Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
2. సభాపర్వ
సభాపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
2.1. అధ్యాయః 001
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
మయస్యార్జునంప్రతి ప్రత్యుపకారప్రార్థనా॥ 1॥ కృష్ణే ఉపకృతే అహముపకృత మయంప్రతి అర్జునస్యోక్తిః॥ 2॥ కృష్ణాజ్ఞయ మయేన సభానిర్మాణారంభః॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
2-1-0 (11255)
॥ శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః॥ 2-1-0x (1373)
`నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం చైవ (వ్యాసం)తతో జయముదీరయేత్॥ 2-1-1 (11256)
జనమేజయ ఉవాచ। 2-1-2x (1374)
అర్జునో జయతాం శ్రేష్ఠో మోచయిత్వా మయం తదా।
కిం చకార మహాతేజాస్తన్మే బ్రూహి ద్విజోత్తమ ॥ 2-1-2 (11257)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-1-3x (1375)
శృణు రాజన్నవహితశ్చరితం పూర్వకస్య తే।
మోక్షయిత్వా మయం తత్ర పార్థః శస్త్రభృతాం వరః॥ 2-1-3 (11258)
గాండివం కార్ముకశ్రేష్ఠం తూణీ చాక్షయసాయకౌ।
దివ్యాన్యస్త్రాణి రాజేంద్ర దుర్లభాని నృపైర్భువి॥ 2-1-4 (11259)
రథధ్వజపతాకాశ్చ శ్వేతాశ్వాంశ్చ స వీర్యవాన్।
ఏతాని పావకాత్ప్రాప్య ముదా పరమయా యుతః।
తస్థౌ పార్థో మహావీర్యస్తదా సహ మయేన సః'॥ 2-1-5 (11260)
తతోఽబ్రవీన్మయః పార్థం వాసుదేవస్య సన్నిధౌ।
`పాండవేన పరిత్రాతస్తత్కృతం ప్రత్యనుస్మరన్'॥ 2-1-6 (11261)
ప్రాంజలిః శ్లక్ష్ణయా వాచా పూజయిత్వా పునః పునః। 2-1-7 (11262)
మయ ఉవాచ।
అస్మాచ్చ కృష్ణాత్సంక్రుద్ధాత్పావకాచ్చ దిధక్షతః॥ 2-1-7x (1376)
త్వయా త్రాతోఽస్మి కౌంతేయ బ్రూహి కిం కరవాణి తే।
`అహం హి విశ్వకర్మా వై అసురాణాం పరంతప॥ 2-1-8 (11263)
తస్మాత్తే విస్మయం కించిత్కుర్యామన్యైః సుదుష్కరం॥ 2-1-9 (11264)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-1-10x (1377)
ఏవముక్తో మహావీర్యః పార్థో మాయావిదం మయం।
ధ్యాత్వా ముహూర్తం కౌంతేయః ప్రహసన్వాక్యమబ్రవీత్'॥ 2-1-10 (11265)
కృతమేవ త్వయా సర్వం స్వస్తి గచ్ఛ మహాఽసుర।
ప్రీతిమాన్భవ మే నిత్యం ప్రీతిమంతో వయం చ తే॥ 2-1-11 (11266)
ప్రోపకారాదర్థం హి నాదాస్యామీతి మే వ్రతం'। 2-1-12 (11267)
ఉవాచ।
యుక్తమేతత్త్వయి విభో యదాత్థ పురుషర్షభ॥ 2-1-12x (1378)
ప్రీతిపూర్వమహం కించిత్కర్తుమిచ్ఛామి తేఽర్జున।
అహం హి విశ్వకర్మా వై దానవానాం మహాకవిః॥ 2-1-13 (11268)
`సోఽహం వై త్వత్కృతే కించిత్కర్తుమిచ్ఛామి పాండవ।
`దానవానాం పురా పార్థ ప్రాసాదా హి మయా కృతాః॥ 2-1-14 (11269)
రంయాణి సుఖగర్భాణి భోగాఢ్యాని సహస్రశః।
ఉద్యానాని చ రంయాణి సరాంసి వివిధాని చ॥ 2-1-15 (11270)
విచిత్రాణి చ వస్త్రాణి కామగాని రథాని చ।
నగరాణి విశాలాని సాట్టప్రాకారవంతి చ॥ 2-1-16 (11271)
వాహనాని చ ముఖ్యాని విచిత్రాణి సహస్రశః।
బిలాని రమణీయాని సుఖయుక్తాని వై భృశం।
ఏతే కృతా మయా తస్మాదిచ్ఛామి ఫల్గున'॥ 2-1-17 (11272)
అర్జున ఉవాచ। 2-1-18x (1379)
ప్రాణకృచ్ఛ్రాద్వినిర్ముక్తమాత్మానం మన్యసే మయా।
ఏవం గతే న శక్ష్యామి కించిత్కారయితుం త్వయా॥ 2-1-18 (11273)
న చాపి తవ సంకల్పం మోఘమిచ్ఛామి దానవ।
కృష్ణస్య క్రియతాం కించిత్తథా ప్రతికృతం మయి॥ 2-1-19 (11274)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-1-20x (1380)
చోదితో వాసుదేవస్తు మయం ప్రతి నరర్షభ।
ముహూర్తమివ సందధ్యౌ కిమయం చోద్యతామితి॥ 2-1-20 (11275)
తతో విచింత్య మనసా లోకనాథః ప్రజాపితః।
చోదయామాస తం కృష్ణః సభా వై క్రియతామితి॥ 2-1-21 (11276)
యది త్వం కర్తుకామోఽసి ప్రియం శిల్పవతాం వర।
ధర్మరాజస్య దయితాం యాదృశీమిహ మన్యసే॥ 2-1-22 (11277)
యాం క్రియాం నానుకుర్యుస్తే మానవాః ప్రేక్ష్య విష్ఠితాః।
మనుష్యలోకే సకలే తాదృశీం కురు వై సభాం॥ 2-1-23 (11278)
యత్ర ద్వివ్యానభిప్రాయాన్పశ్యేమ విహితాంస్త్వయా।
ఆసురాన్మానుపాంశ్చైవ తాదృశీం కురు వై సభాం॥ 2-1-24 (11279)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-1-25x (1381)
ప్రతిగృహ్య తు తద్వాక్యం సంప్రహృష్టో మయస్తదా।
విమానప్రతిమాం చక్రే పాండవస్య శుభాం సభాం॥ 2-1-25 (11280)
తతః కృష్ణశ్చ పార్థశ్చ ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
సర్వమేతత్సమావేద్య దర్శయామాసతుర్మయం॥ 2-1-26 (11281)
తస్మై యుధిష్ఠిరః పూజాం యథార్హమకరోత్తదా।
స తు తాం ప్రతిజగ్రాహ మయః సత్కృత్య భారత॥ 2-1-27 (11282)
స పూర్వదేవచరితం తదా తత్ర విశాంపతే।
కథయామాస దైతేయః పాండుపుత్రేషు భారత॥ 2-1-28 (11283)
స కాలం కంచిదాశ్వస్య విశ్వకర్మా విచింత్య తు।
సభాం ప్రచకమే కర్తుం పాండవానాం మహాత్మనాం॥ 2-1-29 (11284)
అభిప్రాయేణ పార్థానాం కృష్ణస్య చ మహాత్మనః।
పుణ్యేఽహని మహాతేజాః కృతకౌతుకమంగలః॥ 2-1-30 (11285)
తర్పయిత్వా ద్విజశ్రేష్ఠాన్పాయసేన సహస్రశః।
ధనం బహువిధం దత్త్వా తేభ్య ఏవ చ వీర్యవాన్॥ 2-1-31 (11286)
సర్వర్తుగుణసంపన్నాం దివ్యరూపాం మనోరమాం।
దశకిష్కుసహస్రాం తాం మాపయామాస సర్వతః॥ ॥ 2-1-31 (11287)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః॥ 1॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-1-1 సభాo 2-1-28 పూర్వదేవో వృషపర్వా దానవస్తస్య చరితం బిందుసరసి యజ్ఞకరణాది ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
2.2. అధ్యాయః 002
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ద్వారకాం గచ్ఛతః శ్రీకృష్ణస్య యుధిష్ఠరాదిభిః సారత్యాదికరణం॥ 1॥ అర్ధయోజనపర్యంతం గతానాం కృష్ణపాండవానాం పరస్పరానుజ్ఞయా స్వస్వపురగమనం॥2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఉషిత్వా ఖాండవప్రస్థే సుఖవాసం జనార్దనః।
పార్థైః ప్రీతిసమాయుక్తైః పూజనార్హోఽభిపూజితః॥ 2-2-1 (11288)
గమనాయ మతిం చక్రే పితుర్దర్శనలాలసః।
ధర్మరాజమథామంత్ర్య పృథాం చ పృథులోచనః॥ 2-2-2 (11289)
వవందే చరణౌ మూర్ధ్నా జగద్వంద్యః పితృష్వసుః।
స తయా మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాతః పరిష్వక్తశ్చ కేశవః॥ 2-2-3 (11290)
దదర్శానంతరం కృష్ణో భగినీం స్వాం మహాయశాః।
తాముపేత్య హృషీకేశః ప్రీత్యా బాష్పసమన్వితః॥ 2-2-4 (11291)
అర్థ్యం తథ్యం హితం వాక్యం లఘు యుక్తమనుత్తరం।
ఉవాచ భగవాన్భద్రాం సుభద్రాం భద్రభాషిణీం॥ 2-2-5 (11292)
తయా స్వజనగామీని శ్రావితో వచనాని సః।
సంపూజితశ్చాప్యసకృచ్ఛిరసా చాభివాదితః॥ 2-2-6 (11293)
తామనుజ్ఞాయ వార్ష్ణేయః ప్రతినంద్య చ భామినీం।
దదర్శానంతరం కృష్ణాం ధౌంయం చాపి జనార్దనః॥ 2-2-7 (11294)
వవందే చ యథాన్యాయం ధౌంయం పురుషసత్తమః।
ద్రౌపదీం సాంత్వయిత్వా చ సుభద్రాం పరిదాయ చ॥ 2-2-8 (11295)
భ్రాతృనభ్యగమద్విద్వాన్పార్థేన సహితో బలీ।
భ్రాతృభిః పంచభిః కృష్ణో వృతః శక్ర ఇవామరైః॥ 2-2-9 (11296)
యాత్రాకాలస్య యోగ్యాని కర్మాణి గరుడధ్వజః।
కర్తుకామః శుచిర్భూత్వా స్నాతవాన్సమలంకృతః॥ 2-2-10 (11297)
అర్చయామాస దేవాంశ్చ ద్విజాంశ్చ యదుపుంగవః।
మాల్యజాప్యనమస్కారైర్గంధైరుచ్చావచైరపి॥ 2-2-11 (11298)
స కృత్వా సర్వకార్యాణి ప్రతస్థే తస్థుపాం వరః।
ఉపేత్య స యదుశ్రేష్ఠో బాహ్యకక్షాద్వినిర్గతః॥ 2-2-12 (11299)
స్వస్తి వాచ్యార్హతో విప్రాందధిపాత్రఫలాక్షతైః।
వసు ప్రదాయ చ తతః ప్రదక్షిణమథాకరోత్॥ 2-2-13 (11300)
కాంచనం రథమాస్థాయ తార్క్ష్యకేతనమాశుగం।
గదాచక్రాసిశార్ంగాద్యైరాయుధైరావృతం శుభం॥ 2-2-14 (11301)
సుతిథావథ నక్షత్రే ముహూర్తే చ గుణాన్వితే।
ప్రయయౌ పుండరీకాక్షః శైబ్యసుగ్రీవవాహనః॥ 2-2-15 (11302)
అన్వారురోహ చాప్యేనం ప్రేంణా రాజా యుధిష్ఠిరః।
అపాస్య చాస్య యంతారం దారుకం యంతృసత్తమం॥ 2-2-16 (11303)
అభీషూన్సంప్రజగ్రాహ స్వయం కురుపతిస్తదా।
ఉపారుహ్యార్జునశ్చాఽపి చామరవ్యజనం సితం॥ 2-2-17 (11304)
రుక్మదండం బృహద్బాహుర్విదుధావ ప్రదక్షిణం।
తథైవ భీమసేనోఽపి రథమారుహ్య వీర్యవాన్॥ 2-2-18 (11305)
`ఛత్రం శతశలాకం చ దివ్యమాల్యోపశోభితం।
వైడూర్యమణిదండం చ చామీకరవిభూషితం। 2-2-19 (11306)
దధార తరసా భీమః ముచ్ఛత్రం శార్ంగధన్వనే।
భీమసేనార్జునౌ చాపి యమావరినిషూదనౌ'॥ 2-2-20 (11307)
పృష్ఠతోఽనుయయుః కృష్ణమృత్విక్పౌరజనైర్వృతా।
స తథా భ్రాతృభిః సర్వైః కేశవః పరవీరహా॥ 2-2-21 (11308)
అన్వీయమానః శుశుభే శిష్యైరివ గురుః ప్రియైః।
`అభిమన్యుం చ సౌభద్రం వృద్ధైః పరివృతస్తథా॥ 2-2-22 (11309)
రథమారోప్య నిర్యాతో ధౌంయో బ్రాహ్మణపుంగవః।
ఇంద్రప్రస్థమతిక్రంయ క్రోశమాత్రం మహాద్యుతిః'।
పార్థమామంత్ర్య గోవిందః పరిష్వజ్య సుపీడితం ॥ 2-2-23 (11310)
యుధిష్ఠరం పూజయిత్వా భీమసేనం యమౌ తథా।
పరిష్వక్తో భృశం తైస్తు యమాభ్యామభివాదితః॥ 2-2-24 (11311)
యోజనార్ధమథో గత్వా కృష్ణః పరపురంజయః।
యుధిష్ఠిరం సమామంత్ర్య నివర్తస్వేతి భారత॥ 2-2-25 (11312)
తతోఽభివాద్య గోవిందః పాదౌ జగ్రాహ ధర్మవిత్।
ఉత్థాప్య ధర్మరాజస్తు మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాయ కేశవం॥ 2-2-26 (11313)
పాండవో యాదవశ్రేష్ఠం కృష్ణం కమలలోచనం।
గంయతామిత్యనుజ్ఞాప్య ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-2-27 (11314)
తతస్తైః సంవిదం కృత్వా యథావన్మధుసూదనః।
నివర్త్య చ తథా కృచ్ఛ్రాత్పాండవాన్సపదానుగాన్॥ 2-2-28 (11315)
స్వాం పురీం ప్రయయౌ హృష్టో యథా శక్రోఽమరావతీం॥
లోచనైరనుజగ్ముస్తే తమాదృష్టిపథాత్తదా॥ 2-2-29 (11316)
మనోభిరనుజగ్ముస్తే కృష్ణం ప్రీతిసమన్వయాత్।
అతృప్తమనసామేవ తేషాం కేశవదర్శనే॥ 2-2-30 (11317)
క్షిప్రమంతర్దధే శౌరిశ్చక్షుషాం ప్రియదర్శనః।
అకామా ఏవ పార్థాస్తే గోవిందగమానసాః॥ 2-2-31 (11318)
నివృత్యోపయయుస్తూర్ణం స్వం పురం పురుషర్షభాః।
స్యందనేనాథ కృష్ణోఽపి త్వరితం ద్వారకామగాత్॥ 2-2-32 (11319)
సాత్వతేన చ వీరేణ పృష్ఠతో యాయినా తదా।
దారుకేణ చ సూతేన సహితో దేవకీసుతః।
స గతో ద్వారకాం విష్ణుర్గరుత్మానివ వేగవాన్॥ 2-2-33 (11320)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-2-34x (1382)
నివృత్య ధర్మరాజస్తు సహ భ్రాతృభిరచ్యుతః।
సుహృత్పరివృతో రాజా ప్రవివేశ పురోత్తమం॥ 2-2-34 (11321)
విసృజ్య సుహృదః సర్వాన్భ్రాతౄన్పుత్రాంశ్చ ధర్మరాట్।
ముమోద పురుషవ్యాఘ్రో ద్రౌపద్యా సహితో నృప॥ 2-2-35 (11322)
కేశవోపి ముదా యుక్తః ప్రవివేశ పురోత్తమం।
పూజ్యమానో యదుశ్రేష్ఠైరుగ్రసేనముఖైస్తథా॥ 2-2-36 (11323)
ఆహుకం పితరం వృద్ధం మాతరం చ యశస్వినీం।
అభివాద్య బలం చైవ స్థితః కమలలోచనః॥ 2-2-37 (11324)
ప్రద్యుంనసాంబనిశఠాంశ్చరుదేష్ణం గదం తథా।
అనిరుద్ధం చ భానుం చ పరిష్వజ్య జనార్దనః॥ 2-2-38 (11325)
స వృద్ధైరభ్యనుజ్ఞాతో రుక్మిణ్యా భవనం యయౌ।
`స తత్ర భవనే దివ్యే ప్రముమోద సుఖీ సుఖం॥ 2-2-39 (11326)
ఏతస్మిన్నంతరే రాజన్మయో దైత్యాధిపస్తదా।
విధివత్కల్పయామాస సభాం ధర్మసుతాయ వై॥ ॥ 2-2-40 (11327)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః॥ 2॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
2.3. అధ్యాయః 003
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
సభానిర్మాణసామగ్ర్యానయనాయ బిందుసరః ప్రతి మయస్య గమనం॥1॥ గదాశంఖాభ్యాం సహ సామగ్రీం గృహీత్వా మయస్య ఖాండవప్రస్థాగమనం॥ 2॥ భీమార్జునయోః గదాశంఖదానం సభానిర్మాణం చ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
అథాబ్రవీన్మయః పార్థమర్యునం జయతాం వరం।
ఆపృచ్ఛే త్వాం గమిష్యామి పునరేష్యామి చాప్యహం॥ 2-3-1 (11328)
`విశ్రుతాం త్రిషు లోకేషు పార్థ దివ్యాం సభాం తవ।
ప్రాణినాం విస్మయకరీం తవ ప్రియవివర్ధినీం।
పాండవానాం చ సర్వేషాం కరిష్యామి ధనంజయ'॥ 2-3-2 (11329)
ఉత్తరేణ తు కైలాసం మైనాకం పర్వతం ప్రతి।
యియక్షమాణేషు పురా దానవేషు మయా కృతం॥ 2-3-3 (11330)
చిత్రం మణిమయం భాండం రంయం బిందుసారః ప్రతి।
సభాయాం సత్యసంధస్య యదాసీద్వృషపర్వణః॥ 2-3-4 (11331)
ఆగమిష్యామి తద్గృహ్య యది తిష్ఠతి భారత।
తతః సభాం కరిష్యామి పాండవస్య యశస్వినీం॥ 2-3-5 (11332)
మనః ప్రహ్లాదినీం చిత్రాం సర్వరత్నవిభూషితాం।
అస్తి బిందుసారస్యుగ్రా గదా చ కురునందన॥ 2-3-6 (11333)
నిహితా యౌవనాశ్వేన రాజ్ఞా హత్వా రణే రిపూన్।
సువర్ణబిందుభిశ్చిత్రా గుర్వీ భారసహా దృఢా॥ 2-3-7 (11334)
సా వై శతసహస్రస్య సంమితా శత్రుఘాతినీ।
అనురూపా చ భీమస్య గాండీవం భవతో యథా॥ 2-3-8 (11335)
వారుణశ్చ మహాశంఖో దేవదత్తః సుఘోషవాన్।
సర్వమేతత్ప్రదాస్యామి భవతే నాత్ర సంశయః॥ 2-3-9 (11336)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-3-10x (1383)
ఇత్యుక్త్వా సోఽసురః పార్థం ప్రాగుదీచీం దిశం గతః।
అథోత్తరేణ కైలాసాన్మైనాకం పర్వతం ప్రతి॥ 2-3-10 (11337)
హిరణ్యశృంగః సుమహాన్మహామణిమయో గిరిః।
రంయం బిందుసరో నామ యత్ర రాజా భగీరథః॥ 2-3-11 (11338)
ద్రుష్టుం భాగీరథీం గంగామువాస బహులాః సమాః।
యత్రేష్టం సర్వభూతానామీశ్వరేణ మహాత్మనా॥ 2-3-12 (11339)
ఆహృతాః క్రతవో ముఖ్యాః శతం భరతసత్తమ।
యత్ర యూపా మణిమయాశ్చైత్యాశ్చాపి హిరణ్మయాః॥ 2-3-13 (11340)
శోభార్థం విహితాస్తత్ర న తు దృష్టాంతతః కృతాః।
యత్రేష్ట్వా స గతః సిద్ధిం సహస్రాక్షః శచీపతిః॥ 2-3-14 (11341)
యత్ర భూతపతిః సృష్ట్వా సర్వాఁల్లోకాన్సనాతనః।
అపస్యతే తిగ్మతేజాః స్థితో భూతైః సహస్రశః॥ 2-3-15 (11342)
నరనారాయణౌ బ్రహ్మా యమః స్థాణుశ్చ పంచమః।
ఉపాసతే యత్ర పరం సహస్రయుగపర్యయే॥ 2-3-16 (11343)
యత్రేష్టం వాసుదేవేన సత్త్రైర్వర్షగణాన్బహూన్।
శ్రద్దధానేన సతతం ధర్మసంప్రతిపత్తయే॥ 2-3-17 (11344)
సువర్ణమాలినో యూపాశ్చైత్యాశ్చాప్యతిభాస్వరాః।
దదౌ యత్ర సహస్రాణి ప్రయుతాని చ కేశవః॥ 2-3-18 (11345)
తత్ర గత్వా స జగ్రాహ గదాం శంఖం చ భారత।
`తస్మాద్గిరేరుపాదాయ శిలాః సురుచిరావహాః'।
స్ఫాటికం చ సభాద్రవ్యం యదాసీద్వృషపర్వణః॥ 2-3-19 (11346)
కింకరైః సహ రక్షోభిర్యదరక్షన్మహద్ధనం।
తదగృహ్ణాన్మయస్తత్ర గత్వా సర్వం మహాఽసురః॥ 2-3-20 (11347)
తదాహృత్య చ తాం చక్రే సోఽసురోఽప్రతిమాం సభాం।
విశ్రుతాం త్రిషు లోకేషు దివ్యాం మణిమయీం శుభాం॥ 2-3-21 (11348)
గదాం చ భీమసేనాయ ప్రవరాం ప్రదదౌ తదా।
దేవదత్తం చార్జునాయ శంఖప్రవరముత్తమం॥ 2-3-22 (11349)
యస్య శంఖస్య నాదేన భూతాని ప్రచకంపిరే।
`స కాలం కంచిదాశ్వస్య విశ్వకర్మా విచింత్య చ॥ 2-3-23 (11350)
సభాం ప్రచక్రమే కర్తుం పాండవానాం మహాత్మనాం।
అభిప్రాయేణ పార్థానాం కృష్ణస్య చ మహాత్మనః॥ 2-3-24 (11351)
సర్వర్తుగుణసంపన్నాం దివ్యరూపామలంకృతాం।
తర్పయిత్వా ద్విజశ్రేష్ఠాన్పాయసేన సహస్రశః।
సభా చ సా మహారాజ శాతకుంభమయద్రుమా॥ 2-3-25 (11352)
దశకిష్కుసహస్రాణి సమంతాదాయతాభవత్।
యథా వహ్నేర్యథార్కస్య సోమస్య చ యథా సభా॥ 2-3-26 (11353)
భ్రాజమానా తథాఽత్యర్థం దధార పరమం వపుః।
అభిఘ్నతీవ ప్రభయా ప్రభామర్కస్య భాస్వరాం॥ 2-3-27 (11354)
ప్రబభౌ జ్వలమానేవ దివ్యా దివ్యేన వర్చసా।
నవమేఘప్రతీకాశా దివమాకృత్య విష్ఠితా।
ఆయతా విపులా రంయా విపాప్మా విగతక్లమా ॥ 2-3-28 (11355)
ఉత్తమద్రవ్యసంపన్నా రత్నప్రాకారతోరణా।
బహుచిత్రా బహుధనా సుకృతా విశ్వకర్మణా॥ 2-3-29 (11356)
న దాశార్హీ సుధర్మా వా బ్రహ్మణో వాథ తాదృశీ।
సభా రూపేణ సంపన్నా యాం చక్రే మతిమాన్మయః॥ 2-3-30 (11357)
తాం స్మ తత్ర మయేనోక్తా రక్షంతి చ వహంతి చ।
సభామష్టౌ సహస్రాణి కింకరా నామ రాక్షసాః॥ 2-3-31 (11358)
అంతరిక్షచరా ఘోరా మహాకాయా మహాబలాః।
రక్తాక్షాః పింగలాక్షాశ్చ శుక్తికర్ణాః ప్రహారిణః॥ 2-3-32 (11359)
తస్యాం సభాయాం నలినీం చకారాప్రతిమాం మయః।
వైదూర్యపత్రవితతాం మణినాలమయాంబుజాం॥ 2-3-33 (11360)
పద్మసౌగంధికవతీం నానాద్విజగణాయుతాం।
పుష్పితైః పంకజైశ్చిత్రాం కూర్మైర్మత్స్యైశ్చ కాంచనైః।
చిత్రస్ఫటికసోపానాం నిష్పంకసలిలాం శుభాం॥ 2-3-34 (11361)
మందానిలసముద్ధూతాం ముక్తాబిందుభిరాచితాం।
మహామణిశిలాపట్టబద్ధపర్యంతవేదికాం॥ 2-3-35 (11362)
మణిరత్నచితాం తాం తు కేచిదభ్యేత్య పార్థివాః।
దృష్ట్వాపి నాభ్యజానంత తేఽజ్ఞానాత్ప్రపతంత్యుత ॥ 2-3-36 (11363)
తాం సభామభితో నిత్యం పుష్పవంతో మహాద్రుమాః।
ఆసన్నానావిధా లోలాః శీతచ్ఛాయా మనోరమాః॥ 2-3-37 (11364)
కాననాని సుగంధీని పుష్కరిణ్యశ్చ సర్వశః।
హంసకారండవోపేతాశ్చక్రవాకోపశోభితాః॥ 2-3-38 (11365)
జలజానాం చ పద్మానాం స్థలజానాం చ సర్వశః।
మారుతో గంధమాదాయ పాండవాన్స్మ నిషేవతే॥ 2-3-39 (11366)
ఈదృశీం తాం సభాం కృత్వా మాసైః పరిచతుర్దశైః।
నిష్ఠితాం ధర్మరాజాయ మయో రాజన్న్యవేదయత్॥ ॥ 2-3-40 (11367)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః॥ 3॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
2.4. అధ్యాయః 004
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
బ్రాహ్మణాన్భోజయిత్వా యుధిష్ఠిరస్య సభాప్రవేశః॥1॥ ఋషీణాం క్షత్రియాణాం దేవగంధర్వాదీనాం చ తత్రోపవేశనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
`తాం తు కృత్వా సభాం శ్రేష్ఠాం మయశ్చార్జునమబ్రవీత్।
భూతానాం చ మహావీర్యో ధ్వజాగ్రే కింకరో గణః॥ 2-4-1 (11368)
తవ విష్ఫారఘోషేణ మేఘవన్నినదిష్యతి।
అయం హి సూర్యసంకాశో జ్వలనస్య రథో మహాన్॥ 2॥ 2-4-2 (11369)
ఇమే చ దివిజాః శ్వేతా వీర్యవంతో హయోత్తమాః।
మాయామయః కృతో హ్యేష ధ్వజో వానరలక్షణః॥ 2-4-3 (11370)
అసజ్జమానో వృక్షేషు ధూమకేతురివోచ్ఛ్రితః।
బహువర్ణం హి లక్ష్యేత ధ్వజం వానరలక్షణం॥ 2-4-4 (11371)
ధ్వజోత్కటం హ్యనవమం యుద్ధే ద్రక్ష్యసి విష్ఠితం।
ఏవ వీరః సవ్యసాచింధ్వజస్యాంతే భవిష్యతి॥ 2-4-5 (11372)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-4-6x (1384)
ఇత్యుక్త్వాఽఽలింగ్య వీభత్సుం విసృష్టః ప్రయయౌ మయః'। 2-4-6 (11373)
తతః ప్రవేశనం తస్యాం చక్రే రాజా యుధిష్ఠిరః।
అయుతం భోజయిత్వా తు బ్రాహ్మణానాం నరాధిపః॥ 2-4-7 (11374)
సాజ్యేన పాయసేనైవ మధునా మిశ్రితేన చ।
భక్ష్యైర్మూలైః ఫలైశ్చైవ మాంసైర్వారాహహారిణైః।
కృసరేణాథ జీవంత్యా హవిష్యేణ చ సర్వశః॥ 2-4-8 (11375)
మాంసప్రకారైర్వివిధైః ఖాద్యైశ్చాపి తథా నృప।
చోష్యైశ్చ వివిధై రాజన్పేయైశ్చ బహువిస్తరైః॥ 2-4-9 (11376)
అహతైశ్చైవ వాసోభిర్మాల్యైరుచ్చావచైరపి।
తర్పయామాస విప్రేంద్రాన్నానాదిగ్భ్యః సమాగతాన్॥ 2-4-10 (11377)
దదౌ తేభ్యః సహస్రాణి గవాం ప్రత్యేకశః పునః।
పుణ్యాహఘోషస్తత్రాసీద్దివస్పృగివ భారత॥ 2-4-11 (11378)
వాదిత్రైర్వివిధైర్దివ్యైర్గంధైరుచ్చావచైరపి।
పూజయిత్వా కురుశ్రేష్ఠో దేవతాని నివేశ్య చ॥ 2-4-12 (11379)
తత్ర మల్లా నటా ఝల్లాః సూతా వైతాలికాస్తథా।
ఉపతస్థుర్మహాత్మానం ధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం॥ 2-4-13 (11380)
తథా స కృత్వా పూజాం తాం భ్రాతృభిః సహ పాండవః।
తస్యాం సభాయాం రంయాయాం రేమే శక్రో యథా దివి॥ 2-4-14 (11381)
సభాయామృషయస్తస్యాం పాండవైః సహ ఆసతే।
ఆసాంచక్రుర్నరేంద్రాశ్చ నానాదేశసమాగతాః॥ 2-4-15 (11382)
అసితో దేవలః సత్యః సర్పిర్మాలీ మహాశిరాః।
అర్వా వసుః సుమిత్రశ్చ మైత్రేయః శునకో బలిః॥ 2-4-16 (11383)
బకో దాల్భ్యః స్థూలశిరాః కృష్ణద్వైపాయనః శుకః।
సుమంతుర్జైమినిః పైలో వ్యాసశిష్యాస్తథా వయం ॥ 2-4-17 (11384)
తిత్తిరిర్యాజ్ఞవల్క్యశ్చ ససుతో రోమహర్షణః।
అప్సుహోంయశ్చ ధౌంయశ్చ అణీమాండవ్యకౌశికౌ॥ 2-4-18 (11385)
దామోష్ణీపస్త్రైబలీశ్చ పర్ణాదో ఘటజానుకః।
మౌంజాయనో వాయుభక్షః పారాశర్యశ్చ సారికః॥ 2-4-19 (11386)
బలివాకః సినీవాకః సప్తపాలః కృతశ్రమః।
జాతూకర్ణః శిఖావాంశ్చ ఆలంబః పారిజాతకః॥ 2-4-20 (11387)
పర్వతశ్చ మహాభాగో మార్కండేయో మహామునిః।
పవిత్రపాణిః సావర్ణో భాలుకిర్గాలవస్తథా॥ 2-4-21 (11388)
జంఘాబంధుశ్చ రైభ్యశ్చ కోపవేగస్తథా భృగుః।
హరిబభ్రుశ్చ కౌండిన్యో బభ్రుమాలీ సనాతనః॥ 2-4-22 (11389)
కాక్షీవానౌశిజశ్చైవ నాచికేతోఽథ గౌతమః।
పైంగ్యో వరాహః శునకః శాండిల్యశ్చ మహాతపాః॥ 2-4-23 (11390)
కుక్కురో వేణుజంఘోఽథ కాలాపః కఠ ఏవ చ।
మునయో ధర్మవిద్వాంసో ధృతాత్మానో జితేంద్రియాః॥ 2-4-24 (11391)
ఏతే చాన్యే చ బహవో వేదవేదాంగపారగాః।
ఉపాసతే మహాత్మానం సభాయామృషిసత్తమాః॥ 2-4-25 (11392)
కథయంతః కథాః పుణ్యా ధర్మజ్ఞాః శుచయోఽమలాః।
తథైవ క్షత్రియశ్రేష్ఠా ధర్మరాజముపాసతే॥ 2-4-26 (11393)
శ్రీమాన్మహాత్మా ధర్మాత్మా ముంజకేతుర్వివర్ధనః।
సంగ్రామజిద్దుర్ముఖశ్చ ఉగ్రసేనశ్చ వీర్యవాన్। 2-4-27 (11394)
కక్షసేనః క్షితిపతిః క్షేమకశ్చాపరాజితః।
కంబోజరాజః కమఠః కంపనశ్చ మహాబలః॥ 2-4-28 (11395)
సతతం కంపయామాస యవనానేక ఏవ యః।
బలపౌరుషసంపన్నాన్కృతాస్త్రానమితౌజసః।
యథాఽసురాన్కాలకేయాందేవో వజ్రధరస్తథా॥ 2-4-29 (11396)
జటాసురో మద్రకానాం చ రాజా
కుంతిః పులిందశ్చ కిరాతరాజః।
తథాంగవాంగౌ సహపుండ్రకేణ
పాండ్యోడ్రరాజౌ చ సహాంధ్రకేణ ॥ 2-4-30 (11397)
అంగో వంగః సుమిత్రశ్చ శైబ్యశ్చామిత్రకర్శనః।
కిరాతరాజః సుమనా యవనాధిపతిస్తథా॥ 2-4-31 (11398)
చాణూరో దేవరాతశ్చ భోజో భీమరథశ్చ యః।
శ్రుతాయుధశ్చ కాలింగో జయసేనశ్చ మాగధః॥ 2-4-32 (11399)
సుకర్మా చేకితానశ్చ పురుశ్చామిత్రకర్శనః।
కేతుమాన్వసుదానశ్చ వైదేహోఽథ కృతక్షణః॥ 2-4-33 (11400)
సుధర్మా చానిరుద్ధశ్చ శ్రుతాయుశ్చ మహాబలః।
అనూపరాజో దుర్ధర్పః క్రమజిచ్చ సుదర్శనః॥ 2-4-34 (11401)
శిశుపాలః సహసుతః కరూపాధిపతిస్తథా।
వృష్ణీనాం చైవ దుర్ధర్పాః కుమారా దేవరూపిణః॥ 2-4-35 (11402)
ఆహుకో విపృథుశ్చైవ గదః సారణ ఏవ చ।
అక్రూరః కృతవర్మా చ సత్యకశ్చ శినేః సుతః॥ 2-4-36 (11403)
భీష్మకోఽథాకృతిశ్చైవ ద్యుమత్సేనశ్చ వీర్యవాన్।
కేకయాశ్చ మహేష్వాసా యజ్ఞసేనశ్చ సోమకిః॥ 2-4-37 (11404)
కేతుమాన్వసుమాంశ్చైవ కృతాస్త్రశ్చ మహాబలః।
ఏతే చాన్యే చ బహవః క్షత్రియా ముఖ్యసంమతాః। 2-4-38 (11405)
ఉపాసతే సభాయాం స్మ కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
అర్జునం యే వ సంశ్రిత్య రాజపుత్రా మహాబలాః॥ 2-4-39 (11406)
అశిక్షంత ధనుర్వేదం రౌరవాజినవాససః।
తత్రైవ శిక్షితా రాజన్కుమారా వృష్ణినందనాః। 2-4-40 (11407)
రౌక్మిణేయశ్చ సాంబశ్చ యుయుధానశ్చ సాత్యకిః।
సుధర్మా చానిరుద్ధశ్చ శైవ్యశ్చ నరపుంగవః॥ 2-4-41 (11408)
ఏతే చాన్యే చ బహవో రాజానః పృథివీపతే।
ధనంజయసఖా చాత్ర నిత్యమాస్తే స్మ తుంబురుః॥ 2-4-42 (11409)
ఉపాసతే మహాత్మానమాసీనం సప్తవింశతిః।
చిత్రసేనః సహామాత్యో గంధర్వాప్సరసస్తథా॥ 2-4-43 (11410)
గీతవాదిత్రకుశలాః సాంయతాలవిశారదాః।
ప్రమాణోఽథ లయే స్థానే కిన్నరాః కృతనిశ్రమాః॥ 2-4-44 (11411)
సంచోదితాస్తుంబురుణా గంధర్వసహితాస్తదా।
గాయంతి దివ్యతానైస్తే యథాన్యాయం మనస్వినః॥ 2-4-45 (11412)
పాండుపుత్రానృషీంశ్చైవ రమయంత ఉపాసతే।
తస్యాం సభాయామాసీనాః సువ్రతాః సత్యసంగరాః॥ 2-4-46 (11413)
దివీవ దేవా బ్రహ్మాణం యుధిష్ఠిరముపాసతే॥ ॥ 2-4-47 (11414)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి చతుర్థోఽధ్యాయః॥ 4॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-4-29 కాలకేయాః కాలకాయా అపత్యాన్యసురాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
2.5. అధ్యాయః 005
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
తత్రాగతేన యుధిష్ఠిరపూజితేన నారదేన కుశలప్రశ్నవ్యాజేన రాజనీతికథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
అథ తత్రోపవిష్టేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
మహత్సు చోపవిష్టేషు గంధర్వేషు చ భారత॥ 2-5-1 (11415)
వేదోపనిషదాం వేత్తా ఋషిః సురగణార్చితః।
ఇతిహాసపురాణజ్ఞః క్రియాకల్పవిశేషవిత్॥ 2-5-2 (11416)
`స్తుతస్తోమగ్రహస్తోభపదక్రమవిభాగవిత్।
శిక్షాక్షరవిభాగజ్ఞః పురాకల్పవిశేషవిత్॥ 2-5-3 (11417)
ఆదికల్పార్థవేత్తా చ కల్పసూత్రార్థతత్త్వవిత్।
బ్రహ్మచర్యవ్రతపర ఊహాపోహవిశారదః॥ 2-5-4 (11418)
నృత్తగాంధర్వసేవీ చ సర్వత్రాప్రతిమస్తథా।
అష్టాదశానాం విద్యానాం కోశభూతో మహాద్యుతిః'॥ 2-5-5 (11419)
న్యాయవిద్ధర్మతత్త్వజ్ఞః షడంగవిదనుత్తమః।
ఐక్యసంయోగనానాత్వసమవాయవిశారదః॥ 2-5-6 (11420)
వక్తా ప్రగల్భో మేధావీ స్మృతిమాన్నయవిత్కవిః।
పరాపరవిభాగజ్ఞః ప్రమాణకృతనిశ్చయః॥ 2-5-7 (11421)
పంచావయవయుక్తస్య వాక్యస్య గుణదోషవిత్।
ఉత్తరోత్తరవక్తా చ వదతోపి బృహస్పతేః॥ 2-5-8 (11422)
ధర్మకామార్థమోక్షేషు యథావత్కృతనిశ్చయః।
తథా భువనకోశస్య సర్వస్యాస్య మహామతిః॥ 2-5-9 (11423)
ప్రత్యక్షదర్శీ లోకస్య తిర్యగూర్ధ్వమధస్తథా।
సాంఖ్యయోగవిభాగజ్ఞో నిర్వివిత్సుః సురాసురాన్॥ 2-5-10 (11424)
సంధివిగ్రహతత్త్వజ్ఞస్త్వనుమానవిభాగవిత్।
షాంగుణ్యవిధియుక్తశ్చ సర్వశాస్త్రవిశారదః॥ 2-5-11 (11425)
యుద్ధగాంధర్వసేవీ చ సర్వత్రాప్రతిఘస్తథా।
ఏతైశ్చాన్యైశ్చ బహుభిర్యుక్తో గుణగణైర్మునిః॥ 2-5-12 (11426)
లోకాననుచరన్సర్వానాగమత్తాం సభాం నృప।
నారదః సుమహాతేజా ఋషిభిః సహితస్తదా॥ 2-5-13 (11427)
పారిజాతేన రాజేంద్ర పర్వతేన చ ధీమతా।
సుముఖేన చ సౌంయేన దేవర్షిరమితద్యుతిః॥ 2-5-14 (11428)
సభాస్థాన్పాండవాంద్రష్టుం ప్రీయమాణో మనోజవః।
జయాశీర్భిస్తు తం విప్రో ధర్మరాజానమార్చయత్॥ 2-5-15 (11429)
తమాగతమృషిం దృష్ట్వా నారదం సర్వధర్మవిత్।
సహసా పాండవశ్రేష్ఠః ప్రత్యుత్థాయానుజైః సహ॥ 2-5-16 (11430)
అభ్యవాదయత ప్రీత్యా వినయావనతస్తదా।
తదర్హమాసనం తస్మై సంప్రదాయ యథావిధి॥ 2-5-17 (11431)
గాం చైవ మధుపర్కం చ సంప్రదాయార్ఘ్యమేవ చ।
అర్చయామాస రత్నైశ్చ సర్వకామైశ్చ ధర్మవిత్॥ 2-5-18 (11432)
తుతోష చ యథావచ్చ పూజాం ప్రాప్య యుధిష్ఠిరాత్।
సోఽర్చితః పాండవైః సర్వైర్మహర్షిర్వేదపారగః।
ధర్మకామార్థసంయుక్తం పప్రచ్ఛేదం యుధిష్ఠిరం॥ 2-5-19 (11433)
నారద ఉవాచ। 2-5-20x (1385)
కచ్చిదర్థాశ్చ కల్పంతే ధర్మే చ రమతే మనః।
సుఖాని చానుభూయంతే మనశ్చ న విహన్యతే॥ 2-5-20 (11434)
కచ్చిదాచరితాం పూర్వైర్నరదేవపితామహైః।
వర్తసే వృత్తిమక్షుద్రాం ధర్మార్థసహితాం త్రిషు॥ 2-5-21 (11435)
కచ్చిదర్థేన వా ధర్మం ధర్మేణార్థమథాపి వా।
ఉభౌ వా ప్రీతిసారేణ న కామేన ప్రబాధసే॥ 2-5-22 (11436)
కచ్చిదర్థం చ ధర్మం చ కామం చ జయతాం వర।
విభజ్య కాలే కాలజ్ఞః సదా వరద సేవసే ॥ 2-5-23 (11437)
కచ్చిద్రాజగుణైః షడ్భిః సప్తోపాయాంస్తథాఽనఘ।
బలాబలం తథా సంయక్వతుర్దశ పరీక్షసే॥ 2-5-24 (11438)
కచ్చిదాత్సానమర్న్వాక్ష్య పరాంశ్చ జయతాం వర।
తథా సంధాయ కర్మాణి అష్టౌ భారత సేవసే॥ 2-5-25 (11439)
కచ్చిత్ప్రకృతయః సప్త న లుప్తా భరతర్షభ।
ఆఢ్యాస్తథా వ్యసనినః స్వనురక్తాశ్చ సర్వశః॥ 2-5-26 (11440)
కచ్చిన్న కృతకైర్దూతైర్యే చాప్యపరిశంకితాః।
త్వత్తో వా తవ చామాత్యైర్భిద్యతే మంత్రితం తథా॥ 2-5-27 (11441)
మిత్రోదాసీనశత్రూణాం కచ్చిద్వేత్సి చికీర్షితం।
కచ్చిత్సంధిం యథాకాలం విగ్రహం చోపసేవసే॥ 2-5-28 (11442)
కచ్చిద్వృత్తిముదాసీనే మధ్యమే చానుమన్యసే।
కచ్చిదాత్మసమా వృద్ధాః శుద్ధాః సంబోధనక్షమాః॥ 2-5-29 (11443)
కులీనాశ్చానురక్తాశ్చ కృతాస్తే వీరమంత్రిణః।
విజయో మంత్రమూలో హి రాజ్ఞో భవతి భారత॥ 2-5-30 (11444)
కచ్చిత్సంవృతమంత్రైస్తే అమాత్యైః శాస్త్రకోవిదైః।
రాష్ట్రం సురక్షితం తాత శత్రుభిర్న విలుప్యతే॥ 2-5-31 (11445)
కచ్చిన్నిద్రావశం నైషి కచ్చిత్కాలే విబుద్ధ్యసే।
కచ్చిచ్చాపరరాత్రేషు చింతయస్యర్థమర్థవిత్॥ 2-5-32 (11446)
కచ్చిన్మంత్రయసే నైకః కచ్చిన్న బహుభిః సహ।
కచ్చిత్తే మంత్రితో మంత్రో న రాష్ట్రం పరిధావతి॥ 2-5-33 (11447)
కచ్చిదర్థాన్వినిశ్చిత్య లఘుమూలాన్మహోదయాన్।
క్షిప్రమారభసే కర్తుం న విఘ్నయసి తాదృశాన్॥ 2-5-34 (11448)
కచ్చిన్న స్రవే కర్మాంతాః పరోక్షాస్తే విశంకితాః।
సర్వే వా పునరుత్సృష్టాః సంసృష్టం చాత్ర కారణం॥ 2-5-35 (11449)
ఆప్తైరలుబ్ధైః క్రమికైస్తే చ కచ్చిదనుష్ఠితాః।
కచ్చిద్రాజన్కృతాన్యేవ కృతప్రాయాణి వా పునః॥ 2-5-36 (11450)
విదుస్తే వీర కర్మాణి నానవాప్తాని కానిచిత్।
కచ్చిత్కారణికా ధర్మే సర్వశాస్త్రేషు కోవిదాః।
కారయంతి కుమారాంశ్చ యోధముఖ్యాంశ్చ సర్వశః॥ 2-5-37 (11451)
కచ్చిత్సహస్రైర్మూర్ఖాణామేకం క్రీణాసి పండితం।
పండితో హ్యర్థకృచ్ఛ్రేషు కుర్యాన్నః శ్రేయసం పరం॥ 2-5-38 (11452)
కచ్చిద్దుర్గాణి సర్వాణి ధనధాన్యాయుధోదకైః।
యంత్రైశ్చ పరిపూర్ణాని తథా శిల్పిధనుర్ధరైః॥ 2-5-39 (11453)
ఏకోప్యమాత్యో మేధావీ శూరో దాంతో విచక్షణః।
రాజానం రాజపుత్రం వా ప్రాపయేన్మహతీం శ్రియం॥ 2-5-40 (11454)
కచ్చిదష్టాదశాన్యేషు స్వపక్షే దశ పంచ చ।
త్రిభిస్త్రిభిరవిజ్ఞాతైర్వేత్సి తీర్థాని చారకైః॥ 2-5-41 (11455)
కచ్చిద్ద్విషామవిదితః ప్రతిపన్నశ్చ సరవదా।
నిత్యయుక్తో రిపూన్సర్వాన్వీక్షసే రిపుసూదన॥ 2-5-42 (11456)
కచ్చిద్వినయసంపన్నః కులపుత్రో బహుశ్రుతః।
అనసూయురనుప్రష్టా సత్కృతస్తే పురోహితః॥ 2-5-43 (11457)
కచ్చిదగ్నిషు తే యుక్తో విధిజ్ఞో మతిమానృజుః।
హుతం చ హోష్యమాణం చ కాలే వేదయతే సదా॥ 2-5-44 (11458)
కచ్చిదంగేషు నిష్ణాతో జ్యోతిపః ప్రతిపాదకః।
ఉత్పాతేషు చ సర్వేషు దైవజ్ఞః కుశలస్తవ॥ 2-5-45 (11459)
కచ్చిన్ముఖ్యా మహత్స్వేవ మధ్యమేషు చ మధ్యమాః।
జఘన్యాశ్చ జఘన్యేషు భృత్యాః కర్మసు యోజితాః॥ 2-5-46 (11460)
అమాత్యానుపధాతీతాన్పితృపైతామహాఞ్శుచీన్।
శ్రేష్ఠాఞ్శ్రేష్ఠేషు కచ్చిత్త్వం నియోజయసి కర్మసు॥ 2-5-47 (11461)
కచ్చిన్నోగ్రేణ దండేన భృశముద్విజసే ప్రజాః।
రాష్ట్రం తవానుశాసంతి మంత్రిణో భరతర్షభ॥ 2-5-48 (11462)
కచ్చిత్త్వాం నావజానంతి యాజకాః పతితం యథా।
ఉగ్రప్రతిగ్రహీతారం కామయానమివ స్త్రియః॥ 2-5-49 (11463)
కచ్చిద్ధృష్టశ్చ శూరశ్చ మతిమాంధృతిమాఞ్శుచిః।
కులీనశ్చానురక్తశ్చ దక్షః సేనాపతిస్తథా। 2-5-50 (11464)
కచ్చిద్బలస్య తే ముఖ్యాః సర్వయుద్ధవిశారదాః।
ధృష్టావదాతా విక్రాంతాస్త్వయా సత్కృత్య మానితాః॥ 2-5-51 (11465)
కచ్చిద్వలస్య భక్తం చ వేతనం చ యథోచితం।
సంప్రాప్తకాలే దాతవ్యం దదాసి న వికర్షసి॥ 2-5-52 (11466)
కాలాతిక్రమణాదేతే భక్తవేతనయోర్భృతాః।
భర్తుః కుప్యంతి దౌర్గత్యాత్సోఽనర్థః సుమహాన్స్మృతః॥ 2-5-53 (11467)
కచ్చిత్సర్వేఽనురక్తాస్త్వాం కులపుత్రాః ప్రధానతః।
కచ్చిత్ప్రాణాంస్తవార్థేషు సంత్యజంతి సదా యుధి॥ 2-5-54 (11468)
కచ్చిన్నైకో బహూనర్థాన్సర్వశః సాంపరాయికాన్।
అనుశాస్తి యథాకామం కామాత్మా శాసనాతిగః॥ 2-5-55 (11469)
కచ్చిత్పురుషకారేణ పురుషః కర్మ శోభయన్।
లభతే మానమధికం భూయో వా భక్తవేతనం॥ 2-5-56 (11470)
కచ్చిద్విద్యావినీతాంశ్చ నరాంజ్ఞానవిశారదాన్।
యథార్హం గుణతశ్చైవ దానేనాభ్యుపపద్యసే॥ 2-5-57 (11471)
కచ్చిద్దారాన్మనుష్యాణాం తవార్థే మృత్యుమీయుషాం।
వ్యసనం చాభ్యుపేతానాం బిభర్షి భరతర్షభ॥ 2-5-58 (11472)
కచ్చిద్భయాదుపగతం క్షీణం వా రిపుమాగతం।
యుద్ధే వా విజితం పార్థ పుత్రవత్పరిరక్షసి॥ 2-5-59 (11473)
కచ్చిత్త్వమేవ సర్వస్యాః పృథివ్యాః పృథివీపతే।
సమశ్చానభిశంక్యశ్చ యథా మాతా యథా పితా॥ 2-5-60 (11474)
కచ్చిద్వ్యసనినం శత్రుం నిశంయ భరతర్షభ।
అభియాసి జవేనైవ సమీక్ష్య త్రివిధం బలం॥ 2-5-61 (11475)
యాత్రామారభసే దిష్ట్యా ప్రాప్తకాలమరిందమ।
పార్ష్ణిమూలం చ విజ్ఞాయ వ్యవసాయం పరాజయం॥ 2-5-62 (11476)
బలస్య చ మహారాజ దత్త్వా వేతనమగ్రతః।
కచ్చిచ్చ బలముఖ్యేభ్యః పరరాష్ట్రే పరంతప।
ఉపచ్ఛన్నాని రత్నాని ప్రయచ్ఛసి యథార్హతః॥ 2-5-63 (11477)
కచ్చిదాత్మానమేవాగ్రే విజిత్య విజితేంద్రియః।
పారంజిగీషసే పార్థ ప్రమత్తానజితేంద్రియాన్॥ 2-5-64 (11478)
కచ్చిత్తే యాస్యతః శత్రూన్పర్వం యాంతి స్వనుష్ఠితాః।
సామ దానం చ భేదశ్చ దండశ్చ విధివద్గుణాః॥ 2-5-65 (11479)
తాంశ్చ విక్రమసే జేతుం జిత్వా చ పరిరక్షసి॥
కచ్చిదష్టాంగసంయుక్తా చతుర్విధబలా చమూః। 2-5-66 (11480)
బలముఖ్యైః సునీతా తే ద్విషతాం ప్రతివర్ధినీ ॥
కచ్చిల్లవం చ ముష్టిం చ పరరాష్ట్రే పరంతప। 2-5-67 (11481)
అవిహాయ మహారాజ నిహంసి సమరే రిపూన్॥
కచ్చిత్స్వపరరాష్ట్రేషు బహవోఽధికృతాస్తవ। 2-5-68 (11482)
అర్థాన్సమధితిష్ఠంతి రక్షంతి చ పరస్పరం॥ 2-5-69 (11483)
కచ్చిదభ్యవహార్యాణి గాత్రసంస్పర్శనాని చ।
ఘ్రేయాణి చ మహారాజ రక్షంత్యనుమతాస్తవ। 2-5-70 (11484)
కచ్చిత్కోశశ్చ కోష్ఠం చ వాహనం ద్వారమాయుధం॥
ఆయశ్చ కృతకల్యాణైస్తవ భక్తైరనుష్ఠితః॥ 2-5-71 (11485)
కచ్చిదాభ్యంతరేభ్యశ్చ బాహ్యేభ్యశ్చ విశాంపతే॥
రక్షస్యాత్మానమేవాగ్రే తాంశ్చ స్వేభ్యో మిథశ్చ తాన్। 2-5-72 (11486)
కచ్చిన్న పానే ద్యూతే వా క్రీడాసు ప్రమదాసు చ।
ప్రతిజానంతి పూర్వాహ్ణే వ్యయం వ్యసనజం తవ॥ 2-5-73 (11487)
కచ్చిదాయస్య చార్ధేన చతుర్భాగేన వా పునః।
పాదభాగైస్త్రిభిర్వాపి వ్యయః సంశుద్ధ్యతే తవ॥ 2-5-74 (11488)
కచ్చిజ్జ్ఞాతీన్గురూన్వృద్ధా-
న్వణిజః శిల్పినః శ్రితాన్।
అభీక్ష్ణమనుగృహాణిసి
ధనధాన్యేన దుర్గతాన్॥ 2-5-75 (11489)
కచ్చిచ్చాయవ్యయే యుక్తాః సర్వే గణకలేఖకాః।
అనుతిష్ఠంతి పూర్వాహ్ణే నిత్యమాయం వ్యయం తవ॥ 2-5-76 (11490)
కచ్చిదర్థేషు సంప్రౌఢాన్హితకామాననుప్రియాన్।
నాపకర్షసి కర్మభ్యః పూర్వమప్రాప్య కిల్బిషం॥ 2-5-77 (11491)
కచ్చిద్విదిత్వా పురుషానుత్తమాధమమధ్యమాన్।
త్వం కర్మస్వనురూపేషు నియోజయసి భారత॥ 2-5-78 (11492)
కచ్చిన్న లుబ్ధాశ్చౌరా వా వైరిణో వా విశాంపతే।
అప్రాప్తవ్యవహారా వా తవ కర్మస్వనుష్ఠితాః॥ 2-5-79 (11493)
కచ్చిన్న చౌరైర్లుబ్ధైర్వా కుమారైః స్త్రీబలేన వా।
త్వయా వా పీడ్యతే రాష్ట్రం కచ్చిత్తుష్టాః కృషీవలాః 2-5-80 (11494)
కచ్చిద్రాష్ట్రే తటాకాని పూర్ణాని చ బృహంతి చ।
భాగశో వినివిష్టాని న కృషిర్దేవమాతృకా॥ 2-5-81 (11495)
కచ్చిన్నం భక్తం బీజం చ కర్షకస్యావసీదతి।
ప్రత్యేకం చ శతం వృద్ధ్యా దదాస్యృణమనుగ్రహం॥ 2-5-82 (11496)
కచ్చిత్స్వనుష్ఠితా తాత వార్తా తే సాధుభిర్జనైః।
వార్తాయాం సంశ్రితస్తాత లోకోఽయం సుఖమేధతే॥ 2-5-83 (11497)
కచ్చిచ్ఛూరాః కృతప్రజ్ఞాః పంచపంచ స్వనుష్ఠితాః।
క్షేమం కుర్వంతి సంహత్య రాజంజనపదే తవ॥ 2-5-84 (11498)
కచ్చిన్నగరగుప్త్యర్థం గ్రామా నగరవత్కృతాః।
గ్రామవచ్చ కృతాః ప్రాంతాస్తే చ సర్వే త్వదర్పణాః॥ 2-5-85 (11499)
కచ్చిద్బలేనానుగతాః సమాని విషమాణి చ।
పురాణి చౌరాన్నిఘ్నంతశ్చరంతి విషయే తవ॥ 2-5-86 (11500)
కచ్చిత్స్రియః సాంత్వయసి కచ్చిత్తాశ్చ సురక్షితాః।
కచ్చిన్న శ్రద్దధాస్యాసాం కచ్చిద్గుహ్యం న భాషసే॥ 2-5-87 (11501)
కచ్చిదాత్యయికం శ్రుత్వా తదర్థమనుచింత్య చ।
ప్రియాణ్యనుభవఞ్శేషే న త్వమంతః పురే నృప॥ 2-5-88 (11502)
కచ్చిద్ద్వౌ ప్రథమౌ యామౌ రాత్రేః సుప్త్వా విశాంపతే।
సంచింతయసి ధర్మార్థౌ యామ ఉత్థాయ పశ్చిమే ॥ 2-5-89 (11503)
కచ్చిద్దర్శయసే నిత్యం మనుష్యాన్సమలంకృతః।
ఉత్థాయ కాలే కాలజ్ఞైః సహ పాండవ మంత్రిభిః ॥ 2-5-90 (11504)
కచ్చిద్రక్తాంబరధరాః ఖడ్గహస్తాః స్వలంకృతాః।
ఉపాసతే త్వామభితో రక్షణార్థమరిందమ॥ 2-5-91 (11505)
కచ్చిద్దండ్యేషు యమవత్పూజ్యేషు చ విశాంపతే।
పరీక్ష్య వర్తసే సంయగప్రియేషు ప్రియేషు చ॥ 2-5-92 (11506)
కచ్చిచ్ఛారీరమాబాధమౌషధైర్నియమేన వా।
మానసం వృద్ధసేవాభిః సదా పార్థాపకర్షసి ॥ 2-5-93 (11507)
కచ్చిద్వైద్యాశ్చికిత్సాయామష్టాంగాయాం విశారదాః।
సుహృదశ్చానురక్తాశ్చ శరీరే తే హితాః సదా॥ 2-5-94 (11508)
కచ్చిన్న లోభాన్మోహాద్వా మానాద్వాపి విశాంపతే।
అర్థిప్రత్యర్థినః ప్రాప్తాన్నాపాస్యసి కథంచన॥ 2-5-95 (11509)
కచ్చిన్న లోభాన్మోహాద్వా విశ్రంభాత్ప్రణయేన వా।
ఆశ్రితానాం మనుష్యాణాం వృత్తిం త్వం సంరుణాత్సి వై॥ 2-5-96 (11510)
కచ్చిత్పౌరా న సహితా యే చ తే రాష్ట్రవాసినః।
త్వయా సహ విరుధ్యంతే పరైః క్రీతాః కథంచన॥ 2-5-97 (11511)
కచ్చిన్న దుర్బలః శత్రుర్బలేన పరిపీడితః।
మంత్రేణ బలవాన్కశ్చిదుభాభ్యాం చ కథంచన॥ 2-5-98 (11512)
కచ్చిత్సర్వేఽనురక్తాస్త్వాం భూమిపాలాః ప్రధానతః।
కచ్చిత్ప్రాణాంస్త్వదర్థేషు సంత్యజంతి త్వయా హృతాః॥ 2-5-99 (11513)
కచ్చిత్తే సర్వవిద్యాసు గుణతోఽర్చా ప్రవర్తతే।
బ్రాహ్మణానాం చ సాధూనాం తవ నైః శ్రేయసీ శుభా।
దక్షిణాస్త్వం దదాస్యేషాం నిత్యం స్వర్గాపవర్గదాః ॥ 2-5-100 (11514)
కచ్చిద్ధర్మే త్రయీమూలే పూర్వైరాచరితే జనైః।
యతమానస్తథా కర్తుం తస్మిన్కర్మణి వర్తసే॥ 2-5-101 (11515)
కచ్చిత్తవ గృహేఽన్నాని స్వాదూన్యశ్రంతి వై ద్విజాః।
గుణవంతి గుణోపేతాస్తవాధ్యక్షం సదక్షిణం॥ 2-5-102 (11516)
కచ్చిత్క్రతూనేకచిత్తో వాజపేయాంశ్చ సర్వశః।
పౌండరీకాంశ్చ కార్త్స్న్యేన యతసే కర్తుమాత్మవాన్ ॥ 2-5-103 (11517)
కచ్చిజ్జ్ఞాతీన్గురూన్వృద్ధాందైవతాంస్తాపసానపి।
చైత్యాంశ్చ వృక్షాన్కల్యాణాన్బ్రాహ్మణాంశ్చ నమస్యసి ॥ 2-5-104 (11518)
కచ్చిచ్ఛోకో న మన్యుర్వా త్వయా ప్రోత్పాద్యతేఽనఘ।
అపి మంగలహస్తశ్చ జనః పార్శ్వే న తిష్ఠతి॥ 2-5-105 (11519)
కచ్చిదేషా చ తే బుద్ధిర్వృత్తిరేషా చ తేఽనఘ।
ఆయుష్యా చ యశస్యా చ ధర్మకామార్థదర్శినీ ॥ 2-5-106 (11520)
ఏతయా వర్తమానస్య బుద్ధ్యా రాష్ట్రం న సీదతి।
విజిత్య చ మహీం రాజా సోత్యంతం సుఖమేధతే॥ 2-5-107 (11521)
కచ్చిదార్యో విశుద్ధాత్మా క్షారితశ్చౌరకర్మణి।
అదృష్టశాస్త్రకుశలైర్న లోభాద్వధ్యతే శుచి॥ 2-5-108 (11522)
దుష్టో గృహీతస్తత్కారితజ్జ్ఞైర్దృష్టః సకారణః।
కచ్చిన్న ముచ్యతే స్తేనో ద్రవ్యలోభాన్నరర్షభ॥ 2-5-109 (11523)
ఉత్పన్నానకచ్చిదాఢ్యస్య దరిద్రస్య చ భారత।
అర్థాన్న మిథ్యా పశ్యంతి తవామాత్యా హృతా ధనైః॥ 2-5-110 (11524)
నాస్తిక్యమనృతం క్రోధం ప్రమాదం దీర్ఘసూత్రతాం।
అదర్శనం జ్ఞానవతామాలస్యం పంచవృత్తితాం।
ఏకచింతనమర్థానామనర్థజ్ఞైశ్చ చింతనం॥ 2-5-111 (11525)
నిశ్చితానామనారంభం మంత్రస్యాపరిరక్షణం।
మంగలాద్యప్రయోగం చ ప్రత్యుత్థానం చ సర్వతః॥ 2-5-112 (11526)
కచ్చిత్త్వం వర్జయస్యేతాన్రాజదోషాంశ్చతుర్దశ।
ప్రాయశోయైర్వినశ్యంతి కృతమూలాపి పార్థివః ॥ 2-5-113 (11527)
కచ్చిత్తే సఫలా వేదాః కచ్చిత్తే సఫళం ధనం।
కచ్చిత్తే సఫలా దారాః కచ్చిత్తే సఫలం శ్రుతం॥ 2-5-114 (11528)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ । 2-5-115x (1386)
కథం వై సఫలా వేదాః కథం వై సఫలం ధనం।
కథం వై సఫలా దారాః కథం వై సఫలం శ్రుతం ॥ 2-5-115 (11529)
నారద ఉవాచ। 2-5-116x (1387)
అగ్నిహోత్రఫలా వేదా దత్తభుక్తఫలం ధనం।
రతిపుత్రఫలా దారాః శీలవృత్తఫలం శ్రుతం॥ 2-5-116 (11530)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-5-117x (1388)
ఏతదాఖ్యాయ స మునిర్నారదో వై మహాతపాః।
పప్రచ్ఛానంతరమిదం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం॥ 2-5-117 (11531)
నారద ఉవాచ। 2-5-118x (1389)
కచ్చిదభ్యాగతా దూరాద్వణిజో లాభకారణాత్।
యథోక్తమవహార్యంతే శుల్కం శుల్కోపజీవిభిః॥ 2-5-118 (11532)
కచ్చిత్తే పురుషా రాజన్పురే రాష్ట్రే చ మానితాః।
ఉపానయంతి పణ్యాని ఉపాధాభిరవంచితాః॥ 2-5-119 (11533)
కచ్చిచ్ఛృణోషి వృద్ధానాం ధర్మార్థసహితా గిరః।
నిత్యమర్థవిదాం తాత యథాధర్మార్థదర్శినాం॥ 2-5-120 (11534)
కచ్చిత్తే కృషితంత్రేషు గోషు పుష్పఫలేషు చ।
ధర్మార్థం చ ద్విజాతిభ్యో దీయేతే మధుసర్పిషీ ॥ 2-5-121 (11535)
ద్రవ్యోపకరణం కించిత్సర్వదా సర్వశిల్పినాం।
చాతుర్మాస్యావరం సంయఙ్నియతం సంప్రయచ్ఛసి॥ 2-5-122 (11536)
కచ్చిత్కృతం విజానీషే కర్తారం చ ప్రశంససి।
సతాం మధ్యే మహారాజ సత్కరోషి చ పూజయన్॥ 2-5-123 (11537)
కచ్చిత్సూత్రాణి సర్వాణి గృహ్ణాసి భరతర్షభ।
హస్తిసూత్రాశ్వసూత్రాణి రథసూత్రాణి వా విభో॥ 2-5-124 (11538)
కచ్చిదభ్యస్యతే సంయగ్గృహే తే భరతర్షభ।
ధనుర్వేదస్య సూత్రం వై యంత్రసూత్రం చ నాగరం॥ 2-5-125 (11539)
కచ్చిదస్త్రాణి సర్వాణి బ్రహ్మదండశ్చ తేఽనఘ।
విషయోగాస్తథా సర్వే విదితాః శత్రునాశనాః॥ 2-5-126 (11540)
కచ్చిదగ్నిభయాచ్చైవ సర్వం వ్యాలభయాత్తథా।
రోగరక్షోభయాచ్చైవ రాష్ట్రం స్వం పరిరక్షశి॥ 2-5-127 (11541)
కచ్చిదంధాంశ్చ మూకాంశ్చ పంగూన్వ్యంగానబాంధవాన్।
పితేవ పాసి ధర్మజ్ఞ తథా ప్రవ్రజితానపి॥ 2-5-128 (11542)
షడవర్థా మహారాజ కచ్చిత్తే పృష్ఠతః కృతాః।
నిద్రాఽఽలస్యం భయం క్రోధో మార్దవం దీర్ఘసూత్రతా॥ 2-5-129 (11543)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-5-130x (1390)
తతః కురూణామృషభో మహాత్మా
శ్రుత్వా గిరో బ్రాహ్మణసత్తమస్య।
ప్రణంయ పాదావభివాద్య తుష్టో
రాజాఽబ్రవీన్నారదం దేవరూపం॥ 2-5-130 (11544)
ఏవం కరిష్యామి యథా త్వయోక్తం
ప్రజ్ఞా హి మే భూయ ఏవాభివృద్ధా।
ఉక్త్వా తథా చైవ చకార రాజా
లేభే మహీం సాగరమేఖలాం చ॥ 2-5-131 (11545)
నారద ఉవాచ। 2-5-132x (1391)
ఏవం యో వర్తతే రాజా చాతుర్వర్ణ్యస్య రక్షణే।
స విహృత్యేహ సుసుఖీ శుక్రస్యైతి సలోకతాం ॥ ॥ 2-5-132 (11546)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః॥ 5॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-5-24 షడ్గుణాః సంధివిగ్రహాదయః। సప్తోపాయాః మంత్రౌషధేంద్రజాలసహితాః సామాదయః। స ్వపరపక్షబలావలసహితా ఏతఏవ చతుర్దశ ॥ 2-5-25 అష్టౌ కర్మాణి- కృషిర్వణిక్పతో దుర్గ సేతుః కుంజరబంధనం। ఖన్యాకరకరాదానం శూన్యానాం చ నివేశనమిత్యుక్తాని॥ 2-5-26 సప్తప్రకృతయః స్వాంయమాత్యసుహృత్కోశరాష్ట్రదుర్గబలాఖ్యాః॥ 2-5-27 కచ్చిన్న తర్కైర్దూతైర్వా ఇతి ఖ-పాఠః॥ 2-5-28 శుచయో జీవితక్షమాః ఇతి ఖ-పాఠః॥ 2-5-35 కర్మాంతాః కృష్యాదయః॥ 2-5-37 కారణికాః యుద్ధోపకరణయుక్తాః॥ 2-5-41 మంత్రీ పురోహితశ్చైవ యువరాజశ్చమూపతిః। పంచమో ద్వారపాలశ్చ షష్ఠోఽంతర్వేశ ికస్తథా 1, కారాగారాధికారీ చ ద్రవ్యసంచయకృత్తథా। కృత్యాకృత్యేషు చార్థానాం నవమో వినియోజకః 2, ప్రేదేష్టా నగరాధ్యక్షః కార్యానిర్మాణకృత్తథా। ధర్మాధ్య క్షః సభాధ్యక్షో దండపాలస్త్రిపంచమః 3, షోడశో దుర్గపాలశ్చ తథా రాష్ట్రాంత పాలకః అటవీపాలకాంతాని తీర్థాన్యష్టాదశైవ తు 4, చారాన్విచారయేత్తీర్థేష్వాత ్మనశ్చ పరస్య చ । పాఖండాదీనవిజ్ఞాతానన్యోన్యమితరేష్వపి 5, మంత్రిణం యువరా జం చ హిత్వా స్వేషు పురోహితమితి॥ 2-5-67 అష్టాంగసంయుక్తా-రథా నాగా హయా యోధాః పత్తయః కర్మకారకాః। చారా దైశికముఖ్యాశ ్చ ధ్వజిన్యష్టాంగికా మతా। చతుర్విధబలా మౌలమైత్రమృత్యాటవికైర్బలైర్యుక్తా। బలముఖ్యైః సేనాపతిభిః ప్రతివర్ధినీ ప్రాతికూల్యేన చ్ఛేదినీ॥ 2-5-68 లవః సస్యచ్ఛేదనకాలః। ముష్టిః సస్యానాం గోపనకాలః॥ 2-5-71 కోష్ఠం ధాన్యస్థానం॥ 2-5-73 కచ్చిన్నేతి పానాదివ్యసనజం వ్యయం తవ పూర్వాహ్ణే ధర్మాచరణకాలే భృత్యా న ప్రత ిజానంతి నావేదయంతి॥ 2-5-76 అనుతిష్ఠంతి నివేదయంతి ॥ 2-5-79 అప్రాప్తవ్యవహారా అప్రౌఢాః॥ 2-5-84 ప్రతిగ్రామం పంచపంచేతి। తేచ-ప్రశాస్తా సమాహర్తా సంవిధాతా లేఖకః సాక్షీ చే తి॥ 2-5-88 ఆత్యయికమకల్యాణం॥ 2-5-93 ఆబాధం దుఃఖం। నియమేన పథ్యాశనాదినా॥ 2-5-94 నిదానం పూర్వలింగాని రూపాణ్యుపశయస్తథా। సంప్రాప్తిరౌషధీ రోగీ పరిచారక ఏవం చేత్యష్టాంగాని॥ 2-5-102 తవాధ్యక్షం త్వత్సమక్షణ్॥ 2-5-108 క్షారితః మిథ్యాపవాదైః పాతితః॥ 2-5-113 కృతమూలాః అపీతి ఛేదః॥ 2-5-126 బ్రహ్మదండః అభిచారః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
2.6. అధ్యాయః 006
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ఉత్తమసభాలాభగర్వితేన యుధిష్ఠిరేణ సభావిషయకప్రశ్నే నారదస్య ఇంద్రాదిసభావర్ణ నప్రతిజ్ఞానం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశమాపాయన ఉవాచ।
సంపూజ్యాథాభ్యనుజ్ఞాతో మహర్షేర్వచనాత్పరం।
ప్రత్యువాచానుపూర్వ్యేణ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-6-1 (11547)
భగవత్యాయ్యమాహైతం యథావద్ధర్మనిశ్చయం।
యథాశక్తి యథాన్యాయం క్రియతేఽయం విధిర్మయా॥ 2-6-2 (11548)
రాజభిర్యద్యథా కార్యం, పురా వై తన్న సంశయః।
యథాన్యాయోపనీతార్థం కృతం హేతుమదర్థవత్॥ 2-6-3 (11549)
వయం తు సత్పథం తేషాం యాతుమిచ్ఛామహే ప్రభో।
న తు శక్యం తథా గంతుం యథా తైర్నియతాత్మభిః॥ 2-6-4 (11550)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-6-5x (1392)
ఏకముక్త్వా స ధర్మాత్మా వాక్యం తదభిపూజ్య చ।
` తం తు విశ్రాంతమాసీనం దేవర్షిమమితద్యుతిం'॥
ముహూర్తాత్ప్రాప్తకాలం చ దృష్ట్వా లోకచరం మునిం॥ 2-6-5 (11551)
నాదరదం సుస్థమాసీనముపాసీనో యుధిష్ఠిరః।
అపృచ్ఛత్పాండవస్తత్ర రాజమధ్యే మాహద్యుతిః॥ 2-6-6 (11552)
భవాత్సంచరతే లోకాన్సదా నానావిధాన్బహూన్।
బ్రహ్మణా నిర్మితాన్పూర్వం ప్రేక్షమాణో మనోజవః। 2-6-7 (11553)
ఈదృశీ భవితా కాచిద్దృష్టపూర్వా సభా క్వచిత్।
ఇతో వా శ్రేయసీ బ్రహ్మంస్తన్మమాచక్ష్వ పృచ్ఛతః॥ 2-6-8 (11554)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-6-9x (1393)
తచ్ఛ్రుత్వా నారదస్తస్య ధర్మరాజస్య భాషితం।
పాండవం ప్రత్యువాచేదం స్మయన్మధురయా గిరా॥ 2-6-9 (11555)
నారద ఉవాచ। 2-6-10x (1394)
మానుషేషు న మే తాత దృష్టపూర్వా న చ శ్రుతా।
సభా మణిమయీ రాజన్యథేయం తవ భారత॥ 2-6-10 (11556)
సభాం తు పితృరాజస్య వరుణస్య చ ధీమతః।
కథయిష్యే తథేంద్రస్య కైలాసనిలయస్య చ॥ 2-6-11 (11557)
బ్రహ్మణశ్చ సభాం దివ్యాం కథయిష్యే గతక్లమాం।
దివ్యాదివ్యైరభిప్రాయైరుపేతాం విశ్వరూపిణీం॥ 2-6-12 (11558)
దేవైః పితృగణైః సాధ్యైర్యజ్వభిర్నియతాత్మభిః।
జుష్టాం మునిగణైః శాంతైర్వేదయజ్ఞైః సదక్షిణైః॥
యది తే శ్రవణే బుద్ధిర్వర్తతే భరతర్షభ॥ 2-6-13 (11559)
నారదేనైవముక్తస్తు ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ప్రాంజలిర్భ్రాతృభిః సార్ధం తైశ్చ సర్వైర్ద్విజోత్తమైః॥ 2-6-14 (11560)
నారదం ప్రత్యవాచేదం ధర్మరాజో మహామనాః।
సభాః కథయ తాః సర్వాః శ్రోతుమిచ్ఛామహే వయం॥ 2-6-15 (11561)
కింద్రవ్యాస్తాః సభా బ్రహ్మన్కింవిస్తారాః కిమాయతాః।
పితామహం చ కే తస్యాం సభాయాం పర్యుపాసతే॥ 2-6-16 (11562)
వాసవం దేవరాజం చ యమం వైవస్వతం చ కే।
వరుణం చ కుబేరం చ సభాయాం పర్యుపాసతే॥ 2-6-17 (11563)
ఏతత్సర్వం యథాన్యాయం బ్రహ్మర్షే వదతస్తవ।
శ్రోతుమిచ్ఛామ సహితాః పరం కౌతూహలం హి నః॥ 2-6-18 (11564)
ఏవముక్తః పాండవేన నారదః ప్రత్యభాషత।
క్రమేణ రాజందివ్యాస్తాః శ్రూయంతామిహ నః సభాః॥ ॥ 2-6-19 (11565)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః॥ 6॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-6-11 కైలాసనిలయస్య కుబేరస్య॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
2.7. అధ్యాయః 007
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ఇంద్రసభావర్ణనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
నారద ఉవాచ॥
శక్రస్య తు సభా దివ్యా భాస్వరా కర్మనిర్మితా।
స్వయం శక్రేణ కౌరవ్య నిర్జితార్కసమప్రభా॥ 2-7-1 (11566)
విస్తీర్ణా యోజనశతం శతమధ్యర్ధమాయతా।
వైహాయసీ కామగమా పంచయోజనముచ్ఛ్రితా। 2-7-2 (11567)
జరాశోకక్లమాపేతా నిరాతంకా శివా శుభా।
వేశ్మాసనవతీ రంయా దివ్యపాదపశోభితా॥ 2-7-3 (11568)
తస్యాం దేవేశ్వరః పార్థ సభాయాం పరమాసనే।
ఆస్తే శచ్యా మహేంద్రాణ్యా శ్రియా లక్ష్ంయా చ భారత। 2-7-4 (11569)
బిభ్రద్వపురనిర్దేశ్యం కిరీటీ లోహితాంగదః।
విరజోంబరశ్చిత్రమాల్యో హ్రీకీర్తిద్యుతిభిః సహ॥ 2-7-5 (11570)
తస్యాముపాసతే నిత్యం మహాత్మానం శతక్రతుం।
మరుతః సర్వశో రాజన్సర్వే చ గృహమేధినః॥ 2-7-6 (11571)
సిద్ధా దేవర్షయశ్చైవ సాధ్యా దేవగణాస్తథా।
మరుత్త్వంతశ్చ సహితా భాస్వంతో హేమమాలినః॥ 2-7-7 (11572)
ఏతే సానుచరాః సర్వే దివ్యరూపాః స్వలంకృతాః।
ఉపాసతే మహాత్మాన దేవరాజమరిందమం॥ 2-7-8 (11573)
తథా దేవర్షయః సర్వే పార్తే శక్రముపాసతే।
అమలా ధూతపాప్మానో దీప్యమానా ఇవాగ్నయః॥ 2-7-9 (11574)
తేజస్వినః సోమసుతో విశోకా విగతజ్వరాః।
పరాశరః పర్వతశ్చ తథా సావర్ణిగాలవౌ॥ 2-7-10 (11575)
`ఏకతశ్చ ద్వితశ్చైవ త్రితశ్చైవ మహామతిః'।
శంఖశ్చ లిఖితశ్చైవ తథా గౌరశిరా మునిః।
దుర్వాసాః క్రోధనః శ్యేనస్తథా దీర్ఘతమా మునిః॥ 2-7-11 (11576)
పవిత్రపాణిః సావర్ణిర్యాజ్ఞవల్క్యోఽథ భాలుకిః।
ఉద్దాలకః శ్వేతకేతుస్తాండో భాండాయనిస్తథా॥ 2-7-12 (11577)
హవిష్మాంశ్చ గరిష్ఠశ్చ హరిశ్చంద్రశ్చ పార్థివః॥
హృద్యశ్చోదరశాండిల్యః పారాశర్యః కృషీవలః॥ 2-7-13 (11578)
వాతస్కంధో విశాఖశ్చ విధాతా కాల ఏవ చ।
కరాలదంతస్త్వష్టా చ విశ్వకర్మా చ తుంబురుః॥ 2-7-14 (11579)
అయోనిజా యోనిజాశ్చ వాయుభక్షా హుతాశినః।
ఈశానం సర్వలోకస్య వజ్రిణం సముపాసతే॥ 2-7-15 (11580)
సహదేవః సునీథశ్చ వాల్మీకిశ్చ మహాతపాః।
సమీకః సత్యవాక్చైవ ప్రచేతాః సత్యసంగరః॥ 2-7-16 (11581)
మేధాతిథిర్వామదేవః పులస్త్యః పులహః క్రతుః।
మరుత్తశ్చ మరీచిశ్చ స్థాణుశ్చాత్ర మహాతపాః॥ 2-7-17 (11582)
కక్షీవాన్గౌతమస్తార్క్ష్యస్తథా వైశ్వానరో మునిః।
మునిః కాలకవృక్షీయ ఆశ్రావ్యోఽథ హిరణ్మయః॥ 2-7-18 (11583)
సంవర్తో దేవహవ్యశ్చ విష్వక్సేనశ్చ వీర్యవాన్।
దివ్యా ఆపస్తథౌషధ్యః శ్రద్ధా మేధా సరస్వతీ॥ 2-7-19 (11584)
అర్థో ధర్మశ్చ కామశ్చ విద్యుతశ్చైవ పాండవ।
జలవాహాస్తథా మేఘా వాయవః స్తనయిత్నవః॥ 2-7-20 (11585)
ప్రాచీదిగ్యజ్ఞవాహాశ్చ పావకాః సప్తవింశతిః।
అగ్నీషోమౌ తథేంద్రాగ్నీ మిత్రశ్చ సవితాఽర్యమా॥ 2-7-21 (11586)
భగో విశ్వే సాధ్యాశ్చ గురుః శుక్రస్తథైవ చ।
విశ్వావసుశ్చిత్రసేనః సుమనస్తరుణస్తథా॥ 2-7-22 (11587)
యజ్ఞాశ్చ దక్షిణాశ్చైవం గ్రహాస్తోభాశ్చ భారత।
యజ్ఞవాహాశ్చ యే మంత్రాః సర్వే తత్ర సమాసతే॥ 2-7-23 (11588)
తథైవాప్సరసో రాజన్ `రంభోర్వశ్యథ మేనకా।
ఘృతాచీ పంచచూడా చ విప్రచిత్తిపురోగమాః॥ 2-7-24 (11589)
విద్యాధరాశ్చ రాజేంద్ర' గంధర్వాశ్చ మనోరమాః।
నృత్యవాదిత్రగీతైశ్చ హాస్యైశ్చ వివిధైరపి॥ 2-7-25 (11590)
రమయంతి స్మ నృపతే దేవరాజం శతక్రతుం।
స్తుతిభిర్మంగలైశ్చైవ వస్తువంతః కర్మభిస్తథా॥ 2-7-26 (11591)
విక్రమైశ్చ మహాత్మానం బలవృత్రనిషూదనం।
బ్రహ్మరాజర్షయశ్చైవ సర్వే దేవర్షయస్తథా॥ 2-7-27 (11592)
విమానైర్వివిధైర్దివ్యైర్దీప్యమానా ఇవాగ్నయః।
స్రగ్విణో భూషితాః సర్వే యాంతి చాయాంతి చాపరే॥ 2-7-28 (11593)
బృహస్పతిశ్చ శుక్రశ్చ నిత్యమాస్తాం హి తత్ర వై॥
ఏతే చాన్యే చ బహవో మహాత్మానో యతవ్రతాః॥ 2-7-29 (11594)
విమానైశ్చంద్రసంకాశైః సోమవత్ప్రియదర్శనాః।
బ్రహ్మణో వచనాద్రాజన్భృగుః సప్తర్షయస్తథా॥ 2-7-30 (11595)
ఏషా సభా మయా రాజందృష్టా పుష్కరమాలినీ।
శతక్రతోర్మహాబాహో యాంయామపి సభాం శృణు॥ ॥ 2-7-31 (11596)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః॥ 7॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-7-13 పారాశర్యః కపిష్ఠల ఇతి ఘ. పాఠః॥ 2-7-21 బ్రహ్మణోంగాత్ప్రసూతోఽగ్నిరంగిరా ఇతి విశ్రుతః। దక్షిణాగ్నిర్గార్హపత్యా హవనీయావితి త్రయీ। నిర్మంథ్యో వైద్యుతః శూరః సంవర్తో లౌకికస్తథా। 2-7-31 పుష్కరమాలినీ నామతః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
2.8. అధ్యాయః 008
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యమసభావర్ణమం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
నారద ఉవాచ।
కథయిష్యే సభాం యాంయాం యుధిష్ఠిర నిబోధ తాం।
వైవస్వతస్య యాం పార్థ విశ్వకర్మా చకార హ॥ 2-8-1 (11597)
తైజసీ సా సభా రాజన్బభూవ శతయోజనా।
విస్తారాయామసంపన్నా భూయసీ చాపి పాండవ॥ 2-8-2 (11598)
అర్కప్రకాశా భ్రాజిష్ణుః సర్వతః కామరూపిణీ।
నాతిశీతా చ చాత్యుష్ణా మనసశ్చ ప్రహర్షిణీ॥ 2-8-3 (11599)
న శోకో న జరా తస్యాం క్షుత్పిపాసే న చాప్రియం।
న చ దైన్యం క్లమో వాఽపి ప్రతికూలం న చాప్యుత॥ 2-8-4 (11600)
సర్వే కామాః స్థితాస్తస్యాం యే దివ్యా యే చ మానుషాః।
రసవచ్చ ప్రభూతం చ భక్ష్యం భోజ్యమరిందమ॥ 2-8-5 (11601)
లేహ్యం చోప్యం చ పేయం చ హృద్యం స్వాదు మనోహరం।
పుణ్యగంధాః స్రజస్తస్య నిత్యం కామఫలా ద్రుమాః॥ 2-8-6 (11602)
రసవంతి చ తోయాని శీతాన్యుష్ణాని చైవ హి।
తస్యాం రాజర్షయః పుణ్యాస్తథా బ్రహ్మర్షయోఽమలాః॥ 2-8-7 (11603)
యమం వైవస్వతం తాత ప్రహృష్టాః పర్యుపాసతే।
యయాతిర్నహుషః పురుర్మాంధాతా సోమకో నుగః॥ 2-8-8 (11604)
త్రసదస్యుశ్చ రాజర్షిః కృతవీర్యః శ్రుతశ్రవాః।
అరిష్టనేమిః సిద్ధశ్చ కృతవేగః కృతిర్నిమిః॥ 2-8-9 (11605)
ప్రతర్దనః శిబిర్మత్స్యః పృథులాక్షో బృహద్రథః।
వార్తో మరుత్తః కుషికః సాంకాశ్యః సాంకృతిర్ధ్రువః॥ 2-8-10 (11606)
చతురశ్చః సదస్యోర్మిః కార్తవీర్యశ్చ పార్థివః।
భరతః సురథశ్చైవ సునీథో నిశఠోఽనలః॥ 2-8-11 (11607)
దివోదాసశ్చ సుమనా అంబరీషో భగీరథః।
వ్యశ్వః సదశ్వో వాఘ్ర్యశ్వః పృథువేగః పృథుశ్రవాః॥ 2-8-12 (11608)
పృపదశ్వో వసుమనాః క్షుపశ్చ సుమహాబలః।
రుషద్రుర్వృషసేనశ్చ పురుకుత్సో ధ్వజీ రథీ॥ 2-8-13 (11609)
ఆర్ష్టిషేణో దిలీపశ్చ మహాత్మా చాప్యుశీనరః।
ఔశీనరిః పుండరీకః శర్యాతిః శరభః శుచిః॥ 2-8-14 (11610)
అంగో రిష్టశ్చ వేనశ్చ దుష్యంతః సృంజయో జయః।
భాంగాసురిః సునీథశ్చ నిషధోఽథ వహీనరః॥ 2-8-15 (11611)
కరంధమో బాహ్లికశ్చ సుద్యుంనో బలవాన్మధుః।
ఐలో మరుత్తశ్చ తథా బలవాన్పృథివీపతిః॥ 2-8-16 (11612)
కపోతరోమా తృణకః సహదేవార్జునౌ తథా।
వ్యశ్వః సాశ్వః కృశాశ్వశ్చ శశబిందుశ్చ పార్థివః॥ 2-8-17 (11613)
రామో దాశరథిశ్చైవ లక్ష్మణోఽథ ప్రతర్దనః।
అలర్కః కక్షసేనశ్చ గయో గౌరాఓశ్వ ఏవ చ॥ 2-8-18 (11614)
జామదగ్న్యశ్చ రామశ్చ నాభాగసగరౌ తథా।
భూరిద్యుంనో మహాశ్వశ్చ పృథాశఅవో జనకస్తథా॥ 2-8-19 (11615)
రాజా వైన్యో వారిసేనః పురిజిజ్జనమేజయః।
బ్రహ్మదత్తస్త్రిగర్తిశ్చ రాజోపరిచరస్తథా॥ 2-8-20 (11616)
ఇంద్రద్యుంనో భీమజానుర్గౌరపృష్ఠోఽనఘో లయః।
పద్మోఽథ ముచుకుందశ్చ భూరిద్యుంనః ప్రసేనజిత్॥ 2-8-21 (11617)
అరిష్టనేమిః సుద్యుంనః పృథులాశ్వోఽష్టకస్తథా।
శతం మత్స్యా నృపతయః శతం నీపాః శతం హయాః॥ 2-8-22 (11618)
ధృతరాష్ట్రాశ్చైకశతమశీతిర్జనమేజయాః।
శతం చ బ్రహ్మదత్తానాం వీరిణామీరిణాం శతం॥ 2-8-23 (11619)
భీష్ణాణాం ద్వే శతేఽప్యత్ర భీమానాం తు తథా శతం।
శతం చ ప్రతివింధ్యానాం శతం నాగాః శతం హయాః॥ 2-8-24 (11620)
పలాశానాం శతం జ్ఞేయం శతం కాశకుశాదయః।
శాంతనుశ్చైవ రాజేంద్ర పాండుశ్చైవ పితా తవ॥ 2-8-25 (11621)
ఉశంగవః శతరథో దేవరాజో జయద్రథః।
వృషదర్భశ్చ రాజర్షిర్బుద్ధిమాన్సహమంత్రిభిః॥ 2-8-26 (11622)
అథాపరే సహస్రాణి యే గతాః శసబిందవః।
ఇష్ట్వాఽశ్వమేధైర్బహుభిర్మహద్భిర్భూరిదక్షిణైః॥ 2-8-27 (11623)
ఏతే రాజర్షయః పుణ్యాః కీర్తిమంతో బహుశ్రుతాః।
తస్యాం సభాయాం రాజేంద్ర వైవస్వతముపాసతే॥ 2-8-28 (11624)
అగస్త్యోఽథ మతంగశ్చ కాలో మృత్యుస్తథైవ చ।
యజ్వానశ్చైవ సిద్ధాశ్చ యే న యోగశరీరిణః॥ 2-8-29 (11625)
అగ్నిష్వాత్తాశ్చ పితరః ఫేనపాశ్వోష్మపాశ్చ యే।
సుధావంతో బర్హిషదో మూర్తిమంతస్తథాఽపరే॥ 2-8-30 (11626)
కాలచక్రం చ సాక్షాచ్చ భగవాన్హవ్యవాహనః।
నరా దుష్కృతకర్మాణో దక్షిణాయనమృత్యవః॥ 2-8-31 (11627)
కాలస్య నయనే యుక్తా యమస్య పురుపాశ్చ యే।
తస్యాం శింశుపపాలాశాస్తథా కాశకుశాదయః॥ 2-8-32 (11628)
ఉపాసతే ధర్మరాజం మూర్తిమంతో జనాధిప।
ఏతే చాన్యే చ బహవః పితృరాజసభాసదః।
న శక్యాః పరిసంఖ్యాతుం నామభిః కర్మభిస్తథా । 2-8-33 (11629)
అసంబాధా హి సా పార్థ రంయా కామగమా సభా।
దీర్ఘకాలం తపస్తప్త్వా నిర్మితా విశ్వకర్మణా। 2-8-34 (11630)
జ్వలంతీ భాసమానా చ తేజసా స్వేన భారత।
తాముగ్రతపసో యాంతి సువ్రతాః సత్యవాదినః॥ 2-8-35 (11631)
శాంతాః సన్యాసినః శుద్ధాః పూతాః పుణ్యేన కర్మణా।
సర్వే భాస్వరదేహాశ్చ సర్వే చ విరజోంబరాః॥ 2-8-36 (11632)
చిత్రాంగదాశ్చిత్రమాల్యాః సర్వే జ్వలితకుండలాః।
సుకృతైః కర్మభిః పుణ్యైః పారిబర్హైశ్చ భూషితాః॥ 2-8-37 (11633)
గంధర్వాశ్చ మహాత్మానః సంఘశశ్చాప్సరోగణాః।
వాదిత్రం నృత్తగీతం చ హాస్యం లాస్యం చ సర్వశః॥ 2-8-38 (11634)
పుణ్యాశ్చ గంధాః శబ్దాశ్చ తస్యాం పార్థ సమంతతః।
దివ్యాని చైవ మాల్యాని ఉపతిష్ఠంతి నిత్యశః॥ 2-8-39 (11635)
శతం శతసహస్రాణి ధర్మిణాం తం ప్రజేశ్వరం।
ఉపాసతే మహాత్మానం రూపయుక్తా మనస్వినః॥ 2-8-40 (11636)
ఈదృశీ సా సభా రాజన్పితృరాజ్ఞో మహాత్మనః।
వరుణస్యాపి వక్ష్యామి సభాం పుష్కరమాలినీం॥ ॥ 2-8-41 (11637)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః॥ 8॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-8-18 రామఇతి రామలక్ష్మణయోర్విష్ణుశేషరూపేణ స్వస్థానస్థయోరపి రూపాంతరేణ ఉపాసకాను గ్రహార్థమత్రావస్థానం॥ 2-8-23 ధృతరాష్టాశ్చైకశతమితి పురాణేషు ప్రాయేణాధికారిణామేవ కీర్తనాత్తేషాం చ ప్రతి కల్పం సమాననామరూపకర్మత్వాదనేకకల్పం ధర్మసభావాసినాం తేషాం బహుత్వం యుక్తం। ఏవమన్యేషామపి॥ 2-8-31 దుష్కృతకర్మాణో విద్యావిహీనకర్మమాత్రనిష్టాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
2.9. అధ్యాయః 009
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
వరుణసభావర్ణనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
నారద ఉవాచ॥
యుధిష్ఠిర సభా దివ్యా వరుణస్యామితప్రభా।
ప్రమాణేన యథా యాంయా శుభప్రాకారతోరణా॥ 2-9-1 (11638)
అంతః సలిలమాస్థాయ విహితా విశ్వకర్మణా।
దివ్యై రత్నమయైర్వృక్షైః ఫలపుష్పప్రదైర్యుతా॥ 2-9-2 (11639)
నీలపీతైః సితాః శ్యామైః సితైర్లోహితకైరపి।
అవతానైస్తథా గుల్మైర్మంజరీజాలధారిభిః॥ 2-9-3 (11640)
తథా శకునయస్తస్యాం విచిత్రా మధురస్వరాః।
అనిర్దేశ్యా వపుష్మంతః శతశోఽథ సహస్రశః॥ 2-9-4 (11641)
సా సభా సుఖసంస్పర్శా న శీతా న చ ధర్మదా।
వేశ్మాసనవతీ రంయా సితా వరుణపాలితా॥ 2-9-5 (11642)
యస్యామాస్తే స వరుణో వారుణ్యా చ సమన్వితః।
దివ్యరత్నాంబరధరో దివ్యాభరణభూషితః॥ 2-9-6 (11643)
`ద్వితీయేన తు నాంనా వై గౌరీతి భువి విశ్రుతా।
పత్న్యా సవరుణో దేవః ప్రమోదతి సుఖీ సుఖం'॥ 2-9-7 (11644)
స్రగ్విణో దివ్యగంధాశ్చ దివ్యగంధానులేపనాః।
ఆదిత్యాస్తత్ర వరుణం జలేశ్వరముపాసతే॥ 2-9-8 (11645)
వాసుకిస్తక్షకశ్చైవ నాగశ్చైరావతస్తథా।
కృష్ణశ్చ లోహితశ్చైవ పద్మశ్చిత్రశ్చ వీర్యవాన్॥ 2-9-9 (11646)
కంబలాశ్వతరౌ నాగౌ ధృతరాష్ట్రబలాహకౌ।
మణిమాన్కుండధారశ్చ కర్కోటకధనంజయౌ॥ 2-9-10 (11647)
పాణిమాన్కుండధారశ్చ బలవాన్పృథివీపతే।
ప్రహ్రాదో ముషికాదశ్చ తథైవ జనమేజయః ॥ 2-9-11 (11648)
పతాకినో మండలినః ఫణవంతశ్చ సర్వశః।
` అర్థో ధర్మశ్చ కామశ్చ వసుః కపిల ఏవ చ॥ 2-9-12 (11649)
అనంతశ్చ మహానాగో యం దృష్ట్వా జలజేశ్వరః।
అభ్యర్చయతి సత్కారైరాసనేన చ తం విభుః॥ 2-9-13 (11650)
వాసుకిప్రముఖాశ్చైవ సర్వే ప్రాంజలయః స్థితాః।
అనుజ్ఞాతాశ్చ శేషేణ యథార్హముపవిశ్య చ॥ 2-9-14 (11651)
ఏతే చాన్యే చ బహవః సర్పాస్తస్యాం యుధిష్ఠిర।
`వైనతేయశ్చ గరుడో యే చాస్య పరిచారిణః'।
ఉపాసతే మహాత్మానం వరుణం విగతక్లమాః॥ 2-9-15 (11652)
బలిర్వైరోచనో రాజా నరకః పృథివీంజయః।
సంహ్రాదో విప్రచిత్తిశ్చ కాలఖంజాశ్చ దానవాః॥ 2-9-16 (11653)
సుహనుర్దుర్ముఖః శంఖః సుమనాః సుమతిస్తతః।
ఘటోదరో మహాపార్శ్వః క్రథనః పిఠరస్తథా॥ 2-9-17 (11654)
విశ్వరూపః స్వరూపశ్చ విరూపోఽథ మహాశిరాః।
దశగ్రీవశ్చ వాలీ చ మేఘవాసా దశావరః॥ 2-9-18 (11655)
టిట్టిభో విటభూతశ్చ సంహ్రాదశ్చేంద్రతాపనః।
దైత్యదానవసంఘాశ్చ సర్వే రుచిరకుండలాః॥ 2-9-19 (11656)
స్రగ్విణో మౌలినశ్చైవ తథా దివ్యపరిచ్ఛదాః।
సర్వే లబ్ధవరాః శూరాః సర్వే విగతమృత్యవః॥ 2-9-20 (11657)
తే తస్యాం వరుణం దేవం ధర్మపాశధరం సదా।
ఉపాసతే మహాత్మానం సర్వే సుచరితవ్రతాః॥ 2-9-21 (11658)
తథా సముద్రాశ్చత్వారో నదీ భాగీరథీ చ సా।
కాలిందీ విదిశా వేణా నర్దమా వేగవాహినీ॥ 2-9-22 (11659)
విపాశా చ శతద్రుశ్చ చంద్రభాగా సరస్వతీ।
ఇరావతీ వితస్తా చ సింధుర్దేవనదీ తథా॥ 2-9-23 (11660)
గోదావరీ కృష్ణవేణీ కావేరీ చ సరిద్వరా।
కింపునా చ విశల్యా చ తథా వైతరణీ నదీ॥ 2-9-24 (11661)
తృతీయా జ్యేష్ఠిలా చైవ శోణశ్చాపి మహానదః।
చర్మణ్వతీ తథా చైవ పర్ణాశా చ మహానదీ॥ 2-9-25 (11662)
సరయూర్వారవత్యాఽథ లాంగలీ చ సరిద్వరా।
కరతోయా తథాఽఽత్రేయీ లౌహిత్యశ్చ మహానదః॥ 2-9-26 (11663)
లంఘతీ గోమతీ చైవ సంధ్యా త్రిస్రోతసీ తథా।
ఏతాశ్చన్యాశ్చ రాజేంద్ర సుతీర్థా లోకవిశ్రుతాః॥ 2-9-27 (11664)
సరితః సర్వతశ్చాన్యాస్తీర్థాని చ సరాంసి చ।
కూపాశ్చ సప్రస్రవణా దేహవంతో యుధిష్ఠిర। 2-9-28 (11665)
పల్వలాని తటాకాని దేహవంత్యథ భారత।
దిశస్తథా మహీ చైవ తథా సర్వే మహీధరాః॥ 2-9-29 (11666)
ఉపాసతే మహాత్మానం సర్వే జలచరాస్తథా।
గీతవాదిత్రవంతశ్చ గంధర్వాప్సరసాం గణాః॥ 2-9-30 (11667)
స్తువంతో వరుణం తస్యాం సర్వ ఏవ సమాసతే।
మహీధరా రత్నవంతో రసా యే చ ప్రతిష్ఠితాః॥ 2-9-31 (11668)
కథయంతః సుమధురాః కథాస్తత్ర సమాసతే।
వారుణశ్చ తథా మంత్రీ సునాభః పర్యుపాసతే॥ 2-9-32 (11669)
పుత్రపౌత్రైః పరివృతో గోనాంనా పుష్కరేణ చ।
సర్వే విగ్రహవంతస్తే తమీశ్వరముపాసతే॥ 2-9-33 (11670)
ఏషా మయా సంపతతా వారుణీ భరతర్షభ।
దృష్టపూర్వా సభా రంయా కుబేరస్య సభాం శృణు॥ ॥ 2-9-34 (11671)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి నవమోఽధ్యాయః॥ 9॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-9-34 సంపతతా సమాగచ్ఛతా॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
2.10. అధ్యాయః 010
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కుబేరసభావర్ణనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
నారద ఉవాచ।
సభా వైశ్రవణీ రాజఞ్శతయోజనమాయతా।
విస్తీర్ణా సప్తతిశ్చైవ యోజనాని సితప్రభా॥ 2-10-1 (11672)
తపసా నిర్జితా రాజన్స్వయం వైశ్రవణేన సా।
శశిప్రభా ప్రావరణా కైలాసశిఖరోపమా॥ 2-10-2 (11673)
గుహ్యకైరుహ్యమానా సా ఖే విషక్తేవ శోభతే।
దివ్యా హేమమయైరుచ్చైః ప్రాసాదైరుపశోభితా॥ 2-10-3 (11674)
మహారత్నవతీ చిత్రా దివ్యగంధా మనోరమా।
సితాభ్రశిఖరాకారా ప్లవమానేవ దృశ్యతే। 2-10-4 (11675)
దివ్యా హేమమయై రంగైర్విద్యుద్భిరివ చిత్రితా।
తస్యాం వైశ్రవణో రాజా విచిత్రాభరణాంబరః॥ 2-10-5 (11676)
స్త్రీసహస్రైర్వృతః శ్రీమానాస్తే జ్వలితకుండలః।
`సహ పత్న్యా మహారాజ ఋద్ధ్యా సహ విరాజతే। 2-10-6 (11677)
సర్వాభరణభూషిణ్యా వపుష్మత్యా ధనేశ్వరః'।
దివాకరనిభే పుణ్యే దివ్యాస్తరణసంవృతే।
దివ్యపాదోపధానే చ నిషణ్ణః పరమాసనే॥ 2-10-7 (11678)
మందారాణాముదారాణాం వనాని పరిలోడయన్।
సౌగంధీకవనానాం చ గంధం గంధవహో వహన్॥ 2-10-8 (11679)
నలిన్యాశ్చాలకాఖ్యాయా నందనస్య వనస్య చ।
శీతో హృదయసంహ్లాదీ వాయుస్తముపసేవతే॥ 2-10-9 (11680)
తత్ర దేవాః సగంధర్వా గణైరప్సరసాం వృతాః।
దివ్యతానైర్మహారాజ గాయంతిస్మ సభాగతాః॥ 2-10-10 (11681)
మిశ్రకేశీ చ రంభా చ చిత్రసేనా శుచిస్మితా।
చారునేత్రా ఘృతాచీ చ మేనకా పుంజికస్థలా॥ 2-10-11 (11682)
విశ్వాచీ సహజన్యా చ ప్రంలోచా ఉర్వశీ ॥ 2-10-12 (11683)
వర్గా చ సౌరభేయీ చ సమీచీ బుద్బుదా లతా।
ఏతాః సహస్రశశ్చాన్యా నృత్తగీతవిశారదాః॥ 2-10-13 (11684)
ఉపతిష్ఠంతి ధనదం గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
అనిశం దివ్యవాదిత్రైర్నృత్తగీతైశ్చ స సభా॥ 2-10-14 (11685)
అశూన్యా రుచిరా భాతి గంధర్వాప్సరసాం గణైః।
కిన్నరా నామ గంధర్వా నరా నామ తథాఽపరే॥ 2-10-15 (11686)
మాణిభద్రోఽథ ధనదః శ్వేతభద్రశ్చ గుహ్యకః।
కశేరకో గండకండూః ప్రద్యోతశ్చ మహాబలః॥ 2-10-16 (11687)
కుస్తంబరుః పిశాచశ్చ గజకర్ణో విశాలకః।
వరాహకర్ణస్తాంరౌష్ఠః ఫలకక్షః ఫలోదకః॥ 2-10-17 (11688)
హంసచూడః శఇఖావర్తో హేమనేత్రో విభీషణః।
పుష్పాననః పింగలకః శోణితోదః ప్రవాలకః॥ 2-10-18 (11689)
వృక్షవాస్యనికేతశ్చ చీరవాసాశ్చ భారత।
ఏతే చాన్యే చ బహవో యక్షాః శతసహస్రశః॥ 2-10-19 (11690)
సదా భగవతీ లక్ష్మీస్తత్రైవ నలకూబరః।
అహం చ బహుశస్తస్యాం భవంత్యన్యే చ మద్విధాః॥ 2-10-20 (11691)
బ్రహ్మర్షయో భవంత్యత్ర తథా దేవర్షయోఽపరే।
క్రవ్యాదాశ్చ తథైవాన్యే గంధర్వాశ్చ మహాబలాః॥ 2-10-21 (11692)
ఉపాసతే మహాత్మానం తస్యాం ధనదమీశ్వరం।
భగవాన్భూతసంఘైశ్చ వృతః శతసహస్రశః॥ 2-10-22 (11693)
ఉమాపతిః పశుపతిః శూలభృద్భగనేత్రహా।
త్ర్యంబకో రాజశార్దూల దేవీ చ విగతక్లమా॥ 2-10-23 (11694)
వామనైర్వికటైః కుబ్జైః క్షతజాక్షైర్మహారవైః।
మేదోమాంసాశనైరుగ్రైరుగ్రధన్వా మహాబలః॥ 2-10-24 (11695)
నానాప్రహరణైరుగ్రైర్వాతైరివ మహాజవైః।
వృతః సఖాయమన్వాస్తే సదైవ ధనదం నృప॥ 2-10-25 (11696)
ప్రహృష్టాః శతశశ్చాన్యే బహుశః సపరిచ్ఛదాః।
గంధర్వాణాం చ పతయో విశ్వావసుర్హహా హుహూః॥ 2-10-26 (11697)
తుంబురుః ప్రవతశ్చైవ శైలూషశ్చ తథాఽపరః।
చిత్రసేనశ్చ గీతజ్ఞస్తథా చిత్రరథోపి చ॥ 2-10-27 (11698)
ఏతే చాన్యే చ గంధర్వా ధనేశ్వరముపాసతే।
విద్యాధరాధిపశ్చైవ చక్రధర్మా సహానుజైః॥ 2-10-28 (11699)
ఉపాచరతి తత్ర స్మ ధనానామీశ్వరం ప్రభుం।
కిన్నరాః శతశస్తత్ర ధనానామీశ్వరం ప్రభుం॥ 2-10-29 (11700)
ఆసతే చాపి రాజానో భగదత్తపురోగమాః।
ద్రుమః కింపురుషేశశ్చ ఉపాస్తే ధనదేశ్వరం॥ 2-10-30 (11701)
రాక్షసాధిపతిశ్చైవ మహేంద్రో గంధమాదనః।
సహ యక్షైః సగంధర్వైః సహ సర్వైర్నిశాచరైః॥ 2-10-31 (11702)
విభీషణశ్చ ధర్మిష్ఠ ఉపాస్తే భ్రాతరం ప్రభుం।
హిమవాన్పారియాత్రశ్చ వింధ్యకైలాసమందరాః॥ 2-10-32 (11703)
మలయో దర్దురశ్చైవ మహేంద్రో గంధమాదనః।
ఇంద్రకీలః సునాభశ్చ తథా దివ్యౌ చ పర్వతౌ॥ 2-10-33 (11704)
ఏతే చాన్యే చ బహవః సర్వే మేరుపురోగమాః।
ఉపాసతే మహాత్మానం ధనానామీశ్వరం ప్రభుం॥ 2-10-34 (11705)
ందీశ్వరశ్చ భగవాన్మహాకాలస్తథైవ చ।
శంకుకర్ణముఖాః సర్వే దివ్యాః పారిషదాస్తథా॥ 2-10-35 (11706)
కాష్ఠః కుటీ ముఖో దంతీ విజయశ్చ తపోధికః।
శ్వేతశ్చ వృషభస్తత్ర నర్దన్నాస్తే మహాబలః॥ 2-10-36 (11707)
ధనదం రాక్షసాశ్చాన్యే పిశాచాశ్చ ఉపాసతే।
పారిషదైః పరివృతముపాయాంతం మహేశ్వరం॥ 2-10-37 (11708)
సదా హి దేవదేవేశం శివం త్రైలోక్యభావనం।
ప్రణంయ మూర్ధ్నా పౌలస్త్యో బహురూపముమాపతిం॥ 2-10-38 (11709)
తతోఽభ్యనుజ్ఞాం సంప్రాప్య మహాదేవాద్ధనేశ్వరః।
ఆస్తే కదాచిద్భగవాన్భవో ధనపతేః సఖా॥ 2-10-39 (11710)
నిధిప్రవరముఖ్యౌ చ శంఖపద్మౌ ధనేశ్వరౌ।
సర్వాన్నిధీన్ప్రగృహ్యాథ ఉపాస్తాం వై ధనేశ్వరం॥ 2-10-40 (11711)
సా సభా తాదృశీ రంయా మయా దృష్టాంతరిక్షగా।
పితామహసభాం రాజన్కీర్తయిష్యే నిబోధ తాం॥ ॥ 2-10-41 (11712)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి దశమోఽధ్యాయః॥ 10॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-10-5 రంగైరితిచ్ఛేదః॥ 2-10-39 ఆస్తే ఇత్యావృత్త్యా యోజనీయం। యదా భవః కదాచిత్కుబేరసభామధ్యాస్తే తదా కుబేరోఽపి భవాదనుజ్ఞాం ప్రాప్య తన్నికటే ఆస్తే ఉపవిశతి॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
2.11. అధ్యాయః 011
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
బ్రహ్మసభావర్ణనం॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
నారద ఉవాచ॥
పితామహసభాం తాత కథ్యమానాం నిబోధ మే।
శక్యతే యా న నిర్దేష్టుమేవంరూపేతి భారత॥ 2-11-1 (11713)
పురా దేవయుగే రాజన్నాదిత్యో భగవాందివః।
ఆగచ్ఛన్మానుషం లోకం దిదృక్షుర్విగతక్లమః॥ 2-11-2 (11714)
చరన్మానుషరూపేణ సభాం దృష్ట్వా స్వయంభువః।
స తామకథయన్మహ్యం దృష్ట్వా తత్త్వేన పాండవ॥ 2-11-3 (11715)
అప్రమేయాం సభాం దివ్యాం మానసీం భరతర్షభ।
అనిర్దేశ్యాం ప్రభావేణ సర్వభూతమనోరమాం॥ 2-11-4 (11716)
శ్రుత్వా గుణానహం తస్యాః సభాయాః పాండవర్షభ।
దర్శనేప్సుస్తథా రాజన్నాదిత్యమిదమబ్రువం। 2-11-5 (11717)
భగవంద్రష్టుమిచ్ఛామి పితామహసభాం శుభాం।
యేన వా తపసా శక్యా కర్మణా వాఽపి గోపతే॥ 2-11-6 (11718)
ఔషధైర్యా తథా యుక్తైరుత్తమా పాపనాశినీ।
తన్మమాచక్ష్వ భగవన్పశ్యేయం తాం సభాం యథా॥ 2-11-7 (11719)
స తన్మమ వచః శ్రుత్వా సహస్రాంశుర్దివాకరః।
ప్రోవాచ భారతశ్రేష్ఠ వ్రతం వర్షసహస్రకం॥ 2-11-8 (11720)
బ్రహ్మవ్రతముపాస్స్వ త్వం ప్రయతేనాంతరాత్మనా।
తతోఽహం హిమవత్పృష్ఠే సమారబ్దో మహావ్రతం॥ 2-11-9 (11721)
తతః స భగవాన్సూర్యో మాముపాదాయ వీర్యవాన్।
ఆగచ్ఛత్తాం సభాం బ్రాహ్మీం విపాప్మా విగతక్లమః ? 2-11-10 (11722)
ఏవంరూపేతి సా శక్యా న నిర్దేష్టుం నరాధిప।
క్షణేన హి బిభర్త్యన్యదనిర్దేశ్యం వపుస్తథా॥ 2-11-11 (11723)
న వేద పరిమాణం వా సంస్థానం చాపి భారత।
న చ రూపం మయా తాదృక్ దృష్టపూర్వం కదాచన॥ 2-11-12 (11724)
సుసుఖా సా సదా రాజన్న శీతా న చ ఘర్మదా।
న క్షుత్పిపాసే న గ్లానిం ప్రాప్యతాం ప్రాప్తువంత్యుత ॥ 2-11-13 (11725)
నానారూపైరివ కృతా మణిభిః సా సుభాస్వరైః।
స్తంభైర్న చ ధృతా సా తు శాశ్వతీ న చ సా క్షరా ॥ 2-11-14 (11726)
దివ్యైర్నానావిధైర్భావైర్భాసద్భిరమితప్రభైః॥ 2-11-15 (11727)
అతి చంద్రం చ సూర్యం చ శిఖినం చ స్వయంప్రభా।
దీప్యతే నాకపృష్ఠస్థా భర్త్సయన్వీవ భాస్కరం॥ 2-11-16 (11728)
తస్యాం స భగవానాస్తే విదధద్దేవమాయయా।
స్వయమేకోఽనిశం రాజన్సర్వలోకపితామహః॥ 2-11-17 (11729)
ఉపతిష్ఠంతి చాప్యేనం ప్రజానాం పతయః ప్రభుం।
దక్షః ప్రచేతాః పులహో మరీచిః కశ్యపః ప్రభుః॥ 2-11-18 (11730)
భృగురత్రిర్వసిష్ఠశ్చ గౌతమోఽథ తథాంగిరాః।
పులస్త్యశ్చ కతుశ్చైవ ప్రహ్లాదః కర్దమస్తథా। 2-11-19 (11731)
అథర్వాంగిరసశ్చైవ వాలఖిల్యా సరీచిపాః।
మనోఽంతరిక్షం విద్యాశ్చ వాయుస్తేజో జలం మహీ॥ 2-11-20 (11732)
శబ్దస్పర్శౌ తథా రూపం రసో గంధశ్చ భారత।
ప్రకృతిశ్చ వికారశ్చ యచ్చాన్యత్కారణం భువః॥ 2-11-21 (11733)
అగస్త్యశ్చ మహాతేజా మార్కండేయశ్చ వీర్యవాన్।
జమదగ్నిర్భరద్వాజః సంవర్తశ్చ్యవనస్తథా॥ 2-11-22 (11734)
దుర్వాసాశ్చ మహాభాగ ఋష్ణశృంగశ్చ ధార్మికః।
సనత్కుమారో భగవాన్యోగాచార్యో మహాతపాః॥ 2-11-23 (11735)
అసితో దేవలశ్చైవ జైగీషవ్యశ్చ తత్త్వవిత్।
ఋషభో జితశత్రుశ్చ మహావీర్యస్తథా మణిః॥ 2-11-24 (11736)
ఆయుర్వేదస్తథాఽష్టాంగో దేహవాంస్తత్ర భారత।
చంద్రమాః సహ నక్షత్రైరాదిత్యశ్చ గభస్తిమాన్॥ 2-11-25 (11737)
వాయవః క్రతవశ్చైవ సంకల్పః ప్రాణ ఏవ చ।
మూర్తిమంతో మహాత్మానో మహావ్రతపరాయణాః॥ 2-11-26 (11738)
ఏతే చాన్యే చ బహవో బ్రహ్మాణం సముపస్థితాః।
అర్థో ధర్మశ్చ కామశ్చ హర్షో ద్వేషస్తపో దమః॥ 2-11-27 (11739)
ఆయాంతి తస్యాం సహితా గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
వింశతిః సప్త చైవాన్యే లోకపాలాశ్చ సర్వశః॥ 2-11-28 (11740)
శుక్రో బృహస్పతిశ్చైవ బుధోఽంకారక ఏవ చ।
శనైశ్చరశ్చ రాహుశ్చ గ్రహాః సర్వే తథైవ చ॥ 2-11-29 (11741)
మంత్రో రథంతరం చైవ హరిమాన్వసుమానపి।
ఆదిత్యాః సాధిరాజానో నామద్వంద్వైరుదాహృతాః॥ 2-11-30 (11742)
మరుతో విశ్వకర్మా చ వసవశ్చైవ భారత।
తథా పితృగణాః సర్వే సర్వాణి చ హవీంష్యథ॥ 2-11-31 (11743)
ఋగ్వేదః సామవేదశ్చ యజుర్వేదశ్చ పాండవ।
అథర్వవేదశ్చ తథా సర్వశాస్త్రాణి చైవ హ॥ 2-11-32 (11744)
ఇతిహాసోపవేదాశ్చ వేదాంగాని చ సర్వశః।
గ్రహా యజ్ఞాశ్చ సోమశ్చ దేవతాశ్చాపి సర్వశః॥ 2-11-33 (11745)
సావిత్రీ దుర్గతరణీ వాణీ సప్తవిధా తథా।
మేధా ధృతిః శ్రుతిశ్చైవ ప్రజ్ఞా బుద్ధిర్యశః క్షమా॥ 2-11-34 (11746)
సామాని స్తుతిశస్త్రాణి గాథాశ్చ వివిధాస్తథా।
భాష్యాణి తర్కయుక్తాని దేహవంతి విశాంపతే॥ 2-11-35 (11747)
నాటకా వివిధాః కావ్యాః కథాఖ్యాయికారికాః ।
తత్రతిష్ఠంతి తే పుణ్యా యే చాన్యే గురుపూజకాః॥ 2-11-36 (11748)
క్షణా లవా ముహూర్తాశ్చ దివా రాత్రిస్తథైవ చ।
అర్ధమాసాశ్చ మాసాశ్చ ఋతవః షట్ చ భారత॥ 2-11-37 (11749)
సంవత్సరాః పఞ్యయుగమహోరాత్రశ్చతుర్విధః।
కాలచక్రం చ తద్దివ్యం నిత్యమక్షయమవ్యయం॥ 2-11-38 (11750)
ధర్మచక్రం తథా చాపి నిత్యమాస్తే యుధిష్ఠిర।
అదితిర్దితిర్దనుశ్చైవ సురసా వినతా ఇరా॥ 2-11-39 (11751)
కాలికా సురభీ దేవీ సరమా చాథ గౌతమీ॥ 2-11-40 (11752)
ప్రభా కద్రూశ్చ వై దేవ్యౌ దేవతానాం చ మాతరః।
రుద్రాణీ శ్రీశ్చ లక్ష్మీశ్చ భద్రా షష్ఠీ తథాఽపరా॥ 2-11-41 (11753)
పృథివీ గాం గతా దేవీ హ్రీః స్వాహా కీర్తిరేవ చ।
సురా దేవీ శచీ చైవ తథా పుష్టిరరుంధతీ॥ 2-11-42 (11754)
సంవృత్తిరాశా నియతిః సృష్టిర్దేవీ రతిస్తథా।
ఏతాశ్చాన్యాశ్చవై దేవ్య ఉపతస్థుః ప్రజాపతిం॥ 2-11-43 (11755)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రా మరుతశ్చాస్వినావపి।
విశ్వేదేవాశ్చ సాధ్యాశ్చ పితరశ్చ మనోజవాః॥ 2-11-44 (11756)
పితృణాం చ గణాన్విద్ధి సప్తైవ పురుషర్షభ।
మూర్తిమంతో వై చత్వారస్త్రయశ్చాపి శరీరిణః॥ 2-11-45 (11757)
వైరాజశ్చ మహాభాగా అగ్నిష్వాత్తాశ్చ భారత।
గార్హపత్యా నాకచరాః పితరో లోకవిశ్రుతాః॥ 2-11-46 (11758)
సోమపా ఏకశృంగాశ్చ చతుర్వేదాః కలాస్తథా।
ఏతే చతుర్షు వర్ణేషు పూజ్యంతే పితరో నృప॥ 2-11-47 (11759)
ఏతైరాప్యాయితైః పుర్వం సోమశ్చాప్యాయ్యతే పునః।
త ఏతే పితరః సర్వే ప్రజాపతిముపస్థితాః॥ 2-11-48 (11760)
ఉపాసతే చ సంహృష్టా బ్రహ్మాణమమితౌజసం।
రాక్షసాశ్చ పిశాచాశ్చ దానవా గుహ్యకాస్తథా॥ 2-11-49 (11761)
నాగాః సుపర్ణాః పశవః పితామహముపాసతే।
స్థావరా జంగమాశ్చైవ మహాభూతాస్తథాఽపరే॥ 2-11-50 (11762)
పురందరశ్చ దేవేంద్రో వరుణో ధనదో యమః।
మహాదేవః సహోమోఽత్ర సదా గచ్ఛతి సర్వశః॥ 2-11-51 (11763)
మహాసేనశ్చ రాజేంద్ర సదోపాస్తే పితామహం।
దేవో నారాయణస్తస్యాం తథా దేవర్షయశ్చ యే॥ 2-11-52 (11764)
ఋషయో వాలఖిల్యాశ్చ యోనిజాయోనిజాస్తథా।
యచ్చ కించిత్రిలోకేఽస్మిందృశ్యతే స్థాణు జంగమం।
సర్వం తస్యాం మయా దృష్టమితి విద్ధి నరాధిప॥ 2-11-53 (11765)
అష్టాశీతిసహస్రాణి ఋషీణామూర్ధ్వరేతసాం।
ప్రజావతాం చ పంచాశదృషీణామపి పాండవ॥ 2-11-54 (11766)
తే స్మ తత్ర యథాకామం దృష్ట్వా సర్వే దివౌకసః।
ప్రణంయ శిరసా తస్మై సర్వే యాంతి యథాగమం॥ 2-11-55 (11767)
అతిథీనాగతాందేవాందైత్యాన్నాగాంస్తథా ద్విజాన్।
యక్షాన్ముపర్ణాన్కాలేయాన్గంధర్వాప్సరసస్తథా॥ 2-11-56 (11768)
మహాభాగానమితధీర్బ్రహ్మా లోకపితామహః।
దయావాన్సర్వభూతేషు యథార్హం ప్రతిపద్యతే॥ 2-11-57 (11769)
ప్రతిగృహ్య తు విశ్వాత్మా స్వయం స్వయంభూరమితద్యుతిః।
సాంత్వమానార్థసంభోగైర్యునక్తి మనుజాధిప॥ 2-11-58 (11770)
తథా తైరుపయాతైశ్చ ప్రతియద్భిశ్చ భారత।
ఆకులా సా సభాతాత భవతి స్మ సుఖప్రదా॥ 2-11-59 (11771)
సర్వతేజోమయీ దివ్యా బ్రహ్మర్షిగణసేవితా।
బ్రాహయా శ్రియా దీప్యమానా శుశుభే విగతక్లమా॥ 2-11-60 (11772)
సా సభా తాదృశీ దృష్టా మయా లోకేషు దుర్లభా।
సభేయం రాజశార్దూల మనుష్యేషు యథా తవ॥ 2-11-61 (11773)
ఏతా మయా దృష్టపూర్వాః సభా దేవేషు భారత।
సభేయం మానుషే లోకే సర్వశ్రేష్ఠతమా తవ॥ ॥ 2-11-62 (11774)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి ఏకాదశోఽధ్యాయః॥ 11॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-11-2 దేవయుగే కృతయుగే॥ 2-11-30 మామద్వంద్వైరగ్నీషోమేంద్రాభ్యాదిభిః॥ 2-11-38 సంవత్సరాః షష్టిః ప్రభవాదయః। తేచ పంచపంచ ఏకైకం యుగం। చతుర్విధో మానుషోఽ హోరాత్రః షష్టిఘటికాభిః। పైత్రో మాసేన। దైవో వత్సరేణ। బ్రాహ్మః కల్పేనేతి। కాలచక్రం ద్వాదశరాశ్యాత్మకం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
2.12. అధ్యాయః 012
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ఇంద్రసభాస్థహరిశ్చంద్రచరితే యుధిష్ఠిరేణ పృష్టే తత్కథాప్రసంగేన నారదకృతా రాజసూయప్రశంసా॥ 1॥ యుధిష్ఠరంప్రతి పాండుసందేశకథనపూర్వకం నారదస్య గమనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥
ప్రాయశో రాజలోకస్తే కథితో వదతాం వర।
వైవస్వతసభాయాం తు యథా వదసి మే ప్రభో॥ 2-12-1 (11775)
వరుణస్య సభాయాం తు నాగాస్తే కథితా విభో।
దైత్యేంద్రాశ్చాపి భూయిష్ఠాః సరితః సాగరాస్తథా॥ 2-12-2 (11776)
తథా ధనపతేర్యక్షా గుహ్యకా రాక్షసాస్తథా।
గంధర్వాప్సరసశ్చైవ భగవాంశ్చ వృషధ్వజః॥ 2-12-3 (11777)
పితామహసభాయాం తు కథితాస్తే మహర్షభః।
సర్వే దేవనికాయాశ్చ సర్వశాస్త్రాణి వైవ హ॥ 2-12-4 (11778)
శక్రస్య తు సభాయాం తు దేవాః సంకీర్తితా మునే।
ఉద్దేశతశ్చ గంధర్వా వివిధాశ్చ మహర్షయః॥ 2-12-5 (11779)
ఏక ఏవ తు రాజర్షిర్హరిశ్చంద్రో మహామునే।
కథితస్తే సభాయాం వై దేవేంద్రస్య మహాత్మనః॥ 2-12-6 (11780)
కిం కర్మ తేనాచరితం తపో వా నియతవ్రత।
యేనాసౌ సహ శక్రేణ స్పర్ధదే సుమహాయశాః॥ 2-12-7 (11781)
పితృలోకగతశ్చైవ త్వయా విప్ర పితా మమ।
దృష్టః పాండుర్మహాభాగః కథం వాఽపి సమాగతః॥ 2-12-8 (11782)
కిముక్తవాంశ్చ భగవంస్తన్మమాచక్ష్వ సువ్రత।
త్వత్తః శ్రోతుం సర్వమిదం పరం కౌతూహలం హి మే॥ 2-12-9 (11783)
నారద ఉవాచ। 2-12-10x (1395)
యన్మాం పృచ్ఛసి రాజేంద్ర హరిశ్చంద్రం ప్రతి ప్రభో।
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి మాహాత్ంయం తస్య ధీమతః॥ 2-12-10 (11784)
` ఇక్ష్వాకూణాం కులే జాతస్త్రిశంకుర్నామ పార్థివః।
అయోధ్యాధిపతిర్వీరో విశ్వామిత్రేణ సంస్థితః॥ 2-12-11 (11785)
తస్య సత్యవతీ నామ పత్నీ కేకయవంశజా।
తస్యాం గర్భః సమభవద్ధర్మేణ కురునందన॥ 2-12-12 (11786)
సా చ కాలే మహాభాగా రాజన్మాసం ప్రవిశ్య చ।
కుమారం జనయామాస హరిశ్చంద్రమకల్మషం।
స వై రాజా హరిశ్చంద్రస్త్రైశంకవ ఇతి స్మృతః'॥ 2-12-13 (11787)
స రాజా బలవానాసీత్సంరాట్ సర్వమహీక్షితాం।
తస్య సర్వే మహీపాలాః శాసనావనతాః స్థితాః॥ 2-12-14 (11788)
తేనైకం రథమాస్థాయ జైత్రం హేమవిభూషితం।
శస్త్రప్రతాపేన జితా ద్వీపాః సప్త జనేశ్వర॥ 2-12-15 (11789)
స నిర్జిత్య మహీం కృత్స్నాం సశైలవనకాననాం।
ఆజహార మహారాజ రాజసూయం మహాక్రతుం॥ 2-12-16 (11790)
తస్య సర్వే మహీపాలా ధనాన్యాజహ్రురాజ్ఞయా।
ద్విజానాం పరివేష్టారస్తస్మిన్యజ్ఞే చ తేఽభవన్॥ 2-12-17 (11791)
`సమాప్తయజ్ఞో విధివద్ధరిశ్చంద్రః ప్రతాపవాన్।
అభిషిక్తశ్చ శుశుభే సాంరాజ్యేన నరాధిపః॥ 2-12-18 (11792)
రాజసూయేఽభిషిక్తశ్చ సమాప్తవరదక్షిణే'॥ 2-12-19 (11793)
ప్రాదాచ్చ ద్రవిణం ప్రీత్యా యాచకానాం నరేశ్వరః।
యథోక్తవంతస్తే తస్మింస్తతః పంచగుణాధికం॥ 2-12-20 (11794)
అతర్పయచ్చ వివిధైర్వసుభిర్బ్రాహ్మణాంస్తదా।
ప్రసర్పకాలే సంప్రాప్తే నానాదిగ్భ్యః సమాగతాన్॥ 2-12-21 (11795)
భక్ష్యభోజ్యైశ్చ వివిధైర్యథాకామపురస్కృతైః।
రత్నౌఘతర్పితైస్తుష్టైర్ద్విజైశ్చ సముదాహృతం।
తేజస్వీ చ యశస్వీ చ నృపేభ్యోఽభ్యధికోఽభవత్ । 2-12-22 (11796)
ఏతస్మాత్కారణాద్రాజన్హరిశ్చంద్రో విరాజతే।
తేభ్యో రాజసహస్రేభ్యస్తద్విద్వి భరతర్షభ॥ 2-12-23 (11797)
సమాప్య చ హరిశ్చంద్రో మహాయజ్ఞం ప్రతాపవాన్।
అభిషిక్తశ్చ శుశుభే సాంరాజ్యేన నరాధిప॥ 2-12-24 (11798)
యే చాన్యే చ మహీపాలా రాజసూయం మహాక్రతుం।
యజంతే తే సహేంద్రేణ మోదంతే భరతర్షభ। 2-12-25 (11799)
యే చాపి ని నం ప్రాప్తాః సంగ్రామేష్వపలాయినః।
తే తత్సదనం తాద్య మోందతే భరతర్షభ॥ 2-12-26 (11800)
తపసా యే చ తీవ్రేణ త్యజంతీహ కలేవరం।
తే తత్స్థానం సమాసాద్య శ్రీమంతో భాంతి నిత్యశః॥ 2-12-27 (11801)
పితా చ త్వాఽఽహ కౌంతేయ పాండుః కౌరవనందన।
హరిశ్చంద్రే శ్రియం దృష్ట్వా నృపతౌ జాతవిస్మయః॥ 2-12-28 (11802)
