଚ ଗୃହାଣି ଚ। ବ୍ରହ୍ମଦେଯାଂ ସୁତାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମନୁଜର୍ଷଭ॥ 13-92-25 (85128) କ୍ରତୁଭିଶ୍ଚୋପବାସୈଶ୍ଚ ତ୍ରିଦିବଂ ଯାତି ଭାରତ। ଲଭତେ ଚ ଶିବଂ ଜ୍ଞାନଂ ଫଲପୁଷ୍ପପ୍ରଦୋ ନରଃ॥ 13-92-26 (85129) ସୁବର୍ଣଶୃଙ୍ଗୈସ୍ତୁ ବିରାଜିତାନାଂ ଗବାଂ ସହସ୍ରସ୍ଯ ନରଃ ପ୍ରଦାନାତ୍। ପ୍ରାପ୍ନୋତି ପୁଣ୍ଯଂ ଦିବି ଦେବଲୋକ- ମିତ୍ଯେବମାହୁର୍ଦିବି ବେଦସଙ୍ଘାଃ॥ 13-92-27 (85130) ପ୍ରଯଚ୍ଛତେ ଯଃ କପିଲାଂ ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯୋପଦୋହାଂ କନକାଗ୍ରଶୃଙ୍ଗୀମ୍। ତୈସ୍ତୈର୍ଗୁଣୈଃ କାମଦୁଘାଽସ୍ଯ ଭୂତ୍ବା ନରଂ ପ୍ରଦାତାରମୁପୈତି ସା ଗୌଃ॥ 13-92-28 (85131) ଯାବନ୍ତି ରୋମାଣି ଭବନ୍ତି ଧେନ୍ବା- ସ୍ତାବତ୍ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ସ ଗୋପ୍ରଦାନାତ୍। ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ପୌତ୍ରାଂଶ୍ଚ କୁଲଂ ଚ ସର୍ବ- ମାସପ୍ତମଂ ତାରଯତେ ପରତ୍ର॥ 13-92-29 (85132) ସଦକ୍ଷିଣାଂ କାଞ୍ଚନଚାରୁଶୃଙ୍ଗୀଂ କାଂସ୍ଯୋପଦୋହାଂ ଦ୍ରବିଣୋତ୍ତରୀଯାମ୍। ଧେନୁଂ ତିଲାନାଂ ଦଦତୋ ଦ୍ବିଜାଯ ଲୋକା ବସୂନାଂ ସୁଲଭା ଭବନ୍ତି॥ 13-92-30 (85133) ସ୍ବକର୍ମଭିର୍ମାନବଂ ସଂନିରୁଦ୍ଧଂ ତୀବ୍ରାନ୍ଧକାରେ ନରକେ ପତନ୍ତମ୍। ମଂହାର୍ଣବେ ନୌରିବ ବାଯୁଯୁକ୍ତା ଦାନଂ ଗବାଂ ତାରଯତେ ପରତ୍ର॥ 13-92-31 (85134) ଯୋ ବ୍ରହ୍ମଦେଯାଂ ତୁ ଦଦାତି କନ୍ଯାଂ ଭୂମିପ୍ରଦାନଂ ଚ କରୋତି ବିପ୍ରେ। ଦଦାତି ଚାନ୍ନଂ ବିଧିବଚ୍ଚ ଯଶ୍ଚ ସ ଲୋକମାପ୍ନୋତି ପୁରଂଦରସ୍ଯ॥ 13-92-32 (85135) ନୈବେଶିକଂ ସର୍ବଗୁଣୋପପନ୍ନଂ ଦଦାତି ବୈ ଯସ୍ତୁ ନରୋ ଦ୍ବିଜାଯ। ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଚାରିତ୍ର୍ଯଗୁଣାନ୍ବିତାଯ ତସ୍ଯାପି ଲୋକାଃ କୁରୁଷୂତ୍ତରେଷୁ॥ 13-92-33 (85136) ଧୁର୍ଯପ୍ରଦାନେନ ଗବାଂ ତଥା ବୈ ଲୋକାନବାପ୍ନୋତି ନରୋ ବସୂନାମ୍। ସ୍ବର୍ଗାଯ ଚାହୁସ୍ତୁ ହିରଣ୍ଯଦାନଂ ତତୋ ବିଶିଷ୍ଟଂ କନକପ୍ରଦାନମ୍॥ 13-92-34 (85137) ଛତ୍ରପ୍ରଦାନେନ ଗୃହଂ ବରିଷ୍ଠଂ ଯାନଂ ତଥୋପାନହସମ୍ପ୍ରଦାନେ। ବସ୍ରପ୍ରଦାନେନ ଫଲଂ ସୁରୂପଂ ଗନ୍ଧପ୍ରଦାନାତ୍ସୁରଭିର୍ନରଃ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-92-35 (85138) ପୁଷ୍ପୋପଗଂ ବାଽଥ ଫଲୋପଗଂ ବା ଯଃ ପାଦପଂ ସ୍ପର୍ଶଯତେ ଦ୍ବିଜାଯ। ସଶ୍ରୀକମୃଦ୍ଧଂ ବହୁରତ୍ନପୂର୍ଣଂ ଲଭତ୍ଯଯତ୍ନୋପଗତଂ ଗୃହଂ ବୈ॥ 13-92-36 (85139) ଭକ୍ଷ୍ଯାନ୍ନପାନୀଯରସପ୍ରଦାତା ସର୍ବାନ୍ସମାପ୍ନୋତି ରସାନ୍ପ୍ରକାମମ୍। ପ୍ରତିଶ୍ରଯାଚ୍ଛାନସମ୍ପ୍ରଦାତା ପ୍ରାପ୍ନୋତି ତାନ୍ଯେବ ନ ସଂଶଯୋଽତ୍ର॥ 13-92-37 (85140) ସ୍ରଗ୍ଧୂପଗନ୍ଧାନନୁଲେପନାନି ସ୍ନାନାନି ମାଲ୍ଯାନି ଚ ମାନବୋ ଯଃ। ଦଦ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ ସ ଭବେଦରୋଗ- ସ୍ତଥାଽଭିରୂପଶ୍ଚ ନରେନ୍ଦ୍ରଲୋକେ॥ 13-92-38 (85141) ବୀଜୈରଶୂନ୍ଯଂ ଶଯନୈରୁପେତଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଗୃହଂ ଯଃ ପୁରୁଷୋ ଦ୍ବିଜାଯ। ପୁଣ୍ଯାଭିରାମଂ ବହୁରତ୍ନପୂର୍ଣଂ ଲଭତ୍ଯଧିଷ୍ଠାନବରଂ ସ ରାଜନ୍॥ 13-92-39 (85142) ସୁଗନ୍ଧଚିତ୍ରାସ୍ତରଣୋପଧାନଂ ଦଦ୍ଯାନ୍ନରୋ ଯଃ ଶଯନଂ ଦ୍ବିଜାଯ। ରୂପାନ୍ବିତାଂ ପକ୍ଷବତୀଂ ମନୋଜ୍ଞାଂ ଭାର୍ଯାମଯତ୍ନୋପଗତାଂ ଲଭେତ୍ସଃ॥ 13-92-40 (85143) ପିତାମହସ୍ଯାନବରୋ ବୀରଶାଯୀ ଭବେନ୍ନରଃ। ନାଧିକଂ ବିଦ୍ଯତେ ଯସ୍ମାଦିତ୍ଯାହୁଃ ପରମର୍ଷଯଃ॥ 13-92-41 (85144) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-92-42x (7080) ତସ୍ଯ ତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରୀତାତ୍ମା କୁରୁନନ୍ଦନଃ। ନାଶ୍ରମେଽରୋଚଯଦ୍ବାସଂ ବୀରମାର୍ଗାଭିକାଙ୍କ୍ଷଯା॥ 13-92-42 (85145) ତତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଃ ପ୍ରାହ ପାଣ୍ଡବାନ୍ପୁରୁଷର୍ଷଭ। ପିତାମହସ୍ଯ ଯଦ୍ବାକ୍ଯଂ ତଦ୍ବୋ ରୋଚତ୍ବିତି ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-92-43 (85146) ତତସ୍ତୁ ପାଣ୍ଡବାଃ ସର୍ବେ ଦ୍ରୌପଦୀ ଚ ଯଶସ୍ବିନୀ। ଯୁଧିଷ୍ଠିରସ୍ଯ ତଦ୍ବାକ୍ଯଂ ବାଢମିତ୍ଯଭ୍ଯପୂଜଯନ୍॥ ॥ 13-92-44 (85147) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବିନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 92 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-92-7 ଯା ଗତିଃ ଫଲଂ, ଯେନ ସାଧନେନ, ପ୍ରେତ୍ଯଭାବେ ମରଣାନନ୍ତରମ୍॥ 7-92-10 ଜୀବିତଂ ଆଯୁଃ॥ 7-92-13 କ୍ରତୁଂ ପ୍ରଜାପତିମ୍। ପ୍ରଣାଯାମୈଃ ପ୍ରଜାପତିଲୋକଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-92-14 ଅନାଶନଂ ଅନାହାରଃ। ନିତ୍ଯସ୍ନାଯୀ ଭବେଦ୍ଦକ୍ଷ ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-92-17 ପ୍ରତିସଂହାରାତ୍ଯାଗାତ॥ 7-92-24 ଉପବାର୍ସଃ ସର୍ବଭୋଗତ୍ଯାଗଃ। ଦୀକ୍ଷା ଜପାଦିନିଯମଖୀକାରଃ। ଅଭିଷେକସ୍ତ୍ରିଷବଣଂ ସ୍ନାନମ୍॥ 7-92-33 ନୈବେଶିକଂ ଗୃହୋପସ୍କରଂ ଶଯ୍ଯାଦି॥ 7-92-40 ପକ୍ଷବତୀଂ ମହାକୁଲୋଦ୍ଭବାମ୍॥ 7-92-41 ଅନବରଃ ରାମାନଃ। ଯସ୍ମାତ୍ ପିତାମହାତ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଆରାମାଣାଂ ତଟାକାନାଂ ଯତ୍ଫଲଂ କୁରୁପୁଙ୍ଗବ। ତଦହଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତ୍ବତ୍ତୋଽଦ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-93-1 (85148) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-93-2x (7081) ସୁପ୍ରଦର୍ଶା ବଲବତୀ ଚିତ୍ରା ଧାତୁବିଭୂଷିତା। ଉପେତା ସର୍ବଭୂତୈଶ୍ଚ ଶ୍ରେଷ୍ଠା ଭୂମିରିହୋଚ୍ଯତେ॥ 13-93-2 (85149) ତସ୍ଯାଃ କ୍ଷେତ୍ରବିଶେଷାଶ୍ଚ ତଟାକାନାଂ ଚ ବନ୍ଧନମ୍। ଔଦକାନି ଚ ସର୍ବାଣି ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମ୍ଯନୁପୂର୍ବଶଃ॥ 13-93-3 (85150) ତଟାକାନାଂ ଚ ବକ୍ଷ୍ଯାମି କୃତାନାଂ ଚାପି ଯେ ଗୁଣାଃ। ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ସର୍ବତ୍ର ପୂଜନୀଯସ୍ତଟାକବାନ୍॥ 13-93-4 (85151) ଅଥବା ମିତ୍ରସଦନଂ ମୈତ୍ରଂ ମିତ୍ରବିବର୍ଧନମ୍। କୀର୍ତିସଂଜନନଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ତଟାକାନାଂ ନିବେଶନମ୍॥ 13-93-5 (85152) ଧର୍ମସ୍ଯାର୍ଥସ୍ଯ କାମସ୍ଯ ଫଲମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ। ତଟାକସୁକୃତଂ ଦେଶେ କ୍ଷେତ୍ରମେକଂ ମହାଶ୍ରଯମ୍॥ 13-93-6 (85153) ଚତୁର୍ବିଧାନାଂ ଭୂତାନାଂ ତଟାକମୁପଲକ୍ଷଯେତ୍। ତଟାକାନି ଚ ସର୍ବାଣି ଦିଶନ୍ତି ଶ୍ରିଯମୁତ୍ତମାମ୍॥ 13-93-7 (85154) ଦେବା ମନୁଷ୍ଯଗନ୍ଧର୍ବାଃ ପିତରୋରଗରାକ୍ଷସାଃ। ସ୍ଥାବରାଣି ଚ ଭୂତାନି ସଂଶ୍ରଯନ୍ତି ଜଲାଶଯମ୍॥ 13-93-8 (85155) ତସ୍ମାତ୍ତାଂସ୍ତେ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ତଟାକେ ଯେ ଗୁଣାଃ ସ୍ମୃତାଃ। ଯା ଚ ତତ୍ର ଫଲାବାପ୍ତିର୍ଋଷିଭିଃ ସମୁଦାହୃତାଃ॥ 13-93-9 (85156) ବର୍ଷାକାଲେ ତଟାକେ ତୁ ସଲିଲଂ ଯସ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି। ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରଫଲଂ ତସ୍ଯ ଫଲମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-93-10 (85157) ଶରତ୍କାଲେ ତୁ ସଲିଲଂ ତଟାକେ ଯସ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି। ଗୋସହସ୍ରସ୍ଯ ସ ପ୍ରେତ୍ଯ ଲଭତେ ଫଲମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-93-11 (85158) ହେମନ୍ତକାଲେ ସଲିଲଂ ତଟାକେ ଯସ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି। ସ ବୈ ବହୁସୁବର୍ଣସ୍ଯ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଲଭତେ ଫଲମ୍॥ 13-93-12 (85159) ଯସ୍ଯ ବୈ ଶୈଶିରେ କାଲେ ତଟାକେ ସଲିଲଂ ଭବେତ୍। ତସ୍ଯାଗ୍ନିଷ୍ଟୋମଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଫଲମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-93-13 (85160) ତଟାକଂ ସୁକୃତଂ ଯସ୍ଯ ବସନ୍ତେ ତୁ ମହାଶ୍ରଯମ୍। ଅତିରାତ୍ରସ୍ଯ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଫଲଂ ସ ସମୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 13-93-14 (85161) ନିଦାଘକାଲେ ପାନୀଯଂ ତଟାକେ ଯସ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି। ବାଜିମେଧଫଲଂ ତସ୍ଯ ଫଲଂ ବୈ ମୁନଯୋ ବିଦୁଃ॥ 13-93-15 (85162) ସ କୁଲଂ ତାରଯେତ୍ସର୍ବଂ ଯସ୍ଯ ଖାତେ ଜଲାଶଯେ। ଗାବଃ ପିବନ୍ତି ସଲିଲଂ ସାଧବଶ୍ଚ ନରାଃ ସଦା॥ 13-93-16 (85163) ତଟାକେ ଯସ୍ଯ ଗାବସ୍ତୁ ପିବନ୍ତି ତୃଷିତା ଜଲମ୍। ମୃଗପକ୍ଷିମନୁଷ୍ଯାଶ୍ଚ ସୋଽଶ୍ବମେଧଫଲଂ ଲଭେତ॥ 13-93-17 (85164) ଯତ୍ପିବନ୍ତି ଜଲଂ ତତ୍ର ସ୍ନାଯନ୍ତେ ବିଶ୍ରମନ୍ତି ଚ। ତଟାକେ ଯସ୍ଯ ତତ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରେତ୍ଯାନନ୍ତ୍ଯାଯ କଲ୍ପତେ॥ 13-93-18 (85165) ଦୁର୍ଲଭଂ ସଲିଲଂ ତାତ ବିଶେଷେଣ ପରତ୍ର ବୈ। ପାନୀଯସ୍ଯ ପ୍ରଦାନେନ ପ୍ରୀତିର୍ଭବତି ଶାଶ୍ବତୀ॥ 13-93-19 (85166) ତିଲାନ୍ଦଦତ ପାନୀଯଂ ଦୀପାନ୍ଦଦତ ଜାଗୃତ। ଜ୍ଞାତିଭିଃ ସହ ମୋଦଧ୍ବମେତତ୍ପ୍ରେତ୍ଯ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍॥ 13-93-20 (85167) ସର୍ବଦାନୈର୍ଗୁରୁତରଂ ସର୍ବଦାନୈର୍ବିଶିଷ୍ଯତେ। ପାନୀଯଂ ନରଶାର୍ଦୂଲ ତସ୍ମାଦ୍ଦାତବ୍ଯମେବ ହି॥ 13-93-21 (85168) ଏବମେତତ୍ତଟାକସ୍ଯ କୀର୍ତିତଂ ଫଲମୁତ୍ତମମ୍। ଅତ ଊର୍ଧ୍ବଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ବୃକ୍ଷାଣାମବରୋପଣମ୍॥ 13-93-22 (85169) ସ୍ଥାବରାଣାଂ ଚ ଭୂତାନାଂ ଜାତଯଃ ଷଟ୍ ପ୍ରକୀର୍ତିତାଃ। ବୃକ୍ଷଗୁଲ୍ମଲତାବଲ୍ଲ୍ଯସ୍ତ୍ବକ୍ସାରାସ୍ତୃଣଜାତଯଃ॥ 13-93-23 (85170) ଏତା ଜାତ୍ଯସ୍ତୁ ବୃକ୍ଷାଣାଂ ତେଷାଂ ରୋପେ ଗୁଣାସ୍ତ୍ବିମେ। କୀର୍ତିଶ୍ଚ ମାନୁଷେ ଲୋକେ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚୈବ ଫଲଂ ଶୁଭମ୍॥ 13-93-24 (85171) ଲଭତେ ନାମ ଲୋକେ ଚ ପିତୃଭିଶ୍ଚ ମହୀଯତେ। ଦେବଲୋକେ ଗତସ୍ଯାପି ନାମ ତସ୍ଯ ନ ନଶ୍ଯତି॥ 13-93-25 (85172) ଅତୀତାନାଗତେ ଚୋଭେ ପିତୃବଂଶଂ ଚ ଭାରତ। ତାରଯେଦ୍ବୃକ୍ଷରୋପୀ ଚ ତସ୍ମାଦ୍ବୃକ୍ଷାଂଶ୍ଚ ରୋପଯେତ୍॥ 13-93-26 (85173) ତସ୍ଯ ପୁତ୍ରା ଭବନ୍ତ୍ଯେତେ ପାଦପା ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ। ପରଲୋକଗତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ଲୋକାଂଶ୍ଚାପ୍ନୋତି ସୋଽବ୍ଯଯାନ୍॥ 13-93-27 (85174) ପୁଷ୍ଣୈଃ ସୁରଗଣାନ୍ବୃକ୍ଷାଃ ଫଲୈଶ୍ଚାପି ତଥା ପିତୄନ୍। ଧାଯଯା ଚାତିଥିଂ ତାତ ପୂଜଯନ୍ତି ମହୀରୁହଃ॥ 13-93-28 (85175) କିନ୍ନରୋରଗରକ୍ଷାଂସି ଦେବଗନ୍ଧର୍ବମାନବାଃ। ତଥା ଋଷିଗଣାଶ୍ଚୈବ ସଂଶ୍ରଯନ୍ତି ମହୀରୁହାନ୍॥ 13-93-29 (85176) ପୁଷ୍ପିତାଃ ଫଲବନ୍ତଶ୍ଚ ତର୍ପଯନ୍ତୀହ ମାନବାନ୍। ବୃକ୍ଷଦଂ ପୁତ୍ରବଦ୍ବୃକ୍ଷାସ୍ତାରଯନ୍ତି ପରତ୍ର ତୁ॥ 13-93-30 (85177) ତସ୍ମାତ୍ତଟାକେ ସଦ୍ବୃକ୍ଷା ରୋପ୍ଯାଃ ଶ୍ରେଯୋର୍ଥିନା ସଦା। ପୁତ୍ରବତ୍ପରିପାଲ୍ଯାଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାସ୍ତେ ଧର୍ମତଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 13-93-31 (85178) ତଟାକକୃଦ୍ବୃକ୍ଷରୋପୀ ଇଷ୍ଟଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ଯୋ ଦ୍ବିଜଃ। ଏତେ ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯନ୍ତେ ଯେ ଚାନ୍ଯେ ସତ୍ଯବାଦିନଃ॥ 13-93-32 (85179) ତସ୍ମାତ୍ତଟାକଂ କୁର୍ବୀତ ଆରାମାଂଶ୍ଚୈବ ରୋପଯେତ୍। ଯଜେଚ୍ଚ ବିବିଧୈର୍ଯଜ୍ଞୈଃ ସତ୍ଯଂ ଚ ସତତଂ ବଦେତ୍॥ ॥ 13-93-33 (85180) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 93 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-93-2 ବଲବତୀ ବହୁସସ୍ଯୋତ୍ପାଦିକା॥ 7-93-4 ଔଦକାନି ଖାତାନି ତଟାକାନି॥ 7-93-4 ତଟାକବାନ୍ ତଟାକକୃତ୍॥ 7-93-5 ମିତ୍ରାଣାଂ ସଦନମିବୋପକାରକଂ ସସ୍ଯୋତ୍ପାଦନାଦିନା। ମୈତ୍ରଂ ମିତ୍ରସ୍ଯ ସୂର୍ଯସ୍ଯେଦଂ ପ୍ରୀତିକରମ୍। ମିତ୍ରାଣାଂ ଦେବାନାଂ ବିବର୍ଧନଂ ପୋଷକମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଯାନୀମାନି ବହିର୍ବେଦ୍ଯାଂ ଦାନାନି ପରିଚକ୍ଷତେ। ତେଭ୍ଯୋ ବିଶିଷ୍ଟଂ କିଂ ଦାନଂ ମତଂ ତେ କୁରୁପୁଙ୍ଗବ॥ 13-94-1 (85181) କୌତୂହଲଂ ହି ପରମଂ ତତ୍ର ମେ ବିଦ୍ଯତେ ପ୍ରଭୋ। ଦାତାରଂ ଦତ୍ତମନ୍ବେତି ଯଦ୍ଦାନଂ ତତ୍ପ୍ରଚକ୍ଷ୍ବ ମେ॥ 13-94-2 (85182) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-94-3x (7082) ଅଭଯଂ ସର୍ବଭୂତେଭ୍ଯୋ ବ୍ଯସନେ ଚାପ୍ଯନୁଗ୍ରହଃ। ଯଚ୍ଚାଭିଲଷିତଂ ଦଦ୍ଯାତ୍ତୃଷିତାଯାଭିଯାଚତେ॥ 13-94-3 (85183) ଭରଣେ ପୁତ୍ରଦାରାଣାଂ ତଦ୍ଦାନଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମୁଚ୍ଯତେ। ଦତ୍ତଂ ଦାତାରମନ୍ବେତି ତଦ୍ଦାନଂ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-94-4 (85184) ହିରଣ୍ଯଦାନଂ ଗୋଦାନଂ ପୃଥିବୀଦାନମେବ ଚ। ଏତାନି ବୈ ପବିତ୍ରାଣି ତାରଯନ୍ତ୍ଯପି ଦୁଷ୍କୃତାତ୍॥ 13-94-5 (85185) ଏତାନି ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ସାଧୁଭ୍ଯୋ ଦେହି ନିତ୍ଯଦା। ଦାନାନି ହି ନରଂ ପାପାନ୍ମୋକ୍ଷଯନ୍ତି ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-94-6 (85186) ଯଦ୍ଯଦିଷ୍ଟତମଂ ଲୋକେ ଯଚ୍ଚାସ୍ଯ ଦଯିତଂ ଗୃହେ। ତତ୍ତଦ୍ଗୁଣବତେ ଦେଯଂ ତଦେବାକ୍ଷଯମିଚ୍ଛତା॥ 13-94-7 (85187) ପ୍ରିଯାଣି ଲଭତେ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରିଯଦଃ ପ୍ରିଯକୃତ୍ତଥା। ପ୍ରିଯୋ ଭବତି ଭୂତାନାମିହ ଚୈବ ପରତ୍ର ଚ॥ 13-94-8 (85188) ଯାଚମାନମଭୀମାନାଦନାସକ୍ତମକିଞ୍ଚନମ୍। ଯୋ ନାର୍ଚତି ଯଥାଶକ୍ତି ସ ନୃଶଂସୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-94-9 (85189) ଅମିତ୍ରମପି ଚେଦ୍ଦୀନଂ ଶରଣୈଷିଣମାଗତମ୍। ବ୍ଯସନେ ଯୋଽନୁଗୃହ୍ଣାତି ସ ବୈ ପୁରୁଷସତ୍ତମଃ॥ 13-94-10 (85190) କୃଶାଯ କୃତବିଦ୍ଯାଯ ବୃତ୍ତିକ୍ଷୀଣାଯ ସୀଦତେ। ଅପହନ୍ଯାତ୍କ୍ଷୁଧାଂ ଯସ୍ତୁ ନ ତେନ ପୁରୁଷଃ ସମଃ॥ 13-94-11 (85191) କ୍ରିଯାନିଯମିତାନ୍ସାଧୁନ୍ପୁତ୍ରଦାରୈଶ୍ଚ କର୍ଶିତାନ୍। ଅଯାଚମାନାନ୍କୌନ୍ତେଯ ସର୍ବୋପାଯୈର୍ନିମନ୍ତ୍ରଯେତ୍॥ 13-94-12 (85192) ଆଶିଷଂ ଯେ ନ ଦେବେଷୁ ନ ଚ ମର୍ତ୍ଯେଷୁ କୁର୍ବତେ। ଅର୍ହନ୍ତୋ ନିତ୍ଯସତ୍ବସ୍ଥା ଯଥାଲବ୍ଧୋପଜୀବିନଃ॥ 13-94-13 (85193) ଆଶୀବିଷସମେଭ୍ଯଶ୍ଚ ତେଭ୍ଯୋ ରକ୍ଷସ୍ବ ଭାରତ। ତାନ୍ଯୁକ୍ତୈରୁପଜିଜ୍ଞାସ୍ଯ ଭୋଗୈର୍ନିର୍ବପ ରକ୍ଷ ଚ॥ 13-94-14 (85194) କୃତୈରାବସଥୈର୍ନିତ୍ଯଂ ସପ୍ରେଷ୍ଯୈଃ ସପରିଚ୍ଛଦୈଃ। ନିମନ୍ତ୍ରଯେଥାଃ କୌରବ୍ଯ ସର୍ବଭୂତସୁଖାବହୈଃ॥ 13-94-15 (85195) ଯଦି ତେ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯୁଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। କାର୍ଯମିତ୍ଯେବ ମନ୍ବାନା ଧାର୍ମିକାଃ ପୁଣ୍ଯକର୍ମିଣଃ॥ 13-94-16 (85196) ବିଦ୍ଯାସ୍ନାତା ବ୍ରତସ୍ନାତା ଧର୍ମମାଶ୍ରିତ୍ଯ ଜୀବିନଃ। ଗୂଢସ୍ବାଧ୍ଯାଯତପସୋ ବ୍ରାହ୍ମ୍ଣାଃ ସଂଶିତବ୍ରତାଃ॥ 13-94-17 (85197) ତେଷୁ ଶୁଦ୍ଧେଷୁ ଦାନ୍ତେଷୁ ସ୍ବଦାରନିରତେଷୁ ଚ। ଯତ୍କରିଷ୍ଯସି କଲ୍ଯାଣଂ ତତ୍ତେ ଲୋକେ ଯୁଧାମ୍ପତେ॥ 13-94-18 (85198) ଯଥାଽଗ୍ନିହୋତ୍ରଂ ସୁହୁତଂ ସାଯମ୍ପ୍ରାତର୍ଦ୍ବିଜାତିନା। ତଥା ଭବତି ଦତ୍ତଂ ବୈ ବିଦ୍ବଦ୍ଭ୍ଯୋ ଯତ୍କୃତାତ୍ମନା॥ 13-94-19 (85199) ଏଷ ତେ ବିତତୋ ଯଜ୍ଞଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂତଃ ସଦକ୍ଷିଣଃ। ବିଶିଷ୍ଟଃ ସର୍ବଯଜ୍ଞେଭ୍ଯୋ ଦଦତସ୍ତାତ ବର୍ତତାମ୍॥ 13-94-20 (85200) ନିବାପୋ ଦାନସଦୃଶଃ ସଦୃଶେଷୁ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ନିବେଦଯନ୍ପୂଜଯନ୍ବୈ ତେଷ୍ବାନୃଣ୍ଯଂ ନିଗଚ୍ଛତି॥ 13-94-21 (85201) ଯ ଏବଂ ନୈବ କୁପ୍ଯନ୍ତେ ନ ଲୁଭ୍ଯନ୍ତି ତୃଣେଷ୍ବପି। ତ ଏବ ନଃ ପୂଜ୍ଯତମା ଯେ ଚାପି ପ୍ରିଯବାଦିନଃ॥ 13-94-22 (85202) ଯେ ନୋ ନ ବହୁମନ୍ଯନ୍ତେ ନ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତି ଯାଚନେ। ପୁତ୍ରବତ୍ପରିପାଲ୍ଯାସ୍ତେ ନମସ୍ତେଭ୍ଯସ୍ତଥାଽଭଯମ୍॥ 13-94-23 (85203) ଋତ୍ବିକ୍ପୁରୋହିତାଚାର୍ଯା ମୃଦୁଧର୍ମପରା ହି ଯେ। କ୍ଷାତ୍ରେଣାପି ହି ସଂସୃଷ୍ଟଂ ତେଜଃ ଶାମ୍ଯତି ତେଷ୍ବପି॥ 13-94-24 (85204) ଈଶ୍ବରୋ ବଲବାନସ୍ମି ରାଜାଽସ୍ମୀତି ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ମାସ୍ମ ପର୍ଯାସୀର୍ବାସୋଭିରଶନେନ ଚ॥ 13-94-25 (85205) ଯଚ୍ଛୋଭାର୍ଥଂ ବଲାର୍ତଂ ବା ବିତ୍ତମସ୍ତି ତବାନଘ। ତେନ ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପୂଜ୍ଯାଃ ସ୍ବଧର୍ମମନୁତିଷ୍ଠତା॥ 13-94-26 (85206) ନମସ୍କାର୍ଯାସ୍ତଥା ବିପ୍ରା ବର୍ତମାନା ଯଥାତଥମ୍। ଯଥାସୁଖଂ ଯଥୋତ୍ସାହଂ ଲଲନ୍ତୁ ତ୍ବଯି ପୁତ୍ରବତ୍॥ 13-94-27 (85207) କୋ ହ୍ଯକ୍ଷଯପ୍ରସାଦାନାଂ ସୁହୃଦାମଲ୍ପତୋଷିଣାମ୍। ବୃତ୍ତିମର୍ହତ୍ଯୁପକ୍ଷେପ୍ତୁଂ ତ୍ବଦନ୍ଯଃ କୁରୁସତ୍ତମ॥ 13-94-28 (85208) ଯଥାଽପତ୍ଯାଶ୍ରଯୋ ଧର୍ମଃ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଲୋକେ ସନାତନଃ। ସଦୈବ ସା ଗତିର୍ନାନ୍ଯା ତଥାଽସ୍ମାକଂ ଦ୍ବିଜାତଯଃ॥ 13-94-29 (85209) ଯଦି ନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତାତ ସଂତ୍ଯଜେଯୁରପୂଜିତାଃ। ପଶ୍ଯନ୍ତୋ ଦାରୁଣଂ କର୍ମ ସତତଂ କ୍ଷତ୍ରିଯେ ସ୍ଥିତମ୍॥ 13-94-30 (85210) ଅବେଦାନାମକୀର୍ତୀନାମଲୋକାନାମଯଜ୍ବିନାମ୍। କୋନୁ ସ୍ଯାଜ୍ଜୀବିତେନାର୍ଥସ୍ତଦ୍ଧିନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ରଯମ୍॥ 13-94-31 (85211) ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଯଥା ଧର୍ମଂ ସନାତନମ୍। ରାଜନ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ରାଜନ୍ପୁରା ପରିଚଚାର ହ। ବୈଶ୍ଯୋ ରାଜନ୍ଯମିତ୍ଯେବ ଶୂଦ୍ରୋ ବୈଶ୍ଯମିତି ଶ୍ରୁତିଃ॥ 13-94-32 (85212) ଦୂରାଚ୍ଛୂଦ୍ରେଣୋପଚର୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽଗ୍ନିରିବ ଜ୍ବଲନ୍। ସଂସ୍ପର୍ଶପରିଚର୍ଯସଲ୍ତୁ ବୈଶ୍ଯେନ କ୍ଷତ୍ରିଯେଣ ଚ॥ 13-94-33 (85213) ମୃଦୁଭାବାନ୍ସତ୍ଯଶୀଲାନ୍ସତ୍ଯଧର୍ମାନୁପାଲକାନ୍। ଆଶୀବିଷାନିବ କ୍ରୁଦ୍ଧାଂସ୍ତାନୁପାଚରତ ଦ୍ବିଜାନ୍॥ 13-94-34 (85214) ଅପରେଷାଂ ପରେଷାଂ ଚ ପରେଭ୍ଯଶ୍ଚାପି ଯେ ପରେ। କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରତପତାଂ ତେଜସା ଚ ବଲେନ ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବେବ ଶାମ୍ଯନ୍ତି ତେଜାଂସି ଚ ତପାଂସି ଚ॥ 13-94-35 (85215) ନ ମେ ପିତା ପ୍ରିଯତରୋ ନ ତ୍ବଂ ତାତ ତଥା ପ୍ରିଯଃ। ନ ମେ ପିତୁଃ ପିତା ରାଜନ୍ନ ଚାତ୍ମା ନ ଚ ଜୀବିତମ୍॥ 13-94-36 (85216) ତ୍ବତ୍ତଶ୍ଚ ମେ ପ୍ରିଯତରଃ ପୃଥିବ୍ଯାଂ ନାସ୍ତି କଶ୍ଚନ। ତ୍ବତ୍ତୋଽପି ମେ ପ୍ରିଯତରା ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-94-37 (85217) ବ୍ରବୀମି ସତ୍ଯମେତଚ୍ଚ ଯଥାଽହଂ ପାଣ୍ଡୁନନ୍ଦନ। ତେନ ସତ୍ଯେନ ଗଚ୍ଛେଯଂ ଲୋକାନ୍ଯତ୍ର ସ ଶାନ୍ତନୁଃ॥ 13-94-38 (85218) ପଶ୍ଯେଯଂ ଚ ସତାଂ ଲୋକାଞ୍ଛୁଚୀନ୍ବ୍ରହ୍ମପୁରସ୍କୃତାନ୍। ତତ୍ର ମେ ତାତ ଗନ୍ତବ୍ଯମହ୍ନାଯ ଚ ଚିରାଯ ଚ॥ 13-94-39 (85219) ସୋହମେତାଦୃଶାନ୍ଲୋକାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଭରତସତ୍ତମ। ଯନ୍ମେ କୃତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ନ ତପ୍ଯେ ତେନ ପାର୍ଥିବ॥ ॥ 13-94-40 (85220) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 94 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-94-9 ଅଭୀମାନାଦତିସମର୍ଥୋଽଯମିତ୍ଯଭିମାନଂ ସ୍ବମନସ୍ଯେବ କୃତ୍ବା ଯାଚମାନମ୍। ଯାଚମାନାବମାନାଚ୍ଚ ଆଶାବନ୍ତମକିଞ୍ଚନମିତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-94-11 କୃଶାଯେତ୍ଯାଦିଚତୁର୍ଥୀ ଷଷ୍ଠ୍ଯର୍ଥ। କୃଶାଯ ହ୍ରୀମତେ ତାତେତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-94-12 କ୍ରିଯାନିଯମିତାନ୍ ସ୍ବଧର୍ମଯନ୍ତ୍ରିତାନ୍। ହ୍ରିଯା ତୁ ନିଯତାନିତି ଥ.ଧ.ପାଠ॥ 7-94-16 ଧର୍ମାର୍ଥମେବ ଧର୍ମଂ କୁର୍ବନ୍ତି ନତୁ ଫଲାନ୍ତରାର୍ଥମିତି ଭାବଃ॥ 7-94-20 ଦଦତଃ ଦାତୁସ୍ତବ ବର୍ତତାଂ ସର୍ବଦାସ୍ତୁ॥ 7-94-21 ନିବାପଃ ପିତୃତର୍ପଣମ୍। ଦାନସଦୃଶଃ ଇତ୍ଯତ୍ର ଦାନଂ ମହାଦାନମ୍॥ 7-94-26 ତେ ତ୍ବଯା॥ 7-94-27 ଲଲନ୍ତୁ ରମନ୍ତାମ୍॥ 7-94-28 ଉପକ୍ଷେପ୍ତଂ ସମର୍ପିତୁମ୍॥ 7-94-31 ଅବେଦାନାମିତି। ତର୍ହି ବ୍ରାହ୍ମଣୈରସ୍ମତ୍ତ୍ଯାଗେ ତତ ଏବ ଅବେଦାଦୀନାମସ୍ମାକଂ ଜୀବିତେନ କୋର୍ଥଃ। ତତ୍ ଜୀବିତଂ॥ 7-94-35 କ୍ଷତ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରଭାବଂ ଚ ତେଜାଂସି ଚ ତପାଂସି ଚ। ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବେବ ମନ୍ଯନ୍ତେ ଶ୍ରୀରଯୁର୍ବଲମେବ ଚେତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଯୌ ଚ ସ୍ଯାତାଂ ଚରଣେନୋପପନ୍ନୌ ଯୌ ବିଦ୍ଯଯା ସଦୃଶୌ ଜନ୍ମନା ଚ। ତାଭ୍ଯାଂ ଦାନଂ କତରସ୍ମୈ ବିଶିଷ୍ଟ- ମଯାଚମାନାଯ ଚ ଯାଚତେ ଚ॥ 13-95-1 (85221) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-95-2x (7083) ଶ୍ରେଯୋ ବୈ ଯାଚତଃ ପାର୍ଥ ଦାନମାହୁରଯାଚତେ। ଅର୍ହତ୍ତମୋ ବୈ ଧୃତିମାନ୍କୃପଣାଦକୃତାତ୍ମନଃ॥ 13-95-2 (85222) କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ରକ୍ଷଣଧୃତିର୍ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽନର୍ଥନାଧୃତିଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଧୃତିମାନ୍ବିଦ୍ବାନ୍ଦେବାନ୍ପ୍ରୀଣାତି ତୁଷ୍ଟିମାନ୍॥ 13-95-3 (85223) ଯାଚ୍ଯମାହୁରନୀଶସ୍ଯ ଅତିହାରଂ ଚ ଭାରତ। ଉଦ୍ବେଜଯନ୍ତି ଯାଚନ୍ତି ଯଦା ଭୂତାନି ଦସ୍ଯୁବତ୍॥ 13-95-4 (85224) ମ୍ରିଯତେ ଯାଚମାନୋ ବୈ ତମନୁ ମ୍ରିଯତେଽଦଦତ୍। ଦଦତ୍ସଂଜୀବଯତ୍ଯେନମାତ୍ମାନଂ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-95-5 (85225) ଆନୃଶଂସ୍ଯଂ ପରୋ ଧର୍ମୋ ଯାଚତେ ଯତ୍ପ୍ରଦୀଯତେ। ଅଯାଚତଃ ସୀଦମାନାନ୍ସର୍ବୋପାଯୈର୍ନିମନ୍ତ୍ରଯେତ୍॥ 13-95-6 (85226) ଯଦି ବୈ ତାଦୃଶା ରାଷ୍ଟ୍ରେ ବସେଯୁସ୍ତେ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମାଃ। ଭସ୍ମଚ୍ଛନ୍ନାନିବାଗ୍ନୀଂସ୍ତାନ୍ବୁଧ୍ଯେଥାସ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରଯତ୍ନତଃ॥ 13-95-7 (85227) ତପସା ଦୀପ୍ଯମାନାସ୍ତେ ଦହେଯୁଃ ପୃଥିବୀମପି। ଅପୂଜ୍ଯମାନାଃ କୌରବ୍ଯ ପୂଜାର୍ହାସ୍ତୁ ତଥାବିଧାଃ॥ 13-95-8 (85228) ପୂଜ୍ଯା ହି ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନତପୋଯୋଗସମନ୍ବିତାଃ। ତେଭ୍ଯଃ ପୂଜାଂ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀଥା ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପରନ୍ତପଃ 13-95-9 (85229) ଦଦଦ୍ବହୁବିଧାନ୍ଦେଯାନୁପଚ୍ଛନ୍ଦଯତେ ଚ ତାନ୍॥ 13-95-10 (85230) ଯଦଗ୍ନିହୋତ୍ରେ ସୁହୁତେ ସାଯଂପ୍ରାତର୍ଭବେତ୍ଫଲମ୍। ବିଦ୍ଯାବେଦବ୍ରତବତି ତଦ୍ଦାନଫଲମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-95-11 (85231) ବିଦ୍ଯାବେଦବ୍ରତସ୍ନାତା ନ ବ୍ଯାପାଶ୍ରଯଜୀବିନଃ। ଗୂଢସ୍ବାଧ୍ଯାଯତପସୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ସଂଶିତବ୍ରତାନ୍॥ 13-95-12 (85232) କୃତୈରାବସଥୈର୍ହୃଦ୍ଯୈଃ ସପ୍ରେଷ୍ଯୈଃ ସପରିଚ୍ଛଦୈଃ। ନିମନ୍ତ୍ରଯେଥାଃ କୌରବ୍ଯ କାମୈଶ୍ଚାନ୍ଯୈର୍ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମାନ୍॥ 13-95-13 (85233) ଅପି ତେ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯୁଃ ଶ୍ରଦ୍ଧୋପେତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। କାର୍ଯମିତ୍ଯେବ ମନ୍ବାନା ଧର୍ମଜ୍ଞାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିନଃ॥ 13-95-14 (85234) ଅପି ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣା ଭୁକ୍ତ୍ବା ଗତାଃ ସୋଦ୍ଧରଣାନ୍ଗୃହାନ୍। ଯେଷାଂ ଦାରାଃ ପ୍ରତୀକ୍ଷନ୍ତେ ପର୍ଜନ୍ଯମିବ କର୍ଷକାଃ॥ 13-95-15 (85235) ଅନ୍ନାନି ପ୍ରାତଃସବନେ ନିଯତା ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତାତ ଭୁଞ୍ଜାନାସ୍ତ୍ରେତାଗ୍ନିଂ ପ୍ରୀଣଯନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-95-16 (85236) ମାଧ୍ଯଂଦିନଂ ତେ ସବନଂ ଦଦତସ୍ତାତ ବର୍ତତାମ୍। ଗୋହିରଣ୍ଯାନି ବାସାଂସି ତେନେନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରୀଯତାଂ ତବ॥ 13-95-17 (85237) ତୃତୀଯଂ ସବନଂ ତେ ବୈ ବୈଶ୍ବଦେବଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯଦ୍ଦେବେଭ୍ଯଃ ପିତୃଭ୍ଯଶ୍ଚ ବିପ୍ରେଭ୍ଯଶ୍ଚ ପ୍ରଯଚ୍ଛସି॥ 13-95-18 (85238) ଅହିଂସା ସର୍ବଭୂତେଭ୍ଯଃ ସଂବିଭାଗଶ୍ଚ ସର୍ବଶଃ। ଦମସ୍ତ୍ଯାଗୋ ଧୃତିଃ ସତ୍ଯଂ ଭବତ୍ଯବଭୃଥାଯ ତେ॥ 13-95-19 (85239) ଏଥ ତେ ଚିତତୋ ଯଜ୍ଞଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂତଃ ସଦକ୍ଷିଣଃ। ବିଶିଷ୍ଟଃ ସର୍ବଯଜ୍ଞାନାଂ ନିତ୍ଯଂ ତାତ ପ୍ରବର୍ତତାମ୍॥ ॥ 13-95-20 (85240) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 95 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-95-1 ଚରଣେନାଚରଣେନ॥ 7-95-2 ଯାଚତଃ ଯାଚକାତ୍ ତଦ୍ଦାନାଦିସ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-95-3 ଅନର୍ଥନା ଅଯାଚ୍ଚା। 7-95-4 ଯାଚ୍ଯଂ ଯାଚନାରୂପଂ କର୍ମ। ଅନୀଶସ୍ଯ ଦରିଦ୍ରସ୍ଯାତିହାରଂ ତିରସ୍କାରମାହୁଃ। ଯଦା ଯତଃ ଯାଚନ୍ତି ଯାଚମାନାନି ଭୂତାନି ଦସ୍ଯୁବଲ୍ଲୋକାନୁଦ୍ବେଜଯନ୍ତି॥ 7-95-10 ଉପଚ୍ଛନ୍ଦଯତେ ଉପଚ୍ଛନ୍ଦଯେତ। ଦଦଦ୍ବହୁବିଧାନ୍ଦାଯାନୁପାଗଚ୍ଛନ୍ନଯାଚତାମିତି ଝ.ପାଠଃ। ଅଯାଚତାଂ ଅଯାଚମାନାନାମ୍। ଉପାଗଚ୍ଛନ୍ସମୀପମୁପସର୍ପନ୍ ଦାଯାନ୍ଧନାଦୀନ୍ଦଦତ୍ ଦାତା ଭବେତି ଶେଷଃ॥ 7-95-15 ସୋଦ୍ଧରଣାନ୍ସ୍ବାମିନ୍ଯାଗତେ ଦାସ୍ଯାମୀତି ଯାଚମାନେଭ୍ଯୋ ବାଲକେଭ୍ଯ ଆଶାପ୍ରଦର୍ଶନମୁଦ୍ଧରଣଂ ତତ୍ସହିତାନ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠର ଉବାଚ। ଦାନଂ ଯଜ୍ଞଃ କ୍ରିଯା ଚେହ କିଂସ୍ବିତ୍ପ୍ରେତ୍ଯ ମହାଫଲମ୍। କସ୍ଯ ଜ୍ଯାଯଃ ଫଲଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ କୀଦୃଶେଭ୍ଯଃ କଥଂ କଦା॥ 13-96-1 (85241) ଏତଦିଚ୍ଛାମି ବିଜ୍ଞାତୁଂ ଯାଥାତଥ୍ଯେନି ଭାରତ। ବିଦ୍ବଞ୍ଜିଜ୍ଞାସମାନାଯ ଦାନଧର୍ମାନ୍ପ୍ରଚକ୍ଷ୍ବ ମେ॥ 13-96-2 (85242) ଅନ୍ତର୍ବେଦ୍ଯାଂ ଚ ଯଦ୍ଦତ୍ତଂ ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ଚାନୃଶଂସ୍ଯତଃ। କିଂସ୍ବିନ୍ନୈଃଶ୍ରେଯସଂ ତାତ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-96-3 (85243) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-96-4x (7084) ରୌଦ୍ରଂ କର୍ମ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ସତତଂ ତାତ ବର୍ତତେ। ନାସ୍ଯ ବୈତାନିକଫଲଂ ବିନା ଦାନଂ ସୁପାବନମ୍॥ 13-96-4 (85244) ନ ତୁ ପାପକୃତାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ଯାଜକା ଦ୍ବିଜସତ୍ତମାଃ॥ ଧନେ ସତ୍ଯପ୍ରଦାତୄଣାଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ସାଧବଃ॥ 13-96-5 (85245) ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ନ ତୁ ଚେଦ୍ଯଦ୍ରୋଷାଦାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈଃ। ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦ୍ଯଜ୍ଞୈର୍ଯଜେଦ୍ରାଜାଽଽପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈଃ॥ 13-96-6 (85246) ଅଥ ଚେତ୍ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯୁର୍ଦଦ୍ଯାଦହରହର୍ନୃପଃ। ଶ୍ରଦ୍ଧାମାସ୍ଥାଯ ପରମାଂ ପାବନଂ ହ୍ଯେତୁଦୁତ୍ତମମ୍॥ 13-96-7 (85247) ବ୍ରାହ୍ମଣାଂସ୍ତର୍ପଯନ୍ଦ୍ରବ୍ଯୈଃ ସ ବୈ ଯଜ୍ଞୋଽନୁପଦ୍ରବଃ। ମୈତ୍ରାନ୍ସାଧୂନ୍ବେଦବିଦଃ ଶୀଲବୃତ୍ତତପୋର୍ଜିତାନ୍॥ 13-96-8 (85248) ଯତ୍ତେ ତେ ନ କରିଷ୍ଯନ୍ତି କୃତଂ ତେ ନ ଭବିଷ୍ଯତି। ଯଜ୍ଞାନ୍ସାଧଯ ସାଧୁଭ୍ଯଃ ସ୍ବାଦ୍ବନ୍ନାନ୍ଦକ୍ଷିଣାବତଃ॥ 13-96-9 (85249) ଇଷ୍ଟଂ ଦତ୍ତଂ ଚ ମନ୍ଯେଥା ଆତ୍ମାନଂ ଦାନକର୍ମଣା। ପୂଜଯେଥା ଯାଯଜୂକାଂସ୍ତବାପ୍ଯଂଶୋ ଭବେଦ୍ଯଥା॥ 13-96-10 (85250) `ବିଦ୍ବଦ୍ଭ୍ଯଃ ସମ୍ପ୍ରଦାନେନ ତତ୍ରାପ୍ଯଂଶୋଽସ୍ଯ ପୂଜଯା। ଯଜ୍ବଭ୍ଯଶ୍ଚାଥ ବିଦ୍ବଦ୍ଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତ୍ବା ଲୋକଂ ପ୍ରଦାପଯେତ୍। ପ୍ରଦଦ୍ଯାଜ୍ଜ୍ଞାନଦାତୄଣାଂ ଜ୍ଞାନଦାନାଂଶଭାଗ୍ଯଭବେତ୍॥' 13-96-11 (85251) ପ୍ରଜାବତୋ ଭରେଥାଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବହୁଭାରିଣଃ। ପ୍ରଜାବାଂସ୍ତେନ ଭବତି ଯଥା ଜନଯିତା ତଥା॥ 13-96-12 (85252) ଯାବତଃ ସାଧୁଧର୍ମାନ୍ବୈ ସନ୍ତଃ ସଂବର୍ଧଯନ୍ତ୍ଯୁତ। ସର୍ବସ୍ବୈଶ୍ଚାପି ଭର୍ତବ୍ଯା ନରା ଯେ ବହୁକାରିଣଃ॥ 13-96-13 (85253) ସମୃଦ୍ଧଃ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛ ତ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମ୍ଣେଭ୍ଯୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଧେନୂରନଡୁହୋଽନ୍ନାନି ଚ୍ଛତ୍ରଂ ବାସାଂସ୍ଯୁପାନହୌ॥ 13-96-14 (85254) ଆଜ୍ଯାନି ଯଜମାନେଭ୍ଯସ୍ତଥାଽନ୍ନାନି ଚ ଭାରତ। ଅଶ୍ବବନ୍ତି ଚ ଯାନାନି ବେଶ୍ମାନି ଶଯନାନି ଚ॥ 13-96-15 (85255) ଏତେ ଦେଯାଃ ପୁଷ୍ଟିମଦ୍ଭିର୍ଲଘୂପାଯାଶ୍ଚ ଭାରତ। ଅଜୁଗୁପ୍ସାଂଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞାଯ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ବୃତ୍ତିକର୍ଶିତାନ୍॥ 13-96-16 (85256) ଉପଚ୍ଛନ୍ନଂ ପ୍ରକାଶଂ ବା ବୃତ୍ତ୍ଯା ତାନ୍ପ୍ରତିପାଲଯ। ରାଜସୂଯାଶ୍ବମେଧାଭ୍ଯାଂ ଶ୍ରେଯସ୍ତତ୍କ୍ଷତ୍ରିଯାନ୍ପ୍ରତି॥ 13-96-17 (85257) ଏବଂ ପାପୈର୍ବିନିର୍ମୁକ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ପୂତଃ ସ୍ବର୍ଗମାପ୍ସ୍ଯସି। ସଞ୍ଚଯିତ୍ବା ପୁନଃ କୋଶଂ ଯଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ପାଲଯିଷ୍ଯସି॥ 13-96-18 (85258) ତେନ ତ୍ବଂ ବ୍ରହ୍ମଭୂଯତ୍ବମବାପ୍ସ୍ଯସି ଧନାନି ଚ। ଆତ୍ମନଶ୍ଚ ପରେଷାଂ ଚ ବୃତ୍ତିଂ ସଂରକ୍ଷ ଭାରତ॥ 13-96-19 (85259) ପୁତ୍ରବଚ୍ଚାପି ଭୃତ୍ଯାନ୍ସ୍ବାନ୍ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ପରିପାଲଯ। [ଯୋଗଃ କ୍ଷେମଶ୍ଚ ତେ ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବସ୍ତୁ ଭାରତ॥ 13-96-20 (85260) ତଦର୍ଥଂ ଜୀବିତଂ ତେଽସ୍ତୁ ମା ତେଭ୍ଯୋଽପ୍ରତିପାଲନମ୍। ଅନର୍ଥୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯୈଷ ଯଦ୍ବିତ୍ତନିଚଯୋ ମହାନ୍॥ 13-96-21 (85261) କ୍ଷିଯା ହ୍ଯଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ସଂବାସୋ ଦର୍ପଯେତ୍ସମ୍ପ୍ରମୋହଯେତ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ପ୍ରମୂଢେଷୁ ଧର୍ମୋ ବିପ୍ରଣଶେଦ୍ଧୁବମ୍। ଧର୍ମପ୍ରଣାଶେ ଭୂତାନାମଭାବଃ ସ୍ଯାନ୍ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-96-22 (85262) ଯୋ ରକ୍ଷିଭ୍ଯଃ ସମ୍ପ୍ରଦାଯ ରାଜା ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ବିଲୁମ୍ପତି। ଯଜ୍ଞେ ରାଷ୍ଟ୍ରାଦ୍ଧନଂ ତସ୍ମାଦାନଯଧ୍ବମିତି ବ୍ରୁବନ୍॥ 13-96-23 (85263) ଯଚ୍ଚାଦାଯ ତଦାଜ୍ଞପ୍ତଂ ଭୀତଂ ଦତ୍ତଂ ସୁଦାରୁଣମ୍। ଯଜେଦ୍ରାଜା ନ ତଂ ଯଜ୍ଞଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତ୍ଯସ୍ଯ ସାଧବଃ॥ 13-96-24 (85264) ଅପୀଡିତାଃ ସୁସଂବୃଦ୍ଧା ଯେ ଦଦତ୍ଯନୁକୂଲତଃ। ତାଦୃଶେନାପ୍ଯୁପାଯେନ ଯଷ୍ଟବ୍ଯଂ ନୋଦ୍ଯମାହୃତୈଃ॥ 13-96-25 (85265) ଯଦା ପରିନିଷିଚ୍ଯେତ ନିହିତୋ ବୈ ଯଥାବିଧି। ତଦା ରାଜା ମହାଯଜ୍ଞୈର୍ଯଜେତ ବହୁଦକ୍ଷିଣୈଃ॥ 13-96-26 (85266) ବୃଦ୍ଧବାଲଧନଂ ରକ୍ଷ୍ଯମନ୍ଧସ୍ଯ କୃପଣସ୍ଯ ଚ। ନ ଖାତପୂର୍ବଂ କୁର୍ବୀତ ନ ରୁଦନ୍ତୀଧନଂ ହରେତ୍॥ 13-96-27 (85267) ହୃତଂ କୃପଣବିତ୍ତଂ ହି ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ହନ୍ତି ନୃପ ଶ୍ରିଯମ୍। ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ମହତୋ ଭୋଗାନ୍କ୍ଷୁଦ୍ଭଯଂ ପ୍ରଣୁଦେତ୍ସତାମ୍॥ 13-96-28 (85268) ଯେଷାଂ ସ୍ବାଦୂନି ଭୋଜ୍ଯାନି ସମବେକ୍ଷ୍ଯନ୍ତି ବାଲକାଃ। ନାଶ୍ନନ୍ତି ବିଧିବତ୍ତାନି କିନ୍ନୁ ପାପତରଂ ତତଃ॥ 13-96-29 (85269) ଯଦି ତେ ତାଦୃଶୋ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ବିଦ୍ବାନ୍ତ୍ସୀଦେତ୍କ୍ଷୁଧା ଦ୍ବିଜଃ। ଭ୍ରୂଣହତ୍ଯାଂ ଚ ଗଚ୍ଛେଥାଃ କୃତ୍ବା ପାପମିବୋତ୍ତମମ୍॥ 13-96-30 (85270) ଧିକ୍ତସ୍ଯ ଜୀବିତଂ ରାଜ୍ଞୋ ରାଷ୍ଟ୍ରେ ଯସ୍ଯାବସୀଦତି। ଦ୍ବିଜୋଽନ୍ଯୋ ବା ମନୁଷ୍ଯୋପି ଶିବିରାହ ବଚୋ ଯଥା॥ 13-96-31 (85271) ଯସ୍ଯ ସ୍ମ ବିଷଯେ ରାଜ୍ଞଃ ସ୍ନାତକଃ ସୀଦତି କ୍ଷୁଧା। ଅବୃଦ୍ଧିମେତି ତଦ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ବିନ୍ଦତେ ସହ ରାଜକମ୍॥ 13-96-32 (85272) କ୍ରୋଶନ୍ତ୍ଯୋ ଯସ୍ଯ ବୈ ରାଷ୍ଟ୍ରାଦ୍ଧ୍ରିଯନ୍ତେ ତରସା ସ୍ତ୍ରିଯଃ। କ୍ରୋଶତାଂ ପତିପୁତ୍ରାଣାଂ ମୃତୋଽସୌ ନ ଚ ଜୀବତି]॥ 13-96-33 (85273) ଅରକ୍ଷିତାରଂ ହର୍ତାରଂ ବିଲୋପ୍ତାରମନାଯକମ୍। ତଂ ବୈ ରାଜକଲିଂ ହନ୍ଯୁଃ ପ୍ରଜାଃ ସନ୍ନହ୍ଯ ନିର୍ଘୃଣଂ॥ 13-96-34 (85274) ଅହଂ ବୋ ରକ୍ଷିତେତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ଯୋ ନ ରକ୍ଷତି ଭୂମିପଃ। ସ ସଂହତ୍ଯ ନିହନ୍ତବ୍ଯଃ ଶ୍ବେବ ସୋନ୍ମାଦ ଆତୁରଃ॥ 13-96-35 (85275) ପାପଂ କୁର୍ବନ୍ତି ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ପ୍ରଜା ରାଜ୍ଞା ହ୍ଯରକ୍ଷିତାଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ତସ୍ଯ ପାପସ୍ଯ ରାଜା ବିନ୍ଦତି ଭାରତ॥ 13-96-36 (85276) ଅଥାହୁଃ ସର୍ବମେବୈତି ଭୂଯୋଽର୍ଧମିତି ନିଶ୍ଚଯଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ମତମସ୍ମାକଂ ମନୋଃ ଶ୍ରୁତ୍ବାନୁଶାସନମ୍॥ 13-96-37 (85277) ଶୁଭଂ ବା ଯଚ୍ଚ କୁର୍ବନ୍ତି ପ୍ରଜା ରାଜ୍ଞା ସୁରକ୍ଷିତାଃ। ଚତୁର୍ଥଂ ତସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ରାଜା ଚାପ୍ନୋତି ଭାରତ॥ 13-96-38 (85278) ଜୀବନ୍ତଂ ତ୍ବାନୁଜୀବନ୍ତୁ ପ୍ରଜାଃ ସର୍ବା ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ପର୍ଜନ୍ଯମିବ ଭୂତାନି ମହାଦ୍ରୁମମିବାଣ୍ଡଜାଃ॥ 13-96-39 (85279) କୁବେରମିବ ରକ୍ଷାଂସି ଶତକ୍ରତୁମିବାମରାଃ। ଜ୍ଞାତଯସ୍ତ୍ବାଽନୁଜୀବନ୍ତୁ ସୁହୃଦଶ୍ଚ ପରନ୍ତପ॥ ॥ 13-96-40 (85280) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଣ୍ଣବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 96 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-96-1 ଯଜ୍ଞଃ କ୍ରିଯା ଯଜ୍ଞରୂପାକ୍ରିଯେତ୍ଯର୍ଥଃ। କୀଦୃଶେଭ୍ଯୋ ଦାନଂ କଥଂ ଯଜ୍ଞକ୍ରିଯେତି। କଦେତ୍ଯୁଭଯତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧଃ॥ 7-96-7 ଏତଦ୍ଦାନମ୍॥ 7-96-9 ଯଦ୍ଯଦି ତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତେ ତବ ନ କରିଷ୍ଯନ୍ତି ପ୍ରତିଗ୍ରହମିତି ଶେଷଃ। ତର୍ହି କୃତଂ ସୁକୃତଂ ତେ ତବ ନ ଭବିଷ୍ଯତି। ତଦା ସୁକୃତୋତ୍ପତ୍ତ୍ଯର୍ଥଂ ଯଜ୍ଞାନ୍ସାଧଯ॥ 7-96-10 ଦାନେ ଯଜ୍ଞାଦିକମନ୍ତର୍ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-96-12 ଜନଯିତା ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 7-96-13 ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞସ୍ତେ ସନ୍ତୋ ବହୁକାରିଣୋଽତ୍ଯନ୍ତମୁପକର୍ତାରୋ ଭବନ୍ତି। ନରା ଯେ ବହୁଭାଷିଣ ଇତି ତ.ଥ.ପାଠଃ॥ 7-96-19 ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଭୂଯଂ ଭାବୋଽସ୍ଯାସ୍ତି ସ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରହ୍ମଭୂଯସ୍ତସ୍ଯ ଭାବୋ ବ୍ରହ୍ମଭୂଯତ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣତ୍ବମ୍॥ 7-96-23 ଯୋ ରାଜା ରକ୍ଷିଭ୍ଯଃ ସଙ୍ଗ୍ରହପରେଭ୍ଯୋ ଧନଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଯଜ୍ଞେ ଯଜ୍ଞାର୍ଥଂ ଧନମାନଯଧ୍ବମିତି ବ୍ରୁବନ୍ ଯଜେତ୍ ତର୍ହି ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ବିଲୁମ୍ପତି॥ 7-96-24 ଯଚ୍ଚାସୌ ତଦ୍ଧନିଭିର୍ଭାତଂ ଭଯଯୁକ୍ତଂ ଯଥାସ୍ଯାତ୍ତଥା ଦତ୍ତଂ ପ୍ରଜାଭ୍ଯ ଆଦାଯ ସୁଦାରୁଣଂ ଯଥାସ୍ଯାତ୍ତଥା ଯଜେତ୍ତଂ ଯଜ୍ଞଂ ନ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ॥ 7-96-25 ଉଦ୍ଯମଃ ପ୍ରଜାପୀଡନାତ୍ମକୋଽତିଯତ୍ନଃ॥ 7-96-26 ନିହିତଃ ପ୍ରଜାନାଂ ନିତରାଂ ହିତୋ ରାଜା ଯଦା ପ୍ରଜାଭିର୍ନିଷିଚ୍ଯେତ ଧନୈରଭିଷିଚ୍ଯେତ॥ 7-96-27 ସ୍ବାତପୂର୍ବଂ ଧନଂ ନ କୁର୍ବୀତ ସ୍ବାଧୀନଂ ନ କୁର୍ବୀତେତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-96-29 ସମବେକ୍ଷ୍ଯନ୍ତ୍ଯେବ ନତୁ ଲଭନ୍ତେ॥ 7-96-32 ସହଯୁଗପତ୍। ରାଜକଂ ରାଜସମୂହଂ ପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତଂ ବିନ୍ଦତେ॥ 7-96-37 ସର୍ବଂ ପାପଂ ଏତି ରାଜାନମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଇଦଂ ଦେଯମିଦଂ ଦେଯମିତୀଯଂ ଶ୍ରୁତିଚୋଦନାତ୍। ବହୁଦେଯାଶ୍ଚ ରାଜାନଃ କିଂସ୍ବିଦ୍ଦେଯମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-97-1 (85281) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-97-2x (7085) ଅତି ଦାନାନି ସର୍ବାଣି ପୃଥିବୀଦାନମୁଚ୍ଯତେ। ଅଚଲା ହ୍ଯକ୍ଷଯା ଭୂମିର୍ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀ କାମାନିହୋତ୍ତମାନ୍॥ 13-97-2 (85282) ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀ ବାସାଂସି ରତ୍ନାନି ପଶୂନ୍ବ୍ରୀହିଯବାଂସ୍ତଥା। ଭୂମିଦଃ ସର୍ବଭୂତେଷୁ ଶାଶ୍ବତୀରେଧତେ ସମାଃ॥ 13-97-3 (85283) ଯାବଦ୍ଭୂମେରାଯୁରିହ ତାବଦ୍ଭୂମିଦ ଏଧତେ। ନ ଭୂମିଦାନାଦସ୍ତୀହ ପରଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-97-4 (85284) ଅପ୍ଯଲ୍ପଂ ପ୍ରଦଦୁଃ ସର୍ବେ ପୃଥିବ୍ଯା ଇତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍। ଭୂମିମେବ ଦଦୁଃ ସର୍ବେ ଭୂମିଂ ତେ ଭୁଞ୍ଜତେ ଜନାଃ॥ 13-97-5 (85285) ସ୍ବକର୍ମୈବୋପଜୀବନ୍ତି ନରା ଇହ ପରତ୍ର ଚ। ଭୂମିଃ ପତିଂ ମହାଦେବୀ ଦାତାରଂ କୁରୁତେ ପ୍ରିଯମ୍॥ 13-97-6 (85286) ଯ ଏତାଂ ଦକ୍ଷିଣାଂ ଦଦ୍ଯାଦକ୍ଷଯାଂ ରାଜସତ୍ତମ। ପୁନର୍ନରତ୍ବଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ଭବେତ୍ସ ପୃଥିବୀପତିଃ॥ 13-97-7 (85287) ଯଥା ଦାନଂ ତଥା ଭୋଗ ଇତି ଧର୍ମେଷୁ ନିଶ୍ଚଯଃ। ସଙ୍ଗ୍ରାମେ ବା ତନୁଂ ଜହ୍ଯାଦ୍ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ପୃଥିବୀମିମାଂମ୍॥ 13-97-8 (85288) ଇତ୍ଯେତତ୍କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୂନାଂ ବଦନ୍ତି ପରମାଶିଷଃ। ପୁନାତି ଦତ୍ତା ପୃଥିବୀ ଦାତାରମିତି ଶୁଶ୍ରୁମ॥ 13-97-9 (85289) ଅପି ପାପସମାଚାରଂ ବ୍ରହ୍ମଘ୍ନମପି ଚାନୃତମ୍। ସୈବ ପାପଂ ପ୍ଲାବଯତି ସୈବ ପାପାତ୍ପ୍ରମୋଚଯେତ୍॥ 13-97-10 (85290) ଅପି ପାପକୃତାଂ ରାଜ୍ଞାଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ସାଧବଃ। ପୃଥିବୀଂ ନାନ୍ଯଦିଚ୍ଛନ୍ତି ପାବନଂ ଜଗତୀ ଯତଃ॥ 13-97-11 (85291) ନାମାସ୍ଯାଃ ପ୍ରିଯଦତ୍ତେତି ଗୁହ୍ଯଂ ଦେବ୍ଯାଃ ସନାତନମ୍। ଦାନଂ ବାଽପ୍ଯଥବାଽଦାନଂ ନାମାସ୍ଯାଃ ପ୍ରଥମପ୍ରିଯମ୍॥ 13-97-12 (85292) ଯ ଏତାଂ ବିଦୁଷେ ଦଦ୍ଯାତ୍ପୃଥିବୀଂ ପୃଥିବୀପତିଃ। ପୃଥିବ୍ଯାମେତଦିଷ୍ଟଂ ସ ରାଜା ରାଜ୍ଯମିତୋ ବ୍ରଜେତ୍॥ 13-97-13 (85293) ପୁନଶ୍ଚାସୌ ଜନିଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜବତ୍ସ୍ଯାନ୍ନ ସଂଶଯଃ। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାପ୍ଯୈବ ପୃଥିବୀଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ବିପ୍ରାଯ ପାର୍ଥିବଃ॥ 13-97-14 (85294) ନାଭୂମିପତିନା ଭୂମିରଧିଷ୍ଠେଯା କଥଞ୍ଚନ। ନ ଚ ବସ୍ତ୍ରେଣି ବା ଗୂହେଦନ୍ତର୍ଧାନେନ ବା ଚରେତ୍॥ 13-97-15 (85295) ଯେ ଚାନ୍ଯେ ଭୂମିମିଚ୍ଛେଯୁଃ କୁର୍ଯୁରେବଂ ନ ସଂଶଯଃ। ଯଃ ସାଧୋର୍ଭୂମିମାଦତ୍ତେ ନ ଭୂମିଂ ବିନ୍ଦତେ ତୁ ସଃ॥ 13-97-16 (85296) ଭୂମିଂ ଦତ୍ତ୍ବା ତୁ ସାଧୁଭ୍ଯୋ ବିନ୍ଦତେ ଭୂମିମୁତ୍ତମାମ୍। ପ୍ରେତ୍ଯ ଚେହ ଚ ଧର୍ମାତ୍ମା ସମ୍ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମହଦ୍ଯଶଃ॥ 13-97-17 (85297) `ଏକାହାରକରୀଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଷଷ୍ଠିସାହସ୍ରମୂର୍ଧ୍ବଗଃ। ତାବତ୍ଯା ହରଣେ ପୃଥ୍ବ୍ଯା ନରକଂ ଦ୍ବିଗୁଣୋତ୍ତରମ୍॥' 13-97-18 (85298) ଯସ୍ଯ ବିପ୍ରାସ୍ତୁ ଶଂସନ୍ତି ସାଧୋର୍ଭୂମିଂ ସଦୈବ ହି। ନ ତସ୍ଯ ଶତ୍ରବୋ ରାଜନ୍ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ବସୁନ୍ଧରାମ୍॥ 13-97-19 (85299) ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ପୁରୁଷଃ ପାପଂ କୁରୁତେ ବୃତ୍ତିକର୍ଶିତଃ। ଅପି ଗୋଚର୍ମମାତ୍ରେଣ ଭୂମିଦାନେନ ପୂଯତେ॥ 13-97-20 (85300) ଯେଽପି ସଙ୍ଗୀର୍ଣାକର୍ମାଣୋ ରାଜାନୋ ରୌଦ୍ରକର୍ମିଣଃ। ତେଭ୍ଯଃ ପବିତ୍ରମାଖ୍ଯେଯଂ ଭୂମିଦାନମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-97-21 (85301) ଅଲ୍ପାନ୍ତରମିଦଂ ଶଶ୍ବତ୍ପୁରାଣା ମେନିରେ ଜନାଃ। ଯୋ ଯଜେତାଶ୍ବମେଧେନ ଦଦ୍ଯାଦ୍ବା ସାଧବେ ମହୀମ୍॥ 13-97-22 (85302) ଅପି ଚେତ୍ସୁକୃତଂ କୃତ୍ବା ଶଙ୍କେରନ୍ନପି ପଣ୍ଡିତାଃ। ଅଶଂକ୍ଯମେକମେବୈତଦ୍ଭୂମିଦାନମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-97-23 (85303) ସୁବର୍ଣଂ ରଜତଂ ବସ୍ତ୍ରଂ ମଣିମୁକ୍ତାବସୂନି ଚ। ସର୍ବମେତନ୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଦଦାତି ବସୁଧାଂ ଦଦତ୍॥ 13-97-24 (85304) ତପୋ ଯଜ୍ଞଃ ଶ୍ରୁତଂ ଶୀଲମଲୋଭଃ ସତ୍ଯସନ୍ଧତା। ଗୁରୁଦୈବତପୂଜା ଚ ଏତା ବର୍ତନ୍ତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-25 (85305) ଭର୍ତୁନିଃଶ୍ରେଯସେ ଯୁକ୍ତାସ୍ତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମାନୋ ରଣେ ହତାଃ। ବ୍ରହ୍ମଲୋକଗତାଃ ସିଦ୍ଧା ନାତିକ୍ରାମନ୍ତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-26 (85306) ଯଥା ଜନିତ୍ରୀ ସ୍ବଂ ପୁତ୍ରଂ କ୍ଷୀରେଣ ଭରତେ ସଦା। ଅନୁଗୃହ୍ଣାତି ଦାତାରଂ ତଥା ସର୍ବରସୈର୍ମହୀ॥ 13-97-27 (85307) ମୃତ୍ଯୁର୍ବୈକିଂକରୋ ଦଣ୍ଡସ୍ତାପୋ ବହ୍ନେଃ ସୁଦାରୁଣଃ। ଘୋରାଶ୍ଚ ବାରୁଣାଃ ପାଶା ନୋପସର୍ପନ୍ତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-28 (85308) ପିତୄଂଶ୍ଚ ପିତୃଲୋକସ୍ଥାନ୍ଦେବଲୋକେ ଚ ଦେବତାଃ। ସନ୍ତର୍ପଯତି ଶାନ୍ତାତ୍ମା ଯୋ ଦଦାତି ବସୁନ୍ଧରାମ୍॥ 13-97-29 (85309) କୃଶାଯ ମ୍ରିଯମାଣାଯ ବୃତ୍ତିଗ୍ଲାନାଯ ସୀଦତେ। ଭୂମିଂ ବୃତ୍ତିକରୀଂ ଦତ୍ତ୍ବା ସତ୍ରୀ ଭବତି ମାନବଃ॥ 13-97-30 (85310) ଯଥା ଧାବତି ଗୌର୍ବତ୍ସଂ ସ୍ରବନ୍ତୀ ବତ୍ସଲା ପଯଃ। ଏବମେବ ମହାଭାଗ ଭୂମିର୍ଭରତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-31 (85311) ହଲକୃଷ୍ଟାଂ ମହୀଂ ଦତ୍ତ୍ବା ସବୀଜାଂ ସଫଲାମପି। ସୋଦକଂ ବାଽପି ଶରଣଂ ତଥା ଭବତି କାମଦଃ॥ 13-97-32 (85312) ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବୃତ୍ତସମ୍ପନ୍ନମାହିତାଗ୍ନିଂ ଶୁଚିବ୍ରତମ୍। ନରଃ ପ୍ରତିଗ୍ରାହ୍ଯ ମହୀଂ ନ ଯାତି ଯମସାଦନମ୍॥ 13-97-33 (85313) ଯଥା ଚନ୍ଦ୍ରମସୋ ବୃଦ୍ଧିରହନ୍ଯହନି ଜାଯତେ। ତଥା ଭୂମିକୃତଂ ଦାନଂ ସସ୍ଯେସସ୍ଯେ ବିବର୍ଧତେ॥ 13-97-34 (85314) ଅତ୍ର ଗାଥା ଭୂମିଗୀତାଃ କୀର୍ତଯନ୍ତି ପୁରାବିଦଃ। ଯାଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯେନ ଦତ୍ତା ଭୂଃ କାଶ୍ଯପାଯ ବୈ॥ 13-97-35 (85315) ମାମେବାଦତ୍ତ ମାଂ ଦତ୍ତ ମାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ମାମବାପ୍ସ୍ଯଥ। ଅସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକେ ପରେ ଚୈବ ତଦ୍ଦତ୍ତଂ ଜାଯତେ ପୁନଃ॥ 13-97-36 (85316) ଯ ଇମାଂ ବ୍ଯାହୃତିଂ ବେଦ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବେଦସମ୍ମିତାମ୍। ଶ୍ରାଦ୍ଧସ୍ଯ ହୂଯମାନସ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମଭୂଯଂ ସ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-97-37 (85317) କୃତ୍ଯାନାମଭିଶପ୍ତାନାମରିଷ୍ଟଶମନଂ ମହତ୍। ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ମହୀଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପୁନାତ୍ଯୁଭଯତୋ ଦଶ॥ 13-97-38 (85318) ପୁନାତି ଯ ଇଦଂ ବେଦ ବେଦବାଦଂ ତଥୈବ ଚ। ପ୍ରକୃତିଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଭୂମିର୍ବୈ ଶାଶ୍ବତୀ ମତା॥ 13-97-39 (85319) ଅଭିଷିଚ୍ଯୈବ ନୃପତିଂ ଶ୍ରାବଯେଦିମମାଗମମ୍। ଯଥା ଶ୍ରୁତ୍ବା ମହୀଂ ଦଦ୍ଯାନ୍ନାଦଦ୍ଯାତ୍ସାଧୁତଶ୍ଚ ତାଂ॥ 13-97-40 (85320) ସୋଽଯଂ କୃତ୍ସ୍ନୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥୋ ରାଜାର୍ଥଶ୍ଚାପ୍ଯସଂଶଯଃ। ରାଜା ହି ଧର୍ମକୁଶଲଃ ପ୍ରଥମଂ ଭୂତିଲକ୍ଷଣମ୍॥ 13-97-41 (85321) ଅଥ ଯେଷାମଧର୍ମଜ୍ଞୋ ରାଜା ଭବତି ନାସ୍ତିକଃ। ନ ତେ ସୁଖଂ ପ୍ରବୁଧ୍ଯନ୍ତି ନ ସୁଖଂ ପ୍ରସ୍ବପନ୍ତି ଚ॥ 13-97-42 (85322) ସଦା ଭବନ୍ତି ଚୋଦ୍ବିଗ୍ନାସ୍ତସ୍ଯ ଦୁଶ୍ଚରିତୈର୍ନରାଃ। ଯୋଗକ୍ଷେମା ହି ବହବୋ ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ନାସ୍ଯାବିଶନ୍ତି ତତ୍॥ 13-97-43 (85323) ଅଥ ଯେଷାଂ ପୁନଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ରାଜା ଭବତି ଧାର୍ମିକଃ। ସୁଖଂ ତେ ପ୍ରତିବୁଧ୍ଯନ୍ତେ ସୁସୁଖଂ ପ୍ରସ୍ବପନ୍ତି ଚ॥ 13-97-44 (85324) ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞଃ ଶୁଭେ ରାଜ୍ଯେ କର୍ମଭିର୍ନିର୍ବୃତା ନରାଃ। ଯୋଗକ୍ଷେମେଣ ବୃଷ୍ଟ୍ଯା ଚ ବିବର୍ଧନ୍ତେ ସ୍ବକର୍ମଭିଃ॥ 13-97-45 (85325) ସ କୁଲୀନଃ ସ ପୁରୁଷଃ ସ ବନ୍ଧୁଃ ସ ଚ ପୁଣ୍ଯକୃତ୍। ସ ଦାତା ସ ଚ ବିକ୍ରାନ୍ତୋ ଯୋ ଦଦାତି ବସୁନ୍ଧରାଂ॥ 13-97-46 (85326) ଆଦିତ୍ଯା ଇବ ଦୀପ୍ଯନ୍ତେ ତେଜସା ଭୁବି ମାନବାଃ। ଦଦନ୍ତି ବସୁଧାଂ ସ୍ଫୀତାଂ ଯେ ବେଦବିଦୁଷି ଦ୍ବିଜେ॥ 13-97-47 (85327) ଯଥା ସସ୍ଯାନି ରୋହନ୍ତି ପ୍ରକୀର୍ଣାନି ମହୀତଲେ। ତଥା କାମାଃ ପ୍ରରୋହନ୍ତି ଭୂମିଦାନସମାର୍ଜିତାଃ॥ 13-97-48 (85328) ଆଦିତ୍ଯୋ ବରୁଣୋ ବିଷ୍ଣୁର୍ବ୍ରହ୍ମା ସୋମୋ ହୁତାଶନଃ। ଶୂଲିପାଣିଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ପ୍ରତିନନ୍ଦନ୍ତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-49 (85329) ଭୂମୌ ଜାଯନ୍ତି ପୁରୁଷା ଭୂମୌ ନିଷ୍ଠାଂ ବ୍ରଜନ୍ତି ଚ। ଚତୁର୍ବିଧୋ ହି ଲୋକୋଽଯଂ ଯୋଽଯଂ ଭୂମିଗୁଣାତ୍ମକଃ॥ 13-97-50 (85330) ଏଷା ମାତା ପିତା ଚୈବ ଜଗତଃ ପୃଥିବୀପତେ। ନାନଯା ସଦୃଶଂ ଭୂତଂ କିଞ୍ଚିଦସ୍ତି ଜନାଧିପ॥ 13-97-51 (85331) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବୃହସ୍ପତେଶ୍ଚ ସଂବାଦମିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-97-52 (85332) ଇଷ୍ଟ୍ବା କ୍ରତୁଶତେନାଥ ମହତା ଦକ୍ଷିଣାବତା। ମଘବା ବାଗ୍ବିଦାଂଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ପପ୍ରଚ୍ଛେଦଂ ବୃହସ୍ପତିମ୍॥ 13-97-53 (85333) ଭଗବନ୍କେନ ଦାନେନ ସ୍ବର୍ଗତଃ ସୁଖମେଧତେ। ଯଦକ୍ଷଯମହାର୍ଯଂ ଚ ତଦ୍ବ୍ରୂହି ବଦତାଂବର॥ 13-97-54 (85334) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-97-55x (7086) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୃଃ ସ ସୁରେନ୍ଦ୍ରେଣ ତତୋ ଦେବପୁଲୋହିତଃ। ବୃହସ୍ପତିର୍ବୃହତ୍ତେଜାଃ ପ୍ରତ୍ଯୁବାଚ ଶତକ୍ରତୁମ୍॥ 13-97-55 (85335) ସୁବର୍ଣଦାନଂ ଗୋଦାନଂ ଭୂମିଦାନଂ ଚ ବୃତ୍ରହନ୍। `ବିଦ୍ଯାଦାନଂ ଚ କନ୍ଯାନାଂ ଦାନଂ ପାପହରଂ ପରମ୍।' ଦଦଦେତାନ୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସର୍ବପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-97-56 (85336) ନ ଭୂମିଦାନାଦ୍ଦେବେନ୍ଦ୍ର ପରଂ କିଞ୍ଚିଦିତି ପ୍ରଭୋ। ବିଶିଷ୍ଟମିତି ମନ୍ଯେଽହଂ ଯତା ପ୍ରାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-97-57 (85337) `ବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥେ ଗବାର୍ଥେ ବା ରାଷ୍ଟ୍ରଘାତେଽଥ ସ୍ବାମିନଃ। କୁଲସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ପରିଭବେ ମୃତାସ୍ତେ ଭୂମିପୈଃ ସମାଃ'॥ 13-97-58 (85338) ଯେ ଶୂରା ନିହତା ଯୁଦ୍ଧେ ସ୍ବର୍ଯାତା ରଣଗୃଦ୍ଧିନଃ। ସର୍ବେ ତେ ବିବୁଧଶ୍ରେଷ୍ଠ ନାତିକ୍ରାମନ୍ତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-59 (85339) ଭର୍ତୁର୍ନିଃଶ୍ରେଯସେ ଯୁକ୍ତାସ୍ତ୍ଯକ୍ତାତ୍ମାନୋ ରଣେ ହତାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଲୋକଗତା ଯୁକ୍ତା ନାତିକ୍ରାମନ୍ତି ଭୂମିଦମ୍॥ 13-97-60 (85340) ପଞ୍ଚ ପୂର୍ବା ହି ପୁରୁଷାଃ ଷଡନ୍ଯେ ବସୁଧାଂ ଗତାଃ। ଏକାଦଶ ଦଦଦ୍ଭୂମିଂ ପରିତ୍ରାତୀହ ମାନବଃ॥ 13-97-61 (85341) ରତ୍ନୋପକୀର୍ଣାଂ ବସୁଧାଂ ଯୋ ଦଦାତି ପୁରଂଦର। ସ ମୁକ୍ତଃ ସର୍ବକଲୁଷୈଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-97-62 (85342) ମହୀଂ ସ୍ଫୀତାଂ ଦଦଦ୍ରାଜନ୍ସର୍ବକାମଗୁଣାନ୍ବିତାମ୍। ରାଜାଧିରାଜୋ ଭବତି ତଦ୍ଧି ଦାନମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-97-63 (85343) ସର୍ବକାମସମାଯୁକ୍ତାଂ କାଶ୍ଯପୀଂ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସର୍ବଭୂତାନି ମନ୍ଯନ୍ତେ ମାଂ ଦଦାତୀତି ବାସବ॥ 13-97-64 (85344) ସର୍ବକାମଦୁଘାଂ ଧେନୁଂ ସର୍ବକାମଗୁଣାନ୍ବିତାମ୍। ଦଦାତି ଯଃ ସହସ୍ରାକ୍ଷ ସ୍ବର୍ଗଂ ଯାତି ସ ମାନବଃ॥ 13-97-65 (85345) ମଧୁସର୍ପିଃପ୍ରବାହିଣ୍ଯଃ ପଯୋଦଧିବହାସ୍ତଥା। ସରିତସ୍ତପର୍ଯନ୍ତୀହ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ବସୁଧାପ୍ରଦମ୍॥ 13-97-66 (85346) ଭୂମିପ୍ରଦାନାନ୍ନୃପତିର୍ମୁଚ୍ଯତେ ସର୍ବକିଲ୍ବିଷାତ୍। ନ ହି ଭୂମିପ୍ରଦାନେନ ଦାନମନ୍ଯଦ୍ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-97-67 (85347) ଦଦାତି ଯଃ ସମୁନ୍ଦ୍ରାନ୍ତାଂ ପୃଥିବୀଂ ଶସ୍ତ୍ରନିର୍ଜିତାମ୍। ତଂ ଜନାଃ କଥଯନ୍ତୀହ ଯାବଦ୍ଧରତି ଗୌରିଯମ୍॥ 13-97-68 (85348) ପୁଣ୍ଯାମୃଦ୍ଧିରସାଂ ଭୂମିଂ ଯୋ ଦଦାତି ପୁରଂଦର। ନ ତସ୍ଯ ଲୋକାଃ କ୍ଷୀଯନ୍ତେ ଭୂମିଦାନଗୁଣାନ୍ବିତାଃ॥ 13-97-69 (85349) ସର୍ବଦା ପାର୍ଥିବେନେହ ସତତଂ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା। ଭୂର୍ଦେଯା ବିଧିବଚ୍ଛକ୍ର ପାତ୍ରେ ସୁଖମଭୀପ୍ସୁନାଂ॥ 13-97-70 (85350) ଅପି କୃତ୍ବା ନରଃ ପାପଂ ଭୂମିଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଦ୍ବିଜାତଯେ। ସମୁତ୍ସୃଜତି ତତ୍ପାପଂ ଜୀର୍ଣାଂ ତ୍ବଚମିବୋରଗଃ॥ 13-97-71 (85351) ସାଗରାନ୍ସରିତଃ ଶୈଲାନ୍କାନନାନି ଚ ସର୍ବଶଃ। ସର୍ବମେତନ୍ନରଃ ଶକ୍ର ଦଦାତି ବସୁଧାଂ ଦଦତ୍॥ 13-97-72 (85352) ତଟାକାନ୍ଯୁଦପାନାନି ସ୍ରୋତାଂସି ଚ ସରାଂସି ଚ। ସ୍ନେହାନ୍ସର୍ବରସାଂଶ୍ଚୈବ ଦଦାତି ବସୁଧାଂ ଦଦତ୍॥ 13-97-73 (85353) ଓଷଧୀର୍ବୀର୍ଯସମ୍ପନ୍ନାନଗାନ୍ପୁଷ୍ପଫଲାନ୍ବିତାନ୍। କାନନୋପଲଶୈଲାଂଶ୍ଚ ଦଦାତି ବସୁଧାଂ ଦଦତ୍॥ 13-97-74 (85354) ଅଗ୍ନିଷ୍ଟୋମପ୍ରଭୃତିଭିରିଷ୍ଟ୍ବା ଚ ସ୍ବାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈଃ। ନ ତତ୍ଫଲମବାପ୍ନୋତି ଭୂମିଦାନାଦ୍ଯଦଶ୍ନୁତେ॥ 13-97-75 (85355) ଦାତା ଦଶାନୁଗୃହ୍ଣାତି ଦଶ ହନ୍ତି ତଥା କ୍ଷିପନ୍। ପୂର୍ବଦତ୍ତାଂ ହରନ୍ଭୂମିଂ ନରକାଯୋପଗଚ୍ଛତି॥ 13-97-76 (85356) ନ ଦଦାତି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ଯ ଦତ୍ତ୍ବାଽପି ଚ ହରେତ୍ତୁ ଯଃ। ସ ବଦ୍ଧୋ ବାରୁଣୈଃ ପାଶୈସ୍ତପ୍ଯତେ ମୃତ୍ଯୁସାସନାତ୍॥ 13-97-77 (85357) ଆହିତାଗ୍ନିଂ ସଦାଯଜ୍ଞଂ କୃଶବୃତ୍ତିଂ ପ୍ରିଯାତିଥିମ୍। ଯେ ଭରନ୍ତି ଦ୍ବିଜଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ନୋପସର୍ପନ୍ତି ତେ ଯମମ୍॥ 13-97-78 (85358) ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବନୃଣୀଭୂତଃ ପାର୍ଥିବଃ ସ୍ଯାତ୍ପୁରଂଦର। ଇତରେଷାଂ ତୁ ବର୍ଣାନାଂ ତାରଯେତ୍କୃଶଦୁର୍ବଲାନ୍॥ 13-97-79 (85359) ନାଚ୍ଛିନ୍ଦ୍ଯାତ୍ସ୍ପର୍ଶିତାଂ ଭୂମିଂ ପରେଣ ତ୍ରିଦଶାଧିପ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠ କୃଶବୃତ୍ତେଃ କଦାଚନ॥ 13-97-80 (85360) ଯଥାଶ୍ରୁ ପତିତଂ ତେଷାଂ ଦୀନାନାମଥ ସୀଦତାମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ହୃତେ କ୍ଷେତ୍ରେ ହନ୍ଯାତ୍ତ୍ରିପୁରୁଷଂ କୁଲମ୍॥ 13-97-81 (85361) ଭୂମିପାଲଂ ଚ୍ଯୁତଂ ରାଷ୍ଟ୍ରାଦ୍ଯସ୍ତୁ ସଂସ୍ଥାପଯେତ୍ପୁନଃ। ତସ୍ଯ ବାସଃ ସହସ୍ରାକ୍ଷ ନାକପୃଷ୍ଠେ ମହୀଯତେ॥ 13-97-82 (85362) `ସୁନିର୍ମିତାଂ ସୁବିକ୍ରୀତାଂ ସୁଭୃତାଂ ସ୍ଥାପଯେନ୍ନୃପ।' ଇକ୍ଷୁଭିଃ ସନ୍ତତାଂ ଭୂମିଂ ଯବଗୋଧୂମସାଲିନୀମ୍॥ 13-97-83 (85363) ଗୋଶ୍ବବାହନପୂର୍ଣାଂ ବା ଯୋ ଦଦାତି ବସୁନ୍ଧରାମ୍। ବିମୁକ୍ତଃ ସର୍ବପାପେଭ୍ଯଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥' 13-97-84 (85364) ନିଧିଗର୍ଭାଂ ଦଦଦ୍ଭୂମିଂ ସର୍ବରତ୍ନପରିଚ୍ଛଦାମ୍। ଅକ୍ଷଯାଁଲ୍ଲଭତେ ଲୋକାନ୍ଭୂମିସତ୍ରଂ ହି ତସ୍ଯ ତତ॥ 13-97-85 (85365) ବିଧୂଯ କଲୁଷଂ ସର୍ବଂ ବିରଜାଃ ସମ୍ମତଃ ସତାମ୍। ଲୋକେ ମହୀଯତେ ସଦ୍ଭିର୍ଯୋ ଦଦାତି ବସୁନ୍ଧରାମ୍॥ 13-97-86 (85366) ଯଥାଽପ୍ସୁ ପତିତଃ ଶକ୍ର ତୈଲବିନ୍ଦୁର୍ବିସର୍ପତି। ତଥା ଭୂମିକୃତଂ ଦାନଂ ସସ୍ଯେସସ୍ଯେ ବିବର୍ଧତେ॥ 13-97-87 (85367) ଯେ ରଣାଗ୍ରେ ମହୀପାଲାଃ ଶୂରାଃ ସମିତିଶୋଭନାଃ। ବଧ୍ଯନ୍ତେଽଭିମୁଖାଃ ଶକ୍ର ବ୍ରହ୍ମଲୋକଂ ବ୍ରଜନ୍ତି ତେ॥ 13-97-88 (85368) ନୃତ୍ତଗୀତପରା ନାର୍ଯୋ ଦିବ୍ଯମାଲ୍ଯବିଭୂଷିତାଃ। ଉପତିଷ୍ଠନ୍ତି ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଯଥା ଭୂମିପ୍ରଦଂ ଦିବି॥ 13-97-89 (85369) ମୋଦତେ ଚ ସୁଖଂ ସ୍ବର୍ଗେ ଦେବଗନ୍ଧର୍ବପୂଜିତଃ। ଯୋ ଦଦାତି ମହୀଂ ସମ୍ଯଗ୍ବିଧିନେହ ଦ୍ବିଜାତଯେ॥ 13-97-90 (85370) ଶତମପ୍ସରସଶ୍ଚୈବ ଦିବ୍ଯମାଲ୍ଯବିଭୂଷିତାଃ। ଉପତିଷ୍ଠନ୍ତି ଦେବେନ୍ଦ୍ର ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ଧରାପ୍ରଦମ୍॥ 13-97-91 (85371) ଉପତିଷ୍ଠନ୍ତି ପୁଣ୍ଯାନି ସଦା ଭୂମିପ୍ରଦଂ ନରମ୍। ଶଙ୍ଖଂ ଭଦ୍ରାସନଂ ଛତ୍ରଂ ବରାଶ୍ବା ବରବାହନମ୍॥ 13-97-92 (85372) ଭୂମିପ୍ରଦାନାତ୍ପୁଷ୍ପାଣି ହିରଣ୍ଯନିଚଯାସ୍ତଥା। ଆଜ୍ଞା ସଦାଽପ୍ରତିହତା ଜଯଶବ୍ଦା ବସୂନି ଚ॥ 13-97-93 (85373) ଭୂମିଦାନସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯାନି ଫଲଂ ସ୍ବର୍ଗଃ ପୁରନ୍ଦର। ହିରଣ୍ଯପୁଷ୍ପାଶ୍ଚୌଷଧ୍ଯଃ କୁଶକାଞ୍ଚନଶାଦ୍ବଲାଃ॥ 13-97-94 (85374) ଅମୃତପ୍ରସବାଂ ଭୂମିଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ପୁରୁଷୋ ଦଦତ୍॥ 13-97-95 (85375) ନାସ୍ତି ଭୂମିସମଂ ଦାନଂ ନାସ୍ତି ମାତୃସମୋ ଗୁରୁଃ। ନାସ୍ତି ସତ୍ଯସମୋ ଧର୍ମୋ ନାସ୍ତି ଦାନସମୋ ନିଧିଃ॥ 13-97-96 (85376) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-97-97x (7087) ଏତଦାଙ୍ଗିରସାଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବାସବୋ ବସୁଧାମିମାମ୍। ବସୁରତ୍ନସମାକୀର୍ଣାଂ ଦଦାବାଙ୍ଗିରସେ ତଦା॥ 13-97-97 (85377) ଯ ଇଦଂ ଶ୍ରାବଯେଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଧେ ଭୂମିଦାନସ୍ଯ ସଂସ୍ତବମ୍। ନ ତସ୍ଯ ରକ୍ଷସାଂ ଭାଗୋ ନାସୁରାଣାଂ ଭବତ୍ଯୁତ॥ 13-97-98 (85378) ଅକ୍ଷଯଂ ଚ ଭବେଦ୍ଦତ୍ତଂ ପିତୃଭ୍ଯସ୍ତନ୍ନ ସଂଶଯଃ। ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଧେଷ୍ବିଦଂ ବିଦ୍ବାନ୍ଭୁଞ୍ଜତଃ ଶ୍ରାବଯେଦ୍ଦ୍ବିଜାନ୍॥ 13-97-99 (85379) ଇତ୍ଯେତତ୍ସର୍ବଦାନାନାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମୁକ୍ତଂ ତବାନଘ। ମଯା ଭରତଶାର୍ଦୂଲ କିଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି॥ ॥ 13-97-100 (85380) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 97 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-97-6 ପ୍ରିଯଂ ସ୍ବପତିମ୍॥ 7-97-12 ପ୍ରିଯେଣ ପ୍ରିଯାଯ ବା ଦତ୍ତେତି ଯୋଗାତ୍ତସ୍ଯା ଦାନମାଦାନଂ ବା କୁର୍ବନ୍ ପ୍ରିଯଦତ୍ତାଯା ଅସ୍ଯାଃ ପ୍ରିଯୋ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ଦାନଂ ବାପ୍ଯଥ ବା ଜ୍ଞାନଂ ନାମାସ୍ଯାଃ ପରମପ୍ରିଯମ୍ ଇତି ଟ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-97-19 ଶଂସନ୍ତ୍ଯମୁକଦତ୍ତେ ଗୃହେ ତିଷ୍ଠାମ ଇତି କଥଯନ୍ତି॥ 7-97-23 ଅର୍ପିତଦାନାନ୍ତରବଦ୍ଭୂମିଦାନେ ପୁଣ୍ଯୋତ୍ପତ୍ତୌ ଶଙ୍କୈବ ନାସ୍ତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-97-25 ଏତା ଏତାନି। ସୁପୋ ଡାଦେଶଃ। ବର୍ତନ୍ତ୍ଯନୁସରନ୍ତି। ନାତିକ୍ରାମନ୍ତି ଭୂମିଦମିତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-97-28 ବୈକିଂକରଃ ବିପରୀତଂ କୁତ୍ସିତଂ ଚ କରୋତୀତି ବିକିଂକରଃ କାଲସ୍ତତ୍ସମ୍ବନ୍ଧୀ କାଲମୃତ୍ଯୁରିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-97-30 ସତ୍ରୀ ସତ୍ରକୃତ୍॥ 7-97-31 ଉଦୀର୍ଣଂ ଇତି ପାଠେ ମହତ୍। ଶରଣଂ ଗୃହମ୍॥ 7-97-36 ତତଶ୍ଚ ଜନନେ ପୁନରିତି ଥ.ପାଠ.॥ 7-97-37 ବ୍ରହ୍ମଭୂଯଂ ବୃହତ୍ତ୍ବଂ ଫଲମିତି ଯାବତ୍। ଗଚ୍ଛତି ପ୍ରାପ୍ନୋତି। ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବ୍ରହ୍ମସଂଶ୍ରିତ ଇତି ଟ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-97-38 କୃତ୍ଯାନାଂ ମନ୍ତ୍ରମଯୀନାଂ ମାରଣାର୍ଥଶକ୍ତୀନାଂ ସମ୍ବନ୍ଧି ଯଦରିଷ୍ଟଂ ତଚ୍ଛମନମ୍॥ 7-97-39 ଇଦଂ ଭୂମିଦାନଂ ଯୋ ବେଦ। ବାଦଂ ଭୂମିବାକ୍ଯଂ ଯୋ ବେଦ। ସୋଽପି ପୁନାତି ଦଶପୁରୁଷାନିତି ଶେଷଃ॥ 7-97-41 ଭୂତିଲକ୍ଷଣଂ ଐଶ୍ବର୍ଯସୂଚକମ୍॥ 7-97-76 କ୍ଷିପନ୍ ହରନ୍॥ 7-97-80 ସ୍ପର୍ଶିତାଂ ଦତ୍ତାମ୍॥ 7-97-92 ବରାଶ୍ବା ବରବାରଣା ଇତି ଥ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କାନି ଦାନାନି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଦାତୁକାମୋ ମହୀପତିଃ। ଗୁଣାଧିକେଭ୍ଯୋ ବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-98-1 (85381) କେନ ତୁଷ୍ଯନ୍ତି ତେ ସଦ୍ଯଃ କିଂ ତୁଷ୍ଟାଃ ପ୍ରଦିଶନ୍ତି ଚ। ଶଂସ ମେ ତନ୍ମହାବାହୋ ଫଲଂ ପୁଣ୍ଯକୃତଂ ମହତ୍॥ 13-98-2 (85382) ଦତ୍ତଂ କିଂ ଫଲବଦ୍ରାଜନ୍ନିହ ଲୋକେଂ ପରତ୍ର ଚ। ଭବତଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତନ୍ମେ ବିସ୍ତରତୋ ବଦ॥ 13-98-3 (85383) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-98-4x (7088) ଇମମର୍ଥଂ ପୁରା ପୃଷ୍ଟୋ ନାରଦୋ ଦେବଦର୍ଶନଃ। ଯଦୁକ୍ତବାନସୌ ବାକ୍ଯଂ ତନ୍ମେ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁ॥ 13-98-4 (85384) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-98-5x (7089) ଅନ୍ନମେବ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଦେବା ଋଷିଗଣାସ୍ତଥା। ଲୋକତନ୍ତ୍ରଂ ହି ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ସର୍ବମନ୍ନେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 13-98-5 (85385) ଅନ୍ନେନ ସଦୃଶଂ ଦାନଂ ନ ଭୂତଂ ନ ଭବିଷ୍ଯତି। ତସ୍ମାଦନ୍ନଂ ବିଶେଷେଣି ଦାତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ॥ 13-98-6 (85386) ଅନ୍ନମୂର୍ଜସ୍କରଂ ଲୋକେ ପ୍ରାଣାଶ୍ଚାନ୍ନେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ। ଅନ୍ନେନ ଧାର୍ଯତେ ସର୍ବଂ ବିଶ୍ବଂ ଜଗଦିଦଂ ପ୍ରଭୋ॥ 13-98-7 (85387) ଅନ୍ନାଦ୍ଗୃହସ୍ଥା ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଭିକ୍ଷବସ୍ତାପସାସ୍ତଥା॥ ଅନ୍ନାଦ୍ଭବନ୍ତି ବୈ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 13-98-8 (85388) କଟୁମ୍ବିନେ ସୀଦତେ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ମହାତ୍ମନେ। ଦାତବ୍ଯଂ ଭିକ୍ଷବେ ଚାନ୍ନମାତ୍ମନୋ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା॥ 13-98-9 (85389) ବ୍ରାହ୍ମଣାଯାଭିରୂପାଯ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦନ୍ନମର୍ଥିନେ। ନିଦଧାତି ନିଧିଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ପାରଲୌକିକମାତ୍ମନଃ॥ 13-98-10 (85390) ଶ୍ରାନ୍ତମଧ୍ବନି ବର୍ତନ୍ତଂ ବୃଦ୍ଧମର୍ହମୁପସ୍ଥିତମ୍। ଅର୍ଯଯେଦ୍ଭୂତିମନ୍ବିଚ୍ଛନ୍ଗୃହସ୍ଥୋ ଗୃହମାଗତମ୍॥ 13-98-11 (85391) କ୍ରୋଧମୁତ୍ପତିତଂ ହିତ୍ବା ସୁଶୀଲୋ ବୀତମତ୍ସରଃ। ଅନ୍ନଦଃ ପ୍ରାପ୍ନୁତେ ରାଜନ୍ଦିବି ଚେହ ଚ ଯତ୍ସୁଖମ୍॥ 13-98-12 (85392) ନାବମନ୍ଯେଦଭିଗତଂ ନ ପ୍ରଣୁଦ୍ଯାତ୍କଦାଚନ। ଅପି ଶ୍ବପାକେ ଶୁନି ବା ନାନ୍ନଦାନଂ ପ୍ରଣଶ୍ଯତି॥ 13-98-13 (85393) ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦପରିକ୍ଲିଷ୍ଟମନ୍ନମଧ୍ବନି ବର୍ତତେ। ଆର୍ତାଯାଦୃଷ୍ଟପୂର୍ବାଯ ସ ମହଦ୍ଧର୍ମମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-98-14 (85394) ପିତୄନ୍ଦେବାନୃପୀନ୍ବିପ୍ରାନତିଥୀଂଶ୍ଚ ଜନାଧିପ। ଯୋ ନରଃ ପ୍ରୀଣଯତ୍ଯନ୍ନୈସ୍ତସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯଫଲଂ ମହତ୍॥ 13-98-15 (85395) କୃତ୍ବାଽତିପାତକଂ କର୍ମ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦନ୍ନମର୍ଥିନେ। ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ବିଶେଷେଣ ନ ସ ପାପେନ ମୁହ୍ଯତେ॥ 13-98-16 (85396) ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବକ୍ଷଯଂ ଦାନମନ୍ନଂ ଶୂଦ୍ରେ ମହାଫଲମ୍। ଅନ୍ନଦାନଂ ହି ଶୂଦ୍ରେ ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଚ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-98-17 (85397) ନ ପୃଚ୍ଛେଦ୍ଗୋତ୍ରଚରଣଂ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯଂ ଦେଶମେବ ଚ। ଭିକ୍ଷିତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନାନ୍ନଂ ଦଦ୍ଯାଦେବାବିଚାରତଃ॥ 13-98-18 (85398) ଅନ୍ନଦସ୍ଯାନ୍ନଦା ବୃକ୍ଷାଃ ସର୍ବକାମଫଲପ୍ରଦାଃ। ଭବନ୍ତି ଚେହ ଚାମୁତ୍ର ନୃପତେ ନାତ୍ର ସଂଶଯଃ॥ 13-98-19 (85399) ଆଶଂସନ୍ତେ ହି ପିତରଃ ସୁବୃଷ୍ଟିମିବ କର୍ଷକାଃ। ଅସ୍ମାକମପି ପୁତ୍ରୋ ବା ପୌତ୍ରୋ ବାଽନ୍ନଂ ପ୍ରଦାସ୍ଯତି॥ 13-98-20 (85400) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ହି ମହଦ୍ଭୂତଂ ସ୍ବଯଂ ଦେହୀତି ଯାଚତେ। ଅକାମୋ ବା ସକାମୋ ବା ଦତ୍ତ୍ବା ପୁଣ୍ଯମବାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-98-21 (85401) ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସର୍ବଭୂତାନାମତିଥିଃ ପ୍ରସୃତାଗ୍ରଭୁକ୍। ବିପ୍ରା ଯଦଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ଭିକ୍ଷମାଣା ଗୃହଂ ସଦା॥ 13-98-22 (85402) ସତ୍କତାଶ୍ଚ ନିବର୍ତନ୍ତେ ତଦତୀବ ପ୍ରବର୍ଧତେ। ମହାଭାଗେ କୁଲେ ପ୍ରେତ୍ଯ ଜନ୍ମ ଚାପ୍ନୋତି ଭାରତ॥ 13-98-23 (85403) ଦତ୍ତ୍ବା ତ୍ବନ୍ନଂ ନରୋ ଲୋକେ ତଥା ସ୍ଥାନମନୁତ୍ତମମ୍। ସ୍ବିଷ୍ଟମୃଷ୍ଟାନ୍ନଦାଯୀ ତୁ ସ୍ବର୍ଗେ ବସତି ସତ୍କୃତଃ॥ 13-98-24 (85404) ଅନ୍ନଂ ପ୍ରାଣା ନରାଣାଂ ହି ସର୍ବମନ୍ନେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିମ୍। ଅନ୍ନଦଃ ପଶୁମାନ୍ପୁତ୍ରୀ ଧନବାନ୍ଭୋଗବାନପି॥ 13-98-25 (85405) ପ୍ରାଣବାଂଶ୍ଚାପି ଭବତି ରୂପବାଂଶ୍ଚ ତଥା ନୃପ। ଅନ୍ନଦଃ ପ୍ରାଣଦୋ ଲୋକେ ସର୍ବଦଃ ପ୍ରୋଚ୍ଯତେ ତୁ ସଃ॥ 13-98-26 (85406) ଅନ୍ନଂ ହି ଦତ୍ତ୍ବାଽତିଥଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ଯଥାବିଧି। ପ୍ରଦାତା ସୁଖମାପ୍ନୋତି ଦୈବତୈଶ୍ଚାପି ପୂଜ୍ଯତେ॥ 13-98-27 (85407) ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ହି ମହଦ୍ଭୂତଂ କ୍ଷେତ୍ରଭୂତଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଉପ୍ଯତେ ତତ୍ରି ଯଦ୍ବୀଜଂ ତଦ୍ଧି ପୁଣ୍ଯଫଲଂ ମହତ୍॥ 13-98-28 (85408) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ପ୍ରୀତିଜନନଂ ଭୋକ୍ତୁର୍ଦାତୁର୍ଭବତ୍ଯୁତ। ସର୍ବାଣ୍ଯନ୍ଯାନି ଦାନାନି ପରୋକ୍ଷଫଲବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-98-29 (85409) ଅନ୍ନାଦ୍ଧି ପ୍ରସବଂ ଯାନ୍ତି ରତିରନ୍ନାଦ୍ଧି ଭାରତ। ଧର୍ମାର୍ଥାବନ୍ନତୋ ବିଦ୍ଧି ରୋଗନାଶଂ ତଥାଽନ୍ନତଃ॥ 13-98-30 (85410) ଅନ୍ନଂ ହ୍ଯମୃତମିତ୍ଯାହ ପୁରା କଲ୍ପେ ପ୍ରଜାପତିଃ। 7-98-3ab ଅନ୍ନଂ ଭୁବଂ ଦିବଂ ଖଂ ଚ ସର୍ବମନ୍ନେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 13-98-31 (85411) ଅନ୍ନପ୍ରଣାଶେ ଭିଦ୍ଯନ୍ତେ ଶରୀରେ ପଞ୍ଚ ଧାତବଃ। ବଲଂ ବଲବତୋପୀହ ପ୍ରଣଶ୍ଯତ୍ଯନ୍ନହାନିତଃ॥ 13-98-32 (85412) ଆବାହାଶ୍ଚ ବିବାହାଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚାନ୍ନମୃତେ ତଥା। ନିବର୍ତନ୍ତେ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରହ୍ମ ଚାତ୍ର ପ୍ରଲୀଯତେ॥ 13-98-33 (85413) ଅନ୍ନତଃ ସର୍ବମେତଦ୍ଧି ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ସ୍ଥାଣୁ ଜଙ୍ଗମମ୍। ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ଧର୍ମାର୍ଥମନ୍ନଂ ଦେଯମତୋ ବୁଧୈଃ॥ 13-98-34 (85414) ଅନ୍ନଦସ୍ଯ ମନୁଷ୍ଯସ୍ଯ ବଲମୋଜୋ ଯଶାଂସି ଚ। କୀର୍ତିଶ୍ଚ ବର୍ଧତେ ଶଶ୍ବତ୍ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ପାର୍ଥିବ॥ 13-98-35 (85415) ମେଘେଷୂର୍ଧ୍ବଂ ସନ୍ନିଧତ୍ତେ ପ୍ରାଣାନାଂ ପବନଃ ପତିଃ। ତଚ୍ଚ ମେଘଗତଂ ବାରି ଶକ୍ରୋ ବର୍ଷତି ଭାରତ॥ 13-98-36 (85416) ଆଦତ୍ତେ ଚ ରସାନ୍ଭୌନାନାଦିତ୍ଯଃ ସ୍ବଗଭସ୍ତିଭିଃ। ବାଯୁରାଦିତ୍ଯତସ୍ତାଂଶ୍ଚ ରସାନ୍ଦେବଃ ପ୍ରବର୍ଷତି॥ 13-98-37 (85417) ତଦ୍ଯଦା ମେଘତୋ ବାରି ପତିତଂ ଭବତି କ୍ଷିତୌ। ତଦା ବସୁମତୀ ଦେବୀ ସ୍ନିଗ୍ଧା ଭବତି ଭାରତ॥ 13-98-38 (85418) ତତଃ ସସ୍ଯାନି ରୋହନ୍ତି ଯେନ ବର୍ତଯତେ ଜଗତ୍। ମାଂସମେଦୋସ୍ଥିଶୁକ୍ରାଣାଂ ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବସ୍ତତଃ ପୁନଃ॥ 13-98-39 (85419) ସମ୍ଭବନ୍ତି ତତଃ ଶୁକ୍ରାତ୍ପ୍ରାଣିନଃ ପୃଥିବୀପତେ। ଅଗ୍ନୀଷୋମୌ ହି ତଚ୍ଛୁକ୍ରଂ ସୃଜତଃ ପୁଷ୍ଯତଶ୍ଚ ହ॥ 13-98-40 (85420) ଏବମନ୍ନାଦ୍ଧି ସୂର୍ଯଶ୍ଚ ପବନଃ ଶକ୍ରମେବ ଚ। ଏକ ଏବ ସ୍ମୃତୋ ରାଶିସ୍ତତୋ ଭୂତାନି ଜଜ୍ଞିରେ॥ 13-98-41 (85421) ପ୍ରାଣାନ୍ଦଦାତି ଭୂତାନାଂ ତେଜଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ। ଗୃହମଭ୍ଯାଗତାଯାଥ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦନ୍ନମର୍ଥିନେ॥ 13-98-42 (85422) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-98-43x (7090) ନାରଦେନୈବମୁକ୍ତୋଽହମନ୍ନଦାନଂ ସଦା ନୃପ। ଅନସୂଯୁସ୍ତ୍ବମପ୍ଯନ୍ନଂ ତସ୍ମାଦ୍ଦେହି ଗତଜ୍ବରଃ॥ 13-98-43 (85423) ଦତ୍ତ୍ବାଽନ୍ନଂ ବିଧିବଦ୍ରାଜନ୍ବିପ୍ରେଭ୍ଯସ୍ତ୍ବମପି ପ୍ରଭୋ। ଯଥାବଦନୁରୂପେଭ୍ଯସ୍ତତଃ ସ୍ବର୍ଗମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ 13-98-44 (85424) ଅନ୍ନଦାନାଂ ହି ଯେ ଲୋକାସ୍ତାଂସ୍ତ୍ବଂ ଶୃଣୁ ଜନାଧିପ। ଭବନାନି ପ୍ରକାଶନ୍ତେ ଦିବି ତେଷାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍॥ 13-98-45 (85425) ନାନାସଂସ୍ଥାନି ରୂପାଣି ନାନାସ୍ତମ୍ଭାନ୍ବିତାନି ଚ। ଚନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଲଶୁଭ୍ରାଣି କିଂକିଣୀଜାଲବନ୍ତି ଚ॥ 13-98-46 (85426) ତରୁଣାଦିତ୍ଯବର୍ଣାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ। ଅନେକଶତଭୌମାନି ସାନ୍ତର୍ଜଲଚରାଣି ଚ॥ 13-98-47 (85427) ବୈଦୂର୍ଯାର୍କପ୍ରକାଶାନି ରୌପ୍ଯରୁକ୍ମମଯାନି ଚ। ସର୍ବକାମଫଲାଶ୍ଚାପି ବୃକ୍ଷା ଭବନସଂସ୍ଥିତାଃ॥ 13-98-48 (85428) ବାପ୍ଯୋ ବୀଥ୍ଯଃ ସଭାଃ କୂପା ଦୀର୍ଘିକାଶ୍ଚୈବ ସର୍ବଶଃ। ଘୋଷବନ୍ତି ଚ ଯାନାନି ଯୁକ୍ତାନ୍ଯଥ ସହସ୍ରଶଃ॥ 13-98-49 (85429) ଭକ୍ଷ୍ଯଭୋଜ୍ଯମଯାଃ ଶୈଲା ବାସାଂସ୍ଯାଭରଣାନି ଚ। କ୍ଷୀରଂ ସ୍ରବନ୍ତି ସରିତସ୍ତଥା ଚୈବାନ୍ନପର୍ବତାଃ॥ 13-98-50 (85430) ପ୍ରାସାଦାଃ ପାଣ୍ଡୁରାଭ୍ରାଭାଃ ଶଯ୍ଯାଶ୍ଚ କନକୋଞ୍ଜ୍ବଲାଃ। ତାନ୍ଯନ୍ନଦାଃ ପ୍ରପଦ୍ଯନ୍ତେ ତସ୍ମାଦନ୍ନପ୍ରଦୋ ଭବ॥ 13-98-51 (85431) ଏତେ ଲୋକାଃ ପୁଣ୍ଯକୃତା ଅନ୍ନଦାନାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ତସ୍ମାଦନ୍ନଂ ପ୍ରଯତ୍ନେନ ଦାତବ୍ଯଂ ମାନବୈର୍ଭୁବି॥ ॥ 13-98-52 (85432) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟନବତିତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 98 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-98-9 କୁଟୁମ୍ବଂ ପୀଡଯିତ୍ବାପି ବ୍ରାହ୍ମଣାଯେତି ଟ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-98-19 ଅନ୍ନଦସ୍ଯାନ୍ନବୃକ୍ଷାଶ୍ଚେତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-98-28 କ୍ଷେତ୍ର ଚରତି ପାଦବତ୍ ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-98-33 ବ୍ରହ୍ମ ବେଦଃ॥ 7-98-36 ମେଘେଷୂଦକମାଦତ୍ତେ ପ୍ରାଣାନାଂ ପବନଃ ଶିବ ଇତି ଥ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ମେ ଭବତୋ ବାକ୍ଯମନ୍ନଦାନସ୍ଯ ଯୋ ବିଧିଃ। ନକ୍ଷତ୍ରଯୋଗସ୍ଯେଦାନୀଂ ଦାନକଲ୍ପଂ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 13-99-1 (85433) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-99-2x (7091) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାନମ୍। ଦେବକ୍ଯାଶ୍ଚୈବ ସଂବାଦଂ ସମର୍ଷେର୍ନାରଦସ୍ଯ ଚ॥ 13-99-2 (85434) ଦ୍ବାରକାମନୁସମ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ନାରଦଂ ଦେବଦର୍ଶନମ୍। ପପ୍ରଚ୍ଛେଦଂ ବଚଃ ପ୍ରଶ୍ନଂ ଦେବକୀ ଧର୍ମଦର୍ଶିନୀ॥ 13-99-3 (85435) ତସ୍ଯାଃ ସମ୍ପୃଚ୍ଛମାନାଯା ଦେବର୍ଷିର୍ନାରଦସ୍ତତଃ। ଆଚଷ୍ଟ ବିଧଇବତ୍ସର୍ବଂ ତଚ୍ଛୃଣୁଷ୍ବ ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-99-4 (85436) ନାରଦ ଉବାଚ। 13-99-5x (7092) କୃତ୍ତିକାସୁ ମହାଭାଗେ ପାଯସେନ ସସର୍ପିଷା। ସନ୍ତର୍ପ୍ଯ ବ୍ରାହ୍ମଣାନ୍ସାଧୂଁଲ୍ଲୋକାନାପ୍ନୋତ୍ଯନୁତ୍ତମାନ୍॥ 13-99-5 (85437) ରୋହିଣ୍ଯାଂ ପ୍ରସୃତୈର୍ମାର୍ଗୈର୍ମାଂସୈରନ୍ନେନ ସର୍ପିଷା। ପଯୋଽନ୍ନପାନଂ ଦାତବ୍ଯମନୃଣାର୍ଥଂ ଦ୍ବିଜାତଯେ॥ 13-99-6 (85438) ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀଂ ଦତ୍ତ୍ବା ସବତ୍ସାଂ ତୁ ନକ୍ଷତ୍ରେ ସୋମଦୈବତେ। ଗଚ୍ଛନ୍ତି ମାନୁପାଲ୍ଲୋକାତ୍ସ୍ବର୍ଗଲୋକମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-99-7 (85439) ଆର୍ଦ୍ରାଯାଂ କୃସରଂ ଦତ୍ତ୍ବା ତିଲଭିଶ୍ରମୁପୋଷିତଃ। ନରସ୍ତରତି ଦୁର୍ଗାଣି କ୍ଷୁରଧାରାଂଶ୍ଚ ପର୍ବତାନ୍॥ 13-99-8 (85440) ପୂପାନ୍ପୁନର୍ବସୌ ଦତ୍ତ୍ବା ତଥୈବାନ୍ନାନି ଶୋଭନେ। ଯଶସ୍ବୀ ରୂପସମ୍ପନ୍ନୋ ବହ୍ବନ୍ନୋ ଜାଯତେ କୁଲେ॥ 13-99-9 (85441) ପୁଣ୍ଯେଣ କନକଂ ଦତ୍ତ୍ବା କୃତଂ ବାଽକୃତମେବ ଚ। ଅନାଲୋକେଷୁ ଲୋକେଷୁ ସୋମବତ୍ସ ବିରାଜତେ॥ 13-99-10 (85442) ଆଶ୍ଲେଷାଯାଂ ତୁ ଯୋ ରୂପ୍ଯମୃଷଭଂ ବା ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସ ସର୍ପଭଯନିର୍ମୁକ୍ତଃ ସମ୍ଭବାନଧିତିଷ୍ଠତି॥ 13-99-11 (85443) ମଘାସୁ ତିଲପୂର୍ଣାନି ବର୍ଧମାନାନି ମାନବଃ। ପ୍ରଦାଯ ପୁତ୍ରପଶୁମାନିହ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚ ମୋଦତେ॥ 13-99-12 (85444) ଫଲ୍ଗୁନୀପୂର୍ବସମଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମୁପୋଷିତଃ। ଭକ୍ଷ୍ଯାନ୍ଫାଣିତସଂଯୁକ୍ତାନ୍ଦତ୍ତ୍ବା ସୌଭାଗ୍ଯମୃଚ୍ଛତି॥ 13-99-13 (85445) ଘୃତକ୍ଷୀରସମାଯୁକ୍ତଂ ବିଧିବତ୍ଷଷ୍ଟିକୌଦନମ୍। ଉତ୍ତରାବିଷଯେ ଦତ୍ତ୍ବା ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-99-14 (85446) ଯଦ୍ଯତ୍ପ୍ରଦୀଯତେ ଦାନମୁତ୍ତରାବିଷଯେ ନରୈଃ। ମହାଫଲମନନ୍ତଂ ତଦ୍ଭବତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 13-99-15 (85447) ହସ୍ତେ ହସ୍ତିରଥଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଚତୁର୍ଯୁକ୍ତମୁପୋଷିତଃ। ପ୍ରାପ୍ନୋତି ପରମାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ପୁଣ୍ଯକାମସମନ୍ବିତାନ୍॥ 13-99-16 (85448) ଚିତ୍ରାଯାଂ ବୃଷଭଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପୁଣ୍ଯଗନ୍ଧାଂଶ୍ଚ ଭାରତ। ଚରନ୍ତ୍ଯପ୍ସରସାଂ ଲୋକେ ରମନ୍ତେ ନନ୍ଦନେ ତଥା॥ 13-99-17 (85449) ସ୍ବାତ୍ଯାମଥ ଧନଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଯଦିଷ୍ଟତମମାତ୍ମନଃ।i ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଲୋକାନ୍ସ ଶୁଭାନିହ ଚୈବ ମହଦ୍ଯଶଃ॥ 13-99-18 (85450) ବିଶାଖାଯାମନଡ୍ବାହଂ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଚ ଦୁଗ୍ଧଦାମ୍। ସପ୍ରାସଙ୍ଗଂ ଚ ଶକଟଂ ସଧାନ୍ଯଂ ବସ୍ତ୍ରସଂଯୁତମ୍। 13-99-19 (85451) ପିତୄନ୍ଦେବାଂଶ୍ଚ ପ୍ରୀଣାତି ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାନନ୍ତ୍ଯମଶ୍ନୁତେ। ନ ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯବାପ୍ନୋତି ସ୍ବର୍ଗଲୋକଂ ଚ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-99-20 (85452) ଦତ୍ତ୍ବା ଯଥୋକ୍ତଂ ବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ବୃତ୍ତିମିଷ୍ଟାଂ ସ ବିନ୍ଦତି। ନରକାଦୀଂଶ୍ଚ ସଂକ୍ଲେଶାନ୍ନାପ୍ନୋତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 13-99-21 (85453) ଅନୁରାଧାସୁ ପ୍ରାବରଂ ବରାନ୍ନଂ ସମୁପୋଷିତଃ। ଦତ୍ତ୍ବା ଯୁଗଶତଂ ଚାପି ନରଃ ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ॥ 13-99-22 (85454) କାଲଶାକଂ ତୁ ବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତ୍ବା ମର୍ତ୍ଯଃ ସମୂଲକମ୍। ଜ୍ଯେଷ୍ଠାଯାମୃଦ୍ଧିମିଷ୍ଟାଂ ବୈ ଗତିମିଷ୍ଟାଂ ସ ଗଚ୍ଛତି॥ 13-99-23 (85455) ମୂଲେ ମୂଲଫଲଂ ଦତ୍ତ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ସମାହିତଃ। ପିତୄନ୍ପ୍ରୀଣଯତେ ଚାପି ଗତିମିଷ୍ଟାଂ ଚ ଗଚ୍ଛତି। 13-99-24 (85456) ଅଥ ପୂର୍ବାସ୍ବଷାଢାସୁ ଦଧିପାତ୍ରାଣ୍ଯୁପୋଷିତଃ। କୁଲବୃତ୍ତୋପସମ୍ପନ୍ନେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ବେଦପାରଗେ॥ 13-99-25 (85457) ପ୍ରଦାଯ ଜାଯତେ ପ୍ରେତ୍ଯ କୁଲେ ସୁବହୁଗୋଧନେ। ଉଦମନ୍ଥଂ ସସର୍ପିଷ୍କଂ ପ୍ରଭୂତମଧୁଫାଣିତମ୍॥ 13-99-26 (85458) ଦତ୍ତ୍ବୋତ୍ତରାସ୍ବଷାଢାସୁ ସର୍ବକାମାନବାପ୍ନୁଯାତ୍। ଦୁଗ୍ଧଂ ତ୍ବଭିଜିତେ ଯୋଗେ ଦତ୍ତ୍ବା ମଧୁଘୃତପ୍ଲୁତମ୍। ଧର୍ମନିତ୍ଯୋ ମନୀଷିଭ୍ଯଃ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-99-27 (85459) ଶ୍ରବଣେ କମ୍ବଲଂ ଦତ୍ତ୍ବା ବସ୍ତ୍ରାନ୍ତରିତମେବ ବା। ଶ୍ବେତେନ ଯାତି ଯାନେନ ସ୍ବର୍ଗଲୋକାନସଂବୃତାନ୍॥ 13-99-28 (85460) ଗୋପ୍ରଯୁକ୍ତଂ ଧନିଷ୍ଠାସୁ ଯାନଂ ଦତ୍ତ୍ବା ସମାହିତଃ। ବସ୍ତ୍ରରାଶିଧନଂ ସଦ୍ଯଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ ପ୍ରପଦ୍ଯତେ॥ 13-99-29 (85461) ଗନ୍ଧାଞ୍ଶତଭିଷଗ୍ଯୋଗେ ଦତ୍ତ୍ବା ସାଗରୁଚନ୍ଦନାନ୍। ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ଯପ୍ସରସାଂ ସଙ୍ଘାନ୍ପ୍ରେତ୍ଯ ଗନ୍ଧାଂଶ୍ଚ ଶାଶ୍ବତାନ୍ 13-99-30 (85462) ପୂର୍ବପ୍ରୋଷ୍ଠପଦାଯୋଗେ ରାଜମାଷାନ୍ପ୍ରଦାଯ ତୁ। ସର୍ବଭକ୍ଷଫଲୋପେତଃ ସ ବୈ ପ୍ରେତ୍ଯ ସୁଖୀ ଭବେତ୍॥ 13-99-31 (85463) ଔରଭ୍ରମୁତ୍ତରାଯୋଗେ ଯସ୍ତୁ ମାଂସଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସ ପିତୄନ୍ପ୍ରୀଣଯତି ବୈ ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାନନ୍ତ୍ଯମଶ୍ନୁତେ॥ 13-99-32 (85464) କାଂସ୍ଯୋପଦୋହନାଂ ଧେନୁ ରେବତ୍ଯାଂ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସା ପ୍ରେତ୍ଯ କାମାନାଦାଯ ଦାତାରମୁପତିଷ୍ଠତି॥ 13-99-33 (85465) ରଥମଶ୍ବସମାଯୁକ୍ତଂ ଦତ୍ତ୍ବାଽଶ୍ବିନ୍ଯାଂ ନରୋତ୍ତମଃ। ହସ୍ତ୍ଯଶ୍ବରଥସମ୍ପନ୍ନେ ବର୍ଚସ୍ବୀ ଜାଯତେ କୁଲେ॥ 13-99-34 (85466) ଭରଣୀଷୁ ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯସ୍ତିଲଧେନୁଂ ପ୍ରଦାଯ ବୈ। ଗାଃ ସୁପ୍ରଭୂତାଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ନରଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ଯଶସ୍ତଥା॥ 13-99-35 (85467) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-99-36x (7093) ଇତ୍ଯେଷ ଲକ୍ଷଣୋଦ୍ଦେଶଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ନକ୍ଷତ୍ରଯୋଗତଃ। ଦେବକ୍ଯା ନାରଦେନେହ ସା ସ୍ନୁଷାଭ୍ଯୋଽବ୍ରବୀଦିଦମ୍॥ ॥ 13-99-36 (85468) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 99॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-99-6 ମାର୍ଗୈର୍ମୃଗସମ୍ବନ୍ଧିଭିଃ॥ 7-99-7 ସୌମ୍ଯନକ୍ଷତ୍ରେ ମୃଗଶିରସି॥ 7-99-9 ପୂପାନ୍ ପିଷ୍ଟମଯାନ୍ ଘୃତପାଚିତପିଣ୍ଡାନ୍॥ 7-99-10 ଅନାଲୋକେଷ ଆଲୋକାନ୍ତରବର୍ଜିତେଷୁ ସ୍ବଯଂପ୍ରକାଶେଷ୍ବିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-99-13 ଫାଣିତଂ ଗୋରସବିକାରଃ॥ 7-99-19 ପ୍ରାସଙ୍ଗୋ ଧାନ୍ଯାଦିପିଧାନଯୋଗ୍ଯଂ ଚତୁରଶ୍ରମ୍॥ 7-99-23 ଉଦମନ୍ଧଂ ଉଦକୁମ୍ଭଯୁକ୍ତଂ ସକ୍ତୁବିକାରମ୍॥ 7-99-31 ପୂର୍ବପ୍ରୋଷ୍ଟପଦାଯୋଗେ ଛାଗମାଂସମିତି ଥ.ପାଠଃ॥ 7-99-32 ଉରଭ୍ରଃ ପଶୁବିଶେଷ ଅଜୋ ବା॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ସର୍ବାନ୍କାମାନ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି କାଞ୍ଚନମ୍। ଇତ୍ଯେବଂ ଭଗବାନତ୍ରିଃ ପିତାମହସୁତୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-100-1 (85469) ପବିତ୍ରଂ ଶୁଚ୍ଯଥାଯୁଷ୍ଯଂ ପିତୃଣାମକ୍ଷ୍ଯଂ ଚ ତତ୍। ସୁବର୍ଣଂ ମନୁଜେନ୍ଦ୍ରେଣ ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରେଣ କୀର୍ତିତମ୍॥ 13-100-2 (85470) ପାନୀଯପରମଂ ଦାନଂ ଦାନାନାଂ ମନୁରବ୍ରବୀତ୍। ତସ୍ମାତ୍କୂପାଂଶ୍ଚ ବାପୀଶ୍ଚ ତଟାକାନି ଚ ସ୍ବାନଯେତ୍॥ 13-100-3 (85471) ସର୍ବଂ ବିନାଶଯେତ୍ପାପଂ ପୁରୁଷସ୍ଯେହ କର୍ମଣଃ। କୂପଃ ପ୍ରବୃତ୍ତପାନୀଯଃ ସୁପ୍ରବୃତ୍ତଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଶଃ॥ 13-100-4 (85472) ସର୍ବଂ ତାରଯତେ ବଂଶଂ ଯସ୍ଯ ଖାତେ ଜଲାଶଯେ। ଗାବଃ ପିବନ୍ତି ବିପ୍ରାଶ୍ଚ ସାଧବଶ୍ଚ ନରାଃ ସଦା॥ 13-100-5 (85473) ନିଦାଘକାଲେ ପାନୀଯଂ ଯସ୍ଯ ତିଷ୍ଠତ୍ଯବାରିତମ୍। ସ ଦୁର୍ଗଂ ବିଷମଂ କୃତ୍ସ୍ନଂ ନ କଦାଚିଦବାପ୍ନୁତେ॥ 13-100-6 (85474) ବୃହସ୍ପତେର୍ଭଗବତଃ ପୂଷ୍ଣଶ୍ଚୈବ ଭଗସ୍ଯ ଚ। ଅଶ୍ବିନୋଶ୍ଚୈବ ବହ୍ନେଶ୍ଚ ପ୍ରୀତିର୍ଭବତି ସର୍ପିଷା॥ 13-100-7 (85475) ପରମଂ ଭେଷଜଂ ହ୍ଯେତଦ୍ଯଜ୍ଞାନାମେତଦୁତ୍ତମମ୍। ରସାନାମୁତ୍ତମଂ ଚୈତତ୍ଫଲାନାଂ ଚୈତଦୁତ୍ତମମ୍॥ 13-100-8 (85476) ଫଲକାମୋ ଯଶସ୍କାମଃ ପୁଷ୍ଟିକାମଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଦା। ଘୃତଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯଃ ପୁରୁଷଃ ଶୁଚିରାତ୍ମବାନ୍॥ 13-100-9 (85477) ଘୃତଂ ମାସେ ଆଶ୍ବଯୁଜି ବିପ୍ରଭ୍ଯୋ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ତସ୍ମୈ ପ୍ରଯଚ୍ଛତୋ ରୂପଂ ପ୍ରୀତୌ ଦେବାବିହାଶ୍ବିନୌ॥ 13-100-10 (85478) ପାଯସଂ ସର୍ପିଷା ମିଶ୍ରଂ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯୋ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଗୃହଂ ତସ୍ଯ ନ ରକ୍ଷାଂସି ଧର୍ଷଯନ୍ତି କଦାଚନ॥ 13-100-11 (85479) ପିପାସଯା ନ ମ୍ରିଯତେ ସୋପଚ୍ଛନ୍ଦଶ୍ଚ ଜାଯତେ। ନ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଚ୍ଚ ବ୍ଯସନଂ କରକାନ୍ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-100-12 (85480) ପ୍ରଯତୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାଗ୍ରେ ଯଃ ଶ୍ରଦ୍ଧଯା ପରଯା ଯୁତଃ। ଉପସ୍ପର୍ଶନଷଡ୍ଭାଗଂ ଲଭତେ ପୁରୁଷଃ ସଦା॥ 13-100-13 (85481) ଯଃ ସାଧନାର୍ଥଂ କାଷ୍ଠାନି ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ପ୍ରତାପନାର୍ଥଂ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବୃତ୍ତବଦ୍ଭ୍ଯଃ ସଦା ନରଃ॥ 13-100-14 (85482) ସିଦ୍ଧ୍ଯନ୍ତ୍ଯର୍ଥାଃ ସଦା ତସ୍ଯ କାର୍ଯାଣି ବିବିଧାନି ଚ। ଉପର୍ଯୁପରି ଶତ୍ରୂଣାଂ ବପୁଷା ଦୀପ୍ଯତେ ଚ ସଃ॥ 13-100-15 (85483) ଭଗବାଂଶ୍ଚାପି ସମ୍ପ୍ରତୋ ବହ୍ନିର୍ଭବତି ନିତ୍ଯଶଃ। ନ ତଂ ତ୍ଯଜନ୍ତି ପଶବଃ ସଙ୍ଗ୍ରାମେ ଚ ଜଯତ୍ଯପି॥ 13-100-16 (85484) ପୁତ୍ରାଞ୍ଶ୍ରିଯଂ ଚ ଲଭତେ ଯଶ୍ଛତ୍ରଂ ସମ୍ପ୍ରଚ୍ଛତି। ନ ଚକ୍ଷୁର୍ବ୍ଯାଧିଂ ଲଭତେ ଯଜ୍ଞଭାଗମଥାଶ୍ନୁତେ॥ 13-100-17 (85485) ନିଦାଘକାଲେ ବର୍ଷେ ବା ଯଶ୍ଛତ୍ରଂ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ନାସ୍ଯ କଶ୍ଚିନ୍ମନୋଦାହଃ କଦାଚିଦପି ଜାଯତେ। କୃଚ୍ଛ୍ରାତ୍ସ ବିଷମାଚ୍ଚୈବ କ୍ଷିପ୍ରଂ ମୋକ୍ଷମବାପ୍ନୁତେ॥ 13-100-18 (85486) ପ୍ରଦାନଂ ସର୍ବଦାନାନାଂ ଶକଟସ୍ଯ ବିଶାମ୍ପତେ। ଏବମାହ ମହାଭାଗଃ ଶାଣ୍ଡିଲ୍ଯୋ ଭଗବାନୃଷିଃ॥ ॥ 13-100-19 (85487) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 100 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-100-12 ସୋପଚ୍ଛନ୍ଦଃ ସୋପକରଣଃ। କରକାନ୍ପାତ୍ରବିଶେଷାନ୍॥ 7-100-13 ଅଗ୍ରଂ ବୃତ୍ତିକ୍ଷେତ୍ରାଦି ତଦର୍ଥମ୍। ଉତ୍କୋଚଂ ବିନା। ଉପସ୍ପର୍ଶନଂ ଦାନମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଦହ୍ଯମାନାଯ ବିପ୍ରାଯ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତ୍ଯୁପାନହୌ। ଯତ୍ଫଲଂ ତସ୍ଯ ଭବତି ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-101-1 (85488) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-101-2x (7094) ଉପାନହୌ ପ୍ରଯଚ୍ଛେଦ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ସମାହିତଃ। ମର୍ଦତେ କଣ୍ଟକାନ୍ସର୍ବାନ୍ବିଷମାନ୍ନିସ୍ତରତ୍ଯପି॥ 13-101-2 (85489) ସ ଶତ୍ରୂଣାମୁପରି ଚ ସନ୍ତିଷ୍ଠତି ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ଯାନଂ ଚାଶ୍ବତରୀଯୁକ୍ତଂ ତସ୍ଯ ଶୁଭ୍ରଂ ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-101-3 (85490) ଉପତିଷ୍ଠତି କୌନ୍ତେଯ ରୌପ୍ଯକାଞ୍ଚନଭୂଷିତମ୍। ଶକଟଂ ଦମ୍ଯସଂଯୁକ୍ତଂ ଦତ୍ତଂ ଭବତି ଚୈବ ହି॥ 13-101-4 (85491) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-101-5x (7095) ଯତ୍ଫଲଂ ତିଲଦାନେ ଚ ଭୂମିଦାନେ ଚ କୀର୍ତିତମ୍। ଗୋଦାନେ ଚାନ୍ନଦାନେ ଚ ଭୂଯସ୍ତଦ୍ବ୍ରୂହି କୌରବ॥ 13-101-5 (85492) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-101-6x (7096) ଶୃଣୁଷ୍ବ ମମ କୌନ୍ତୈଯ ତିଲଦାନସ୍ଯ ଯତ୍ଫଲମ୍। ନିଶମ୍ଯ ଚ ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛ କୁରୁସତ୍ତମ॥ 13-101-6 (85493) ପିତୄଣାଂ ପ୍ରଥମଂ ଭୋଜ୍ଯଂ ତିଲାଃ ସୃଷ୍ଟାଃ ସ୍ବଯଂଭୁବା। ତିଲଦାନେନ ବୈ ତସ୍ମାତ୍ପିତୃପକ୍ଷଃ ପ୍ରମୋଦତେ॥ 13-101-7 (85494) ମାଘମାସେ ତିଲାନ୍ଯସ୍ତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସର୍ବସତ୍ବସମାକୀର୍ଣଂ ନରକଂ ସ ନ ପଶ୍ଯତି॥ 13-101-8 (85495) ସର୍ବସତ୍ରୈଶ୍ଚ ଯଜତେ ଯସ୍ତିଲୈର୍ଯଜତେ ପିତୄନ୍। ନ ଚାକାମେନ ଦାତବ୍ଯଂ ତିଲୈଃ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ କଦାଚନ॥ 13-101-9 (85496) ମହର୍ଷେଃ କଶ୍ଯପସ୍ଯୈତେ ଗାତ୍ରେଭ୍ଯଃ ପ୍ରସୃତାସ୍ତିଲାଃ। ତତୋ ଦିବ୍ଯଂ ଗତା ଭାବଂ ପ୍ରଦାନେଷୁ ତିଲାଃ ପ୍ରଭୋ 13-101-10 (85497) ପୌଷ୍ଟିକା ରୂପଦାଶ୍ଚୈବ ତଥା ପାପବିନାଶନାଃ। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବପ୍ରଦାନେଭ୍ଯସ୍ତିଲଦାନଂ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-101-11 (85498) ଆପସ୍ତମ୍ବଶ୍ଚ ମେଧାବୀ ଶଙ୍ଖଶ୍ଚ ଲିଖିତସ୍ତଥା। ମହର୍ଷିର୍ଗୌତମଶ୍ଚାପି ତିଲଦାନୈର୍ଦିବଂ ଗତାଃ॥ 13-101-12 (85499) ତିଲହୋମରତା ବିପ୍ରାଃ ସର୍ବେ ସଂଯତମୈଥୁନାଃ। ସମା ଗବ୍ଯେନ ହବିଷା ପ୍ରବୃତ୍ତିଷୁ ଚ ସଂସ୍ଥିତାଃ॥ 13-101-13 (85500) ସର୍ବେଷାମିତି ଦାନାନାଂ ତିଲଦାନଂ ବିଶିଷ୍ଯତେ। ଅକ୍ଷଯଂ ସର୍ବଦାନାନାଂ ତିଲଦାନମିହୋଚ୍ଯତେ॥ 13-101-14 (85501) ଉଚ୍ଛିନ୍ନେ ତୁ ପୁରା ହବ୍ଯେ କୁଶିକର୍ଷିଃ ପରନ୍ତପଃ। ତିଲୈରଗ୍ନିତ୍ରଯଂ ହୁତ୍ବା ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍ଗତିମୁତ୍ତମାମ୍॥ 13-101-15 (85502) ଇତି ପ୍ରୋକ୍ତଂ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ତିଲଦାନମନୁତ୍ତମମ୍। ବିଧାନଂ ଯେନ ବିଧିନା ତିଲାନାମିହ ଶସ୍ଯତେ॥ 13-101-16 (85503) ଅତ ଊର୍ଧ୍ବଂ ନିବୋଧେଦଂ ଦେବାନାଂ ଯଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛତାମ୍। ସମାଗମେ ମହାରାଜ ବ୍ରହ୍ମଣା ବୈ ସ୍ବଯଂଭୁବା॥ 13-101-17 (85504) ଦେବାଃ ସମେତ୍ଯ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ଭୂମିଭାଗେ ଯିଯଶ୍ରବଃ। ଶୁଭଂ ଦେଶମଯାଚନ୍ତ ଯଜେମ ଇତି ପାର୍ଥିବ॥ 13-101-18 (85505) ଦେବା ଊଚୁଃ। 13-101-19x (7097) ଭଗବଂସ୍ତ୍ବଂ ପ୍ରଭୁର୍ଭୂମେଃ ସର୍ବସ୍ଯ ତ୍ରିଦିବସ୍ଯ ଚ। ଯଜେମ ହି ମହାଭାଗ ଯଜ୍ଞଂ ଭବଦନୁଜ୍ଞଯା॥ 13-101-19 (85506) ନାନନୁଜ୍ଞାତଭୂମିର୍ହି ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଫଲମଶ୍ନୁତେ। ତ୍ବଂ ହି ସର୍ବସ୍ଯ ଜଗତଃ ସ୍ଥାବରସ୍ଯ ଚରସ୍ଯ ଚ। ପ୍ରଭୁର୍ଭବସି ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବଂ ସମନୁଜ୍ଞାତୁମର୍ହସି॥ 13-101-20 (85507) ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ। 13-101-21x (7098) ଦଦାନି ମେଦିନୀଭାଗଂ ଭବଦ୍ଭ୍ଯୋଽହଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ। ଯସ୍ମିନ୍ଦେଶେ କରିଷ୍ଯଧ୍ବଂ ଯଜ୍ଞାନ୍କାଶ୍ଯପନନ୍ଦନାଃ॥ 13-101-21 (85508) ଦୈବା ଊଚୁଃ। 13-101-22x (7099) ଭଗବନ୍କୃତକାମାଃ ସ୍ମ ଯକ୍ଷ୍ମହେ ସ୍ବାପ୍ତଦକ୍ଷିଣୈଃ। ଇମଂ ତୁ ଦେଶଂ ମୁନଯଃ ପର୍ଯୁପାସନ୍ତି ନିତ୍ଯଦା॥ 13-101-22 (85509) ତତୋଽଗସ୍ତ୍ଯଶ୍ଚ କଣ୍ବଶ୍ଚ ଭୃଗୁରତ୍ରିର୍ବୃଷାକପିଃ। ଅସିତୋ ଦେବଲଶ୍ଚୈବ ଦେବଯଜ୍ଞମୁପାଗମନ୍॥ 13-101-23 (85510) ତତୋ ଦେବା ମହାତ୍ମାନ ଈଜିରେ ଯଜ୍ଞମଚ୍ଯୁତମ୍। ତଥା ସମାପଯାମାସୁର୍ଯଥାକାଲଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ॥ 13-101-24 (85511) ତ ଇଷ୍ଟଯଜ୍ଞାସ୍ତ୍ରିଦଶା ହିମବତ୍ଯଚଲୋତ୍ତମେ। ଷଷ୍ଠମଂଶଂ କ୍ରତୋସ୍ତସ୍ଯ ଭୂମିଦାନଂ ପ୍ରଚକ୍ରିରେ। 13-101-25 (85512) ପ୍ରାଦେଶମାତ୍ରଂ ଭୂମେସ୍ତୁ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦନୁପସ୍କୃତମ୍। ନ ସୀଦତି ସ କୃଚ୍ଛ୍ରେଷୁ ନ ଚ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯବାପ୍ନୁତେ॥ 13-101-26 (85513) ଶୀତବାତାତପସହାଂ ଯାଗଭୂମିଂ ସୁସଂସ୍କୃତାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ସୁରଲୋକସ୍ଥଃ ପୁଣ୍ଯାନ୍ତେଽପି ନ ଚାଲ୍ଯତେ॥ 13-101-27 (85514) ମୁଦିତୋ ବସତି ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଶକ୍ରେଣ ସହ ପାର୍ଥିବ। ପତିଶ୍ରଯପ୍ରଦାନାଚ୍ଚ ସୋଽପି ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ॥ 13-101-28 (85515) ଅଧ୍ଯାପକକୁଲେ ଜାତଃ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯୋ ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଗୃହେ ଯସ୍ଯ ବସେତ୍ତୁଷ୍ଟଃ ପ୍ରଧାନଂ ଲୋକମଶ୍ନୁତେ॥ 13-101-29 (85516) ତଥା ଗବାର୍ଥେ ଶରଣଂ ଶୀତବର୍ଷସହଂ ଦୃଢମ୍। ଆସପ୍ତମଂ ତାରଯତି କୁଲଂ ଭରତସତ୍ତମ॥ 13-101-30 (85517) କ୍ଷେତ୍ରଭୂମିଂ ଦଦଲ୍ଲୋକେ ଶୁଭାଂ ଶ୍ରିଯମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ରତ୍ନଭୂମିଂ ପ୍ରଦଦ୍ଯାତ୍ତୁ କୁଲବଂଶଂ ପ୍ରବର୍ଧଯେତ୍॥ 13-101-31 (85518) ନ ଚୋଷରାଂ ନ ନିର୍ଦଗ୍ଧାଂ ମହୀଂ ଦଦ୍ଯାତ୍କଥଞ୍ଚନ। ନ ଶ୍ମଶାନପରୀତାଂ ଚ ନ ଚ ପାପନିଷେବିତାମ୍॥ 13-101-32 (85519) ପାରକ୍ଯେ ଭୂମିଦେଶେ ତୁ ପିତୄଣାଂ ନିର୍ବପେତ୍ତୁ ଯଃ। ତଦ୍ଭୂମିଂ ବାଽପି ପିତୃଭିଃ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ ବିହନ୍ଯତେ॥ 13-101-33 (85520) ତସ୍ମାତ୍କ୍ରୀତ୍ବା ମହୀଂ ଦଦ୍ଯାତ୍ସ୍ବଲ୍ପାମପି ବିଚକ୍ଷଣଃ। ପିଣ୍ଡଃ ପିତୃଭ୍ଯୋ ଦତ୍ତୋ ବୈ ତସ୍ଯାଂ ଭବତି ଶାଶ୍ବତଃ॥ 13-101-34 (85521) ଅଟବୀ ପର୍ବତାଶ୍ଚୈବ ନଦ୍ଯସ୍ତୀର୍ଥାନି ଯାନି ଚ। ସର୍ବାଣ୍ଯସ୍ବାମିକାନ୍ଯାଦ୍ଦୁର୍ନ ହି ତତ୍ର ପରିଗ୍ରହଃ॥ 13-101-35 (85522) ଇତ୍ଯେତଦ୍ଭୂମିଦାନସ୍ଯ ଫଲମୁକ୍ତଂ ବିଶାମ୍ପତେ। ଅତଃ ପରଂ ତୁ ଗୋଦାନଂ କୀର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ତେଽନଘ॥ 13-101-36 (85523) ଗାବୋଽଧିକାସ୍ତପସ୍ବିଭ୍ଯୋ ଯସ୍ମାତ୍ସର୍ବେଭ୍ଯ ଏବ ଚ। ତସ୍ମାନ୍ମହେଶ୍ବରୋ ଦେବସ୍ତପସ୍ତାଭିଃ ସହାସ୍ଥିତଃ॥ 13-101-37 (85524) ବ୍ରାହ୍ମେ ଲୋକେ ବସନ୍ତ୍ଯେତାଃ ସୋମେନ ସହ ଭାରତ। ଯାଂ ତାଂ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯଃ ସିଦ୍ଧାଃ ପ୍ରାର୍ଥଯନ୍ତି ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 13-101-38 (85525) ପଯସା ହବିଷା ଦଧ୍ନା ଶକୃତା ଚାଥ ଚର୍ମଣା। ଅସ୍ଥିଭିଶ୍ଚୋପକୁର୍ବନ୍ତି ଶୃଙ୍ଗୈର୍ବାଲୈଶ୍ଚ ଭାରତ॥ 13-101-39 (85526) ନାସାଂ ଶୀତାତପୌ ସ୍ଯାତାଂ ସଦୈତାଃ କର୍ମ କୁର୍ବତେ। ନ ବର୍ଷବିଷଯଂ ବାଽପି ଦୁଃଖମାସାଂ ଭବତ୍ଯୁତ॥ 13-101-40 (85527) ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ ସହିତା ଯାନ୍ତି ତସ୍ମାତ୍ପାରମକଂ ପଦମ୍। ଏକଂ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣଂ ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରବଦନ୍ତି ମନୀଷିଣଃ॥ 13-101-41 (85528) ରନ୍ତିଦେବସ୍ଯ ଯଜ୍ଞେ ତାଃ ପଶୁତ୍ବେନୋପକଲ୍ପିତାଃ। ଅତଶ୍ଚର୍ମଣ୍ବତୀ ରାଜନ୍ଗୋଚର୍ମଭ୍ଯଃ ପ୍ରବର୍ତିତା। ପଶୁତ୍ବାଚ୍ଚ ବିନିର୍ମୁକ୍ତାଃ ପ୍ରଦାନାଯୋପକଲ୍ପିତାଃ॥ 13-101-42 (85529) ତା ଇମା ବିପ୍ରମୁଖ୍ଯେଭ୍ଯୋ ଯୋ ଦଦାତି ମହୀପତେ। ନିସ୍ତରେଦାପଦଂ କୃଚ୍ଛ୍ରାଂ ବିଷମସ୍ଥୋଽପି ପାର୍ଥିବ॥ 13-101-43 (85530) ଗବାଂ ସହସ୍ରଦଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ନରକଂ ନ ପ୍ରପଦ୍ଯତେ। ସର୍ବତ୍ର ବିଜଯଂ ଚାପି ଲଭତେ ମନୁଜାଧିପ॥ 13-101-44 (85531) ଅମୃତଂ ବୈ ଗବାଂ କ୍ଷୀରମିତ୍ଯାହ ତ୍ରିଦଶାଧିପଃ। ତସ୍ମାଦ୍ଦଦାତି ଯୋ ଧେନୁମମୃତଂ ସ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-101-45 (85532) ଅଗ୍ନୀନାମବ୍ଯଯଂ ହ୍ଯେତଦ୍ଧୌମ୍ଯଂ ବେଦବିଦୋ ବିଦୁଃ। ତସ୍ମାଦ୍ଦଦାତି ଯୋ ଧେନୁଂ ସ ହୌମ୍ଯଂ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-101-46 (85533) ସ୍ବର୍ଗୋ ବୈ ମୂର୍ତିମାନେଷ ବୃଷଭଂ ଯୋ ଗବାଂ ପତିମ୍। ବିପ୍ରେ ଗୁଣଯୁତେ ଦଦ୍ଯାତ୍ସ ବୈ ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ॥ 13-101-47 (85534) ପ୍ରାଣା ବୈ ପ୍ରାଣିନାମେତେ ପ୍ରୋଚ୍ଯନ୍ତେ ଭରତର୍ଷଭ। ତସ୍ମାଦ୍ଦଦାତି ଯୋ ଧେନୁଂ ପ୍ରାଣାନେଷ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-101-48 (85535) ଗାବଃ ଶରଣ୍ଯା ଭୂତାନାମିତି ବେଦବିଦୋ ବିଦୁଃ। ତସ୍ମାଦ୍ଦଦାତି ଯୋ ଧେନୁଂ ଶରଣଂ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-101-49 (85536) ନ ବଧାର୍ଥଂ ପ୍ରଦାତବ୍ଯା ନ କୀନାଶେ ନ ନାସ୍ତିକେ। ଗୋଜୀବିନେ ନ ଦାତବ୍ଯା ତଥା ଗୌର୍ଭରତର୍ଷଭ। `ଗୋରସାନାଂ ନ ବିକ୍ରେତୂ ରସଂ ଚ ଯଜନସ୍ଯ ଚ॥' 13-101-50 (85537) ଦଦତ୍ସ ତାଦୃଶାନାଂ ବୈ ନରୋ ଗାଂ ପାପକର୍ମଣାମ୍। ଅକ୍ଷଯଂ ନରକଂ ଯାତୀତ୍ଯେବମାହୁର୍ମହର୍ଷଯଃ॥ 13-101-51 (85538) ନ କୃଶାଂ ନାପବତ୍ସାଂ ବା ବନ୍ଧ୍ଯାଂ ରୋଗାନ୍ବିତାଂ ତଥା। ନ ବ୍ଯଙ୍ଗାଂ ନ ପରିଶ୍ରାନ୍ତାଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଗାଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ବୈ॥ 13-101-52 (85539) ଦଶଗୋସହସ୍ରଦଃ ସମ୍ଯକ୍ ଶକ୍ରେଣ ସହ ମୋଦତେ। ଅକ୍ଷଯାଁଲ୍ଲଭତେ ଲୋକାନ୍ନରଃ ଶତସହସ୍ରଶଃ॥ 13-101-53 (85540) ଇତ୍ଯେତଦ୍ଗୋପ୍ରଦାନଂ ଚ ତିଲଦାନଂ ଚ କୀର୍ତିତମ୍। ତଥା ଭୂମିପ୍ରଦାନଂ ଚ ଶୃଣୁଷ୍ବାନ୍ନେ ଚ ଭାରତ॥ 13-101-54 (85541) ଅନ୍ନଦାନଂ ପ୍ରଧାନଂ ହି କୌନ୍ତେଯ ପରିଚକ୍ଷତେ। ଅନ୍ନସ୍ଯ ହି ପ୍ରଦାନେନ ରନ୍ତିଦେବୋ ଦିବଂ ଗତଃ॥ 13-101-55 (85542) ଶ୍ରାନ୍ତାଯ କ୍ଷୁଧିତାଯାନ୍ନଂ ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି ଭୂମିପ। ସ୍ବାଯଂଭୁବଂ ମହାତ୍ସ୍ଥାନଂ ସ ଗଚ୍ଛତି ନରାଧିପ॥ 13-101-56 (85543) ନ ହିରଣ୍ଯୈର୍ନ ବାସୋଭିର୍ନାନ୍ଯଦାନେନ ଭାରତ। ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ନରାଃ ଶ୍ରେଯୋ ଯଥା ହ୍ଯନ୍ନପ୍ରଦାଃ ପ୍ରଭୋ॥ 13-101-57 (85544) ଅନ୍ନଂ ବୈ ପ୍ରଥମଂ ଦ୍ରବ୍ଯମନ୍ନଂ ଶ୍ରୀଶ୍ଚ ପରା ମତା। ଅନ୍ନାତ୍ପ୍ରାଣଃ ପ୍ରଭବତି ତେଜୋ ବୀର୍ଯଂ ବଲଂ ତଥା॥ 13-101-58 (85545) ସଦ୍ଯୋ ଦଦାତି ଯଶ୍ଚାନ୍ନଂ ସଦୈକାଗ୍ରମନା ନରଃ। ନ ସ ଦୁର୍ଗାଣ୍ଯବାପ୍ନୋତୀତ୍ଯେବମାହ ପରାଶରଃ॥ 13-101-59 (85546) ଅର୍ଚଯିତ୍ବା ଯଥାନ୍ଯାଯଂ ଦେବେଭ୍ଯୋଽନ୍ନଂ ନିବେଦଯେତ୍। ଯଦନ୍ନା ହି ନରା ରାଜଂସ୍ତଦନ୍ନାସ୍ତସ୍ଯ ଦେବତଃ॥ 13-101-60 (85547) କୌମୁଦ୍ଯାଂ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷେ ତୁ ଯୋଽନ୍ନଦାନଂ କରୋତ୍ଯୁତ। ସ ସନ୍ତରତି ଦୁର୍ଗାଣି ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାନନ୍ତ୍ଯମଶ୍ନୁତେ॥ 13-101-61 (85548) ଅଭୁକ୍ତ୍ବାଽତିଥେଯେ ଚାନ୍ନଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛେଦ୍ଯଃ ସମାହିତଃ। ସ ବୈ ବ୍ରହ୍ମବିଦାଂ ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦ୍ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-101-62 (85549) ସୁକୃଚ୍ଛ୍ରାମାପଦଂ ପ୍ରାପ୍ତଶ୍ଚାନ୍ନଦଃ ପୁରୁଷସ୍ତରେତ୍। ପାପଂ ତରତି ଚୈବେହ ଦୁଷ୍କୃତଂ ଚାପକର୍ଷତି॥ 13-101-63 (85550) ଇତ୍ଯେତଦନ୍ନଦାନସ୍ଯ ତିଲଦାନସ୍ଯ ଚୈବ ହ। ଭୂମିଦାନସ୍ଯ ଚ ଫଲଂ ଗୋଦାନସ୍ଯ ଚ କୀର୍ତିତମ୍॥ ॥ 13-101-64 (85551) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 101 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-101-7 ବୈ ପୁଣ୍ଯଂ ପିତୃଲୋକେ ମହୀଯତେ ଇତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-101-9 ସର୍ବକାମୈଶ୍ଚ ଜଯତି ଯସ୍ତିଲୈରିତି ନଚ କାମେନ ଦାତବ୍ଯମିତି ଚ ଧ.ପାଠଃ॥ 7-101-22 ଇମଂ ହିମବତ୍ସନ୍ନିହିତମ୍॥ 7-101-27 ପ୍ରତିଶ୍ରଯୋ ବାସାର୍ଥଂ ସ୍ଥଲମ୍॥ 7-101-33 ତଦ୍ଭୂମିଂ ପରକୀଯାଂ ଭୂମିଂ ବା ଯୋ ନିର୍ବପେତ୍ ପିତୃଭିଃ ପିତୃଭ୍ଯୋ ଦଦ୍ଯାତ୍ତର୍ହି ତଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଧଂ ତଦ୍ଭୂମିଦାନାଖ୍ଯଂ କର୍ମ ଚୋଭଯଂ ବିହନ୍ଯତେ ବୃଥା ଭବତି॥ 7-101-34 ତସ୍ଯାଂ କ୍ରୀତାଯାମ୍॥ 7-101-46 ଆକୁଞ୍ଚିତମପି ହ୍ଯେତଦ୍ଧବ୍ଯଂ ବେଦବିଦୋ ବିଦୁରିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-101-56 ସ୍ବଯଂଭୁବଂ ମହାଭାଗଂ ସ ପଶ୍ଯତି ନରାଧିପେତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-101-58 ଅନ୍ନଂ ବୈ ପରମଂ ଦୈବମିତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଶ୍ରୁତଂ ଦାନଫଲଂ ତାତ ଯତ୍ତ୍ବଯା ପରିକୀର୍ତିତମ୍। ଅନ୍ନଦାନଂ ବିଶେଷେଣ ପ୍ରଶସ୍ତମିହ ଭାରତ॥ 13-102-1 (85552) ପାନୀଯଦାନମେବୈତତ୍କଥଂ ଚେହ ମହାଫଲମ୍। ଇତ୍ଯେତଚ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ବିସ୍ତରେଣ ପିତାମହ॥ 13-102-2 (85553) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-102-3x (7100) ହନ୍ତ ତେ ବର୍ତଯିଷ୍ଯାମି ଯଥାବଦ୍ଭରତର୍ଷଭ। ଗଦତସ୍ତନ୍ମମାଦ୍ଯେହ ଶୃଣୁ ସତ୍ଯପରାକ୍ରମ। ପାନୀଯଦାନାତ୍ପ୍ରଭୃତି ସର୍ବଂ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତେଽନଘ॥ 13-102-3 (85554) ଯଦନ୍ନଂ ଯଚ୍ଚ ପାନୀଯଂ ସମ୍ପ୍ରଦାଯାଶ୍ନୁତେ ଫଲମ୍। ନ ତାଭ୍ଯାଂ ପରମଂ ଦାନଂ କିଞ୍ଚିଦସ୍ତୀତି ମେ ମନଃ॥ 13-102-4 (85555) ଅନ୍ନାତ୍ପ୍ରାଣଭୃତସ୍ତାତ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ହି ସର୍ବଶଃ। ତସ୍ମାଦନ୍ନଂ ପରଂ ଲୋକେ ସର୍ବଦାନେଷୁ କଥ୍ଯତେ॥ 13-102-5 (85556) ଅନ୍ନାଦ୍ବଲଂ ଚ ତେଜଶ୍ଚ ପ୍ରାଣିନାଂ ବର୍ଧତେ ସଦା। ଅନ୍ନାଦାନମତସ୍ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠମାହ ପ୍ରଜାପତିଃ॥ 13-102-6 (85557) ସାବିତ୍ର୍ଯା ହ୍ଯପି କୌନ୍ତେଯ ଶ୍ରୂଯତେ ବଚନଂ ଶୁଭମ୍। ଯଚ୍ଚେଦଂ ନାନ୍ଯଥା ଚୈତଦ୍ଦେବ ସତ୍ରେ ମହାମଖେ॥ 13-102-7 (85558) ଅନ୍ନେ ଦତ୍ତେ ନରେଣେହ ପ୍ରାଣା ଦତ୍ତା ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ। ପ୍ରାଣଦାନାଦ୍ଧି ପରମଂ ନ ଦାନମିହ ବିଦ୍ଯତେ॥ 13-102-8 (85559) ଶ୍ରୁତଂ ହି ତେ ମହାବାହୋ ଲୋମଶସ୍ଯାପି ତଦ୍ବଚଃ। ପ୍ରାଣାନ୍ଦତ୍ତ୍ବା କପୋତାଯ ଯତ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ଶିବିନା ପୁରା॥ 13-102-9 (85560) ଯାଂ ଗତିଂ ଲଭତେ ଦତ୍ତ୍ବା ଦ୍ବିଜସ୍ଯାନ୍ନ ବିଶାମ୍ପତେ। ତତୋ ବିଶିଷ୍ଟାଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପ୍ରାଣଦା ଇତି ନଃ ଶ୍ରୁତଂ॥ 13-102-10 (85561) ଅନ୍ନଂ ଚାପି ପ୍ରଭବତି ପାନୀଯାତ୍କୁରୁସତ୍ତମ। ନୀରଜାତେନ ହି ବିନା ନ କିଞ୍ଚିତ୍ସମ୍ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 13-102-11 (85562) ନୀରଜାତଶ୍ଚ ଭଗବାନ୍ସୋମୋ ଗ୍ରହଗଣେଶ୍ବରଃ। ଅମୃତଂ ଚ ସୁଧା ଚୈବ ସୁଧା ଚୈବାମୃତଂ ତଥା॥ 13-102-12 (85563) ଅନ୍ନୌଷଧ୍ଯୋ ମହାରାଜ ବୀରୁଧଶ୍ଚ ଜଲୋଦ୍ଭବାଃ। ଯତଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ପ୍ରାଣାଃ ସମ୍ଭବନ୍ତି ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-102-13 (85564) ଦେବାନାମମୃତଂ ହ୍ଯନ୍ନଂ ନାଗାନାଂ ଚ ସୁଧା ତଥା। ପିତୄଣାଂ ଚ ସ୍ବଧା ପ୍ରୋକ୍ତା ପଶୂନାଂ ଚାପି ବୀରୁଧଃ॥ 13-102-14 (85565) ଅନ୍ନମେବ ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ପ୍ରାଣାନାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ। ତଚ୍ଚ ସର୍ବଂ ନରବ୍ଯାଘ୍ର ପାନୀଯାତ୍ସମ୍ପ୍ରବର୍ତତେ॥ 13-102-15 (85566) ତସ୍ମାତ୍ପାନୀଯଦାନାଦ୍ବୈ ନ ପରଂ ବିଦ୍ଯତେ କ୍ବଚିତ୍। ତଚ୍ଚ ଦଦ୍ଯାନ୍ନରୋ ନିତ୍ଯଂ ଯଦୀଚ୍ଛେଦ୍ଭୂତିମାତ୍ମନଃ॥ 13-102-16 (85567) ଧନ୍ଯଂ ଯଶସ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯଂ ଜଲଦାନମିହୋଚ୍ଯତେ। ଶତ୍ରୂଂଶ୍ଚାପ୍ଯଧି କୌନ୍ତେଯ ସଦା ତିଷ୍ଠତି ତୋଯଦଃ॥ 13-102-17 (85568) ସର୍ବକାମାନବାପ୍ନୋତି କୀର୍ତିଂ ଚୈବ ହି ଶାଶ୍ବତୀମ୍। ପ୍ରେତ୍ଯ ଚାନନ୍ତ୍ଯମଶ୍ନାତି ପାପେଭ୍ଯଶ୍ଚ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-102-18 (85569) ତୋଯଦୋ ମନୁଜବ୍ଯାଘ୍ର ସ୍ବର୍ଗଂ ଗତ୍ବା ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଅକ୍ଷଯାନ୍ସମବାପ୍ନୋତି ଲୋକାନିତ୍ଯବ୍ରବୀନ୍ମନୁଃ॥ ॥ 13-102-19 (85570) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 102 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-102-11 ନୀରଜାତେନ ଜଲୋଦ୍ଭବେନ ଧାନ୍ଯାଦିନା॥ 7-102-12 ସ୍ବଧା ଚୈବ ସୁରା ତଥେତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ତିଲାନାଂ କୀଦୃଶଂ ଦାନମଥ ଦୀପସ୍ଯ ଚୈବ ହି। ଅନ୍ନାନାଂ ବାସସା ଚୈବ ଭୂଯ ଏବ ବ୍ରବୀହି ମେ॥ 13-103-1 (85571) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-103-2x (7101) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଚ ସଂବାଦଂ ଯମସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-103-2 (85572) ମଧ୍ଯଦେଶେ ମହାନ୍ଗ୍ରାମୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ବଭୂବ ହ। ଗଙ୍ଗାଯମୁନଯୋର୍ମଧ୍ଯେ ଯାମୁନସ୍ଯ ଗିରେରଧଃ॥ 13-103-3 (85573) ପର୍ଣଶାଲେତି ବିଖ୍ଯାତୋ ରମଣୀଯୋ ନରାଧିପ। ବିଦ୍ବାଂଶସ୍ତତ୍ର ଭୂଯିଷ୍ଠା ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ଚାବସଂସ୍ତଥା॥ 13-103-4 (85574) ଅଥ ପ୍ରାହ ଯମଃ କଞ୍ଚିତ୍ପୁରୁଷଂ କୃଷ୍ଣବାସସମ୍। ରକ୍ତାକ୍ଷମୂର୍ଧ୍ବରୋମାଣଂ କାକଜଙ୍ଘାକ୍ଷିନାସିକମ୍॥ 13-103-5 (85575) ଗଚ୍ଛ ତ୍ବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଗ୍ରାମଂ ତତୋ ଗତ୍ବା ତମାନଯ। ଅଗସ୍ତ୍ଯଂ ଗୋତ୍ରତଶ୍ଚାପି ନାମତଶ୍ଚାପି ଶର୍ମିଣମ୍॥ 13-103-6 (85576) ଶମେ ନିବିଷ୍ଟଂ ବିଦ୍ବାଂସମଧ୍ଯାପକମନାବୃତମ୍। ମା ଚାନ୍ଯମାନଯେଥାସ୍ତ୍ବଂ ସଗୋତ୍ରଂ ତସ୍ଯ ପାର୍ଶ୍ବତଃ॥ 13-103-7 (85577) ସ ହି ତାଦୃଗ୍ଗୁଣସ୍ତେନ ତୁଲ୍ଯୋଽଧ୍ଯଯନଜନ୍ମନା। ଅପତ୍ଯେଷୁ ତଥା ବୃତ୍ତେ ସମସ୍ତେନୈବ ଧୀମତା। ତମାନଯ ଯଥୋଦ୍ଦିଷ୍ଟଂ ପୂଜା କାର୍ଯା ହି ତସ୍ଯ ମେ॥ 13-103-8 (85578) ସ ଗତ୍ବା ପ୍ରତିକୂଲଂ ତଚ୍ଚକାର ଯମଶାସନମ୍। ତମାକ୍ରମ୍ଯାନଯାମାସ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧୋ ଯମେନ ଯଃ॥ 13-103-9 (85579) ତସ୍ମୈ ଯମଃ ସମୁତ୍ଥାଯ ପୂଜା କୃତ୍ବା ଚ ବୀର୍ଯବାନ୍। ପ୍ରୋବାଚ ନୀଯତାମେଷ ସୋଽନ୍ଯ ଆନୀଯତାମିତି॥ 13-103-10 (85580) ଏବମୁକ୍ତେ ତୁ ବଚନେ ଧର୍ମରାଜେନ ସ ଦ୍ବିଜଃ। ଉବାଚ ଧର୍ମରାଜାନଂ ନିର୍ବିଣ୍ଣୋଽଧ୍ଯଯନେନ ବୈ। ଯୋ ମେ କାଲୋ ଭବେଚ୍ଛେଷସ୍ତଂ ବସେଯମିହାଚ୍ଯୁତ॥ 13-103-11 (85581) ଯମ ଉବାଚ। 13-103-12x (7102) ନାହଂ କାଲସ୍ଯ ବିହିତଂ ପ୍ରାପ୍ନୋମୀହ କଥଞ୍ଚନ। ଯୋ ହି ଧର୍ମଂ ଚରତି ବୈ ତଂ ତୁ ଜାନାମି କେବଲମ୍॥ 13-103-12 (85582) ଗଚ୍ଛ ବିପ୍ର ତ୍ବମଦ୍ଯୈବ ଆଲଯଂ ସ୍ବଂ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ବ୍ରୂହି ସର୍ବଂ ଯଥା ସ୍ବୈରଂ କରବାଣି କିମଚ୍ଯୁତ॥ 13-103-13 (85583) ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ। 13-103-14x (7103) ଶୁଦ୍ଧଦାନଂ ଚ ସୁମହତ୍ପୁଣ୍ଯଂ ସ୍ଯାତ୍ତଦ୍ବ୍ରବୀହି ମେ। ସର୍ବସ୍ଯ ହି ପ୍ରମାଣଂ ତ୍ବଂ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସ୍ଯାପି ସତ୍ତମ॥ 13-103-14 (85584) ଯମ ଉବାଚ। 13-103-15x (7104) ଶୃଣୁ ତତ୍ତ୍ବେନ ବିପ୍ରର୍ପେ ପ୍ରଦାନବିଧିମୁତ୍ତମମ୍। ତିଲାଃ ପରମକଂ ଦାନଂ ପୁଣ୍ଯଂ ଚୈବେହ ଶାଶ୍ବତମ୍॥ 13-103-15 (85585) ତିଲାଶ୍ଚ ସମ୍ପ୍ରଦାତବ୍ଯା ଯଥାଶକ୍ତି ଦ୍ବିଜର୍ଷଭ। ନିତ୍ଯଦାନାତ୍ସର୍ବକାମାଂସ୍ତିଲା ନିର୍ବର୍ତଯନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-103-16 (85586) ତିଲାଞ୍ଶ୍ରାଦ୍ଧେ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଦାନମେତଦ୍ଧ୍ଯନୁତ୍ତମମ୍। ତାନ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛସ୍ବ ବିପ୍ରେଭଅଯୋ ବିଧିଦୃଷ୍ଟେନ କର୍ମଣାଃ॥ 13-103-17 (85587) ବୈଶାଖ୍ଯାଂ ପୌର୍ଣମାସ୍ଯାଂ ତୁ ତିଲାନ୍ଦଦ୍ଯାଦ୍ଦ୍ବିଜାତିଷୁ। ତିଲା ଭକ୍ଷଯିତବ୍ଯାଶ୍ଚ ସଦା ତ୍ବାଲମ୍ଭଂ ଚ ତୈଃ 13-103-18 (85588) କାର୍ଯଂ ସତତମିଚ୍ଛଦ୍ଭିଃ ଶ୍ରେଯଃ ସର୍ବାତ୍ମନା ଗୃହେ। ତଥାଽଽପଃ ସର୍ବଦା ଦେଯାଃ ପେଯାଶ୍ଚୈବ ନ ସଂଶଯଃ॥ 13-103-19 (85589) ପୁଷ୍କରିଣ୍ଯସ୍ତଟାକାନି କୂପାଂଶ୍ଚୈବାତ୍ର ଖାନଯେତ୍। ଏତତ୍ସୁଦୁର୍ଲଭତରମିହ ଲୋକେ ଦ୍ବିଜୋତ୍ତମ॥ 13-103-20 (85590) ଆପୋ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଦେଯାସ୍ତେ ପୁଣ୍ଯଂ ହ୍ଯେତଦନୁତ୍ତମମ୍। ପ୍ରପାଶ୍ଚ କାର୍ଯା ଦାନାର୍ଥଂ ନିତ୍ଯଂ ତେ ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ। ଭୁକ୍ତେଽପ୍ଯଥ ପ୍ରଦେଯଂ ତୁ ପାନୀଯଂ ବୈ ବିଶେଷତଃ॥ 13-103-21 (85591) `ପାନୀଯାଭ୍ଯର୍ଥିନଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରୀତ୍ଯା ଦତ୍ତ୍ବା ତ୍ବରାନ୍ବିତଃ। ବସ୍ତ୍ରେ ତନ୍ତୁପ୍ରମାଣେନ ଦୀପେ ନିମିଷବତ୍ସରମ୍॥ 13-103-22 (85592) ଗବାଂ ରୋମପ୍ରମାଣେନ ସ୍ବର୍ଗଭୋଗମୁପାଶ୍ନୁତେ। ଜଲବିନ୍ଦୁପ୍ରମାଣେନ ତଦେତାନ୍ଯୁପବର୍ତଯ॥'॥ 13-103-23 (85593) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-103-24x (7105) ଇତ୍ଯୁକ୍ତେ ସ ତଦା ତେନ ଯମଦୂତେନ ବୈ ଗୃହାନ୍। ନୀତଶ୍ଚ କାରଯାମାସ ସର୍ବଂ ତଦ୍ଯମଶାସନମ୍॥ 13-103-24 (85594) ନୀତ୍ବା ତଂ ଯମଦୂତୋଽପି ଗୃହୀତ୍ବା ଶର୍ମିଣଂ ତଦା। ଯଯୌ ସ ଧର୍ମରାଜାଯ ନ୍ଯବେଦଯତ ଚାପି ତମ୍॥ 13-103-25 (85595) ତଂ ଧର୍ମରାଜୋ ଧର୍ମଜ୍ଞଂ ପୂଜଯିତ୍ବା ପ୍ରତାପବାନ୍। କୃତ୍ବା ଚ ସଂବିଦଂ ତେନ ବିସସର୍ଜ ଯଥାଗତମ୍॥ 13-103-26 (85596) ତସ୍ଯାପି ଚ ଯମଃ ସର୍ବମୁପଦେଶଂ ଚକାର ହ। ପ୍ରେତ୍ଯୈତ୍ଯ ଚ ତତଃ ସର୍ବଂ ଚକାରୋକ୍ତଂ ଯମେନ ତତ୍॥ 13-103-27 (85597) ତଥା ପ୍ରଶଂସନେ ଦୀପାନ୍ଯମଃ ପିତୃହିତେପ୍ସଯା। ତସ୍ମାଦ୍ଦୀପପ୍ରଦୋ ନିତ୍ଯଂ ସନ୍ତାରତି ବୈ ପିତୄନ୍॥ 13-103-28 (85598) ଦାତବ୍ଯାଃ ସତତଂ ଦୀପାସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଭରତସତ୍ତମ। ଦେବତାନାଂ ପିତୄଣାଂ ଚ ଚକ୍ଷୁଷ୍ଯଂ ଚାତ୍ମନାଂ ବିଭୋ॥ 13-103-29 (85599) ରତ୍ନଦାନଂ ଚ ସୁମହତ୍ପୁଣ୍ଯମୁକ୍ତଂ ଜନାଧିପ। ଯସ୍ତାନ୍ବିକ୍ରୀଯ ଯଜତେ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ହ୍ଯଭଯଂକରମ୍॥ 13-103-30 (85600) ଯଦ୍ବୈ ଦଦାତି ବିପ୍ରେଭ୍ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ବୈ। ଉଭଯୋଃ ସ୍ଯାତ୍ତଦକ୍ଷଯ୍ଯଂ ଦାତୁରାଦାତୁରେବ ଚ॥ 13-103-31 (85601) ଯୋ ଦଦାତି ସ୍ଥିତଃ ସ୍ଥିତ୍ଯାଂ ତାଦୃଶାଯ ପ୍ରତିଗ୍ରହମ୍। ଉଭଯୋରକ୍ଷଯଂ ଧର୍ମଂ ତଂ ମନୁଃ ପ୍ରାହ ଧର୍ମବିତ୍॥ 13-103-32 (85602) ବାସସାଂ ସମ୍ପ୍ରଦାନେନି ସ୍ବଦାରନିରତୋ ନରଃ। ସୁବସ୍ତ୍ରଶ୍ଚ ସୁବେଷଶ୍ଚ ଭବତୀତ୍ଯନୁଶୁଶ୍ରୁମ॥ 13-103-33 (85603) ଗାବଃ ସୁବର୍ଣଂ ଚ ତଥା ତିଲାଶ୍ଚୈବାନୁବର୍ଣିତାଃ। ବହୁଶଃ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ବେଦପ୍ରାମାଣ୍ଯଦର୍ଶନାତ୍॥ 13-103-34 (85604) ବିବାହାଂଶ୍ଚୈବ କୁର୍ବୀତ ପୁତ୍ରାନୁତ୍ପାଦଯେତ ଚ। ପୁତ୍ରଲାଭୋ ହି କୌରବ୍ଯ ସର୍ବଲାଭାଦ୍ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ ॥ 13-103-35 (85605) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ର୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 103 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-103-7 ଅଧ୍ଯାପକମନାନୃତମିତି ଥ.ପାଠଃ। ଅଧ୍ଯାପକମନାରତମିତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-103-9 ଚକାରଚଯମାଶ୍ରଯ ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-103-11 ଇହ ଯମଲୋକେ॥ 7-103-13 କାଲସ୍ଯ ବିହିତଂ ଆଯୁଃପ୍ରମାଣଂ ନ ପ୍ରାପ୍ନୋମି ନ ଜାନାମି। କାଲେନାପ୍ରବର୍ତିତଂ ତ୍ବାମିହ ସ୍ଥାପଯିତୁଂ ନ ଶକ୍ନୋମୀତ୍ଯର୍ଥଃ। ବିହିତଂ ପ୍ରାପଯାମୀହ କଞ୍ଚନେତି ଥ.ପାଠଃ॥ 7-103-14 ବୃହି ପୃଚ୍ଛ॥ 7-103-17 ନିର୍ଘର୍ତଯନ୍ତି ସାଧଯନ୍ତି॥ 7-103-18 ଆଲମ୍ଭନଂ ସର୍ବତଃ ସ୍ପର୍ଶନଂ ଉଦ୍ବର୍ତନମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-103-32 ଏତଦ୍ଦି ତସ୍ଯାଽଭଯଙ୍କରଂ ପ୍ରତିଗ୍ରହବିକ୍ରଯଜଦୋଷଘ୍ନମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଭୂଯ ଏବ କୁରୁଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦାନାନାଂ ବିଧିମୁତ୍ତମମ୍। କଥଯସ୍ବ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ଭୂମିଦାନଂ ବିଶେଷତଃ॥ 13-104-1 (85606) ପୃଥିବୀଂ କ୍ଷତ୍ରିଯୋ ଦଦ୍ଯାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଯେଷ୍ଟିକର୍ମିଣେ। ବିଧିବତ୍ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଯାନ୍ନ ତ୍ବନ୍ଯୋ ଦାତୁମର୍ହତି॥ 13-104-2 (85607) ସର୍ବବର୍ଣୈସ୍ତୁ ଯଚ୍ଛକ୍ଯଂ ପ୍ରଦାତୁଂ ଫଲକାଙ୍କ୍ଷିଭିଃ। ବେଦେ ବା ଯତ୍ସମାଖ୍ଯାତଂ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-104-3 (85608) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-104-4x (7106) ତୁଲ୍ଯନାମାନି ଦେଯାନି ତ୍ରୀଣି ତୁଲ୍ଯଫଲାନି ଚ। ସର୍ବକାମଫଲାନୀହ ଗାବଃ ପୃଥ୍ବୀ ସରସ୍ବତୀ॥ 13-104-4 (85609) ଯୋ ବ୍ରୂଯାଚ୍ଚାପି ଶିଷ୍ଯାଯ ଧର୍ମ୍ଯାଂ ବ୍ରାହ୍ମୀଂ ସରସ୍ବତୀମ୍। ପୃଥିବୀଗୋପ୍ରଦାନାଭ୍ଯାଂ ତୁଲ୍ଯଂ ସ ଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 13-104-5 (85610) ତଥୈବ ଗାଃ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ନ ତୁ ଦେଯଂ ତତଃ ପରମ୍। ସନ୍ନିକୃଷ୍ଟଫଲାସ୍ତା ହି ଲଘ୍ବର୍ଥାଶ୍ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-104-6 (85611) ମାତରଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ଗାବଃ ସର୍ବସୁଖପ୍ରଦାଃ। ବୃଦ୍ଧିମାକାଙ୍କ୍ଷତା ନିତ୍ଯଂ ଗାବଃ କାର୍ଯାଃ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣାଃ 13-104-7 (85612) ସନ୍ତାଡ୍ଯା ନ ତୁ ପାଦେନ ଗବାଂ ମଧ୍ଯେ ନ ଚ ବ୍ରଜେତ୍। ମଙ୍ଗଲାଯତନଂ ଦେବ୍ଯସ୍ତସ୍ମାତ୍ପୂଜ୍ଯାଃ ସଦୈବ ଗାଃ॥ 13-104-8 (85613) ପ୍ରଚୋଦନଂ ଦେବକୃତଂ ଗବାଂ କର୍ମସୁ ବର୍ତତାମ୍। ପୂର୍ବମେବାକ୍ଷରଂ ଚାନ୍ଯଦଭିଧେଯଂ ତତଃ ପରମ୍॥ 13-104-9 (85614) ପ୍ରଚାରେ ବା ନିବାତେ ବା ବୁଧୋ ନୋଦ୍ବେଜଯେତ ଗାଃ। ତୃଷିତା ହ୍ଯଭିବୀକ୍ଷନ୍ତ୍ଯୋ ନରଂ ହନ୍ଯୁଃ ସବାନ୍ଧବମ୍॥ 13-104-10 (85615) ପିତୃସଦ୍ମାନି ସତତଂ ଦେବତାଯତନାନି ଚ। ପୂଯନ୍ତେ ଶକୃତା ଯାସାଂ ପୂତଂ କିମଧିକଂ ତତଃ॥ 13-104-11 (85616) ଘାସମୁଷ୍ଟିଂ ପରଗବେ ଦଦ୍ଯାତ୍ସଂବତ୍ସରଂ ତୁ ଯଃ। ଅକୃତ୍ବା ସ୍ବଯମାହାରଂ ବ୍ରତଂ ତତ୍ସାର୍ବକାମିକମ୍॥ 13-104-12 (85617) ସ ହି ପୁତ୍ରାନ୍ଯଶୋଽର୍ଥଂ ଚ ଶ୍ରିଯଂ ଚାପ୍ଯଧିଗଚ୍ଛତି। ନାଶଯତ୍ଯଶୁଭଂ ଚୈବ ଦୁଃସ୍ବପ୍ନଂ ଚାପ୍ଯପୋହତି॥ 13-104-13 (85618) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-104-14x (7107) ଦେଯାଃ କିଂଲକ୍ଷଣା ଗାବଃ କାଶ୍ଚାପି ପରିବର୍ଜଯେତ୍। କୀଦୃଶାଯ ପ୍ରଦାତବ୍ଯା ନ ଦେଯାଃ କୀଦୃଶାଯ ଚ॥ 13-104-14 (85619) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-104-15x (7108) ଅସଦ୍ବୃତ୍ତାଯ ପାପାଯ ଲୁବ୍ଧାଯାନୃତବାଦିନେ। ହବ୍ଯକବ୍ଯବ୍ଯପେତାଯ ନ ଦେଯା ଗୌଃ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-104-15 (85620) ଭିକ୍ଷବେ ବହୁପୁତ୍ରାଯ ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାଯାହିତାଗ୍ନଯେ। ଦତ୍ତ୍ବା ଦଶଗବାଂ ଦାତା ଲୋକାନାପ୍ନୋତ୍ଯନୁତ୍ତମାନ୍॥ 13-104-16 (85621) `ଜୁହୋତି ଯଦ୍ଭୋଜଯତି ଯଦ୍ଦଦାତି ଗବାଂ ରସୈଃ। ସର୍ବସ୍ଯୈବାଂଶଭାଗ୍ଦାତା ତନ୍ନିମିତ୍ତଂ ପ୍ରବର୍ତିତଃ॥' 13-104-17 (85622) ଯଶ୍ଚୈବ ଧର୍ମଂ କୁରୁତେ ତସ୍ଯ ଧର୍ମଫଲଂ ଚ ଯତ୍। ସର୍ବସ୍ଯୈବାଂଶଭାଗ୍ଦାତା ତନ୍ନିମିତ୍ତଂ ପ୍ରବୃତ୍ତଯଃ॥ 13-104-18 (85623) ଯଶ୍ଚୈନମୁତ୍ପାଦଯତେ ଯଶ୍ଚୈନଂ ତ୍ରାଯତେ ଭଯାତ୍। ଯଶ୍ଚାସ୍ଯ କୁରୁତେ ବୃତ୍ତିଂ ସର୍ବେ ତେ ପିତରସ୍ତ୍ରଯଃ॥ 13-104-19 (85624) କଲ୍ମଷଂ ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷା ହନ୍ତି ମାନୋ ମହଦ୍ଯଶଃ। ଅପୁତ୍ରତାଂ ତ୍ରଯଃ ପୁତ୍ରା ଅବୃତ୍ତିଂ ଦଶ ଧେନବଃ॥ 13-104-20 (85625) ବେଦାନ୍ତନିଷ୍ଠସ୍ଯ ବହୁଶ୍ରୁତସ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞାନତୃପ୍ତସ୍ଯ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଯ। ଶିଷ୍ଟସ୍ଯ ଦାନ୍ତସ୍ଯ ଯତସ୍ଯ ଚୈବ ଭୂତେଷୁ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରିଯବାଦିନଶ୍ଚ॥ 13-104-21 (85626) ଯଃ କ୍ଷୁଦ୍ଭଯାଦ୍ବୈ ନ ବିକର୍ମ କୁର୍ଯା- ନ୍ମୃଦୁଶ୍ଚ ଶାନ୍ତୌ ହ୍ଯତିଥିପ୍ରିଯଶ୍ଚ। ଶୁଭେ ପାତ୍ରେ ଯେ ଗୁଣା ଗୋପ୍ରଦାନେ ତାବାନ୍ଦୋଷୋ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବାପହାରେ। 13-104-22 (85627) ସର୍ବାବସ୍ଥଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବାପହାରେ ଦାରାଶ୍ଚୈଷାଂ ଦୂରତୋ ବର୍ଜନୀଯାଃ॥ 13-104-23 (85628) `ବିପ୍ରଦାରେ ପରିହୃତେ ତଦ୍ଧନେଽପହୃତେ ଚ ତୁ। ପରିତ୍ରାଯନ୍ତି ଶକ୍ତାସ୍ତୁ ନମସ୍ତେଭ୍ଯୋ ମୃତାଶ୍ଚ ଯେ॥ 13-104-24 (85629) ନ ପାଲଯନ୍ତି ନିହତାନ୍ଯେ ତାନ୍ବୈବସ୍ବତୋ ଯମଃ। ଦଣ୍ଡଯନ୍ଭର୍ସଯନ୍ନିତ୍ଯଂ ନିରଯେଭ୍ଯୋ ନ ମୁଞ୍ଚତି॥ 13-104-25 (85630) ତଥା ଗବାଂ ପରିତ୍ରାଣେ ପୀଡନେ ଚ ଶୁଭାଶୁଭମ୍। ବିପ୍ରଗୋଷୁ ବିଶେଷେଣ ରକ୍ଷିତେଷୁ ଗୃହେଷୁ ବା॥' ॥ 13-104-26 (85631) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁରଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 104 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-104-2 ଇଷ୍ଟିକର୍ମିଣେ ଯାଜ୍ଞିକାଯ॥ 7-104-4 ତୁଲ୍ଯନାମାନି ଗୋପଦବାଚ୍ଯାନି॥ 7-104-6 ଦେଯଂ ଦାନଯୋଗ୍ଯମ୍। ପରଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମ୍॥ 7-104-9 ଗବାଂ ବଲୀବର୍ଦାନାଂ କର୍ମସୁ ଯଜ୍ଞାଦ୍ଯର୍ଥେଷୁ କୃଷ୍ଯାଦ୍ଯର୍ଥେଷୁ କର୍ଷଣାଦିଷୁ ବର୍ତତାଂ ପ୍ରଚୋଦନଂ ପ୍ରତୋଦେନ ପ୍ରେରଣଂ ଦେବୈଃ କୃତମିତି ନ ତତ୍ର ଦୋଷ ଇତି ଭାବଃ। ତଥାପି ପୂର୍ବଂ ଯଜ୍ଞାର୍ଥମେବ ଚୋଦନମକ୍ଷରଂ ଶ୍ରେଯସ୍କରମ୍। ଅନ୍ଯତ୍କୃଷ୍ଯାଦ୍ଯର୍ଥଂ ତୁ ତତଃ ପରଂ ବୈଦିକକର୍ଷଣମନୁପ୍ରବୃତ୍ତମଭିଧେଯଂ ବାଚ୍ଯଂ ନିନ୍ଦ୍ଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-104-10 ନିବାତେ କଠିନୋପବେଶନେ। ଅଭିବୀକ୍ଷନ୍ତ୍ଯୋ ଜଲମଲଭମାନାଃ॥ 7-104-12 ଆହାରଂ ତଦୀଯତକ୍ରାଦ୍ଯାହରଣମକୃତ୍ବା॥ 7-104-21 ବେଦାନ୍ତନିଷ୍ଠସ୍ଯ ବୃତ୍ତିଂ ଅତିସୃଜେତେତ୍ଯୁତ୍ତରେଣାନ୍ବଯଃ। ଚତୁର୍ଧ୍ଯର୍ଥେ ଷଷ୍ଠୀ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଅତ୍ରୈବ କୀର୍ତ୍ଯତେ ସଦ୍ଭିର୍ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବାଭିମର୍ଶନେ। ନୃଗେଣ ସୁମହତ୍କୃଚ୍ଛ୍ରୁଂ ଯଦବାପ୍ତଂ କୁରୂଦ୍ବହ॥ 13-105-1 (85632) ନିବିଶନ୍ତ୍ଯାଂ ପୁରା ପାର୍ଥ ଦ୍ବାରବତ୍ଯାମିତି ଶ୍ରୁତିଃ। ଅଦୃଶ୍ଯତ ମହାକୂପସ୍ତୃଣବୀରୁତ୍ସମାବୃତଃ। 13-105-2 (85633) ପ୍ରଯତ୍ନଂ ତତ୍ର କୁର୍ବାଣାସ୍ତସ୍ମାତ୍କୂପାଜ୍ଜଲାର୍ଥିନଃ। ଶ୍ରମେଣ ମହତା ଯୁକ୍ତାସ୍ତସ୍ମିଂସ୍ତୋଯେ ସୁସଂବୃତେ॥ 13-105-3 (85634) ଦଦୃଶୁସ୍ତେ ମହାକାଯଂ କୃକଲାସମବସ୍ଥିତମ୍। ତସ୍ଯ ଚୋଦ୍ଧରଣେ ଯତ୍ନମକୁର୍ବଂସ୍ତେ ସହସ୍ରଶଃ॥ 13-105-4 (85635) ପ୍ରଗ୍ରହୈଶ୍ଚର୍ମପଟ୍ଟୈଶ୍ଚ ତଂ ବଦ୍ଧ୍ବା ପର୍ବତୋପମମ୍। ନାଶକ୍ନୁବନ୍ସମୁଦ୍ଧର୍ତୁଂ ତତୋ ଜଗ୍ମୁର୍ଜନାର୍ଦନମ୍॥ 13-105-5 (85636) ଖମାବୃତ୍ଯୋଦପାନସ୍ଯ କୃକଲାସଃ ସ୍ଥିତୋ ମହାନ୍। ତସ୍ଯ ନାସ୍ତି ସମୁଦ୍ଧର୍ତେତ୍ଯେତତ୍କୃଷ୍ଣେ ନ୍ଯବେଦଯନ୍॥ 13-105-6 (85637) ସ ବାସୁଦେବେନ ସମୁଦ୍ଧୃତଶ୍ଚ ପୃଷ୍ଟଶ୍ଚ କାମାନ୍ନିଜଗାଦ ରାଜା। ନୃଗସ୍ତଦାଽଽତ୍ମାନମଥୋ ନ୍ଯବେଦଯ- ତ୍ପୁରାତନଂ ଯଜ୍ଞସହସ୍ରଯାଜିନମ୍॥ 13-105-7 (85638) ତଥା ବ୍ରୁବାଣଂ ତୁ ତମାହ ମାଧବଃ ଶୁଭଂ ତ୍ବଯା କର୍ମ କୃତଂ ନ ପାପକମ୍। କଥଂ ଭବାନ୍ଦୁର୍ଗତିମୀଦୃଶୀଂ ଗତୋ ନରେନ୍ଦ୍ର ତଦ୍ବ୍ରୂହି କିମେତଦୀଦୃଶମ୍॥ 13-105-8 (85639) ଶତଂ ସହସ୍ରାଣି ଗବାଂ ଶତଂ ପୁନଃ ପୁନଃ ଶତାନ୍ଯଷ୍ଟଶତାଯୁତାନି। ନୃପ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ କ୍ବ ନୁ ତଦ୍ଗତଂ ତବ॥ 13-105-9 (85640) ନୃଗସ୍ତତୋଽବ୍ରବୀତ୍କୃଷ୍ଣଂ ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯାଗ୍ନିହୋତ୍ରିଣଃ। ପ୍ରୋଷିତସ୍ଯ ପରିଭ୍ରଷ୍ଟା ଗୌରେକା ମମ ଗୋଧନେ*****॥ 13-105-10 (85641) ଗବାଂ ସହସ୍ରେ ସଂଖ୍ଯାତା ତଦା ସା ପଶୁପୈର୍ମମ। ସା ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ମେ ଦତ୍ତା ପ୍ରେତ୍ଯାର୍ଥମଭିକାଙ୍କ୍ଷତା॥ 13-105-11 (85642) ଅପଶ୍ଯତ୍ପରିମାର୍ଗଂଶ୍ଚ ତାଂ ଗାଂ ପରଗୃହେ ଦ୍ବିଜଃ। ମମେଯମିତି ଚୋବାଚ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଯସ୍ଯ ସାଽଭବତ୍॥ 13-105-12 (85643) ତାବୁଭୌ ସମନୁପ୍ରାପ୍ତୌ ବିବଦନ୍ତୌ ଭୃଶଜ୍ବରୌ। ଭବାନ୍ଦାତା ଭବାନ୍ହର୍ତେତ୍ଯଥ ତୌ ମାମବୋଚତାମ୍॥ 13-105-13 (85644) ଶତେନ ଶତସଙ୍ଖ୍ଯେନ ଗବାଂ ବିନିମଯେନ ବୈ। ଯାଚେ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତାରଂ ସ ତୁ ମାମବ୍ରବୀଦିଦମ୍॥ 13-105-14 (85645) ଦେଶକାଲୋପସମ୍ପନ୍ନା ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀ ଶାନ୍ତାଽତିବତ୍ସଲା। ସ୍ବାଦୁକ୍ଷୀରପ୍ରଦା ଧନ୍ଯା ମମ ନିତ୍ଯଂ ନିବେଶନେ॥ 13-105-15 (85646) କୃଶଂ ଚ ଭରତେ ସା ଗୌର୍ମମ ପୁତ୍ରମପସ୍ତନମ୍। ନ ସା ଶକ୍ଯା ମଯା ଦାତୁମିତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ସ ଜଗାମ ହ॥ 13-105-16 (85647) ତତସ୍ତମପରଂ ବିପ୍ରଂ ଯାଚେ ବିନିମଯେନ ବୈ। ଗବାଂ ଶତସହସ୍ରଂ ହି ତତ୍କୃତେ ଗୃହ୍ଯତାମିତି॥ 13-105-17 (85648) ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ। 13-105-18x (7109) ନ ରାଜ୍ଞାଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣାମି ଶକ୍ତୋଽହଂ ସ୍ବସ୍ଯ ମାର୍ଗଣେ। ସୈବ ଗୌର୍ଦୀଯତାଂ ଶୀଘ୍ରଂ ମମେତି ମଧୁସୂଦନ॥ 13-105-18 (85649) ରୁକ୍ମମଶ୍ବାଂଶ୍ଚ ଦଦତୋ ରଜତସ୍ଯନ୍ଦନାଂସ୍ତଥା। ନ ଜଗ୍ରାହ ଯଯୌ ଚାପି ତଦା ସ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭଃ॥ 13-105-19 (85650) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ ଚୋଦିତଃ କାଲଧର୍ମଣା। ପିତୃଲୋକମହଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ଧର୍ମରାଜମୁପାଗମମ୍॥ 13-105-20 (85651) ଯମସ୍ତୁ ପୂଜଯିତ୍ବା ମାଂ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍। ନାନ୍ତଃ ସଙ୍ଖ୍ଯାଯତେ ରାଜଂସ୍ତବ ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ କର୍ମଣଃ॥ 13-105-21 (85652) ଅସ୍ତି ଚୈବ କୃତଂ ପାପମଜ୍ଞାନାତ୍ତଦପି ତ୍ବଯା। ଚରସ୍ବ ପାପଂ ପଶ୍ଚାଦ୍ବା ପୂର୍ବଂ ବା ତ୍ବଂ ଯଥେଚ୍ଛସି॥ 13-105-22 (85653) ରକ୍ଷିତାସ୍ମୀତି ଚୋକ୍ତଂ ତେ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଚାନୃତା ତବ। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବସ୍ଯ ଚାଦାନଂ ଦ୍ବିବିଧସ୍ତେ ବ୍ଯତିକ୍ରମଃ॥ 13-105-23 (85654) ପୂର୍ବଂ କୃଚ୍ଛଂ ଚରିଷ୍ଯେଽହଂ ପଶ୍ଚାଚ୍ଛୁଭମିତି ପ୍ରଭୋ। ଧର୍ମରାଜଂ ବ୍ରୁବନ୍ନେବଂ ପତିତୋସ୍ମି ମହୀତଲେ॥ 13-105-24 (85655) ଅଶ୍ରୌଷଂ ପତିତଶ୍ଚାହଂ ଯମସ୍ଯୋଚ୍ଚୈଃ ପ୍ରଭାଷତଃ। ବାସୁଦେବଃ ସମୁଦ୍ଧର୍ତା ଭବିତା ତେ ଜନାର୍ଦନଃ॥ 13-105-25 (85656) ପୂର୍ଣେ ବର୍ଷସହସ୍ରାନ୍ତେ କ୍ଷୀଣେ କର୍ମଣି ଦୁଷ୍କୃତେ। ପ୍ରାପ୍ଲସ୍ଯସେ ଶାଶ୍ବତାଁଲ୍ଲୋକାଞ୍ଜିତାନ୍ସ୍ବେନୈବ କର୍ମଣା॥ 13-105-26 (85657) କୂପେଽଽତ୍ମାନମଧଃଶୀର୍ଷମପଶ୍ଯଂ ପତିତଂ ଚ ହ। ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିମନୁପ୍ରାପ୍ତଂ ନ ଚ ମାମଜହାତ୍ସ୍ମୃତିଃ॥ 13-105-27 (85658) ତ୍ବଯା ତୁ ତାରିତୋଽସ୍ମ୍ଯଦ୍ଯ କିମନ୍ଯତ୍ର ତପୋବଲାତ୍। ଅନୁଜାନୀହି ମାଂ କୃଷ୍ଣ ଗଚ୍ଛେଯଂ ଦିବମଦ୍ଯ ବୈ॥ 13-105-28 (85659) ଅନୁଜ୍ଞାତଃ ସ କୃଷ୍ଣେନ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଜନାର୍ଦନମ୍। ବିମାନଂ ଦିବ୍ଯମାସ୍ଥାଯ ଯଯୌ ଦିବମରିନ୍ଦମଃ॥ 13-105-29 (85660) ତତସ୍ତସ୍ମିନ୍ଦିବଂ ଯାତେ ନୃଗେ ଭରତସତ୍ତମ। ବାସୁଦେବ ଇମାଞ୍ଶ୍ଲୋକାଞ୍ଜଗାଦ କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 13-105-30 (85661) ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବଂ ନ ହର୍ତବ୍ଯଂ ପୁରୁଷେଣ ବିଜାନତା। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ବଂ ହୃତଂ ହନ୍ତି ନୃଗଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଗୌରିବ॥ 13-105-31 (85662) ସତାଂ ସମାଗମଃ ସଦ୍ଭିର୍ନାଫଲଃ ପାର୍ଥ ବିଦ୍ଯତେ। ବିମୁକ୍ତଂ ନରକାତ୍ପଶ୍ଯ ନୃଗଂ ସାଧୁସମାଗମାତ୍॥ 13-105-32 (85663) ପ୍ରଦାନଂ ଫଲବତ୍ତତ୍ର ଦ୍ରୋହସ୍ତତ୍ର ତଥାଽଫଲଃ। ଅପହାରଂ ଗବାଂ ତସ୍ମାଦ୍ବର୍ଜଯେତ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ॥ 13-105-33 (85664) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 105 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-105-23 ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଚ କୃତା ତ୍ବଯେତି, ତ୍ରିବିଧସ୍ତେ ବ୍ଯତିକ୍ରମ ଇତି ଚ.ଥ.ଧ. ପାଠଃ॥ 7-105-24 କୃଚ୍ଛ୍ରଂ ଚରିଷ୍ଯେ ପାପଫଲଂ ଭୋକ୍ଷ୍ଯେ॥ 7-105-31 ନ ହର୍ତବ୍ଯଂ କ୍ଷତ୍ରିଯେଣ ବିଶେଷତ ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଦତ୍ତାନାଂ ଫଲସମ୍ପ୍ରାପ୍ତିଂ ଗବାଂ ପ୍ରବ୍ରୂହି ମେଽନଘ। ବିସ୍ତରେଣ ମହାବାହୋ ନ ହି ତୃପ୍ଯାମି କଥ୍ଯତାମ୍॥ 13-106-1 (85665) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-106-2x (7110) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଋଷେରୌଦ୍ଦାଲକେର୍ବାକ୍ଯଂ ନାଚିକେତସ୍ଯ ଚୋଭଯୋଃ॥ 13-106-2 (85666) ଋଷିରୌଦ୍ଦାଲକିର୍ଦୀକ୍ଷାମୁପଗମ୍ଯ ତତଃ ସୁତମ୍। ତ୍ବଂ ମାମୁପଚରସ୍ବେତି ନାଚିକେତମଭାଷତ॥ 13-106-3 (85667) ସମାପ୍ତେ ନିଯମେ ତସ୍ମିନ୍ମହର୍ଷିଃ ପୁତ୍ରମବ୍ରବୀତ୍। ଉପସ୍ପର୍ଶନସକ୍ତସ୍ଯ ସ୍ବାଧ୍ଯାଯାଭିରତସ୍ଯ ଚ॥ 13-106-4 (85668) ଇଧ୍ମା ଦର୍ଭାଃ ସୁମନସଃ କଲଶଶ୍ଚାଭିତୋ ଜଲମ୍। ବିସ୍ମୃତଂ ମେ ତଦାଦାଯ ନଦୀତୀରାଦିହାବ୍ରଜ॥ 13-106-5 (85669) ଗତ୍ବାନବାପ୍ଯ ତତ୍ସର୍ବଂ ନଦୀବେଗସମାପ୍ଲୁତମ୍। ନ ପଶ୍ଯାମି ତଦିତ୍ଯେବଂ ପିତରଂ ସୋଽବ୍ରବୀନ୍ମୁନିଃ॥ 13-106-6 (85670) କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାଶ୍ରମାବିଷ୍ଟୋ ମୁନିରୌଦ୍ଦାଲକିସ୍ତଦା। ଯମଂ ପଶ୍ଯେତି ତଂ ପୁତ୍ରମଶପତ୍କ୍ରୋଧମୂର୍ଚ୍ଛିତଃ॥ 13-106-7 (85671) ତଥା ସ ପିତ୍ରାଽଭିହତୋ ବାଗ୍ବଜ୍ରେଣ କୃତାଞ୍ଜଲିଃ। ପ୍ରସୀଦେତି ବ୍ରୁବନ୍ନେବ ଗତସତ୍ବୋଽପତଦ୍ଭୁବି॥ 13-106-8 (85672) ନାଚିକେତଂ ପ୍ରିତା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପତିତଂ ଦୁଃଖମୂର୍ଚ୍ଛିତଃ। କିଂ ମଯା କୃତମିତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ନିପପାତ ମହୀତଲେ॥ 13-106-9 (85673) ତସ୍ଯ ଦୁଃଖପରୀତସ୍ଯ ସ୍ବଂ ପୁତ୍ରମନୁଶୋଚତଃ। ବ୍ଯତୀତଂ ତଦହଃଶେଷଂ ସା ଚୋଗ୍ରା ତତ୍ର ଶର୍ବରୀ॥ 13-106-10 (85674) ପିତ୍ର୍ଯେଣାଶ୍ରୁପ୍ରପାତେନ ନାଚିକେତଃ କୁରୂଦ୍ବହ। ପ୍ରାସ୍ଯନ୍ଦଚ୍ଛଯନେ କୌଶ୍ଯେ ବୃଷ୍ଟ୍ଯା ସସ୍ଯମିବାପ୍ଲୁତମ୍॥ 13-106-11 (85675) ସ ପର୍ଯପୃଚ୍ଛତ୍ତଂ ପୁତ୍ରଂ ଶ୍ଲାଘ୍ଯଂ ପର୍ଯାଗତଂ ପୁନଃ। ଦିବ୍ଯୈର୍ଗନ୍ଧୈଃ ସମାଦିଗ୍ଧଂ କ୍ଷୀଣସ୍ବପ୍ନମିବୋତ୍ଥିତମ୍॥ 13-106-12 (85676) ଅପି ପୁତ୍ର ଜିତା ଲୋକାଃ ଶୁଭାସ୍ତେ ସ୍ବେନ କର୍ମଣା। ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ଚାସି ପୁନଃ ପ୍ରାପ୍ତୋ ନ ହି ତେ ମାନୁଷଂ ବପୁଃ॥ 13-106-13 (85677) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଦାର୍ଶୀ ସର୍ବସ୍ଯ ବିତ୍ରା ପୃଷ୍ଟୋ ମହାତ୍ମନା। ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାଯ ପିତୁର୍ମଧ୍ଯେ ମହର୍ଷୀଣାଂ ନ୍ଯବେଦଯତ୍॥ 13-106-14 (85678) କୁର୍ବନ୍ମବଚ୍ଛାସନମାଶୁ ଯାତୋ ହ୍ଯହଂ ବିଶାଲାଂ ରୁଚିରପ୍ରଭାସାମ୍। ବୈବସ୍ବତୀଂ ପ୍ରାପ୍ଯ ସଭାମବଶ୍ଯଂ ସହସ୍ରଶୋ ଯୋଜନହୈମଭୌମାମ୍॥ 13-106-15 (85679) ଦୃଷ୍ଟୈବ ମାମଭିମୁଖମାପତନ୍ତଂ ଗୃହଂ ନିବେଦ୍ଯାସନମାଦିଦେଶ। ବୈବସ୍ବତୋଽର୍ଘ୍ଯାଦିଭିରର୍ହଣୈଶ୍ଚ ଭବତ୍କୃତେ ପୂଜଯାମାସ ମାଂ ସାଃ॥ 13-106-16 (85680) ତତସ୍ତ୍ବହଂ ତଂ ଶନକୈରବୋଚଂ ବୃତଃ ସଦସ୍ଯୈରଭିପୂଜ୍ଯମାନଃ। ପ୍ରାପ୍ତୋଽସ୍ମି ତେ ବିଷଯଂ ଧର୍ମରାଜ ଲୋକାନର୍ହୋ ଯାନହଂ ତାନ୍ବିଧତ୍ସ୍ବ॥ 13-106-17 (85681) ଯମୋଽବ୍ରବୀନ୍ମାଂ ନ ମୃତୋସି ସୌମ୍ଯ ଯମଂ ପଶ୍ଯେତ୍ଯାହ ସ ତ୍ବାଂ ତପସ୍ବୀ। ପିତା ପ୍ରଦୀପ୍ତାଗ୍ନିସମାନତେଜା ନ ତତ୍ଛକ୍ଯମନୃତଂ ବିପ୍ର କର୍ତୁମ୍॥ 13-106-18 (85682) ଦୃଷ୍ଟସ୍ତେଽହଂ ପ୍ରତିଗଚ୍ଛସ୍ବ ତାତ ଶୋଚତ୍ଯସୌ ତବ ଦେହସ୍ଯ କର୍ତା। ଦଦାନି କିଞ୍ଚାପି ମନଃପ୍ରଣୀତଂ ପ୍ରିଯାତିଥେସ୍ତବ କାମାନ୍ବୃଣୀଷ୍ବ॥ 13-106-19 (85683) ତେନୈବମୁକ୍ତସ୍ତମହଂ ପ୍ରତ୍ଯବୋଚଂ ପ୍ରାପ୍ତୋସ୍ମି ତେ ବିଷଯଂ ଦୁର୍ନିବର୍ତ୍ଯମ୍। ଇଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ପୁଣ୍ଯକୃତାଂ ସମୃଦ୍ଧାଁ- ଲ୍ଲୋକାନ୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଯଦି ତେଽହଂ ବରାର୍ହଃ॥ 13-106-20 (85684) ଯାନଂ ସମାରୋପ୍ଯ ତୁ ମାଂ ସ ଦେବୋ ବାହୈର୍ଯୁକ୍ତଂ ସୁପ୍ରଭଂ ଭାନୁମତ୍ତମ୍। ସଂଦର୍ଶଯାମାସ ତଦାଽଽତ୍ମଲୋକା- ନ୍ସର୍ବାସ୍ତଥା ପୁଣ୍ଯକୃତାଂ ଦ୍ବିଜେନ୍ଦ୍ର॥ 13-106-21 (85685) ଅପଶ୍ଯଂ ତତ୍ର ବେଶ୍ମାନି ତୈଜସାନି ମହାତ୍ମନାମ୍। ନାନାସଂସ୍ଥାନରୂପାଣି ସର୍ବରତ୍ନମଯାନି ଚ॥ 13-106-22 (85686) ଚନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଲଶୁଭ୍ରାଣି କିଂକିଣୀଜାଲବନ୍ତି ଚ। ଅନେକଶତଭୌମାନି ସାନ୍ତର୍ଜଲବନାନି ଚ॥ 13-106-23 (85687) ବୈଡୂର୍ଯାର୍କପ୍ରକାଶାନି ରୂପ୍ଯରୁକ୍ମମଯାନି ଚ। ତରୁଣାଦିତ୍ଯବର୍ଣାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ॥ 13-106-24 (85688) ଭକ୍ଷ୍ଯଭୋଜ୍ଯମଯାଞ୍ଶୈଲାନ୍ବାସାଂସି ଶଯନାନି ଚ। ସର୍ବକାମଫଲାଂଶ୍ଚୈବ ବୃକ୍ଷାନ୍ଭବନସଂସ୍ଥିତାନ୍॥ 13-106-25 (85689) ନଦ୍ଯୋ ବୀଥ୍ଯଃ ସଭା ବାପ୍ଯୋ ଦୀର୍ଘିକାଶ୍ଚୈବ ସର୍ବଶଃ। ଘୋଷବନ୍ତି ଚ ଯାନାନି ଯୁକ୍ତାନ୍ଧଥ ସହସ୍ରଶଃ॥ 13-106-26 (85690) କ୍ଷୀରସ୍ରବା ବୈ ସରିତୋ ଗିରୀଂଶ୍ଚ ସର୍ପିସ୍ତଥା ବିମଲଂ ଚାପି ତୋଯମ୍। ବୈବସ୍ବତସ୍ଯାନୁମତାଂଶ୍ଚ ଦେଶା- ନଦୃଷ୍ଟପୂର୍ବାନ୍ସୁବହୂନପଶ୍ଯମ୍॥ 13-106-27 (85691) ସର୍ବାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତଦହଂ ଧର୍ମରାଜ- ମବୋଚଂ ବୈ ସର୍ବଦେବଂ ସହିଷ୍ଣୁମ୍। କ୍ଷୀରସ୍ଯୈତାଃ ସର୍ପିଷଶ୍ଚୈବ ନଦ୍ଯଃ ଶଶ୍ବତ୍ସ୍ରୋତାଃ କସ୍ଯ ଭୋଜ୍ଯାଃ ପ୍ରବୃତ୍ତାଃ॥ 13-106-28 (85692) ଯମୋଽବ୍ରବୀଦ୍ବିଦ୍ଧି ଭୋଜ୍ଯାଂସ୍ତ୍ବମେତା- ନ୍ଯେ ଦାତାରଃ ସାଧବୋ ଗୋରସାନାମ୍। ଅନ୍ଯେ ଲୋକାଃ ଶାଶ୍ବତା ବୀତଶୋକୈଃ ସମାକୀର୍ଣା ଗୋପ୍ରଦାନେ ରତାନାମ୍॥ 13-106-29 (85693) ନ ତ୍ବେତାସାଂ ଦାନମାତ୍ରଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ପାତ୍ରଂ କାଲୋ ଗୋବିଶେଷୋ ବିଧିଶ୍ଚ। ଜ୍ଞାତ୍ବା ଦେଯଂ ବିପ୍ର ଗବାନ୍ତରଂ ହି ଦୁଃଖଂ ଜ୍ଞାତୁଂ ପାବକାଦିତ୍ଯଭୂତମ୍॥ 13-106-30 (85694) ସ୍ବାଧ୍ଯାଯବାନ୍ଯୋଽତିମାତ୍ରଂ ତପସ୍ବୀ ବୈତାନସ୍ଥୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପାତ୍ରମାସାମ୍। ଗୋଷୁ କ୍ଷାନ୍ତଂ ଗୋଶରଣ୍ଯଂ କୃତଜ୍ଞଂ ବୃତ୍ତିଗ୍ଲାନଂ ତାଦୃଶଂ ପାତ୍ରମାହୁଃ॥ 13-106-31 (85695) କୃଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ସୃଷ୍ଟାଃ ପୋଷ୍ଣାଭ୍ଯାଗତାଶ୍ଚ ଦ୍ବାରୈରେତୈର୍ଗୋବିଶେଷାଃ ପ୍ରଶସ୍ତାଃ। ଅନ୍ତର୍ଜାତାଃ ସୁକ୍ରଯଜ୍ଞାନଲବ୍ଧାଃ ପ୍ରାଣକ୍ରୀତାଃ ସୋଦକାଃ ସୋଦ୍ବହାଶ୍ଚ॥ 13-106-32 (85696) ତିସ୍ରୋ ରାତ୍ର୍ଯସ୍ତ୍ବଦ୍ଭିରୁପୋଷ୍ଯ ଭୂମୌ ତୃପ୍ତା ଗାବସ୍ତର୍ପିତେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦେଯାଃ। ବତ୍ସୈଃ ପ୍ରୀତାଃ ସୁପ୍ରଜାଃ ସୋପଚାରା- ସ୍ତ୍ର୍ଯହଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଗୋରସୈର୍ବର୍ତିତବ୍ଯମ୍॥ 13-106-33 (85697) ଦତ୍ତ୍ବା ଧେନୁଂ ସୁବ୍ରତାଂ ସାଧୁଦୋହାଂ କଲ୍ଯାଣବତ୍ସାମପଲାଯିନୀଂ ଚ। ଯାବନ୍ତି ରୋମାଣି ଭବନ୍ତି ତସ୍ଯା- ସ୍ତାବଦ୍ବର୍ଷାଣ୍ଯଶ୍ନୁତେ ସ୍ବର୍ଗଲୋକମ୍॥ 13-106-34 (85698) ତଥାଽନଡ୍ବାହଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦାଯ ଦାନ୍ତଂ ଧୁର୍ଯଂ ବଲବନ୍ତଂ ଯୁବାନମ୍। କୁଲାନୁଜୀବ୍ଯଂ ବୀର୍ଯବନ୍ତଂ ବୃହନ୍ତଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଲୋକାନ୍ସମ୍ମିତାନ୍ଧେନୁଦସ୍ଯ॥ 13-106-35 (85699) ବୃଦ୍ଧେ ଗ୍ଲାନେ ସମ୍ଭ୍ରମେ ବା ମହାର୍ଥେ କୃଷ୍ଯର୍ଥଂ ବା ହୌମ୍ଯହେତୋଃ ପ୍ରମୂତ୍ଯାମ୍। ଗୁର୍ବର୍ଥଂ ବା ଯଜ୍ଞସମାପ୍ତଯେ ବା ଗାଂ ବୈ ଦାତୁଂ ଦେଶକାଲୋଽବିଶିଷ୍ଟଃ॥ 13-106-36 (85700) ନାଚିକେତ ଉବାଚ। 13-106-37x (7111) ଶ୍ରୁତ୍ବା ବୈବସ୍ବତବଚସ୍ତମହଂ ପୁନରବ୍ରବମ୍। ଅଗୋମୀ ଗୋପ୍ରଦାତୄଣାଂ କଥଂ ଲୋକାନ୍ହି ଗଚ୍ଛତି॥ 13-106-37 (85701) ତତୋଽବ୍ରବୀଦ୍ଯମୋ ଧୀମାନ୍ଗୋପ୍ରଦାନଂ ତତୋ ଗତିମ୍। ଗୋପ୍ରଦାନାନୁକଲ୍ପାତ୍ତୁ ଗାମୃତେ ସନ୍ତୁ ଗୋପ୍ରଦାଃ॥ 13-106-38 (85702) ଅଲାଭେ ଯୋ ଗବାଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଧୃତଧେନୁଂ ଯତବ୍ରତଃ। ତସ୍ଯୈତା ଘୃତବାହିନ୍ଯଃ କ୍ଷରନ୍ତେ ବତ୍ସଲା ଇବ॥ 13-106-39 (85703) ଘୃତାଲାଭେ ତୁ ଯୋ ଦଦ୍ଯାତ୍ତିଲଧେନୁଂ ଯତବ୍ରତଃ। ସ ଦୁର୍ଗାତ୍ତାରିତୋ ଧେନ୍ବା କ୍ଷୀରନଦ୍ଯାଂ ପ୍ରମୋଦତେ॥ 13-106-40 (85704) ତିଲାଲାଭେ ତୁ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଜ୍ଜଲଧେନୁଂ ଯତବ୍ରତଃ। ସ କାମପ୍ରବହାଂ ଶୀତୀଂ ନଦୀମେତାମୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 13-106-41 (85705) ଏବମେତାନି ମେ ତତ୍ର ଧର୍ମରାଜୋ ନ୍ଯଦର୍ଶଯତ୍। ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଚ ପରମଂ ହର୍ଷମବାପମହମଚ୍ଯୁତ॥ 13-106-42 (85706) ନିବେଦଯେ ଚାହମିମଂ ପ୍ରିଯଂ ତେ କ୍ରତୁର୍ମହାନଲ୍ପଧନପ୍ରଚାରଃ। ପ୍ରାପ୍ତୋ ମଯା ତାତ ସ ମତ୍ପ୍ରସୂତଃ ପ୍ରପତ୍ସ୍ଯତେ ବେଦବିଧିପ୍ରବୃତ୍ତଃ॥ 13-106-43 (85707) ଶାପୋ ହ୍ଯଯଂ ଭବତୋଽନୁଗ୍ରହାଯ ପ୍ରାପ୍ତୋ ମଯା ଯତ୍ର ଦୃଷ୍ଟୋ ଯମୋ ବୈ। ଦାନବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ତତ୍ର ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମହାତ୍ମ- ନ୍ନିଃସଂଦିଗ୍ଧାନ୍ଦାନଧର୍ମାଂଶ୍ଚରିଷ୍ଯେ॥ 13-106-44 (85708) ଇଦଂ ଚ ମାମବ୍ରବୀଦ୍ଧର୍ମରାଜଃ ପୁନଃ ପୁନଃ ସମ୍ପ୍ରହୃଷ୍ଟୋ ମହର୍ଷେ। ଦାନେନ ଯଃ ପ୍ରଯତୋଽଭୂତ୍ସଦୈବ ବିଶେଷତୋ ଗୋପ୍ରଦାନଂ ଚ କୁର୍ଯାମ୍॥ 13-106-45 (85709) ଶୁଦ୍ଧୋ ହ୍ଯର୍ଥୋ ନାବମନ୍ଯସ୍ବ ଧର୍ମା- ନ୍ପାତ୍ରେ ଦେଯଂ ଦେଶକାଲୋପପନ୍ନେ। ତସ୍ମାଦ୍ଗାବସ୍ତେ ନିତ୍ଯମେବ ପ୍ରଦେଯା ମାଭୂଚ୍ଚ ତେ ସଂଶଯଃ କଶ୍ଚିଦତ୍ର॥ 13-106-46 (85710) ଏତାଃ ପୁରା ହ୍ଯଦଦନ୍ନିତ୍ଯମେବ ସାନ୍ତାତ୍ମାନୋ ଦାନପଥେ ନିବିଷ୍ଟାଃ। ତପାଂସ୍ଯୁଗ୍ରାଣ୍ଯପ୍ରତିଶଙ୍କମାନା- ସ୍ତେ ବୈ ଦାନଂ ପ୍ରଦଦୁଶ୍ଚୈବ ଶକ୍ତ୍ଯା॥ 13-106-47 (85711) କାଲେ ଚ ଶକ୍ତ୍ଯା ମତ୍ସରଂ ବର୍ଜଯିତ୍ବା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଃ ଶ୍ରଦ୍ଧିନଃ ପୁଣ୍ଯଶୀଲାଃ। ଦତ୍ତ୍ବା ଗା ବୈ ଲୋକମମୁଂ ପ୍ରପନ୍ନା ଦେଦୀପ୍ଯନ୍ତେ ପୁଣ୍ଯଶୀଲାସ୍ତୁ ନାକେ॥ 13-106-48 (85712) ଏତଦ୍ଦାନଂ ନ୍ଯାଯଲବ୍ଧଂ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ ପାତ୍ରେ ଦତ୍ତଂ ପ୍ରାପଣୀଯଂ ପରୀକ୍ଷ୍ଯ। କାମ୍ଯାଷ୍ଟମ୍ଯାଂ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ଦଶାହଂ ରସୈର୍ଗବାଂ ଶକୃତା ପ୍ରସ୍ନବୈର୍ବା॥ 13-106-49 (85713) ଦେବବ୍ରତୀ ସ୍ଯାଦ୍ବୃଷଭପ୍ରଦାନୈ- ର୍ବେଦାବାପ୍ତିର୍ଗୋଯୁଗସ୍ଯ ପ୍ରଦାନେ। ତୀର୍ଥାବାପ୍ତିର୍ଗୋପ୍ରଯୁକ୍ତପ୍ରଦାନେ ପାପୋତ୍ସର୍ଗଃ କପିଲାଯାଃ ପ୍ରଦାନେ॥ 13-106-50 (85714) ଗାମପ୍ଯେକାଂ କପିଲାଂ ସମ୍ପ୍ରଦାଯ ନ୍ଯାଯୋପେତାଂ କଲୁଷାଦ୍ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯେତ୍। ଗବାଂ ରସାତ୍ପରମଂ ନାସ୍ତି କିଞ୍ଚି- ଦ୍ଗବାଂ ପ୍ରଦାନଂ ସୁମହଦ୍ବଦନ୍ତି॥ 13-106-51 (85715) ଗାବୋ ଲୋକାଂସ୍ତାରଯନ୍ତି କ୍ଷରନ୍ତ୍ଯୋ ଗାବଶ୍ଚାନ୍ନଂ ସଂଜନଯନ୍ତି ଲୋକେ। ଯସ୍ତଂ ଜାନନ୍ନ ଗବାଂ ହାର୍ଦମେତି ସ ବୈ ଗନ୍ତା ନିରଯଂ ପାପଚେତାଃ॥ 13-106-52 (85716) ଯୈସ୍ତଦ୍ଦତ୍ତଂ ଗୋସହସ୍ରଂ ଶତଂ ବା ଦଶାର୍ଧଂ ବା ଦଶ ବା ସାଧୁବତ୍ସମ୍। ଅପ୍ଯେକା ବୈ ସାଧବେ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ସାସ୍ଯାମୁଷ୍ମିନ୍ପୁଣ୍ଯତୀର୍ଥା ନଦୀ ବୈ॥ 13-106-53 (85717) ପ୍ରାପ୍ତ୍ଯା ପୁଷ୍ଟ୍ଯା ଲୋକସଂରକ୍ଷଣେନ ଗାବସ୍ତୁଲ୍ଯାଃ ସୂର୍ଯପାଦୈଃ ପୃଥିବ୍ଯାମ୍। ଶବ୍ଦଶ୍ଚୈକଃ ସଂନତିଶ୍ଚୋପଭୋଗା- ସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଗୋଦଃ ସୂର୍ଯ ଇବାବଭାତି॥ 13-106-54 (85718) ଗୁରୁଂ ଶିଷ୍ଯୋ ବରଯେଦ୍ଗୋପ୍ରଦାନେ ସ ବୈ ଗନ୍ତା ନିଯତଂ ସ୍ବର୍ଗମେବ। ବିଧିଜ୍ଞାନାଂ ସୁମହାନ୍ଧର୍ମ ଏଷ ବିଧିଂ ହ୍ଯାଦ୍ଯଂ ବିଧଯଃ ସଂବିଶନ୍ତି॥ 13-106-55 (85719) ଇଦଂ ଦାନଂ ନ୍ଯାଯଲବ୍ଧଂ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ ପାତ୍ରେ ଦତ୍ତ୍ବା ପ୍ରାପଯେଥାଃ ପରୀକ୍ଷ୍ଯ। ତ୍ବଯ୍ଯାଶଂସନ୍ତ୍ଯମରା ଦାନବାଶ୍ଚ ବଯଂ ଚାପି ପ୍ରସୃତେ ପୁଣ୍ଯଶୀଲେ॥ 13-106-56 (85720) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋଽହଂ ଧର୍ମରାଜଂ ଦ୍ବିଜର୍ଷେ ଧର୍ମାତ୍ମାନଂ ଶିରସାଽଭିପ୍ରଣମ୍ଯ। ଅନୁଜ୍ଞାତସ୍ତେନ ବୈବସ୍ବତେନ ପ୍ରତ୍ଯାଗମଂ ଭଗବତ୍ପାଦମୂଲମ୍॥ ॥ 13-106-57 (85721) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଡଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 106 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-106-5 କଲଶଶ୍ଚାତିଭୋଜନମ୍ ଇତି ଝ.ପାଠ.। ତତ୍ର ଅତିଭୋଜନଂ ଭୋଜନସାମଗ୍ରିକଂ ଶାକାଦି॥ 7-106-8 ଗତସତ୍ବୋ ମୃତଃ॥ 7-106-11 ସସ୍ଯଂ ଶୁଷ୍ଯମାଣମ୍॥ 7-106-15 ଯୋଜନେତି ଲୁପ୍ତତୃତୀଯାନ୍ତଂ ପଦମ୍। ଯୋଜନୈଃ ସହସ୍ରଶଃ ସମ୍ମିତାମିତି ଶେଷଃ॥ 7-106-23 ଅନେକଶତାନି ଭୌମାନି ଉପର୍ଯୁପରି ଭୂମିସମୂହା ଯେଷୁ ତାନି ପ୍ରାସାଦମଣ୍ଡଲାନି॥ 7-106-30 ଗବାମନ୍ତରମନ୍ଯୋନ୍ଯତାରତମ୍ଯଂ। ଅବଙ୍॥ 7-106-31 କୃଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ସୃଷ୍ଟାଃ ସଙ୍କଟାତ୍ ନିରୋଧାତ୍ ମୁକ୍ତାଃ। ପୋଷଣାର୍ଥଂ ଦରିଦ୍ରାଗାରାଦାଗତାଃ। ତାଦୃଶୀନାଂ ପାଲନଂ ପ୍ରଶସ୍ତତରମିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-106-33 ତ୍ର୍ଯହମମ୍ମାତ୍ରାହାରୋ ଭୂମିଶାଯୀ ଭୂତ୍ବା ଚତୁର୍ଥଂ ଦିନମାରଭ୍ଯ ତ୍ର୍ଯହମେକୈକାଂ ଗାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଗୋରସୈର୍ବୃତ୍ତିଂ କୁର୍ଯାତ୍। ଏବଂ ବ୍ରତପୂର୍ବକଂ ଗୋତ୍ରଯଂ ଦଦତ ଉକ୍ତଂ ବକ୍ଷ୍ଯମାଣଂ ଚ ଫଲଂ ଭବତୀତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-106-36 ବୃଦ୍ଧେ ଗ୍ଲାନେ ରୋଗିଣି ପଥ୍ଯାଶନାର୍ଥଂ ସମ୍ଭ୍ରମେ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷେ। ମହାର୍ଥେ ଯଜ୍ଞାଦ୍ଯର୍ଥେ ଚ। ପ୍ରସୂତ୍ଯାଂ ପୁତ୍ରଜନ୍ମନି॥ 7-106-43 କ୍ରତୁଃ ଗୋଦାନରୂପଃ॥ 7-106-49 ପ୍ରାପଣୀଯଂ ଗୋଃ ଆହାରାଦି। କାମେ ଇଚ୍ଛାପୂରଣେ ସାଧୁଃ କାମ୍ଯା ଯା ଅଷ୍ଟମୀ ଶୁକ୍ଲକୃଷ୍ଣାନ୍ଯତରା ତସ୍ଯାଂ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଉକ୍ତଂ ତେ ଗୋପ୍ରଦାନଂ ବୈ ନାଚିକେତମୃଷିଂ ପ୍ରତି। ମାହାତ୍ମ୍ଯମପି ଚୈବୋକ୍ତମୁଦ୍ଦେଶେନ ଗବାଂ ପ୍ରଭୋ॥ 13-107-1 (85722) ନୃଗେଣ ଚ ମହଦ୍ଦୁଃଖମନୁଭୂତଂ ମହାତ୍ମନା। ଏକାପରାଧାଦଜ୍ଞାନାତ୍ପିତାମହ ମହାମତେ॥ 13-107-2 (85723) ଦ୍ବାରବତ୍ଯାଂ ଯଥା ଚାସୌ ନିବିଶନ୍ତ୍ଯାଂ ସମୁଦ୍ଧୃତଃ। ମୋକ୍ଷହେତୁରଭୂତ୍କୃଷ୍ଣସ୍ତଦପ୍ଯବଧୃତଂ ମଯା॥ 13-107-3 (85724) କିଂ ତ୍ବସ୍ତି ମମ ସଂଦେହୋ ଗବାଂ ଲୋକଂ ପ୍ରତି ପ୍ରଭୋ। ତତ୍ତ୍ବତଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଗୋଦା ଯତ୍ର ବସନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-107-4 (85725) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-107-5x (7112) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଯଥାଽପୃଚ୍ଛତ୍ପଦ୍ମଯୋନିମେତଦେବ ଶତକ୍ରତୁଃ॥ 13-107-5 (85726) ଶକ୍ର ଉବାଚ। 13-107-6x (7113) ସ୍ବର୍ଲୋକବାସିନାଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀମଭିଭୂଯ ସ୍ବଯାଽର୍ଚିଷା। ଗୋଲୋକବାସିନଃ ପଶ୍ଯେ ବଦତାଂ ସଂଶଯୋଽତ୍ର ମେ॥ 13-107-6 (85727) କୀଦୃଶା ଭଗବଁଲ୍ଲୋକା ଗବାଂ ତଦ୍ବୂହି ମେଽନଘ। ଯାନାବସନ୍ତି ଦାତାର ଏତଦିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-107-7 (85728) କୀଦୃଶାଃ କିଂଫଲାଃ କିଂସ୍ବିତ୍ପରମସ୍ତତ୍ର କୋ ଗୁଣଃ। କଥଂ ଚ ପୁରୁଷାସ୍ତତ୍ର ଗଚ୍ଛନ୍ତି ବିଗତଜ୍ବରାଃ॥ 13-107-8 (85729) କିଯତ୍କାଲଂ ପ୍ରଦାନସ୍ଯ ଦାତା ଚ ଫଲମଶ୍ନୁତେ। କଥଂ ବହୁବିଧଂ ଦାନଂ ସ୍ଯାଦଲ୍ପମପି ବା କଥମ୍॥ 13-107-9 (85730) ବହ୍ବୀନାଂ କୀଦୃଶଂ ଦାନମଲ୍ପାନାଂ ବାଽପି ଦୀଦୃଶମ୍। ଅଦତ୍ତ୍ବା ଗୋପ୍ରଦାଃ ସନ୍ତି କେନ ବା ତଚ୍ଚ ଶଂସ ମେ 13-107-10 (85731) କଥଂ ବା ବହୁଦାତା ସ୍ଯାଦଲ୍ପଦାତ୍ରା ସମଃ ପ୍ରଭୋ। ଅଲ୍ପପ୍ରଦାତା ବହୁଦଃ କଥଂ ସ୍ବିତ୍ସ୍ଯାଦିହେଶ୍ବର॥ 13-107-11 (85732) କୀଦୃଶୀ ଦକ୍ଷିଣା ଚୈବ ଗୋପ୍ରଦାନେ ବିଶିଷ୍ଯତେ। ଏତତ୍ତଥ୍ଯେନ ଭଗବନ୍ମମ ଶଂସିତୁମର୍ହସି॥ ॥ 13-107-12 (85733) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 107 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-107-2 ଏକାପରାଧାଦଜ୍ଞାନାନ୍ନୃଗସ୍ତାଂ ଦୁର୍ଗତିଂ ଗତଃ। ଇତି ଟ. ଧ. ପାଠଃ॥