విజ్ఞాయ మానుషం లోకమాయాంతం మాం నరాధిప।
ప్రోవాచ ప్రణతో భూత్వా వదేథాస్త్వం యుధిష్ఠిరం॥ 2-12-29 (11803)
సమర్థోఽసి మహీం జేతుం భ్రాతరస్తే స్థితా వశే।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠమహారస్వేతి భారత॥ 2-12-30 (11804)
త్వయీష్టవతి పుత్రేఽహం హరిశ్చంద్రవదాశు వై।
మోదిష్యే బహులాః శశ్వత్సమాః శక్రస్య సంసది॥ 2-12-31 (11805)
ఏవం భవతు వక్ష్యేఽహం తవ పుత్రం నరాధిపం।
భూలోకం యది గచ్ఛేయమితి పాండుమథాబ్రువం॥ 2-12-32 (11806)
తస్య త్వం పురుషవ్యాఘ్ర సంకల్పం కురు పాండవ।
గంతాసిత్వం మహేంద్రస్య పూర్వైః సహ సలోకతాం॥ 2-12-33 (11807)
బహువిఘ్నశ్చ నృపతే క్రతురేష స్మృతో మహాన్।
ఛిద్రాణ్యస్య వాంఛంతి యజ్ఞఘ్నా బ్రహ్మరాక్షసాః॥ 2-12-34 (11808)
యుద్ధం చ క్షత్రశమనం పృథివీక్షయకారణం।
కించిదేవ నిమిత్తం చ భవత్యత్ర క్షయావహం॥ 2-12-35 (11809)
ఏతత్సంచింత్య రాజేంద్ర యత్క్షమం తత్సమాచర।
అప్రమత్తోత్థితో నిత్యం చాతుర్వర్ణ్యస్య రక్షణే॥ 2-12-36 (11810)
భవ ఏధస్వ మోదస్వ ధనైస్తర్పయ చ ద్విజాన్।
ఏతత్తే విస్తరేణోక్తం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి।
ఆపృచ్ఛే త్వాం గమిష్యామి దాశార్హనగరీం ప్రతి॥ 2-12-37 (11811)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-12-38x (1396)
ఏవమాఖ్యాయ పార్థేభ్యో నారదో జనమేజయ।
జగామ తైర్వృతో రాజన్నృషిభిర్యైః సమాగతః॥ 2-12-38 (11812)
గతే తు నారదే పార్థో భ్రాతృభిః సహ కౌరవః।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం చింతయామాస పార్థివః॥ ॥ 2-12-39 (11813)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః॥ 12॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
2.13. అధ్యాయః 013
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
మంత్రిభిః సహ సంమంత్ర్య కృతరాజసూయకరణనిశ్చయస్య యుధిష్ఠిరస్య శ్రీకృష్ణంప ్రతి దూతప్రేషణం॥ 1॥ దూతేన సహ ఇంద్రప్రస్థమాగతం శ్రీకృష్ణంప్రతి యుధిష్ఠిరోక్తి ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ఋషేస్తద్వచనం శ్రుత్వా నిశశ్వాస యుధిష్ఠిరః।
చింతయన్రాజసూయేష్టిం న లేభే శర్మ భారత॥ 2-13-1 (11814)
రాజర్షీణాం చ తం శ్రుత్వా మహిమానం మహాత్మనాం।
యజ్వనాం కర్మభిః పుణ్యైర్లోకప్రాప్తిం సమీక్ష్య చ॥ 2-13-2 (11815)
హరిశ్చంద్రం చ రాజర్షి రోజమానం విశేషతః।
యజ్వానం యజ్ఞమాహర్తుం రాజసూయమియేష సః॥ 2-13-3 (11816)
యుధిష్ఠిరస్తతః సర్వానర్చయిత్వా సభాసదః।
ప్రత్యర్చితశ్చ తైః సర్వైర్యజ్ఞాయైవ మనో దధే॥ 2-13-4 (11817)
స రాజసూయం రాజేంద్ర కురూణామృషభస్తదా।
ఆహర్తుం ప్రవణం చక్రే మనః సంచింత్య చాసకృత్॥ 2-13-5 (11818)
భూయశ్చాద్భుతవీర్యౌజా ధర్మమేవానుచింతయన్।
కిం హితం సర్వలోకానాం భవేదితి మనో దధే॥ 2-13-6 (11819)
అనుగృహ్ణన్ప్రజాః సర్వాః సర్వధర్మభృతాం వరః।
అవిశేషేణ సర్వేషాం హితం చక్రే యుధిష్ఠిరః॥ 2-13-7 (11820)
సర్వేషాం దీయతాం దేయం ముష్ణన్కోపమదావుభౌ।
సాధు ధర్మేతి ధర్మేతి నాన్యచ్ఛ్రూయేత భాషితం॥ 2-13-8 (11821)
ఏవం గతే తతస్తస్మిన్పితరీవాశ్వసంజనాః।
న తస్య విద్యతే ద్రేష్టా తతోఽస్యాజాతశత్రుతా॥ 2-13-9 (11822)
పరిగ్రహాన్నరేంద్రస్య భీమస్య పరిపాలనాత్।
శత్రూణాం క్షపణాచ్చైవ బీభత్సోః సవ్యసాచినః॥ 2-13-10 (11823)
`బలీనాం సంయగుత్థానాన్నకులస్య యశస్వినః'।
ధీమతః సహదేవస్య ధర్మాణామనుశాసనాత్॥ 2-13-11 (11824)
వైనత్యాత్సర్వతశ్చైవ నకులస్య స్వభావతః।
అవిగ్రహా వీతభయాః స్వకర్మనిరతాః సదా॥ 2-13-12 (11825)
నికామవర్షాః స్ఫీతాశ్చ ఆసంజనపదాస్తథా।
వార్ధుషీ యజ్ఞసత్వాని గోరక్షం కర్షణం వణిక్ ॥ 2-13-13 (11826)
విశేషాత్సర్వమేవైతత్సంజజ్ఞే రాజకర్మణా।
అనుకర్షం చ నిష్కర్షం వ్యాధిపావకమూర్ఛనం॥ 2-13-14 (11827)
సర్వమేవ న తత్రాసీద్ధర్మనిత్యే యుధిష్ఠిరే।
దస్యుభ్యో వంచకేభ్యశ్చ రాజ్ఞః ప్రతి పరస్పరం॥ 2-13-15 (11828)
రాజవల్లభతశ్చైవ నాశ్రూయత మృషాకృతం।
ప్రియం కర్తుముపస్థాతుం బలికర్మ స్వకర్మజం॥ 2-13-16 (11829)
అభిహర్తుం నృపాః షట్సు పృథక్జాత్యైశ్చ నైగమైః।
వవృధే విషయస్తత్ర ధర్మనిత్యే యుధిష్ఠిరే॥ 2-13-17 (11830)
కామతోఽప్యుపయుంజానై రాజసైర్లోభజైర్జనైః।
సర్వవ్యాపీ సర్వగుణీ సర్వసాహః స సర్వరాట్॥ 2-13-18 (11831)
యస్మిన్నధికృతః సంరాడ్ భ్రాజమానో మహాయశాః।
యత్ర రాజందశ దిశః పితృతో మాతృతస్తథా।
అనురక్తాః ప్రజా ఆసన్నాగోపాలా ద్విజాతయః ॥ 2-13-19 (11832)
స మంత్రిణః సమానాయ్య భ్రాతృంశ్చ వదతాం వరః।
రాజసూయం ప్రతి తదా పునః పునరపృచ్ఛత॥ 2-13-20 (11833)
తే పృచ్ఛ్యమానాః సహితా వచోఽర్థ్యం మంత్రిణస్తదా।
యుధిష్ఠిరం మహాప్రాజ్ఞం యియక్షుమిదమబ్రువన్॥ 2-13-21 (11834)
యేనాభిషిక్తో నృపతిర్వారుణం గుణమృచ్ఛతి।
తేన రాజాఽపి తం కుత్స్నం సంరాడ్గుణమభీప్సృతి॥ 2-13-22 (11835)
తస్య సంరాడ్గుణార్హస్య భవతః కురునందన।
రాజసూయస్య సమయం మన్యంతే సుహృదస్తవ॥ 2-13-23 (11836)
తస్య యజ్ఞస్య సమయః స్వాధీనః క్షత్రసంపదా।
సాంనా షడగ్నయో యస్మింశ్చీయంతే శంసితవ్రతైః॥ 2-13-24 (11837)
దర్వీహోమానుపాదాయ సర్వాన్యః ప్రాప్నుతే క్రతూన్।
అభిషేకం చ యజ్ఞాంతే సర్వజిత్తేన చోచ్యతే॥ 2-13-25 (11838)
సమర్థోఽసి మహాబాహో సర్వే తే వశగా వయం।
అచిరాత్త్వం మహారాజ రాజసూయమవాప్స్యసి॥ 2-13-26 (11839)
అవిచార్య మహారాజ రాజసూయే మనః కురు।
ఇత్యేవం సుహృదః సర్వే పృథక్చ సహ చాబ్రువన్॥ 2-13-27 (11840)
స ధర్ంయం పాండవస్తేషాం వచః శ్రుత్వా విశాంపతే।
ధృష్టమిష్టం వరిష్టం చ జగ్రాహ మనసాఽరిహా॥ 2-13-28 (11841)
శ్రుత్వా సుహృద్వచస్తచ్చ జానంశ్చాప్యాత్మనః క్షమం।
`స ప్రశస్తక్రియారంభః పరీక్షాముపచక్రమే॥ 2-13-29 (11842)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-13-30x (1397)
చతుర్భిర్భీమసేనాద్యైర్భ్రాతృభిః సహితో హితం।
ఏవముక్తస్తథా పార్థో ధర్మ ఏవ మనో దధే॥ 2-13-30 (11843)
స రాజసూయం రాజేంద్రః కురూణామృషభః క్రతుం।
జగామ మనసా సద్య ఆహరిష్యన్యుధిష్ఠిరః॥ 2-13-31 (11844)
భూయస్త్వద్భుతవీర్యోపి ధర్మమేవానుపాలయన్ '।
పునః పునర్మనో దధ్రే రాజసూయాయ భారత॥ 2-13-32 (11845)
స భ్రాతృభిః పునర్ధీమానృత్విగ్నిశ్చ మహాత్మభిః।
మంత్రిభిశ్చాపి సహితో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-13-33 (11846)
ధౌంయద్వైపాయనాద్యైశ్చ మంత్రయామాస మంత్రవిత్।
`విరాటద్రుపదాభ్యాం చ సాత్యకేన చ ధీమతా॥ 2-13-34 (11847)
యుధామన్యూత్తమౌజోభ్యాం సౌభద్రేణ చ ధీమతా।
ద్రౌపదేయైః పరం శూరైర్మంత్రయామాస సంవృతః॥ 2-13-35 (11848)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ'॥ 2-13-36x (1398)
భవంతో రాజసూయస్య సంరాడర్హస్య సుక్రతోః।
శ్రద్దధానస్య వదత మమావాప్తిః కథం భవేత్॥ 2-13-36 (11849)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-13-37x (1399)
ఏవముక్తాస్తు తే తేన రాజ్ఞా రాజీవలోచన।
ఇదమూచుర్వచః కాలే ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం॥ 2-13-37 (11850)
అర్హస్త్వమసి ధర్మజ్ఞ రాజసూయం మహాక్రతుం।
అథైవముక్తే నృపతావృత్విగ్భిర్ఋషిభిస్తథా॥ 2-13-38 (11851)
మంత్రిణో భ్రాతరశ్చాస్య తద్వచః ప్రత్యపూజయన్।
స తు రాజా మహాప్రాజ్ఞః పునరేవాత్మనాఽఽత్మవాన్॥ 2-13-39 (11852)
భూయో విమమృశే పార్థో లోకానాం హితకాంయయా।
సామర్థ్యయోగం సంప్రేక్ష్య దేశకాలౌ వ్యయాగమౌ॥ 2-13-40 (11853)
విమృశ్య సంయక్ చ ధియా కుర్వన్ప్రాజ్ఞో న సీదతి।
నహి యజ్ఞసమారంభః కేవలాత్మవినిశ్చయాత్॥ 2-13-41 (11854)
భవతీతి సమాజ్ఞాయ యత్నతః కార్యముద్వహన్।
స నిశ్చయార్థం కార్యస్య కృష్ణమేవ జనార్దనం॥ 2-13-42 (11855)
సర్వలోకాత్పరం మత్వా జగామ మనసా హరిం।
అప్రమేయం మహాబాహుం కామాంజాతమజం నృషు॥ 2-13-43 (11856)
పాండవస్తర్కయామాస కర్మభిర్దేవసంమతైః।
నాస్య కించిదవిజ్ఞాతం నాస్య కించిదకర్మజం॥ 2-13-44 (11857)
న స కించిన్న విషహేదితి కృష్ణమమన్యత।
స తు తాం నైష్ఠికీం బుద్ధిం కృత్వా పార్థో యుధిష్ఠిరః ॥ 2-13-45 (11858)
గురువద్భూతగురవే ప్రాహిణోద్దూతమంజసా।
శీఘ్రగేన రథేనాశు స దూతః ప్రాప్య యాదవాన్॥ 2-13-46 (11859)
ద్వారకావాసినం కృష్ణం ద్వారవత్యాం సమాసదత్।
` స ప్రభుం ప్రాంజలిర్భూత్వా వ్యజ్ఞాపయత మాధవం॥ 2-13-47 (11860)
దూత ఉవాచ॥ 2-13-48x (1400)
ధర్మరాజో హృషీకేశ ధౌంయవ్యాసాదిభిః సహ।
పాంచాలమాత్స్యసహితైర్భ్రాతృభిశ్చైవ సర్వశః॥ 2-13-48 (11861)
త్వద్దర్శనం మహాబాహో కాంక్షతే స యుధిష్ఠిరః॥ 2-13-49 (11862)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-13-50x (1401)
ఇంద్రసేనవచః శ్రుత్వా యాదవప్రవరో బలీ'।
దర్శనాకాంక్షిణం పార్థం దర్శనాకాంక్షయాచ్యుతః॥ 2-13-50 (11863)
`ఆమంత్ర్య రాజన్సుహృదో వసుదేవం చ మాధవః'।
ఇంద్రసేనేన సహిత ఇంద్రప్రస్థమగాత్తదా।
వ్యతీత్య వివిధాందేశాంస్త్వరావాన్క్షిప్రవాహనవః॥ 2-13-51 (11864)
ఇంద్రప్రస్థగతం పార్థమభ్యగచ్ఛజ్జనార్దనః।
స గృహే పితృవద్ధాత్రా ధర్మరాజేన పూజితః॥ 2-13-52 (11865)
భీమేన చ తతోఽపశ్యత్స్వసారం ప్రీతిమాన్పితుః।
ప్రీతః ప్రీతేన సుహృదా రేమే స సహితస్తదా॥ 2-13-53 (11866)
అర్జునేన యమాభ్యాం చ గురువత్పర్యుపాసితః।
తం విశ్రాంతం శుభే దేశే క్షణినం కల్పమచ్యుతం।
ధర్మరాజః సమాగంయ జ్ఞాపయత్స్వప్రయోజనం॥ 2-13-54 (11867)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-13-5x (1402)
ప్రార్థితో రాజసూయో మే న చాసౌ కేవలేప్సయా।
ప్రాప్యతే యేన తత్తే హి విదితం కృష్ణ సర్వశః॥ 2-13-55 (11868)
యస్మిన్సర్వం సంభవతి యశ్చ సర్వత్ర పూజ్యతే।
యశ్చ సర్వేశ్వరో రాజా రాజసూయం స విందతి॥ 2-13-56 (11869)
తం రాజసూయం సుహృదః కార్యమాహుః సమేత్య మే।
తత్ర మే నిశ్చితతమం తవ కృష్ణ గిరా భవేత్॥ 2-13-57 (11870)
కేచిద్ధి సౌహృదా దేవే న దోషం పరిచక్షతే।
స్వార్థహేతోస్తథైవాన్యే ప్రియమేవ వదంత్యుత॥ 2-13-58 (11871)
ప్రియమేవ పరీప్సంతే కేచిదాత్మని యద్ధితం।
ఏవంప్రాయాశ్చ దృశ్యంతే జనవాదాః ప్రయోజనే॥ 2-13-59 (11872)
త్వం తు హేతూనతీత్యైతాన్కామక్రోధౌ వ్యుదస్య చ।
పరమం యత్క్షమం లోకే యథావద్వక్తుమర్హసి॥ ॥ 2-13-60 (11873)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః॥ 13॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-13-13 వార్ధుషీ వృద్ధ్యుపజీవికా। యజ్ఞసత్వాని కతూనా సామర్థ్యాని సద్యః పుష్కలఫలప్ రదత్వాదివిషయాణి॥ 2-13-14 అనుకర్ష దారిద్ర్యాద్రాజకీయద్రవ్యస్యాతీతవర్షస్య ఋణత్వేన ధారణం। నిష్కర్ష కరార్థం ప్రజాపీడనం। అవర్షణం చాతివర్షం ఇతి క. పాఠః। మూర్ఛనం వృద్ధిః॥ 2-13-17 నైగమైర్వణిగ్భిః సహ ఆసన్నితి శేవః। ఇతరే నృపా విణిగ్వద్యేన కరదీకృతా ఇత్యర్ థః। తత్ర తస్మిన్ విషయోదేశః॥ 2-13-18 లోభజైర్విమోహోత్థైరాజసరైర్వృత్తివిశేషైస్తృష్ణాదిభిస్తాదృశైరపి వవృధే వృద్ధ ిమానభూత్॥ 2-13-22 యేన కారేణ వారుణం గుణం వృద్ధిం। తేన కారణేనా॥ 2-13-52 భ్రాత్రా పితృష్వసృజేన॥ 2-13-54 క్షణినం సావసరం। కల్పం సమర్థం ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
2.14. అధ్యాయః 014
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
జరాసంధశౌర్యకథనాదిరూపం శ్రీకృష్ణవాక్యం॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
కృష్ణ ఉవాచ॥
సర్వైర్గుణైర్మహారాజ రాజసూయం త్వమర్హసి।
జానతస్త్వేవ తే సర్వం కించిద్వక్ష్యామి భారత॥ 2-14-1 (11874)
జామదగ్న్యేన రామేణ క్షత్రం యదవశేషితం।
తస్మాదవరజం లోకే యదిదం క్షత్రసంజ్ఞితం॥ 2-14-2 (11875)
కృతోఽయం కలుసంకల్పః క్షత్రియైర్వసుధాధిప।
నిదేశవాగ్భిస్తత్తేహ విదితం భరతర్షభ॥ 2-14-3 (11876)
ఐలస్యేక్ష్వాకువంశస్య ప్రకృతిం పరిచక్షతే।
రాజానః శ్రేణిబద్ధాశ్చ తథాఽన్యే క్షత్రియా భువి॥ 2-14-4 (11877)
ఐలవంశ్యాశ్చ యే రాజంస్తథైవేక్ష్వాకవో నృపాః।
తాని చైకశతం విద్ధి కులాని భరతర్షభ॥ 2-14-5 (11878)
యయాతేస్త్వేవ భోజానాం విస్తరో గుణతో మహాన్।
భజతేఽద్య మహారాజ విస్తరం సచతుర్దిశం॥ 2-14-6 (11879)
తేషాం తథైవ తాం లక్ష్మీం సర్వక్షత్రముపాసతే।
ఇదానీమేవ వై రాజంజరాసంధో మహీపతిః॥ 2-14-7 (11880)
అభిభూయ శ్రియం తేషాం కులానామభిషేచితః।
స్థితో మూర్ధ్ని నరేంద్రాణామోజసాఽఽక్రంయ సర్వశః॥ 2-14-8 (11881)
సోఽవనీం మధ్యమాం భుక్త్వా మిథో భేదమమన్యత।
ప్రభుర్యస్తు పరో రాజా యస్మిన్నేకవశే జగత్॥ 2-14-9 (11882)
స సాంరాజ్యం మహారాజ ప్రాప్తో భవతి యోగతః।
తం స రాజా జరాసంధం సంశ్రిత్య కిల సర్వశః॥ 2-14-10 (11883)
రాజన్సేనాపతిర్జాతః శిశుపాలః ప్రతాపవాన్।
తమేవ చ మహారాజ శిష్యవత్సముపస్థితః॥ 2-14-11 (11884)
వక్రః కరూషాధిపతిర్మాయాయోధీ మహాబలః॥
అపరౌ చ మహావీర్యౌ మహాత్మానౌ సమాశ్రితౌ॥ 2-14-12 (11885)
జరాసంధం మహావీర్యం తౌ హింసడింబికావుభౌ।
వక్రదంతః కరూషస్య కరభో మేఘవాహనః।
మూర్ధ్నా దివ్యం మణిం బిభ్రద్యమద్భుతమణిం విదుః॥ 2-14-13 (11886)
మరుం చ నరకం చైవ శాస్తి యో యవనాధిపః।
అపర్యంతబలో రాజా ప్రతీచ్యాం వరుణో యథా॥ 2-14-14 (11887)
భగదత్తో మహారాజ వృద్ధస్తవ పితుః సఖా।
స వాచా ప్రణతస్తస్య కర్మణా చ విశేషతః॥ 2-14-15 (11888)
స్నేహబద్ధశ్చ మనసా పితృవద్భక్తిమాంస్త్వయి।
ప్రతీచ్యాం దక్షిణం చాంతం పృథివ్యాః ప్రతి యో నృపః॥ 2-14-16 (11889)
మాతులో భవతః శూరః పురుజిత్కుంతివర్ధనః।
స తే సన్నితిమానేకః స్నేహతః శత్రుసూదనః॥ 2-14-17 (11890)
జరాసంధం గతస్త్వేవ పురా యో న మయా హతః।
పురుషోత్తమవిజ్ఞాతో యోసౌ చేదిషు దుర్మతిః॥ 2-14-18 (11891)
ఆత్మానం ప్రతిజానాతి లోకేఽస్మిన్పురుషోత్తమం।
ఆదత్తే సతతం మోహాద్యః స చిహ్నం చ మామకం॥ 2-14-19 (11892)
వంగపుండ్రకిరాతేషు రాజా బలసమన్వితః।
పౌండ్రకో వాసుదేవేతి యోసౌ లోకేఽభివిశ్రుతః॥ 2-14-20 (11893)
చతుర్థభాఙ్మహారాజ భోజ ఇంద్రసఖో బలీ।
విద్యాబలాద్యో వ్యజయత్స పాండ్యక్రథకైశికాన్॥ 2-14-21 (11894)
భ్రాతా తస్యాకృతిః శూరో జామదగ్న్యసమోఽభవత్।
స భక్తో మాగధం రాజా భీష్మకః పరవీరహా॥ 2-14-22 (11895)
ప్రియాణ్యాచరతః ప్రహ్వాన్సదా సంబంధినస్తతః।
భజతో న భజత్యస్మానప్రియేషు వ్యవస్థితః॥ 2-14-23 (11896)
న కులం సబలం రాజన్నభ్యజానాత్తథాఽఽత్మనః।
పశ్యమానో యశో దీప్తం జరాసంధముపస్థితః॥ 2-14-24 (11897)
ఉదీచ్యాశ్చ తథా భోజాః కులాన్యష్టాదశ ప్రభో।
జరాసంధభయాదేవ ప్రతీచీం దిశమాస్థితాః॥ 2-14-25 (11898)
శూరసేనా భద్రకారా బోధాః శాల్వాః పటచ్చరాః।
సుస్థలాశ్చ సుకుట్టాశ్చ కులిందాః కుంతిభిః సహ॥ 2-14-26 (11899)
శాల్వాయనాశ్చ రాజానః సోదర్యానుచరైః సహ।
దక్షిణా యే చ పంచాలాః పూర్వాః కుంతిషు కోసలాః॥ 2-14-27 (11900)
తథోత్తరాం దిశం చాపి పరిత్యజ్య భయార్దితాః।
మత్స్యాః సన్న్యస్తపాదాశ్చ దక్షిణాం దిశమాశ్రితాః॥ 2-14-28 (11901)
తథైవ సర్వపంచాలా జరాసంధభాయర్దితాః।
స్వరాజ్యం సంపరిత్యజ్య విద్రుతాః సర్వతోదిశం॥ 2-14-29 (11902)
` అగ్రతో హ్యస్య పాంచాలాస్తత్రానీకే మహాత్మనః।
అనిర్గతే సారబలే మాగధేభ్యో గిరివ్రజాత్॥ 2-14-30 (11903)
ఉగ్రసేనసుతః కంసః పురా నిర్జిత్య బాంధవాన్'।
బార్హద్రథసుతే దేవ్యావుపాగచ్ఛద్వృథామతిః॥ 2-14-31 (11904)
అస్తిః ప్రాస్తిశ్చ నాంనా తే సహదేవానుజేఽబలే।
బలేన తేన స్వజ్ఞాతీనభిభూయ వృథామతిః॥ 2-14-32 (11905)
శ్రైష్ఠ్యం ప్రాప్తః స తస్యాసీదతీవాపనయో మహాన్।
భోజరాజన్యవృద్ధైశ్చ పీడ్యమానైర్దురాత్మనా॥ 2-14-33 (11906)
జ్ఞాతిత్రాణమభీప్సద్భిరస్మత్సంభావనా కృతా।
దత్వాఽఽక్రూరాయ సుతనుం తామాహుకసుతాం తదా॥ 2-14-34 (11907)
సంకర్షణద్వితీయేన జ్ఞాతికార్యం మయా కృతం।
హతౌ కంససునామానౌ మయా రామేణ చాప్యుత॥ 2-14-35 (11908)
`హత్వా కంసం తథైవాదౌ జరాసంధస్య బిభ్యతః।
మయా రామేణ చాన్యత్ర జ్ఞాతయః పరిపాలితః'॥ 2-14-36 (11909)
భయే తు సమతిక్రాంతే జరాసంధే సముద్యతే।
మంత్రోఽయం మంత్రితో రాజన్కులైరష్టాదశావరైః॥ 2-14-37 (11910)
అనారమంతో నిఘ్నంతో మహాస్త్రైః శత్రుఘాతిభిః।
న హన్యామో వయం తస్య త్రిభిర్వర్షశతైర్బలం॥ 2-14-38 (11911)
తస్య హ్యమరసంకాశౌ బలేన బలినాం వరౌ।
నామభ్యాం హంసడిబికావశస్త్రనిధనావుభౌ॥ 2-14-39 (11912)
తావుభౌ సహితౌ వీరౌ జరాసంధశ్చ వీర్యవాన్।
త్రయస్త్రయాణాం లోకానాం పర్యాప్తా ఇతి మే మతిః॥ 2-14-40 (11913)
న హి కేవలమస్మాకం యావంతోఽన్యే చ పార్థివాః।
తథైవ తేషామాసీచ్చ బుద్ధిర్బుద్ధిమతాం వర॥ 2-14-41 (11914)
`అష్టాదశ మయా తస్య సంగ్రామా రోమహర్షణాః।
దత్తా న చ హతో రాజంజరాసంధో మహాబలః'॥ 2-14-42 (11915)
అథ హంస ఇతి ఖ్యాతః కశ్చిదాసీన్మహాన్నృపః।
రామేణ స హతస్తత్ర సంగ్రామేఽష్టాదశావరే॥ 2-14-43 (11916)
హతో హంస ఇతి ప్రోక్తస్య కేనాపి భారత।
తచ్ఛ్రుత్వా డిబికో రాజన్యమునాంభస్యమజ్జత ॥ 2-14-44 (11917)
వినా హసేన లోకేఽస్మిన్నాహం జీవితుముత్సహే।
ఇత్యేతాం మతిమాస్థాయ డిబికో నిధనం గతః॥ 2-14-45 (11918)
తథా తు డిబికం శ్రుత్వా హంసః పరుపురంజయః।
ప్రపేదే యమునామేవ సోపి తస్యాం న్యమజ్జత॥ 2-14-46 (11919)
తౌ స రాజా జరాజంధః శ్రుత్వా చ నిధనం గతౌ।
పురం శూన్యేన మనసా ప్రయయౌ భరతర్షభ॥ 2-14-47 (11920)
తతో వయమిత్రఘ్న తస్మిన్ప్రతిగతే నృపే।
పునరాందినః సర్వే మధురాయాం వసామహే॥ 2-14-48 (11921)
యదా త్వభ్యేత్య పితరం సా వై రాజీవలోచనా।
కంసభార్యా జరాసంధం దుహితా మాగధం నృపం।
చోదయత్యేవ రాజేంద్ర పతివ్యసనదుఃఖితా॥ 2-14-49 (11922)
పతిఘ్నం మే జహీత్యేవం పునః పునరరిందమ।
తతో వయం మహారాజ తం మంత్రం పూర్వమంత్రితం॥ 2-14-50 (11923)
సంస్మరంతో విమనసో వ్యపయాతా నరాధిప।
పృథక్త్వేన మహారాజ సంక్షిప్య మహతీం శ్రియం॥ 2-14-51 (11924)
పలాయామో భయాత్తస్య ససుతజ్ఞాతిబాంధవాః।
ఇతి సంచింత్య సర్వే స్మ ప్రతీచీం దిశమాశ్రితాః॥ 2-14-52 (11925)
కుశస్థలీం పురీం రంయాం రైవతేనోపశోభితాం।
తతో నివేశం తస్యాం చ కృతవంతో వయం నృప॥ 2-14-53 (11926)
తథైవ దుర్గసంస్కారం దేవైరపి దురాసదం।
స్త్రియోఽపి యస్యాం యుధ్యేయుః కిము వృష్ణిమహారథాః॥ 2-14-54 (11927)
తస్యాం వయమమిత్రఘ్న నివసామోఽకుతోభయాః।
ఆలోచ్య గిరిముఖ్యం తం మాగధం తీర్ణమేవ చ॥ 2-14-55 (11928)
మాధవాః కురుశార్దూల పరాం ముదమవాప్నువన్।
ఏవం వయం జరాసంధాదభితః కృతకిల్బిషాః॥ 2-14-56 (11929)
సామర్థ్యవంతః సంబంధాద్గోమంతం సముపాశ్రితాః।
త్రియోజనాయతం సద్మ త్రిస్కంధం యోజనావధి॥ 2-14-57 (11930)
యోజనాంతే శతద్వారం వీరవిక్రమతోరణం।
అష్టాదశావరైర్నద్ధం క్షత్రియైర్యుద్ధదుర్మదైః॥ 2-14-58 (11931)
అష్టాదశ సహస్రాణి భ్రాతృణాం సంతి నః కలే।
ఆహుకస్య శతం పుత్రా ఏకైకస్త్రిదశావరః॥ 2-14-59 (11932)
చారుదేష్ణః సహ భ్రాత్రా చక్రదేవోఽథ సాత్యకిః।
అహం చ రోహిణేయశ్చ సాంబః ప్రద్యుంన ఏవ చ॥ 2-14-60 (11933)
ఏవమేతే రథాః సప్త రాజన్నన్యాన్నిబోధ మే।
కృతవర్మా హ్యనాధృష్టిః సమీకః సమిర్తిజయః॥ 2-14-61 (11934)
కంకః శంకుశ్చ కుంతిశ్చ సప్తైతే వై మహారథాః।
`ప్రద్యుంనశ్చానిరుద్ధశ్చ భానురక్రూరసారణౌ॥ 2-14-62 (11935)
నిశఠశ్చ గదశ్చైవ సప్త చైతే మహారథాః।
వికమో ఝిల్లిబభ్రూ చ ఉద్ధవోఽథ విదూరథః॥ 2-14-63 (11936)
వసుదేవోగ్రసేనౌ చ సప్తైతే మంత్రిపుంగవాః।
ప్రసేనజిచ్చ యమలో రాజరాజగుణాన్వితః॥ 2-14-64 (11937)
స్యమంతకో మణిర్యస్య రుక్మం నిస్రువతే బహు।
పుత్రౌ చాంధకభోజస్య వృద్ధో రాజా చ తే దశ॥ 2-14-65 (11938)
వజ్రసంహననా వీరీ వీర్యవంతో మహాబలాః।
స్మరంతో మధ్యమం దేశం వృష్ణివీరా గతజ్వరాః॥ 2-14-66 (11939)
పాండవైశ్చాపి సతతం నాథవంతో వయం నృప।
సర్వసంపద్గుణైః సిద్ధే తస్మిన్నేవం వ్యవస్థితే॥ 2-14-67 (11940)
క్షత్రే సంరాజమాత్మానం కర్తుమర్హసి భారత।
దుర్యోధనం శాంతనవం ద్రోణం ద్రౌణాయనిం కృపం॥ 2-14-68 (11941)
కర్ణం చ శిశుపాలం చ రుక్మిణం చ ధనుర్ధరం।
ఏకలవ్యం ద్రుమం శ్వేతం శైబ్యం శకునిమేవ చ॥ 2-14-69 (11942)
ఏతానజిత్వా సంగ్రామే కథం శక్నోషి తం క్రతుం।
తథైతే గౌరవేణైవ న యోత్స్యంతి నరాధిపాః॥ 2-14-70 (11943)
ఏకస్తత్ర బలోన్మత్తః కర్ణో వైకర్తనో వృషా।
యోత్స్యతే స పరామర్షీ దివ్యాస్రబలగర్వితః'॥ 2-14-71 (11944)
న తు శక్యం జరాసంధే జీవమానే మహాబల
రాజసూయస్త్వయాఽవాప్తుమేషా రాజన్మతిర్మమ॥ 2-14-72 (11945)
తేన రుద్ధా హి రాజానః సర్వే జిత్వా గిరివ్రజే।
కందరే పర్వతేంద్రస్య సింహేనేవ మహాద్విపాః॥ 2-14-73 (11946)
స హి రాజా జరాసంధో యియక్షుర్వసుధాధిపైః।
`అభిషిక్తః స రాజన్యైః సహస్రైరుత చాష్టభిః'।
మహాదేవం మహాత్మానముమాపతిమరిందమ॥ 2-14-74 (11947)
ఆరాధ్య తపసోగ్రేణ నిర్జితాస్తేన పార్థివాః।
ప్రతిజ్ఞాయాశ్చ పారం స గతః పార్థివసత్తమ॥ 2-14-75 (11948)
స హి నిర్జిత్య నిర్జిత్య పార్థివాన్పృతనాగతాన్।
పురమానీయ బద్ధ్వా చ చకార పురుషవ్రజం॥ 2-14-76 (11949)
వయం చైవ మహారాజ జరాసంధభయాత్తదా।
మధురా సంపరిత్యజ్య గతా ద్వారవతీం పురీం॥ 2-14-77 (11950)
యది త్వేనం మహారాజ యజ్ఞం ప్రాప్తుమభీప్ససి।
యతస్వ తేషాం మోక్షాయ జరాసంధవధాయ చ॥ 2-14-78 (11951)
సమారంభో న శక్యోఽయమన్యథా కురునందన।
రాజసూయస్య కార్త్స్న్యేన కర్తుం మతిమతాం వర॥ 2-14-79 (11952)
ఇత్యేషా మే మతీ రాజన్యథా వా మన్యసేఽనఘ।
ఏవం గతే మమాచక్ష్వ స్వయం నిశ్చిత్య హేతుభిః॥ ॥ 2-14-80 (11953)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి చతుర్దశోఽధ్యాయః॥ 14॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-14-4 భువి యే శ్రేణిబద్ధా రాజానః యేచాన్యే క్షత్రియాః తాన్ ఇక్ష్వాకువంశస్య ప్రకృ తి ప్రజాం పరిచక్షతే॥ 2-14-56 మాధవాః మధువశ్యాః ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
2.15. అధ్యాయః 015
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
రాజసూయవిషయే శ్రీకృష్ణయుధిష్ఠిరభీమానాం సంవాదః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
ఉక్తం త్వయా బుద్ధిమతా యన్నాన్యో వక్తుమర్హతి।
సంశయానాం హి నిర్మోక్తా త్వన్నాన్యో విద్యతే భువి॥ 2-15-1 (11954)
గృహే గృహే హి రాజానః స్వస్య స్వస్య ప్రియంకరాః।
న చ సాంరాజ్యమాప్తాస్తే సంరాదశబ్దో హి కృచ్ఛ్రభాక్। 2-15-2 (11955)
కథం పరానుభావజ్ఞః స్వం ప్రశంసితుమర్హతి।
పరేణ సమవేతస్తు యః ప్రశస్యః స పూజ్యతే॥ 2-15-3 (11956)
విశాలా బహులా భూమిర్బహురత్నసమాచితా।
దూరం గత్వా విజానాతి శ్రేయో వృష్ణికులోద్వహ॥ 2-15-4 (11957)
శమమేవ పరం మన్యే శమాత్క్షేమం భవేన్మమ।
ఆరంభే పారమేష్ఠ్యం తు న ప్రాప్యమితి మే మతిః॥ 2-15-5 (11958)
ఏవమేతే హి జానంతి కులే జాతా మనస్వినః।
కశ్చిత్కదాచిదేతేషాం భవేచ్ఛ్రేష్ఠో జనార్దన। 2-15-6 (11959)
వయం యైవ మహాభాగ జరాసంధభయాత్తదా।
శంకితాః స్మ మహాభాగ ద్వౌరాత్ంయాత్తస్య చానఘ॥ 2-15-7 (11960)
అహం హి తవ దుర్ధర్ష భుజవీర్యాశ్రయః ప్రభో।
నాత్మానం బలినం మన్యే త్వయి తస్మాద్విశంకితే॥ 2-15-8 (11961)
త్వత్సకాశాచ్చ రామాచ్చ భీమసేనాచ్చ మాధవ।
అర్జునాద్వా మహాబాహో హంతుం శక్యో నవేతి వై।
ఏవం జానన్హి వార్ష్ణేయ విమృశామి పునః పునః॥ 2-15-9 (11962)
త్వం మే ప్రమాణభూతోఽసి సర్వకార్యేషు కేశవ।
తచ్ఛ్రుత్వా చాబ్రవీద్భీమో వాక్యం వాక్యవిశారదః॥ 2-15-10 (11963)
భీమ ఉవాచ॥ 2-15-11x (1403)
అనారంభపరో రాజా వల్మీక ఇవ సీదతి।
దుర్బలశ్చానుపాయేన బలినం యోఽధితిష్ఠతి॥ 2-15-11 (11964)
అతంద్రితశ్చ ప్రాయేణ దుర్బలో బలినం రిపుం।
జయేత్సంయక్ప్రయోగేణ నీత్యాఽర్థానాత్మనో హితాన్॥ 2-15-12 (11965)
కృష్ణే నయో మయి బలం జయః పార్థే ధనంజయే।
మాగధం సాధయిష్యామ ఇష్టిం త్రయ ఇవాగ్రయః॥ 2-15-13 (11966)
`త్వద్బుద్ధిబలమాశ్రిత్య సర్వం ప్రాప్స్యతి ధర్మరాద।
జయోఽస్మాకం హి గోవింద యేషాం నాథో భవాన్సదా'॥ 2-15-14 (11967)
కృష్ణ ఉవాచ। 2-15-15x (1404)
అర్థానారభతే బాలో నానుబంధమవేక్షతే।
తస్మాదరిం న మృష్యంతి బాలమర్థపరాయణం॥ 2-15-15 (11968)
జిత్వా జయ్యాన్యౌవనాశ్విః పాలనాచ్చ భగీరథః।
కార్తవీర్యస్తపోవీర్యాద్బలాత్తు భరతో విభుః॥ 2-15-16 (11969)
ఋద్ధ్యా మరుత్తస్తాన్పశ్చ సంరాజస్త్వనుశుశ్రుమ।
`సర్వాన్వంశ్యాననుమృశన్నైతే సంతి యుగే యుగే'॥ 2-15-17 (11970)
సాంరాజ్యమిచ్ఛతస్తే తు సర్వాకారం యుధిష్ఠిర।
నిగ్రాహ్యలక్షణం ప్రాప్తిర్ధర్మార్థనయలక్షణైః॥ 2-15-18 (11971)
బార్హద్రథో నరాసంధస్తద్విద్ధి భరతర్షభ।
న చైనం ప్రత్యత్యుద్ధ్యంత కులాన్యేకశతం నృపాః॥ 2-15-19 (11972)
తస్మాదిహ బలాదేవ సాంరాజ్యం కురుతే హి సః॥ 2-15-20 (11973)
రత్నభాజో హి రాజానో జరాసంధముపాసతే।
న చ తుష్యతి తేనాపి బాల్యాదనయమాస్థితః॥ 2-15-21 (11974)
మూర్ధాభిషిక్తం నృపతిం ప్రధానపురుషో బలాత్।
ఆదత్తే న చ నో దృష్టోఽభాగః పురుషతః క్వచిత్॥ 2-15-22 (11975)
ఏవం సర్వాన్వశే చక్రే జరాసంధః శతావరాన్।
తం దుర్బలతరో రాజా కథం పార్థ ఉపైష్యతి॥ 2-15-23 (11976)
`తండులప్రస్థకే రాజా కపర్దినముపాసతే'।
ప్రోక్షితానాం ప్రమృష్టానాం రాజ్ఞాం పశుపతేర్గృహే।
పశూనామివ ప్రమృష్టానాం రాజ్ఞాం పశుపతేర్గృహే। 2-15-24 (11977)
క్షత్రియః శస్త్రమరణో యదా భవతి సత్కృతః।
తతః స్మ మాగధం సంఖ్యే ప్రతిబాధేమ యద్వయం॥ 2-15-25 (11978)
షడశీతిః సమానీతాః శేషా రాజంశ్చతుర్దశ।
జరాసంధేన రాజానస్తతః క్రూరం ప్రవర్త్స్యతే॥ 2-15-26 (11979)
ప్రాప్నుయాత్స యశో దీప్తం తత్ర యో విఘ్నమాచరేత్।
జయేద్యశ్చ జరాసంధం స సంరాణ్ణియతం భవేత్॥ ॥ 2-15-27 (11980)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః॥ 25॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-15-18 యుధిష్ఠిర ధర్మార్థనయలక్షణైః సహితా ప్రాప్తిః పాలనం నిగ్రాహ్యలక్షణం సాంరా జ్యం చ తేఽస్తి ॥ 2-15-19 బార్హద్రథం జరాసంధం తం విద్ధి ఇతి క. ఘ.పాఠః॥ 2-15-22 బలాత్ప్రధానపురుషః జరాసంధః పురుషతః పురుషేషు అభాగః అస్వీకృతః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
2.16. అధ్యాయః 016
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిర్జునయోర్భాషణం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥
సంరాడ్గుణమభీప్సన్వై యుష్మాన్స్వార్థపరాయణః।
కథం ప్రహిణుయాం కృష్ణ సోఽహం కేవలసాహసాత్॥ 2-16-1 (11981)
భీమార్జునావుభౌ నేత్రే మనో మన్యే జనార్దనం।
మనశ్చక్షుర్విహీనస్య కీదృశం జీవితం భవేత్॥ 2-16-2 (11982)
జరాసంధబలం ప్రాప్య దుష్పారం భీమవిక్రమం।
యమోపి న విజేతాఽఽజౌ తత్ర వః కిం విచేష్టితం॥ 2-16-3 (11983)
అస్మింస్త్వర్థాంతరే యుక్తమనర్థః ప్రతిపద్యతే।
తస్మాన్న ప్రతిపత్తిస్తు కార్యా యుక్తా మతా మమ॥ 2-16-4 (11984)
యథాఽహం విమృశాంయేకస్తత్తావచ్ఛ్రూయతాం మమ।
సంన్యాసం రోచయే సాధు కార్యస్యాస్య జనార్దన।
ప్రతిహంతి మనో మేఽద్య రాజసూయో దూరాహరః॥ 2-16-5 (11985)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-16-6x (1405)
పార్థః ప్రాప్య ధనుః శ్రేష్ఠమక్షయ్యౌ చ మహేషుధీ।
రథం ధ్వజం హయాంశ్చైవ యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-16-6 (11986)
అర్జున ఉవాచ। 2-16-7x (1406)
ధనుః శస్త్రం శరా వీర్యం పక్షో భూమిర్యశో బలం।
ప్రాప్తమేతన్మయ రాజందుష్ప్రాపం యదభీప్సితం। 2-16-7 (11987)
కులే జన్మ ప్రశంసంతి వైద్యాః సాధు సునిష్ఠితాః।
బలేన సదృశం నాస్తి వీర్యం తు మమ రోచతే। 2-16-8 (11988)
కృతవీర్యకులే జాతో నిర్వీర్యః కిం కరిష్యతి।
నిర్వీర్యే తు కులే జాతో వీర్యవాంస్తు విశిష్యతే॥ 2-16-9 (11989)
క్షత్రియః సర్వశో రాజన్యస్య వృత్తిర్ద్విషజ్జయే।
సర్వైగుణైర్విహీనోఽపి వీర్యవాన్హి తరేంద్రిపూన్॥ 2-16-10 (11990)
సర్వైరపి గుణైర్యుక్తో నిర్వీర్యః కిం కరిష్యతి।
జయస్య హేతుః సిద్ధిర్హి కర్మ దైవం చ సంశ్రితం॥ 2-16-11 (11991)
సంయుక్తో హి బలైః కశ్చిత్ప్రమాదాన్నోపయుజ్యతే॥ 2-16-12 (11992)
తేన ద్వారేణ శత్రుభ్యః క్షీయతే సబలో రిపుః॥ 2-16-13 (11993)
దైన్యం యథా బలవతి తథా మోహో బలాన్వితే।
తావుభౌ నాశకౌ హేతూ రాజ్ఞా త్యాజ్యౌ జయార్థినా॥ 2-16-14 (11994)
జరాసంధివినాశం చ రాజ్ఞాం చ పరిరక్షణం।
యది కుర్యాం యజ్ఞార్థం కిం తతః పరమం భవేత్॥ 2-16-15 (11995)
అనారంభే హి నియతో భవేదగుణనిశ్చయః।
గుణాన్నిః సంశయాద్రాజన్నైర్గుణ్యం మన్యసే కథం॥ 2-16-16 (11996)
కాషాయం సులభం పశ్చాన్మునీనాం శమమిచ్ఛతాం।
సాంరాజ్యం తు భవేచ్ఛక్యం వయం యోత్స్యామహే పరాన్॥ ॥ 2-16-17 (11997)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః॥ 16॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
2.17. అధ్యాయః 017
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ జరాసంధప్రభావప్రశ్నే శ్రీకృష్ణేన తదుపోద్ఘాతతయా బృహద్రథరాజోపా ఖ్యానకథనారంభః॥ 1॥ అపుత్రస్య బృహథస్య పత్నీభ్యాం సహ తపోవనగమనం॥ 2॥ తత్ర చండకౌశికమునినా బృహద్రథాయ పుత్రీయాంరఫలదానం॥ 3॥ ప్రవిభక్తతత్ఫలభోజనేన సంజాతగర్భయోస్తద్భార్యయోః పృథగేకైకశరీరఖండసంభవః॥4॥ తత్పత్నీభ్యాం దాసీద్వారా బహిస్త్యాజితయోః ఖండయోః జరానాంన్యా రాక్షస్యా స ంధానాజరాసంధసంభవః॥ 5॥ బాలకం గృహీత్వా ఆగతయా జరయా సహ బృహద్రథస్య సంవాదః॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ॥
జాతస్య భారతే వంశే తథా కుంత్యాః సుతస్య చ।
యా వై యుక్తా మతిః సేయమర్జునేన ప్రదర్శితా॥ 2-17-1 (11998)
న స్మ మృత్యుం వయం విద్మ రాత్రౌ వా యది వా దివా।
న చాపి కంచిదమరమయుద్ధేనానుశుశ్రుమ॥ 2-17-2 (11999)
ఏతావదేవ పురుషైః కార్యం హృదయతోషణం।
నయేన విధిదృష్టేన యదుపక్రమతే పరాన్॥ 2-17-3 (12000)
సునయస్యానపాయస్య సంయోగే పరమః క్రమః।
సంగత్యా జాయతేఽసాంయం సాంయం చ న భవేద్ద్వయోః॥ 2-17-4 (12001)
అనయస్యానుపాయస్య సంయుగే పరమః క్షయటః।
సంశయో జాయతే సాంయాజ్జయశ్చ న భవేద్ద్వయోః॥ 2-17-5 (12002)
తే వయం నయమాస్థాయ శత్రుదేశసమీపగాః।
కథమంతం న గచ్ఛేమ వృక్షస్యేవ నదీరయాః॥
పరరంధ్రే పరాక్రాంతాః స్వరంధ్రావరణే స్థితాః॥ 2-17-6 (12003)
వ్యూఢానీకైరతిబలైర్న యుద్వ్యేదరిభిః సహ।
ఇతి బుద్ధిమతాం నీతిస్తన్మమాపీహ రోచతే॥ 2-17-7 (12004)
అనవద్యా హ్యసంబుద్ధాః ప్రవిష్టాః శత్రుసద్మ తత్।
శత్రుదేశముపాక్రంయ తం కామం ప్రాప్నుయామహే॥ 2-17-8 (12005)
ఏకో హ్యేవ శ్రియం నిత్యం బిభర్తి పురుషర్షభః।
అంతరాత్మేవ భూతానాం తత్క్షయం నైవ లక్షయే॥ 2-17-9 (12006)
అథవైనం నిహత్యాజౌ శేషేణాపి సమాహతాః।
ప్రాప్నుయామ తతః స్వర్గం జ్ఞాతిత్రాణపరాయణాః॥ 2-17-10 (12007)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-17-11x (1407)
కృష్ణ కోఽయం జరాసంధః కింవీర్యః కింపరాక్రమః।
యస్త్వాం స్పృష్ట్వాఽగ్నిసదృశం న దగ్ధః శలభో యథా॥ 2-17-11 (12008)
కృష్ణ ఉవాచ॥ 2-17-12x (1408)
శృణు రాజంజరాసంధో యద్వీర్యో యత్పరాక్రమః।
యథా చోపేక్షితోఽస్మాభిర్బహుశః కృతవిప్రియః॥ 2-17-12 (12009)
అక్షౌహిణీనాం తిసృణాం పతిః సమరదర్పితః।
రాజా బృహద్రథో నామ మగధాధిపతిర్బలీ॥ 2-17-13 (12010)
రూపవాన్వీర్యసంపన్నః శ్రీమానతులవిక్రమః।
నిత్యం దీక్షాంకితతనుః శతక్రతురివాపరః॥ 2-17-14 (12011)
తేజసా సూర్యసంకాశః క్షమయా పృథివీసమః।
యశ్చాంతకసమః క్రోధే శ్రియా వైశ్రవణోపమః॥ 2-17-15 (12012)
`స్వరాజ్యం కారయామాస మగధేషు గిరివ్రజే'।
తస్యాభిజనసంయుక్తైర్గణైర్భరతసత్తమ।
వ్యాప్తేయం పృథివీ సర్వా సూర్యస్యేవ గభస్తిభిః॥ 2-17-16 (12013)
స కాశిరాజస్య సుతే యమజే భరతర్షభః।
ఉపయేమే మహావీర్యో రూపద్రవిణసంయుతే। 2-17-17cతయోశ్చకార సమయం మిథః స పురుషర్షభః॥ 2-17-17 (12014)
నాతివర్తిష్య ఇత్యేవం పత్నీభ్యాం సన్నిధౌ తదా।
స తాభ్యాం శుశుభే రాజా పత్నీభ్యాం వసుధాధిపః॥ 2-17-18 (12015)
ప్రియాంభామనురూపాభ్యాం కరేణుభ్యామివ ద్విపః।
తయోర్మధ్యగతశ్చాపి రరాజ వసుధాధిపః॥ 2-17-19 (12016)
గంగాయమునయోర్మధ్యే మూర్తిమానివ సాగరః।
విషయేషు నిమగ్రస్య తస్య యౌవనమత్యగాత్॥ 2-17-20 (12017)
న చ వంశకరః పుత్రస్తస్యాజాయత కశ్చన।
మంగలైర్బభిర్హోమైః పుత్రకామాభిరిష్టిభిః॥ 2-17-21 (12018)
నాససాద నృపశ్రేష్ఠః పుత్రం కులవివర్ధనం।
స భార్యాభ్యాం చ సహితో నిర్వేదమగమద్ధృశం॥ 2-17-22 (12019)
`రాజ్యం చాపి పరిత్యజ్య తపోవనమథాశ్రయత్। '
వార్యమాణః ప్రకృతిభిర్నృపభక్త్యా విశాంపతే'॥ 2-17-23 (12020)
అథ కాక్షీవతః పుత్రం గౌతమస్య మహాత్మనః॥
శుశ్రావ తపసి శ్రేష్ఠముదారం చండకౌశికం॥ 2-17-24 (12021)
యదృచ్ఛయాఽఽగతం తం తు వృక్షమూలముపాశ్రితం।
పత్నీభ్యాం సహితో రాజా సర్వయత్నైరతోషయత్॥ 2-17-25 (12022)
`బృహద్రథం చ స ఋషిర్యథావచ్చాభ్యనందత। '
ఉపవిష్టః స తేనాథ అనుజ్ఞాతో మహాత్మనా॥ 2-17-26 (12023)
తమపృచ్ఛత్తదా విప్రః కిమాగమనమిత్యథ।
విప్రైరనుగతస్యైవ పత్నీభ్యాం సహితస్య చ॥ 2-17-27 (12024)
స ఉవాచ మునిం రాజా భగవన్నాస్తి మే సుతః।
అపుత్రస్య తు రాజ్యేన వృద్ధత్వే కిం ప్రయోజనం॥ 2-17-28 (12025)
సోఽహం తపశ్చరిష్యామి పత్నీభ్యాం సహితో వనే।
నాప్రజస్య మునే కిర్తిః స్వధా చైవాక్షయా భవేత్।
ఏవముక్తః స రాజ్ఞా తు మునిః కారుణ్యమాగతః॥ 2-17-29 (12026)
తమబ్రవీత్సత్యధృతిః సత్యవాగృషిసత్తమః।
పరితుష్టోఽస్మి రాజేంద్ర వరం వరయ సువ్రత॥ 2-17-30 (12027)
తతః సభార్యః ప్రణతస్తమువాచ బృహద్రథః।
పుత్రదర్శననైరాశ్యాద్బాష్పసందిగ్ధయా గిరా॥ 2-17-31 (12028)
రాజోవాచ॥ 2-17-32x (1409)
భగవన్ రాజ్యముత్సృజ్య ప్రస్థితస్య తపోవనం।
కిం వరేణాల్పభాగ్యస్య కిం రాజ్యేనాప్రజస్య మే॥ 2-17-32 (12029)
కృష్ణ ఉవాచ। 2-17-33x (1410)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా మునిర్ధ్యానమగమన్క్షుభితేంద్రియః।
తస్యైవ చాంరవృక్షస్య ఛాయాయాం సముపావిశత॥ 2-17-33 (12030)
తస్యోపవిష్టస్య మునేరుత్సంగే నిపపాత హ।
అవానమశుకాదష్టమేకమాంరఫలం కిల॥ 2-17-34 (12031)
తత్ప్రగృహ్య మునిశ్రేష్ఠో హృదయేనాభిమంత్ర్య చ।
రాజ్ఞే దదావప్రతిమం పుత్రసంప్రాప్తికారణం॥ 2-17-35 (12032)
ఉవాచ చ మహాప్రాజ్ఞస్తం రాజానం మహామునిః।
గచ్ఛ రాజన్కృతార్థోఽసి నివర్తస్వ నరాధిప॥ 2-17-36 (12033)
`ఏష తే తనయో రాజన్మా తపేహ తపోవనే।
ప్రజాః పాలయ ధర్మేణ ఏవ ధర్మో మహీక్షితాం॥ 2-17-37 (12034)
యజస్వ వివిధైర్యజ్ఞైరింద్రం తర్పయ చేందునా।
పుత్రం రాజ్యే ప్రతిష్ఠాప్య తత ఆశ్రమమావ్రజ॥ 2-17-38 (12035)
అష్టౌ వరాన్ప్రయచ్ఛామి తవ పుత్రస్య పార్థివ।
బ్రహ్మణ్యత్వమజేయత్వం యుద్ధేషు చ తథా మతిః॥ 2-17-39 (12036)
ప్రియాతిథేయతాం చైవ దీనానామన్వవేక్షణం।
తథా బలం చ సుభహల్లోకే కీర్తి చ శాశ్వతీం॥ 2-17-40 (12037)
అనురాగం ప్రజానాం చేత్యేవమష్టౌ వరాన్నృప।
గచ్ఛ త్వం కృతకృత్యోఽసి నివర్తస్వ జనాధిప'॥ 2-17-41 (12038)
అనుజ్ఞాతః స ఋషిణా పత్నీభ్యాం సహితో నృపః।
పౌరైరనుగతశ్చాపి వివేశ స్వపురం తతః॥ 2-17-42 (12039)
యథాసమయమాజ్ఞాయ తదా స నృపసత్తమః।
ద్వాభ్యామేకం ఫలం ప్రాదాత్పత్నీభ్యాం భరతర్షభ॥ 2-17-43 (12040)
మునేశ్చ బహుమానేన కాలస్య చ విపర్యయాత్।
తే తదాంరం ద్విధా కృత్వా భక్షయామాసతుః శుభే। 2-17-44 (12041)
తయోః సమభవద్గర్భః ఫలప్రాశనసంభవః।
తే చ దృష్ట్వా స నృపతిః పరాం ముదమవాప హ॥ 2-17-45 (12042)
అథ కాలే మహాప్రాజ్ఞ యథాసమయమాగతే।
ప్రజాయేతాముభే రాజఞ్శరీరశకలే తదా॥ 2-17-46 (12043)
ఏకాక్షిబాహుచరణే అర్ధోదరముఖస్ఫిచే।
దృష్ట్వా శరీరశకలే ప్రవేపతురుభే భృశం॥ 2-17-47 (12044)
ఉద్విగ్రే సహ సంమంత్ర్య తే భగిత్యౌ తదాఽబలే।
సజీవే ప్రాణిశకలే తత్యజాతే సుదుఃఖితే॥ 2-17-48 (12045)
తయోర్ధాత్ర్యౌ సుసంవీతే కృత్వా తే గర్భసంప్లవే।
నిర్గంయాంతః పురద్వారాత్సముత్సృజ్యాభిజగ్మతుః॥ 2-17-49 (12046)
`దుకూలాభ్యాం సుసంఛన్నే పాండరాభ్యాముభే తదా।
అజ్ఞాతే కస్యచిత్తే తు జహతుస్తే చతుష్పథే॥ 2-17-50 (12047)
తతో వివిశతుర్ధాత్ర్యౌ పునరంతః పురం తదా।
కథయామాసతురుభే దేవీభ్యాం తు పృథక్పృథక్'॥ 2-17-51 (12048)
తే చతుష్పథనిక్షిప్తే జరా నామాథ రాక్షసీ।
జగ్రాహ మనుజవ్యాఘ్ర మాంసశోణితభోజనా॥ 2-17-52 (12049)
కర్తుకామా సుఖవహే శకలే సా తు రాక్షసీ।
సంయోజయామాస తదా విధానబలచోదితా॥ 2-17-53 (12050)
తే సమానీతమాత్రే తు శకలే పురుషర్షభ।
ఏకమూర్తిధరో వీరః కుమారః సమపద్యత॥ 2-17-54 (12051)
తతః సా రాక్షసీ రాజన్విస్మయోత్ఫుల్లలోచనా।
న శశాక సముద్వోదుం వజ్రసారమయం శిశుం॥ 2-17-55 (12052)
బాలస్తాంరతలం ముష్టిం కృత్వా చాస్యే నిధాయ సః।
ప్రాక్రోశదతిసంరబ్ధః సతోయ ఇవ తోయదః॥ 2-17-56 (12053)
తేన శబ్దేన సంభ్రాంతః సహసాఽంతః పురే జనః।
నిర్జగామ నరవ్యాఘ్ర రాజ్ఞా సహ పరంతప॥ 2-17-57 (12054)
తే చాబలే పరింలానే పయః పూర్ణపయోధరే।
నిరాశే పుత్రలాభాయ సహసైవాబ్యగచ్ఛతాం॥ 2-17-58 (12055)
తే చ దృష్ట్వా తథాభూతే రాజానం చేష్టసంతతిం।
తం చ బాలం సుబలినం చింతయామాస రాక్షసీ॥ 2-17-59 (12056)
నార్హామి విషయే రాజ్ఞో వసంతీ పుత్రగృద్ధినః।
బాలం పుత్రమిమం హంతుం ధార్మికస్య మహాత్మనః॥ 2-17-60 (12057)
సా తం బాలముపాదాయ మేఘలేఖేన భాస్కరం।
కృత్వా చ మానుషం రూపమువాచ వసుధాధిపం॥ 2-17-61 (12058)
బృహద్రథ సుతస్తేఽయం మయా దత్తః ప్రగృహ్యతాం।
తవ పత్నీద్వయే జాతో ద్విజాతివరశాసనాత్।
ధాత్రీజనపరిత్యక్తో మయాఽయం పరిరక్షితః॥ 2-17-62 (12059)
కృష్ణ ఉవాచ। 2-17-63x (1411)
తతస్తే భరతశ్రేష్ఠ కాశిరాజసుతే శుభే।
తం బాలమభిపద్యాశు ప్రస్రవైరభ్యషింజతాం॥ 2-17-63 (12060)
తతః స రాజా సంహృష్టః సర్వం తదుపలభ్య చ।
అపృచ్ఛద్ధేమగర్భాభాం రాక్షసీం తామరాక్షసీం॥ 2-17-64 (12061)
కాత్వం కమలగర్భాభే మమ పుత్రప్రదాయినీ।
కామం మా బ్రూహి కల్యాణి దేవతా ప్రతిభాసి మే॥ ॥ 2-17-65 (12062)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః॥ 17॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-17-4 క్రమః ఉపక్రమః॥ 2-17-9 తత్క్షయే బలక్షయః ఇతి పాఠః॥ 2-17-34 అవానమశుష్కం సరసమితి యావత్। అమారుతమనావిద్ధం ఇతి ఘ.పాఠః॥ 2-17-46 ప్రజాయేతాం సుషువతుః॥ 2-17-47 స్ఫిక్ కట్యా అధోభాగః॥ 2-17-53 సుఖవహే ఏకీకృతయోర్వహనం హి సుఖేన భవతీతి ప్రసిద్ధం॥ 2-17-54 సమానీతమాత్రే సంయోజితమాత్రే॥ 2-17-64 అరాక్షసీ వేషతః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
2.18. అధ్యాయః 018
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
రాజానంప్రతి స్వస్వరూపమభిధాయ జరాయా అంతర్ధానం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
రాక్షస్యువాచ॥
జరా నామాస్మి భద్రం తే రాక్షసీ కామరూపిణీ।
తవ వేశ్మని రాజేంద్ర పూజితా న్యవసం సుఖం॥ 2-18-1 (12063)
గృహే గృహే మనుష్యాణాం నిత్యం తిష్ఠామి రాక్షసీ।
గృహదేవీతి నాంనా వై పురా సృష్టా స్వయంంభువా॥ 2-18-2 (12064)
దానవానాం వినాశాయ స్థాపితా దివ్యరూపిణీ।
యో మాం భక్త్యా లిఖేత్కుడ్యే సపుత్రాం యౌవనాన్వితాం॥ 2-18-3 (12065)
గృహే తస్య భవేద్వృద్ధిరన్యథా క్షయమాప్నుయాత్।
త్వద్గృహే తిష్ఠమానాఽహం పూజితాఽహం సదా విభో॥ 2-18-4 (12066)
లిఖితా చైవ కుడ్యేషు పుత్రైర్బహుభిరావృతా।
గంధపుష్పైస్తథా ధూపైర్భక్ష్యభోజ్యైః సుపూజితా॥ 2-18-5 (12067)
సాఽహం ప్రత్యుపకారార్థం చింతయంత్యనిశం నృప।
తవేమే పుత్రశకలే దృష్టవత్యస్మి ధార్మికా। 2-18-6 (12068)
సంశ్లిషితే మయా దైవాత్కుమారః సమపద్యత।
తవ భాగ్యాన్మహారాజ హేతుమాత్రమహం త్విహ॥ 2-18-7 (12069)
మేరుం వా ఖాదితుం శక్తా కిం పునస్తవ బాలకం।
గృహసంపూజనాత్తుష్ట్యా మయా ప్రత్యర్పితస్తవ॥ 2-18-8 (12070)
మమ నాంనా చ లోకేఽస్మిన్ఖ్యాత ఏవ భవిష్యతి। 2-18-9 (12071)
కృష్ణ ఉవాచ।
ఏవముక్త్వా తు సా రాజంస్తత్రైవాంతరధీయత।
స సంగృహ్య కుమారం తం ప్రవివేశ గృహం నృపః॥ 2-18-9x (1412)
తస్య బాలస్య యత్కృత్యం తచ్చకార నృపస్తదా।
ఆజ్ఞాపయచ్చ రాక్షస్యా మగధేషు మహోత్సవం॥ 2-18-10 (12072)
తస్య నామాకరోచ్చైవ పితామహసమః పితా।
జరయా సంధితో యస్మాజ్జరాసంధో భవత్వయం॥ 2-18-11 (12073)
సోఽవర్ధత మహాతేజా మాగధాధిపతేః సుతః।
ప్రమాణబలసంపన్నో హుతాహుతిరివానలః॥ 2-18-12 (12074)
`ఏవం స వవృధే రాజన్కుమారః పుష్కరేక్షణః।
కాలేన మహతా చాపి యౌవనస్థో బభూవ హ'॥
మాతాపిత్రోర్నందకరః శుక్లపక్షే యథా శశీ॥ ॥ 2-18-13 (12075)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః॥ 18॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
2.19. అధ్యాయః 019
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
పునర్యదృచ్ఛాగతేన చండకౌశికేన జరాసంధపరాక్రమాదౌ కథితే జరాసంధం రాజ్యేఽభ ిషిచ్య తపోవనగతస్య సభార్యస్య బృహద్రథస్య స్వర్గగమనం॥ 1॥ కృష్ణేన కంసవధాత్ జరాసంధస్య స్వస్మిన్వైరోదయకథనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
కృష్ణ ఉవాచ॥
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య పునరేవ మహాతపాః।
మగధేషుపజక్రామ భగవాంశ్చండకౌశికః॥ 2-19-1 (12076)
తస్యాఽఽగమనసంహృష్టః సామాత్యః సపురః సరః।
సభార్యః సహ పుత్రేణ నిర్జగామ బృహద్రథః॥ 2-19-2 (12077)
పాద్యార్ఘ్యాచమనీయైస్తమర్చయామాస భారత।
స నృపో రాజ్యసహితం పుత్రం తస్మై న్యవేదయత్॥ 2-19-3 (12078)
ప్రతిగృహ్య చ తాం పూజాం పార్థివాద్భగవానృషిః।
ఉవాచ మాగధం రాజన్ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా॥ 2-19-4 (12079)
సర్వమేతన్మయా జ్ఞాతం రాజందివ్యేన చక్షుషా।
పుత్రస్తు శృణు రాజేంద్ర యాదృశోఽయం భవిష్యతి॥ 2-19-5 (12080)
అస్య రూపం చ సత్వం చ బలమూర్జితమేవ చ।
ఏష శ్రియా సముదితః పుత్రస్తవ న సంశయః॥ 2-19-6 (12081)
ప్రాపయిష్యతి తత్సర్వం విక్రమేణ సమన్వితః।
అస్య వీర్యవతో వీర్యం నానుయాస్యంతి పార్థివాః॥ 2-19-7 (12082)
పతతో వైనతేయస్య గతిమన్యే యథా ఖగాః।
వినాశముపయాస్యంతి యే చాస్య పరిపంథినః॥ 2-19-8 (12083)
దేవైరపి విసృష్టాని శస్త్రాణ్యస్య మహీపతే।
న రుజం జనయిష్యంతి గిరేరివ నదీరయాః॥ 2-19-9 (12084)
సర్వమూర్ధాభిషిక్తానామేవ మూర్ధ్ని జ్వలిష్యతి।
ప్రభాహరోఽయం సర్వేషాం జ్యోతిషామివ భాస్కరః॥ 2-19-10 (12085)
ఏనమాసాద్య రాజానః సమృద్ధబలవాహనాః।
వినాశముపయాస్యంతి శలభా ఇవ పావకం॥ 2-19-11 (12086)
ఏష శ్రియః సముదితాః సర్వరాజ్ఞాం గ్రహీష్యతి।
వర్షాస్వివోదీర్ణజలా నదీర్నదనదీపతిః॥ 2-19-12 (12087)
ఏష ధారయిత సంయక్చాతుర్వర్ణ్యం మహాబలః।
శుభాం శుభవతీం స్ఫీతాం సర్వసస్యధరాం ధరాం॥ 2-19-13 (12088)
అస్యాజ్ఞావశగాః సర్వే భవిష్యంతి నరాధిపాః।
సర్వభూతాత్మభూతస్య వాయోరివ శరీరిణః॥ 2-19-14 (12089)
ఏష రుద్రం మహాదేవం త్రిపురాంతకరం హరం।
సర్వలోకేష్వతిబలః సాక్షాద్ద్రక్ష్యతి మాగధః॥ 2-19-15 (12090)
ఏవం బ్రువన్నేవ మునిః స్వకార్యమివ చింతయన్।
విసర్జయామాస నృపం బృహద్రథమథారిహన్॥ 2-19-16 (12091)
ప్రవిశ్య నగరీం చాపి జ్ఞాతిసంబంధిభిర్వృతః।
అభిషిచ్య జరాసంధం మగధాధిపతిస్తదా॥ 2-19-17 (12092)
బృహద్రథో నరపతిః పరాం నిర్వృతిమాయయౌ।
అభిషిక్తే జరాసంధే తదా రాజా బృహద్రథః।
పత్నీద్వయేనానుగతస్తపోవనచరోఽభవత్॥ 2-19-18 (12093)
తతో వనస్థే పితరి మాతృభ్యాం సహ భారత।
జరాసంధః స్వవీర్యేణ పార్థివానకరోద్వశే॥ 2-19-19 (12094)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య తపోవనచరో నృపః।
సభార్యః స్వర్గమగమత్తపస్తప్త్వా బృహద్రథః॥ 2-19-20 (12095)
జరాసంధోఽపి నృపతిర్యథోక్తం కౌశికేన తత్।
వరప్రదానమఖిలం ప్రాప్య రాజ్యమపాలయత్॥ 2-19-21 (12096)
హతే చైవ మయా కంసే సహంసడిభికే తదా।
జరాసంధస్య దుహితా రోదతే పార్శ్వతః పితుః।
జాతో వై వైరనిర్బంధో మయాసీత్తత్ర భారత॥ 2-19-22 (12097)
భ్రామయిత్వా శతగుణమేకోనం యేన భారత।
గదా క్షిప్తా బలవతా మాగధేన గిరివ్రజాత్॥ 2-19-23 (12098)
తిష్ఠతో మథురాయాం వై కుత్స్నస్యాద్భుతకర్మణః।
ఏకోనయోజనశతే సా పపాత గదా శుభా॥ 2-19-24 (12099)
దృష్ట్వా పౌరైస్తదా సంయగ్గదా చైవ నివేదితా।
గదావసానం తత్ఖ్యాతం మథురాయాః సమీపతః॥ 2-19-25 (12100)
తస్యాస్తాం హంసడిభికావశస్త్రనిధనావుభౌ।
మంత్రే మతిమతాం శ్రేష్ఠౌ నీతిశాస్త్రే విశారదౌ॥ 2-19-26 (12101)
యౌ తౌ మయా తే కథితౌ పూర్వమేవ మహాబలౌ।
త్రయస్త్రయాణాం లోకానాం పర్యాప్తా ఇతి మే మతిః॥ 2-19-27 (12102)
ఏవమేష తదా వీర బలిభిః కుకురాంధకైః।
వృష్ణిభిశ్చ మహారాజ నీతిహేతోరుపేక్షితః॥ ॥ 2-19-28 (12103)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి మంత్రపర్వణి ఏకోనవింశోఽధ్యాయః॥ 19॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-19-16 ఆహ్నికాయ మహాతపాః ఇతి ఘ. పాఠః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
2.20. అధ్యాయః 020
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణయుధిష్ఠిరసంవాదానంతరం భీమార్జునాభ్యాంసహ కృష్ణస్య మాగధపురప్రస్థానం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ॥
పతితౌ హంసడిభికౌ కంసశ్చ సగణో హతః।
జరాసంధస్య నిధనే కాలోఽయం సముపాగతః॥ 2-20-1 (12104)
న శక్యోఽసౌ రణే జేతుం సర్వైరపి సురాసురైః।
ప్రాణయుద్ధేన జేతవ్యః స ఇత్యుపలభామహే॥ 2-20-2 (12105)
మయి నీతిర్బలం భీమే రక్షితా చావయోర్జయః।
మాగధం సాధయిష్యామ ఇష్టిం త్రయ ఇవాగ్నయః॥ 2-20-3 (12106)
త్రిభిరాసాదితోఽస్మాభిర్విజనే స నరాధిపః।
న సందేహో యథా యుద్ధమేకేనాప్యుపయాస్యతి॥ 2-20-4 (12107)
అవమానాచ్చ లోభాచ్చ బాహువీర్యాచ్చ దర్పితః।
భీమసేనేన యుద్ధాయ ధ్రువమప్యుపయాస్యతి॥ 2-20-5 (12108)
అలం తస్య మహాబాహుర్భీమసేనో మహాబలః।
లోకస్య సముదీర్ణస్య నిధనాయాంతకో యథా॥ 2-20-6 (12109)
యది భీమబలం వేత్సి యది తే ప్రత్యయో మయి।
భీమసేనార్జునౌ శీఘ్రం న్యాసభూతౌ ప్రయచ్ఛ మే॥ 2-20-7 (12110)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-20-8x (1413)
ఏవముక్తో భగవతా ప్రత్యువాచ యుధిష్ఠిరః।
భీమార్జునౌ సమాలోక్య సంప్రహృష్టముఖౌ స్థితౌ॥ 2-20-8 (12111)
యుధిష్ఠర ఉవాచ। 2-20-9x (1414)
అచ్యుతాచ్యుత మామైవం వ్యాహరామిత్రకర్శన।
పాండవానాం భవాన్నాథో భవంతం చాశ్రితా వయం॥ 2-20-9 (12112)
యథా వదసి గోవింద సర్వం తదుపపద్యతే।
నహి త్వమగ్రతస్తేషాం యేషాం లక్ష్మీః పరాఙ్ముఖీ॥ 2-20-10 (12113)
`యేషామభిముఖీ లక్ష్మీస్తేషాం కృష్ణ త్వమగ్రతః'।
నిహతశ్చ జరాసంధో మోక్షితాశ్చ మహీక్షితః। 2-2--11c రాజసూయశ్చ మే లబ్ధో నిదేశే త్వ తిష్ఠతః॥ 2-20-11 (12114)
క్షిప్రమేవ యథా త్వేతత్కార్యం సముపపద్యతే।
అప్రమత్తో జగన్నాథ తథా కురు సముపపద్యతే। 2-20-12 (12115)
త్రిభిర్భవద్భిర్హి వినా నాహం జీవితుముత్సహే।
ధర్మకామార్థరహితో రోగార్త ఇవ దుఃఖితః॥ 2-20-13 (12116)
న శౌరిణా వినా పార్థో న శౌరిః పాండవం వినా।
నాజేయోస్త్యనయోఽర్లోకే కృష్ణయోరితి మే మతిః॥ 2-20-14 (12117)
అయం చ బలినాం శ్రేష్ఠః శ్రీమానపి వృకోదరః।
యువాభ్యాం సహితో వీర కిం న కుర్యాన్మహాయశాః॥ 2-20-15 (12118)
సుప్రణీతో బలౌఘో హి కురుతే కార్యముత్తమం।
అంధం బలం జడం ప్రాహుః ప్రణేతవ్యం విచక్షణైః॥ 2-20-16 (12119)
యతో హి నింనం భవతి నయంతి హి తతో జలం।
యతశ్ఛిద్రం తతశ్చాపి నయంతే ధీవరా జలం॥ 2-20-17 (12120)
తస్మాన్నయవిధానజ్ఞం పురుషం లోకవిశ్రుతం।
వయమాశ్రిత్య గోవిందం యతామః కార్యసిద్ధయే॥ 2-20-18 (12121)
ఏవం ప్రజ్ఞానయబలం క్రియోపాయసమన్వితం।
పురస్కృర్వీత కార్యేషు కృష్ణకార్యార్థసిద్ధయే॥ 2-20-19 (12122)
ఏవమేవ యదుశ్రేష్ఠ యావత్కార్యాథిసిద్ధయే।
అర్జునః కృష్ణమన్వేతు భీమోఽన్వేతు ధనంజయం।
నయో జయో బలం చైవ విక్రమే సిద్ధిమేష్యతి॥ 2-20-20 (12123)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-20-21x (1415)
ఏవముక్తాస్తతః సర్వే భ్రాతరో విపులౌజసః।
వార్ష్ణేయః పాండవేయౌ చ ప్రతస్థుర్మాగధం ప్రతి॥ 2-20-21 (12124)
వర్చస్వినాం బ్రాహ్మణానాం స్నాతకానాం పరిచ్ఛదైః।
ఆచ్ఛాద్య సుహృదాం వాక్యైర్మనోజ్ఞైరభినందితాః॥ 2-20-22 (12125)
`మాధవః పాండవేయౌ చ ప్రతస్థుర్వ్రతధారిణః'।
అమర్షాదభితప్తానాం జ్ఞాత్యర్థం ముఖ్యతేజసాం।
రవిసోమాగ్నివపుషాం దీప్తమాసీత్తదా వపుః॥ 2-20-23 (12126)
ఇతం మేనే జరాసంధం దృష్ట్వా భీమపురోగమౌ।
ఏకకార్యసముద్యంతౌ కృష్ణౌ యుద్ధేఽపరాజితౌ॥ 2-20-24 (12127)
ఈశౌ హితౌ మహాత్మానౌ సర్వకార్యప్రవర్తినౌ।
ధర్మకామార్థలోకానాం కార్యాణాం చ ప్రవర్తకౌ॥ 2-20-25 (12128)
కురుభ్యః ప్రస్థితాస్తే తు మధ్యేన కురుజాంగలం।
రంయం పద్మసరో గత్వా కాలకూడమతీత్య చ॥ 2-20-26 (12129)
గండకీం చ మహాశోణం సదానీరాం తథైవ చ।
ఏకపర్వతకే నద్యః క్రమేణైత్యావ్రజంత తే॥ 2-20-27 (12130)
ఉత్తీర్య సరయూం రంయాం దృష్ట్వా పూర్వాంశ్చ కోసలాన్।
అతీత్య జగ్ముర్మిథిలాం మాలాం చర్మణ్వతీం నదీం॥ 2-20-28 (12131)
అతీత్య గంగాం శోణం చ త్రయస్తే ప్రాఙ్ముఖాస్తదా।
కుశచీరచ్ఛదా జగ్ముర్మాగధం క్షేత్రమచ్యుతాః॥ 2-20-29 (12132)
తే శశ్వద్గోధనాకీర్ణమంబుమంతం శుభద్రుమం।
గోరథం గిరిమాసాద్య దదృశుర్మాగధం పురం॥ ॥ 2-20-30 (12133)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి జరాసంధవధపర్వణి వింశోఽధ్యాయః॥ 20॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-20-3 జయోఽర్జునః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
2.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
జరాసంధసమీపం గతానాం శ్రీకృష్ణభీమార్జునానాం జరాసంధేన సహ వివాదః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వాసుదేవ ఉవాచ॥
ఏష పార్థ మహాన్భాతి పశుమాన్నిత్యమంబుమాన్।
నిరామయః సువేశ్మాఢ్యో నివేశో మాగధః శుభః॥ 2-21-1 (12134)
వైహారో విపులః శైలో వారాహో వృషభస్తథా।
తథా ఋషిగిరిస్తాత శుభాశ్చైత్యకపంచమాః॥ 2-21-2 (12135)
ఏతే పంచమహాశృంగాః పర్వతాః శీతలద్రుమాః।
రక్షంతీవాభిసంహత్య సంహతాంగా గిరివ్రజం॥ 2-21-3 (12136)
పుష్పవేష్టితశాఖాగ్రైర్గంధవద్భిర్మనోహరైః।
నిగూఢా ఇవ లోధ్రాణాం వనైః కామిజనప్రియైః॥ 2-21-4 (12137)
`యత్ర దీర్ఘతమా నామ ఋషిః పరమంత్రితః'।
శూద్రాయాం గౌతమో యత్ర మహాత్మా సంశితవ్రతః।
ఔశీనర్యామజనయత్కాక్షీవాద్యాన్సుతాన్మునిః॥ 2-21-5 (12138)
గౌతమః ప్రణయాత్తస్మాద్యథాఽసౌ తత్ర సద్మని।
భజతే మాగధం వంశం స నృపాణామనుగ్రహః। 2-21-6 (12139)
అంగవంగాదయశ్చైవ రాజానః సుమహాబలాః।
గౌతమక్షయమభ్యేత్య రమంతే స్మ పురార్జున॥ 2-21-7 (12140)
వనరాజీస్తు పశ్యేమాః పిప్లానాం మనోరమాః।
లోఘ్రాణాం చ శుభాః పార్థ గౌతమౌకః సమీపజాః॥ 2-21-8 (12141)
అర్బుదః శక్రవాపీ చ పన్నగౌ శత్రుతాపనౌ।
స్వస్తికస్యాలయశ్చాత్ర మణినాగస్య చోత్తమః॥ 2-21-9 (12142)
అపారిహార్యా మేఘానాం మాగధా మనునా కృతాః।
కౌశికో మణిమాంశ్చైవ చక్రాతే చాప్యనుగ్రహం॥ 2-21-10 (12143)
`పాండరే విపులే చైవ తథా వారాహకేఽపి చ।
చైత్యకే చజ గిరిశ్రేష్ఠే మాదంగే చ శిలోచ్చయే॥ 2-21-11 (12144)
ఏతేషు పర్వతేంద్రేషు సర్వసిద్ధసమాలయాః।
యతీనామాశ్రమాశ్చైవ మునీనాం చ మహాత్మనాం॥ 2-21-12 (12145)
వృషభస్య తమాలస్య మహావీర్యస్య వై తథా।
గంధర్వరక్షసాం చైవ నాగానాం చ తథాఽఽలయాః॥ 2-21-13 (12146)
కక్షీవతస్తపోవీర్యాత్తపోదా ఇతి విశ్రుతాః।
పుణ్యతీర్థాశ్చ తే సర్వే సిద్ధానాం చైవ కీర్తితాః।
మణేశ్చ దర్శనాదేవ భద్రం శివమవాప్నుయాత్'॥ 2-21-14 (12147)
ఏవం ప్రాప్య పురం రంయం దురాధర్పం సమంతతః॥
అర్థసిద్ధిం త్వనుపమాం జరాసంధోఽభిమన్యతే॥ 2-21-15 (12148)
వయమాసాదనే తస్య దర్పమద్య హరేమ హి। 2-21-16 (12149)
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్త్వా తతః సర్వే భ్రాతరో విపులౌజసః॥ 2-21-16x (1416)
వార్ష్ణేయః పాండవౌ చైవ ప్రతస్థుర్మాగధం పురం।
హృష్టపుష్టజనోపేతం చాతుర్వర్ణ్యసమాకులం॥ 2-21-17 (12150)
స్ఫీతోత్సవమనాధృష్యమాసేదుశ్చ గిరివ్రజతం।
తతో ద్వారమనాసాద్య పురస్య గిరిముచ్ఛ్రితం॥ 2-21-18 (12151)
బార్హద్రథైః పూజ్యమానం తథా నగరవాసిభిః।
మాగధానాం తు రుచిరం చైత్యకాంతరమాద్రవన్॥ 2-21-19 (12152)
యత్ర మాంసాదమృషభమాససాద బృహద్రథః।
తం హత్వా మాసతాలాభిస్తిస్రో భేరీకారయత్॥ 2-21-20 (12153)
స్వపురే స్థాపయామాస తేన చానహ్య చర్మణా।
యత్ర తాః ప్రాణదన్భేర్యో దివ్యపుష్పావచూర్ణితాః॥ 2-21-21 (12154)
భంక్త్వా భేరీత్రయం తేఽపి చైత్యప్రాకారమాద్రవన్।
ద్వారతోఽభిముఖాః సర్వే యయుర్నానాయుధాస్తధా॥ 2-21-22 (12155)
మాగధానాం సురుచిరం చైత్యకం తం సమాద్రవన్।
శిరసీవ సమాఘ్నంతో జరాసంధం జిఘాంస్వః॥ 2-21-23 (12156)
స్థిరం సువిపులం శృంగం సుమహత్తత్పురాతనం।
అర్చితం గంధమాల్యైశ్చ సతతం సుప్రతిష్ఠితం॥ 2-21-24 (12157)
విపులైర్బాహుభిర్వీరస్తేఽభిహత్యాభ్యపాతయన్।
తతస్తే మాగధం హృష్టాః పురం ప్రవివిశుస్తదా॥ 2-21-25 (12158)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
దృష్ట్వా తు దుర్నిమిత్తాని జరాసంధమదర్శయన్॥ 2-21-26 (12159)
పర్యుగ్న్యకుర్వంశ్చ నృపం ద్విరదస్థం పురోహితాః।
తతస్తచ్ఛాంతయే రాజా జరాసంధః ప్రతాపవాన్।
దీక్షితో నియమస్థోఽసావుపవాసపరోఽభవత్॥ 2-21-27 (12160)
స్నాతకవ్రతినస్తే తు బాహుశస్త్రా నిరాయుధాః।
యుయుత్సవః ప్రవివిశుర్జరాసంధేన భారత॥ 2-21-28 (12161)
భక్ష్యమాల్యాపణానాం చ దదృశుః శ్రియముత్తమాం।
స్ఫీతాం సర్వగుణోపేతాం సర్వకామసమృద్ధినాం॥ 2-21-29 (12162)
తాం తు దృష్ట్వా సమృద్ధిం తే వీథ్యాం తస్యాం నరోత్తమాః।
రాజమార్గేణ గచ్ఛంతః కృష్ణభీమధనంజయాః।
బలాద్గృహీత్వా మాల్యాని మాలాకారాన్మహాబలాః॥ 2-21-30 (12163)
`కర్పూరశృంగం కోష్ఠం చ సఫలం చాంతరాపణే।
వైశ్యాద్బలాద్గృహీత్వా తే విహృత్య చ మహారథాః'॥ 2-21-31 (12164)
విరాగవసనాః సర్వే స్రగ్విణో మృష్టకుండలాః।
నివేశనమథాజగ్ముర్జరాసంధస్య ధీమతః॥ 2-21-32 (12165)
గోవాసమివ వీక్షంతః సింహా హైమవతా యథా।
శాలస్తంభనిభాస్తేషాం చందనాగురురూషితాః॥ 2-21-33 (12166)
అశోభంత మహారాజ బాహవో యుద్ధశాలినాం।
తాందృష్ట్వా ద్విరదప్రఖ్యాఞ్శాలస్కందానివోద్గతాన్॥ 2-21-34 (12167)
వ్యూఢోరస్కాన్మాగధానాం విస్మయః సమపద్యత।
`అద్వారేణాభ్యవస్కంద్య వివిశుర్మాగధాలయం'॥ 2-21-35 (12168)
తే త్వతీత్య జనాకీర్ణాః కక్షాస్తిస్రో నరర్షభాః।
అహంకారేణ రాజానముపతస్థుర్గతవ్యథాః॥ 2-21-36 (12169)
`భో శబ్దేనైవ రాజానముచుస్తే తు మహారథాః'।
తాన్పాద్యమధుపర్కార్హాన్గవార్హాన్సత్కృతిం గతాన్।
ప్రత్యుత్థాయ జరాసంధ ఉపతస్థే యథావిధి॥ 2-21-37 (12170)
ఉవాచ చైతాన్రాజాఽసౌ స్వాగతం వోస్త్వితి ప్రభుః।
మౌనమాసీత్తదా పార్థభీమయోర్జనమేజయ॥ 2-21-38 (12171)
తేషాం మధ్యే మహాబుద్ధిః కృష్ణో వచనమబ్రవీత్।
వక్తుం నాయాతి రాజేంద్ర ఏతయోర్నియమస్థయోః॥ 2-21-39 (12172)
అర్వాఙ్నిశీథాత్పరతస్త్వాయా సార్ధం వదిష్యతః।
యజ్ఞాగారే స్థాపయిత్వా రాజా రాజగృహం వదిష్యతః। 2-21-40 (12173)
తతోఽర్ధరాత్రే సంప్రాప్తే యాతో యత్ర స్థితా ద్విజాః।
తస్య హ్యేతద్వ్రతం రాజన్బభూవ భువి విశ్రుతం॥ 2-21-41 (12174)
స్నాతకాన్బ్రాహ్మణాన్ప్రాప్తాఞ్శ్రుత్వా స సమితింజయః।
అప్యర్ధరాత్రే నృపతిః ప్రత్యుద్గచ్ఛతి భారత॥ 2-21-42 (12175)
తాంస్త్వపూర్వేణ వేషేణ దృష్ట్వా స నృపసత్తమః।
ఉపతస్థే జరాంధో విస్మితశ్చాభవత్తదా॥ 2-21-43 (12176)
తే తు దృష్ట్వైవ రాజానం జరాసంధం నరర్షభాః।
ఇదమూచురమిత్రఘ్నాః సర్వే భరతసత్తమ॥ 2-21-44 (12177)
స్వస్త్యస్తు కుశలం రాజన్నితి తత్ర వ్యవస్థితాః।
తం నృపం నృపశార్దూల ప్రేక్షమాణాః పరస్పరం॥ 2-21-45 (12178)
తానబ్రవీంజరాసంధస్తథా పాండవయాదవాన్।
ఆస్యతామితి రాజేంద్ర బ్రాహ్మణచ్ఛద్మసంవృతాన్॥ 2-21-46 (12179)
అథోపవివిశుః సర్వే త్రయస్తే పురుషర్షభాః।
సంప్రదీప్తాస్త్రయో లక్ష్ంయా మహాధ్వర ఇవాగ్నయః॥ 2-21-47 (12180)
తానువాచ జరాసంధః సత్యసంధో నరాధిపః।
విగర్హమాణః కౌరవ్య వేషగ్రహణవైకృతాన్॥
న స్నాతకవ్రతా విప్రా వహిర్మాల్యానులేపనాః॥ 2-21-48 (12181)
భవంతీతి నృలోకేఽస్మిన్విదితం మమ సర్వశః।
కే యూయం పుష్పవంతశ్చ భుజైర్జ్యాకృతలక్షణైః॥ 2-21-49 (12182)
బిభ్రతః క్షాత్రమోజశ్చ బ్రాహ్మణ్యం ప్రతిజానథ।
ఏవం విరాగవసనా బహిర్మాల్యానులేపనాః॥ 2-21-50 (12183)
` క్షత్రియా ఏవ లోకేఽస్మిన్విదితా మమ సర్వశః'॥
సత్యం వదత కే యూయం సత్యం రాజసు శోభతే॥ 2-21-51 (12184)
చైత్యకస్య గిరేః శృంగం భిత్త్వా కిమిహ సద్మని।
అద్వారేణ ప్రవిష్టాః స్థ నిర్భయా రాజకిల్విషాత్॥ 2-21-52 (12185)
వదధ్వం వాచి వీర్యం చ బ్రాహ్మణస్య విశేషతః।
కర్మ చైతద్విలింగస్థం కిం వోఽద్య ప్రసమీక్షితం॥ 2-21-53 (12186)
ఏవం చ మాముపాస్థాయ కస్మాచ్చ విధిర్నాహణాం।
ప్రణీతాం నానుగృహ్ణీత కార్యం కిం వాఽస్మదాగమే॥ 2-21-54 (12187)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-21-55x (1417)
ఏవముక్తే తతః కృష్ణః ప్రత్యువాచ మహామనాః।
స్నిగ్ధగమభీరయా వాచా వాక్యం వాక్యవిశారదః॥ 2-21-55 (12188)
కృష్ణ ఉవాచ। 2-21-56x (1418)
స్నాతకాన్బ్రాహ్మణాన్రాజన్విద్ధ్యస్మాంస్త్వం నరాధిప।
స్నాతకవ్రతినో రాజన్బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా విశః॥ 2-21-56 (12189)
విశేషనియమాశ్చైషామవిశేషాశ్చ సంత్యుత।
విశేషవాంశ్చ సతతం క్షత్రియః శ్రియమృచ్ఛతి॥ 2-21-57 (12190)
పుష్పవత్సు ధ్రువా శ్రీశ్చ పుష్పవంతస్తతో వయం।
క్షత్రియో బాహువీర్యస్తు న తథా వాక్యవీర్యవాన్॥
అంప్రగల్భం వచస్తస్య తస్మాద్బార్హద్రథేరితం॥ 2-21-58 (12191)
స్వవీర్యం క్షత్రియాణాం తు బాహ్వోర్ధాతా న్యవేశయత్।
తద్దిదృక్షసి చేద్రాజంద్రష్టాస్యద్య న సంశయటః॥ 2-21-59 (12192)
అద్వారేణ రింపోర్గేహం ద్వారేణ సుహృదో గృహాన్।
ప్రవిశంతి నరా ధీరా ద్వారాణ్యేతాని ధర్మతః॥ 2-21-60 (12193)
కార్యవంతో గృహానేత్య శత్రుతో నార్హణాం వయం।
ప్రతిగృహ్ణీం తద్విద్వి ఏతన్నః శాశ్వతం వ్రతం॥ ॥ 2-21-61 (12194)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి జరాసంధవధపర్వణి ఏకవింశోఽధ్యాయః॥ 21॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
2.22. అధ్యాయః 022
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణజరాసంధయోర్వివాదానంతరం జరాసంధస్య యుద్ధోద్యమః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
జరాసంధ ఉవాచ।
న స్మరామి కదా వైరం కృతం యుష్మాభిరిత్యుత।
చింతయంశ్చ న పశ్యామి భవతాం ప్రతి వైకృతం॥ 2-22-1 (12195)
వైకృతే వా సతి కథం మన్యధ్వం మామనాగసం।
అరిం వై బ్రూత హే విప్రాః సతాం సమయ ఏష హి॥ 2-22-2 (12196)
అర్థధర్మోపఘాతాద్ధి మనః సముపతప్యతే।
యోఽనాగసి ప్రసజతి క్షత్రియో హి న సంశయటః॥ 2-22-3 (12197)
అతోఽన్యథా చరఁల్లోకే ధర్మజ్ఞః సన్మహారథః।
వృజినాం గతిమాప్నోతి శ్రేయసోఽప్యుపహంతి చ॥ 2-22-4 (12198)
త్రైలోక్యే క్షత్రధర్మో హి శ్రేయాన్వై సాధుచారిణాం।
నాన్యం ధర్మం ప్రశంసంతి యే చ ధర్మవిదో జనాః॥ 2-22-5 (12199)
తస్య మేఽద్య స్థితస్యేహ స్వధర్మే నియతాత్మనః।
అనాగసం ప్రజానాం చ ప్రమాదాదివ జల్పథ॥ 2-22-6 (12200)
కృష్ణ ఉవాచ। 2-22-7x (1419)
కులకార్యం మహాబాహో కశ్చిదేకః కులోద్వహః।
వహతే యస్తన్నియోగాద్వయమభ్యుద్యతాస్త్వయి॥ 2-22-7 (12201)
త్వయా చోపహృతా రాజన్క్షత్రియా లోకవాసినః।
తదాగః క్రూరముత్పాద్య మన్యసే కిమనాగసం॥ 2-22-8 (12202)
రాజా రాజ్ఞః కథం సాధూన్హింస్యాన్నృపతిసత్తమ।
తద్రాజ్ఞః సన్నిగృహ్య త్వం రుద్రాయోపజిహీర్షసి॥ 2-22-9 (12203)
అస్మాంస్తదేనోపగచ్ఛేత్కృతం బార్హద్రథ త్వయా।
వయం హిం శక్తా ధర్మస్య రక్షణే ధర్మచారిణః॥ 2-22-10 (12204)
`తస్మాదద్యోపగచ్ఛామస్తవ బార్హద్రథాంతికం'।
మనుష్యాణాం సమాలంభో న చ దృష్టః కదాచన।
స కథం మానుషైర్దేవం యష్టుమిచ్ఛసి శంకరం॥ 2-22-11 (12205)
సవర్ణో హి సవర్ణానాం పశుసంజ్ఞాం కరిష్యసి।
కోఽన్యం ఏవం యథా హి త్వం జరాసంధ వృథామతిః॥ 2-22-12 (12206)
యస్యాం యస్యామవస్థాయాం యద్యత్కర్మ కరోతి యః।
తస్యాం తస్యామవస్థాయాం తత్ఫలం సమవాప్నుయాత్॥ 2-22-13 (12207)
తే త్వాం జ్ఞాతిక్షయకరం యమమార్తానుసారిణః।
జ్ఞాతివృద్ధినిమిత్తార్థం వినిహంతుమిహాగతాః॥ 2-22-14 (12208)
నాస్తి లోకే పుమానన్యః క్షత్రియోష్వితి చైవ తత్।
మన్యసే స చ తే రాజన్సుమహాన్బుద్ధివిప్లవః॥ 2-22-15 (12209)
కో హి జానన్నభిజనమాత్మవాన్క్షత్రియో నృప।
నావిశేత్స్వర్గమతులం రణానంతరమవ్యయం॥ 2-22-16 (12210)
స్వర్గం హ్యేవ సమాస్థాయ రణయజ్ఞేషు దీక్షితాః।
జయంతి క్షత్రియా లోకాంస్తద్విద్ధి మనుజర్షభ॥ 2-22-17 (12211)
స్వర్గయోనిర్మహద్బ్రహ్మ స్వర్గయోనిర్మహద్యశః।
స్వర్గం యోనిస్తపో యుద్ధే మృత్యుః సోఽవ్యభిచారవాన్॥ 2-22-18 (12212)
ఏష హ్యైంద్రో వైజయంతో గుణైర్నిత్యం సమాహితః।
యేనాసురాన్పరాజిత్య జగత్పాతి శతక్రతుః॥ 2-22-19 (12213)
స్వర్గమార్గాయ కస్య స్యాద్విగ్రహో వై యథా తవ।
మాగధైర్విపులైః సైన్యైర్బాహుల్యబలదర్పితః॥ 2-22-20 (12214)
మాఽవమంస్థాః పరాన్రాజన్నాస్తి వీర్యం నరే నరే।
సమం చేజస్త్వయా చైవ విశిష్టం వా నరేశ్వర॥ 2-22-21 (12215)
యావదేతదసంబుద్ధం తావదేవ భవేత్తవ।
విషహ్యమేతదస్మాకమతో రాజన్బ్రవీమి తే॥ 2-22-22 (12216)
జహి త్వం సదృశేష్వేవ మానం దర్పం చ మాగధ।
మా గమః ససుతామాత్యః సబలశ్చ యమక్షయం॥ 2-22-23 (12217)
దంభోద్భవః కార్తవీర్య ఉత్తరశ్చ బృహద్రథః।
శ్రేయసో హ్యవమత్యేహ వినేశుః సబలా నృపాః॥ 2-22-24 (12218)
యుయుక్షమాణాస్త్వత్తో హి న వయం బ్రాహ్మణా ధ్రువం।
శౌరిరస్మి హృషీకేశో నృవీరౌ పాండవావిమౌ।
అనయోర్మాతులేయం చ కృష్ణం మాం విద్ధి తే రిపుం॥ 2-22-25 (12219)
త్వామాహ్వయామహే రాజన్స్థిరో యుధ్వస్వ మాగధ।
ముచ్ఛ వా నృపతీన్సర్వాన్ గచ్ఛ వా త్వం యమక్షయం॥ 2-22-26 (12220)
` వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-22-27x (1420)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా జరాసంధః క్రుద్ధో వచనమబ్రవీత్॥ 2-22-27 (12221)
నాహం కంసః ప్రలంబో వా న బాణో న చ ముష్టికః।
నరకో నేంద్రతపనో న కేశీ న చ పూతనా॥ 2-22-28 (12222)
న కాలయవనో వాఽపి యే త్వయా నిహతా యుధి।
త్వం తు గోపకులోత్పన్నో జాతిం వై పౌర్వికీం స్మర॥ 2-22-29 (12223)
యోఽస్మద్భయాదతిక్రంయ సాగరానూపమాశ్రితః।
జన్మభూమిం పరిత్యజ్య మధురాం ప్రాకృతో యథా॥ 2-22-30 (12224)
సోఽధునా కత్థసే శౌరే శరదీవ యథా ఘనః।
అద్యానృణ్యం కరిష్యామి భోజరాజస్య ధీమతః॥ 2-22-31 (12225)
జామాతురౌగ్రసేనస్య త్వాం నిహత్యాద్య మాధవ।
చిరకాంక్షితో మే సంగ్రామస్త్వాం హంతుం సముహృద్గుణం॥ 2-22-32 (12226)
దిష్ట్యా మే సఫలో యత్నః కృతో దేవైః సవాసవైః।
క్లీబావిమౌ చ గోవింద భీమసేనార్జునావుభౌ॥ 2-22-33 (12227)
హింస్యాసి యుధి విక్రంయ సింహః క్షుద్రమృగావివ। 2-22-34 (12228)
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తస్య రోషాభిభూతస్య జరాసంధస్య గర్జతః॥ 2-22-34x (1421)
సర్వభూతాని విత్రేముషే తత్రాసన్సమాగతాః। 2-22-35 (12229)
శ్రీభగవానువాచ॥
కిం గర్జసి జరాసంధ కర్మణా తత్సమాచర॥ 2-22-35x (1422)
మమ నిర్దేశకర్తృభ్యాం పాండవాభ్యాం నృపాధమ।
సమాత్యం ససుతం చాద్య ఘాతయిష్యాంయహం రణే।
న కథంచన జీవన్వై ప్రవేక్ష్యసి పురోత్తమం'॥ 2-22-36 (12230)
జరాసంధ ఉవాచ। 2-22-37x (1423)
నాజితాన్వై నరపతీనహమాదద్మి కాశ్చన।
అజితః పర్యవస్థాతా కోఽత్ర యో న మయా జితః॥ 2-22-37 (12231)
క్షత్రియస్యైతదేవాహుర్ధర్ంయం కృష్ణోపజీవనం।
విక్రంయ వశమానీయ కామతో యత్సమాచరేత్॥ 2-22-38 (12232)
దేవాతార్థముపాహృత్య రాజ్ఞః కృష్ణ కథం భయాత్।
అహమద్య విముచ్యేయం క్షాత్రం వ్రతమనుస్మరన్॥ 2-22-39 (12233)
సైన్యం సైన్యేన వ్యూఢేన ఏక ఏకేన వా పునః।
ద్వాభ్యాం త్రిభిర్వా యోత్స్యేఽహం యుగత్పృథగేవ వా॥ 2-22-40 (12234)
వైశంపాయ ఉవాచ। 2-22-41x (1424)
ఏవముక్త్వా జరాసంధః సహదేవాభిషేచనం।
అజ్ఞాపయత్తదా రాజా యయుత్సుర్భీమకర్మభిః॥ 2-22-41 (12235)
స తు సేనాపతిం రాజా సస్మార భరతర్షభ।
కౌశికం చిత్రసేనం చ తస్మిన్యుద్ధ ఉపస్థితే॥ 2-22-42 (12236)
యయోస్తే నామనీ రాజన్హంసేతి డిబికేతి చ।
పూర్వం సంకథితే పుంభిర్నృలోకే లోకసత్కృతే॥ 2-22-43 (12237)
తం తు రాజన్విభుః శౌరీ రాజానం బలినాం వరం।
స్మృత్వా పురుషశార్దూలః శార్దూలసమవిక్రమం॥ 2-22-44 (12238)
సత్యసంధో జరాసంధం భువి భీమపరాక్రమం।
భాగమన్యస్య నిర్దిష్టమవధ్యం మధుర్భిర్మృధేః॥ 2-22-45 (12239)
నాత్మనాఽఽత్మవతాం ముఖ్య ఇయేష మధుసూదనః।
బ్రాహ్మీమాజ్ఞాం పురస్కృత్య హంతుం హలధరానుజః॥ ॥ 2-22-46 (12240)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి జరాసంధవధపర్వణి ద్వావింశోఽధ్యాయః॥ 2॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-22-45 మధుభిర్యాదవైః। ష్టం వధ్య మత్వా తదాచ్యుతః ఇతి పాఠః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
2.23. అధ్యాయః 023
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణజరాసంధయోర్ద్వేషకారణకథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
కిమర్థం వైరిణావాస్తాముభౌ తౌ కృష్ణమాగధౌ।
కథం చ నిర్జితః సంఖ్యే జరాసంధేన మాధవః॥ 2-23-1 (12241)
కశ్చ కంసో మాగధస్య యస్య హేతోః స వైరవాన్।
ఏతదాచక్ష్వ మే సర్వం వైశంపాయన తత్వతః॥ 2-23-2 (12242)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-23-3x (1425)
యాదవానామన్వవాయే వసుదేవో మహామతిః।
ఉదపద్యత వార్ష్ణేయో హ్యుగ్రసేనస్య మంత్రభృత్॥ 2-23-3 (12243)
ఉగ్రసేనస్య కంసస్తు బభూవ బలవాన్సుతః।
జ్యేష్ఠో బహూనాం కౌరవ్య సర్వశస్త్రవిశారదః॥ 2-23-4 (12244)
జరాసంధస్య దుహితా తస్య భార్యాఽతివిశ్రుతా।
రాజ్యశుక్లేన దత్తా సా జరాసంధేన ధీమతా॥ 2-23-5 (12245)
తదర్థముగ్రసేనస్య మధురాయాం సుతస్తదా।
అభిషిక్తస్తదాఽమాత్యైః స వై తీవ్రపరాక్రమః॥ 2-23-6 (12246)
ఐశ్వర్యబలమత్తస్తు స తదా బలమోహితః।
నిగృహ్య పితరం భుంక్తే తద్రాజ్యం మంత్రిభిః సహ॥ 2-23-7 (12247)
వసుదేవస్య తత్కృత్యం న శృణోతి స మందధీః।
త తేన సహ తద్రాజ్యం ధర్మతః పర్యపాలయత్॥ 2-23-8 (12248)
ప్రీతిమాన్స తు దైత్యేంద్రో వసుదేవస్య దేవకీం।
ఉవాహ భార్యా స తదా దుహితా దేవకస్య యా॥ 2-23-9 (12249)
తస్యాముద్వాహ్యమానాయాం రథేన జనమేజయ।
ఉపారురోహ వార్ష్ణేయం కంసో భూమిపతిస్తదా॥ 2-23-10 (12250)
తతోఽంతరిక్షే వాగాసీద్దేవదూతస్య కస్యచిత్।
వసుదేవశ్చ శుశ్రావ తాం వాచం పార్థివశ్చ సః॥ 2-23-11 (12251)
యామేతాం వహమానోఽద్య కంసోద్వహసి దేవకీం।
అస్యా యశ్చాష్టమో గర్భః స తే మృత్యుర్భవిష్యతి॥ 2-23-12 (12252)
సోఽవతీర్య తతో రాజా ఖడ్గముద్ధృత్య నిర్మలం।
ఇయేష తస్యా మూర్ధానం ఛేత్తుం పరమదుర్మతిః॥ 2-23-13 (12253)
సాంత్వయన్స తదా కంసం హసన్కోధవశానుగం।
రాజన్ననునయామాస వసుదేవో మహామతిః॥ 2-23-14 (12254)
అహింస్యాం ప్రమదామాహుః సర్వధర్మేషు పార్థివ।
అకస్మాదబలాం నారీం హంతాసీమామనాగసీం॥ 2-23-15 (12255)
యచ్చ తేఽత్ర భయం రాజఞ్శక్యతే బాధితుం త్వయా।
ఇయం శక్యా పాలయితుం సమయం చైవ రక్షితుం॥ 2-23-16 (12256)
అస్యాస్త్వమష్టమం గర్భం జాతమాత్రం మహీపతే।
విధ్వంసయ తదా ప్రాప్తమేవం పరిహృతం భవేత్॥ 2-23-17 (12257)
ఏవం స రాజా కథితో వసుదేవేన భారత।
తస్య తద్వచనం చకే శూరసేనపతిస్తదా॥ 2-23-18 (12258)
తతస్తస్యాం సంబభూవుః కుమారాః సూర్యవర్చసః।
జాతాంచాతాంస్తు తాన్సర్వాంజఘాన మధురేశ్వరః॥ 2-23-19 (12259)
అథ తస్యాం సమభవద్బలదేవస్తు సత్తమః।
యాంయతా మాయయా తం తు యమో రాజా విశాంపతే॥ 2-23-20 (12260)
దేవక్యా గర్భమతులం రోహిణ్యా జఠరేఽక్షిపత్।
ఆకృష్య కర్షణాత్సంయక్సంకర్షణం ఇతి స్మృతః॥ 2-23-21 (12261)
బలశ్రేష్ఠతయా తస్య బలదేవ ఇతి స్మృతః।
పునస్తస్యాం సమభవదష్టమో మధుమూదనః॥ 2-23-22 (12262)
తస్య గర్భస్య రక్షాం తు స చక్రేఽభ్యధికం నృపః।
తతః కాలే రక్షణార్థం వసుదేవస్య తత్వతః॥ 2-23-23 (12263)
ఉగ్రః ప్రయుక్తః కంసేన సచివః క్రూరకర్మకృత్॥ 2-23-24 (12264)
జాతమాత్రం వాసుదేవమథాకృష్య పితా తతః।
ఉపజహ్రే పరిక్రీతాం సుతాం గోపస్య కస్యచిత్॥ 2-23-25 (12265)
అమృష్యమాణస్తం శబ్దం దేవదూతస్య పార్థివః।
వాసుదేవం మహాత్మానమర్పయామాస గోకులే॥ 2-23-26 (12266)
వాసుదేవోపి గోపేషు వవృధేఽబ్జమివాంభసి।
అజ్ఞాయమానః కంసేన గూఢోఽగ్నిరివ దారుషు॥ 2-23-27 (12267)
విప్రచకే తదా సర్వాన్బల్లవాన్మధురేశ్వరః।
వర్ధమానో మహాబాహుస్తేజోబలసమన్వితః॥ 2-23-28 (12268)
తతస్తే క్లిశ్యమానాస్తు పుండరీకాక్షమచ్యుతం।
భయేన కామాదపరే గణశః పర్యవారయన్॥ 2-23-29 (12269)
స తు లబ్ధ్వా బలం రాజన్నుగ్రసేనస్య సంమతః।
వసుదేవాత్మజః సర్వైర్భ్రాతృభిః సహితం పునః॥ 2-23-30 (12270)
నిర్జిత్య యుధి భోజేంద్రం హత్వా కంసం మహాబలః।
అభ్యషించత్తతో రాజ్య ఉగ్రసేనం విశాంపతే॥ 2-23-31 (12271)
తతః శ్రుత్వా జరాసంధో మాధవేన హతం యుధి।
శూరసేనాధిపం చక్రే కంసపుత్రం తదా నృప॥ 2-23-32 (12272)
ససైన్యం మహదుత్థాప్య వాసుదేవం తదా నృప।
అభ్యషించత్సుతం తత్ర సుతాయా జనమేజయ॥ 2-23-33 (12273)
ఉగ్రసేనం చ వృష్ణీంశ్చ మహాబలసమన్వితః।
స తత్ర విప్రకురుతే జరాసంధః ప్రతాపవాన్॥ 2-23-34 (12274)
ఏతద్వైరం కౌరవేయ జరాసంధస్య మాధవే।
ఆశాసితార్థే రాజేంద్ర సంరురోధ వినిర్జితాన్॥ 2-23-35 (12275)
పార్థివైస్తైర్నృపతిభిర్యక్ష్యమాణః సమృద్ధిమాన్।
దేవశ్రేష్ఠం మహాదేవం కృత్తివాసం త్రియంబకం॥ 2-23-36 (12276)
ఏతత్సర్వం యథావృత్తం కథితం భరతర్షభ।
యథా తు స హతో రాజా భీమసేనేన తచ్ఛృణు॥ ॥ 2-23-37 (12277)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి జరాసంధవధపర్వణి త్రయోర్వింశోఽధ్యాయః॥ 23॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
2.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీమజరాసంధయోః స్వస్త్యయనపూర్వకం యుద్ధారంభః॥ 1॥ శ్రీకృష్ణప్రోత్సాహితస్య భీమస్య జరాసంధవధోద్యమః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
తతస్తం నిశ్చితాత్మానం యుద్ధాయ యదునందనః।
ఉవాచ వాగ్మీ రాజానం జరాసంధమధోక్షజః॥ 2-24-1 (12278)
త్రయాణాం కేన తే రాజన్యోద్ధుముత్సహతే మనః।
అస్మదన్యతమేనేహ సజ్జీభవతు కో యుధి॥ 2-24-2 (12279)
ఏవముక్తః స నృపతిర్యుద్ధం వవ్రే మహాద్యుతిః।
జరాసంధస్తతో రాజా భీమసేనేన మాగధః॥ 2-24-3 (12280)
`ధారయంతం గదాం దివ్యాం బలం శ్రుత్వా చ నిర్వృతః।
అర్జున వాసుదేవం చ వజర్యిత్వా స మాగధః॥ 2-24-4 (12281)
మత్వా దేవం గోప ఇతి బాలోఽర్జున ఇతి స్మ హ'।
ఆదాయ రోజనాం మాల్యం మంగల్యాన్యపరాణి చ॥ 2-24-5 (12282)
ధారయన్నగదాన్ముఖ్యాన్నిర్వృతీర్వేదనాని చ।
ఉపతస్థే జరాసంధం యుయుత్సుం వై పురోహితః॥ 2-24-6 (12283)
కృతస్వస్త్యయనో రాజా బ్రాహ్మణేన యశస్వినా।
సమనహ్యజ్జరాసంధః క్షాత్రం ధర్మమనుస్మరన్॥ 2-24-7 (12284)
అవముచ్య కిరీటం స కేశాన్సమనుమృజ్య చ।
ఉదతిష్ఠజ్జరాసంధో వేలాతిగ ఇవార్ణవః॥ 2-24-8 (12285)
ఉవాచ మతిమాన్రాజా భీమం భీమపరాక్రమః।
భీమ యోత్స్యే త్వయా సార్ధం శ్రేయసా నిర్జితం వరం॥ 2-24-9 (12286)
ఏవముక్త్వా జరాసంధో భీమసేనమరిందమః।
ప్రత్యుద్యయౌ మహాతేజాః శక్రం బల ఇవాసురః॥ 2-24-10 (12287)
తతః సంమంత్ర్య కృష్ణేన కృతస్వస్త్యయనో బలీ।
భీమసేనో జరాసంధమాససాద యుయుత్సయా॥ 2-24-11 (12288)
తతస్తౌ నరశార్దూలౌ బాహుశస్త్రౌ సమీయతుః।
వీరౌ పరమసంహృష్టావన్యోన్యజయకాంక్షిణౌ॥ 2-24-12 (12289)
కరగ్రహణపూర్వం తు కృత్వా పాదాభివందనం।
కక్షైః కక్షాం విధున్వానావాస్ఫోటం తత్ర చక్రతుః॥ 2-24-13 (12290)
స్కంధే దోర్భ్యాం సమాహత్య నిహత్య చ ముహుర్ముహుః।
అంగమంగైః సమాశ్లిష్య పునరాస్ఫాలనం చ చక్రతుః। 2-24-14 (12291)
చిత్రహస్తాదికం కృత్వా సస్ఫులింగేన చాశనిం॥
గలగండాభిఘాతేన సస్ఫులింగేన చాశనిం॥ 2-24-15 (12292)
బాహుపాశాదికం కృత్వా పాదాహతశిరావుభౌ।
ఉరోహస్తం తతశ్చక్రే పూర్ణకుంభౌ ప్రయుజ్య తౌ॥ 2-24-16 (12293)
కరసంపీడనం కృత్వా గర్జంతౌ వారణావివ।
నర్దంతౌ మేఘసంకాశౌ బాహుప్రహరణావుభౌ॥ 2-24-17 (12294)
తలేనాహన్యమానౌ తు అన్యోన్యం కృతవీక్షణౌ।
సింహావివ సుసంంక్రుద్ధావాకృష్యాకృష్య యుధ్యతాం॥ 2-24-18 (12295)
అంగేనాంగం సమాపీడ్య బాహుభ్యాముభయోరపి।
ఆవృత్య బాహుభిశ్చాపి ఉదరం చ ప్రచక్రతుః॥ 2-24-19 (12296)
ఉభౌ కట్యాం సుపార్శ్వే తు తక్షవంతౌ చ శిక్షితౌ।
అధో హస్తం స్వకంఠే తూదరస్యోరసి చాక్షిపత్॥ 2-24-20 (12297)
సర్వాతిక్రాంతమర్యాదం పృష్ఠభంగం చ చక్రతుః।
సంపూర్ణమూర్చ్ఛాం బాహుభ్యాం పూర్ణకుంభం ప్రచక్రతుః॥ 2-24-21 (12298)
తృణపీడం యథాకామం పూర్ణయోగం సముష్టికం।
ఏవమాదీని యుద్ధాని ప్రకుర్వంతౌ పరస్పరం॥ 2-24-22 (12299)
తయోర్యుద్ధం తతో ద్రష్టుం సమేతాః పురవాసినాః।
బ్రాహ్మణా వణిజశ్చైవ క్షత్రియాశ్చ సహస్రశః॥ 2-24-23 (12300)
శూద్రాశ్చ నరశార్దూల స్త్రియో వృద్ధాశ్చ సర్వశః।
నిరంతరమభూత్తత్ర జనౌఘైరభిసంవృతం॥ 2-24-24 (12301)
తయోరథ భుజాఘాతాన్నిగ్రహప్రగ్రహాత్తథా।
ఆసీత్సుభీమసంపాతో వజ్రపర్వతయోరివ॥ 2-24-25 (12302)
ఉభౌ పరమసంహృష్టౌ బలేన బలినాం వరౌ।
అన్యోన్యస్యాంతరం ప్రేప్సూ పరస్పరజయైషిణౌ॥ 2-24-26 (12303)
` శిరోభిరివ తౌ మేషౌ వృక్షైరివ నిశాచరౌ।
పదైరివ శుభావశ్వౌ తుండాభ్యాం తిత్తిరీ ఇవ'॥ 2-24-27 (12304)
తద్భీమముత్సార్య జనం యుద్ధమాసీదుపప్లవే।
బలినోః సంయుగే రాజన్వృత్రవాసవయోరివ॥ 2-24-28 (12305)
ప్రకర్షణాకర్షణాభ్యామనుకర్షవికర్షణైః।
ఆచకర్షతురన్యోన్యం జానుభిశ్చావజఘ్నతుః॥ 2-24-29 (12306)
తతః శబ్దేన మహతా భర్త్సయంతౌ పరస్పరం।
పాషాణసంఘాతనిభైః ప్రహారైరభిజఘ్నతుః॥ 2-24-30 (12307)
`తతో భీమం జరాసంధో జఘానోరసి ముష్టినా।
భీమోషి తం జరాసంధం వక్షస్యభిజఘాన హ'॥ 2-24-31 (12308)
వ్యూఢోరస్కౌ దీర్ఘభుజౌ నియుద్ధకుశలావుభౌ।
బాహుభిః సమసజ్జోతామాయసైః పరిఘైరివ॥ 2-24-32 (12309)
కార్తికస్య తు మాసస్య ప్రవృత్తం ప్రథమేఽహని।
తదా తద్యుద్ధమభవద్దినాని దశ పంచ చ।
అనాహారం దివారాత్రమవిశ్రాంతమవర్తత॥ 2-24-33 (12310)
తద్వృత్తం తు త్రయోదశ్యాం సమవేతం మహాత్మనోః।
చతుర్దశ్యాం నిశాయాం తు నివృత్తో మాగధః క్లమాత్॥ 2-24-34 (12311)
తం రాజానం తథా క్లాంతం దృష్ట్వా రాజంజనార్దనః।
ఉవాచ భీమకర్మాణం భీమం సంబోధయన్నివ॥ 2-24-35 (12312)
క్లాంతః శత్రుర్హి కౌంతేయ శక్యః పీడయితుం రణే।
పీడ్యమానో హి కార్త్స్న్యేన జహ్యాజ్జీవితమాత్మనః॥ 2-24-36 (12313)
తస్మాత్తేఽద్యైవ కౌంతేయ పీడనీయో జనాధిపః।
సమమేతేన యుధ్యస్వ బాహుభ్యాం భరతర్షభ॥ 2-24-37 (12314)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-24-38x (1426)
ఏవముక్తఃస కృష్ణేన పాండవః పరవీరహా।
జరాసందస్య తద్రంధ్రం జ్ఞాత్వా చక్రే మతిం వధే॥ 2-24-38 (12315)
తతస్తమజితం జేతుం జరాసందం వృకోదరః।
సంరంభాద్బలినాం శ్రేష్ఠో జగ్రాహ కురునందనః॥ ॥ 2-24-39 (12316)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి జరాసంధవధపర్వణి చతుర్విశోఽధ్యాయః॥ 24॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-24-6 నిర్వృతీర్వేదనాని చ దుఃఖమూర్ఛయోః కాలే సుఖసంజ్ఞాకరాణి॥ 2-24-13 కక్షైః దోర్మూలైః ॥ 2-24-16 గ్రథితాంగులిభ్యాం హస్తాభ్యాం పరశిరసః పీడనే పూర్ణకుంభః॥ 2-24-20 తక్షవంతౌ గ్రాత్రసంకోచవంతౌ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
2.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
జరాసంధవధః॥ 1॥ జరాసంధేన బంధీకృతానాం రాజ్ఞాం కృష్ణేన మోచనం॥2॥ మోచితై రాజభిః కృష్ణాయ రత్నాదిదానం ॥3॥ కృష్ణానుజ్ఞయా జరాసంధపుత్రేణ సహదేవేన పితురౌర్ధ్వదైహికకరణం॥4॥ సహదేవం రాజ్యేఽభిషిచ్య శ్రీకృష్ణభీమార్జునానామింద్రప్రస్థగమనం॥ 5॥ జరాసంధవధశ్రవణహృష్టేన యుధిష్ఠిరేణ పూజితస్య కృష్ణస్య ద్వారకాగమనం॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
భీమసేనస్తతః కృష్ణమువాచ యదునందనం।
బుద్ధిమాస్థాయ విపులాం జరాసంధవధోప్సయా॥ 2-25-1 (12317)
నాయం పాపో మయా కృష్ణ యుక్తః స్యాదనురోధితుం।
ప్రాయేణ యదుశార్దూల బాంధవక్షయకృత్తవ॥ 2-25-2 (12318)
ఏవముక్తస్తతః కృష్ణః ప్రత్యువాచ వృకోదరం।
త్వరయన్పురుషవ్యాఘ్రో జరాసంధవధేప్సయా॥ 2-25-3 (12319)
యత్తే దైవం పరం సత్వం యచ్చ తే మాతరిశ్వనః।
బలం భీమం జరాసంధే దర్శయాశు తదద్య వై॥ 2-25-4 (12320)
`తవైష వధ్యో దుర్బుద్ధిర్జరాసంధో మహారథః।
ఇత్యంతరిక్షే త్వశ్రౌషం యదా వాయురవాప్యతే॥ 2-25-5 (12321)
గోమంతే పర్వతశ్రేష్ఠే యేనైష పరిమోక్షితః।
బలదేవబలం ప్రాప్య కోఽన్యో జీవేత్తు మాగధాత్॥ 2-25-6 (12322)
తదస్య మృత్యుర్విహితస్త్వదృతే న మహాబల।
వాయుం చింత్య మహాబాహో జహీమం మగధాధిపం॥ 2-25-7 (12323)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-25-8x (1427)
ఏవముక్తస్తతో భీమో మనసాఽఽచింత్య మారుతం।
జనార్దనం నమస్కృత్య పరిష్వజ్య చ ఫల్గునం'॥ 2-25-8 (12324)
ప్రభంజనబలావిష్టో జరాసంధమరిందమః।
ఉత్క్షిప్య భ్రామయామాస బలవంతం మహాబలః॥ 2-25-9 (12325)
భ్రామయిత్వా శతగుణం జానుభ్యాం భరతర్షభ।
బభంజ పృష్టం సంక్షిప్య నిష్పిష్య విననాద చ॥ 2-25-10 (12326)
కరే గృహీత్వా చరణం ద్విధా చక్రే మహాబలః।
తస్య నిష్పిష్యమాణస్య పాండవస్య చ గర్జతః॥ 2-25-11 (12327)
అభవత్తుములో నాదః సర్వప్రాణిభయంకరః।
విత్రేసుర్మాగధాః సర్వే స్త్రీణాం గర్భాశ్చ సుస్రువుః॥ 2-25-12 (12328)
భీమసేనస్య నాదేన జరాసంధస్య చైవ హ।
కిం ను స్యాద్ధిమవాన్భిన్నః కింనుస్విద్దీర్యతే మహీ॥ 2-25-13 (12329)
ఇతి వై మాగధా జజ్ఞుర్భీమసేనస్య నిఖనాత్।
`తతస్తు భగవాన్కృష్ణో జరాసంధజిఘాంసయా॥ 2-25-14 (12330)
భీమసేనం సమాలోక్య నలం జగ్రాహ పాణినా।
ద్విధా చిచ్ఛేద వై తత్తు జరాసంధవధం ప్రతి॥ 2-25-15 (12331)
తతస్త్వాజ్ఞాయ తస్యైవ పాదముత్క్షిప్య మారుతిః।
ద్విధా బభంజ తద్గాత్రం ప్రాక్షిపద్విననాద చ॥ 2-25-16 (12332)
పునః సంధాయ తు తదా జరాంధః ప్రతాపవాన్।
భీమేన చ సమాగంయ బాహుయుద్ధం చకార హ॥ 2-25-17 (12333)
తయోః సమభవద్యుద్ధం తుములం రోమహర్షణం।
సర్వలోకక్షయకరం సర్వభూతభయావహం॥ 2-25-18 (12334)
పునః కృష్ణస్తమిరిణం ద్విధా విచ్ఛిద్య మాధవః।
వ్యత్యస్య ప్రాక్షిపత్తత్తు జరాసంధవధేప్సయా॥ 2-25-19 (12335)
భీమసేనస్తదా జ్ఞాత్వా నిర్బిభేద చ మాగధం।
ద్విధా వ్యత్యస్య పాదేన ప్రాక్షిపచ్చ ననాద హ॥ 2-25-20 (12336)
శుష్కమాంసాస్థిమేదస్త్వగ్భిన్నమస్తిష్కపిండకటః।
శవభూతస్తదా రాజన్పిండీకృత ఇవాబబౌ'॥ 2-25-21 (12337)
తతో రాజ్ఞః కులద్వారి ప్రసుప్తమివ తం నృపం।
రాత్రౌ గతాసుముత్సృజ్య నిశ్చక్రమురరిందమాః॥ 2-25-22 (12338)
జరాసంధరథం కృష్ణో యోజయిత్వా పతాకినం।
ఆరోప్య భ్రాతరౌ చైవ మోక్షయామాస బాంధవాన్॥ 2-25-23 (12339)
తే వై రత్నుభుజం కృష్ణం రత్నార్హం పృథివీశ్వరాః।
రాజానం చక్రరాసాద్య మోక్షితా మహతో భయాత్॥ 2-25-24 (12340)
అక్షతః శస్త్రసంపన్నో జితారిః సహ రాజభిః।
రథమాస్థాయ తం దివ్యం నిర్జగామ గిరివ్రజాత్॥ 2-25-25 (12341)
యః స సోదర్యవాన్నామ ద్వియోధీ కృష్ణసారథిః।
అభ్యాసఘాతీ సందృశ్యో దుర్జయః సర్వరాజభిః॥ 2-25-26 (12342)
భీమార్జునాభ్యాం యోధాభ్యామాస్థితః కృష్ణసారథిః।
శుశుభే రథవర్యోఽసౌ దుర్జయః సర్వధన్విభిః॥ 2-25-27 (12343)
శక్రవిష్ణూ హి సంగ్రామే చేరతుస్తారకామయే।
రథేన తేన వై కృష్ణ ఉపారుహ్య యయౌ తదా॥ 2-25-28 (12344)
`ఏవమేతౌ మహాబాహూ తదా దుష్కరకారిణౌ।
కృష్ణప్రణీతౌ లోకేఽస్మిన్నథే కో ద్రష్టుమర్హతి॥ 2-25-29 (12345)
ఇత్యవోచన్వ్రజంతం తం జరాసంధపురాలయాః।
వాసుదేవం నరశ్రేష్ఠం యుక్తం వాతజవైర్హయైః'॥ 2-25-30 (12346)
తప్తచామీకరాభేణ కింకిణీజాలమాలినా।