ପିତାମହ ଉବାଚ। ଯୋଽଯଂ ପ୍ରଶ୍ନସ୍ତ୍ବଯା ପୃଷ୍ଟୋ ଗୋପ୍ରଦାନାଦିକାରିତଃ। ନାନ୍ଯଃ ପ୍ରଷ୍ଟାସ୍ତି ଲୋକେସ୍ମିଂସ୍ତ୍ବତ୍ତୋନ୍ଯୋ ହି ଶତକ୍ରତୋ? 13-108-1 (85734) ସନ୍ତି ନାନାବିଧା ଲୋକା ଯାଂସ୍ତ୍ବଂ ଶକ୍ର ନ ପଶ୍ଯସି। ପଶ୍ଯାମି ଯାନହଂ ଲୋକାନେକପତ୍ନ୍ଯଶ୍ଚ ଯାଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ॥ 13-108-2 (85735) କର୍ମଭିଶ୍ଚାପି ସୁଶୁଭୈଃ ସୁବ୍ରତା ଋଷଯସ୍ତଥା। ସଶରୀରା ହି ତାନ୍ଯାନ୍ତି ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ଶୁଭବୁଦ୍ଧଯଃ॥ 13-108-3 (85736) ଶରୀରନ୍ଯାସମୋକ୍ଷେଣ ମନସା ନିର୍ମଲେନ ଚ। ସ୍ବପ୍ନଭୂତାଂଶ୍ଚ ତାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ପଶ୍ଯନ୍ତୀହାପି ସୁବ୍ରତାଃ॥ 13-108-4 (85737) ତେ ତୁ ଲୋକାଃ ସହସ୍ରାକ୍ଷ ଶୃଣୁ ଯାଦୃଗ୍ଗୁଣାନ୍ବିତାଃ। ନ ତତ୍ର କ୍ରମତେ କାଲୋ ନ ଜରା ନ ଚ ପାବକଃ॥ 13-108-5 (85738) ତଥା ନାସ୍ତ୍ଯଶୁଭଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନ ବ୍ଯାଧିସ୍ତତ୍ର ନ କ୍ଲମଃ। ଯଦ୍ଯଚ୍ଚ ଗାବୋ ମନସା ତସ୍ମିନ୍ବାଞ୍ଛନ୍ତି ବାସବ॥ 13-108-6 (85739) ତତ୍ସର୍ବଂ ପ୍ରାପଯନ୍ତି ସ୍ମ ମମ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଦର୍ଶନାତ୍। କାମଗାଃ କାମଚାରିଣ୍ଯଃ କାମାତ୍କାମାଂଶ୍ଚ ଭୁଞ୍ଜତେ॥ 13-108-7 (85740) ବାପ୍ଯଃ ସରାଂସି ସରିତୋ ବିବିଧାନି ବନାନି ଚ। ଗୃହାଣି ପର୍ବତାଶ୍ଚୈବ ଯାବଦ୍ଦ୍ରବ୍ଯଂ ଚ କିଞ୍ଚନ॥ 13-108-8 (85741) ମନୋଜ୍ଞଂ ସର୍ବଭୂତେଭ୍ଯସ୍ତଦ୍ବନଂ ତତ୍ର ଦୃଶ୍ଯତେ। ଈଦୃଶାନ୍ବିଦ୍ଦି ତାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ନାସ୍ତି ଲୋକସ୍ତଥାବିଧଃ॥ 13-108-9 (85742) ତତ୍ର ସର୍ବସହାଃ କ୍ଷାନ୍ତା ବତ୍ସଲା ଗୁରୁବର୍ତିନଃ। ଅହଙ୍କାରୈର୍ବିରହିତା ଯାନ୍ତି ଶକ୍ର ନରୋତ୍ତମାଃ॥ 13-108-10 (85743) ଯଃ ସର୍ବମାଂସାନି ନ ଭକ୍ଷଯୀତ ପୁମାନ୍ସଦା ଭାବିତୋ ଧର୍ମଯୁକ୍ତଃ। ମାତାପିତ୍ରୋରର୍ଚିତା ସତ୍ଯଯୁକ୍ତଃ ଶୁଶ୍ରୁଷିତା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମନିନ୍ଦ୍ଯଃ॥ 13-108-11 (85744) ଅକ୍ରୋଧନୋ ଗୋଷୁ ତଥା ଦ୍ବିଜେଷୁ ଧର୍ମେ ରତୋ ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷକଶ୍ଚ। ଯାବଜ୍ଜୀବଂ ସତ୍ଯବୃତ୍ତେ ରତଶ୍ଚ ଦାନେ ରତୋ ଯଃ କ୍ଷମୀ ଚାପରାଧେ॥ 13-108-12 (85745) ମୃଦୁର୍ଦାନ୍ତୋ ଦେବପରାଯଣଶ୍ଚ ସର୍ବାତିଥିଶ୍ଚାପି ଯଥା ଦଯାବାନ୍। ଈଦୃଗ୍ଗୁଣୋ ମାନବସ୍ତଂ ପ୍ରଯାତି ଲୋକଂ ଗବାଂ ଶାଶ୍ବତଂ ଚାବ୍ଯଯଂ ଚ॥ 13-108-13 (85746) ନ ପାରଦାରୀ ପଶ୍ଯତି ଲୋକମେତଂ ନ ବୈ ଗୁରୁଘ୍ନୋ ନ ମୃଷା ସମ୍ପ୍ରଲାପୀ। ସଦାପବାଦୀ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷ୍ବାତ୍ତବୈରୋ ଦୋଷୈରନ୍ଯୈର୍ଯଶ୍ଚ ଯୁକ୍ତୋ ଦୁରାତ୍ମା॥ 13-108-14 (85747) ନ ମିତ୍ରଧ୍ରୁଙ୍ନୈକୃତିକଃ କୃତଘ୍ନଃ ଶଠୋଽନୁଜୁର୍ଧର୍ମବିଦ୍ବେଷକଶ୍ଚ। ନ ବ୍ରହ୍ମହା ମନସାଽପି ପ୍ରପଶ୍ଯେ- ଦ୍ଗବାଂ ଲୋକଂ ପୁଣ୍ଯକୃତାଂ ନିବାସମ୍॥ 13-108-15 (85748) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ନୈପୁଣ୍ଯେନ ସୁରେଶ୍ବର। ଗୋପ୍ରଦାନରତାନାଂ ତୁ ଫଲଂ ଶୃଣୁ ଶତକ୍ରତୋ॥ 13-108-16 (85749) ଦାଯାଦ୍ଯଲବ୍ଧୈରର୍ଥୈର୍ଯୋ ଗାଃ କ୍ରୀତ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଧର୍ମାର୍ଜିତାନ୍ଧୈଃ କ୍ରୀତାନ୍ସ ଲୋକାନାପ୍ନୁତେଽକ୍ଷଯାନ୍॥ 13-108-17 (85750) ଯୋ ବୈ ଦ୍ଯୂତେ ଧନଂ ଜିତ୍ବା ଗାଃ କ୍ରୀତ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ସ ଦିବ୍ଯମଯୁତଂ ଶକ୍ର ବର୍ଷାଣାଂ ଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 13-108-18 (85751) ଦାଯାଦ୍ଯାଦ୍ଯାଃ ସ୍ମ ବୈ ଗାବୋ ନ୍ଯାଯପୂର୍ବୈରୁପାର୍ଜିତାଃ। ପ୍ରଦଦ୍ଯାତ୍ତାଃ ପ୍ରଦାତୄଣାଂ ସମ୍ଭବନ୍ତ୍ଯପି ଚ ଧ୍ରୁବାଃ॥ 13-108-19 (85752) ପ୍ରତିଗୃହ୍ଯ ତୁ ଯୋ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଗାଃ ସଂଶୁଦ୍ଧେନି ଚେତସା। ତସ୍ଯାପୀହାକ୍ଷଯାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ଧ୍ରୁବାନ୍ବିଦ୍ଧି ଶଚୀପତେ॥ 13-108-20 (85753) ଜନ୍ମପ୍ରଭୃତି ସତ୍ଯଂ ଚ ଯୋ ବ୍ରୂଯାନ୍ନିଯତେନ୍ଦ୍ରିଯଃ। ଗୁରୁଦ୍ବିଜସହଃ କ୍ଷାନ୍ତସ୍ତସ୍ଯ ଗୋଭିଃ ସମା ଗତିଃ॥ 13-108-21 (85754) ନ ଜାତୁ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବାଚ୍ଯୋ ଯଦବାଚ୍ଯଂ ଶଚୀପତେ। ମନସା ଗୋଷୁ ନ ଦ୍ରୁହ୍ଯେଦ୍ଗୋବୃତ୍ତିର୍ଗୋନୁକମ୍ପକଃ॥ 13-108-22 (85755) ସତ୍ଯେ ଧର୍ମେ ଚ ନିରତସ୍ତସ୍ଯ ଶକ୍ର ଫଲଂ ଶୃଣୁ। ଗୋସହସ୍ରେଣ ସମିତା ତସ୍ଯ ଧେନୁର୍ଭବତ୍ଯୁତ॥ 13-108-23 (85756) କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ଗୁଣୈରତୈରନ୍ବିତସ୍ଯ ଫଲଂ ଶୃଣୁ। ସପ୍ତାର୍ଧଶତତୁଲ୍ଯା ଗୌର୍ଭବତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 13-108-24 (85757) ବୈଶ୍ଯସ୍ଯୈତେ ଯଦି ଗୁଣାସ୍ତସ୍ଯ ପଞ୍ଚଶତଂ ଭବେତ୍। ଶୂଦ୍ରସ୍ଯାପି ବିନୀତସ୍ଯ ଚତୁର୍ଭାଗଫଲଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-108-25 (85758) ଏତଚ୍ଚୈନଂ ଯୋଽନୁତିଷ୍ଠେତ ଯୁକ୍ତଃ ସତ୍ଯେ ରତୋ ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷଯା ଚ। ଦକ୍ଷଃ କ୍ଷାନ୍ତୋ ଦେବତାର୍ଥୀ ପ୍ରଶାନ୍ତଃ ଶୁଚିର୍ବୁଦ୍ଧୋ ଧର୍ମଶୀଲୋଽନହଂବାକ୍॥ 13-108-26 (85759) ମହତ୍ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ଯତେ ସଦ୍ଦ୍ବିଜାଯ ଦତ୍ତ୍ବା ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀଂ ବିଧିନାଽନେନ ଧେନୁମ୍। ନିତ୍ଯଂ ଦଦ୍ଯାଦେକଭକ୍ତଃ ସଦା ଚ ସତ୍ଯେ ସ୍ଥିତୋ ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୁଷିତା ଚ॥ 13-108-27 (85760) ବେଦାଧ୍ଯାଯୀ ଗୋଷୁ ଯୋ ଭକ୍ତିମାଂଶ୍ଚ ନିତ୍ଯଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଯୋଽଭିନନ୍ଦେତ ଗାଶ୍ଚ। ଆଜାତିତୋ ଯଶ୍ଚ ଗବାଂ ନମେତ ଇଦଂ ଫଲଂ ଶକ୍ର ନିବୋଧ ତସ୍ଯ॥ 13-108-28 (85761) ଯତ୍ସ୍ଯାଦିଷ୍ଟ୍ବା ରାଜମୂଯେ ଫଲଂ ତୁ ଯତ୍ସ୍ଯାଦିଷ୍ଟ୍ବା ବହୁନା କାଞ୍ଚନେନ। ଏତତୁଲ୍ଯଂ ଫଲମପ୍ଯାହୁରଗ୍ର୍ଯଂ ସର୍ବେ ସଂନ୍ତସ୍ତ୍ବଷଯୋ ଯେ ଚ ସିଦ୍ଧାଃ॥ 13-108-29 (85762) ଯୋଽଗ୍ରଂ ଭକ୍ତଂ କିଞ୍ଚିଦପ୍ରାଶ୍ଯ ଦଦ୍ଯା- ଦ୍ଗୋଭ୍ଯୋ ନିତ୍ଯଂ ଗୋବ୍ରତୀ ସତ୍ଯବାଦୀ। ଶାନ୍ତୋଽଲୁବ୍ଧୋ ଗୋସହସ୍ରସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯଂ ସଂବତ୍ସରେଣାପ୍ନୁଯାତ୍ସତ୍ଯଶୀଲଃ॥ 13-108-30 (85763) ଯଦକେଭକ୍ତମଶ୍ନୀଯାଦ୍ଦଦ୍ଯାଦେକଂ ଗବାଂ ଚ ଯତ୍। ଦଶବର୍ଷାଣ୍ଯନନ୍ତାନି ଗୋବ୍ରତୀ ଗୋନୁକମ୍ପକଃ॥ 13-108-31 (85764) ଏକେନୈବ ଚ ଭକ୍ତେନ ଯଃ କ୍ରୀତ୍ବା ଗାଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଯାବନ୍ତି ତସ୍ଯା ରୋମାଣି ସମ୍ଭବନ୍ତି ଶତକ୍ରତୋ॥ 13-108-32 (85765) ତାବଚ୍ଛତାନାଂ ସ ଗବାଂ ଫଲମାପ୍ନୋତି ଶାଶ୍ବତମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଫଲଂ ହୀଦଂ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ତୁ ବୈ ଶୃଣୁ॥ 13-108-33 (85766) ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକମେବଂ ତୁ କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ଯ ଫଲଂ ସ୍ମୃତମ୍। ତତୋଽର୍ଧେନ ତୁ ବୈଶ୍ଯସ୍ଯ ଶୂଦ୍ରୋ ବୈଶ୍ଯାର୍ଧତଃ ସ୍ମୃତଃ॥ 13-108-34 (85767) ଯଶ୍ଚାତ୍ମାବେକ୍ରଯଂ କୃତ୍ବା ଗାଃ କ୍ରୀତ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଯାବତ୍ସଂଦର୍ଶଯେଦ୍ଗାଂ ବୈ ସ ତାବତ୍ଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 13-108-35 (85768) ରୋମ୍ଣି ରୋମ୍ଣି ମହାଭାଗ ଲୋକାଶ୍ଚାସ୍ଯାକ୍ଷଯାଃ ସ୍ମୃତାଃ ସଙ୍ଗ୍ରାମେଷ୍ବର୍ଜଯିତ୍ବା ତୁ ଯୋ ବୈ ଗାଃ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଆତ୍ମବିକ୍ରଯତୁଲ୍ଯାସ୍ତାଃ ଶାଶ୍ବତା ବିଦ୍ଧି କୌଶିକ॥ 13-108-36 (85769) ଅଭାବେ ଯୋ ଗବାଂ ଦଦ୍ଯାତ୍ତିଲଧେନୁଂ ଯତବ୍ରତଃ। ଦୁର୍ଗାତ୍ସ ତାରିତୋ ଧେନ୍ବା କ୍ଷୀରନଦ୍ଯାଂ ପ୍ରମୋଦତ୍ତେ॥ 13-108-37 (85770) ନ ତ୍ବେବାସାଂ ଦାନମାତ୍ରଂ ପ୍ରଶସ୍ତଂ ପାତ୍ରଂ କାଲୋ ଗୋବିଶେଷୋ ବିଧିଶ୍ଚ। କାଲଜ୍ଞାନଂ ବିପ୍ରଗବାନ୍ତରଂ ହି ଦୁଃଖଂ ଜ୍ଞାତୁଂ ପାବକାଦିତ୍ଯଭୂତମ୍॥ 13-108-38 (85771) ସ୍ବାଧ୍ଯାଯାଢ୍ଯଂ ଶୁଦ୍ଧଯୋନିଂ ପ୍ରଶାନ୍ତଂ ବୈତାନସ୍ଥଂ ପାପଭୀରୁଂ ବହୁଜ୍ଞମ୍। ଗୋଷୁ କ୍ଷାନ୍ତଂ ନାତିତୀକ୍ଷ୍ଣଂ ଶରଣ୍ଯଂ ବୃତ୍ତିଗ୍ଲାନଂ ତାଦୃଶଂ ପାତ୍ରମାହୁଃ। 13-108-39 (85772) ବୃତ୍ତିଗ୍ଲାନେ ସୀଦତି ଚାତିମାତ୍ରଂ ତୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥଂ ବା ହୋମ୍ଯହେତୋଃ ପ୍ରସୂତେଃ। ଗୁର୍ବର୍ଥଂ ବା ବାଲସଂବୃଦ୍ଧଯେ ବା ଧେନୁଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଦେଶକାଲେ ବିଶିଷ୍ଟେ॥ 13-108-40 (85773) ଅନ୍ତର୍ଜ୍ଞାତାଃ ସକ୍ରଯଜ୍ଞାନଲବ୍ଧାଃ ପ୍ରାଣୈଃ କ୍ରୀତାସ୍ତେଜସା ଯୌତକାଶ୍ଚ। କୃଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ସୃଷ୍ଟାଃ ପୋଷଣାଭ୍ଯାଗତାଶ୍ଚ ଦ୍ବାରୈରେତୈର୍ଗୋବିଶେଷାଃ ପ୍ରଶସ୍ତାଃ॥ 13-108-41 (85774) ବଲାନ୍ବିତାଃ ଶୀଲବଯୋପପନ୍ନାଃ ସର୍ବାଃ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସୁଗନ୍ଧବତ୍ଯଃ ଯଥା ହି ଗଙ୍ଗା ସରିତାଂ ବରିଷ୍ଠା ତଥାଽର୍ଜୁନୀନାଂ କପିଲା ବରିଷ୍ଠା॥ 13-108-42 (85775) ତିସ୍ରୋ ରାତ୍ରୀସ୍ତ୍ବଦ୍ଭିରୁପୋଷ୍ଯ ଭୂମୌ ତୃପ୍ତା ଗାବସ୍ତର୍ପିତେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦେଯାଃ। ବତ୍ସୈଃ ପୁଷ୍ଟୈଃ କ୍ଷୀରପୈଃ ସୁପ୍ରଚାରା- ସ୍ତ୍ର୍ଯହଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଗୋରସୈର୍ବର୍ତିତବ୍ଯମ୍॥ 13-108-43 (85776) ଦତ୍ତ୍ବା ଧେନୁଂ ସୁବ୍ରତାଂ ସାଧୁଦୋହାଂ କଲ୍ଯାଣବତ୍ସାମପଲାଯିନୀଂ ଚ। ଯାବନ୍ତି ରୋମାଣି ଭବନ୍ତି ତସ୍ଯା- ସ୍ତାବନ୍ତି ବର୍ଷାମି ଭବନ୍ତ୍ଯମୁତ୍ର॥ 13-108-44 (85777) ତଥାଽନଡ୍ବାହଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ପ୍ରଦାଯ ଧୁର୍ଯଂ ଯୁବାନଂ ବଲିନଂ ବିନୀତମ୍। ହଲସ୍ଯ ବୋଢାରମନନ୍ତବୀର୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ଲୋକାନ୍ଦଶଧେନୁଦସ୍ଯ॥ 13-108-45 (85778) କାନ୍ତାରାଦ୍ବ୍ରାହ୍ମ୍ଣାନ୍ଗାଶ୍ଚ ଯଃ ପରିତ୍ରାତି କୌଶିକ। କ୍ଷେମେଣ ସ ବିମୁଚ୍ଯେତ ତସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯଫଲଂ ଶୃଣୁ॥ 13-108-46 (85779) ଅଶ୍ବମେଧକ୍ରତୋସ୍ତୁଲ୍ଯଂ ଫଲଂ ଭବତି ଶାଶ୍ବତମ୍। ମୃତ୍ଯୁକାଲେ ସହସ୍ରାକ୍ଷ ଯାଂ ବୃତ୍ତିମନୁକାଙ୍କ୍ଷତେ॥ 13-108-47 (85780) ଲୋକାନ୍ବହୁବିଧାନ୍ଦିବ୍ଯାନ୍ଯଚ୍ଚାସ୍ଯ ହୃଦି ବର୍ତତେ। ତତ୍ସର୍ବଂ ସମବାପ୍ନୋତି କର୍ମଣୈତେନ ମାନବଃ॥ 13-108-48 (85781) ଗୋଭିଶ୍ଚ ସମନୁଜ୍ଞାତଃ ସର୍ବତ୍ର ଚ ମହୀଯତେ। ଯସ୍ତ୍ବେତେନୈବ କଲ୍ପେନ ଗାଂ ବନେଷ୍ବନୁଗଚ୍ଛତି॥ 13-108-49 (85782) ତୃଣଗୋମଯପର୍ଣାଶୀ ନିସ୍ପୃହୋ ନିଯତଃ ଶୁଚିଃ। ଅକାମଂ ତେନ ବସ୍ତବ୍ଯଂ ମୁଦିତେନ ଶତକ୍ରତୋ॥ 13-108-50 (85783) ମମ ଲୋକେ ବସତି ସ ଲୋକେ ବା ଯତ୍ର ଚେଚ୍ଛତି॥ ॥ 13-108-51 (85784) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 108 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-108-4 ଶରୀରସ୍ଯ ନ୍ଯାସଃ ସମାଧିକାଲେ। ମୋକ୍ଷଃ ମରଣେ॥ 7-108-15 ନୈକୃତିକୋ ବଞ୍ଚକଃ। ଶଠଃ ସମର୍ଥୋଽପି ଦାରିଦ୍ର୍ଯଭାଷୀ॥ 7-108-21 ଗୁରୂଣାଂ ଦ୍ବିଜାନାଂ ବାପରାଧଂ ସହତେ ଇତି ଗୁରୁଦ୍ବିଜସହଃ॥ 7-108-22 ଗୋବୃତ୍ତିରସଙ୍ଗ୍ରହପରଃ॥ 7-108-24 ସପ୍ତାର୍ଧଶତଂ ପଞ୍ଚାଶଦଧିକସପ୍ତଶତଂ॥ 7-108-31 ଦଶବର୍ଷାଣିଚ ଫଲଂ ବାଜପେଯସ୍ଯ ବିନ୍ଦତୀତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-108-32 ଯାବନ୍ତି ତସ୍ଯ ପ୍ରୋକ୍ତାନି ଦିବସାନି ଶତକ୍ରତୋ ଇତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-108-35 ସଂଦର୍ଶଯେତ୍ପଶ୍ଯେତ୍। ଯାବଦ୍ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେ ଗୋଜାତୀଯମସ୍ତି ତାବତତ୍ର ବସେଦିତ୍ଯର୍ଥଃ॥ 7-108-37 ଅଲାଭେ ଯୋ ଗବାମିତି ଧ. ପାଠଃ॥ 7-108-41 ଅନ୍ତର୍ଜାତାଃ ସୁକ୍ରଯଜ୍ଞାନଲବ୍ଧାଃ ପ୍ରାଣକ୍ରୀତାଃ ସୋଦକାଃ ସୋଦ୍ବହାଶ୍ଚେତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-108-42 ଅର୍ଜୁନୀନାଂ ଗବାମ୍॥ 7-108-45 କୁଲସ୍ଯ କର୍ତାରମନନ୍ତବୀର୍ଯମିତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। ଜାନ୍ଯୋ ଗାମପହରେଦ୍ବିକ୍ରୀଯାଚ୍ଚାର୍ଥକାରଣାତ୍। ଏତଦ୍ବିଜ୍ଞାତୁମିଚ୍ଛାମି କାନୁ ତସ୍ଯ ଗତିର୍ଭବେତ୍॥ 13-109-1 (85785) ପିତାମହ ଉବାଚ। 13-109-2x (7114) ଭକ୍ତାର୍ଥଂ ବିକ୍ରଯାର୍ଥଂ ବା ଯେଽପହାରଂ ହି କୁର୍ବତେ। ଦାନାର୍ଥଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାର୍ଥାଯ ତତ୍ରେଦଂ ଶ୍ରୂଯତାଂ ଫଲମ୍॥ 13-109-2 (85786) ବିକ୍ରଯାର୍ଥଂ ହି ଯୋ ହିଂସ୍ଯାଦ୍ଭକ୍ଷଯେଦ୍ବା ନିରଙ୍କୁଶଃ। ଘାତଯାନଂ ହି ପୁରୁଷଂ ଯେଽନୁମନ୍ଯେଯୁରର୍ଥିନଃ॥ 13-109-3 (85787) ଘାତକଃ ଖାଦକୋ ବାଽପି ତଥା ଯଶ୍ଚାନୁମନ୍ଯତେ। ଯାବନ୍ତି ତସ୍ଯା ରୋମାଣି ତାବଦ୍ବର୍ଷାଣି ମଜ୍ଜତି॥ 13-109-4 (85788) ଯେ ଦୋଷା ଯାଦୃଶାଶ୍ଚୈବ ଦ୍ବିଜଯଜ୍ଞୋପଘାତକେ। ବିକ୍ରଯେ ଚାପହାରେ ଚ ତେ ଦୋଷା ବୈ ସ୍ମୃତା ଗବାମ୍॥ 13-109-5 (85789) ଅପହୃତ୍ଯ ତୁ ଯୋ ଗାଂ ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଯାବଦ୍ଦାନେ ତୁ ଯୋ ଗାଂ ବୈ ବ୍ରାହ୍ମଣାଯ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। 13-109-6 (85790) ସୁବର୍ଣଂ ଦକ୍ଷିଣାମାହୁର୍ଗୋପ୍ରଦାନେ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ସୁବର୍ଣଂ ପରମିତ୍ଯୁକ୍ତଂ ଦକ୍ଷିଣାର୍ଥମସଂଶଯମ୍॥ 13-109-7 (85791) ଗୋପ୍ରଦାନାତ୍ତାରଯତେ ସପ୍ତ ପୂର୍ବାଂସ୍ତଥାଽପରାନ୍। ସୁବର୍ଣଂ ଦକ୍ଷିଣାଂ କୃତ୍ବା ତାବଦ୍ଦ୍ବିଗୁଣମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-109-8 (85792) ସୁବର୍ଣଂ ପରମଂ ଦାନଂ ସୁବର୍ଣଂ ଦକ୍ଷିଣା ପରା। ସୁବର୍ଣଂ ପାବନଂ ଶକ୍ର ପାବନାନାଂ ପରଂ ସ୍ମୃତମ୍॥ 13-109-9 (85793) କୁଲାନାଂ ପାବନଂ ପ୍ରାହୁର୍ଜାତରୂପଂ ଶତକ୍ରତୋ। ଏଷା ମେ ଦକ୍ଷିଣା ପ୍ରୋକ୍ତା ସମାସେନ ମହାଦ୍ଯୁତେ॥ 13-109-10 (85794) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-109-11x (7115) ଏତତ୍ପିତାମହେନୋକ୍ତମିନ୍ଦ୍ରାଯ ଭରତର୍ଷଭ। ଇନ୍ଦ୍ରୋ ଦଶରଥାଯାହ ରାମାଯାହ ପିତା ତଥା॥ 13-109-11 (85795) ରାଘବୋପି ପ୍ରିଯଭ୍ରାତ୍ରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣାଯ ଯଶସ୍ବିନେ। ଋଷିଭ୍ଯୋ ଲକ୍ଷ୍ମଣେନୋକ୍ତମରଣ୍ଯେ ବସତା ପ୍ରଭୋ॥ 13-109-12 (85796) ପାରମ୍ପର୍ଯାଗତଂ ଚେଦମୃଷଯଃ ସଂଶିତବ୍ରତାଃ। ଦୁର୍ଧରଂ ଦାରଯାମାସୂ ରାଜାନଶ୍ଚୈବ ଧାର୍ମିକାଃ॥ 13-109-13 (85797) ଉପାଧ୍ଯାଯେନ ଗଦିତଂ ମମ ଚେଦଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-109-14 (85798) ଯ ଇଦଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ନିତ୍ଯଂ ବଦେଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣସଂସଦି। ଯଜ୍ଞେଷୁ ଗୋପ୍ରଦାନେଷୁ ଦ୍ବଯୋରପି ସମାଗମେ॥ 13-109-15 (85799) ତସ୍ଯ ଲୋକାଃ କିଲାକ୍ଷଯ୍ଯା ଦୈବତୈଃ ସହ ନିତ୍ଯଦା। ଇତି ବ୍ରହ୍ମା ସ ଭଗବାନୁବାଚ ପରମେଶ୍ବରଃ॥ ॥ 13-109-16 (85800) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ନବାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 109 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-109-3 ବିକ୍ରଯାର୍ଥଂ ଯୋ ନିଯୁଙ୍କ୍ତେ ଇତି ଶେଷଃ॥ 7-109-10 ସୁବର୍ଣଂ ପ୍ରାହୁରିତ୍ଯଜ୍ଞାଜାତରୂପମିତି ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ବିସ୍ରମ୍ଭିତୋଽହଂ ଭବତା ଧର୍ମାନ୍ପ୍ରବଦତା ବିଭୋ। ପ୍ରବକ୍ଷ୍ଯାମି ତୁ ସଂଦେହଂ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-110-1 (85801) ବ୍ରତାନାଂ କିଂ ଫଲଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ କୀଦୃଶଂ ବା ମହାଦ୍ଯୁତେ। ନିଯମାନାଂ ଫଲଂ କିଂ ଚ ସ୍ବଧୀତସ୍ଯ ଚ କିଂ ଫଲମ୍॥ 13-110-2 (85802) ଦମସ୍ଯେହ ଫଲଂ କିଂ ଚ ବେଦାନାଂ ଧାରଣେ ଚ କିମ୍। ଅଧ୍ଯାପନେ ଫଲଂ କିଂ ଚ ସର୍ବମିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-110-3 (85803) ଅପ୍ରତିଗ୍ରାହକେ କିଂ ଚ ଫଲଂ ଲୋକେ ପିତାମହ। ତସ୍ଯ କିଞ୍ଚ ଫଲଂ ଦୃଷ୍ଟଂ ଶ୍ରୁତଂ ଯସ୍ତୁ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି॥ 13-110-4 (85804) ସ୍ବକର୍ମନିରତାନାଂ ଚ ଶୂରାଣାଂ ଚାପି କିଂ ଫଲମ୍। ସତ୍ଯେ ଚ କିଂ ଫଲଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେ ଚ କିଂ ଫଲମ୍। 13-110-5 (85805) ପିତୃଶୁଶ୍ରୂଷଣେ କିଞ୍ଚ ମାତୃଶୁଶ୍ରୂଷଣେ ତଥା। ଆଚାର୍ଯଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷା ସ୍ବନୁକ୍ରୋଶାନୁକମ୍ପନେ॥ 13-110-6 (85806) ଏତତ୍ସର୍ବମଶେଷେଣ ପିତାମହ ଯଥାତଥମ୍। ବେତୁମିଚ୍ଛାମି ଧର୍ମଜ୍ଞ ପରଂ କୌତୂହଲଂ ହି ମେ॥ 13-110-7 (85807) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-110-8x (7116) ଯୋ ବ୍ରତଂ ବୈ ଯଥୋଦ୍ଦିଷ୍ଟଂ ତଥା ସମ୍ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ। ଅଖଣ୍ଡଂ ସମ୍ଯଗାରଭ୍ଯ ତସ୍ଯ ଲୋକାଃ ସନାତନାଃ॥ 13-110-8 (85808) ନିଯମାନାଂ ଫଲଂ ରାଜନ୍ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମିହ ଦୃଶ୍ଯତେ। ନିଯମାନାଂ କ୍ରତୂନାଂ ଚ ତ୍ବଯାଽବାପ୍ତମିଦଂ ଫଲମ୍॥ 13-110-9 (85809) ସ୍ବଧୀତସ୍ଯାପି ଚ ଫଲଂ ଦୃଶ୍ଯତେଽମୁତ୍ର ଚେହ ଚ। ଇହ ଲୋକେଽର୍ଥବାନ୍ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ଚ ମୋଦତେ॥ 13-110-10 (85810) ଦମସ୍ଯ ତୁ ଫଲଂ ରାଜଞ୍ଶୃଣୁ ତ୍ବଂ ବିସ୍ତରେଣ ମେ। ଦାନ୍ତାଃ ସର୍ବତ୍ର ସୁଖିନୋ ଦାନ୍ତାଃ ସର୍ବତ୍ର ନିର୍ବୃତାଃ। ଯତ୍ରେଚ୍ଛାଗାମିନୋ ଦାନ୍ତାଃ ସର୍ବଶତ୍ରୁନିଷୂଦନାଃ॥ 13-110-11 (85811) ପ୍ରାର୍ଥଯନ୍ତି ଚ ଯଦ୍ଦାନ୍ତା ଲଭନ୍ତେ ତନ୍ନ ସଂଶଯଃ। ଯୁଜ୍ଯନ୍ତେ ସର୍ବକାମୈର୍ହି ଦାନ୍ତାଃ ସର୍ବତ୍ର ପାଣ୍ଡବ॥ 13-110-12 (85812) ସ୍ବର୍ଗେ ଯଥା ପ୍ରମୋଦନ୍ତେ ତପସା ବିକ୍ରମେଣ ଚ। ଦାନୈର୍ଯଜ୍ଞୈଶ୍ଚ ବିବିଧୈସ୍ତଥା ଦାନ୍ତାଃ କ୍ଷମାନ୍ବିତାଃ॥ 13-110-13 (85813) ଦାନାଦ୍ଦମୋ ବିଶିଷ୍ଟୋ ହି ଦଦତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଦ୍ବିଜାତଯେ। ଦାତା କୁପ୍ଯତି ନୋ ଦାନ୍ତସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଦାନାତ୍ପରଂଦମଃ॥ ଯସ୍ତୁ ଦଦ୍ଯାଦକୁପ୍ଯନ୍ହି ତସ୍ଯ ଲୋକାଃ ସନାତନାଃ। କ୍ରୋଧୋ ହନ୍ତି ହି ଯଦ୍ଦାନଂ ତସ୍ମାଦ୍ଦାନାଦ୍ବରୋ ଦମଃ॥ 13-110-14 (85814) ଅଦୃଶ୍ଯାନି ମହାରାଜ ସ୍ଥାନାନ୍ଯଯୁତଶୋ ଦିବି। ଋଷୀଣାଂ ସର୍ବଲୋକଷୁ ଯାନି ତେ ଯାନ୍ତି ଦେବତାଃ॥ 13-110-16 (85815) ଦମେନ ଯାନି ନୃପତେ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପରମର୍ଷଯଃ। କାମଯାନା ମହତ୍ସ୍ଥାନଂ ତସ୍ମାଦ୍ଦାନାତ୍ପରଂ ଦମଃ॥ 13-110-17 (85816) `ବିଦ୍ଯାଦାନାଦ୍ବରଂ ନାସ୍ତି ବେଦବିଦ୍ଯା ମହାଫଲାଃ।' ଅଧ୍ଯାପକଃ ପରିକ୍ଲେଶାଦକ୍ଷଯଂ ଫଲମଶ୍ନୁତେ॥ 13-110-18 (85817) ବିଧିବତ୍ପାବକଂ ହୁତ୍ବା ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ନରାଧିପ। ଅଧୀତ୍ଯାପି ହି ଯୋ ବେଦାନ୍ନ୍ଯାଯବିଦ୍ଭ୍ଯଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛତି। ଗୁରୁକର୍ମପ୍ରଶଂସୀ ତୁ ସୋପି ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ॥ 13-110-19 (85818) କ୍ଷତ୍ରିଯୋଽଧ୍ଯଯନେ ଯୁକ୍ତୋ ଯଜନେ ଦାନକର୍ମଣି। ଯୁଦ୍ଧେ ଯଶ୍ଚ ପରିତ୍ରାତା ସୋପି ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ॥ 13-110-20 (85819) ବୈଶ୍ଯଃ ସ୍ବକର୍ମନିରତଃ ପ୍ରଦାନାଲ୍ଲଭତେ ମହତ୍। ଶୂଦ୍ରଃ ସ୍ବକର୍ମନିରତଃ ସ୍ବର୍ଗଂ ଶୁଶ୍ରୂଷଯାଽଽର୍ଚ୍ଛତି॥ 13-110-21 (85820) ଶୂରା ବହୁବିଧାଃ ପ୍ରୋକ୍ତାସ୍ତେଷାମର୍ଥାସ୍ତୁ ମେ ଶୃଣୁ। ଶୂରାନ୍ବଯାନାଂ ନିର୍ଦିଷ୍ଟଂ ଫଲଂ ଶୂରସ୍ଯ ଚୈବ ହି॥ 13-110-22 (85821) ଯଜ୍ଞଶୂରା ଦମେ ଶୂରାଃ ସତ୍ଯଶୂରାସ୍ତଥା ପରେ। ଯୁଦ୍ଧଶୂରାସ୍ତଥୈବୋକ୍ତା ଦାନଶୂରାଶ୍ଚ ମାନବାଃ॥ 13-110-23 (85822) `ବୁଦ୍ଧିଶୂରାସ୍ତଥୈବାନ୍ଯେ କ୍ଷମାଶୂରାସ୍ତଥା ପରେ।' ସାଙ୍ଖ୍ଯଶୂରାଶ୍ଚ ବହବୋ ଯୋଗଶୂରାସ୍ତଥା ପରେ। ଅରଣ୍ଯେ ଗୃହବାସେ ଚ ତ୍ଯାଗେ ଶୂରାସ୍ତଥା ପରେ॥ 13-110-24 (85823) ଆର୍ଜବେ ଚ ତଥା ଶୂରାଃ ଶମେ ବର୍ତନ୍ତି ମାନବାଃ। ତୈସ୍ତୈଶ୍ଚ ନିଯମୈଃ ଶୂରା ବହବଃ ସନ୍ତି ଚାପରେ। ବେଦାଧ୍ଯଯନଶୂରାଶ୍ଚ ଶୂରାଶ୍ଚାଧ୍ଯାପନେ ରତାଃ॥ 13-110-25 (85824) ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷଯା ଶୂରାଃ ପିତୃଶୁଶ୍ରୂଷଯା ପରେ। ମାତୃଶୁଶ୍ରୂଷଯା ଶୂରା ଭୈକ୍ଷ୍ଯଶୂରାସ୍ତଥା ପରେ॥ 13-110-26 (85825) ଅରଣ୍ଯେ ଗୃହବାସେ ଚ ଶୂରାଶ୍ଚାତିଥିପୂଜନେ। ସର୍ବେ ଯାନ୍ତି ପରାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ସ୍ବକର୍ମଫଲନିର୍ଜିତାନ୍॥ 13-110-27 (85826) ଧାରଣଂ ସର୍ବବେଦାନାଂ ସର୍ବତୀର୍ଥାବଗାହନମ୍। ସତ୍ଯଂ ଚ ବ୍ରୁବତୋ ନିତ୍ଯଂ ସମଂ ବା ସ୍ଯାନ୍ନବା ସମମ୍॥ 13-110-28 (85827) ଅଶ୍ବମେଧସହସ୍ରଂ ଚ ସତ୍ଯଂ ଚ ତୁଲଯା ଧୃତମ୍। ଅଶ୍ବମେଧସହସ୍ରାଦ୍ଧି ସତ୍ଯମେବ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-110-29 (85828) ସତ୍ଯେନ ସୂର୍ଯସ୍ତପତି ସତ୍ଯେନାଗ୍ନିଃ ପ୍ରଦୀପ୍ଯତେ। ସତ୍ଯେନ ମରୁତୋ ବାନ୍ତି ସର୍ବଂ ସତ୍ଯେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 13-110-30 (85829) ସତ୍ଯେନ ଦେବାଃ ପ୍ରୀଯନ୍ତେ ପିତରୋ ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତଥା। ସତ୍ଯମାହୁଃ ପରୋ ଧର୍ମସ୍ତସ୍ମାତ୍ସତ୍ଯଂ ନ ଲୋପଯେତ୍॥ 13-110-31 (85830) ମୁନଯଃ ସତ୍ଯନିରତା ମୁନଯଃ ସତ୍ଯବିକ୍ରମାଃ। ମୁନଯଃ ସତ୍ଯଶପଥାସ୍ତସ୍ମାତ୍ସତ୍ଯଂ ବିଶିଷ୍ଯତେ॥ 13-110-32 (85831) ସତ୍ଯବନ୍ତଃ ସତ୍ଯଲୋକେ ମୋଦନ୍ତେ ଭରତର୍ଷଭ। ଦମଃ ସତ୍ଯଫଲାବାପ୍ତିରୁକ୍ତା ସର୍ବାତ୍ମନା ମଯା॥ 13-110-33 (85832) ଅସଂଶଯଂ ବିନୀତାତ୍ମା ସ ବୈ ସ୍ବର୍ଗେ ମହୀଯତେ। ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯସ୍ଯ ଚ ଗୁଣଂ ଶୃଣୁ ତ୍ବଂ ବସୁଧାଧିପ॥ 13-110-34 (85833) ଆଜନ୍ମମରଣାଦ୍ଯସ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଭବେଦିହ। ନ ତସ୍ଯ କିଞ୍ଚିଦପ୍ରାପ୍ଯମିତି ବିଦ୍ଧି ନରାଧିପ॥ 13-110-35 (85834) ବହ୍ବ୍ଯଃ କୋଟ୍ଯସ୍ତ୍ବଷୀଣାଂ ତୁ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ବସନ୍ତ୍ଯୁତ ସତ୍ଯେ ରତାନାଂ ସତତଂ ଦାନ୍ତାନାମୂର୍ଧ୍ବରେତସାମ୍॥ 13-110-36 (85835) ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ଦହେଦ୍ରାଜନ୍ସର୍ବପାପାନ୍ଯୁପାସିତମ୍। ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ବିଶେଷେଣ ବ୍ରାହ୍ମମୋ ହ୍ଯଗ୍ନିରୁଚ୍ଯତେ॥ 13-110-37 (85836) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ହି ତଥା ହ୍ଯେତଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ତପସ୍ବିଷୁ। ବିଭେତି ହି ଯଥା ଶକ୍ରୋ ବ୍ରହ୍ମଚାରିପ୍ରଧର୍ଷିତଃ॥ 13-110-38 (85837) ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯସ୍ଯ ଫଲମୃଷୀଣାମିହ ଦୃଶ୍ଯତେ। ମାତାପିତ୍ରୋଃ ପୂଜନେ ଯୋ ଧର୍ମସ୍ତମପି ମେ ଶୃଣୁ॥ 13-110-39 (85838) ଶୁଶ୍ରୂଷତେ ଯଃ ପିତରଂ ନ ଚାସୂଯେତ୍କଦାଚନ। ମାତରଂ ଭ୍ରାତରଂ ବାଽପି ଗୁରୁମାଚାର୍ଯମେବ ଚ॥ 13-110-40 (85839) ତସ୍ଯ ରାଜନ୍ଫଲଂ ବିଦ୍ଧି ସ୍ବର୍ଲୋକେ ସ୍ଥାନମର୍ଚିତମ୍। ନ ଚ ପଶ୍ଯେତ ନରକଂ ଗୁରୁଶୁଶ୍ରୂଷଯାଽଽତ୍ମବାନ୍॥ ॥ 13-110-41 (85840) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 110 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-110-6 ଅନୁକ୍ରୋଶଃ ପରଦୁଃଖେନ ଦୁଃଖିତତ୍ବମ୍। ଅନୁକମ୍ପା ତତ୍ପ୍ରତୀକାରକରଣମ୍॥ 7-110-9 ଫଲମୈଶ୍ବର୍ଯମେବ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମ୍॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ବିଧିଂ ଗବାଂ ପରଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ନୃପ ତତ୍ତ୍ବତଃ। ଯେନ ତାଞ୍ଶାଶ୍ବତାଁଲ୍ଲୋକାନର୍ଥିନାଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦିହ॥ 13-111-1 (85841) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-111-2x (7117) ନ ଗୋଦାନାତ୍ପରଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ବିଦ୍ଯତେ ବସୁଧାଧିପ। ଗୌର୍ହି ନ୍ଯାଯାଗତା ଦତ୍ତା ସଦ୍ଯସ୍ତାରଯତେ କୁଲମ୍॥ 13-111-2 (85842) ସତାମର୍ଥେ ସମ୍ଯଗୁତ୍ପାଦିତୋ ଯଃ ସ ବୈ କ୍ଲୃପ୍ତଃ ସମ୍ଯଗାଭ୍ଯଃ ପ୍ରଜାଭ୍ଯଃ। ତସ୍ମାତ୍ପୂର୍ବଂ ହ୍ଯାଦିକାଲପ୍ରବୃତ୍ତଂ ଗୋଦାନାର୍ଥଂ ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ବିଧିଂ ମେ॥ 13-111-3 (85843) ପୁରା ଗୋଷ୍ଠେ ନିଲୀନାସୁ ଗୋଷୁ ସନ୍ଦିଗ୍ଧଦର୍ଶିନା। ମାଂଧାତ୍ରା ପ୍ରକୃତଂ ପ୍ରଶ୍ନଂ ବୃହସ୍ପତିରଭାଷତ॥ 13-111-4 (85844) ଦ୍ବିଜାନାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ସତ୍କୃତ୍ଯ ପ୍ରୋକ୍ତଂ କାଲମୁପୋଷ୍ଯ ଚ। ଗୋଦାନାର୍ଥେ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀତ ରୋହିଣୀଂ ନିଯତବ୍ରତଃ॥ 13-111-5 (85845) ଆହ୍ବାନଂ ଚ ପ୍ରଯୁଞ୍ଜୀତ ସମଙ୍ଗେ ବହୁଲେତି ଚ। ପ୍ରବିଶ୍ଯ ଚ ଗବାଂ ମଧ୍ଯମିମାଂ ଶ୍ରୁତିମୁଦାହରେତ୍॥ 13-111-6 (85846) ଗୌର୍ମେ ମାତା ବୃଷଭଃ ପିତା ମେ ଦିବଂ ଗର୍ଭଂ ଜଗତୀ ମେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା। ପ୍ରପଦ୍ଯୈବଂ ଶର୍ବରୀମୁଷ୍ଯ ଗୋଷୁ ପୁନର୍ବାଣୀମୁତ୍ସୃଜେଦ୍ଗୋପ୍ରଦାନେ॥ 13-111-7 (85847) ସ ତାମେକାଂ ନିଶାଂ ଗୋଭିଃ ସମସଖ୍ଯଃ ସମବ୍ରତଃ। ଐକାତ୍ମ୍ଯଗମନାତ୍ସଦ୍ଯଃ କଲୁଷାଦ୍ବିପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-111-8 (85848) ଉତ୍ସୃଷ୍ଟବୃଷବତ୍ସା ହି ପ୍ରଦେଯା ସୂର୍ଯଦର୍ଶନେ। ତ୍ରିଦିବଂ ପ୍ରତିପତ୍ତବ୍ଯମର୍ଥବାଦାଶିଷସ୍ତବ॥ 13-111-9 (85849) ଊର୍ଜସ୍ବିନ୍ଯ ଊର୍ଜମେଧାଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞେ ଗର୍ଭୋଽମୃତସ୍ଯ ଜଗତଶ୍ଚ ପ୍ରତିଷ୍ଠା। କ୍ଷିତେ ରୋହଃ ପ୍ରବହଃ ଶଶ୍ବଦେବ। ପ୍ରାଜାପତ୍ଯାଃ ସର୍ବମିତ୍ଯର୍ଥବାଦାଃ॥ 13-111-10 (85850) ଗାବୋ ମମୈନଃ ପ୍ରଣୁଦନ୍ତୁ ସୌର୍ଯା- ସ୍ତଥା ସୌମ୍ଯାଃ ସ୍ବର୍ଗଯାନାଯ ସନ୍ତୁ। ଆତ୍ମାନଂ ମେ ମାତୃବଚ୍ଚାଶ୍ରଯନ୍ତୁ ତଥାଽନୁକ୍ତାଃ ସନ୍ତୁ ସର୍ବାଶିଷୋ ମେ॥ 13-111-11 (85851) ଶୋଷୋତ୍ସର୍ଗେ କର୍ମଭିର୍ଦେହମୋକ୍ଷେ ସରସ୍ବତ୍ଯଃ ଶ୍ରେଯସେ ସମ୍ପ୍ରବୃତ୍ତାଃ। ଯୂଯଂ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ବପୁଣ୍ଯୋପବାହ୍ଯାଂ ଦିଶଧ୍ବଂ ମେ ଗତିମିଷ୍ଟାଂ ପ୍ରସନ୍ନାଃ॥ 13-111-12 (85852) ଯା ବୈ ଯୂଯଂ ସୋଽହମଦ୍ଯୈବ ଭାବୋ ଯୁଷ୍ମାନ୍ଦତ୍ତ୍ବା ଚାହମାତ୍ମପ୍ରଦାତା। ମନଶ୍ଚ୍ଯୁତା ମନ ଏବୋପପନ୍ନାଃ ସନ୍ଧୁକ୍ଷଧ୍ବଂ ସୌମ୍ଯରୂପାଗ୍ର୍ଯଦେହାଃ॥ 13-111-13 (85853) ଦାନସ୍ଯାଗ୍ରେ ପୂର୍ବମେତଦ୍ବଦେତ ଗବାଂ ଦାତା ବିଧିବତ୍ପର୍ବଦୃଷ୍ଟମ୍। ପ୍ରତିବ୍ରୂଯାଚ୍ଛେଷମର୍ଧଂଦ୍ବିଜାତିଃ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ବୈ ଗୋପ୍ରଦାନେ ବିଧିଜ୍ଞଃ॥ 13-111-14 (85854) ଗାଂ ଦଦାନୀତି ବକ୍ତବ୍ଯମର୍ଘ୍ଯମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ସୁବ୍ରତଃ। ଊଢବ୍ଯା ଭରିତବ୍ଯା ଚ ବୈଷ୍ଣବୀତି ଚ ଚୋଦଯେତ୍॥ 13-111-15 (85855) ନାମ ସଙ୍କୀର୍ତଯେତ୍ତସ୍ଯା ଯଥାସଂଖ୍ଯୋତ୍ତରଂ ସ ବୈ। ଫଲଂ ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶଦଷ୍ଟୌ ଚ ସହସ୍ରାଣି ଚ ବିଂଶତିଃ॥ 13-111-16 (85856) ଏବମେତାନ୍ଗୁଣାନ୍ବିଦ୍ଯାଦ୍ଗବାଦୀନାଂ ଯଥାକ୍ରମମ୍। ଗୋପ୍ରଦାତା ସମାପ୍ନୋତି ସମସ୍ତାନଷ୍ଟମେ କ୍ରମେ॥ 13-111-17 (85857) ଗୋଦଃ ଶୀଲୀ ନିର୍ଭଯଶ୍ଚାର୍ଘଦାତା ନ ସ୍ଯାଦ୍ଦୁଃଖୀ ବସୁଦାତା ଚ କାମମ୍। ଉପସ୍ଯୋଢା ଭାରତେ ଯଶ୍ଚ ବିଦ୍ବା- ନ୍ବିଖ୍ଯାତାସ୍ତେ ବୈଷ୍ଣବାଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରଲୋକାଃ॥ 13-111-18 (85858) ଗା ବୈ ଦତ୍ତ୍ବା ଗୋବ୍ରତୀ ସ୍ଯାତ୍ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ନିଶାଂ ଚୈକାଂ ସଂବସେତେହ ତାଭିଃ। କାମ୍ଯାଷ୍ଟଭ୍ଯାଂ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ ତ୍ରିରାତ୍ରଂ ରସୈର୍ବା ଗୋଃ ଶକୃତା ପ୍ରଶ୍ନବୈର୍ବା॥ 13-111-19 (85859) ଦେବବ୍ରତୀ ସ୍ଯାଦ୍ବୃଷଭପ୍ରଦାନେ ବେଦାବାପ୍ତିର୍ଗୋଯୁଗସ୍ଯ ପ୍ରଦାନେ। ତଥା ଗବାଂ ବିଧିମାସାଦ୍ଯ ଯଜ୍ବା ଲୋକାନଗ୍ର୍ଯାନ୍ବିନ୍ଦତେ ଗୋବିଧିଜ୍ଞଃ॥ 13-111-20 (85860) କାମାନ୍ସର୍ବାନ୍ପାର୍ଥିବାନେକସଂସ୍ଥା- ନ୍ଯୋ ବୈ ଦଦ୍ଯାତ୍କାମଦୁଘାଂ ଚ ଧେନୁମ୍। ସମ୍ଯକ୍ତାଃ ସ୍ଯୁର୍ହବ୍ଯକବ୍ଯୌଘବତ୍ଯ ସ୍ତାସାମୁକ୍ଷ୍ଣାଂ ଜ୍ଯାଯସାଂ ସମ୍ପ୍ରଦାନମ୍॥ 13-111-21 (85861) ନ ଚାଶିଷ୍ଯାଯାବ୍ରତାଯୋପକୁର୍ଯା- ନ୍ନାଶ୍ରଦ୍ଦଧାନାଯ ନ ବକ୍ରବୁଦ୍ଧଯେ। ଗୁହ୍ଯୋ ହ୍ଯଯଂ ସର୍ବଲୋକସ୍ଯ ଧର୍ମୋ ନେମଂ ଧର୍ମଂ ଯତ୍ର ତତ୍ର ପ୍ରଜଲ୍ପେତ୍॥ 13-111-22 (85862) ସନ୍ତି ଲୋକେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନା ମନୁଷ୍ଯାଃ ସନ୍ତି କ୍ଷୁଦ୍ରା ରାକ୍ଷସମାନୁଷେଷୁ। ଏଷାମେତଦ୍ଦୀଯମାନଂ ହ୍ଯନିଷ୍ଟଂ ଯେ ନାସ୍ତିକ୍ଯଂ ଚାଶ୍ରଯନ୍ତେଽଲ୍ପପୁଣ୍ଯାଃ॥ 13-111-23 (85863) ବାର୍ହସ୍ପତ୍ଯଂ ବାକ୍ଯମେତନ୍ନିଶମ୍ଯ ଯେ ରାଜାନୋ ଗୋପ୍ରଦାନାନି ଦତ୍ତ୍ବା। ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ତାଃ ପୁଣ୍ଯଶୀଲାଃ ପ୍ରବୃତ୍ତା- ସ୍ତାନ୍ମେ ରାଜନ୍କୀର୍ତ୍ଯମାନାନ୍ନିବୋଧ॥ 13-111-24 (85864) ଉଶୀନରୋ ବିଶ୍ବଗଶ୍ବୋ ନୃଗଶ୍ଚ ଭଗୀରଥୋ ବିଶ୍ରୁତୋ ଯୌବନାଶ୍ବଃ। ମାନ୍ଧାତା ବୈ ମୁଚୁକୁନ୍ଦଶ୍ଚ ରାଜା ଭୂରିଦ୍ଯୁମ୍ନୋ ନୈଷଧଃ ସୋମକଶ୍ଚ॥ 13-111-25 (85865) ପୁରୂରବା ଭରତଶ୍ଚକ୍ରବର୍ତୀ ଯସ୍ଯାନ୍ବବାଯେ ଭରତାଃ ସର୍ବ ଏବ। ତଥା ବୀରୋ ଦାଶରଥିଶ୍ଚ ରାମୋ ଯେ ଚାପ୍ଯନ୍ଯେ ବିଶ୍ରୁତାଃ କୀର୍ତିମନ୍ତଃ॥ 13-111-26 (85866) ତଥା ରାଜା ପୃଥୁକର୍ମା ଦିଲୀପୋ ଦିବଂ ପ୍ରାପ୍ତୋ ଗୋପ୍ରଦାନୈର୍ବିଧିଜ୍ଞଃ। ଯଜ୍ଞୈର୍ଦାନୈସ୍ତପସା ରାଜଧର୍ମୈ- ର୍ମାଂଧାତାଽଭୂଦ୍ଗୋପ୍ରଦାନୈଶ୍ଚ ଯୁକ୍ତଃ॥ 13-111-27 (85867) ତସ୍ମାତ୍ପାର୍ଥ ତ୍ବମପୀମାଂ ମଯୋକ୍ତାଂ ବାର୍ହସ୍ପତୀଂ ଭାରତୀଂ ଧାରଯସ୍ବ। ଦ୍ବିଜାଗ୍ର୍ଯେଭ୍ଯଃ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛସ୍ବ ପ୍ରୀତୋ ଗାଃ ପୁଣ୍ଯା ବୈ ପ୍ରାପ୍ଯ ରାଜ୍ଯଂ କୁରୂଣାମ୍॥ 13-111-28 (85868) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-111-29x (7118) ତଥା ସର୍ବଂ କୃତବାନ୍ଧର୍ମରାଜୋ ଭୀଷ୍ମେଣୋକ୍ତୋ ବିଧିବଦ୍ଗୋପ୍ରଦାନେ ସ ମାନ୍ଧାତୁର୍ବେଦ ଦେବୋପଦିଷ୍ଟଂ ସମ୍ଯଗ୍ଧର୍ମଂ ଧାରଯାମାସ ରାଜା॥ 13-111-29 (85869) ଇତି ନୃପ ସତତଂ ଗବାଂ ପ୍ରଦାନେ ଯବଶକଲାନ୍ସହ ଗୋମଯୈଃ ପିବାନଃ। କ୍ଷିତିତଲଶଯନଃ ଶିଖୀ ଯତାତ୍ମା ବୃଷ ଇବ ରାଜବୃଷସ୍ତଦା ବଭୂବ॥ 13-111-30 (85870) ନରପତିରଭବତ୍ସଦୈବ ତାଭ୍ଯଃ ପ୍ରଯତମନାସ୍ତ୍ବଭିସଂସ୍ତୁବଂଶ୍ଚ ଗା ବୈ। ନୃପତିଧୁରି ଚ ଗାମଯୁକ୍ତ ଭୂପ- ସ୍ତୁରଗବରୈରଗମଚ୍ଚ ଯତ୍ର ତତ୍ର॥ ॥ 13-111-31 (85871) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକାଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 111 ॥।