మేఘనిర్ఘోషనాదేన జైత్రేణామిత్రఘాతినా॥ 2-25-31 (12347)
యేన శక్రో దానవానాం జఘాన నవతీర్నవ।
తం ప్రాప్య సమహృష్యంత రథం తే పురుషర్థభాః॥ 2-25-32 (12348)
తతః కృష్ణం మహాబాహుం భ్రాతృభ్యాం సహితం తదా।
రథస్థం మాగధా దృష్ట్వా సమపద్యంత విస్మితాః॥ 2-25-33 (12349)
హయైర్దివ్యైః సమాయుక్తో రథో వాయుసమో జవే।
అధిష్ఠితః స శుశుభే కృష్ణేనాతీవ భారత॥ 2-25-34 (12350)
అసంగో దేవవిహితస్తస్మిన్రథవరే ధ్వజః।
యోజనాద్దదృశే శ్రీమానింద్రాయుధసమప్రభః॥ 2-25-35 (12351)
చింతయామాస కృష్ణోఽథ గరుత్మంతం స చాభ్యయాత్।
క్షణే తస్మిన్స తేనాసీచ్చైత్యవృక్ష ఇవోత్థితః॥ 2-25-36 (12352)
వ్యాదితాస్యైర్మహానాదైః సహ భూతైర్ధ్వజాలయైః।
తస్మిన్రథవరే తస్థౌ గురుత్మాన్పన్నగాశనః॥ 2-25-37 (12353)
దుర్నిరీక్ష్యో హి భూతానాం తేజసాఽఽభ్యాధికం బభౌ।
ఆదిత్య ఇవ మధ్యాహ్నే సహస్రకిరణావృతః॥ 2-25-38 (12354)
న సజ్జతి వృక్షేషు శస్త్రైశ్చాపి న రిష్యతే।
దివ్యో ధ్వజవరో రాజందృశ్యతే చేహ మానుషైః॥ 2-25-39 (12355)
తమాస్థాయ రథం దివ్యం పర్జన్యసమనిః స్వనం।
నిర్యయౌ పురుషవ్యాఘ్రః పాండవాభ్యాం సహాచ్యుతః॥ 2-25-40 (12356)
యం లేభే వాసవాద్రాజా వసుస్తస్మాద్బృహద్రథః।
బృహద్రథాత్క్రమేణైవ ప్రాప్తో బార్హద్రథో రథం॥ 2-25-41 (12357)
స నిర్యాయ మహాబాహుః పుండరీకేక్షణస్తతః।
గిరివ్రజాద్బహిస్తస్థౌ సమదేశే మహాయశాః॥ 2-25-42 (12358)
తత్రైనం నాగరాః సర్వే సత్కారేణాభ్యయుస్తదా।
బ్రాహ్మణప్రముఖా రాజన్విధిదృష్టేన కర్మణా॥ 2-25-43 (12359)
బంధనాద్విప్రముక్తాశ్చ రాజానో మధుసూదనం।
పూజయామాసురూచుశ్చ స్తుతిపూర్వమిదం వచః॥ 2-25-44 (12360)
నైతచ్చిత్రం మహాబాహో త్వయి దేవకినందనే।
భీమార్జునబలోపేతే ధర్మస్య ప్రతిపాలనం॥ 2-25-45 (12361)
జరాసంధహ్రదే ఘోరే దుఃఖపంకే నిమజ్జతాం।
రాజ్ఞాం సమభ్యుద్ధరమం యదిదం కృతమద్య వై॥ 2-25-46 (12362)
విష్ణో సమవసన్నానాం గిరిదుర్గే సుదారుణే।
దిష్ట్యా మోక్షాద్యశో దీప్తమాప్తం తే యదునందన॥ 2-25-47 (12363)
కిం కర్మః పురుషవ్యాఘ్ర శాధి నః ప్రణతిస్థితాన్।
కృతమిత్యేవ తద్విద్వి నృపైర్యయద్యపి దుష్కరం॥ 2-25-48 (12364)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-25-49x (1428)
తానువాచ హృంపీకేశః సమాశ్చాస్య మహామనాః।
యిధిష్ఠిరో రాజసూయం క్రతుమార్హతుమిచ్ఛతి॥ 2-25-49 (12365)
తస్య ధర్మప్రవృత్తస్య పార్థివత్వం చికీర్షతః।
సర్వైర్భవద్భిర్విజ్ఞాయ సాహాయ్యం క్రియతామితి॥ 2-25-50 (12366)
తతః సుప్రీతమనసస్తే నృపా నృపసత్తమ।
తథేత్యేవాబ్రువన్సర్వే ప్రతిగృహ్యాస్య తాం గిరం॥ 2-25-51 (12367)
రత్నభాజం చ దాశార్హం చక్రుస్తే పృథివీశ్వరాః।
కృచ్ఛ్రాంజగ్రాహ గోవిందస్తేషాం తదనుకంపయా॥ 2-25-52 (12368)
జరాసంధాత్మజశ్చైవ సహదేవో మహామనాః।
నిర్యయౌ సజనామాత్యః పురస్కృత్య పురోహితం॥ 2-25-53 (12369)
స నీచైః ప్రణతో భూత్వా బహురత్నపురోగమః।
సహదేవో నృణాం దేవం వాసుదేవముపస్థితః॥ 2-25-54 (12370)
భయార్తాయ తతస్తస్మై కృష్ణో దత్త్వాఽభయం తదా।
ఆదదేఽస్య మహార్హాణి రత్నాని పురుషోత్తమః॥ 2-25-55 (12371)
`సదదేవ ఉవాచ। 2-25-56x (1429)
యత్కృతం పురుషవ్యాఘ్ర మమ పిత్రా జనార్దన।
తత్తే హృది మహాబాహో న కార్యం పురుషోత్తమ॥ 2-25-56 (12372)
త్వాం ప్రపన్నోఽస్మి గోవింద ప్రాసదం కురు మే ప్రభో।
పితురిచ్ఛామి సంస్కారం కర్తుం దేవకినందన॥ 2-25-57 (12373)
త్వత్తోఽభ్యనుజ్ఞాం సంప్రాప్య భీమసేనాత్తథార్జునాత్।
నిర్భయో విచరిష్యామి యథాకామం యథాసుఖం॥ 2-25-58 (12374)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-25-59x (1430)
ఏవం విజ్ఞాప్యమానస్య సహదేవస్య మారిష।
ప్రహృష్టో దేవకీపుత్రః పాండవై చ మహారథౌ॥ 2-25-59 (12375)
క్రియతాం సంస్క్రియా రాజన్పితుస్త ఇతి చాబ్రువన్।
తచ్ఛ్రుత్వా వాసుదేవస్య పార్థయోశ్చ స మాగధః॥ 2-25-60 (12376)
ప్రవిశ్య నగరం తూర్ణం సహ మంత్రిభిరప్యుత।
చితాం చందనకాష్ఠైశ్చ కాలేయసరలైస్తథా॥ 2-25-61 (12377)
కాలాగరుసునగంధైశ్చ తైలైశ్చ వివిధైరపి।
ఘృతధారాశతైశ్చైవ సుమనోభిశ్చ భారత॥ 2-25-62 (12378)
సమంతాదేవ కీర్యంతోఽదహంత మగధాధిపం।
ఉదకం తస్య చక్రేఽథ సహదేవః సహానుజః॥ 2-25-63 (12379)
కృత్వా పితుః స్వర్గగతిం నిర్యయౌ యత్ర కేశవః।
పాండవౌ చ మహాభాగౌ భీమసేనార్జునావుభౌ ॥ 2-25-64 (12380)
స ప్రహ్వః ప్రాంజలిర్భూత్వా వ్యజ్ఞాపయత మాధవం। 2-25-65 (12381)
సహదేవ ఉవాచ।
ఇమే రత్నాని భూరిణీ గోజావిమహిషాదయః॥ 2-25-65x (1431)
హస్తినోఽశ్వాశ్చ గోవింద వాసాంసి వివిధాని చ।
దీయతాం ధర్మరాజాయ యథా వా మన్యతే భవాన్॥ 2-25-66 (12382)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-25-67x (1432)
భయార్తాయ తతస్తస్మై కృత్వా కృష్ణోఽభయం తదా।
అభ్యషించత రాజానం సహదేవం జనార్దనః॥ 2-25-67 (12383)
మాగధానాం మహీపాలం జరాసంధాత్మజం తదా।
ఆదదే చ మహార్హాణి రత్నాని పురుషోత్తమః॥ 2-25-68 (12384)
గత్వైకత్వం స కృష్ణేన పార్థాభ్యాం చాపి సత్కృతః।
వివేశ మతిమాంత్రాజా పునర్బార్హద్రథం పురం॥ 2-25-69 (12385)
పార్థాభాయం సహితః కృష్ణః సర్వైశ్చ వసుధాధిపైః।
యథావయః సమాగంయ విససర్జ నరాధిపాన్॥ 2-25-70 (12386)
విసృజ్య సర్వాన్నృపతీన్రాజసూయే మహాత్మభిః।
ఆగంతవ్యం భవద్భిశ్చ ధర్మరాజప్రియేప్సుభిః। 2-25-71 (12387)
ఏవముక్తా మాధవేన సర్వే తే వసుధాధిపాః।
ఏవమస్త్వితి చాప్యుక్త్వా సమేతాః పరయా ముదా॥ 2-25-72 (12388)
భీమార్జునహృషీకేశైః ప్రహృష్టాః ప్రయయుస్తదా।
రత్నాన్యాదాయ భూరీణీ జ్వలంతో రిపుసూదనాః'॥ 2-25-73 (12389)
కృష్ణస్తు సహ పార్థాభ్యాం శ్రియా పరమయా యుతః।
రత్నాన్యాదాయ భూరిణీ ప్రయయౌ పురుషర్షభః॥ 2-25-74 (12390)
ఇంద్రప్రస్థముపాగంయ పాండవాభ్యాం సహాచ్యుతః।
సమేత్య ధర్మరాజానం ప్రీయమాణోఽభ్యభాషత॥ 2-25-75 (12391)
దిష్ట్యా భీమేన బలవాంజరాసంధో నిపాతితః।
రాజానో మోక్షితాశ్చేమే బంధనాన్నృపసత్తమ॥ 2-25-76 (12392)
దిష్ట్యా కుశలినౌ చేమౌ భీమసేనధనంజయౌ।
పునః స్వనగరం ప్రాప్తావక్షతావితి భారత॥ 2-25-77 (12393)
తతో యుధిష్ఠిరః కృష్ణం పూజయిత్వా యథార్హతః।
భీమసేనార్జునౌ చైవ ప్రహృష్టః పరిషస్వజే॥ 2-25-78 (12394)
తతః క్షీణే జరాసంధే భ్రాతృభ్యాం విహితం జయం।
అజాతశత్రురాసాద్య ముముదే భ్రాతృభిః సహ॥ 2-25-79 (12395)
`హృష్టశ్చ ధర్మరాడ్వాక్యం జనార్దనమభాషత।
త్వాం ప్రాప్య పురుషవ్యాఘ్ర భీమసేనేన పాతితః॥ 2-25-80 (12396)
మాగధోఽసౌ బలోన్మత్తో జరాసంధః ప్రతాపవాన్।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం ప్రాప్స్యామి విగతజ్వరః॥ 2-25-81 (12397)
త్వద్బుద్ధిబలమాశ్రిత్య యాగార్హోఽస్మి జనార్దన।
పీతం పృథివ్యాః క్రుద్ధేన యశస్తే పురుషోత్తమ॥ 2-25-82 (12398)
జరాసంధవధేనైవ ప్రాప్తాస్తే విపులాః శ్రియః॥ 2-25-83 (12399)
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవం సంభాష్య కౌంతేయః ప్రాదాద్రథవరం ప్రభోః॥ 2-25-83x (1433)
ప్రతిగృహ్య తు గోవిందో జరాసంధస్య తం రథం॥ 2-25-84 (12400)
ప్రహృష్టస్తస్య ముముదే ఫల్గునేన జనార్దనః।
ప్రీతిమానభవద్రాజంధర్మరాజపురస్కృతః'॥ 2-25-85 (12401)
యథావయః సమాగంయ భ్రాతృభిః సహ పాండవః।
సత్కృత్య పూజయిత్వా చ విససర్జ నరాధిపాన్॥ 2-25-86 (12402)
యుధిష్ఠిరాభ్యనుజ్ఞాతాస్తే నృపా హృష్టమానసాః।
జగ్ముః స్వదేశాంస్త్వరితా యానైరుచ్చావచైస్తతః॥ 2-25-87 (12403)
ఏవం పురుషశార్దూలో మహాబుద్ధిర్జనార్దనః।
పాండవైర్ఘాతయామాస జరాసంధమరిం తదా॥ 2-25-88 (12404)
ఘాతయిత్వా జరాసంధం బుద్ధిపూర్వమరిందమః।
ధర్మరాజమనుజ్ఞాప్య పృథాం కృష్ణాం చ భారత॥ 2-25-89 (12405)
సుభద్రాం భీమసేనం చ ఫాల్గునం యమజౌ తథా।
ధౌంయమామంత్రయిత్వా చ ప్రయయౌ స్వాం పురీం ప్రతి॥ 2-25-90 (12406)
`పాండవైరనుధావద్భిర్యుధిష్ఠిరపురోగమైః।
హర్షేణ మహతా యుక్తః ప్రాప్య చానుత్తమం యశః।
జగామ హృష్టః కృష్ణస్తు పునర్ద్వారవతీం పురీం'॥ 2-25-91 (12407)
తేనైవ రథముఖ్యేన మనసస్తుల్యగామినా।
ధర్మరాజవిసృష్టేన దివ్యేనానాదయందిశః॥ 2-25-92 (12408)
తతో యుధిష్ఠిరముఖాః పాండవా భరతర్షభ।
ప్రదక్షిణమకుర్వంత కృష్ణమక్లిష్టకారిణం॥ 2-25-93 (12409)
తతో గతే భగవతి కృష్ణే దేవకినందనే।
జయం లబ్ధ్వా సువిపులం రాజ్ఞాం దత్త్వాఽభయం తదా॥ 2-25-94 (12410)
సంవర్ధితం యశో భూయః కర్మణా తేన భారత।
ద్రౌపద్యాః పాండవా రాజన్పరాం ప్రీతిమవర్ధయన్॥ 2-25-95 (12411)
తస్మిన్కాలే తు యద్యుక్తం ధర్మకామార్థసంహితం।
తద్రాజా ధర్మతశ్చక్రే ప్రజాపాలనకీర్తనం॥ ॥ 2-25-96 (12412)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి జరాసంధవధపర్వణి పంచవింశోఽధ్యాయః॥ 25॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-25-5 అవాప్యతే ప్రాప్తః॥ 2-25-8 ఏవముక్తస్తదా భీభో జరాసంధమితి ఝ. పాఠః ॥ 2-25-15 నలం ఇరిణనామకం తృణవిశేషం॥ 2-25-22 కులద్వారి గృహద్వారి॥ 2-25-35 అసంగో రథస్పర్శహీనః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
2.26. అధ్యాయః 026
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాజ్ఞయా దిగ్విజయార్థం నిర్గతానామర్జునాదీనాం సంక్షేపేణ దిగ్విజయక థనం॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
`ఋషేస్తద్వచనం స్మృత్వా నిశశ్వాస యుధిష్ఠిరః।
ధర్మ ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠః కర్తుమిచ్ఛన్పరంతపః। 2-26-1 (12413)
తస్యేంగితజ్ఞో బీభత్సుః సర్వశస్త్రభృతాం వరః।
సంవివర్తయిషుః కామం పావకాత్పాకశాసనిః'॥ 2-26-2 (12414)
ప్రాప్తం ప్రాప్య ధనుః శ్రేష్ఠమక్షయ్యౌ చ మహేషుధీ।
రథం ధ్వజం సభాం చైవ యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-26-3 (12415)
అర్జున ఉవాచ। 2-26-4x (1434)
ధనురస్త్రం శరా వీర్యం పక్షో భూమిర్యశో బలం।
ప్రాప్తమేతన్మయా రాజందుష్ప్రాపం యదభీప్సితం॥ 2-26-4 (12416)
తస్య కృత్యమహం మన్యే కోశస్య పరివర్ధనం।
కరమాహారయిష్యామి రాజ్ఞః సర్వాన్నృపోత్తమ॥ 2-26-5 (12417)
విజయాయ ప్రయాస్యామి దిశం ధనదపాలితాం।
తిథావథ ముహూర్తే చ నక్షత్రే చాభిపూజితే॥ 2-26-6 (12418)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-26-7x (1435)
ధనంజయవచః శ్రుత్వా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః
స్నిగ్ధగంభీరనాదిన్యాం తం గిరా ప్రత్యభాషత॥ 2-26-7 (12419)
స్వస్తి వాచ్యార్హతో విప్రాన్ప్రయాహి భరతర్షభ।
దుర్హృదామప్రహర్షాయ సుహృదాం నందనాయ చ॥ 2-26-8 (12420)
విజయస్తే ధ్రువం పార్థ ప్రియం కామమవాప్స్యసి।
ఇత్యుక్తః ప్రయయౌ పార్థః సైన్యేన మహతా వృతః॥ 2-26-9 (12421)
అగ్నిదత్తేన దివ్యేన రథేనాద్భుతకర్మణా।
తథైవ భీమసేనోఽపి యమౌ చ పురుషర్షభౌ॥ 2-26-10 (12422)
ససైన్యాః ప్రయయుః సర్వే ధర్మరాజేన పూజితాః।
దిశం ధనపతేరిష్టామజయత్పాకశాసనిః॥ 2-26-11 (12423)
భీమసేనస్తథా ప్రాచీం సహదేవస్తు దక్షిణాం।
ప్రతీచీం నకులో రాజందిశం వ్యజయతాస్త్రవిత్॥ 2-26-12 (12424)
ఖాండవప్రస్థమధ్యస్థో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఆసీత్పరమయా లక్ష్ంయా సుహృద్గణవృతః ప్రభుః॥ ॥ 2-26-13 (12425)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి షడ్వింశోఽధ్యాయః॥ 26॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-26-13 ఖాండవప్రస్థం ఖాండవదాహేన ఖ్యాపితస్థానం॥ 13॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
2.27. అధ్యాయః 027
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
అర్జునదిగ్వజయే భగదత్తాదిజయః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ॥
దిశామభిజయం బ్రహ్మన్విస్తరేణానుకీర్తయ।
న హి తృప్యామి పూర్వేషాం శృణ్వానశ్చరితం మహత్॥ 2-27-1 (12426)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-27-2x (1436)
ధనంజయస్య వక్ష్యామి విజయం పూర్వమేవ తే।
యౌగపద్యేన పార్థైర్హి నిర్జితేయం వసుంధరా॥ 2-27-2 (12427)
`అవాప్య రాజా రాజ్యార్ధం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
మహత్త్వే రాజశబ్దస్య మనశ్చక్రే మహామనాః॥ 2-27-3 (12428)
తదా క్షాత్రం విదిత్వాఽస్య పృథివీవిజయం ప్రతి।
అమర్షాత్పార్థివేంద్రాణాం తం సమేయాయ వారయత్॥ 2-27-4 (12429)
తత్సమేత్య భువః క్షాత్రం రథనాగాశ్వపత్తిమత్।
అభ్యయాత్పార్థివం జిష్ణుం మోఘం కర్తుం జనాధిప॥ 2-27-5 (12430)
తత్పార్థః పార్థివం క్షాత్రం యుయుత్సుం పరమాహవే।
ప్రత్యుద్యయౌ మహాబాహుస్తరసా పాకశాసనిః॥ 2-27-6 (12431)
తద్భగ్రం పార్థివం క్షాత్రం పార్థేనాక్లిష్టకర్మణా।
వాయునేవ ఘనానీకం తూలీభూతం యయౌ దిశః॥ 2-27-7 (12432)
తజ్జిత్వా పార్థివం క్షాత్రం సమరే పరవీరహా।
యయౌ తదా వశే కర్తుముదీచీం పాండునందనః'॥ 2-27-8 (12433)
పూర్వం కులింగవిషయే వశే చక్రే మహీపతిం।
ధనంజయో మహాబాహుర్నాతితీవ్రేణ కర్మణా॥ 2-27-9 (12434)
`తేనైవ సహితః ప్రాయాజ్జిష్ణుః సాల్వపురం ప్రతి।
స సాల్వపురమాసాద్య సాల్వరాజం ధనంజయటః॥ 2-27-10 (12435)
విక్రమేణోగ్రధన్వానం వశే చక్రే మహామనాః।
తం పార్థః సహసా జిత్వా ద్యుమత్సేనం మహీశ్వరం॥ 2-27-11 (12436)
కృత్వా స సైనికం ప్రాయాత్కటదేశమరిందమః।
తత్ర పార్థో రణే జిష్ణుః సునాభం వసుధాధిపం॥ 2-27-12 (12437)
విక్రమేణ వశే కృత్వా కృతవాననుసైనికం।
ఏతేన సహితో రాజన్సవ్యసాచీ పరంతపః'॥ 2-27-13 (12438)
విజిగ్యే శాకలద్వీపే ప్రతివింధ్యం చ పార్థివం।
శాకలద్వీపవాసాశ్చ సప్తద్వీపేషు యే నృపాః॥ 2-27-14 (12439)
అర్జునస్య చ సైన్యస్థైర్విగ్రహస్తుములోఽభవత్।
తాన్సర్వానజయత్పార్తో ధర్మరాజప్రియేప్సయా॥ 2-27-15 (12440)
తైరేవ సహితః సర్వైః ప్రగ్జ్యోతిషముపాద్రవత్॥ 2-27-16 (12441)
తత్ర రాజా మహానాసీద్భగదత్తో విశాంపతే।
తేనాసీత్సుమహద్యుద్ధం పాండవస్య మహాత్మనః॥ 2-27-17 (12442)
స కిరాతైశ్చ చీనైశ్చ వృతః ప్రాగ్జ్యోతిషోఽభవత్।
అన్యైశ్చ బహుభిర్యోధైః సాగరానుపవాసిభిః॥ 2-27-18 (12443)
తతః స దివసానష్టౌ యోధయిత్వా ధనంజయం।
ప్రహసన్నబ్రవీద్రాజా సంగ్రామవిగతక్రమం॥ 2-27-19 (12444)
ఉపపన్నం మహాబాహో త్వయి కౌరవనందన।
పాకశాసనదాయాదే వీర్యమాహవశోభిని॥ 2-27-20 (12445)
అహం సఖా మహేంద్రస్య శక్రాదనవరో రణే।
న శక్ష్యామి చ తే తాత స్థాతుం ప్రముఖతో యుధి॥ 2-27-21 (12446)
త్వమీప్సితం పాండవేయం బ్రూహి కిం కరవాణి తే।
యద్వక్ష్యసి మహాబాహో తత్కరిష్యామి పుత్రక॥ 2-27-22 (12447)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-27-23x (1437)
కురూణామృషభో రాజా ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ధర్మజ్ఞః సత్యసంధశ్చ యజ్వా విపులదక్షిణః॥ 2-27-23 (12448)
తస్య పార్థివతామీప్సే కరస్తస్మై ప్రదీయతాం।
భవాన్పితృసఖశ్చైవ ప్రీయమాణో మయాపి చ।
తతో నాజ్ఞాపయామి త్వాం ప్రీతిపూర్వం ప్రదీయతాం॥ 2-27-24 (12449)
భగదత్త ఉవాచ। 2-27-25x (1438)
కుంతీమాతర్యథా మే త్వం తథా రాజా యుధిష్ఠిరః।
సర్వమేతత్కరిష్యామి కిం చాన్యత్కరవాణి తే॥ ॥ 2-27-25 (12450)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయః॥ 27॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
2.28. అధ్యాయః 028
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
అర్జునేన ఉత్తరదిగ్విజయే నానాదేశజయః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ భగదత్తం ధనంజయః।
అనేనైవ కృతం సర్వం భవిష్యత్యనుజానతా॥ 2-28-1 (12451)
తం విజిత్య మహాబాహుః కుంతీపుత్రో ధనంజయః।
ప్రయయావుత్తరాం తస్మాద్దిశం ధనదపాలితాం॥ 2-28-2 (12452)
అంతర్గిరిం చ కౌంతేయస్తథైవ చ బహిర్గిరిం।
తథైవోపగిరం చైవ విజిగ్యే పురుషర్షభః॥ 2-28-3 (12453)
విజిత్య పర్వతాన్సర్వాన్యే చ తత్ర నరాధిపాః।
తాన్వశే స్థాపయిత్వా స ధనాన్యాదాయ సర్వశః॥ 2-28-4 (12454)
తైరేవ సహితః సర్వైరనురజ్య చ తాన్నుపాన్।
ఉలూకవాసినం రాజన్బృహంతముపజగ్మివాన్॥ 2-28-5 (12455)
మృదంగవరనాదేన రథనేమిస్వనేన చ।
హస్తినాం చ నినాదేన కంపయన్వసుధామిమాం॥ 2-28-6 (12456)
తతో బృహంతస్త్వరితో బలేన చతురంగిణా।
నిష్క్రంయ నగరాత్తస్మాద్యోధయామాస ఫాల్గునం॥ 2-28-7 (12457)
సుమహాన్సన్నిపాతోఽభూద్ధనంజయబృహంతయోః।
న శశాక బృహంతస్తు సోఢుం పాండవవిక్రమం॥ 2-28-8 (12458)
సోఽవిషహ్యతమం మత్వా కౌంతేయం పర్వతేశ్వరః।
ఉపావర్తత దుర్ధర్షో రత్నాన్యాదాయ సర్వశః॥ 2-28-9 (12459)
స తద్రాజ్యమవస్థాప్య ఉలూకసహితో యయౌ।
సేనాబిందుమథో రాజన్రాజ్యాదాశు సమాక్షిపత్॥ 2-28-10 (12460)
మోదాపురం వామవేదం సుదామానం సుసంకులం।
ఉలూకానుత్తరాంశ్చైవ తాంశ్చ రాజ్ఞః సమానయత్॥ 2-28-11 (12461)
తత్రస్థః పురుషైరేవ ధర్మరాజస్య శాసనాత్।
కిరీటీ జితవాన్రాజందేశాన్పంచగణాంస్తతః॥ 2-28-12 (12462)
స దేవప్రస్థమాసాద్య సేనాబిందోః పురం ప్రతి।
బలేన చతురంగేణ నివేశమకరోత్ప్రభుః॥ 2-28-13 (12463)
స తైః పరివృతః సర్వైర్విష్వగశ్వం నరాధిపం॥
అభ్యగచ్ఛన్మహాతేజాః పౌరవం పురుషర్షభ॥ 2-28-14 (12464)
విజిత్య చాహవే శూరాన్పార్వతీయాన్మహారథాన్।
జిగాయ సేనయా రాజన్పురం పౌరవరక్షితం॥ 2-28-15 (12465)
పౌరవం యుధి నిర్జిత్య దస్యూన్పర్వతవాసినః।
గణానుత్సవసంకేతానజయత్సప్త పాండవః॥ 2-28-16 (12466)
తతః కాశ్మీరకాన్వీరాన్క్షత్రియాన్క్షత్రియర్షభః।
వ్యజయల్లోహితం చైవ మండలైర్దశభిః సహ॥ 2-28-17 (12467)
తతస్త్రిగర్తాః కౌంతేయం దార్వాః కోకనదాస్తథా।
క్షత్రియా బహవో రాజన్నుపావర్తంత సర్వశః॥ 2-28-18 (12468)
అభిసారీం తతో రంయాం విజిగ్యే కురునందనః।
ఉరగావాసినం రంయం రోచమానం రణేఽజయత్॥ 2-28-19 (12469)
తతః సింహపురం రంయం చిత్రాయుధసురక్షితం।
ప్రాధమద్బలమాస్థాయ పాకశాసనిరాహవే॥ 2-28-20 (12470)
తతః సుహ్యాంశ్చ చోలాంశ్చ కిరీటీ పాండవర్షభః।
సహితః సర్వసైన్యేన ప్రామథత్కురునందనః॥ 2-28-21 (12471)
తతః పరమవిక్రాంతో బాహ్లీకాన్పాకశాసనిః।
మహతా పరిమర్దేన వశే చక్రే దురాసదాన్॥ 2-28-22 (12472)
గృహీత్వా తు బలం సారం ఫల్గునః పాండునందనః।
దరదాన్సహకాంభోజైరజయత్పాకశాసనిః॥ 2-28-23 (12473)
ప్రాగుత్తరం దిశం యే చ వసంత్యాశ్రిత్య దస్యవః।
నివసంతి వనే యే చ తాన్సర్వానజయత్ప్రభుః॥ 2-28-24 (12474)
లోహాన్పరమకాంభోజానృషికానుత్తరానపి।
సహితాంస్తాన్మహారాజ వ్యజయత్పాకశాసనిః॥ 2-28-25 (12475)
ఋషికేష్వపి సంగ్రామే బభూవాతిభయంకరః।
తారకామయసంకాశః పరస్త్వృషికపార్థయోః॥ 2-28-26 (12476)
స విజిత్య తతో రాజన్నృషికాన్రణమూర్ధని।
శుకోదరసమాంస్తత్ర హయానష్టౌ సమానయత్॥ 2-28-27 (12477)
మయూరసదృశానన్యానుత్తరానపరానపి।
జవనానాశుగాంశ్చైవ కరార్థం సముపానయత్॥ 2-28-28 (12478)
స వినిర్జిత్య సంగ్రామే హిమవంతం సనిష్కృటం।
శ్వేతపర్వతమాసాద్య న్యవిశత్పురుషర్షభః॥ ॥ 2-28-29 (12479)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి అష్టావింశోధ్యాయః॥ 28॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
2.29. అధ్యాయః 029
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
అర్జునేన ఉత్తరదిగ్విజయే కింపురుషాదిఖండజయః॥ 1॥ అర్జునస్య ఖాండవప్రస్థం ప్రతి ప్రత్యాగమనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఇవాచ॥
స శ్వేతపర్వతం వీరః సమతిక్రంయ వీర్యవాన్।
దేశం కింపురుషావాసం ద్రుమపుత్రేణ రక్షితం॥ 2-29-1 (12480)
మహతా సన్నిపాతేన క్షత్రియాంతకరేణ హ।
అజయత్పాండవశ్రేష్ఠః కరే చైనం న్యవేశయత్॥ 2-29-2 (12481)
తం జిత్వా హాటకం నామ దేశం గుహ్యకరక్షితం।
పాకశాసనిరవ్యగ్రః సహసైన్యః సమాసదత్॥ 2-29-3 (12482)
తాంస్తు సాంత్వేన నిర్జిత్య మానసం సర ఉత్తమం।
ఋషికుల్యాస్తథా సర్వా దదర్శ కురునందనః॥ 2-29-4 (12483)
సరో మానసమాసాద్య హాటకానభితః ప్రభుః।
గంధర్వరక్షితం దేశమజయత్పాండవస్తతః॥ 2-29-5 (12484)
తత్ర తిత్తిరికల్మాషాన్మండూకాఖ్యాన్హయోత్తమాన్।
లేభే స కరసమత్యంతం గంధర్వనగరాత్తదా॥ 2-29-6 (12485)
`హేమకూటమథాసాద్య న్యవసత్ఫల్గునస్తదా।
తం హేమకూటం రాజేంద్ర సమతిక్రంయ పాండవః॥ 2-29-7 (12486)
హరివర్షం వివేశాథ సైన్యేన మహతా వృతః।
తత్ర పార్థో దదర్శాథ బహూనిహ మనోరమాన్॥ 2-29-8 (12487)
నగరాన్సవనాంశ్చైవ నదీశ్చ విమలోదకాః।
పురుషాందేవకల్పాంశ్చ నారీశ్చ ప్రియదర్శనాః॥ 2-29-9 (12488)
తాన్సర్వాస్తత్ర దృష్ట్వాఽథ ముదా యుక్తో ధనంజయటః।
వశే చక్రే స రత్నాని లేభే చ సుబహూని చ॥ 2-29-10 (12489)
తతో నిషధమాసాద్య గిరిస్థానజయత్ప్రభుః।
అథ రాజన్నతిక్రంయ నిషధం శైలమాయతం॥ 2-29-11 (12490)
వివేశ మధ్యమం వర్షం పార్థో దివ్యమిలావృతం।
తత్ర దివ్యోపమాందివ్యాన్పురుషాందేవదర్శనాన్॥ 2-29-12 (12491)
అదృష్టపూర్వాన్సుభగాన్స దదర్శ ధనంజయః।
సదనాని చ శుభ్రాణి నారీశ్చాప్సరసంనిభాః॥ 2-29-13 (12492)
దృష్ట్వా తానజయద్రంయాన్స తైశ్చ దదృశే తదా।
జిత్వా చ తాన్మహాభాగాన్కరే చ వినివేశ్య చ॥ 2-29-14 (12493)
రత్నాన్యాదాయ దివ్యాని భూషణాన్యాసనైః సహ।
ఉదీచీమథ రాజేంద్ర యయౌ పార్థో ముదాఽన్వితః॥ 2-29-15 (12494)
స దదర్శ తతో మేరుం శిఖరీణాం ప్రభుం మహత్।
తం కాంచనమయం దివ్యం చతుర్వణం దురాసదం॥ 2-29-16 (12495)
ఉన్నతం శతసాహస్రం యోజనానాం తు సుస్థితం।
జ్వలంతమచలం మేరుం తేజోరాశిమనుత్తమం॥ 2-29-17 (12496)
ఆక్షిపంతం ప్రభాం భానోః స్వశృంగైః కాంచనోజ్జ్వలైః।
కాంచనాభరణం దివ్యదేవగంధర్వసేవితం॥ 2-29-18 (12497)
అప్రమేయమనాధృష్యమధర్మబహులైర్జనైః।
వ్యాలైరాచరితం ధోరైర్దివ్యౌషధివిదీపితం॥ 2-29-19 (12498)
స్వర్గమావృత్య తిష్ఠంతముచ్ఛ్రాయేణ మహాగిరిం।
అగంయం మనసాప్యన్యైర్నదీవృక్షసమన్వితం॥ 2-29-20 (12499)
నానావిహగసంఘైశ్చ నాదితం సుమనోహరైః।
తం దృష్టా ఫల్గునో మేరుం ప్రీతిమానభవత్తదా॥ 2-29-21 (12500)
మేరోరిలావృతం దివ్యం సర్వతః పరిమణ్·డితం।
మేరోస్తు దక్షిణే పార్శ్వే జంబూర్నామ వనస్పతిః॥ 2-29-22 (12501)
నిత్యపుష్పఫలోపేవః సిద్ధచారణసేవితః।
ఆస్వర్గముచ్ఛ్రితా రాజంస్తస్య శాఖా వనస్పతేః॥ 2-29-23 (12502)
యస్య నాంనా త్విదం ద్వీపం జన్బూద్వీపమితి స్మృతం।
తాం చ జంబూం దదర్శాథ సవ్యసాచీ పరంతపః॥ 2-29-24 (12503)
తౌ దృష్ట్వాఽప్రతిమౌ లోకే జంబూం మేరుం చ సంస్థితౌ।
ప్రతీమానభవద్రాజన్సర్వతః స విలోకయన్॥ 2-29-25 (12504)
తత్ర లేభే తతో జిష్ణుః సిద్ధైర్దివ్యైశ్చ చారణైః।
రత్నాని బహుసాహస్రం దత్తాన్యాభరణాని చ॥ 2-29-26 (12505)
వాసాంసి చ మహార్హాణి తత్ర లబ్ధ్వాఽర్జునస్తదా।
ఆమంత్రయిత్వా తాన్సర్వాన్యజ్ఞముద్దిశ్య వై గురోః॥ 2-29-27 (12506)
అథాదాయ బహూన్రత్నాన్గమనాయయోపచక్రమే।
మేరుం ప్రదక్షిణీకృత్య ప్రవతప్రవరం ప్రభుః॥ 2-29-28 (12507)
యయౌ జంబూనదీతీరే నదీం శ్రేష్ఠాం విలోకయన్।
స తాం మనోరమాం దివ్యాం జంబూస్వాదురసావహాం॥ 2-29-29 (12508)
హైమపక్షిగణైర్జుష్టాం సౌవర్ణజలజాకులాం।
హైమపంకాం హైమజలాం సౌవర్ణోజ్జ్వలవాలుకాం॥ 2-29-30 (12509)
క్వచిత్ముపిష్పితైః పూర్ణాం సౌవర్ణకుసుమోత్పలైః।
క్వచిత్తీరరుహైః కీర్ణాం హైమపుష్పైః సుపుష్పితైః॥ 2-29-31 (12510)
తీర్థైశ్చ రుక్మసోపానైః సర్వతః సమలంకుతాం।
విమలైర్మణిజాలైశ్చ నృత్తగీతరవైర్యుతాం॥ 2-29-32 (12511)
దీప్తైర్హేమవితానైశ్చ సమంతాచ్ఛోభితాం శుభాం।
తథావిధాం నదీం దృష్ట్వా పార్థస్తాం ప్రశశంస హ॥ 2-29-33 (12512)
అదృష్టపూర్వాం రాజేంద్ర దృష్ట్వా హర్షమవాప చ।
దర్శనీయాం నదీతీరే పురుషాన్సుమనోహరాన్॥ 2-29-34 (12513)
తాన్నదీసలిలాహారాన్సదారానమరోపమాన్।
నిత్యం సుఖముదా యుక్తాన్సర్వాలంకారశోభితాన్॥ 2-29-35 (12514)
తేభ్యో బహూని రత్నాని తదా లేభే ధనంజయః।
దివ్యజంబూఫలం హైమం భూషణాని చ పేశలం॥ 2-29-36 (12515)
లబ్ధ్వా తాందుర్లభాన్పార్థః ప్రతీచీం ప్రయయౌ దిశం।
నాగానాం రక్షితం దేశమజయశ్చ పునస్తతః॥ 2-29-37 (12516)
తతో గన్వా మహారాజ వారుణీం పాకశాసనిః।
గంధమాదనమాసాద్య తతస్తానజయత్ప్రభుః॥ 2-29-38 (12517)
తం గంధమాదనం రాజన్నతిక్రంయ తతోఽర్జునః।
కేతుమాలం దదర్శాథ వర్షం రత్నసమన్వితం॥ 2-29-39 (12518)
సేవితం దేవకల్పైశ్చ నారీభిః ప్రియదర్శనైః।
తం జిత్వా చార్జునో రాజన్కరే చ వినివేశ్య చ॥ 2-29-40 (12519)
ఆహృత్య తత్ర రత్నాని దుర్లభాని తథార్జునః।
పునశ్చ పరివృత్యాథ మాధ్యం దేశమిలావృతం॥ 2-29-41 (12520)
గత్వా ప్రాచీం దిశం రాజన్సవ్యసాచీ ధనంజయః।
మేరుమందరయోర్మధ్యే శైలోదామభితో నదీం॥ 2-29-42 (12521)
యే తే కీచకవేణూనాం ఛాయాం రంయాముపాసతే।
కషాన్ఝషాంశ్చ నద్యౌ తాన్ప్రఘసాందీప్తవేణిపాన్॥ 2-29-43 (12522)
పశుపాంశ్చ కులిందాంశ్చ తంకణాన్పరతంకణాన్।
ఏతాన్సమస్తాంజిత్వా చ కరే చ వినివేశ్య చ॥ 2-29-44 (12523)
రత్నాన్యాదాయ సర్వేభ్యో మాల్యవంతం తతో యయౌ।
తం మాల్యవంతం శైలేంద్రం సమతిక్రంయ పాండవః॥ 2-29-45 (12524)
భద్రాశ్వం ప్రవివేశాథ వర్షం స్వర్గోపమం శుచిం।
తత్ర దేవోపమాందివ్యాన్పురుషాఞ్శుభసంయుతాన్॥ 2-29-46 (12525)
జిత్వా తాన్స్వవశే కృత్వా కరే చ వినివేశ్య చ।
ఆహృత్య సర్వతో రత్నాన్యసంఖ్యాని తతస్తతః॥ 2-29-47 (12526)
నీలం నామ గిరిం గత్వా తత్రస్థానజయత్ప్రభుః।
తతో జిష్ణురతిక్రంయ పర్వతం నీలమాయతం॥ 2-29-48 (12527)
వివేశ రంయకం వర్షం సంకీర్ణం మిథునైః శుభైః।
తం దేశమథ జిత్వా స కరే చ వినివేశ్య చ॥ 2-29-49 (12528)
అజయచ్చాపి బీభత్సుర్దేశం గుహ్యకరక్షితం।
తత్ర లేభే చ రాజేంద్ర సౌవర్ణాన్మృగపక్షిణః॥ 2-29-50 (12529)
అగృహ్ణాద్యజ్ఞభూత్యర్థం రమణీయాన్మనోహరాన్।
అన్యాంశ్చ లబ్ధ్వా రత్నాని పాండవోఽథ మహాబలః॥ 2-29-51 (12530)
గంధర్వరక్షితం దేశమజయత్సగణం తదా।
తత్ర రత్నాని దివ్యాని లబ్ధ్వా రాజన్నథార్జునః॥ 2-29-52 (12531)
వర్షం హిరణ్వతం నామ వివేశాథ మహీపతే।
స తు దేశేషు రంయేషు గంతుం తత్రోపచక్రమే॥ 2-29-53 (12532)
మధ్యే ప్రాసాదవృందేషు నక్షత్రాణాం శశీ యథా।
మహాపథేషు రాజైంద్ర సర్వతో యాంతమర్జునం॥ 2-29-54 (12533)
ప్రాసాదవరశృంగస్థాః పరయా వీర్యశోభయా।
దదృశుస్తం స్రియః సర్వాః పార్థమాత్మయశస్కరం॥ 2-29-55 (12534)
తం కలాపధరం శూరం సరథం సధనుః కరం।
సవర్మం సకిరీటం వై సంనద్ధం సపరిచ్ఛదం॥ 2-29-56 (12535)
సుకుమారం మహాసత్వం తేజోరాశిమనుత్తమం।
శక్రోపమమమిత్రఘ్నం పరవారణవారణం॥ 2-29-57 (12536)
పశ్యంతః స్త్రీగణాస్తత్ర శక్తిపాణిం స్మ మేనిరే।
అయం స పురుషవ్యాఘ్రో రణేఽద్భుతపరాక్రమః॥ 2-29-58 (12537)
అస్య బాహుబలం ప్రాప్య న భవంత్యసుహృద్గణాః।
ఇతి వాచో బ్రువంత్యస్తాః స్త్రియః ప్రేంణా ధనంజయం॥ 2-29-59 (12538)
తుష్టువుః పుష్పవృష్టిం చ ససృజుస్తస్య మూర్ధని।
దృష్ట్వా తే తు ముదా యుక్తాః కౌతూహలసమన్వితః॥ 2-29-60 (12539)
రత్నైర్విభూషణైశ్చైవ అభ్యవర్షంశ్చ పాండవం।
అథ జిత్వా సమస్తాంస్తాన్కరే చ వినివేశ్య చ॥ 2-29-61 (12540)
మణిహేమప్రబాలాని శస్త్రాణ్యాభరణాని చ।
ఏతాని లబ్ధ్వా పార్థోఽథ శృంగవంతం గిరిం యయౌ॥ 2-29-62 (12541)
శృంగవంతం చ కౌరవ్యః సమతిక్రంయ ఫల్గునః।
ఉత్తరం హరివర్షం తు స సమాసాద్య పాండవః॥ 2-29-63 (12542)
విద్యాధరగణాంశ్చైవ యక్షేంద్రాంశ్చ వినిర్జయన్।
తత్ర లేభే మహాత్మా వై వాసో దివ్యమనుత్తమం॥ 2-29-64 (12543)
కిన్నరద్రుమపత్రాంశ్చ తత్ర కృష్ణాజినాన్బహూన్।
యాజ్ఞీయాంస్తాంస్తదా దివ్యాంస్తత్ర లేభే ధనంజయ'॥ 2-29-65 (12544)
ఉత్తరం హరివర్షం తు స సమాసాద్య పాండవః।
ఇయేష జేతుం తం దేశం పాకశాసనందనః॥ 2-29-66 (12545)
తత ఏనం మహావీర్యం మహాకాయా మహాబలాః।
ద్వారపాలాః సమాసాద్య హృష్టా వచనమబ్రువన్॥ 2-29-67 (12546)
పార్థ నేదం త్వయా శక్యం పురం జేతుం కథంజన।
ఉపావర్తస్వ కల్యాణ పర్యాప్తమిదమచ్యుత॥ 2-29-68 (12547)
ఇదం పురం యః ప్రవిశేద్ఘ్రువం న స భవేన్నరః।
ప్రీయామహే త్వయా వీర పర్యాప్తో విజయస్తవై॥ 2-29-69 (12548)
న చాత్ర కించిజ్జేతవ్యమర్జునాత్ర ప్రదృశ్యతే।
ఉత్తరాః కురువో హ్యేతే నాత్ర యుద్ధం ప్రవర్తతే॥ 2-29-70 (12549)
ప్రవిష్టోఽపి హి కౌంతేయ నేహ ద్రక్ష్యసి కించన।
న హి మానుషదేహేన శక్యమత్రాభివీక్షితుం॥ 2-29-71 (12550)
అథేహ పురుషవ్యాఘ్ర కించిదన్యచ్చికీర్షసి।
తత్ప్రబ్రూహి కరిష్యామో వచనాత్తవ భారత॥ 2-29-72 (12551)
తతస్తానబ్రవీద్రాజన్నర్జునః ప్రహసన్నివ।
పార్థివత్వం చికీర్షామి ధర్మరాజస్య ధీమతః॥ 2-29-73 (12552)
న ప్రవేక్ష్యామి వో దేశం విరుద్ధం యది మానుషైః।
యుధిష్ఠిరాయ యత్కించిత్కరపణ్యం ప్రదీయతాం॥ 2-29-74 (12553)
`నో చేత్కృష్ణేన సహితో యోధయిష్యామి సాయకైః'।
తతో దివ్యాని వస్త్రాణి దివ్యాన్యాభరణాని చ।
క్షౌమాజినాని దివ్యాని తస్య తే ప్రదదుః కరం॥ 2-29-75 (12554)
ఏవం స పురుషవ్యాఘ్రో విజిత్య దిశముత్తరాం।
సంగ్రామాన్సుబహూన్కృత్వా క్షత్రియైర్దస్యుభిస్తథా॥ 2-29-76 (12555)
స వినిర్జిత్య రాజ్ఞస్తాన్కరే చ వినివేశ్య తు।
ధనాన్యాదాయ సర్వేభ్యో రత్నాని వివిధాని చ॥ 2-29-77 (12556)
హయాంస్తిత్తిరికల్మాషాఞ్శుకపత్రనిభానపి।
మయూరసదృశాన్యాన్సర్వాననిలరంహసః॥ 2-29-78 (12557)
వృతః సుమహతా రాజన్బలేన చతురంగిణా।
ఆజగామ పునర్వీరః శక్రప్రస్థం పురోత్తమం॥ 2-29-79 (12558)
ధర్మరాజాయ తత్పార్థో ధనం సర్వం సవాహనం।
న్యవేదయదనుజ్ఞాతస్తేన రాజ్ఞా గృహాన్యయౌ॥ ॥ 2-29-80 (12559)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః॥ 29॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
2.30. అధ్యాయః 030
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీమేన ప్రాచీదిగ్విజయే పాంచాలదేశగమనం॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు భీమసేనోఽపి వీర్యవాన్।
ధర్మరాజమనుజ్ఞాప్య యయౌ ప్రాచీం దిశం ప్రతి॥ 5 2-30-1 (12560)
మహతా బలచక్రేణ పరరాష్ట్రావమర్దినా।
హస్త్యశ్వరథపూర్ణేన దంశితేన ప్రతాపవాన్। 2-30-2 (12561)
వృతో భరతశార్దూలో ద్విషచ్ఛోకవివర్ధనః।
స గత్వా నరశార్దూలః పంచాలానాం పురం మహత్॥ 2-30-3 (12562)
పంచాలాన్వివిధోపాయైః సాంత్వయామాస పాండవః।
`కించిత్కరం సమాదాయ విదేహానాం పురం యయౌ'॥
తతః స గండకాఞ్శూరో విదేహాన్భరతర్షభః॥ 2-30-4 (12563)
విజిత్యాల్పేన కాలేన దశార్ణానజయత్ప్రభుః।
తత్ర దాశార్ణకో రాజా సుధర్మా రోమహర్షణం।
కృతవాన్భీమసేనేమ మహద్యుద్ధం నిరాయుధం। 2-30-5 (12564)
భీమసేనస్తు తద్దృష్ట్వా తస్య కర్మ మహాత్మనః।
అధిసేనాపతిం చక్రే సుధర్మాణం మహాబలం॥ 2-30-6 (12565)
తతః ప్రాచీం దిశం భీమో యయౌ భీమపరాక్రమః।
సైన్యేన మహతా రాజన్కంపయన్నివ మేదినీం॥ 2-30-7 (12566)
సోఽశ్వమేధేశ్వరం రాజన్రోచమానం సహానుగం।
జిగాయ సమరే వీరో బలేన బలినాం వరః॥ 2-30-8 (12567)
స తం నిర్జిత్య కౌంతేయో నాతితీవ్రేణ కర్మణా।
పూర్వదేశం మహావీర్యం విజిగ్యే కురనందనః॥ 2-30-9 (12568)
తతో దక్షిణమాగంయ పులిందనగరం మహత్।
సుకుమారం వశే చక్రే సుమిత్రం చ నరాధిపం॥ 2-30-10 (12569)
తతస్తు ధర్మరాజస్య శాసనాద్భరతర్షభః।
శిశుపాలం మహావీర్యమభ్యగాజ్జనమేజయ॥ 2-30-11 (12570)
చేదిరాజోఽపి తచ్ఛ్రుత్వా పాండవస్య చికీర్షితం।
ఉపనిష్కంయ నగరాత్ప్రత్యగృహ్ణాత్పరంతప॥ 2-30-12 (12571)
తౌ సమేత్య మహారాజ కురుచేదివృషౌ తదా।
ఉభయోరాత్మకులయోః కౌశలం పర్యపృచ్ఛతాం॥ 2-30-13 (12572)
తతో నివేద్య తద్రాష్ట్రం చేదిరాజో విశాంపతే।
ఉవాచ భీమం ప్రహసన్కిమిదం కురుషేఽనఘ। 2-30-14 (12573)
తస్య భీమస్తదాచఖ్యౌ ధర్మరాజచికీర్షితం।
స చ తం ప్రతిగృహ్యైవ తథా చక్రే నరాధిపః॥ 2-30-15 (12574)
తతో భీమస్తత్ర రాజన్నిషిత్వా త్రిదశాః క్షపాః।
సత్కృతః శిశుపాలేన యయౌ సబలవాహనః॥ ॥ 2-30-16 (12575)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి త్రింశోఽధ్యాయః॥ 30॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
2.31. అధ్యాయః 031
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ప్రాచీం దిశం నిర్జిత్య భీమస్య ప్రతినివర్తనం॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతః కుమారవిషయే శ్రేణిమంతమథాజయత్।
కోసలాధిపతిం చైవ బృహద్బలమరిందమః॥ 2-31-1 (12576)
అయోధ్యాయాం తు ధర్మజ్ఞం దీర్ఘయజ్ఞం మహాబలం।
అజయత్ణండవశ్రేష్ఠో నాతితీవ్రేణ కర్మణా॥ 2-31-2 (12577)
తతో గోపాలకక్షం చ సోత్తరానపి కోసలాన్।
మల్లానామధిపం చైవ పార్థివం చాజయత్ప్రభుః॥ 2-31-3 (12578)
తతో హిమవతః పార్శ్వం సమభ్యేత్య జలోద్భవం।
సర్వమల్పేన కాలేన దేశం చక్రే వశం బలీ॥ 2-31-4 (12579)
ఏవం బహువిధాందేశాన్విజిగ్యే భరతర్షభః।
భల్లాటమభితో జిగ్యే శుక్తిమంతం చ పర్వతం॥ 2-31-5 (12580)
పాండవః సుమహావీర్యో బలేన బలినాం వరః।
స కాశిరాజం సమరే సుబాహుమనివర్తినం॥ 2-31-6 (12581)
వశే చక్రే మహాబాహుర్భీమో భీమపరాక్రమః।
తతః సుపార్శ్వమభితస్తథా రాజపతిం క్రథం॥ 2-31-7 (12582)
యుధ్యమానం బాలత్సంఖ్యే విజిగ్యే పాండవర్షభః।
తతో మత్స్యాన్మహాతేజా మలదాంశ్చ మహాబలాన్॥ 2-31-8 (12583)
అనఘానభయాంశ్చైవ పశుభూమిం చ సర్వశః।
నివృత్య చ మహాబాహుర్మదధారం మహీధరం॥ 2-31-9 (12584)
సోమధేయాంశ్చ నిర్జిత్య ప్రత్యయావుత్తరాముఖః।
వత్సభూమిం చ కౌంతేయో విజిగ్యే బలవాన్బలాత్॥ 2-31-10 (12585)
భర్గాణామధిపం చైవ నిషాదాధిపతిం తథా।
విజిగ్యే భూమిపాలాంశ్చ మమిమత్ప్రముఖాన్బహూన్॥ 2-31-11 (12586)
తతో దక్షిణమల్లాంశ్చ భోగవంతం చ పర్వతం।
తరసైవాజయద్భీమో నాతితీవ్రేణ కర్మణా॥ 2-31-12 (12587)
శర్మకాన్వర్మకాంశ్చైవ వ్యజయత్సాంత్వపూర్వకం।
వైదేహకం చ రాజానం జనకం జగతీపతిం॥ 2-31-13 (12588)
విజిగ్యే పురుషవ్యాఘ్రో నాతితీవ్రేణ కర్మణా।
శకాంశ్చ బర్బరాశ్చైవ అజయచ్ఛద్మపూర్వకం॥ 2-31-14 (12589)
వైదేహస్థస్తు కౌంతేయ ఇంద్రపర్వతమంతికాత్।
కిరాతానామధిపతీనజయత్సప్త పాండవః॥ 2-31-15 (12590)
తతః సుహ్యాన్ప్రసుహ్యాంశ్చ సపక్షానతివీర్యవాన్।
విజిత్య యుధి కౌంతేయో మాగధానభ్యధాద్బలీ॥ 2-31-16 (12591)
దండం చ దండధారం చ విజిత్య పృథివీపతీన్।
తైరేవ సహితైః సర్వైర్గిరివ్రజముపాద్రవత్॥ 2-31-17 (12592)
జారాసంధిం సాంత్వయిత్వా కరే చ వినివేశ్య హ।
తైరేవ సహితైః సర్వైః కర్ణమబ్యద్రవద్బలీ॥ 2-31-18 (12593)
స కంపయన్నివ మహీం బలేన చతుంగిణా।
యుయుధే పాండవశ్రేష్ఠః కర్ణేనామిత్రఘాతినా॥ 2-31-19 (12594)
స కర్ణం యుధి నిర్జిత్య వశే కృత్వా చ భారత।
తతో విజిగ్యే బలవాన్రాజ్ఞః పర్వతవాసినః॥ 2-31-20 (12595)
అథ మోదాగిరౌ చైవ రాజానం బలవత్తరం।
పాండవో బాహువీర్యేణ నిజఘాన మహామృధే॥ 2-31-21 (12596)
తతః పుండ్రాధిపం వీరం వాసుదేవం సమాయయౌ।
`ఇదానీం వృష్ణివీరేణ న యోత్స్యామీతి పౌండ్రకః॥ 2-31-22 (12597)
కృష్ణస్య భుజసంత్రాసాత్కరమాశు దదౌ నృపః'।
కౌశికీకచ్ఛనిలయం రాజానం చ మహౌజసం॥ 2-31-23 (12598)
ఉభౌ బలభృతౌ వీరావుమౌ తీవ్రపరాక్రమౌ।
నిర్జిత్యాజౌ మహారాజ వంగరాజముపాద్రవత్॥ 2-31-24 (12599)
సముద్రసేన నిర్జిత్య చంద్రసేనం చ పార్థివం।
తాంరలిప్తం చ రాజానం కర్వటాధిపతిం తథా॥ 2-31-25 (12600)
సుహ్యానామధిపం చైవ యే చ సాగరవాసినః।
సర్వాన్ంలేచ్ఛగణాంశ్చైవ విజిగ్యే భరతర్షభః॥ 2-31-26 (12601)
ఏవం బహువిధాందేశాన్విజిత్య పవనాత్మజః।
వసు తేభ్య ఉపాదాయ లౌహిత్యమగద్బలీ॥ 2-31-27 (12602)
స సర్వాన్ంలేచ్ఛనృపతీన్సాగరానూపవాసినః।
కరమాహారయామాస రత్నాని వివిధాని చ॥ 2-31-28 (12603)
చందనాగురువస్త్రాణి మణిమౌక్తికకంబలం।
కాంచనం రజతం చైవ విద్రుమం చ మహాధనం॥ 2-31-29 (12604)
తే కోటీశతసంఖ్యేన కౌంతేయం మహతా తదా।
అభ్యవర్షన్మహాత్మానం ధనవర్షేణ పాండవం॥ 2-31-30 (12605)
ఇంద్రప్రస్థముపాగంయ భీమో భీమపరాక్రమః।
నివేదయామాస తదా ధర్మరాజాయ తద్ధనం॥ ॥ 2-31-31 (12606)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి ఏకత్రింశోఽధ్యాయః॥ 32॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-31-16 సుహ్యా రాఢాః మాగధానభ్యధాద్బలీ కరం ప్రయచ్ఛతేత్యుక్తవాన్। పూర్వమేవ పరాకాన్ తత్వాత్॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
2.32. అధ్యాయః 032
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దక్షిణదిగ్విజయే శూరసేనాదీంజితవతః సహదేవస్య మాహిష్మత్యాం నీలేన సహ యుద్ధం ॥ 1॥ నోలస్య అగ్నిసాహాయ్యకరణకారణకథనం॥ 2॥ సహదేవస్తుత్యా తుష్టస్యాగ్నేరాజ్ఞయా నీలేనార్చితస్య సహదేవస్య విభీషణాత్కరగ్ రహణార్థం ఘటోత్కచప్రేషణం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయ ఉవాచ॥
తథైవ సహదేవోఽపి ధర్మరాజేన పూజితః।
మహత్యా సేనయా రాజన్ప్రయయౌ దక్షిణాం దిశం॥ 2-32-1 (12607)
స శూరసేనాన్కార్త్స్న్యేన పూర్వమేవాజయత్ప్రభుః।
మత్స్యరాజం చ కౌరవ్యో వశే చక్రే బలాద్బలీ॥ 2-32-2 (12608)
అధిరాజాధిపం చైవ దంతవక్రం మహాబలం।
జిగాయ కరదం చైవ కృత్వా రాజ్యే న్యవేశయత్॥ 2-32-3 (12609)
సుకుమారం వశే చక్రే సుమిత్రం చ నరాధిపం।
తథైవాపరమత్స్యాంశ్చ వ్యజయత్స పటచ్చరాన్॥ 2-32-4 (12610)
నిషాదభూమిం గోశృంగం పర్వతప్రవరం తథా।
తరసైవాజయద్ధీమాఞ్శ్రేణిమంతం చ పార్థివం॥ 2-32-5 (12611)
నరరాష్ట్రం చ నిర్జిత్య కుంతిభోజముపాద్రవత్।
ప్రీతిపూర్వం చ తస్యాసౌ ప్రతిజగ్రాహ శాసనం॥ 2-32-6 (12612)
తతశ్చర్మణ్వతీకూలే జంభకస్యాత్మజం నృపం।
దదర్శ వాసుదేవేన శేషితం పూర్వవైరిణా॥ 2-32-7 (12613)
చక్రే తేన స సంగ్రామం సహదేవేన భారత।
స తమాజౌ వినిర్జిత్య దక్షిణాభిముఖో యయౌ॥ 2-32-8 (12614)
సేకానపరసేకాంశ్చ రత్నాని వివిధాని చ॥
తతస్తేనైవ సహితో నర్మదామభితో యయౌ। 2-32-10a`భగదత్తం మహాబాహుం క్షత్రియం నరకాత్మజం।
అర్జునాయ కరం దత్తం శ్రుత్వా తత్ర న్యవర్తత'॥ 2-32-9 (12615)
విందానువిందావావంత్యౌ సైన్యేన మహతావృతౌ।
జిగాయ సమరే వీరావాశ్వినేయః ప్రతాపవాన్॥ 2-32-11 (12616)
తతో రత్నాన్యుపాదాయ పురం భోజకటం యయౌ।
తత్ర యుద్ధమభూద్రాజందివసద్వయమచ్యుత॥ 2-32-12 (12617)
స విజిత్య దురాధర్షం భీష్మకం మాద్రినందనః।
కోసలాధిపతిం చైవ తథా వేణాతటాధిపం॥ 2-32-13 (12618)
కాంతారకాంశ్చ సమర తథా ప్రాకోటకాన్నృపాన్।
నాటకేయాంశ్చ సమరే తథా హేరంబకాన్యుధి॥ 2-32-14 (12619)
మారుధం చ వినిర్జిత్య రంయగ్రామమథో బలాత్।
నాచీనానర్బుకాంశ్చైవ రాజానశ్చ మహాబలః॥ 2-32-15 (12620)
తాంస్తానాటవికాన్సర్వానజయత్పాండునందనః।
నాతాధిపం చ నృపతిం వశే చక్రే మహాబలః॥ 2-32-16 (12621)
పులిందాంశ్చ రణే జిత్వా యయౌ దక్షిణతః పురః।
యుయుధే పాండ్యరాజేన దివసం నకులానుజః॥ 2-32-17 (12622)
తం జిత్వా స మహాబాహుః ప్రయయౌ దక్షిణాపథం।
గుహామాసాదయామాస కిష్కింధాం లోకవిశ్రుతాం॥ 2-32-18 (12623)
`పురా వానరరాజేన వాలినా చాభిరక్షితాం।
తతః కోసలరాజస్య రామస్యైవానుగేన చ।
సుగ్రీవేణాభిగుప్తాం తాం ప్రవిష్టస్తమథాహ్వయత్'॥ 2-32-19 (12624)
తత్ర వానరరాజాభ్యాం మైందేన ద్వివిదేన చ।
యుయుధే దివసాన్సప్త న చ తౌ వికృతిం గతౌ॥ 2-32-20 (12625)
తతస్తుష్టౌ మహాత్మానౌ సహదేవాయ వానరౌ।
ఊచతుశ్చైవ సంహృష్టౌ ప్రీతిపూర్వమిదం వచః॥ 2-32-21 (12626)
గచ్ఛ పాండవశార్దూల రత్నాన్యాదాయ సర్వశః।
అవిఘ్నమస్త కార్యాయ ధర్మరాజాయ ధీమతే॥ 2-32-22 (12627)
తతో రత్నాన్యుపాదాయ పురీం మాహిష్మతీం యయౌ॥
తత్ర నీలేన రాజ్ఞా స చక్రే యుద్ధం నరర్షభః॥ 2-32-23 (12628)
పాండవః పరవీరఘ్నః సహదేవః ప్రతాపవాన్॥
తతోఽస్య సుమహద్యుద్ధమాసీద్భీరుభయంకరం॥ 2-32-24 (12629)
సైన్యక్షయకరం చైవ ప్రాణానాం సంశయావహం।
చక్రే తస్య హి సాహాయ్యం భగవాన్హవ్యవాహనః॥ 2-32-25 (12630)
తతో రథా హయా నాగాః పురుషాః కవచాని చ।
ప్రతీప్తాని వ్యదృశ్యంత సహదేవబలే తదా॥ 2-32-26 (12631)
తతః సుసంభ్రాంతమనా బభూవ కురునందనః।
నోత్తరం ప్రతివక్తుం చ శక్తోఽభూజ్జనమేజయ॥ 2-32-27 (12632)
జనమేజయ ఉవాచ। 2-32-28x (1439)
కిమర్థం భగవాన్వహ్నిః ప్రత్యమిత్రోఽభవద్యుధి।
సహదేవస్య యజ్ఞార్థం ఘటమానస్య వై ద్విజ॥ 2-32-28 (12633)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-32-29x (1440)
తత్ర మాహిష్మతీవాసీ భగవాన్హవ్యవాహనః।
శ్రూయతే హి గృహీతో వై పురస్తాత్పారదారికః॥ 2-32-29 (12634)
నీలస్య రాజ్ఞో దుహితా బభూవతాతీవ శోభనా।
సాఽగ్నిహోత్రముపాతిష్ఠద్బోధనాయ పితుః సదా॥ 2-32-30 (12635)
వ్యజనైర్ధూయమానోఽపి తావత్ప్రజ్వలతే న సః॥
యావచ్చారుపుటౌష్ఠేన వాయునా న విధూయతే॥ 2-32-31 (12636)
తతః స భగవానగ్నిశ్చకమే తాం సుదర్శనాం।
నీలస్య రాజ్ఞః సర్వేషాముపనీతశ్చ సోఽభవత్॥ 2-32-32 (12637)
తతో బ్రహ్మణరూపేణ రమమాణో యదృచ్ఛయా॥
చకమే తాం వరారోహాం కన్యాముత్పలలోచనాం॥
తం తు రాజా యథాశాస్త్రమశాసద్ధార్మికస్తదా॥ 2-32-33 (12638)
ప్రజజ్వాల తతః కోపాద్భగవాన్హవ్యవాహనః।
తం దృష్ట్వా విస్మితో రాజా జగామ శిరసాఽవనిం॥ 2-32-34 (12639)
తతః కాలేన తాం కన్యాం తథైవ హి తదా నృపః।
ప్రదదౌ విప్రరూపాయ వహ్రయే శిరసా నతః॥ 2-32-35 (12640)
ప్రతిగృహ్య చ తాం సుభ్రుం నీలరాజ్ఞః సుతాం తదా।
చక్రే ప్రసాదం భగవాంస్తస్య రాజ్ఞో విభావసుః॥ 2-32-36 (12641)
వరేణ చ్ఛందయామాస తం నృపం స్విష్టకృత్తమః।
అభయం చ స జగ్రాహ స్వసైన్యే వై మహీపతిః॥ 2-32-37 (12642)
తతః ప్రభృతి యే కేచిదజ్ఞానాత్తాం పురీం నృపాః।
జిగీషంతి బలాద్రాజంస్తే దహ్యంతే స్మ వహ్నినా॥ 2-32-38 (12643)
తస్యాం పుర్యాం తదా చైవ మాహిష్మత్యాం కురూద్వహ।
బభూవురనతిగ్రాహ్య యోషితశ్ఛందతః కిల॥ 2-32-39 (12644)
ఏవమగ్నిర్వరం ప్రాదాత్స్త్రీణామప్రతివారణే।
స్వైరిణ్యస్తత్ర చ రాజానస్తత్పురం భరతర్షభ। 2-32-40 (12645)
వర్జయంతి చ రాజానస్తత్పురం భరతర్షభ।
భయాదగ్నేర్మహారాజ తదాప్రభృతి సర్వదా॥ 2-32-41 (12646)
సహదేవస్తు ధర్మాత్మా సైన్యం దృష్ట్వా భయార్దితం।
పరీతమగ్నినా రాజన్నాకంపత యథాఽచలః।
ఉపస్పృశ్య శుచిర్భూత్వా సోఽబ్రవీత్పావకం తతః॥ 2-32-42 (12647)
సహదేవ ఉవాచ। 2-32-43x (1441)
త్వదర్థోఽయం సమారంభః కృష్ణవర్త్మన్నమోస్తు తే।
ముఖం త్వమసి దేవానాం యజ్ఞస్త్వమసి పావక॥ 2-32-43 (12648)
పావనాత్పావకశ్చాసి వహనాద్ధవ్యవాహనః।
వేదాస్త్వదర్థం జాతా వై జాతవేదాస్తతో హ్యసి॥ 2-32-44 (12649)
చిత్రభానుః సురేశశ్చ అనలస్త్వం విభావసో।
స్వర్గద్వారస్పృశశ్చాసి హుతాశో జ్వలనః శిఖీ॥ 2-32-45 (12650)
వైశ్వానరస్త్వం పింగేశః ప్లవంగో భూరితేజసః।
కుమారసూస్త్వం భగవాన్రుద్రగర్భో హిరణ్యకృత్॥ 2-32-46 (12651)
అగ్నిర్దదాతు మే తేజో వాయుః ప్రాణం దదాతు మే।
పృథివీ బలమాదధ్యాచ్ఛివం చాపో దిశంతు మే॥ 2-32-47 (12652)
అపాం గర్భ మహాసత్వ జాతవేదః సురేశ్వర।
దేవానాం ముఖమగ్నే త్వం సత్యేన విపునీహి మాం॥ 2-32-48 (12653)
ఋషిభిర్బ్రాహ్మణైశ్చైవ దైవతైరసురైరపి।
నిత్యం సుహుత యజ్ఞేషు సత్యేన విపునీహి మాం॥ 2-32-49 (12654)
ధూమకేతుః శిఖీ చ త్వం పాపహాఽనిసంభవః।
సర్వప్రాణిషు నిత్యస్థః సత్యేన విపునీహి మాం॥ 2-32-50 (12655)
ఏవం స్తుతోఽసి భగవన్ప్రీతేన శిచినా మయా।
తుష్టిం పుష్టిం శ్రుతం చైవ ప్రీతి చాగ్నే ప్రయచ్ఛ మే॥ 2-32-51 (12656)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-32-52x (1442)
ఇత్యేవం మంత్రమాగ్నేయం పఠన్యో జుహుయాద్విభుం।
ఋద్ధిమాన్సతతం దాంతః సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే॥ 2-32-52 (12657)
సహదేవ ఉవాచ। 2-32-53x (1443)
యజ్ఞవిఘ్నమిమం కర్తుం నార్హస్త్వం యజ్ఞవాహన।
ఏవముక్త్వా తు మాద్రేయః కుశైరాస్తీర్య మేదినీం॥ 2-32-53 (12658)
విధివత్పురుషవ్యాఘ్రః పావకం ప్రత్యుపావిశత్।
ప్రముఖే తస్య సైన్యస్య భీతోద్విగ్రస్య భారత॥ 2-32-54 (12659)
న చైనమత్యగాద్వహ్నిరువాచ మహోదధిః।
తముపేత్య శనైర్వహ్నిరువాచ కురునందనం॥ 2-32-55 (12660)
సహదేవం నృణాం దేవం సాంత్వపూర్వమిదం వచః।
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ కౌరవ్య జిజ్ఞాసేయం కృతా మయా॥ 2-32-56 (12661)
వేద్మి సర్వమభిప్రాయం తవ ధర్మసుతస్య చ।
మయా తు రక్షితవ్యా పూరియం భరతసత్తమ॥ 2-32-57 (12662)
యావద్రాజ్ఞో హి నీలస్య కులే వంశధరా ఇతి।
ఈప్సితం తు కరిష్యామి మనసస్తవ పాండవ॥ 2-32-58 (12663)
తత ఉత్థాయ హృష్టాత్మా ప్రాంజలిః శిరసా నతః।
పూజయామాస మాద్రేయటః పావకం భరతర్షభ॥ 2-32-59 (12664)
పావకే వినివృత్తే తు నీలో రాజాఽభ్యగాత్తదా।
పావకస్యాజ్ఞయా చైనమర్చయామాస పార్థివః॥ 2-32-60 (12665)
సత్కారేణ నరవ్యాఘ్రం సహదేవం యుధాం పతిం।
ప్రతిగృహ్య చ తాం పూజాం కరే చ వినివేశ్య చ॥ 2-32-61 (12666)
మాద్రీసుతస్తతః ప్రాయాద్విజయీ దక్షిణాం దిశం।
త్రైపురం స వశే కృత్వా రాజానమమితౌజసం॥ 2-32-62 (12667)
నిజగ్రాహ మహాబాహుస్తరసా పౌరవేశ్వరం।
ఆకృతిం కౌశికాచార్యం యత్నే మహతా తతః॥ 2-32-63 (12668)
వశే చక్రే మహాబాహుః సురాష్ట్రాధిపతిం తదా।
సురాష్ట్రవిషయస్థశ్చ ప్రేషయామాస రుక్మిణే॥ 2-32-64 (12669)
రాజ్ఞే భోజకటస్థాయ మహామాత్రాయ ధీమతే।
భీష్మకాయస ధర్మాత్మా సాక్షాదింద్రసఖాయ వై॥ 2-32-65 (12670)
చ చాస్య ప్రతిజగ్రాహ ససుతః శాసనం తదా।
ప్రీతిపూర్వం మహారాజ వాసుదేవమవేక్ష్య చ॥ 2-32-66 (12671)
తతః స రత్నాన్యాదాయ పునః ప్రాయాద్యుధాం పతిః।
తతః శూర్పారకం చైవ తాలాకటమథాపి చ॥ 2-32-67 (12672)
వశే చక్రే మహాతేజా దండకాంశ్చ మహాబలః।
సాగరద్వీపవాసాంశ్చ నృపతీన్ంలేచ్ఛయోనిజాన్॥ 2-32-68 (12673)
నిషాదాన్పురుషాదాంశ్చ కర్ణప్రావరణానపి।
యే చ కాలముఖా నామ నరరాక్షసయోనయః॥ 2-32-69 (12674)
కృత్స్నం కోలగిరిం చైవ సురభీపట్టనం తథా।
ద్వీపం తాంరాహ్వయం చైవ పర్వతం రామకం తథా॥ 2-32-70 (12675)
తిమింగిలం చ స నృపం వశే కృత్వా మహామతిః।
ఏకపాదాంశ్చ పురుషాన్కేరలాన్వనవాసినః॥ 2-32-71 (12676)
నగరీం సంజయంతీం చ పాషండం కరహాటకం।
దూతైరేవ వశే చక్రే కరం చైనానదాపయత్॥ 2-32-72 (12677)
పాండ్యాంశ్చ ద్రవిడాంశ్చైవ సహితాంశ్చోడ్రకేరలైః।
అంధ్రాంస్తావనాంశ్చైవ కలింగానుష్ట్రకర్ణికాన్॥ 2-32-73 (12678)
ఆటవీం చ పురీం రంయాం యవనానాం పురం తథా।
దూతైరేవ వశే చక్రే కరం చైనానదాపయత్॥ 2-32-74 (12679)
`తాత్రపర్ణీ తతో గత్వా కన్యాతీర్థమతీత్య చ।
దక్షిణాం చ దిశం సర్వా విజిత్య కురునందనః॥ 2-32-75 (12680)
ఉత్తరం తీరమాసాద్య సాగరస్యోర్మిమాలినః।
చింతయామాస కౌంతేయో భ్రాతుః పుత్రం ఘటోత్కచం॥ 2-32-76 (12681)
తతశ్చింతితమాత్రస్తు రాక్షసః ప్రత్యదృశ్యత।
తం మేరుశిఖరాకారమాగతం పాండునందనః॥ 2-32-77 (12682)
భృగుకచ్ఛాత్తతో ధీమాన్సాంనైవామిత్రకర్శనః।
ఆగంయతామితి ప్రాహ ధర్మరాజస్య శసనాః॥ 2-32-78 (12683)
స రాక్షసపరీవారస్తం ప్రణంయాశు సంస్థితః।
ఘటోత్కచం మహాత్మానం రాక్షసం ఘోరదర్శనం॥ 2-32-79 (12684)
తత్రస్థః ప్రేషయామాస పౌలస్త్యాయ మహాత్మనే'।
బిభీషణాయ ధర్మాత్మా ప్రీతిపూర్వమరిందమః॥ 2-32-80 (12685)
స చాస్య ప్రతిజగ్రాహ శాసనం ప్రీతిపూర్వకం।
తచ్చ కృష్ణకృతం ధీమానభ్యమన్యత స ప్రభుః॥ 2-32-81 (12686)
తతః సంప్రేషయామాస రత్నాని వివిధాని చ।
చందనాగురుకాష్ఠాని దివ్యాన్యాభరణాని చ॥ 2-32-82 (12687)
వాసాంసి చ మహార్హాణి మణీంశ్చైవ మహాధనాన్॥ ॥ 2-32-82x (1444)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః॥ 32॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
2.33. అధ్యాయః 033
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
జనమేజయప్రశ్నానురోధేన సహదేవస్య ద్రావిడపాండ్యదేశగమనకథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`జనమేజయ ఉవాచ॥
ఇచ్ఛాంయాగమనం శ్రోతుం హైడింబస్య ద్విజోత్తమ।
లంకాయాం చ గతిం బ్రహ్మన్పౌలస్త్యస్య చ దర్శనం॥ 2-33-1 (12688)
కావేరీదర్శనం చైవ ఆనుపూర్వ్యా వదస్వ మే। 2-33-2 (12689)
వైశంపాయన ఉవాచ।
శృణు రాజన్యథా వృత్తం సహేదవస్య సాహసం॥ 2-33-2x (1445)
కాలనద్వీపగాంశ్చైవ తరసాఽజిత్య చాహవే।
దక్షిణాం చ దిశం జిత్వా చోలస్య విషయం యయౌ॥ 2-33-3 (12690)
దదర్శ పుణ్యతోయాం వై కావేరీం సరితాం వరాం।
నాజాపక్షిగణైర్జుష్టాం తాపసైరుపశోభితాం॥ 2-33-4 (12691)
కదంబైః సప్తపర్ణైశ్చ కశ్మర్యామలకైర్వృతాం॥ 2-33-5 (12692)
న్యగ్రోధైశ్చ మహాశాఖైః ప్లక్షైరౌదుంబరైరపి।
శమీపలాశవృక్షైశ్చ అశ్వత్థైః ఖదిరైర్వృతాం॥ 2-33-6 (12693)
బదరీభిశ్చ సంఛన్నామశ్వకర్ణైశ్చ శోభితాం।
బూతైః పుండ్రకపత్రైశ్చ కదలీవనసంవృతాం॥ 2-33-7 (12694)
చక్రవాకగణైః కీర్ణం ప్లవైశ్చ జలవాయసైః।
సముద్రకాకైః క్రౌంచైశ్చ నాదితాం జలకుక్కుటైః॥ 2-33-8 (12695)
ఏవం ఖగైశ్చ బహుభిః సంఘుష్టాం జలవాసిభిః।
ఆశ్రమైర్బహుభిః సక్తాం చైత్యవృక్షైశ్చ శోభితాం॥ 2-33-9 (12696)
శోభితాం బ్రాహ్మణైః శుభ్రైర్వేదవేదాంగపారగైః।
క్వచిత్తీరరుహైర్వృక్షైర్మాలాభిరివ శోభితాం॥ 2-33-10 (12697)
క్వచిత్సుపుష్పితైర్వృక్షైః క్వచిత్సౌగంధికోత్పలైః।
కహ్లారకుముదోత్ఫుల్లైః కమలైరుపశోభితాం॥ 2-33-11 (12698)
కావేరీం తాదృశీం దృష్ట్వా ప్రీతిమాన్పాండవస్తదా।
అస్మద్రాష్ట్రే యథా గంగా కావేరీ చ తథా శుభా॥ 2-33-12 (12699)
సహదేవస్తు తాం తీర్త్వా నదీమనుచరైః సహ।
దక్షిణం తీరభాసాద్య గమనాయోపచక్రమే॥ 2-33-13 (12700)
ఆగతం పాండవం తత్ర శ్రుత్వా విషయవాసినః।
దర్శనార్థం యయుస్తే తు కౌతూహలసమన్వితాః॥ 2-33-14 (12701)
ద్రమిడాః పురుషా రాజన్స్రియచశ్చ ప్రియదర్శనాః।
గత్వా పాండుసుతం తత్ర దదృశుస్తే ముదాఽన్వితాః॥ 2-33-15 (12702)
సుకుమారం విశాలాక్షం వ్రజంతం త్రిదశోపమం।
దర్శనీయతమం లోకే నేత్రైరనిమిషైరివ॥ 2-33-16 (12703)
ఆశ్చర్యభూతం దదృశుర్ద్రమిడాస్తే సమాగతాః।
మహాసేనోపమం దృష్ట్వా పూజాం చక్రుశ్చ తస్య వై॥ 2-33-17 (12704)
రత్నైశ్చ వివిధైరిష్టైర్భోగైరన్యైశ్చ సంమతైః।
గతిమంగలయుక్తార్భిః స్తువంతో నకులానుజం॥ 2-33-18 (12705)
సహదేవస్తు తాందృష్ట్వా ద్రమిలానాగతాన్ముదా।
విసృజ్య తాన్మహాబాహుః ప్రస్థితో దక్షిణాం దిశం॥ 2-33-19 (12706)
దూతేన తరసా చోలం విజిత్య ద్రమిడేశ్వరం।
తతో రత్నాన్యుపాదాయ పాండస్య విషయం యయౌ॥ 2-33-20 (12707)
దర్శనే సహదేవస్య న చ తృప్తా నరాః పరే।
గచ్ఛంతమనుగచ్ఛంతః ప్రాప్తాః కౌతూహలాన్వితాః॥ 2-33-21 (12708)
తతో మాద్రీసుతోం రాజన్మృగసంఘాన్విలోకయన్।
గజాన్వనచరానన్యాన్వ్యాఘ్రాన్కుష్ణమృగాన్బహూన్ ॥ 2-33-22 (12709)
శుకాన్మయూరాందృష్ట్వా తు గృధ్రానారణ్యకుక్కుటాన్।
తతో దేశం సమాసాద్య శ్వశురస్య మహీపతేః॥ 2-33-23 (12710)
ప్రేషయామాస మాద్రేయో దూతాన్పాండ్యాయ వై తదా।
ప్రతిజగ్రాహ తస్యాజ్ఞాం సంప్రీత్యా మలయధ్వజః॥ 2-33-24 (12711)
భార్యా రూపవతీ జిష్ణోః పాండ్యస్య తనయా శుభా।
చిత్రాంగదేతి విఖ్యాతా ద్రమిడీ యోషితాం వరా॥ 2-33-25 (12712)
ఆగతం సహదేవం తు సా శ్రుత్వాఽంతః పురే పితుః।
ప్రేషయామాస సంప్రీత్యా పూజారత్నం చ వై బహు॥ 2-33-26 (12713)
పాండ్యోఽపి బహురత్నాని దూతైః సహ ముమోచ హ।
మణిముక్తాప్రవాలాని సహదేవాయ కీర్తిమాన్॥ 2-33-27 (12714)
తాం దృష్ట్వాఽప్రతిమాం పూజాం పాండవోఽపి ముదా నృప।
భ్రాతుః పుత్రే బహూన్రత్నాందత్వా వై బభ్రూవాహనే॥ 2-33-28 (12715)
పాండ్యం ద్రమిడరాజానం శ్వశురం మలయధ్వజం।
స దూతైస్తం వశే కృత్వా మణలూరేశ్వరం తదా॥ 2-33-29 (12716)
తతో రత్నాన్యుపాదాయ ద్రమిడైరావృతో యయౌ।
అగస్త్యస్యాలయం దివ్యం దేవలోకసమం గిరిం॥ 2-33-30 (12717)
స తం ప్రదక్షిమం కృత్వా మలయం భరతర్షభ।
లంఘయిత్వా తు మాద్రేయస్తాంరపణీం నదీం శుభాం॥ 2-33-31 (12718)
ప్రసన్నసలిలాం దివ్యాం సుశీతాం చ మనోహరాం।
సముద్రతీరమాసాద్య న్యవిశత్పాండునందనః॥ ॥ 2-33-32 (12719)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 33॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
2.34. అధ్యాయః 034
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
స్మృతిమాత్రాగతఘటోత్కచలంకాప్రేషణవృత్తాంతస్య విస్తరేణ కథనం॥1॥ కృష్ణగౌరవేణ విభీషణేన కరదానం॥ 2॥ విభీషణాత్కరణాహృతవతా ఘటోత్కచేన సహ సహదేవస్య ప్రతినివర్తనం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
సహదేవస్తతో రాజా మంత్రిభిః సహ భారత।
సంప్రధార్య మహాబాహుః సచివైర్బుద్ధిమత్తరైః॥ 2-34-1 (12720)
స విచార్య తదా రాజన్సహదేవస్త్వరాన్వితః।
చింతయామాస రాజేంద్ర భ్రాతుః పుత్రం ఘటోత్కచం॥ 2-34-2 (12721)
తతశ్చింతితమాత్రే తు రాక్షసః ప్రత్యదృశ్యత।
అతిదీర్ఘో మహాబాహు సర్వాభరణభూషితః॥ 2-34-3 (12722)
నీలజీమూతసంకాశస్తప్తకాంచనకుండలః।
విచిత్రహారకేయూరః కింకిణీమణిభూషితః॥ 2-34-4 (12723)
హేమమాలీ మహాదంష్ట్రః కిరీటీ కుక్షిబంధనః।
తాంరకేశో హరిశ్మశ్రుర్భీమాంగః కటకాంగదః॥ 2-34-5 (12724)
రక్తచందనదిగ్ధాంగః సూక్ష్మాంబరధరో బలీ।
బలేన స యయౌ తత్ర చాలయన్నివ మేదినీం॥ 2-34-6 (12725)
తతో దృష్ట్వా జనా రాజన్నాయాంతం పర్వతోపమం।
భయాద్ధి దుద్రువుః సర్వే సింహాత్క్షుద్రమృగా యథా॥ 2-34-7 (12726)
ఆససాద చ మాద్రేయం పులస్త్యం రావణో యథా।
అభివాద్య తతో రాజన్సహదేవం ఘటోత్కచః॥ 2-34-8 (12727)
ప్రహ్వః కృతాంజలిస్తస్థౌ కిం కార్యమితి చాబ్రవీత్।
తం పరిష్వజ్య బాహుభ్యాం మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాయ పాండవః॥ 2-34-9 (12728)
తం మేరుశిఖరాకారమాగతం పాండునందనః।
పూజయిత్వా సహామాత్యః ప్రీతో వాక్యమువాచ హ॥ 2-34-10 (12729)
గచ్ఛ లంకాం పురీం వత్స కరార్థం మమ శాసనాత్। ॥
తత్ర దృష్ట్వా మహాత్మానం రాక్షసేంద్రం బిభీషణం॥ 2-34-11 (12730)
రత్నాని రాజసూయార్థం వివిధాని బహూని చ।
ఉపాదాయ చ సర్వాణి ప్రత్యాగచ్ఛ మహాబల॥ 2-34-12 (12731)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-34-13x (1446)
పాండవేనైవముక్తస్తు ముదా యుక్తో ఘటోత్కచః।
తథేత్యుక్త్వా మహారాజ ప్రతస్యే దక్షిణాం దిశం॥ 2-34-13 (12732)
ప్రయయౌ దక్షిణం కృత్వా సహదేవం ఘటోత్కచః।
లంకామభిముకో రాజన్సముద్రం స వ్యలోకయత్॥ 2-34-14 (12733)
కూర్మగ్రాహఝషాకీర్ణం మీననక్రైస్తథాఽఽకులం।
శుక్తివ్రాతసమాకీర్ణం శంకానాం నిచయాకులం॥ 2-34-15 (12734)
స దృష్ట్వా రామసేతుం చ చింతయన్రామవిక్రమం॥
గత్వా పారం సముద్రస్య దక్షిణం స ఘటోత్కచః॥ 2-34-16 (12735)
దదర్శ లంకాం రాజేంద్ర నాకపృష్ఠోపమాం శుభాం।
ప్రాకారేణావృతాం రంయాం శుభద్వారైశ్చ శోభితాం॥ 2-34-17 (12736)
ప్రాసాదైర్బహుసాహస్రైః శ్వేతరక్తైశ్చ సంకులాం।
దివ్యదుందుభినిర్హ్రాదాముద్యానవనశోభితాం॥ 2-34-18 (12737)
సర్వకాలఫలైర్వృక్షైః పుష్పితైరుపశోభితాం।
పుష్పగంధైశ్చ సంకీర్ణాం రమణీయమహారథాం॥ 2-34-19 (12738)
నానారత్నైశ్చ సంపూర్ణామింద్రస్యేవామరావతీం।
వివేశ స పురీం లంకాం రాక్షసైశ్చ నిషేవితాం॥ 2-34-20 (12739)
దదర్శ స పురీం లంకాం రాక్షసైశ్చ నిషేవితాం॥
నానావేషధరాందక్షాన్నారీశ్చ ప్రియదర్శనాః॥ 2-34-21 (12740)
దివ్యమాల్యాంబరధరా దివ్యభూషణభూషితాః।
మదరక్తాంతనయనాః పీనశ్రోణిపయోధరాః॥ 2-34-22 (12741)
భైమసేనిం తతో దృష్ట్వా హృష్టాస్తే విస్మయం గతాః।
ఆససాద గృహం రాజ్ఞ ఇంద్రస్య సదనోపమం॥ 2-34-23 (12742)
స ద్వారపాలమాసాద్య వాక్యమేతదువాచ హ। 2-34-24 (12743)
ఘటోత్కచ ఉవాచ॥
కురూణామృష్టబో రాజా పాండుర్నామ మహాబలః॥ 2-34-24x (1447)
కనీయాంస్తస్య దాయాదః సహదేవ ఇతి శ్రుతః।
తేనాహం ప్రేషితో దూతః కరార్థం కౌరవస్య చ॥ 2-34-25 (12744)
ద్రష్టుమిచ్ఛామి రాజేనద్రం త్వం క్షిప్రం మాం నివేదయ। 2-34-26 (12745)
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా ద్వారపాలో మహీపతే॥ 2-34-26x (1448)
తథేత్యుక్త్వా వివేశాథ భవనం స నివేదకః।
ప్రాంజలిః స్రవమాచష్ట స్రవాం దూతగిరం తదా॥ 2-34-27 (12746)
ద్వారపాలవచః శ్రుత్వా రాక్షసేంద్రో విభీషణః।
ఉవాచ వాక్యం ధర్మాత్మా సమీపం మే ప్రవేశ్యతాం॥ 2-34-28 (12747)
ఏవముక్తస్తు రాజ్ఞా స ధర్మజ్ఞేన మహాత్మనా।
అథనిష్కంయ సంభ్రాంతో ద్వార్స్థోహైడింబమబ్రవీత్॥ 2-34-29 (12748)
ఏహి దూత నృపం ద్రష్టుం క్షిప్రం ప్రవిశ చ స్వయం।
ద్వారపాలవచః శ్రుత్వా ప్రవివేశ ఘటోత్కచః॥ 2-34-30 (12749)
స ప్రవిశ్య దదర్శాథ రాక్షసేంద్రస్య మందిరం।
తతః కైలాససంకాశం తత్పకాంచనతోరణం॥ 2-34-31 (12750)
ప్రాకారేణ పరిక్షిప్తం గోపురైశ్చాపి శోభితం।
హర్ంయప్రాసాదసంబాధం నానారత్నోపశోభితం॥ 2-34-32 (12751)
కాంచనైస్తాపనీయైశ్చ స్ఫాటికై రాజతైరపి।
వజ్రవైడూర్యజుష్టైశ్చ స్తంభైశ్చ సుమనోహరైః॥ 2-34-33 (12752)
నానాధ్వజపతాకాభిర్యుక్తం మణివిచిత్రితం।
చిత్రమాల్యావృతం రంయం తప్తకాంచనవేదికం॥ 2-34-34 (12753)
స దృష్ట్వా తత్ర సర్వం చ భైమసేనిర్మనోహరం।
ప్రవిశన్నేవ హైడింబః శుశ్రావ మధురస్వరం॥ 2-34-35 (12754)
తంత్రీగీతసమాకీర్ణం సమతాలమితాక్షరం।
దివ్యదుందుభినిర్హ్రాదం వాదిత్రసతతం శుభం॥ 2-34-36 (12755)
స శ్రుత్వా మధురం శబ్దం ప్రీతిమానభవత్తదా।
తతో విగాహ్య హైడింబో బహుకక్ష్యాం మనోరమాం॥ 2-34-37 (12756)
స దదర్శ మహాత్మానం ద్వార్స్థేన సహ భారత।
తం విభీషణమాసీనం కాంచనే పరమాసనే॥ 2-34-38 (12757)
దివి భాస్కరసంకాశం ముక్తామణివిభూషితం।
దివ్యాభరణచిత్రాంగం దివ్యరూపధరం విభుం॥ 2-34-39 (12758)
దివ్యమాల్యాంబరధరం దివ్యగంధోక్షితం శుభం।
విభ్రాజమానం వపుషా సూర్యవైశ్వానరప్రభం॥ 2-34-40 (12759)
ఉపోపవిష్టం సచివైర్దేవైరివ శతక్రతుం।
యక్షైర్మహాత్మభిర్దివ్యనారీభిర్హృద్యకాంతిభిః॥ 2-34-41 (12760)
గీతైర్మంగలయుక్తైశ్చ పూజ్యమానం యథా దివి।
చామరే వ్యజనే చాగ్ర్యే హేమదండే మహాధనే॥ 2-34-42 (12761)
గృహీతే వరనారీభ్యాం ధూయమానే చ మూర్ధని।
అర్చిష్మంతం శ్రియా జుష్టం కుబేరవరుణోపమం॥ 2-34-43 (12762)
ధర్మే చైవ స్థితం నిత్యమద్భుతం రాక్షసేస్వరం।
రామమిక్ష్వాకునాథం వై స్మరంతం మనసా సదా॥ 2-34-44 (12763)
దృష్ట్వా ఘటోత్కచో రాజన్వవందే తం కృతాంజలిః।
ప్రహ్వస్తస్థౌ మహావీర్యః శక్రం చిత్రరథో యథా॥ 2-34-45 (12764)
తం దూతమాగతం దృష్ట్వా రాక్షసేంద్రో విభీషణః।
పూజయిత్వా యథాన్యాయం సాంత్వపూర్వం వచోఽబ్రవీత్॥ 2-34-46 (12765)
విభీషణ ఉవాచ॥ 2-34-47x (1449)
కస్య వంశే స సంజాతః కరమిచ్ఛన్మహీపతిః।
తస్యానుజాన్సమస్తాంశ్చ పురం దేశం చ తస్య వై॥ 2-34-47 (12766)
త్వాం చ కార్యం చ తత్సర్వం శ్రోతుమిచ్ఛామి తత్వతః।
విస్తరేణ మమ బ్రూహి సర్వానేతాన్పృథక్పృథక్॥ 2-34-48 (12767)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-34-49x (1450)
ఏవముక్తస్తు హైడింబః పౌలస్త్యేన మహాత్మనా।
కృతాంజలిరువాచాథ సమర్థమిదముత్తరం॥ 2-34-49 (12768)
ఘటోత్కచ ఉవాచ। 2-34-50x (1451)
సోమవంశోద్భవో రాజా పాండుర్నామ మహాబలః।
పాండోశ్చ పుత్రాః పంచాసంఛక్రతుల్యపరాక్రమాః॥ 2-34-50 (12769)
తేషాం జ్యేష్ఠస్తు నాంనా వై యుధిష్ఠిర ఇతి శ్రుతః।
అజాతశత్రుర్ధర్మాత్మా ధర్మో విగ్రహవానివ॥ 2-34-51 (12770)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా ప్రాప్య రాజ్యమకారయత్।
గంగాయా దక్షిణే తీరే నగరే నాగసాహ్వయే॥ 2-34-52 (12771)
తద్దత్వా ధృతరాష్ట్రాయ శక్రప్రస్థం యయౌ తతః।
భ్రాతృభిః సహ రాజేంద్ర శక్రప్రస్థేఽన్వమోదత॥ 2-34-53 (12772)
గంగాయమునయోర్మధ్యే తే ఉభే నగరోత్తమే।
నిత్యం ధర్మే స్థితో రాజా శక్రప్రస్థే ప్రశాస్తి నః॥ 2-34-54 (12773)
తస్యానుజో మహాబాహుర్భీమసేన ఇతి శ్రుతః।
మహాతేజా మహాకీర్తిః శక్రతుల్యపరాక్రమః॥ 2-34-55 (12774)
దశనాగసహస్రాణాం బలే తుల్యః స పాండవః।
తస్యానుజోఽర్జునో నామ మహాబలపరాక్రమః॥ 2-34-56 (12775)
సుకుమారో మహాసత్వో లోకే వీర్యేణ విశ్రుతః।
కార్తవీర్యసమో వీర్యే సాగరప్రతిమో బలే॥ 2-34-57 (12776)
జామదగ్న్యసమశ్చాస్త్రే సంఖ్యే రామసమోఽర్జునః।
రూపే శక్రసమః పార్థస్తేజసా భాస్కరోపమః॥ 2-34-58 (12777)
దేవదానవగంధర్వైః పిశాచోరగరాక్షసైః।
మానుషైశ్చ సమస్తైస్తు అజేయః ఫల్గునో రణే॥ 2-34-59 (12778)
తేన తత్ఖండవం దావం తర్పితం జాతవేదసే।
విజిత్య తరసా శక్రం యుధి దేవగణైః సహ॥ 2-34-60 (12779)
లబ్ధాన్యస్త్రాణి దివ్యాని తర్పయిత్వా హుతాశనం।
తేన లబ్ధా మహారాజ దుర్లభా దైవతైరపి॥ 2-34-61 (12780)
వాసుదేవస్య భగినీ సుభద్రా నామ విశ్రుతా।
అర్జునస్యానుజో రాజన్నకులశ్చేతి విశ్రుతః॥ 2-34-62 (12781)
దర్శనీయతమో లోకే మూర్తిమానివ మన్మథః।
తస్యానుజో మహాతేజాః సహదేవ ఇతి శ్రుతః॥ 2-34-63 (12782)
తేనాహం ప్రేషితో రాజన్కుమారేణ సమో రణే।
అహం ఘటోత్కచో నామ భీమసేనసుతో బలీ॥ 2-34-64 (12783)
మమ మాతా మహాభాగా హిడింబా నామ రాక్షసీ।
పార్థానాముపకారార్థం చరామి పృథివీమిమాం॥ 2-34-65 (12784)
ఆసీత్పృథివ్యాః సర్వస్యా మహీపాలో యుధిష్ఠిరః।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠమాహర్తుముపచక్రమే॥ 2-34-66 (12785)
సందిదేశ చ స భ్రాతృన్కరార్థం సర్వతోదిశం।
వృష్ణివీరేణ సహితః సందిదేశానుజాన్నృపః॥ 2-34-67 (12786)
ఉదీచీమర్జునస్తూర్ణం గత్వా మేరోరథోత్తమః।
గత్వా శతసహస్రాణి యోజనాని మహాబలః॥ 2-34-68 (12787)
జిత్వా సర్వాన్నృపాన్యుద్ధే హత్వా చ తరసా వశీ।
స్వర్గద్వారముపాగంయ రత్నాన్యాదాయ వై భృశం॥ 2-34-69 (12788)
అశ్వాంశ్చ వివిధాందివ్యాన్సర్వానాదాయ ఫల్గునః।
ధనం బహువిధం రాజంధర్మపుత్రాయ వై దదౌ॥ 2-34-70 (12789)
భీమసేనో హి రాజేంద్ర జిత్వా ప్రాచీం దిశం బలాత్।
వశే కృత్వా మహీపాలాన్పాండవాయ ధనం దదౌ॥ 2-34-71 (12790)
దిశం ప్రతీచీం నకులః కరార్థం ప్రయయౌ తథా।
సహదేవో దిశం యాంయాం జిత్వా సర్వాన్మహీక్షితః॥ 2-34-72 (12791)
మాం సందిదేశ రాజేంద్ర కరార్థమిహ సత్కృతః।
పార్థానాం చరితం తుభ్యం సంక్షేపాత్సముదాహృతం॥ 2-34-73 (12792)
తమవేక్ష్య మహారాజ ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
పావనం రాజసూయం చ భగవంతం హరిం ప్రభుం।
ఏతానవేక్ష్య ధర్మజ్ఞ కరం దాతుమిహార్హసి॥ 2-34-74 (12793)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-34-75x (1452)
తేన తద్భాషితం శ్రుత్వా రాక్షసేంద్రో బిభీషణః।
శాసనం ప్రతిజగ్రాహ ధర్మాత్మా రాక్షసైః సహ॥ 2-34-75 (12794)
తచ్చ కృష్ణకృతం ధీమానిత్యమన్యత స ప్రభుః।
తతో దదౌ విచిత్రాణి కంబలాని కుథాని చ॥ 2-34-76 (12795)
దాంతకాంచనపర్యంకాన్మణిహేమవిచిత్రితాన్।
భూషణాని మహార్హాణి ప్రవాలాని మణీంశ్చ సః॥ 2-34-77 (12796)
కాంచనాని చ భాండని కలశాని ఘటాని చ।
కటాహాని విచిత్రాని ద్రోణ్యశ్చైవ సహస్రశః॥ 2-34-78 (12797)
రాజతాని చ భాండాని రత్నగర్భాంశ్చ కుండలాన్।
హేమపుష్పాని చాన్యాని రుక్మముఖ్యాని చాపరాన్। 2-34-79 (12798)
శంఖాంశ్చ చంద్రసంకాశాంశ్చిత్రావర్తవిచిత్రితాన్।
యజ్ఞస్య తోరణే యుక్తాందదౌ తాలాంశ్చతుర్దశ॥ 2-34-80 (12799)
రుక్మపంకజపుష్పాణి శిబికా మణిభూషితాః।
ముకుటాని మహార్హాణి రత్నగర్భాంశ్చ కంకణాన్॥ 2-34-81 (12800)
చందనాని చ ముఖ్యాని వాసాంసి వివిధాని చ।
స దదౌ సహదేవాయ తదా రాజా విభీషణాః॥ 2-34-82 (12801)
తాని సర్వాణి రత్నాని ఆజహ్రుస్తే నిశాచరాః।
అష్టాశీతిసహస్రాణి సమదా రక్తలోచనాః॥ 2-34-83 (12802)
రత్నాన్యాదాయ సర్వాణి ప్రతస్థే స ఘటోత్కచః।
విభీషణం చ రాజానమభివాద్య కృతాంజలిః॥ 2-34-84 (12803)
ప్రదక్షిణం పరీత్యైవ నిర్జగామ ఘటోత్కచః।
తతో రత్నాన్యుపాదాయ హైడింబో రాక్షసైః సహ॥ 2-34-85 (12804)
జగామ తూర్ణం లంకాయాః సహదేవపదం ప్రతి।
ఆసేదుః పాండవం సర్వే లంఘయిత్వా మహోదధిం॥ 2-34-86 (12805)
సహదేవో దదర్శాథ రత్నాహారాన్నిశాచరాన్।
ఆగతాన్భీమసంకాశాన్హైడింబం చ తథా నృప॥ 2-34-87 (12806)
ద్రమిలా నైఋతాందృష్ట్వా దుద్రువుస్తే భయార్దితాః।
భైమసేనిస్తతో గత్వా మార్దేయం ప్రాంజలిః స్థితః॥ 2-34-88 (12807)
ప్రీతిమానభవద్దృష్ట్వా రత్నౌధం తం చ పాండవః।
తం పరిష్వజ్య పాణిభ్యాం దృష్ట్వా తాన్ప్రీతిమానభూత్॥ 2-34-89 (12808)
విసృజ్య ద్రవిడాన్సర్వాన్గమనాయోపచక్రమే।
న్యవర్తమ తతో ధీమాన్సహదేవో నరాధిపః॥ 2-34-90 (12809)
ఏవం విజిత్య తరసా సాంత్వేన విజయేన చ।
కరదాన్పార్థివాన్కృత్వా ప్రత్యాగచ్ఛదరిందమః॥ 2-34-91 (12810)
రత్నసాలముపాదాయ యయౌ సహనిశాచరః।
ఇంద్రప్రస్థం వివేశాథ కంపయన్నివ మేదినీం॥ 2-34-92 (12811)
దృష్ట్వా యుధిష్ఠిరం రాజన్సహదేవః కృతాంజలిః।
ప్రహ్వోఽభివాద్య తస్థౌ స పూజితశ్చాపి తేన వై॥ 2-34-93 (12812)
లంకాప్రాప్తాంధనౌఘాంశ్చ దృష్ట్వా తాందుర్లభాన్బహూన్।
ప్రీతిమానభవద్రాజా విస్మయం పరమం యయౌ॥ 2-34-94 (12813)
ధర్మరాజాయ తత్సర్వం నివేద్య భరతర్షభ।
కోటీసహస్రమధికం హిరణ్యస్య మహాత్మనే॥ 2-34-95 (12814)
వివిధాని చ రత్నాని గోజావిమహిషాంస్తథా।
కృతకర్మా సుఖం రాజన్నువాస జనమేజయ॥ ॥ 2-34-96 (12815)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి చతుస్త్రింసోఽధ్యాయః॥ 34॥ ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
2.35. అధ్యాయః 035
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
నకులస్య పశ్చిమదిగ్విజయః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
నకులస్య తు వక్ష్యామి కర్మాణి విజయం తథా।
వాసుదేవజితామాశాం యథాఽసావజయత్ప్రభుః॥ 2-35-1 (12816)
నిర్యాయ ఖాండవప్రస్థాత్ప్రతీచీమభితో దిశం।
ఉద్దిశ్య మతిమాన్ప్రాయాన్మహత్యా సేనయా సహ॥ 2-35-2 (12817)
సింహనాదేన మహతా యోధానాం గర్జితేన చ।
రథనేమినినాదైశ్చ కంపయన్వసుధామిమాం॥ 2-35-3 (12818)
తతో బహు ధనం రంయం గావాఢ్యం ధనధాన్యవత్।
కార్తికేయస్య దయితం రోహీతకుపాద్రవత్॥ 2-35-4 (12819)
తత్ర యుద్ధం మహచ్చాసీచ్ఛూరైర్మత్తమయూరకైః।
మరుభూమిం స కార్త్స్న్యేన తథైవ బహుధాన్యకం॥ 2-35-5 (12820)
శైరీషకం మహేత్థం చ వశే చక్రే మహాద్యుతిః।
ఆక్రోశం చైవ రాజర్షి తేన యుద్ధమభూన్మహత్॥ 2-35-6 (12821)
తాందశార్ణాన్స జిత్వా చ ప్రతస్థే పాండునందనః।
శిబీంస్త్రిగర్తానంబష్ఠాన్మాలవాన్పంచ కర్పటాన్॥ 2-35-7 (12822)
తథా మధ్యమకేయాంశ్చ వాటధానాంద్విజానథ।
పునశ్చ పరివృత్యాథ పుష్కరారణ్యవాసినః॥ 2-35-8 (12823)
గణానుత్సవసంకేతాన్వ్యజయత్పురుషర్షభః।
సింధుకూలాశ్రితా యే చ గ్రామణీయా మహాబలాః॥ 2-35-9 (12824)
శూద్రాభీరగణాశ్చైవ యే చాశ్రిత్య సరస్వతీం।
వర్తయంతి చ యే మత్స్యైర్యే చ పర్వతవాసినః॥ 2-35-10 (12825)
కత్స్నం పంచనందం చైవ తథైవామరపర్వతం।
ఉత్తరజ్యోతిషం చైవ తథా దివ్యకటం పురం॥ 2-35-11 (12826)
ద్వారపాలం చ తరసా వశే చక్రే మహాద్యుతిః।
రామఠాన్హారహూణాంశ్చ ప్రతీచ్యాశ్చైవ యే నృపాః॥ 2-35-12 (12827)
తాన్సర్వాన్స వశే చక్రే శాసనాదేవ పాండవః।
తత్రస్థః ప్రేషయామాస వాసుదేవాయ భారత॥ 2-35-13 (12828)
స చాస్య గతభీ రాజన్ప్రతిజగ్రాహ శాసనం।
తతః శాకలమభ్యేత్య మద్రాణాం పుటభేదనం॥ 2-35-14 (12829)
మాతులం ప్రీతిపూర్వేణ శల్యం చక్రే వశే బలీ।
స తేన సత్కృతో రాజ్ఞా సత్కారార్హో విశాంపతే॥ 2-35-15 (12830)
రత్నాని భూరీణ్యాదాయ సంప్రతస్థే యుధాం పతిః।
తతః సాగరకుక్షిస్థాన్ంలేచ్ఛాన్పరమదారుణాన్॥ 2-35-16 (12831)
పహ్లవాన్వర్బరాంశ్చైవ కిరాతాన్యవనాఞ్శకాన్।
తతో రత్నాన్యపాదాయ వశే కృత్వా చ పార్థివాన్।
న్యవర్తత కురుశ్రేష్ఠో నకులశ్చిత్రమార్గవిత్॥ 2-35-17 (12832)
కరమాణాం సహస్రాణి కోశం తస్య మహాత్మనః।
ఊహర్దశ మహారాజ కృచ్ఛ్రాదివ మహాధనం॥ 2-35-18 (12833)
ఇంద్రప్రస్థగతం వీరమభ్యేత్య స యుధిష్ఠిరం।
తతో మాద్రీసుతః శ్రీమాంధనం తస్మై న్యవేదయత్॥ 2-35-19 (12834)
ఏవం విజిత్య నకులో దిశం వరుణపాలితాం।
ప్రతీచీం వాసుదేవేన నిర్జితాం భరతర్షభ॥ ॥ 2-35-20 (12835)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి పంచత్రింశోఽధ్యాయః॥ 35॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
2.36. అధ్యాయః 036
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ద్వారకాతః ఆగతస్య శ్రీకృష్ణస్యాజ్ఞయా యజ్ఞసామగ్రీసంపాదనోపక్రమః॥ 1॥ ద్వైపాయనేన ఋత్విగానయనం॥ 2॥ బ్రాహ్మణక్షత్రియాదీనామామంత్రణాయ దూతప్రేషణం॥ 3॥ ధృతరాష్ట్రాద్యమంత్రణాయ నకులగమనం॥ 4॥। దీక్షా ॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
రక్షణాద్ధర్మరాజస్య సత్యస్య పరిపాలనాత్।
శత్రూణాం క్షపణాచ్చైవ స్వకర్మనిరతాః ప్రజాః॥ 2-36-1 (12836)
బలీనాం సంయగాదానాద్ధర్మతశ్చానుశాసనాత్।
నికామవర్షీ పర్జన్యః స్ఫీతో జనపదోఽభవత్॥ 2-36-2 (12837)
సర్వారంభాః సుప్రవృత్తా గోరక్షా కర్షణం వణిక్।
విశేషాత్సర్వమేవైతత్సంజజ్ఞే రాజకర్మణః॥ 2-36-3 (12838)
దస్యుభ్యో వంచకేభ్యో వా రాజన్ప్రతి పరస్పరం।
రాజవల్లభతశ్చైవ నాశ్రూయంత మృషాగిరః॥ 2-36-4 (12839)
అవర్షం చాతివర్షం చ వ్యాధిపావకమూర్ఛనం।
సర్వమేతత్తదా నాసీద్ధర్మనిత్యే యుధిష్ఠిరే॥ 2-36-5 (12840)
ప్రియం కర్తుముపస్థాతుం బలికర్మ స్వభావజం।
అభిహర్తుం నృపా జగ్ముర్నాన్యైః కార్యైః కథంచనః॥ 2-36-6 (12841)
ధర్మైర్ధనాగమైస్తస్య వవధే నిచయో మహాన్।
కర్తుం యస్య న శక్యేన క్షయో వర్షశతైరపి॥ 2-36-7 (12842)
స్వకోష్ఠస్య పరీమాణం కోశస్య చ మహీపతిః।
విజ్ఞాయ రాజా కౌంతేయో యజ్ఞాయైవ మనో దధే॥ 2-36-8 (12843)
సుహృదశ్చైవ యే సర్వే పృథక్చ సహచాబ్రువన్।
యజ్ఞకాలస్తవ విభో క్రియతామత్ర సాంప్రతం॥ 2-36-9 (12844)
అథైవం బ్రువతామేవ తేషామభ్యాయయౌ హరిః।
ఋషిః పురాణో వేదాత్మా దృశ్యశ్చైవ విజానతాం॥ 2-36-10 (12845)
జగతస్తస్థుషాం శ్రేష్ఠః ప్రభవశ్చాప్యయశ్చ హ।
భూతభవ్యభవన్నాథః కేశవః కేశిసూదనః॥ 2-36-11 (12846)
ప్రాకారః సర్వవృష్ణీనామాపత్స్వభయదోఽరిహా।
బలాధికారే నిక్షిప్య సంయగానకదుందుభిం॥ 2-36-12 (12847)
ఉచ్చావచముపాదాయ ధర్మరాజాయ మాధవః।
ధనౌఘం పురుషవ్యాఘ్రో బలేన మహతా వృతః॥ 2-36-13 (12848)
తం ధనౌఘమపర్యంతం రత్నసాగరమక్షయం।
నాదయన్రథఘోషేణ ప్రవిశేశ పురోత్తమం॥ 2-36-14 (12849)
పూర్ణమాపూరయంస్తేషాం ద్విషచ్ఛోకావహోఽభవత్।
అసూర్యమివ సూర్యేణ నివాతమివ వాయునా।
కృష్ణేన సముపేతేన జహృషే భారతం పురం॥ 2-36-15 (12850)
తం ముదాఽభిసమాగంయ సత్కృత్య చ యథావిధి।
స పృష్ట్వా కుశలం చైవ సుఖాసీనం యుధిష్ఠిరః॥ 2-36-16 (12851)
ధౌంయద్వైపాయనముఖైర్ఋత్విగ్భిః పురుషర్షభః।
భీమార్జునయమైశ్చైవ సహితః కృష్ణమబ్రవీత్॥ 2-36-17 (12852)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-36-18x (1453)
త్వత్కృతే పృథివీ సర్వా మద్వశే కృష్ణ వర్తతే।
ధనం చ బహు వార్ష్ణేయ త్వత్ప్రసాదాదుపార్జితం॥ 2-36-18 (12853)
సోఽహమిచ్ఛామి తత్సర్వం విధివద్దేవకీసుత।
ఉపయోక్తుం ద్విజాగ్ర్యేభ్యో హవ్యవాహే చ మాధవ॥ 2-36-19 (12854)
తదహం యష్టుమిచ్ఛామి దాశార్హ సహితస్త్వయా।
అనుజైశ్చ మహాబాహో తన్మాఽనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 2-36-20 (12855)
తద్దీక్షాపయ గోవింద త్వమాత్మానం మహాభుజ।
త్వయీష్టవతి దాశార్హ విపాప్మా భవితా హ్యహం॥ 2-36-21 (12856)
మాం వాప్యభ్యనుజానీహ సహైభిరనుజైర్విభో।
అనుజ్ఞాతస్త్వయా కృష్ణ ప్రాప్నుయాం క్రతుముత్తమం॥ 2-36-22 (12857)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-36-23x (1454)
తం కృష్ణఃస ప్రత్యువాచేదం బహూక్త్వా గుణవిస్తరం।
త్వమేవ రాజశార్దూల రంరాడర్హో మహాక్రతుం।
సంప్రాప్నుహి త్వయా ప్రాప్తే కృతకృత్యాస్తతో వయం॥ 2-36-23 (12858)
యదస్వాభీప్సితం యజ్ఞం మయి శ్రేయస్యవస్థితే।
నియుంక్ష్వ త్వం చ మాం కృత్యే సర్వం కర్తాస్మి తే వచః॥ 2-36-24 (12859)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-36-25x (1455)
సఫలః కృష్ణ సంకల్పః సిద్ధిశ్చ నియతా మమ।
యస్యమే త్వం హృషీకేశ యథేప్సితముపస్థితః॥ 2-36-25 (12860)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-36-26x (1456)
అనుజ్ఞాతస్తు కృష్ణేన పాండవో భ్రాతృభిః సహ।
ఈజితుం రాజసూయేన సాధనాన్యుపచక్రమే॥ 2-36-26 (12861)
తతస్త్వాజ్ఞాపయామాస పాండవోఽరినిబర్హణః।
సహదేవం యుధాం శ్రేష్ఠం మంత్రిణశ్చైవ సర్వశః॥ 2-36-27 (12862)
అస్మిన్క్రతౌ యథోక్తాని యజ్ఞాంగాని ద్వ్జాతిభిః।
యథోపకరణం సర్వం మంగలాని చ సర్వశః॥ 2-36-28 (12863)
అధియజ్ఞాంశ్చ సంభారాందౌంయోక్తాన్క్షిప్రమేవ హి।
సమానయంతు పురుషా యథాయోగం యథాక్రమం॥ 2-36-29 (12864)
ఇంద్రసేనో విశోకశ్చ పూరశ్చార్జునసారథిః।
అన్నాద్యాహరణే యుక్తాః సంతు మత్ప్రియకాంయయా॥ 2-36-30 (12865)
సర్వకామాశ్చ కార్యంతాం రసగంధసమన్వితాః।
మనోరథప్రీతికరా ద్విజానాం కురుసత్తమ॥ 2-36-31 (12866)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-36-32x (1457)
తద్వాక్యసమకాలం చ కృతం సర్వం న్యవేదయత్।
సహదేవో యుధాం శ్రేష్ఠో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరే॥ 2-36-32 (12867)
తతో ద్వైపాయనో రాజన్నృత్విజః సముపానయత్।
వేదానివ మహాభాగాన్సాక్షాన్మూర్తిమతో ద్విజాన్॥ 2-36-33 (12868)
స్వయం బ్రహ్మత్వమకరోత్తస్య సత్యవతీసుతః।
ధనంజయానామృషభః సుసామా సామగోఽభవత్॥ 2-36-34 (12869)
యాజ్ఞవల్క్యో బభూవాథ బ్రహ్మిష్ఠోఽధ్వర్యుసత్తమః।
పైలో హోతా వసోః పుత్రో ధౌంయేన సహితోఽభవత్॥ 2-36-35 (12870)
ఏతేషాం పుత్రవర్గాశ్చ శిష్యాశ్చ భరతర్షభ।
బభూవుర్హోత్రగాః సర్వే వేదవేదాంగపారగాః॥ 2-36-36 (12871)
తే వాచయిత్వా పుణ్యాహమూహయిత్వా చ తం విధిం।
శాస్త్రోక్తం పూజయామాసుస్తద్దేవయజనం మహత్॥ 2-36-37 (12872)
తత్ర చక్రురనుజ్ఞాతాః శరణాన్యుత శిల్పినః।
గంధవంతి విశాలాని వేశ్మానీవ దివౌకసాం॥ 2-36-38 (12873)
తత ఆజ్ఞాపయామాస స రాజా రాజసత్తమః।
సహదేవం తదా సద్యో మంత్రిణం పురుషర్షభః॥ 2-36-39 (12874)
ఆమంత్రణార్థం దూతాంస్త్వం ప్రేషయస్వాశుగాంద్రుతం।
ఉపశ్రుత్య వచో రాజ్ఞః స దూతాన్ప్రాహిణోత్తదా॥ 2-36-40 (12875)
ఆమంత్రయధ్వం రాష్ట్రేషు బ్రాహ్మణాన్భూమిపానథ।
వినాశ్చ మాన్యాఞ్శూద్రాంశ్చ సర్వానానయతేతి చ॥ 2-36-41 (12876)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-36-42x (1458)
తే సర్వాన్పృథివీపాలాన్పాండవేయస్య శాసనాత్।
ఆమంత్రయాంబభూవుస్తే ప్రేషయామాస చాపరాన్॥ 2-36-42 (12877)
దూతాశ్చ వాహనైర్జగ్భూ రాష్ట్రాణి సుబహూన్యపి।
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా ప్రేషయామాస పాండవం॥ 2-36-43 (12878)
నకులం హాస్తినపురం భీష్మాయ భరతర్షభ।
ద్రోణాయ ధృతరాష్ట్రాయ విదురాయ కృపాయ చ।
భ్రాతృణాం చైవ సర్వేణాం యేఽనురక్తా యుధిష్ఠిరే॥ 2-36-44 (12879)
తతస్తే తు యథాకాలం కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
దీక్షయాంచక్రిరే విప్రా రాజసూయాయ భారత॥ 2-36-45 (12880)
` జ్యేష్ఠామూలే అమావాస్యాం మృగాజినసమావృతః।
రౌరవాజినసంవీతో నవనీతాక్తదేహవాన్'॥ 2-36-46 (12881)
దీక్షితః స తు ధర్మాత్మా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
జగామ యజ్ఞాయతనం వృతో విప్రైః సహస్రశః॥ 2-36-47 (12882)
భాతృభిర్జ్ఞాతిభిశ్చైవ సుహృద్భిః సచివైః సహ।
క్షత్రియైశ్చ మనుష్యేంద్రైర్నానాదేశసమాగతైః॥ 2-36-48 (12883)
అమాత్యైశ్చ నరశ్రేష్ఠో ధర్మో విగ్రహవానివ।
ఆజగ్ముర్బ్రాహ్మణాస్తత్ర విషయేభ్యస్తతస్తతః॥ 2-36-49 (12884)
సర్వవిద్యాసు నిష్ణాతా వేదవేదాంగపారగాః।
తేషామావసథాంశ్చక్రుర్ధర్మరాజస్య శాసనాత్॥ 2-36-50 (12885)
బహ్వన్నాచ్ఛాదనైర్యుక్తాన్సగణానాం పృథక్ పృథక్।
సర్వర్తుగుణసంపన్నాఞ్శిల్పినోఽథ సహస్రశః॥ 2-36-51 (12886)
తేషు తే న్యవసన్రాజన్బ్రాహ్మణా నృపసత్కృతాః।
కథయంతః కథా బహ్వీః పశ్యంతో నటనర్తకాన్॥ 2-36-52 (12887)
భుంజతాం చైవ విప్రాణాం వదతాం చ మహాస్వనః।
అనిశం శ్రూయతే తత్ర ముదితానాం మహాత్మనాం॥ 2-36-53 (12888)
దీయతాం దీయతామేషాం భుజ్యతాం భుజ్యతామితి।
ఏవంప్రకారాః సంజల్పాః శ్రూయంతేస్మాత్ర నిత్యశః॥ 2-36-54 (12889)
గవాం శతసహస్రాణి శయనానాం చ భారత।
రుక్మస్య యోషితాం చైవ ధర్మరాజః పృథక్ దదౌ॥ 2-36-55 (12890)
ప్రావర్తతైవ యజ్ఞః స పాండవస్య మహాత్మనః।
పృథివ్యామేకవీరస్య శక్రస్యేవ త్రివిష్టపే॥ ॥ 2-36-56 (12891)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి షట్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 36॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-36-5 మూర్ఛనం ప్రదీపనం॥ 2-36-7 నిచయో భాండాగారం॥ 2-36-34 ధనంజయానాం ధనంజయగోత్రాణాం మధ్యే శ్రేష్ఠః సుసామానామ ఆంగిరసః ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
2.37. అధ్యాయః 037
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ఆమంత్రితానాం సర్వేషాం ఆగమనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తత ఆమంత్రితా రాజన్రాజానః సత్కృతాస్తదా।
పురేభ్యః ప్రయయుస్తేభ్యో విమానేభ్య ఇవామరాః॥ 2-37-1 (12892)
తే వై దిగ్భ్యః సమాపేతుః పార్థివాస్తత్ర భారత।
సమాదాయ మహార్హాణి రత్నాని వివిధాని చ॥ 2-37-2 (12893)
తచ్ఛ్రుత్వా ధర్మరాజస్య యజ్ఞే యజ్ఞవిదస్తదా।
రాజానః శతశస్తుష్టైర్మనోభిర్మనుర్షభ॥ 2-37-3 (12894)
బహు విత్తం సమాదాయ వివిధం పార్థివా యయుః।
ద్రష్టుకామాః సభాం చైవ ధర్మరాజం చ పాండవం॥ 2-37-4 (12895)
స గత్వా హాస్తినపురం నకులః సమితింజయః।
భీష్మమామంత్రయాంచక్రే ధృతరాష్ట్రం చ పాండవః॥ 2-37-5 (12896)
ప్రయతః ప్రాంజలిర్భూత్వా భారతానానయత్తదా।
ధృతరాష్ట్రం చ భీష్మం చ విదురం చ మహామతిం॥ 2-37-6 (12897)
దుర్యోధనముఖాంశ్చైవ భ్రాతౄన్సర్వానథానయత్॥ 2-37-7 (12898)
సత్కృత్యామంత్రితాః సర్వే హ్యాచార్యప్రముఖాస్తతః।
ప్రయయుః ప్రీతమనసో యజ్ఞం బ్రహ్మపురస్సరాః॥ 2-37-8 (12899)
ధృతరాష్ట్రశ్చ భీష్మశ్చ విదురస్చ మహామతిః।
దుర్యోధనపురోగాశ్చ భ్రాతరః సర్వ ఏవ తే।
గాంధారరాజః సుబలః శకునిశ్చ మహాబలః॥ 2-37-9 (12900)
అచలో వృషకశ్చైవ కర్ణశ్చ రథినాం వరః।
తథా శల్యశ్చ బలవాన్బాహ్లికశ్చ మహాబలః॥ 2-37-10 (12901)
సోమదత్తోఽథ కౌరవ్యో భూరిర్భూరిశ్రవాః శలః।
అశ్వత్థామా కృపో ద్రోణః సైంధవశ్చ జయద్రథః॥ 2-37-11 (12902)
యజ్ఞసేనః సపుత్రశ్చ సాల్వశ్చ వసుధాధిపః।
ప్రాగ్జ్యోతిషశ్చ నృపతిర్భగదత్తో మహారథః॥ 2-37-12 (12903)
స తు సర్వైః సహ ంలేచ్ఛైః సాగరానూపవాసిభిః।
పార్వతీయాశ్చ రాజానో రాజా చైవ బృహద్బలః॥ 2-37-13 (12904)
పౌండ్రకో వాసుదేవశ్చ వంగః కాలింగకస్తథా।
ఆకర్షాః కుంతలాశ్చైవ గాలవాశ్చాంధ్రకాస్తథా॥ 2-37-14 (12905)
ద్రావిడాః సింహలాశ్చైవ రాజా కాశ్మీరకస్తథా।
కుంతిభోజో మహాతేజాః పార్థివో గౌరవాహనః॥ 2-37-15 (12906)
బాహ్లికాశ్చాపరే శూరా రాజానః సర్వ ఏవ తే।
విరాటః సహ పుత్రాభ్యాం మావేల్లశ్చ మహాబలః॥ 2-37-16 (12907)
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ నానాజనపదేశ్వరాః।
శిశుపాలో మహావీర్యః సహ పుత్రేణ భారత॥ 2-37-17 (12908)
ఆగచ్ఛత్పాండవేయస్య యజ్ఞం సమరదుర్మదః।
రామశ్చైవానిరుద్ధశ్చ కంకశ్చ సహసారణః॥ 2-37-18 (12909)
గదప్రద్యుంనసాంబాశ్చ చారుదేష్ణశ్చ వీర్యవాన్।
ఉల్ముకో నిశఠశ్చైవ వీరశ్చాంగావహస్తథా॥ 2-37-19 (12910)
వృష్ణయో నిఖిలాశ్చాన్యే సమాజగ్ముర్మహారథాః।
ఏతే చాన్యే చ బహవో రాజానో మధ్యదేశజాః॥ 2-37-20 (12911)
ఆజగ్ముః పాండుపుత్రస్య రాజసూయం మహాక్రతుం।
దదుస్తేషామావసథాంధర్మరాజస్య శాసనాత్॥ 2-37-21 (12912)
బహుభక్ష్యాన్వితాన్రాజందీర్ఘికావృక్షశోభితాన్।
తథా ధర్మాత్మజః పూజాం చక్రే తేషాం మహాత్మనాం॥ 2-37-22 (12913)
సత్కృతాశ్చ యథోద్దిష్టాంజగ్మురావసథాన్నృపాః।
కైలాసశిఖరప్రఖ్యాన్మనోజ్ఞాంద్రవ్యభూషితాన్॥ 2-37-23 (12914)
సర్వతః సంవృతానుచ్చైః ప్రాకారైః సుకృతైః సితైః।
సువర్ణజాలసంవీతాన్మణికుట్టిమభూషితాన్॥ 2-37-24 (12915)
సుఖారోహణసోపానాన్మహాసనపరిచ్ఛదాన్।
స్నగ్దామసమవచ్ఛన్నానుత్తమాగురుగంధినః॥ 2-37-25 (12916)
హంసేందువర్ణసదృశానాయోజనసుదర్శనాన్।
అసంబాధాన్సమద్వారాన్యుతానుచ్చావచైర్గుణైః॥ 2-37-26 (12917)
బహుధాతునిబద్ధాంగాన్హిమవచ్ఛిఖరానివ।
విశ్రాంతాస్తే తతోఽపశ్యన్భూమిపా భూరిదక్షిణం॥ 2-37-27 (12918)
వృతం సదస్యైర్బహుభిర్ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
తత్సదః పార్థివైః కీర్ణం బ్రాహ్మణైశ్చ మహర్షిభిః।
భ్రాజతే స్మ తదా రాజన్నాకపృష్ఠం యథాఽమరైః॥ ॥ 2-37-28 (12919)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః॥ 37॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-37-8 బ్రహ్మపురస్సరాః బ్రాహ్మణపురస్సరాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
2.38. అధ్యాయః 038
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ఆగతాన్భీష్ణాదీన్సమాన్య తత్తదధికారేషు తేషాంతేషాం నియమనం॥ 1॥ రాజసూయయాగః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
పితామహం గురుం చైవ ప్రత్యుద్గంయ యుధిష్ఠిరః।
అభివాద్య తతో రాజన్నిదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-38-1 (12920)
భీష్మం ద్రోణం కృపం ద్రౌణిం దుర్యోధనవివింశతీ।
అస్మిన్యజ్ఞే భవంతో మామనుగృహ్ణంతు సర్వశః॥ 2-38-2 (12921)
ఇదం వః సుమహచ్చైవ యదిహాస్తి ధనం మమ।
ప్రణయంతు భవంతో మాం యథేష్టమభిమంత్రితః॥ 2-38-3 (12922)
ఏవముక్త్వా స తాన్సర్వాందీక్షితః పాండవాగ్రజః।
యుయోజ స యథాయోగమధికారేష్వనంతరం॥ 2-38-4 (12923)
`పంక్త్యారోపణకార్యే చ ఉచ్ఛిష్టాపనయే పునః।
భోజనావేక్షణే చైవ యుయుత్సుం సమయోజయత్'॥ 2-38-5 (12924)
భక్ష్యభోజ్యాధికారేషు దుఃశాసనమయోజయత్।
పరిగ్రహే బ్రాహ్మణానామశ్వత్థామానముక్తవాన్। 2-38-6 (12925)
రాజ్ఞాం తు ప్రతిపూజార్థం సంజయం న్యయోజయత్।
కృతాకృతపరిజ్ఞానే భీష్ణద్రోణౌ మహామతీ॥ 2-38-7 (12926)
హిరణ్యస్య సువర్ణస్య రత్నానాం చాన్వవేక్షణే।
దక్షిణానాం చ వై దానే కృపం రాజా న్యయోజయత్॥ 2-38-8 (12927)
తథాఽఽన్యాన్పురుషవ్యాఘ్రాంస్తస్మింస్తస్మిన్న్యయోజయత్।
బాహ్లికో ధృతరాష్ట్రశ్చ సోమదత్తో జయద్రథః।
నకులేన సమానీతాః స్వామివత్తత్ర రేమిరే॥ 2-38-9 (12928)
క్షత్తా వ్యయకరస్త్వాసీద్విదురః సర్వధర్మవిత్।
దుర్యోధనస్త్వర్హణాని ప్రతిజగ్రాహ సర్వశః॥ 2-38-10 (12929)
`కుంతీ సాధ్వీ చ గాంధారీ స్త్రీణాం కుర్వంతి చార్చనం॥
అన్యాః సర్వాః స్నుషాస్తాసాం సందేశం యాంతు మాచిరం।
తిష్ఠేత్కృష్ణాంతికే సోయమర్జునః కార్యసిద్ధయే'॥ 2-38-11 (12930)
చరణక్షాలనే కృష్ణో బ్రాహ్మణానాం స్వయం హ్యభూత్।
సర్వలోకసమావృత్తః పిప్రీషుః ఫలముత్తమం॥ 2-38-12 (12931)
ద్రష్టుకామః సభాం చైవ ధర్మరాజం యధిష్ఠిరం।
న కశ్చిదాహరత్తత్ర సహస్రావరమర్హణం॥ 2-38-13 (12932)
రత్నైశ్చ బహుభిస్తత్ర ధర్మరాజమవర్ధయత్।
కథం తు మమ కౌరవ్యో రత్నదానైః సమాప్నుయాత్॥ 2-38-14 (12933)
యజ్ఞమిత్యేవ రాజానః స్పర్ధమానా దదుర్ధనం।
భవనైః సవిమానాగ్రైః సోదర్కైర్బలసంవృతైః॥ 2-38-15 (12934)
లోకరాజవిమానైశ్చ బ్రాహ్మణావసథైః సహ।
కృతైరావసథైర్దివ్యైర్విమానప్రతిమైస్తథా॥ 2-38-16 (12935)
విచిత్రై రత్వవద్భిశ్చ ఋద్ధ్యా పరమయా యుతైః।
రాజభిశ్చ సమావృత్తైరతీవ శ్రీసమృద్ధిభిః।
అశోభత సదో రాజన్కౌంతేయస్య మహాత్మనః॥ 2-38-17 (12936)
ఋద్ధ్యా తు వరుణం దేవం స్పర్ధమానో యుధిష్ఠిరః।
షడగ్నినాథ యజ్ఞేన సోఽయజద్దక్షిణావతా॥ 2-38-18 (12937)
సర్వాంజనాన్సర్వకామైః సమృద్ధైః సమతర్పయత్।
అన్నవాన్బహుభక్ష్యశ్చ భుక్తవజ్జనసంవృతః।
రత్నోపహారసంపన్నో బభూవ స సమాగమః॥ 2-38-19 (12938)
ఇడాజ్యహోమాహుతిభిర్మంత్రశిక్షావిశారదైః।
తస్మిన్హి తతృపుర్దేవాస్తతే యజ్ఞే మహర్షిభిః॥ 2-38-20 (12939)
యథా దేవాస్తథా విప్రా దక్షిణాన్నమహాధనైః।
తతృపుః సర్వవర్ణాశ్చ తస్మిన్యజ్ఞే ముదాఽన్వితాః॥ ॥ 2-38-21 (12940)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి అష్టత్రింశోఽధ్యాయః॥ 38 ॥ ॥ సమాప్తం చ రాజసూయపర్వ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
2.39. అధ్యాయః 039
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
అభిషేచనదినే బ్రాహ్మణాదీనామంతర్వేదిప్రవేశః॥ 1॥ భూభారక్షపణే నారదచింతనం॥ 2॥ పూర్వం సంక్షిప్యోక్తాయాః కృష్ణాగమనకథాయాః కించిద్విస్తరేణ కథనం॥ 3॥ సహదేవేన శ్రీకృష్ణస్యాగ్రపూజాకరణం॥ 4॥ శిశుపాలేన శ్రీకృష్ణస్యాగ్రపూజాఽసహనం॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతోఽభిషేచనీయేఽహ్ని బ్రాహ్మణా రాజభిః సహ।
అంతర్వేదీం ప్రవివిశుః సత్కారార్హా మహర్షయః॥ 2-39-1 (12941)
నారదప్రముఖాస్తస్యామంతర్వేద్యాం మహాత్మనః।
సమాసీనాః శుశుభిరే సహరాజర్షిభిస్తదా॥ 2-39-2 (12942)
సమేతా బ్రహ్మభవనే దేవా దేవర్షయస్తథా।
కర్మాంతరముపాసంతో జజల్పురమితౌజసః॥ 2-39-3 (12943)
ఏవమేతన్న చాప్యేవమేవం చైతన్న చాన్యథా।
ఇత్యూచుర్బహవస్తత్ర వితండాం వై పరస్పరం॥ 2-39-4 (12944)
కృశానర్థాంస్తతః కేచిదకృశాంస్తత్ర కుర్వతే।
అకృశాంశ్చ కృశాంశ్చక్రుర్హేతుభిః శాస్త్రనిశ్చయైః॥ 2-39-5 (12945)
తత్ర మేధావినః కేచిదర్థమన్యైరుదీరితం।
విచిక్షిపుర్యథా శ్యేనా నభోగతమివామిషం॥ 2-39-6 (12946)
కేచిద్ధర్మార్థకుశలాః కేచిత్తత్ర మహావ్రతాః।
రేమిరే కథయంతశ్చ సర్వభాష్యవిదాం వరాః॥ 2-39-7 (12947)
సా వేదిర్వేదసంపన్నైర్దేవద్విజమహర్షిభిః।
ఆబభాసే సమాకీర్ణా నక్షత్రైర్ద్యౌరివాయతా॥ 2-39-8 (12948)
న తస్యాం సన్నిధౌ శూద్రః కశ్చిదాసీన్న చావ్రతీ।
అంతర్వేద్యాం తదా రాజన్యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-39-9 (12949)
తాం తు లక్ష్మీవతో లక్ష్మీం తదా యజ్ఞవిధానజాం।
తుతోష నారదః పశ్యంధర్మరాజస్య ధీమతః॥ 2-39-10 (12950)
అథ చింతాం సమాపేదే స మునిర్మనుజాధిప।
నారదస్తు తదా పశ్యన్సర్వక్షత్రసమాగమం॥ 2-39-11 (12951)
సస్మార చ పురావృత్తాం కథాం తాం పురుషర్షభ।
అంశావతరణే యాఽసౌ బ్రహ్మణో భవనేఽభవత్॥ 2-39-12 (12952)
దేవానాం సంగమం తం తు విజ్ఞాయ కురునందన।
నారదః పుండరీకాక్షం సస్మార మనసా హరిం॥ 2-39-13 (12953)
సాక్షాత్స విబుధారిఘ్నః క్షత్రే నారాయణో విభుః।
ప్రతిజ్ఞాం పాలయంశ్చేమాం జాతః పరపురంజయః॥ 2-39-14 (12954)
సందిదేశ పురా యోఽసౌ విబుధాన్భూతకృత్స్వయం।
అన్యోన్యమభినిఘ్నంతః పునర్లోకానవాప్స్యథ॥ 2-39-15 (12955)
ఇతి నారాయణః శంభుర్భగవాన్భూతభావనః।
ఆదిశ్య విబుధాన్సర్వానజాయత యదుక్షయే॥ 2-39-16 (12956)
క్షితావంధకవృష్ణీనాం వంశే వంశభృతాం వరః।
పరయా శుశుభే లక్ష్ంయా నక్షత్రాణామివోడురాట్॥ 2-39-17 (12957)
యస్య బాహుబలం సేంద్రాః సురాః సర్వ ఉపాసతే।
సోయం మానుషవన్నామ హరిరాస్తేఽరిమర్దనః॥ 2-39-18 (12958)
అహో బత మహద్భూతం స్వయంభూర్యదిదం స్వయం।
ఆదాస్యతి పునః క్షత్రమేవం బలసమన్వితం॥ 2-39-19 (12959)
ఇత్యేతాం నారదశ్చింతాం చింతయామాస సర్వవిత్।
హరిం నారాయణం జ్ఞాత్వా యజ్ఞైరీజ్యం తమీశ్వరం॥ 2-39-20 (12960)
తస్మింధర్మవిదాం శ్రేష్ఠో ధర్మరాజస్య ధీమతః।
మహాధ్వరే మహాబుద్ధిస్తస్థౌ స బహుమానతః॥ 2-39-21 (12961)
`తతః సముదితా ముఖ్యైర్గుణైర్గుణవతాం వరాః।
బహవో భావితాత్మానః పృథక్పృథగరిందమాః॥ 2-39-22 (12962)
ఆత్మకృత్యమితి జ్ఞాత్వా పాంచాలాస్తత్ర సర్వశః।
సమీయుర్వృష్ణయశ్చైవ తదాఽనీకాగ్రహారిణః॥ 2-39-23 (12963)
సదారాః సజనామాత్యా వహంతో రత్నసంచయాన్।
వికృష్టత్వాచ్చ దేశస్య గురుభారతయా చ తే॥ 2-39-24 (12964)
యయుః ప్రముదితాః పశ్చాద్భగవంతం సమన్వయుః।
బలశేషం సముదితం పరిగృహ్య సమంతతః॥ 2-39-25 (12965)
అజశ్చక్రాయుధః శౌరిరమిత్రగణమర్దనః।
బలాధికారే నిక్షిప్య సంమాన్యానకదుందుభిం॥ 2-39-26 (12966)
సంప్రాయాద్యాదవశ్రేష్ఠో జయమానే యుధిష్ఠిరే।
ఉచ్చావచముపాదాయ ధర్మరాజాయ మాధవః॥ 2-39-27 (12967)
ధనౌఘం పురతః కృత్వా ఖాండవప్రస్థమాయయౌ।
తత్ర యజ్ఞగతాన్పశ్యంశ్చైద్యవర్గసమాగతాన్॥ 2-39-28 (12968)
భూమిపాలగణాన్సర్వాన్సప్రభానివ తోయదాన్।
మేఘకాయాన్నివసతో యూథపానివ యూథపః॥ 2-39-29 (12969)
బలినః సింహసంకాశాన్మహీమావృత్య తిష్ఠతః।
తతో జనౌఘసంబాధం రాజసాగరమవ్యయం॥ 2-39-30 (12970)
నాదయన్రథఘోషేణ హ్యుపాయాన్మధుసూదనః।
అసూర్యమివ సూర్యేణ నివాతమివ వాయునా॥ 2-39-31 (12971)
కృష్ణేన సముపేతేన జహర్షే భారతం పురం।
బ్రాహ్మణక్షత్రియాణాం తు పూజార్థం హ్యర్థధర్మవిత్॥ 2-39-32 (12972)
సహదేవో విశేషజ్ఞో మాద్రీపుత్రః కృతోఽభవత్।
భగవంతం తు భూతానాం భాస్వంతమివ తేజసా॥ 2-39-33 (12973)
విశంతం యజ్ఞభూమిం తాం సితస్యావరజం ప్రభుం।
తేజోరాశిమృషిం విప్రమదృశ్యం వై విజానతాం॥ 2-39-34 (12974)
వయోధికానాం వృద్ధానాం మార్గమాత్మని తిష్ఠతాం।
జగతస్తస్థుషశ్చైవ ప్రభవాప్యయమచ్యుతం॥ 2-39-35 (12975)
అనంతమంతం శత్రూణామమిత్రగణమర్దనం।
ప్రభవం సర్వభూతానామాపత్స్వభయమచ్యుతం॥ 2-39-36 (12976)
భవిష్యం భావనం భూతం ద్వారవత్యామరిందమం।
స దృష్ట్వా కృష్ణమాయాంతం ప్రతిపూజ్యామితౌజసం॥ 2-39-37 (12977)
యథార్హం కేశవే వృత్తిం ప్రత్యపద్యత పాండవః।
జ్యైష్ఠ్యకానిష్ఠ్యసంయోగం సంప్రధార్య గుణాగుణైః॥ 2-39-38 (12978)
ఆరిరాధయిషుర్ధర్మః పూజయిత్వా ద్విజోత్తమాన్।
మహదాదిత్యసంకాశమాసనం చ జగత్పతేః।
దదౌ నాసాదితం కైశ్చిత్తస్మిన్నుపవివేశ సః'॥ 2-39-39 (12979)
తతో భీష్మోఽబ్రవీద్రాజంధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
క్రియతామర్హణం రాజ్ఞాం యథార్హమితి భారత॥ 2-39-40 (12980)
ఆచార్యమృత్విజం చైవ సంయుజం చ యుధిష్ఠిర।
స్నాతకం చ ప్రియం ప్రాహుః షడర్ఘార్హాన్నృపం తథా॥ 2-39-41 (12981)
ఏతానర్ఘ్యానభిగతానాహుః సంవత్సరోషితాన్।
త ఇమే కాలపూగస్య మహతోఽస్మానుపాగతాః॥ 2-39-42 (12982)
ఏషామేకైకశో రాజన్నర్ఘ ఆనీయతామితి।
అథ తైషాం వరిష్ఠాయ సమర్థాయోపనీయతాం॥ 2-39-43 (12983)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-39-44x (1459)
కస్మై భవాన్మన్యతేఽర్ఘమేకస్మై కురునందన।
ఉపనీయమానం యుక్తం చ తన్మే బ్రూహి పితామహ॥ 2-39-44 (12984)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-39-45x (1460)
తతో భీష్మః శాంతనవో బుద్ధ్యా నిశ్చిత్య వీర్యవాన్।
వార్ష్ణేయం మన్యతే కృష్ణమర్హణీయతమం భువి॥ 2-39-45 (12985)
భీష్ణ ఉవాచ॥ 2-39-46x (1461)
ఏష హ్యేషాం సమస్తానాం తేజోబలపరాక్రమైః।
మధ్యే తపన్నివాభాతి జ్యోతిషామివ భాస్కరః॥ 2-39-46 (12986)
అసూర్యమివ సూర్యేణ నిర్వాతమివ వాయునా।
భాసితం హ్లాదితం చైవ కృష్ణేనేదం సదో హి నః॥ 2-39-47 (12987)
తస్మై భీష్మాభ్యనుజ్ఞాతః సహదేవః ప్రతాపవాన్।
ఉపజహ్రేఽథ విధివద్వార్ష్ణేయాయార్ఘ్యముత్తమం॥ 2-39-48 (12988)
`గామర్ఘ్యం మధుపర్కం చ హ్యానీయోపాహరత్తదా।
ఏతస్మిన్నంతరే రాజన్నిదమాసీత్తదాఽద్భుతం॥ 2-39-49 (12989)
తాం దృష్ట్వా క్షత్రియాః సర్వే పూజాం కృష్ణస్య భూయసీం।
సంప్రేక్ష్యాన్యోన్యమాసీనా హృదయైస్తామధారయన్'॥ 2-39-50 (12990)
ప్రతిజగ్రాహ తాం కృష్ణః శాస్త్రదృష్టేన కర్మణా।
శిశుపాలస్తు తాం పూజాం వాసుదేవే న చక్షమే॥ 2-39-51 (12991)
ఉపాలభ్య స భీష్మం చ ధర్మరాజం చ సంసది।
అవాక్షిపద్వాసుదేవం చేదిరాజో మహాబలః॥ 2-39-52 (12992)
`తేషామాకారభావజ్ఞః సహదేవో న చక్షమే।
మానినాం బలినాం రాజ్ఞాం పురుః సందర్శితే పదే॥ 2-39-53 (12993)
పుష్పవృష్టిర్మహత్యాసీత్సహదేవస్య మూర్ధని।
జన్మప్రభృతి వృష్ణీనా సునీథః శత్రురబ్రవీత్॥ 2-39-54 (12994)
ప్రష్టా వియోనిజో రాజా ప్రతివక్తా నదీసుతః।
ప్రతిగ్రహీతా గోపాలః ప్రదాతా చ వియోనిజః॥ 2-39-55 (12995)
సదస్యా మూకవత్సర్వే ఆసతేఽత్ర కిముచ్యతే।
ఇత్యుక్త్వా స విహస్యాశు పాండుం పునరబ్రవీత్॥ 2-39-56 (12996)
అతిపశ్యసి వా సర్వాన్న వా పశ్యసి పాండవ।
తిష్ఠత్స్వన్యేషు పూజ్యేషు గోపమర్చితవానసి॥ 2-39-57 (12997)
ఏతే చైవోభయే తాత కార్యస్య తు వినాశకే।
అతిదృష్టిరదృష్టిర్వా తయోః కిం త్వం సమాస్థితః'॥ ॥ 2-39-58 (12998)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః॥39॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-39-41 సంయుజం సంబంధినం శ్వశురాదిం। ప్రియం మిత్రం॥ 2-39-52 అవాక్షిపద్దూషితవాన్॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
2.40. అధ్యాయః 040
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శిశుపాలేన అనేకధా కృష్ణోపాలంభనపూర్వకం సభాతో నిర్గమనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
శిశుపాల ఉవాచ।
నాయమర్హతి వార్ష్ణేయస్తిష్ఠత్స్విహ మహాత్మసు।
మహీపతిషు కౌరవ్య రాజవత్పార్థివార్హణం॥ 2-40-1 (12999)
నాయం యుక్తః సమాచారః పాండవేషు మహాత్మసు।
యత్కామాద్దేవకీపుత్రం పాండవార్చితవానసి॥ 2-40-2 (13000)
బాలా యూయం న జానీధ్వం ధర్మః సూక్ష్మో హి పాండవాః।
అయం తత్రాభ్యతిక్రాంతో హ్యాపగేయోఽల్పదర్శనః॥ 2-40-3 (13001)
త్వాదృశో ధర్మయుక్తో హి కుర్వాణః ప్రియకాంయయా।
భవత్యభ్యధికం భీష్మో లోకేష్వవమతః సతాం॥ 2-40-4 (13002)
కథం హ్యరాజా దాశార్హో మధ్యే సర్వమహీక్షితాం।
అర్హణామర్హతి తథా యథా యుష్మాభిరర్చితః॥ 2-40-5 (13003)
అథవా మన్యసే కృష్ణం స్థవిరం కురుపుంగవః।
వసుదేవే స్థితే వృద్ధే కథమర్హతి తత్సుతః॥ 2-40-6 (13004)
అథవా వాసుదేవోఽపి ప్రియకామోఽనువృత్తవాన్।
ద్రుపదే తిష్ఠతి కథం మాధవోఽర్హతి పూజనం॥ 2-40-7 (13005)
ఆచార్యం మన్యసే కృష్ణమథవా కురునందన।
ద్రోణే తిష్ఠతి వార్ష్ణేయం కస్మాదర్చితవానసి॥ 2-40-8 (13006)
ఋత్విజం మన్యసే కృష్ణమథవా కురునందన।
ద్వౌపాయనే స్థితే వృద్ధే కథం కృష్ణోఽర్చితస్త్వయా॥ 2-40-9 (13007)
భీష్మే శాంతనవే రాజన్స్థితే పురుషసత్తమే।
స్వచ్ఛందమృత్యుకే రాజన్కథం కృష్ణోఽర్చితస్త్వయా॥ 2-40-10 (13008)
అశ్వత్థాంని స్థితే వీరే సర్వశాస్త్రవిశారదే।
కథం కృష్ణస్త్వయా రాజన్నర్చితః కురునందన॥ 2-40-11 (13009)
దుర్యోధనే చ రాజేంద్రే స్థితే పురుషసత్తమే।
కృపే చ భారతాచార్యే కథం కృష్ణస్త్వయాఽర్చితః॥ 2-40-12 (13010)
ద్రుమం కంపురుషాచార్యమతిక్రంయ తథాఽర్చితః।
భీష్మకే చైవ దుర్ధర్షే పాండువత్కృతలక్షణే॥ 2-40-13 (13011)
నృపే చ రుక్మిణి శ్రేష్ఠే ఏకలవ్యే తథైవ చ।
శల్యే మద్రాధిపే చైవ కథం కృష్ణస్త్వయార్చితః॥ 2-40-14 (13012)
అయం చ సర్వరాజ్ఞాం వై బలశ్లాఘీ మహాబలః।
జామదగ్న్యస్య దయితః శిష్యో విప్రస్య భారత॥ 2-40-15 (13013)
యేనాత్మబలమాశ్రిత్య రాజానో యుధి నిర్జితాః।
తం చ కర్ణమతిక్రంయ కథం కృష్ణస్త్వయార్చితః॥ 2-40-16 (13014)
నైవర్త్విఙ్నైవ చాచార్యో న రాజా మధుసూదనః।
అర్చితశ్చ కురుశ్రేష్ఠ కిమన్యత్ప్రియకాంయయా॥ 2-40-17 (13015)
అథవాఽభ్యర్చనీయోఽయం యుష్మాకం మధుసూదనః।
కిం రాజభిరిహానీతైరవమానాయ భారత॥ 2-40-18 (13016)
వయం తు న భయాదస్య కౌంతేయస్య మహాత్మనః।
ప్రయచ్ఛామః కరాన్సర్వే న లోభాన్న చ సాంత్వనాత్॥ 2-40-19 (13017)
అస్య ధర్మప్రవృత్తస్య పార్థివత్వం చికీర్షతః।
కరానస్మై ప్రయచ్ఛామః సోఽయమస్మాన్న మన్యతే॥ 2-40-20 (13018)
కిమన్యదవమనానాద్ధే యదేనం రాజసంసది।
అప్రాప్తలక్షణం కృష్ణమర్ఘ్యేణార్చితవానసి॥ 2-40-21 (13019)
అకస్మాద్ధర్మపుత్రస్య ధర్మాత్మేతి యశో గతం।
కో హి ధర్మచ్యుతే పూజామేవం యుక్తాం నియోజయేత్॥ 2-40-22 (13020)
యోయం వృష్ణికులే జాతో రాజానం హతవాన్పురా।
జరాసంధం మహాత్మానమన్యాయేన దురాత్మవాన్॥ 2-40-23 (13021)
అద్య ధర్మాత్మతా చైవ వ్యపకృష్టా యుధిష్ఠిరాత్।
దర్శితం కృపణత్వం చ కృష్ణేఽర్ఘ్యస్య నివేదనాత్॥ 2-40-24 (13022)
యది భీతాశ్చ కౌంతేయాః కృపణాశ్చ తపస్వినః।
నను త్వయాఽపి బోద్ధవ్యం యాం పూజాం మాధవార్హసి॥ 2-40-25 (13023)
అథవా కృపణైరేతాముపనీతాం జనార్దన।
పూజామనర్హః కస్మాత్త్వమభ్యనుజ్ఞాతవానసి॥ 2-40-26 (13024)
అయుక్తామాత్మనః పూజాం త్వం పునర్బహుమన్యసే।
హవిషః ప్రాప్య నిష్యందం ప్రాశితా శ్వేవ నిర్జనే॥ 2-40-27 (13025)
న త్వం పార్థివేంద్రాణామపమానః ప్రయుజ్యతే।
త్వామేవ కురవో వ్యక్తం ప్రలంభంతే జనార్దన॥ 2-40-28 (13026)
క్లీబే దారక్రియా యాదృగంధే వా రూపదర్శనం।
అరాజ్ఞో రాజవత్పూజా తథా తే మధుసూదన॥ 2-40-29 (13027)
దృష్టో యుధిష్ఠిరో రాజా దృష్టో భీష్మశ్చ యాదృశః।
వాసుదేవోఽప్యయం దృష్టః సర్వమేతద్యథాతథం॥ 2-40-30 (13028)
ఇత్యుక్త్వా శిశుపాలస్తానుత్థాయ పరమాసనాత్।
నిర్యయౌ సదసస్తస్మాత్సహితో రాజభిస్తదా॥ ॥ 2-40-31 (13029)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి దిగ్విజయపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 40॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
2.41. అధ్యాయః 041
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శిశుపాలం సాంత్వయంతం యుధిష్ఠిరం నివార్య భీష్ణేణ శ్రీకృష్ణమాహాత్ంయకథనం ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా శిశుపాలముపాద్రవత్।
ఉవాచ చైనం మధురం సాంత్వపూర్వమిదం వచః॥ 2-41-1 (13030)
నేదం యుక్తం మహీపాల యాదృశం వై త్వముక్తవాన్।
అధర్మశ్చ పరో రాజన్పారుష్యం చ నిరర్థకం॥ 2-41-2 (13031)
న హి ధర్మం పరం జాతు నావబుధ్యేత పార్థివః।
భీష్మః శాంతనవస్త్వేనం మావమంస్థాస్త్వమన్యథా॥ 2-41-3 (13032)
పశ్య చైతాన్మహీపాలాంస్త్వత్తో వృద్ధతరాన్బహూన్।
మృష్యంతే చార్హణాం కృష్ణే తద్వత్వం క్షంతుమర్హసి॥ 2-41-4 (13033)
వేద తత్త్వేన కృష్ణం హి భీష్ణశ్చేదిపతే భృశం।
న హ్యేనం త్వం తథా యథైనం వేద కౌరవః॥ 2-41-5 (13034)
భీష్మ ఉవాచ। 2-41-6x (1462)
నాస్మై దేయో హ్యనునయో నాయమర్హతి సాంత్వనం।
లోకవృద్ధతమే కృష్ణే యోఽర్హణాం నాభిమన్యతే॥ 2-41-6 (13035)
క్షత్రియః క్షత్రియం జిత్వా రణే రణకృతాం వరః।
యో ముంచతి వశే కృత్వా గురుర్భవతి తస్య సః॥ 2-41-7 (13036)
అస్యాం హి సమితౌ రాజ్ఞామేకమప్యజితం యుధి।
న పశ్యామి మహీపాలం సాత్వతీపుత్రతేజసా॥ 2-41-8 (13037)
న హి కేవలమస్మాకమయమర్చ్యతమోఽచ్యుతః।
త్రయాణామపి లోకానామర్చనీయో మహాభుజః॥ 2-41-9 (13038)
కృష్ణేన హి జితా యుద్ధే బహవః క్షత్రియర్షభాః।
జగత్సర్వం చ వార్ష్ణేయే నిఖిలేన ప్రతిష్ఠితం॥ 2-41-10 (13039)
తస్మాత్సత్స్వపి వృద్ధేషు కృష్ణమర్చామ నేతరాన్।
ఏవం వక్తుం న చార్హస్త్వం మా తేఽభూద్బుద్ధిరీదృశీ॥ 2-41-11 (13040)
జ్ఞానవృద్ధా మయా రాజన్బహవః పర్యుపాసితాః।
`యస్య రాజన్ప్రభావజ్ఞాః పురా సర్వే చ రక్షితాః'।
తేషాం కథయతాం శౌరేరహం గుణవతో గుణాన్॥ 2-41-12 (13041)
సమాగతానామశ్రౌషం బహూన్బహుమతాన్సతాం।
కర్మాణ్యపి చ యాన్యస్య జన్మప్రభృతి ధీమతః॥ 2-41-13 (13042)
బహృశః కథ్యమానాని నరైర్భూయః శ్రుతాని మే।
న కేవలం వయం కామాచ్చేదిగజ జనార్దనం॥ 2-41-14 (13043)
న సంబంధం పురస్కృత్య కృతార్థం వా కథంచన।
అర్చామహేఽర్చితం సద్భిర్భువి భూతసుఖావహం॥ 2-41-15 (13044)
యశః శౌర్యం జయం చాస్య విజ్ఞాయార్చాం ప్రయుంజ్మహే
న చ కశ్చిదిహాస్మాభిః సువాలోప్యపరీక్షితః॥ 2-41-16 (13045)
గుణైర్వృద్ధానతిక్రంయ హరిరర్చ్యతమో మతః।
జ్ఞానవృద్ధో ద్విజాతీనాం క్షత్రియాణాం బలాధికః॥ 2-41-17 (13046)
వైశ్యానాం ధాన్యధనవాఞ్శూద్రాణామేవ జన్మతః।
పూజ్యతాయాం చ గోవిందే హేతూ ద్వావపి సంస్థితౌ॥ 2-41-18 (13047)
వేదవేదాంగవిజ్ఞానం బలం చాభ్యధికం తథా।
నృణాం లోకే హి కోఽన్యోస్తి విశిష్టః కేశవాదృతే॥ 2-41-19 (13048)
దానం దాక్ష్యం శ్రుతం శౌర్యం హ్రీః కీర్తిర్బుద్ధిరుత్తమా।
సంనతిః శ్రీర్ధృతిస్తుష్టిః పుష్టిశ్చ నియతాఽచ్యుతే॥ 2-41-20 (13049)
తమిమం లోకసంపన్నమాచార్యం పితరం గురుం।
అర్ఘ్యమర్చితమర్చామః సర్వే సంక్షంతుమర్హథ॥ 2-41-21 (13050)
ఋత్విగ్గురుర్వివాహ్యశ్చ స్నాతకో నృపతిః ప్రియః।
సర్వమేతద్ధృషీకేశస్తస్మాదభ్యర్చితోఽచ్యుతః॥ 2-41-22 (13051)
కృష్ణ ఏవ హి లోకానాముత్పత్తిరపి చాప్యయః।
కృష్ణస్య హి కృతే విశ్వమిదం భూతం చరాచరం॥ 2-41-23 (13052)
ఏష ప్రకృతిరవ్యక్తా కర్తా చైవ సనాతనః।
పరశ్చ సర్వభూతేభ్యస్తస్మాత్పూజ్యతమోఽచ్యుతః॥ 2-41-24 (13053)
బుద్ధిర్మనో మహద్వాయుస్తేజోఽభః ఖం మహీ చ యా।
చతుర్విధం చ యద్భూతం సర్వం కృష్ణే ప్రతిష్ఠితం॥ 2-41-25 (13054)
ఆదిత్యశ్చంద్రమాశ్చైవ నక్షత్రాణి గ్రహాశ్చ యే।
దిశశ్చ విదిశశ్చైవ సర్వం కృష్ణే ప్రతిష్ఠితం॥ 2-41-26 (13055)
` ఏష రుద్రశ్చ సర్వాత్మా బ్రహ్మా చైవ సనాతనః।
అక్షరం క్షరరూపేణ మానుషత్వముపాగతః'॥ 2-41-27 (13056)
అగ్నిహోత్రముఖా వేదా గాయత్రీ చ్ఛందసాం ముఖం।
రాజా ముఖం మనుష్యాణాం నదీనాం సాగరో ముఖం॥ 2-41-28 (13057)
నక్షత్రాణాం ముఖం చంద్ర ఆదిత్యస్తేజసాం ముఖం।
పర్వతానాం ముఖం మేరుర్గరుడః పతతాం ముఖం॥ 2-41-29 (13058)
ఊర్ధ్వం తిర్యగధశ్చైవ యావతీ జగతో గతిః।
సదేవకేషు లోకేషు భగవాన్కేశవో ముఖం॥ 2-41-30 (13059)
అయం తు పురుషో బాలః శిశుపాలో న బుధ్యతే।
సర్వత్ర సర్వదా కృష్ణం తస్మాదేవం ప్రభాషతే॥ 2-41-31 (13060)
యో హి ధర్మం విచినుయాదుత్కృష్టం మతిమాన్నరః।
స వై పశ్యేద్యథా ధర్మం న తథా చేదిరాడయం॥ 2-41-32 (13061)
సవృద్ధబాలేష్వథవా పార్థివేషు మహాత్మసు।
కో నార్హం మన్యతే కృష్ణం కో వాప్యేనం న పూజయేత్॥ 2-41-33 (13062)
అథైనాం దుష్కృతాం పూజాం శిశుపాలో వ్యవస్యతి।
దుష్కృతాయాం యథాన్యాయం తథాఽయం కర్తుమర్హతి॥ ॥ 2-41-34 (13063)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ఏకచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 41 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-41-25 చతుర్విధం జరాయుజాది భౌతికం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 042
॥ శ్రీః ॥
2.42. అధ్యాయః 042
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణస్యాగ్రపూజామసహమానానాం శిరసి పదమాహితమితి సహదేవవచనశ్రవణేన శిశుపాల స్య కోపోదయః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`వైశంపాయన ఉవాచ॥
గాంగేయేనైవముక్తస్తు శిశుపాలశ్చుకోప తం।
క్రుద్ధం సునీథం దృష్ట్వాఽథ సహదేవోఽబ్రవీత్తదా॥ 2-42-1 (13064)
మతిపూర్వమిదం సర్వం చేదిరాజ మయా కృతం।
తన్మే నిగదతస్తత్త్వం కారణాదత్ర మే శృణు॥ 2-42-2 (13065)
స పార్థివానాం సర్వేషాం గురుః కృష్ణోఽపరో న హి।
తస్మాదభ్యర్చితోఽస్మాభిః సర్వే సంమంతుమర్హథ॥ 2-42-3 (13066)
యో వా సహతే కశ్చిద్రాజ్ఞాం సబలవాహనః।
క్షిప్రం యుద్ధాయ నిర్యాతు తస్య మూర్ధ్న్యాహితం పదం॥ 2-42-4 (13067)
ఏవముక్తో మయా హేతురుత్తరం ప్రబ్రవీతు మే। 2-42-5 (13068)
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతో న వ్యాజహారైషాం కశ్చిద్బుద్ధిమతాం సతాం॥ 2-42-5x (1463)
మానినాం బలినాం రాజ్ఞాం మధ్యే సందర్శితే పదే।
ఏవముక్తే సునీథస్య సహదేవేన కేశవే॥ 2-42-6 (13069)
స్వభావరక్తే నయనే కోపాద్రక్తతరే కృతే।
తస్య కోపం సముద్భూతం జ్ఞాత్వా భీష్మః ప్రతాపవాన్॥ 2-42-7 (13070)
ఆచచక్షే పునస్తస్మై కృష్ణస్యైవోత్తరాన్గుణాన్।
స సునీథం సమామంత్ర్య తాంశ్చ సర్వాన్మహీక్షితః॥ 2-42-8 (13071)
ఉవాచ వదతాం శ్రేష్ఠం ఇదం మతిమతాం వరః।
సహదేవేన రాజానో యదుక్తం కేశవం ప్రతి।
తత్తథేతి విజానీధ్వం భూయశ్చాత్ర విబోధత॥ ॥ 2-42-9 (13072)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 42 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 043
॥ శ్రీః ॥
2.43. అధ్యాయః 043
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణమహింనో విస్తరేణ కథనాయ భీష్మంప్రతి యుధిష్ఠిరప్రార్థనా॥ 1॥ భీష్ణేణ విష్ణోర్జగత్సృష్టికథాకథనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో భీష్మస్య తచ్ఛ్రుత్వా వచః కాలే యుధిష్ఠిరః।
జ్ఞాపనార్థాయ సర్వేషాం భీష్మం పునరథాబ్రవీత్॥ 2-43-1 (13073)
విస్తరేణాస్య దేవస్య కర్మాణీచ్ఛామి సర్వశః।
శ్రోతుం భగవతస్తాని ప్రబ్రవీహి పితామహ॥ 2-43-2 (13074)
కర్మణామానుపూర్వా చ ప్రాదుర్భావాశ్చ యే విభోః।
యథా చ ప్రకృతిః కృష్ణే తన్మే బ్రూహి పితామహ॥ 2-43-3 (13075)
ఏవముక్తస్తదా భీష్మః ప్రోవాచ భరతర్షభ।
యుధిష్ఠిరమమిత్రఘ్నం తస్మింత్రాజసమాగమే॥ 2-43-4 (13076)
సమక్షం వాసుదేవస్య దేవస్యేవ శతక్రతోః।
కర్మాణ్యసుకరాణ్యన్యైరాచచక్షే జనాధిప॥ 2-43-5 (13077)
శృణ్వతాం పార్థివానాం చ ధర్మరాజస్య చాంతికే।
ఇదం మతిమతాం శ్రేష్ఠః కృష్ణం ప్రతి విశాంపతే॥ 2-43-6 (13078)
నాంనైవామంత్ర్య రాజేంద్ర చేదిరాజమరిందమం।
భీమకర్మా తతో భీష్ణో భూయః స ఇతమబ్రవీత్॥ 2-43-7 (13079)
కరూణామపి రాజానం యుధిష్ఠిరమభాషత। 2-43-8 (13080)
భీష్ణ ఉవాచ।
వర్తమానామతీతాం చ శృణు రాజన్యుధిష్ఠిర॥ 2-43-8x (1464)
ఈశ్వరస్యోత్తమస్యైనాం కర్మణాం గహనాం గతిం।
అవ్యక్తో వ్యక్తలింగస్థో య ఏష భగవాన్ప్రభుః॥ 2-43-9 (13081)
పురా నారాయణో దేవః స్వయంభూః ప్రపితామహః।
సహస్రశీర్షః పురుషో ధ్రవోఽనంతః సనాతనః॥ 2-43-10 (13082)
సహస్రాస్యః సహస్రాశ్చః సహస్రచరణో విభుః।
సహస్రవాహుః సర్వజ్ఞో దేవో నామసహస్రవాన్॥ 2-43-11 (13083)
సహస్రముకుటో దేవో విశ్వరూపో మహాద్యుతిః।
అనేకవర్ణో దేవాదిరవ్యక్తాద్వై పరే స్థితః॥ 2-43-12 (13084)
అసృజత్సలిలం పూర్వం స చ నారాయణః ప్రభుః।
తతస్తు భగవాంస్తోయే బ్రహ్మాణమసృజత్స్వయం॥ 2-43-13 (13085)
బ్రహ్మా చతుర్ముఖో లోకాన్సర్వాంస్తానసృజత్స్వయం।
ఆదికాలే పురా హ్యేవం సర్వలోకస్య చోద్భవః।
పురా యః ప్రలయే ప్రాప్తే నష్టే స్థావరజంగమే॥ 2-43-14 (13086)
బ్రహ్మాదిషు ప్రలీనేషు నష్టే లోకే చరాచరే।
ఆభూతసంప్లవే ప్రాప్తే ప్రలీనే ప్రకృతౌ మహాన్॥ 2-43-15 (13087)
ఏకస్మిష్ఠతి సర్వాత్మా స తు నారాయణః ప్రభుః।
నారాయణస్య చాంగాని సర్వదైవాని భారత॥ 2-43-16 (13088)
శిరస్తస్య దివం రాజన్నాభిః ఖం చరణౌ మహీ।
అశ్వినౌ కర్ణయోర్దేవౌ చక్షుషీ శశిభాస్కరౌ॥ 2-43-17 (13089)
ఇంద్రవైశ్వానరౌ దేవౌ ముఖం తస్య మహాత్మనః।
అన్యాని సర్వదైవాని సర్వాంగాని మహాత్మనః॥ 2-43-18 (13090)
సర్వం చాపి హరౌ సంస్థం సూత్రే మణిగణా ఇవ।
ఆభూతసంప్లవాంతేఽథ దృష్ట్వా సర్వం తమోన్వితం॥ 2-43-19 (13091)
నారాయణో మహాయోగీ సర్వజ్ఞః పరమాత్మవాన్।
బ్రహ్మభూతస్తదాత్మానం బ్రహ్మణమసృజత్స్వయం॥ 2-43-20 (13092)
సోఽధ్యక్షః సర్వభూతానాం ప్రభూతప్రభవోఽచ్యుతః।
సనత్కుమారం రుద్రం చ సప్తర్షీశ్చ తపోధనాత్॥ 2-43-21 (13093)
సర్వమేవాసృజద్బ్రహ్మా తథా లోకాంస్తథా ప్రజాః।
తే చ తద్వ్యసృజంస్తత్ర ప్రాప్తకాలే యుధిష్ఠిర॥ 2-43-22 (13094)
తేభ్యోఽభవన్మహాత్మభ్యో బహుధా బ్రహ్మ శాశ్వతం।
కల్పానాం బహుకోట్యశ్చసమతీతాస్తు భారత॥ 2-43-23 (13095)
ఆభూతసంప్లవాశ్చైవ బహుధాఽద్ధాఽపచక్రముః।
మన్వంతరయుగా రాజన్సంకల్పో భూతసంప్లవాః॥ 2-43-24 (13096)
చక్రవత్పరివర్తంతే సర్వం విషముఖం జగత్।
సృష్ట్వా చతుర్ముఖం దేవం దేవో నారాయణః ప్రభుః॥ 2-43-25 (13097)
స లోకానాం హితార్థాయ క్షీరోదే వసతి ప్రభుః।
బ్రహ్మా చ సర్వలోకానాం లోకస్య చ పితామహః॥ 2-43-26 (13098)
తతో నారాయణో దేవః సర్వస్య ప్రపితామహః। ॥ 2-43-27 (13099)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 43 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-43-25 విషముఖం జలాదికం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 044
॥ శ్రీః ॥
2.44. అధ్యాయః 044
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
మధుకైటభవధకథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ।
అవ్యక్తో వ్యక్తలింగస్థో య ఏవ భగవాన్ప్రభుః।
నరనారాయణో భూత్వా హరిరాసీద్యుధిష్ఠిర॥ 2-44-1 (13100)
బ్రహ్మా చ శక్రః సూర్యశ్చ ధర్మశ్చైవ సనాతనః।
బహుశః సర్వభూతాత్మా ప్రాదుర్భవతి కార్యతః।
ప్రాదుర్భావాంస్తు వక్ష్యామి దివ్యాందేవగణైర్యుతాన్। 2-44-2 (13101)
సుప్త్వా యుగసహస్రం స ప్రాదుర్భవతి కార్యవాన్।
అనేకబహుసాహస్రైర్దేవదేవో జగత్పతిః॥ 2-44-3 (13102)
బ్రహ్మాణం కపిలం చైవ పరమేష్ఠిం తథైవ చ।
దేవాన్సప్తర్షిభిశ్చైవ శంకరం చ మహాయశాః॥ 2-44-4 (13103)
సనత్కుమారం భగవాన్మనుం చైవ ప్రజాపతిం।
పురా చక్రే చ దేవాదిః ప్రదీప్తాగ్నిసమప్రభః॥ 2-44-5 (13104)
యేన చార్ణవమధ్యస్థౌ నష్టేస్థావరజంగమే।
నష్టదేవాసురవరే ప్రనష్టోరగరాక్షసే॥ 2-44-6 (13105)
యోద్ధుకామౌ సుదుర్ధర్షౌ భ్రాతరౌ మధుకైఠభౌ।
హతౌ భగవతా తేన తతో దత్త్వా వరం పరం॥ 2-44-7 (13106)
భూమిం బద్ధ్వా కృతౌ పూర్వావజేయౌ ద్వౌ మహాఽసురౌ।
తౌ కర్ణమలసంభూతౌ విష్ణోస్తస్య మహాత్మనః॥ 2-44-8 (13107)
మహార్ణవే ప్రస్వపతః శైలరాజసమౌ స్థితౌ।
తౌ వివేశ స్వయం వాయుర్బ్రహ్మణా సాధు చోదితః॥ 2-44-9 (13108)
తౌ దివం ఛాదయిత్వా తు వవృధాతే మహాఽసురౌ।
వాయుప్రమాణౌ తౌ దృష్ట్వా బ్రహ్మా పర్యమృశచ్ఛనైః॥ 2-44-10 (13109)
ఏకం మృదుతరం వేత్తి కఠినం వేత్తి చాపరం।
నామనీ తు తయోశ్చకే సవితా సలిలోద్భవః॥ 2-44-11 (13110)
మృదుస్త్వయం మధుర్నామ కఠినః కైఠభః స్వయం।
తౌ దైత్యౌ కృతనామానౌ చేరతుర్బలగర్వితౌ॥ 2-44-12 (13111)
తౌ పురాఽథ దివం సర్వాం ప్రాప్తౌ రాజన్మహాసురౌ।
ప్రచ్ఛాద్యాథ దివం సర్వాం చేరతుర్మధుకైఠభౌ॥ 2-44-13 (13112)
సర్వమేకార్ణవం లోకం యోద్ధుకామౌ సునిర్భయౌ।
తౌ గతావసురౌ దృష్ట్వా బ్రహ్మా లోకపితామహః॥ 2-44-14 (13113)
ఏకార్ణవాంబునిచయే తత్రైవాంతరధీయత।
స పద్మాత్పద్మనాభస్య నాభిదేశాత్సముత్థితాత్॥ 2-44-15 (13114)
ఆససాద స్వయం జన్మ తత్పంకజమపంకజం।
పూజయామాస వసతిం బ్రహ్మా లోకపితామహః॥ 2-44-16 (13115)
తావుభౌ జలగర్భస్థౌ నారాయణచతుర్ముఖౌ।
బహూన్వర్షాయుతానప్సు శయానౌ న చ కంపితౌ॥ 2-44-17 (13116)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య తావుభౌ మధుకైఠభౌ।
ఆజగ్మతుస్తౌ తం దేశం యత్ర బ్రహ్మా వ్యవస్థితః॥ 2-44-18 (13117)
తౌ దృష్ట్వా లోకనాథస్తు రోషాత్సంరక్తలోచనః।
ఉత్పపాతాథ శయనాత్పద్మనాభో మహాద్యుతిః॥ 2-44-19 (13118)
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరం తయోస్తస్య చ భారత।
ఏకార్ణవే తదా ఘోరే త్రైలోక్యే జలతాం గతే॥ 2-44-20 (13119)
తదభూత్తుములం యుద్ధం వర్షసంఖ్యాసహస్రశః।
న చ తావసురౌ యుద్ధే తదా శ్రమమవాపతుః॥ 2-44-21 (13120)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య తౌ దైత్యౌ యుద్ధదుర్మదౌ।
ఊచతుః ప్రీతమనసౌ దేవం నారాయణం ప్రభుం॥ 2-44-22 (13121)
ప్రీతౌ స్వస్తవ యుద్ధేన శ్లాఘ్యస్త్వం మృత్యురావయోః।
ఆవాం జహి న యత్రోర్వా సలిలేన పిరప్లుతా॥ 2-44-23 (13122)
హతౌ చ తవ పుత్రత్వం ప్రాప్నుయావ సురోత్తమ।
యో హ్యానాం యుధి నిర్జేతా తస్యావాం విహితౌ సుతౌ॥ 2-44-24 (13123)
తయోస్తు వచనం శ్రుత్వా తదా నారాయణః ప్రభుః।
తౌ ప్రహస్య మృధే దైత్యౌ దోర్భ్యాం చ సమపీడయం॥ 2-44-25 (13124)
ఊరుభ్యాం నిధనం చక్రే తావుభౌ మధుకైఠబౌ।
తౌ హతౌ చాప్లుతౌ తోయే వపుర్భ్యామేకతాం గతౌ॥ 2-44-26 (13125)
మేదో ముముచతుర్దైత్యౌ మజ్జమానౌ జలోర్మిభిః।
మేదసా తజ్జలం వ్యాప్తం తాభ్యామంతర్దధే తదా॥ 2-44-27 (13126)
నారాయణశ్చ భగవానసృజద్వివిధాః ప్రజాః।
దైత్యయోర్మేదసా ఛన్నా సర్వా రాజన్వసుంధరా॥ 2-44-28 (13127)
తదాప్రభృతి కౌంతేయ మేదినీతి స్మృతా మహీ।
ప్రభావాత్పద్మనాభస్య శాశ్వతీ చ కృతా నృణాం॥ ॥ 2-44-29 (13128)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి చతుశ్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 44॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 045
॥ శ్రీః ॥
2.45. అధ్యాయః 045
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
వరాహావతారకథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
ప్రాదుర్భావసహస్రాణి సమతీతాన్యనేకశః।
యథాశక్తి తు వక్ష్యామి శృణు తాన్కురునందన॥ 2-45-1 (13129)
పురా కమలనాభస్య స్వపతః సాగరాంభసి।
పుష్కరే యత్ర సంభూతా దేవా ఋషిగణైః సహ॥ 2-45-2 (13130)
ఏష పౌష్కరికో నామ ప్రాదుర్భావః ప్రకీర్తితః।
పురాణైః కథ్యతే యత్ర వేదశ్రుతిసమాహితః॥ 2-45-3 (13131)
వారాహస్తు శ్రుతిసుఖః ప్రాదుర్భావో మహాత్మనః।
యత్ర విష్ణుః సురశ్రేష్ఠో వారాహం రూపమాస్థితః॥ 2-45-4 (13132)
ఉజ్జహార మహీం తోయాత్సశైలవనకాననాం।
వేదపాదో యూపదంష్ట్రః క్రతుర్దంతశ్చితీముఖః॥ 2-45-5 (13133)
అగ్నిజిహ్వో దర్భరోమా బ్రహ్మశీర్షో మహాతపాః।
అహోరాత్రేక్షణో దివ్యో వేదాంగః శ్రుతిభూషణః॥ 2-45-6 (13134)
ఆజ్యనాసః స్రువం తుండం సామఘోషస్వనో మహాన్।
ధర్మసత్యమయః శ్రీమాన్కర్మవిక్రమసత్కృతః॥ 2-45-7 (13135)
ప్రాయశ్చిత్తముఖో ధీరః పశుజానుర్మహావృషః।
ఔద్గాత్రహోమలింగోఽసౌ పశుబీజమహౌషధిః॥ 2-45-8 (13136)
బాహ్యంతరాత్మా మంత్రాస్థివికృతః సౌంయదర్శనః।
వేదిస్కంధో హవిర్గంధో హవ్యకవ్యాభివేగవాన్॥ 2-45-9 (13137)
ప్రాగ్వంశకాయో ద్యుతిమాన్నానాదీక్షాభిరూర్జితః।
దక్షిణాహృదయో యోగీ మహాశాస్త్రమయో మహాన్॥ 2-45-10 (13138)
ఉపాకర్మోష్ఠరుచకః ప్రావర్గ్యావర్తభూషణః।
శాలాపత్నీసహాయో వై మణిశృంగసముచ్ఛ్రితః॥ 2-45-11 (13139)
ఏవం యజ్ఞవరాహో వై భూత్వా విష్ణుః సనాతనః।
మహీం సాగరపర్యంతాం సశైలవనకాననాం॥ 2-45-12 (13140)
ఏకార్ణవజలే భ్రష్టామేకార్ణవగతః ప్రభుః।
మజ్జంతీం సలిలే తస్మిన్స్వదేవీం పృథివీం తదా॥ 2-45-13 (13141)
ఉజ్జహార విషాణేన మార్గండేయస్య పశ్యతః।
శృంగేణ యః సముద్ధృత్య లోకానాం హితకాంయయా॥ 2-45-14 (13142)
సహస్రశీర్షో దేవేశో నిర్మమే జగతీం ప్రభుః।
ఏవం యజ్ఞవరాహేణ భూతభవ్యభాత్మనా॥ 2-45-15 (13143)
ఉద్ధృతా పృథివీ దేవీ పూజ్యా వై సాగరాంబరా।
నిహతా దానవాః సర్వే దేవదేవేన విష్ణునా॥ 2-45-16 (13144)
వారాహః కథితో హ్యేష నారసింహమతో శృణు।
యత్ర భూత్వా మృగేంద్రేణ హిరణ్యకశిపుర్హతః॥ ॥ 2-45-17 (13145)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 45 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 046
॥ శ్రీః ॥
2.46. అధ్యాయః 046
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
హిరణ్యకశిపునా సముద్రే తపశ్రరణం॥ 1॥ తపః ప్రసన్నేన బ్రహ్మణా తస్మై వరదానం॥2॥ తస్య వరప్రాప్త్యా భీతానాం దేవానాం బ్రహ్మణా పరిసాంత్వనం॥ 3॥ హిరణ్యకశఇపునా త్రైలోక్యపీడనే ఆత్మానం శరణం గతానాం దేవానాం శ్రీహరిణాఽభయప్ రదానం॥ 4॥ నృసింహరూపిణా హరిణా హిరణ్యకశిపుహననం॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ।
దైత్యేంద్రో బలవాంత్రాజన్సురారిర్బలగర్వితః।
హిరణ్యకశిపుర్నామ ఆసీత్రైలోక్యకంటకః॥ 2-46-1 (13146)
దైత్యానామాదిపురుషో వీర్యేణాప్రతిమో బలీ।
ప్రవిశ్య జలధం రాజంశ్చకార తప ఉత్తమం॥ 2-46-2 (13147)
దశవర్షసహస్రాణి శతాని దశ పంచ చ।
వ్రతోపవాసతస్తస్థౌ స్యాణుమౌనవ్రతో దృఢః॥ 2-46-3 (13148)
తతః శమదమాభ్యాం చ బ్రహ్మచర్యేణ చానఘ।
బ్రహ్మా ప్రీతమనాస్తస్య తపసా నియమేన చ॥ 2-46-4 (13149)
తతః స్వయంభూర్భగవాన్స్వయమాగంయ భూపతే।
విమానేనార్కవర్ణేన హంసయుక్తేన భాస్వతా॥ 2-46-5 (13150)
ఆదిత్యైర్వసుభిః సాధ్యైర్మరుద్భిర్దైవతైస్తథా।
రుద్రైర్విశ్వసహాయైశ్చ యక్షరాక్షసకిన్నరైః॥ 2-46-6 (13151)
దిశాభిర్విదిశాభిశ్చ నదీభిః సాగరైః సహ।
నక్షత్రైశ్చ ముహూర్తైశ్చ ఖేచరైశ్చాపరైర్గ్రహైః॥ 2-46-7 (13152)
దేవర్షిభిస్తపోయుక్తైః సిద్ధైః సప్తర్షిభిస్తదా।
రాజర్షిభిః పుణ్యతమైర్గంధర్వైరప్సరోగణైః॥ 2-46-8 (13153)
చరాచరగురుః శ్రీమాన్వృతః సర్వసురైస్తథా।
బ్రహ్మా బ్రహ్మవిదాం శ్రేష్ఠో దైత్యమాగంయ చాబ్రవీత్॥ 2-46-9 (13154)
ప్రీతోఽస్మి తవ భక్తస్య తపసాఽనేన సువ్రత।
వరం వరయ భద్రం తే యథేష్టం కామమాప్నుహి॥ 2-46-10 (13155)
హిరణ్యకశిపురువాచ। 2-46-11x (1465)
న దేవా న చ గంధర్వా న యక్షోరగరాక్షసాః।
న మానుషాః పిశాచాశ్చ హన్యుర్మాం దేవసత్తమ॥ 2-46-11 (13156)
ఋషయో వా న మాం శాపైః క్రుద్ధా లోకపితామహ।
శపేయుస్తపసా యుక్తా వర ఏష వృతో మయా॥ 2-46-12 (13157)
న శస్త్రేణ నచాస్త్రేణ గిరిణా పాదపేన చ।
న శుష్కేణ న చార్దేణ స్యాన్న వాఽన్యేన మే వధః॥ 2-46-13 (13158)
నాకాశే నాథ భూమౌ వా రాత్రౌ వా దివసేపి వా।
నాంతర్వా న బహిర్వాపి స్యాద్వధో మే పితామహ॥ 2-46-14 (13159)
పశుభిర్వా మృగైర్న స్యాత్పక్షిభిర్వా సరీసృపైః।
దదాసి చేద్వరానేతందేవదేవ వృణోంయహం।। 2-46-15 (13160)
బ్రహ్మోవాచ। 2-46-16x (1466)
ఏతే దివ్యా వరాస్తాత మయా దత్తాస్తవాద్భుతాః।
సర్వకామవరాంస్తాత ప్రాప్స్యసి త్వమసంశయం॥ 2-46-16 (13161)
ఏవముక్త్వా స భగవాంజగామాకాశమేవ హి।
రరాజ బ్రహ్మలోకే హి బ్రహ్మర్షిగణసేవితః॥ 2-46-17 (13162)
తతో దేవాశ్చ నాగాశ్చ గంధర్వా మునయస్తథా।
వరప్రదానం శ్రుత్వైవ తే బ్రహ్మాణముపస్థితః॥ 2-46-18 (13163)
దేవా ఊచుః। 2-46-19x (1467)
వరేణానే భగవన్బాధిష్యతి స నోఽసురః।
తత్ప్రసీదస్వ భగవన్వధోపాయోఽస్య చింత్యతాం॥ 2-46-19 (13164)
భీష్మ ఉవాచ॥ 2-46-20x (1468)
తతో లోకహితం వాక్యం శ్రుత్వా దేవః ప్రజాపతిః।
ప్రోవాచ భగవాన్వాక్యం సర్వదేవగణాంస్తదా॥ 2-46-20 (13165)
అవశ్యం త్రిదశాస్తేన ప్రాప్తవ్యం తపసః ఫలం।
తపసోఽంతేఽస్య భగవాన్వధం కృష్ణః కరిష్యతి॥ 2-46-21 (13166)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా సురాః సర్వే బ్రహ్మణా తస్య వై వధం।
స్వాని స్థానాని దివ్యాని జగ్ముస్తే వై ముదాన్వితాః॥ 2-46-22 (13167)
లబ్ధమాత్రే వరే చాపి సర్వాస్తా బాధతే ప్రజాః।
హిరణ్యకశిపుర్దైత్యో వరదానేన దర్పితః॥ 2-46-23 (13168)
రాజ్యం చకార దైత్యేంద్రో దైత్యసంఘైః సమావృతః।
సప్తద్వీపాన్వశేచకే లోకాలోకాంతరం బలాత్॥ 2-46-24 (13169)
దివ్యభోగాన్సమస్తాన్వై లోకే సర్వానవాప సః।
దేవాంస్త్రిభువనస్థాంస్తు పరాజిత్య మహాసురః॥ 2-46-25 (13170)
త్రైలోక్యం వశమానీయ స్వర్గే వసతి దానవః।
యదా వరమదోన్మత్తో న్యవసద్దానవో దివి॥ 2-46-26 (13171)
అథ లోకాన్సగస్తాంశ్చ విజిత్య స మహాబలః।
భవేయమహమేవేంద్రః సోమోఽగ్నిర్మారుతో రవిః॥ 2-46-27 (13172)
సలిలం చాంతరిక్షం చ నక్షత్రాణి దిశో దశ।
అహం క్రోధశ్చ కామశ్చ వరుణో వసవోఽర్యమా॥ 2-46-28 (13173)
ధనదశ్చ ధనాధ్యక్షో యక్షకింపురుషాధిపః।
ఏతే భవేయమిత్యుక్త్వా స్వయం భూత్వా బలాత్స చ॥ 2-46-29 (13174)
ఏషాం గృహీత్వా స్థానాని తేషాం కార్యాణ్యవాప సః।
ఇజ్యశ్చాసీన్మఖవరైర్దేవకిన్నరసత్తమైః॥ 2-46-30 (13175)
నరకస్థాన్సమానీయ స్వర్గస్థాంశ్చ చకార సః।
ఏవమాదీని కర్మాణి కృత్వా దైత్యపతిర్బలీ॥ 2-46-31 (13176)
ఆశ్రమేషు మహాభాగాన్మునీన్వై శంసితవ్రతాన్।
సత్యధర్మపరాందాంతాన్పురా ధర్షితవాంస్తు సః॥ 2-46-32 (13177)
యాజ్ఞీయాన్కృతబాందైత్యన్యాజకాంశ్చైవ దేవతాః।
యత్రయత్ర సురా జగ్ముస్తత్రతత్ర వ్రజత్యుత॥ 2-46-33 (13178)
స్థానాని దేవతానాం తు హృత్వా రాజ్యమకారయత్।
పంచకోట్యశ్చ వర్షాణి అయుతాన్యేకషష్టి చ॥ 2-46-34 (13179)
షష్టిశ్చైవ సహస్రాణాం జగ్ముస్తస్య దురాత్మనః।
ఏతద్వర్షం స దైత్యేంద్రో భోగైశ్చర్యమవాప సః॥ 2-46-35 (13180)
తేనాతిబాధ్యమానాస్తే దైత్యేంద్రేణ బలీయసా।
బ్రహ్మలోకం సురా జగ్ముః శర్వశక్రపురోగమాః॥ 2-46-36 (13181)
పితామహం సమాసాద్య ఖిన్నాః ప్రాంజలయోఽబ్రువన్ ॥ 2-46-37 (13182)
దేవా ఊచుః। 2-46-38x (1469)
భగవన్భూతభవ్యేశ నస్త్రాయస్వ ఇహాగతాన్।
భయం దితిసుతాద్ఘోరాద్భవత్యద్య దివానిశం॥ 2-46-38 (13183)
భగవన్సర్వదైత్యానాం స్వయంభూరాదికృత్ప్రభుః।
స్రష్టా త్వం హవ్యకవ్యానామవ్యక్తః ప్రకృతిర్ధ్రువః॥ 2-46-39 (13184)
బ్రహ్మోవాచ। 2-46-40x (1470)
శ్రూయతామాపదేవం హి దుర్విజ్ఞేయా మయాపి చ।
నారాయణస్తు పురుషో విశ్వరూపో మహాద్యుతిః॥ 2-46-40 (13185)
అవ్యక్తః సర్వభూతానామచింత్యో విభురవ్యయః।
మమాపి స తు యుష్మాకం వ్యసనే పరమా గతిః॥ 2-46-41 (13186)
నారాయణః పరోఽవ్యక్తాదహమవ్యక్తసంభవః।
మత్తో జజ్ఞుః ప్రజా లోకాః సర్వే దేవాసురాశ్చ తే॥ 2-46-42 (13187)
దేవా యథాహం యుష్మాకం తథా నారాయణో మమ।
పితామహోఽహం సర్వస్య స విష్ణుః ప్రపితామహః॥ 2-46-43 (13188)
నిశ్చితం విషుధా దైత్యం స విష్ణుస్తం హనిష్యతి।
తస్య నాస్తి న శక్యం చ తస్మాద్వ్రజత మాచిరం॥ 2-46-44 (13189)
భీష్మ ఉవాచ॥ 2-46-45x (1471)
పితామహవచః శ్రుత్వా సర్వే తే భరతర్షభ।
విబుధా బ్రహ్మణా సార్ధం జగ్ముః క్షీరోదధిం ప్రతి॥ 2-46-45 (13190)
ఆదిత్యా వసవః సాధ్యా విశ్వే చ మరుతస్తథా।
రుద్రా మహర్షయశ్చైవ అశ్వినౌ చ సురూపిణౌ॥ 2-46-46 (13191)
అన్యే చ దివ్యా యే రాజంస్తే సర్వే సగణాః సురాః।
చతుర్ముఖం పురస్కృత్య శ్వేతద్వీపముపాగతాః॥ 2-46-47 (13192)
దేవా ఊచుః। 2-46-48x (1472)
త్రాయస్వ నోఽద్య దేవేశ హిరణ్యకశిపోర్వధాత్।
త్వం హి నః పరమో ధాతా బ్రహ్మాదీనాం సురోత్తమ॥ 2-46-48 (13193)
ఉత్ఫుల్లాంబుజపత్రాక్ష శత్రుపక్షభయంకర।
క్షయాయ దితివంశస్య శరణం త్వం భవిష్యసి॥ 2-46-49 (13194)
భీష్ణ ఉవాచ॥ 2-46-50x (1473)
తద్దేవానాం వచః శ్రుత్వా తదా విష్ణుః శుచిశ్రవాః।
అదృశ్యః సర్వభూతాత్మా వక్తుమేవోపచక్రమే॥ 2-46-50 (13195)
విష్ణురువాచ॥ 2-46-51x (1474)
భయం త్యజధ్వమమరా అభయం వో దదాంయహం।
తదేవ త్రిదివం దేవాః ప్రతిపద్యత మాచిరం॥ 2-46-51 (13196)
ఏషోఽహం సగణం దైత్యం వరదానేన దర్పితం।
అవధ్యమమరేంద్రాణాం దానవేంద్రం నిహన్ంయహం॥ 2-46-53 బ్రహ్మోవాచ॥ 2-46-52 (13197)
భహవందేవదేవేశ ఖిన్నా ఏతే భృశం సురాః।
తస్మాత్త్వం జహి దైత్యేంద్రం క్షిప్రం కాలోఽస్య మాచిరం।
ఏష త్వం సగణం దైత్యం వరదానేన దర్పితం॥ 2-46-53 (13198)
విష్ణురువాచ॥ 2-46-54x (1475)
క్షిప్రమేవ కరిష్యామి త్వరయా దైత్యనాశనం।
తస్మాత్త్వం విబుధాశ్చైవ ప్రతిపద్యత వై దివం॥ 2-46-54 (13199)
భీష్మ ఉవాచ॥ 2-46-55x (1476)
ఏవముక్త్వా తు భగవాన్విసృజ్య త్రిదివేశ్వరాన్।
నరస్యార్ధతనుర్భూత్వా సింహస్యార్ధతనుః పునః॥ 2-46-55 (13200)
నారసింహేన వపుషా పాణిం సంస్పృశ్య పాణినా।
భీమరూపో మహాతేజా వ్యాదితాస్య ఇవాంతకః॥ 2-46-56 (13201)
హిరణ్యకశిపుం రాజంజగామ హరిరీశ్వరః।
దైత్యాస్తమాగతం దృష్ట్వా నారసింహం మహాబలం॥ 2-46-57 (13202)
వవర్షుః శస్త్రవర్షైస్తే సుసంక్రుద్ధాస్తదా హరిం।
తైః సృష్టసర్వశస్త్రాణి భక్షయామాస వై హరిః॥ 2-46-58 (13203)
జఘాన న రణే దైత్యాన్సహస్రాణి బహూని చ।
తాన్నిహత్య చ దైతేయాన్సర్వాన్క్రుద్ధాన్మహాబలాన్॥ 2-46-59 (13204)
అభ్యధావత్సుసంక్రుద్ధో దైత్యేంద్రం బలగర్వితం।
జీమూతఘనసంకాశో జీమూతఘననిస్వనః॥ 2-46-60 (13205)
జీమూత ఇవ దీప్తౌజా జీమూత ఇవ వేగవాన్।
దైత్యం సోఽతిబలం దృప్తం దృప్తశార్దూలవిక్రమం॥ 2-46-61 (13206)
దృప్తైర్దైత్యగణైర్గుప్తం ఖరైర్నఖముకైరుత।
తతః కృత్వా తు యుద్ధం వై తేన దైత్యేన వై హరిః॥ 2-46-62 (13207)
సంధ్యాకాలే మహాతేజా భవనాంతే త్వరాన్వితః।
ఊరౌ నిధాయ దైత్యేంద్రం నిర్బిభేద నఖైస్తదా॥ 2-46-63 (13208)
మహాబలం మహావీర్యం వరదానేన గర్వితం।
దైత్యశ్రేష్ఠం సురశ్రేష్ఠో జఘాన తరసా హరిః॥ 2-46-64 (13209)
హిరణ్యకశిపుం హత్వా సర్వదైత్యాంశ్చ వై తదా।
విబుధానాం ప్రజానాం చ హితం కృత్వా మహాద్యుతిః॥ 2-46-65 (13210)
ప్రముమోద హరిర్దేవః ప్రాప్య ధర్మం తదా భువి।
ఏష తే నారసింహోఽత్ర కథితః పాండునందన। 2-46-66 (13211)
శృణు త్వం వామనం నామ ప్రాదుర్భావం మహాత్మనః॥ ॥ 2-46-67 (13212)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 46॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 047
॥ శ్రీః ॥
2.47. అధ్యాయః 047
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
బలినిపీడితైరింద్రాదిభిః ప్రార్ధితేన హరిణా అదిత్యాం వామనత్వేనావతీర్య బలి ంప్రతి యాచనం॥ 1॥ త్రివిక్రమరూపిణో హరేః పాదాంగుష్ఠనఖనిర్భిణ్ణోర్ధ్వాండాద్గంగాయాః ప్రాదు ర్భావో బలినిగ్రహశ్చ ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
పురా త్రేతాయుగే రాజన్బలిర్వైరోజనోఽభవత్।
దైత్యానాం పార్థివో వీరో బలేనాప్రతిమో బలీ॥ 2-47-1 (13213)
తదా బలిర్మహారాజ దైత్యసంఘైః సమావృతః।
విజేతుం తరసా శక్రమింద్రస్థానమవాప సః॥ 2-47-2 (13214)
తేన విత్రాసితా దేవా బలినాఽఽఖండలాదయః।
బ్రహ్మాణం తు పురస్కృత్య గత్వా క్షీరోదధిం తదా॥ 2-47-3 (13215)
తుష్టువుః సహితాః సర్వే దేవం నారాయణం ప్రభుం।
స తేషాం దర్శనం చక్రే విబుధానాం హరిస్తదా॥ 2-47-4 (13216)
ప్రసాదజం తస్య విభోరదిత్యాం జన్మ ఉచ్యతే।
అదితేరపి పుత్రత్వమేత్య యాదవనందనః॥ 2-47-5 (13217)
ఏష విష్ణురితి ఖ్యాత ఇంద్రస్యావరజోఽభవత్।
తస్మిన్నేవ చ కాలే తు దైత్యేంద్రో బలవీర్యవాన్॥ 2-47-6 (13218)
అశ్వమేధం క్రతుశ్రేష్ఠమాహర్తుముపచక్రమే।
వర్తమానే తదా యజ్ఞే దైత్యేంద్రస్య యుధిష్ఠిర॥ 2-47-7 (13219)
స విష్ణుర్మానవో భూత్వా ప్రచ్ఛన్నో బ్రహ్మసంవృతః।
ముండో యత్రోపవీతీ చ కృష్ణాజినధరః శిఖీ॥ 2-47-8 (13220)
పాలాశదండం సంగృహ్య వామనోఽద్భుతదర్శనః।
ప్రవిశ్య స బలేర్యజ్ఞే వర్తమానో చ దక్షిణాం॥ 2-47-9 (13221)
దేహీత్యువాచ దైత్యేంద్రం విక్రమాంస్త్రీనిహైవ హ।
దీయతాం త్రిపదీమాత్రమిత్యయాచన్మహాసురం॥ 2-47-10 (13222)
స తథేతి ప్రతిశ్రుత్య ప్రదదౌ విష్ణవే తదా।
తేన లబ్ధ్వా హిరర్భూమిం జృంభయామాస వై భృశం॥ 2-47-11 (13223)
స శిశుః సదివం ఖం చ పృథివీం వచ విశాంపతే।
త్రిభిర్విక్రమణైశ్చైవ సర్వమాక్రమతాభిభూః॥ 2-47-12 (13224)
బలేర్బలవతో యజ్ఞే బలినా విష్ణునా పురా।
విక్రమైస్త్రిభిరక్షోభ్యాః క్షోభితాస్తే మహాసురాః॥ 2-47-13 (13225)
విప్రచిత్తిముఖాః క్రుద్ధాః సర్వసంఘా మహాసురాః।
నానావక్రా మహాకాయా నానావేషధరా నృప॥ 2-47-14 (13226)
నానాప్రహరణా రౌద్రా నానామాల్యానులేపనాః।
స్వాన్యాయుధాని సంగృహ్య ప్రదీప్తా ఇవ తేజసా॥ 2-47-15 (13227)
క్రమమాణం హరి తత్ర ఉపావర్తంత భారత।
ప్రమథ్య సర్వాందైతేయాన్పాదహస్తతలైస్తు తాన్॥ 2-47-16 (13228)
రూపం కృత్వా మహాభీమం జహారాశు స మేదినీం।
సంప్రాప్య దివమాకాశమాదిత్యసదనే స్థితః॥ 2-47-17 (13229)
అత్యరోచత భూతాత్మా ఆదిత్యస్యైవ తేజసా।
ప్రకాశయందిశః సర్వాః ప్రదిశశ్చ మహాయశాః॥ 2-47-18 (13230)
శుశుభే స మహాబాహుః సర్వలోకాన్ప్రకాశయన్।
తస్య విక్రమతో భూమిం చంద్రాదిత్యౌ స్తనాంతరే॥ 2-47-19 (13231)
నభస్తు క్రమమాణస్య నాభ్యాం కిల తదా స్థితౌ।
పరమాక్రమమాణస్య నానుభ్యాం తౌ వ్యవస్థితౌ॥ 2-47-20 (13232)
విష్ణోరమితవీర్యస్య వదంత్యేవం ద్విజాతయః।
అథాస్య పాదాక్రమణాత్పఫాలాండో యుధిష్ఠిరః॥ 2-47-21 (13233)
తచ్ఛిద్రాత్స్యందినీ తస్య పాదభ్రష్టా తు నింనగా।
ససార సాగరం సా తు పావనీ సాగరంగమా॥ 2-47-22 (13234)
జహార మేదినీం సర్వాం హత్వా దానవపుంగవాన్।
ఆసురీ శ్రియమాహృత్య త్రీల్లోకాన్స జనార్దన॥ 2-47-23 (13235)
సపుత్రదారానసురాన్పాతాలే సంన్యవేశయత్।
నముచిః శంబరశ్చైవ ప్రహ్లాదశ్చ మహామనాః॥ 2-47-24 (13236)
మహాభూతాని భూతాత్మా సవిశేషాని వై హరిః।
కాలం చ సకలం రాజన్గాత్రభూతాన్యదర్శయత్॥ 2-47-25 (13237)
తస్య గాత్రే జగత్సర్వమానీతమధిపశ్యతి।
న కించిదస్తి లోకేషు యదనాప్తం మహాత్మనా॥ 2-47-26 (13238)
తద్ధి రూపముపేంద్రస్య దేవదానవమానవాః।
దృష్ట్వా సంముముహుః సర్వే విష్ణుతేజోఽభిపీడితాః॥ 2-47-27 (13239)
బలిర్బద్ధోఽభిమానీ చ యజ్ఞవాటే మహాత్మనా।
విరోచనకులం సర్వం పాతాలే వినివేశితం॥ 2-47-28 (13240)
ఏవంవిధాని కర్మాణి కృత్వా గరుడావాహనః।
న విస్మయముపాగచ్ఛత్పారమేష్ఠ్యేన తేజసా॥ 2-47-29 (13241)
స సర్వమసురైశ్వర్యం సంప్రదాయ శచీపతేః।
త్రైలోక్యం చ దదౌ శక్రే విష్ణుర్దానవసూదనః॥ 2-47-30 (13242)
ఏష తే వామనో నామ ప్రాదుర్భావో మహాత్మనః।
వేదవిద్భిర్ద్విజైరేతచ్ఛ్రూయతే వైష్ణవం యశః।
మానుషేషు తతో విష్ణోః ప్రాదుర్భావాంస్తథా శృణు॥ ॥ 2-47-31 (13243)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 47 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 048
॥ శ్రీః ॥
2.48. అధ్యాయః 048
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దత్తాత్రేయనాంనాఽవతీర్ణస్య హరేః కార్తవీర్యార్జునస్య వరదానాదికం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ॥
విష్ణోః పునర్మహాభాగః ప్రాదుర్భావో మహాత్మనః।
దత్తాత్రేయ ఇతి ఖ్యాత ఋషిరాసీన్మహాయశాః॥ 2-48-1 (13244)
తేన నష్టేషు వేదేషు క్రియాసు చ మఖేషు చ।
చాతుర్వర్ణ్యే చ సంకీర్ణే ధర్మే శిథిలతాం గతే॥ 2-48-2 (13245)
అభవర్ధతి చాధర్మే సత్యే నష్టే స్థితేఽనృతే।
ప్రజాసు క్షీయమాణాసు ధర్మే చామూలతాం పతే॥ 2-48-3 (13246)
సయజ్ఞాః సక్రియా వేదాః ప్రత్యానీతా హి తేన వై।
చాతుర్వర్ణ్యమసంకీర్ణం కృతం తేన మహాత్మనా॥ 2-48-4 (13247)
స ఏవ వై యదా ప్రాదాద్ధైహయాధిపతేర్వరం।
తం హైహయానామధిపస్త్వర్జునోఽభిప్రసాదయన్॥ 2-48-5 (13248)
వనం పర్యచరన్సంయక్ఛుశ్రూషురనుసూయకః।
నిర్మమో నిరహంకారో దీర్ఘకాలమతోషయత్॥ 2-48-6 (13249)
ఆరాధ్య దత్తాత్రేయం హి అగృఙ్ణాత్స వరానిమాన్।
ఆప్తాదాప్తతరాన్విప్రాద్విద్వాన్విద్వన్నిషేవితాత్॥ 2-48-7 (13250)
ఋతేఽమరత్వం విప్రేణ దత్తాత్రేయేణ ధీమతా।
వరైశ్చతుర్భిః ప్రవృత ఇమాన్వవ్రే వరాన్నృపః॥ 2-48-8 (13251)
శ్రీమాన్మనస్వీ బలవాన్సత్యవాగనసూయకః।
సహస్రబాహుర్భూయాసమేషు మే ప్రథమో వరః॥ 2-48-9 (13252)
జరాయుజాండజం సర్వం సర్వం చైవ చరాచరం।
శాస్తుమిచ్ఛామి ధర్మేణ ద్వితీయస్త్వేష మే వరః॥ 2-48-10 (13253)
పితృందేవానృషీన్విప్రాన్యజేయం విపులైర్మఖైః।
అమిత్రాంశ్చ శితైర్బాణైస్తృతీయో వ్రర ఏష మే॥ 2-48-11 (13254)
యస్య నాసీన్న భవితా న చాస్తి సదృశః పుమాన్।
ఇహ వా దివి వా లోకే స మే హంతా భవేదితి॥ 2-48-12 (13255)
సోఽర్జునః కృతవీర్యస్య వరః పుత్రోఽభవద్యుధి।
స సహస్రం సహస్రాణాం మాహిష్మత్యామవర్ధత॥ 2-48-13 (13256)
స భూమిమఖిలాం జిత్వా ద్వీపాంశ్చాపి సముద్రిణః।
నభసీవాజ్వలత్సూర్యః పుణ్యైః కర్మభిర్జునః॥ 2-48-14 (13257)
ఇంద్రద్వీపం కశేరుం చ కామద్వీపం గభస్తితం।
గంధర్వవరుణద్వీపం సౌహృష్టమమితప్రభః॥ 2-48-15 (13258)
పూర్వైరజితపూర్వాంశ్చ ద్వీపనజయదర్జునః।
ఇదం తు కార్తవీర్యస్య బభూవాసదృశం జనైః॥ 2-48-16 (13259)
న పూర్వే నాపరే తస్య గమిష్యంతి గతిం నృపాః।
యదర్ణవే ప్రయాతస్య వస్త్రం న పరిషిచ్యతే॥ 2-48-17 (13260)
సౌవర్ణం సర్వమప్యాసీద్విమానవరముత్తమం।
చతుర్ధా వ్యభజద్రాష్ట్రం తద్విభజ్యాన్వపాలయత్॥ 2-48-18 (13261)
ఏకాంశేనాహరత్సేనామేకాంశేనావసద్గృహాన్।
యస్తు తస్య తృతీయాంశో రాజ్ఞోఽభూజ్జనసంగ్రహే॥ 2-48-19 (13262)
ఆప్తః పరమకల్యాణస్తేన యజ్ఞానకల్పయత్।
యే దస్యవో గ్రామచరా అరంయే చ వసంతి యే॥ 2-48-20 (13263)
చతుర్థేన తు సోంఽశేన తాన్సర్వాన్ప్రత్యషేధయత్।
ద్వారాణి నాపిధీయంతే పురేషు నగరేషు చ॥ 2-48-21 (13264)
స ఏవ రాష్ట్రపాలోఽభూత్స్రీపాలోఽభవదర్జునః।
స ఏవాసీద్జాపాలః సః గోపాలో విశాంపతే॥ 2-48-22 (13265)
శతం వర్షసహస్రాణామనుశిష్యార్జునో మహీం।
దత్తాత్రేయప్రసాదేన ఏవం రాజ్యం చకార సః॥ 2-48-23 (13266)
ఏవం బహూని కర్మాణి చక్రే లోకహితాయ సః॥
దత్తాత్రేయ ఇతి ఖ్యాతః ప్రాదుర్భావో హ్యయం హరేః।
కథితో భరతశ్రేష్ట శృణు భూయో మహాత్మనః॥ ॥ 2-48-24 (13267)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి అష్టచతత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 48 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 049
॥ శ్రీః ॥
2.49. అధ్యాయః 049
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శ్రీహరేర్జమదగ్నిగృహే రామనాంనాఽవతరణం॥ 1॥ పరశురామేణ కార్తవీర్యార్జునహననం॥ 2॥। త్రిస్సప్తకృత్వః క్షత్రియాన్నిహత్య తద్రక్తజలైః స్వపితౄణాం తర్పణం॥3॥ కాశ్యపాయాఖండభూమండలం దత్త్వా సాల్వేనాయోధనే కుమారీణాం వాణ్యా తం విసృజ్య శస్త్రన్యాసపూర్వకం తపశ్చరణం॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
తథా భృగుకులే జన్మ యదర్థం చ మహాత్మనః।
జామదగ్న్య ఇతి ఖ్యాతః ప్రాదుర్భావశ్చ వైష్ణవః॥ 2-49-1 (13268)
జమదగ్నిసుతో రాజంత్రామో నామ స వీర్యవాన్।
హేహయాంతకరో రాజన్స రామో బలినాం వరః॥ 2-49-2 (13269)
కార్తావీర్యో మహావీర్యో బలేనాప్రతిమస్తదా।
రామేణ జామదగ్న్యేన హతో విషమమాచరన్॥ 2-49-3 (13270)
తం కార్తవీర్యం రాజానం హేహయానామరిందమం।
రథస్థం పార్థివం రామః పాతయిత్వాఽవధీద్రణే॥ 2-49-4 (13271)
జంభస్య యజ్ఞం హత్వా స ఋత్విజశ్చైవ సంస్తరే।
జంభస్య మూర్ధ్ని భేత్తా చ హంతా చ శతదుందుభేః॥ 2-49-5 (13272)
స ఏష కృష్ణో గోవిందో జాతో భృగుషు వీర్యవాన్।
సహస్రబాహుముద్ధర్తుం సహస్రజితమాహవే॥ 2-49-6 (13273)
క్షత్రియాణాం చతుష్పష్టిమయుతాని మహాయశాః।
సరస్వత్యాం సమేతాని ఏష వై ధనుషాఽజయత్॥ 2-49-7 (13274)
బ్రహ్మద్విషాం ధే తస్మిన్మహస్రాణి చతుర్దశ।
పునర్జఘాన శూరాణామతిక్రూరో రథర్షభః॥ 2-49-8 (13275)
తతో రాజ్ఞాం సహస్రం స భంక్తా పూర్వమరిందమః।
సహస్రం ముసలేనాహన్సహస్రముదకృంతత॥ 2-49-9 (13276)
చతుర్దశసహస్రాణి కృణదూమమపాయయత్।
శిష్టాన్బ్రహ్మద్విషో జిత్వా తతోఽస్నాయత భార్గవః 2-49-10 (13277)
రామరామేత్యమిక్రుష్టో బ్రాహ్మణైః క్షత్రియార్దితైః।
నిఘ్నఞ్శతసహస్రాణి రామః పరశునాభిభూః॥ 2-49-11 (13278)
న హ్యమృష్యత తాం వాచమార్తైర్భృశముదీరితాం।
భృగో రామాభిధావేతి యదాఽక్రందంద్విజాతయః॥ 2-49-12 (13279)
కాశ్మీరాందరదాన్కుంతీన్క్షుద్రకాన్మాలవాంఛవాన్।
చేదికాశికరూశాంశ్చ ఋషికాన్క్రథకైశికాన్॥ 2-49-13 (13280)
అంగాన్వంగాన్కలింగాంశ్చ మాగధాన్కాశికోసలాన్।
రాత్రాయణాన్వీతిహోత్రాన్కిరాతాన్కార్తికావతాన్॥ 2-49-14 (13281)
ఏతానన్యాంశ్చ రాజన్యాందేశేదేశే సహస్రశః।
నికృత్య నిశితైర్బాణైః సంప్రదాయ వివస్వతే॥ 2-49-15 (13282)
కీర్ణా క్షత్రియకోటీభిర్మేరుమందరభూషణా।
త్రిః సప్తకృత్వః పృథివీ తేన నిఃక్షత్రియా కృతా॥ 2-49-16 (13283)
కృత్వా నిఃక్షత్రియాం చైవ భార్గవః స మహాయశాః।
ఇంద్రగోపకవర్ణస్య జీవంజీవనిభస్య చ॥ 2-49-17 (13284)
పూరయిత్వా చ సరితః క్షతజస్య సరాంసి చ।
చకార తర్పణం వీరః పితౄణాం తాసు తేషు చ॥ 2-49-18 (13285)
సర్వానష్టాదశ ద్వీపాన్వశమానీయ భార్గవః।
సోఽశ్వమేధసహస్రాణి నరమేధశతాని చ॥ 2-49-19 (13286)
ఇష్ట్వా సాగరపర్యంతాం కాశ్యపాయ మహీం దదౌ।
తస్యాగ్రేణానుపర్యేతి భూమిం కృత్వా విపాంసులాం॥ 2-49-20 (13287)
తతః కాలకృతాం సత్యాం భార్గవాయ మహాత్మనే।
గాధామప్యత్ర గాయంతి యే పురాణవిదో జనాః॥ 2-49-21 (13288)
వేదిమష్టాదశోత్సేధాం హిరణ్యస్యాతిపౌరుషీం।
రామేణ జామదగ్న్యేన ప్రతిజగ్రాహ కాశ్యపః॥ 2-49-22 (13289)
ఏవమిష్ట్వా మహాబాహుః క్రతుభిర్భూరిదక్షిణైః।
అన్యద్వర్షశతం రామః సౌభే సాల్వమయోధయత్॥ 2-49-23 (13290)
తతః స భృగుశార్దూలస్తం సౌభం యోధయన్ప్రభుః।
సుబంధురం రథం రాజన్నాస్థాయ భరతర్షభ॥ 2-49-24 (13291)
నగ్నికానాం కుమారీణాం గాయంతీనాముపాశృణోత్।
రామరామ మహాబాహో భృగూణాం కీర్తివర్ధన॥ 2-49-25 (13292)
త్యజ శస్త్రాణి సర్వాణి న త్వం సౌభం వధిష్యసి।
శంఖచక్రగదాపాణిర్దేవానామభయంగరః॥ 2-49-26 (13293)
యుధి ప్రద్యుంనసాంబాభ్యాం కృష్ణః సౌభం వధిష్యతి।
తచ్ఛ్రుత్వా పురుషవ్యాఘ్రస్తత ఏవ వనం యయౌ॥ 2-49-27 (13294)
న్యస్య సర్వాణి శస్త్రాణి కాలకాంక్షీ మహాయశాః।
రథం సర్వాయుధం చైవ శరాన్పరశుమేవ చ॥ 2-49-28 (13295)
ధనూంష్యప్సు ప్రతిష్ఠాప్య రామస్తేపే పరం తపః।
హ్రియం ప్రజ్ఞాం శ్రియం కీర్తిం లక్ష్మీం చామిత్రకర్శనః॥ 2-49-29 (13296)
పంచాధిష్ఠాయ ధర్మాత్మా తం రథం విససర్జ హ।
ఆదికాలే ప్రవృత్తం తు వ్యభజత్కరమీశ్వరః॥ 2-49-30 (13297)
నాఘ్నతం శ్రద్ధయా సౌభం న హ్యశక్తో మహాయశాః।
జామదగ్న్య ఇతి ఖ్యాతో యస్త్వయం భగవానుపిః। 2-49-31 (13298)
సోఽస్య భాగస్తపస్తేపే భార్గవో లోకవిశ్రుతః॥ ॥ 2-49-32 (13299)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః॥ 49॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 050
॥ శ్రీః ॥
2.50. అధ్యాయః 050
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శ్రీవిష్ణోర్దశరథగృహే రామత్వేనావతారః॥ 1॥ విశ్వామిత్రేణ స్వాశ్రమం నీతేన సలక్ష్మణేన రామేణ సుబాహ్వాదిహననం॥ 2॥ సీతాముదూహ్య నిజనగరమేత్య పితృనిదేశేన సీతాలక్ష్మణాభ్యాం సహ వనం గతేన రామేణ స్వరదూషణాదిహననం॥ 3॥ సీతావియోగినః సుగ్రీవేణ సఖ్యమేత్య వాలినం సంహృతవతో రామస్య హనుమద్వచనేన లంక ాగమనం॥ 4॥ రావణాదీన్నిహత్య సీతాప్రముఖైః సహాయోధ్యాం గతేన రామేణ లవణాసురం శత్రుఘ్నేన ఘ ాతయిత్వా ప్రజాపాలనం॥ 5॥ సంగ్రహేణ శ్రీకృష్ణచరిత్రనిరూపణం కల్క్యవతారకథనం చ॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
శృణు రాజంస్తతో విష్ణోః ప్రాదుర్భావం మహాత్మనః।
అష్టావింశే యుగే చాపి మార్కండేయపురః సరః॥ 2-50-1 (13300)
తిథౌ నావమికే జజ్ఞే తథా దశరథాదపి।
కృత్వాఽఽత్మానం మహాబాహుశ్చతుర్ధా విష్ణురవ్యయః॥ 2-50-2 (13301)
లోకే రామ ఇతి ఖ్యాతస్తేజసా భాస్కరోపమః।
ప్రసాదనార్థం లోకస్య విష్ణుస్తత్ర సనాతనః॥ 2-50-3 (13302)
ధర్మార్థమేవ కౌంతేయ జజ్ఞే తత్ర మహాయశాః।
తమప్యాహుర్మనుష్యేంద్రం సర్వభూతపతేస్తనుం॥ 2-50-4 (13303)
యజ్ఞవిఘ్నకరస్తత్ర విశ్వామిత్రస్య భారత।
సుబాహుర్నిహతస్తేన మారీచస్తాడితో భృశం॥ 2-50-5 (13304)
తస్మై దత్తాని చాస్రాణి విశ్వమిత్రేణ ధీమతా।
వధార్థం సర్వశత్రూణాం దుర్వారాణి సురైరపి॥ 2-50-6 (13305)
వర్తమానే మహాయజ్ఞే జనకస్య మహాత్మనః।
భగ్నం మాహేశ్వరం చాపం క్రీడతా లీలయా భృశం॥ 2-50-7 (13306)
తతస్తు సీతాం జగ్రాహ భార్యార్థే జానకీం విభుః।
నగరీం పునరాసాద్య ముముదే తత్ర సీతయా॥ 2-50-8 (13307)
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య పిత్రా తత్రాభిచోదితః।
కైకేయ్యాః ప్రియమన్విచ్ఛన్వనమభ్యవపద్యత॥ 2-50-9 (13308)
యః సమాః సర్వధర్మజ్ఞశ్చతుర్దశ వనే వసన।
లక్ష్మణానుచరో రామః సర్వభూతహితే రతః॥ 2-50-10 (13309)
చతుర్దశ వనే తీర్త్వా తదా వర్షాణి భారత।
రూపిణీ యస్య పార్శ్వస్థా సీతేత్యభిహితా జనైః॥ 2-50-11 (13310)
పూర్వోచితత్వాత్సా లక్ష్మీర్భర్తారమనుశోచతి।
జనస్థానే వసన్కార్యం త్రిదశానాం చకార సః॥ 2-50-12 (13311)
మారీచం దూషణం హుత్వా ఖరం త్రిశిరసం తథా।
చతుర్దశ సహస్రాణి రక్షసాం ఘోరకర్మణాం॥ 2-50-13 (13312)
జఘాన రామో ధర్మాత్మా ప్రజానాం హితకాంయయ।
విరాధం చ కబంధం చ రాక్షసౌ ఘోరకర్మిణౌ॥ 2-50-14 (13313)
జఘాన చ తదా రామో గంధర్వౌ శాషవిక్షతౌ।
స రావణస్య భగినీనాసాచ్ఛేదమకారయత్॥ 2-50-15 (13314)
భార్యావియోగం తం ప్రాప్య మృగయన్వ్యచరద్వనం।
స తస్మాదృశ్యమూకం తు గత్వా పంపామతీత్య చ॥ 2-50-16 (13315)
సుగ్రీవం మారుతిం దృష్ట్వా చక్రే మైత్రీం తయోః స వై।
అథ గత్వా స కిష్కింధాం సుగ్రీవేణ తదా సహ॥ 2-50-17 (13316)
నిహత్య వాలినం యుద్ధే వానరేద్రం మహాబలం।
అభ్యపించత్తదా రామః సుగ్రీవం వానరేశ్వరం॥ 2-50-18 (13317)
తతః స వీర్యవాన్రాజంస్త్వరయా వై సముత్సుకః।
విచిత్య వాయుపుత్రేణ లంకాదేశం నివేదితః॥ 2-50-19 (13318)
మేతుం వద్ధ్వా సముద్రస్య వానరైః స సముత్సుకః।
సీతాయాః పదమన్విచ్ఛన్రామో లంకాం వివేశ వై॥ 2-50-20 (13319)
దేవోరగగణానాం హి యక్షరాక్షసపక్షిణాం।
తత్రావద్యం రాక్షసేంద్రం రావణం యుధి దుర్జయం॥ 2-50-21 (13320)
యుక్తం రాక్షసకోటీభిర్భిన్నాంజనచయోపమం।
దుర్నిరీక్ష్యం సురగణైర్వరదానేన దర్పితం॥ 2-50-22 (13321)
జఘాన సచివైః సార్ధం సాన్వయం రావణం రణే॥ 2-50-23 (13322)
త్రైలోక్యకంటకం వీరం మహాకాయం మహాబలం।
రావమం సగణం హత్వా రామో భూతపతిః పురా॥ 2-50-24 (13323)
లంకాయాం తం మహాత్మానం రాక్షసేంద్రం విభీషణం।
అభిషిచ్య తతో రామ అమరత్వం దదౌ తదా॥ 2-50-25 (13324)
ఆరుహ్య పుష్పకం రామః సీతామాదాయ పాండవ।
సబలం స్వపురం గత్వా ధర్మరాజ్యమపాలయత్॥ 2-50-26 (13325)
దానవో లవణో నామ మధోః పుత్రో మహాబలః।
శత్రుఘ్నేన హతో రాజంస్తదా రామస్య శాసనాత్॥ 2-50-27 (13326)
ఏవం బహూని కర్మాణి కృత్వా లోకహితాయ సః।
రాజం చకార విధివద్రామో ధర్మభృతాం వరః॥ 2-50-28 (13327)
శతాశ్వమేధానాజహ్రే జ్యోతిరుక్థ్యాన్నిరర్గలాన్।
నాశ్రూయంతాశుభా వాచో నాత్యయః ప్రాణినాం తదా। 2-50-29 (13328)
న దస్యుజం భయం చాసీద్రామే రాజ్యం ప్రశసతి।
ఋషీణాం దేవతానాం చ మనుష్యాణాం తథైవ చ॥ 2-50-30 (13329)
పృథివ్యాం ధార్మికాః సర్వే రామే రాజ్యం ప్రశాసతి।
నాధర్మిష్ఠో నరః కశ్చిద్బభూవ ప్రాణినాం క్వచిత్॥ 2-50-31 (13330)
ప్రాణాపానౌ సమౌ హ్యాస్తాం రామే రాజ్యం ప్రశాసతి।
గాధామప్యత్ర గాయంతి యే పురాణవిదో జనాః॥ 2-50-32 (13331)
శ్యామో యువా లోహితాక్షో మాతంగానామివర్షభః।
ఆజానుబాహుః సుముఖః సింహస్కంధో మహాబలః॥ 2-50-33 (13332)
దశవర్షసహస్రాణి దశవర్షశతాని చ।
రాజ్యం భోగం చ సంప్రాప్య శశాస పృథివీమిమాం॥ 2-50-34 (13333)
రామో రామో రామ ఇతి ప్రాజానామభవన్కథాః।
రామభూతం జగదిదం రామే రాజ్యం ప్రశాసతి॥ 2-50-35 (13334)
ఋగ్యజుః సామహీనాశ్చ న తదాఽసంద్విజాయః।
ఉషిత్వా దండకే కార్యం త్రిదశానాం చకార సః॥ 2-50-36 (13335)
పూర్వాపకారిణం తం తు పౌలస్త్యం మనుజర్షభం।
దేవగంధర్వనాగానామరిం స నిజఘానహ॥ 2-50-37 (13336)
సత్వవాన్గుణసంపన్నో దీప్యమానః స్వతేజసా।
ఏవమేవ మహాబాహురిక్ష్వాకుకులవర్ధనః॥ 2-50-38 (13337)
రావణం సగణం హత్వా దివమాక్రమతాభిభూః।
ఇతి దాశరథేః ఖ్యాతః ప్రాదుర్భావో మహాత్మనః॥ 2-50-39 (13338)
తతః కృష్ణో మహాబాహుర్భీతానామభయంకరః।
అష్టావింశే యుగే రాజంజజ్ఞే శ్రీవత్సలక్షణః॥ 2-50-40 (13339)
పేశలశ్చ వదాన్యశ్చలోకే బహుమతో నృషు।
స్మృతిమాందేశకాలజ్ఞః శంఖచక్రగదాసిభృత్॥ 2-50-41 (13340)
వాసుదేవ ఇతి ఖ్యాతో లోకానాం హితకృత్సదా।
వృష్ణీనాం చ కులే జాతో భూమేః ప్రియచికీర్షయా॥ 2-50-42 (13341)
శత్రూణాం భయకృద్దాతా మధుహేతి స విశ్రుతః।
శకటార్జునరామాణాం కీలస్థానాన్యసూదయత్॥ 2-50-43 (13342)
కంసాదీన్నిజఘానాజౌ దైత్యాన్మానుషవిగ్రహాన్।
అయం లోకహితార్థాయ ప్రాదుర్భావో మహాత్మనః॥ 2-50-44 (13343)
కల్కీ విష్ణుయశా నామ భూయశ్చోత్పత్స్యతే హరిః।
లేర్యుగాంతే సంప్రాప్తే ధర్మే శిథిలతాం గతే॥ 2-50-45 (13344)
పాషండినాం గణానాం హి వధార్థం భరతర్షభ।
ధర్మస్య చ వివృద్ధ్యర్థం విప్రాణాం హితకాంయయా॥ 2-50-46 (13345)
ఏతే చాన్యే చ బహవో విష్ణోర్దేవగణైర్యుతాః।
ప్రాదుర్భావాః పురాణేషు గీయంతే బ్రహ్మవాదిభిః॥ ॥ 2-50-47 (13346)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి పంచాశోఽధ్యాయః॥ 50॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 051
॥ శ్రీః ॥
2.51. అధ్యాయః 051
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ భీష్మంప్రతి విస్తరేణ కృష్ణకథాకథనప్రార్థనా॥ 1॥ దేవాసురయుద్ధే పరాజితానాం దేవానాం స్మరణమాత్రసంనిహితేన హరిణా దైత్యానాం పరా జయః॥ 2॥ భూంయా స్వభారావతరణం ప్రార్థితేఽస్య విష్ణోః భూమావవతారనిర్ధారణం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ఏవముక్తే తు కౌంతేయస్తతః కౌరవనందనః।
ఆబభాషే పునర్భీష్ణే ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-51-1 (13347)
భూయ ఏవ మనుష్యేంద్ర ఉపేంద్రస్య యశస్వినః।
జన్మ వృష్ణిషు విజ్ఞాతుమిచ్ఛామి వదతాం వర॥ 2-51-2 (13348)
యథైవ భగవాంజాతః క్షితావిహ జనార్దనః।
మాధవేషు మహాబుద్ధిస్తన్మే బ్రూహి పితామహ॥ 2-51-3 (13349)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-51-4x (1477)
ఏవముక్తస్తతో భీష్మః కేశవస్య మహాత్మనః।
మాధవేషు తథా జన్మ కథయామాస వీర్యవాన్॥ 2-51-4 (13350)
హంత తే కథయిష్యామి యుధిష్ఠిర యథాతథం।
యతో నారాయణస్యేహ జన్మ వృష్ణిషు కౌరవ॥ 2-51-5 (13351)
పురా లోకే మహారాజ వర్తమానే కృతే యుగే।
ఆసీత్రైలోక్యవిఖ్యాతః సంగ్రామస్తారకామయః॥ 2-51-6 (13352)
విరోచనో మయస్తారో వరాహః శ్వేత ఏవ చ।
విప్రచిత్తిః ప్రలంబశ్చ వృత్రజంభబలాదయః॥ 2-51-7 (13353)
నముచిః కాలనేమిశ్చ ప్రహ్లాద ఇతి విశ్రుతః।
లంబః కిశోరః స్వర్భానురరిష్టో రాక్షసేశ్వరః॥ 2-51-8 (13354)
ఏతే చాన్యే చ బహవో దైత్యసంఘాః సహస్రశః।
నానాశస్త్రధరా రాజన్నానాభూషణవాహనాః॥ 2-51-9 (13355)
దేవతానామభిముఖాస్తస్థుర్దైతేయదానవాః।
దేవాస్తు యుధ్యమానాస్తే దానవానభ్యయూ రణే॥ 2-51-10 (13356)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రాః సాధ్యా విశ్వే మరుద్గణాః।
ఇంద్రో యమశ్చ వరుణశ్చంద్రశ్చైవ ధనేశ్వరః॥ 2-51-11 (13357)
అశ్వినౌ చ మహావీర్యౌ యే చాన్యే దేవతాగణాః।
చక్రుర్యుద్ధం మహాఘోరం దానవైశ్చ యథాక్రమం॥ 2-51-12 (13358)
యుధ్యమానాః సమేయుశ్చ దేవా దైతేయదానవైః।
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరం దేవదానవసంకులం॥ 2-51-13 (13359)
తాభ్యాం బలాభ్యాం సంజజ్ఞే తుములో విగ్రహస్తదా।
తీక్ష్ణశస్త్రైః కిరంతోఽథ అభ్యయుర్దేవదానవాః॥ 2-51-14 (13360)
ఘ్రంతి దేవాన్సగంధర్వాన్సయక్షోరగచారణాన్।
తే వధ్యమానా దైతేయైర్దేవసంఘాస్తదా రణే॥ 2-51-15 (13361)
త్రాతారం మనసా జగ్ముర్దేవం నారాయమం ప్రభుం।
ఏతస్మిన్నంతరే తత్ర జగామ హరిరీశ్వరః॥ 2-51-16 (13362)
దీపయంజ్యోతిషా భూమిం శంఖచక్రగదాధరః।
తమాగతం సుపర్ణస్థం విష్ణుం లోకనమస్కృతం॥ 2-51-17 (13363)
దృష్ట్వా ముదా యుతాః సర్వే భయం త్యక్త్వా రమే సురాః।
చక్రుర్యుద్ధం పునః సర్వే దేవా దైతేయదానవైః॥ 2-51-18 (13364)
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరమచింత్యం రోమహర్షణం।
జఘ్రుర్దైత్యాంత్రణే ఘోరాః సర్వే శక్రపురోగమాః॥ 2-51-19 (13365)
తే బాధ్యమానా బిబుధైర్దుద్రువుదైత్యదానవాః॥ 2-51-20 (13366)
విద్రుతాందానవాందృష్ట్వా తదా భారత సంయుగే।
కాలనేమిరితి ఖ్యాతో దానవః ప్రత్యదృశ్యతా॥ 2-51-21 (13367)
శత్రుప్రహరణే ఘోరః శతబాహుః శతాననః।
శతశీర్షః స్థితః శ్రీమాంఛతశృంగం ఇవాచలః॥ 2-51-22 (13368)
భాస్కరాకారముకుటః శింజితాభరణాంగదః।
ధూంరకేతుర్హరిశ్మశ్రుర్నిర్దష్టోష్ఠపుటాననః॥ 2-51-23 (13369)
త్రైలోక్యాంతరవిస్తారం ధారయన్విపులం వపుః।
తర్జయన్వై రణే దేవాంఛాదయన్వై దిశో దశ॥ 2-51-24 (13370)
అభ్యధావత్సుసంక్రుద్ధో వ్యాదితాస్య ఇవాంతకః।
తత్ర శస్త్రప్రతానైశ్చ దేవాంధర్షితవాంత్రణే॥ 2-51-25 (13371)
అభ్యాయయుః సురాన్సర్వాన్పునస్తే దైత్యదానవాః।
ఆపీడయంత్రణే క్రుద్ధాస్తతో దేవాన్యుధిష్ఠిర॥ 2-51-26 (13372)
తే వధ్యమానా విబుధాః సమరే కాలనేమినా।
దైత్యైశ్చైవ మహారాజ దుద్రువుస్తే దిశో దశ॥ 2-51-27 (13373)
విబుధాన్విద్రుతాందృష్ట్వా కాలనేమిర్మహా।ఞసురః।
ఇంద్రం యమం చ వరుణం వాయుం చ ధనదం రవిం॥ 2-51-28 (13374)
ఏతాంశ్చాన్యాన్బలాంజిత్వా తేషాం కార్యాణ్యవాప సః।
తాన్సర్వాన్సహసా జిత్వా కాలనేమిర్మహాసురః॥ 2-51-29 (13375)
దదర్శ గగనే విష్ణుం సుపర్ణస్థం మహాద్యుతిం।
తం దృష్ట్వా క్రోధతాంరాక్షస్తర్జయన్నభ్యయాత్తదా॥ 2-51-30 (13376)
స బాహుశతముద్యంయ సర్వాస్త్రగ్రహణం రణే।
రోషాద్భారత దైత్యేంద్రో విష్ణోరురసి పాతయత్॥ 2-51-31 (13377)
దైత్యాశ్చ దానవాశ్చైవ సర్వే మయపురోగమాః।
స్వాన్యాయుధాని సంగృహ్య సర్వే విష్ణుముపాద్రవన్॥ 2-51-32 (13378)
స తాడ్యమానో।ఞతిబలైర్దైత్యైః సర్వాయుఘోద్యతైః।
న చచాల హరిర్యుద్ధేఽకంపమాన ఇవాచలః॥ 2-51-33 (13379)
పునరుద్యంయ సంక్రుద్ధః కాలనేమిర్దృఢాం గదాం।
జఘాన గదయా రాజంస్తం విష్ణుం గరుడం చ వై॥ 2-51-34 (13380)
తం దృష్ట్వా గురడం శ్రాంతం చక్రముద్యస్య వై హరిః।
శతం శిరాంసి బాహూంశ్చ సోచ్ఛినత్కాలనేమినః॥ 2-51-35 (13381)
జఘానాన్యాంస్చ తాన్సర్వాన్సమరే దైత్యదానవాన్।
విబుధానామృషీణాం చ స్వాని స్థానాని వై దదౌ॥ 2-51-36 (13382)
దత్త్వా సురాణాం సుగ్రీతో యోగ్యకర్మాణి భారత।
జగామ బ్రహ్మణా సార్ధం బ్రహ్మలోకం తదా హరిః॥ 2-51-37 (13383)
బ్రహ్మలోకం ప్రవిశ్యాశ్చ ప్రాప్య నారాయణః ప్రభుః।
పౌరాణం బ్రహ్మసదనం దివ్యం నారాయణాశ్రయం॥ 2-51-38 (13384)
స ప్రవిశ్య తదా దేవః స్తూయమానో మహర్షిభిః।
సహస్రశీర్షా భూత్వా చ శయనాయోపచక్రమే॥ 2-51-39 (13385)
ఆదిదేవః పురాణాత్మా నిద్రావశముపాగతః।
శేతే సుఖం సదా విష్ణుర్మోహయంజగదవ్యయః॥ 2-51-40 (13386)
జగ్ముస్తస్యాథ వర్షాణి శయానస్య మహాత్మనః।
షట్త్రింశచ్ఛతసాహస్రం మానుషేణేహ సంఖ్యయా॥ 2-51-41 (13387)
జగ్ముః కృతయుగత్రేతాద్వాపరాంతే బుబోధ హ।
బ్రహ్మాదిభిః స్తూయమానః సురైశ్చాపి సహర్షిభిః॥ 2-51-42 (13388)
ఉత్పత్య శయనాద్విష్ణుర్బ్రహ్మణా విబుధైః సహ।
దేవానాం చ హితార్థాయ యయౌ దేవసభాం ప్రతి॥ 2-51-43 (13389)
మేరోః శిరసి విన్యస్తాం జ్వలంతీం తాం శుభాం సభాం।
వివిశుస్తే సురాః సర్వే బ్రహ్మణా సహ భారత॥ 2-51-44 (13390)
జగ్ముస్తత్ర నిషేదుస్తే సా నిఃశబ్దా హ్యభూత్తదా।
తత్ర భూమిరువాచాథ ఖేదాత్కరుణభాషిణీ॥ 2-51-45 (13391)
రాజ్ఞాం బలైర్బలవతాం ఖిన్నాస్మి భృశపీడితా।
నిత్యం భారపరిశ్రాంతా దుఃఖం జీవాంయహం సురాః॥ 2-51-46 (13392)
పురే పురే చ నృపతిః కోటిసంఖ్యైర్బలైర్వృతః।
రాష్ట్రే రాష్ట్రే చ శతశో గ్రామాః కులసహస్రిణః॥ 2-51-47 (13393)
భూమిపానాం సహస్రైశ్చ తేషాం చ బిలనాం బలైః।
గ్రామాయుతైః పురై రాష్ట్రైరహం నిర్వివరీకృతా॥ 2-51-48 (13394)
తస్మాద్ధారయితుం శక్త్యా న క్షమాసి జనానహం।
దైత్యైశ్చ బాధ్యమానాస్తాః ప్రాజ నిత్యం దురాత్మభిః॥ 2-51-49 (13395)
భీష్ణ ఉవాచ। 2-51-50x (1478)
భూమేస్తు వచనం శ్రుత్వా దేవో నారాయణస్తదా।
వ్యాదిశ్య తాన్సురాన్సర్వాన్క్షితౌ వస్తుం మనో దధే॥ ॥ 2-51-50 (13396)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ఏకపంచాశోఽధ్యాయః॥ 51॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-51-42 కృతయుగత్రేతాద్వాపరాః అంత ఇతి ఛేదః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 052
॥ శ్రీః ॥
2.52. అధ్యాయః 052
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
విష్ణునా దేవానాం భూమావుత్పత్తయే ఆజ్ఞాపనం॥ 1॥ అవతీర్ణే కృష్ణే స్వర్గాదాగతానామింద్రాదీనాం శ్రీకృష్ణం స్తుత్వా పునః స్వ లోకగమనం॥ 2॥ శ్రీకృష్ణేన శకటాసురవధః। అర్జునతరుభంజనం। బృందావం గత్వా వనే విహరణం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ।
యచ్చకే భగవాన్విష్ణుర్వసుదేవసుతస్తదా।
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి శృణు స్రవమశేషతః॥ 2-52-1 (13397)
వాసుదేవస్య మహాత్ంయం చరితం చ మహాత్మనః।
హితార్థం సురసర్త్యానాం లోకానాం చ హితాయ చ॥ 2-52-2 (13398)
యదా దివి విభుస్తాత న రేమే భగవానసౌ।
తతో వ్యాదిశయ భూతాని విభుర్భూమిసుఖావహః॥ 2-52-3 (13399)
నిగ్రహార్థాయ దైత్యానాం చోదయామాస వై తదా।
మురుతశ్చ వసూంశ్చైవ సూర్యాచంద్రమసావుభౌ॥ 2-52-4 (13400)
గంధర్వాప్సరసశ్చైవ రుద్రాదిత్యాంస్తథాఽశ్వినౌ।
జాయధ్వం మానుషే లోకే సర్వలోకమహేశ్వరాః॥ 2-52-5 (13401)
జంగమాని విశాలాక్షో హ్యాత్మార్థమసృజత్ప్రభుః।
జాయంతామితి గోవిందస్తిర్యగ్యోనిగతైః సహ॥ 2-52-6 (13402)
తాని సర్వాణి సర్వజ్ఞో వ్యజాయత యదోః కులే।
ఆత్మానమాత్మనా తాత కృత్వా బహువిధం హరిః।
రత్యర్థమిహ గాస్తత్ర రరక్ష పురుషోత్తమః। 2-52-7 (13403)
అజాతశత్రో జాతస్తు యథేష్ట భువి భూమిప।
కీర్త్యమానం మయా తాత నిబోధ భరతర్షభ॥ 2-52-8 (13404)
సాగరాః సమకంపంత ముదా చేలుశ్చ పర్వతాః।
జజ్వలుశ్చాగ్నయః శాంతా జాయమానే జనార్దనే॥ 2-52-9 (13405)
శివాః సంప్రవవుర్వాతాః ప్రశాంతమభవద్రజః।
జ్యోతీంషి సంప్రకాశంత జాయమానే జనార్దనే॥ 2-52-10 (13406)
దేవదుందుభయశ్చాపి సస్వనుర్భృశమంబరే।
అభ్యవర్షంస్తదాఽఽగంయ దేవతాః పుష్పవృష్టిభిః॥ 2-52-11 (13407)
గీర్భిర్మంగలయుక్తాభిః స్తువన్వై మధుసదనం।
ఉపతస్థుస్తదా ప్రీతాః ప్రాదుర్భావే మహర్షయః॥ 2-52-12 (13408)
తతస్తానభిసంప్రేక్ష్య నారదప్రముఖానృషీన్।
ఉపానృత్యన్నుపజగుర్గంధర్వాప్సరసాం గణాః॥ 2-52-13 (13409)
ఉపతస్థే చ గోవిందం సహస్రాక్షః శచీపతిః।
అభ్యభాషత తేజస్వీ మహర్షీన్పూజయంస్తదా॥ 2-52-14 (13410)
కృత్వా చ దేవకార్యాణి కృత్వా దేవహితాని చ।
ఖం లోకం లోకకృద్దేవః పునర్గచ్ఛతి తేజసా॥ 2-52-15 (13411)
ఇత్యుక్త్వా ఋషిభిః సార్ఘం జగామ త్రిదివం పునః।
అభ్యనుజ్ఞాయ తాన్సర్వాంఛాదయన్ప్రకృతిం పరాం॥ 2-52-16 (13412)
నందగోపకులే కృష్ణ ఉవాస బహులాః సమాః।
తతః కదాచిత్సుప్తం తం శకటస్య త్వధః శిశుం॥ 2-52-17 (13413)
యశోదా సంపరిత్యజ్య జగామ యమునాం నదీం।
శిశులీలాం తతః కుర్వన్స్వహస్తచరణౌ క్షిపన్॥ 2-52-18 (13414)
రురోద మధురం కృష్ణః పాదావూర్ధ్వం ప్రసారయన్।
పాదాంగుష్ఠేన శకటం దారయన్నథ కేశవః॥ 2-52-19 (13415)
తత్ర ఏకేన పాదేన పాతయిత్వా తథా శిశుః।
న్యుబ్జం పయోధరాకాంక్షీ ససార చ రురోద చ॥ 2-52-20 (13416)
పాటితం శకటం దృష్ట్వా భిన్నభాండపుటీకటం।
జనాస్తే శిశునా తేన విస్మయం పరమం యయుః॥ 2-52-21 (13417)
ప్రత్యక్షం శూరసేనానాం దృశ్యతే మహదద్భుతం।
శయానేన హతః కంసపక్షవాంస్తిగ్మతేజసా॥ 2-52-22 (13418)
పూతనా చాపి నిహతా మహాకాయా మహాస్తనీ।
తతః కాలే మహారాజ సంసక్తౌ రామకేశవౌ॥ 2-52-23 (13419)
కృష్ణః సంకర్షణశ్చోభౌ రింఖిణౌ చ బభూవతుః।
అన్యోన్యకిరణాక్రాంతౌ చంద్రసూర్యావివాంబరే॥ 2-52-24 (13420)
విసర్పంతౌ చ సర్వత్ర మహాసర్పభుజౌ తదా।
రేజతుః పాంసుదిగ్ధాంగౌ రామకృష్ణౌ తదా నృప॥ 2-52-25 (13421)
క్వచిచ్చ జానుభిః స్పృష్టౌ క్రీడమానౌ క్వచిద్వనే।
పిబంతౌ దధికుల్యాంశ్చ మథ్యమానే చ భారత॥ 2-52-26 (13422)
తతః స బాలో గోవిందో నవనీతం తదా క్షయం।
గ్రాసమానస్తు తత్రాయం గోపీభిర్దదృశే తథా॥ 2-52-27 (13423)
దాంనాఽథోలూఖలే కృష్ణో గోపీభిశ్చ నిబంధితః।
తత్తథా శిశునా తేన కర్షతా చార్జునావృభౌ॥ 2-52-28 (13424)
సమూలవిటపౌ భగ్నౌ తదద్భుతమివాభవత్।
తతస్తౌ బాల్యముత్తీర్ణౌ కృష్ణసంకర్షణావుభౌ॥ 2-52-29 (13425)
తస్మిన్నేవ వ్రజస్థానే సప్తవర్షై బభూవతుః।
నీలపీతాంబరధరౌ పీతశ్వేతానులేపనౌ॥ 2-52-30 (13426)
బభువతుర్వత్సపాలౌ కాకపక్షధరావుభౌ।
పర్ణవాద్యం శ్రుతిసుఖం వాదయంతౌ వరాననౌ॥ 2-52-31 (13427)
శుశుభాతే వనగతౌ త్రిశీర్షావివ పన్నగౌ।
మయూరాంగజకర్ణౌ తౌ పల్లవాపీడధారిణౌ॥ 2-52-32 (13428)
వనమాలాపరిక్షిప్తౌ సాలపోతావివోద్గతౌ।
అరవిందకృతాపీడౌ రజ్జుయజ్ఞోపవీతినౌ॥ 2-52-33 (13429)
సశిక్యతుంబురుకరౌ గోపవేణుప్రవాదకౌ।
క్వచిద్వసంతావన్యోన్యం క్రడమానౌ క్వచిద్వనే॥ 2-52-34 (13430)
పర్ణశయ్యాసు తౌ సుప్తౌ క్వచిన్నిద్రాంతరైషిణౌ।
తౌ వత్సాన్పాలయంతౌ హి శోభయంతౌ మహద్వనం॥ 2-52-35 (13431)
చంచూర్యంతౌ రమంతౌ చ రాజన్నేవం తదా శుభం।
తతో బృందావనం గత్వా వసుదేవసుతావుభౌ।
గోకులం తత్ర కౌన్యేయ చారయంతౌ విజహ్రతుః॥ ॥ 2-52-36 (13432)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ద్విపంచాశోఽధ్యాయః॥ 52॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 053
॥ శ్రీః ॥
2.53. అధ్యాయః 053
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన బాలకైః సహ విహృత్య కాలియమర్దనం॥ 1॥ బలరామేణ ధేనుకాసురహననం॥ 2॥ కృష్ణేన గోవర్ధనోద్ధరణం॥ 3॥ అరిష్టాసురాదిహననం॥ 4॥ మధురాయాం కంసం హత్వా పిత్రోః పాదాభివందనం॥ 5।Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ।
తతః కదచిద్గోవిందో జ్యేష్ఠం సంకర్షణం వినా।
చచార తద్వనం రంయం సుస్వరూపో వరాననః॥ 2-53-1 (13433)
కాకపక్షధరః శ్రీమాంఛ్యామః పద్మనిభేక్షణః।
శ్రీవత్సేనోరసా యుక్తః శశాంక ఇవ లక్ష్మణా॥ 2-53-2 (13434)
రజ్జుయజ్ఞోపవీతీ స పీతాంబరధరో యువా।
శ్వేతచంద్రనలిప్రాంగో నీలకుంచితమూర్ధజః॥ 2-53-3 (13435)
రాజతా బర్హిపత్రేణ మందమారుతకంపినా।
క్వచిద్గాయన్క్వంచిత్క్రీడన్క్వచిన్నృత్యన్క్వచిద్ధసన్॥ 2-53-4 (13436)
గోపవేణుం సుమధురం కామం తదపి వాదయన్।
ప్రహ్లాదనార్థం చ గవాం క క్వచిద్వనగతో యువా॥ 2-53-5 (13437)
గోకులే మేఘకాలే తు చచార ద్యుతిమాన్ప్రభుః।
బహురంయేషు దేశేషు వనస్య వనరాజిపు॥ 2-53-6 (13438)
తాసు కృష్ణో ముదా యుక్తః క్రీడయన్భరతర్షభ।
స కదాచిద్వనే తస్మిన్గోభిః సహ పరివ్రజన్॥ 2-53-7 (13439)
భాండీరం నామ దృష్ట్వాఽథ న్యగ్రోధం కేశవో మహాన్।
తచ్ఛాయాయాం మతిం చక్రే నివాసాయ తదా ప్రభుః॥ 2-53-8 (13440)
స తత్ర వయసా తుల్యైర్బత్సపాలైస్తదాఽనఘ।
రేమే స దివసం కృష్ణః పురా స్వర్గగతో యథా॥ 2-53-9 (13441)
తం క్రీడమానం గోపాలాః కృష్ణం భాండీరవాసినః।
రమయంతి స్మ బహవో మాన్యైః క్రీడనకైస్తదా॥ 2-53-10 (13442)
అన్యే స్మ పరిగాయంతి గోపా ముదితమానసాః।
గోపాలకృష్ణమేవాన్యే గాయంతి స్మ వనప్రియాః॥ 2-53-11 (13443)
తేషాం సంగాయతామేవ వాదయామాస కేశవః।
పర్ణవాద్యాంతరే వేణుం తుంబవీణాం చ తత్ర వై॥ 2-53-12 (13444)
ఏవం క్రీడాంతరైః కృష్ణో గోపాలైర్విజహార సః।
తేన బాలేన కౌంతేయ కృతం లోకహితం తదా॥ 2-53-13 (13445)
పశ్యతాం సర్వభూతానాం వాసుదేవేన భారత।
హ్రదే నిపాతతా తత్ర క్రీడితం నాగమూర్ధని॥ 2-53-14 (13446)
శాసయిత్వా తు కాలీయం సర్వలోకస్య పశ్యతః।
విజహార తతః కృష్ణో బలేదవసహాయవాన్॥ 2-53-15 (13447)
ధేనుకో దారుణో రాజందైత్యో రాసభవిగ్రహః।
తదా తాలవనే రాజన్బలదేవేన వై హతః॥ 2-53-16 (13448)
తతః కదాచిత్కౌంతేయ రామకృష్ణౌ వనం గతౌ।
చారయంతౌ ప్రవృద్ధాని గోధనాని శుభాననౌ॥ 2-53-17 (13449)
విహరంతౌ ముదా యుక్తౌ వీక్షమాణౌ వనాని వై।
శ్వేలయంతౌ ప్రగాయంతౌ విచిన్వంతౌ చ పాదపాన్॥ 2-53-18 (13450)
నామభిర్వ్యాహరంతౌ చ వత్సాన్గాశ్చ పరంతపౌ।
చేరతుర్లోకసిద్ధాభిః క్రీడాభిరపరాజితౌ॥ 2-53-19 (13451)
తౌ దేవౌ మానుషీం దీక్షాం వహంతౌ సురపూజితౌ।
తజ్జాతిగుణయుక్తాభిః క్రీడాభిశ్చేరతుర్వనం॥ 2-53-20 (13452)
ఏవం బాల్యేఽపి గోపాలైః క్రీడాభిశ్చ విజహ్రతుః॥ 2-53-21 (13453)
తతః కృష్ణో మహాతేజాస్తదా గత్వా తు గోవ్రజం।
గిరియజ్ఞం తమేవైష ప్రవృత్తం గోపదారకైః॥ 2-53-22 (13454)
బుభుజే పాయసం శౌరిరీశ్వరః సర్వభూతకృత్।
తం దృష్ట్వా గోపకాః సర్వే కృష్ణమేవ సమర్చయన్॥ 2-53-23 (13455)
పూజ్యమానస్తదా దేవైర్దివ్యం వపురధారయత్।
ధృతో గోవర్ధనో నామ సప్తాహం పర్వతో ధృతః॥ 2-53-24 (13456)
శిశునా వాసుదేవేన గవార్థమరిమర్దన।
క్రీడమానస్తదా కృష్ణః కృతవాన్కర్మ దుష్కరం॥ 2-53-25 (13457)
తదద్భుతమతీవాసీత్సర్వలోకస్య భారత।
దేవదేవః క్షితం గత్వా కృష్ణం నత్వా ముదాన్వితః। 2-53-26 (13458)
గోవింద ఇతి తం హ్యుక్త్వా హ్యభ్యషించత్పురందరః।
ఇత్యుక్త్వాశ్లిష్య గోవిందం పురుహూతోభ్యయాద్దివం॥ 2-53-27 (13459)
అథారిష్ట ఇతి ఖ్యాతం దైత్యం వృషభవిగ్రహం।
జఘాన తరసా కృష్ణః పశూనాం హితకాంయయా॥ 2-53-28 (13460)
కేశినామా తతో దైత్యో రాజంస్తురగవిగ్రహః।
తథా వనగతం పార్థ గజాయుతబలం హయం॥ 2-53-29 (13461)
కరాంభోరుహవజ్రేణ జఘాన మధుసూదనః।
అథ మల్లం తు చాణూరం నిజఘాన మహాఽసురం॥ 2-53-30 (13462)
సుదామానమమిత్రఘ్న సర్వసైన్యపురస్కృతం।
బాలరూపేణ గోవిందో నిజఘాన చ భారత॥ 2-53-31 (13463)
బలదేవేన చాయత్నాత్సమాజే ముష్టికో హతః।
తాడితశ్చ సహామాత్యః కంసః కృష్ణేన భారత॥ 2-53-32 (13464)
హత్వా కంసమమిత్రఘ్నః సర్వేషాం పశ్యతాం తదా।
అభిషిచ్యోగ్రసేనం తం పిత్రోః పాదమవందత। 2-53-33 (13465)
ఏవమాదీని కర్మాణి కృతవాన్వై జనార్దనః॥ ॥ 2-53-34 (13466)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి త్రిపంచాశోఽధ్యాయః॥53 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 054
॥ శ్రీః ॥
2.54. అధ్యాయః 054
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
రామకృష్ణయోః విద్యాభ్యాసార్థం సాందీర్పిన్యాచార్యసమీపగమనం॥ 1॥ సాందీపినినా గురుదక్షిణాత్వేన మృతపుత్రానయనం చోదితేన కృష్ణేన స్వేనోజ్జీవి తస్య పుత్రస్య సమర్పణం॥2॥ కంసపరాక్రమాదివర్ణనం॥ 3॥ కృష్ణేన జరాసంధపరాజయః॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
తతస్తౌ జగ్మతుస్తత్ర గురుం సాందీపినిం పునః।
గురుశుశ్రూషణాయుక్తౌ ధర్మజ్ఞౌ ధర్మచారిణౌ॥ 2-54-1 (13467)
వ్రతముగ్రం మహాత్మానౌ విచరంతావవంతిషు।