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-111-3 ଯୋ ବିଧିରୁତ୍ପାଦିତଃ। ସମ୍ଯଗିଜ୍ଯାଃ ପ୍ରଜାଭ୍ଯ ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-111-5 ଦ୍ବିଜାତିମତିସତ୍କୃତ୍ଯ ଶ୍ବଃ କାଲମଭିବେଦ୍ଯ ଚେତି ଝ. ପାଠଃ। ରୋହିଣୀଂ ଲୋହିତବର୍ଣାମ୍॥ 7-111-8 ସମସଂଖ୍ଯୋ ଗା ଅନିବାରଯନ୍। ସମବ୍ରତଃ ଭୂତଲଶାଯିତ୍ବଦଂଶାଦ୍ଯନିବାରକତ୍ବାଦିଗୁଣଯୁକ୍ତଃ॥ 7-111-9 ଉତ୍ସୃଷ୍ଟଃ ବୃଷବତ୍ସୋ ଯଯା ସାର୍ଧଂ ସା ଉତ୍ସୃଷ୍ଟବୃଷବତ୍ସା। ତ୍ବଯା ପ୍ରଦେଯା ତ୍ରିଦିବଂ ଚ ପ୍ରତିପତ୍ତବ୍ଯଂ ଗନ୍ତବ୍ଯମ୍। ଅର୍ଥବାଦମନ୍ତ୍ରୋକ୍ତା ଆଶିଷଶ୍ଚ ତବ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତୀତି ଯୋଜ୍ଯମ୍॥ 7-111-10 ଆଶିଷମେବାହ ଊର୍ଜସ୍ବିନ୍ଯ ଇତି। ବଲବତ୍ଯ ଉତ୍ସାହବତ୍ଯୋ ବା ଊର୍ଜସ୍ବିନ୍ଯଃ। ଊର୍ଜମେଧା ଉପଗତପ୍ରଜ୍ଞାଃ। ଯଜ୍ଞେ ଅମୃ-ତସ୍ଯ ତତ୍ସାଧନସ୍ଯ ହବିଷୋ ଗର୍ଭ ଇବ ଗର୍ଭଃ କ୍ଷେତ୍ରଭୂତାଃ। କ୍ଷିତେଃ ଐଶ୍ବର୍ଯସ୍ଯ ରୋହଃ। ଶଶ୍ବତ୍ ଶାଶ୍ବତଃ କ୍ଷିତେଃ ପ୍ରହବଃ ପ୍ରବାହରୂପାଶ୍ଚ। ପ୍ରାଜାପତ୍ଯଃ ସର୍ବବଦ୍ଯାପ୍ରବାଦ ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-111-11 ଅନୁକ୍ତାଃ ମନ୍ତ୍ରଦ୍ବଯେନ ଉକ୍ତା ଆଶିଷୋ ମେ ସନ୍ତୁ। ଆମ୍ନାତାଯାମନଧୀତାଃ ଶ୍ରଯନ୍ତୁ ଇତି ଥ.ପାଠଃ॥ 7-111-12 ଶୋଷୋତ୍ସର୍ଗେ କ୍ଷଯରୋଗୋପତାପାପନଯେ କ୍ଷଯରୋଗାଦିନିବୃତ୍ତୌ ଦେହମୋକ୍ଷେ ଚ କର୍ମଭିଃ ପଞ୍ଚଗବ୍ଯାଦିଭିଃ ସେବିତାଃ ସତ୍ଯଃ ସରସ୍ବତ୍ଯୋ ନଦ୍ଯ ଇବ ଶ୍ରେଯସେ ସମ୍ପ୍ରବୃତ୍ତାଃ॥ 7-111-13 ମନଶ୍ଚ୍ଯୁତାଃ ଦାତୁର୍ମମତ୍ବାଭିମାନାଚ୍ଚ୍ଯୁତାଃ। ମନଏବ ଉପପନ୍ନାଃ ମଦୀଯମମତାସ୍ପଦୀଭୂତାଃ। ସନ୍ଧୁଧ୍ବଂ ଦାତାରଂ ମାଂ ଚ ଇଷ୍ଟୈର୍ଭୋଗୈଃ ପ୍ରକାଶଯଧ୍ବମ୍॥ 7-111-18 ଗବାଦୀନାଂ ଗୋପ୍ରତିନିଧୀନାଂ ଏବ ତତ୍ଫଲମ୍। ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଗୋଦାନେ ଗୋପ୍ରତିଗ୍ରହୀତୁର୍ଗୃହଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯା ଅଷ୍ଟମେ ପଦେ ଭବନ୍ତି କିମୁ ତଦ୍ଗୃହଗମନାଦିଷ୍ବିତି ଭାବଃ। ଗୁଣାନ୍ବୃଦ୍ଧାନ୍ଭାବନୀଯଂ ଯଥାକ୍ରମମିତି ଥ.ଧ. ପାଠଃ। ଶୀଲୀ ଶୀଲବାନ୍ ଅର୍ଘଦାତା ନିର୍ଭଯ ଇତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ। ଉଷସ୍ଯଂ ପ୍ରାତଃ ସ୍ନାନାଦିକର୍ମ ଊଢଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଯୈଃ। ଭାରତେ ବିଦ୍ବାନ୍ ଭାରତବେତ୍ତା। ବୈଷ୍ଣବାଃ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତାଃ। ଚନ୍ଦ୍ରବତ୍ ଲୋକ ଆଲୋକୋ ଯେଷାଂ ଏବ ବିଖ୍ଯାତାଃ କଥିତାଃ॥ 7-111-21 ଏକସଂସ୍ଥାନ୍ ଏକୀକୃତାନ୍। ତାସାଂ ତାଭ୍ଯୋଽଧିକମିତି ଶେଷଃ। ଉକ୍ଷ୍ଣାଂ ବୃଷଭାଣାମ୍॥ 7-111-22 ଉପକୁର୍ଯାତ୍ ଏତତ୍କଥନେନ॥

ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। ତତୋ ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ ରାଜା ଭୂଯଃ ଶାନ୍ତନବଂ ନୃପମ୍। ଗୋଦାନବିସ୍ତରଂ ଧୀମାନ୍ପପ୍ରଚ୍ଛ ବିନଯାନ୍ବିତଃ॥ 13-112-1 (85872) ଗୋପ୍ରଦାନଗୁଣାନ୍ସମ୍ଯକ୍ ପୁନର୍ମେ ବ୍ରୂହି ଭାରତ। ନ ହି ତୃପ୍ଯାମ୍ଯହଂ ବୀର ଶୃଣ୍ବାନୋଽମୃତମୀଦୃଶମ୍॥ 13-112-2 (85873) ଇତ୍ଯୁକ୍ତୋ ଧର୍ମରାଜେନ ତଦା ଶାନ୍ତନବୋ ନୃପଃ। ସମ୍ଯଗାହ ଗୁଣାଂସ୍ତସ୍ମୈ ଗୋପ୍ରଦାନସ୍ଯ କେବଲାନ୍॥ 13-112-3 (85874) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-112-4x (7119) ବତ୍ସଲାଂ ଗୁଣସମ୍ପ୍ରନ୍ନା ତରୁଣୀଂ ବସ୍ତ୍ରସଂଯୁତାମ୍। ଦତ୍ତ୍ବେଦୃଶୀଂ ଗାଂ ବିପ୍ରାଯ ସର୍ବପାପୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-112-4 (85875) ଅସୁର୍ଯା ନାମ ତେ ଲୋକା ଗାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ତାନ୍ନ ଗଚ୍ଛତି। 13-112-5 (85876) ପୀତୋଦକାଂ ଜଗ୍ଧତୃଣାଂ ନଷ୍ଟକ୍ଷୀରାଂ ନିରିନ୍ଦ୍ରିଯାମ୍। ଜରାରୋଗୋପସମ୍ପନ୍ନାଂ ଜୀର୍ଣାଂ ବାପୀମିବାଜଲାମ୍। ଦତ୍ତ୍ବା ତମଃ ପ୍ରବିଶତି ଦ୍ବିଜଂ କ୍ଲେଶେନ ଯୋଜଯେତ୍॥ 13-112-6 (85877) ରୁଷ୍ଟା ଦୁଷ୍ଟା ବ୍ଯାଧିତା ଦୁର୍ବଲା ବା ନୋ ଦାତବ୍ଯା ଯାଶ୍ଚ ମୂଲ୍ଯୈରଦତ୍ତୈଃ। କ୍ଲେଶୈର୍ବିପ୍ରଂ ଯୋଽଫଲୈଃ ସଂଯୁନକ୍ତି ତସ୍ଯାଽବୀର୍ଯାଶ୍ଚାଫଲାଶ୍ଚୈବ ଲୋକାଃ॥ 13-112-7 (85878) ବଲାନ୍ବିତାଃ ଶୀଲବୀର୍ଯୋପପନ୍ନାଃ ସର୍ବେ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ସୁଗନ୍ଧବତ୍ଯଃ। ଯଥା ହି ଗଙ୍ଗା ସରିତାଂ ବରିଷ୍ଠା ତଥାଽର୍ଜୁନୀନାଂ କପିଲା ବରିଷ୍ଠା॥ 13-112-8 (85879) ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। 13-112-9x (7120) କସ୍ମାତ୍ସମାନେ ବହୁଲାପ୍ରଦାନେ ସଦ୍ଭିଃ ପ୍ରଶସ୍ତଂ କପିଲାପ୍ରଦାନମ୍। ବିଶେଷମିଚ୍ଛାମି ମହାପ୍ରଭାବଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ସମର୍ଥୋସ୍ମି ଭବାନ୍ପ୍ରବକ୍ତୁମ୍॥ 13-112-9 (85880) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-112-10x (7121) ବୃଦ୍ଧାନାଂ ବ୍ରୁବତାଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା କପିଲାନାମଥୋଦ୍ଭବମ୍। ବକ୍ଷ୍ଯାମି ତଦଶେଷେଣ ରୋହିଣ୍ଯୋ ନିର୍ମିତା ଯଥା॥ 13-112-10 (85881) ପ୍ରଜାଃ ସୃଜେତି ଚାଦିଷ୍ଟଃ ପୂର୍ବଂ ଦକ୍ଷଃ ସ୍ବଯଂଭୁବା। ନାସୃଜଦ୍ବୃତ୍ତିମେବାଗ୍ରେ ପ୍ରଜାନାଂ ହିତକାମ୍ଯଯା॥ 13-112-11 (85882) ଯଥା ହ୍ଯମୃତମାଶ୍ରିତ୍ଯ ବର୍ତଯନ୍ତି ଦିବୌକସଃ। ତଥା ବୃତ୍ତିଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ଯ ବର୍ତଯନ୍ତି ପ୍ରଜା ବିଭୋ॥ 13-112-12 (85883) ଅଚରେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଭୂତେଭ୍ଯଶ୍ଚରାଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠାସ୍ତତୋ ନରାଃ। ବ୍ରାହ୍ମଣାଶ୍ଚ ତତଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠାସ୍ତଷୁ ଯଜ୍ଞାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ॥ 13-112-13 (85884) ଯଜ୍ଞୈରାପ୍ଯାଯତେ ସୋମଃ ସ ଚ ଗୋଷୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ। ତାଭ୍ଯୋ ଦେବାଃ ପ୍ରମୋଦନ୍ତେ ପ୍ରଜାନାଂ ବୃତ୍ତିରାସୁ ଚ॥ 13-112-14 (85885) ତତଃ ପ୍ରଜାସୁ ସୃଷ୍ଟାସୁ ଦକ୍ଷାଦ୍ଯୈଃ କ୍ଷୁଧିତାଃ ପ୍ରଜାଃ। ପ୍ରଜାପତିମୁପାଧାବନ୍ବିନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ଚତୁର୍ମଖମ୍॥ 13-112-15 (85886) ପ୍ରଜାତାନ୍ଯେବ ଭୂତାନି ପ୍ରାକ୍ରୋଶନ୍ବୃତ୍ତିକାଙ୍କ୍ଷଯା। ବୃତ୍ତିଦଂ ଚାନ୍ବପଦ୍ଯନ୍ତ ତୃଷିତାଃ ପିତୃମାତୃବତ୍॥ 13-112-16 (85887) ଇତୀଦଂ ମନସା ଗତ୍ବା ପ୍ରଜାସର୍ଗାର୍ଥମାତ୍ମନଃ। ପ୍ରଜାପତିର୍ବଲାଧାନମମୃତଂ ପ୍ରାପିବତ୍ତଦା। ଶଂସତସ୍ତସ୍ଯ ତୃପ୍ତିଂ ତୁ ଗନ୍ଧାତ୍ସୁରଭିରୁତ୍ଥିତା॥ 13-112-17 (85888) ମୁଖଜା ସାଽସୃଜଦ୍ଧାତୁଃ ସୁରଭିର୍ଲୋକମାତରମ୍। ଦର୍ଶନୀଯରସଂ ବୃତ୍ତିଂ ସୁରଭିଂ ମୁଖଜାଂ ସୁତାମ୍॥ 13-112-18 (85889) ସାଽସୃଜତ୍ସୌରଭେଯୀସ୍ତୁ ସୁରଭିର୍ଲୋକମାତୃକାଃ। ସୁବର୍ଣବର୍ଣାଃ କପିଲାଃ ପ୍ରଜାନାଂ ବୃତ୍ତିଧେନବଃ॥ 13-112-19 (85890) ତାସାମମୃତବୃତ୍ତୀନାଂ କ୍ଷରନ୍ତୀନାଂ ସମନ୍ତତଃ। ବଭୂବାମୃତଜଃ ଫେନଃ ସ୍ରବନ୍ତୀନାମିବୋର୍ମିଜଃ॥ 13-112-20 (85891) ସ ବତ୍ସମୁଖବିଭ୍ରଷ୍ଟୋ ଭବସ୍ଯ ଭୁବି ତିଷ୍ଠତଃ। ଶିରସ୍ଯବାପତତ୍କ୍ରୁଦ୍ଧଃ ସ ତଦୈକ୍ଷତ ଚ ପ୍ରଭୁଃ। ଲଲାଟପ୍ରଭବେଣାକ୍ଷ୍ଣା ରୋହିଣୀଂ ପ୍ରଦହନ୍ନିବ॥ 13-112-21 (85892) ତତ୍ତେଜସ୍ତୁ ତତୋ ରୌଦ୍ରଂ କପିଲାଂ ଗାଂ ବିଶାମ୍ପତେ। ନାନାବର୍ଣତ୍ବମନଯନ୍ମେଘାନିବ ଦିବାକରଃ॥ 13-112-22 (85893) ଯାସ୍ତୁ ତସ୍ମାଦପକ୍ରମ୍ଯ ସୋମମେବାଭିସଂଶ୍ରିତାଃ। ଯଥୋତ୍ପନ୍ନାଃ ସ୍ବବର୍ଣସ୍ଥା ନ ନୀତାଶ୍ଚାନ୍ଯବର୍ଣତାଂ॥ 13-112-23 (85894) ଅଥ କ୍ରୁଦ୍ଧଂ ମହାଦେବଂ ପ୍ରଜାପତିରଭାଷତ। ଅମୃତେନାବସିକ୍ତସ୍ତ୍ବଂ ନୋଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ ବିଦ୍ଯତେ ଗବାମ୍॥ 13-112-24 (85895) ଯଥା ହ୍ଯମୃତମାଦାଯ ସୋମୋ ବିଷ୍ଯନ୍ଦତେ ପୁନଃ। ତଥା କ୍ଷୀରଂ କ୍ଷରନ୍ତ୍ଯେତା ରୋହିଣ୍ଯୋଽମୃତସମ୍ଭବାଃ॥ 13-112-25 (85896) ନ ଦୁଷ୍ଯତ୍ଯନିଲୋ ନାଗ୍ନିର୍ନ ସୁବର୍ଣଂ ନ ଚୋଦଧିଃ। ନାମୃତେନାମୃତଂ ପୀତଂ ନ ବତ୍ସୈର୍ଦୁଷ୍ଯତେ ପଯଃ॥ 13-112-26 (85897) ଇମାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ଭରିଷ୍ଯନ୍ତି ହବିଷା ପ୍ରସ୍ରବେଣ ଚ। ଆସାମୈଶ୍ବର୍ଯମିଚ୍ଛନ୍ତି ସର୍ବେଽମୃତମଯଂ ଶୁଭମ୍॥ 13-112-27 (85898) ବୃଷଭଂ ଚ ଦଦୌ ତସ୍ମୈ ଭଗବାଁଲ୍ଲୋକଭାବନଃ। ପ୍ରସାଦଯାମାସ ମନସ୍ତେନ ରୁଦ୍ରସ୍ଯ ଭାରତ॥ 13-112-28 (85899) ପ୍ରୀତଶ୍ଚାପି ମହାଦେବଶ୍ଚକାର ବୃଷଭଂ ତଦା। ଧ୍ବଜଂ ଚ ବାହନଂ ଚୈବ ତସ୍ମାତ୍ସ ବୃଷଭଧ୍ବଜଃ॥ 13-112-29 (85900) ତତୋ ଦେବୈର୍ମହାଦେବସ୍ତଦା ପଶୁପତିଃ କୃତଃ। ଈଶ୍ବରଃ ସ ଗବାଂ ମଧ୍ଯେ ବୃଷଭାଙ୍କଃ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ॥ 13-112-30 (85901) ଏବମବ୍ଯଗ୍ରବର୍ଣାନାଂ କପିଲାନାଂ ମହୌଜସାମ୍। ପ୍ରଦାନେ ପ୍ରଥମଃ କଲ୍ପଃ ସର୍ବାସାମେବ କୀର୍ତିତଃ॥ 13-112-31 (85902) ଲୋକଜ୍ଯେଷ୍ଠା ଲୋକବୃତ୍ତିପ୍ରବୃତ୍ତା ରୁଦ୍ରୋଦ୍ଭୂତାଃ ସୋମବିଷ୍ଯନ୍ଦଭୂତାଃ। ସୌମ୍ଯାଃ ପୁଣ୍ଯାଃ କାମଦାଃ ପ୍ରାଣଦାଶ୍ଚ ଗା ବୈ ଦତ୍ତ୍ବା ସର୍ବକାମପ୍ରଦଃ ସ୍ଯାତ୍॥ 13-112-32 (85903) ଇଦଂ ଗବାଂ ପ୍ରଭବବିଧାନମୁତ୍ତମଂ ପଠନ୍ସଦା ଶୁଚିରପି ମଙ୍ଗଲପ୍ରିଯଃ। ବିମୁଚ୍ଯତେ କଲିକଲୁଷେଣ ମାନବଃ ପ୍ରିଯାନ୍ସୁତାନ୍ଧନପଶୁମାପ୍ନୁଯାତ୍ସଦା॥ 13-112-33 (85904) ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ତର୍ପଣଂ ଶାନ୍ତିକର୍ମ ଯାନଂ ବାସୋ ବୃଦ୍ଧବାଲସ୍ଯ ତୁଷ୍ଟିଃ। ଏତାନ୍ସର୍ବାନ୍ଗୋପ୍ରଦାନେ ଗୁଣାନ୍ବୈ ଦାତା ରାଜନ୍ନାପ୍ନୁଯାଦ୍ବୈ ସଦୈବ॥ 13-112-34 (85905) ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। 13-112-35x (7122) ପିତାମହସ୍ଯାଥ ନିଶମ୍ଯ ବାକ୍ଯଂ ରାଜା ସହ ଭ୍ରାତୃଭିରାଜମୀଢଃ। ସୁବର୍ଣବର୍ଣାନଡୁହସ୍ତଥା ଗାଃ ପାର୍ଥୋ ଦଦୌ ବ୍ରାହ୍ମଣସତ୍ତମେଭ୍ଯଃ॥ 13-112-35 (85906) ତଥୈବ ତେଭ୍ଯୋପି ଦଦୌ ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯୋ ଗବାଂ ସହସ୍ରାଣି ଶତାନି ଚୈବ। ଯଜ୍ଞାନ୍ସମୁଦ୍ଧିଶ୍ଯ ଚ ଦକ୍ଷିଣାର୍ଥେ ଲୋକାନ୍ବିଜେତୁଂ ପରମାଂ ଚ କୀର୍ତିମ୍॥ ॥ 13-112-36 (85907) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 112 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-112-6 ଅନନ୍ତା ନାମ ତେ ଲୋକା ଗାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଯତ୍ର ଗଚ୍ଛତୀତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-112-11 ପୀତୋଦକାଂ ତ୍ଯକ୍ତତୃଣାମିତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-112-20 ଅସୃଜଦ୍ବୃତ୍ତିମେବାଗ୍ର ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-112-23 ସ୍ରବନ୍ତୀନାଂ ନଦୀନାଂ॥ 7-112-26 ତା ହ୍ଯେତା ନାନ୍ଯବର୍ଣଗା ଇତି ଟ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-112-35 ନ ସୁବର୍ଣଂ ଘୃତଂ ଦଧୀତି ଥ.ପାଠଃ॥