అహోరాత్రైశ్చతుష్పష్ట్యా సాంగాన్వేదానవాపతుః॥ 2-54-2 (13468)
లేఖ్యం చ గణితం చోభౌ ప్రాప్నుతాం యదునందనౌ।
గాంధర్వవేదం వైద్యం చ సకలం సమావాపతుః॥ 2-54-3 (13469)
హస్తిశిక్షామశ్విశిక్షాం ద్వాదశాహేన చాప్నుతాం।
తావుభౌ జగ్మతుర్వీరౌ గురుం సాందీపినిం పునః॥ 2-54-4 (13470)
ధనుర్వేదచికీర్షార్థం ధర్మజ్ఞౌ ధర్మచారిణౌ।
తావిష్వాసవరాచార్యమభిగంయ ప్రణంయ చ॥ 2-54-5 (13471)
తేన వై సత్కృతౌ రాజంశ్చరంతౌ తావవంతిషు।
పంచాశద్భిరహోరాత్రైర్దశాంగం సుప్రతిష్ఠితం॥ 2-54-6 (13472)
సరహస్యం ధనుర్వేదం సకలం తావవాపతుః।
దృష్ట్వా కృతార్థో విప్రేంద్రో గుర్వర్థే తావచోదయత్॥ 2-54-7 (13473)
అయాచతార్థం గోవిందం తదా సాందీపినిర్విభుం।
మమ పుత్రః సముద్రేఽస్మింస్తిమినా చాపవాహితః॥ 2-54-8 (13474)
పుత్రమానయ భద్రం తే భక్షితం తిమినా మమ।
ఆర్తాయ గురవే తత్ర ప్రతిశుశ్రావ దుష్కరం॥ 2-54-9 (13475)
అశక్యం సర్వభూతేషు కర్తుమన్యేన కేనచిత్।
యశ్చ సాందీపినేః పుత్రం జహార భరతర్షభ॥ 2-54-10 (13476)
సోఽసురః సమరే తాభ్యాం సముద్రే వినిపాతితః।
తతః సాందీపినేః పుత్రః ప్రసాదాదమితౌజసః॥ 2-54-11 (13477)
దీర్ఘకాలం కృతః ప్రేతః పునరాసీచ్ఛరీరవాన్।
తదశక్యమచింత్యం చ దృష్ట్వా సుమహదద్భుతం॥ 2-54-12 (13478)
సర్వేషామేవ భూతానాం విస్మయః సమజాయత।
ఆసనాని చ సర్వాణి గవాశ్వం చ ధనాదికం॥ 2-54-13 (13479)
సర్వం తదుపజహాతే గురవే రామకేశవౌ।
గదాపరిఘయుద్ధే చ సర్వాస్త్రేషు చ కేశవః॥ 2-54-14 (13480)
పరమాం ముఖ్యతాం ప్రాప్తః సర్వలోకేషు విశ్రుతః।
కశ్చ నారాయణాదన్యః సర్వరత్నవిభూషితం॥ 2-54-15 (13481)
రథమాదిత్యసంకాశమాతిష్ఠేత శచీపతేః।
కస్య చాప్రతిమో యంతా వజ్రపాణేః ప్రియః సఖా॥ 2-54-16 (13482)
మాతలిః సంగృహీతా స్యాదన్యత్ర పురుషోత్తమాత్।
భోజరాజాత్మజో వాపి కంసస్తాత యుధిష్ఠిర॥ 2-54-17 (13483)
అస్త్రజాతే బలే వీర్యే కార్తవీర్యసమోఽభవత్।
తస్య భోజపతేః పుత్రాద్భోజరాజన్యవర్ధనాత్॥ 2-54-18 (13484)
ఉద్విజంతే స్మ రాజానః సుపర్ణాదివ పన్నగాః।
చిత్రకార్ముకనిస్త్రింశవిమలప్రాసయోధినః॥ 2-54-19 (13485)
శతం శతసహస్రాణి పాదాతాస్తస్య భారత।
అష్టౌ శతసహస్రాణి శూరాణామనివర్తినాం॥ 2-54-20 (13486)
అభవన్భోజరాజస్య జాంబూనదమయా ధ్వజాః।
రుక్మకాంచనకక్ష్యాస్తు రథాస్తస్య యుధిష్ఠి॥ 2-54-21 (13487)
అభవన్భోజపుత్రస్య ద్విపాస్తావద్ధి తద్బలం।
చిత్రకార్ముకనిస్త్రింశవిమలప్రాసయోధినాం॥ 2-54-22 (13488)
షోడశాశ్వసహస్రాణి కింశుకాభాని తస్య వై।
అపరస్తు మహావ్యూహః కిశోరణాం యుధిష్ఠిర॥ 2-54-23 (13489)
ఆరోహవరసంపన్నో దుర్ధర్షః కేనచిద్బలాన్।
స చ షోడశసాహస్రః కంసభ్రాతృపురః సరః॥ 2-54-24 (13490)
సునామా సర్వతస్త్వేనం స కంసం పర్యపాలయత్।
సగణో మిశ్రకో నామ షష్టిమసాహస్ర ఉచ్యతే॥ 2-54-25 (13491)
కంసరోషమహావేగాం వైవస్వతవశానుగాం॥
మత్తద్విపమహాగ్రాహాం వైవస్వతవశానుగాం॥ 2-54-26 (13492)
శస్రజాలమహాఫేనాం సాదివేగమహాజలాం।
గదాపరిఘపాఠీనాం నానాకవచశైవలాం॥ 2-54-27 (13493)
రథనాగమహావర్తాం నానారుధిరకర్దమాం।
చిత్రకార్ముకకల్లోలాం రథాశ్వకలిలహ్రదాం॥ 2-54-28 (13494)
మహామృధనదీం ఘోరాం యోధావర్తననిస్వనాం।
కోఽన్యో నారాయణాదేత్య కంసహంతా యుధిష్ఠిర॥ 2-54-29 (13495)
ఏష శక్రరథే తిష్ఠంస్తాన్యనీకాని భారత।
వ్యధమద్భోజపుత్రస్య మహాభ్రాణీవ మారుతః॥ 2-54-30 (13496)
తం సభాస్థం సహామాత్యం హత్వా కంసం సహాన్వయం।
ఆనయామాస మానార్హాం దేవకీం సముహృద్గణాం॥ 2-54-31 (13497)
యశోదాం రోహిణీం చైవ అభివాద్య పునః పునః।
ఉగ్రసేనం చ రాజానమభిషిచ్య జనార్దనః॥ 2-54-32 (13498)
అర్చితో యదుముఖ్యైశ్చ భగవాన్వాసవానుజః।
తతః పార్థివమాయాంతం సహితం సర్వరాజభిః।
సరస్వత్యాం జరాసంధమజయత్పురుషోత్తమః॥ ॥ 2-54-33 (13499)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి చతుః పంచాశోఽధ్యాయః॥ 54॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 055
॥ శ్రీః ॥
2.55. అధ్యాయః 055
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణస్య మధురాం త్యక్త్వా ద్వారకాగమనం॥1॥ నరకాసురప్రతాపవర్ణనం॥ 2॥ ఇంద్రేణ ద్వారకామేత్య కృష్ణం ప్రతి నరకవధప్రార్థనం॥ 3॥ గరుడమారుహ్య ప్రాగ్జ్యోతిచం గతేన కృష్ణేన నిహతే ధరణ్యా తస్మై కుండలార్పణం ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ॥
శూరసేనపురం త్యక్త్వా తతో యాదవనందనః।
ద్వారకాం భగవాన్కృష్ణః ప్రత్యపద్యత భారత॥ 2-55-1 (13500)
తతో మహాత్మా యానాని రత్నాని వివిధాని చ।
యథార్హం పుండరీకాక్షో నైర్ఋతాత్ప్రత్యపద్యత॥ 2-55-2 (13501)
తత్ర విఘ్నం చరంతి స్మ దైతేయాః సహదానవైః।
తాంజఘాన మహాబాహుర్వరమత్తాన్మహాసురాన్॥ 2-55-3 (13502)
స విఘ్నమకరోత్తత్ర నరకో నామ నైర్ఋతః।
అదితిం ధర్షయామాస కుండలార్థం యుధిష్ఠిర॥ 2-55-4 (13503)
న చాసురగణైః సర్వైః సహితైః కర్మ తత్పురా।
కృతపూర్వం మహాఘోరం యదకార్షీన్మహాసురః॥ 2-55-5 (13504)
యం మహీ సుషువే దేవీ యస్య ప్రాగ్జ్యోతిషం పురం।
విషయాంతపాలాశ్చత్వారో యస్యాసన్యుద్ధదుర్మదాః॥ 2-55-6 (13505)
ఆదేవయానమావృత్య పంథానం పర్యవస్థితాః।
త్రాసనాః సురసంఘానాం విరూపై రాక్షసైః సహ॥ 2-55-7 (13506)
హయగ్రీవో నికుంభశ్చ ఘోరః పంచజనస్తదా।
మురః పుత్రసహస్రైశ్చ వరమత్తో మహాసురః॥ 2-55-8 (13507)
తద్వధార్థం మహాబాహురేష చక్రగదాసిభృత్।
జాతో వృష్ణిషు దేవక్యాం వాసుదేవో జనార్దనః॥ 2-55-9 (13508)
తస్యాస్య పురుషేంద్రస్యలోకప్రథితతేజసః।
నివాసో ద్వారకాయాం తు విదితో వః ప్రధానతః॥ 2-55-10 (13509)
అతీవ హి పురీ రంయా ద్వారకా వాసవక్షయాత్।
అతివైరాజమప్యద్ధా ప్రత్యక్షస్తే యుధిష్ఠిర॥ 2-55-11 (13510)
తస్మిందేవపురప్రఖ్యే సా సభా వృష్ణ్యుపాశ్రయా।
సుధర్మేతి చ విఖ్యాతా యోజనాయతవిస్తృతా॥ 2-55-12 (13511)
తత్ర వృష్ణ్యందకాః సర్వే రామకృష్ణపురోగమాః।
లోకయాత్రామిమాం కృత్స్నాం పరిరక్షంత ఆసతే॥ 2-55-13 (13512)
తత్రాసీనేషు సర్వేషు కదాచిద్భరతర్షభ।
దివ్యగంధా వవుర్వాతాః కుసుమానాం చ వృష్టయః॥ 2-55-14 (13513)
తతః సూర్యసహస్రాభస్తేజోరాశిర్మహాద్భుతః।
మధ్యే తు తేజసస్తస్య పాండరం గజమాస్థితః। 2-55-15 (13514)
వృతో దేవగణైః సర్వైర్వాసవః ప్రత్యదృశ్యత॥
రామకృష్ణౌ చ రాజా చ వృష్ణ్యంధకగణైః సహ। 2-55-16 (13515)
ఉత్పత్య సహసా దేవే నమస్కారమకుర్వత॥
సోఽవతీర్య గజాత్తూర్ణం పరిష్వజ్య జనార్దనం। 2-55-17 (13516)
సస్వజే బలదేవం చ రాజానం చ తమాహుకం॥
వాసుదేవోద్ధవౌ చైవ వికద్రుం చ మహామతిం। 2-55-18 (13517)
ప్రద్యుంనసాంబనిశఠాననిరుద్ధం చ సాత్యకిం॥
గదం సారణమక్రూరం భానుఝల్లివిడూరథాన్। 2-55-19 (13518)
తథైవ కృతవర్ణాణాం చారుదేష్ణం మహాబలం॥
దేవకల్పాన్మహారాజ తాందాశార్హపురోగమాన్। 2-55-20 (13519)
పిరిష్వజ్య చ దృష్ట్వా చ భగవాన్భూతభావనః॥
వృష్ణ్యంధకమహామాత్రాన్పరిష్వజ్యాథ వాసవః। 2-55-21 (13520)
ప్రగృహ్య పూజాం తైర్దత్తాం భగవాన్పాకశాసనః॥
సోఽదితేర్వచనాత్తాత కుండలార్థే జనార్దనం। 2-55-22 (13521)
ఉవాచ పరమప్రీతో జహి భౌమం నరేశ్వ॥ 2-55-23 (13522)
భీష్ణ ఉవాచ।
నిహత్య నరకం భౌమమాహరిష్యామి కుండలే। 2-55-23x (1479)
ఏవముక్త్వాఽథ గోవిందో రామమేవాభ్యభాషత॥
ప్రద్యుంనమనిరుద్ధం చ సాంబం చాప్రతిమం బలే। 2-55-24 (13523)
ఏతాంశ్చోచ్త్కా తథా తత్ర వాసుదేవో మహాయశాః॥
అథారుహ్య సుపర్ణం వై శంఖచక్రగదాసిభృత్। 2-55-25 (13524)
యయౌ తదా హృషీకేశో దేవానాం హితకాంయయా॥
తం ప్రయాంతమమిత్రఘ్నం దేవాః సహపురందరాః। 2-55-26 (13525)
పృష్ఠతోఽనుయయుః ప్రీత్యా స్తువంతో విష్ణుమచ్యుతం।
ఉగ్రాంత్రక్షోగణాన్హత్వా నరకస్య మహాసురాన్। 2-55-27 (13526)
క్షురాంతాన్మౌరవాన్పాశాన్షట్సహస్రం దదర్శ సః॥
స·ంఛిద్య పాశాచ్ఛస్త్రేణ మురం హత్వా సహాన్వయం। 2-55-28 (13527)
శైలసంఘానతిక్రంయ నిశుంభం చ వ్యపోథయత్॥ 2-55-29 (13528)
యః సహస్రసహస్త్వేకః సర్వాందేవానపోథయత్।
తం జఘాన మహావీర్యం హయగ్రీవం మహాబలం॥ 2-55-30 (13529)
అపారతేజా దుర్ధర్షః సర్వయాదవనందనః॥
మధ్యే లోహితగంగాయాం భగవాందేవకీసుతః॥ 2-55-31 (13530)
ఔదకాయాం విరూపాక్షం జఘాన మధుసూదనః।
తతః ప్రాగ్జ్యోతిషం నామ దీప్యమానమివ శ్రియా।
పురమాసాదయామాస తత్ర యుద్ధమవర్తత॥ 2-55-32 (13531)
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరం తేన భౌమేన భారత।
కుండలార్థే సురేశస్య నరకేణ మహాత్మనా॥ 2-55-33 (13532)
ముహూర్తం లాలయిత్వా తు నరకం మధూసూదనః।
ప్రవృత్తచక్రం చక్రేణ ప్రమమాథ బలాద్బలీ॥ 2-55-34 (13533)
చక్రప్రమథితం తస్య పపాత సహసా భువి।
ఉత్తమాంగం హతాంగస్య వృత్రే వజ్రహతే యథా॥ 2-55-35 (13534)
భూమిస్తు పతితం దృష్ట్వా ప్రాయచ్ఛత్కుండలే సుతం।
ప్రదాయ చ మహాబాహుమిదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-55-36 (13535)
సృష్టస్త్వయైవ మధుహంస్త్వయైవ వినిపాతితః।
యథేచ్ఛసి తథా క్రీడా ప్రజాస్తస్యానుపాలయ॥ 2-55-37 (13536)
శ్రీవాసుదేవ ఉవాచ। 2-55-38x (1480)
దేవానాం చ మునీనాం చ పితౄణాం చ మహాత్మనాం।
ఉద్వేజనీయో భూతానాం బ్రహ్మద్విద్ పురుషాధమః॥ 2-55-38 (13537)
లోకద్విష్టః సుతస్తే తు దేవారిర్లోకకంటకః।
సర్వలోకనమస్కార్యామదితం బాధయద్వలీ॥ 2-55-39 (13538)
కుండలే హృతవాందర్పాత్తతస్తే నిహతః సుతః।
నైవ మన్యుస్త్వయా కార్యో యత్కృతం మయి భామిని ॥ 2-55-40 (13539)
త్వత్ప్రభావాచ్చ తే పుత్రో లబ్ధవాన్గతిముత్తమాం।
తస్మాద్గచ్ఛ మహాభాగే భారావతరణం కృతం॥ ॥ 2-55-41 (13540)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి పంచపంచాశోఽధ్యాయః॥55 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 056
॥ శ్రీః ॥
2.56. అధ్యాయః 056
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణస్య నరకం నిహత్య తదీయధనరత్నాదికం శతోత్తరషోడశసహస్రస్త్రీసహితం మణిపర్వ తం చ గరుడమారోప్య స్వర్గలోకగమనం॥ 1॥ రామకృష్ణయోః అదిత్యై కుండలాదికం దత్త్వా అదితిశచీభ్యాం సత్కృతయా సత్యభామయా సహ ద్వారకాం ప్రత్యాగమనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ॥
నిహత్య నరకం భౌమం సత్యభామాసహాయవాన్।
సహితో లోకపాలైశ్చ దదర్శ నరకాలయం॥ 2-56-1 (13541)
అథాస్య గృహమాసాద్య నారకస్య మహాత్మనః।
దదర్శ ధనమక్షయ్యం రత్నాని వివిధాని చ। 2-56-2 (13542)
మణిముక్తాప్రవాలాని వైడూర్యవికృతాని చ।
విస్తారాల్పాంశ్చార్కమణీన్విపులాన్స్ఫాటికానపి॥ 2-56-3 (13543)
జాంబూనదమయాన్యేవ శాతకుంభమయాని చ।
ప్రదీప్తజ్వలనాభాని శీతరశ్మిప్రభాణి చ॥ 2-56-4 (13544)
హిరణ్యవర్ణం రుచిరం శ్వేతమభ్యంతరం గృహం।
తదక్షయ్యం గృహే దృష్టం నరకస్య ధనం బహు॥ 2-56-5 (13545)
న హి రాజ్ఞః కుబేరస్య తావద్ధనసముచ్ఛ్రయః।
దృష్టపూర్వః పురా సాక్షాన్మహేంద్రభవనేష్వపి॥ 2-56-6 (13546)
హతే భౌమే నిశుంభే చ వాసవః సగణోఽబ్రవీత్।
దాశార్హపతిమాసీనమాహృత్య మణికుండలే॥ 2-56-7 (13547)
హేమసూత్రా మహాకక్ష్యాస్తోమరైర్వీర్యశాలినః।
విమలాని పతాకాని వాసాంసి వివిధాని చ॥ 2-56-8 (13548)
భీమరూపాశ్చ మాతంగాః ప్రవాలవికృతాః కుథాః।
తే చ వింశతిసాహస్రా ద్వాస్తావత్యః కరేణవః॥ 2-56-9 (13549)
అష్టౌ శతసహస్రాణి దేశజాశ్చోత్తమా హయాః।
గోభిశ్చావికృతైర్యావత్కామాత్తవ జనార్దన॥ 2-56-10 (13550)
ఏతత్తే ప్రాపయిష్యాణి వృష్ణ్యావాసమరిందమ।
వసు యత్రిషు లోకేషు ధర్మేణావర్జితం త్వయా॥ 2-56-11 (13551)
భీష్మ ఉవాచ। 2-56-12x (1481)
దేవగంధర్వరత్నాని దైతేయాసురజాని చ।
యాని సంతి హిరణ్యాని నరకస్య నివేశనే॥ 2-56-12 (13552)
ఏతత్తు గరుడే సర్వం క్షిప్రమారోప్య వాసవః।
దార్శార్హపతినా సార్ధముపాయాన్మణిపర్వతం॥ 2-56-13 (13553)
చిత్రగ్రథితమేఘాభః ప్రబభౌ మణిపర్వతః।
హేమచిత్రవితానైశ్చ ప్రాసాదైరుపశోభితః॥ 2-56-14 (13554)
హర్ంయాణి చ విశాలాని మణిసోపానవంతి చ।
తత్రస్థా వరవర్ణిన్యో దదృశుర్మధుసూదనం॥ 2-56-15 (13555)
గంధర్వసురముఖ్యానాం ప్రియా దుహితరస్తదా।
త్రివిష్టపసమే దేశే తిష్ఠంతమపరాజితం॥ 2-56-16 (13556)
పరివవ్రుర్మహాబాహుమేకవేణీధరాః స్త్రియః।
పర్వాః కాషాయవాసిన్యః సర్వాశ్చ నియతేంద్రియాః॥ 2-56-17 (13557)
వ్రతసంతాపజః శోకే నాత్ర కశ్చిదపీడయత్।
అరజాంసి చ వాసాంసి బిభ్రత్యః కౌశికాన్యపి॥ 2-56-18 (13558)
సమేత్య యదుసింహస్య చక్రురస్యాంజలిం స్త్రియః।
ఊచుశ్చైనం హృషీకేశం సర్వాస్తాః కమలేక్షణాః॥ 2-56-19 (13559)
నారదేన సమాఖ్యాతమస్మాకం పురుషోత్తమ।
ఆగమిష్యతి గోవిందః సురకార్యార్థసిద్ధయే॥ 2-56-20 (13560)
సోఽసురం నరకం హత్వా నిశుంభం మురమేవ చ।
భౌమం చ సపరీవారం హయగ్రీవం చ దానవం॥ 2-56-21 (13561)
తథా పంచజనం చైవ ప్రాప్స్యతే ధనమక్షయం।
సోఽచిరేణైవ కాలేన యుష్మన్మోక్తా భవిష్యతి॥ 2-56-22 (13562)
ఏవముక్త్వాగమద్ధీరో దేవర్షిర్నారదస్తథా।
త్వాం చింతయానాః సతతం తపో ఘోరముపాస్మహే॥ 2-56-23 (13563)
కాలేఽతీతే మహాబాహుం కదా ద్రక్ష్యామ మాధవం।
ఇత్యేవం హృది సంకల్పం కృత్వా పురుషసత్తమ।
తపశ్చరామ సతతం రక్ష్యమాణా హి దానవైః॥ 2-56-24 (13564)
తతోఽస్మత్ప్రియకామార్థం భగవాన్మారుతోఽబ్రవీత్।
యథోక్తం నారదేనాథ న చిరాత్తద్భవిష్యతి॥ 2-56-25 (13565)
భీష్ణ ఉవాచ॥ 2-56-26x (1482)
తాసాం పరమనారీణామృషభాక్షం పురః స్థితం।
దదృశుర్దేవగంధర్వా గృష్టీనామివ గోపతిం॥ 2-56-26 (13566)
తస్య చంద్రోపమం వక్త్రముదీక్ష్య ముదితేంద్రియాః।
సంప్రహృష్టా మహాబాహుమిదం వచనమబ్రువన్। 2-56-27 (13567)
సత్యవ్రత పురా వాయురిదమస్మానిహాబ్రవీత్।
సర్వభూతహితజ్ఞశ్చ మహర్షిరపి నారదః॥ 2-56-28 (13568)
విష్ణుర్నారాయణో దేవః శంఖచక్రగదాసిభృత్।
స భౌమం నరకం హత్వా భర్తా వో భవితా ధ్రువం॥ 2-56-29 (13569)
దిష్ట్యా తస్యర్షిముఖ్యస్య నారదస్య మహాత్మనః।
వచనాదేవ సత్యం నో భర్తా భవితుమర్హసి॥ 2-56-30 (13570)
యత్ప్రియం బత పశ్యామ శ్రుతం ప్రియమరిందమ।
దర్శనేన కృతార్థాః స్మో వయమస్య మహాత్మనః॥ 2-56-31 (13571)
ఉవాచ హి యదుశ్రేష్ఠః సర్వాస్తా జాతమన్మథాః।
యథా బ్రూత విశాలాక్ష్యస్తత్సర్వం వో భవిష్యతి॥ 2-56-32 (13572)
తతస్తా గరుడే సర్వాః సరత్నధనసంచయాః।
క్షిప్రమారోపయాంచక్రే భగవాందేవకీసుతః॥ 2-56-33 (13573)
సపక్షిగణమాతంగం సవ్యాలమృగపన్నగం।
శాఖామృగగణైర్జుష్టం సప్రస్తరశిలాతలం॥ 2-56-34 (13574)
న్యంకుభిశ్చ వరాహైశ్చ రురుభిశ్చ నిషేవితం।
సప్రపాతమహాసానుం విచిత్రశిఖిసంకులం॥ 2-56-35 (13575)
స మహేంద్రానుజః శౌరిశ్చకార గురుడోపరి।
పశ్యతాం సర్వభూతానాముత్పాట్య మణిపర్వతం॥ 2-56-36 (13576)
ఉపేంద్రం బలదేవం చ వాసవం చ మహాబలం।
స్వపక్షబలవిక్షేపైర్మహాద్రిశిఖరోపమః॥ 2-56-37 (13577)
దిక్షు సర్వాసు సంరావం స చక్రే గరుడో వహన్।
ఆరుజన్పర్వతాగ్రాణి పాదపాంశ్చ సముత్క్షిపన్॥ 2-56-38 (13578)
సంజహార మహాభ్రాణి వైశ్వానరపథం గతః।
గ్రహనక్షత్రతారాణాం సప్తర్షీణాం స్వతేజసా॥ 2-56-39 (13579)
ప్రభాజాలమతిక్రంయ చాశ్వినోశ్చ పరంతప।
ప్రాప్య పుణ్యతమం స్థానం దేవలోకమరిందమః॥ 2-56-40 (13580)
శక్రసద్మ సమాసాద్య చావరుహ్య జనార్దనః।
సోఽభివాద్యాదితేః పాదావర్చితః సర్వదైవతైః।
బ్రహ్మదక్షపురోగైశ్చ ప్రజాపతిభిరేవ చ॥ 2-56-41 (13581)
అదితేః కుండలే దివ్యే దదావథ తదా విభుః।
రత్నాన చ పరార్ఘ్యాణి రామేణ సహ కేశవః॥ 2-56-42 (13582)
ప్రతిగృహ్య చ తత్సర్వమదితిర్వాసవానుజం।
పూజయామాస దాశార్హం రామం చ విగతజ్వరా॥ 2-56-43 (13583)
శచీ మహేంద్రమహిషీ కృష్ణస్య మహిషీం తదా।
సత్యభామాం తు సంగృహ్య అదిత్యై సా న్యవేదయత్॥ 2-56-44 (13584)
సా తస్యాః సత్యభామాయాః కృష్ణాప్రియచికీర్షయా।
వరం ప్రాదాద్దేవమాతా సత్యాయై విగతజ్వరా॥ 2-56-45 (13585)
జరాం న యాస్యసి శుభే యావత్కృష్ణోఽస్తి భూతలే।
సర్వగంధగుణోపేతా భవిష్యసి వరాననే॥ 2-56-46 (13586)
విసృజ్య సత్యభామా వై పౌలోమీం చ సుమధ్యమా।
శచ్యాపి సమనుజ్ఞాతా యయౌ కృష్ణనివేశనం॥ 2-56-47 (13587)
సంపూజ్యమానస్త్రిదశైర్మహర్షిగణసేవితః।
ద్వారకాం ప్రయయౌ కృష్ణో దేవలోకాదరిందమః॥ 2-56-48 (13588)
శీఘ్రాదేత్య మహాబాహుర్దీర్ఘమధ్వానమచ్యుతః।
వర్ఘమానపురద్వారమాససాద సురోత్తమః॥ ॥ 2-56-49 (13589)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి షట్పంచాశోఽధ్యాయః॥ 56॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 057
॥ శ్రీః ॥
2.57. అధ్యాయః 057
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ద్వారకావర్ణనం॥ 1॥ రుక్మిణీసత్యభామాదిగృహవర్ణనం॥2॥ కృష్ణేన స్వర్గాదానీతస్వ పారిజాతస్య ప్రతిష్ఠాపనముద్యాన వర్ణనం చ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ॥
తాం పురీ ద్వారకీం దృష్ట్వా విభుర్నారాయణో హరిః।
హృష్టః సర్వార్థసంపన్నః ప్రవేష్టుముపచక్రమే॥ 2-57-1 (13590)
సోఽపశ్యద్వృక్షషండాంశ్చ రంయాన్నానాజనాన్వహూన్।
సమంతతో ద్వారవత్యాం నానాపుష్పఫలాన్వితాన్॥ 2-57-2 (13591)
అర్కచంద్రప్రతీకాశైర్మేరుకూటనిభైర్గృహైః।
ద్వారకామావృతాం రంయాం సుకృతాం విశ్వకర్మణా॥ 2-57-3 (13592)
పద్మషండాకులాభిశ్చ హంససేవితవారిభిః।
గంగాసింధుప్రకాశాభిః పరిఘాభిరలంకృతాం॥ 2-57-4 (13593)
ప్రాకారేణార్కవర్ణేన పాండరేణ విరాజితాం।
వియన్మూర్ధ్ని నివిష్టేన ద్యామివాభ్రపరిచ్ఛదాం॥ 2-57-5 (13594)
నందనప్రతిమైశ్వాపి మిశ్రకప్రతిమైర్వనైః।
తత్ర సా విహితా సాక్షాన్నగరీ విశ్వకర్మణా॥ 2-57-6 (13595)
కాంచనైర్మణిసోపానైరుపేతా జనహర్షిణీ।
గీతఘోషమహాఘోషైః ప్రసాదప్రవరైః శుభా॥ 2-57-7 (13596)
తస్మిన్పురవారశ్రేష్ఠే దాశార్హాణాం యశస్వినాం।
నేశ్మాని జహృషే దృష్ట్వా భగవాన్పాకశాసనః॥ 2-57-8 (13597)
సముచ్ఛ్రితపతాకాని పారిప్లవనిభాని చ।
కాంచనాభాని భాఖంతి మేరుకూటనిభాని చ॥ 2-57-9 (13598)
సుధాపాండరశృంగైశ్చ శాతకుంభపరిచ్ఛదైః।
రత్నసానుమహాశృంగైః సర్వరత్నసమన్వితైః? 2-57-10 (13599)
సహర్ంయైః సార్ధచంద్రైశ్చ సనిర్యూహైః సపంజరైః।
సయంత్రగృహసంబాధైః సధాతుభిరివాద్రిభిః॥ 2-57-11
మణికాంచనభోమేశ్చ సుధామృష్టతలైస్తథా।
జాంబూనదమయద్వారైర్వైడూర్యవికృతార్గలైః॥ 2-57-11 (13600)
సర్వర్తుసుఖసంస్యర్శైర్మహాధనపరిచ్ఛదైః।
రంయసానుగృహైః శృంగైర్విచిత్రైరివ పర్వతైః॥ 2-57-13 (13601)
పంచవర్ణసవర్ణైశ్చ పుష్పవృష్టిసమప్రభైః।
తుల్యైః పర్జన్యనిర్ఘోషైర్హ్రాదైర్భోగవతీ యథా॥ 2-57-14 (13602)
కృష్ణధ్వజోపవాహ్యైశ్చ దాశార్హాయుధరోహితైః।
వృష్ణివీరమయూరైశ్చ స్త్రీసహస్రప్రజాకులైః॥ 2-57-15 (13603)
వాసుదేవైంద్రపర్జన్యైర్గృహమేఘైరలంకృతా।
దదృశే ద్వారకాఽతీవ మేఘైర్ద్యైరివ సంవృతా॥ 2-57-16 (13604)
సాక్షాద్భగవతో వేశ్మ విహితం విశ్వకర్మణా।
దదృశుర్వాసుదేవస్య చతుర్యోజనమాయతం॥ 2-57-17 (13605)
తావదేవ సువిస్తీర్ణం సుసంపూర్ణం మహాధనైః।
ప్రాసాదవరసంపన్నం యుక్తం జగతి పర్వతైః॥ 2-57-18 (13606)
యం చకార మహాభాగస్త్వష్టా వాసవచోదితః।
ప్రాసాదం హేమనాభస్య సర్వతో యోజనాయతం॥ 2-57-19 (13607)
మేరోరివ గిరేః శృంగముచ్ఛ్రితం కాంచనాలయం।
రుక్మిణ్యాః ప్రవరో వాసో నిర్మితః సుమహాత్మనా॥ 2-57-20 (13608)
సత్యభామా పునర్వేశ్మ సదా వసతి పాండరం।
విచిత్రమణిసోపానం యం విదుః శీతవానితి॥ 2-57-21 (13609)
విమలాదిత్యవర్ణాభిః పతాకాభిరలంకృతం।
వ్యక్తబద్ధం యథోద్దేశే చతుర్దశమహాధ్వజం॥ 2-57-22 (13610)
సర్వప్రాసాదముఖ్యోఽత్ర జాంబవత్యా విభూషితః।
ప్రభాయా జృంభణైశ్చిత్రైస్త్రైలోక్యమివ భాసయన్॥ 2-57-23 (13611)
యస్తు పాండరవర్ణాభస్తయోరంతరమాశ్రితః।
విశ్వకర్మాకరోదేనం కైలాసశిఖరోపమం॥ 2-57-24 (13612)
జాంబూనదప్రదీప్తాగ్రః ప్రదీప్తజ్వలనోపమః।
సాగరప్రతిమోఽతిష్ఠన్మేరురిత్యభివిశ్రుతః॥ 2-57-25 (13613)
తస్మిన్గాంధారరాజస్య దుహితా కులశాలినీ।
సుకేశీ నామ విఖ్యాతా కేశవేన నివేశితా॥ 2-57-26 (13614)
పద్మకూట ఇతి ఖ్యాతః పద్మవర్ణో మహాప్రభః।
సుప్రభాయా మహాబాహో వాసః స పరమోచ్ఛ్రితః॥ 2-57-27 (13615)
యస్తు సూర్యప్రభో నామ ప్రాసాదవర ఉచ్యతే।
లక్షణాయాః కురుశ్రేష్ఠ స దత్తః శార్ంగధన్వనా॥ 2-57-28 (13616)
వైడూర్యవరవర్ణాభః ప్రాసాదో హరితప్రభః।
శ్వేతజాలా హి యత్రైవ యత్రైవ చ నివేశితా॥ 2-57-29 (13617)
యం విదుః సర్వభూతాని హరిరిత్యేవ భారత।
సుమిత్రవిజయావాసో దేవర్షిగణపూజితః॥ 2-57-30 (13618)
మహిష్యా వాసుదేవస్య భూషణం సర్వవేశ్మనాం।
యస్తు ప్రాసాదముఖ్యోఽత్ర విహితః సర్వశిల్పిభిః॥ 2-57-31 (13619)
మహిష్యా వాసుదేవస్య కేతుమానితి విశ్రుతః।
ప్రసాదో విరజో నామ విరజస్కో మహాత్మనః॥ 2-57-32 (13620)
ఉపస్థానగృహం తాత కేశవస్య మహాత్మనః।
యస్తు ప్రాసాదముఖ్యోఽత్ర యం త్వష్టా వ్యదధాత్స్వయం॥ 2-57-33 (13621)
యోజనాయతవిష్కంభం సర్వరత్నమయం విభోః।
తేషాం తు విహితాః సర్వే రుక్మదండాః పతాకినః॥ 2-57-34 (13622)
సదనే వాసుదేవస్య మార్గసంజననా ధ్వజాః।
ఘంటాజాలాని తత్రైవ సర్వేషాం నివేశనే॥ 2-57-35 (13623)
ఆహృత్య యదుసింహేన వైజయంతచ్ఛలో మహాత్।
హంసకూటస్య యచ్ఛ్రంగమింద్రద్యుంనసరో మహత్॥ 2-57-36 (13624)
షష్టితాలసముత్సేధమర్ధయోజనవిస్తృతం।
సకిన్నరమహానాదం తదప్యమితతేజసః॥ 2-57-37 (13625)
పశ్యతాం సర్వభూతానాం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
ఆదిత్యపథగం యత్తన్మేరోః శిఖరముత్తమం॥ 2-57-38 (13626)
జాంబూనదమయం దివ్యం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
తదప్యుత్పాట్య కుచ్ఛ్రేణ స్వం నివేశనమాహృతం॥ 2-57-39 (13627)
భ్రాజమానం పురా తత్ర సర్వౌషధివిదీపితం।
యమింద్రభవనాచ్ఛౌరిరాజహార పరంతపః॥ 2-57-40 (13628)
పారిజాతః స తత్రైవ కేశవేన నివేశితః।
లేపహస్తశతైర్జుష్టో విమానైశ్చ హిరణ్మయైః॥ 2-57-41 (13629)
విహితా వాసుదేవేన తత్రైవ చ మహాద్రుమాః।
పద్మాకులజలోపేతా రక్తసౌగంధికోత్పలాః॥ 2-57-42 (13630)
మణిమౌక్తికవాలూకాః పుష్కరిణ్యః సరాంసి చ।
తాసాం పరమకూలి శోభయంతి మహాద్రుమాః॥ 2-57-43 (13631)
సాలతాలాశ్వకర్ణాశ్చ శతశాఖాశ్చ రోహిణః।
భల్లాతకకపిత్థాశ్చ ఇంద్రవృక్షాశ్చ చంపకాః॥ 2-57-44 (13632)
ఖాదిరా మృతకాశ్చైవ సమంతాత్పరిరోపితాః।
యే చ హైమవతా వృక్షా యే చ నందనజాస్తథా॥ 2-57-45 (13633)
ఆహృత్య యదుసింహేన తేఽపి తత్ర నివేశితాః।
రత్నపీతారుణప్రఖ్యాః సితపుష్పాశ్చ పాదపాః॥ 2-57-46 (13634)
సర్వర్తుఫలపూర్ణోస్తే తే చ కాననసింధుషు।
సహస్రపత్రపద్మాశ్చ మందరాశ్చ సహస్రశః॥ 2-57-47 (13635)
అశోకాః కర్ణికారాశ్చ తిలకా నాగ మల్లికాః।
కురకా నాగపుష్పాశ్చ చంపకాస్తృణపుల్లికాః॥ 2-57-48 (13636)
సప్తవర్ణాః కబంధాశ్చ నీపాః కురవకాస్తథా।
కేతకాః కేసరాశ్చైవ హినతాలతలతాటకాః॥ 2-57-49 (13637)
తాలాః ప్రలంబా వకులాః పిండికా బీజపూరకాః।
ద్రుతామలకఖర్జూరా మహితా జంబుకాస్తథా॥ 2-57-50 (13638)
ఆంరాః పనసవృక్షాశ్చ చంపకాస్తిలతిందుకాః।
లికుచామృతాశ్చైవ క్షీరికా కర్ణికా తథా॥ 2-57-51 (13639)
నాలికేరేంగుదాశ్చైవ ఉత్క్రోశకవనాని చ।
కదలీ జాతమల్లీ చ పాటలీ కుముదోత్పలాః॥ 2-57-52 (13640)
నీలోత్పలకపూర్ణాశ్చ వాప్యః కూపాః సహస్రశః।
ఫుల్లాశాకకపిత్థాశ్చ తైస్తీర్త్వా బంధుజీవకాః॥ 2-57-53 (13641)
ప్రియాలాశోకవాదిర్యాః ప్రాచీనాశ్చాపి సర్వశః।
ప్రియంగుబదరీభిశ్చ యవైః స్యందనచందనైః॥ 2-57-54 (13642)
శచీపీలుపలాశ్చైశ్చ పలాశవధపిప్లైః।
ఉదుంబరైశ్చ బిల్వైశ్చ పాలాశైః పారిభద్రకైః॥ 2-57-55 (13643)
ఇంద్రవృక్షార్జునైశ్చైవ అశ్వత్థైశ్చిరబిల్వకైః।
భౌమగంజనవృక్షైశ్చ భల్లాభైరశ్వసాహ్వయైః॥ 2-57-56 (13644)
సజ్జైస్తాంబూలవల్లీభిర్లవంగైః క్రముకైస్తథా।
వంశైశ్చ వివిధైస్తత్ర సమంతాత్పరిరోపితైః॥ 2-57-57 (13645)
యే చ నందనజా వృక్షా యే చ చైత్రరథే వనే।
సర్వే తే యదునాథేన సమంతాత్పరిరోపితాః॥ 2-57-58 (13646)
సమాహితా మహానద్యః పీతలోహితవాలుకాః।
తస్మిన్గృహవరే రంయే మణిశక్రసవాలుకాః॥ 2-57-59 (13647)
మత్తబర్హిణనాదాశ్చ కోకిలాశ్చ మదావహాః।
బభూవుః పరమోపేతాః సర్వే జగతి పర్వతాః॥ 2-57-60 (13648)
తత్రైవ గజయూథాని తత్ర గోమహిషాస్తథా।
నివాసాశ్చ కృతాస్తత్ర వరాహా మృగపక్షిణాం॥ 2-57-61 (13649)
విశ్వకర్మకృతః శైలః ప్రాకారస్తత్ర వేశ్మని।
వ్యక్తకిష్కుశతోద్యామః సుధారససమప్రభః॥ 2-57-62 (13650)
తేన తే చ మహాశైలాః సరితశ్చ సరాంసి చ।
పరిక్షిప్తాని వై తస్య వనాన్యుపవనాని చ॥ ॥ 2-57-63 (13651)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణ అర్ఘాహరణపర్వణి సప్తపంచాశోఽధ్యాయః॥ 57॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 058
॥ శ్రీః ॥
2.58. అధ్యాయః 058
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణదర్శనాయ వసుదేవాదీనామాగమనం॥1॥ రామకృష్ణాభ్యాం పిత్రాదివందనపూర్వకం బంధుభ్యో రత్నాదివితరణం॥ 2॥ ఇంద్రస్య కృష్ణచరితప్రశంసనపూర్వకం స్వలోకగమనం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ।
ఏవమాలోకయాంచక్రుర్ద్వారకామృషభాస్త్రయః।
ఉపేంద్రబలదేవౌ చ వాసవశ్చ మహాయశాః॥ 2-58-1 (13652)
తతస్తం పాండరం శౌరిర్మూర్ధ్ని తిష్ఠన్గరుత్మతః।
ప్రీతః శంఖముపాధ్మాసీద్ద్విషతాం రోమహర్షణం॥ 2-58-2 (13653)
తస్య శంఖస్య శబ్దేన సారశ్చుక్షుభే భృశం।
రరాస చ నభః సర్వం తచ్చిత్రమభవత్తదా॥ 2-58-3 (13654)
పాంచజన్యస్య నిర్ఘోషం నిశంయ కుకురాందకాః।
ప్రీయమాణాః సమాజగ్మురాలోక్య మధుసూదనం॥ 2-58-4 (13655)
వసుదేవం పురస్కృత్య వేణుశంఖరవైః సహ।
ఉగ్రసేనో యయౌ రాజా వాసుదేవనివేశనం॥ 2-58-5 (13656)
ఆనందితుం పర్యచన్స్వేషు వేశ్మసు దేవకీ।
రోహిణీ చ యయౌ దేశమాహుకస్య చ యాః స్త్రియః॥ 2-58-6 (13657)
హతా బ్రహ్మద్విషః సర్వే జయంత్యంధకవృష్ణయటః।
ఏవముక్తః సహ స్త్రీభిరక్షతైర్మధుసూదనః॥ 2-58-7 (13658)
తతః శౌరిః సుపర్ణేన స్వం నివేశనమభ్యయాత్।
చకారాథ యథోద్దేశమీశ్వరో మణిపర్వతం॥ 2-58-8 (13659)
తతో ధనాని రత్నాని సభాయాం మధుసూదనః।
నిధాయ పుండరీకాక్షః పితుర్దర్శనలాలసః॥ 2-58-9 (13660)
తతః సాందీపినిం పూర్వం బ్రాహ్మణం చాపి భారత।
యథాన్యాయం వాసుదేవ ఉపస్పృష్ట్వా మహాయశాః॥ 2-58-10 (13661)
వవందే పృథుతాంరాక్షః ప్రీయమాణో మహాయశాః।
తథాఽశ్రుపరిపూర్ణాక్షమానందభృతచేతసం॥ 2-58-11 (13662)
వవందే సహ రామేణ పితరం వాసవానుజః।
తాభ్యాం చ మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాతః కేశవః పరవీరహా॥ 2-58-12 (13663)
యథాశ్రేష్ఠముపాగంయ సాత్వతాన్యదునందనః।
సర్వేషాం నామ జగ్రాహ దాశార్హాణామధోక్షజః॥ 2-58-13 (13664)
తతః సర్వాణి విత్తాని సర్వరత్నమయాని చ।
వ్యభజత్తాని తేభ్యోఽథ సర్వేభ్యో యదునందనః॥ 2-58-14 (13665)
సా కేశవమహామాత్రైర్మహేంద్రప్రతిమైః సభా।
శుశుభే వృష్ణిశార్దూలైః సింహైరివ గిరేర్గుహా॥ 2-58-15 (13666)
అథాసనగతాన్సర్వానువాచ విబుధాధిపః।
శుభయా హర్షయన్వాచా మహేంద్రస్తాన్మహాయశాః।
కుకురాంధకముఖ్యాంశ్చ తం చ రాజానమాహుకం॥ 2-58-16 (13667)
ఇంద్ర ఉవాచ। 2-58-17x (1483)
యదర్థం జన్మ కృష్ణస్య మానుషేషు మహాత్మనః।
యత్కృతం వాసుదేవేన తద్వక్ష్యామి సమాసతః॥ 2-58-17 (13668)
అయం శతసహస్రాణి దానవానామరిందమః।
నిహయ్ పుండరీకాక్షః పాతాలవివరం యయౌ॥ 2-58-18 (13669)
యచ్చ నాధిగతం పూర్వైః ప్రహ్లాదబలిశంబరైః।
తదిదం శౌరిణా విత్తం ప్రాపితం భవతామిహ॥ 2-58-19 (13670)
సపాశం మురమాక్రమయ్ పాంచజన్యం చ ధీమతా।
శిలాసంఘానతిక్రంయ నిశుంభః సగణో హతః॥ 2-58-20 (13671)
హయగ్రీవశ్చ విక్రాంతో దానవో నిహతో బలీ।
మథితశ్చ మృధే భౌమః కుండలే చాహృతే పునః॥ 2-58-21 (13672)
పునర్బాణవధే శౌరిమాదిత్యా వసుభిః సహ।
మన్ముఖా ఆగమిష్యంతి సాధ్యాశ్చ మధుసూదనం॥ 2-58-22 (13673)
ఏవముక్త్వా తతః సర్వానామంత్ర్య కుకురాంధకాన్।
సస్వజే రామకృష్ణౌ చ వసుదేవం చ వాసవః॥ 2-58-23 (13674)
ప్రద్యుంనసాంబప్రముఖాననిరూద్ధం చ సారణం।
బభ్రుం ఝల్లిం గదం భానుం చారుదేష్ణం చ వృత్రహా॥ 2-58-24 (13675)
సత్కృత్య సారణాక్రూరౌ పునరాభాష్య సాత్యకిం।
సస్వజే వృష్ణిరాజానమాహుకం కుకురాధిపం।
భోజం చ కృతవర్ణాణమన్యాంశ్చాందకవృష్ణిషు॥ 2-58-25 (13676)
ఆమంత్ర్య దేవప్రవరైర్వాసవో వాసవానుజం।
తతః శ్వేతాచలప్రఖ్యం గజమైరావతం ప్రభుః॥ 2-58-26 (13677)
పశ్యతాం సర్వభాతానామారురోహ శచీపతిః।
పృథివీం చాంతరిక్షం చ దివం చ వరవారణం॥ 2-58-27 (13678)
ముఖాడంబరనిర్ఘోషైః పూరయంతమివాసకృత్।
హైమయంత్రమహాకక్ష్యం హిరణ్మయవిషాణినం॥ 2-58-28 (13679)
మనోహరకుథాస్తీర్ణం సర్వరత్నవిభూషితం।
నిత్యస్రుతమదస్రావం క్షరంతమివ తోయదం॥ 2-58-29 (13680)
దిశాగజం మహామాత్రం కాంచనస్రజమాస్థితః।
ప్రబభౌ మందరాగ్రస్థః ప్రతపన్భానుమానివ॥ 2-58-30 (13681)
తతో వజ్మయం భీమం ప్రగృహ్య పరామాంకుశం।
యయౌ బలవతా సార్ధం పావకేన శచీపతిః॥ 2-58-31 (13682)
తం కరేణుగజవ్రాతైర్విమానైశ్చ మరుద్గణాః।
పృష్ఠతోఽనుయయుః ప్రీతాః కుబేరవరుణగ్రహాః॥ 2-58-32 (13683)
స వాయుపక్షమాస్థాయ వైశ్వానరపథం గతః।
ప్రాప్య సూర్యపథం దేవస్తత్రైవాంతరధీయత॥ ॥ 2-58-33 (13684)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి అష్టపంచాశోఽధ్యాయః॥ 58॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 059
॥ శ్రీః ॥
2.59. అధ్యాయః 059
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణేనాహృతవిభూతివిలోకనాయ దేవకీరుక్మిణ్యాదిస్త్రీణామాగమనం॥1॥ సభామాగతాయాః యశోదాసుతాయాః రామకృష్ణాభ్యాం సత్కారః॥ 2॥ సర్వేషాం స్వస్వభవనగమనం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
తతః సర్వదశార్హాణామాహుకస్య చ యాః స్త్రియః।
నందగోపస్య మహిషీ యశోదా లోకవిశ్రుతా॥ 2-59-1 (13685)
రేవతీ చ మహాభాగా రుక్మిణీ చ పత్రివ్రతా।
సత్యా జాంబవతీ చోభే గాంధారీ శింశుమాపి చ॥ 2-59-2 (13686)
విశోకా లక్షణా చాపి సుమిత్రా కేతుమా తథా।
వాసుదేవమహిష్యోఽన్యాః శ్రియా సార్ధం యయుస్తదా॥ 2-59-3 (13687)
విభూతిం ద్రష్టుమనసః కేశవస్య మహాత్మనః।
ప్రీయమాణాః సభాం జగ్మురాలోకయితుమచ్యుతం॥ 2-59-4 (13688)
దేవకీ సర్వదేవీనాం రోహిణీ చ పురస్కృతా।
దదృశుర్దేవమాసీనం కృష్ణం హలభృతా సహ॥ 2-59-5 (13689)
తౌ తు పూర్వమతిక్రంయ రోహిణీమభివాద్య చ।
అభ్యవాదయతాం దేవౌ దేవకీం రామకేశవౌ॥ 2-59-6 (13690)
సా తాభ్యామృషభాక్షాభ్యాం పుత్రాభ్యాం శుశుభేఽధికం।
దేవకీ దేవమాతేవ మిత్రేణ వరుణేన చ॥ 2-59-7 (13691)
తతః ప్రాప్తా యశోదాయా దుహితా వై క్షణేన హి।
జాజ్వల్యమానా వపుషా ప్రభయాఽతీవ భారత॥ 2-59-8 (13692)
ఏకానంగేతి యామాహుః కన్యాం వై కామరూపిణీం।
యత్కృతే సగణం కంసం జఘాన పురుషోత్తమః॥ 2-59-9 (13693)
తతః స భగవాన్రామస్తాముపాక్రంయ భామినాం।
మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాయ సవ్యేన పరిజగ్రాహ పాణినా॥ 2-59-10 (13694)
తాం చ తత్రోపసంప్రాప్య ప్రియామివ సఖీమిమాం।
దక్షిణేన కరాగ్రేణ పిరజగ్రాహ మాధవః॥ 2-59-11 (13695)
దదృశుస్తాం సభామధ్యే భగినీం రామకృష్ణయోః।
రుక్మపద్మశాం పద్మశ్రీమివోత్తమనాభయోః॥ 2-59-12 (13696)
అథాక్షతమహావష్ట్యా లాజపుష్పఘృతైరపి।
వృష్ణయోఽవాకిరన్ప్రీతాః సంకర్షణజనార్దనౌ॥ 2-59-13 (13697)
సబాలాః సహవృద్ధాశ్చ యే జ్ఞాతికులబాంధవాః।
ఉపోపవివిశుః ప్రీతా వృష్ణయో మధుసూదనం॥ 2-59-14 (13698)
పూజ్యమానో మహాబాహుః పౌరాణాం రతివర్ధనః।
వివేశ పురుషవ్యాఘ్రః స్వవేశ్మ మధుసూదనః॥ 2-59-15 (13699)
రుక్మిణ్యా సహితో దేవ్యా ప్రముమోద సుఖీ సుఖం।
అనంతరం చ సత్యాయా జాంబవత్యాశ్చ భారత॥ 2-59-16 (13700)
సర్వాసాం చ యదుశ్రేష్ఠో గేహే గేహే విహారవాన్।
జగామ చ హృషీకేశో రుక్మిణ్యాః సదనం పునః॥ 2-59-17 (13701)
ఏష తాత మహాబాహో విజయః శార్ంగధన్వనః।
ఏతదర్థం చ జన్మాహుర్మానుషేషు మహాత్మనః॥ ॥ 2-59-18 (13702)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 59 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 060
॥ శ్రీః ॥
2.60. అధ్యాయః 060
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శర్వవరగర్వితేన బాణాసురేణ స్వతనయయా ఉషయా సహ గూఢం రమమాణస్య అనిరుద్ఘస్య కారా గృహప్రాషణం॥1॥ నారదాద్విదితపౌత్రవృత్తేన కృష్ణేన సరామప్రద్యుంనేన బాణం నిర్జిత్య ఉషయా సహ అనిరుద్ఘానయనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
ద్వారకాయాం తతః కృష్ణః స్వదారేషు దివానిశం।
సుఖం లబ్ధ్వా మహారాజ ప్రముమోద మహాయశాః॥ 2-60-1 (13703)
పౌత్రస్య కారణాచ్చక్రే విబుధానాం ప్రియం తదా।
సావసవైః సురైః సర్వైర్దుష్కరం భరతర్షభ॥ 2-60-2 (13704)
బాణో నామాఽభవద్రాజా బలేర్జ్యేష్ఠసుతో బలీ।
వీర్యవాన్భరతశ్రేష్ఠ స చ బాహుసహస్రవాన్॥ 2-60-3 (13705)
తతస్తేపే తపస్తీవ్రం సత్వేన మనసా నృప।
రుద్రమారాధయామాస స చ బాణః సమా బహు॥ 2-60-4 (13706)
తస్మై బహువరా దత్తాః శంకరేణ మహాత్మనా।
తాంశ్చ లబ్ధ్వా వరాన్బాణో దుర్లభానసురైర్భువి॥ 2-60-5 (13707)
స శోణితపురే రాజ్యం చకారాప్రతిమో బలీ।
త్రాసితాశ్చ సురాః సర్వే తేన బాణేన పాండవ॥ 2-60-6 (13708)
విజిత్య విబుధాన్సేంద్రాన్బాణః సంవత్సరాన్బహూన్।
అశాసత మహద్రాజ్యం కుబేర ఇవ భారత॥ 2-60-7 (13709)
తతో రాజన్నుషా నామ బాణస్య దుహితా యథా।
యేనోపాయేన కౌంతేయ అనిరుద్ధో మహాద్యుతిః॥ 2-60-8 (13710)
ప్రాద్యుంనిస్తాముషాం ప్రాప్య ప్రచ్ఛన్నః ప్రముమోద హ।
అథ బాణో మహాతేజాస్తదా తత్ర యుధిష్ఠిర ॥ 2-60-9 (13711)
తం గృహ్యనిలయం జ్ఞాత్వా ప్రాద్యుంనిం సుతయా తదా।
గృహీత్వా కారయామాస వస్తుం కారాగృహే బలాత్॥ 2-60-10 (13712)
స కుమారః సుఖార్హోఽథ తదా దుఃఖసమన్వితః।
బామేన ఘాతితో రాజన్ననిరుద్ధో ముమోహ చ॥ 2-60-11 (13713)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు నారదో మునిపుంగవః।
ద్వారకాం ప్రాప్య కౌంతేయ కృష్ణం దృష్ట్వా వచోఽబ్రవీత్॥ 2-60-12 (13714)
కృష్ణ కృష్ణ మహాబాహో యదూనాం కీర్తివర్ధన।
పౌత్రస్తే బాధ్యమానోఽత్ర బాణేనామితతేజసా॥ 2-60-13 (13715)
కృచ్ఛ్రం ప్రాప్తోఽనిరుద్ధో వై శేతే కారాగృహే సదా।
ఏతదుక్త్వా సురర్షిర్వై బాణస్యాథ పురం యయౌ॥ 2-60-14 (13716)
నారదస్య వచః శ్రుత్వా తతో రాజంజనార్దనః।
జాహూయ బలదేవం హి ప్రద్యుంనం చ మహాద్యుతిం॥ 2-60-15 (13717)
ఆరురోహ గరుత్మంతం తాభ్యాం సహ జనార్దనః।
తతః సుపర్ణమారుహ్య జయాయ భరతర్షభ॥ 2-60-16 (13718)
జగ్ముః క్రుధా మహావీర్యా బాణస్య నగరం ప్రతి।
అథాసాద్య మహారాజ తత్పురం దదృశుశ్చ తే॥ 2-60-17 (13719)
తాంరప్రాకారసంగుప్తాం హేమప్రాసాదసంకులాం।
దృష్ట్వా ముదా యుతాః సర్వే విస్మయం పరమం యయుః॥ 2-60-18 (13720)
తథా బాణపురస్యాసంద్వారస్థా దేవతాః సదా।
మహేశ్వరో గుహశ్చైవ భద్రకాలీ వినాయకః॥ 2-60-19 (13721)
అథ కృష్ణో బలాజ్జిత్వా ద్వారపాలాన్యుధిష్ఠిర।
సుసంక్రుద్ధో మహాతేజాః శంఖచక్రగదాసిభృత్॥ 2-60-20 (13722)
ఆససాదోత్తరద్వారం శంకరేణాభిరక్షితం।
తత్ర తస్థౌ మహాతేజాః శూలపాణిర్మహేశ్వరః॥ 2-60-21 (13723)
పినాకం సశరం గృహ్య బాణస్య హితకాంయయా।
జ్ఞాత్వా తమాగతం కృష్ణం వ్యాదితాస్యమివాంతకం॥ 2-60-22 (13724)
తతస్తౌ చక్రతుర్యుద్ధం వాసుదేవమహేశ్వరౌ।
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరమచింత్యం రోమహర్షణం॥ 2-60-23 (13725)
అన్యోన్యం తౌ తతక్షాతే అన్యోన్యజయకాంక్షిణౌ।
దివ్యాన్యస్త్రాణి తౌ దేవౌ క్రుద్ధౌ ముముచతుస్తదా॥ 2-60-24 (13726)
తతః కృష్ణో రణం కృత్వా ముహూర్తం శూలపాణినా।
విజిత్య తం మహాదేవం తతో యుద్ధే శూలపాణినా।
అన్యాంశ్చ జిత్వా ద్వారస్థాన్ప్రవివేశ పురోత్తమం॥ 2-60-25 (13727)
ప్రవిశ్య బాణమాసాద్య స తత్రాథ జనార్దనః।
చక్రే యుద్ధం మహాక్రుద్ధస్తేన బాణేన భరతర్షభ। 2-60-26 (13728)
బాణోఽపి సర్వశస్త్రాణి శితాని భరతర్షభ।
సుసంక్రుద్ధస్తదా యుద్ధే పాతయామాస కేశవే॥ 2-60-27 (13729)
పునరుద్యంయ శస్త్రాణి సహస్రం సర్వబాహుభిః।
ముమోచ బాణః సంక్రుద్ధః కృష్ణం ప్రతి రణాజిరే॥ 2-60-28 (13730)
తతః కృష్ణస్తదా కృత్త్వా తాని సర్వాణి భారత।
కృత్త్వా ముహూర్తం బాణేన యుద్ధం రాజన్నగోక్షజః॥ 2-60-29 (13731)
చక్రముద్యంయ రోషాద్వై దివ్యం శస్త్రోత్తమం తతః।
సహస్రబాహూంశ్చిచ్ఛేద బాణస్యామితతేజసః॥ 2-60-30 (13732)
తతో బాణో మహారాజ కృష్ణేన భృశపీడితః।
భిన్నబాహుః పపాతాశు విశాఖ ఇవ పాదపః॥ 2-60-31 (13733)
స పాతయిత్వా బాణైస్తం బాణం కృష్ణస్త్వరాన్వితః।
ప్రాద్యుంనిం మోచయామాస క్షిప్రం రాజగృహాత్తదా॥ 2-60-32 (13734)
మోక్షయిత్వాఽథ గోవిందః ప్రాద్యుంనిం సహ భార్యయా।
బాణస్య సర్వరత్నాని అసంఖ్యాని జహార సః॥ 2-60-33 (13735)
గోధనాని చ సర్వస్వం స బాణస్యాలయే బలాత్।
జహార చ హృషీకేశో యదూనాం కులవర్ధనః॥ 2-60-34 (13736)
తతః స సర్వరత్నాని చాహృత్య మధుసూదనః।
క్షిప్రమారోపయాంచక్రే సర్వస్వం గరుడోపరి॥ 2-60-35 (13737)
త్వరయాఽథ స కౌంతేయ బలదేవం మహాబలం।
ప్రాదుంనిం చ మహావీర్యమనిరుద్ధం మహాద్యుతిం॥ 2-60-36 (13738)
ఉషాం చ సుందరీం రాజన్భృత్యదారగణైః సహ।
సర్వానేతాన్సమారోప్య గరుడోపరి వీర్యవాన్॥ 2-60-37 (13739)
ముదా యుక్తో మహాతేజాః పీతాంబరధరో బలీ।
దివ్యాభరమచిత్రాంగః శంకచక్రగదాసిభృత్। 2-60-38ca ఆరురోహ గరుత్మంతముదయం భాస్కరో యథా॥ ॥ 2-60-38 (13740)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి షష్టితమోఽధ్యాయః॥ 60॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 061
॥ శ్రీః ॥
2.61. అధ్యాయః 061
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ నరకబాణాసురప్రముఖదుష్టనిగ్రహాదిరూపాతీతానాగతకృష్ణచరిత్రనిరూపణం॥ 1॥।Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్ణ ఉవాచ॥
సూదితా ద్వారపాలాశ్చ నిశుంభనరకౌ హతౌ।
కృతక్షేమః పునః పంథాః పురం ప్రాగ్జ్యోతిషం ప్రతి॥ 2-61-1 (13741)
శౌరిణా పృథివీపాలాస్త్రాసితా భరతర్షభ।
ధనుషశ్చ ప్రణాదేన పాంచజన్యస్వనేన చ॥ 2-61-2 (13742)
మేఘప్రఖ్యైరనేకైశ్చ దాక్షిణాత్యాభిసంవృతం।
రుక్మిణం త్రాసయామాస కేశవో భరతర్షభ॥ 2-61-3 (13743)
తతః పర్జన్యఘోషేణ రథేనాదిత్యవర్చసా।
ఉవాహ మహిషీం భోజ్యామేష చక్రగదాధరః॥ 2-61-4 (13744)
జారూథ్య ఆహృతక్రోధః శిశుపాలశ్చ నిర్జితః।
వక్రశ్చ స హతః సంఖ్యే శతధన్వా చ క్షత్రియః॥ 2-61-5 (13745)
ఇంద్రద్యుంనో హతః కోపాద్యవనశ్చ కశేరుకః।
హతః సౌభపతిశ్చైవ సాల్వశ్చ కృతధన్వనా॥ 2-61-6 (13746)
పర్వతానాం సహస్రం చ చక్రేణ పురుషోత్తమః।
విభజ్య పుండరీకాక్షో ద్యుమత్సేనమపోథయత్॥ 2-61-7 (13747)
మహేంద్రశిఖరే చైవ నిమేషాంతరచారిణౌ।
జగ్రాహ భరతశ్రేష్ఠ వానరావభితశ్చరౌ॥ 2-61-8 (13748)
ఇరావత్యాం మహాభోజో వహ్నిసూర్యసమో బలే।
గోపతిస్తాలకేతుశ్చ నిహతౌ శార్ంగధన్వనా॥ 2-61-9 (13749)
అక్షప్రపత్తనే రాజన్నవహేలనతత్పరౌ।
ఉభౌ తావపి కృష్ణేన స్వరాష్ట్రే వినిపాతితౌ॥ 2-61-10 (13750)
దగ్ధా వారాణసీ తాత కేశవేన మహాత్మనా।
పాండ్యం పౌండ్రం చ మాత్స్యం చ కలింగం చ జనార్దనః॥ 2-61-11 (13751)
జఘాన సహితాన్సర్వానంగరాజం చ మాధవః॥ 2-61-12 (13752)
ఏష చైవ శతం హత్వా రథేన క్షత్రపుంగవాన్।
గాంధారీమవహత్కృష్ణో మహిషీం యాదవర్షభః॥ 2-61-13 (13753)
అథ గాండీవధన్వానం క్రీడార్థం మధుసూదనః।
జిగాయ భరతశ్రేష్ఠ కుంత్యాశ్చ ప్రముఖే విభుః॥ 2-61-14 (13754)
ద్రౌణిం కృపం చ కర్ణం చ భీమసేనం సుయోధనం।
యుద్ధాయ సహితాంత్రాజంజిగాయ భరతర్షభ॥ 2-61-15 (13755)
బభ్రోశ్చ ప్రియమన్విచ్ఛన్నేష చక్రగదాధరః।
వేణుదారివృతాం భార్యాం ప్రమమాథ యుధిష్ఠిర॥ 2-61-16 (13756)
పర్యాప్తాం పృథివీం సర్వాం సాశ్వాం సరథకుంజరాం।
వేణుదారివశే యుక్తాం జిగాయ మధుసూదనః॥ 2-61-17 (13757)
అవాప్య తపసా వీర్యం బలమోజశ్చ భారత।
త్రాసితాః సగణాః సర్వే బాణేన విబుధాధిపాః॥ 2-61-18 (13758)
వజ్రాశనిగదాబామైస్తాడయద్భిరనేకశః।
తస్య నాసీద్రణే మృత్యుర్దేవైరపి సవాసవైః॥ 2-61-19 (13759)
సోఽభిభూతశ్చ కృష్ణేన న హతశ్చ మగాత్మనా।
ఛిత్వా బాహుసహస్రం తు గోవిందేన మహాత్మనా॥ 2-61-20 (13760)
ఏషోఽపీడన్మహాబాహుః కంసం చ మధుసూదనః।
అవాప్తం తపసా వీర్యం బలమోజశ్చ భారత।
కైటభం చాతిలోమాని నిజఘాన జనార్దనః॥ 2-61-21 (13761)
జంబుమైరావతం చైవ విరూపం చ మహాయశాః। 2-61-22bజఘాన భరతశ్రేష్ఠ శంబరం చారిమర్దనం॥ 2-61-22 (13762)
ఏష భోగవతీం గత్వా వాసుకిం భరతర్షభ।
నిర్జిత్య పుండరీకాక్షో రౌక్మిణేయమమోచయత్॥ 2-61-23 (13763)
ఏవం బహూని కర్మాణి శిశురేవ జనార్దనః।
కృతవాన్పుండరీకాక్షః సంకర్షణసహాయవాన్॥ 2-61-24 (13764)
ఏవమేషోఽసురాణాం చసురాణామపి సర్వశః।
భయామయకరః కృష్ణః సర్వలోకేశ్వరః ప్రభుః॥ 2-61-25 (13765)
ఏవమేవ మహాబాహుః శాస్తా సర్వదురాత్మనాం।
కృత్వా దేవార్థమమితం స్వస్థానం ప్రాప్స్యతే పునః॥ 2-61-26 (13766)
ఏష భోగవతీం పుణ్యాం రవికాంతిం మహాయశాః।
ద్వారకామాత్మసాత్కృత్వా సాగరం ప్లావయిష్యతి॥ 2-61-27 (13767)
సురాసురమనుష్యేషు నాభూన్న భవితా క్వచిత్।
యస్తామధ్యవసద్రాజా నాన్యత్ర మధుసూదనాత్॥ 2-61-28 (13768)
భ్రాజమానాస్తు వై సర్వే వృష్ణ్యంధకమహారథాః।
తేజిష్ఠం ప్రతిపత్స్యంతే నాకపృష్టం గతాసవః॥ 2-61-29 (13769)
ఏవమేవ దశార్హాణాం విధాయ విధినా విధిం।
విష్ణుర్నారాయణః సాక్షాత్స్వస్థానం ప్రాప్స్యతే ధ్రువం॥ 2-61-30 (13770)
అప్రమేయోఽనియోజ్యశ్చ యత్ర కామగమో వశీ। 2-61-32ab మోదతే భగవాన్ప్రీతో వాలః క్రీడానకైరివ॥ 2-61-31 (13771)
నైష గర్భత్వమాపేదే న యోన్యామావసత్ప్రభుః।
ఆత్మనస్తేజసా కృష్ణః సర్వేషాం కురుతే గతిం॥ 2-61-32 (13772)
యథా బుద్బుద ఉత్థాయ తత్రైవ ప్రవిలీయతే।
చరాచరాణి భూతాని తథా నారాయణే సదా॥ 2-61-33 (13773)
న ప్రమాతుం మహాబాహుః శక్యో భారత కేశవః।
పరం హి పరతస్తస్మాద్విశ్వరూపాన్న విద్యతే॥ ॥ 2-61-34 (13774)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 61॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 062
॥ శ్రీః ॥
2.62. అధ్యాయః 062
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీష్మవాక్యోపరమే సహదేవేన కృష్ణపూజావిరుద్ధభాషిణో వధే ప్రతిజ్ఞాతే రాజ్ఞాం త ూష్ణీంభావః॥ 1॥ సహదేవమూర్ధ్ని పుష్పవృష్టిః। అశరీరవాణీచ॥ 2॥ నాదరదేన కృష్ణానర్చకస్య నిందనం॥ 3॥ సహదేవేన సభ్యషూజనపూర్వకం కర్మసమాపనం॥ 4॥ శిశుపాలేన యజ్ఞవిఘాతాయ రాజ్ఞాం ప్రోత్సాహనం॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ఏవముక్త్వా తతో భీష్ణో విరరామ మహాబలః।
వ్యాజహారోత్తరం తత్ర సహదేవోఽర్థవద్వచః॥ 2-62-1 (13775)
కేశవం కేశిహంతారమప్రమేయపరాక్రమం।
పూజ్యమానం మయా యో వః కృష్ణం న సహతే నృపాః॥ 2-62-2 (13776)
సర్వేషాం బలినాం మూర్ధ్ని మయేదం నిహితం పదం।
ఏవముక్తే మయా సంయగుత్తరం ప్రబ్రవీతు సః॥ 2-62-3 (13777)
స ఏవ హి మయా వధ్యో భవిష్యతి న సంశయః।
మతిమంతశ్చ యే కేచిదాచార్యం పితరం గురుం॥ 2-62-4 (13778)
అర్చ్యమర్చితమర్ఘార్హమనుజానంతు తే నృపాః।
తతో న వ్యాజహారైషాం కశ్చిద్బుద్ధిమతాం సతాం॥ 2-62-5 (13779)
మానినాం బలినాం రాజ్ఞాం మధ్యే వై దర్శితే పదే।
తతోఽపతత్పుష్పవృష్టిః సహదేవస్య మూర్ధని॥ 2-62-6 (13780)
అదృశ్యరూపా వాచశ్చాప్యబ్రువన్సాధుసాధ్వితి।
అవిధ్యదజినం కృష్ణం భవిష్యద్భూతజల్పనః॥ 2-62-7 (13781)
సర్వసంశయనిర్మోక్తా నారదః సర్వలోకవిత్।
ఉవాచాఖిలభూతానాం మధ్యే స్పష్టతరం వచః॥ 2-62-8 (13782)
కృష్ణం కమలపత్రాక్షం నార్చయిష్యంతి యే నరాః।
జీవన్మృతాస్తు తే జ్ఞేయా న సభాష్యాః కదాచనా॥ 2-62-9 (13783)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-62-10x (1484)
పూజయిత్వా చ పూజార్హాన్బ్రహ్మక్షత్రవిశేషవిత్।
సహదేవో నృణాం దేవః సమాపయత కర్మ తత్॥ 2-62-10 (13784)
తస్మిన్నభ్యర్చితే కృష్ణే సునీథః శత్రుకర్షణః।
అతితాంరేక్షణః కోపాదువాచ మనుజాధిపాన్॥ 2-62-11 (13785)
స్థితః సేనాపతిర్యోఽహం మన్వధ్వం కిం తు సాంప్రతం।
యుధి తిష్ఠామ సన్నహ్య సమేతాన్వృష్ణిపాండవాన్॥ 2-62-12 (13786)
ఇతి సర్వాన్సముత్సాద్య రాజ్ఞస్తాంశఅచేదిపుంగవః।
యజ్ఞోపఘాతాయ తతః సోఽమంత్రతయ రాజభిః॥ 2-62-13 (13787)
తత్రాహూతాగతాః సర్వే సునీథప్రముఖా గణాః.
సమదృశ్యంత సంక్రుద్ధా వివర్ణవదనాస్తథా॥ 2-62-14 (13788)
యుధిష్ఠిరాభిషేకం చ వాసుదేవస్య చార్హణం।
న స్యాద్యథా తథా కార్యమేవం సర్వే తదాఽబ్రువన్॥ 2-62-15 (13789)
నిష్కర్షాన్నిశ్చయాత్సర్వే రాజానః క్రోధమూర్ఛితాః।
అబ్రువంస్తత్ర రాజానో నిర్వేదాదాత్మనిశ్చయాత్॥ 2-62-16 (13790)
సుహృద్భిర్వార్యమాణానాం తేషాం హి వపురాబభౌ।
ఆమిషాదపకృష్టానాం సిహానామివ గర్జతాం॥ 2-62-17 (13791)
తం బలౌఘమపర్యంతం రాజసాగారమక్షయం।
కుర్వాణం సమయం కృష్ణో యుద్ధాయ బుబుధే తదా॥ ॥ 2-62-18 (13792)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అర్ఘాహరణపర్వణి ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 62॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 063
॥ శ్రీః ॥
2.63. అధ్యాయః 063
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
రాజ్ఞాం రణోద్యమాద్విభ్యతో యుధిష్ఠిరస్య భీష్ణేణ సమాశ్వాసనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతః సాగరసంకాశం దృష్ట్వా నృపతిమండలం।
సంవర్తవాతాభిహతం భీమం క్షుబ్ధమివార్ణవం। 2-63-1 (13793)
రోషాత్ప్రచలితం సర్వమిదమాహ యుధిష్ఠిరః।
భీష్మం మతిమతాం ముఖ్యం వృద్ధం కురుపితామహం।
బృహస్పతిం బృహత్తేజాః పురుహూత ఇవారిహా। 2-63-2 (13794)
అసౌ రోషాత్ప్రచలితో మహాన్నృపతిసాగరః।
అత్ర యత్ప్రతిపత్తవ్యం తన్మే బ్రూహి పితామహ॥ 2-63-3 (13795)
యజ్ఞస్య చ న విఘ్నః స్యాత్ప్రజానాం చ హితం భవేత్।
యథా సర్వత్ర తత్సర్వం బ్రూహి మేఽద్య పితామహ॥ 2-63-4 (13796)
ఇత్యుక్తవతి ధర్మజ్ఞే ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
ఉవాచేదం వచో భీష్మస్తతః కురుపితామహః॥ 2-63-5 (13797)
మా భైస్త్వం కురుశార్దూల శ్వా సింహం హంతుమర్హతి।
శివః పంథాః సునీతోఽత్ర మయా పూర్వతరం వృతః॥ 2-63-6 (13798)
ప్రసుప్తే హి యథా సింహే శ్వానస్తాత సమాగతాః।
భషేయుః సహితాః సర్వే తథేమే వసుధాధిపాః॥ 2-63-7 (13799)
వృష్ణిసింహస్య సుప్తస్య తథాఽమీ ప్రముకే స్థితాః।
భషంతే తాత సంక్రుద్ధాః శ్వానః సింహస్య సన్నిధౌ॥ 2-63-8 (13800)
న హి సంబుధ్యతే యావత్సుప్తః సింహ ఇవాచ్యుతః।
` తదిదం జ్ఞాతపూర్వం హి తవ సంస్తోతుమిచ్ఛసి'।
తేన సింహీకరోత్యేతానసింహశ్చేదిపుంగవః॥ 2-63-9 (13801)
పార్థివాన్పార్థివశ్రేష్ఠ శిశుపాలోఽల్పచేతనః।
సర్వాన్సర్వాత్మనా తాత నేతుకామో యమక్షయం॥ 2-63-10 (13802)
నూనమేతత్సమాదాతుం పునరిచ్ఛత్యధోక్షజః।
యదస్య శిశుపాలస్య తేజస్తిష్ఠతి భారత॥ 2-63-11 (13803)
విప్లుతా చాస్య భద్రం తే బుద్ధిర్బుద్ధిమతాం వర।
చేదిరాజస్య కౌంతేయ సర్వేషాం చ మహీక్షితం॥ 2-63-12 (13804)
ఆదాతుం చ నరవ్యాఘ్రో యం యమిచ్ఛత్యయం తదా।
తస్య విప్లవతే బుద్ధిరేవం చేదిపతేర్యథా॥ 2-63-13 (13805)
చతుర్విధానాం భూతానాం త్రిషు లోకేషు మాధవః।
ప్రభవశ్చైవ సర్వేషాం నిధనం చ యుధిష్ఠిర॥ 2-63-14 (13806)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-63-15x (1485)
ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా తతశ్చేదిపతిర్నృపః।
భీష్మం రూక్షాక్షరా వాచః శ్రావయామాస భారత॥ ॥ 2-63-15 (13807)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 63॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-63-7 భషణం శ్వరవః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 064
॥ శ్రీః ॥
2.64. అధ్యాయః 064
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శిశుపాలేన భీష్మస్తృతకృష్ణచరిత్రాపహసనపూర్వకం భీష్మోపాలంభనం॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
శిశుపాల ఉవాచ।
బిభీషికాభిర్బహ్వీభిర్భీషయన్భీష్మ పార్థివాన్।
న వ్యపత్రపసే కస్మాద్వృద్ధః సన్కులపాంసనః॥ 2-64-1 (13808)
యుక్తమేతత్తృతీయాయాం ప్రకృతౌ వర్తతా త్వయా।
వక్తుం ధర్మాదపేతార్థం త్వం హి సర్వకురూత్తమః॥ 2-64-2 (13809)
నావి నౌరివ సంబద్ధా యథాంధో వాంధమన్వియాత్।
తథాభూతా హి కౌరవ్యా యేషాం భీష్మ త్వమగ్రణీః॥ 2-64-3 (13810)
పూతనాఘాతపూర్వాణి కర్మాణ్యస్య విశేషతః।
త్వయా కీర్తయతాఽస్మాకం భూయః ప్రవ్యథితం మనః॥ 2-64-4 (13811)
అవలిప్తస్య మూర్శస్య కేశవం స్తోతుమిచ్ఛతః।
కథం భీష్మ న తే జిహ్వా శతధేయం విదీర్యతే॥ 2-64-5 (13812)
యత్ర కుత్సా ప్రయోక్తవ్యా భీష్మ బాలతరైర్నరైః।
తమిమం జ్ఞానవృద్ధః సన్గోపం సంస్తోతుమిచ్ఛసి॥ 2-64-6 (13813)
యద్యనేన హతా బాల్యే శకునిశ్చిత్రమత్ర కిం।
తౌ వాఽశ్వవృషభౌ భీష్ణ యౌ న యుద్ధవిశారదౌ॥ 2-64-7 (13814)
చేతనారహితం కాష్ఠం యద్యనేన నిపాతితం।
పాదేన శకటం భీష్ణ తత్ర కిం కృతమద్భుతం॥ 2-64-8 (13815)
`అర్కప్రమాణౌ తౌ వృక్షౌ యద్యనేన నిపాతితౌ। '
నాగశ్చ దమితోఽనేన తత్ర కో విస్మయః కృతః'॥ 2-64-9 (13816)
వల్మీకమాత్రః సప్తాహం యద్యనేన ధృతోఽచలః।
తదా గోవర్ధనో భీష్మ న తచ్చిత్రం మతం మమ॥ 2-64-10 (13817)
భుక్తమేతేన బహ్వన్నం క్రీడతా నగమూర్ధని।
ఇతి తే భీష్ణ శృణ్వానాః పరే విస్మయమాగతాః॥ 2-64-11 (13818)
యస్య చానేన ధర్మజ్ఞ భుక్తమన్నం బలీయసః।
స చానేన హతః కంస ఇత్యేతత్తు బలీయసః। 2-64-12 (13819)
స చానేన హతః కంస ఇత్యేతత్తు మహాద్భుతం॥
న తే శ్రుతమిదం భీష్మ నూనం కథయతాం సతాం। 2-64-13 (13820)
యద్వక్ష్యే త్వామధర్మజ్ఞం వాక్యం కురుకులాధమ॥
స్త్రీషు గోషు న శస్త్రాణి పాతయేద్బ్రాహ్మణేషు చ। 2-64-14 (13821)
ఇతి సంతోఽనుశాసంతి సంజనా ధర్మిణః సదా।
భీష్మ లోకే హి తత్సర్వం వితథం త్వయి దృశ్యతే॥ 2-64-15 (13822)
జ్ఞానవృద్ధం చ వృద్ధం చ భూయాంసం కేశవం మమ।
అజానత ఇవాఖ్యాసి సంస్తువన్కౌరవాధమ॥ 2-64-16 (13823)
గోఘ్రః స్త్రీఘ్నశ్చ సన్భీష్మ త్వద్వాక్యాద్యది పూజ్యతే।
ఏవంభూతశ్చ యో భీష్మ కథం సంస్తవమర్హతి॥ 2-64-17 (13824)
అసౌ మతిమతాం శ్రేష్ఠో య ఏష జగతః ప్రభుః।
సంభావయతి చాప్యేవం త్వద్వాక్యాచ్చ జనార్దనః।
ఏవమేతత్సర్వమితి తత్సర్వం వితథం ధ్రువం॥ 2-64-18 (13825)
ఆత్మానమాత్మనాఽఽధాతుం యది శక్తో జనార్దనః।
అకామయంతం తం భీష్మ కథం సాధ్వివ పశ్యసి॥ 2-64-19 (13826)
న గాథా గాథినం శాస్తి బహుచేదపి గాయతి।
ప్రకృతిం యాంతి భూతాని కులింగశకునిర్యథా॥ 2-64-20 (13827)
నూనం ప్రకృతిరేషా తే జఘన్యా నాత్ర సంశయటః।
`నదీసుతత్వాత్తే చిత్తం చంచలం న స్థిరం స్మృతం' ॥ 2-64-21 (13828)
అతః పాపీయసీ చైషాం పాండవానామపీష్యతే।
యేషామర్చ్యతమః కృష్ణస్త్వం చ యేషాం ప్రదర్శకః॥ 2-64-22 (13829)
ధర్మవాంస్త్వమధర్మజ్ఞః సతాం మార్గాదవప్లుతః।
కో హి ధర్మిణమాత్మానం జానంజ్ఞానవిదాం వరః॥ 2-64-23 (13830)
కుర్యాద్యథా త్వయా భీషమ కృతం ధర్మమవేక్షతా।
చేత్త్వం ధర్మం విజానాసి యది ప్రాజ్ఞా మతిస్తవ॥ 2-64-24 (13831)
అన్యకామా హి ధర్మజ్ఞా కన్యకా ప్రాజ్ఞమానినా।
అంబా నామేతి భద్రం తే కథం సాఽపహృతా త్వయా॥ 2-64-25 (13832)
తాం త్వయాఽపహృతాం భీష్మ కన్యాం నైషితవాన్నృపః।
భ్రాతా విచిత్రవీర్యస్తే సతాం మార్గమనుస్మరన్॥ 2-64-26 (13833)
భార్యయోర్యస్య చాన్యేన మిషతః ప్రాజ్ఞమానినః।
తవ జాతాన్యపత్యాని సజ్జనాచరితే పథి॥ 2-64-27 (13834)
కో హి ధర్మోఽస్తి తే భీషమ బ్రహ్మచర్యమిదం వృథా।
యద్ధారయసి మోహాద్వా క్లీబత్వాద్వా న సంశయః॥ 2-64-28 (13835)
న త్వం తవ ధర్మజ్ఞ పశ్యాంయుపచరం క్వచిత్।
న హి తే సేవితా వృద్ధా య ఏవం ధర్మమబ్రవీః॥ 2-64-29 (13836)
ఇష్టం దత్తమధీతం చ యజ్ఞాశ్చ బహుదక్షిణాః।
సర్వమేతదపత్యస్య కలాం నార్హంతి షోడశీం॥ 2-64-30 (13837)
వ్రతోపవాసైర్బహుభిః కృతం భవతి భీష్మ యత్।
సర్వం తదనపత్యస్య మోఘం భవతి నిశ్చయాత్॥ 2-64-31 (13838)
సోఽనపత్యశ్చ వృద్ధశ్చ మిథ్యాధర్మానుశాసనాత్।
హంసవత్త్వమపీదానీం జ్ఞాతిభ్యః ప్రాప్నుయా వధం॥ 2-64-32 (13839)
ఏవం హి కథయంత్యన్యే నరా జ్ఞానవిదః పురా।
భీష్మ యత్తదహం సంయగ్వక్ష్యామి తవ శృణ్వతః॥ 2-64-33 (13840)
వృద్ధః కిల సముద్రాంతే కశ్చిద్ధంసోఽభవత్పురా।
ధర్మవాగన్యథావృత్తః పక్షిణః సోఽనుశాస్తి చ॥ 2-64-34 (13841)
ధర్మ చరత మాఽధర్మమితి తస్య వచః కిల।
పక్షిణః శుశ్రువుర్భీష్మ సతతం ధర్మవాదినః॥ 2-64-35 (13842)
హంసస్య తు వచః శ్రుత్వా ముదితాః సర్వపక్షిణః।
ఊచుశ్చైవ స్వగా హంసం పరివార్య చ సర్వశః॥ 2-64-36 (13843)
కథయస్వ భవాన్సర్వం పక్షిణాం తు సమాసతః।
కో హి నామ ద్విజశ్రేష్ఠ బ్రూహి నో ధర్మ ఉత్తమః॥ 2-64-37 (13844)
హంస ఉవాచ॥ 2-64-38x (1486)
ప్రజాస్వహింసా ధర్మో వై హింసాఽధర్మః ఖగవ్రజాః।
ఏతదేవానుబోద్ధవ్యం ధర్మాధర్మః సమాసతః॥ 2-64-38 (13845)
శిశుపాల ఉవాచ॥ 2-64-39x (1487)
వృద్ధహంసవచః శ్రుత్వా పక్షిణస్తే సుసంహితాః।
ఊచుశ్చ ధర్మలుబ్ధాస్తే స్మయమానా ఇవాండజాః॥ 2-64-39 (13846)
ధర్మం యః కురుతే నిత్యం లోకే ధీరతరోఽండజః।
స యత్ర గచ్ఛేద్ధర్మాత్మా తన్మే బ్రూహీహ తత్త్వతః॥ 2-64-40 (13847)
హంస ఉవాచ॥ 2-64-41x (1488)
బాలా యూయం న జానీధ్వం ధర్మసూక్ష్మం విహంగమాః।
ధర్మం యః కురుతే లోకే సతతం శుభబుద్ధినా।
న చాయుషోఽంతే స్వం దేహం త్యక్త్వా స్వర్గం స గచ్ఛతి॥ 2-64-41 (13848)
తథాఽహమపి చ త్యక్త్వా కాలే దేహమిమం ద్విజాః।
స్వర్గలోకం గమిష్యామి ఇయం ధర్మస్య వై గతిః॥ 2-64-42 (13849)
ఏవం ధర్మకథాం చక్రే స హంసః పక్షిణాం భృశం।
పక్షిణః శుశ్రువుర్భీష్మ సతతం ధర్మమేవ తే॥ 2-64-43 (13850)
అథాస్య భక్ష్యమాజహ్రుః సముద్రజలచారిణః।
అండజా భీష్మ తస్యాన్యే ధర్మార్థమితి శుశ్రుమ॥ 2-64-44 (13851)
తే చ తస్య సమభ్యాశే నిక్షిప్యాండాని సర్వశః।
సముద్రాంభస్యమోదంత చరంతో భీష్మ పక్షిణః॥ 2-64-45 (13852)
తేషామండాని సర్వేషాం భక్షయామాస పాపకృత్।
స హంసః సంప్రమత్తానామప్రమత్తః స్వకర్మణి॥ 2-64-46 (13853)
తతః ప్రక్షీయమాణేషు తేషు తేష్వండజోఽపరః।
అశంకత మహాప్రాజ్ఞః స కదాచిద్దదర్శ హ॥ 2-64-47 (13854)
తతః సంకథయామాస దృష్ట్వా హంసస్య కిల్బిషం।
తేషాం పరమదుఃఖార్తః స పక్షీ సర్వపక్షిణాం॥ 2-64-48 (13855)
తతః ప్రత్యక్షతో దృష్ట్వా పక్షిణస్తే సమీపగాః।
నిజఘ్నస్తం తదా హంసం మిథ్యావృత్తం కురూద్వహ॥ 2-64-49 (13856)
ఏవం త్వాం హంసధర్మాణమపీమే వసుధాధిపాః।
నిహన్యుర్భీష్మ సంక్రుద్ధాః పక్షిణస్తం యథాండజం॥ 2-64-50 (13857)
గాథామప్యత్ర గాయంతి యే పురాణవిదో జనాః।
భీష్మ యాం తాం చ తే సంయక్వథయిష్యామి భారత॥ 2-64-51 (13858)
అంతరాత్మన్యభిహతే రౌషి పత్రరథాశుచి।
అండభక్షణకర్మైతత్తవ వాచమతీయతే॥ ॥ 2-64-52 (13859)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి చతుఃషష్టితోఽధ్యాయః॥ 64 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-64-2 తృతీయాయాం ప్రకృతౌ నపుంసకత్వే॥ 2-64-20 కులిగోనామ భూశాయీ పక్షీ మాసాహసమిత్యనిశం వదన్నపి సింహదంష్టాంతరస్థం మాంసమా దత్తే స్వయం సాహసమతిశయితం కరోతి॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 065
॥ శ్రీః ॥
2.65. అధ్యాయః 065
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణనిందాశ్రవణేన శిశుపాలజిఘాంసయా ఉత్పతతో భీమస్య భీష్మేణ వినివర్తనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
శిశుపాల ఉవాచ।
స మే బహుమతో రాజా జరాసంధో మహాబలః।
యోఽనేన యుద్ధం నేయేష దాక్షోఽయమితి సంయుగే॥ 2-65-1 (13860)
కేశవేన కృతం కర్మ జరాసంధవధే తదా।
భీమసేనార్జునాభ్యాం చ కస్తత్సాధ్వితి మన్యతే॥ 2-65-2 (13861)
ఉద్వారేణ ప్రవిష్టేన ఛద్మనా బ్రహ్మవాదినా।
దృష్టః ప్రభావః కృష్ణేన జరాసంధస్య భూపతేః॥ 2-65-3 (13862)
యేన ధర్మాత్మనాఽఽత్మానం బ్రహ్మణ్యమభిజానతా।
ప్రేషితం పాద్యమస్మై తద్దాతుమగ్రే దూరాత్మనే॥ 2-65-4 (13863)
భుజ్యతామితి తేనోక్తాః కృష్ణబీమధనంజయాటః।
జరాసంధేన కౌరవ్య కృష్ణేన వికృతం కృతం॥ 2-65-5 (13864)
యద్యయం జగతః కర్తా యథైనం మూర్ఖ మన్యసే।
కస్మాన్న బ్రాహ్మణం సంయగాత్మానమవగచ్ఛతి॥ 2-65-6 (13865)
ఇదం త్వాశ్చర్యభూతం మే యదిభే పాండవాస్త్వయా।
అపకృష్టాః సతాం మార్గాన్మన్యంతే తచ్చ సాధ్వితి॥ 2-65-7 (13866)
అథవా నైతదాశ్చర్యం యేషాం త్వమసి భారత।
స్త్రీసధర్మా చ వృద్ధశ్చ సర్వార్థానాం ప్రదర్శకః॥ 2-65-8 (13867)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-65-9x (1489)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రూక్షం రూక్షాక్షరం బహు।
చకోప బలినాం శ్రేష్ఠో భీమసేనః ప్రతాపవాన్॥ 2-65-9 (13868)
తథా పద్మప్రతీకాశే స్వభావాయతవిస్తృతే।
భూయః క్రోధాభితాంరాక్షే రక్తే నేత్రే బభూవతుః॥ 2-65-10 (13869)
త్రిశిఖాం భ్రకుటీం చాస్య దదృశుః సర్వపార్థివాః।
లలాటస్థాం త్రికూటస్థాం గంగాం త్రిపథగామివ॥ 2-65-11 (13870)
దంతాన్సందశతస్తస్య కోపాద్దదృశురాననం।
యుగాంతే సర్వభూతాని కాలస్యేవ జిఘత్సతః॥ 2-65-12 (13871)
ఉత్పతంతం తు వేగేన జగ్రాహైనం మనస్విన్।
భీష్మ ఏవ మహాబాహుర్మహాసేనమివేశ్వరః॥ 2-65-13 (13872)
తస్వ భీమస్య భీష్మేణ వార్యమాణస్య భారత।
గురుణా వివిధైర్వాక్యైః క్రోధః ప్రశమమాగతః॥ 2-65-14 (13873)
నాతిచక్రామ భీష్మస్య స హి వాక్యమరిందమః।
సముద్వృత్తో ఘనాపాయే వేలామివ మహోదధిః॥ 2-65-15 (13874)
శిశుపాలస్తు సంక్రుద్ధే భీమసేనే జనాధిప।
నాకంపత తదా వీరః పౌరుషే వ్యవస్థితః॥ 2-65-16 (13875)
ఉత్పతంతం తు వేగేన పునః పునరరిందమః।
న స తం చింతయామాస సింహః క్రుద్ధో మృగం యథా॥ 2-65-17 (13876)
ప్రహసంశ్చాబ్రవీద్వాక్యం చేదిరాజః ప్రతాపవాన్।
భీమసేనమభిక్రుద్ధం దృష్ట్వా భీమపరాక్రమం॥ 2-65-18 (13877)
ముంచైనం భీష్మ పశ్యంతు యావదేనం నరాధిపః।
మత్ప్రభావవినిర్దగ్ధం పతంగమివ వహ్నినా॥ 2-65-19 (13878)
తతశ్చేదిపతేర్వాక్యం శ్రుత్వా తత్కురుసత్తమః।
భీమసేనమువాచేదం భీష్మే మతిమతాం వరః॥ 2-65-20 (13879)
`నైషా చేదిపతేర్బుద్ధిర్యత్త్వామాహ్వయతేఽచ్యుతం।
భీమసేన మహాబాహో కృష్ణస్యైవ వినిశ్చయః'॥ ॥ 2-65-21 (13880)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి పంచషష్టితమోఽధ్యాయః॥65॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-65-13 మహాసేన కార్తికయం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 066
॥ శ్రీః ॥
2.66. అధ్యాయః 066
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ శిశుపాలవృత్తాంతకథనపూర్వకం స్వేన భీమనిషేధనే స్వాభిప్రాయావిష్కరణం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
చేదిరాజకులే జాతఖ్యక్ష ఏష చతుర్భుజః।
రాసభారావసదృశం రరాస చ ననాద చ॥ 2-66-1 (13881)
తేనాస్య మాతాపితరౌ త్రేసతుస్తౌ సబాంధవౌ।
వైకృతం తస్యత తౌ దృష్ట్వా త్యాగాయాకురుతాం మతిం॥ 2-66-2 (13882)
తతః సభార్యం నృపతిం సామాత్యం సపురోహితం।
చింతాసంమూఢహృదయం వాగువాచాశరీరేణీ॥ 2-66-3 (13883)
ఏష తే నృపతే పుత్రః శ్రీమాంజాతో బలాధికః।
తస్మాదస్మాన్న భేతవ్యమవ్యగ్రః పాహి వై శిశుం॥ 2-66-4 (13884)
న చ వై తస్య మృత్యుస్త్వం న కాలః ప్రత్యుపస్థితః।
యశ్చ శస్త్రేణ హంతాఽస్య స చోత్పన్నో నరాధిప॥ 2-66-5 (13885)
సంశ్రుత్యోదాహృతం వాక్యం భూతమంతర్హితం తతః।
పుత్రస్నేహాభిసంతప్తా జననీ వాక్యమబ్రవీత్॥ 2-66-6 (13886)
యేనేదమీరితం వాక్యం మమైతం తనయం ప్రతి।
ప్రాంజలిస్తం నమస్యామి బ్రవీతు స పునర్వచః॥ 2-66-7 (13887)
యాథాతథ్యేన భగవాందేవో వా యది వేతరః।
శ్రోతుమిచ్ఛామి పుత్రస్య కోఽస్య మృత్యుర్భవిష్యతి॥ 2-66-8 (13888)
అంతర్భూతం తతో భూతమువాచేదం పునర్వచః।
యస్యోత్సంగే గృహీతస్య భుజావభ్యధికావుభౌ॥ 2-66-9 (13889)
పతిష్యతః క్షితితలే పంచశీర్షావివోరగౌ।
తృతీయమేతద్బాలస్య లలాటస్థం తు లోచనం॥ 2-66-10 (13890)
నిమజ్జిష్యతి యం దృష్ట్వా సోఽస్య మృత్యుర్భవిష్యతి।
త్ర్యక్షం చతుర్భుజం శ్రుత్వా తథా చ సముదాహృతం॥ 2-66-11 (13891)
పృథివ్యాం పార్థివాః సర్వే అభ్యాగచ్ఛందిదృక్షవః।
తాన్పూజయిత్వా సంప్రాప్తాన్యథార్హం స మహీపతిః॥ 2-66-12 (13892)
ఏకైకస్య నృపస్యాంకే పుత్రమారోపయత్తదా।
ఏవం రాజసహస్రాణా పృథక్త్వేన యథాక్రమం॥ 2-66-13 (13893)
శిశురంకే సమారూఢో న తత్ప్రాయ నిదర్శనం।
ఏతదేవ తు సంశ్రుత్య ద్వారవత్యాం మహాబలౌ॥ 2-66-14 (13894)
తతశ్చేదిపురం ప్రాప్తౌ సంకర్షణజనార్దనౌ।
యాదవౌ యాదవీం ద్రుష్టుం స్వసారం తౌ పితుస్తదా॥ 2-66-15 (13895)
అభివాద్య యథాన్యాయం యథాశ్రేష్ఠం నృపం చ తాం।
కుశలానామయం పృష్ట్వా నిషణ్ణౌ రామకేశవౌ॥ 2-66-16 (13896)
సాఽభ్యర్చ్య తౌ తదా వీరౌ ప్రీత్యా చాభ్యధికం తతః।
పుత్రం దామోదరోత్సంగే దేవీ సంన్యదధాత్స్వయం॥ 2-66-17 (13897)
న్యస్తమాత్రస్య తస్యాంకే భుజావభ్యధికావుభౌ।
పేతతుస్తచ్చ నయనం న్యమజ్జత లలాటజం॥ 2-66-18 (13898)
తద్దృష్ట్వా వ్యథితా త్రస్తా వరం కృష్ణమయాచత।
దదస్వ మే వరం కృష్ణ భయార్తాయా మహాభుజ॥ 2-66-19 (13899)
త్వం హ్యార్తానాం సమాశ్వాసో భీతానామభయప్రదః।
ఏవముక్తస్తతః కృష్ణః సోఽబ్రవీద్యదునందనః॥ 2-66-20 (13900)
మా భైస్త్వం దేవి ధర్మజ్ఞే న మత్తోఽస్తి భయం తవ।
దదామి కం వరం కిం చ కరవాణి పితృష్వసః॥ 2-66-21 (13901)
శక్యం వా యది వాఽశక్యం కరిష్యాణి వచస్తవ।
ఏవముక్తా తతః కృష్ణమబ్రవీద్యదునందనం॥ 2-66-22 (13902)
శిశుపాలస్యాపరాధాన్క్షమేథాస్త్వం మహాబల।
మత్కృతే యదుశార్దూల విద్ధ్యేనం మే వరం ప్రభో॥ 2-66-23 (13903)
కృష్ణ ఉవాచ। 2-66-24x (1490)
అపరాధశతం క్షాంయం మయా హ్యస్య పితృష్వసః।
పుత్రస్య తే వధార్హస్య మా త్వం శోకే మనః కృథాః॥ 2-66-24 (13904)
భీష్మ ఉవాచ। 2-66-25x (1491)
`స జానన్నాత్మనో మృత్యుం కృష్ణం యదుసుఖావహం'।
ఏవమేష నృపః పాపః శిశుపాః సుమందధీః।
త్వాం సమాహ్వయతే వీర గోవిందవరదర్పితః॥ ॥ 2-66-25 (13905)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి షట్షష్టితమోఽధ్యాయః॥ 66 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 067
॥ శ్రీః ॥
2.67. అధ్యాయః 067
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శిశుపాలేన రాజ్ఞాం ప్రశంసనపూర్వకం గర్హితేన భీష్మేణ రాజ్ఞాం తిరస్కరణాదికం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీష్మ ఉవాచ॥
నైషా చేదిపతేర్బుద్ధిర్యయా త్వాహ్వయతేఽచ్యుతం।
నూనమేవ జగద్భర్తుః కృష్ణస్యైవ వినిశ్చయః। 2-67-1 (13906)
కో హి మాం భీమసేనాద్య క్షితావర్హతి పార్థివః।
క్షేప్తుం కాలపరీతాత్మా యథైష కులపాంసనః॥ 2-67-2 (13907)
ఏష హ్యస్య మహాబాహుస్తేర్జోశశ్చ హరేర్ధ్రువం।
తమేవ పునరాదాతుం కురుతేఽత్ర మతిం హరిః॥ 2-67-3 (13908)
యేనైష కురుశార్దూల శార్దూల ఇవ చేదిరాట్।
గర్జత్యతీవ దుర్బుద్ధిః సర్వానస్మానచింతయన్॥ 2-67-4 (13909)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-67-5x (1492)
తతో న మమృషే చైద్యస్తద్భీష్మవచనం తదా।
ఉవాచ చైన సంక్రుద్ధః పునర్భీష్మమథోత్తరం॥ 2-67-5 (13910)
శిశుపాల ఉవాచ॥ 2-67-6x (1493)
ద్విషతాం నోఽస్తు భీష్మైష ప్రభావః కేశవస్య యః।
యస్య సంస్తవవక్తా త్వం బందివత్సతతోత్థితః॥ 2-67-6 (13911)
సంస్తవే చమనో భీష్మ పరేషాం రమతే యది।
తదా సంస్తుహి రాజ్ఞస్త్వమిమం హిత్వా జనార్దనం॥ 2-67-7 (13912)
దరదం స్తుహి బాహ్లీకమిమం పార్థివసత్తమం।
జాయమానేన యేనేయభవద్దారితా మహీ॥ 2-67-8 (13913)
వంగాంగవిషయాధ్యక్షం సహస్రాక్షసమం బలే।
స్తుహి కర్ణమిమం భీష్మ మహాచాపవికర్షణం॥ 2-67-9 (13914)
యస్యేమే కుండలే దివ్యే సహజే దేవనిర్మితే।
కవచం చ మహాబాహో బాలార్కసదృశప్రభం॥ 2-67-10 (13915)
వాసవప్రతిమో యేన జరాసంధోఽతిదుర్జయః।
విజితో బాహుయుద్ధేన దేహభేదం చ లంభితః॥ 2-67-11 (13916)
ద్రోణం ద్రౌణిం చ సాధు త్వం పితాపుత్రౌ మహారథౌ।
స్తుహి స్తుత్యావుభౌ భీష్మ సతతం ద్విజసత్తమౌ॥ 2-67-12 (13917)
యయోరన్యతరో భీష్మ సంక్రుద్ధః సచరాచరాం।
ఇమాం వసుమతీం కుర్యాన్నిః శేషామితి మే మతిః॥ 2-67-13 (13918)
ద్రోణస్య హి సమం యుద్ధే న పశ్యామి నరాధిపం।
నాశ్వత్థాంనః సమం భీష్మ న చ తౌ స్తోతుమిచ్ఛసి॥ 2-67-14 (13919)
పృథివ్యాం సాగరాంతాయాం యో వైప్రతిసమో భవేత్।
దుర్యోధనం త్వం రాజేంద్రమతిక్రంయ మహాభుజం॥ 2-67-15 (13920)
జయద్రథం చ రాజానం కృతాస్త్రం దృఢవిక్రమం।
ద్రుమం కింపురుషాచార్యం లోకే ప్రథితవిక్రమం।
అతిక్రంయ మహావీర్యం కిం ప్రశంససి కేశవం॥ 2-67-16 (13921)
వృద్ధం చ భరతాచార్యం తథా శారద్వతం కృపం।
అతిక్రంయ మహావీర్యం కిం ప్రశంససి కేశవం॥ 2-67-17 (13922)
ధనుర్ధరాణాం ప్రవరం రుక్మిణం పురుషోత్తమం।
అతిక్రంయ మహావీర్యం కిం ప్రశంససి కేశవం॥ 2-67-18 (13923)
భీష్మకం చ మహావీర్యం దంతవక్త్రం చ భూమిపం।
భగదత్తం యూపకేథు జయత్సేనం చ మాగధం॥ 2-67-19 (13924)
విరాటద్రుపదౌ చోభౌ శకునిం చ బహద్బలం।
విందానువిందావావంత్యౌ పాండ్యం శ్వేతమథోత్తమం॥ 2-67-20 (13925)
శంఖం చ సుమహాభాగం వృషసేనం చ మానినం।
ఏకలవ్యం చ విక్రాంతం కాలింగం చ మహారథం॥ 2-67-21 (13926)
అతిక్రంయ మహావీర్యం కిం ప్రశంసతి కేశవం।
శల్యాదీనపి కస్మాత్త్వం న స్తౌషి వసుధాధిపాన్।
స్తవాయ యది తే బుద్ధిర్వర్తతే భీష్మ వసుధాధిపాన్। 2-67-22 (13927)
కిం హి శక్యం మయా కర్తుం యద్వృద్ధానాం త్వయా నృప।
పురా కథయతాం నూనం న శ్రుతం ధర్మవాదినాం॥ 2-67-23 (13928)
ఆత్మనిందాత్మపూజా చ పరనిందా పరస్తవః।
అనాచరితమార్యాణామితి తే భీష్మ న శ్రుతం॥ 2-67-24 (13929)
యదస్తవ్యమిమం శశ్వన్మోహాత్సంస్తౌషి భక్తితః।
కేశవం తచ్చ తే భీష్మ న కశ్చిదనుమన్యతే॥ 2-67-25 (13930)
కథం భోజస్య పురుషే వత్సపాలే దురాత్మని।
సమావేశయసే సర్వం జగత్కేవలకాంయయా॥ 2-67-26 (13931)
అథ చైషా న తే బుద్ధిః ప్రకృతిం యాతి భారత।
మయైవ కథితం పూర్వం కులింగశకునిర్యథా॥ 2-67-27 (13932)
కులింగశకునిర్నామ పార్శ్వే హిమవతః పరే।
భీష్మ తస్యాః సదా వాచః శ్రూయంతేఽర్థవిగర్హితాః॥ 2-67-28 (13933)
మా సాహసమితీదం సా సతతం వాశతే కిల।
సాహసం చాత్మనాతీవ చరంతీ నావబుధ్యతే॥ 2-67-29 (13934)
సా హి మాంసార్గలం భీష్మ ముఖాత్సింహస్య ఖాదతః।
దంతాంతరవిలగ్నం యత్తదాదత్తేఽల్పచేతనా॥ 2-67-30 (13935)
ఇచ్ఛతః సా హి సింహస్య భీష్మ జీవత్యసంశయం।
తద్వత్త్వమప్యధర్మిష్ఠ సదా వాచః ప్రభాషసే॥ 2-67-31 (13936)
ఇచ్ఛతాం భూమిపాలానాం భీష్మ జీవస్యసంశయం।
లోకవిద్విష్టకర్మా హి నాన్యోఽస్తి భవతా సమః॥ 2-67-32 (13937)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-67-33x (1494)
తతశ్చేదిపతేః శ్రుత్వా భీష్మః స కటుకం వచః।
ఉవాచేదం వచో రాజంశ్చేదిరాజస్య శృణ్వతః॥ 2-67-33 (13938)
ఇచ్ఛతాం కిల నామాహం జీవాంయేషాం మహీక్షితాం।
సోఽహం న గణయాంయేతాంస్తృణేనాపి నరాధిపాన్॥ 2-67-34 (13939)
ఏవముక్తే తు భీష్మేణ తతః సంచుక్రుశుర్నృపాః।
కేచిజ్జహృషిరే తత్ర కేచిద్భీష్మం జగర్హిరే॥ 2-67-35 (13940)
కేచిదూచుర్మహేష్వాసాః శ్రుత్వా భీష్మస్య యద్వచః।
పాపోఽవలిప్తో వృద్ధశ్చ నాయం భీష్మోఽర్హతి క్షమాం॥ 2-67-36 (13941)
హన్యతాం దుర్మతిర్భీష్మః పశువత్సాధ్వయం నృపాః।
సర్వైః సమేత్య సంరబ్ధైర్దహ్యతాం వా కటాగ్నినా॥ 2-67-37 (13942)
ఇతి తేషాం వచః శ్రుత్వా తతః కురుపితామహః।
ఉవాచ మతిమాన్భీష్మస్తానేవ వసుధాధిపాన్॥ 2-67-38 (13943)
ఉక్తస్యోక్తస్య నేహాంతమహం సముపలక్షయే।
యత్తు వక్ష్యామి తత్సర్వం శృణుధ్వం వసుధాధిపాః॥ 2-67-39 (13944)
పశువద్ఘాతనం వా మే దహనం వా కటాగ్నినా।
క్రియతాం మూర్ధ్ని వో న్యస్తం మయేదం సకలం పదం॥ 2-67-40 (13945)
ఏష తిష్ఠతి గోవిందః పూజితోఽస్మాభిరచ్యుతః।
యస్య వస్త్వరతే బుద్ధిర్మరణాయ స మాధవం॥ 2-67-41 (13946)
కృష్ణమాహ్వయతామద్య యుద్ధే చక్రగదాధరం।
యాదవస్యైవ దేవస్య దేహం విశతు పాతితః॥ ॥ 2-67-42 (13947)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి సప్తషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 67 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-67-15 వైప్రతిసమః విగతః ప్రతిసమో యస్య స తథా। స్వార్థే తద్ధితః। అతుల ఇత్యర్థః॥ 2-67-27 కులింగశకునిరితి స్త్రీపక్షివిశేషః॥ 2-67-37 కటాగ్నినా కక్షాగ్నినా॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 068
॥ శ్రీః ॥
2.68. అధ్యాయః 068
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీష్మవాక్యాత్కుపితేన శశుపాలేన రాజ్ఞః సజ్ఞాహ్య యుయుత్సయా కృష్ణస్యాహ్వానం ॥ 1॥ కృష్ణేన స్వస్మిన్ శిశుపాలకృతాపరాధాన్విశ్రావ్య విభీషితానాం రాజ్ఞాం పలాయనమ ్॥ 2॥ అపగతేషు రాజసు శిశుపాలస్య ఏకాకినః కృష్ణం ప్రతి యుద్ధాయ గమనం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
వచః శ్రుత్వైవ భీష్మస్య చేదిరాడురువిక్రమః।
యుయుత్సుర్వాసుదేవేన వాసుదేవమువాచ హ॥ 2-68-1 (13948)
ఆహ్వయే త్వాం రణం గచ్ఛ మయా సార్ధం జనార్దన।
యావదద్య నిహన్మి త్వాం సహితం సర్వపాండవైః॥ 2-68-2 (13949)
సహ త్వయా హి మే వధ్యాః సర్వథా కృష్ణ పాండవాః।
నృపతీన్సమతిక్రంయ యైరరాజా త్వమర్చితః॥ 2-68-3 (13950)
యే త్వాం దాసమరాజానం బాల్యాదర్చంతి దుర్మతిం।
అనర్హమర్హవత్కృష్ణ వధ్యాస్త ఇతి మే మతిః॥ 2-68-4 (13951)
ఇత్యుక్త్వా రాజశార్దూల `శార్దూల ఇవ నాదయన్।
పశ్యతాం సర్వభూతానాం శిశుపాలః ప్రతాపవాన్॥ 2-68-5 (13952)
స రణాయైవ సంక్రుద్ధః సన్నద్ధః సర్వరాజభిః।
సునీథః ప్రయయౌ క్షిప్రం పార్థయజ్ఞజిఘాంసయా॥ 2-68-6 (13953)
తతశ్చక్రగదాపాణిః కేశవః కేశిహా హరిః।
సధ్వజం రథమాస్థాయ దారుకేణ సుసత్కృతం।
భీష్మేణ దత్తహస్తోఽసావారుహోహ రథోత్తమం॥ 2-68-7 (13954)
తేన పాపస్వభావేన కోపితాన్సర్వపార్థివాన్।
ఆససాద రణే కృష్ణః సజ్జితైకరథః స్థితః॥ 2-68-8 (13955)
తతః పుష్కరపత్రాక్షం తార్క్ష్యధ్వజరథే స్థితం।
దివాకరమివోద్యంతం దదృశుః సర్వపార్థివాః॥ 2-68-9 (13956)
ఆరోపయంతం జ్యాం కృష్ణం ప్రతపంతమివౌజసా।
స్థితం పుష్పరథే దివ్యే పుష్పకేతుమివాపరం॥ 2-68-10 (13957)
దృష్ట్వా కృష్ణం తథా యాంతం ప్రతపంతమివౌజసా।
యథార్హం కేశవే వృత్తిమవశాః ప్రతిపేదిరే॥ 2-68-11 (13958)
తానువాచ మహాబాహుర్మహాఽసురనిబర్హణః।
వృష్ణివీరస్తదా రాజన్సాంత్వయన్పరవీరహా॥ 2-68-12 (13959)
శ్రీభగవానువాచ॥ 2-68-13x (1495)
అపేత సబలాః సర్వ ఆస్వస్తా మమ శాసనాత్।
మా దృష్టో దూషయేత్పాప ఏష వః సర్వపార్థిపాః॥ 2-68-13 (13960)
ఏష నః శత్రురత్యంతమేష వృష్ణివిమర్దనః।
సాత్వతాం సాత్వతీపుత్రో వైరం చరతి శాశ్వతం'॥ 2-68-14 (13961)
ప్రాగ్జ్యోతిషపురం యాతానస్మాంజ్ఞాత్వా నృశంసకృత్।
అదహద్ద్వారకామేష స్వస్త్రీయః సన్నరాధిపాః॥ 2-68-15 (13962)
క్రీడతో భోజరాజస్య ఏవ రైవతకే గిరౌ।
హత్వా బధ్వా చ తాన్సార్వానుపాయాత్స్వపురం పురా॥ 2-68-16 (13963)
అశ్వమేధే హయం మేధ్యముత్సృష్టం రక్షిభిర్వృతం।
పితుర్మే యజ్ఞవిఘ్నార్థమహరత్పాపనిశ్చయః॥ 2-68-17 (13964)
సౌవీరాన్ప్రతియాతాం చ బభ్రోరేష తపస్వినః।
భార్యామభ్యహరన్మోహాదకామాం తామితో గతాం॥ 2-68-18 (13965)
ఏష మాయాప్రతిచ్ఛన్నః కారూశార్థే తపస్వినీం।
జహార భద్రాం వైశాలీం మాతులస్య నృశంసకృత్॥ 2-68-19 (13966)
వృష్ణిదారాన్విలాప్యైవ హత్వా చ కుకురాంధకాన్।
పాపాబుద్ధిరుపాతిష్ఠత్స ప్రవిశ్య ససంభ్రమం॥ 2-68-20 (13967)
విశాలరాజ్ఞో దుహితాం మమ పిత్రా వృతాం సతీం।
అనేన కృత్వా సంధానం కరూశేన జిగీషయా॥ 2-68-21 (13968)
జరాసంధం సమాశ్రిత్య కృతవాన్విప్రియాణి మే।
తాని సర్వాణి సంఖ్యాతుం న శక్నోమి నరాధిపాః॥ 2-68-22 (13969)
ఏవమేతదపర్యంతమేష వృష్ణిషు కిల్బిషీ।
అస్మాకమయమారంభాంశ్చకార పరభానృజుః॥ 2-68-23 (13970)
శతం క్షంతవ్యమస్మాభిర్వధార్హాణాం కిలాగసాం।
బద్ధోఽస్మి సమయైర్ఘోరైర్మాతురస్యైవ సంగరే॥ 2-68-24 (13971)
తత్తథా శతమస్మాకం క్షాంతం క్షయకరం మయా।
ద్వౌ తు మే వధకాలేఽస్మిన్న క్షంతవ్యౌ కథంచన॥ 2-68-25 (13972)
యజ్ఞవిఘ్నకరం హన్యాం పాండవానాం చ దుర్హృదం।
ఇతి మే వర్తతే భావస్తమతీయాం కథం న్వహం॥ 2-68-26 (13973)
పితృష్వసుః కృతే దుఃఖం సుమహన్మర్షయాంయహం।
దిష్ట్యా హీదం సర్వరాజ్ఞాం సన్నిధావద్య వర్తతే॥ 2-68-27 (13974)
పశ్యంతి హి భవంతోఽద్య మయ్యతీవ వ్యతిక్రమం।
కృతాని తు పరోక్షం మే యాని తాని నిబోధత॥ 2-68-28 (13975)
ఇమం త్వస్య న శక్ష్యామి క్షంతుమద్య వ్యతిక్రమం।
అవలేపాద్వధార్హస్య సమగ్రే రాజమండలే॥ 2-68-29 (13976)
రుక్మిణ్యామస్య మూఢస్య ప్రార్థనాఽఽసీన్ముమూర్షతః।
న చ తాం ప్రాప్తవాన్మూఢః శూద్రో వేదశ్రుతీమివ॥ 2-68-30 (13977)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-68-31x (1496)
ఏవమాది తతః సర్వే సహితాస్తే నరాధిపాః।
గర్హణం శిశుపాలస్య వాసుదేవేన విశ్రుతః॥ 2-68-31 (13978)
వాసుదేవవచః శ్రుత్వా చేదిరాజం వ్యగర్హయన్।
రథోపస్థే ధనుష్మంతం శరాన్సందధతం రుషా॥ 2-68-32 (13979)
శ్రుత్వాఽపి చ విలోక్యాశు దుద్రువుః సర్వపార్థివాః।
విహాయ పరమోద్విగ్నాశ్చేదిరాజం చమూముఖే॥ 2-68-33 (13980)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా శిశుపాలః ప్రతాపవాన్।
జహాస స్వనవద్ధాసం వాక్యం చేదమువాచ హ॥ 2-68-34 (13981)
మత్పూర్వాం రుక్మిణీం కృష్ణ సంసత్సు పరికీర్తయన్।
విశేషతః పార్థివేషు వ్రీడాం న కురుషే కథం॥ 2-68-35 (13982)
మన్యమానో హి కః సత్సు పురుషః పరికీర్తయేత్।
అన్యపూర్వా స్త్రియం జాతు త్వదన్యో మధూసూదన॥ 2-68-36 (13983)
క్షమా వా యది తే శ్రద్ధా మా వా కృష్ణ మమ క్షమ।
క్రుద్ధాద్వాపి ప్రసన్నాద్వా కిం మే త్వత్తో భవిష్యతే॥ 2-68-37 (13984)
`వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-68-38x (1497)
స తాంస్తు విద్రుతాన్సర్వాన్సాశ్వపత్తిరథద్విపాన్।
కృష్ణతేజోహతాన్సర్వాన్సమీక్ష్య వసుధాధిపాన్॥ 2-68-38 (13985)
శిశుపాలో రథేనైకః ప్రత్యుపాయాత్స కేశవం।
రుషా తాంరేక్షణో రాజంఛలభః పావకం యథా॥ ॥ 2-68-39 (13986)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి అష్టషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 68॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-68-31 విశ్రుతాః శ్రావితాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 069
॥ శ్రీః ॥
2.69. అధ్యాయః 069
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శిశుపాలే సన్నద్ధే సతి ఉత్పాతదర్శనేన యుధిష్ఠిరస్య ప్రశ్నే నారదేన తత్తదుత ్పాతానాం విశిష్య ఫలకథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతో యుద్ధాయ సంనద్ధం చేదిరాజం యుధిష్ఠిరః।
దృష్ట్వా మతిమతాం శ్రేష్ఠో నారదం సమువాచ హ॥ 2-69-1 (13987)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-69-2x (1498)
అంతరిక్షే చ భూమౌ చ తేఽస్త్యవిదితం క్వచిత్।
యాని రాజవినాశాయ భౌమాని చ ఖగాని చ॥ 2-69-2 (13988)
నిమిత్తానీహ జాయంతే ఉత్పాతాశ్చ పృథగ్విధాః।
ఏతదిత్ఛామి కార్త్స్న్యేన శ్రోతుం త్వత్తో మహామునే॥ 2-69-3 (13989)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-69-4x (1499)
ఇత్యేవం మితమాన్విప్రః కురురాజస్య ధీమతః।
పృచ్ఛతః సర్వమవ్యగ్రమాచచక్షే మహాయశాః॥ 2-69-4 (13990)
నారద ఉవాచ॥ 2-69-5x (1500)
పరాక్రమం చ మార్గం చ సంనిపాతం సముచ్ఛ్రయం।
ఆరోహణం కురుశ్రేష్ఠ అన్యోన్యం ప్రతిసర్పణం॥ 2-69-5 (13991)
పశ్మీనాం వ్యతిసంసర్గం వ్యాయామం వృత్తిపీడనం।
దర్శనాదర్శనం చైవ అదృశ్యానాం చ దర్శనం॥ 2-69-6 (13992)
హానిం వృద్ధిం చ హ్రాసం చ వర్ణస్థానం బలాబలం।
సర్వమేతత్పరీక్షేత గ్రహాణాం గ్రహకోవిదః॥ 2-69-7 (13993)
భౌమాః పూర్వం ప్రవర్తంతే ఖేచరాశ్చ తతః పరం।
ఉత్పద్యంతే చ లోకేఽస్మిన్నుత్పాతా దేవనిర్మితాః॥ 2-69-8 (13994)
యదా తు సర్వభూతానాం ఛాయా న పరివర్తతే।
అపరేణ గతే సూర్యే తత్పరాభవలక్షణం॥ 2-69-9 (13995)
అచ్ఛాయే విమలచ్ఛాయా ప్రతిచ్ఛాయేవ దృశ్యతే।
యత్ర చైత్యకవృక్షాణాం తత్ర విద్యాన్మహద్భయం॥ 2-69-10 (13996)
శీర్ణపర్ణప్రవాలాశ్చ శుష్కపర్ణాశ్చ చైత్యకాః।
అపభ్రష్టప్రవాలాశ్చ తత్రాభావం వినిర్దిశేత్॥ 2-69-11 (13997)
స్నిగ్ధపర్ణప్రవాలాశ్చ దృశ్యంతే యత్ర చైత్యకాః।
ఈహమానాశ్చ వృక్షాశ్చ భావస్తత్ర న సంశయటః॥ 2-69-12 (13998)
పుష్పే పుష్పం ప్రజాయేత ఫలే వా ఫలమాశ్రితం।
రాజా వా రాజమాత్రో వా మరణాయోపపద్యతే॥ 2-69-13 (13999)
ప్రావృట్ఛరది హేమంతే వసంతే వాపి సర్వశః।
ఆకాలికం పుష్పఫలం రాష్ట్రక్షోభం వినిర్దిశేత్॥ 2-69-14 (14000)
నదీనాం స్త్రోతసోఽకాలే ద్యోతయంతి మహాభయం।
వనస్పతిః పూజ్యమానః పూజితోఽపూజితోఽపి వా॥ 2-69-15 (14001)
యదా భజ్యేత వాతేన భిద్యతే నమితోఽపి వా।
అగ్నివాయుభయం విద్యాచ్ఛ్రేష్ఠో వాపి వినశ్యతి॥ 2-69-16 (14002)
దిశః సర్వాశ్చ దీప్యంతే జాయంతే రాజవిభ్రమాః।
భిద్యమానో యదా వృక్షో నినదేచ్చాపి పాతితః।
సహ రాష్ట్రం చ పతితం నతం వృక్షం ప్రపాతయేత్॥ 2-69-17 (14003)
అథైనం ఛేదయేత్కశ్చిత్ప్రతిక్రుద్ధో వనస్పతిః।
ఛేత్తా భేత్తా పతిశ్చైవ క్షిప్రమేవ నశిష్యతి॥ 2-69-18 (14004)
దేవతానాం చ పతనం మష్టపానాం చ పాతనం।
అచలానాం ప్రకంపశ్చ తత్పరాభవలక్షణం॥ 2-69-19 (14005)
నిశి చేంద్రధనుర్దృష్టం తతోపి చ మహద్భయం।
తద్ద్రష్టరేవ భీతిః స్యాన్నాన్యేషాం భరతర్షభ॥ 2-69-20 (14006)
రాత్రావింద్రధనుర్దృష్ట్వా తద్రాష్ట్రం పరివర్జయేత్॥ 2-69-21 (14007)
అర్చా యత్ర ప్రనృత్యంత నదంతి చ హసంతి చ।
ఉన్మీలంతి నిమీలంతి రాష్ట్రక్షోభం వినిర్దిశేత్॥ 2-69-22 (14008)
శిలా యది ప్రసించంతి స్నేహాంశ్చోదకసంభవాన్।
అన్యద్వా వికృతం కించిత్తద్భయస్య నిదర్శనం॥ 2-69-23 (14009)
ంరియంతే వా మహామాత్రా రాజా సపరివారకః।
పురస్య యా భవేద్వ్యాధీ రాష్ట్రే దేశే చ విభ్రమాః॥ 2-69-24 (14010)
దేవతానాం యదాఽఽవాసే రాజ్ఞాం వా యత్ర వేశ్మని।
భాండాగారాయుధాగారే నివిశేత యదా మధు॥ 2-69-25 (14011)
సర్వం తదా భవేత్స్థానం హన్యమానం బలీయసా।
ఆగంతుకం భయం తత్ర భవేదిత్యేవ నిర్దిశేత్॥ 2-69-26 (14012)
పాదపశ్చైవ యో యత్ర రక్తం స్రవతి శోణితం।
దంతాగ్రాత్కుంజరో వాపి శృంగాద్వా వృషభస్తథా॥ 2-69-27 (14013)
పాదపాద్రాష్ట్రివిభ్రంశః కుంజరాద్రాజవిభ్రమః।
గోబ్రాహ్మణవినాశః స్యాద్వృవభస్యేతి నిర్దిశేత్॥ 2-69-28 (14014)
ఛత్రం నరపతేర్యత్ర నిపతేత్పృథివీతలే।
సరాష్ట్రో నృపతీ రాజన్క్షిప్రమేవ వినశ్యతి॥ 2-69-29 (14015)
దేవాగారేషు వా యత్ర రాజ్ఞో వా యత్ర వేశ్మని।
వికృతం యది దృశ్యేత నాగావాసేషు వా పునః॥ 2-69-30 (14016)
తస్య దేశస్య పీడా స్యాద్రాజ్ఞో జనపదస్య వా।
అనావృష్టిభయం ఘోరమతిదుర్భిక్షమాదిశేత్॥ 2-69-31 (14017)
అర్చాయా బాహుభంగేన గృహస్థానాం భయం భవేత్।
భగ్నే ప్రహరణే విద్యాత్సేనాపతివినాశనం॥ 2-69-32 (14018)
ఆగంతుకా తు ప్రతిమా స్థానం యత్ర న విందతి।
జభ్యంతరేణ షణ్మాసాద్రాజా త్యజతి తత్పురం॥ 2-69-33 (14019)
ప్రదీర్యతే మహీ యత్ర వినదత్యపి పాత్యతే।
ంరియతే తత్ర రాజా చ తత్ర రాష్ట్రం వినశ్యతి॥ 2-69-34 (14020)
ఏణీపదాన్వా సర్పాన్వా డుండుభానథ దీప్యకాన్।
మండూకో గ్రసతే యత్ర తత్ర రాజా వినశ్యతి॥ 2-69-35 (14021)
అభిన్నం వాప్యపక్వం వా యత్రాన్నముపచీయతే।
జీర్యంతే వా ంరియంతే వా తదన్నం నోపభుంజతే॥ 2-69-36 (14022)
ఉదపానే చ యత్రాపో వివర్ధంతే యుధిష్ఠిర।
స్థావరేషు ప్రవర్తంతే నిర్గచ్ఛేన్న పునస్తతః॥ 2-69-37 (14023)
అపాదం వా త్రిపాదం వా ద్విశీర్షం వా చతుర్భుజం।
స్త్రియో యత్ర ప్రసూయంతే బ్రూయాత్తత్ర పరాభవం॥ 2-69-38 (14024)
అజైడకాః స్త్రియో గావో యే చాన్యే చ వియోనయః।
వికృతాని ప్రజాయంతే తత్ర తత్ర పరాభవః॥ 2-69-39 (14025)
నదీ యత్ర ప్రతిస్రోతా ఆవహేత్కలుషోదకం।
దిశశ్చ న ప్రకాశంతే తత్పరాభవలక్షణం॥ 2-69-40 (14026)
ఏతాని చ నిమిత్తాని యాని చాన్యాని భారత।
కేశవాదేవ జాయంతే భౌమాని చ ఖగాని చ॥ 2-69-41 (14027)
చంద్రాదిత్యౌ గ్రహాశ్చైవ నక్షత్రాణి చ భారత।
వాయురగ్నిస్తథా చాపః పృథివీ చ జనార్దనాత్॥ 2-69-42 (14028)
యస్య దేశస్య హానిం వా వృద్ధిం వా కర్తుమిచ్ఛతి।
తస్మిందేశే నిమిత్తాని తాని తాని కరోత్యయం॥ 2-69-43 (14029)
సోసౌ చేదిపతేస్తాత వినాశం సముపస్థితం।
నివేదయతి గోవిందః స్వైరుపాయైర్న సంశయః॥ 2-69-44 (14030)
ఇయం ప్రచలితా భూమిరశివా వాంతి మారుతాః।
రాహుశ్చాప్యపతత్సోమమపర్వణి విశాంపతే॥ 2-69-45 (14031)
సనిర్ఘాతాః పతంత్యుల్కాస్తమః సంజాయతే భృశం।
చేదిరాజవినాశాయ హరిరేష విజృంభతే॥ 2-69-46 (14032)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-69-47x (1501)
ఏవముక్త్వా తు దేవర్షిర్నారదో విరరామ హ।
తాభ్యాం పురుషసింహాభ్యాం తస్మిన్యుద్ధ ఉపస్థితే। 2-69-47 (14033)
దదృశుర్భూమిపాలాస్తే ఘోరానౌత్పాతికాన్బహూన్॥
తత్ర వై దృశ్యమానానాం దిక్షు సర్వాసు భారత। 2-69-48 (14034)
అశ్రూయంత తదా రాజంఛివానామశివా రవాః॥
రరాస చ మహీ కృత్స్నా సవృక్షవనపర్వతా। 2-69-49 (14035)
అపర్వణి చ మధ్యాహ్నే మూర్యం స్వర్భానురగ్రసత్॥
ధ్వజాగ్రే చేదిరాజస్య సర్వరత్నపరిష్కృతే। 2-69-50 (14036)
అపతత్ఖాచ్చ్యుతో గృధ్రస్తీక్ష్ణతుండః పరంతప॥
ఆరణ్యైః సహసా హృష్టా గ్రాంయాశ్చ మృగపక్షిణః। 2-69-51 (14037)
చుక్రుశుర్భైరవం తత్ర తస్మిన్యుద్ధ ఉపస్థితే॥
ఏవమాదిని ఘోరాణి భౌమాని చ స్వగాని చ। 2-69-52 (14038)
ఔత్పాతికాన్యదృశ్యంత సంక్రుద్ధే శార్ంగధన్వని॥ ॥ 2-69-53 (14039)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి ఏకోనసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 69 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 070
॥ శ్రీః ॥
2.70. అధ్యాయః 070
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కృష్ణశిశుపాలయోర్యుద్ధవర్ణనం॥ 1॥ శిశుపాలవధః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతో విష్ఫారయన్రాజా మహచ్చైదిపతిర్ధనుః।
అభియాస్యన్హృషీకేశమువాచ మధుసూదనం॥ 2-70-1 (14040)
ఏకస్త్వమసి మే శత్రుస్తత్త్వాం హత్వాఽద్య మాధవ।
తతః సాగరపర్యంతాం పాలయిష్యామి మేదినీం॥ 2-70-2 (14041)
ద్వైరథం కాంక్షితం యద్వై తదిదం పర్యుపస్థితం।
చిరస్య వత మే దిష్ట్యా వాసుదేవ సహ త్వయా।
అద్య త్వాం నిహనిష్యామి భీష్మం చ సహ పాండవైః॥ 2-70-3 (14042)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-70-4x (1502)
ఏవముక్త్వా స తం బాణైర్నిశితైరత్తతేజనైః।
వివ్యాధ యుధి తీక్ష్ణాగ్రైశ్చేదిరాడ్యపుంగవం? 2-70-4 (14043)
కంకపత్రచ్ఛదా బాణాశ్చేదిరాజధనుశ్చ్యుతాః।
వివిశుస్తే తదా కృష్ణం భుజంగా ఇవ పర్వతం? 2-70-5 (14044)
నాదదానస్య చైద్యస్య శరానత్యస్యతోపి వా।
దధృశుర్వివరం కేచిద్గతిం వాయోరివాంబరే? 2-70-6 (14045)
చేదిరాజమహామేధః శరజాలాంబుమాంస్తదా।
అభ్యవర్షద్ధృషీకేశం పయోద ఇవ పర్వతం? 2-70-7 (14046)
తతః శార్ంగమమిత్రఘ్నః కృత్వా సశరమచ్యుతః।
ఆబభాషే మహబాహుః సునీథం పరవీరహా।। 2-70-8 (14047)
అయం త్వం భామకస్తీక్ష్ణశ్చేదిరాజ మహాశరః।
భేత్తుమర్హతి వేగేన మహాశనిరివాచలం॥ 2-70-9 (14048)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-70-10x (1503)
ఏవం బ్రువతి గోవిందే తతశ్చేదిపతిః పునః।
ముమోచ నిశితానన్యాన్కృష్ణం ప్రతి శరాన్బహూన్॥ 2-70-10 (14049)
అథ బాణార్దితః కృష్ణః శార్ంగమాయంయ దీప్తిమాన్।
ముమోచ నిశితాన్బాణాంఛతశోథ సహస్రశః॥ 2-70-11 (14050)
తాంఛరాంస్తు స చిచ్ఛేద శరవర్షైస్తు చేదిరాట్।
షడ్భిశ్చాన్యైర్జఘానాశు కేశవం చేదిపుంగవః॥ 2-70-12 (14051)
తతోఽస్రం సహసా కృష్ణః ప్రముమోచ జగద్గురుః।
అస్త్రేణ తన్మహాబాహుర్వారయామాస చేదిరాట్॥ 2-70-13 (14052)
తతః శతసహస్రేణ శరాణాం నతపర్వణాం।
సర్వతః సమవాకీర్య శౌరిం దామోదరం తదా॥ 2-70-14 (14053)
ననాద బలవాన్క్రుద్ధః శిశుపాలః ప్రతాపవాన్।
ఇదం చోవాచ సంరబ్ధః కేశవం పరవీరహా॥ 2-70-15 (14054)
శిశుపాల ఉవాచ॥ 2-70-16x (1504)
అద్యాంగం మామకా బాణా భేత్స్యంతి తవ సంయుగే।
హత్వా త్వాం సముతామాత్యం పాండవాంశ్చ తరస్వినః॥ 2-70-16 (14055)
అనృణ్యమద్యయ యాస్యామి జరాసంధస్య ధీమతః।
కంసస్య కేశినశ్చైవ నరకస్య తథైవ హ॥ 2-70-17 (14056)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-70-18x (1505)
ఇత్యుక్త్వా క్రోధతాంరాక్షః శిశుపాలో జనార్దనం।
అదృశ్యం శరవర్షేణ సర్వతః స చకార హ॥ 2-70-18 (14057)
తతోఽస్త్రేణైవ చాన్యోన్యం నికృత్య చ శరాన్బహూన్।
శరవర్షైస్తదా చైద్యమంతర్ధాతుం ప్రచక్రమే॥ 2-70-19 (14058)
అంతర్ధానగతౌ వీరౌ శుశుభాతే మహారథౌ।
తౌ దృష్ట్వా సర్వభూతాని సాధుసాధ్విత్యపూజయన్॥ 2-70-20 (14059)
న దృష్టపూర్వమస్మాభిర్యుద్ధమీదృశకం పురా।
తతః కృష్ణం జఘానాశు శుశుపాలస్త్రిభిః శరైః॥ 2-70-21 (14060)
కృష్ణోఽపి బాణైర్వివ్యాధ సునీథం పంచభిర్యుధి।
తతః సునీథం సప్తత్యా నారాచైర్దయద్బలీ। 2-70-22 (14061)
తతోఽతివిద్ధః కృష్ణేన సునీథః క్రోధమూర్ఛితః।
వివ్యాధ నిశితైర్బాణైర్వాసుదేవం స్తనాంతరే॥ 2-70-23 (14062)
పునః కృష్ణం త్రిభిర్విద్ధ్వా ననాదావసరే నృపః।
తతోఽతిదారుణం యుద్ధం సహసా చక్రతుస్తదా॥ 2-70-24 (14063)
నౌ నఖైరివ శార్దూలౌ దంతైరివ మహాగజౌ।
దంష్ట్రాభిరివ పంచాస్యౌ చరణైరివ కుక్కుటౌ॥ 2-70-25 (14064)
దారయేతాం శరైస్తీక్ష్ణైరన్యోన్యం యుధి తావుభౌ।
తతో ముముచతుః క్రుద్ధౌ శరవర్షమనుత్తమం॥ 2-70-26 (14065)
శరైరేవ శరాంఛిత్వా తావుభౌ పురుషర్షభౌ।
చక్రాతేఽస్త్రమయం యుద్ధం ఘోరం తదతిమానుషం॥ 2-70-27 (14066)
ఆగ్నేయమస్త్రం ముముచే శిశుపాలః ప్రతాపవాన్।
వారుణాస్త్రేణ తచ్ఛ్రీఘ్రం నాశయామాస కేశవః॥ 2-70-28 (14067)
కౌబేరమస్త్రం సహసా చేదిరాట్ ప్రముమోచ హ। 2-70-29 కౌబేరణైవ సహసాఽనాశయత్తం జగత్ప్రభుః॥ 2-70-29 (14068)
యాంయమస్త్రం తతః క్రుద్ధో ముముచే కాలమోహితః।
యాంయేనైవాస్త్రయోగేన యాంయమస్త్రం వ్యనాశయత్॥ 2-70-30 (14069)
గాంధర్వేణ చ గాంధర్వం మానవం మానవేన చ।
వాయవ్యేన చ వాయవ్యం రౌద్రం రౌద్రేణ చాభిభూః॥ 2-70-31 (14070)
ఐంద్రమైంద్రేణ భగవాన్వైష్ణవేన చ వైష్ణవం।
ఏవమస్త్రాణి కుర్వాణౌ యుయుధాతే మహాబలౌ॥ 2-70-32 (14071)
తతో మాయాం వికుర్వాణో దమగోషసుతో బలీ।
గదాముసలసంయుక్తాంఛక్తితోమరసాయకాన్॥ 2-70-33 (14072)
పరశ్వథముసండీశ్చ వవర్ష యుధి కేశవం।
అమోఘాస్త్రేణ భగవాన్నాశయామాస కేశిహా॥ 2-70-34 (14073)
శిలావర్షం మహాఘోరం వవర్ష యుధి చేదిరాట్।
వజ్రాస్త్రేణాభిసంక్రుద్ధశ్చూర్ణం తదకరోత్ప్రభుః॥ 2-70-35 (14074)
జలవర్షం తతో ఘోరం వ్యస·జచ్చేదిపుంగవః।
వాయవ్యాస్త్రేణ భగవాన్వ్యాక్షిపచ్ఛతశో హి తత్॥ 2-70-36 (14075)
నిహత్య సర్వమాయాం వై సునీతస్య జనార్దనః।
స ముహూర్తం చకారాశు ద్వంద్వయుద్ధం మహారథః॥ 2-70-37 (14076)
స బాణయుద్ధం కుర్వాణో భర్త్సయామాస చేదిరాట్।
దమఘోషసుతో ధృష్టమువాచ యదుపుంగవం॥ 2-70-38 (14077)
అద్య కృష్ణమకృష్ణం తు కుర్వంతు మమ సాయకాః।
ఇత్యేవముక్త్వా దుష్టాత్మా శరవర్షం జనార్దనే॥ 2-70-39 (14078)
ముమోచ పురుషవ్యాఘ్రో ఘోరం వై చేదిపుంగవః।
శరసంంకృత్తగాత్రస్తు క్షణేన యదునందనః॥ 2-70-40 (14079)
రుధిరం పరిసుస్రావ మదం మత్త ఇవ ద్విపః।
న యంతా న రథో వాపి న చాశ్వాః పర్వతోపమాః॥ 2-70-41 (14080)
దృశ్యంతే శరసంఛన్నాః కేశవస్య మహాత్మనః।
కేశవం తదవస్థం తు దృష్ట్వా భూతాని చక్రుశుః॥ 2-70-42 (14081)
దారుకస్తు తదా ప్రాహ కృష్ణం యాదవనందనం।
నేదృశో దృష్టపూర్వో హి సంగ్రామో వై పురా మయా॥ 2-70-43 (14082)
స్థాతవ్యమితి తిష్ఠామి త్వత్ప్రభావేణ మాధవ।
అన్యథా న చ మే ప్రాణా ధరాయేయుర్జనార్దన॥ 2-70-44 (14083)
అతః సంచింత్య గోవింద క్షిప్రమస్య వధం కురు।
ఏవముక్తస్తు సూతేన కేశవో వాక్యమబ్రవీత్॥ 2-70-45 (14084)
ఏష హ్యతిబలో దైత్యో హిరణ్యకశిపుః పురా।
రిపుః సురాణామభవద్వరదానేన గర్వితః॥ 2-70-46 (14085)
తథాఽఽసీద్రావణో నామ రాక్షసో హ్యతివీర్యవాన్।
తేనైవ బలవీర్యేణ బలం నాగణయన్మమ॥ 2-70-47 (14086)
అహం మృత్యుశ్చ భవితా కాలే కాలే దురాత్మనః।
న భేతవ్యం తథా సూత నైష కశ్చిన్మయి స్థితే॥ 2-70-48 (14087)
ఇత్యేవముక్త్వా భగవాన్ననర్ద గరుడధ్వజః।
పాంచజన్యం మహాశంఖం పూరయామాస కేశవః॥ 2-70-49 (14088)
సంమోహయిత్వా భగవాంశ్చక్రం దివ్యం సమాదదే।
చిచ్ఛేద చ సునీథస్య శిరశ్చక్రేణ సంయుగే'॥ 2-70-50 (14089)
స పపాత మహాబాహుర్వజ్రాహత ఇవాచలః।
తతశ్చేదిపతేర్దేహాత్తేజోఽగ్ర్యం దదృశుర్నృపాః॥ 2-70-51 (14090)
ఉత్పతంతం మహారాజ గగనాదివ భాస్కరం।
తతః కమలపత్రాక్షం కృష్ణం లోకనమస్కృతం।
వవందే తత్తదా తేజో వివేశ చ నరాధిప॥ 2-70-52 (14091)
తదద్భుతమమన్యంత దృష్ట్వా సర్వే మహీక్షితః।
యద్వివేశ మహాబాహుం తత్తేజః పురుషోత్తమం॥ 2-70-53 (14092)
అనభ్రే ప్రవవర్ష ద్యౌః పపాత జ్వలితాశనిః।
కృష్ణేన నిహతే చైద్యే చచాల న వసుంధరా॥ 2-70-54 (14093)
తతః కేచిన్మహీపాలా నాబ్రువంస్తత్ర కించన।
అతీతవాక్పథే కాలే ప్రేక్షమాణా జనార్దనం॥ 2-70-55 (14094)
హస్తైర్హస్తాగ్రమపరే ప్రత్యపింషన్నమర్షితాః।
అపరే దశనైరోష్ఠానదశన్క్రోధమూర్ఛితాః॥ 2-70-56 (14095)
రహశ్చ కేచిద్వార్ష్ణేయం ప్రశశంసుర్నరాధిపాః।
కేచిదేవ సుసంరబ్ధా మధ్యస్థాస్త్వపరేఽభవన్॥ 2-70-57 (14096)
ప్రహృష్టాః కేశవం జగ్ముః సంస్తువంతో మహర్షయః।
బ్రాహ్మణాశ్చ మహాత్మానః పార్థివాశ్చ మహాబలాః।
శశంసుర్నిర్వృతాః సర్వే దృష్ట్వా కృష్ణస్య విక్రమం॥ 2-70-58 (14097)
`సదేవగంధర్వగణా రాజానో భువి విశ్రుతాః।
ప్రణామం హి హృషీకేశే ప్రాకుర్వత మహాత్మని॥ 2-70-59 (14098)
యే త్వాసురగణాః పక్షాః సంభూతాః క్షత్రియా ఇహ।
తే నిందంతి హృషీకేశం దురాత్మానో గతాయుషః॥ 2-70-60 (14099)
ప్రజాపతిగణా యే తు మధ్యస్థాశ్చ మహాత్మని।
బ్రహ్మర్షయశ్చ సిద్ధాశ్చ గంధర్వోరగచారణాః॥ 2-70-61 (14100)
తే వై స్తువంతి గోవిందం దివ్యైర్మంగలసంయుతైః।
పరస్పరం చ నృత్యంతి గీతేన వివిధేన చ।
ఉపతిష్ఠంతి గోవిందం ప్రీతియుక్తా మహాత్మని॥ 2-70-62 (14101)
ప్రహృష్టాః కేశవం జగ్ముః సంస్తువంతో మహర్షయః।
బ్రాహ్మణాశ్చాపి సుప్రీతాః పాండవాశ్చ మహాబలాః॥ 2-70-63 (14102)
పాండవస్త్వబ్రవీద్భాతౄన్సత్కారేణ మహీపతిం।
దమఘోషాత్మజం శూరం సంస్కారయత మా చిరం॥ 2-70-64 (14103)
కురురాజవచః శ్రుత్వా భ్రాతరస్తే త్వరాన్వితాః।
తథా చ కృతవంతస్తే భ్రాతుర్వై శాసనం తదా॥ 2-70-65 (14104)
చేదీనామాధిపత్యే చ పుత్రం తస్యాజ్ఞయా హరేః।
అభ్యషించత తం పార్థః సహితైర్వసుధాధిపైః॥ ॥ 2-70-66 (14105)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి సప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 70॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 071
॥ శ్రీః ॥
2.71. అధ్యాయః 071
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
విస్తరేణ రాజసూయవర్ణనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతః ప్రవవృతే యజ్ఞో ధర్మరాజస్య ధీమతః।
శాంతవిఘ్నార్హణక్షోభో మహర్షిగణసంకులః॥ 2-71-1 (14106)
తం తు యజ్ఞం మహాబాహురాసమాప్తేర్జనార్దనః।
రరక్ష భగవాంఛౌరిః శార్ంగచక్రగదాధరః॥ 2-71-2 (14107)
తస్మిన్యజ్ఞే ప్రవృత్తే తు వాగ్మినో హేతువాదినః।
హేతువాదాన్బహూన్ప్రాహుః పరపక్షజిగీషవః॥ 2-71-3 (14108)
దదృశుస్తే నృపతయో యజ్ఞస్య విధిముత్తమం।
ఉపేంద్రస్యేవ విహితం సహదేవేన భారత॥ 2-71-4 (14109)
తద్యజ్ఞే న్యవసన్రాజన్బ్రాహ్మణా భృశముత్సుకాః।
కథయంతః కథాః పుణ్యాః పశ్యంతో నటనర్తకాన్॥ 2-71-5 (14110)
దదృశుస్తోరణాన్యత్ర హేమతాలమయాని చ।
దీప్తభాస్కరతుల్యాని ప్రదీప్తానీవ తేజసా॥ 2-71-6 (14111)
స యజ్ఞస్తోరణైస్తత్ర గ్రహైర్ద్యోరివ సంబభౌ।
శయ్యాసనవిహారాంశ్చ సుబహూన్రత్నసంవృతాన్॥ 2-71-7 (14112)
ఘటాన్పాత్రీకటాహాని కలశాని సమంతతః।
న తే కించిదసౌవర్ణమపశ్యంస్తత్ర పార్థివాః॥ 2-71-8 (14113)
భుంజానానాం చ విప్రాణాం స్వాదుభోజ్యైః పృథగ్విధైః।
అనిశం శ్రూయతే తత్ర ముదితానాం మహాత్మనాం॥ 2-71-9 (14114)
దీయతాం దీయతామేషాం భుజ్యతాం భుజ్యతామితి।
ఏవంప్రకారాః సంజల్పాః శ్రూయంతే తత్ర నిత్యశః॥ 2-71-10 (14115)
ఓదనానాం వికారాణి స్వాదూని చ బహూని చ।
వివిధఆని చ భక్ష్యాణి పేయాని మధురాణి చ॥ 2-71-11 (14116)
దదుర్ద్విజానాం సతతం రాజప్రేష్యా మహాధ్వరే।
పూర్ణే శతసహస్రే తు విప్రాణాం భుంజతాం తదా॥ 2-71-12 (14117)
స్థాపితస్తత్ర సంజ్ఞార్థం శంఖోఽధ్మాయత నిత్యశః।
ముహుర్ముహుః ప్రణాదస్తు తస్య శంఖస్య భారత॥ 2-71-13 (14118)
ఉత్తమః శ్రూయతే శబ్దః శ్రుత్వా విస్మయమాగమన్।
ఏవం ప్రవృత్తే యజ్ఞే తు తుష్టపుష్టజనాయుతే॥ 2-71-14 (14119)
అన్నస్య బహుశో రాజన్నుత్సేధాః పర్వతోపమాః।
దధికుల్యాశ్చ దదృశుః సర్పిషశ్చ హ్రదాంజనాః॥ 2-71-15 (14120)
జంబూద్వీపో హి సకలో నానాజనపదాయుతః।
రాజన్నదృశ్యతైకస్థో రాజ్ఞస్తస్మిన్మహాక్రతౌ॥ 2-71-16 (14121)
తత్ర రాజసహస్రాణి పురుషాణాం తతస్తతః।
గృహీత్వా ధనమాజగ్ముస్తస్య రాజ్ఞో మహాక్రతౌ॥ 2-71-17 (14122)
రాజానః స్రగ్విణశ్చైవ సంమృష్టమణికుండలాః।
తాన్పరీవివిషుర్విప్రాంఛతశోఽథ సహస్రశః॥ 2-71-18 (14123)
వివిధాన్యన్నపానాని లేహ్యాని వివిధాని చ।
తేషాం నృపోపభోగ్యాని బ్రాహ్మణేభ్యో దదుః స్మ తే॥ 2-71-19 (14124)
నానావిధాని భక్ష్యాణి స్వాదుపుష్పఫలాని చ।
గులాని స్వాదుక్షౌద్రాణి దదుస్తే బ్రాహ్మణేషు వై॥ 2-71-20 (14125)
ఏతాని సతతం భుక్త్వా తస్మిన్యజ్ఞే ద్విజాతయః।
పరాం ప్రీతిం యయుః సర్వే మోదమానాస్తతస్తతః॥ 2-71-21 (14126)
ఏవం ప్రముదితం సర్వం బహుశో ధనధాన్యవత్।
యజ్ఞవాటం నృపా దృష్ట్వా విస్మయం పరమం యయుః॥ 2-71-22 (14127)
యథాబద్ధూయమానాగ్నిం రాజసూయం మహాక్రతుం।
పాండవస్య యథాశాస్త్రం జుహువుః సర్వయాజకాః॥ 2-71-23 (14128)
వ్యాసధౌంయాదయః సర్వే విధివత్షోడశర్త్విజః।
స్వస్వకర్మాణి చక్రుస్తే పాండవస్య మహాక్రతౌ॥ 2-71-24 (14129)
నాషడంగవిదత్రాసీత్సదస్యో నాబహుశ్రుతః।
నావ్రతో నానుపాధ్యాయో న పాపో నాక్షమో ద్విజః॥ 2-71-25 (14130)
న తత్ర కృపణః కశ్చిద్దరిద్రో న బభూవ హ।
క్షుధితో దుఃఖితో వాపి ప్రాకృతో వాపి మానుషః॥ 2-71-26 (14131)
భోజనం భోజనార్థిభ్యో దాపయామాస సర్వదా।
సహదేవో మహాతేజాః సతతం రాజశాసనాత్॥ 2-71-27 (14132)
సంస్తరే కుశలాశ్చాపి సర్వకర్మాణి యాజకాః।
దివస దివసే చక్రుర్యథాశాస్త్రార్థచక్షుషః॥ 2-71-28 (14133)
బ్రాహ్మణా దేవశాస్త్రజ్ఞః కథాశ్చక్రుశ్చ సర్వతః।
రేమిరే చ కథాంతే తు సర్వే తస్మిన్మహాక్రతౌ॥ 2-71-29 (14134)
సా వేదిర్వేదసంపన్నైర్దేవద్విజమహర్షిభిః।
ఆబభాసే తదా కీర్ణా నక్షత్రైర్ద్యౌరివామలా॥ 2-71-30 (14135)
పాండిత్యదర్శనార్థాయ కేచన ద్విజసత్తమాః।
తర్కార్థమాగతాః కేచిత్కేచిద్విద్యాభిమానినః॥ 2-71-31 (14136)
కేచిద్దిదృక్షయా కేచిద్భీత్యా రాజ్ఞః ప్రతాపినః।
సర్వేఽప్యవభృథస్నాతా యాజకాః కేచన ద్విజాః॥ 2-71-32 (14137)
తతో వై హేమయూపాంశ్చ సర్వరత్నసమాచితాన్।
శోభార్థం కారయామాస సహదేవో మహాద్యుతిః॥ 2-71-33 (14138)
దదృశుస్తోరణాన్యత్ర హేమతాలమయాని చ।
స యజ్ఞస్తోరణైస్తైశ్చ గ్రహైర్ద్యోరివ సంబభౌ॥ 2-71-34 (14139)
తాలానాం తోరణైర్హైమైర్దాంతైరివ దిశాగజైః।
దిక్షు సర్వాసు విన్యస్తైస్తేజోభిర్భాస్కరైర్యథా॥ 2-71-35 (14140)
సకిరీటైర్నృపైశ్చైవ శుశుభే తత్సదస్తదా।
దేవైర్దివ్యైశ్చ యక్షైశ్చ ఉరగైర్దివ్యమానుషైః॥ 2-71-36 (14141)
విద్యాధరగణైః కీర్ణః పాండవస్య మహాత్మనః।
స రాజసూయః శుశుభే ధర్మరాజస్య ధీమతః॥ 2-71-37 (14142)
గంధర్వగణసంకీర్ణః శోభితోఽప్సరసాం గణైః।
దేవైర్మునిగణైర్యక్షైర్దేవలోక ఇవాపరః॥ 2-71-38 (14143)
స కింపురుషగీతైశ్చ కిన్నరైరుపశోభితః।
నారదశ్చ జగౌ తత్ర తుంబురుశ్చ మహాద్యుతిః॥ 2-71-39 (14144)
విశ్వాసుశ్చిత్రసేనస్తథాఽన్యే గీతకోవిదాః।
రమయంతి స్మ తాన్సర్వాన్యజ్ఞకర్మాంతరేష్వథ॥ 2-71-40 (14145)
తత్ర చాప్సరసః సర్వాః సుందర్యః ప్రియదర్శనాః।
ననృతుశ్చ జగుశ్చాత్ర నిత్యం కర్మాంతరేష్వథ॥ 2-71-41 (14146)
ఇతిహాసపురాణాని ఆఖ్యానాని చ సర్వశః।
ఊచుర్వై శబ్దశాస్త్రజ్ఞా నిత్యం కర్మాంతరేష్వథ॥ 2-71-42 (14147)
భేర్యశ్చ మురజాశ్చైవ మడ్డుకా గోముఖాశ్చ యే।
శృంగవంశాంబుజా వీణాః శ్రూయంతే స్మ సహస్రశః॥ 2-71-43 (14148)
లోకేఽస్మిన్సర్వవిప్రాశ్చ వైశ్యాః శూద్రా నృపాదయః।
సర్వే ంలేచ్ఛాః సర్వగణాస్త్వాదిమధ్యాంతజాస్తథా। 2-71-44 (14149)
నానాదేశసముద్భూతైర్నానాజాతిభిరాగతైః।
పర్యాప్త ఇవ లోకోఽయం యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-71-45 (14150)
భీష్మద్రోణాదయః సర్వే కురవః ససుయోధనాః।
వృష్ణయశ్చ సమగ్రాశ్చ పాంచాలాశ్చాపి సర్వశః॥ 2-71-46 (14151)
యజ్ఞేఽస్మిన్సర్వకర్మాణి చక్రుర్దాసా ఇవ క్రతౌ।
ఏవం ప్రవృత్తో యజ్ఞః స ధర్మరాజస్య ధీమతః॥ 2-71-47 (14152)
శుశుభే చ మహాబాహో సోమస్యేవ క్రతుర్యథా।
వస్త్రాణి కంబలాంశ్చైవ ప్రావారాంశ్చైవ సర్వదా॥ 2-71-48 (14153)
నిష్కహేమజభాండాని భూషణాని చ సర్వశః।
ప్రదదౌ తత్ర విప్రాణాం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-71-49 (14154)
యాని తత్ర మహీపాలైర్లబ్ధవాన్భరతర్షభః।
తాని సర్వాణి రత్నాని బ్రాహ్మణానాం దదౌ తదా'॥ ॥ 2-71-50 (14155)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి ఏకసప్తతితమోఽధ్యాయః॥71 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 072
॥ శ్రీః ॥
2.72. అధ్యాయః 072
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ వ్యాసాదీనాం పూజనం॥ 1॥ రాజ్ఞాం యుధిష్ఠిరమామంత్ర్య స్వస్వదేశగమనం॥ 2॥ శ్రీకృష్ణస్య యుధిష్ఠిరాదీనామంత్ర్య ద్వారకాం ప్రతి గమనం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతః స కురురాజస్య సర్వకర్మసమృద్ధిమాన్।
యజ్ఞః ప్రీతికరో రాజన్సంబభౌ విపులోత్సవః॥ 2-72-1 (14156)
శాంతవిఘ్నః సుఖారంభః ప్రభూతధనధాన్యవాన్।
అన్నవాన్బహుభక్ష్యశ్చ కేశవేన సురక్షితః॥ 2-72-2 (14157)
సమాపయామాస చ తం రాజసూయం మహాక్రతుం।
`కోటిసహస్రం ప్రదదౌ బ్రాహ్మణానాం మహాత్మనాం॥ 2-72-3 (14158)
న కరిష్యతి తం లోకే కశ్చిదన్యో మహీపతిః।
యాజకాః సర్వకామైశ్చ సతతం తతృపుర్ధనైః॥ 2-72-4 (14159)
తతశ్చావభృథస్నాతః స రాజా పాండునందనః।
వ్యాసం ధౌంయం వసిష్ఠం చ నారదం చ మహామునిం॥ 2-72-5 (14160)
సుమంతు జైమినిం పైలం వైశంపాయనమేవ చ।
యాజ్ఞవల్క్యం చ కపిలం కపాలం కౌశికం తథా।
సర్వాంశ్చ ఋత్విక్ప్రవరాన్పూజయామాస సత్కృతాన్॥ 2-72-6 (14161)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-72-7x (1506)
యుష్మత్ప్రసాదాత్ప్రాప్తోఽయం రాజసూయో మహాక్రతుః।
జనార్దనప్రసాదాద్ధి సంపూర్ణో మే మనోరథః॥ 2-72-7 (14162)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-72-8x (1507)
అథ యజ్ఞం సమాప్యాంతే పూజయామాస మాధవం।
బలదేవ చ దేవేశం భీష్మాద్యాంశ్చ కురూద్వహాన్'॥ 2-72-8 (14163)
తతస్త్వవభృథస్నాతం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం।
సమస్తం పార్థివం క్షత్రముపగంయేదమబ్రవీత్॥ 2-72-9 (14164)
దిష్ట్యా వర్ధసి ధర్మజ్ఞ సాంరాజ్యం ప్రాప్తవానసి।
ఆజమీఢాజమీఢానాం యశః సంవర్ధితం త్వయా॥ 2-72-10 (14165)
కర్మణైతేన రాజేంద్ర ధర్మశ్చ సుమహాన్కృతః।
ఆపృచ్ఛామో నరవ్యాఘ్ర సర్వకామైః సూపూజితాః॥ 2-72-11 (14166)
స్వరాష్ట్రాణి గమిష్యామస్తదనుజ్ఞాతుమర్హసి।
శ్రుత్వా తు వచనం రాజ్ఞాం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-72-12 (14167)
యథార్హం పూజ్య నృపతీన్భ్రాతౄన్సర్వానువాచ హ।
రాజానః సర్వ ఏవైతే ప్రీత్యాఽస్మాన్ప్తముపాగతాః॥ 2-72-13 (14168)
ప్రస్థితాః స్వాని రాష్ట్రాణి మామాపృచ్ఛయ పరంతపాః।
అనువ్రజత భద్రం వో విషయాంతం నృపోత్తమాన్॥ 2-72-14 (14169)
భ్రాతుర్వచనమాజ్ఞాయ పాండవా ధర్మచారిణః।
యథార్హం నృపతీన్సర్వానేకైకం సమనువ్రజన్॥ 2-72-15 (14170)
విరాయటమన్వాయాత్తూర్ణం ధృష్టహ్యుంనః ప్రతాపవాన్।
ధనంజయో యజ్ఞసేనం మహాత్మానం మహారథం॥ 2-72-16 (14171)
భీష్మం చ ధృతరాష్ట్రం చ భీమసేనో మహాబలః।
ద్రోణం తు ససుతం వీరం సహదేవో యుధాం పతిః॥ 2-72-17 (14172)
నకులః సుబలం రాజన్సహపుత్రం సమన్వయాత్।
ద్రౌపదేయాః ససౌభద్రాః పార్వతీయాన్మహారథాన్॥ 2-72-18 (14173)
అన్వగచ్ఛంస్తథైవాన్యాన్క్షత్రియాన్క్షత్రియర్షభాః।
ఏవం సుపూజితాః సర్వే జగ్ముర్విప్రాః సహస్రశః॥ 2-72-19 (14174)
గతేషు పార్థివేంద్రేషు సర్వేషు బ్రాహ్మణేషు చ।
యుధిష్ఠిరమువాచేదం వాసుదేవః ప్రతాపవాన్॥ 2-72-20 (14175)
ఆపృచ్ఛే త్వాం గమిష్యామి ద్వారకాం కురునందన।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం దిష్ట్యా త్వం ప్రాప్తవానసి॥ 2-72-21 (14176)
తమువాచైవముక్తస్తు ధర్మరాజో జనార్దనం।
తవ ప్రసాదాద్గోవింద ప్రాప్తః క్రతువరో మయా॥ 2-72-22 (14177)
క్షత్రం సమగ్రమపి చ త్వత్ప్రసాదాద్వశే స్థితం।
ఉపాదాయ బలిం ముఖ్యం మామేవ సముపస్థితం॥ 2-72-23 (14178)
కథం త్వద్గమనార్థం మే వాణీ వితరతేఽనఘ॥ 2-72-24 (14179)
న హ్యహం త్వామృతే వీరం రతిం ప్రాప్నోమి కర్హచిత్।
అవశ్యం చైవ గంతవ్యా భవతా ద్వారకా పురీ॥ 2-72-25 (14180)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-72-26x (1508)
ఏవముక్తః స ధర్మాత్మా యుధిష్ఠిరసహాయవాన్।
అభిగంయాబ్రవీత్ప్రీతః పృథాం పృథుయశా హరిః॥ 2-72-26 (14181)
సాంరాజ్యం సమనుప్రాప్తాః పుత్రాస్తేఽద్య పితృష్వసః।
సిద్ధార్థా వసుమంతశ్చ సా త్వం ప్రీతిమవాప్నుహి॥ 2-72-27 (14182)
అనుజ్ఞాతస్త్వయా చాహం ద్వారకాం గంతుముత్సహే।
సుభద్రాం ద్రౌపదీం చైవ సభాజయత కేశవః॥ 2-72-28 (14183)
నిష్క్రంయాంతః పురాత్తస్మాద్యుధిష్ఠిరసహాయవాన్।
స్నాతశ్చ కృతజప్యశ్చ బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ॥ 2-72-29 (14184)
తతో మేఘవపుః ప్రగ్వ్యం స్యందనం చ సుకల్పితం।
యోజయిత్వా మహాబాహుర్దారుకః సముపస్థితః॥ 2-72-30 (14185)
ఉపస్థితం రథం దృష్ట్వా తార్క్ష్యప్రవరకేతనం।
ప్రదక్షిణముపావృత్య సమారుహ్య మహామనాః॥ 2-72-31 (14186)
ప్రయయౌ పుండరీకాక్షస్తతో ద్వారవతీం పురీం॥ 2-72-32 (14187)
తం పద్భ్యామనువవ్రాజ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతృభిః సహితః శ్రీమాన్వాసుదేవం మహాబలం॥ 2-72-33 (14188)
తతో ముహూర్తం సంగృహ్య స్యందనప్రవరం హరిః।
అబ్రవీత్పుండరీకాక్షః కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం॥ 2-72-34 (14189)
అప్రమత్తః స్థితో నిత్యం ప్రజాః పాహి విశాంపతే।
పర్జన్యమివ భూతాని మహాద్రుమమివ ద్విజాః॥ 2-72-35 (14190)
బాంధవాస్త్వోపజీవంతు సహస్రాక్షమివామరాః।
కృత్వా పరస్పరేణైవ సంవాదం కృష్ణపాండవౌ॥ 2-72-36 (14191)
అన్యోన్యం సమనుజ్ఞాప్య జగ్మతుః స్వగృహాన్ప్రతి।
గతే ద్వారవతీం కృష్ణే సాత్వతప్రవరే నృప॥ 2-72-37 (14192)
మహాదుర్యోధనో రాజా శకునిశ్చాపి సౌబలః।
`సూతపుత్రశ్చ గధేయః సహ దుఃశాసనాదిభిః॥ 2-72-38 (14193)
సర్వకామగుణోపేతైరర్చ్యమానాస్తు భారత'।
తస్యాం సభాయాం దివ్యాయామవసంస్తత్ర పాండవైః॥ ॥ 2-72-39 (14194)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి శిశుపాలవధపర్వణి ద్విసప్తతితమోఽధ్యాయః॥72 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-72-28 సభాజయత ప్రీణితవాన్॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 073
॥ శ్రీః ॥
2.73. అధ్యాయః 073
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
వ్యాసంప్రతి యుధిష్ఠిరేణ ఉత్పాతఫలప్రశ్నే వ్యాసేన తత్కథనపూర్వకం కైలాసగమనమ ్॥ 1॥ వ్యాసోక్తం భ్రాతృషు నివేద్య శోచతో యుధిష్ఠిరస్య అర్జునేన సమాశ్వాసనం॥ 2। । యిధిష్ఠిరేణ సమయకరణం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
`అనుసంసార్య నృపతీన్పాండవాః పాండవాగ్రజం।
అభిజగ్ముర్మహేష్వాసా ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం॥ 2-73-1 (14195)
సోఽనుమేనే మహాబాహుర్భాతౄంశ్చ సుహృదస్తథా'।
శిష్యైః పరివృతో వ్యాసః పురస్తాత్సమపద్యత॥ 2-73-2 (14196)
సోఽభ్యయాదాసనాత్తూర్ణం భ్రాతృభిః పరివారితః।
పాద్యేనాసనదానేన పితామహమపూజయత్॥ 2-73-3 (14197)
అథోపవిశ్య భగవాన్కాంచనే పరమాసనే।
ఆస్యతామితి చోవాచ ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం॥ 2-73-4 (14198)
అథోపవిష్టం రాజానం భ్రాతృభిః పరివారితం।
ఉవాచ భగవాన్వ్యాసస్తత్తద్వాక్యవిశారదః॥ 2-73-5 (14199)
దిష్ట్యా వర్ధసి కౌంతేయ సాంరాజ్యం ప్రాప్య దుర్లభం।
వర్ధితాః కురవః సర్వే త్వయా కురుకులోద్వహ॥ 2-73-6 (14200)
ఆపృచ్ఛే త్వాం గమిష్యామి పూజితోఽస్మి విశాంపతే।
ఏవముక్తః స కృష్ణేన ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 2-73-7 (14201)
అభివాద్యోపసంగృహ్య పితామహమథాబ్రవీత్॥ 2-73-8 (14202)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-73-8x (1509)
సంశయో ద్విపదాం శ్రేష్ఠ మమోత్పన్నః సుదుర్లభః।
తస్య నాన్యోఽస్తి వక్తా వై త్వామృతే ద్విజపుంగవ॥ 2-73-9 (14203)
ఉత్పాతాంస్త్రివిధాన్ప్రాహ నారదో భగవానృషిః।
దివ్యాంశ్చైవాంతరిక్షాంశ్చ పార్థివాంశ్చ పితామహ॥ 2-73-10 (14204)
`సుమహచ్చ ఫలం తేషాం భవితేతి న సంశయః'।
అపి చైద్యస్య పతనాచ్ఛాంతమౌత్పాతికం మహత్॥ 2-73-11 (14205)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-73-12x (1510)
రాజ్ఞస్తు వచనం శ్రుత్వా పరాశరసుతః ప్రభుః।
కృష్ణద్వైపాయనో వ్యాస ఇదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-73-12 (14206)
త్రయోదశ సమా రాజన్నుత్పాతానాం ఫలం మహత్।
సర్వక్షత్రవినాశాయ భవిష్యతి విశాంపతే॥ 2-73-13 (14207)
త్వామేకం కారణం కృత్వా కాలేన భరతర్షభ।
సమేతం పార్థివం క్షత్రం క్షయం యాస్యతి భారత।
దుర్యోధనాపరాధేన భీమార్జునబలేన చ॥ 2-73-14 (14208)
స్వప్నం ద్రక్ష్యసి రాజేంద్ర తస్మిన్కాల ఉపస్థితే।
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి తన్నిబోధ యుధిష్ఠిర॥ 2-73-15 (14209)
యాంతం ద్రక్ష్యసి రాజేంద్ర క్షపాంతే త్వం వృషధ్వజం।
నీలకంఠం భవం స్థాణుం కపాలిం త్రిపురాంతకం॥ 2-73-16 (14210)
ఉగ్రం రుద్రం పశుపతిం మహాదేవముమాపతిం।
హరం శర్వం వృషం శూలం పినాకిం కృత్తివాససం॥ 2-73-17 (14211)
కైలాసకూడప్రతిమే వృషభేఽవస్థితం శివం।
నిరీక్షమాణం సతతం పితృరాజాశ్రితాం దిశం॥ 2-73-18 (14212)
ఏవమీదృశకం స్వప్నం ద్రక్ష్యసి త్వం విశాంపతే।
మా తత్కృతే హ్యనుధ్యాహి కాలో హి దురతిక్రమః॥ 2-73-19 (14213)
స్వస్తి తేఽస్తు గమిష్యామి కైలాసం పర్వతం ప్రతి।
అప్రమత్తః స్థితో దాంతః పృథివీం పరిపాలయ॥ 2-73-20 (14214)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-73-21x (1511)
ఏవముక్త్వా స భగవాన్కైలాసం పర్వతం యయౌ।
కృష్ణద్వైపాయనో వ్యాసః సహ శిష్యైః సహానుగైః॥ 2-73-21 (14215)
గతే పితామహే రాజా చింతాశోకసమన్వితః।
నిః శ్వసన్నుష్ణమసకృత్తమేవార్థం విచింతయన్॥ 2-73-22 (14216)
కథం తు దైవం శక్యేత పౌరుషేణ ప్రబాధితుం।
అవశ్యమేవ భవితా యదుక్తం పరమర్షిణా॥ 2-73-23 (14217)
తతోఽబ్రవీన్మహాతేజాః సర్వాన్భ్రాతౄన్యుధిష్ఠిరః।
శ్రుతం వై పురుషవ్యాఘ్రా యన్మాం ద్వైపాయనోఽబ్రవీత్॥ 2-73-24 (14218)
తదా తద్వచనం శ్రుత్వా మరణే నిశ్చితా మతిః।
సర్వక్షత్రస్య నిధనే యద్యహం హేతురీప్సితః॥ 2-73-25 (14219)
కాలేన నిర్మితస్తాత కో మమార్థోఽస్తి జీవతః।
ఏవం బ్రువంతం రాజానం ఫాల్గునః ప్రత్యభాషత॥ 2-73-26 (14220)
మా రాజన్కశ్మలం ఘోరం ప్రవిశో బుద్ధినాశనం।
సంప్రధార్య మహారాజ యత్క్షమం తత్సమాచర॥ 2-73-27 (14221)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-73-28x (1512)
తతోఽబ్రవీత్సత్యధృతిర్భ్రాతౄన్సర్వాన్యుధిష్ఠిరః।
ద్వైపాయనస్య వచనం తత్రైవ సమచింతయత్॥ 2-73-28 (14222)
అద్యప్రభృతి భద్రం వః ప్రతిజ్ఞాం మే నిబోధత।
త్రయోదశ సమాస్తాత కో మమార్థో ఽస్తి జీవతః॥ 2-73-29 (14223)
న ప్రవక్ష్యామి పరుషం భ్రాతౄనన్యాంశ్చ పార్థివాన్।
స్థితో నిదేశే జ్ఞాతీనాం యోక్ష్యే తత్సుముదాహరన్॥ 2-73-30 (14224)
ఏవం మే వర్తమానస్య స్వసుతేఽష్వితరేషు చ।
భేదో న భవితా లోకే భేదమూలో హి విగ్రహః॥ 2-73-31 (14225)
విగ్రహం దూరతో రక్షన్ప్రియాణ్యేవ సమాచరన్।
వాచ్యతాం న గమిష్యామి లోకేషు మనుజర్షభాః॥ 2-73-32 (14226)
భ్రాతృర్జ్యేష్ఠస్య వచనం పాండవాః సంనిశంయ తత।
తమేవ సమవర్తంత ధర్మరాజహితే రతాః॥ 2-73-33 (14227)
సంసత్సు సమయం కృత్వా ధర్మరాడ్భ్రాతృభిః సహ।
పితౄంస్తర్ప్య యథాన్యాయం దేవతాశ్చ విశాంపతే॥ 2-73-34 (14228)
కృతమంగలకల్యామో భ్రాతృభిః పిరవారితః।
గతేషు క్షత్రియేంద్రేషు సర్వేషు భరతర్షభ॥ 2-73-35 (14229)
యుధిష్ఠిరః సహామాత్యః ప్రవివేశ పురోత్తమం।
దుర్యోధనో మహారాజ శకునిశ్చాపి సౌబలః।
సభాయాం సమణీయాయాం తత్రైవాస్తే నరాధిప॥ ॥ 2-73-36 (14230)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి త్రిసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 73 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 074
॥ శ్రీః ॥
2.74. అధ్యాయః 074
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరసభాయాం దుర్యోధనే నిర్జలదేశే జలభ్రమేణ పరిధానముత్కర్షతి సతి తథా స జలదేశే స్థలభ్రాంత్యా భవనధానగమనేన జలే పతతి చ సతి భీమాదిభిరుపహాసః॥ 1॥ చింతాతాంతం దుర్యోధనం ప్రతి శకునినా చింతాహేతుప్రశ్నే దుర్యోధనేన తత్కథన పూర్వకం ధృతరాష్ట్రే స్వదుః శనివేదనాయ శకునింప్రతి చోదనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
వసందుర్యోధనస్తస్యాం సభాయాం పురుషర్షభ।
శనైర్దదర్శ తాం సర్వాం సభాం శకునినా సహ॥ 2-74-1 (14231)
తస్యాం దివ్యానభిప్రాయాందదర్శ కురునందనః।
న దృష్టపూర్వా యే తేన నగరే నాగసాహ్వయే॥ 2-74-2 (14232)
స కదాచిత్సభామధ్యే ధార్తరాష్ట్రో మహీపతిః।
స్ఫాటికం స్థలమాసాద్య జలమిత్యభిశంకయా॥ 2-74-3 (14233)
స్వవస్త్రోత్కర్షణం రాజా కృతవాన్బుద్ధిమోహితః।
దుర్మనా విముఖశ్చైవ పరిచక్రామ తాం సభాం॥ 2-74-4 (14234)
తతః స్థలే నిపతితో దుర్మనా వ్రీడితో నృపః।
నిః శ్వసన్విముఖశ్చాపి పరిచక్రామ తాం సభాం॥ 2-74-5 (14235)
తతః స్ఫాటికతోయాం వై స్ఫాటికాంబుజశోభితాం।
వాపీం మత్వా స్థలమివ సవాసాః ప్రాపతంజలే॥ 2-74-6 (14236)
జలే నిపతితం దృష్ట్వా భీమసేనో మహాబలః।
జహాస జహసుశ్చైవ కింకరాశ్చ సుయోధనం॥ 2-74-7 (14237)
వాసాంసి చ శుభాన్యస్మై ప్రదదూ రాజశాసనాత్।
తథాగతం తు తం దృష్ట్వా భీమసేనో మహాబలః॥ 2-74-8 (14238)
అర్జునశ్చ యమౌ చోభౌ సర్వే తే ప్రాహసంస్తదా।
నామర్షయత్తతస్తేషామవహాసమమర్షణః॥ 2-74-9 (14239)
ఆకారం రక్షమాణస్తు న స తాన్సముదైక్షత।
పునర్వసనముత్క్షిప్య ప్రతిరిష్యన్నివ స్థలం॥ 2-74-10 (14240)
ఆరురోహ తతః సర్వే జహసుశ్చ పునర్జనాః।
ద్వారం తు పిహితాకారం స్ఫాటికం ప్రేక్ష్య భూమిపః।
ప్రవిశన్నాహతో మూర్ధ్ని వ్యాఘూర్ణిత ఇవ స్థితః॥ 2-74-11 (14241)
తాదృశం చ పరం ద్వారం స్ఫాటికోరుకవాటకం।
విఘట్టయన్కరాభ్యాం తు నిష్క్రంయాగ్రే పపాత హా॥ 2-74-12 (14242)
ద్వారం తు వితతాకారం సమాపేదే పునశ్చ సః।
తద్వృత్తం చేతి మన్వానో ద్వారస్థానాదుపారమత్॥ 2-74-13 (14243)
ఏవం ప్రలంభాన్వివిధాన్ప్రాప్య తత్ర విశాంపతే।
పాండవేయాభ్యనుజ్ఞాతస్తతో దుర్యోధనో నృపః॥ 2-74-14 (14244)
అపహృష్టేన మనసా రాజసూయే మహాక్రతౌ।
ప్రేక్ష్య తామద్భుతామృద్ధిం జగామ గజసాహ్వయం॥ 2-74-15 (14245)
పాండవశ్రీప్రతప్తస్య ధ్యాయమానస్య గచ్ఛతః।
దుర్యోధనస్య నృపతేః పాపా మతిరజాయత॥ 2-74-16 (14246)
పార్థాన్సుమనసో దృష్ట్వా పార్థివాంశ్చ వశానుగాన్।
కృత్స్నం చాపి హితం లోకమాకుమారం కురూద్వహ॥ 2-74-17 (14247)
మహిమానం పరం చాపి పాండవానాం మహాత్మనాం।
దూర్యోధనో ధార్తరాష్ట్రో వివర్ణః సమపద్యత॥ 2-74-18 (14248)
స తు గచ్ఛన్ననేకాగ్నః సభామేకోఽన్వచింతయత్।
శ్రియం చ తామనుపమాం ధర్మరాజస్య ధీమతః॥ 2-74-19 (14249)
ప్రమత్తో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రో దుర్యోధనస్తదా।
నాభ్యభాషత్సుబలజం భాషమాణం పునః పునః॥ 2-74-20 (14250)
అనేకాగ్రం తు తం దృష్ట్వా శకునిః ప్రత్యభాషత।
దుర్యోధన కృతోమూలం నిఃశ్వసన్నివ గచ్ఛసి॥ 2-74-21 (14251)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-74-22x (1513)
దృష్ట్వేమాం పృథివీం కృత్స్నాం యుధిష్ఠిరవశానుగాం।
జితామస్త్రప్రతాపేన శ్వేతాశ్వస్య మహాత్మనః॥ 2-74-22 (14252)
తం చ యజ్ఞం తథాభూతం దృష్ట్వా పార్థస్య మాతుల।
యథా శక్రస్య దేవేషు తథాభూతం మహాద్యుతేః॥ 2-74-23 (14253)
అమర్షేణ తు సంపూర్ణో దహ్యమానో దివానిశం।
శుచిశుక్రాగమే కాలే శుష్యే తోయమివాల్పకం॥ 2-74-24 (14254)
పశ్య సాత్వతముఖ్యేన శిశుపాలో నిపాతితః।
న చ తత్ర పుమానాసీత్కశ్చిత్తస్య పదానుగః॥ 2-74-25 (14255)
దహ్యమానా హి రాజానః పాండవోత్థేన వహ్నినా।
క్షాంతవంతోఽపరాధం తే కో హి తత్క్షంతుమర్హతి॥ 2-74-26 (14256)
వాసుదేవేన తత్కర్మ యథాఽయుక్తం మహత్కృతం।
సిద్ధం చ పాండుపుత్రాణాం ప్రతాపేన మహాత్మనాం॥ 2-74-27 (14257)
తథాహి రత్నన్యాదాయ వివిధాని నృపా నృపం।
ఉపాతిష్ఠంత కౌన్యేయం వైశ్యా ఇవ కరప్రదాః॥ 2-74-28 (14258)
శ్రియం తథాగతం దృష్ట్వా జ్వలంతీమివ పాండవే।
అమర్షవశమాపన్నో దహ్యామి న తథోచితః॥ 2-74-29 (14259)
వహ్నిమేవ ప్రవేక్ష్యామి భక్షయిష్యామి వా విషం।
అపో వాపి ప్రవేక్ష్యామిన హి శక్ష్యామి జీవితుం॥ 2-74-30 (14260)
కో హి నామ పుమాంల్లోకే మర్షయిష్యతి సత్వవాన్।
సపత్నానృద్ధ్యతో దృష్ట్వా హీనమాత్మానమేవ చ॥ 2-74-31 (14261)
సోఽహం న స్త్రీ న చాప్యస్త్రీ న పుమాన్నాపుమానపి।
యోఽహం తాం మర్షయాంయద్య తాదృశీం శ్రియమాగతాం॥ 2-74-32 (14262)
ఈశ్వరత్వం పృథివ్యాశ్చ వసుమత్తాం చ తాదృశీం।
యజ్ఞం చ తాదృశం దృష్ట్వా మాదృశః కో న సంంజ్వరేత్॥ 2-74-33 (14263)
అశక్తశ్చైక ఏవాహం తామాహర్తుం నృపశ్రియం।
సహాయాంశ్చ న పశ్యామి తేన మృత్యుం విచింతయే॥ 2-74-34 (14264)
దైవమేవ పరం మన్యే పౌరుషం చ నిరర్థకం।
దృష్ట్వా కుంతీసుతే శుద్ధాం శ్రియం తామహతాం తథా॥ 2-74-35 (14265)
కృతో యత్నో మయా పూర్వం వినాశే తస్య సౌబల।
తచ్చ సర్వమతిక్రంయ సంవృద్ధోఽప్స్వివ పంగజం॥ 2-74-36 (14266)
తేన దైవం పరం మన్యే పౌరుషం చ నిరర్థకం।
ధార్తరాష్ట్రాశ్చ హీయంతే పార్థా వర్ధంతి నిత్యశః। 2-74-38c`కృష్ణస్తు సుమనాస్తేషాం వివర్ధయతి సంపదః'॥ 2-74-37 (14267)
సోఽహం శ్రియం చ తాం దృష్ట్వా సభాం తాం చ తథావిధాం।
రక్షిభిశ్చావహాసం తం పరితప్యే యథాఽగ్నినా॥ 2-74-38 (14268)
అమర్షం చ సమావిష్టం ధృతరాష్ట్రే నివేదయ॥ ॥ 2-74-39 (14269)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి చతుఃసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 74॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 075
॥ శ్రీః ॥
2.75. అధ్యాయః 075
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శకునినా దుర్యోధనంప్రతి పాండవానాం పౌరుషేణాజయ్యత్వకథనపూర్వకం ద్యూతేన జేష ్యామీతి సమాశ్వాసనాదికం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
శకునిరువాచ॥
దుర్యోధన న తేఽమర్షః కార్యః ప్రతి యుధిష్ఠిరం।
భాగధేయాని హి స్వాని పాండవా భుంజతే సదా॥ 2-75-1 (14270)
విధానం వివిధాకారం పరం తేషాం విధానతః।
అనేకైరభ్యుపాయైశ్చ త్వయా న శకితాః పురా॥ 2-75-2 (14271)
ఆరబ్ధా హి మహారాజ పునః పునరరిందమ।
విముక్తాశ్చ నరవ్యాఘ్రా భగధేయపురస్కృతాః।
`ఉత్సాహవంతః పురుషా నావసీదంతి కర్మసు'॥ 2-75-3 (14272)
తైర్లబ్ధా ద్రౌపదీ భార్యా ద్రుపదశ్చ సుతైః సహ।
సహాయాః పృథివీపాలా వాసుదేవశ్చ వీర్యవాన్॥ 2-75-4 (14273)
లబ్ధశ్చానభిభూతార్థైః పిత్ర్యోంశః పృథివీపతే।
వివృద్ధస్తేజసా తేషాం తత్ర కా పరిదేవనా॥ 2-75-5 (14274)
ధనంజయేన గాండీవమక్షయ్యౌ చ మహేషుధీ।
లబ్ధాన్యస్త్రాణి దివ్యాని తోషయిత్వా హుతాశనం॥ 2-75-6 (14275)
తేన కార్ముకముఖ్యేన బాహువీర్యేణ చాత్మనః।
కృతా వశే మహీపాలాస్తత్ర కా పరిదేవనా॥ 2-75-7 (14276)
అగ్నిదాహాన్మయం చాపి మోక్షయిత్వా స దానవం।
సభాం తాం కారయామాస సవ్యసాచీ పరంతపః॥ 2-75-8 (14277)
తేన చైవ మయేనోక్తాః కింకరా నామ రాక్షసాః।
వహంతి తాం సభాం భీమాస్తత్ర కా పరిదేవనా॥ 2-75-9 (14278)
యచ్చాసహాయతాం రాజన్నుక్తవానసి భారత।
తన్మిథ్యా భ్రాతరో హీమే తవ సర్వే వశానుగాః॥ 2-75-10 (14279)
ద్రోణస్తవ మహేష్వాసః సహ పుత్రేణ వీర్యవాన్।
మూతపుత్రశ్చ రాధేయో దృఢధన్వా మహారథః॥ 2-75-11 (14280)
`స ఏకః సమరే సర్వాన్పాండవాన్సహసోమకాన్।
విజేష్యతి మహాబాహో కిం సహాయైః కరిష్యసి॥ 2-75-12 (14281)
భీష్మశ్చ పురుషవ్యాఘ్రో గౌతమశ్చ మహారథః।
జయద్రథశ్చ బలావాన్సోమదత్తస్తథైవ చ'॥ 2-75-13 (14282)
అహం చ సహ సోదర్యైః సౌమదత్తిశ్చ పార్థివః।
ఏతైస్త్వం సహితః సర్వైర్జయ కృత్స్నం వసుందరాం॥ 2-75-14 (14283)
దుర్యోధన ఉవాచ। 2-75-15x (1514)
త్వయా చ సహితో రాజన్నేతైశ్చాన్యైర్మహారథైః।
ఏతానహం విజేష్యామి యది త్వమనుమన్యసే॥ 2-75-15 (14284)
ఏతేషు విజితేష్వద్య భవిష్యతి మహీ మమ।
సర్వే చ పృథివీపాలాః సభా సా చ మహాధనా॥ 2-75-16 (14285)
శకునిరువాచ॥ 2-75-17x (1515)
ధనంజయో వాసుదేవో భీమసేనో యుధిష్ఠిరః।
నకులః సహదేవశ్చ ద్రుపదశ్చ సహాత్మజైః॥ 2-75-17 (14286)
నైతే యుధి పరాజేతుం శక్యా దేవగణైరపి।
మహారథా మహేష్వాసాః కృతాస్త్రా యుద్ధదుర్మదాః॥ 2-75-18 (14287)
అహం తు తద్విజానామి విజేతుం యేన శక్యతే।
యుధిష్ఠిరం స్వయం రాజంస్తన్నిబోధ జుషస్వ చ॥ 2-75-19 (14288)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-75-20x (1516)
అప్రమాదేన సుహృదామన్యేషాం చ మహాత్మనాం।
యది శక్యా విజేతుం తే తన్మమాచక్ష్వ మాతుల॥ 2-75-20 (14289)
శకునిరువాచ। 2-75-21x (1517)
ద్యూతప్రియశ్చ కౌంతేయో న స జానాతి దేవితుం।
సమాహూతశ్చ రాజేంద్రో న శక్ష్యతి తివర్తితుం॥ 2-75-21 (14290)
దేవనే కుశలశ్చాహం న మేఽస్తి సదృశో భువి।
త్రిషు లోకేషు కౌరవ్య తం త్వం ద్యూతే సమాహ్వయ॥ 2-75-22 (14291)
తస్యాక్షకుశలో రాజన్నాదాస్యేఽహమసంశయం।
రాజ్యం శ్రియం చ తాం దీప్తాం త్వదర్థం పురుషర్షభ॥ 2-75-23 (14292)
ఇదం తు సర్వం త్వం రాజ్ఞే దుర్యోధన నివేదయ।
అనుజ్ఞాతస్తు తే పిత్రా విజేష్యే తాన్న సంశయః॥ 2-75-24 (14293)
దుర్యోధన ఉవాచ। 2-75-25x (1518)
త్వమేవ కరుముఖ్యాయ ధృతరాష్ట్రాయ సౌబల।
నివేదయ యథాన్యాయం నాహం శక్ష్యే నివేదితుం॥ ॥ 2-75-25 (14294)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి పంచసప్తతితమోఽధ్యాయః॥75 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 076
॥ శ్రీః ॥
2.76. అధ్యాయః 076
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శకునినా దుర్యోధనస్య చింతయా కార్శ్యాదికం బోధితేన ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనం ప్రతి చింతాకారణప్రశ్నః॥ 1॥ దుర్యోధనేన తత్కథనపుర్వకం ధృతరాష్ట్రం ప్రతి ద్యూతాభ్యనుజ్ఞానప్రార్థనం॥ 2॥ ధృతరాష్ట్రేణ ద్యూతసభానిర్మాణాజ్ఞాపనపూర్వకం పాండవానయనాయ విదురం ప్రతి చోద నం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
అనుభూయ తు రాజ్ఞస్తం రాజసూయం సుదుర్మతిః।
`యుధిష్ఠిరస్య శకునిర్దుర్యోధసుసంయుతః॥ 2-76-1 (14295)
వివేశ హాస్తినపురం దుర్యోధనమతేన సః।
వాఢమిత్యేవ శకునిర్దృఢం హృది చకార హ॥ 2-76-2 (14296)
అస్వస్థతాం చతాం దృష్ట్వా ధార్తరాష్ట్రస్య పాపకృత్।
భారతానాం చ దుష్టాత్మా క్షయాయ హి నృపక్షయః'॥ 2-76-3 (14297)
ప్రియకృన్మతమాజ్ఞాయ పూర్వం దుర్యోధనస్య తత్।
ప్రజ్ఞాచక్షుషమాసీనం శకునిః సౌబలస్తదా॥ 2-76-4 (14298)
దుర్యోధనవచః శ్రుత్వా ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం।
ఉపగంయ మహాప్రాజ్ఞం శకునిర్వాక్యమబ్రవీత్॥ 2-76-5 (14299)
శకునిరువాచ। 2-76-6x (1519)
దుర్యోధనో మహారాజ వివర్ణో హరిణః కృశః।
దీనశ్చింతాపరశ్చైవ తం విద్ధి మనుజాధిప॥ 2-76-6 (14300)
న వై పరీక్షసే సంయగసహ్యం శత్రుసంభవం।
జ్యేష్ఠపుత్రస్య హృచ్ఛోకం కిమర్థం నావబుధ్యసే॥ 2-76-7 (14301)
`ఏవముక్తః శకునినా ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
దుర్యోధనం సమాహూయం ఇదం వచనమబ్రవీత్'॥ 2-76-8 (14302)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 2-76-9x (1520)
దుర్యోధన కృతోమూలం భృశమార్తోఽసి పుత్రక।
శ్రోతవ్యశ్చేన్మయా సోఽర్థో బ్రూహి మే కురునందన॥ 2-76-9 (14303)
అయం త్వాం శకునిః ప్రాహ వివర్ణం హరిమం కృశం।
చింతయంశ్చ న పశ్యామి శోకస్య తవ సంభవం॥ 2-76-10 (14304)
ఐశ్వర్యం హి మహత్పుత్ర త్వయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం।
భ్రాతరః సుహృదశ్చైవ నాచరంతి తవాప్రియం॥ 2-76-11 (14305)
ఆచ్ఛాదయసి ప్రావారానశ్నాసి పిశితౌదనం।
ఆజానేయా వహంత్యశ్వాః కేనాసి హరిణః కృశః॥ 2-76-12 (14306)
శయనాని మహార్హాణి యోషితశ్చ మనోరమాః।
గుణవంతి చ వేశ్మాని విహారాశ్చ యథాసుఖం॥ 2-76-13 (14307)
దేవనామివ తే సర్వం వాచి బద్ధం న సంశయః।
స దీన ఇవ దుర్ధర్ష కస్మాచ్ఛోచసి పుత్రక॥ 2-76-14 (14308)
`మాత్రా పిత్రా చ పుత్రస్య యద్వై కార్యం పరం స్మృతం।
ప్రాప్తస్త్వమసి తత్తాత నిఖిలాం నః కులశ్రియం॥ 2-76-15 (14309)
ఉపస్థితః సర్వకామైస్త్రిదివే వాసవో యథా।
వివిధైరన్నపానైశ్చ ప్రవరైః కిం ను శోచసి॥ 2-76-16 (14310)
నిరుక్తం నిగమం ఛందః షడంగాన్యస్త్రశాస్త్రవాన్।
అధీతీ కృతవిద్యస్త్వం దశవ్యాకరణైః కృపాత్॥ 2-76-17 (14311)
హలాయుధాత్కృపాద్ద్రోణాదస్త్రవిద్యామధీతవాన్।
భ్రాతాజ్యేష్ఠః స్థితో రాజ్యే కిము శోచసి పుత్రక॥ 2-76-18 (14312)
పృథగ్జనైరలభ్యం యదశనాచ్ఛాదనం బహు।
ప్రభుః సన్భుంజసే పుత్ర సంస్తుతః సూతమాగధైః॥ 2-76-19 (14313)
తస్య తే విదితప్రజ్ఞ శోకమూలమిదం కథం।
లోకేస్మింజ్యేష్ఠభాగన్యస్తన్మమాచక్ష్వ పృచ్ఛతః॥ 2-76-20 (14314)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-76-21x (1521)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా మందః క్రోధవశానుగః।
పితరం ప్రత్యువాచేదం స్వమతిం సంప్రకాశయన్ '॥ 2-76-21 (14315)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-76-22x (1522)
అశ్నాంయాచ్ఛాదయే చాహం యథా కుపురుషస్తథా।
అమర్షం ధారయే చోగ్రం నినీషుః కాలపర్యయం॥ 2-76-22 (14316)
అమర్షణః స్వాః ప్రకృతీరభిభూయ పరం స్థితః।
క్లేశాన్ముముక్షుః పరజాన్స వై పురుష ఉచ్యతే॥ 2-76-23 (14317)
సంతోషో వై శ్రియం హంతి హ్యభిమానం చ భారత।
అనుక్రోశభయే చోభే యైర్వృతో నాశ్నుతే మహత్॥ 2-76-24 (14318)
న మాం ప్రీణాతి మద్భుక్తం శ్రియం దృష్ట్వా యుధిష్ఠేరే।
అతిజ్వలంతీం కౌంతేయే వివర్ణకరణీం మమ॥ 2-76-25 (14319)
సపత్నానృద్వ్యతోత్మానం హీయమానం నిశాంయ చ।
అదృశ్యామపి కౌంతేయ శ్రియం పశ్యన్నివోద్యతాం॥ 2-76-26 (14320)
తస్మాదహం వివర్ణశ్చ దీనశ్చ హరిమః కృశః।
అష్టాశీతిసహస్రాణి స్నాతకా గృహమేధినః॥ 2-76-27 (14321)
త్రింశద్దాసీక ఏకైకో యాన్బిభర్తి యుధిష్ఠిరః।
దశాన్యాని సహస్రాణి యతీనామూర్ధ్వరేతసాం।
భుంజతే రుక్మపాత్రీభిర్యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-76-28 (14322)
కదలీమృగమోకాని కృష్ణశ్యామారుణాని చ।
కాంభోజః ప్రాహిణోత్తస్మై పరార్ధ్యానపి కంబలాన్।
గజయోషిద్గవాశ్వస్య శతశోఽథ సహస్రశః॥ 2-76-29 (14323)
త్రిశతం చోష్ట్రవామీనాం శతాని విచరంత్యుత।
రాజన్యా బలిమాదాయ సమేతా హి నృపక్షయే॥ 2-76-30 (14324)
పృథగ్విధాని రత్నాన పార్థివాః పృథివీపతే।
ఆహరన్క్రతుముఖ్యేఽస్మిన్కుంతీపుత్రాయ భూరిశః॥ 2-76-31 (14325)
న క్వచిద్ధి మయా తాదృగ్దృష్టపూర్వో న చ శ్రుతః।
యాదృగ్ధనాగమో యజ్ఞే పాండుపుత్రస్య ధీమతః॥ 2-76-32 (14326)
`అసత్యం చేదిదం సర్వం సంజయం ప్రష్టుమర్హసి'।
అపర్యంతం ధనౌఘం తం దృష్ట్వా శత్రోరహం నృప।
శర్మ నైవాభిగచ్ఛామి చింతయానో విశాంపతే॥ 2-76-33 (14327)
బ్రహ్మణా వాటధానాశ్చ గోమంతః శతసంఘశః।
త్రిఖర్వం బలిమాదాయ ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః॥ 2-76-34 (14328)
కమండలూనుపాదాయ జాతరూపమయాఞ్శుభాన్।
త్రైఖర్వాః ప్రతివేద్యాస్మై లేభిరేఽథ ప్రవేశనం॥ 2-76-35 (14329)
యథైవ మధు శక్రాయ ధారయంత్యమరస్త్రియటః।
తదస్మై కాంస్యమాహార్షీద్వారుణం కలశోదధిః॥ 2-76-36 (14330)
శంఖప్రవరమాదాయ వాసుదేవోఽభిషిక్తవాన్।
శక్యం రుక్మసహస్రస్య బహురత్నవిభూషితం॥ 2-76-37 (14331)
దృష్ట్వా చ మమ తత్సర్వం జ్వరరూపమివాభవత్।
గృహీత్వా తత్తు గచ్ఛంతి సముద్రౌ పూర్వదక్షిణౌ॥ 2-76-38 (14332)
తథైవ పశ్చిమం యాంతి గృహీత్వా భరతర్షభ।
ఉత్తరం తు న గచ్ఛంతి వినా తాత పతత్రిణః।
తత్ర గత్వాఽర్జునో దండమాజహారామితం ధనం॥ 2-76-39 (14333)
`కృతాం బైందుసరై రత్నైర్మయేన స్ఫాటికచ్ఛదాం।
అపశ్యం నలినీం పూర్ణాముదకస్యేవ భారత॥ 2-76-40 (14334)
ఉత్కర్షంతం చ వాసశ్చ ప్రాహసన్మాం వృకోదరః।
కింకరాశ్చ సభాపాలా జహసుర్భరతర్షభ॥ 2-76-41 (14335)
పిత్రోరర్థే విశేషేణ ప్రావృణ్వం తత్ర జీవితం।
తత్ర త్మ యది శక్తః స్యాం ఘాతయేయం వృకోదరం॥ 2-76-42 (14336)
సపత్నేనాపహాసో హి స మాం దహతి భారత॥ 2-76-43 (14337)
తత్ర స్ఫాటికతోయాం హి స్ఫాటికాంబుజశోభితాం।
సభాం పుష్కరిణీం మత్వా పతితోఽస్మి నరాధిప॥ 2-76-44 (14338)
తత్ర మామహసద్భీమః సహ పార్థేన సస్వరం।
ద్రౌపదీ చసహ స్త్రీభిః పాతయంతీ మనో మమ॥ 2-76-45 (14339)
క్లిన్నవస్త్రస్య చ జలే కింకరా రాజచోదితాః।
దదుర్వాసాంసి మేఽన్యాని తచ్చ దుఃఖతరం మమ॥ 2-76-46 (14340)
అస్తంభా ఇవ తిష్ఠంతి స్తంభా ఇవ సహస్రశః।
సోహం తత్రాహతో రాజన్స్ఫటికాభ్యంతరే విభో॥ 2-76-47 (14341)
అద్వారేణ వినిర్గచ్ఛంద్వారసంస్థానరూపిణా।
అభిహత్య శిలాం భూయో లలాటేనాస్మి విక్షతః॥ 2-76-48 (14342)
ఆమృశన్నివ తాం దృష్ట్వా మార్గాంతరముపావిశం।
ఇదం ద్వారమిదం రాజన్నద్వారమితి మాం ప్రతి।
అద్భుతం ప్రహసన్వాక్యం బభాషే స వృకోదరః॥ 2-76-49 (14343)
స్త్రియశ్చ తత్ర మాం దృష్ట్వా జహసుస్తాదృశం నృప।
సర్వం హాసకరం తేషాం సదస్యానాం నరర్షభ॥ 2-76-50 (14344)
న శ్రుతాని న దృష్టాని యాని రత్నాన మే క్వచిత్।
తాని మే తత్ర దృష్టాని తేన తప్తోస్మి దుఃఖితః॥ 2-76-51 (14345)
హుతాశనం ప్రవేక్ష్యామి ప్రవేక్ష్యామి మహోదధిం।
సంభావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే'॥ 2-76-52 (14346)
ఇదం చాద్భుతమత్రాసీత్తన్మే నిగదతః శృణు॥ 2-76-53 (14347)
పూర్ణే శతసహస్రే తు విప్రాణాం భుంజతాం సదా।
స్థాపితస్తత్ర సంజ్ఞార్థం శంఖో ధ్మాయతి నిత్యసః॥ 2-76-54 (14348)
ముహుర్ముహుః ప్రణదతస్తస్య శంఖస్య భారత।
అనిశం శబ్దమశ్రౌషం తతో రోమాణి మేఽహృషన్॥ 2-76-55 (14349)
పార్థివైర్బహుభిః కీర్ణముపస్థానం దిదృక్షుభిః।
అశోభత మహారాజ నక్షత్రైర్ద్యైరివామలా॥ 2-76-56 (14350)
సర్వరత్నాన్యుపాదాయ పార్థివా వై జనేశ్వర।
యజ్ఞే తస్య మహారాజ పాండుపుత్రస్య ధీమతః॥ 2-76-57 (14351)
వైశ్యా ఇవ మహీపాలా ద్విజాతిపరివేషకాః।
న సా శ్రీర్దేవరాజస్య యమస్య వరుణస్య చ।
గుహ్యకాధిపతేర్వాపి యా శ్రీ రాజన్యుధిష్ఠిరే॥ 2-76-58 (14352)
తాం దృష్ట్వా పాండుపుత్రస్య శ్రియం పరమిక్రామహం।
శాంతిం న పరిగచ్ఛామి దహ్యమానేన చేతసా॥ 2-76-59 (14353)
`అప్రాప్య పాండవైశ్వర్యం శమో మమ న విద్యతే।
అరీన్బాణైః శాయయిష్యే శయిష్యే వా హతః పరైః॥ 2-76-60 (14354)
ఏతాదృశస్య మే కిం తు జీవితేన పరంతప।
వర్ధంతే పాండవా రాజన్వయం హి స్థితవృద్ధయః'॥ 2-76-61 (14355)
శకునిరువాచ॥ 2-76-62x (1523)
యామేతామతులాం లక్ష్మీం దృష్టవానసి పాండవే।
తస్యాటః ప్రాప్తావుపాయం మే శృణు సత్యపరాక్రమ॥ 2-76-62 (14356)
అహమక్షేష్వభిజ్ఞోఽస్మి పృథివ్యామపి భారత।
హృదయజ్ఞః పణజ్ఞశ్చ విశేషజ్ఞశ్చ దేవనే॥ 2-76-63 (14357)
ద్యూతప్రియశ్చ కౌంతేయో న చ జానాతి దేవితుం।
ఆహూతశ్చైష్యతి వ్యక్తం నిత్యమేవాహ్వయత్స్వయం॥ 2-76-64 (14358)
నియతం తం విజేష్యామి కృత్వా తు కపటం విభో।
ఆనయామి సమృద్ధిం తాం దివ్యాం చోపాహ్వయస్వ తం॥ 2-76-65 (14359)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-76-66x (1524)
ఏవముక్తః శకునినా రాజా దుర్యోధనస్తతః।
ధృతరాష్ట్రమిదం వాక్యమపదాంతరమబ్రవీత్॥ 2-76-66 (14360)
అయముత్సహతే రాజఞ్శ్రియమాహర్తుమక్షవిత్।
ద్యూతేన పాండుపుత్రస్య తదనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 2-76-67 (14361)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-76-68x (1525)
క్షత్తా మంత్రీ మహాప్రాజ్ఞః స్థితో యస్యాస్మి శాసనే।
తేన సంగంయ వేత్స్యామి కార్యస్యాస్య వినిశ్చయం॥ 2-76-68 (14362)
స హి ధర్మం పురస్కృత్య దీర్ఘదర్శీ పరం హితం।
ఉభయోటః పక్షయోర్యుక్తం వక్ష్యత్యర్థవినిశ్చయం॥ 2-76-69 (14363)
దుర్యోధన ఉవాచ। 2-76-70x (1526)
నివర్తయిష్యతి త్వాఽసౌ యది క్షత్తా సమేష్యతి।
నివృత్తే త్వయి రాజేంద్ర మరిష్యేఽహమసంశయం॥ 2-76-70 (14364)
స త్వం మయి మృతే రాజన్విదురేణ సుఖీ భవ।
భోక్ష్యసే పృథివీం కృత్స్నాం కిం మయా త్వం కరిష్యసి॥ 2-76-71 (14365)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-7-72x (1527)
ఆర్తవాక్యం తు తత్తస్య ప్రణయోక్తం నిశంయ సః।
ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీత్ప్రేష్యందుర్యోధనమతే స్థితః॥ 2-76-72 (14366)
స్థూణాసహస్రైర్బృహతీం శతద్వారాం సభాం మమ।
మనోరమాం దర్శనీయామాశు కుర్వంతుం శిల్పినః॥ 2-76-73 (14367)
తతః సంస్తీర్య రత్నైస్తాం తక్ష్ణ ఆనాయ్య సర్వశః।
సుకృతాం సుప్రవేశాం చ నివేదయత మేఽశనైః॥ 2-76-74 (14368)
దూర్యోధనస్య శాంత్యర్థమితి నిశ్చిత్య భూమిపః।
ధృతరాష్ట్రో మహారాజ ప్రాహిణోద్విదురాయ వై॥ 2-76-75 (14369)
అపృష్ట్వా విదురం స్వస్యన నాసీత్కశ్చిద్వినిశ్చయః।
ద్యూతే దోషాంశ్చ జానన్స పుత్రస్నేహాదకృష్యత॥ 2-76-76 (14370)
తచ్ఛ్రుత్వా విదురో ధీమాన్కలిద్వారముపస్థితం।
వినాశముఖముత్పన్నం ధృతరాష్ట్రముపాద్రవత్॥ 2-76-77 (14371)
సోఽభిగంయ మహాత్మానం భ్రాతా భ్రాతరమగ్రజం।
మూర్ధ్నా ప్రణంయ చరణావిదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-76-78 (14372)
విదుర ఉవాచ। 2-76-79x (1528)
నాభినందామి తే రాజన్వ్యవసాయమిమం ప్రభో।
పుత్రైర్భేదో యథా న స్థాద్ద్యూతహేతోస్తథా కురు॥ 2-76-79 (14373)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 2-76-80x (1529)
క్షత్తః పుత్రేషు పుత్రైర్మే కలహో న భవిష్యతి।
యది దేవాః ప్రసాదం నః కరిష్యంతి న సంశయః॥ 2-76-80 (14374)
అశుభం వా శుభం వాపి హితం వా యది వాఽహితం। 2-76-81 (14375)
మయి సన్నిహితే ద్రోణే భీష్మే త్వయి చ భారత।
అనయో దైవవిహితో న కథంచిద్భవిష్యతి॥ 2-76-82 (14376)
గచ్ఛ త్వం రథమాస్థాయ హయైర్వాతసమైర్జవే।
ఖాండవప్రస్థమద్యైవ సమానయ యుధిష్ఠిరం॥ 2-76-83 (14377)
న వాచ్యో వ్యవసాయో మే విదురైతద్బ్రవీమి తే।
దైవమేవ పరం మన్యే యేనైతదుపపద్యతే॥ 2-76-84 (14378)
ఇత్యుక్తో విదురో ధీమాన్నేదమస్తీతి చింతయన్।
ఆపగేయం మహాప్రాజ్ఞమభ్యగచ్ఛత్సుదుః ఖితః॥ ॥ 2-76-85 (14379)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి షట్సప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 76 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-76-9 కుతోమూలం కింములం। కుతఇతి ప్రథమార్థే తసిః॥ 2-76-29 కదలీమృగా హరిణవిశేషాస్తేషాం మోకాన్యజినాని తాన్యేవ కృష్ణశ్యామారుణాని చిత్ర వర్ణానీత్యర్థః॥ 2-76-34 వాటాః క్షేత్రాదివృత్తయస్తాసాం ధానా అభినవోద్భేదో యేషాం తే సస్యాదిసంపన్నక ్షేత్రాదివృత్తిమంత ఇత్యర్థః॥ 2-76-37 శైక్యం వరత్రామయం పాత్రాధారభూతం శిక్యం కావడీతి ప్రసిద్ధం తత్ర స్థితం పాత్ రం శైక్యం। ఏతేన సాముద్రయ ఆప ఉక్తాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 077
॥ శ్రీః ॥
2.77. అధ్యాయః 077
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
జనమేజయేన విస్తరేణ ద్యూతవృత్తాంతకథనప్రార్థనం॥ 1॥ ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనంప్రతి ద్యూతనిషేధనం॥ 2॥ దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి భీమాదికృతస్వాపహసనాదికథనం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ॥
కథం సమభవద్ద్యూతం భ్రాతౄణాం తన్మహాత్యయం।
యత్ర తద్వ్యసనం ప్రాప్తం పాండవైర్మే పితామహైః॥ 2-77-1 (14380)
కే చ తత్ర సమాస్తారా రాజానో బ్రహ్మవిత్తమ।
కే చైనమన్వమోదంత కే చైనం ప్రత్యషేధయన్॥ 2-77-2 (14381)
విస్తరేణైతదిచ్ఛామి కథ్యమానం త్వయా ద్విజ।
మూలం హ్యేతద్వినాశస్య పృథివ్యా ద్విజసత్తమ॥ 2-77-3 (14382)
సౌతిరువాచ। 2-77-4x (1530)
ఏవముక్తస్తతో రాజ్ఞా వ్యాసశిష్యః ప్రతాపవాన్।
ఆచచక్షేఽథ యద్వృత్తం తత్సర్వం వేదతత్త్వవిద్॥ 2-77-4 (14383)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-77-5x (1531)
ఏవముక్తస్తతో రాజ్ఞా వ్యాసశిష్యః ప్రతాపవాన్।
ఆచచక్షేఽథ యద్వృత్తం తత్సర్వం వేదతత్త్వవిత్॥ 2-77-5 (14384)
విదురస్య మతిం జ్ఞాత్వా ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః।
దుర్యోధనమిదం వాక్యమువాచ విజనే పునః॥ 2-77-6 (14385)
అలం ద్యూతేన గాంధారే విదురో న ప్రశంసతి।
న హ్యసౌ సుమహాబుద్ధిరహితం నో వదిష్యతి॥ 2-77-7 (14386)
హితం హి పరమం మన్యే విదురో యత్ప్రభాషతే।
క్రియతాం పుత్ర తత్సర్వమేతన్మన్యే హితం తవ॥ 2-77-8 (14387)
దేవర్షిర్వాసవాగురుర్దేవరాజాయ ధీమతే।
యత్ప్రాహ శాస్త్రం భగవాన్బృహస్పతిరుదారధీః।
తద్దే విదురః సర్వం సరహస్యం మహాకవిః॥ 2-77-9 (14388)
స్థితస్తు వచనే తస్య సదాఽహమపి పుత్రక।
విదురో వాపి మేధావీ కురూణాం ప్రవరో మతః॥ 2-77-10 (14389)
ఉద్ధవో వా మహాబుద్ధిర్వృష్ణీనామర్చితో నృప।
తదలం పుత్ర ద్యూతేన ద్యూతే భేదో హి దృశ్యతే॥ 2-77-11 (14390)
భేదే వినాశో రాజ్యస్య తత్పుత్ర పరివర్జయ॥ 2-77-12 (14391)
పిత్రా మాత్రా చ పుత్రస్య యద్వై కార్యం పరం స్మృతం।
ప్రాప్తస్త్వమసి తన్నామ పితృపైతామహం పదం॥ 2-77-13 (14392)
అధీతవాన్కృతీ శాస్త్రే లాలితః సతతం గృహే।
భ్రాతృజ్యేష్ఠః స్థితో రాజ్యే విందసరే కిం న శోభనం॥ 2-77-14 (14393)
పృథగ్జనైరలభ్యం యద్భోజనాచ్ఛాదనం పరం।
తత్ప్రాప్తోసి మహాబాహో కస్మాచ్ఛోనసి పుత్రక॥ 2-77-15 (14394)
స్ఫీతం రాష్ట్రం మహాబాహో పితృపైతామహం మహత్।
నిత్యమాజ్ఞాపయన్భాసి దివి దేవేశ్వరో యథా॥ 2-77-16 (14395)
`యాదృశం చ తవైశ్వర్యం తదన్యేషాం సుదుర్లభం।
యే చోపభోగాస్తే రాజన్మయా తే పరికీర్తితాః'॥ 2-77-17 (14396)
తస్య తే విదితప్రజ్ఞ శోకమూలమిదం కథం।
సముత్థితం దుఃఖకరం తన్మే శంసితుమర్హసి॥ 2-77-18 (14397)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-77-19x (1532)
అశ్నాంయాచ్ఛాదయామీతి ప్రపశ్యన్హీనపౌరుషః।
నామర్షం కురుతే యస్తు పురుషః సోఽధమః స్మృతః॥ 2-77-19 (14398)
న మాం ప్రీణాతి రాజేంద్ర లక్ష్మీః సాధారణీ విభో।
జ్వలితామేవ కౌన్యేయే శ్రియం దృష్ట్వా చ వివ్యథే॥ 2-77-20 (14399)
సర్వాం చ పృథివీం చైవ యుధిష్ఠిరవశానుగాం।
స్థిరోఽస్మి యోఽహం జీవామి దుఃఖాదేతద్బ్రవీమి తే। 2-77-21 (14400)
ఆవర్జితా ఇవాభాంతి నీపాశ్చిత్రకకౌకురాః।
కారస్కారా లోహజంఘా యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-77-22 (14401)
హిమవత్సాగరానుపాః సర్వే రత్నాకరాస్తథా।
అంత్యాః సర్వే పర్యుదస్తా యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-77-23 (14402)
జ్యేష్ఠోఽయమితి మాం మత్వా శ్రేష్ఠశ్చేతి విశాంపతే।
యుధిష్ఠిరేణ సత్కృత్య యుక్తో రత్నపరిగ్రహే॥ 2-77-24 (14403)
ఉపస్థితానాం రత్నానాం శ్రేష్ఠానామర్ఘహారిణాం।
నాదృశ్యత పరః పారో నాపరస్తత్ర భారత॥ 2-77-25 (14404)
న మే హస్తః సమభవద్వసు తత్ప్రతిగృహ్ణతః।
అతిష్ఠంత మయి శ్రాంతే గృగ్య దూరాహృతం వసు॥ 2-77-26 (14405)
కృతాం బిందుసరోరత్నైర్మయేన స్ఫాటికచ్ఛదాం।
అపశ్యం నలినీం పూర్ణాముదకస్యేవ భారత॥ 2-77-27 (14406)
వస్త్రముత్కర్షతి మయి ప్రాహసత్స వృకోదరః।
శత్రోర్ఋద్ధివిశేషేణ విమూఢ రత్తవర్జితం॥ 2-77-28 (14407)
తత్ర స్మ యది శక్తః స్యం పాతయేఽహం వృకోదరం।
యది కుర్యాం సమారంభం భీమం హంతుం నరాధిప॥ 2-77-29 (14408)
శిశుపాల ఇవాస్మాకం గతిః స్యాన్నాత్ర సంశయః।
సపత్నేనావహాసో మే స మాం దహతి భారత॥ 2-77-30 (14409)
పునశ్చ తాదృశీమేవ వాపీం జలజశాలినీం।
మత్వా శిలాసమాం తోయే పతితోఽస్మి నరాధిప॥ 2-77-31 (14410)
తత్ర మాం ప్రాహసత్కృష్ణః పార్థేన సహ సుస్వరం।
ద్రౌపదీ చ సహ స్త్రీభిర్వ్యథయంతీ మనో మమ॥ 2-77-32 (14411)
క్లిన్నవస్త్రస్య తు జలే కింకరా రాజనోదితాః।
దదుర్వాసాంసి మేఽన్యాని తచ్చ దుఃఖం పరం మమ॥ 2-77-33 (14412)
ప్రలంభం చ శృణుష్వాన్యద్వదతో మే నరాధిప।
అద్వారేణ వినిర్గచ్ఛంద్వారసంస్థానరూపిణా।
అభిహత్య శిలాం భూయో లలాటేనాస్మి విక్షతః॥ 2-77-34 (14413)
తత్ర మాం యమజౌ దూరాదాలోక్యాభిహతం తదా।
బాహుభిః పరిగృహ్ణీతాం శోచంతౌ సహితావుభౌ॥ 2-77-35 (14414)
ఉవాచ సహదేవస్తు తత్ర మాం విస్మయన్నివ।
ఇద ద్వారం ధార్తరాష్ట్ర మా గచ్ఛేతి పునః పునః॥ 2-77-36 (14415)
భీమసేనేన తత్రోక్తో ధృతరాష్ట్రాత్మజేతి చ।
సంబోధ్య ప్రహసిత్వా చ ఇతో ద్వారం నరాధిప॥ 2-77-37 (14416)
నామధేయాని రత్నానాం పురస్తాన్న శ్రుతాని మే।
యాని దృష్టాని మే తస్యాం మనస్తపతి తచ్చ మే॥ ॥ 2-77-38 (14417)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి సప్తసప్తతితమోఽధ్యాయః॥ 77 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-77-22 నీపాదయో రాజానః। ఆవర్జితా దాసవద్వశగాః॥ 2-77-23 పర్యుదస్తా దూరక్షిప్తాః॥ 2-77-26 న సమభవత్ సమర్థో నాభవత్॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 078
॥ శ్రీః ॥
2.78. అధ్యాయః 078
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రసమీపే యుధిష్ఠిరాయ నానాదేశీయరాజోపాహృతోపాయనవర్ణనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
దుర్యోధన ఉవాచ॥
యన్మయా పాండవోయానాం దృష్టం తచ్ఛృణు భారత।
ఆహృతం భూమిపాలైర్హి వసు ముఖ్యం తతస్తతః॥ 2-78-1 (14418)
నావిదం మూఢమాత్మానం దృష్ట్వాహం తదరేర్ధనం।
ఫలతో భూమితో వాఽపి ప్రతిపద్యస్వ భారత॥ 2-78-2 (14419)
ఔర్ణాన్బైలాన్వార్షదంశాన్ జాతరూపపరిష్కృతాన్।
ప్రావారాజినముఖ్యాంశ్చ కాంభోజః ప్రదదౌ బహూన్॥ 2-78-3 (14420)
అశ్వాంస్తిత్తిరికల్మాషాంస్త్రిశతం శుకనాసికాన్।
అష్ట్రవామీస్త్రిగర్తాశ్చ పుష్టాః పీలుశమీంగుదైః॥ 2-78-4 (14421)
గోపాః స్వీయేన సహితాస్తదాదాయ చతుష్పదం।
వసాతయోఽన్యద్ద్రవ్యం ద్వారి తస్యావతస్థిరే॥ 2-78-5 (14422)
కమండలూనుపాదాయ జాతరూపమయంఛివాన్।
రత్నాని చ హిరణ్యం చ సువర్ణం చైవ కేవలం। 2-78-6 (14423)
ప్రీయమాణః ప్రసన్నాత్మా స్వయం స్వజనసంవృతః।
త్రైఖర్వో రథముఖ్యేశః పాండవాయ న్యవేదయత్॥ 2-78-7 (14424)
యశ్చ స ద్విజముఖ్యేన రాజ్ఞః శంఖో నివేదితః।
ప్రీత్యా దత్తః కువిందేన ధర్మరాజాయ ధీమతే॥ 2-78-8 (14425)
తం సర్వే భ్రాతరో భ్రాత్రే దదుః శంఖం కిరీటినే।
తం ప్రత్యగృహ్ణాద్బీభత్సుస్తోయజం హేమమాలినం॥ 2-78-9 (14426)
చిత్రం నిష్కసహస్రేణ భ్రాజమానం స్వతేజసా।
రుచిరం దర్శనీయం చ పూజితం విశ్వకర్మణా॥ 2-78-10 (14427)
అధారయచ్చ ధర్మశ్చ తం నమస్య పునః పునః।
యోఽనాదనేఽపి నదతి స ననాదాధికం తదా॥ 2-78-11 (14428)
ప్రణాదాద్భూమిపాస్తస్య పేతుర్హీనాః ఖతేజసా।
ధృష్టద్యుంనః పాండవాశ్చ సాత్యకిః కేశవోఽష్టమః॥ 2-78-12 (14429)
సత్వేన స్వేన సంపన్నా అన్యోన్యప్రియకారిణః।
విసంజ్ఞాన్భూమిపాందృష్ట్వా మాం చ తే ప్రాహసంస్తదా॥ 2-78-13 (14430)
తతః ప్రహృష్టో బీభత్సురదదాద్ధేమశృంగిణః।
శతాననడుహాన్పంచ ద్విజముఖ్యాయ భారత॥ 2-78-14 (14431)
సుముఖేన బలిర్ముఖ్యః ప్రేషితోఽజాతశత్రవే।
కువిందేన హిరణ్యం చ వాసాంసి వివిధాని చ॥ 2-78-15 (14432)
కాశ్మీరరాజో మార్ద్వీకం శుద్ధం చ సరసం మధు।
బలిం చ కుత్స్నమాదాయ పాండవాయాభ్యుటపాగమత్॥ 2-78-16 (14433)
యవనా హయానుపాదాయ పార్వతీయాన్మనోజవాన్।
ఆసనాని మహార్హాణి కంబలాంశ్చ మహాధనాన్॥ 2-78-17 (14434)
నవాన్సూక్ష్మాంశ్చ హృద్యాంశ్చ పరార్థ్యాన్సుప్రదర్శనాన్।
అన్యచ్చ వివిధం రత్నం ద్వారి తే న్యవతస్థిరే॥ 2-78-18 (14435)
శ్రుతాయురపి కాలింగో మణిరత్నమనుత్తమం।
అంగః స్త్రియో దర్శనీయా జాతరూపవిభూషితాః॥ 2-78-19 (14436)
వంగో జాంబూనదమయాన్పర్యంగాంఛతశో నృప।
దక్షిణాత్సాగరాభ్యాశాత్ప్రావారాంశ్చ పరశ్శతం॥ 2-78-20 (14437)
ఔదకాని సరత్నాని బలిం చాదాయ భారత।
అన్యేభ్యో భూమిపాలేభ్యః పాండవాయ న్యవేదయత్॥ 2-78-21 (14438)
దార్దురం చందనం ముఖ్యం భారం షణ్ణవతి ద్రుతం।
పాండవాయ దదౌ పాండ్యః శంఖాంస్తావత ఏవ చ॥ 2-78-22 (14439)
చందనాగరు చానంతం ముక్తావైడూర్యచిత్రితాః।
చోలశ్చ కేరలశ్చోమౌ దదతుః పాండవాయ వై॥ 2-78-23 (14440)
అశ్మకో హేమశృంగీశ్చ దోగ్ధ్రీర్హేమవిభూషితః।
సవత్సాః కుంభదోహాశ్చ సహస్రాణ్యదదాద్దశ॥ 2-78-24 (14441)
సైంధవానాం సహస్రాణి హయానాం పంచవింశతిం।
అదదాత్సైంధవో రాజా హేమమాల్యైరలంకృతాన్॥ 2-78-25 (14442)
సౌవీరో హస్తిభిర్యుక్తాన్రథాంశ్చ త్రిశతం పరాన్।
జాతరూపపరిష్కారాన్మణిరత్నవిభూషితాన్॥ 2-78-26 (14443)
మధ్యందినార్కప్రతిమాంస్తేజసా జ్వలితానివ।
బలిం చ కృత్స్నమాదాయ పాండవాయ న్యవేదయత్॥ 2-78-27 (14444)
అవంతిరాజో రత్నాని వివిధాని సహస్రశః।
హారాంగదాంశ్చ ముఖ్యాన్వై వివిధం చ విభూషణం॥ 2-78-28 (14445)
దాసీనామయుతం చాపి బలిమాదాయ భారత।
సభాద్వారి నరశ్రేష్ఠ దిదృక్షురవతిష్ఠతే॥ 2-78-29 (14446)
దశార్ణశ్చేదిరాజశ్చ శూరసేనశ్చ వీర్యవాన్।
వస్త్రాణి ముఖ్యాన్యాదాయ రత్నాని వివిధాని చ।
బలిం చ కృత్స్నమాదాయ పాండవాయ న్యవేదయత్॥ 2-78-30 (14447)
కాశిరాజేన హృష్టేన బలీ రాజ్ఞి నివేదితః।
అశీతిగోసహస్రాణి శతాన్యష్టౌ చ దంతినాం॥ 2-78-31 (14448)
అయుతం చ నదీజానాం హయానాం హేమమాలినాం।
వివిధాని చ రత్నాని కాశిరాజో బలిం దదౌ॥ 2-78-32 (14449)
కృతక్షణశ్చ వైదేహః కౌసలశ్చ బృహద్బలః।
దదతుర్వాజిముఖ్యాంశ్చ సహస్రాణి చతుర్దశ॥ 2-78-33 (14450)
శైబ్యో వసాదిభిః సార్ధం త్రిగర్తో మాలవైః సహ।
తేభ్యో రత్నాని దదతురేకైకో భూమిపోఽమితం॥ 2-78-34 (14451)
హారాన్ముఖ్యాన్పరార్ధ్యాంశ్చ వివిధం చ విభూషణం।
శతం దాసీసహస్రాణి కార్పాసికనివాసినాం॥ 2-78-35 (14452)
శ్యామాస్తన్వీర్దీర్ఘకేశీర్హేమాభరణభూషితాః।
బలిం చ కృత్స్నమాదాయ భారుకచ్ఛో నరర్షభ॥ 2-78-36 (14453)
శుద్ధాన్విప్రోత్తమార్హాంశ్చ కంబలప్రవరాందదౌ।
తే సర్వే పాండుపుత్రస్య ద్వార్యతిష్ఠందిదృక్షవః॥ 2-78-37 (14454)
ఉపాయనం యదా దద్యుస్తదా ద్వారమలభ్యత।
ఇంద్రకృష్టైర్వర్ధయంతి ధాన్యైర్నదముఖైస్తు యే॥ 2-78-38 (14455)
సముద్రనికటే జాతాః పరిసింధునివాసినః।
తే వై ద్రుమాః పారదాశ్చ కాశ్యకైరాతకైః సహ॥ 2-78-39 (14456)
బలిం వివిధమాదాయ రత్నాని వివిధాని చ।
అజావికం గోహిరణ్యం ఖరోష్ట్రం ఫలవన్మధు॥ 2-78-40 (14457)
కంబలాన్వివిధాంశ్చైవ ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః।
ప్రాగ్జ్యోతిషపతిః శూరో ంలేచ్ఛానామధిపో బలీ॥ 2-78-41 (14458)
యవనైః సహితో రాజా భగదత్తో మహాబలః।
ఆజానేయాన్హయాంఛీఘ్రమాదాయానిలరంహసః॥ 2-78-42 (14459)
బలిం చ కృత్స్నమాదాయ ద్వారి తిష్ఠతి వారితః।
అశ్వసారమయాన్భాండాంఛుభాందంతత్సరూనసీన్॥ 2-78-43 (14460)
ప్రాగ్జ్యోతిషాధిపో దత్త్వా భగదత్తోఽవ్రజత్తదా।
వ్యక్షాంఖ్యక్షాంల్లలాటాక్షాన్నానాదిగ్భ్యః సమాగతాన్॥ 2-78-44 (14461)
ఔష్ణీషఆనహయాంశ్చైవ బాహుకాన్పురుషాదకాన్।
ఏకపాదాంశ్చ తత్రాహమపశ్యం ద్వారి వారితాన్॥ 2-78-45 (14462)
బల్యర్థం దదతస్తస్య హిరణ్యం రజతం వసు।
ఇంద్రగోపకసంకాశాంఛుకవర్ణాన్మనోజవాన్॥ 2-78-46 (14463)
తథైవేంద్రాయుధనిభాన్సంధ్యాభ్రసదృశానపి।
అనేకవర్ణానారణ్యాన్గృహీత్వాశ్వాంస్తథా బహూన్॥ 2-78-47 (14464)
జాతరూపమనర్ఘ్యం చ దదుస్తస్యైకపాదకాః।
సింహలశ్చ తదా రాజా పరిగృహ్య ధనం బహు॥ 2-78-48 (14465)
గోశీర్షం హరితశ్యామం చందనప్రవరం మహత్।
భారాణాం శతమేకం తు ద్వారి తిష్ఠతి వారితః॥ 2-78-49 (14466)
యే నగ్నవిషయా రాజన్బర్బరేయాశ్చ విశ్రుతాః।
శతం దాసీసహస్రాణాం కంబలాంశ్చ సహస్రశః।
పరిగృహ్య మహారాజ ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః॥ 2-78-50 (14467)
పౌండ్రాశ్చ దామలిప్తాశ్చ యథాకామకృతో నృపాః।
కాలేయకం చ రూప్యం చ పరిగృహ్య పరిచ్ఛదాన్॥ 2-78-51 (14468)
అగరూన్స్ఫాటికాంశ్చైవ దంతాంజాతీఫలాని చ।
తక్కోలాంశ్చ లవంగాశ్చ కర్పూరాంశ్చ మహాబల॥ 2-78-52 (14469)
అన్యాంశ్చ వివిధాంద్రవ్యాన్పరిగృహ్యోపతస్థిరే।
ఏతే సర్వే మహాత్మానో ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః॥ 2-78-53 (14470)
శైలేయశ్చ తతో రాజా పత్రోర్ణాన్పరిగృహ్య సః।
ద్వారి తిష్ఠన్మహారాజ ద్వారపాలైర్నివారితః॥ 2-78-54 (14471)
చీనా హూణాః కషాః కాచాః పర్వతాంతరవాసినః।
ఆహార్షుర్దశసాహస్రాన్విన్నీతాందిక్షు వింశ్రుతాన్॥ 2-78-55 (14472)
ఔష్ణీకం కంబలం చైవ కీటజం మణిజం తథా।
ప్రమాణరాగస్పర్శాఢ్యం బాహ్వీచీనసముద్భవం॥ 2-78-56 (14473)
రసాన్ గంధాన్ప్రశంసంతస్తతో ద్వారమలభ్యత।
ఖర్వటాస్తోమరాశ్చైవ శూరా వర్ధనకాస్తథా॥ 2-78-57 (14474)
చేలాన్బహువిధాన్గృహ్య ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః।
ప్రాక్కోటా నాటకేయాశ్చ నందీనగరకాస్తథా॥ 2-78-58 (14475)
నాపితాస్త్రైపురాశ్చైవ పంచమేయాః సహోరుజాః।
తథా చాటవికాః సర్వే నానాద్రవ్యపరిచ్ఛదాన్॥ 2-78-59 (14476)
పరిగృహ్య మహారాజ ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః।
శకాస్తుషారాః కౌరవ్య రోమకాః శృంగిణోశ్మకాః॥ 2-78-60 (14477)
బలాదూరుగమా రాజన్గణితం చార్బుదం మయా।
కూటీకృతం సువర్ణం చ పద్మకింజల్కసంనిభం॥ 2-78-61 (14478)
శితాందీర్ఘానసీనన్యాన్యష్టిశక్తిపరశ్వథాన్।
శ్లక్ష్ణం వస్త్రమకార్పసమావికం మృదు చాజినం॥ 2-78-62 (14479)
బలం మత్తం సమాదాయ ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః।
ఆసనాని మహార్హాణి యానాని శయనాని చ॥ 2-78-63 (14480)
మణికాంచనచిత్రాణి గజదంతమయాని చ।
రథాంశ్చ వివిధాకారాంజాంబూనదపరిష్కృతాన్॥ 2-78-64 (14481)
హయైర్వినీతైః సంపన్నాన్వైయాఘ్రపరివారితాన్।
విచిత్రాన్సపరిస్తోమాంశ్చాపాని వివిధాని చ। 2-78-65 (14482)
నారాచానర్ఘనారాచాంఛస్త్రాణి వివిధాని చ।
ఏతద్ద్రవ్యం మహద్గృహ్య పూర్వదేశాధిపో నృపః॥ 2-78-66 (14483)
ప్రవిష్టో యజ్ఞసదనం పాండవస్య మహాత్మనః।
జంతుచేలాంద్విసాహస్రాందుకూలాన్యయుతాని చ॥ 2-78-67 (14484)
కాంస్యాని చైవ భాండాని మహార్హాణి కుథాని చ।
ఏతాన్యన్యాని రత్నాని దదౌ పార్థస్య వై ముదా॥ 2-78-68 (14485)
అన్యాన్బహువిధాన్రాజన్నరః సాగరమాశ్రితాః।
రత్నాని వివిధాన్గృహ్య దదుస్తే పాండవాయ తు॥ 2-78-69 (14486)
మాలవాశ్చ తతో రాజన్రత్నాని వివిధాని చ।
గోధూమానాం చ రాజేంద్ర ద్రోణానాం కోటిసంమితం॥ 2-78-70 (14487)
అన్యాంశ్చ వివిధాంధాన్యాన్పరిగృహ్య మహాబలః।
పాండవాయ దదౌ ప్రీత్యా ప్రవివేశ మహాధ్వరం॥ 2-78-71 (14488)
నానారత్నాన్బహూన్గృహ్య సురాష్ట్రాధిపతిర్నృపః।
తైలకుంభాన్మహారాజ ద్రోణానామయుతాని చ॥ 2-78-72 (14489)
గుడానపి స తాన్స్వాదూన్సహస్రశకటైర్నృపః।
ఏతాని సర్వాణ్యాదాయ దదౌ కుంతీసుతాయ సః॥ 2-78-73 (14490)
అన్యే చ పార్థివా రాజన్నానాదేశసమాగతాః।
రత్నాని వివిధాన్గృహ్య దదుస్తే కౌరవాయ తు॥ 2-78-74 (14491)
జంబూద్వీపే సమస్తే తు సరాష్ట్రవనపర్వతే।
కరం తు న ప్రయచ్ఛేత నాస్తి పార్థస్య పార్థివః॥ 2-78-75 (14492)
నరః సప్తసు వర్షేసు తద్యజ్ఞే నాస్తి నాగతః।
క్రతుర్నానాగణైః కీర్ణో బభౌ శక్రసదో యథా॥ 2-78-76 (14493)
ఇమాంశ్చ దాయాన్వివిధాన్నిబోధ మమ పార్థివ।
యజ్ఞాప్థే రాజభిర్దత్తాన్మహతో ధనసంచయాన్॥ 2-78-77 (14494)
మేరుమందరయోర్మధ్యే శైలోదామభితో నదీం।
యే తే కీచకవేణూనాం ఛాయాం రంయాముపాసతే॥ 2-78-78 (14495)
ఖషా ఏకాసనాద్యర్హాః ప్రదరా దీర్ఘవేణవః।
పారదాశ్చ కులిందాశ్చ తంకణాః పరతంకణాః॥ 2-78-79 (14496)
తద్వై పిపీలికం నామ ఉద్ధృతం యత్పిపీలికైః।
జాతరూపం ద్రోణమేయమహార్షుః కుంజశో నరాః॥ 2-78-80 (14497)
కృష్ణవాలాంశ్చ చమరాంఛుక్లవాలాంస్తథా పరాన్।
హిమవత్పుష్పజం చైవ స్వాదుక్షౌద్రరసం బహు॥ 2-78-81 (14498)
ఉత్తరేభ్యః కురుభ్యశ్చ వ్యూఢమాల్యైర్మహాత్మభిః।
ఉత్తరాదపి కైలాసాదోషధీః సుమహాబలాః॥ 2-78-82 (14499)
పార్వతీయాశ్చరాజాన ఆహృత్య ప్రణతాః స్థితాః।
అజాతశత్రవే రాజంద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః॥ 2-78-83 (14500)
యే పరార్ఘ్యా హిమవతః సూర్యోదయగిరేరను।
ఏవంరూపాః సముద్రాంతే లౌహిత్యమభితశ్చ యే॥ 2-78-84 (14501)
ఫలమూలాశనా యే చ కిరాతాశ్చర్మవాససః।
చంద్నాగరుముఖ్యాని మహార్హాన్కంబలాని చ॥ 2-78-85 (14502)
చర్మరత్నసువర్ణాని గంధానుచ్చావచాని చ।
కైరాతకీనామయుతం దాసీనాం చ విశంపతే ॥ 2-78-86 (14503)
ఆహృత్య రమణీయార్థాందూరగాన్మృగపక్షిణః।
నిచితం పర్వతేభ్యశ్చ హిరణ్యంభూరివర్చసం॥ 2-78-87 (14504)
బలిం చ కృత్స్త్రమాదాయ ద్వారి తిష్టంతి వారితాః।
కాపవ్యా దరదా దర్వాః శూరా వై యమకాస్తథా॥ 2-78-88 (14505)
ఔదుంబరా దుర్విభాగా ద్వారి తిష్టంతి వారితాః।
కాశ్మీరాశ్చ కుమారాశ్చ గౌరకా హంసకాస్తథా॥ 2-78-89 (14506)
శిబిత్రైగర్తయౌధేయా రాజన్యా మద్రకైః సహ।
వసుతేయాః సమౌలేయా దాహక్షుద్రకమాలవైః॥ 2-78-90 (14507)
చౌండికాశ్చౌదకాశ్చైవ సాల్వాశ్చైవ విశంపతే।
అంకవంకాశ్చ యవనా అనవద్యా గయైః సహ॥ 2-78-91 (14508)
సుజాతయః శ్రేణిమంతః శ్రేయాంసః శస్త్రధారిణః।
ఆహార్షుః క్షత్రియా విత్తం శతశోఽజాతశత్రవై॥ 2-78-92 (14509)
వంకాః కలింగా మగధాస్తాంరలిప్తాః సపుండ్రకాః।
దుకూలం కౌశికం చైవ పత్రోర్ణం చైవ భారత॥ 2-78-93 (14510)
ఉపావృత్తా నృపాస్తస్య దదుః ప్రీతిం న చాగమన్।
ఉచ్యంతే తత్ర హి ద్వార్స్థైర్బలిమాదాయ విష్ఠితాః॥ 2-78-94 (14511)
ఈషాదంతాన్హేమకక్ష్యాన్పద్మవర్ణాన్కుథావృతాన్।
శైలాభాన్నిత్యమత్తాంశ్చాప్యభితః కాంయకం సరః॥ 2-78-95 (14512)
క్షమావతః కులీనాంశ్చ కుంజరాన్సపరిచ్ఛదాన్।
దత్త్వైకైకో దశశతాంద్వారేణ ప్రవిశంత్వితి॥ 2-78-96 (14513)
వైదేహకాశ్చ పుండ్రాశ్చ గౌలేయాస్తాంరలిప్తకాః।
మరుకాః కాశికా దర్దా భౌమేయా నటనాటకాః॥ 2-78-97 (14514)
కర్ణాటాః కాంస్యకుట్టాశ్చ పద్మజాలాః సతీనరాః।
దాక్షిణాత్యాః పులిందాశ్చ శవేరాస్తంకణాః శషాః॥ 2-78-98 (14515)
బర్బరా యవనాశ్చైవ గర్గరాభీరకాస్తథా।
పల్లవాః శకకారూశాస్తుంబకాః కాశికాస్తదా॥ 2-78-99 (14516)
ఏతే చాన్యే చ బహవో నానాదిగభ్యః సమాగతాః।
అన్యైశ్చోపహృతాన్యత్ర రత్నాని హి మహాత్మభిః॥ 2-78-100 (14517)
సముద్రసారవైడూర్యాన్ముక్తాః శంఖాస్తథైవ చ।
శుభావర్తాంఛుభాంఛుక్తీః సింహలాః సముపాహరన్॥ 2-78-101 (14518)
సంభృతాన్మణిచీరైశ్చ శ్యామాంస్తాంరాంతలోచనాన్।
రాజా చిత్రరథో నామ గంధర్వో వాసవానుగః।
శతాని చత్వార్యదదద్ధయానాం వాతరంహసాం॥ 2-78-102 (14519)
తుంబురుస్తు ప్రముదితో గంధర్వో వాజినాం శతం।
ఆంరపత్రసవర్ణానామదదద్ధేమమాలినాం॥ 2-78-103 (14520)
కృతీ రాజా చ కౌరవ్య శూకరాణాం విశాంపతే।
అదదద్గజరత్నానాం శతాని సుబహూన్యథ॥ 2-78-104 (14521)
విరాటేన తు మత్స్యేన బల్యర్థం హేమమాలినాం।
కుంజరాణాం సహస్రే ద్వే మత్తానాం సముపాహృతే॥ 2-78-105 (14522)
పాంసురాష్ట్రాద్వముదానో రాజా షడ్వింశతిం గజాన్।
అశ్వానాం చసహస్రే ద్వే రాజన్కాంచనమాలినాం॥ 2-78-106 (14523)
జవసత్వోపపన్నానాం వయస్థానాం నరాధిప।
బలిం చ కృత్స్నమాదాయ పాండవేభ్యో న్యవేదయత్॥ 2-78-107 (14524)
యజ్ఞసేనేన దాసీనాం సహస్రాణి చతుర్దశ।
దాసానామయుతం చైవ సదారాణాం విశాంపతే॥ 2-78-108 (14525)
గజయుక్తా మహారాజ రథాః షడ్వింశతిస్తథా।
రాజ్యం చ కృత్స్నం పార్థేభ్యో యజ్ఞార్థం వై నివేదితం॥ 2-78-109 (14526)
వాసుదేవోఽపి వార్ష్ణేయో మానం కుర్వన్కిరీటినః।
అదదద్గజముఖ్యానాం సహస్రాణి చతుర్దశ॥ 2-78-110 (14527)
ఆత్మా హి కృష్ణః పార్థస్య కృష్ణస్యాత్మా ధనంజయః।
యద్బ్రూయాదర్జునః కృష్ణం సర్వం కుర్యాదసంశయం॥ 2-78-111 (14528)
కృష్ణో ధనంజయస్యార్థే స్వర్గలోకమపి త్యజేత్।
తథైవ పార్థః కృష్ణార్థే ప్రాణానపి పరిత్యజేత్॥ 2-78-112 (14529)
సురభీంశ్చందనరసాన్హేమకుంభసమాస్థితాన్।
మలయాద్దర్దురాచ్చైవ చందనాగురుసంచయాన్॥ 2-78-113 (14530)
మణిరత్నాని భాస్వంతి కాంచనం సూక్ష్మవస్త్రకం।
చోలపాండ్యావపి ద్వారం న లేభాతే హ్యుపస్థితౌ॥ 2-78-114 (14531)
సముద్రసారం వైదూర్యం ముక్తాసంఘాంస్తథైవ చ।
శతశశ్చ కుథాంస్తత్ర సింహలాః సముపాహరన్॥ 2-78-115 (14532)
సంవృతా మణిచీరైస్తు శ్యామాస్తాంరాంతలోచనాః।
తా గృహీత్వా నరాస్తత్ర ద్వారి తిష్ఠంతి వారితాః॥ 2-78-116 (14533)
ప్రీత్యర్థం బ్రాహ్మణశ్చైవ క్షత్రియాశ్చ వినిర్జితాః।
ఉపాజహ్రుర్విశశ్చైవ శూద్రాః శుశ్రూషవస్తథా॥ 2-78-117 (14534)
ప్రీత్యా చ బహుమానాచ్చాప్యుపాగచ్ఛన్యుధిష్ఠిరం।
సర్వే ంలేచ్ఛాః సర్వవర్ణా ఆదిమధ్యాంతజాస్తథా॥ 2-78-118 (14535)
నానాదేశసముత్థైశ్చన నానాజితిభిరేవ చ।
పర్యస్త ఇవ లోకోఽయం యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-78-119 (14536)
ఉచ్చావచానుపగ్రాహాన్రాజభిః ప్రాపితాన్బహూన్।
శత్రూణాం పశ్యతో దుఃఖాన్ముమూర్షా మే వ్యజాయత॥ 2-78-120 (14537)
భృత్యాస్తు యే పాండవానాం తాంస్తే వక్ష్యామి పార్థివ।
యేషామామం చ పక్వం చ సంవిధత్తే యుధిష్ఠిరః॥ 2-78-121 (14538)
అయుతం త్రీణి పద్మాని గజారోహాః ససాదినః।
రథానామర్బుదం చాపి పాదాతా బహవస్తథా॥ 2-78-122 (14539)
ప్రమీయమాణమాం చ పచ్యమానం తథైవ చ।
విసృజ్యమానం చాన్యత్ర పుణ్యాహస్వన ఏవ చ॥ 2-78-123 (14540)
నాభుక్తవంతం నాపీతం నాలంకృతమసత్కృతం।
అపశ్యం సర్వవర్ణానాం యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-78-124 (14541)
అష్టాశీతిసహస్రాణి స్నాతకా గృహమేధినః।
త్రింశద్దాసీక ఏకైకో యాన్బిభర్తి యుధిష్ఠిరః।
సుప్రీతాః పరితృష్టాశ్చ తే హ్యాశంసత్త్యరిక్షయం॥ 2-78-125 (14542)
దశాన్యాని సహస్రాణి యతీనామూర్ధ్వరేతసాం।
భుంజతే రుక్మపాత్రీభిర్యుధిష్ఠిరనివేశనే॥ 2-78-126 (14543)
అభుక్తం భుక్తవద్వాపి సర్వమాకుబ్జవామనం।
అభుంజానా యాజ్ఞసేనీ ప్రత్యవైక్షద్విశాంపతే॥ 2-78-127 (14544)
ద్వౌ కరౌ న ప్రయచ్ఛేతాం కుంతీపుత్రాయ భారత।
సాంబంధికేనపాంచాలాః సఖ్యేనాంధకవృష్ణయః॥ ॥ 2-78-128 (14545)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి అష్టసప్తతితమోఽధ్యాయః॥78॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-78-2 నావిదమితి సంబంధః। అపి తథాపి ముఖ్యతో వక్ష్యమాణం ధనం ప్రతిపద్యస్వేత్యర్థ ః। ఫలతో జాతం వస్త్రాది। భూమితో జాతం హీరాది ॥ 2-78-5 వస్త్రాణి ధాన్యద్రవ్యం చ ఘ.పాఠః ॥ 2-78-104సభాపర్వ - అధ్యాయ 079
॥ శ్రీః ॥
2.79. అధ్యాయః 079
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రసమీపే రాజసూయవర్ణనాది॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
దుర్యోధన ఉవాచ॥
ఆర్యాస్తు యే వై రాజానః సత్యసంధా మహావ్రతాః।
పర్యాప్తవిద్యా వక్తారో వేదాంతావభృథప్లుతాః॥ 2-79-1 (14546)
ధృతిమంతో హ్రీనిషేవా ధర్మాత్మానో నాశస్వినః।
మూర్ధాభిషిక్తాస్తే చైనం రాజానః పర్యుపాంసతే॥ 2-79-2 (14547)
దక్షిణార్థం సమానీత రాజభిః కాంస్యదోహనాః।
ఆరణ్యా బహుసాహస్రా అపశ్యంస్తత్రతత్ర గాః॥ 2-79-3 (14548)
ఆజహ్రస్తత్ర సత్కృత్య స్వయముద్యంయ భారత।
అభిషేకార్థమవ్యగ్రా భాండముచ్చావచం నృపాః॥ 2-79-4 (14549)
బాహ్లీకో రథమాహార్షీజ్జాంబూనదవిభూషితం।
సుదక్షిణస్తు యుయుజే శ్వేతైః కాంభోజజైర్హయైః॥ 2-79-5 (14550)
సునీథః ప్రీతిమాంశ్చైవ హ్యనుకర్షం మహాబలః।
ధ్వజం చేదిపతిశ్చైవమహార్షీత్స్వయముద్యతం॥ 2-79-6 (14551)
దాక్షిణాత్యః సన్నహనం స్రగుష్ణీషే చ మాగధః।
వసుదానో మహేష్వాసో గజేంద్రం షష్టిహాయనం॥ 2-79-7 (14552)
మత్స్యస్త్వక్షాన్హేమనద్ధానేకలవ్య ఉపానహౌ।
ఆవంత్యస్త్వభిషేకార్థమపో బహువిధాస్తథా॥ 2-79-8 (14553)
చేకితాన ఉపాసంగం ధనుః కాశ్య ఉపాహరత్।
అసిం చ సుత్సరుం శల్యః శైక్యం కాంచనభూషణం॥ 2-79-9 (14554)
అభ్యపించత్తతో ధౌంయో వ్యాసశ్చ సముహాతపాః।
నారదం చ పురస్కృత్య దేవలం చాసితం మునిం॥ 2-79-10 (14555)
ప్రీతిమంత ఉపాతిష్ఠన్నభిషేకం మహర్షయః।
జామదగ్న్యేన సహితాస్తథాన్యే వేదపారగాః॥ 2-79-11 (14556)
అభిజగ్మర్మహాత్మానో మంత్రవద్భూరిదక్షిణం।
మహేంద్రమివ దేవేంద్రం దివి సప్తర్షయో యథా॥ 2-79-12 (14557)
అధారయచ్ఛత్రమస్య సాత్యకిః సత్యవిక్రమః।
ధనంజయశ్చ వ్యజనే భీమసేనశ్చ పాండవః॥ 2-79-13 (14558)
చామరే చాపి శుద్ధే ద్వే యమౌ జగృహతుస్తథా।
ఉపాగృహ్ణాద్యమింద్రాయ పురాకల్పే ప్రజాపతిః॥ 2-79-14 (14559)
తమస్మై శంఖమాహార్షీద్వారుణం కలశోదధిః।
శైక్యం నిష్కసహస్రేణ సుకృతం విశ్వకర్మణా॥ 2-79-15 (14560)
తేనాభిషిక్తః కృష్ణేన తత్ర మే కశ్మలోఽభవత్।
గచ్ఛంతి పూర్వాదపరం సముద్రం చాపి దక్షిణం॥ 2-79-16 (14561)
ఉత్తరం తు గచ్ఛంతి వినా తాత పతత్ర్రిభిః।
తత్ర స్మ దధ్ముః శతశః శంఖాన్మంగలకారకాన్॥ 2-79-17 (14562)
ప్రాణదంత సమాధ్మాతాస్తతో రోమాణి మేఽహృషన్।
ప్రాపతన్భూమిపాలాశ్చ యే తు హీనాః స్వతేజసా॥ 2-79-18 (14563)
ధృష్టద్యుంనః పాండవాశ్చ సాత్యకిః కేశవోఽష్టమః।
సత్వస్థా వీర్యసంపన్నా హ్యన్యోన్యప్రియదర్శనాః॥ 2-79-19 (14564)
విసంజ్ఞాన్భూమిపాందృష్ట్వా మాం చ తే ప్రాహసంస్తదా।
తతః ప్రహృష్టో బీభత్సుః ప్రాదాద్ధేమవిషాణినాం॥ 2-79-20 (14565)
శతాన్యనడుహాం పంచ ద్విజముఖ్యేషు భారత।
న రంతిదేవో నాభాగో యౌవనాశ్వో మనుర్న చ॥ 2-79-21 (14566)
న చ రాజా పృథుర్వైన్యో న చాప్యాసీద్భగీరథః।
యయాతిర్నహుషో వాపి యథా రాజా యుధిష్ఠిరః॥ 2-79-22 (14567)
యథాఽతిమాత్రం కౌంతేయః శ్రియా పరమయా యుతః।
రాజసూయమవాప్యైవం హరిశ్చంద్ర ఇవ ప్రభుః॥ 2-79-23 (14568)
ఏతాం దృష్టా శ్రియం పార్థే హరిశ్చంద్రే యథా విభో।
కథం తు జీవితం శ్రేయో మమ పశ్యసి భారత॥ 2-79-24 (14569)
అంధేనేవ యుగం నద్ధం విపర్యస్తం నరాధిప।
కనీయాంసో వివర్ధంతే జ్యేష్ఠా హీయంత ఏవ చ॥ 2-79-25 (14570)
ఏవం దృష్ట్వా నాభివిందామి శర్మ
సమీక్షమాణోఽపి కురుప్రవీర।
తేనాహమేవం కృశతాం గతశ్చ
వివర్ణతాం చైవ సశోకతాం చ॥ ॥ 2-79-26 (14571)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి ఊనాశీతితమోఽధ్యాయః॥79 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-79-2 హీనిషేవా లజ్జావంతః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 080
॥ శ్రీః ॥
2.80. అధ్యాయః 080
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనంప్రతి ధృతరాష్ట్రేణ పాండవేషు ద్వేషనిషేధనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
త్వం వై జ్యేష్ఠో జ్యైష్ఠినేయః పుత్ర మా పాండవాంద్విషః।