ବୈଶମ୍ପାଯନ ଉବାଚ। ଏବମୁକ୍ତ୍ବା ତତୋ ଭୀଷ୍ମଃ ପୁନର୍ଧର୍ମସୁତଂ ନୃପମ୍। ଜନମେଜଯଭୂପାଲ ଉବାଚେଦଂ ସହେତୁକମ୍॥ 13-113-1 (85908) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ ବସିଷ୍ଠମୃଷିସତ୍ତମମ୍। ଇକ୍ଷ୍ବାକୁବଂଶଜୋ ରାଜା ସୌଦାସୋ ବଦତାଂ ବରଃ॥ 13-113-2 (85909) ସର୍ବଲୋକଚରଂ ସିଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମକୋଶଂ ସନାତନମ୍। ପୁରୋହିତମଭିପ୍ରଷ୍ଟୁମଭିବାଦ୍ଯୋପଚକ୍ରମେ॥ 13-113-3 (85910) ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେ ଭଗବନ୍କିଂସ୍ବିତ୍ପବିଇତ୍ରଂ କଥ୍ଯତେଽନଘ। ଯତ୍କୀର୍ତଯନ୍ସଦା ମର୍ତ୍ଯଃ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ପୁଣ୍ଯମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-113-4 (85911) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-113-5x (7123) ତସ୍ମୈ ପ୍ରୋବାଚ ବଚନଂ ପ୍ରଣତାଯ ହିତଂ ତଦା। ଗବାମୁପନିଷଦ୍ବିଦ୍ଯାଂ ନମସ୍କୃତ୍ଯ ଗବାଂ ଶୁଚିଃ॥ 13-113-5 (85912) ଗାବଃ ସୁରଭିଗନ୍ଧିନ୍ଯସ୍ତଥା ଗୁଗ୍ଗୁଲୁଗନ୍ଧଯଃ। ଗାବଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭୂତାନାଂ ଗାବଃ ସ୍ବସ୍ତ୍ଯଯନଂ ମହତ୍॥ 13-113-6 (85913) ଗାବୋ ଭୂତଂ ଚ ଭବ୍ଯଂ ଚ ଗାବଃ ପୁଷ୍ଟିଃ ସନାତନୀ। ଗାବୋ ଲକ୍ଷ୍ମ୍ଯାସ୍ତଥା ମୂଲଂ ଗୋଷୁ ଦତ୍ତଂ ନ ନଶ୍ଯତି॥ 13-113-7 (85914) ଅନ୍ନଂ ହି ପରମଂ ଗାବୋ ଦେବାନାଂ ପରମଂ ହବିଃ। ସ୍ବାହାକାରବଷଟ୍କାରୌ ଗୋଷୁ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତୌ॥ 13-113-8 (85915) ଗାବୋ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ହି ଫଲଂ ଗୋଷୁ ଯଜ୍ଞାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ। ଗାବୋ ଭବିଷ୍ଯଂ ଭୂତଂ ଚ ଗୋଷୁ ଯଜ୍ଞାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ॥ 13-113-9 (85916) ସାଯଂ ପ୍ରାତଶ୍ଚ ସତତଂ ହୋମକାଲେ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ଗାବୋ ଦଦତି ବୈ ହୌମ୍ଯମୃଷିଭ୍ଯଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭ॥ 13-113-10 (85917) ଯାନି କାନି ଚ ଦୁର୍ଗାଣି ଦୁଷ୍କୃତାନି କୃତାନି ଚ। ତରନ୍ତି ଚୈବ ପାପ୍ମାନଂ ଧେନୁଂ ଯେ ଦଦତି ପ୍ରଭୋ॥ 13-113-11 (85918) ଏକାଂ ଚ ଦଶଗୁର୍ଦଦ୍ଯାଦ୍ଦଶ ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ଗୋଶତୀ। ଶତଂ ସହସ୍ରଗୁର୍ଦଦ୍ଯାତ୍ସର୍ବେ ତୁଲ୍ଯଫଲା ହି ତେ॥ 13-113-12 (85919) ଅନାହିତାଗ୍ନିଃ ଶତଗୁରଯଜ୍ବା ଚ ସହସ୍ରଗୁଃ। ସମୃଦ୍ଧୋ ଯଶ୍ଚ କୀନାଶୋ ନାର୍ଘମର୍ହନ୍ତି ତେ ତ୍ରଯଃ॥ 13-113-13 (85920) କପିଲାଂ ଯେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯଦୋହନାମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାମୁଭୌ ଲୋକୌ ଜଯନ୍ତି ତେ॥ 13-113-14 (85921) ଯୁବାନମିନ୍ଦ୍ରିଯୋପେତଂ ଶତେନ ସହଯୂଥପମ୍। ଗବେନ୍ଦ୍ରଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ୍ଦ୍ରାଯ ଭୂରିଶୃଙ୍ଗମଲଙ୍କୃତମ୍॥ 13-113-15 (85922) ବୃଷବଂ ଯେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାଯ ପରନ୍ତପ। ଐଶ୍ବର୍ଯଂ ତେଽଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ଜାଯମାନାଃ ପୁନଃପୁନଃ॥ 13-113-16 (85923) ନାକୀର୍ତଯିତ୍ବା ଗାଃକ ସୁପ୍ଯାତ୍ତାସାଂ ସଂସ୍ମୃତ୍ଯ ଚୋତ୍ପତେତ୍। ସାଯଂ ପ୍ରାତର୍ନମସ୍ଯେଚ୍ଚ ଗାସ୍ତତଃ ପୁଷ୍ଟିମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-113-17 (85924) ଗବାଂ ମୂତ୍ରପୁରୀଷସ୍ଯ ନୋଦ୍ବିଜେତ କଥଞ୍ଚନ। ନ ଚାସାଂ ମାଂସମଶ୍ନୀଯାଦ୍ଗବାଂ ପୁଷ୍ଟିଂ ତଥାଽଽପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-113-18 (85925) ଗାଶ୍ଚ ସଂକୀର୍ତଯନ୍ନିତ୍ଯଂ ନାବମନ୍ଯେତ ତାସ୍ତଥା। ଅନିଷ୍ଟଂ ସ୍ବପ୍ନମାଲକ୍ଷ୍ଯ ଗାଂ ନରଃ ସମ୍ପ୍ରକୀର୍ତଯେତ୍॥ 13-113-19 (85926) ଗୋମଯେନ ସଦା ସ୍ନାଯାଦ୍ଗୋକରୀଷେ ଚ ସଂବିଶେତ୍। ଶ୍ଲୋଷ୍ମମୂତ୍ରପୁରୀଷାଣି ପ୍ରତିଘାତଂ ଚ ବର୍ଜଯେତ୍॥ 13-113-20 (85927) ସାର୍ଦ୍ରେ ଚର୍ମଣି ଭୁଞ୍ଜୀତ ନିରୀକ୍ଷେଦ୍ବାରୁଣୀଂ ଦିଶମ୍। ବାଗ୍ଯତଃ ସର୍ପିଷା ଭୂମୌ ଗବାଂ ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ସଦାଽଽଶ୍ନୁତେ॥ 13-113-21 (85928) ଘୃତେନ ଜୁହୁଯାଦଗ୍ନିଂ ଘୃତେନ ସ୍ବସ୍ତି ବାଚଯେତ୍। ଘୃତଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଧୃତଂ ପ୍ରାଶେଦ୍ଗବାଂ ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ସଦାଽଽଶ୍ନୁତେ॥ 13-113-22 (85929) ଗୋମତ୍ଯା ବିଦ୍ଯଯା ଧେନୁଂ ତିଲାନାମଭିମନ୍ତ୍ର୍ଯ ଯଃ। ସର୍ବରତ୍ନମଯୀଂ ଦଦ୍ଯାନ୍ନ ସ ଶୋଚେତ୍କୃତାକୃତେ॥ 13-113-23 (85930) ଗାବୋ ମାମୁପତିଷ୍ଠନ୍ତୁ ହେମଶୃଙ୍ଗ୍ଯଃ ପଯୋମୁଚଃ। ସୁରଭ୍ଯଃ ସୌରଭେଯ୍ଯଶ୍ଚ ସରିତଃ ସାଗରଂ ଯଥା॥ 13-113-24 (85931) ଗା ବୈ ପଶ୍ଯାମ୍ଯହଂ ନିତ୍ଯଂ ଗାବଃ ପଶ୍ଯନ୍ତୁ ମାଂ ସଦା। ଗାବୋସ୍ମାକଂ ବଯଂ ତାସାଂ ଯତୋ ଗାବସ୍ତତୋ ବଯମ୍॥ 13-113-25 (85932) ଏବଂ ରାତ୍ରୌ ଦିବା ଚାପି ସମେଷୁ ବିଷମେଷୁ ଚ। ମହାଭଯେଷୁ ଚ ନରଃ କୀର୍ତଯନ୍ମୁଚ୍ଯତେ ଭବାତ୍॥ ॥ 13-113-26 (85933) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 113 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-113-13 କୀନାଶଃ କର୍ଷକଃ କୃପଣୋ ବା। ଅର୍ଘଂ ପୂଜାମ୍॥ 7-113-21 ସୌମ୍ଯେ ଚର୍ମଣୀତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-113-23 ଗୋମାଁ ଅଗ୍ନେବିମାଁ ଅଶ୍ବୀତି ମନ୍ତ୍ରୋ ଗୋମତୀ॥

ବସିଷ୍ଠ ଉବାଚ। ଶତଂ ବର୍ଷସହସ୍ରାଣାଂ ତପସ୍ତପ୍ତଂ ସୁଦୁଷ୍କରମ୍। ଗୋଭିଃ ପୂର୍ବଂ ବିସୃଷ୍ଟାଭିର୍ଗଚ୍ଛେମ ଶ୍ରେଷ୍ଠତାମିତି॥ 13-114-1 (85934) ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଦକ୍ଷିଣାନାଂ ଚ ସର୍ବାସାଂ ବଯମୁତ୍ତମାଃ। ଭବେମ ନ ଚ ଲୋପ୍ଯେମ ଦୋଷେଣେତି ପରନ୍ତପ॥ 13-114-2 (85935) ଅସ୍ମତ୍ପୁରୀଷସ୍ନାନେନ ଜନଃ ପୁଯେତ ସର୍ବଦା। ଶକୃତା ଚ ପବିତ୍ରାର୍ଥଂ କୁର୍ବୀରନ୍ଦେବମାନୁଷାଃଠ॥ 13-114-3 (85936) ତଥା ସର୍ବାଣି ଭୂତାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ। ପ୍ରଦାତାରଶ୍ଚ ଲୋକାନ୍ନୋ ଗଚ୍ଛେଯୁରିତି ମାନଦ॥ 13-114-4 (85937) ତାଭ୍ଯୋ ବରଂ ଦଦୌ ବ୍ରହ୍ମା ତପସୋଽନ୍ତେ ସ୍ବଯଂ ପ୍ରଭୁଃ। ଏବଂ ଭବନ୍ବିତି ବିଭୁର୍ଲୋକାଂସ୍ତାରଯତେତି ଚ॥ 13-114-5 (85938) ଉତ୍ତସ୍ଥୁଃ ସିଦ୍ଧକାମାସ୍ତା ଭୂତଭବ୍ଯସ୍ଯ ମାତରଃ। ତପସୋଽନ୍ତେ ମହାରାଜ ଗାବୋ ଲୋକପରାଯଣାଃ॥ 13-114-6 (85939) ତସ୍ମାଦ୍ଗାବୋ ମହାଭାଗାଃ ପବିତ୍ରଂ ପରମୁଚ୍ଯତେ। ତଥୈବ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ସମତିଷ୍ଠନ୍ତ ମୂର୍ଧନି॥ 13-114-7 (85940) ସମ୍ମନବତ୍ସାଂ କପିଲାଂ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍॥ ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-8 (85941) ଲୋହିତାଂ ତୁଲ୍ଯବତ୍ସାଂ ତୁ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ସୂର୍ଯଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-9 (85942) ସମାନବତ୍ସାଂ ଶବଲାଂ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତୀଂ ସୋମଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-10 (85943) ସମାନବତ୍ସାଂ ଶ୍ବେତାଂ ତୁ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାମିନ୍ଦ୍ରଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-11 (85944) ସମାନବତ୍ସାଂ କୃଷ୍ଣାଂ ତୁ ଧେନୁ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାମଗ୍ନିଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-12 (85945) ସମାନବତ୍ସାଂ ଧୂମ୍ରାଂ ତୁ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ଯାମ୍ଯଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-13 (85946) ଅପାଂ ଫେନସବର୍ଣାଂ ତୁ ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯଦୋହନାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ବାରୁଣଂ ଲୋକମାପ୍ନୁତେ॥ 13-114-14 (85947) ବାତରେଣୁସବର୍ଣାଂ ତୁ ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯଦୋହନାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ବାଯୁଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-15 (85948) ହିରଣ୍ଯବର୍ଣାଂ ପିଙ୍ଗାକ୍ଷୀଂ ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯଦୋହନାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ କୌବେରଂ ଲୋକମଶ୍ନୁତେ॥ 13-114-16 (85949) ପଲାଲଧୂମ୍ରବର୍ଣାଂ ତୁ ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯଦୋହନାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ପିତୃଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-114-17 (85950) ସବତ୍ସାଂ ପୀବରୀଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଦୃତିକଣ୍ଠାମଲଙ୍କୃତାମ୍। ବୈଶ୍ବଦେବମସମ୍ବାଧଂ ସ୍ଥାନଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ପ୍ରପଦ୍ଯତେ॥ 13-114-18 (85951) ସମାନବତ୍ସାଂ ଗୌରୀଂ ତୁ ଧେନୁଂ ଦତ୍ତ୍ବା ପଯସ୍ବିନୀମ୍। ସୁବ୍ରତାଂ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ବସୂନାଂ ଲୋକମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-114-19 (85952) ପାଣ୍ଡୁକମ୍ବଲବର୍ଣାଭାଂ ସବତ୍ସାଂ କାଂସ୍ଯକଦୋହନାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ବସ୍ତ୍ରସଂବୀତାଂ ସାଧ୍ଯାନାଂ ଲୋକମାପ୍ନୁତେ॥ 13-114-20 (85953) ବୈରାଟପୃଷ୍ଠମୁକ୍ଷାଣଂ ସର୍ବରତ୍ନୈରଲଙ୍କୃତମ୍। ପ୍ରଦଦନ୍ମରୁତାଂ ଲୋକାନ୍ସ ରାଜନ୍ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 13-114-21 (85954) ବତ୍ସୋପପନ୍ନାଂ ନୀଲାଂ ଗାଂ ସର୍ବରତ୍ନସମନ୍ବିତାମ୍। ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସାଂ ଲୋକାନ୍ଦତ୍ତ୍ବା ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମାନବଃ॥ 13-114-22 (85955) ଦୃତିକଣ୍ଠମନଡ୍ବାହଂ ସର୍ବରତ୍ନୈରଲଙ୍କୃତମ୍। ଦତ୍ତ୍ବା ପ୍ରଜାପତେର୍ଲୋକାନ୍ବିଶୋକଃ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 13-114-23 (85956) ଗୋପ୍ରଦାନରତୋ ଯାତି ଭିତ୍ତ୍ବା ଜଲଦସଞ୍ଚଯାନ୍। ବିମାନେନାର୍କବର୍ଣେନ ଦିବି ରାଜନ୍ବିରାଜତା॥ 13-114-24 (85957) ତଂ ଚୋରୁବେଷାଃ ସୁଶ୍ରୋଣ୍ଯଃ ସହସ୍ରଂ ବାରଯୋପିତଃ। ରମଯନ୍ତି ନରଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଗୋପ୍ରଦାନରତଂ ନରମ୍॥ 13-114-25 (85958) ବୀଣାନାଂ ବଲ୍ଲକୀନାଂ ଚ ନୂ ପୁରାଣାଂ ଚ ଶିଞ୍ଜିତୈଃ। ହାସୈଶ୍ଚ ହରିଣାକ୍ଷୀଣାଂ ସୁପ୍ତଃ ସୁପ୍ରତିବୋଧ୍ଯତେ॥ 13-114-26 (85959) ଯାବନ୍ତି ରୋମାଣି ଭବନ୍ତି ଧେନ୍ବା- ସ୍ତାବନ୍ତି ବର୍ଷାଣି ମହୀଯତେ ସଃ। ସ୍ବର୍ଗଚ୍ଯୁତଶ୍ଚାପି ତତୋ ନୃଲୋକେ କୁଲେ ପ୍ରସୂତୋ ବିପୁଲେ ବିଶୋକଃ॥ ॥ 13-114-27 (85960) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 112 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-114-1 ଗଚ୍ଛାମଃ ଶୃଙ୍ଗିତାମିତୀତି କ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-114-18 ପ୍ରଲମ୍ବଗଲକମ୍ବଲାମ୍। ଶିତିକଣ୍ଠାମଲଙ୍କୃତାମିତି କ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-114-21 ବୈରାଟଂ ବୃଦ୍ଧଂ ପୃଷ୍ଟଂ ଯସ୍ଯ। ବୈତାନସ୍ଥିତମୁକ୍ଷାଣମିତି କ.ଧ.ପାଠଃ॥

ବସିଷ୍ଠ ଉବାଚ। ଘୃତକ୍ଷୀରପ୍ରଦା ଗାବୋ ଘୃତଯୋନ୍ଯୋ ଘୃତୋଦ୍ଭବାଃ। ଘୃତନଦ୍ଯୋ ଘୃତାବର୍ତାସ୍ତା ମେ ସନ୍ତୁ ସଦା ଗୃହେ॥ 13-115-1 (85961) ଘୃତଂ ମେ ହୃଦଯେ ନିତ୍ଯଂ ଘୃତଂ ନାଭ୍ଯାଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍। ଘୃତଂ ସର୍ବେଷୁ ଗାତ୍ରେଷୁ ଘୃତଂ ମେ ମନସି ସ୍ଥିତମ୍॥ 13-115-2 (85962) ଗାବୋ ମମାଗ୍ରତୋ ନିତ୍ଯଂ ଗାବଃ ପୃଷ୍ଠତ ଏବ ଚ। ଗାବୋ ମେ ସର୍ବତଶ୍ଚୈବ ଗବାଂ ମଧ୍ଯେ ବସାମ୍ଯହମ୍॥ 13-115-3 (85963) ଇତ୍ଯାଚମ୍ଯ ଜପେତ୍ସାଯଂ ପ୍ରାତଶ୍ଚ ପୁରୁଷଃ ସଦା। ଯଦହ୍ନା କୁରୁତେ ପାପଂ ତସ୍ମାତ୍ସ ପରିମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-115-4 (85964) ପ୍ରାସାଦା ଯତ୍ର ସୌବର୍ଣା ବସୋର୍ଧାରାଶ୍ଚ କାମଦାଃ। ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସୋ ଯତ୍ର ତତ୍ର ଯାନ୍ତି ସହସ୍ରଦାଃ॥ 13-115-5 (85965) ନବନୀତପଙ୍କାଃ କ୍ଷୀରୋଦା ଦଧିଶୈବଲସଙ୍କୁଲାଃ। ବହନ୍ତି ଯତ୍ର ବୈ ନଦ୍ଯସ୍ତତ୍ର ଯାନ୍ତି ସହସ୍ରଦାଃ॥ 13-115-6 (85966) ଗବାଂ ଶତସହସ୍ରଂ ତୁ ଯଃ ପ୍ରଚ୍ଛେଦ୍ଯଥାବିଧି। ପରାଂ ବୃଦ୍ଧିମବାପ୍ଯାଥ ସ୍ବର୍ଗଲୋକେ ମହୀଯତେ॥ 13-115-7 (85967) ଦଶ ଚୋଭଯତଃ ପ୍ରେତ୍ଯ ମାତାପିତ୍ରୋଃ ପିତାମହାନ୍। ଦଧାତି ସୁକୃତାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ପୁନାତି ଚ କୁଲଂ ନରଃ॥ 13-115-8 (85968) ଧେନ୍ବାଃ ପ୍ରମାଣେନ ସମପ୍ରମାଣାଂ ଧେନୁଂ ତିଲାନାମପି ଚ ପ୍ରଦାଯ। ପାନୀଯବାପୀଃ ସ ଯମସ୍ଯ ଲୋକେ ନ ଯାତନାଂ କାଞ୍ଚିଦୁପୈତି ତତ୍ର॥ 13-115-9 (85969) ପବିତ୍ରମଗ୍ର୍ଯଂ ଜଗତଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିବୌକସାଂ ମାତରୋଽଥାପ୍ରମେଯାଃ। ଅନ୍ବାଲଭେଦ୍ଦକ୍ଷିଣତୋ ବ୍ରଜେଚ୍ଚ ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ପାତ୍ରେ ପ୍ରସମୀକ୍ଷ୍ଯ କାଲମ୍॥ 13-115-10 (85970) ଧେନୁଂ ସବତ୍ସାଂ କପିଲାଂ ଭୂରିଶୃଙ୍ଗୀଂ କାଂସ୍ଯୋପଦୋହାଂ ବସନୋତ୍ତରୀଯାମ୍। ପ୍ରଦାଯ ତାଂ ଗାହତି ଦୁର୍ବିଗାହ୍ଯାଂ ଯାମ୍ଯାଂ ସଭାଂ ବୀତଭଯୋ ମନୁଷ୍ଯଃ॥ 13-115-11 (85971) ସୁରୂପା ବହୁରୂପାଶ୍ଚି ବିଶ୍ବରୂପାଶ୍ଚ ମାତରଃ। ଗାବୋ ମାମୁପତିଷ୍ଠନ୍ତାମିତି ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରକୀର୍ତଯେତ୍॥ 13-115-12 (85972) ନାତଃ ପୁଣ୍ଯତରଂ ଦାନଂ ନାତଃ ପୁଣ୍ଯତରଂ ଫଲମ୍। ନାତୋ ବିଶିଷ୍ଟଂ ଲୋକେଷୁ ଭୂତଂ ଭବିତୁମର୍ହତି॥ 13-115-13 (85973) ତ୍ବଚା ଲୋମ୍ନାଽଥ ଶୃଙ୍ଗୈର୍ବା ବାଲୈଃ କ୍ଷୀରେଣ ମେଦସା। ଯଜ୍ଞଂ ବହତି ସମ୍ଭୂଯ କିମସ୍ତ୍ଯଭ୍ଯଧିକଂ ତତଃ॥ 13-115-14 (85974) ଯଯା ସର୍ବମିଦଂ ବ୍ଯାପ୍ତଂ ଜଗତ୍ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍। ତାଂ ଧେନୁଂ ଶିରସା ବନ୍ଦେ ଭୂତଭବ୍ଯସ୍ଯ ମାତରମ୍॥ 13-115-15 (85975) ଗୁଣବଚନସମୁଚ୍ଚଯୈକଦେଶୋ ନୃବର ମଯୈଷ ଗବାଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତସ୍ତେ। ନ ଚ ପରମିହ ଦାନମସ୍ତି ଗୋଭ୍ଯୋ ଭବତି ନ ଚାପି ପରାଯଣଂ ତତୋଽନ୍ଯମ୍॥ 13-115-16 (85976) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-115-17x (7124) ବରମିଦମିତି ଭୂମିପୋ ବିଚିନ୍ତ୍ଯ ପ୍ରବରମୃଷେର୍ବଚନଂ ତତୋ ମହାତ୍ମା। ବ୍ଯସୃଜତ ନିଯତାତ୍ମବାନ୍ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଃ ସୁବହୁ ଚ ଗୋଧନମାପ୍ତବାଂଶ୍ଚ ଲୋକାନ୍॥ ॥ 13-115-17 (85977) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 115 ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପବିତ୍ରାଣାଂ ପବିତ୍ରଂ ଯଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠଂ ଲୋକେ ଚ ଯଦ୍ଭବେତ୍। ପାବନଂ ପରମଂ ଚୈବ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-116-1 (85978) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-116-2x (7125) ଗାବୋ ମହାର୍ଥାଃ ପୁଣ୍ଯାଶ୍ଚ ତାରଯନ୍ତି ଚ ମାନବାନ୍। ଧାରଯନ୍ତି ପ୍ରଜାଶ୍ଚେମା ହବିଷା ପଯସା ତଥା॥ 13-116-2 (85979) ନ ହି ପୁଣ୍ଯତମଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ଗୋଭ୍ଯୋ ଭରତସତ୍ତମ। ଏତାଃ ପୁଣ୍ଯାଃ ପବିତ୍ରାଶ୍ଚ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ସତ୍ତମାଃ॥ 13-116-3 (85980) ଦେବାନାମୁପରିଷ୍ଟାଚ୍ଚ ଗାବଃ ପ୍ରତିବସନ୍ତି ବୈ। ଦତ୍ତ୍ବା ଚୈତାସ୍ତାରଯତେ ଯାନ୍ତି ସ୍ବର୍ଗଂ ମନୀଷିଣଃ॥ 13-116-4 (85981) ମାନ୍ଧାତା ଯୌବନାଶ୍ବଶ୍ଚ ଯଯାତିର୍ନହୁଷସ୍ତଥା। ଗା ବୈ ଦଦନ୍ତଃ ସତତଂ ସହସ୍ରଶତସମ୍ମିତାଃ॥ 13-116-5 (85982) ଗତାଃ ପରମକଂ ସ୍ଥାନଂ ଦେବୈରପି ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍। ଅପି ଚାତ୍ର ପୁରାବୃତ୍ତଂ କଥଯିଷ୍ଯାମି ତେଽନଘ॥ 13-116-6 (85983) ଋଷୀଣାମୁତ୍ତମଂ ଧୀମାନ୍କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନଂ ଶୁକଃ। ଅଭିବାଦ୍ଯାହ୍ନିକଂ କୃତ୍ବା ଶୁଚିଃ ପ୍ରଯତମାନସଃ॥ 13-116-7 (85984) ପିତରଂ ପରିପପ୍ରଚ୍ଛ ଦୃଷ୍ଟଲୋକପରାବରମ୍। କୋ ଯଜ୍ଞଃ ସର୍ବଯଜ୍ଞାନାଂ ବରିଷ୍ଠୋଽଭ୍ଯୁପଲକ୍ଷ୍ଯତେ॥ 13-116-8 (85985) କିଞ୍ଚ କୃତ୍ବା ପରଂ ସ୍ଥାନଂ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ମନୀଷିଣଃ। କେନ ଦେବାଃ ପବିତ୍ରେଣ ସ୍ବର୍ଗମଶ୍ନନ୍ତି ବା ବିଭୋ॥ 13-116-9 (85986) କିଞ୍ଚ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଯଜ୍ଞତ୍ବଂ କ୍ବ ଚ ଯଜ୍ଞଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ। ଦାନାନାମୁତ୍ତମଂ କିଞ୍ଚ କିଞ୍ଚ ସତ୍ରମିତଃ ପରମ୍। ପବିତ୍ରାଣାଂ ପବିତ୍ରଂ ଚ ଯତ୍ତଦ୍ବ୍ରୂହି ମହାମୁନେ॥ 13-116-10 (85987) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ତୁ ବଚନଂ ବ୍ଯାସଃ ପରମଧର୍ମବିତ୍। ପୁତ୍ରାଯାକଥଯତ୍ସର୍ବଂ ତତ୍ତ୍ବେନ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-116-11 (85988) ଗାବଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭୂତାନାଂ ତଥା ଗାବଃ ପରାଯଣମ୍। ଗାବଃ ପୁଣ୍ଯାଃ ପବିତ୍ରାଶ୍ଚ ଗୋଧନଂ ପାବନଂ ତଥା॥ 13-116-12 (85989) ପୂର୍ବମାସନ୍ନଂଶୃଙ୍ଗା ବୈ ଗାବ ଇତ୍ଯନୁଶଶ୍ରୁମ। ଶୃଙ୍ଗାର୍ଥେ ସମୁପାସନ୍ତ ତାଃ କିଲ ପ୍ରଭୁମବ୍ଯଯମ୍॥ 13-116-13 (85990) ତତୋ ବ୍ରହ୍ମା ତୁ ଗାଃ ସତ୍ରମୁପବିଷ୍ଟାଃ ସମୀକ୍ଷ୍ଯ ହ। ଈପ୍ସିତଂ ପ୍ରଦଦୌ ତାଭ୍ଯୋ ଗୋଭ୍ଯଃ ପ୍ରତ୍ଯେକଶଃ ପ୍ରଭୁଃ॥ 13-116-14 (85991) ତାସାଂ ଶୃଙ୍ଗାଣ୍ଯଜାଯନ୍ତ ତସ୍ଯା ଯାଦୃଙ୍ଭନୋଗତମ୍। ନାନାବର୍ଣାଃ ଶୃଙ୍ଗବନ୍ତ୍ଯସ୍ତା ବ୍ଯରୋଚନ୍ତ ପୁତ୍ରକ॥ 13-116-15 (85992) ବ୍ରହ୍ମଣା ବରଦତ୍ତାସ୍ତା ହବ୍ଯକବ୍ଯପ୍ରଦାଃ ଶୁଭାଃ। ପୁଣ୍ଯାଃ ପବିତ୍ରାଃ ସୁଭଗା ଦିବ୍ଯସଂସ୍ଥାନଲକ୍ଷଣାଃ॥ 13-116-16 (85993) ଗାବସ୍ତେଜୋ ମହଦ୍ଦିବ୍ଯଂ ଗବାଂ ଦାନଂ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଯେ ଚୈତାଃ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ସାଧବୋ ବୀତମତ୍ସରାଃ॥ 13-116-17 (85994) ତେ ବୈ ସୁକୃତିନଃ ପ୍ରୋକ୍ତାଃ ସର୍ବଦାନପ୍ରଦାଶ୍ଚ ତେ। ଗବାଂ ଲୋକଂ ତଥା ପୁଣ୍ଯମାପ୍ନୁବନ୍ତି ଚ ତେଽନଘ॥ 13-116-18 (85995) ଯତ୍ର ବୃକ୍ଷା ମଧୁଫଲା ଦିବ୍ଯପୁଷ୍ପଫଲୋପଗାଃ। ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ସୁଗନ୍ଧୀନି ଦିବ୍ଯାନି ଦ୍ବିଜସତ୍ତମ॥ 13-116-19 (85996) ସର୍ବା ମଣିଭଯୀ ଭୂମିଃ ସର୍ବକାଞ୍ଚନବାଲୁକାଃ। ସର୍ବର୍ତୁସୁଖସଂସ୍ପର୍ଶା ନିଷ୍ପଙ୍କା ନିରଜାଃ ଶୁଭାଃ॥ 13-116-20 (85997) ରକ୍ତୋତ୍ପଲବନୈଶ୍ଚୈବ ମଣିଖଣ୍ଡୈର୍ହିରଣ୍ମଯୈଃ। ତରୁଣାଦିତ୍ଯସଙ୍କାଶୈର୍ଭାନ୍ତି ତତ୍ର ଜଲାଶଯାଃ॥ 13-116-21 (85998) ମହାର୍ହମଣିପତ୍ରୈଶ୍ଚ କାଞ୍ଚନପ୍ରଭକେସରୈଃ। ନୀଲୋତ୍ପଲବିମିଶ୍ରୈଶ୍ଚ ସରୋଭିର୍ବହୁପଙ୍କଜୈଃ॥ 13-116-22 (85999) କରବୀରବନୈଃ ଫୁଲ୍ଲୈଃ ସହସ୍ରାବର୍ତସଂବୃତୈଃ। ସନ୍ତାନକବନୈଃ ଫୁଲ୍ଲୈର୍ବୃକ୍ଷେଶ୍ଚ ସମଲଙ୍କୃତାଃ॥ 13-116-23 (86000) ନିର୍ମିଲାଭିଶ୍ଚ ମୁକ୍ତାଭିର୍ମଣିଭିଶ୍ଚ ମହାପ୍ରଭୈଃ। ଉଦ୍ଭୂତପୁଲିନାସ୍ତତ୍ର ଜାତରୂପୈଶ୍ଚି ନିମ୍ନଗାଃ॥ 13-116-24 (86001) ସର୍ବରତ୍ନମଯୈଶ୍ଚିତ୍ରୈରବଗାଢା ଦ୍ରୁମୋତ୍ତମୈଃ। ଜାତରୂପମଯୈଶ୍ଚାନ୍ଯୈର୍ହୁତାଶନସମପ୍ରଭୈଃ॥ 13-116-25 (86002) ସୌବର୍ଣି ଗିରଯସ୍ତତ୍ର ମଣିରତ୍ନଶିଲୋଚ୍ଚଯାଃ। ସର୍ବରତ୍ନମଯୈର୍ଭାନ୍ତି ଶୃଙ୍ଗୈଶ୍ଚାରୁଭିରୁଚ୍ଛ୍ରିତୈଃ॥ 13-116-26 (86003) ନିତ୍ଯପୁଷ୍ପଫଲାସ୍ତତ୍ର ନଗାଃ ପତ୍ରରଥାକୁଲାଃ। ଦିବ୍ଯଗନ୍ଧରସୈଃ ପୁଷ୍ପୈଃ ଫଲୈଶ୍ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-116-27 (86004) ରମନ୍ତେ ପୁଣ୍ଯକର୍ମାଣସ୍ତତ୍ର ନିତ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର। ସର୍ବକାମସମୃଦ୍ଧାର୍ଥା ନିଃଶୋକା ଗତମନ୍ଯବଃ॥ 13-116-28 (86005) ବିମାନେଷୁ ବିଚିତ୍ରେଷୁ ରମଣୀଯେଷୁ ଭାରତ। ମୋଦନ୍ତେ ପୁଣ୍ଯକର୍ମାଣୋ ବିରହନ୍ତୋ ଯଶସ୍ବିନଃ॥ 13-116-29 (86006) ଉପକ୍ରୀଡନ୍ତି ତାନ୍ରାଜଞ୍ଶୁଭାଶ୍ଚାପ୍ସରସାଂ ଗଣାଃ। ଏତାନ୍ଲୋକାନବାପ୍ନୋତି ଗାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ବୈ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-116-30 (86007) ଯାସାମଧିପତିଃ ପୂଷା ମାରୁତୋ ବଲବାନ୍ବଲେ। ଐଶ୍ବର୍ଯେ ବରୁଣୋ ରାଜା ତା ମାଂ ପାନ୍ତୁ ଯୁଗନ୍ଧରାଃ॥ 13-116-31 (86008) ସୁରୂପା ବହୁରୂପାଶ୍ଚ ବିଶ୍ବରୂପାଶ୍ଚ ମାତରଃ। ପ୍ରାଜାପତ୍ଯା ଇତି ବ୍ରହ୍ମଞ୍ଜପେନ୍ନିତ୍ଯଂ ଯତବ୍ରତଃ॥ 13-116-32 (86009) ଗାଶ୍ଚ ଶୁଶ୍ରୂଷତେ ଯଶ୍ଚ ସମନ୍ବେତି ଚ ସର୍ବଶଃ। ତସ୍ମୈ ତୁଷ୍ଟାଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ବରାନପି ସୁଦୁର୍ଲଭାନ୍॥ 13-116-33 (86010) ଦ୍ରୁହ୍ଯେନ ମନସା ବାଽପି ଗୋଷୁ ତା ହି ସୁଖପ୍ରଦାଃ। ଅର୍ଚଯେତ ସଦା ଚୈବ ନମସ୍କାରୈଶ୍ଚ ପୂଜଯେତ୍॥ 13-116-34 (86011) ଦାନ୍ତଃ ପ୍ରୀତମନା ନିତ୍ଯଂ ଗବାଂ ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ତଥାଽଶ୍ନୁତେ। ତ୍ର୍ଯହମୁଷ୍ଣଂ ପିବେନ୍ମୂତ୍ରଂ ତ୍ର୍ଯହମୁଷ୍ଣଂ ପିବେତ୍ପଯଃ॥ 13-116-35 (86012) ଗବାମୁଷ୍ଣଂ ପଯଃ ପୀତ୍ବା ତ୍ର୍ଯହମୁଷ୍ଣଂ ଘୃତଂ ବିବେତ୍। ତ୍ର୍ଯହମୁଷ୍ଣଂ ଘୃତଂ ପୀତ୍ବା ବାଯୁଭକ୍ଷୋ ଭବେତ୍ର୍ଯହମ୍॥ 13-116-36 (86013) ଯୋନ ଦେବାଃ ପବିତ୍ରେଣି ଭୁଞ୍ଜତେ ଲୋକମୁତ୍ତମମ୍। ଯତ୍ପବିତ୍ରଂ ପବିତ୍ରାଣାଂ ତଦ୍ଧୃତଂ ଶିରସା ବହେତ୍॥ 13-116-37 (86014) ଘୃତେନ ଜୁହୁଯାଦଗ୍ନିଂ ଘୃତେନ ସ୍ବସ୍ତି ବାଚଯେତ୍। ଘୃତଂ ପ୍ରାଶେଦ୍ଧୃତଂ ଦଦ୍ଯାଦ୍ଗବାଂ ପୁଷ୍ଟିଂ ତଥାଽଶ୍ନୁତେ॥ 13-116-38 (86015) ନିର୍ହୃତୈଶ୍ଚ ଯବୈର୍ଗୋଭିର୍ମାସଂ ପ୍ରଶ୍ରିତଯାବକଃ। ବ୍ରହ୍ମହତ୍ଯାସମଂ ପାପଂ ସର୍ବମେତେନ ଶୁଧ୍ଯତେ॥ 13-116-39 (86016) ପରାଭବାର୍ଥଂ ଦୈତ୍ଯାନାଂ ଦେବୈଃ ଶୌଚମିଦଂ କୃତମ୍॥ ତେ ଦେବତ୍ବମପି ପ୍ରାପ୍ତାଃ ସଂସିଦ୍ଧାଶ୍ଚ ମହାବଲାଃ॥ 13-116-40 (86017) ଗାବଃ ପବିତ୍ରାଃ ପୁଣ୍ଯାଶ୍ଚ ପାବନଂ ପରମଂ ମହତ୍। ତାଶ୍ଚ ଦତ୍ତ୍ବା ଦ୍ବିଜାତିଭ୍ଯୋ ନରଃ ସ୍ବର୍ଗମୁପାଶ୍ନୁତେ॥ 13-116-41 (86018) ଗବାଂ ମଧ୍ଯେ ଶୁଚିର୍ଭୂତ୍ବା ଗୋମତୀଂ ମନସା ଜପେତ୍। ପୂତାଭିରଦ୍ଭିରାଚମ୍ଯି ଶୁଚିର୍ଭବତି ନିର୍ମଲଃ॥ 13-116-42 (86019) ଅଗ୍ନିମଧ୍ଯେ ଗବାଂ ମଧ୍ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଚ ସଂସଦି। ବିଦ୍ଯାବେଦପ୍ରତସ୍ନାତା ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପୁଣ୍ଯକର୍ମିଣଃ॥ 13-116-43 (86020) ଅଧ୍ଯାପଯେରଞ୍ଶିଷ୍ଯାନ୍ବୈ ଗୋମତୀଂ ଯଜ୍ଞସମ୍ମିତାମ୍। ତ୍ରିରାତ୍ରୋପୋଷିତୋ ଭୂତ୍ବା ଗୋମତୀଂ ଲଭତେ ବରମ୍॥ 13-116-44 (86021) ପୁତ୍ରିକାମଶ୍ଚ ଲଭତେ ପୁତ୍ରଂ ଧନମଥାପି ବା॥ ପତିକାମା ଚ ଭର୍ତାରଂ ସର୍ବକାମାଂଶ୍ଚ ମାନବଃ॥ 13-116-45 (86022) ଗାବସ୍ତୁଷ୍ଟାଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ସେବିତା ବୈ ନ ସଂଶଯଃ। ଏବମେତାଂ ମହାଭାଗା ଯଜ୍ଞିଯାଃ ସର୍ବକାମଦାଃ। ରୋହିଣ୍ଯ ଇତି ଜାନୀହି ନୈତାଭ୍ଯୋ ବିଦ୍ଯତେ ପରମ୍॥ 13-116-46 (86023) ଇତ୍ଯୁକ୍ତଃ ସ ମହାତେଜାଃ ଶୁକଃ ପିତ୍ରା ମହାତ୍ମନା। ପୂଜଯାମାସ ତାଂ ନିତ୍ଯଂ ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି ପୂଜଯ॥ ॥ 13-116-47 (86024) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷୋଡଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 116 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-116-13 ଅଶୃଙ୍କା ଇତ୍ଯଖୁରା ଇତ୍ଯସ୍ଯାପ୍ଯୁପଲକ୍ଷଣମ୍॥ 7-116-14 ଗାଃ ପ୍ରାଯମୁପବିଷ୍ଟା ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥ 7-116-27 ଗନାଃ ବୃକ୍ଷାଃ। ପତ୍ରରଥାଃ ପକ୍ଷିଣଃ॥ 7-116-39 ନିର୍ହୃତୈଃ ଗୋମଯନିର୍ଗତୈଃ॥ 7-116-44 ଗୋମତୀଂ ଗୋମତ୍ଯା ଋଚା ପ୍ରକାଶିତମର୍ଥଂ ବରଂ ଲଭତେ॥

`*ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସୁରାଣାମସୁରାଣାଂ ଚ ଭୂତାନାଂ ଚ ପିତାମହ। ପ୍ରଭୁଃ ସ୍ରଷ୍ଟା ଚ ଭଗବାନ୍ମୁନିଭିଃ ସ୍ତୂଯତେ ଭୁବି॥ 13-117-1 (86025) ତସ୍ଯୋପରି କଥଂ ହ୍ଯେଷ ଗୋଲୋକଃ ସ୍ଥାନତାଂ ଗତଃ। ସଂଶଯୋ ମେ ମହାନେଷ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ 13-117-2 (86026) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-117-3x (7126) ମନୋବାଗ୍ବୁଦ୍ଧଯସ୍ତାବଦେକସ୍ଥାଃ କୁରୁସତ୍ତମ। ତତୋ ମେ ଶୃଣୁ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ଗୋମହାଭାଗ୍ଯମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-117-3 (86027) ପୁଣ୍ଯଂ ଯଶସ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯଂ ତଥା ସ୍ବସ୍ତ୍ଯଯନଂ ମହତ୍। କୀର୍ତିର୍ବିହରତା ଲୋକେ ଗବାଂ ଯୋ ଗୋଷୁ ଭକ୍ତିମାନ୍॥ 13-117-4 (86028) ଶ୍ରୂଯତେ ହି ପୁରାଣେଷୁ ମହର୍ଷୀଣାଂ ମହାତ୍ମନାମ୍। ସଂସ୍ଥାନେ ସର୍ବଲୋକାନାଂ ଦେବାନାଂ ଚାପି ସମ୍ଭବେ॥ 13-117-5 (86029) ଦେବତାର୍ଥେଽମୃତାର୍ଥେ ଚ ଯଜ୍ଞାର୍ଥେ ଚୈବ ଭାରତ। ସୁରଭିର୍ନାମ ବିଖ୍ଯାତା ରୋହିଣୀ କାମରୂପିଣୀ॥ 13-117-6 (86030) ସଙ୍କଲ୍ପ୍ଯ ମନସା ପୂର୍ବଂ ରୋହିଣୀ ହ୍ଯମୃତାତ୍ମନା। ଘୋରଂ ତପଃ ସମାସ୍ଥାଯ ନିର୍ମିତୀ ବିସ୍ବକର୍ମଣା॥ 13-117-7 (86031) ପୁରୁଷଂ ଚାସୃଜଦ୍ଭୂସ୍ତେଜସା ତପସା ଚ ହ। ଦେଦୀପ୍ଯମାନଂ ବପୁଷା ସମିଦ୍ଧମିବ ପାବକମ୍॥ 13-117-8 (86032) ସୋଽପଶ୍ଯଦିଷ୍ଟରୂପାଂ ତାଂ ସୁରଭିଂ ରୋହିଣୀଂ ତଦା। ଦୃଷ୍ଟ୍ବୈବ ଚାତିବିମନାଃ ସୋଽଭବତ୍କାମମୋହିତଃ॥ 13-117-9 (86033) ତଂ କାମାର୍ତମଥୋ ଜ୍ଞାତ୍ବା ସ୍ବଯଂଭୂର୍ଲୋକଭାବନଃ। ମାଽଽର୍ତୋ ଭବ ତଥା ଚୈଷ ଭଗବାନଭ୍ଯଭାଷତ॥ 13-117-10 (86034) ତତଃ ସ ଭଗବାଂସ୍ତତ୍ର ମାର୍ତାଣ୍ଡ ଇତି ବିଶ୍ରୁତଃ। ଚକାର ନାମ ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତସ୍ଯାର୍ତୀଭାବମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-117-11 (86035) ସୋଽଦଦାଦ୍ଭଗବାଂସ୍ତସ୍ମୈ ମାର୍ତାଣ୍ଡାଯ ମହାତ୍ମନେ। ସୁରୂପାଂ ସୁରଭିଂ କନ୍ଯାଂ ତପସ୍ତେଜୋମଯୀଂ ଶୁଭାମ୍॥ 13-117-12 (86036) ଯଥା ମଯୈଷ ଚୋଦ୍ଭୂତସ୍ତ୍ବଂ ଚୈବଷା ଚ ରୋହିଣୀ। ମୈଥୁନଂ ଗତବନ୍ତୌ ଚ ତଥା ଚୋତ୍ପତ୍ସ୍ଯତି ପ୍ରଜା॥ 13-117-13 (86037) ପ୍ରଜା ଭବିଷ୍ଯତେ ପୁଣ୍ଯା ପବିତ୍ରଂ ପରମଂ ଚ ବାମ୍। ନ ଚାପ୍ଯଗମ୍ଯାଗମନାଦ୍ଦୋଷଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସି କର୍ହିଚିତ୍॥ 13-117-14 (86038) ତ୍ବତ୍ପ୍ରଜାସମ୍ଭବଂ କ୍ଷୀରଂ ଭବିଷ୍ଯତି ପରଂ ହବିଃ। ଯଜ୍ଞେଷୁ ଚାଜ୍ଯଭାଗାନାଂ ତ୍ବତ୍ପ୍ରଜାମୂଲଜୋ ବିଧିଃ॥ 13-117-15 (86039) ପ୍ରଜାଶୁଶ୍ରୂଷବଶ୍ଚୈବ ଯେ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ରୋହିଣି। ତବ ତେନୈବ ପୁଣ୍ଯେନି ଗୋଲୋକଂ ଯାନ୍ତୁ ମାନବାଃ॥ 13-117-16 (86040) ଇଦଂ ପବିତ୍ରଂ ପରମମୃଷଭଂ ନାମ କର୍ହିଚିତ୍। ଯଦ୍ବୈ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଦ୍ବିଜା ଲୋକେ ମୋକ୍ଷ୍ଯନ୍ତେ ଯୋନିସଙ୍କରାତ୍॥ 13-117-17 (86041) ଏତତ୍କ୍ରିଯାଃ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ମନ୍ତ୍ରବ୍ରାହ୍ମଣସଂସ୍କୃତାଃ। ଦେବତାନାଂ ବିତୄଣାଂ ଚ ହବ୍ଯକବ୍ଯପୁରୋଗମାଃ॥ 13-117-18 (86042) ତତ ଏତେନ ପୁଣ୍ଯେନ ପ୍ରଜାସ୍ତବ ତୁ ରୋହିଣି। ଊର୍ଧ୍ବଂ ମମାପି ଲୋକସ୍ଯ ବତ୍ସ୍ଯନ୍ତେ ନିରୁପଦ୍ରବାଃ॥ 13-117-19 (86043) ଭଦ୍ରଂ ତେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଭଦ୍ରଂ ତେ ଯେ ପ୍ରଜାସୁ ଭବନ୍ତି ବୈ। ଯୁଗନ୍ଧରାଶ୍ଚ ତେ ପୁତ୍ରାଃ ସନ୍ତୁ ଲୋକସ୍ଯ ଧାରଣେ॥ 13-117-20 (86044) ଯାନ୍ଯାନ୍କାମଯସେ ଲୋକାଂସ୍ତାଁଲ୍ଲୋକାନନୁଯାସ୍ଯସି। ସର୍ବଦେବଗଣଶ୍ଚୈବ ତବ ଯାସ୍ଯନ୍ତି ପୁତ୍ରତାମ୍। ତବ ସ୍ତନସମୁଦ୍ଭୂତଂ ପିବନ୍ତୋଽମୃତମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-117-21 (86045) ଏବମେତାନ୍ବରାନ୍ସର୍ବାନଗୃହ୍ଣାତ୍ସୁରଭିସ୍ତଦା। ବ୍ରୁବତଃ ସର୍ବଲୋକେଶାନ୍ନିର୍ବୃତିଂ ଚାଗମତ୍ପରାମ୍॥ 13-117-22 (86046) ସୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ବିପୁଲା ଲୋକସନ୍ଧାରଣାଯ ବୈ। ବ୍ରହ୍ମଣା ସମନୁଜ୍ଞାତା ସୁରଭିର୍ଲୋକମାବିଶତ୍॥ 13-117-23 (86047) ଏବଂ ବରପ୍ରଦାନେନ ସ୍ବଯଂଭୋରେବ ଭାରତ। ଉପରିଷ୍ଟାଦ୍ଗବାଂ ଲୋକଃ ପ୍ରୋକ୍ତସ୍ତେ ସର୍ବମାଦିତଃ॥' ॥ 13-117-24 (86048) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 117 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