ద్వేషా హ్యసుఖమాదత్తే యథైవ నిఘనం తథా॥ 2-80-1 (14572)
అవ్యుత్పన్నం సమానార్థం తుల్యమిత్రం యుధిష్ఠిరం।
అద్విషంతం కథం ద్విష్యాత్త్వాదృశో భరతర్షభ॥ 2-80-2 (14573)
తుల్యాభిజనవీర్యశ్చ కథం భ్రాతుః శ్రియం నృప।
పుత్ర కామయసే మోహాన్మైవం భూః శాంయ మా శుచః॥ 2-80-3 (14574)
అథ యజ్ఞవిభూతిం తాం కాంక్షసే భరతర్షభ।
ఋత్విజస్తవ తన్వంతు సప్తతంతుం మహాధ్వరం॥ 2-80-4 (14575)
ఆహరిష్యంతి రాజానస్తవాపి విపులం ధనం।
ప్రీత్యా చ బహుమానాచ్చ రత్నాన్యాభరణాని చ॥ 2-80-5 (14576)
అనార్యాచరితం తాత పరస్వస్పృహణం భృశం।
స్వసంతుష్టః స్వధర్మస్థో యః స వై సుఖమేధతే॥ 2-80-6 (14577)
`మహీ కామదుఘా సా హి వీరపత్నీతి చోచ్యతే।
తథా వీరస్య భార్యా శ్రీస్తే ఇమే హి కలత్రవత్॥ 2-80-7 (14578)
తవాప్యస్తి హే చేద్వీర్యం భోక్ష్యసే హి మహీమిమాం॥ 2-80-8 (14579)
అయుక్తమిదమేతత్తు పరస్వహరణం భృశం।
ఉభయోర్లోకయోర్దుఃఖం సుహృదాం కాంక్షతోఽనయం॥ 2-80-9 (14580)
అవ్యాపారః పరార్తేషు నిత్యోద్యోగః స్వకర్మసు।
రక్షణం సముపాత్తానామేతద్వైభవలక్షణం॥ 2-80-10 (14581)
విపత్తిష్వవ్యథో దక్షో నిత్యముత్థానవాన్నరః।
అప్రమత్తో వినీతాత్మా నిత్యం భద్రాణి పశ్యతి॥ 2-80-11 (14582)
బాహూనివైతాన్మా చ్ఛేత్సీః పాండుపుత్రాస్తథైవ తే।
భ్రాతృణాం తద్ధనార్థం వై మిత్రద్రోహం చ మా కురు॥ 2-80-12 (14583)
పాండోః పుత్రాన్మా ద్విషస్వేహ రాజం-
స్తథైవ తే భ్రాతృధనం సమగ్రం।
మిత్రద్రోహే తాత మహానఘర్మః
పితామహా యే తవ తేఽపి తేషాం॥ 2-80-13 (14584)
అంతర్వేద్యాం దదద్విత్తం కామాననుభవన్ప్రియాన్।
క్రీడన్స్త్రీభిర్నిరాతంకః ప్రశాంయ భరతర్షభ॥ ॥ 2-80-14 (14585)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి అశీతితమోఽధ్యాయః॥80 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-80-1 జ్యేష్ఠాయా అపత్యం జ్యైష్ఠినేయః॥ 2-80-2 అవ్యుత్పన్నం పరకపటానభిజ్ఞం। సమానార్థం తుల్యధనం। తుల్యమిత్రం త్వన్మిత్రా ద్రోహిణం అద్విషంతం చ త్వామపీతి శేషః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 081
॥ శ్రీః ॥
2.81. అధ్యాయః 081
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రోక్తిప్రతికూలభాషణం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
దుర్యోధన ఉవాచ॥
యస్య నాస్తి నిజా ప్రజ్ఞా కేవలం తు బహుశ్రుతః।
న స జానాతి శాస్త్రార్థం దర్వీ సూపరసానివ॥ 2-81-1 (14586)
జానన్వై మోహయతి మాం నావి నౌరివ సంయతా।
స్వార్థే కిం నావధానం తే ఉతాహో ద్వేష్టి మాం భవాన్॥ 2-81-2 (14587)
న సంతీమే ధార్తరాష్ట్రా యేషాం త్వమనుశాసితా।
భవిష్యమర్థమాఖ్యాసి సర్వదా కృత్యమాత్మనః॥ 2-81-3 (14588)
పరనేయోఽగ్రణీర్యస్య స మార్గాన్ప్రతిముహ్యతి।
పంథానమనుగచ్ఛేయుః కథం తస్య పదానుగాః॥ 2-81-4 (14589)
రాజన్పరిణతప్రజ్ఞో వృద్ధసేవీ జితేంద్రియః।
ప్రతిపన్నాన్స్వకార్యేషు సంమోహయసి నో భృశం॥ 2-81-5 (14590)
లోకవృత్తాద్రాజవృత్తమన్యదాహ బృహస్పతిః।
తస్మాద్రాజ్ఞాఽప్రమత్తేన స్వార్థశ్చింత్యః సదైవ హి॥ 2-81-6 (14591)
క్షత్రియస్య మహారాజ జయే వృత్తిః సమాహితా।
స వై ధర్మస్త్వధర్మో వా స్వవృత్తౌ కా పరీక్షణా॥ 2-81-7 (14592)
ప్రకాలయేద్దిశః సర్వాః ప్రతోదేనేవ సారథిః।
ప్రత్యమిత్రశ్రియం దీప్తాం జిఘృక్షుర్భరతర్షభ॥ 2-81-8 (14593)
ప్రచ్ఛన్నో వా ప్రకాశో వా యోగో యోఽరిం ప్రబాధతే।
తద్వై శస్త్రం శస్త్రవిదాం న శస్త్రం ఛేదనం స్మృతం॥ 2-81-9 (14594)
శత్రుశ్చైవ హి మిత్రం చ న లేఖ్యం న చ మాతృకా।
యో వై సంతాపయతి యం స శత్రుః ప్రోచ్యతే నృప॥ 2-81-10 (14595)
అసంతోషః శ్రియో మూలం తస్మాత్తం కామయాంయహం।
సముచ్ఛ్రయే యో యతతే స రాజన్పరమో నయః॥ 2-81-11 (14596)
మమత్వం హి న కర్తవ్యమైశ్వర్యే వా ధనేఽపి వా।
పూర్వావాప్తం హరంత్యన్యే రాజధ్రమం హి తం విదుః॥ 2-81-12 (14597)
అద్రోహసమంయ కృత్వా చిచ్ఛేద నముచేః శిరః।
శక్రః సాఽభిమతా తస్య రిపౌ వృత్తిః సనాతనీ॥ 2-81-13 (14598)
ద్వావేతౌ గ్రసతే భూమిః సర్పో బిలశయానివ।
రాజానం చావిరోద్ధారం బ్రాహ్మణం చాప్రవాసినం॥ 2-81-14 (14599)
నాస్తి వై జాతితః శత్రుః పురుషస్య విశాంపతే।
యేన సాధారణీ వృత్తిః స శత్రుర్నేతరో జనః॥ 2-81-15 (14600)
శత్రుపక్షం సమృధ్యంతం యో మోహాత్సముపేక్షతే।
వ్యాధిరాప్యాయిత ఇవ తస్య మూలం ఛినత్తి సః॥ 2-81-16 (14601)
అల్పోఽపి హ్యరిరత్యర్థం వర్ధమానః పరాక్రమైః।
వల్మీకో మూలజ ఇవ గ్రసతే వృక్షమంతికాత్॥ 2-81-17 (14602)
ఆజమీఢ రిపోర్లక్ష్మీర్మా తే రోచిష్ట భారత।
ఏష భారః సత్వవతాం న యః శిరసి ధిష్ఠితః॥ 2-81-18 (14603)
జన్మవృద్ధిమివార్థానాం యో వృద్ధిమాభికాంక్షతే।
ఏధతే జ్ఞాతిషు స వై సద్యో వృద్ధిర్హి విక్రమః॥ 2-81-19 (14604)
నాప్రాప్య పాండవైశ్వర్యం సంశయో మే భవిష్యతి।
అవాప్స్యే వా శ్రియం తాం హి శయిష్యే వా హతో యుధి॥ 2-81-20 (14605)
ఏతాదృశస్య కిం మేఽద్య జీవితేన విశాంపతే।
వర్ధంతే పాండవా నిత్యం వయం స్వస్థిరవృద్ధయః॥ ॥ 2-81-21 (14606)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి ఏకాశీతితమోఽధ్యాయః॥81 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-81-3 కృత్యం ఇదానీం కర్తవ్యం॥ 2-81-14 అప్రవాసినం తీర్థాటనాదిరహితం॥ 2-81-15 సాధారణీ తుల్యా వృత్తిర్జీవికా। ఏకామిషత్వమిత్యర్థః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 082
॥ శ్రీః ॥
2.82. అధ్యాయః 082
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనంప్రతి శకునినా ద్యూతాయ ప్రోత్సాహనం॥ 1॥ ధృతరాష్ట్రాజ్ఞయా శిల్పిభిః సభానిర్మాణం॥ 2॥ ధృతరాష్ట్రేణ పాండవానయనాయ విదురప్రేషణం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
శకునిరువాచ॥
యాం త్వమేతాం శ్రియం పాండుపుత్రే యుధిష్ఠిరే।
తప్యసే తాం హరిష్యామి ద్యూతేన జయతాం వర॥ 2-82-1 (14607)
ఆహూయతాం పరం రాజన్కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
అగత్వా సంశయమహమయుద్ధ్వా చ చమూముఖే॥ 2-82-2 (14608)
అక్షాన్క్షిపన్నక్షతః సన్విద్వానవిదుషో జయే।
గ్లహాంధనూంషి మే విద్ధి శరానక్షాంశ్చ భారత॥ 2-82-3 (14609)
అక్షాణాం హృదయం మే జ్యాం రథం విద్ధి మమాస్ఫురం॥ 2-82-4 (14610)
దుర్యోధన ఉవాచ। 2-82-5x (1533)
అయముత్సహతే రాజచ్ఛ్రియమాహర్తుమక్షవిత్।
ద్యూతేన పాండుపుత్రేభ్యస్తదనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 2-82-5 (14611)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 2-82-6x (1534)
స్థితోఽస్మి శాసనే భ్రాతుర్విదురస్య మహాత్మనః।
తేన సంగంయ వేత్స్యామి కార్యస్యాస్య వినిశ్చయం॥ 2-82-6 (14612)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-82-7x (1535)
`కృష్ణాదభ్యాధికః సోఽపి క్షత్తా బోద్ధా విశాంపతే।
కేవలం ధర్మమేవాహ న తద్విజయసాధకం॥ 2-82-7 (14613)
జయశ్చ ధర్మతోపేతస్తథైవ భరతర్షభ।
తస్మాద్వినయతో జేతా తావుభౌ చ విరోధినౌ'॥ 2-82-8 (14614)
వ్యపనేష్యతి తే బుద్ధిం విదురో ముక్తసంశయః।
పాండవానాం హితే యుక్తో న తథా మమ కౌరవ॥ 2-82-9 (14615)
నారభేతాన్యసామర్థ్యాత్పురుషః కార్యమాత్మనః।
మతిసాంయం ద్వయోర్నాస్తి కార్యేషు కురునందన॥ 2-82-10 (14616)
భయం పరిహరన్మత్త ఆత్మానం పరిపాలయన్।
వర్షాసు క్లిన్నవటవత్తిష్ఠన్నైవావసీదతి॥ 2-82-11 (14617)
న వ్యాధయో నాపి యమః ప్రాప్తుం శ్రేయః ప్రతీక్షతే।
యావదేవ భవేత్కల్పస్తావచ్ఛ్రేయః సమాచరేత్॥ 2-82-12 (14618)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-82-13x (1536)
సర్వథా పుత్ర బలిభిర్విగ్రహో మే రోచతే।
వైరం వికారం సృజతి తద్వై శస్త్రమనాయసం॥ 2-82-13 (14619)
అనర్థమర్థం మన్యసే రాజపుత్ర
సంగ్రంథనం కలహస్యాతియాతి।
తద్వై ప్రవృత్తం తు యథాకథంచిత్
సృజేదసీన్నిశితాన్సాయకాంశ్చ॥ 2-82-14 (14620)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-82-15x (1537)
ద్యూతే పురాణైర్వ్యవహారః ప్రణీత-
స్తత్రాత్యయో నాస్తి న సంప్రహారః।
తద్రోచతాం శకునేర్వాక్యమద్య
సభాం క్షిప్రం త్వమిహాజ్ఞాపయస్వ॥ 2-82-15 (14621)
స్వర్గద్వారం దీవ్యతాం నో విశిష్టం
తద్వర్తినాం చాపి తథైవ యుక్తం।
భవేదేవం హ్యాత్మనా తుల్యమేవ
దురోదరం పాండవైస్త్వం కురుష్వ॥ 2-82-16 (14622)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 2-82-17x (1538)
వాక్యం న మే రోచతే యత్త్వయోక్తం
యత్తే ప్రియం తత్క్రియతాం నరేంద్ర।
పశ్చాత్తప్స్యసే తదుపాక్రంయ వాక్యం
న హీదృశం భావి వచో హి ధర్ంయం॥ 2-82-17 (14623)
దృష్టం హ్యేతద్విదురేణై సర్వం
విపశ్చితా బుద్ధివిద్యానుగేన।
తదేవైతదవశస్యాభ్యుపైతి
మహద్భయం క్షత్రియజీవఘాతి॥ 2-82-18 (14624)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-82-19x (1539)
ఏవముక్త్వా ధృతరాష్ట్రో మనీషీ
దైవం మత్వా పరమం దుస్తరం చ।
శశాసోచ్చైః పురుషాన్పుత్రవాక్యే
స్థితో రాజా దైవసంమూఢచేతాః॥ 2-82-19 (14625)
సహస్రస్తంభాం హేమవైదూర్యచిత్రాం
శతద్వారాం తోరణస్ఫాటికాఢ్యాం।
సభామగ్ర్యాం క్రోశమాత్రాయతాం మే
తద్విస్తారామాశు కుర్వంతు యుక్తాః॥ 2-82-20 (14626)
శ్రుత్వా తస్య త్వరితా నిర్విశంకాః
ప్రాజ్ఞా దక్షాస్తాం తదా చక్రురాశు।
సర్వద్రవ్యాణ్యుపజహ్రుః సభాయాం
సహస్రశః శిల్పినశ్చైవ యుక్తాః॥ 2-82-21 (14627)
కాలేనాల్పేనాథ నిష్ఠాం గతాం తాం
సభాం రంయాం బహురత్నాం విచిత్రాం।
చిత్రైర్హైమైరాసనైరభ్యుపేతా-
మాచఖ్యుస్తే తస్య రాజ్ఞః ప్రతీతాః॥ 2-82-22 (14628)
తతో విద్వాన్విదురం మంత్రిముఖ్య-
మువాచేదం ధృతరాష్ట్రో నరేంద్రః।
యుధిష్ఠిరం రాజపుత్రం చ గత్వా
మద్వాక్యేన క్షిప్రమిహానయస్వ॥ 2-82-23 (14629)
సభేయం మే బహురత్నా విచిత్రా
శయ్యాసనైరుపపన్నా మహార్హైః।
సా దృశ్యతాం భ్రాతృభిః సార్ధమేత్య
ముహృద్ద్యూతం వర్తతామత్ర చేతి॥ 2-82-24 (14630)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-82-25x (1540)
మతమాజ్ఞాయ పుత్రస్య ధృతరాష్ట్రో నరాధిపః।
మత్వా చ దుస్తరం దైవమేతద్రాజంశ్చకార హ॥ 2-82-25 (14631)
అన్యాయేన తథోక్తస్తు విదురో విదుషాం వరః।
నాభ్యనందద్వచో భ్రాతుర్వచనం చేదమబ్రవీత్॥ 2-82-26 (14632)
విదుర ఉవాచ॥ 2-82-27x (1541)
నాభినందే నృపతే ప్రైషమేతం
మైవం కృథాః కులనాశాద్బిభేమి।
పుత్రైర్భిన్నః కలహస్తే ధ్రువం స్యా-
దేతచ్ఛంకే ద్యూతకృతే నరేంద్ర॥ 2-82-27 (14633)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 2-82-28x (1542)
నేహ క్షత్తః కలహస్తప్స్యతే మాం
న చేద్దైవం ప్రతిలోమం భవిష్యత్।
ఛాత్రా తు దిష్టస్య వశే కిలేదం
సర్వం జగచ్చేష్టతి న స్వతంత్రం॥ 2-82-28 (14634)
తదద్య విదుర ప్రాప్య రాజానం మమ శాసనాత్।
క్షిప్రమానయ దుర్ధర్షం కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం॥ ॥ 2-82-29 (14635)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి ద్వ్యశీతితమోఽధ్యాయః॥ 82 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-82-3 గ్లహాన్ పణాన్॥ 2-82-4 ఆస్ఫురమక్షవిన్యాసపాతనాదిస్థానం ॥ 2-82-8 వినయతః అనయాత్॥ 2-82-16 దురోదరం ద్యూతం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 083
॥ శ్రీః ॥
2.83. అధ్యాయః 083
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
విదురస్య ఇంద్రప్రస్థగమనం॥ 1॥ పాండవానాం ద్యూతసభాప్రవేశః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతః ప్రాయాద్విదురోఽశ్వైరుదారై-
ర్మహాజవైర్బలిభిః సాధు దాంతైః।
బలాన్నియుక్తో ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా
మనీషిణాం పాండవానాం సకాశే॥ 2-83-1 (14636)
సోఽభిపత్య తదధ్వానమాసాద్య నృపతేః పురం।
ప్రవివేశ మహాబుద్ధిః పూజ్యమానో ద్విజాతిభిః॥ 2-83-2 (14637)
స రాజగృహమాసాద్య కుబేరభవనోపమం।
అభ్యాగచ్ఛత ధర్మాత్మా ధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం॥ 2-83-3 (14638)
తం వై రాజా సత్యధృతిర్మహాత్మా
అజాతశత్రుర్విదురం యథావత్।
పూజాపూర్వం ప్రతిగృహ్యాజమీఢ-
స్తతోఽపృచ్ఛద్ధృతరాష్ట్రం సపుత్రం॥ 2-83-4 (14639)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-83-5x (1543)
విజ్ఞాయతే తే మనసోఽప్రహర్షః
కచ్చిత్క్షత్తః కుశలేనాగతోఽసి।
కచ్చిత్పుత్రాః స్థవిరస్యానులోమా
వశానుగాశ్చాపి విశోఽథ కచ్చిత్॥ 2-83-5 (14640)
విదుర ఉవాచ॥ 2-83-6x (1544)
రాజా మహాత్మా కుశలీ సపుత్ర
ఆస్తే వృతో జ్ఞాతిభిరింద్రకల్పః।
ప్రీతో రాజన్పుత్రగుణైర్వినీతో
విశోక ఏవాత్మరతిర్మహాత్మా॥ 2-83-6 (14641)
ఇదం తు త్వాం కురురాజోఽభ్యువాచ
పూర్వం పృష్ట్వా కుశలం చావ్యయం చ।
ఇయం సభా త్వత్సభాతుల్యరూపా
భ్రాతౄణాం తే దృస్యతామేత్య పుత్ర॥ 2-83-7 (14642)
సమాగంయ భ్రాతృభిః పార్థ తస్యాం
సుహృద్ద్యూతం క్రియతాం రంయతాం చ।
ప్రీయామహే భవతాం సంగమేన
సమాగతాః కురవశ్చాపి సర్వే॥ 2-83-8 (14643)
దురోదరా విహితా యే తు తత్ర
మహాత్మనా ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా।
తాంద్రక్ష్యసే కితవాన్సన్నివిష్టా-
నిత్యాగతోఽహం నృపతే తజ్జుషస్వ॥ 2-83-9 (14644)
యుధిష్ఠర ఉవాచ॥ 2-83-10x (1545)
ద్యూతే క్షత్తః కలహో విద్యతే నః
కో వై రోచతనే బుధ్యమానః।
కిం వా భవాన్మన్యతే యుక్తరూపం
భవద్వాక్యే సర్వ ఏవ స్థితాః స్మః॥ 2-83-10 (14645)
విదుర ఉవాచ॥ 2-83-11x (1546)
జానాంయహం ద్యూతమనర్థమూలం
కృతశ్చ యత్నోఽస్య మయా నివారణే।
రాజా చ మాం ప్రాహిమోత్త్వత్సకాశం
శ్రుత్వా విద్వఞ్శ్రేయ ఇహాచరస్వ॥ 2-83-11 (14646)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-83-12x (1547)
కే తత్రాన్యే కితవా దీవ్యమానా
వినా రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రైః।
పృచ్ఛామి త్వాం విదుర బ్రూహి నస్తాన్
యైర్దీవ్యామః శతశః సన్నిపత్య॥ 2-83-12 (14647)
విదుర ఉవాచ॥ 2-83-13x (1548)
గంధారరాజః శకునిర్విశాంపతే
రాజాఽతిదేవీ కృతహస్తో మతాక్షః।
వినింశతిశ్చిత్రసేనశ్చ రాజా
సత్యవ్రతః పురుమిత్రో జయశ్చ॥ 2-83-13 (14648)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-83-14x (1549)
మహాభయాః కితవాః సన్నివిష్టా
మాయోపధా దేవితారోఽత్ర సంతి।
ధాత్రా తు దిష్టస్య వశే కిలేదం
సర్వం జగత్తిష్ఠతి న స్వతంత్రం॥ 2-83-14 (14649)
నాహం రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య శాసనా-
న్న గంతుమిచ్ఛామి కవే దురోదరం।
ఇష్టో హి పుత్రస్య పితా సదైవ
తదస్మి కర్తా విదురాత్థ మాం యథా॥ 2-83-15 (14650)
న చాకామః శకునినా దేవితాహం
న చేన్మాం జిష్ణురాహ్వయితా సభాయాం।
ఆహూతోఽహం న నివర్తే కదాచిత్
తదాహితం శాశ్వతం వై వ్రతం మే॥ 2-83-16 (14651)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-83-17x (1550)
ఏవముక్త్వా విదురం ధర్మరాజః
ప్రాయాత్రికం సర్వమాజ్ఞాప్య తూర్ణం।
ప్రాయాచ్ఛ్వోభూతే సగణః సానుయాత్రః
సహ స్త్రీభిర్దౌపదామాది కృత్వా॥ 2-83-17 (14652)
దైవం హి ప్రజ్ఞాం ముష్ణాతి చక్షుస్తేజ ఇవాపతత్।
ధాతుశ్చ వశమన్వేతి పాశైరివ నరః సితః॥ 2-83-18 (14653)
ఇత్యుక్త్వా ప్రయయౌ రాజా సహ క్షత్ర్రా యుధిష్ఠిరః।
అమృష్యమాణస్తస్యాథ సమాహ్వానమరిందమః॥ 2-83-19 (14654)
బాహ్లికేన రథం యత్తమాస్థాయ పరవీరహా।
పరిచ్ఛన్నో యయౌ పార్థో భ్రాతృభిః సహ పాండవః।
రాజశ్రియా దీప్యమానో యయౌ బ్రహ్మపురః సరః॥ 2-83-20 (14655)
`సందిదేశ తతః ప్రేష్యానాగతాన్నగరం ప్రతి।
తతస్తే నృపశార్దూల చక్రుర్వై నృపశాసనం॥ 2-83-21 (14656)
తతో రాజా మహాతేజాః సంయంయ సపరిచ్ఛదం।
బ్రాహ్మణైః స్వస్తి వాచ్యాథ ప్రయయౌ మందిరాద్బహిః 2-83-22 (14657)
బ్రాహ్మణేభ్యో ధనం దత్త్వా గత్యర్థం స యథావిధి।
అన్యేభ్యః స తు దత్త్వా చ గంతుమేవోపచక్రమే॥ 2-83-23 (14658)
సర్వలక్షణసంపన్నం రాజహంసపరిచ్ఛదం।
తమారుహ్య మహారాజో గజేంద్రం షష్టిహాయనం॥ 2-83-24 (14659)
హారీ కిరీటీ హేమాభః సర్వాభరణభూషితః।
రరాజ రాజన్పార్థో వై పరయా నృపశోభయా॥ 2-83-25 (14660)
రుక్మవేదిగతః ప్రాజ్యో జ్వలన్నివ హుతాశనః।
తతో జగామ రాజా స ప్రహృష్టనరవాహనః॥ 2-83-26 (14661)
రథఘోషేణ మహతా పూరయన్వై నభః స్థలం।
సంస్తూయమానః స్తుతిభిః సూతమాగధబందిభిః॥ 2-83-27 (14662)
మహాసైన్యేన సహితో యథాదిత్యః స్వరశ్మిభిః।
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని॥ 2-83-28 (14663)
బభౌ యుధిష్ఠిరో రాజా పౌర్ణమాస్యామివోడురాట్।
చామరైర్హేమదండైశ్చ ధూయమానః సమంతతః॥ 2-83-29 (14664)
జయాశిషః ప్రహృష్టానాం నరాణాం పథి పాండవః।
ప్రత్యగృహ్ణాద్యథాన్యాయం యథఆవద్భరతర్షభః॥ 2-83-30 (14665)
తథైవ సైనికా రాజన్రాజానమనుయాంతి యే।
తేషాం హలహలాశబ్దో దివం స్తబ్ధః ప్రతిష్ఠితః॥ 2-83-31 (14666)
నృపస్యాగ్నే యయౌ రాజన్భీమసేనో రథీ బలీ।
ఉభౌ పార్శ్వగతౌ రాజ్ఞః సతల్పౌ వై సుకల్పితౌ॥ 2-83-32 (14667)
అధిరూఢౌ యమౌ చాపి జగ్మతుర్భరతర్షభ।
శోభయంతౌ మహాసైన్యం తావుభౌ రూపశాలినౌ॥ 2-83-33 (14668)
పృష్ఠతోఽనుయయౌ జిష్ణుర్వీరః శస్త్రభృతాం వరః।
శ్వేతాశ్వో గాండివం గృహ్య అగ్నిదత్తం రథం గతః॥ 2-83-34 (14669)
సైన్యమధ్యే యయౌ రాజన్కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
ద్రౌపదీప్రముఖా నార్యః సానుగాః సపరిచ్ఛదాః॥ 2-83-35 (14670)
ఆరుహ్య తా విచిత్రాంగ్యో యానాని వివిధాని చ।
మహత్యా సేనయా రాజన్నగ్రే యానాని వివిధాని చ। 2-83-36 (14671)
సమృద్ధనరనాగాశ్వం సపతాకరథధ్వజం।
సంనద్ధవరనిస్త్రింశం పథి నిర్ఘోషనిః స్వనం॥ 2-83-37 (14672)
శంఖదుందుభితాలానాం వేణువీణానువనాదితం।
శుశుభే పాండవం సైన్యం ప్రయాస్యత్తత్తదా నృప॥ 2-83-38 (14673)
యథా కుబేరో లంకాయాం పురా చాత్యంతశోభయా।
మహత్యా సేనయా సార్ధం గురుమింద్రం స గచ్ఛతి॥ 2-83-39 (14674)
తథా యయౌ స పార్థోఽపి అసంఖ్యేయవిభూతినా।
సుసమృద్ధేన సైన్యేన యథా వైశ్రవణస్తథా॥ 2-83-40 (14675)
స సరాంసి నదీశ్చైవ వనాన్యుపవనాని చ।
అత్యక్రామన్మహారాజ పురీం చాభ్యవపద్యత॥ 2-83-41 (14676)
స హాస్తినసమీపే తు కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
చక్రే నివేశనం తత్ర తతః స సహసైనికాః॥ 2-83-42 (14677)
శివే దేశే సమే చైవ న్యవసత్పాండవస్తదా।
తతోరాజన్సమాహూయ శోకవిహ్వలయా గిరా॥ 2-83-43 (14678)
ఏతద్వాక్యం చ సర్వస్వం ధృతరాష్ట్రచికీర్షితం।
ఆచచక్షే యథావృత్తం విదురోఽథ నృపస్య హ॥ 2-83-44 (14679)
తచ్ఛ్రుత్వా భాషితం తేన ధర్మరాజోఽబ్రవీదిదం।
న మర్షయాంయహం క్షత్తః సమాహ్వానం వ్రతం హి మే।
స్వస్త్యస్తు లోకే విప్రాణాం ప్రజానాం చైవ సర్వదా॥ 2-83-45 (14680)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-83-46x (1551)
ప్రవివేశ తతో రాజా నగరం నాగసాహ్వయం।
ధృతరాష్ట్రేణ చాహూతః కాలస్య సమయేన చ'॥ 2-83-46 (14681)
స హాస్తినపురం గత్వా ధృతరాష్ట్రగృహం యయౌ।
సమియాయ చ ధర్మాత్మా ధృతరాష్ట్రేణ పాండవః॥ 2-83-47 (14682)
తథా భీష్మేణ ద్రోణేన కర్ణేన చ కృపేణ చ।
సమియాయ యథాన్యాయం ద్రౌణినా చ విభుః సహ 2-83-48 (14683)
సమేత్య చ మహాబాహుః సోమదత్తేన చైవ హ।
దూర్యోధనేన సభ్రాత్రా సౌబలేన చ వీర్యవాన్॥ 2-83-49 (14684)
యే చాన్యే తత్ర రాజానః పూర్వమేవ సమాగతాః।
దుఃశాసనేన వీరేణ సర్వైర్భ్రాతృభిరేవ చ॥ 2-83-50 (14685)
జయద్రథేన చ తథా కురుభిశ్చాపి సర్వశః।
తతః సర్వైర్మహాబాహుర్భ్రాతృభిః పిరవారితః॥ 2-83-51 (14686)
ప్రవివేశ గృహం రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య ధీమతః।
దదర్శ తత్ర గాంధారీం దేవీం పతిమనువ్రతాం॥ 2-83-52 (14687)
స్నుషాభిః సంవృతాం శశ్వత్తారాభిరివ రోహిణీం।
అభివాద్య స గాంధారీం తయా చ ప్రతినందితః॥ 2-83-53 (14688)
దదర్శ పితరం వృద్ధం ప్రజ్ఞాచక్షుషమీశ్వరం॥ 2-83-54 (14689)
రాజ్ఞా మూర్ధన్యుపాఘ్రాతాస్తే చ కౌరవనందనాః।
చత్వారః పాండవా రాజన్భీమసేనపురోగమాః॥ 2-83-55 (14690)
తతో హర్షః సమభవత్కౌరవాణాం విశాంపతే।
తాందృష్ట్వా పురుషవ్యాఘ్రాన్పాండవాన్ప్రియదర్శనాన్॥ 2-83-56 (14691)
వివిశుస్తేఽభ్యనుజ్ఞాతా రత్నవంతి గృహాణి చ।
దదృశుశ్చోపయాతారో ద్రోపదీప్రముఖాః స్త్రియః॥ 2-83-57 (14692)
యాజ్ఞసేన్యాః పరామృద్ధిం దృష్ట్వా ప్రజ్వలితామివ।
స్నుషాస్తా ధృతరాష్ట్రస్య నాతిప్రమనసోఽభవన్॥ 2-83-58 (14693)
తతస్తే పురుషవ్యాఘ్రా గ్తవా స్త్రీభిస్తు సంవిదం।
కృత్వా వ్యాయామపూర్వాణి కృత్యాని ప్రతికర్మ చ॥ 2-83-59 (14694)
తతః కృతాహ్నికాః సర్వే దివ్యచందనభూషితాః।
కల్యాణమనసశ్చైవ బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ॥ 2-83-60 (14695)
మనోజ్ఞమశనం భుక్త్వా వివిశుః శరణాన్యథ।
ఉపగీయమానా నారీభిరస్వపన్కురుపుంగవాః॥ 2-83-61 (14696)
జగామ తేషాం సా రాత్రిః పుణ్యా రతివిహారిణాం।
స్తూయమానాశ్చ విశ్రాంతాః కాలే నిద్రామథాత్యజన్॥ 2-83-62 (14697)
ముఖోషితాస్తే రజనీం ప్రాతః సర్వే కృతాహ్నికాః।
సభాం రంయాం ప్రవివిశుః కితవైరభినందితాః॥ ॥ 2-83-63 (14698)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి వ్యశీతితమోఽధ్యాయః॥83 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-83-2 ద్విజాతిభిస్త్రైవర్ణికైః॥ 2-83-6 ఆత్మరతిః ఆత్మనః స్వస్యోత్కర్ష ఏవ రతిర్యస్య నతు ధర్మమన్వీక్షతే ఇతి భావః॥ 2-83-7 అవ్యయం ధనాదేరవినాశం॥ 2-83-9 దురోదరా ద్యూతకరాః॥ 2-83-17 ఆది అవిభక్తికనిర్దేశః॥ 2-83-57 యాతారః యాతరః॥ 2-83-59 సంవిదం మిథః కథాం। వ్యాయామః శ్రమానోదనవ్యాపారః పూర్వో యేషాం తాని। ప్రతికర ్మ కేశప్రసాధనాదిపరిష్కారం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 084
॥ శ్రీః ॥
2.84. అధ్యాయః 084
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
శకునియుధిష్ఠిరయోః సంవాదః॥ 1॥ ద్యూతనిర్ధారణం॥2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ప్రవిశ్య తాం సభాం పార్థా యుధిష్ఠిరపురోగమాః।
సమేత్య పార్థివాన్సర్వాన్పూజార్హానభిపూజ్య చ॥ 2-84-1 (14699)
యథావయః సమేయానా ఉపవిష్టా యథార్హతః।
ఆసనేషు విచిత్రేషు స్పర్ద్ధ్యాస్తరణవత్సు చ॥ 2-84-2 (14700)
తేషు తత్రోపవిష్టేషు సర్వేష్వథ నృపేషు చ।
శకునిః సౌబలస్తత్ర యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-84-3 (14701)
శకునిరువాచ॥ 2-84-4x (1552)
ఉపస్తీర్ణా సభా రాజన్సర్వే త్వయి కృతక్షణాః।
అక్షానుప్త్వా దేవనస్య సమయోఽస్తు యుధిష్ఠిర॥ 2-84-4 (14702)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-84-5x (1553)
నితిర్దేవనం పాపం న క్షాత్రోఽత్ర పరాక్రమః।
న చ నీతిర్ధ్రువా రాజన్కిం త్వం ద్యూతం ప్రశంససి॥ 2-84-5 (14703)
న హి మానం ప్రశంసంతి నికృతౌ కితవస్య హి।
శకునే మైవం నోఽజైషీరమార్గేణ నృశంసవత్॥ 2-84-6 (14704)
శకునిరువాచ। 2-84-7x (1554)
యో వేత్తి సంఖ్యా నికృతౌ విధిజ్ఞ-
శ్చేష్టాస్వఖిన్నః కితవోఽక్షజాసు।
మహామతిర్యశ్చ జానాతి ద్యూతం
స వై సర్వం సహతే ప్రక్రియాసు॥ 2-84-7 (14705)
అక్షగ్లహః సోఽభిభవేత్పరం న-
స్తేనైవ దోషో భవతీహ పార్థ।
దీవ్యామహే పార్థివ మా విశంకాం
కురుష్వ పాణం చ చిరం చ మా కృథాః॥ 2-84-8 (14706)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-84-9x (1555)
ఏవమాహాయమసితో దేవలో మునిసత్తమః।
ఇమాని లోకద్వారాణి యో వై భ్రాంయతి సర్వదా॥ 2-84-9 (14707)
ఇదం వై దేవనం పాపం నికృత్యా కితవైః సహ।
ధర్మేణ తు జయో యుద్ధే తత్పరం న తు దేవనం॥ 2-84-10 (14708)
నార్యా ంలేచ్ఛంతి భాషాభిర్మాయయా న చరంత్యుత।
అజిహ్యమశఠం యుద్ధమేతత్సత్పురుషవ్రతం॥ 2-84-11 (14709)
శక్తితో బ్రాహ్మణార్థాయ శిక్షితుం ప్రయతామహే।
తద్వై విత్తం మాతిదేవీర్మాజైషీః శకునే పరాన్॥ 2-84-12 (14710)
నికృత్యా కామయే నాహం సుఖాన్యుత ధనాని వా।
కితవస్యేహ కృతినో వృత్తమేతన్న పూజ్యతే॥ 2-84-13 (14711)
శకునిరువాచ। 2-84-14x (1556)
శ్రోత్రియః శ్రోత్రియానేతి నికృత్యైవ యుధిష్ఠిర।
విద్వానవిదుషోఽభ్యేతి నాహుస్తాం నికృతిం జనాః॥ 2-84-14 (14712)
అక్షైర్హి శిక్షితోఽభ్యేతి నికృత్యైవ యుధిష్ఠిర।
విద్వానవిదుషోఽభ్యేతి నాహుస్తాం నికృతిం జనాః॥ 2-84-15 (14713)
అకృతాస్త్రం కృతాస్రశ్చ దుర్బలం బలవత్తరః।
ఏవం కర్మసు సర్వేషు నికృత్యైవ యుధిష్ఠిరః।
విద్వానవిదుషోభ్యేతి నాహుస్తాం నికృతిం జనాః॥ 2-84-16 (14714)
ఏవం త్వం మామిహాభ్యేత్య నికృతిం యది మన్యసే।
దేవనాద్వినివర్తస్వ యది తే విద్యతే భయం॥ 2-84-17 (14715)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-84-18x (1557)
ఆహూతో న నివర్తేయమితి మే వ్రతమాహితం।
విధిశ్చ బలవాన్రాజందిష్టస్యాస్మి వశే స్థితః॥ 2-84-18 (14716)
అస్మిన్సమాగమే కేన దేవనం మే భవిష్యతి।
ప్రతిపాణశ్చ కోఽన్యోస్తి తతో ద్యూతం ప్రవర్తతాం॥ 2-84-19 (14717)
దుర్యోధన ఉవాచ। 2-84-20x (1558)
అహం దాతాస్మి రత్నానాం ధనానాం చ విశాంపతే।
మదర్థే దేవితా చాయం శకునిర్మాతులో మమ॥ 2-84-20 (14718)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-84-21x (1559)
అన్యేనాన్యస్య వై ద్యూతం విషమం ప్రతిభాతి మే।
ఏతద్విద్విన్నుపాదత్స్వ కామమేవం ప్రవర్తతం॥ ॥ 2-84-21 (14719)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి చతురశీతితమోఽధ్యాయః॥84 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-84-5 పాపం పాపహేతుః॥ 2-84-8 పాణం పణనీయద్రవ్యం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 085
॥ శ్రీః ॥
2.85. అధ్యాయః 085
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భీషమద్రోణాదీనాం ద్యూతసభాప్రవేశః॥ 1॥ ద్యూతీపక్రమః॥ 2॥ యుధిష్ఠిరేణ పణీకృతానాం సర్వవస్తూనాం శకునినా అపహారః॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ఉపోహ్యమానే ద్యూతే తు రాజానః సర్వ ఏవ తే।
ధృతరాష్ట్రం పురస్కృత్య వివిశుస్తాం సభాం తతః॥ 2-85-1 (14720)
భీష్మో ద్రోణః కృపశ్చైవ విదురశ్చ మహామతిః।
నాతిప్రీతేన మనసా తేఽన్వవర్తంత భారత॥ 2-85-2 (14721)
తే ద్వంద్వశః పృథచ్కైవ సింహగ్రీవా మహౌజసః।
సింహాసనాని భూరిణీ విచిత్రాణి చ భేజిరే॥ 2-85-3 (14722)
శుశుభే సా సభా రాజన్రాజభిస్తైః సమాగతైః।
దేవైరివ మహాభాగైః సమవేతైస్త్రివిష్టపం॥ 2-85-4 (14723)
సర్వే వేదవిదః శూరాః సర్వే భాస్వరమూర్తయః।
ప్రవర్తత మహారాజ సుహృద్ద్యూతమనంతరం॥ 2-85-5 (14724)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-6x (1560)
అయం బుహధనో రాజన్సాగరావర్తసంభవః।
మణిర్హారోత్తరః శ్రీమాన్కనకోత్తమభూషణః॥ 2-85-6 (14725)
ఏతద్రాజన్మమ ధనం ప్రతిపాణోఽస్తి కస్తవ।
యేన మాం త్వం మహారాజ ధనేన ప్రతిదీవ్యసే॥ 2-85-7 (14726)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-85-8x (1561)
సంతి మే మణయశ్చైవ ధనాని సుబహూని చ।
మత్సరశ్చ న మేఽర్థేషు జయస్వైనం దురోదరం॥ 2-85-8 (14727)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-9x (1562)
తతో జగ్రాహ శకునిస్తానక్షానక్షతత్త్వవిత్।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-9 (14728)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-10x (1563)
మత్త కైతకేనైవ యజ్జితోఽస్మి దురోదరే।
శకునే హంత దీవ్యామో గ్లహమానాః పరస్పరం॥ 2-85-10 (14729)
సంతి నిష్కసహస్రస్య భాండిన్యో భరితాః శుభాః।
కోశో హిరణ్యమక్షయ్యం జాతరూపమనేకశః।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-11 (14730)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-12x (1564)
కౌరవాణాం కులకరం జ్యేష్ఠం పాండవమచ్యుతం।
ఇత్యుక్తః శకునిః ప్రాహ జితమిత్యేవ తం నృపం॥ 2-85-12 (14731)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-13x (1565)
అయం సహస్రసమితో వైయాఘ్రః సుప్రతిష్ఠితః।
సుచక్రోపస్కరః శ్రీమాన్కింకిణీజాలమండితః॥ 2-85-13 (14732)
సంహ్రాదనో రాజరథో య ఇహాస్మానుపావహత్।
జౌత్రో రథవరః పుణ్యో మేఘసాగరనిః స్వనః॥ 2-85-14 (14733)
అష్టౌ యం కురరచ్ఛాయాః సదశ్వా రాష్ట్రసంమతాః।
వహంతి నైషాం ముచ్యేత పదాద్భూమిముపస్పృశన్।
ఏతద్రాజంధనం మహ్యం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-15 (14734)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-16x (1566)
ఏవం శ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-16 (14735)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-17x (1567)
శతం దాసీసహస్రాణి తరుణ్యో హేమభద్రికాః।
కంబుకేయూరధారిణ్యో నిష్కకంఠ్యః స్వలంకృతాః॥ 2-85-17 (14736)
మహార్హమాల్యాభరణాః సువస్త్రాశ్చందనోక్షితాః।
మణీన్హేమ చ బిభ్రత్యశ్చతుఃషష్టివిశారదాః॥ 2-85-18 (14737)
అనుసేవాం చరంతీమాః కుశలా నృత్తసామసు।
స్నాతకానామమాత్యానాం రాజ్ఞాం చ మమ శాసనాత్।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-19 (14738)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-20x (1568)
ఏతచ్ఛుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-20 (14739)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-85-21x (1569)
ఏతావంతి చ దాసానాం సహస్రాణ్యుత సంతి మే।
ప్రదక్షిణానులోమాశ్చ ప్రావారవసనాః సదా॥ 2-85-21 (14740)
ప్రాజ్ఞా మేధావినో దాంతా యువానో మృష్టకుండలాః।
పాత్రీహస్తా దివారాత్రమతిథీన్భోజయంత్యుత।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-22 (14741)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-23x (1570)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరభాషత॥ 2-85-23 (14742)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-24x (1571)
సహస్రసంఖ్యా నగా మే మత్తాస్తిష్ఠంతి సౌబల।
హేమకక్షాః కృతాపీడాః పద్మినో హేమమాలినః॥ 2-85-24 (14743)
సుదాంతా రాజవహనాః సర్వశబ్దక్షమా యుధి।
ఈషాదంతా మహాకాయాః సర్వే చాష్టకరేణవః॥ 2-85-25 (14744)
సర్వే చ పురభేత్తారో నవమేఘనిభా గజాః।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-26 (14745)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-27x (1572)
ఇత్యేవంవాదినం పార్థం ప్రహసన్నివ సౌబలః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-27 (14746)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-28x (1573)
రథాస్తావంత ఏవేమే హేమదండాః పతాకినః।
హయైర్వినీతైః సంపన్నా రథిభిశ్చిత్రయోధిభిః॥ 2-85-28 (14747)
ఏకైకో హ్యత్ర లభతే సహస్రపరమాం భృతిం।
యుధ్యతోఽయుధ్యతో వాపి వేతనం మాసకాలికం।
ఏతద్రాజన్మ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-29 (14748)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-30x (1574)
ఇత్యేవముక్తే వచనే కృతవైరో దురాత్మవాన్।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-30 (14749)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-31x (1575)
అశ్వాంస్తిత్తిరికల్మాషాన్గాంధర్వాన్హేమమాలినః।
దదౌ చిత్రరథస్తుష్టో యాంస్తాన్గాండీవధన్వనే॥ 2-85-31 (14750)
యుద్ధే జితః పరాభూతః ప్రీతిపూర్వమరిందమః।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-32 (14751)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-33x (1576)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-33 (14752)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-85-34x (1577)
రథానాం శకటానాం చ శ్రేష్ఠానాం చాయుతాని మే।
యుక్తాన్యేవ హి తిష్ఠంతి వాహైరుచ్చావచైస్తథా॥ 2-85-34 (14753)
ఏవం వర్ణస్య వర్ణస్య సముచ్చీయ సహస్రశః।
యథా సముదితా వీరాః సర్వే వీరపరాక్రమాః॥ 2-85-35 (14754)
క్షీరం పిబంతస్తిష్ఠంతి భుంజానాః శాలితండులాన్।
షష్టిస్తాని సహస్రాణి సర్వే విపులవక్షసః।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-36 (14755)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-37x (1578)
ఏతచ్ఛ్రత్వా వ్యవసితో నికృతి సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-85-37 (14756)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-85-38x (1579)
తాంరలోహైః పరివృతా నిధయో యే చతుః శతాః।
పంచద్రౌణిక ఏకైకః సువర్ణస్యాహతస్య వై॥ 2-85-38 (14757)
జాతరూపస్య ముఖ్యస్య నార్ఘో యస్య హి భారత।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-85-39 (14758)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-85-40x (1580)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాపతః॥ ॥ 2-85-40 (14759)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి పంచాశీతితమోఽధ్యాయః॥85 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-85-8 దురోదరం పణం॥ 2-85-11 భాండిన్యో మంజషాః॥ 2-85-17 కంబవః శంఖవలయాని। నిష్పో వక్షోభూషణం॥ 2-85-18 చతుష్షష్టికలాసు విశారదాః॥ 2-85-19 నృత్తసామసు నర్తనే గీతివిశేషేషు చ॥ 2-85-24 కృతపీడాః కృతభూషణాః॥ 2-85-25 ఈషా లాంగలదండః। అష్టకరేణవః, అష్టహస్తినీకాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 086
॥ శ్రీః ॥
2.86. అధ్యాయః 086
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రం ప్రతి దుర్యోధననిందాపూర్వకం ద్యూతోపరమచోదనం॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ఏవం ప్రవర్తితే ద్యూతే ఘోరే సర్వాపహారిణి।
సర్వసంశయనిర్మోక్తా విదురో వాక్యమబ్రవీత్॥ 2-86-1 (14760)
మహారాజ విజానీహి యత్త్వాం వక్ష్యామి భారత।
ముమూర్షోరౌషధమివ న రోచేతాపి తే శ్రుతం॥ 2-86-2 (14761)
యద్వై పురా జాతమాత్రో రురావ
గోమాయువద్విస్వరం పాపచేతాః।
దుర్యోధనో భారతానాం కులఘ్నః
సోఽయం యుక్తో భవతాం కాలహేతుః॥ 2-86-3 (14762)
గృహే వసంతం గోమాయుం త్వం వై మోహాన్న బుధ్యసే।
దుర్యోధనస్య రూపేణ శృణు కావ్యాం గిరం మమ॥ 2-86-4 (14763)
మధు వై మాధ్వికో లబ్ధ్వా ప్రపాతం నైవ బుధ్యతే।
ఆరుహ్య తం మజ్జతి వా పతనం చాధిగచ్ఛతి॥ 2-86-5 (14764)
సోఽయం మత్తోఽక్షద్యూతేన మధువన్న పీరక్షతే।
ప్రపాతం బుధ్యతే నైవ వైరం కృత్వా మహారథైః॥ 2-86-6 (14765)
విదితం మే మహాప్రాజ్ఞ భోజేష్వేవాసమంజసం।
పుత్రం సంత్యక్తవాన్పూర్వం పౌరాణాం హితకాంయయా॥ 2-86-7 (14766)
అంధకా యాదవా భోజాః సమేతాః కంసమత్యజన్।
నియోగాత్తు హతే తస్మిన్కృష్ణేనామిత్రఘాతినా॥ 2-86-8 (14767)
ఏవం తే జ్ఞాతయః సర్వే మోదమానాః శతం సమాః।
త్వన్నియుక్తః సవ్యసాచీ నిగృహ్ణాతు సుయోధనం॥ 2-86-9 (14768)
నిగ్రహాదస్య పాదస్య మోదంతాం కురవః సుఖం।
కాకేనేమాంశ్చిత్రవర్హాఞ్శార్దూలాన్క్రోష్టుకేన చ।
క్రీణీష్వ పాండవాన్రాజన్మా మజ్జీః శోకసాగరే॥ 2-86-10 (14769)
త్యజేత్కులార్థే పురుషం గ్రామస్యార్థే కులం త్యజేత్।
గ్రామం జనపదస్యార్థే ఆత్మార్థే పృథివీం త్యజేత్॥ 2-86-11 (14770)
సర్వజ్ఞః సర్వభావజ్ఞః సర్వశత్రుభయంకరః।
ఇతి స్మ భాషతే కావ్యో జంభత్యాగే మహాఽసురాన్॥ 2-86-12 (14771)
హిరణ్యష్ఠీవినః కాంశ్చిత్పక్షిణో వనగోచరాన్।
గృహే కిల కృతావాసాఁల్లోభాద్రాజా న్యపీడయత్।
స చోపభోగలోభాంధో హిరణ్యార్థీ పరంతప॥ 2-86-13 (14772)
ఆయతిం చ తదాత్వం చ ఉభే సద్యో వ్యనాశయత్।
తదర్థకామస్తద్వత్త్వం మాద్రుహః పాండవాన్నృప॥ 2-86-14 (14773)
మోహాత్మా తప్స్యసే పశ్చాత్పత్రిహా పురుషో యథా।
జాతంజాతం పాండవేభ్యః పుష్పమాదత్స్వ భారత॥ 2-86-15 (14774)
మాలాకార ఇవారామే స్నేహం కుర్వన్పునః పునః।
వృక్షానంగారకారీవ మైనాద్యాక్షీః సమూలకాన్।
మా గమః సముతామాత్యః సబలశ్చ యమక్షయం॥ 2-86-16 (14775)
సమవేతాన్హి కః పార్థాన్ప్రతియుధ్యేత భారత।
మరుద్భిః సహితో రాజన్నపి సాక్షాన్మరుత్పతిః॥ 2-86-17 (14776)
ద్యూతం మూలం కలహస్యాభ్యుపైతి
మిథో భేదం మహతే దారుణాయ।
తదా స్థితోఽయం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రో
దుర్యోధనః సృజతే వైరముగ్రం॥ 2-86-18 (14777)
ప్రాతిపేయాః శాంతనవా భీమసేనాః సబాహ్నికాః।
దుర్యోధనాపరాధేన కృచ్ఛ్రం ప్రాప్స్యంతి సర్వశః॥ 2-86-19 (14778)
దుర్యోధనో మదేనైవ క్షేమం వ్యపోహతి।
విషాణం గౌరివ మదాత్స్వయమారుజతేత్మనః॥ 2-86-20 (14779)
యశ్చిత్తమన్వేతి పరస్య రాజన్
వీరః కవిః స్వామవమత్య దృష్టిం।
నావం సముద్ర ఇవ బాలనేత్రా-
మారుహ్య ఘోరే వ్యసనే నిమజ్జేత్॥ 2-86-21 (14780)
దుర్యోధనో గ్లహతే పాండవేన
ప్రీయాయసే త్వం జయతీతి తచ్చ।
అతినర్మా జాయతే సంప్రహారో
యతో వినాశః సముపైతి పుంసాం॥ 2-86-22 (14781)
ఆకర్షస్తేఽవాక్ఫలః సుప్రణీతో
హృది ప్రౌఢో మంత్రపదః సమాధిః।
యుధిష్ఠిరేణ కలహస్తవాయ-
మచింతితోఽభిమతః స్వబంధునా॥ 2-86-23 (14782)
ప్రాతిపేయాః శాంతనవాః శృణుధ్వం
కావ్యాం వాచం సంసది కౌరవాణాం।
వైశ్వానరం ప్రజ్వలితం సుఘోరం
మా యాస్యధ్వం మందమనుప్రపన్నః॥ 2-86-24 (14783)
యదా మన్యుం పాండవోఽజాతశత్రు-
ర్న సంయచ్ఛేదక్షమదాభిభూతః।
వృకోదరః సవ్యసాచీ యమౌ చ
కోఽత్ర ద్వీపః స్యాత్తుములే వస్తదానీం॥ 2-86-25 (14784)
మహారాజ ప్రభవస్త్వం ధనానాం
పురా ద్యూతాన్మనసా యావదిచ్ఛేః।
బహువిత్తాన్పాండవాంశ్చేజ్జయస్త్వం
కిం తే తత్స్యాద్వసు విందేహ పార్థాన్॥ 2-86-26 (14785)
జానీమహే దేవితం సౌబలస్య
వేద ద్యూతే నికృతిం పార్వతీయః।
యతః ప్రాప్తః శకునిస్తత్ర యాతు
మా యూయుధో భారత పాండవేయాన్॥ ॥ 2-86-27 (14786)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి షడశీతితమోఽధ్యాయః॥ 86॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-86-4 కావ్యం కవినా శుక్రేణోక్తాం నీతిగిరం॥ 2-86-5 మాధ్వికో మధుపణ్యవాన్। ప్రపాతం భృగుం ॥ 2-86-8 నియోగాద్దైవయోగాత్॥ 2-86-10 చిత్రవర్హాన్ మయూరాన్॥ 2-86-14 ఆయతిముత్తరకాలం। తదాత్వం సాంప్రతం। తత్తస్మాత్। అర్థకామో ధనకామః॥ 2-86-15 పత్రిహా పక్షిహా ॥ 2-86-21 బాలనేత్రామవ్యుత్పన్ననేతృకాం॥ 2-86-22 గ్లహతే పణం కరోతి। ప్రీయాయసే అతిశయేన ప్రీయసే॥ 2-86-23 ఆకర్షో ద్యూతం ॥ 2-86-26 జయః అజయః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 087
॥ శ్రీః ॥
2.87. అధ్యాయః 087
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన విదురోపాలంభః॥ 1॥ విదురేణ ధృతరాష్ట్రస్య హితోపదేశః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
దుర్యోధన ఉవాచ॥
పరేషామేవ యశసా శ్లోఘసే త్వం
సదా క్షత్తః కుత్సయంధార్తరాష్ట్రాన్।
జానీమహే విదుర యత్ప్రియస్త్వం
బాలానివాస్మానవమన్యసే నిత్యమేవ॥ 2-87-1 (14787)
స విజ్ఞేయః పురుషోఽన్యత్రకామో
నిందాప్రశంసే హి తథా యునక్తి।
జిహ్వాఽఽత్మనో హృదయస్థం వ్యనక్తి
జానీమహే త్వన్మనసః ప్రాతికూల్యం॥ 2-87-2 (14788)
ఉత్సంగే చ వ్యాల ఇవాహితోఽసి
మార్జరవత్పోషకం చోపహంసి।
భర్తృఘ్నం త్వాం న హి పాపీయ ఆహు-
స్తస్మాత్క్షత్తః కిం న బిభేషి పాపాత్॥ 2-87-3 (14789)
జిత్వా శత్రూన్ఫలమాప్తం మహద్వై
మాఽస్మాన్క్షత్తః పరుషామీహ వోచః।
ద్విషద్భిస్త్వం సంప్రయోగాభినందీ
ముహుర్దేషం యాసి నః సంప్రయోగాత్॥ 2-87-4 (14790)
అమిత్రతాం యాతి నరోఽక్షమం బ్రువ-
న్నిగూహతే గుహ్యమమిత్రసంస్తవే।
తదాశ్రితోఽపత్రప కిం ను బాధసే
యదిచ్ఛసి త్వం తదిహాభిభాషతసే॥ 2-87-5 (14791)
మా నోఽవమంస్థా విద్య మానస్తవేదం
శిక్షస్వ బుద్ధిం స్థవిరాణాం సకాశాత్।
యశో రక్షస్వ విదుర సంప్రణీతం
మా వ్యాపృతః పరకార్యేశు భూస్త్వం॥ 2-87-6 (14792)
అహం కర్తేతి విదూర మా చ మంస్థా
మా నో నిత్యం పరుషాణీహ వోచః।
న త్వాం పృచ్ఛామి విదుర యద్ధితం మే
స్వస్తి క్షత్తర్మా తితిక్షూన్ క్షిణ్ త్వం॥ 2-87-7 (14793)
ఏకః శాస్తా న ద్వితీయోఽస్తి శాస్తా
గర్భే శయానం పురుషం శాస్తి శాస్తా।
తేనానుశిష్టః ప్రవణాదివాంభో
యథా నియుక్తోఽస్తి తథా భవామి॥ 2-87-8 (14794)
భినత్తి శిరసా శైలమహిం భోజయతే చ యః।
ధీరేవ కురుతే తస్య కార్యాణామనుశాసనం।
యో బలాదనుశాస్తీహ సోఽమిత్రం తేన విందతి॥ 2-87-9 (14795)
మిత్రతామనువృత్తం తు సముపేక్షత్యపండితః।
దీప్య యః ప్రదీప్తాగ్నిం ప్రాచ్కిరం నాభిధావతి।
భస్మాపి న స విందేత శిష్టం క్వచన భారత॥ 2-87-10 (14796)
న వాసయేత్పారవర్గ్యం ద్విషంతం
విశేషతః క్షత్తరహితం మనుప్యం।
స యత్రేచ్ఛసి విదుర తత్ర గచ్ఛ
సుసాంత్వితా హ్యసతీ స్త్రీ జహాతి॥ 2-87-11 (14797)
విదుర ఉవాచ॥ 2-87-12x (1581)
ఏతావతా పురుషం యే త్యజంతి
తేషాం సఖ్యమంతవద్బ్రూహి రాజన్।
రాజ్ఞాం హి చిత్తాని పరిప్లుతాని
సాంత్వం దత్వా ముసలైర్ఘాతయంతి॥ 2-87-12 (14798)
అబాలత్వం మన్యసే రాజపుత్ర
బాలోఽహమిత్యేవ సుమందబుద్ధే।
యః సౌహృదే పురుషం స్థాపయిత్వా
పశ్చాదేనం దూషయతే స బాలః॥ 2-87-13 (14799)
న శ్రేయసే నీయతే మందబుద్ధిః
స్త్రీ శ్రోత్రియస్యేవ గృహే ప్రదుష్టా।
ధ్రువం న రోచేద్భరతర్షభస్య
పతిః కుమార్యా ఇవ షష్టివర్షః॥ 2-87-14 (14800)
అతః ప్రియం చేదనుకాంక్షసే త్వం
సర్వేషు కార్యేషు హితాహితేషు
స్త్రియశ్చ రాజంజడపంగుకాంశ్చ
పృచ్ఛ త్వం వై తాదృశాంశ్చైవ సర్వాన్॥ 2-87-15 (14801)
లభ్యతే ఖలు పాపీయాన్నరోఽను ప్రియవాగిహ।
అప్రియస్య హి పథ్యస్య వక్తా శ్రోతా చ దుర్లభః 2-87-16 (14802)
యస్తు ధర్మపరశ్చ స్యాద్ధిత్వా భర్తుః ప్రియాప్రియే।
అప్రియాణ్యాహ పథ్యాని తేన రాజా సహాయవాన్॥ 2-87-17 (14803)
అవ్యాధఇజం కటుజం తీక్ష్ణముష్ణం
యశోముషం పరుషం పూతిగంధిం।
సతాం పేయం యన్న పిబంత్యసంతో
మన్యుం మహారాజ పిబ ప్రశాంయ ॥ 2-87-18 (14804)
వైచిత్రవీర్యస్య యశో ధనం చ
వాంఛాంయహం సహపుత్రస్య శశ్వత్।
యథా తథా తేఽస్తు నమశ్చతేఽస్తు
మమాపి చ స్వస్తి దిశంతు విప్రాః॥ 2-87-19 (14805)
ఆశీవిషాన్నేత్రవిషాన్కోపయేన్న చ పండితః।
ఏవం తేఽహం వదామీదం ప్రయతః కురునందన॥ ॥ 2-87-20 (14806)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి సప్తాశీతితమోఽధ్యాయః॥ 87 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-87-3 పాపీయః పాపీయాంసం॥ 2-87-11 పారవర్గ్యం శత్రుపక్షజాతం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 088
॥ శ్రీః ॥
2.88. అధ్యాయః 088
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
సపత్నీభ్రాతృకస్య యుధిష్ఠిరస్య శకునినా పరాజయః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
శకునిరువాచ॥
బహువిత్తం పరాజైషీః పాండవానాం యుధిష్ఠిర।
ఆచక్ష్వ విత్తం కౌంతేయ యది తేఽస్త్యపరాజితం॥ 2-88-1 (14807)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-2x (1582)
మమ విత్తమసంఖ్యేయం యదహం వేద సౌబల।
అథ త్వం శకునే కస్మాద్విత్తం సమనుపృచ్ఛసి॥ 2-88-2 (14808)
అయుతం ప్రయుతం చైవ శంకుం పద్మం తథార్బుదం।
ఖర్వం శంఖం నిఖర్వం చ మహాపద్మం చ కోటయః॥ 2-88-3 (14809)
మధ్యం చైవ పరార్ధం చ సపరం చాత్ర పణ్యతాం।
ఏతన్మమ ధనం రాజంస్తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-88-4 (14810)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-5x (1583)
ఏతచ్ఛుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-5 (14811)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-6x (1584)
గవాశ్వం బహుధేనూకమసంఖ్యేయమజావికం।
యత్కించిదను పర్ణాశాం ప్రాక్ సింధోరపి సౌబల।
ఏతన్మమ ధనం సర్వం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-88-6 (14812)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-7x (1585)
ఏతచ్ఛుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-7 (14813)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-8x (1586)
పురం జనపదో భూమిరబ్రాహ్మణధనైః సహ।
అబ్రాహ్మణాశ్చ పురుషా రాజఞ్శిష్టం ధనం మమ।
ఏతద్రాజన్మమ ధనం తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-88-8 (14814)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-9x (1587)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-9 (14815)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-10x (1588)
రాజపుత్రా ఇమే రాజంఛోమంతే యైర్విభూషితాః।
కుండలాని చ నిష్కాశ్చ సర్వం రాజవిభూషణం।
ఏతన్మమ ధనం రాజంస్తేన దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-88-10 (14816)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-11x (1589)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-11 (14817)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-12x (1590)
శ్యామో యువా లోహితాక్షః సింహస్కంధో మహాభుజః।
నకులో గ్లహ ఏవైకీ విద్ధ్యేతన్మమ తద్ధనం॥ 2-88-12 (14818)
శకునిరువాచ। 2-88-13x (1591)
ప్రియస్తే నకులో రాజన్రాజపుత్రో యుధిష్ఠిర।
అస్మాకం వశతాం ప్రాప్తో భూయః కేనేహ దీవ్యసే॥ 2-88-13 (14819)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-14x (1592)
ఏవముక్త్వా తు తానక్షాఞ్శకునిః ప్రత్యదీవ్యత।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-14 (14820)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-15x (1593)
అయం ధర్మాన్సహదేవోఽనుశాస్తి
లోకే హ్యస్మిన్పండితాఖ్యాం గతశ్చ।
అనర్హతా రాజపుత్రేణ తేన
దీవ్యాంయహం చాప్రియవత్ప్రియేణ॥ 2-88-15 (14821)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-16x (1594)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-16 (14822)
శకునిరువాచ॥ 2-88-17x (1595)
మాద్రీపుత్రౌ ప్రియౌ రాజంస్తవేమౌ విజితౌ మయా।
గరీయాంసౌ తు మన్యే భీమసేనధనంజయౌ॥ 2-88-17 (14823)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 2-88-18x (1596)
అధర్మం చరసే నూనం యో నావేక్షసి వై నయం।
యో నః సుమనసాం మూఢ విభేదం కర్తుమిచ్ఛసి॥ 2-88-18 (14824)
శకునిరువాచ॥ 2-88-19x (1597)
గర్తే మత్తః ప్రపతతే ప్రమత్తః స్థాణుమృచ్ఛతి।
జ్యేష్ఠో రాజన్వ్రరిష్ఠోఽసి నమస్తే భరతర్షభ॥ 2-88-19 (14825)
స్వప్నే తాని న దృశ్యంతే జాగ్రతో వా యుధిష్ఠిర।
కితవా యాని దీవ్యంతః ప్రలపంత్యుత్కటా ఇవ॥ 2-88-20 (14826)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-21x (1598)
యో నః సంఖ్యే నౌరివ పారనేతా
జేతా రిపూణాం రాజపుత్రస్తరస్వీ।
అనర్హతా లోకవీరేణ తేన
దీవ్యాంయహం శకునే ఫాల్గునేన॥ 2-88-21 (14827)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-22x (1599)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-22 (14828)
శకునిరువాచ। 2-88-23x (1600)
అయం మయా పాండవానాం ధనిర్ధరః
పరాజితః పాండవః సవ్యసాచీ।
భీమేన రాజందయితేన దీవ్య
యత్కైతవం పాండవ తేఽవశిష్టం॥ 2-88-23 (14829)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-24x (1601)
యో నో నేతా యో యుధి నః ప్రణేతా
యథా వజ్రీ దానవశత్రురేకః।
తిర్యక్ప్రేక్షీ సన్నతభ్రూర్మహాత్మా
సింహస్కంధో యశ్చ సదాఽత్యమర్షీ॥ 2-88-24 (14830)
బలేన తుల్యో యస్యప పుమాన్న విద్యతే
గదాభృతామగ్ర్య ఇహారిమర్దనః।
అనర్హతా రాజపుత్రేణ తేన
దీవ్యాంయహం భీమసేనేన రాజన్॥ 2-88-25 (14831)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-26x (1602)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-26 (14832)
శకునిరువాచ। 2-88-27x (1603)
బహువిత్తం పరాజైషీర్భ్రాతౄంశ్చ సహయద్విపాన్।
ఆచక్ష్వ విత్తం కౌంతేయ యది తేఽస్త్యపరాజితం॥ 2-88-27 (14833)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-28x (1604)
అహం విశిష్టః సర్వేషాం భ్రాతౄణాం దయితస్తథా।
కుర్యామహం జితః కర్మ స్వయమాత్మన్యుపల్పుతే॥ 2-88-28 (14834)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-29x (1605)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వ్యవసితో నికృతిం సముపాశ్రితః।
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 2-88-29 (14835)
శకునిరువాచ। 2-88-30x (1606)
ఏతత్పాపిష్ఠమకరోర్యదాత్మానం పరాజయేః।
శిష్టే సతి ధనే రాజన్పాప ఆత్మపరాజయః॥ 2-88-30 (14836)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-31x (1607)
ఏవముక్త్వా మతాక్షస్తాన్ గ్లహే సర్వానవస్థితాన్।
పరాజయల్లోకవీరానుక్త్వా రాజ్ఞాం పృథక్ పృథక్॥ 2-88-31 (14837)
శకునిరువాచ॥ 2-88-32x (1608)
అస్తి తే వై ప్రియా రాజన్ గ్లహ ఏకోఽపరాజితః।
పణస్వ కృష్ణాం పాంచాలీం తయాత్మానం పునర్జయ॥ 2-88-32 (14838)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-88-33x (1609)
నైవ హ్రస్వా న మహతీ న కృశా నాతిరోహిణీ।
నీలకుంచితకశీ చ తయా దీవ్యాంయహం త్వయా॥ 2-88-33 (14839)
శారదోత్పలపత్రాక్ష్యా శారదోత్పలగంధయా।
శారదోత్పలసేవిన్యా రూపేణ శ్రీసమానయా॥ 2-88-34 (14840)
తథైవ స్యాదానుశంస్యాత్తథ స్యాద్రూపసంపదా।
తథా స్యాచ్ఛీలసంపత్త్యా యామిచ్ఛేత్పురుషః స్త్రియం॥ 2-88-35 (14841)
సర్వైర్గుణైర్హి సంపన్నామనుకూలాం ప్రియంవదాం।
యాదృశీం ధర్మకామార్థసిద్ధిమిచ్ఛేన్నరః స్త్రియం॥ 2-88-36 (14842)
చరమం సంవిశతి యా ప్రథమం ప్రతిబుధ్యతే।
ఆగోపాలావిపాలేభ్యః సర్వం వేద కృతాకృతం॥ 2-88-37 (14843)
ఆభాతి పద్మవద్వక్త్రం సస్వేదం మల్లికేవ చ।
వేదీమధ్యా దీర్ఘకేశీ తాంరాస్యా నాతిలోమశా॥ 2-88-38 (14844)
తయైవంవిధయా రాజన్పాంచాల్యాహం సుమధ్యమా।
గ్లహం దీవ్యామి చార్వంగ్యా ద్రౌపద్యా హంత సౌబల॥ 2-88-39 (14845)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-88-40x (1610)
ఏవముక్తే తు వచనే ధర్మరాజేన ధీమతా।
ధిగ్ధిగిత్యేవ వృద్ధానాం సభ్యానాం నిః సృతా గిరః॥ 2-88-40 (14846)
చుక్షుభే సా సభా రాజన్రాజ్ఞాం సంజత్రిరే శుచః।
భీష్మద్రోణకృపాదీనాం స్వేదశ్చ సమజాయత॥ 2-88-41 (14847)
శిరో గృహీత్వా విదురో గతసత్వ ఇవాభవత్।
ఆస్తే ధ్యాయన్నధోవక్త్రో నిః శ్వసన్నివ పన్నగః॥ 2-88-42 (14848)
`బాహ్లీకః సోమదత్తశ్చ ప్రాతిపేయశ్చ సంజయః।
ద్రౌణిర్భూరిశ్రవాశ్చైవ యుయుత్సుర్ధృతరాష్ట్రజః।
ఆసుర్వీక్ష్య త్వధోవక్త్రా నిశ్వసంత ఇవోరగాః'॥ 2-88-43 (14849)
ధృతరాష్ట్రస్తు సంహృష్టః పర్యపృచ్ఛత్పునః పునః।
కిం జితం కిం జితమితి హ్యాకారం నాభ్యరక్షత॥ 2-88-44 (14850)
జహర్ష కర్ణోఽతిభృశం సహ దుఃశాసనాదిభిః।
ఇతరేషాం తు సభ్యానాం నేత్రేభ్యః ప్రాపతంజలం॥ 2-88-45 (14851)
సౌబలస్త్వభిఘాయైవ జితకాశీ మదోత్కటః।
జితమిత్యేవ తానక్షాన్పురరేవాన్వపద్యత॥ ॥ 2-88-46 (14852)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి అష్టాశీతితమోఽధ్యాయః॥88॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-88-6 పర్ణాశా నదీ॥ 2-88-23 కైతవ కితవేభ్య ఆహర్తవ్యం ధనం॥ 2-88-46 జితకాశీ జయశోభీ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 089
॥ శ్రీః ॥
2.89. అధ్యాయః 089
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుశ్శాసనేన ద్రౌపద్యాః సభాం ప్రత్యానయనం॥ 1॥ ద్రౌపద్యా సభ్యాన్ప్రతి ప్రశ్నః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
దుర్యోధన ఉవాచ॥
ఏహి క్షత్తర్ద్రౌపదీమానస్వ
ప్రియాం భార్యాం సంమతాం పాండవానాం।
సంమార్జతాం వేశ్మ పరైతు శీఘ్రం
తత్రాస్తు దాసీభిరపుణ్యశీలా॥ 2-89-1 (14853)
విదుర ఉవాచ॥ 2-89-2x (1611)
దర్విభాషం భాషితం త్వాదృశేన
న మంద సంబుద్ధ్యసి పాశబద్ధః।
ప్రపాతే త్వం లంబమానో న వేత్సి
వ్యాఘ్రాన్మృగః కోపయసేఽతివేలం॥ 2-89-2 (14854)
ఆశీవిషాస్తే శిరసి పూర్ణకోపా మహావిషాః।
మా కోపిష్ఠాః సుమందాత్మన్మా గమస్త్వం యమక్షయం॥ 2-89-3 (14855)
న హి దాసీత్వమాపన్నా కృష్ణా భవితుమర్హతి।
జనీశేన హి రాజ్ఞైషా పణే న్యస్తేతి మే మతిః॥ 2-89-4 (14856)
అయం దత్తే వేణురివాత్మఘాతీ
ఫలం రాజా ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రః।
ద్యూతం హి వైరాయ మహాభయాయ
మత్తో న బుధ్యత్యయమంతకాలం॥ 2-89-5 (14857)
నారుంతుదః స్యాన్న నృశంసవాదీ
న హీనతాః పరమభ్యాదదీత।
యయాస్య వాచా పర ఉద్విజేత
న తాం వదేదుశతీ పాపలోక్యాం॥ 2-89-6 (14858)
సముచ్చరంత్యతివాదాశ్చ వక్త్రా-
ధ్యౌరాహతః శౌచతి రాత్ర్యహాని।
పరస్య నామర్మసు తే పతంతి
తాన్పండితో నావసృజేత్పరేషు॥ 2-89-7 (14859)
అజో హి శస్త్రమగిలత్కిలైకః
శస్త్రే విపన్నే శిరసాస్య భూమౌ।
నికృంతనం స్వస్య కంఠస్య ఘోరం
తద్వద్వేరం మా కృథాః పాండుపుత్రైః॥ 2-89-8 (14860)
న కించిదిత్థం ప్రవదంతి పార్థా
వనేచరం వా గృహమేధినం వా।
తపస్వినం వా పరిపూర్ణవిద్యం
భషంతి హైవం శ్వనరాః సదైవ॥ 2-89-9 (14861)
ద్వారం సుఘోరం నరకస్య జిహ్యం
న బుధ్యతే ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రః।
తమన్వేతారో బహవః కురూణాం
ద్యూతోదయే సహ దుఃశాసనేన॥ 2-89-10 (14862)
మజ్జంత్యలాబూని శిలాః ప్లవంతే
ముహ్యంతి నావోంభసి శశ్వదేవ।
మూఢో రాజా ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రో
న మే వాచః పథ్యరూపాః శృణోతి॥ 2-89-11 (14863)
అంతో నూం భవితాయం కరూణాం
సుదారుణః సర్వహరో వినాశః।
వాచః కావ్యాః సుహృదాం పథ్యరూపా
న శ్రూయంతే వర్ధతే లోభ ఏవ॥ 2-89-12 (14864)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-13x (1612)
ధిగస్తు క్షత్తారమితి బ్రువాణో
దర్పేణ మత్తో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రః।
అవైక్షత ప్రాతికామీం సభాయా-
మువాచ చైనం పరమార్యమధ్యే॥ 2-89-13 (14865)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-89-14x (1613)
త్వం ప్రాతికామింద్రౌపదీమానయస్వ
న తే భయం విద్యతే పాండవేభ్యః।
క్షత్తా హ్యయం వివదత్యేవ భీతో
న చాస్మాకం వృద్ధికామః సదైవ॥ 2-89-14 (14866)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-15x (1614)
ఏవముక్తః ప్రాతికామీ స సూతః
ప్రాయాచ్ఛీఘ్రం రాజవచో నిశంయ।
ప్రవిశ్య చ శ్వేవ హి సింహగేష్ఠం
సమాసదన్మహిషీం పాండవానాం॥ 2-89-15 (14867)
ప్రాతికాంయువాచ। 2-89-16x (1615)
యుధిష్ఠిరో ద్యూతమదేన మత్తో
దుర్యోధనో ద్రౌపది త్వామజైషీత్।
సా త్వం ప్రపద్యస్వ ధృతరాష్ట్రస్య వేశ్మ
నయామి త్వాం కర్మణి యాజ్ఞసేని॥ 2-89-16 (14868)
ద్రౌపద్యువాచ॥ 2-89-17x (1616)
కథం త్వేవం వదసి ప్రాతికామి-
కో హి దీవ్యేద్భార్యయా రాజపుత్రః।
మూడో రాజా ద్యూతమదేన మత్తో
హ్యభూన్నాన్యత్కైతవమస్య కించిత్॥ 2-89-17 (14869)
ప్రాతికాంయువాచ॥ 2-89-18x (1617)
యదా నాభూత్కైతవమన్యదస్య
తదాఽదేవీత్పాండవోఽజాతశత్రుః।
న్యస్తాః పూర్వం భ్రాతరస్తేన రాజ్ఞా
స్వయం చాత్మా త్వమథో రాజపుత్రి॥ 2-89-18 (14870)
ద్రౌపద్యువాచ॥ 2-89-19x (1618)
గచ్ఛ త్వం కితవం గత్వా సభాయాం పృచ్ఛ సూతజ।
కిం తు పూర్వం పరాజైషీరాత్మానమథవా ను మాం॥ 2-89-19 (14871)
ఏతజ్జ్ఞాత్వా సమాగచ్ఛ తతో మాం నయం సూతజ।
జ్ఞాత్వా చికీర్షితమహం రాజ్ఞో యాస్యామి దుఃఖితా॥ 2-89-20 (14872)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-21x (1619)
సభాం గత్వా స చోవాచ ద్రౌపద్యస్తద్వచస్తదా।
యుధిష్ఠిరం నరేనద్రాణాం మధ్యే స్థితమిదం వచః॥ 2-89-21 (14873)
కస్యేశో నః పరాజైషీరితి త్వామాహ ద్రౌపదీ।
కిం ను పూర్వం పరాజైషీరాత్మానమథవాపి మాం॥ 2-89-22 (14874)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-23x (1620)
యుధిష్ఠిరస్తు నిశ్చేతా గతసత్వ ఇవాభవత్।
న తం సూతం ప్రత్యువాచ వచనం సాధ్వసాధు వా॥ 2-89-23 (14875)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-89-24x (1621)
ఇహైవాగత్య పాంచాలీ ప్రశ్నమేనం ప్రభాషతాం।
ఇహైవ సర్వే శృణ్వంతు తస్యాశ్చైతస్య యద్వచః॥ 2-89-24 (14876)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-25x (1622)
స గత్వా రాజభవనం దుర్యోధనవశానుగః।
ఉవాచ ద్రౌపదీం సూతః ప్రాతికామీ వ్యథన్నివ॥ 2-89-25 (14877)
సభ్యాస్త్వమీ రాజపుత్ర్యాహ్వయంతి
మన్యే ప్రాప్తః సంశయః కౌరవాణాం।
న వై సమృద్దిం పాలయతే లఘీయాన్
యస్త్వాం సభాం నేష్యతి రాజపుత్రి॥ 2-89-26 (14878)
ద్రౌపద్యువాచ॥ 2-89-27x (1623)
ఏవం నూనం వ్యదధాత్సంవిధాతా
స్పర్శావుభౌ స్పృశతో వృద్ధబాలౌ।
ధర్మం త్వేకం పరమం ప్రాహ లోకే
స నః శమం ధాస్యతి గోప్యమానః॥ 2-89-27 (14879)
సోఽయం ధర్మో మా త్యగాత్కౌరవాన్వై
సభ్యాన్గత్వా పృచ్ఛ ధర్ంయం వచో మే।
తే మాం బ్రూయుర్నిశ్చితం తత్కరిష్యే
ధర్మాత్మానో నీతిమంతో వరిష్ఠాః॥ 2-89-28 (14880)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-29x (1624)
శ్రుత్వా సూతస్తద్వచో యాజ్ఞసేన్యాః
సభాం గత్వా ప్రాహ వాక్యం తదానీం।
అధోముఖాస్తే న చ కించిదూచు-
ర్నిర్బంధం తం ధార్తరాష్ట్రస్య బుద్ధ్వా॥ 2-89-29 (14881)
యుధిష్ఠిరస్తు తచ్ఛ్రుత్వా దుర్యోధనచికీర్షితం।
ద్రౌపద్యాః సంమతం దూతం ప్రాహిణోద్భరతర్షభ॥ 2-89-30 (14882)
ఏకవస్త్ర త్వధోనీవో రోదమానా రజస్వలా।
సభామాగంయ పాంచాలి శ్వశురస్యాగ్రతో భవ॥ 2-89-31 (14883)
అథ త్వామాగతాం దృష్ట్వా రాజపుత్రీం సభాం తదా।
సభ్యాః సర్వే వినిందేరన్మనోర్భిర్ధృతరాష్ట్రజం॥ 2-89-32 (14884)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-33x (1625)
స గత్వా త్వరితం దూతః కృష్ణాయా భవనం నృప।
న్యవేదయన్మతం ధీమాంధర్మరాజస్య నిశ్చితం॥ 2-89-33 (14885)
పాండవాశ్చ మహాత్మానో దీనా దుఃఖసమన్వితాః।
సత్యేనాతిపరీతాంగా నోదీక్షంతే స్మ కించన॥ 2-89-34 (14886)
తతస్త్వేషాం ముఖమాలోక్య రాజా
దుర్యోధనః సూతమువాచ హృష్టః।
ఇహైవైతామానయ ప్రాతికామిన్
ప్రత్యక్షమస్యాః కురవో బ్రువంతః॥ 2-89-35 (14887)
తతః సూతస్తస్య వశానుగామీ
భీతశ్చ కోపాద్ద్రుపదాత్మజాయాః।
విహాయ మానం పునరేవ సభ్యా-
నువాచ కృష్ణాం కిమహం బ్రవీమి॥ 2-89-36 (14888)
దూర్యోధన ఉవాచ। 2-89-37x (1626)
దుఃశాసనైష మమ సూతపుత్రో
వృకోదరాదుద్విజతేఽల్పచేతాః।
స్వయం ప్రగృహ్యానయ యాజ్ఞసేనీం
కిం తే కరిష్యంత్యవశాః సపత్నాః॥ 2-89-37 (14889)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-38x (1627)
తతః సముత్థాయ స రాజపుత్రః
శ్రుత్వా భ్రాతుః శాసనం రక్తదృష్టిః।
ప్రవిశ్య తద్వేశ్మ మహారథానా-
మిత్యబ్రవీద్ద్రౌపదీం రాజపుత్రీం॥ 2-89-38 (14890)
ఏహ్యేహి పాంచాలి రాజపుత్రీం।
దుర్యోధనం పశ్య విముక్తలజ్జా।
కురూన్భజస్వాయతపత్రనేత్రే
ధర్మేణ లబ్ధాఽసి సభాం పరైహి॥ 2-89-39 (14891)
తతః సముత్థాయ సుదూర్మనాః సా
వివర్ణమామృజ్య ముఖం కరేణ।
ఆర్తా ప్రదుద్రావ యతః స్త్రియస్తా
వృద్ధస్య రాజ్ఞః కురుపుంగవస్య॥ 2-89-40 (14892)
తతో జవేనాభిససార రోషా-
ద్దుఃశాసనస్తామభిగర్జమానః।
దీర్ఘేషు నీలేష్వథ చోర్మిమత్సు
జగ్రాహ కేశేషు నరేంద్రపత్నీం॥ 2-89-41 (14893)
యే రాజసూయావభృథే జలేన
మహాక్రతౌ మంత్రపూతేన సిక్తాః।
తే పాండవానాం పరిభూయ వీర్యం
బలాత్ప్రమృష్టా ధృతరాష్ట్రజేన ॥ 2-89-42 (14894)
స తాం పరాకృష్య సభాసమీప-
మానీయ కృష్ణామతిదీర్ఘకేశీం।
దుఃశాసనో నాథవతీమనాథవ-
చ్చకర్ష వాయుః కదలీమివార్తాం॥ 2-89-43 (14895)
సా కృష్ణమాణా నమితాంగయష్టిః
శనైరువాచాథ రజస్వలాఽస్మి।
ఏకం చ వాసో మమ మందబుద్ధే
సభాం నేతుం నార్హసి మామనార్య॥ 2-89-44 (14896)
తతోఽబ్రవీత్తాం ప్రసభం నిగృహ్య
కేశేశు కృష్ణేషు తదా స కృష్ణాం।
కృష్ణం చ జిష్ణుం చ హరిం నరం చ
త్రాయాయ విక్రోశతి యాజ్ఞసేని॥ 2-89-45 (14897)
రజస్వలా వా భవ యాజ్ఞసేని
ఏకాంబరా వాప్యథవా వివస్త్రా।
ద్యూతే జితా చాసి కృతాఽసి దాసీ
దాసీషు వాసశ్చ యథోపజోషం॥ 2-89-46 (14898)
వైశంపాయన ఉవాచ। 2-89-47x (1628)
ప్రకీర్ణకేశీ పతితార్ధవస్త్రా
దుఃశాసనేన వ్యవధూయమానా।
హీమత్యమర్షేణ చ దహ్యమానా
శనైరిదం వాక్యమువాచ కృష్ణా॥ 2-89-47 (14899)
ద్రౌపద్యువాచ। 2-89-48x (1629)
ఇమే సమాయాముపనీతశాస్త్రాః
క్రియావంతః సర్వ ఏవేంద్రకల్పాః।
గురుస్థానా గురవశ్చైవ సర్వే
తేషామగ్రే నోత్సహే స్థాతుమేవం॥ 2-89-48 (14900)
నశంసకర్మంస్త్వమనార్యవృత
మా మా వివస్త్రాం కురు మా వికార్షీః।
న మర్షయేయుస్తవ రాజపుత్రాః
సేంద్రాపి దేవా యది తే సహాయాః॥ 2-89-49 (14901)
ధర్మే స్థితో ధర్మసుతో మహాత్మా
ధర్మశ్చ సూక్ష్మో నిపుణోపలక్ష్యః।
వాచాపి భర్తుః పరమాణుమాత్ర-
మిచ్ఛామి దోషం న గుణాన్విసృజ్య॥ 2-89-50 (14902)
ఇదం త్వకార్యం కురువీరమధ్యే
రజస్వలాం యత్పరికర్షసే మాం।
న చాపి కశ్చిత్కురుతేఽత్ర కుత్సాం
ధ్రువం తవేదం మతమభ్యుపేతః॥ 2-89-51 (14903)
ధిగస్తు నష్టః ఖలు భారతానాం
ధర్మస్తథా క్షత్రవిదాం చ వృత్తం।
యత్ర హ్యతీతాం కురుధర్మవేలాం
ప్రేక్షంతి సర్వే కురవః సభాయాం॥ 2-89-52 (14904)
ద్రోణస్య భీష్మస్య చ నాస్తి సత్త్వం
క్షత్తుస్తథైవాస్య చనాస్తి సత్త్వం
క్షత్తుస్తథైవాస్య మహాత్మనోపి।
న లక్షయంతి కురువృద్ధముఖ్యాః॥ 2-89-53 (14905)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-54x (1630)
తథా బ్రువంతీ కరుణం సుమధ్యమా
భర్తౄన్కటాక్షైః కుపితానపశ్యత్।
సా పాండవాన్కోపపరీతదేహా-
న్సందీపయామాస కటాక్షపాతైః॥ 2-89-54 (14906)
హృతేన రాజ్యేన తథా ధనేన
రత్నైశ్చ ముఖ్యైర్న తథా బభూవ।
యథా త్రపాకోపసమీరితేన
కృష్ణాకటాక్షేణ బభూవ దుఃఖం॥ 2-89-55 (14907)
దుఃశాసనశ్చాపి సమీక్ష్య కృష్ణా-
మవేక్షమాణాం కృపణాన్పతీంస్తాన్।
ఆధూయ వేగేన విసంజ్ఞకల్పా-
మువాచ దాసీతి హసన్సశబ్దం॥ 2-89-56 (14908)
కర్ణస్తు తద్వాక్యమతీవ హృష్టః
సంపూజయామాస హసన్సశబ్దం।
గాంధారరాజః సుబలస్య పుత్ర-
స్తథైవ దుఃశాసనమభ్యనందత్॥ 2-89-57 (14909)
సభ్యాస్తు యే తత్ర బభూవురన్యే
తాభ్యామృతే ధార్తరాష్ట్రేణ చైవ।
తేషామభూద్దుః ఖమతీవ కృష్ణాం
దృష్ట్వా సభాయాం పరికృష్యమాణాం॥ 2-89-58 (14910)
భీష్మ ఉవాచ। 2-89-59x (1631)
న ధర్మసౌక్ష్ంయాత్సుభగే వివేక్తుం
శక్రోమి తే ప్రశ్నమిమం యథావత్।
అస్వాంయశక్తః పణితుం పరస్వం
స్త్రియాశ్చ భర్తుర్వశతాం సమీక్ష్య॥ 2-89-59 (14911)
త్యజేత సర్వాం పృథివీం సమృద్ధాం
యుధిష్ఠిరో ధర్మమథో న జహ్యాత్।
ఉక్తం జితోఽస్మీతి చ పాండవేన
తస్మాన్న శక్నోమి వివేక్తుమేతత్॥ 2-89-60 (14912)
ద్వ్యూతేఽద్వితీయః శకునిర్నరేషు
కుంతీసుతస్తేన నిసృష్టకామః।
న మన్యతే తాం నికృతిం యుధిష్ఠిర-
స్తస్మాన్ తే ప్రశ్నమిమం బ్రవీమి॥ 2-89-61 (14913)
ద్రౌపద్యువాచ। 2-89-61x (1632)
ఆహూయ రాజా కుశలైరనార్యై-
ర్దుష్టాత్మభిర్నైకృతికైః సభాయాం।
ద్యూతప్రియైర్నాతికృతప్రయత్నః
కస్మాదయం నామ నిసృష్టకామః॥ 2-89-62 (14914)
అశుద్ధభావైర్నికృతిప్రవృత్తై-
రబుధ్యమానః కురుపాండవాగ్ర్యః।
సంభూయ సర్వైశ్చ జితోఽపి యస్మా-
త్పశ్చాదయం కైతవమభ్యుపేతః॥ 2-89-63 (14915)
తిష్ఠంతి చేమే కురవః సభాయా-
మీశాః సుతానాం చ తథా స్నుపాణాం।
సమీక్ష్య సర్వే మమ చాపి వాక్యం
విబ్రూత మే ప్రశ్నమిమం యథావత్॥ 2-89-64 (14916)
న సా సభా యత్ర న సంతి వృద్ధా
న తే వృద్ధా యే న వదంతి ధర్మం।
నాసౌ ధర్మో యత్ర న సత్యమస్తి
న తత్సత్యం యచ్ఛలేనానువిద్ధం॥ 2-89-65 (14917)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-89-66x (1633)
తథా బ్రువంతీం కరుణం రుదంతీ-
మవేక్షమాణాం కృపణాన్పతీంస్తాన్।
దుఃశాసనః పరుషాణ్యప్రియాణి
వాక్యాన్యువాచామధురాణి చైవ॥ 2-89-66 (14918)
తాం కృష్యమాణాం చ రజస్వలాం చ
స్రస్తోత్తరీయామతదర్హమాణాం।
వృకోదరః ప్రేక్ష్య యుధిష్ఠిరం చ
చకార కోపం పరమార్తరూపః॥ ॥ 2-89-67 (14919)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి ఏకోననవతితమోఽధ్యాయః॥ 89॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-89-17 కైతవం కితవేభ్యో దేయం ధనం॥ 2-89-27 స్పర్శో సుఖదుఃఖే వృద్ధబాలౌ స్పృశతః ప్రాప్నుతః । శమం స్వాస్థ్యం॥ 2-89-41 ఊర్మిమత్సు ప్రవహన్నదీజలవన్నింనోన్నతేషు ॥ 2-89-49 సేంద్రపి సేంద్రా అపి॥ 2-89-64 విబ్రూత విస్పష్ట బ్రూత నతు భఈష్మవత్సందిగ్ధమితి భావః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 090
॥ శ్రీః ॥
2.90. అధ్యాయః 090
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
భౌమవచనం॥ 1॥ వికర్ణవచనం॥ 2॥ దుఃశాసనేన ద్రౌపదీవస్త్రాపహారః॥3॥ శ్రీకృష్ణప్రసాదాత్ ద్రౌపద్యః వస్త్రరాశిప్రాదుర్భావః॥ 4॥ విదురవచనం॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
భీమ ఉవాచ।
భవంతి గేహే బంధక్యః కితవానాం యుధిష్ఠిర।
భవంతి దీవ్యంతి దయా చైవాస్తి తావస్వపి॥ 2-90-1 (14920)
కాశ్యో యద్ధనమాహార్షీద్ద్రవ్యం యచ్చాన్యదుత్తమం।
తథాఽన్యే పృథివీపాలా యాని రత్నాన్యుపాహరన్॥ 2-90-2 (14921)
వాహనాని ధనం చైవ కవచాన్యాయుధాని చ।
రాజ్యమాత్మా వయం చైవ కైతవేన హృతం పరైః॥ 2-90-3 (14922)
న చ మే తత్ర కోపోఽభూత్సర్వస్యేశో హి నో భవాన్।
ఇమం త్వతిక్రమం మన్యో ద్రౌపదీ యత్ర పణ్యతే॥ 2-90-4 (14923)
ఏషా హ్యనర్హతీ బాలా పాండవాన్ప్రాప్య కౌరవైః।
త్వత్కృతే క్లిశ్యతే క్షుద్రైర్నృశంసైరకృతాత్మభిః॥ 2-90-5 (14924)
అస్యాః కృతే మన్యురయం త్వయి రాజన్నిపాత్యతే।
బాహూ తే సంప్రధక్ష్యామి సహదేవాగ్నిమానయః॥ 2-90-6 (14925)
అర్జున ఉవాచ। 2-90-7x (1634)
న పురా భీమసేన త్వమీదృశీర్వదితా గిరః।
పరైస్తే నాశితం నూనం నృశంసైర్ధర్మగౌరవం॥ 2-90-7 (14926)
న సకామాః పరో కార్యా ధర్మమేవాచరోత్తమం।
భ్రాతరం ధార్మికం జ్యేష్ఠం కోఽతివర్తితుమర్హతి॥ 2-90-8 (14927)
ఆహూతో హి పరై రాజా క్షాత్రం వ్రతమనుస్మరన్।
దీవ్యతే పరకామేన తన్నః కీర్తికరం మహత్॥ 2-90-9 (14928)
భీమసేన ఉవాచ॥ 2-90-10x (1635)
ఏవమస్మిన్కృతం విద్యాం యది నాహం ధనంజయ।
దీప్తేఽగ్నౌ సహితౌ బాహూ నిర్దహేయం బలాదివ॥ 2-90-10 (14929)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-11x (1636)
తథా తాందుః ఖితాందృష్ట్వా పాండవాంధృతరాష్ట్రజః।
కృష్యమాణాం చ పాంచాలీం వికర్ణ ఇదమబ్రవీత్॥ 2-90-11 (14930)
యాజ్ఞసేన్యా యదుక్తం తద్వాక్యం విబ్రూత పార్థివాః।
అవివేకేన వాక్యస్య నరకః సద్య ఏవ నః॥ 2-90-12 (14931)
భీష్మశ్చ ధృతరాష్ట్రశ్చ కురువృద్ధతమావుభౌ।
సమేత్య నాహతుః కించిద్విదురశ్చ మహామతిః॥ 2-90-13 (14932)
భారద్వాజశ్చ సర్వేషామాచార్యః కృప ఏవ చ।
కుత ఏతావపి ప్రశ్నం నాహతుర్ద్విజసత్తమౌ॥ 2-90-14 (14933)
యే త్వన్యే పృథివీపాలాః సమేతాః సర్వతోదిశం।
కామక్రోధౌ సముత్సృజ్య తే బ్రువంతు యథామతి॥ 2-90-15 (14934)
యదితం ద్రౌపదీ వాక్యముక్తవత్యసకృచ్ఛుభా।
విమృశ్య కస్య కః పక్షః పార్థివా వదతోత్తరం॥ 2-90-16 (14935)
వాశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-17x (1637)
ఏవం స బహుశః సర్వానుక్తవాంస్తాన్సభాసదః।
న చ తే పృథివీపాలాస్తమూచుః సాధ్వసాధు వా॥ 2-90-17 (14936)
ఉక్త్వాఽసకృత్తథా సర్వాన్వికర్ణః పృథివీపతీన్।
పాణౌ పాణిం వినిష్పిష్య నిఃశ్వసన్నిదమబ్రవీత్॥ 2-90-18 (14937)
విబ్రూత పృథివీపాలా వాక్యం మా వా కథంచని।
మన్యే న్యాయ్యం యదత్రాహం తద్వి వక్ష్యామి కౌరవాః॥ 2-90-19 (14938)
చత్వార్యాహుర్నశ్రేష్ఠా వ్యసనాని మహీక్షితాం।
మృగయాం పానమక్షాంశ్చ గ్రాంయే చైవాతిరక్తతాం॥ 2-90-20 (14939)
ఏతేషు హి నరః సక్తో ధర్మముత్సృజ్య వర్తతే।
యథాఽయుక్తేన చ కృతాం క్రియాం లోకో న మన్యతే॥ 2-90-21 (14940)
తథేయం పాండుపుత్రేణ వ్యసనే వర్తతా భృశం।
సమాహూతేన కితవైరాస్థితో ద్రౌపదీపణః॥ 2-90-22 (14941)
సాధారణీ చ సర్వేషాం పాండవానామనిందితా।
జితేన పూర్వం చానేన పాండవేన కృతః పణః॥ 2-90-23 (14942)
ఇయం చ కీర్తితా కృష్ణా సౌబలేన పణార్థినా।
ఏతత్సర్వం విచార్యాహం మన్యే న విజితామిమాం॥ 2-90-24 (14943)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-25x (1638)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా మహాన్నాదః సభ్యానాముదతిష్ఠత।
వికర్ణం శంసమానానాం సౌబలం చాపి నిందతాం॥ 2-90-25 (14944)
తస్మిన్నుపరతే శబ్దే రాధేయః క్రోధమూర్ఛితః।
ప్రగృహ్య రుచిరం బాహుమిదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-90-26 (14945)
కర్ణ ఉవాచ॥ 2-90-27x (1639)
దృశ్యంతే వై వికర్ణేహ వైకృతాని బహూన్యపి।
తజ్జాతస్తద్వినాశాయ యథాఽగ్నిరరణిప్రజః॥ 2-90-27 (14946)
ఏతే న కించిదప్యాహుశ్చోదితా హ్యపి కృష్ణయా।
ధర్మేణ విజితామేతాం మన్యంతే ద్రపదాత్మజాం॥ 2-90-28 (14947)
త్వం తు కేవలబాల్యేన ధార్తరాష్ట్ర విదీర్యసే।
యద్బ్రవీషి సభాంధ్యే బాలః స్థవిరభాషితం॥ 2-90-29 (14948)
న చ ధర్మ యథావత్త్వం కృష్ణాం చ జితేతి సుమందధీః।
యద్బ్రవీషి జితాం కృష్ణాం న జితేతి సుమందధీః॥ 2-90-30 (14949)
కథం హ్యవిజితాం కృష్ణాం మన్యసే ధృతరాష్ట్రజ।
యదా సభాయాం సర్వస్వం న్యస్తవాన్పాండవాగ్రజః॥ 2-90-31 (14950)
అభ్యంతర చ సర్వస్వే ద్రౌపదీ భరతర్షభ।
ఏవం ధర్మజితాం కృష్ణాం మన్యసే న జితాం కథం॥ 2-90-32 (14951)
కీర్తితా ద్రౌపదీ వాచా అనుజ్ఞాతా చ పాండవైః।
భవత్యవిజితా కేన హేతునైషా మతా తవ॥ 2-90-33 (14952)
మన్యసే వా సభామేతామానీతామేకవాససం।
అధర్మేణేతి తత్రాపి శృణు మే వాక్యముత్తమం॥ 2-90-34 (14953)
ఏకో భర్తా స్త్రియా దేవైర్విహితః కురునందన।
ఇయం త్వనేకవశగా బంధకీతి వినిశ్చితా॥ 2-90-35 (14954)
అస్యాః సభామానయనం న చిత్రమితి మే మతిః।
ఏకాంబరధరత్వం వాఽప్యథవాఽపి వివస్త్రతా॥ 2-90-36 (14955)
యచ్చైషాం ద్రవిణం కించిద్య చైషా యే చ పాండవాః।
సౌబలేనేహ తత్సర్వం ధర్మేణ విజితం వసు॥ 2-90-37 (14956)
దుఃశాసన సుబాలోఽయం వికర్ణః ప్రాజ్ఞవాదికః।
పాండవానాం చ వాసాంసి ద్రౌపద్యాశ్చాప్యుపాహర॥ 2-90-38 (14957)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-39x (1640)
తచ్ఛ్రుత్వా పాండవాః సర్వే స్వాని వాసాంసి భారత।
అవకీర్యోత్తరీయాణి సభాయాం సముపావిశన్॥ 2-90-39 (14958)
తతో దుఃశాసనో రాజంద్రౌపద్యా వసనం బలాత్।
సభామధ్యే సభాక్షిప్య వ్యపాక్రష్టుం ప్రచక్రమే॥ 2-90-40 (14959)
`ఆకృష్యమాణే వసనే విలలాప సుదుఃఖితా।
జ్ఞాతం మయా విసిష్ఠేన పురా గీతం మహాత్మనా॥ 2-90-41 (14960)
మహత్యాపది సంప్రాప్తే స్మర్తవ్యో భగవాన్హరిః।
ఇతి నిశ్చిత్య మనసా శరణాగతవత్సలం।
ఆకృష్యమాణే వసనే ద్రౌపదీ కృష్ణమస్తరత్॥ 2-90-42 (14961)
శంఖచక్రగదాపాణే ద్వారకానిలయాచ్యుత।
గోవింద పుండరీకాక్ష రక్ష మాం శరణాగతాం॥ 2-90-43 (14962)
హా కృష్ణ ద్వారకావాసిన్క్వాసి యాదవందన।
ఇమామవస్థాం సంప్రాప్తామనాథాం కిముపేక్షసే॥ 2-90-44 (14963)
గోవింద ద్వారకావాసిన్కృష్ణ గోపీజనప్రియ।
కౌరవైః పరిభూతాం మాం కిం న జానాసి కేశవ'॥ 2-90-45 (14964)
హే నాథ హే రమానాథ వ్రజనాథార్తినాశన।
కౌరవార్ణవగ్నాం మాముద్ధరస్వ జనార్దన॥ 2-90-46 (14965)
కృష్ణకృష్ణ మహాయోగిన్విశ్వాత్మన్విశ్వ్భావన।
ప్రపన్నాం పాహి గోవింద కురమధ్యేఽవసీదతీం॥ 2-90-47 (14966)
ఇత్యనుస్మృత్య కృష్ణం సా హరిం త్రిభువనేశ్వరం।
ప్రారుదద్దుః ఖితా రాజన్ముఖమాచ్ఛాద్య భామినీ॥ 2-90-48 (14967)
తస్య ప్రసాద్ద్రౌపద్యాః కృష్ణమాణేఽంబరే తదా।
తద్రూపమపరే వస్త్రం ప్రాదురాసీదనేకశః॥ 2-90-49 (14968)
నానారాగవిరాగాణి వసనాన్యథ వై ప్రభో।
ప్రాదుర్భవంతి శతశో ధర్మస్య పరిపాలనాత్॥ 2-90-50 (14969)
తతో హలహలాశబ్దస్తత్రాసీద్ఘోరదర్శనః।
తదద్భుతతమం లోకే వీక్ష్య సర్వే మహీభృతః॥ 2-90-51 (14970)
శశంసుర్ద్రౌపదీం తత్ర కుత్సంతో ధృతరాష్ట్రజం।
`ధిగ్ధిగిత్యశివాం వాచముత్సృజన్కౌరవాన్ప్రతి'॥ 2-90-52 (14971)
యదా తు వాససాం రాశిః సభామధ్యే సమాచితః'।
తదా దుఃశాసనః శ్రాంతో వ్రీడితః సముపావిశత్ 2-90-53 (14972)
శశాప తత్ర భీమస్తు రాజమధ్యే బృహత్స్వనః।
క్రోధాద్విస్ఫురమాణౌష్ఠో వినిష్పిష్య కరే కరం॥ 2-90-54 (14973)
భీమ ఉవాచ॥ 2-90-55x (1641)
ఇదం మే వాక్యమాదధ్వం క్షత్రియా లోకవాసినః।
నోక్తపూర్వం నరైరన్యైర్న చాన్యో యద్వదిష్యతి॥ 2-90-55 (14974)
యద్యేతదేవముక్త్వాఽహం న కుర్యాం పృథివీశ్వరాః।
పితామహానాం పూర్వేషాం నాహం గతిమవాప్నుయాం॥ 2-90-56 (14975)
అస్య పాపస్య దుర్బుద్ధేర్భారతాపసదస్య చ।
న పిబేయం బలాద్వక్షో భిత్త్వా చేద్రుధిరం యుధి॥ 2-90-57 (14976)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-58x (1642)
తస్య తే తద్వచః శ్రుత్వా రౌద్రం లోమప్రహర్షణం॥
ప్రచక్రుర్బహులాం పూజాం కుసంతో ధృతరాష్ట్రజం॥ 2-90-58 (14977)
న విబ్రువంతి కౌరవ్యాః ప్రశ్నమేతమితి స్మ హ।
సుజనః క్రోశతి స్మాత్ర ధృతరాష్ట్రం విగర్హయన్॥ 2-90-59 (14978)
విదుర ఉవాచ।
ద్రౌపదీ ప్రశ్నముక్త్వైవం రోరవీతి త్వనాథవత్। 2-90-60 (14979)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-61x (1643)
తస్య తే తద్వచః శ్రుత్వా రౌద్రం లోమప్రహర్షణం।
న చ విబ్రూత తం ప్రశ్నం సభ్యా ధర్మోఽత్ర పీడ్యతే॥ 2-90-61 (14980)
సభాం ప్రపద్యతే ప్రశ్నః ప్రజ్వలన్నివ హవ్యవాద్।
తం వై సత్యేన ధర్మేణ సభ్యాః ప్రశమయంత్యుత॥ 2-90-62 (14981)
ధర్ంయం ప్రశ్నమతో బ్రూయాదార్యః సత్యేన మానవః।
విబ్రూయుస్తత్ర తం ప్రశ్నం కామక్రోధబలాతిగాః॥ 2-90-63 (14982)
వికర్ణేన యథాప్రజ్ఞముక్తః ప్రశ్నో నరాధిపాః।
భవంతోఽపి హి తం ప్రశ్నం విబ్రువంతు యథామతి॥ 2-90-64 (14983)
యో హి ప్రశ్నం న విబ్రూయాద్ధర్మదర్శీ సభాం గతః।
అనృతే యా ఫలావాప్తిస్తస్యాః సోఽర్ధం సమశ్నుతే॥ 2-90-65 (14984)
యః పునర్వితథం బ్రూయాద్ధర్మదశీం సభాం గతః।
అనృతస్య ఫలం కృత్స్నం స ప్రాప్నోతీతి నిశ్చయః॥ 2-90-66 (14985)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
ప్రహ్లాదస్య చ సంవాదం మునేరాంగిరసస్య చ॥ 2-90-67 (14986)
ప్రహ్లాదో నామ దైత్యేంద్రస్తస్య పుత్రో విరోచనః।
కన్యాహేతోరాంగిరసం సుధన్వానముపాద్రవత్॥ 2-90-68 (14987)
అహం జ్యాయానహం జ్యాయానితి కన్యేప్సయా తదా।
తయోర్దేవనమత్రాసీత్ప్రాణయోరితి నః శ్రుతం॥ 2-90-69 (14988)
తయోః ప్రశ్నవివాదోఽభూత్ప్రహ్లాదం తావపృచ్ఛతాం।
జ్యాయాన్క ఆవయోరేకః ప్రశ్నం ప్రబ్రూహి మా మృషా॥ 2-90-70 (14989)
స వై వివదనాద్భీతః సుధన్వానం విలోకయన్।
తం సుధన్వాబ్రవీత్క్రుద్ధో బ్రహ్మదండ ఇవ జ్వలన్॥ 2-90-71 (14990)
యది వై వక్ష్యసి మృషా ప్రహ్లాదాథ న వక్ష్యసి॥
శతఘా తే శిరో వజ్రీ వజ్రేణ ప్రహరిష్యతి॥ 2-90-72 (14991)
సుధన్వనా తథోక్తః సన్వ్యథితోఽశ్వత్థపర్ణవత్।
జగామ కశ్యపం దైత్యః పరిప్రష్టుం మహౌజసం॥ 2-90-73 (14992)
ప్రహ్లాద ఉవాచ॥ 2-90-74x (1644)
త్వం వై ధర్మస్య విజ్ఞాతా దైవస్యేహాసురస్య చ।
బ్రాహ్మణస్య మహాభాగ ధర్మకృచ్ఛ్రమిదం శృణు॥ 2-90-74 (14993)
యో వై ప్రశ్నం న విబ్రూయాద్వితథం చైవ నిర్దిశేత్।
కే వై తస్య పరే లోకాస్తన్మమాచక్ష్వ పృచ్ఛతః॥ 2-90-75 (14994)
కశ్యప ఉవాచ॥ 2-90-76x (1645)
జానన్నవిబ్రువన్ప్రశ్నాన్కామాత్క్రోధాద్భయాత్తథా।
సహస్రం వారుణాన్పాశానాత్మని ప్రతిముంచతి॥ 2-90-76 (14995)
సాక్షీ వా విబ్రువన్సాక్ష్యం గోకర్ణశిథిలశ్వరన్।
సహస్రం వారుణాన్పాశానాత్మని ప్రతిముంజతి॥ 2-90-77 (14996)
తస్య సంవత్సరే పూర్ణే పాశ ఏకః ప్రముచ్యతే।
తస్మాత్సత్యం తు వక్తవ్యం జానతా సత్యముంజసా॥ 2-90-78 (14997)
విద్ధో ధర్మో హ్యధర్మేణ సభాం యత్రోపపద్యతే।
న చాస్య శల్యం కృంతంతి విద్ధాస్తత్ర సభాసదః॥ 2-90-79 (14998)
అర్ధం హరతి వై శ్రేష్ఠః పాదో భవతి కర్తృషు।
పాదశ్చైవ సభాసత్సు యే న నిందంతి నిందితం॥ 2-90-80 (14999)
అనేనా భవతి శ్రేష్ఠో ముచ్యంతే చ సభాసదః।
ఏనో గచ్ఛతి కర్తారం నిందార్హో యత్ర నింద్యతే॥ 2-90-81 (15000)
వితథం తు వదేయుర్యే ధర్మం ప్రహ్లాద పృచ్ఛతే।
ఇష్టాపూర్తం చ తే ఘ్ంతి సప్తసప్త పరావరాన్॥ 2-90-82 (15001)
హృతస్వస్య హి యద్దుఃఖం హతపుత్రస్య చైవ యత్।
ఋణినః ప్రతి యచ్చైవ స్వార్థాద్ధష్టస్య చైవ యత్॥ 2-90-83 (15002)
స్త్రియాః పత్యా విహీనాయా రాజ్ఞా గ్రస్తస్య చైవ యత్।
అపుత్రాయాశ్చ యద్దుఃఖం వ్యాఘ్రాఘ్రాతస్య చైవ యత్॥ 2-90-84 (15003)
అధ్యూఢాయాశ్చ యద్దుఃఖం వ్యాఘ్రాఘ్రాతస్య చైవ యత్॥
ఏతాని వై సమాన్యాహుర్దుఃఖాని త్రిదివేశ్వరాః॥ 2-90-85 (15004)
తాని సర్వాణి దుఃఖాని ప్రాప్నోతి వితథం బ్రువన్।
సమక్షదర్శనాత్సాక్షీ శ్రవణాచ్చేతి ధారణాత్॥ 2-90-86 (15005)
తస్మాత్సత్యం బ్రువత్సాక్షీ ధర్మార్థాభ్యాం న హీయతే।
కశ్యపస్య వచః శ్రుత్వా ప్రహ్లాదః పుత్రమబ్రవీత్॥ 2-90-87 (15006)
శ్రేయాన్సుధన్వా త్వత్తో వై మత్తః శ్రేయాంస్తథాంగిరాః।
మాతా సుధన్వాఽయం ప్రాణానామీశ్వరస్తవ॥
విరోచన సుధన్వాఽయం ప్రాణానామీశ్వరస్తవ॥ 2-90-88 (15007)
సుధన్వోవాచ। 2-90-89x (1646)
పుత్రస్నేహం పిరత్యజ్య యస్త్వం ధర్మే వ్యవస్థితః।
అనుజానామి తే పుత్రం జీవత్వేవ శతం సమాః॥ 2-90-89 (15008)
విదుర ఉవాచ। 2-90-90x (1647)
ఏవం వై పరమం ధర్మం శ్రుత్వా సర్వే సభాసదః।
యథాప్రశ్నం తు కృష్ణాయా మన్యధ్వం తత్ర కిం పరం॥ 2-90-90 (15009)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-90-91x (1648)
విదురస్య వచః శ్రుత్వా నోచుః కించన పార్థివాః।
కర్ణో దుఃశాసనం త్వాహ కృష్ణం దాసీం గృహాన్నయ॥ 2-90-91 (15010)
తాం వేపమానాం సవ్రీడాం ప్రలపంతీం స్మ పాండవాన్।
దుఃశాసనః సభామధ్యే విచకర్ష తపస్వినీం॥ ॥ 2-90-92 (15011)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి నవతితమోఽధ్యాయః॥ 90॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-90-20 గ్రాంయే స్త్రీభోగీ॥ 2-90-41 ఆకృష్యమాణే వసనే ద్రౌపద్యా చింతితో హరిః। గోవింద ద్వారకాన్వాసిన్కృష్ణ గో పీజనప్రియ। కౌరవైః పరిభూతాం మాం కిం జ జానాసి కేశవ। ఇతి ఝ.పాఠః॥ 2-90-77 గోకర్ణశిథిల ఉభయక్షస్పర్శీ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 091
॥ శ్రీః ॥
2.91. అధ్యాయః 091
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ద్రౌపదీవచనం॥ 1॥ యుధిష్ఠిరేణైవ ద్రౌపదీప్రశ్నస్యోత్తరం వక్తవ్యమితి భీష్మవచనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ద్రౌపద్యువాచ॥
పురస్తాత్కరణీయం మే న కృతం కార్యముత్తరం।
విహ్వలాఽస్మి కృతాఽనేన కర్షతా బలినా బలాత్॥ 2-91-1 (15012)
అభివాదం కరోంయేషాం కురూణాం కురుసంసది।
న మే స్యాదపరాధోఽయం తదిదం న కృతం మయా॥
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-91-2 (15013)
సా తేన చ సమాధూతా దుఃఖేన చ తపస్వినీ।
పతితా విలలాపేదం సభాయామతథోచితా॥ 2-91-3 (15014)
ద్రౌపద్యువాచ। 2-91-4x (1649)
స్వయంవరే యాస్మి నృపైదృష్టా రంగే సమాగతైః।
న దృష్టపూర్వా చాన్యత్ర సాఽహమద్య సభాం గతా॥ 2-91-4 (15015)
యాం న వాయుర్న చాదిత్యో దృష్టవంతౌ పురా గృహే।
సాఽహమద్య సభామధ్యే దృష్టాస్మి జనసంసది॥ 2-91-5 (15016)
యాం న మృష్యంతి వాతేన స్పృశ్యమానాం గృహే పురా।
స్పృశ్యమానాం సహంతేఽద్య పాండవాస్తాం దూరాత్మనా॥ 2-91-6 (15017)
మృష్యంతి కురవశ్చేమే మన్యే కాలస్య పర్యయం।
స్నుషాం దుహితరం చైవ క్లిశ్యమానామనర్హతీం॥ 2-91-7 (15018)
కింన్వతః కృపణం భూయో యదహం స్త్రీ సతీ శుభా।
సభామధ్యం విగాహేఽద్య క్వ ను ధర్మో మహీక్షితాం॥ 2-91-8 (15019)
ధర్ంయం స్త్రియం సభాం పూర్వే న నయంతీతి నః శ్రుతం।
స నష్టః కౌరవేయేషు పూర్వో ధర్మః సనాతనః॥ 2-91-9 (15020)
కథం హి భార్యా పాండునాం పార్షతస్య స్వసా సతీ।
వాసుదేవస్య చ సఖీ పార్థివానాం సభామియాం॥ 2-91-10 (15021)
తామిమాం ధర్మరాజస్య భార్యాం సదృశవర్ణజాం।
బ్రూత దాసీమదాసీం వా తత్కరిష్యామి కౌరవాః। 2-91-11 (15022)
అయం మాం సుదృఢం క్షుద్రః కౌరవాణాం యశోహరః.