* ଏତଦାଦ୍ଯେକାଦଶାଧ୍ଯାଯା ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ଯକୋଶେଷ୍ବେବ ଦୃଶ୍ଯନ୍ତେ। 7-117-3 ମନୋବାଗ୍ବୁଦ୍ଧଯଃ ମନୋବାଗ୍ବୁଦ୍ଧୀରେକସ୍ଥାଃ କୁରୁ॥ 7-117-10 ଆର୍ତୋ ମା ଭବେତ୍ଯଭ୍ଯଭାଷତ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସୁରଭେଃ କାଃ ପ୍ରଜାଃ ପୂର୍ବଂ ମାର୍ତାଣ୍ଡାଦଭବନ୍ପୁରା। ଏତନ୍ମେ ଶଂସ ତତ୍ବେନି ଗୋଷୁ ମେ ପ୍ରୀଯତେ ମନଃ॥ 13-118-1 (86049) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-118-2x (7127) ଶୃଣୁ ନାମାନି ଦିବ୍ଯାନି ଗୋମାତୄଣାଂ ବିଶେଷତଃ। ଯାଭିର୍ବ୍ଯାପ୍ତାସ୍ତ୍ରଯୋ ଲୋକାଃ କଲ୍ଯାଣୀଭିର୍ଜନାଧିପ॥ 13-118-2 (86050) ସୁରଭ୍ଯଃ ପ୍ରଥମୋଦ୍ଭୂତା ଯାଶ୍ଚ ସ୍ଯୁଃ ପ୍ରଥମାଃ ପ୍ରଜାଃ। ମଯୋଚ୍ଯମାନାଃ ଶୃଣୁ ତାଃ ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯସେ ବିପୁଲଂ ଯଶଃ॥ 13-118-3 (86051) ତପ୍ତ୍ବା ତପୋ ଘୋରତପାଃ ସୁରଭିର୍ଦିପ୍ତତେଜସଃ। ସୁଷାବୈକାଦଶ ସୁତାନ୍ରୁଦ୍ରା ଯେ ଚ୍ଛନ୍ଦସି ସ୍ତୁତାଃ॥ 13-118-4 (86052) ଅଜୈକପାଦହିର୍ବୁଧ୍ନ୍ଯସ୍ତ୍ର୍ଯମ୍ବକଶ୍ଚ ମହାଯଶାଃ। ବୃଷାକପିଶ୍ଚ ଶମ୍ଭୁଶ୍ଚ କପାଲୀ ରୈବତସ୍ତଥା॥ 13-118-5 (86053) ହରଶ୍ଚ ବହୁରୂପଶ୍ଚ ଉଗ୍ର ଉଗ୍ରୋଽଥ ବୀର୍ଯବାନ୍। ତସ୍ଯ ଚୈବାତ୍ମଜଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ବିଶ୍ବରୂପୋ ମହାଯଶାଃ॥ 13-118-6 (86054) ଏକାଦଶୈତେ କଥିତା ରୁଦ୍ରାସ୍ତେ ନାମ ନାମତଃ। ମହାତ୍ମାନୋ ମହାଯୋଗାସ୍ତେଜୋଯୁକ୍ତା ମହାବଲାଃ॥ 13-118-7 (86055) ଏତେ ବରିଷ୍ଠଜନ୍ମାନୋ ଦେବାନାଂ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନାମ୍। ବିପ୍ରାଣାଂ ପ୍ରକୃତିର୍ଲୋକେ ଏତ ଏବ ହି ବିଶ୍ରୁତାଃ॥ 13-118-8 (86056) ଏତ ଏକାଦଶ ପ୍ରୋକ୍ତା ରୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରିଭୁବନେଶ୍ବରାଃ। ଶତଂ ତ୍ବେତତ୍ସମାଖ୍ଯାତଂ ଶତରୁଦ୍ରଂ ମହାତ୍ମନାମ୍॥ 13-118-9 (86057) ସୁଷୁବେ ପ୍ରଥମାଂ କନ୍ଯାଂ ସୁରଭିଃ ପୃଥିବୀଂ ତଦା। ବିଶ୍ବକାମଦୁଘା ଧେନୁର୍ଯା ଧାରଯତି ଦେହିନଃ॥ 13-118-10 (86058) ସୁତଂ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣଂ ରାଜନ୍ନେକମିତ୍ଯଭିଧୀଯତେ। ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ଜନନୀ ସୁରଭିଃ ପରିକୀର୍ତ୍ଯତେ॥ 13-118-11 (86059) ସୃଷ୍ଟ୍ବା ତୁ ପ୍ରଥମଂ ରୁଦ୍ରାନ୍ବରଦାନ୍ରୁଦ୍ରସମ୍ଭବାନ୍। ପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରଭୁଂ ଗ୍ରହପତିଂ ସୁଷୁବେ ଲୋକସମ୍ମତମ୍॥ 13-118-12 (86060) ସୋମରାଜାନମମୃତଂ ଯଜ୍ଞସର୍ବସ୍ବମୁତ୍ତମମ୍। ଓଷଧୀନାଂ ରସାନାଂ ଚ ଦେବାନାଂ ଜୀବିତସ୍ଯ ଚ॥ 13-118-13 (86061) ତତଃ ଶ୍ରିଯଂ ଚ ମେଧାଂ ଚ କୀର୍ତିଂ ଦେବୀଂ ସରସ୍ବତୀମ୍। ଚତସ୍ରଃ ସୁଷୁବେ କନ୍ଯା ଯୋଗେଷୁ ନିଯତାଃ ସ୍ତିତାଃ॥ 13-118-14 (86062) ଏତାଃ ସୃଷ୍ଟ୍ବା ପ୍ରଜା ଏଷା ସୁରଭିଃ କାମରୂପିଣୀ। ସୁଷୁବେ ପରମଂ ଭୂଯୋ ଦିବ୍ଯା ଗୋମାତରଃ ଶୁଭାଃ॥ 13-118-15 (86063) ପୁଣ୍ଯାଂ ମାଯାଂ ମଧୁଶ୍ଚ୍ଯୋତାଂ ଶିବାଂ ଶୀଘ୍ରାଂ ସରିଦ୍ବରାମ୍। ହିରଣ୍ଯବର୍ଣାଂ ସୁଭଗାଂ ଗବ୍ଯାଂ ପୃଶ୍ନୀଂ କୁଥାବତୀମ୍॥ 13-118-16 (86064) ଅଙ୍ଗାବତୀଂ ଘୃତବତୀଂ ଦଧିକ୍ଷୀରପଯୋବତୀମ୍। ଅମୋଘାଂ ସୁରମାଂ ସତ୍ଯାଂ ରେବତୀଂ ମାରୁତୀଂ ରସାମ୍॥ 13-118-17 (86065) ଅଜାଂ ଚ ସିକତାଂ ଚୈବ ଶୁଦ୍ଧଧୂମାମଧାରିଣୀମ୍। ଜୀବାଂ ପ୍ରାଣବତୀଂ ଧନ୍ଯାଂ ଶୁଦ୍ଧାଂ ଧେନୁଂ ଧନାବହାମ୍॥ 13-118-18 (86066) ଇନ୍ଦ୍ରାମୃଦ୍ଧିଂ ଚ ଶାନ୍ତି ଚ ଶାନ୍ତପାପାଂ ସରିଦ୍ବରାମ୍। ଚତ୍ବାରିଂଶତିମେକାଂ ଚ ଧନ୍ଯାସ୍ତା ଦିବି ପୂଜିତାଃ॥ 13-118-19 (86067) ଭୂଯୋ ଜଜ୍ଞେ ସୁରଭ୍ଯାଶ୍ଚ ଶ୍ରୀମାଂଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁସପ୍ରଭଃ। ବୃପୋ ଦକ୍ଷ ଇତି ଖ୍ଯାତଃ କଣ୍ଢେ ମଣିତଲପ୍ରଭଃ। 13-118-20 (86068) ସ୍ରଗ୍ବୀ କକୁଦ୍ମାନ୍ଦ୍ଯୁତିମାନ୍ମୃଣାଲସଦୃଶପ୍ରଭଃ। ସୁରଭ୍ଯନୁମତେ ଦତ୍ତୋ ଧ୍ବଜୋ ମାହେଶଅବରସ୍ତୁ ସଃ॥ 13-118-21 (86069) ସୁରଭ୍ଯଃ କାମରୂପିଣ୍ଯୋ ଗାବଃ ପୁଣ୍ଯାର୍ଥମୁତ୍କଟାଃ। ଆଦିତ୍ଯେଭ୍ଯୋ ବସୁଭ୍ଯଶ୍ଚ ବିଶ୍ବେଭ୍ଯଶ୍ଚ ଦଦୌ ବରାନ୍॥ 13-118-22 (86070) ସୁରଭିସ୍ତୁ ତପସ୍ତପ୍ତ୍ବା ସୁଷୁବେ ଗାସ୍ତତଃ ପୁନଃ। ଯା ଦତ୍ତା ଲୋକପାଲାନାମିନ୍ଦ୍ରାଦୀନାଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-118-23 (86071) ସୁଷ୍ଟୁନାଂ କପିଲାଂ ଚୈବ ରୋହିଣୀଂ ଚ ଯଶସ୍ବିନୀମ୍। ସର୍ବକାମଦୁଘାଂ ଚୈବ ମରୁତାଂ କାମରୂପିଣୀମ୍॥ 13-118-24 (86072) ଗାବୋ ମୃଷ୍ଟଦୁଘା ହ୍ଯେତାସ୍ତାଶ୍ଚତସ୍ରୋଽତ୍ର ସଂସ୍ତୁତାଃ। ଯାସାଂ ଭୂତ୍ବା ପୁରା ବତ୍ସାଃ ପିବନ୍ତ୍ଯମୃତମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-118-25 (86073) ସୁଷ୍ଟୁତାଂ ଦେବରାଜାଯ ବାସବାଯ ମହାତ୍ମନେ। କପିଲାଂ ଧର୍ମରାଜାଯ ବରୁଣାଯ ଚ ରୋହିଣୀମ୍॥ 13-118-26 (86074) ସର୍ବକାମଦୁଘାଂ ଧେନୁଂ ରାଜ୍ଞେ ବୈଶ୍ରବଣାଯ ଚ। ଇତ୍ଯେତା ଲୋକମହିତା ବିଶ୍ରୁତାଃ ସୁରଭେଃ ପ୍ରଜାଃ॥ 13-118-27 (86075) ଏତାସାଂ ପ୍ରଜଯା ପୂର୍ଣା ପୃଥିବୀ ମୁନିପୁଙ୍ଗବଃ। ଗୋଭ୍ଯଃ ପ୍ରଭବତେ ସର୍ବଂ ଯତ୍କିଂଚିଦିହ ଶୋଭନମ୍॥ 13-118-28 (86076) ସୁରଭ୍ଯପତ୍ଯମିତ୍ଯେତନ୍ନାମତସ୍ତେଽନୁପୂର୍ବଶଃ। କୀର୍ତିତଂ ବ୍ରୂହି ରାଜେନ୍ଦ୍ର କିଂ ଭୂଯଃ କଥଯାମି ତେ'॥ ॥ 13-118-29 (86077) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟାଦଶାଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 118 ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ସୁରଭ୍ଯାସ୍ତୁ ତଦା ଦେବ୍ଯାଃ କୀର୍ତିର୍ଲକ୍ଷ୍ମୀଃ ସରସ୍ବତୀ। ମେଧା ଚ ପ୍ରବରା ଦେବୀ ଯାଶ୍ଚତସ୍ରୋଽଭିବିଶ୍ରୁତାଃ॥ 13-119-1 (86078) ପୃଥଗ୍ଗୋଭ୍ଯଃ କିମେତାଃ ସ୍ଯୁରୁତାହୋ ଗୋଷୁ ସଂଶ୍ରିତାଃ। ଦେବାଃ କେ ବାଽଽଶ୍ରିତା ଗୋଷୁ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-119-2 (86079) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-119-3x (7128) ଯଂ ଦେବଂ ସଂଶ୍ରିତା ଗାବସ୍ତଂ ଦେବଂ ଦେବସଂଜ୍ଞିତମ୍। ଯଦ୍ଯଦ୍ଦେବାଶ୍ରିତଂ ଦୈବଂ ତତ୍ତଦ୍ଦୈବଂ ଦ୍ବିଜା ବିଦୁଃ॥ 13-119-3 (86080) ସର୍ବେଷାମେବ ଦେବାନାଂ ପୂର୍ବଂ କିଲ ସମୁଦ୍ଭବେ। ଅମୃତାର୍ଥେ ସୁରପତିଃ ସୁରଭିଂ ସମୁପସ୍ଥିତଃ॥ 13-119-4 (86081) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 13-119-5x (7129) ଇଚ୍ଛେଯମମୃତଂ ଦତ୍ତଂ ତ୍ବଯା ଦେବି ରସାଧିକମ୍। ତ୍ବତ୍ପ୍ରସାଦାଚ୍ଛିବଂ ମହ୍ଯମମରତ୍ବଂ ଭବେଦିତି॥ 13-119-5 (86082) ସୁରଭିରୁବାଚ। 13-119-6x (7130) ବତ୍ସୋ ଭୂତ୍ବା ସୁପରତେ ପିବସ୍ବ ପ୍ରସ୍ରବଂ ମମ। ତତୋଽମରତ୍ବମପି ତସ୍ଥାନମୈନ୍ଦ୍ରମବାପ୍ସ୍ଯସି॥ 13-119-6 (86083) ନ ଚ ତେ ବୃତ୍ରହନ୍ଯୁଦ୍ଧେ ବ୍ଯଥାଽରିଭ୍ଯୋ ଭବିଷ୍ଯତି। ବଲାର୍ଥମାତ୍ମନଃ ଶକ୍ର ପ୍ରସ୍ରବଂ ପିବ ମେ ବିଭୋ॥ 13-119-7 (86084) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-119-8x (7131) ତତୋଽପିବତ୍ସ୍ନଂ ତସ୍ଯାଃ ସୁରଭ୍ଯାଃ ସୁରସତ୍ତମଃ। ଅମରତ୍ବଂ ସୁରୂପତ୍ବଂ ବଲଂ ଚାପଦନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-119-8 (86085) ପୁରଂଦରୋଽମୃତଂ ପୀତ୍ବା ପ୍ରହୃଷ୍ଟଃ ସମୁପସ୍ଥିତଃ। ପୁତ୍ରୋଽହଂ ତବ ଭଦ୍ରଂ ତେ ବ୍ରୂହି କିଂ କରବାଣି ତେ॥ 13-119-9 (86086) ସୁରଭିରୁବାଚ। 13-119-10x (7132) କୃତଂ ପୁତ୍ର ତ୍ବଯା ସର୍ବମୁପଯାହି ତ୍ରିବିଷ୍ଟପମ୍। ପାଲଯସ୍ବ ସୁରାନ୍ସର୍ବାଞ୍ଜହି ଯେ ସୁରଶତ୍ରବଃ॥ 13-119-10 (86087) ନ ଚ ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣେଽବଜ୍ଞା କାର୍ଯା ତେ ଶାନ୍ତିମିଚ୍ଛତା। ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ଯ ନିଶ୍ବାସଃ ଶୋଷଯେଦପି ଦେବତାଃ॥ 13-119-11 (86088) ଗୋବ୍ରାହ୍ମଣପ୍ରିଯୋ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ବସ୍ତିଶବ୍ଦମୁଦାହରନ୍। ପୃଥିବ୍ଯାମନ୍ତରିକ୍ଷେ ଚ ନାକପୃଷ୍ଠେ ଚ ବିକ୍ରମେତ୍॥ 13-119-12 (86089) ଯଚ୍ଚ ତେଽନ୍ଯଦ୍ଭବେତ୍କୃତ୍ଯଂ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂଯାଃ ସମାସତଃ। ତତ୍ତେ ସର୍ବଂ କରିଷ୍ଯାମି ସତ୍ଯେନୈତଦ୍ବ୍ରବୀମି ତେ॥ 13-119-13 (86090) ଇନ୍ଦ୍ର ଉବାଚ। 13-119-14x (7133) ଇଚ୍ଛେଯଂ ଗୋଷୁ ନିଯତଂ ବସ୍ତୁଂ ଦେବି ବ୍ରବୀମି ତେ। ଏଭିଃ ସୁରଗଣୈଃ ସାର୍ଧଂ ମମାନୁଗ୍ରହମାଚର॥ 13-119-14 (86091) ସୁରଭିରୁବାଚ। 13-119-15x (7134) ଗବାଂ ଶରୀରଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମେତତ୍କୌଶିକ ଲକ୍ଷ୍ଯେ। ଯୋ ଯତ୍ରୋତ୍ସହତେ ବସ୍ତୁଂ ସ ତତ୍ର ବସତାଂ ସୁରଃ॥ 13-119-15 (86092) ସର୍ବଂ ପବିତ୍ରଂ ପରମଂ ଗବାଂ ଗାତ୍ରଂ ସୁପୂଜିତମ୍। ତଥା କୁରୁଷ୍ବ ଭଦ୍ରଂ ତେ ଯଥା ତ୍ବଂ ଶକ୍ର ମନ୍ଯସେ॥ 13-119-16 (86093) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-119-17x (7135) ତସ୍ଯାସ୍ତଦ୍ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ସୁରଭ୍ଯାଃ ସୁରସତ୍ତମଃ। ସହ ସର୍ବୈଃ ସୁରଗଣୈରଭଜତ୍ସୌରଭୀଂ ପ୍ରଜାମ୍॥ 13-119-17 (86094) ଶୃଙ୍ଗେ ବକ୍ତ୍ରେ ଚ ଜିହ୍ବାଯାଂ ଦେବରାଜଃ ସମାବିଶତ୍। ସର୍ବଚ୍ଛିଦ୍ରେଷୁ ପବନଃ ପାଦେଷୁ ମରୁତାଂ ଗଣାଃ॥ 13-119-18 (86095) କକୁଦଂ ସର୍ବଗୋ ରୁଦ୍ରଃ କୁକ୍ଷୌ ଚୈବ ହୁତାଶନଃ। ସରସ୍ବତୀ ସ୍ତନେଷ୍ବଗ୍ର୍ଯା ଶ୍ରୀଃ ପୁରୀଷେ ଜଗତ୍ପ୍ରିଯା॥ 13-119-19 (86096) ମୂତ୍ରେ କୀର୍ତିଶ୍ଚ ଗଙ୍ଗା ଚ ମେଧା ପଯସି ଶାଶ୍ବତୀ। ବକ୍ତ୍ରେ ସୋମଶ୍ଚ ବୈ ଦେବୋ ହୃଦଯେ ଭଗବାନ୍ଯମଃ॥ 13-119-20 (86097) ଧର୍ମଃ ପୁଚ୍ଛେ କ୍ରିଯା ଲୋମ୍ନି ଭାସ୍କରଶ୍ଚକ୍ଷୁଷୀ ଶ୍ରିତଃ। ସିଦ୍ଧାଃ ସନ୍ଧିଷୁ ସିଦ୍ଧିଶ୍ଚ ତପସ୍ତେଜଶ୍ଚ ଚେଷ୍ଟନେ॥ 13-119-21 (86098) ଏବଂ ସର୍ବେ ସୁରଗଣା ନିଯତା ଗାତ୍ରବର୍ତ୍ମସୁ। ମହତୀ ଦେବତା ଗାବୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୈଃ ପରିସଂସ୍କୃତାଃ॥ 13-119-22 (86099) ଗାମାଶ୍ରଯନ୍ତି ସହିତା ଦେବା ହି ପ୍ରଭବିଷ୍ଣବଃ। କିମାସାଂ ସର୍ବଭାବେନ ବିଦଧ୍ଯାଦ୍ଭଗବାନ୍ପ୍ରିଯମ୍॥ 13-119-23 (86100) ଭବାଂଶ୍ଚ ପରଯା ଭକ୍ତ୍ଯା ପୂଜଯସ୍ବ ନରେଶ୍ବର। ଗାବସ୍ତୁ ପରମଂ ଲୋକେ ପବିତ୍ରଂ ପାବନଂ ହବିଃ॥ 13-119-24 (86101) ନିପାତ୍ଯ ଭକ୍ଷିତଃ ସ୍ବର୍ଗାଦ୍ଭାର୍ଗବଃ ଫେନପଃ କିଲ। ସ ଚ ପ୍ରାଣାନ୍ପୁନର୍ଲବ୍ଧ୍ବା ତତୋ ଗୋଲୋକମାଶ୍ରିତଃ॥' ॥ 13-119-25 (86102) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 119 ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। କଃ ଫେନପେତି ନାମ୍ନାଽସୌ କଥଂ ବା ଭକ୍ଷିତଃ ପୁରା। ମୃତ ଉଜ୍ଜୀବିତଃ କସ୍ମାତ୍କଥଂ ଗୋଲୋକମାଶ୍ରିତଃ॥ 13-120-1 (86103) ବିରୁଦ୍ବେ ମାନୁଷେ ଲୋକେ ତଥା ସମଯବର୍ତ୍ମସୁ। କ୍ରତେ ଦୈବଂ ହି ଦୁଷ୍ପ୍ରପଂ ମାନୁଷେଷୁ ବିଶେଷତଃ। ସଂଶଯୋ ମେ ମହାନତ୍ର ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହସି॥ ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-120-2 (86104) ଶ୍ରୂଯତେ ଭାର୍ଗବେ ବଂଶେ ସୁମିତ୍ରୋ ନାମ ଭାରତ। ବେଦାଧ୍ଯଯନସମ୍ପନ୍ନୋ ବିପୁଲେ ତପସି ସ୍ଥିତଃ॥ 13-120-3 (86105) ବାନପ୍ରସ୍ଥାଶ୍ରମେ ଯୁକ୍ତଃ ସ୍ବକର୍ମନିରତଃ ସଦା। ବିନଯାଚାରତତ୍ବଜ୍ଞଃ ସର୍ବଧର୍ମାର୍ଥକୋବିଦଃ॥ 13-120-4 (86106) ଯତ୍ନାତ୍ତ୍ରିଷବଣସ୍ନାଯୀ ସଂଧ୍ଯୋପାସନତତ୍ପରଃ। ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରରତଃ କ୍ଷାନ୍ତୋ ଜପଞ୍ଜୁହ୍ବଚ୍ଚ ନିତ୍ଯଦାଃ॥ 13-120-5 (86107) ପିତୃଦେବାଂଶ୍ଚ ନିଯତମତିର୍ଥୀଂଶ୍ଚ ସ ପୂଜଯନ୍। ପ୍ରାଣସନ୍ଧାରଣାର୍ଥଂ ଚ ଯତ୍କିଂଚିଦୁପହାରଯନ୍॥ 13-120-6 (86108) ଗିରିସ୍ତ୍ରିଶିଖରୋ ନାମ ଯତଃ ପ୍ରଭବତେ ନଦୀ। କୁଲଜେତି ପୁରାଣେଷୁ ବିଶ୍ରୁତା ରୁଦ୍ରନିର୍ମିତା॥ 13-120-7 (86109) ତସ୍ଯାସ୍ତୀରେ ସମେ ଦେଶେ ପୁଷ୍ପମାଲାସମାକୁଲେ। ବନ୍ଯୌଷଧିଦ୍ରୁମୋପେତେ ନାନାପକ୍ଷିମୃଗାଯୁତେ॥ 13-120-8 (86110) ବ୍ଯପେତଦଂଶମଶକେ ଧ୍ବାଙ୍କ୍ଷଗୃଧ୍ରୈରସେବିତେ। କୃଷ୍ଣଦର୍ଭତୃଣପ୍ରାଯେ ସୁରମ୍ଯେ ଜ୍ଯୋତିରଶ୍ମିନି॥ 13-120-9 (86111) ସର୍ବୋନ୍ନତୈଃ ସମୈଃ ଶ୍ଯାମୈର୍ଯାଜ୍ଞୀଯୈସ୍ତରୁଭିର୍ବୃତେ। ତତ୍ରାଶ୍ରମପଦଂ ପୁଣ୍ଯଂ ଭୃଗୂଣାମଭବତ୍ପୁରା। 13-120-10 (86112) ଉବାସ ତତ୍ର ନିଯତଃ ସୁମିତ୍ରୋ ନାମ ଭାର୍ଗବଃ। ଯଥୋଦ୍ଦିଷ୍ଟେନ ପୂର୍ବେଷାଂ ଭୃଗୂଣାଂ ସାଧୁବର୍ତ୍ମନା॥ 13-120-11 (86113) ତସ୍ମା ଆଙ୍ଗିରସଃ କଶ୍ଚିଦ୍ଦଦୌ ଗାଂ ଶର୍କରୀଂ ଶୁଭାମ୍। ବର୍ଷାସୁ ପଶ୍ଚିମେ ମାସି ପୌର୍ଣମାସ୍ଯାଂ ଶୁଚିବ୍ରତଃ॥ 13-120-12 (86114) ସ ତାଂ ଲବ୍ଧ୍ବା ଧର୍ମଶୀଲଶ୍ଚିନ୍ତଯାମାସ ତତ୍ପରଃ। ସୁମିତ୍ରଃ ପରଯା ଭକ୍ତ୍ଯା ଜନନୀମିବ ମାତରମ୍॥ 13-120-13 (86115) ତେନ ସନ୍ଧୁକ୍ଷ୍ଯମାଣା ସା ରୋହିଣୀ କାମରୂପିଣୀ। ପ୍ରବୃଦ୍ଧିମଗମଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠା ପ୍ରାଣତଶ୍ଚ ସୁଦର୍ଶନା॥ 13-120-14 (86116) ସିରାବିମୁକ୍ତପାର୍ଶ୍ବାନ୍ତା ବିପୁଲାଂ କାନ୍ତିମୁଦ୍ବହତ୍। ଶ୍ଯାମପାର୍ଶ୍ବାନ୍ତପୃଷ୍ଠା ସା ସୁରଭିର୍ମଧୁପିଙ୍ଗଲା॥ 13-120-15 (86117) ବୃହତୀ ସୂକ୍ଷ୍ମରୋମାନ୍ତା ରୂପୋଦଗ୍ରା ତନୁତ୍ବଚା। କୃଷ୍ଣପୁଚ୍ଛା ଶ୍ବେତବକ୍ତ୍ରା ସମବୃତ୍ତପଯୋଧରା॥ 13-120-16 (86118) ପୃଷ୍ଠୋନ୍ନତା ପୂର୍ବନତା ଶଙ୍କୁକର୍ଣୀ ସୁଲୋଚନା। ଦୀର୍ଘଜିହ୍ବା ହ୍ରସ୍ବଶୃଙ୍ଗୀ ସମ୍ପୂର୍ଣଦଶନାନ୍ତରା॥ 13-120-17 (86119) ମାଂସାଧିକଗଲାନ୍ତା ସା ପ୍ରସନ୍ନା ଶୁଭଦର୍ଶନା। ନିତ୍ଯଂ ଶମଯୁତା ସ୍ନିଗ୍ଧା ସମ୍ପୂର୍ଣୋଦାତ୍ତନିସ୍ବନା॥ 13-120-18 (86120) ପ୍ରାଜାପତ୍ଯୈର୍ଗବାଂ ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଶସ୍ତୈର୍ଲକ୍ଷଣୈର୍ଯୁତା। ଯୌବନସ୍ଥେବ ବନିତା ଶୁଶୁଭେ ରୂପଶୋଭଯା॥ 13-120-19 (86121) ବୃଷେଣୋପଗତା ସା ତୁ କଲ୍ଯା ମଧୁରଦର୍ଶନା। ମିଥୁନଂ ଜନଯାମାସ ତୁଲ୍ଯରୂପମିବାତ୍ମନଃ॥ 13-120-20 (86122) ସଂବର୍ଧଯାମାସ ସ ତାଂ ସବତ୍ସାଂ ଭାର୍ଗବୋ ମୁନିଃ। ତଯୋଃ ପ୍ରଜାଧିସଂସର୍ଗାତ୍ସହସ୍ରଂ ଚ ଗବାମଭୂତ୍॥ 13-120-21 (86123) ଗବାଂ ଜାତିସହସ୍ରାଣି ସମ୍ଭୂତାନି ପରସ୍ପରମ୍। ଋଷଭାଣାଂ ଚ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନୈବାନ୍ତଃ ପ୍ରତିଦୃଶ୍ଯତେ॥ 13-120-22 (86124) ତୈରାଶ୍ରମପଦଂ ରମ୍ଯମରଣ୍ଯଂ ଚୈବ ସର୍ବଶଃ। ସମାକୁଲଂ ସମଭବନ୍ମେଘୈରିବ ନଭସ୍ଥଲମ୍॥ 13-120-23 (86125) କାନି ଚିତ୍ପଦ୍ମବର୍ଣାନି କିଂଶୁକାଭାନି କାନିଚିତ୍। ରୁକ୍ମବର୍ଣାନି ଚାନ୍ଯାନି ଚନ୍ଦ୍ରାଂଶୁସଦୃଶାନି ଚ॥ 13-120-24 (86126) ତଥା ରାଜତବର୍ଣାନି କାନିଚିଲ୍ଲୋହିତାନି ବୈ। ନୀଲଲୋହିତତାମ୍ରାଣି କୃଷ୍ଣାନି କପିଲାନି ଚ। ନାନାରାଗବିଚିତ୍ରାଣି ଯୂଥାନି କୁଲଯୂଥପ॥ 13-120-25 (86127) ନ ଚ କ୍ଷୀରଂ ସୁତସ୍ନେହାଦ୍ବତ୍ସାନାମୁପଜୀବତି। ଭାର୍ଗବଃ କେବଲଂ ଚାସୀଦ୍ଗବାଂ ପ୍ରାଣାଯନେ ରତଃ॥ 13-120-26 (86128) ତଥା ଶୁଶ୍ରୂଷତସ୍ତସ୍ଯ ଗବାଂ ହିତମବେକ୍ଷତଃ। ବ୍ଯତୀଯାତ୍ସୁମାହାନ୍କାଲୋ ବତ୍ସୋଚ୍ଛିଷ୍ଟେନ ବର୍ତତଃ॥ 13-120-27 (86129) କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାପରିଶ୍ରାନ୍ତଃ ସତତଂ ପ୍ରସ୍ରବଂ ଗବାମ୍। ବତ୍ସୈରୁଚ୍ଛିଷ୍ଟମୁଦିତଂ ବହୁକ୍ଷୀରତଯା ବହୁ॥ 13-120-28 (86130) ପୀତବାଂସ୍ତେନ ନାମାସ୍ଯ ଫେନପେତ୍ଯଭିବିଶ୍ରୁତମ୍। ଗୌତମସ୍ଯାଭିନିଷ୍ପନ୍ନମେବଂ ନାମ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ ॥ 13-120-29 (86131) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 120 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-120-7 କୂଲହେତି ପୁରାଣେଷ୍ବିତି ଟ.ଧ.ପାଠଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। କଦାଚିତ୍କାମରୂପିଣ୍ଯୋ ଗାବଃ ସ୍ତ୍ରୀବେଷମାଶ୍ରିତାଃ। ହ୍ରଦେ କ୍ରୀଡନ୍ତି ସଂହୃଷ୍ଟା ଗାଯନ୍ତ୍ଯଃ ପୁଣ୍ଯଲକ୍ଷଣାଃ॥? 13-121-1 (86132) ଦଦୃଶୁସ୍ତସ୍ଯ ଗାବୋ ବୈ ବିସ୍ମଯୋତ୍ଫୁଲ୍ଲଲୋଚନାଃ। ଊଚୁଶ୍ଚ କା ଯୂଯମିତି ସ୍ତ୍ରିଯୋ ମାନୁଷଯା ଗିରା॥ 13-121-2 (86133) ସ୍ତ୍ରିଯ ଊଚୁଃ। 13-121-3x (7136) ଗାବ ଏବ ବଯଂ ସର୍ବକର୍ମଭିଃ ଶୋଭନୈର୍ଯୁତାଃ। ସର୍ବାଃ ସ୍ତ୍ରୀବେଷଧାରିଣ୍ଯୋ ଯଥାକାମଂ ଚରାମେହେ। 13-121-3 (86134) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-121-4x (7137) ଗବାଂ ଗାବଃ ପରଂ ଦୈବଂ ଗବାଂ ଗାବଃ ପରା ଗତିଃ। କଥଯଧ୍ବମିହାସ୍ମାକଂ କେନ ବଃ ସୁକୃତାଂ ଗତିଃ॥ 13-121-4 (86135) ସ୍ତ୍ରିଯ ଊଚୁଃ। 13-121-5x (7138) ଅସ୍ମାକଂ ହବିଷା ଦେବା ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତର୍ପିତାସ୍ତଥା। କବ୍ଯେନ ପିତରଶ୍ଚୈବ ହବ୍ଯେନାଗ୍ନିଶ୍ଚ ତର୍ପିତଃ॥ 13-121-5 (86136) ପ୍ରଜଯା ଚ ତଥାଽସ୍ମାକଂ କୃଷିରଭ୍ଯୁଦ୍ଧୃତା ସଦା। ଶକଟୈଶ୍ଚାପି ସଂଯୁକ୍ତା ଦଶବାହଶତେନ ବୈ॥ 13-121-6 (86137) ତଦେତୈଃ ସୁକୃତୈଃ ସ୍ଫୀତୈର୍ବଯଂ ଯାଶ୍ଚୈବ ନଃ ପ୍ରଜାଃ। ଗୋଲୋକମନୁସମ୍ପ୍ରାପ୍ତା ଯଃ ପରଂ କାମଗୋଚରଃ॥ 13-121-7 (86138) ଯୂଯଂ ତୁ ସର୍ବା ରୋହିଣ୍ଯଃ ସପ୍ରଜାଃ ସହପୁଙ୍ଗବାଃ। ଅଧୋଗାମିନ୍ଯ ଇତ୍ଯେବ ପଶ୍ଯାମୋ ଦିବ୍ଯଚକ୍ଷୁଷା॥ 13-121-8 (86139) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-121-9x (7139) ଏବଂ ଗବାଂ ପରଂ ଦୈବଂ ଗାବ ଏବ ପରାଯଣମ୍। ସ୍ବପକ୍ଷ୍ଯାସ୍ତାରଣୀଯା ବଃ ଶରଣାଯ ଗତା ବଯମ୍॥ 13-121-9 (86140) କିମସ୍ମାଭିଃ କରଣୀଯଂ ବର୍ତିତବ୍ଯଂ କଥଞ୍ଚନ। ପ୍ରାପ୍ନୁଯାମ ଚ ଗୋଲୋକଂ ଭବାମ ନ ଚ ଗର୍ହିତାଃ॥ 13-121-10 (86141) ସ୍ତ୍ରିଯ ଊଚୁଃ। 13-121-11x (7140) ବର୍ତତେ ରନ୍ତିଦେବସ୍ଯ ସତ୍ରଂ ବର୍ଷସହସ୍ରକମ୍। ତତ୍ର ତସ୍ଯ ନୃପସ୍ଯାଶୁ ପଶୁତ୍ବମୁପଗଚ୍ଛତଃ॥ 13-121-11 (86142) ତତସ୍ତସ୍ଯୋପଯୋଗେନ ପଶୁତ୍ବେ ଯଜ୍ଞସଂସ୍କୃତାଃ। ଗୋଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ସ୍ଯଥ ଶୁଭାଂସ୍ତେନ ପୁଣ୍ଯେନ ସଂଯୁତାଃ॥ 13-121-12 (86143) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-121-13x (7141) ଏତତ୍ତାସାଂ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଗବାଂ ସଂହୃଷ୍ଟମାନସାଃ। ଗମନାଯ ମନଶ୍ଚକ୍ରୁରୌତ୍ସୁକ୍ଯଂ ଚାଗମନ୍ପରମ୍॥ 13-121-13 (86144) ନ ହି ନୋ ଭାର୍ଗବୋ ଦାତା ପଶୁତ୍ବେନୋପଯୋଜନମ୍। ଯଜ୍ଞସ୍ତସ୍ଯ ନରେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ବର୍ତତେ ଧର୍ମତସ୍ତଥା॥ 13-121-14 (86145) ବଯଂ ନ ଚାନନୁଜ୍ଞାତାଃ ଶକ୍ତା ଗନ୍ତୁଂ କଥଞ୍ଚନ। ଅବୋଚନ୍ନଥ ତତ୍ରତ୍ଯା ଭାର୍ଗବୋ ବଧ୍ଯତାମଯମ୍॥ 13-121-15 (86146) ଏତତ୍ସର୍ବା ରୋଚଯତ ନ ହି ଶକ୍ଯମତୋଽନ୍ଯଥା। ଲୋକାନ୍ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ସହାସ୍ମାଭିର୍ନିଶ୍ଚଯଃ କ୍ରିଯତାମଯମ୍॥ 13-121-16 (86147) ନ ତୁ ତାସାଂ ସମେତାନାଂ କାଚିଦ୍ଧୋରେଣ ଚକ୍ଷୁଷା। ଶକ୍ନୋତି ଭାର୍ଗବଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ସତ୍କୃତେନୋପସଂଯୁତା॥ 13-121-17 (86148) ଅଥ ପଦ୍ମସବର୍ଣାଭା ଭାସ୍କରାଂଶୁସମପ୍ରଭାଃ। ଜପାଲୋହିତତାମ୍ରାକ୍ଷ୍ଯୋ ନିର୍ମାଂସକଠିନାନନାଃ॥ 13-121-18 (86149) ରୋହିଣ୍ଯଃ କପିଲାଃ ପ୍ରାହୁଃ ସର୍ବାସାଂ ବୈ ସମକ୍ଷତଃ। ମେଘସ୍ତନିତନିର୍ଘୋଷାସ୍ତେଜୋଭିରଭିରଞ୍ଚିତାଃ॥ 13-121-19 (86150) ବଯଂ ହି ତଂ ବଧିଷ୍ଯାମଃ ସୁମିତ୍ରଂ ନାତ୍ରଂ ସଂଶଯଃ। ସୁକୃତଂ ପୃଷ୍ଠତଃ କୃତ୍ବା କିଂ ନଃ ଶ୍ରେଯୋ ବିଧାସ୍ଯଥ॥ 13-121-20 (86151) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-121-21x (7142) କପିଲାଃ ସର୍ବବର୍ଣେଷୁ ପ୍ରଧାନତ୍ବମବାପ୍ସ୍ଯଥ। ଗବାଂ ଶତଫଲା ଚୈକାଂ ଦତ୍ତ୍ବା ଫଲମବାପ୍ସ୍ଯତି॥ 13-121-21 (86152) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-121-22x (7143) ଏତଦ୍ଗବାଂ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା କପିଲା ହୃଷ୍ଟମାନସାଃ। ଚକ୍ରୁଃ ସର୍ବା ଭାର୍ଗବସ୍ଯ ସୁମିତ୍ରସ୍ଯ ବଧେ ମତିମ୍॥' ॥ 13-121-22 (86153) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 121 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-121-2 ତସ୍ଯ ଫେନପସ୍ଯ ସ୍ତ୍ରିଯଃ ପ୍ରତି॥ 7-121-4 ସୁକୃତାଂ ପୁଣ୍ଯକୃତାମ୍॥ 7-121-6 ଶକ୍ତାଶ୍ଚାପି ତଥା ଯୁକ୍ତା ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଯାସ୍ତୁ ଗୋମାତରସ୍ତସ୍ଯ କାମଚାରିଣ୍ଯ ଆଗତାଃ। ସମୀପଂ ହି ସୁମିତ୍ରସ୍ଯ କୃତଜ୍ଞାଃ ସମୁପସ୍ଥିତାଃ॥ 13-122-1 (86154) ଅଭିପ୍ରଶସ୍ଯ ଚୈବାହୁସ୍ତମୃଷିଂ ପୁଣ୍ଯଦର୍ଶନାଃ। ଗୋଲୋକାଦାଗତା ବେଦ ବୃଷଗୋମାତରୋ ବଯମ୍॥ 13-122-2 (86155) ସୁପ୍ରୀତାଃ ସ୍ମ ବରଂ ଗୃହ୍ଣ ଯମିଚ୍ଛସି ମହାମୁନେ। ଯଦ୍ଭି ଗୋଷୁ ପରାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ କୃତବାନସି ନିତ୍ଯଦା॥ 13-122-3 (86156) ସୁମିତ୍ର ଉବାଚ। 13-122-4x (7144) ପ୍ରୀତୋସ୍ମ୍ଯନୁଗୃହୀତୋସ୍ମି ଯନ୍ମାଂ ଗୋମାତରଃ ଶୁଭାଃ। ସୁପ୍ରୀତମନସଃ ସର୍ବାସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତେ ଚ ବରପ୍ରଦାଃ॥ 13-122-4 (86157) ଭବେଦ୍ଗୋଷ୍ବେବ ମେ ଭକ୍ତିର୍ଯଥୈବାଦ୍ଯ ତଥା ସଦା। ଗୋଘ୍ନାଶ୍ଚୈବାବସୀଦନ୍ତୁ ନରା ବ୍ରହ୍ମଦ୍ବିଷଶ୍ଚ ଯେ॥ 13-122-5 (86158) ଗୋମାତର ଊଚୁଃ। 13-122-6x (7145) ଏବମେତଦୃଷିଶ୍ରେଷ୍ଠ ହିତଂ ବଦସି ନଃ ପ୍ରିଯମ୍। ଏହି ଗଚ୍ଛ ସହାଽସ୍ମାଭିର୍ଗୋଲୋକମୃଷିସତ୍ତମ॥ 13-122-6 (86159) ସୁମିତ୍ର ଉବାଚ। 13-122-7x (7146) ଯୂଯମିଷ୍ଟାଂ ଗତିଂ ଯାନ୍ତୁ ନ ହ୍ଯହଂ ଗନ୍ତୁମୁତ୍ସହେ। ଇମା ଗାବଃ ସମୁତ୍ସୃଜ୍ଯ ତପସ୍ବିନ୍ଯୋ ମମ ପ୍ରିଯାଃ॥ 13-122-7 (86160) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-122-8x (7147) ତାସ୍ତୁ ତସ୍ଯ ବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା କପିଲାନାଂ ସୁଦାରୁଣମ୍। ନିତ୍ଯୁସ୍ତମୃଷିମୁତ୍କ୍ଷିପ୍ଯ ଭାର୍ଗବଂ ନଭ ଉଦ୍ବହନ୍॥ 13-122-8 (86161) କଲେବରଂ ତୁ ତତ୍ରୈବ ତସ୍ଯ ସଂନ୍ଯସ୍ଯ ମାତରଃ। ନିଷ୍କୃଷ୍ଯ କରଣଂ ଯୋଗାଦାନଯନ୍ଭାର୍ଗବସ୍ଯ ବୈ॥ 13-122-9 (86162) ସର୍ବଂ ଚାସ୍ଯ ତଦାଚଖ୍ଯୁଃ କପିଲାନାଂ ବିଚେଷ୍ଟିତମ୍। ଯଦର୍ଥଂ ହରଣଂ ଗୋଭିର୍ଗୋଲୋକଂ ଲୋକମାତରଃ॥ 13-122-10 (86163) ତତସ୍ତୁ କପିଲାସ୍ତତ୍ର ତସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା କଲେବରମ୍। ତଥାପ୍ରତିଜ୍ଞଂ ଶୃଙ୍ଗୈଶ୍ଚ ଖୁରୈଶ୍ଚାପ୍ଯବଚୂର୍ଣଯନ୍॥ 13-122-11 (86164) ତତଃ ସଂଛିଦ୍ଯ ବହୁଧା ଭାର୍ଗବଂ ନୃପସତ୍ତମ। ଯୁଯୁର୍ଯତ୍ରେତରା ଗାବସ୍ତଚ୍ଚ ସର୍ବଂ ନ୍ଯବେଦଯନ୍॥ 13-122-12 (86165) ଅଥ ଗୋମାତୃଭିଃ ଶପ୍ତାସ୍ତା ଗାବଃ ପୃଥିବୀଚରାଃ। ଅମେଧ୍ଯବଦନାଃ କ୍ଷିପ୍ରଂ ଭବଧ୍ବଂ ବ୍ରହ୍ମଘାତକାଃ॥ 13-122-13 (86166) ଏବଂ କୃତଜ୍ଞା ଗାବୋ ହି ଯତା ଗୋମାତରୋ ନୃପ। ଋଷିଶ୍ଚ ପ୍ରାପ୍ତବାଁଲ୍ଲୋକଂ ଗାବଶ୍ଚ ପରିମୋକ୍ଷିତାଃ॥' ॥ 13-122-14 (86167) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଦ୍ବାବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 122 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-122-2 ବେଦ ବିଦ୍ଧି। ଋଷେ ଗୋମାତରୋ ବଯମିତି ଥ.ପାଠଃ॥ 7-122-8 କପିଲାନାଂ ସୁଦାରୁଣଂ ସୁମିତ୍ରବଧପ୍ରତିଜ୍ଞାନଂ ଚ ଶ୍ରୁତ୍ବା॥

`ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ତା ଗାବୋ ରନ୍ତିଦେବସ୍ଯ ଗତ୍ବା ଯଜ୍ଞଂ ମନୀଷିଣଃ। ଆତ୍ମାନଂ ଜ୍ଞାପଯାମାସୁର୍ମହର୍ଷୀଣାଂ ସମକ୍ଷତଃ॥ 13-123-1 (86168) ରନ୍ତିଦେବସ୍ତତୋ ରାଜା ପ୍ରଯତଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ଶୁଚିଃ। ଉବାଚ ଗାବଃ ପ୍ରଣତଃ କିମାଗମନମିତ୍ଯପି॥ 13-123-2 (86169) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-123-3x (7148) ଇଚ୍ଚାମସ୍ତବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସତ୍ରେଽସ୍ମିନ୍ବିନିଯୋଜନମ୍। ପଶୁତ୍ବମୁପସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ପ୍ରସାଦଂ କର୍ତୁମର୍ହସି॥ 13-123-3 (86170) ରନ୍ତିଦେବ ଉବାଚ। 13-123-4x (7149) ନାସ୍ତି ଶକ୍ତୋ ଗବାଂ ଘାତଂ କର୍ତୁଂ ଶତସହସ୍ରଶଃ। ଘାତଯିତ୍ବା ତ୍ବହଂ ଯୁଷ୍ମାନ୍କଥମାତ୍ମାନମୁତ୍ତରେ॥ 13-123-4 (86171) ଯଃ ପଶୁତ୍ବେନ ସଂଯୋଜ୍ଯ ଯୁଷ୍ମାନ୍ସ୍ବର୍ଗଂ ନଯେଦିହ। ଆତ୍ମାନଂ ଚୈବ ତପସା ଗାବଃ ସମୁପଗମ୍ଯତାମ୍॥ 13-123-5 (86172) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-123-6x (7150) ଅସ୍ମାକଂ ତାରଣେ ଯୁକ୍ତୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ତପସି ସ୍ଥିତଃ। ଶ୍ରୁତୋଽସ୍ମାଭିର୍ଭବାନ୍ରାଜଂସ୍ତତସ୍ତୁ ସ୍ବଯମାଗତାଃ॥ 13-123-6 (86173) ରନ୍ତିଦେବ ଉବାଚ। 13-123-7x (7151) ମମ ସତ୍ରେ ପଶୁତ୍ବଂ ବୋ ଯଦ୍ଯେବଂ ହି ମନୀଷିତମ୍। ସମଯେନାହମେତେନ ଜୁହୁଯାଂ ବୋ ହୁତାଶନେ॥ 13-123-7 (86174) କଦାଚିଦ୍ଯଦି ବଃ କାଚିଦକାମା ବିନିଯୁଜ୍ଯତେ। ତଦା ସମାପ୍ତିଃ ସତ୍ରସ୍ଯ ଗବାଂ ସ୍ଯାଦିତି ନୈଷ୍ଠିକୀ॥ 13-123-8 (86175) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-123-9x (7152) ଏବମସ୍ତୁ ମହାରାଜ ଯଥା ତ୍ବଂ ପ୍ରବ୍ରବୀଷି ନଃ। ଅକାମାଃ ସ୍ଯୁର୍ଯଦା ଗାବସ୍ତଦା ସତ୍ରଂ ସମାପ୍ଯତାମ୍॥ 13-123-9 (86176) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-123-10x (7153) ତତଃ ପ୍ରବୃତ୍ତେ ଗୋସତ୍ରେ ରନ୍ତିଦେବସ୍ଯ ଧୀମତଃ। ଗୋସହସ୍ରାଣ୍ଯହରହର୍ନିଯୁଜ୍ଯନ୍ତେ ଶମୀତୃଭିଃ॥ 13-123-10 (86177) ଏବଂ ବହନି ବର୍ଷାଣି ବ୍ଯତୀତାନି ନରାଧିପ। ଗବାଂ ବୈ ବଧ୍ଯମାନାନାଂ ନ ଚାନ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ଯଦୃଶ୍ଯତ॥ 13-123-11 (86178) ଗବାଂ ଚର୍ମସହସ୍ରୈସ୍ତୁ ରାଶଯଃ ପର୍ବତୋପମାଃ। ବଭୂବୁଃ କୁରୁଶାର୍ଦୂଲ ବହୁଧା ମେଘସଂନିଭାଃ॥ 13-123-12 (86179) ମେଦଃକ୍ଲେଦବହା ଚୈବ ପ୍ରାବର୍ତତ ମହାନଦୀ। ଅଦ୍ଯାପି ଭୁବି ବିଖ୍ଯାତା ନଦୀ ଚର୍ମଣ୍ବତୀ ଶୁଭା॥ 13-123-13 (86180) ତତଃ କଦାଚିତ୍ସ୍ବଂ ବତ୍ସଂ ଗୌରୁପାମନ୍ତ୍ର୍ଯ ଦୁଃଖିତା। ଏହି ବତ୍ସ ସ୍ତନଂ ପାହି ମା ତ୍ବଂ ପଶ୍ଚାତ୍କ୍ଷୁଦାର୍ଦିତଃ॥ 13-123-14 (86181) ତପ୍ସ୍ଯସେ ବିମନା ଦୁଃଖଂ ଘାତିତାଯାଂ ମଯି ଧ୍ରୁବମ୍। ଏତେ ହ୍ଯାଯାନ୍ତି ଚଣ୍ଡାଲାଃ ସଶସ୍ତ୍ରାମାଂ ଜିଘାଂସବଃ॥ 13-123-15 (86182) ଅଥ ଶୁଶ୍ରାବ ତାଂ ବାଣୀଂ ମାନୁଷୀଂ ସମୁଦାହୃତାମ୍। ରନ୍ତିଦେବୋ ମହାରାଜ ତତସ୍ତାଂ ସମବାରଯତ୍॥ 13-123-16 (86183) ସ୍ଥାପଯାମାସ ଗୋସତ୍ରମଥ ତଂ ପାର୍ତିବର୍ଷଭ। ସତ୍ରୋତ୍ସୃଷ୍ଟାଃ ପରିତ୍ଯକ୍ତା ଗାବୋଽନ୍ଯାଃ ସମୁପାଶ୍ରିତାଃ॥ 13-123-17 (86184) ଯାସ୍ତସ୍ଯ ରାଜ୍ଞୋ ନିହତା ଗାବୋ ଯଜ୍ଞେ ମହାତ୍ମନଃ। ତା ଗୋଲୋକମୁପାଜଗ୍ମୁଃ ପ୍ରେକ୍ଷିତା ବ୍ରହ୍ମବାଦିଭିଃ॥ 13-123-18 (86185) ରନ୍ତିଦେବୋପି ରାଜର୍ଷିରିଷ୍ଟ୍ବା ଯଜ୍ଞଂ ଯଥାବିଧି। ତତଃ ସଖ୍ଯଂ ସୁରପତେସ୍ତ୍ରିଦିବଂ ଚାକ୍ଷଯଂ ଯଯୌ॥ 13-123-19 (86186) ଫେନପୋ ଦିବି ଗୋଲୋକେ ମୁମୁଦେ ଶାଶ୍ବତୀଃ ସମାଃ। ଅବଶିଷ୍ଟଶ୍ଚ ଯା ଗବସ୍ତା ବଭୂବୁର୍ବନେଚରାଃ॥ 13-123-20 (86187) ଫେନପାଖ୍ଯାନମେତତ୍ତେ ଗବାଂ ମାହାତ୍ମ୍ଯମେବ ଚ। କଥିତଂ ପାବନଂ ପୁଣ୍ଯଂ କୃଷ୍ଣଦ୍ବୈପାଯନେରିତମ୍॥ 13-123-21 (86188) ନାରାଯଣୋଽପି ଭଗବାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଗୋଷୁ ପରଂ ଯଶଃ। ଶୁଶ୍ରୂଷାଂ ପରମାଂ ଚକ୍ରେ ଭକ୍ତିଂ ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-123-22 (86189) ତସ୍ମାତ୍ତ୍ବମପି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଗା ବୈ ପୂଜଯ ଭାରତ। ଦ୍ବିଜେଭ୍ଯଶ୍ଚୈବ ସତତଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛ କୁରୁସତ୍ତମ॥ ॥ 13-123-23 (86190) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରଯୋବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 123 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-123-8 କଦାଚିତ୍ କଦାପି। କାଚିତ୍ କାପି॥ 7-123-10 ଶମୀତୃଭିଃ ଶମିତୃଭିଃ। ଦୀର୍ଘ ଆର୍ଷଃ॥

`ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ପବିତ୍ରାଣାଂ ପବିତ୍ରଂ ଯଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠଂ ଲୋକେଷୁ ପୂଜିତମ୍। ମହାବ୍ରତଂ ମହାଭାଗ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ପିତାମହ॥ 13-124-1 (86191) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-124-2x (7154) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ପିତୁଃ ପୁତ୍ରସ୍ଯ ସଂବାଦଂ ବ୍ଯାସସ୍ଯ ଚ ଶୁକସ୍ଯ ଚ॥ 13-124-2 (86192) ଋଷୀଣାମୁତ୍ତମଂ କୃଷ୍ଣଂ ଭାବିତାତ୍ମାନମଚ୍ଯୁତମ୍। ପାରମ୍ପର୍ଯବିଶେଷଜ୍ଞଂ ସର୍ବଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥକୋବିଦମ୍॥ 13-124-3 (86193) କୃତଶୌଚଃ ଶୁକସ୍ତତ୍ର କୃତଜପ୍ଯଃ କୃତାହ୍ନିକଃ। ପରଂ ନିଯମମାସ୍ଥାଯ ପରଂ ଧର୍ମମୁପାଶ୍ରିତଃ॥ 13-124-4 (86194) ପ୍ରଣମ୍ଯ ଶିରସା ବ୍ଯାସଂ ସୂକ୍ଷ୍ମତତ୍ବାର୍ଥଦର୍ଶିନମ୍। ଶୁକଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ବୈ ପ୍ରଶ୍ନଂ ଦାନଧର୍ମକୁତୂହଲଃ॥ 13-124-5 (86195) ବହୁଚିତ୍ରାଣି ଦାନାନି ବହୁଶଃ ଶଂସସେ ମୁନେ। ମହାର୍ଥଂ ପାବନଂ ପୁଣ୍ଯଂ କିଂସ୍ବିଦ୍ଦାନଂ ମହାଫଲମ୍॥ 13-124-6 (86196) କେନ ଦୁର୍ଗାଣି ତରତି କେନ ଲୋକାନବାପ୍ନୁତେ। କେନ ବା ମହଦାପ୍ନୋତି ଇହ ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ॥ 13-124-7 (86197) କେ ବା ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ବୋଢାରଃ କେଷୁ ଯଜ୍ଞଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ। କିଞ୍ଚ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଯଜ୍ଞତ୍ବଂ କିଞ୍ଚ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଭେଷଜମ୍। ଯଜ୍ଞାନାମୁତ୍ତମଂ କିଞ୍ଚ ତଦ୍ଭବାନ୍ପ୍ରବ୍ରବୀତୁ ମେ॥ 13-124-8 (86198) ସ ତସ୍ମୈ ଭଜମାନାଯ ଜାତକୌତୂହଲାଯ ଚ। ବ୍ଯାସୋ ବ୍ରତନିଧିଃ ପ୍ରାହ ଗବାମିଦମନୁତ୍ତମମ୍॥ 13-124-9 (86199) ଧନ୍ଯଂ ଯଶସ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯଂ ଲୋକେ ଶ୍ରୁତିସୁଖାବହମ୍। ଯତ୍ପବିତ୍ରଂ ପବିତ୍ରାଣାଂ ମଙ୍ଗଲାନାଂ ଚ ମଙ୍ଗଲମ୍॥ 13-124-10 (86200) ସର୍ବପାପପ୍ରଶମନଂ ତତ୍ସମାସେନ ମେ ଶୃଣୁ। ଯଦିଦଂ ତିଷ୍ଠତେ ଲୋକେ ଜଗତ୍ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍। ଗାବସ୍ତତ୍ପ୍ରାପ୍ଯ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଗୋଲୋକେ ପୁଣ୍ଯଦର୍ଶନାଃ॥ 13-124-11 (86201) ମାତରଃ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ବିଶ୍ବସ୍ଯ ଜଗତଶ୍ଚ ହ। ରୁଦ୍ରାଣାମିହ ସାଧ୍ଯାନାଂ ଗାବ ଏବ ତୁ ମାତରଃ॥ 13-124-12 (86202) ରୁଦ୍ରାଣାଂ ମାତରୋ ହ୍ଯେତା ହ୍ଯାଦିତ୍ଯାନାଂ ସ୍ବସା ସ୍ମୃତାଃ। ବସୂନାଂ ଚ ଦୁହିତ୍ରସ୍ତା ବ୍ରହ୍ମସନ୍ତାନମୂଲଜାଃ॥ 13-124-13 (86203) ଯାସାମଧିପତିଃ ପୂଷା ମରୁତୋ ବାଲବନ୍ଧନାଃ। ଐଶ୍ବର୍ଯଂ ବରୁଣୋ ରାଜା ବିଶ୍ବେଦେବାଃ ସମାଶ୍ରିତାଃ॥ 13-124-14 (86204) ଯ ଏବଂ ବେଦ ତା ଗାବୋ ମାତରୋ ଦେବପୂଜିତାଃ। ସ ବିପ୍ରୋ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାଯ ଗବାଂ ଲୋକାଯ ବା ଧ୍ରୁବଃ॥ 13-124-15 (86205) ଗାବସ୍ତୁ ନାବମନ୍ଯେତ କର୍ମଣା ମନସା ଗିରା। ଗବାଂ ସ୍ଥାନଂ ପରଂ ଲୋକେ ପ୍ରାର୍ଥଯେଦ୍ଯଃ ପରାଂ ଗତିମ୍॥ 13-124-16 (86206) ନ ପଦ୍ଭ୍ଯାଂ ତାଡଯେଦ୍ଗା ବୈ ନ ଦଣ୍ଡେନ ନ ମୁଷ୍ଟିନା। ଇମାଂ ବିଦ୍ଯାମୁପାଶ୍ରିତ୍ଯ ପାବନୀଂ ବ୍ରହ୍ମନିର୍ମିତାମ୍॥ 13-124-17 (86207) ମାତୄଣାମନ୍ବବାଯେ ଚ ନ ଗୋମଧ୍ଯେ ନ ଗୋବ୍ରଜେ। ନରୋ ମୂତ୍ରପୁରୀଷସ୍ଯ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା କୁର୍ଯାଦ୍ବିସର୍ଜନମ୍॥ 13-124-18 (86208) ଶୁଦ୍ଧାଶ୍ଚନ୍ଦନଶୀତାଙ୍ଗ୍ଯଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରରଶ୍ମିସମପ୍ରଭାଃ। ସୌମ୍ଯାଃ ସୁରଭ୍ଯଃ ସୁଭଗା ଗାବୋ ଗୁଗ୍ଗୁଲୁଗନ୍ଧଯଃ॥ 13-124-19 (86209) ସର୍ବେ ଦେବାଽବିଶନ୍ଗା ବୈ ସମୁଦ୍ରମିବ ସିନ୍ଧବଃ। ଦିବଂ ଚୈବାନ୍ତରିକ୍ଷଂ ଚ ଗବାଂ ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ସମଶ୍ନୁତେ॥ 13-124-20 (86210) ଦଧିନା ଜୁହୁଯାଦଗ୍ନିଂ ଦଧିନା ସ୍ବସ୍ତି ବାଚଯେତ୍। ଦଧି ଦଦ୍ଯାଚ୍ଚ ପ୍ରାଶେତ ଗବାଂ ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ସମଶ୍ନୁତେ॥ 13-124-21 (86211) ଘୃତେନ ଜୁହୁଯାଦଗ୍ନିଂ ଘୃତେନ ସ୍ବସ୍ତି ବାଚଯେତ୍। ଘୃତମାଲଭ୍ଯ ପ୍ରାଶ୍ନୀଯାଦ୍ଗବାଂ ବ୍ଯୁଷ୍ଟିଂ ସମଶ୍ନୁତେ॥ 13-124-22 (86212) ଗାବଃ ସଂଜୀବନା ଯାସ୍ତୁ ଗାବୋ ଦାନମନୁତ୍ତମମ୍। ତାଃ ପୁଣ୍ଯଗୋପାଃ ସୁଫଲା ଭଜମାନଂ ଭଜନ୍ତୁ ମାମ୍॥ 13-124-23 (86213) ଯେନ ଦେବାଃ ପବିତ୍ରେଣ ସ୍ବର୍ଗଲୋକମିତୋ ଗତାଃ। ତତ୍ପବିତ୍ରଂ ପବିତ୍ରାଣାଂ ମମ ମୂର୍ଧ୍ନି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍॥ 13-124-24 (86214) ବୀଣାମୃଦଙ୍ଗପଣବା ଗବାଂ ଗାତ୍ରଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ। କ୍ରୀଡାରତିବିହାରାର୍ଥେ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବର୍ତତେ॥ 13-124-25 (86215) ନ ତତ୍ର ଦେବା ବର୍ତନ୍ତେ ନାଗ୍ନିହୋତ୍ରାଣି ଜୁହ୍ବତି। ନ ଯଜ୍ଞୈରିଜ୍ଯତେ ଚାତ୍ର ଯତ୍ର ଗୌର୍ବୈ ନ ଦୃଶ୍ଯତେ॥ 13-124-26 (86216) କ୍ଷୀରଂ ଦଧି ଘୃଥଂ ଯାସାଂ ରସାନାମୁତ୍ତମୋ ରସଃ। ଅମୃତପ୍ରଭବା ଗାବସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯଂ ଯେନ ଜୀବତି॥ 13-124-27 (86217) ଇମାମାହୂଯ ଧେନୁଂ ଚ ସବତ୍ସାଂ ଯଜ୍ଞମାତରମ୍। ଉପାହ୍ବଯନ୍ତି ଯାଂ ବିପ୍ରା ଗାବୋ ଯଜ୍ଞହବିଷ୍କୃତମ୍॥ 13-124-28 (86218) ଯା ମେଧ୍ଯା ପ୍ରଥମଂ କର୍ମ ଇଯଂ ଧେନୁଃ ସରସ୍ବତୀ। ପୌର୍ଣମାସେନ ବତ୍ସେନ କାମଂ କାମଗୁଣାନ୍ବିତା॥ 13-124-29 (86219) ଯତ୍ର ସର୍ବମିଦଂ ପ୍ରୋତଂ ଯତ୍କିଂଚିଜ୍ଜଙ୍ଗମଂ ଜଗତ୍। ସ ଗୌର୍ବୈ ପ୍ରଥମା ପୁଣ୍ଯା ସର୍ବଭୂତହିତେ ରତା॥ 13-124-30 (86220) ଧାରଣାଃ ପାବନାଃ ପୁଣ୍ଯା ଭାବନା ଭୂତଭାବନାଃ। ଗାବୋ ମାମଭିରକ୍ଷନ୍ତୁ ଇହ ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ॥ 13-124-31 (86221) ଏଷ ଯଜ୍ଞଃ ସହୋପାଙ୍ଗ ଏଷ ଯଜ୍ଞଃ ସନାତନଃ। ବେଦାଃ ସହୋପନିଷଦୋ ଗବାଂ ରୂପାଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତାଃ॥ 13-124-32 (86222) ଏତତ୍ତାତ ମଯା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଗବାମିହ ପରଂ ମତମ୍। ସର୍ବତଃ ଶ୍ରାବଯେନ୍ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଯତୋ ବ୍ରହ୍ମସଂସଦି॥ 13-124-33 (86223) ଶ୍ରୁତ୍ବା ଲଭେତ ତାଁଲ୍ଲୋକାନ୍ଯେ ମଯା ପରିକୀର୍ତିତାଃ। ଶ୍ରାବଯିତ୍ବାପି ପ୍ରୀତାତ୍ମା ଲୋକାଂସ୍ତାନ୍ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ 13-124-34 (86224) ଧେନୁମେକାଂ ସମାଦଦ୍ଯାଦହନ୍ଯହନି ପାବନୀମ୍। ତତ୍ତଥା ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦ୍ବିପ୍ରଃ ପଠନ୍ବୈ ଗୋମତୀଂ ସଦା॥ 13-124-35 (86225) ଅଥ ଧେନୁର୍ନ ବିଦ୍ଯତେ ତିଲଧେନୁମନୁତ୍ତମାମ୍। ଦଦ୍ଯାଦ୍ଗୋମତିକଲ୍ପେନ ତାଂ ଧେନୁଂ ସର୍ବପାବନୀମ୍॥ 13-124-36 (86226) ଆହ୍ନିକଂ ଗୋମତୀଂ ନିତ୍ଯଂ ଯଃ ପଠେତ ସଦା ନରଃ। ସର୍ବପାପାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ଯେତ ପ୍ରଯତାତ୍ମା ଯ ଆଚରେତ୍॥ 13-124-37 (86227) ଘୃତଂ ବା ନିତ୍ଯମାଲଭ୍ଯ ପ୍ରାଶ୍ଯ ବା ଗୋମତୀଂ ଜପେତ୍। ସ୍ନାତ୍ବା ବା ଗୋକରୀଷେଣ ପଠନ୍ପାପାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-124-38 (86228) ମନସା ଗୋମତୀଂ ଜପ୍ଯେଦ୍ଗୋମତ୍ଯା ନିତ୍ଯମାହ୍ନିକମ୍। ନ ତ୍ବେନ ଦିବସଂ କୁର୍ଯାଦ୍ବ୍ଯର୍ଥଂ ଗୋମତ୍ଯପାଠକଃ॥ 13-124-39 (86229) ଗୋମତୀଂ ଜପମାନା ହି ଦେବା ଦେବତ୍ବମାପ୍ନୁବନ୍। ଋଷିତ୍ବମୃଷଯଶ୍ଚାପି ଗୋମତ୍ଯା ସର୍ବମାପ୍ନୁବନ୍॥ 13-124-40 (86230) ବଦ୍ଧୋ ବନ୍ଧାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ଯେତ କୃଚ୍ଛ୍ରାନ୍ମୁଚ୍ଯେତ ସଙ୍କଟାତ୍। ଗୋମତୀଂ ସେବତେ ଯସ୍ତୁ ଲଭତେ ପ୍ରିଯସଙ୍ଗମମ୍॥ 13-124-41 (86231) ଏତତ୍ପବିତ୍ରଂ କାର୍ତ୍ସ୍ନ୍ଯେନ ଏତଦ୍ବ୍ରତମନୁତ୍ତମମ୍। ଏତତ୍ତୁ ପୃଥିବୀପାଲ ପାବନଂ ଶୃଣ୍ବତାଂ ସଦା॥ 13-124-42 (86232) ପୁତ୍ରକାମାଶ୍ଚ ଯେ କେଚିଦ୍ଧନକାମାଶ୍ଚ ମାନବାଃ। ଅଦ୍ଧାନେ ଚୋରବୈରିଭ୍ଯୋ ମୁଚ୍ଯତେ ଗୋମତୀଂ ପଠନ୍॥ 13-124-43 (86233) ପୂର୍ବବୈରାନୁବନ୍ଧେଷୁ ରଣଏ ଚାପ୍ଯାତତାଯିନଃ। ଲଭେତ ଜଯମେବାଶୁ ସଦା ଗୋମତିପାଠକଃ॥'॥ ॥ 13-124-44 (86234) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଚତୁର୍ବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 124 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-124-1 ଦେବବ୍ରତ ମହାଭାଗେତି କ.ପାଠଃ॥ 7-124-18 ମାତୄଣାମନୁପାତେ ଚେତି ଥ.ପାଠ.॥ 7-124-26 ଯତ୍ର ଗୌର୍ବୈ ନ ଦୁହ୍ଯତେ ଇତି ଥ.ପାଠ॥

`ଶୁକ ଉବାଚ। କ୍ଷତ୍ରିଯାଶ୍ଚୈବ ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରହୀନାଶ୍ଚ ଯେ ଦ୍ବିଜାଃ। କପିଲାମୁପଜୀବନ୍ତି କଥମେତତ୍ପିତର୍ଭବେତ୍॥ 13-125-1 (86235) ଶ୍ରୀବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 13-125-2x (7155) କ୍ଷତ୍ରିଯାଶ୍ଚୈବ ଶୂଦ୍ରାଶ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରହୀନାଶ୍ଚ ଯେ ଦ୍ବିଜାଃ। କପିଲାମୁପଜୀବନ୍ତି ତେଷାଂ ବକ୍ଷ୍ଯାମି ନିର୍ଣଯମ୍॥ 13-125-2 (86236) କପିଲାସ୍ତୂତ୍ତମା ଲୋକେ ଗୋଷୁ ଚୈବୋତ୍ତମା ମତାଃ। ତାସାଂ ଦାତା ଲଭେତ୍ସ୍ବର୍ଗଂ ବିଧିନା ଯଶ୍ଚ ସେବତେ॥ 13-125-3 (86237) ସ୍ପୃଶେତ କପିଲାଂ ଯସ୍ତୁ ଦଣ୍ଡେନ ଚରଣେନ ବା। ସ ତେନ ସ୍ପର୍ଶମାତ୍ରେଣ ନରକାଯୋପପଦ୍ଯତେ॥ 13-125-4 (86238) ମନ୍ତ୍ରେଣ ଯୁଞ୍ଜ୍ଯାତ୍କପିଲାଂ ମନ୍ତ୍ରେଣୈବ ପ୍ରମୁଞ୍ଚତେ। ମନ୍ତ୍ରିହୀନଂ ତୁ ଯୋ ଯୁଞ୍ଜାତ୍କୃମିଯୋନୌ ପ୍ରସୂଯତେ॥ 13-125-5 (86239) ପ୍ରହାରାହତମର୍ମାଙ୍ଗା ଦୁଃଖେନ ଚ ଜଡୀକୃତା। ପଦାନି ଯାବଦ୍ଗଚ୍ଛେତ ତାବଲ୍ଲୋକାନ୍କୃମିର୍ଭବେତ୍॥ 13-125-6 (86240) ଯାବନ୍ତୋ ବିନ୍ଦବସ୍ତସ୍ଯାଃ ଶୋଣିତସ୍ଯ କ୍ଷିତିଂ ଗତାଃ। ତାବଦ୍ବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ନରକଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 13-125-7 (86241) ମନ୍ତ୍ରେଣ ଯୁଞ୍ଜ୍ଯାତ୍କପିଲାଂ ମନ୍ତ୍ରେଣ ବିନିଯୋଜଯେତ୍। ମନ୍ତ୍ରହୀନୈରନୁଯୁତୋ ମଞ୍ଜଯେତ୍ତମସି ପ୍ରଭୋ॥ 13-125-8 (86242) କପିଲାଂ ଯେଽପି ଜୀବନ୍ତି ବୁଦ୍ଧିମୋହାନ୍ବିତା ନରାଃ। ତେଽପି ବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ପତନ୍ତି ନରକେ ନୃପ॥ 13-125-9 (86243) ଅଥ ନ୍ଯାଯେନ ଯେ ବିପ୍ରାଃ କପିଲାମୁପଯୁଞ୍ଜତେ। ତସ୍ମିଂଲ୍ଲୋକେ ପ୍ରମୋଦନ୍ତେ ଲୋକାଶ୍ଚୈଷାମନାମଯାଃ॥ 13-125-10 (86244) ବିଧିନା ଯେ ନ କୁର୍ବନ୍ତି ଶୂଦ୍ରାସ୍ତାନୁପଧାରଯ॥' ॥ 13-125-11 (86245) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ପଞ୍ଚବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 125 ॥

`ଶୁକ ଉବାଚ। ନାନାବର୍ଣୈରୁପେତାନାଂ ଗବାଂ କିଂ ମୁନିସତ୍ତମ। କପିଲାଃ ସର୍ବବର୍ଣେଷୁ ବରିଷ୍ଠତ୍ବମବାପ୍ନୁବନ୍॥ 13-126-1 (86246) ବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 13-126-2x (7156) ଶୃଣୁ ପୁତ୍ର ଯଥା ଗୋଷୁ ବରିଷ୍ଠାଃ କପିଲାଃ ସ୍ମୃତାଃ। କପିଲତ୍ବଂ ଚ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତାଃ ପୂଜ୍ଯାଶ୍ଚି ସତତଂ ନୃଷୁ॥ 13-126-2 (86247) ଅଗ୍ନିଃ ପୁରାପଚକ୍ରାମ ଦେବେଭ୍ଯ ଇତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍। ଦେବେଭ୍ଯୋ ମାଂ ଛାଦଯତ ଶରଣ୍ଯାଃ ଶରଣଂ ଗତମ୍॥ 13-126-3 (86248) ଊଚୁସ୍ତାଃ ସହିତାସ୍ତତ୍ର ସ୍ବାଗତଂ ତବ ପାବକଃ। ଇହ ଗୁପ୍ତସ୍ତ୍ବମସ୍ମାଭିର୍ନ ଦେବୈରୁପଲପ୍ସ୍ଯସେ॥ 13-126-4 (86249) ଅଥ ଦେବା ବିବିତ୍ସନ୍ତଃ ପାବକଂ ପରିଚକ୍ରମୁଃ। ଗୋଷୁ ଗୁପ୍ତଂ ଚ ବିଜ୍ଞାଯ ତାଃ କ୍ଷିପ୍ରମୁପତସ୍ଥିରେ॥ 13-126-5 (86250) ଯୁଷ୍ମାସୁ ନିବସତ୍ଯଗ୍ନିରିତି ଗାଃ ସମଚୂଚୁଦନ୍। ପ୍ରକାଶ୍ଯତାଂ ହୁତବହୋ ଲୋକାନ୍ନ ଚ୍ଛେତ୍ତୁମର୍ହଥ॥ 13-126-6 (86251) ଏବମସ୍ତ୍ବିତ୍ଯୁନୁଜ୍ଞାଯ ପାବକଂ ସମଦର୍ଶଯନ୍॥ 13-126-7 (86252) ଅଧିଗମ୍ଯ ପାବକଂ ତୁଷ୍ଟାସ୍ତେ ଦେବାଃ ସଦ୍ଯ ଏବ ତୁ। ଅଗ୍ନିଂ ପ୍ରଚୋଦଯାମାସୁଃ କ୍ରିଯତାଂ ଗୋଷ୍ବନୁଗ୍ରହଃ॥ 13-126-8 (86253) ଗବାଂ ତୁ ଯାସାଂ ଗାତ୍ରେଷୁ ପାବକଃ ସମବସ୍ଥିତଃ। କପିଲତ୍ବମନୁପ୍ରାପ୍ତାଃ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠତ୍ବମେବ ଚ॥ 13-126-9 (86254) ମହାଫଲତ୍ବଂ ଲୋକେ ଚ ଦଦୌ ତାସାଂ ହୁତାଶନଃ। ତସ୍ମାଦ୍ଧି ସର୍ବବର୍ଣାନାଂ କପିଲାଂ ଗାଂ ପ୍ରଦାପଯ। ଶ୍ରୋତ୍ରିଯାଯ ପ୍ରଶାନ୍ତାଯ ପ୍ରଯତାଯାଗ୍ନିହୋତ୍ରିଣେ॥ 13-126-10 (86255) ଯାବନ୍ତି ରୋମାଣି ଭନ୍ତି ଧେନ୍ବା ଯୁଗାନି ତାବନ୍ତି ପୁନାତି ଦାତୄନ୍। ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତୄଂଶ୍ଚ ପୁନାତି ଦତ୍ତା ଶିଷ୍ଟେ ତୁ ଗୌର୍ବୈ ପ୍ରତିପାଦନେନ॥ ॥ 13-126-11 (86256) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଷଡ୍ବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 126 ॥

ଶୁକ ଉବାଚ। କେନ ବର୍ଣବିଭାଗେନ ବିଜ୍ଞେଯା କପିଲା ଭବେତ୍। କତି ବା ଲକ୍ଷଣାନ୍ଯସ୍ଯା ଦୃଷ୍ଟାନି ମୁନିଭିଃ ପୁରା॥ 13-127-1 (86257) ଶ୍ରୀବ୍ଯାସ ଉବାଚ। 13-127-2x (7157) ଶୃଣୁ ତାତ ଯଥା ଗୋଷୁ ବିଜ୍ଞେଯା କପିଲା ଭବେତ୍। ନେତ୍ରଯୋଃ ଶୃଙ୍ଗଯୋଶ୍ଚୈବ ଖୁରେଷୁ ବୃଷଣେଷୁ ଚ। କର୍ଣତୋ ଘ୍ରାଣତଶ୍ଚାପି ଷଡ୍ବିଧାଃ କପିଲାଃ ସ୍ମୃତାଃ॥ 13-127-2 (86258) ଏତେଷାଂ ଲକ୍ଷଣାନାଂ ତୁ ଯଦ୍ଯେକମପି ଦୃଶ୍ଯତେ। କପିଲାଂ ତାଂ ବିଜାନୀଯାଦେବମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ॥ 13-127-3 (86259) ଆଗ୍ନେଯୀ ନେତ୍ରକପିଲା ଖୁରୈର୍ମାହେଶ୍ବରୀ ଭବେତ୍। ଗ୍ରୀବାଯାଂ ବୈଷ୍ଣବୀ ଜ୍ଞେଯା ପୂଷ୍ଣୋ ଘ୍ରାଣାଦଜାଯତ॥ 13-127-4 (86260) କର୍ଣତସ୍ତୁ ବସନ୍ତେନ ସ୍ବଯୋନିମଭିଜାଯତେ। ଗାଯତ୍ର୍ଯାଶ୍ଚ ବୃଷଣଯୋରୁତ୍ପତ୍ତିଃ ଷଡ୍ଗୁଣା ସ୍ମୃତା॥ 13-127-5 (86261) ଏବଂ ଗାବଶ୍ଚ ବିପ୍ରାଶ୍ଚ ଗାଯତ୍ରୀ ସତ୍ଯମେବ ଚ। ବସନ୍ତଶ୍ଚ ସୁବର୍ଣଶ୍ଚ ଏକତଃ ସମଜାଯତ॥ 13-127-6 (86262) ନେତ୍ରଯୋଃ କପିଲାଂ ଯସ୍ତୁ ବାହଯେତ ଦୁହେତ ବା। ସ ପାପକର୍ମା ନରକଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ॥ 13-127-7 (86263) ନରକାଦ୍ବିପ୍ରମୁକ୍ତସ୍ତୁ ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିଂ ନିଷେବତେ। ଯଦା ଲଭେତ ମାନୁଷ୍ଯଂ ଜାତ୍ଯନ୍ଧୋ ଜାଯତେ ନରଃ॥ 13-127-8 (86264) ଶୃଙ୍ଗଯୋଃ କପିଲାଂ ଯସ୍ତୁ ବାହଯେତ ଦୁହେତ ବା। ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନିଂ ସ ଲଭତେ ଜାଯମାନଃ ପୁନଃ ପୁନଃ॥ 13-127-9 (86265) ଖୁରେଷୁ କପିଲାଂ ଯସ୍ତୁ ବାହଯେତ ଦୁହେତ ବା। ତମସ୍ଯପାରେ ମଜ୍ଜେତ ଧନହୀନୋ ନରାଧମଃ॥ 13-127-10 (86266) କପିଲାଂ ବାଲଧାନେଷୁ ବାହଯେତ ଦୁହେତ ବା। ନିରାଶ୍ରଯଃ ସଦା ଚୈବ ଜାଯତେ ଯଦି ଚେତ୍କୃମିଃ॥ 13-127-11 (86267) କର୍ଣେନ କପିଲାଂ ଯସ୍ତୁ ଜାନନ୍ନପ୍ଯୁପଜୀବତି। ସହସ୍ରଶଃ ଶୁଚିର୍ଭୁତ୍ବା ମାନୁଷ୍ଯଂ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାଦଥ। ଚଣ୍ଡାଲଃ ପାପଯୋନିଶ୍ଚ ଜାଯତେ ସ ନରାଧମଃ॥ 13-127-12 (86268) ଘ୍ରାଣେନ କପିଲାଂ ଯସ୍ତୁ ପ୍ରମାଦାଦୁପଜୀବତି। ସୋଽପି ବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ତିର୍ଯଗ୍ଯୋନୌ ପ୍ରଜାଯତେ॥ 13-127-13 (86269) ବ୍ଯାଧିଗ୍ରସ୍ତୋ ଜଡୋ ରୋଗୀ ଭବେନ୍ମାନୁଷ୍ଯମାଗତଃ॥ 13-127-14 (86270) ମଧୁସର୍ପିସ୍ସୁଗନ୍ଧାସ୍ତୁ କପିଲାଃ ଶାସ୍ତ୍ରତଃ ସ୍ମୃତାଃ। ଏତାଃ ସମୁପଜୀବେତ ସୋଽପି ତିର୍ଯକ୍ଷୁ ଜାଯତେ॥ 13-127-15 (86271) ସ୍ଥାବରତ୍ବମନୁପ୍ରାପ୍ତୋ ଯଦି ମାନୁଷ୍ଯତାଂ ଲଭେତ୍। ଅଲ୍ପାଯୁଃ ସ ଭବେଜ୍ଜାତୋ ହୀନବର୍ଣକୁଲୋଦ୍ଭବଃ॥ 13-127-16 (86272) ଯେ ତୁ ପାପା ହ୍ଯସୂଯନ୍ତେ କପିଲାଂ ବାହଯନ୍ତି ଚ। ନିରଯେଷୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠନ୍ତେ ଯାବଦାଭୂତସମ୍ପ୍ଲବମ୍॥ ॥ 13-127-17 (86273) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ସପ୍ତବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 127 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-127-7 ବାହଯେନ ଦମେତ ବେତି ଥ.ପାଠ.॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ମଯା ଗବାଂ ପୁରୀଷଂ ବୈ ଶ୍ରିଯା ଜୁଷ୍ଟମିତି ଶ୍ରୁତମ୍। ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ସଂଶଯୋଽତ୍ର ହି ମେ ମହାନ୍॥ 13-128-1 (86274) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-128-2x (7158) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ଗୋଭିର୍ନୃପେହଂ ସଂବାଦଂ ଶ୍ରିଯା ଭାରତସତ୍ତମ॥ 13-128-2 (86275) ଗାବୋଽଥ ବିସ୍ମିତାସ୍ତସ୍ଯା ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ରୂପସ୍ଯ ସମ୍ପଦମ୍॥ 13-128-3 (86276) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-128-4x (7159) କାଽସି ଦେବି କୁତୋ ବା ତ୍ବଂ ରୂପେଣାପ୍ରତିମା ଭୁବି। ବିସ୍ମିତାଃ ସ୍ମ ମହାଭାଗେ ତବ ରୂପସ୍ଯ ସମ୍ପଦା॥ 13-128-4 (86277) ଇଚ୍ଛାମସ୍ତ୍ବାଂ ବଯଂ ଜ୍ଞାତୁଂ କା ତ୍ବଂ କ୍ବ ଚ ଗମିଷ୍ଯସି। ତତ୍ତ୍ବେନ ହି ସୁବର୍ଣାଭେ ସର୍ବମେତଦ୍ବ୍ରବୀହି ନଃ॥ 13-128-5 (86278) ଶ୍ରୀରୁବାଚ। 13-128-6x (7160) ଲୋକସ୍ଯ କାନ୍ତିର୍ଭଦ୍ରଂ ବଃ ଶ୍ରୀର୍ନାମାହଂ ପରିଶ୍ରୁତା। ମଯା ଦୈତ୍ଯାଃ ପରିତ୍ଯକ୍ତା ବିନଷ୍ଟାଃ ଶାଶ୍ବତୀଃ ସମାଃ॥ 13-128-6 (86279) ମଯାଽଭିପନ୍ନା ଦେବାଶ୍ଚ ମୋଦନ୍ତେ ଶାଶ୍ବତୀଃ ସମାଃ। ଇନ୍ଦ୍ରୋ ବିବସ୍ବାନ୍ସୋମଶ୍ଚ ବିଷ୍ଣୁରାପୋଽଗ୍ନିରେବ ଚ॥ 13-128-7 (86280) ମଯାଽଭିପନ୍ନା ଦୀପ୍ଯନ୍ତେ ଋଷଯୋ ଦେବତାସ୍ତଥା। ଯାନ୍ନାବିଶାମ୍ଯହଂ ଗାବସ୍ତେ ବିନଶ୍ଯନ୍ତି ସର୍ବଶଃ॥ 13-128-8 (86281) ଧର୍ମଶ୍ଚାର୍ଥଶ୍ଚ କାମଶ୍ଚ ମଯା ଜୁଷ୍ଟାଃ ସୁଖାନ୍ବିତାଃ। ଏବଂପ୍ରଭାବାଂ ମାଂ ଗାବୋ ବିଜାନୀତ ସୁଖପ୍ରଦାମ୍॥ 13-128-9 (86282) ଇଚ୍ଛାମି ଚାପି ଯୁଷ୍ମାସୁ ବସ୍ତୁଂ ସର୍ବାସୁ ନିତ୍ଯଦା। ଆଗତ୍ଯ ପ୍ରାର୍ଥଯେ ଯୁଷ୍ମାଞ୍ଶ୍ରୀଜୁଷ୍ଟା ଭବତାଽନଘାଃ॥ 13-128-10 (86283) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-128-11x (7161) ଅଧ୍ରୁବା ଚପଲା ଚ ତ୍ବଂ ସାମାନ୍ଯା ବହୁଭିଃ ସହ। ନ ତ୍ବାମିଚ୍ଛାମ ଭଦ୍ରଂ ତେ ଗମ୍ଯତାଂ ଯତ୍ର ରୋଚତେ॥ 13-128-11 (86284) ବପୁଷ୍ମନ୍ତ୍ଯୋ ବଯଂ ସର୍ବାଃ କିମସ୍ମାକଂ ତ୍ବଯାଽଦ୍ଯ ବୈ। ଯଥେଷ୍ଟଂ ଗମ୍ଯତାଂ ତତ୍ର କୃତକାର୍ଯା ବଯଂ ତ୍ବଯା॥ 13-128-12 (86285) ଶ୍ରୀରୁବାଚ। 13-128-13x (7162) କିମେତଦ୍ବଃ କ୍ଷମଂ ଗାବୋ ଯନ୍ମାଂ ନେହାଭିନନ୍ଦଥ। ନ ମାଂ ସମ୍ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀଧ୍ବଂ କସ୍ମାଦ୍ବୈ ଦୁର୍ଲଭାଂ ସତୀମ୍॥ 13-128-13 (86286) ସତ୍ଯଶ୍ଚ ଲୋକବାଦୋଽଯଂ ଲୋକେ ଚରତି ସୁବ୍ରତାଃ। ସ୍ବଯଂ ପ୍ରାପ୍ତେ ପରିଭବୋ ଭବତୀତି ବିନିଶ୍ଚଯଃ॥ 13-128-14 (86287) ମହଦୁଗ୍ରଂ ତପଃ କୃତ୍ବା ମାଂ ନିଷେବନ୍ତି ମାନବାଃ। ଦେବଦାନବଗନ୍ଧର୍ବାଃ ପିଶାଚୋରଗରାକ୍ଷସାଃ॥ 13-128-15 (86288) କ୍ଷମମେତଦ୍ଧି ବୋ ଗାବଃ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣୀତ ମାମିହ। ନାବମନ୍ଯା ହ୍ଯହଂ ସୌମ୍ଯାସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯେ ସଚରାଚରେ॥ 13-128-16 (86289) ଗାବ ଊଚୁଃ। 13-128-17x (7163) ନାବମାନ୍ଯାମହେ ଦେବି ନ ତ୍ବାଂ ପରିଭବାମହେ। ଅଧ୍ରୁବା ଚଲଚିତ୍ତାସି ତତସ୍ତ୍ବାଂ ବର୍ଜଯାମହେ॥ 13-128-17 (86290) ବହୁନା ଚ କିମୁକ୍ତେନ ଗମ୍ଯତାଂ ଯତ୍ର ବାଞ୍ଛସି। ବପୁଷ୍ମନ୍ତ୍ଯୋ ବଯଂ ସର୍ବାଃ କିମସ୍ମାକଂ ତ୍ବଯାଽନଘେ॥ 13-128-18 (86291) ଶ୍ରୀରୁବାଚ। 13-128-19x (7164) ଅବଜ୍ଞାତା ଭବିଷ୍ଯାମି ସର୍ବଲୋକେଷୁ ମାନବୈଃ। ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାତେତି ଯୁଷ୍ମାଭିଃ ପ୍ରସାଦଃ କ୍ରିଯତାଂ ମମ॥ 13-128-19 (86292) ମହାଭାଗା ଭବତ୍ଯୋ ବୈ ଶରଣ୍ଯାଃ ଶରଣାଗତାମ୍। ପରିତ୍ରାଯନ୍ତୁ ମାଂ ନିତ୍ଯଂ ଭଜମାନାମନିନ୍ଦିତାମ୍॥ 13-128-20 (86293) ମାନନାମହମିଚ୍ଛାମି ଭବତ୍ଯଃ ସତତଂ ଶିବାଃ। ଅପ୍ଯେକାଙ୍ଗେଷ୍ବଧୋ ବସ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ଚ ସୁକୁତ୍ସିତେ॥ 13-128-21 (86294) ନ ବୋଽସ୍ତି କୁତ୍ସିତଂ କିଞ୍ଚିଦଙ୍ଗେଷ୍ବାଲକ୍ଷ୍ଯତେଽନଘାଃ। ପୁଣ୍ଯାଃ ପବିତ୍ରାଃ ସୁଭଗା ଅବାଗ୍ଦେଶଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛଥ। ବସେଯଂ ଯତ୍ର ବୋ ଦେହେ ତନ୍ମେ ବ୍ଯାଖ୍ଯାତୁମର୍ହଥ॥ 13-128-22 (86295) ଏବମୁକ୍ତାସ୍ତୁ ତା ଗାବଃ ଶୁଭାଃ କରୁଣବତ୍ସଲାଃ। ସମ୍ମାନ୍ଯ ସହିତାଃ ସର୍ବାଃ ଶ୍ରିଯମୁଚୁର୍ନରାଧିପ॥ 13-128-23 (86296) ଅବଶ୍ଯଂ ମାନନା କାର୍ଯା ତବାସ୍ମାଭିର୍ଯଶସ୍ବିନି। ଶକୃନ୍ମୂତ୍ରେ ନିବସତାଂ ପୁଣ୍ଯମେତଦ୍ଧି ନଃ ଶୁଭେ॥ 13-128-24 (86297) ଶ୍ରୀରୁବାଚ। 13-128-25x (7165) ଦିଷ୍ଟ୍ଯା ପ୍ରସାଦୋ ଯୁଷ୍ମାଭିଃ କୃତୋ ମେଽନୁଗ୍ରହାତ୍ମକଃ। ଏବଂ ଭବତୁ ଭଦ୍ରଂ ବଃ ପୂଜିତାଽସ୍ମି ସୁଖପ୍ରଦାଃ॥ 13-128-25 (86298) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-128-26x (7166) ଏବଂ କୃତ୍ବା ତୁ ସମଯଂ ଶ୍ରୀର୍ଗୋଭିଃ ସହ ଭାରତ। ପଶ୍ଯନ୍ତୀନାଂ ତତସ୍ତାସାଂ ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀଯତ॥ 13-128-26 (86299) ଏବଂ ଗୋଶକୃତଃ ପୁତ୍ର ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ତେଽନୁବର୍ଣିତମ୍। ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ଚ ଗବାଂ ଭୂଯଃ ଶ୍ରୂଯତାଂ ଗଦତୋ ମମ॥ ॥ 13-128-27 (86300) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଅଷ୍ଟବିଂଶତ୍ଯଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 128 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-128-3 ବିସ୍ମିତା ଅଭବନ୍ନିତି ଶେଷଃ॥ 7-128-21 ଏକା ଅହମ୍। ଅଙ୍ଗେଷୁ ମଧ୍ଯେ କୁତ୍ସିତେ। ସୁପ୍ରୀତାଙ୍ଗେଷୁ ବୋ ବସ୍ତୁମିଚ୍ଛାମୀହ ନ କୁତ୍ସିତେ ଇତି ଧ.ପାଠଃ॥ 7-128-23 ସମ୍ମନ୍ତ୍ର୍ଯ ସହିତା ଇତି ଝ.ପାଠଃ॥

ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। ଯେ ଚ ଗାଃ ସମ୍ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ହୁତଶିଷ୍ଟାଶିନଶ୍ଚ ଯେ। ତେଷାଂ ସତ୍ରାଣି ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ନିତ୍ଯମେବ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-129-1 (86301) ଋତେ ଦଧିଘୃତେନେହ ନ ଯଜ୍ଞଃ ସମ୍ପ୍ରବର୍ତତେ। ତେନ ଯଜ୍ଞସ୍ଯ ଯଜ୍ଞତ୍ବମତୋ ମୂଲଂ ଚ ଲକ୍ଷ୍ଯତେ॥ 13-129-2 (86302) ଦାନାନାମପି ସର୍ବେଷାଂ ଗବାଂ ଦାନଂ ପ୍ରଶସ୍ଯତେ। ଗାବଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ପବିତ୍ରାଶ୍ଚ ପାବନଂ ହ୍ଯେତଦୁତ୍ତମମ୍॥ 13-129-3 (86303) ପୁଷ୍ଟ୍ଯର୍ଥମେତାଃ ସେବେତ ଶାନ୍ତ୍ଯର୍ଥମପି ଚୈବ ହ। ପଯୋ ଦଧି ଘୃତଂ ଚାସାଂ ସର୍ବପାପପ୍ରମୋଚନମ୍॥ 13-129-4 (86304) ଗାବସ୍ତେଜଃ ପରଂ ପ୍ରୋକ୍ତମିହ ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ। ନ ଗୋଭ୍ଯଃ ପରମଂ କିଞ୍ଚିତ୍ପବିତ୍ରଂ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-129-5 (86305) ଅତ୍ରାପ୍ଯୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍। ପିତାମହସ୍ଯ ସଂବାଦମିନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-129-6 (86306) ପରାଭୂତେଷୁ ଦୈତ୍ଯେଷୁ ଶକ୍ରସ୍ତ୍ରିଭୁବନେଶ୍ବରଃ। ପ୍ରଜାଃ ସମୁଦିତାଃ ସର୍ବାଃ ସତ୍ଯଧର୍ମପରାଯଣାଃ॥ 13-129-7 (86307) ଅଥର୍ଷଯଃ ସଗନ୍ଧର୍ବାଃ କିନ୍ନରୋରଗରାକ୍ଷସାଃ। ଦେବାସୁରସୁପର୍ଣାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାନାଂ ପତଯସ୍ତଥା। ପର୍ଯୁପାସତ କୌନ୍ତେଯ କଦାଚିଦ୍ବୈ ପିତାମହମ୍॥ 13-129-8 (86308) ନାରଦଃ ପର୍ବତଶ୍ଚୈବ ବିଶ୍ବାବସୁହହାହୁହୂଃ। ଦିବ୍ଯତାନେଷୁ ଗାଯନ୍ତଃ ପର୍ଯୁପାସତ ତଂ ପ୍ରଭୁମ୍॥ 13-129-9 (86309) ତତ୍ର ଦିବ୍ଯାନି ପୁଷ୍ପାଣି ପ୍ରାବହତ୍ପବନସ୍ତଦା। ଆଜହ୍ରୁର୍ଋତବଶ୍ଚାପି ସୁଗନ୍ଧୀନି ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍॥ 13-129-10 (86310) ତସ୍ମିନ୍ଦେବସମାବାଯେ ସର୍ବଭୂତସମାଗମେ। ଦିବ୍ଯବାଦିତ୍ରସଂଘୁଷ୍ଟେ ଦିବ୍ଯସ୍ତ୍ରୀଚାରଣାବୃତେ। ଇନ୍ଦ୍ରଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଦେବେଶମଭିବାଦ୍ଯ ପ୍ରଣମ୍ଯ ଚ॥ 13-129-11 (86311) ଦେବାନାଂ ଭଗବନ୍କସ୍ମାଲ୍ଲୋକେଶାନାଂ ପିତାମହ। ଉପରିଷ୍ଠାଦ୍ଗବାଂ ଲୋକ ଏତଦିଚ୍ଛାମି ବେଦିତୁମ୍॥ 13-129-12 (86312) କିଂ ତପୋ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଂ ବା ଗୋଭିଃ କୃତମିହେଶ୍ବର॥ ଦେବାନାମୁପରିଷ୍ଟାଦ୍ଯଦ୍ବସନ୍ତ୍ଯରଜସଃ ସୁଖମ୍॥ 13-129-13 (86313) ତତଃ ପ୍ରୋବାଚ ବ୍ରହ୍ମା ତଂ ଶକ୍ରଂ ବଲନିଷୂଦନମ୍। ଅବଜ୍ଞାତାସ୍ତ୍ବଯା ନିତ୍ଯଂ ଗାବୋ ବଲନିଷୂଦନ॥ 13-129-14 (86314) ତେନ ତ୍ବମାସାଂ ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ନ ବେତ୍ସି ଶୃଣୁ ଯତ୍ପ୍ରଭୋ। ଗବାଂ ପ୍ରଭାବଂ ପରମଂ ମାହାତ୍ମ୍ଯଂ ଚ ସୁରର୍ଷଭ॥ 13-129-15 (86315) ଯଜ୍ଞାଙ୍ଗଂ କଥିତା ଗାବୋ ଯଜ୍ଞ ଏବ ଚ ବାସବ। ଏତାଭିଶ୍ଚ ବିନା ବିଜ୍ଞୋ ନ ବର୍ତେତ କଥଞ୍ଚନ॥ 13-129-16 (86316) ଧାରଯନ୍ତି ପ୍ରଜାଶ୍ଚୈତାଃ ପଯସା ହବିଷା ତଥା। ଏତାସାଂ ତନଯାଶ୍ଚାପି କୃଷିଯୋଗମୁପାସତେ॥ 13-129-17 (86317) ଜନଯନ୍ତି ଚ ଧାନ୍ଯାନି ବୀଜାନି ବିବିଧାନି ଚ। ତତୋ ଯଜ୍ଞାଃ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ହବ୍ଯଂ କବ୍ଯଂ ଚ ସର୍ବଶଃ॥ 13-129-18 (86318) ପଯୋ ଦଧି ଘୃତଂ ଚୈବ ପୁଣ୍ଯାଶ୍ଚୈତାଃ ସୁରାଧିପ। ବହନ୍ତି ବିବିଧାନ୍ଭୋଗାନ୍କ୍ଷୁତ୍ତୃଷ୍ଣାପରିପୀଡିତାଃ॥ 13-129-19 (86319) ମୁନୀଂଶ୍ଚ ଧାରଯନ୍ତୀହ ପ୍ରଜାଶ୍ଚୈବାପି କର୍ମଣା। ବାସବାଽକୂଟବାହିନ୍ଯଃ କର୍ମଣା ସୁକୃତେନ ଚ॥ 13-129-20 (86320) ଉପରିଷ୍ଟାତ୍ତତୋଽସ୍ମାକଂ ବସନ୍ତ୍ଯେତାଃ ସଦୈବ ହି। ଏତତ୍ତେ କାରଣଂ ଶକ୍ର ନିବାସକୃତମଧ୍ଯ ବୈ। ଗାବୋ ଦେବୋପରିଷ୍ଟାଦ୍ଧି ସମାଖ୍ଯାତାଃ ଶତକ୍ରତୋ॥ 13-129-21 (86321) ଏତା ହି ବରଦତ୍ତାଶ୍ଚ ବରଦାଶ୍ଚାପି ବାସବ। ସୁରଭ୍ଯଃ ପୁଣ୍ଯକର୍ମିଣ୍ଯଃ ପାବନାଃ ଶୁଭଲକ୍ଷଣାଃ॥ 13-129-22 (86322) ଯଦର୍ଥଂ ଗାଂ ଗତାଶ୍ଚୈବ ସୁରଭ୍ଯଃ ସୁରସତ୍ତମ। ତଚ୍ଚ ମେ ଶୃଣୁ କାର୍ସ୍ନ୍ଯେନ ବଦତୋ ବଲସୂଦନ॥ 13-129-23 (86323) ପୁରା ଦେବଯୁଗେ ତାତ ଦୈତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରେଷୁ ମହାତ୍ମସୁ। ତ୍ରୀଁଲ୍ଲୋକାନନୁଶାସତ୍ସୁ ବିଷ୍ଣୌ ଗର୍ଭତ୍ବମାଗତେ॥ 13-129-24 (86324) ଅଦିତ୍ଯାଂ ତପ୍ଯମାନାଯାଂ ତପୋ ଘୋରଂ ସୁଦୁଶ୍ଚରମ୍। ପୁତ୍ରାର୍ଥମମରଶ୍ରେଷ୍ଠ ପାଦେନୈକେନ ନିତ୍ଯଦା॥ 13-129-25 (86325) ତାଂ ତୁ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ମହାଦେବୀଂ ତପ୍ଯମାନାଂ ମହତ୍ତପଃ। ଦକ୍ଷସ୍ଯ ଦୁହିତା ଦେବୀ ସୁରଭିର୍ନାମ ନାମତଃ॥ 13-129-26 (86326) ଅତପ୍ଯତ ତପୋ ଘୋରଂ ହୃଷ୍ଟା ଧର୍ମପରାଯଣା। କୈଲାସଶିଖରେ ରମ୍ଯେ ଦେବଗନ୍ଧର୍ବସେବିତେ॥ 13-129-27 (86327) ବ୍ଯତିଷ୍ଠଦେକପାଦେନ ପରମଂ ଯୋଗମାସ୍ଥିତା। ଦଶବର୍ଷସହସ୍ରାଣି ଦଶବର୍ଷଶତାନି ଚ॥ 13-129-28 (86328) ସନ୍ତପ୍ତାସ୍ତପସା ତସ୍ଯା ଦେବାଃ ସର୍ଷିମହୋରଗାଃ। ତତ୍ର ଗତ୍ବା ମଯା ସାର୍ଧଂ ପର୍ଯୁପାସତ ତାଂ ଶୁଭାଂ॥ 13-129-29 (86329) ଅଥାହମବ୍ରବଂ ତତ୍ର ଦେବୀଂ ତାଂ ତପସାଽନ୍ବିତାମ୍। କିମର୍ଥଂ ତପ୍ଯସେ ଦେବି ତପୋ ଘୋରମନିନ୍ଦିତେ॥ 13-129-30 (86330) ପ୍ରୀତସ୍ତେଽହଂ ମହାଭାଗୋ ତପସାଽନେନ ଶୋଭନେ। ବରଯସ୍ବ ବରଂ ଦେବି ଦାତାସ୍ମୀତି ପୁରନ୍ଦର॥ 13-129-31 (86331) ସୁରଭିରୁବାଚ। 13-129-32x (7167) ବରେଣ ଭଗବନ୍ମହ୍ଯଂ କୃତଂ ଲୋକପିତାମହ। ଏଷ ଏବ ବରୋ ମେଽଦ୍ଯ ଯତ୍ପ୍ରୀତୋସି ମମାନଘ॥ 13-129-32 (86332) ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ। 13-129-33x (7168) ତାମେବ ବ୍ରୁବତୀଂ ଦେବୀଂ ସୁରଭିଂ ତ୍ରିଦଶେଶ୍ବର। ପ୍ରତ୍ଯବ୍ରବଂ ଯଦ୍ଦେବେନ୍ଦ୍ର ତନ୍ନିବୋଧ ଶଚୀପତେ॥ 13-129-33 (86333) ଅଲୋଭକାମ୍ଯଯା ଦେବି ତପସା ଶୁଚିନା ଚ ତେ। ପ୍ରସନ୍ନୋଽହଂ ବରଂ ତସ୍ମାଦମରତ୍ବଂ ଦାଦାମି ତେ॥ 13-129-34 (86334) ତ୍ରଯାଣାମପି ଲୋକାନାମୁପରିଷ୍ଟାନ୍ନିବତ୍ସ୍ଯସି। ମତ୍ପ୍ରସାଦାଚ୍ଚ ବିଖ୍ଯାତୋ ଗୋଲୋକଃ ସମ୍ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-129-35 (86335) ମାନୁଷେଷୁ ଚ କୁର୍ବାଣାଃ ପ୍ରଜାଃ କର୍ମ ଶୁଭାସ୍ତବ। ନିବତ୍ସ୍ଯନ୍ତି ମହାଭାଗୋ ସର୍ବା ଦୁହିତରଶ୍ଚ ତେ॥ 13-129-36 (86336) ମନସା ଚିନ୍ତିତା ଭୋଗାସ୍ତ୍ବଯା ବୈ ଦିବ୍ଯମାନୁଷାଃ। ଯଚ୍ଚ ସ୍ବର୍ଗସୁଖଂ ଦେବି ତତ୍ତେ ସମ୍ପତ୍ସ୍ଯତେ ଶୁଭେ॥ 13-129-37 (86337) ତସ୍ଯା ଲୋକାଃ ସହସ୍ରାକ୍ଷ ସର୍ବକାମସମନ୍ବିତାଃ। ନ ତତ୍ର କ୍ରମତେ ମୃତ୍ଯୁର୍ନ ଜରା ନ ଚ ପାବକଃ। ନ ଦୈନ୍ଯଂ ନାଶୁଭଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ବିଦ୍ଯତେ ତତ୍ର ବାସବ॥ 13-129-38 (86338) ତତ୍ର ଦିବ୍ଯାନ୍ଯରଣ୍ଯାନି ଦିବ୍ଯାନି ଭବନାନି ଚ। ବିମାନାନି ସୁଯୁକ୍ତାନି କାମଗାନି ଚ ବାସବ॥ 13-129-39 (86339) ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେଣ ତପସା ସତ୍ଯେନ ଚ ଦମେନ ଚ। ଦାନୈଶ୍ଚ ବିବିଧୈଃ ପୁଣ୍ଯୈସ୍ତଥା ତୀର୍ଥାନୁସେବନାତ୍॥ 13-129-40 (86340) ତପସା ମହତା ଚୈବ ସୁକୃତେନ ଚ କର୍ମଣା। ଶକ୍ଯଃ ସମାସାଦଯିତୁଂ ଗୋଲୋକଃ ପୁଷ୍କରେକ୍ଷଣ॥ 13-129-41 (86341) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ମଯା ଶକ୍ରାନୁପୃଚ୍ଛତେ। ନ ତେ ପରିଭବଃ କାର୍ଯୋ ଗବାମସୁରସୂଦନ॥ 13-129-42 (86342) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-129-43x (7169) ଏତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ସହସ୍ରାକ୍ଷଃ ପୂଜଯାମାସ ନିତ୍ଯଦା। ଗାଶ୍ଚକ୍ରେ ବହୁମାନଂ ଚ ତାସୁ ନିତ୍ଯଂ ଯୁଧିଷ୍ଠିର॥ 13-129-43 (86343) ଏତତ୍ତେ ସର୍ବମାଖ୍ଯାତଂ ପାବନଂ ଚ ମହାଦ୍ଯୁତେ। ପବିତ୍ରଂ ପରମଂ ଚାପି ଗବାଂ ମାହାତ୍ମ୍ଯମୁତ୍ତମମ୍। 13-129-44 (86344) କୀର୍ତିତଂ ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ସର୍ବପାପବିମୋଚନମ୍। ଯ ଇଦଂ କଥଯେନ୍ନିତ୍ଯଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ଯଃ ସମାହିତଃ॥ 13-129-45 (86345) ହବ୍ଯକବ୍ଯେଷୁ ଯଜ୍ଞେଷୁ ପିତୃକାର୍ଯେଷୁ ଚୈବ ହ। ସାର୍ବକାମିକମକ୍ଷଯ୍ଯଂ ପିତୄଂସ୍ତସ୍ଯୋପତିଷ୍ଠତେ॥ 13-129-46 (86346) ଗୋଷୁ ଭକ୍ତଶ୍ଚ ଲଭତେ ଯଦ୍ଯଦିଚ୍ଛତି ମାନବଃ। ସ୍ତ୍ରିଯୋପି ଭକ୍ତା ଯା ଗୋଷୁ ତାଶ୍ଚ କାମମବାପ୍ନୁଯୁଃ॥ 13-129-47 (86347) ପୁତ୍ରାର୍ଥୀଂ ଲଭତେ ପୁତ୍ରଂ କନ୍ଯାର୍ଥୀ ତାମବାପ୍ନୁଯାତ୍। ଧନାର୍ଥୀ ଲଭତେ ବିତ୍ତଂ ଧର୍ମାର୍ଥୀ ଧର୍ମମାପ୍ନୁଯାତ୍॥ 13-129-48 (86348) ବିଦ୍ଯାର୍ଥୀ ଚାପ୍ନୁଯାଦ୍ବିଦ୍ଯାଂ ସୁଖାର୍ଥୀ ପ୍ରାପ୍ନୁଯାତ୍ସୁଖମ୍। ନ କିଞ୍ଚିଦ୍ଦୁର୍ଲଭଂ ଚୈବ ଗବାଂ ଭକ୍ତସ୍ଯ ଭାରତ॥ ॥ 13-129-49 (86349) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ଏକୋନତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 128 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-129-20 ବାସବ ଅକୂଟବାହିନ୍ଯଃ ଅମାଯାବ୍ଯବହାରିଣ୍ଯଃ॥ 7-129-21 ନିବାସାର୍ଥଂ କୃତଂ ନିବାସକୃତମ୍॥ 7-129-48 କନ୍ଯା ପତିମବାପ୍ନୁଯାଦିତି କ.ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ। ଉକ୍ତଂ ପିତାମହେନେଦଂ ଗବାଂ ଦାନମନୁତ୍ତମମ୍। ବିଶେଷେଣ ନରେନ୍ଦ୍ରାଣାମିହ ଧର୍ମମବେକ୍ଷତାମ୍॥ 13-130-1 (86350) ରାଜ୍ଯଂ ହି ସତତଂ ଦୁଃଖମାଶ୍ରମାଶ୍ଚ ସୁଦୁର୍ବିଦାଃ। ପରିଚାରେଷୁ ବୈ ଦୁଃଖଂ ଦୁର୍ଧରଂ ଚାକୃତାତ୍ମଭିଃ। ଭୂଯିଷ୍ଠଂ ଚ ନରେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ବିଦ୍ଯତେ ନ ଶୁଭା ଗତିଃ॥ 13-130-2 (86351) ପୂଯନ୍ତେ ତତ୍ର ନିଯତଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତୋ ବସୁନ୍ଧରାମ୍। ସର୍ବେ ଚ କଥିତା ଧର୍ମାସ୍ତ୍ବଯା ମେ କୁରୁନନ୍ଦନ॥ 13-130-3 (86352) ଏବମେବ ଗବାମୁକ୍ତଂ ପ୍ରଦାନଂ ତେ ନୃଗେଣ ହ। ଋଷିଣା ନାଚିକେତେନ ପୂର୍ବମେବ ନିଦର୍ଶିତମ୍॥ 13-130-4 (86353) ବେଦୋପନିଷଦେ ଚୈବ ସର୍ବକର୍ମସୁ ଦକ୍ଷିଣାଃ। ସର୍ବକ୍ରତୁଷୁ ଚୋଦ୍ଦିଷ୍ଟା ଭୂମିର୍ଗାବୋଽଥ କାଞ୍ଚନମ୍॥ 13-130-5 (86354) ତତ୍ର ଶ୍ରୁତିସ୍ତୁ ପରମା ସୁବର୍ଣଂ ଦକ୍ଷିଣେତି ବୈ। ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ଯହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ପିତାମହ ଯଥାତଥମ୍॥ 13-130-6 (86355) କିଂ ସୁବର୍ଣଂ କଥଂ ଜାତଂ କସ୍ମିନ୍କାଲେ କିମାତ୍ମକମ୍। କିଂଦୈବ କିଂଫଲଂ ଚୈବ କସ୍ମାଚ୍ଚ ପରମୁଚ୍ଯତେ॥ 13-130-7 (86356) କସ୍ମାଦ୍ଦାନଂ ସୁବର୍ଣସ୍ଯ ପୂଜଯନ୍ତି ମନୀଷିଣଃ। କସ୍ମାଚ୍ଚ ଦକ୍ଷିଣାର୍ଥଂ ତଦ୍ଯଜ୍ଞକର୍ମସୁ ଶସ୍ଯତେ॥ 13-130-8 (86357) କସ୍ମାଚ୍ଚ ପାବନଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ଭୂମେର୍ଗୋଭ୍ଯଶ୍ଚ କାଞ୍ଚନମ୍। ପରମଂ ଦକ୍ଷିଣାର୍ଥେ ଚ ତଦ୍ବ୍ରବୀହି ପିତାମହ॥ 13-130-9 (86358) ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ। 13-130-10x (7170) ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ନବହିତୋ ବହୁକାରଣବିସ୍ତରମ୍। ଜାତରୂପସମୁତ୍ପତ୍ତିମନୁଭୂତଂ ଚ ଯନ୍ମଯା॥ 13-130-10 (86359) ପିତା ମମ ମହାତେଜାଃ ଶ୍ତନୁର୍ନିଧନଂ ଗତଃ। ତସ୍ଯ ଦିତ୍ସୁରହଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ଗଙ୍ଗାଦ୍ବାରମୁପାଗମମ୍॥ 13-130-11 (86360) ତତ୍ରାଗମ୍ଯ ପିତୁଃ ପୁତ୍ର ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ ସମାରଭମ୍। ମାତୋ ମେ ଜାହ୍ନବୀ ଚାତ୍ର ସାହାଯ୍ଯମକରୋତ୍ତଦା॥ 13-130-12 (86361) ତତ୍ରାଗତାଂସ୍ତପସ୍ସିଦ୍ଧାନୁପବେଶ୍ଯ ବହୂନୃଷୀନ୍। ତୋଯପ୍ରଦାନାତ୍ପ୍ରଭୃତି କାର୍ଯାଣ୍ଯହମଥାରଭମ୍॥ 13-130-13 (86362) ତତ୍ସମାପ୍ଯ ଯଥୋଦ୍ଦିଷ୍ଟଂ ପୂର୍ବକର୍ମ ସମାହିତଃ। ଦାତୁଂ ନିର୍ବପଣଂ ସମ୍ଯଗ୍ଯଥାବଦହମାରଭମ୍॥ 13-130-14 (86363) ତତସ୍ତଂ ଦର୍ଭବିନ୍ଯାସଂ ଭିତ୍ତ୍ବା ସୁରୁଚିରାଙ୍ଗଦଃ। ପ୍ରଲମ୍ବାଭରଣୋ ବାହୁରୁଦତିଷ୍ଠଦ୍ବିଶାମ୍ପତେ॥ 13-130-15 (86364) ମୁହୂର୍ତମପି ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ପରଂ ବିସ୍ମଯମାଗମମ୍। ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତା ସାକ୍ଷାନ୍ମେ ପିତେତି ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-130-16 (86365) ତତୋ ମେ ପୁନରେବାସୀତ୍ସଂଜ୍ଞା ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରତଃ। ନାଯଂ ବେଦେଷୁ ବିହିତୋ ବିଧିର୍ହସ୍ତ ଇତି ପ୍ରଭୋ। ପିଣ୍ଡୋ ଦେଯୋ ନରେଣେହ ତତୋ ମତିରଭୂନ୍ମମ॥ 13-130-17 (86366) ସାକ୍ଷାନ୍ନେହ ମନୁଷ୍ଯସ୍ଯ ପିଣ୍ଡଂ ହି ପିତରଃ କ୍ବଚିତ୍। ଗୃହ୍ଣନ୍ତି ବିହିତଂ ଚେତ୍ଥଂ ପିଣ୍ଡୋ ଦେଯଃ କୁଶେଷ୍ବିତି॥ 13-130-18 (86367) ତତୋଽହଂ ତଦନାଦୃତ୍ଯ ପିତୁର୍ହସ୍ତନିଦର୍ଶନମ୍। ଶାସ୍ତ୍ରପ୍ରାମାଣ୍ଯସୂକ୍ଷ୍ମଂ ତୁ ବିଧଇଂ ପିଣ୍ଡସ୍ଯ ସଂସ୍ମରନ୍॥ 13-130-19 (86368) ତତୋ ଦର୍ଭେଷୁ ତତ୍ସର୍ବମଦଦଂ ଭରତର୍ଷଭ। ଶାସ୍ତ୍ରମାର୍ଗାନୁସାରେଣ ତଦ୍ବିଦ୍ଧି ମନୁଜର୍ଷଭ॥ 13-130-20 (86369) ତତଃ ସୋଽନ୍ତର୍ହିତୋ ବାହୁଃ ପିତୁର୍ମମ ଜନାଧିପ। ତତୋ ମାଂ ଦର୍ଶଯାମାସୁଃ ସ୍ବପ୍ନାନ୍ତେ ପିତରସ୍ତଥା॥ 13-130-21 (86370) ପ୍ରୀଯମାଣାସ୍ତୁ ମାମୂଚୁଃ ପ୍ରୀତାଃ ସ୍ମ ଭରତର୍ଷଭ। ବିଜ୍ଞାନେନ ତବାନେନ ଯନ୍ନ ମୁହ୍ଯସି ଧର୍ମତଃ॥ 13-130-22 (86371) ତ୍ବଯା ହି କୁର୍ବତା ଶାସ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରମାଣମିହ ପାର୍ଥିବ। ଆତ୍ମା ଧର୍ମଃ ଶ୍ରୁତଂ ବେଦାଃ ପିତରଶ୍ଚର୍ଷିଭିଃ ସହ॥ 13-130-23 (86372) ସାକ୍ଷାତ୍ପିତାମହୋ ବ୍ରହ୍ମା ଗୁରବୋଽଥ ପ୍ରଜାପତିଃ। ପ୍ରମାଣମୁପନୀତା ବୈ ସ୍ଥିତାଶ୍ଚ ନ ବିଚାଲିତାଃ॥ 13-130-24 (86373) ତଦିଦଂ ସମ୍ଯଗାରବ୍ଧଂ ତ୍ବଯାଽଦ୍ଯ ଭରତର୍ଷଭ। କିନ୍ତୁ ଭୂମେର୍ଗବାଂ ଚାର୍ଥେ ସୁବର୍ଣଂ ଦୀଯତାମିତି॥ 13-130-25 (86374) ଏବଂ ବଯଂ ଚ ଧର୍ମଶ୍ଚ ସର୍ବେ ଚାସ୍ମତ୍ପିତାମହାଃ। ପାବିତା ବୈ ଭବିଷ୍ଯନ୍ତି ପାବନଂ ହି ପରଂ ହି ତତ୍॥ 13-130-26 (86375) ଦଶ ପୂର୍ବାନ୍ଦଶୈବାନ୍ଯାଂସ୍ତଥା ସନ୍ତାରଯନ୍ତି ତେ। ସୁବର୍ଣଂ ଯେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଏବଂ ମତ୍ପିତରୋଽବ୍ରୁବନ୍॥ 13-130-27 (86376) ତତୋଽହଂ ବିସ୍ମିତୋ ରାଜନ୍ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧୋ ବିଶାମ୍ପତେ। ସୁବର୍ଣଦାନେଽକରବଂ ମତିଂ ଚ ଭରତର୍ଷଭ॥ 13-130-28 (86377) ଇତିହାସମିମଂ ଚାପି ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ପୁରାତନମ୍। ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯଂ ପ୍ରତି ବିଭୋ ଧନ୍ଯମାଯୁଷ୍ଯମେବ ଚ॥ 13-130-29 (86378) ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯେନ ରାମେଣ ତୀବ୍ରରୋଷାନ୍ବିତେନ ବୈ। ତ୍ରିଃସପ୍ତକୃତ୍ବଃ ପୃଥିବୀ କୃତା ନିଃକ୍ଷତ୍ରିଯା ପୁରା॥ 13-130-30 (86379) ତତୋ ଜିତ୍ବା ମହୀଂ କୃତ୍ସ୍ନାଂ ରାମୋ ରାଜୀବଲୋଚନଃ। ଆଜହାର କ୍ରତୁଂ ବୀରୋ ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରେଣ ପୂଜିତମ୍॥ 13-130-31 (86380) ବାଜିମେଧଂ ମହାରାଜ ସର୍ବକାମସମନ୍ବିତମ୍। ପାବନଂ ସର୍ବଭୂତାନାଂ ତେଜୋଦ୍ଯୁତିବିବର୍ଧନମ୍॥ 13-130-32 (86381) ବିପାପ୍ମା ଚ ସ ତେଜସ୍ବୀ ତେନ କ୍ରତୁଫଲେନ ଚ। ନୈବାତ୍ମନୋଽଥ ଲଘୁତାଂ ଜାମଦଗ୍ନ୍ଯୋଽଧ୍ଯଗଚ୍ଛତ॥ 13-130-33 (86382) ସ ତୁ କ୍ରତୁବରେଣେଷ୍ଟ୍ବା ମହାତ୍ମା ଦକ୍ଷିଣାବତା। ପପ୍ରଚ୍ଛାଗମସମ୍ପନ୍ନାନୃଷୀନ୍ଦେବାଂଶ୍ଚ ଭାରତ॥ 13-130-34 (86383) ପାବନଂ ଯତ୍ପରଂ ନୄଣାମୁଗ୍ରେ କର୍ମଣି ବର୍ତତାମ୍। ତଦୁଚ୍ଯତାଂ ମହାଭାଗା ଇତି ଜାଗଘୃଣୋଽବ୍ରବୀତ୍॥ 13-130-35 (86384) ଇତ୍ଯୁକ୍ତା ବେଦଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାସ୍ତମୂଚୁସ୍ତେ ମହର୍ଷଯଃ। ରାମ ବିପ୍ରାଃ ସତ୍କ୍ରିଯନ୍ତାଂ ବେଦପ୍ରାମାଣ୍ଯଦର୍ଶନାତ୍॥ 13-130-36 (86385) ଭୂଯଶ୍ଚ ବିପ୍ରର୍ଷିଗଣାଃ ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ଯାଃ ପାବନଂ ପ୍ରତି। ତେ ଯଦ୍ବ୍ରୂର୍ମହାପ୍ରାଜ୍ଞାସ୍ତଚ୍ଚୈବ ସମୁଦାଚର॥ 13-130-37 (86386) ତତୋ ବସିଷ୍ଠଂ ଦେବର୍ଷିମଗସ୍ତ୍ଯମଥ କାଶ୍ଯପମ୍। ତମେବାର୍ତଂ ମହାତେଜାଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଭୃଗୁନନ୍ଦନଃ॥ 13-130-38 (86387) ଜାତା ମତିର୍ମେ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରାଃ କଥଂ ପୂଯେଯମିତ୍ଯୁତ। କେନ ବା କର୍ମଯୋଗେନ ପ୍ରଦାନେନେହ କେନ ବା॥ 13-130-39 (86388) ଯଦି ବୋଽନୁଗ୍ରହକୃତା ବୁଦ୍ଧିର୍ମାଂ ପ୍ରତି ସତ୍ତମାଃ। ପ୍ରବୂତ ପାବନଂ କିଂ ମେ ଭବେଦିତି ତପୋଧନାଃ॥ 13-130-40 (86389) ଋଷଯ ଊଚୁଃ। 13-130-41x (7171) ଗାଶ୍ଚ ଭୂମିଂ ଚ ବିତ୍ତଂ ଚ ଦତ୍ତ୍ବେହ ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ପାପକୃତ୍ପୂଯତେ ମର୍ତ୍ଯ ଇତି ଭାର୍ଗବ ଶୁଶ୍ରୁମ॥ 13-130-41 (86390) ଅନ୍ଯଦ୍ଦାନଂ ତୁ ବିପ୍ରର୍ଷେ ଶ୍ରୂଯତାଂ ପାବନଂ ମହତ୍। ଦିବ୍ଯମତ୍ଯଦ୍ଭୁତାକାରମପତ୍ଯଂ ଜାତବେଦସଃ॥ 13-130-42 (86391) ଦଗ୍ଧ୍ବା ଲୋକାନ୍ପୁରା ବୀର୍ଯାତ୍ସମ୍ଭୂତମିହ ଶୁଶ୍ରୁମ। ସୁବର୍ଣମିତି ବିଖ୍ଯାତଂ ତଦ୍ଦଦତ୍ସିଦ୍ଧିମେଷ୍ଯସି॥ 13-130-43 (86392) ତତୋଽବ୍ରବୀଦ୍ବସିଷ୍ଠସ୍ତଂ ଭଗବାନ୍ସଂଶିତବ୍ରତଃ। ଶୃଣୁ ରାମ ଯଥୋତ୍ପନ୍ନଂ ସୁବର୍ଣମନଲପ୍ରଭମ୍॥ 13-130-44 (86393) ଫଲଂ ଦାସ୍ଯତି ତେ ଯତ୍ତୁ ଦାନେ ପରମିହୋଚ୍ଯତେ। ସୁବର୍ଣଂ ଯଚ୍ଚ ଯସ୍ମାଚ୍ଚ ଯଥା ଚ ଗୁଣବତ୍ତମମ୍॥ 13-130-45 (86394) ତନ୍ନିବୋଧ ମହାବାହୋ ସର୍ବଂ ନିଗଦତୋ ମମ। ଅଗ୍ନିଷୋମାତ୍ମକମିଦଂ ସୁବର୍ଣଂ ବିଦ୍ଦି ନିଶ୍ଚଯେ॥ 13-130-46 (86395) ଅଜୋଽଗ୍ନିର୍ବରୁଣୋ ମେଷଃ ସୂର୍ଯୋଽଶ୍ଚ ଇତି ଦର୍ଶନମ୍। କୁଞ୍ଜରାଶ୍ଚ ମୃଗା ନାଗା ମହିଷାଶ୍ଚାସୁରା ଇତି॥ 13-130-47 (86396) କୁକ୍କୁଟାଶ୍ଚ ବରାହାଶ୍ଚ ରାକ୍ଷସା ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ଇଡା ଗାବଃ ପଯଃ ସୋମୋ ଭୂମିରିତ୍ଯେବ ଚ ସ୍ମୃତିଃ॥ 13-130-48 (86397) ଜଗତ୍ସର୍ବଂ ଚ ନିର୍ମଥ୍ଯ ତେଜୋରାଶିଃ ସମୁତ୍ଥିତଃ। ସୁବର୍ଣମେଭ୍ଯୋ ବିପ୍ରର୍ଷେ ରତ୍ନଂ ପରମମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-130-49 (86398) ଏତସ୍ମାତ୍କାରଣାଦ୍ଦେବା ଗନ୍ଧର୍ବୋରଗରାକ୍ଷସାଃ। ମନୁଷ୍ଯାଶ୍ଚ ପିଶାଚାଶ୍ଚ ପ୍ରଯତା ଧାରଯନ୍ତି ତତ୍॥ 13-130-50 (86399) ମୁକୁଟୈରଙ୍ଗଦଯୁତୈରଲଙ୍କାରୈଃ ପୃଥଗ୍ବିଧୈଃ। ସୁବର୍ଣବିକୃତୈସ୍ତତ୍ର ବିରାଜନ୍ତେ ଭୃଗୂତ୍ତମ॥ 13-130-51 (86400) ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବପବିତ୍ରେଭ୍ଯଃ ପବିତ୍ରଂ ପରମଂ ସ୍ମୃତମ୍। ଭୂମେର୍ଗୋଭ୍ଯୋଽଥ ରତ୍ନେଭ୍ଯସ୍ତଦ୍ବିଦ୍ଧି ମନୁଜର୍ଷଭ॥ 13-130-52 (86401) ପୃଥିବୀଂ ଗାଶ୍ଚ ଦତ୍ତ୍ବେହ ଯଚ୍ଚାନ୍ଯଦପି କିଞ୍ଚନ। ବିଶିଷ୍ଯତେ ସୁବର୍ଣସ୍ଯ ଦାନଂ ପରମକଂ ବିଭୋ॥ 13-130-53 (86402) ଅକ୍ଷଯଂ ପାବନଂ ଚୈବ ସୁବର୍ଣମମରଦ୍ଯୁତେ। ପ୍ରଯଚ୍ଛ ଦ୍ବିଜମୁଖ୍ଯେଭ୍ଯଃ ପାବନଂ ହ୍ଯେତଦୁତ୍ତମମ୍॥ 13-130-54 (86403) ସୁବର୍ଣମେବ ସର୍ବାସୁ ଦକ୍ଷିଣାସୁ ବିଧୀଯତେ। ସୁବର୍ଣଂ ଯେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ସର୍ବଦାସ୍ତେ ଭବନ୍ତ୍ଯୁତ॥ 13-130-55 (86404) ଦେବତାସ୍ତେ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି ଯେ ସୁବର୍ଣଂ ଦଦତ୍ଯଥ। ଅଗ୍ନିର୍ହି ଦେବତାଃ ସର୍ବାଃ ସୁବର୍ଣଂ ଚ ତଦାତ୍ମକମ୍॥ 13-130-56 (86405) ତସ୍ମାତ୍ସୁବର୍ଣଂ ଦଦତା ଦତ୍ତାଃ ସର୍ବାଃ ସ୍ମ ଦେବତାଃ। ଭବନ୍ତି ପୁରୁଷବ୍ଯାଘ୍ର ନ ହ୍ଯତଃ ପରମଂ ବିଦୁଃ॥ 13-130-57 (86406) ଭୂଯ ଏବ ଚ ମହାତ୍ମ୍ଯଂ ସୁବର୍ଣସ୍ଯ ନିବୋଧ ମେ। ଗଦତୋ ମମ ବିପ୍ରର୍ଷେ ସର୍ବଶସ୍ତ୍ରଭୃତାଂବର॥ 13-130-58 (86407) ମଯା ଶ୍ରୁତମିଦଂ ପୂର୍ବଂ ପୁରାଣେ ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ପ୍ରଜାପତେଃ କଥଯତୋ ମନୋଃ ସ୍ବାଯଂଭୁବସ୍ଯ ବୈ॥ 13-130-59 (86408) ଶୂଲପାଣେର୍ଭଗବତୋ ରୁଦ୍ରସ୍ଯ ଚ ମହାତ୍ମନଃ। ଗିରୌ ହିମବତି ଶ୍ରେଷ୍ଠେ ତଦା ଭୃଗୁକୁଲୋଦ୍ବହ॥ 13-130-60 (86409) ଦେବ୍ଯା ବିବାହେ ନିର୍ବୃତ୍ତେ ରୁଦ୍ରାଣ୍ଯା ଭୃଗୁନନ୍ଦନ। ସମାଗମେ ଭଗବତୋ ଦେବ୍ଯା ସହ ମହାତ୍ମନଃ॥ 13-130-61 (86410) ତତଃ ସର୍ବେ ସମୁଦ୍ବିଗ୍ରା ଦେବା ରୁଦ୍ରମୁପାଗମନ୍॥ ତେ ମହାଦେବମାସୀନଂ ଦେବୀଂ ଚ ବରଦାମୁମାମ୍। 13-130-62 (86411) ପ୍ରସାଦ୍ଯ ଶିରସା ସର୍ବେ ରୁଦ୍ରମୂଚୁର୍ଭୃଗୂଦ୍ବହ॥ ଅଯଂ ସମାଗମୋ ଦେବ ଦେବ୍ଯା ସହ ତବାନଘ। 13-130-63 (86412) ତପସ୍ବିନସ୍ତପସ୍ବିନ୍ଯା ତେଜସ୍ବିନ୍ଯାଽତିତେଜସଃ॥ ଅମୋଘତେଜାସ୍ତ୍ବଂ ଦେବ ଦେବୀ ଚେଯମୁମା ତଥା। 13-130-64 (86413) ଅପତ୍ଯଂ ଯୁବଯୋର୍ଦେବ ବଲବଦ୍ଭବିତା ବିଭୋ। ତନ୍ନୂନଂ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ନ କିଞ୍ଚିଚ୍ଛେଷଯିଷ୍ଯତି॥ 13-130-65 (86414) ତଦେଭ୍ଯଃ ପ୍ରଣତେଭ୍ଯସ୍ତ୍ବଂ ଦେବେଭ୍ଯଃ ପୃଥୁଲୋଚନ। ବରଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛ ଲୋକେଶ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯହିତକାମ୍ଯଯା॥ 13-130-66 (86415) ଅପତ୍ଯାର୍ଥଂ ନିଗୃହ୍ଣୀଷ୍ବ ତେଜଃ ପରମକଂ ବିଭୋ। [ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସାରୌ ହି ଯୁବାଂ ଲୋକଂ ସନ୍ତାପଯିଷ୍ଯଥ॥ 13-130-67 (86416) ତଦପତ୍ଯଂ ହି ଯୁବଯୋର୍ଦେବାନଭିଭବେଦ୍ଧ୍ରୁବମ୍। ନ ହି ତେ ପୃଥିବୀ ଦେବୀ ନ ଚ ଦ୍ଯୌର୍ନ ଦିବଂ ବିଭୋ॥ 13-130-68 (86417) ନେଦଂ ଧାରଯିତୁଂ ଶକ୍ତାଃ ସମସ୍ତା ଇତି ମେ ମତିଃ। ତେଜଃପ୍ରଭାବନିର୍ଦଗ୍ଧଂ ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବମିଦଂ ଜଗତ୍॥ 13-130-69 (86418) ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରସାଦଂ ଭଗବନ୍କର୍ତୁମର୍ହସି ନଃ ପ୍ରଭୋ। ନ ଦେବ୍ଯାଂ ସମ୍ଭବେତ୍ପୁତ୍ରୋ ଭବତଃ ସୁରସତ୍ତମ। ଧୈର୍ଯାଦେବ ନିଗୃହ୍ଣୀଷ୍ବ ତେଜୋ ଜ୍ବଲିତମୁତ୍ତମମ୍॥ 13-130-70 (86419) ଇତି ତେଷାଂ କଥଯତାଂ ଭଗବାନ୍ବୃଷଭଧ୍ବଜଃ]। ଏବମସ୍ତ୍ବିତି ଦେବାଂସ୍ତାନ୍ବିପ୍ରର୍ଷେ ପ୍ରତ୍ଯଭାଷତ॥ 13-130-71 (86420) ଇତ୍ଯୁକ୍ତ୍ବା ଚୋର୍ଧ୍ବମନଯଦ୍ରେତୋ ବୃଷଭବାହନଃ। ଊର୍ଧ୍ବରେଷଃ ସମଭବତ୍ତତଃ ପ୍ରଭୃତି ଚାପି ସଃ॥ 13-130-72 (86421) ରୁଦ୍ରାଣୀତି ତତଃ କ୍ରୁଦ୍ଧା ପ୍ରଜୋଚ୍ଛେଦ ତଦା କୃତେ। ଦେବାନଥାବ୍ରବୀତ୍ତତ୍ର ସ୍ତ୍ରୀଭାବାତ୍ପରୁଷଂ ବଚଃ॥ 13-130-73 (86422) ଯସ୍ମାଦପତ୍ଯକାମୋ ବୈ ଭର୍ତା ମେ ବିନିବର୍ତିତଃ। ତସ୍ମାତ୍ସର୍ବେ ସୁରା ଭୂଯମନପତ୍ଯା ଭବିଷ୍ଯଥ॥ 13-130-74 (86423) ପ୍ରଜୋଚ୍ଛେଦୋ ମମ କୃତୋ ଯସ୍ମାଦ୍ଯୁଷ୍ମାଭିରଦ୍ଯ ବୈ। ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜା ବଃ ଖଗମାଃ ସର୍ବେଷାଂ ନ ଭବିଷ୍ଯତି॥ 13-130-75 (86424) ପାବକସ୍ତୁ ନ ତତ୍ରାସୀଚ୍ଛାପକାଲେ ଭୃଗୂଦ୍ବହ। ଦେବା ଦେବ୍ଯାସ୍ତଥା ଶାପାଦନପତ୍ଯାସ୍ତତୋଽଭବନ୍॥ 13-130-76 (86425) ରୁଦ୍ରସ୍ତୁ ତେଜୋଽପ୍ରତିମଂ ଧାରଯାମାସ ବୈ ତଦା। ପ୍ରସ୍କନ୍ନଂ ତୁ ତତସ୍ତସ୍ମାତ୍କିଂଚିତ୍ତତ୍ରାପତଦ୍ଭୁବି॥ 13-130-77 (86426) ଉତ୍ପପାତ ତଦା ବହ୍ନୌ ବବୃଧେ ଚାଦ୍ଭୁତୋପମମ୍। ତେଜସ୍ତେଜସି ସଂଯୁକ୍ତମେକଯୋନିତ୍ବମାଗତମ୍॥ 13-130-78 (86427) ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ ଦେବାଃ ଶକ୍ରପୁରୋଗମାଃ। ଅସୁରସ୍ତାରକୋ ନାମ ତେନ ସନ୍ତାପିତା ଭୃଶମ୍॥ 13-130-79 (86428) ଆଦିତ୍ଯା ବସବୋ ରୁଦ୍ରା ମରୁତୋଽଥାଶ୍ବିନାବପି। ସାଧ୍ଯାଶ୍ଚ ସର୍ବେ ସଂତ୍ରସ୍ତା ଦୈତେଯସ୍ଯ ପରାକ୍ରମାତ୍॥ 13-130-80 (86429) ସ୍ଥାନାନି ଦେବତାନାଂ ହି ବିମାନାନି ପୁରାଣି ଚ। ଋଷୀଣାଂ ଚାଶ୍ରମାଶ୍ଚୈବ ବଭୂବୁରସୁରୈର୍ହୃତାଃ॥ 13-130-81 (86430) ତେ ଦୀନମନସଃ ସର୍ବେ ଦେବତା ଋଷଯଶ୍ଚ ଯେ। ପ୍ରଜଗ୍ମୁଃ ଶରଣଂ ଦେବଂ ବ୍ରହ୍ମାଣମଜରଂ ବିଭୁମ୍॥ ॥ 13-130-82 (86431) ଇତି ଶ୍ରୀମନ୍ମହାଭାରତେ ଅନୁଶାସନପର୍ବଣି ଦାନଧର୍ମପର୍ବଣି ତ୍ରିଂଶଦଧିକଶତତମୋଽଧ୍ଯାଯଃ॥ 130 ॥

Mahabharata - Anushaasana Parva - Chapter Footnotes

7-130-3 ପୂଯନ୍ତେ ଶୁଧ୍ଯନ୍ତି॥ 7-130-21 ତୃପ୍ତାସ୍ତେ ପିତରସ୍ତଥେତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-130-27 ନବପୂର୍ବାନଧଶ୍ଚାନ୍ଯାନ୍ନବ ସନ୍ତାରଯନ୍ତି ତେ ଇତି ଥ.ଧ.ପାଠଃ॥ 7-130-33 ଲଘୁତାଂ ନିଷ୍ପାପତାମ୍॥