క్లిశ్నాతి నాహం తత్సోఢుం క్షుద్రః కౌరవాణాం యశోహరః। 2-91-12 (15023)
జితాం వాఽప్యజితాం వాపి మన్యధ్వం మాం యథా నృపాః।
తథా ప్రత్యుక్తమిచ్ఛామి తత్కరిష్యామి కౌరవాః॥ 2-91-13 (15024)
భీష్మ ఉవాచ॥ 2-91-14x (1650)
ఉక్తవానస్మి కల్యాణి ధర్మస్య పరమా గతిః।
లోకే న శక్యతే జ్ఞాతుమపి విజ్ఞైర్మహాత్మభిః॥ 2-91-14 (15025)
బలవాంశ్చ యథా ధర్మం లోకే పశ్యతి పురుషః॥
స ధర్మో ధర్మవేలాయాం భవత్యభిహతః పరః॥ 2-91-15 (15026)
న వివేక్తుం చ తే ప్రశ్నమిమం శక్నోమి నిశ్చయాత్।
సూక్ష్మత్వాద్గహనత్వాచ్చ కార్యస్యాస్య చ గౌరవాత్॥ 2-91-16 (15027)
నూనమంతః కులస్యాస్య భవితా న చిరాదివ।
తథా హి కురవః సర్వే లోభమోహపరాయణాః॥ 2-91-17 (15028)
కులేషు జాతాః కల్యాణి వ్యసనైరాహతా భృశం।
ధర్ంయాన్మార్గాన్న చ్యవంతే యేషాం నస్త్వం బధూః స్థితా॥ 2-91-18 (15029)
ఉపపన్నం చ పాంచాలి తవేదం వృత్తమీదృశం।
యత్కృచ్ఛ్రమపి సంప్రాప్తా ధర్మమేవాన్వవేక్షసే॥ 2-91-19 (15030)
ఏతే ద్రోణాదయశ్చైవ వృద్ధా ధర్మవిదో జనాః।
శూన్యైః శరీరైస్తిష్ఠంతి గతాసవ ఇవానతాః॥ 2-91-20 (15031)
యుధిష్ఠిరస్తు ప్రశ్నోఽస్మిన్ప్రమాణమితి మే మతిః।
అజితాం వా జితాం వేతి స్వయం వ్యాఖ్యాతుమర్హతి॥ ॥ 2-91-21 (15032)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి ఏకనవతితమోఽధ్యాయః॥91 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 092
॥ శ్రీః ॥
2.92. అధ్యాయః 092
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనవచనం॥ 1॥ దుర్యోధనేన ద్రౌపదీం ప్రతి నిజోరౌ ప్రదర్శితే భీమేన తద్భేదనప్రతిజ్ఞా॥2॥ అర్జునాదిభిః కర్ణాదిహననప్రతిజ్ఞా॥ 3॥ ద్రౌపద్యా దుర్యోధనాదీనాం శాపదానసమయే అంతరిక్షాత్పుష్పవృష్టిః॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తథా తు దృష్ట్వా బహు తత్ర దేవీం
రోరూయమాణాం కురరీమివార్తాం।
నోచుర్వచః సాధ్వథవాఽప్యసాధు
మహీక్షితో ధార్తరాష్ట్రస్య భీతాః॥ 2-92-1 (15033)
దృష్ట్వా తథా పార్థివపుత్రపౌత్రాం-
స్తూష్ణీంభూతాంధృతరాష్ట్రస్య పుత్రః।
స్మయన్నివేదం వచనం బభాషే
పాంచాలరాజస్య సుతాం తదానీం॥ 2-92-2 (15034)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-92-3x (1651)
తిష్ఠత్వయం ప్రశ్న ఉదారసత్వే
భీమేఽర్జునే సహదేవే తథైవ।
పత్యౌ చ తే నకులే యాజ్ఞసేని
వదంత్వేతే వచనం త్వత్ప్రసూతం॥ 2-92-3 (15035)
అనీశ్వరం విబ్రువంత్వార్యమధ్యే
యుధిష్ఠిరం తవ పాంచాలి హేతోః।
కుర్వంతు సర్వే చానృతం ధర్మరాజం
పాంచాలి త్వం మోక్ష్యసే దాసభావాత్॥ 2-92-4 (15036)
ధర్మే స్థితో ధర్మసుతో మహాత్మా
స్వయం చేదం కథయత్వింద్రకల్పః।
ఈశో వా తే హ్యనీశోఽథవైష
వాక్యాదస్య క్షిప్రమేకం భజస్వ॥ 2-92-5 (15037)
సర్వే హీమే కౌరవేయాః సభాయాం
దుఃఖాంతరే వర్తమానాస్తవైవ।
న విబ్రువంత్యార్యసత్వా యథావ-
త్పతీంశ్చ తే సమవేక్ష్యాల్పభాగ్యాన్॥ 2-92-6 (15038)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-7x (1652)
తతః సభ్యాః కురురాజస్య తస్య
వాక్యం సర్వే ప్రశశంసుస్తథోచ్చైః।
చేలావేధాంశ్చాపి చక్రుర్నదంతో
హాహేత్యాసీదపి చైవార్తనాదః॥ 2-92-7 (15039)
శ్రుత్వా తుం తద్వాక్యమనోహరం త-
ద్ధర్షశ్చాసీత్కౌరవాణాం సభాయాం।
సర్వే చాసన్పార్థివాః ప్రీతిమంతః
కురుశ్రేష్ఠం ధార్మికం పూజయంతః॥ 2-92-8 (15040)
యుధిష్ఠిరం చ తే సర్వే సముదైక్షంత పార్థివాః।
కిం ను వక్ష్యతి ధర్మజ్ఞ ఇతి సాచీకృతాననాః॥ 2-92-9 (15041)
కిం ను వక్ష్యతి బీభత్సురజితో యుధి పాండవః।
భీమసేనో యమౌ చోభౌ భృశం కౌతూహలాన్వితాః॥ 2-92-10 (15042)
తస్మిన్నుపరతే శబ్దే భీమసేనోఽబ్రవీదిదం।
ప్రగృహ్య రుచిరం దివ్యం భుజం చందనచర్చితం॥ 2-92-11 (15043)
యద్యేష గురురస్మాకం ధర్మరాజో మహామనాః।
న ప్రభుః స్యాత్కులస్యాస్య న వయం మర్షయేమహి॥ 2-92-12 (15044)
ఈశో నః పుణ్యతపసాం ప్రాణానామపి చేశ్వరః।
మన్యతే జితమాత్మానం యద్యేష విజితా వయం॥ 2-92-13 (15045)
న హి ముచ్యేత మే జీవన్పదా భూమిముపస్పృశన్।
మర్త్యధర్మా పరామృశ్య పాంచాల్యా మూర్ధజానిమాన్॥ 2-92-14 (15046)
పశ్యధ్వం హ్యాయతౌ వృత్తౌ భుజౌ మే పరిఘావివ।
నైతయోరంతరం ప్రాప్య ముచ్యేతాపి శతక్రతుః॥ 2-92-15 (15047)
ధర్మపాశసితస్త్వేవమధిగచ్ఛామి సంకటం।
గౌరవేణ నిరుద్ధశ్చ నిగ్రహాదర్జునస్య చ॥ 2-92-16 (15048)
ధర్మరాజనిసృష్టస్తు సింహః క్షుద్రమృగానివ।
ధార్తరాష్టారానిమాన్పాపాన్నిష్పషేయం తలాసిభిః॥ 2-92-17 (15049)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-18x (1653)
తమువాచ తదా భీష్మో ద్రోణో విదుర ఏవ చ।
క్షంయతామిదమిత్యేవం సర్వం సంభావ్యతే త్వయి॥ 2-92-18 (15050)
కర్ణ ఉవాచ॥ 2-92-19x (1654)
త్రయః కిలేమే హ్యధనా భవంతి।
దాసః పుత్రశ్చాస్వతంత్రా చ నారీ।
దాసస్య పత్నీ త్వధనస్య భద్రే
హీనశ్వరా దాసధనం చ సర్వం॥ 2-92-19 (15051)
ప్రవిశ్య రాజ్ఞః పరివారం భజస్వ
తత్తే కార్యం శిష్టమాదిశ్యతేఽత్ర।
ఈశాస్తు సర్వే తవ రాజపుత్రి
భవంతి వై ధార్తరాష్ట్రా న పార్థాః॥ 2-92-20 (15052)
అన్యం వృణీష్వ పతిమాశు భామిని
యస్మాద్దాస్యం న లభసి దేవనేన।
అవాచ్యా వై పతిషు కామవృత్తి-
ర్నిత్యం దాస్యే విదితం తత్తవాస్తు॥ 2-92-21 (15053)
పరాజితో నకులో భీమసేనో
యుధిష్ఠరః సహదేవార్జునౌ చ।
దాసీభూతా త్వం హి వై యాజ్ఞసేని
పరాజితాస్తే పతయో నైవ సంతి॥ 2-92-22 (15054)
ప్రయోజనం జన్మని కిం న మన్యతే
పరాక్రమం పౌరుషం చైవ పార్థటః।
పాంచాల్యస్య ద్రుపదస్యాత్మజామిమాం
సభామధ్యే యో వ్యదేవీద్గ్లహేషు॥ 2-92-23 (15055)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-24x (1655)
తద్వై శ్రుత్వా భీమసేనోఽత్యమర్షీ
భృశం నిశశ్వాస తదాఽర్తరూపః।
రాజానుగో ధర్మపాశానుబద్ధో
దహన్నివైనం క్రోధసంరక్తదృష్టిః॥ 2-92-24 (15056)
భీమ ఉవాచ॥ 2-92-25x (1656)
నాహం కుప్యే సూతపుత్రస్య రాజ-
న్నేష సత్యం దాసధర్మః ప్రదిష్టః।
కిం విద్విషో వై మామేవం వ్యాహరేయు-
ర్నాదేవీస్త్వం యద్యనయా నరేంద్ర॥ 2-92-25 (15057)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-26x (1657)
భీమసేనవచః శ్రుత్వా రాజా దుర్యోధనస్తదా।
యుధిష్ఠిరమువాచేదం తూష్ణీంభూతమచేతనం॥ 2-92-26 (15058)
భీమార్జునౌ యమౌ చైవ స్థితౌ తే నృప శాసనే।
ప్రశ్నం బ్రూహి చ కృష్ణాం త్వమజితాం యది మన్యసే॥ 2-92-27 (15059)
ఏవముక్త్వా తు కౌన్యేయమపోహ్య వసనం స్వకం।
స్మయన్నివేక్ష్య పాంచాలీమైశ్వర్యమదమోహితః॥ 2-92-28 (15060)
కదలీదండసదృశం సర్వలక్షణసంయుతం।
గజహస్తప్రతీకాశం వజ్రప్రతిమగౌరవం॥ 2-92-29 (15061)
అభ్యుత్స్మయిత్వా రాధేయం భీమమాధర్షయన్నివ।
ద్రౌపద్యాః ప్రేక్షమాణాయాః సవ్యమూరుమదర్శయత్॥ 2-92-30 (15062)
భీమసేనస్తమాలోక్య నేత్రే ఉత్ఫాల్య లోహితే।
ప్రోవాచ రాజమధ్యే తం సభాం విశ్రావయన్నివ॥ 2-92-31 (15063)
పితృభిః సహ సాలోక్యం మా స్మ గచ్ఛేద్వృకోదరః।
యద్యేతమూరుం గదయా న భింద్యాం తే మహాహవే॥ 2-92-32 (15064)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-33x (1658)
క్రుద్ధస్య తస్య సర్వేభ్యః స్రోతోభ్యః పావకార్చిషః।
వృక్షస్యేవ వినిశ్వేరుః కోటరేభ్యః ప్రదహ్యతః॥ 2-92-33 (15065)
విదుర ఉవాచ॥ 2-92-34x (1659)
పరం భయం పశ్యత భీమసేనా-
త్తద్బుధ్యధ్వం పార్థివాః ప్రాతిపేయాః।
దైవేరితో నూనమయం పురస్తా-
త్పరోఽనయో భరతేషూదపాది॥ 2-92-34 (15066)
అతిద్యూతం కృతమిదం ధార్తరాష్ట్ర
యస్మాత్స్త్రియం వివదధ్వం సభాయాం।
యోగక్షేమౌ నశ్యతో వః సమగ్రౌ
పాపాన్మంత్రాన్కురవో మంత్రయంతి॥ 2-92-35 (15067)
ఇమం ధర్మం కురవో జానతాశు
ధ్వస్తే ధర్మే పరిషత్సంప్రదుష్యేత్।
ఇమాం చేత్పూర్వం కితవోఽగ్లహిష్య-
దీశోఽభవిష్యదపరాజితాత్మా॥ 2-92-36 (15068)
స్వప్నే యథైతద్విజితం ధనం స్యా-
దేవం మన్యే యస్య దీవ్యత్యనీశః।
గాంధారరాజస్య వచో నిశంయ
ధర్మాదస్మాత్కురవో మాఽపయాత॥ 2-92-37 (15069)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-92-38x (1660)
భీమస్య వాక్యే తద్వదేవార్జునస్య
స్థితోఽహం వై యమయోశ్చైవమేవ।
యుధిష్ఠిరం తే ప్రవదంత్వనీశ-
మథో దాస్యాన్మోక్షసే యాజ్ఞసేని॥ 2-92-38 (15070)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-92-39x (1661)
ఈశో రాజా పూర్వమాసీద్గ్లహే నః
కుంతీసుతో ధర్మరాజో మహాత్మా।
ఈశస్త్వయం కస్య పరాజితాత్మా
తజ్జానీధ్వం కురవః సర్వ ఏవ॥ 2-92-39 (15071)
`కర్ణ ఉవాచ॥ 2-92-40x (1662)
దుశ్శాసన నిబోధేదం వచనం వై ప్రభాషితం।
కిమనేన చిరం వీర నయస్వ ద్రపదాత్మజాం।
దాసీభావేన భుంక్ష్వ త్వం యథేష్టం కురునందన॥ 2-92-40 (15072)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-41x (1663)
తతో గాంధారరాజస్య పుత్రః శకునిరబ్రవీత్।
సాధు కర్ణ మహాబాహో యథేష్టం క్రియతామితి॥ 2-92-41 (15073)
తతో దుశ్శాసనస్తూర్ణం ద్రుపదస్య సుతాం బలాత్।
ప్రవేశయితుమారబ్ధః స చకర్ష దురాత్మవాన్॥
తతో విక్రోశతి తదా పాంచాలీ వరవర్ణినీ॥ 2-92-42 (15074)
ద్రౌపద్యువాచ। 2-92-44x (1664)
పరిత్రాయస్వ మాం భీష్ణ ద్రోణ ద్రౌణే తథా కృప।
పరిత్రాయస్వ విదుర ధర్మిష్ఠో ధర్మవత్సల॥ 2-92-44 (15075)
ధృతరాష్ట్ర మహారాజ పరిత్రాయస్వ వై స్నుషాం।
గాంధారి త్వం మహాభాగే సర్వజ్ఞే సర్వదర్శిని।
పిరత్రాయస్వ మాం భీరుం సుయోధనభయార్దితాం॥ 2-92-45 (15076)
త్వమార్యే వీరజనని కిం మాం పశ్యసి యాదవీం।
క్లిశ్యమానామనార్యేణ న త్రాయసివ వధూం స్వకాం॥ 2-92-46 (15077)
యది లాలప్యమానాం మాం న కశ్చిత్కించిదబ్రవీత్।
హా హతాఽస్మి సుమందాత్మా సుయోధనవశం గతా॥ 2-92-47 (15078)
న వై పాండుర్నరపతిర్న ధర్మో న చ దేవరాట్।
న చాయుర్నాశ్వినౌ వాఽపి పరిత్రాయంతి వై స్నుషాం॥
ధిక్కష్టం యది జీవేయం మందభాగ్యా పతివ్రతా॥ 2-92-48 (15079)
విదుర ఉవాచ॥ 2-92-50x (1665)
శృణోమి వాక్యం తవ రాజపుత్రి
నేమే పార్థాః కించిదపి బ్రువంతి।
సా త్వం ప్రియార్థం శృణు వాక్యమేత-
ద్యదుచ్యతే పాపమతిః కృతఘ్నః॥ 2-92-50 (15080)
సుయోధనః సానుచరః సుదుష్టః
సహైవ రాజా నికృతః సూనునా చ
యద్యేష వాచం మహదుచ్యమానాం
న శ్రోష్యతే పాపమతిః సుదుష్టః॥ 2-92-51 (15081)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-52x (1666)
ఇత్యేవముక్త్వా ద్రుపదస్య పుత్రీం
క్షత్తాఽబ్రవీద్ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రం। 2-92-52 (15082)
మా క్లిశ్యతాం వై ద్రుపదస్య పుత్రీం
మా త్వం చరీం ద్రక్ష్యసి రాజపుత్ర॥ 2-92-53 (15083)
విదుర ఉవాచ॥ 2-92-54x (1667)
యద్యేవం త్వం మహారాజ సంక్లేశయసి ద్రౌపదీం।
అచిరేణైవ కాలేన పుత్రస్తే సహ మంత్రిభిః।
గమిష్యతి క్షయం పాపః పాండవక్షయకారణాత్॥ 2-92-54 (15084)
భీమార్జునాభ్యాం క్రుద్ధాభ్యాం మాద్రీపుత్రద్వయేన చ।
తస్మాన్నివారయ సుతం మా వినాశం విచింతయ॥ 2-92-55 (15085)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-56x (1668)
ఏతచ్ఛుత్వా మందబుద్ధిర్నోత్తరం కించిదబ్రవీత్।
తతో దుర్యోధనస్తత్ర దైవమోహబలాత్కృతః॥ 2-92-56 (15086)
అచింత్య క్షత్తుర్వచనం హర్షేణాయతలోచనః।
ఊరూ దర్శయతే పాపో ద్రౌపద్యా వై ముహుర్ముహుః॥ 2-92-57 (15087)
ఊరౌ సందర్శ్యమానే తు నిరీక్ష్య తు సుయోధనం।
వృకోదరస్తదాలోక్య నేత్రే చోల్ఫాల్య లోహితే॥ 2-92-58 (15088)
ఏతత్సమీక్ష్యాత్మని చావమానం
నియంయ మన్యుం బలనాన్స మానీ।
రాజానుజః సంసది కౌరవాణాం
వినిష్క్రమన్వాక్యమువాచ భీమః॥ 2-92-59 (15089)
అహం దుర్యోధనం హంతా కర్ణం హంతా ధనంజయః।
శకునిం చాక్షకితవం సహదేవో హనిష్యతి॥ 2-92-60 (15090)
ఇదం చ భూయో వక్ష్యామి సభామధ్యే బృహద్వచః।
సత్యం దేవాః కరిష్యంతి యన్నో యుద్ధం భవిష్యతి॥ 2-92-61 (15091)
సుయోధనమిమం పాపం హంతాఽస్మి గదయా యుధి।
శిరః పాదేన చాస్యాహమధిష్ఠాస్యామి భూతలే॥ 2-92-62 (15092)
వక్షః శూరస్య నిర్వాస్య పరుషస్య దురాత్మనః।
దుశ్శాసనస్య రుధిరం పాస్యామి మృగరాడివ॥ 2-92-63 (15093)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-92-64x (1669)
భీమసేన న తే సంతి యేషాం వైరం త్వయా సహ।
నందా గృహేషు న బుద్ధ్యంతే మహద్భయం॥ 2-92-64 (15094)
నైవ వాచా వ్యవసితం భీమ విజ్ఞాయతే సతాం।
యది స్థాస్యంతి సంగ్రామే క్షత్రధర్మేణ వై సహ॥ 2-92-65 (15095)
దుర్యోధనస్య కర్ణస్య శకునేశ్చ దురాత్మనః।
దుశ్శాసనచతుర్థానాం భూమిః పాస్యతి శోణితం॥ 2-92-66 (15096)
అసూయితారం వక్తారం ప్రహృష్టానాం దురాత్మనాం।
భీమసేన నియోగాత్తే హంతాఽహం కర్ణమాహవే॥ 2-92-67 (15097)
కర్ణం కర్ణానుగాంశ్చైవ రణే హంతాఽస్మి పత్రిభిః।
యే చాన్యే విప్రయోత్స్యంతి బుద్ధిమోహేన మాం నృపాః।
తాన్స్మ సర్వంఛితైర్బాణైర్నేతాఽస్మి యమసాదనం॥ 2-92-68 (15098)
చలేద్వి హిమవాన్స్థానాన్నిష్ప్రభః స్యాద్దివాకరః।
శైత్యం సోమాత్ప్రణశ్యేత మత్సత్యం విచలేద్యది॥ 2-92-69 (15099)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-70x (1670)
ఉత్యుక్తవతి పార్థే తు శ్రీమాన్మాద్రవతీసుతః।
ప్రగృహ్య విపులం బాహుం సహదేవః ప్రతాపవాన్॥ 2-92-70 (15100)
సౌబలస్య వధప్రేప్సురిదం వచనమబ్రవీత్।
క్రోధసంరక్తనయనో నిశ్వస్య చ ముహుర్ముహుః॥ 2-92-71 (15101)
సహదేవ ఉవాచ॥ 2-92-72x (1671)
యానక్షాన్మన్యసే మూఢ గాంధారాణాం యశోహర।
నైతే హ్యక్షాః శితా వాణాస్త్వయైతే సమరే ధృతాః॥ 2-92-72 (15102)
యథా చైవోక్తవాన్భీమస్త్వాముద్దిశ్య సబాంధవం।
కర్తాఽహం కర్మణా చాస్య కురుకార్యాణి సర్వశః।
యది స్థస్యాసి సంగ్రామే క్షత్రధర్మేణ సౌబల॥ 2-92-73 (15103)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-74x (1672)
సహదేవవచః శ్రుత్వా నకులోఽపి విశాంపతే।
దర్శనీయతమో నౄణామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-92-74 (15104)
నకుల ఉవాచ॥ 2-92-75x (1673)
సుతేయం యజ్ఞసేనస్య ద్యూతేఽస్మింధృతరాష్ట్రజైః।
యైర్వాచః శ్రావితా రూక్షా ధూర్తైర్దుర్యోధనప్రియైః॥ 2-92-75 (15105)
ధార్తరాష్ట్రాన్సుదుర్వృత్తాన్ముమూర్షూన్కాలచోదితాన్।
దర్శయిష్యామి భూయిష్ఠమహం వైవస్వతక్షయం॥ 2-92-76 (15106)
ఉలూకం చ దురాత్మానం సౌబలస్య ప్రియం సుతం।
హంతాఽహమస్మి సమరే మమ శత్రుం నరాధమం॥ 2-92-77 (15107)
నిదేశాద్ధర్మరాజస్య ద్రౌపద్యాః పదవీం చరన్।
నర్ధార్తరాష్టాం పృథివీం కర్తాస్మి నచిరాదివా॥ 2-92-78 (15108)
ద్రౌపద్యువాచ॥ 2-92-79x (1674)
యస్మాచ్చోరుం దర్శయసే యస్మాచ్చోరుం నిరీక్షసే।
తస్మాత్తవ హ్యధర్మిష్ఠ ఊరౌ మృత్యుర్భవిష్యతి॥ 2-92-79 (15109)
యస్మాచ్చైవం క్లేశయతి భ్రాతా తే మాం దురాత్మవాన్।
తస్మాదుధిరమేవాస్య పాస్యతే వై వృకోదరః॥ 2-92-80 (15110)
ఇమం చ పాపిష్ఠమతిం కర్ణం సముతబాంధవం।
సామాత్యం సపరీవారం హనిష్యతి ధనంజయః॥ 2-92-81 (15111)
క్షుద్రధర్మం నైకృతికం శకునిం పాపచేతసం।
సహదేవో రణే క్రుద్ధో హనిష్యతి సబాంధవం॥ 2-92-82 (15112)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-92-83x (1675)
ఏవముక్తే తు వచనే ద్రౌపద్యా ధర్మశీలయా।
తతోఽంతరిక్షాత్సుమహత్పుష్పవర్షమవాపతతం॥ 2-92-83 (15113)
తేషాం తు వచనం శ్రుత్వా నోచుస్తత్ర సభాసదః।
అర్జునస్య భయాద్రాజన్నభూన్నిశ్శబ్దమత్ర వై॥ ॥ 2-92-84 (15114)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి ద్వినవతితమోఽధ్యాయః॥92 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-92-13 ద్రౌపదీపణనాత్ ప్రాగితి శేషః। అతో ద్రౌపదీ న దాసభావమాపన్నేతి భావః॥ 2-92-16 పశ్యసితః పాశబద్ధః॥ 2-92-33 స్రోతోభ్యః రోమకూపేభ్యః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 093
॥ శ్రీః ॥
2.93. అధ్యాయః 093
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కుప్యతోఽర్జునస్య యుధిష్ఠిరేణ పరిసాంత్వనం॥ 1॥ ధృతరాష్ట్రేణ వరం వరయేతి ద్రౌపదీంప్రతి చోదనం॥ 2॥ తత్ప్రార్థనయా ధృతరాష్ట్రేణ యుధిష్ఠిరాదీనామదాసత్వవరదానం॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ద్రౌపద్యా వచనం శ్రుత్వా చుకోపాథ ధనంజయః।
స తదా క్రోధతాంరాక్ష ఇదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-93-1 (15115)
అయం తు మాం వారయతే ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఇత్యుక్త్వా క్రోధతాంరాక్షో ధనురాదాయ వీర్యవాన్॥ 2-93-2 (15116)
సవ్యసాచీ సముత్పత్య తాంఛత్రూన్సముదైక్షత।
ఉద్యతం ఫల్గునం తత్ర దదృశుః సర్వపార్థివాః॥ 2-93-3 (15117)
యుగాంతే సర్వలోకాంస్తు దహంతమివ పావకం।
వీక్షమాణం ధనుష్పామిం హంతుకామం ముహుర్ముహుః॥ 2-93-4 (15118)
హంతుకామం పశూన్క్రుద్ధం రుద్రం దక్షక్రతౌ యథా।
తథాభూతం నరం దృష్ట్వా విషేదుస్తత్ర మానవాః॥ 2-93-5 (15119)
ధనంజయస్యవ వీర్యజ్ఞా నిరాశా జీవితే తదా।
మృతభూతా భవన్సర్వే నేత్రైరనిమిషైరివ॥ 2-93-6 (15120)
అర్జునం ధర్మపుత్రం చ సముదైక్షంత పార్థివాః।
క్రుద్ధం తదాఽర్జునం దృష్ట్వా పృథివీ చ చచాల హ॥ 2-93-7 (15121)
ఖేచరాణి చ భూతాని విత్రేసుర్వై భయార్దితాః।
నాదిత్యో విరరాజాథ నాపి వాంతి చ మారుతాః। 2-93-8 (15122)
న చంద్రో న చ నక్షత్రం ద్యౌర్దిశోన న విభాంతి హ।
సర్వమావిద్ధమభవజ్జగత్స్థావరజంగమం॥ 2-93-9 (15123)
ఉత్పతన్స వభౌ పార్తో దివాకర ఇవాంబరే। 2-93-10 (15124)
పార్థం దృష్ట్వా క్రుద్ధం కాలాంతకయమోపమం।
భీమసేనో ముదా యుక్తో యుద్ధాయైవ మనో దధే॥ 2-93-11 (15125)
పాంచాలీ చ దదర్శాథ సుసంక్రుద్ధం ధనంజయం।
హంతుకామం రిపూన్మర్వాన్సుపర్ణమివ పన్నగాన్॥ 2-93-12 (15126)
దుష్ప్రేక్షః సోఽభవత్క్రుద్ధో యుగాంతాగ్నిరివ జ్వలన్।
తం దృష్ట్వా తేజసా యుక్తం వివ్యధుః పురవాసినః॥ 2-93-13 (15127)
ఉత్పతంతం తు వేగేన తతో దృష్ట్వా ధనంజయం।
జగ్రాహ స తదా రాజా పురుహూతో యథా హరిం॥ 2-93-14 (15128)
ఉవాచ స ఘృణీ జ్యేష్ఠో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
మా పార్థ సాహసం కార్షీర్మా వినాశం గమేద్యశః॥ 2-93-15 (15129)
అహమేతాన్పాపకృతో ద్యూతజ్ఞాందగ్ధుముత్సహే।
కంత్త్వసత్యగతిం దృష్ట్వా క్రోధో నాశముపైతి మే॥ 2-93-16 (15130)
త్వమిమం జగతోఽర్థే వై కోపం సంయచ్ఛ పాండవ॥ 2-93-17 (15131)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-93-18x (1676)
ఏవముక్తస్తదా రాజ్ఞా పాండవోఽథ ధనంజయః।
క్రోధం సంశమయన్పార్థో ధార్తరాష్ట్రం ప్రతి స్థితః॥ 2-93-18 (15132)
తస్మిన్వీరే ప్రశాంతే తు పాండవే ఫల్గునే పునః।
సుసంప్రహృష్టమభవజ్జగత్స్థావరజంగమం॥ 2-93-19 (15133)
వారితం చ తథా దృష్ట్వా భ్రాత్రా పార్థం వృకోదరః।
బభూవ విమనా రాజన్నభూన్నిశ్శబ్దమత్ర వై॥ 2-93-20 (15134)
తతో రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య గేహే
గోమాయురుచ్చైర్వ్యాహరదగ్నిహోత్రే।
తం రాసభాః ప్రత్యభాషంత రాజ-
న్సమంతతః పక్షిణశ్చైవ రౌద్రాః॥ 2-93-21 (15135)
తం వై శబ్దం విదురస్తత్త్వవేదీ
శుశ్రావ ఘోరం సుబలాత్మజా చ।
భీష్మో ద్రోణో గౌతమశ్చాపి విద్వాన్
స్వస్తిస్వస్తీత్యపి చైవాహురుచ్చైః॥ 2-93-22 (15136)
తతో గాంధారీ విదురశ్చాపి విద్వాం-
స్తముత్పాతం ఘోరమాలక్ష్య రాజ్ఞే।
నివేదయామాసతురార్తవత్తదా
తతో రాజా వాక్యమిదం బభాషే॥ 2-93-23 (15137)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-93-24x (1677)
హతోఽసి దుర్యోధన మందబుద్ధే
యస్త్వం సభాయాం కురుపుంగవానాం।
స్త్రియం సమాభాషసి దుర్వినీత
విశేషతో ద్రౌపదీం ధర్మపత్నీం॥ 2-93-24 (15138)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-93-25x (1678)
ఏవముక్త్వా ధృతరాష్ట్రో మనీషీ
హితాన్వేషీ బాంధవానామపాయాత్।
కృష్ణాం పాంచాలీమబ్రవీత్సాంత్వపూర్వం 2-93-25 (15139)
విమృశ్యైతత్ప్రజ్ఞయా తత్త్వబుద్ధిః॥ 2-93-26 (15140)
ధృతరాష్ట ఉవాచ॥
వరం వృణీష్వ పాంచాలి మత్తో యదభివాంఛసి। 2-93-26x (1679)
వధూనాం హి విశిష్టా మే త్వం ధర్మపరమా సతీ॥ 2-93-27 (15141)
ద్రౌపద్యువాచ॥ 2-93-27x (1680)
దదాసి చేద్వరం మహ్యంవృణోమి భరతర్షభ।
సర్వధర్మానుగః శ్రీమానదాసోఽస్తు యుధిష్ఠిరః॥ 2-93-27 (15142)
మనస్వినమజానంతో మైవం బ్రూయుః కుమారకాః।
ఏతం వై దాసపుత్రేతి ప్రతివింధ్యం మమాత్మజం॥ 2-93-28 (15143)
రాజపుత్రః పురా భూత్వా యథా నాన్యః పుమాన్క్వచిత్।
లాలితో దాసపుత్రత్వం పశ్యన్నశ్యేద్ధి భారత॥ 2-93-29 (15144)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-93-30x (1681)
ఏవం భవతు కల్యాణి యథా త్వమభిభాషసే।
ద్వితీయం తే వరం భద్రే దదాని వరయస్వ హ।
మనో హి మే వితరతి నైకం త్వం వరమర్హసి॥ 2-93-30 (15145)
ద్రౌపద్యువాచ॥ 2-93-31x (1682)
సరథౌ సఘనుష్కౌ న భీమసేనధనంజయౌ।
యమౌ చ వరయే రాజన్నదాసాన్స్వవశానహం॥ 2-93-31 (15146)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-93-32x (1683)
తథాఽస్తు తే మహాభాగే యథా త్వం నందినీచ్ఛసి।
తృతీయం వరయాస్మత్తో నాసి ద్వాభ్యాం సుసంస్కృతా। 2-93-32 (15147)
త్వం హి సర్వస్నుషాణాం మే శ్రేయసీ ధర్మచారిణీ ॥ 2-93-33 (15148)
ద్రౌపద్యువాచ। 2-93-33x (1684)
లోభో ధర్మస్య నాశాయ భగవన్నాహముత్సహే।
అనర్హా వరమాదాతుం తృతీయం రాజసత్తమ॥ 2-93-33 (15149)
ఏకామాహుర్వైశ్యవరం ద్వౌ తు క్షత్రస్త్రియో వరౌ।
త్రయస్తు రాజ్ఞో రాజేంద్ర బ్రాహ్మణస్య శతం వరాః॥ 2-93-34 (15150)
పాపీయాంస ఇమే భూత్వా సంతీర్ణాః పతయో మమ।
వేత్స్యంతి చైవ భద్రాణి రాజన్పుణ్యేన కర్మణా॥ ॥ 2-93-35 (15151)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి త్రినవతితమోఽధ్యాయః॥93 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-93-21 అగ్నిహోత్రే గృహ్యాగ్నిసమీపే॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 094
॥ శ్రీః ॥
2.94. అధ్యాయః 094
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
కర్ణప్రలపితం॥ 1॥ క్రుద్ధం భీమం నివార్య యుధిష్ఠిరస్య ధృతరాష్ట్రసమీపగమనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
కర్ణ ఉవాచ॥
యా నః శ్రుతా మనుష్యేషు స్త్రియో రూపేణ సంమతాః।
తాసామేతాదృశం కర్మ న కస్యాశ్చన శుశ్రుమ॥ 2-94-1 (15152)
క్రోధావిష్టేషు పార్థేషు ధార్తరాష్ట్రేషు చాప్యతి।
ద్రౌపదీ పాండుపుత్రాణాం కృష్ణా శాంతిరిహాభవత్॥ 2-94-2 (15153)
అప్లవేఽంభసి మగ్నానామప్రతిష్ఠే నిమజ్జతాం।
పాంచాలీ పాండుపుత్రాణాం నౌరేషాం పారగాఽభవత్॥ 2-94-3 (15154)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-94-4x (1685)
తద్వై శ్రుత్వా భీమసేనః కురుమధ్యేఽత్యమర్షణః।
స్త్రీ గతిః పాండుపుత్రాణామిత్యువాచ సుదుర్మనాః॥ 2-94-4 (15155)
భీమ ఉవాచ॥ 2-94-5x (1686)
త్రీణి జ్యోతీంషి పురుష ఇతి వై దేవలోఽబ్రవీత్।
అపత్యం కర్మ విద్యా చ యతః సృష్టాః ప్రజాస్తతః॥ 2-94-5 (15156)
అమేధ్యే వై గతప్రామే శూన్యే జ్ఞాతిభిరుజ్ఝితే।
దేహే త్రితయమేవైతత్పురుషస్యోపయుజ్యతే॥ 2-94-6 (15157)
తన్నో జ్యోతిరభిహతం దారాణామభిమర్శనాత్।
ధనంజయ కథం స్విత్స్యాదపత్యమభిమృష్టజం॥ 2-94-7 (15158)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-94-8x (1687)
న చైవోక్తా న చానుక్తా హీనతః పరుషా గిరః।
భారత ప్రతిజల్పంతి సదా తూత్తమపూరుషాః॥ 2-94-8 (15159)
స్మరంతి సుకృతాన్యేవ న వైరాణి కృతాన్యపి।
సంతః ప్రతివిజానంతో లబ్ధసంభావనాః స్వయం॥ 2-94-9 (15160)
భీమ ఉవాచ॥ 2-94-10x (1688)
ఇహైవైతానహం సర్వాన్హన్మి శత్రూన్సమాగతాన్।
అథ నిష్క్రంయ రాజేంద్ర సమూలాన్హన్మి భారత॥ 2-94-10 (15161)
కిం నో వివదితేనేహ కిముక్తేన చ భారత।
అద్యైవైతాన్నిహన్మీహ ప్రశాధి పృథివీమిమాం॥ 2-94-11 (15162)
ఇత్యుక్త్వా భీమసేనస్తు కనిష్ఠైర్భ్రాతృభిః సహ।
మృగమధ్యే యథా సింహో ముహుర్ముహురుదైక్షత॥ 2-94-12 (15163)
సాంత్వ్యమానో వీక్షమాణః పార్థేనాక్లిష్టకర్మణా।
ఖిద్యత్యేవ మహాబాహురంతర్దాహేన వీర్యవాన్॥ 2-94-13 (15164)
క్రుద్ధస్య తస్య స్రోతోభ్యః కర్ణాదిభ్యో నరాధిప।
సధూమః సస్ఫులింగార్చిః పావకః సమజాయత॥ 2-94-14 (15165)
భ్రుకుటీకృతదుష్ప్రేక్ష్యమభవత్తస్య తన్ముఖం।
యుగాంతకాలే సంప్రాప్తే కృతాంతస్యేవ రూపిణః॥ 2-94-15 (15166)
యుధిష్ఠిరస్తమావార్య బాహునా బాహుశాలినం।
మైవమిత్యబ్రవీచ్చైనం జోషమాస్వేతి భారత॥ 2-94-16 (15167)
నివార్య చ మహాబాహుం కోపసంరక్తలోచనం।
పితరం సముపాతిష్ఠద్ధృతరాష్ట్రం కృతాంజలిః॥ ॥ 2-94-17 (15168)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి చతుర్నవతితమోఽధ్యాయః॥94 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-94-16 జోషం తూష్ణీం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 095
॥ శ్రీః ॥
2.95. అధ్యాయః 095
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రానుజ్ఞయా సభ్రాతృకస్య యుధిష్ఠిరస్య ఇంద్రప్రస్థగమనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠర ఉవాచ॥
రాజన్కిం కరవామస్తే ప్రశాధ్యస్మాంస్త్వమీశ్వరః।
నిత్యం హి స్థాతుమిచ్ఛామస్తవ భారత శాసనే॥ 2-95-1 (15169)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-95-2x (1689)
అజాతశత్రో భద్రం తే అరిష్టం స్వస్తి గచ్ఛత।
అనుజ్ఞాతాః సహధనాః స్వరాజ్యమనుశాసత॥ 2-95-2 (15170)
ఇదం చైవావబోద్ధవ్యం వృద్ధస్య మమ శాసనం।
మయా నిగదితం సర్వం పథ్యం నిఃశ్రేయసం పరం॥ 2-95-3 (15171)
వేత్థ త్వం తాత ధర్మాణాం గతిం సూక్ష్మాం యుధిష్ఠిర।
వినీతోఽసి మహాప్రాజ్ఞ వృద్ధానాం పర్యుపాసితా॥ 2-95-4 (15172)
యతో బుద్ధిస్తతః శాంతిః ప్రశమం గచ్ఛ భారత।
నాదారుణి పతేచ్ఛస్త్రం దారుణ్యేతన్నిపాత్యతే॥ 2-95-5 (15173)
న వైరాణ్యభిజానంతి గుణాన్పశ్యంతి నాగుణాన్।
విరోధం నాధిగచ్ఛంతి యే త ఉత్తమపూరుషాః॥ 2-95-6 (15174)
స్మరంతి సుకృతాన్యేవ న వైరాణి కృతాన్యపి।
సంతః పరార్థం కుర్వాణా నావేక్షంతి ప్రతిక్రియాం॥ 2-95-7 (15175)
సంవాదే పరుషాణ్యాహుర్యుధిష్ఠిర నరాధమాః।
ప్రత్యాహుర్మధ్యమాస్త్వేతేఽనుక్తాః నరాధమాః। 2-95-8 (15176)
న చోక్తా నైవ చానుక్తాస్త్వహితాః పరుషా గిరః।
ప్రతిజల్పంతి వై ధీరాః సదా తూత్తమపురుషాః॥ 2-95-9 (15177)
స్మరంతి సుకృతాన్యేవ న వైరాణి కృతాన్యపి।
సంతః ప్రతివిజానంతో లబ్ధ్వా ప్రత్యయమాత్మనః॥ 2-95-10 (15178)
అసంభిన్నార్యమర్యాదాః సాధవః ప్రియదర్శనాః।
తథా చరిత్తంమార్యేణ త్వయాఽస్మిన్సత్సమాగమే॥ 2-95-11 (15179)
దుర్యోధనస్య పారుష్యం తత్తాత హృది మా కృథాః।
మాతరం చైవ గాంధారీం మాం చ త్వం గుణకాంక్షయా॥ 2-95-12 (15180)
ఉపస్థితం వృద్ధమంధం పితరం పశ్య భారత।
ప్రేక్షాపూర్వం మయా ద్యూతమిదమాసీదుపేక్షితం॥ 2-95-13 (15181)
మిత్రాణి ద్రష్టుకామేన పుత్రాణాం చ బలాబలం।
అశోచ్యాః కురవో రాజన్యేషాం త్వమనుశాసితా॥ 2-95-14 (15182)
మంత్రీ చ విదురో ధీమాన్సర్వశాస్త్రవిశారదః।
త్వయి ధర్మోఽర్జునే ధైర్యం భీమసేనే పరాక్రమః॥ 2-95-15 (15183)
శుద్ధా చ గురుశుశ్రూషా యమయోః పురుషాగ్ర్యయోః।
అజాతశత్రో భద్రం తే ఖాండవప్రస్థమావిశ।
భ్రాతృభిస్తేఽస్తు సౌభ్రాత్రం ధర్మే తే ధీయతామ మనః॥ 2-95-16 (15184)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-95-17x (1690)
ఇత్యుక్తో భరతశ్రేష్ఠ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
కృత్వాఽఽర్యసమయం సర్వం ప్రతస్థే భ్రాతృభిః సహ॥ 2-95-17 (15185)
తే రథాన్మేఘసంకాశానాస్థాయ సహ కృష్ణయా।
ప్రయయుర్హృష్టమనస ఇంద్రప్రస్థం పురోత్తమం॥ ॥ 2-95-18 (15186)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి ద్యూతపర్వణి పంచనవతితమోఽధ్యాయః॥95 ॥
సభాపర్వ - అధ్యాయ 096
॥ శ్రీః ॥
2.96. అధ్యాయః 096
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రసమీపే కార్తవీర్యార్జునోపాఖ్యానకథనం॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ॥
అనుజ్ఞాతాంస్తాన్విదిత్వా సరత్నధనసంజయాన్।
పాండవాంధార్తరాష్ట్రాణాం కథమాసీన్మనస్తదా॥ 2-96-1 (15187)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-96-2x (1691)
అనుజ్ఞాతాంస్తాన్విదిత్వా ధృతరాష్ట్రేణ ధీమతా।
రాజందుః శాసనః క్షిప్రం జగామ భ్రాతరం ప్రతి॥ 2-96-2 (15188)
దుర్యోధనం సమాసాద్య సామాత్యం భరతర్షభ।
దుఃఖార్తో భరతశ్రేష్ఠ ఇదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-96-3 (15189)
దుఃశాసన ఉవాచ॥ 2-96-4x (1692)
దుఃఖేనైతత్సమానీతం స్థవిరో నాశయత్యసౌ।
శత్రుసాద్గమయద్ద్రవ్యం తద్బుధ్యధ్వం మహారథాః॥ 2-96-4 (15190)
అథ దుర్యోధనః కర్ణః శకునిశ్చాపి సౌబలః।
మిథః సంగంయ సహితాః పాండవాన్ప్రతి మానినః॥ 2-96-5 (15191)
వైచిత్రవీర్యం రాజానం ధృతరాష్ట్రం మనీషిణం।
అభిగంయ త్వరాయుక్తాః శ్లక్ష్ణం వచనమబ్రువన్॥ 2-96-6 (15192)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-96-7x (1693)
న త్వయేదం శ్రుతం రాజన్యజ్జగాద బృహస్పతిః।
శక్రస్య నీతిం ప్రవదన్విద్వాందేవపురోహితః॥ 2-96-7 (15193)
సర్వోపాయైర్నిహంతవ్యాః శత్రవః శత్రుసూదన।
పురా యుద్ధాద్బలాద్వాపి ప్రకుర్వంతి తవాహితం॥ 2-96-8 (15194)
తే వయం పాండవధనైః సర్వాన్సంపూజ్య పార్థివాన్।
యది తాన్యోధయిష్యామః కిం వై నిః పరిహాస్యతి॥ 2-96-9 (15195)
అహీనాశీవిషాన్క్రుద్ధాన్నాశాయ సముపస్థితాన్।
కృత్వా కంఠే చ పృష్ఠే చ కః సముత్స్రష్టుమర్హతి॥ 2-96-10 (15196)
ఆత్తశస్త్రా రథగతాః కుపితాస్తాత పాండవాః।
నిఃశేషాన్నః కరిష్యంతి క్రుద్ధా హ్యాశీవిషా ఇవ॥ 2-96-11 (15197)
సన్నద్ధో హ్యర్జునో యాతి విధృత్య పరమేషుధీ।
గాండీవం ముహురాదత్తే నిఃశ్వసంశ్చ నిరీక్షతే॥ 2-96-12 (15198)
గదాం గుర్వీ సముద్యంయ త్వరితశ్చ వృకోదరః।
స్వరథం యోజయిత్వాఽశు నిర్యాత ఇతి నః శ్రుతం॥ 2-96-13 (15199)
నకులః ఖహ్గమాదాయ చర్మ చాప్యర్ధచంద్రవత్।
సహదేవశ్చ రాజా చ చక్రురాకారమింగితైః॥ 2-96-14 (15200)
తే త్వాస్థాయ రథాన్సర్వే బహుశస్త్రపరిచ్ఛదాన్।
అభిఘ్నాంతో రథవ్రాతాన్సేనాయోగాయ నిర్యయుః॥ 2-96-15 (15201)
న క్షంస్యంతే తథాఽస్మాభిర్జాతు విప్రకృతా హి తే।
ద్రౌపద్యాశ్చ పరిక్లేశం కస్తేషాం క్షంతుమర్హతి॥ 2-96-16 (15202)
` న పశ్యామి రణే క్రద్ధుం బీభత్సుం ప్రతివారణం।
భీష్మో ద్రోణశ్చ కర్ణశ్చ ద్రౌణిశ్చ రథినాం వరః॥ 2-96-17 (15203)
కృపశ్చ వృషసేనశ్చ వికర్ణశ్చ జయద్రథః।
వాహ్లీకః సోమదత్తశ్చ భూరిర్భూరిశ్రవాః శలః॥ 2-96-18 (15204)
శకునిః ససుతశ్చైవ నృపాశ్చాన్యే చ కౌరవాః।
నైతే సర్వే రణోద్యుక్తాః పార్థం సోఢుమశక్నువన్॥ 2-96-19 (15205)
అర్జునేన సమో లోకే నాస్తి వీర్యే ధనుర్ధరః।
యోఽర్జునేనార్జునస్తుల్యో ద్విబాహుర్బహుబాహునా॥ 2-96-20 (15206)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-96-21x (1694)
కస్త్వయోక్తః పుమాన్వీరో బీభత్సుసమవిక్రమః।
తం యే వ్రూహి మహావీర్యం శ్రోతుమిచ్ఛామి పుత్రక॥ 2-96-21 (15207)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-96-22x (1695)
కార్తవీర్యస్య చరితం శృణు రాజన్మహాత్మనః।
అవ్యక్తప్రభవో బ్రహ్మా సర్వలోకపితామహః॥ 2-96-22 (15208)
బ్రహ్మణోఽత్రిః సుతో విద్వానత్రేః పుత్రో నిశాకరః।
సోమస్య తదు బుధః పుత్రో బుధస్య తు పురూరవాః॥ 2-96-23 (15209)
తస్యాప్యధ సుతోఽప్యాయురాయోస్తు నహుషః సుతః। 2-96-24 (15210)
స చార్జునోఽథ తేజస్వీ తపః పరమదుశ్చరం।
దత్తమారాధయామాస సోఽర్జునోఽత్రిసుతం మునిం॥ 2-96-30 (15216)
తస్య దత్తో వరాన్ప్రాదాచ్చతురః పార్థివస్య వై।
పూర్వం బాహుసహస్రం తు ప్రార్థితః పరమో వరః॥ 2-96-31 (15217)
అధర్మే ప్రీయమాణస్య సద్భిస్తత్ర నివారణం।
ధర్మేణ పృథివీం జిత్వా ధర్మేణైవ హి రంజనం॥ 2-96-32 (15218)
సంగ్రామాన్సుబహూన్కృత్వా హత్వా చారీన్సహస్రశః।
సంగ్రామే యతమానస్య వధశ్చైవాధికాద్రణై॥ 2-96-33 (15219)
తస్య బాహుసహస్రం తు యుధ్యతః కిల భారత।
రథో ధ్వజశ్చ సంజజ్ఞ ఇత్యేవం మే శ్రుతం పరా॥ 2-96-34 (15220)
తథేయం పృథివీ రాజంత్సప్తద్వీపా సపత్తనా।
ససముద్రాకరా తాత విధినోగ్రేణ వై జితా॥ 2-96-35 (15221)
చార్జునోఽథ తేజస్వీ సప్తద్వీపేశ్వరోఽభవత్।
చ రాజా మహాయజ్ఞానాజహార మహాబలః।
ప్రశశాస మహాబాహుర్మహీం స చ సమా బహూః॥ 2-96-36 (15222)
తతోఽర్జునః కదాచిద్వై రాజన్మాహిష్మతీపతిః।
నర్మదాం భరతశ్రేష్ఠం తాం తు దారైర్యయౌ సహ॥ 2-96-37 (15223)
తతస్తాం స నదీం గత్వా ప్రవిశ్యంతర్జలే తదా।
కర్తుం రాజంజలక్రీడాం తతో రాజోపచక్రమే॥ 2-96-38 (15224)
తస్మిన్నేవ తతః కాలే రావమో రాక్షసైః సహ।
లంకాయా ఈశ్వరస్తాత తం దేశం ప్రయయౌ బలీ॥ 2-96-39 (15225)
తతస్తమర్జునం దృష్ట్వా నర్మదాయాం దశాననః।
నిత్యం క్రోధపరో ధీరో వరదానేన మోహితః॥ 2-96-40 (15226)
అభ్యఘావత్సుసంక్రుద్ధో మహేంద్రం శంబరో యథా।
అర్జునోఽప్యథ తం దృష్ట్వా రావణం ప్రత్యవారయత్॥ 2-96-41 (15227)
తతస్తౌ చక్రతుర్యుద్ధం రావణశ్చార్జునశ్చ వై।
తతస్తు దుర్జయం వీరం వరదానేన దర్పితం॥ 2-96-42 (15228)
రాక్షసేంద్రం మనుష్యేంద్రో జిత్వా బధ్వా రణే బలాత్।
బధ్వా ధనుర్జ్యయా రాజన్వివేశాథ పురీం స్వకాం॥ 2-96-43 (15229)
స తు తం బంధితం శ్రుత్వా పులస్త్యో రావణం తదా।
మోక్షయాణాస బంధాద్వై పురే దృష్ట్వాఽర్జునం తదా॥ 2-96-44 (15230)
తతః కదాచిత్తేజస్వీ కార్తవీర్యోర్జునో బలీ।
సముద్రతీరం గత్వాథ విరచందర్పమోహితః॥ 2-96-45 (15231)
అవాకిరచ్ఛితశరైః సముద్రం స తు భారత।
తం సముద్రో నమస్కృత్య కృతాంజలిరభాషత॥ 2-96-46 (15232)
ఆశుగాన్వీర మా ముంచ బ్రూహి కిం కరవాణి తే।
మదాశ్రయాణి సత్వాని త్వద్విసృష్టైర్మహేషుభిః।
బాధ్యంతే రాజశార్దూల తేభ్యో దేహ్యభయం విభో॥ 2-96-47 (15233)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-96-48x (1696)
దేహి సింధుపతే యుద్ధమద్యైవ త్వరయా మమ।
అథవా పీడయామి త్వాం తస్మాత్త్వం కురు మాచిరం॥ 2-96-48 (15234)
సముద్ర ఉవాచ॥ 2-96-49x (1697)
లోకే రాజన్మహావీర్యా బహవో నివసంతి యే।
తేషామేకేన రాజేంద్ర కురు యుద్ధం మహాబల॥ 2-96-49 (15235)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-96-50x (1698)
మత్సమో యది సంగ్రామే వరాయుధధరః క్వచిత్।
విద్యతే తం మమాచక్ష్వ యః సమాసేత మా మృధే॥ 2-96-50 (15236)
సముద్ర ఉవాచ॥ 2-96-51x (1699)
మహర్షిర్జమదగ్నిస్తు యది రాజన్పరిశ్రుతః।
తస్య పుత్రో రణం దాతుం యథావద్వై తవార్హతి॥ 2-96-51 (15237)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-96-52x (1700)
సముద్రస్య వచః శ్రుత్వా రాజా మాహిష్మతీపతిః।
నారదస్య చ వై పూర్వం క్రోధేన మహతా వృతః॥ 2-96-52 (15238)
తతః ప్రతియయౌ శీఘ్రం క్రోధేన సహ భారత।
స తమాశ్రమమాగత్య కామమేవాన్వపద్యత॥ 2-96-53 (15239)
స కామం ప్రతికూలాని చకార సహ బంధుభిః।
ఆయాసం జనయామాస రామస్య స మహాత్మనః॥ 2-96-54 (15240)
తతస్తేజః ప్రజజ్వాల రామస్యామితతేజసః।
ప్రదహన్నివ సైన్యాని రశ్మిమానివ తేజసా॥ 2-96-55 (15241)
అథ తౌ చక్రతుర్యుద్ధం వృత్రవాసవయోరివ॥ 2-96-56 (15242)
తతః పరశుమాదాయ నృపం బాహుసహస్రిణం।
చిచ్ఛేద సహసా రామో బహుశాఖమివ ద్రుమం॥ 2-96-57 (15243)
తం హతం పతితం దృష్ట్వా సమేతాస్తస్య బాంధవాః।
అసీనాదాయ శక్తీశ్చ రామం తే ప్రత్యవారయన్॥ 2-96-58 (15244)
రామోఽపి రథమాస్థాయ ధనురాయంయ సత్వరః।
విసృజన్పరమాస్త్రాణి వ్యధమత్పార్థివాన్బలీ॥ 2-96-59 (15245)
తతస్తు క్షత్రియా రాజంజామదగ్న్యభయార్దితాః।
వివిశుర్గిరిదుర్గాణి మృగాః సింహభయాదివ॥ 2-96-60 (15246)
తేషాం స్వవిహితం కర్మ తద్భయాన్నానుతిష్ఠతి।
ప్రజా వృషలతాం ప్రాప్తా బ్రాహ్మణానామదర్శనాత్॥ 2-96-61 (15247)
తథా చ ద్రవిడాః కాచాః పుండాశ్చ శబరైః సహ।
వృషలత్వం పరిగతా విచ్ఛిన్నాః క్షత్రధర్మిణః॥ 2-96-62 (15248)
తతస్తు హతవీరాసు క్షత్రియాసు పునః పునః।
ద్విజైరభ్యుదితం క్షత్రం తాని రామో నిహత్య చ॥ 2-96-63 (15249)
తతస్త్రిస్మప్తమే యాతే రామం వాగశరీరిణీ।
దివ్యా ప్రోవాచ మధురా సర్వలోకపరిశ్రుతా॥ 2-96-64 (15250)
రామరామ నివర్తస్వ స్వగుణం నాత్ర పశ్యసి।
క్షత్రబంధూనిమాన్ప్రామైర్విప్రయుజ్య పునః పునః॥ 2-96-65 (15251)
తథైవ తం మహాత్మానమృచీకప్రముఖాస్తథా।
రామరామ మహావీర్య నివర్తస్వేత్యథాబ్రువన్॥ 2-96-66 (15252)
పితుర్వధమసమృష్యంస్తు రామః ప్రోవాచ తానృషీన్।
నార్హా హంత భవంతో మాం నివారయితుమిత్యుత॥ 2-96-67 (15253)
పితర ఊచుః। 2-96-68x (1701)
నార్హసి క్షత్రబంధూంస్త్వం నిహంతుం జయతాం వర।
న హి యుక్తం త్వయా తాత బ్రాహ్మణేనసతా నృపాన్॥ 2-96-68 (15254)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-96-69x (1702)
పితౄణాం వచనం శ్రుత్వా క్రోధం త్యక్త్వా స భార్గవః।
అశ్వమేధసహస్రాణి నరమేధశతాని చ॥ 2-96-69 (15255)
ఇష్ట్వా సాగరపర్యంతాం కాశ్యపాయ దదౌ మహీం।
తేన రామేణ సంగ్రామే తుల్యస్తాత దయంజయః॥ 2-96-70 (15256)
కార్తవీర్యేణ చ రణే తుల్యః పార్థో న సంశయః।
రణే విక్రంయ రాజేంద్ర పార్థం జేతుం న శక్యతే॥ ॥ 2-96-71 (15257)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యూతపర్వణి షణ్ణవతితమోఽధ్యాయః॥96 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-96-4 గమయత్ అగమయత్॥ 2-96-9 పరిహాస్యతి నంక్ష్యతి॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 097
॥ శ్రీః ॥
2.97. అధ్యాయః 097
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రసమీపే అర్జునప్రభావవర్ణనం॥ 1॥ దుర్యోధనదుర్బోధనేన ధృతరాష్ట్రస్య పునర్ద్యూతాయ పాండవానయనాభ్యనుజ్ఞా॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
దుర్యోధన ఉవాచ॥
శృణు రాజన్పురాఽచింత్యానర్జునస్య చ సాహసాన్।
అర్జునో ధన్వినాం శ్రేష్ఠో దుష్కరం కృతవాన్పురా॥ 2-97-1 (15258)
ద్రుపదస్య పురే రాజంద్రౌపద్యాశ్చ స్వయంవర॥
ఆబాలవృద్ధసంక్షోభే సర్వక్షత్రసమాగమే।
క్షిప్రకారీ జలే మత్స్యం దుర్నిరీక్ష్యం ససర్జ హ॥ 2-97-2 (15259)
సర్వైర్నృపైరసాధ్యం తత్కార్ముకప్రవరం చ వై।
క్షణేన సజ్యమకరోత్సర్వక్షత్రస్య పశ్యతః॥ 2-97-3 (15260)
తతో యంత్రమయం విధ్వా విసారం ఫల్గునో బలీ।
కృష్ణయా హేమమాల్యేన స్కంధే స పరివేష్టితః॥ 2-97-4 (15261)
తతస్తయా వృతం పార్థం దృష్ట్వా సర్వే నృపాస్తదా।
రోషాత్సర్వాయుధాన్గృహ్య క్రుద్ధా వీరా మహౌజసః।
వైకర్తనం పురస్కృత్య సర్వే పార్థముపాద్రవన్॥ 2-97-5 (15262)
స సర్వాన్పార్థివాందృష్ట్వా క్రుద్ధాన్పార్థో మహాబలః।
వారయిత్వా శరైస్తీక్ష్ణైరజయత్తత్ర స స్వయం॥ 2-97-6 (15263)
జిత్వా తు తాన్మహీపాలాన్సర్వాన్కర్ణపురోగమాన్।
లేభే కృష్ణాం శుభాం పార్థో యుధ్వా వీర్యబలాత్తదా॥ 2-97-7 (15264)
సర్వక్షత్రసమూహేషు అంబాం భీష్మో యథా పురా।
తతః కదాచిద్బీభత్సుస్తీర్యయాత్రాం యయౌ స్వయం॥ 2-97-8 (15265)
అథోలూపీం శుభాం తాత నాగరాజసతాం తదా।
నాగేష్వాప వరాగ్ర్యేషు ప్రార్థితోఽథ యథా తథా॥ 2-97-9 (15266)
తతో గోదావరీం కృష్ణాం కావేరీం చావగాహత।
తత్ర పాండ్యం సమాసాద్య తస్య కన్యామవాప సః॥ 2-97-10 (15267)
లబ్ధ్వా జిష్ణుర్ముదం తత్ర తతో యాంయాం దిశం యయౌ॥ 2-97-11 (15268)
స దక్షిణం సముద్రాంతం గత్వా చాప్సరసాం చ వై।
కుమారతీర్థమాసాద్య మోక్షయామాస చార్జునః॥ 2-97-12 (15269)
గ్రాహరూపాశ్చ తాః పంచ అతిశౌర్యేణ వై బలాత్।
కన్యాతీర్థం సమభ్యేత్య తతో ద్వారవతీం యయౌ॥। 2-97-13 (15270)
తత్ర కృష్ణనిదేశాత్స సుభద్రాం ప్రాప్య ఫల్గునః।
తామారోప్య రథోపస్థే ప్రయయౌ స్వపురీం ప్రతి॥ 2-97-14 (15271)
అథాదాయ గతే పార్థే తే శ్రుత్వా సర్వయాదవాః।
తమభ్యధావంత్సంక్రుద్ధాః సింహవ్యాఘ్రగణా ఇవ॥ 2-97-15 (15272)
ప్రద్యుంనః కృతవర్మా చ గదః సారణసాత్యకీ।
ఆహుకశ్చైవ సాంబశ్చ చారుదేష్ణో విదూరథః॥ 2-97-16 (15273)
అన్యే చ యాదవాః సర్వే బలదేవపురోగమాః।
ఏకమేవ పరే కృష్ణం గజవాజిరథైర్యుతాః॥ 2-97-17 (15274)
అథాసాద్య వనే యాంతం పరివార్య ధనంజయం।
చక్రుర్యుద్ధం సుసంక్రుద్ధా బహుకోట్యశ్చ యాదవాః॥ 2-97-18 (15275)
ఏక ఏవ తు పార్థస్తైర్యుద్ధం చక్రే సుదారుణం।
తేన తేషాం సమం యుద్ధం ముహూర్తం ప్రబభూవ హ॥ 2-97-19 (15276)
తతః పార్థో రణే సర్వాన్వారయిత్వా శితైః శరైః।
బలాద్విజిత్య రాజేంద్ర వీరస్తాన్సర్వయాదవాన్।
తాం సుభద్రామథాదాయ శక్రప్రస్థం వివేశ హ॥ 2-97-20 (15277)
భూయః శృణు మహారాజ ఫల్గునస్య చ సాహసం।
దదౌ స వహ్నేర్బిభత్సుః ప్రార్థితం ఖాండవం వనం॥ 2-97-21 (15278)
లబ్ధమాత్రే తు తేనాథ భగవాన్హవ్యవాహనః।
భక్షితుం ఖాండవం రాజంస్తత్రస్థానుపచక్రమే॥ 2-97-22 (15279)
తతస్తం భక్షయంతం వై సవ్యసాచీ విభావసుం।
రథా ధన్వీ శరాన్గృహ్య స కలాపయుతః ప్రభుః।
పాలయామాస రాజేంద్ర స్వవీర్యేణ మహాబలః॥ 2-97-23 (15280)
తతః శ్రుత్వా మహేనద్రస్తు మేఘాంస్తాన్సందిదేశ హ।
తేనోక్తా మేఘసంఘాస్తే వవర్షురతివృష్టిభిః॥ 2-97-24 (15281)
తతో మేఘగాణాన్పార్థః శరవ్రాతైః సమాంతతః।
ఖగమైర్వారయామాస తదాశ్చర్యమివాభవత్॥ 2-97-25 (15282)
వారితాన్మేఘసంఘాంశ్చ శ్రుత్వా క్రుద్ధః పురందరః।
పాండరం గజమాస్థాయ సర్వదేవగణైర్వృతః।
యయౌ పార్థేన సంయోద్ధుం రక్షార్థం ఖాండవస్య చ॥ 2-97-26 (15283)
రుద్రాశ్చ మరుతశ్చైవ వసవశ్చాశ్వినౌ తదా।
ఆదిత్యాశ్చైవ సాధ్యాశ్చ నిశ్వేదేవాశ్చ భారత।
గంధర్వాశ్చైవ సహితా అన్యే దేవగణాశ్చ యే॥ 2-97-27 (15284)
తే సర్వే శస్త్రసంపన్నా దీప్యమానాః స్వతేజసా।
ధనంజయం జిఘాంసంతః ప్రపేతుర్విబుధాధిపాః॥ 2-97-28 (15285)
యుగాంతే యాని దృశ్యంతే నిమిత్తాని మహాంత్యపి।
సర్వాణి తత్ర దృశ్యంతే నిమిత్తాని మహీపతే॥ 2-97-29 (15286)
తతో దేవగమాః సర్వే పార్థం సమభిదుద్రువుః।
అసంభ్రాంతస్తు తాందృష్ట్వా స తాం దేవమయీం చమూం॥ 2-97-30 (15287)
త్వరితః ఫల్గునో గృహ్య తీక్ష్ణాంస్తానాశుగాంస్తదా।
ఇంద్రం దేవాంశ్చ సంప్రేక్ష్య తస్థౌ కాల ఇవాత్యయే॥ 2-97-31 (15288)
తతో దేవగణాః సర్వే బీభత్సుం సపురందరాః।
అవాకిరంఛరవ్రాతైర్మానుషం తం మహీపతే॥ 2-97-32 (15289)
తతః పార్థో మహాతేజా గాండివం గృహ్య సత్వరః।
వారయామాస దేవానాం శరవ్రాతైః శరాంస్తదా॥ 2-97-33 (15290)
పునః క్రుద్ధాః సురాః సర్వే మర్త్యం తం సుభహాబలాః।
నానాశస్త్రైర్వవర్షుస్తం సవ్యసాచీ మహీపతే॥ 2-97-34 (15291)
తాన్పార్థః శస్త్రవర్షాన్వై విసృష్టాన్విబుధైస్తదా।
ద్విధా త్రిధా స చిచ్ఛేద స ఏవ నిశితైః శరైః॥ 2-97-35 (15292)
పునశ్చ పార్థః సంక్రుద్ధో మండలీకృతకార్ముకః।
దేవసంఘాంఛరైస్తీక్ష్ణైరర్పయన్వై సమంతతః॥ 2-97-36 (15293)
తతో దేవగణాః సర్వే యుధ్వా పార్థేన వై ముహుః।
రణే జేతుమశక్యం తం జ్ఞాత్వా తే భరతర్షభ॥ 2-97-37 (15294)
శాంతాస్తే విబుధాః సర్వే పార్థబాణాభిపీడితాః।
సద్విపం వాసవం త్యక్త్వా దుద్రువుః సర్వతో దిశం॥ 2-97-38 (15295)
ప్రాచీం రుద్రాః సగంధర్వా దక్షిణాం మరుతో యయుః।
దిశం ప్రతీచీం భీతాస్తే వసవశ్చ తథాఽశ్వినౌ ॥ 2-97-39 (15296)
ఆదిత్యాశ్చైవ విశ్వే చ దుద్రువుర్వా ఉదఙ్ముఖాః।
సాధ్యాశ్చోర్ధ్వముఖా భీతాశ్చింతయంతోఽస్య సాయకాన్॥ 2-97-40 (15297)
ఏవం సురగణాః సర్వే ప్రాద్రవంత్సర్వతో దిశం।
ముహుర్ముహుః ప్రేక్షమాణాః పార్థమేవ సకార్ముకం॥ 2-97-41 (15298)
విద్రుతాందేవసంఘాంస్తాన్రణే దృష్ట్వా పురందరః।
తతః క్రుద్ధో మహాతేజాః పార్థం బాణైరవాకిరత్॥ 2-97-42 (15299)
పార్థోఽపి శక్రం వివ్యాథ మానుషో విబుధాధిపం॥ 2-97-43 (15300)
తతః సోఽశ్మమయం వర్షం వ్యసృజద్విబుధాధిపః।
తచ్ఛరైరర్జునో వర్షం ప్రతిజాఘ్నేఽత్యమర్షణః॥ 2-97-44 (15301)
అథ సంవర్ధయామాస తద్వర్షం దేవరాడపి।
భూయ ఏవ మహావీర్యం జిజ్ఞాసుః సవ్యసాచినః॥ 2-97-45 (15302)
సోఽశ్మవర్షం మహావేగమిషుభిః పాండవోఽపి చ।
విలయం గమయామాస హర్షయన్పాకశాసనం॥ 2-97-46 (15303)
ఉపాదాయ తు పాణిభ్యామంగదం నామ పర్వతం।
సద్రుమం వ్యసృజచ్ఛక్రో జిఘాంసుః శ్వేతవాహనం॥ 2-97-47 (15304)
తతోఽర్జునో వేగవద్భిర్జ్వలమానైరజిహ్యగైః।
బాణైర్విధ్వంసయామాస గిరిరాజం సహస్రధా॥ 2-97-48 (15305)
శక్రం చ పాతయామాస శరైః పార్థో మహాన్యుధి।
తతః శక్రో మహారాజ రణే వీరం ధనంజయం॥ 2-97-49 (15306)
జ్ఞాత్వా జేతుమశక్యం తం తేజోబలసమన్వితం।
పరాం ప్రీతి యయౌ తత్ర పుత్రశౌర్యేణ వాసవః॥ 2-97-50 (15307)
తదా తత్ర న తస్యాస్తి దివి కశ్చిన్మహాయశాః।
సమర్థో నిర్జయే రాజన్నపి సాక్షాత్ప్రజాపతిః॥ 2-97-51 (15308)
తతః పార్థః శరైర్హత్వా యక్షరాక్షసపన్నగాన్।
దీప్తే చాగ్నౌ మహాతేజాః పాతయామాస సంతతం॥ 2-97-52 (15309)
ప్రతిషేధయితుం పార్థం న శేకుస్తత్ర కేచన।
దృష్ట్వా నివారితం శక్రం దివి దేవగణైః సహ॥ 2-97-53 (15310)
యథా సుపర్ణః సోమార్థం విబుధానజయత్పురా।
తథా జిత్వా సురాన్పార్థస్తర్పయామాస పావకం॥ 2-97-54 (15311)
తతోఽర్జునః స్వవీర్యేణ తర్పయిత్వా విభావసుం।
రథం ధ్వజం చ సహయం దివ్యానస్త్రాంశ్చ పాండవః॥ 2-97-55 (15312)
గాండీవం చ ధనుః శ్రేష్ఠం తూణీ చాక్షయసాయకౌ।
ఏతాన్యపి చ బీభత్సుర్లేభే కీర్తి చ భారత॥ 2-97-56 (15313)
భూయోఽపి శృణు రాజేంద్ర పార్థో గత్వోత్తరాం దిశం।
విజిత్య నవవర్షాంశ్చ సపురాంశ్చ సపర్వతాన్॥ 2-97-57 (15314)
జంబుద్వీపం వశే కృత్వా సర్వం తద్భరతర్షభ।
బలాజ్జిత్వా నృపాన్సర్వాన్కరే చవినివేశ్య చ॥ 2-97-58 (15315)
రత్నాన్యాదాయ సర్వాణి గత్వా చైవ పునః పురీం।
తతో జ్యేష్ఠం మహాత్మానం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం కారయామాస భారత॥ 2-97-59 (15316)
స తాన్యన్యాని కర్మాణి కృతవానర్జునః పురా।
అర్జునేన సమో వీర్యే త్రిషు లోకేషు న క్వచిత్॥ 2-97-60 (15317)
దేవదానవయక్షాశ్చ పిశాచోరగరాక్షసాః।
భీష్మద్రోణాదయః సర్వే కురవశ్చ మహారథాః॥ 2-97-61 (15318)
లోకే సర్వనృపాశ్చైవ వీరాశ్చాన్యే ధనుర్ధరాః।
ఏతే పార్థం రణే యుక్తాః ప్రతియోద్ధుం న శక్నుయుః॥ 2-97-62 (15319)
అహం హి నిత్యం కౌరవ్య ఫల్గునం హృది సంస్థితం।
అపశ్యం చింతయిత్వా తం సముద్విగ్నోఽస్మి తద్భయాత్॥ 2-97-63 (15320)
గృహే గృహే చ పశ్యామి తాత పార్థమహం సదా।
శరగాండీవసంయుక్తం పాశహస్తమివాంతకం॥ 2-97-64 (15321)
అపి పార్థసహస్రాణి భీతః పశ్యామి భారత।
పార్థభూతమిదం సర్వం నగరం ప్రతిభాతి మే॥ 2-97-65 (15322)
పార్థమేవ హి పశ్యామి రహితే తాత భారత।
దృష్ట్వా స్వప్నగతం పార్థముద్ధమామి విచేతనః॥ 2-97-66 (15323)
అకారాదీని నామాని అర్జునగ్రస్తచేతసః।
అశ్వాక్షరాంబుజాశ్చైవ త్రాసం సంజనయంతి మే॥ 2-97-67 (15324)
నాస్తి పార్థాదృతే తాత పరవీరాద్భయం మమ।
ప్రహ్లాదం వా బలిం వాపి హన్యాద్ధి విజయో రణే॥ 2-97-68 (15325)
తస్మాత్తేన మహారాజ యుద్ధం నస్తాత న క్షమం।
అహం తస్య ప్రభావజ్ఞో నిత్యం దుఃఖం వహామి చ॥ 2-97-69 (15326)
పురా హి దండకారణ్యే మారీచస్య యథా భయం।
భవేద్రామే మహావీర్యే తథా పార్థే భయం మమ॥ 2-97-70 (15327)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-97-71x (1703)
జానాంయేవ మహద్వీయం జిష్ణోరేతద్దురాసదం।
ఏతద్వీరస్య పార్థస్య కార్షీస్త్వం తు విప్రియం॥ 2-97-71 (15328)
ద్యూతం వా శస్త్రయుద్ధం వా దువాక్యం వా కథంచన।
ఏతేష్వేవం కృతే తస్య విగ్రహశ్చైవ వో భవేత్॥ 2-97-72 (15329)
తస్మాత్త్వం పుత్ర పార్థేన నిత్యం స్నేహేన వర్తయ।
యశ్చ పార్థేన సంబంధో వర్తతే చేన్నరో భువి॥ 2-97-73 (15330)
తస్య నాస్తి భయం కించిత్రిషు లోకేషు భారత।
తస్మాత్త్వం జిష్ణునా వత్స నిత్యం స్నేహేన వర్తయ॥ 2-97-74 (15331)
దుర్యోధన ఉవాచ॥ 2-97-75x (1704)
ద్యూతే పార్థస్య కౌరవ్య మాయయా నికృతిః కృతా।
తస్మాద్వి నో జయస్తాత అన్యోపాయేన నో భవేత్॥ 2-97-75 (15332)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-97-76x (1705)
ఉపాయశ్చ న కర్తవ్యః పాండవాన్ప్రతి భారత।
పార్థాన్ప్రతి పురా వత్స బహూపాయాః కృతాస్త్వయా॥ 2-97-76 (15333)
తానుపాయాన్హి కౌంతేయా బహుశో వ్యతిచక్రముః।
తస్మాద్వితం జీవితాయ నః కులస్య జనస్య చ॥ 2-97-77 (15334)
త్వం చికీర్షసి చేద్వత్స సమిత్రః సహబాంధవః।
సభ్రాతృకస్త్వం పార్థేన నిత్యం స్నేహేన వర్తయ॥ 2-97-78 (15335)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-97-79x (1706)
ధృతరాష్ట్రవచః శ్రుత్వా రాజా దుర్యోధనస్తదా।
చింతయిత్వా ముహూర్తం తు విధినా చోదితోఽబ్రవీత్'॥ 2-97-79 (15336)
పునర్దీవ్యామ భద్రం తే వనవాసాయ పాండవైః।
ఏవమేతాన్వశే కర్తుం శక్ష్యామః పురుషర్షభ॥ష 2-97-80 (15337)
తే వా ద్వాదశ వర్షాణి వయం వా ద్యూతనిర్జితాః।
ప్రవిశేమ మహారణ్యమజినైః ప్రతివాసితాః॥ 2-97-81 (15338)
త్రయోదశం చ స్వజనైరజ్ఞాతాః పరివత్సరం।
జ్ఞాతాశ్చ పునరన్యాని వనే వర్షాణి ద్వాదశ॥ 2-97-82 (15339)
నివసేమ వయం తే వా తథా ద్యూతం ప్రవర్తతాం।
అక్షానుప్త్వా పునర్ద్యూతమిదం కుర్వంతు పాండవః॥ 2-97-83 (15340)
ఏతత్కృత్యతమం రాజన్నస్మాకం భరతర్షభ।
అయం హి శకునిర్వేద సవిద్యామక్షసంపదం॥ 2-97-84 (15341)
దృఢమూలం వయం రాజ్యే మిత్రాణి పరిగృహ్య చ।
సారవద్విపులం సైన్యం సత్కృత్య చ దురాసదం॥ 2-97-85 (15342)
తే చ త్రయోదశం వర్షం పారయిష్యంతి చేద్వ్రతం।
జేష్యామస్తాన్వయం రాజత్రోచతాం తే పరంతప॥ 2-97-86 (15343)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-97-87x (1707)
తూర్ణం ప్రత్యానయస్వైతాన్కామం వ్యధ్వగతానపి।
ఆగచ్ఛంతు పునర్ద్యూతమిదం కుర్వంతు పాండవః॥ 2-97-87 (15344)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-97-88x (1708)
తతో ద్రోణః సోమదత్తో బాహ్లీకశ్చైవ గౌతమః।
విదురో ద్రోణపుత్రశ్చ వైశ్యాపుత్రశ్చ వీర్యవాన్॥ 2-97-88 (15345)
భూరిశ్రవాః శాంతనవో వికర్ణశ్చ మహారథః।
మా ద్యూతమిత్యభాషంత శమోఽస్త్వితి చ సర్వశః॥ 2-97-89 (15346)
అకామానాం చ సర్వేషాం సుహృదామర్థదర్శినాం।
అకరోత్పాండవాహ్వానం ధృతరాష్ట్రః సుతప్రియః॥ 2-97-90 (15347)
అథాబ్రవీన్మహారాజ ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం।
పుత్రహార్దాద్ధర్మయుక్తా గాంధారీ శోకకర్శితా॥ 2-97-91 (15348)
జాతే దుర్యోధనే క్షత్తా మహామతిరభాషత।
నీయతాం పరలోకాయ సాధ్వయం కులపాంసనః॥ 2-97-92 (15349)
వ్యనదజ్జాతమాత్రో హి గోమాయురివ భారత।
అంతో నూనం కులస్యాస్య కురవస్తన్నిబోధత॥ 2-97-93 (15350)
మా నిమజ్జీః స్వదోషేణ మహాప్సు త్వం హి భారత।
మా బాలానామశిష్టానామభిమంస్థా మతిం ప్రభో॥ 2-97-94 (15351)
మా కులస్య క్షయే ఘోరే కారణం త్వం భవిష్యసి।
బద్ధం సేతుం కో ను భింద్యాద్ధమేచ్ఛాంతం చ పావకం॥ 2-97-95 (15352)
శమే స్థితాన్కో ను పార్థాన్కోపయేద్భరతర్షభ।
స్మరంతం త్వామాజమీఢం స్మారయిష్యాంయహం పునః॥ 2-97-96 (15353)
శాస్త్రం న శాస్తి దుర్బుద్ధిం శ్రేయసే చేతరాయ చ।
న వై వృద్ధో బాలమతిర్భవేద్రాజన్కథంచన॥ 2-97-97 (15354)
త్వన్నేత్రాః సంతు తే పుత్రా మా త్వాం దీర్ణాః ప్రహాసిషుః।
తస్మాదయం మద్వచనాత్త్యజ్యతాం కులపాంసనః॥ 2-97-98 (15355)
తథా తే న కృతం రాజన్పుత్రస్నేహాన్నరాధిప।
తస్య ప్రాప్తం ఫలం విద్ధి కులాంతకరణాయ యత్॥ 2-97-99 (15356)
శమేన ధర్మేణ నయేన యుక్తా
యా తే బుద్ధిః సాఽస్తు తే మా ప్రమాదీః।
ప్రధ్వంసినీ క్రూరసమాహితా శ్రీ-
ర్మృదుప్రౌఢా గచ్ఛతి పుత్రపౌత్రాన్॥ 2-97-100 (15357)
అథాబ్రవీన్మహారాజో గాంధారీం ధర్మదర్శినీం।
అంతః కామం కులస్యాస్తు న శక్నోమి నివారితుం॥ 2-97-101 (15358)
యథేచ్ఛంతి తథైవాస్తు ప్రత్యాగచ్ఛంతు పాండవాః।
పునర్ద్యూతం చ కుర్వంతు మామకాః పాండవైః సహ॥ ॥ 2-97-102 (15359)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యూతపర్వణి సప్తనవతితమోఽధ్యాయః॥97॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-97-90 అకామానాం ద్యూతమనిచ్ఛతాం సతాం॥ 2-97-98 త్వన్నేత్రాస్త్వమేవ నేతా యేషాం తే త్వన్నేత్రాః। దీర్ణాస్త్వత్తో భిన్నర్మ యాదాః॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 098
॥ శ్రీః ॥
2.98. అధ్యాయః 098
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
నిజనగరం గచ్ఛతో యుధిష్ఠిరస్య మధ్యేమార్గం దూతాహ్వానేన పునర్నివృత్త్య ద్యూత సభాప్రవేశః॥ 1॥ అనుద్యూతేపి యుధిష్ఠిరస్య శకునినా పరాజయః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతో వ్యధ్వగతం పార్థం ప్రాతికామీ యుధిష్ఠిరం।
ఉవాచ వచనాద్రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య ధీమతః॥ 2-98-1 (15360)
ఉపాస్తీర్ణా సభా రాజన్నక్షానుప్త్వా యుధిష్ఠిర।
ఏహి పాండవ దీవ్యేతి పితా త్వాహ నరాధిపః॥ 2-98-2 (15361)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-98-3x (1709)
ధాతుర్నియోగాద్భూతాని ప్రాప్నువంతి శుభాశుభం।
న నివృత్తిస్తయోరస్తి దేవతవ్యం పునర్యది॥ 2-98-3 (15362)
అక్షద్యూతే సమాహ్వానం నియోగాత్స్థవిరస్య చ।
జానన్నపి క్షయకరం నాతిక్రమితుముత్సహే॥ 2-98-4 (15363)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-98-5x (1710)
అసంభవో హేమమయస్య జంతో-
స్తథాపి రామో లులుభే మృగాయ।
ప్రాయః సమాసన్నపరాభవాణాం
ధియో విపర్యస్తతరా భవంతి॥ 2-98-5 (15364)
ఇతి బ్రువన్నివవృతే భ్రాతృభిః సహ పాండవః।
జానాంశ్చ శకునేర్మాయాం పార్థో ద్యూతమియాత్పునః॥ 2-98-6 (15365)
వివిశుస్తే సభాం తాం తు పునరేవ మహారథాః।
వ్యథయంతి స్మ చేతాంసి ముహృదాం భరతర్షభాః॥ 2-98-7 (15366)
యథోపజోషమాసీనాః పునర్ద్యూతప్రవృత్తయే।
సర్వలోకవినాశాయ దైవేనోపనిపీడితాః॥ 2-98-8 (15367)
శకునిరువాచ॥ 2-98-9x (1711)
అముంచత్స్థవిరో యద్వో ధనం పూజితమేవ తత్।
మహాధనం గ్లహం త్వేకం శృణు భో భరతర్షభ॥ 2-98-9 (15368)
వయం వా ద్వాదశాబ్దాని యుష్మాభిర్ద్యూతనిర్జితాః।
ప్రవిశేమ మహారణ్యం రౌరవాజినవాససః॥ 2-98-10 (15369)
త్రయోదశం చ స్వజనైరజ్ఞాతాః పరివత్సరం।
జ్ఞాతాశ్చ పునరన్యాని వనే వర్షాణి ద్వాదశ॥ 2-98-11 (15370)
అస్మాభిర్నిర్జితా యూయం వనే ద్వాదశ వత్సరాన్।
వసధ్వం కృష్ణయా సార్ధమజినైః ప్రతివాసితాః॥ 2-98-12 (15371)
త్రయోదశం చ స్వజనైరజ్ఞాతాః పిరవత్సరం।
జ్ఞాతాశ్చ పునరన్యాని వనే వర్షాణి ద్వాదశ॥ 2-98-13 (15372)
త్రయోదశే చ నిర్వృత్తే పునరేవ యథోచితం।
స్వరాజ్యం ప్రతిపత్తవ్యమితరైరథవేతరైః॥ 2-98-14 (15373)
అనేన వ్యవసాయేన సహాస్మాభిర్యుధిష్ఠిర।
అక్షానుప్త్వా పునర్ద్యూతమేహి దీవ్యస్వ భారత॥ 2-98-15 (15374)
అథ సభ్యాః సభామధ్యే సముచ్ఛ్రితకరాస్తదా।
ఊచురుద్విగ్నమనసః సంవేగాత్సర్వ ఏవ హి॥ 2-98-16 (15375)
సభ్యా ఊచుః। 2-98-17x (1712)
అహో ధిగ్బాంధవా నైనం బోధయంతి మహద్భయం।
బుద్ధ్యా బుద్ధ్యేన్న వా బుద్ధ్యేదయం వై భరతర్షభ॥ 2-98-17 (15376)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-98-18x (1713)
జనప్రవాదాన్సుబహూఞ్శృణ్వన్నపి నరాధిపః।
హ్రియా చ ధర్మసంయోగాత్పార్థో ద్యూతమియాత్పునః॥ 2-98-18 (15377)
జానన్నాపి మహాబుద్ధిః పునర్ద్యూతమవర్తయత్।
అప్యాసన్నో వినాశః స్యాత్కురూణామితిచింతయన్॥ 2-98-19 (15378)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥ 2-98-20x (1714)
కథం వై మద్విధో రాజా స్వధర్మమనుపాలయన్।
ఆహూతో వినివర్తేత దీవ్యామి శకునే త్వయా॥ 2-98-20 (15379)
శకునిరువాచ॥ 2-98-21x (1715)
గవాశ్వం బహుధేనుకమపర్యంతమజావికం।
గజాః కోశో హిరణ్యం చ దాసీదాసాశ్చ సర్వశః॥ 2-98-21 (15380)
హిత్వా నో గ్లహ ఏవైకో వనవాసాయ పాండవాః।
యూయం వయం వా విజితా వసేమ వనమాశ్రితాః॥ 2-98-22 (15381)
త్రయోదశం చ వై వర్ణమజ్ఞాతాః స్వజనైస్తథా।
అనేన వ్యవసాయేన దీవ్యామ పురుషర్షభాః। 2-98-23 (15382)
సముత్క్షేపేణ చైకేన వనవాసాయ భారత॥ 2-98-24 (15383)
` వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-98-24x (1716)
ఏవం దైవబలావిష్టో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భీష్మద్రోణాఽఽవార్యమాణో విదురేణ చ ధీమతా॥ 2-98-24 (15384)
యుయుత్సునా కృపేణాథ సంజయేన చ భారత।
గాంధార్యా పృథయా చైవ భీమార్జునయమైస్తథా॥ 2-98-25 (15385)
వికర్ణేన చ వీరేణ ద్రౌపద్యా ద్రౌణినా తథా।
సోమదత్తేన చ తథా బాహ్లీకేన చ ధీమతా॥ 2-98-26 (15386)
వార్యమాణోపి సతతం న చ రాజన్నియచ్ఛతి।
ఏవం సంవార్యమాణోపి కౌంతేయో హితకాంయయా॥ 2-98-27 (15387)
దేవకార్యార్థసిద్ధ్యర్థం ముహూర్తం కలిమావిశత్।
అవిష్టః కలినా రాజంఛకునిం ప్రత్యభాషత॥ 2-98-28 (15388)
ఏవం భవత్వితి తదా వనవాసాయ దీవ్యతి'।
ప్రతిజగ్రాహ తం పార్థో గ్లహం జగ్రాహ సౌబలః॥
జితమిత్యేవ శకునిర్యుధిష్ఠిరమభాషత॥ ॥ 2-98-29 (15389)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యూతపర్వణి అష్టనవతితమోఽధ్యాయః॥ 98 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-98-16 సంవేగాదతిశయాత్॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 099
॥ శ్రీః ॥
2.99. అధ్యాయః 099
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
వనాయ ప్రస్థితాన్పాండవాన్ప్రతి దుశ్శాసనకృతాపహాసః॥1॥ పాండవానాం బహుప్రతిజ్ఞాకరణపూర్వకం ధృతరాష్ట్రసమీపగమనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతః పరాజితాః పార్థా వనావాసాయ దీక్షితాః।
అజినాన్యుత్తరీయాణి జగృహుశ్చ యథాక్రమం॥ 2-99-1 (15390)
అజినైః సంవృతాందృష్ట్వా హృతరాజ్యానరిందమాన్।
ప్రస్థితాన్వనవాసాయ తతో దుఃశాసనోఽబ్రవీత్॥ 2-99-2 (15391)
ప్రవృత్తం ధార్తరాష్ట్రస్య చక్రం రాజ్ఞో మహాత్మనః।
పరాజితాః పాండవేయా విపత్తిం పరమాం గతాః॥ 2-99-3 (15392)
అద్య దేవాః సంప్రయాతాః సమైర్వర్త్మభిరస్థలైః।
గుణజ్యేష్ఠాస్తథా శ్రేష్ఠాః శ్రేయాంసో యద్వయం పరైః॥ 2-99-4 (15393)
నరకం పాతితాః పార్థా దీర్ఘకాలమనంతకం।
ముఖాచ్చ హీనా రాజ్యాచ్చ వినష్టాః శాశ్వతీః సమాః॥ 2-99-5 (15394)
ధనేన మత్తా యే తే స్మ ధార్తరాష్ట్రాన్ప్రహాసిషుః।
తే నిర్జితా హృతధనా వనమేష్యంతి పాండవః॥ 2-99-6 (15395)
చిత్రాన్సన్నాహానవముంచంతు చైషాం
వాసాంసి దివ్యాని చ భానుమంతి॥
వివాస్యంతాం రురుచర్మాణి సర్వే
యథా గ్లహం సౌబలస్యాభ్యుపేతాః॥ 2-99-7 (15396)
న సంతి లోకేషు పుమాంస ఈదృశా
ఇత్యేవ యే భావితబుద్ధయః సదా।
జ్ఞాస్యంతి తేత్మానమిమేఽద్య పాండవా
విపర్యయే పాంఢతిలా ఇవాఫలాః॥ 2-99-8 (15397)
ఇదం హి వాసో యది వేదృశానాం
మనస్వినాం రౌరవమాహవేషు॥
ఆదీక్షితానామజినాని యద్వ-
ద్వలీయసాం పశ్యత పాండవానాం॥ 2-99-9 (15398)
మహాప్రాజ్ఞః సౌమకిర్యజ్ఞసేనః
కన్యాం పాంచాలీం పాండవేభ్యః ప్రదాయ।
అకార్షిద్వై సుకృతం నేహ కించిత్
క్లీబాః పార్థాః పతయో యాజ్ఞసేన్యాః॥ 2-99-10 (15399)
సూక్ష్మప్రావారానజినోత్తరీయాన్
దృష్ట్వాఽరణ్యే నిర్ధనానప్రతిష్ఠాన్।
కాం త్వం ప్రీతిం లప్స్యసే యాజ్ఞసేని
పతిం వృణీష్వేహ యమన్యమిచ్ఛసి॥ 2-99-11 (15400)
ఏతే హి సర్వే కురవః సమేతాః
క్షాంతా దాంతాః సుద్రవిణోపపన్నాః।
ఏషాం వృణీష్వైకతమం పతిత్వే
న త్వాం నయేత్కాలవిపర్యయోఽయం॥ 2-99-12 (15401)
యథాఽఫలాః షంఢతిలా యథా చర్మమయా మృగాః।
తథైవ పాండవాః సర్వే యథా కాకయవా అపి॥ 2-99-13 (15402)
కిం పాండవాంస్తే పతితానుపాస్య
మోఘః శ్రమః షంఢతిలానుపాస్య।
ఏవం నృశంసః పరుషాణి పార్థా-
నశ్రావయద్ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రః॥ 2-99-14 (15403)
తద్వై శ్రుత్వా భీమసేనోఽత్యమర్షీ
నిర్భర్త్స్యోచ్చైః సన్నిగృహ్యైవ రోషాత్।
ఉవాచ చైనం సహసైవోపగంయ
సింహో యథా హైమవతః శృగాలం॥ 2-99-15 (15404)
భీమసేన ఉవాచ॥ 2-99-16x (1717)
క్రూర పాపజనైర్జుష్టమకృతార్థం ప్రభాషసే।
గాంధారవిద్యయా హి త్వం రాజమధ్యే వికత్థసే॥ 2-99-16 (15405)
యథా తుదసి మర్మాణి వాక్ఛరైరిహ నో భృశం।
తథా స్మారయితా తేఽహం కృంతన్మర్మాణి సంయుగే॥ 2-99-17 (15406)
యే చ త్వామనువర్తంతే క్రోధలోభవశానుగాః।
గోప్తారః సానుబంధాంస్తాన్నేతాఽస్మి యమసాదనం॥ 2-99-18 (15407)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-99-19x (1718)
ఏవం బ్రువాణమజినైర్వివాసితం
దుఃశాసనస్తం పరినృత్యతి స్మ।
మధ్యే కురూణాం ధర్మనిబద్ధమార్గం
గౌర్గౌరితి స్మాహ్వయన్ముక్తలజ్జః॥ 2-99-19 (15408)
భీమసేన ఉవాచ॥ 2-99-20x (1719)
నృశంస పరుషం వక్తుం దుఃశాసన త్వయా।
నికృత్యా హి ధనం లబ్ధ్వా కో వికత్థితుమర్హతి॥ 2-99-20 (15409)
మైవ స్మ సుకృతాం లోకాన్గచ్ఛేత్పార్థో వృకోదరః।
యది వక్షో హి తే భిత్త్వా న పిబేచ్ఛోణితం రణే॥ 2-99-21 (15410)
ధార్తరాష్ట్రాన్రణే హత్త్వా మిషతాం సర్వధన్వినాం।
శమం గంతాఽస్మి నచిరాత్సత్యమేతద్బ్రవీమి తే॥ 2-99-22 (15411)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-99-23x (1720)
తస్య రాజా సింహగతేః సఖేలం
దుర్యోధనో భీమసేనస్య హర్షాత్।
గతిం స్వగత్యాఽనుచకార మందో
నిర్గచ్ఛతాం పాండవానాం సభాయాః॥ 2-99-23 (15412)
నైతావతా కృతమిత్యబ్రవీత్తం
వృకోదరః సన్నివృత్తార్ధకాయః।
శీఘ్రం హి త్వాం నిహతం సానుబంధం
సంస్మార్యాహం ప్రతివక్ష్యామి మూఢ॥ 2-99-24 (15413)
ఏవం సమీక్ష్యాత్మని చావమానం
నియంయ మన్యుం బలవాన్స మానీ।
రాజానుగః సంసది కౌరవాణాం
వినిష్కామన్వాక్యమువాచ భీమః॥ 2-99-25 (15414)
అహం దుర్యోధనం హంతా కర్ణం హంతా ధనంజయః।
శకునిం చాక్షకితవం సహదేవో హనిష్యతి॥ 2-99-26 (15415)
ఇదం చ భూయో వక్ష్యామి సభామధ్యే బృహద్వచః।
సత్యం దేవాః కరిష్యంతి యన్నో యుద్ధం భవిష్యతి॥ 2-99-27 (15416)
సుయోధనమిమం పాపం హంతాఽస్మి గదయా యుధి।
శిరః పాదేన చాస్యాహమధిష్ఠాస్యామి భూతలే॥ 2-99-28 (15417)
వాక్యశూరస్య చైవాస్య పరుషస్య దురాత్మనః।
దుఃశాసనస్య రుధిరం పాతాఽస్మి మృగరాడివ॥ 2-99-29 (15418)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-99-30x (1721)
`భీమసేన న తే సంతి యేషాం వైరం త్వయా త్విహ।
మత్తా మృగేషు సుఖినో న బుద్ధ్యంతే మహద్భయం'॥ 2-99-30 (15419)
నైవం వాచా వ్యవసితం భీమ విజ్ఞాయతే సతాం।
ఇతశ్చతుర్దశే వర్షే ద్రష్టారో యద్భవిష్యతి॥ 2-99-31 (15420)
భీమసేన ఉవాచ॥ 2-99-32x (1722)
దుర్యోధనస్య కర్ణస్య శకునేశ్చ దురాత్మనః।
దుఃశాసనచతుర్థానాం భూమిః పాస్యతి శోణితం॥ 2-99-32 (15421)
అర్జున ఉవాచ॥ 2-99-33x (1723)
అసూయితారం ద్రష్టారం ప్రవక్తారం వికత్థనం।
భీమసేన నియోగాత్తే హంతాహం కర్ణమాహవే॥ 2-99-33 (15422)
అర్జునః ప్రతిజానీతే భీమస్య ప్రియకాంయయా।
కర్ణం కర్ణానుగాంశ్చైవ రణే హంతాఽస్మి పత్రిభిః॥ 2-99-34 (15423)
యే చాన్యే ప్రతియోత్స్యంతి బుద్ధిమోహేన మాం నృపాః।
తాంశ్చ సర్వానహం బాణైర్నేతాఽస్మి యమసాదనం॥ 2-99-35 (15424)
చలేద్వి హిమవాన్స్థానాన్నిష్ప్రభః స్యాద్దివాకరః।
శైత్యం సోమాత్ప్రణశ్యేత మత్సత్యం విచలేద్యది॥ 2-99-36 (15425)
న ప్రదాస్యతి చేద్రాజ్యమితో వర్షే చతుర్దశే।
దుర్యోధనోఽభిసత్కృత్య సత్యమేతద్భవిష్యతి॥ 2-99-37 (15426)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-99-38x (1724)
ఇత్యుక్తవతి పార్థే తు శ్రీమాన్మాద్రవతీసుతః।
ప్రగృహ్య విపులం బాహుం సహదేవః ప్రతాపవాన్॥ 2-99-38 (15427)
సౌబలస్య వధం ప్రేప్సురిదం వచనమబ్రవీత్।
క్రోధసంరక్తనయనో నిః శ్వసన్నివ పన్నగః॥ 2-99-39 (15428)
సహదేవ ఉవాచ॥ 2-99-40x (1725)
అక్షాన్యాన్మన్యసే మూఢ గాంధారాణాం యశోహర।
నైతేఽక్షా నిశితా బాణాస్త్వయైతే సమరే వృతాః॥ 2-99-40 (15429)
యథా చైవోక్తవాన్భీమస్త్వాముద్దిశ్య సబాంధవం।
కర్తాహం కర్మణస్తస్య కురు కార్యాణి సర్వశః॥ 2-99-41 (15430)
హంతాఽస్మి తరసా యుద్ధే త్వామేవహే సబాంధవం।
యది స్థాస్యసి సంగ్రామే క్షత్రధర్మేణ సౌబల॥ 2-99-42 (15431)
సహదేవవచః శ్రుత్వా నకులోఽపి విశాంపతే।
దర్శనీయతమో నౄణామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 2-99-43 (15432)
సుతేయం యజ్ఞసేనస్య ద్యూతేఽస్మింధృతరాష్ట్రజైః।
యైర్వాచః శ్రావితా రూక్షాః స్థితైర్దుర్యోధనప్రియే॥ 2-99-44 (15433)
తాంధార్తరాష్ట్రాందుర్వృత్తాన్ముమూర్షూన్కాలనోదితాన్।
గమయిష్యామి భూయిష్ఠానహం వైవస్వతక్షయం॥ 2-99-45 (15434)
`ఉలూకం చ దురాత్మానం సౌబలస్య సుతం ప్రియం।
క్రూరం హంతాఽస్మి సమరే తం వై క్రూరం నరాధమం'॥ 2-99-46 (15435)
నిదేశాద్ధర్మరాజస్య ద్రౌపద్యాః పదవీం చరన్।
నిర్ధార్తరాష్ట్రాం పృథివీం కర్తాఽస్మి నచిరాదివ॥ 2-99-47 (15436)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-99-48x (1726)
ఏవం తే పురుషవ్యాఘ్రాః సర్వే వ్యాయతబాహవః।
ప్రతిజ్ఞా బహులాః కృత్వా ధృతరాష్ట్రముపాగమన్॥ ॥ 2-99-48 (15437)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యూతపర్వణి ఏకోనశతతమోఽధ్యాయః॥ 99 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-99-13 కాకయవా నిస్తండులం తృణధాన్యం॥ 2-99-17 స్మరయితా స్మారయిష్యామి ॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 100
॥ శ్రీః ॥
2.100. అధ్యాయః 100
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ వనగమనాయ భీష్మాద్యామంత్రణం॥ 1॥ పాండవాన్ప్రతి విదురవచనం॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ॥
ఆమంత్రయామి భరతాంస్తథా వృద్ధం పితామహం॥
రాజానం సోమదత్తం చ మహారాజం చ బాహ్లికం॥ 2-100-1 (15438)
ద్రోణం కృపం నృపాంశ్చాన్యానశ్వత్థామానమేవ చ।
విదురం ధృతరాష్ట్రం చ ధార్తరాష్ట్రాంశ్చ సర్వశః॥ 2-100-3a`సౌమదత్తిం మహావీర్యం వికర్ణం చ మహామతిం'।
యుయుత్సుం సంజయం చైవ తథైవాన్యాన్సభాసదః॥ 2-100-4a`గాంధారీం చ మహాభాగాం మాతరం చ తథా పృథాం'।
సర్వానామంత్ర్య గచ్ఛామి ద్రష్టాఽస్మి పునరేత్య వః॥ 2-100-2 (15439)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-100-5x (1727)
న చ కించిదథోచుస్తం హ్రియాఽఽసన్నా యుధిష్ఠిరం।
మనోభిరేవ కల్యాణం దధ్యుస్తే తస్య ధీమతః॥ 2-100-5 (15440)
విదుర ఉవాచ॥ 2-100-6x (1728)
ఆర్యా పృథా రాజపుత్రీ నారణ్యం గంతుమర్హతి।
సుకుమారీ చ వృద్ధా చ నిత్యం చైవ సుఖోచితా॥ 2-100-6 (15441)
ఇహ వత్స్యతి కల్యాణీ సత్కృతా మమ వేశ్మని।
ఇతి పార్థా విజానీధ్వమగదం వోఽస్తు సర్వశః॥ 2-100-7 (15442)
పాండవా ఊచుః। 2-100-8x (1729)
తథేత్యుక్త్వాఽబ్రువన్సర్వే యథా నో వదసేఽనఘ।
త్వం పితృవ్యః పితృసమో వయం చ త్వత్పరాయణాః॥ 2-100-8 (15443)
యథాఽఽజ్ఞాపయసే విద్వంస్త్వం హి నః పరమో గురుః।
యచ్చాన్యదపి కర్తవ్యం తద్విధత్స్వ మహామతే॥ 2-100-9 (15444)
విదుర ఉవాచ॥ 2-100-10x (1730)
యుధిష్ఠిర విజానీహి మమేదం భరతర్షభ।
నాధర్మేణ జితః కశ్చిద్వ్యథతే వై పరాజయే॥ 2-100-10 (15445)
త్వం వై ధర్మం విజానీషే యుద్ధే జేతా ధనంజయః।
హంతాఽరీణాం భీమసేనో నకులస్త్వర్థసంగ్రహీ॥ 2-100-11 (15446)
సంయంతా సహదేవస్తు ధౌంయో బ్రహ్మవిదుత్తమః।
ధర్మార్థకుశలా చైవ ద్రౌపదీ ధర్మచారిణీ॥ 2-100-12 (15447)
అన్యోన్యస్య ప్రియాః సర్వే తథైవ ప్రియదర్శనాః।
పరైరభేద్యాః సంతుష్టాః కో వోన న స్పృహయేదిహ॥ 2-100-13 (15448)
ఏష వై సర్వకల్యాణః సమాధిస్తవ భారత।
నైనం శత్రుర్విషహతే శక్రేణాపి సమోఽప్యుత॥ 2-100-14 (15449)
హిమవత్యనుశిష్టోఽసి మేరుసావర్ణినా పురా।
ద్వైపాయనేన కృష్ణేన నగరే వారణావతే॥ 2-100-15 (15450)
భృగుతుంగే చ రామేణ దృష్టద్వత్యాం చ శంభునా।
అశ్రౌషీరసి తస్యాపి మహర్షేరంజనం ప్రతి॥ 2-100-16 (15451)
కల్మాషీతీరసంస్థస్య గతస్త్వం శిష్యతాం భృగోః।
ద్రష్టా సదా నారదస్తే ధౌంయస్తేఽయం పురోహితః॥ 2-100-17 (15452)
మాహాసీః సాంపరాయే త్వం బుద్ధిం తామృషిపూజితాం।
పురూరవసమైలం త్వం బుద్ధ్యా జయసి పాండవ॥ 2-100-18 (15453)
శక్త్యా జయసి రాజ్ఞోఽన్యానృషీంధర్గోపసేవయా।
ఐంద్రే జయే ధృతమనా యాంయే కోపవిధారణే॥ 2-100-19 (15454)
తథా విసర్గే కౌబేరే వారుణే కోపవిధారణే॥
ఆత్మప్రదానం సౌంయత్వమద్భ్యశ్చైవోపజీవనం॥ 2-100-20 (15455)
భూమేః క్షమా చ తేజశ్చ సమగ్రం సూర్యమండలాత్।
వాయోర్బలం ప్రాప్నుహి త్వం భూతేభ్యశ్చాత్మసంపదం॥ 2-100-21 (15456)
అగదం వోఽస్తు భద్రం వో ద్రష్టాఽస్మి పునరాగతాన్।
ఆపద్ధర్మార్థకృచ్ఛ్రేషు సర్వకార్యేషు వా పునః॥ 2-100-22 (15457)
యథావత్ప్రతిపద్యేథాః కాలే కాలే యుధిష్ఠిర।
ఆపృష్టోఽసీహ కౌంతేయ స్వస్తి ప్రాప్నుహి భారత॥ 2-100-23 (15458)
కృతార్థం స్వస్మిమంతం త్వాం ద్రక్ష్యామః పునరాగతం।
న హి వో వృజినం కించిద్వేద కశ్చిత్పురాకృతం॥ 2-100-24 (15459)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-100-25x (1731)
ఏవముక్తస్తథేత్యుక్త్వా పాండవః సత్యవిక్రమః।
భీష్మద్రోణౌ నమస్కృత్య ప్రాతిష్ఠత యుధిష్ఠిరః॥ ॥ 2-100-25 (15460)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యాతపర్వణి శతతమోఽధ్యాయః॥ 100॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-100-14 సమాధిర్మనః స్వాస్థ్యకరో నియమః॥ 2-100-19 విధారణే నియమనే ॥ 2-100-20 విసర్గే దానే। సంయమే వశీకరణే । ఉపజీవనం జీవనహేతుత్వం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 101
॥ శ్రీః ॥
2.101. అధ్యాయః 101
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
పాండవానాం వనప్రస్థానేన ఖిద్యతాం పౌరాణాం వచనాని॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తతః సంప్రస్థితే తత్ర ధర్మరాజే తదా నృప।
జనాః సమంతాద్ద్రష్టుం తం సమారురుహురాతురాః॥ 2-101-1 (15461)
తతః ప్రాసాదవర్యాణి విమానశిఖరాణి చ।
గోపురాణి చ సర్వాణి వృక్షానన్యాంశ్చ సర్వశః॥ 2-101-2 (15462)
అథాధిరుహ్య సస్త్రీకా ఉదాసీనా వ్యలోకయన్।
న హి రథ్యాస్తదా శక్యా గంతుం తాశ్చ జనాకులాః॥ 2-101-3 (15463)
ఆరుహ్య స్మానతాస్తత్ర దీనాః పశ్యంతి పాండవాన్।
పదాతిం వర్జితచ్ఛత్రం చేలభూషణవర్జితం॥ 2-101-4 (15464)
వల్కలాజినసంవీతం పార్థం దృష్ట్వా జనాస్తదా।
ఊచుర్బహువిధా వాచో భృశోపహతచేతసః॥ 2-101-5 (15465)
జనా ఊచుః। 2-101-6x (1732)
యం యాంతమనుయాతి స్మ చతురంగబలం మహత్।
తమేకం కృష్ణయా సార్ధమనుగచ్ఛంతి పాండవాః॥ 2-101-6 (15466)
చత్వారో భ్రాతరశ్చైవ ధౌంయశ్చైవ పురోహితః।
భీమార్జునౌ వారయిత్వా నికృత్యా బద్ధకార్ముకౌ॥ 2-101-7 (15467)
ధర్మ ఏవాస్థితో యేన త్యక్త్వా రాజ్యం మహాత్మనా।
యా న శక్యా పురా ద్రష్టుం భూతైరాకాశగైరపి॥ 2-101-8 (15468)
తామద్య కృష్ణాం పశ్యంతి రాజమార్గగతా జనాః।
అంగరాగోచితాం కృష్ణాం రక్తచందనసేవినీం॥ 2-101-9 (15469)
వర్షముష్ణం చ శీతం చ నేష్యత్యాశు వివర్ణతాం।
అద్య నూనం పృథా దేవీ సత్యమావిశ్య భాషతే॥ 2-101-10 (15470)
పుత్రాన్స్నుషాం చ దేవీ తు ద్రష్టుమద్యాథ నార్హతి।
నిర్గుణస్యాపి పుత్రస్య కథం స్యాహుః స్వదర్శనం॥ 2-101-11 (15471)
కింపునర్యస్య లోకోఽయం జితో వృత్తేన కేవలం।
ఆనృశంస్యమనుక్రోశో ధృతిః శీలం దమః శమః॥ 2-101-12 (15472)
పాండవం శోభయంత్యేతే షడ్గుణాః పురుషోత్తమం।
తస్మాదస్యోపఘాతేన ప్రజాః పరమపీడితాః॥ 2-101-13 (15473)
ఔదకానీవ సత్వాని గ్రీష్మే సలిలసంక్షయాత్।
పీడయా పీడితం సర్వం జగదస్య జగత్పతేః॥ 2-101-14 (15474)
మూలస్యైవోపఘాతేన వృక్షః పుష్పఫలోపగః।
మూలం హ్యేష మనుష్యాణాం ధర్మరాజో మహాద్యుతిః॥ 2-101-15 (15475)
పుష్పం ఫలం చ పత్రం చ శాఖాస్తస్యేతరే జనాః।
తే భ్రాతర ఇవ క్షిప్రం సపుత్రాః సహబాంధవాః॥ 2-101-16 (15476)
గచ్ఛంతమనుగచ్ఛామో యేన గచ్ఛతి పాండవః।
ఉద్యానాని పరిత్యజ్య క్షేత్రాణి చ గృహాణి చ॥ 2-101-17 (15477)
ఏకదుఃఖసుఖాః పార్థమనుయామ సుధార్మికం।
సముచ్ఛ్రితపతాకాని పరిధ్వస్తాజిరాణి చ॥ 2-101-18 (15478)
ఉపాత్తధనధాన్యాని హృతసారాణి సర్వశః।
రజసాఽప్యవకీర్ణాని పరిత్యక్తాని దైవతైః॥ 2-101-19 (15479)
మూషకైః పరిధావద్భిరుద్బలైరావృతాని చ।
అపేతోదకధూమాని హీనసంమార్జనాని చ॥ 2-101-20 (15480)
ప్రనష్టబలికర్మేజ్యామంత్రహోమజపాని చ।
దుష్కాలేనేవ భగ్నాని భిన్నభాజనవంతి చ॥ 2-101-21 (15481)
అస్మత్త్యక్తాని వేశ్మాని సౌబలః ప్రతిపద్యతాం।
వనం నగరమేవాస్తు యేన గచ్ఛంతి పాండవాః॥ 2-101-22 (15482)
అస్మాభిశ్చ పరిత్యక్తం పురం సంపద్యతాం వనం।
బిలాని దంష్ట్రిణః సర్వే వాని మృగపక్షిణః॥ 2-101-23 (15483)
త్యజంత్వస్మద్భయాద్భీతా గజాః సింహా వనాన్యపి।
అనాక్రాంతం ప్రపద్యంతః సేవమానం త్యజంతు చ॥ 2-101-24 (15484)
తృణమాంసఫలాదానాం దేశాంస్త్యక్త్వా మృగద్విజాః।
వయం పార్థైర్వనే సంయక్సహ వత్స్యామ నిర్వృతాః॥ 2-101-25 (15485)
ఇత్యేవం వివిధా వాచో నానాజనసమీరితాః।
శుశ్రావ పార్థః శ్రుత్వా చ న విచక్రేఽస్య మానసం॥ 2-101-26 (15486)
తతః ప్రాసాదసంస్థాస్తు సమంతాద్వై గృహే గృహే।
బ్రాహ్మణక్షత్రియవిశాం శూద్రాణాం చైవ యోషితః॥ 2-101-27 (15487)
గత్వా స్వగృహజాలాని ఉత్పాట్యావరణాని చ।
దదృశుః పాండవాందీనాన్వల్కలాజినవాససః॥ 2-101-28 (15488)
కృష్ణాం త్వదృష్టపూర్వాం తాం వ్రజంతీం పద్భిరేవ చ।
ఏకవస్త్రాం రుదంతీం తాం ముక్తకేశీం రజస్వలాం॥ 2-101-29 (15489)
దృష్ట్వా తదా స్త్రియః సర్వా వివర్ణవదనా భృశం।
విలప్య బహుధా మోహాద్దుఃఖశోకేన పీడితాః।
హాహా ధిగ్ధిగ్ధిగిత్యుక్త్వా నేత్రైరశ్రూణ్యవర్తయన్॥ 2-101-30 (15490)
జనస్యాథ వజః శ్రుత్వా స రాజా భ్రాతృభిః సహ।
ఉద్దిశ్య వనావాసాయ ప్రతస్థే కృతనిశ్చయః॥ 2-101-31 (15491)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-101-32x (1733)
తస్మిన్సంప్రస్థితే కృష్ణా పృథాం ప్రాప్య యశస్వినీం।
అపృచ్ఛద్భృశదుఃఖార్తా యాశ్చాన్యాస్తత్ర యోషితః॥ 2-101-32 (15492)
తతో నినాదః సుమహాన్పాండవాంతః పురేఽభవత్॥ 2-101-33 (15493)
కుంతీ చ భృశశంతప్తా ద్రౌపదీం ప్రేక్ష్య గచ్ఛతీం।
శోకవిహ్వలయా వాచా కృచ్ఛ్రాద్వచనమబ్రవీత్॥ 2-101-34 (15494)
వత్సే శోకో న తే కార్యః ప్రాప్యేదం వ్యసనం మహత్।
స్త్రీధర్మాణామభిజ్ఞాఽసి శీలాచారవతీ తథా॥ 2-101-35 (15495)
న త్వాం శందేష్టుమర్హామి భర్తౄన్ప్రతి శుచిస్మితే।
సాధ్వీ గుణసమాపన్నా భూషితం తే కులద్వయం॥ 2-101-36 (15496)
సభాగ్యాః కురవశ్చేమే యే న దగ్ధాస్త్వయాఽనఘే।
అరిష్టం వ్రజ పంథానం మదనుధ్యానబృంహితా॥ 2-101-37 (15497)
భావిన్యర్థే హి సత్స్త్రీణాం వైకృతం నోపజాయతే।
గురుధర్మాభిగుప్తా చ శ్రేయః క్షిప్రమవప్స్యసి॥ 2-101-38 (15498)
సహదేవశ్చ మే పుత్రః సదాఽవేక్ష్యో వనే వసన్।
యథేదం వ్యసనం ప్రాప్య నాయం సీదేన్మహామతిః॥ 2-101-39 (15499)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-101-40x (1734)
తథేన్యుక్త్వా తు సా దేవీ స్రవన్నేత్రజలావిలా।
శోణితాక్తైకవసనా ముక్తకేశీ వినిర్యయౌ॥ 2-101-40 (15500)
తాం క్రోశంతీం పృథా దుఃఖాదనువవ్రాజ గచ్ఛతీం।
అథాపశ్యన్సుతాన్సర్వాన్హృతాభరణవాససః॥ 2-101-41 (15501)
రురుచర్మావృతతనూన్హ్రియా కించిదవాహ్ముఖాన్।
పరైః పరీతాన్సంహృష్టైః సుహృద్భిశ్చానుశోచితాన్॥ 2-101-42 (15502)
తదవస్థాన్సుతాన్సర్వానుపసృత్యాతివత్సలా।
స్వజమానాఽవదచ్ఛేకాత్తత్తద్విలపతీ బహు॥ 2-101-43 (15503)
కుంత్యువాచ। 2-101-44x (1735)
కథం సద్ధర్మచారిత్రాన్వృత్తస్థితివిభూషితాన్।
అక్షుద్రాందృఢభక్తాంశ్చ దైవతేజ్యాపరాన్సదా॥ 2-101-44 (15504)
వ్యసనం వః సమభ్యాగాత్కోఽయం విధివిపర్యయః।
కస్యాపధ్యానజం చేదమాగః పశ్యామి వో ధియా॥ 2-101-45 (15505)
స్యాత్తు మద్భాగ్యదోషోఽయం యాఽహం యుష్మానజీజనం।
దుఃఖాయాసభుజోఽత్యర్థం యుక్తానప్యుత్తమైర్గుణైః॥ 2-101-46 (15506)
కథం వత్స్యథ దుర్గేషు వనే ఋద్ధివినాకృతాః।
వీర్యసత్వబలోత్సాహతేజోభిరకృశాః కృశాః॥ 2-101-47 (15507)
యద్యేవమహమజ్ఞాస్యం వనే వాసం హి వో ధ్రువం।
శతశృంగాన్మృతే పాండౌ నాగమిష్యం గజాహ్వయం॥ 2-101-48 (15508)
ధన్యం వః పితరం మన్యే తపోమేధాన్వితం తథా।
యః పుత్రాధిమసంప్రాప్య స్వర్గేచ్ఛామకరోత్ప్రియాం॥ 2-101-49 (15509)
ధన్యాం చాతీంద్రియజ్ఞానామిమాం ప్రాప్తాం పరాం గతిం।
మన్యే తు మాద్రీం ధర్మజ్ఞాం కల్యాణీం సర్వథైవ తు॥ 2-101-50 (15510)
రత్యా మత్యా చ గత్యా చ యయాఽహమభిసంధితా।
జీవితప్రియతాం మహ్యం ధిఙ్మాం సంక్లేశభాగినీం॥ 2-101-51 (15511)
పుత్రకా న విహాస్యే వః కృచ్ఛ్రలబ్ధాన్ప్రియాన్సతః।
సాఽహం యాస్యామి హి వనం హా కృష్ణే కిం జహాసి మాం। 2-101-52 (15512)
అంతవత్యసుధర్మేఽస్మింధాత్రా కిం ను ప్రమాదతః।
మమాంతో నైవ విహితస్తేనాయుర్న జహాతి మాం॥ 2-101-53 (15513)
హా కృష్ణ ద్వారకావాసిన్క్వాసి సంకర్షణానుజ।
కస్మాన్న త్రాయసే దుఃఖాన్మాం చేమాంశ్చ నరోత్తమాన్॥ 2-101-54 (15514)
అనాదినిధనం యే త్వామనుధ్యాయంతి వై నరాః।
తాంస్త్వం పాసీత్యయం వాదః స గతో వ్యర్థతాం కథం॥ 2-101-55 (15515)
ఇమే సద్ధర్మమాహాత్ంయయశోవీర్యానువర్తినః।
నార్హంతి వ్యసనం భోక్తుం నన్వేషాం క్రియతాం దయా॥ 2-101-56 (15516)
సేయం నీత్యర్థవిజ్ఞేషు కథమాపదుపాగతా॥
స్థితేషు కులనాథేషు కథమాపదుపాగతా॥ 2-101-57 (15517)
హా పాండో హా మహారాజ క్వాసి కిం సముపేక్షసే।
పుత్రాన్వివాస్యతః సాధూనరిభిర్ద్యూతనిర్జితాన్॥ 2-101-58 (15518)
సహదేవ నివర్తస్వ నను త్వమసి మే ప్రియః।
శరీరాదపి మాద్రేయ మాం మా త్యాక్షీః కుపుత్రవత్॥ 2-101-59 (15519)
వ్రజంతు బ్రాతరస్తేఽమీ యది సత్యాభిసంధినః।
మత్పరిత్రాణజం ధర్మమిహైవ త్వమవాప్నుహి॥ 2-101-60 (15520)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-101-61x (1736)
ఏవం విపలతీం కుంతీమభివాద్య ప్రణంయ చ।
పాండవా విగతానందా వనాయైవ ప్రవవ్రజుః॥ 2-101-61 (15521)
విదురశ్చాపి తామార్తాం కుంతీమాశ్వాస్య హేతుభిః।
ప్రావేశయద్గృహం క్షత్తా స్వయమార్తతరః శనైః॥ 2-101-62 (15522)
ధార్తరాష్ట్రస్త్రిస్తాశ్చ నిఖిలేనోపలభ్య తత్।
గమనం పరికర్షం చ కృష్ణాయా ద్యూతమండలే॥ 2-101-63 (15523)
రురుదుః సుస్వనం సర్వా వినిందంత్యః కురూన్భృశం।
దధ్యుశ్చ సుచిరం కాలం కరాసక్తముఖాంబుజాః॥ 2-101-64 (15524)
రాజా చ ధృతరాష్ట్రస్తు పుత్రాణామనయం తదా।
ధ్యాయన్నుద్విగ్నహృదయో న శాంతిమధిజగ్మివాన్॥ 2-101-65 (15525)
స చింతయన్ననేకాగ్రః శోకవ్యాకులచేతనః।
క్షత్తుః సంప్రేషయామాస శీఘ్రమాగంయతామితి॥ 2-101-66 (15526)
తతో జగామ విదురో ధృతరాష్ట్రనివేశనం।
తం పర్యపృచ్ఛత్సంవిగ్నో ధృతరాష్ట్రో జనాధిపః॥ ॥ 2-101-67 (15527)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యూతపర్వణి ఏకోత్తరశతతమోఽధ్యాయః॥ 101॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-101-40 శోణితాక్తైకవసనా రజస్వలా॥ 2-101-51 మహ్యం మమ ॥ 2-101-53 అసుధర్మే ప్రాణధారణే। అంతవతి వినాశవతి॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 102
॥ శ్రీః ॥
2.102. అధ్యాయః 102
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ విదురంప్రతి పాండవానాం వనప్రస్థానసమయే చేష్టవిశేషప్రశ్నే తత ్తచ్చేష్టావిశేషకథనపూర్వకం తత్తదభిప్రాయావిష్కరణం ॥ 1॥ ద్రోణేన దుర్యోధనాయ హితోపదేశః॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
తమాగతమథో రాజా విదురం దీర్ఘదర్శినం।
సాశంక ఇవ ప్రపచ్ఛ ధృతరాష్టోఽంబికాసుతః॥ 2-102-1 (15528)
కథం గచ్ఛతి కౌంతేయో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనః సవ్యసాచీ మాద్రీపుత్రీ చ పాండవౌ॥ 2-102-2 (15529)
ధౌంయశ్చైవ కథం క్షత్తర్ద్రౌపదీ చ యశస్వినీ।
శ్రోతుమిచ్ఛాంయహం సర్వం తేషాం శంస విచేష్టితం॥ 2-102-3 (15530)
విదుర ఉవాచ॥ 2-102-4x (1737)
వస్త్రేణ సంవృత్య ముఖం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
బాహూ విశాలౌ సంపశ్యన్భీమో గచ్ఛతి పాండవః॥ 2-102-4 (15531)
సికతా వపన్సవ్యసాచీ రాజానమనుగచ్ఛతి।
మాద్రీపుత్రః సహదేవో ముఖమాలిప్య గచ్ఛతి॥ 2-102-5 (15532)
పాంసూపలిప్తసర్వాంగో నకులశ్చిత్తవిహ్వలః।
దర్శనీయతమో లోకే రాజానమనుగచ్ఛతి॥ 2-102-6 (15533)
కృష్ణా తు కేశైః ప్రచ్ఛాద్య ముఖమాయతలోచనా।
దర్శనీయా ప్రరుదతీ రాజానమనుగచ్ఛతి॥ 2-102-7 (15534)
ధౌంయో రౌద్రాణి సామాని యాంయాని చ విశాంపతే।
గాయన్గచ్ఛతి మార్గేషు కుశానాదాయ పాణినా॥ 2-102-8 (15535)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-102-9x (1738)
వివిధానీహ రూపాణి కృత్వా గచ్ఛంతి పాండవాః।
తన్మమాచక్ష్వ విదుర కస్మాదేవం వ్రజంతి తే॥ 2-102-9 (15536)
విదుర ఉవాచ॥ 2-102-10x (1739)
నికృతస్యాపి తే పుత్రైర్హృతే రాజ్యే ధనేషు చ।
న ధర్మాచ్చలతే బుద్ధిర్ధర్మరాజస్య ధీమతః॥ 2-102-10 (15537)
యోఽసౌ రాజా ఘృణీ నిత్యం ధార్తరాష్ట్రేషు భారత।
నికృత్యా భ్రంశితః క్రోధాన్నోన్మీలయతి లోచనే॥ 2-102-11 (15538)
నాహం జనం నిర్దహేయం దృష్ట్వా ఘోరేణ చక్షుషా।
స పిధాయ ముఖం రాజా తస్మాద్గచ్ఛతి పాండవః॥ 2-102-12 (15539)
యథా చ భీమో వ్రజతి నిగదతః శృణు।
బాహ్వోర్బలే నాస్తి సమో మమేతి భరతర్షభ॥ 2-102-13 (15540)
బాహూ విశాలౌ కృత్వాఽసౌ తేన భీమోపి గచ్ఛతి।
బాహూ విదర్శయన్రాజన్బాహుద్రవిణదర్పితః॥ 2-102-14 (15541)
చికీర్షన్కర్మ శత్రుభ్యో బాహుద్రవ్యానురూపతః।
ప్రదిశఞ్శరసంపాతాన్కుంతీపుత్రోఽర్జునస్తదా॥ 2-102-15 (15542)
సికతా వపన్సవ్యసాచీ రాజానమనుగచ్ఛతి।
అసక్తాః సికతాస్తస్య యథా సంప్రతి భారత।
అసక్తం శరవర్షాణి తథా మోక్ష్యతి శత్రుషు॥ 2-102-16 (15543)
న మే కశ్చిద్విజానీయాన్ముఖమద్యేతి భారత।
ముఖమాలిప్య తేనాసౌ సహదేవోఽపి గచ్ఛతి॥ 2-102-17 (15544)
నాహం మనాంస్యాదదేయం మార్గే స్త్రీణామితి ప్రభో।
పాంసూపలిప్తసర్వాంగో నకులస్తేన గచ్ఛతి॥ 2-102-18 (15545)
ఏకవస్త్రా ప్రరుదతీ ముక్తకేశీ రజస్వలా।
శోణితేనాక్తవసనా ద్రౌపదీ వాక్యమబ్రవీత్॥ 2-102-19 (15546)
యత్కృతేఽహమిదం ప్రాప్తా తేషాం వర్షే చతుర్దశే।
హతపత్యో హతసుతా హతబంధుజనప్రియాః॥ 2-102-20 (15547)
బంధుశోణితదిగ్ధాంగ్యో ముక్తకేశ్యో రజస్వలాః।
ఏవం కృతోదకా భార్యాః ప్రవేక్ష్యంతి గజాహ్వయం॥ 2-102-21 (15548)
కృత్వా తు నైర్ఋతాందర్భాంధీరో ధౌంయః పురోహితః।
సామాని గాయన్యాంయాని పురతో యాతి భారత॥ 2-102-22 (15549)
హతేషు భరతేష్వాజౌ కురూణాం గురవస్తదా।
ఏవం సామాని -- ంతీత్యుక్త్వా ధౌంయోపి గచ్ఛతి । 2-102-23 (15550)
`ప్రస్థాప్య పాండవాఞ్శేషాన్నిః శేషస్తే భవిష్యతి।
ఇతి ధౌంయో వ్యవసితో రౌద్రసామాని గాయతి॥ 2-102-24 (15551)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-102-25x (1740)
కిమబ్రువన్నైకృతికః కిం వా నాగరికా జనాః।
తథ్యేన మే సమాచక్ష్వ క్షత్తః సర్వమశేషతః ॥ 2-102-25 (15552)
విదుర ఉవాచ॥ 2-102-26x (1741)
బ్రాహ్మణాః క్షత్రియా వైశ్యాః శూద్రా యేఽన్యే వదంత్యథ।
తచ్ఛృణుష్వ మహారాజ వక్ష్యతే చ మయా తవ॥ 2-102-26 (15553)
ప్రకృతయ ఊచుః। 2-102-27x (1742)
హాహా గచ్ఛంతి నో నాథాః సమవేక్షధ్వమీదృశం।
అహో ధిక్కురువృద్ధానాం బాలానామివ చేష్టితం॥ 2-102-27 (15554)
రాష్ట్రేభ్యః పాండుదాయాదాఁల్లోభాన్నిర్వాసయంతి యే।
అనాథాః స్మ వయం సర్వే వియుక్తాః పాండునందనైః॥ 2-102-28 (15555)
దుర్వినీతేషు లుబ్ధేషు కా ప్రీతిః కౌరవేషు నః।
ఇతి పౌరాః సుదుః ఖార్తాః క్రోశంతి స్మ పునః పునః॥ 2-102-29 (15556)
ఏవమాకారలింగైస్తే వ్యవసాయం మనోగతం।
కథయంతశ్చ కౌంతేయా వనం జగ్ముర్మనస్వినః॥ 2-102-30 (15557)
ఏవం తేషు నరాగ్ర్యేషు నిర్యత్సు గజసాహ్వయాత్।
అనభ్రే విద్యుతశ్చాసన్భూమిశ్చ సమకంపత॥ 2-102-31 (15558)
రాహురగ్రసదాదిత్యమపర్వణి విశాంపతే।
ఉల్కా చాప్యపసవ్యేన పురం కృత్వా వ్యశీర్యత॥ 2-102-32 (15559)
ప్రత్యాహరంతి క్రవ్యాదా గృధ్రగోమాయువాయసాః।
దేవాయతనచైత్యేషు ప్రాకారాట్టాలకేషు చ॥ 2-102-33 (15560)
ఏవమేతే మహోత్పాతాః ప్రాదురాసందురాసదాః।
భరతానామభావాయ రాజందుర్మంత్రితే తవ॥ 2-102-34 (15561)
వైశంపాయన ఉవాచ॥ 2-102-35x (1743)
ఏవం ప్రవదతోరేవ తయోస్తత్ర విశాంపతే।
ధృతరాష్ట్రస్య రాజ్ఞశ్చ విదురస్య చ ధీమతః॥ 2-102-35 (15562)
నారదశ్చ సభామధ్యే కురూణామగ్రతః స్థితః।
మహర్షిభిః పరివృతో రౌద్రం వాక్యమువాచ హ॥ 2-102-36 (15563)
ఇతశ్చతుర్దశే వర్షే వింక్ష్యంతీహ కౌరవాః।
దుర్యోధనాపరాధేన భీమార్జునబలేన చ॥ 2-102-37 (15564)
ఇత్యుక్త్వా దివమాక్రంయ క్షిప్రమంతరధీయత।
బ్రాహ్మీం శ్రియం సువిపులాం బిభ్రద్దేవర్షిసత్తమః॥ 2-102-38 (15565)
తతో దుర్యోధనః కర్ణః శకునిశ్చాపి సౌబలః।
ద్రోణం ద్వీపమమన్యంత రాజ్యం చాస్మై న్యవేదయన్॥ 2-102-39 (15566)
అథాబ్రవీత్తతో ద్రోణో దుర్యోధనమమర్షణం।
దుఃశాసనం చ కర్ణం చ సర్వానేవ చ భారతాన్॥ 2-102-40 (15567)
అవధ్యాన్పాండవాన్ప్రాహుర్దేవపుత్రాంద్విజాతయః।
అహం చై శరణం ప్రాప్తాన్వర్తమానో యథాబలం॥ 2-102-41 (15568)
గంతా సర్వాత్మనా భక్త్యా ధార్తరాష్ట్రాన్సరాజకాన్।
నోత్సహేయం పరిత్యక్తుం దైవం హి బలవత్తరం॥ 2-102-42 (15569)
ధర్మతః పాండుపుత్రా వై వనం గచ్ఛంతి నిర్జితాః।
తే చ ద్వాదశ వర్షాణి వనే వత్స్యంతి పాండవః॥ 2-102-43 (15570)
చరితబ్రహ్మచర్యాశ్చ క్రోధామర్షవశానుగాః।
వైరం నిర్యాతయిష్యంతి మహద్దుఃఖాయ పాండవాః॥ 2-102-44 (15571)
మయా చ భ్రంశితో రాజంద్రుపదః సఖివిగ్రహే।
పుత్రార్థమయజద్రాజా వధాయ మమ భారత॥ 2-102-45 (15572)
యాజోపయాజతపసా పుత్రం లేభే స పావకాత్।
ధృష్టద్యుంనం ద్రౌపదీం చ వేదీమధ్యాత్సుమధ్యమాం॥ 2-102-46 (15573)
ధృష్టద్యుంనస్తు పార్థానాం స్యాలః సంబంధతో మతః।
పాండవానాం ప్రియరతస్తస్మాన్మాం భయమావిశత్॥ 2-102-47 (15574)
జ్వాలావర్ణో దేవదత్తో ధనుష్మాన్కవచీ శరీ।
మర్త్యధర్మతయా తస్మాదద్య మే సాధ్వసో మహాన్॥ 2-102-48 (15575)
గతో హి పక్షతాం తేషాం పార్షతః పరవీరహా।
రథాతిరథసంఖ్యాయాం యోఽగ్రణీరర్జునో యువా॥ 2-102-49 (15576)
సృష్టప్రాణో భృశతరం తేన చేత్సంగమో మమ।
కిమన్యద్దుఃఖమధికం పరమం భువి కౌరవాః॥ 2-102-50 (15577)
ధృష్టద్యుంనో ద్రోణమృత్యురితి విప్రథితం వచః।
మద్వధాయాశ్రితోఽప్యేష లోకే చాప్యతివిశ్రుతః॥ 2-102-51 (15578)
సోఽయం నూనమనుప్రాప్తస్త్వత్కృతే కాలపర్యయః।
త్వరితం కురుత శ్రేయో నైతదేతావతా కృతం॥ 2-102-52 (15579)
ముహూర్తం సుఖమేవైతత్తాలచ్ఛాయేవ హైమనీ।
జయధ్వం చ మహాయజ్ఞైర్భోగానశ్నీత దత్త చ॥ 2-102-53 (15580)
ఇతశ్చతుర్దశే వర్షే మహత్ప్రాప్స్యథ వైశసం।
దుర్యోధన నిశంయైతత్ప్రతిపద్య యథేచ్ఛసి॥ 2-102-54 (15581)
శమం వా పాండుపుత్రేణ ప్రయుంక్ష్వ యది మన్యసే। 2-102-55 (15582)
వైశంపాయన ఉవాచ॥
ద్రోణస్య --చనం శ్రుత్వా ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీదిదం॥ 2-102-55x (1744)
సంయగాహ గురుః క్షత్తరుపావర్తయ పాండవాన్।
యది తే న నివర్తంతే సత్కృతా యాంతు పాండవాః। 2-102-56 (15583)
సశస్త్రరథపాదాతా భోగవంతశ్చ పుత్రకాః॥ ॥ 2-102-57 (15584)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే సభాపర్వణి అనుద్యతపర్వణి ద్వ్యధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 102॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-102-16 అసక్తాః పరస్పరమలగ్నాః॥ 2-102-39 ద్వీపమాశ్రయం॥ 2-102-48 దేవదత్తో దేవైర్దత్తః॥ 2-102-50 సంగమః సంగ్రామే ఇతి శేషః॥ 2-102-53 హైమనీ హేమంతసంబంధినీ॥ 2-102-54 వైశసం నాశం॥సభాపర్వ - అధ్యాయ 103
॥ శ్రీః ॥
2.103. అధ్యాయః 103
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రసంజయయోః సంవాదః॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ॥
వనం గతేషు పార్థేషు నిర్జితేషు దురోదరే।
ధృతరాష్ట్రం మహారాజ తదా చింతా సమావిశత్॥ 2-103-1 (15585)
తం చింతయానమాసీనం ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం।
నిః శ్వసంతమనేకాగ్రమితి హోవాచ సంజయః॥ 2-103-2 (15586)
అవాప్య వసుసంపూర్ణాం వసుధాం వసుధాధిప।
ప్రవ్రాజ్య పాండవాన్రాజ్యాద్రాజన్కిమనుశోచసి॥ 2-103-3 (15587)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥ 2-103-4x (1745)
అశోచ్యత్వం కుతస్తేషాం యేషాం వైరం భవిష్యతి।
పాండవైర్యుద్ధశౌండైర్హి బలవద్భిర్మహారథైః॥ 2-103-4 (15588)
సంజయ ఉవాచ॥ 2-103-5x (1746)
తవేదం సుకృతం రాజన్మహద్వైరముపస్థితం।
వినాశో యేన లోకస్య సానుబంధో భవిష్యతి॥ 2-103-5 (15589)
వార్యమాణో హి భీష్మేణ ద్రోణేన విదురేణ చ।
పాండవానాం ప్రియాం భార్యాం ద్రౌపదీం ధర్మచారిణీం। 2-103-6 (15590)
ప్రాహిణోదానయేహేతి పుత్రో దుర్యోధనస్తవ।
సూతపుత్రం సుమందాత్మా నిర్లజ్జః ప్రాతికామినం॥ 2-103-7 (15591)
యస్మై దేవాః ప్రయచ్ఛంతి పురుషాయ పరాభవం।
బుద్ధిం తస్యాపకర్షంతి సోఽవాచీనాని పశ్యతి॥ 2-103-8 (15592)
బుద్ధౌ కలుషభూతాయాం వినాశే సముపస్థితే।
అనయో నయసంకాశో హృదయాన్నాపసర్పతి॥ 2-103-9 (15593)
అనర్థాశ్చార్థరూపేణ అర్థాశ్చానర్థరూపిణః।
ఉత్తిష్ఠంతి వినాశాయ నూనం తచ్చాస్య రోచతే॥ 2-103-10 (15594)
న కాలో దండముద్యంయ శిరః కృంతతి కస్యచిత్।
కాలస్య బలమేతార్వాద్వపరీతార్థదర్శనం॥ 2-103-11 (15595)
ఆసాదితమిదం ఘోరం తుములం రోమహర్షణం।
పాంచాలీమపకర్షద్భిః సభామధ్యే తపస్వినీం॥ 2-103-12 (15596)
అయోనిజాం రూపవతీం కులే జాతాం విభావసోః।
కో ను తాం సర్వధర్మజ్ఞాం పరిభూయ యశస్వినీం॥ 2-103-13 (15597)
పర్యానయేత్సభామధ్యే వినా దుర్ద్యూతదేవినం।
స్త్రీధర్మిణీ వరారోహా శోణితేన పరిప్లుతా॥ 2-103-14 (15598)
ఏకవస్త్రాథ పాంచాలీ పాండవానభ్యవైక్షత।
హృతస్వాన్హృతరాజ్యాంశ్చ హృతవస్త్రాన్హృతశ్రియః॥ 2-103-15 (15599)
విహీనాన్సర్వకామేభ్యో దాసభావముపాగతాన్।
ధర్మపాశపరిక్షిప్తానశక్తానివ విక్రమే॥ 2-103-16 (15600)
క్రుద్ధాం చానర్హతీం కృష్ణాం దుఃఖితాం కురుసంసది।
దుర్యోధనశ్చ కర్ణశ్చ కటుకాన్యభ్యభాషతాం॥ 2-103-17 (15601)
ఇతి సర్వమిదం రాజన్నాకులం ప్రతిభాతి మే। 2-103-18 (15602)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ॥
తస్యాః కృపణచక్షుర్భ్యాం ప్రదహ్యేతాపి మేదినీ॥ 2-103-18x (1747)
అపి శేషం భవేదద్య పుత్రాణాం మమ సంజయ।
భరతానాం స్త్రియః సర్వా గాంధార్యా సహ సంగతాః॥ 2-103-19 (15603)
ప్రాకోశన్భైరవం తత్ర దృష్ట్వా కృష్ణాం సభాగతాం।
ధర్మిష్టాం ధర్మపత్నీం చ రూపయౌవనశాలినీం॥ 2-103-20 (15604)
ప్రజాభిఃసహ సంగంయ హ్యనుశోచంతి నిత్యశః।
అగ్నిహోత్రాణి సాయాహ్నే చ చాహూయంత సర్వశః॥ 2-103-21 (15605)
బ్రాహ్మణాః కుపితాశ్చాసంద్రౌపద్యాః పరికర్షణే।
ఆసీన్నిష్ఠానకో ఘోరో నిర్ఘాతశ్చ మహానభూత్॥ 2-103-22 (15606)
దివ ఉల్కాశ్చాపతంత రాహుశ్చార్కముపాగ్రసత్।
అపర్వణి మహాఘోరం ప్రజానాం జయన్భయం॥ 2-103-23 (15607)
తథైవ రథశాలాసు ప్రాదురాసీద్ధుతాశనః।
ధ్వజాశ్చాపి వ్యశీర్యంత భరతానామభూతయే॥ 2-103-24 (15608)
దుర్యోధనస్యాగ్నిహోత్రే ప్రాక్రోశన్భైరవం శివాః।
తాస్తదా ప్రత్యభాషంత రాసభాః సర్వతో దిశః॥ 2-103-25 (15609)
ప్రాతిష్ఠత తతో భీష్మో ద్రోణేన సహ సంజయ।
కృపశ్చ సోమదత్తశ్చ బాహ్లీకశ్చ మహామనాః॥ 2-103-26 (15610)
తతోఽహమబ్రువం తత్ర విదురేణ ప్రచోదితః।
వరం దదాని కృష్ణాయై కాంక్షితం యద్యదిచ్ఛతి॥ 2-103-27 (15611)
అవృణోత్తత్ర పాంచాలీ పాండవానా --సతాం।
సరథాన్సధనుష్కాంశ్చాప్యనుజ్ఞాసిషమప్యహం॥ 2-103-28 (15612)
అథాబ్రవీన్మహాప్రాజ్ఞో విదురః సర్వధర్మవిత్।
ఏతదంతాస్తు భరతా యద్వ-కృష్ణా సభాం గతా॥ 2-103-29 (15613)
యైషా పాంచాలరాజస్య సుతా సా శ్రీరనుత్తమా।
పాంచాలీ పాండవానేతాందైవసృష్టోపసర్పతి॥ 2-103-30 (15614)
తస్యాః పార్థాః పరిక్లేశం న క్షంస్యంతే హ్యమర్షణాః।
వృష్ణయో వా మహేష్వాసాః పాంచాలా వా మహారథాః॥ 2-103-31 (15615)
తేన సత్యాభిసంధేన వాసుదేవేన రక్షితాః।
ఆగమిష్యతి బీభత్సుః పంచాలైః పరివారితః॥ 2-103-32 (15616)
తేషాం మధ్యే మహేష్వాసో భీమసేనో మహాబలః।
ఆగమిష్యతి ధున్వానో గదాం దండమివాంతకః॥ 2-103-33 (15617)
తతో గాండీవనిర్ఘోషం శ్రుత్వా పార్థస్య ధీమతః।
గదావేగం చ భీమస్య నాలం సోఢుం నరాధిపాః॥ 2-103-34 (15618)
తత్ర మే రోచతే నిత్యం పార్థైః సామ న విగ్రహః।
కురుభ్యో హి సదా మన్యే పాండవాన్బలవత్తరాన్॥ 2-103-35 (15619)
తథా హి బలవాన్రాజా జరాసంధో మహాద్యుతిః।
బాహుప్రహరణేనైవ భీమేన నిహతో యుధి। 2-103-36 (15620)
తస్య తే శమ ఏవాస్తు పాండవైర్భరతర్షభ।
ఉభయోః పక్షయోర్యుక్తం క్రియతామవిశంకయా॥ 2-103-37 (15621)
ఏవం కృతే మహారాజ పరం శ్రేయస్త్వమాప్స్యసి।
ఏవం గావల్గణే క్షత్తా ధర్మార్థసహితం వచః॥ 2-103-38 (15622)
ఉక్తవాన్న గృహీతం వై మయా పుత్రహితైషిణా॥ ॥ 2-103-39 (15623)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్రయాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం సభాపర్వణి అనుద్యూతపర్వణి వ్యధికశతతమోఽధ్యాయః॥ 103॥ ॥ సమాప్తమనుద్యూతపర్వ సభాపర్వ చ॥ ఇతః పరం వనపర్వ భవిష్యతి తస్యాయమాద్యః శ్లోకః। జనమేజయ ఉవాచ॥ ఏవం ద్యూతజితాః పార్థాః కోపితాశ్చ దురాత్మభిః। ధార్తరాష్ట్రైః సహామాత్యైర్నికృత్యా ద్విజసత్తమ॥ 1॥
